Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Political Science Notes Chapter 4 ସଡକ ନିରାପତ୍ତା, ସଚେତନତା ଓ ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣ will enable students to study smartly.
BSE Odisha Class 10 Political Science Notes Chapter 4 ସଡକ ନିରାପତ୍ତା, ସଚେତନତା ଓ ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣ
ବିଷୟଭିଭିକ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ
→ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣା :
- ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ପାଞ୍ଚଟି ପ୍ରମୁଖ ଉପାଦାନ – ସଡ଼କ, ଗାଡ଼ି, ଗାଡ଼ିଚାଳନା, ରାସ୍ତା ବ୍ୟବହାରକାରୀ ଓ ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥା ।
- ଦେଶ ତଥା ରାଜ୍ୟର ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସଡ଼କ ପରିବହନ ଏକ ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା
- ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ମୃତକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା – ବିଶ୍ବରେ ପାଞ୍ଚ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ, ଭାରତରେ ଦେଢ଼ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧୂକ, ଓଡ଼ିଶାରେ ଚାରି ହଜାରରୁ ଅଧିକ।
→ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର କାରଣ :
- ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ପ୍ରମୁଖ କାରଣ – ସଡ଼କ ତ୍ରୁଟି, ଗାଡ଼ିର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତ୍ରୁଟି, ଗାଡ଼ିଚାଳକ, ରାସ୍ତା ବ୍ୟବହାରକାରୀଙ୍କ ମନୁଷ୍ୟ-କୃତ ତ୍ରୁଟି ଓ ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥାରେ ତ୍ରୁଟି ।
- ମାନବୀୟ ଛୁଟି – ଦ୍ରୁତଗତି, ମଦ୍ୟପାନ, ମୋବାଇଲ ଫୋନ୍ର ବ୍ୟବହାର, ହେଲମେଟ୍ ଓ ସିଟ୍ବେଲ୍ସ ନ ପିନ୍ଧିବା, ଅନ୍ୟମନସ୍କତା, ବେଖାତିରଭାବ ଓ ଟ୍ରାଫିକ୍ ନିୟମ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଜ୍ଞତା ଇତ୍ୟାଦି ।
- ସଡ଼କ ତ୍ରୁଟି – ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ, ଡିଜାଇନ, ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ, ସଂପ୍ରସାରଣରେ ଅବହେଳା, ଅଦୃଶ୍ୟମାନ ଟ୍ରାଫିକ୍ ସଙ୍କେତ, ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ଭାରୀ ମାଲ ପରିବହନ ଇତ୍ୟାଦି ।
- ଗାଡ଼ିର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତୃଟି – ଯନ୍ତ୍ରଚାଳିତ ଗାଡ଼ିର ବ୍ରେକ୍, ଇଞ୍ଜିନ୍, ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍, ଷ୍ଟିଅରିଙ୍ଗ, ତୈଳଟ୍ୟାଙ୍କ୍ ବେଗ, ମାଲ ଓ ଯାତ୍ରୀ ପରିବହନର କ୍ଷମତ ଆଦିରେ ତ୍ରୁଟି ଦେଖାଯାଏ ।
- ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥାରେ ତ୍ରୁଟି — ବର୍ଷା, ଝଡ଼, କୁହୁଡ଼ି, ବରଫାବୃତ, ଧୂଆଁଜାତ ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଦୁର୍ଘଟଣାର କାରଣ । ପାର୍କିଙ୍ଗ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅଭାବ, ରାସ୍ତା ଉପରେ ଗୃହପାଳିତ ପଶୁମାନଙ୍କ ଯାତାୟାତ, ଗାଡ଼ିସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ଇତ୍ୟାଦି ।
→ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ପରିବ୍ୟାପ୍ତି ଓ ଭୟାବହତା :
- ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଚାରି ହଜାରରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ମୃତ ଓ ଦଶ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ଆହତ ହେଉଛନ୍ତି ।
- ସଂପ୍ରତି ଓଡ଼ିଶାର ୨ ଲକ୍ଷ ୬୫ ହଜାର କି.ମି. ରାସ୍ତା ଉପରେ ପ୍ରାୟ ୭୨ ଲକ୍ଷ ଗାଡ଼ି ଚଳପ୍ରଚଳ କରୁଛି ।
- ପ୍ରତି ଶହେ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ୪୫ ଜଣ ମୃତାହତ ହେଉଛନ୍ତି ।
- ସମସ୍ତ ଯାନବାହାନ ସଂଖ୍ୟାର ଅଶି ପ୍ରତିଶତ ଦୁଇଚକିଆ ଗାଡ଼ି ଯାହାକି ପ୍ରାୟତଃ ଯୁବଗୋଷ୍ଠୀ ଚଳାଇଥାନ୍ତି ।
- ସମସ୍ତ ଦୁର୍ଘଟଣାର ୯୫ ପ୍ରତିଶତ କେବଳ ମାନବୀୟ ତ୍ରୁଟି ଯୋଗୁଁ ସଂଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ।
→ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ନିରାକରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା :
- ସଡ଼କ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ତିନିଗୋଟି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା : ଶିକ୍ଷା (Education), ବଳବତ୍ତକରଣ (Enforcement) ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳ (Engineering) ଓ ଭିତ୍ତିଭୂମି ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
- ଗଣମାଧ୍ୟମ, ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ, ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ସଂଘ, ମୋଟରଯାନ ସଂଘ ଆଦି ସଡ଼କ ସୁରକ୍ଷାର ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ମୁଖ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ ଅଟନ୍ତି ।
- ବଳବତ୍ତକରଣ (Enforcement) ଏକ ସରକାରୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ । କୌଣସି ନିୟମର ବ୍ୟତିକ୍ରମ ହେଲେ ମାଲିକ ଓ ଗାଡ଼ିଚାଳକଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ଦଣ୍ଡ କିମ୍ବା ଜେଲ ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି । ମୋଟରଯାନ ସମ୍ପର୍କୀୟ ନିୟମ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ଉପରେ ଲାଗୁ କରାଯାଇଥାଏ ।
- ବୈଜ୍ଞାନିକ ଓ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଙ୍ଗ ପ୍ରଣାଳୀରେ ସଡ଼କର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଗଠିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ସଡ଼କର ଜ୍ୟାମିତିକ ଜଙ୍କସନର ଉନ୍ନତି, ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟୁଥିବା ସ୍ଥାନ ଚିହ୍ନଟ, ଖରାପ ରାସ୍ତାର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ, ସଂପ୍ରସାରଣ, ହମ୍ପସ୍,ଟ୍ରାଫିକ୍ ସିଗ୍ନାଲ ଓ ଜବରଦଖଲ ଉଚ୍ଛେଦ ଇତ୍ୟାଦି ଆବଶ୍ୟକ ।
→ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ସଡ଼କ ନିରାପତ୍ତାର ମାର୍ଗଦର୍ଶନ :
- ୧୮ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ପିଲା ଡ୍ରାଇଭିଂ ଲାଇସେନ୍ସ ପାଇବେ ନାହିଁ ।
- ଦ୍ରୁତଗତି ଓ ସାହସିକ ଭିଡ଼ିଓ ଗେମ୍ ଦେଖୁବା ମନା ।
3. ହାତ ଧରାଧରି ହୋଇ ସାଇକେଲ ଚଳାଇବେ ନାହିଁ । - ଦୁଇଚକିଆ ଗାଡ଼ିରେ ଦୁଇ ଜଣ ବସିବେ ।
- ଗୋଟିଏ ଗାଡ଼ିରେ ଅଧୂକ ଯାତ୍ରୀ ଯାଇପାରିବେ ନାହିଁ ।
- ରାଜପଥ ସଂଲଗ୍ନ ସ୍କୁଲ୍ମାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଅଣ୍ଡରପାସ୍ ଆଦି ନିର୍ମାଣ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
