CBSE Odisha 9th Class Physical Science Important Questions Chapter 9 ଧ୍ଵନି

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Physical Science Important Questions Chapter 9 ଧ୍ଵନି Important Questions and Answers.

BSE Odisha 9th Class Physical Science Important Questions Chapter 9 ଧ୍ଵନି

Subjective Type Questions With Answers

1. ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ କ’ଣ ? ଏହାର ପ୍ରୟୋଗଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
ଉ-
ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ-
ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗର ଆବୃତ୍ତି 20 kHz ରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ତାହାକୁ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଏକ ଉଚ୍ଚ ଆବୃତ୍ତି ବିଶିଷ୍ଟ ତରଙ୍ଗ ।

ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡର ପ୍ରୟୋଗ :
(i) ଭିତରକୁ ହାତ ପଶିପାରୁ ନଥିବା ସ୍ପାଇରାଲ କୁଣ୍ଡଳୀ ପରି କେତେକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋନିକ୍ ସାମଗ୍ରୀକୁ ସହଜରେ ସଫା କରିହୁଏ ନାହିଁ । ସାମଗ୍ରୀକୁ ସହଜରେ ସଫା କରିହୁଏ ନାହିଁ । ସେ ସବୁ ସାମଗ୍ରୀକୁ ଅଲ ଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ସାହାଯ୍ୟରେ ସଫା କରାଯାଏ । ସେହି ଯନ୍ତ୍ରକୁ ସଫା କରାଯାଉଥିବା ଦ୍ରବଣ ମଧ୍ଯରେ ରଖୁ କରାଯାଏ । ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡର ଉଚ୍ଚ ଆବୃତ୍ତି ହେତୁ ଗ୍ରୀଜ୍, ଧୂଳିକଣା କିମ୍ବା ମଇଳା ଇତ୍ୟାଦି ମିଶିଯାଏ । ଫଳରେ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ସାମଗ୍ରୀଗୁଡ଼ିକ ଭଲଭାବରେ ସଫା ହୋଇଯାଏ ।

(ii) ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ପ୍ରୟୋଗ କରି ବଡ଼ ବଡ଼ ଧାତବ ବ୍ଲକ୍ ମଧ୍ଯରେ ଫାଟ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଏ । ବାହାରକୁ ଦେଖାଯାଉନଥୁବା ଏହି ଫାଟ ଠିକ୍ ଭାବରେ ଚିହ୍ନଟ ନ ହେଲେ ଏହି ଧାତବ ବ୍ଲକ୍‌ଗୁଡ଼ିକଦ୍ଵାରା ନିର୍ମିତ ବଡ଼ କୋଠାବାଡ଼ି, ପୋଲ ଓ କଳକାରଖାନା ଆଦି ବିପଦଗ୍ରସ୍ତ ହେବ । ଧାତବ ବ୍ଲକ୍ ଠିକ୍ ଭାବେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି କି ନା ଜାଣିବା ପାଇଁ ପ୍ରଥମେ ଅଲ ଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ କୁ ଧାତବ ଖଣ୍ଡ ମଧ୍ଯରେ ପ୍ରବେଶ କରାଯାଏ ଏବଂ ଡିଟେକ୍ଟରଦ୍ଵାରା ତ୍ରୁଟିଟି ଜଣାପଡ଼େ । ସାମାନ୍ୟ ଫାଟ ବା ତ୍ରୁଟି ଥିଲେ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ତରଙ୍ଗ ସେହି ସ୍ଥାନରୁ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇ ଫେରିଆସେ ଯାହା ସେହି ଫାଟର ସୂଚନା ଦିଏ ।

(iii) ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶରୁ ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍ ତ ର ଙ୍ଗ ର ପ୍ରତି ଫଳ ନ କରାଇ ସେହି ଅଂଶମାନଙ୍କର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ତିଆରି କରାଯାଏ । ଏହି ଫଟୋ ଦେଖୁ ଡାକ୍ତରମାନେ ଚିକିତ୍ସା କରନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକାର ପଦ୍ଧତିକୁ ଚିକତ୍ସା ବିଜ୍ଞାନରେ ‘ଇକୋକାର୍ଡିଓଗ୍ରାଫି’ କୁହାଯାଏ ।

(iv) ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ସ୍କାନର ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ମନୁ ଷ୍ୟ ଶରୀରର ଆଭ୍ୟନ୍ତର ଅଙ୍ଗପ୍ରତ୍ୟଙ୍ଗକୁ ଯାଞ୍ଚ କରି (scanning) ଫଟୋ ଉତ୍ତୋଳନ କ ରା ଯାଇ ଥାଏ । ରୋଗୀର ଲି ଭର୍ ଗଲ ବ୍ଲାଡ଼ର, ଇଉଟେରସ୍ ଏବଂ କିଡ୍‌ ନି ଇତ୍ୟାଦିର ତ୍ରି-ବିମ୍ବୀୟ ଛବି କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ମନିଟର୍‌ରେ ଦେଖୁହୁଏ । ଏହି ଛବି ଦେଖୁ ଡାକ୍ତରମାନେ ରୋଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରି ଚିକିତ୍ସା କରନ୍ତି । ଏହି ଚି କି ପଦ୍ଧତି କୁ ଚି କି ସ୍ୱା ଅଲଟ୍ରାସୋନୋଗ୍ରାଫି କୁହାଯାଏ ।

(v) ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ତରଙ୍ଗ ସାହାଯ୍ୟରେ କିଡ୍‌ନିରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଛୋଟ ଛୋଟ ପଥରକୁ ଛୋଟ ଛୋଟ ଦାନାରେ ଭାଙ୍ଗି ଦିଆଯାଏ । ଯାହା ପରେ ମୂତ୍ରରେ ମିଶି ପଦାକୁ ବାହାରି ଆସେ ।

2. ମାନବ କର୍ପୂର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟପ୍ରଣାଳୀ ଲେଖ ।
ଉ-
(i) ବାହ୍ୟ କର୍ଣ୍ଣକୁ ପିନ! କୁହାଯାଏ । ଏହା ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵର ଧ୍ଵନିକୁ ଗ୍ରହଣ କରେ ଯାହା ଶ୍ରୁତିନାଳୀ ବାଟଦେଇ ଭିତରକୁ ଯାଏ ।
(ii) କର୍ଷ ଭିତରେ ଥିବା କ୍ଷୁଦ୍ର ଓ ପତଳା ଝିଲ୍ଲୀକୁ କର୍ଣ୍ଣପଟହ ବା ଟିମ୍ପାନିକ୍ ଝିଲ୍ଲୀ କୁହାଯାଏ ।
(iii) ବାୟୁ ମାଧ୍ୟମର ସମ୍ପୀଡ଼ନ କର୍ଣ୍ଣପଟହରେ ପହଞ୍ଚିଲେ, କର୍ଣ୍ଣପଟହର ବାହାର ପଟେ ଚାପ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ଏବଂ ତାହାକୁ କର୍ଣ୍ଣପଟହକୁ ଭିତରକୁ ଠେଲେ।

