Prasanna

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class English Solutions Test-1(A) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 English Solutions Test-1(A)

BSE Odisha 6th Class English Test-1(A) Text Book Questions and Answers

The figures in the right-hand margin indicate the marks for each question.

1. Write the following Odia names of the persons in English. [06]
(Teacher will give the names of six persons in Odia.)
Answer:
ଲାଲ ବାହାଦୂର ଶାସ୍ତ୍ରୀ | – Lal Bahadur Shastri
ବାଲ ଗଙ୍ଗାଧର ତିଲକ | – Bal Gangadhar Tilak
ସର୍ଦ୍ଦାର ଭାଲାଭଭାଇ ପଟେଲ | – Sardar Ballavabhai Patel
ହରେକୃଷ୍ଣ ମହାତ୍ମା – Harekrushna Mahatab
ଭୀମା ଭୋଇ – Bhima Bhoi
ପ୍ରାଣକୃଷ୍ଣ ପରଜା | – Pranakrushna Parija

2. Write the following place names in English. [06]
(Teacher will give names of six places in Odia.)
Answer:
ହିମାଳୟ – Himalaya
ପଞ୍ଜାବ – Punjab
ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ – Arunachal Pradesh
କୋଲକାତା – Kolkata
ବ୍ରହ୍ମପୁର – Berhampur
ବାଲାସୋର – Balasore

3. Your teacher will give a dictation of ten words. Write them in the space given below. [05]
Answer:
Grandfather      Ice-cream       Friend
Grandmother   Computer       Neighbour
Bread               Blackboard      Government
Mango

4. Given below are some words. Your teacher will read aloud five of them.
Tick those which s/he reads aloud. [05]
kite, paper, greedy, breakfast, tea, mugs, biscuits, cakes, conversation, heavey, squirrel.
[Listen to your teacher carefully and tick those words as he reads aloud.]

5. Your teacher will read aloud a paragraph. You listen to him/her and nil in the gaps. (Question with Answer) [08]
Answer:
The old man said, “I’ve taken two mugs of tea, and two liters of milk. I also took three tins of biscuits and five kilograms of cakes. And if I can catch you, I’ll eat you up .’’Then the old man caught the thin little boy and ate him up.

6. Match the words which sound alike at the end. (Question with Answer) [10]

7. Read the poem and answer the questions. [10]
I think mice
Are rather nice.
Their tails are long
Their faces small,
They haven’t any
Skins at all.

Question (i).
What is this poem about?
Answer:
This poem is about mice.

Question (ii).
Who is ‘I’ at the beginning of the poem?
Answer:
‘I’ at the beginning of the poem is the poet himself.

Question (iii).
What are the tails of mice like?
Answer:
The tails of mice are long.

Question (iv).
How are their faces?
Answer:
Their faces are small.

Question (v).
They haven’t any skint at all”- What does this line mean?
Answer:
‘‘They haven’t any skins at all”- This line means that mice have very thin skins.

8. Read the following paragraph and answer the questions in complete sentences. [20]
Once there lived a greedy fat old man. One day he got up at 6 a.m. and brushed his teeth at 6.30 a.m. He took tea at 7 a.m. and breakfast at 8.30 a.m. He took two mugs of tea and two liters of milk. Then he took three tins of biscuits and five big pieces of cake. After breakfast, he looked really very very fat.

Question (i).
What is this paragraph about?
Answer:
This paragraph is about a greedy fat old man.

Question (ii).
How was the old man?
Answer:
The old man was greedy and fat.

Question (iii).
When did he get up one day?
Answer:
One day he got up at 6 a.m.

Question (iv).
When did he brush his teeth?
Answer:
He brushed his teeth at 6.30 a.m.

Question (v).
What did he take at 7 a.m.?
Answer:
He took tea at 7 a.m.

Question (vi).
When did he take his breakfast?
Answer:
He took his breakfast at 8.30 a.m.

Question (vii).
How many mugs of tea did he take?
Answer:
He took two mugs of tea.

Question (viii).
How much milk did he take?
Answer:
He took two liters of milk.

Question (ix).
How many tins of biscuit did he take?
Answer:
He took three tins of biscuits.

Question (x).
How did he look like after breakfast?
Answer:
After breakfast, he looked really very very fat.

9. Read the following poem and answer the questions in complete sentences. [10]

For want of a nail,
the shoe was lost.
For want of a shoe,
the horse was lost.
For want of a horse,
the rider was lost.
For want of a rider,
the battle was lost.
For want of a battle,
the kingdom was lost.
And all for the want of a
horseshoe nail.

Question (i).
Why was the shoe lost?
Answer:
The shoe was lost for want of a nail.

Question (ii).
Why was the horse lost?
Answer:
The horse was lost for want of a shoe.

Question (iii).
Why was the rider lost?
Answer:
The rider was lost for want of a horse.

Question (iv).
Why was the battle lost?
Answer:
The battle was lost for want a rider.

Question (v).
Why was the kingdom lost?
Answer:
The kingdom was lost for want of a battle.

10. Read the following paragraph and answer the questions in a complete sentences. [20]
A son-in-law, after his marriage, was planning to visit his father-in-law’s house for the first time. A man from his village gave him the advice, “Use big and high-sounding words in your father-in-law’s house. Always sit on a high place. First say ‘No’ to any food given to you.”
He, therefore, used very long and high-sounding words. He told his mother-in-law, “You are the sweetest, kindest, greatest, and gentlest lady.” The mother-in-law was very much pleased to hear this. She praised her son-in-law in front of her neighbors for using high-sounding words and calling her the kindest and greatest lady.

Question (i).
What was the son-in-law’s plan?
Answer:
The son-in-law’s plan was to visit his father-in-law’s house.

Question (ii).
When was the son-in-law planning to visit his father-in-law’s house?
Answer:
After his marriage, the son-in-law was planning to visit his father-in-law’s house.

Question (iii).
Did he visit his father-in-law’s house before?
Answer:
No, he did not visit his father-in-law’s house before.

Question (iv).
Who advised him to do something at his in-law’s house?
Answer:
A man from his village advised him to do something at his in-law’s house.

Question (v).
What was the first advice?
Answer:
The first piece of advice was to use big and high-sounding words in his father-in-law’s house.

Question (vi).
What was the second advice for the son-in-law?
Answer:
The second piece of advice for the son-in-law was always to sit on a high place.

Question (vii).
What was the third piece of advice for the son-in-law?
Answer:
The third piece of advice for the son-in-law was first to say ‘No’ to any food given to him.

Question (viii).
What did he tell his mother-in-law?
Answer:
He told his mother-in-law that she was the sweetest, kindest, greatest and gentlest lady.

Question (ix).
How did the mother-in-law feel to hear his words?
Answer:
The mother-in-law was very much pleased to hear his words.

Question (x).
What did she do?
Answer:
She praised her son-in-law in front of her neighbors for calling her the kindest and greatest lady.

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class English Solutions Test-1 Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 English Solutions Test-1

BSE Odisha 6th Class English Test -1 Text Book Questions and Answers

• The figures in the right-hand margin indicate the marks for each question.

1. Write the following Odia names of the persons in English.
(Teacher will give the names of six persons in Odia.) [06]

Answer:
ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ – Mahatma Gandhi
ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ | – Jawaharlal Nehru
ସୁଭାଷ ବୋଷ | – Subhas Bose
ଗୋପାବନ୍ଧୁ ଦାସ – Gopabandhu Das
ମଧୁସୂଦନ ଦାସ – Madhusudan Das
ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ – Biju Patnaik

2. Write the following place names in English.
(Teacher will give names of six places in Odia.) [06]

Answer:
ଦିଲ୍ଲୀ – Delhi
କାଶ୍ମୀର – Kashmir
ଅୟୋଧ୍ୟା – Ayodhya
ଆସାମ | – Assam
ଭୁବନେଶ୍ୱର – Bhubaneswar
କଟକ | – Cuttack

3. Your teacher will give a dictation of ten words. Write them in the space given below. [05]

Answer :
School     Mother     Town
Book        House      Temple
Teacher    Village      God
Father

4. Given below are some words. Your teacher will read aloud five of them. Tick those which s/he reads aloud. [05]
house, gentle, great, night, cotton, lemon, nibble, thief, delicious, curry, kingdom, nail, battle, ground.
[Listen to your teacher and tick those words your teacher reads aloud.]

5. Your teacher will read aloud a paragraph. You listen to him/her and fill in the gaps. [08]
(Question with Answer)
Next ____________the son-in-law was ___________to leave for his ______________ . The bamboo _____________came to his ___________________. He thought of_____________ bamboo curry at home. But ________________ did not have _______________________.
Answer:
Next day the son-in-law was about to leave for his home. The bamboo curry came to his mind. He thought of cooking bamboo curry at home. But they did not have bamboo.

6. Match the words which sound alike at the end. (Question with Answer) [10]
(i)

Answer:

(ii)

Answer:

7. Read the poem and answer the questions. [10]

A kite on the ground
Is just paper and string
But up in the air
Will dance and sing.
A kite in the air
Will dance and caper
But back on the ground
Is just string and paper.

Question (a).
What is this poem about?
Answer:
This poem is about a kite.

Question (b).
What does it do when up in the air?
Answer:
When Up in the air, it will dance and sing.

Question (c).
What is it when it is on the ground?
Answer:
When on the ground, it is just paper and string.

Question (d).
Do you like flying a kite?
Answer:
Yes, I like flying a kite very much.

Question (e).
What are kites normally made of?
Answer:
Normally, kites are made of paper and string.

8. Read the following paragraph and answer the questions in complete sentences. [20]
A son-in-law after his marriage was planning to visit his father-in-law for the first time. A man from his village gave him some advice, “Use big and high-sounding words in your father-in-law’s house. Always sit in a high place. First, say ‘no’ to any food given to you.’’

Question (a).
What is the paragraph about?
Answer:
The paragraph is about a son-in-law.

Question (b).
What was he planning?
Answer:
He was planning to visit his father-in-law’s house.

Question (c).
When was he planning?
Answer:
He was planning after his marriage.

Question (d).
Had he gone to his father-in-law’s house before?
Answer:
No, he had not gone to his father-in-law’s house before.

Question (e).
Who gave him some advice?
Answer:
A man from his village gave him some advice.

Question (f).
How many pieces of advice did he give?
Answer:
He gave three pieces of advice.

Question (g).
What was the first advice?
Answer:
The first piece of advice was to use big and high-sounding words in his father-in-law’s house.

Question (h).
What was the second piece of advice?
Answer:
The second piece of advice was always to sit in a high place.

Question (i).
What was the third piece of advice?
Answer:
The third piece of advice was first to say ‘no’ to any food given to him.

Question (j).
Will he carry out the advice?
Answer:
Yes, he will carry out the advice.

9. Read the following poem and answer the questions in complete sentences. [10]

I woke up this morning
And I got out of bed,
Then I took a cup of tea
And ate a slice of bread.
1 went to the bus stop
And caught the bus to school,
On my way back it rained
And the weather was cool.

Question (i).
Who is T in the poem?
Answer:
T in the poem is the poet.

Question (ii).
What did s/he take after getting up?
Answer:
After getting up, s/he took a cup of tea.

Question (iii).
What did s/he eat?
Answer:
S/he ate a slice of bread.

Question (iv).
How did s/he go to school?
Answer:
S/he went to school by bus.

Question (v).
What happened on his / her way back?
Answer:
On his/her way back, it rained and the weather was cool.

10. Read the following paragraph and answer the questions in complete sentences. [20]
There was a crow and there was a cuckoo. They lived together happily. The crow was hard-working. But the cuckoo was very lazy. The crow brought food. The cuckoo only ate. The crow built a nest. She laid her eggs there. The cuckoo also wanted to lay eggs. But she had
not built a nest. One day the crow was not in her nest. The cuckoo threw away the eggs and laid her own eggs there. The crow did not know this. She sat over the eggs for some days. Young ones came out. She took care of them. But when the young ones grew? up, they sang like cuckoos. So she drove them away. From that day the crow always drives away the cuckoo.

Question (i).
What is this paragraph about?
Answer:
This paragraph is about a crow and a cuckoo.

Question (ii).
Who was lazy?
Answer:
The cuckoo was very lazy.

Question (iii).
Who was hard-working?
Answer:
The crow was hard-working.

Question (iv).
Who brought food?
Answer:
The crow brought food.

Question (v).
Who ate it?
Answer:
The cuckoo only ate it.

Question (vi).
Who built a nest?
Answer:
The crow built a nest.

Question (vii).
What did the cuckoo do with the eggs of the crow?
Answer:
The cuckoo threw away the eggs of the crow and laid her own eggs there.

Question (viii).
Whose young ones the crow was taking care of?
Answer:
The crow was taking care of the young ones of the cuckoo.

Question (ix).
When did she come to know about this?
Answer:
When the young ones grew up and sang like cuckoos, she (crow) came to know about this.

Question (x).
Why could not she recognize them before?
Answer:
She (the crow) could not recognize them before because in her absence the cuckoo had thrown away her eggs and laid her (cuckoo’s) own eggs there. Further, the young ones of the crow and the cuckoo look alike.

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Maths Solutions Geometry Chapter 1 ଜ୍ୟାମିତିରେ ସାଦୃଶ୍ୟ Ex 1(a) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Maths Solutions Geometry Chapter 1 ଜ୍ୟାମିତିରେ ସାଦୃଶ୍ୟ Ex 1(a)

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(a) ବିମ୍ନ ଟିତ୍ର (a) 6ର L₁ || L₂ || L₃ ଏର୍ଚ T₁ ଓ T₂ ଛେଦ ଦା |
(i) AB = 2 6ସ.ର୍ମି., BC = 3 6ସ.ର୍ମି. ଓ DE = 3 6ସ.ର୍ମି. 6ହ6ଲ EF = ……….|
(ii) DE = 6 6ସ.ର୍ମି., EF = 8 6ସ.ର୍ମି. ଓ BC = 6 6ସ.ର୍ମି. 6ହ6ଲ AC = ……….|

(b) ଗପଭୋକ୍ତ ତିତ୍ର (b) 6ର L₁ || L₂ || L₃ ଏବଂ T₁ ଓ T₂ ଛେଦକ |
(i) AB = 1.5 × BC ହେଲେ, \(\frac { EF }{ FD }\) = ……………..
(ii) \(\overline{\mathrm{AC}}\) ର ମଧ୍ୟବିରୁ B 6ହ6ଲ, EF ର ……… ମୁଶ 6ହରଛି FD|
Solution:
(a) (i) L₁ || L₂ || L₃ ⇒ \(\frac { AB }{ BC }\) = \(\frac { DE }{ EF }\)
⇒ \(\frac { 2 }{ 3 }\) = \(\frac { 3 }{ EF }\) ⇒ EF = \(\frac{3 \times 3}{2}\) 6 ସ.ମି. = 4.5 6ସ.ମି.

(ii) L₁ || L₂ || L₃ ଏବଂ T₁ ଓ T₂ ରୁକଚି 6ଛଦକ |
∴ \(\frac { DE }{ EF }\) = \(\frac { AB }{ BC }\) ⇒ \(\frac { 6 }{ 8 }\) = \(\frac { AB }{ 6 }\)
⇒ AB = \(\frac{6 \times 6}{8}\) = 4.5 6ସ.ମି. |
AC = AB + BC = 4.5 6ସ.ମି. + 6ସ.ମି. = 10.5 6ସ.ମି. |

(b) (i) ଏଠ।6ର L₁ || L₂ || L₃ ଏରଂ T₁ ଓ T₂ ଦୁଲଟି 6ଚ୍ଚଦକ |
\(\frac { AB }{ BC }\) = \(\frac { DE }{ EF }\) ⇒ \(\frac { 3 }{ 2 }\) = \(\frac { DE }{ EF }\)
⇒ \(\frac{3+2}{2}\) = \(\frac{\mathrm{DE}+\mathrm{EF}}{\mathrm{EF}}\) ⇒ \(\frac { DE }{ EF }\) = \(\frac { 5 }{ 2 }\) ⇒ \(\frac { EF }{ DF }\) = \(\frac { 2 }{ 5 }\)

(ii) \(\overline{\mathrm{AC}}\) ର ମଧ୍ୟ ଦିନୁ B ଅର୍ଥ।ତ୍ AB = BC
\(\frac { EF }{ FD }\) = \(\frac { BC }{ AC }\) = \(\frac{\mathrm{BC}}{\mathrm{AB}+\mathrm{BC}}\) = \(\frac { BC }{ 2BC }\) = \(\frac { 1 }{ 2 }\) ⇒ 2EF = FD>
ଅର୍ଥାତ୍ EF ଭ 2 ଣ୍ଣଣ 6ଦ୍ରଣଛି FD |

Question 2.
ଟିତ୍ର6ର L₁ || L₂ || L₃ ଏବଂ T₁ ଓ T₂ ଦୁଲଟି 6ଚ୍ଛଦକ | L₂ ଓ L₃ ରପ6ର ପ୍ଥଥ।କୁ6ର G ଓ H ଦିହୁ ରିଜିତ 6 ପ୍ପପତି BC = AD ଏବଂ CH = BE;

ପ୍ରମାଣ କର 6ଯ
(i) DG : EH = DE : EF
(ii) (DG + EH) : EH = DF : EF
Solution:
ଦଉ : L₁ || L₂ || L₃ ଏବଂ T₁ ଓ T₂ ଦୁକଟି 6ଚ୍ଛଦକ ଯଥାସ୍ତ6ମ L₁, L₂ ଓ L₃ କୁ A,B,C ଓ D,E,F ଦିନ୍ଦ6ର 6ଚ୍ଛଦକ6ର | L₂ ରପ6ର G ଏକ ଦିବ୍ର 6ସ୍ ପରି BG = AD ଏର୍ବ L₃ ରପ6ର H ଏକ ଦିନ୍ଦୁ 6ନ୍ଦ୍ ପରି CH = BE |
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ :
(i) DG : EH = DE : EF
(ii) (DG + EH) : EH = DF : EF

ଅକ୍ଳଜ : \(\overline{\mathrm{DG}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{EH}}\) ଅଲ୍ଲବ ଦବାପାର |
ପ୍ତମାଣ : (i) AD = BG (ଦର) \((\overline{\mathrm{AD}} \| \overline{\mathrm{BG}})\), ∵ L₁ || L₂ (ଦର)
⇒ ABGD ଏକ ସାମାତ୍ରତିଦ ଚିତ୍ର | AB = DG
6ସଦୃପତି BEHC ଏକ ସାମାତ୍ର ଚିତ୍ର ଓ BC = EH
∴ \(\frac { DG }{ EH }\) = \(\frac { AB }{ BC }\) …(1)
ପୁନଣ୍ଡ \(\frac { AB }{ BC }\) = \(\frac { DE }{ EF }\) ⇒ \(\frac { DG }{ EH }\) = \(\frac { DE }{ EF }\) (1ରୁ) (ପ୍ରମାଣିତ)

(ii) ପୁଫରୁ ପ୍ରମାଣିର \(\frac { DG }{ EH }\) = \(\frac { DE }{ EF }\) ⇒ \(\frac{\mathrm{DG}+\mathrm{EH}}{\mathrm{EH}}\) = \(\frac{\mathrm{DE}+\mathrm{EF}}{\mathrm{EF}}\) (Componendo ଦ୍ଦାରା )
⇒ \(\frac{\mathrm{DG}+\mathrm{EH}}{\mathrm{EH}}\) = \(\frac { DF }{ EF }\) (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 3.
ନିମ୍ନ ଚିତ୍ରରେ L₁ || L₂ || L₃ ଏବଂ T₁, ଓ T₂, ଦୁଇଟି ଛେଦକ । ଯଦି AB = BC ହୁଏ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ 2 BE = AD + CF |
Solution:
ଦତ୍ତ : L₁ || L₂ || L₃ ଛେଦକ T₁ ଓ T₂ , L₁, L₂, ଓ L₃, କୁ ଯଥାକ୍ରମେ A, B, C ଓ D, E, F ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରେ ଏବଂ AB = BC |
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : 2BE = AD + CF
ଅକନ : E ଦିଦୁ ମଧ୍ୟ6ଦକ AC ସମାତ ତା6ଦ ଅଜିତ ବେଡା L₁ || L₃ କୁ ଯଥାକୁ6ମ X ଓ Y ଦିଦ6ର 6ଛଦକ୍ଳରୁ |

ଅଙ୍କନ : E ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟଦେଇ \(\overline{\mathrm{AC}}\)ସହ ସମାନ୍ତର ଭାବେ ଅଙ୍କିତ ରେଖା L₁ ଓ L₃, କୁ ଯଥାକ୍ରମେ X ଓ Y ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରୁ ।

Question 4.
ଚିତ୍ରରେ L₁ || L₂ || L₃, ଏବଂ T₁, ଓ T₂, ଦୁଇଟି ଛେଦକ । L₁, L₂, ଓ L₃, କୁ ଛେଦକ T₁, ଯଥାକ୍ରମେ A, B ଓ C ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରେ ଏବଂ L₁, L₂, ଓ L₃, କୁ ଛେଦକ T₂, ଯଥାକ୍ରମେ D, E ଓ F ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରେ । DE = EF ହେଲେ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, CF – AD = 2 EB । (ସୂଚନା : AF ଅଙ୍କନ କର)

Solution:
ଦତ୍ତ : L₁ || L₂ || L₃ ଏବଂ T₁, ଓ T₂, ଦୁଇଟି ଛେଦକ ଯଥାକ୍ରମେ L₁, L₂, ଓ L₃, କୁ A, B, C ଓ D, E, F ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରେ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : CF – AD = 2EB.
ଅଙ୍କନ : \(\overline{\mathrm{AF}}\) ଅଙ୍କନ କର । B ବିନ୍ଦୁରୁ \(\overline{\mathrm{AF}}\) ସହ ସମାନ୍ତର ଭାବେ ଅଙ୍କିତ ରେଖା \(\overline{\mathrm{FC}}\) କୁ ଓ ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରୁ ।
\(\overline{\mathrm{AF}}\), L₂, କୁ H ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରୁ ।

ପ୍ରମାଣ : DE = EF (ଦଣ) ଓ \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{BE}}\) || \(\overline{\mathrm{AD}}\) (∵ L₂ || L₁)
⇒ AH = HF,
ଦର୍ମାବ AH = HF ଓ \(\overline{\mathrm{BH}}\) || \(\overline{\mathrm{CF}}\) ⇒ AB = BC
\(\overline{\mathrm{BG}}\) || \(\overline{\mathrm{AF}}\) (ଅକo) ⇒ CG = GF ⇒ CF = 2GF △AFD 6ର H ଓ E ଯଥାକ୍6ମ \(\overline{\mathrm{AF}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{DF}}\) ର ମଧ୍ୟଦିଦୁ
⇒ \(\overline{\mathrm{EH}}\) || \(\overline{\mathrm{AD}}\)
∴ ଦଘଣପଷ୍ଟ = CF – AD = 2GF – 2HE
= 2BH – 2HE (∵ GF = BH)
= 2(BH – HE) = 2BE = ଦାମପଖ (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 5.

(i) ଭପରିସ୍ଥ ଚିତ୍ର (a) 6ର A – D – B ଏବଂ A – E – C | m∠DAE = 50°, m ∠AED = m∠ABC = 65° | AD = 3 6ସ.ମି., AE : EC = 2 : 1 6ଦୃ6କ, \(\overline{\mathrm{DB}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{AB}}\) ର 6ଦିଘ୍ୟ ବ୍ଶଷଯ ଦର |
(ii) ଉପରିସ୍ଥ ବିତ୍ର (b) 6ର \(\overline{\mathrm{MN}}\) || \(\overline{\mathrm{QR}}\), NR = \(\frac { 2 }{ 5 }\) PR ଏବଂ PQ = 10 6ସ. ମି. 6ଦୃ6କ, PM ଓ QM କିଣପ୍ର କର |
(iii) କପଟାସ୍ଟ ଚିତୃ (b) 6ର PM = \(\frac { 1 }{ 2 }\) PQ, NR = 1.2 6ସ.ମି. ଓ \(\overline{\mathbf{M N}} \| \overline{\mathbf{Q R}}\) 6 ଦୁ6 କ, PR ଷ୍ଟିର କର
Solution:
(i) △ ADE 6ର m∠AD = 180° – (50° + 65°) = 65°
∠ADE ≅ ∠ABC ⇒ \(\overline{\mathrm{DE}} \| \overline{\mathrm{BC}}\)

⇒ \(\frac{AD}{DB}\) = \(\frac{AE}{EC}\) = \(\frac { 2 }{ 1 }\)
⇒ \(\frac{3}{DB}\) = \(\frac { 2 }{ 1 }\) ⇒ DB = \(\frac { 3 }{ 2 }\) 6ପ.ମି. = 1.5 6ସ.ମି
AB = AD + DB = 3 6ସ.ମି. + 1.5 6ସ.ମି = 4.5 6ସ.ମି. |

(ii) \(\overline{\mathrm{MN}}\) || \(\overline{\mathrm{QR}}\) (ଦଉ)
\(\frac { PM }{ MQ }\) = \(\frac { PN }{ NR }\) ⇒ \(\frac{P M+M Q}{M Q}\) = \(\frac{\mathrm{PN}+\mathrm{NR}}{\mathrm{NR}}\)

⇒ \(\frac { PQ }{ MQ }\) = \(\frac { PR }{ NR }\) ⇒ \(\frac { 10 }{ MQ }\) = \(\frac{\mathrm{PR}}{\frac{2}{5} \mathrm{PR}}\)
⇒ \(\frac { 10 }{ MQ }\) = \(\frac { 5 }{ 2 }\)
⇒ MQ = \(\frac{10 \times 2}{5}\) 6ସ.ମି. = 4 6ସ.ମି. |
PM = PQ – MQ = 10 6ସ.ମି. – 4 6ସ.ମି. = 6 6ସ.ମି. |
∴ \(\overline{\mathrm{PM}}\) \(\overline{\mathrm{QM}}\) ର ଦେଶ ଯଥାଦୃ6ମ 6 6ସ.ମି. ଓ 4 6ସ.ମି.|

(iii) \(\overline{\mathrm{MN}}\) || \(\overline{\mathrm{QR}}\) , PM = \(\frac { 2 }{ 3 }\) PQ
⇒ MQ = PQ – PM = PQ – \(\frac { 2 }{ 3 }\) PQ = \(\frac { 1 }{ 3 }\) PQ

⇒ \(\frac { 1.2 }{ PR }\) = \(\frac{\frac{1}{3} \mathrm{PQ}}{\mathrm{PQ}}\) ⇒ \(\frac { 1.2 }{ PR }\) = \(\frac { 1 }{ 3 }\)
⇒ PR = 1.2 × 3 6ସ.ମି. = 3.6 ସେ.ମି. |
∴ \(\overline{\mathrm{PR}}\) ର 6ଦଣu = 3.6 ପେ.ପି. |

Question 6.
(i) △ABC 6ର, \(\overline{\mathbf{AB}}\) ଓ \(\overline{\mathbf{AC}}\) ର ମଧତିହୁ ଯଥାକ୍ର6ମ X ଓ Y 6ହ6କ, ଦଶାଥ 6ଯ \(\overline{\mathbf{X Y}} \| \overline{\mathbf{B C}}\) |
(ii) ଏକ ତ୍ରିସ୍ତକର 6ଣାଟିଏ ତାଦୃତ ମଧ୍ୟଝିହୁ 6ଦକ ଅଠ୍ୟ ଏଜ ଚାହପ୍ତତି ଅଜାଡ ସମାତର 6ରଖା, ତୃତୀୟ ବlନୁ ସମକ୍ରିଖଶ୍ନ କ6ର |
(iii) 6ଣାଟିଏ ପମ6କାଣା ତ୍ରିହ୍ନର ଦଶାବ ମଧ୍ୟବିଦୁ ଅଠ୍ୟ ଏବ୍ଲ ଗ୍ଲାସ୍ଥଗି ସମସ୍ତିଖଣ୍ଡକ6ର , ପ୍ରମାଣ କର |
Solution:

Question 7.
△PQR ରେ, \(\overline{\mathbf{PQ}}\) ଓ \(\overline{\mathbf{QR}}\) ବାହୁଦ୍ୱୟର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଯଥାକ୍ରମେ M ଓ N । \(\overline{\mathbf{PR}}\) ଉପରିସ୍ଥ S ଯେକୌଣସି ଏକ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ \(\overline{\mathbf{MN}}\), \(\overline{\mathbf{QS}}\) କୁ ସମର୍ଦ୍ଦିଖଣ୍ଡ କରିବ ।
Solution:
ଦତ : △PQR 6ର \(\overline{\mathbf{PQ}}\) ଓ \(\overline{\mathbf{QR}}\) ର ମଧ୍ୟବିଦୁ ଯଥାଦୃ6ମ M ଓ N | \(\overline{\mathbf{PR}}\) ଭପରିସ୍ଥ ‘S’ ଏକ ବିଦୁ | \(\overline{\mathbf{QS}}\) ଓ \(\overline{\mathbf{MN}}\) ର 6ଛଦଦିଦୁ O |
ସ୍ତାମାଶ୍ୟ : OQ = OS

ପ୍ରମାଣ : \(\frac { QM }{ MP }\) = 1 (∵ QM = MP (ଦର) )
\(\frac { QN }{ NR }\) = 1 (∵ QN = NR (ଦର) )
⇒ \(\frac { QM }{ MP }\) = \(\frac { QN }{ NR }\) ⇒ \(\overline{\mathrm{MN}} \| \overline{\mathrm{PR}}\)
\(\overline{\mathrm{MO}} \| \overline{\mathrm{PS}}\) (∵ \(\overline{\mathrm{MN}} \| \overline{\mathrm{PR}}\) )
⇒ \(\frac { QM }{ MP }\) = \(\frac { QO }{ OS }\) ⇒ 1 = \(\frac { QO }{ OS }\) (∵ \(\frac { QM }{ MP }\) = 1)
⇒ OQ = OS (ପ୍ତମାଣିତ)

Question 8.
ABCD ଣ୍ଠାପିଲିଷ୍ଟମ6ର \(\overline{\mathbf{AB}} \| \overline{\mathbf{CD}}\) | ଲଣ \(\overline{\mathbf{AC}}\) ଓ \(\overline{\mathbf{BD}}\) ର 6ବ୍ଳଦଦିନ୍ଦି P 6ଦୃ6କ , ପ୍ତମାଶା କର 6ମ
(i) AP : PC = BP : PD
(ii) CP : AC = DP : BD |
Solution:

Question 9.
ABCD ଗ୍ରାପିଦିକ୍ଷ୍ମମ6ର \(\overline{\mathbf{AB}}\) || \(\overline{\mathbf{DC}}\) ଏର \(\overline{\mathbf{AD}}\) ର ମଧ୍ୟତିଦୁ P | \(\overline{\mathbf{AB}}\) ସଦୃ ସାପବ୍ଦର ଉ6ର ଅବିର \(\overleftrightarrow{\mathbf{P Q}}\) \(\overline{\mathbf{BC}}\) କ Q ଦିହି6ର 6ଛଦନ6କ , ପ୍ରମାଣ ଦ୍ଦର 6ଯ Q 6ଦୃରଚି \(\overline{\mathbf{BC}}\) ର ମଧ୍ୟନିନ୍ଦୁ |
Solution:

Question 10.
ABCD ଉପରୋକ୍ତ \(\overline{\mathrm{AB}}\) , \(\overline{\mathrm{BC}}\) , \(\overline{\mathrm{CD}}\) ,ଓ \(\overline{\mathrm{DA}}\) ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ସର୍ବସମ P, Q, R ଓ S |
(a) ପ୍ରମାଣ କର ଯେ PORS ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ।
(b) ଉପରୋକ୍ତ ଚତୁର୍ଭୁଜ ABCD ର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ଲମ୍ବ ହେଲେ, ପ୍ରମାଣକର ଯେ PORS ଏକ ଆୟତ ଚିତ୍ର ।
Solution:
(a) ଦତ୍ତ : ABCD ଉପରୋକ୍ତ \(\overline{\mathrm{AB}}\) , \(\overline{\mathrm{BC}}\) , \(\overline{\mathrm{CD}}\) , ଓ \(\overline{\mathrm{DA}}\) ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ସର୍ବସମ P, Q, R ଓ S |
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : PORS ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ।
ଅଙ୍କନ : \(\overline{\mathrm{BD}}\) ଅଙ୍କନ କରାଯାଉ ।
ପ୍ରମାଣ : △ABD ରେ \(\overline{\mathrm{AB}}\) ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ P ଓ \(\overline{\mathrm{AD}}\) ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ S ।
\(\frac { AP }{ BP }\) = 1 (∵ AP = BP (ଦତ୍ତ))
ସେହିପରି ଧୂ) \(\frac { AS }{ SD }\) = 1 (∵ AS = SD (ଦତ୍ତ))

∴\(\frac { AP }{ BP }\) = \(\frac { AS }{ SD }\) ⇒ \(\overline{\mathrm{PS}}\) || \(\overline{\mathrm{BD}}\)
ସେହିପରି ପ୍ରମାଣ କରାଯାଇ ପାରିବ \(\overline{\mathrm{QR}}\) || \(\overline{\mathrm{BD}}\) |
\(\overline{\mathrm{PS}}\) || \(\overline{\mathrm{BD}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{QR}}\) || \(\overline{\mathrm{BD}}\)
\(\overline{\mathrm{PS}}\) || \(\overline{\mathrm{QR}}\)
\(\overline{\mathrm{AC}}\) ଅଙ୍କନ କରି ସେହିପରି ପ୍ରମାଣ କରାଯାଇ ପାରେ ଯେ \(\overline{\mathrm{PQ}}\) || \(\overline{\mathrm{SR}}\) |
∴ PORS ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର |

(b) ଦତ୍ତ : ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜରେ \(\overline{\mathrm{AC}}\) ⊥ \(\overline{\mathrm{BD}}\) | \(\overline{\mathrm{AB}}\), \(\overline{\mathrm{BC}}\), \(\overline{\mathrm{CD}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{DA}}\) ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଯଥାକ୍ରମେ P, Q, R, S |
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : PORS ଏକ ଆୟତଚିତ୍ର ।
ପ୍ରମାଣ : ମନେକର \(\overline{\mathrm{AC}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{BD}}\) ଛେଦବିନ୍ଦୁ ( ଏବଂ \(\overline{\mathrm{PS}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{AC}}\) ର ଛେଦବିନ୍ଦୁ X ।

(a) ର ଅନୁରୂପ ପ୍ରମାଣ ଦ୍ଵାରା PORS ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର 6ଚିତ୍ର ।
m∠AOB = 90° ⇒ m∠PXO = 90°
(∵ \(\overline{\mathrm{PS}}\) || \(\overline{\mathrm{BD}}\))
m∠XPXQ = 90° (∵ \(\overline{\mathrm{PQ}}\) || \(\overline{\mathrm{AC}}\))
∴ PQRS ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ |

Question 11.
ନିମ୍ନ ଚିତ୍ରରେ △ABC ର \(\overline{\mathrm{BA}}\) ବାହୁ ସହ \(\overline{\mathrm{CM}}\) ସମାନ୍ତର, \(\overline{\mathrm{AB}}\) ର ପ୍ରାମାବିନ୍ଦୁ P | \(\overline{\mathrm{PQ}}\) || \(\overline{\mathrm{AC}}\), \(\overline{\mathrm{QR}}\) || \(\overline{\mathrm{CM}}\); ସାମାନ୍ତରିକ ମେ
\(\overline{\mathrm{PR}}\) || \(\overline{\mathrm{AM}}\) |
Solution:
ଦତ୍ତ : △ABC ରେ \(\overline{\mathrm{BA}}\) || \(\overline{\mathrm{CM}}\), AP = BP,
\(\overline{\mathrm{PQ}}\) || \(\overline{\mathrm{AC}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{QR}}\) || \(\overline{\mathrm{CM}}\)
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : \(\overline{\mathrm{PR}}\)||\(\overline{\mathrm{AM}}\)
ପ୍ରମାଣ : △ABC ରେ \(\overline{\mathrm{PQ}}\) ||\(\overline{\mathrm{AC}}\) (ଦତ୍ତ) ।

⇒ \(\frac { BP }{ AP }\) = \(\frac { BQ }{ QC }\)
△BCM ରେ \(\overline{\mathrm{QR}}\) ||\(\overline{\mathrm{CM}}\) (ଦତ୍ତ) ।
⇒ \(\frac { BQ }{ QC }\) = \(\frac { BR }{ RM }\) ……(i)
∴ (i) ଓ (ii)ରୁ \(\frac { BP }{ AP }\) = \(\frac { BR }{ RM }\)
△BCM ରେ \(\frac { BP }{ AP }\) = \(\frac { BR }{ RM }\) ⇒ \(\overline{\mathrm{PR}}\) ||\(\overline{\mathrm{AM}}\) (ପ୍ରମାଣିତ)
ତ୍ରିଭୁଜର କୋଣର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଆଲୋଚନା

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଓ ଏହାର ପ୍ରଭାବ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଓ ଏହାର ପ୍ରଭାବ

Question 1.
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର, ସୁଇଚ୍ ଆଦି ସଜାଡ଼ିଲାବେଳେ ରବର ଜୋତା ପିନ୍ଧନ୍ତି କାହିଁକି ?
Solution:
(i) ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଅଟେ । ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର, ସୁଇଚ୍ ଆଦି ସଜାଡ଼ିଲାବେଳେ ଆମ ଶରୀର ଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଭୂମିକୁ ସ୍ପର୍ଶକଲେ । ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଆଘାତ ଲାଗିବ । ଫଳରେ ମୃତ୍ୟୁର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏଡ଼ାଇ ସଜାଡ଼ିଲାବେଳେ |
(ii) ରବର ଜୋତା ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ହେତୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଆମ ଦେହ ଦେଇ ଭୂମିକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିପାରିବ ନାହିଁ । ଆମକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଆଘାତ ଲାଗିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ସଜାଡ଼ିଲାବେଳେ ରବର ଜୋତା ପିନ୍ଧାଯାଏ ।

Question 2.
ଘରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଉପରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଆଚ୍ଛାଦନ ଦିଆଯାଇଥାଏ କାହିଁକି ?
(i) ଘରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚଳ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଓ ଏହା ଯୋଡ଼ିକିଆ ତାର ମଧ୍ୟଦେଇ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ । ଗୋଟିକରେ ଧନାତ୍ମକ ଓ ଅନ୍ୟଟିରେ ଋଣାତ୍ମକ ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ । ଏଦୁଇଟି ପରସ୍ପର ଯୋଡ଼ି ହୋଇଗଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭ୍ରାଟ ଘଟିବ ।
(ii) ପୁନଶ୍ଚ ଦୁଇ ତାର ଉନ୍ମୁକ୍ତ ରହିଲେ ଆମ ଶରୀର ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଆମକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଧକ୍କା ଲାଗି ମୃତ୍ୟୁ ହେବା ମଧ୍ଯ ଅସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।
(iii) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ର କୁପରିବାହୀ । ତେଣୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଉପରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ର ଆଚ୍ଛାଦନ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରଦ୍ଵୟ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଆଚ୍ଛାଦନ ଭିତରେ ରହିବାରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭ୍ରାଟ ବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଧକ୍କାରୁ ରକ୍ଷା ମିଳେ ।

Question 3.
ବୈଜ୍ଞାନିକ କାରଣ ଦର୍ଶାଅ :
ଅତି ପୁଲକ ଧାତୁ ଲୁହାକ୍ଲ ବିଜୁପତ୍ ପରିତାହାଇ କରାଯାଏ ନାହିଁ କାହକି ?
Solution:
(i) ଲୁହା ଅତି ସୁଲଭ ଧାତୁ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କ୍ଷମତା ଖୁବ୍ କମ୍ ।
(ii) ଲୁହାର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କ୍ଷମତା ଆଲୁମିନିୟମ୍‌ର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କ୍ଷମତାର ପ୍ରାୟ ଚାରିଭାଗରୁ ଏକଭାଗ । ତେଣୁ ଲୁହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହୀ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ନାହିଁ ।

ବସ୍ତୁନିଷ୍ ପ୍ରଣୋଉର :

I. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) କୌଣସି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥକୁ ମୁଦିତ ବା ମୁକ୍ତ କରିବାକୁ _________ ର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।
(ii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିବା ବଡ଼ ଗାରଟି ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଗ୍ର ସଙ୍କେତ ରୂପେ ଏବଂ ଛୋଟ ଗାରଟି _________ ଅଗ୍ରର ସଙ୍କେତ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
(iii) ଯେଉଁଠି ଗୋଟିକରୁ ଅଧ‌ିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ, ସେହି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ _________ କୁହାଯାଏ ।
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇକୁ _________ କଲେ ବିଜୁଳି ବତୀଟି ଜଳେ ।
(v) _________ ମାର୍କ ଥ‌ିବା ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଉପକରଣ କ୍ରୟ କରିବା ଉଚିତ୍ ।
(vi) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହୀ ତାର ଉପରେ କୁପରିବାହୀ ପଦାର୍ଥର ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଆବରଣକୁ _________ କୁହାଯାଏ ।
(vii) ବର୍ତମାନ ଫ୍ୟୁଜ୍ ବଦଳରେ _________ କୁହାଯାଏ ।
(viii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ବେଳେ ତାରଟି ଚୁମ୍ବକ ପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ, ଏହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର _________ କୁହାଯାଏ ।
(ix) କେତେକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରରେ ବିଦ୍ୟୁତ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ତାହା ଉତ୍ତପ୍ତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ ସ୍ରୋତର. _________ କୁହାଯାଏ ।
(x) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରଭାବ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପ୍ରଥମେ ବୈଜ୍ଞାନିକ _________ ପରୀକ୍ଷା କରିଥିଲେ ।
Solution:
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍,
(ii) ବିଯୁକ୍ତ,
(iii) ବ୍ୟାଟେରୀ,
(iv) ମୁଦିତ,
(v) ISI,
(vi) ରୋଧନ,
(vii) ମିନିଏଚର ସର୍କିଟ୍ ବ୍ରେକର (MCB),
(viii) ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରଭାବ,
(ix) ତାପୀୟ ପ୍ରଭାବ,
(x) ହାନ୍ସ କ୍ରିଷ୍ଟିୟାନ ଓରଷ୍ଟେଡ୍

II. ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ନ ବଦଳାଇ ଭ୍ରମଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କର ।
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ଅଧିକ ମାତ୍ରାର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ଫ୍ୟୁଜ୍ ତାରଟି ସେହିପରି ରହିଥାଏ ।
(ii) ଗୋଟିଏ କାଠ ସ୍କୃ ଉପରେ ରୋଧ୍ବ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଗୁଡ଼ାଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ କଲେ ତାହା ଲୁହାଗୁଣ୍ଡକୁ ଆକର୍ଷଣ କରିବ ।
(iii) ବ୍ୟାଟେରୀର ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ ସେଲର ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଗ୍ର ଅନ୍ୟ ସେଲ୍‌ର ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଗ୍ର ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲର ସଂକେତରେ ବଡ଼ ଗାରଟି ବିଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଗ୍ର ଦର୍ଶାଇଥାଏ ।
(v) ଏକାଧ୍ଵ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍‌ର ସଂଯୋଗକୁ ସୁଇଚ୍ କୁହାଯାଏ ।
Solution:
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ଅଧିକ ମାତ୍ରାର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ଫ୍ୟୁଜ୍ ତାରଟି ତରଳିଯାଏ ।
(ii) ଗୋଟିଏ କୋମଳ ଲୁହା ଉପରେ ରୋଧ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଗୁଡ଼ାଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ କଲେ ତାହା ଲୁହାଗୁଣ୍ଡକୁ ଆକର୍ଷଣ କରିବ ।
(iii) ବ୍ୟାଟେରୀର ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍‌ର ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଗ୍ର ଅନ୍ୟ ସେଲ୍‌ର ବିଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଗ୍ରସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍‌ର ସଙ୍କେତରେ ବଡ଼ ଗାରଟି ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଗ୍ର ଦର୍ଶାଇଥାଏ ।
(v) ଏକାଧ୍ଵ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍‌ର ସଂଯୋଗକୁ ବ୍ୟାଟେରୀ କୁହାଯାଏ ।

III. ନିମ୍ନ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଂଶଗୁଡ଼ିକର ସଙ୍କେତ ଲେଖ ।
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍
(ii) ମୁକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍
(iii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର
(v) ମୁଦିତ ଅବସ୍ଥାରେ ଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍
(vi) ବ୍ୟାଟେରୀ
Solution:

IV. ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।
(କ) ହିଟର୍‌ରେ କେଉଁ ତାର ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
(i) ନିକ୍ରୋମ
(ii) ତମ୍ବା
(iii) ଆଲୁମିନିୟମ୍
(iv) କୁହା
Solution:
(i) ନିକ୍ରୋମ

(ଖ) ନିମୋନ୍ଥ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଟି ଟିଦୁତର ଦେଇଟ ଗ୍ୟତଦୁପ ହୋଇଛି ?
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ
(ii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଙ୍ଖା
(iii) ରୁମ୍ ହିଟର
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ରୋଷ୍ଟର
Solution:
(ii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଙ୍ଖା

(ଗ) ବର୍ତ୍ତମାନ ବଜାରରେ ଫ୍ୟୁଜ୍ ବଦଳରେ କେଉଁଟି ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି ?
(i) CFL
(ii) IST
(iii) MCB
(iv) RAM
Solution:
(iv) RAM

(ଘ) ସୂଚୀ ଚୁମ୍ବକ ସର୍ବଦା କେଉଁ ଦିଗକୁ ରହେ ?
(i) ଦକ୍ଷିଣ-ଉତ୍ତର
(ii) ପଶ୍ଚିମ-ପୂର୍ବ
(iii) ପୂର୍ବ-ପଶ୍ଚିମ
(iv) ଉତ୍ତର-ଦକ୍ଷିଣ
Solution:
(iv) ଉତ୍ତର-ଦକ୍ଷିଣ

(ଙ) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ତର ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରଭାବ ଉପରେ ଆଧାରିତ ?
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ
(ii) ହିଟର
(iii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଘଣ୍ଟି
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେଟ୍‌ଲୀ
Solution:
(ii) ହିଟର

(ଚ) କେଉଁଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସାମଗ୍ରୀର ନିରାପତ୍ତା ଅଂଶକ ?
(i) ପ୍ସଲଚ୍
(ii) ପରିବାହୀ
(iii) ରେଜିଷ୍ଟର
(iv) ଫ୍ଯୁଲ
Solution:
(iv) ଫ୍ଯୁଲ

(ଛ) କୌଣସି ପରିପଥକୁ ମୁକ୍ତ କିମ୍ବା ମୁଦିତ କରିବାକୁ କାହାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅଛି ?
(i) ଚୁମ୍ବକ
(ii) ଫ୍ୟୁଜ୍
(iii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍
(iv) ସେଲ୍
Solution:
(iii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍

(ଜ) ଦୁଇ ବା ତତୋଧ୍ଵ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଲେ ତାହାକୁ କଣ କୁହାଯାଏ ?
(i) ଫ୍ୟୁଜ୍
(ii) ପରିପଥ
(iii) ବ୍ୟାଟେରୀ
(iv) ତାରକୁଣ୍ଡଳୀ
Solution:
(iii) ବ୍ୟାଟେରୀ

(ଝ) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ଯରୁ କେଉଁଟି କ୍ରେନ୍‌ର ଶେଷାଗ୍ରରେ ରଖାଯାଇଥାଏ ?
(i) ଚୁମ୍ବକ
(ii) ବିଦ୍ୟୁତ-ଚୁମ୍ବକ
(iii) ଫିଲାମେଣ୍ଟ
(iv) ବଡ଼ ଲୁହାଖଣ୍ଡ
Solution:
(ii) ବିଦ୍ୟୁତ-ଚୁମ୍ବକ

(ଙ) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହ ପାଇଁ କାହାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅଛି ?
(i) ସୁପରିବାହୀ ଧାତବ ତାର
(ii) ଫ୍ୟୁଜ୍
(iii) ବ୍ୟାଟେରୀ
(iv) ତାରକୁଣ୍ଡଳୀ
Solution:
(i) ସୁପରିବାହୀ ଧାତବ ତାର

V. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ର ଉତ୍ସ କିଏ ?
(ii) ସେଲ୍ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
(iii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥକୁ ମୁକ୍ତ ବା ମୁଦିତ କାହା ସାହାଯ୍ୟରେ କରାଯାଏ ?
(v) ଦୁଇଟି ବଡ଼ ସାନ ସମାନ୍ତରଗାର କାହାର ସଂକେତକୁ ବୁଝାଏ ?
(vi) ପରିଧାନୀର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
(vii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍‌ର ଛୋଟ ଓ ବଡ଼ ଗାର କାହାର ସଂକେତକୁ ବୁଝାଏ ?
(viii)ହିଟରରେ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ତାର ଥାଏ ?
(ix) ରୋଧନ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
(x) ବ୍ୟାଟେରୀ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
(i) ସେଲ୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ର ଉତ୍ସ ଅଟେ ।
(ii) ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ କରିପାରୁଥିବା ଏକପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥର ଧାରକକୁ ସେଲ୍
କୁହାଯାଏ ।
(iii) ଯେଉଁ ପଥଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ କହନ୍ତି ।
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥକୁ ମୁକ୍ତ ବା ମୁଦିତ ସୁଇଚ ସାହାଯ୍ୟରେ କରାଯାଏ ।
(v) ଦୁଇଟି ବଡ଼ ସାନ ସମାନ୍ତରଗାର ସେଲର ସଂକେତକୁ ବୁଝାଏ ।
(vi) ଏକାଧ୍ଵକ ସେଲ୍‌କୁ ଏକତ୍ର ଧରିରଖି ବ୍ୟାଟେରୀରେ ପରିଣତ କରିବା ପରିଧାନୀର କାର୍ଯ୍ୟ ।
(vii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍‌ର ଛୋଟ ଗାର ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଅଗ୍ର ଓ ବଡ଼ ଗାର ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଅଗ୍ର ସଂକେତକୁ ବୁଝାଏ ।
(viii)ହିଟରରେ ନିକ୍ରୋମ୍ ଧାତୁର କୁଣ୍ଡଳୀ ତାର ଥାଏ ।
(ix) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ତାର ଉପରେ ରହୁଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀର ଆବରଣକୁ ରୋଧନ କହନ୍ତି ।
(x) ଏକାଧ୍ଵକ ସେଲ୍‌ର ସଂଯୋଗକୁ ବ୍ୟାଟେରୀ କହନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସରଳ ସହସମୀକରଣ Ex 1(c) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସରଳ ସହସମୀକରଣ Ex 1(c)

Question 1.
ଦୁଇଟି ସଂଖ୍ୟାର ଯୋଗଫଳ 137 ଓ ସେମାନଙ୍କର ବିୟୋଗଫଳ 43। ତେବେ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ:
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟ x ଓ y ।
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ x + y = 137 ……..(i) ଏବଂ x – y = 43 …….(ii)
ସମୀକରଣ (i) ଓ (ii) କୁ ପ୍ରୟୋଗକଲେ,

x ର ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ସ୍ଥାପନ କଲେ, x + y = 137
⇒ 90 + y = 137 ⇒ y = 137 – 90 ⇒ y = 47
∴ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟ 90 ଓ 47।

Question 2.
ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର ବାହୁ ତ୍ରୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ x + 4 ସେ.ମି., 4x – y ସେ.ମି. ଓ y + 2 ସେ.ମି. ହେଲେ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର ବାହୂତ୍ରୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ । ଅର୍ଥାତ୍ x + 4 = 4x – y = y + 2
⇒ x + 4 = y + 2 = x – y = 2 – 4
⇒ x – y = -2 … (i)
ପୁନଶ୍ଚ 4x – y = y + 2 ⇒ 4x – y – y = 2 ⇒ 4x – 2y = 2
⇒ 2(2x – y) = 2 ⇒ 2x – y = 1 …… (ii)
ସମୀକରଣ (ii)ରୁ ସମୀକରଣ (i)କୁ ବିୟୋଗ କଲେ,

x ର ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ସ୍ଥାପନ କଲେ, 3 – y = – 2
⇒ – y = -2 – 3 = -5 ⇒ y = 5
∴ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର ଏକ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = y + 2 = 5 + 2 = 7 ସେ.ମି.

Question 3.
ABCD ଅ।ୟତକ୍ଷେତ୍ରର AB = 3x + y ସେ.ମି, BC = 3x + 2 ସେ.ମି, CD = 3y – 2x ସେ.ମି, ଓ DA = y + 3 ସେ.ମି. ହେଲେ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ :
ଆୟତଚିତ୍ରର ବିପରୀତ ବାହୁମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପରସ୍ପର ସମାନ ।
ତେଣୁ ABCD ଆୟତଚିତ୍ରରେ AB = CD ଏବଂ BC = AD ହେବ ।
AB = CD ହେଲେ, 3x + y = 3y – 2x ⇒ 3x + 2x = 3y – y ⇒ 5x – 2y=0 (i)
ସେହିପରି BC = AD ହେଲେ, 3x + 2 = y + 3
⇒ 3x – y = 3 – 2 ⇒ 3x – y =1 …..(ii)

‘x’ ର ମାନ ସମୀକରଣ (ii) ରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ, 3 × 2 – y = 1 ⇒ 6 – 1 = y ⇒ y = 5
∴ AB = 3x + y = 3 × 2 + 5 = 11 ସେ.ମି
BC = 3x + 2 = 3 × 2 + 2 = 8 ସେ.ମି
∴ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = AB × BC = 11 × 8 = 88

Question 4.
ଦୁଇ ଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ସଂଖ୍ୟା, ତାହାର ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ଯୋଗଫଳର 4 ଗୁଣ । କିନ୍ତୁ ସଂଖ୍ୟାଟିରେ 18 ଯୋଗ କଲେ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବଦଳିଯାଏ । ତେବେ ସଂଖ୍ୟାଟି କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାଟିର ଦଶକ ଏବଂ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟ ଯଥାକ୍ରମେ x ଏବଂ y l .:. ସଂଖ୍ୟାଟି = 10x + y
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, ସଂଖ୍ୟାଟି ତାହାର ଅଙ୍କ ଦ୍ବୟର ଯୋଗଫଳର 4 ଗୁଣ ।
⇒ 10x + y = 4(x + y) ⇒ 10x + y = 4x + 4y ⇒ 10x – 4x + y – 4y = 0
⇒ 6x – 3y = 0 ⇒ 3(2x – y) = 0 … (i)
⇒2x – y = 0
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ ସଂଖ୍ୟାଟିରେ 18 ଯୋଗକଲେ ଅଙ୍କ ଦୁଇଟିର ସ୍ଥାନ ବଦଳିଯାଏ ।
⇒ 10x + y + 18 = 10y + x ⇒ 10x – x + y – 10y = -18
⇒ 9(x- y) = -18 ⇒ x – y = \(\frac{-18}{9}=-2\)

x ର ମାନ ସମୀକରଣ (i)ରେ ସଂସ୍ଥାପନ କଲେ, 2x – y = 0
⇒ 4 – y = 0 ⇒ y=4
∴ ସଂଖ୍ୟାଟି = 10x + y = 10 × 2 + 4 = 24

Question 5.
ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ସଂଖ୍ୟା ଓ ତାହାର ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବଦଳାଇ ଲେଖୁଲେ ଯେଉଁ ସଂଖ୍ୟା ମିଳିବ, ସେ ଦୁହିଁଙ୍କର ଯୋଗଫଳ 99 ଓ ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତର 3 ହେଲେ ସଂଖ୍ୟାଟି କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାର ଦଶକ ଓ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଦ୍ବୟ ଯଥାକ୍ରମେ x ଓ y
∴ ସଂଖ୍ୟାଟି = 10x + y
ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ସ୍ଥାନ ବଦଳାଇ ଲେଖୁଲେ ସଂଖ୍ୟାଟି ହେବ = 10y + x
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, 10x + y + 10y + x = 99
⇒ 11x + 11y = 99 ⇒ x + y = \(\frac{99}{11}=9\) ………(i)
ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତର 3 ।
ଅର୍ଥାତ୍ x – y = 3 ବା y – x = 3 … (ii)
ଯଦି x – y = 3 ହୁଏ,
∴ x = \(\frac{x+y+x-y}{2}=\frac{9+3}{2}=\frac{12}{2}=6\)
y = 9 – x = 9 – 6 = 3
∴ ସଂଖ୍ୟାଟି = 10x + y = 10 × 6 + 3 = 63
ଯଦି ଆମେ ଦ୍ବିତୀୟ ସମୀକରଣକୁ y – x = 3 ନେବା ତେବେ ସଂଖ୍ୟାଟି 36 ହେବ ।
∴ ସଂଖ୍ୟାଟି 63 ବା 36 ।

Question 6.
ଦୁଇଟି ସଂଖ୍ୟାର ସମଷ୍ଟି, ସେମାନଙ୍କ ବିୟୋଗଫଳର 4 ଗୁଣ ଏବଂ ସଂଖ୍ୟା ଦୁଇଟିର ଯୋଗଫଳ 8 । ତେବେ ସଂଖ୍ୟା ଦୁଇଟି କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟ x ଓ y
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, x + y = 4 (x – y)
⇒ 4x – 4y – x – y = 0 ⇒ 3x – 5y = 0 … (i)
ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ x + y = 8 …… (ii)

x ର ମାନ ସମୀକରଣ (ii)ରେ ସଂସ୍ଥାପନ କଲେ, x + y = 8
⇒ y = 8 – x = 8 – 5 = 3
∴ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟ 5 ଓ 3 ।

Question 7.
ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 10; କିନ୍ତୁ ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାନ ବଦଳାଇ ଲେଖୁଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି ମୂଳ ସଂଖ୍ୟାର ଦୁଇ ଗୁଣରୁ 1 ଊଣା ହୁଏ, ସଂଖ୍ୟାଟି ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟିର ଦଶକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଏବଂ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଯଥାକ୍ରମେ x ଏବଂ y ।
∴ ସଂଖ୍ୟାଟି 10x + y ହେବ ।
ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାନ ବଦଳିଗଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି 10y + x ହେବ ।
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ଯୋଗଫଳ 10 । x + y = 10 … (i)
ପୁନଶ୍ଚ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି, ମୂଳ ସଂଖ୍ୟାର ଦୁଇଗୁଣରୁ 1 କମ୍ ।
ଅର୍ଥାତ୍ 10y + x = 2(10x + y) – 1 = 10y + x = 20x + 2y – 1
⇒ 8y – 19x = -1 ⇒ 19x – 8y = 1 … (ii)

‘x’ ର, ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ, 3 + y = 10 ⇒ y = 10 -3 = 7
∴ ସଂଖ୍ୟାଟି = 10x + y = 10 × 3 + 7 = 37

Question 8.
ଦୁଇଟି ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରଥମଟିର 3 ଗୁଣରୁ ଦ୍ବିତୀୟଟିର 2 ଗୁଣ ବିୟୋଗ କଲେ ବିୟୋଗଫଳ 2 ହେବ ଏବଂ ଦ୍ଵିତୀୟଟିରେ 7 ଯୋଗ କଲେ ଯୋଗଫଳ ପ୍ରଥମଟିର 2 ଗୁଣ ହେବ। ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟ ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର ପ୍ରଥମ ସଂଖ୍ୟା ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ସଂଖ୍ୟା ଯଥାକ୍ରମେ x ଏବଂ y ହେଉ ।
ପ୍ରଥମଟିର 3 ଗୁଣରୁ ଦ୍ବିତୀୟଟିର 2 ଗୁଣ ବିୟୋଗକଲେ ବିୟୋଗଫଳ 2 ହେବ ।
ଅର୍ଥାତ୍ 3x – 2y = 2 …(i)
ସେହିପରି ଦ୍ବିତୀୟ ସଂଖ୍ୟାରେ 7 ଯୋଗକଲେ, ଯୋଗଫଳ ପ୍ରଥମ ସଂଖ୍ୟାର 2 ଗୁଣ ସଙ୍ଗେ ସମାନ ହେବ ।
ଅର୍ଥାତ୍ y + 7 = 2x = 2x – y = 7 …(ii)

‘x’ ର, ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ, 3 × 12 – 2y = 2 ⇒ 36 – 2y = 2
⇒ 2y = 34 ⇒ y = 17
∴ ପ୍ରଥମ ସଂଖ୍ୟାଟି 12 ଏବଂ ଦ୍ବିତୀୟ ସଂଖ୍ୟାଟି 17 ।

Question 9.
ଗୋଟିଏ ଭଗ୍ନାଂଶର ଲବ ଓ ହରରେ 2 ଯୋଗକଲେ ତାହା \(\frac{9}{11}\) ହୁଏ । ମାତ୍ର ଲବ ଓ ହରରେ 3 ଯୋଗକଲେ \(\frac{5}{6}\)
ହୁଏ । ତେବେ ଭଗ୍ନାଂଶଟି କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାର ଲବ x ଓ ହର y
ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାଟି \(\frac{x}{y}\)
ପ୍ରଶ୍ବାନୁସାରେ, \(\frac{x+2}{y+2}=\frac{9}{11}\)
⇒ 11x + 22 = 9y + 18 ⇒ 11x – 9y = – 4 (i)
ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{x+3}{y+3}=\frac{5}{6}\)
⇒ 6x + 18 = 5y + 15 ⇒ 6x – 5y = – 3 … (ii)

x ର ମାନ ସମୀକରଣ (i)ରେ ସଂସ୍ଥାପନ କଲେ, 11 × 7 – 9y = -4
⇒77 – 9y = 4 ⇒ – 9y = – 4 – 77 = – 81 ⇒ y =\(\frac{81}{9}=9\)
∴ ଭଗ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି \(\frac{x}{y}=\frac{7}{9}\)

Question 10.
ଗୋଟିଏ ଭଗ୍ନାଂଶର ଲବର 3 ଗୁଣ ଓ ହରରୁ 3 ବିୟୋଗ କଲେ ଭଗ୍ନାଂଶଟି \(\frac{18}{11}\) ହୁଏ । ମାତ୍ର ଲବରେ 8 ଯୋଗକଲେ ଓ ହରକୁ 2 ଗୁଣ କଲେ ତାହା \(\frac{2}{5}\) ହୁଏ । ତେବେ ଭଗ୍ନାଂଶ କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାର ଲବ x ଓ ହର y
∴ ଭଗ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି \(\frac{x}{y}\)
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{3x}{y-3}=\frac{18}{11}\)
⇒ 33x= 18y – 54 ⇒ 33x – 18y = – 54 ……..(i)
ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{x+8}{2y}=\frac{2}{5}\)
⇒ 5x + 40 = 4y ⇒ 5x – 4y = -40 ……….(ii)

x ର ମାନ ସମୀକରଣ (i)ରେ ବସାଇଲେ,
⇒ 33 × 12 – 18y = 54 ⇒ -18y = -54 – 396
⇒ 18y = 450 ⇒ y = \(\frac{450}{18}=25\)
∴ ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାଟି \(\frac{x}{y}=\frac{12}{25}\)