→ ମୋଟର ଯାନ (ସଂଶୋଧ) ଆକ୍ଟ ୨୦୧୯ :
- ମୋଟର ଯାନ ଆକୁ ୨୦୧୯ରେ ମୁଖ୍ୟତଃ କ୍ଷତିପୂରଣ ଏବଂ ଜୋରିମାନାକୁ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି ।
- ଦୁର୍ଘଟଣା ମାମଲାରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପରିବାରଙ୍କୁ ୨ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଓ ଗୁରୁତର ଆହତ ହୋଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୫୦ ହଜାର ଟଙ୍କା ସହାୟତା ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଛି ।
- ନିଶାସକ୍ତ ବେପରୁଆ ଗାଡ଼ି ଚାଳକଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ଦଣ୍ଡ ସହ ଜେଲଦଣ୍ଡ ଭୋଗିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।
- ହେଲମେଟ୍ ଓ ସିଟ୍ବେଲ୍ସ ବ୍ୟବହାରକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି କରାଯାଇଛି ।
→ ଓଡ଼ିଶା ଗୁଡ୍ ସମରିଟାନ୍ ନୀତି, ୨୦୧୮:
- ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ଆହତଙ୍କୁ ତୁରନ୍ତ ମେଡ଼ିକାଲ ଚିକିତ୍ସା ପ୍ରଦାନ କରି ଜୀବନ ବଞ୍ଚାଇବାକୁ ଗୁଡ୍ ସମରିଟାନ୍ ନୀତି କୁହାଯାଏ ।
- ଏହି ନୀତିଦ୍ୱାରା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନ୍ୟର ଜୀବନ ବଞ୍ଚାଇବାର ମନୋଭାବ ନେଇ ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଗାଡ଼ିରେ ହସ୍ପିଟାଲକୁ ନେଇ ପାରିବେ । ଏଥିପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ପୋଲିସ୍ କିମ୍ବା ଡାକ୍ତରଙ୍କୁ ପରିଚୟ ଦେବା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ନୁହେଁ ।
- ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ୨୦୧୪ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କ୍ରମେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଉକ୍ତ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ କରିଛନ୍ତି ।
- ଗୁଡ୍ ସମରିଟାନ ପଲିସି ଅନୁଯାୟୀ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ଆହତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ପହଞ୍ଚାଇଲେ। ୨୦୦୦ ଟଙ୍କା ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
→ ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣ :
- ସଡ଼କ ପରିବହନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପେଟ୍ରୋଲ୍ ଓ ଡ଼ିଜେଲ ଭଳି ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ଭୂମିକା ରହିଛି ।
- ସେଥୁପାଇଁ ଗାଡ଼ିର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତ୍ରୁଟି ସୁଧାରିବା ଓ ଯାନବାହନ ଜନିତ ବିଷାକ୍ତ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ରୋକିବା ଲାଗି ବ୍ୟବସ୍ଥାକରିବା ।
- ଗାଡ଼ିର ଇନ୍ଧନ ବ୍ୟବହାର ଗାଡ଼ିର ଆକାର ଓ ପ୍ରକାରଭେଦ, ରାସ୍ତାର ଅବସ୍ଥା, ଟ୍ରାଫିକର ଘନତ୍ବ ଓ ଗତିଶୀଳତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।
- ସ୍ଥିର ଗାଡ଼ିର ଇଞ୍ଜିକୁ ଅଧ୍ୱ ସମୟ ଚାଲୁ ନ ରଖି, ତେଲଟାଙ୍କି ସଫା କରିବା, ଟାୟାରକୁ ସର୍ବଦା ଅନୁମୋଦିତ ପ୍ରେସରରେ ରଖୁବା, ଶୀତତାପ ଯନ୍ତ୍ରର ବ୍ୟବହାର ସୀମିତ କରିବା, ଅନୁମୋଦିତ ବେଗରେ ଗାଡ଼ି ଚଳାଇବା ଇତ୍ୟାଦି ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରିବ ।
Road Signs Mandatory signs:
Cautionary signs:
Informatory signs:
