Prasanna

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 7 ଅଧିକାର Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 7 ଅଧିକାର

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ଜୀବନ ଧାରଣର ଅଧିକାର ଓ ଧର୍ମଗତ ଅଧିକାର _________ ଅଧିକାରର ଉଦାହରଣ ।
(କ) ସାମାଜିକ
(ଖ) ଅର୍ଥନୈତିକ
(ଗ) ରାଜନୈତିକ
(ଘ) ଧାର୍ମିକ
Answer:
(କ) ସାମାଜିକ

୨। _________ ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାରର ଏକ ଜ୍ଵଳନ୍ତ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ।
(କ) ଭୋଟ ଦେବା ଓ ସରକାରଙ୍କୁ ସମାଲୋଚନା କରିବା
(ଖ) କର ଦେବା
(ଗ) ଆଇନକୁ ମାନିବା
(ଘ) ସରକାରଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦେବା
Answer:
(କ) ଭୋଟ ଦେବା ଓ ସରକାରଙ୍କୁ ସମାଲୋଚନା କରିବା

୩ । __________ନୈତିକ ଅଧୂକାରକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦେଉନଥ‌ିବାବେଳେ ଆଇନଗତ ଅଧିକାରକୁ ସଂରକ୍ଷିତ କରିଥାଏ ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ର
(ଖ) ସମାଜ
(ଗ) ସଂଘ
(ଘ) ସରକାର
Answer:
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ର

୪ । ଜଣକର ଅଧିକାର ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର ________ ।
(କ) ଅଧିକାର
(ଖ) ସମାନତା
(ଗ) ଈର୍ଷାର ବିଷୟ
(ଘ) କର୍ତ୍ତବ୍ଯ
Answer:
(ଘ) କର୍ତ୍ତବ୍ଯ

୫ । ଜାତିସଂଘର ମାନବିକ ଅଧୂକାର ଘୋଷଣାନାମା __________ ମସିହାରେ ଘୋଷିତ ହେଲା ।
(କ) ୧୯୫୦
(ଖ) ୧୯୪୮
(ଗ) ୧୯୪୭
(ଘ) ୧୯୪୬
Answer:
(ଖ) ୧୯୪୮

୬ । ମାନବିକ ଅଧିକାର ____________ ସମାନତା ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ।
(କ) ସାମାଜିକ
(ଖ) ଅର୍ଥନୈତିକ
(ଗ) ରାଜନୈତିକ
(ଘ) ଧାର୍ମିକ
Answer:
(ଖ) ଅର୍ଥନୈତିକ

୭ । ଭର୍ସାଇଲଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିବା ଶାନ୍ତି ସମ୍ମିଳନୀର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ________ ଥଲା ।
(କ) ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ସୁରକ୍ଷା
(ଖ) ଜାତିଗତ ଐକ୍ୟ
(ଗ) ଧାର୍ମିକ ବିଭେଦତା ଦୂର
(ଘ) ଅର୍ଥନୈତିକ ସାମ୍ୟ
Answer:
(କ) ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ସୁରକ୍ଷା

୮ । ଇଉରୋପୀୟ ମାନବିକ ଅଧୂକାର କମିଶନ __________ ମସିହାରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
(କ) ୧୯୫୩
(ଖ) ୧୯୫୨
(ଗ) ୧୯୫୧
(ଘ) ୧୯୫୦
Answer:
(କ) ୧୯୫୩

୯ । ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ମାନବିକ ଅଧୁକାର କମିଶନ _________ ମସିହାରେ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।
(କ) ୧୯୯୨
(ଖ) ୧୯୯୧
(ଗ) ୧୯୯୩
(ଘ) ୧୯୯୪
Answer:
(ଗ) ୧୯୯୩

୧୦ । ଓଡ଼ିଶାରେ ରାଜ୍ୟ ମାନବିକ ଅସ୍ଵୀକାର କମିଶନ ________ ମସିହାରେ ଗଠନ କରାଯାଇଛି ।
(କ) ୨୦୦୧
(ଖ) ୧୯୪୮
(ଗ) ୧୯୫୩
(ଘ) ୨୦୦୩
Answer:
(ଘ) ୨୦୦୩

୧୧ । ମାନବିକ ଅଧିକାର ଦିବସ ପ୍ରତିବର୍ଷ __________ ତାରିଖରେ ପାଳିତ ହୁଏ ।
(କ) ଡିସେମ୍ବର ୧୨
(ଖ) ଡିସେମ୍ବର ୧୪
(ଗ) ଡିସେମ୍ବର ୩୧
(ଘ) ଡିସେମ୍ବର ୧୦
Answer:
(ଘ) ଡିସେମ୍ବର ୧୦

(B) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକୁ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

୧ । ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାର ଅଧିକାରକୁ ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର କୁହାଯାଏ । ଏହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ ।

୨ । ମାନବିକ ଅଧିକାର (Human Right) କ’ଣ ?
Answer:
ଭାଷା, ଧର୍ମ ସଂପ୍ରଦାୟ, ଲିଙ୍ଗ ଆଦି ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ମୌଳିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଏହାର ସୁରକ୍ଷିତ ଉପଭୋଗ, ସାମାଜିକ ପ୍ରଗତି ଓ ଉନ୍ନତ ଜୀବନ ଧାରଣର ମାନ ଆଦି ବିଷୟକୁ ଆଧାର କରି ସାଧାରଣ କଲ୍ୟାଣ ସଂପର୍କିତ ବିଷୟକୁ ‘ମାନବିକ ଅଧିକାର’ କୁହାଯାଏ ।

୩ । ଆଇନଗତ ଅଧିକାର କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଅଧିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଇନ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଓ ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ତାହାକୁ ‘ ଆଇନଗତ ଅଧିକାର’ କୁହାଯାଏ ।

(C) ଗୋଟିଏ ପଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ବିପଦବେଳେ ବନ୍ଧୁଠାରୁ ସାହାଯ୍ୟ ଆଶା କରିବା କି ପ୍ରକାର ଅଧୁକାର ?
Answer:
ନୈତିକ ଅଧୁକାର ।

୨। ମାନବାଧ୍ଧକାରର ପ୍ରଥମ ଲିଖୁତ ଓ ସ୍ବୀକୃତ ସନନ୍ଦର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ମାଗ୍ନା କାର୍ଚା (Magna Carta) ।

୩ । କେଉଁ ଅଧିକାର ବିନା ସମସ୍ତ ଅଧିକାର ନିରର୍ଥକ ?
Answer:
ସାମାଜିକ ଅଧୁକାର ।

୪ । କେଉଁ ଅଧିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ବାରା ପ୍ରଦତ୍ତ, ସ୍ବୀକୃତ ଓ ସୁରକ୍ଷିତ ଏବଂ ଏହାର ଉଲଂଘନ ହେଲେ ବ୍ୟକ୍ତି ନ୍ୟାୟାଳୟର ଦ୍ବାରସ୍ଥ ହୋଇପାରେ?
Answer:
ଆଇନଗତ ଅଧିକାର ।

୫ । ସାମାଜିକ ଅଧୂକାର ଅନ୍ୟ କେଉଁ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ପରିଚିତ ?
Answer:
ନାଗରିକ ଅଧିକାର ।

୬ । ଫ୍ରାନସ୍‌ର କେଉଁ ଘୋଷଣାନାମା ମାନବାଧିକାରକୁ ଏକ ଆନ୍ଦୋଳନର ରୂପ ଦେଇଥୁଲା ?
Answer:
ମାନବର ଅଧୁକାର ଘୋଷଣାନାମ (୧୭୮୯) ।

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦଦ୍ଵାରା ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ମାନବାଧିକାରର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମା ଜାରି ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ସଧାରଣ ପରିଷଦଦ୍ଵାରା ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ମାନବାଧିକାରର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମା ଜାରି ହୋଇଥିଲା ।

୨ । ଅସ୍ଵୀକାରଗୁଡ଼ିକ ନିରଙ୍କୁଶ ।
Answer:
ଅଧୂକାର ଗୁଡ଼ିକ ନିରଙ୍କୁଶ ନୁହେଁ ।

୩ । ସାମାଜିକ ଅଧୂକାରଗୁଡ଼ିକ ମଣିଷର ବିବେକ, ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ଜନମତ ଉପରେ ଆଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ନୈତିକ ଅଧୂକାରଗୁଡ଼ିକ ମଣିଷର ବିବେକ, ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ଜନମତ ଉପରେ ଆଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।

୪ । ଆମେରିକାର ମାଗ୍ନାକାର୍ଟ (୧୭୭୬) ମାନବିକ ଅଧୂକାରର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସୋପାନ ଥିଲା ।
Answer:
ଇଂଲଣ୍ଡର ମାଗ୍ନାକାର୍ଟ (୧୨୧୫) ମାନବିକ ଅଧିକାରର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସୋପାନ ଥିଲା ।

୫ । ପ୍ରାଣଦଣ୍ଡ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସଂପତ୍ତିଗତ ଅଧିକାରକୁ ବିରୋଧ କରେ ।
Answer:
ପ୍ରାଣଦଣ୍ଡ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଜୀବନ ଧାରଣର ଅଧିକାର ପରି ସମାଜିକ ଅଧିକାରକୁ ବିରୋଧ କରେ ।

୬ । ଉପଯୁକ୍ତ ପାରିଶ୍ରମିକ ଅସ୍ଵୀକାର ଏକ ସାମାଜିକ ଅଧୂକାର ।
Answer:
ଉପଯୁକ୍ତ ପାରିଶ୍ରମିକ ଅଧୁକାର ଏକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଧିକାର ।

(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ଓ ସୁରକ୍ଷିତ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଆଇନଗତ ଅଧିକାର ।

୨ । ଅଧିକାର ଓ __________ ଗୋଟିଏ ମୁଦ୍ରାର ଦୁଇଟି ପାର୍ଶ୍ବ ।
Answer:
କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।

୩ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ____________ ତାରିଖ ମାନବାଧୁକାର ଦିବସ ରୂପେ ବିଶ୍ଵରେ ପାଳିତ ହୁଏ ।
Answer:
ଡିସେମ୍ବର ୧୦ ।

୪ । ଇଂଲଣ୍ଡ ରାଜା ___________ ଙ୍କ ଦ୍ବାରା ___________ ଦିନ ମାଗ୍ନା କାଟା ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ ଜନ୍ ୧୨୧୫ ମସିହା ଜୁନ୍ ୧୫ ତାରିଖ ।

୫ । ମାନବାଧିକାରର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ମଣିଷର ____________।
Answer:
ସଶକୁିକରଶ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରରେ କିଏ କେଉଁ ଅଧୁକାର ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି ଓ କିଏ କରନ୍ତି ନାହିଁ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନାଗରିକ ଉଭୟ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରୁଥିବାବେଳେ ବିଦେଶୀ କେବଳ ସାମାଜିକ ଅଧୂକାର ଉପଭୋଗ କରେ କିନ୍ତୁ ରାଜନୈତିକ ଅଧୂକାର ଉପଭୋଗରୁ ବଞ୍ଚିତ ରୁହେ।

୨ । ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ପାଇଁ ଦାୟୀ କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ବର୍ଣ୍ଣବୈଷମ୍ୟ ନୀତି, ଯୁଦ୍ଧ, ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ, କ୍ରମାଗତ ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତା, ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସଶସ୍ତ୍ର ବିପ୍ଲବ, ମୌଳବାଦୀ କାର୍ଯ୍ୟ, ବାହ୍ୟ ହସ୍ତକ୍ଷେପ, ଆତଙ୍କବାଦର ପରିସ୍ଥିତି ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ହୋଇଥାଏ ।

୩ । ଭାରତୀୟ ମାନବିକ ଅଧ‌ିକାର କମିଶନର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ କିଏ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ମାନବିକ ଅଧିକାର କମିଶନର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ସୁପ୍ରିମ୍ କୋର୍ଟର ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ହୁଅନ୍ତି ।

୪ । ଭାରତର କେଉଁ ସରକାରୀ ବିଭାଗ ମାନବିକ ଅଧିକାର କମିଶନ ପରିସରଭୁକ୍ତ ହୁଏ।
Answer:
ଭାରତର ସେନାବାହିନୀ ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାର କମିଶନ ପରିସରଭୁକ୍ତ ହୁଏ ନାହିଁ ।

(B) ପାଞ୍ଚଗୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ନାଗରିକର ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ଦିଅ ।
Answer:
ନାଗରିକର ଅଧିକାରକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା ନୈତିକ ଅଧ୍ବକାର ଓ ଆଇଚ୍ଛାନୁମୋଦିତ ଅଧୁକାର । ଆଇନାନୁମୋଦିତ ଅଧିକାରକୁ ପୁନଶ୍ଚ ସାମାଜିକ ଅଧୂକାର, ରାଜନୈତିକ ଅଧୁକାର ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଧିକାର ଭାବେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଇନଦ୍ଵାରା ସଂରକ୍ଷିତ ହୋଇନଥୁବା ତଥା ସମାଜର ନୈତିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ମାନବିକତା ଆଦି ନୈସର୍ଗିକ ଗୁଣ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଅଧୀକାରକୁ ନୈତିକ ଅଧିକାର କୁହାଯାଏ । ଜୀବନଧାରଣର ଅଧିକାର, ସ୍ଵାଧୀନତା ଅଧୂକାର, ସମ୍ପଭିଗତ ଅଧିକାର ଇତ୍ୟାଦି କେତେକ ସାମାଜିକ ଅଧୁକାର ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥିତି ଓ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବିକାଶ ପାଇଁ କରାଯାଇଥିବାବେଳେ ସୁସ୍ଥ ଜୀବନଯାପନ ପାଇଁ କର୍ମନିଯୁକ୍ତି ଅଧ‌ିକାର, ଉପଯୁକ୍ତ ପାରିଶ୍ରମିକ ପାଇବାର ଅଧିକାର ଆଦି କେତେକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

୨ । ଅଧୂକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥିର କର ।
Answer:
ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ । ଜଣକର ଅଧିକାର ଅନ୍ୟ ଜଣଙ୍କର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୋଇଥାଏ । ସମାଜର ମଙ୍ଗଳ ସାଧନାହିଁ ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ । ଅଧିକାରର ଭିତ୍ତି ହେଉଛି ନୈତିକ ଚେତନା ଓ ଷ୍ଟ ପ୍ରତି କର୍ତ୍ତବ୍ୟବୋଧ । ନାଗରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରଠାରୁ ଅଧିକାର ପାଉଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତି ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରେ । ଅଧୁକାର ଉପଭୋଗ ସହ କର୍ଭବ୍ୟ ପାଳନ ସୁନାଗରିକତାର ବିଶିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ । ହକିନ୍ସଙ୍କ ମତରେ, କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ମାଧ୍ୟମରେ ମୂଲ୍ୟଦେଇ ଅସ୍ଵୀକାରକୁ ଉପଭୋଗ କରାଯାଇପାରେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ ସମୟରେ ଅନ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କୁ ସମାନ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗର ସୁଯୋଗ ଦେବା ତାହାର କର୍ତ୍ତବ୍ୟକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ । ସୁତରାଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଧିକାର ସହ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଅଟେ ।

୩ । ପ୍ରାକୃତିକ ଅଧକାର (Natural Rights) କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରକୃତିଦ୍ଵାରା ମଣିଷକୁ ଦିଆଯାଇଥିବା ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ‘ପ୍ରାକୃତିକ ଅଧ୍ବକାର’ ପଦବାଚ୍ୟ କରାଯାଇଥାଏ । କେତେକ ଦାର୍ଶନିକଙ୍କ ମତରେ, ସମାଜ ଗଠନ ପୂର୍ବରୁ ମଧ୍ୟ ମଣିଷ ଏହି ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ଉପଭୋଗ କରୁଥିଲା । ଇଂରେଜ ଦାର୍ଶନିକ ଲକ୍ ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ଅସ୍ଵୀକାରଗୁଡ଼ିକୁ ମଣିଷ ‘ପ୍ରକୃତି ରାଷ୍ଟ୍ର’ (State of Nature) ରେ ଉପଭୋଗ କରୁଥିବା ବୋଲି ମତ ଦେଇଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ମତରେ, ଜୀବନଧାରଣ ଅଧିକାର, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ଅଧିକାର ଓ ସମ୍ପଭିଗତ ଅଧ‌ିକାର ତିନିଗୋଟି ପ୍ରାକୃତିକ ଅଧିକାର ଅଟେ । ଏହି ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥିତି ଓ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ସହିତ ଓତପ୍ରୋତଭାବେ ଜଡ଼ିତ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ଚୁକ୍ତିବାଦୀ ଦାର୍ଶନିକମାନେ ପ୍ରାକୃତିକ ଅଧୂକାରରୂପରେ ପରିଚିତ କରାଇଥା’ନ୍ତି । ଏହା ପ୍ରାକ୍-ରାଜନୈତିକ ଅଟେ ।

୪ । ମାନବିକ ଅଧୂକାର ଭଙ୍ଗର ପ୍ରଣାଳ।
Answer:
ଜାତି ଓ ବର୍ଷଗତ ବୈଷମ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି, ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଜାତି ପ୍ରଦର୍ଶନ, ରାଜନୈତିକ ବନ୍ଦୀଙ୍କଠାରୁ ତଥ୍ୟ ଓ ସ୍ଵୀକାରୋକ୍ତି ଆଦାୟପାଇଁ କଠୋର ଦଣ୍ଡ ପ୍ରଦାନ, କାରାଗାରରେ ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କୁ ଅମାନବୀୟ ପରିବେଶରେ ଅତ୍ୟାଚାର, ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ଶ୍ରେଣୀକୁ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ ନକରିବା, ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ପରିବାର ଗଠନ ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦାପୂର୍ଣ୍ଣ ସାମାଜିକ ସ୍ଥିତି ରକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କିତ ଅଧିକାରରୁ ବଞ୍ଚିତ କରିବା, ଶିଶୁ ଶ୍ରମିକ ଓ ଶୋଷଣ, ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାରରୁ ବଞ୍ଚିତ, ଶ୍ରମିକ ସଙ୍ଗଠନକୁ ଅଣଆଇନସମ୍ମତ ବିଚାର ଓ ଦଣ୍ଡବିଧାନ, ଧାର୍ମିକ ଅଧିକାରରୁ ବଞ୍ଚିତ କରି ମୌଳବାଦୀ ଓ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ କାର୍ଯ୍ୟଧାରାକୁ ସରକାରୀ ପୃଷ୍ଠପୋଷକତା ପ୍ରଦାନ ଆଦି ବିବିଧ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ବା ଭଙ୍ଗ ହୋଇଥାଏ ।

୫ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅଧିକାର (Civil Rights) ।
Answer:
ଯେଉଁ ଅଧୁକାରଗୁଡ଼ିକ ମଣିଷର ସୁସ୍ଥ ଓ ସଭ୍ୟ ଜୀବନଧାରଣ ଲାଗି ଆବଶ୍ୟକ, ତାହାକୁ ସାମାଜିକ ଅଧିକାର କୁହାଯାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅଧୁକାର ଏକ ସାମାଜିକ ଅସ୍ଵୀକାର ଅଟେ । ମଣିଷ ଏକ ଚିନ୍ତାଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତି ହିସାବରେ ନିଜର ସ୍ଵାଧୀନଚିନ୍ତନ ଓ ମତ ପ୍ରକାଶନର ଅଧିକାର ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଅନ୍ୟଥା ତା’ର ଯୁକ୍ତିଶୀଳତାର ପରିପ୍ରକାଶ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ଏଣୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ଏହି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅଧିକାର ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ନାଗରିକର ଅଧିକାର କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଏହାର ପ୍ରକୃତି ଓ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ (Types) ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଅଧିକାର ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳତାର ଅନ୍ୟତମ ସର୍ଭ ଅଟେ । କୌଣସି ଗଣତନ୍ତ୍ର ଅଧିକାର ବିନା ବାସ୍ତବ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଉଭୟ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜ ପାଇଁ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ବ୍ୟକ୍ତିର ବହୁବିଧ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବିକାଶ ପାଇଁ ଯେପରି ଅଧିକାରର ପରିବେଶ ଆବଶ୍ୟକ ସେହିପରି ସମାଜର ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ଅଧୁକାରର ସ୍ଥିତି ମଧ୍ୟ ଜରୁରୀ। ଡ. ବେଣୀ ପ୍ରସାଦଙ୍କ ମତରେ, “ ମାନବିକ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା ସର୍ଭଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧିକାର କୁହାଯାଏ।” ଲାସ୍କି ଅଧିକାରର ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କରି ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ, “ ଅଧୁକାର ସାମାଜିକ ଜୀବନର ସେହି ସମସ୍ତ ସର୍ଭ ଯାହା ବିନା ସାଧାରଣଭାବରେ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିପ୍ରକାଶ କରିପାରେ ନାହିଁ ।”

(Rights are those conditions of social life without which no man can seek in general, to be himself at his best.) ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ନିଜସ୍ଵ ସମସ୍ତ ଦାବିକୁ ଅଧିକାର ପଦବାଚ୍ୟ କରାଯାଏ ନାହିଁ । ବୋସାଙ୍କଙ୍କ ମତରେ, ଅଧିକାର ସମାଜଦ୍ଵାରା ସ୍ବୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ଵାରା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଓ ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ। (A Right is a claim recognised by society and enforced by the State.)

ଅସ୍ଵୀକାରର ମୌଳିକ ଲକ୍ଷଣ :

• ଅଧୂକାରର ସ୍ଥିତି ଓ ଉପଭୋଗ କେବଳ ସମାଜ ମଧ୍ଯରେ ହିଁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ।
• ଅଧିକାର କେବଳ ସମାନତାର ପରିବେଶରେ ଉପଭୋଗ କରାଯାଇପାରେ ।
• ଅଧୁକାର ସର୍ବଦା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ (rational) ଓ ନୈତିକ (moral) ଅଟେ ।
• ଅଧିକାର କଦାପି ନିରଙ୍କୁଶ ନୁହେଁ ।
• ସମାଜ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ପରିବେଶରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ଅଧ୍ବକାରର ସ୍ୱରୂପରେ ମଧ୍ଯ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ।
• ଅସ୍ଵୀକାର ସାମାଜିକ କଲ୍ୟାଣ (Social good) ସାଧନ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।
• ଅଧୁକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ଓ ନିର୍ଭରଶୀଳ ଅଟନ୍ତି ।

ଅଧିକାରକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ; ଯଥା- (କ) ନୈତିକ ଅଧ‌ିକାର ଓ (ଖ) ଆଇନଗତ ଅଧିକାର। ଆଇନଗତ ଅଧ‌ିକାର ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନ ପରିସରଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏହା ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ଅଧୁକାର ପରି ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭାଜିତ ହୋଇଥାଏ।

(କ) ନୈତିକ ଅଧ୍ବକାର (Moral Right) – ନୈତିକ ଅଧ୍ବକାର ବ୍ୟକ୍ତିର ନୀତିଗତ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଏବଂ ବିବେକପୂର୍ଣ ଭାବଧାରା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଏହାକୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ସୂକ୍ଷ୍ମ ମନନଶୀଳତାର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତ ବୋଲି କହିଲେ ଭୁଲ୍ ହେବ ନାହିଁ । ଏହି ଅଧିକାର ପଛରେ କୌଣସି ପାର୍ଥିବ ଶକ୍ତି ନିହିତ ନଥାଏ। ଅନ୍ୟ ଭାଷାରେ କହିବାକୁ ଗଲେ ଏ ଅଧୁକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପ୍ରଦତ୍ତ ନୁହେଁ।

ତେଣୁ ଏହି ଅଧୁକାରର କୌଣସି ବ୍ୟତିକ୍ରମ ଘଟିଲେ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଆଶ୍ରୟ ନେଇହୁଏ ନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ଏହା ସତ୍ୟ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହି ନୈତିକ ଅଧ୍ଯକାରରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରେ ନାହିଁ ବା ବିରୋଧାଚରଣ କରିବାକୁ ସାହସ କରେ ନାହିଁ । କାରଣ ଏହାଦ୍ଵାରା ଜନମାନସରେ ଘୋର ଅସନ୍ତୋଷ ଦେଖାଦିଏ ।

(ଖ) ଆଇନଗତ ଅଧିକାର (Legal Right) – ଆଇନଗତ ଅଧୁକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପ୍ରଦତ୍ତ; ତେଣୁ ଏହି ଅସ୍ଵୀକାରଗୁଡ଼ିକରେ କୌଣସି ବ୍ୟାହତ ଘଟିଲେ ନାଗରିକମାନେ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଆଶ୍ରୟ ନେଇପାରନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଏହି ଅଧୁକାରଗୁଡ଼ିକ ଜାତି, ଧର୍ମ ଏବଂ ଭାଷା ନିର୍ବିଶେଷରେ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମସ୍ତ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଲାଗୁ ହୋଇଥାଏ। ଆଇନଗତ ଅଧିକାର ଦୁଇ – ପ୍ରକାରର – (i) ସାମାଜିକ ଅଧୂକାର ଏବଂ (ii) ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର ।

(i) ସାମାଜିକ ଅସ୍ଵୀକାର (Civil Right) – ଯେଉଁ ଅସ୍ଵୀକାରଗୁଡ଼ିକ ମଣିଷର ସୁସ୍ଥ ଏବଂ ସଭ୍ୟ ଜୀବନଧାରଣ ଲାଗି ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ, ତାହାକୁ ସାମାଜିକ ଅଧ‌ିକାର କୁହାଯାଏ। ଜୀବନଧାରଣର ଅଧ‌ିକାର, ବୃତ୍ତି, ବକ୍ତବ୍ୟର ଅଧୁକାର, ଧର୍ମୀୟ ସମ୍ପର୍କରେ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

(୧) ଜୀବନଧାରଣର ଅଧିକାର – ଏହି ଅଧୁକାର ଯୋଗୁଁ କୌଣସି ନାଗରିକକୁ ସମାଜରେ ବଞ୍ଚିବାର ସୁଯୋଗରୁ , ବଞ୍ଚିତ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ସେଥିଲାଗି ହତ୍ୟା ଏବଂ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଉଭୟ ଦଣ୍ଡନୀୟ ଅପରାଧଭାବରେ ପରିଗଣିତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ତା’ର ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଏଇ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ।

(୨) ସମ୍ପତ୍ତିଗତ ଅଧିକାର ସମ୍ପତ୍ତି ବିନା ମଣିଷ ଖାଇପିଇ ଜୀବନଧାରଣ କରିବା ଅସମ୍ଭବ; ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାଜରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ସମ୍ପତ୍ତି ଭୋଗ କରିବାର ଥାଏ। ଯୁକ୍ତିବାଦୀ ଦାର୍ଶନିକ ଲକ୍ ଏହି ଅଧିକାର ଉପରେ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଆରୋପିତ କରିଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ସମାଜବାଦୀମାନେ ଏହି ଅଧିକାରକୁ ସନ୍ଦେହ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖନ୍ତି ।

(୩) ବୃତ୍ତିଗତ ଅଧିକାର – ନିଜର ଗୁଜୁରାଣ ମେଣ୍ଟାଇବାପାଇଁ ଜଣେ ନାଗରିକ ଯେକୌଣସି ବୃତ୍ତି ଅବଲମ୍ବନ କରିପାରେ, କିନ୍ତୁ ଏ ବୃଦ୍ଧି ସମାଜବିରୋଧୀ ହୋଇନଥୁବା ଦରକାର।

(୪) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅଧିକାର – ମଣିଷ ଏକ ଚିନ୍ତାଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତି। ପଶୁପରି ଲୋକ ଖାଇପିଇ ବଞ୍ଚୁବାରେ ସେ ବିଶ୍ଵାସ କରେ ନାହିଁ। ତେଣୁ ସେ ଯାହା ଚିନ୍ତା କରେ, ତାକୁ ପରିପ୍ରକାଶ କରିବାର ଅଧିକାର ତା’ର ଅଛି। ଏହାକୁ ବକ୍ତବ୍ୟର ଅଧିକାର ବା ପରିପ୍ରକାଶର ଅଧିକାର ବୋଲି ଅଭିହିତ କରାଯାଏ।

(୫) ଧର୍ମୀୟ ଅଧ୍ବକାର – ଧର୍ମ ବା ବିଶ୍ବାସ ମଣିଷର ଏକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବ୍ୟାପାର; ତେଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ନାଗରିକମାନଙ୍କ ଧର୍ମରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ନ କରି ସେମାନଙ୍କୁ ଇଚ୍ଛାମୁତାବକ ଧର୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିବାର ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ। ଏହି ଅଧୁକାର ପ୍ରଦାନ ଯୋଗୁଁ କରାଯାଏ।

(୬) ଚିନ୍ତନ ଓ ପ୍ରକାଶନର ଅଧ୍ବକାର – ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଆଦର୍ଶ ଓ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ସ୍ଵାଧୀନଭାବେ ଚିନ୍ତା ଓ ପ୍ରକାଶ କରିବାର ଅଧିକାର ପାଇଥାଏ। ଲାସ୍କଙ୍କ ମତରେ, ଏହି ଅଧିକାରରୁ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ବଞ୍ଚିତ କରାଗଲେ ବ୍ୟକ୍ତି ଚିନ୍ତା କରିପାରିବ ନାହିଁ ଓ ଏହି ବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରକୃତ ନାଗରିକ ହେବାରୁ ବଞ୍ଚିତ ହେବ ।

(୭) ସଂଘ ଗଠନର ଅଧୁକାର – ବ୍ୟକ୍ତିର ସାମାଜିକ ପ୍ରବୃତ୍ତି ବିଭିନ୍ନ ସଂଘ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀର ସଦସ୍ୟତା ହାସଲ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶିତ ଓ ବିକଶିତ ହୋଇଥାଏ। ଏହା ପାରସ୍ପରିକ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ଓ ସହଯୋଗିତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥାଏ। ବ୍ୟକ୍ତିର ବିବିଧ ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନକୁ ଏହି ସଂଘ ସହଜସାଧ୍ୟ କରିଥାଏ।

(୮) ଶିକ୍ଷା ଓ ସଂସ୍କୃତିର ଅଧୁକାର – ଏକ ଶିକ୍ଷିତ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ଅଧ‌ିକ ସଜାଗ ହୋଇ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସଫଳତା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ଏଣୁ ଶିକ୍ଷା ଓ ସଂସ୍କୃତିର ବିକାଶଜନିତ ଅଧିକାର ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥିତି ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ତ୍ୱରାନ୍ବିତ କରିଥାଏ।

(୯) କାମ କରିବା ଓ ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଅସ୍ଵୀକାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଜୀବନଧାରଣର ଉପଯୁକ୍ତ ମାଧ୍ୟମ ଯୋଗାଇଦେବା ଆବଶ୍ୟକ। ଏକ ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକଙ୍କୁ କାମ କରିବାର ଓ କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ଘଣ୍ଟ ମଧ୍ୟରେ ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ହେବା, ଉପଯୁକ୍ତ ମଜୁରି ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ସୁବିଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବାର ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ।

(ii) ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର (Political Right) – ଯେଉଁ ଅଧିକାର ବଳରେ ନାଗରିକମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଶାସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିପାରନ୍ତି, ତାହାକୁ ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଏଠାରେ ମନେରଖୁବାର କଥା ଯେ ଉଭୟ ବିଦେଶୀ ଏବଂ ନାଗରିକମାନେ ସାମାଜିକ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରୁଥିଲେହେଁ ବିଦେଶୀମାନେ ରାଜନୈତିକ ଅଧ୍ଵକାରରୁ ବଞ୍ଚୁତ । ଭୋଟଦେବା, ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା କରିବା, ରାଜନୈତିକ ପଦବୀ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା, ସରକାରଙ୍କୁ ଆବେଦନ କରିବା ଏବଂ ସମାଲୋଚନା କରିବା, ବିଦେଶରେ ରହୁଥିବା ସମୟରେ ନିଜ ଦେଶର ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା, ସାଧାରଣ ସଭାସମିତିରେ ଯୋଗଦାନ ଆଦି ରାଜନୈତିକ ଅଧୂକାର ଅଟନ୍ତି ।

୨ । ମାନବିକ ଅଧିକାର (Human Right) କ’ଣ ? ଏହାର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଆଘେରି ଶାଖାରୁତ୍ତ୍ୱଙ୍କ ଭାଷାରେ, “ମାନବିକ ଅଧିକାର ଏକ ଅବିଭକ୍ତ ପୃଥବୀର ଶାନ୍ତି ଓ ଜନମଙ୍ଗଳ ସ୍ଵରୂପ ।” ଏହା ମାନବ ଜୀବନକୁ ଚରିତାର୍ଥ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ବଳିଷ୍ଠ ପଦକ୍ଷେପ ଅଟେ। ଏହାକୁ କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଉପେକ୍ଷା କରାନଯାଇପାରେ । ଏହା ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ଏବଂ ଜୀବନରେ ମୂଲ୍ୟବୋଧକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ। ମାନବିକ ଅଧୂକାର କେବେହେଲେ ଜାତୀୟ ସଂହତି, ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ ଏବଂ ସାମାଜିକ ସଂଯୋଜନ ଓ ସଂଶକ୍ତିଠାରୁ ବଡ଼ ନୁହେଁ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାଜ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀ ପାଇଁ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜାତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ କେତେକ ସଂହତିସଂପନ୍ନ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ କେତେକ ସଂଯୋଜନ ରକ୍ଷାକାରୀ ଗୁଣ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମୂଲ୍ୟବାନ୍। ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ସାମାଜିକ ପ୍ରାଣୀ ।

ଏବଂ ସଙ୍ଗଠିତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିନା ସହାୟତାରେ ତା’ପକ୍ଷେ ସଭ୍ୟ ଓ ସଂସଂହତ ସାମାଜିକ ଜୀବନଯାପନ ଅସମ୍ଭବ । ଏଣୁ ଏହି ମୂଲ୍ୟବୋଧତା ମାନବିକ ଅଧିକାର ଦୁର୍ବଳତା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ସମତା, ନ୍ୟାୟ, ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଉପରେ ଶୋଷଣମୁକ୍ତ ଏବଂ ଆଲୋକିତ ସମାଜ ଗଠନ ପାଇଁ ସଚେତନଶୀଳତା ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଏହା ବହନ କରେ। ମାନବିକ ଅଧିକାର ମାନବବାଦର ମଙ୍ଗଳ ଗୀତି। ସ୍ଵାଧୀନତା, ସମାନତା, ନିରାପତ୍ତା, ଭୂଖଣ୍ଡୀୟ ଏକତ୍ଵ ଓ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଏହାର ମୌଳିକ ଆଦର୍ଶ ଅଟେ ।

ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ :
(i) ଏହା ସାର୍ବଜନୀନ ଏହା କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମାରେଖା ବା ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ନ ଥାଏ। ଏହା ସମଗ୍ର ମାନବ ଜାତିର କଲ୍ୟାଣ ଅଟେ। ଏହା କୌଣସି ଭେଦଭାବକୁ ପ୍ରଶ୍ରୟ ଦିଏ ନାହିଁ। ସମସ୍ତଙ୍କର ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧତାର ଏହା ପରିପ୍ରକାଶ କରେ । ଜାତିସଂଘ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଘୋଷଣାନାମାର ପ୍ରଥମ ଧାରାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକ ନିଜର ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ସମାନ ବୋଲି ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଛି ।

(ii) ଏହା ସମସ୍ତ ଅଧିକାରର ସମଷ୍ଟି ଏହା ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଅଧୁକାର ସହ ଶାନ୍ତି-ମୈତ୍ରୀ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିବା ପରିବେଶ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରେ। ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ ମୂଲ୍ୟହୀନ ହୋଇପଡ଼େ ଯଦି ଏହି ଅଧିକାରର ମୂଲ୍ୟବୋଧତାକୁ ସାଧାରଣ ଲୋକ ଉପଭୋଗ ନକରନ୍ତି । ଏହା ଅଧିକାର ସାବ୍ୟସ୍ତ ହେଲେ ମାନବ ଜାତି ସରସ, ସୁନ୍ଦରଭାବେ ଗଢ଼ି ଉଠେ ।

(iii) ଏହା ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ – ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵର ଯଦି କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ମାନବର ସର୍ବନିମ୍ନ ଅଧିକାରକୁ ଯୋଗାଇବାରେ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ସୃଷ୍ଟି କରେ ତାହେଲେ ପୃଥବୀର ଯେକୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ଏଥିପାଇଁ ସ୍ଵର ଉତ୍ତୋଳନ କରିପାରିବେ ଏବଂ ଏଥିପାଇଁ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘକୁ ସୂଚାଇ ଦେଇପାରିବେ ଏହାର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ । ଏହା ମାନବ ଜାତିର କଲ୍ୟାଣ ସ୍ୱରୂପ । ଏଣୁ ଏଥିପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମାରେଖା ନାହିଁ କିମ୍ବା ହସ୍ତକ୍ଷେପକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ବୋଲି ଧରାଯାଏ ନାହିଁ। ସମସ୍ତର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବା ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତା ମାନବ ଜାତିର ସ୍ଵାଧୀନତା ବୋଲି ପରିଗଣିତ ହୁଏ।

(iv) ସମସ୍ତ ଅଧିକାରର ମୂଳପିଣ୍ଡ – ବ୍ୟକ୍ତିର ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଅଧୁକାରଗୁଡ଼ିକର ଏହା ମୂଳପିଣ୍ଡ ବା ସୁରକ୍ଷା କବଚ। ଏହାକୁ ବାଦ୍ ଦେଲେ ଅନ୍ୟ ଅଧ୍ଵକାରଗୁଡ଼ିକ ମୂଲ୍ୟହୀନ ହୋଇପଡ଼େ। ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ସବୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏଥୁପ୍ରତି ପ୍ରଥମେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଅନ୍ତି। ଏହି ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସଦ୍‌ଭାବନା ବୃଦ୍ଧି କରେ । ଏହାର ସୁରକ୍ଷା ଅନ୍ୟ ଅଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା ସହିତ ଓତପ୍ରୋତଭାବରେ ଜଡ଼ିତ ।

(v) ଏହା ନୈତିକ ଅଧିକାରର ସ୍ଵରୂପ ଏହା ନୈତିକ ଅଧୁକାର ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ମାନବର ବିବେକ ଅନୁମୋଦିତ ଅଟେ । ମାନବର ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଗୁଣର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଏହା ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ। ରାଷ୍ଟ୍ର ତା’ର ନିଜର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ସଂସ୍କୃତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହା କେତେକାଂଶରେ ପ୍ରୟୋଗରେ ଅନ୍ତରାୟ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

ମାନବିକ ଅଧୂକାର ବ୍ୟକ୍ତିର ଅଧିକାରକୁ ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ରୂପ ପ୍ରଦାନ କରିଛି। ମାନବିକ ଅଧିକାର ଆନ୍ଦୋଳନର ମୌଳିକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ବିଶ୍ଵରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ମଣିଷର ସ୍ଥିତି ଓ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବା। ମାନବିକ ଅଧୁକାର ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତାର ଅଧିକାର ଅଟେ। ଏଣୁ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଭିଭିଭୂମି ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସହଯୋଗ ଭିତ୍ତିରେ ଏହି ବ୍ୟକ୍ତିସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ସଫଳ ଉଦ୍‌ଘୋଷଣ ଓ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ସମ୍ଭବ କରାଯାଇଥାଏ।

୩ । ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ମାନବିକ ଅଧିକାର (Types of Human Rights) ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ସାମାଜିକ ପ୍ରାଣୀ ଏବଂ ସଂଗଠିତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିନା ସହାୟତାରେ ତା’ପକ୍ଷେ ସଭ୍ୟ ଓ ସୁସଂଯତ ସାମାଜିକ ଜୀବନଯାପନ ଅସମ୍ଭବ। ଏଣୁ ଏହି ମୂଲ୍ୟବୋଧତା ମାନବିକ ଅଧୁକାର କମିଶନଦ୍ଵାରା ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି। ମଣିଷ ପରି ବଞ୍ଚି ରହିବାର ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଭାବଧାରାରୁ ‘ମାନବିକ ଅସ୍ଵୀକାର’ ପ୍ରତି ଦୁର୍ବଳତା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି। ସମତା, ନ୍ୟାୟ, ମର୍ଯ୍ୟଦାର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଉପରେ ଶୋଷଣମୁକ୍ତ, ଉନ୍ମୁକ୍ତ ଓ ଆଲୋକିତ ସମାଜ ଗଠନ ପାଇଁ ସଚେତନଶୀଳତା ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଏହା ବହନ କରେ। ମାନବିକ ଅଧିକାର ମାନବବାଦର ମଙ୍ଗଳ ଗୀତି । ସ୍ଵାଧୀନତା, ସମାନତା, ନିରାପତ୍ତା, ଭୂଖଣ୍ଡୀୟ ଏକତ୍ଵ ଓ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଏହାର ମୌଳିକ ଆଦର୍ଶ ଅଟେ ।

ଆନ୍ଦରି ଶାଖାରୁଭଙ୍କ ଭାଷାରେ, ମାନବିକ ଅଧିକାର ଏକ ଅବିଭକ୍ତ ପୃଥିବୀର ଶାନ୍ତି ଓ ଜନମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖୁଥାଏ। ସଂକ୍ଷେପରେ ଭାଷା, ଧର୍ମ, ସଂପ୍ରଦାୟ, ଲିଙ୍ଗ ଆଦି ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ମୌଳିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଏହାର ସୁରକ୍ଷିତ ଉପଭୋଗ, ସାମାଜିକ ପ୍ରଗତି ଓ ଉନ୍ନତ ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ଆଦି ବିଷୟକୁ ଆଧାର କରି ସାଧାରଣ କଲ୍ୟାଣ ସଂପର୍କିତ ବିଷୟକୁ ମାନବିକ ଅଧିକାର କୁହାଯାଏ।

ମାନବିକ ଅଧୂକାରର ପ୍ରକାରଭେଦ – ମାନବିକ ଅଧିକାର ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ଅଟେ। କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଉପରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ସ୍ଵରୂପ ନିର୍ଭର କରୁଥିବାରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଏହା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅଟେ। ଏଣୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟଭାବେ ଏହାର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।

ତଥାପି ୧୯୪୧ ମସିହାର ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ଚାର୍ଟରର ଧାରା ୧ର ତୃତୀୟ ପାରାଗ୍ରାଫ୍‌ରେ ମାନବିକ ଅଧିକାର ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଏବଂ ଭାଷା, ଧର୍ମ, ସଂପ୍ରଦାୟ, ଲିଙ୍ଗ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ମୌଳିକ ସ୍ଵାଧୀନତାର ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବିସ୍ତୃତ ସ୍ଵାଧୀନତାର କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାମାଜିକ ପ୍ରଗତି ଓ ଉନ୍ନତ ଜୀବନଧାରଣ ମାନ ଆଦି ବିଷୟରେ ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଥିଲା ଯାହାକି ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ଜାତିସଂଘର କଲା। ଏହି ଘୋଷଣାନାମର ପ୍ରାକ୍ କଥନରେ ମନୁଷ୍ୟର ଉପାଦେୟତା ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଛି।

(କ) ସାର୍ବଜନୀନ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଘୋଷଣାନାମାଦ୍ବାରା ନିରୂପିତ ମାନବିକ ଅସ୍ଵୀକାର :
ଧାରା ୧ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଅଧିକାର ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଜନ୍ମରୁ ସମାନ ଅଟନ୍ତି ।
ଧାରା ୩ – ଜୀବନଧାରଣ, ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟତା ଓ ନିରାପତ୍ତା ସଂପର୍କିତ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତା।
ଧାରା ୪ – କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ଦାସତ୍ଵର ବନ୍ଧନରେ ନରହିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୫ – କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି କୌଣସି ନିର୍ମମ, ଅମାନବିକ, ମର୍ଯ୍ୟାଦାହାନିକାରକ ବ୍ୟବହାର ବା ଦଣ୍ଡର ଶିକାର ନହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୭ – ଆଇନ ସମ୍ମୁଖରେ ସମାନତା ଓ ଆଇନର ସମାନ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ ।
ଧାରା ୮- କ୍ଷମତାସଂପନ୍ନ ଜାତୀୟ ଅଦାଲତଦ୍ଵାରା ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମ୍ବିଧାନଦ୍ଵାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ମୌଳିକ ଅଧୂକାରର ସୁରକ୍ଷା ଓ ଏହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନର ଆଇନଗତ ପ୍ରତିରୋଧ ।
ଧାରା ୯ – ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରୀ ଅଣଆଇନସମ୍ମତ ଗିରଫ ଓ ଅଟକର ପ୍ରତିରୋଧ ।
ଧାରା ୧୧ – କୌଣସି ଦଣ୍ଡନୀୟ ଅପରାଧରେ ଅଭିଯୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ସାଧାରଣ ବିଚାରଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଆଇନଗତଭାବେ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ନହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିଘୋଷ ବୋଲି ଗ୍ରହଣୀୟ ହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୧୩ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୀମା ମଧ୍ଯରେ ମୁକ୍ତ ବିଚରଣ ଓ ବସତିସ୍ଥାପନ।
ଧାରା ୧୭ – ସଂପତ୍ତିଗତ ଅଧିକାର ।
ଧାରା ୧୮ ଓ ୧୯ – ବିବେକ, ଚିନ୍ତନ, ପ୍ରକାଶନ ଓ ଧାର୍ମିକ ସ୍ଵାଧୀନତ ।
ଧାରା ୨୦ – ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାବେଶ ଓ ସଂଘ ଗଠନର ସ୍ଵାଧୀନତା ।
ଧାରା ୨୨- ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଦାନ; କାରଣ ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଅଧୂକାର ବ୍ୟକ୍ତି ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ।
ଧାରା ୨୩ – କାମ କରିବାର ଓ କର୍ମନିଯୁକ୍ତିର ସ୍ଵାଧୀନତା ।
ଧାରା ୨୪ – ଅବସର ଓ ବିଶ୍ରାମର ସ୍ଵାଧୀନତା ଏବଂ ଦରମାଯୁକ୍ତ ଛୁଟି ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୨୫-ଉତ୍ତମ ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୨୮- ଅଧିକାରର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଭୋଗ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ସାମାଜିକ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶୃଙ୍ଖଳା ।
ଧାରା ୨୯ ଓ ୩୦ – ସମାଜ ପ୍ରତି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସଂପାଦନ ।

(ଖ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଅଧୁକାର ସନନ୍ଦ ଏବଂ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଅଧିକାର ସନନ୍ଦଦ୍ୱାରା ନିରୂପିତ ମାନବିକ ଅଧିକାର- ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଅଧୁକାର ଏବଂ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଅଧିକାର ସନନ୍ଦ ଦ୍ଵୟ ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣ ସଭାଦ୍ଵାରା ୧୯୬୬ରେ ଗୃହୀତ ହୋଇ ୧୯୭୬ଠାରୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି। ଏହି ସନନ୍ଦଦ୍ଵୟ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଓ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଘୋଷଣାନାମାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ମାନବିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି।

ଜୀବନଧାରଣର ଅଧିକାର, ଆଇନ ସମ୍ମୁଖରେ ସମାନତା, ଚିନ୍ତନ ଓ ପ୍ରକାଶନର ସ୍ଵାଧୀନତା, ସ୍ଵାଧୀନ ବିଚରଣ ଆଦି ଅଧୁକାର ସ୍ଵୀକୃତ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଅମାନବିକ ନିର୍ମମ ଅତ୍ୟାଚାର, ଦାସତ୍ଵ, ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରୀ ଗିରଫ ଆଦି ବିଷୟ ପ୍ରଥମ ସନନ୍ଦର ମୁଖ୍ୟ ବିଷୟ ହୋଇଥିବାବେଳେ କାମ କରିବାର ଅଧୂକାର, କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରରେ ମାନବୀୟ ପରିବେଶ, ଶ୍ରମିକ ସଂଗଠନ ଗଠନ ଓ ଯୋଗଦାନ, ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ଓ ବୀମା, ପରିବାର ଗଠନ, ବିବାହ ପାଇଁ ସ୍ଵାଧୀନ ମତ ପ୍ରଦାନ, ବ୍ୟକ୍ତିର ଶାରୀରିକ ଓ ମାନସିକ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ, ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର, ଆନ୍ଦୋଳନ କରିବାର ଅଧୁକାର ଆଦି ଦ୍ବିତୀୟ ସନନ୍ଦର ବିଷୟବସ୍ତୁ ଅଟେ ।

(ଗ) ମାନବିକ ଅଧିକାର ସଂପର୍କିତ ଆମେରିକୀୟ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଅନୁମୋଦିତ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ସ୍ଵରୂପ – ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ଅନୁମୋଦିତ ମାନବିକ ଅଧିକାର ୧୯୭୮ ମସିହାଠାରୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଆସୁଅଛି । ଆଇନ ସମ୍ମୁଖରେ ଜଣେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିରୂପେ ପରିଚିତ ହେବା ଓ ସମ୍ମାନରସହ ଜୀବନଧାରଣ କରିବା, ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ନିରାପତ୍ତା, ବ୍ୟକ୍ତିର ଶାରୀରିକ, ମାନସିକ, ନୈତିକ ସଂହତି ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଆଦି ମୁଖ୍ୟ ମାନବିକ ଅଧୂକାରରୂପେ ସ୍ଵୀକୃତ ହୋଇଛି । ସମାଜର ମୌଳିକ, ପ୍ରାଥମିକ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ସଂଗଠନରୂପେ ପରିବାରକୁ ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ରାଜନୈତିକ ଆଶ୍ରୟ ପ୍ରଦାନ (Right to Asylum) ମଧ୍ୟ ସ୍ବୀକୃତିଲାଭ କରିଛି ।

(ଘ)୧୯୫୨ ମସିହାର ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ ଘୋଷଣାନାମା ଓ ୧୯୯୫ ମସିହାର ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ସମାନ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ ଓ ସେମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ହେଉଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ବିରୋଧୀ, ଅତ୍ୟାଚାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଲୋପ, ସାର୍ବଜନୀନ ମହିଳା ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଉତ୍ତମ ସନ୍ତାନକ୍ଷମ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆଦି ମାନବିକ ଅଧିକାରକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦିଆଯାଇଛି ।

୧୯୯୫ ମସିହାର ବେଜିଂ ଘୋଷଣାନାମା ଯାହାକି ଚତୁର୍ଥ ବିଶ୍ବ ମହିଳା ସମ୍ମିଳନୀ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା, ତାହା ମହିଳାମାନଙ୍କ ମାନବିକ ଅଧିକାର କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ ।
ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ୧୯୫୬ ମସିହାରେ ଦାସତ୍ଵ ବିରୁଦ୍ଧରେ, ୧୯୫୯ ମସିହାରେ ଶିଶୁ ଅଧୂକାର ସମ୍ପର୍କିତ ଘୋଷଣାନାମା, ୧୯୬୫ ମସିହାର ବର୍ଣ୍ଣବୈଷମ୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ସମ୍ପର୍କିତ ଘୋଷଣାନାମା ସେହି ସମ୍ପର୍କିତ ମାନବିକ ଅଧିକାରକୁ କରିଥାଏ ।

ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଉତ୍ତେଜନା ହ୍ରାସ, ରାଜନୈତିକ ଶାନ୍ତି, ମାନବିକ ଅଧୂକାର ପ୍ରତି ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ତଥା ସଚେତନଶୀଳତା ଆଇନଗତ ପରିବେଶ ଆଦିର ସୀମାରେଖା ମଧ୍ଯରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ପ୍ରକୃତ ଉପଭୋଗ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ ।

୪ । ସାର୍ବଜନୀନ ମାନବିକ ଅଧ‌ିକାର ଘୋଷଣାନାମାର ପୃଷ୍ଠଭୂମି, ପ୍ରଦତ୍ତ ଅଧୂକାର, ଏହାର ଭଲ୍ଲଘଂନର କ୍ଷେତ୍ର ସଂପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଅଧିକାର ନ ରହିଲେ ମନୁଷ୍ୟର ସ୍ଥିତି ରହିବ ନାହିଁ କିମ୍ବା ମନୁଷ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟ ପଦବାଚ୍ୟ ହେବ ନାହିଁ । ଅନ୍ୟାୟ ଓ ଅସମତା ବିରୁଦ୍ଧରେ ସାଲିସ୍‌ବିହୀନ ସଂଗ୍ରାମ କରିବାପାଇଁ ମନୁଷ୍ୟକୁ ଅଧିକାରରୁ ସାମର୍ଥ୍ୟ ମିଳେ ନାହିଁ । ମଣିଷ ଇତିହାସର ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସାମନ୍ତବାଦୀ, ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ, ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ, ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ, ଉପନିବେଶବାଦୀ ଶକ୍ତି ବିରୁଦ୍ଧରେ ସଂଗ୍ରାମ କରିଛି । ଆମେରିକାର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଘୋଷଣାନାମା ଏବଂ ମନୁଷ୍ୟ ଓ ନାଗରିକର ଅଧିକାର ସଂପର୍କୀୟ ଫରାସୀ ଘୋଷଣାନାମା ଜରିଆରେ ମନୁଷ୍ୟର ଅଧିକାରକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦିଆଯିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ବିଶ୍ବରେ ପ୍ରଚାରିତ ଓ ପ୍ରସାରିତ କରାଯାଇଛି ।

ଏହି ଦୁଇଟି ସଂପର୍କରେ ଆହ୍ବାନ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଉଦାରବାଦର ପ୍ରସାର ଓ ଦୁଇଟି ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧର ପ୍ରଭାବ ପୃଷ୍ଠଭୂମିରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ହେଲା ।

ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପୂର୍ବରୁ ଓ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାରଗୁଡ଼ିକ ଗୁରୁତର ଆକ୍ରମଣର ଶିକାର ହୋଇଥିଲା । ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ, ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରୀମାନେ ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ, ସଂସ୍କୃତି ଆଦି କାରଣରୁ ମନୁଷ୍ୟ-ମନୁଷ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଭେଦଭାବର ପ୍ରାଚୀର ଛିଡ଼ାକରି ମାନବିକ ସ୍ଵାଭିମାନ ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ଖୋଲା ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ କଲେ । ଏହି କାରଣରୁ ମନେହେଲା ଯେ, ମାନବିକ ଅଧିକାରକୁ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଆବଦ୍ଧ ନ ରଖୂ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ଓ ବିକାଶର ଧାରା ସହିତ ସଂଯୋଜିତ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଦୁଇଟି ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧର ବିଭୀଷିକା ମନୁଷ୍ୟ ସମାଜର ସ୍ଥିତିକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବାପାଇଁ ଜାତିସଂଘ ଗଠନ କଲା । ଏହାର ସନନ୍ଦର ପ୍ରଥମ ଧାରାରେ ଜାତିସଂଘର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସହଯୋଗ ବୃଦ୍ଧି କରିବାପାଇଁ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଓ ଜାତି, ଧର୍ମ, ଲିଙ୍ଗ ଓ ଭାଷା ନିର୍ବିଶେଷରେ ସବୁ ମନୁଷ୍ୟଙ୍କ ସ୍ବାଧୀନତା ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରାଯିବା ଉଚିତ ।

ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାର ସଂପର୍କରେ ବିସ୍ତୃତ ବିବରଣୀ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଜାତିସଂଘ ୧୯୪୫ ମସିହାରେ ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାର କମିଶନ ଗଠନ କଲା । ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାର ସଂପର୍କରେ ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଚିଠା ଆଇନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା । ଏହି କମିଶନ ୧୯୪୮ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୧୦ ତାରିଖ ଦିନ ମାନବିକ ଅଧିକାର ସଂପର୍କୀତ ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମା ପ୍ରକାଶ କଲା । ମାନବିକ ଅଧୁକାରର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମା ପୃଷ୍ଠଭୂମିରେ ଥିବା ଦର୍ଶନ ହେଲା- “ ଜନ୍ମରୁ ମନୁଷ୍ୟମାନେ ଅଧିକାର ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାନ ।

ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିବେକ ଓ ଚେତନାଶକ୍ତି ଥାଏ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ସହିତ ଭ୍ରାତୃତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟବହାର ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି । ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣ ପରିଷଦର ଅଧୁବେଶନରେ ୫୮ଟି ଦେଶ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ । ସୋଭିଏତ୍ ଦେଶ ଓ ତା’ର ସମର୍ଥକ କେତେକ ଦେଶ ସେଥ‌ିରେ ନଥିଲା । ଏହି ଘୋଷଣାନାମାରେ ୩୦ଗୋଟି ଧାରା ମାଧ୍ୟମରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଅଧିକାରକୁ ସୂଚିତ କରାଯାଇଛି । ସାର୍ବଜନୀନ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଘୋଷଣାନାମାଦ୍ବାରା ନିରୂପିତ ।

ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାର :
ଧାରା ୧ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଅଧିକାର ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଜନ୍ମରୁ ସମାନ ଅଟନ୍ତି ।
ଧାରା ୩ – ଜୀବନଧାରଣ, ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟତା ଓ ନିରାପତ୍ତା ସଂପର୍କିତ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତା ।
ଧାରା ୪ – କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ଦାସତ୍ଵର ବନ୍ଧନରେ ନ ରହିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୫ – କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି କୌଣସି ନିର୍ମମ, ଅମାନବିକ, ମର୍ଯ୍ୟାଦା ହାନିକାରକ ବ୍ୟବହାର ବା ଦଣ୍ଡର ଶିକାର ନହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୭ – ଆଇନ ସମ୍ମୁଖରେ ସମାନତା ଓ ଆଇନର ସମାନ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ ।
ଧାରା ୮ – କ୍ଷମତାସଂପନ୍ନ ଅଧିକାରର ଅଦାଲତଦ୍ଵାରା ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମ୍ବିଧାନଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା ଓ ଏହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନର ଆଇନଗତ ପ୍ରତିରୋଧ ।
ଧାରା ୯ – ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରୀ ଅଣଆଇନସମ୍ମତ ଗିରଫ ଓ ଅଟକର ପ୍ରତିରୋଧ ।
ଧାରା ୧୦ – କୌଣସି ଦଣ୍ଡନୀୟ ଅପରାଧରେ ଅଭିଯୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ସାଧାରଣ ବିଚାରଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଆଇନଗତଭାବେ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ନହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିର୍ଦେଶ ବୋଲି ଗ୍ରହଣୀୟ ହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୧୩ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ମୁକ୍ତ ବିଚରଣ ଓ ବସତି ସ୍ଥାପନ ।
ଧାରା ୧୭ – ସଂପରିଗତ ଅଧୂକାର ।
ଧାରା ୧୮ ଓ ୧୯- ବିବେକ, ଚିନ୍ତନ, ପ୍ରକାଶନ ଓ ଧାର୍ମିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ।
ଧାରା ୧୦ – ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାବେଶ ଓ ସଂଘ ଗଠନର ସ୍ଵାଧୀନତା ।
ଧାରା ୨୨ – ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଦାନ; କାରଣ ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଅଧୂକାର ବ୍ୟକ୍ତି ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପାଇଁଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ।
ଧାରା ୨୩ – କାମ କରିବାର ଓ କର୍ମନିଯୁକ୍ତିର ସ୍ଵାଧୀନତା ।
ଧାରା ୨୪ – ଅବସର ଓ ବିଶ୍ରାମର ସ୍ଵାଧୀନତା ଏବଂ ଦରମାଯୁକ୍ତ ଛୁଟି ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୨୫ – ଉତ୍ତମ ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୨୬ – ଶିକ୍ଷାପ୍ରାପ୍ତିର ଅଧ୍ବକାର ।
ଧାରା ୨୮ – ଅଧିକାରର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଭୋଗ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ସାମାଜିକ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶୃଙ୍ଖଳା ।
ଧାରା ୨୯ ରୁ ୩୦ – ସମାଜ ପ୍ରତି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସଂପାଦନ ।

ମାନବିକ ଅସ୍ଵୀକାରର ଗୁରୁତ୍ଵ : ମାନବିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକର ଗୁରୁତ୍ବ ସର୍ବଜନବିଦିତ । ଏହି ଅଧିକାଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟତିରେକ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏହି ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକର ଗୁରୁତ୍ଵକୁ ନିମ୍ନମତେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରେ ।

• ଉପନିବେଶବାଦଦ୍ବାରା ଶୋଷିତ ମନୁଷ୍ୟର ମୁକ୍ତି
• ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବର ମାନବ ସମୁଦାୟ ମଧ୍ଯରେ ସହଯୋଗ ସ୍ଥାପନ ଓ ବୁଝାମଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠା
• ମାନବିକ ଅଧିକାରକୁ ସାର୍ବଜନୀନ କରି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ଵୀକୃତି ପ୍ରଦାନ
• ମାନବିକ ଅଧିକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନକୁ ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଅପରାଧ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ

ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାରର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ :
ନିମ୍ନଲିଖତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ଘଟିଥାଏ ।

• ଗୋଟିଏ ଦେଶକୁ ଅନ୍ୟ ଦେଶ ଆକ୍ରମଣ ବା ଅସ୍ଵୀକାର କଲେ ଅକ୍ତିଆରରେ ଥ‌ିବା ଦେଶରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ଘଟେ ।
• ଯୁଦ୍ଧବେଳେ ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ହୁଏ ।
• ବର୍ଣ୍ଣବୈଷମ୍ୟ ନୀତି ଯୋଗୁଁ ମାନବିକ ଅଧିକାର ସଙ୍କୁଚିତ ହୁଏ ।
• ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦ ଓ ଉପନିବେଶବାଦର ପ୍ରଭାବ
• ପୋଲିସ୍ ଓ ନିରାପତ୍ତା ବାହିନୀର ମାତ୍ରାତ୍ତ୍ଵିକ କାର୍ଯ୍ୟ
• ଆତଙ୍କବାଦ ଓ ହିଂସାର ପ୍ରସାର
• ଅର୍ଥନୈତିକ ଅନୁନ୍ନତି
• ଶିକ୍ଷା ଓ ସଚେତନତାର ଅଭାବ
• ସାମାଜିକ କୁ-ପରମ୍ପରା
• ଦମନମୂଳକ ଆଇନର ପ୍ରଣୟନ ଓ କଠୋର ପ୍ରୟୋଗ ।
• ମହିଳା ଓ ଶିଶୁ ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ତୀବ୍ର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ।

ମାନବିକ ଅଧୂକାରର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଜାତୀୟ ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାର ଆୟୋଗ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । ବେସରକାରୀ ସଙ୍ଗଠନଗୁଡ଼ିକ ମାନବିକ ଅଧୂକାର ସଂପର୍କିତ ଶିକ୍ଷା ଓ ସଚେତନଶୀଳତା ସୃଷ୍ଟି କ୍ଷେତ୍ରରେ ରହିଛନ୍ତି । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରହିଛି ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 7 ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ଵପ୍ନ Textbook Exercise Questions and Answers.

+2 2nd Year Odia Optional Chapter 7 ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ଵପ୍ନ Question Answer

(କ) ବିକଳ୍ପ ସହ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ।
(ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।)

Question ୧।
ଚମ୍ପାଫୁଲଟିର ବର୍ଣ୍ଣ କିପରି ?
(କ) ହଳଦି ପ୍ରାୟ
(ଖ) ଆମ୍ବ ପ୍ରାୟ
(ଗ) ପଣସ ପ୍ରାୟ
(ଘ) ନଡ଼ିଆ ପ୍ରାୟ
ଉ –
(କ) ହଳଦି ପ୍ରାୟ ।

Question ୨ ।
କବିତାରେ ଚମ୍ପାଫୁଲ କହା ସହିତ ତୁଳନୀୟ ?
(କ) ଶୈଶବ
(ଖ) ଯୌବନ
(ଗ) କୈଶୋର
(ଘ) ବର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ
ଉ –
(ଖ) ଯୌବନ ।

Question ୩ ।
ରାଜକୁମାରୀ ଚମ୍ପାଫୁଲଟି ପାଇସାରିଲା ପରେ କେଉଁଠାରେ ଗୀତ ଗାଉଥିଲେ ?
(କ) ନିଜ ନବରରେ
(ଖ) ଉପବନରେ
(ଗ) ଜଇଲରେ
(ଘ) ପୁଷ୍ଟରିଣା କୂଳରେ
ଉ-
(କ) ନିଜ ନବରରେ ।

Question ୪।
ନବ ଯୌବନ ଆସିବା ପରେ ଚମ୍ପାବତୀ କେଉଁ ବିଷାଦରେ ବ୍ୟାକୁଳିତ ହେଲା ?
(କ) ବ୍ୟକ୍ତ ବିଷାଦ
(ଖ) ଅବ୍ୟକ୍ତ ବିଷାଦ
(ଗ) ବିଷୟ ବିଷାଦ
(ଘ) ବିରହ ବିଷାଦ
ଉ-
(ଖ) ଅବ୍ୟକ୍ତ ବିଷାଦ ।

Question ୫ |
ଯୌବନ ଆସିବା ପରେ ଚମ୍ପାବତୀର କ’ଣ ଉଭେଇଗଲା ?
(କ) ବାଲ୍ୟ ଚପଳତା
(ଖ) ଦୁଃଖଭାବ
(ଗ) ଦରିଦ୍ରଭାବ
(ଘ) ରାଜକୀୟ ବଡ଼ପଣ
ଉ –
(କ) ବାଲ୍ୟ ଚପଳତା ।

Question ୬ |
ଜନକ ଜନନୀ ସେନେହ ମନ ନ ମାନେ ଆଉ – କେତେବେଳେ ?
(କ) ବାଲ୍ୟକାଳରେ
(ଖ) ଯୌବନ ଆଗମନରେ
(ଗ) କୈଶୋରରେ
(ଘ) ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟରେ
ଉ –
(ଖ) ଯୌବନ ଆଗମନରେ

Question ୭ |
ବିଦେଶୀ କୁମର ସ୍ଵପ୍ନରେ କ’ଣ କହିଲେ ?
(କ) କର୍କଶ ବାଣୀ
(ଖ) ମଧୁବଚନ
(ଗ) କଠୋର କଥା
(ଘ) ଦୁଃଖ କାହାଣୀ
ଉ –
(ଖ) ମଧୁବଚନ ।

Question ୮ |
ରାଜକୁମାର ଦୀପାଲୋକରେ ରାଜକୁମାରୀଙ୍କର କ’ଣ ଦେଖିବେ ?
(କ) ସ୍ରସ୍ତବେଶ
(ଖ) ଅନ୍ତଃପୁର
(ଗ) ଖଟ ପାଳଙ୍କ
(ଘ) ଧନରତ୍ନ
ଉ –
(କି) ସ୍ରସ୍ତବେଶ ।

Question ୯।
ଚମ୍ପାଫୁଲଦ୍ଵାରା ରାଜକୁମାରୀ କେଉଁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦେବ ଆରଧନା କରିବେ ?
(କ) ବୁଢ଼ୀ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ
(ଖ) ମାଆ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ
(ଖ) ମନଦୁଃଖ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ
(ଘ) କାନ୍ତ ପାଇବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ
ଉ –
(ଘ) କାନ୍ତ ପାଇବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ।

Question ୧୦ ।
ରାଜକୁମାରୀ କାହା ସହିତ ଗହନବାସ କରିପାରିବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
(କ) ନବ ତରୁଣ
(ଖ) ବାପା
(ଗ) ମାଆ
(ଘ) ଭାଇ
ଉ –
(କ) ନବ ତରୁଣ ।

Question ୧୧ ।
ନବଯୌବନରେ ଚମ୍ପାବତୀ କେଉଁ ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ବ୍ୟଗ୍ର ଥିଲେ ?
(କ) ପ୍ରିୟ ଦର୍ଶନ
(ଖ) ପ୍ରକୃତି ଦର୍ଶନ
(ଗ) ସୂର୍ଯ୍ୟ ଦର୍ଶନ
(ଘ) ଚନ୍ଦ୍ର ଦର୍ଶନ
ଉ –
(କ) ପ୍ରିୟ ଦର୍ଶନ ।

Question ୧୨ |
ଶ୍ୟାମଳ ସୁନ୍ଦର ଧରଣୀ ନୀଳ ଆକାଶଠାରୁ କ’ଣ ମାଗେ ?
(କ) ଶୀତ ପ୍ରେମବାରି
(ଖ) କରକାପାତ
(ଗ) ତଟିନୀ
(ଘ) ପାହାଡ଼
ଉ –
(କ) ଶୀତ ପ୍ରେମବାରି ।

Question ୧୩ ।
ପିତୃକୋଳ ତେଜି କିଏ ବାରିସ୍ ପାଖକୁ ଯାଏ ?
(କ) ସମୁଦ୍ର
(ଖ) ମେଘ
(ଗ) ତଟିନୀ
(ଘ) ପାହାଡ଼
ଉ –
(ଗ) ତଟିନୀ ।

Question ୧୪ ।
ନବନଳିନୀ ଭାବୁ କିରଣରେ କ’ଣ ଲାଭ କରେ ?
(କ) ମୁଦ
(ଖ) ଦୁଃଖ
(ଗ) ବିଷାଦ
(ଘ) ନିରାଶା
ଉ –
(କ) ମୁଦ ।

Question ୧୫ ।
ବିଧୁ ବିଭା ପାଇ କିଏ ହସ ହସ ହୋଇଉଠେ ?
(କ) ଚମ୍ପା
(ଖ) ପଦ୍ମ
(ଗ) କୁମୁଦ
(ଘ) ମଲ୍ଲୀ
ଉ –
(ଗ) କୁମୁଦ ।

Question ୧୬ ।
ଚପଳା କେଉଁଠାରେ ଖେଳେ ?
(କ) ଘନେ
(ଖ) ବନେ
(ଗ) ସଦନେ
(ଘ) ସମୁଦ୍ରେ
ଉ –
(କ) ଘନେ ।

Question ୧୭ ।
‘ବିଫଳ ଏ ଯୌବନ ମୋହରି’ କିଏ କହିଛି ?
(କ) ରାଜକୁମାର
(ଖ) ରାଜକୁମାରୀ
(ଗ) କୁମୁଦ
(ଘ) ସମୁଦ୍ରେ
ଉ –
(ଖ) ରାଜକୁମାରୀ ।

Question ୧୮ ।
ସୁକୁମାରୀ ଲତା କେଉଁଠି ଆଶ୍ରୟ ଲୋଡ଼ିଥାଏ ?
(କ) ପଥର ଉପରେ
(ଖ) ବିଟପୀ-ଅଙ୍ଗେ
(ଗ) ସମୁଦ୍ର ଭିତରେ
(ଘ) ପାଦପ ତଳେ
ଉ –
(ଖ) ବିଟପୀ -ଅଙ୍ଗେ ।

Question ୧୯ ।
ଯୁଗେ ଯୁଗେ ବିହି କ’ଣ ଖଞ୍ଜିଛି ?
(କ) ପ୍ରେମଭାବ
(ଖ) ବୈରଭାବ
(ଗ) ଘୃଣାଭାବ
(ଘ) ବିସ୍ମୟଭାବ
ଉ –
(କ) ପ୍ରେମଭାବ ।

Question ୨୦ ।
ରାଜକୁମାରୀ ତାଙ୍କ ଦଗ୍ଧ ବକ୍ଷରେ ଜୀବିତେଶ୍ଵରଙ୍କର କ’ଣ ସ୍ଥାପନ କରିବେ ?
(କ) ବିଦ୍ୟ ପୟର
(ଖ) ଫୁଲମାଳ
(ଗ) ଆଶୀର୍ବାଦ
(ଘ) ବରଦାନ
ଉ –
(କ) ଦିଦ୍ୟପୟର ।

(ଖ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧।
ରାଜକୁମାରୀ କେଉଁ ଫୁଲଟିଏ ପାଇଥିଲେ ?
ଉ –
ରାଜକୁମାରୀ ଚମ୍ପାଫୁଲଟିଏ ପାଇଥିଲେ ।

Question ୨ ।
ସେ ଚମ୍ପାଫୁଲର ବର୍ଷ କିପରି ଥିଲା ?
ଉ –
ସେ ଚମ୍ପାଫୁଲର ବର୍ଣ୍ଣ ହଳଦି ପରି ଥିଲା ।

Question ୩ ।
କାନ୍ତ ଆସିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚମ୍ପାବତୀ କାହାକୁ ଉପାସନା କରିବେ ?
ଉ –
କାନ୍ତ ଆସିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚମ୍ପାବତୀ ଶିବ ଉପାସନା କରିବେ

Question ୪ ।
ନବ ଯୌବନର ମନ୍ତ୍ର ପାଠରେ ଚମ୍ପାବତୀର ମନ କ’ଣ ହେଲା ?
ଉ –
ନବ ଯୌବନର ମନ୍ତ୍ର ପାଠରେ ଚମ୍ପାବତୀର ମନ ଅବ୍ୟକ୍ତ ବିଷାଦରେ ବ୍ୟାକୁଳ ହେଲା ।

Question ୫।
ରାଜକୁମାରୀର ବାଲ୍ୟଚପଳତା କାହିଁକି ଉଭେଇଗଲା ?
ଉ –
ନବଯୌବନ ଆସିବାରୁ ରଜାକୁମାରୀର ବାଲ୍ୟଚପଳତା ଉଭେଇଗଲା ।

Question ୬ |
ଖେଳ ହସଖୁସି ତାକୁ କାହିଁକି ସୁଖ ଲାଗୁ ନ ଥିଲା ?
ଉ –
ନବଯୌବନ ଆସିବାରୁ ଖେଳ ହସଖୁସି ସୁଖ ଲାଗିନଥୁଲା ଓ ତା’ ହୃଦୟରେ ଅବ୍ୟକ୍ତ ଦୁଃଖ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ।

Question ୭ |
ଯୌବନ ଆସିବା ପରେ ରଜାକୁମାରୀଙ୍କୁ କିପରି ଲାଗୁଥିଲା ?
ଉ –
ଯୌବନ ଆସିବା ପରେ ରାଜକୁମାରୀଙ୍କୁ କେଉଁଠି କିଛି ଛାଡ଼ିଆସିଲା ପରି ଲାଗୁଥିଲା ।

Question ୮ |
କ’ଣ ପାଇଁ ଜନକ ଜନନୀ ଛି ଛି ବୋଲିବେ ?
ଉ –
ରାଜକୁମାରୀ ମନରେ ଯୌବନକାଳୀନ ଭାବାନ୍ତର ଜାଣିଲେ ଜନକ ଜନନୀ ଛି ଛି ବୋଲିବେ ।

Question ୯ ।
ରାଜକୁମାରୀଙ୍କୁ କାହିଁକି ଲାଜ ମାଡୁଥିଲା ?
ଉ –
ନିଜର ଯୌବନକାଳୀନ ରୂପକୁ ନିଜେ ଦେଖିଲା ପରେ ରାଜକୁମାରୀଙ୍କୁ ଲାଜ ମାଡୁଥିଲା ।

Question ୧୦ ।
ଜୀବନବଲ୍ଲଭଙ୍କୁ ଚମ୍ପାବତୀ କ’ଣ ଦେବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲା ?
ଉ –
ଜୀବନବଲ୍ଲଭଙ୍କୁ ଚମ୍ପାବତୀ ନିଜର ନବଯୌବନ ଦେହକୁ ଦେବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲା ।

Question ୧୧ ।
କାହାକୁ ସ୍ଵପ୍ନରେ ଦେଖୁ ରାଜକୁମାରୀ ଉନ୍ମନ ହେଲେ ?
ଉ –
ରାଜକୁମାରଙ୍କୁ ସ୍ଵପ୍ନରେ ଦେଖ୍ ରାଜକୁମାରୀ ଉନ୍ମନ ହେଲା ।

Question ୧୨ ।
କାହାର ଦିବ୍ଯ ଚରଣରେ ରାଜକୁମାରୀ ତାଙ୍କ ପରାଣ ଅର୍ପଣ କରିବେ ?
ଉ –
ନିଜର ପ୍ରିୟତମ ବା ସ୍ବପ୍ନରେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ରାଜକୁମାରଙ୍କ ଦିବ୍ୟ ଚରଣରେ ରାଜକୁମାରୀ ତାଙ୍କର ପରାଣ ଅର୍ପଣ କରିବେ ।

Question ୧୩ ।
ବେନି ସୋଦରଙ୍କୁ ରାଜକୁମାରୀ କ’ଣ ପଚାରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ ?

Question ୧୪।
ଶ୍ୟାମଳ ସୁନ୍ଦର ଧରଣୀ ନୀଳ ଆକାଶଠାରୁ ଶୀତ ପ୍ରେମବାରି କାହିଁକି ମାଗିଥାଏ ?
ଉ –
ଶ୍ୟାମଳ ସୁନ୍ଦର ଧରଣୀ ନୀଳ ଆକାଶଠାରୁ ଶୀତ ପ୍ରେମବାରୀ ସ୍ଵତାପ ନାଶ କରିବାପାଇଁ ମାଗିଥାଏ ।

Question ୧୫ ।
ନବ ଯୌବନରେ ଚମ୍ପାବତୀ କେଉଁ ଦର୍ଶନ ଆଶା କରୁଥିଲେ ?
ଉ –
ନବ ଯୌବନରେ ଚମ୍ପାବତୀ ପ୍ରିୟ ଦର୍ଶନ ଆଶା କରୁଥିଲେ ।

Question ୧୬ ।
ପିତୃକୋଳ ତେଜି ତଟିନୀ କାହା ପାଖକୁ ଯାଏ ?
ଉ –
ପିତୃକୋଳ ତେଜି ତଟିନୀ ବାରିସ୍ ପାଖକୁ ଯାଏ ।

Question ୧୭ ।
ବିଟପୀ ଅଙ୍ଗରେ କିଏ ଆଶ୍ରୟ ଲୋଡ଼ିଥାଏ ?
ଉ –
ବିଟପୀ ଅଙ୍ଗରେ ସୁକୁମାରୀ ଲତା ଆଶ୍ରୟ ଲୋଡ଼ିଥାଏ ।

Question ୧୮ ।
ନବ ନଳିନୀ କେଉଁଥରେ ଆନନ୍ଦ ଲାଭକରେ ?
ଉ –
ନବ ନଳିନୀ ଭାନୁକିରଣ ପାଇ ଆନନ୍ଦ ଲାଭକରେ ।

Question ୧୯ ।
କ’ଣ ପାଇ କୁମୁଦ ହସିଉଠେ ?
ଉ –
ବିଧୁବିଭା ପାଇଲାପରେ କୁମୁଦ ହସିଉଠେ ।

Question ୨୦ ।
ରାଜକୁମାରୀ କ’ଣ ଦେଇ ଜୀବିତେଶ୍ୱରଙ୍କୁ ନିଜର କରିନେବେ ?
ଉ –
ରାଜକୁମାରୀ ଆପଣାକୁ ସମର୍ପଣ କରିଦେଇ ଜୀବିତେଶ୍ଵରଙ୍କୁ ନିଜର କରିନେବେ ।

(ଗ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୨ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକ ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ।)

Question ୧।
କିଏ ଚମ୍ପାଫୁଲଟିଏ ପାଇଥିଲେ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଚମ୍ପାବତୀର ରାଜକନ୍ୟା ଚମ୍ପାଫୁଲଟିଏ ପାଇଥିଲେ ।

Question ୨।
କାହାର ବାଲ୍ୟ ଚପଳତା କେତେବେଳେ ଉଭେଇଗଲା ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଯେତେବେଳେ ରାଜକନ୍ୟା ଦେହରେ ନବଯୌବନ ଆସିଗଲା, ସେତେବେଳେ ତା’ ମନରୁ ବାଲ୍ୟ ଚପଳତା ଉଭେଇଗଲା ।

Question ୩ ।
ନବଯୌବନ ଆଗମନରେ ରାଜକୁମାରୀଙ୍କର ନିଭୃତ ଅନ୍ତରରେ କ’ଣ ହେଲା ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ନବଯୌବନ ଆଗମନରେ ରାଜକୁମାରୀଙ୍କ ନିଭୃତ ଅନ୍ତରରେ ଅବ୍ୟକ୍ତ ଦୁଃଖ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲା ।

Question ୪।
ଜନକ ଜନନୀଙ୍କ ସ୍ନେହରେ କେତେବେଳେ ରାଜକୁମାରୀଙ୍କର ମନ ଆଉ ମାନୁନଥିଲା ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଏବଂ ଜନକଜନନୀ ସ୍ନେହରେ ଆଉ ତାଙ୍କର ମନ ମାନୁନଥିଲା ।

Question ୫।
ସଖୀଙ୍କୁ ନ କହି କିଏ କେଉଁ ବ୍ୟଥା ସହିପାରିବେ ନାହିଁ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ଵପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସଖୀଙ୍କୁ ନକହି ରାଜକୁମାରୀ ଚମ୍ପାବତୀ ଯୌବନକାଳୀନ ଭାବାନ୍ତର ବ୍ୟଥା ସହିପାରିବେ ନାହିଁ ।

Question ୬ ।
ନବଯୌବନ ସମୟରେ ଚମ୍ପାବତୀ କାହାକୁ ଖୋଜୁଥିଲେ ?
ଉ :
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ନବଯୌବନ ସମୟରେ ରାଜକୁମାରୀ ନିଜର ଜାବନବଲ୍ଲଭଙ୍କୁ ଖୋଜୁଥିଲେ ।

Question ୭ |
କାହାର କୁଳଶୀଳ କିଏ ଜାଣି ନଥିଲେ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୮।
ରାଜକୁମାରୀ ଲାଜରେ କ’ଣ ସମର୍ପି ପାରିଲେ ନାହିଁ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜକୁମାରୀ ଲାଜରେ ନିଜର ଜୀବନ ଯୌବନକୁ ସମର୍ପି ପାରିଲେ ନାହିଁ ।

Question ୯ ।
ଚମ୍ପାବତୀ ବେନି ସୋଦରଙ୍କଠାରୁ କ’ଣ ଜାଣିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ ?
ଉ – ‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୦ ।
ନବଯୌବନ ଅବସ୍ଥାରେ ପ୍ରିୟଦର୍ଶନ ଲାଭକଲେ ରାଜକୁମାରୀ କ’ଣ କରିବେ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୧ ।
ତଟନୀ ଓ ବାରିସ୍‌ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା କ’ଣ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ଵପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜକୁମାରୀର ମାନସିକତା ଦର୍ଶାଇବାପାଇଁ ପ୍ରେମିକା ତଟିନୀ ଓ ପ୍ରେମିକ ବାରିଧର ପ୍ରସଙ୍ଗ ସୂଚାଇ ଦିଆଯାଇଛି ।

Question ୧୨ ।
କିଏ କାହିଁକି ଈପ୍‌ସିତ ଜୀବିତେଶ୍ୱରଙ୍କୁ ଖୋଜୁଥିଲେ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜକୁମାରୀ ଈପସିତ ଜୀବିତେଶ୍ୱରଙ୍କୁ ଖୋଜୁଥିଲା, ତାଙ୍କର ଦିବ୍ୟପୟରରେ ନିଜର ଦଗ୍‌ଧବକ୍ଷକୁ ନିବେଶିବା ପାଇଁ ।

Question ୧୩ ।
ଦିବ୍ୟ ପୟରର ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା କ’ଣ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜକୁମାରୀ ତା’ର ଈପ୍‌ସିତ ପୁରୁଷଙ୍କ ପାଦତଳେ ନିଜକୁ ସମର୍ପଣ କରିଦେବ, ତା’ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଈପ୍‌ସିତ ପୁରୁଷଙ୍କ ପାଦ ହେଉଛି ଦିବ୍ୟ ବା ସବୁଠାରୁ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ।

Question ୧୪ ।
ଆପଣାକୁ ଦେଇ ରାଜକୁମାରୀ କାହାକୁ ନିଜର କରିନେବେ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଆପଣାକୁ ଦେଇ ରାଜକୁମାରୀ ନିଜର ଈପ୍‌ସିତ ପୁରୁଷଙ୍କୁ ନିଜର କରିନେବ, ଯେ କି ତା’ର ଯୌବନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟକୁ ଚରିତାର୍ଥ କରିବେ ।

Question ୧୫ ।
ଦେବ ଆରାଧନା କିଏ କିପରି କରିବେ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜକୁମାରୀ ହଳଦି ରଙ୍ଗର ଚମ୍ପାଫୁଲ ଦେଇ ଦେବ ଆରାଧନା କରିବେ ।

(ଘ) ଅଳ୍ପ ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୩ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୩୦ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୨ ନମ୍ବର ।)

Question ୧।
ରାଜକୁମାରୀଙ୍କ ମନ କାହିଁକି ବ୍ୟାକୁଳ ଥିଲା ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜକୁମାରୀ ସଖୀମେଳରେ ମନ ଆନନ୍ଦରେ ଖେଳୁଥିଲା । ଜନକ ଜନନୀର ସ୍ନେହରେ ରହି ଦିନରାତି ସେ କଟାଇ ଦେଉଥିଲା । ସମୟକ୍ରମେ ରାଜକୁମାରୀ ଦେହରେ ଯୌବନର ପହିଲି ସ୍ପର୍ଶ । ଲାଗିଥିଲା, ଯାହାକୁ କି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି, କେଉଁ ଦେଶରୁ ଆସି ଯୌବନ କି ମନ୍ତ୍ର ପଢ଼ିଲା, ଫଳରେ ରାଜକୁମାରୀ ମନ ଅବ୍ୟକ୍ତ ବିଷାଦରେ ବ୍ୟାକୁଳିତ ହୋଇଉଠିଲା । ଅର୍ଥାତ୍‌ ଯୌବନ ଆସିବାରୁ ରାଜକୁମାରୀର ମନ ବ୍ୟାକୁଳ ହୋଇଥିଲା ।

Question ୨ ।
ଚମ୍ପାବତୀର ବାଲ୍ୟଚପଳତା ଉଭେଇ ଯିବାର କାରଣ କ’ଣ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜକନ୍ୟା ଦେହରେ ଯୌବନର ସ୍ପର୍ଶ ଲାଗିବାରୁ, ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ତା’ର ଆସିଥିଲା ପରିବର୍ତ୍ତନ । ପୂର୍ବର ସହିତ ଖେଳିବା ଓ ଜନକ ଜନନୀଙ୍କ ସ୍ନେହ ଲାଭ କରିବା ତାହାକୁ ଆଉ ଭଲ ଲାଗିଲା ନାହିଁ । ବରଂ ଦେହରେ ଯୌବନ ଆସି ମନକୁ କଲା ବିଷାଦିତ । ସେ ମନେ ମନେ ବ୍ୟାକୁଳିତ ହୋଇଥିଲା । ଫଳସ୍ୱରୂପ ବାଲ୍ୟଚପଳତା ତା’ଠାରୁ ଦୂରେଇ ଯାଇଥିଲା ।

Question ୩।
‘ଲାଗୁଛି ପରାଣ ଅପୂର୍ଣ୍ଣ’ର – ପ୍ରସଙ୍ଗ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କର ।
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ଵପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜକୁମାରୀ ଦେହରେ ଯୌବନର ପହିଲି ସ୍ପର୍ଶ ଲାଗିବା ପରେ, ସେ ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ବ୍ୟାକୁଳିତା ହୋଇଉଠିଛି ।
ଅବ୍ୟକ୍ତ ବିଷାଦରେ ସେ ଘାରିହୋଇଛି । ପୂର୍ବରୁ ମନରେ ରହିଥ‌ିବା ଚପଳତା କ୍ରମଶଃ ଦୂରେଇଯାଇଛି । ବରଂ ମନଟି କେମିତି ଏକୁଟିଆ ଏକୁଟିଆ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଛି । କିଛି ଛାଡ଼ି ଆସିଲା ପରି ଲାଗିଛି । ସେ ଯେପରି ଅନ୍ୟ କେଉଁ ରାଜ୍ୟରେ ପହଞ୍ଚି ଗଲାପରି ମନେକରିଛି । ତା’ର ପ୍ରାଣ ଯେପରି ଅପୂର୍ଣ ହେଲାପରି ମନେହୋଇଛି ।

Question ୪ ।
ସଖୀଏ ବା କିସ କହିବେ ଜାଣି ପାରିଲେ କଥା – କେଉଁ କଥା ଓ କାହାର ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଯୌବନର ସ୍ପର୍ଶ ପାଇଲାପରେ ରାଜକୁମାରୀ ଅବ୍ୟକ୍ତ ବିଷାଦରେ ଘାରିହୋଇଛି । ସବୁବେଳେ ତାକୁ ଏକୁଟିଆ ଏକୁଟିଆ ମନେହୋଇଛି । ଜନନ ଜନନୀ ସ୍ନେହକୁ ସେ ଆଉ ଆଉ ଇଚ୍ଛାକରି ନାହିଁ । ଏଭଳି ଭାବାନ୍ତରର କାରଣ ସେ ଠିକ୍‌ରୂପେ ବୁଝି ପାରିନାହିଁ । ମାନସିକ ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ ରହିଥ‌ିବା ଚମ୍ପାବତୀର ଏଭଳି କଥା ତାହାର ସଖୀମାନେ ଜାଣିଲେ କ’ଣ ଭାବିବେ ବୋଲି ସେ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଉଠିଛି ।

Question ୫।
ରାଜକୁମାରୀଙ୍କୁ କାହିଁକି ଲାଜ ମାଡୁଥିଲା ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ଵପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜକୁମାରୀ ଦେହରେ ଯୌବନର ସ୍ପର୍ଶ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଛି, ଫଳରେ ଶରୀରରେ ତା’ର ଆସିଛି ଅନେକ ପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ । ନିଜେ ଉତ୍ସୁକତା ପ୍ରକାଶ କରି ନିଜକୁ ନିଜେ ଦେଖୁଛି । ଉତ୍ତୁଙ୍ଗ ଉରସକୁ ଓ ନିଜ ଶରୀରକୁ ଦେଖ୍ ତାହାକୁ ଲାଜ ମାଡ଼ିଛି ।

Question ୬।
ଜୀବନବଲ୍ଲଭଙ୍କୁ ସେ କ’ଣ ଦେବାପାଇଁ ଚାହୁଁଥିଲେ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜକୁମାରୀ ତା’ର ନିଜ ଶରୀରକୁ ନିଜେ ଦେଖ୍ ଲାଜେଇ ଯାଇଛି । ଉତ୍ତୁଙ୍ଗ ଉରସେ କାହାର କେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ରହିଛି ବୋଲି ଚିନ୍ତାକରିଛି । ଏହି ନବଯୌବନ ସମୟରେ ସେ ଆଉ ଏକୁଟିଆ ହୋଇ ରହିବାକୁ ଚାହିଁନାହିଁ । ବରଂ ମିଳନ ଆଶାୟୀ ହୋଇ ନିଜର ଯୌବନଭରା ଦେହକୁ ଜୀବନବଲ୍ଲଭଙ୍କୁ ସମର୍ପି ଦେବାପାଇଁ ଚାହିଁଛି ।

Question ୭ ।
ରାଜକୁମାରୀ କାହିଁକି ଉନ୍ମନ ଥିଲେ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ଵପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରାଣ ଉଦ୍‌ବିଗ୍ନ ହୋଇଉଠିଛି । ମନ ଛନଛନ ହୋଇଛି । ସେହି ଅବସରରେ ସେ ସ୍ଵପ୍ନରେ ଦେଖୁଛି କୌଣସି ଏକ ରାଜକୁମାରଙ୍କୁ । ସେହି ରାଜକୁମାରଙ୍କୁ ସ୍ଵପ୍ନରେ ଦେଖିଲା ପରେ ସେ ଉନ୍ମନ ହୋଇଥିଲେ ।

Question ୮ ।
କିଏ କାହା ପାଖରେ କ’ଣ ସମର୍ପଣ କରିପାରିଲେ ନାହିଁ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ଵପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଯୌବନପ୍ରାପ୍ତା ରାଜକୁମାରୀ ଦେହରେ ଓ ମନରେ ଆସିଛି ପରିବର୍ତ୍ତନ । ସେ ଉଦ୍‌ବିଗ୍ନ ମନେର ଦେଖୁଛି ସ୍ଵପ୍ନ । ସ୍ବପ୍ନରେ ରାଜକୁମାରଙ୍କୁ ଦେଖିଲା ପରେ ତା’ର ମନ ଅସ୍ଥିର ହୋଇଛି । ରାଜକୁମାରଙ୍କ ଚାହାଣିରେ ସେ ହୋଇଛି ପ୍ରଲୁବ୍ଧ ।

Question ୯ ।
କିଏ କାହାର କେତେବେଳେ ମନ ଚୋରାଇ ନେଲା ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ଵପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜକୁମାରଙ୍କ ମ ବଚନ, ଢଳଢଳ ଚାହାଣି ରାଜକୁମାରୀଙ୍କ ମନକୁ କିଣିନେଇଛି । ଲଜ୍ୟା ହେତୁ ରାଜକୁମାରୀ ନିଜର ଯୌବନ ଅର୍ପଣ କରିପାରି ନାହାଁନ୍ତି । ସେହି ସ୍ଵପ୍ନର ତରୁଣ ରାଜକୁମାର ରାଜକୁମାରୀଙ୍କ ମନକୁ ନିମିଷକେରେ ଚୋରାଇ ନେଇଥିଲେ ।

Question ୧୦ ।
ରାଜକୁମାରୀ ଜାଗ୍ରତ ଅବସ୍ଥାରେ କ’ଣ ଦେଖୁ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଯୌବନପ୍ରାପ୍ତା ରାଜକୁମାରୀଙ୍କ ମନଉଦାସ ଓ ପ୍ରାଣ ଛନଛନ ହୋଇଛି । ସେ ସ୍ଵପ୍ନରେ ଦେଖୁଛନ୍ତି ରାଜକୁମାରଙ୍କୁ । ସେ ବିଚାର କରିଛନ୍ତି, କବାଟ କିଳାଯାଇଥିବା ଓ ରତ୍ନପ୍ରଦୀପ ଜଳୁଥିବା ଘରେ ରାଜକୁମାର କିପରି ପ୍ରବେଶ କଲେ । ସେ ନିଜର ଥିବାରୁ ତାଙ୍କର ବେଶ ବାସ ଆୟତ୍ତରେ ନଥିଲା । ରାଜକୁମାରୀ ଜାଗ୍ରତ ଅବସ୍ଥାରେ ନିଜ ଅଙ୍ଗରୁ ଖସି ଯାଇଥିବା ବାସକୁ ଦେଖୁ ମନେମନେ ଲାଜ ପାଇଥିଲେ ।

Question ୧୧ ।
ଶ୍ୟାମଳ ସୁନ୍ଦର ଧରଣୀ ସହିତ ନୀଳ ଆକାଶର ସମ୍ପର୍କ କ’ଣ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମିଳନ ଆଶାୟୀ ରାଜକୁମାରୀ ଦେଖୁଛି, ପ୍ରକୃତିରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ମିଳନର ଅପୂର୍ବ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟକୁ । ସେ ଦେଖୁଛି, ଶ୍ୟାମଳ ସୁନ୍ଦର ଧରଣୀ ସଦାସର୍ବଦା ନୀଳଆକାଶକୁ ଚାହିଁ ରହିଛି । ନୀଳଆକାଶରୁ ଖସି ପଡୁଥିବା ଶୀତ ପ୍ରେମବାରିକୁ ମାଗି ସେ ତା’ର ତପ୍ତ ଶରୀରକୁ ଶୀତଳ କରିଥାଏ। ଶ୍ୟାମଳ ସୁନ୍ଦର ଧରଣୀ ସହିତ ନୀଳ ଆକାଶର ସମ୍ପର୍କ ହେଉଛି ପ୍ରେମର ବା ସଦାମିଳନର ସମ୍ପର୍କ ।

Question ୧୨ ।
ଏ ବିଶ୍ଵବାଜେଣୀ ବୀଣାରେ ମୋ ବିରହ ଗାୟନ – ପ୍ରସଙ୍ଗ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କର ।
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସଦ୍ୟ ଯୌବନପ୍ରାପ୍ତା, ମିଳନଆଶାୟୀ ରାଜକୁମାରୀ ଦେଖିଛି, ସମଗ୍ର ପ୍ରକୃତି ରାଜ୍ୟରେ ମିଳନର ମଧୁରତା । ସେ ଦେଖୁଛି ପୃଥ‌ିବୀ ଓ ଆକାଶକୁ, ନିରୀକ୍ଷଣ କରିଛି ତଟିନୀ ଓ ସାଗରକୁ, ଲକ୍ଷ୍ୟ କରିଛି ସୂର୍ଯ୍ୟ ପଦ୍ମ, ଚନ୍ଦ୍ର କୁମୁଦ, ବଲ୍ଲରୀ ଓ ବିଟପୀ ଏବଂ ଚପଳା ଓ ନୂଆମେଘକୁ । ସମସ୍ତେ ମିଳନର ମଧୁଭାବରେ ନିଜକୁ ହଜାଇ ଦେଇଛନ୍ତି । ଏହାକୁ ଦେଖୁ ରାଜକୁମାରୀ ବିଚାର କରିଛି, ସେ ଏକମାତ୍ର ଏ ବିଶ୍ଵବାଜେଣୀ ବୀଣାରେ ବିରହର ରଗିଣୀ ତୋଳୁଛି ଓ ପ୍ରିୟତମଙ୍କଠାରୁ ଦୂରରେ ରହିଛି ।

Question ୧୩ ।
‘ବିଫଳ ଏ ଯୌବନ ମୋହରି’ କିଏ କେତେବେଳେ କାହିଁକି କହିଛି ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମିଳନଆଶାୟୀ ରାଜକୁମାରୀ ଦେଖୁଛି, ସମଗ୍ର ପ୍ରକୃତି ରାଜ୍ୟରେ ମିଳନର ମଧୁର ମୁହୂର୍ତ୍ତକୁ । ସେ ଏକମାତ୍ର ବିଶ୍ଵବାଜେଣୀ ବୀଣାରେ ବିରହର କରୁଣ ରାଗିଣୀ ତୋଳୁଛି । ଫଳସ୍ଵରୂପ ତା’କୁ ସେହି ସମୟରେ ଶୁଣାଯାଇଛି, ସ୍ଵପ୍ନର ବିହଙ୍ଗ ଓ କୁସୁମିତ ବଲ୍ଲରୀ ସହାସେ ସୂଚାଇଛନ୍ତି ‘ବିଫଳ ଯୌବନ ମୋହରି’ ।

Question ୧୪ ।
ରାଜକନ୍ୟାର ଯୌବନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ଥିଲା ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜକନ୍ୟା ଯୌବନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି, ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ସହିତ ମିଳିତହେବା । ତେଣୁ ସେ ବିଚାର କରିଛି, ଆପଣାକୁ ସମର୍ପଣ କରି ଈପ୍‌ସିତ୍ ପୁରୁଷଙ୍କୁ ନିଜର କରିବି । ଏହାହିଁ ଥିଲା ରାଜକନ୍ୟାର ଯୌବନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।

Question ୧୫ ।
କବିତାରେ ଚମ୍ପାଫୁଲର ମହତ୍ତ୍ଵ କ’ଣ ?
ଉ –
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କବିତାଟିର କବି ଚମ୍ପାଫୁଲକୁ ଯୌବନ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ଚମ୍ପାଫୁଲ ଭଳି ଯୌବନାବସ୍ଥା କ୍ଷଣସ୍ଥାୟୀ ହେଲେ ହେଁ ସୌରଭଦୀପ୍ତ । ଉପଯୁକ୍ତ ସମୟରେ ବା ଯୌବନରେ ମିଳନର ମାଦକତା କିପରି ମଧୁମୟ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ କବି ଚମ୍ପାଫୁଲ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣକରି ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି !

(ଙ) ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୫ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୧୫୦ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧ ।
ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ଵପ୍ନ ଭାବନା ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –
ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ପଲ୍ଲୀଚେତନାର ସାର୍ଥକ ରୂପକାର ଭାବରେ କବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ପରିଚିତ ହେଲେ ବି, ସେ ନାରୀ ମାନସିକତା ଓ ଯୌବନକାଳୀନ ଆବେଦନ ଓ ଅନୁଚିନ୍ତାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ତାଙ୍କର କବିତାମାନଙ୍କରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଜୀବନରେ ମୂଲ୍ୟବାନ ସମୟ ହେଉଛି ଯୌବନ ସମୟ । ସେହି ସମୟରେ ନାରୀ ମନରେ ଓ ଦେହରେ ଆସେ ଅନେକ କିଛି ପରିବର୍ତ୍ତନ । ଫଳରେ ସେ ଯୌବନକାଳୀନ ଅନୁଚିନ୍ତାକୁ ନେଇ ସ୍ବପ୍ନ ପ୍ରସଙ୍ଗ ସାହିତ୍ୟରେ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରାଚୀନ କବିମାନଙ୍କଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ମଧ୍ୟଯୁଗୀୟ କବିମାନେ ମନୋଜ୍ଞ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଯେଉଁଥରେ କି କବି ନନ୍ଦକିଶୋର ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ କବିତାରେ ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକୁମାରୀର ସ୍ଵପ୍ନକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

ନବଯୌବନପ୍ରାପ୍ତା ରାଜକୁମାରୀ ସ୍ୱପ୍ନରେ ଦେଖୁଛି ଏକ ଦିବ୍ୟ ରାଜକୁମାରଙ୍କୁ । ସେ ରାଜକୁମାରଙ୍କର କୌଣସି ପରିଚୟ ଜାଣି ନଥୁଲେ ବି, ତାହାଙ୍କୁ ଦେଖୁରିବା ପରେ ସେ ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଉଠିଛି । ସେହି ବିଦେଶୀ କୁମରଙ୍କର ସ୍ୱପ୍ନରେ କହିଥ‌ିବା ମଧୁର ବଚନକୁ ରାଜକୁମାରୀ ବିସ୍ମୃତ ହୋଇ ପାରିନାହାଁନ୍ତି । ସବୁବେଳେ ସେହି ଭାଷା ତାଙ୍କର ମନେ ପଡ଼ିଯାଇଛି । ପୁନଶ୍ଚ ରାଜକୁମାରଙ୍କ ବିମୋହିତ ଢଳଢଳ ଚାହାଣିରେ ରାଜକୁମାରୀଙ୍କ ମନ କିଣି ନେଇଛନ୍ତି । ମନ ଦେଲେ ମଧ୍ୟ ଲାଜରେ ସେ ନିଜକୁ ରାଜକୁମାରଙ୍କ ନିକଟରେ ସମର୍ପଣ କରିପାରି ନାହାଁନ୍ତି । ତାଙ୍କ ରାଜକୁମାରଙ୍କୁ ଦେଖିଲା ପରେ ସେ ନିଜକୁ ଏକୁଟିଆ ଅନୁଭବ କରିଛନ୍ତି । ସଦାସର୍ବଦା ମିଳନଆଶାୟୀ ଅନୁଚିନ୍ତାରେ ଘାରି ହୋଇଛନ୍ତି । କବିଙ୍କ ଭାଷାରେ –

“ଲାଜରେ ଜୀବନ ଯୌବନ ନ ସମ୍ପିଲି ପୟରେ
କାହିଁ ଗଲେ ନବତରୁଣ, ଏବେ ଝୁରିଣ ମର୍ରେ ।
ମନ ଚୋର ମନ ଚୋରଇ କାହିଁ ଗଲେ ନିମିଷେ
ଆକୁଳ ପରାଣ ମୋହର ତାଙ୍କ ବିନା ଏ ଦେଶେ ।”

ସ୍ଵପ୍ନ କଥା ଚିନ୍ତାକରି ରାଜକୁମାରୀ ଭାବିଛି, କବାଟ କିଳା ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ରତ୍ନପ୍ରଦୀପ ଜଳୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ କିପରି ଘରକୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ । ସେ ନିଦ୍ରାରେ ଥ‌ିବାରୁ ତାଙ୍କର ବେଶବାସ ଅଣଆୟତ୍ତ ଥିଲା । ସେ ନିଶ୍ଚୟ ତାହାର ବସନମୁକ୍ତ ଉରସ ଓ କେଶକୁ ଦେଖୁଥ‌ିବେ । ଏଭଳି ଚିନ୍ତାକରି ରାଜକୁମାରୀଟି ମନେ ମନେ ଲଜ୍ଜିତ ହୋଇଛି । ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖୁବା ପରେ, ତାହାର ମନରେ ଆସିଛି, ରାଜକୁମାରଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ନିଜକୁ ନିଶ୍ଚୟ ସମର୍ପଣ କରିବ । କବିଙ୍କ

“ଚମ୍ପାଫୁଲେ କେଶ ମଣ୍ଡାଇ ହାର କଣ୍ଠେ ଲମ୍ବାଇ
ଅସ୍ପଷ୍ଟ ସ୍ବପନେ ସୁନ୍ଦର କେଣେ ଗଲେ ଉଭାଇ ।’’

କବିତାରେ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ଵପ୍ନ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅତ୍ୟନ୍ତ ମନୋମୁଗ୍ଧକର ହୋଇପାରିଛି ।

Question ୨।
ନରଯୌବନ ଆଗମନରେ ରାଜକନ୍ୟାଙ୍କ ମନରେ ଯେଉଁ ଭାବାନ୍ତର ଆସିଥିଲା, ତାହାର ସ୍ଵରୂପ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଉ –
ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ, ‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ଯୌବନକାଳୀନ ନାରୀ ମାନସିକତାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଜୀବନର ଯୌବନ ସମୟ ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ଓ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ ସମୟ । ଏହି ସମୟରେ ଦେହରେ ଓ ମନରେ ଆସେ ପରିବର୍ତ୍ତନ । ମିଳନଆଶାୟୀ ଦେହ ଦେହ ଖୋଜେ । ସେ ନିଜକୁ ଅନ୍ୟପାଖରେ ସମର୍ପଣ କରିଦେବା ଭାବରେ ବିଭୋର ହୋଇଉଠେ । ଫଳରେ ସାଂସାରିକ, ପାରିବାରିକ ଜୀବନରେ ସେ ବହୁଦିନ ଚଳିଆସିଥିଲେ ବି ନିଜକୁ ଏକୁଟିଆ ଅନୁଭବ କରେ । ନିଜର ବୋଲି କାହାକୁ ଦାବି କରିବାର ମାନସିକତାରେ ପ୍ରାଣ ଉଚ୍ଚାଟିତ ହୁଏ । ତାହାକୁ ପାଇ ନପାରିବାର ଦୁଃଖରେ ହୃଦୟରେ ଦାରୁଣ ଖେଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । କବି ନବଯୌବନ ପ୍ରାପ୍ତା ରାଜକୁମାରୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଯୌବନକାଳୀନ ଭାବାନ୍ତରକୁ ସ୍ଵାଭାବିକ ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

ରାଜକୁମାରୀ ଦେହରେ ଓ ମନରେ ନବଯୌବନ ଆଣିଦେଇଛି ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ । ସତେଯେପରି ସେ ହୋଇଛି ଯୌବନମନ୍ତ୍ରରେ ଅଭିମନ୍ତ୍ରିତ । ଯୌବନ ନିଶାରେ ତଲ୍ଲୀନ ହେଲାପରେ, ତା’ମନରେ ଅବ୍ୟକ୍ତ ବିଷାଦ ଭାବ ଦେଖାଦେଇଛି । ମନରେ ଆସିଛି ଅନେକପ୍ରକାର ବ୍ୟାକୁଳଭାବ । ପୂର୍ବରୁ ରହିଥ‌ିବା ବାଲ୍ୟଚପଳତା ତା’ମନରୁ ଦୂରେଇ ଯାଇଛି । ସେ ଅସ୍ଥିର ହୋଇଯାଇଛି । କ’ଣ କରିବ ନ କରିବ, ସେଭଳି ଅନୁଚିନ୍ତାରେ ସେ ଘାରିହୋଇଛି । ତାହାର ମନେ ହୋଇଛି, ଅପୂର୍ଣ୍ଣ । ସାରା ସଂସାର ଲାଗିଛି ଶୂନ୍ୟ । ସେ ବିଚାର କରିଛି, ମୁଁ ଯେପରି ଆଉ ମୋର ହୋଇ ରହିନାହିଁ ।

ରାଜକୁମାରୀ ଏଭଳି ମାନସିକ ଅବସାଦରେ ରହିଥିଲାବେଳେ, ସେ ନିଜର ଜନକ ଜନନୀଙ୍କ, ସାଙ୍ଗ ସଖୀଙ୍କ କଥା ସ୍ମରଣ କରିଛି । କାରଣ ତା’ମନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ହୃଦୟର ଭାଷାକୁ ଯଦି କେହି ଜାଣିଯାଆନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ତାହାକୁ ନିଶ୍ଚୟ ଛି ଛି ବୋଲି କହିବେ ବୋଲି ସେ ଭାବିଛି । ସଖୀମାନଙ୍କ ପାଖରେ କହି ହେଉନାହିଁ କିମ୍ବା ନକହି ରହି ହେଉନାହିଁ ବୋଲି ସେ ବିଚାର କରିଛି । ସମୟ ଆଣିଛି ନିଜ ଶରୀରର ଅପୂର୍ବ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ଉତ୍ତୁଙ୍ଗ ଉରସକୁ ଦେଖୁ ସେ ଲାଜେଇ ଯାଇଛି । ଫଳସ୍ଵରୂପ ମନ ତାହାର ସ୍ଵପ୍ନରାଜ୍ୟରେ ବୁଡ଼ିଯାଇଛି । ପ୍ରକୃତିର ମିଳନର ଦୃଶ୍ୟ ତାହା ମନରେ ଖେଦ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି ଏବଂ ସେ ନିଜକୁ ଅତି ଅସହାୟ ମନେକରିଛି । ତଥାପି ସେ ମନର ମଣିଷ ନିକଟରେ ନିଜକୁ କରିଛି ।

ବାସ୍ତବିକ କବିଙ୍କର ଯୌବନ ଆଗମନର ବର୍ଣ୍ଣନା ଅତ୍ୟନ୍ତ ମନୋଜ୍ଞ ହୋଇପାରିଛି ।

Question ୩।
ପଠିତ କବିତାରେ ନବତରୁଣୀର ମନୋଭାବ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –
ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ, ‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାରେ ଯୌବନକାଳୀନ ନାରୀ ମାନସିକତାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଜୀବନର ଯୌବନ ସମୟ ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ ମୂଲ୍ୟବାନ ଓ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସମୟ । ଏହି ସମୟରେ ଦେହରେ ଓ ମନରେ ଆସେ ପରିବର୍ତ୍ତନ । ମିଳନଆଶାୟୀ ଦେହ ଦେହ ଖୋଜେ । ସେ ନିଜକୁ ଅନ୍ୟପାଖରେ ସମର୍ପଣ କରିଦେବା ଭାବରେ ବିଭୋର ହୋଇଉଠେ । ଫଳରେ ସାଂସାରିକ, ପାରିବାରିକ ଜୀବନରେ ସେ ବହୁଦିନ ଚଳିଆସିଥିଲେ ବି ନିଜକୁ ଏକୁଟିଆ ଅନୁଭବ କରେ । ନିଜର ବୋଲି କାହାକୁ ଦାବି କରିବାର ମାନସିକତାରେ ପ୍ରାଣ ଉଚ୍ଚାଟିତ ହୁଏ । ତାହାକୁ ପାଇ ନ ପାରିବାର ଦୁଃଖରେ ହୃଦୟରେ ଦାରୁଣ ଖେଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । କବି ନବଯୌବନ ପ୍ରାପ୍ତା ରାଜକୁମାରୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଯୌବନକାଳୀନ ଭାବାନ୍ତରକୁ ସ୍ଵାଭାବିକ ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

ରାଜକୁମାରୀ ଦେହରେ ଓ ମନରେ ନବଯୌବନ ଆଣିଦେଇଛି ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ । ସତେଯେପରି ସେ ହୋଇଛି ମନରେ ଆସିଛି ଅନେକପ୍ରକାର ବ୍ୟାକୁଳଭାବ । ପୂର୍ବରୁ ରହିଥିବା ବାଲ୍ୟଚପଳତା ତା’ମନରୁ ଦୂରେଇ ଯାଇଛି । ସେ ଆଉ ତା’କୁ ଭଲ ଲାଗିନାହିଁ । ବରଂ ଅସ୍ଥିର ହୋଇଯାଇଛି । କ’ଣ କରିବ ସେ ଯେପରି କିଛି ଛାଡ଼ିଆସିଛି କିମ୍ବା ଅପୂର୍ଣ୍ଣ । ସାରା ସଂସାର ଲାଗିଛି ଶୂନ୍ୟ ତା’ହୃଦୟରେ ଅବ୍ୟକ୍ତ ଦୁଃଖ ପଶିଗଲା ଭଳି ମନେହୋଇଛି । ମନ ଏକ ପ୍ରକାର ନକରିବ, ସେଭଳି ଅନୁଚିନ୍ତାରେ ସେ ଘାରିହୋଇଛି । ତାହାର ମନେ ହୋଇଛି, ତାକୁ କେହି ଅଜଣା ରାଜ୍ୟରେ ଛାଡ଼ି ଦେଇଯାଇଛି । ଫଳରେ ଜୀବନ ଲାଗିଛି । ସେ ବିଚାର କରିଛି, ମୁଁ ଯେପରି ଆଉ ମୋର ହୋଇ ରହିନାହିଁ ।

ରାଜକୁମାରୀ ଏଭଳି ମାନସିକ ଅବସାଦରେ ରହିଥିଲାବେଳେ, ସେ ନିଜର ଜନକ ଜନନୀ, ସାଙ୍ଗ ସଖୀଙ୍କ କଥା ସ୍ମରଣ କରିଛି । କାରଣ ତା’ମନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ହୃଦୟର ଭାଷାକୁ ଯଦି କେହି ଜାଣିଯାଆନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ତାହାକୁ ନିଶ୍ଚୟ ଛି ଛି ବୋଲି କହିବେବୋଲି ସେ ଭାବିଛି । ସଖୀମାନଙ୍କ ପାଖରେ କହି ହେଉନାହିଁ କିମ୍ବା ନକହି ରହି ହେଉନାହିଁ ବୋଲି ସେ ବିଚାର କରିଛି । ସମୟ ଆଣିଛି ନିଜ ଶରୀରରେ ଅପୂର୍ବ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ଉତ୍ତୁଙ୍ଗ ଉରସକୁ ଦେଖ୍ ସେ ଲାଜେଇ ଯାଇଛି । ଫଳସ୍ବରୂପ ମନତାହାର ସ୍ଵପ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ ବୁଡ଼ିଯାଇଛି । ପ୍ରକୃତିର ମିଳନର ଦୃଶ୍ୟ ତାହା ମନରେ ଖେଦ କରିଦେବ ବୋଲି ବିଚାର କରିଛି ।

Question ୪ ।
କବିତାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଯୁଗ୍ମଭାବର ବୈଶିଷ୍ଟ ନିରୂପଣ କର ।
ଉ –
ସୃଷ୍ଟିର ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ମିଳନର ମଧୁର ମୂଚ୍ଛନାରୁ । ପୁରୁଷ ଓ ପ୍ରକୃତିର ମିଳନରେ ସୃଷ୍ଟିର ଅମୃତଧାରା ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ । ସୃଷ୍ଟିର ଏହି ନିୟମରୁ କେହି ବିଚ୍ୟୁତ ହୋଇପାରିବେ ନାହିଁ । ପୁନଶ୍ଚ ନାରୀ ଓ ପୁରୁଷ ମନରେ ପ୍ରକୃତିର ଏହି ସଦାମିଳନ ଉତ୍ସବ, ନୂତନ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥାଏ । ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତା ‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ଵପ୍ନ’ରେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ନାୟିକା ରାଜକୁମାରୀର ମିଳନଉତ୍ସୁକ ମାନସିକତାକୁ ପରିପ୍ରକାଶ ପାଇଁ, ସୃଷ୍ଟିର ମିଳନ ପର୍ଯ୍ୟାୟକୁ ଅତିମାନବୀୟ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରି, ନିଜର ସାରସ୍ଵତ ସାଧନାର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ପ୍ରମାଣ କରିଛନ୍ତି ।

ରାଜକୁମାରୀ ଦେହରେ ଦେଖାଦେଇଛି, ଯୌବନର କାଉଁରୀ ସ୍ପର୍ଶ । ସେହି ଯୌବନ ପାଇଁ ତା’ହେହ ଓ ମନରେ ଆସିଛି ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ । ଫଳରେ ସେ ଆଉ ଚିତ୍ତ ସ୍ଥିର କରିପାରି ନାହିଁ, ବରଂ ଅବ୍ୟକ୍ତ ବିଷାଦରେ ହୋଇଛି ବିଷାଦିତ । ଦୁନିଆ ତା’କୁ ଏକୁଟିଆ ମନେହୋଇଛି । ସେ ଯେପରି ଆଉ ତାହାର ହୋଇ ରହିନାହିଁ । ନିଜ ଦେହକୁ ନିଜେ ଦେଖ୍ ଲାଜେଇ ଯାଇଛି । ସେ ସ୍ୱପ୍ନରାଜ୍ୟରେ ଭାସିବୁଲିଛି । ସ୍ୱପ୍ନରେ ଦେଖୁଛି ରାଜକୁମାରଙ୍କୁ । ସେହି ସ୍ଵପ୍ନକୁମାର ପାଦପଦ୍ମରେ ନିଜକୁ ନିଜେ ସମର୍ପିତ କରିଦେଇଛି । ମାତ୍ର ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଈପ୍‌ସିତ ପୁରୁଷଙ୍କୁ ନ ପାଇବାରୁ ସେ ବ୍ୟଥ୍‌ତ ହୋଇଛି । ସେ ଦେଖଛି ସୃଷ୍ଟିରେ ଯୁଗ୍ମଭାବକୁ, ଯେଉଁ ଭାବ ତା’ମନରେ ହତାଶାର ବିକଳ ରାଗିଣୀ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି ।

ରାଜକୁମାରୀ ଦେଖୁଛି ଶ୍ୟାମଳ ସୁନ୍ଦର ଧରଣୀ ମିଳନଆଶାୟୀ ହୋଇ ନୀଳଆକାଶକୁ ଚାହିଁ ରହିଛି । ନୀଳ ଆକାଶରୁ ଶୀତ ପ୍ରେମବାରି ପାଇବା ପାଇଁ ସେ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଛି । ସେହି ଶୀତଳ ପ୍ରେମବାରିକୁ ଗ୍ରହଣ କରି ନିଜର ତାପିତ ହୃଦୟକୁ ସେ ଶାନ୍ତକରିବ । ଫୁଲଫଳରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ମିଳନର ସାର୍ଥକତାକୁ ପ୍ରମାଣ କରିବ । ପୁନଶ୍ଚ ସେ ହେବାର ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଆଗେଇ ଯାଇଥାଏ । ସେ ଜାଣେ ସାଗର ସହିତ ମିଳିତ ହେଲେ, ନିଜ ଜୀବନର ସାର୍ଥକତା କରିଥାଏ । ସେହି ଆଲିଙ୍ଗନ ହେତୁ ମନରୁ ସବୁ ଭୟ ଦୂରେଇ ଦେଇଥାଏ । ଯୁଗ୍ମ ଜୀବନର ଅନ୍ୟତମ ସ୍ମାରକୀ, ସୂର୍ଯ୍ୟ କିରଣରେ ନଳିନୀ ପ୍ରସ୍ଫୁଟିତ ହୋଇ, ପ୍ରିୟତମଙ୍କୁ ସମ୍ଭାଷଣ ଜଣାଇଛି । ପୁନଶ୍ଚ ବିଧୁ କିରଣରେ କୁମୁଦ ନିଜର ନିମୀଳିତ ନୟନକୁ ଖୋଲିଦେଇ, ପ୍ରିୟତମଙ୍କୁ ସାଦର ସ୍ଵାଗତିକା ଗାନକରିଛି । ସେହିପରି ନୂଆ ମେଘରେ ଚପଳା, ଅତି ଆନନ୍ଦ ମନରେ ଖେଳି, ଜୀବନର ସାର୍ଥକତା ପ୍ରମାଣ କରିଛି ।

Question ୫।
‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ଵପ୍ନ’ କବିତାର ସାର୍ଥକତା ବିଚାର କର ।
ଉ –
କବି ଜଣେ ନିଆରା ମଣିଷ । ତା’ନିକଟରେ ରହିଥାଏ ଅସାଧାରଣ ଦୃଷ୍ଟିଶକ୍ତି । ସେହି ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ନେଇ ସେ ମଣିଷ ମନର ଗୋପନକଥାକୁ ଅନୁଭବ କରେ । ନିଜର ଅନୁଚିନ୍ତା ଓ ଅଭିଜ୍ଞତାର ରଙ୍ଗ ବୁଡ଼ାଇ ସେ ରସିକ, ବିଦଗ୍ଧ ପାଠକଙ୍କ ମନକୁ ରସାଭିଭୂତ କରେ । ସାଧାରଣ ମଣିଷ ଯାହାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବାରେ ଅସମର୍ଥ ହୁଅନ୍ତି, ସେ ତାହାକୁ ମନୋଜ୍ଞ ଭାବରେ, ଶବ୍ଦର ଯାଦୁକାରୀ ଶକ୍ତିରେ ପ୍ରକାଶ କରେ । ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଚମ୍ପାବତୀ ରାଜକନ୍ୟାର ସ୍ବପ୍ନ’ କବିତାଟି ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହିପରି ଦିବ୍ୟ କବିତ୍ଵ ବଳରେ କବିତା ରଚନାକରି, ତାହାର ସାର୍ଥକତା ପ୍ରମାଣ କରିଛନ୍ତି ।

କବି ନନ୍ଦକିଶୋର ଥିଲେ ପଲ୍ଲୀକବି । ତେଣୁ କବିତାଟିକୁ ସେ ଲୋକକଥା ବା ଲୋକଗୀତ ଭଳି ନାମକରଣ କୁହାଯାଇପାରେ । ପୁନଶ୍ଚ କବିତାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ, ଲୋକଗୀତର ଘୋଷା ପଦ ଭଳି ଏକ ପ୍ରତୀକାତ୍ମକ ପଦକୁ ଏଥ‌ିରେ ସଂଯୋଜିତ କରାଯାଇଛି । ଘୋଷାଟି ହେଉଛି –

ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହିପରି ଦିବ୍ୟ କବିତ୍ଵ ବଳରେ କବିତା ରଚନାକରି, ତାହାର ସାର୍ଥକତା ପ୍ରମାଣ କରିଛନ୍ତି । କବି ନନ୍ଦକିଶୋର ଥିଲେ ପଲ୍ଲୀକବି । ତେଣୁ କବିତାଟିକୁ ସେ ଲୋକକଥା ବା ଲୋକଗୀତ ଭଳି ନାମକରଣ କୁହାଯାଇପାରେ । ପୁନଶ୍ଚ କବିତାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ, ଲୋକଗୀତର ଘୋଷା ପଦ ଭଳି ଏକ ପ୍ରତୀକାତ୍ମକ ପଦକୁ

ପୁନଶ୍ଚ ଏଥିରେ କବିତାର ଭାବକୁ ସହଜ ସରଳ କରିବାପାଇଁ, ଅଧ୍ୟକ ପରିମାଣରେ ଗ୍ରାମ୍ୟ ଶବ୍ଦ ବା ଦେଶଜ ଶବ୍ଦର ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି । ଯେପରି ‘ବନ’, ‘ଗୁଣି’, ‘ଉଭେଇ’, ‘ଗୋଚର’, ‘ଛି ଛି’, ‘ମଧୁବଚନ’, ‘ସଖିଲି’, ‘ନମିଷେ’, ‘ପାରିସ୍’ ଓ ‘କଳି ଥିଲି’ ଇତ୍ୟାଦି । ଏଥରେ ନାରୀ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵର ଶୃଙ୍ଗାରିକ ଅନୁଚିନ୍ତା ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାହା

ନାୟିକା ରାଜକୁମାରୀର ଚରିତ୍ର ବର୍ଣନା ବେଶ୍ ସ୍ଵାଭାବିକ ଓ ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ହୋଇଛି । ନବଯୌବନପ୍ରାପ୍ତା ନାରୀର ମାନସିକ ଖେଦ ଓ ମିଳନଆଶାୟୀ ଅନୁଚିନ୍ତାକୁ ଅତି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଏହି ବର୍ଣ୍ଣନା ଯେତିକି ସହଜ କବି ସରଳ, ସେତିକି ପାଠକୀୟ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଲାଭ କରିଥାଏ। ସବୁ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସଦ୍ୟ ଯୌବନରେ ସନ୍ତୁଳିତ ସ୍ଵପ୍ନପ୍ରବଣ ଭାବକୁ ଏଥିରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।

କବିତାର ଚତୁର୍ଥ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପ୍ରକୃତିର ଯୁଗ୍ମଜୀବନ ବର୍ଣ୍ଣନାରେ, ନାୟିକାର ମନର କଥାକୁ ଅତି ମନୋଜ୍ଞ ଭାବରେ ଦର୍ଶାଇ ଦେଇଛନ୍ତି । ଆକାଶ ସହିତ ପୃଥ‌ିବୀର ପ୍ରେମ ସମ୍ପର୍କ, ତଟିନୀର ବାରିସ୍ ସହିତ ମିଶିଯିବାର ଆବେଗ, ସୁକୁମାରୀ ଲଟାର ବିଟପୀ ଅଙ୍ଗରେ ସପ୍ରେମ ଆଲିଙ୍ଗନର ଭାବ, ସୂର୍ଯ୍ୟ ସହିତ ପଦ୍ମର, ଚନ୍ଦ୍ର ସହିତ କୁମୁଦର, ଚପଳା ସହିତ ମେଘର ସମ୍ପର୍କକୁ କବି ଅତି ସୁନ୍ଦରଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଯେପରି –

“ଭାନୁ କରେ ନବ ନଳିନୀ ଫୁଟି ଲଭଇ ମୁଦ
ବିଧୁବିଭା ପାଇ ହସଇ ନିମୀଳିତ କୁମୁଦ ।
ଢଳ ଢଳ ପ୍ରେମ ଚପଳା ଖେଳେ ନବୀନ ଘନେ,
ଯୁଗ୍ମ ଯୁଗ୍ମ ବହି ଖଞ୍ଜିଛି ସର୍ବେ ଖିଳ ଭୁବନେ ।”

କବି ପରିଚିତି :

ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଆଦି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କବିବର ରାଧାନାଥ ରାୟ ଯେତେବେଳେ ମରାଳମାଳିନୀ ନୀଳାମ୍ବୁ ଚିଲିକାର ‘ଶୋକପାସୋରା’ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କରିବାରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିଥିଲେ – ତାହାଙ୍କର ଶିଷ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମବାଦୀ ମଧୁସୂଦନ ଯେତେବେଳେ ଉପନିଷଦର ଆନନ୍ଦବାଦ ଓ ବ୍ରହ୍ମବାଦକୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାବରାଜ୍ୟରେ ଆରୋପିତ କରିଥିଲେ ଏବଂ ସର୍ବୋପରି ଯେତେବେଳେ ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର ଆର୍ଯ୍ୟଋଷି ପ୍ରତିପାଦିତ ଭାରତୀୟ ପୁରାଣ ଜୀବନର ଆଦର୍ଶକୁ ମୁଖ୍ୟ ଅବଲମ୍ବନ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରି ଅତୀତର ସେହି ମୁନିଋଷି ବାଞ୍ଛିତ ରାମରାଜ୍ୟରେ ନିଜର ପ୍ରତିଭାଦୀପ୍ତ ଲେଖନୀର ସଞ୍ଚରଣ କରାଉଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ପଲ୍ଲୀକବି ନନ୍ଦକିଶୋରଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ଏ ଦେଶର ସାରସ୍ଵତ ରାଜ୍ୟରେ ଏକ ନୂତନ ଜାହ୍ନବୀ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ କରିବା ନିମିତ୍ତ ମାର୍ଗ ଉନ୍ମୁକ୍ତ କରିଥିଲା । ଦୀର୍ଘଦିନଧରି ଅବହେଳିତ ରହିଥ‌ିବା ଉତ୍କଳୀୟ ପଲ୍ଲୀର ସ୍ଵଭାବ ସୁନ୍ଦର, ଶାନ୍ତସ୍ନିଗ୍ଧ ରୂପକୁ ସାହିତ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ରୂପାୟିତ କରିବାଦିଗରେ କବି ନନ୍ଦକିଶୋରଙ୍କ ପ୍ରତିଭା ଅନନ୍ୟସାଧାରଣ । ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ପଲ୍ଲୀପ୍ରକୃତି ତଥା ସରଳ ପଲ୍ଲୀଲୋକଙ୍କ ଜୀବନକୁ ନେଇ ସରଳ, ସୁନ୍ଦର ଓ ସାବଲୀଳ ଭାଷାରେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ କବିତାମାନ ରଚନା କରିବା ଦିଗରେ ନନ୍ଦକିଶୋର ହେଉଛନ୍ତି ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରଥମ କବି । ତାଙ୍କର କାବ୍ୟକବିତାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଉତ୍କଳୀୟ ପଲ୍ଲୀଜୀବନର ଚିତ୍ର, ତତ୍କାଳୀନ ଅନ୍ୟତମ ସାହିତ୍ୟସାଧକ ଫକୀରମୋହନଙ୍କୁ ଏପରି ଭାବରେ ମୁଗ୍ଧ କରିଥିଲା, ଯାହାଫଳରେ ସେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି –

“ପଡ଼ିଗଲା ପଲ୍ଲୀ ପ୍ରସଙ୍ଗ ବାରତା,
କେହି କବି କହିନାହିଁ ଏ ପ୍ରକାର କଥା ।” (ଉତ୍କଳ ଭ୍ରମଣ)

ଏହି ପ୍ରଭାବଶାଳୀ କବି ନନ୍ଦକିଶୋରଙ୍କର ଆବିର୍ଭାବ ଘଟିଥିଲା ୧୮୭୫ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୧୨ ତାରିଖରେ, କଟକ ଜିଲ୍ଲାର କୁସୁପୁର ଗ୍ରାମରେ । ପ୍ରାକୃତିକ ଶୋଭାରେ ଉକ୍ତ ଗ୍ରାମଟି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଚିତ୍ତାକର୍ଷକ ଥିଲା । ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରିବା ସମୟରେ ହିଁ ତାହାଙ୍କ କବିପ୍ରତିଭାର ବିକାଶ ଘଟିଥିଲା । କବି କଲେଜରେ ପାଠ ପଢ଼ିବା ସମୟରେ ‘ତାଳଚେର ପଦକ ପୁରସ୍କାର’ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପଲ୍ଲୀଜୀବନ ବିଷୟକ ଏକ ପ୍ରବନ୍ଧ ରଚନା କରି ପୁରସ୍କୃତ ହୋଇଥିଲେ । ଉକ୍ତ ପ୍ରବନ୍ଧଟି ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଲିଖ୍ ହୋଇଥିଲା । ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଏହା ‘ପଲ୍ଲୀଚିତ୍ର’ ନାମରେ ଓଡ଼ିଆରେ କବିତା ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା । କବି ୧୯୦୧ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ବି.ଏ. ପାସ୍ କରି କଟକର ଭିକ୍ଟୋରିଆ ହାଇସ୍କୁଲରେ ଶିକ୍ଷକତା କରିଥିଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ କଲିକତାରୁ ବି.ଟି. ପାସ୍ କରି ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗରେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଥିଲେ । ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗରେ ପରିଦର୍ଶକ ଭାବେ ସୁଚାରୁରୂପେ ନିଜର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥିଲେ ।

ଭାବରେ ଚିତ୍ରିତ ହୋଇଛି । ନନ୍ଦକିଶୋର ଏହି ଧାରାର କବି, ଯିଏ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଏଇ ଦେଶର ପଲ୍ଲୀଜନତାର ଅବହେଳିତ କରିଥିଲେ ଓ ପରେ ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗରେ ପରିଦର୍ଶକ ରୂପେ ଜୀବନ ଅତିବାହିତ କରିଥିଲେ । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସାହିତ୍ୟର ନିବିଡ଼ ସମ୍ପର୍କରେ ଆସିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ନନ୍ଦକିଶୋର ଏ ଦେଶର ସାହିତ୍ୟରେ ପ୍ରାଚ୍ୟ-ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସମନ୍ବୟର ଗୋଟିଏ ନୂତନ ଦିଗ ଉଦ୍‌ଘାଟନ କରିଥିଲେ । ଏହି ନୂତନ ଦିଗ ଏ ଦେଶର ସାଧାରଣ ଅବହେଳିତ ପଲ୍ଲୀବାସୀର ଜୀବନଧାରା ଓ ଜୀବନାଦର୍ଶ ପ୍ରତି ଏକ ବିମୁଗ୍ଧ କଳାତ୍ମକ ଦୃଷ୍ଟିନିକ୍ଷେପ କଲା । ତେଣୁ ନନ୍ଦକିଶୋରଙ୍କ ରଚନାରେ ପଲ୍ଲୀର ଜୀବନଚିତ୍ର ଅକପଟ ଜୀବନ ସମ୍ପର୍କରେ ଓ ପଲ୍ଲୀବଧୂର ଆବେଗ ଅନୁଭୂତି ବିଷୟରେ, ପଲ୍ଲୀର କୃଷକ, ପଲ୍ଲୀର ପ୍ରଭାତ ପ୍ରଦୋଷ ଓ ପଲ୍ଲୀର ଧୂଳି, ମାଟି, ପାଣି, ପବନ ସମ୍ପର୍କରେ ଗଭୀର ପରିଚୟ ଲାଭକରି ସେସବୁକୁ ସରଳ, ତରଳ, ଛନ୍ଦୋମୟ କବିତାରେ ପରିପ୍ରକାଶ କଲେ । ‘ପଲ୍ଲୀଚିତ୍ର’ (୧୮୯୮), ‘ନିର୍ଝରିଣୀ’ (୧୯୦୧) ଏହି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣର ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ଓ ଏହି ତାଙ୍କର ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ମାନସିକତା ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହୋଇଅଛି । ତେଣୁ ଆପଣା ଦୃଷ୍ଟିକୋଣର ପରିପୂରକ ଭାବରେ କବି ପଲ୍ଲୀ ପ୍ରବଚନ ଓ ପଲ୍ଲୀ ସଙ୍ଗୀତର ରାଗରାଗିଣୀରୁ ନିଜ କବିତାର ବିଷୟବସ୍ତୁ ଏବଂ କଳାସୌଷ୍ଠବ ଆହରଣ କରି ଆପଣାର ରଚନାକୁ ଏକ ସରଳ ମଧୁମୟ ସ୍ଵର୍ଗୀୟ ସୁଷମାର ଭୂଷିତ କରିଅଛନ୍ତି । କବିଙ୍କର ପଲ୍ଲୀ କବିତା ପରି ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।

ଗଦ୍ୟରଚନା । ‘ଲକ୍ଷ୍ମୀ’ ନାମରେ ଏକ ସତ୍ୟ ଘଟଣାମୂଳକ ଗଳ୍ପ ମଧ୍ୟ ସେ ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ରାଧାନାଥ, ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କ କାବ୍ୟାବଳୀ ନିକଟରେ ନନ୍ଦକିଶୋରଙ୍କ ‘ଶର୍ମିଷ୍ଠା’ କାବ୍ୟର ବିଶେଷ କୌଣସି ନୂତନ କଳାପରିପାଟୀ ନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହି କାବ୍ୟଟି ନରନାରୀର ପ୍ରେମପ୍ରଣୟ ରାଜ୍ୟରେ ବିରଳ ସ୍ଵାର୍ଥତ୍ୟାଗର ନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଉତ୍‌ଥାପନ କରି ଯେପରିକ ରାଧାନାଥଙ୍କ କାବ୍ୟଜଗତ ସମ୍ପର୍କରେ ନୀରବ ପ୍ରତିବାଦ ଜ୍ଞାପନ କରିଅଛି ।

ସେହି ପଲ୍ଲୀକବିଙ୍କର ତିରୋଧାନ ହୁଏ ୧୯୨୮ ମସିହା ଜୁଲାଇ ପହିଲାରେ । ଆଜକୁ ଦୀର୍ଘ ଅର୍ଦ୍ଧଶତାବ୍ଦୀରୁ ଅଧ‌ିକ ସମୟ ବିତିଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର କୃତିରାଜି ତାଙ୍କୁ ଜନମାନସରେ ଅମର କରି ରଖୁଛି ଓ ରଖୁଥ‌ିବ ମଧ୍ୟ । ନାରୀକବି କୁନ୍ତଳାକୁମାରୀ ସାବତ୍ କବିଙ୍କ କବିତ୍ଵ ତଥା କୃତିରାଜିର ପ୍ରଶଂସା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ତୁମରି ଗୌରବ ଗୀତ ମଧୁର ମୂଚ୍ଛନା
ପଲ୍ଲୀପ୍ରାଣେ ଦେଇଅଛି ନବ ଉନ୍ମାଦନା ।”

କବିତାର ପୃଷ୍ଠଭୂମି :

ସାହିତ୍ୟ ସାଧକ ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ୧୯୨୫ରେ ‘କନକଲତା’ ଉପନ୍ୟାସ ରଚନା କରିଥିଲେ । ଉପନ୍ୟାସଟିରେ ସମାଜ ସଂସ୍କାର ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥିଲେ ବି, ସେଥ‌ିରେ ଥିବା ନାୟକ ନାୟିକାଙ୍କ ମାନସିକତା ହିଁ ଆଲୋଚ୍ୟ ସହିତ ପାଇକରାୟ ବଂଶର ଶିକ୍ଷିତ ଯୁବକ ଧନଞ୍ଜୟଙ୍କର ସାକ୍ଷାତ ହୋଇଛି, ଆଖଣ୍ଡଳମଣିଙ୍କ ବେଢ଼ାରେ । ଉଭୟ ପରିବାର ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ ହେଲାପରେ, ଧନଞ୍ଜୟ ଓ କନକଲତାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିବାହ ହେବାର ସ୍ଥିର ହୋଇଛି । ପ୍ରଥମ ଦେଖାରେ କନକଲତା ଧନଞ୍ଜୟଙ୍କ ପ୍ରତି ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ହୋଇଛି ସମର୍ପିତ । ସେ ଅପେକ୍ଷା କରିରହିଛି ବିବାହର ଶୁଭଦିନକୁ । ସେହି ଈପ୍‌ସିତ ଦିନ ତା’ମନରେ ଆଣିଦେଇଛି ମିଳନର ଆକାଂକ୍ଷାକୁ । କନକଲତାର ଯୌବନ ଉଚ୍ଛସିତ ମନୋଭାବହିଁ ଏହି କବିତାରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ଯୌବନ ଆସିଲା ପରେ ନାରୀର ତନୁ, ମନ ଓ ପ୍ରାଣରେ ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସେ ଓ ଅନ୍ତରରେ ଯେଉଁ ଜୁଆର ଉଠେ, ତାହାକୁ କବିତାରେ ଅତି ଯଥାର୍ଥ ଭାବେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

କବିତାର ସାରକଥା :

କୋରକିତ କଦମ୍ବ । ତା’ହୃଦ ଆକାଶରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି କାମନାର ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁ । ତେଣୁ ସେ ମନେ ମନେ, ଗୁଣୁଗୁଣୁ ହୋଇ ମନଫୁଲାଣିଆ ଗୀତ ଗାଇଛି । କବି ନନ୍ଦକିଶୋର ଥିଲେ ପଲ୍ଲୀକବି । ପଲ୍ଲୀର ଗୀତ ଗାଇବାର ଧାରାକୁ ଏଥରେ ଯୌବନାବସ୍ଥା ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି । ଚମ୍ପାଫୁଲରେ ଭରିରହିଥାଏ ଅମାପ ସୁରଭି; ମାତ୍ର ତାହା କ୍ଷଣସ୍ଥାୟୀ । ସେହିପରି ଯୌବନ ମଧ୍ୟ ନାନା ମାଦକତାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲେ ବି, ସମୟ ବିଶେଷରେ ସେଥୁରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସେ । ସେହି ଅବସ୍ଥାରେ ସେ ମିଳନଆଶାୟୀ ମନୋଭାବ ପ୍ରତିପୋଷଣ କରିଥାଏ ।

ଚମ୍ପାବତୀର ରାଜକୁମାରୀ ଯୌବନପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ନିଜ ନଗର ପରିବେଶରେ ଗୁଣୁଗୁଣୁ ହୋଇ ଗୀତଗାଇଛି । ସଖୀମାନଙ୍କ ମେଳରେ ଖେଳି ଖେଳି ଅତି ଆନନ୍ଦରେ ସମୟ ବିତାଇ ଦେଇଛି । ଜନକ ଜନନୀଙ୍କ ସ୍ନେହର ଆତିଶଯ୍ୟରେ ଦିନ ପରେ ଦିନ ଗଢ଼ିଯାଇଛି । ସମୟକ୍ରମେ ସେ ହୋଇଛି ନବତରୁଣୀ । ତାରୁଣ୍ୟର ଅନୁଚିନ୍ତାରେ ସେ ହୋଇଛି ବିଭୋର । ମନରେ, ଦେହରେ ତା’ର ଆସିଛି ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ । ଯୌବନର କାଉଁରୀଛୁଆଁ ସତେଯେମିତି ତା’ଦେହରେ ବୋଳି ବିଷାଦ ଭାବ । ଯେଉଁ ଭାବକୁ ସେ କାହାରି ଆଗରେ ପ୍ରକାଶ କରିପାରିବ ନାହିଁ କିମ୍ବା ସ୍ଥିର ଭାବରେ ସହିପାରିବ ନାହିଁ । ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ତା’ମନରେ ବସାବାନ୍ଧି ଆସିଥ୍‌ ଚାପଲ୍ୟଭାବ କେଉଁଆଡ଼େ ଉଭେଇଗଲା ପରି ମନେକରିଛି । ସେ ଯେପରି ପହଞ୍ଚିଯାଇଛି ଏକ ଅଜଣା, ଅପରିଚିତ ରାଜ୍ୟରେ ।

ସାଙ୍ଗସାଥୀଙ୍କ ସହିତ ହସିବା, ବସିବା, ଖେଳିବା ତାହାକୁ ଆଉ ସୁଖକର ମନେ ହୋଇନାହିଁ । ବରଂ ତା’ର ହୃଦୟ କନ୍ଦରରେ ଅଜଣା ଦୁଃଖ ବସାବାନ୍ଧି ରହିଗଲା ପରି ମନେ ହୋଇଛି । କେଉଁଠି କିପରି କିଛି ଛାଡ଼ିଆସିଲା ପରି ମନରେ ଉଚ୍ଚାଟିତ ଭାବ ଦେଖାଦେଇଛି । ପୁନଶ୍ଚ ମନେହୋଇଛି, ସେ ଯେପରି ତା’ ପରିଚିତ ଇଲାକାରୁ ବାହାରିଯାଇ ଏକ ଅଜଣା ଅପରିଚିତ ସ୍ଥାନରେ ପହଞ୍ଚିଯାଇଛି । କିଛି ଆଉ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଲାଗିନାହିଁ, ସବୁଯେପରି ଶୂନ୍ୟ ଶୂନ୍ୟ ମନେହୋଇଛି । ବିଶେଷକରି ସେ ମନେକରିଛି, ସେ ଆଉ ତା’ର ହୋଇ ରହିନାହିଁ । ସେ ଯେପରି ଆଉ କାହାର ହୋଇଯାଇଛି । ଏହିଭଳି ଉଚ୍ଚାଟିତ ଭାବରେ ସଦ୍ୟ ଯୌବନ ଦ୍ଵାରରେ ପାଦ ଥାପିଥ୍ୟା କିଶୋରୀଟି ମାନସିକ ସନ୍ତୁଳନରେ ରହିଛି ।

ଯୌବନ ପ୍ରଭାବରେ ରାଜକୁମାରୀ ନିଜ ମନକୁ ଆଉ ସଂଯତ କରି ରଖ୍ ପାରିନାହିଁ । ଏଭଳି ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ସେ ଲଜ୍ଯା ଅନୁଭବ କରିଛି । ଯେଉଁ ଚିନ୍ତାଧାରା ସେ ପ୍ରକାଶ କରିଛି, ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ଅନୁତାପ କରିଆସିଛି । ସେ ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ପିତାମାତାଙ୍କ ସ୍ନେହରେ ଲାଳିତ ପାଳିତ ହୋଇଥ‌ିବା ମନାକୁ ସେଭଳି ଧରି ରଖୁବାକୁ ଆଉ ସେ ଚାହିଁନାହିଁ । ତା’ପାଇଁ ସୃଷ୍ଟିହୋଇଛି ଭାବାନ୍ତର । ନିଜ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସେ କିଛି ବୁଝିପାରି ନାହିଁ । ସେ ପୁଣି ମନେ ମନେ ଭାବିଛି, ତା’ର ଏଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଯଦି ପିତାମାତାଙ୍କ ନିକଟରେ ପ୍ରକାଶ ପାଏ, ତା’ହେଲେ ସେମାନେ ତାହାକୁ ଆଉ ପୂର୍ବପରି ସ୍ନେହ କରିବେ ନାହିଁ, ବରଂ ଅନାଦର ଭାବ ପ୍ରକାଶ କରିବେ । ସେହିପରି ପ୍ରିୟ ସଖୀ, ଯେଉଁମାନଙ୍କ ସହିତ ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ସମୟ ବିତାଇ ଆସିଛି, କ’ଣ ବୋଲି କ’ଣ କହିଦେବେ । ସେମାନଙ୍କୁ ମୋ ମନକଥା କହି ହେଉନାହିଁ କିମ୍ବା ନକହି ଏ ବ୍ୟଥା ସହି ହେଉନାହିଁ ବୋଲି ସେ ବିଚାର କରିଛି ।

ଯୌବନ ଭାବବିଭୋର କିଶୋରୀଟି ନିଜ ରୂପକୁ ନିଜେ ନିରେଖ୍ ନିରେଖ୍ ଦେଖୁଛି । ସେହି ଦେଖ‌ିବାରେ ତା’ମନକୁ ଲଜ୍ୟା ଆସିଛି । ଉତ୍ତୁଙ୍ଗ ଉରସେ କାହାର କେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ରହିଛି ବୋଲି ଚିନ୍ତାକରିଛି । ନବଯୌବନ ସମୟରେ ସେ ଆଉ ଏକାକୀ ରହିବାକୁ ଚାହିଁନାହିଁ । ବରଂ ନିଜର ଯୌବନଧନକୁ ପ୍ରିୟତମ ବା ଜୀବନବଲ୍ଲଭଙ୍କ ନିକଟରେ ସମର୍ପଣ କରିଦେବ ବୋଲି ଆଶାୟୀ ହୋଇଛି ।

କବିତାର ତୃତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସ୍ଵପ୍ନରେ ଦେଖୁ ରାଜକୁମାରଙ୍କୁ । ମାତ୍ର ରାଜକୁମାରଙ୍କ ପରିଚୟ ଠିକ୍ ରୂପେ ପାଇ ନଥିବାରୁ, ତା’ର ମନ ଉଦ୍‌ବିଗ୍ନ ହୋଇଛି । ସେ ଛନ ଛନ ମନନେଇ ଚିନ୍ତାକରିଛି, ସେ ଯେଉଁ ରାଜକୁମାରଙ୍କୁ ଦେଖୁଛି, ସେ କେଉଁ ଦେଶର ରାଜକୁମାର, ସେ କେଉଁ ବଂଶର ଏବଂ ସେ କାହାର ନନ୍ଦନ, ଯାହାକୁ ଦେଖୁ ସେ ଭାବବିଭୋର ହୋଇଉଠିଛି ।

ସେହି ବିଦେଶୀ ରାଜକୁମାର ସ୍ଵପ୍ନରେ, ରାଜକୁମାରୀ ନିକଟରେ ମଧୁଭରା ବାଣୀ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ କରିରଖୁଛି । ସେ ଲଜ୍ୟା ହେତୁ ନିଜର ଯୌବନଧନକୁ ରାଜକୁମାରଙ୍କ ପାଦତଳେ ସମର୍ପଣ କରି ପାରିନାହିଁ । ସ୍ଵପ୍ନକୁମାର ସ୍ଵପ୍ନରେ ଆସି ସ୍ଵପ୍ନରେ ଚାଲିଯାଇଛନ୍ତି । ସେ ଚାଲିଗଲା ପରେ ରାଜକୁମାରୀ ତାଙ୍କୁ ଝୁରି ହୋଇଛି । ସେ ଚିନ୍ତାକରିଛି, ‘ସ୍ଵପ୍ନକୁମାର ଥିଲେ ମୋ ମନଚୋର । ମୋ ମନକୁ ଚୋରାଇ ନେଇ ନିମିଷକେ କୁଆଡ଼େ ଚାଲିଯାଇଛନ୍ତି ଫଳସ୍ଵରୂପ ମୋ ମନ ଆକୁଳିତ ହୋଇଛି । ତାଙ୍କ ବିନା ମୋର ଏପରି ଅବସ୍ଥା ହୋଇଛି । ଏହି ସ୍ଵପ୍ନ ଯେପରି ଦୂରପ୍ରବାସ ଭଳି ପ୍ରତୀୟମାନ ହୋଇଛି । ଦରକାର ହେଲେ ମୁଁ ତାଙ୍କ ସହିତ ଘୋର ବନରେ ମଧ୍ୟ କାଳାତିପାତ କରିପାରିବି । ପାରିଧା ମୋର ଦୁଇ ଭାଇ ଫେରିଆସିଛନ୍ତି । ସେ ହୁଏତ ମୋ ପରାଣକାନ୍ତକୁ ଦେଖୁଥ‌ିବେ ବୋଲି ମନେହେଉଛି । ତାଙ୍କର ଘର, ପରିଚୟ କୌଣସି ବୃତ୍ତାନ୍ତ ଜାଣିନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ଦେଖିବାପାଇଁ ମୋ ଅନ୍ତରରେ ଆଗ୍ରହ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । ସେ ପ୍ରିୟତମଙ୍କୁ କେବେ ମୋର ନବଯୌବନ ଅର୍ପଣ କରିବି ସେହି କଥା ମୁଁ କେବଳ ଭାବିଚାଲିଛି ।’’

କବିତାର ତୃତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ବିରହିଣୀ ରାଜକୁମାରୀର ମନକଥାକୁ କବି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ରାଜକୁମାରୀ ସ୍ୱପ୍ନରେ ରାଜକୁମାରଙ୍କୁ ଦେଖୁଛି । ରାଜକୁମାର ଆସି, ତାହାର ମୁକୁଳା ଛାତି ଓ କେଶକୁ ଦେଖୁଥ‌ିବେ ମନେ ହେଉଛି । ମୁଁ ସ୍ୱପ୍ନରେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ରାଜକୁମାର କେଉଁ ଦେଶର । ମୁଁ କବାଟ ବନ୍ଦ କରିଥିଲି ଓ ମୋର ରତ୍ନ ପ୍ରଦୀପ ଜଳୁଥିଲା, ସେ କିପରି, କେଉଁ ବାଟେ ଗୃହ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ । ମୁଁ ନିଦ୍ରାରେ ଥ‌ିବାରୁ ମୋହର ଅଙ୍ଗରୁ ବାସ ଖସି ଯାଇଥିଲା, ଯାହାକୁ କି ଉଠିଲା ପରେ ମୁଁ ଦେଖିଲି । ଦୀପାଲୋକରେ ସେ ନିଶ୍ଚୟ ମୋର ଖୋଲା ଛାତି ଓ କେଶକୁ ଦେଖୁଥ‌ିବେ । ମୋତେ ସେ ତାଙ୍କର ଆଦରର ସଂକେତ ଚମ୍ପାଫୁଲ ପ୍ରଦାନ କରି ସେ କେଉଁଆଡ଼େ ଚାଲିଗଲେ ? ସ୍ଵପ୍ନପରେ ନାୟିକାର ଖେଦକୁ କବି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

ଯୌବନ ପ୍ରଣୋଦିତ ମାନସିକତା ନେଇ ରାଜକୁମାରୀ ହୃଦୟରେ ଦେଖାଦେଇଛି, ଈପ୍‌ସିତ ପୁରୁଷ ସହିତ ମିଳନର ଉତ୍କଣ୍ଠା । ତେଣୁ ସେ ଦେଖୁଛି ସବୁଆଡ଼େ ମିଳନର ଭାବଫଲ୍‌ଗୁରେ ସମସ୍ତେ ଆମୋଦିତ । ସମସ୍ତେ ମିଳନ ପାଇଁ ଆଶାୟୀ ହୋଇ ରହିଛନ୍ତି ଏବଂ ସେହି ମିଳନର ସାହାନାଇରେ ସମସ୍ତେ ଯେପରି ପ୍ରାଣବିମୁଗ୍ଧ ହୋଇଛନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ସେ ଅନୁଭବ କରିଛି ଦୁଇଟି ଜୀବନର ମିଳନରେ ହିଁ ଜୀବନର ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ପରିପ୍ରକାଶ ହୋଇଥାଏ । ସେଥ‌ିରେ ହିଁ ରହିଥାଏ ଅମୃତତ୍ଵର ସନ୍ଧାନ । କବିତାର ଚତୁର୍ଥ ଓ ଅନ୍ତିମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କବି ଏହି ମିଳନର ମଧୁସ୍ଵରକୁ ନିନାଦିତ କରାଇଛନ୍ତି ।

ରାଜକୁମାରୀ ଦେଖୁଛି ଶ୍ୟାମଳ ସୁନ୍ଦର ଧରଣୀରାଣୀ ଚାହିଁ ରହିଛି, ନୀଳ ଆକାଶର ଅମୃତମୟ ଧାରାକୁ । ଆକାଶ ହିଁ ଧରଣୀ ଜୀବନରେ ସରସତା ଭରିଦେବ । ସେଥୁରୁ ନିଗିଡ଼ି ଆସୁଥ‌ିବା ଶୀତ ପ୍ରେମବାରିରେ, ଅପେକ୍ଷାମାଣ ଧରଣୀ ହେବ ଫୁଲଫଳପ୍ରସୂ । ତା’ ଜୀବନର ସାର୍ଥକତା କେବଳ ଆକାଶକୁ ନେଇ । ପୁନଶ୍ଚ କଳକଳ ଛଳଛଳ ଭାବନେଇ,

ଚାଲେ । କୁଳ ଉଚ୍ଛୁଳାଇ ଚାଲିଥିବା ଜଳଧାରାର ଆଶା ରହିଥାଏ କେବଳ ସାଗର ସହିତ ମିଶିଯିବା ପାଇଁ । ସାଗର ସହିତ ହଜିଗଲେ, ନିଜର ସତ୍ତାକୁ ସେଥ‌ିରେ ନିଃଶେଷ କରିଦେଲେ ହିଁ ତା’ ଜୀବନର ସାର୍ଥକତା ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇପାରିବ । ସେହିପରି ସୁକୁମାରୀ ଲତାଟି ବୃକ୍ଷଦେହରେ ଛନ୍ଦିହୋଇ, ସେଥ‌ିରେ ନିଜର ଆଶ୍ରୟ ଖୋଜିବସେ । ବୃକ୍ଷକୁ ଆଲିଙ୍ଗନ କରି ରହିଲାପରେ, ତା’ମନରେ ପଡ଼ିଯିବାର ସକଳ ଭୟ ଦୂରେଇ ଯାଇଥାଏ । ଦୂର ଆକାଶରେ ରହିଥାଏ ସୂର୍ଯ୍ୟ । ମର୍ତ୍ତ୍ୟ

ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ କଇଁ- ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଶୀତଳ ସ୍ପର୍ଶ ପାଇବାପାଇଁ ନିଜକୁ ନିମୀଳିତ କରି, ହସି ହସି ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ସମ୍ଭାଷଣ ଜଣାଏ । ଚପଳା ବା ବିଜୁଳି ତାହାର ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ କାର୍ତ୍ତିକୁ କେବଳ ଦେଖାଇବାକୁ ପାଏ, କଳାମେଘ ଦେହରେ । ସେହି ମେଘ ଦେହରେ ହିଁ ଚପଳା ନିଜର ଢଳଢଳ ପ୍ରେମ ଭାବକୁ ପ୍ରକାଶିତ କରେ ଓ ପ୍ରମାଣିତ କରେ । ସୃଷ୍ଟିର ଏହିଭଳି ମିଳନର ଦିଗକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ରାଜକୁମାରୀ ଭାବିଛି, ସବୁଆଡ଼େ ମିଳନର ମଧୁର ମୂହଁନା ନିନାଦିତ ହେଉଥୁଲାବେଳେ, ସେ

ସମସ୍ତେ ଯେପରି ମିଳନର ମନ୍ତ୍ରମଧୁର ଧ୍ଵନିରେ, ଜୀବନକୁ ମଧୁମୟ କରିଛନ୍ତି, ସେ କେବଳ ଯୌବନର ଉଚ୍ଛୁଳା ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ବିରହତାପିତ ହେଉଛି । ଏ ବିଶ୍ଵବାଜେଣୀ ବୀଣାରେ, ସେ ହିଁ କେବଳ ବିରହର କରୁଣ ରାଗିଣୀ ତୋଳୁଛି । କବି ଏଭଳି ଭାବକୁ ପ୍ରକାଶକରି ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ଏକାକିନୀ ମୁହିଁ କି ଦୋଷେ କାଟେ ନବଯୌବନ
ଉଚ୍ଛସିତ ଏ ମୋ ପ୍ରଣୟ ରଖ୍ ନପାରେ ମନ ।
ଏ ବିଶ୍ଵ ବାଜେଣି ବୀଶାରେ ମୋ ବିରହ ଗାୟନ
ଏକ ତାନେ ଯେହ୍ନେ ଉଠଇ ଶୁଣି ହୁଏ ଉନ୍ମନ ।
ସ୍ଵପ୍ନର ବିହଙ୍ଗ ସୁତାନ କୁସୁମିତ ବଲ୍ଲରୀ
ସହାସେ ସୂଚାନ୍ତି ‘ବିଫଳ ଏ ଯୌବନ ମୋହର’।’’

ମିଳନର ଆଶାୟୀ, ବିରହିଣୀ ରାଜକୁମାରୀ ତା’ର ଈପ୍‌ସିତ ପୁରୁଷକୁ ଖୋଜି ବସିଛି । ସେ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଛି ତା’ର ମନର ମଣିଷ ସହିତ ମିଳିତ ହେବପାଇଁ । ତେଣୁ ସେ ବିଚାର କରିଛି, ‘ସେ ଆସିବାମାତ୍ରେ ତାଙ୍କ ପାଦତଳେ ମୋର ଏହି ଦଗ୍ଧ ହୃଦୟାବେଗକୁ ସମର୍ପଣ କରିଦେବି । ନିଜକୁ ସମର୍ପଣ କରିଦେଇ ସାରିବା ପରେ ତାଙ୍କୁ ମୁଁ ନିଜର କରିନେବି, ଫଳରେ ମୋର ଜୀବନ ଯୌବନ ସାର୍ଥକ ହୋଇଯିବ ।’

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଓ ସୂଚନା :

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 5 ସମାନତା Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 5 ସମାନତା

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମାନତା ପରସ୍କରର ___________ ଅଟନୁି ।
(କ) ଅନୁପୂରକ
(ଖ) ପରିପୂରକ
(ଗ) ବିରୋଧୀ
(ଘ) ନିକଟତର
Answer:
(ଖ) ପରିପୂରକ

୨ । ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ନିବାରଣ _______ ସମାନତାର ଏକ ଉଦାହରଣ ।
(କ) ସାମାଜିକ
(ଖ) ଅର୍ଥନୈତିକ
(ଗ) ରାଜନୈତିକ
(ଘ) ଧାମିିକ
Answer:
(କ) ସାମାଜିକ

(B) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକୁ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

୧ । କେଉଁ ଦେଶର ରାଷ୍ଟ୍ରବିପ୍ଳବ ପ୍ରଚଳିତ ଅସମତା ବିରୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରଥମ ଆନ୍ଦୋଳନ ଥିଲା ?
Answer:
ଫରାସୀ ରାଷ୍ଟ୍ରବିପ୍ଳବ (୧୭୮୯) ପ୍ରଚଳିତ ଅସମତା ବିରୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରଥମ ଆନ୍ଦୋଳନ ଥିଲା

୨ । ଆମେରିକା ସ୍ଵାଧୀନତା ଘୋଷଣାନାମରେ କ’ଣ କୁହାଯାଇଥିଲା
Answer:
ଆମେରିକା ସ୍ଵାଧୀନତା ଘୋଷଣାନାମା (୧୭୭୬) ରେ “ସବୁ ମଣିଷକୁ ସମାନଭାବେ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଛି ବୋଲି କୁହାଯାଇଥିଲା ।

୩ । ଜାତିସଂଘର “ ସାର୍ବଜନୀନ ମାନବାଧ୍ୟକାର ଘୋଷଣାନାମା”ରେ ସମାନତା ସଂପର୍କରେ କ’ଣ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ଜାତିସଂଘର “ ସାର୍ବଜନୀନ ମାନବାଧ୍ୟକାର ଘୋଷଣାନାମା”ରେ ସମାନତା ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ- “ ସବୁ ମଣିଷ ଅଜନ୍ମ ମୁକ୍ତ ଏବଂ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ଅଧିକାର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସମାନ ।”

୪ । ପ୍ରାକୃତିକ ସମାନତା କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରାକୃତିକ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ହେଲା ପ୍ରକୃତି ସବୁ ମଣିଷକୁ ସମାନଭାବରେ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି । ଶାରୀରିକ ଅସମତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସେମାନଙ୍କୁ ଉଚ୍ଚନୀଚ ଭାବେ ବିଚାର କରାଯିବା ଅନୁଚିତ ।

୫ । ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ମୌଳିକ ସୁବିଧା ପାଇବା ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଶୋଷଣ ନ ରହିବାକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା କୁହାଯାଏ ।

(C) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ

୧ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଆଇନ ଓ ସୌଜନ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସମସ୍ତ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ସାର୍ବଭୌମ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମାନ ହେବାକୁ କେଉଁ ସମାନତା କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମାନତା

୨ । ନାଗରିକ ସମାନତାର ଅନ୍ୟନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ଆଇନଗତ ସମାନତା

୩ । ସମସ୍ତଙ୍କୁ ମତଦାନ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କେଉଁ ପ୍ରକାର ସମାନତା ?
Answer:
ରାଜନୈତିକ ସମାନତା

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ରାଜନୈତିକ ସମାନତା ବିନା ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା ମୂଲ୍ୟହୀନ ।
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା ବିନା ରାଜନୈତିକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ମୂଲ୍ୟହୀନ ।

୨ । ପ୍ରକୃତି ସମାନତାର ଅର୍ଥ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧା ଓ ସୁଯୋଗର ପ୍ରଚଳନ ।
Answer:
ପ୍ରକୃତ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧା ଓ ସୁଯୋଗର ଅନୁପସ୍ଥିତି ।

୩ । ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପରର ବିରୋଧୀ ଅଟନ୍ତି ।
Answer:
ସମାନତା ଓ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ଅଟନ୍ତି ।

୪ । ସମାନତାର ଅର୍ଥ ସର୍ବସମ୍ମତ ବା ଗାଣିତିକ ସମାନତା ଅଟେ ।
Answer:
ସମାନତାର ଅର୍ଥ ସର୍ବସମ୍ମତ ବା ଗାଣିତିକ ସମାନତା ନୁହେଁ

(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ନିବାରଣ __________ ସମାନତାର ଏକ ଉଦାହରଣ ।
Answer:
ସାମାଜିକ

୨ । ସମାନତା _______ ପ୍ରକାର ସୁବିଧାର ଅନୁପସ୍ଥିତିକୁ ବୁଝାଏ ।
Answer:
ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର

୩ । ________ ଶତାବ୍ଦୀରେ ସମାନତା ଧାରଣାଟି ଅଧ‌ିକ ବିକଶିତ ଓ ଜନପ୍ରିୟ ହେଲା ।
Answer:
ଅଷୃ।ଦଶ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି/ ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ସମାନତା କ’ଣ ?
Answer:
ଅସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥରେ ସମାନତା କହିଲେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସମାନ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗର ନାସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥରେ ଏହା କାହାରି ପ୍ରତି କୌଣସି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧା ସୁଯୋଗର ଅନୁପସ୍ଥିତିକୁ ବୁଝାଏ ।

୨ । ଆଇନଗତ ସମାନତାର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ଆଇନଗତ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ଆଇନ ସମ୍ମୁଖରେ ସମସ୍ତେ ସମାନ । ସମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଆଇନ ସମାନ ସୁଯୋଗ ଓ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।

୩ । ସାମାଜିକ ସମତାର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ମନୁଷ୍ୟ ସମାଜରେ ଥିବା ବୈଷମ୍ୟ ଦୂର କରି ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସମାନ ଅଧିକାର ଓ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା ହେଉଛି ସାମାଜିକ ସମାନତାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ।

୪ । ରାଜନୈତିକ ସମାନତା କ’ଣ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାପାଇଁ ସମାନ ସୁଯୋଗ ଓ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନକୁ ସମତା କୁହାଯାଏ ।

(B) ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ସାମାଜିକ ସମତା କ’ଣ ?
Answer:
ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ, ଲିଙ୍ଗ, ଭାଷା, ବାସସ୍ଥାନ, ବୃତ୍ତି ଓ ଶ୍ରେଣୀ ନିର୍ବିଶେଷରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକକୁ ସାମାଜିକ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ସମାନ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ଦେବା ହେଉଛି ସାମାଜିକ ସମତା । ସମାଜ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ସମାନ ଆବଶ୍ୟକତା ଥିବାରୁ ସମସ୍ତେ ସମାନ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରିବା ଉଚିତ । ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ସାମାଜିକ ବିଭେଦତା ଓ କୁ-ସଂସ୍କାର ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କକୁ କଳୁଷିତ କରେ ଏବଂ ସମାଜ କ୍ରମଶଃ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପଡ଼େ; ତେଣୁ ସମାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ସମାନ ସୁଯୋଗ ସାମାଜିକ ସମତାର ମୂଳଭିଭି ଅଟେ ।

୨ । ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମାନତା ପରସ୍କରର ବିରୋଧୀ କି ?
Answer:
ଟକେଭେଲି ଓ ଆକ୍‌ଟନଙ୍କ ପରି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମାନତା ପରସ୍ପରର ବିରୋଧୀ । ସମାନତା ଏକ ସର୍ଭ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପାଇଁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ । ବାସ୍ତବପକ୍ଷରେ ରୁଷୋ, ପୋଲାର୍ଡ଼, ଲାସ୍କି ଇତ୍ୟାଦି ଦାର୍ଶନିକମାନେ ମତ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ଯେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମାନତା ପରସ୍ପରର ବିରୋଧୀ ବୋଲି ଯେଉଁମାନେ ମତ ଦିଅନ୍ତି ସେମାନେ ଉଭୟ ଶବ୍ଦର ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ସମାନତାର ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥ ସମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସମାନ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା । ଏଣୁ ସମାନତାର ପରିବେଶରେ ହିଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ଉପଭୋଗ କରାଯାଇପାରେ । ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମାନତା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଦୁଇଟି ମୂଳ ଆୟୁଧ ଅଟେ ।

ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସମାନ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା । ଏଣୁ ସମାନତାର ପରିବେଶରେ ହିଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ଉପଭୋଗ କରାଯାଇପାରେ । ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମାନତା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଦୁଇଟି ମୂଳ ଆୟୁଧ ଅଟେ । ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସମାନ ହୋଇଥିବାରୁ ଉଭୟ ପରସ୍ପରର ବିରୋଧୀ ନୁହନ୍ତି । ଉଭୟ ସମାଜର ଦୃଢ଼ତା ଓ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

୩ । ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା କ’ଣ ?
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ବ୍ୟାପାରରେ ବ୍ୟକ୍ତି ସମାନ ସୁଯୋଗ ପାଇବା ଉଚିତ । ସମାନ ଅର୍ଥନୈତିକ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ ଓ ଶୋଷଣମୁକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ । ସମାନ କାମ ପାଇଁ ସମାନ ମଜୁରୀ, ସର୍ବନିମ୍ନ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ଆଦି ଅଧୁକାର ପ୍ରଦାନର ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହା ରାଜନୈତିକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପାଇଁ ଏକ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସର୍ଭ ଅଟେ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ସମାନତା (Equality) ର ସଂଜ୍ଞା ଓ ପ୍ରକୃତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କର । ଏହାର ପ୍ରକାରଭେଦ (Types) ସଂପର୍କରେ ଧାରଣା ଦିଅ।
Answer:
ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ଓ ନ୍ୟାୟ ପରି ସମାନତା ମଧ୍ଯ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଏବଂ ଆଧୁନିକ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମୌଳିକ ଭିଭିଭୂମିରୂପେ ସ୍ଵୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ। ଇତିହାସରେ ଏହି ସମାନତାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ହୋଇଥିବା ଅସଂଖ୍ୟ ବିପ୍ଳବ ଓ ଯୁଦ୍ଧର ପ୍ରମାଣ ରହିଛି। ରୁଷୋ ମତପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ଯେ ‘ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନୁଷ୍ୟ ଜନ୍ମରୁ ସମାନ ଅଟନ୍ତି’; କିନ୍ତୁ ବାସ୍ତବତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିବେଚନା କଲେ ଏହା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ନୁହେଁ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ସାମାଜିକ ଓ ଜନ୍ମଗତ ଅସମାନତା ରହିଛି। ଦୈହିକ ଶକ୍ତି, ମାନସିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି, ଶରୀର ଗଠନ ଇତ୍ୟାଦି ଅନେକ କାରଣରୁ ମନୁଷ୍ୟ ପରସ୍ପରଠାରୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅଟନ୍ତି। ପ୍ରକୃତି ହିଁ ଏହି ଅସମାନତାର ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା।

ପୁରାତନ ଗ୍ରୀକ୍ ପରଂପରାରେ ପ୍ଲାଟୋ ଓ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ଅସମାନତାର ନୀତିକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିଲେ। ଗ୍ରୀକ୍ ନାଟ୍ୟକାର ୟୁରିପିଡ଼େସ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ସମାନତା ହେଉଛି ମଣିଷର ପ୍ରାକୃତିକ ଆଇନ। ୧୭୭୬ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଆମେରିକୀୟ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ୧୭୮୯ର ଫରାସୀ ବିପ୍ଲବରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ଭ୍ରାତୃଭାବ ପରି ସମାନତାର ଲକ୍ଷ୍ୟପୂରଣ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଦୃଢ଼ ଦାବି ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା। ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସମାନତା ଆଇନଗତ ଓ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଉନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସମାନତା ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ଅଟେ। ଏହି ମତବାଦର ପ୍ରବକ୍ତାରୂପେ ମାନବବାଦୀ ଓ ମାର୍କସ୍‌ବାଦୀ ଦାର୍ଶନିକମାନେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି। ବର୍ତ୍ତମାନ ପୃଥ‌ିବୀରେ ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ, ଆଇନଗତ ଓ ରାଜନୈତିକ ସମାନତାର ସାମଗ୍ରିକ ଦାବି ପ୍ରତିଧ୍ଵନିତ ହେଉଛି।

ସମାନତାର ଅସ୍ତିସୂଚକ ଓ ନାସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥ ରହିଛି। ଅସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥରେ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନ ସୁବିଧାସୁଯୋଗର ଉପସ୍ଥିତି ଏବଂ ନାସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥରେ ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ କୌଣସି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧାସୁଯୋଗର ଅନୁପସ୍ଥିତି। ଏହା ଆଇନ ଚକ୍ଷୁରେ ସମସ୍ତେ ସମାନ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ। ଲାସ୍କଙ୍କ ମତରେ, “ସମାନତାର ଅର୍ଥ ନୁହେଁ ଯେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ସହିତ ସମାନ ବ୍ୟବହାର କରାଯିବ”। ଏହାର ଅର୍ଥ ସମାଜରେ କୌଣସି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ଭୋଗୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ସୃଷ୍ଟି ନକରିବା ଏବଂ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ନିଜର ବିକାଶ ପାଇଁ ସମାନ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା ।

ସମାନତାର ପ୍ରକୃତି :
(୧) ଏହା ଆଇନ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଓ ସୁରକ୍ଷିତ ଅଟେ।
(୨) ଏହା ନିରଙ୍କୁଶ ନୁହେଁ ।
(୩) ଏହା ସମସ୍ତ ଅଧିକାର, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା, ନ୍ୟାୟ ଓ ଭ୍ରାତୃଭାବର ମୂଳଭିତ୍ତି ଅଟେ।
(୪) ଏହା ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ଅଟେ ଓ ‘ଆଇନର ଶାସନ’ (Rule of law) ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥାଏ।
(୫) ଏହା ଏକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଆଧାରିତ ବିଷୟ ଅଟେ । ଏହା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ସହ ମିଶି ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବିକାଶ ଘଟାଏ।

ସମତା ବା ସମାନତାର ପ୍ରକାରଭେଦ (Kinds of Equality) – ସମାନତାକୁ ନିମ୍ନଲିଖିତଭାବେ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ କରାଯାଇଛି। ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା- ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମାନତା, ସାମାଜିକ ସମାନତା, ରାଜନୈତିକ ସମାନତା, ପ୍ରାକୃତିକ ସମାନତା ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା ।

(୧) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମାନତା (Personal Equality) – ବ୍ୟକ୍ତି ହିସାବରେ ସମସ୍ତେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମାନତା ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି। ଆଇନ ଆଗରେ ସମସ୍ତେ ସମାନ। ଏହା ହେଉଛି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାଧୀନତା। ସମସ୍ତେ ଆଇନର ବଶବର୍ତ୍ତୀ। ବ୍ୟକ୍ତିଗତ କାରଣରୁ ବିଶେଷ ଅଧୁକାର କାହାକୁ ଦିଆଯାଏ ନାହିଁ। ଲିଙ୍ଗ, ଜାତି, ବାସସ୍ଥାନ, ବର୍ଷ, ଧର୍ମ, ରାଜନୈତିକ ବିଶ୍ଵାସ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତେ ସୁବିଧା ପାଆନ୍ତି। ସେଥୁପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମାନତାକୁ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରାଣବାୟୁ କୁହାଯାଏ।

(୨) ସାମାଜିକ ସମାନତା (Social Equality) – ସମାଜରେ ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ, ଭାଷା ଓ ଲିଙ୍ଗ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତ ନାଗରିକଙ୍କୁ ସମାନ ଅଧିକାର ଓ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ। ଗୋଟିଏ ଦେଶରେ ଏଭଳିଭାବରେ ସାମାଜିକ ସମାନତା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ନହେବାଯାଏଁ କେବଳ ରାଜନୈତିକ ସମାନତା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଗଲେ ଦେଶରେ କୌଣସି ମଙ୍ଗଳସାଧୂତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ସେଭଳି ସ୍ଵାଧୀନତା ମଧ୍ୟ ବେଶି ସମୟ ତିଷ୍ଠିପାରିବ ନାହିଁ। ସମାଜରେ ଜାତି-ଜାତି ଓ ଗୋଷ୍ଠୀ-ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ସଂଘର୍ଷ ଓ ହିଂସାକାଣ୍ଡ ଘଟି ଦେଶରେ ଅରାଜକତା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ।

ତେଣୁ ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇବା ପୂର୍ବରୁ ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧି ସର୍ବଦା ସାମାଜିକ ସମାନତାକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିଲେ। ଆମ ଦେଶର ସମ୍ବିଧାନରେ ମଧ୍ୟ ଛୁଆଁ ଅଛୁଆଁ ଭେଦଭାବକୁ ଏକ ଦଣ୍ଡନୀୟ ଅପରାଧଭାବରେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି। ଏହା ଅତି ଆନନ୍ଦର କଥା ଯେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଏହି ସମାନତାର ଅଧିକାର ଡିସେମ୍ବର ଦଶ ତାରିଖ ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘଦ୍ଵାରା ଘୋଷିତ ମାନବିକ ଅଧିକାର (Fundamental Human Rights) ମଧ୍ୟରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି।

(୩) ରାଜନ ତିକ ସମାନତା (Political Equality) – ସମାଜରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି କୌଣସି ଭେଦଭାବ ବା ପକ୍ଷପାତ ବିଚାର ନଥାଇ ମତଦାନ ଅଧିକାର ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଉଚିତ। ନିଜର ମତଦେଇ ଦେଶର ସରକାର ନିର୍ବାଚନରେ ଉଚିତ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିବାର ସୁଯୋଗରୁ କେହି ବଞ୍ଚିତ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ପକ୍ଷପାତ ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରି କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଜାତି ବା ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ଭୋଟଦାନର ସୁବିଧା ସୁଯୋଗରୁ ବଞ୍ଚିତ ରଖାଗଲେ ତାହାକୁ ପ୍ରକୃତ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବୋଲି କୁହାଯିବ ନାହିଁ ।

ଯେ ଏଭଳି ରାଜନୀତିକ ଅଧିକାରରୁ ବଞ୍ଚିତ ସେ ଦ୍ଵିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ ନାଗରିକଭାବେ ଜୀବନ କାଟିବାପାଇଁ ବାଧ୍ୟ ହୁଏ ଏବଂ ସରକାର ତାହାର ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ଉଦାସୀନ ରହିବା ସ୍ଵାଭାବିକ। ଭାରତରେ ସ୍ଵାଧୀନତା ପରଠାରୁ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସାବାଳକ ଭୋଟାଧ୍ୟାକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି। ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା କେତେକ ଏସୀୟ, ଆଫ୍ରିକୀୟ ଏବଂ ଲାଟିନ୍ ଆମେରିକୀୟ ଦେଶରେ ସବୁ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସମାନଭାବରେ ରାଜନୈତିକ ଅଧ୍ବକାର ଦିଆଯାଇ ନାହିଁ।

(୪) ପ୍ରାକୃତିକ ସମାନତା (Natural Equality) – ଫରାସୀ ମାନବିକ ଅଧୂକାରରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଜନ୍ମରୁ ସମାନ ଏବଂ ସ୍ଵାଧୀନ । ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ମତରେ ପରିବେଷ୍ଟନୀର ଭିନ୍ନତାଦ୍ୱାରା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ଭିତରେ ପ୍ରକାରଭେଦ, ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ତାରତମ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ। ଜନ୍ମରୁ ବ୍ୟକ୍ତି ସମସ୍ତଙ୍କ ସହ ସମାନ ହୋଇଥାଏ; କିନ୍ତୁ ସାମାଜିକ ଓ ପରିବେଷ୍ଟନୀଗତ ସୁବିଧା ଅସୁବିଧା ଯୋଗୁଁ ଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ ଲାଳିତପାଳିତ ହୋଇ ସେମାନଙ୍କ ଭିତରେ ତାରତମ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ। ଧନୀକର ପିଲା ଶିକ୍ଷା-ଦୀକ୍ଷା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସୁବିଧା ସବୁ ବେଶି ପାଇଥାଏ। ଗରିବର ପିଲା ଏସବୁରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୁଏ। ଫଳରେ ଧନୀ, ଦରିଦ୍ର ପିଲାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗୁଣ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ କ୍ଷମତାର ବୈଷମ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ।

ପଙ୍ଗୁମାନଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଆଉ ସମସ୍ତଙ୍କ ମଜତି ସମାନଭାବରେ ଗଠନ କରିଛି । କେବଳ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏବଂ ମନୁଷ୍ୟ ତିଆରି ସୁବିଧା ଅସୁବିଧା ଯୋଗୁଁ ବ୍ୟକ୍ତି ବ୍ୟକ୍ତି ଭିତରେ ତାରତମ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ। ଜାତି, ଶ୍ରେଣୀ, ଧର୍ମ, ଶିକ୍ଷାଗତ ତାରତମ୍ୟ ସବୁ ମଣିଷ ତିଆରି ରୋଗ। ଯକତି ଏସବ ତାରତମ୍ୟ ମାତୃଗର୍ଭରେ ସ୍ଥାପନ କରିନଥିଲା। ସେଥ‌ିପାଇଁ କୁହାଯାଏ ଯେ ପ୍ରାକୃତିକ ସମତା ସହିତ ଏବଂ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ସୁବିଧାକୁ ସମବଣ୍ଟନ ଜରିଆରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ସୁବିଧା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଦରକାର।

(୫) ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା (Economic Equality) – ରାଜନୈତିକ, ସାମାଜିକ, ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମତା ବା ସ୍ଵାଧକାର ଅର୍ଥନୈତିକ ସମତା ବିନା ଅର୍ଥହୀନ ହୋଇପଡ଼େ। ସମାନ ଓ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ସଂପଦ ଓ ସୁବିଧାର ବଣ୍ଟନ ହେଉଛି ଅର୍ଥନୈତିକ ଅସମାନତା। ଅର୍ଥନୈତିକ ଅସମାନତା ଫଳରେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନ୍ୟ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହୁଏ ଓ ତାଙ୍କର ପ୍ରଭାବ, ଶୋଷଣ ଓ ଦାସତ୍ଵର ଶିକାର ହୋଇଥାଏ। ଲାସ୍କି ତାଙ୍କର ‘Grammar of Politics’ ପୁସ୍ତକରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ମତ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ଯେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା ବିନା ରାଜନୈତିକ ସମାନତା ଅବାସ୍ତବ ।

ହୋଇପଡ଼େ । ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ନୁହେଁ ଯେ ସମସ୍ତେ ସମାନ ଆୟ ଓ ସମ୍ପରି ପାଇବେ। ଏହାର ପ୍ରକୃତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକଙ୍କୁ ସର୍ବନିମ୍ନ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ପାଇଁ ସମାନ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା। ଏହା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମାନତା ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ମୂଳପିଣ୍ଡ ଅଟେ ।

୨ । ସମାନତା (Equality) ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା (Liberty) ମଧ୍ୟରେ ସଂପର୍କ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Answer:
ଉଭୟ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମାନତା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଦୁଇଟି ପ୍ରାଥମିକ ତତ୍ତ୍ଵ। ଏହି ଦୁଇଟିର ପ୍ରାପ୍ତି ନିମିତ୍ତ ମଣିଷ ଅହରହ ସଂଗ୍ରାମ କରିଆସିଛି । ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ସମାନତାର ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ଉପଭୋଗ କରିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିର କାମ୍ୟ। କାରଣ ତାହାହିଁ ଜୀବନକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିକଶିତ କରିପାରିବ। ଆଧୁନିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମାନତା ଓ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ଉଭୟକୁ ନାଗରିକକୁ ପ୍ରଦାନ କରି ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶର ସମ୍ଭାବନା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ବ୍ୟକ୍ତିର ବିକାଶ ପାଇଁ ସମସ୍ତ ସୁଯୋଗର ଉପସ୍ଥିତିକୁ ବୁଝାଇଥାଏ।

ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଆଇନଦ୍ଵାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ଓ ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ। ଏହା ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରୁ ମୁକ୍ତ ନହୋଇ ଅର୍ଥାତ୍ ନାସ୍ତିସୂଚକ ପ୍ରକୃତି ବହନ ନ କରି ଅସ୍ତିସୂଚକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ରୂପନେଇ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସାମାଜିକ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶର ସୁଯୋଗ ଦେଇଥାଏ। ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ନୁହେଁ ଜନ୍ମରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ସମାନ; ବରଂ ଅସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥରେ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗର ସ୍ଥିତି ଓ ନାସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥରେ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ କୌଣସି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର କରିଥାଏ ।

ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ (Relationship between Equality and Liberty) – ସମାନତା ଓ ସାମ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ବାସ୍ତବ ସମ୍ପର୍କ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ସମୟରେ ରାଜନୈତିକ ଦାର୍ଶନିକମାନେ ବିରୋଧୀ ମତପୋଷଣ କରନ୍ତି। ଗୋଟିଏ ମତବାଦକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିବା ଗୋଷ୍ଠୀ ମତରେ, ସମାନତା ଓ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ଅଟନ୍ତି । ଅପରପକ୍ଷରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଦୃଢ଼ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥା’ନ୍ତି ଯେ ଉଭୟ ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ଅଟନ୍ତି ।

(କ) ସମାନତା ଓ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ – ଡି.ଟକେଭେଲି ଓ ଲର୍ଡ଼ ଆକ୍‌ଟନ୍‌ଙ୍କ ପରି ଦାର୍ଶନିକଙ୍କ ମତରେ, ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ। ଆକ୍‌ଟନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ସମାନତା ପ୍ରତି କ୍ଷୁଧା ବା ଆଗ୍ରହ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ଆକାଙ୍‌କ୍ଷାକୁ ବୃଥା କରିଦେଇଛି।” ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପ୍ରତି ଅଭିଳାଷ ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତି-ବ୍ୟକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଅସମାନତା ମଧ୍ୟ ସେହିପରି ପ୍ରାକୃତିକ ଅଟେ । ଏଣୁ ପ୍ରକୃତିତଃ ଉଭୟ ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ଅଟନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମତରେ, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା କୌଣସି ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ଉପସ୍ଥିତିକୁ ସହ୍ୟ କରି ପାରୁନଥିବାବେଳେ, ସମାନତା କେବଳ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପରିବେଶରେ ହିଁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇପାରେ ।

ଏଣୁ ଉଭୟର ସହାବସ୍ଥାନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ସମାନତାର ପରିବେଶ ନିଶ୍ଚିତଭାବରେ କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରିବ ଓ ସେମାନଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟା ନିଶ୍ଚିତଭାବରେ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବ। ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ପରିସର ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ସମାନତାର ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇପାରିବ; କିନ୍ତୁ ଅତ୍ୟଧ୍ବକ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କ୍ଷମତା ବ୍ୟକ୍ତିସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ବିରୋଧୀ ଅଟେ। ବର୍ତ୍ତମାନ ପରୋକ୍ଷ ବା ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ତତ୍ତ୍ଵ (Elite Theory)ର ଗୁରୁତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ଯାହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ତରରେ ନେତୃତ୍ବକୁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରିଛି କିନ୍ତୁ ଏହା ସମାନତାର ପରିପନ୍ଥୀ ଅଟେ। ସମାନତା ଏକ ଅସ୍ତିସୂଚକ ରାଷ୍ଟ୍ର (Positive State) ଚାହୁଁଥିବାବେଳେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ନାସ୍ତିସୂଚକ ରାଷ୍ଟ୍ର (Negative State) ପାଇଁ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ।

(ଖ) ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ଅଟନ୍ତି, ବିରୋଧୀ ନୁହଁନ୍ତି – ହ୍ୟୁମ, ଗଡ୍‌ନ, ରୁଷୋ, ପୋଲାର୍ଡ଼, ବାର୍କର, ଲାସ୍କି ଇତ୍ୟାଦି ଦାର୍ଶନିକମାନେ ଏହି ମତବାଦକୁ ସମର୍ଥନ କରନ୍ତି ଯେ, ସମାନତା ଓ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପରର ବିରୋଧୀ ନୁହଁନ୍ତି, ବରଂ ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ଅଟନ୍ତି । ଯେଉଁମାନେ ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍କରର ବିରୋଧୀ ବୋଲି ମତ ଦିଅନ୍ତି ସେମାନେ ଉଭୟ ଶବ୍ଦର ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କରିଥା’ନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କ ମତରେ, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ଅର୍ଥ ଅପ୍ରତିହତ, ନିରଙ୍କୁଶ, ନିୟନ୍ତ୍ରଣବିହୀନ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଏବଂ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଜନ୍ମରୁ ସମାନ ଅଟନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ବାସ୍ତବ ଅର୍ଥରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିନା ଆଇନଗତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବା କିମ୍ବା ସୁରକ୍ଷିତ ହେବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।

ସମାନତାର ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥ ସମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସମାନ ସୁଯୋଗ ଉପଭୋଗ ଏବଂ ସମାନତା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ ଆବଶ୍ୟକ ଅଟେ”। ସମାନତା ବିନା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳତା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ଏବଂ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବିନା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ଉପଭୋଗ ଦେଇଛନ୍ତି, “ରାଜନୈତିକ ସମାନତା ବାସ୍ତବତାର ସ୍ଵରୂପ ବହନ କରିବାପାଇଁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତାର ସମର୍ଥନ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ”। ପୋଲାର୍ଡ଼ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି ଯେ “ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ରୂପକ ସମସ୍ୟାର କେବଳ ଗୋଟିଏ ସମାଧାନର ପନ୍ଥା ରହିଛି। ତାହା ହେଉଛି ଏହାକୁ ସମାନତା ମଧ୍ୟରେ ସ୍ଥାପିତ କରିବା”।

ମାର୍କସ୍ଵାଦୀମାନେ ଏହି ମତବାଦକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥା’ନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କ ମତରେ, ସମାନତାର ମୂଳଭିତ୍ତି ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇନଥୁବା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ମୂଲ୍ୟହୀନ ଅଟେ ଏବଂ ଏହି ଦୁଇଟିର ସହାବସ୍ଥାନ ସମ୍ଭବ ହୋଇନଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଲୋପସାଧନ ପାଇଁ ସାମ୍ୟବାଦୀମାନେ କରିଥାଏ।

ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ସମାନତା ଓ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ଅଟନ୍ତି। ଉଭୟଙ୍କର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସମାନ ଅର୍ଥାତ୍ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ଚରମ ପରିପ୍ରକାଶ। ସମାନତା ହିଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପାଇଁ ପ୍ରଥମ ସର୍ଭ । ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉଭୟ ଆଇନଗତ ଓ ରାଜନୈତିକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଉପଭୋଗ କରୁଥିବା ସାଧାରଣ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷହିଁ ଅସ୍ତିସୂଚକ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଅସମାନତା ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ଯଥାର୍ଥ ଦାବି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥା’ନ୍ତି। ବାର୍କରଙ୍କ ମତରେ, “ଉଭୟ ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ଗୁରୁତ୍ଵ ଅଧୂକ। ଉଭୟ, ସମାଜର ଦୃଢ଼ତା ଓ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

ଉଭୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଆନ୍ତଃସମ୍ପର୍କକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ ଉଭୟ ପରସ୍ପରଠାରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହେଲେ ସାମାଜିକ ଦ୍ଵନ୍ଦ୍ବ ଓ ବିଭାଜନ ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି।” ପ୍ରଫେସର ଆଶୀର୍ବାଦମୂଙ୍କ ମତରେ, “ଫରାସୀ ରାଷ୍ଟ୍ରବିପ୍ଳବୀମାନେ ମୁକ୍ତି, ସମାନତା ଓ ମୈତ୍ରୀର ନଗ୍ନ ଉଦ୍‌ଘୋଷଣା କରୁଥିବାବେଳେ ପାଗଳ କିମ୍ବା ମୂର୍ଖ ନଥିଲେ।”

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 9 ବିକାଶ Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 9 ବିକାଶ

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ବିକାଶ ଆଧାରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କୁ __________ ଗୋଟି ବିଶ୍ବରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
(କ) ଏକ
(ଖ) ଦୁଇ
(ଗ) ତିନି
(ଘ) ଚାରି
Answer:
(ଗ) ତିନି

୨ । କେଉଁ ବିକାଶ ନମୁନାରେ ଉଭୟ ସରକାରୀ ଓ ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରର ଉପସ୍ଥିତି ରହିଥାଏ ?
(କ) ସମାଜବାଦୀ
(ଖ) ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି
(ଗ) ମୁକ୍ତ ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି
(ଘ) ମାର୍କ୍ସବାଦୀ
Answer:
(ଖ) ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି

୩ । _________ ଢାଞ୍ଚା ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜବାଦର ମଧ୍ୟମ ପନ୍ଥା ରୂପେ ବିବେଚିତ ହୋଇଥାଏ ।
(କ) ସମାଜବାଦୀ
(ଖ) ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି
(ଗ) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମାଜବାଦୀ
(ଘ) ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଉଦାରବାଦୀ
Answer:
(ଗ) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମାଜାବଦୀ

୪ । __________ ଢାଞ୍ଚାରେ ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରବିହୀନ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଥାଏ ।
(କ) ସମାଜବାଦୀ
(ଖ) ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି
(ଗ) ସମତୁଲ ବିକାଶ
(ଘ) ମାର୍କ୍ସବାଦୀ
Answer:
(ଘ) ମାର୍କ୍ସବାଦୀ

(B) ଗୋଟିଏ ଧାଡ଼ିରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ଉନ୍ନୟନ ବା ବିକାଶ କ’ଣ?
Answer:
ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନୟନ ଓ ଜାତି ଗଠନ ପାଇଁ ଅଭିପ୍ରେତ ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ‘ବିକାଶ’ କୁହାଯାଏ ।

୨ । ଭାରତୀୟ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚାର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଉଦାରବାଦ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଉଦାରୀକରଣ, ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମାଜବାଦ, ଜାତି ଗଠନ, ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ, ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷତା ଆଦି ଭାରତୀୟ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚାର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ଅଟେ ।

୩ । ସାଂପ୍ରତିକ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚାର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ?
Answer:
ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ବହୁଳବାଦ, ଉଦାରୀକରଣ, ମାନବିକ ଅଧୂକାର ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ ।

୪ । ନିରନ୍ତର ବିକାଶ (Sustainable Development) ର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ?
Answer:
ବର୍ତ୍ତମାନର ସୋପାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତର ସୋପାନର ଦାବି ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଆଖ୍ ଆଗରେ ରଖ୍ ବିକାଶର ଧାରାକୁ ଅବ୍ୟାହତ ରଖିବା ଓ ସେଥିରେ ପ୍ରଗତିଶୀଳ କ୍ରମୋନ୍ନତି ଆଣିବା ହେଉଛି, “ନିରନ୍ତର ବିକାଶର” ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ।

(C) ଗୋଟିଏ ପଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ଭାରତରେ କେଉଁ ଉପାୟରେ ବିକାଶର ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ କରାଯାଉଛି?
Answer:
ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସାମ୍ବିଧାନିକ

୨ । ସମ୍ପଦର ସମାନୁପାତିକ ବଣ୍ଟନ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଅସାମ୍ୟର ଦୂରୀକରଣ ଆଦି କେଉଁ ବିକାଶର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ?
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ

୩ । ବିକାଶ ମୁଖ୍ୟତଃ କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରର ବିକାଶକୁ ସୂଚିତ କରେ?
Answer:
ଜାତିର ବିକାଶ

୪ । ବିକାଶ କେଉଁ ବର୍ଗର ଲୋକଙ୍କ କଲ୍ୟାଣ ସାଧନ କରେ?
Answer:
ସବୁ ବର୍ଗର ଲୋକ

୫ । ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ?
Answer:
ସମାଜବାଦା

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚାରେ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ନିବେଶ ଦେଖାଯାଏ ।
Answer:
ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚାରେ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ନିବେଶ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ।
କିମ୍ବା, ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚାରେ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ନିବେଶ ଦେଖାଯାଏ ।

୨ । ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରହୀନ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।
Answer:
ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରହୀନ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ଢାଞ୍ଚାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।

୩ । ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚା ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜବାଦର ମଧ୍ୟମ ପନ୍ଥା ଅଟେ ।
Answer:
ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ – ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜବାଦର ମଧ୍ୟମ ପନ୍ଥା ଅଟେ ।

୪ । ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵର ସଦସ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।
Answer:
ବିକାଶଶୀଳ ଓ ଅଣବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵର ସଦସ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।

(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ | ____________ ଅର୍ଥନୀତି ନମୁନାର ଅନ୍ୟନାମ ହେଉଛି__________ ନମୁନା ।
Answer:
ବଜାର / ଉଦାରୀକରଣ

୨ । ___________ ଢାଞ୍ଚାରେ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଉପରେ ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।
Answer:
ନିର୍ଭରତା (Dependency)

୩ । ___________ ଢାଞ୍ଚାରେ ଢାଞ୍ଚାଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନର ସୂଚନା ମିଳିଥାଏ ।
Answer:
ଲିୱିସ୍

୪। ___________ ଅର୍ଥନୀତିରେ ସରକାରୀ କଟକଣା ନ ଥିବାରୁ ବିଦେଶୀ ଓ ବହୁଦେଶୀୟ କମ୍ପାନୀମାନେ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ହୁଅନ୍ତି ।
Answer:
ମୁକ୍ତ ବଜାର ବା ଉଦାରୀକରଣ

୫ । ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷ, ବିପ୍ଲବ, ସର୍ବହରାର ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ ଆଦି __________ ଢାଞ୍ଚାର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ ।
Answer:
ମାର୍କ୍ସବାଦୀ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ

୧ । ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ କ’ଣ?
Answer:
ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଆମାଦନ ଓ ରପ୍ତାନି ପ୍ରାୟତଃ ମୁକ୍ତ ଓ କଟକଣାମୁକ୍ତ ରହିଥାଏ । ଏଠାରେ ଆର୍ଥିକ ଉଦାରବାଦ ଓ ଜଗତୀକରଣର ନିୟମ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପ୍ରତିଯୋଗିତାଦ୍ବାରା ଦରଦାମ୍ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୁଏ ।

୨ । ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚା କ’ଣ?
Answer:
ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚାରେ ଉଭୟ ସରକାରୀ ଓ ଘରୋଇ ଉଦ୍ୟୋଗର ଉପସ୍ଥିତି ରହିଥାଏ । ଏଠାରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୋଜନା ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ହୋଇଥାଏ ।

୩ । ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ-ସମାଜବାଦୀ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚା କ’ଣ?
Answer:
ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା ଏକ ବିବର୍ତ୍ତନବାଦୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯାହା ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜବାଦର ମଧ୍ଯମପନ୍ଥୀ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ଏହା ଉଭୟ ସମାଜ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ଉପରେ ସମାନ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥାଏ । ଏହା ସାମ୍ବିଧାନିକ ତଥା ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ କୌଶଳରେ ବିଶ୍ଵାସ କରେ ।

୪ । ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚା କ’ଣ?
Answer:
ପ୍ରାୟତଃ ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ ମୂଲ୍ୟ ତତ୍ତ୍ଵ ଉପରେ ଆଧରିତ ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ସମାଜରେ ବିପ୍ଳବ ମାଧ୍ୟମରେ ସର୍ବହରାର ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ ବାଟ ଦେଇ ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଏନ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖୁଥାଏ ।

୫ । ବିକାଶ (Sustainable Development) କ’ଣ?
Answer:
ବିକାଶ କହିଲେ ଏପରି ଏକ ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ବୁଝାଏ ଯାହା ଭବିଷ୍ୟତ ପିଢ଼ିର ନିଜସ୍ଵ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ସହ କୌଣସି ମୁକାବିଲା ବା ସାଲିସ୍ ନ କରି ବର୍ତ୍ତମାନର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରାଇଥାଏ।

(B) ପାଞ୍ଚଗୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । “ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ -ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା ବିକାଶର ଏକ ଆଦର୍ଶ ନମୁନା ଅଟେ ।”- ଏହି ଉକ୍ତିର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
Answer:
ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ – ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜବାଦର ମଧ୍ୟମ ପନ୍ଥା ଅଟେ । ଏହା ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜ ଉପରେ ସମାନ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଏ । ଏହା ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରି ସାମ୍ବିଧାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ବିକାଶର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରିବାପାଇଁ ମତ ଦିଏ । ଏହା ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ, ଆଇନର ଶାସନ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ଉପରେ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଏ । ଏଥୁରେ ଅମଲାତାନ୍ତ୍ରିକ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ, ଅଦକ୍ଷତା, ଦୁର୍ନୀତି, ତ୍ରୁଟିଯୁକ୍ତ ଯୋଜନା ଆଦି ନାସ୍ତିକାରକ ଉପାଦାନ ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।

୨ । ବିକାଶର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ?
Answer:
ବିକାଶ ଭବିଷ୍ୟତ ପିଢ଼ିର ନିଜସ୍ଵ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ମୁକାବିଲା ନ କରି ବର୍ତ୍ତମାନର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖୁଥାଏ । ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷାର୍ଦ୍ଧରେ ସମସ୍ତ ବିକାଶଧାରାରେ ସ୍ଥାନିତ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଅଧ‌ିକରୁ ଅଧ‌ିକ ମାନବିକ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଜୈବିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସ୍ଥାୟିତ୍ଵ, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଓ ସଂହତିକୁ ବ୍ୟାହତ ନ କରି ଏହା ବିକାଶର ଧାରାକୁ ଅଗ୍ରଗାମୀ କରାଇଥାଏ । ପରିବେଶର ଗୁଣାତ୍ମକ ସୁରକ୍ଷା ଉପରେ ଏହି ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ସମ୍ବଳର ବିନିଯୋଗ ସମୟରେ ଏହାର ପରିମାଣ, ପରିବେଶ ଉପରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ, ଉପଯୋଗିତାର ମାତ୍ରା ଆଦି ବିଚାରକୁ ନିଆଯିବା ଉଚିତ ବୋଲି ଏହି ବିକାଶ ସୂଚାଇଥାଏ।

ପୃଥ‌ିବୀ ଓ ପରିବେଶର ‘ବହନ ସାମର୍ଥ୍ୟ’ (Carrying Capacity) କୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ଏହା ବିକାଶର ଚିଠା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଏ । ପରିବେଶ ଅବକ୍ଷୟକୁ ପରିବେଶ ସମୁଚିତତା ବା ସନ୍ତୁଳନ (Equilibrium) ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତିରୋଧ କରି ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟକରେ । ଏହି ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଗବେଷଣା ଓ ନୂତନ ତଥ୍ୟ ଆବିଷ୍କାରକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ । ଲୋକମାନଙ୍କର ଉନ୍ନୟନ ଆବଶ୍ୟକତାର ପରିପୂରଣ ପାଇଁ ବୈଷୟିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରସଙ୍ଗ ବୋଲି ଏହା ସୂଚାଇଥାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ବିକାଶର ଅର୍ଥ (Meaning of Develoment) ଓ ବିଭିନ୍ନ ଢାଞ୍ଚା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ବିକାଶ ହେଉଛି ଉନ୍ନତିର ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ସ୍ତର ବା ଅବସ୍ଥା । ଏହା ମଧ୍ୟ କ୍ରମୋନ୍ନତି ବା ଉନ୍ନତି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସୂଚିତ କରେ । ବିକାଶର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ରହିଛି, ଯଥା- ଭୌତିକ ବିକାଶ, ସାମାଜିକ ବିକାଶ, ରାଜନୈତିକ ବିକାଶ, ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ, ସାଂସ୍କୃତିକ ବିକାଶ, ବୌଦ୍ଧିକ ବିକାଶ ଇତ୍ୟାଦି । ତେବେ ବିକାଶ ହେଉଛି ଏକ ସାମଗ୍ରିକ ଓ ଆନ୍ତଃ-ସମ୍ପର୍କିତ (interrelated) ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହା ବାସ୍ତବ ବିକାଶକୁ ପ୍ରକଟିତ କରେ । ବିକାଶର ଗୋଟିଏ ଦିଗ ଅନ୍ୟ ଦିଗର ବିକାଶକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ । ରାଷ୍ଟ୍ର ସମ୍ପର୍କରେ ବିକାଶ କହିଲେ ସାଧାରଣତଃ ବୁଝାଯାଏ ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନତି, ଆଧୁନିକୀକରଣ (modernisation), (industrilisation) ଓ ସାମାଜିକ ରୂପାନ୍ତର (Social transformation) ।

ଏହା ଜନମଙ୍ଗଳ ଓ ଉନ୍ନତ ମାନର ଜୀବନଯାପନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିବାରୁ ସମୟବଦ୍ଧ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ (time-bound programmes) ମାଧ୍ୟମରେ ସାମାଜିକ- ଅର୍ଥନୈତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରୟାସ କରେ । ଯୋଜନା (Planning), ପ୍ରକଳ୍ପ ପରିଚାଳନା (Project Management), ଆଞ୍ଚଳିକ ବିକାଶ, ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀସେବା (Extension and Community Services) ହେଉଛି ବିକାଶର ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ।

ତେବେ ବିକାଶର ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଦିଗଟି ହେଉଛି ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ (Economic Development) | ବ୍ରିଟାନିକା ବିଶ୍ଵକୋଷ (Encyclopedia Britannica) ଅନୁସାରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହାଦ୍ଵାରା ସରଳ ତଥା ନିମ୍ନ-ଆୟକାରୀ ଜାତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିଗୁଡ଼ିକ ଆଧୁନିକ ଶିଳ୍ପ ଅର୍ଥନୀତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଅନ୍ତି । ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଲାଭ କରୁଥିବା ଏକ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ଅସମତା ଓ ବେକାରୀ ହ୍ରାସ ବା ଦୂରୀକରଣଦ୍ଵାରା ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଘଟେ ।

ବୃହତ୍ତର ଅର୍ଥରେ ବିକାଶ ସେହିସବୁ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରେ ଯାହା ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜାତୀୟ ଉନ୍ନତି ବା ଉନ୍ନୟନକୁ ତ୍ବରାନ୍ବିତ କରେ । ଅର୍ଥନୀତି ରାଜନୀତିରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇନଥିବାରୁ ଉଭୟ ରାଜନୈତିକ ନୀତି ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ନୀତି ପରସ୍ପରକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି । କାର୍ଲମାର୍କ୍ସଙ୍କ ଭଳି କେତେକ ତତ୍ତ୍ଵକାର ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶକୁ ରାଜନୈତିକ ବିକାଶର ଅଧାର ରୂପେ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ।

ବିକାଶ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସନ୍ତୋଷ କାମନା କରିବା ସହ ଖାଦ୍ୟ, ପୋଷାକ, ଆଶ୍ରୟ, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଶିକ୍ଷା ଆଦି ସେମାନଙ୍କ ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବା ବିଧେୟ; ନହେଲେ ତାହାକୁ ବିକାଶ କୁହାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ସେହିପରି ବିକାଶ ଯଦି କେବଳ ଧନୀକ ଅଥବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗୋଷ୍ଠୀର ସ୍ଵାର୍ଥ ସାଧନ କରେ ଏବଂ ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଗର ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଭେଦ ଓ ତାରତମ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରେ ତେବେ ତାହା ପ୍ରକୃତ ବିକାଶ ହେବନାହିଁ ।

ତେବେ ବିକାଶ କେବଳ ଜୀବନଧାରଣର ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣରେ ସୀମାବଦ୍ଧ ନୁହେଁ, ବରଂ ଜୀବନର ଉଚ୍ଚତର ମୂଲ୍ୟ, ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ସୁବିଧା ହାସଲ ନିମନ୍ତେ ଅଭିପ୍ରେତ । ପୁନଶ୍ଚ ବିକାଶ କହିଲେ କେବଳ ଆଧୁନିକୀକରଣକୁ ବୁଝାଏ ନାହିଁ । କାରଣ ଏହା ସାଧାରଣତଃ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଢାଞ୍ଚାର ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ବୁଝାଏ ।

ବିକାଶର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି – (କ) ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବା, (ଖ) ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ବେକାରୀ ଦୂର କରିବା, (ଗ) ଉଚ୍ଚ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର (High growth rate) ହାସଲ କରିବା, (ଘ) ଆତ୍ମ-ନିର୍ଭରଶୀଳ ତଥା ସ୍ଵୟଂସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବା, (ଙ) ସାମାଜିକ କଲ୍ୟାଣ ସାଧନ କରିବା, (ଚ) ଉଭୟ ବସ୍ତୁଗତ ଓ ବୌଦ୍ଧିକ ଉନ୍ନତି ହାସଲ କରିବା, (ଛ) ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ତାରତମ୍ୟ ଦୂର କରିବା ଇତ୍ୟାଦି । ମୋଟ ଉପରେ ବିକାଶର ମନ୍ତ୍ର ହେଉଛି ‘ ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ବିକଶିତ ମଣିଷ’ ।

ଏଥନିମନ୍ତେ ପାରସ୍ପରିକ ସହଯୋଗ, ମୁକ୍ତ ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଢାଞ୍ଚା ଅଧ‌ିକ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ତେବେ ଦ୍ରୁତ ଓ ଉନ୍ନତ ମାନର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ଦୃଢ଼, ସଚେତନ ଓ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ନେତୃତ୍ବ, ମୁଖ୍ୟତଃ ଅର୍ଥନୈତିକ ନେତୃତ୍ଵ ।

ବିକାଶକୁ ଆଧାର କରି ବିଶ୍ବର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କୁ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପୂର୍ବରୁ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ନେତୃତ୍ୱରେ ପରିଚାଳିତ ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଗଣ ତଥା ଅନ୍ୟ ସମର୍ଥକ ରାଷ୍ଟ୍ରସମୂହଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ଗୋଷ୍ଠୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵ (First World) ରୂପେ ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯାଇଥିଲା । ସେହିପରି ସୋଭିଏତ୍ ଋଷିଆ ନେତୃତ୍ଵରେ ପରିଚାଳିତ ତାହାର ସାମ୍ୟବାଦୀ ସମର୍ଥକ ରାଷ୍ଟ୍ରସମୂହଙ୍କୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵ (Second World)ର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ମିଳିଥିଲା । ଏହି ଦୁଇ ଗୋଷ୍ଠୀ ନିଜ ନିଜ ଢାଞ୍ଚା ଅନୁସରଣ କରି ବିକାଶ ଲାଭ କରିଥିଲେ ଏବଂ ପ୍ରାୟତଃ ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ର (Developed States) ରୂପେ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।

ତେବେ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଏସିଆ, ଆଫ୍ରିକା ଓ ଲାଟିନ୍ ଆମେରିକାର ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳ ସମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ଶାସନରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ ସ୍ଵାଧୀନ ସାର୍ବଭୌମ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଲାଭ କଲେ । ଏମାନଙ୍କ ଜନ୍ମ ସହିତ ଦେଖାଦେଲା ବିକାଶ ସମସ୍ୟା । ଏହି ଅଣ-ବିକଶିତ (Under-developed) ଓ ବିକାଶମୁଖୀ (Developing) ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କୁ ‘ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵ’ (Third World) ବୋଲି କୁହାଗଲା । ଏମାନେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, କ୍ଷୁଧା, ଅନାହାର, ଅଜ୍ଞତା, ଅସମତା, ଅନୁନ୍ନତି, ପରିବେଶ ଓ ମାନବାଧ୍ଧକାର ସମସ୍ୟାରେ ଜର୍ଜରିତ ହୋଇଥିଲେ । ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ଶାସକମାନଙ୍କ ଶୋଷଣରୁ ସଦ୍ୟ ମୁକ୍ତ ହୋଇଥିବା ଏହି ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଓ ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଲା ବିକାଶ ।

ଏହି ‘ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵ’ ଗୋଷ୍ଠୀରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥ‌ିବା ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅଛନ୍ତି ଭାରତ, ଶ୍ରୀଲଙ୍କା, ପାକିସ୍ତାନ, ବଙ୍ଗଳାଦେଶ, ଆର୍ଜେଣ୍ଟିନା, ବ୍ରାଜିଲ୍, ଚିଲି, ଘାନା, ନାଇଜେରିଆ, ଜିମ୍ବାୱେ, ନାମିବ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦି । ତୃତୀୟ ବିଶ୍ବର ରାଷ୍ଟ୍ରଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କ ବିକାଶ ଦିଗରେ ମୁଖ୍ୟ ସମସ୍ୟା ଓ ପ୍ରତିବନ୍ଧକଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଖାଦ୍ୟ, ବାସଗୃହ, କୃଷି, ଶିଳ୍ପ, ଶକ୍ତି, ଜନସଂଖ୍ୟା, ମୂଳ ବଂଶଗତ (Ethnic), ଧାର୍ମିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ପରିବେଶ, ମାନବାଧ୍ୟକାର ସମସ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦି ।

ବିକାଣ ଢ।ଞ୍ଚ। (Models of Development) :
ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତଥା ସମୁହଭାବେ ସ୍ଵୀକୃତ ଓ ଗ୍ରହଣୀୟ କୌଣସି ବିକାଶ ନମୁନା ନାହିଁ । ସାଧାରଣତଃ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଏକ ଆଦର୍ଶ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ଯାହାକୁ ନମୁନା କୁହାଯାଏ । ବାସ୍ତବରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିକାଶ ନମୁନା ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ତତ୍ତ୍ଵ (Economic Development) । ବହୁଳ ଭାବେ ଗ୍ରହଣୀୟ ତଥା ଆଦର୍ଶ ତତ୍ତ୍ଵଗୁଡ଼ିକୁ ନମୁନା ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ ଯାହା ଅନେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜ ନିଜ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରୟୋଗ କରନ୍ତି ।

ତେଣୁ ସବୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ନମୂନା ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ ନାହିଁ । ତେବେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ତତ୍ତ୍ଵ ରହିଛି ଯାହା ନମୁନା ରୂପେ ସ୍ଵୀକୃତ ହେବା ନିମନ୍ତେ ଦୃଢ଼ ଓ ପ୍ରବଳ ଦାବି ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକୁ ମଧ୍ୟ ବିକାଶ ନମୂନା ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରେ । ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରମୁଖ ବିକାଶ ତତ୍ତ୍ଵ ବା ନମୁନାଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

(୧) ରଞ୍ଜୋ ରୈଖିକ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଢ଼ାଞ୍ଚା (The Rostow Linear Stages Model) : ଏହି ତତ୍ତ୍ବ ବା ନମୁନା ଅନୁସାରେ ଆଧୁନିକତା ହାସଲ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସବୁ ଦେଶ ବିକାଶର ସମାନ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ବା ସ୍ତର ଦେଇ ଗତି କରନ୍ତି । ଅର୍ଥନୀତିଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରାଥମିକ (Primary), ମାଧ୍ୟମିକ (Secondary) ଓ ତୃତୀୟ (Tetiary) କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ଇତିହାସ ଢାଞ୍ଚାଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଏକ ସାଧାରଣ ଧାରା (Common Pattern of Structural Change) ଯଥାକ୍ରମେ- ପାରମ୍ପରିକ ସମାଜ, ଅବସ୍ଥାନ୍ତର ବିଷୟରେ ସୂଚନା ଦିଏ । ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ବା ସ୍ତରଗୁଡ଼ିକ ହେଲା (Transitional stage), (Take off), (High mass consumption) ।

(୨) ହେରୋଡ଼-ଡୋମାର ସଞ୍ଜୟ ଢାଞ୍ଚା (The Harrod-Domar Savings Model) : ୧୯୩୦ ଦଶକରେ (Investment) ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉଧାର ନିଆଯାଏ । ଉଚ୍ଚ ହାରର ସଞ୍ଚୟକୁ ଉଚ୍ଚ ହାର ନିବେଶରେ ବଦଳାଇ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ହାସଲ କରାଯାଇପାରିବ ।

(୩) ଲିୱିସ୍ ଦ୍ଵୈତ କ୍ଷେତ୍ର ଢାଞ୍ଚା (The Lewis Dual Sector Model) : ଲିୱିସ୍ ନମୁନା ହେଉଛି ଢାଞ୍ଚାଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନ (Structural change) ନମୁନା ଯାହା ସୂଚନା ଦିଏ ଏକ ଦ୍ଵୈତ ଅର୍ଥନୀତି (Dual Economy) ରେ କିପରି ଶ୍ରମ ବଦଳେ । ନିମ୍ନ ଅଥବା ଶୂନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉତ୍ପାଦଯୁକ୍ତ (Low or zero marginal product) ପାରମ୍ପରିକ କୃଷି ଅର୍ଥନୀତିରେ ବଳକା ଶ୍ରମ ଆଧୁନିକ ଶିଳ୍ପକ୍ଷେତ୍ରକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଗମନ କରେ ଏବଂ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉତ୍ପାଦରେ ସହାୟକ ହୁଏ । ଏହା ଅର୍ଥନୀତିରେ ଢାଞ୍ଚାଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆବଶ୍ୟକ କରେ ।

(୪) ନିର୍ଭରତା ଢାଞ୍ଚା (Dependency Model) : ଏହି ନମୁନା ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଉପରେ ଅତ୍ୟଧିକ ନିର୍ଭର କରିବା ବିଷୟ ସୂଚିତ କରେ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବିକାଶ କେତେକ ସ୍ଵଳ୍ପ ବିକଶିତ ଦେଶମାନଙ୍କୁ (IDCs) ବିକଶିତ ଦେଶମାନଙ୍କ ଉପରେ ଅଧିକରୁ ଅଧ‌ିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନର୍ଭର କରାଏ । ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିଜର ବୈଷୟିକ ତଥା ଶୈକ (Technological and industrial) ସୁବିଧା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିକାଶ କ୍ରୀଡ଼ାର ନୀତିଗୁଡ଼ିକୁ ବିଶ୍ଵବ୍ୟାଙ୍କ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି (IMF) ରେ ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ଭୂମିକାକୁ ଦେଖାଯାଇପାରେ ।

(୫) ସୁଷମ ବା ସମତୁଲ ବିକାଶ ଢ଼ାଞ୍ଚା (Balanced Growth Model) : ଏହି ନମୁନା ବା ତତ୍ତ୍ଵ ଅନୁସାରେ ଅର୍ଥନୀତିର ସବୁ କ୍ଷେତ୍ର ଓ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏକକାଳୀନ ବହୁସଂଖ୍ୟକ ଶିଳ୍ପର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଘଟିଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟେକଟି ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ବଜାର ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କରୁଥିବା କମ୍ପାନୀଗୁଡ଼ିକ ନିଜର କଞ୍ଚାମାଲ ପାଇଁ ଘରୋଇ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହେବେ । ପରିଣାମତଃ ଏକ ସମୟରେ ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ର ଓ ସମସ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ବିକାଶ ଘଟିବ ।

(୬) ଅସମ ବା ଅସମତୁଲ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚା (Unbalanced Growth Model) : ଏହି ତତ୍ତ୍ବ ଅନୁସାରେ ସବୁ ଶିଳ୍ପରେ ବ୍ୟାପକ ତଥା ସଂଯୋଜିତ ନିବେଶକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସରକାର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ସମ୍ବଳ ଯୋଗାଡ଼ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଏହା ବିଶ୍ଵାସ କରେ ଯେ କେବଳ ମୁକ୍ତ ବଜାର ବିକାଶ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ କେତେକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଶିଳ୍ପରେ ସରକାରୀ ଯୋଜନା କିମ୍ବା ବଜାର ହସ୍ତକ୍ଷେପର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

ତେବେ ଇତିହାସର ସମୟଚକ୍ରରେ ବହୁଳ ପ୍ରଚଳିତ ପ୍ରମୁଖ ବିକାଶ ନମୁନାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା (୧) ମୁକ୍ତ ବା ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି ନମୁନା (୨) ସମାଜବାଦୀ ନମୁନା (୩) ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ନମୁନା ଇତ୍ୟାଦି । ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିଜ ପସନ୍ଦ, ଆବଶ୍ୟକତା ଓ ଅନୁକୂଳତା ଅନୁସାରେ ବିକାଶ ନମୁନା ଚୟନ କରିଥାଆନ୍ତି । ସମୟକ୍ରମେ କେତେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗୋଟିଏ ନମୁନାକୁ ଛାଡ଼ି ଅନ୍ୟ ଏକ ନମୁନାକୁ ଆପଣେଇ ନେବାର ନଜିର ରହିଛି । ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଚଳିତ ପ୍ରମୁଖ ବିକାଶ ନମୁନାଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

ମୁକ୍ତ ବା ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚା (Free or Market Economy Model) :
ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ଉଦାରୀକରଣ (Liberalisation) ନମୁନା ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏଥୁରେ ଅର୍ଥନୀତି ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ନହୋଇ ମୁକ୍ତ ବା ଅବାଧ (Laissez-faire) ନୀତିଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ ଯେଉଁଠି ଖୋଲା ଓ କଟକଣାହୀନ ପ୍ରତିଯୋଗିତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଏ । ବଜାର ଦର ଚାହିଦା ଓ ଯୋଗାଣ (Demand and supply) ନିୟମଦ୍ଵାରା ସ୍ଥିର ହେବା ସୁସ୍ଥ ଅର୍ଥନୀତିର ଲକ୍ଷଣ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯାହା ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ଅନୁଚିତ । ଫଳରେ ଦ୍ରୁତ ଓ ପ୍ରକୃତ ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ । ଏହି ନମୁନାର ପ୍ରମୁଖ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

(କ) ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ (Free Trade) : ମୁକ୍ତ ବା ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ ଉପରେ ଆଧାରିତ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟ ଉଦାର ନୀତିଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳିତ ହୁଏ । ଆମଦାନୀ ଓ ରତ୍ପାନୀ ପ୍ରାୟତଃ ମୁକ୍ତ ଓ କଟକଣାରହିତ । ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ପ୍ରତିଯୋଗିତାର କାରକମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଦରଦାମ ନିୟନ୍ତ୍ରତ ହୁଏ । ସରକାରୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଏଠାରେ ନଥାଏ । ଆର୍ଥିକ ଉଦାରବାଦ ଓ ଜଗତୀକରଣର ନିୟମଦ୍ଵାରା ଏସବୁ ପରିଚାଳିତ ହୁଏ ।

(ଖ) ସ୍ଵାଧୀନ ଉଦ୍ୟୋଗ (Free Enterprise) : ନିଜ ପସନ୍ଦର ଉଦ୍ୟୋଗ ବା ଶିଳ୍ପ, କାରଖାନା ଆଦି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପୁଞ୍ଜିପତି ଓ ଶିଳ୍ପପତିମାନେ ସ୍ଵାଧୀନତା ଲାଭ କରନ୍ତି । ଏ ଦିଗରେ ସରକାରୀ କଟକଣା ବା ଅନୁମତି ପ୍ରାୟତଃ ହୁଏନାହିଁ ଅଥବା ସୀମିତ କଟକଣାଜନିତ ଅନୁମତି ସହଜରେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଉତ୍ପାଦନ ପରମାଣର କୌଣସ ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇ ନଥାଏ । ଉଦ୍ୟୋଗ ବା ଶିଳ୍ପ ବିସ୍ତାର ମୁକ୍ତ ଓ ସହଜରେ ହୋଇପାରେ । ପରିଣାମତଃ ଉଦ୍ୟୋଗପତି ଓ ଶିଳ୍ପପତିମାନେ ଶିଳ୍ପାୟନ ବୃଦ୍ଧି ବା ବିସ୍ତାର ନିମନ୍ତେ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରି ବିକାଶରେ ସହାୟକ ହୁଅନ୍ତି ।

(ଗ) ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ (Foreign Investment) : ମୁକ୍ତ ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି ମୁକ୍ତ ଓ ଅବାଧ ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବାରୁ ଏବଂ ଏଥ‌ିରେ ସରକାରୀ କଟକଣା ନଥିବାରୁ ବିଦେଶୀ ଓ ବହୁଦେଶୀୟ କମ୍ପାନୀମାନେ (MNCs) କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି | ଦେଶୀୟ କମ୍ପାନୀମାନେ ମଧ୍ୟ ବିଦେଶୀ କମ୍ପାନୀମାନଙ୍କ ସହଯୋଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ସରକାର ନିଜର ଅର୍ଥନୈତିକ ନୀତି ବାରମ୍ବାର ନ ବଦଳାଇଲେ ଓ ଉଦାରବାଦୀ ନୀତି ଚଳାଇ ରଖିଲେ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ ବଢ଼ିବ ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିକାଶକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବ ।

(ଘ) ଆଧୁନିକ କୌଶଳ (Modern techniques) : ସାଧାରଣ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଉତ୍ପାଦନ ଓ ବଣ୍ଟନ କୌଶଳ ପୁରୁଣାକାଳିଆ ତଥା ଅକାମୀ । ସେହି ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଗବେଷଣା ଦିଗରେ ମଧ୍ୟ ଯଥେଷ୍ଟ ପୁଞ୍ଜି ଓ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ବ୍ୟବହାର କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ତେଣୁ ସେମାନେ ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ବିଦେଶୀ ଜ୍ଞାନ ଓ କୌଶଳ ଆମଦାନୀ କରି ଉତ୍ପାଦନ ଓ ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରନ୍ତି ।

ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା (Socialist Model):
ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି ନମୁନା ବା ଉଦାରବାଦୀ ନମୁନାର ବିପରୀତ ବା ବିରୋଧୀ ନମୁନା ହେଉଛ ସମାଜବାଦୀ ନମୁନା । ଏଥରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ଓ ବିତରଣର ସାଧନଗୁଡ଼ିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ । ଅବାଧ ବେସରକାରୀ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଅପେକ୍ଷା ରାଷ୍ଟ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ବିକାଶ ଅଧୂକ ସୁରକ୍ଷିତ ବୋଲି ବିଶ୍ଵାସ କରାଯାଏ । ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା ତିନି ପ୍ରକାରର, ଯଥା- (୧) ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା, (୨) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ-ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା ଓ (୩) ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚା ।

(୧) ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା (Marxian Model) :
ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ନମୁନା ସାଧାରଣତଃ ସାମ୍ୟବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ନମୁନା କାର୍ଲ ମାର୍କ୍ସଙ୍କ ସାମ୍ୟବାଦୀ ବା ବୈଜ୍ଞାନିକ ସମାଜବାଦୀ ତତ୍ତ୍ଵ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଯାହାର ପ୍ରମୁଖ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲା ।

(କ) ଐତିହାସିକ ବସ୍ତୁବାଦ (Historical Materialism): କାର୍ଲ ମାର୍କଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରରେ ଇତିହାସର ଗତି ବା ଧାରା, ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଦି ବସ୍ତୁବାଦୀ କାରଣଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଅର୍ଥନୈତିକ କାରକମାନଙ୍କ ଉତ୍ପାଦନ ଧାରାଦ୍ଵାରା ଇତିହାସ ପ୍ରଭାବିତ ଓ ସ୍ଥିରୀକୃତ ହୁଏ । କାରଣ ଏହା ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଅଥବା ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ପୁନଃନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଏ । ତେଣୁ ଉତ୍ପାଦନର ସାଧନଗୁଡ଼ିକ ସମାଜର ସମୂହ ମାଲିକାନିରେ ରହିବା ଉଚିତ ।

(ଖ) ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷ (Class Struggle) : ଇତିହାସରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ତଥା ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୃଶ୍ୟମାନ ସକଳ ସମାଜ ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷଦ୍ବାରା ଜର୍ଜରିତ ବୋଲି ମାର୍କ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାଜରେ ସର୍ବଦା ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ସଂଘର୍ଷରତ ଦୁଇଟି ଗୋଷ୍ଠୀ ରହିଆସିଛନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ଧନୀକ ହେଲେ ଅନ୍ୟଟି ନିର୍ଜନ; ଗୋଟିଏ ପୁଞ୍ଜିପତି ହେଲେ ଅନ୍ୟଟି ସର୍ବହରା; ଗୋଟିଏ ଶାସକ ହେଲେ ଅନ୍ୟଟି ଶାସିତ; ମୋଟ’ ଉପରେ କହିଲେ ଗୋଟିଏ ଶୋଷକ ହେଲେ ଅନ୍ୟଟି ଶୋଷିତ ଅଟେ ।

(ଗ) ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ ମୂଲ୍ୟ (Surplus Value) : ଶ୍ରମିକର ଶ୍ରମ ଯୋଗୁ କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ବଜାର ମୂଲ୍ୟ ନିରୂପିତ ହୁଏ । ମାତ୍ର କିଛି ନକରି ବି ଲାଭାଂଶ ବା ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ ମୂଲ୍ୟ ପୁଞ୍ଜିପତି ମାଲିକ ନେଇଯାଏ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସବୁ କରି ବିଚରା ଶ୍ରମିକ କିଛି ବି ପାଏନାହିଁ । ଏପରି ଶୋଷଣ ଫଳରେ ପୁଞ୍ଜିପତି ମାଲିକମାନେ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ଧନୀ ହୋଇ ଚାଲନ୍ତି ଯେତେବେଳେ କି ଶୋଷିତ ହୋଇ ହୋଇ ଶ୍ରମିକମାନେ ସର୍ବହରା ପାଲଟି ଯାଆନ୍ତି ।

(ଘ) ବିପ୍ଳବ (Revolution) : ମୁଷ୍ଟିମେୟ ପୁଞ୍ଜିପତି ମାଲିକ ଓ ଅନେକ ସର୍ବହରା ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଚରମ ସୀମାରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ବିପ୍ଳବ ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ ହୋଇଉଠେ । ଏହି ବିପ୍ଳବ ନିମନ୍ତେ ସର୍ବହରା ଶ୍ରମିକଗଣ ଏକଜୁଟ ହୋଇ ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ସଂଗ୍ରାମରେ ମାତନ୍ତି ଓ ସଫଳକାମ ହୁଅନ୍ତି । ଫଳରେ ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପତନ ଘଟେ ।

(ଙ) ସର୍ବହରାର ଏକଚ୍ଛଦ୍ରବାଦ (Dictatorship of the Proletariat) : ପୁଞ୍ଜିବାଦ ଓ ତାହାର ପ୍ରୟୋଜିତ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପତନ ଫଳରେ ସମାଜବାଦୀ ସମାଜ (Socialistic society) ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନିମନ୍ତେ ପଥ ପରିଷ୍କାର ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାହା ବିଦ୍ୟମାନ ହୁଏ ନାହିଁ । କାରଣ ହଠାତ୍ ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅନ୍ତରୀଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଏ ଯାହାକୁ ସର୍ବହରାର ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ କୁହାଯାଏ । ଏହି ସମୟରେ ପୁଞ୍ଜିବାଦର ଅବଶେଷକୁ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ କରାଯାଇ ସମାଜବାଦର ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ବିଜୟ ନିମନ୍ତେ ଭିତ୍ତଭୂମି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।

(ଚ) ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରହୀନ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା (Establishment of Classless and Stateless Society) : ମାର୍କ୍ସବାଦର ଚରମ ଓ ସର୍ବଶେଷ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଲା ଏକ ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରହୀନ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା । ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷ ନିମନ୍ତେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦାୟୀ ପୁଞ୍ଜିପତି ଗୋଷ୍ଠୀ ଓ ତାହାର ସମର୍ଥନକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପତନ ଓ ବିଲୟ ହେଲେ ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ନାହିଁ ଏବଂ ଶୋଷଣ ଓ ଦମନକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ଜନସାଧାରଣ ବାସ୍ତବ ସାମ୍ୟ ଅନୁଭବ କରିବେ । ସମାଜର ବିକାଶ ବୈପ୍ଳବିକ ଓ ବ୍ୟାପକ ରୂପରେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହେବ ଯାହାର ଜ୍ଵଳନ୍ତ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି ତତ୍‌କାଳୀନ ସୋଭିଏତ୍ ଋଷିଆ ।