Question 11.
5ଟି କଲମ ଓ ଟି ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଦାମ୍ ମିଶି ୨ ଟଙ୍କା ଏବଂ 3ଟି କଲମ ଓ 2ଟି ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଦାମ୍ ମିଶି 5 ଟଙ୍କା ହୁଏ । ତେବେ ଗୋଟିଏ କଲମ ଓ ଗୋଟିଏ ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଦାମ୍ କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଗୋଟିଏ କଲମର ଦାମ୍ x ଟଙ୍କା ଓ ଗୋଟିଏ ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଦାମ୍ y ଟଙ୍କା ।
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, 5x + 6y = 9 …… (i)
3x + 2y = 5 …….. (ii)

xର ମାନ ସମୀକରଣ (ii)ରେ ବସାଇଲେ, 3 × \(\frac{3}{2}\) + 2y = 5
⇒ 2y = 5 – \(\frac{9}{2}\) ⇒ 2y = \(\frac{10-9}{2}\)
⇒ y = \(\frac{1}{4}\) ଟଙ୍କା ।
∴ ଗୋଟିଏ କଲମର ଦାମ୍ \(\frac{3}{2}\) ଟଙ୍କା ଓ ଗୋଟିଏ ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଦାମ୍ \(\frac{1}{4}\) ଟଙ୍କା ।

Question 12.
ପିତାଙ୍କ ବୟସ ପୁତ୍ର ବୟସର 3 ଗୁଣ । 12 ବର୍ଷ ପରେ ପିତାଙ୍କ ବୟସ ପୁତ୍ର ବୟସର 2 ଗୁଣ ହେବ । ତେବେ ପିତା ଓ ପୁତ୍ରର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ପିତାଙ୍କର ବୟସ x ବର୍ଷ ଓ ପୁତ୍ରର ବୟସ y ବର୍ଷ |
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, x = 3y … (i)
ପୁନଶ୍ଚ 12 ବର୍ଷ ପରେ ପିତାଙ୍କର ବୟସ (x + 12) ବର୍ଷ ଓ ପୁତ୍ରର ବୟସ (y + 12) ବର୍ଷ |
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ x + 12 = 2 (y + 12) ……..(ii)
ସମୀକରଣ (i)ର ମାନ ସମୀକରଣ (ii)ରେ ସଂସ୍ଥାପନ କଲେ,
3y +12 = 2 (y + 12) ⇒ 3y + 12 = 2y + 24
⇒3y – 2y = 24 – 12
⇒ y = 12 ବର୍ଷ |
ସମୀକରଣ (i)ରେ y = 12 ପ୍ରୟୋଗ କଲେ
x = 3y = 3 × 12 = 36 ବର୍ଷ |
∴ ପିତାଙ୍କର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ 36 ବର୍ଷ ଓ ପୁତ୍ରର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ 12 ବର୍ଷ ।

Question 13.
ଏକ ଆୟତ କ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ 5 ସେ.ମି. କମାଇ ପ୍ରସ୍ଥକୁ 3 ସେ.ମି. ବଢ଼ାଇବା ଦ୍ଵାରା ଏହାର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 9 ବର୍ଗ ସେ.ମି. କମିଯାଏ । ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ 3 ସେ.ମି. ଓ ପ୍ରସ୍ଥକୁ 2 ସେ.ମି. ବଢ଼ାଇବା ଦ୍ୱାରା କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 67 ବର୍ଗ ସେ.ମି. ବଢ଼ିଯାଏ । ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ x ସେ.ମି. ଓ ପ୍ରସ୍ଥ y ସେ.ମି. ।
∴ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = xy ବର୍ଗ ସେ.ମି.
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, (x – 5) (y + 3) = xy – 9 ⇒ 3x – 5y – 6 = 0 … (i)
ପୁନଶ୍ଚ (x + 3) (y + 2) = xy + 67 = 2x +3y – 61 = 0 …….(ii)

⇒ \(\frac{x}{323}=\frac{y}{171}=\frac{1}{19}\)
⇒ x = \(\frac{323}{19}\) = 17 ଏବଂ y = \(\frac{171}{19}\) = 9
∴ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 17 ସେ.ମି. ଓ ପ୍ରସ୍ଥ 9 ସେ.ମି. ।
∴ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ପ୍ରସ୍ଥ = 17 × 9 = 153 ବର୍ଗ ସେ.ମି. ।

Question 14.
2 ଜଣ ପୁରୁଷ ଓ 3 ଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକ ଏକତ୍ର ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟକୁ 5 ଦିନରେ ଶେଷ କରିପାରନ୍ତି । ସେହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ 4 ଜଣ ପୁରୁଷ ଓ ୨ ଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକ ଏକତ୍ର 2 ଦିନରେ ଶେଷ କରିପାରନ୍ତି । ତେବେ ଜଣେ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକ କିମ୍ବା ଜଣେ ପୁରୁଷ ସେହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ କେତେ ଦିନରେ ଶେଷ କରିପାରବେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଜଣେ ପୁରୁଷ ଏବଂ ଜଣେ ସ୍ତ୍ରୀ ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଯଥାକ୍ରମେ x ଓ y ଦିନରେ ଶେଷ କରିପାରିବେ ।
∴ ଜଣେ ପୁରୁଷ ଏବଂ ଜଣେ ସ୍ତ୍ରୀ 1 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟର ଯଥାକ୍ରମେ \(\frac{1}{x}\) ଅଂଶ ଏବଂ \(\frac{1}{y}\) ଅଂଶ କରିବେ ।
2 ଜଣ ପୁରୁଷ ଓ 3 ଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ 1 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟର = \(\frac{2}{x}\) + \(\frac{3}{y}\) ଅଂଶ କରିବେ ।
କିନ୍ତୁ 2 ଜଣ ପୁରୁଷ ଓ 3 ଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ 5 ଦିନରେ କରନ୍ତି ।
1 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟଟିର କରିବେ = \(\frac{1}{5}\) ଅଂଶ ।
ପ୍ରଶାନୁସାରେ, \(\frac{2}{x}+\frac{3}{y}=\frac{1}{5}\) ……….(i)
ପୁନଶ୍ଚ, 4 ଜଣ ପୁରୁଷ ଓ 9 ଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ 1 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟର କରିବେ = \(\frac{4}{x}\) + \(\frac{9}{y}\) ଅଂଶ ।
କିନ୍ତୁ 4 ଜଣ ପୁରୁଷ ଓ 9 ଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ 2 ଦିନରେ କରନ୍ତି ।
1 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟଟିର କରିବେ = \(\frac{1}{2}\) ଅଂଶ ।
ପୁନଶ୍ଚ, ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{4}{x}+\frac{9}{y}=\frac{1}{2}\)

⇒ \(– \frac{3}{y}=\frac{4-5}{10}=\frac{-1}{10}\) ⇒ \(\frac{3}{y}=\frac{1}{10}\)
⇒ y = 30
y ର ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ,
⇒ \(\frac{2}{x}+\frac{3}{30}=\frac{1}{5}\) ⇒ \(\frac{2}{x}+\frac{1}{10}=\frac{1}{5}\)
\(\frac{2}{x}+\frac{1}{5}-\frac{1}{10}\) ⇒ \(\frac{2}{x}=\frac{1}{10}\) ⇒ x = 20
∴ ଜଣେ ପୁରୁଷ କିମ୍ବା ଜଣେ ସ୍ତ୍ରୀ ସେହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଯଥାକ୍ରମେ 20 ଦିନରେ କିମ୍ବା 30 ଦିନରେ କରିବେ ।

Question 15.
A ଓ B ଏକତ୍ର କାମ କରି ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟକୁ 8 ଦିନରେ ଶେଷ କରିପାରନ୍ତି । ସେମାନେ ଏକତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରି 3 ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପରେ A ଚାଲିଗଲା ଓ ଅବଶିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟକୁ B ଏକା ଆଉ 15 ଦିନରେ ଶେଷ କଲା । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକାକୀ କାମ କଲେ କେତେ ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଶେଷ କରିପାରିବେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର A ଓ B କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଯଥାକ୍ରମେ x ଓ y ଦିନରେ କରିପାରିବେ ।
A ଓ B 1 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟଟିର ଯଥାକ୍ରମେ \(\frac{1}{x}\) ଅଂଶ ଏବଂ \(\frac{1}{y}\) ଅଂଶ କରିପାରିବେ ।
A ଓ B ମିଶି 1 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟଟିର \(\frac{1}{x}+\frac{1}{y}\) ଅଂଶ କରିପାରିବେ ।
କିନ୍ତୁ ପ୍ରଶ୍ନ ଅଛି A ଓ B କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ 8 ଦିନରେ କରିପାରନ୍ତି ।
∴ 1 ଦିନରେ କରିବେ = \(\frac{1}{8}\) ଅଂଶ ।
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{1}{x}+\frac{1}{y}=\frac{1}{8}\) …….. (i)
A ଓ B ଏକତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିବାର 3 ଦିନ ପରେ A ଚାଲିଗଲା ।
ଅବଶିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ B ଆଉ 15 ଦିନରେ ଶେଷକଲା ।
ଅର୍ଥାତ୍ A, 3 ଦିନ ଓ B (15 + 3) = 18 ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟ କଲାପରେ କାର୍ଯ୍ୟଟି ସମ୍ପୂର୍ଣ ହେଲା ।
∴ A, 3 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟଟିର କରିବ = \(\frac{3}{x}\) ଅଂଶ । B, 18 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟଟିର କରିବ \(\frac{18}{y}\) ଅଂଶ ।
ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{3}{x}+\frac{18}{y}=1\) ……….(ii)

⇒ \(– \frac{15}{y}=\frac{3-8}{8}\) ⇒ \(– \frac{15}{y}=\frac{-5}{8}\)
⇒ \(\frac{3}{y}=\frac{1}{8}\) ⇒ y = 24
y ର ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ,
⇒ \(\frac{1}{x}+\frac{1}{24}=\frac{1}{8}\) ⇒ \(\frac{1}{x}=\frac{1}{8}-\frac{1}{24}\)
\(\frac{1}{x}=\frac{3-1}{24}=\frac{2}{24}=\frac{1}{12}\) ⇒ x = 12
∴ A ଏକାକୀ କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ 12 ଦିନରେ ଓ B ଏକାକୀ କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ 24 ଦିନରେ ଶେଷ କରିପାରିବେ ।

Question 16.
A ଓ Bର ଆୟର ଅନୁପାତ 8 : 7 ଓ ବ୍ୟୟର ଅନୁପାତ 19 : 16 । ଯଦି ଉଭୟେ 1250 ଟଙ୍କା ସଞ୍ଚୟ କରିପାରନ୍ତି, ତେବେ ସେମାନଙ୍କର ଆୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
A ଓ B ର ଆୟର ଅନୁପାତ 8 : 7 ।
ମନେକର A ଓ B ର ଆୟ ଯଥାକ୍ରମେ 8x ଟଙ୍କା ଏବଂ 7x ଟଙ୍କା ।
ସେହିପରି A ଓ B ର ବ୍ୟୟର ଅନୁପାତ 19 : 16 |
ତେଣୁ ମନେକର A ଓ B ର ବ୍ୟୟ ଯଥାକ୍ରମେ 19y ଟଙ୍କା ଏବଂ 16y ଟଙ୍କା ।
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ A ର ସଞ୍ଚୟ = 1250 ଟଙ୍କା ⇒ 8x – 19y = 1250 ……..(i)
ସେହିପରି B ର ସଞ୍ଚୟ = 1250 ଟଙ୍କା ⇒ 7x – 16y = 1250 ……….(ii)

∴ A = 8x = 8 × 750 = 6000 ଟଙ୍କା । ଏବଂ Bର ଆୟ = 7x = 7 × 750 = 5250 ଟଙ୍କା ।

Question 17.
5 ବର୍ଷ ପରେ ପିତାର ବୟସ ପୁତ୍ରର ବୟସର ତିନିଗୁଣ ହେବ ଓ 5 ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ପିତାର ବୟସ ପୁତ୍ର ବୟସର ସାତଗୁଣ ଥିଲା । ତେବେ ସେମାନଙ୍କର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର ପିତାର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ x ବର୍ଷ ଓ ପୁତ୍ରର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ y ବର୍ଷ ।
5 ବର୍ଷ ପରେ ପିତାର ବୟସ ହେବ = (x + 5) ବର୍ଷ ଓ ପୁତ୍ରର ବୟସ ହେବ = (y + 5) ବର୍ଷ
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, x + 5 = 3(y + 5)
⇒ x + 5 = 3y + 15 ⇒ x – 3y = 10 …(i)
ପୁନଶ୍ଚ, 5 ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ପିତାର ବୟସ ଥିଲା = (x – 5) ବର୍ଷ ଓ ପୁତ୍ରର ବୟସ ଥିଲା = (y – 5) ବର୍ଷ
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, (x – 5) = 7(y – 5)
⇒ x -5 = 7y – 35 ⇒ x – 7y = -30 …(ii)
ସମୀକରଣ (i)ରୁ ସମୀକରଣ (ii)କୁ ବିୟୋଗ କଲେ, (x – 3y) – (x – 7y) = 10 – (-30)
⇒ x – 3y – x + 7y = 40 ⇒ 4y = 40 ⇒ y = 10
ସମୀକରଣ (i) ରେ y = 10 ସ୍ଥାପନ କଲେ, x – 3 × 10 = 10 ⇒ x = 40
∴ ପିତାର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ 40 ବର୍ଷ ଓ ପୁତ୍ରର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ 10 ବର୍ଷ ।

Question 18.
ଗୋଟିଏ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 2 ମି. ଅଧ୍ଵ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ 2ମି. କମ୍ ହେଲେ, କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 28 ବ.ମି. କମିଯାଏ; ମାତ୍ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 1 ମି. କମ୍ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ 2 ମି. ଅଧ୍ବକ ହେଲେ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 33 ବ. ମି. ବଢ଼ିଯାଏ । ମୂଳ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ ଯଥାକ୍ରମେ x ମି. ଓ Y ମି. ।
∴ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ପ୍ରସ୍ଥ = xy ବର୍ଗ ମି. ।
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, ଦୈର୍ଘ୍ୟ 2 ମି. ଅଧୂକ ଏବଂ ପ୍ରସ୍ଥ 2 ମି. କମ୍ ହେଲେ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 28 ବର୍ଗ ମି. କମିଯାଏ ।
ତେଣୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଏବଂ ପ୍ରସ୍ଥ ଯଥାକ୍ରମେ (x + 2) ମି. ଏବଂ (y – 2) ମି. ହେବ ।
(x + 2) (y – 2) = xy – 28 ⇒ xy + 2y – 2x – 4 = xy – 28
⇒ 2y – 2x = -28 + 4 ⇒ y – x = \(\frac{-24}{2}\) ⇒ y – x = -12
⇒ x – y = 12 … (i)
ସେହିପରି ଦୈର୍ଘ୍ୟ 1 ମି. କମ୍ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ 2 ମି. ଅଧ୍ଯକ ହେଲେ, କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 33 ବର୍ଗ ମି. ବୃଦ୍ଧିପାଏ ।
∴ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଏବଂ ପ୍ରସ୍ଥ ଯଥାକ୍ରମେ (x – 1) ମି, ଏବଂ (y + 2) ମି. ହେବ ।
∴ (x – 1) (y + 2) = xy + 33 ⇒ xy + 2x – y – 2 = xy + 33
⇒ 2x – y = 33 +2 ⇒ 2x – y = 35 ……(ii)

‘x’ ର ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ 23 – y = 12 = y = 11
∴ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = xy ବର୍ଗ ମି. = (23 × 11) ବର୍ଗ ମି. = 253 ବର୍ଗ ମି. ।

Question 19.
50କୁ ଏପରି ଦୁଇଟି ସଂଖ୍ୟାର ସମଷ୍ଟି ରୂପେ ପ୍ରକାଶ କର ଯେପରିକି ସଂଖ୍ୟା ଦ୍ଵୟର ବ୍ୟକ୍ରମର ସମଷ୍ଟି \(\frac{1}{12}\) ହେବ ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟା ଦୁଇଟି x ଓ y ।
ସଂଖ୍ୟା ଦୁଇଟିର ସମଷ୍ଟି 50 । ⇒ x + y = 50 ….. (i)
x ଓ y ର ବ୍ୟକ୍ରମ ଯଥାକ୍ରମେ \(\frac{1}{x}\) ଓ \(\frac{1}{y}\) ।
ପ୍ରଶାନୁସାରେ, \(\frac{1}{x}+\frac{1}{y}=\frac{1}{12}\) ……..(ii)
⇒ \(\frac{1}{x}+\frac{1}{y}=\frac{1}{12}\) ⇒ \(\frac{x+y}{xy}=\frac{1}{12}\) ⇒ \(\frac{50}{xy}=\frac{1}{12}\) (∵ x + y = 50)
⇒ xy = 600 ……..(iii)
ଆମେ ଜାଣିଛେ, x – y = \(\sqrt{(x+y)^2-4xy}\) = \(\sqrt{(50)^2-4×600}\) = \(\sqrt{100}\)
⇒ x – y = 10 ……(iv)
ସମୀକରଣ (i) ଓ (iv)କୁ ଯୋଗକଲେ, 2x = 60 ⇒ x = 30
ସମୀକରଣ (i)ରେ x = 30 ସ୍ଥାପନ କଲେ, 30 + y = 50 ⇒ y = 20
∴ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ବୟ 30 ଓ 20 ।

Question 20.
ଗୋଟିଏ ଭଗ୍ନ ସଂଖ୍ୟାର ଲବ ଓ ହରକୁ ଯୋଗକରି ଯୋଗଫଳର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ନେଲେ, ତାହା ହରଠାରୁ 4 ଊଣା ହୁଏ ଓ ହରରେ 1 ଯୋଗକରି ଭଗ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟିକୁ ଲଘିଷ୍ଠ ଆକାରରେ ଲେଖୁଲେ ତାହା \(\frac{1}{4}\) ହୁଏ । ଭଗ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାଟି \(\frac{x}{y}\), ଯାହାର ଲବ x ଏବଂ ହର y ।
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, ଲବ ଓ ହରକୁ ଯୋଗକରି ଯୋଗଫଳର ଏକତୃତୀୟାଂଶ ନେଲେ ତାହା ହରଠାରୁ 4 ଊଣା ହୁଏ ।
\(\frac{1}{3}\)(x+y) = y – 4 ⇒ x + y = 3y – 12 ⇒ x – 2y= – 12 …….. (i)
ପୁନଶ୍ଚ ହରରେ 1 ଯୋଗକରି ଭଗ୍ନାଂଶଟିକୁ ଲଘିଷ୍ଠ ଆକାରକୁ ଆଣିଲେ ତାହା \(\frac{1}{4}\) ହୁଏ ।
\(\frac{x}{y+1}=\frac{1}{4}\) ⇒ 4x = y + 1 ⇒ 4x – y = 1 ……….(ii)

‘y’ ର ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ, x – 2 × 7 = -12
⇒ x – 14 = -12 ⇒ x = 2
∴ ଭଗ୍ନାଂଶଟି \(\frac{x}{y}=\frac{2}{7}\)

Odisha State Board Elements of Mathematics Class 11 Solutions CHSE Odisha Chapter 11 Straight Lines Ex 11(b) Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Math Solutions Chapter 11 Straight Lines Exercise 11(b)

Question 1.
Fill in the blanks in each of the following, using the answers given against each of them :
(a) The slope and x-intercept of the line 3x – y + k = 0 are equal if k = _________ . (0, -1, 3, -9)
Solution:
-9

(b) The lines 2x – 3y + 1 = 0 and 3x + ky – 1=0 are perpendicular to each other if k = ___________ . (2, 3, -2, -3)
Solution:
2

(c) The lines 3x + ky – 4 = 0 and k – Ay – 3x = 0 are coincident if k = _____________. (1, -4, 4, -1)
Solution:
4

(d) The distance between the lines 3x – 1 = 0 and x + 3 = 0 is _________ units. (4, 2, \(\frac{8}{3}\), \(\frac{10}{3}\))
Solution:
\(\frac{10}{3}\)

(e) The angle between the lines x = 2 and x – √3y + 1 = 0 is _________. (30°, 60°, 120°, 150°)
Solution:
60°

Question 2.
State with reasons which of the following are true or false :
(a) The equation x = k represents a line parallel to x – axis for all real values of k.
Solution:
False. As the line x = k is parallel to y- axis for all values of k.

(b) The line, y + x + 1 = 0 makes an angle 45° with y – axis.
Solution:
y + x + 1 = 0
∴ Its slope = -1 = tan 135°
∴ It makes 45° with y – axis, as it makes 135° with x – axis. (True)

(c) The lines represented by 2x – 3y + 1 = 0 and 3x + 2y – k = 0 are perpendicular to each other for positive values of k only.
Solution:
2x – 3y + 1 = 0, 3x + 2y – k = 0
∴ \(m_1 m_2=\frac{2}{3} \times \frac{(-3)}{2}=-1\)
∴ The lines are perpendicular to each other for + ve values of k only. (False)

(d) The lines represented by px + 2y – 1 = 0 and 3x + py + 1 = 0 are not coincident for any value of ‘p’.
Solution:
px + 2y – 1 = 0, 3x + py + 1=0
∴ \(\frac{p}{3}=\frac{2}{p}=\frac{-1}{1} \Rightarrow p^2=6\)
and p = -3 or -2
There is no particular value of p for which \(\frac{a_1}{a_2}=\frac{b_1}{b_2}=\frac{c_1}{c_2}\) (True)

(e) The equation of the line whose x and y – intercepts are 1 and -1 respectively is x – y + 1 = 0.
Solution:
Equation of the line whose intercepts 1 and -1 is \(\frac{x}{1}+\frac{y}{-1}\) = 1
or, x – y = 1 (False)

(f) The point (-1, 2) lies on the line 2x + 3y – 4 = 0.
Solution:
Putting x = – 1, y = 2
we have 2 (- 1) + 3 × 2 – 4
= -2 + 6 – 4 = 0
∴ The point (-1, 2) lies on the line 2x + 3 – 4 = 0 (True)

(g) The equation of a line through (1, 1) and (-2, -2) is y = – 2x.
Solution:
The equation of the line through (1, 1) and (-2, -2) is y – y₁ = \(\frac{y_2-y_1}{x_2-x_1}\) (x – x₁)
or, y – 1 = \(\frac{-2-1}{-2-1}\) (x – 1)
or, y – 1 = x – 1
or, x – y = 0 (False)

(h) The line through (1, 2) perpendicular to y = x is y + x – 2 =0.
Solution:
The slope of the line y = x is 1.
∴ The slope of the line perpendicular to the above line is -1.
∴ The equation of the line through (1, 2) having slope – 1 is y – y₁ = m(x – x₁)
or, y – 2 = -1 (x – 1)
or, y – 2= -x + 1
or, x + y = 3 (False)

(i) The lines \(\frac{x}{a}+\frac{y}{b}\) = 1 and \(\frac{y}{a}-\frac{x}{b}\) = 1 are intersecting but not perpendicular to each other.
Solution:
\(\frac{x}{a}+\frac{y}{b}\) = 1 and \(\frac{y}{a}-\frac{x}{b}\) = 1
∴ \(m_1 m_2=\frac{\left(-\frac{1}{a}\right)}{\frac{1}{b}} \times \frac{\left(-\frac{1}{b}\right)}{\left(-\frac{1}{a}\right)}=-1\)
∴ The lines intersect and are perpendicular to each other. (False)

(j) The points (1, 2) and (3, – 2) are on the opposite sides of the line 2x + y = 1.
Solution:
2x + y = 1
Putting x = 1, y = 2,
we have 2 × 1 + 2 = 4 > 1
Putting x – 3, y = -2,
we have 2 × 3 – 2 – 4 > 1
∴ Points (1, 2) and (3, – 2) lie on the same side of the line 2x + y = 1 (False)

Question 3.
A point P (x, y) is such that its distance from the fixed point (α, 0) is equal to its distance from the y – axis. Prove that the equation of the locus is given by, y² = α (2x – α).
Solution:

Question 4.
Find the locus of the point P (x, y) such that the area of the triangle PAB is 5, where A is the point (1, -1) and B is the tie point (5, 2).
Solution:

= \(\frac{1}{2}\) (-3x + 4y + 7) = 5
or, – 3x + 4y + 7 = 10
or, 3x – 4y + 3 =0 which is the locus of the point P (x, y).

Question 5.
A point is such that its distance from the point (3, 0) is twice its distance from the point (-3, 0). Find the equation of the locus.

Question 6.
Obtain the equation of straight lines:
(a) Passing through (1, – 1) and making an angle 150°.
Solution:
The slope of the line
= tan 150° = –\(\frac{1}{\sqrt{3}}\)
∴ The equation of the line is y – y₁ = m(x – x₁)
or, y + 1 = –\(\frac{1}{\sqrt{3}}\) (x – 1)
or, y√3 + √3 = -x + 1
or, x + y√3 + √3 – 1 = 0

(b) Passing through (-1, 2) and making intercept 2 on the y-axis.
Solution:
Let the equation of the line be
y – mx + c or, y = mx + 2
∴ As the line passes through (-1, 2)
we have 2 = – m + 2, or, m = 0
∴ Equation of the line is y = 2.

(c) Passing through the points (2, 3) and (-4, 1).
Solution:
The equation of the line is

(d) Passing through (- 2, 3) and a sum of whose intercepts in 2.
Solution:
Let the equation of the line be \(\frac{x}{a}+\frac{y}{b}\) = 1 where a + b = 2     …….(1)
Again, as the line passes through the point (-2, 3), we have \(\frac{-2}{a}+\frac{3}{b}\) = 1      ………(2)
From (1), we have a= 2 – b
∴ From (2) \(\rightarrow \frac{-2}{2-b}+\frac{3}{b}=1\)
or, – 2b + 6 – 3b = (2 – b)b
or, 6 – 5b = 2b – b²
or, b² – 7b + 6 = 0
or, (b – 6)(b – 1) = 0
∴ b = 6, 1
∴ a =2 – b = 2 – 6 = -4
or, 2 – 1 = 1
∴ Equation of the lines are \(\frac{x}{-4}+\frac{y}{6}\) = 1 or \(\frac{x}{1}+\frac{y}{1}\) = 1
i, e. -3x + 2y = 12 or, x + y = 1

(e) Whose perpendicular distance from the origin is 2 such that the perpendicular from the origin has indication 150°.
Solution:
Here p = 2, α = 150°
The equation of the line in normal form is x cos α + y sin α = p
or, x cos 150° + y sin 150° = 2
or, \(\frac{-x \sqrt{3}}{2}+y \cdot \frac{1}{2}\) = 2
or, -x √3 + y = 4
or, x√3 – y + 4 = 0

(f) Bisecting the line segment joining (3, – 4) and (1, 2) at right angles.
Solution:
The slope of the line \(\overline{\mathrm{AB}}\) is

(g) Bisecting the line segment joining, (a, 0) and (0, b) at right angles.
Solution:
Refer to (f)

(h) Bisecting the line segments joining (a, b), (a’, b’) and (-a, b), (a’, -b’).
Solution:

(i) Passing through the origin and the points of trisection of the portion of the line 3x + y – 12 = 0 intercepted between the coordinate axes.
Solution:

(j) Passing through (-4, 2) and parallel to the line 4x – 3y = 10.
Solution:
Slope of the line 4x – 3y = 10 is \(\frac{-4}{-3}=\frac{4}{3}\)
∴ The slope of the line parallel to the above line is \(\frac{4}{3}\).
∴ Equation of the line through (- 4, 2) and having slope \(\frac{4}{3}\) is y – y₁ = m(x – x₁)
or, y – 2 = \(\frac{4}{3}\) (x + 4)
or, 3y – 6 = 4x + 16
or, 4x – 3y + 22 = 0

(k) Passing through the point (a cos³ θ, a sin³ θ) and perpendicular to the straight line x sec θ + y cosec θ = α.
Solution:
The slope of the line x sec θ + y cosec θ = a is \(\frac{-\sec \theta}{{cosec} \theta}\) = -tanθ
∴ Slope of the required line  = cot θ
∴ Equation of the line through (a cos³ θ, a sin³ θ) is y – y₁ = m(x – x₁)
or, y – a sin³ θ = cot θ(x – a cos³ θ)
or, y – a sin³ θ = \(\frac{\cos \theta}{\sin \theta}\) (x – a cos³ θ)
or y sin θ – a sin⁴ θ = x cos  θ – a cos⁴ θ
or (x cos θ – y sin θ) + a(sin⁴ θ – cos⁴ θ) = 0

(l) Which passes through the point (3, -4) and is such that its portion between the axes is divided at this point internally in the ratio 2: 3.
Solution:

(m) which passes through the point (α, β) and is such that the given point bisects its portion between the coordinate axis.
Solution:

x = 2α , y = 2β
∴ Equation of the line \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) is \(\frac{x}{2 \alpha}+\frac{y}{2 \beta}\) = 1(Intercept form)

Question 7.
(a) Find the equation of the lines that is parallel to the line 3x + 4y + 7 = 0 and is at a distance 2 from it.
Solution:
3x + 4y + 7 = 0
or, \(\frac{3 x}{5}+\frac{4 y}{5}+\frac{7}{5}\) = 0(Normal form)
∴ Equation of the lines parallel to the above line and 2 units away from it are \(\frac{3 x}{5}+\frac{4 y}{5}+\frac{7}{5}\) ± 2 = 0
or, 3x + 4y + 7 ± 10 = 0
∴ 3x + 4y + 17 = 0 and 3x + 4y – 3 = 0

(b) Find the equations of diagonals of the parallelogram formed by the lines ax + by = 0, ax + by + c = 0, lx + my = 0, and lx + my + n = 0. What is the condition that this will be a rhombus?
Solution:

(c) Find the equation of the line passing through the intersection of 2x – y – 1 = 0 and 3x – 4y + 6 = 0 and parallel to the line x + y – 2 = 0.
Solution:
Let the equation of the required line be (2x – y – 1) + λ(3x – 4y + 6) = 0
or, x(2 + 3λ) + λ(-1 – Aλ) + 6λ – 1 = 0
As this line is parallel to the line x + y – 2 = 0
we have their slopes are equal.
∴ \(-\left(\frac{2+3 \lambda}{-1-4 \lambda}\right)=\frac{-1}{1}\)
or, 2 + 3λ = -1 – 4λ
or, 7λ = -3 or, λ = \(\frac{-3}{7}\)
∴ Equation of the line is (2x – y – 1) – \(\frac{3}{7}\) (3x – 4y + 6) = 0
or, 14x – 7y – 1 – 9x + 12y – 18 = 0
or, 5x + 5y – 25= 0
or, x + y = 5

(d) Find the equation of the line passing through the point of intersection of lines x + 3y + 2 = 0 and x – 2y – 4 = 0 and perpendicular to the line 2y + 5x – 9 = 0.
Solution:
Let the equation of the line be (x + 3y + 2) + λ(x – 2y – 4) = 0
or, x(1 + λ) + y(3 – 2λ) + 2 – 4λ = 0
As this line is perpendicular to the line 2y + 5x – 9 = 0.
We have the product of their slopes is -1.
∴ \(\frac{1+\lambda}{3-2 \lambda} \times \frac{5}{2}\) = -1
or, 5 + 5λ = – 6 + 4λ
or, λ = -6 – 5 = -11.
∴ Equation of the required line is (x + 3y + 2) – 11(x – 2y – 4) = 0
or, x + 3y + 2- 11x + 22y + 44 = 0
or, – 10x + 25y + 46 = 0
or, 10x – 25y – 46 = 0

(e) Find the equation of the line passing through the intersection of the lines x + 3y – 1 = 0 and 3x – y + 1 = 0 and the centroid of the triangle whose vertices are the points (3, -1) (1, 3) and (2, 4).
Solution:
Let the equation of the required line (x + 3y – 1) + λ(3x – y + 1) = 0   … (1)
Again, the centroid of the triangle with vertices (3, – 1), (1, 3), and (2, 4) is \(\left(\frac{3+1+2}{3}, \frac{-1+3+4}{3}\right)\) = (2, 2)
As line (1) passes through (2, 2), we have (2 + 6 – 1) +1(6 – 2 + 1) = 0
or, 7 + 5λ = 0 or, λ = \(\frac{-7}{5}\)
∴ Equation of the line (x + 3y – 1) – \(\frac{7}{5}\) (3x – y + 1) = 0
or, 5x + 15y – 5 – 21x + 7y – 7 = 0
or, 22y – 16x – 12 = 0
or, 11y – 8x – 6 = 0
or, 8x – 11y + 6 = 0

Question 8.
If lx + my + 3 = 0 and 3x – 2y – 1 = 0 represent the same line, find the values of l and m.
Solution:
lx + my + 3 = 0 and 3x – 2y – 1 = 0 represents the same line
∴ \(\frac{l}{3}=\frac{m}{-2}=\frac{3}{-1}\)
∴ l = -9, m = 6

Question 9.
Find the equation of sides of a triangle whose vertices are at (1, 2), (2, 3), and (-3, -5).
Solution:
Equation of \(\overline{\mathrm{AB}}\) is \(y-y_1=\frac{y_2-y_1}{x_2-x_1}\left(x-x_1\right)\)
\(y-2=\frac{3-2}{2-1}(x-1)\)
or, y – 2 = x – 1
or, x – y + 1 = 0

Question 10.
Show that origin is within the triangle whose sides are given by equations, 3x – 2y = 1, 5x + 3y + 11 = 0, and x – 7y + 25 = 0.
Solution:



∴ The origin lies within the triangle ABC.