(iv) ସେହିଭଳି ବିଚଳନ କର୍ଣ୍ଣପଟହ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିଲେ, କର୍ଣ୍ଣପଟହ ଉପରେ ଚାପ ହ୍ରାସ ପାଏ, ତେଣୁ କର୍ଣ୍ଣପଟହ ବିପରୀତ ଦିଗରେ ବାହାରକୁ ଚାଲିଆସେ । ଏହାଦ୍ଵାରା କର୍ଣ୍ଣପଟହ ବାରମ୍ବାର ଆଗପଛ ହୋଇ କମ୍ପିତ ହୁଏ ।
(v) ଏହି କମ୍ପନ କଣ୍ଠରେ ଥ‌ିବା ତିନୋଟି ହାଡ଼; ଯଥା- ହାମର, ଆନ୍ ଭିଲ୍ ଓ ଷ୍ଟିରପ୍ ଦ୍ଵାରା ବହୁଗୁଣିତ ହୋଇଥାଏ ।
(vi) ମଧ୍ଯକର୍ଣ୍ଣ ଏହି ଚାପର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଅନ୍ତଃକର୍ଣ୍ଣକୁ ପଠାଏ । ସେଠାରେ କର୍ଣ୍ଣ କସ୍ତୁକ ଚାପର ଯଥା – ହାମର, ଆନ୍ ଭିଲ୍ ଓ ଷ୍ଟିରପ୍ ଦ୍ଵାରା ପରିଣତ କରେ ।
(vii) ଏହି ସିଗ୍‌ନାଲ୍‌ ସ ଶ୍ରୁତି ସ୍ନାୟୁ ବାଟଦେଇ ମସ୍ତି ଷ୍କକୁ ଯାଏ ଏବଂ ମସ୍ତିଷ୍କ ଏହାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟାକରି ଧ୍ଵନିଭାବରେ ବୁଝିପାରେ ।

3. ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗର ଆବୃଷ୍ଟି, ଆୟାମ, ତରଙ୍ଗର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ପରିବେଗ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗର ପରିବେଗ, ଆବୃତ୍ତି ଓ ତରଙ୍ଗର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କଟି କେଖ।
ଉ-
(i) ମାଧ୍ୟମର ଏକ ସ୍ଥାନରେ ସାନ୍ଦ୍ରତା ସର୍ବୋଚ୍ଚ ମୂଲ୍ୟରୁ ସର୍ବନିମ୍ନ ମୂଲ୍ୟକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇ ପୁନଶ୍ଚ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ମୂଲ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଫେରି ଆସିବାରୁ ଏକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦୋଳନ କହରି ଏକକ ସମୟରେ ମାଧ୍ୟମରେ ଏ ପ୍ରକାର ଦୋକନର ସଂଖ୍ୟାକୁ ଧୁନି ତରଙ୍ଗର ଆବଡି କହନ୍ତି ।
(ii) ଗୋଟିଏ ମାଧ୍ୟମରେ ଥ‌ିବା କଣିକା। ର ମାଧ୍ୟାବ ସ୍ଥାର ଉଭୟପଟେ ଦୋଳନର ତ କଣିକାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବିସ୍ଥାପନକୁ ତରଙ୍ଗର ଆୟାମ କୁହାଯାଏ ।
(iii) ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ସଂପୀଡ଼ନ ବା ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ବିରଳନର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଦୂରତାକୁ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ କହନ୍ତି ।
(iv) ଏକକ ସମୟରେ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ ଅତିକ୍ର ମ କରୁ ଥ‌ିବ। ଦୂର ତାକୁ ତରଙ୍ଗର ବେଗ କୁହାଯାଏ ।
(v) ତରଙ୍ଗ ବେଗ v, ଆବୃତ୍ତି f ଓ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ହେଲେ ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କଟି ହେଲା v = f λ, ଅର୍ଥାତ୍ ତରଙ୍ଗ ବେଗ = ତରଙ୍ଗ ଆବୃତ୍ତି × ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ।

1. ଧ୍ଵନି ସଂଚାରଣର ମୌଳିକ ତଥ୍ୟ ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ମାଧ୍ୟମର ସଂପୀଡ଼ନ ଅଞ୍ଚଳରେ କଣିକାମାନେ ପରସ୍ପର ଆଡ଼କୁ ଗତିକରି ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହେବା ଫଳରେ ସେହି ଅଞ୍ଚଳରେ ସାନ୍ଦ୍ରତା ଓ ଚାପ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ।
(ii) ବି ର ଳ ନ ଅଞ୍ଚଳରେ କ ଣିକମାନେ ପରସ୍ପରଠାରୁ ଦୂରେଇଯିବା ଫଳରେ ସେହି ଅଞ୍ଚଳର ସାନ୍ଦ୍ରତା ଓ ଚାପ କମିଯାଏ ।

(iii) ଗୋଟିଏ ମାଧ୍ୟମରେ ଧ୍ଵନି ଗତି କଲାବେଳେ ସେହି ମାଧ୍ୟମର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିନ୍ଦୁରେ ସାନ୍ଦ୍ରତା ଓ ଚାପ ପରି ବର୍ତିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ହେଉଛି ଧ୍ଵନି ସଞ୍ଚାରଣର ମୌଳିକ ତଥ୍ୟ ।

2. ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ, ଆବର୍ତ୍ତକାଳ ଓ ବେଗ କ’ଣ ? ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କର ।
ଉ-
(i) ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ସଂପୀଡ଼ନ ଓ ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ଚିରଜନର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ତୂତ ତାକୁ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହାର ସଙ୍କେତ ‘λ’ ।
(ii) ମାଧ୍ୟମରେ ତରଙ୍ଗ ଗତି କରୁଥିବା ସମୟରେ ମାଧ୍ୟମର ଏକକ କଣିକା ଗୋଟିଏ ଥର ପୂଣ୍ଡି ଦୋଳନ ପାଇଁ ଯେତିକି ସମୟ ନିଏ ତାକୁ ତରଙ୍ଗର ଆବର୍ତକାଳ କୁହାଯାଏ ଏହାକୁ ‘T’ ସଙ୍କେତରେ ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଏ ।
(iii) ଏକକ ସମୟରେ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ଦୂରତାକୁ ତାହାର ବେଗ କୁହାଯାଏ । ଏହାକୁ ‘v’ ରୂପେ ଚିହ୍ନାଯାଏ ।
(iv) ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ, ଆବର୍ତ୍ତକାଳ ଓ ବେଗ ମଧ୍ଯରେ ସଂପର୍କ ହେଲା v = \(\frac {λ}{T}\) ।