(୨) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ-ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା (Democratic-socialist Model)
(କ) ସମ୍ବିଧାନରେ ବିଶ୍ଵାସ (Faith in the Constitution) : ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ-ସମାଜବାଦୀ ବିକାଶ ନମୁନା ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ ଓ ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରେ ଏବଂ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପରିଧ ମଧ୍ୟରେ ରହି ବିକାଶ ହାସଲ କରିବା ସମ୍ଭବ ବୋଲି ବିଶ୍ଵାସ କରେ । ଏହା ଆଇନର ଶାସନ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା ସହ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଯତ୍ନ କରେ ।

(ଖ) ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜବାଦର ମଧ୍ୟମ ପନ୍ଥା (Midway between Democracy and Socialism) : ବିକାଶର ଏହି ନମୁନା ଉଭୟ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜବାଦର ଆଦର୍ଶ ମିଳନ କରାଇଛି ଏବଂ ଉଭୟଙ୍କ ସୁଗୁଣଗୁଡ଼ିକୁ ଉପଯୋଗ କରି ରାଜନୀତି ଓ ଅର୍ଥନୀତି ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷା କରିପାରିଛି । ଫଳରେ ବିନା ଅସନ୍ତୋଷରେ ବିକାଶଧାରା ବାସ୍ତବ ତ୍ଵରିତ ହୋଇପାରିବ । କାରଣ ଏଠାରେ ସମାଜବାଦର ଉଗ୍ରରୂପ ନଥାଏ ।

(ଗ) ଉଭୟ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ (Focus both on Individual and Society) : ଏହା ଉଭୟ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଏ । ସମାଜର ସମୂହ କଲ୍ୟାଣ ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ବଳପୂର୍ବକ ତ୍ୟାଗ ସ୍ଵୀକାର କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ଦାନ କରେ । ଏହି ନମୁନାର ଅନ୍ୟତମ ଉଦ୍ଭାବକ ତଥା ଭାରତର ପ୍ରଥମ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପଣ୍ଡିତ ଜବାହାରଲାଲ ନେହେରୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତି ପ୍ରଗାଢ଼ ଆସ୍ଥା ପ୍ରକଟ କରିଥିଲେ ଏବଂ ତତ୍‌କାଳିନ ସୋଭିଏତ୍ ଋଷିଆର ସମାଜବାଦୀ ବିକାଶଦ୍ଵାରା ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ ।

(୩) ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚା (Mixed Foconomy Model) :
ଏହି ନମୁନା ଉଭୟ ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି ନମୁନା ଓ ସମାଜବାଦୀ ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚାର ଏକ ମିଶ୍ରଣ ଯାହାର ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

(କ) ଉଭୟ ସରକାରୀ ଓ ବେସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ରର ଉପସ୍ଥିତି (Presence of both Public and Private Sectors) : ଏହି ନମୁନାରେ ଉଭୟ ସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ର ଓ ବେସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ର ମିଳିମିଶି ସାଧାରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ଦିଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ସେମାନେ ମିଳିତ ଭାବେ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଓ ଜାତୀୟ ଅଭିବୃଦ୍ଧି କାମନା କରନ୍ତି । ବେସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ର ଲାଭଦାୟକ ଉଦ୍ୟୋଗ ପ୍ରତି ଅଧିକ ଆକୃଷ୍ଟ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ମୌଳିକ ସେବା, ଲାଭ ନଥିବା କ୍ଷୁଦ୍ର, ଅନାକର୍ଷଣୀୟ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରମାନଙ୍କରେ ସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ମୌଳିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଯୋଗାଇ ଦେଇଥାଏ ।

(ଖ) ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୋଜନା (Economic Planning) : ସ୍ଥିରୀକୃତ ଓ ପୂର୍ବନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ନିମନ୍ତେ ସରକାର ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୋଜନାକୁ ଏକ କୌଶଳ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ । ଭାରତ ଭଳି ବିକାଶଶୀଳ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ସମୟବଦ୍ଧ (Time-bound) ଜାତୀୟ ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ଯାହାର ପ୍ରସ୍ତୁତି ଓ ପରିଚାଳନା ନିମନ୍ତେ ଏକ ସ୍ବୀକୃତ ସଂସ୍ଥା ଥାଏ । ଭାରତରେ ଯୋଜନା ଆୟୋଗ (Planning Commission) ଦେଶର ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ (Five year plans) ର ସଫଳ ସ୍ରଷ୍ଟା ।

୨ । ନିରନ୍ତର ଉନ୍ନୟନ ଲକ୍ଷ୍ୟ (Sustainable Development Goals) ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:
ଜାତିସଂଘଦ୍ବାରା ଅନୁମୋଦିତ ଆମର ବିଶ୍ବ ରୂପାନ୍ତରୀକରଣ ପାଇଁ ୨୦୩୦ କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀରେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକୁ ନିରନ୍ତର ଉନ୍ନୟନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହିସାବରେ ସ୍ଵୀକୃତି ଦିଆଯାଇଛି :

• ସର୍ବତ୍ର ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ବିଲୋପ ସାଧନ ।
• କ୍ଷୁଧାକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବା, ଖାଦ୍ୟ ସୁରକ୍ଷା ଓ ଉନ୍ନତ ପୁଷ୍ଟିସାର ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ନିରନ୍ତର କୃଷି ଯେଜାନା ଗ୍ରହଣ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୟସର ସମସ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟପ୍ରଦ ଓ ଉନ୍ନତ ଜୀବନ ପ୍ରଦାନକାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆଧାରରେ ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନଯୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଜୀବନବ୍ୟାପୀ ଶିକ୍ଷାଲାଭର ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ।
• ଲିଙ୍ଗଗତ ସମାନତାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ଓ ସମସ୍ତ ମହିଳା ଓ ବାଳିକାଙ୍କ ସଶକ୍ତିକରଣ ।
• ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ନିରନ୍ତର ଜଳ ଓ ପରିମଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯୋଗାଣ ଓ ପରିଚାଳନା ।
• ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ସୁବିଧା ମୂଲ୍ୟରେ ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ସୂତ୍ରରୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଣ ।
• ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଉନ୍ନତ ମାନର କାର୍ଯ୍ୟ, ଉତ୍ପାଦନଭିଭିକ ନିଯୁକ୍ତି ଓ ନିରନ୍ତର ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ।
• ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିକାଶ ଓ ନିରନ୍ତର ଶିଳ୍ପୀକରଣ ।
• ଦେଶ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଅସମାନତା ଦୂରୀକରଣ ।
• ମାନବର ଅବସ୍ଥାନସ୍ଥଳୀର ସୁରକ୍ଷା ।
• ଉତ୍ତମ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଉପଭୋଗ ଢାଞ୍ଚାର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ।
• ପାଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ (Climate Change) ର ପ୍ରତିରୋଧ ।
• ସାମୁଦ୍ରିକ ସମ୍ବଳର ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ସଂଯମ ଉପଯୋଗ ।
• ଜଙ୍ଗଲ ହ୍ରାସ, ଭୂମି ଅବକ୍ଷୟ ଓ ଜୈବ ବିବିଧତା ହ୍ରାସଜନିତ ସମସ୍ୟାର ଉପଯୁକ୍ତ ମୁକାବିଲା ।
• ସମସ୍ତଙ୍କୁ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ ଓ ଦାୟିତ୍ଵଶୀଳ ତଥା ଦକ୍ଷ ଅନୁଷ୍ଠାନ ସମୂହର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ।
• ବିଶ୍ଵ ସହଯୋଗିତା ଓ ସହଭାଗିତାରେ ନିରନ୍ତର ଉନ୍ନୟନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ।

୩ । ନିରନ୍ତର ବିକାଶ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ଓ ଏହାର ଅନ୍ତରାୟ ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ ଓ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଦେଶର ଆର୍ଥିକ ଉନ୍ନତିର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥାଏ । ପରିବେଶସହ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ ଓତପ୍ରୋତ ଭାବରେ ଜଡି଼ତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ପରିବେଶବିତ୍‌ମାନେ ବାରମ୍ବାର ସ୍ଵର ଉତ୍ତୋଳନ କରୁଛନ୍ତି । ସୁତରାଂ ବିକାଶମୂଳକ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକୁ ପରିବେଶଦ୍ଵାରା ଗ୍ରହଣୀୟ ହେବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା କରାଯାଉଛି । ନିରନ୍ତର ବା ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ (Sustainable Development)ର ଚିନ୍ତାଧାରା ବିଭିନ୍ନ ଉନ୍ନତ ଏବଂ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ବର୍ତ୍ତମାନ ସେମାନଙ୍କର ଯୋଜନା ପ୍ରଣୟନ ସମୟରେ ବିଚାର କରୁଛନ୍ତି ।

କୌଣସି ଶିଳ୍ପସଂସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯିବାଦ୍ଵାରା ପରିବେଶର କ୍ଷତିକୁ କିପରି ଭରଣା କରାଯାଇପାରିବ ଓ ପରିବେଶ ସନ୍ତୁଳନରେ ଯେପରି କୌଣସି ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ନ ହେବ ସେଥୁପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦିଆଯାଉଛି । ନିରନ୍ତର ବିକାଶ ସାମଗ୍ରିକ ଉନ୍ନତି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ଉନ୍ନୟନମୂଳକ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯିବା ସମୟରେ ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପର ପରିବେଶ, ଜଳବାୟୁ, ଜଙ୍ଗଲ ସମ୍ପଦ ଇତ୍ୟାଦି ଉପରେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିବ ତାହା ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇଥାଏ ଏବଂ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉପାୟରେ ସେଗୁଡ଼ିକର ନିରାକରଣପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ ।

ଐତିହାସିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିବେଚନା କଲେ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ଏହି ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ ବା Sustainable development ପରି ଶବ୍ଦର ସାଧାରଣ ବ୍ୟବହାର ଅତି ପ୍ରାଚୀନ ନୁହେଁ । ଏହା ୧୯୯୨ ମସିହା Earth Summit or United Nations Conference on Environment and Development ଏହାକୁ ବିଶ୍ଵର ସମୁଦାୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ମାନି ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ ସମାହିତ କରୁଅଛି ।

ସାଧାରଣତଃ ଅନେକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଦେଖାଦେଇଥାଏ । ସେହିସବୁ ପ୍ରତିବନ୍ଧକକୁ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

(୧) ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି – ସଭ୍ୟତାର ଆରମ୍ଭରୁ ଆମ୍ଭେମାନେ ପ୍ରକୃତିକୁ ନିଜ ସ୍ଵାର୍ଥପାଇଁ ବିନିଯୋଗ କରିଆସୁଅଛେ । କିନ୍ତୁ ଜନସଂଖ୍ୟା ଯେତେବେଳେ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ବୃଦ୍ଧିପାଇଛି, ସେତେବେଳେ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ଵାର୍ଥ ସାଧନପାଇଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବ୍ୟବହାର ମଧ୍ୟ କ୍ରମଶଃ ବୃଦ୍ଧିପାଇଛି । ଫଳରେ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର କ୍ରମଶଃ କ୍ଷୟ ସାଧନ ହେଉଛି । ମାତ୍ର ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ଅବକ୍ଷୟ ଏହାର ପଥରେ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ହୋଇ ଯେ ଠିଆ ହୋଇଛି ଏଥ‌ିରେ ସନ୍ଦେହ ଅବକାଶ ନାହିଁ ।

(୨) ଦ୍ରୁତ ସହରୀକରଣ ଶିଳ୍ପ ବିପ୍ଳବ ଫଳରେ ବିଶ୍ଵର ସର୍ବତ୍ର ସହର ଓ ନଗରଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ରୁତ ବିକଶିତ ହେବାକୁ ଲାଗିଛି । ଫଳରେ ସାମାଜିକ, ଆର୍ଥନୀତିକ ଓ ପରିବେଶଗତ ବିଭିନ୍ନ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଦେଇଛି । ଫଳରେ ଅତିରିକ୍ତ ଜନଗହଳି ଓ ବ୍ୟବହାର ଯୋଗୁଁ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ସହିତ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧିପାଉଛି । ଯାହାଫଳରେ ଏହା ପରିବେଶ ଓ ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ ପଥରେ ଅନ୍ତରାୟ ହୋଇ ଠିଆହୋଇଛି।

(୩) ଶିଳ୍ପର ଦ୍ରୁତ ବିକାଶ ଲୋକସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ସାଙ୍ଗକୁ ଶିଳ୍ପବିପ୍ଲବମାନ ଦେଖାଦେଲା, ଫଳରେ ଶିଳ୍ପ କାରଖାନାରୁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ବଳକା ପଦାର୍ଥ; ଯଥା – ତରଳ, କଠିନ ଓ ବାଷ୍ପୀୟ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ବାୟୁ, ଜଳ ଓ ସ୍ଥଳଭାଗକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିବାରେ ଲାଗିଲା । ଯାହାଫଳରେ ଏହା ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଭାବରେ ଛିଡ଼ାହେଲା ।

(୪) ପୃଥ‌ିବୀର ଉଷ୍ଣତା (Global Warming) – ଜନସଂଖ୍ୟାର ଦ୍ରୁତ ବୃଦ୍ଧି ସାଙ୍ଗକୁ ଶିଳ୍ପବିପ୍ଳବଦ୍ଵାରା ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଏହା ଉପରକୁ ଉଠିଲାବେଳେ, ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ଆବରଣଯୋଗୁଁ ତାହା ଆଉ ଉପରକୁ ଉଠିପାରେ ନାହିଁ । ପରିଶେଷରେ ପୃଥୁବୀର ଉଷ୍ଣତା ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ । ଏହା ମଧ୍ୟ ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

(୫) ପାରମାଣବିକ ପରୀକ୍ଷା ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧ ସେମାନେ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନ୍ତରାୟ ହୋଇ ଠିଆ ହୋଇଛନ୍ତି । ଯାହାଦ୍ଵାରା ବାୟୁ, ଜଳ ଓ ସ୍ଥଳଭାଗ ବିଶେଷଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ ହେଉଛି ।

ନିରନ୍ତର ବା ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶକୁ ହାସଲ କରିହେବ କିପରି?
ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମେ ସମସ୍ତେ ଜାଣିଛେ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶକୁ କୌଣସି ପ୍ରକାରରେ ବନ୍ଦ କରିପାରିବା ନାହିଁ । କାରଣ ଏହାସବୁ ଆମ୍ଭର ଆର୍ଥନୀତିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଓ ସଭ୍ୟତାର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ବିଶେଷ ଭାବରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ଏଣୁକରି ଶିଳ୍ପ ବିକାଶକୁ ପ୍ରତିହତ ନକରି କେତୋଟି ସତର୍କତା ପନ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ପରିବେଶକୁ ପ୍ରଦୂଷଣମୁକ୍ତ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ୧୯୯୨ ମସିହାରେ ଭୂ-ସମ୍ମିଳନୀ (Earth Summit) ରେ ଏହି ସମ୍ପର୍କରେ ଯେଉଁସବୁ ପଦକ୍ଷେପମାନ ନିଆଯାଇଛି ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ କେତୋଟି ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

(1) ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ ପଥରେ ମନୁଷ୍ୟହିଁ ହେଉଛି ମୁଖ୍ୟକେନ୍ଦ୍ର । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମଣିଷର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ହେଉଛି ପରିବେଶକୁ ନିର୍ମଳ, ପ୍ରଦୂଷଣମୁକ୍ତ ରଖୁବା । ଯଦି ଏଥିପ୍ରତି ଉପଯୁକ୍ତ ଧ୍ୟାନ ଦେଇହେବ ତେବେ ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ ସାଧନ ହୋଇପାରିବ । ଜନସଂଖ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ ଅଟେ ।
(2) ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ଜାତୀୟ ବିକାଶଧାରା ସହିତ ଜଡ଼ିତ । ତେଣୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ବିକାଶୋନ୍ମୁଖୀ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ସହିତ ସମାନ୍ତରାଳ ଭାବରେ ଗତି କରିବା ଉଚିତ ।
(3) ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା ଆଜିର ସମାଜ ପାଇଁ ଏକ ବ୍ୟାଧୁ ସଦୃଶ । କାରଣ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତାଦ୍ୱାରା ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ ସାଧୁତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏଣୁ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା ଦୂର କରି, ଆର୍ଥନୀତିକ ବିକାଶ ମଧ୍ଯରେ ପରିବେଶର ପ୍ରଦୂଷଣ ଦୂର କରି ଆମର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସାଧୃତ ହୋଇପାରିବ ।
(4) ବିକଶିତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ନିଜର ବିକାଶ ପାଇଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରି
(5) ସମସ୍ତ ଦେଶ ଉତ୍ପାଦନର ଅବୈଧାନିକ ଉପାୟକୁ ତ୍ୟାଗ କରି ଉଚିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ନିୟମକୁ ମାନି ଚଳିଲେ ପ୍ରଦୂଷଣ ହ୍ରାସ ସହିତ ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ ସମ୍ଭବପର ହୋଇପାରିବ ।
(6) ପୃଥ‌ିବୀର ସମସ୍ତ ବିକାଶଶୀଳ ଦେଶର ଆନ୍ତରିକତା ଯୋଗୁଁ ମିଳିତ କାର୍ଯ୍ୟଧାରାଦ୍ଵାରା ପରିବେଶକୁ ପ୍ରଦୂଷଣମୁକ୍ତ କରିବା ସହିତ ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ ଅକ୍ଳେଶରେ ହାସଲ କରିହେବ ।
(7) ନିରକ୍ଷରତା ଓ ଜନ ସଚେତନତା ମାଧ୍ୟମରେ ସମାଜର ବିକାଶସହ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ହ୍ରାସ ସହିତ ଅନୁମୋଦିତ
(8) ପ୍ରଦୂଷକଗୁଡ଼ିକର ଟ୍ରିଟମେଣ୍ଟ ଏବଂ ଘରୋଇ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ପୁନଃଚକ୍ରୀକରଣ ।
(9) ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ବଳଗୁଡ଼ିକର ସର୍ବନିମ୍ନ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(10) ଜଙ୍ଗଲ ଓ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ଜୈବ ବିବିଧତାର ସୁରକ୍ଷା ଓ ପରିଚାଳନା ହେବା ଦରକାର ।
(11) ଶକ୍ତିର ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ଅପଚୟ ହ୍ରାସକରଣ ଆବଶ୍ୟକ ।
(12) ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟାର ବ୍ୟବହାର ହେବା ଉଚିତ ।
ଚିରନ୍ତନ ଧରିତ୍ରୀ, ସମାଜ ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀ ସ୍ତରରେ ଉଦ୍ୟମ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ପରିବେଶ ସମ୍ପର୍କରେ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ ସହ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Grammar ପ୍ରବନ୍ଧ Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ପ୍ରବନ୍ଧ

ସମାକିନକ ଓ ସାପ୍ତତିକ ବିଶ୍ଯଯସମ୍ଭନ୍ଧ ପ୍ରତନ୍ଦ

ମଣିଷ ଜୀବନ ବଞ୍ଚେ । ସାମାଜିକ ପରିବେଷ୍ଟନୀ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଚେତନା ଭିତରେ ସେ ଜୀବନ ନିର୍ବାହ କରେ । ତା’ର ସକଳପ୍ରକାର ସମ୍ପର୍କ ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସହିତ ଜଡ଼ିତ । ନାନା ସମସ୍ୟା, ଆହ୍ଵାନ ଓ ପ୍ରୟୋଜନକୁ ନେଇ ପ୍ତତ୍କପ ବିଚାରଧ।ଭା ସକଳଶାଳ ଲିଖନକଲାଗ ଅଧ୍କାରାମାନରୁ ପ୍ରବନ୍ଧ ରଚନା ନିମନ୍ତେ ଅନୁପ୍ରତିତ କରିଥାଏ |

‘ପ୍ରବନ୍ଧ’ ଶବ୍ଦଟି ଇଂରାଜୀ ‘ଏସେ’ ଶବ୍ଦର ପ୍ରତିଶବ୍ଦଭାବରେ ଆମ ଭାଷାରେ ସଂସ୍କୃତାନୁସାରୀ ଶବ୍ଦଭାବରେ ପ୍ରଚଳିତ । ‘ପ୍ର’ ଉପସର୍ଗ ‘ବନ୍ଧ’ ଧାତୁରୁ ଅନ୍ (ଅ) ପ୍ରତ୍ୟୟ ଯୋଗେ ନିଷ୍ପନ୍ତ ଏହି ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ଭାବରେ ଅନୁବନ୍ଧିତ । ବିଭିନ୍ନ ଜ୍ଞାନ, ବିଚାର, ତର୍କ, ଯୁକ୍ତି, ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଓ ଅନୁଭବର ବିଶେଷ ଯୋଜନାବଦ୍ଧ ରଚନା ହେଉଛି ‘ପ୍ରବନ୍ଧ’ । ଭୂଗୋଳ, ଇତିହାସ, ବିଜ୍ଞାନ, ଲୋକକଳା, ଦର୍ଶନ, ସମାଜତତ୍ତ୍ବ, ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵ – ଯେକୌଣସି ବିଷୟକୁ ନେଇ ବର୍ଣ୍ଣନାତ୍ମକଭାବରେ ଚିନ୍ତା ଓ ଯୁକ୍ତି ବଳରେ ଲେଖାଯାଉଥିବା ଗଦ୍ୟ ରଚନାକୁ ‘ପ୍ରବନ୍ଧ’ କୁହାଯାଏ | ଭଲ ପ୍ରବନ୍ଧ ଚିନ୍ତାମୂଳକ, ତତ୍ତ୍ବଧର୍ମୀ ଓ ଯୁକ୍ତିନିଷ୍ଠ ଏବଂ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଦିଗରୁ ପ୍ରବନ୍ଧକୁ ଚିନ୍ତାମୂଳକ, ଐତିହାସିକ, ବିଜ୍ଞାନଧର୍ମୀ, ତତ୍ତ୍ବ ଓ ଦର୍ଶନଧର୍ମୀ, ରାଜନୀତିକ, ଆର୍ଥନୀତିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ସାମାଜିକ ସମସ୍ୟାଧର୍ମୀ – ଏହିପରି ନାନାଦି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ ।

ରଚନାଶୈଳୀ ଓ ଏହାର ଆବେଦନ ଦିଗରୁ ସୁସଂହତ ଓ ବୌଦ୍ଧିକ ଦୀପ୍ତିସମ୍ପନ୍ନ ପ୍ରବନ୍ଧକୁ ବସ୍ତୁନିଷ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିନିଷ୍ଠ (Objective and Subjective) – ଏହିପରି ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ । ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରବନ୍ଧରେ ସାମୂହିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ରୂପାୟିତ ହୁଏ । ବ୍ୟକ୍ତିନିଷ୍ଠ ପ୍ରବନ୍ଧରେ ଲେଖକର ତଥ୍ୟାତ୍ମକ ବିଚାର, ଦର୍ଶନ, ଚିନ୍ତା ଓ ଭାବନା ରୂପ ପାଇଥାଏ । ଚାତୁରୀ, ଅଯଥା ବର୍ଣ୍ଣନାଠାରୁ ମୁକ୍ତମନା ରହିବା, ସରଳ ଓ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଭାଷାରେ ପ୍ରତିପାଦ୍ୟର ପରିବେଷଣ, ଉପକ୍ରମ – ବିଷୟତର୍ଜମା ଭିଭିରେ ଲେଖାଯାଇଥାଏ ।

• ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଓ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର (୧୫୦ ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ)

୧ । ଛାତ୍ର ଅଶାନ୍ତି ଓ ତା’ର ନିରାକରଣ/ ଛାତ୍ର ବିଶୃଙ୍ଖଳା ।

ଯିଏ ମହତ କଥା, ସାଧାରଣରୁ ଅସାଧାରଣକୁ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହେବାର ଉପାୟ, ଅନ୍ଧାରରୁ ଆଲୋକକୁ ଯିବାର ଅଭିଳାଷ ରଖ୍ କର୍ମ ଓ ଦାୟିତ୍ବକୁ ଶାସ୍ତ୍ର ଓ ଲୋକାଚାରଭିଭିରେ ଶିକ୍ଷା କରେ ତାହାକୁ ପ୍ରକୃତ ଶିଷ୍ୟ ବା ଛାତ୍ର କୁହାଯାଏ ।

ଛାତ୍ର ଜୀବନ ଉଭୟ ବ୍ୟକ୍ତିନିଷ୍ଠ ଓ ସମୂହନିଷ୍ଠ ଜୀବନ ଗଢ଼ିବାର ମୂଳଭିତ୍ତି । ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ମତରେ, ଛାତ୍ରମାନେ ଦେଶର ପ୍ରଗତି ଶକ୍ତି ଓ ଉନ୍ନତିର ବୀଜମନ୍ତ୍ର । ଓ୍ବାଶିଂଟନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ ଗୋଟିଏ ଜାତୀୟ ଜୀବନପାଇଁ ମହତ୍ତମ ପ୍ରେରଣା । ତେଣୁ ନିଜକୁ ଠିକ୍ ସମୟରେ, ଠିକ୍‌ଭାବରେ ବିନିଯୋଗ କରି ତ୍ରିକାଳ ଅନୁସାରେ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନକରି ଏକ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଜୀବନ ନିର୍ମାଣ କରୁଥିବା ଛାତ୍ର ଯଥାର୍ଥରେ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଶକ୍ତିକେନ୍ଦ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ବିନ୍ଦୁ ହୋଇଯାଏ । ଛାତ୍ର ସହିତ ଛାତ୍ର ମିଶି ଛାତ୍ରଶକ୍ତି ନିର୍ମାଣ କରନ୍ତି ଓ ଦାୟିତ୍ବବାନ୍ ଶୃଙ୍ଖଳିତ କର୍ମନିଷ୍ଠ ଛାତ୍ରଶକ୍ତି ଜାତିପ୍ରାଣରେ ବହୁମୁଖୀ ଜୀବନୀ ଶକ୍ତି ଭରିଦିଅନ୍ତି । ତେଣୁ ଯଥାର୍ଥରେ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଛାତ୍ର ଜୀବନହିଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନର ବିକାଶର ସମୟ ଜାତୀୟ ପ୍ରଗତିର ଭିତ୍ତିଭୂମି ।

• ବିଷୟତର୍ଜମା’ ପ୍ରାୟତଃ ଛାତ୍ରଜୀବନ କିଶୋର ଓ ତାରୁଣ୍ୟ ଜୀବନର ସମନ୍ୱୟ କାଳ । ଦେଖୁବା, ବୁଝିବା, ଶିଖୁବା ଓ ଆୟତ୍ତ କରିବାର ଜ୍ଞାନପିପାସୁ ସ୍ତର ହେଉଛି ଏହି ଅବସ୍ଥା । ସଂଯତ ଉନ୍ମାଦନାହିଁ ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ଏସବୁ କରିବାରେ ସଫଳ କରିଥାଏ । ଅସଂଯତ ଉନ୍ମାଦନା ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟଚ୍ୟୁତ କରି ତା’ର ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଶିଥୁଳ କରିଦିଏ । ସମୂହ ଯୁବଶକ୍ତିର ଉନ୍ମାଦନା ଛାତ୍ରଶକ୍ତିରୁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ଛାତ୍ର ସଚେତନତା ଶିକ୍ଷାନୀତି, ସମାଜନୀତି, ଶାସନନୀତିକୁ ଶୃଙ୍ଖଳିତ କରେ । ଛାତ୍ରସମୂହ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ଓ ସାମୟିକ ନଷ୍ଟମୁଖୀ ଅବକ୍ଷୟମାଣ ସ୍ଵାର୍ଥପିପାସା ପଛରେ ଧାଇଁଲେ ଯୌବନର ଭରାନଈ ଓ ଆଦର୍ଶ ଲକ୍ଷ୍ୟ ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ଦୂରେଇଯାଏ କରିଦିଏ ।
  • ପାରିବାରିକ ଜୀବନରେ ଅଭାବ ଓ ଅସମତା ।
  • ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର, ଦୂରଦର୍ଶନ, ନଗ୍ନତା, କର୍ମାଭିମୁଖୀ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଭାବ ।
  • ରାଜନୀତିକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଓ ଦଳୀୟ ରାଜନୀତିର କୁପରିଣାମଦର୍ଶୀ ପ୍ରଭାବ ।
  • ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ ଅସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟର (ଗୁଣ୍ଡାମି, ଭଣ୍ଡାମି, କପି, ଟ୍ୟୁସନ ବୃଦ୍ଧି ହେତୁକ ଅପସଂସ୍କାର) ସମ୍ପର୍କରେ ଆସିବା !

ଏସବୁ ପ୍ରତିକୂଳ ଅବସ୍ଥା ଓ ତା’ର କାରଣକୁ ବୁଝି ଛାତ୍ର ନିଜର ଉଚ୍ଚ ଭବିଷ୍ୟ ନିମନ୍ତେ ନିରାକରଣର ଉପାୟ ନିଜେ ବାଛିନେବା ଉଚିତ । ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ, ଶିକ୍ଷକମଣ୍ଡଳୀ, ରାଜନେତା ଓ ସରକାର ସହିତ ଅଭିଭାବକମାନେ ଏଥୁପ୍ରତି ସ୍ଵାଧୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ମହାପ୍ରବାହରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରହେ ନାହିଁ । ସଂଯମ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ ଏଥ୍ନିମନ୍ତେ ଜରୁରୀ । ଶିକ୍ଷକ – ଛାତ୍ର – ଅଭିଭାବକ ସମ୍ପର୍କର ବୃଦ୍ଧି ଘଟିବା ଉଚିତ । କର୍ମାଭିମୁଖୀ, ଆଦର୍ଶାଭିମୁଖୀ, ସଂଯମ ଶିକ୍ଷାଭିଭିକ ଓ ସ୍ଵାବଲମ୍ବନଶୀଳ ହେବାର ସୂତ୍ରଥିବା ଶିକ୍ଷାଖସଡ଼ା ପ୍ରଚଳିତ ହେବା ଉଚିତ । ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ରାଜନୀତିରୁ ଦୂରେଇ ରଖୁବା ଉଚିତ ।

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ / ଉପସଂହାର – ଛାତ୍ର ଜୀବନ ସାଧନାର କ୍ଷେତ୍ର ହେବାପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ସବୁଦିଗରୁ (ପରିବାରଠାରୁ ଶିକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ର ଓ ସରକାରୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ) ମିଳିବା ଉଚିତ । ଉତ୍ତମ ଛାତ୍ରକୁ ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିତ୍ତିକ ଶିକ୍ଷାଗ୍ରହଣ ନିମନ୍ତେ ବୃତ୍ତି, ସହଯୋଗ ଓ ସଫଳତାର ପ୍ରମାଣପତ୍ର ଯୋଗାଇଦେବା ଉଚିତ । ମୋଟଉପରେ ଭଲ ଛାତ୍ରଟିଏ ଭଲ ସମୟଟିଏ ନିଜ ପାଇଁ ତିଆରି କରେ ଓ ସମୂହ ସ୍ରୋତକୁ ଯୋଗାଇଦିଏ ।

୨ । ଯୁବସମସ୍ୟା ଓ ତାହାର ସମାଧାନ ।

• ଭପକ୍ତମ – ମଣିଷ ଥରେ ଧରାବତରଣ କଲେ ଏକ ଗତିଶୀଳ ଆମ୍ଣକ୍ତି ନେଲ ବତି ଚାଲେ | ତା’ର ମାନସିକ, ଶାରୀରିକ, ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଓ ବୌଦ୍ଧିକ ଶକ୍ତିର ବିକାଶ ଘଟିଲେ ସେ ଉତ୍ତମ ମଣିଷରୂପରେ ସଫଳ ଓ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଜୀବନଟିଏ ବଞ୍ଚେ । ଏହି କ୍ରମରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମଣିଷକୁ ଚାରୋଟି ଅବସ୍ଥା ଦେଇ ଗତି କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ଜୀବନ ପ୍ରବାହର ନେଇ ଗତିକରିଥାଏ । ପ୍ରୌଢ଼ର ଚିନ୍ତା ଓ ଯୁବକର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ସମାଜକୁ ସଙ୍କଟରହିତ ଓ ପ୍ରଗତିଶୀଳ କରେ । ଯୁବକର କାଯ୍ୟଦାନତା ଓ ପୁବଶକ୍ତିର ବିଶଲତ ଅବସ୍ଥା ପାମାଳ କାବନରେ ସଜା’ ତ।ଲଦିଏ |

• ବିଷୟତର୍ଜମା – କୈଶୋରର ଶୁଭ ଶଙ୍ଖନାଦ ପରେ ଦାୟିତ୍ୱବୋଧ, ନିଜକୁ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ଗଢ଼ିତୋଳିବାର ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଶୃଙ୍ଖଳା ମଧ୍ୟରେ ଯୁବାବସ୍ଥା ପ୍ରତ୍ୟେକ ନରନାରୀ ଜୀବନରେ ଆସିଥାଏ । ଯୁବାବସ୍ଥା ଜୀବନରେ ଓ ସମାଜରେ ତାରୁଣ୍ୟ । ଯୁବକ ଉଦାର ଓ ମହାମନା ହୋଇ କେବଳ କାର୍ଯ୍ୟକରେ । ଫଳରେ ଉତ୍ତମ ଭବିଷ୍ୟତଟିଏ ଗଢ଼ି ହୋଇଯାଏ ।

ଯୁବାବସ୍ଥାରେ ଯୁବକ ସତେଜମନା, ଉଚ୍ଚମନା, ସେବା – ଦୟା – କ୍ଷମା – ସଂଯମମନା ହେବା ଉଚିତ । ଅଭିଭାବକ ଓ ବୟୋଜ୍ୟେଷ୍ଠମାନେ ଯୁବକକୁ ସୌଜନ୍ୟ, ଆଦର, ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ବିକାଶ ଅଭିମୁଖୀ ହେବାର ପ୍ରେରଣା ଯୋଗାଇଦେବା ଉଚିତ । କାରଣ ଯୁବକ ଅବସ୍ଥାରେ ମଣିଷ ପୁରୁଣା ଉପରେ ନୂଆ ସମ୍ଭାବନା ଗଢ଼େ । ସ୍ବପ୍ନରେ ବଞ୍ଚେ ଓ ସ୍ଵପ୍ନକୁ ବାସ୍ତବତାରେ ପରିଣତ କରେ । ଅତୀତକୁ ଭୁଲି ବର୍ତ୍ତମାନର ଆବେଗକୁ ଗଠନାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲଗାଇ ଯୁବକହିଁ ନିଜ ପାଇଁ ଓ ଜାତି ପାଇଁ ଅଦମ୍ୟ ପ୍ରାଣଶକ୍ତିର ପ୍ରଗତିଶୀଳ ଭବିଷ୍ୟତଟିଏ ଗଢ଼ିଥାଏ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ବିବେକାନନ୍ଦ କହିଥିଲେ – ଯୁବମୟଂ ଜଗତଂ । ଅର୍ଥାତ୍ ଜଗତ ଯୁବକର ଉନ୍ମାଦନାରେହିଁ ଗତିକରେ ଓ ସୁନ୍ଦର ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟକର ହୁଏ । ଯୁବକର ଲକ୍ଷ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହେବା ଉଚିତ । ବାହାବା ନେବା, ଲମ୍ବାରାସ୍ତାରେ ଲକ୍ଷ୍ୟଧରି ଚାଲିବା ଓ ରାସ୍ତାମଝିରେ ଅଟକି ନଯିବା ଯଥାର୍ଥ ଯୁବଶକ୍ତିର ଲକ୍ଷଣ । ଏଥିରେ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ଘଟିଲେ ଯୁବଶକ୍ତି ସଙ୍କଟରେ ପଡ଼ିଯାଏ । ବନ୍ଧୁର ପରାମର୍ଶ, ସତ୍ ବ୍ୟକ୍ତିର ପ୍ରେରଣା, ଯୁବା ଓ ଯୁବତୀଙ୍କର ପାରସ୍ପରିକ ସଂଯତ ମମତା ଯୁବକକୁ ଆଗେଇ ନିଏ ।

କର୍ମାନୁସାରୀ ଶିକ୍ଷା, ଯୁଗୋପଯୋଗୀ ଶିକ୍ଷା, ନୀତିନିଷ୍ଠ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଓ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ପାଇବାଦ୍ୱାରା ଯୁବଶକ୍ତି ସଂକଟଠାରୁ ଦୂରେଇ ଦୃଢ଼ ହୋଇଉଠେ । ଅପରପକ୍ଷରେ ଆତ୍ମସଚେତନତାର ଅଭାବ, ସରକାରୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହନର ଅଭାବ, ଅବକ୍ଷୟମାଣ ଶିକ୍ଷାଧାରା, ବେକାରୀ ସମସ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି, ଲକ୍ଷ୍ୟପଥର ଅନିଶ୍ଚିତତା, ନିଶା-ପଶା-ଚୋରି-ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ପ୍ରେରଣା, ଭୋଗ-ବିଳାସ – ଯୁବାବସ୍ଥା ଅପସଂସ୍କାରଦ୍ୱାରା ବିନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । ଯୁବାବସ୍ଥା ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟକର ନହୋଇ ପରିବାର, ସମାଜ ଓ ଜାତି ପାଇଁ ବୋଝ ହୋଇଯାଏ ।

•  ସିଦ୍ଧାନ୍ତ/ଉପସଂହାର – ଆହା, ଯୌବନ ଥରେ ଗଲେ ଆଉ ଆସେନା, ଅଥବା ଜୀବନ ଗଢ଼ିବି ମୁଁ ଯୌବନରେ ପଙ୍‌କ୍ତିକୁ ସ୍ମରଣକୁ ଆଣି ଆତ୍ମସଚେତନତାର ସହିତ ସୁନ୍ଦର ପାରିବାରିକତା ଓ ସାମାଜିକତା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଆଲୋକୋପମ ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବାପାଇଁ ଯୁବକ ଅବସ୍ଥା ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନରେ ଏକ ସଂକଳ୍ପ । ଏ ସଂକଳ୍ପ ସମାଜ ନିମନ୍ତେ ଯୁବକକୁ ସଙ୍କଟର ଓ ସମସ୍ୟାର ବୋଝ ନମଣି ବରଂ ପ୍ରଗତିର ପ୍ରତୀକ ମନେକରି ନେଇଥାଏ ।

୩ । ତୁମର ଭବିଷ୍ୟତ

ଉପକ୍ରମ – ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବାକୁ ହୁଏ ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତକୁ ନେଇ । ଅତୀତ ଆମକୁ ଭଲମନ୍ଦ, ଠିଲ୍, ଲାଭକ୍ଷତି ଓ ଘଟଣ-ଅଘଟଣର ବିଷୟ ମନେପକାଇ ଦେଇ ସଚେତନ କରିଦିଏ । ବର୍ତ୍ତମାନର ସମସ୍ୟା ଅତୀତ ଭିଭିରେ ନିଏ । ବର୍ତ୍ତମାନର ଅଧ୍ୟାୟ ଭବିଷ୍ୟତର ସୁଖକର ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବାର କଳ୍ପନା ଓ ସ୍ଵପ୍ନର ସମାହାର ମାତ୍ର । ଯାହାର ବର୍ତ୍ତମାନ ଦୃଢ଼ ଓ କର୍ମମୟ ତା’ର ଭବିଷ୍ୟତ ସୁଖକର । ବର୍ତ୍ତମାନ କଷ୍ଟ କଲେ ଭବିଷ୍ୟତରେ କୃଷ୍ଣ ମିଳେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ବୁଣିଲେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଫସଲ କାଟିବାକୁ ହୁଏ ।

ଯାହାର ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ଓ କର୍ମହୀନ ତା’ର ଭବିଷ୍ୟତ ବିଭଙ୍ଗ ହେବା ନିଶ୍ଚିତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ମଣିଷ କୈଶୋର ଓ ଯୌବନ କାଳରେ ଉନ୍ନତ ଭବିଷ୍ୟତର ସ୍ବପ୍ନ ଦେଖେ । ଏହି ଆଶା ଓ ସ୍ବପ୍ନ ପାଇଁ ସେ କର୍ମ କରେ । କର୍ମ ଲକ୍ଷ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବାଦ୍ଵାରା ଭବିଷ୍ୟତ ଗଢ଼ିହୋଇଯାଏ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଈଶ୍ଵରଚନ୍ଦ୍ର ବିଦ୍ୟାସାଗର କହିଥିଲେ – ‘ ଭବିଷ୍ୟତର ସ୍ବାଚ୍ଛନ୍ଦ୍ୟ, ସନ୍ତୋଷ ଓ ଶାନ୍ତି ବର୍ତ୍ତମାନର ଏନ୍ତୁଡ଼ିଶାଳରେ ଥାଏ ।’’

• ବିଷୟତର୍ଜମା – ମୋର ଜୀବନରେ ମୁଁ ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଅନାଗତ, ଅସମ୍ଭବ, କଳ୍ପନାର ବିଷୟ ଭାବରେ ବିଚାର କରିନାହିଁ । ଭବିଷ୍ୟତ ମୋପାଇଁ ମୋ ଜୀବନର ରଚନାତ୍ମକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ । ମୁଁ ଭବିଷ୍ୟତର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସ୍ଥିର କରିବାବେଳେ ମୋର ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କର ଭବିଷ୍ୟତ ଚିନ୍ତା, ଅଭିଳାଷ ବିଷୟରେ ବିଚାର କରିଥାଏ । ମୋର ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ଇଞ୍ଜିନିୟର, ଡାକ୍ତର, ପ୍ରଶାସକ, ଅଧ୍ୟାପକ, ଶିଳ୍ପପତି, ବ୍ୟବସାୟୀ ହେବାର ସ୍ଵପ୍ନ ରଖ୍ ଲକ୍ଷ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି । ଆମର ଶିକ୍ଷକ କୁହନ୍ତି ଯାହା ହୁଅ, ଯେଉଁ କାମ କର– ଭଲରେ ନିଷ୍ଠାରେ କର । ଘାସକଟାଳି ହେବ ତ ଉତ୍ତମ ହୁଅ, ଡାକ୍ତର ହେବ ତ ଉତ୍ତମ ହୁଅ ।

ଏହି ମର୍ମରେ ମୁଁ ମୋ ଜୀବନର ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଜଣେ ଶିକ୍ଷକଭାବରେ ନିର୍ବାହ କରିବାର ସଂକଳ୍ପ ନେଇଛି । ଶିକ୍ଷକ କହିଲେ କେବଳ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଷୟରେ (ଗଣିତ | ସାହିତ୍ୟ |ସଂସ୍କୃତ | ବିଜ୍ଞାନ | ଇତିହାସ) ପେସାଦାର ଜ୍ଞାନଲାଭ କରି ଶିକ୍ଷାଦାନ ନୁହେଁ । ଶିକ୍ଷକର ଅର୍ଥ ସମୟ, ଦେଶର ଅବସ୍ଥା, ମାନବୀୟ ମୂଲ୍ୟବୋଧ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଚେତନା, ସେବା, ଦୟା, କ୍ଷମା, କରୁଣା, ଅନେକ ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବାର ସୂତ୍ର ଓ ଦୀକ୍ଷା ଦେଇପାରେ । ଏହି ଆଦର୍ଶ ମାର୍ଗରେ ଚାଲିବା ସହିତ ଅନ୍ୟର ଜୀବନର ଲକ୍ଷ୍ୟଭାବରେ ନିର୍ବାଚନ କରିଛି – ଭଲ ଶିକ୍ଷକ, ଭଲ ଡାକ୍ତରଟିଏ ଓ ଭଲ ଇଞ୍ଜିନିୟରଟିଏ ହେବାକୁ ! ମଣିଷର ଶରୀର ଅପେକ୍ଷା ତା’ର ସୁସ୍ଥମନ ଓ ନୀରୋଗ ମାନବିକପଣ ନିର୍ମାଣ କରୁଥିବାରୁ ଶିକ୍ଷକ ଜଣେ ମହାନ୍ ଡାକ୍ତର ।

ଇଞ୍ଜିନିୟର ରାସ୍ତା-ପୋଲ-କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଇତ୍ୟାଦି ବସ୍ତୁଗତ ନିର୍ମାଣ କରେ । ମାତ୍ର ଶିକ୍ଷକରୂପୀ ଇଞ୍ଜିନିୟର ମଣିଷ ତିଆରି କରେ । ପ୍ରଶାସକ ନିୟମ କାନୁନ୍‌ରେ ରାଜନୀତି-ଅର୍ଥନୀତିକୁ ପରିଚାଳନା କରେ । ଶିକ୍ଷକଟିଏ ମଣିଷର ଜୀବନ, ମୂଲ୍ୟବୋଧ, ସଂସ୍କୃତି ଓ ସଦ୍‌ଭାବନାକୁ ପରିଚାଳନା କରେ । ଏହି ସତ୍ୟ ପ୍ରତି ମୁଁ ବେଶ୍ ସଚେତନ ଓ ଅନୁରକ୍ତ ରହିଛି । ତେଣୁ ମୁଁ ମୋର ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଶିକ୍ଷକର କର୍ମ-ଧର୍ମ-ଜୀବନପଣ ସହିତ ଯୋଡ଼ି ଦେଇଛି । ଭବିଷ୍ୟତରେ ମୋର ପରିଚୟ ହେବ ମୁଁ ବହୁ ସଫଳ ନରନାରୀ, ମଣିଷ, ପ୍ରଶାସକ, ଡାକ୍ତର, ଇଞ୍ଜିନିୟରଙ୍କର ଗୁରୁ । ମୋର ଭବିଷ୍ୟ ସମୟାନୁବର୍ତ୍ତିତା, ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ସଦ୍‌ଭାବନାର ଶିକ୍ଷାଦାନରେ ବିନିଯୋଗ ହେବ ।

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – ଦୋଷ ଓ ଦୁର୍ବଳତାକୁ ଆତ୍ମସମୀକ୍ଷାଦ୍ଵାରା ବୁଝି ନିଘୋଷ ଓ ସକଳ ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବା ଓ ବଞ୍ଚିବାକୁ ଅନ୍ୟକୁ ଅତିବାହିତ ହେବ । ସୁସ୍ଥକର ଜୀବନ, ସମାଜ ଓ ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ସଂସ୍କୃତି ଗଠନରେ ମୋର ବ୍ରାତିକ ଜୀବନ ସଂକଳ୍ପନିଷ୍ଠ ହୋଇଉଠିବ ।

୪ । ପିତାମାତାଙ୍କ ପ୍ରତି ସମ୍ମାନବୋଧ

ଉପକ୍ରମ – ରାମାୟଣ କହେ ମାତା ଓ ଜନ୍ମଭୂମି ସ୍ବର୍ଗଠାରୁ ଗରୀୟସୀ । ଶ୍ରୀମଦ୍ ଭାଗବତ ମତରେ, ପିତା ସ୍ୱର୍ଗ, ପିତା ଧର୍ମ, ପିତାହିଁ ପରମ ତପସ୍ୟାର ପ୍ରତିଭୂ । ଆମ ମିଥ୍, ‘ଶ୍ରବଣ କୁମାର ଚରିତ’ କୁହେ ପିତାମାତାଙ୍କ ସେବାରେ ଜୀବନର ପିତା ଆକାଶଠାରୁ ବିଶାଳ ଓ ମାତା ଧରଣୀଠାରୁ କୋମଳ । ପିତାମାତାଙ୍କ ଆଦର, ଯତ୍ନ, ସଂକଳ୍ପ, ଦୀକ୍ଷା, ପାଳନକର୍ମ ଓ ମାର୍ଗଦର୍ଶୀ ଶିକ୍ଷା ବଳରେ ଯୁଗଯୁଗଧରି ମଣିଷ ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ରାମ, କୃଷ୍ଣ, ପର୍ଶୁରାମ, ଯୀଶୁ, ଧ୍ରୁବ, ଅର୍ଜୁନ, ଯୁଧ୍ୱର, କଣ୍ଠ, ଶିବାଜୀ, ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟ, ଚୈତନ୍ୟ, ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ, ଟଲଷ୍ଟୟ, ଆଇନଷ୍ଟାଇନ୍ ଆଦି ଜନ୍ମ ହୋଇ ସମଗ୍ର ମଣିଷ ସମାଜକୁ ଆଲୋକର ମାର୍ଗ ଓ ବିଧାନ ଦେଖାଇ ଆସିଛନ୍ତି । ପିତାମାତାଙ୍କର ସଂସ୍କାରରୁହିଁ ସଂସ୍କୃତି ସଚେତନଶୀଳ, ବିଶାଳ ଓ ଶୁଭଙ୍କର ହୋନ୍ତି ସୁଖୀ/ପିତାମାତା ଦୁଷ୍କୃତରୁ ସଭିଏଁ ହୋନ୍ତି ଦୁଃଖୀ ।’’ ପିତାମାତାଙ୍କ ପ୍ରତି ସମ୍ମାନବୋଧ ଏ କାରଣରୁ ଆମର ମହତ୍ତମ ସାଂସ୍କୃତିକ ଗୁଣ ଓ ଆଦର୍ଶର ପରିଚାୟକ ।

ବିଷୟତର୍ଜମା – ୨୦୦୫ ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ ଲଣ୍ଡନ ଟାଇମ୍‌ସର ଏକ ସର୍ଭେ ରିପୋର୍ଟରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଜଗତରେ ବିଶେଷକରି ବସ୍ତୁବାଦୀ ଶିଳ୍ପାନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଶତକଡ଼ା ୬୦ ଭାଗ ସନ୍ତାନ କିଶୋର ଅବସ୍ଥାରୁ ପିତାମାତାଙ୍କଠାରୁ ଦୂରରେ ରହିବାରୁ ଏବଂ ଆଦରଯତ୍ନ ଅଭାବରୁ ରୁକ୍ଷ, ଆତ୍ମହତ୍ୟାପ୍ରବଣ, ପ୍ରଗଳ୍ପ, ଅପରାଧପ୍ରବଣ, ନିସ୍ତେଜ, ସଂକଳ୍ପରହିତ, ଲକ୍ଷ୍ୟଭ୍ରଷ୍ଟ, ପଙ୍ଗୁ ଓ କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ରହିତ ହୋଇଯାଉଛନ୍ତି । ଫ୍ରାନ୍ସରେ ବୃଦ୍ଧ ଓ ବୃଦ୍ଧାଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଓ ସେମାନଙ୍କ ସମସ୍ୟା ଜାତୀୟ ପ୍ରଗତିର ବାଧକ ।

କାରଣ ସେଠି ପିତାମାତାଙ୍କୁ ଦାୟିତ୍ୱ ନେବାକୁ ସନ୍ତାନମାନେ ନୈତିକମାର୍ଗରୁ ବିଚ୍ୟୁତ । ନିଉୟର୍କର ଏକ ଭାରତବର୍ଷରେ ଏବେ ଏହିପ୍ରକାର ସମସ୍ୟା ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି ଓ ସଭ୍ୟତାର ପ୍ରଭାବ ହେତୁ ପ୍ରାୟତଃ ଶତକଡ଼ା ୨୫ ଭାଗ ଦେଖାଦେଲାଣି । ସହରୀ ସଭ୍ୟତା, ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ଜୀବନଚର୍ଯ୍ୟା, ଚାକିରିଜୀବୀ ଜୀବନ, ବିଦେଶରେ ବୃତ୍ତିନିର୍ବାହ, ଯୌଥପରିବାରର ବିଭଙ୍ଗତା ହେତୁ କ୍ରମଶଃ ପିତାମାତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଆମ ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନ ପ୍ରବାହରେ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ, ସମ୍ମାନ ଓ ଦାୟିତ୍ଵ କମି କମି ଆସୁଛି ।

ଯଦିଓ ଆମ ସରକାର ବୃଦ୍ଧ ପିତାମାତାଙ୍କ ଲାଳନପାଳନ ପାଇଁ ବୃତ୍ତିଧାରୀଙ୍କୁ କରମୁକ୍ତ କରିଛନ୍ତି । ତଥାପି ଆମ ନିୟମ ହେବାଦ୍ଵାରା ସଂପ୍ରତି ପିତାମାତା ଓ ସନ୍ତାନସନ୍ତତି ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଶ୍ରଦ୍ଧା-ସମ୍ମାନ କ୍ରମଶଃ ଶିକୂଳ ହୋଇଯିବାର ଆଶଙ୍କା ଦେଖାଦେଇଛି । ଆମ ସାଂସ୍କୃତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପିତାମାତାଙ୍କ ଦଣ୍ଡ ଓ ଆକଟ ଜୀବନ ଗଢ଼ିତୋଳେ, ଆଲୋକିତ କରେ, କୃଷ୍ଟ ଦେଇ କୃଷ୍ଣତ୍ଵର ମହାନତାରେ ପହଞ୍ଚାଏ । ଏ ବିଶ୍ବାସ କ୍ରମଶଃ ଭାଙ୍ଗିପଡୁଛି । ଲାଳନପାଳନ କରି ପିତା ବଡ଼ କରେ । ମାତା ଥନଭାଙ୍ଗି କ୍ଷୀରଦେଇ ତାକୁ ଚାଲି ଶିଖାଏ, ବଞ୍ଚେ ଶିଖାଏ, କଥା ଶିଖାଏ, ଖାଇ ଶିଖାଏ ଓ ଆଦର କରି ଆଚରଣଶୀଳ କରି ଗଢ଼େ । ଆଶା ଥବିର କାଳରେ ପୁତ୍ର କନ୍ୟା ସମ୍ମାନ ଦେବେ, ସେବା କରିବେ, ଜରାର ଯନ୍ତ୍ରଣାରୁ ମୁକ୍ତି ଦେବେ ।

ଏହି କର୍ମବୋଧ ଉପରେ ଆମ ଦେଶରେ ପିତାମାତାଙ୍କୁ ସ୍ଵୟଂ ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା, ଆଦିଜନକ ଓ ଆଦିମାତା ଭାବରେ ସମ୍ମାନ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ପିତା ଥିବା ପୁଅ ସଭାରେ ହାରେ ନାହିଁ । ମାଆ ଥ‌ିବା ପୁଅର ସାହା ଭରସା ପ୍ରଚୁର । ମାତାପିତାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦେଉଥ‌ିବା ପୁତ୍ର ଜଗତଜିତା । ପିତାମାତାଙ୍କ ଆଶିଷ ପରମପୁଣ୍ୟ ଫଳର ପ୍ରତିଭୂ । ଏପ୍ରକାର ସାଂସ୍କୃତିକ ବାସନା ଗ୍ରହଣ କରି ଆମ ଦେଶରେ ପିତାମାତାଙ୍କ ପ୍ରତି ମାନ୍ୟତାବୋଧର ଆଚରଣ ସଂପ୍ରତି ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଭୂମିଖଣ୍ଡରେ ଆଦର ପାଉଥ‌ିବାବେଳେ ଆମର ଗତି ଏ ସମ୍ପର୍କରେ କେତେ ବିପରୀତ ଚିନ୍ତା କରିବାର ସମୟ ଆସିଛି । ପିତାମାତାଙ୍କ ପ୍ରତି ପୃ।ଡିମାପନ୍ଲେ ପ୍ରାଣରେ ସବଦେବତା” ଏବଂ “କାନନା ଶ୍ବଶଗାଣନ୍ୟେ ସବଂକଲ୍ୟାଣ ଲଭପଡେ” |

• ସିଦ୍ଧାନ୍ତ |ଉପସଂହାର – ଏହି ମର୍ମରେ ଗୋଟିଏ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଆମକୁ ଉପନୀତ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ ଯେ ଜଗତରେ ଅର୍ଥଦେଇ, କ୍ଷମତାଦେଇ, ବୁଦ୍ଧିଦେଇ, ଜ୍ଞାନଦେଇ ସବୁ ମିଳିପାରେ– କେବଳ ମାତାପିତା ଓ ତାଙ୍କର ଶୀତଳ ଆଶିଷ ମିଳେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କର ଜୀବନର ଅନ୍ୟତମ ମନ୍ତ୍ର ହେଉ— ‘ପିତା ସ୍ୱର୍ଗ, ପିତା ଧର୍ମ, ପିତାହିଁ ପରମତପଃ| ପିତରି ପ୍ରୀତିମାପରେ ପ୍ରୀୟନ୍ତେ ସର୍ବଦେବତା’’ ଏବଂ ‘ଜନନୀ ଶୁଭଗାମନ୍ୟ ସର୍ବକଲ୍ୟାଣ ଲଭ୍ୟତେ’’ ।

୫ । ଯୌତୁକର ବିଷମ ଫଳ/ ଯୌତୁକ ପ୍ରଥା ଏକ ସାମାଜିକ ବ୍ୟାଧୁ

ଉପକ୍ରମ – ବିଷୟ ତର୍ଜମା ପୂର୍ବରୁ ୨୦୦୬ ମସିହାରେ ନାରୀ ନିର୍ଯାତନାର ଜାତୀୟ ଓ ପ୍ରାଦେଶିକ ରେକର୍ଡ଼ ଉପରେ ସମ୍ୟକ୍ ଦୃଷ୍ଟିପାତ ଦିଆଯାଇପାରେ । ସର୍ବଭାରତୀୟ ସ୍ତରରେ ୮୬୭୮୦ଟି ନାରୀ ନିର୍ଯାତନା ଘଟଣା ମଧ୍ୟରୁ ୨୧୨୧୫ଟି ଯୌତୁକଜନିତ ନିର୍ଯାତନା ଓ ୮୧୫୦ଟି ବଧୂହତ୍ୟା, ବଧୂପୋଡ଼ି ଘଟଣା ସମ୍ବନ୍ଧିତ । ସେହିପରି ପ୍ରାଦେଶିକ ସ୍ତରରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ୩୮୦୫ ଘଟଣାରୁ ୧୦୨୮ଟି ଘଟଣା ଯୌତୁକଜନିତ । ଏସବୁ ଘଟଣା ମଧ୍ୟରୁ ମାତ୍ର ଶତକଡ଼ା ୧୦ ଭାଗ ଅପରାଧୀ ଦଣ୍ଡ ଭୋଗିଛନ୍ତି । ଏହି ହିସାବ ପ୍ରମାଣ କରୁଛି ଯୌତୁକ ପ୍ରଥା ଆମର ସାମାଜିକ ଜୀବନରେ ଏକ ସଂକ୍ରାମକ ବ୍ୟାଧ, ଏକ କଳଙ୍କ ଓ ଅପସଂସ୍କାରର ପ୍ରତୀକ । ଏହା ସାମାଜିକ ଜୀବନ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନକୁ ବିଷମ ଫଳ ଦେଇ ଚାଲିଛି ।

ଦୈନିକ ସମ୍ବାଦପତ୍ରିକାର ପ୍ରତିଦିନିଆ ଅପରାଧ ଘଟଣାରେ ବଧୂ ନିର୍ଯାତନା ଓ ଯୌତୁକଜନିତ ହତ୍ୟା, ଛାଡ଼ପତ୍ର, ଜେଲ୍ ଓ ବଧୂପୋଡ଼ି ଇତ୍ୟାଦି ଘଟଣା ପ୍ରକାଶ ହୋଇ ଚାଲିଛି ଯାହା ଜଣାଇ ଦେଉଛି ଯେ ଯୌତୁକ ଆମ ମାନବିକତାର ପ୍ରସଙ୍ଗ ଓ ନାରୀ ଜାଗୃତିର ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ପଛକୁ ଓ ବ୍ୟବହାରସୁଲଭ ପ୍ରଦତ୍ତ ଧନ, ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଉପହାର । ପରୋକ୍ଷରେ ହିନ୍ଦୁ ସଂସ୍କୃତି ଓ ଭାରତୀୟ ବୈବାହିକ ପରମ୍ପରାରେ ଏହାକୁ ପ୍ରୀତି ଓ ଶ୍ରଦ୍ଧାପଣର ସଂସ୍କାରରେ ଉପହାର ପ୍ରଦତ୍ତ ବିଧ୍ବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ।

ଏ ବିଧୂ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ଦେବାବାଲାର କ୍ଷମତା ଭାରତୀୟ ପରମ୍ପରାରେ ଏହି ଯୌତୁକ ଆଣିବା ଓ ଦେବା ଏକ ଆତ୍ମୀୟତାର ସମ୍ବନ୍ଧ ସୂତ୍ର ଥିଲା । ବେଦୀ ଉପରେ ବର କନ୍ୟା ପରସ୍ପର ଦିଆନିଆ ହେଉଥିଲେ । ବରପକ୍ଷ କନ୍ୟାକୁ ଓ କନ୍ୟାପକ୍ଷ ବରକୁ ଉପହାର ଦେଉଥିଲେ । କେତେକ ଗୋଷ୍ଠୀରେ କନ୍ୟାପଣ ସ୍ଵରୂପ ବରପକ୍ଷ କନ୍ୟାପକ୍ଷକୁ ଉପହାର ଦେବାର ବିଧ୍ ଏବେ ବି ପ୍ରଚଳିତ । ରାମାୟଣ, ମହାଭାରତ, ଜାତକ ଗାଥାରେ ପୁରୁଷପ୍ରଧାନ ସମାଜରେ ଗୌରବ ବୃଦ୍ଧି, ପୁରୁଷର ରୋଜଗାର ସାମର୍ଥ୍ୟର ମାନ୍ୟତା ଓ ପାରିବାରିକ ସୁଖ ସମ୍ଭାବନା ଭିଭିରେ କନ୍ୟା ପିତାମାତା କନ୍ୟାଦାୟ ଉପହାର ଯୌତୁକ ରୂପରେ ଦେଉଥିଲେ । କନ୍ୟାକୁ ସୁଶୋଭନ କରିବା, କନ୍ୟାର (୧୨୦୦ରୁ ୧୮୫୦) ଯୌତୁକର ସୂତ୍ରପାତ ଘଟିଛି । ସ୍ବାଧୀନତା ପୂର୍ବରୁ ଏହା କନ୍ୟାଦାୟ ଓ କନ୍ୟାପିତାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଅନୁସାରେ ନିର୍ଘଣ୍ଟ ହେଉଥିଲା ।

ମାତ୍ର ୧୯୪୦ ଓ ସ୍ଵାଧୀନତୋତ୍ତର କାଳରେ ବରର ଅହମିକା ପ୍ରଦର୍ଶନ ନିମନ୍ତେ, ବର ପିତାମାତାଙ୍କ ଔଦ୍ଧତ୍ୟ ଓ ଗର୍ବ ଅନୁସାରେ ଯୌତୁକ ଦେବା ଓ ଆଣିବା ସ୍ବାଭିମାନ ପ୍ରସଙ୍ଗ ହୋଇଉଠିଛି । ଉପଯୁକ୍ତ ବନ୍ଧୁତ୍ବ ନିର୍ମାଣର ବ୍ୟଗ୍ରତା, ବ୍ୟାଧର ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇଛି । କନ୍ୟା ଓ କନ୍ୟା ପିତାମାତା, ଭାଇ, ପରିବାରର ନିରୀହତା ଓ ଅସହାୟତା ଝିଅ ଜନ୍ମ ଓ ଝିଅକୁ ଔପଚାରିକ ବିଧାନ ହୋଇଉଠିଛି । ବରମାନେ ଗୋରୁମୂଲପରି ଯୌତୁକ ମାଧ୍ୟମରେ କିଣାବିକା ହେଉଛନ୍ତି ।

ବରପିତାର ଔଦ୍ଧତ୍ୟ, କୁଳବଧୂକୁ ଅର୍ଥ ଓ ଦ୍ରବ୍ୟ ଦାବି କରି ଶାଶୁନଣନ୍ଦଙ୍କ ନିର୍ଯାତନା ଓ ମଧ୍ୟସ୍ଥିମାନଙ୍କର ଯୌତୁକ ଦେବାନେବା ପ୍ରସଙ୍ଗ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ବେଳେ ଚଞ୍ଚକତା ଯୌତୁକକୁ କ୍ରମଶଃ ଶୋଷଣର ଓ ଜୁଇର ସ୍ମାରକୀ କରିଦେଇଛି । ଯୌତୁକ ରୂପକ ଜୁଇରେ ଶହ ଶହ ନିରୀହ କନ୍ୟାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁଘଟୁଛି । ଯୌତୁକ ବରପକ୍ଷର ଦାବି, କାମନା, ବାସନା, ବାଧ୍ୟ ଲାଭଫଳ ହୋଇ ଉଠୁଥ‌ିବାବେଳେ କନ୍ୟାପକ୍ଷ ପାଇଁ ଏହାର ଏକ ସଙ୍କଟ, ବ୍ୟାଧ୍ ଓ ଅପସଂସ୍କୃତିର ବିଧାନ ହୋଇଉଠିଛି ।

• ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – ନାରୀ ଜାଗୃତି, ନାରୀ ନିର୍ଯାତନା ନିୟମ ଓ ନାରୀ ଅଧିକାର ପ୍ରତି ସଚେତନତା, ଯୁବକ- ଯୁବତୀଙ୍କର ଶିକ୍ଷାଦୀକ୍ଷାର ବୃଦ୍ଧି, ଯୁବକ-ଯୁବତୀଙ୍କ ସ୍ଵାବଲମ୍ବନଶୀଳ ଅବସ୍ଥା, ଯୁବକ-ଯୁବତୀ ମଧ୍ଯରେ ପାରସ୍ପରିକ ବୁଝାମଣାର ସମ୍ବନ୍ଧ ମଧ୍ଯରେ ବିବାହ ସଂଘଟନା, ଯୌତୁକଲୋଭୀ ଓ ଅତ୍ୟାଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଦଣ୍ଡବିଧାନ ନିମନ୍ତେ ଆଇନର ପ୍ରଣୟନ ଓ ପ୍ରଚଳନ, ଲୋକନାଟକ – ପଥପ୍ରାନ୍ତ ନାଟକ – ଦୂରଦର୍ଶନ ଓ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଇତ୍ୟାଦିର ସହଯୋଗରେ ଯୌତୁକ ପ୍ରଥାକୁ ଏକ ବିଷମୟ ଫଳଭାବରେ ନିନ୍ଦା କରିବା ଉଚିତ ।

ମୋଟଉପରେ ବରବଧୂଙ୍କ ସୁଖୀ ଦାମ୍ପତ୍ୟଜୀବନ ଯୌତୁକଲୋଭୀ ମାନସିକତା ମଧ୍ଯରେ ଏକ କଳଙ୍କ ରୂପ ନେଇଥାଏ ; ଆଧୁନିକ ସଭ୍ୟତାକୁ ବିଜ୍ଞାନର ଅବଦାନ ଅନସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ । ବର୍ତ୍ତମାନ ମାନବ ଜୀବନରେ ସୁଖ, ସମ୍ଭୋଗ, ଐଶ୍ବର୍ଯ୍ୟ ଭରିଦେଇଛି ଏହି ଆଧୁନିକ ବିଜ୍ଞାନ । ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବର ବିଭିନ୍ନ ଘଟଣା, ବିଭିନ୍ନ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ମନୁଷ୍ୟ ଏହି ବିଜ୍ଞାନ ବଳରେ ଖୁବ୍ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀରେ ଥିବା ବିଭିନ୍ନ ନେଟ୍‌ୱାର୍କ ଅନ୍ତର୍ଗତ ନାନାପ୍ରକାରର କମ୍ପ୍ୟୁଟରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ପାରସ୍ପରିକ ସଂଯୋଗ ନେଟ୍‌ଓ୍ୱାର୍କ । ସାହିତ୍ୟିକ ଭାଷାରେ ଲେଖିଲେ ଏହାହିଁ ବିଶ୍ବ ସମ୍ବାଦ ସରବରାହ ସଂସ୍ଥାର ଯାନ୍ତ୍ରିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ । ଇଂରାଜୀରେ, ଏହାହିଁ World Information Exchange Technology । ଏହା ସାହାଯ୍ୟରେ ବିଶ୍ବର କୋଣାନୁକୋଣର ଖବର ଜଣେ ଘରେ ବସି ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ପାଇପାରିବ ।

ଏହି ପ୍ରକାର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଥମ ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା ହେଉଛି ଆମେରିକା । ୧୯୬୯ ମସିହାରେ ବିଶ୍ବରେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଆମେରିକାର ପ୍ରତରପା ଦିନିଗୋଟି କମ୍ପ୍ୟୁଟର ମାପନ କରି କାମ ଆରମ୍ଭ କରାଗଲା ଓ ଆମେରିକ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଏହି ନେଟ୍ବାର୍କରେ ଯୋଗଦେବାକୁ ଅନୁମତି ଦେବାରୁ ସମୟକ୍ରମେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵରେ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ତେବେ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍‌ର ବ୍ୟବହାର ଶିକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ନେଟ୍‌ଓ୍ୱାର୍କ ସଂପର୍କରେ ଧାରଣା ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ସର୍ବୋପରି ଏଥପାଇଁ କମ୍ପ୍ୟୁଟର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଶିକ୍ଷା କରିବାକୁ ମଧ୍ୟ ପଡ଼ିବ । ବିଶ୍ଵର କମ୍ପ୍ୟୁଟର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସଂପର୍କ ହିଁ ନେଟ୍‌ୱାର୍କ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା । କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବନାହିଁ ଯେ, ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ହେଉଛି ସୂଚନା ଆଦାନପ୍ରଦାନର ମହାସମୁଦ୍ର । ବିଶ୍ୱ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ନେଟ୍‌ଓ୍ବାର୍କ ବିଷୟ ଜାଣିଥୁବା ବ୍ୟକ୍ତି ହିଁ ଏହି ମହାସମୁଦ୍ରରେ ସନ୍ତରଣ କରିପାରିବ ।

ଆଧୁନିକ ବିଜ୍ଞାନରୁ ସୃଷ୍ଟ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଜ୍ଞାନର ସର୍ବୋତ୍ତମ ଅବଦାନ ହେଉଛି ଏହି ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ । ବିଶ୍ଵ ସମ୍ବାଦ, ତଥ୍ୟ ଓ କରିଦେଇଛି । ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ୱେବ୍‌ସାଇଟ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ବିଶ୍ଵର ସମ୍ବାଦ, ତଥ୍ୟ, ସୂଚନା ସଂଗୃହୀତ ହୋଇ ଇ-ମେଲ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ କେବଳ ସମ୍ବାଦ ନୁହେଁ, ବର୍ତ୍ତମାନ ମାନବର ବିଶ୍ଵଜୀବନ ସହ ସଂପର୍କ ସ୍ଥାପନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଯାବତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ହୋଇପାରୁଛି । ରେଳଯାତ୍ରା ପାଇଁ ଆଗାମୀ ଟିକେଟ୍ ପ୍ରାପ୍ତି ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଟେଲିଫୋନ୍ ବିଲ୍ ପଇଠ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବିଜୁଳି କର ପଇଠ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏବଂ ନେଟ୍ ସପିଙ୍ଗ୍ ମାଧ୍ୟମରେ କ୍ରୟବିକ୍ରୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ନେଟ୍ ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ଅର୍ଥ ନେଣଦେଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇପାରୁଛି । ଏପରିକି ଓଡ଼ିଶାର ପଲ୍ଲୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ସୁଦୂର ଆମେରିକାସୁ ନିଜର ସଂପର୍କୀୟଙ୍କୁ ଦେଖ୍, କଥାବାର୍ତ୍ତା ହୋଇପାରୁଛି । ବିଶ୍ଵମାନବ ପାଇଁ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍‌ ତଥ୍ୟ ଓ ସମ୍ବାଦ ତଥା ସୂଚନା ସରବରାହ ହିଁ ବିଜ୍ଞାନର ସର୍ବୋତ୍ତମ ଅବଦାନ ।

ବିଶ୍ବର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶ ତଥା କୋଣାନୁକୋଣର ଖବର ଜାଣିବା ପରେ ସମ୍ବାଦପତ୍ର ଗତିରହିତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ବିଶ୍ବପ୍ରଗତି ଯେ ସ୍ଥିର ତଥା ନିସ୍ତେଜ ହୋଇଯିବ, ଏଥୁରେ ଅଣୁମାତ୍ର ସନ୍ଦେହର ଅବକାଶ ନାହିଁ । ଇଣ୍ଟରନେଟ୍‌ର ଅବର୍ଣ୍ଣନୀୟ ଉପକାରିତା ମଧ୍ଯରେ କିଛି ଅପକାରିତା ମଧ୍ୟ ଅଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ଯୁବକ, ଯୁବତୀଗଣ ଏହି ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଦୁରୁପଯୋଗ କରି ପାରସ୍ପରିକ ସଂପର୍କ ସ୍ଥାପନ ମାଧ୍ୟମରେ ବିପଥଗାମୀ ହେଉଛନ୍ତି । ଆଉ ମଧ୍ଯ ତଥା ଦୁଷ୍ଟବୁଦ୍ଧିସଂପନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକରି ମାନବ ସଭ୍ୟତାର ଦୁର୍ଗତିର କାରଣ ହେଉଛନ୍ତି । ତେବେ ଏଥିପାଇଁ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ନୁହେଁ ଏହାର ଦୁରୁପଯୋଗ ହିଁ ଦାୟୀ ।

୭ । ବିଜ୍ଞାପନରେ ନାରୀ

ଉପକ୍ରମ – ବ୍ୟବସାୟିକ ସଂସ୍ଥା, ପ୍ରଚାର ସଂସ୍ଥା, ସରକାରୀ ଓ ସର୍ବସାଧାରଣ ଘୋଷଣା ନିମନ୍ତେ ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନର ଯୁଗ ପ୍ରଚାର, ପ୍ରସାର, ଅବଗତିକରଣର ଯୁଗ । ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କହି, କ’ଣ ଦେଖାଇ, କ’ଣ ଇଙ୍ଗିତ ଦେଇ କିପରି ନିଜ ସଂପର୍କରେ ବିଜ୍ଞପ୍ତି କରିହେବ ଏବଂ ନିଜ ସଂସ୍ଥା ଓ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଆଡ଼କୁ ଟାଣିହେବ ତାହାହିଁ ବିଜ୍ଞାପନର ମୂଳଲକ୍ଷ୍ୟ । ପୁନଶ୍ଚ ବିଜ୍ଞାପନ ସମାଜ, ସଂସ୍କୃତି ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ରୁଚି ଅନୁସାରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ । ସ କରେ ଅନ୍ୟକୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗ୍ରାହୀ ଆନନ୍ଦ ଦେଇ ନିଜ ସଂସ୍ଥାର ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଦିଗକୁ ଆକର୍ଷଣ କରି ଆଣିବା ଅନ୍ୟତମ ବିଜ୍ଞାପନଜନିତ ସୂତ୍ର । ଜନତାଙ୍କୁ ରଚନାତ୍ମକଭାବେ ଆଶାବାଦୀ, ଲାଭପ୍ରଦ, ସଚେତନଶୀଳ, ଶୁଭଗ କରି ପ୍ରଭାବିତ କରିବା ବିଜ୍ଞାପନ ଅଭିପ୍ରେରଣାର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ।

ଅନେକ ତରୁଣୀ ଏଥ୍ୟପ୍ରତି ଆକୃଷ୍ଟ ହୋଇ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନ ଓ ବୃତ୍ତିଗତ ଆଗ୍ରହ ଭିଭିରେ ଆକୃଷ୍ଟ ହୋଇଯାଉଛନ୍ତି । ଇଣ୍ଟରନେଟ୍, ଦୂରଦର୍ଶନ, ପ୍ରଚାରଭିଭିକ ପତ୍ର, ପତ୍ର-ପତ୍ରିକାର ମୁଖ୍ୟପୃଷ୍ଠା, ପ୍ରଚ୍ଛଦ, ପୃଷ୍ଠା, ଦ୍ରବ୍ୟର ବାହ୍ୟ ଆବରଣ ଉପରେ ଦୃଶ୍ୟଧର୍ମୀ ଓ ଚିତ୍ରାୟିତ ଭଙ୍ଗୀରେ, ଆକର୍ଷଣୀୟ ଚିତ୍ରାତ୍ମକ ରୀତିରେ ପ୍ରଚାର ବୋଲି (ସ୍ଲୋଗାନ୍) ଘୋଷଣା କରିବା ଏକ ଧରାବନ୍ଧା ପ୍ରସାର ଓ ପ୍ରଚାର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇଯାଇଛି । ପୁନଶ୍ଚ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଏହି ଧରଣର ପ୍ରଚାର ବେଶ୍ ଗ୍ରାହକ ଓ ଅନ୍ୟତମ ପରିଚୟ ସମ୍ପ୍ରତି ବିଜ୍ଞାପନର ନାରୀ ହୋଇଉଠିଲାଣି । ଲିଖ, ଚିତ୍ରିତ, ଦୃଶ୍ୟ ଓ ଶ୍ରାବ୍ୟ ବିଜ୍ଞାପନରେ ନାରୀର ରୂପକାତ୍ମକ, ଭୂମିକା ସମ୍ପର୍କରେ ଏହି ମର୍ମରେ ବିଚାର କରାଯାଇପାରେ ।