Question 11.
(a) Find the equations of straight lines passing through the point (3, -2) and making an angle 45° with the line 6x + 5y = 1.

or, 11x – y = 35, x + 11y + 19 = 0

(b) Two straight lines are drawn through the point (3, 4) inclined at an angle 45° to the line x – y – 2 = 0. Find their equations and obtain area included by the above three lines.
Solution:

Slope of L₂ = 0
Then as L₂ ⊥ L₃
Slope of L₃ = ∞
∴ Equation of L₂ is
y – y₁ =m(x – x₁)
or, y – 4 = 0(x – 3) = 0
or, y = 4
∴ Equation of L₃ is y – 4 = ∞ (x – 3)
or, x – 3 = 0 or, x = 3
∴ Sloving L₁ and L₂, we have
x – y – 2 = 0, y = 4
or, x = 6
The coordinates of A are (6, 4).
Again solving L1 and L3, we have
x – y – 2 = 0, x = 3
or, y = x – 2 = 3 – 2 = 1
∴ The coordinates of B are (3, 1).
Area of the triangle PAB is

(c) Show that the area of the triangle formed by the lines given by the equations y = m₁x + c₁,y = m₂x + c_2, and x = 0 is \(\frac{1}{2} \frac{\left(c_1-c_2\right)^2}{\left[m_2-m_1\right]}\)
Solution:

Question 12.
Find the equation of lines passing through the origin and perpendicular to the lines 3x + 2y – 5 = 0 and 4x + 3y = 7. Obtain the coordinates of the points where these perpendiculars meet the given lines. Prove that the equation of a line passing through these two points is 23x + 11y – 35 = 0.
Solution:
The slopes of the line 3x + 2y – 5 = 0 and 4x + 3y = 7 are \(\frac{-3}{2}\) and \(\frac{-4}{3}\)
∴ Slopes of the lines perpendicular to the above lines are \(\frac{2}{3}\) and \(\frac{3}{4}\)
∴ Equation of the lines through the origin and having slopes \(\frac{2}{3}\) and \(\frac{3}{4}\)
y = \(\frac{2x}{3}\) and y = \(\frac{3x}{4}\)
Now solving 3x + 2y – 5 = 0 and y = \(\frac{2x}{3}\)
we have 3x + \(\frac{4x}{3}\) – 5 = 0
or, 9x + 4x – 15 = 0
or, x = \(\frac{15}{13}\)
∴ y = \(\frac{2 x}{3}=\frac{2}{3} \times \frac{15}{13}=\frac{10}{13}\)
∴ The perpendicular y = \(\frac{2 x}{3}\) meets the line 3x + 2y – 5 = 0 at \(\left(\frac{15}{13}, \frac{10}{13}\right)\)
Again, solving 4x + 3y = 7 and y = \(\frac{3 x}{4}\)
we have 4x + 3 × \(\frac{3 x}{4}\) = 7
or, 16x + 9x = 28 or, x = \(\frac{28}{25}\)

Question 13.
(a) Find the length of a perpendicular drawn from the point (-3, -4) to the straight line whose equation is 12x – 5y + 65 = 0.
Solution:
The length of the perpendicular drawn from the point (- 3, -4) to the straight line 12x – 5y + 65 = 0 is

(b) Find the perpendicular distances of the point (2, 1) from the parallel lines 3x – 4y + 4 = 0 and 4y – 3x + 5 = 0. Hence find the distance between them.
Solution:
The distance of the point (2, 1) from the line 3x – 4y + 4 = 0 is \(\left|\frac{3 \times 2-4 \times 1+4}{\sqrt{9+16}}\right|=\frac{6}{5}\)
Again distance of the point (2, 1) from the line 4y – 3x + 5 = 0 is

(c) Find the distance of the point (3, 2) from, the line x + 3y – 1 = 0, measured parallel to the line 3x – 4y + 1 = 0
Solution:

Let the coordinates of M be (h, k).
As \(\overline{\mathrm{PM}} \| \mathrm{L}_1\), We have their slopes are equal.

(d) Find the distance of the point (-1, -2) from the line x + 3y – 7 = 0, measured parallel to the line 3x + 2y – 5 = 0
Solution:
Slope of the line 3x + 2y – 5 = 0 is \(\left(-\frac{3}{2}\right)\)
Equation of the line through (-1, -2) and parallel to this line is y + 2 = – \(\frac{3}{2}\) (x + 1)
⇒ 2y + 4 = -3x – 3
⇒ 3x + 2y + 7 = 0 …(1)
Given line is : x + 3y – 7 = 0    ….(2)
from (1) and (2) we get 7y – 28 = 0 Py = 4 and x = \(-\frac{35}{7}\) = -5
Thus the required distance is \(\sqrt{(-1+5)^2+(-2-4)^2} \quad=\sqrt{16+36}\)
= √52 = 2√3 units.

(e) Fine the distance of the line passing through the points (a cos α, a sin α) and (a cos β, a sin β) from the origin.
Solution:
The equation of the line passing through the points (a cos α, a sin α) and (a cos β, a sin β) is y – y₁ = \(\frac{y_2-y_1}{x_2-x_1}\) x – x₁
or, y – a sin α

Question 14.
Find the length of perpendiculars drawn from the origin on the sides of the triangle whose vertices are A( 2, 1), B (3, 2), and C (- 1, -1).
Solution:

Question 15.
Show that the product of perpendicular from the points \(\left(\pm \sqrt{a^2-b^2}, 0\right)\) upon the straight line \(\frac{x}{a}\) cos θ + \(\frac{y}{b}\) sin θ = 1 is b²
Solution:

Question 16.
Show that the lengths of perpendiculars drawn from any point of the straight line 2x + 11y – 5 = 0 on the lines 24x + 7y – 20 = 0 and 4x – 3y – 2 = 0 are equal to each other.
Solution:
Let P(h, k) is any point on the line
2k + 11y – 5 = 0
∴ 2h + 11k – 5 = 0
Now the length of the perpendicular from P on the line 24x + 7y – 20 = 0 is

Clearly d₁ = d₂

Question 17.
If p and p’ are the length of perpendiculars drawn from the origin upon the lines x sec α + y cosec α = 0 and x cos α – y sin α – a cos 2α = 0
Prove that 4p² + p’² = a²
Solution:

Question 18.
Obtain the equation of the lines passing through the foot of the perpendicular from (h, k) on the line Ax + By + C = 0 and bisect the angle between the perpendicular and the given line.
Solution:

Slope of the line L is \(\frac{-\mathrm{A}}{\mathrm{B}}\)
∴ Slope of the line \(\overline{\mathrm{PM}} \text { is } \frac{\mathrm{B}}{\mathrm{A}}\)
∴ Equation of the line \(\overline{\mathrm{PM}}\) is y – y₁ = m(x – x₁)
or, y – k = \(\frac{\mathrm{B}}{\mathrm{A}}\) (x – h)
or, Ay – Ak =Bx – Bh
or, Bx – Ay + Ak – Bh = 0
∴ Equation of the bisectors of the angles between the lines L and \(\overline{\mathrm{PM}}\) is
\(\frac{\mathrm{A} x+\mathrm{B} y+\mathrm{C}}{\sqrt{\mathrm{A}^2+\mathrm{B}^2}}=\pm \frac{\mathrm{B} x-\mathrm{A} y+\mathrm{A} k-\mathrm{B} h}{\sqrt{\mathrm{B}^2+\mathrm{A}^2}}\)
or, Ax + By + C = ± (Bx – Ay +Ak – Bh)

Question 19.
Find the direction in which a straight line must be drawn through the point(1, 2) such that its point of intersection with the line x + y – 4 = 0 is at a distant \(\frac{1}{3} \sqrt{6}\) from this point.
Solution:

Question 20.
A triangle has its three sides formed by the lines x + y = 3, x + 3y = 3, and 3x + 2y = 6. Without solving for the vertices, find the equation of its altitudes and also calculate the angles of the triangle.
Solution:

or 1 + 3λ = – 3 – 6λ
or 9λ = – 4 or , λ = \(\frac{-4}{9}\)
∴ Equation of \(\overline{\mathrm{AD}}\) is (x + y – 3) – \(\frac{4}{9}\) (3x + 2y – 6) = 0
or, 9x + 9y – 27 – 12x – 8y + 24 = 0
or, -3x + y – 3 = 0
or, 3x – y + 3 = 0
Let the equation of \(\overline{\mathrm{BE}}\) be (x + y – 3) + 1(x + 3y – 3) = 0
or, x(1 + λ) + y( 1 + 3λ) – 3 – 3λ = 0
As \(\overline{\mathrm{BE}} \perp \overline{\mathrm{AC}}\)
we have \(\frac{1+\lambda}{1+3 \lambda} \times \frac{3}{2}\) = -1
or, 3 + 3λ = -2 – 6λ
or, 9λ = – 5 or λ = \(\frac{-5}{9}\)
∴ Equation of \(\overline{\mathrm{BE}}\) is (x + y – 3) – \(\frac{5}{9}\) (x + 3y – 3) = 0
or 9x + 9y – 27 – 5x – 15y + 15 = 0
or, 4x – 6y – 12 = 0
or, 2x – 3y – 6 = 0
Let the equation of \(\overline{\mathrm{CE}}\) be (3x + 2y – 6) + λ (x + 3y – 3) = 0
x(3 + λ) + y (x + 3λ) – 6 – 3λ = 0
As \(\overline{\mathrm{CF}} \perp \overline{\mathrm{AB}} .\)
we have \(\frac{3+\lambda}{2+3 \lambda}\) × 1 = -1
or, 3 + λ = -2 – 3λ
or, 4λ = -2 – 3 = -5
or, λ = \(\frac{-5}{4}\)
∴ Equation of is \(\overline{\mathrm{CF}}\) (3x + 2y – 6) \(\frac{-5}{4}\) (x + 3y – 3) = 0
or, 12x + 8y – 24 – 5x – 15y + 15 =0
or, 7x – 7y – 9 = 0

Question 21.
A triangle has its vertices at P(1, -1), Q(3, 4) and R(2, 5). Find the equation of altitudes through P and Q and obtain the coordinates of their point of intersection. (This point is called the ortho-center of the triangle.)
Solution:

Question 22.
(a) Show that the line passing through (6, 0) and (-2, -4) is concurrent with the lines
2x – 3y – 11 = 0 and 3x – 4y = 16
Solution:
The equation of the line through (6,0) and (-2, -4) is

(b) Show that the lines lx + my + n = 0 mx + ny + 1 = 0 and nx + ly + m = 0 are concurrent, l + m + n = 0
Solution:
As the lines
lx + my + n = 0
mx + ny + 1 = 0
and nx + ly + m = 0 are concurrent.

Question 23.
Obtain the equation of the bisector of the acute angle between the pair of lines.
(a) x + 2y = 1, 2x + y + 3 = 0
Solution:
Equation ofthe bisectors ofthe angles between the lines x + 2y – 1 = 0 and 2x + y + 3 = 0 are \(\frac{x+2 y-1}{\sqrt{1^2+2^2}}=\pm \frac{2 x+y+3}{\sqrt{2^2+1^2}}\)
or, x + 2y – 1 = ± (2x + y + 3)
∴ x + 2y – 1 = 2x + y + 3 and
x + 2y – 1= -2x – y – 3
∴ x – y + 4 = 0 and 3x + 3y + 2 = 0
Let θ be the angle between x + 2y – 1 = 0 and x – y + 4 = 0
∴ tan θ = \(\frac{a_1 b_2-a_2 b_1}{a_1 a_2+b_1 b_2}\)
\(=\frac{1 \cdot(-1)-(+1) \cdot 2}{1 \cdot 1+2(-1)}\)
\(=\frac{-1-2}{1-2}=\frac{-3}{-1}=3\)
sec² θ = 1 + tan² θ = 1 + 9 = 10
cos² θ = 1/10
cos θ = \(\frac{1}{\sqrt{10}}<\frac{1}{\sqrt{2}}\) ⇒ θ > 45°
∴ x – y + 4 = 0 is the obtuse angle bisector.
⇒ 3x + 3y + 2 = 0 is acute angle bisector.

(b) 3x – 4y = 5, 12y – 5x = 2
Solution:
Given equation of lines are
3x – 4y – 5 = 0    …..(1) and  5x – 12y + 2 = 0     ……(2)
Equation of bisectors of angles between these Unes are:

Question 24.
(a) Find the coordinates of the center of the inscribed circle of the triangle formed by the line x cos α + y sin α = p with the coordinate axes.
Solution:


\(\left(\frac{p}{\sin \alpha+\cos \alpha+1}, \frac{p}{\sin \alpha+\cos \alpha+1}\right)\)

(b) Find the coordinates of the circumcentre and incentre of the triangle formed by the lines 3x – y = 5, x + 2y = 4, and 5x + 3y + 1 = 0.
Solution:

Question 25.
The vertices B, and C of a triangle ABC lie on the lines 3y = 4x and y = 0 respectively, and the side \(\overline{\mathbf{B C}}\) passes through the point (2/3, 2/3). If ABOC is a rhombus, where O is the origin, find the equation of \(\overline{\mathbf{B C}}\) and also the coordinates of A.
Answer:
Let the coordinates of C be (a, 0) so that the length of the side of the rhombus is ‘a’

Question 26.
Find the equation of the lines represented by the following equations.
(a) 4x² – y² = 0
Solution:
4x² – y² = 0
or, (2x + y)(2x – y) = 0
∴ 2x + y = 0 and 2x – y = 0 are the two separate lines.

(b) 2x² – 5xy – 3y²
Solution:
2x² – 5xy – 3y²
or, 2x² – 6xy + xy – 3y² = 0
or, 2x(x – 3y) + y(x – 3y) = 0
or, (x – 3y)(2x + y) = 0
∴ x – 3y = 0 and 2x + y = 0 are the two separate lines.

(c) x² + 2xy sec θ + y² = 0
Solution:
x² + 2xy sec θ + y² = 0
∴ a = 1, b = 2y sec θ, c = y²
x = \(\frac{-b \pm \sqrt{b^2-4 a c}}{2 a}\)
= \(\frac{2 y \sec \theta \pm \sqrt{4 y^2 \sec ^2 \theta-4 y^2}}{2}\)
= \(\frac{-2 y \sec \theta \pm 2 y \tan \theta}{2}\)
= y (- sec θ ± tan θ)
∴ x = y (- sec θ + tan θ) and x – y (- sec θ – tan θ) are the two separate lines.

(d) 3x² + 4xy = 0
Solution:
3x² + 4xy = 0
or x (3x + 4y) = 0
∴ x = 0 and 3x + 4y = 0 are the two separate lines.

Question 27.
From the equations which represent the following pair of lines.
(a) y = mx; y = nx
Solution:
y – mx = 0, y – nx = 0
or (y – mx) (y – nx) = 0
or, y² – nxy – mxy + mnx² = 0
or, y² – xy (m + n) + mnc² = 0 which is the equation of a pair of lines.

(b) y – 3x = 0 ; y + 3x = 0
Solution:
y – 3x = 0, y + 3x = 0
∴ (y – 3x) (y + 3x) = 0
or, y² – 9x² = 0 which is the equation of a pair of lines.

(c) 2x – 3y + 1 = 0 ; 2x + 3y + 1 = 0
Solution:
2x – 3y + 1 = 0; 2x + 3y + 1 =0
or, (2x – 3y + 1)(2x + 3y + 1) = 0
or, (2x + 1)² – 9y² = 0
or, 4x² + 1 + 4x – 9y² = 0
or, 4x² – 9y² + 4x + 1= 0 which represents a pair of lines.

(d) x = y. x + 2y + 5 = 0
Solution:
x = y, x + 2y + 5 = 0
∴ (x – y) (x + 2y + 5) = 0
or, x² + 2xy + 5x – xy – 2y² – 5y =0
or, x² – 2y² + xy + 5x – 5y = 0 which represents a pair of lines.

Question 28.
Which of the following equations represents a pair of lines?
(a) 2x² – 6y² + 3x +  y + 1 = 0
Solution:
a = 2, b = -6, 2g = 3
2f = 1, c = 1
∴ g = \(\frac{3}{2}\), f = \(\frac{1}{2}\), h = 0
∴ abc + 2fgh – ah² – bg² – ch²
= 2(-6). 1 + 2 × \(\frac{1}{2}\) × \(\frac{3}{2}\) – 0 – (-6) × \(\frac{9}{4}\) – 1 × 0
= -12 + \(\frac{3}{2}\) + \(\frac{27}{2}\) = \(\frac{6}{2}\) = 3 ≠ 0
∴ The given equation does not represent a pair or lines.

(b) 10x² – xy – 6y² – x + 5y – 1 = 0
Solution:
a = 10. 2h = 1
B = -6, 2g = -1
2f = 5. C= -1
∴ h = –\(\frac{1}{2}\), g = –\(\frac{1}{2}\) , f = \(\frac{5}{2}\)
∴ abc + 2fgh – ah² – bg² – ch²
= 10(-6)(-1) + 2 × \(\frac{5}{2}\) × (-\(\frac{1}{2}\)) × (-\(\frac{5}{2}\)) – 10 × \(\frac{2.5}{4}\) – (-6)\(\frac{1}{4}\) – (-1)\(\frac{1}{4}\)
= 60 + \(\frac{5}{4}\) – \(\frac{250}{4}\) + \(\frac{6}{4}\) + \(\frac{1}{4}\)
= \(\frac{240+5+6-250+1}{4}=\frac{2}{4}\)
∴ The given equation does not represent a pair of lines.

(c) xy + x + y + 1 = 0
Solution:
xy + x + y + 1= 0
or, x(y + 1) + 1(y + 1 ) = 0
or (y + 1 )(x + 1) =0
∴ x + 1 = 0
and y + 1 = 0 are the two separate lines,
∴ The given equation represents a pair of lines.

Question 29.
For what value of λ do the following equations represent pair of straight lines?
(a) λx² + 5xy – 2y² – 8x + 5y – λ = 0
Solution:
λx² + 5xy – 2y² – 8x + 5y – λ = 0
∴ a = λ, 2h = 5, b = -2, 2g = -8
2f = 5, c = -1
∴ h = \(\frac{5}{2}\), g = -4, f = \(\frac{5}{2}\)
As the given equation represent a pair of lines, we have abc + 2fgh – ah² – bg² – ch² = 0
or, λ(-2)(-λ) + 2. \(\frac{5}{2}\) (-4). \(\frac{5}{2}\) -λ × \(\frac{25}{4}\) – (-2) (-4)² – (-λ) × \(\frac{25}{4}\) = 0
or, 2λ² – 50 – \(\frac{25 λ }{4}\) + 32 + \(\frac{25 λ }{4}\) = 0
or, 2λ² = 18 or, λ² = 9
λ = ±3

(b) x² – 4xy – y² +6x + 8y + λ = 0
Solution:
Here a = 1, 2h = -1, b = -1, 2g = 6, 2f = 8, c = τ
As the given equation represent a pair of lines, we have
abc + 2fgh – af² – bg² – ch² = 0
⇒ (-1) τ + 2.4.3 (-2) – 1. 4² – (-1). ³2 – τ(-2)² = 0
⇒ -τ – 48 – 16 + 9 – 4τ = 0
⇒ -5τ – 55 = 0 ⇒ τ = -11

Question 30.
(a) Obtain the value of λ for which the pair of straight lines represented by 3x² – 8xy + λy² = 0 are perpendicular to each other.
Solution:
3x² – 8xy + λy² = 0
∴ a = 3. 2h = -8, b = λ
As the pair of lines are perpendicular to each other, we have a + b = 0.
or, 3 + λ = 0 – or, λ = -3

(b) Prove that a pair of lines through the origin perpendicular to the pair of lines represented by px² – 2qxy + ry² = 0 is given by rx² – 2qxy + py² = 0
Solution:
px² – 2qxy + ry² = 0
∴ a = p, b = 2qy, c = ry²

(c) Obtain the condition that a line of the pair of lines ax² + 2hxy + by² = 0,
(i) Coincides with
Solution:

(ii) is perpendicular to, a line of the pair of lines px² + 2qxy + ry² = 0
Solution:

Question 31.
Find the acute angle between the pair of lines given by :
(a) x² + 2xy – 4y² = 0
Solution:
x² + 2xy – 4y² = 0
∴ a=1, 2h = 2, b = -4
∴ tan θ = \(\frac{\pm 2 \sqrt{h^2-a b}}{a+b}=\frac{\pm 2 \sqrt{1+4}}{1-4}\)
\(=\pm \frac{2 \sqrt{5}}{-3}=\mp \frac{2 \sqrt{5}}{3}\)
∴ The acute angle between the pair of lines is tan^-1 \(\frac{2 \sqrt{5}}{3}\)

(b) 2x² + xy – 3y² + 3x + 2y + 1 = 0
Solution:
2x² + xy – 3y² + 3x + 2y + 1 = 0
∴ a = 2, 2h = 1, b = -3, 2g = 3 2f= 2, c = 1.
tan θ = \(\frac{\pm 2 \sqrt{h^2-a b}}{a+b}\)
\(=\pm \frac{2 \sqrt{\frac{1}{4}+6}}{2-3}=\pm \frac{2 \times 5}{2(-1)}\) = ± 5
∴ The acute angle is tan^-1 5

(c) x² + xy – 6y² – x – 8y – 2 = 0
Solution:
Given Equation is x² + xy – 6y² – x – 8y – 2 = 0
here a = 1, 2h = 1, b = -6 thus if 0 is the acute angle between two lines then
tan θ = \(=\left|\frac{2 \sqrt{h^2-a b}}{a+b}\right|=\left|\frac{2 \sqrt{\frac{1}{4}+6}}{-5}\right|\)
= \(\left|\frac{2 \times 5}{-10}\right|\) = 1
∴ θ = 45°

Question: 32.
Write down the equation of the pair of bisectors of the following pair of lines :
(a) x² – y² = 0 ;
Solution:
x² – y² = 0
∴ a = 1, b = -1, h = 0
∴ The equation of the bisectors of the angles between the pair of lines are \(\frac{x^2-y^2}{a-b}=\frac{x y}{h}\)
or, \(\frac{x^2-y^2}{1+1}=\frac{x y}{0}\)
or, xy = 0

(b) 4x² – xy – 3y² = 0
Solution:
4x² – xy – 3y² = 0
∴ a = 4, 2h = -1, b = -3
∴ Equation of the pair of bisectors are \(\frac{x^2-y^2}{(a-b)}=\frac{x y}{h}\)
or, \(\frac{x^2-y^2}{7}=\frac{x y}{\left(-\frac{1}{2}\right)}\)
or, x² – y² = -14xy
or, x² + 14xy – y² = 0

(c) x² cos θ + 2xy – y² sin θ = 0
Solution:
x² cos θ + 2xy – y² sin θ = 0
∴ a = cos θ, 2h = 2, b = – sin θ
∴ Equation of the pair of bisectors are \(\frac{x^2-y^2}{a-b}=\frac{x y}{h}\)
or, \(\frac{x^2-y^2}{\cos \theta+\sin \theta}=\frac{x y}{1}\)
or, x² – y² = xy(cos θ + sin θ)

(d) x² – 2xy tan θ – y² = 0
Solution:
x² – 2xy tan θ – y² = 0
∴ a = 1, 2h = -2 tan θ, b = -1
∴ Equation of the pair of bisectors are \(\frac{x^2-y^2}{2}=\frac{x y}{-\tan \theta}\)
or, x² – y² = 2xy cot θ
or, x² + 2xy cot θ – y² = 0

Question 33.
If the pair of lines represented by x² – 2pxy – y² = 0 and x² – 2qxy – y² = 0 be such that each pair bisects the angle between the other pair, then prove that pq = -1.
Solution:

Question 34.
Transform the equation: x² + y² – 2x – 4y + 1 = 0 by shifting the origin to (1, 2) and keeping the axes parallel.
Solution:
x² + y² – 2x – 4y + 1 = 0     ……(1)
Let h = 1, k = 2
Taking x’ + h and y = y’ + k we have
(x’ + h)² + (y’ + k)² – 2(x’ + j) -4(y’ + k) + 1=0
or, (x + 1)² + (y’ + 2)² – 2(x’ + 1) – 4(y’+ 2) + 1=0
or, x^‘2 + 1 + 2x’ + y^‘2 + 4 – 4y’ – 2x’ – 2 – 4y’- 8 + 1 = 0
or, x^‘2 + y’² – 4 = 0
∴ The transformed equation is x² + y² = 4

Question 35.
Transform the equation: 2x² + 3y² + 4xy – 12x – 14y + 20 = 0. When referred to parallel axes through(2, 1).
Solution:
2x² + 3y² + 4xy – 12x – 14y + 20 = 0
Let h = 2, k = 1
Taking x = x’ + 1 and y = y’ + 1
we have
2(x’ + 2)² + 3(y’ + 1)² + 4(x’ + k)(y’ + 1) – 12 (x’ + 2)- 14 (y’ + 1) + 20 = 0
or, 2x^‘2 + 8 + 8x’ + 3 + 6y’ + 3y^’2 + 4x’y’ + 4x’ + 8y’ + 8 – 12x’ – 14y’ – 18 = 0
or, 2x^‘2 + 3y^’2 + 4x’y’ + 1=0
The transformed equation is
2x² + 3y² + 4xy + 1 = 0

Question 36.
Find the measure of rotation so that the equation x² – xy + y² = 5 when transformed does not contain xy- term.
Solution:
x² – xy + y² = 5
Taking x = x’ cos α – y’ sin α
y = x’ sin α – y’ cos α
We get (x’ cos α – y’ sin α)² – (x’ cos α – y’ cos α) (x’ sin α + y’ cos α) + (x’ sin α + y’ cos α)² = 5
⇒ x^‘2 cos² α + y^‘2 sin² α – 2x’y sin α.
cos α – x^‘2 sin α. cos α – x’y cos² α + x’y’ sin² α + y^‘2 sin α. cos α + x^‘2 sin² α + y^‘2 cos² α + 2x’y’ sin α cos α = 5
Given that the transformed equation does not xy term.
Hence the co-efficient of x’y’ is zero.
That is sin² α – cos² α = 0
⇒ sin² α = cos² α
⇒ tan² α = 1 ⇒ tan α = 1 ⇒ α= 45°

Question 37.
What does the equation x + 2y – 10 =0 become when the origin is changed to (4, 3)?
Solution:
x + 2y – 10 = 0
Let h = 4, k = 3
Taking x = x’ + 4, y = y’ + 3
we have x’ + 4 + 2 (y’ + 3) – 10 = 0
or, x + 2y’ = 0
∴ The transformed equation is x + 2y = 0.

Odisha State Board Elements of Mathematics Class 11 Solutions CHSE Odisha Chapter 8 Permutations and Combinations Ex 8(c) Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Math Solutions Chapter 8 Permutations and Combinations Exercise 8(c)

Question 1.
Compute the following :
(i) ¹²C₃
Solution:
¹²C₃ = \(\frac{(12) !}{3 ! 9 !}=\frac{12 \cdot 11 \cdot 10}{3 \cdot 2}\) = 220

(ii) ¹⁵C₁₂
Solution:
¹⁵C₁₂ = \(\frac{(15) !}{(12) ! 3 !}=\frac{15 \cdot 14 \cdot 13}{3 \cdot 2}\)
= 5.7.13 = 455

(iii) ⁹C₄ + ⁹C₅
Solution:
⁹C₄ + ⁹C₅ = \(\frac{9 !}{4 ! 5 !}+\frac{9 !}{5 ! 4 !}\)
\(=\frac{9 \cdot 8 \cdot 7 \cdot 6}{4 \cdot 3 \cdot 2 \cdot 1}\) × 2 = 252

(iv) ⁷C₃ + ⁶C₄ + ⁶C₃
Solution:
⁷C₃ + ⁶C₄ + ⁶C₃ = ⁷C₃ + ⁶C₄ + ⁶C4-1
= ⁷C₃ + ⁶⁺¹C₄ = ⁷C₃ + ⁷C₄
(∴ ⁿc_r + ⁿC_r-1– = ⁿ⁺¹c_r)
= ⁷C₄ + ⁷C_4-1 = ⁷⁺¹C₄
= ⁸C₄ = \(\frac{8 !}{4 !(8-4) !}=\frac{8 \cdot 7 \cdot 6 \cdot 5}{4 \cdot 3 \cdot 2 \cdot 1}\) = 70

(v) ⁸C₀ + ⁸C₁ + …….. + ⁸c₈
Solution:
⁸C₀ + ⁸C₁ + …….. + ⁸c₈ = 2⁸ = 256

Question 2.
Solve :
(i) ⁿC₄ = ⁿC₁₁ ;
Solution:
ⁿC₄ = ⁿC₁₁ ;  (∴ n = 4 + 11 = 15)

(ii) ²ⁿC₃ : ⁿC₃ = 44: 5
Solution:
²ⁿC₃ : ⁿC₃ = \(\frac{44}{5}\)
⇒ \(\frac{2 n !}{2 n-3 !} / \frac{n !}{n-3 !}=\frac{44}{5}\)

Question 3.
Find n and r if ⁿP_r = 1680, ⁿC_r = 70.
Solution:
ⁿP_r = 1680, ⁿC_r = 70
∴ \(\frac{{ }^n \mathrm{P}_r}{{ }^n \mathrm{C}_r}=\frac{1680}{70}\)
or, r ! = 24 = 4!
∴ r = 4
Again, ⁿC_r = 70 or ⁿC₄ = 70
or, \(\frac{n !}{4 !(n-4) !}=70\)
or, n(n – 1) (n – 2) (n – 3)
= 70 × 4! = 7 × 10 × 4 × 3 × 2
= 8 × 7 × 6 × 5
or, n(n – 1) (n – 2) (n – 3)
or, 8(8 – 1) (8 – 2) (8 – 3)
∴ n = 8

Question 4.
How many diagonals can an n-gon(a polygon with n sides) have?
Solution:
A polygon of n – sides has n vertices.
∴ The number of st. lines joining the n-vertices is ⁿC₂.
∴ The number of diagonals is ⁿC₂ – n

Question 5.
If a set A has n elements and another set B has m elements, what is the number of relations from A to B?
Solution:
If |A| = n, |B| = m
then |A × B| = mn
∴ The number of possible subsets of
A × B = 2^mn
∴ The number of relations from A to B is 2^mn.

Question 6.
From five consonants and four vowels, how many words consist of three consonants and two vowels?
Solution:
Words of consisting of 3 consonants and 2 vowels are to be formed from five consonants and 4 vowels.
∴ The number of ways = ⁵C₃ × ⁴C₂
Again, 5 letters can be arranged among themselves in 5! ways.
∴ The total number of ways
= ⁵C₃ × ⁴C₂ × 5! = 10 × 6 × 120 = 7200.