3. ଧ୍ଵନି ସଞ୍ଚାରଣ ମାଧ୍ୟମର କେଉଁ କେଉଁ ଗୁଣ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ?
ଉ-
(i) ଧ୍ଵନି ସଂଚାରଣ ପାଇଁ ମାଧ୍ୟମର କଣିକାଗୁଡ଼ିକ ବିସ୍ଥାପନ ପରେ ପୁଣି ପରବର୍ତ୍ତୀ ମାଧ୍ୟ ଅବସ୍ଥାନକୁ ଫେରିଆସି ପାରୁଥୁବ, ଅର୍ଥାତ୍ ଏହାର ସ୍ଥିତିସ୍ଥାପକ ଗୁଣ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(ii) ମାଧ୍ୟମର କଣିକାଗୁଡ଼ିକରେ ଜଡ଼ତା ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ, ଯାହାଫଳରେ କଣିକାଗୁଡ଼ିକରେ ଶକ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ ହୋଇପାରିବ ।
(iii) ମାଧ୍ୟମର କଣିକାଗୁଡ଼ିକର ଘର୍ଷଣ ଜନିତ ପ୍ରତିରୋଧ ବଳ ନଗଣ୍ୟ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

4. ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗକୁ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତରଙ୍ଗ କୁ ହାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ-
(i) ବାୟୁ ମାଧ୍ୟମରେ କୌଣସି ବିଚଳନଦ୍ୱାରା କମ୍ପନ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
(ii) ବିଚଳନ ସ୍ଥାନରେ ବାୟୁର କଣିକା ସ୍ଥିରାବସ୍ଥାରୁ ବିସ୍ଥାପିତ ହୋଇ ନିକଟରେ ଥିବା କଣିକାକୁ ଏକ୍କା ଦେଇ ପୂର୍ବ ଅବସ୍ଥାନ ଦେଚ୍ଚପଛିକ ଫେରିଆସେ ।
(iii) ଦ୍ଵିତୀୟ କଣିକା ତୃତୀୟ କଣିକାକୁ ଧିକ୍କାଦେଇ ପୂର୍ବସ୍ଥାନକୁ ଫେରିଆସେ ।
(iv) ଏହିପରି ଭାବରେ ମାଧ୍ୟମରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ବିଚଳନ ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ଆଗକୁ ଆଗକୁ ଗତି କରେ, ଫଳରେ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ ରୂପରେ ସଂଚରଣ ହୁଏ । ତେଣୁ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗକୁ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତରଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

5. ଧ୍ଵନିର ଟୋନ୍, ନୋଟ୍ ଓ କର୍କଶ ଶବ୍ଦ କ’ଣ ?
ଭ-
(i) ଟୋନ୍-ଗୋଟିଏ ଆବୃତ୍ତି ବିଶିଷ୍ଟ ଧ୍ଵନିକୁ ଟୋନ୍ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ନୋଟ୍-ବିଭିନ୍ନ ଆବୃତ୍ତିର ମିଶ୍ରଣରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥୁବା ଧ୍ଵନିକୁ ନୋଟ୍ କୁହାଯାଏ ।
(iii) କର୍କଶ ଶବ୍ଦ-ବିଭିନ୍ନ ଆବୃତ୍ତି ବିଶିଷ୍ଟ ଧ୍ୱନିର ମିଶ୍ରଣ ଶ୍ରୁତିକଟୁ ହେଲେ ଏହାକୁ କର୍କଶ ଶବ୍ଦ କୁହାଯାଏ ।

6. ପ୍ରତିଧ୍ଵନି କ’ଣ ? ଏହା କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ-
(i) ପାହାଡ଼ ବା ଉଚ୍ଚ ଅଟ୍ଟାଳିକା ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପ୍ରତିଫଳକ ନିକଟରେ ଉପଯୁକ୍ତ ସ୍ଥାନରେ ଠିଆ ହୋଇ ଜୋର୍‌ରେ ଚିତ୍କାର କଲେ ସେହି ଧ୍ଵନିକୁ ପୁଣି କିଛି ସମୟ ପରେ ଶୁଣି ପାରିବା । ତାହାକୁ ପ୍ରତିଧ୍ଵନି କୁହାଯାଏ ।
(ii) ଧ୍ଵନି ଶୁଣିବାର ଇନ୍ଦ୍ରୟାନୁଭୂତି ଆମ ମସ୍ତିଷ୍କରେ 01 ସେକେଣ୍ଡ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହେ । ସେହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଯଦି ପ୍ରତିଫଳିତ ଧ୍ଵନି ଆମ କାନରେ ପହଞ୍ଚେ, ତେବେ ମୂଳ ଧ୍ଵନିରୁ ପ୍ରତିଧ୍ଵନି ଅଲଗା କରି ଜାଣିହେବ ନାହିଁ ।
(iii) ସେଥ‌ିପାଇଁ ମୂଳ ଧ୍ଵନିର ଅତି କମ୍‌ରେ 0.1 ସେକେଣ୍ଡ ପରେ ଯଦି ପ୍ରତିଧ୍ଵନି ଆମ କାନ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିବ, ତେବେ ମୂଳ ଧ୍ଵନି ଓ ତା’ର ପ୍ରତିଧ୍ଵନି କୁ ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍ ଭାବେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଶୁଣିପାରିବା ।

7. ବାହୁଡ଼ିମାନେ ଅନ୍ଧାରରେ ବିଭିନ୍ନ ବସ୍ତୁକୁ କିପରି ଠାବ କରିପାରନ୍ତି ?
ଉ-
(i) ବ। ଦୁ ଡ଼ି ମା ନେ 20000 Hz ରୁ ଅଧିକ ଆବୃତ୍ତ ର ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ (ଅଲ୍‌ଟ୍ରାସୋନିକ୍ ତରଙ୍ଗ) ସୃଷ୍ଟି କରିପାରନ୍ତି ଓ ଏହି ଧ୍ଵନିକୁ ମଧ୍ଯ ଶୁଣିପାରନ୍ତି
(ii) ଅନ୍ଧାରରେ ବାଦୁଡ଼ି ଏହି ପ୍ରକାର ଧ୍ଵନିତରଙ୍ଗ ସୃଷ୍ଟିକରେ, ଯାହା ବସ୍ତୁରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇ ଫେରିଆସେ । ଏହି ପ୍ରତିଫଳିତ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗକୁ ଶୁଣିପାରେ
(iii) ଏହି ପ୍ରତିଧ୍ଵନିରୁ ବାଦୁଡ଼ି ବସ୍ତୁର ଅବସ୍ଥିତି ଓ ଦୂରତା ଅନୁ ମାନ କରିପାରେ ।