ବିଷୟତର୍ଜମା – ବିଜ୍ଞାପନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଦ୍ରବ୍ୟର ମହତ୍ତ୍ବ, ସତ୍ୟ, ତଥ୍ୟ ଓ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପ୍ରଚାର କରିବା ଓ ଏଥପ୍ରତି ସଚେତନତା ଓ ଉପଭୋକ୍ତାର ଆଗ୍ରହ ସୃଷ୍ଟିକରିବା । ବିଜ୍ଞାପନଦ୍ୱାରା ବିଜ୍ଞାପିତ ଦ୍ରବ୍ୟ, ଘଟଣା, ପ୍ରସଙ୍ଗ ପ୍ରତି ଶ୍ରୋତା ବା ଗ୍ରହୀତାର ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ସମ୍ମାନ ବଢ଼ିଥାଏ ଓ ନାନ୍ଦନିକ ଅଭିରୁଚି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ୨୦୦୫-୨୦୦୬ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ଭାରତରେ ପ୍ରାୟତଃ ୧୦ ଲକ୍ଷ ୮୦ ହଜାର ଛୋଟବଡ଼ ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରକାଶ ଓ ପ୍ରସାର ପାଇଛି । ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରାୟତଃ ୬ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧ୍ଵ ସୁଯୋଗ ଦେଇଛି । ଏଥୁରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଆମ ଦେଶରେ ଚାକଚକ୍ୟ ସଭ୍ୟତାର ବିକାଶ ଭିଭିରେ ନାରୀମାନେ ବିଜ୍ଞାପନର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇପଡ଼ିଛନ୍ତି । କହିବା ବାହୁଲ୍ୟ ସମଗ୍ର ପ୍ରକାଶିତ ବିଜ୍ଞାପନର ଶତକଡ଼ା ୬୦ ଭାଗ ବିଜ୍ଞାପନ ନାରୀର ଅଙ୍ଗ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଭାବ ଉଦ୍ଦୀପକ ଚିତ୍ର, କଥା ଓ ଅଙ୍ଗଭଙ୍ଗୀ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଛି । ଏହି ତଥ୍ୟ ପ୍ରମାଣ କରେ ନାରୀ ତା’ର ସାମାଜିକ ସମ୍ମାନ, ସାଂସ୍କୃତିକ ମାନ୍ୟତା ଓ ସମୂହ ଆଦରଠାରୁ ଦୂରେଇ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନପାଇଁ ଖୁବ୍‌ ଆପତ୍ତିଜନକ ସ୍ତରକୁ ଅକାତରେ ଖସିଯିବାକୁ ପଶ୍ଚାତ୍‌ମନା ହେଉନାହିଁ ।

ଏହାଦ୍ୱାରା ସମୂହ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନରେ ସଂଯମ ଓ ନୈତିକତାର ଅବକ୍ଷୟ ଘଟି ବିଶୃଙ୍ଖଳା, ଅପରାଧବୋଧ, ଯାଦୃଚ୍ଛିକ ଅସ୍ବାଭାବିକ ଆଚରଣ ସହିତ ନାରୀ ପ୍ରତି ଭୋଗବାଦୀ ମାନସିକତା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି । ସୀତା, ସାବିତ୍ରୀ, ଅହଲ୍ୟା, ଗାର୍ଗୀ, ଅରୁନ୍ଧତୀଙ୍କ ଦେଶରେ ଉଲଗ୍ନ ନାରୀପ୍ରବଣତା ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁଛି ଓ ବିଜ୍ଞାପନକରଣ ସହିତ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନର ନିଶା ଏହାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରୁଛି । ଜେସିକା ଲାଲ୍ ହତ୍ୟା ଘଟଣା ପଛରେ ଏହି ମନ୍ଦ ଭୋଗବାଦୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ ବିଜ୍ଞାପନର କୁପରିଣାମ ଅଭିମୁଖୀ ମନୋବୃତ୍ତି ଯେ ରହିଛି ଏଥ‌ିରେ ଭିନ୍ନମତ ନାହିଁ । ଚାହାଣିର ଠାଣି, ବକ୍ତବ୍ୟର ଦ୍ଵିଅର୍ଥବିଶିଷ୍ଟ ଚାତୁରୀ ମଧ୍ୟରେ ନାରୀର ମାନ୍ୟତା, ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ତାହାପ୍ରତି ଶ୍ରଦ୍ଧା ଯେ ହ୍ରାସ ଘଟୁଛି ଏକଥା ନିଶ୍ଚିତ ସତ୍ୟ । ତଥାପି ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନର ନିଶା ମଧ୍ଯରେ ନାରୀ ତା’ର ମାନ୍ୟତା ହରାଇ ବସୁଛି । ବିଶ୍ୱ ମହିଳା ଦିବସ ନାରୀକୁ ଜାୟା, ଭଗ୍ନୀ, ଜନନୀ, ସେବିକା ଓ ସହାନୁଭୂତିଶୀଳା ଉଦାରପ୍ରାଣଭାବରେ ସମ୍ମାନ ଦେବାକୁ ଆହ୍ଵାନ ଦେଇଛି । ମାତ୍ର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ |

ଉପସଂହାର – ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଜ୍ଞାପନ ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ ନାରୀ ଅବବୋଧର ମାନସିକତାକୁ ଗଠନାତ୍ମକ ଓ ସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ଭୋଗ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଭାବ ଉଦ୍ଦୀପ୍ତ ବିଜ୍ଞାପନ ପାଇଁ ଓ ନାରୀର ଅଙ୍ଗ ପ୍ରଦର୍ଶନର ଅଶୋଭନୀୟତା ପାଇଁ ନିୟମ ଓ ତଦାରଖ ବୋର୍ଡ଼ ନିର୍ମିତ ହେବା ଉଚିତ । ଅର୍ଥ ନୁହେଁ, ଅର୍ଥସହିତ ସମ୍ମାନ ଓ ଶ୍ରଦ୍ଧା ବିଜ୍ଞାପନ ଜରିଆରେ ମିଳିପାରେ– ଏପ୍ରକାର ଦୃଶ୍ୟ, ଶ୍ରାବ୍ୟ ଓ ଚିତ୍ରାତ୍ମକ ମଡ଼େଲିଂ କରିବାକୁ ନାରୀମାନେ ଉଚିତବୋଧ କରିବା ଉଚିତ । ଅଭିଭାବକମାନେ ବିଜ୍ଞାପନ ନିମନ୍ତେ ନିଜ କନ୍ୟା, ଜାୟା, ଭଗିନୀ ଓ ମାଆମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦର୍ଶନମୁଖୀ ନକରି ବରଂ ଭାବମୁଖୀ ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରସ୍ତୁତି କାଳରେ ନାରୀ ଓ ବିଜ୍ଞାପନ ସଂସ୍ଥା ଉଭୟେ ଆସାଂସ୍କୃତୀକରଣ ବିଜ୍ଞାପନ ନିର୍ମାଣ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା ଉଚିତ ।

୮। ଦେଖୁଥ‌ିବା ପୁସ୍ତକମେଳା

ଉପକ୍ରମ – ଜର୍ମାନୀର ଫ୍ରାଙ୍କ୍‌ଫର୍ଟ ବହିମେଳା ହେଉ ଅଥବା କୋଲ୍‌କାତା ପୁସ୍ତକମେଳା ହେଉ କିମ୍ବା ଭୁବନେଶ୍ଵର ପୁସ୍ତକମେଳା ହେଉ – ସଂପ୍ରତି ପୁସ୍ତକ ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ଜ୍ଞାନଧାରା ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଭାବନାର ଏକ ବଳିଷ୍ଠ ଅଙ୍ଗ ହୋଇଉଠିଛି । ପୁସ୍ତକମେଳା ଦେଖ‌ିବା, ପୁସ୍ତକମେଳାର ବିବିଧ ସାରସ୍ବତ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଉତ୍ସବରେ ଯୋଗଦାନ କରିବା, ପୁସ୍ତକ କ୍ରୟ କରିବା ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନୁରାଗୀ ନିଜକୁ ସମୟୋଚିତ, ଜିଜ୍ଞାସୁ, ଭାବୁକ ଓ ସଂସ୍କୃତିସମ୍ପନ୍ନ ବୋଲି କେବଳ ଭାବେ ନାହିଁ; ବରଂ ଭିତରେ ଭିତରେ ମେଳାର ପ୍ରଭାବରେ ସେ ଏପରି ସ୍ବତଃ ହୋଇଯାଇଥାଏ ।

ଭାଷାର ବିକାଶରେ ସାହିତ୍ୟର ଭୂମିକା ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ । ଏହା ଭାଷାକୁ ପଲ୍ଲବିତ କରିଥାଏ । ପୁସ୍ତକର ପ୍ରକାଶନ ହୋଇଥିଲା, ତାହା ବିବାଦୀୟ ଏବଂ ତା’ର ସ୍ପଷ୍ଟ ତାରିଖ ଏବେ ମଧ୍ୟ ଅଜଣା । ତେବେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଜାତୀୟ ପୁସ୍ତକମେଳା ନ୍ୟାସ୍‌ନାଲ୍ ବୁକ୍ ଟ୍ରଷ୍ଟଦ୍ୱାରା ୧୯୭୨ ମସିହାରେ ଦିଲ୍ଲୀଠାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ୧୯୭୫ରେ କଲିକତା ପୁସ୍ତକମେଳା ଏବଂ ୧୯୭୪ରେ ବମ୍ବେଠାରେ ପୁସ୍ତକମେଳା ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ଆମ ଦେଶରେ ଜ୍ଞାନର ବିସ୍ଫୁରଣ ଅଧ୍ୟାୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି ! ୟୁନୋସ୍କୋଦ୍ଵାରା ସ୍ବୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ଚିକାଗୋ, ବେଜିଂ, ଟୋକିଓ, ବାର୍‌ସେଲୋନା, ମେକ୍‌ସିକୋ ପୁସ୍ତକମେଳା ବିଶ୍ଵମଣିଷକୁ ଏକ ସଂସ୍କାରବୋଧ କରିତୋଳିଛି । ୧୯୮୫ ମସିହାରୁ ଏବଂ ୨୦୦୦ ମସିହାରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଭୁବନେଶ୍ଵର ସମ୍ପ୍ରତି ରାଉରକେଲା, ସମ୍ବଲପୁର, ଜଗତ୍‌ସିଂହପୁର, ବାଲେଶ୍ଵର, ବ୍ରହ୍ମପୁର, ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ଓ ଜୟପୁରଠାରେ ପୁସ୍ତକମେଳାର ସୁଫଳ ଆମ ଭାବନାକୁ ଗଠନାତ୍ମକ କରିପାରିଛି ।

• ବିଷୟତର୍ଜମା – ଚଳିତ ୨୦୦୬ରେ ମୁଁ ରାଜଧାନୀ ପୁସ୍ତକମେଳା ଦେଖିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇଥିଲି । ଆମ କଲେଜ ତରଫରୁ ଏକ ଶିକ୍ଷାତୃମଣ କାଯ୍ୟକ୍ତପ ରାଲଧାନା ପୁସ୍ତକମେଳା ଉଦେଶ୍ୟରେ କରାଯାଲଥିଲା | ଭାବରେ ମୁଁ ପୁସ୍ତକମେଳାରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ସେଠି ଯୋଗଦେଇଥ‌ିବା ୨୫୦ଟି ପୁସ୍ତକଭଣ୍ଡାର ବୁଲି ଦେଖିବାକୁ ପାଇଥିଲି । ଶହ ଶହ ଭାବୁକ ଓ ପାଠକ ତଥା ପୁସ୍ତକପ୍ରେମୀ ସମସ୍ତ କଳୁଷିତ ଭାବନା ଓ ଅହଂତ୍ଵକୁ ତ୍ୟାଗକରି ପୁସ୍ତକ ସହିତ ଏକାମ୍ଭୀଭୂତ ହୋଇ ଉଠୁଥ‌ିବାର ଆନନ୍ଦକର ଅନୁଭବ ମୋତେ ଏଠୁ ମିଳିଲା । ମୁଁ ଭାବିଲି ସତେ ଯେମିତି ପ୍ରତ୍ୟେକ ପୁସ୍ତକ ଅନୁରାଗୀ ଭିତରେ ମୁଁ ଓ ମୋ ଭିତରେ ସେମାନଙ୍କର ଆଗ୍ରହ ଭରିରହିଛି । ମୋର ମନେହେଲା ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ପୁସ୍ତକଶିଳ୍ପ ବେଶ୍ ପ୍ରସାରିତ । ପୁସ୍ତକମେଳା ସବୁ ଧରଣର ଓ ସବୁ ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥାର ପୁସ୍ତକ ଦେଖ୍, ପାଇବା, ବାଛିବା, ଲୋଡ଼ିବା ଓ କିଣିବାର ସୁଯୋଗ ଦେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହା ଏକ ପବିତ୍ର ସ୍ଥାନ ।

ପୁସ୍ତକ ଓଡ଼ିଆ ପୁସ୍ତକ ଭିତରେ ଆମ ଜାତିର ଗୌରବ, ଐତିହ୍ୟ, ସଂସ୍କାର, ପରମ୍ପରା, ଲୋକରୁଚି, ସମୟର ବାସ୍ତବତା, ଜ୍ଞାନ, ଅବବୋଧ, ମାନବୀୟ ରୁଚି ଲୁଚିରହିଛି ଯାହାକୁ କ୍ରୟ କରି ପଢ଼ିବା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଏପ୍ରକାର ଏକ ମହତ୍ତମ ଧାରଣା ମୋର ହେଲା । କଳା, ସାହିତ୍ୟ, ବିଜ୍ଞାନ, ଧର୍ମ, ରାଜନୀତି, ଅର୍ଥନୀତି, ସଂସ୍କୃତି, ନୂତତ୍ତ୍ବ, ଦର୍ଶନ, କାରିଗରୀ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ, ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଯୋଗ ଆଦି ସକଳ ଧାରଣା ଓ ଏଷଣା ଏକତ୍ର ଏହି ମେଳାରେ ସମପିଣ୍ଡିତ ହୋଇ ରହିଥିବାର ମୁଁ ଲକ୍ଷ୍ୟକଲି । ପୁସ୍ତକମେଳାରେ ବହୁବିଧ ପୁସ୍ତକ ୧୦ ଦିନ ବ୍ୟାପୀ କ୍ରୟବିକ୍ରୟ ସୁବିଧା ମଧ୍ୟରେ ମିଳୁଥିବାରୁ ବହିପ୍ରେମୀମାନେ ନିଜ ମନୋମତ ପୁସ୍ତକ ବାଛି କିଣିପାରୁଥିଲେ । ମୋର ମନେହେଲା ସତେଯେମିତି ଆଗାମୀ ବର୍ଷେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ମେଳାହିଁ ଆମ ଚେତନାଧର୍ମୀ ୧୦ ଖଣ୍ଡ ପୁସ୍ତକ କିଣିଲି ।

ଅଜାଙ୍କ ପାଇଁ ନୂଆ ଗୀତା ବହି ଓ ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡ଼େମୀ ସମ୍ପାଦିତ ଭାଗବତ ଗ୍ରନ୍ଥ କ୍ରୟକଲି । ଭଉଣୀ ପାଇଁ ରୋଷେଇ ପୁସ୍ତକ ଓ ମାଆଙ୍କ ପାଇଁ ଲକ୍ଷ୍ମୀପୁରାଣ ମଧ୍ୟ କିଣିଲି । ମୋର ବଳିଷ୍ଠ ଧାରଣା ହେଲା କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଯୁଗରେ ବି ପୁସ୍ତକର ଆକର୍ଷଣ ବଳବତ୍ତର ରହିଛି । ଓଡ଼ିଶାର ଭାବଚେତନାକୁ ବାନ୍ଧିରଖୁବା ଓ ମହତ୍ତମ ଦିଗରୁ କଳାତ୍ମକ ରୂପ ଦେଇଥ‌ିବା ବଳିଷ୍ଠ ଲେଖକମାନଙ୍କୁ ଭେଟିଲୁ । ଆମ ସମୟ ଓ ସମସ୍ୟା ପୁସ୍ତକ ପଠନରୁ ଜଣାଯାଇଥାଏ । ଭଲ ବହିଗୁଡ଼ିକ ଦୁଃଖ, ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ, ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତିରେ ବନ୍ଧୁ ପରି ପ୍ରେରଣା ଓ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥାନ୍ତି ।

• ସିଦ୍ଧାନ୍ତ|ଉପସଂହାର – ପୁସ୍ତକମେଳା ଦର୍ଶନ ପରେ ମୋର ଏହିପରି ଏକ ବିଚିତ୍ର ଅନୁଭବ ଦୃଢ଼ ହେଲା ଯେ ଏହି ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ଭାବନାକୁ ଏକ ଆନ୍ଦୋଳନ ଭାବରେ ( ସମଗ୍ର ଓଡ଼ିଶାର ସହରଠାରୁ ପୁରପଲ୍ଲୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) ରାଜ୍ୟସାରା ଗ୍ରହଣ କରାଗଲେ ଆମେ ଓ ଆମର ପାଠଧାରା ଏକ ମାନବୀୟ ସଂସ୍କୃତିସମ୍ପନ୍ନ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ବିକାଶ ସାଧନ କରାଇପାରନ୍ତା । ପୁସ୍ତକମେଳାର

୯ । ଜୀବନୀ ଅଧ୍ୟୟନ / ଜୀବନୀପାଠ

• ଉପକ୍ରମ – ସାଧାରଣ ଶ୍ରମଜୀବୀ ଓ କୃଷକଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଦସ୍ୟୁ, ବଣିକ, ଶିଳ୍ପୀ, କବି, ରାଜନେତା, ଅଭିନେତା, ସନ୍ଥ, ଶିକାରୀ, ଦଳପତି ଓ ନୃପତି ସମସ୍ତଙ୍କ ଜୀବନରୁ କିଛି ନା କିଛି ଶିଖୁବାର ଅଛି । ଇଂଲଣ୍ଡୀୟ ଯୁବସମାଜ ହୋଇଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କର ଜୀବନକାହାଣୀ ବହୁସଂଖ୍ୟାରେ ବିକ୍ରିତ ହେଉଅଛି । ଓଡ଼ିଶାରେ ଦସ୍ୟୁ ବିହାରୀ ନାୟକ ନିଜର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ଲେଖ୍ ମୁଦ୍ରିତ କରିଥିଲେ ଏବଂ ସେ ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ସେ ସମୟରେ ଯୁବସମାଜରେ ଆଦରଲାଭ କରିଥିଲା । ସୁତରାଂ ଜୀବନୀ ହେଉ ବା ଆତ୍ମଜୀବନୀ ଗ୍ରନ୍ଥ ହେଉ ତାହା ଭିତରେ କିପରି ଜଣେ ନିଜେ ବଞ୍ଚିବାକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ, ଲକ୍ଷ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ତୋଳିଛି ତାହାର ସୂତ୍ର ମିଳିଥାଏ । ଦେଖାଯାଏ ସାଧାରଣସ୍ତରରୁ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତି ଓ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ ସହିତ ଲଢ଼ି ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବା ଓ ସୌଭାଗ୍ୟର ଶିଖର ଚଢ଼ିଥିବା ମଣିଷର ଜୀବନୀ ଅଧ‌ିକ ଆକର୍ଷଣୀୟ ପ୍ରେରଣାତ୍ମକ ହୋଇଥାଏ ।

ସାଧାରଣତଃ ଜୀବନୀ ପାଠ କହିଲେ ମହାପୁରୁଷ, କର୍ମଯୋଗୀ, ନୀତିବାଦୀ, ନବଚେତନାର ଉତ୍ପାଦକ ଓ ଉଦ୍‌ଭାବକ ସିଦ୍ଧ, ମହତ୍ତମ ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଜୀବନ ଚରିତକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ପ୍ରସଙ୍ଗ ବୁଝାପଡ଼େ । ଏହି ମହତ୍ ମଣିଷମାନଙ୍କ ଜୀବନୀ ଅଧ୍ୟୟନ ବ୍ୟକ୍ତିଜୀବନକୁ ଶୃଙ୍ଖଳିତ କରେ, ସମାଜ ଜୀବନକୁ ଦିବ୍ୟଭାବନାରେ ପରିପୋଷଣ କରେ । ଏ ଧରଣର ଜୀବନୀ ଅଧ୍ୟୟନ ମଧ୍ୟରେ ପାଠକ ମହତ୍ଵ ମଣିଷଙ୍କର ପୁଣ୍ୟସାଧନା, କର୍ମସାଧନା, ତ୍ୟାଗ, ସେବା, ଆୟୋତ୍ସର୍ଗ ଓ ଦରଦୀ ଜୀବନପଣର କାହାଣୀକୁ ଜାଣିଥାଏ ଓ ତଦନୁରୂପ ଗୁଣାବଳୀର ଅନୁସରଣ କରିଥାଏ । ଅନୁସାରେ ଦଧୂ, ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର, ବଶିଷ୍ଠ, ଧ୍ରୁବ, ପ୍ରହ୍ଲାଦ, କବୀର ଓ ନାନକଙ୍କ ଜୀବନୀ ତାଙ୍କୁ ମୋହାଚ୍ଛନ୍ନ କରିଥିଲା । ଶିବାଜୀଙ୍କ ଜୀବନୀ ସୁଭାଷ ବୋଷଙ୍କୁ ବାଟ ଦେଖାଇଥିଲା । ଏହା ପ୍ରମାଣ କରେ ମହାପୁରୁଷଙ୍କ ଜୀବନୀପାଠ ମଣିଷକୁ ମହାପୁରୁଷ ହେବାର ଜୀବନୀ ପ୍ରେରଣା ପ୍ରକୃତରେ ମାନବ ଜାତିକୁ ଆଲୋକ ଦେଖାଇ ଚାଲିଛି ।

ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସାଧାରଣ ମଣିଷ ଏକ ଶୃଙ୍ଖଳିତ, ସଭ୍ୟ, ସଂସ୍କୃତିସମ୍ପନ୍ନ ଓ ଆଦର୍ଶ ଚରିତ୍ରବତ୍ତାର ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବାପାଇଁ ମହାପୁରୁଷଙ୍କର ସଫଳତମ ଜୀବନଚରିତ ପଢ଼ିବା ଉଚିତ । ଆମ ଓଡ଼ିଆଭାଷାରେ ଗୌତମବୁଦ୍ଧ, ରାମକୃଷ୍ଣ, ଗୋବିନ୍ଦ ସିଂହ, ନାନକ, ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟ, ଶିବାଜୀ, ବିବେକାନନ୍ଦ, ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ, ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ, ଟଲଷ୍ଟୟ, ଓ୍ବାଶିଂଟନ, ନେପୋଲିୟନ, ଉତ୍କଳମଣି ଓ ମଧୁସୂଦନ ଆଦି ଯୁଗପୁରୁଷ ଓ ମହତ୍ଵପୁରୁଷଙ୍କ ଜୀବନୀ ଲେଖାଯାଇଛି ଯାହାକୁ ପାଠକରିବା ଏକାନ୍ତ ଜରୁରୀ । ସେହିପରି ଓଡ଼ିଶାର ଯୋଗଜନ୍ମା କବି, ସାଧକ, ନେତା, ସମାଜସେବୀ, ତ୍ୟାଗୀ, ସମ୍ପାଦକ, ସାମ୍ବାଦିକ, କର୍ମଯୋଗୀ, ଶିକ୍ଷକ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କ ଜୀବନୀ ଓ ଆତ୍ମଜୀବନୀ ଲିଖ୍ ହୋଇଛି ଯାହା ପାଠକରିବାଦ୍ଵାରା ଦୟା, କ୍ଷମା, ତ୍ୟାଗ, ନିଃସ୍ୱାର୍ଥପରତା, ସତ୍‌ଜୀବନ, ସତ୍ସଚରିତ୍ର, ସତ୍ୟଦର୍ଶୀ ଗୁଣ, ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ କର୍ମନିଷ୍ଠତା ଆଦି ଭାବନା ବିକଶିତ ହୋଇପାରିବ । ପୁନଶ୍ଚ ଜୀବନୀପାଠଦ୍ଵାରା ମାନବୀୟ ସଦ୍‌ଗୁଣ, ସମୟ, ସଂସ୍କୃତି, ସଭ୍ୟତା, ଲୋକବୃତ୍ତିର ଯଥାର୍ଥତାକୁ ମଧ୍ୟ ପାଠକ ଅନୁଭବ କରିପାରିଥାଏ ।

ଜୀବନୀପାଠ ସମାଜ ସ୍ତରରେ ସୁସ୍ଥ ଓ ପବିତ୍ର ବାତାବରଣ ଗଢ଼ି ତୋଳିଥାଏ । ଆମ ଭାଷାରେ ଲିଖ୍ ‘କୁଳବୃଦ୍ଧ’, ‘ଶତାବ୍ଦୀର ସୂର୍ଯ୍ୟ’, ‘କର୍ମଯୋଗୀ ଗୌରୀଶଙ୍କର‘, ‘ଉତ୍କଳମଣି’, ‘ଗୌତମବୁଦ୍ଧ’ ଓ ‘ଗାନ୍ଧି ମଣିଷ’ ଭଳି ଜୀବନୀ ଏବଂ ‘ଅର୍ଦ୍ଧଶତାବ୍ଦୀର ଓଡ଼ିଶା ଓ ତହିଁରେ ମୋର ସ୍ଥାନ’, ‘କୁମ୍ଭାରଚକ’, ‘ଫକୀରମୋହନଙ୍କ ଆତ୍ମଜୀବନୀ’, ‘ମୋ ଫଟା ଡଙ୍ଗାର କାହାଣୀ’, ‘ମୋ ବାରବୁଲା ଜୀବନ’, ‘ମୋ କାହାଣୀ’, ‘ମୋ ସମୟର ଓଡ଼ିଶା’ ଇତ୍ୟାଦି ଆତ୍ମଚରିତ ଗ୍ରନ୍ଥ ଆମ ପାଠକକୁ, ଜୀବନୀ ପାଠଦ୍ଵାରା ମନର ଶକ୍ତି ବଳିଷ୍ଠ ହୁଏ ଓ ଦୃଢ଼ ସଂକଳ୍ପରେ ଜୀବନ ଓ ସମାଜ ସ୍ଵଚ୍ଛ, ଆମୋଦମୟ, ନୀତିନିଷ୍ଠ ଓ ସ୍ୱର୍ଗୀୟ ଭାବରାଶିରେ ଆଚ୍ଛନ୍ନ ହୋଇଉଠେ । ତେଣୁ ସେବା ଓ ତ୍ୟାଗର ପ୍ରତିଭା ମଦର ଟେରେସା ଯଥାର୍ଥରେ ଯାହା କହିଥିଲେ– ‘‘ଜୀବନୀ ପଢ଼ିବାଦ୍ଵାରା ସରଳ ଜୀବନ ବିଶ୍ଵଜୀବନର ହୋଇଯାଏ’– ତାହା ଏଠାରେ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଓ ସ୍ମରଣଯୋଗ୍ୟ ।

୧୦ । ଭ୍ରମଣର ଉପଯୋଗିତା

ବିସ୍ମ ତ ଅତୀତରୁ ଚଳିତ ଯୁଗ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି ବିଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ନେଇ ଦେଶପର୍ଯ୍ୟଟନ କରି ଆସିଛନ୍ତି । ଫାହିୟାନ୍, ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ଚିନ୍ତା ଓ ଆଲୋଚନାରୁ ଜଣାଯାଇଛି ଯେ, ପର୍ଯ୍ୟଟନ ବା ଭ୍ରମଣରେ ବହୁ ଉପଯୋଗିତା ନିହିତ ରହିଅଛି ।

ଭ୍ରମଣର ମହନୀୟତା – ଅନ୍ୟ ଭୂଖଣ୍ଡ, ଦେଶଭ୍ରମଣ ବା ସ୍ଥାନଭ୍ରମଣଦ୍ୱାରା ଅସୀମ ଜ୍ଞାନଲାଭ କରାଯାଏ । ନୂତନ ଦେଶ, ନୂତନ ଗ୍ରାମ, ନୂତନ ନଗର, ନୂତନ ଭୂଖଣ୍ଡ, ନଦନଦୀ, ହ୍ରଦ, ବନ, ପର୍ବତ, କାନ୍ତାର, ସାଗର ଓ ମହାସାଗର ଦର୍ଶନରେ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ପ୍ରାଣ ପୁଲକିତ ହୁଏ, ହୃଦୟ ପ୍ରଶସ୍ତ ହୁଏ, ବିପୁଳ ପରିଦର୍ଶନରେ ମନର ସଂକୀର୍ଣ୍ଣତା ଅପସରିଯାଏ, ଚିତ୍ତବଳୟ ସୁପ୍ରସାରିତ ହୁଏ, ହୃଦୟର ଦ୍ଵାର ଉନ୍ମୁକ୍ତ ହୁଏ ଏବଂ ପ୍ରାଣରେ ବିଶ୍ବଭ୍ରାତୃତ୍ଵଭାବ ଜାଗ୍ରତ ହୁଏ, ଜଡ଼ତା ଦୂର ହୁଏ । ନବ ନବ ଅନୁଭୂତି, ନବ ନବ ଅଭିଜ୍ଞତା, ନବ ନବ ଜ୍ଞାନର ଅଧିକାରୀ ହୋଇ ମନୁଷ୍ୟ ବିଜ୍ଞ ହୁଏ । ଜଳବାୟୁର ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ତା’ର ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ଉନ୍ନତ ହୁଏ । ମନ ତା’ର ହୁଏ ଉଦାର ଓ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ । ଆତ୍ମା ତା’ର ଉଜ୍ଜଳ ହୁଏ । ସେ ଦୀର୍ଘଜୀବନ ଲାଭ କରେ ।

ପୁନଶ୍ଚ ଦେଶଭ୍ରମଣ, ସ୍ଥାନଭ୍ରମଣ, ଐତିହାସିକ ତୀର୍ଥଭ୍ରମଣ, ପୀଠଭ୍ରମଣ, ପ୍ରସିଦ୍ଧ ସଂସ୍ଥା ଭ୍ରମଣଦ୍ୱାରା ଜ୍ଞାନଚକ୍ଷୁ ବିସ୍ତାରିତ ହୁଏ, ଆନନ୍ଦଭାବ ମିଳେ ଓ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଧାରଣାରେ ହୃଦୟ ବିସ୍ତାରିତ ହୋଇଉଠେ । ଅନ୍ୟ ଜଳବାୟୁ ସହିତ ମିଶିବା, ଅନ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି ଓ ମଣିଷ ସମାଜ ସହିତ ଯୋଡ଼ି ହୋଇଯିବାଦ୍ୱାରା ସମଯୋଜନାଭିଭିକ ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବାର ଶିକ୍ଷା ଭ୍ରମଣରୁ ମିଳେ । ତେଣୁ ଆମ ଭାଷାରେ ଏକ ପ୍ରବଚନ ଅଛି– ‘ଯେ ପକ୍ଷୀ ଉଡ଼େ ଯେତେଦୂର ସେ ଜାଣେ ସେ ପୁର ଖବର ।’’ ପୁନଶ୍ଚ ଭ୍ରମଣରୁ ମଧ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ମିଳେ । ସରକାରୀ ସହଯୋଗଭିଭିରେ ଏହି କାରଣରୁ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଅନ୍ୟ ଭୂଗୋଳ, ଅନ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସ୍ଥାନ, ଐତିହାସିକ ସ୍ଥାନ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ଭ୍ରମଣରେ ଯାଇ ନିଜ ବିଷୟାନୁକୂଳ ନୂତନ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ କରିଥାନ୍ତି ।

ଭ୍ରମଣ ବା ପର୍ଯ୍ୟଟନର ଉପଯୋଗିତା ବହୁଳ ଓ ବହୁମୁଖୀ । ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳ ବା ବିଭିନ୍ନ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ପରିଭ୍ରମଣ କରି ସାମାଜିକ ରୀତିନୀତି ଓ ବ୍ୟବହାରବିସ୍ ସହିତ ଆମ ସମାଜର ରୀତିନୀତି ଓ ବ୍ୟବହାରବିସ୍ ତୁଳନା କରି ଆମ ସମାଜରେ ଥ‌ିବା ଦୋଷତ୍ରୁଟିଗୁଡ଼ିକୁ ଜାଣିପାରୁ ଓ ସେହି ଅନୁସାରେ ଆମେ ଆମ ସମାଜକୁ ସଂସ୍କାର କରିବାରେ ଉଦ୍ୟମଶୀଳ ହେଉ । ପର୍ଯ୍ୟଟନ କଲେ ଆମ୍ଭେମାନେ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ଜାଣିପାରୁ ଯେ, ମନୁଷ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ପାର୍ଥକ୍ୟ ନାହିଁ । ସମସ୍ତେ ଏକ ପୃଥବୀମାତାର ସନ୍ତାନ | ଉଚ୍ଚାଟିତ ମାନବାତ୍ମା ମାନବ ସଂହତିର ଆଦର୍ଶରେ ମଙ୍ଗଳମୟ ବସୁଧା ପରିକଳ୍ପନାରେ ଯୋଡ଼ିହୋଇଯାଏ । ମଣିଷ ଅନ୍ୟ ସହିତ ନିଜକୁ ଯୋଡ଼ିଦେଇ ଅନ୍ୟର ପରିସ୍ଥିତି ସହିତ ମିଶିଯାଇ ଉଦାତ୍ତ କଣ୍ଠରେ ଗାଇପାରେ – ‘ଯେ ଦେଶ ଯାଇ | ସେ ଫଳ ଖାଇ ।’’

୧୧ । ଛାତ୍ର ଜୀବନରେ ଶୃଙ୍ଖଳା

ସମାଜ-ସୌଧର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଯାହାର ଜୀବନ, ନୀତି-ଆଦର୍ଶର ବେଳାଭୂମିରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ ହୋଇ ଯେ ସତ୍ୟ-ସଂଯମର ସ୍ବପ୍ନ ଦେଖେ ଏବଂ ଯେ ‘ଶ୍ରଦ୍ଧାବାନ ଲଭତେ ଜ୍ଞାନମ୍’’ ଆପ୍ତବାକ୍ୟର ଅଧିକାରୀ, ସେ ହିଁ ଛାତ୍ର । ‘ଛତ୍ରତେ ଇତି ଛାତ୍ର’– ଅର୍ଥାତ୍ ଜ୍ଞାନରୂପକ ଛତ୍ରଦ୍ୱାରା ଯେ ସମାଜକୁ ଅଜ୍ଞାନାନ୍ଧକାରରୁ ନିଷ୍କୃତି ଆଣିଦିଏ, ସେ ଛାତ୍ର । ଛାତ୍ରର ଶୈଶବ-କୈଶୋର ଶୃଙ୍ଖଳାର ଶକ୍ତ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ଆବଦ୍ଧ । ସେ ଜାତିର ପିତା ମହାମାନବ ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଜୀବନାଦର୍ଶନର ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ । “Morning shows the day”ର ଭାବୋଚ୍ଛାସ ନେଇ ଛାତ୍ରର ଶୈଶବ-କୈଶୋର ଜୀବନ ଯଦି ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଓ ସୁନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୁଏ, ତେବେ ଗୋଚାରଣ, ଗୋଦୋହନ ଏବଂ ଭିକ୍ଷାବୃତ୍ତି ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ ଅକୁଣ୍ଠିତ ଚିତ୍ତରେ କରୁଥିଲେ । ଆରୁଣି, ଏକଲବ୍ୟ, ଚରକ, ଶୁଶ୍ରୁତ, ଦେଉଥିଲେ ।

ସତ୍ୟ-ସଂଯମ-ଶୃଙ୍ଖଳାର ଭକ୍ତ ସାଜି ଗୁରୁଙ୍କ ଅଟଳ ଆଦେଶ ପାଳନ କରି ଏବଂ ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରି କରୁଥିବା ଏକ ଦୁର୍ଲଭ ସ୍ୱର୍ଗୀୟ ଗୁଣ | ଶୃଙ୍ଖଳା ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଥମ ଓ ସର୍ବୋତ୍ତମ ପରିସର ହେଉଛି ପରିବାର । ଏଇଠି ଶିଶୁଟି ପ୍ରଥମ କରି ଅଭିନବ ପ୍ରକୃତିର ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଚନ୍ଦ୍ରସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଉଦୟରାଗ ଓ ଅସ୍ତରାଗ, ଷଡ଼ଋତୁର ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଲୀଳା ବି ସେ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରେ । ଫଳରେ ଜୀବନ-ଜାହ୍ନବୀର ଶୃଙ୍ଖଳା-ସ୍ରୋତରେ ସେ ଭାସି ଭାସି ଚାଲେ । ପରେ ପରେ ତା’ର ସଫଳତାର ସମୁଦ୍ର ସଙ୍ଗମ ହୁଏ । ସିଦ୍ଧିଲାଭ ପରେ ସେ ହୋଇଯାଏ ଅମୃତର ସନ୍ତାନ । ତା’ର ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଚାଲିବା ଅଭ୍ୟାସକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି କବି ଗାଇ

‘ଥରକୁ ଥର ପଡ଼ି ତଳେ
ଚାଲଇ ଅଭ୍ୟାସର ବଳେ ।’’

ଏହି ପରିବାରରେ ସେ ପ୍ରଥମ ଅକ୍ଷର ଶିକ୍ଷା କରେ । ପରିବାରର ଶୃଙ୍ଖଳିତ କର୍ମଯୋଜନା ସମ୍ପର୍କରେ ଶୁଣେ । ପିତାମାତାଙ୍କ ଆଚରଣ ଓ କଥାବାର୍ତ୍ତା ଶୈଳୀକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି କବି ଗାଇ ଚାଲନ୍ତି –

‘ଅମୃତ ବିନୟ ବଚନ
କହି ତୋଷିବ ଜନମନ ।’’

ଏଇଠି ସେ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରି ପାଠ ପଢ଼େ, ଖେଳେ ଏବଂ ସ୍ନାନ, ଭୋଜନ, ଶୟନ ଓ ଶଯ୍ୟାତ୍ୟାଗ ଆଦି କର୍ମ କରେ । କ୍ରୀଡ଼ା ପ୍ରତିଯୋଗିତାବେଳେ, ପରୀକ୍ଷା ଦେବାବେଳେ ଏବଂ ସହପାଠୀମାନଙ୍କ ସହ ମିଳାମିଶାବେଳେ, ବିଦ୍ୟାଳୟର ଉତ୍ସବ ପାଳନବେଳେ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରି ସେମାନେ ନାନାକଥା ଶିଖନ୍ତି । ଏଇଠି ମଧୁମକ୍ଷିକାର ମଧୁକୋଷ ଗଠନ ପରି ସେମାନେ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇ ଅନେକ ଦେଶ ଓ ଜାତି ଅତୀତରେ କାଳବକ୍ଷରେ ଧ୍ୱଂସପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ଯାଇଛନ୍ତି । ଶୃଙ୍ଖଳାରୁ ରାମ, କୃଷ୍ଣ, ମହମ୍ମଦ, ବୁଦ୍ଧ, ଯୀଶୁ, ଚୈତନ୍ୟ, ଗାନ୍ଧୀ ସମାଜରେ ଜନମାନସରେ ପ୍ରେରଣାସ୍ପଦ ହୋଇପାରିଛନ୍ତି । ପରକ୍ଷଣରେ, ଆଦି ଯୁଗ ଯୁଗ ପାଇଁ ଅପସଂସ୍କାରର ଓ ଅପରିଣାମଦର୍ଶିତାର ଉଦାହରଣ ହୋଇ ରହିଯାଇଛନ୍ତି । ପିତାମାତା, ଗୁରୁଜନ ଆଦି ସମସ୍ତେ ଆଶା କରନ୍ତି ଯେ ଛାତ୍ରଟିର ନାଗରିକ ଜୀବନ ଆନନ୍ଦମୟ ହେଉ ।

କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନୀତି, ନିୟମ ଓ ସମୂହ ସ୍ବାର୍ଥକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ସେ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଭାବେ କର୍ତ୍ତବ୍ୟବାନ୍ ହେଉ । ଛାତ୍ରଜୀବନରେ ଶୃଙ୍ଖଳା ଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତ ମୌଳିକ ଅବବୋଧ ପ୍ରତି ସଚେତନତା ରହିଲେ ପ୍ରଶସ୍ୱୀ ଛାତ୍ର ତା’ର ଭାବୀଜୀବନରେ ସମାଜରେ ‘ପାଞ୍ଚ ଜଣରେ ଜଣେ’ ହୋଇ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେବ । ବିଦ୍ୟାଳୟରେ, ରେଳଷ୍ଟେସନରେ, ବସ୍‌ଷ୍ଟାଣ୍ଡରେ, ଡାକ୍ତରଖାନାରେ, ଖେଳପଡ଼ିଆରେ ପ୍ରତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଛାତ୍ର ପାଇଁ ଶୃଙ୍ଖଳାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ । କିନ୍ତୁ ଅଧିକାଂଶ ସମୟରେ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କାଠିକର ପାଠ ହୋଇଯାଏ ।

ଏଥିପାଇଁ ଛାତ୍ରଟିଏ ଦଳୀୟ ରାଜନୀତିଠାରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା ଉଚିତ । ଦୋଷଯୁକ୍ତ ନହୋଇ ଦୋଷମୁକ୍ତ ହୋଇ କର୍ତ୍ତବ୍ୟପଥରେ ଅଗ୍ରସର ହେବା ବିଧେୟ । ଅଭାବ, ସଂଘର୍ଷ, ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ, ସାଂପ୍ରଦାୟିକତା, ଲୁଣ୍ଠନ, ଅପହରଣ ଓ ନାରୀ ନିର୍ଯାତନା ଆଦିରେ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ହୋଇ କେତେକ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ସୁତରାଂ, ପରିବାର, ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ସମାଜଠାରୁ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଶିଖ୍ ଶୃଙ୍ଖଳା ଜ୍ଞାନ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନରେ ସାମାଜିକତାର ମୁକୁରରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବିତ ହୋଇଉଠୁ । ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ଜୀବନରେ ମଧୁ ବର୍ଷିଯାଉ ଏବଂ ବିନାଶ ପଥରେ ବିକାଶର ବାତ୍ୟା ବହୁ । ବିଶୃଙ୍ଖଳତା ସମୂଳେ ବିଲୁପ୍ତ ହେଉ ।

୧୨ । ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷାର ଗୁରୁତ୍ବ

ପ୍ରାକସୂଚନା –
‘ମାତୃଭୂମି ମାତୃଭାଷାରେ ମମତା ଯା’ ହୃଦେ ଜନମି ନାହିଁ
ତାକୁ ଯଦି ଜ୍ଞାନୀ ଗଣରେ ଗଣିବା ଅଜ୍ଞାନ ରହିବେ କାହିଁ ? (ସ୍ବଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର)
ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷା ହେଉଛି ମଣିଷର ଗୋତ୍ରଗତ ଅସ୍ମିତା | ମାଆର ସମପର୍ଯ୍ୟାୟ ଏହି ଦୁଇଟି ଶକ୍ତିକୁ ଆବାଲ୍ୟରୁ ମଣିଷ ସାଥୀ କରିନେଇଥାଏ । ବଞ୍ଚିବାର, ଆଗେଇବାର ଏବଂ ଜୀବନକୁ ବୁଝିବାର ସକଳ ଜଟିଳକୁ ମାତୃଭାଷା ସରଳ, ଅପୂର୍ବ ଓ ଭାବମୟ କରିଦିଏ । ମଣିଷ ଅନ୍ୟପାଖରେ ବିସ୍ତାରିଯାଏ ଓ ବିସ୍ତାରିଦିଏ ମାତୃଭାଷାକୁ ମାଧ୍ୟମ୍ବକରି | ମାତୃଭୂମିର ଅଖଣ୍ଡ ଭାବ ଓ ସାଧନର ଅବଲମ୍ବନ ଓ ଉଦ୍‌ବୋଧନ ଶକ୍ତି ହୁଏ ମାତୃଭାଷା ।

ମାତୃଭାଷା ଜ୍ଞାନରହିତ ମଣିଷ କେବଳ ‘ମାତ୍ର’ ହୋଇଯାଏ । ଆମର ମନେରଖୁବା ଉଚିତ ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷା– ଇତିହାସ, ଭୂଗୋଳ, ବିଜ୍ଞାନ ପଢ଼ାଇବା ପରି ଏକ ସାଧାରଣ ବିଷୟଜ୍ଞାନ ନୁହେଁ; ଏହା ଏକ ଅସ୍ମିତାର ପ୍ରସଙ୍ଗ । ମାତୃଭାଷା କେବଳ ଶବ୍ଦ ଉଚ୍ଚାରଣ ବିଧାନ, ଭାବପ୍ରକାଶର ପ୍ରାଥମିକ ମାଧ୍ୟମ ନୁହେଁ । ଏହା କେବଳ ଗଳ୍ପ, ଉପନ୍ୟାସ, ନାଟକ, ପୁରାଣ ଆଦି ରଚନାର ସ୍ବରୂପ ନୁହେଁ । ଏ ଗୋଟିଏ ଜାତିର, ଗୋଟିଏ ଭୂଖଣ୍ଡର, ଗୋଟିଏ ମଣିଷ ସମଷ୍ଟିର ଅସ୍ମିତା ଓ ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନର ଜୀବାଣୁ ଶକ୍ତି ବା ବ୍ରହ୍ମଶକ୍ତି । ଏହାର ଶିକ୍ଷାଦ୍ବାରା ସମସ୍ତ ଜ୍ଞାନର ରହସ୍ୟ ନିମ୍ନମତେ ମଣିଷର ଆୟତ୍ତାଧୀନ ହୋଇଥାଏ ।

• ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ପ୍ରୟୋଜନ –
ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷାଦ୍ଵାରା ମନୁଷ୍ୟର ଚାରିପ୍ରକାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପରିପୂରଣ ହୋଇଥାଏ; ଯଥା – (୧) ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ, (୨) ଭାବାତ୍ମକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ, (୩) କୌଶଳାତ୍ମକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ (୪) ଶିକ୍ଷାଭିଭିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।

(କ) ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ – ମାତୃଭାଷା ମଣିଷର ମନୋଭାବ ଓ ସ୍ମରଣ ଶକ୍ତିର ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ମାଧ୍ୟମ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଅତୀତର ଘଟଣାବଳୀ, ତଥ୍ୟ, ଭବିଷ୍ୟତର କଳ୍ପସୂତ୍ର ଓ ବର୍ତ୍ତମାନର ଘାଟନିକ ବାସ୍ତବତାକୁ ମନୁଷ୍ୟ ସହଜରେ ବୁଝି ମନେରଖୂପାରେ । ଜ୍ଞାନକୁ ମାତୃଭାଷା ସରଳ ବୋଧ କରାଇପାରିଥାଏ ।

(ଖ) ଭାବାତ୍ମକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ – ମଣିଷ ମୁଖ୍ୟତଃ ନଅଗୋଟି ଭାବକୁ ନେଇ ବଞ୍ଚୁଥାଏ । ବିଜ୍ଞାନୀ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵବିତ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ମଣିଷ ବାହ୍ୟ ଓ ଅନ୍ତଃ ମନର ଭାବକୁ ନେଇ ବଞ୍ଚେ । ସାହିତ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଦୁଃଖସୁଖ, ଭଲମନ୍ଦ, ଲାଭକ୍ଷତି, ଉତ୍କର୍ଷ – ଅପକର୍ଷ, ନିଶ୍ଚିତ ଅନିଶ୍ଚିତ, ଭକ୍ତିମୁକ୍ତି, ପାପପୁଣ୍ୟ, ବନ୍ଧୁତା – ଶତ୍ରୁତା ଆଦି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧରଣର ଭାବକୁ ବୁଝି ତଦନୁସାରେ ନିଜର ଜୀବନକୁ ସ୍ୱଚ୍ଛଳ, ସ୍ବଚ୍ଛନ୍ଦ ଓ ସ୍ଵାଭାବିକ ତଥା ପରିସ୍ଥିତି ଉପଯୋଗୀ କରିପାରିଥାଏ । ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀର ଚିନ୍ତା ଓ କଳ୍ପନାଶକ୍ତିର ବିକାଶ ଘଟେ ।

(ଗ) କୌଶଳାତ୍ମକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ – ଶିଶୁ କଥନ, ପଠନ ଓ ଲିଖନ ସହିତ ଚିନ୍ତା, ଅନୁଭୂତି ଓ ଅଭିଜ୍ଞତାକୁ ଠିକ୍‌ଭାବରେ ଯଥାର୍ଥକରି ପ୍ରକାଶ କରିବାର ଓ ଗ୍ରହଣ କରିବାର ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ କୌଶଳ ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷାରୁ ପାଇପାରିଥାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷା ଶିଶୁକୁ ଦକ୍ଷକରି ଗଢ଼ିଥାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ପରିଷ୍କାର ଓ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ ଭାବରେ ଶିଶୁ ନିଜକୁ ପ୍ରକାଶ କରିପାରିଥାଏ । ବୁଝିବା ବୁଝାଇବା ନିମନ୍ତେ ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରାଥମିକ ଭୂମିକା ଚିନ୍ତାନାୟକମାନେ ସମର୍ଥନ କରିଛନ୍ତି । ଜନ୍ ହୁଏ, ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ, ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ, ଅରବିନ୍ଦ, ଗୋପବନ୍ଧୁ, ଇମରସନ୍, ଜେମ୍‌ସ, ମିଲ୍ ଆଦି ବିଦ୍ଵାନ୍‌ମାନେ ଏକମତ ହୋଇଛନ୍ତି ଯେ – ସକଳପ୍ରକାର ଜ୍ଞାନକୁ ଆୟତ୍ତ କରିବା ମାଧମ ହେଉଛି ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷା ।

• ଉପସଂହାର – ବର୍ତ୍ତମାନ ରୁଷ୍, ଚୀନ, ଜାପାନ, ଜର୍ମାନୀ, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଆମେରିକା, ଆରବ ଆଦି ଦେଶରେ ନିଜ ମାତୃଭାଷାରେ ଜ୍ଞାନ ଓ ଶିକ୍ଷାଦାନ ସେସବୁ ଭୂଖଣ୍ଡକୁ ନିଜ ଭାବ ଓ ବିଜ୍ଞାନବୋଧ ଅନୁସାରେ ଆଗେଇ ନେବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଛି । ପ୍ରାୟୋଗିକ ବିଜ୍ଞାନଭିଭିରେ ଭାରତରେ ବଙ୍ଗଳା, ତାମିଲ୍, ତେଲୁଗୁ, କନ୍ନଡ଼ ଓ ମାଲାୟାଲାମ୍ ଭାଷାରେ ଶିକ୍ଷାଧାରା 0ସ୍ତରରେ ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତିର ଅଭାବ କ୍ରମଶଃ ଆମକୁ ପରମୁଖାପେକ୍ଷୀ କରିଦେଇଛି । ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷାକୁ ଭାବାତ୍ମକ ପାଠ୍ୟଖସଡ଼ା ଅନୁସାରେ ପଢ଼ା ନଯାଇ ବିଜ୍ଞାନ, ସମାଜତତ୍ତ୍ବ, ନୃତତ୍ତ୍ଵ, କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବିଧାନ, ବିଜ୍ଞାପନ କଳା, ସାମ୍ବାଦିକ କଳା, ଆଫିସିକ ବିବରଣୀ ଲିଖନ କଳା, ଭାଷଣ କଳା ଆଦି ଭିଭିରେ ପଢ଼ାଇବାର ଏକ ଗୁରୁ ଆବଶ୍ୟକତା ଦେଖାଦେଇଛି ।

୧୩ । ସନ୍ତ୍ରାସବାଦ

ଉପକ୍ରମ – ସମ୍ପ୍ରତି ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବରେ ମାନବ ସଭ୍ୟତାର ଅଭିଶାପଭାବରେ ସନ୍ତ୍ରାସବାଦକୁ ବିବେଚନା କରାଯାଇଛି । ୨୦୦୧ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସ ୧୧ ତାରିଖ ‘କାଳ ମଙ୍ଗଳବାର’ ଦିନ ଆମେରିକାସ୍ଥ ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟକେନ୍ଦ୍ର ଓ ପେଣ୍ଟାଗନ ଆମେରିକା, ବ୍ରିଟେନ୍, ଭାରତ, ରୁଷ୍, ଫ୍ରାନ୍ସ ଆଦି ଦେଶମାନଙ୍କର ମିଳିତ ସଂଗ୍ରାମ ଘୋଷଣା ଏବଂ ଆତଙ୍କବାଦୀ ଓସାମା ବିନ୍ ଲାଡ଼େନ୍‌ର ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ସଙ୍ଗଠନ ଅଲ୍-କୈଦା ବିପକ୍ଷରେ ଆଫଗାନିସ୍ଥାନରେ ଆମେରିକାର ଯୁଦ୍ଧ ଘନଘଟା ପ୍ରମାଣ କରିଦେଇଛି ବିଶ୍ଵକଲ୍ୟାଣର ପ୍ରଧାନ ଶତ୍ରୁ ହେଉଛି ଆତଙ୍କବାଦ ।

ଏହା ଏକ ଦୁରାରୋଗ୍ୟ ବ୍ୟାଧ୍ ଓ ପୃଥ‌ିବୀର ସୁସ୍ଥତା ପ୍ରତି ଏକ ନକାରାତ୍ମକ ଆହ୍ୱାନ । ଆଫଗାନିସ୍ଥାନ, ପାକିସ୍ତାନ, ଲିବିୟା, ସାଉଦିଆରବ, ୟେମେନ୍, ଜୋର୍ଡ଼ନ୍, ଲେବାନନ୍, ସୁଦାନ, ଭାରତ, ମାଲେସିୟା, ଉରୁଗୁଏ, ଉଗାଣ୍ଡା, ବୋସ୍‌ନିଆ, କାନାଡ଼ା ଓ ଆମେରିକା ପ୍ରଭୃତି ଦେଶରେ ବିସ୍ତାରଲାଭ କରିଥିବା ପ୍ରାୟଶଃ ୧୩୦ ଗୋଟି ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ସଙ୍ଗଠନ ଦୀର୍ଘ ୨ ଦଶନ୍ଧି ଧରି ମାନବମାରଣର ଯେଉଁ ତାଣ୍ଡବଲୀଳା ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି ତାହା ବିଶ୍ୱକୁ ନୈରାଶ୍ୟାଚ୍ଛନ୍ନ କରିଦେଇଛି । ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପାକିସ୍ତାନ ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ଗୋଷ୍ଠୀ, ଉଲ୍‌ଫା, ବୋଡ଼ୋ, ମାଓବାଦୀ, ନକ୍‌ସଲ୍, କାଶ୍ମୀରୀ ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ।

ସଙ୍ଗଠିତ ହତ୍ୟା, ଲୁଟତରାଜ, ଅପହରଣ, ସରକାରୀ- ବେସରକାରୀ ସମ୍ପରି ନଷ୍ଟ, ଅନ୍ତର୍ଘାତୀ କାର୍ଯ୍ୟ, ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀମାନଙ୍କୁ ହତ୍ୟା, ରୋଗଜୀବାଣୁବିଶିଷ୍ଟ ଜୈବିକ ଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରୟୋଗ ଆଦି ଭାରତ ଏହି ଉଗ୍ରବାଦୀ ସମସ୍ୟା ବିପକ୍ଷରେ ବିଶ୍ୱସ୍ତରରେ ସ୍ବର ଉଠାଇଛି । କାଶ୍ମୀରରେ ପାକିସ୍ତାନ ଓ ଆଫଗାନିସ୍ତାନର ମୌଳବାଦୀ ଆସାମ, ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ, ଦାର୍ଜିଲିଂ, ନାଗାଲାଣ୍ଡ, ଆନ୍ଧ୍ର, ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଆଦି ରାଜ୍ୟରେ ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ସମସ୍ୟା ବିପୁଳଭାବରେ ଜାତୀୟ କ୍ଷତି ଘଟାଇ ଚାଲିଛି ।

ବିଷୟତର୍ଜମା – ଆମେରିକାରେ ସିଭିଲ୍‌ୱାର୍‌ ଚାଲିଥିବାବେଳେ ୧୮୬୧-୬୫ ମଧ୍ୟରେ କୁ-କ୍ଲ ସ୍-କ୍ଲାନ୍ ନାମକ ୧୪୮୦ ଥରରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ଆକ୍ରମଣର ଶିକାର ହୋଇଛି । ୨୦୦୧ରେ ଆମେରିକାର ଦୂତାବାସ ଉପରେ, ବିଶ୍ବବାଣିଜ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ର ଉପରେ, ଭାରତର ବମ୍ବେ ସହରରେ ଓ କାଶ୍ମୀର ବିଧାନସଭା ଗୃହରେ, ଅକ୍ଷରଧାମ ମନ୍ଦିରରେ, ଆମ ପାର୍ଲାମେଣ୍ଟ କରିଚାଲିଛି |

ଯଥେଷ୍ଟ ପୂର୍ବରୁ ଭାରତ ଏହାର ସମ୍ମୁଖୀନ ଓ ମୁକାବିଲା କରିଆସୁଛି । ବିଚ୍ଛିନ୍ନତାବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେଇ ଜାତି- ଧର୍ମ-ବର୍ଣ୍ଣ ଭେଦରେ ଅନ୍ତରୀଣ ବିବାଦ ଓ ସଂଘର୍ଷ ସୃଷ୍ଟି କରାଇ ଭାରତକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଦେବାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ବାହାରର ଉଗ୍ରବାଦୀ ସଂଗଠନ ଅର୍ଥ-ଅସ୍ତ୍ର-ଅଇରି ଯୋଗାଇ ଦେବାର ମସୁଧା କରି ଆସିଛନ୍ତି । ପ୍ରତିବେଶୀ ପାକିସ୍ତାନ ତା’ର୍ ନିଜ ଅଞ୍ଚଳରେ କ୍ୟାମ୍ପ ହୋଇ ଭାରତର ସ୍ବର ସହିତ ଏକମତ ହେବାର ସମୟ ବର୍ତ୍ତମାନ ଉପସ୍ଥିତ । ଜଡ଼ିତ । ଆମ ସରକାର ପଞ୍ଜାବରେ ଓ ଆସାମରେ ଉଗ୍ରବାଦକୁ ଦମନ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ କାଶ୍ମୀର ଉଗ୍ରବାଦ ଏବେ ଦେଶର ବୃହତ୍ତମ ସମସ୍ୟାଭାବରେ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଛି ।
ଆମେରିକାର ଉପସ୍ଥିତିରେ ଓ ଜାତିସଂଘର ଜ୍ଞାତରେ ମଧ୍ୟ ପାକିସ୍ତାନ ମାନବବିରୋଧୀ ଉଗ୍ରବାଦକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେବା ଜାରି ରଖୁଛି ।

ହତ୍ୟା, ଡକାୟତି, ଅପହରଣ, ପଣବନ୍ଦୀ, ବିମାନ ଅପହରଣ, ରେଳ-ବେତାର-ଦୂରଦର୍ଶନ କେନ୍ଦ୍ର ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ, ଆତ୍ମଘାତୀ ବୋମା ବଳରେ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀଙ୍କୁ ହତ୍ୟା, ମୁମ୍ବାଇ ସହରରେ ବୋମା ବିସ୍ଫୋରଣ ଆଦି ଅନ୍ତର୍ଘାତୀ କାର୍ଯ୍ୟ ଭାରତର

ବୃହତ୍ ଶକ୍ତିମାନେ ବିଶ୍ବର ପ୍ରତିସ୍ତରର ସନ୍ତ୍ରାସବାଦକୁ ସମସ୍ଵରରେ ନିନ୍ଦା ଓ ସମବିଚାରରେ ଦମନ କରିବା ଉଚିତ ।
ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ଚେତନାକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କଟକଣା, ଲାଗୁହେବା ଉଚିତ ।
ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀମାନଙ୍କୁ ଏନ୍.ଜି.ଓ. ମାଧ୍ୟମରେ ବୁଝାଇଦେବା ଉଚିତ – ସେମାନେ ମଣିଷର ଓ ତାଙ୍କର କ୍ଷତିକରି
ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ ଓ ସମାନ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା ଉପରେ ଶାସକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେବା ଉଚିତ ।

୧୪ । ଓଡ଼ିଶାର ପର୍ବପର୍ବାଣି

ପ୍ତକ୍ସ୍ନୋ – “ଗୋଟିଏ ଜାତିର ମାନସିକତାର ମହାନ୍ତଉଚ୍କ୍ତ ତା’ର କାତାୟ ପବପବାଣିର ପାଲନ ଅବକାଶରେ କଣାପାଲଥାଏ | ”

“A Nation is known by its common- festivals. Festival is mirror of cultural mind of a human race.”
ମହୋତ୍ସବେଷୁ ଉଦାରବାର୍ତ୍ତାଣୀ । ଗୋଟିଏ ସାଂପ୍ରତିକ ମହାପ୍ରବାହର କାମାପ୍ ବିକାଶରେହିଁ ପରଙ୍କପଣାଣିର ରୁଭି ପୃଚଳନ ସମୟ ହୋଇଥାଏ |

ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ଜୀବନଧାରାର ମାନଦଣ୍ଡ ଅଟନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶାର ବାରମାସରେ ତେରପର୍ବ ପାଳନ ବିଧିକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କଲେ ମନେହୁଏ ଯେ ଏ ଜାତିର ପରମ୍ପରା ଥିଲା କର୍ତ୍ତବ୍ୟନିଷ୍ଠା, ଅବସର ବିନୋଦନ, ଭକ୍ତିଭାବନା ଦିଗରୁ ଅତି ସମୃଦ୍ଧ । ସ୍ନେହ, ପ୍ରେମ, ଆନନ୍ଦଉଲ୍ଲାସ, ମମତା, ପାରସ୍ପରିକ ସଦ୍‌ଭାବନାର ସୂଚନା ପର୍ବପର୍ବାଣିଗୁଡ଼ିକରୁ ମିଳିଥାଏ ।

ପ୍ରସଙ୍ଗତର୍ଜମା – ଓଡ଼ିଶୀ ପରମ୍ପରାର ସ୍ଵାଭିମାନର ପ୍ରତୀକ ପର୍ବପର୍ବାଣିଗୁଡ଼ିକ ଜାତୀୟ ଐକ୍ୟର ପ୍ରଚାର କରିଥାନ୍ତି । ଆସୁଛି । ଶତାବ୍ଦୀ ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରତିପାଳିତ ପର୍ବପର୍ବାଣିଗୁଡ଼ିକୁ ନିମ୍ନମତେ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ ।

(କ) ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ପର୍ବ – ଯେଉଁ ପର୍ବଗୁଡ଼ିକ ବେଦ, ଉପନିଷଦ୍, ପୁରାଣ, ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟ କର୍ମ ସଂହିତା ଓ ବିବିଧ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଆଚରଣ ସଂହିତା ଅନୁସାରେ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ ତାହାକୁ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ପର୍ବ କୁହାଯାଏ; ଯଥା – ଶୀତଳଷଷ୍ଠୀ, ଶିବ ବିବାହ, ରଥଯାତ୍ରା, ବିଜୟାଦଶମୀ, ଜନ୍ମାଷ୍ଟମୀ, ଗଣେଶ ଚତୁର୍ଥୀ, ଶ୍ରୀପଞ୍ଚମୀ, ଦୋଳପୂର୍ଣ୍ଣିମା ।

(ଖ) ପାରମ୍ପରିକ ଓ ସାଂପ୍ରଦାୟିକ ପର୍ବ – ଯେଉଁ ପର୍ବଗୁଡ଼ିକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଜୀବନର ଧାରଣା ଓ ପରମ୍ପରାକୁ ନେଇ ପାରସ୍ପରିକ ସଦ୍‌ଭାବନା ଉପରେ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ ତାହାକୁ ଏହି ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଏ । ହୋଲି, ଦୀପାବଳୀ, ବୋଇତବନ୍ଦାଣ, କୁମାରପୂର୍ଣ୍ଣିମା, ବୁଦ୍ଧପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଇତ୍ୟାଦି । ପର୍ଯ୍ୟବସିତ । କୋଣାର୍କର ମାଘସପ୍ତମୀ ମେଳା, ଚୈତ୍ର ମଙ୍ଗଳବାର ଓଷା, ଖୁଦୁରୁକୁଣୀ ଓଷା, କାର୍ତ୍ତିକ ପଞ୍ଚମୀ, ଭାଇଜୀଉଁତିଆ, ପେନୁ ପୂଜା, ଚଇତି ପର୍ବ, ମାଘ ଘୋଡ଼ା ପର୍ବ ଇତ୍ୟାଦି ।

(ଘ) କୃଷିଭିତ୍ତିକ ପର୍ବପର୍ବାଣି – ଓଡ଼ିଶା ଏକ ପଲ୍ଲୀଭିଭିକ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭାବମାନସ ଉପରେ ଆସ୍ଥାଭାଜନ ଭୂଖଣ୍ଡ । ଏ ଭୂଖଣ୍ଡର ମାନବୀୟ କର୍ମଧାରଣା ଓ ପରମ୍ପରା କୃଷିର ଲାଭକ୍ଷତି ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । କୃଷିର ସଫଳତାକୁ ନେଇ ଯେଉଁ ପର୍ବପର୍ବାଣିଗୁଡ଼ିକ ପାଳିତ ହୁଏ ତାହା ମଧ୍ୟରେ ରଜପର୍ବ, ମାଘପୂର୍ଣ୍ଣିମା ପର୍ବ, ଜେମ୍ବଳା ପୂଜା, ନୂଆଖାଇ, କରମ୍‌ନି ପୂଜା, ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା, ଧନୁସଂକ୍ରାନ୍ତି, ଗର୍ଭଧାରଣ ସଂକ୍ରାନ୍ତି, ଲକ୍ଷ୍ମୀ-ମାଣବସା ଓ ଗହ୍ମାପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଇତ୍ୟାଦି ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ । ଏସବୁ ପର୍ବରେ ନୂଆ ବସ୍ତ୍ର ପରିଧାନ, ନୂଆ ଶସ୍ୟରେ ସୁମିଷ୍ଟ ପିଠାପଣା ଓ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଭୋଜନ ସହିତ ଗୋଷ୍ଠୀ-ଗୋଷ୍ଠୀ, ଗ୍ରାମ-ଗ୍ରାମ, ପରିବାର-ପରିବାର ମଧ୍ୟରେ ଭାବର ଆଦାନପ୍ରଦାନ ହୋଇଥାଏ ।

(ଙ) ମାନବୀୟ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଅନୁସାରୀ ପର୍ବ – ଓଡ଼ିଶାରେ ବୃଦ୍ଧ-ବାଳକ-ଯୁବକ-ଯୁବତୀ-ଭାଇ-ଭଗ୍ନୀ ଇତ୍ୟାଦି ଲୋକବୃତ୍ତିକୁ ନେଇ ଏକ ସମବ୍ୟଥୀ ଓ ସମଭାବାନୁରାଗୀ ସଂସ୍କୃତିର ବିକାଶ କେଉଁ ଇତିହାସ ଯୁଗରୁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି । ଫଳରେ ଏ ମାଟିରେ ମାନବୀୟ ଅବସ୍ଥା ଓ ପ୍ରବୃତ୍ତିକୁ ରସମୁଖର, ଆନନ୍ଦମୁଖର ଓ ପୁଲକମୟ କରିବାପାଇଁ କେତେକ ପର୍ବ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ତାହା ମଧ୍ୟରୁ କୁମାରୀମାନଙ୍କର ଭାଲୁକୁଣୀ ଓଷା, ବାଲିତୃତୀୟା ଓଷା, କୁମାରପୂର୍ଣ୍ଣିମା ବ୍ରତ, ରଜପାଳନ, ଯୁବକମାନଙ୍କର ଅଗ୍ନିଉତ୍ସବ, କାର୍ତ୍ତିକେୟ ବ୍ରତ, ପଣାସଂକ୍ରାନ୍ତି ପାଳନ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ସେହିପରି ରାକ୍ଷୀପୂର୍ଣ୍ଣିମା, ଭାଇ ଜୀଉଁତିଆ, ଉନ୍ନତି କାମନାରେ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ପୂଜା ବିଧାନ କ୍ରମେ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ଅନୁରୂପଭାବରେ ବନ୍ଧୁତ୍ଵର ପରାକାଷ୍ଠା କ୍ରମେ ଉତ୍ତର ଓଡ଼ିଶାରେ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ପର୍ବ ପାଳନ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ।

କପଫଦାର – କୈବଲ୍ୟବୋଧାତ୍ମକ ସଂସ୍କୃତିର ପରିଚାୟକଭାବରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ । ଈଶ୍ବରଙ୍କ ପାଖରେ ନିଜର, ନିଜ ପରିବାର, ଗ୍ରାମ, ଗୋଷ୍ଠୀ ଓ ଦେଶର ମଙ୍ଗଳ କାମନାପାଇଁ ପର୍ବପର୍ବାଣିର ଆୟୋଜନ ପରମ୍ପରା ଓ ଜାତୀୟଶୃଙ୍ଖଳାର ପରିଚୟ ଦିଏ । ଓଡ଼ିଶାର ତେଣୁ ଓଡ଼ିଶାର ଗାଁଦାଣ୍ଡର ମଣିଷ ତୁଣ୍ଡରୁ ଶୁଣାଯାଏ–

” ଠାକୁର ଭିତରେ ଲଗାକୃ ଭାବ
ତା ପାଇଁ ଲାଗିଛି
ବାର ମାସରେ ତେର ପର୍ବତ | “

୧୫ । ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ଓ ସୁରକ୍ଷା

ପ୍ରାକପୂତନା – ଏକ ଅଦ୍‌ଭୁତ ଐଶ୍ୱରୀୟ ଓ ମହା ପ୍ରାକୃତିକ ସର୍ଜନା । ଏହି ସୃଜନର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବୈଚିତ୍ରୀ ମନୁଷ୍ୟ । ମାତ୍ର ଏହାହିଁ ବିଚିତ୍ର ଯେ, ମନୁଷ୍ୟ ଭଲ-ମନ୍ଦ, ବିପଦ-ଆପଦ, ଶାନ୍ତ-ଅଶାନ୍ତିର ପରିଭାଷା ଜାଣି ବି ସବୁପ୍ରକାର ନକାରାତ୍ମକ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାରୁ ‘ଆପଣା । ହସ୍ତେ ଜିହ୍ଵା ଛେଦି’ ନ୍ୟାୟରେ ନିଜ ପରିବେଶର ପ୍ରଦୂଷଣ କରୁଛି । ପରିବେଶର ପ୍ରଦୂଷଣର ପରିଣାମସ୍ୱରୂପ ଭୂଗୋଳ ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ମତଦିଅନ୍ତି ଯେ ଆଗାମୀ ୧୦,୦୦୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ପୃଥ‌ିବୀ ମନୁଷ୍ୟ ବାସ ଉପଯୋଗୀ ହୋଇରହିବା କ୍ରମଶଃ ଅସମ୍ଭବ ହୋଇପଡ଼ିବ ।

ଜଙ୍ଗଲକ୍ଷୟ, ବିଷାକ୍ତ ଗ୍ୟାସ୍ ବ୍ୟବହାର, ଜାଳେଣିର ଅପବ୍ୟବହାର, ଯୁଦ୍ଧଜନିତ ପରିଣାମ, ଅଗ୍ନିଦାହୀ ପରିଣତି, ମୁଖ୍ୟତଃ ପରିବେଶକୁ ପ୍ରଦୂଷଣ କରୁଛି ଏବଂ ବଞ୍ଚିବାର ସାରଲ୍ୟ କ୍ରମଶଃ ଜଟିଳ ହୋଇପଡ଼ୁଛି । ପ୍ରକୃତିର ନିୟମରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟି ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା, ଭୂକମ୍ପ, ବରଫ ତରଳି ଜଳସ୍ତରର ବୃଦ୍ଧି ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟମାନ ଘଟୁଛି । ପ୍ରଦୂଷିତ ପରିବେଶ ପ୍ରତି ସଚେତନତା ହୋଇପଡ଼ିଛି ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଶ୍ଵର ମୁଖ୍ୟ ସଙ୍କଟ ।

ବିଷୟତର୍ଜମା – ଏହି କ୍ରମରେ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ସଙ୍କଟର ଚାରିଗୋଟି ମୁଖ୍ୟ ଦିଗକୁ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀ ଅନୁଭବ
(୧) ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ,
(୨) ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ,
(୩) ସ୍ଥଳ ପ୍ରଦୂଷଣ, ଏବଂ
(୪) ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣ

ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣଦ୍ବାରା ଅମ୍ଳଜାନ ଧାରଣାରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି ଓ ମନୁଷ୍ୟର ବଞ୍ଚିବାର ସୂତ୍ର ଅଡ଼ୁଆ ହୋଇଉଠିଛି । ସ୍ଥଳ ପ୍ରଦୂଷଣଦ୍ଵାରା ଜଙ୍ଗଲକ୍ଷୟ ଘଟି ଜଳବାୟୁରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟୁଛି । ଋତୁଚକ୍ରରେ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ଘଟୁଛି । ଉତ୍ତାପ ହେବାକୁ ଯାଉଛି । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ପରିବେଶର ପ୍ରଦୂଷଣର ବିବିଧ ପରିଣାମ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରାଯାଉଅଛି ।

କେବଳ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ନୁହେଁ – ଜଳ, ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ଏବଂ ମାଟି ପ୍ରଦୂଷଣ ମଧ୍ୟ ମାନବ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ପ୍ରତି ଘୋର କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇ ଚାଲିଛି । ଦେଶରେ ପ୍ରବାହିତ ବଡ଼ ବଡ଼ ନଦୀର ଜଳ ପ୍ରଦୂଷିତ ହେବା କାରଣରୁ ଏହା ଏବେ ପାନୀୟ ଉପଯୋଗୀ ହୋଇ ରହିନାହିଁ । ଫସଲରେ ମାତ୍ରାତ୍ମକ ବିଷାକ୍ତ କୀଟନାଶକ ଔଷଧ ପ୍ରୟୋଗ କାରଣରୁ ଶସ୍ୟ, ପନିପରିବା ଓ ଫଳମାନଙ୍କରେ କରିଦିଆଯାଇଥ‌ିବାବେଳେ, ଅଧିକ ଅମଳ ଆଶାରେ ଭାରତରେ କିନ୍ତୁ ଏହାର ପ୍ରୟୋଗ ଜୋରଦାର ଚାଲିଛି । ଯୁଗ ସହିତ ତାଳ ଦେଇ ଯେମିତି ସହରୀକରଣ ଦ୍ରୁତଗତିରେ ବଢ଼ିଚାଲିଛି, ସେହି କାରଣରୁ ଭାରତ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦୂଷଣ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ବେଶ୍ ଉଦ୍‌ବେଗଜନକ ।

ଦିଲ୍ଲୀ ବାୟୁରେ ମିଳିଥିବା ପ୍ରଦୂଷିତ ପଦାର୍ଥର ମାତ୍ରା ୭୦୦ ମାଇକ୍ରୋଗ୍ରାମ୍ ହୋଇଥିବାବେଳେ ନ୍ୟୁୟର୍କରେ ୧୩୪ ମାଇକ୍ରୋଗ୍ରାମ୍ ଏବଂ ଲଣ୍ଡନରେ ୨୦୧ ମାଇକ୍ରୋଗ୍ରାମ୍ । ଅତଏବ ସମସ୍ତ ବିକାଶଶୀଳ ଆମ ରାଜ୍ୟର ଭୁବନେଶ୍ୱର, ଟିଟିଲାଗଡ଼, ବଲାଙ୍ଗୀର, ଝାରସୁଗୁଡ଼ା ମଧ୍ୟ ଜଙ୍ଗଲମୟ, ପ୍ରାକୃତିକ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ଖନନ ଓ ଭାରି ଶିଳ୍ପର ଇନ୍ଧନଗ୍ୟାସ୍ ଜନିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦିଗରୁ ବିଶ୍ବରେ ଉତ୍ତପ୍ତ ସହରର ମାନ୍ୟତା ପାଇବାକୁ ବସିଛି ।

ବିଗତ ୧୪୪ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ (୧୮୦୦ ମସିହାରେ ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ପ୍ରଥମେ ମାନବ ସମାଜକୁ ଭୟଭୀତ କରିବା ପରେ) ୧୯୯୦-୨୦୦୪ ମଧ୍ୟରେ ସର୍ବାପେକ୍ଷା ୧୦ଟି ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ବର୍ଷ ରହିଛି । ୧୯୯୮, ୧୯୯୯, ୨୦୦୧, ୨୦୦୨ରେ ଉତ୍ତାପ ୫୦ ଡିଗ୍ରୀକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିଛି । ୧୯୯୮ରୁ ୨୦୦୪ ମଧ୍ୟରେ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣଜନିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହେତୁ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀରେ ୧୦୮ଟି ଜଳବାୟୁଜନିତ ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଘଟିଛି । ୧୮୫୦ଟି ଦୁର୍ଲଭ ପ୍ରାଣୀଜାତି, ୪୫୦୦୦ରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ବୃକ୍ଷ ପ୍ରଜାତିର ବିଲୋପ ଘଟିଛି । ମଣିଷର ଆୟୁ ସୀମା ହାରାହାରି ୪୦ ରୁ ୫୫ ମଧ୍ୟରେ ସୀମାବଦ୍ଧ ହେବାକୁ ବସିଛି । ଓଜୋନ୍‌ସ୍ତରରେ କମିଛି । ଗ୍ରୀନ୍‌ଲାଣ୍ଡର ବରଫସ୍ତରରେ ୧ ମିଟର ସ୍ତରର ବରଫ ପ୍ରାୟତଃ ତରଳିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିସାରିଛି ।