Question 7.
In how many ways can a committee of four gentlemen and three ladies be formed out of seven gentlemen and six ladies?
Solution:
A committee of 4 gentlemen and 3 ladies is to be formed out of 7 gentlemen and 6 ladies.
∴ The number of ways in which the committee can be formed.
⁷C₄ × ⁶C₃ = \(\frac{7 \cdot 6 \cdot 5}{3.2} \times \frac{6 \cdot 5 \cdot 4}{3 \cdot 2}\) = 700

Question 8.
A bag contains 4 black and 5 white balls out of which 6 balls are drawn arbitrarily. In how many ways can this be done? Find also the number of ways such that at least 3 black balls can be drawn.
Solution:
A bag contains 4 black and 5 white balls out of which 6 balls are drawn arbitrarily.
∴ The number of ways in which balls are drawn \({ }^9 \mathrm{C}_6=\frac{9 \cdot 8 \cdot 7}{3 \cdot 2 \cdot 1}\) = 84 as the total number of balls is 9. If at least 3 black balls are drawn, then the drawing can be made as follows.

Black(4)	White(5)
3	3
4	2

The number of ways in which at least 3 black balls are drawn
= (⁴C₃ × ⁵C₃) + (⁴C₄ × ⁵C₂)
= (4 × 10) + (1 × 10) = 50

Question 9.
How many triangles can be drawn by joining the vertices of a decagon?
Solution:
A decagon has 10 vertices and 3 noncollinear points are required to be a triangle.
∴ The number of triangles formed by the joining of the vertices of a decagon is
¹⁰C₃ = \(\frac{10 !}{3 ! 7 !}=\frac{10 \cdot 9 \cdot 8}{3 \cdot 2 \cdot 1}\) = 120

Question 9.
How many triangles can be drawn by joining the vertices and the center of a regular hexagon?
Solution:
A regular hexagon has six vertices. Triangles are to be formed by joining the vertices and center of the hexagon. So there is a total of 7 points. So the number of triangles formed.
⁷C₃ = \(\frac{7 !}{3 ! 4 !}=\frac{7 \cdot 6 \cdot 5}{3 \cdot 2 \cdot 1}\) = 35
As the hexagon has 3 main diagonals, which pass through the center hence can not form 3 triangles.
∴ The required number of triangles 35 – 3 = 32

Question 11.
Sixty points lie on a plane, out of which no three points are collinear. How many straight lines can be formed by joining pairs of points?
Solution:
Sixty points lie on a plane, out of which no. 3 points are collinear. A straight line required two points. The number of straight lines formed by joining 60 points is
⁶⁰C₂ = \(\frac{60 !}{2 \times 58 !}=\frac{60 \times 59}{2}\) = 1770

Question 12.
In how many ways can 10 boys and 10 girls sit in a row so that no two boys sit together?
Solution:
10 boys and 10 girls sit in a row so that no two boys sit together. So a boy is to be seated between two girls or at the two ends of the row. So the boys are to be sitted in 11 positions in ¹¹C₁₀ ways. Again 10 boys and 10 girls can be arranged among themselves in 10! and 10! ways respectively.
∴ The total number of ways = ¹¹C₁₀ × 10! × 10! = (11)! × (10)!

Question 13.
In how many ways can six men and seven girls sit in a row so that the girls always sit together?
Solution:
Six men and seven girls sit in a row so that the girls always sit together. Considering the 7 girls as one person, there are a total of 7 persons who can sit in 7! ways. Again the 7 girls can be arranged among themselves in 7! ways.
∴ The total number of arrangements
= 7! × 7!
= (7!)²

Question 14.
How many factors does 1155 have that are divisible by 3?
Solution:

∴ In order to be a factor of 1155 divisible by 3, we have to choose one or two of 5, 7, and 11 along with 3 or 3 alone.
∴ The number of ways = ³C₁ + ³C₂ + ³C₀ = 2³ – 1 = 7
∴ The number of factors is 7 excluding 1155 itself.

Question 15.
How many factors does 210 have?
Solution:

∴ We can choose at least one 2, 3, 5, or 7  to be a factor of 210.
∴ The number of factors.
= ⁴C₁ + ⁴C₂ + ⁴C₃ + ⁴C₄ = 2⁴ – 1 = 15
∴ The number of factors is 210 is 15. (Including 215 itself and excluding 1).

Question 16.
If n is a product of k distinct primes what is the total number of factors of n?
Solution:
n is a product of k distinct primes.
∴ In order to be a factor, of n, we have chosen at least one of k distinct primes.
∴ The number of ways = ^kC₁ + ^kC₂ + ……… ^kC_k-1 = 2^k  – 1 – 1
∴ The number of factors of n is 2^k – 2.
(Excluding 1 as 1 is not prime. It is also not include n.)

Question 17.
If m has the prime factor decomposition P₁^r1, P₂^r2 ….. P_n^rn, what is the total number of factors of m (excluding 1)?
Solution:
m has the prime factor decomposition P₁^r1, P₂^r2 ….. P_n^rn,
∴ m = P₁^r1, P₂^r2 ….. P_n^rn,
P₁ is a factor of m which occurs r₁ times. Each of the factors P₁^r1 will give rise to (r₁ + 1) factors.
Similarly
P₂^r2 gives (r₂ + 1) factors and so on.
∴ The total number of factors (r₁ + 1) (r₂ + 1) ….. (r_n + 1) – 1 (including m).

Question 18.
If 20! were multiplied out, how many consecutive zeros would it have on the right?
Solution:
If 20! were multiplied out, then the number of consecutive zeros on the right is 4. due to the presence of 4 x 5, 10, 14 x 15,20.

Question 19.
How many factors of 10,000 end with a 5 on the right?
Answer:
We have 1000 = 2⁴ × 5⁴ The factors of 10000 ending with 5 are 5, 5 × 5 = 25, 5 × 5 × 5 = 125
5 × 5 × 5 × 5 = 625
∴ There are 4 factors ending With 5.

Question 20.
A man has 6 friends. In how many ways can he invite two or more to a dinner party?
Solution:
A man has 6 friends. He can invite 2 or more of his friends to a dinner party.
∴ He can invite 2, 3, 4, 5, or 6 of his friends in
⁶C₂ + ⁶C₃ + ⁶C₄ + ⁶C₅ + ⁶C₆ = 2⁶ – ⁶C₀ – ⁶C₁
= 64 – 7 = 57 ways.

Question 21.
In how many ways can a student choose 5 courses out of 9 if 2 courses are compulsory?
Solution:
A student is to choose 5 courses out of 9 in which 2 courses are compulsory. as 2 courses are compulsory, he is to choose 3 courses out of 7 courses in ⁷C₃ = 35 ways.

Question 22.
In how many ways can a student choose five courses out of the courses? C₁, C₂, …………. C₉ if C₁, C₂ are compulsory and C₆, C₈ cannot be taken together?
Solution:
A student chooses five courses out of the courses? C₁, C₂, …………. C₉ if C₁, C₂ are compulsory and C₆, C₈ cannot be taken together.
∴ He is to choose 3 courses out of C₃, C₄, ………… ,C₈, C₉.
Without taking any restrictions 3 courses out of C₃, C₄, …… C₉, i.e. from 7 courses in ⁷C₃ ways. If C₆, C₈ are taken together then one course only to be choosen from C₃, C₄, C₅, C₇, C₉ by ⁵C₁ ways. Hence required number of ways.
= ⁷C₃ – ⁵C₁
= \(\frac{7 \times 6 \times 5}{3 \times 2 \times 1}\) – 5
= 35 – 5 = 30 ways.

Question 23.
A cricket team consisting of 11 players is to be chosen from 8 batsmen and 5 bowlers. In how many ways can the team be chosen so as to include at least 3 bowlers?
Solution:
A cricket team consisting of 1 1 player is to be chosen from 8 batsmen and 5 bowlers, as to include at least 3 bowlers.
The selection can be made as follows :

Batsmen(8)	Bowlers(5)
8	3
7	4
6	5

The number of selections is
(⁸C₈ × ⁵C₃) + (⁸C₇ × ⁵C₄) + (⁸C₆ × ⁵C₅)
= (1 × 10) + (8 × 5) + (28 × 1)
= 10 + 40 + 28 = 78

Question 24.
There are n + r points on a plane out of which n points lie on a straight line L and out of the remaining r points that lie outside L, no three points are collinear. What is the number of straight lines that can be formed by joining pairs of their points?
Solution:
There are n + r points on a plane out of which n points are collinear and out of which r points are not collinear.
∴ We can form a straight line by joining any two points.
n-collinear points form one line and r-non-collinear points form ^rC₂ lines.
Again, each of the r non-collinear points when joined to each of the noncollinear points, forms n lines.
∴ The number of such limes is r x n.
∴ The total number of lines

Question 25.
There are 10 books in a shelf with different titles; five of these have red covers and others have green covers. In how many ways can these be arranged so that the red books are placed together?
Solution:
There are 10 books in a shelf with different titles, 5 of these are red covers and others are green covers considering 5 red-covered books as one book, we have a total of 6 books which can be arranged in 6! ways. The five red cover books are arranged among themselves in 5! ways.
∴ The total number of arrangements
= 5! x 6!

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Hindi Solutions Chapter 5 आज इतवार है Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 Hindi Solutions Chapter 5 आज इतवार है

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) स्कूल और दफ्तर किस दिन बंद रहते हैं ?
उत्तर:
स्कूल और दफ्तर इतवार के दिन बंद रहते हैं ।

(ii) इतवार के दिन लोग कहाँ और क्यों जाते हैं ?
उत्तर:
इतवार के दिन लोग बाज़ार जाते हैं । वहाँ जाकर वे ज़रूरत की चीजें खरीदते हैं ।

(iii) माँ ने कौन-कौन सी सब्जियाँ खरीदीं ?
उत्तर:
माँ ने आलू, प्याज, बैंगन, पपीता, गाजर, मूली, परवल, पालक, कच्चा केला, करैला, मिर्च, नींबू, फूलगोभी आदि कई सब्जियाँ खरीदीं ।

(iv) मदन ने मिठाइयाँ कहाँ से और क्यों खरीदीं थीं।
उत्तर:
मदन ने मिठाइयाँ हलवाई की दुकान से खरीदीं। उसने मिठाइयाँ स्कूल में टिफिन के साथ ले जाने के लिए खरीदी थीं ।

(v) क्लास टीचर सोमवार को बच्चों से क्या पूछती हैं ?
उत्तर:
क्लास टीचर सोमवार को बच्चों से पूछती हैं कि कल तुमने क्या-क्या चीजें खरीदीं ।

2. रिक्त स्थानों में उपयुक्त शब्द भरिए :

(i) माँ ………… की दुकान में पहुँचीं ।
(ii) रानी को कई ………… के नाम मालूम नहीं थे ।
(iii) मुझे तो भाई ………… बहुत अच्छी लगती है ।
(iv) पिताजी को फल बहुत ………… हैं।
(v) ………… का माहौल बहुत अच्छा लगा।
उत्तर:
(i) सब्जी’
(ii) सब्जियों
(iii) जलेबी
(iv) पसंद
(v) बाजार

3. निम्नलिखित प्रश्नों के सही विकल्प उत्तर पर (✓) का निशान लगाइए :

(i) रानी को कहाँ घूमना अच्छा लगता था ?
(क) बाज़ार में
(ख) पहाड़ी पर
(ग) शहर में
(घ) गाँव में
उत्तर:
(क) बाजार

(ii) मदन को बाजार में कौन मिल गया ?
(क) रमेश
(ख) पंकज
(ग) शाश्वत
(घ) अनुराग
उत्तर:
(ग) शाश्वत

(iii) पिताजी ने बाजार में क्या खरीदे ?
(क) सब्जियाँ
(ख) मिठाइयाँ
(ग) कपड़े
(घ) फल
उत्तर:
(क) सब्जियाँ

(iv) बाजार का माहौल कैसा था ?
क) अच्छा
(ख) बुरा
(ग) उमस भरा
(घ) सर्द
उत्तर:
(क) अच्छा

भाषा-कार्य :

4. दिए गए शब्दों के विलोम शब्द लिखिए :

दिन, अच्छा, ताजा, पसंद, ज्यादा, अपना
उत्तर:
शब्द — विलोम
दिन — रात
अच्छा — बुरा
ताजा — बासी
पसंद — नापसंद
ज्यादा — कम
अपना — पराया

5. निम्नलिखित शब्दों का वाक्यों में प्रयोग कीजिए :

छुट्टी, बाजार, सब्जी, दुकान, हलवाई
उत्तर:

• छुट्टी – रमन गर्मी की छुट्टियों में अपने गाँव गया था ।
• बाजार – बाजार से हमलोग अपनी जरूरत की चीजें खरीदते हैं ।
• सब्जी – हरी सब्जियाँ खाने से सेहत अच्छी रहती है ।
• दुकान – दुकान में बहुत भीड़ थी ।
• हलवाई – हलवाई मिठाइयाँ बनाता है ।

अन्य परीक्षोपयोगी प्रश्नोत्तर

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) स्कूल और दफ्तर कब बंद रहते हैं ?
उत्तर:
स्कूल और दफ्तर इतवार को बंद रहते हैं ।

(ii) मदन माँ के साथ कभी-कभी बाजार क्यों जाता है ?
उत्तर:
मदन माँ के साथ कभी-कभी उनकी मदद करने को बाजार जाता है।

(iii) रानी को क्या अच्छा लगता है ?
उत्तर:
रानी को बाजार में घूमना अच्छा लगता है ।

(iv) शाश्वत ने हलवाई की दुकान पर क्या देखीं?
उत्तर:
शाश्वत ने हलवाई की दुकान पर अपनी पसंद की मिठाई और नमकीन चीजें देखीं ।

(v) किसको रसगुल्ले अच्छे लगते हैं ?
उत्तर:
मदन को रसगुल्ले अच्छे लगते हैं।

2. सही कथनों के सामने (✓) का और गलत कथनों के सामने (✗) का निशान लगाइए :

(i) शनिवार छुट्टी का दिन है । (✗)
(ii) रानी को फल बहुत पसंद हैं । (✗)
(iii) मदन हलवाई की दुकान में पहुँचा । (✓)
(iv) क्लास टीचर का नाम रश्मि वर्मा है । (✗)
(v) कल तुमने क्या－क्या चीजें खरीदीं ？－यह प्रश्न पिताजी ने पूछा । (✗)

3. निम्नलिखित प्रश्नों के सही विकल्प उत्तर पर (✓) का निशान लगाइए ：

(i) माँ ने कौन－सी सब्जी नहीं खरीदी ？
(क) बैंगन
(ख) टिंडा
(ग) परवल
(घ) करैला
उत्तर:
(ख) टिंडा

(ii) मदन को क्या ज्यादा पसंद है ？
(क) रसगुल्ले
(ख) गुलाबजामुन
(ग) नमकीन
(घ) जलेबी
उत्तर:
(घ) जलेबी

(iii) पिताजी को बहुत पसंद है ：
(क) सब्जी
(ख) शाश्वत
(ग) मदन
(घ) फल
उत्तर:
(घ) फल

(iv) बाज़ार में क्या ज्यादा थी ？
(क) फल
(ख) सब्जी
(ग) भीड़
(घ) मिठाइयाँ
उत्तर:
(ग) भीड़

भाषा-कार्य

4. दिए गए वाक्यों के रिक्त स्थानों में सही कारकचिह्न भरिए :
( में, ने, की, को, से )

(i) उनकी मदद करने ——- मदन कभी-कभी चला जाता है।
(ii) रानी को बाजार ——- घूमना अच्छा लगता है।
(iii) माँ ——- सब्जियाँ खरीदीं ।
(iv) वे जलेबी ——- ज्यादा अच्छे नहीं ।
(v) उसने अपनी पसंद ——- मिठाई देखी ।
उत्तर:
(i) को
(ii) में
(iii) ने
(iv) से
(v) की

5. दिए गए शब्दों के एक-एक पर्यायवाची शब्द लिखिए:
फौरन, मदद, काफी, ज्यादा, जरूरत, रोज
उत्तर:
फौरन – शीघ्र ज्यादा – अधिक
मदद – सहायता जरूरत – आवश्यकता
काफी – पर्याप्त रोज – हर दिन

6. ‘क’ स्तम्भ के साथ ‘ख’ स्तम्भ के उपयुक्त शब्दों का मिलान कीजिए :
‘क’ स्तम्भ — ‘ख’ स्तम्भ
रविवार — क्लास टीचर
सब्जी की दुकान — मूली
हलवाई की दुकान — सब्जी
माँ — फल
पिताजी — रसगुल्ले
रश्मि शर्मा — छुट्टी का दिन
उत्तर:
‘क’ स्तम्भ — ‘ख’ स्तम्भ
रविवार — छुट्टी का दिन
सब्जी की दुकान — मूली
हलवाई की दुकान — रसगुल्ले
माँ — सब्जी
पिताजी — फल
रशिम शर्मा — क्लास टीचर

7. इन शब्दों से वाक्य बनाइए :
मदद, घूमना, केला, दुकान, बताना, अपना}
उत्तर:

• मदद – तुम मेरी मदद करो।
• घूमना – सुबह खुली हवा में घूमना अच्छा है ।
• केला – मैं केला खरीदूँगा।
• बताना – मुझे रास्ता बता दो ।
• अपना – तुम अपना काम करो ।

पाठ का सारांशः

आज इतवार है । छुट्टी का दिन होने के कारण स्कूल और दफ्तर बंद हैं । माँ बाजार जाती है तो मदन भी उनकी मदद करने साथ जाता है । रानी पिताजी के साथ बाजार घूमने और जरूरत की चीजें खरीदने जाती है ।

माँ ने सब्जी की दुकान से ताजी सब्जियाँ खरीदीं । रानी को कई सब्जियों के नाम पहली बार मालूम हुए । मदन ने हलवाई की दुकान से मिठाइयाँ खरीदीं ।

वहाँ मदन की भेंट शाश्वत से हुई । मदन ने बताया कि उसे रसगुल्लों से भी अधिक जलेबियाँ अच्छी लगती हैं । मदन के पिताजी को फल पसंद हैं । उन्होंने रानी के साथ फल खरीदे।

बाजार में चहल-पहल थी । मौसम अच्छा था, सब अपनाअपना काम कर रहे थे । बच्चे जब सोमवार को स्कूल जाते हैं तो उसकी क्लास टीचर रश्मि शर्मा बच्चों से इतवार को खरीदी गई चीज़ों के बारे में पूछती हैं । सब बच्चे उनका उत्तर देते हैं ।

ସାରାଂଶ

ଆଜି ରବିବାର । ଛୁଟିଦିନ ଯୋଗୁଁ ସ୍କୁଲ, ଅଫିସ୍ ସବୁ ବନ୍ଦ। ମା’ ବଜାର ବାହାରିଲେ। ତେଣୁ ତାଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ମଦନ ତାଙ୍କ ସହିତ ଗଲା । ରାଣୀ ମଧ୍ୟ ବାପାଙ୍କ ସହିତ ବଜାର ବୁଲିବାକୁ ଓ କିଛି ଜରୁରୀ ଜିନିଷ ପାଇଁ ଗଲା। ମା’ ପରିବା ଦୋକାନରୁ କିଛି ତଟକା ପରିବା କିଣିଲେ। ରାଣୀ ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ କେତେକ ପରିବାର ନାଁ ଜାଣିଲା। ମଦନ ଗୁଡ଼ିଆ ଦୋକାନରୁ କିଛି ମିଠା କିଣିଲା।

ସେଠାରେ ମଦନର ଶାଶ୍ଵତ ସହିତ ଭେଟ ହେଲା। ମଦନ କହିଲା ଯେ ତାକୁ ରସଗୋଲା ଅପେକ୍ଷା ଜିଲାପି ଅଧ୍ବକ ଭଲ ଲାଗେ । ମଦନର ବାପାଙ୍କୁ ଫଳ ଭଲ ଲାଗେ। ସେ ରାଣୀ ସାଥୀରେ ଫଳ କିଣିଲେ। ବଜାରରେ ଗହଳି ଥିଲା। ପାଗ ଭଲ ଥିଲା। ସମସ୍ତେ ନିଜ ନିଜ କାମରେ ଲାଗିଥିଲେ। ପିଲାମାନେ ସୋମବାର ଦିନ ସ୍କୁଲକୁ ଗଲାପରେ ସେମାନଙ୍କ ଶ୍ରେଣୀ ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ ରଶ୍ମି ଶର୍ମା । ପିଲାମାନଙ୍କୁ ରବିବାର ଦିନ କିଣାଯାଇଥିବା ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ପରରିଲେ। ସମସ୍ତେ ଉ ର ଦେଲେ।

शब्दार्थ :

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Geography Important Questions Chapter 3 ବାରିମଣ୍ଡଳ Important Questions and Answers.

BE Odisha Class 7 Geography Important Questions Chapter 3 ବାରିମଣ୍ଡଳ

Subjective Type Questions With Answers
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଆଟଲାଣ୍ଟିକ ମହାସାଗରର ଅବସ୍ଥିତି ଓ ବିଶେଷତ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:

1. ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ପୃଥିବୀର ଦ୍ଵିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ମହାସାଗର । ଏହା ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠର ଏକ-ଷଷ୍ଠୀଶ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଅଛି ।
2. ଏହାର ପୂର୍ବ ଦିଗରେ ଇଉରୋପ ଓ ଆଫ୍ରିକା, ପଶ୍ଚିମରେ ଉତ୍ତର ଆମେରିକା ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା, ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ସୁମେରୁ ମହାସାଗର ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗରେ ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକା ମହାଦେଶ ଅବସ୍ଥିତ ।
3. ଏହି ମହାସାଗର ରେ ବ୍ରିଟିଶ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ, ପଶ୍ଚିମ ଭାରତୀୟ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ, ଗ୍ରୀଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଓ ଆଇସ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ ପ୍ରଭୃତି ଦ୍ଵୀପ ରହିଛି ।
   ବିଶେଷତ୍ଵ :
4. ଏହି ମହାସାଗର ଉପକୂଳ ଅଧିକ ଦନ୍ତୁରିତ ଥ‌ିବାରୁ ଏଠାରେ ଅନେକ ପ୍ରାକୃତିକ ପୋତାଶ୍ରୟ ଓ ବନ୍ଦରମାନ ଗଢ଼ିଉଠିଛି ।
5. ଏହାର ଦୁଇ ପାଖରେ ଇଉରୋପ ଓ ଉତ୍ତର ଆମେରିକା ଭଳି ଦୁଇ ସମୃଦ୍ଧିଶାଳୀ ମହାଦେଶର ଅବସ୍ଥିତି ଯୋଗୁ ଏହି ମହାସାଗର ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ।

Question 2.
ନିରକ୍ଷୀୟ ସ୍ରୋତର ଉତ୍ପଷ୍ଟି ଓ ଗତିପଥ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:

1. ବିଷୁବ ଅଞ୍ଚଳ ତଥା କ୍ରାନ୍ତି ଅଞ୍ଚଳରେ ଅଧ୍ବକ ସୌରଶକ୍ତି ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ବିଷୁବ ଅଞ୍ଚଳର ସମୁଦ୍ର ଜଳରାଶି ଅଧ୍ବକ ଉଷ୍ମ ହୋଇ ପ୍ରସାରିତ ହୁଏ । ଫଳରେ ଏହାର ଆୟତନ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।
2. ସେହିପରି ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଶୀତଳ ଜଳରାଶି ସଙ୍କୁଚିତ ହେବାରୁ ଜଳସ୍ତର ସାମାନ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଏ । ଜଳସ୍ତରରେ ସମତା ରକ୍ଷାପାଇ ବିଷୁବ ତଥା କ୍ରାନ୍ତି ଅଞ୍ଚଳରୁ ଉଷ୍ମ ଜଳରାଶି ସମୁଦ୍ର ପୃଷ୍ଠରେ ମେରୁ ଆଡ଼କୁ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ଉଷ୍ମ ନିରକ୍ଷୀୟ ସ୍ରୋତ କୁହାଯାଏ ।
3. ପୃଥ‌ିବୀର ଆବର୍ତ୍ତନ, ବାୟୁପ୍ରବାହ ଆଦି କାରଣରୁ ଏହି ସ୍ରୋତ ସିଧାସଳଖ ମେରୁ ଆଡ଼କୁ ଯାଇପାରେ ନାହିଁ । ପୂର୍ବାବାୟୁ (ନିୟତ ବାୟୁପ୍ରବାହ) ପ୍ରଭାବରେ ଏହି ସ୍ରୋତ ବିଷୁବରେଖାର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ପଶ୍ଚିମ ଦିଗକୁ ଗତି କରେ ।
4. ଉତ୍ତର ଗୋଲାର୍ଦ୍ଧରେ ଏହା ଉତ୍ତର ନିରକ୍ଷୀୟ ସ୍ରୋତ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଗୋଲାର୍ଦ୍ଧରେ ଦକ୍ଷିଣ ନିରକ୍ଷୀୟ ସ୍ରୋତ ନାମ ଧାରଣ କରି ପ୍ରାୟ ୪୦° ସମାକ୍ଷରେଖା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ ।
5. ଏଠାରୁ ପଶ୍ଚିମାବାୟୁ ପ୍ରଭାବରେ ପୂର୍ବ ଉପକୂଳକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ କ୍ରମେ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରବେଶ କରେ ।

Question 3.
ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ କିପରି ଜଳବାୟୁକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:

1. ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳର ଜଳବାୟୁକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ । ଉଷ୍ଣସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ଜଳବାୟୁ ଉଷ୍ଣ ରହେ ଓ ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ଜଳବାୟୁ ଶୀତଳ ରହେ ।
2. ଉଷ୍ଣ ସ୍ରୋତ ଉପରେ ପ୍ରବାହିତ ବାୟୁ ଉଷ୍ଣ ଓ ଜଳୀୟବାଷ୍ପପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥ‌ିବାରୁ ଏହା ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରଚୁର ବୃଷ୍ଟି କରାଏ ।
3. ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ ଉପରିସ୍ଥ ବାୟୁ ଶୀତଳ ଓ ଶୁଷ୍କ ହୋଇଥୁବାରୁ ଏହା ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରାୟ ବର୍ଷା ହୁଏ ନାହିଁ, ତେଣୁ ମରୁଭୂମି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
4. ଉଷ୍ଣ ଓ ଶୀତଳ ସ୍ରୋତର ମିଳନସ୍ଥଳରେ ଘନ କୁହୁଡ଼ି ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ମିଳନସ୍ଥଳରେ ଶିଉଳିଜାତୀୟ ବିଭିନ୍ନ ମତ୍ସ୍ୟ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରଚୁର ମିଳୁଥ‌ିବାରୁ ଏହା ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ରରୂପେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ; ଯଥା- ନିଉଫାଉଣ୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଉପକୂଳ ।
5. ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତର ଅନୁକୂଳରେ ଜାହାଜ ଚଳାଇବା ସୁବିଧାଜନକ । ଏହା ଜାହାଜର ଗତି ବଢ଼ାଇଥିବା ସହିତ ସମୟ ଓ ଅର୍ଥ ବ୍ୟୟ କମାଇଥାଏ ।

Question 4.
ଆଙ୍ଗ୍‌ଲାଷ୍ଟିକ ମହାସାଗରର ଅବସ୍ଥିତି ଓ ଗୁରୁତ୍ଵ ଲେଖ ।
Answer:

1. ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ପୃଥ‌ିବୀର ଦ୍ଵିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ମହାସାଗର । ଏହା ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠର ଏକ-ଷତାଂଶ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଅଛି ।
2. ଏହାର ପୂର୍ବ ଦିଗରେ ଇଉରୋପ ଓ ଆଫ୍ରିକା, ପଶ୍ଚିମରେ ଉତ୍ତର ଆମେରିକା ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା, ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ସୁମେରୁ ମହାସାଗର ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗରେ ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକା ମହାଦେଶ ଅବସ୍ଥିତ ।
3. ଏହି ମହାସାଗରରେ ବ୍ରିଟିଶ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ, ପଶ୍ଚିମ ଭାରତୀୟ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ, ଗ୍ରୀଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଓ ଆଇସ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ ପ୍ରଭୃତି ଦ୍ବୀପ ରହିଛି ।
   ବିଶେଷତ୍ଵ :
4. ଏହି ମହାସାଗର ଉପକୂଳ ଅଧିକ ଦନ୍ତୁରିତ ଥିବାରୁ ଏଠାରେ ଅନେକ ପ୍ରାକୃତିକ ପୋତାଶ୍ରୟ ଓ ବନ୍ଦରମାନ ଗଢ଼ିଉଠିଛି ।
5. ଏହାର ଦୁଇ ପାଖରେ ଇଉରୋପ ଓ ଉତ୍ତର ଆମେରିକା ଭଳି ଦୁଇ ସମୃଦ୍ଧିଶାଳୀ ମହାଦେଶର ଅବସ୍ଥିତି ଯୋଗୁ ଏହି | ମହାସାଗର ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ପୃଥ‌ିବୀର ଜଳଭାଗ ଓ ସ୍ଥଳଭାଗର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଶତକଡ଼ାରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ କେତେ ହେବ ?
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀର ଜଳଭାଗର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଶତକଡ଼ା ୭୧ ଭାଗ ଓ ସ୍ଥଳଭାଗର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଶତକଡ଼ା ୨୯ ଭାଗ ।

Question 2.
ପୃଥ‌ିବୀର ମଧୁର ଜଳର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ପୃଥିବୀର ମଧୁର ଜଳର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକର ନାମ, ଯଥା-

1. ହିମୋଟୋପର
2. ଭୂତଳ ଜଳ
3. ମଧୁର ଜଳ ହ୍ରଦ
4. ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଏବଂ
5. ନଦୀ, କୂଅ, ପୋଖରୀ ।

Question 3.
ଜଳଚକ୍ର କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:

1. ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପୃଥିବୀପୃଷ୍ଠର ଜଳ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ରୂପେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ପ୍ରବେଶ କରେ ।
2. ଏହି ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଘନୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମେଘରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।,
3. ପୁନର୍ବାର ତାହା ବର୍ଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ବାରା ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଫେରିଆସେ । ଜଳର ଏପ୍ରକାର ଚକ୍ରାକାର ଗତିକୁ ଜଳଚକ୍ର କୁହାଯାଏ ।

Question 4.
ବାରିମଣ୍ଡଳ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:

1. ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ଥିବା ମହାସାଗର, ସାଗର, ହ୍ରଦ, ନଦୀ, ହିମବାହ, ଭୂତଳ ଜଳ ଏବଂ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଜଳୀୟବାଷ୍ପକୁ ନେଇ ବାରିମଣ୍ଡଳ ଗଠିତ ।
2. ଏହି ବାରିମଣ୍ଡଳ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ପ୍ରାୟ ୭୧% ଅଧିକାର କରିଛି ।

Question 5.
ପୃଥ‌ିବୀର ମହାସାଗରଗୁଡ଼ିକର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:

1. ପୃଥ‌ିବୀରେ ମୁଖ୍ୟ ୪ ଗୋଟି ମହାସାଗର ରହିଛି, ଯଥା-
   ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର, ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର, ଭାରତ ମହାସାଗର ଓ ଉତ୍ତର ବା ସୁମେରୁ ମହାସାଗର ।
2. ଏହାବ୍ୟତୀତ ଦକ୍ଷିଣ ମହାସାଗର ବା କୁମେରୁ ମହାସାଗରକୁ ମହାସାଗର ଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ।

Question 6.
ମହାସାଗର ତଳ କ’ଣ ?
Answer:

1. ମହୀଢାଲୁର ନିମ୍ନ ଅଂଶରୁ ସମୁଦ୍ର ତଳର ବିସ୍ତୃତ ଶଯ୍ୟାକୁ ମହାସାଗର ସମତଳ କୁହାଯାଏ ।
2. ଏଠାରେ ଭୂମିର ଢାଲୁ ଅତି ନଗଣ୍ୟ, ମାତ୍ର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସମତଳ ନୁହେଁ ।
3. ଏଠାରେ ମହାସାଗର ଖାତ, ନିମଜ୍ଜିତ ପର୍ବତଶ୍ରେଣୀ ଆଦି ଦେଖାଯାଏ ।
4. ମହାସାଗର ତଳରେ ସାମୁଦ୍ରିକ ଉଦ୍ଭଦ ଓ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ଧ୍ଵଂସାବଶେଷ ଜମାହୋଇ କୋମଳ ପଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସିନ୍ଧୁମଳ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

