Bhagya

Odisha State Board BSE Odisha Class 9 Political Science Notes Chapter 8 ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 9 Political Science Notes Chapter 8 ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ

ବିଷୟବସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ
→ ଉପକ୍ରମ:

• ଗଣତନ୍ତ୍ର ହେଉଛି ଲୋକମାନଙ୍କର ଶାସନ ବା ସରକାର ।
• “ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ପ୍ରାକ୍ତନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆବ୍ରାହାମ ଲିଙ୍କନଙ୍କ ମତରେ, ଗଣତନ୍ତ୍ର ହେଉଛି ଲୋକମାନଙ୍କର ଲୋକମାନଙ୍କର ଓ ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏକ ସରକାର ।’’
• ଲର୍ଡ ବ୍ରାଇସ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ‘ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଶାସନ କ୍ଷମତା ନ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥାଏ ‘ଗୋଷ୍ଠୀ ସମୁଦାୟ’ ହାତରେ ଓ ସେମାନଙ୍କର ‘ସାର୍ବଭୌମ ସଂକଳ୍ପ’ର ପରିପ୍ରକାଶ ହୋଇଥାଏ ‘ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ନିର୍ବାଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥା’ ମାଧ୍ୟମରେ ।’’

ବିଷୟବସ୍ତୁର ରୂପରେଖ :

• ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ଜନମତ
• ଗଣତନ୍ତ୍ର ପସଦା ହେବାର
• ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥା
• ଭାରତରେ ପ୍ରଚଳିତ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା
• ଭାରତରେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଅବକ୍ଷୟର କାରଣ
• ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବାର ଉପାୟ

* ଗଣତନ୍ତ୍ର ବା Democracy ଶବ୍ଦଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ‘ଡିମୋସ୍’ ଓ ‘କ୍ରାଟୋସ୍’ ଶବ୍ଦର ମିଶ୍ରଣରୁ ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋଇଛି ।

→ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ଜନମତ :

• ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ଜନମତ ଏକ ଓ ଅଭିନ୍ନ, ମାତ୍ର ଏବେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଚିନ୍ତାଧାରାରେ ବ୍ୟାପକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଦେଇଛି ।
• ଆଜିର ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନରେ ମୁଷ୍ଟିମେୟ ତଥା ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ହାତମୁଠାରେ ଚାବିକାଠି ରହୁଛି । ତେଣୁ କାର୍ଲ ଫ୍ରେଡ୍‌ରିକ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ‘ପରିସ୍ଥିତି ଭିନ୍ନ ହେଲେ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଭିନ୍ନ ହୁଏ ।’

→ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପସଦା ହେବାର କାରଣ:

→ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥା :

• ଏକ ଅବାଧ, ମୁକ୍ତ, ସ୍ଵଚ୍ଛ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ସାବାଳକ ମତଦାନଭିଭିକ ନିର୍ବାଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଉଛି ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମୂଳଦୁଆ । – ଗେଟେଲ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଲୋକ ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କ ଚୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଠିକ୍ ହୁଏ ।

* ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଜନମତର ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତା ରହିଛି । – ଗେଟେଲ୍

→ ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିଭିକ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଆବଶ୍ୟକ ଭଯାଦାନ:

• ସଛୋଟ ଲୋକପ୍ରତିନିଧ୍ ଚୟନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
• ନିରପେକ୍ଷ ଓ ସ୍ବାଧୀନ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ତଥା ଗଣମାଧ୍ୟମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
• ମୁକ୍ତ ଓ ସ୍ଵାଧୀନ ତଥା ନିରପେକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
• ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ।
• ସ୍ୱେଚ୍ଛାକୃତ ଭାବେ ଆଇନ ପାଳିବା ।
• ବ୍ୟକ୍ତି ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ସୁରକ୍ଷା ।
• ନ୍ୟାୟିକ, ପ୍ରଶାସନିକ ଓ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ବିଭାଗର ଉତ୍ତରଦାୟିତ୍ଵ ।
• ନିଭୀକ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିବା ଓ ସମ୍ବିଧାନସମ୍ମତ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରିବା ।
• ଦେଶ ପାଇଁ ସ୍ଵାର୍ଥ ତ୍ୟାଗ ଓ ଭେଦଭାବଶୂନ୍ୟ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।

→ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଜୀବନଧାରା ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ :

• ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ କହିଲେ ବିଜ୍ଞତା, ବିଚାର ଶକ୍ତି, ବୁଦ୍ଧି, ସାମୂହିକ ସ୍ୱାର୍ଥ, ସାର୍ବଜନୀନ ସୁଖ, ନାଗରିକମାନଙ୍କ ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧି ଓ ଗଣ ଉଦ୍ଦୀପନାକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ।
• ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଏକ ଅଂଶୀଦାର ହୋଇ ରହିଲେ ମଧ୍ୟ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧରେ ବିଶ୍ଵାସ ରଖ୍ ବିଶ୍ଵାସ ଉଭୟ ଗୋଟିଏ ମୁଦ୍ରାର ଦୁଇଟି ପାର୍ଶ୍ଵ ପରି ।
• ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଜୀବନଶୈଳୀ ଗଠନ ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧରେ ବିଶ୍ଵାସ ଉଭୟ ଗୋଟିଏ ମୁଦ୍ରାର ଦୁଇଟି ପାର୍ଶ୍ବ ପରି ।
• ଲର୍ଡ଼ ବ୍ରାଇସ୍‌, ବର୍ଣ୍ଣସ୍‌ଙ୍କ ପରି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଗଣତନ୍ତ୍ରର କୌଣସି ବିକଳ୍ପ ନାହିଁ ବୋଲି ସୂଚାଇଛନ୍ତି ।
• ଗଣତନ୍ତ୍ର ଏକ ଦାୟିତ୍ଵସମ୍ପନ୍ନ ତଥା ଉତ୍ତରଦାୟୀ ସରକାର । ତେଣୁ ଏହାର ବିକଳ୍ପ ନାହିଁ ।

* ମାନବାଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା, ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତି, ଦେଶପ୍ରେମ, ଆଇନ ମାନ୍ୟତା, ଦେଶ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ବହୁମୂଲ୍ୟ ଉପାଦାନ ।

→ ଭାରତରେ ପ୍ରଚଳିତ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା :

• ୧୯୫୦ ମସିହା ଜାନୁଆରୀ ୨୬ ତାରିଖ ଦିନ ଭାରତରେ ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବାରୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ।

* ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଲୋକସଭା ଓ ୨୦୦୯ ମସିହାରେ ପଞ୍ଚଦଶ ଲୋକସଭା ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

• ୧୯୯୩ ମସିହାରେ ସମ୍ବିଧାନର ୭୩ ତମ ଓ ୭୪ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇ ‘ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ’ ଓ ‘ନଗରପାଳିକା’ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି ।
• ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କଦ୍ବାରା ଅବାଧ ଓ ମୁକ୍ତ ନିର୍ବାଚନ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ୬ ଗୋଟି ମୌଳିକ ଅଧୂକାର ସହିତ ୬ ବର୍ଷରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶିଶୁକୁ ଅବୈତନିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।

→ ଭାରତରେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଅବକ୍ଷୟର କାରଣ:

→ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବାର ଉପାୟ :

• ସାଧୁତା, ରାଜନେତା ଓ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ସଚ୍ଛୋଟପଣିଆ ।
• ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧରେ ବିଶ୍ଵାସ, ନିଃସ୍ବାର୍ଥ ଦେଶସେବା ।
• ରାଜନୈତିକ ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତିର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ।
• ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତି ଦୃଢ଼ ବିଶ୍ୱାସ ।

→ କେତେକ ଐତିହାସିକ ଘଟଣାବଳୀ ଓ ସମୟ:

୧୬୮୮ – ଇଂଲଣ୍ଡର ଗୌରବମୟ ବିପ୍ଳବ Glorious Revolution)
୧୭୭୬ – ଆମେରିକାର ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଘୋଷଣା
୧୭୮୯ – ଫରାସୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିପ୍ଳବ ।
୧୯୫୦ – ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତରେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଚଇନ
୧୯୫୨ – ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତରେ ପ୍ରଥମ ଲୋକସଭା ଗଠନ
୧୯୯୩ – ୭୩ ଓ ୭୪ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ
୨୦୦୫ – ଭାରତରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ (RTI Act) ପ୍ରଣୟନ
୨୦୦୯ – ପଞ୍ଚଦଶ ଲୋକସଭା ଗଠନ

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Physical Science Solutions Chapter 9 ଧ୍ଵନି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Physical Science Solutions Chapter 9 ଧ୍ଵନି

1. ଧ୍ଵନି କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଏହା କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ –

• ଧ୍ଵନି ଶକ୍ତିର ଏକ ରୂପ ।
• ବିଭିନ୍ନ ବସ୍ତୁର କମ୍ପନ ହେତୁ ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଧ୍ଵନି ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କଥୋପକଥନରୁ, ରେଡ଼ିଓ, ଟେଲିଭିଜନ୍ ଓ ଟେଲିଫୋନ୍ ରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରେ । ବିଭିନ୍ନ ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ରରୁ ମଧ୍ଯ ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

2. ନିମ୍ନରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥବା ଚାରିଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।
(a) ଧ୍ଵନି ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଥ‌ିରେ ଆଦୌ ଗତି କରିପାରିବ ନାହିଁ ?
(i) କଠିନ
(ii) ତରଳ
(iii) ଗ୍ୟାସ୍
(iv) ଶୂନ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ
ଉ –
(iv) ଶୂନ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ

(b) ହର୍ସ ହେଉଛି –
(i) ସେକେଣ୍ଡ
(ii) ସେକେଣ୍ଡ^-1
(iii) ମିଟର
(iv) ମିଟର^-1
ଉ –
(ii) ସେକେଣ୍ଡ^-1

(c) ସମୁଦ୍ରର ଗଭୀରତା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବାକୁ କେଉଁ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
(i) ସୋନାର
(ii) ରାଡ଼ାର
(iii) ମିଟର ସ୍କେଲ୍
(iv) ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ନୁହେଁ
ଉ –
(i) ସୋନାର

(d) କେଉଁ ମାଧ୍ୟମରେ ଧ୍ଵନିର ବେଗ ସର୍ବାଧ୍ଵକ ?
(i) କଠିନ
(ii) ତରଳ
(iii) ଗ୍ୟାସ୍
(iv) ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ନୁହେଁ
ଉ –
(i) କଠିନ

3. ଧ୍ଵନିର ଏକ ଉତ୍ସ ନିକଟରେ ବାୟୁ ମାଧ୍ୟମରେ ସଂପୀଡ଼ନ ଓ ବିରଳନ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ଯେତେବେଳେ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ ଆଗକୁ ଗତି କରେ, ଏହା ତା’ର ଚାରିପଟେ ଥିବା ବାୟୁକୁ ସଂପୀଡିତ କରେ; ଫଳରେ ଏକ ଉଚ୍ଚ ଚାପଯୁକ୍ତ କ୍ଷେତ୍ର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଏବଂ ଏହାକୁ ସଂପୀଡନ କୁହାଯାଏ ।
• ଯେତେବେଳେ ଏହା କଂପିତ ରସ୍ତୁର ପୃଷ୍ଠଭାଗରୁ ଦୂରେଇବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରେ, ପୃଷ୍ଠଭାଗ ପଛକୁ ଗତି କରେ; ଫଳରେ ଏକ ନିମ୍ନ ଚାପଯୁକ୍ତ କ୍ଷେତ୍ର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଏବଂ ଏହାକୁ ବିରଳନ କୁହାଯାଏ ।
• ବସ୍ତୁଟି କଂପିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ବାୟୁରେ ସଂପାଦନ ଓ ବିରଳନାର ଏକ ଅନୁକ୍ରମ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

4. ଧ୍ଵନି ସଞ୍ଚାରଣ ପାଇଁ ଏକ ମାଧ୍ୟମ ଆବଶ୍ୟକ- ଏକ ସରଳ ପରୀକ୍ଷାଦ୍ଵାରା ଏହାକୁ ବୁଝାଅ ।
ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ :
ଉ –
(i) ବେଲ୍‌ଜାର୍, (ii) ିପି, (iii) ସ୍ଵିଚ୍ (iv) ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରିକ୍ ବେଲ୍‌ (v) ବାୟୁ ନିଷ୍କାସନ ଯନ୍ତ୍ର ।
ପରୀକ୍ଷା :

• ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବେଲ୍ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ବାୟୁରୁଦ୍ଧ (air tight) ବେଲ୍‌ଜାର୍‌ ନିଆଯାଉ ।
• ଚିତ୍ରରେ ଦେଖାଯାଇଥିବା ଭଳି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବେଲ୍‌କୁ ବେଲ୍‌ଜାର୍ ମଧ୍ଯରେ ଝୁଲାଇ ରଖାଯାଉ ।
• ବେଲ୍‌ର ଦୁଇ ଶେଷାଗ୍ରକୁ ବେଲ୍‌ ଜାର୍ ମୁହଁରେ ଥ‌ିବା କର୍କ ବାଟେ ବାହାରକୁ କାଢ଼ି ଏକ ବାହ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଉ ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥକୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବେଲ୍‌ ବାଜିବ ଓ ଧ୍ଵନି ଶୁଣାଯିବ । ବେଲ୍‌ଜାର୍ ମଧ୍ୟରେ ବାୟୁ ଥ‌ିବାରୁ ଧ୍ଵନି ଶୁଣାଖଲା |
• ବି ଦ୍ୟୁତ୍ ବେଲ୍‌ ରୁ ଧ୍ଵନି ନି ସୃ ତ ହେଉଥିଲାବେଳେ ବାୟୁ ନିଷ୍କାସନ ପମ୍ପ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ବେଲ୍‌ଜାର୍‌ରୁ ବାୟୁ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଉ ।
• ବେଲ୍‌ର୍‌ରୁ ବାୟୁ କମି ଆସୁଥିଲାବେଳେ ଧ୍ଵନିର ପ୍ରବଳତା (loudness) ମଧ୍ଯ କ୍ଷୀଣ ହୋଇ ଆସିବ । ଯେତେବେଳେ ବେଲ୍‌ୱାର୍‌ଟି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବାୟୁଶୂନ୍ୟ ହୋଇଯିବ, ସେତେବେଳେ ଧ୍ଵନି ଆଉ ଶୁଣାଯିବ ନାହିଁ ।

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ :

• ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ବେଲ୍‌ଜାର୍ ମଧ୍ୟରେ ବାୟୁ ଥିବାରୁ ଧ୍ଵନି ଶୁଣିହେଲା ।
• ଦ୍ଵିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ବେଲ୍‌ଜାର୍ ମଧ୍ୟରେ ବାୟୁ ନ ଥ‌ିବାରୁ ଧ୍ଵନି ସଂଚରଣ ସମ୍ଭବ ହେଲାନାହିଁ | ତେଣୁ ଧ୍ଵନି ଶୁଣିହେଲା ନାହିଁ । ଏଥୁରୁ ଜଣାଗଲା ଯେ, ଧ୍ଵନି ସଂଚାରଣ ପାଇଁ ଏକ ମାଧ୍ୟମ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।

5. ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗକୁ କାହିଁକି ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗରେ ମାଧ୍ୟମର କଣିକାଗୁଡିକ ତରଙ୍ଗର ଗତିର ଦିଗ ସହ ସମାନ୍ତର ଭାବେ ଦୋଳିତ ହୁଅନ୍ତି । କଣିକାଗୁଡିକ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରୁ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ । ସେମାନେ କେବଳ ତାଙ୍କର ମାଧ୍ୟ ଅବସ୍ଥାନର ଉଭୟ ପଟେ ଏପଟସେପଟ ହୋଇ ଦୋଳନ କରନ୍ତି । ଏପରି ଭାବରେ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ ମାଧ୍ୟମ ମଧ୍ୟରେ ଗତି କରୁଥିବାରୁ ଏହାକୁ ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

6. ଏକ ଅନ୍ଧାର ଘରେ ବସିଥିବା ତୁମ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ଆବାଜରୁ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ତୁମେ ଧ୍ଵନିର କେଉଁ ଗୁଣଯୋଗୁ ଜାଣି ପାର ?
ଉ –

• ଧ୍ଵନିର ବିଶେଷ ଗୁଣ ହେଲା- ତାରତ୍ଵ, ପ୍ରବଳତା ଓ ଗୁଣାତ୍ମକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ । ଏହା ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗର ଧର୍ମ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ।
• ଏହି ଗୁଣମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଗୋଟିଏ ଧ୍ଵନିକୁ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଧ୍ଵନିରୁ ଅଲଗା ବୋଲି ବାରିହୁଏ । ତେଣୁ ଅନ୍ଧକାରରେ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ସ୍ଵର ଜାଣିହୁଏ ।

7. ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –
(a) ଏକା ସମୟରେ ବିଜୁଳି ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଥମେ ବିଜୁଳି ଦେଖାଯାଏ ଏବଂ ତାହାର କିଛି ସମୟ ପରେ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଶୁଣାଯାଏ ।

• ବାୟୁ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଲୋକର ବେଗ 3 x 10⁵ km/s ଓ ଶବ୍ଦର ବେଗ 300 m/s |
• ବିଜୁଳିର ବେଗ ଘଡ଼ଘଡ଼ିର ବେଗଠାରୁ ଅଧିକ ହୋଇଥିବାରୁ ଏକାସମୟରେ ବିଜୁଳି ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଥମେ ବିଜୁଳି ଦେଖାଯାଏ ଏବଂ ତାହାର କିଛି ସମୟ ପରେ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଶୁଣାଯାଏ ।

(b) ବାହୁଡ଼ି ଅନ୍ଧାର ରାତିରେ ତାହାର ଶିକାର ଧରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୁଏ ?
ଉ –
ବାହୁଡି ଅନ୍ଧାର ରାତିରେ ଉଡ଼ିଲାବେଳେ ଅବିରତ ଭାବରେ ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍ ତରଙ୍ଗ ନିର୍ଗତ କରେ । ବାଦୁଡିଠାରୁ ଉଚ୍ଚ ତାରତ୍ଵ ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍ ପଲସ୍ ପ୍ରେରିତ ହୋଇ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ବା ତା’ର ଶିକାର ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚେ ଏବଂ ପ୍ରତିବନ୍ଧକଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇ ତା’ କାନ ନିକଟକୁ ଫେରିଆସେ । ପ୍ରତିଫଳିତ ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍ ତରଙ୍ଗର ଲକ୍ଷଣରୁ ବାଦୁଡି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ବା ଶିକାରର ଉପସ୍ଥିତି, ଆକୃତି ଓ ପ୍ରକୃତି ଜାଣିପାରେ । ତେଣୁ ନିଜ ଶିକାର ପାଖରେ ସେ ଅନ୍ଧାର ରାତିରେ ବିନା ବାଧାରେ ପହଞ୍ଚିଯାଏ ।

8. ସାଧାରଣ ମଣିଷର ଧ୍ଵନି ପରିସର 20H1ରୁ 20kH1 । ଏହି ଦୁଇ ଆବୃତ୍ତିର ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗର ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର । (v = 344 m/s)
ଉ –
ଏଠାରେ f₁ = 20 Hz, f₂ = 20 kHz ଓ v = 344 m/s

9. ତୁମର ଦୁଇ ସାଙ୍ଗ ଗୋଟିଏ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଦଣ୍ଡର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ବସିଛନ୍ତି । ଜଣେ ସାଙ୍ଗ ଗୋଟିଏ ପଥର ଦ୍ଵାରା ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଦଣ୍ଡକୁ ଆଘାତ କଲା । ଅନ୍ୟ ସାଙ୍ଗ ପାଖକୁ ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗ ବାୟୁରେ ଏବଂ ଏଲୁମିନିୟମ୍‌ରେ ପହଞ୍ଚିବା ସମୟର ଅନୁପାତ କେତେ ?
ଉ –
ଏଠାରେ ବାୟୁ ମାଧ୍ୟମରେ ଧ୍ଵନିର ବେଗ (v₁) = 346 m/s
ଓ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ଧ୍ଵନିର ବେଗ (v₂) = 6420 m/s

ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ ବାୟୁରେ ଏବଂ ଏଲୁମିନିୟମ୍‌ରେ ପହଞ୍ଚିବା ସମୟର ଅନୁ ପାତ 3210 : 173 |

10. ଏକ ଧ୍ଵନି ଉତ୍ସର ତରଙ୍ଗ ଆବୃତ୍ତି 100Hz ହେଲେ, ଏହା ଏକ ମିନିଟ୍‌ରେ କେତେ ଥର କମ୍ପିତ ହେବ ?
ଉ –
ଏଠାରେ ତରଙ୍ଗ ଆବୃତ୍ତି (f) = 100 Hz
ଅର୍ଥାତ୍ l ସେକେଣ୍ଡରେ 100 ଥର କମ୍ପିତ ହେଉଛି ।
∴ 1 ମିନିଟ୍‌ରେ ଏହା 60 x 100 = 6000 ଥର କମ୍ପିତ ହେବ ।

11. ଆଲୋକ ପ୍ରତିଫଳନ ନିୟମ, ଧ୍ଵନି ପ୍ରତିଫଳନ ପାଇଁ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ କି ? ଏହାକୁ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
ଆଲୋକ ପରି ଧ୍ବନି ମଧ୍ଯ କଠିନ ଓ ତରଳ ପୃଷ୍ଠରୁ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୁଏ ଏବଂ ଆଲୋକର ପ୍ରତିଫଳନ ନିୟମକୁ ମାନି ଥାଏ ।
ଧ୍ଵନି ପ୍ରତିଫଳନ ନିୟମ: ଧ୍ଵନି ପ୍ରତିଫଳନ ସମୟରେ

• ଆପତନ କୋଣ ଓ ପ୍ରତିଫଳିତ କୋଣର ପରିମାଣ ପରସ୍ପର ସହିତ ସମାନ ।
• ପତିତ ଧ୍ଵନି, ପ୍ରତିଫଳିତ ଧ୍ଵନି ଓ ଆପତନ ବିନ୍ଦୁରେ ଅଙ୍କିତ ଅଭିଲମ୍ବ ଏକ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥାନ କରନ୍ତି ।

12. ଏକ ଦୂର ବସ୍ତୁରୁ ଧ୍ଵନି ଯେତେବେଳେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୁଏ, ପ୍ରତିଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଯଦି ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ଏବଂ ଧ୍ୱନି ସୃଷ୍ଟିର ଉତ୍ସ ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା ସମାନ ରହେ, ତାହାହେଲେ ଏକ ଉତ୍ତପ୍ତ ଦିନରେ ତୁମେ ପ୍ରତିଧ୍ଵନି ଶୁଣିପାରିବ କି ?
ଉ –
ପ୍ରତିଧ୍ଵନିକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଶୁଣିବାପାଇଁ ପ୍ରତିଫଳକର ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତ୍ଵ 17-2 ମିଟର ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଅର୍ଥାତ୍ 17.2 ମିଟରରୁ କମ୍ ଦୂରତାରେ ଧ୍ଵନି ପ୍ରତିଫଳନ ହେଲେ ପ୍ରତିଧ୍ଵନି ଶୁଣିହେବ ନାହିଁ । ଏହି ଦୂରତ୍ୱ ବାୟୁ ମାଧ୍ୟମର ତାପମାତ୍ରା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଉତ୍ତପ୍ତ ଦିନରେ ତାପମାତ୍ରା ଅଧ‌ିକ ହେତୁ 17:2 ମିଟର ଦୂରତାରେ ଧ୍ଵନି ପ୍ରତିଫଳନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତିଧ୍ଵନି ଶୁଣିହେବ ନାହିଁ ।

13. ଧ୍ଵନି ପ୍ରତିଫଳନର ଦୁଇଟି ବ୍ୟବହାରିକ ପ୍ରୟୋଗ ଲେଖ ।
ଉ –
ଧ୍ଵନି ପ୍ରତିଫଳନର ଦୁଇଟି ବ୍ୟବହାରିକ ପ୍ରୟୋଗ :

• କେତେକ ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର; ଯଥା – କାହାଳୀ, ସାହାନାଇ, ଟ୍ରମ୍ପ୍ଲେଟ୍ ଆଦିର ମୁହଁକୁ ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ଚଉଡ଼ା କରାଯାଇଥାଏ । ଏହା ମଧ୍ୟଦେଇ ଧ୍ଵନି ବାରମ୍ବାର ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇ ଶ୍ରୋତାମାନଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଥାଏ ।
• ଡାକ୍ତରମାନେ ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡର ସ୍ପନ୍ଦନ, ଫୁସୁଫୁସ୍‌ ସଂକୋଚନ, ପ୍ରସାରଣ ଆଦି ଷ୍ଟେଥୋସ୍କୋପ୍ ଦ୍ଵାରା ଜାଣିପାରନ୍ତି । ଏହି ଷ୍ଟେଥୋସ୍କୋପ୍ ନଳୀ ମଧ୍ଯରେ ଏକାଧ‌ିକ ପ୍ରତିଫଳନ ଯୋଗୁ କ୍ଷୀଣ ଧ୍ଵନି ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ଡାକ୍ତରଙ୍କୁ ଶୁଭାଯାଏ ।

14. ଗୋଟିଏ ପୋଖରୀ କୂଳକୁ ଲାଗି 500m ଉଚ୍ଚର ଏକ ଟାୱାର ଅଛି । ଏହି ଟାୱାର ଉପରୁ ଗୋଟିଏ ପଥରକୁ ପୋଖରୀ ପାଣିକୁ ପକାଗଲା । ପଥରର ପାଣିରେ ପଢ଼ିବାର ଶବ୍ଦ କେତେ ସମୟ ପରେ ଶୁଣାଯିବ ? (g = 10 m/s² ଏବଂ v = 340 m/s)
ଉ –
ମନେକର ପଥରଟି ପାଣିରେ ପଡ଼ିବାପାଇଁ t sec ସମୟ ଲାଗିବ ।
ଏଠାରେ u = 0, s = = 500 m, g = 10 m/s², v = 340 m/s
∴ s = ut + \(\frac { 1 }{ 2 }\) gt²
⇒ 500 m = 0 x t + \(\frac { 1 }{ 2 }\) x 10 m/s² x t²
⇒ 5 t² = 500 sec²
⇒ t² = 100 sec² ⇒ t² = 100 sec² ⇒ t = 10 sec
କିନ୍ତୁ 500 ମିଟର ଯିବାକୁ ଲାଗିବ

∴ ମୋଟ ପ୍ରତିଧନି ଶୁଣିବାପାଇଁ ସମୟ ଲାଗିବ = 10 sec + 1.47 sec = 11.47 sec

15. ଏକ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ 334 m/s ବେଗରେ ଗତି କରେ । ଏହାର ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ 1.5 cm ହେଲେ, ତରଙ୍ଗର ଆବୃତ୍ତି କେତେ ହେବ ? ଏହା ଶୁଣାଯିବ କି ନାହିଁ?
ଉ –
ଏଠାରେ ଧ୍ୱନି ତରଇଂର ବେଖ (v) = 344 m/s, ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ (λ) = 1.5 cm = 0·015 m

ଏହା 20 kHz ଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ହେତୁ ଶ୍ରାବ୍ୟ ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଶବ୍ଦ ଶୁଭାଯିବ ନାହିଁ ।

16. ପ୍ରତିନାଦ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ? ଏହାକୁ କିପରି କମ୍ କରାଯାଇ ପାରିବ ?
ଉ –
ପ୍ରତିନାଦ : ପ୍ରତିଫଳକରୁ ପ୍ରତିଫଳନର ପୁନରାବୃତ୍ତି ଯୋଗୁଁ ଯେଉଁ ପୁନଃପୁନଃ ପ୍ରତିଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହାକୁ ପ୍ରତିନାଦ କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ – କୌଣସି ବଡ଼ ହଲ୍‌ରେ ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ଏହା ବାରମ୍ବାର ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇ କ୍ଷୀଣ ନ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କିଛି ସମୟ ଧରି ବାରମ୍ବାର ସେହି ହଲ୍‌ରେ ଶୁଭେ ।

ପ୍ରତିନାଦ କମ୍ କରିବାର ଉପାୟ :

• ପ୍ରତିନାଦକୁ କମ୍ କରିବାପାଇଁ ବଡ଼ ବଡ଼ ହଲ୍‌ର ଭିତର କାନ୍ଥ ଓ ଛାତକୁ ସଂକୁଚିତ ଫାଇବର, ବନ୍ଧୁର ପ୍ଲାଷ୍ଟର କିମ୍ବା କନାର ବସ୍ତୁଦ୍ଵାରା ଆଚ୍ଛାଦିତ କରାଯାଇଥାଏ; କାରଣ ଏଗୁଡ଼ିକ ଧ୍ଵନିଶୋଷୀ ପଦାର୍ଥ ।
• ହଲ୍‌ରେ ବ୍ୟବହୃତ ଚୌକି ଓ ବେଞ୍ଚ ଆଦି ମଧ୍ଯ ଧ୍ଵନି ଶୋଷଣକାରୀ ପଦାର୍ଥଦ୍ଵାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥାଏ ।

17. ଧ୍ଵନିର ତୀବ୍ରତା କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ଏହା କେଉଁ କେଉଁ କାରକ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ?
ଉ –

• ଧ୍ଵନି ପ୍ରବଳତାକୁ ଧ୍ଵନିର ତୀବ୍ରତା କୁହାଯାଏ ।
• ଏହା ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗର ଆୟାମ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
• ଧ୍ଵନିର ତୀବ୍ରତା ଦୋଳନ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା ଆୟାମର ବର୍ଗ ସହ ସମାନୁପାତୀ ଅଟେ ।

18. ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋନିକ୍ ଯନ୍ତ୍ରପାତିକୁ ପରିଷ୍କାର କରିବାରେ ଅଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ କିପରି ସହାୟକ ହୁଏ ?
ଉ –

• ପ୍ରଥମେ ଇଲୋକ୍‌ଟ୍ରୋନିକ୍ ଯନ୍ତ୍ରକୁ ସଫା କରାଯାଉଥିବା ଦ୍ରବଣ ମଧ୍ଯରେ ରଖ୍ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ତରଙ୍ଗ ଏହା ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରାଯାଏ ।
• ଏହାର ଉଚ୍ଚ ଆବୃତ୍ତି ହେତୁ ଗ୍ରୀଜ୍, ମଇଳା କିମ୍ବା ଧୂଳିକଣା ଆଦି ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟରୁ ବାହାରିଆସି ଦ୍ରବଣ ମଧ୍ୟରେ ମିଶିଯାଏ । ଫଳରେ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ସାମଗ୍ରୀଗୁଡ଼ିକ ଭଲଭାବରେ ସଫା ହୋଇଯାଏ ।