8. ପ୍ରତି ନାଦ କ’ଣ ଓ ଏହା କିପରି କମ୍ କରାଯାଇପାରେ ?
ଊ-
(i) କୌଣସି ବଡ଼ ହଲ୍‌ରେ ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟିହେଲେ ଏହା ବାରମ୍ବାର ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇ କ୍ଷୀଣ ନ ହେଲା ହଲ୍‌ରେ ଶୁଭେ । ହଲ୍‌ର କାନ୍ଥରୁ ପ୍ରତିଫଳନର ପୁନରାବୃ ଭି ଯୋଗୁଁ ଯେଉଁ ପୁନଃପୁନଃ ପ୍ରତିଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହାକୁ ପ୍ରତି ନାଦ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ଏହା ହ୍ରାସ କରିବାପାଇଁ ହଲ୍‌ର କାନ୍ଥ ଓ ଛାତରେ ଧ୍ଵନି ଶୋଷଣକାରୀ ପଦାର୍ଥ ଯଥା ସଙ୍କୁଚିତ ଫାଇବର, ବନ୍ଧୁର ପ୍ଲାଷ୍ଟର କିମ୍ବା କନାର ବସ୍ତୁଦ୍ୱାରା ଆଚ୍ଛାଦିତ କରାଯାଇଥାଏ ।
(iii) ଏହି ହଲ୍‌ର ଚୌକି, ବେଞ୍ଚଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ଧ୍ଵନି ଶୋଷଣ କାରୀ ବସ୍ତୁ ଦ୍ଵାର। ଆଚ୍ଛାଦିତ ହୋଇଥାଏ ।

9. ବର୍ଷା ସମୟରେ ଘଡ଼ଘଡ଼ିର ଶବ୍ଦ ଅପେକ୍ଷା ବିଜୁଳି ଆଗ ଦେଖାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ-
(i) ବର୍ଷା ସମୟରେ ବିଜୁଳି ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଏକ ସମୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । କିନ୍ତୁ ବିଜୁଳି ଆଲୋକ 3 ×10⁸ m/s ବେଗରେ ଗତି କରେ। କିନ୍ତୁ ଘଡ଼ ଘଡ଼ି ଶବ୍ଦ 331 m/s ବେଗରେ ଗତି କରେ ।
(ii) ଧ୍ଵନିର ବେଗ ଆଲୋକର ବେଗଠାରୁ ଯଥେଷ୍ଟ କମ୍ । ତେଣୁ ଆମେ ପ୍ରଥମେ ବିଜୁଳିର ଆଲୋକ ଦେଖିପାରୁ ।
(iii) କିନ୍ତୁ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଧ୍ଵନିର ବେଗ କମ୍ ହେତୁ ତାହା ଆମେ ବିଳମ୍ବରେ ଶୁଣିଥାଉ ।

1. ଏକ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗର ଆବର୍ଷକାଳ 001 ସେକେଣ୍ଡ ହେଲେ ଏହାର ଆବୃତ୍ତି କେତେ ?
ଉ-

ଏଠାରେ T = 0.01 s
∴ ଆବୃତ୍ତି (f) = \(\frac {1}{2}\)= \(\frac {1}{0.01s}\) = 100 ।

2. ଏକ ବେତାର ତରଙ୍ଗର ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ 1000 ମିଟର ହେଲେ ଏହାର ଆବୃତ୍ତି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଉ-
ଏଠାରେ ବେତାର ତରଙ୍ଗର ବେଗ (v) = 3 x 10⁸ m/s
ବେତାର ଭରଙ୍ଗ ଦୈଘ (λ) = 1000 m = 10³ m

3. ଭୂମିକମ୍ପ ହେବା ପୂର୍ବରୁ କେତେକ ପଶୁ ବିଚଳିତ ହୋଇପଡ଼ନ୍ତି । ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ମତ କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-
(i) ଭୂମିକମ୍ପ ଆରମ୍ଭବେଳେ କମ୍ ଆବୃତ୍ତିର ଟ୍ଟନ୍ ଫ୍ର। ସୋନିକ୍ ତରଙ୍ଗ ସଞ୍ଚ। ରିତ ହୁଏ ।
(ii) ଏହାକୁ କେତେକ ପଶୁ ଜାଣିପାରି ଇତଃସ୍ତତଃ ହୋଇ ଏଣେତେଣେ ଦୌଡ଼ନ୍ତି ।

4. ସୋନାର୍ କ’ଣ ? ଏହାର ମୌଳିକ ତତ୍ତ୍ବ ଲେଖ ।
ଊ-
(i) ସୋନାର ଏକ ଯନ୍ତ୍ର ଯାହା ସାହାଯ୍ୟରେ ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବସ୍ତୁର ଉପସ୍ଥିତି, ଦୂରତା, ଦିଗ ଓ ବେଗ ଜାଣିହୁଏ ।
(ii) ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଧ୍ୱନି ପ୍ରତିଫଳନର ମୌଳିକ ନିୟମ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ।

5. ସାଧାରଣ ମଣିଷର ଧ୍ଵନି ପରିସର 20H1 ରୁ 20 kHı ଏହି ଦୁଇ ଆବୃତ୍ତିର ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗର ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର । (ବେଗ v = 344 m/s)
ଊ-
ଏଠାରେ f₁= 20 Hz, f₂ = 20 kHz ଓ v = 344 m/s

= 0.0172 m

6. ଏକ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗର ଆବୃଷ୍ଟି ଏହା 100 Hz ହେଲେ ମିନିଟ୍‌ରେ କେତେ ଥର ଏହା । ମିନିଟ୍‌ରେ କେତେ ଥର କମ୍ପିତ ହେବ ?
ଉ-
ଆବୃତ୍ତି f = 100 Hz ଅର୍ଥାତ୍ । ସେକେଣ୍ଡରେ 100 ଥର କମ୍ପିତ ହେବ ।
1 ମିନିଟ୍‌ରେ 100 x 60 = 6000 ଥର କମ୍ପିତ ହେବ ।

7. ଜାହାଜରେ ଥିବା ଏକ ସୋନାରରୁ ଅଲ୍‌ଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ତରଙ୍ଗ ସମୁଦ୍ରର ନିମ୍ନ ଦେଶକୁ ପଠାଇ ପୁଣି ପ୍ରତିଫଳିତ ତରଙ୍ଗକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବା ମଧ୍ୟରେ ସମୟ ବ୍ୟବଧାନ 2.1 ସେକେଣ୍ଡ । ସମୁଦ୍ରର ଗଭୀରତା 1400) ମି. ହେଲେ ଧ୍ଵନିର ବେଗ କେତେ ?
ଉ-
ସମୁଦ୍ରର ଗଭୀରତା d = 1400 m,
ସମୟ । = 2.1 ସେକେଣ୍ଡ