ଉପସଂହାର – ପ୍ରଥମେ ଜାଣିରଖିବା ଉଚିତ ଜଳ, ବାୟୁ ଓ ସ୍ଥଳଭାଗକୁ ନେଇ ନିର୍ମିତ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ମଣିଷକୃତ । ମନୁଷ୍ୟ ଏଥପତି ରାଜନୀତି ଦିଗରୁ, କ୍ଷଣିକ ପ୍ରଗତି ଅଭିଳାଷ ଦିଗରୁ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ତଥା ଗୋଷ୍ଠୀଗତ ବିଚାର ଦିଗରୁ ସାରା ଉରପ୍ ମରକାରା ଓ ବେସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ମସ୍ତଶପୋଗ୍ୟ |

• କଲଂଳ ହନି
• କଲକାରଖାନା ନିକ୍ନ୍ତଣ
• ଯାନବାହନ ନିଯନ୍ତ୍ରଣ
• ଗଣମାଧ୍ୟମଦ୍ଵାରା ସଚେତନତା ପୁଣି |

୧୬ । ଦୂରଦର୍ଶନ

ଯାହାର କ୍ଳାନ୍ତବିରହିତ କଂସାକବାଟ ଖୋଲିଗଲେ ଯନ୍ତ୍ରଣା-ଜହ୍ଲାଦର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟେ, ଯାହାର ମନୋରଞ୍ଜକ ରଙ୍ଗିନ୍ ପର୍ଦାରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ପରି ଜଗଜ୍ଜନଙ୍କ ମୋହଭଙ୍ଗ କରି କଲ୍ୟାଣକର ହୁଏ, ଯିଏ ଅନେକ ଅନ୍ଵେଷାର ଅଭିଧାନ ସେ ଆମର ଆଜିର ଦୂରଦର୍ଶନ । ସେ ଭରିଦିଏ ଚିତ୍ତଚାଞ୍ଚଲ୍ୟ । ସେ ଆଣିଦିଏ ନବରସର ରସାଳ ଦିବ୍ଯାନୁଭୂତି । ଏ ଯୁଗରେ ଚକ୍ଷୁ ଥାଇ ବି ନଥ‌ିବା ଭୋଗବାଦୀ, ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସଂଶୟ ସୁଧାର ନିମନ୍ତେ ଏହି ବହୁଲୋକପ୍ରିୟ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଦୂରଦର୍ଶନ ଆଜି ସଞ୍ଜୟର ଦୁର୍ବହ ଭୂମିକାର ନିର୍ବାହକ । ଏହାର ଉପଯୋଗିତା ଅନସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ ।

ଅନେକ ଉପଭୋଗ୍ୟ ଅବଦାନର ଅଧିକାରୀ ପ୍ରାଜ୍ଞ ମାନବର ଜ୍ଞାନପିପାସା କେବେ ବି ପ୍ରଶମିତ ହେବ ନାହିଁ । ନିତ୍ୟନୂତନ ଆବିଷ୍କାର- ଉଦ୍ଭାବନ ପାଇଁ ସେ ସର୍ବଦା ଗବେଷଣାରତ । ସ୍କଟଲାଣ୍ଡର ଜନ୍ ବେୟଡ଼ ହିଁ ଦୂରଦର୍ଶନର ଜନ୍ମଦାତା । ସେ ୧୯୪୪ ଦେଇଥିଲେ । ଏହି ଦୂରଦର୍ଶନ ଆମ ଆଖୁକୁ କରେ ନିଦହରା, ମନକୁ କରେ ସ୍ୱମ୍ମିଳ, ଭାବନାକୁ କରେ ଭାବୋଦ୍ଦୀପ୍ତ ଏବଂ ଆମ କାମନାବାସନାରେ ଦିଏ ପୂର୍ଣାହୁତି । ପ୍ରଚଳନଧର୍ମୀ ଟେଲିଭିଜନ ବା ଦୂରଦର୍ଶନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଭାରତରେ ୧୯୬୫ ମସିହାରେ ଅୟମାରମ୍ଭ ହେଲା । ୧୯୮୧ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରତି ପୁରପଲ୍ଲୀରେ ଏହାର ପ୍ରଦର୍ଶନ ପ୍ରସାରିତ ହେଲା । ୧୯୮୬ରୁ ୧୯୯୨ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହାର ଦ୍ୱୈତମୁଖୀ କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ହେଲା । କୃତ୍ରିମ ଉପଗ୍ରହ ମାଧ୍ୟମରେ ଦୂରଚିତ୍ର, ସମ୍ବାଦମାନ ପ୍ରେରଣ କରାଯାଇ ବିବିଧ ଧରଣର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ୧୯୯୪ ମସିହାରୁ ସଂଚାରିତ ହେଲା ।

ଡିଡି-୧, ଜି-ଟିଭି, ଇ-ଟିଭି, ଷ୍ଟାର-ଟିଭି, ଡିସ୍କଭରୀ, ଡିଡି-ସ୍ପୋର୍ଟସ୍, କଲର୍ସ, ଆସ୍ଥା, ଆଜ୍‌ତକ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଏକାଧ୍ଵ ଚାନେଲ ଦୂରଦର୍ଶନ ଜରିଆରେ ଜନରୁଚିକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇ ଏକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଓ ବ୍ୟାଟେରୀ ଉଭୟରେ ଚଳମାନ ହୋଇ ଉଠୁଥ‌ିବା ଦୂରଦର୍ଶନ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍‌ ବା ତଡ଼ିତ୍ ଅଣୁର ଏକ ରୂପଗ୍ରାହୀ ବେତାର ଯନ୍ତ୍ର । ଏଥରେ ଉପଲବ୍ଧ ଧ୍ଵନି ଓ ରୂପର ପ୍ରତିଫଳନ ତେଜସ୍କ୍ରିୟ ଶକ୍ତି ସାହାଯ୍ୟରେ ହିଁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ଟିଭି ‘କେନ୍ଦ୍ରର ଟିଭି ଟାୱାର ଯୋଗୁଁ ଦୂରଦର୍ଶନର ସମସ୍ତ କାରସାଦି ସମ୍ଭବପର ହୋଇଥାଏ । ସୁଦୃଶ୍ୟ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ କଳେବର ବିଶିଷ୍ଟ ଦୂରଦର୍ଶନର କାଚଫଳକ ଉପରେ ରୁପେଲି ଚିତ୍ର କ୍ରମଶଃ ନିଷ୍ପ୍ରଭ ହେବା ସହିତ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଅଜ୍ବଳ ରଙ୍ଗିନ୍ ଦୃଶ୍ୟପଟ୍ଟର ରୂପବିଭା ପରମ ପରିତୃପ୍ତି ଆଣିଦେଉଛି ।

ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵକୁ ବିସ୍ତାରିତ କରେ, ବିଶ୍ଵର ବିଶାଳତ୍ୱକୁ ନ୍ୟୁନ କରିଦିଏ, ଦୂରତାର ବ୍ୟବଧାନକୁ ଦୂରେଇ ଦିଏ, ମାନବୀୟ ସଂପ୍ରୀତି ଓ ସଦ୍‌ଭାବ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରେ ଏବଂ ସର୍ବୋପରି ଆନନ୍ଦଦାନର ଯାଦୁମନ୍ତ୍ର ବଳରେ ଚିତ୍ତବିନୋଦନ ବି କରେ । ଜ୍ଞାନର ଆହରଣ, ବିତରଣ ଏବଂ ଯଥୋଚିତ ପ୍ରୟୋଗ କରି ନିରକ୍ଷର ଜନତାର ସଖା ସାଜି ଏହା ଶିକ୍ଷାଦାନ କରେ । ସତ୍ୟର ସନ୍ଧାନ, ବିଷୟରେ ଦିବ୍ୟଗୁରୁ ଭାବରେ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେଇପାରେ ।

ୟୁ.ଜି.ସି. କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ଇଗ୍‌ନଉ ନେଟ୍ବାର୍କ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ଆଞ୍ଚଳିକ ଭାଷାରେ ଯୁବ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ଜନଶିକ୍ଷା ଓ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ସାହିତ୍ୟ ପତ୍ରିକା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, କୃଷିଶିକ୍ଷା, ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟଶିକ୍ଷା, ଧର୍ମନୀତି ଆଦି ଶିକ୍ଷା ଓ ସଂସ୍କୃତିମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଏଥରେ ଉପଲବ୍ଧ ହୁଏ । ରାମାୟଣ, ମହାଭାରତ, ଶିବଚରିତ ଆଦି ପୌରାଣିକ ଏବଂ ଝାନ୍ସୀ ରାଣୀ, ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ, ଶୋଭା ସୋମନାଥ କୀ ଆଦି ଐତିହାସିକ ସିରିଏଲ୍‌ ପ୍ରଚାରିତ ଓ ପ୍ରସାରିତ କରି ଦୂରଦର୍ଶନ ଆମର ଧାର୍ମିକ ଏବଂ ଐତିହ୍ୟ ପ୍ରୀତିକୁ ଜୀବନ୍ୟାସ ଦେଇପାରିଛି । ହେଉଛି । ତେଣୁ ଏଥ‌ିରେ ସ୍ୱପ୍ନ ଅଛି, ସମ୍ଭାବନା ଅଛି; ପୁଣି ଦୁଃଖ ଅଛି, ଦୁର୍ଭାବନା ବି ଅଛି ।

ଏଥରେ ସୁନ୍ଦରୀ ସୌମ୍ୟଦର୍ଶନା କ୍ରୀଡ଼ନକ ଓ ପଣ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟ ! ଟିଭିରେ ବହୁଳଭାବେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ଓ ପ୍ରଚାରିତ କ୍ରିକେଟ୍ ଖେଳ ଏକ ଦୁରାରୋଗ୍ୟ ବ୍ୟାଧ ସାଜି ଆମର ଅନେକ ଶ୍ରମଦିବସକୁ ନଷ୍ଟକରେ । ଏହାରି ପାଇଁ ଆମ ଯୁବସଂପ୍ରଦାୟ ଉତ୍‌ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଉଦ୍‌ଭ୍ରାନ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ଏହାରି ପାଇଁ କେତେ ସୁତରାଂ, ସୁନାମିର ମହାପ୍ରଳୟ ହେଉ ବା ରଣପ୍ରାନ୍ତରର ନାରକୀୟ ରକ୍ତାକ୍ତ ଲୀଳା ହେଉ, ବିଜ୍ଞାନୀର ବିଜ୍ଞ ଆବିଷ୍କାର ହେଉ ଅଥବା ବିଶ୍ବମାଧୁର୍ଯ୍ୟର ଐଶ୍ବର୍ଯ୍ୟ ପସରା ହେଉ; ଶିକ୍ଷା, ସଂସ୍କୃତି ଓ କଳାଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ, ନୃତ୍ୟ-କ୍ରୀଡ଼ା ଆଦି ପ୍ରତିଟି କ୍ଷେତ୍ରର ବାସ୍ତବ ଚିତ୍ର ପ୍ରତିଫଳନ କରାଇବାରେ ଦୂରଦର୍ଶନର ଅବଦାନ ଅନସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ । ଦୂରଦର୍ଶନର ମାର୍ଜିତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆମ ମନୋପ୍ରାଣରେ ଉଲ୍ଲାସର ତରଙ୍ଗ ଖେଳାଇ ଦେଉ । ତା’ରି ପାଇଁ ଆମ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ସଂପ୍ରସାରିତ ହେଉ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Grammar ପତ୍ରଲିଖନ ଓ ଦରଖାସ୍ତ Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ପତ୍ରଲିଖନ ଓ ଦରଖାସ୍ତ

ପତ୍ରଲିଖନ ସମ୍ପର୍କରେ
ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ପାରିବାରିକ, ଆଫିସିକ, ପ୍ରଶାସନିକ, ବ୍ୟବସାୟିକ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନ ସ୍ତରରେ ଭାବବିନିମୟର ଅନ୍ୟତମ ଲିଖ ମାଧ୍ୟମ ହେଉଛି ପତ୍ର । ପତ୍ରଲିଖନଦ୍ୱାରା ପ୍ରେରକ ପ୍ରାପକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ନିଜର କଥ୍ତବ୍ୟକୁ ସହଜ, ସରଳ ଓ ଗୋପନର ସହିତ ଲେଖୁ ବୁଝାଇ ଜଣାଇ ପାରିଥାଏ । ପତ୍ରଲିଖନ ବିଷୟକୁ ଆମ ଭାଷାରେ ଚିଟାଉ, ବାର୍ତ୍ତା, ଚିଠି, ସନ୍ଦେଶ, ସମ୍ବାଦ ଆଦି ଲିଖ୍ ପ୍ରେରଣ ଚିଠାଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ଦୂତ ହାତରେ, ପାରା ଗଳାରେ, ଘୋଡ଼ାପିଠିରେ ବୁହାଯାଉଥିବା, ପ୍ରେରଣ କରାଯାଉଥିବା ପତ୍ର ଇଟାଲୀ, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଇଂଲଣ୍ଡ ଦେଇ ଆମ ଦେଶରେ ଓ ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ଡାକବିଭାଗଦ୍ବାରା ୧୮୫୦ ମସିହା ପରେ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଓ ସରକାରୀସମ୍ମତ ହୋଇ ପ୍ରଚଳିତ ହେଲା । ପତ୍ର ପ୍ରେରଣ ଏକ ଡାକୁଆ ସେବାରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହେଲା । ପତ୍ର ଏହି ମର୍ମରେ ହେଉଛି– ‘ଏକ ଲିଖ୍ ସମ୍ବାଦ; ଯାହା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଅନୁଷ୍ଠାନଠାରୁ ଅନ୍ୟ ନିକଟକୁ ବକ୍ତବ୍ୟ, ମନ୍ତବ୍ୟ, ତଥ୍ୟ ପ୍ରେରଣ, ଖବର ପ୍ରଦାନ, ଅଭିମତ ଲିଖନ, ଭାବନା ଓ ସମସ୍ୟା ଅବଗତିକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରେରଣ କରାଯାଇଥାଏ ।

ପତ୍ରର ପରିସର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଦୁଃଖସୁଖଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଜାତୀୟ ସମସ୍ୟା, ସରକାରୀ ଘୋଷଣା, ବ୍ୟବସାୟିକ ବୁଝାମଣା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସକଳ ଜୀବନ ଓ ସମାଜଧାରାର ଅବସ୍ଥା ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ । ପତ୍ରରୁ ସମାଜ, ସମୟ, ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ସମସ୍ୟାର ଚିତ୍ର ମଧ୍ୟ ମିଳିଥାଏ । ମହାନ୍ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ପତ୍ର ସାର୍ବକାଳୀନ ମଣିଷ ସଭ୍ୟତାର ସମ୍ପଦ ଓ ପ୍ରେରଣା ହୋଇଉଠେ । ପୂରଣ କରି ନୂତନ ଚିନ୍ତାଧାରାର ମାର୍ଗ ବି ଖୋଲିଦିଏ । ତେଣୁ ପତ୍ର ଲେଖୁବା ଏକ କଳା, ଏକ ଯୁକ୍ତି, ଏକ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ବର୍ଣ୍ଣନାର ସାରଲ୍ୟ, ଭାଷାର ସ୍ପଷ୍ଟତା ଓ ବୋଧଗମ୍ୟ ପ୍ରୀତିକର ଅର୍ଥଦ୍ୟୋତନା, ଗଠନରେ ଠିକଣା, ତାରିଖ, ସ୍ଥାନ, କାଳ, ପାତ୍ର ଓ ପୂର୍ଣ ବିବରଣୀ ପରିଷ୍କାର ଭାବରେ ପ୍ରଦାନ, ପ୍ରାପକ ଓ ପ୍ରେରକର ପରିଚିତି ଇତ୍ୟାଦି ଉତ୍ତମ ପତ୍ରର ଲବଣ |

ଆମେ ସାଧାରଣ ଜୀବନରେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା, ସମ୍ପର୍କରେ ଆସୁଥିବା ପତ୍ରଲିଖନ କଳାକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ | ଘରୋଇ ପତ୍ର, ଆବେଦନ ପତ୍ର, ଆଫିସିକ ପତ୍ର, ବାଣିଜ୍ୟିକ ପତ୍ର, ନିମନ୍ତ୍ରଣ ପତ୍ର ଓ ସମ୍ବାଦଧର୍ମୀ ପତ୍ର ଭାବରେ ୫ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପତ୍ରରେ ପ୍ରେରକ ଓ ପ୍ରାପକ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପର୍କ, ସମ୍ବୋଧନ, ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ଭକ୍ତିବୋଧ, ଆନ୍ତରିକତା, ପରିସମାପ୍ତିରେ ସମ୍ବନ୍ଧସୂଚକ ଇତି ଓ ବିଷୟ ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ଆତ୍ମକତାର ସ୍ବାଦ ରହିବା ଉଚିତ । ଇଷ୍ଟ ସ୍ମରଣ, ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସଶ୍ରଦ୍ଧାର ହୁଏ । ଆବେଦନ ପତ୍ର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ । ଏହା ଘରୋଇ ସୁଖଦୁଃଖର ଚିତ୍ର ବହନ କରିନଥାଏ ।

ସରକାରୀ କିମ୍ବା ବେସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାର ଅଧିକାରୀମାନଙ୍କ ପାଖକୁ ଲେଖାଯାଏ । ସରକାରୀ ସମସ୍ୟା, ଆଫିସିକ ସ୍ତରରେ ଅଫିସର- କର୍ମଚାରୀ -ଆଫିସିକ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ଭିତରେ ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ ଓ ତଥ୍ୟପ୍ରେରଣ ନିମନ୍ତେ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଯୋଗାଯୋଗପାଇଁ ସରକାରୀ ପତ୍ର ଓ ଅର୍ଦ୍ଧସରକାରୀ ପତ୍ର ଲେଖାଯାଇଥାଏ । ଏଧରଣର ପତ୍ରରେ ପତ୍ରାଙ୍କ, ଦିନାଙ୍କ, ବିଷୟ, ପ୍ରେରକର ଲେଖାଯାଇଥାଏ । ବାଣିଜ୍ୟିକ ପତ୍ରରେ ପୁତ୍ରର ଆରମ୍ଭରେ ପ୍ରେରକର ନାମ, ଠିକଣା, ପଦବୀ, ପତ୍ରର ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରାପକର ନାମ, ପଦବୀ, ଠିକଣା, ପତ୍ରର ଆରମ୍ଭରେ ପତ୍ରାଙ୍କ ନମ୍ବର, ତାରିଖ, ସହାୟକ ନମୁନା ଓ ବିଷୟବସ୍ତୁର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ସୂଚନା ଲେଖାଯାଇ

ବିଷୟାନୁସାରୀ ବିବରଣୀ ପ୍ରସଙ୍ଗକ୍ରମେ ଲେଖାଯାଏ । ଶେଷରେ ପ୍ରାପକଙ୍କ ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ଭାବ, ବିଶ୍ବସ୍ତ ଭାବ, ମାନ୍ୟଭାବ ରହି ପ୍ରେରକର ନିଜସ୍ଵ ସ୍ବାକ୍ଷର ଓ ମୋହର ରହିଥାଏ । ଏ ଧରଣର ପତ୍ର ବ୍ୟବସାୟ ପରିଚାଳନା ସହିତ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ । ସଂଚାର ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ‘ଇ-ମେଲ୍‌’ ହୋଇପାରୁଛି । ପତ୍ର ପ୍ରସଙ୍ଗର ଆଶୁପ୍ରେରଣ ନିମନ୍ତେ ଇ-ମେଲ୍ ବିଧାନ ଆମ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଜୀବନର ମାନକ ପ୍ରମାଣ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ଇ-ମେଲ୍‌ରେ ଚିଠି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ହେବା ଓ ମେଲ୍ ନମ୍ବର ଖାତ ଜରୁରୀ ଅଟେ । ପ୍ରଥମେ ଇ-ମେଲ୍ ଫାଇଲ୍ ନାମ, ବିଷୟ, ପ୍ରାପକ, ପ୍ରାପକଙ୍କ ଇ-ମେଲ ଫାଇଲ୍ ନାମ ଓ ନମ୍ବର ଏବଂ ପ୍ରସଙ୍ଗ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଏ ପ୍ରକାର ପତ୍ରରେ ରହି କମ୍ପ୍ୟୁଟର ମାଧ୍ୟମରେ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ଜରିଆରେ ପ୍ରେରଣ ହୋଇଥାଏ ।

ନିମନ୍ତ୍ରଣ ପତ୍ର ଓ ଶୋକସମ୍ବାଦ ଆମ ପରମ୍ପରା ଓ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରତୀକଭାବରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥାଏ । ଭୋଜି, ସାଂସ୍କୃତିକ ଉତ୍ସବ ପାଳନ, ବିବାହ ବ୍ରତାଦି ପାରମ୍ପରିକ ବିଧାନ, ଜନ୍ମ-ମୃତ୍ୟୁ ଇତ୍ୟାଦି ଘଟଣାରେ ପ୍ରିୟଜନମାନଙ୍କୁ ଯୋଗ ଏହି ମର୍ମରେ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀଙ୍କ ଅବଗତି ଓ ପ୍ରସ୍ତୁତି ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର ଭିଭିରେ ପତ୍ରଲିଖନ କଳାର ନମୁନା ଜଣାଇବାକୁ ଯାଇ କେତୋଟି ବିଷୟ ଉପରେ ‘ପତ୍ରଲିଖନ’ କରାଯାଉଛି ।

ପତ୍ତଳିଖନ :

୧ । ତୁମ ଜନ୍ମଦିନ ଉତ୍ସବରେ ଯୋଗଦାନ ନିମନ୍ତେ ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ନିକଟକୁ ଏକ ପତ୍ର ଲେଖ ।
ବରପାଳି
୨୬ ନଭେମ୍ବର, ୨୦୧୬

ଥନ୍ତିରଲଂ ବନ୍ଧୁ ସୁଧାଣ୍ଡ,
ମୋର ଆନ୍ତରିକ ଶୁଭେଚ୍ଛା ନେବୁ । ମଉସା ଓ ଲିଖୁଭାଇଙ୍କୁ ମୋର ନମସ୍କାର ଜଣାଇଦେବୁ । ମାମାକୁ ମୋର ହୃଦୟର ସ୍ନେହ ଜଣାଇବୁ । ଅନେକ ଦିନ ହେଲା ତୋର ପତ୍ରକୁ ଅପେକ୍ଷା କରି ବସିଥିବାବେଳେ ଗତକାଲି ତାହା ପ୍ରାପ୍ତ ହେବାପରେ ମୁଁ ବହୁତ ଆନନ୍ଦିତ । ତୁ ଜାଣି ଖୁସିହେବୁ ଯେ ଆସନ୍ତା ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୧୬ ତାରିଖ ଦିନ ମୋର ପଞ୍ଚଦଶତମ ଜନ୍ମଦିନ ପାଳିତ ହେବ । ଏହି ଅବସରରେ ସମସ୍ତ ଦୂର ଓ ନିକଟ ବନ୍ଧୁ ତଥା ଆତ୍ମୀୟ ସୃଜନମାନଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇଛି । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ତୋର ଏଠାରେ ଉପସ୍ଥିତି ମୋ ପାଇଁ ଖୁବ୍ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ଜନ୍ମଦିନ ପାଳନ ଅବସରରେ ସେଦିନ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ଏକ ଭଜନ ସନ୍ଧ୍ୟା ଓ କରିବେ ।

ପିଠାପଣା ସହିତ ଭୋଜିଭାତର ମଧ୍ୟ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଛି । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଶୈଳୀକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିହାର କରି ଆମ ନିଜସ୍ଵ ସଂସ୍କୃତି ଅନୁସାରେ ଏହି ଉତ୍ସବକୁ ବେଶ୍ ଆଡ଼ମ୍ବର ସହକାରରେ ପାଳନ କରାଯିବ । ମଉସାଙ୍କୁ ସଙ୍ଗରେ ଧରି ତୁ ନିଶ୍ଚୟ ୧୫ ତାରିଖ ଦିନ ଆମ ଘରେ ପହଞ୍ଚୁ । ମାମା ଆସିବା ମଧ୍ୟ ଖୁବ୍ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ତୁ ଏଠାକୁ ଆସିବାପରେ ଆମେ ସମସ୍ତେ ମିଳିମିଶି ମା ସମଲେଶ୍ବରୀଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଯିବା । ଦଶମ ପରୀକ୍ଷା ଶେଷ ହେବା ପରେ ମୁଁ ମଧ୍ୟ ତମ ଘରକୁ ଯିବି । ମୋର ଏହି ପତ୍ରକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ମନେକରି ନିଶ୍ଚୟ ଆସିବୁ । ତୁ ଆସିବା ପରେ ଅନେକ ପୁରୁଣା କଥା ସବୁ ଆଲୋଚନା କରିବା । ଆଜିପାଇଁ ଏତିକିରେ ରହୁଛି ।

। ଇତି ।
ତୋର ବହୁ
ଅମିତ

୨ । ଜାତୀୟ ସମର ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ବାହିନୀରେ ଯୋଗଦେବା ନିମନ୍ତେ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ପିତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ଣହାଦନଗର ଭଲ ବିଦପାଳମ୍ନ, ରୁବନେଶ୍ଵର
୨୪ ଜୁଲାଇ ୨୦୧୬

ପରମ ପୂଜାସ୍ପଦ ବାପା,
ମୋର ଭକ୍ତିପୂତ ପ୍ରଣାମ ଗ୍ରହଣ କରିବେ । ମାଆଙ୍କୁ ମୋର ପ୍ରଣାମ ଜଣାଇଦେବେ । ମୁନିକୁ ମୋର ସ୍ନେହାଶୀର୍ବାଦ । ଗତକାଲି ଆପଣଙ୍କ ପତ୍ର ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ଘର କଥା ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲି । ଏକ ବିଶେଷ ଆବଶ୍ୟକତା ନିମନ୍ତେ ଆପଣଙ୍କ ଅନୁମତି ଲୋଡ଼ି ଏ ପତ୍ର ଲେଖୁଛି । ସେବା ଶିକ୍ଷା ଦେବା ନିମନ୍ତେ ସରକାର ବାଳଚର ଓ ଜାତୀୟ ସମର ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ବାହିନୀର ପ୍ରଚଳନ କରାଇଛନ୍ତି । ଏଣୁ ମୁଁ ଆମ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଥ‌ିବା ଏନ୍.ସି.ସି.ରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରୁଛି । ଏହାର କାରଣ ହେଉଛି ଏହି ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଶୃଙ୍ଖଳାବୋଧ ଓ ଦେଶାତ୍ମବୋଧ ଚେତନା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ ।

ଏହା ସହିତ ଉଚ୍ଚତର ଅଧ୍ୟୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏବଂ ସରକାରୀ ଚାକିରୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ମୁଁ ଆମ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଏନ୍.ସି.ସି. ପ୍ରଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଅନୁମତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇସାରିଛି । ଆପଣଙ୍କ ଅନୁମତି ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ପରେ ମୁଁ ଆବଶ୍ୟକ ଦେୟ ପୈଠ କରିବା ସହିତ ଏହି ସଂସ୍ଥାରେ ନାମ ଲେଖାଇବି । ବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷାଦାନ ବାହାର ସମୟରେ ଏହି ବିଷୟ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦିଆଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥ‌ିବାରୁ ମୋର ଶିକ୍ଷାଲାଭ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା କୌଣସି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟି କରିବ ନାହିଁ । ବିଶ୍ଵାସ । ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ବିଷୟ ପରେ ଜଣାଇବି । ଆପଣଙ୍କ ଅନୁମତି ଅପେକ୍ଷାରେ –

। ଇତି ।
ଆପଣଙ୍କ ସ୍ନେହାଧୀନ ପୁତ୍ର
ରିକୁ

୩। ତୁମ ସାନଭଉଣୀର ବିବାହ ଉତ୍ସବରେ ଯୋଗ ଦେବା ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ ଜଣାଇ ସାଙ୍ଗ ନିକଟକୁ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ବିରଜା ରୋଡ୍
ତା ୭୩ ୨୦୧୬

ପ୍ରିୟ ସୁରେଶ,
ମୋର ଶୁଭେଚ୍ଛା ଗ୍ରହଣ କରିବ । ମଉସା, ମାଉସୀ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗୁରୁଜନମାନଙ୍କୁ ମୋର ଭକ୍ତିପୂତ ପ୍ରଣତି ଜଣାଇଦେବ । ମୋର ଲେଖୁବାର କାରଣ ଏହିକି ଯେ ଆମ ଝୁନାର ବାହାଘର ସ୍ଥିର ହୋଇଯାଇଛି । ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୭ ତାରିଖରେ ଆଉ ମାତ୍ର ୧୦ ଦିନ ପରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ । ବାପା ଓ ମମି ଏ ବାବଦରେ ମଉସା ଓ ମାଉସୀଙ୍କ ସହିତ ଭଲ ଭାବରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହୋଇ ସାରିଛନ୍ତି । ତୁମକୁ ମୋର କହିବା କଥା ହେଉଛି ତୁମେ ତାଙ୍କ ସହିତ ନିଶ୍ଚୟ ଆମ ଘରକୁ ଆସି ବିବାହ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ । ମୁଁ ଜାଣେ ଯେ ପରୀକ୍ଷା ନିକଟ ହେଲାଣି; ନିଶ୍ଚୟ ଅସୁବିଧା ହେବ । ତେବେ ତୁମେ ନ ଆସିଲେ ମନ ଆଦୌ ଭଲ ଲାଗିବ ନାହିଁ । ଝୁନା ମୋତେ ବାରମ୍ବାର ତାଗିଦ୍ କରିଛି । ତା’ର ଯୁକ୍ତି ସୁରେଶ ଭାଇ ଯଦି ନ ଆସିବେ ତେବେ ମୁଁ ଜାଣିବି ମୁଁ ତାଙ୍କର ଭଉଣୀ ନୁହେଁ, ସେ ମୋତେ ମିଛରେ ଭଣ୍ଡାଉଥିଲେ । ବହୁତ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ମୁଁ ଆଉ ବିଶେଷ ଲେଖୁନି । ତୁମେ ଆସିଲେ ସବୁ ରହିଛି ।

। ଇତି ।
ତୁମର ପ୍ରିୟ ସାଙ୍ଗ
ରତିକାନ୍ତ୍ର

୪। ମାତୃ ବିୟୋଗ ଘଟିଥିବା ଜନୈକ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ନିକଟକୁ ଏକ ସାନ୍ତନାମୂଳକ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ତା ୨୪ ଅକ୍ଟୋବର, ୨୦୧୬
କୋଟପାଡ଼, କୋରାପ୍ଟଟ

ପ୍ରିୟ ସାଗର,
ମୋର ଶୁଭେଚ୍ଛା ଜାଣିବୁ । ମଉସା ଓ ଅନ୍ୟ ଗୁରୁଜନମାନଙ୍କୁ ମୋର ପ୍ରଣାମ । ସାନମାନଙ୍କୁ ସ୍ନେହ । ବିନୋଦ ପାଖରୁ ଭୋର ଦୁଃଖଦ ସମ୍ବାଦ ଶ୍ମଶିଲା ପରଠାରୁ ମୁଁ ଏବଂ ପରିବାରେ ଲୋକମାନେ ପ୍ରଞ୍ଚ ଓ ସ୍ବିକ୍ମାଣ ହୋଲଯାଲଛ | ମାଇପାର ମତ୍ୟୁ ଖବର ମୋ ପାଇଁ ବିନା ମେଘେ ବଜ୍ରପାତ ତୁଲ୍ୟ ଥିଲା । ସେ ଯେ ଆଉ ଇହ ଜଗତରେ ନାହାଁନ୍ତି ଏହା ମୁଁ ବିଶ୍ବାସ କରିପାରୁନି ।

ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଶୋକ ସାଗରରେ ଭସାଇ ସେ ଯେ ଚାଲିଯିବେ, ଏକଥା କିଏ ବା କଳ୍ପନା କରିଥିଲା । ସତରେ ବିଧାତାଙ୍କ ବିଧାନ ବଡ଼ ବିଚିତ୍ର । ମାଉସୀଙ୍କ ପରି ସ୍ନେହଶୀଳା, ଧର୍ମପ୍ରାଣା ଓ ଆଦର୍ଶ ସ୍ଥାନୀୟା ମହିଳା ଏ ସଂସାରରେ ବିରଳ । ତାଙ୍କର ବିୟୋଗ କେବଳ ତମ ପରିବାର ପାଇଁ ନୁହେଁ, ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଅପୂରଣୀୟ କ୍ଷତି । ତାଙ୍କର ସହାସ୍ୟ ବଦନ, ମଧୁର ଓ ରସସିକ୍ତ ବଚନ ଏବେ ମଧ୍ୟ ଆଖୁ ସାମ୍ନାରେ ନାଚି ଉଠୁଛି । ତୋର ବନ୍ଧୁ ଭାବରେ ମୁଁ ତାଙ୍କଠାରୁ ଯେଉଁ ଅକପଟ ସ୍ନେହ ପାଇଛି, ଯେଉଁ ଅପତ୍ୟବୋଧ ଲାଭ କରିଛି, ତାହା ଚିରଦିନ ମୋ ହୃଦୟରେ ଜୀବନ୍ତ ହୋଇ ରହିବ । ମୁଁ ଜାଣେ ଜଣେ ଅନୁଭବୀ ହିଁ ମାତୃ- ବିୟୋଗର ଦୁଃଖକୁ ଜାଣିପାରିବ । ଏ ଶୂନ୍ୟତା ଏ ଅଭାବବୋଧ କେବଳ ତୋର ନୁହେଁ ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କର । ଭବିତବ୍ୟ ଯାହା ତାହା ଅବଶ୍ୟ ଘଟିବ । କେହି ଏହାକୁ ଅମାନ୍ୟ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ମାଉସୀଙ୍କ ଅଧୁରା ସ୍ଵପ୍ନକୁ ତୋତେ ପୂରଣ କରିବାକୁ ହେବ । ଏହାହିଁ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ତୋର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଉପହାର । ପରିବାରର ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ସନ୍ତାନ ଭାବରେ ଏହି ଦୁଃଖଦ ପରିସ୍ଥିତିର ମୁକାବିଲା କରିବା

ମର୍ତ୍ତ୍ୟ ମଣ୍ଡଳେ ଦେହ ବହି, ଦେବତା ହୋଇଲେ ମରଇ । ମାଆଙ୍କର ଆତ୍ମା ସ୍ଵର୍ଗରେ ଶାନ୍ତିରେ ରହୁ । ସେହିଠାରୁ ସେ ତାଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦର ଅଭୟ ହାତ ତୋ ମୁଣ୍ଡରେ ରଖି’ନ୍ତୁ । ଏତିକି ମୁଁ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ନିକଟରେ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁଛି । ମୁଁ ତୁମ ଘରକୁ ଗଲେ ମୋ ସହିତ ଏଠାକୁ ନେଇ ଆସିବି । ବର୍ତ୍ତମାନ ପାଇଁ ରହୁଛି । ଅନ୍ୟସବୁ ସାକ୍ଷାତ୍‌ରେ ।

। ଇତି ।
ତୋର ବନ୍ଧୁ ବିବେକ

୫। ତୁମେ ପଢ଼ୁଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟାଳୟର କେତେକ ସମସ୍ୟା ସମ୍ପର୍କରେ ଜଣାଇ ପିତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ଖଣ୍ଡିଏ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ରେଭେନ୍ସା କଲେଜିଏଟ ସ୍କୁଲ
୧୦ ଅକ୍ଟୋବର, ୨୦୧୬

ପୂଜାଧାର ବାପା,
ମୋର ପ୍ରଣାମ ନେବେ । ମାଆଙ୍କୁ ଓ ସାଆନ୍ତବାପାଙ୍କୁ ମୋର ଭୂମିଷ୍ଠ ପ୍ରଣାମ ଜଣାଇବେ । ଆପଣଙ୍କ ପ୍ରେରିତ ପତ୍ର ମୁଁ ପାଇଛି । ଆମ ବିଦ୍ୟାଳୟର ପଢ଼ାପଢ଼ି ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖବର ଜାଣିବାପାଇଁ ଆପଣ ଲେଖୁଛନ୍ତି । ମୁଁ ସେ ବିଷୟରେ ଲେଖୁଛି । ଆମ ହାଇସ୍କୁଲଟିର ମାଟ୍ରିକ୍ ପରୀକ୍ଷାଫଳ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଯଥେଷ୍ଟ ସୁନାମ ରହିଛି । ଅନେକ ସୁଯୋଗ୍ୟ, ଅଶେଷ ବହୁତ । କିନ୍ତୁ: ଦୁଃଖର କଥା ବାପା, ଗତବର୍ଷ ଆମ ସ୍କୁଲର ବହୁଜନପ୍ରିୟ ପ୍ରଧାନ ଶିକ୍ଷକ ଅବସର ନେଇଛନ୍ତି । ଅଙ୍କ, ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ଅଭାବ ରହିଛି । ସ୍କୁଲର ସର୍ବକନିଷ୍ଠ ଜଣେ ସାର୍ ଏବେ ଭାରପ୍ରାପ୍ତ ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି । ସ୍କୁଲ ଶୈକ୍ଷିକ ପରିବେଶ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇଯାଇଛି । ସ୍କୁଲ କମିଟି ରଖୁବା ଦୁଇଜଣ ନୂଆ ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ ଆଦୌ ପଢ଼ାଇ ଖସି ପଡ଼ିଲାଣି । ସ୍କୁଲ ଛାତ୍ରାବାସରେ ପିଲାସଂଖ୍ୟା କମି କମି ୧୬|୧୭ କୁ ଆସିଗଲାଣି । ଏଠାରେ ଖୁଆପିଆ ଓ ପଢ଼ାପଢ଼ିରେ ନାନାଦି ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି ।

ତଥାପି ବାପା, ହତୋତ୍ସାହିତ ନ ହୋଇ ଆମେ ଚଳିତବର୍ଷର କେତେଜଣ ଭଲପିଲା ନିଜ ଉଦ୍ୟମରେ ପାଠ୍ୟ-ପ୍ରସ୍ତୁତି ଠିକ୍ ଠିକ୍ ଚଳାଇଛୁ । ଏହି ଶିକ୍ଷାୟତନର ସବୁ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତି ସତ୍ତ୍ଵେ ମୁଁ ଆସନ୍ତା ମାଟ୍ରିକ୍ ପରୀକ୍ଷାରେ ଭଲ କରିବି ବୋଲି ଆଶା ରଖୁଛି । ସମୟ ପାଇଲେ ଜଣେ ଅଭିଭାବକ ହିସାବରେ ଆପଣ ଏହି ସମସ୍ୟା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଶିକ୍ଷାସଚିବଙ୍କୁ ଲେଖୁ ଜଣାଇବେ । ଚିଠି ପାଇ ଚିଠି ଦେବେ । ଆଶା କରୁଛି ଆପଣ ଓ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଦେହ ଭଲଥ । ଇତି ।

ଆପଣଙ୍କର ସ୍ନେହର ଅର୍କତା

୧ । ସ୍କୁଲ ପଡ଼ିଆରେ ଏକ କ୍ରୀଡ଼ା ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରିବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଅନୁମତି ପାଇଁ ଏକ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ମାନନାୟ,
ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକ, କ୍ଷେତ୍ରମୋହନ ହାଇସ୍କୁଲ, ଶାଳପଡ଼ା
ମଦ୍ରୋଦୟ ………………………………………… ସମାପେଷ୍ଟ
ବିଷୟ – କ୍ରୀଡ଼ା ପ୍ରତିଯୋଗିତା ପାଇଁ ଅନୁମତି ପ୍ରାର୍ଥନା ।
ସମୀପେଷୁ,
ଓ ନବମ ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ସହିତ ଏକ ବନ୍ଧୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଫୁଟବଲ ମ୍ୟାଚ୍ ଆସନ୍ତା କାଲି ଅପରାହ୍ନ ୩ ଘଟିକା ସମୟରେ ଖେଳିବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ । ଆମରି ସ୍କୁଲ ପଡ଼ିଆରେ ଖେଳ ହେବ ଏବଂ ଖେଳ ପରିଚାଳନା କରିବାପାଇଁ ଆମ ଖେଳ ଶିକ୍ଷକ ତାଙ୍କର ସଦୟ ସ୍ବୀକୃତି ଦେଇଛନ୍ତି । ଏହି ଖେଳ ହେବାଦ୍ଵାରା ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଯୋଗୀ ମନୋଭାବ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ । ଖେଳାଳିମାନେ ନିଜର କ୍ରୀଡ଼ାନୈପୁଣ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇବେ ଏବଂ ଖେଳ ଦେଖୁ ଅନ୍ୟ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲିତ ହୋଇ ଉଠିବେ । ତେଣୁ ବିନୀତ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁକି ଆପଣ ଦୟାପରବଶ ହୋଇ ଏହି କ୍ରୀଡ଼ା ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବାପାଇଁ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କଲେ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣଙ୍କ ନିକଟରେ ଚିର-ଉପକୃତ ହୋଇ ରହିବୁ ।

୨ । ପାନୀୟ ଜଳ ପାଇଁ ତୁମ ଗ୍ରାମରେ ନଳକୂଅ ଖୋଳାଇବାକୁ ବି.ଡ଼ି.ଓ.ଙ୍କ ନିକଟକୁ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ପ୍ମାନନାସ୍
ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ବ୍ଲକ୍ ଉନ୍ନୟନ ଅଧିକାରୀ, ରଣପୁର
ମହୋଦୟ …………………………………………………. ସମୀପେଷୁ ।
(ବୃନ୍ଦାବନପୁର ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ସରପଞ୍ଚଙ୍କ ଜରିଆରେ)
ବିଶପ୍ – ନଲକୁପ ଖୋଲାଲବାପାଇଁ ପ୍ତାଥନା |
ମଦ୍ରାଶସ୍,

ବିନମ୍ରତାର ସହିତ ଆମ୍ଭେ ସା: – ବ୍ରଜସୁନ୍ଦରପୁର, ପୋ:- ପିମ୍ପଲ, ଜି:- ନୟାଗଡ଼ର ଗ୍ରାମବାସୀବୃନ୍ଦ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବିଷୟ ପ୍ରତି ଆପଣଙ୍କର ଦଯାତ୍ର ଦ୍ୱଯ ଆକ୍ଷଣ କରୁଅଛି |

ଦୁଃଖ ଓ ପରିତାପର ବିଷୟ, ସ୍ବାଧୀନତାର ଦୀର୍ଘ ଅର୍ଦ୍ଧଶତାବ୍ଦୀ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ହେବା ସତ୍ତ୍ବେ ମଧ୍ୟ ଆମ ଗ୍ରାମରେ ଗୋଟିଏ ବି ଆଦର୍ଶ ସ୍ବଚ୍ଛ ନୀରଭରା ପୁଷ୍କରିଣୀ ଏଯାବତ୍ ନାହିଁ | ଅତିକ୍ଷୁଦ୍ର ଦୁଇ ତିନୋଟି ପଙ୍କ ଓ ଦଳପୂର୍ଣ୍ଣ ଜଳାଶୟ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ବର୍ଷବ୍ୟାପୀ ପ୍ରତିକୂଳ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟର ଶିକାର ହେବାକୁ ପଡ଼େ । ପ୍ରାୟ ଦୁଇ ହଜାରରୁ ଅଧ‌ିକ ଲୋକସଂଖ୍ୟାବିଶିଷ୍ଟ ଆମ ଗ୍ରାମରେ ଅନ୍ୟୁନ ୨ଟି ଗଭୀର ନଳକୂପ ଖନନ କରାଯାଇ ପାରିଲେ ସବୁଦିନପାଇଁ ଆମ୍ଭେମାନେ ପାନୀୟ ଜଳ ସମସ୍ୟାରୁ ନିଷ୍କୃତି ଲାଭ କରନ୍ତୁ ।

ତେଣୁ ବିନୀତ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁକି, ଆପଣ ସଦୟହୃଦୟ ହୋଇ ଆମ ଗ୍ରାମର ମଧ୍ଯ ଓ ପ୍ରାନ୍ତ ଭାଗରେ ଦୁଇଟି ଗଭୀର ନଳକୂପ ଖୋଲାଲବା ପାଇଁ ମଞ୍ଜୁରୀ ପ୍ରତ।ନ କଲେ ଆମ୍ବେମାନେ ଥାପଣଙ୍କ ନିକଟରେ ନିରଭଣା ହୋଇ ରହିତୃ |

୩। ତୁମ ଅଞ୍ଚଳରେ ଧାନଗଛରେ ପୋକ ଲାଗିଛି । ତା’ର ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ ଜିଲ୍ଲା କୃଷି ଅଧିକାରୀଙ୍କ ନିକଟକୁ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ |
ମହୋଦୟ
ଣ୍ଡାୟକ କିଲ୍ଲା କ୍ୱଶି ଅଧ୍କାରା, ନବରଲଂପୁର
ମନ୍ତେଦିଯ …………………………………………………………….. ସମୀପେଷୁ ।
ବିପତ୍ତ : ଆମ ରାଲକିଆ ବ୍ଳକ୍ ଅଅଲରେ ଧାନଗଛିରେ ଲାଗିଥ୍ବା ପୋକର ଚିଦୃଟ ଓ ତା’ର ପ୍ରତକାରର ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ପର୍କରେ କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥା ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା ।

ମହାଶମ୍ନ,
ଆମ୍ଭେ ନିମ୍ନ ସ୍ବାକ୍ଷରକାରୀଗଣ ଗ୍ରାମ: ରାଇକିଆ, ପୋ: ରାଇକିଆ, ଜି. – ନବରଙ୍ଗପୁରର ଅଧ୍ବବାସୀ ଅଟୁ । ଆମ୍ଭ ଗ୍ରାମ ନବରଙ୍ଗପୁର ସହରଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୫୦ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଆମ୍ଭ ଗ୍ରାମରେ ପ୍ରାୟ ୫୦୦ ପରିବାର ଅଛନ୍ତି । ଆମର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ପାଖାପାଖ୍ ୩୦୦୦ । ଏ ଅଞ୍ଚଳରେ ସମସ୍ତେ କୃଷି ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ଧାନଚାଷ ହିଁ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ଏକମାତ୍ର ଅବଲମ୍ବନ । ଚଳିତ ବର୍ଷ ଧାନଗଛରେ ଏକ ଅଜବ ପ୍ରକାରର ଅଚିହ୍ନା ରୋଗ ଦେଖାଦେଇଛି । ଧାନଗଛର ପତ୍ର ହଳଦିଆ ପଡ଼ି ଯାଉଛି । ପତ୍ର ମୋଡ଼ି ହୋଇଯାଉଛି ଏବଂ କ୍ରମଶଃ ଶୁଝାଇ ପରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ମରିଯାଉଛି । ଯଦି ଏବର୍ଷ ଆମର ଧାନଚାଷ ଭଲ ନହୁଏ ତେବେ ଏ ଅଞ୍ଚଳରେ ନିଶ୍ଚୟ ମରୁଡ଼ି ପଡ଼ିଯିବ । ଏଠାରେ ଆମ ବ୍ଲକ୍‌ରେ ଥ‌ିବା ଗ୍ରାମସେବକ ଓ କୃଷି ସଂପ୍ରସାରଣ ଅଫିସର ନିଜର ପାରୁପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚେଷ୍ଟା ଚଳେଇଥିଲେ ବି ଏହି ଧାନପତ୍ରଜନିତ ରୋଗ ଦୂରୀକରଣରେ ସଫଳ ହୋଇପାରୁ ନାହାନ୍ତି ।

ଏଣୁ, ଆମ୍ଭେମାନେ ବିନୀତ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁକି ଆପଣ ସଦୟହୃଦୟ ହୋଇ ଆମ ଆଖପାଖ ଅଞ୍ଚଳରେ ମାଟିପରୀକ୍ଷା ତ୍ପବକ ଧାନଗଛରେ ଲାଗିଥିବା ଭୋଗପୋକାରେ ପ୍ରତକଲେ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣଙ୍କ ନିକଟରେ ଚିରୋପକୃତ ହୋଇ ରହିବୁ । ଇତି

୪। ତୁମ ଅଞ୍ଚଳରେ ମଶା ଉପଦ୍ରବକୁ କମାଇବା ନିମିତ୍ତ ମେଡ଼ିକାଲ ଅଫିସରଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ମାନନାୟ
ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକେନ୍ଦ୍ର ଅଧିକାରୀ, ସିମୁଳିଆ, ବାଲେଶ୍ଵର
ସମୀପେଷୁ ……………………………………………………. ସମାପେଣ୍ଡ ।
ବିଷୟ ମଶା ଉପଦ୍ରବର ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ ନିବେଦନ ।
ମହାଶୟ,
ନିବେଦନର କାରଣ ଏହିକି ଯେ ଆମ୍ଭେ ନିମ୍ନସ୍ଵାକ୍ଷରକାରୀଗଣ ଗ୍ରାମ-ରିଆ, ପୋ-ମାର୍କୋଣା, ଥା- ସିମୁଳିଆର ଅଧ୍ୟାବାସୀ ଅଟୁ । ଆମ୍ଭ ଗ୍ରାମରେ ଲୋକସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୫୦୦ । ଏଠାକାର ପ୍ରାୟ ୯୫% ଲୋକ କୃଷିଜୀବୀ । ଆମ୍ଭ ଗ୍ରାମରେ ମଶାଙ୍କର ଉପଦ୍ରବ ଏତେ ବଢ଼ିଯାଇଛି ଯେ ଏଠାରେ ଏକ ମାରାତ୍ମକ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ମଶାଙ୍କ ଅତ୍ୟଧିକ ଦୌରାତ୍ମ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ମେଲେରିଆ, ବ୍ରେନ୍ ମେଲେରିଆ ଓ ଫାଇଲେରିଆ ରୋଗୀଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ମାତ୍ରାଧ‌ିକ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ବିଶେଷତଃ ପାଠପଢ଼ା ପିଲାମାନେ ମଶାକାମ୍ନପାରେ ର୍ଥଧ୍କ ଆକ୍ରାନ୍ତ୍ର ଦ୍ରୋଲ, ମଶାକନିତ ରୋଗରେ କଷ୍ଟ ଭୋଗଚିିନ୍ତି | ଏଣୁ ବିନୀତ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁକି ଆପଣ ଦୟାପରବଶ ହୋଇ ମଶାଙ୍କ ଦୌରାତ୍ମ୍ୟରୁ ଆମ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କୁ ନିଃଷ୍କୃତି ଦେବାପାଇଁ ଆଶୁ ପ୍ରତିକାର ବିଧାନ କଲେ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣଙ୍କ ପ୍ରତି ସଦାନୁଗୃହୀତ ହୋଇ ରହିବୁ ।

୫। ତୁମେ ତୁମର ସାନଭାଇ ନିକଟକୁ ଟଙ୍କା ମନିଅର୍ଡର କରିଥିଲ । ସେ ଏହି ଟଙ୍କା ପାଇନାହିଁ । ଏହି ବିଷୟ ତୁରନ୍ତ ର୍ଥନୁସାନ୍ଧ୍ୟ କରିବା ନିପନ୍ତେ କଉପଯଜ ନିକଟକୁ ଏକ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ |
ମାଳନାପ୍ :
ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ମହାଡ଼ାକପାଳ, ଓଡ଼ିଶା, ଭୁବନେଶ୍ଵର ।
ମହାଶୟ, ……………………………………………………. ସମାପେଣ୍ଡ ।
ଗତ ୫ । ୮ ।୨୦୧୬ ତାରିଖ ଦିନ ଭୁବନେଶ୍ଵର ୟୁନିଟ୍-୯ ପୋଷ୍ଟ ଅଫିସ୍‌ରୁ ମୁଁ ମନିଅର୍ଡ଼ର ଯୋଗୁଁ ୫୦୦ ଟଙ୍କା (ପାଞ୍ଚଶହ ଟଙ୍କା) ମୋର ସାନଭାଇ ଶ୍ରୀ ସୁମନ୍ତ କୁମାର ମହାନ୍ତି, ଗ୍ରା- ନାନପୁର, ପୋ – ନାନପୁର, ଜି – କଟକଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇଥିଲି । ମାତ୍ର ଦୁଃଖର କଥା ଯେ, ଅନେକ ଦିନ ଅତିବାହିତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ଟଙ୍କା ପାଇନାହାନ୍ତି କିମ୍ବା ମୋ ନିକଟକୁ ମନିଅର୍ଡର ପ୍ରାପ୍ତି ସ୍ଵୀକାର ରସିଦ ଫେରିନାହିଁ । ପ୍ରକାଶଥାଉକି ସେହି ମନିଅର୍ଡରର ରସିଦ୍ ନମ୍ବର ୧୮୫୩, ତା ୫ । ୮ ।୨୦୧୬ ।

ଏଣ୍ନ ବିନାତ ଅନ୍ନଭୋଧ କଲେ ଟିଭୋପକତ ହେବି | ଅର୍ଥ ମିଳିବାର ସୁବନ୍ଦୋବସ୍ତ କଲେ ଚିରୋପକୃତ ହେବି ।

ନ୍ଦ୍ୟବସାମ୍ନକ ପତ୍ର

୧। ଏକ ବ୍ୟାବସାୟିକ ସଂସ୍ଥାରେ ବିଷୟ ପ୍ରତିନିଧ୍ ହେବା ପାଇଁ ଆବେଦନ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ତା ୧୮,୦୫.୧୬

ପ୍ରେରକ – ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଟ୍ରେଡ଼ର୍ସ, ବ୍ରହ୍ମପୁର
ପ୍ରାପ୍ତି – ପରିଚାଳକ, ସୁବର୍ଣ୍ଣା ତୈଳ ନିଗମ ଜଗତପୁର, କଟକ
ପ୍ରିୟ ମହାଶୟ,
ଆଗ୍ରହୀ ଅଛୁ । ଏହି ବ୍ୟାବସାୟିକ ଦାୟିତ୍ୱ ସମ୍ପାଦନ କରିବାପାଇଁ ଆମ୍ଭ ବ୍ୟାବସାୟିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ‘ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଭଣ୍ଡାର’ ତରଫରୁ ଆମ୍ଭେ ସ୍ବୀକୃତି ଓ ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନ କରୁଅଛୁ । ଏହି ମର୍ମରେ ଜଣାଉଛୁ ଯେ ବ୍ରହ୍ମପୁର ସହରରେ ଆମର ୫୦ ଲକ୍ଷ ଅର୍ଥ ପରିମାଣର ବିବିଧ ନିତ୍ୟବ୍ୟବହାର୍ଯ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀର ବିକ୍ରୟ ଭଣ୍ଡାର ରହିଛି । ଏହି ଭଣ୍ଡାର ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ତରରେ ପ୍ରାୟଶଃ ୨୦୦ରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ କ୍ଷୁଦ୍ର ବ୍ରହ୍ମପୁର ସହରରେ ଆମ୍ଭେ ଆପଣଙ୍କ ସାମଗ୍ରୀର ପ୍ରଶଂସାସୂଚକ ବିକ୍ରୟ କରିବାପାଇଁ ଆଗ୍ରହୀ ଥ‌ିର ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନ କରୁଛୁ । ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଆର୍ଥିକ ଦେଣନେଣ ତଥା ସାମଗ୍ରୀ ଯୋଗାଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଆମ ଭଣ୍ଡାର ଆପଣଙ୍କର ସମସ୍ତ ବ୍ୟାବସାୟିକ ବିଧାନକୁ ସସର୍ଭେ ପାଳନ କରିବା ହେବେ ।
ଯଦି ଆପଣ ଆମକୁ ଏହି କାର୍‌ପରଦାଜ ତଥା ବିତରକ ହେବାର ସୁଯୋଗ ଦେବେ ତେବେ ଆମ୍ଭେ ଆପଣଙ୍କ ପାଖରେ ଆଭାରୀ ରହିବୁ ।
ଧନ୍ୟବାଦର ସଦ୍ୱିତ ରହୁଛି |

ଏସ୍.ପି. ରାଓ
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଟ୍ରେଡ଼ର୍ସ, ବ୍ରହ୍ମପୁର

୨। କାର୍ଯ୍ୟାଳୟର କେତେକ ବ୍ୟବହାର୍ଯ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯୋଗାଣପାଇଁ ବ୍ୟବସାୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନକୁ ଅନୁରୋଧ ପତ୍ର ଲେଖ ।
ପତ୍ରାଙ୍କ ନଂ – ୧୦୦୫/୨୦୦୨|ଏଫ୍.ଡ଼ି.

ଦିନାକ – ୯. ୧. ୧୬

ପ୍ରେରକ – ଜଗଦାନନ୍ଦ ଦାସ, ମୁଖ୍ୟ ଅଫିସ୍ ଅଧିକାରୀ, ମଧୁପୁର ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ଧର୍ମଶାଳା, ଯାଜପୁର
ପ୍ରାପ୍ତି – ପରିଚାଳକ, ଗୋକର୍ଣ୍ଣେଶ୍ବର ସମବାୟ ଭଣ୍ଡାର, ଧର୍ମଶାଳା
ବିଷୟ – କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ପରିଚାଳନା ନିମନ୍ତେ ବିବିଧ ଉପକରଣ ଯୋଗାଣ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ।

ମହାଶୟ,
ଆପଣ ଜାଣି ଖୁସିହେବେ ଯେ, ଆମ ମଧୁପୁର ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ପରିଚାଳନା ସମିତି ତାଙ୍କର ଅଧ୍ଵବେଶନ ନଂ ୧୦୧, ୨୮.୧.୧୬ ତାରିଖରେ ଆଗାମୀ ୨୦୧୭ (ଜାନୁଆରୀରୁ ୨୦୧୭ ଡିସେମ୍ବର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) ବର୍ଷ ନିମନ୍ତେ ସର୍ବମୋଟ ୨୦,୦୦୦| – (କୋଡ଼ିଏ ହଜାର) ଟଙ୍କାର ଏକ ଆର୍ଥିକ ଅଟକଳ ବିବିଧ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ସାମଗ୍ରୀ କ୍ରୟ ନିମନ୍ତେ ଅନୁମୋଦନ କରିଛନ୍ତି । ଏହି କ୍ରମରେ ଆମେ ଆପଣଙ୍କ ସମବାୟ ଭଣ୍ଡାର ମାଧ୍ୟମରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଆଫିସିକ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକ କ୍ରୟ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ । ତେଣୁ ଆପଣ ଉପଯୁକ୍ତ ଓ ଆପଣଙ୍କଦ୍ବାରା ଯୋଗାଇ ଦେବାର ସମ୍ଭାବନା ଥ‌ିବା ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାମଗ୍ରୀଗୁଡ଼ିକର ନମୁନା ସହିତ ଏକ କ୍ତୟବିକୃଷ୍ନିନିଡ ଅସ୍ଥିମ ଚିଠା ପ୍ରଦାନ କରିବା ହେବେ |


୩। କେତେକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯୋଗାଣପାଇଁ ଏକ ନିବିଦା ପ୍ରେରଣ ପ୍ରସ୍ତୁତି କର ।
Solution:
ପ୍ତେକେ – ସ୍ନଲଭ ଭୋଗଲାଗି ଯୋଗ
ସହିଦ ନଗର, ଭୁବନେଶ୍ୱର
ପ୍ରାପ୍ତି – ସମ୍ମାନନୀୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ
ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ମୁକ୍ତ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ
ଓଡ଼ିଶା ଆଞ୍ଚଳିକ ଶାଖା, ଭୁବନେଶ୍ଵର ।
ବିଶୟ – ଆଫିସିକ ଉପକରଣ ଯୋଗାଣ ସମୂର୍ଦ୍ଧିରେ |
ମହାଶୟ,
ଆପଣଙ୍କ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ନଂ- ୧୮୨, ତା ୧୨.୨.୧୬ ଅନୁସାରେ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କ ଅନୁଷ୍ଠାନକୁ ବିଜ୍ଞପ୍ତିରେ ଆହ୍ବାନ କରାଯାଇଥିବା ଆଫିସିକ ସାମଗ୍ରୀମାନ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିତରକମାନଙ୍କଠାରୁ ସୁଲଭ ମୂଲ୍ୟରେ ଯୋଗାଇ ଦେବାକୁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରୁଛି । ମୁଁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଉଛି ଯେ ସୁଲଭ ଭେରାଇଟି ଷ୍ଟୋର ନୂତନ ହୋଇ ଖୋଲା ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନର ନକଲି ବଜାର କାରବାରଠାରୁ ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ମୁକ୍ତ ଏବଂ ମୁଁ ଗୁଣାତ୍ମକ ସାମଗ୍ରୀ ଯଥାର୍ଥ ସର୍ଭ ବା ଗ୍ୟାରେଣ୍ଟି ସହିତ ଯୋଗାଇଦେବି । ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକ ଆପଣଙ୍କଠାରୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମା ପାଇବାର ସାତଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଆପଣଙ୍କ ଭଣ୍ଡାରରକ୍ଷକଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିବ ।

ଏହି ମର୍ମରେ ଆପଣଙ୍କ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଅନୁସାରେ ଏକ ବିତରକ ସର୍ଭ ଚିଠା ଓ ନମୁନା ଏଥ୍ ସହିତ ପଠାଇଲି । ଏଣୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଆଶା ଓ ଭରସା ରଖୁଛି ଯେ ନୂତନ କରି ଭେରାଇଟି ଷ୍ଟୋରଟିଏ ଖୋଲି ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତାର ସ୍ଵପ୍ନ ଦେଖୁଥ‌ିବା ମୋ ପରି ଏକ ଶିକ୍ଷିତ ଯୁବକକୁ ଆପଣ ସାମଗ୍ରୀ ଯୋଗାଣ କରିବାର ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ କରିବା ହେବେ ।

ତା ୧୫.୨,୧୬

ଆପଣନ୍ରର ବିଣ୍ଯପ୍ତ
ମାନସ ରଞ୍ଜନ ବେହେରା
ବିତାରକ – ପୁଲଭ ଲେଖାଲଟି ଯୋଗ
ସହିଦ ନଗର, ଭୁବନେଶ୍ୱର

୪। ନିମ୍ନମାନର ଦ୍ରବ୍ୟ ଯୋଗାଣର ପ୍ରତିବାଦ ପତ୍ରଟିଏ ଲେଖ ।
Solution:
ପତ୍ର ନଂ. – ୭୧୫

ତ।ରଣ – ୧୦.୨.୧୭

ପ୍ରେରକ – କଳିଙ୍ଗ ଡିଷ୍ଟ୍ରିବ୍ୟୁଟର୍‌ସ, ଭୁବନେଶ୍ଵର
ପ୍ରାପ୍ତି – ମୁଖ୍ୟ ପରିଚାଳକ, ବର୍ଣର ରଙ୍ଗ କମ୍ପାନୀ, ମୁମ୍ବାଇ ଓଡିଶା ପରିଚାଳନା ଶାଖା – ଭୁବନେଶ୍ଵର |
ବିଯୟ – ରଲର ନକଲି ଓ ପରିମାଣଗତ କମ୍ ରହିବା ଆରିପୋଖ ପପ୍କକରେ |

ମହାଶୟ,
ଦୁଃଖର ସହିତ ଜଣାଉଛୁ ଯେ, ଏସିଆନ୍ ପେଣ୍ଟ୍, ସାଲିମାର ପେଣ୍ଟ୍, ବର୍ଜର ପେଣ୍ଟ୍, କୋଣାର୍କ ପେଣ୍ଟ୍‌ ସହିତ ଆପଣଙ୍କ ରଙ୍ଗ କମ୍ପାନୀ ସହିତ ଚୁକ୍ତିବଦ୍ଧ ହୋଇ ଆମେ ରଙ୍ଗ ବିକ୍ରୟପାଇଁ ସାମୁଦାୟିକ ବିତରକ ଦାୟିତ୍ଵ ୫ ବର୍ଷ ଧରି ତୁଲାଇ ଆସୁଛୁ । ଆପଣଙ୍କ ରଙ୍ଗର ଚାହିଦା ଭୁବନେଶ୍ବର ଆଞ୍ଚଳିକ ପରିସରରେ ବେଶ୍ ଯଥେଷ୍ଟ ଥିଲା । ମାତ୍ର ଏହି ତିନିମାସ ଧରି ଆପଣଙ୍କ କାଠରଙ୍ଗ ଓ ଗୃହ କାନ୍ଥରଙ୍ଗ ବିଷୟରେ ଗ୍ରାହକମାନେ ଅନେକ ଅଭିଯୋଗ ଆଣୁଛନ୍ତି । (୫ ଜଣ ଅଭିଯୋଗକାରୀଙ୍କ ପତ୍ର ସଂଯୁକ୍ତ କଲୁ) ବିଶେଷକରି ରଙ୍ଗର ଉଜ୍ଜଳତା, ଚିକ୍କଣତା ସହିତ ପ୍ରତି ପ୍ୟାକ୍ ଡବାରେ ଓଜନରେ କମ୍ ପରିମାଣ ରଙ୍ଗ ପେଷ୍ଟକ୍ ଓ ପୂର୍ବରୁ କ୍ରୟ କରି କ୍ଷତିରେ ପଡ଼ିଥିବା ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଗ୍ରାହକମାନଙ୍କୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିବାକୁ ଏହି ପତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଅନୁରୋଧ କରୁଛୁ । ଆପଣଙ୍କ ପଦକ୍ଷେପ ହିଁ ଆପଣଙ୍କ ରଙ୍ଗର ବଜାର ବିତରକ ହେବାପାଇଁ ଆଗାମୀ ଦିନରେ ଆମକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ ।
ଧନ୍ୟବାଦ ସହିତ ।

ଆପଣକ ବିଶ୍ଵପ୍ର
ମ୍ୟାନେଜର, କଳିଙ୍ଗ ଡିଷ୍ଟ୍ରିବ୍ୟୁଟର୍‌ସ
ରୁବନେଶ୍ଵର

୫। ନିଜର ଆତ୍ମ ବିବରଣୀ (ବାୟୋଡାଟା) ସଂଯୋଗ କରି ଚାକିରିପାଇଁ କୌଣସି ସଂସ୍ଥାକୁ ଆବେଦନ ପତ୍ରଟିଏ ଲେଖ ।
Solution:
ସମ୍ମାନନାପ୍ ଓତିଶା ଶାଖା ପରିଚାଳନା ନିଦେଶକ,
ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନ ଲିଭର କମ୍ପାନୀ ।
ମହାଶୟ,
ସମ୍ମାନର ସହିତ ଲିଖ୍ ଆବେଦନ କରୁଛି ଯେ, ମୁଁ ୧୮.୧.୨୦୧୬ ତାରିଖ ଦୈନିକ ଓଡ଼ିଆ ପତ୍ରିକା ‘ସମାଜ’ରେ ପ୍ରକାଶିତ ଆପଣଙ୍କ ବିଜ୍ଞାପନ ନଂ ୧୦୧ ରୁ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲି ଯେ ଆପଣଙ୍କ ଓଡ଼ିଶା ଶାଖା କାର୍ଯ୍ୟାଳୟରେ ୧୦ଗୋଟି ପରିଚାଳନା ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ପଦବୀ ଖାଲି ରହିଛି । ଏହି ବିଜ୍ଞାପିତ ପଦବୀରେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ ମୋର ଶିକ୍ଷାଗତ ଯୋଗ୍ୟତା ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଭିଜ୍ଞତା ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ଏହି ମର୍ମରେ ମୁଁ ମୋର ଆତ୍ମ-ବିବରଣୀ ନିମ୍ନମତେ ପ୍ରଦାନ କରୁଛି; ଯାହାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ମୋତେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ସାକ୍ଷାତ୍‌କାର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ଡକାଇ ମୋର ଦକ୍ଷତା ପରୀକ୍ଷଣ କରାଇବାର ଏକ ସୁଯୋଗ ମୋତେ ଦେଇ କଥ୍ତ ପଦବୀରେ ମୋତେ ନିଯୁକ୍ତ ପ୍ରଦାନ କରିବା ହେଲେ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କ ବିଚାର ଓ ବଦାନ୍ୟ ପାଖରେ କୃତଜ୍ଞ ହୋଇ ରହିବି ।
ଧନ୍ୟବାଦର ସହିତ ।

ତା – ୨୨.୧.୧୬

ଆପଣକର ଚିଣପ୍ର
ନିର୍ମଳ ଚନ୍ଦ୍ର ପରିଡ଼ା
ପା/ପୋ – ବନମାଳିପୁର
କଗତ୍ସିଂଦ୍ୱପୁର

୬। ଶିଳ୍ପ ସଂସ୍ଥାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ତୁମ ସଂସ୍ଥାର କେତେକ ଅଧସ୍ତନ ପଦ ପୂରଣ ନିମିତ୍ତ ବିଜ୍ଞାପନର ନମୁନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ତାହାକୁ ଦୈନିକ ଖବରକାଗଜରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ ପତ୍ରଟିଏ ଲେଖ ।
ଶ୍ରୀ ମଦନ ମୋହନ ମୁଦୁଲି
ଅଧ୍ଯକ୍ଷ – ମଧୁକ୍ଷରା କ୍ଷୁଦ୍ର ଚିନି ଉଦ୍ୟୋଗ

ଦୂରଭାଷ – ୦୬୮୦୨୫୫୫୧୦
ଦୂରଛାପ – ୦୬୮୦୨୫୫୫୫୫

ନୂଆଗଡ଼, ଆସିକା, ଗଂଜାମ
ଚିଠି ନଂ – ଏମ୍. କେ – ୧୫୦|୧୬

ତାରିଖ – ୧୦.୨.୧୬

ଦୈନିକ ସମ୍ବାଦ ପତ୍ରିକା, କଟକ ।
ବିଷୟ – ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରକାଶନ ନିମନ୍ତେ ଆଗୁଆ ନିବେଦନାତ୍ମକ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଚିଠା ।
ଆପଣ ବହୁଳ ବିକ୍ରିସଂପନ୍ନ ଦୈନିକ ପତ୍ରିକା ପୃଷ୍ଠାରେ ଆମ ଶିଳ୍ପ ସଂସ୍ଥାରେ କେତେକ ପଦବୀ ନିମନ୍ତେ ଏକ ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରକାଶନ କରିବାକୁ ନିବେଦନ କରୁଅଛୁ । ଆପଣଙ୍କ ପତ୍ରିକା ନିମନ୍ତେ ଅବିକଳ ବିଜ୍ଞାପନଟି ଏଥରେ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ବିଜ୍ଞାପନଟି ରଙ୍ଗିନ୍, ତିନିରଙ୍ଗ ବିଶିଷ୍ଟ ଓ ପତ୍ରିକାର ମୁଖ୍ୟ ପୃଷ୍ଠାର ନିମ୍ନଭାଗକୁ ଲାଗି ୧୦ ଇଞ୍ଚ । ୧୦ ଇଞ୍ଚ ସ୍ଥାନ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରୁଛି । ବିଜ୍ଞାପନର ଛାପା ପରିଷ୍କାର, ଆକର୍ଷଣୀୟ ଓ ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟ ନିର୍ଭୁଲ ରହିବା ଉଚିତ । ଏଥନିମନ୍ତେ ପ୍ରକାଶନଜନିତ ଖର୍ଚ୍ଚ ଆପଣ ଅର୍ଥବିଲ୍ ଓ ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରକାଶିତ ୫ କିତା ପତ୍ରିକାର କପି ସହିତ ପଠାଇବାର ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଆମ ଦଯାକୁ ଚାଲାଣ ଅଥବା ବଦଳ ଅର୍ଥଲପା ଚିଠା ଭିତରେ ପଠାଳକୁ |

ତା-୧୦-୦୨-୧୬

ଥାପଣକର ବିଶ୍ୱସ୍ତ
ମବଳମୋହନ ମ୍ନଦୁଲି
ତା-୧୦-୦୨-୧୬
ଆଫିକିକ୍ ସିଲ୍‌

ସଂଯୋଗ ଚିଠା :
ବିଜ୍ଞାପନ ନଂ- ୧୦
ମଧୁଶରା ପ୍ରଦୁ ଚିନ ଉଦ୍ୟେ।ଗ
ନୂଆଗଡ଼, ଆସିକା, ଗଞ୍ଜାମ
ମଧୁକ୍ଷରା କ୍ଷୁଦ୍ର ଚିନି ଉଦ୍ୟୋଗ ଏକ ସମବାୟ ଶିଳ୍ପସଂସ୍ଥା । ଏହି ସଂସ୍ଥାରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ପଦବୀଗୁଡ଼ିକ ଖାଲି ରହିଛି । ଇଚ୍ଛୁକ ଯୋଗ୍ୟତାଧାରୀ ପ୍ରାର୍ଥୀ/ପ୍ରାର୍ଥୀନୀମାନେ ନିଜ ନିଜର ଆତ୍ମ-ବିବରଣୀ ସହିତ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ପ୍ରମାଣ ପତ୍ରର ୩ କିତା ନକଲ ଦେଇ ଆବେଦନ କରିବା ହେବେ । ପ୍ରାର୍ଥୀ/ପ୍ରାର୍ଥନୀମାନଙ୍କୁ ଲିଖିତ ଓ ସାକ୍ଷାତ୍‌କାର ପରୀକ୍ଷା ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଦରଖାସ୍ତ ଗ୍ରହଣର ଶେଷ ତାରିଖ ୩୦.୦୨.୧୬ । ବୟସସୀମା ୫ ବର୍ଷ କୋହଳ କରାଯିବ ।

୭। ତୁମ କଲେଜର ବାର୍ଷିକ ଉତ୍ସବରେ ଯୋଗଦେବାପାଇଁ ଜଣେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ପତ୍ର ଲେଖ ।
Solution:
ଣ୍ଡା କଗନାଥ ମଦ୍ରାବିଦ୍ୟାଲସି
ନୂଆପଡ଼ା ହାଟ, ଜଗତ୍‌ସିଂହପୁର ।
ପତ୍ରାଙ୍କ – ୨୧୦

ଦୃରରାଣ – ୦୬୭୨୪୨୨୨୦୦୦
ତାରିଖ – ୧୮.୦୩.୧୬

ପ୍ଟେରକ – ମାଧବାନନ୍ଦ ନସ୍ନକ
ସଭାପତି, ଛତି ସଂସଦ, ଶ୍ରାଦରନାଥ ମଦ୍ରାବିଦ୍ୟାଳୟ
ପ୍ରାପ୍ତି – ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଶାନ୍ତନୁକୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ
ପ୍ରଖ୍ୟାତ କଥାଶିଳ୍ପୀ, ସହିଦନଗର, ଭୁବନେଶ୍ୱର, ମହୋଦୟ
ବିଷୟ – ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ବାର୍ଷିକ ଉତ୍ସବରେ ମୁଖ୍ୟ ଅତିଥ୍ ଭାବରେ ଯୋଗଦେବାପାଇଁ ଅନୁରୋଧ ପତ୍ର ।
ମଦ୍ରାଣଯ,
ନମସ୍କାର । ଆପଣଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ଜଣାଇବାକୁ ଯାଇ ଆମେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆନନ୍ଦ ଓ ସୌଭାଗ୍ୟ ମନେକରି ଅନୁରୋଧପୂର୍ବକ ଲେଖୁଅଛି ଯେ, ଆମ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ତାହାର ରୌପ୍ୟଜୟନ୍ତୀ ତଥା ୨୫ ତମ ବାର୍ଷିକ ଉତ୍ସବ ଆସନ୍ତା ୨୮.୦୩. ୧୬ରିଖ ସାହିତ୍ୟିକ ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ମହାପାତ୍ର ନୀଳମଣି ସାହୁ ସାଦର ସମ୍ମତି ଜଣାଇଛନ୍ତି । ଆମ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟର ଅନ୍ୟତମ ଗୌରବୋଦ୍ଦୀପକ ଅନୁରୋଧ କରୁଅଛୁ । ଆଶା, ଆପଣ ଆମର ଅଭିଳାଷକୁ ସାଦର ସମ୍ମତି ଜଣାଇ ପୂରଣ କରିବା ହେଲେ ଆମେ ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭବ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଆପଣଙ୍କ ସହୃଦୟତା ନିକଟରେ ଋଣୀ ରହିବୁ ।

ତାରିଖ ୧୮.୩.୧୬
ସ୍ଥାନ – ନୂଆପଡ଼ା ହାଟ

ଆପଣକର ବିଶପ୍ତ
(ମାଧବାନନ୍ଦ ନାୟକ)
(ଛାତ୍ର ସଂସଦ ମୋହର )