19. ସୋନାର୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟପ୍ରଣାଳୀ ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗକୁ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
କାର୍ଯ୍ୟପ୍ରଣାଳୀ :

• ସୋନାର୍‌ରେ ଗୋଟିଏ ଟ୍ରାନ୍ ସମିଟର ଏବଂ ଏକ ଡିଟେକ୍ଟର ଥାଏ । ଏହା ବଡ଼ ବଡ଼ ଶକ୍ରିତାଲିତ ଭଙ୍ଗା ବା ଜାହାଜରେ ଗଞ୍ଜା ଯାଇଥାଏ ।
• ଟ୍ରାନ୍ ସମିଟରରୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍ ତରଙ୍ଗ ପଲ୍ସ ପାଣି ଭିତରକୁ ପଠାଯାଏ । ସେହି ପଲ୍ସ ସମୁଦ୍ର ଶଯ୍ୟାରେ କିମ୍ବା ସମୁଦ୍ର ଜଳରେ ବୁଡ଼ିରହିଥିବା ଜାହାଜ, ପାହାଡ଼ ବା
• ଡିଟେକ୍ଟର ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ଵାରା ଏହି ପ୍ରତିଫଳିତ ପ୍ରତିଧ୍ଵନି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ ।
• ଧ୍ଵନିର ପ୍ରେରଣ ଓ ପ୍ରତିଧ୍ଵନି ଗ୍ରହଣ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମୟ ବ୍ୟବଧାନ = t
  ଓ ଜାହାଜଠାରୁ ପ୍ରତିବନ୍ଧକର ଦୂରତା = d ହେଲେ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ 2d ଦୂରତା ଅତିକ୍ରମ କରିଥାଏ ।
  ∴ 2d = vt ⇒ d = \(\frac { vt }{ 2 }\)
  ଏହି ସୂତ୍ରଦ୍ଵାରା ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଗଭୀରତା ନିରୂପଣ କରାଯାଏ ।

ପ୍ରୟୋଗ :

• ଇକୋରେଜିଂ ପଦ୍ଧତିରେ ସମୁଦ୍ର ଜଳ ମଧ୍ଯରେ ବୁଡ଼ି ରହିଥ‌ିବା ଜାହାଜ, ପାହାଡ଼, ବଡ଼ ବଡ଼ ଶିଳାଖଣ୍ଡ, ବରଫ, ସ୍ତୂପ ଇତ୍ୟାଦି ବସ୍ତୁମାନଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ଓ ଜଳପୃ ତଳେ ସେମାନଙ୍କ ଦୂରତା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।
• ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଗଭୀରତା ମଧ୍ଯ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିହୁଏ ।

20. ଏକ ବୁଡ଼ାଜାହାଜରେ ଥିବା ସୋନାରଦ୍ଵାରା ଏକ ସିଗ୍‌ନାଲ୍ ପଠାଗଲା ଏବଂ ତାହାର ପ୍ରତିଧ୍ଵନି 5 ସେକେଣ୍ଡ ପରେ ପହଞ୍ଚିଲା । ଯଦି ବୁଡ଼ାଜାହାଜଠାରୁ ବସ୍ତୁର ଦୂରତା 3625 m ହୁଏ, ତାହାହେଲେ ଜଳରେ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗର ବେଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଉ –
ଏଠାରେ ପ୍ରତିଧ୍ଵନି ପହଞ୍ଚିବାର ସମୟ (t) = 5 ସେକେଣ୍ଡ
ବୁଡ଼ାଜାହାଜଠାରୁ ବସ୍ତୁର ଦୂରତା (d) = 3625 ମିଟର
∴ ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗର ବେଗ (v) = \(\frac { 2d }{ t }\) = \(\frac { 2x3625m }{ 5sec }\) = 2 x 725 m/s = 1450 m/s

21. ଏକ ଧାତବ ବ୍ଲକ୍‌ରେ ଥ‌ିବା ବିଚ୍ୟୁତିକୁ କିପରି ଅଲ୍ଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ପଦ୍ଧତିରେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଇପାରିବ ?
ଉ –

• ପ୍ରଥମେ ଅଲ୍‌ଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ତରଙ୍ଗକୁ ଧାତବଖଣ୍ଡ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରାଯାଏ । ଧାତବଖଣ୍ଡରେ ବିଚ୍ୟୁତି ଥିଲେ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ତରଙ୍ଗ ସେହି ସ୍ଥାନରୁ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇ ଫେରିଆସେ ।
• ଏହାଦ୍ଵାରା ବିଚ୍ୟୁତି ଥ‌ିବା ସ୍ଥାନ ନିରୂପଣ କରିହୁଏ ।
• ଅଧୂକ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟର ଧ୍ଵନି ବିଶିଷ୍ଟ ଅଲ୍ଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ତାହା ଫାଙ୍କା ସ୍ଥାନରୁ ବଙ୍କାଇଯାଇ ଡିଟେକ୍ଟର ପାଖରେ ବଙ୍କେଇଯାଏ । ଫଳରେ ବିଚ୍ୟୁତି ଜାଣିହୁଏ ନାହିଁ ।

22. ମାନବ କର୍ପୂର ଏକ ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଉ –

23. ଆମେ କାନଦ୍ଵାରା କିପରି ଶୁଣୁ, ତାହାକୁ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ବାହ୍ୟକର୍ଣ୍ଣ ପିନା ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵର ଧ୍ଵନିକୁ ଗ୍ରହଣ କରେ ଯାହା କାନର ଶ୍ରୁତିନାଳୀ ଦେଇ ଭିତରକୁ ଯାଏ ।
• କର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଓ ପତଳା ଝିଲ୍ଲୀ ଥାଏ, ତାହାକୁ କର୍ଣ୍ଣପଟହ କୁହାଯାଏ । ବାୟୁ ମାଧ୍ଯମରେ ସଂପୀଡ଼ନ କର୍ଣ୍ଣପଟହରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ତାହା କର୍ଣ୍ଣପଟହକୁ ଅତ୍ୟଧିକ ଚାପ ପ୍ରଦାନ କରେ ଓ ତାହାକୁ ଭିତରକୁ ଠେଲିଦିଏ ।
• ବିଚଳନ କର୍ଣ୍ଣପଟହରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ଚାପ ହ୍ରାସ ପାଏ । ତେଣୁ କର୍ଣ୍ଣପଟହ ବିପରୀତ ଦିଗରେ ଟିକେ ବାହାରକୁ ଚାଲିଆସେ |
• ଏହା ଫଳରେ କର୍ଣ୍ଣପଟହ ବାରମ୍ବାର ଆଗପଛ ହୋଇ କମ୍ପିତ ହୁଏ । ଏହି କମ୍ପନ ମଧ୍ଯକର୍ଷରେ ଥ‌ିବା ତିନିଖଣ୍ଡ ହାଡ଼ରେ ହୁଏ । ଏହି ଚାପର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଅନ୍ତଃକଣ୍ଠରେ ଥିବା କର୍ଷକକ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ସିଗ୍‌ନାଲରେ ପରିଣତ କରେ ।
• ଶ୍ରୁତିସ୍ନାୟୁ ବାଟଦେଇ ଏହି ସିଗ୍‌ନାଲ୍ ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ଯାଏ ଓ ମସ୍ତିଷ୍କ ଏହାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରି ଧ୍ଵନି ଭାବରେ ବୁଝିପାରେ । ତେଣୁ ଆମେ ଧ୍ଵନିକୁ ଶୁଣିପାରୁ ।

24. ଜାହାଜରେ ଥିବା ଏକ ସୋନାର୍‌ରୁ ଅଲ୍‌ଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ତରଙ୍ଗ ସମୁଦ୍ରର ନିମ୍ନଦେଶକୁ ପଠାଇ ପୁଣି ପ୍ରତିଫଳିତ ତରଙ୍ଗକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବା ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମୟର ବ୍ୟବଧାନ 2.1 ସେକେଣ୍ଡ । ସମୁଦ୍ରର ଗଭୀରତା 1400m ହେଲେ, ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗର ବେଗ କେତେ ?
ଉ –
ଏଠାରେ ସମୁଦ୍ରର ଗଭୀରତା (d) = 1400_m,
ସମୟ (t) = 2.1 ସେକେଣ୍ଡ

∴ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ ର ବେଗ 1333 m/s 1

ପ୍ରଶାବଳୀ ଓ ଉତ୍ତର :

1. ତୁମ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ସ୍କୁଲଘଣ୍ଟାରୁ କିପରି ଧ୍ୱନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ବୁଝାଅ ।
ଉ –
ପିଟାଘଣ୍ଟାଟି କଠିନ ଧାତୁରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ଏକ ପିଟଣାଦ୍ଵାରା ଆଘାତ କଲେ ଏହାର କଣିକାମାନ ବିରଳନ ଓ ସଂପୀଡ଼ନ ହୋଇ କମ୍ପିତ ହୁଅନ୍ତି । ଫଳରେ ଧ୍ୱନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ଧ୍ଵନି ବାୟୁ ମାଧ୍ଯମରେ ସଂଚାରିତ ହୋଇଥାଏ ।

2. ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗକୁ କାହିଁକି ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତରଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
ଯେଉଁ ତରଙ୍ଗ ପାଇଁ ମାଧ୍ଯମ ଆବଶ୍ୟକ ତାହାକୁ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତରଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ । ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ ପାଇଁ ମାଧ୍ୟମ ଆବଶ୍ୟକ ହେତୁ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗକୁ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତରଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

3. ମନେକର ତୁମେ ଏବଂ ତୁମର ସାଙ୍ଗ ଚନ୍ଦ୍ର ପୃଷ୍ଠରେ ଅଛି । ସେଠାରେ ତୁମ ସାଙ୍ଗ ତୁମକୁ କିଛି କଥା କହିଲେ ତୁମେ ତା’ର କଥାକୁ ଶୁଣିପାରିବ କି ? ତୁମର ଉତ୍ତରକୁ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
ଚନ୍ଦ୍ର ପୃରେ ବାୟୁ ନ ଥାଏ । ବିନା ମାଧ୍ୟମରେ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗ ସଂଚାରିତ ହୁଏ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଚନ୍ଦ୍ର ପୃଷ୍ଠରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା ଶୁଣିହେବ ନାହିଁ ।

4. ଧ୍ଵନିର ତାରତ୍ଵ ଓ ପ୍ରବଳତା ଧ୍ଵନିର କେଉଁ ଗୁଣଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୁଏ ?
ଉ –

• ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗର ତାରତ୍ଵ ଆବୃତ୍ତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଆବୃତ୍ତି ଅଧ‌ିକ ହେଲେ ଧ୍ଵନି ତୀକ୍ଷ୍ଣ ଓ ଆବୃତ୍ତି କମ୍ ହେଲ ଧ୍ଵନି କର୍କଶ ହୁଏ ।
• ଧ୍ଵନି ପ୍ରବଳତା ଆୟାମ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

5. ଗୋଟିଏ କାର୍‌ର ହର୍ଣ୍ଣର ଧ୍ଵନି ଓ ଗୀଟାର୍‌ର ଧ୍ଵନି ମଧ୍ୟରୁ କାହାର ପିଚ୍ ଅଧିକ ଅନୁମାନ କର ।
ଉ –
କାର୍‌ର ହର୍ଣ୍ଣର ଧ୍ଵନି ନିମ୍ନ ପିଚ୍ଯୁକ୍ତ ଓ ଗୀଟାର ଧ୍ଵନି ଉଚ୍ଚ ପିଚ୍ଯୁକ୍ତ ।

6. ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗର ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ, ତରଙ୍ଗ ଆବୃତ୍ତି, ଆୟାମ ଓ ଆବର୍ଷକାଳ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ, – ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ସଂପୀଡ଼ନ ବା ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ବିରଳନର ମଧ୍ୟବିଦୁ୍ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଦୂରତାକୁ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
ତରଙ୍ଗ ଆବୃତ୍ତି, – ଧ୍ୱନି ଗତି କରୁଥ‌ିବା ମାଧ୍ୟମରେ ଗୋଟିଏ କଣିକା ଏକକ ସମୟରେ ଯେତେଥର ଦୋଳିତ ହୁଏ ତାହାକୁ ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗର ଆବୃତ୍ତି କୁହାଯାଏ ।
ଆୟାମ – ଗୋଟିଏ ମାଧ୍ୟମରେ ଥିବା କଣିକାର ମାଧାବସ୍ଥାର ଉଭୟ ପଟେ ଦୋଳନରତ କଣିକାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବିସ୍ଥାପନକୁ ତରଙ୍ଗର ଆୟାମ କୁହାଯାଏ ।
ଆବର୍ଷକାଳ – ମାଧ୍ୟମରେ ତରଙ୍ଗ ଗତି କରୁଥିବା ସମୟରେ ମାଧ୍ୟମର ଏକକ କଣିକା ଗୋଟିଏ ଥର ପୂର୍ଣ୍ଣଦୋଳନ କରିବାକୁ ଯେତିକି ସମୟ ନିଏ ତାହାକୁ ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗର ଆବର୍ତ୍ତକାଳ କହନ୍ତି ।

7. ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ, ଆବୃତ୍ତ ଓ ବେଗ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସଂପର୍କଟିକୁ ଲେଖ ।
ଉ – ତରଙ୍ଗର ବେଗ = ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଆବୃତ୍ତି => v = λf

8. ଏକ ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗର ଆବୃରି 220Hz ଏବଂ ଏହାର ବେଗ ଏକ ମାଧ୍ୟମରେ 440 m/s ହେଲେ, ତାହାର ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଉ –
ଏଠାରେ ଆବୃତ୍ତି (f) = 220 Hz, ବେଗ (v) = 440 m/s
ତରଙ୍ଗର ଦୈର୍ଘ୍ୟ (λ) = \(\frac { v }{ f }\) = \(\frac { 440 m/s }{ 220 Hz }\) =2m

9. ଧ୍ଵନି ଉତ୍ସଠାରୁ 450 ମିଟର ଦୂରରେ ଠିଆହୋଇ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି 500 Hz ଆବୃତ୍ତିର ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗକୁ ଶୁଣୁଛନ୍ତି । ତାହାହେଲେ ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ସଂପୀଡ଼ନର ସମୟ ବ୍ୟବଧାନ ତାଙ୍କ ନିକଟରେ କେତେ ହେବ ?
ଉ –
ଏଠାରେ ଆବୃତ୍ତି (f) = 500 Hz,
ସମୟ (T) = \(\frac { 1 }{ f }\) = \(\frac { 1 }{ 500 Hz }\) = 0.002 sec.
∴ ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ସମ୍ପୀଡ଼ନର ସମୟ ବ୍ୟବଧାନ 0.002s ହେବ ।

10. ପ୍ରଶ୍ନ :ଧ୍ୱନିର ପ୍ରବଳତା ଓ ଧ୍ଵନିର ତୀବ୍ରତା ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –

• ଧ୍ଵନି ପ୍ରବଳତା ଧ୍ଵନି ତରଙ୍ଗର ଆୟାମ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
• ମାଧ୍ୟମର ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁ ଚାରିପଟେ ତରଙ୍ଗ ଗତିର ଅଭିଲମ୍ବ ଦିଗରେ ଏକକ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟଦେଇ ପ୍ରତି ସେକେଣ୍ଡରେ ଯେତିକି ଧ୍ଵନିଶକ୍ତି ଅତିକ୍ରମ କରେ, ତାହାର ପରିମାଣକୁ ସେହି ବିନ୍ଦୁରେ ଧ୍ଵନିର ତୀବ୍ରତା କୁହାଯାଏ ।
• ଗୋଟିଏ ଧ୍ଵନିର ପ୍ରବଳତା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଶ୍ରୋତାଙ୍କ ପାଇଁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇପାରେ । ଧ୍ଵନି ପ୍ରବଳତା କାନ ଉପରେ ପଡୁଥ‌ିବା ଧ୍ଵନିର ପ୍ରଭାବର ଏକ ମାପକ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ ।

11. ପ୍ରଶ୍ନ : ସାରଣୀଟିକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି କୁହ, ବାୟୁ, ଜଳ ଓ ଲୌହ ମାଧ୍ୟମ ମଧ୍ୟରୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାପମାତ୍ରାରେ କେଉଁ ମାଧ୍ୟମରେ ଧ୍ଵନି ଅଧ୍ବକ ବେଗରେ ଏବଂ କେଉଁଥିରେ ସବୁଠାରୁ କମ୍ ବେଗରେ ଗତିକରେ ?
ଉ-
ଧ୍ୱନି ତରଙ୍ଗ ଲୌହ ମାଧ୍ୟମରେ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଓ ବାୟୁ ମାଧ୍ୟମରେ ସବୁଠାରୁ କମ୍ ବେଗରେ ଗତିକରେ ।

12. ପ୍ରଶ୍ନ : ବକ୍ତୃତା କକ୍ଷର ଛାତକୁ କାହିଁକି ବକ୍ରତଳ କରାଯାଇଥାଏ ?
ଉ-
ବକ୍ତୃତା କକ୍ଷର ଛାତ ବକ୍ରତଳ ହୋଇଥିବାରୁ ଧ୍ୱନି ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇ କକ୍ଷର ସବୁ ସ୍ଥାନରେ ପହଞ୍ଚିଥାଏ ।

13. ସାଧାରଣ ମନୁ ଷ୍ୟର ଶ୍ରାବ୍ୟ ଆବୃତ୍ତିର ପରିସର କେତେ ?
ଉ-
ସାଧାରଣ ମନୁ ଷ୍ୟର ଶ୍ରାବ୍ୟ ପରିସର 20Hzରୁ 20 kHz ।

14. ଇନ୍‌ଫ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ଓ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡର ଆବୃତ୍ତର ପରିସର କେତେ ?
ଉ –
ଇନ୍‌ଫ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ଆବୃତ୍ତିର ପରିସର 20Hzରୁ କମ୍ ଓ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ଆବୃଭିର ପରିସର 20kHzରୁ ଅଧିକ ।

15. ପ୍ରଶ୍ନ : ଏକ ବୁଡ଼ାଜାହାଜରେ ଥିବା ସୋନାରରୁ ସମୁଦ୍ରଜଳ ମଧ୍ୟରେ ବୁଡ଼ିରହିଥୁବା ପାହାଡ଼ ଆଡ଼କୁ ଅଲ୍‌ଟ୍ରାସୋନିକ୍ ତରଙ୍ଗ ପଲ୍ସ ପଠାଇଲେ ତାହା ପାହାଡ଼ରେ ଧକ୍‌କା ଖାଇ 1.6 ସେକେଣ୍ଡ ପରେ ସୋନାରର ଡିଟେକ୍ଟର ପାଖକୁ ଫେରିଆସେ । ସମୁଦ୍ରର ଗଭୀରତା 1120m ହେଲେ, ସମୁଦ୍ର ଜଳରେ ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍ ଧ୍ଵନିର ବେଗ କେତେ ?
ଉ –
ଅତିକ୍ରାନ୍ତ୍ରା ଦୂରତା = 2 × ସମୁଦ୍ରର ଗଭୀରତା = 2 x 1120 m = 2240 m
ମୋଟ ସମୟ (t) = 1.6 ସେକେଣ୍ଡ
ଧ୍ଵନିର ବେଗ (v) = \(\frac { s }{ t }\) = \(\frac { 2240m }{ 1.6s }\) = 1400 m/s
∴ ସମୁଦ୍ର ଜଳରେ ଅଲଟ୍ରାସୋନିକ୍ ଧ୍ଵନିର ବେଗ 1400 m/s |

କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ (Activity) :

ତୁମପାଇଁ କାମ 9.1 :

ଗୋଟିଏ ଟ୍ୟୁନିଙ୍ଗ୍ ଫର୍କ ନିଅ । ଏହାର ଗୋଟିଏ ଶାଖାକୁ ରବର ପ୍ୟାଡ଼ରେ ଆଘାତ କରି କମ୍ପିତ କର ଓ ତୁମ କାନ ପାଖରେ ରଖ । ତୁମେ କୌଣସି ଧ୍ଵନି ଶୁଣି ପାରୁଛ କି ? କମ୍ପିତ ଟ୍ୟୁନିଟ୍ ଫର୍କର ଗୋଟିଏ ଶାଖାକୁ ତୁମ ଆଇଠିଦ୍ୱାରା ପର୍ଶ କର । କ’ଣ ସ୍ପର୍ଶାନୁଭୂତି ହେଲା ?

ଚିତ୍ରରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହେଲା ଭଳି ଗୋଟିଏ ଟେବୁଲ ଟେନିସ୍ ବା ଛୋଟ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ବଲ୍‌କୁ ସୂତାରେ ସଂଯୁକ୍ତ କରି ଏକ ଦୃଢ଼ ଆଧାରରୁ ଶକ୍ତଭାବରେ ଝୁଲାଇ ରଖ । ଏକ ଟ୍ୟୁନିଙ୍ଗ୍ କର୍କର ଗୋଟିଏ ଶାଖାକୁ ରବର ପ୍ୟାଡ଼ରେ ଆଘାତ କରି କମ୍ପିତ କର । ଟୁନିଙ୍ଗ୍‌ଫର୍କର କମ୍ପିତ ଶାଖାକୁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ବଲ୍‌ରେ ସ୍ପର୍ଶ କରାଅ । କ’ଣ ଦେୱଲ ?
ଉ –
ଟ୍ୟୁନିଙ୍ଗ୍ ଫର୍କର ଗୋଟିଏ ଶାଖାକୁ ରବର ପ୍ୟାଡ଼ରେ ଆଘାତ କରି କାନ ପାଖରେ ରଖୁଲେ ଆମେ ଧ୍ଵନି ଶୁଣିପାରୁଛୁ । କମ୍ପିତ ଟ୍ୟୁନିଙ୍ଗ୍ ଫର୍କର ଗୋଟିଏ ଶାଖାକୁ ଆଙ୍ଗୁଠିଦ୍ୱାରା ସ୍ପର୍ଶକଲେ ଆଙ୍ଗୁଠିରେ କମ୍ପନ -ସୃଷ୍ଟି ହେଲା ।
ଯେତେବେଳେ ବଲ୍‌ ଟ୍ୟୁନିଙ୍ଗ୍ ଫର୍କର କମ୍ପିତ ଶାଖାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିବ, ତାହା କମ୍ପିତ ହେବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିବ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ 9.2 :
ଗୋଟିଏ କାଚ ଗ୍ଲାସ ନେଇ ସତର୍କତା ସହ ଏହାର ମୁହଁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜଳ ଭର୍ତ୍ତି କର । ଟ୍ୟୁନିଙ୍ଗ୍ ଫର୍କର ଗୋଟିଏ କମ୍ପିତ ଶାଖାକୁ ସାବଧାନତା ସହକାରେ ଜଳ ପୃଷ୍ଠରେ ସ୍ପର୍ଶ କରାଅ । କମ୍ପିତ ଟ୍ୟୁନିଙ୍ଗ୍ ଫର୍କର ଉଭୟ ଶାଖାକୁ ଚିତ୍ରରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହେଲାଭଳି ଜଳ ମଧ୍ଯରେ ବୁଡ଼ାଅ । ଉଭୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ କ’ଣ ହେଉଛି ଲକ୍ଷ୍ୟକର । ଏଥୁରୁ ତୁମେ କେଉଁ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ପହଞ୍ଚୁଲ ? ଗୋଟିଏ କମ୍ପିତ ବସ୍ତୁ ବିନା ଧ୍ୱନି ସୃଷ୍ଟି କରିପାରିବ କି ?
ଉ –

ଉଭୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜଳ ମଧ୍ୟରେ କମ୍ପନ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ଏବଂ ଧ୍ଵନି ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବ । ଏଥୁରୁ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ମିଳେ ଯେ କମ୍ପନରୁ ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । କମ୍ପିତ ବସ୍ତୁ ବିନା ଧ୍ୱନି ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।

ଉଦାହରଣ :

• କେତେକ ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର; ଯଥା- ସିତାର, ଗିଟାର ଇତ୍ୟାଦିରେ ତାରକୁ ଟାଣି କଂପନ ସୃଷ୍ଟି କରି ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ ।
• ତବଲା, ଡ୍ରମ୍ ଇତ୍ୟାଦି ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ରର ଚମଡା ପଟ୍ଟଳକୁ ଘଷି କିମ୍ବା ହାତରେ ବାଡେଇ କଂପିତ କରି ସେଥୁରୁ ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ ।
• ବଂଶୀ, ସାହାନାଇ, କାହାଳୀ ଇତ୍ୟାଦିରେ ବାୟୁକୁ ଫୁଙ୍କି କମ୍ପନ ସୃଷ୍ଟି କଲେ ସେଥୁରୁ ଧ୍ଵନି ନିଃସୃତ ହୁଏ ।
• ମନୁଷ୍ୟର ସ୍ୱରପେଟିକାରେ ଥିବା ବାୟୁର କମ୍ପନରୁ ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ପକ୍ଷୀ ଡେଣା ହଲାଇ ଉଡିଗଲାବେଳେ ବାୟୁରେ କମ୍ପନ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ଧ୍ୱନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଦୁଇ କଡକୁ ଟାଣିହୋଇ ବନ୍ଧା ହୋଇଥବା ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡକୁ ମଝିରେ ଟାଣି ଛାଡ଼ିଦେଲେ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଟି କଂପିତ ହୁଏ । ସେହି କଂପନ ବାୟୁ ମାଧ୍ୟମରେ ସଞ୍ଚାରିତ ହୋଇ ବାୟୁରେ କମ୍ପନ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରୁ ଧ୍ଵନି ଶୁ ଣାଯାଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ 9.3 :
ତୁମେ କୌଣସି ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର ବଜାଅ କି ? ବିଭିନ୍ନ ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର ବିଷୟରେ ତୁମେ ପଢ଼ିସାରିଲଣି । ତୁମେ ଜାଣିଥୁବା ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ରମାନଙ୍କର ନାମ ଲେଖ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର କେଉଁ ଅଂଶ କମ୍ପିତ ହୋଇ ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟିକରେ ତାହାକୁ ଲେଖ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ 9.4 :
ଖଣ୍ଡିଏ ସରୁ ଓ ଲମ୍ବା ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍ ନିଅ । ତାହାର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ତୁମ ସାଙ୍ଗକୁ ଧରିବାକୁ ଦିଅ ଏବଂ ତୁମେ ନିଜେ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତଟିକୁ ଧର । ଚିତ୍ର (a) ରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହେଲାଭଳି ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍‌ଟିକୁ ଟାଣ । ଏହାପରେ ତୁମେ ଧରିଥିବା ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍‌ର ପ୍ରାନ୍ତକୁ ତୁମ ସାଙ୍ଗ ଧରିଥିବା ପ୍ରାନ୍ତ ଆଡ଼କୁ ଜୋର୍‌ରେ ଠେଲ । ତୁମେ କ’ଣ ଦେଖୁଲ ?
ଉ-
ଏଠାରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିବ ଯେ, ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍ ପୂର୍ବ ଅବସ୍ଥାକୁ ଫେରିଆସିବ ।

ଯଦି ତୁମେ ଏକାନ୍ତର ଭାବରେ ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍କୁ ଠେଲିବ ଓ ଟାଣିବ, କ’ଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରିବ ?
ଉ –
ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍‌ଟି ଏକାନ୍ତଭାବେ ସଂପୀଡ଼ିତ ଓ ସଂପ୍ରସାରିତ ହେବ ।

• ଏହି ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍ ଉପରେ ଏକ ଚିହ୍ନ ଦିଆଗଲେ ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍କୁ ଠେଲିବା ବା ଟାଣିବା ବେଳେ ସେହି ଚିହ୍ନଟି ଏପଟ ସେପଟ ହୋଇ ଗତି କରୁଛି । ତା’ ଗତିର ଦିଗ ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍‌ରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ବିଚଳନ (disturbance)ର
  ସଞ୍ଚାରଣ ଦିଗ ସହ ସମାନ୍ତର ହୋଇଥାଏ ।
• ସ୍ଟ୍ରି ଙ୍ଗ୍‌ର କୁଣ୍ଡଳୀମାନେ ଯେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ପରସ୍ପରର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହେବେ ତାହାକୁ ସମ୍ପୀଡ଼ନ (C) ଏବଂ ଯେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍‌ର କୁ ଣ୍ଡଳୀମାନ ପରସ୍ପରଠାରୁ ଦୂରେ ଇ ଯାଇଥ୍ ବେ, ତାହାକୁ ବିରଳନ (R) କୁହାଯାଏ ।
• ଏକ ମାଧ୍ୟମରେ ଧ୍ଵନିର ସଞ୍ଚାରଣବେଳେ ସେହି ମାଧ୍ୟମରେ ଏକାଧିକ ସମ୍ପୀଡ଼ନ ଓ ବିରଳନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

ତରଙ୍ଗର ପ୍ରକାରଭେଦ :
ତରଙ୍ଗ ଦୁଇ ପ୍ରକାର; ଯଥା – ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗ ଓ ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ ତରଙ୍ଗ ।

ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗ (Longitudinal Wave) :

• ମାଧ୍ୟମରେ ଯେଉଁ ତରଙ୍ଗ ଗତି କରୁଥିବାବେଳେ ମାଧ୍ୟମର କଣିକାମାନେ ତରଙ୍ଗର ଗତିର ଦିଗ ସହ ସମାନ୍ତରଭାବେ ଦୋଳନ କରନ୍ତି ସେହି ତରଙ୍ଗକୁ ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।
• ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ତରଙ୍ଗରେ ମାଧ୍ୟମରେ ଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ କଣିକା ବିଚଳନର ସଞ୍ଚାରଣ ଦିଗରେ ସମାନ୍ତର ଭାବରେ ଦୋଳିତ ହୁଅନ୍ତି, ମାତ୍ର ମାଧ୍ୟମର କଣିକାମାନେ ମାଧ୍ଯମର ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରୁ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ ।
• ଏହି ତରଙ୍ଗରେ କଣିକାମାନେ କେବଳ ତାଙ୍କର ମାଧ୍ୟ ଅବସ୍ଥାନର ଉଭୟ ପଟେ ଏପଟ–ସେପଟ ହୋଇ ଦୋଳନ କରନ୍ତି ।

ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ ତରଙ୍ଗ (Transverse Wave) :
ମାଧ୍ୟମରେ ଯେଉଁ ତରଙ୍ଗ ଗତି କରୁଥିବାବେଳେ ମାଧ୍ୟମର କଣିକାମାନେ ତରଙ୍ଗ ଗତିର ଦିଗ ସହ ଅଭିଲମ୍ବଭାବେ ଦୋଳନ କରନ୍ତି, ସେହି ତରଙ୍ଗକୁ ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ ତରଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ 9.5 :
ଚିତ୍ରରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହେଲାଭଳି ଗୋଟିଏ ମୋଟା କାଗଜ ବ୍ୟବହାର କରି ଦୁଇଟି ପାଇପ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର । ଏହି ଦୁଇ ପାଇପ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଅଧ୍ବକ ଲମ୍ବା ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏକ କାନ୍ଥ ନିକଟରେ ଗୋଟିଏ ଟେବୁଲ ରଖ୍ ଟେବୁଲ ଉପରେ ପାଇପ୍ ଦୁଇଟିକୁ ଚିତ୍ର ଅନୁ ସାରେ ରଖ । ଗୋଟିଏ ଟେବୁଲ ଘଣ୍ଟା ଗୋଟିଏ ପାଇପ୍‌ର ଖୋଲା ମୁହଁ ପାଖରେ ରଖ ଏବଂ ଅନ୍ୟ

-ପାଇପ୍ ମୁହଁ ପାଖରେ କାନରଖ୍ ଘଣ୍ଟାର ଟିକ୍ ଟିକ୍ ଶବ୍ଦ ଶୁଣ । ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଇପ୍‌ଟିକୁ ଟିକେ ଘୁଞ୍ଚାପୁଞ୍ଚ୍ କରି ଏପରି ଅବସ୍ଥା (ଦିଗ)ରେ ରଖ ଯେପରିକି ତୁମେ ତାହାର ମୁହଁ ପାଖରେ ଘଣ୍ଟାର ଶବ୍ଦ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଶୁଣି ପାରିବ । ପ୍ରଥମ ପାଇପ୍ ବାଟେ ଧ୍ଵନି ଆପତିତ ହେଲା ଓ ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଇପ୍ ବାଟେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହେଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ଉଭୟ ପାଇପ୍ଟର ଅବସ୍ଥିତିର ଚିହ୍ନ ଦେଇ ଆପତନ କୋଣ ଓ ପ୍ରତିଫଳନ କୋଣ ମାପି ଦେଖ । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କ’ଣ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ?
ଉ –
ଏଠାରେ ଆପତନ କୋଣ ଓ ପ୍ରତିଫଳନ କୋଣ ପରସ୍ପର ସମାନ ହେବ । ପୁନଶ୍ଚ ଆପତିତ ଧ୍ଵନି, ପ୍ରତି ଳିତ ଧ୍ଵନି ଓ ଆପତନ ବିନ୍ଦୁରେ ଅଙ୍କିତ ଅଭିଲମ୍ବ ଏକ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଛନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class History Notes Chapter 6 ଆମେରିକା ଓ ଇଉରୋପରେ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ବିପ୍ଳବ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 History Notes Chapter 6 ଆମେରିକା ଓ ଇଉରୋପରେ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ବିପ୍ଳବ

ବିଷୟବସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ

→ ଆମେରିକାର ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ:

• ଆମେରିକା ଆବିଷ୍ଟତ ହେବାପରେ ଇଉରୋପୀୟମାନେ ସେହି ନୂତନ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ବସତି ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।
• ଇଂଲଣ୍ଡର ରାଜା ପ୍ରଥମ ଜେମ୍‌ସଙ୍କ ଉପେକ୍ଷାର ଶିକାର ହୋଇ ଦଳେ ପ୍ରୋଟେଷ୍ଟାଣ୍ଟ ମତବାଦୀ ଜାହାଜରେ ଆସି ଆମେରିକାର ମାସାଚୁସେଟ୍‌ସ୍‌ରେ ପ୍ରଥମେ ବସତି ସ୍ଥାପନ କଲେ ।
• ମନେରଖ : କଲମ୍ବସ୍ ଆମେରିକା ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ ।
• ଇଂରେଜମାନେ ଉତ୍ତର ଆମେରିକାର ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ଉପକୂଳରେ ତେରଗୋଟି ଉପନିବେଶ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ । ଏଗୁଡ଼ିକ ଇଂଲଣ୍ଡର ପାର୍ଲାମେଣ୍ଟ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ପରିଚାଳିତ ହେଉଥିଲା । ଇଂଲଣ୍ଡ ଏହି ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକର ସାର୍ବଭୌମ ଶାସକ ଥିଲା ।
• ଇଂଲଣ୍ଡ ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଵାର୍ଥପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟିନଦେଇ ନିଜ ଆର୍ଥିକ ସ୍ଵାର୍ଥ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥ‌ିବାରୁ ଅସନ୍ତୋଷ ବୃଦ୍ଧିପାଇ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।

→ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର କାରଣ :
(1) ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକରେ ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ଶାସନ ପଦ୍ଧତି :

• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉପନିବେଶରେ ଜଣେ ଜଣେ ଶାସନକର୍ତ୍ତା ବା ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଥିଲେ ଓ ଏହା ଏକ ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଶାସକ ସଂସ୍ଥାଦ୍ଵାରା ଶାସିତ ହେଉଥିଲା ।
• ମନେରଖ : ଇଂଲଣ୍ଡ ମାତୃଦେଶ ଓ ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକ ତା’ର କନ୍ୟା ରୂପେ ବିବେଚିତ ହେଉଥିଲେ ।
• ପ୍ରତିନିଧୂ ସଭା କର ଆଦାୟ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ, ଗଭର୍ଣ୍ଣରଙ୍କ ବେତନ ମଞ୍ଜୁରୀ ପରି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଦାୟିତ୍ଵ ସମ୍ପାଦନ କରୁଥିଲେ ହେଁ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବେ କୌଣସି ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରି ପ୍ରୟୋଗ କରିପାରୁ ନଥିଲା ।
• ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଇଂଲଣ୍ଡର ସ୍ଵାର୍ଥ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ରଖୁ ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକୁ ଉପେକ୍ଷା କରୁଥିବାରୁ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଏବଂ ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ସଂସ୍ଥା ମଧ୍ୟରେ ମତପାର୍ଥକ୍ୟ ହୋଇ ବିବାଦର ସୂତ୍ରପାତ ହୋଇଥିଲା ।

(2) ପ୍ରଚଳିତ ଏକଚାଟିଆ ବାଣିଜ୍ୟ ନୀତି :

• ବ୍ରିଟିଶ୍ ପାର୍ଲାମେଣ୍ଟଦ୍ୱାରା ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ପ୍ରଚଳିତ ବାଣିଜ୍ୟ ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉନଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଆମେରିକାରୁ କେବଳ ଇଂଲଣ୍ଡକୁ ରପ୍ତାନି କରାଯିବ ।
• ମାଲ୍ପପତ୍ର ନେବା ଆଣିବା କାର୍ଯ୍ୟରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ଜାହାଜ ହିଁ ବ୍ୟବହୃତ ହେବ । ଇଂଲଣ୍ଡର ଲୌହ ଓ କାର୍ପାସ୍ ଶିଳ୍ପ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ଦେଶର ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକୁ ଉପନିବେଶରେ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।
• ଏସବୁଦ୍ଵାରା ଇଂଲଣ୍ଡର ଅର୍ଥନୀତି ସୁଦୃଢ଼ ହେବାବେଳେ ଉପନିବେଶର ଅର୍ଥନୀତି ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଗଲା ।

(3) ଷ୍ଟାମ୍ପ୍ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ (୧୭୬୫) :

• ମନେରଖ : ଇଂଲଣ୍ଡ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିବା ସପ୍ତବର୍ଷବ୍ୟାପୀ ଯୁଦ୍ଧର କ୍ଷତି ଭରଣା ପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ପାର୍ଲାମେଣ୍ଟରେ ୧୭୬୫ ମସିହାରେ ଷ୍ଟାମ ଆଇନ ପ୍ରଣୀତ ହେଲା ।
• ଏହି ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଉପନିବେଶର ଅଧିବାସୀମାନଙ୍କୁ ଜମି କିଣା-ବିକା ଦଲିଲ, ଦସ୍ତାବିଜ୍ ଓ ଦାନପତ୍ର ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ ସମୟରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ମୂଲ୍ୟର ଷ୍ଟାମ୍ପ ଲଗାଇବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରାଗଲା ।
• ପ୍ରତିନି ବିନା କରଧାର୍ଯ୍ୟ ଅନ୍ୟାୟ ବୋଲି ଯୁକ୍ତି କରି ଉପନିବେଶବାସୀ ଏହାର ବିରୋଧ କଲେ ।

(4) କରଧାର୍ଯ୍ୟ :

• ଷ୍ଟାମ୍ପ ଆଇନ ବଦଳରେ ଉପନିବେଶରେ ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପରେ ଆମଦାନି କର ବସାଗଲା ।
• ମାତ୍ର ଉପନିବେଶରେ ଅସନ୍ତୋଷ ଦେଖାଦେବାରୁ ଚା’ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପରୁ କର ଉଠାଇ ଦିଆଗଲା । ଏହାକୁ ଭିତ୍ତିକରି ଉପନିବେଶବାସୀମାନେ ଚା’ ବର୍ଜନ କରିଥିଲେ ।

(5) ବୋଷ୍ଟନ ଚା’ ସଂଘର୍ଷ :

• ଚା’ ଉପରୁ କର ପ୍ରତ୍ୟାହୃତ ନହେବାରୁ ୧୭୭୩ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ଇଂଲଣ୍ଡରୁ ବୋଷ୍ଟନ ବନ୍ଦରକୁ ଆସୁଥିବା ଏକ ଚା’ ବୋଝେଇ ଜାହାଜରୁ ଆନ୍ଦୋଳନକାରୀମାନେ ଶହ ଶହ ଚା’ ପେଟି ସମୁଦ୍ରକୁ ନିକ୍ଷେପ କରିଥିଲେ, ଯାହା ‘ବୋଷ୍ଟନ ଟି ପାର୍ଟି’ ନାମରେ ପରିଚିତ ।
• ମନେରଖ : ‘ବୋଷ୍ଟନ ଟି ପାର୍ଟି’ ଘଟଣା ପରେ ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଲର୍ଡ ନର୍ଥ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରି ବୋଷ୍ଟନ ବନ୍ଦରକୁ ବନ୍ଦ କରିଦେବା ସହିତ ସାଧାରଣ ସଭା ଉପରେ ନିଷେଧାଜ୍ଞା ଜାରି କରିଥିଲେ ।

(6) ବିଦ୍ରୋହ ଆରମ୍ଭ :

• ତେରଗୋଟି ଉପନିବେଶ ମଧ୍ୟରୁ ଜର୍ଜିଆ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ଉପନିବେଶର ପ୍ରତିନିଧୁମାନେ ୧୭୭୪ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ମାସାଚୁସେଟସ୍‌ର ଅଧିନାୟକତ୍ୱରେ ଫିଲାଡ଼େଲଫିଆ ନାମକ ସ୍ଥାନରେ ସମ୍ମିଳିତ ହୋଇ ‘ଉପନିବେଶୀୟ ଅଧ୍ୟାର’ ନାମରେ ଏକ ଦଲିଲ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ।
• ଏହାପରେ ୧୭୭୬ ଖ୍ରୀ.ଅ. ଜୁଲାଇ ୪ ତାରିଖରେ ଫିଲାଡ଼େଲଫିଆଠାରେ ଉପନିବେଶର ପ୍ରତିନିଧୂମାନେ ସମ୍ମିଳିତ ହୋଇ ସେମାନଙ୍କର ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକ ‘ମୁକ୍ତ ଓ ସ୍ଵାଧୀନ’ ବୋଲି ଘୋଷଣା କଲେ । ଏହି ଘଟଣାଟି ‘ସ୍ଵାଧୀନତାର ଘୋଷଣା’ ନାମରେ ବିଖ୍ୟାତ । ଏହା ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାକୁ ଜନ୍ମ ନେଇଥିଲା । ସେହିଠାରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯୁଦ୍ଧଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଇଂଲଣ୍ଡର ରାଜା ତୃତୀୟ ଜଜଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ଲଡ଼ କଣ୍ଠୱାଲିସ୍ ଓ ବରଗୋୟେନଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ଇଂଲଣ୍ଡର ଏକ ନୌବାହିନୀ ଆମେରିକାକୁ ଆସିଥିଲେ ।
• ୧୭୭୭ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ଇଂଲଣ୍ଡର ସେନାଧ୍ୟକ୍ଷ ବରଗୋୟେନ ଏବଂ ୧୭୮୧ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ଇଂରେଜ ସେନାଧ୍ୟକ୍ଷ ଲର୍ଡ କର୍ଣାଲିସ ଭର୍ଜିନିଆର ୟର୍କ ଟାଉନଠାରେ ପରାଜିତ ହୋଇ ଆମେରିକୀୟଙ୍କ ନିକଟରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିଥିଲେ ।
• ୧୭୮୩ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ପ୍ୟାରିସ୍ତାରେ ଏକ ଶାନ୍ତିଚୁକ୍ତି ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥ୍ ଏବଂ ଇଂଲଣ୍ଡ ୧୩ ଗୋଟି ଆମେରିକୀୟ ଉପନିବେଶର ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଦେଇଥିଲା ।

→ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଫଳାଫଳ :

• ସ୍ଵାଧୀନତା ଲାଭ ପରେ ତେରଗୋଟି ଉପନିବେଶର ପ୍ରତି ନି ଧୂମାନେ ଫିଲାଡ଼େଲ ଫି ଆଠାରେ ଏକ ସମ୍ମିଳନୀରେ ମିଳିତ ହୋଇ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନ କଲେ ।
• ଏହାର ଏକ ଲିଖ୍ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଗଲା । ଜର୍ଜ ୱାଶିଂଟନ୍ ଆମେରିକାର ପ୍ରଥମ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ନ୍ୟାୟ ପାଇବା ଅଧିକାରକୁ ସମ୍ବିଧାନରେ ସ୍ବୀକୃତି ଦିଆଗଲା ।
• ଏହି ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଅନ୍ୟ ଦେଶକୁ ସ୍ଵାଧୀନତା ଦେବାପାଇଁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲା ।
• ଏହା ଫରାସୀ ସାମନ୍ତଗୋଷ୍ଠୀ ଓ ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରୀ ଶାସକ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କରିବାପାଇ ପ୍ରେରଣା ଯୋଗାଇଥିଲା ।

→ ମନେରଖ :

• ପ୍ରତିବର୍ଷ ଜୁଲାଇ ୪ ତାରିଖକୁ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ସ୍ଵାଧୀନତା ଦିବସ ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଏ ।
• ଟମାସ୍ ଜେଫରସନ୍‌ଙ୍କ ‘ସ୍ଵାଧୀନତା ଘୋଷଣାପତ୍ର’ ଆଧୁନିକ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ବିକାଶରେ ଏକ ମାଇଲ୍‌ଖୁଣ୍ଟ ରୂପେ ପରିଗଣିତ ।

→ ଫରାସୀ ରାଷ୍ଟ୍ରବିପ୍ଳବ (୧୭୮୯) :

• ମନେରଖ : ୧୭୮୯ ମସିହାରେ ଫରାସୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିପ୍ଳବ ହୋଇଥିଲା ।
• ଫରାସୀ ରାଷ୍ଟ୍ରବିପ୍ଳବ ବିଶ୍ଵ ଇତିହାସରେ ଏକ ଯୁଗାନ୍ତକାରୀ ଘଟଣା ।
• ଫରାସୀମାନେ ଫ୍ରାନ୍ସ ଇତିହାସକୁ ବଦଳାଇ ଦେଇଥିଲା ।

→ କାରଶ:
(1) ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରୀ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଶାସନ :

• ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଦଶକ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଫ୍ରାନ୍ସରେ ବୋବୌ ବଂଶୀୟ ଶାସକମାନେ” ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରୀ ଶାସନ ଚଳାଇ ଆସୁଥିଲେ ।
• ଫ୍ରାନ୍ସର ରାଜା ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଲୁଇ ବିଳାସପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନଯାପନ କରୁଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପରେ ପଞ୍ଚଦଶ ଲୁଇ ଯୁଦ୍ଧରେ ବ୍ୟସ୍ତ ରହି ଆର୍ଥିକ ଦୁରବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ । ଷୋଡ଼ଶ ଲୁଇ ଓ ତାଙ୍କ ରାଣୀ ଭୋଗବିଳାସରେ ବୁଡ଼ିରହି ପ୍ରଜାମାନଙ୍କ ପାଇଁ କୌଣସି ଉନ୍ନତିମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିନଥିଲେ ।

(2) ସାମାଜିକ କାରଣ :

• ଫ୍ରାନ୍ସରେ ଦୁଇଟି ସାମାଜିକ ଶ୍ରେଣୀ ଥିଲେ । ଗୋଟିଏ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଉପଭୋଗ କରୁଥିବା ଶ୍ରେଣୀ, ଅନ୍ୟଟି ଅବହେଳିତ ଶୋଷିତ ଓ ନିର୍ଯାତିତ ଶ୍ରେଣୀ ।
• ସୁବିଧାଭୋଗୀ ଶ୍ରେଣୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟାର ୫ ଭାଗ ଥିଲା ଓ ସେମାନେ ଭୁସମ୍ପତ୍ତିର ମାଲିକ ଥିଲେ । ସୁବିଧା ବଞ୍ଚତ ଶ୍ରେଣୀରେ କୃଷକ, କାରିଗର ଓ ସାଧାରଣ ନାଗରିକ ଥିଲେ ।
• ସମାଜରେ ଓକିଲ, ଡାକ୍ତର, ଲେଖକ, ଶିକ୍ଷକ, ବ୍ୟବସାୟୀ ଓ ଶିଳ୍ପପତିମାନେ ମଧ୍ୟ ସୁବିଧାବଞ୍ଚତ ଶ୍ରେଣୀର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲେ । ଏମାନେ ସଂଗ୍ରାମ କରିବାକୁ ଆଗଭର ହେଲେ ।

(3) ଅର୍ଥନୈତିକ କାରଣ :

• ଲୁଇ ଶାସକଙ୍କ ବିଳାସପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନଯାପନ, ଇଂଲଣ୍ଡ ସହ ସପ୍ତବର୍ଷବ୍ୟାପୀ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ଫ୍ରାନ୍ସର ରାଜକୋଷ ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲା । ବିଦେଶରୁ ମଧ୍ୟ ଋଣ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଏସବୁ ଭରଣା ପାଇଁ ଅତ୍ୟଧିକ କର ଆଦାୟ ଲୋକଙ୍କ ଅସନ୍ତୋଷ ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲା ।
• ମନେରଖ : ଆମେରିକା ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକ ଫ୍ରାନ୍ସ କବଳରୁ ରକ୍ଷାପାଇବା ପାଇଁ ଇଂଲଣ୍ଡ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ମଧ୍ୟରେ ୧୭୫୬ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରୁ ୧୭୬୩ ଖ୍ରୀ.ଅ. ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା । ଏହାକୁ ସପ୍ତବର୍ଷବ୍ୟାପୀ ଯୁଦ୍ଧ କୁହାଯାଏ ।

(4) ଦାର୍ଶନିକମାନଙ୍କ ଭୂମିକା :

• ମଣ୍ଡେୟ୍ଯ ଫ୍ରାନ୍ସର ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରୀ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଶାସକ ଓ ସାମାଜିକ ବୈଷମ୍ୟକୁ ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ ।
• ଭଲ୍‌ଟାୟାର ଫ୍ରାନ୍ସର ଧର୍ମଯାଜକମାନଙ୍କ ଦୁର୍ନୀତି ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରତି ଲୋକମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥିଲେ ।
• ରୁଷୋ ମୁକ୍ତି, ସାମ୍ୟ, ଭ୍ରାତୃତ୍ଵ ଓ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ପ୍ରଚାର କରି ବିପ୍ଳବ ପାଇଁ ଇନ୍ଧନ ଯୋଗାଇଥିଲେ ।

→ ବିପ୍ଳବର ଘଟଣାବଳୀ :

• ଷୋଡ଼ଶ ଲୁଇ ୧୭୮୯ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ମେ ମାସ ୫ ତାରିଖରେ ପରିସ୍ଥିତିର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ଫ୍ରାନ୍ସରେ ପ୍ରତିନିଧୂ ସଭାର ଏକ ବୈଠକ ଡକାଇଥିଲେ ।
• ବିପ୍ଳବୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ୧୭୮୯ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ଜୁଲାଇ ୧୪ ତାରିଖ ଦିନ ବାର୍ଷିଲ ଦୁର୍ଗର ପତନ ଘଟିଥଲା ।
• ଜାତୀୟ ସଭା ଗଠନ କରି ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କଲେ ଏବଂ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସମାନ ଅଧିକାର ଓ ସ୍ଵାଧୀନତା ଦିଆଗଲା ।
• ଏହାପରେ ବିପ୍ଳବ ବିରୋଧୀମାନ ଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରାଗଲା । ନେପୋଲିୟନ ବୋନାପାର୍ଟି ଫରାସୀ ବାହିନୀର ନେତୃତ୍ବ ନେଇ ଶତ୍ରୁ ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କଲେ । ୧୭୯୨ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦ ତାରିଖରେ ଏକ ଜାତୀୟ କନ୍‌ଭେସନ ଆହୂତ ହେଲା ।
• ୧୭୯୩ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ଗିଲୋଟିନ୍ ନାମକ ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ଷୋଡ଼ଶ ଲୁଇଙ୍କ ମୁଣ୍ଡକାଟ ହେଲା ଏବଂ ୧୭୯୯ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ନେପୋଲିୟନ୍ ବୋନାପାର୍ଟଙ୍କଦ୍ୱାରା ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇ ନୂତନ ଶାସନ ପଦ୍ଧତି ପ୍ରଚଳନ କରାଗଲା ।

→ ଫରାସୀ ବିପ୍ଳବର ପ୍ରଭାବ :

• ଫରାସୀ ରାଷ୍ଟ୍ରବିପ୍ଳବ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା । ରାଜତନ୍ତ୍ର ଶାସନକୁ ଧ୍ବଂସକରି ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ସହ ଏହା ସାମନ୍ତବାଦ ଲୋପ କରିବାରେ ସହାୟ ହୋଇଥିଲା ।
• ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରୀ ରାଜତନ୍ତ୍ର ବିରୋଧରେ ବିପ୍ଳବ କରିବାକୁ ଏହା ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲା ।

→ ଜର୍ମାନୀ ଏକତ୍ରୀକରଣ :

• ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷଭାଗରେ ଜର୍ମାନୀ କ୍ଷୁଦ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ର ରାଜ୍ୟରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା । ନେପୋଲିୟନ୍ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧିକାର କରି ‘ରାଇନ୍ ରାଜ୍ୟଗୋଷ୍ଠୀ’ ଗଠନ କଲେ ଯାହା ଜର୍ମାନୀ ଏକତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ସହାୟ ହୋଇଥିଲା ।
• ପରେ ଭିଏନା କଂଗ୍ରେସଦ୍ବାରା ଜର୍ମାନୀକୁ ପୂର୍ବପରି ବିଭାଜିତ କରି ରଖାଗଲା ।
• ଜର୍ମାନୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଗଠନ ପାଇଁ ପ୍ରୁସିଆ ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦିତା ଚାଲିଥିଲା ।
• ପ୍ରୁସିଆର ରାଜା ପ୍ରଥମ ଉଇଲିୟମ୍ ପ୍ରୁସିଆକୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିବାପାଇଁ ସାମରିକ ନୀତିରେ କେତେକ ସଂସ୍କାର ଆଣିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ, ମାତ୍ର ତାଙ୍କର ଏହି ନୀତିକୁ ପ୍ରସିଆର ପ୍ରତିନିଧି ସଭା ଡାଏଟ୍ ବିରୋଧ କରିବାରୁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂକଟ ଦେଖାଦେଇଥିଲା ।
• ଏହିପରି ଏକ ଘଡ଼ିସନ୍ଧି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ରାଜା ପ୍ରଥମ ଉଇଲିୟମ୍ ଅଟୋଭନ୍ ବିସର୍କ ନାମକ ଜଣେ ଚତୁର ବିଚକ୍ଷଣ କୂଟନୀତିଜ୍ଞଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ରୂପେ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥିଲେ ।
• ବିସ୍‌ମାର୍କ ଜାଣିଥିଲେ ଯେ ଯୁଦ୍ଧ ବିନା ଜର୍ମାନୀ ଏକତ୍ରୀକରଣ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ସେ ଉଇଲିୟମ୍ଙ୍କ ସାମରିକ ସଂସ୍କାରକୁ ଦୃଢ଼ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ ।
• ବିସ୍‌ମାର୍କଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ବାହିନୀ ଗଠନ ହେଲା ।
• ଡେନମାର୍କ ଶାସନାଧୀନ ଜର୍ମାନ୍ ବାସ କରୁଥିବା କ୍ଲୋଜ୍ଉଇଗ୍ ଓ ହୋଲଷ୍ଟେନ୍‌ ନାମକ ଦୁଇଟି ଅଞ୍ଚଳ ପାଇବାପାଇଁ ୧୮୬୪ରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଓ ପ୍ରୁସିଆ ମିଳିତ ଭାବେ ଡେନମାର୍କ ଆକ୍ରମଣ କଲେ ।
• ଡେନମାର୍କ ପରାସ୍ତ ହେବାରୁ ଗ୍ଲେଜ୍ଉଇଗ୍ ପ୍ରୁସିଆ ଅଧିକାରରେ ଓ ହୋଲଷ୍ଟେନ୍ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଅଧିକାରରେ ରହିଲା ।
• ମନେରଖ : ଜର୍ମାନୀ ଏକତ୍ରୀକରଣ ପରେ ବିସ୍‌ମାର୍କ ଜର୍ମାନୀର ଚାନ୍ସେଲର ହେଲେ ଓ ବର୍ଲିନ୍ ଏହାର ରାଜଧାନୀ ହେଲା ।
• ଏହାପରେ ବିସ୍‌ମାର୍କ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଆକ୍ରମଣର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖ୍ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସହ ସୁସମ୍ପର୍କ ରଖୁଥିଲେ ।
• ୧୮୬୬ ମସିହା ଜୁନ୍ ମାସରେ ପ୍ରୁସିଆ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଆକ୍ରମଣ କଲା ଏବଂ ସେହି ବର୍ଷ ଜୁଲାଇ ମାସରେ ସାଡ଼ୋଓ୍ୱା ଯୁଦ୍ଧରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ପରାଜିତ କଲା ।
• ୧୮୭୦ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୧୫ ତାରିଖରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ପ୍ରୁସିଆ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ହେଲା ଏବଂ ସେଡ଼ାନ୍ ଯୁଦ୍ଧରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ପରାସ୍ତ ହେବାରୁ ଉଭୟ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ସନ୍ଧି ସ୍ଵାକ୍ଷରିତ ହେଲା ।
• ସନ୍ଧିର ସଭ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରୁସିଆ ଫ୍ରାନ୍ସ ଅତ ଆଲସେସ୍ ଲୋରେନ୍ ଅଞ୍ଚଳ ଫେରିପାଇଲା । ଏହିପରିଭାବେ ପ୍ରୁସିଆର ନେତୃତ୍ବରେ ବିସ୍‌କ ଜର୍ମାନୀ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଏକତ୍ରୀକରଣ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲେ ।

→ ଇଟାଲୀ ଏକତ୍ରୀକରଣ :

• ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷଭାଗକୁ ଇଟାଲୀ କେତେକ ଛୋଟ ଛୋଟ ରାଜ୍ୟରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଓ ସ୍ପେନ୍ ଏହା ଉପରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲେ ।
• ଏକଦା ନେପୋଲିୟନ୍ ବୋନାପାର୍ଟ ଇଟାଲୀକୁ ଅଧିକାର କରି ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଓ ସ୍ପେନ୍‌ର ପ୍ରାଧାନ୍ୟରୁ ମୁକ୍ତ କରି ଫ୍ରାନ୍ସର ଶାସନାଧୀନ କରିବା ଫଳରେ ଇଟାଲୀରେ ଜାତୀୟ ଐକ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ।
• ପରେ ଭିଏନା କଂଗ୍ରେସଦ୍ୱାରା ଇଟାଲୀ ପୂର୍ବଭଳି ବିଭାଜିତ ହେଲା । ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଅଧୀନରେ ଉତ୍ତର ଇଟାଲୀର ଲୋମ୍ବାର୍ଡ ଓ ଭେନିସିଆ ଏବଂ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଇଟାଲୀର ଟସ୍କାନି, ପାର୍ମା ଓ ମଡ଼େନା ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ରହିଲା । ଦକ୍ଷିଣ ଇଟାଲୀର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଥିବା ରୋମ୍ ଓ ତା’ର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ ପୋପ୍‌ଙ୍କ ଶାସନାଧୀନ ରହିଲା ଏବଂ ପିଡ଼ମଣ୍ଟ-ସାର୍ଜିନିଆ ଇଟାଲୀର ରାଜବଂଶ ଅଧୀନରେ ରହିଥିଲା ।
• ମନେରଖ : ଯୋଶେଫ ଗାରିବାଲଡ଼ି ଲାଲକୁର୍ତ୍ତା ବାହିନୀ ସାହାଯ୍ୟରେ ଫ୍ରାନ୍ସଠାରୁ ସିସିଲି, ନେପଲ୍ସ ଛଡ଼ାଇ ଆଣିଥିଲେ ।
• ପୋପ୍ ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଇଟାଲୀ ଏକତ୍ରୀକରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବାବେଳେ କାର୍ବୋନାରୀ ନାମକ ଏକ ବିପ୍ଳବୀ ସଙ୍ଗଠନ ଇଟାଲୀ ଏକତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ବିଦ୍ରୋହ କରିଥିଲେ ।
• ଇଟାଲୀ ଏକତ୍ରୀକରଣର ସ୍ବପ୍ନକୁ ସାକାର କରିବାପାଇଁ ଆଗେଇ ଆସିଥିଲେ ୩ ଜଣ ଦେଶପ୍ରେମୀ ନେତା; ଯଥା – ମାଜିନୀ, କାଲୁର ଓ ଗାରିବାଲଡି ।
• ମନେରଖ : ଇଟାଲୀର କାର୍ବୋନାରୀ ବିପ୍ଳବୀ ସଂଗଠନର ସଦସ୍ୟମାନେ ଅଙ୍ଗାର ଜଳାଇ ତା’ର ଚାରିପଟେ ବସି ଆଲୋଚନା କରି ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପମାନେ ନେଉଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ଦଳର ପ୍ରତୀକ ଥିଲା ଜ୍ଵଳନ୍ତ ଅଙ୍ଗାର ।
• ଯୋଶେଫ ମାଜିନୀ ‘ତରୁଣ ଇଟାଲୀ’ ସଂଗଠନ ମାଧ୍ୟମରେ ଯୁବସମାଜକୁ ଇଟାଲୀୟମାନଙ୍କ ମନରେ ମୁକ୍ତି ଓ ଏକତାଭାବ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ଆପ୍ରାଣ ଉଦ୍ୟମ କରିବାକୁ ଆହ୍ଵାନ ଦେଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ବିପ୍ଳବୀମାନେ ରୋମ୍‌ରେ ପୋପ୍ ଶାସନର ଅବସାନ ଘଟାଇ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ଜାତୀୟତାବାଦୀ କାର୍ଯ୍ୟପାଇଁ ସେ ଇଟାଲୀରୁ ନିର୍ବାସିତ ହୋଇଥିଲେ ।
• ସାଡ଼ିନିଆର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କାଉଣ୍ଟ କାଭୁରଙ୍କ ବିଚକ୍ଷଣ କୂଟନୀତି ବଳରେ ଇଟାଲୀ ଏକତ୍ରୀକରଣ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଥିଲା । ସେ କ୍ରିମିଆ ଯୁଦ୍ଧରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରି ଇଂଲଣ୍ଡ ଏବଂ ଫ୍ରାନ୍ସର ଅନୁକମ୍ପା ଲାଭ କରି ତାହାକୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ବିରୋଧରେ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲଗାଇ ପାରିଥିଲେ । ୧୮୫୯ ମସିହାରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଓ ପିଡ଼ମଣ୍ଟ-ସାଡ଼ିନିଆ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ହେଲା ଓ ଏଥରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ପରାଜିତ ହେଲା । ଫଳରେ ସାର୍ଜିନିଆ ଲୋମ୍ବାର୍ଡ଼, ପାର୍ମା, ମଡ଼େନା, ଟସ୍‌ନୀ ଆଦି ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧ୍ୟାକାର କରି ନିଜ ରାଜ୍ୟ ସହ ମିଶାଇଦେଲା ।
• ୧୮୬୬ ମସିହା ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଓ ପୁସିଆ ଯୁଦ୍ଧରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ପରାଜିତ ହେବାରୁ ଇଟାଲୀକୁ ଭେନିସିଆ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା ।
• ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ପ୍ରୁସିଆ ମଧ୍ୟରେ ସଂଘଟିତ ଯୁଦ୍ଧରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ପରାଜିତ ହେବାରୁ ଭିକ୍ଟର ଇମାନୁଏଲ ରୋମ ଅସ୍ଵୀକାର କଲେ । ଏହା ଇଟାଲୀର ରାଜଧାନୀ ହେଲା ଓ ଇଟାଲୀ ଏକତ୍ରୀକରଣ ସମ୍ଭବ ହେଲା ।

ଆମେ କ’ଣ ଶିଖୁ ?