8. ଧ୍ଵନିର ପ୍ରତିଫଳନ ନିୟମ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଧ୍ଵନି ପ୍ରତିଫଳନ ନିୟମଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ଧ୍ଵନିର ପ୍ରତିଫଳନ ସମୟରେ ଆପତନ କୋଣ ପ୍ରତି ଫ ଳ ନ କୋଣ ସହିତ ସମାନ ହୋଇଥାଏ ।
• ଆପତିତ ଧ୍ଵନି, ପ୍ରତି ଳିତ ଧ୍ଵନି ଏବଂ ଆପତନ ପୃଷ୍ଠରେ ଆପତନ ବିନ୍ଦୁରେ ଅଙ୍କିତ ଅଭିଲମ୍ବ ଏକସମତ କରେ ଅବସ୍ଥାନ କରନ୍ତି

9. ଇନ୍‌ଫ୍ରାସୋନିକ ଧ୍ଵନି କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-
ଇନ୍‌ଫ୍ରାସୋନିକ୍ ଧ୍ବନି :
(i) ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗର ଆବୃଭି 20Hzରୁ କମ୍ ହେଲେ ତାହାକୁ ଇନ୍‌ଫ୍ରାସୋନିକ୍ ଧ୍ଵନି କୁହାଯାଏ ।
(ii) ହାତୀ, ଗଣ୍ଡା ଓ ତିମି ଆଦି ପ୍ରାଣୀମାନେ ଇନଫ୍ରାସୋନିକ୍ ଆବୃତ୍ତିର ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି
(iii) ଭୂମିକମ୍ପ ଆରମ୍ଭବେଳେ କମ୍ ଆବୃ ଭି ର ଇନ୍‌ଫ୍ରାସୋନିକ୍ ଧ୍ଵନି ସଞ୍ଚାରିତ ହୁଏ ।

10. ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍ ଧ୍ଵନି କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍ ଧ୍ଵନି :
(i) ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗର ଆବୃତ୍ତି 20 kHzରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ତାହାକୁ ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍ ବା ପାରସ୍ଵନିକ୍ ଧ୍ଵନି କୁହାଯାଏ । ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଟ୍ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ଡଲ୍‌ ଫିନ୍, ପରପଏମ୍, ବାଦୁଡ଼ି କେତେକ ପକ୍ଷୀ ଓ କୀଟପତଙ୍ଗ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଟ୍ ଧ୍ୱନି ସୃଷ୍ଟି କରିପାରନ୍ତି ।
(iii) ମୂଷାମାନେ ମଧ୍ୟ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ୍ ଧ୍ଵନି ଉତ୍ପନ୍ନ କରି ପରସ୍ପର ସହିତ ଖେଳନ୍ତି ।

11. ଅନ୍ନ ପ୍ରସ୍ଥ ତରଙ୍ଗ ଓ ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଭେଦ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-

ଅନ୍ନ ପ୍ରସ୍ଥ ତରଙ୍ଗ	ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗ
(i) ତରଙ୍ଗ ଗତି କଲାବେଳେ ମାଧ୍ୟମର କଣିକାମାନେ ତରଙ୍ଗ ଗତିର ଦିଗ ସହ ଅଭିଲମ୍ବ ଭାବରେ ଦୋଳନ କଲେ ତାହାକୁ ଅନ୍ନ ପ୍ରସ୍ଥ ତରଙ୍ଗ କହନ୍ତି ।	(i) ତରଙ୍ଗ ଗତି କଲାବେଳେ ମାଧ୍ୟମର କଣିକାମାନେ ତରଙ୍ଗର ଗତି ଦିଗ ସହ ସମାନ୍ତର ଭାବେ ଦୋଳନ କଲେ ସେହି ତରଙ୍ଗକୁ ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗ କହନ୍ତି
(ii) ସମସ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ତରଙ୍ଗ ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ ତରଙ୍ଗ; ଯଥା – ଆଲୋକ ତରଙ୍ଗ, ତାପ ତରଙ୍ଗ ।	(ii) ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗ ଅଟେ ।

 

Objective Type Questions With Answers

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ ତରଙ୍ଗ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଯେଉଁ ପର ଙ୍ଗରେ ମାଧ୍ୟମର କଣିକ। ଗୁଡ଼ିକର ତରଙ୍ଗର ଗତି ଦିଗ ପ୍ରତି ଅଭିଲମ୍ବ ଭାବେ କମ୍ପିତ ହୁଅନ୍ତି, ତାହାକୁ ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ ତରଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

2. ଟୋନ୍ କ’ଣ ?
ଉ-
ଗୋଟିଏ ଆବୃତ୍ତି ବିଶିଷ୍ଟ ଧ୍ଵନିକୁ ଟୋନ୍ କୁହାଯାଏ ।

3. ନୋଟ୍‌ କ’ଣ ?
ଉ-
ବିଭିନ୍ନ ଆବୃତ୍ତିର ମିଶ୍ରିତ ଧ୍ଵନିକୁ ନୋଟ୍ କୁହାଯାଏ ।

4. ତରଙ୍ଗର ଆବର୍ଷକାଳ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-
ମାଧ୍ୟମରେ ତରଙ୍ଗ ଗତି କରୁଥିବା ସମୟରେ ମାଧ୍ୟମର ଏକ କଣିକା ଗୋଟିଏ ଥର ପୂର୍ଣ୍ଣଦୋଳନ କରିବାକୁ ଯେତିକି ସମୟ ନିଏ, ତାହାକୁ ତରଙ୍ଗର ଆବର୍ଷକାଳ କୁହାଯାଏ ।

5. SONAR ର ପୂରାନାମ କ’ଣ ?
ଭ-
Sound Navigation and Ranging.

6. ଇନ୍‌ଫ୍ରାସୋନିକ୍ ତରଙ୍ଗ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
20Hz ରୁ କମ୍ ବୃ ଭି ବିଶିଷ୍ଟ ଧ୍ୱ ନି କୁ ଇନ୍‌ଫ୍ରାସୋନିକ୍ ତରି କୁହାଯାଏ ।

7. ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍ ତରଙ୍ଗ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଊ-
20Hz ରୁ ଅଧିକ ଆବୃଇଁ ବିଶିଷ୍ଟ ଧ୍ଵନି କୁ ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍ ତରଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

8. ସକ୍ ତରଙ୍ଗ କ’ଣ ?
ଉ-
ଜେଟ୍ ବିମାନ ସୁପରସୋନିକ୍ ପରିବେଗରେ ଗତି କଲାବେଳେ ତା’ଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଶକ୍ତିଶାଳୀ ତରଙ୍ଗକୁ ସକ୍ ତରଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

9. ଶ୍ରାବ୍ୟ ପରିସର କ’ଣ ?
ଊ-
20H1 ରୁ 20KHz ଆବୃତ୍ତିର ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗକୁ ମନୁ ଷ୍ୟ ଶୁଣି ପାରୁଥ‌ିବାରୁ ସେହି ସୀମାକୁ ଶ୍ରାବ୍ୟ ପରିସର କୁହାଯାଏ ।