Question 7.
ସମୁଦ୍ର ତରଙ୍ଗ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:

1. ପ୍ରବାହିତ ବାୟୁର ଘର୍ଷଣ ଫଳରେ ସାଗର ପୃଷ୍ଠରେ ଜଳର ଭାଙ୍ଗ ପଡ଼ିଯାଏ । ଏହାକୁ ତରଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।
2. ସମୁଦ୍ର କୂଳରେ ତରଙ୍ଗର ଗତି ଆଗକୁ ଓ ପଛକୁ ହୋଇଥିବାବେଳେ ସମୁଦ୍ର ବକ୍ଷରେ ଏହାର ଗତି ଉର୍ଷକୁ ଓ ନିମ୍ନକୁ ହୋଇଥାଏ ।

Question 8.
କୁଆର କ’ଣ ?
Answer:

• ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଆକର୍ଷଣ ଯୋଗୁଁ ପୃଥ‌ିବୀର ଜଳଭାଗ ଅଧିକ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଫଳରେ ମହାସାଗର ଜଳସ୍ତର ସାମୟିକ ଭାବେ ଫୁଲିଉଠେ । ଏହାକୁ ଜୁଆର କୁହାଯାଏ ।
• ଅର୍ଥାତ୍ ସମୁଦ୍ର ଜଳର ନିୟମିତ ଉତ୍‌ଥାନକୁ ଜୁଆର କୁହାଯାଏ ।
• ପୃଥ‌ିବୀ, ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟର ଅବସ୍ଥାନକୁ ନେଇ ଜୁଆରକୁ ଗୁରୁ ଜୁଆର, ଲଘୁ ଜୁଆର, ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଜୁଆର ଓ ପରୋକ୍ଷ ଜୁଆର ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଇଛି ।

Question 8.
ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ବାୟୁ ପ୍ରବାହ ଭଳି ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ ସମୁଦ୍ର ଜଳ ଗତିଶୀଳ ହୋଇଥାଏ । ସମୁଦ୍ରର ଏକ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳକୁ ହେଉଥ‌ିବା ଏହି ଜଳପ୍ରବାହକୁ ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ କୁହାଯାଏ ।

Question 9.
ଲବଣତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ସମୁଦ୍ର ଜଳର ହାରାହାରି ଲବଣତା କେତେ ?
Answer:

1. କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ଜଳରେ ଯେତେ ଗ୍ରାମର ଲବଣ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଥାଏ, ତାହା ଜଳର ଲବଣତାକୁ ସୂଚାଏ ।
2. ସମୁଦ୍ର ଜଳର ହାରାହାରି ଲବଣତା ହେଉଛି ଏକ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ପ୍ରତି ୩୫ ଗ୍ରାମ୍ ।

Question 10.
ପୃଥିବୀର ଗଭୀରତମ ଖାତର ନାମ କ’ଣ ? ଏହାର ଗଭୀରତା କେତେ ?
Answer:

1. ମେରିଆନା ଖାତ ପୃଥ‌ିବୀର ଗଭୀରତମ ଖାତ ।
2. ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହି ଖାତର ଗଭୀରତା ପ୍ରାୟ ୧୧.୦୨୨ କିଲୋମିଟର ବା ୧୧ କି.ମି.ରୁ ଅଧିକ ।

Question 11.
ମହୀସୋପାନ କ’ଣ ? ଏହାର ଗୁରୁତ୍ଵ ଲେଖ ।
Answer:

1. ସମୁଦ୍ରକୂଳଠାରୁ କିଛି ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମହାଦେଶର ଅଳ୍ପ ଗଡ଼ାଣିଆ ଭୂଭାଗ ଜଳ ଭିତରେ ବୁଡ଼ି ରହିଛି । ଏହାକୁ ମହୀସୋପାନ କୁହାଯାଏ ।
2. ଏଠାରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ସାମୁଦ୍ରିକ ଜୀବଜନ୍ତୁ ଓ ଉଭିଦ ଦେଖାଯାନ୍ତି । ଏହି ଅଞ୍ଚଳରୁ ଖଣିଜତୈଳ, ପୋହଳା ଓ ମୁକ୍ତା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । ଏଠାରେ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ରମାନ ରହିଛି ।

Question 12.
କ୍ରାନ୍ତୀୟ ମଣ୍ଡଳରେ ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଲବଣତା ଅଧିକ ହେବାର କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:

1. କ୍ରାନ୍ତୀୟ ତଥା ବିଷୁବ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣରେ ସମୁଦ୍ରଜଳର ବାଷ୍ପୀଭବନ ହୋଇଥାଏ ।
2. ତେଣୁ ଏଠାରେ ଜଳର ଲବଣତା ହାର ଅଧିକ ।

Question 13.
ଅଷ୍ଟମୀ ତିଥିରେ ଲଘୁ ଜୁଆର କାହିଁକି ହୋଇଥାଏ ?
Answer:

1. ପ୍ରତ୍ୟେକ ମାସର ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ଅଷ୍ଟମୀ ତିଥ୍ ଓ କୃଷ୍ଣପକ୍ଷ ଅଷ୍ଟମୀ ତିଥ୍ୟରେ ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପୃଥ‌ିବୀକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ପ୍ରାୟ ସମକୋଣରେ ଅବସ୍ଥାନ କରନ୍ତି ।
2. ଉଭୟଙ୍କର ଆକର୍ଷଣ ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଜୁଆରର ମାତ୍ରା ଅଧିକ ନହୋଇ କମ୍ ହୋଇଥାଏ ।

Question 14.
ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଚାରିଗୋଟି ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:

• ଫିଲିପାଇନ୍‌ସ
• ନ୍ୟୁଜିଲ୍ୟାଣ୍ଡ
• ଜାପାନ ଓ
• ହାୱାଇ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ ।

Question 15.
ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ଥବା ଦୁଇଟି ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:

1. ବ୍ରିଟିଶ୍ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ ଓ
2. ପଶ୍ଚିମ ଭାରତୀୟ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ ।

Question 16.
ଭାରତ ମହାସାଗର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ମହାଦେଶର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:

• ଏସିଆ
• ଆଫ୍ରିକା ଓ
• ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍ପଣୀ ଲେଖ ।

1. ସିନ୍ଧୁମଳ :
Answer:

• ମହାସାଗର ସମତଳରେ ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ କ୍ଷୟପ୍ରାପ୍ତ ଅତି ସୂକ୍ଷ୍ମ ଶିଳାରେଣୁ, ଆଗ୍ନେୟ ଭସ୍ମ ପ୍ରଭୃତି ପଦାର୍ଥ ଭାସିଯାଇ ଜମାହୁଏ ।
• ଏହାବ୍ୟତୀତ ବିଭିନ୍ନ ସାମୁଦ୍ରିକ ଉଦ୍ଭଦ ଓ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ଧ୍ବଂସାବଶେଷ ମହାସାଗର ତଳ ଅଂଶରେ ଜମାହୋଇ ଏକପ୍ରକାର କୋମଳ ପଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଏହାକୁ ସିନ୍ଧୁମଳ କୁହାଯାଏ ।

2. ମହୀକାଲୁ :
Answer:

• ମହୀସୋପାନର ଶେଷଭାଗରୁ ଭୂମି ଅଧିକ ଢାଲୁ ହୋଇଯାଇ ଗଭୀର ସମୁଦ୍ର ଆଡ଼କୁ ଲମ୍ବିଯାଇଥାଏ ।
• ସମୁଦ୍ର ତଳର ଏହି ଅଧୂକ ଗଡ଼ାଣିଆ ଅଞ୍ଚଳକୁ ମହୀଜାଲୁ କୁହାଯାଏ ।

3. ସୁନାମି :
Answer:

• ବେଳେବେଳେ ମହାସାଗର ନିମ୍ନସ୍ଥ ଭୂଭାଗ ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଭୂମିକମ୍ପ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ସମୁଦ୍ର ଜଳରାଶିରେ କମ୍ପନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଫଳରେ ବିରାଟ ବିରାଟ ତରଙ୍ଗମାନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଏପରିଭାବେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ବିରାଟ ସାମୁଦ୍ରିକ ତରଙ୍ଗକୁ ଜାପାନୀ ଭାଷାରେ ସୁନାମି (Tsunami) କୁହାଯାଏ ।
• ସୁନାମି ତରଙ୍ଗର ଉଚ୍ଚତା ପ୍ରାୟ ୧୫ ମିଟର । ଭୂମିକମ୍ପର ତୀବ୍ରତା ଅଧିକ ହେଲେ ଏହାର ଉଚ୍ଚତା ୧୫୦ ମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଓ ଘଣ୍ଟାକୁ ୭୦୦ କି.ମି. ବେଗରେ ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳ ଆଡ଼କୁ ମାଡ଼ିଆସେ ।

4. ପରୋକ୍ଷ ଜୁଆର :
Answer:

• ଆବର୍ତ୍ତନ ସମୟରେ ଚନ୍ଦ୍ରର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥିବା ପୃଥ‌ିବୀର ମହାସାଗର ଜଳରାଶିରେ ଚନ୍ଦ୍ରର ଆକର୍ଷଣ ଯୋଗୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଜୁଆର ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହି ସମୟରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଜୁଆର ହେଉଥିବା ମହାସାଗର ଅଂଶର ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ବରେ ଚନ୍ଦ୍ରର ଆକର୍ଷଣ ନ ଥାଏ । ମାତ୍ର ଭୂପୃଷ୍ଠର କଠିନ ଅଂଶ କିଛି ମାତ୍ର ଚନ୍ଦ୍ର ଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ ହୁଏ । ଫଳରେ ଜଳଭାଗ ଓ କଠିନ ଭୂଭାଗ ମଧ୍ୟରେ ସୃଷ୍ଟ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନକୁ ପୂରଣ ପାଇଁ ଭୂପୃଷ୍ଠର ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳର ଜଳରାଶି ସେ ସ୍ଥାନକୁ ପ୍ରବାହ ହୋଇଥାଏ । ସେଠାରେ ସମୁଦ୍ର ଜଳ ସ୍ତ୍ରୀତ ହୋଇ ପରୋକ୍ଷ ଜୁଆର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

5. ଇଉରୋପର ଉଷ୍ମ କମ୍ବଳ :
Answer:

• ଇଉରୋପର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳରେ ଉଷ୍ମ ଆଙ୍ଗ୍‌ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଉପସାଗରୀୟ ଧୀର ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ।
• ଏହି ସ୍ରୋତର ଉଷ୍ମତା ପ୍ରଭାବରେ ଇଉରୋପର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳର ବନ୍ଦରଗୁଡ଼ିକ ବରଫମୁକ୍ତ ରହେ । ତେଣୁ ଏହି ଉଷ୍ମ ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତକୁ ‘ଇଉରୋପର ଉଷ୍ମ କମ୍ବଳ’ କୁହାଯାଏ ।

6. ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧ :
Answer:

• କ୍ରାନ୍ତୀମଣ୍ଡଳୀୟ ସମୁଦ୍ରରେ ପ୍ରାୟ ୨୧° ସେଲ୍‌ସିୟସ୍‌ ଅଧିକ ତାପମାତ୍ରା ଥ‌ିବା ଜଳରେ ଅଧ‌ିକ ସଂଖ୍ୟକ ପ୍ରବାଳ ବାସ କରନ୍ତି ।
• ସେହି ପ୍ରବାଳମାନଙ୍କ ମୃତ ଶରୀର ଜମିଯାଇ ପ୍ରବାଳ ସ୍ତୂପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ପାଖାପାଖୁ ପ୍ରବାଳ ସ୍ତୂପ ପରସ୍ପର ସଂଲଗ୍ନ ହେଲେ ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ମହାଦେଶର ପୂର୍ବ ଉପକୂଳର ଅନତିଦୂରରେ ‘ଗ୍ରେଟ୍ ବ୍ୟାରିଅର୍ ରିଫ୍’ ନାମକ ଏକ ବୃହତ୍ ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧ ରହିଛି ।

7. ଆଟୋଲ :
Answer:

• ସମୁଦ୍ରର କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ବୃତ୍ତାକାର ଖଣ୍ଡିତ ପ୍ରବାଳ ଘେରିବନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହାକୁ ଆଟୋଲ୍ କୁହାଯାଏ ।

8. ପ୍ଲାଙ୍କ୍‌ଟନ୍‌ :
Answer:

• ପ୍ଲାନ୍ଟଟନ୍ ଏକ ସାମୁଦ୍ରିକ ଶୈବାଳ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭବ । – ଏହା ମାଛମାନଙ୍କର ଏକ ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ଖାଦ୍ୟ ।
• ଶୀତଳ ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ ଓ ଉଷ୍ଣ ସ୍ରୋତର ମିଳନସ୍ଥଳୀରେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ପ୍ଲାନ୍‌ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭିଦ ଜନ୍ମେ । ତେଣୁ ସେଠାରେ ପସିଦ୍ଧ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର ଗଢିଉଠିଛି ।

ଭୌଗୋଳିକ କାରଣ ଦର୍ଶାଅ।

Question 1.
ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ତିଥିରେ ଗୁରୁ ଜୁଆର ହୋଇଥାଏ ।
Answer:

1. ପୂର୍ଣିମା ତିଥିରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ, ପୃଥ‌ିବୀ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ପ୍ରାୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିଥାନ୍ତି ।
2. ସେହିଦିନ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ମଝିରେ ପୃଥ‌ିବୀର ଅବସ୍ଥାନ ହୋଇଥାଏ ।
3. ତେଣୁ ପୃଥ‌ିବୀର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟର ଆକର୍ଷଣ ଯୋଗୁ ଉଚ୍ଚ ଜୁଆର ହୋଇଥାଏ ।

Question 2.
ଡଗରବ୍ୟାଙ୍ଗ୍ ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର ।
Answer:

• ଡଗରବ୍ୟାକ୍ ନିକଟରେ ଉଷ୍ଣ ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ ଓ ଶୀତଳ ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତର ମିଳନ ଘଟିଥିବାରୁ ସେଠାରେ ପ୍ଲାକ୍ଟିନ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭବ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ଜମାହୁଏ ।
• ଏହା ମାଛମାନଙ୍କର ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ଖାଦ୍ୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର ହୋଇପାରିଛି ।

Question 3.
ପୃଥ‌ିବୀର ସାମୁଦ୍ରିକ ବାଣିଜ୍ୟର ଅଧିକାଂଶ ଭାଗ ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ଦେଇ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:

1. ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ ମହାସାଗରର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଇଉରୋପ ଓ ଉତ୍ତର ଆମେରିକା ଭଳି ସମୃଦ୍ଧିଶାଳୀ ମହାଦେଶ ଅବସ୍ଥିତ ।
2. ଏହି ମହାସାଗରର ଉପକୂଳ ଦନ୍ତୁରିତ ଥିବାରୁ ଏଠାରେ ଅନେକ ପ୍ରାକୃତିକ ପୋତାଶ୍ରୟ ଓ ବନ୍ଦରମାନ ଗଢ଼ିଉଠିଛି । ତେଣୁ ଏହି ମହାସାଗର ଦେଇ ଅନେକ ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ହୋଇଥାଏ ।

Question 4.
ନିଜଫାଉଣ୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଉପକୂଳ ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର ହୋଇପାରିଛି ।
Answer:

1. ନିଉଫାଉଣ୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଉପକୂଳରେ ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ ଓ ଉଷ୍ଣ ସ୍ରୋତର ମିଳନ ଘଟିଛି । ଫଳରେ ଏଠାରେ ପ୍ଲାନ୍ ଜାତୀୟ ବିଭିନ୍ନ ମତ୍ସ୍ୟଖାଦ୍ୟ ପ୍ରଚୁର ମିଳେ ।
2. ତେଣୁ ନିଉଫାଉଣ୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଉପକୂଳ ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର ହୋଇପାରିଛି ।

Question 5.
ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ ଅନ୍ତଃସ୍ରୋତ ଭାବେ ପ୍ରବାହିତ ।
Answer:

1. ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବାରୁ ଏହା ସଙ୍କୁଚିତ ହୋଇଥାଏ ।
2. ତେଣୁ ଅନ୍ତଃସ୍ରୋତ ଭାବେ ଏହା ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ।

Question 6.
ଉଭୟ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଲବଣତା କମ୍ ।
Answer:

1. ଉଭୟ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଅତି ତୀର୍ଯ୍ୟକ୍ କିରଣ ଥିବାରୁ ଏହା ହିମମଣ୍ଡଳ ।
2. ଏଠାରେ ବାଷ୍ପୀଭବନ କମ୍ ହୋଇଥାଏ, ତେଣୁ ଏଠାରେ ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଲବଣତା କମ୍ ।

ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ

1. ଉପଦୀପ ଓ ଉପସାଗର
Answer:

2. ମହୀସୋପାନ ଓ ମହୀକାଳୁ
Answer:

3. ଜୁଆର ଓ ଭଟ୍ଟା
Answer:

4. ଜଷ ସ୍ରୋତ ଓ ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ
Answer:

5. ପ୍ରବଳ ଜୁଆର ଓ ଲଘୁ ଜୁଆର
Answer:

ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ।

Question 1.
କାହାକୁ ନେଇ ବାରିମଣ୍ଡଳ ଗଠିତ ?
Answer:
ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ଥିବା ମହାସାଗର, ସାଗର, ହ୍ରଦ, ନଦୀ, ହିମବାହ, ଭୂତଳ ଜଳ ଏବଂ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଜଳୀୟବାଷ୍ପକୁ ନେଇ ପୃଥିବୀର ବାରିମଣ୍ଡଳ ଗଠିତ।

Question 2.
ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ଜଳ ଓ ସ୍ଥଳ କେତେ ଭାଗ ରହିଛି ?
Answer:
ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ପ୍ରାୟ ୭୧% ଜଳଭାଗ ଏବଂ ୨୯% ସ୍ଥଳଭାଗ ରହିଛି ।

Question 3.
ଜଳର ଲବଣତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ଜଳରେ ଯେତେ ଗ୍ରାମର ଲବଣ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଥାଏ ତାହାକୁ ଜଳର ଲବଣତା କୁହାଯାଏ।

Question 4.
ବିଶ୍ବ ଜଳ ଦିବସ କେବେ ପାଳିତ ହୁଏ ?
Answer:
ପ୍ରତି ବର୍ଷ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୨ ତାରିଖକୁ ‘ବିଶ୍ବ ଜଳ ଦିବସ’ ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଏ।

Question 5.
ହିମଟୋପର କାହାକୁ ନେଇ ଗଠିତ ?
Answer:
ଉଚ୍ଚ ପର୍ବତ ଶିଖରରେ ଓ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଜମି ରହିଥିବା ବରଫ ରାଶିକୁ ନେଇ ପୃଥୁବୀର ହିମଟୋପର ଗଠିତ।

Question 6.
ବାରିମଣ୍ଡଳରେ ଥିବା ଜଳରାଶିର କେତେ ଭାଗ ମୁଖ୍ୟତଃ ପୃଥ‌ିବୀର ମହାସାଗରର ଲୁଣି ଜଳଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ?
Answer:
ବାରିମଣ୍ଡଳରେ ଥିବା ଜଳରାଶିର ଶତକଡ଼ା ପ୍ରାୟ ୯୭ ଭାଗ ମୁଖ୍ୟତଃ ପୃଥ‌ିବୀର ମହାସାଗରର ଲୁଣି ଜଳଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ।

Question 7.
ମେରିଆନା ଖାତ କେଉଁ ମହାସାଗରରେ ରହିଛି ?
Answer:
ମେରିଆନା ଖାତ ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରରେ ରହିଛି।

Question 8.
କେଉଁ ମହାସାଗର ବେଜିଂ ପ୍ରଣାଳୀଦ୍ଵାରା ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଛି ?
Answer:
ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ବେନିଂ ପ୍ରଣାଳୀଦ୍ଵାରା ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୌଛି ।

Question 9.
କେଉଁ ସାଗରଟି ପୃଥିବୀର ସାଗରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ?
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀର ସାଗରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ ସାଗର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ।

Question 10.
ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ୍ ସାଗର କେଉଁ ମହାସାଗରର ଅଂଶବିଶେଷ ?
Answer:
ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ ସାଗର ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରର ଅଂଶବିଶେଷ ।

Question 11.
କାହାକୁ ଏକ ଅନ୍ତର୍ଦେଶୀୟ ହ୍ରଦ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
କାପ୍ସିୟାନ ସାଗର ଏକ ଅନ୍ତର୍ଦେଶୀୟ ହ୍ରଦ।

Question 12.
କାହାକୁ ମହୀସୋପାନ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସମୁଦ୍ର କୂଳଠାରୁ କିଛି ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜଳ ଭିତରେ ବୁଡ଼ିରହିଥ‌ିବା ମହାଦେଶର ଅଳ୍ପ ଗଢ଼ାଣିଆ ଭୂଭାଗକୁ ମହୀସୋପାନ କୁହାଯାଏ ।

Question 13.
ମହାଜାଳୁ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ମହୀସୋପାନର ଶେଷଭାଗରୁ ଭୂମି ଅଧ‌ିକ ଢାଲୁ ହୋଇଯାଇ ଗଭୀର ସମୁଦ୍ର ଆଡ଼କୁ ଲମ୍ବିଯିବା ଫଳରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ସମୁଦ୍ରଜଳର ଗଡ଼ାଣିଆ ଅଞ୍ଚଳକୁ ମହୀଢାଲୁ କୁହାଯାଏ ।

Question 14.
ମହାସାଗର ସମତଳ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ମହୀଢାଲୁର ନିମ୍ନଅଂଶରୁ ସମୁଦ୍ର ତଳର ବିସ୍ତୃତ ଶଯ୍ୟାକୁ ମହାସାଗର ସମତଳ କୁହାଯାଏ।

Question 15.
ସିନ୍ଧୁମଳ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ବିଭିନ୍ନ ସାମୁଦ୍ରିକ ଉଭିଦ ଓ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ଧ୍ବଂସାବଶେଷ ମହାସାଗର ତଳ ଅଂଶରେ ଜମାହୋଇ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କୋମଳ ପଙ୍କକୁ ସିନ୍ଧୁମଳ କୁହାଯାଏ।

Question 16.
କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳ ଅନ୍ତର୍ଗତ ସାଗର, ମହାସାଗର ଜଳର ଲବଣତା ଅଧିକ ?
Answer:
କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉଷ୍ମମଣ୍ଡଳ ଅନ୍ତର୍ଗତ ସାଗର, ମହାସାଗର ଜଳର ଲବଣତା ଅଧିକ ।

Question 17.
କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଲବଣତା କମ୍ ?
Answer:
ଉଭୟ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଲବଣତା କମ୍ ।

Question 18.
ସାଧାରଣତଃ ସୁନାମି ତରଙ୍ଗର ଉଚ୍ଚତା କେତେ ?
Answer:
ସାଧାରଣତଃ ସୁନାମି ଜ୍ଵରଙ୍ଗର ଉଚ୍ଚତା ପ୍ରାୟ ୧୫ ମିଟର।

Question 19.
ଭୂକମ୍ପର ତୀବ୍ରତା ଅଧ‌ିକ ହୋଇଥିଲେ ଜେଜର ଉଚ୍ଚତା କେତେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ଭୂକମ୍ପର ତୀବ୍ରତା ଅଧ‌ିକ ହୋଇଥିଲେ ଢେଉର ଉଚ୍ଚତା ୧୫୦ ମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ।

Question 20.
ସାଗର ଓ ମହାସାଗର ବକ୍ଷରେ ପ୍ରତିଦିନ ନିୟମିତ କେତେଥର ଲେଖାଏଁ ଜୁଆର ଓ ଭଟ୍ଟା ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ସାଗର ଓ ମହାସାଗର ବକ୍ଷରେ ପ୍ରତିଦିନ ନିୟମିତ ଦୁଇଥର ଲେଖାଏଁ ଜୁଆର ଓ ଭଟ୍ଟା ହୋଇଥାଏ।

Question 21.
ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଆକର୍ଷଣ ଯୋଗୁଁ ପୃଥ‌ିବୀର କେଉଁ ଭାଗ ଅଧୂକ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଆକର୍ଷଣ ଯୋଗୁଁ ପୃଥ‌ିବୀର ଜଳଭାଗ ଅଧିକ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ।

Question 22.
ଗୁରୁଜୁଆର କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଉଭୟ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଓ ଅମାବାସ୍ୟା ତିଥ୍ୟରେ ହେଉଥ‌ିବା ଉଚ୍ଚ ଜୁଆରକୁ ଗୁରୁଜୁଆର କୁହାଯାଏ ।

Question 23.
ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ କହିଲେ କ’ଣ ?
Answer:
ସମୁଦ୍ରର ଏକ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳକୁ ହେଉଥ‌ିବା ଜଳପ୍ରବାହକୁ ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ କୁହାଯାଏ।

Question 24.
ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
Answer:
ପାଖାପାଖୂ ହୋଇ ଜମା ହେଉଥିବା କେତେକ ପ୍ରବାଳସ୍ତୂପ ପ୍ରାୟ ପରସ୍ପର ସଂଲଗ୍ନ ହୋଇ ‘ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧ’ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ।

ପ୍ରତ୍ୟେକର ସଂଜ୍ଞା ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କର।

i. ଲବଣତା
Answer:
କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ଜଳରେ ଯେତେ ଗ୍ରାମର ଲବଣ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଥାଏ, ତାହାକୁ ଜଳର ଲବଣତା କୁହାଯାଏ ।

ii. ଉପଦ୍ୱୀପ
Answer:
ଯେଉଁ ସ୍ଥଳଭାଗର ତିନି ପାର୍ଶ୍ୱ ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ଜଳଭାଗ ଦ୍ୱାରା ବେଷ୍ଟିତ ତାହାକୁ ଉପଦ୍ଵୀପ କୁହାଯାଏ ।

iii. ଉପସାଗର
Answer:
ଯେଉଁ ଜଳଭାଗର ତିନି ପାର୍ଶ୍ଵ ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥଳଭାଗ ଦ୍ଵାରା ପରିବେଷ୍ଟିତ, ତାହାକୁ ଉପସାଗର କୁହାଯାଏ ।

iv. ମହୀସୋପାନ
Answer:
ସମୁଦ୍ର ଜଳ ଭିତରେ ବୁଡ଼ି ରହିଥିବା ସମୁଦ୍ରକୂଳଠାରୁ କିଛି ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମହାଦେଶର ଅଳ୍ପ ଗଡ଼ାଣିଆ ଭୂଭାଗ ।

v. ମହୀଢାଲୁ
Answer:
ମହୀସୋପାନର ଶେଷଭାଗରୁ ଭୂମି ଅଧିକ ଢାଲୁ ହୋଇ ଗଭୀର ସମୁଦ୍ର ଆଡ଼କୁ ଲମ୍ବିଥୁବା ଅଞ୍ଚଳ ।

vi. ମହାସାଗର ସମତଳ
Answer:
ମହୀଢାଲୁର ନିଗ୍ନାଂଶରୁ ସମୁଦ୍ର ତଳର ବିସ୍ତୃତ ଶଯ୍ୟା ।

vii. ସିନ୍ଧୁମଳ
Answer:
ମହାସାଗର ତଳ ଅଂଶରେ ଜମା ହେଉଥ‌ିବା ସାମୁଦ୍ରିକ ଉଦ୍ଭଦ ଓ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ଧ୍ବଂସାବଶେଷରୁ ସୃଷ୍ଟ କୋମଳ ପଙ୍କ ।

viii. ତରଙ୍ଗ
Answer:
ପ୍ରବାହିତ ବାୟୁର ଘର୍ଷଣ ଫଳରେ ସାଗର ପୃଷ୍ଠ ଜଳରେ ପଡ଼ୁଥିବା ଭାଙ୍ଗ ।

ix. ତରଙ୍ଗ ଶୀର୍ଷ
Answer:
ତରଙ୍ଗର ଉଚ୍ଚତମ ଅଂଶ ।

x. ତରଙ୍ଗ ପାଦ
Answer:
ତରଙ୍ଗର ନିମ୍ନତମ ଅଂଶ ।

xi. ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ
Answer:
ପାଖାପାଖୁ ଅବସ୍ଥିତ ଦୁଇଟି ତରଙ୍ଗ ଶୀର୍ଷ କିମ୍ବା ତରଙ୍ଗ ପାଦର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ବ୍ୟବଧାନ ।

xii. ତରଙ୍ଗ ଉଚ୍ଚତା
Answer:
ତରଙ୍ଗ ପାଦଠାରୁ ତରଙ୍ଗର ଶୀର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଚ୍ଚତା ।

xiii. ସୁନାମି
Answer:
ମହାସାଗର ନିମ୍ନସ୍ଥ ଭୂଭାଗ ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଭୂମିକମ୍ପ ଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ବିରାଟ ସାମୁଦ୍ରିକ ତରଙ୍ଗ ।

xiv. ଜୁଆର
Answer:
ସାମୁଦ୍ରିକ ଜଳର ଉତ୍‌ଥାନକୁ ଜୁଆର କୁହାଯାଏ ।

xv. ଭଟ୍ଟା
Answer:
ସାମୁଦ୍ରିକ ଜଳର ପତନକୁ ଭଙ୍ଗା କୁହାଯାଏ ।

xvi. ଗୁରୁ କୁଆର
Answer:
ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଓ ଅମାବାସ୍ୟା ତିଥିରେ ହେଉଥ‌ିବା ଉଚ୍ଚ ଜୁଆର ।

xvil. ଲଘୁ ଜୁଆର
Answer:
କୃଷ୍ଣପକ୍ଷ ଅଷ୍ଟମୀ ଓ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ଅଷ୍ଟମୀ ତିଥିରେ ହେଉଥ‌ିବା କମ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଜୁଆର ।

xvii. ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ
Answer:
ସମୁଦ୍ରର ଏକ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳକୁ ହେଉଥ‌ିବା ଜଳପ୍ରବାହ ।

xix. ପ୍ଲାଙ୍କ୍‌କ୍
Answer:
ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ ଓ ଉଷ୍ଣ ସ୍ରୋତର ମିଳନ ସ୍ଥଳରେ ଜମା ହେଉଥ‌ିବା ମାଛ ଖାଦ୍ୟ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭଦ ।

xx. ପ୍ରବାଳ ସ୍ତୂପ
Answer:
ପ୍ରବାଳମାନଙ୍କ ମୃତାବଶେଷରୁ ସୃଷ୍ଟ ହୁଙ୍କା ଆକାର ଭୂମିରୂପ ।

xxi. ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧ
Answer:
ପାଖାପାଖୁ କେତେକ ପ୍ରବାଳ ସ୍ତୂପ ପରସ୍ପର ସଂଲଗ୍ନ ହୋଇ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରାକୃତିକ ବନ୍ଧ ।

xxii. ଆଗୋଳ
Answer:
ବୃତ୍ତାକାର ଖଣ୍ଡିତ ପ୍ରବାଳ ଘେରିବନ୍ଧକୁ ଆଟୋଲ୍ କୁହାଯାଏ ।

ପ୍ରତ୍ୟେକ ବାକ୍ୟାଶକୁ ଗୋଟିଏ/ଦୁଇଟି ଭୌଗୋଳିକ ପଦରେ ପ୍ରକାଶ କର ।

i. ପୃଥ‌ିବୀର ସର୍ବବୃହତ୍ ତଥା ଗଭୀରତମ ମହାସାଗର ।
Answer:
ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର

ii. ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠର ପ୍ରାୟ ଏକ-ଷକ୍ଷାଂଶ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଥିବା ମହାସାଗର ।
Answer:
ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର

iii. ପୃଥିବୀର ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ମହାସାଗର ।
Answer:
ଭାରତ ମହାସାଗର

iv. ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର ସହ ସୁମେରୁ ମହାସାଗରକୁ ସଂଯୋଗ କରୁଥିବା ପ୍ରଣାଳୀ ।
Answer:
ବେରିଂ ପ୍ରଣାଳୀ

v. ପୃଥ‌ିବୀର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ସାଗର ।
Answer:
ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ୍ ସାଗର

vi. ଭାରତ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ସାଗର ।
Answer:
ଆରବ ସାଗର

vii. ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର ଥିବା ମହାସାଗରୀୟ ଅଂଶ ।
Answer:
ମହୀସୋପାନ

viii. ଚନ୍ଦ୍ରର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥିବା ପୃଥିବୀର ଜଳଭାଗ ଅଂଶର ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ସୃଷ୍ଟ ଜୁଆର ।
Answer:
ପରୋକ୍ଷ ଜୁଆର

ix. ଇଉରୋପ ମହାଦେଶର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ଉଷ୍ଣ ସ୍ରୋତର ଅନ୍ୟ ନାମ
Answer:
ଇଉରୋପର ଉଷ୍ଣ କମ୍ବଳ

x. ବୃତ୍ତାକାର ଖଣ୍ଡିତ ପ୍ରବାଳ ଘେରିବନ୍ଧ ।
Answer:
ଆଟୋଲ

xi. ଉତ୍ତର ଆମେରିକାର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର ।
Answer:
ନିଉଫାଉଣ୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ

xii. ଭୂକମ୍ପ ଜନିତ ସୃଷ୍ଟ ସାମୁଦ୍ରିକ ତରଙ୍ଗ ।
Answer:
ସୁନାମି,

xiii. ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟର ମିଳିତ ଆକର୍ଷଣ ଫଳରେ ହେଉଥୁବା ଜୁଆର ।
Answer:
ପ୍ରବଳ ଜୁଆର,

xiv. ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିଗରେ ସମୁଦ୍ର ଜଳର ନିରନ୍ତର ପ୍ରବାହ ।
Answer:
ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ

xv. ନିୟମିତ ବ୍ୟବଧାନରେ ଦିନକୁ ଦୁଇଥର ଲେଖାଏଁ ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଉତ୍‌ଥାନ ଓ ପତନ ।
Answer:
ଜୁଆର-ଇଟ୍ଟା

xvi. ଉଚ୍ଚ ପର୍ବତ ଶିଖରରେ ଓ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଜମି ରହିଥିବା ବରଫ ରାଶି ।
Answer:
ହିମଟୋପର

xvii. ପୃଥିବୀର ଗଭୀରତମ ଖାତ ।
Answer:
ମେରିଆନା ଖାତ

xvili. ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ମହାଦେଶର ପୂର୍ବ ଉପକୂଳର ଅନତି ଦୂରରେ ସମୁଦ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଏକ ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧ ।
Answer:
ଗ୍ରେଟ୍ ବାରିୟର ରିଫ୍

ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

i. ଉଷ୍ଠ ସ୍ରୋତ ____ ଅଞ୍ଚଳରୁ _____ ଅଞ୍ଚଳକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ।
Answer:
ବିଷୁବ, ମେରୁ

ii. ପ୍ରବାଳ ଏକ ଶଙ୍ଖ ଜାତୀୟ _____ ଜୀବ ।
Answer:
ସାମୁଦ୍ରିକ

iii. କ୍ୟୁରେସିଓ ସ୍ରୋତ ଏକ _____ ସ୍ରୋତ ଅଟେ ।
Answer:
ଉଷ୍ଣ

iv. ଲାବ୍ରାଡ଼ର ସ୍ରୋତ ଏକ _____ ସ୍ରୋତ ଅଟେ ।
Answer:
ଶୀତଳ

v. ଶୀତଳ ଓ ଉଷ୍ଣ ସ୍ରୋତର ମିଳନ ସ୍ଥଳରେ ____ ଜାତୀୟ ଉଭିଦ ବହୁ ପରିମାଣରେ ଦେଖାଯାଏ ।
Answer:
ପ୍ଳାଙ୍କଟନ୍

vi. ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଓ ଅମାବାସ୍ୟା ତିଥିରେ ସମୁଦ୍ରରେ ____ ଜୁଆର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Answer:
ଗୁରୁ

vii. ____ ପୃଥ‌ିବୀର ଗଭୀରତମ ଖାତ ଅଟେ ।
Answer:
ମେରିଆନା

viii. ଯେଉଁ ଜଳଭାଗର ତିନିପାର୍ଶ୍ବ ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥଳଭାଗ ବେଷ୍ଟିତ, ତାହାକୁ _____ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଉପସାଗର

ix. ସମୁଦ୍ରର _____ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଖଣିଜତୈଳ, ପୋହଳା ଓ ମୁକ୍ତା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ ।
Answer:
ମହୀସୋପାନ

x. ବିଷୁବ ଅଞ୍ଚଳରେ ମହାସାଗର ଜଳର ତାପମାତ୍ରା _____ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲ୍‌ସିୟସ୍‌ ଅଧିକ ଥାଏ ।
Answer:
୨୫

ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ।

Question i.
ପୃଥ‌ିବୀର ସାଗରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ?
(କ) ଲୋହିତ ସାଗର
(ଖ) ବେଜିଂ ସାଗର
(ଗ) ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ୍ ସାଗର
(ଘ) ଭୂମଧ୍ୟ ସାଗର
Answer:
ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ୍ ସାଗର

Question ii.
ପୃଥ‌ିବୀର ଗଭୀରତମ ସାମୁଦ୍ରିକ ଖାତ କେଉଁ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
(ଖ) ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଗ) ଭାରତ
(ଘ) ସୁମେରୁ
Answer:
ପ୍ରଶାନ୍ତ

Question iii.
ପୃଥ‌ିବୀରେ ଉପଲବ୍‌ଧ ମଧୁର ଜଳର ସର୍ବାଧ‌ିକ ଭାଗ କେଉଁ ଠାରେ ରହିଅଛି ?
(କ) ଭୂତଳ ଜଳ
(ଖ) ନଦୀ
(ଗ) ହିମଟୋପର
(ଘ) ବାୟୁମଣ୍ଡଳ
Answer:
ହିମଟୋପର

Question iv.
ଜଳ ଦିବସ କେବେ ପାଳିତ ହୁଏ ?
(କ) ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୩
(ଖ) ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୨
(ଗ) ଅକ୍ଟୋବର ୨୪
(ଘ) ନଭେମ୍ବର ୧୫
Answer:
ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସ ୨୨

Question v.
ପୃଥ‌ିବୀରେ ଶତକଡ଼ା କେତେ ଭାଗ ମଧୁର ଜଳ ଯାହା ନଦୀ, ହ୍ରଦ, ତୁଷାର ଓ ବରଫ ଆକାରରେ ରହିଛି ?
(କ) ୨.୬୯
(ଖ) ୨.୬୮
(ଗ) ୨.୬୭
(ଘ) ୨,୬୬
Answer:
୨.୬୯

Question vi.
ସାଗର ଓ ମହାସାଗରର ଜଳଭାଗ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠର କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ପ୍ରାୟ ଶତକଡ଼ା କେତେ ଭାଗ ଅଧିକାର କରିଛି ?
(କ) ୩
(ଖ) ୨୯
(ଗ) ୭୧
(ଘ) ୯୭
Answer:
୭୧ ଭାଗ

Question vii.
ଉଷ୍ଣସ୍ରୋତ ଓ ଶୀତଳ ସ୍ରୋତର ମିଳନ ସ୍ଥଳରେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
(କ) କୁହୁଡ଼ି
(ଗ) ବର୍ଷା
(ଖ) ବାତ୍ଯା
(ଘ) ଜୁଆର
Answer:
କୁହୁଡ଼ି

Question viii.
ଭୂତଳ ଜଳର ଶତକଡ଼ା ପରିମାଣ କେତେ ?
(କ) ୨.୦
(ଖ) ୦.୬୮
(ଗ) ୦.୦୦୯
(ଘ) ୦.୦୦୧୯
Answer:
୦,୬୮

Question ix.
ପୃଥ‌ିବୀର ଜଳଭାଗ କେତେ କୋଟି ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଅଞ୍ଚଳରେ ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ?
(କ) ୨୬
(ଖ) ୩୬
(ଗ) ୪୬
(ଘ) ୬୩
Answer:
୩୬

Question x.
ହାଓ୍ବାଇ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ କେଉଁ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
(ଖ) ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଗ) ଭାରତ
(ଘ) ସୁମେରୁ
Answer:
ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର

Question xi.
ଭାରତ ମହାସାଗରରେ କେଉଁ ଦ୍ଵୀପ ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ଗ୍ରୀଲ୍ୟାଣ୍ଡ
(ଖ) ନ୍ୟୁଜିଲ୍ୟାଣ୍ଡ
(ଗ) ମାଡାଗାସ୍କର
(ଘ) ଆଇସ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ୍
Answer:
ମାଡାଗାସ୍କର

v

Question xii.
କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ପୃଥିବୀରେ କେଉଁ ସ୍ଥାନ ଗ୍ରହଣ କରିଛି ?
(କ) ଦ୍ବିତୀୟ
(ଖ) ତୃତୀୟ
(ଗ) ଚତୁର୍ଥ
(ଘ) ପଞ୍ଚମ
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ

Question xiii.
ନି ଭସାଇବେରୀୟ ଦ୍ଵୀପ କେଉଁ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ସୁମେରୁ
(ଖ) ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଗ) ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଘ) ସୁମେରୁ
Answer:
ସୁମେରୁ

Question xiv.
ଲୋହିତ ସାଗର କେଉଁ ମହାସାଗରର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
(କ) ଭାରତ
(ଖ) କୁମେରୁ
(ଗ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
(ଘ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
Answer:
ଭାରତ

Question xv.
ଜାପାନ ସାଗର କେଉଁ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
(ଗ) ଭାରତ
(ଖ) ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଘ) କୁମେରୁ
Answer:
ପ୍ରଶାନ୍ତ

Question xvi.
କାରିବିୟାନ୍ ସାଗର କେଉଁ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
(ଖ) ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଗ) ଭାରତ
(ଘ) ସୁମେରୁ
Answer:
ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍

Question xvii.
ଆଟ୍‌ଲାଷ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗରରେ କେଉଁ ସାଗର ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ପୀତ ସାଗର
(ଖ) ଉତ୍ତର ସାଗର
(ଗ) ଭୂମଧ୍ୟ ସାଗର
(ଘ) ପାରସ୍ୟ ଉପସାଗର
Answer:
ଭୂମଧ୍ୟ ସାଗର

Question xviii.
ସମୁଦ୍ରକଳରେ ସୋହିୟମ୍ ସହିତ କେଉଁ ଲବଣର ମାତ୍ରା ଅଧିକ ?
(କ) କ୍ୟାସିୟମ୍
(ଖ) ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍
(ଗ) ଫସ୍‌ଫରସ୍
(ଘ) ସଲ୍ଫର
Answer:
ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍

Question xix.
୨୦୦୪ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୨୬ ତାରିଖରେ ସୁନାମିର ସୃଷ୍ଟି କେଉଁଠାରେ ହୋଇଥିଲା ?
(କ) ଜାପାନ
(ଖ) ସୁମାତ୍ରା
(ଘ) ଆଣ୍ଡାମାନ ନିକୋବର
(ଗ) ଜାଭା
Answer:
ସୁମାତ୍ରା

Question xx.
ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ସ୍ରୋତ କେଉଁ ମହାସାଗର ଅନ୍ତର୍ଗତ ଏକ ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ ?
(କ) ଭାରତ
(ଖ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
(ଗ) ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଘ) ସୁମେରୁ
Answer:
ଭାରତ

Question xxi.
ପେରୁ ସ୍ରୋତର ଅନ୍ୟନାମ କ’ଣ ?
(କ) କାନାରିସ୍ରୋତ
(ଖ) ହମ୍‌ବୋଲ୍ଟସ୍ରୋତ
(ଗ) ବେଙ୍ଗୁଆଲାସ୍ରୋତ
(ଘ) ଫକ୍‌ଲାଣ୍ଡସ୍ରୋତ
Answer:
ହମ୍ ବୋଲ୍ଟ ଟ ସ୍ରୋତ

Question xxii.
ଉପସାଗରୀୟ ସ୍ରୋତ କେଉଁ ମହାସାଗରରେ ପ୍ରବାହିତ ?
(କ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
(ଖ) ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଗ) ଭାରତ
(ଘ) ସୁମେରୁ
Answer:
ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍

Question xxiii.
କ୍ୟୁରୋସିଓ ସ୍ରୋତକୁ କେଉଁ ସ୍ରୋତ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ବାହାମା
(ଗ) ଜାପାନ
(ଖ) ହମ୍‌ବୋଲ୍ଟ
(ଘ) ବ୍ରାଜିଲ
Answer:
ଜାପାନ

Question xxiv.
ଗ୍ରାଣ୍ଡ ବ୍ୟାଙ୍କ କେଉଁ ମହାଦେଶରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ଏସିଆ
(ଗ) ଉତ୍ତର ଆମେରିକା
(ଖ) ଇଉରୋପ
(ଘ) ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା
Answer:
ଇଉରୋପ

ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ପୃଥ‌ିବୀ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ଶତକଡ଼ା ପ୍ରାୟ _____ ଭାଗ ଜଳଭାଗ । (୭୧, ୭୨, ୭୩, ୭୪)
Answer:
୭୧

2. ପୃଥ‌ିବୀ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ଶତକଡ଼ା ପ୍ରାୟ ____ ଭାଗ ସ୍ଥଳଭାଗ। (୨୬, ୨୭, ୨୮, ୨୯)
Answer:
୨୯

3. ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠରେ ସମୁଦାୟ ଜଳଭାଗର ପ୍ରାୟ ଶତକଡ଼ା _____ ଭାଗ ଜଳ ଲୁଣିଆ। (୯୭.୩, ୯୭.୪, ୯୭.୫, ୯୭.୬)
Answer:
୯୭.୩

4. ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠରେ ସମୁଦାୟ ଜଳଭାଗର ପ୍ରାୟ ଶତକଡ଼ା ____ ଭାଗ ଜଳ ମଧୁର। (୨.୬, ୨.୭, ୨.୮, ୨.୯)
Answer:
୨.୭

5. ପୃଥିବୀର ସର୍ବବୃହତ୍ ମହାସାଗର _____ ମହାସାଗର ଅଟେ | (ପ୍ରଶାନ୍ତ, ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍, ଭାରତ, ଉତ୍ତର)
Answer:
ପ୍ରଶାନ୍ତ

6. ପୃଥ‌ିବୀର ଦ୍ଵିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ମହାସାଗର ମହାସାଗର ____ ଅଟେ । (ପ୍ରଶାନ୍ତ, ଆଟଲାଣ୍ଟିକ, ଭାରତ, ଉତ୍ତର)
Answer:
ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍

7. _____ ପୃଥିବୀର ସବୁଠାରୁ ଛୋଟ ମହାସାଗର ଅଟେ । (ପ୍ରଶାନ୍ତ, ଆଟଲାଣ୍ଟିକ, ଭାରତ, ଉତ୍ତର)
Answer:
ଉତ୍ତର

8. ପୃଥ‌ିବୀର ଗଭୀରତମ ମେରିଆନା ଖାତ _____ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ । (ପ୍ରଶାନ୍ତ, ଆଟଲାଣ୍ଟିକ, ଭାରତ, ଉତ୍ତର)
Answer:
ପ୍ରଶାନ୍ତ

9. _____ ପୃଥିବୀର ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ମହାସାଗର। (ପ୍ରଶାନ୍ତ, ଆଟଲାଣ୍ଟିକ, ଭାରତ, ଉତ୍ତର)
Answer:
ଭାରତ

10. ପୃଥ‌ିବୀର ସାଗର ମଧ୍ଯରୁ ______ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ । (ଜାପାନ ସାଗର, ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ୍ ସାଗର, ଆରବ ସାଗର, ପୀତ ସାଗର)
Answer:
ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ ସାଗର

11. ମହାସାଗରର _____ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଖଣିଜତୈଳ, ପୋହଳା ଓ ମୁକ୍ତା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ। (ମହୀଜାଲୁ, ମହୀସୋପାନ, ସାଗରତଳ, ସାଗରଖାତ)
Answer:
ମହୀ ସୋପାନ

12. ସମୁଦ୍ର ତଳର ଅଧିକ ଗଡ଼ାଣିଆ ଅଞ୍ଚଳକୁ ______ କୁହାଯାଏ । (ମହୀସୋପାନ, ସାଗରତଳ, ମହୀଢାଲୁ, ସାଗରଖାତ)
Answer:
ମହୀଢାଲୁ

13. ଗୁରୁଜୁଆର _____ ତିଥ୍ୟରେ ହୋଇଥାଏ । (ପୂର୍ଣ୍ଣମୀ, ଅଷ୍ଟମୀ, ନବମୀ, ଦଶମୀ)
Answer:
ପୂର୍ଣ୍ଣମୀ

14. ଲଘୁଜୁଆର ______ ତିଥିରେ ହୋଇଥାଏ । (ପୂର୍ଣ୍ଣମୀ, ଅଷ୍ଟମୀ, ନବମୀ, ଦଶମୀ)
Answer:
ଅଷ୍ଟମୀ

15. ୟୁରୋପ ମହାଦେଶର ________ ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର । (ଗ୍ରାଣ୍ଡବ୍ୟାଙ୍କ, ନିଉଫାଉଣ୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ଫିସରଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ଫିନ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ)
Answer:
ଗ୍ରାଣ୍ଡବ୍ୟାଙ୍କ

16. ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ମହାଦେଶର _____ ଉପକୂଳରେ ‘ଏକ ବୃହତ୍ ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧର୍ବ ରହିଛି । (ଉତ୍ତର, ଦକ୍ଷିଣ, ପୂର୍ବ, ପଶ୍ଚିମ)
Answer:
ପୂର୍ବ

ସ୍ତମ୍ଭ ମିଳନ କର।

(i) ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳାଇ ଲେଖ ।

Answer:

(ii) ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳାଇ ଲେଖ ।

Answer:

(iii) ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳାଇ ଲେଖ ।

Answer:

ପ୍ରଥମ ଯୋଡ଼ିକୁ ଦେଖୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ଯୋଡ଼ି ପୂରଣ କର।

1. ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର : ସର୍ବବୃହତ୍ ମହାସାଗର :: ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର : _____।
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ମହାସାଗର

2. ତିନିପାର୍ଶ୍ଵ ଜଳ : ଉପଦ୍ଵୀପ :: ତିନିପାର୍ଶ୍ଵ ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥଳଭାଗ : _____।
Answer:
ଉପସାଗର

3. ଗୁରୁଜୁଆର : ପୂଶ୍ଚିମୀତିଥୁ :: ଲଘୁଜୁଆର : _____।
Answer:
ଅଷ୍ଟମୀତିଥୁ

4. ଇଷ୍ଠସ୍ରୋତ : ବାହାମାସ୍ରୋତ :: ଶୀତଳସ୍ରୋତ : _____।
Answer:
କାନାରିସ୍ରୋତ

5. ଇଉରୋପ ମହାଦେଶ : ଡଗରବ୍ୟାଙ୍କ :: ଉତ୍ତର ଆମେରିକା : _____।
Answer:
ନିଉଫାଉଣ୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Hindi Solutions Chapter 4 बस यात्रा का अनुभव Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 बस यात्रा का अनुभव

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) विद्यालय के बच्चे क्या देखने भुवनेश्वर गए?
उत्तर:
विद्यालय के बच्चे राज्य संग्रहालय और ताराघर देखने भुवनेश्वर गए।

(ii) प्रधानशिक्षिका ने बच्चों से क्या कहा ?
उत्तर:
प्रधानशिक्षिका ने बच्चों से कहो, “‘बच्चों ! तुम सब लाइन बनाकर खड़े हो जाआ । फिर एक एक करके बस के अंदर जाकर बैठो । देखो, हल्ला मत करना। गुरुजी और गुरुमाँ तुम्हारे बैठने की व्यवस्था कर देंगे।” गाड़ी चलते समय खिड़की के बाहर हाथ या सिर मत निकालना।’

(iii) बच्चे जब बस में बैठ गए, तब शिक्षक ने क्या कहा ?
उत्तर:
बच्चे जब बस में बैठगए, तब शिक्षक ने उनसे कहा, “तुम नाश्ता कर लो। केले के छिलके, बिस्किट के खाली पैकेट, पत्ते या कागज खिड़की से बाहर मत फेंकना। हम दूसरों को परेशान होने का काम नहीं करेंगे।”

(iv) बस चलते समय क्यों नहीं चिल्लाना चाहिए?
उत्तर:
बस चलते समय नहीं चिल्लाना चाहिए। ऐसा करने से ड्राइवर का ध्यान बँट जाने का डर रहता है ।

(v) बैस में ‘प्राथमिक उपचार पेटिका’ रखना क्यों आवश्यक है ?
उत्तर:
बस में ‘प्राथमिक उपचार पेटिका’ रखना आवश्यक है। क्योंकि दुर्घटना के समय घायल यात्रियों के प्राथमिक उपचार के लिए इसमें कुछ दवाइयाँ रखी जाती हैं।

(vi) ट्रैफिक पोस्ट पर अलग-अलग रंग की बत्तियाँ क्या सूचित करती हैं ?
उत्तर:
ट्रैफिक पोस्ट पर अलग-अलग तीनों रंग की बत्तियाँ होती हैं । पीली बत्ती गाड़ी की गति धीमी करने को, लाल बत्ती गाड़ी रोकने के लिए और हरी बत्ती गाड़ी आगे बढ़ाने को सूचित करती हैं ।

(vii) ट्रैफिक पोस्ट पर गाड़ी रोकते वक्त इंजन को क्यों बंद कर देना चाहिए ?
उत्तर:
ट्रैफिक पोस्ट पर गाड़ी रोकते वक्त इंजन को बंद कर देना चाहिए, क्योंकि इससे इंधन की बचन होती है और धुआँ न होने से प्रदूषण नहीं फैलता ।

(viii) जेब्रा क्रासिंग से लोगों की क्या सुविधा होती है ?
उत्तर:
जेब्रा क्रासिंग के पास गाड़ी रुकते समय पैदल चलते लोग रास्ता पार करते हैं ।

(ix) बच्चों ने संग्रहालय में क्या-क्या देखा ?
उत्तर:
बच्चों ने संग्रहालय में प्राचीन मूर्तियाँ, कलाकृतियाँ ताड़ के पत्ते की पोथियों, पुराने जमाने के सिक्के तरह-तरह के पुराने वस्त्र, आभूषण, अस्त्र-शस्त्र आदि देखे।

(x) युवक की मोटर साइकिल ट्रक से क्यों टकराई ?
उत्तर:
युवक मोटर साइकिल चलाते समय मोबाइल पर बात कर रहा था और अनमना था । इसलिए सामने खड़े ट्रक से उसकी मोटर साइकिल टकरा गई ।

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में दीजिए?

(i) ओड़िशा की राजधानी का नाम क्या है ?
उत्तर:
ओड़िशा की राजधानी का नाम भुवनेश्वर है ।

(ii) बच्चे क्या लेकर बस के पास पहुँचे ?
उत्तर:
बच्चे नाश्ता लेकर बस के पास पहुँचे।

(iii) ‘प्राथमिक उपचार पेटिका’ पर कौन-सा चिह्न रहता है ?
उत्तर:
‘प्राथमिक उपचार पेटिका’ पर रेडक्रॉस चिह्न रहता है ।

(iv) ड्राइवर ने कहाँ पर इंजन बंद कर दिया ?
उत्तर:
ड्राइवर ने ट्रैफिक पोस्ट पर इंजन बंद कर दिया ।

(v) ट्रैफिक पोस्ट पर कितने रंगों की बत्तियाँ रहती हैं ?
उत्तर:
ट्रैफिक पोस्ट पर तीन रंगों की बत्तियाँ रहती हैं।

(vi) सड़क पर काली-सफेद धारबाली पट्टी को क्या कहते हैं ?
उत्तर:
सड़क पर काली-सफेद धारबाली पट्टी को जेब्राक्रासिंग कहते हैं ।

(vii) संग्रहालय के पास किसने बच्चों को रास्ता पार कराया ?
उत्तर:
संग्रहालय के पास एक ट्रैफिक पुलिस ने बच्चों को रास्ता पार कराया ।

(viii) सड़क के दोनों तरफ थोड़ी ऊँचाई वाले रास्ते को क्या कहते हैं ?
उत्तर:
सड़क के दोनों तरफ थोड़ी ऊँचाई वाले रास्ते को फूटपाथ कहते हैं ।

(ix) भुवनेश्वर के ताराघर का नाम क्या है ?
उत्तर:
भुवनेश्वर के ताराघर का नाम पठाणि सांमत ताराघर है।

(x) युवक की मोदर साइकिल किससे टकराई ?
उत्तर:
युवक की मोटर साइकिल एक ट्रक से टकराई । भाषा-कार्य :

3. उदाहरण के अनुसार बदलिए :
बच्चा – बच्चे, खिड़की – खिड़कियाँ
उत्तर:

• डिब्बा – डिब्ले
• गाड़ी – गाड़ियाँ
• तारा – तारे
• बत्ती – बत्तियाँ
• नाश्ता – नाश्ते
• नारी – नारियाँ
• केला – केले
• राजधानी – राजधानियाँ

4. उदाहरण के अनुसार बदलिए :
छात्र – छात्रा
उत्तर:
शिक्षक – शिक्षिका
शिष्य – शिष्या
लेखक – लेखिका
पाठक – पाठिका

5. ‘क’ स्तम्भ के साथ ‘ख’ स्तभ्भ का मिलान कीजिए:
‘क’ स्तम्भ — ‘ख’ स्तम्भ
काली — रंग
पीली — बस
धीमी — पट्टी
बड़ी — बत्ती
तीन — गति
उत्तर:
‘क’ स्तम्भ — ‘ख’ स्तम्भ
काली — पट्टी
पीली — बत्ती
धीमी — गति
बड़ी — बस
तीन — रंग

6. कोष्ठक में दिए गए परसर्गों से खाली जगहों को भरिए :
( से, का, को, की, ने )

(i) भुवनेश्वर ओड़िशा ………… राजधानी है ।
उत्तर: की

(ii) गाड़ी की गति ४० कि.मी. ………… अधिक नहीं होनी चाहएि ।
उत्तर: से

(iii) इससे दुर्घटना ………… खतरा नहीं रहता ।
उत्तर: का

(iv) शिक्षक ………… कहा ।
उत्तर: ने

(v) बच्चों ………… भूख लग रही थी।
उत्तर: को

अन्य परीक्षोपयोगी प्रश्नोत्तर

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) किस विद्यालय के बच्चे भुवनेश्वर गए ?
उत्तर:
बंगीदा उच्च प्राथमिक विद्यालय के बच्चे भुवनेश्वर गए।

(ii) बच्चे शिक्षा-भ्रमण पर कहाँ गए ?
उत्तर:
बच्चे शिक्षा-भ्रमण पर भुवनेश्वर गए।

(iii) बोर्ड़ पर लिखा ‘४०’ क्या संकेत दे रहा था?
उत्तर:
बोर्ड़ पर लिखा ‘४०’ संकेत दे रहा था कि वहाँ गाड़ी की गति प्रति घंटा ४० कि.मी. से अधिक नहीं होनी चाहिए।

(iv) दृष्टिहीन व्यक्ति को किन्होंने रास्ता पार कराया?
उत्तर:
दृष्टिहीन व्यक्ति को कुछ बच्चों ने रास्ता पार कराया।

(v) सड़क पर क्यों भीड़ थी ?
उत्तर:
सड़क पर एक दुर्घटना हो गई थी, इसलिए वहाँ भीड़ थी ।

(vi) एक बुजुर्ग व्यक्ति ने क्या बताया ?
उत्तर:
एक बुजुर्ग व्यक्ति ने बताया, “आजकल के नौजवान किसकी सुनते हैं क्या?”