• କଲମ୍ବସ୍‌ଙ୍କଦ୍ଵାରା ଆମେରିକା ଆବିଷ୍କୃତ ହେବା ଓ ସ୍ବାଧୀନତା ପାଇଁ ଏହାର ସଂଗ୍ରାମ ।
• ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରୀ ରାଜତନ୍ତ୍ର ବିରୋଧରେ ହୋଇଥ୍ ଫରାସୀ ରାଷ୍ଟ୍ରବିପ୍ଳବ ଓ ବିଶ୍ବବାସୀଙ୍କୁ ଏହାର ପ୍ରେରଣା ।
• ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଭାଗରେ ହୋଇଥିବା ଜର୍ମାନୀର ଏକତ୍ରୀକରଣ ।
• ୟୁରୋପ ମହାଦେଶର ଦକ୍ଷିଣ ଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ଇଟାଲୀ ଉପଦ୍ଵୀପର ଏକତ୍ରୀକରଣ ।
• ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଦାର୍ଶନିକ ଭଲଟାୟାର, ମଣ୍ଡେସ୍କୁ ଓ ରୁଷୋଙ୍କ ଆଦର୍ଶ ଚିନ୍ତାଧାରା ।
• ଇଟାଲୀ ଏକତ୍ରୀକରଣ ସ୍ଵପ୍ନକୁ ସାକାର କରିଥିବା ତିନି ଦେଶପ୍ରେମୀ ଯଥା— ମାଜିନୀ, କାଲୁର ଓ ଗାରିବାଲ୍ଟିଙ୍କ କୂଟନୀତି ।

 

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class History Important Questions Chapter 7 ଓଡ଼ିଶାରେ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ନରପତିଗଣ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 History Important Questions Chapter 7 ଓଡ଼ିଶାରେ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ନରପତିଗଣ

Subjective Type Questions With Answers
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କ ସମୟରେ ରାଜ୍ୟ ଶାସନ କିପରି ଥିଲା ?
Answer:

• କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ ଜଣେ ବିଚକ୍ଷଣ ଯୋଦ୍ଧା ଏବଂ ଦିଗ୍‌ବିଜୟୀ ସମ୍ରାଟ ହେଲେହେଁ ଜଣେ ସୁଶାସକ ଭାବରେ ଖ୍ୟାତି ଅର୍ଜନ କରିଥିଲେ । ସେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ରାଜ୍ୟ ଶାସନ ପରିଚାଳନା କରୁଥିଲେ ।
• ସେ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଞ୍ଚଳ ଗସ୍ତ କରି ପ୍ରଜାମାନଙ୍କ ଅସୁବିଧା ଶୁଣୁଥିଲେ ଓ ସେଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ କରୁଥିଲେ ।
• ସେ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କ ଉପରୁ ଲବଣ ଓ କଉଡ଼ି କର ଉଠାଇ ଦେଇଥିଲେ ।
• ତାଙ୍କ ଶାସନକାଳରେ ପ୍ରଜାମାନେ ସୁଖଶାନ୍ତିରେ ବାସ କରୁଥିଲେ ଓ ସେମାନଙ୍କ ଧନଜୀବନ ନିରାପଦ ଥିଲା ।
• କୃଷି ଓ ବାଣିଜ୍ୟର ଉନ୍ନତି ଯୋଗୁଁ ରାଜ୍ୟର ଆର୍ଥିକ ଅବସ୍ଥା ସ୍ଵଚ୍ଛଳ ଥିଲା ।

୨। ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବଙ୍କ ସମୟରେ ଗଜପତି ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପଡ଼ିଲା କାହିଁକି, ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବଙ୍କ ପରେ ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ ୧୪୯୭ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କରିଥିଲେ ଓ ସେ ଥିଲେ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶର ଶେଷ ସମ୍ରାଟ ।
• ତାଙ୍କ ସମୟରେ ବଙ୍ଗର ସୁଲତାନ ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ହୁସେନ୍ ଶାହ ଓଡ଼ିଶା ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତାପରୁଦ୍ର- ଦେବଙ୍କଦ୍ଵାରା ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ।
• ସେହି ସମୟରେ ବିଜୟନଗରର ରାଜା କୃଷ୍ଣଦେବ ରାୟା ପ୍ରବଳ ପ୍ରତାପୀ ଥିଲେ । ସେ ଓଡ଼ିଶାର ଉଦୟଗିରି ସମେତ ବହୁ ଅଞ୍ଚଳ ଅଧିକାର କରି ସୀମାଚଳମ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଗ୍ରସର ହୋଇଥିଲେ ।
• ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ ତାଙ୍କର ଗତିରୋଧ କରି ପରାଜିତ ହୋଇଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କ ସହିତ ସନ୍ଧି ସ୍ଥାପନ କରି ତାଙ୍କୁ ଗୋଦାବରୀ ନଦୀର ଦକ୍ଷିଣକୁ ଥିବା ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟର ଅଞ୍ଚଳ ଛାଡ଼ିଦେବା ସହିତ ନିଜ କନ୍ୟା ଜଗନ୍ମୋହିନୀଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ସହ ବିବାହ କରାଇଥିଲେ ।
• ଏହିସବୁ ଆକ୍ରମଣ ଯୋଗୁଁ ତାଙ୍କ ସମୟରେ ଗଜପତି ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପଡ଼ିଲା ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ଓଡ଼ିଶାରେ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା କିଏ ଥିଲେ ? ତାଙ୍କ ପୂର୍ବରୁ କେଉଁମାନେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଶାସନ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
(i) ଓଡ଼ିଶାରେ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଥିଲେ କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ ।
(ii) ତାଙ୍କ ପୂର୍ବରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଗଙ୍ଗବଂଶୀ ସମ୍ରାଟମାନେ ରାଜତ୍ଵ କରୁଥିଲେ ।

୨। କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ କେଉଁ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ଓ କେଉଁ ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ?
Answer:
(i) କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ କପିଳେଶ୍ଵର ଶିବ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।
(ii) ସେ କପିଳେଶ୍ଵରପୁର ଓ ଦାମୋଦରପୁର ନାମକ ଦୁଇଟି ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।

୩। କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କର କେଉଁ ଭାଷାରେ ଅଗାଧ ପାଣ୍ଡିତ୍ୟ ଥିଲା ? ତାଙ୍କର ସାହିତ୍ୟକୃତି କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
(i) କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କର ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ଅଗାଧ ପାଣ୍ଡିତ୍ୟ ଥିଲା ।
(ii) ସେ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ‘ପରଶୁରାମ ବିଜୟ’ ନାମକ ଏକ ନାଟକ ରଚନା କରିଥିଲେ ।

୪। ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ କାଞ୍ଚି ଅଧିକାର କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ସୂଚନା ଦିଅ ।
Answer:
(i) ବାସ୍ତବରେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବ ପଲ୍ଲବମାନଙ୍କ ରାଜଧାନୀ କାଞ୍ଚିପୁରମ୍ ଅଧିକାର କରିନଥିଲେ ।
(ii) ସେ ଉଦୟଗିରିର ରାଜା ସାଲ୍ସ ନରସିଂହଦେବଙ୍କୁ ପରାଜିତ କରି ଉଦୟଗିରି ଅଧ୍ୟାର କରିଥିଲେ, ଯାହା କିମ୍ବଦନ୍ତୀରେ କାଞ୍ଚିରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ।

୫। ହସ୍ତୀର କିଏ ଓ ସେ କାହିଁକି ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବଙ୍କ ବିରୋଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କରିଥିଲେ ?
Answer:
(i) ହସ୍ତୀର ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବଙ୍କ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ପୁତ୍ର ଥିଲେ । ମାତ୍ର ମୃତ୍ୟୁ ପୂର୍ବରୁ କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ ନିଜ କନିଷ୍ଠ ପୁତ୍ର ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବଙ୍କୁ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜାରୂପେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।
(ii) ଏଥ‌ିରେ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ହସ୍ତୀର କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବଙ୍କ ବିରୋଧରେ

୬। ବୀରଭଦ୍ର କିଏ ଓ ସେ କାହିଁକି ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିଥିଲେ ?
Answer:
(i) ବୀରଭଦ୍ର ଥିଲେ ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବଙ୍କର ଏକମାତ୍ର ପୁତ୍ର । କୋଣ୍ଡାଭିଡୁ ଦୁର୍ଗ ଅଧିକାରବେଳେ ସେ କୃଷ୍ଣଦେବ ରାୟାଙ୍କ ସୈନ୍ୟବାହିନୀଦ୍ଵାରା ବନ୍ଦୀ ହୋଇଥିଲେ ।
(ii) କୃଷ୍ଣଦେବ ରାୟାଙ୍କ ଦରବାରରେ ତାଙ୍କୁ ଜଣେ ସାଧାରଣ ଲୋକ ସହ ଅସୀ ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ କୁହାଯିବାରୁ ସେ ଅପମାନିତ ହୋଇ ନିଜ ତରବାରୀକୁ ଛାତିରେ ବିଦ୍ଧକରି ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିଥିଲେ ।

୭। ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବ କେଉଁ କେଉଁ ରାଜ୍ୟ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ ?
Answer:
(i) ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବ ଉଦୟଗିରିର ରାଜା ସାଲ୍ସ ନରସିଂହଙ୍କୁ ପରାଜିତ ରକି ଉଦୟଗିରି ଅସ୍କୋର କରିଥିଲେ ।
(ii) ସେ ବାହମନୀ ଆକ୍ରମଣ କରି ରାଜମହେନ୍ଦ୍ରୀ ସମେତ କୃଷ୍ଣ ଓ ଗୋଦାବରୀ ନଦୀର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ ।

୮। ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବଙ୍କ ଶାସନ କାଳରେ ଦୁଇଟି ଦୁଃଖଦ ଘଟଣା କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
(i) ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବଙ୍କ ସମୟରେ ବଙ୍ଗର ସୁଲତାନ୍‌ ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ହୁସେନଶାହ ଓଡ଼ିଶା ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ।
(ii) ସେ ବିଜୟନଗରର ରାଜା କୃଷ୍ଣଦେବ ରାୟାଙ୍କ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ।

୯। ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧରେ ବ୍ୟାପୃତ ଥିବାବେଳେ ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ କାହିଁକି ? ସେ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କରିନଥିଲେ କ’ଣ ହୋଇଥା’ନ୍ତା ?
Answer:
(i) ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧରେ ବ୍ୟାପୃତ ଥିବା ସମୟରେ ବଙ୍ଗର ସୁଲତାନ ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ହୁସେନଶାହ ଓଡ଼ିଶା ଆକ୍ରମଣ କରିବାରୁ ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ।
(ii) ଯଦି ସେ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କରିନଥା’ନ୍ତେ ତେବେ ଓଡ଼ିଶା ବଙ୍ଗ ସାମ୍ରାଜ୍ୟଭୁକ୍ତ ହୋଇଯାଇ ଥାଆନ୍ତା ।

୧୦ । ପଞ୍ଚସଖା ରୂପେ କେଉଁମାନେ ପରିଚିତ ? ସେମାନେ କେଉଁ ଗଜପତି ରାଜାଙ୍କ ସମସାମୟିକ ଥିଲେ ?
Answer:
(i) ବଳରାମ ଦାସ, ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ, ଅନନ୍ତ ଦାସ, ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସ, ଯଶୋବନ୍ତ ଦାସ ନାମକ ଓଡ଼ିଶାର ପାଞ୍ଚଜଣ କବି ‘ପଞ୍ଚସଖା’ ରୂପେ ପରିଚିତ ।
(ii) ସେମାନେ ଗଜପତି ରାଜା ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବଙ୍କ ସମସାମୟିକ ଥିଲେ ।

୧୧ । ଓଡ଼ିଶାର ରାଜା ହେବା ପୂର୍ବରୁ ମୁକୁନ୍ଦ ହରିଚନ୍ଦନ କ’ଣ ଥିଲେ ?
Answer:
(i) ଓଡ଼ିଶାର ରାଜା ହେବା ପୂର୍ବରୁ ମୁକୁନ୍ଦ ହରିଚନ୍ଦନ ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବଙ୍କ ସୈନ୍ୟବାହିନୀର ଜଣେ ସୁଦକ୍ଷ ସୈନିକ ଥିଲେ ।
(ii) ଗୋବିନ୍ଦ ବିଦ୍ୟାଧରଙ୍କ ରାଜତ୍ଵ କାଳରେ ସେ କଟକ ସହରର ଶାସନକର୍ତ୍ତା ରୂପେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଥିଲେ ।

୧୨ । ଓଡ଼ିଶା ଇତିହାସରେ ମୁକୁନ୍ଦଦେବଙ୍କୁ ତେଲେଙ୍ଗା ମୁକୁନ୍ଦ କୁହାଯାଏ କାହିଁକି ?
Answer:
(i) ମୁକୁନ୍ଦଦେବ ଗଜପତି ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ରାଜମହେନ୍ଦ୍ରୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ରାଜତ୍ଵ କରୁଥିବା ଚାଲୁକ୍ୟ ବଂଶରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
(ii) ସେହି ଅଞ୍ଚଳ ତେଲୁଗୁ ଭାଷାଭାଷୀ ଅଞ୍ଚଳ ହୋଇଥିବାରୁ ଓଡ଼ିଶା ଇତିହାସରେ ତାଙ୍କୁ ତେଲେଙ୍ଗା ମୁକୁନ୍ଦ କୁହାଯାଏ ।

୧୩ । ବଙ୍ଗର ସୁଲତାନ୍ ସୁଲେମାନ୍ କର୍‌ରାଣୀ ମୁକୁନ୍ଦଦେବଙ୍କ ଉପରେ କ୍ଷୁବ୍ଧ ହେବାର କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:
(i) ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ ଆକବର ବଙ୍ଗ ଜୟ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ମୁକୁନ୍ଦଦେବଙ୍କ ସହିତ ସୁସଂପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।
(ii) ଏହି କାରଣରୁ ବଙ୍ଗର ସୁଲତାନ ସୁଲେମାନ କର୍‌ରାଣୀ ମୁକୁନ୍ଦଦେବଙ୍କ ଉପରେ କ୍ଷୁବ୍ଧ ହୋଇଥିଲେ ।

୧୪ । ୧୫୬୦ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ମୁକୁନ୍ଦଦେବ କାହାକୁ ପରାସ୍ତ କରିଥିଲେ ? ଏହି ବିଜୟର ସ୍ମୃତିସ୍ୱରୂପ ସେ କ’ଣ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
(i) ୧୫୬୦ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ମୁକୁନ୍ଦଦେବ ବଙ୍ଗର ସୁଲତାନ ଗିୟାସୁଦ୍ଦିନ୍ ଜଲାଲ ଶାହାଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କରିଥିଲେ ।
(ii) ଏହି ବିଜୟର ସ୍ମୃତିସ୍ୱରୂପ ସେ ହୁଗୁଳୀ ଜିଲ୍ଲାର ଗଙ୍ଗାନଦୀ କୂଳରେ ତ୍ରିବେଣୀ ଘାଟ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।

୧୫ । ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ କିଏ ? ସେ ମୁକୁନ୍ଦଦେବଙ୍କର କି କ୍ଷତି କରିଥିଲେ ?
Answer:
(i) ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ଥିଲେ ସାରଙ୍ଗଗଡ଼ର ସାମନ୍ତ ରାଜା । ୧୫୬୮ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ମୁକୁନ୍ଦଦେବ ବଙ୍ଗର ସୁଲତାନ୍ ସୁଲେମାନ କର୍ରାଣୀଙ୍କ ସହ ଯୁଦ୍ଧରେ ପରାଜିତ ହୋଇଥିବା ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ସେ ବିଦ୍ରୋହ କରି ନିଜକୁ ଗଜପତିରୂପେ ଘୋଷଣା କଲେ ।
(ii) ତାଙ୍କୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶାସ୍ତି ଦେବା ନିମନ୍ତେ ମୁକୁନ୍ଦଦେବ ଗଙ୍ଗାନଦୀ କୂଳରୁ ଫେରୁଥିବାବେଳେ ବାଟରେ ଯାଜପୁର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଗୋହିରାଟିକରାଠାରେ ତାଙ୍କର ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଙ୍କ ସହ ଯୁଦ୍ଧ ହେଲା ଓ ସେହି ଯୁଦ୍ଧରେ ସେ ନିହତ ହେଲେ ।

ଅତି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର 

୧। ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବଙ୍କ ପୁତ୍ର ବୀରଭଦ୍ର ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟରେ କେଉଁ ଦୁର୍ଗ ଅଧିକାର କଲାବେଳେ ବିଜୟନଗର ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ହାତରେ ଧରାପଡ଼ିଥିଲେ ?
Answer:
ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବଙ୍କ ପୁତ୍ର ବୀରଭଦ୍ର ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟରେ କୋଣ୍ଡାଭିଡ଼ୁ ଦୁର୍ଗ ଅଧିକାର କଲାବେଳେ ବିଜୟନଗର ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ହାତରେ ଧରାପଡ଼ିଥିଲେ ।

୨। ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶର କେଉଁ ସମ୍ରାଟ ୧୬ଟି ବ୍ରାହ୍ମଣ ଶାସନ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ସମ୍ରାଟ ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବ ୧୬ଟି ବ୍ରାହ୍ମଣ ଶାସନ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।

୩। ସାରଳା ଦାସ କେଉଁ ଗଜପତି ରାଜାଙ୍କ ସମସାମୟିକ ଥିଲେ ?
Answer:
ସାରଳା ଦାସ ଗଜପତି କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କ ସମସାମୟିକ ଥିଲେ ।

୪। ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟ କେଉଁ ଗଜପତିଙ୍କ ରାଜତ୍ଵ କାଳରେ ଓଡ଼ିଶା ଆସିଥିଲେ ?
Answer:
ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟ ଗଜପତି ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବଙ୍କ ରାଜତ୍ଵକାଳରେ ଓଡ଼ିଶା ଆସିଥିଲେ ।

୫। ଭୋଇ ବଂଶର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା କିଏ ?
Answer:
ଗୋବିନ୍ଦ ବିଦ୍ୟାଧର ଭୋଇ ବଂଶର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଥିଲେ ।

୬। ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରବେଢ଼ା ମଧ୍ଯରେ ମୁକ୍ତିମଣ୍ଡପ କିଏ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରବେଢ଼ା ମଧ୍ଯରେ ମୁକ୍ତିମଣ୍ଡପ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।

୭। ମୁକୁନ୍ଦଦେବ କେଉଁଠାରେ କାହାଦ୍ଵାରା ନିହତ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
ମୁକୁନ୍ଦ ଦେବ ସାରଙ୍ଗଗଡ଼ର ସାମନ୍ତ ରାଜା ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଙ୍କଦ୍ଵାରା ଯାଜପୁର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଗୋହିରୀଟିକିରାଠାରେ ନିହତ ହୋଇଥିଲେ ।

୮। କଟକର ବାରବାଟୀ ଦୁର୍ଗକୁ କିଏ ନୂତନ ରୂପେ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ମୁକୁନ୍ଦଦେବ କଟକର ବାରବାଟୀ ଦୁର୍ଗକୁ ନୂତନ ରୂପେ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।

୯। ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ହୁସେନ ଶାହ କେଉଁ ଗଜପତିଙ୍କ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶା ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ହୁସେନ ଶାହ ଗଜପତି ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବଙ୍କ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶା ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ।

୧୦ । ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବ କେତେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୪୬୭ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବ ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କରିଥିଲେ ।

୧୧ । କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ କାହାର ସେନାପତି ଥିଲେ ?
Answer:
କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ ଗଙ୍ଗବଂଶର ଶେଷ ରାଜା ଚତୁର୍ଥ ଭାନୁଦେବଙ୍କର ସେନାପତି ଥିଲେ ।

୧୨ । ଶାସନ କ’ଣ ?
Answer:
କେବଳ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ବସବାସ କରୁଥିବା ଗ୍ରାମକୁ ଶାସନ କୁହାଯାଏ ।

୧୩ । ହସ୍ତୀର କିଏ ?
Answer:
ହସ୍ତୀର କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କ ଜ୍ୟେଷ୍ଠପୁତ୍ର ଥିଲେ ।

୧୪ । କେଉଁମାନେ ପଞ୍ଚସଖା ନାମରେ ପରିଚିତ ?
Answer:
ବଳରାମ ଦାସ, ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ, ଅନନ୍ତ ଦାସ, ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସ ଓ ଯଶୋବନ୍ତ ଦାସ ପଞ୍ଚସଖା ନାମରେ ପରିଚିତ ।

Objective Type Questions With Answers
ବସ୍ତୁନଷ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(କ) ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବା ବାକ୍ୟାଶ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶର ରାଜାମାନେ ________________ ଉପାଧ୍ଧରେ ଭୂଷିତ ହୋଇଥିଲେ ।
(ଛତ୍ରପତି, ଗଜପତି, ଗୌଡ଼େଶ୍ୱର, କର୍ଣାଟକେଶରୀ)
Answer:
ଗଜପତି

୨। କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କ ଉପରୁ _______________ କର ଉଠାଇ ଦେଇଥିଲେ ।
(ପଥ କର, ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀ କର, ବନ କର, ଲବଣ ଓ କଉଡ଼ି କର)
Answer:
ଲବଣ ଓ କଉଡ଼ି କର

୩। ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ _______________ ରଚନା କରିଥିଲେ ।
(ତୁଳସୀ ଦାସ, ସାରଳା ଦାସ, ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ, ବଳରାମ ଦାସ)
Answer:
ସାରଳା ଦାସ

୪। _____________________ ଙ୍କ ଶାସନ କାଳରେ ‘ଦାଣ୍ଡୀ ରାମାୟଣ’ ଓ ‘ଭାଗବତ’ ରଚିତ ହୋଇଥିଲା ।
(କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ, ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବ, ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ, ମୁକୁନ୍ଦଦେବ)
Answer:
ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ

୫। ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର ବେଢ଼ା ଭିତରେ___________________ ମୁକ୍ତିମଣ୍ଡପ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।
(କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ, ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବ, ମୁକୁନ୍ଦଦେବ, ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ)
Answer:
ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ

୬ । ସାଲ୍ସ ନରସିଂହ ______________ ରାଜ୍ୟର ରାଜା ଥିଲେ ।
(କାଞ୍ଚ, କଳିଙ୍ଗ, ଉଦୟଗିରି, ବାହମନୀ)
Answer:
ଉଦୟଗିରି

୭ । ______________ ଙ୍କ ରାଜତ୍ଵ କାଳରେ ଗଜପତି ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ପତନ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।
(କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ, ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବ, ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ, ନରସିଂହଦେବ)
Answer:
ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ

(ଖ) ଠିକ୍ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକର ଡାହାଣରେ ଠିକ୍ (√) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକର ଡାହାଣରେ ଭୁଲ୍ (×) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।
୧। ପଲ୍ଲବମାନଙ୍କର ରାଜଧାନୀ କାଞ୍ଚିପୁରମ୍ ଥିଲା ।
୨। କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ ୧୪୯୭ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ ।
୩। କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ ଦାମୋଦରପୁର ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।
୪। କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ କାବେରୀ ନଦୀ ତୀରରେ ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ।
୫। ‘ପରଶୁରାମ ବିଜୟ’ ନାଟକ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ରଚିତ ହୋଇଥିଲା ।
୬। ଗୋହିରୀଟିକିରା ଢେଙ୍କାନାଳ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଏକ ସ୍ଥାନ ।
୭ । ମୁକୁନ୍ଦ ହରିଚନ୍ଦନ ଓଡ଼ିଶାର ଶେଷ ସ୍ଵାଧୀନ ରାଜା ଥିଲେ ।
୮। ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବଙ୍କର ଏକମାତ୍ର ପୁତ୍ର ହମ୍ବୀର ଥିଲେ ।

Answers:
୧। (√)
୨। (×)
୩। (√)
୪। (×)
୫। (√)
୬। (×)
୭ । (√)
୮। (x)

(ଗ) ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।
୧। ‘ଜଗନ୍ନାଥବଲ୍ଲଭ’ ନାଟକ କିଏ ରଚନା କରିଥିଲେ ?
(ଯଶୋବନ୍ତ ଦାସ, ବଳରାମ ଦାସ, ରାୟ ରାମାନନ୍ଦ, ଜୀବଦେବ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ)
Answer:
ରାୟ ରାମାନନ୍ଦ

୨। ସରସ୍ଵତୀ ବିଳାସ ଏକ –
(ସଂସ୍କୃତ କାବ୍ୟ, ସଂସ୍କୃତ ନାଟକ, ବ୍ୟାକରଣ ଗ୍ରନ୍ଥ, ହିନ୍ଦୁ ଆଇନ ଗ୍ରନ୍ଥ)
Answer:
ହିନ୍ଦୁ ଆଇନ ଗ୍ରନ୍ଥ

୩ । କଟକ ନିକଟ ଧବଳେଶ୍ଵର ମନ୍ଦିରର ନିର୍ମାତା କିଏ ?
(ମୁକୁନ୍ଦଦେବ, ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବ, ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ, କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ)
Answer:
ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ

୪। ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳର ରାଜା ଥିଲେ ?
(ସୁନ୍ଦରଗଡ଼, ଛତିଶଗଡ଼, ସାରଙ୍ଗଗଡ଼, ମଧୁପୁରଗଡ଼)
Answer:
ସାରଙ୍ଗଗଡ଼

୫। ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶର କେଉଁ ନରପତି ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କଦ୍ୱାରା ବୈଷ୍ଣବ ଧର୍ମରେ ଦୀକ୍ଷିତ ହୋଇଥିଲେ ?
(ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବ, କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବ, ମୁକୁନ୍ଦଦେବ, ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ)
Answer:
ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଦେବ

୬। ଗୋବିନ୍ଦ ବିଦ୍ୟାଧରଙ୍କ ପରେ ଓଡ଼ିଶାରେ କିଏ ରାଜତ୍ଵ କରିଥିଲେ ?
(ଗିୟାସୁଦ୍ଦିନ୍ ଜଲାଲ ଶାହ, ସୁଲେମାନ କର୍‌ରାଣୀ, ଚକ୍ରପ୍ରତାପ, ମୁକୁନ୍ଦଦେବ)
Answer:
ଚକ୍ରପ୍ରତାପ

୭। କଳାପାହାଡ଼ କିଏ ?
(ବଙ୍ଗର ସୁଲତାନ, ସାରଙ୍ଗଗଡ଼ର ରାଜା, ମୁକୁନ୍ଦଦେବଙ୍କ ସେନାପତି, ସୁଲେମାନ୍ କର୍‌ରାଣୀଙ୍କ ସେନାପତି)
Answer:
ସୁଲେମାନ୍ କର୍‌ରାଣୀଙ୍କ ସେନାପତି

୮। ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କିଏ ‘ଭକ୍ତି ଭାଗବତ’ ଲେଖିଥିଲେ ?
(ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ, ବଳରାମ ଦାସ, ଜୀବଦେବ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ, ରାୟ ରାମାନନ୍ଦ)
Answer:
ଜୀବଦେବ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ

୯। ମୁକୁନ୍ଦଦେବ କେବେ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜା ହୋଇଥିଲେ ?
(୧୪୩୪ ଖ୍ରୀ.ଅ, ୧୫୩୫ ଖ୍ରୀ.ଅ, ୧୫୬୦ ଖ୍ରୀ.ଅ., ୧୫୭୮ ଖ୍ରୀ.ଅ.)
Answer:
୧୫୬୦ ଖ୍ରୀ.ଅ.