୮। ରିଲିଫ୍ ବଣ୍ଟନ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଓ ସହଯୋଗ ପ୍ରାର୍ଥନା କରି ଜିଲ୍ଲାପାଳଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ।
Solution:
ପ୍ରାପ୍ତେଷୁ : ମାନନୀୟ ଜିଲ୍ଲାପାଳ, ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲା, ଯାଜପୁର ।
(ଅଧ୍ୟକ୍ଷ, ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ କଲେଜ, ରାମଚନ୍ଦ୍ରପୁର, ବରୀଙ୍କ ଜରିଆରେ)
ବିଷୟ : ବନ୍ୟାଗ୍ରସ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ରିଲିଫ୍ ସାମଗ୍ରୀ ବାଣ୍ଟିବାପାଇଁ ଅନୁମତି ନିମନ୍ତେ ଆବେଦନ ।
ମହାଶୟ,
ଆମ୍ଭେମାନେ ସ୍ଥାନୀୟ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ରାମଚନ୍ଦ୍ରପୁରର ଜାତୀୟ ସେବା ସଂସ୍ଥାର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ । ବରୀ, ଡେରାବିସ୍, ବୋଦୁଅ, ମଇନ୍ଦା, ଅରେଇ ଓ ବାଲିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ବନ୍ୟା ପ୍ରଭାବିତ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆମେ ରିଲିଫ୍ ଆମ ସହିତ ବନ୍ୟାଞ୍ଚଳରେ ରିଲିଫ୍ ବଣ୍ଟନ ପାଇଁ ଯାଉଛନ୍ତି । ସ୍ଵେଚ୍ଛାସେବୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ୨୦ ଜଣ ଛାତ୍ର ଓ ୫ ଜଣ ଛାତ୍ରୀ ରିଲିଫ୍ ପାର୍ଟି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିସରରୁ ତା ୧୮.୮.୨୦୧୬ ରିଖ ବୁଧବାର ଦିନ ସକାଳ ୭ଟାରୁ ବାହାରି ଯଥାକ୍ରମେ ବରୀ, ଡେରାବିସ୍, ବୋଦୁଅ, ମଇନ୍ଦା, ଅରେଇ ଦେଇ ଶେଷରେ ସାମନ୍ତସିଂହାର ବାଲିଆରେ ପହଞ୍ଚିବ । ଚୁଡ଼ା, ଚାଉଳ, ସିଝା ଆଳୁ, ଲୁଗା ଓ ପଲିଥନ୍ ନେଇ ଗୋଟିଏ ଟ୍ରକ୍ ନମ୍ବର ଓ ଆର୍ – ୦୪ ବି-୧୩୨୬ ଗନ୍ତବ୍ୟ ସ୍ଥଳରୁ ବାହାରି ଉଲ୍ଲିଖ୍ ସ୍ଥାନଦେଇ ବାଲିଆରେ ପହଞ୍ଚିବ । ଆପଣଙ୍କୁ ବିଶେଷ ଅନୁରୋଧ, ଆପଣ ରିଲିଫ୍ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସହାୟତା କରିବାପାଇଁ ଦୁଇଜଣ କନେଷ୍ଟବଲ ଓ ଗୋଟିଏ ପାୱାର୍ ଲଞ୍ଚର ବ୍ୟବସ୍ଥା କଲେ ଆମେ ଉପକୃତ ହେବୁ । ଆପଣଙ୍କର ସଦୟ ଆଶୁ ସହଯୋଗକୁ ଅପେକ୍ଷା କରୁଛୁ ।

୯ | ଣ୍ଠାନରେ ନପକୁପ ଖନନପାଇଁ ମଣ୍ଡକ ଭନ୍ନଯନ ଅଧ୍କାରାକ ନିକଟକୁ ଦରଖାସ୍ତ |
Solution:
ପ୍ରାପ୍ତେଯୁ : ମାନନାପ ଣ୍ଡାୟତୁ ମଣ୍ଡଳ ଉନୟନ ଅଧ୍ଯାରା
ଜରଡ଼ା, ଗଞ୍ଜାମ
(ଜରଡ଼ା ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ସରପଞ୍ଚଙ୍କ ଜରିଆରେ)
ବିନୀତ ଅନୁରୋଧ ଏହିକି, ଆମେ ଜରଡ଼ା ଗ୍ରାମର ନିମ୍ନ ସ୍ବାକ୍ଷରକାରୀ ଅଧିବାସୀଗଣ ପିଇବା ପାଣି ଜନିତ ଅସୁବିଧା ପ୍ରତି ଆପଣଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରୁଅଛୁ । ଆମର ପୁରୁଷୋତ୍ତମପୁର ଗ୍ରାମଟି ଜରଡ଼ା ବ୍ଲକ୍ ଅନ୍ତର୍ଗତ । ଏହି ଗ୍ରାମରେ ପ୍ରାୟ ୨୫୦୦ ଲୋକ ବାସ କରୁଛନ୍ତି । ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ସୀମାରେଖା ତଳେ ଓ ମୂଲପାତି ଲାଗି ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରନ୍ତି । ଆମର ପାନୀୟ ଜଳ ପାଇଁ କିଛି ସ୍ଥାୟୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ । ଖରାଦିନେ କୂଅଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାୟ ଶୁଖୁଯାଏ । ପୋଖରୀରୁ ଜଳ ଆଣି ପିଇବାଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିବର୍ଷ ହଇଜା ଆଦି ଜଳବାହିତ ରୋଗରେ ଅଧିକାଂଶ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି । କହିବା ବାହୁଲ୍ୟ, ପାନୀୟ ଜଳ ସମସ୍ୟା ଏଠାରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରଧାନ

ଆପଣ ଆମ ଗ୍ରାମରେ ଦୁଇଟି ନଳକୂପ ବସାଇବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କଲେ, ଆମେ ଚିର ଉପକୃତ ହେବୁ । ଇତି ।

୧୦ । ବିଜୁଳି ଯୋଗାଣରେ ଅନିୟମିତତା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ ନିମନ୍ତେ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ।
Solution:
ପ୍ରାପ୍ତେଷୁ : ନିର୍ବାହୀ ଯନ୍ତ୍ରୀ,
ରାୟଗଡ଼ା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଡିଭିଜନ୍, ରାୟଗଡ଼ା
ବିଷୟ : ସେରିଗୁଡ଼ା ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସରବରାହ ବ୍ୟାହତ ସମ୍ବନ୍ଧ ।
ମହାଶୟ,
ବାଧ୍ୟହୋଇ ଆପଣଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିକୁ ଆଣୁଛୁ ଯେ ଦୀର୍ଘ ୧୫ ଦିନ ଧରି ସେରିଗୁଡ଼ା ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସରବରାହରେ ଅନିୟମିତତା ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି । ଲାଇନ୍ ଅନେକ ସମୟ ଧରି ଚାଲିଯାଉଛି । କେବେ କେବେ ଲୋ-ଭୋଲ୍ଟେଜ୍ କାରଣରୁ ପଡ଼ିଥ‌ିବାରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସରବରାହରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । ସେରିଗୁଡ଼ା ଏକ ଆଦିବାସୀବହୁଳ ଅଞ୍ଚଳ । ଛୋଟ ଛୋଟ ବ୍ୟବସାୟ କରି ଓ କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ ଚଳାଇ ଆମେ ଜୀବିକା ଅର୍ଜନ କରିଥାଉ । ବାରମ୍ବାର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭ୍ରାଟ ଯୋଗୁ ଆମର ଜୀବନ ଓ ଜୀବିକା ଉଭୟ ପ୍ରତି ବିପଦ ଦେଖାଦେଇଛି । ଏଣୁ ବିନୀତ ଅନୁରୋଧ, ଆପଣ ଯଥାଶୀଘ୍ର ଏହାର ପ୍ରତିକାର ବିଧାନ କରିବେ । ଇତି ।

ଏହାର ଏକକିତା ନକଲ ଅଧୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ରୀ, ବ୍ରହ୍ମପୁର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ମଣ୍ଡଳଙ୍କ ଅବଗତି ଓ ବିହିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ନିମନ୍ତେ ଦିଆଗଲା |
ଣ୍ଠାଯାଉ

୧୧ । ନିଜ ଗ୍ରାମକୁ ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ | ମରାମତିପାଇଁ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ।
ପ୍ରାପ୍ତେଷୁ : ମାନନୀୟ ନିର୍ବାହୀ ଯନ୍ତ୍ରୀ
ପୂର୍ଭ ଓ ଗୃହନିର୍ମାଣ ବିଭାଗ
କେନ୍ଦ୍ରାପଡା
ବିଷୟ : ଚାନ୍ଦୋଳଠାରୁ ଡେରାବିଶି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପଡ଼ିଥିବା ରାସ୍ତାର ମରାମତି ସମ୍ପର୍କରେ ।
ମହାଶୟ,
ନିବେଦନର ଅଭିପ୍ରାୟ ଏହି କି ଯେ, ଚାନ୍ଦୋଳ ହାଟ (ବଜାର)ଠାରୁ ଡେରାବିଶି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପଡ଼ିଥ‌ିବା ସଡ଼କଟି ମରାମତି ଅଭାବରୁ ଯାତ୍ରାୟାତ ପାଇଁ ଅନୁପଯୋଗୀ ହୋଇ ପଡ଼ିଛି । ଏହି ସଡ଼କରେ ଚାନ୍ଦୋଳ, ନରଣପଡ଼ା, କଅଁରପୁର, ପଣ୍ଡିତପାଟଣା ଓ ଡେରାବିଶି ଗାଁର ପ୍ରାୟ ୨୦ ହଜାର ଲୋକ ପ୍ରତିଦିନ ଯା’ଆସ କରିଥାନ୍ତି । ବିଶେଷକରି ଡେରାବିଶିଠାରେ ଥ‌ିବା ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକେନ୍ଦ୍ରକୁ ଯିବାପାଇଁ ଏଇଟି ଏକମାତ୍ର ରାସ୍ତା । ନିରନ୍ତର ଭାରୀ ଯାନବାହନ ଯାତାୟାତ କରିବା ଫଳରେ ରାସ୍ତାଟି ଅନେକ ତାହା ମରାମତି ହୋଇନାହିଁ ।

ନରଣପଡ଼ାଠାରେ ଥିବା କଲଭର୍ଟଟି ସମ୍ପୂର୍ଣ ଭାଙ୍ଗିଯାଇଥିଲା । ନୂଆ ପୋଲ ତିଆରି ହୋଇଥିଲେ ବି ଏହାକୁ ସଂଯୋଗ କରିବା ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ ହୋଇନାହିଁ । କଅଁରପୁର ଓ ମଲ୍ଲିକେଶ୍ଵରପୁର ମଧ୍ଯରେ ରାସ୍ତାର ଅବସ୍ଥା ଶୋଚନୀୟ । ଏହି ରାସ୍ତାଟି ଉକ୍ତ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କପାଇଁ ପ୍ରଧାନ ଅବଲମ୍ବନ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର ମରାମତି ନିହାତି ଜରୁରୀ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ଆମେ ସ୍ଥାନୀୟ କନିଷ୍ଠ ଯନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ବାରମ୍ବାର ଲିଖ୍ ଓ ମୌ ଅଭିଯୋଗ କରିଲେ ସୁଦ୍ଧା କୌଣସି ସୁଫଳ ମିଳିନାହିଁ । ଏଣୁ ବିନୀତ ଅନୁରୋଧ, ଆପଣ ନିଜେ ଆସି ରାସ୍ତାଟିର ଶୋଚନୀୟ ଅବସ୍ଥା ସ୍ଵଚକ୍ଷୁରେ ଦେଖୁନିଅନ୍ତୁ ଓ ଏହି ରାସ୍ତାଟିର ମରାମତି କାର୍ଯ୍ୟ ହାତକୁ ନିଅନ୍ତୁ । ଏତଦ୍ବାରା ଏ ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକମାନେ ଆପଣଙ୍କ ନିକଟରେ ଋଣୀ ରହିବେ । ଇତି ।

୧୨ । ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର ପ୍ରତିକାରପାଇଁ ଆଞ୍ଚଳିକ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ପ୍ତାପ୍ତେଯୁ : ମାନନାମ୍ନା ଅଧ୍ୟଯ, କଟକ ମଦ୍ରାନଗର ନିଗମ, କଲେ
ବିଷୟ : ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ ।
ମହାଶୟ,

ଆମ୍ଭେ କଟକ ମହାନଗର ୱାର୍ଡ଼ ନମ୍ବର ୬, ୯, ୧୦ର ବାସିନ୍ଦା କେତେକ ସ୍ପର୍ଶକାତର ବିଷୟ ପ୍ରତି ଆପଣଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରୁଅଛୁ । କଟକ ନଗର ପ୍ରାୟ ଏକ ହଜାର ବର୍ଷର ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ସହର । ଏହାର ଅଧ୍ୟାସୀଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୧୨ ଲକ୍ଷ । ପ୍ରାଚୀନ ସହରଟିର ପରିବେଶ ଦିନକୁ ଦିନ ଦୂଷିତ ହେବାରେ ଲାଗିଛି । ଆପଣଙ୍କର ଧ୍ୟାନ ଏଥ୍ୟପ୍ରତି ଆକର୍ଷଣ କରିବା ସହ ସହରର ନାଳ ନର୍ଦ୍ଦମାଗୁଡ଼ିକ ବାରମ୍ବାର ପରିଷ୍କାର ନ ହେବା ଫଳରେ ଆବର୍ଜନା ଓ ପଚାପାଣି ନିଷ୍କାସନ ହୋଇପାରୁ ନାହିଁ । ଯେଉଁଠି ଅଳିଆ ସଫା ହେଉଛି, ସେଗୁଡ଼ିକ ବୁହା ନହୋଇ ପଡ଼ି ରହିବାରୁ ବର୍ଷା ଓ ପବନରେ ପୁଣି ଯାଇ ନଳାରେ ଦୋକାନୀଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ବଡ଼ ବଡ଼ ଦୋକାନରେ ପଲିଥନ୍ ବ୍ୟବହାର ପୂର୍ବପରି ରୀତିମତ ଚାଲିଛି । ପରିତ୍ୟକ୍ତ ପଲିଥନ୍ ଥଳିଗୁଡ଼ିକ ଏଣେତେଣେ ପଡ଼ି ଉଡ଼ି ପରିବେଶକୁ ଦୂଷିତ କରୁଛି ।

କରିବା ଭଳି ଲାଗୁଛି । ସାରା ସହରର ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡ ବେପରୁଆ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣରେ ଥରିଉଠୁଛି । ଏପରିକି ହାଇକୋର୍ଟ ଛକ, ହସ୍‌ପିଟାଲ୍ ଅଞ୍ଚଳ, କଲେଜ ଛକ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣରୁ ବାଦ୍ ଯାଇନାହିଁ । ଅବରୋଧର ଅନ୍ୟ ଏକ କାରଣ । ଏପରି ଅବସ୍ଥା ଦେଖ‌ିଲେ ସହରର କେହି ବାପ ମା’ ଥିଲା ପରି ମନେହୁଏ ନାହିଁ । ଆମେ ଅନେକଥର ସ୍ଥାନୀୟ କର୍‌ପୋରେଟର୍‌, ମହାନଗରପାଳିକାର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଅଧିକାରୀ ତଥା ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଶାସନିକ ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ଭେଟି ଏ ବିଷୟ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲୁ; କିନ୍ତୁ ଏଯାବତ୍ ଅବସ୍ଥାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିନାହିଁ । ଏଣୁ ଆପଣଙ୍କୁ ଆମର ବିନମ୍ର ଅନୁରୋଧ, ଆପଣ ଏ ବିଷୟରେ ତଦନ୍ତ କରି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଉଦ୍ୟମରେ ଏହି ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ଆଶୁ ସମାଧାନପାଇଁ ବିହିତ ପଦକ୍ଷେପ ନେବେ । ଇତି ।

୧୩ । ଘରପୋଡ଼ି ରିଲିଫ୍ ପ୍ରଦାନପାଇଁ ଏକ ସାମୂହିକ ଆବେଦନ ପତ୍ର ଦୈନିକ ପତ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଲେଖ ।
Solution:
ମାନନୀୟ,
ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଦୈନିକ ସମାଜ ପତ୍ରିକା, ବକ୍‌ସିବଜାର, କଟକର
ସମାଦଳ ମଦ୍ରୋଦୟ …………………………………….. ସମୀପେଷୁ !
ମହାଶୟ,

ଆମର ନମପାର ଗଦ୍ରଣ ଜ୍ରିଡିବେ | ପରପେତି ବିପନାମାନଙ୍ପାଇଁ ସହାସ୍ୟାଥେ ନିମ୍ନମ୍ୟାଥେ ନିମ୍ନଲିଖତ ସମ୍ବାଦଟି ଆପଣଙ୍କ ଦୈନିକ ସମାଜରେ ତୁରନ୍ତ ପ୍ରକାଶ କରିବାପାଇଁ ଆପଣଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରୁଛୁ । ଏହି ମର୍ମରେ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଏକ ରିଲିଫ୍ ଆବେଦନ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ସଂଯୋଗ କରୁଛୁ ଯାହା ଆପଣଙ୍କ ପତ୍ରିକାରେ ଏକ ଆଦୃଶିଆ ସ୍ଥାନରେ ଛପାଇ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ଉପକୃତ କରିବା ହେବେ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ __________ ବିଜ୍ଞାନ ।
(କ) ମୌଳିକ
(ଖ) ପ୍ର।ରମୃିକ
(ଗ) ସାମାଜିକ
(ଘ) ଭୌତିକ
Answer:
(ଗ) ସାମାଜିକ

୨ । ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ___________ ରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଶବ୍ଦଟି ଆନୀତ ହୋଇଛି, ଯାହାର ଅର୍ଥ __________ ।
(କ) ‘ପଲିସ୍’, ନଗର-ରାଜ୍ୟ
(ଖ) ‘ଲ୍ୟାଗ’; ସ୍ଥିର
(ଗ) ‘ସିଭିଟାସ୍’, ନଗର
(ଘ) ‘ଓଫାଏଡସ୍’,
Answer:
(କ) ‘ପଲିସ୍,ନଗର-ରାଜ୍ୟ

୩ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ ଗ୍ରୀକ୍ ଦାର୍ଶନିକ ___________ କହିଥିଲେ, “ ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ସାମାଜିକ ପ୍ରାଣୀ ।’’
(କ) ପ୍ଲାଟୋ
(ଖ) ଗାର୍ଲର
(ଗ) ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍
(ଘ) ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ
Answer:
(ଗ) ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍

୪ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କେନ୍ଦ୍ର ବିଷୟବସ୍ତୁ __________ ଓ ____________ ଅଟେ |
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ କ୍ଷମତା
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର
(ଗ) ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର ଓ ଅନୁଷ୍ଠାନ
(ଘ) ସମାଜ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ର
Answer:
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର

୫ । ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କ ଲିଖୂତ ପୁସ୍ତକର ନାମ ___________ ।
(କ) ‘ପଲିଟିକ୍‌ସ’
(ଖ) ରିପବ୍ଲିକ୍‌ସ
(ଗ) କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ମ୍ୟାନିଫେଷ୍ଟା
(ଘ) ଦାସ୍ କ୍ୟାପିଟାଲ୍
Answer:
(କ) ‘ପଲିଟିକ୍‌ସ’

୬ । “ ଦି ରିପବ୍ଲିକ୍‌ସ’’ ପୁସ୍ତକଟି ____________ ଲେଖୁଥିଲେ ।
(କ) ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍
(ଖ) କାପ୍ଲାନ୍
(ଗ) ପ୍ଲାଟୋ
(ଘ) ମାକିଆଭେଲି
Answer:
(ଗ) ପ୍ଲୁଟୋ

୭ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷମତାର ରୂପ ପ୍ରଦାନ ଓ ଅଂଶଗ୍ରହଣରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ ବୋଲି ___________ ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।
(କ) ହାରୋଲଡ୍ ଲାସ୍‌ଲ
(ଖ) କାପ୍ ଲାନ୍
(ଗ) ଇଷ୍ମନ୍
(ଘ) ଆଲମଣ୍ଡ ଓ ପାୱେଲ୍‌
Answer:
(କ) ହାରୋଲଡ୍ ଲାସ୍‌ଲ

୮ । “ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଆରମ୍ଭ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଶେଷ’’ ଉକ୍ତିଟି __________ ଙ୍କର ଅଟେ ।
(କ) ଗାର୍ଣୃର
(ଖ) ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ୍
(ଗ) ଲିକକ୍
(ଘ) ଲିପ୍‌ସେଟ୍
Answer:
(କ) ଗାର୍ଣୃର

୯ । ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ରାଜନୀତିକୁ _________ କୁହାଯାଏ ।
(କ) ବିଞାନ
(ଖ) କଳା
(ଗ) ଇତିହାସ
(ଘ) କଳ୍ପନାପ୍ରସୂତ
Answer:
(ଖ) କଳା

୧୦ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତା ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରିବା ___________ ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।
(କ) ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ
(ଖ) ରାଜନୈତିକ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ
(ଗ) ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ
(ଘ) ରାଜନୈତିକ ଅର୍ଥନୀତି
Answer:
(ଗ) ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ

୧୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ________ କିନ୍ତୁ ରାଜନୀତି ଏକ ______ ।
(କ) ବିଜ୍ଞାନ; କଳା
(ଖ) କଳା; ବିଜ୍ଞାନ
(ଗ) ବିଜ୍ଞାନ; କୌଶଳ
(ଘ) କଳା; ଅଧ୍ୟୟନ
Answer:
(କ) ବିଜ୍ଞାନ; କଳା

୧୨ । ଦାର୍ଶନିକ ପଦ୍ଧତି __________ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଥିବାବେଳେ ପ୍ରୟୋଗସିଦ୍ଧ ମାର୍ଗ _________ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ।
(କ) କଳ୍ପନାପ୍ରସୂତ; ବୈଜ୍ଞାନିକ
(ଖ) ବୈଜ୍ଞାନିକ; କଳ୍ପନାପ୍ରସୂତ
(ଗ) ବୈଜ୍ଞାନିକ; ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ
(ଘ) ଆଦର୍ଶ; ବାସ୍ତବ
Answer:
(କ) କଳ୍ପନାପ୍ରସୂତ; ବୈଜ୍ଞାନିକ

୧୩ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ __________ ସଂପର୍କରେ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
(କ) ନାଗରିକତା
(ଖ) ସାମାଜିକ ସଂପର୍କ
(ଗ) ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା
(ଘ) କ୍ଷମତା
Answer:
(କ) ନାଗରିକତା

୧୪ । ରାଜନୀତି ସମାଜରେ __________ ର ବ୍ୟବହାରକୁ ସୂଚିତ କରେ ।
(କ) ପ୍ରଭାବ
(ଖ) କ୍ଷମତା
(ଗ) ନିୟନ୍ତ୍ରଣ
(ଘ) ତତ୍ତୂବଧାରଶ
Answer:
(ଖ) କ୍ଷମତା

୧୫ । ଆଧୁନିକ ସମୟରେ ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ପରିବର୍ତ୍ତେ ___________ ର ଉପଯୋଗ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ବ୍ୟାପକତାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ କରିଥାଏ ।
(କ) କ୍ଷମତା
(ଖ) ଶିଷ୍ଟ ସମାଜ
(ଗ) ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା
(ଘ) ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର
Answer:
(ଗ) ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା

B. ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକୁ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏବଂ କ୍ଷମତାର ସଙ୍ଗଠନ ଓ ବଣ୍ଟନ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଓ ଆଇନଗତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବ୍ୟବହାର, ଚଳଣି ଓ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉପରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଅଧ୍ଵକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଉଛି ।

୨ । ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା (Political Dynamics) କ’ଣ ?
Answer:
ସରକାରର କାର୍ଯ୍ୟପଦ୍ଧତି ଓ ରାଜନୀତିର ଗତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପଡ଼ୁଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଭାବ ଓ ଏହାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଧ୍ୟୟନକୁ ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା କୁହାଯାଏ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜନମତ, ଚାପଗୋଷ୍ଠୀ, ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇଥାଏ ।

୩ । ରାଜନୀତିର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାରର ବାସ୍ତବ ପରିଚାଳନା ଓ ତତ୍‌ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ସଂଗଠିତ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ରାଜନୀତି କୁହାଯାଏ । ରାଜନୀତି ହେଉଛି କ୍ଷମତା ପାଇଁ ସଂଘର୍ଷ । ମାର୍କ୍ସବାଦୀଙ୍କ ମତରେ ରାଜନୀତି ଶ୍ରେଣୀ ସଂପର୍କ ଉପରେ ଆଧାରିତ ।

୪ । ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା (Political System) କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରାଷ୍ଟ୍ରଠାରୁ ଏକ ବ୍ୟାପକ ଶବ୍ଦ । ଏହା ସମାଜରେ ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ ସହ ସଂପୃକ୍ତ ଅଟେ । ରବର୍ଟ ଡଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଣିଷମାନଙ୍କର ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ସଂପର୍କ ସହ ଜଡ଼ିତ ଏନଂ ଅନେକାଂଶରେ କ୍ଷମତା, ଶାସନ ବା ପ୍ରଭୁତ୍ଵଦ୍ଵାରା ହାସଲ ହୋଇଥାଏ ।

(C) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ “ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ, ରାଜନୈତିକ ସଙ୍ଗଠନ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ତତ୍ତ୍ଵମାନଙ୍କର ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ”- ଏହି ଉକ୍ତିଟି କାହାର ?
Answer:
ପ୍ରଫେସର ଆର୍.ଜି.ଗେଟେଲ୍ ।

୨ । “ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଗୋଟିଏ ସମାଜ ପାଇଁ ମୂଲ୍ୟମାନଙ୍କର ପ୍ରାଧୁକାରିକ ବଣ୍ଟନ ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ’- ଏହି ମତଟି କାହାର ?
Answer:
ଡେଭିଡ୍ ଇଷ୍ଟନ୍ ।

୩ । ପ୍ରାଚୀନ ରୋମ୍‌ର ଅଧୂବାସୀମାନେ ‘ପଲିସ୍’ ପରିବର୍ତ୍ତେ କେଉଁ ଶବ୍ଦର ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ସିଭିଟାସ୍ (Civitas)

୪ । କିଏ ରାଜନୀତିକୁ ତତ୍ତ୍ଵମୂଳକ ରାଜନୀତି ଓ ବ୍ୟାବହାରିକ ରାଜନୀତି ନାମକ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ସାର୍ ଫ୍ରେଡ୍‌ରିକ୍ ପୁଲକ୍ ।

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ପ୍ଲୁଟୋଙ୍କୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।

୨ । ‘ପଲଟିକ୍‌ସ’ (Politics) ପୁସ୍ତକଟି ସକ୍ରେଟିସ୍ ରଚନା କରିଥିଲେ ।
Answer:
‘ପଲଟିକ୍‌ସ’ ପୁସ୍ତକଟି ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ରଚନା କରିଥିଲେ ।

୩ । ଗାର୍ଶ୍ଵରଙ୍କୁ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଇଟାଲୀ ଦାର୍ଶନିକ ନିକୋଲୋ ମାକିଆଭେଲିଙ୍କୁ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।

୪ । ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ତତ୍ତ୍ଵମୂଳକ, ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିଭିକ ଅଟେ ।
Answer:
ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ, ବାସ୍ତବବାଦୀ ଓ ବ୍ୟାବହାରିକ ଅଟେ ।
(କିମ୍ବା) ପାରମ୍ପରିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ତତ୍ତ୍ଵମୂଳକ, ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିଭିକ ଅଟେ ।

୫ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନ ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ।

୬ । ରାଜନୀତି ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ।
Answer:
ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ।

୭ । ସିଲିଙ୍କ ମତରେ “ସମାଜ ‘ବିଜ୍ଞାନ ସମସ୍ତ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ଜନନୀ ଅଟେ ।”
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌ଙ୍କ ମତରେ “ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସମସ୍ତ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ଜନନୀ ଅଟେ ।”

(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଶ କରା

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ __________ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ ।
Answer:
ସାମାଜିକ

୨ । ରାଜନୀତି ଏକ ___________ ଅଟେ ।
Answer:
କଳା ।

୩ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ __________ ର ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ ସଂପର୍କରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର

୪ । ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ _____________ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦେଇଛନ୍ତି ।
Answer:
ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ (Supreme)

୫ । ମାନବ ଏକ _________ ପ୍ରାଣୀ ।
Answer:
ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି/ ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାରର ଗଠନ, ପ୍ରକୃତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଧାରଣା ପ୍ରଦାନ କରେ, ସୁନାଗରିକ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ଇତ୍ୟାଦିର ବିକାଶରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ଏବଂ ଏହାର ଚରମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ କରିବା ଅଟେ ।

୨ । କିଏ ମନ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି : ‘‘ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଶୀର୍ଷକ ଥାଇ ପରୀକ୍ଷା ପ୍ରଶ୍ନବଳୀକୁ ମୁଁ ଯେତେବେଳେ ଅବଲୋକନ କରେ, ମୁଁ ଦୁଃଖୁତ ହୁଏ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ନୁହେଁ, ବରଂ ଶୀର୍ଷକ ପାଇଁ ?’’
Answer:
ମେଟ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ ।

୩ । ମାନବକୁ ଏକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରାଣୀ ବୋଲି କିଏ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଗ୍ରୀକ୍ ଦାର୍ଶନିକ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ।

୪ । ‘ରାଜନୀତିକ ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ସେହି ଅଂଶ ଯାହାକି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭିଭି ଓ ସରକାରଙ୍କ ନୀତି ବିଷୟରେ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରେ ।’’ ଏହି ଉକ୍ତିଟି କାହାର ?
Answer:
ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ୍ ।

୫ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତି କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରକୃତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସଠିକ୍ ଅର୍ଥରେ କହିଲେ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ଓ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ରାଜନୀତି ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ ।

(B) ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ଆରିଷ୍ଟୋଟଲଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ନଗର-ରାଜ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଜ୍ଞାନ । ଏହା ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ‘ପଲିସ୍’ରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ । ଆଧୁନିକ ବ୍ୟବହାରବାଦୀମାନଙ୍କ ମତରେ, କ୍ଷମତାର ସଙ୍ଗଠନ ଓ ବଣ୍ଟନ ସମ୍ପର୍କରେ ଏହା ଆଲୋଚନା କରେ । ବ୍ୟାପକ ଅର୍ଥରେ ଏହା ‘ମଣିଷ’ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଅଧ୍ୟୟନ ଅଟେ।

୨ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଗୁରୁତ୍ଵ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନଦ୍ଵାରା ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା, କ୍ଷମତାର ସ୍ଵରୂପ ଓ ବଣ୍ଟନ, ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା, ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ, ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟରେ ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ କରାଯାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ସହ ସଂଯୋଜିତ ହୋଇଥିବାରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବିଶେଷତ୍ଵ ରହିଛି । ଏହା ସୁନାଗରିକତା, ସ୍ଵାର୍ଥତ୍ୟାଗ, ସହଯୋଗ ଓ ସହନଶୀଳତା ଶିକ୍ଷା ଦିଏ । ସର୍ବୋପରି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଉପଯୁକ୍ତ କୂଟନୀତିଜ୍ଞ, ପ୍ରଶାସକ, ରାଷ୍ଟ୍ରନୀତିଜ୍ଞ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

୩ । “ ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ ।”
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଆରମ୍ଭ ନଗର-ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ ହିଁ ଘଟିଥିଲା । ପ୍ରାରମ୍ଭରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ ଅବସ୍ଥା ଓ ଉନ୍ନତି ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା ସମ୍ପର୍କରେ ତର୍ଜମା କରିବା ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ମୁଖ୍ୟ କରେ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପତ୍ତି, ଉନ୍ନତି ତଥା ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ । ଏଣୁ ଗାର୍ଶ୍ଵରଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଆରମ୍ଭ ଓ ଶେଷ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନିହିତ ହୋଇଛି । ଏହି କାରଣରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଷୟବସ୍ତୁରୂପେ ସ୍ଵୀକୃତି ଦିଆଯାଇଛି ।

୪ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର କ’ଣ ?
Answer:
କେତେକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ । ପାରମ୍ପରିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ଐତିହାସିକ ଓ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ବିଷୟ ଅଧ୍ୟୟନ କଲାବେଳେ ଏହାର ପରିସର ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ଥିଲା । ମାତ୍ର ଆଧୁନିକବାଦୀମାନେ ରାଜନୈତିକ ଉପାଦାନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରିଛନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଆନ୍ତଃବିଷୟକ ଅଧ୍ୟୟନ ଯୋଗୁଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର, ରାଜନୈତକ ଗତି ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ, ରାଜନୈତିକ ଦର୍ଶନ, ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ବ, ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ସାଧାରଣ ଆଇନ, ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପର୍କ, ତୁଳନାତ୍ମକ ସରକାର ଓ ରାଜନୀତି, ବ୍ୟକ୍ତି ବନାମ ରାଷ୍ଟ୍ର ଆଦି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

୫ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ କି ?
Answer:
ହଁ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ, କାରଣ ଏହା ସମାଜ, ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ବିଶ୍ଵର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରୂପକ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା କରି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟବହାର ଗତିଶୀଳ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଏହାର ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇ ଯଥାସମ୍ଭବ ନିର୍ଭୁଲ ତଥ୍ୟ ବା ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଷୟରେ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କ୍ରିୟା ଓ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରି ଏକ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଅନୁମାନ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ ଓ ଏହାର ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିପାଦନୀୟ ବା ପରୀକ୍ଷାଯୋଗ୍ୟ ଅଟେ । ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନ ପରି ଏଠାରେ ଜ୍ଞାନ ସୁଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇ ସାର୍ବଜନୀନତା ହାସଲ କରିପାରୁଥିବାରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ ସଂଜ୍ଞା ଦେବାରେ କୌଣସି ବାଧା ନାହିଁ ।

୬ । ରାଜନୀତିକ ବିଜ୍ଞାନ ଏକ କଳା – ମତାମତ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଉପଲବ୍ଧ ସତ୍ୟକୁ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଗଲେ ତାହାକୁ ‘କଳା’ କୁହାଯାଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସିଦ୍ଧାନ୍ତଗୁଡ଼ିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଗଲେ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ‘କଳା’ କୁହାଯିବା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଅଟେ । ରାଜନୈତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଵାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ବା ରାଜନୀତିକୁ ‘କଳା’ କୁହାଯାଇଥାଏ । ରାଜନୀତିକ ପ୍ରକୃତିକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟଭାବେ ପ୍ରକାଶ କଲେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ରାଜନୀତି ଏକ କଳାର ରୂପ ପାଇଥାଏ ।

୭ । ରାଜନୀତିକ ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ – ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନରେ ମଣିଷର ସାମାଜିକ ବ୍ୟବହାରକୁ ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ମତ ପଦ୍ଧତିରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ଅଂଶ ଯାହା ମଣିଷର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର, ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୂଳଭିଭି ସରକାରର ମୂଳନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ସଂପର୍କରେ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ପଦ୍ଧତିରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଉପସ୍ଥାପନ କରେ । ଏହାର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ପରି ବଳିଷ୍ଠ ନୁହେଁ କାରଣ ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତି-ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ଆଧାରିତ ହୋଇଥାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିର ମୌଳିକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଚରିତ୍ରକୁ ଏହା ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବାରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିଭି ଅଟେ ।

୮ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ – ପରୀକ୍ଷା କର ।
Answer:
ମନୁଷ୍ୟର ଆଚାର ବ୍ୟବହାର, ଚାଲିଚଳଣ, କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଆଦି ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଓ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବା ସ୍ଵାଭାବିକ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିବର୍ତ୍ତନକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖ୍ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣେ । ପ୍ରଚଳିକ ଆଇନ କାନୁନ୍‌ର ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇ ନୂତନ ଆଇନ, ନୂତନ ନିୟମ ଓ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ନୂତନ ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ଉଦ୍ଭବ ହୁଏ ଓ ନୂତନ ପରମ୍ପରା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

(C) ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

୧ । ରାଜନୀତି (Politics) ଓ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ (Political Science) ।
Answer:
ରାଜନୀତି ଓ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ସାର୍ ଫ୍ରେଡ଼ରିକ୍ ପୋଲକ୍ ନିମ୍ନମତେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ରାଜନୀତି ବା ରାଜନୀତି (Applied Politics)	ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ବା ତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଜନୀତି (Theoreticl Politics)
(i) ଏହା ବାସ୍ତବରେ ସରକାର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟପ୍ରଣାଳୀ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରେ ।	(i) ଏହାଦ୍ଵାରା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପତ୍ତି, କ୍ରମବିକାଶ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ ଉପାଦାନ ସମ୍ପର୍କରେ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଆଲୋଚନା ହୁଏ ।
(ii) ଏଥିରେ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସରକାର ନିଜର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି |	(ii) ଏଥ୍ ରେ ଶାସନତନ୍ତ୍ର ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉପାୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ ।
(iii) ଏହା ପ୍ରକୃତ ଆଇନର ସୃଷ୍ଟି, କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଓ ବିଚାରାଳୟର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ ।	(iii) ଏହା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର ମୌଳିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ତଥା ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଓ ଆଦର୍ଶ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରେ ।
(iv) ଏଥୁରେ ଯୁଦ୍ଧ, ଶାନ୍ତି, କୂଟନୀତି, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆଇନକୁ ସୃଷ୍ଟି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଏ ।	(iv) ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ର ସହ ବ୍ୟକ୍ତିର ସମ୍ପର୍କ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସହଯୋଗ  ଇତ୍ୟାଦି ନିୟମର ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ ।
(v) ଏହା କ୍ଷମତା ଗ୍ରହଣ ଓ ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ କରେ ।	(v) ଏଥୁରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବାସ କରୁଥିବା ମନୁଷ୍ୟର ରାଜନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସଂଜ୍ଞା, ବିକାଶ ଓ ପରିସର ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଓ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବିଜ୍ଞାନରୂପେ ପରିଚିତ । ଏହାର ଶୃଙ୍ଖଳାବଦ୍ଧ ଅଧ୍ୟୟନ ଯେତିକି ପ୍ରାଚୀନ ସେତିକି ମଧ୍ଯ ଅର୍ବାଚୀନ । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟଙ୍କ ଜନ୍ମର ବହୁ ପୂର୍ବରୁ ସକ୍ରେଟିସ୍, ପ୍ଲାଟୋ, ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ପ୍ରଭୃତି ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କ ଆଲୋଚନା ଓ ଲିଖତ କୃତିରେ ରାଜନୀତିର ଦାର୍ଶନିକ ଓ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଅନୁଷ୍ଠାନର ପ୍ରତିଫଳନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଭାରତ ପରି ପ୍ରାଚୀନ ସଭ୍ୟତାରେ ମହାଭାରତ, କୌଟିଲ୍ୟଙ୍କ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ଅନକେ ଗ୍ରନ୍ଥରେ ରାଷ୍ଟ୍ର, ରାଜା ଓ ରାଜଧର୍ମ, ଶାସନର ବିଭିନ୍ନ ତତ୍ତ୍ଵ ଆଦି ସମ୍ପର୍କରେ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି ।

ମଧ୍ୟଯୁଗୀୟ ପଣ୍ଡିତମାନେ ମଧ୍ୟ ତତ୍କାଳୀନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଉପରେ ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କରିଯାଇଅଛନ୍ତି | ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ଜାତିଭିତ୍ତିକ ସାର୍ବଭୌମ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଭ୍ୟୁଦୟ ଘଟିଲା ଓ ଏହାର ବିଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷଣ ଓ ଦିଗର ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଆଲୋଚନା ସମ୍ବଳିତ ବିଭିନ୍ନ ତଥ୍ୟ ମାକିଆଭେଲି, ଡବସ୍, ଲକ୍, ରୁଷୋ, ବେନ୍ଥାମ୍, ମିଲ, କାଣ୍ଟ, ହେଗେଲ୍ ଓ ମାର୍କସ୍‌ଙ୍କ ପରି ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦାର୍ଶନିକଙ୍କ ଲିଖତ କୃତିରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା ।

ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ରାଜନୀତି ଶାସ୍ତ୍ରର ଅଧ୍ୟୟନ ପରିମାଣ ଓ ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଉନ୍ନତ ହୋଇଛି । ରାଷ୍ଟ୍ରନୀତିର ଏହି ବ୍ୟାପ୍ତି ଓ ସାର୍ବଜନୀନତା ଆଧୁନିକ ମନୁଷ୍ୟ ମନରେ ଏହା ପ୍ରତି ଅଶେଷ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ କୌତୂହଳ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସ୍ଵାଭାବିକ ।

ସାମାଜିକ ମାନବର ରାଜନୈତିକ ସଚେତନଶୀଳତା ବୃଦ୍ଧି ହେବା ଫଳରେ ରାଜନୀତି, ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ମାନବ ଏକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଜୀବ ଅଟେ ।” ଏଣୁ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାରର ଅନୁକୂଳ ପରିସ୍ଥିତି ବ୍ୟତୀତ ମାନବର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ମାର୍ଶାଲ୍ ବର୍ମନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ ତୁମେ ରାଜନୀତି ସମ୍ପର୍କରେ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ ନ କଲେ ମଧ୍ୟ ରାଜନୀତି ତୁମର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶର ଅନ୍ତିମ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଛି ।”

‘ରାଜନୀତି’ ଶବ୍ଦର ଉତ୍ପତ୍ତି ଓ ବିକାଶ :
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କ୍ରମ ଅଭ୍ୟୁଦୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଏହା ଜଣାଯାଏ ଯେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଗ୍ରୀସ୍ ଦେଶର ଦାର୍ଶନିକମାନେ ଏହି ‘ରାଜନୀତି’ (Politics) ଶବ୍ଦଟିକୁ ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ । ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀସ୍ ଦେଶରେ ଅନେକ ‘ନଗର-ରାଜ୍ୟ’ (City States) ଥୁଲା ଓ ଏହି ନଗର-ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଗ୍ରୀକ୍ ଭାଷାରେ ‘ପଲିସ୍’ (Polis) ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା । ରାଜନୀତି ଏହି ନଗର-ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଉପରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଥାଏ ।

ଏଣୁ ‘ରାଜନୀତି’ ଶବ୍ଦଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ‘ପଲିସ୍’ ବା ନଗର-ରାଜ୍ୟରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି । ଚତୁର୍ଥ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଗ୍ରୀସ୍ ଦେଶର ଶତାଧ୍ଵକ ନଗର-ରାଜ୍ୟକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ତାଙ୍କର ବିଶ୍ଳେଷଣର ଫଳାଫଳକୁ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ‘The Politics’ ପୁସ୍ତକରେ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିଛନ୍ତି । ମଧ୍ୟଯୁଗରେ ଏହି ନଗର-ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଲୟ ଘଟି ‘ଦେଶ-ରାଷ୍ଟ୍ରର’ ଅଭ୍ୟୁଦୟ ଘଟିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟଧର୍ମର ପ୍ରସାର ସାରା ଇଉରୋପରେ ବିସ୍ତାରଲାଭ କରିଥିଲା, ତେଣୁ ସେ ସମୟରେ ରାଜନୈତିକ ଦର୍ଶନ ମୁଖ୍ୟତଃ ସମ୍ରାଟଙ୍କର କ୍ଷମତା, ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଓ ଉଭୟଙ୍କର ଧର୍ମଗତ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ବିଶ୍ଳେଷଣ ଆଦି ବିଷୟରେ ସୀମିତ ଥିଲା ।

ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ଜାତିଭିଭିକ ରାଷ୍ଟ୍ର (Nation-State) ଧୀରେ ଧୀରେ ରାଜନୈତିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଓ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନାର ମୁଖ୍ୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ ହୋଇଛି । ଏହି ପ୍ରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଙ୍ଗଠନ; ସରକାରର ବିବିଧ ରୂପ କର୍ମପରିସର ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ନାନା ଶାଖା ଉପଶାଖା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଫଳରେ ଆଜିର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ ସୀମାବଦ୍ଧ ନରହି ଇତ୍ୟାଦି ଦିଗରେ ଦୃଷ୍ଟିନିକ୍ଷେପ କରିଛି । ଆଜି ଏହା ଆଧୁନିକ ମାନବର ବୌଦ୍ଧିକ ବିକାଶ ଓ ରାଜନୈତିକ ସଚେତନଶୀଳତା ପାଇଁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଇଛି ଏବଂ ମଣିଷକୁ ମଣିଷ ପରି ବଞ୍ଚାଇ ରଖୁବାପାଇଁ ଏକମାତ୍ର ପାଥେୟରେ ପରିଣତ କରିଛନ୍ତି ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସଂଜ୍ଞା :
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବହୁପ୍ରସାରୀ ବିଷୟ ଅଟେ । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ‘ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର’ ସହ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଅଟେ । ପୁନଶ୍ଚ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଓ ବ୍ୟାବହାରିକ ରାଜନୀତିକୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଂଶରୂପେ ପରିଗଣିତ କରାଯାଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଗଠନ, କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଓ ପ୍ରକାରଭେଦର ତାରତମ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ମଧ୍ୟ ବିସ୍ତୃତ ଆଲୋଚନା କରିଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ନିମ୍ନଲିଖତ ସଂଜ୍ଞା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଛନ୍ତି ।

(୧) ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ୍ (Paul Janet) – ଫ୍ରାନ୍ସର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀ ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ସେହି ଅଂଶ ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୂଳଭିଭି ଓ ସରକାରଙ୍କ ନୀତି ସହ ସଂପୃକ୍ତ ଅଟେ ।”

(୨) ବୁଣ୍ଟଳ୍କୀ (Bluntschili) – ସୁଇଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଦାର୍ଶନିକ ବୁଷ୍ଟସ୍ଵୀଙ୍କ ମତରେ, “ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ ଅବସ୍ଥା, ତା’ର ମୂଳକ ପ୍ରକୃତି, ବିଭିନ୍ନ ପରିପ୍ରକାଶର ରୂପ ଓ ଏହାର ପ୍ରଗତି ବିଷୟରେ ଦିଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ଓ ସ୍ପଷ୍ଟ ଧାରଣା ପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ସହାୟକ ହେଉଥିବା ବିଷୟକୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ ।”

(୩) ଗେଟେଲ୍ (Gettell) – “ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅତୀତ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ଐତିହାସିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ, ବର୍ତ୍ତମାନ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭବିଷ୍ୟତ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ନୀତି ସମର୍ଥିତ ରାଜନୈତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତର

(୪) ଗିଖ୍ରୀଷ୍ଟ (Gilchrist) – “ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସାଂପ୍ରତିକ ସମସ୍ୟାର ବିଚାର କରେ ଓ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରକୃତି, ଅବସ୍ଥା, ଆବିର୍ଭାବ, ଅଗ୍ରଗତି ଓ ସଙ୍ଗଠନ ବିଷୟରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରେ ।”

(୫) କ୍ୟାଟ୍‌ଲିନ୍ (Catlin) – “ରାଜନୀତିକ ଜୀବନ ପ୍ରବାହ ତଥା ସରକାରର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନା କରୁଥିବା ବିଷୟକୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ ।”

(୬) ସିଗ୍‌ଉଇକ୍ (Sigwick) – “ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରଧାନତଃ କେବଳ ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ ତଥ୍ୟ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ । ଏହା ସଭ୍ୟ ମାନବର ପରସ୍ପର ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ଓ ସମାଜରେ ଶାସନ ଓ ଶାସିତ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଆଦର୍ଶ ସମ୍ପର୍କ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରେ ।”

(୭) ବ୍ରିଡ୍‌ଲେ (Bridle) – “ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ସର୍ବୋପରି ଏକ ବର୍ଣ୍ଣନାକାରୀ ଆଲୋଚନା, ଯେଉଁଥ‌ିରେ କି ଜାତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ସେମାନଙ୍କର ଅତୀତ, ଆଦର୍ଶଗତ ନୀତି, କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା, ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଭାବିତ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରୁଥିବା କାରଣସବୁ ଓ ଫଳାଫଳ ସହିତ ଜାତୀୟ ଜୀବନ ଉପରେ ତା’ର କି ପ୍ରଭାବ ରହିଛି ଓ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଥାଏ ।”

(୮) ଗାଣ୍ଡିର (Garner) – “ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆରମ୍ଭ ଓ ଶେଷ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ହୋଇଥାଏ ।”

(୯) ଲାସ୍କି (Laski) – ‘ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରେ ।”

(୧୦) ଡଃ ଲିକକ୍ (Dr. Leacock) – ଏହା ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ ଅଟେ ।”

ଉପରୋକ୍ତ ସଂଜ୍ଞାଗୁଡ଼ିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ । କିନ୍ତୁ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀ ଆଲମଣ୍ଡଙ୍କ ମତରେ, “ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷମତାର ସଙ୍ଗଠନ, ବଣ୍ଟନ ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ଅଧ୍ୟୟନ ସହ ସମ୍ପୃକ୍ତ ।” ରାଜନୀତିକ ସଂଘ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀର ଅଧ୍ୟୟନ କରି ନୂତନ ନୀତିର ବୟାନ କରିବା ଏହାର ସାଂପ୍ରତିକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ । ଡେଭିଡ୍ ଇଷ୍ଟନ୍, ଗାବ୍ରିଏଲ ଆଲମଣ୍ଡ, ଜେ.ପି. ପାୱେଲ, ଲୁସିଆନ ପାଏ ଏବଂ ରବର୍ଟ ଡାଲ୍ ପ୍ରଭୃତି ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କର ସାଂପ୍ରତିକ ଅଧ୍ୟୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅଧ୍ୟୟନ ମୁଖ୍ୟତଃ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ କ୍ଷମତା ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ମାନବ (Political man) ସଂଘବଦ୍ଧ ଜୀବନରେ ବାସ୍ତବ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

ଅଣପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ (Non Western areas) ଅର୍ଥାତ୍ ବିକାଶୋନ୍ମୁଖୀ ଅଞ୍ଚଳର ରାଜନୀତି (Politics of development areas) ଉପରେ ଅଧୁନା ଅଧୁକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଉଛି ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଖ୍ୟାତ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀ ମାଇକେଲ ଓସ୍‌କଙ୍କ ଭାଷାରେ, “ରାଜନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରରେ ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ଅସୀମ ସମୁଦ୍ର ଲଙ୍ଘନ କରେ ଯେଉଁଥରେ ଆଶ୍ରୟ ପାଇଁ ପୋତାଶ୍ରୟ ନାହିଁ କିମ୍ବା ଅଟକିବା ପାଇଁ ଭୂତଳ ନାହିଁ; ପୁଣି ସେଠାରେ ଆରମ୍ଭସ୍ଥଳ ନାହିଁ କି ଲକ୍ଷ୍ୟସ୍ଥଳ ନାହିଁ । ସେହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ କ୍ରମଭାସମାନ ଅବସ୍ଥାରେ ରହେ । ସମୁଦ୍ର ହେଉଛି ଉଭୟ ଶତ୍ରୁ ଓ ବନ୍ଧୁ ।”

ସାଂପ୍ରତିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ଉଦାରବାଦୀ ଓ ମାର୍କସ୍‌ଦୀ, ଉଭୟ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଓ ଅଣପାଶ୍ଚାତ୍ୟ, ମୂଲ୍ୟବୋଧଜନିତ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧରହିତ ଏବଂ ଉଭୟ ଆଦର୍ଶବାଦୀ ଓ ବୈଜ୍ଞାନିକ । ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ପୁଣି ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ସାମାଜିକ ବାସ୍ତବତାକୁ ନେଇ ପରିଚାଳିତ । ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀମାନଙ୍କ ଭୂମିକା ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ ହୋଇଛି । ରାଜନୀତିର ସାଂପ୍ରତିକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି କ୍ଷମତା ଉପାଦାନର ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅଧ୍ୟୟନ (Scientific enquiry into the phenomenon of power) ।

ସେଥ‌ିପାଇଁ ରାଜନୈତିକ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତିକର ଜନ୍ମ । ରାଜନୀତି ବୋଇଲେ ଅଧୁନା ତିନିଗୋଟି ଜିନିଷକୁ ବୁଝାଏ; ଯଥା ରାଜନ ତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ (Political Activity), ରାଜନ ତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Political Process) ରାଜନ ତିକ ଶକ୍ତି । (Political Power) ।

ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରାଣୀ ବୋଲି ବହୁଦିନରୁ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ କହିଥିଲେ । ସମାଜରେ ମନୁଷ୍ୟର ଜନ୍ମ । ସାମାଜିକ ପରିବେଷ୍ଟନୀ, ରାଜନୈତିକ ମନୁଷ୍ୟର ଚିନ୍ତାଧାରା, ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଏବଂ ଚେତନାକୁ ପ୍ରଭାବିତ ଓ ତ୍ଵରାନ୍ଵିତ କରିଥାଏ । ସାମାଜିକ ସଂସ୍ଥା (Social system) ମଧ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ ସଂସ୍ଥା (Political system) ଏବଂ ଆଇନ ସଂସ୍ଥା (Legal system) ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ସେ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କରିବାକୁ ହେଲେ ସାମାଜିକ ସଂସ୍ଥାକୁ ରାଜନୈତିକ ସଂସ୍ଥାର ଜନ୍ମ ।

ଆଲମଣ୍ଡଙ୍କ ଭାଷାରେ, “ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏକ ଅନ୍ତଃକ୍ରିୟାକଳାପ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସୂଚିତ କରେ ଯେଉଁଥରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ଵାଧୀନ ସମାଜ ଅନ୍ତଃକ୍ରିୟା ଓ ଗ୍ରହଣ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ ।” (Political system is a system of interaction found in all independent society which performs the functions of interaction and adoption.”)

ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆନଯାଇ ରାଜନୀତି ଓ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଅଧୁକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ବିଜ୍ଞାନର ଦ୍ରୁତ ଅଗ୍ରଗତି ମନୁଷ୍ୟର ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ବହୁ ପରିମାଣରେ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବାରୁ ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତିରେ ଏହାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ରାଜନୈତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବା ତଥ୍ୟ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଅଣପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଓ ଅନଗ୍ରସର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ବିଶେଷ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରୁଅଛନ୍ତି । ପୁଣି ଆନ୍ତଃବିଷୟକ ଅଧ୍ୟୟନ ଏବଂ ଗବେଷଣା (Interdisciplinary Study and Research) ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅନ୍ୟ ଏକ ସାଂପ୍ରତିକ ଓ ଅଭିନବ ଅବଦାନ ।

କ୍ଷମତା ଓ କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଅଧିକ ସଚେତନ । ତେଣୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଧ୍ୟୟନ (Science for study of exercise of power) ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ପୁଣି ରାଜନୈତିକ ସଂସ୍ଥାରେ ନିଷ୍ପଭି ଗ୍ରହଣ ବିଷୟକ ଅଧ୍ୟୟନ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ତାହା ମଧ୍ୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ । ସେଥୁପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣର ବିଜ୍ଞାନ (Science of decision-making) ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ । ଫଳରେ ନୂତନ ତଥ୍ୟ ତଥା ତତ୍ତ୍ଵ ସ୍ଥାପନ କରିବା ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ।

ସମୟ ଥିଲା, ଯେତେବେଳେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଜ୍ଞାନ ରୂପେ ସୀମିତ ଥିଲା । ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୂଳଭିଭି ଏବଂ ସରକାରର ନୀତି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ନେଇ ଏହାର ସଂଜ୍ଞା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଉଥିଲା । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମୁଖ୍ୟତଃ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ଅଙ୍ଗ; କାରଣ ସମାଜର ମୁଖ୍ୟ ଘଟଣାବଳୀ ସହିତ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଓତପ୍ରୋତଭାବେ ଜଡ଼ିତ । ଏହିପରିଭାବରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପତ୍ତି, ଗଠନ, ସ୍ଥିତି ତଥା ସରକାର ପରିଚାଳନାର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଥାଏ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିବାକୁ ଯାଇ ଗେଟେଲ୍ କହିଅଛନ୍ତି ଯେ “ ଏହା (ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅତୀତ ଇତିହାସ ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ସମସାମୟିକ ପରିସ୍ଥିତିର ବିଶ୍ଳେଷଣ କରେ ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ନୀତିଗତ ଆଲୋଚନାର କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ଅର୍ଥାତ୍ ଏହା ଏକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ବା ସମୀକ୍ଷଣ ଶାସ୍ତ୍ର; ଯେଉଁଥରେ କି ଅତୀତର ଶାସନ ପଦ୍ଧତି ଆମେ ଜାଣିବାକୁ ପାଉ । ଏହା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚଳିତ ସରକାର ପଦ୍ଧତିର ଏକ ଜ୍ଵଳନ୍ତ ନିର୍ଯ୍ୟାସ, ଉନ୍ନତ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ।” ଗେଟେଲ୍‌ଙ୍କ ମତ ଅନୁଯାୟୀ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମାନବ ପ୍ରକୃତିଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳିତ ଏବଂ ମାନବ ପ୍ରକୃତି ହିଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର :
(୧) ରାଜନୀତି ଦର୍ଶନ – ବିଭିନ୍ନ ଚିନ୍ତାଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ସମସାମୟିକ ସମାଜର ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୀତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ପର୍କରେ ଯେଉଁ ନିଜସ୍ବ ଚିନ୍ତାଧାରା ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ତାହାକୁ ରାଜନୀତି ଦର୍ଶନ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଦାର୍ଶନିକମାନଙ୍କର ମୌଳିକ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିଥାଏ । ଏହା ଉଭୟ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିଭିକ ଅଟେ । ଏହା ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ମତବାଦ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ ।

(୨) ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵ – ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ଦାର୍ଶନିକମାନେ ନିଜସ୍ଵ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବ୍ୟବହାର ଇତ୍ୟାଦିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଷୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଦାର୍ଶନିକଙ୍କ ମତକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇ ଏକ ତତ୍ତ୍ଵ ବା ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ତିଆରି କରାଯାଏ । ଏହା ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ମୂଳଭିତ୍ତି । ରାଜନୈତିକ ଦର୍ଶନ ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵ ଗଠନର ପ୍ରଥମ ପାହାଚ । ଏହା ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ବିଷୟ ଯଥା ସମ୍ପର୍କରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରେ ।

(୩) ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ – ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କେନ୍ଦ୍ର ବିଷୟ ଅଟେ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା ଓ ସରକାରର ପ୍ରକୃତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତାକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ । ଏହା ଉଭୟ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତଶାସନ ସଂସ୍ଥାକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକବାଦର ବିକାଶ ସହିତ ଜାତିସଂଘ, ବିଶ୍ଵ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ସଙ୍ଗଠନ ଇତ୍ୟାଦି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ଗୁରୁତ୍ଵ ।

(୪) ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନ – ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମେରୁଦଣ୍ଡ ରୂପେ ସମ୍ବିଧାନ ସ୍ଵୀକୃତି ପାଇଛି । ସମ୍ବିଧାନ ଦେଶର ମୌଳିକ ଆଇନର ସମ୍ମିଳିତ ପରିପ୍ରକାଶ ଅଟେ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ବ୍ୟକ୍ତିର ସମ୍ପର୍କ, ସରକାରର କ୍ଷମତା ପରିସର ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ପର୍କରେ ଆଇନଗତ ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ ।

(୫) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆଇନ ଓ ସମ୍ପର୍କ – ଦେଶ ଓ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ନିରୂପଣ ଓ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆଇନର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ପ୍ରଥା, ପରମ୍ପରା ଓ ଚୁକ୍ତିରୁ ଜନ୍ମ ନେଇଥାଏ । ଅଧୁନା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆଇନ ପ୍ରତି ମାନ୍ୟତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପର୍କର ଦୃଢ଼ ଭିଭିଭୂମି ଉପରେ ବିଶ୍ଵଶାନ୍ତି, ନିରାପତ୍ତା, ପ୍ରଗତିର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରାଯାଇପାରେ । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବାରୁ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ।

(୬) ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା – ସରକାରଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା କୁହାଯାଏ । ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳ, ଚାପଗୋଷ୍ଠୀ, ଜନମତ ଇତ୍ୟାଦିର ପ୍ରକୃତି ଓ ଭୂମିକାକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଏ ।

(୭) ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନ – ସରକାରଙ୍କ ଶାସନକାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା ଏକ କଳା ଅଟେ । ଏହାକୁ ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନ କୁହାଯାଏ । ଲୁଥର ଗୁଲିକ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ଯୋଜନା, ସଙ୍ଗଠନ, କମର୍ଚାରୀ ନିଯୁକ୍ତି, ନିର୍ଦ୍ଦେଶ, ସମନ୍ଵୟ, ଆୟବ୍ୟୟର ଅଟକଳ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟ ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନର ପରିସରଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏହା ଲୁଥର ଗୁଲିକ୍‌ଙ୍କ ‘POSDCORB” ତତ୍ତ୍ଵ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥାଏ ।

(୮) ତୁଳନାତ୍ମକ ସରକାର – ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ତାଙ୍କ ସମୟର ବିଭିନ୍ନ ସମ୍ବିଧାନର ତୁଳନାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ସରକାରର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ତତ୍ତ୍ଵ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥିଲେ । ଏହା ଫଳରେ ଏକ ଆଦର୍ଶ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ରୂପରେଖ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଇପାରେ ।

(୯) ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତି – ଏହା ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ବିଷୟ ଅଟେ । ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବାସ୍ତବ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ତୁଳନାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇ ଏହାକୁ ଅଧିକ ବାସ୍ତବ ଓ ଉନ୍ନତ କରାଯାଏ ।. ରାଜନୈତିକ କ୍ଷମତା, ରାଜନୈତିକ କ୍ରିୟାକଳାପ ଓ ନିଷ୍ପଭି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମ୍ପର୍କରେ ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତିର ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ ।

ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଷୟ ରାଜନୀତିରେ ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ବ୍ୟାପକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କଲେ ‘ମଣିଷ’ ହିଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନର ବିଷୟ ଅଟେ ।

୨ । ‘ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ, କିନ୍ତୁ ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ଅଟେ’ ଏହି ଉକ୍ତି ଭିତ୍ତିରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କର ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ଅନେକ ଲୋକ କଳା ବୋଲି ଅଭିହିତ କରୁଥିବାବେଳେ ଅନ୍ୟ କେତେକ ଚିନ୍ତାଶୀଳ ଲୋକ ଏହାକୁ ବିଜ୍ଞାନ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥାଆନ୍ତି । ଏ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ମତଦ୍ଵୈଧ ଘଟେ । ବାସ୍ତବତଃ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସବିଶେଷ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଏହା ଏକ ପରିପକ୍ବ ବିଜ୍ଞାନ ନୁହେଁ କିମ୍ବା ରାଜନୈତିକ ଗତିବିଧ‌ିର ଭବିଷ୍ୟତ ରୂପରେଖ ନିଶ୍ଚିତଭାବରେ ପ୍ରଦାନ କରିପାରିନଥାଏ ।

ପ୍ରଖ୍ୟାତ ଐତିହାସିକ ମେଟ୍‌ଲାଣ୍ଡ ଥରେ ଲେଖୁଥିଲେ, “ମୁଁ ଯେତେବେଳେ ‘ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ’ ଶବ୍ଦ ସମ୍ବଳିତ ଶିରୋନାମା ଥିବା ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ଦେଖେ ସେତେବେଳେ ମୁଁ ପ୍ରଶ୍ନ ପାଇଁ ନୁହେଁ, ପ୍ରଶ୍ନର ଶିରୋନାମା ପାଇଁ ଅନୁତାପ କରିଥାଏ ।” ଅର୍ଥାତ୍ ତାଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କୌଣସି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗୁଣରେ ଭୂଷିତ ନହୋଇ ବିଜ୍ଞାନର ନାମ ଧାରଣ କରିବା ଅବାଞ୍ଛନୀୟ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ର ସଂଜ୍ଞା ନ ଦେବାର କାରଣ :
ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌, ବକ୍‌ଲେ, ମେଟ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ବର୍କ ଆଦି ଲେଖକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ ସଂଜ୍ଞା ଦେବାକୁ ସହମତି ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ସେମାନଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତିର ମୌଳିକ ତତ୍ତ୍ବ ଓ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସମ୍ପର୍କରେ ମତ ବିଭେଦତା, ଅଧ୍ୟୟନ ଶୈଳୀରେ ବିବିଧତା, ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ଜ୍ଞାନ, ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା ପଦ୍ଧତିର ସୀମିତ ପ୍ରୟୋଗ, ସାର୍ବଜନୀନ ସିଦ୍ଧାନ୍ତର ଅଭାବ, ନିରପେକ୍ଷ ଗବେଷଣାରୁ ଲବ୍ଧ ଜ୍ଞାନର ଅଭାବ, କ୍ରିୟା ଓ ଫଳାଫଳ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନରେ ଅସୁବିଧା, ଭବିଷ୍ୟତର ପରିକଳ୍ପନାଜନିତ ଅସୁବିଧା, ମଣିଷ ଭଳି ଏକ ଗତିଶୀଳ ଓ ସର୍ବଦା ପରିବର୍ତ୍ତନପନ୍ଥୀ ଉପାଦାନ ଉପରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ଆଦି କାରଣ ଯୋଗୁଁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ର ମୌଳିକ ଚରିତ୍ର ଓ ଲକ୍ଷ୍ୟ ବ୍ୟାହତ ହୋଇଥାଏ ଓ ସେହି କାରଣରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ‘ ବିଜ୍ଞାନ’ ସଂଜ୍ଞା ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ବିଜ୍ଞାନ କହିବାର କାରଣ :
କେତେକ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଓ ସତ୍ୟକୁ ଶୃଙ୍ଖଳିତଭାବରେ ସୁସଜ୍ଜିତ କରି ଉକ୍ତ ବିଷୟରୁ ନିଃସୃତ ସାଧାରଣ ସତ୍ୟ ଓ ତଥ୍ୟକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ସୁସଜ୍ଜିତ ଓ ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ଜ୍ଞାନକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ପରିବେଷଣଯୋଗ୍ୟ ଓ ପ୍ରତିପାଦିତ ହୋଇପାରୁଥିବା ଓ ଉପଯୁକ୍ତ ପଦ୍ଧତି ଅନୁଯାୟୀ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚିତ ଓ ପରୀକ୍ଷିତ ହୋଇପାରୁଥିବା ସଂକ୍ଷିପ୍ତ, ସୁସଂହତ ସମସ୍ତ ଜ୍ଞାନକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ବିଜ୍ଞାନର ଚାରିତ୍ରିକ ବିଶେଷତ୍ଵମାନଙ୍କୁ ନିମ୍ନମତେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରେ । ପ୍ରଥମତଃ, ବିଜ୍ଞାନ ନିର୍ଭୁଲ୍ ଓ ନିଶ୍ଚିତ ତଥ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରିଥାଏ ।

ଦ୍ଵିତୀୟରେ, ଏହା ଜ୍ଞାନକୁ ସୁଶୃଙ୍ଖଳିତ ଓ ସୁସଜ୍ଜିତ କରିଥାଏ । ତୃତୀୟତଃ, ଏହା ପରୀକ୍ଷିତ ତଥ୍ୟ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ । ଚତୁର୍ଥତଃ, ଏହି ତଥ୍ୟ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପ୍ରତିପାଦିତ ହୋଇଥାଏ । ପଞ୍ଚମତଃ, ଏହାର ସତ୍ୟ ଓ ତଥ୍ୟର ପ୍ରୟୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାର୍ବଜନୀନତା ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ର ପର୍ଯ୍ୟାୟଭୁକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । ପ୍ରଥମତଃ, ଏହା ସମାଜ, ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ବିଶ୍ଵର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରୂପକ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପରୀକ୍ଷା-ନିରୀକ୍ଷା କରି ବିଭିନ୍ନ ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ । ଭାରତରେ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଥମେ ରାଜସ୍ଥାନ ଓ ପରେ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶରେ ସଫଳଭାବେ ପରୀକ୍ଷିତ ହୋଇସାରିବା ପରେ ଏହା ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା । ଏଣୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର ପରୀକ୍ଷାଯୋଗ୍ୟ ଅଟେ ।

ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟବହାର ଗତିଶୀଳ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିର ଅବଲମ୍ବନରେ ଏହାକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇ ଯଥାସମ୍ଭବ ନିର୍ଭୁଲ୍ ତଥ୍ୟ ବା ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରଯାଇଥାଏ । ତୃତୀୟତଃ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ, ରସାୟନଶାସ୍ତ୍ର ପରି ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନମାନଙ୍କ ପରି ଏଠାରେ ଜ୍ଞାନକୁ ସୁଶୃଙ୍ଖଳିତ ଓ ସୁବିନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇଥାଏ । ଚତୁର୍ଥତଃ, ତଥ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ସଂଗତି (Consistency) ସ୍ଥାପନ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଅନୁମାନ (Hypothesis) ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଥାଏ ।

ପଞ୍ଚମତଃ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସତ୍ୟ ବା ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ପରୀକ୍ଷାର ସୁଯୋଗ ରହିଛି । ଷଷ୍ଠତଃ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ତତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରତିପାଦିତ (Verifiable) ହୋଇପାରେ । ସପ୍ତମତଃ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ତଥ୍ୟ ସର୍ବତ୍ର ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଅଟେ । ଅଷ୍ଟମତଃ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଗାଣିତିକ ସୂତ୍ର ପ୍ରୟୋଗ କରି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରୁଛି ।

‘ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ’ ସପକ୍ଷରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ମତ :

(କ) ଗେଟେଲ୍ – ତାଙ୍କ ମତରେ, ଯେଉଁ ବିଦ୍ୟାରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ (Observation), ଅଭିଜ୍ଞତା (Experience), ଆଲୋଚନା (Study) ଦ୍ଵାରା ନିରୀକ୍ଷିତ ହୋଇ ପରସ୍ପର ସମ୍ପୃକ୍ତ ଓ ସଙ୍ଗତିସିଦ୍ଧ ତଥ୍ୟ ଆହରଣ କରାଯାଏ ତାକୁ ଯଦି ବିଜ୍ଞାନ କହନ୍ତି ତେବେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ନିଶ୍ଚୟ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ ।

(ଖ) ଲର୍ଡ଼ ବ୍ରାଇସୀ – ତାଙ୍କ ମତରେ, ମେଟେରୋଲୋଜି ବା ପାଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହାର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସର୍ବଦା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ନୁହେଁ ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ, ତାହା ଯଦି ବିଜ୍ଞାନ ହୁଏ ତେବେ ଏକ ଗତିଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବା ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯିବା ଉଚିତ । ଲର୍ଡ଼ ବ୍ରାଇସୀଙ୍କ ମତରେ, ଯଦିଓ ମନୁଷ୍ୟର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ମନୋବୃତ୍ତି ସମସ୍ୟା ଜଟିଳ, ଅବୋଧ ତଥାପି ପୂର୍ବକାଳ ପରି ମନୁଷ୍ୟର ଗତିବିଧ‌ିରେ ସଙ୍ଗତି ଓ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଛି । ସେଥୁରୁ ଆମେ ଘଟଣାବଳୀକୁ ଓ ଅଭିଜ୍ଞତାସବୁ ଭାଗ ଭାଗ ଓ ସୁସଜ୍ଜିତ କରି ସାଧାରଣ ନିୟମ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିପାରିବା ।

(ଗ) ଆମେରିକାର ଭାନ୍ ଡାଇକ୍ (Van Dyke) – ତାଙ୍କର “Political Science – A Philosophical Analysis”, (1960) ପୁସ୍ତକରେ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ବିଜ୍ଞାନର ବିଷୟ ଓ ତତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରମାଣ ସିଦ୍ଧ ବା ପ୍ରତିପାଦନସିଦ୍ଧ (Verifiable) ସଙ୍ଗତିମୂଳକ ସାଧାରଣ ନିୟମ ନିର୍ଦ୍ଧାରକ ଅଟେ । ପ୍ରମାଣସିଦ୍ଧ ବା ପ୍ରତିପାଦନସିଦ୍ଧ ନ ହେଲେ କୌଣସି ବିଦ୍ୟା ବିଜ୍ଞାନ ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ତାଙ୍କ ମତରେ, “ଯେଉଁ ବିଦ୍ୟା କାରଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥାଏ, ଭବିଷ୍ୟତର ଇଙ୍ଗିତ ଦେଇଥାଏ ଓ ଛୋଟ ବଡ଼ ଘଟଣା ବା ବିଷୟସମୂହର ପିରାମିଡ୍ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ସାଧାରଣ ଚିନ୍ତାଧାରା, ଆଇନ ଓ ତତ୍ତ୍ବ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରୁଥାଏ, ତାକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ ।

(ଘ) କଲିଙ୍ଗଉଡୁ – ବିଜ୍ଞାନର ବହୁ ଅଜଣା ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରମାଣ କରାଯାଇ ଏକ ସାଧାରଣ ନୀତି ବା ତତ୍ତ୍ବ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇଥାଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଗୋଷ୍ଠୀଗତ ବ୍ୟବହାରକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇ ପ୍ରମାଣସିଦ୍ଧ ନିୟମ ସାହାଯ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ତତ୍ତ୍ଵ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଉଥିବାରୁ ଏହାକୁ ନିଃସନ୍ଦେହରେ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଇପାରେ ।

ରାଜନୀତି ଏକ କଳା :
ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ଅଟେ । ଶିଳ୍ପକଳାରେ ନିପୁଣ ବ୍ୟକ୍ତି ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିପାରେ । ସେହିପରି ରାଜନୀତିରେ ନିରନ୍ତର ବ୍ୟାପୃତ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ନିପୁଣତା ଉପରେ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟର ସଫଳତା ନିର୍ଭର କରେ । ରାଜନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୁଶଳତାହିଁ ରାଜନୈତିକ କଳା ଏବଂ ଏହି କୁଶଳତା ବିନା ରାଜନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ଯେହେତୁ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜର ସମ୍ପର୍କ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାପାଇଁ କେତେକ ଧରାବନ୍ଧା ନିୟମ ଓ ପରମ୍ପରା ରହିଛି, ସେହିପରି ଉକ୍ତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କିପରି ସଫଳତା ସହ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବ ସେଥ‌ିପାଇଁ ରାଜନୈତିକ କଳା ବା ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବୁଦ୍ଧିର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

ବୈଜ୍ଞାନିକ ତଥ୍ୟକୁ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମାନବ ସମାଜର ଉପକାର ପାଇଁ ବିନିଯୋଗ କରାଗଲେ ତାହାକୁ କଳା ବା ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଜ୍ଞାନ (Applied Science) କୁହାଯାଏ । ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯିବା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ ଉଭୟ ତତ୍ତ୍ଵ ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗ କୌଶଳର ସନ୍ନିବେଶନ ଘଟିଥିବାରୁ ଏହାକୁ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ଫ୍ରେଡ଼େରିକ୍ ପୁଲକ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଦୁଇଟି ଦିଗ ରହିଛି; ଯଥା ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ଦିଗ ।

ଏହାର ତାତ୍ତ୍ଵିକ ବିଭାଗରେ ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଉଥିବାବେଳେ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଭାଗରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାରର ଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନ, ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭାର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ, ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବାହିନୀ, ବିଚାରାଳୟର ସଙ୍ଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀ ଓ କ୍ଷମତା ପରିସର, କୂଟନୀତି, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଚୁକ୍ତି, ଯୁଦ୍ଧ ଓ ଶାନ୍ତି ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟମାନଙ୍କର ଆଲୋଚନା କୁହାଯାଏ ।

ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ରାଜନୀତିର ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଭାଗକୁ କଳା ବୋଲି କୁହାଗଲେ ତା’ର ମୁଖ୍ୟ ତଥା ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ସମସ୍ୟାର ତାତ୍ତ୍ଵିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣଦ୍ଵାରା ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନ ଲାଭ ହୁଏ ତାହାକୁ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି କୁହାଯିବା ଉଚିତ । ଏଣୁ ରାଜନୈତିକ କଳା ଓ ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣର ଅପୂର୍ବ ସମନ୍ଵୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନରେ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇଛି । ଏଣୁ ସଂକ୍ଷେପରେ କହିଲେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ; କିନ୍ତୁ ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ।

୩ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନର ଉପାଦେୟତା ବା ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବହୁମୁଖୀ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ । ମନୁଷ୍ୟର ସର୍ବବିଧ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଏହି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନଦ୍ୱାରା ନିଶ୍ଚିତ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେବାକୁ ବାଧ୍ୟ । ବ୍ୟକ୍ତିର ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ୍‌କୁ ନିଶ୍ଚିତ ଓ ଦୃଢ଼ କରିବାପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନ ପ୍ରତି ଅଧ‌ିକ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ସ୍ପୃହା ଜାଗ୍ରତ ହେଉଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନୁଭବ କରୁଥିବା ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଓ ଉପାଦେୟତାଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

(a) ରାଜନୈତିକ ଚେତନାର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟାଏ – ସାମାଜିକ ଜୀବନରେ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳା ନ ରହିଲେ ପରିବେଶ ବିଷମୟ ହୁଏ । ଏହି ପରିବେଶରୁ ମୁକ୍ତିପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଆଶ୍ରୟ ନେବାକୁ ପଡ଼େ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ, ସମସ୍ୟା ଓ ସେଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ଦିଗରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମନୁଷ୍ୟକୁ ସଚେତନ କରିବା ସଂଗେ ସଂଗେ କର୍ମତତ୍ପର କରାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ଓ ଅଙ୍ଗ ସମ୍ପର୍କରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସମ୍ୟକ୍ ଧାରଣା ଦିଏ । ସରକାରର ବିଭିନ୍ନ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ବିଭିନ୍ନ ଆଇନ ଓ ବିଭିନ୍ନ ନୀତି ବିଷୟରେ ମନୁଷ୍ୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନରୁ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ କରେ ।

(b) ଉତ୍ତମ ନାଗରିକ ସୃଷ୍ଟି – ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରଗତିପାଇଁ ଉତ୍ତମ ନାଗରିକର ଯଥେଷ୍ଟ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଥାଏ । ନାଗରିକତାର ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେଉଁ ପ୍ରତିବନ୍ଧକମାନ ସୃଷ୍ଟି ହେବ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଦୂର କରିବା ରାଷ୍ଟ୍ରର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ବ୍ୟକ୍ତି ଯଦି ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଓ ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ସଚେତନ ନରହେ, ତେବେ ତା’ର ସ୍ଵାଧୀନତା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବ । ଏଣୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିର ନାଗରିକତା ଯେପରି ବିକଶିତ ଓ ଉନ୍ନତତର ହେବ ସେ ଦିଗରେ ଚେଷ୍ଟା ଅବ୍ୟାହତ ରଖୁଛି । ନାଗରିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦେଶପ୍ରୀତି ସହଯୋଗ ଓ ସୁସମ୍ପର୍କ ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରେ ।

(c) ନେତୃତ୍ଵ ସୃଷ୍ଟି କରେ – ରାଷ୍ଟ୍ରର ପରିଚାଳନା, ଶାସନଗତ ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ଦକ୍ଷତା ପାଇଁ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ତଥା ନୂତନ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ସାମାଜିକ ଓ ଆର୍ଥନୀତିକ ପରିବେଶ ସହିତ ଖାପଖୁଆଇ ଚଳିବାପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ନାଗରିକ ଏବଂ ଶାସକମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦିଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ନୂତନ ନେତୃତ୍ଵ ଓ ନୂତନ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ସହାୟକ ହୁଏ ।

(d) ସହଯୋଗ, ସହାବସ୍ଥାନ, ସହନଶୀଳତା ଓ ସଂହତି ସ୍ଥାପନ କରେ ମନୁଷ୍ୟର ସାମାଜିକ ଜୀବନ ସହାବସ୍ଥାନ, ଶାନ୍ତି, ମୈତ୍ରୀ, ସହଯୋଗ ବୃଦ୍ଧି କରେ । ଏଥପାଇଁ ପାରସ୍ପରିକ ବୁଝାମଣା ବହୁ ପରିମାଣରେ ଦାୟୀ । ତ୍ୟାଗ ଓ ସହନଶୀଳତା ବୃଦ୍ଧି ନ ପାଇଲେ ବୁଝାମଣା ଓ ସଦ୍‌ଭାବ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଅସମ୍ଭବ । ଏଣୁ ବ୍ୟକ୍ତି ବ୍ୟକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ବୁଝାମଣା ଓ ସହନଶୀଳତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଦିଗରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସହାୟକ ହୁଏ ।

(e) ରାଜନୀତିକୁ ଗତିଶୀଳ କରାଏ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର କିଛିନା କିଛି ରାଜନୀତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଥାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୀତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପଦ୍ଵାରା ଗତିଶୀଳ ହୁଏ । ଗତିଶୀଳତା ନଥିଲେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ମନୁଷ୍ୟର ଜୀବନଧାରା ସ୍ଥାଣୁ ହୋଇଥାଆନ୍ତା । ରାଜନୀତିକ ଦଳ, ଚାପଗୋଷ୍ଠୀ, ଗଣମାଧ୍ୟମ, ସଭାସମିତି, ଜନମତ ପ୍ରଭୃତି ରାଷ୍ଟ୍ରର ରାଜନୀତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସକ୍ରିୟ କରିଥାଏ । ଏହି ସକ୍ରିୟତା ମନୁଷ୍ୟର ପାରିବାରିକ, ସାମାଜିକ ତଥା ଜାତୀୟ ଜୀବନକୁ ମଧ୍ଯ ଗତିଶୀଳ କରେ ।

(f) ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଆୟୁଧ – ମନୁଷ୍ୟର ଚାଲିଚଳନ, କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ତଥା ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବା ସ୍ଵାଭାବିକ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିବର୍ତ୍ତନକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖ୍ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣେ । ପ୍ରଚଳିତ ଆଇନକାନୁନର ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇ ନୂତନ ଆଇନ, ନୂତନ ନିୟମ, ନୂତନ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ନୂତନ ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ଉଦ୍ଭବ ହୁଏ ।

(g) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସୃଷ୍ଟି କରେ – ନାଗରିକ ଶାସନରେ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ନ କରିପାରିବା ଅର୍ଥ ଶାସନ ଉତ୍ତମ ଶାସନ ନୁହେଁ । ନିଜକୁ ନିଜେ ଶାସନ କରିବା ବା ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ମନୁଷ୍ୟର ଏକ ସହଜାତ ପ୍ରକୃତି । ଏହା ନହେଲେ ମନୁଷ୍ୟ’ ବିପ୍ଳବ କରେ । ସମାଜରେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ବିଚାରଧାରା ସୃଷ୍ଟିକରିବା ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକର ସୁରକ୍ଷା ଓ ବିକାଶ କରିବା ଦିଗରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଭୂମିକା ଅନସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ । ସମାଜକୁ, ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଓ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଗତିଶୀଳ କରିବାରେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ମୁଖ୍ୟତଃ ଦାୟୀ ।

(h) ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମସ୍ୟା ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ କରାଏ – ନିଜ ଦେଶରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ରାଜନୀତିକ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୀତିକ ଘଟଣାବଳୀର ଦାୟିତ୍ଵ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ବର୍ତ୍ତମାନ ଅନୁଭବ କରୁଛି । ଦେଶରେ ସମ୍ବିଧାନ ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମସ୍ୟାର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଅନୁଶୀଳନ କରି ସେଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ସୂତ୍ର ନିର୍ମିତ ହେଉଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ନିକଟରେ ସମଗ୍ର ମାନବ ଜାତିର ଭବିଷ୍ୟତ୍‌ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଶ୍ନ ହୋ ପ୍ରଶ୍ନର ସମାଧାନ ପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନହିଁ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେଉଛି ।

(i) ବିସ୍ତାରିତ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ସୃଷ୍ଟିରେ ସାହାଯ୍ୟ – ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମାନବର ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀକୁ ବିସ୍ତାରିତ କରେ । ଜାତୀୟତା, ଦେଶପ୍ରେମ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମନୋଭାବର ବିକାଶ କରି ମନୁଷ୍ୟର ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ମନୋଭାବକୁ ନଷ୍ଟକରେ । ତାକୁ ସହଯୋଗ, ସମନ୍ଵୟ, ସହିଷ୍ଣୁତା, ଦେଶ ଓ ମାନବ ସମାଜ ପାଇଁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ପ୍ରେରଣା ଦିଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପଠନଦ୍ଵାରା ମନୁଷ୍ୟର ଆଞ୍ଚଳିକ ମନୋଭାବ ଓ ଉଗ୍ର ଜାତୀୟତାବାଦ ପ୍ରଭୃତି ନଷ୍ଟକାରୀ ଶକ୍ତି ବିଲୁପ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସହାବସ୍ଥାନ ଓ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଥ‌ିବା ଦେଶ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଐକ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ଅଗ୍ରଗତି ଆଣିବାର ପ୍ରକ୍ରିୟାପାଇଁ ଏହା ପଥ ପରିଷ୍କାର କରିଥାଏ ।

(j) ରାଜନୀତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ରୂପ ଦିଏ – ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ରାଜନୀତିକ ଜୀବନ ଓ ବ୍ୟବହାରରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ପରିବର୍ତ୍ତନ ରାଜନୀତିକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଛି । ଏହାଦ୍ଵାରା ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାସନ ପଦ୍ଧତି ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଛି । ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାସନରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥାନ ଓ ଭୂମିକା ଏବେ ଆଉ ଗୌଣ ହୋଇ ରହିନାହିଁ । ଜନମତକୁ ଉପେକ୍ଷା କରି ଶାସନ କରିବା କୌଣସି ଶାସକ ପକ୍ଷେ ଏବେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ପ୍ରାଚୀନ କ୍ଷମତା ସଂଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀ ଅଦରକାରୀ ହୋଇ ପଡ଼ିଥ‌ିବାରୁ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଗଲାଣି । ବର୍ତ୍ତମାନର କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ସଂସ୍କାର ଏହାର ଉଦାହରଣ ।

(k) ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା – ବିଜ୍ଞାନ ମନୁଷ୍ୟର ସାମଗ୍ରିକ ଜୀବନକୁ ବହୁ ପରିମାଣରେ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଛି । ଏଣୁ ଚାରିଆଡ଼େ ମନୁଷ୍ୟ ଯେପରି ବସତି ସ୍ଥାପନ କରିପାରିବ ସେଥ‌ିପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ ହେଲାଣି । ଏଥୁସହିତ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଏପରି ମାରାତ୍ମକ ମାରଣାସ୍ତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କଲେଣି ଯେ ମୁହୂର୍ଭକ ମଧ୍ୟରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ । ଏଣୁ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବରେ ରାଷ୍ଟ୍ରନାୟକମାନେ ଯୁଦ୍ଧକୁ ପରିହାର କରି ଏକ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି ଦିଗରେ ଅନବରତ ଉଦ୍ୟମ କରୁଛନ୍ତି । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ତା’ର ବିଭିନ୍ନ ଆଦର୍ଶ ମାଧ୍ୟମରେ ଯୁଦ୍ଧ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଶାନ୍ତି ସ୍ଥାପନ କରିବାପାଇଁ ମାନବ ସମାଜକୁ ଆହ୍ଵାନ ଜଣାଉଛି ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବର୍ତ୍ତମାନ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନରୂପେ ସୁପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ସମୟ ଓ ପରିସ୍ଥିତିର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ତାଳଦେଇ ଏହା ତା’ର ପରିସରକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଅଛି । ବିଭିନ୍ନ ଦିଗରୁ ଏହା ତା’ର ସୀମାକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବାରେ ଲାଗିଛି । ଏହା ବର୍ତ୍ତମାନ ମନୋବିଜ୍ଞାନ, ସମାଜବିଜ୍ଞାନ ଓ ନୃତତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରଭୃତି ଅନ୍ୟ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସୀମାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କଲାଣି ଜର୍ଜ ବର୍ଣ୍ଣାଡ୍ ଶ’ଙ୍କ ମତରେ, କେବଳ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜ୍ଞାନହିଁ ମାନବ ସମାଜକୁ ଧ୍ଵଂସମୁଖରୁ ରକ୍ଷା କରିପାରିବ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି Textbook Exercise Questions and Answers.