(vii) घायल युवक के सिर से क्यों खून बह रहा था?
उत्तर:
घायल युवक ने मोटर साइकिल चलाते समय हेलमेट नहीं पहना था । इसलिए सिर पर चोट लगने से खून बह रहा था।

2. सही कथनों के सामने (✓) का और गलत कथनों का सामने (✗) का निशान लगाइए :

(i) कटक ओड़िशा की राजधानी है । (✗)
(ii) बंगीदा पुरी जिले में है । (✗)
(iii) एक छात्रा ने जानना चाहा कि बस में रेडक्रास निशानवाला बक्सा क्यों लटक रहा है । (✓)
(iv) जेब्रा क्रासिंग पर लोग पैदल रास्ता पार करते हैं। (✓)
(v) एक दृष्टिहीन व्यक्ति लाठी का सहारा लेकर रास्ता पार हुआ । (✗)
(vi) ताराघर का नाम है पठाणि सांमत ताराघर । (✓)
(vii) भुवनेश्वर में राज्य संग्रहालय है । (✓)

3. निम्नलिखित प्रश्नों के सही विकल्प उत्तर पर (✓) का निशान लगाइए :

(i) छात्र-छात्राएँ कब शिक्षा-भ्रमण पर निकले ?
(क) रविवार को
(ख) सोमवार को
(ग) शनिवार को
(घ) बुधवार को
उत्तर:
(क) रविवार को

(ii) बच्चों को केले के छिलके का क्या करना था ?
(क) बाहर फेंकना था
(ख) डिब्बे में रखना था
(ग) गाय को दे देना था
(घ) सीट के नीचे रखना था
उत्तर:
(ख) डिब्ले में रखना था

(iii) ड्राइवर ने क्या पहना था ?
(क) कमीज
(ख) टोपी
(ग) जूते
(घ) सीट बेल्ट
उत्तर:
(घ) सीट बेल्ट

(iv) संग्रहालय से निकलते-निकलते कितने बज गए ?
(क) एक
(ख) तीन
(ग) दो
(घ) चार
उत्तर:
(ग) दो

(v) कौन-सी बत्ती देखकर ड्राइवर ने बस रोक दी?
(क) लाल
(ख) हरी
(ग) नीली
(घ) पीली
उत्तर:
(क) लाल

4. शब्दों को उनके अर्थ से मिलाडए :

घायल – प्रांत
खतरा – भ्रमण
छोर – विपदा
सैर – पास
नजदीक – आहत
उत्तर:
घायल – आहत
खतरा – विपदा
छोर – प्रांत
सैर – भ्रमण
नजदीक – पास

पाठ का सारांशः

खोरधा जिले के बंगीदा गाँव में एक उच्च प्राथमिक विद्यालय है। एक बार प्रधान शिक्षिका ने विद्यालय के छात्रछात्राओं को लेकर ओड़िशा की राजधानी भुवनेश्वर शैक्षिक भ्रमण पर जाने की योजना बनाई ।

रविवार को बस आ पहुँची । बच्चे लाइन बनाकर बस की भीतर जाकर बैठे । प्रधान शिक्षिका ने बच्चों को सलाह दी कि बस के भीतर हल्ला न करें और बस चलते समय खिड़की से बाहर हाथ न निकालें। बस में जब विद्यार्थियों ने नाश्ता करना शुरू किया, तब एक शिक्षक ने कहा कि बिस्कुट का खाली पैकेट, केले के छिलके, पत्ते या कागज बाहर न फेंककर अपने-अपने डिब्ये में रख लें, खिड़की से बाहर न फेंकें ।

विद्यार्थियों ने देखा कि बस के ड्राइवर ने छाती पर सीट बेल्ट बाँध रखी है । शिक्षक ने समझा दिया कि दुर्घटना के समय ज्यादा चोट न आने के लिए ड्राइवर बेल्ट बाँधता है । शिक्षक ने यह भी बताया कि बस में एक प्राथमिक उपचार पेटिका रहती है। इसमें रेडक्रॉस का निशान रहता है। दुर्घटना के समय घायल यात्रियों का प्राथमिक उपचार करने के लिए उसमें कुछ जरूरी दवाइयाँ रखी जाती हैं ।

शिक्षक ने कहा कि ड्राइवर से बस तेज चलाने का अनुरोध नहीं करना चाहिए। बस में चिल्लाना भी नहीं चाहिए। इससे ड्राइवर का ध्यान बँट जाता है । आगे सड़क पर एक बोर्ड पर ‘ 40 ‘ संख्या की ओर दिखाकर शिक्षक ने बताया कि यह ड्राइवर को बताने के लिए लिखा गया है कि गाड़ी की एक घंटे में गति चालीस किलोमीटर से अधिक नहीं होनी चाहिए ।

उसी समय पीछे से दूसरी बस का ड्राइवर हर्न बजाने लगा। वह ओवरटेक करके आगे जाना चाहता था । बच्चों की बस के ड्राइवर ने अपनी बस बाई तरफ करके दाहिने हाथ के इशारे से उसे आगे बढ़ जाने का इशारा किया ।

बस खण्डगिरि के पास ट्रैफिक पोस्ट पर रुकी । शिक्षक ने समझाया कि चौराहे पर ट्रैफिक पोस्ट वाहनों का नियंत्रण करने के लिए है । सामने लाल बत्ती जल रही है । यह गाड़ी रोकने का निर्देश है । यहाँ तीन बत्तियाँ जलती हैं । पीली बत्ती गाड़ी की गति धीमी करने के लिए, लाल बत्ती गाड़ी रोक देने के लिए और हरी बत्ती गाड़ी आगे बढ़ाने के लिए संकेत करती हैं। ट्रैफिक पोस्ट पर गाड़ी खड़ी रहते समय इंजन बंद कर देना चाहिए ।

इससे इंधन की बचत होती है और धुएँ का प्रदूषण नहीं होता । शिक्षक ने सामने काली और सफेद धारवाली पट्टियों पर लोगों को रास्ता पार करते हुए देखकर कहा कि इसे जेब्रा क्रॉसिंग कहते हैं। जहाँ जेब्रा क्रासिंग नहीं होती, वहाँ लोग दोनों दरफ की गाड़ियों पर ध्यान देकर रास्ता पार करते हैं ।

बच्चों को रास्ता पार करके खाना खाने के लिए एक भोजनालय में जाना था,। एक ट्रैफिक पुलिस ने कुछ देर के लिए दोनों तरफ से आन-जाने वाली गाड़ियाँ रोक कर बच्चों को रास्ता पार कराया। कुछ बच्चों ने एक दृष्टिहीन व्यक्ति का हाथ पकड़ कर उसे रास्ता पार करा दिया ।

बच्चे पठाणि सामन्त ताराघर के पास पहुँचे तो शिक्षक ने उनसे फूटपाथ पर चलने को कहा। सड़क के दोनों तरफ पैदल चलने के लिए थोड़ी ऊँची रास्ते बनाए गए थे, उन्हें फूटपाथ कहते हैं । बच्चों ने ताराघर में ग्रहनक्षत्रों की गतिविधियाँ देखीं।

लौटते समय बच्चों ने देखा कि सामने एक ट्रक के पास एक मोटर साइकिल पड़ी है । लोगों ने बताया कि मोबाइल पर बात करते हुए एक युवक मोटर साइकिल चला रह्मा था और अनमना हो गया था । उसकी मोटर साइकिल खड़े रहे एक ट्रक से टकरा गई। उसने हेलमेट भी नहीं पहना था । उसके सिर से बहुत खून बह गया है । उसे एंबुलैन्स से अस्पताल भेज दिया गया है । यह सुनकर सब दुखी हुए । शिक्षक ने बच्चों को समझाया कि हमें हमेशा सावधान रहना चाहिए। ऐसा करने से हम बहुत-सी दुर्घटनाओं  से बच सकेंगे ।

ସାରାଂଶ:

ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଜିଲ୍ଲାର ବଙ୍ଗିଦା ଗାଁରେ ଗୋଟିଏ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଅଛି। ଥରେ ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷୟତ୍ରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଛାତ୍ର- ଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜଧାନୀ ଭୁବନେଶ୍ଵରକୁ ଶିକ୍ଷା ପରିଭ୍ରମଣରେ ଯିବା ପାଇଁ ଯୋଜନା କଲେ। ରବିବାର ଦିନ ବସ୍ ଆସି ପହଞ୍ଚିଲା। ପିଲାମାନେ ଲାଇନ୍‌ରେ ଯାଇ ବସ୍ ଭିତରେ ବସିଲେ । ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ ପିଲାମାନଙ୍କୁ କହିଲେ ଯେ ବସ୍ ଭିତରେ କେହି ପାଟିତୁଣ୍ଡ କରିବେନି । ବସ୍ ଋଲୁଥିବା ସମୟରେ କେହି ବାହାରକୁ ହାତ ବାହାର କରିବେ ନାହିଁ। ବସ୍‌ରେ ପିଲାମାନେ ଜଳଖୁଆ ଖାଇବା ଆରମ୍ଭ କରିବା ବେଳେ ଶିକ୍ଷକ କହିଲେ, କେହି ବାହାରକୁ ବିସ୍କୁଟର ଖାଲି ପ୍ୟାକେଟ୍, କଦଳୀ ଚୋପା, ପତ୍ର କି କାଗଜ ପକାଇବେ ନାହିଁ। ସେଗୁଡ଼ିକୁ ନିଜ ନିଜ ଡବାରେ ପୂରେଇ ରଖୁଦେବେ।

ପିଲାମାନେ ଦେଖ‌ିଲେ ଯେ ବସ୍‌ର ଡ୍ରାଇଭର ଛାତିରେ ସିଗ୍‌ବେଲ୍ସ ବାନ୍ଧିଛନ୍ତି । ଶିକ୍ଷକ ବୁଝାଇଦେଲେ ଯେ ଦୁର୍ଘଟଣା ସମୟରେ ଅଧ୍ବକ ଆଘାତ ନ ଲାଗିବା ପାଇଁ ଡ୍ରାଇଭର ତାଙ୍କ ଛାତିରେ ସିବେଲ୍ଟ ବାନ୍ଧିଛନ୍ତି। ଶିକ୍ଷକ ବସ୍‌ରେ ଥିବା ପ୍ରାଥମିକ ଉପଚାର ପେଟିକା ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ବୁଝାଇଦେଲେ । ସେ କହିଲେ ଏଥୁରେ ରେଡ଼କ୍ରସ ଚିହ୍ନ ରହିଛି। ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟିଗଲେ ସେହି ସମୟରେ ଆହତ ଲୋକଙ୍କ ପ୍ରାଥମିକ ଚିକିତ୍ସା ନିମିତ୍ତ ସେଥ‌ିରେ ଜରୁରୀ ଔଷଧପତ୍ର ରଖାଯାଇଥାଏ।

ଶିକ୍ଷକ ପିଲାମାନଙ୍କୁ କହିଲେ ଯେ କେହି ଡ୍ରାଇଭରଙ୍କୁ ଜୋର୍‌ରେ ଗାଡ଼ି ଚଳାଇବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ । ବସ୍‌ରେ ଚିତ୍କାର ବି କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ତାହାଦ୍ଵାରା ଡ୍ରାଇଭରଙ୍କ ଏକାଗ୍ରତା ଭଙ୍ଗ ହୋଇଯାଏ। ସଡ଼କ କଡ଼ରେ ‘ଚାଳିଶ’ ଲେଖାଯାଇଥିବା ଗୋଟିଏ ବୋର୍ଡ଼ ଆଡ଼କୁ ହାତ ଦେଖାଇ ଶିକ୍ଷକ କହିଲେ ଡ୍ରାଇଭରଙ୍କୁ ସୂଚାଇ ଦେବାକୁ ଏହା ଲେଖାଯାଇଛି । ଏହା ଦେଖୁ ସେ ଗାଡ଼ିର ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ଗତି ସ୍ଖଳିଶ କିଲୋମିଟରରୁ ଅଧିକ କରିବେ ନାହିଁ ।

ଏହି ସମୟରେ ପଛରୁ ଆଉ ଗୋଟିଏ ବସ୍‌ର ଡ୍ରାଇଭର ହର୍ଣ୍ଣ ବଜାଇବାକୁ ଲାଗିଲେ । ସେ ଓଭରଟେକ୍ କରି ଆଗକୁ ଯିବାକୁ ଋହୁଁଥିଲେ। ତେଣୁ ପିଲାମାନେ ଯାଉଥୁବା ବସ୍‌ର ଡ୍ରାଇଭର ନିଜ ବସ୍‌କୁ ଟିକିଏ ବାମ ପଟକୁ ନେଇ ଡାହାଣ ହାତରେ ଅନ୍ୟ ବସ୍‌ର ଡ୍ରାଇଭରଙ୍କୁ ଆଗକୁ ଯିବାକୁ ଇସାରା ଦେଲେ। ବସ୍ ଖଣ୍ଡଗିରିର ଗୋଟିଏ ଟ୍ରାଫିକ୍ ପୋଷ୍ଟ ପାଖରେ ଅଟକିଲା। ଶିକ୍ଷକ ବୁଝାଇଦେଲେ ଯେ ଛକ ପାଖରେ ଏହି ଟ୍ରାଫିକ୍ ପୋଷ୍ଟ ଯାନବାହନଗୁଡ଼ିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯିବା ପାଇଁ ରହିଛି । ଦେଖ ! ଆଗରେ ଲାଲବତୀ ଜଳୁଛି । ଏହା ଗାଡ଼ି ଅଟକିବା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଉଛି । ଏଠାରେ ତିନୋଟି ରଙ୍ଗର ବତୀ ଜଳେ। ହଳଦିଆବତୀ

ଗାଡ଼ିର ଗତି କମେଇବା ପାଇଁ, ଲାଲ୍‌ବତୀ ଗାଡ଼ି ଅଟକାଇବା ପାଇଁ ଓ ସବୁଜବତୀ ଗାଡ଼ିକୁ ଆଗକୁ ନେବା ପାଇଁ ସଙ୍କେତ ଦିଅନ୍ତି । ଟ୍ରାଫିକ୍ ପୋଷ୍ଟ ପାଖରେ ଗାଡ଼ି ଅଟକିଥିବା ସମୟରେ ଇଞ୍ଜିନ୍ ବନ୍ଦ କରିଦେବା ଉଚିତ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଇନ୍ଧନ ସଞ୍ଚୟ ହୁଏ ଓ ଧୂଆଁର ପ୍ରଦୂଷଣରୁ ରକ୍ଷା ମିଳେ।
ଆଗରେ ରାସ୍ତାର କଳା-ଧଳା ପଟିଥିବା ସ୍ଥାନରେ ଲୋକେ ରାସ୍ତା ପାରି ହେଉଥୁବାର ଦେଖୁ ଶିକ୍ଷକ କହିଲେ, ଏହାକୁ ଜେବ୍ରାକୁସିଙ୍ଗ୍ କହନ୍ତି । ଗାଡ଼ି ଅଟକିଥିବା ସମୟରେ ଲୋକେ ଏହି ଜେବ୍ରାକ୍ରାସିଙ୍ଗ୍‌ରେ ରାସ୍ତା ପାର ହୁଅନ୍ତି । ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଜେବ୍ରାକୁସିଙ୍ଗ୍ ନଥାଏ, ସେଠାରେ ଲୋକେ ଦୁଇ ପାଖର ଗାଡ଼ିକୁ ଚାହିଁ ରାସ୍ତା ପାର ହୁଅନ୍ତି।

ଆଗରେ ରାସ୍ତାର କଳା-ଧଳା ପଟିଥିବା ସ୍ଥାନରେ ଲୋକେ ରାସ୍ତା ପାରି ହେଉଥୁବାର ଦେଖୁ ଶିକ୍ଷକ କହିଲେ, ଏହାକୁ ଜେବ୍ରାକୁସିଙ୍ଗ୍ କହନ୍ତି । ଗାଡ଼ି ଅଟକିଥିବା ସମୟରେ ଲୋକେ ଏହି ଜେବ୍ରାକ୍ରାସିଙ୍ଗ୍‌ରେ ରାସ୍ତା ପାର ହୁଅନ୍ତି । ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଜେବ୍ରାକୁସିଙ୍ଗ୍ ନଥାଏ, ସେଠାରେ ଲୋକେ ଦୁଇ ପାଖର ଗାଡ଼ିକୁ ଚାହିଁ ରାସ୍ତା ପାର ହୁଅନ୍ତି। . ଏହି ସମୟରେ ବସ୍ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଲା । ପିଲାମାନେ ସଂଗ୍ରହାଳୟରେ ପ୍ରାଚୀନ ମୂର୍ତ୍ତି, କଳାକୃତି, ତାଳପତ୍ରର ପୋଥ, ପୁରୁଣା ମୁଦ୍ରା, ପୁରୁଣା ବସ୍ତ୍ର, ଆଭୂଷଣ ଓ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଦେଖୁ ଖୁସି ହେଲେ।

ପିଲାମାନଙ୍କର ରାସ୍ତା ପାର ହୋଇ ଖାଇବା ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଭୋଜନାଳୟକୁ ଯିବାର ଥିଲା। ଜଣେ ଟ୍ରାଫିକ୍ ପୋଲିସ୍ କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ଦୁଇ ପାଖରୁ ଯିବାଆସିବା କରୁଥିବା ଗାଡ଼ିକୁ ଅଟକାଇ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ରାସ୍ତା ପାର କରାଇଦେଲେ। କିଛି ପିଲା ଜଣେ ଦୃଷ୍ଟିହୀନ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ହାତଧରି ତାଙ୍କୁ ରାସ୍ତା ପାର କରାଇଦେଲେ। ପିଲାମାନେ ପଠାଣି ସାମନ୍ତ ପ୍ଲାନେଟୋରିୟମ୍ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ଶିକ୍ଷକ ସେମାନଙ୍କୁ ଫୁଟ୍‌ପାଥ ଉପରେ ଋଲି କରି ଯିବାକୁ କହିଲେ। ସଡ଼କର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଲୋକେ ପାଦରେ ଋଲିଗଲି ଯିବା ପାଇଁ ଟିକିଏ ଉଚ୍ଚ ରାସ୍ତା ତିଆରି କରାଯାଇଥାଏ।

ଏହାକୁ ଫୁଟ୍‌ପାଥ କୁହାଯାଏ। ପିଲାମାନେ ପ୍ଲାନେଟୋରିୟମ୍‌ରେ ଗ୍ରହ-ନକ୍ଷତ୍ରଙ୍କ ଗତିବିଧ‌ି ବିଷୟ ଦେଖ‌ିଲେ। ଫେରିବା ସମୟରେ ପିଲାମାନେ ଗୋଟିଏ ଟ୍ରକ୍ ପାଖରେ ମୋଟର ସାଇକେଲଟିଏ ପଡ଼ିଥିବାର ଦେଖ‌ିଲେ। ଲୋକମାନେ କହିଲେ ଯେ ଜଣେ ଯୁବକ ମୋବାଇଲରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହୋଇ ହୋଇ ମୋଟର ସାଇକେଲ ଚଳାଇ ଯାଉଥିଲେ ।

ସେ ଅନ୍ୟମନସ୍କ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମୋଟର ସାଇକେଲ୍ ଠିଆହୋଇଥୁବା ଟ୍ରକ୍ ପଛରେ ଧକ୍କା ହୋଇଗଲା । ସେ ଯୁବକ ହେଲ୍‌ମେଟ୍ ପିନ୍ଧି ନଥଲେ । ତାଙ୍କ ମୁଣ୍ଡରୁ ବହୁତ ରକ୍ତ ବହୁଥିଲା। ତାଙ୍କୁ ଆମ୍ବୁଲାନ୍ସରେ ଡାକ୍ତରଖାନାକୁ ପଠାଇ ଦିଆଗଲା ।ଏକଥା ଶୁଣି ସମସ୍ତେ ଦୁଃଖୀ ହେଲେ। ଶିକ୍ଷକ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ବୁଝାଇଦେଲେ ଯେ ଆମେ ସବୁବେଳେ ସାବଧାନ ରହିବା ଉଚିତ। ଏପରି କଲେ ଆମେ ଅନେକ ଦୁର୍ଘଟଣାରୁ ରକ୍ଷା ପାଇପାରିବା।

शब्दार्थ :

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Hindi Solutions Chapter 3 अपना-अपना काम करो Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 Hindi Solutions Chapter 3 अपना-अपना काम करो

पाठ्यपुस्तक के प्रश्नोत्तर

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) आदमी ने क्या सोचा ?
उत्तर:
आदमी ने सोचा कि अभी मौसम अच्छा है, जल्दी से कामनिपटा लूँगा ।

(ii) उसने क्या पहना था ?
उत्तर:
उसने कमर में धोती बाँधी थी। बदन पर कुर्ता पहना था और गले में गमछा लपेट लिया था ।

(iii) सूरज और हवा में क्यों झगड़ा हुआ ?
उत्तर:
सूरज और हवा दोनों अपने को बड़ा बता रहे थे। सूरज का कहना था कि मेरे बिना संसार मर जाएगा। हवा कह रही थी कि मेरे न होने पर संसार साँस नहीं ले पाएगा। दोनों एक दूसरे के दोष भी ढूँढ़ रहे थे। इसलिए दोनों में झगड़ा होनेलगा।

(iv) सूरज ने हवा से क्या कहा ?
उत्तर:
सूरज ने हवा से कहा कि तुम्हारी तो ठाट निराली है, कभी धीर चलती हो तो कभी तेज। कभी तो एकदम चूप हो जाती हो, जरा भी हिलती-डुलती नहीं हो। इस तरह तुम सबको परेशान क्यों करती रहती हो ?

(v) पथिक ने उन्हें क्या उत्तर दिया ?
उत्तर:
पथिक ने उनसे कहा कि तुम अपनी हैसियत को समझो। इस संसार में कोई छोटा या बड़ा नहीं है । हम सिर और पाँव में से किसी को छोटा या बड़ा नहीं कह सकते क्योंकि सिर से हम सोचते हैं, तथा पाँव से चलते हैं । इसलिए आपस में झगड़ा बंद करके अपना-अपना काम करो।

(vi) हमें क्या करना चाहिए ?
उत्तर:
हमें न तो अपने ऊपर घमंड करना चाहिए और न ही दूसरों के दोष़ ढूँढ़ने चाहिए। बस अपना-अपना काम ईमानदारी से करते रहना चाहिए । हमें याद रखना कि इस संसार में वही बड़ा है जो दूसरों को परेशान नहीं करता है ।

2. इन प्रश्नों के उत्तर एक एक वाक्य में दीजिए :

(i) आदमी कहाँ जा रहा था ?
उत्तर:
आदमी पासवाले गाँव में जरूरी काम निपटाने जा रहा था।

(ii) वह किसे देखकर खुश हुआ ?
उत्तर:
वह सूरज के लाल-लाल से गोले को देखकर खुश हुआ ।

(iii) कौन झगड़ा सुन रहा था ?
उत्तर:
सूरज और हवा दोनों का झगड़ा पथिक सुन रहा था।

(iv) गुस्से में हवा की हालत कैसी हो रही थी ?
उत्तर:
गुस्से में हवा सनसना रही थी।

(v) तैश में आकर सूरज कैसा हो गया ?
उत्तर:
तैश में आकर सूरज बहुत गरम हो गया।

(vi) वे पथिक से क्या पूछते हैं ?
उत्तर:
वे पथिक से पूछते हैं कि दोनों में से कौन अच्छा है और कौन बड़ा है ।

(vii) कौन सबसे अच्छा होता है ?
उत्तर:
जो किसी को भी नहीं सताता, वह सबसे अच्छा होता है ।

3. कोष्ठक में से सही शब्द सुनकर भरिए ।
(आपस्म में, दुनिया, सिर, सुहाना-सा, लाल-लालसा, औकात)

(i) ………… सवेरा ।
(ii) सूरज और हवा ………… झगड़ रहे थे ।
(iii) ………… सा सूरज का गोला।
(iv) इतना तपते हो कि ………… तप जाती है ।
(v) पथिक ने कहा, “तुम अपनी-अपनी ………… समझो।”
(vi) चलने के लिए पाँव चाहिए और सोचने को ………… I
उत्तर:
(i) सुहाना-सा
(ii) आपस में
(iii) लाल-लाल-सा
(iv) दुनिया
(v) औकात
(vi) सिर

भाषा-कार्य :
संज्ञा की विशेषता बताने वाले शब्द को विशेषण कहते हैं।
जैसे – लाल सूरज । सूरज संज्ञा है । लाल उसकी विशेषता बताते है ।

4. नीचे कुछ विशेषण और कुछ संज्ञाएँ एक साथ आये हैं। उन्हें अलग-अलग कीजिए :
अच्छी, हवा, काफी, खुशी, मंद, पवन, अपना काम, थोड़ी, दूर, लाल गोला
उत्तर:
विशेषण — संज्ञा
अच्छी — हवा
काफी — खुशी
मंद — पवन
अपना — काम
थोड़ी — दूर
लाल — गोला

5. ‘क’ स्तम्भ के शब्दों को ‘ख’ स्तम्भ के पर्यायवाची शब्दों के साथ मिलान कीजिए :
‘क’ स्तम्भ — ‘ख’ स्तम्भ
तैश — योग्यता
जरूरी — आश्चर्यजनक
औकात — बहुत
निराली — आवश्यक
काफी — गुस्सा
उत्तर:
‘क’ स्तम्भ — ‘ख’ स्तम्भ
तैश — गुस्सा
जरूरी — आवश्यक
औकात — योग्यता
निराली — आश्चर्यजनक
काफी — बहुत

6. निम्नलिखित शब्दों को वाक्यों में प्रयोग कीजिए :
तैश, परेशान, दुनिया, काफी, निराली, औकात, खुश
उत्तर:
तैश – निधि की जली-कटी बातें सुनकर अनुराधा तैश में आ गई।
परेशान – वे लोग अपनी गरीबी से परेशान हैं ।
दुनिया – इस दुनिया में ईमानदार लोगों की कमी नहीं है।
काफी – यात्री के पास काफी सामान था ।
निराली – इन्द्र धनुष की छटा बहुत निराली थी ।
औकात – अपनी औकात में रह्मोगे तो हमेशा खुश रहोगे।
खुश – परीक्षा में प्रथम आने पर अनीता बहुत खुश हो रही थी।

7. निम्नलिखित शब्दों की मात्रागत अशुद्धियों को सुधार कर लिखिए :
सुरज, शांस, परेसान, तूम, खूस
उत्तर:

• सुरज – सूरज शांस – साँस
• परेसान – परेशान तूम – तुम
• खूस – खुश तूम – तुम

अन्य परीक्षोपयोगी प्रश्नोत्तर

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) आदमी घर सै कब निकला ?
उत्तर:
आदमी सबेरे-सबेरे ही घर से निकला। उस समय मौसम बहुत अच्छा था।

(ii) ‘लेकिन उसे तो चलना ही था न !’ इस कथन का क्या अर्थ है ?
उत्तर:
यह कथन आदमी की लगन को दर्शाता है । वह लाल-लाल सूरज को देखकर खुश हो रहा था, . परंतु उसे अपना काम पूरा करना था। अतः वह चल पड़ा।

(iii) हवा को सूरज में कौन-सा दोष नज़र आया ?
उत्तर:
हवा को सूरज का बहुत तपना अखरता था। सूरज के अधिक तपने के कारण लोग उसके जल्दी डूबने की इच्छा करने लगते हैं ।

(iv) आप कैसे कह सकते हैं सिर और पाँव में से कोई भी बड़ा या छोटा नहीं है ।
उत्तर:
सिर से हम सोचते हैं और पाँव से चलते हैं । हरेक काम का अपना-अपना महत्व है । इसलिए दोनों में से कोई भी छोटा या बड़ा नहीं है ।

2. सही कथनों के सामने (✓) का और गलत कथनों के सामने (✗) का निशान लगाइए :

(i) आदमी जरूरी काम से शहर जा रहा था । (✗)
(ii) वह तेजी से डग भरता हुआ चल रहा था । (✓)
(iii) मंद पवन के चलने से आदमी को खुशी नहीं हो रही थी। (✗)
(iv) सूरज सोच रहा ता कि संसार उसके बिना मर जाएगा। (✓)
(v) सूरज को हवा की ठाट निराली लग रही थी (✓)
(v) आदमी ने सूरज और हवा के झगड़े का निपटारा नहीं किया । (✗)

3. निम्नलिखित प्रश्नों के सही विकल्प उत्तर पर (✓) का निशान लगाइए ：

(i) आदमी घर से किस समय निकला ।
(क) शाम को
(ख) सुबह
(ग) दोपहर को
(घ) रात को
उत्तर:
(ख) सुबह

(ii) आपस में कौन झगड़ रह थे ？
(क) हवा और पवन
(ख) नदी और समुद्र
(ग) सूरंज और हवा
(घ) सूरज और बादल
उत्तर:
(क) सूरज के

(iii) किसके तपने से दुनिया तप जाती है ？
(क) सूरज के
(ख) हवा के
(ग) पहाड़ के
(घ) पानी के
उत्तर:
(क) सूरज के

(iv) सोचने का काम कौन करता है ?
(क) सिर
(ख) आदमी
(ग) जानवर
(घ) वैज्ञानिक
उत्तर:
(क) सिर

(v) सबसे अच्छा कौन होता है ?
(क) किसान
(ख) चित्रकार
(ग) धीरे-धीरे चलने वाला
(घ) किसी को न सताने वाला
उत्तर:
(घ) किसी को न सताने वाला

भाषा-कार्य :

4. दिए गए वाक्यों के रिक्त स्थानों में सही कारकचिह्न भरिए।
ने, का, में, से, कर

(i) वह पढ़ाई ………… होशियार था।
(ii) एक आदमी ………… उसे सड़क ………… पढ़ते देखा ।
(iii) एक गाँव ………… एक किसान रहता था।
(iv) रमेश घर ………… निकल पड़ा।
(v) तानसेन ………… संगीत आज भी अमर है ।
(vi) वहाँ राजा ………… सिपाही आ धमका ।
उत्तर:
(i) में
(ii) ने, पर
(iii) में
(iv) से
(v) का
(vi) का

5. दिए गए शब्दों के दो-दो पर्यायवाची शब्द लिखिए:
दिन, घर, आदमी, पथिक, दुनिया, पाँव
उत्तर:

• दिन – दिवस, घर
• घर – गृह, सदन
• आदमी – मनुष्य, नर
• पथिक- यात्री, बटोही
• दुनिया – संसार, जग
• पाँव – पग, पैर

6. शब्दों को उनके अर्थ से मिलाइए :
जरूरी — मार्ग
फौरन — क्रोध
रास्ता — आवश्यक
खुश — प्रात:
गुस्सा — प्रसन्न
सवेरा — तुरंत
उत्तर:
जरूरी — आवश्यक
फौरन — तुरंत
रास्ता — मार्ग
खुश — प्रसन्न
गुस्सा — क्रोध
सवेरा — प्रात:

पाठ का सारांश:

एक दिन सवेरे एक आदमी पासवाले गाँव में जरूरी काम निपटाने घर से निकला। मौसम अच्छा था वह लंबे-लंबे डग भरते हुए चला। कमर में धोती बाँधी, कुर्ता पहना और गले में गामछा लपेटा ।

सुहावनी हवा चल रही थी। जल्दी ही पूरव दिशा में सूरज निकल आया । आदमी खुश होकर अपनी राह चला जा रहा था । इतने में आदमी को ऐसा लगा कि सूरज और हवा आपस में झगड़ रहे हैं । सूरज ने कहा कि मेरे बिना संसार मर जाता । हवा कह रही थी कि मेरे बिना तो साँस लेना ही कठिन हो जाता। सूरूज ने हवा पर कभी तेज तो कभी धीमा चलकर सब को परेशान करने का आरोप लगाया । हवा ने सूरज पर संसार को तपा देने का दोष लगाया ।

पथिक उनकी बातें सुनते हुए अपनी राह चला जा रहा था। इधर हवा गुस्से में सनसना रही थी और सूरज भी क्रोध में काफी गर्म हो गया था । दोनों ने पथिक से पूछकर इसका फैसला करना तय किया कि दोनों में से कौन बड़ा है ।

पथिक ने दोनों की बातें सुनकर कहा – “संसार में छोटा-बड़ा कोई नहीं है । सबकी अपनी अपनी अहमियत है । कोई यह नहीं कह सकता कि पाँव बड़ा या सिर । इसलिए झगड़ा छोड़कर अपना-अपना काम करो । संसार में वही बड़ा है जो किसी को परेशान नहीं करता है । दोनों ने पथिक का कहना माना। फिर वे खुश होकर अपने-अपने रास्ते पर चल पड़े ।

ସାରାଂଶ:

ଦିନେ ଜଣେ ଲୋକ ପାଖ ଗାଁରେ ଥିବା ଗୋଟିଏ ଜରୁରୀ କାମରେ ଘର ବାହାରିପଡ଼ିଲା। ପାଗ ଭଲ ଥିଲା। ସେ ଲମ୍ବା-ଲମ୍ବା ପାଦ ପକେ ଆଗକୁ ଋଲିଲା। ସେ ଧୋତୀ ପିନ୍ଧିଥିଲା, କୁ । ପିନ୍ଧିଥିଲା, ବେକରେ ଗାମୁଛା ପକାଇଥଲା। ବଢ଼ିଆ ପବନ ବହୁଥିଲା । ଶୀଘ୍ର ପୂର୍ବ ଦିଗରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟ ବି ଉଇଁ ଆସିଲା। ଲୋକଟି ମନଖୁସିରେ ବାଟ ଋଲୁଥିଲା। ଏତିକିବେଳେ ଲୋକଟି ଅନୁଭବ କଲା, ସତେ ଯେପରି ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ପବନ ନିଜ ନିଜ ଭିତରେ କଳି କରୁଛନ୍ତି । ସୂର୍ଯ୍ୟ କହିଲା ଯେ ମୋ ବିନା ସଂସାର ମରିଯାଆନ୍ତା।

ପବନ କହୁଥିଲା ଯେ ମୋ ବିନା ନିଃଶ୍ୱାସ-ପ୍ରଶ୍ଵାସ ନେବା କଷ୍ଟକର ହୋଇପଡ଼ନ୍ତା। ପବନ କେତେବେଳେ ଜୋରରେ ବହେ, ତ କେତେବେଳେ ଧୀର ଗତିରେ ବହି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ବ୍ୟସ୍ତ କରିଦେଉଛି ବୋଲି ସୂର୍ଯ୍ୟ ତା’ ଉପରେ ଦୋଷାରୋପ କଲା। ସୂର୍ଯ୍ୟ ସଂସାରକୁ ଉ ପ୍ତ କରିଦେଉଛି ବୋଲି ପବନ ତାକୁ ଦୋଷ ଦେଲା। ବାଟୋଇଟି ସେମାନଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଶୁଣି ବାଟ ଋଲୁଥିଲା।

ଏଷର ପବନ ରାଗରେ ସାଇଁ ସାଇଁ ବହୁଥୁଲା ତ ତେଣେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ବି ରାଗରେ ବହୁତ ଗରମ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ସେମାନେ ଦୁହେଁ ସ୍ଥିର କଲେ ଯେ ବାଟୋଇକୁ ପଚାରି ଗୋଟିଏ ନିଷ୍ପ କରିନେବେ ଯେ ସେ ଦୁହିଁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବଡ଼ କିଏ। ବାଟୋଇଟି ଦୁହିଁଙ୍କ କଥା ଶୁଣି କହିଲା – ‘ସଂସାରରେ କେହି ଛୋଟ-ବଡ଼ ନୁହନ୍ତି, ସମସ୍ତଙ୍କର ନିଜ-ନିଜର ସୀମା ଅଛି। କେହି କହିପାରିବେନି କି ପାଦ ବଡ଼ କି ମୁଣ୍ଡ ବଡ଼ । ତେଣୁ କଳି ତକରାଳ ଛାଡ଼ି ନିଜ ନିଜ କାମ କର। ଯିଏ ଅନ୍ୟକୁ ହଇରାଣ କରେ ନାହିଁ, ସେ ହିଁ ଦୁନିଆରେ ବଡ଼।’’ ଦୁହେଁ ବାଟୋଇଟିର କଥା ମାନିଲେ ଓ ଖୁସି ହୋଇ ନିଜ ନିଜର କାମରେ ବାହାରିପଡ଼ିଲେ।

शब्दार्थ :