B ଗୋଟିଏ ପଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗର ଆବର୍ତ୍ତକାଳ T ଓ ଆବୃତ୍ତି f ହେଲେ T = କେତେ ?
2. ମନୁ ଷ୍ୟର ବାହ୍ୟକର୍ଣ୍ଣକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
3. ସମୁଦ୍ରର ଗଭୀରତା କେଉଁ ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ଵାରା ମାପିହୁଏ ?
4. କୁକୁର ପ୍ରାୟ କେତେ ଆବୃତ୍ତି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗକୁ ଶୁଣିପାରେ ?
5. କିଏ ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍ ତରଙ୍ଗ ଶୁଣିପାରେ ?
6. କେଉଁ ତରଙ୍ଗଗତି କରିବାପାଇଁ ମାଧ୍ୟମ ଆବଶ୍ୟକ ?
7. ଧ୍ୱନି କେଉଁ ମାଧ୍ୟମରେ ଅଧିକ ବେଗରେ ଗତିକରେ ?
8. ଆବର୍ତ୍ତକାଳର ଏକକ କ’ଣ ?
୨. ଗୋଟିଏ ଆବୃତ୍ତି ବିଶିଷ୍ଟ ଧ୍ଵନିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
10. ଧ୍ଵନି କେଉଁ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଦୌ ଗତି କରିପାରିବ ନାହିଁ ?
11. ସ୍କାନିଂରେ କେଉଁ ତରଙ୍ଗ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
12. ତରଙ୍ଗ ସଞ୍ଚରଣ କ’ଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରେ ?
13. ଅନୁ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗରେ ସଞ୍ଚରଣ ଦିଗରେ କିଣିକାଗୁଡିକ କିପରି କମ୍ପିତ ହୁଅନ୍ତି ?
14. କିଡ଼ନି ପଥର ରୋଗର ଉପଶମ ପାଇଁ କ’ଣ ଆବଶ୍ୟକ ?
15. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ସିଗ୍‌ନାଲକୁ କେଉଁ ଯନ୍ତ୍ର ବହୁଗୁଣିତ କରି ପାରିବ ?
16. କେଉଁ ଜୀବମାନେ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ଧ୍ଵନି ଉତ୍ପନ୍ନ କରି ପରସ୍ପର ସହ ଖେଳନ୍ତି ?
17. ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ତରଙ୍ଗ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରୁ ନଥିବା ଏକ ଜୀବର ନାମ ଲେଖ ।
18. କେଉଁ ଜୀବ ଇନଫ୍ରାସୋନିକ ତର ଙ୍ଗ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ?
19. ବକ୍ତୃତା କକ୍ଷର ଛାତ କିପରି ହେବା ଭଲ ?
20. ଏକ ପଦାର୍ଥର ନାମ ଲେଖ ଯାହା ଧ୍ଵନିଶୋଷୀ ନୁହେଁ ।
21. ଭୂମିକମ୍ପ ଆରମ୍ଭବେଳେ କିପରି ଧ୍ଵନି ସଞ୍ଚାରିତ ହା ଏ ?
22. 5 ବର୍ଷରୁ କମ୍ ବୟସର ଶିଶୁମାନେ କେଉଁ ଆବୃତ୍ତିର ଧ୍ଵନି ଶୁଣିପାରନ୍ତି ?

Answer:
1. f^-1
2. ପିନା
3. ସେ।ନାଟ୍
4. 25kHz
5. ବାଦୁଡ଼ି
6. ଶବ୍ଦ ତରଙ୍ଗ
7. କଠିନ
8. ସେକେଣ୍ଡ
9. ଟୋନ୍
10. ଶୂନ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ
11. ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍
12. କଠିନ
13. ଆଲୋକ ତରଙ୍ଗ
14. ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ତରଙ୍ଗ
15. ଆର୍ଥି ଫାୟାର
16. ମୂଷା
17. ତିମି
18. 2161
19. ଅବତଳ ପୃଷ୍ଠ
20. ଚିକ୍‌କଣ ପ୍ଲାଷ୍ଟର,
21. କମ୍ ଆବୃତ୍ତିର ଇନଫ୍ରାସୋନିକ ଧ୍ଵନି
22. 25 kHz ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ।

C ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ବସ୍ତୁର ………………….. ଫଳରେ ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
2. ……………. ତରଙ୍ଗ ଏକ ଅନୁ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗ ।
3. ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗର ଗତି ………………. ମାଧ୍ୟମରେ କମ୍ ।
4. ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗର ଗ୍ରାଫ୍‌ ଉପର ଅକ୍ଷାଂଶକୁ ……………….. କୁହାଯାଏ ।
5. ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ ଗ୍ରାଫ୍‌ ନିମ୍ନ ଅକ୍ଷାଂଶକୁ ………………….. କୁହାଯାଏ ।
6. SI ପଦ୍ଧତିରେ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟର ଏକକ ……………………।
7. ଆବୃତ୍ତିର ଏକକ …………………।
8. ଆଲେ। କ – ବି ଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରଭାବର ଆବିଷ୍କାର କ …………………. ।
୨. ଆମର ମସ୍ତିଷ୍କ ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗର ଆବୃଭିକୁ ଯେଉଁ ପ୍ରକାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରେ ତାହାକୁ …………………… କୁହାଯାଏ ।
10. ଧ୍ଵନିର ଆବୃତ୍ତି ……………….. ହେଲେ ପିଚ୍ ଅଧ୍ଵକ ହୁଏ ।
11. ଧ୍ଵନିର ପ୍ରବଣତା ବା କୋମଳତା ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗର ………………… ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
12. ଧ୍ଵନି ଶୁଣିବାର ଇନ୍ଦ୍ରିୟାନୁଭୂତି ଆମ ମସ୍ତିଷ୍କରେ ………………… ସେକେଣ୍ଡ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହେ ।

Answer:
1. କମ୍ପନ
2. ଧ୍ବନି
3. ଗ୍ୟାସୀୟ
4. ଶିଖର
5. ଗହ୍ଵର
6. ମିଟର
7. ହର୍ସ
8. ରୁଡ଼ ହଷ୍ଟ
୨. ପିଚ୍
10. ଅଧ୍ବକ
11. ଆୟାମ
12. 01 ସେକେଣ୍ଡ

D. ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ ( ✓) ଓ ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ଧ୍ୱନିତରଙ୍ଗ ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗ ।
2. ଧ୍ଵନିତରଙ୍ଗ ଶୂନ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଗତି କରିପାରେ ।
3. କମ୍ପନରୁ ଧ୍ୱନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
4. ସମସ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ତରଙ୍ଗ ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ ତରଙ୍ଗ ।
5. ମାଧ୍ୟମର ବିରଳନ ଅଞ୍ଚଳରେ କଣିକାମାନେ ପରସ୍ପର ଆଡକୁ ଗତି କରି ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହୁଅନ୍ତି ।
6. ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ ଏକ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତରଙ୍ଗ ।
7. ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗରେ ଶିଖର ଓ ଗହ୍ଵର ନଥାଏ ।
8. ଧ୍ଵନିର ପ୍ରବାଳତା ବା କୋମଳତା ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗର ଆବୃତ୍ତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
9. ଗୋଟିଏ ଆବୃତ୍ତି ବିଶିଷ୍ଟ ଧ୍ଵନିକୁ ଟୋନ୍ କୁହାଯାଏ ।
10. ବିଭିନ୍ନ ଆବୃତ୍ତିର ମିଶ୍ରଣରେ ସୃଷ୍ଟ ଧ୍ଵନିକୁ ନୋଟ କୁହାଯାଏ ।
11. ସମାନ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଧ୍ଵନିର ବେଗ ଅଧ‌ିକ ହେଲେ ଧ୍ଵନିତରଙ୍ଗର ଆବୃତ୍ତି କମେ ।
12. ଧ୍ୱନିତରଙ୍ଗର ବେଗ କଠିନ ମାଧ୍ୟମ ତୁଳନାରେ ଗ୍ୟାସୀୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଅଧୂକ ।
13. ଡଲଫିନ୍ ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍ ଧ୍ଵନିକୁ ଶୁଣିପାରନ୍ତି ।
14. କିଡ୍ନି ଷ୍ଟୋନ୍ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ତରଙ୍ଗଦ୍ଵାରା ବାରି ହୁଏ ।
15. ସମୁଦ୍ରର ଗଭୀରତା ରାଡାର ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା ମାପି ହୁଏ ।
16. ବାହ୍ୟ କର୍ଣ୍ଣରେ ତିନିଖଣ୍ଡ ହାଡ଼ ଥାଏ ।
17. ବାହ୍ୟକର୍ଣ୍ଣକୁ ପିନା କହନ୍ତି ।
18. ଇକୋ କାର୍ଡିଓଗ୍ରାଫ୍‌ରା ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ତିଆରି କରାଯାଏ ।
19. କଠିନ ମାଧ୍ୟମରେ ଧ୍ଵନିର ବେଗ ସର୍ବାଧ‌ିକ ।
20. ବୈ ଦ୍ୟୁତି କ ସିଗ୍‌ନାଲକୁ ଆମ୍ନି ଫାୟାର ଯନ୍ତ୍ର
21. ଚିକ୍‌କଣ ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଧ୍ଵନିଶୋଷୀ ପଦାର୍ଥ ନୁହେଁ ।
22. ଭୂ ମି କ ମ୍ପ ଆରମ୍ଭବେଳେ କମ୍ ଆବୃ ଭି ର ଇନଫ୍ରାସୋନିକ ଧ୍ଵନି ସଞ୍ଚାରିତ ହୁଏ ।
23. SI ପଦ୍ଧତିରେ ଆୟାମର ଏକକ ମିଟର ।
24. ଗୋଟିଏ ଆବୃତ୍ତି ବିଶିଷ୍ଟ ଧ୍ଵନିକୁ ଟୋନ୍ କହନ୍ତି ।
25. ବିଭିନ୍ନ ଆବୃତ୍ତିର ମିଶ୍ରଣରେ ସୃଷ୍ଟ ଧ୍ଵନିକୁ ନୋଟ୍ କହନ୍ତି ।
26. ଏକକ ସମୟରେ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ ଅତିକ୍ରମ କରୁଥିବା ଦୂରତାକୁ ବେଗ କହନ୍ତି ।
27. ଅନ୍ତଃକର୍ଣ୍ଣରେ ଥିବା ହାଡ଼ର ନାମ ‘କର୍ଣ୍ଣକକ’ ।
28. ମଧ୍ଯକର୍ଣ୍ଣରେ କର୍ଣ୍ଣକକ ହାଡ଼ଟି ନ ଥାଏ ।

Answer:
1. (✓)
2. (✗)
3. (✓)
4. (✓)
5. (✗)
6. (✓)
7. (✓)
8. (✗)
9. (✓)
10.(✓)
11. (✗)
12. (✓)
13. (✗)
14. (✗)
15. (✗)
16. (✓)
17. (✓)
18. (✓)
19. (✓)
20. (✓)
21. (✓)
22. (✓)
23. (✓)
24. (✓)
25. (✓)
26. (✓)
27. (✓)
28. (✓)
20. (✓)

E. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

Answer:

Answer:

F. ପ୍ରଥମଯୋଡ଼ିର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଯୋଡ଼ିର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ବାଘର ଗର୍ଜନ : ନିମ୍ନ ପିଚ୍ ବିଶିଷ୍ଟ :: ପକ୍ଷୀର କାକଳୀ: …………………….।
2. ଆଲୋକ ତରଙ୍ଗ : ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ତରଙ୍ଗ ଶବ୍ଦ ତରଙ୍ଗ :: ……………………।
3. ଉପର ଅକ୍ଷାଂଶ : ଶିଖର :: ନିମ୍ନ ଅକ୍ଷାଂଶ : ……………………..।
4. λ : ମିଟର :: f :……………..।
5. ଧ୍ଵନିପ୍ରବଣତା : ଆୟାମ :: ପିଚ୍ :…………………….।
6. 20 Hzରୁ କମ୍ : ଇନ୍‌ଫ୍ରାସୋନିକ୍ :: 20000 Hzରୁ ଅଧ୍ବକ :…………………।
7. ବାହୁଡ଼ି : ଅଲ୍‌ଟ୍ରାସୋନିକ୍ :: ହାତୀ : …………………..।

Answer:
1. ଡଚ୍ଚ ପିଚ୍ ବିଶିଷ୍ଠ
2. ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତରଙ୍ଗ
3. ଗତ୍ଵର
4. ହଷ୍ଟ
5. ଆବୃତ୍ତି
6. ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍
7. ଇନ୍‌ଫ୍ରାସୋନିକ୍

G ଚାରିଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. କେଉଁ ମାଧ୍ୟମରେ ଧ୍ଵନି ଅଧୁକ ବେଗରେ ଗତି କରେ ?
(A) ଶୂନ୍ଯ
(C) ଜଳ
(B) ବାୟୁ
(D) ଧାତବ
Answer:
(D) ଧାତବ

2. ଧ୍ଵନି କେଉଁ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଦୌ ଗତି କରିପାରିବ ନାହିଁ ?
(A) ବାୟୁ
(C) ଧାତବ
(B) ଶୂନ୍ଯ
(D) &
Answer:
(B) ଶୂନ୍ଯ