୧୦ । ମୁକୁନ୍ଦଦେବ କେଉଁ ରାଜବଂଶରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
(ଯାଦବ, ହୟଶାଳ, ଚାଲୁକ୍ୟ, ଗଙ୍ଗ)
Answer:
ଚାଲୁକ୍ୟ

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Political Science Notes Chapter 4 ଭାରତରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଓ ଚାପଦାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Political Science Notes Chapter 4 ଭାରତରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଓ ଚାପଦାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀ

ବିଷୟବସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ

→ ରାଜନୈତିକ ଦଳ:

• ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସରକାରର ଅବଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ।
• ରାଜନୈତିକ ଦଳ ବିନା ମୁକ୍ତ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସରକାର ଗଠିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।
• ମନେରଖ : ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ରାଜନୈତିକ ସ୍ଵାଧୀନତାର ପରିପ୍ରକାଶପାଇଁ ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକହି ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ମାଧ୍ୟମ ।

→ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ :

• କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତି ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇ ଦଳ ସଙ୍ଗଠନ କରନ୍ତି ।
• ସେମାନେ କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନୀତି ଉପରେ ସହମତି ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ।
• ସେମାନେ ଜାତୀୟ ସ୍ୱାର୍ଥ ସାଧନାରେ ବ୍ରତୀ ହୋଇଥାନ୍ତି ।
• ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ସେମାନେ କ୍ଷମତା ହାସଲ କରିବା ଏବଂ କ୍ଷମତା ଜାହିର କରିବାପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରନ୍ତି ।
• ପ୍ରତି ରାଜନୈତିକ ଦଳର ସଙ୍ଗଠନ, ନିୟମାବଳୀ ପତକା ଓ ଚିହ୍ନ ଆଦି ରହିଛି ।

→ ରାଜନୈତିକ ଦଳର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :

• ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଦେଶର ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରି ଜନମତ ଓ ରାଜନୈତିକ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ।
• ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଲୋକମାନଙ୍କର ନ୍ୟାଯ୍ୟ ଦାବିଗୁଡ଼ିକୁ ଏକତ୍ରିତ କରି ସଠିକ୍ ଭାବରେ ଉପଯୁକ୍ତ ସମୟରେ ସରକାରଙ୍କ ପାଖରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି ।
• ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସେମାନଙ୍କର ସଭ୍ୟ ଚୟନ କରନ୍ତି ଓ ସଭ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଦଳର ନୀତି ଓ ଆଦର୍ଶ ସମ୍ପର୍କରେ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦିଅନ୍ତି ।
• ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ନିର୍ବାଚନ ସମୟରେ ସଭାସମିତି ଓ ପ୍ରଚାରପତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ବିକଳ୍ପ ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି ।
• ନିର୍ବାଚନରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ବହୁମତ ହାସଲ କଲେ ସରକାର ଗଠନ କରନ୍ତି ଓ ଦେଶ ଶାସନ କରନ୍ତି । ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ହାସଲ କରିନପାରିଲେ, ବିରୋଧୀ ଦଳ ଭାବରେ ସରକାରଙ୍କ ଦୋଷତ୍ରୁଟି ଦର୍ଶାଇ ସରକାରଙ୍କୁ ସମାଲୋଚନା ତଥା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି ।
• ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ସଭ୍ୟମାନେ ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା, ମରୁଡ଼ି ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ସମୟରେ ପ୍ରପୀଡ଼ିତମାନଙ୍କୁ ସହାଯ୍ୟ ଯୋଗାଇଥାଆନ୍ତି ।

→ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା :

• ସାଧାରଣତଃ ତିନି ପ୍ରକାରର ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦେଖାଯାଏ; ଯଥା— (କ) ଏକ-ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା, (ଖ) ଦ୍ବି- ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା, (ଗ) ବହୁ-ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା
• ଯେଉଁ ଦେଶରେ କେବଳ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଥାଏ, ତାକୁ ଏକ-ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ; ଯଥା— ଚୀନ୍, ରୁଷିଆ ।
• ଯେଉଁ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ଦୁଇଟି ପ୍ରମୁଖ ଦଳ ଥାଏ, ତାକୁ ଦ୍ୱି-ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ; ଯଥା— ଇଂଲଣ୍ଡ, ଆମେରିକା ।
• ଯେଉଁ ଦେଶରେ ଦୁଇରୁ ଅଧୂକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଦେଖାଯାନ୍ତି, ତାକୁ ବହୁ-ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ; ଯଥା— ଭାରତ, ଫ୍ରାନ୍ସ ।
• ଭାରତରେ ଅନେକ ଗୁଡ଼ିଏ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଅଛନ୍ତି; ଯଥା— କଂଗ୍ରେସ, ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି, ଭାରତୀୟ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି, ଭାରତୀୟ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି (ମାର୍କ୍ସବାଦୀ), ସମାଜବାଦୀ ଦଳ, ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଜନତା ଦଳ, ଆନ୍ନା ଡ଼ି.ଏମ୍.କେ., ଡି.ଏମ୍.କେ., ଅକାଳୀଦଳ, ଶିବସେନା ଇତ୍ୟାଦି ।

→ ଜାତୀୟ ଦଳ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ :
ଆମ ଦେଶରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକୁ ସାଧାରଣତଃ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଅଛି; ଯଥା— (୧) ଜାତୀୟ ଦଳ, (୨) ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ।

→ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ :

• ଯେଉଁ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଏକ ରାଜ୍ୟର ଠିକ୍ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ସମୁଦାୟ ଭୋଟ୍‌ର ଅନ୍ୟୁନ ଛ’ ପ୍ରତିଶତ ଭୋଟ୍ ପାଇଥବ ଏବଂ ବିଧାନସଭାରେ ଅନ୍ୟୁନ ଦୁଇଟି ଆସନରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିବ ତାହା ଏକ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ଭାବରେ ସ୍ବୀକୃତି ପାଇଥାଏ ।
• ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ।
• ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ନିଜ ନିଜ ରାଜ୍ୟରେ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ବି.ଜେ.ଡ଼ି., ଡି.ଏମ୍.କେ., ତେଲୁଗୁଦେଶମ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ।

→ ଜାତୀୟ ଦଳ :

• ଯେଉଁ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଠିକ୍ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ବା ଯେକୌଣସି ଚାରିଗୋଟି ରାଜ୍ୟର ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟରେ ସମୁଦାୟ ଭୋଟର ଛ’ଶତାଂଶ ଭୋଟ ପାଇଥିବ ଏବଂ ଲୋକସଭାରେ ଅନ୍ୟୁନ ଚାରିଗୋଟି ଆସନ ଲାଭ କରିଥିବ ତାହା ଏକ ଜାତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଭାବରେ ସ୍ଵୀକୃତି ଲାଭ କରିଥାଏ ।
• ମନେରଖ : ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ, ଭାରତୀୟ ଜନତା ଦଳ ଇତ୍ୟାଦି ଜାତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଅଟନ୍ତି ।
• ଜାତୀୟ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟତଃ ସର୍ବଭାରତୀୟ ସମସ୍ୟା, ଜାତୀୟ ସ୍ୱାର୍ଥ ଉପରେ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ବ ଦିଅନ୍ତି ।
• ସର୍ବଭାରତୀୟ ସଙ୍ଗଠନ ରାଜ୍ୟ ସଙ୍ଗଠନକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରେ ଏବଂ ରାଜ୍ୟସ୍ତରୀୟ ସଙ୍ଗଠନ, ଜିଲ୍ଲା, ଉପଖଣ୍ଡ ଏବଂ ମଣ୍ଡଳ (ବ୍ଲକ୍) ସ୍ତରୀୟ ସଙ୍ଗଠନଗୁଡ଼ିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରନ୍ତି ।
• ସର୍ବଭାରତୀୟ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟରେ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ନ୍ତି ।

→ ଚାପଦାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ବା ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀ (Pressure Group) :

• ଚାପଦାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକ ଦେଶର ରାଜନୈତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ତଥା ପ୍ରଶାସନରେ ଏକ ପ୍ରଧାନ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।
• ହାରିସ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ଯେଉଁ ସ୍ୱାର୍ଥନ୍ୱେଷୀ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକ ନିଜର ସୁବିଧା, ସୁଯୋଗ ହାସଲ କରିବାପାଇ ସରକାରୀ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରକମାନଙ୍କ ଉପରେ ବିଭିନ୍ନ ଚାପ ପ୍ରୟୋଗ କରିଥାଆନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଚାପଦାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ବା ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀ କୁହାଯାଏ ।
• ମନେରଖ : ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ମଧ୍ୟ ସ୍ଵାର୍ଥାନ୍ଵେଷୀ ଗୋଷ୍ଠୀ (Interest group) କୁହାଯାଏ ।
• ଟର୍ଣ୍ଣରଙ୍କ ମତରେ ଯେଉଁ ଅଣ-ରାଜନୈତିକ ସଙ୍ଗଠନଗୁଡ଼ିକ ସରକାରୀ ନୀତିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଆନ୍ତି; ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଚାପଦାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀ କୁହାଯାଏ ।
• ଏକଷ୍ଟିନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ଏକ ପ୍ରକାର ମନୋଭାବାପନ୍ନ, ଏକ ପ୍ରକାର ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଏବଂ ସ୍ବାର୍ଥରେ ବିଶ୍ଵାସୀ, ଏକ ସୁସଙ୍ଗଠିତ ସାମାଜିକ ଗୋଷ୍ଠୀ, ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସରକାରୀ ପଦବୀ ଗ୍ରହଣ ନ କରି ନିଜ ସ୍ବାର୍ଥସାଧନ ପାଇଁ ସରକାରୀ ନୀତିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କଲେ, ତାହାକୁ ଚାପଦାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ବା ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ଚାପଦାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀର ଲକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ ।

→ ଚାପଦାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀର ଲକ୍ଷଣ :

• ଏହା ସମ ମନୋଭାବାପନ୍ନ ତଥା ସମସ୍ୱାର୍ଥୀ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀ ।
• ଏହା କୌଣସି ରାଜନୈତିକ ଦଳ ସହିତ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ସଂପୃକ୍ତ ନୁହେଁ ।
• ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନ ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଏହା ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ବା ସ୍ଥାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହି ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ରାଜନୀତି କ୍ଷେତ୍ରକୁ ନ ଆସି ପର୍ଦା ଆଢୁଆଳରେ ରହି କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।

→ ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ :

• ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକ ସାଙ୍ଗଠନିକ ଓ କାର୍ଯ୍ୟଶୈଳୀ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଚାରି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
• ସଂଘୀୟ ଗୋଷ୍ଠୀ – ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ସଂଘବଦ୍ଧ ହୋଇ ସେମାନଙ୍କର ସ୍ଵାର୍ଥ ସାଧନ ନିମିତ୍ତ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ଚାପ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ, ସେମାନଙ୍କୁ ସଂଘୀୟ ଗୋଷ୍ଠୀ କୁହାଯାଏ ; ଯଥା— ବଣିକ ସଂଘ, ଶ୍ରମିକ ମହାସଂଘ ।
• ଅଣ-ସଂଘୀୟ ଗୋଷ୍ଠୀ – ରକ୍ତ ସମ୍ପର୍କ, ଧର୍ମୀୟ ସମ୍ପର୍କ ଓ କୌଳିକ ବୃତ୍ତି ସମ୍ପର୍କ ମାଧ୍ୟମରେ କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ସେମାନଙ୍କର ସ୍ଵାର୍ଥ ସାଧନ ପାଇଁ ସରକାରୀ ନୀତିଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କଲେ, ସେମାନଙ୍କୁ ଅଣ-ସଂଘୀୟ ଗୋଷ୍ଠୀ କୁହାଯାଏ; ଯଥା— ବୌଦ୍ଧଭିକ୍ଷୁ ଗୋଷ୍ଠୀ, ଯାଦବ ମହାସଭା,ଗୋଷ୍ଠୀ ।
• ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଗୋଷ୍ଠୀ – ବିଭିନ୍ନ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ସଂଘକୁ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଗୋଷ୍ଠୀ କୁହାଯାଏ, ଯେଉଁମାନେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ସ୍ବାର୍ଥ ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜ ନିଜର ସ୍ବାର୍ଥ ସାଧନ କରିବାପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ଚାପ ପକାନ୍ତି; ଯଥା— ଅମଲାତନ୍ତ୍ର ।
• ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ବିରୋଧୀ ଚାପଗୋଷ୍ଠୀ – କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧରେ ବିଶ୍ୱାସ ନ କରି ହିଂସାତ୍ମକ ପନ୍ଥାରେ ସେମାନଙ୍କର ସ୍ବାର୍ଥ ସାଧନ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ବିରୋଧୀ ଗୋଷ୍ଠୀ କୁହାଯାଏ, ଯଥା— ଉଲ୍‌ଫା, ଜାମ୍ମୁକାଶ୍ମୀର ଲିବରେସନ୍ ଫ୍ରଣ୍ଟ ।

→ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଚାପଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

• ସ୍ଵାର୍ଥୀ ଗୋଷ୍ଠୀ – ଯେଉଁ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକ ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ସ୍ବାର୍ଥ ପ୍ରତି ଭୃକ୍ଷେପ ନକରି ନିଜର ସ୍ଵାର୍ଥ ଯେକୌଣସି ପ୍ରକାରେ ହାସଲ କରିବାପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱାର୍ଥୀ ଗୋଷ୍ଠୀ କୁହାଯାଏ ।
• ଜନମଙ୍ଗଳକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀ – ଯେଉଁ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କର ସ୍ବାର୍ଥ ସାଧନ ପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରିଥାଆନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଜନମଙ୍ଗଳକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀ କୁହାଯାଏ; ଯଥା— ବସ୍ତିବାସିନ୍ଦା ଉନ୍ନୟନ ସଂଘ ।

→ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଅନୁସାରେ ଚାପଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

• ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀ – ଯେଉଁ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକ ସେମାନଙ୍କର ଚିରସ୍ଥାୟୀ ସ୍ଵାର୍ଥ ସାଧନ ନିମିତ୍ତ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀ କୁହାଯାଏ; ଯଥା— ସର୍ବଭାରତୀୟ ଶିକ୍ଷକ ମହାସଂଘ ।
• କ୍ଷଣସ୍ଥାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀ – ଯେଉଁ ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷଣିକ ସ୍ବାର୍ଥ ହାସଲ ପାଇଁ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ଏବଂ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଵାର୍ଥ ସାଧୂ ହୋଇଗଲା ପରେ ସେହି ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକର ବିଲୟ ଘଟେ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ କ୍ଷଣସ୍ଥାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀ କୁହାଯାଏ; ଯଥା – ‘ମହାନଦୀ ବଞ୍ଚାଅ ସମିତି’, ‘ନର୍ମଦା ବଞ୍ଚାଅ ସମିତି’ ।

→ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଓ ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଓ ପାର୍ଥକ୍ୟ :
ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ :

• ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ଓ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଉଭୟ ନିଜ ନିଜ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କର ସ୍ବାର୍ଥ ହାସଲ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଆନ୍ତି ।
• କ୍ଷମତାରେ ନଥ‌ିବା ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଓ ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ସରକାରୀ କଳ ଉପରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଚାପ ପକାଇ ନିଜ ନିଜର ସ୍ୱାର୍ଥ ହାସଲ କରନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଆକାରରେ ବଡ଼ ଓ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବାବେଳେ ଚାପଦାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀ କେବଳ ନିଜର ସ୍ବାର୍ଥ ହାସଲ ପାଇଁ ସୀମିତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

→ ପାର୍ଥକ୍ୟ :

• ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଆକାରରେ ବଡ଼ ଓ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବାବେଳେ ଚାପଦାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀ କେବଳ ନିଜର ସ୍ୱାର୍ଥ ହାସଲ ପାଇଁ ସୀମିତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।
• ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଇସ୍ତାହାର, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦଳୀୟ ପତାକା, ଦଳୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଓ ଦଳୀୟ ଚିହ୍ନ ଥ‌ିବାବେଳେ ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକର ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା ସୀମିତ ଓ ସେମାନଙ୍କର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପତାକା ବା ଚୟନ ପଦ୍ଧତି ନଥାଏ ।
• ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା କରି କ୍ଷମତା ହାସଲ କରିବାପାଇଁ ସର୍ବଦା ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିବାବେଳେ ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ରାଜନୀତିଠାରୁ ଦୂରେଇ ରହି ସରକାରୀ ନୀତିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରନ୍ତି ।
• ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଏକ ସମୟରେ କେବଳ ଗୋଟିଏ ରାଜନୈତିକ ଦଳରେ ସଭ୍ୟ ହୋଇଥାଏ; କିନ୍ତୁ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ସ୍ବାର୍ଥ ଥିବାରୁ ସେ ଏକ ସମୟରେ ଏକାଧିକ ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀର ସଭ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।

→ ଭାରତରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ଚାପଗୋଷ୍ଠୀ :
ଭାରତରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ଥିବା କେତେକ ମୁଖ୍ୟ ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକ ହେଲା– ସର୍ବଭାରତୀୟ ଶ୍ରମିକ ସଂଘ, ସର୍ବଭାରତୀୟ ଶିକ୍ଷକ ମହାସଂଘ, ଓଡ଼ିଶା ଡାକ୍ତରୀ ସେବା ସଂଘ, ସରକାରୀ କଲେଜ ଶିକ୍ଷକ ସଂଘ ଓ ନିଷ୍ଫଳ ଉତ୍କଳ ଶିକ୍ଷକ ମହାସଂଘ ଇତ୍ୟାଦି ।

→ ଚାପଗୋଷ୍ଠୀର ଭୂମିକା :
ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପ୍ରତିବାଦମୂଳକ ମାଧ୍ୟମ, ଯଥା— ଧର୍ମଘଟ, ବନ୍ଦପାଳନ, ରାସ୍ତାରୋକ ଇତ୍ୟାଦି ଜରିଆରେ ପ୍ରତିରୋଧ କରନ୍ତି ଓ ଦୁର୍ନିତୀଗ୍ରସ୍ତ ସରକାରଙ୍କୁ ନିନ୍ଦିତ କରାନ୍ତି ।

ଆମେ କ’ଣ ଶିଖୁଲେ ?

• ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସରକାରରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ଭୂମିକା ।
• ରାଜନୈତିକ ଦଳର ସଂଜ୍ଞା, ପ୍ରକାରଭେଦ ଓ ସେମାନଙ୍କର ପତାକା ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ।
• ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ, ଦଳମାନଙ୍କୁ ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ ।
• ଚାପଗୋଷ୍ଠୀର ସଂଜ୍ଞା ଓ ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।
• ଦୁଇଗୋଟି ଚାପଗୋଷ୍ଠୀ ରହିଛି; ଯଥା – ସ୍ଵାର୍ଥୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ଓ ଜନମଙ୍ଗଳକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ।
• ଚାପଗୋଷ୍ଠୀ ନିଜର ସ୍ଵାର୍ଥ ସାଧନ ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ଚାପ ପକାଇବା ଓ ଆନ୍ଦୋଳନାତ୍ମକ ପନ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିବା ।
• ଭାରତରେ ଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ଚାପପ୍ରଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ଯଥା : ସର୍ବଭାରତୀୟ ଶ୍ରମିକ ସଂଘ, ସର୍ବଭାରତୀୟ ଶିକ୍ଷକ ମହାସଂଘ ଇତ୍ୟାଦି ।

ଜାଣିବା କଥା

• ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ନିର୍ବାଚନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।
• ଭାରତରେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଚାପଦାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀ କାର୍ଯ୍ୟରତ ।
• ସର୍ବଭାରତୀୟ ଶ୍ରମିକ ସଂଘ
• ସର୍ବଭାରତୀୟ ଶିକ୍ଷକ ମହାସଂଘ
• ଓଡ଼ିଶା ଡାକ୍ତରୀ ସେବା ସଂଘ
• ସରକାରା କଲେଜ ଶିକ୍ଷକ ସଂଘ
• ପ୍ରାଥମିକ ଓ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷକ ସଂଘ

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Political Science Solutions Chapter 1 ଆମେ ଓ ଆମ ସମାଜ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Political Science Solutions Chapter 1 ଆମେ ଓ ଆମ ସମାଜ

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ଅଭ୍ୟାସ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଉତ୍ତର
୧। ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

(କ) ବ୍ୟକ୍ତି ସମାଜ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ କିପରି ?
Answer:

• ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଧନଜୀବନର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ସମାଜ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
• ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବିକା ଅର୍ଜନ ପାଇଁ ସମାଜ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
• ବ୍ୟକ୍ତି ନୂତନ ଅଭିଜ୍ଞତା, ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ ପାଇଁ ସମାଜ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
• ନିଜ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବିକାଶ ପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତି ସମାଜର ଆଦର୍ଶ ନୀତି ଓ ପ୍ରଥାଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁସରଣ କରେ ।

(ଖ) ପରିବାରର କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:

• ବଂଶରକ୍ଷା କରିବା ପରିବାରର ମୌଳିକ କାର୍ଯ୍ୟ ।
• ଶିଶୁର ଲାଳନପାଳନ, ଶିଶୁକୁ ବିଭିନ୍ନ ସଦ୍‌ଗୁଣ ଶିକ୍ଷାଦେବା, ଶିଶୁଟି ବଡ଼ ହେବାପରେ ଜୀବିକା ଅର୍ଜନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ ପରିବାରଦ୍ଵାରା ହୋଇଥାଏ ।
• ଶିଶୁକୁ ଉତ୍ତମ ନାଗରିକ ରୂପେ ଗଢ଼ି ତୋଳିବାରେ ପରିବାର ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

(ଗ) ସମୁଦାୟ ଓ ସଂଘ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:

(ଘ) ଗୋଟିଏ ଜନଜାତିର ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କେଉଁସବୁ ସମାନତା ଦେଖାଯାଏ ?
Answer:

• ଗୋଟିଏ ଜନଜାତିର ଲୋକମାନେ ନିଜକୁ ଏକ ସାଧାରଣ ବଂଶର ବୋଲି ମନେକରନ୍ତି ।
• ଏମାନେ ଏକ ସାଧାରଣ ଭାଷାରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହୁଅନ୍ତି ।
• ଏମାନେ ସମାନ ପ୍ରକାର କାର୍ଯ୍ୟ କରି ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରନ୍ତି ।
• ଏମାନେ ମିଳିମିଶି ବିଭିନ୍ନ ପର୍ବପର୍ବାଣି ପାଳନ କରନ୍ତି ।
• ଏମାନେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳରେ ବାସ କରନ୍ତି ।

(ଙ) ବଂଶ ବିଭାଜନର କାରଣଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:

• ବଂଶ ବହୁ ପିଢ଼ିର ହୋଇଗଲେ ଏହାର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ହୋଇଯାଏ ।
• ଫଳରେ ଧାର୍ମିକ କ୍ରିୟା କର୍ମ ପାଳନରେ ଅସୁବିଧା ହୁଏ ।
• ବେଳେବେଳେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପତ୍ତିଗତ ବିବାଦ ଦେଖାଯାଏ ।
• ଏପରି ହେବାଦ୍ଵାରା କେତେକ ନିକଟ ସମ୍ପର୍କୀୟ ପରିବାରର ମୂଳବଂଶରୁ ଅଲଗା ହୋଇ ନୂତନ ବଂଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବାଦ୍ୱାରା ବଂଶ ବିଭାଜନ ହୋଇଥାଏ । ମାତ୍ର ସମଗ୍ର ବଂଶର ଏକ ସାଧାରଣ ପୂର୍ବପୁରୁଷ ଥାଏ ।

(ଚ) ସମାଜର ଉନ୍ନତି କିପରି କରାଯାଇପାରିବ ?
Answer:

• ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ହୋଇଥିବାରୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ଉନ୍ନତି ହେଲେ ସମାଜର ଉନ୍ନତି ହୁଏ ।
• ନିଜର ଆବଶ୍ୟକତା ପୁରଣ ସହ ସମାଜରେ ବାସ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଆବଶ୍ୟକତା ପୁରଣ ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କଲେ ସମାଜର ଉନ୍ନତି ହୋଇଥାଏ ।
• ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଧନଜୀବନ ସୁରକ୍ଷା ସହିତ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର ଧନଜୀବନ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଲେ ସମାଜରେ ସମସ୍ତେ ସୁଖରେ ରହିବେ । ଫଳରେ ସମାଜର ଉନ୍ନତି ହେବ ।
• ସମାଜରେ ପ୍ରଚଳିତ ଆଦର୍ଶ ନୀତି ଓ ପ୍ରଥାଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ସମାଜର ନୀତି ଓ ପ୍ରଥାକୁ ଅତୁଟ ରଖିଲେ ସମାଜର ଉନ୍ନତି ହୋଇପାରିବ ।
• ବ୍ୟକ୍ତି ସମାଜରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିପାରିଲେ ସମାଜ ସମୃଦ୍ଧ ହୋଇପାରିବ ।

୨। ତଳେ ଲେଖାଥ‌ିବା ସଂଘଗୁଡ଼ିକ କାର୍ଯ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ?

୩। ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

(କ) କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ସାମାଜିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ହେଉଛି _______________ ।
Answer:
ପରିବାର

(ଖ) ସାଧାରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ସାଧନ ପାଇଁ କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଇଚ୍ଛାକୃତ ଭାବରେ ମିଶି ________________ ଗଠନ କରିଥାଆନ୍ତି ।
Answer:
ସଂଘ

(ଗ) ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କର ନିବିଡ଼ତା _______________ ସମୁଦାୟରେ ଅଧ୍ଵ ।
Answer:
କ୍ଷୁଦ୍ର

(ଘ) ସାନ୍ତି।ଳ ଜନଜାତିର ଲୋକମାନେ _______________ ଭାଷାରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରନ୍ତି ।
Answer:
ସାନ୍ତାଳୀ

(ଙ) ରକ୍ତ ସମ୍ପର୍କୀୟ ପରିବାରମାନଙ୍କୁ ନେଇ ______________ ଗଠିତ ।
Answer:
ବଂଶ

୪। ଠିକ୍ତ ଉକ୍ତି ପାଖରେ (✓) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଖରେ (x) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।
(ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)

(କ) ଏକକ ପରିବାରରେ ବାପା, ମା’, ଦାଦା, ଖୁଡ଼ୀ, ସେମାନଙ୍କର ପିଲାମାନେ ମିଳିମିଶି ରହନ୍ତି ।
Answer:
x

(ଖ) ସମୁଦାୟ ପ୍ରାକୃତିକ ଭାବେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
✓

(ଗ) ସମାଜ ସହ ବ୍ୟକ୍ତିର ସମ୍ପର୍କ ନଥାଏ ।
Answer:
x

(ଘ) ପରିବାରରୁ ଶିଶୁ ବିଭିନ୍ନ ଗୁଣ ଶିକ୍ଷାକରେ ।
Answer:
✓

୫। ସଂପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)

(କ) ପୁତ୍ର : ପିତାଙ୍କ ଗୋତ୍ର :: ବିବାହିତା କନ୍ୟା : ପତିଙ୍କ ଗୋତ୍ର
(ଖ) ପରଜା : କୋରାପୁଟ :: ବଣ୍ଡା : ମାଲକାନଗିରି
(ଗ) ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତା : କ୍ଷୁଦ୍ର ସମୁଦାୟ :: ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା : ବୃହତ୍ ସମୁଦାୟ
(ଘ) ପରିବାର : ଚିରସ୍ଥାୟୀ :: ରାଜନୈତିକ ଦଳ : ଅସ୍ଥାୟୀ

Odisha State Board BSE Odisha Class 9 Political Science Notes Chapter 7 ଜାତୀୟ ସଂହତି will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 9 Political Science Notes Chapter 7 ଜାତୀୟ ସଂହତି

ବିଷୟବସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ
→ ଉପକ୍ରମ:

• ଜାତୀୟ ସଂହତି ଏକ ଭାବଗତ ଓ ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଧାରଣା ।
• ଏହା ବିଭିନ୍ନତା ମଧ୍ୟରେ ଏକତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥାଏ ବା ଅନୈକ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଐକ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥାଏ ।
• ଜାତୀୟ ସଂହତିର ମୂଳମନ୍ତ୍ର ହେଲା – ଦେଶାତ୍ମବୋଧର ପ୍ରେରଣା, ମାତୃଭୂମି ପ୍ରତି ଏକାନ୍ତ ସ୍ନେହ, ପ୍ରେମ ଓ ମାତୃଭୂମିର ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତା ଏବଂ ଦେଶମାତୃକାର ସେବା ଓ ସଙ୍କଳ୍ପର ପରାକାଷ୍ଠା ।

ବିଷୟବସ୍ତୁର ରୂପରେଖ :

• ଜାତୀୟ ସଂହତିର ସଂଜ୍ଞା
• ଜାତୀୟ ସଂହତିର ପ୍ରକାରଭେଦ
• ଭାରତରେ ଜାତୀୟ ସଂହତି ରକ୍ଷା ପାଇଁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା
• ଜାରତୀୟ ଜାତୀୟ ସଂହତି ପଅରେ ଅବା ପ୍ରତିବଷ୍ଠକ
• ଜାରତରେ ଜାତୀୟ ସଂହତିର ପ୍ରରେଷ୍ଠା ପାଇଁ ପଦଷ୍ଟେପ

* ଜାତୀୟ ସଂହତି ଏକ ବହୁମୁଖୀ ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା

• ଅନେକ ବିଭିନ୍ନତା ସତ୍ତ୍ଵେ ନିଜକୁ ଭାରତର ନାଗରିକ ଭାବରେ ବିଚାର କରି ଦେଶାତ୍ମବୋଧରେ ଉଦବୃଦ୍ଧ ହେଲେ ଜାତୀୟ ସଂହତି ଅକ୍ଷୁଣ୍ଣ ରହିବ ।

→ ଜାତୀୟ ସଂହତିର ସଂଜ୍ଞା :

• ବ୍ୟାପକ ଅର୍ଥରେ ଜାତୀୟ ସଂହତି ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ଗୋଟିଏ ଦେଶରେ ବାସ କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ସାମାଜିକ ଗୋଷ୍ଠୀ ସେହି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ର ନାମରେ ନିଜର ପରିଚୟ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରନ୍ତି ।’

* ବିଭିନ୍ନତା ମଧ୍ୟରେ ଏକତା ଓ ଅନେକତ୍ଵ ମଧ୍ୟରେ ଏକତ୍ଵ ହେଉଛି ଜାତୀୟ ସଂହତିର ମୂଳାଧାର ଓ ମୂଳମନ୍ତ୍ର।

→ ଜାତୀୟ ସଂହତିର ପ୍ରକାରଭେଦ :

→ ଭାରତ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଜାତୀୟ ସଂହତି :

• ଭାରତ ବହୁ ଧର୍ମ, ବହୁ ଭାଷା, ବହୁ ସଂସ୍କୃତିର ଆବାସସ୍ଥଳୀ । ତେଣୁ ଭାରତରେ ଜାତୀୟ ସଂହତିଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରାଯାଇଛି ।

* ଭାରତ ଅନୈକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଐକ ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ଭିସେଣ୍ଟ ସ୍ମିଥ୍

→ ଭାରତରେ ଜାତୀୟ ସଂହତି ରକ୍ଷା ପାଇଁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା :

• ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନରେ ଜାତୀୟ ସଂହତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ତିନିଗୋଟି ମୁଖ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି; ଯଥା ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷତା, ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ।

→ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷତା :

• ସବୁ ଧର୍ମ ପ୍ରତି ସହନଶୀଳତା ପ୍ରଦର୍ଶନ ଏବଂ ପରସ୍ପରର ଧର୍ମ ପ୍ରତି ସହୃଦୟତା ଓ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନକୁ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷତା କୁହାଯାଏ ।
• ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରସ୍ତାବନାରେ ଭାରତକୁ ଏକ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ରାଷ୍ଟ୍ର ବୋଲି ସୂଚିତ କରାଯାଇଛି ।
• ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୫ ରୁ ୨୮ ମଧ୍ୟରେ ଧର୍ମଗତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଅଧିକାର ବିଷୟରେ କୁହାଯାଇଛି ।

→ ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ :

• ସମ୍ବିଧାନରେ ଥ‌ିବା ସମାନତାର ଅଧିକାର ଏବଂ ସ୍ଵାଧୀନତାର ଅଧିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଲାଗି ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ ।
• ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତି, ଶିଶୁ ଓ ମହିଳାଙ୍କ ବିକାଶ ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
• ଶିଶୁ ଶ୍ରମିକ ପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ, ଗରିବ ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମାଗଣା ଆଇନ ସହାୟତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ସମ୍ବିଧାନରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ।
• ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉଚିତ ପାରିଶ୍ରମିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଅନଗ୍ରସରବର୍ଗଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଅନୁଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

* ପ୍ରତିବର୍ଷ ଅକ୍ଟୋବର ୩୧ ତାରିଖକୁ ଭାରତରେ ଜାତୀୟ ସଂହତି ଦିବସ ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଏ ।

→ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ସଂହତି ପଥରେ ଥ‌ିବା ପ୍ରତିବନ୍ଧକ :

→ ଭାରତରେ ଜାତୀୟ ସଂହତିର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ପଦକ୍ଷେପ :

• ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ଏକ ସୁଦୃଢ଼ ତଥା ସ୍ଥିର ଓ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ।
• ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ସହଯୋଗ ଓ ସହନଶୀଳ ମନୋଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ।
• ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ, ଉନ୍ନତ ମାନର ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ସାଂସ୍କୃତିକ ସଂହତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ।
• ଅବାଧ, ମୁକ୍ତ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ।
• ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ମନରେ ଦେଶପ୍ରେମଭାବ ଜାଗ୍ରତ କରିବା ।
• ଜାତୀୟ ସଂହତି ପାଇଁ ଭାବାତ୍ମକ ଏକତା ଓ ସୁଦୃଢ଼ ମନୋବଳ ଆବଶ୍ୟକ । ଏଥପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତି-ଚରିତ୍ର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class History Important Questions Chapter 4 ଇଉରୋପୀୟମାନଙ୍କର ଭାରତ ଆଗମନ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 History Important Questions Chapter 4 ଇଉରୋପୀୟମାନଙ୍କର ଭାରତ ଆଗମନ

Subjective Type Questions With Answers
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ଇଂରେଜମାନେ କିଭଳି ଭାରତରେ ବାଣିଜ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ଓ ପ୍ରସାର ଘଟାଇଥିଲେ ?
Answer:

• ଦରବାରକୁ ପଠାଇ ଅନେକ ବାଣିଜ୍ୟ ସୁବିଧା ହାସଲ କରିଥିଲେ ।
• ୧୬୧୯ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ସାର୍‌ ଟମାସ୍ ରୋ ଭାରତରୁ ବିଦାୟ ନେବାବେଳକୁ ଆଗ୍ରା, ଅହମ୍ମଦାବାଦ, ସୁରଟ ଆଦି କରିଥିଲେ ।
• ଏହାପରେ ଇଂରେଜମାନେ ଭାରତର ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଉପକୂଳରେ ବାଣିଜ୍ୟକୋଠି ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲେ ।
• ଫଳରେ ସେମାନେ ଗୋଲକୁଣ୍ଡା ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ପୋତାଶ୍ରୟ ମୁସଲିପତ୍ତନମ୍, ବମ୍ବେ, ବଙ୍ଗଦେଶର ସୁତାନଟି ଓ ଓଡ଼ିଶାର ବାଲେଶ୍ଵରଠାରେ ବାଣିଜ୍ୟକୋଠିମାନ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।

୨। ଭାରତର ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ବାଣିଜ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନର ପ୍ରଚାର, ପ୍ରସାର ଓ ବିପର୍ଯ୍ୟୟର କାରଣ ଲେଖ ।
Answer:

• ୧୫୦୨ ଖ୍ରୀ.ଅରେ ଭାସ୍କୋଡ଼ାଗାମା ଭାରତକୁ ପୁନର୍ବାର ଆସି ଜାମୋରିନ୍‌ଙ୍କ ଅନୁମତି କ୍ରମେ କାଲିକଟ୍‌ଠାରେ ଏକ ବାଣିଜ୍ୟକୋଠି ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।
• ମାଲବାର ଉପକୂଳରେ ବାଣିଜ୍ୟିକ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା ହେତୁ ୧୫୦୦ରୁ ୧୫୦୫ ଖ୍ରୀ.ଅ. ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଓ ଆରବ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା । ଶେଷରେ ଆରବ ବଣିକଙ୍କ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଲୋପ ପାଇ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନଙ୍କ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ।
• ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ବାଣିଜ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନର ପରିଚାଳନା ନିମନ୍ତେ ୩ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଜଣେ ଲେଖାଏଁ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଲେ ।
• ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍କୋଡ଼ି ଆମିଡ଼ା ପ୍ରଥମ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଥିଲେ । ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଗଭର୍ଣ୍ଣରମାନଙ୍କ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଆଲବୁକର୍କ ବିଜାପୁର ସୁଲତାନ୍‌ଙ୍କଠାରୁ ଗୋଆ ବନ୍ଦର ଦଖଲ କରିଥିଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଡାମନ, ଡିଉ, ସାଲସେଟ୍ ବେସିନ୍, ମୁମ୍ବାଇ, ହୁଗୁଳୀ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନଙ୍କ ଅଧୀନକୁ ଆସିଥିଲା ।
• ସେମାନେ ପ୍ରାୟ ୧୦୦ ବର୍ଷ କାଳ ବାଣିଜ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲେ । ଅଷ୍ଟାଦଶ . ଶତାବ୍ଦୀବେଳକୁ ଇଂରେଜ ଓ ଫରାସୀମାନଙ୍କ ସହ ପ୍ରବଳ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା କାରଣରୁ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରଭାବ ଲୋପ ପାଇଗଲା ।.

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ଭାରତର ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ କିଏ ଇଉରୋପୀୟମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ଜଣାଇଥିଲେ ? ଭାରତ ଭାରତରୁ କେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଇଉରୋପକୁ ଯାଉଥିଲା ?
Answer:

• ଇଟାଲୀ ପରିବ୍ରାଜକ ମାର୍କୋପୋଲୋ ଏସିଆ ଭ୍ରମଣରେ ଆସି ଭାରତର ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସଂପର୍କରେ ଇଉରୋପୀୟମାନଙ୍କୁ ଜଣାଇଥିଲେ ।
• ଭାରତରୁ ପାଟବସ୍ତ୍ର, ଲବଙ୍ଗ, ମରିଚ ଆଦି ମସଲା, ମୂଲ୍ୟବାନ ପଥର, ହାତୀଦାନ୍ତ, ହୀରା, ମୁକ୍ତା ଓ ସୂକ୍ଷ୍ମ କାର୍ପାସ ବସ୍ତ୍ର ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଳାସ ସାମଗ୍ରୀ ଇଉରୋପକୁ ଯାଉଥିଲା ।

୨। କାହାର ରାଜତ୍ଵକାଳକୁ ଇଂଲଣ୍ଡ ଇତିହାସରେ ସୁବର୍ଣ୍ଣଯୁଗ କୁହାଯାଏ ? ତାଙ୍କ ଶାସନ ସମୟରେ କିଏ ଜଳପଥରେ ପୃଥ‌ିବୀ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ରାଣୀ ଏଲିଜାବେଥଙ୍କ ରାଜତ୍ଵକାଳକୁ ଇଂଲଣ୍ଡ ଇତିହାସରେ ସୁବର୍ଣ୍ଣଯୁଗ କୁହାଯାଏ ।
• ତାଙ୍କ ଶାସନ ସମୟରେ ନାବିକ, ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍ ଡ୍ରେକ୍ ଜଳପଥରେ ପୃଥ‌ିବୀ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣ କରିଥିଲେ ।

୩ । ଭାରତରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଗଭର୍ଣ୍ଣରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କିଏ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଥିଲେ ? ତାଙ୍କୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଇତିହାସରେ କେଉଁ ସ୍ଥାନ ଦିଆଯାଏ ?
Answer:

• ଭାରତରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଗଭର୍ଣ୍ଣରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଲବୁକକର୍କ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଥିଲେ ।
• ତାଙ୍କୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଇତିହାସରେ କ୍ଲାଇବ୍ଲଙ୍କ ସ୍ଥାନ ଦିଆଯାଏ ।

୪। କେଉଁମାନଙ୍କୁ ଦିନାମାର କୁହାଯାଏ ? ସେମାନେ ଭାରତର କେଉଁଠାରେ ବାଣିଜ୍ୟକୋଠି ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଡେନ୍‌ମାର୍କର ଅଧିବାସୀମାନଙ୍କୁ ଦିନାମାର କୁହାଯାଏ ।
• ସେମାନେ ବଙ୍ଗଦେଶର ଶ୍ରୀରାମପୁରଠାରେ ବାଣିଜ୍ୟକୋଠି ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।

୫। ଇଂରେଜି ଇଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ କିପରି ବମ୍ବେକୁ ଲାଭ କରିଥିଲା ?
Answer:

• ଇଂଲଣ୍ଡର ରାଜା ଦ୍ଵିତୀୟ ଚାର୍ଲସ ପର୍ତ୍ତୁଗାଲ୍‌ର ରାଜକନ୍ୟା କାଥେରାଇନ୍‌ଙ୍କୁ ବିବାହ କରି ବମ୍ବେକୁ ଯୌତୁକରୂପେ ପାଇଥିଲେ ।
• ପରେ ସେ ଏହାକୁ ଇଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିଥିଲେ ।

୬। ଓଲନ୍ଦାଜ୍ କେଉଁମାନଙ୍କୁ କୁହାଯାଏ ? ସେମାନେ ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁଠାରେ ଏକ ବାଣିଜ୍ୟକେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ହଲାଣ୍ଡର ଅଧିବାସୀମାନଙ୍କୁ ଓଲନ୍ଦାଜ ବା ଡଚ୍ କୁହାଯାଏ ।
• ସେମାନେ ଓଡ଼ିଶାର ବାଲେଶ୍ଵରଠାରେ ଏକ ବାଣିଜ୍ୟକେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।

ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର 

୧। ଖ୍ରୀଷ୍ଟୀୟ ୧ମ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଭାରତର କେଉଁ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ସହ ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ଚାଲିଥିଲା ?
Answer:
ଖ୍ରୀଷ୍ଟୀୟ ୧ମ ଶତାବ୍ଦୀରେ କନିଷ୍କଙ୍କ ରାଜତ୍ଵ କାଳରେ ଅଗଷ୍ଟସ୍ ସିଜାର୍‌ଙ୍କ ରୋମ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ସହିତ ଭାରତର ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ଚାଲିଥିଲା ।

୨। କଲମ୍ବସ୍ ଭାରତକୁ ଜଳପଥରେ ଆସିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରି କ’ଣ ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ ?
Answer:
କଲମ୍ବସ୍ ଜଳପଥରେ ଭାରତକୁ ଆସିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରି ଆମେରିକା ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ ।

୩ । ଡର୍‌ମାନେ ଭାରତର କେଉଁ କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ବାଣିଜ୍ୟକୋଠି ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଡବ୍‌ମାନେ ଭାରତର ଗୁଜରାଟ, କରମଣ୍ଡଳ ଉପକୂଳ, ବଙ୍ଗ,ବିହାର ଆଦି ଅଞ୍ଚଳରେ ବାଣିଜ୍ୟକୋଠି ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।

୪। ୧୭୧୭ କେଉଁ ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ଅନୁମତି କ୍ରମେ ଇଂରେଜମାନେ ବଙ୍ଗରେ ବାଣିଜ୍ୟିକ ସୁବିଧା ହାସଲ କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୭୧୭ ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ ଫାରୁକ୍ ସୟାରଙ୍କ ଅନୁମତି କ୍ରମେ ଇଂରେଜମାନେ ବଙ୍ଗରେ ବାଣିଜ୍ୟିକ ସୁବିଧା ହାସଲ କରିଥିଲେ ।

୫। ମାର୍କୋପୋଲୋ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ମାର୍କୋପୋଲୋ ଜଣେ ଇଟାଲୀ ପରିବ୍ରାଜକ ଥିଲେ ।

୬। ଭାସ୍କୋଡ଼ାଗାମା ସମୁଦ୍ର ପଥଦେଇ ଲିସ୍‌କୁ ଫେରିବାବେଳେ କ’ଣ ହରାଇଥିଲେ ?
Answer:
ଭାସ୍କୋଡ଼ାଗାମା ସମୁଦ୍ରପଥ ଦେଇ ଲିସ୍‌ବନ୍‌କୁ ଫେରିବା ସମୟରେ ଚାରୋଟି ଜାହାଜ ଓ ୧୭୦ଜଣ ଲୋକଙ୍କୁ ହରାଇଥିଲେ ।

୭। ଇଂରେଜ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ ପ୍ରଥମେ କେଉଁଠାରେ ବାଣିଜ୍ୟ କରିଥିଲା ?
Answer:
ଇଂରେଜ ଇଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ ପ୍ରଥମେ ଜାଭା ଓ ସୁମାତ୍ରା ଆଦି ସ୍ଥାନରେ ବାଣିଜ୍ୟ କରିଥିଲା ।

Objective Type Questions With Answers
ବସ୍ତୁନଷ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(କ) ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବା ବାକ୍ୟାଶ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। ___________________ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଇଉରୋପୀୟମାନେ ଭାରତକୁ ଜଳପଥ ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ ।
(ତୃତୀୟ, ତ୍ରୟୋଦଶ, ପଞ୍ଚଦଶ)
Answer:
ପଞ୍ଚଦଶ

୨। ପ୍ରଥମ ଶତାବ୍ଦୀରେ ରୋମରେ ଶାସନ କରୁଥିବା ଅଗଷ୍ଟସ୍‌ଙ୍କ ରାଜତ୍ଵ ସମୟରେ ରୋମ ଓ ଭାରତର _________________ ନାମକ ଏକ ସାହସୀ ଯୁବକ ଏସିଆ ଭ୍ରମଣ କରିଥିଲେ।
(ରାଜନୈତିକ, ବାଣିଜ୍ୟିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ)
Answer:
ବାଣିଜ୍ୟିକ

୩ । ତ୍ରୟୋଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଇଟାଲାର _________________________ ନାମକ ଏକ ସାହସୀ ଯୁବକ ଏସିଆ ଭ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ।
(ମାର୍କୋପୋଲୋ, ବାର୍ଥଲୋମିଓ ଡାଏଜ୍, କଲମ୍ବସ୍)
Answer:
ମାର୍କୋପୋଲୋ

୪। କଲମ୍ବସ୍ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସରକାରଙ୍କର ଜଣେ _____________________ ମାନେ ସବୁଠାରୁ ଆଗୁଆ ଥିଲେ ।
(ଡବ୍, ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍, ଦିନାମାର)
Answer:
ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍

୫ । କଲମ୍ବସ୍ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସରକାରଙ୍କର ଜଣେ ________________ ଥିଲେ । (ନାବିକ, ଚିତ୍ରକର, ରାଜକର୍ମଚାରୀ)
(ନାବିକ, ଚିତ୍ରକର, ରାଜକର୍ମଚାରୀ)
Answer:
ରାଜକର୍ମଚାରୀ

୬। କଲମ୍ବସ୍ ଜଳଯାତ୍ରା କରି ଭାରତରେ ନ ପହଞ୍ଚି ________________ ଠାରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ।
(ଆଫ୍ରିକା, ଆମେରିକା, ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକା)
Answer:
ଆମେରିକା

୭ । ____________________ ମହାଦେଶର ଦକ୍ଷିଣ ସୀମାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
(ଏସିଆ, ଆଫ୍ରିକା, ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା)
Answer:
ଆଫ୍ରିକା

୮ । __________________________ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଭାସ୍କୋଡ଼ାଗାମା ଭାରତର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳରେ ଥ‌ିବା କାଲିକଟ୍ ନାମକ ସ୍ଥାନରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ।
(୧୪୫୩, ୧୫୦୨, ୧୪୯୮)
Answer:
୧୪୯୮

୯। କାଲିକଟ୍‌କୁ ଶାସନ କରୁଥିବା ରାଜା ଜାମୋରିନ୍ ____________________ ଥିଲେ ।
(ମୁସଲମାନ, ବୌଦ୍ଧ, ହିନ୍ଦୁ)
Answer:
ହିନ୍ଦୁ

୧୦ । ଭାରତରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଗଭର୍ଣ୍ଣରମାନେ ________________________ବର୍ଷ ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତି ପାଉଥିଲେ ।
(୨, ୩, ୫)
Answer:
୩

(ଖ) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନତଳେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।
୧। ଫରାସୀମାନେ କେଉଁ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଭାରତକୁ ବାଣିଜ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଆଗମନ କରିଥିଲେ ?
(i) ତୟୋଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ
(ii) ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ
(iii) ଷୋଡ଼ଶ ଶତାବ୍ଦୀ
(iv)ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ
Answer:
(iv)ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ

୨। ୧୪୫୩ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ କେଉଁମାନେ କନ୍‌ଷ୍ଟାଣ୍ଟିନୋପଲ୍ ଅତ୍‌କାର କରିଥିଲେ ?
(i) ଡମାନେ
(ii) ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନେ
(iii) ଦିନାମାରମାନେ
(iv) ତୁର୍କମାନେ
Answer:
(iv) ତୁର୍କମାନେ

୩ । ବାର୍ଥଲୋମିଓ ଡାଏଜ୍ କେଉଁ ଦେଶର ନାବିକ ଥଲେ ?
(i) ଇଂଲଣ୍ଡ
(ii) ପର୍ତ୍ତୁଗାଲ୍
(iii) ସେନ୍
(iv) ହଲାଣ୍ଡ
Answer:
(ii) ପର୍ତ୍ତୁଗାଲ୍

୪। ୧୭୧୭ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ କିଏ ଇଂରେଜ ମାନଙ୍କୁ ବଙ୍ଗ ଦେଶରେ ବାଣିଜ୍ୟ କରିବାକୁ କେତେକ ସୁବିଧା ଦେଇଥିଲେ ?
(i) ବାହାଦୂରଶାହା
(ii) ଫାରୁକ୍ ସୟାର
(iii) ଜାହାଙ୍ଗୀର
(iv) ଔରଙ୍ଗଜେବ୍
Answer:
(ii) ଫାରୁକ୍ ସୟାର

୫। ନିମ୍ନୋକ୍ତ କିଏ ଜଳଯାତ୍ରା କରି ୧୪୯୮ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ଭାରତର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳରେ ଥ‌ିବା କାଲିକଟ୍ ନାମକ ସ୍ଥାନରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ?
(i) ବାର୍ଥଲୋମିଓ ଡାଏଜ୍
(ii) କଲମ୍ବସ୍
(iii) ମାର୍କୋପୋଲୋ
(iv) ଭାସ୍କୋଡ଼ାଗାମା
Answer:
(iv) ଭାସ୍କୋଡ଼ାଗାମା

୬। ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ ପର୍ତ୍ତୁଗାଲର ରାଜଧାନୀ କିଏ ?
(i) ଲିସବନ୍
(ii) କାଲିକଟ୍
(iii) ଇଟାଲୀ
(iv) ବୁଦାପେଷ୍ଟ
Answer:
(i) ଲିସବନ୍

୭। ନିମ୍ନୋକ୍ତ କିଏ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଥିଲେ ?
(i) ଲବୁକର୍କ
(ii) ଜାମୋରିନ୍‌
(iii) ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍କୋଡ଼ି ଆଲ୍‌ମିଡ଼ା
(iv) ପେଡ୍ରୋଆଲଭାରେଜ୍ କାବ୍ରେଲ
Answer:
(iii) ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍କୋଡ଼ି ଆଲ୍‌ମିଡ଼ା

୮। ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କାହାକୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଇତିହାସରେ କ୍ଲାଇନ୍କଙ୍କ ସ୍ଥାନ ଦିଆଯାଏ ?
(i) ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍କୋଡ଼ି ଆମିଡ଼ା
(ii) ପେଟ୍ରୋଆଲ୍‌ଭାରେଜ୍ କାବ୍ରେଲ
(iii) ଭାସ୍କୋଡ଼ାଗାମା
(iv) ଆଲବୁକର୍କ
Answer:
(iv) ଆଲବୁକର୍କ

୯। ନିମ୍ନୋକ୍ତ କିଏ ଭାରତକୁ ଜଳଯାତ୍ରାରେ ବାହାରି ଆମେରିକାରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ?
(i) କଲମ୍ବସ୍
(ii) ଭାସ୍କୋଡ଼ାଗାମା
(iii) ପେଡ୍ରୋଆଭାରେଜ କାବ୍ରେଲ
(iv) ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍ ଡ୍ରେକ୍
Answer:
(i) କଲମ୍ବସ୍

୧୦ । ଦିନାମାରମାନେ ବଙ୍ଗଦେଶର ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ବାଣିଜ୍ୟକୋଠି ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ?
(i) ଚଦନନଗର
(ii) ଶ୍ରୀରାମପୁର
(iii) ସୁତାନଟି
(iv) ଗୋବିନ୍ଦପୁର
Answer:
(ii) ଶ୍ରୀରାମପୁର

୧୧। ଇଂଲଣ୍ଡର ରାଜା ପ୍ରଥମ ଜେମସ୍ ସାର୍ ଟମାସ୍ ରୋ ନାମକ ରାଜଦୂତଙ୍କୁ ଭାରତର କେଉଁ ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ଦରବାରକୁ ପଠାଇଥିଲେ ?
(i) ଆକବର
(ii) ଶାହାଜାହାନ୍
(iii) ଜାହାଙ୍ଗୀର
(iv) ଔରଙ୍ଗଜେବ୍
Answer:
(iii) ଜାହାଙ୍ଗୀର

୧୨ । ପ୍ରଥମ କର୍ଣ୍ଣାଟକ ସମର କେଉଁ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୬୬୪-୧୭୧୫ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ
(iii) ୧୭୧୬-୧୭୪୬ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ
(ii) ୧୬୬୫-୧୭୧୬ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ
(iv) ୧୭୪୬-୧୭୬୩ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ
Answer:
(i) ୧୬୬୪-୧୭୧୫ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ

Odisha State Board BSE Odisha Class 9 Political Science Notes Chapter 4 ମାନବାଧିକାର will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 9 Political Science Notes Chapter 4 ମାନବାଧିକାର

ବିଷୟବସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ
→ ଉପକ୍ରମ:

• ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ (UNO)ର ସନନ୍ଦ ରେ ମାନବାଧ୍ୟାରକ୍ତ ବିପ୍ଳବର ମୌଳିକ ଅଧିକାର ରୂପେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ୧୯୪୮ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୧୦ ତାରିଖ ଦି ନ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ସଂଘର ସାଧାରଣ (Universal Declaration of Human Rights) ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା । ଦିବସ’ ଭାବେ ପାଳନ କରାଯାଏ ।
• ପ୍ରତିବର୍ଷ ଡିସେମ୍ବର ୧୦ ତାରିଖକୁ ‘ମାନବାଧିକାର ଦିବସ’ ଭାବେ ପାଳନ କରାଯାଏ ।
• ୧୯୬୬ ମସିହାରେ ‘ସାଧାରଣ ସଭା’ ଦ୍ଵାରା ମାନବାଧିକାର ଆଇନଗତ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଲାଭ କଲା ।
• ୧୯୯୩ ମସିହାରେ ଭିଏନା ଘୋଷଣାନାମାରେ ଥିବା ଗଣତନ୍ତ୍ର, ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଓ ମାନବାଧିକାର ପରସ୍ପର ସଂଲଗ୍ନଭାବେ ଦର୍ଶାଗଲା ।

ବିଷୟବସ୍ତୁର ରୂପରେଖ :

• ମାନବାଧ୍ଵରର ଐତିହାସିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି
• ମାନବାଧ୍ଵରର ପ୍ରକାରଭେଦ
• ମାନବାଧ୍ଵରର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ
• ଜାତୀୟ ମାନବାଧ‌ିକାର କମିଶନ (National Human Rights Commission)
• ଜାତୀୟ ମାନବାଧ୍ୟାକାର କମିଶନର କାର୍ଯ୍ୟବଳୀ
• ମାନବାଧିକାରର ସୁରକ୍ଷାରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ

* ବାକ୍ ସ୍ଵାଧୀନତା, ମୁକ୍ତ ବିଶ୍ଵାସ, ଭୟ ଓ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମଣିଷ ହର ଇତ୍ୟାଦି କେତେକ ମୌଳିକ ମାନବାଧ୍ୟାର ଅଟେ ।

→ ମାନବାଧ୍ଵରର ଐତିହାସିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି :

• ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରେ ମାନବାଧିକାର ସହିତ ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଅଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ସଂଯୁକ୍ତ ମାନବାଧିକାର ଘୋଷଣାନାମାରେ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲା ।

* ମାଗ୍ନାକାର୍ଟ, ଆମେରିକାର ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଘୋଷଣାନାମା ଓ ଫରାସୀ ବିପ୍ଳବର ଘୋଷଣାନାମାରେ ମାନବାଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚିତ କରାଯାଇଥିଲା ।

→ ମାନବାଧ୍ଵରର ପ୍ରକାରଭେଦ :

ମାନବାଧ୍ୟାକାର ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(କ) ପ୍ରଥମ ପିଢ଼ି ଅଧିକାର — ଏଥ‌ିରେ ମଣିଷର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାରେ ସରକାରୀ ହସ୍ତକ୍ଷେପରୁ ମୁକ୍ତି ନିମନ୍ତେ ଦୃଷ୍ଟି ଦିଆଯାଇଛି ।
(ଖ) ଦ୍ଵିତୀୟ ପିଢ଼ି ଅଧିକାର – ଏଥୁରେ ମଣିଷର ବିଭିନ୍ନ ଅଧ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତି ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କର ସକାରାତ୍ମକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଛି ।
(ଗ) ତୃତୀୟ ପିଢ଼ି ଅଧିକାର – ଏଥରେ ମଣିଷର ସାର୍ବଭୌମ ଅଧିକାରକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରି ମାନବାଧ୍ୟାକାରର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସରକୁ ବ୍ୟାପକ କରାଯାଇଛି ।

→ ମାନବାଧ୍ଵରର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ :

• ସାର୍ବଜନୀନ : ଦେଶ, ସମାଜ, ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଓ ସଂସ୍କୃତି ନିର୍ବିଶେଷରେ ସବୁଠାରେ ମାନବାଧ୍ୟାକାରଗୁଡ଼ିକ ସମପରିମାଣରେ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ । ତେଣୁ ଏହା ସାର୍ବଜନୀନ ।
• କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁରେ ବ୍ୟକ୍ତି : ମାନବାଧିକାରର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁରେ ବ୍ୟକ୍ତି ରହିଛି । ଅର୍ଥାତ୍ ସେ ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ବା ସମାଜର ଥାଉ ନା କାହିଁକି ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରେ ।
• ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ବିକାଶ : ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ହିଁ ମାନବାଧ୍ୟାକାରର କଳ୍ପନା କରାଯାଇପାରେ । ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ବିକାଶ ମଧ୍ଯ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ।

→ ଜାତୀୟ ମାନବାଧ‌ିକାର ସୁବଷ୍ଠା:

• ୧୯୯୩ ମସିହାରେ ଭାରତରେ ମାନବାଧିକାର ସୁରକ୍ଷା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଗଲା ଓ ଏହା ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ୫୧ ଧାରା ଓ ଭିଏନା ସମ୍ମିଳନୀର ସନନ୍ଦ ଅନୁଯାୟୀ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଛି ।
• କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ତରରେ ଜାତୀୟ ମାନବାଧ୍ୟାର କମିଶନ, ରାଜ୍ୟ ସ୍ତରରେ ରାଜ୍ୟ ମାନବାତ୍‌କାର କମିଶନ ଏବଂ ମାନବାଧିକାର କୋର୍ଟ ଗଠନ କରାଯାଇ ଏ ଦିଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଉଛି ।

*‘ଆମ୍‌ନେଷ୍ଟି ଇଣ୍ଟରନେସନାଲ’ ଓ ‘ହ୍ୟୁମାନ୍ ରାଇଟ୍ସ ୱାଚ୍’ ମାନବାଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା ଦିଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଦୁଇଟି ସଂସ୍ଥା ।

→ ଜାତୀୟ ମାନବାଧ‌ିକାର କମିଶନ (National Human Rights Commission) :

• ଏହା ୧୯୯୩ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସ ୨୯ ତାରିଖରେ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ମାନବାଧିକାର ସମ୍ପର୍କିତ ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧି ଓ ମାନବାଧିକାରକୁ ଅଧିକ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିବା ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।

→ ଜାତୀୟ ମାନବାଧ୍ୟାକାର କମିଶନର କାର୍ଯ୍ୟବଳୀ :

• ମାନବାଧିକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ସମ୍ପର୍କିତ ଅଭିଯୋଗଗୁଡ଼ିକର ତଦନ୍ତ କରିବା ।
• ମାନବାଧିକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ସମ୍ପର୍କିତ ବିଚାରରେ ପକ୍ଷ ୬ ହେବା ।
• ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପଜନିତ ମାନବାଧ୍ୟାକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନର ସମୀକ୍ଷା ସହ ଉଚିତ ପ୍ରସ୍ତାବ ପ୍ରଦାନ କରିବା ମାନବାଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ଗବେଷଣା, ସଚେତନତା ଓ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଇବା ।
• ମାନବାଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ଗବେଷଣା, ସଚେତନତା ଓ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଇବା ।
• ଜାତୀୟ ମାନବାଧ୍ୟାକାର କମିଶନକୁ ଦେୱାନୀ ଅଦାଲତ ବା ସିଭିଲ୍‌କୋର୍ଟର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

→ ମାନବାଧିକାରର ସୁରକ୍ଷାରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ:

• ମାନବାଧିକାରର ସୁରକ୍ଷାରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ହିଂସାଭାବ, ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକତା ଓ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ।

* ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ରଙ୍ଗନାଥ ମିଶ୍ର ପ୍ରଥମ ଜାତୀୟ ମାନବାଧିକାର କମିଶନର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class History Solutions Chapter 2 ଦିଲ୍ଲୀରେ ସୁଲତାନୀ ଶାସନ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 History Solutions Chapter 2 ଦିଲ୍ଲୀରେ ସୁଲତାନୀ ଶାସନ

୧। ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

(କ) ଦିଲ୍ଲୀରେ ତୁର୍କ ସୁଲତାନମାନେ କେତେ ବର୍ଷ ଶାସନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଦିଲ୍ଲୀରେ ତୁର୍କ ସୁଲତାନମାନେ ଦୀର୍ଘ ୩୨୦ ବର୍ଷ ଶାସନ କରିଥିଲେ ।

(ଖ) କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିବା ବଂଶକୁ ଦାସବଂଶ କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
Answer:

• ଦାସ ବଂଶର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଥିଲେ କୁତବୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଇବାକ୍। ସମ୍ରାଟ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ମହମ୍ମଦ ଘୋରୀଙ୍କର ଜଣେ ଦାସ ଥିଲେ ।
• ଏହି ବଂଶର ଶାସକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ନିଜେ ଦାସ ବା ଦାସଙ୍କର ପୁତ୍ର ଥିଲେ । ଏମାନେ ଦାସ ବା କ୍ରୀତଦାସ ଥ‌ିବାରୁ କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିବା ବଂଶକୁ ଦାସବଂଶ କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ଇଲ୍‌ଡ୍‌ମିସ୍ ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ କିପରି ସମାଧନ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• `ଇଲ୍‌ ମିସ୍ ୧୨୧୦ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ସୁଲତାନ୍ ହେବାପରେ ତାଙ୍କୁ ବହୁ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା ।
• ଏହି ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ କୁତବୁଦ୍ଦିନ୍‌ଙ୍କ ପୁତ୍ର ଆରାମ ଶାହା, ମୁଲତାନ୍ ଓ ବିହାରର ପ୍ରଶାସକ ଏବଂ ରାଜପୁତମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକଙ୍କୁ ସେ ଯୁଦ୍ଧରେ ପରାସ୍ତ କରିଥିଲେ ଓ ଆଉ କେତେକଙ୍କ ସହ ବନ୍ଧୁତା ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ । ଫଳରେ ତାଙ୍କ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ପୂର୍ବରେ ଗଙ୍ଗାଠାରୁ ପଶ୍ଚିମରେ ସିନ୍ଧୁ ପ୍ରଦେଶ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପିଥିଲା ।
• ଏହି ସମୟରେ ମଧ୍ୟ-ଏସିଆର ମଙ୍ଗୋଲ ଶାସକ ଚେଙ୍ଗିଜ୍ ଖାଁ ଭାରତ ଆକ୍ରମଣ କରି ସିନ୍ଧୁ ନଦୀକୂଳସ୍ଥ କେତେକ ଅଞ୍ଚଳ ଦଖଲ କରି ନେଇଥିଲେ । ମାତ୍ର ଇମିସ୍‌ଙ୍କ ବିଚକ୍ଷଣ ବୁଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ଚେଙ୍ଗିଜ୍ ଖାଁ ଭାରତର ଅଧ୍ଵ ଅଞ୍ଚଳ ଦଖଲ ପାଇଁ ଅଗ୍ରସର ହୋଇନଥିଲେ ।

(ଘ) ସୁଲତାନ୍ ରେଜିଆ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାର କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:

• ଇଲ୍‌ ମିସ୍‌ଙ୍କ ଝିଅ ରେଜିଆ ଜଣେ ନାରୀ ଶାସିକା ଥିଲେ ।
• ସେ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ତୁର୍କ ସାମନ୍ତମାନଙ୍କ ସହଯୋଗ ପାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ କେତେକ ପ୍ରାଦେଶିକ ଶାସକ ତାଙ୍କୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ।
• ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ଶାସନକାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା କରିବାରେ ଅନେକ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିଲେ ।

(ଙ‍) ଗିୟାସୁଦ୍ଦିନ୍ ବଲ୍‌ବନ୍‌ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବଢ଼ାଇବାପାଇଁ କି କି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:
ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ ପରେ ଗିୟାସୁଦ୍ଦିନ୍ ବଲ୍‌ବନ୍ ସୁଲତାନ୍ ପଦବୀର ମର୍ଯ୍ୟାଦା, ବଢ଼ାଇବାପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପମାନ ନେଇଥିଲେ । ଯଥା

• ସେ ସ୍ଵର୍ଗୀୟ ରାଜତନ୍ତ୍ର ନୀତି ଅନୁସରଣ କରିଥିଲେ ।
• ସୁଲତାନ୍‌ଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ହେଲେ ସାଷ୍ଟାଙ୍ଗ ପ୍ରଣାମ ଓ ପାଦଚୁମ୍ବନ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ ।
• ସର୍ବୋପରି ସେ ରକ୍ତ ଓ ଲୁହା ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରିଥିଲେ ।

(ଚ) ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ଖାଙ୍କର ଇତିହାସରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ରହିଛି କାହିଁକି ?
Answer:
ନିମ୍ନଲିଖ କାରଣ ଯୋଗୁଁ ସୁଲତାନୀ ଇତିହାସରେ ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ଖାଲଜୀଙ୍କର ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ରହିଛି ।

• ପ୍ରଥମ ସୁଲତାନଭାବେ ସେ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଜୟ କରିବାର ଅଭିଲାଷ ପୋଷଣ କରି ଏକ ବିଶାଳ ସେନାବାହିନୀ ଗଠନ କରିଥିଲେ । ମାତ୍ର ବୃଦ୍ଧ ପାରିଷଦ ଆଲ୍ଲା ଉଲ୍ ମୁଲକ୍‌ଙ୍କ ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ସେ ପ୍ରଥମେ ଭାରତ ଜୟ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ ।
• ଏହାଛଡ଼ା ସେ ତିନୋଟି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ନିଷ୍ପଭି ନେଇଥିଲେ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ତୁର୍କ ସାମନ୍ତମାନଙ୍କ କ୍ଷମତା ହ୍ରାସ, ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟ ଓ ରାଜସ୍ଥାନ ବିଜୟ ଏବଂ ମଙ୍ଗୋଲ ଶକ୍ତିର ଧ୍ଵଂସ ସାଧନ ।
• ସେ ଗୁଜରାଟ, ମାଳବ, ରକ୍ତମ୍ଭର ଓ ମେୱାରର ଚିତୋର ଦୁର୍ଗ ଅଧିକାର କରି ନିଜ ଅଧୀନସ୍ଥ କରିଥିଲେ ।
• ମାଲିକ୍ କାଫୁରଙ୍କ ସେନାପତିତ୍ୱରେ ସେ ୧୩୦୭ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ଦେବଗିରି, ତେଲେଙ୍ଗାନା, ଦ୍ଵାରସମୁଦ୍ର, ପାଶ୍ୟ ଓ ହୟଶାଳ ରାଜ୍ୟ ଜୟକରି ଏକ ବିରାଟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଶାସନକର୍ତ୍ତା ହୋଇଥିଲେ ।
• ସେ ଜମିମାପ କରାଇ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ ସୂତ୍ରରୁ କର ସଂଗ୍ରହ ମାଧ୍ୟମରେ ଅର୍ଥ ଆଣି ରାଜକୋଷ ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲେ ଓ ଜିନିଷପତ୍ରର ଦରଦାମ୍ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଇଥିଲେ ।

(ଛ) ମହମ୍ମଦ୍ ବିନ୍ ତୁଗ୍‌ଲକ୍‌ଙ୍କୁ ଆଡ଼ବାୟା ରାଜା କୁହାଯାଏ କାହିଁକି ?
Answer:

• ମହମ୍ମଦ୍ ବିନ୍ ତୁଗ୍‌ଲକ୍ ତାଙ୍କର ଅଦ୍ଭୁତ ପ୍ରକୃତି ଓ ଅଭିନବ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ପାଇଁ ଦିଲ୍ଲୀର ସୁଲତାନ୍‌ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଥିଲେ ।
• ସେ ଜଣେ କବି, ସାହିତ୍ୟିକ ଓ ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞ ଥିଲେ ଏବଂ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଓ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଅନେକ ଯୋଜନା କରିଥିଲେ ।
• ମାତ୍ର ତାଙ୍କର ଦୃଢ଼ ମନୋବଳର ଅଭାବ ଥିବାରୁ ସେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଶେଷପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚଳାଇ ରଖିପାରୁ ନଥିଲେ ।
• ତାଙ୍କର ନିଷ୍ଠା, ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ଓ ଧୈର୍ଯ୍ୟର ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅଭାବ ଥିବାରୁ ତାଙ୍କର ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇପାରୁ ନଥିଲା ।
• ବେଳେ ସମସ୍ତ ଦିଲ୍ଲୀବାସୀଙ୍କୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରିବା, ତାମ୍ରମୁଦ୍ରା ପ୍ରଚଳନ ଆଦି ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ ବିଫଳ ହୋଇଥିଲା । ଏଥିପାଇଁ ଲୋକମାନେ ତାଙ୍କୁ ଆଡ଼ବାୟା ରାଜା ବୋଲି କହୁଥିଲେ ।

(ଜ) ସୁଲତାନୀ ଯୁଗର ଶାସନ କିପରି ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଥିଲା ?
Answer:

• ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ଖାଲ୍‌ ଓ ମହମ୍ମଦ ବିନ୍ ତୁଲକ୍‌ଙ୍କ ଶାସନନୀତି ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ସୁଲତାନୀ ଶାସନ ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ ଥିଲା, ଯଥା – କେନ୍ଦ୍ର ଶାସନ, ପ୍ରାଦେଶିକ ଶାସନ ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ଶାସନ ।
• କେନ୍ଦ୍ର ଶାସନ :
  (୧) କେନ୍ଦ୍ର ଶାସନର ମୁଖ୍ୟ ଭାବରେ ସୁଲତାନ ଶାସନ ବିଭାଗ ଓ ସୈନ୍ୟ ବିଭାଗର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କର୍ତ୍ତା ଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଯେଉଁ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ସେମାନେ ଥିଲେ ୱାଜିର୍ ବା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ, କାଜି, ଦିୱାନ-ଇ-ଇନଖା, ବାରିଦ୍-ଇ-ମାମାଲିକ୍ ।
  (୨) ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ଆୟ ଭୂରାଜସ୍ୱରୁ ମିଳୁଥିଲା । ଉତ୍ପନ୍ନ ଶସ୍ୟର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ କର ରୂପେ ଆଦାୟ କରାଯାଉଥିଲା । କୃଷି, ଶିକ୍ଷା ଓ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ସୁଲତାନମାନେ ଅନେକ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ।
• ପ୍ରାଦେଶିକ ଶାସନ :
  (୧) ରାଜ୍ୟକୁ କେତେକ ପ୍ରଦେଶ ବା ଇକ୍‌ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇ ଶାସନର ସୁପରିଚାଳନା ପାଇଁ ମୁକ୍ତି, ୱାଲି ଓ ନାଏବ ସୁଲତାନ ଆଦି ଶାସନକର୍ତ୍ତାମାନେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ସେମାନେ ସୁଲ୍‌ତାନଙ୍କ ଭଳି କ୍ଷମତା ଭୋଗ କରୁଥିଲେ ।
  (୨) ପ୍ରଦେଶର ଆୟବ୍ୟୟ ଦିୱାନ୍-ଇ-ୱାଜିରଙ୍କଦ୍ଵାରା ଯାଞ୍ଚ କରାଯାଉଥିଲା ।
• ସ୍ଥାନୀୟ ଶାସନ :
  (୧) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଦେଶକୁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସିକ୍ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସିକ୍‌କୁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ପ୍ରଗଣାରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକର ଶାସନକାର୍ଯ୍ୟ ଜଣେ ଅମିଲ୍ ତୁଲାଉଥିଲେ ।
  (୨) ମକଦ୍ଦମ (ଗ୍ରାମର ମୁଖ୍), ପଟ୍ଟୱାରୀ ମୁଶ୍ରଫ୍ ଆଦି ସ୍ଥାନୀୟ କର୍ମଚାରୀମାନେ ଖଜଣା ଆଦାୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ।
  (୩) ପଞ୍ଚାୟତ ଗ୍ରାମର ପରିମଳ, ଶିକ୍ଷା ଓ ବିଚାର ଆଦି ବୁଝୁଥିଲାବେଳେ, ଚୌକିଦାର ଅପରାଧ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିଲେ ।

(ଝ) ଇଣ୍ଡୋ-ଇସ୍‌ଲାମୀୟ କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ତୁର୍କ-ଆଫଗାନ୍‌ମାନେ ଭାରତକୁ ପାରସ୍ୟ ଓ ମଧ୍ୟ-ଏସିଆରୁ କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟର ନୂଆଶୈଳୀ ଏବଂ କାରିଗରୀ କୌଶଳ ଆଣିଥିଲେ ।
• ଏହି ନିର୍ମାଣ କୌଶଳ ବ୍ୟବହାର କରି ମୁସଲମାନମାନେ ଭାରତରେ ଅନେକ ମସ୍‌ଜିଦ୍, ସମାଧ୍ ମନ୍ଦିର, ଦୁର୍ଗ, ରାଜପ୍ରାସାଦ ଆଦି ତିଆରି କରିବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ।
• ମାତ୍ର ଏଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ମାଣକାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଭାରତରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଆରବୀୟ ଶିଳ୍ପୀ ନ ଥିବାରୁ ସୁଲତାନମାନେ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପୀମାନଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥିଲେ ।
• ଏହାଦ୍ୱାରା ଭାରତୀୟ କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଏବଂ ଇସ୍‌ଲାମୀୟ କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଘଟି ଏକ ନୂତନ କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହା ଇଣ୍ଡୋ-ଇସ୍‌ଲାମୀୟ କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ନାମରେ ଖ୍ୟାତ ।

(ଞ) ହାସାନ୍ ଗାଙ୍ଗୁ ବାହାମନୀ ରାଜ୍ୟର ରାଜା ହୋଇଥିଲେ କିପରି ?
Answer:

• ମହମ୍ମଦ୍ ବିନ୍ ତୁଗ୍‌ଲକ୍‌ଙ୍କ ଶାସନ ସମୟରେ ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟର କେତେକ ସାମନ୍ତ ସୁଲତାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କରି ଦୌଲତାବାଦ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ ।
• ସେମାନେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ନାସିରଉଦ୍ଦିନ୍ ଶାହାଙ୍କୁ ରାଜା କରିଥିଲେ । ମାତ୍ର ସେ ରାଜ୍ୟ ଚଳାଇବାକୁ ଅସମର୍ଥ ହେବାରୁ ରାଜପଦ ପରିତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ।
• ତାଙ୍କ ପରେ ସାମନ୍ତମାନେ ହାସାନ୍ ଗାଙ୍ଗୁଙ୍କୁ ରାଜା କରିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପଭି ନେଇଥିଲେ । ହାସାନ୍ ଗାଙ୍ଗୁ ଅଗଷ୍ଟ ୧୩, ୧୩୪୭ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ବାହାମନୀ ରାଜ୍ୟ ଗଠନ କରିଥିଲେ ।
• ଗୁଲବଗାଁ ବାହାମନୀ ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ହୋଇଥିଲା । ପରେ ହାସାନ୍ ଗାଙ୍କୁ ବାହାମନ ଶାହା ଉପାଧ୍ ଧାରଣ କରି ବାହାମନୀ ରାଜ୍ୟ ଶାସନ କରିଥିଲେ ।

(ଟ) କୃଷ୍ଣଦେବରାୟ କିଏ ? ତାଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ କିପରି ଥିଲା ?
Answer:

• ତୁଳୁଭ ବଂଶର କୃଷ୍ଣଦେବରାୟ ବିଜୟନଗର ରାଜ୍ୟର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ରାଜା ଥିଲେ ।
• ତାଙ୍କ ରାଜୁତି ସମୟରେ ବିଜୟନଗର ରାଜ୍ୟର ଖ୍ୟାତି ବଢ଼ିଯାଇଥିଲା । ଶତ୍ରୁମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ସେ କଠୋର ମନୋଭାବ ପୋଷଣ କରୁନଥିଲେ ।
• ସେ ସବୁ ଧର୍ମର ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସମାନ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖୁଥିଲେ ।
• ସେ ନିଜେ ଜଣେ କବି ଥିଲେ ଏବଂ ତେଲଗୁ ଓ ସଂସ୍କୃତ ସାହିତ୍ୟର ବିକାଶ ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲେ ।

୨। ଭୁଲ୍ ଥିଲେ ଠିକ୍ କରି ଲେଖ ।
(କ) ଦିଲ୍ଲୀରେ ତୁର୍କ ସୁଲତାନ୍‌ମାନେ ୫୦୦ ବର୍ଷ ଶାସନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଦିଲ୍ଲୀରେ ତୁର୍କ ସୁଲତାନମାନେ ୩୦୦ ବର୍ଷ ଶାସନ କରିଥିଲେ ।

(ଖ) ରେଜିଆ ବଲବନ୍‌ଙ୍କ ଝିଅ ଥିଲେ ।
Answer:
ରେଜିଆ ଇଲ୍‌ଡ୍‌ମିସ୍‌ଙ୍କ ଝିଅ ଥିଲେ ।

(ଗ) କବି ଅମୀର ଖୁସ୍ରୁ ଇତ୍‌ମିସ୍‌ଙ୍କ ରାଜଦରବାରରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିଲେ ।
Answer:
କବି ଅମୀର ଖୁସ୍ରୁ ଗିୟାସୁଦ୍ଦିନ୍ ବଲ୍‌ବନ୍‌ଙ୍କ ରାଜଦରବାରରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିଲେ ।

(ଘ) ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ଖାଲ୍ଜୀ ଉଲଘୁ ଖାଁଙ୍କ ସେନାପତିତ୍ଵରେ ଉତ୍ତର ଭାରତର ଅନେକ ରାଜ୍ୟ ଜୟ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ଖାଜୀ ଉଲଘୁ ଖାଁ ଓ ନସରତ୍ ଖାଁଙ୍କ ସେନାପତିତ୍ୱରେ ଉତ୍ତର ଭାରତର ଅନେକ ରାଜ୍ୟ ଜୟ କରିଥିଲେ ।

(ଙ) କୁତବୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଇବାକ୍‌ଙ୍କ ସମୟରେ ଚେଙ୍ଗିଜ୍ ଖାଁ ଭାରତ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଇତ୍‌ସିଙ୍କ ସମୟରେ ଚେଙ୍ଗିଜ୍ ଖାଁ ଭାରତ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ।

(ଚ) ଇବନ୍ ବତ୍ରୁତା ଇଉରୋପ ଦେଶର ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଥିଲେ ।
Answer:
ଇବନ୍ ବତ୍ରୁତା ଆରବ ଦେଶର ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଥିଲେ ।

(ଛ) ମହମ୍ମଦ ତୁଗ୍‌ଲକ୍ ତାଙ୍କ ରାଜଧାନୀ ଦିଲ୍ଲୀରୁ ବିଜୟନଗରକୁ ଉଠାଇ ନେଇଥିଲେ ।
Answer:
ମହମ୍ମଦ ତୁଗ୍‌ଲକ୍ ତାଙ୍କ ରାଜଧାନୀ ଦିଲ୍ଲୀରୁ ଦୌଲତାବାଦକୁ ଉଠାଇ ନେଇଥିଲେ ।

(ଜ) ଦିୱାନ୍ -ଇ-ବନ୍ସା ରାଜସ୍ୱ ବିଭାଗର ଦାୟିତ୍ଵରେ ଥିଲେ ।
Answer:
ୱାଜିର ରାଜସ୍ୱ ବିଭାଗର ଦାୟିତ୍ଵରେ ଥିଲେ ।

(ଝ) ଢାଇ-ଦିନ୍‌-ପରା ମଞ୍ଜିଦ୍ ମହମ୍ମଦ ବିନ୍ ତୁଘ୍ଲକ୍ ତିଆରି କରିଥିଲେ ।
Answer:
`ଢାଇ-ଦିକା-ଝୋପରା ମସ୍‌ଜିଦ୍ କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଇବାକ୍ ତିଆରି କରିଥିଲେ ।

(ଞ) ମହମ୍ମଦ ଶାହଙ୍କଦ୍ବାରା ଅହମ୍ମଦାବାଦ ସହର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ଅହମ୍ମଦ ଶାହାଙ୍କଦ୍ବାରା ଅହମ୍ମଦାବାଦ ସହର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।

୩ । ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ। ସଂଖ୍ୟା ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

(କ) ୧୨୦୬ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦଠାରୁ ୧୫୨୬ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦିଲ୍ଲୀରେ ସମୁଦାୟ _________________ ଟି ରାଜବଂଶ ଶାସନ କରିଥିଲେ ।
(୪, ୫, ୬, ୭)
Answer:
୫

(ଖ) କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଇବାକ୍ ________________ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଦିଲ୍ଲୀ ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କରିଥିଲେ ।
(୧୨୦୩, ୧୨୦୪, ୧୨୦୫, ୧୨୦୬)
Answer:
୧୨୦୬

(ଗ) କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଇବାକ୍ _____________ ଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
(କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଇବାକ୍, ଇମିସ୍, ବଲ୍‌ବନ୍, ରେଜିଆ)
Answer:
କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଇବାକ୍

(ଘ) ବଲ୍‌ବନ୍‌ଙ୍କ ______________ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା ।
(୧୨୮୪, ୧୨୮୫, ୧୨୮୬, ୧୨୮୭)
Answer:
୧୨୮୭

(ଙ) ପଦ୍ମିନୀ ______________ ରାଜ୍ୟର ରାଣୀ ଥିଲେ ।
(ମେୱାର, ରନ୍ଥମ୍ଭର, ଜାଲୋର, ଜୟପୁର)
Answer:
ମେୱାର

(ଚ) ମହମ୍ମଦ୍ ବିନ୍ ତୁଘ୍ଲକ୍ ସମୁଦାୟ _________________ ବର୍ଷ ଶାସନ କରିଥିଲେ ।
(୨୬, ୨୭, ୨୮, ୨୯)
Answer:
୨୬

(ଛ) ମହମ୍ମଦ -ବିନ୍-ତୁଗ୍‌ଲକ୍ ତାଙ୍କ ରାଜକୋଷ ପୂରଣ ପାଇଁ __________________ ମୁଦ୍ରା ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ ।
(ସୁନା, ରୁପା, ତମ୍ବା, କଂସା)
Answer:
ତମ୍ବା

(ଜ) ସୁଲତାନମାନେ ଉତ୍ପନ୍ନ ଶସ୍ୟର _____________ କର ରୂପେ ନେଉଥିଲେ ।
(ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ, ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ, ଏକ ପଞ୍ଚମାଂଶ, ଏକ ଷକ୍ଷାଂଶ)
Answer:
ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ

(ଝ) ଫିରୋଜ ଶାହ କୋଲା ______________ ଙ୍କତ୍ୱ।ର। ନିମିତ୍ ହୋଇଥିଲା ।
(କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍, ଫିରୋଜ ଶାହ, ଅହମ୍ମଦ ଶାହ, ରେଜିଆ)
Answer:
ଫିରୋଜ ଶାହ

(ଞ) ବିଜୟନଗର ରାଜ୍ୟକୁ ସମୁଦାୟ ______________ ଜଣ ଶାସକ ଶାସନ କରିଥିଲେ ।
(୧୩, ୧୪, ୧୫, ୧୬)
Answer:
୧୬

୪। କାଳକ୍ରମ ଅନୁସାରେ ସଜାଇ ଲେଖ ।
ରେଜିଆ, ବଲ୍‌ବନ୍, କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍, ଇତ୍‌ମିସ୍, ମହମ୍ମଦ ବିନ୍ ତୁଘ୍ଲକ୍, ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ଖାଲ୍‌ଜୀ
Answer:
କୁତ୍ବବୁଦ୍ଦିନ, ଇଲ୍‌ଡ୍‌ମିସ୍‌, ରେଜିଆ, ବଲ୍‌ବନ୍, ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ଖାଲ୍‌ଜୀ, ମହମ୍ମଦ ବିନ୍ ତୁଘଲକ୍

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Physical Science Solutions Chapter 8 କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଶକ୍ତି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Physical Science Solutions Chapter 8 କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଶକ୍ତି

1. ନିମ୍ନଲିଖତ ଉଦାହରଣଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କର । କାର୍ଯ୍ୟର ସଂଜ୍ଞାନୁସାରେ ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଛି, ତାହାର ସୂଚନା ଦିଅ ।

(a) କଳ୍ପନା ଗୋଟିଏ ପୋଖରୀରେ ପହଁରୁଛି ।
ଉ –
କଳ୍ପନା ପୋଖରୀରେ ପହଁରୁଥ‌ିବାରୁ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହେଉଛି । କାରଣ ସେ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ନିଜ ଅବସ୍ଥାନରୁ ବିସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ।

(b) ଗୋଟିଏ ଗଧ ନିଜ ପିଠି ଉପରେ ଜିନିଷ ନେଇଯାଉଛି ।
ନାହିଁ । ଏଠାରେ ଜିନିଷର ଓଜନ ସହ ସମପରିମାଣରେ ଉର୍ଦୁବଳ କ୍ରିୟାଶୀଳ ହୁଏ । କିନ୍ତୁ ଜିନିଷର ବିସ୍ଥାପନ ଆନୁ ଭୂମିକ ଦିଗରେ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ବିସ୍ଥାପନ ‘s’ ଓ ବଳ ‘F’ ମଧ୍ୟରେ କୋଣର ପରିମାଣ ଶୂନ ହୋଇଥାଏ । W = Fs cos 90° = 0
∴ ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ = 0

(c) ପବନ ଚକି କୂଅରୁ ପାଣି ଉଠାଉଛି ।
ଉ –
ପବନ ଚକି କୂଅରୁ ପାଣି ଉଠାଇଲାବେଳେ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ । କାରଣ ବସ୍ତୁ (ପାଣି) ନିଜ ଅବସ୍ଥାନରୁ ବିସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥାଏ ।

(d) ଗୋଟିଏ ସବୁଜ ଉଭିଦ ଆଲୋକ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଛି ।
ଉ –
ଗୋଟିଏ ସବୁଜ ଉଭିଦ ଆଲୋକ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କଲାବେଳେ କୌଣସି ବିସ୍ଥାପନ ହୋଇନଥାଏ ତେଣୁ ଏଠାରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ନାହିଁ ।

(e) ଗୋଟିଏ ଇଞ୍ଜିନ୍ ରେଳଗାଡ଼ିକୁ ଟାଣୁଛି ।
ଉ –
ଇଞ୍ଜିନ୍ ରେଳଗାଡ଼ିକୁ ଟାଣିବାବେଳେ ରେଳଡବା ବଳ ଦିଗରେ ବିସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ ।

(f) ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ କିରଣରେ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଶୁଖାଯାଉଛି ।
ଉ –
ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣରେ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଶୁଖାଯିବାବେଳେ କୌଣସି ବିସ୍ଥାପନ ଘଟୁ ନ ଥିବାରୁ କାର୍ଯ୍ୟ ହୁଏ ନାହିଁ ।

(g) ଗୋଟିଏ ପାଲଟଣା ଜାହାଜ ପବନ ଯୋଗୁଁ ଦରିଆରେ ଭାସି ଭାସି ଚାଲୁଛି ।
ଉ –
ଗୋଟିଏ ପାଲଟଣା ଜାହାଜ ପନବ ଯୋଗୁଁ ବିସ୍ଥାପନ ହେଉଥ‌ିବାରୁ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ ।

2. ସର୍କସରେ ରହିଥ‌ିବା ଏକ ବିରାଟ ବଡ଼ ଲୁହା ଜାଲିର ଗ୍ଲୋବ୍‌ (globe) ଭିତରେ ଏକ ମଟର ବାଇକ୍ ଚାଳକ ଦ୍ରୁତ ବେଗରେ ମଟର ବାଇକ୍ ଚଳାଇ, ଗ୍ଲୋବ୍‌ର ଭିତର ପୃଷ୍ଠରେ ଘୂର୍ଶନ କରି ଗ୍ଲୋବ୍‌ର ନିମ୍ନତମ ସ୍ଥାନରୁ ଭୂଲମ୍ବ ଦିଗରେ ଶୀର୍ଷତମ ସ୍ଥାନକୁ ଯାଇ ପୁଣି ନିମ୍ନତମ ସ୍ଥାନକୁ ଫେରିଆସିଲେ ମୋଟ କାର୍ଯ୍ୟ କେତେ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ?
ଉ –
ଏଠାରେ ମୋଟ ବଳର ପରିମାଣ = F, ମୋଟ ବିସ୍ଥାପନର ପରିମାଣ = 0
∴ ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ (W) = F · s = F . 0 = 0

3. ମୁକ୍ତଭାବେ ଖସୁଥ‌ିବା ଏକ ବସ୍ତୁର ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି କ୍ରମାଗତଭାବେ ହ୍ରାସ ପାଉଛି । ଏହା ଶକ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମକୁ ଖଣ୍ଡନ କରୁଛି କି ? ତୁମ ଉତ୍ତରର ଯଥାର୍ଥତା ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ମୁକ୍ତଭାବେ ଖସୁଥ‌ିବା ଏକ ବସ୍ତୁର ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି କ୍ରମାଗତ ଭାବେ ହ୍ରାସ ପାଏ । କାରଣ ଭୂମିଠାରୁ ବସ୍ତୁର ଉଚ୍ଚତା କମି କମି ଯାଏ । ମାତ୍ର ବସ୍ତୁତ୍ଵ ଓ ତ୍ଵରଣ ସମାନ ଥାଏ ।
• ମୋଟ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତିର ପରିମାଣ ସମାନ ହେତୁ ଏହା ଶକ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମକୁ ଖଣ୍ଡନ କରେ ନାହିଁ । ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତିର ପରିମାଣ କମି କମି ଗଲେ ଗତି ଶକ୍ତିର ପରିମାଣ ସେହି ହାରରେ ବଢ଼ି ବଢ଼ି ଯିବ ।
• ଏଠାରେ ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି ଗତିଜ ଶକ୍ତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହେବ । ମୋଟ ଶକ୍ତି ସମାନ ରହିବ । ଏଣୁ ଏହା ଶକ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମକୁ ଖଣ୍ଡନ କରୁ ନାହିଁ ।

4. ତମେ ସାଇକେଲ୍ ଚଳାଇବା ବେଳେ ଶକ୍ତି କେଉଁ ରୂପରୁ କେଉଁ ରୂପକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ, ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –
ପାଇକୋଲ ଚଲାଇବାବେଳେ ଉଭୟ ଦ୍ଵାର ଓ ଗୋଡ଼ର ମାଂସପେଶ1ପ ବଳ ପାଇକେଲ ଉପରେ ପ୍ରସ୍ତୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ମାଂସପେଶୀୟ ବଳ ଖାଦ୍ୟର ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିରୁ ମିଳିଥାଏ । ମାଂସପେଶୀୟ ଶକ୍ତି ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତିରେ ପରିଣତ ହୋଇ ସାଇକେଲ୍‌କୁ ଗତିଶୀଳ କରାଏ ।
ଖାଦ୍ୟ → ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି → ମାଂସପେଶୀୟ ଶକ୍ତି → ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତି

5. ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରିକ୍‌ ହିଟର୍‌ର ପାୱାର 1500 ୱାଟ୍ । ଏହା 10 ଘଣ୍ଟାରେ କେତେ ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରିବ ?
ଉ –
ଏଠାରେ ହିଟର୍‌ର ପାୱାର (P) = 1500 ୱାଟ୍, ସମୟ (t) = 10 ଘଣ୍ଟା
∴ W = Pt = 1500 ୱାଟ୍ x 10 ଘଣ୍ଟା = 15000 ୱାଟ୍ ଘଣ୍ଟା = 15 kWh = 15 ୟୁନିଟ୍
∴ ହିଟରଟି 10 ଘଣ୍ଟାରେ 15 ୟୁନିଟ୍ ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରିବ ।

6. (m) ବସ୍ତୁତ୍ଵ ଥ‌ିବା ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିବେଗ (v)ରେ ଗତି କରୁଛି । ଏହି ବସ୍ତୁକୁ ସ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାକୁ ଆଣିବାକୁ ହେଲେ କେତେ ପରିମାଣର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ହେବ ?
ଉ –
ଖୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ବସ୍ତୁତ୍ଵ = m
ମନେକର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପରିବେଗ (u) = v ଓ ଅନ୍ତିମ ପରିବେଗ (v) = 0
ବସ୍ତୁର ତ୍ଵରଣ = a ଓ ବିସ୍ଥାପନ = s
ତୃତ1ଯ ଖତି ସମ1କାରଣ ଅନୁଯାୟ1, v² = u² + 2as ⇒ s =

ବିଯୁକ୍ତ ଚିହ୍ନରୁ ପରିବେଗ ହ୍ରାସ ପାଇବାର ସୂଚନା ମିଳେ ।

7. 1500 କି.ଗ୍ରା. ବସ୍ତୁତ୍ଵ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ମୋଟର କାର୍ ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି 60 କି.ମି. ବେଗରେ ଗତି କରୁଛି । ତାହାକୁ ସ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସିବାକୁ ହେଲେ କେତେ ପରିମାଣର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ହେବ ?
ଉ –
ଏଠାରେ ମୋଟର୍‌ କାରର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ବେଗ (u) = 60 କି.ମି./ ଘଣ୍ଟା \(\frac { 60000 ମି. }{ 3600ସେ. }\) = \(\frac { 5 }{ 3 }\) ମି./ସେ.
ଅନ୍ତିମ ବେଗ (v) = 0 ଓ ବସ୍ତୁତ୍ୱ (m) = 1500 କି.ଗ୍ରା
ମନେକର ମୋଟର୍ କାରର ମୋଟ ବିସ୍ଥାପନ = s ଓ ତ୍ଵରଣ = a

କାର୍‌କୁ ସ୍ଥିରାବସ୍ଥାକୁ ଆଣିବାକୁ ହେଲେ 208333-38 ଜୁଲ୍ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ।

ପ୍ରଶାବଳୀ ଓ ଉତ୍ତର

1. ପ୍ରଶ୍ନ : ଏକ 7 ନିଉଟନ୍ ପରିମାଣର ବଳ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଉପରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇ ବସ୍ତୁଟିକୁ ବଳ ଦିଗରେ 8 ମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ଥାପନ କରିପାରିଲା । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟର ପରିମାଣ କେତେ ?