3. କେଉଁଟି ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ ତରଙ୍ଗ ନୁହେଁ ?
(A) ଧ୍ବନି ତରଙ୍ଗ
(B) ତାପ ତରଙ୍ଗ
(C) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତରଙ୍ଗ
(D) ଆଲୋକ ତରଙ୍ଗ
Answer:
(A) ଧ୍ବନି ତରଙ୍ଗ

4. କୌଣସି ବସ୍ତୁର ବେଗ ଧ୍ଵନିର ବେଗଠାରୁ କ’ଣ ହେଲେ ତାହାକୁ ସୁପରସୋନିକ୍ ବେଗ କୁହାଯାଏ ?
(A) ଅଧ୍ୟକ
(B) କମ୍
(C) ସମାନ
(D) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(A) ଅଧ୍ୟକ

5. କିଏ ଆଲୋକ-ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରଭାବର ଆବିଷ୍କାରକ ?
(A) ଜୁଲ୍
(B) ନିଉଟନ୍
(C) ହର୍ସ
(D) ଗାଲିଲି ଓ
Answer:
(C) ହର୍ସ

6. S.I. ପଦ୍ଧତିରେ ତିରଙ୍ଗ ବେଗର ଏକକ କ’ଣ ଅଟେ ?
(A) m
(C) Å
(B) ms^-1
(D) S
Answer:
(B) ms^-1

7. ଆଲୋକ ତରଙ୍ଗ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀୟ ତରଙ୍ଗ ଅଟେ ?
(A) ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ
(B) ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ
(C) ଉଭୟ ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ
(D) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(B) ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ

8. ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ଶିଖର ବା ଗହ୍ଵର ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ତରଙ୍ଗର ବେଗ
(B) ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ
(C) ଆୟାମ
(D) ଆବୃତ୍ତି
Answer:
(B) ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ

9. ମାଧ୍ୟମରେ କଣିକାଗୁଡ଼ିକ ପର ସ୍ଵ ର ଠା । ରୁ ଦୂରେଇଗଲେ, ସେହି ଅଞ୍ଚଳରେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
(A) ବିରଳନ
(B) ସମ୍ପୀଡ଼ନ
(C) ବିଚଳନ
(D) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(A) ବିରଳନ

10. ମାଧ୍ୟମରେ କଣିକାଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହେଲେ, ମାଧ୍ୟମରେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
(A) ବିରଳନ
(C) ସମ୍ପୀଡ଼ନ
(B) ବିଚଳନ
(D) ଗତି
Answer:
(C) ସମ୍ପୀଡ଼ନ

11. ଧ୍ଵନି ଗତି କରୁଥ‌ିବା ବେଳେ ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ସଂପୀଡ଼ନ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଦୂରତାକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
(A) ଆବୃତ୍ତି
(B) ଆୟାମ
(C) ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ
(D) ତରଙ୍ଗ ବେଗ
Answer:
(C) ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ

12. ଧ୍ଵନି ଗତି କରୁଥିବାବେଳେ ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ବିରଳନ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଦୂରତାକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
(A) ଆବୃତ୍ତି
(B) ଆୟାମ
(C) ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ
(D) ତରଙ୍ଗ ବେଗ
Answer:
(C) ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ

13. ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ସଂପୀଡ଼ନ ମାଧ୍ୟମର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବା ପାଇଁ ଯେଉଁ ସମୟ ଲାଗେ ତାକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
(A) ଆବୃତ୍ତି
(B) ଆୟାମ
(C) ଆବର୍ତ୍ତକାଳ
(D) ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ
Answer:
(C) ଆବର୍ତ୍ତକାଳ

14. ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ବିରଳନ ମାଧ୍ୟମର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବା ପାଇଁ ଯେଉଁ ସମୟ ଲାଗେ ତାକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
(A) ଆବୃତ୍ତି
(C) ଆୟାମ
(B) ଆବର୍ତ୍ତକାଳ
(D) ନୋଟ୍
Answer:
(B) ଆବର୍ତ୍ତକାଳ

15. ଆବର୍ତ୍ତକାଳର ଏକକ କ’’ଣ ?
(A) ସେକେଣ୍ଡ
(B) ମିଟର
(C) ମିଟର
(D) ସେକେଣ୍ଡ
Answer:
(A) ସେକେଣ୍ଡ

16. ଆବୃତ୍ତିର SI ଏକକ କ’ଣ ?
(A) ମିଟର
(B) ହର୍ଷ
(C) ସେକେଣ୍ଡ
(D) ଡେସିବେଲ୍
Answer:
(B) ହର୍ଷ

17. ଧ୍ଵନି ଗତି କରୁଥ‌ିବା ମାଧ୍ୟମରେ ଗୋଟିଏ କଣିକା ଏକକ ସମୟରେ ଯେତେଥର ଦୋଳିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ଆବୃତ୍ତି
(B) ଆୟାମ
(C) ଟୋନ୍
(D) ନୋଟ୍
Answer:
(A) ଆବୃତ୍ତି

18. ଗୋଟିଏ ମାଧ୍ୟମରେ ଥ‌ିବା କଣିକାର ମାଧ୍ୟାବସ୍ଥାର ଉଭୟ ପାଟେ ଦେ ଜନର ତ କଣିକାର ସର୍ବେ। ଚ୍ଚ ବିସ୍ଥାପନକୁ ତରଙ୍ଗର କ’ଣ କହନ୍ତି ?
(A) ଆବୃତ୍ତି
(B) ଆୟାମ
(C) ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ
(D) ତରଙ୍ଗ ବେଗ
Answer:
(B) ଆୟାମ

19. ତରଙ୍ଗ ବେଗ v, ଆବୃତ୍ତି ଓ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ X ହେଲେ ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଂପର୍କ କ’ଣ ?

Answer:
(A) f = \(\frac {v}{λ}\)

20. ଆମ ମସ୍ତିଷ୍କ ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗର ଆବୃତ୍ତିକୁ ଯେଉଁ ପ୍ରକାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରେ ତାକୁ କ’ଣ କୁହନ୍ତି ?
(A) ଆୟାମ
(B) ଟୋନ୍
(C) ନୋଟ୍
(D) ପିଚ୍
Answer:
(D) ପିଚ୍

21. ଧ୍ଵନିର ଆବୃତି ଅଧ୍ବକ ହେଲେ ପିତ୍ରର କ’ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ?
(A) କମ୍
(B) ସମାନ
(C) ଅଧା
(D) ଅଧ୍ଵ
Answer:
(D) ଅଧ୍ଵ

22. SI ପଦ୍ଧତିରେ ଆୟାମ୍‌ର ଏକକ କ’ଣ ?
(A) ସେକେଣ୍ଡ
(B) ସେକେଣ୍ଡ ।
(C) ମିଟର
(D) ମିଟର
Answer:
(C) ମିଟର