ଉ –
ଏଠାରେ F = 7 ନିଉଟନ୍,
s = 8 ମିଟର ।
∴ କାର୍ଯ୍ୟର ପରିମାଣ (W) = F. s = 7 ନିଉଟନ୍ × 8 ମିଟର = 56 am |

2. ଆମେ କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ କହିବା ଯେ, କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦିତ ହୋଇଛି ?
ଉ –
ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତ୍ର ଉପରେ ବାହ୍ୟବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ, ତାକୁ ବଳ ଦିଗରେ ଗତିଶୀଳ କଲେ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ।

3. କାର୍ଯ୍ୟର ଏକ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ଯେଉଁଠାରେ କି ବସ୍ତୁ ଉପରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥବା ବଳ ଏବଂ ଏହାଦ୍ଵାରା ବସ୍ତୁର ବିସ୍ଥାପନ ଏକ ଦିଗରେ ହେଉଥ‌ିବ।
ଉ –
ପାହାଡ଼ ଉପରୁ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଓହ୍ଲାଇଲା କ୍ଷେତ୍ରରେ ବସ୍ତୁ ଉପରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥିବା ବଳ ଓ ବସ୍ତୁର ବିସ୍ଥାପନ ଏକ ଦିଗରେ ହୋଇଥାଏ।

4. କାର୍ଯ୍ୟର ଆଉ ଏକ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବସ୍ତୁ ଉପରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥୁବା ବଳ ଓ ବସ୍ତୁର ବିସ୍ଥାପନ ବିପରୀତ ଦିଗରେ ହୋଇଥ‌ିବ ?
ଉ –
ଏକ ପଥରକୁ ଟେକିଲାବେଳେ ବସ୍ତୁ ଉପରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥିବା ବଳ ଓ ବସ୍ତୁର ବିସ୍ଥାପନ ବିପରୀତ ଦିଗରେ ହୋଇଥାଏ।

5. ଏକ ଜୁଲ୍ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଗାଣିତିକ ଭାଷାରେ ପ୍ରକାଶ କର।
ଉ –
1 ନିଉଟନ୍ ବଳ ଏକ ବସ୍ତୁ ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟକରି ବସ୍ତୁକୁ ବଳ ଦିଗରେ 1 ମିଟର ବିସ୍ଥାପିତ କଲେ, ବଳଦ୍ଵାରା ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଏକ ଜୁଲ୍ କୁହାଯାଏ । 1 ଜୁଲ୍ = 1ନିଜଗନ୍ x 1ମିଟର

6. କୌଣସି ବସ୍ତୁର ଗତିଜ ଶକ୍ତି କ’ଣ ?
ଉ –
କୌଣସି ବସ୍ତୁ ତାହାର ଗତି ଯୋଗୁଁ ଯେଉଁ ଶକ୍ତି ଆହରଣ କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ବସ୍ତୁର ଗତିଜ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ।

7. ବସ୍ତୁର ଗତିଜ ଶକ୍ତିର ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ-
E_k = \(\frac { 1 }{ 2 }\) mv² ଯେଉଁଠାରେ E_k = ଗତିଜ ଶକ୍ତିର ପରିମାଣ, ବସ୍ତୁର ବସ୍ତୁତ୍ଵ = m ଏବଂ ବସ୍ତୁର ପରିବେଗ = v।

8. ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ବସ୍ତୁତ୍ଵ m, ପରିବେଗ 5ମି. | ସେ. ଏବଂ ଗତିଜ ଶକ୍ତି 25 ଜୁଲ୍ । ଯଦି ବସ୍ତୁର ପରିବେଗକୁ ଦ୍ଵିଗୁଣିତ କରାଯାଏ, ତେବେ ତାହାର ଗତିଜ ଶକ୍ତି କେତେ ହେବ ? ଗତିଜ ଶକ୍ତି କେତେ ଗୁଣ ହୋଇଗଲା ?
ଉ-
ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ବସ୍ତୁତ୍ଵ = m, ପରିବେଗ (v) = 5 ମି./ସେ.
ଗତିଜ ଶକ୍ତି (E_k) = 25 ଜୁଲ୍
⇒ \(\frac { 1 }{ 2 }\) mv² = 25 ଜୁଲ୍
⇒\(\frac { 1 }{ 2 }\) . m . (5 ମି./ସେ.)² = 25 ଜୁଲ୍
⇒ m . 25 ମି²/ସେ² = 50 ଜୁଲ୍
⇒ m = \(\frac { 50 }{ 25 }\) କି . ଗ୍ରା. ଣ୍ଠି 2 କି.ଗ୍ରା.
v ଦ୍ଵିଗୁଣିତ ହେଲେ v= 2 × 5ମି./ସେ. ଣ୍ଠି 10 ମି./ସେ.
∴ ଗତିକ ଶକ୍ତି = \(\frac { 1 }{ 2 }\) mv² = \(\frac { 1 }{ 2 }\) x 2 କି.ଗ୍ରା. × (10 ମି./ସେ.)² = 100 ଜୁଲ୍
∴ ଗତିକ ଶକ୍ତି = \(\frac { 100 }{ 25 }\) = 4 ଗୁଣ ହେଲା ।

(b) ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି (Potential Energy):

9. ପାୱାରର୍ ସଂଜ୍ଞା କ’ଣ ?
ଉ-
କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ହାରକୁ ପାୱାର୍ କହନ୍ତି ।

10. ଏକ ୱାଟ୍ ପାୱାର୍ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-
ଯଦି ଗୋଟିଏ କାରକ ଏକ ସେକେଣ୍ଡରେ ଏକ ଜୁଲ୍ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିପାରେ, ତେବେ ତାହାର ପାୱାର ଏକ ୱାଟ୍ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

11. ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ 10 ସେକେଣ୍ଡ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ 1000 ଜୁଲ୍ ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରେ । ତାହାର ପାୱାର କେତେ ?
ଉ-
ଏଠାରେW = 1000 ଜୁଲ୍ ଓ t = 10 ସେକେଣ୍ଡ

∴ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବର ପାୱାର 100 ୱାଟ୍ ।

12. ହାରାହାରି ପାଓ୍ବାର କେତେବେଳେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ? ଏହାର ସଂଜ୍ଞା କ’ଣ ?
ଉ-

• ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଅଲଗା ଅଲଗା ସମୟ ବ୍ୟବଧାନରେ ଅଲଗା ଅଲଗା ହାରରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନ କଲେ ସେତେବେଳେ ବସ୍ତୁ ବା କାରକର ହାରାହାରି ପାଓ୍ବାର ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।
• ସଂଜ୍ଞା – କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ସମୟରେ ମୋଟ ନିୟୋଜିତ ଶକ୍ତି ବା ମୋଟ ସଂପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ମୋଟି ସମୟର ଅନୁପାତକୁ ହାରାହାରି ପାୱାର କୁହାଯାଏ ।

କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ (Activity) :

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.1 :
ତୁମର ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର କିଛି ଉଦାହରଣକୁ ମନେ ପକାଅ ଓ ତା’ର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କର । ଏପରି କିଛି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ଯେଉଁଠାର କି ବଳ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ବସ୍ତୁଟିର ଅବସ୍ଥାନରେ କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ।
ଉ –

• ଫୁଟବଲ ଗଡ଼ାଇବା, ଫୁଲ ତୋଳିବା, କୂଅରୁ ପାଣିକାଢ଼ିବା, କାଠଗଣ୍ଠିକୁ ଗଡ଼ାଇବା- ଏ ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଛି, କାରଣ ବସ୍ତୁ ବିସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ।
• ମନେକର ଏକ ଓଜନିଆ କାଠଗଣ୍ଡିକୁ ଜଣେ ବଳପ୍ରୟୋଗ କରି ଠେଲିଲା । ଏଠାରେ ଠେଲାବଳ ପ୍ରୟୋଗ ହେଲା ମାତ୍ର କାଠଗଣ୍ଡିଟି ହଲିଲା ନାହିଁ । ତେବେ ଏଠାରେ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଲା ନାହିଁ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.2 :

• ବିଭିନ୍ନ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସର ତାଲିକା କର ।
• କେଉଁ କେଉଁ ଶକ୍ତି ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ମିଳିଥାଏ, ତାହାର ଏକ ତାଲିକା କର ।
• ଏପରି କୌଣସି ଶକ୍ତି ରହିଛି, ଯାହାକି ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ଆସିନାହିଁ ? ତାହାର ଏକ ତାଲିକା କର ।

ଉ –

• କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍, ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍, ସମୁଦ୍ର ଓ ନଦୀର ଜଳ, ଗୋବର, କାଠ, ପବନ, ଜୁଆର ଆଦି ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ ।
• ସୌରଶକ୍ତି ଆଲୋକ ଶକ୍ତି, ତାପଶକ୍ତି, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି, ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ଶକ୍ତିକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟ ଶକ୍ତି ଓ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ମିଳି ନଥାଏ ।
  • ଯେଉଁ ବସ୍ତୁର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ କ୍ଷମତା ଥାଏ, ତାହା ମଧ୍ୟରେ ଶକ୍ତି ରହିଥାଏ । ବସ୍ତୁ ନିଜେ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ଶକ୍ତି ହ୍ରାସ ପାଏ ।
  • ଯେତେବେଳେ ବସ୍ତୁ ଉପରେ ବାହ୍ୟବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରାହୋଇଥାଏ ଓ ସେହି ବଳଦ୍ଵାରା ବସ୍ତୁ ଉପରେ କିଛି କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଏ, ସେହି ସମୟରେ ବସ୍ତୁର ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।
  • ଯଦି ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟରେ ଅଧିକ ଶକ୍ତି ଥାଏ, ତେବେ ସେହି ବସ୍ତୁ ନିକଟରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ଅଧ‌ିକ କ୍ଷମତା ଥାଏ ।
    କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ :

• ଗୋଟିଏ ସମତଳରେ ଦୁଇଟି ଗୋଲକ କିଛି ବ୍ୟବଧାନରେ ରହିଛି । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲକଟି ସ୍ଥିର ରହିଛି ।
• ପ୍ରଥମ ଗୋଲକଟିକୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲକ ଆଡ଼କୁ ଗଡ଼ାଇ ଦିଆଗଲା । ଗଡ଼ିଗଡ଼ ଗତି କରୁଥିବା ପ୍ରଥମ
• ଯେତେବେଳେ ପ୍ରଥମ ଗୋଲକଟି ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲକକୁ ଧକ୍‌କା ଦେବ, ସେତେବେଳେ ପ୍ରଥମ ଗୋଲକଟି ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲକ ଉପରେ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରିବ।
• ଏହାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଥମ ଗୋଲକର ଶକ୍ତିର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବା କିଛି ଅଂଶ ଦ୍ୱିତୀୟ ଗୋଲକକୁ ସଞ୍ଚାରିତ ହେବ ଏବଂ ସ୍ଥିର ହୋଇ ରହିଥ‌ିବା ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲକଟି ପ୍ରଥମ ଗୋଲକଠାରୁ କିଛି ଶକ୍ତି ଆହରଣ କରିବ ଓ ତାହା ଗତିଶୀଳ ହୋଇ ସମତଳ ପୃଷ୍ଠ ଉପରେ ଗଡ଼ିବା ଆରମ୍ଭ କରିବ ।
• ପ୍ରଥମ ଗୋଲକର ଶକ୍ତି ଥିବାରୁ ତାହା ଧକ୍‌କା ମାରିବାବେଳେ କାର୍ଯ୍ୟକରି ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲକକୁ ଗତିଶୀଳ କରାଇ ପାରିଲା । ତେଣୁ ବସ୍ତୁରେ ଶକ୍ତି ଥିଲେ ତାହା କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରେ । କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଦ୍ଵାରା ଶକ୍ତିକୁ ମପାଯାଇପାରିବ |

ଏକକ :
କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଶକ୍ତିର ଏକକ ସମାନ । CGS ପଦ୍ଧତିରେ ଶକ୍ତିର ଏକକ ଅର୍ଗ ଓ SI ପଦ୍ଧତିରେ ଜୁଲ୍ ଅଟେ । ଶକ୍ତିର ବୃହତ୍ତର ଏକକ କିଲୋକୁଲ୍ (kilo joule) ।

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.3
ବାଲୁକା ଶଯ୍ୟା ଉପରେ ଏକ ଓଜନିଆ ବଲ୍‌କୁ 25 ସେ.ମି. ଉଚ୍ଚତାରୁ ପକାଇ ବାଲି ଉପରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଅବତଳ ଆକାରର ଗାତର ଗଭୀରତାକୁ ମପାଯାଉ । ଏହାପରେ ସେହି ବଲ୍‌କୁ 50 ସେ.ମି., I ମିଟର ଓ 5 ମିଟର
ଗଭୀରତା ଅଧୂକ ଓ କେଉଁଟିର କମ୍ ତାହା କାରଣ ସହ ଲେଖ । ଗାତର ଗଭୀରତା ଓ ବଲ୍ ପଡୁଥିବା ଉଚ୍ଚତା ମଧ୍ୟରେ କି ସଂପର୍କ ଅଛି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଉ –

• 25 ସେ.ମି. ଉଚ୍ଚତାରୁ ପଡ଼ିଥିବା ବଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଗାତ ଅପେକ୍ଷା 50 ସେ.ମି. ଉଚ୍ଚତାରୁ ପଡ଼ିଥିବା ବଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଗାତର ଗଭୀରତା ଅଧ‌ିକ ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଉଚ୍ଚତା ଯେତେ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ଗାତର ଗଭୀରତା ସେହି ଅନୁ ସାରେ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ ।
• 5 ମିଟର ଉଚ୍ଚତାରୁ ପଡ଼ିଥିବା ବଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥ‌ିବା ଗାତର ଗଭୀରତା ଅଧ‌ିକ ଓ 25 ସେ.ମି. ଉଚ୍ଚତାରୁ ପଡ଼ିଥିବା ବଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥ‌ିବା ଗାତର ଗଭୀରତା କମ୍ ହୋଇଥାଏ ।
• ବଲ୍ ଅଧ‌ିକ ଉଚ୍ଚତାରୁ ପଡ଼ିଲେ ଗାତର ଗଭୀରତା ଅଧିକ ହୁଏ । ଅଧିକ ଉଚ୍ଚତାରୁ ବସ୍ତୁଟିଏ ପଡ଼ିଲେ ତା’ର ପରିବେଗ ଅଧ୍ବକ ହେବ । ତେଣୁ ଗାତର ଗଭୀରତା ଅଧୂକ ହେବ ।
  • ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ବେଗ ବଢ଼ିଲେ ତାହାର ଗତିଜ ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧିପାଏ ଓ ବେଗ କମିଲେ ତାହାର ଗତିଜ ଶକ୍ତି ହ୍ରାସପାଏ । ଗତିଶୀଳ ବସ୍ତୁ କାର୍ଯ୍ୟକଲେ ତାହାର ଗତିଜ ଶକ୍ତି ହ୍ରାସପାଏ ।
  • ସ୍ଥିର ବସ୍ତୁର ଗତିଜ ଶକ୍ତି ନଥାଏ, ତେଣୁ ସ୍ଥିର ବସ୍ତର ଗତିଜ ଶକ୍ତି ଶୂନ ଅଟେ ।
  • ଗତିଶୀଳ ବସ୍ତୁ ସ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯେଉଁ ପରିମାଣର କାର୍ଯ୍ୟକରେ ତାହା ତା’ର ଗତିଜ ଶକ୍ତିର ପରିମାଣ ସହିତ ସମାନ ଅଟେ |
  • ଗତିର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ବସ୍ତୁର ବେଗ ଧୀରେ ଧୀରେ କମିଯାଏ ଓ ଶେଷରେ ବସ୍ତୁଟି ସ୍ଥିର ହୋଇଯାଏ । ଏଠାରେ ବସ୍ତୁ ପ୍ରତିରୋଧୀ ବଳ ବିରୁଦ୍ଧର ନିଜର ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ଏବଂ ମୋଟ ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ ତାର ଗତିଜ ଶକ୍ତି ସହ ସମାନ ହୋଇଥାଏ ।

ଉଦାହରଣ –
ରାସ୍ତାରେ ଚାଲୁଥିବା କାର୍, ଆକାଶରେ ଉଡୁଥ‌ିବା ଉଡ଼ାଜାହାଜ, ଗଛରୁ ତଳକୁ ପଡୁଥ‌ିବା ଫଳ, ବନ୍ଧୁକରୁ ନିର୍ଗତ ହେଉଥ‌ିବା ବୁଲେଟ୍‌ରେ ଗତିଜ ଶକ୍ତି ଥାଏ ।

ଗତିଜ ଶକ୍ତି ନିମନ୍ତେ ଗାଣିତିକ ସୂତ୍ର :

• ମନେକର m ବସ୍ତୁତ୍ଵ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖାରେ ସ୍ଥିର ପରିବେଗ (u)ରେ ଗତି କରୁଛି । ଏହି ବସ୍ତୁ ଉପରେ ତା’ର ଗତିର ଦିଗରେ ବଳ (F) ପ୍ରୟୋଗ କରାଗଲା ।
• ବସ୍ତୁର ପରିବେଗ ବୃଦ୍ଧିପାଇ ତ୍ଵରଣ a ସୃଷ୍ଟିହେଲା ଓ ତାହା ଦୂରତା s ଅତିକ୍ରମ କଲାପରେ ତା’ର ପରିବେଗ v ହେଲା ।
• ତୃତୀୟ ଗତି ସମୀକରଣ ଅନୁ ସାରେ v² = u² + 2as
  
  ପ୍ରୟୋଗ ବଳଦ୍ଵାରା ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ (W) = F · s = m a s (∵ F = ma)
• ଯଦି ପ୍ରାରମ୍ଭରୁ ବସ୍ତୁ ସ୍ଥିର ରହିଥାଏ ତେବେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ବେଗ (u) = 0 ଅଟେ ।
• ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ବାହ୍ୟବଳ ଦ୍ଵାରା ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଛି । ଏହା ସମପରିମାଣର ଗତିଜ ଶକ୍ତି (E_k) ଭାବରେ ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟରେ ରହେ ।
  ତେଣୁ E_k = W ⇒ E_k = \(\frac { 1 }{ 2 }\) mv²

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.4 :
ଗୋଟିଏ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍ ନେଇ ଏହାର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡକୁ ହାତରେ ଧରି ଅନ୍ୟ ମୁଣ୍ଡକୁ ଟାଣ । ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍‌ ଲମ୍ବା ହୋଇଯାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍‌ର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡକୁ ଛାଡ଼ିଦିଅ । କ’ଣ ହେଉଛି ଲକ୍ଷ୍ୟକର ।
ଉ –
ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଟି ତା’ର ମୂଳ ଅବସ୍ଥାକୁ ଫେରିଯିବ । ଏଠାରେ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଟି ତା’ର ପ୍ରସାରଣ ଯୋଗୁ ଶକ୍ତି ଅର୍ଜନ କରିଥାଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.5 :
ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁକୁ ଉଠାଅ । ଉତ୍ତୋଳିତ ବସ୍ତୁଟି ଏବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବ । ଏହାକୁ ହାତରୁ ଛାଡ଼ିବା ମାତ୍ରେ ତାହା ତଳକୁ ଖସିପଡ଼ିବ । ଏହା ଦର୍ଶାଏ ଯେ, ବସ୍ତୁଟି ଉଚ୍ଚକୁ ଉଠିବାମାତ୍ରେ ତାହା କିଛି ଶକ୍ତି ଅର୍ଜନ କରିଥାଏ; ଯାହାଦ୍ଵାରା ସେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରେ । ଯଦି ଉଚ୍ଚତା ବଢ଼ାଇ ଦିଆଯାଏ, ତେବେ ବସ୍ତୁଟି ଅଧିକ ଶକ୍ତି ଆହରଣ କରିବ ଏବଂ ଅଧ୍ବକ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିପାରିବ । ବସ୍ତୁଟି କେଉଁଠାରୁ ଏହି ଶକ୍ତି ଗ୍ରହଣ କଲା ?
ଉ –
କୌଣସି ବସ୍ତୁ ଆପେ ଆପେ ଉପରକୁ ଉଠିପାରେ ନାହିଁ । ବାହ୍ୟବଳ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ବସ୍ତୁଟି ଉପରକୁ ଉଠେ । ବାହ୍ୟବଳ ବସ୍ତୁ ଉପରେ କିଛି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ବସ୍ତୁ ଉପରେ ସଂପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା କାର୍ଯ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ତାହା କିଛି ଶକ୍ତି ଆହରଣ କରିଥାଏ ଏବଂ ଏହି ଶକ୍ତି ବସ୍ତୁକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇ ବସ୍ତୁରେ ଗଚ୍ଛିତ ହୋଇ ରହେ । ଏହି ଗଚ୍ଛିତ ଶକ୍ତିକୁ ବସ୍ତୁର ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ –
ଏକ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଟକୁ ଟାଣି ଲମ୍ବା କଲେ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍ ଉପରେ କିଛି କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ । ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ଯୋଗୁଁ -ବିରୂପିତ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍ କିଛି ଶକ୍ତି ଆହରଣ କରେ । ଏହି ଶକ୍ତି ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍ ମଧ୍ଯରେ ଗଚ୍ଛିତ ହୋଇ ରହେ । ଏହି ଶକ୍ତିକୁ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍‌ ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.6 :
କିଛି ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗୋଟିଏ ଛୋଟିଆ ଗ୍ରୁପ୍‌ରେ ବସ । ସମସ୍ତଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ପ୍ରକୃତିରେ ହେଉଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ରୂପାନ୍ତରଣ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କର । ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କ ସହିତ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କର ।

• ସବୁଜ ଉଭିଦ କିପରି ଭାବେ ନିଜର ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ?
• ଏଥିପାଇଁ ସବୁଜ ଉଭିଦ କେଉଁଠୁ ଶକ୍ତି ପାଏ ?
• ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ବାୟୁ କିଭଳି ଭାବେ ଗୋଟିଏ ଜାଗାରୁ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଜାଗାକୁ ଚଳପ୍ରଚଳ କରେ ?
• କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଭଳି ଇନ୍ଧନ ପ୍ରକୃତିରେ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ?
• କେଉଁ ପ୍ରକାରର ଶକ୍ତି ରୂପାନ୍ତରଣ ଜଳଚକ୍ରକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ?

ଉ –

• ସବୁଜ ଉଦ୍ଭିଦ ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ।
• ଏଥିପାଇଁ ସବୁଜ ଉଭିଦ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ଶକ୍ତି ପାଏ ।
• କୋଇଲା ପ୍ରାକୃତିକ ଅନ୍ତର୍ଧୂମପାତନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ । ମାଟିତଳେ ସାମୁଦ୍ରିକ ଜୀବ ଓ ଉଭିଦ ଆଦିର ବିଘଟନରୁ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ପ୍ରଥମେ ଆଲୋକ ଶକ୍ତି ତାପଶକ୍ତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ଭୂପୃଷ୍ଠସ୍ଥ ଜଳକୁ ବାଷ୍ପୀଭୂତ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ବାଷ୍ପୀଭୂତ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ତାପଶକ୍ତିରୁ ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ବର୍ଷା ହେବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.7 .
ଆମେ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଯନ୍ତ୍ରପାତି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ବେଳେ ଓ ଆମମାନଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ଶକ୍ତି ଗୋଟିଏ ରୂପରୁ ଆଉ ଗୋଟିଏ ରୂପକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ । ଏପରି ଶକ୍ତି ରୂପାନ୍ତରଣର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ଏବଂ ତାହା ସହିତ ସଂଲଗ୍ନ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ନାମ ଲେଖ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ ଶକ୍ତି ରୂପାନ୍ତରଣର ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କର ଏବଂ ତାହାକୁ ଲେଖ ।
ଉ –

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.8 .
20 କି.ଗ୍ରା. ଓଜନ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁକୁ ଭୂମିଠାରୁ 4 ମିଟର ଉଚ୍ଚତାରୁ ଖସାଇ ଦିଆଗଲା । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିମ୍ନଲିଖତ ଟେବୁଲରେ ଦର୍ଶାଯାଇଥ‌ିବା ଭଳି ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ଥାନରେ ବସ୍ତୁଟିର ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି ଓ ଗତିଜ ଶକ୍ତିକୁ ହିସାବ କରି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

• ମିଟର ଖସିବା ପରେ v² = u² + 2gs = 0² + 2 x 10 m/s² x 1m = 20 m²/s²
• ମିଟର ଖସିବା ପରେ v² = u² + 2gs = 0² + 2 x 10 m/s² x 2m = 40 m²/s²
• ମିଟର ଖସିବା ପରେ v² = u² + 2gs = 0² + 2 x 10 m/s² x 3m = 60 m²/s²
• ମିଟର ଖସିବା ପରେ v² = u² + 2gs = 0² + 2 x 10 m/s² x 4m = 80 m²/s²

ଟିକିଏ ଚିନ୍ତାକର :
ପ୍ରକୃତିରେ ଯଦି ଶକ୍ତି ରୂପାନ୍ତରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମ୍ଭବପର ହୋଇନଥାନ୍ତା, ତେବେ କ’ଣ ହୋଇଥାଆନ୍ତ ? ଶକ୍ତିର ରୂପାନ୍ତରଣ ବିନା ପ୍ରକୃତିରେ ଜୀବନ ସମ୍ଭବ ହୋଇ ପାରିନଥାନ୍ତା । ଏଥୁରେ ତୁମେ ଏକମତ ନା ନାହିଁ ?
ଉ –
ଏଥୁରେ ଆମେ ଏକମାତ

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.9 :
ମନେକର ଦୁଇଜଣ ବାଳକ A ଏବଂ B ଙ୍କର ଓଜନ ସମାନ । ଦୁଇଜଣଜାକ ଏକ ଦୌଡ଼ିକୁ ଧରି ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍‌ଭାବରେ ଉପରକୁ ଆଠ ମିଟର ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚଢ଼ିଲେ । ଚଢ଼ିବାପାଇଁ Aକୁ 15 ସେକେଣ୍ଡ ଓ Bକୁ 20 ସେକେଣ୍ଡ ସମୟ ଲାଗିଲା । ଏଠାରେ ଉଭୟ À ଓ B ପ୍ରତ୍ୟେକ କେତେ ପରିମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କଲେ ?
ଉ –
Aର କ୍ଷମତା ବେଶୀ ଓ Bର କ୍ଷମତା କମ୍ ।
A 1 ସେକେଣ୍ଡରେ କରିଛି
B 1 ସେକେଣ୍ଡରେ କରିଛି \(\frac { 8mg }{ 20 }\) ଏକକ କାର୍ଯ୍ୟ ।