+2 2nd Year Odia Optional Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି Question Answer

(କ) ବିକଳ୍ପ ସହ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ ।
(ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।)

Question ୧।
ନାରୀମରା ନୀତିକି କିଏ ଦୀକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି ?
(କ) କନ୍ଦର୍ପ
(ଖ) ରାମ
(ଗ) କୃଷ୍ଣ
(ଘ) ଚନ୍ଦ୍ରସେଣା
ଉ –
(ଗ) କୃଷ୍ଣ

Question ୨।
ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା କାହାର ଗତି ନାହିଁ ?
(କ) ତାରା
(ଖ) ଗ୍ରହ
(ଗ) କୁମୁଦ
(ଘ) ଚକୋର
ଉ –
(ଘ) ଚକୋର

Question ୩ ।
କାହା ବିନା ମୀନ ବଞ୍ଚିପାରିବ ନାହିଁ ?
(କ) ବନ
(ଖ) ଧୀବର
(ଗ) ବଣ
(ଘ) ଚାତକ
ଉ –
(କ) ବନ

Question ୪ ।
ଦାସୀକୁ ନାଗରମଣି କେଉଁଠିକୁ ନିକ୍ଷେପ କଲେ ?
(କ) ନଦୀ ଭିତରକୁ
(ଖ) ସାଗର ଗଭକୁ
(ଗ) କାମସିନ୍ଧୁ ପାଣିକୁ
(ଘ) କୂପ ମଧ୍ୟକୁ
ଉ –
(ଗ) କାମସିନ୍ଧୁ ପାଣିକୁ

Question ୫ ।
ରାଧାଙ୍କ ହୃଦୟକୁ ନିରବଧୂ କିଏ ଦହିବ ?
(କ) ସୂର୍ଯ୍ୟ
(ଖ) ଅଗ୍ନି
(ଗ) କାମଦେବ
(ଘ) କୃଷ୍ଣ
ଉ –
(ଗ) କାମଦେବ

Question ୬ |
କୋଟି ନାଗର ଘାତ କାହା ସହିତ ତୁଳନୀୟ ନୁହେଁ ବୋଲି କବି କହିଛନ୍ତି ?
(କ) ପ୍ରେମ
(ଖ) ବିରହ
(ଗ) ଶତ୍ରୁତା
(ଘ) ବିଶ୍ଵାସଘାତକତା
ଉ –
(ଖ) ବିରହ

Question ୭ ।
କୁମୁଦିନୀ ବିନା କାହାର ବାଧା ହୋଇନଥାଏ ?
(କ) ସୂର୍ଯ୍ୟ
(ଖ) ଆକାଶ
(ଗ) ସରସୀ
(ଘ) ବିଧୁ
ଉ –
(ଘ) ବିଧୁ

Question ୮ ।
କାଳୀ ହେଲେ ବି ଶଶୀ କାହା ପ୍ରତି ଆଦର ତ୍ୟାଗ କରିପାରେ ନାହିଁ ?
(କ) ଆକାଶ
(ଖ) ତା୍ରକା
(ଗ) ସାଗର
(ଘ) ନିଶି
ଉ –
(ଘ) ନିଶି

Question ୯।
କୃଷ୍ଣ ହେଳାକଲେ ରାଧାଙ୍କ କି ଭେଳା ବୁଡ଼ିଯାଉଛି ?
(କ) ପ୍ରୀତିଭେଳା
(ଖ) ଶାନ୍ତିଭେଳା
(ଗ) କାମଭେଳା
(ଘ) ଜୀବନଭେଳା
ଉ –
(କ) ପ୍ରୀତିଭେଳା

Question ୧୦ ।
ପୁରନ୍ଦର କିଏ ?
(କ) ଚନ୍ଦ୍ର
(ଖ) ଇନ୍ଦ୍ର
(ଗ) ଯମ
(ଘ) ବରୁଣ
ଉ –
(ଖ) ଇନ୍ଦ୍ର

Question ୧୧ ।
କାହା ତାପରେ ପ୍ରେମକୃଷି ବଞ୍ଚିପାରିବ ନାହିଁ ?
(କ) ବୈଶାଖ
(ଖ) ଜ୍ୟେଷ୍ଠ
(ଗ) ଅଗ୍ନି
(ଘ) ସୂର୍ଯ୍ୟ
ଉ –
(ଖ) ଜ୍ୟେଷ୍ଠ

Question ୧୨ ।
ରାଧା କୃଷ୍ଣଙ୍କଠାରୁ କି ମନ୍ତ୍ର ମାଗିବାପାଇଁ ଦୂତୀକୁ କହିଛନ୍ତି ?
(କ) ପ୍ରୀତି ମନ୍ତ୍ର
(ଖ) ବଶୀକରଣ ମନ୍ତ୍ର
(ଗ) ପ୍ରେମ ଛଡ଼େଇବା ମନ୍ତ୍ର
(ଘ) ସମ୍ମୋହନ ମନ୍ତ୍ର
ଉ –
(ଗ) ପ୍ରେମ ଛଡ଼େଇବା ମନ୍ତ୍ର

(ଖ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧ ।
ରାଧା ଦୂତୀର କର ଧରି କ’ଣ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ତାଙ୍କର ପ୍ରାଣନାଶର କାରଣ ହେବ ବୋଲି ଶ୍ରୀରାଧା ଦୂତିକାର କର ଧରି ଜିଜ୍ଞାସା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୨ ।
ପ୍ରାଣବନ୍ଧୁଙ୍କୃ କ’ଣ କହିବାପାଇଁ ରାଧା କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
ନାରୀମରା ରୀତିତୁ ଦୀକ୍ଷା ନେଇଛନ୍ତି ବୋଲି ରାଧା ପ୍ରାଣବନ୍ଧୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦୋଷାରୋପ କରି ଦୂତୀଦ୍ୱାରା ସନ୍ଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

Question ୩।
କାହାକୁ କିଣିଥେଲେ ବିନାଶ କରାଯାଏ ନାହିଁ ?
ଉ –
ସେବକୀକୁ କିଣିଥିଲେ ବିନାଶ କରାଯାଏ ନାହିଁ ।

Question ୪ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରେ ରାଧା କ’ଣ ବିକିଛନ୍ତି ?
ଉ –
କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରେ ଶ୍ରୀରାଧା ତାଙ୍କର ତନୁ-ମନକୁ ସମର୍ପଣ କରିଦେଇଛନ୍ତି ବୋଲି ଦୂତୀ ଆଗରେ

Question ୫ ।
କାହା ବିନା ଚକୋରର ଅନ୍ୟଗତି ନାହିଁ ?
ଉ –
ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରର ଅନ୍ୟ ଗତି ନାହିଁ ।

Question ୬।
କାମସିନ୍ଧୁ ପାଣିକି କିଏ କାହାକୁ ପକାଇଦେଲେ ?
ଉ –
କୃଷ୍ଣପ୍ରାଣଗତା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କାମସିନ୍ଧୁ ପାଣିକୁ ପକାଇଦେଲେ ବୋଲି ସେ ଖେଦୋକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୭ ।
ବିଦେହ-ପଥର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
ଉ –
ବିଦେହ-ପଥର ଅର୍ଥ ମରଣର ବାଟ ଅର୍ଥାତ୍‌ ମୃତ୍ୟୁ ପଥରେ ଯାତ୍ରା ।

Question ୮ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କର କେଉଁ ରୀତି ଭାଙ୍ଗିବ ବୋଲି ରାଧା ଦୂତୀକୁ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମଲୋଭରୀତି ଭାଙ୍ଗିବାପାଇଁ ଶ୍ରୀରାଧା ଦୂତୀକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

Question ୯।
ରାଧାଙ୍କର ସବୁ ପୁଣ୍ୟ କେମିତି ଜାଗିବ ?
ଉ –
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପଦଧୂଳି ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ସବୁପୁଣ୍ୟ ଜାଣିବ ବୋଲି ସେ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୦ ।
ବିରହକୁ କ’ଣ ତୁଳ ନୁହେଁ ?
ଉ –
ବିରହକୁ କୋଟିଏ ନାଗସର୍ପର ଦଂଶନ ସହ ତୁଳନା ନୁହେଁ ବୋଲି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହୁଥିଲେ ।

Question ୧୧ ।
ରାଧାଙ୍କ ପ୍ରୀତିଭେଳା କାହିଁକି ବୁଡ଼ିଯାଉଛି ?
ଉ –
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅବହେଳା ପାଇଁ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପ୍ରୀତିଭେଳା ବୁଡ଼ିଯାଉଛି ବୋଲି ସେ ଦୂତୀକୁ କହିଛନ୍ତି ।

Question ୧୨ ।
ରାଧାଙ୍କୁ କ’ଣ ଜାଳି ଦେଉଛି ବୋଲି ସେ ଦୂତୀକୁ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ପ୍ରେମବୀଜର ଅଙ୍କୁରକୁ କାମଦେବ ଜାଳି ଦେଉଛନ୍ତି ବୋଲି ସେ ଦୂତୀ ସମ୍ମୁଖରେ ସ୍ଵମତ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୩ ।
ବତାସକୁ କାହା ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି ?
ଉ –
ବତାସକୁ ଦୁର୍ଯୋଗ ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି ।

Question ୧୪ ।
ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ତାପରେ କ’ଣ ରହିବ ନାହିଁ ?
ଉ –
ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ମାସର ଉତ୍ତାପରେ ପ୍ରେମରୂପକ କୃଷି ଜଳିଯିବ ବୋଲି ରାଧା ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୫ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କେଉଁ ମନ୍ତ୍ର ମାଗିବାପାଇଁ ରାଧା ଦୂତୀକୁ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ପ୍ରେମଛଡ଼ା ମନ୍ତ୍ର ମାଗିବାପାଇଁ ଶ୍ରୀରାଧା ଦୂତୀକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

(ଗ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୨ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକ ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ।)

Question ୧।
‘ଅବଧୂ କଲେ ଅରଜିବେ କେଉଁ ନିଧ୍ୱ’ – ର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି ବୈଷ୍ଣବ କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କିଣିଥିବା ଦାସୀତୁଲ୍ୟ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କୁ ବିନାଶ କରି ଅବିଧ୍କୁ ଆଚରଣ କଲେ କେଉଁ ସମ୍ପଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବେ ବୋଲି ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦୂତୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଜିଜ୍ଞାସା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୨।
କେଉଁ କାରଣରୁ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅଗୁଗ୍ରହ ରାଧାଙ୍କ କପାଳ ଲିହିତ ବୋଲି ସେ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ପ୍ରିୟତମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରେ ତନୁମନ ସମର୍ପଣ କରି ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ଅନୁଗ୍ରହ ପ୍ରାପ୍ତ ନହେବା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ କପାଳ ଲିହିତ ବୋଲି ସେ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୩ ।
ଅବଳା ମାତ୍ରକେ କେଉଁ ଦାଉ ସହିପାରିବେ ନାହିଁ ?
ଉ –
ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର କୃତ “ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବିଙ୍କ ସ୍ୱରଚିତ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନାନୁଯାୟୀ ଶ୍ରୀରାଧା ସାଧାରଣ ଅବଳା ହୋଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବିଚ୍ଛେଦରେ କନ୍ଦର୍ପର ଦାଉସହି ପାରିବେ ନାହିଁ ବୋଲି ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୪ ।
ବିଦେହ ପଥ ସଙ୍ଖାଳି କିଏ ହେବ ବୋଲି ରାଧା କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ବିରଚିତ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରାଣଧନ ସ୍ଵରୂପ ଶ୍ରୀରାଧା ତାଙ୍କର ବିଚ୍ଛେଦରେ ବିଦେହ-ପଥ ଅବଲମ୍ବନ କରିବେ ବା ଦେହତ୍ୟାଗ କରିବେ ବୋଲି ଦୂତୀ ହାତରେ ସନ୍ଦେଶ ପଠାଇଛନ୍ତି ।

Question ୫ ।
ସ୍ନେହ ପରାଧୀନ ହେଲେ ଗୁଣଗ୍ରାହୀଙ୍କର କ’ଣ ହେବ ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ବିରଚିତ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ‘‘ସ୍ନେହ ପରାଧୀନ” ହେଲେ ଗୁଣଗ୍ରାହୀଙ୍କର କଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧିପାଇ ପ୍ରାଣନାଶର କାରଣ ହୁଏ ଅଥବା ସେ ଦୁଃଖରୂପକ ପଙ୍କରେ ସଢ଼ି ରହିଥା’ନ୍ତି ବୋଲି ଶ୍ରୀରାଧା ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୬।
କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଦଧୂଳି ପାଇଲେ ରାଧାଙ୍କର କ’ଣ ହେବ ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ବିରଚିତ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପଦଧୂଳି ପ୍ରାପ୍ତହେଲେ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ସମସ୍ତ ପୁଣ୍ୟଫଳ ଜାଗିଉଠିବ ବୋଲି ସେ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୭ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଯଶ କେମିତି ରହିବ ବୋଲି ରାଧା କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ବିରଚିତ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଶ୍ରୀରାଧା ନିଜକୁ ଅଭାଗିନୀ କହି ତାଙ୍କର ସହାୟତା କଲେ
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ସମସ୍ତ ଯଶ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୮ |
କୋଟି ନାଗର ଘାତ କାହା ସହିତ ତୁଳନୀୟ ନୁହେଁ ଏବଂ ଏକଥା କିଏ କହିଥିଲେ ?
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ବିରଚିତ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନାନୁଯାୟୀ କୋଟିଏ ନାଗର ବଂଶନଜନିତ ଜ୍ବାଳା ବିରହ ସହିତ ତୁଳନୀୟ ବୋଲି ଏକଦା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଥିଲେ ଯାହା ଶ୍ରୀରାଧା ରୋମନ୍ଥନ କରୁଥିଲେ ।

Question ୯ |
କାଳୀ ହେଲେହେଁ କାହାର ଆଦର କିଏ ତ୍ୟାଗ କରେ ନାହିଁ ?
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ନିଶି କାଳୀ ହେଲେହେଁ ଶଶୀ ତାହାର ଆଦର ତ୍ୟାଗ କରେନାହିଁ ବୋଲି ଶ୍ରୀରାଧା ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୦ ।
କୃଷ୍ଣ ହେଳା କରିବା ଯୋଗୁଁ ରାଧାଙ୍କର କ’ଣ ବୁଡ଼ିଯାଉଛି ଏବଂ କାହିଁକି ?
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅବହେଳାରୁ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ପ୍ରୀତିରୂପକ ଭେଳା ବୁଡ଼ିଯାଉଛି । କାରଣ କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ବିହୁନରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରାଣ କଣ୍ଠାଗ୍ରତ ହୋଇଯାଇଛି ।

Question ୧୧ ।
କେଉଁ ବୀଜ ଅଙ୍କୁରିତ ହୋଇଛି ଏବଂ ତାହା କିଏ ବୁଣିଥିଲେ ?
ଉ –
‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରେମବୀଜ ଅଙ୍କୁରିତ ହୋଇଅଛି ଓ ତାହା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୁଣିଥିଲେ ।

Question ୧୨ ।
ପ୍ରୀତି ପୁରନ୍ଦର ବୋଲି ରାଧା କାହାକୁ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରୀତି ପୁରୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୩ ।
କିଏ ଉଦେ ହେଲା ପରେ ମଧ୍ୟ କ’ଣ ବୃଷ୍ଟି ହେଲାନାହିଁ ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଘନଶ୍ୟାମ ବା କଳାମେଘ ଉଦୟହେଲା ପରେ ମଧ୍ୟ ରସ ବା ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ନହେବା ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଘନଶ୍ୟାମ ବା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ପ୍ରେମରୂପକ ରସ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ପାରିନାହିଁ ।

Question ୧୪ ।
କି ଗତି ନ ହେଲେ ଘନ ରସ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ
ଉ –
‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଶଉରି-ଗତି ନହେଲେ ଘନରସ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ବୋଲି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୫ ।
ରାଧା ଶ୍ରୀଛାମୁଙ୍କଠାରୁ କ’ଣ ମାଗିବାପାଇଁ ଦୂତୀକୁ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ। ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶ୍ରୀଛାମୁରୁ ବିଦାୟ ଓ ପଦଧୂଳି ମାଗିବାପାଇଁ ଦୂତୀକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

(ଘ) ଉତ୍ତରମୂଳକ ୩ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୩୦ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକ ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୨ ନମ୍ବର ।)

Question ୧।
କିଣିଥିଲେ ବିନାଶନ୍ତେ କେହି ସେବକୀ ? ରାଧା କାହିଁକି ଏ କଥା କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରେ ନିଜର ତନୁ ମନ ବିକିଦେଇଛନ୍ତି ଓ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ମଧ୍ୟ ପ୍ରୀତିରତ୍ନ ପ୍ରଦାନ କରି ତାଙ୍କୁ କିଣି ନେଇଛନ୍ତି । ମାତ୍ର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଉଦାସୀନତାରେ ଶ୍ରୀରାଧା କଣ୍ଠାଗତପ୍ରାଣା ହୋଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଉପଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଏହିପରି ମନ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୨ ।
ଦାସୀକି ପକାଇଦେଲେ କାମସିନ୍ଧୁ ପାଣିକି – କିଏ କାହାକୁ କେଉଁ ଅର୍ଥରେ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁଯାୟୀ କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ବିରହିଣୀ ଶ୍ରୀରାଧା ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋର ଓ ଜଳ ବିନା ମାଛ ପରି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଯନ୍ତ୍ରଣାଜର୍ଜରିତା ହୋଇ ଉଠିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାକୁ କାମ ବା କନ୍ଦର୍ପରୂପକ ସମୁଦ୍ର ପାଣିରେ ଭସାଇ ଦେଇଛନ୍ତି ବୋଲି ସେ ଦୂତୀ ଆଗରେ ନିଜ ହୃଦୟର ବ୍ୟଥାକୁ ପରିପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୩ ।
“ ଅବଳା ମାତ୍ରକେ ଏତେ ଦାଉ ସହିବ? – କେଉଁ ଦାଉ କଥା କିଏ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରୀ ପରି ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜର୍ଜରିତା ହୋଇଉଠିଛନ୍ତି । କନ୍ଦର୍ପରୂପକ ଅଗ୍ନି ତାଙ୍କର ହୃଦୟକୁ ନିରନ୍ତର ଦଗ୍‌ଧୀଭୂତ କରିଦେଉଛି । ସେ ସାମାନ୍ୟ ଅବଳା ମାତ୍ର । କନ୍ଦର୍ପର ଦାଉକୁ ସହ୍ୟ କରିବା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁରୂହ ବୋଲି ସେ ଦୂତୀ ଆଗରେ ନିଜର ମନକଥା ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୪ ।
‘ବିଦେହ-ପଥ ସଙ୍ଖାଳି ପ୍ରାଣଧନ ହୋଇବ’ – ଏହାର ଅର୍ଥ ବୁଝାଇ ଦିଅ ।
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ବିଦେହ ପଥ କହିଲେ ଦୁଇଟି ଅର୍ଥକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ପ୍ରଥମେ ବିଦେହ ଦେହତୀତ ବା ମୃତ୍ୟୁକୁ ବୁଝାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟତଃ ବିଦେହ କନ୍ଦର୍ପ ବା କାମଦେବଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ-ବିଧୁରା ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଦେହତ୍ୟାଗ କରିଦେବେ । ଦ୍ଵିତୀୟରେ ବିଦେହପଥ ବା କନ୍ଦର୍ପର ମାର୍ଗରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାଙ୍କୁ ସହସଙ୍ଖାଳି ରୂପେ ବାଟ କଢ଼ାଇନେବେ । ଶ୍ରୀରାଧା ନିଜ ମନର ଏହି ନିଭୃତ କଥାକୁ ଦୂତୀ ନିକଟରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୫ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମଲୋଭ ରୀତି ନ ଭାଙ୍ଗିଲେ କ’ଣ ହେବ ବୋଲି ରାଧା କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ବିରହିଣୀ ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଜଳ ବିନା ମାଛ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋର ପରି କଣ୍ଠାଗତପ୍ରାଣା । ନିଜେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜର୍ଜରିତ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ସେ ଆରାଧ୍ୟ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଶୁଭାନୁକାମୀ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମରେ ଏପରି ଯନ୍ତ୍ରଣାସିକ୍ତ ନହେବାପାଇଁ ସେ ଦୂତୀକୁ ତାଙ୍କର ପ୍ରେମଲୋଭ ରୀତି ଭାଙ୍ଗିବାପାଇଁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ରାଧାଙ୍କ ପରି ପ୍ରେମରେ ଭୂତଗ୍ରସ୍ତ ବା ଉନ୍ମାଦଗ୍ରସ୍ତ ହେବାକୁ ସେ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।
ହେବାକୁ ସେ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

Question ୬।
ଅଭାଗିନୀକୁ ତାରିଲେ ଯଶ ସିନା ଦିଶିବ – ଏଠାରେ କି ପ୍ରକାର ତାରିବାପାଇଁ ରାଧା କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ।
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ସ୍ବରଚିତ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ କୃଷ୍ଣପ୍ରେମରେ ବିଧୁରା ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ସାନ୍ନିଧ୍ୟ ଲାଭରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇ ନୈରାଶରେ ତାଙ୍କ ପାଖରୁ ବିଦାୟକାଳୀନ ନିବେଦନ ଜଣାଇଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରୁ ବିଦାୟ ସହ ଶ୍ରୀରାଧା ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ପଦଧୂଳି କାମନା କରିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଦଧୂଳି ବ୍ରହ୍ମା, ଶିବଙ୍କୁ ମଧ୍ଯ ଦୁଷ୍ପାପ୍ୟ । ଶ୍ରୀରାଧା ସେହି ଦେବତା ବାଞ୍ଛିତ ପଦରଜ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ସମସ୍ତ ପୁଣ୍ୟ ତାଙ୍କର ଉଜ୍ଜୀବିତ ହୋଇଉଠିବା । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ପଦରଜ ପ୍ରଦାନକରି ତାଙ୍କୁ ଭବସାଗରରୁ ଉଦ୍ଧାର କଲେ ତାଙ୍କର ଯଶ ଅମ୍ଳାନ ରହିବ ବୋଲି ଶ୍ରୀରାଧା ଦୂତୀ ସମ୍ମୁଖରେ ନିଜ ଅନ୍ତରର ଅଭିପ୍ରାୟକୁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୭ |
ଘନରସ ଆଶା କରି ଏତେ କାଳ ଜୀଇଛି – ଏଠାରେ କି ପ୍ରକାର ଘନରସ ସମ୍ପର୍କରେ କୁହାଯାଇଛି ?
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ ଶ୍ରୀରାଧା ଓ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରେମରୁପକ ବୀଜର ଅଙ୍କୁରୋଗଦ୍‌ମ ହୋଇଉଠିଥିଲ । ସେହି ଅଙ୍କୁରଟି କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ରୂପକ ଘନରସକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଛି ବୋଲି ଶ୍ରୀରାଧା ଦୂତୀ ସମ୍ମୁଖରେ ନିଜର ଆନ୍ତରିକ ଅଭିପ୍ରାୟକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୮।
‘ପିପାସୀ-ଚାତକୀ ଚିତ୍ତ ଚିନ୍ତା ଚିତା ଦହିଲା’ ଏହାର ଅର୍ଥ ବୁଝାଇଦିଅ ।
ଉ –
‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ-ବିରହିଣୀ ଶ୍ରୀରାଧା ଚାତକିନୀ ପରି ଘନଶ୍ୟାମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରେମରସ ରୂପକ ଜଳକୁ ଅପେକ୍ଷାମାଣା । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଘନଶ୍ୟାମ ବା କଳାମେଘ ପରି ତାଙ୍କ ଜୀବନ ଆକାଶରେ ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ପ୍ରେମରୂପକ ଜଳ ବର୍ଷା କଲେନାହିଁ । ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ଦୁର୍ଯୋଗ ରୂପୀ ବତାସରେ ସେ ଦୂରେଇ ଗଲେ । ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ଚକୋରୀ ପରି କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ତୃଷ୍ଣାତୁରା ହୃଦୟକୁ ଚିନ୍ତାରୂପକ ଅଗ୍ନି ଦଗ୍‌ଧୀଭୂତ କରିଦେଇଛି ବୋଲି ସେ ଦୂତୀ ନିକଟରେ ଖେଦୋକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୯ ।
ଆଉ ମାନଙ୍କୁ କରିବେ ନାହିଁ ମୋଠା ରୀତିକି – କିଏ କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କାହା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ-ବିରହିଣୀ ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରିୟତମ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜର୍ଜରିତ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାଙ୍କର ସରଳ ପ୍ରେମ ବିଶ୍ଵାସରେ ବିଷ ଭରି ଦେଉଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପ୍ରତି ସେ ଯେପରି ପ୍ରତାରଣା କଲେ ଅନ୍ୟ କାହାରିକୁ ସେଭଳି ପ୍ରତାରିତା ନକରିବାପାଇଁ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଛନ୍ତି । କାରଣ ପ୍ରତାରଣା ପ୍ରେମର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ହାନି କରେ ।

Question ୧୦ ।
‘ଦୂତି ଗୋ, ଏ ଜାତି ରୀତି ପୋଡ଼ୁ ପୋଡ଼ୁ ପ୍ରୀତିର’ – ଏହାର ଅର୍ଥ ବୁଝାଇଦିଅ ।
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ବିରହିଣୀ ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ନାମକୁ ବାରମ୍ବାର ଉଚ୍ଚାରଣ କରି ସେ ଅଚେତନ ହୋଇ ପଡ଼ିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ଏହି ଦୁର୍ଦ୍ଦଶାରେ ଭକ୍ତକବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ବିଚଳିତ ହୋଇ ପ୍ରେମର ଏହି ନିଷ୍ଠୁର ରୀତିକୁ ଧ୍ୟାର କରିଛନ୍ତି ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୫ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୧୫୦ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧ ।
ପଠିତ ଛାନ୍ଦ ଅନୁସରଣରେ ରାଧାଙ୍କର ହୃଦୟାବେଗର ସ୍ଵରୂପ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
କିମ୍ବା, ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାଟିକୁ ଭିଭିକରି କୃଷ୍ଣ-ପ୍ରେମ-ବିଧୁରା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ହୃଦୟାନୁଭୂତିକୁ ଆକଳନ କର ।
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ “ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର କାବ୍ୟ କବିତାମାନ ରଚନା କରିଯାଇଛନ୍ତି । ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ରାଧାକୃଷ୍ଣ ପ୍ରେମ ସମ୍ପର୍କିତ ରଚନାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ରସପୂର୍ଣ୍ଣ କାବ୍ୟ । କବି ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରେମଲୀଳାକୁ ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମ ଭାବରେ ଚିତ୍ରିଣ କରିଯାଇଛନ୍ତି । ‘ଚିନ୍ତାମଣି’ କହିଲେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ନାୟକ । ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମରେ କୃଷ୍ଣ ବିଦଗ୍‌ଧ ପ୍ରେମିକ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି ।

ଅନୁରୂପ ଭାବରେ ଶ୍ରୀରାଧା ମଧ୍ଯ କୃଷ୍ଣ-ପ୍ରେମ ବିଧୁରା ବିଦଗ୍‌ଧ ନାୟିକା । ସମ୍ପର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ସେ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନିଜର ତନୁ-ମନ ସମର୍ପଣ କରିଦେଇଛନ୍ତି । ମାତ୍ର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଉଦାସୀନା । ତାଙ୍କର ଅନୁଗ୍ରହ ଟିକିଏ ପାଇବା ଶ୍ରୀରାଧା. ନିଜର କପାଳ ବା ଭାଗ୍ୟ ଉପରେ ଛାଡ଼ି ଦେଇଛନ୍ତି । ନିଜ ହୃଦୟର ଭାବାବେଗକୁ ସେ ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ସଖୀ ଦୂତିକା ପାଖରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି । ରାଧାଙ୍କର ହୃଦୟର ଏହି ଭାବର ଆବେଗକୁ କବି ଅତି ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି –

“ଶ୍ରୀଚରଣେ ଦେହ ପ୍ରାଣ ବିକିଅଛି ମୁହଁତ ।
ତାଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ସିନା ମୋ କପାଳ ଲିହିତ ।
ଦୂତି ଗୋ, ଧନକୁ କହ ଆନ ଗତି ନାହିଁ ତ ।”

ଶ୍ରୀରାଧା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରେ ଦେହ-ପ୍ରାଣ ସସର୍ପଣ କରିଦେଇଛନ୍ତି । ନିଜର ନିଜସ୍ଵ ଯାହା ତାହା ସେ ଅନାବିଳ ହୃଦୟରେ ପ୍ରେମାସ୍କଦଙ୍କୁ ଅର୍ପଣ କରି ତାଙ୍କର ତାଙ୍କର ଅନୁଗ୍ରହ ପାଇବା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ଆୟତ୍ତରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ତାକୁ ସେ ନିଜର କପାଳ ବା ଭାଗ୍ୟ ଉପରେ ଛାଡିଦେଇଛନ୍ତି ।

ଜଳ ବିନା ମାଛ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋର ପରି, କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିହୁନରେ ସେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜର୍ଜରିତ । ନିଜ ହୃଦୟର ବ୍ୟଥାକୁ ସେ ପ୍ରିୟ ଦୂତିକା ନିକଟରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି –

“ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରକୁ ଆନ ଗତି ନାହିଁ କି ।
ବନ ବିନା ମୀନ ଦିନ ନେବ ପୁଣି କାହିଁକି ?”

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିନା ତାଙ୍କର ଜୀବନଧାରଣ ଅସମ୍ଭବ । ସେ ହୁଏତ ବିଦେହ-ପଥର ଯାତ୍ରୀ ହୋଇପାରନ୍ତି । କୃଷ୍ଣ ପ୍ରେମ ବ୍ୟତୀତ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଦେହଧାରଣ ଅସମ୍ଭବ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ସେ କାହାରିକୁ ଦୋଷାରୋପ ନକରି ବିଧାତା! ବା ଭାଗ୍ୟକୁ ଦୋଷ ଦେଇ କହିଛନ୍ତି – “କାହାକୁ କି ହେବ କହି ସବୁ କଲା ଦଇବ ।’’

କୃଷ୍ଣପ୍ରେମରେ ସେ ଉନ୍ମାଦିନୀ । ଜଗତ ତାଙ୍କୁ କୃଷ୍ଣମୟ ଦିଶୁଛି । ନିଜର ବିରହ-ଯନ୍ତ୍ରଣା ପାଇଁ ସେ ଯେତେ ଚିନ୍ତା ନକରନ୍ତି ଅନୁରୂପ ଭାବରେ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦ ଯନ୍ତ୍ରଣା ନେଇ ସେ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପ୍ରେମରେ କୃଷ୍ଣ ହୁଏତ ସମଦଶା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥ‌ିବେ – ଏହି ଆଶଙ୍କାରେ ସେ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ପ୍ରେମଲୋଭରୀତି ଭାଙ୍ଗିବାକୁ ଦୂତୀକୁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି –

“ଦୂତି ଗୋ କୃଷ୍ଣର ପ୍ରେମଲୋଭ ରୀତି ଭାଙ୍ଗିବ ।
ନୋହିଲେ ମୋହରି ପରା ପ୍ରେମଭୂତ ଲାଗିବ ।’’

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏକଦା କହୁଥିଲେ ବିରହ କୋଟିଏ ନାଗସାପର ଦଂଶନଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଆହୁରି ଯନ୍ତ୍ରଣାଦାୟକ । ମାତ୍ର ସେ ଏବେ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କୁ ବିରହ-ଅନଳରେ ଛଟପଟ କରୁଛନ୍ତି । ପ୍ରିୟତମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁ ପ୍ରେମବୀଜର ଅଙ୍କୁରୋଦ୍‌ଗମ ହୋଇଛି କୃଷ୍ଣପ୍ରେମୋଦକ ବିନା ତାହା ବଞ୍ଚିପାରିବ ନାହିଁ । ଘନଶ୍ୟାମ ଗୁଣେ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସେ ପାଇଥିଲେ ମାତ୍ର ତାଙ୍କର ପ୍ରେମରସ ବିନା ପ୍ରେମକୃଷ୍ଣ ଜ୍ୟେଷ୍ଠମାସର ଉତ୍ତାପ ସମ ଦଗ୍‌ଧୀଭୂତ ହେଉଛି । ଦୁର୍ଯୋଗରୂପୀ ବତାସ ଘନଶ୍ୟାମ ରୂପୀ ମେଘକୁ ବହୁତ ଦୂରକୁ ନେଇଯାଇଛି ।

ତେଣୁ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ପାଇବା ଆଶା ତ୍ୟାଗକରି ତାଙ୍କଠାରୁ ବିଦାୟ ଓ ପଦରଜର ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଛନ୍ତି । ଦେବତା ବାଞ୍ଛିତ କୃଷ୍ଣ-ପଦରଜ ବ୍ରହ୍ମା, ଶିବଙ୍କୁ ମଧ୍ଯ ଦୁର୍ଲଭ । କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନ ପାଇଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ପଦଧୂଳି ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ରାଧା ତୃଷ୍ଣାତୁରା ଚାତକୀ ପରି ଅପେକ୍ଷାମାଣା ଥିଲେ । ଦୁର୍ଯୋଗ ବତାସରେ ସେହି ଘନଶ୍ୟାମ ଦୂରେଇଯିବାରୁ ତାଙ୍କର ‘‘ପିଶାଚୀ – ଚାତକୀ ଚିତ୍ତ ଚିନ୍ତା ଚିତା ଦହିଲା’ ବୋଲି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଅର୍ଥାତ ଚାତକୀ ପରି ତାଙ୍କର ତୃଷ୍ଣାତୁରା ହୃଦୟ ଚିନ୍ତାରୂପକ ଚିତା ବା ଅଗ୍ନିରେ ଦଗ୍‌ଧୀଭୂତ ହେଉଛି । ପ୍ରେମର ଗୋଲାପ ତୋଳୁ ତୋଳୁ ସେ କଣ୍ଟକରେ କ୍ଷତାକ୍ତ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । ମିଳନରେ ହୃଦୟର ଯେଉଁ ପୁଲକ ଥିଲା ବିଚ୍ଛେଦରେ ସେ ଏବେ ସହସ୍ର ନାଗସାପ ଭଳି ତାଙ୍କୁ ଦଂଶନ କରୁଛି ।

ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ପ୍ରିୟତମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହୃଦୟକୁ ପଥର ପରି ଟାଣ କରିଦେଇ ତାଙ୍କ କଥା ଥରୁଟିଏ ମଧ୍ୟ ସ୍ମୃତିପଥରେ ଆଣୁ ନାହାନ୍ତି । କୃଷ୍ଣ କେଉଁ ମନ୍ତ୍ର ବଳରେ ଏଭଳି ଉଦାସୀନ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀରାଧା ସେହି ପ୍ରେମଛଡ଼ା ମନ୍ତ୍ର ପାଇଁ କାମନାକରି ଦୂତୀ ପାଖରେ ନିଜର ହୃଦୟ ଯନ୍ତ୍ରଣାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

କୃଷ୍ଣ ବିରହ ଅନଳରେ ହୃଦୟ ତାଙ୍କର ଦଗ୍‌ଭୂତ । ମୋହନଙ୍କ ନାମ ଉଚ୍ଚାରଣ କରି ଶେଷରେ ସେ ମୋହପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । ବାସ୍ତବରେ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ଏହି କୃଷ୍ଣ-ବିଚ୍ଛେଦ-ଜନିତ ହୃଦୟର କରୁଣ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମର୍ମସ୍ପର୍ଶୀ ଅଟେ ।

Question ୨।
ପଠିତ ଛାନ୍ଦରୁ ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ସ୍ଵରୂପ ପ୍ରଦାନ କର ।
କିମ୍ବା, ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାକୁ ଭିଭିକରି କବିଙ୍କର ଭକ୍ତିଭାବର ପରିଚୟ ଦିଅ ।
ଉ –
ଭକ୍ତକବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ ଏକ ପ୍ରେମଭକ୍ତିମୂଳକ କାବ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥ ଅଟେ । ପରମ ବୈଷ୍ଣବ କବି ସଦାନନ୍ଦ କବିସୂର୍ଯ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କର ଶିଷ୍ୟତ୍ଵ ଗ୍ରହଣ ପରେ ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାର ନିଜକୁ କୃଷ୍ଣ-ଭକ୍ତି ରସରେ ନିମଜ୍ଜିତ କରିଦେଇଥିଲେ । ହୃଦୟର ଏହି ଭାବାନୁଭୂତିକୁ ସେ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ-ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟରେ ପରିବେଷଣ କରିଛନ୍ତି । ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ସେ ନିଜର ଆରାଧ୍ୟ ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପଦବନ୍ଦନା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମମୂର୍ତ୍ତି ଜୟ ରାଧା ହରି ।
ଅବ୍ୟକ୍ତ ଲୀଳାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କର ଦେହ ଧରି ।
କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ସର୍ଜକହେ ଈଶ୍ଵରୀ ଈଶ୍ବର।
ଅହେତୁକ କରୁଣାକୁ ପରସ୍ପରେ କର ।’’

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମ ପ୍ରାକୃତ ନୁହେଁ ତାହା ଅପ୍ରାକୃତ । ସେମାନେ ସାଧାରଣ ନାରୀ ପୁରୁଷ ନୁହଁନ୍ତି ‘କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ସର୍ଜକ ଈଶ୍ଵରୀ ଈଶ୍ଵର’ । ସାଧାରଣ ଲୋକ ସେହି ନିତ୍ୟ ପ୍ରେମର ଆସ୍ଵାଦନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଟାଣ ଚଣାକୁ ଭକ୍ଷଣକରି ଦନ୍ତ ଓ ମନଲୋକ ସ୍ଵାଦ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ପାଇଥାଏ । କବିଙ୍କର ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି କାବ୍ୟ ଏକମାତ୍ର ଭକ୍ତମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବୋଧଗମ୍ୟ । ତେଣୁ କବି କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ଠକ ନୁହେଁ ଗୁରୁ କୃଷ୍ଣ ବିଇଷ୍ଣବ ଯେଣୁ
ଠିକେ ଏଠି ମର୍ମ ଜାଣି ପାରିବଟି ସେହୁ ।’’

କବି ଗୋବିନ୍ଦ ଚରିତକୁ ନିଜ କାବ୍ୟରେ ମୁଖ୍ୟନାୟକ ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । କାବ୍ୟର “ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ । ଚିନ୍ତାମଣି କହିଲେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ପ୍ରେମିକ । କବି ନାମ ତାଙ୍କର କବିତ୍ଵ ଅପେକ୍ଷା କୃଷ୍ଣ ଚରିତକୁ ବେଶୀ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି କାବ୍ୟରେ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ଢମପଣେ ବର୍ଣ୍ଣୁଛି ମୁଁ ଗୋବିନ୍ଦ ଚରିତ
ଢଗ ଢମାଳି ହେଲେହେଁ ସାକ୍ଷାତ ଅମୃତ
ଅମ୍ବୁ ଯେ ହେଉ ସେ ହେଉ ଶାଳଗ୍ରାମ ସ୍ଵାନେ
ଅଗ୍ରାହ୍ୟ କାହାର ହେବ ପାଦୋଦକ ଜ୍ଞାତେ ।”

ଯେକୌଣସି ପାଣିରେ ଶାଳଗ୍ରାମ ସ୍ନାନ କଲେ ତାହା ପାଦୋଦକ । ପାଣିର ଗୁରୁତ୍ଵ ଏଠି ବିଚାରକୁ ଆସେ ନାହିଁ । ତେଣୁ କବି କୃଷ୍ଣ ଚରିତକୁ ଲପଲକ୍ଷ୍ୟ କରି କାବ୍ୟ ରଚନା କରିଥିବାରୁ ତାଙ୍କ କାବ୍ୟ ଢଗଢମାଳି ହେଲେହେଁ ଅମୃତ ତୁଲ୍ୟ ।

ପଠିତ କବିତାଟି ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଛାନ୍ଦପରି ଏଠାରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ଦିବ୍ୟ ଫଲ୍‌ଗୁ ଉଦ୍ଭାସିତ । ସାଧାରଣ ପ୍ରେମ ସ୍ବାର୍ଥ ବିଜଡ଼ିତ । କିନ୍ତୁ ଏଠାରେ ରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମ ନିସ୍ଵାର୍ଥପୂର୍ଣ୍ଣ । ନିଜେ ସେ ଯନ୍ତ୍ରଣାଜର୍ଜରିତ ହୋଇ ମଧ୍ୟ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦୁଃଖ ନଦେବାପାଇଁ ଦୂତୀକୁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି ।

“ଦୂତି ଗୋ, କହିବୁ ଦାସୀ ଗୁଣକୁ ନ ଗାଇବ ।
ନିଲକ୍ଷଣୀ ପାଇଁ କିମ୍ପା ଏତେ ଦୁଃଖ ପାଇବ ।”

ସେହିପରି ପଠିତ ଛାନ୍ଦରେ ‘ବିଦେହପଥ ସଙ୍ଖାଳି ପ୍ରାଣଧନ ହୋଇବ’’ ପଦଟି ଶାଶ୍ଵତ ଭକ୍ତିମାର୍ଗକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରେ । ରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମ ଦେହରୁ ମୁକ୍ତିପାଇ ବିଦେହ ପଥରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରାଣଧନକୁ ସଙ୍ଖାଳି ଭାବରେ ପାଇବାକୁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ ହୋଇଛି । ମୃତ୍ୟୁରେ ମଧ୍ଯ ଅମୃତର ସନ୍ଧାନ ଦେଇଛି । ଏହା ଦେହରୁ ଦେହୀତୀତ । ଶାଶ୍ଵତ ପ୍ରେମଭକ୍ତି ।

ପଠିତ କବିତାର ଅଷ୍ଟମ ଛାନ୍ଦରେ ରାଧାଙ୍କର ବିଦାୟ ଓ ପଦଧୂଳି ପ୍ରାର୍ଥନା ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ସ୍ଵରୂପକୁ ଉଦ୍ଭାସିତ କରେ । ଦୂତୀକୁ ସେ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି –

“ତାଙ୍କ ଶ୍ରୀଛାମୁରୁ ମୋହ ପାଇଁ ବିଦା ମାଗିବା
ପଦଧୂଳି ଦତ୍ତ କଲେ ସବୁ ପୁଣ୍ୟ ଜାଗିବ ।’’

ଏହା ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମ ବା ପ୍ରେମଭକ୍ତି । ସାଧାରଣ ପ୍ରେମିକା ପ୍ରେମିକର ସାମାନ୍ୟ ପଦଧୂଳିରେ ତୃପ୍ତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ଏଯାବତ୍, ମାତ୍ର ଶ୍ରୀରାଧା ଅନନ୍ୟା ଓ ଅସାଧାରଣା । ତାଙ୍କର ପ୍ରେମିକ ଚନ୍ତୟ ଓ ଶାଶ୍ୱତ । ବ୍ରହ୍ମା, ଶିବଙ୍କୁ ଦୁର୍ଲଭ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପଦରଜଇ ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କୁ ଅଜ୍ଞେୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ସେ କହିଛନ୍ତି ‘ପଦଧୂଳି ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ତାଙ୍କର ପୁଣ୍ୟଫଳ ଜାଗରିତ ହୋଇଯିବ ଓ ସେ ଭବସାଗରରୁ ଉଦ୍ଧାର ପାଇବେ ।’’ ପୁନଶ୍ଚ ‘ଅଭାଗିନୀକି ତାରିଲେ ଯଶ ସିନା ରହିବ’’ ପଂକ୍ତିରୁ ପ୍ରେମଭକ୍ତିରେ ସୂଚନା ମିଳେ ।

କବିତାର ଶେଷରେ ମୋହନଙ୍କ ନାମ ଉଚ୍ଚାରଣ କରି ଶ୍ରୀରାଧା ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି । ଏହା ମଧ୍ୟ ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ଭାବରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି । ଆଲୋଚ୍ୟ ଛାନ୍ଦଟିରେ ମଧ୍ଯ ଅନ୍ତସ୍ରାବୀ ଫଲ୍‌ଗୁଧାରା ପରି ଭକ୍ତିରସରେ ଫଲ୍‌ଗୁଧାରା କବିତାଟି ରସସିକ୍ତ କରିଦେଇଅଛି ।

Question ୩ ।
କିମ୍ବା ପଠିତ ଛାନ୍ଦରୁ ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ସ୍ଵରୂପ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –
ଭକ୍ତକବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ ଏକ ପ୍ରେମଭକ୍ତିମୂଳକ କାବ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥ ଅଟେ । ପରମ ବୈଷ୍ଣବ କବି ସଦାନନ୍ଦ କବିସୂର୍ଯ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କର ଶିଷ୍ୟତ୍ବ ଗ୍ରହଣ ପରେ ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାର ନିଜକୁ କୃଷ୍ଣ-ଭକ୍ତି କରିଛନ୍ତି । ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ସେ ନିଜର ଆରାଧ୍ୟ ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପଦବନ୍ଦନା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମମୂର୍ତ୍ତି ଜୟ ରାଧା ହରି ।
ଅବ୍ୟକ୍ତ ଲୀଳାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କର ଦେହ ଧରି ।
କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ସର୍ଜକହେ ଈଶ୍ଵରୀ ଈଶ୍ଵର ।
ଅହେତୁକ କରୁଣାକୁ ପରସ୍ପରେ କର ।।’’

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମ ପ୍ରାକୃତ ନୁହେଁ ତାହା ଅପ୍ରାକୃତ । ସେମାନେ ସାଧାରଣ ନାରୀ ପୁରୁଷ ନୁହଁନ୍ତି ‘କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ସର୍ଜକ ଈଶ୍ଵରୀ ଈଶ୍ଵର’ । ସାଧାରଣ ଲୋକ ସେହି ନିତ୍ୟ ଚଣାକୁ ଭକ୍ଷଣକରି ଦନ୍ତ ଓ ମନଲୋକ ସ୍ଵାଦ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ପ୍ରେମର ଆସ୍ଵାଦନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଟାଣ ପାଇଥାଏ । କବିଙ୍କର ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି କାବ୍ୟ ଏକମାତ୍ର ଭକ୍ତମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବୋଧଗମ୍ୟ । ତେଣୁ କବି କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ଠକ ନୁହେଁ ଗୁରୁ କୃଷ୍ଣ ବିଇଷ୍ଣବ ଯେଣୁ
ଠିକେ ଏଠି ମର୍ମ ଜାଣି ପାରିବଟି ସେହୁ ।’’

“ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ । ଚିନ୍ତାମଣି କହିଲେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ପ୍ରେମିକ । କବି ତାଙ୍କର କବିତ୍ଵ ଅପେକ୍ଷା କୃଷ୍ଣ ଚରିତକୁ ବେଶୀ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି କାବ୍ୟରେ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଲେଖୁଛନ୍ତି ~

“ଢମପଣେ ବର୍ଣ୍ଣୁଛି ମୁଁ ଗୋବିନ୍ଦ ଚରିତ
ଢଗ ଢମାଳି ହେଲେହେଁ ସାକ୍ଷାତ ଅମୃତ
ଅମ୍ବୁ ଯେ ହେଉ ସେ ହେଉ ଶାଳଗ୍ରାମ ସ୍ଵାନେ
ଅଗ୍ରାହ୍ୟ କାହାର ହେବ ପାଦୋଦକ ଜ୍ଞାତେ ।”

ଯେକୌଣସି ପାଣିରେ ଶାଳଗ୍ରାମ ସ୍ନାନ କଲେ ତାହା ପାଦୋଦକ । ପାଣିର ଗୁରୁତ୍ଵ ଏଠି ବିଚାରକୁ ଆସେ ନାହିଁ । ତେଣୁ କବି କୃଷ୍ଣ ଚରିତକୁ ଲପଲକ୍ଷ୍ୟ କରି କାବ୍ୟ ରଚନା କରିଥିବାରୁ ତାଙ୍କ କାବ୍ୟ ଢଗଢମାଳି ହେଲେହେଁ ଅମୃତ ତୁଲ୍ୟ !

ପଠିତ କବିତାଟି ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଛାନ୍ଦପରି ଏଠାରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ଦିବ୍ୟ ଫଲ୍‌ଗୁ ଉଦ୍ଭାସିତ । ସାଧାରଣ ପ୍ରେମ ସ୍ଵାର୍ଥ ବିଜଡ଼ିତ । କିନ୍ତୁ ଏଠାରେ ରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମ ନିସ୍ଵାର୍ଥପୂର୍ଣ୍ଣ । ନିଜେ ସେ ଯନ୍ତ୍ରଣାଜର୍ଜରିତ ହୋଇ ମଧ୍ୟ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦୁଃଖ ନଦେବାପାଇଁ ଦୂତୀକୁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି ।

‘‘ଦୂତି ଗୋ, କହିବୁ ଦାସୀ ଗୁଣକୁ ନ ଗାଇବ।
ନିଲକ୍ଷଣୀ ପାଇଁ କିମ୍ପା ଏତେ ଦୁଃଖ ପାଇବ।’’

ସେହିପରି ପଠିତ ଛାନ୍ଦରେ ‘ବିଦେହପଥ ସଙ୍ଖାଳି ପ୍ରାଣଧନ ହୋଇବ’’ ପଦଟି ଶାଶ୍ଵତ ଭକ୍ତିମାର୍ଗକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରେ । ରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମ ଦେହରୁ ମୁକ୍ତିପାଇ ବିଦେହ ପଥରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରାଣଧନକୁ ସଙ୍ଖାଳି ଭାବରେ ପାଇବାକୁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ ହୋଇଛି । ମୃତ୍ୟୁରେ ମଧ୍ଯ ଅମୃତର ସନ୍ଧାନ ଦେଇଛି । ଏହା ଦେହରୁ ଦେହୀତୀତ । ଶାଶ୍ଵତ ପ୍ରେମଭକ୍ତି ।

‘‘ପଠିତ କବିତାର ଅଷ୍ଟମ ଛାନ୍ଦରେ ରାଧାଙ୍କର ବିଦାୟ ଓ ପଦଧୂଳି ପ୍ରାର୍ଥନା ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ସ୍ବରୂପକୁ ଉଦ୍ଭାସିତ କରେ । ଦୂତୀକୁ ସେ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି –

“ତାଙ୍କ ଶ୍ରୀଛାମୁରୁ ମୋହ ପାଇଁ ବିଦା ମାଗିବା
ପଦଧୂଳି ଦତ୍ତ କଲେ ସବୁ ପୁଣ୍ୟ ଜାଗିବ ।’’

ଏହା ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମ ବା ପ୍ରେମଭକ୍ତି । ସାଧାରଣ ପ୍ରେମିକା ପ୍ରେମିକର ସାମାନ୍ୟ ପଦଧୂଳିରେ ତୃପ୍ତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ଏଯାବତ୍, ମାତ୍ର ଶ୍ରୀରାଧା ଅନନ୍ୟା ଓ ଅସାଧାରଣା । ତାଙ୍କର ପ୍ରେମିକ ଚନ୍ତୟ ଓ ଶାଶ୍ୱତ । ବ୍ରହ୍ମା, ଶିବଙ୍କୁ ଦୁର୍ଲଭ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପଦରଜଇ ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କୁ ଅଜ୍ଞେୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ସେ କହିଛନ୍ତି “ପଦଧୂଳି ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ତାଙ୍କର ପୁଣ୍ୟଫଳ ଜାଗରିତ ହୋଇଯିବ ଓ ସେ ଭବସାଗରରୁ ଉଦ୍ଧାର ପାଇବେ ।’’ ପୁନଶ୍ଚ “ଅଭାଗିନୀକି ତାରିଲେ ଯଶ ସିନା ରହିବ’’ ପଂକ୍ତିରୁ ପ୍ରେମଭକ୍ତିରେ ସୂଚନା ମିଳେ ।

କବିତାର ଶେଷରେ ମୋହନଙ୍କ ନାମ ଉଚ୍ଚାରଣ କରି ଶ୍ରୀରାଧା ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି । ଏହା ମଧ୍ୟ ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ । ପ୍ରେମଭକ୍ତି ରସାତ୍ମକ କାବ୍ୟ “ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ର ସମସ୍ତ ଛାନ୍ଦରେ ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ସ୍ରୋତ ନିରବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି । ଆଲୋଚ୍ୟ ଛାନ୍ଦଟିରେ ମଧ୍ଯ ଅନ୍ତସ୍ରାବୀ ଫଲ୍‌ଗୁଧାରା ପରି ଭକ୍ତିରସରେ ଫଲ୍‌ଗୁଧାରା କବିତାଟି ରସସିକ୍ତ କରିଦେଇଅଛି ।

Question ୪ ।
ପଠିତ ଛାନ୍ଦରୁ କବିଙ୍କର କବିତ୍ଵ ଓ ରସଚେତନାର ପରିଚୟ ଦିଅ ।
କିମ୍ବା, ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାକୁ ଅନୁସରଣ କରି କବିଙ୍କ କବିତ୍ଵର ଆଦର୍ଶ ଓ ରସବୋଧର ଆକଳନ କର ।
ଉ –
“ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠକୃତି (Master Peice) ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମକୁ ନେଇ କବି ଏହି ଦିବ୍ୟ କାବ୍ୟସମ୍ପଦକୁ ପାଠକ ସମାଜକୁ ଉପହାର ଦେଇଛନ୍ତି ।

କବି ନିଜର କବିତ୍ଵ ସମ୍ପର୍କରେ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ର ପ୍ରଥମ ଛାନ୍ଦରେ ନିଜସ୍ବ ମତ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିଛନ୍ତି – ଯାହା ତାଙ୍କର କବିତ୍ଵର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟକୁ ପ୍ରତିପାଦିତ କରେ । ଅଭିମନ୍ୟୁ ପ୍ରଥମେ ଭକ୍ତ ପରେ କବି । କାରଣ ପରମ ବୈଷ୍ଣବ ଏହି ସମୟରେ ନିଜ ଆରାଧ୍ୟ ଓ ଇଷ୍ଟଙ୍କର ଦିବ୍ୟପ୍ରେମର ମାହାତ୍ମ୍ୟକୁ ଉପଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ସେ ରଚନା କରିଛନ୍ତି ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟ ଯାହାର ନାୟକ ଭାବରେ ସେ ବିଦଗ୍‌ଧ ପ୍ରେମିକ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଉପସ୍ଥାପନା କରିଛନ୍ତି ।

କାବ୍ୟନାୟିକା ଶ୍ରୀରାଧା ଚିର ଶ୍ୟାମ-ପ୍ରେମ-ବିଧୁରା । କବି ସେମାନଙ୍କୁ କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଈଶ୍ୱର-ଈଶ୍ଵରୀ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । କବିତାଟିରେ ମଧୁର ରସର ଦିବ୍ୟ ଫଲ୍‌ଗୁଧାରା ଅବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ପ୍ରବାହିତ । ଏହା ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଲବ୍ଧି କରିବା ଦୁରୂହ । ତେଣୁ କବି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି –

‘‘ଟାଣ ଚଣା ଚର୍ବଣ ନାରଦ କଲା ପରି
ଟେକ ଡଜ ଭାଙ୍ଗିବ ଅବଶ୍ୟ ଶ୍ରମ କରି ।’’

ନାରଦ କହିଲେ ଏଠାରେ ଦନ୍ତହୀନ ଲୋକଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ଟାଣଚଣାର ସ୍ଵାଦ ସେ ଉପଲବ୍ଧି କରିପାରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଦାୟିକ ଓ ନାସ୍ତିକ ଲୋକମାନେ ତାଙ୍କ କବିତ୍ଵର ରସଚେତନାକୁ ଉପଲବ୍ଧି କରିବା କଷ୍ଟକର କେବଳ ଭକ୍ତ ଓ ସୁଧୀ ସମାଜକୁ କବି ଏହା ଉପହାର ଦେଇଛନ୍ତି । ତେଣୁ କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି –

“ଡାକି ମୁଁ କହୁଛି ରାଗମାର୍ଗ ସୁଧୀଜନେ
ଡେରି କର୍ଷ ସସ୍ନେହତା କର ମୋ ବଚନେ ।
X X X X X
ଭାବେ ବୈଶ୍ୟ ପରାୟ ମୁଁ ମେଲିଛି ପସରା
ଭାବ ସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଗ୍ରାହକ ଲୋଡ଼ା ପରା।’’

କବି ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କର ଏହାହିଁ ନିଜସ୍ଵ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ । କବିତ୍ଵକୁ ଉପଲବ୍ଧି କରିବାପାଇଁ କବିଙ୍କ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ପ୍ରଥମେ ଜାଣିବା ଉଚିତ । ତେଣୁ କବି କାବ୍ୟର ପ୍ରଥମ ଛାନ୍ଦରେ ହିଁ ନିଜର କବିତ୍ଵ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।

କରାଯାଇଛି । ଏହାର ରସଚେତନା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଚିତ୍ତାକର୍ଷକ । କବିତାଟି ଭକ୍ତିରସ ପ୍ରଧାନ ହେଲେହେଁ ଏହା ପ୍ରେମମୂଳକ କାବ୍ୟ ହୋଇଥିବାରୁ ସମଗ୍ର କାବ୍ୟରେ ଶୃଙ୍ଗାର ରସର ମନୋଜ୍ଞ ପରିପ୍ରକାଶ ପାଠକକୁ ଚମତ୍କୃତ କରେ । ସାହିତ୍ୟର ଶୃଙ୍ଗାରରସ ଭକ୍ତିମାର୍ଗରେ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟଭାବ ନାମରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ । ଶୃଙ୍ଗାର ରସ ନରନାରୀଙ୍କର ପ୍ରଣୟ ଚେତନାରେ ସୀମିତ । ମାତ୍ର ମାଧୁର୍ଯ୍ୟଭାବ ଭକ୍ତ ଓ ଭଗବାନଙ୍କର ଦିବ୍ଯପ୍ରେମକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରେ । ବୈଷ୍ଣବ ଧର୍ମରେ ନିଜକୁ ନାରୀ ଓ ପରମପୁରୁଷ ଶ୍ରୀଭଗବାନଙ୍କୁ ପୁରୁଷ ରୂପରେ ଗ୍ରହଣ କରି ପ୍ରେମ ସମ୍ପର୍କ ଗଢ଼ିଉଠେ । କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ କବି ଏହି କାବ୍ୟର ନାୟକ ନାୟିକାଙ୍କୁ କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ସର୍ଜନାକାରୀ ଈଶ୍ଵର ଈଶ୍ୱରୀ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣକରି ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରେମକୁ ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଛନ୍ତି ।

ଯେହେତୁ ପ୍ରେମ ଅପ୍ରାକୃତ ସେଥ‌ିପାଇଁ ଶୃଙ୍ଗାରରସ ଏଠାରେ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଭାବରେ ଗୃହୀତ । ପଠିତ ଛାନ୍ଦରେ ମଧୁର ରସ ବା ଶୃଙ୍ଗାର ରସର ମନୋଜ୍ଞ ପରିପ୍ରକାଶ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମନଛୁଆଁ । ଏଠାରେ ଶ୍ୟାମପ୍ରେମ ବିଧୁରା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ମୁଖରେ କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି –

“ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରକୁ ଆନଗତି ନାହିଁକି ।
ବନ ବିନା ମୀନ ଦିନ ନେବ ପୁଣି କାହିଁକି ?”

ସେହିପରି “ନିରବଧୂ ହୃଦୟକୁ କାମଦେବ ଦହିବ”, “ବିରହକୁ ତୁଳ ନୁହେଁ ଘାତ କୋଟି ନାଗର’’। “ବୁଣିଥିଲେ ପ୍ରେମ ବୀଜ ଅଙ୍କୁର ସେ ହୋଇଛି’’ । ‘ଉଦେ ହେଲା ଘନଶ୍ୟାମ ରସବୃଷ୍ଟି ନୋହିଲା’’ ପ୍ରଭୃତ ପଂକ୍ତିରୁ ଶୃଙ୍ଗାରରସ ବା ମଧୁରରସର ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଆକଳନ କରିହୁଏ ।

ପଠିତ ଛାନ୍ଦଟିରେ ଭକ୍ତିରସର ଅନ୍ତସ୍ରାବୀ ଫଲ୍‌ଗୁ ପ୍ରବାହିତ । ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ବିଦାୟକାଳୀନ ପଦଧୂଳି ଭିକ୍ଷା, ପୁଣ୍ୟଫଳ ପାଇବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛା, ଅଭାଗିନୀକୁ ତାରିବାପାଇଁ ନିବେଦନ ଓ କବିତାର ଶେଷ-ପଂକ୍ତିରେ ‘‘ଦୀନ ଅଭିମନ୍ୟୁ
ଭାବେ ପଦ ରସବତୀର’ ଅର୍ଥାତ୍ କବିଙ୍କର ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପଦ ବନ୍ଦନା ପ୍ରଭୃତି ଭକ୍ତିରସର ସୂଚନା ଦିଏ । ଅତଏବ ପଠିତ ଛାନ୍ଦରେ କବିଙ୍କ କବିତ୍ଵ ଓ ରସଚେତନା ଅତ୍ୟନ୍ତ ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ।

Question ୫।
ଏହି କବିତାରେ ଶୃଙ୍ଗାର-ରସର ମନୋଜ୍ଞ ବିଳାସ କିପରି ଘଟିଛି, ଆଲୋଚନା କର ।
କିମ୍ବା, ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାକୁ ଭିଭିକରି କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ-ବିରହଣୀ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ପ୍ରେମ-ରସର ମାଧୁର୍ଯ୍ୟକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ ‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର “ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦରୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଛି । ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ର ନାୟକ ହିଁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ଯେହେତୁ ଚିନ୍ତାମଣି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅନ୍ୟନାମ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ପ୍ରେମିକ । କାବ୍ୟର ନାୟିକା ମଧ୍ୟ ଶ୍ୟାମ-ପ୍ରେମ-ବିଧୁରା ଶ୍ରୀରାଧା । ପ୍ରିୟତମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ସେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜର୍ଜରିତ । ହୋଇ ଦୂତୀ ଆଗରେ ଜନିତ ପରିପ୍ରକାଶ କରୁଛନ୍ତି ।

କବିତାଟିରେ ପ୍ରେମ ସମ୍ପର୍କିତ ଶୃଙ୍ଗାରରସର ପରିସ୍ଫୁଟନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମନୋଜ୍ଞ । ସାଧାରଣ ନରନାରୀ ପ୍ରେମରେ ଯାହା ଶୃଙ୍ଗାର ରସ ଭକ୍ତିମାର୍ଗରେ ତାହା ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଭାବ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ପ୍ରଥମ ଛାନ୍ଦରେ କବି ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମକୁ ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମ ଓ ନାୟକ ନାୟିକାଙ୍କୁ କୋଟିବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ସର୍ଜନାକାରୀ ଈଶ୍ଵର-ଯେହେତୁ ପ୍ରେମ ଅପ୍ରାକୃତ ସେଥ‌ିପାଇଁ ଶୃଙ୍ଗାରରସ ଏଠାରେ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଭାବରେ ଗୃହୀତ । ପଠିତ ଛାନ୍ଦରେ ମଧ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ତେବେ ଶୃଙ୍ଗାରରସ ଓ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଭାବ ଏକାକଥା। ପ୍ରେମିକ ପ୍ରେମିକାଙ୍କର ସମ୍ପର୍କ, ବିରହ ଓ ମିଳନ ପ୍ରଭୃତିକୁ ନେଇ କବିତାରେ ଯେଉଁ ରସର ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥାଏ ତାହା ଶୃଙ୍ଗାରରସ ଭାବରେ ସାହିତ୍ୟରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି ।

କାବ୍ୟନାୟିକା ଶ୍ରୀରାଧା ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ନାୟିକା ଭାବରେ ବିଦ୍ୟମାନ । ପ୍ରିୟସଖୀ ବା ଦୂତୀ ଆଗରେ ସେ ତାଙ୍କର ପ୍ରିୟ-ବିଚ୍ଛେଦଜନିତ ମନର ସ୍ଥିତିକୁ ପରିପ୍ରକାଶ କରୁଛନ୍ତି । ତେଣୁ କବିତାଟିରେ ଶୃଙ୍ଗାରରସର ବର୍ଣ୍ଣନା ସ୍ଵାଭାବିକ । କବି ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କ ଚମତ୍କାର ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ଏହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ମନୋଜ୍ଞ ହୋଇପାରିଛି । କବିତାର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରେମିକ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅଭାବରେ ଜୀବନକୁ ତୁଚ୍ଛ ବୋଧ କରିବା ଓ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନାରୀମରା ରୀତିରେ ଦୀକ୍ଷା ନେବା ପ୍ରଭୃତି ପ୍ରେମ- ବିଚ୍ଛେଦର ମନସ୍ଥିତିକୁ ପରିସ୍ଫୁଟନ କରେ ।

କବିତାର ପଞ୍ଚମ ପଂକ୍ତିରେ ଶ୍ୟାମ-ପ୍ରେମ-ବିରହିଣୀ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ବିରହବ୍ୟର୍ଥାତ ସ୍ଵର ‘ନିରବଧୂ ହୃଦୟକୁ କାମଦେବ ଦହିବ | ଅବଳା ମାତ୍ରକେ ଏତେ ଦାଉ କେହି ସହିବ’’ ପଦରେ ଶୃଙ୍ଗାରରସର ମନଛୁଆଁ ଶୈଳୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ । ସେହିପରି ଶ୍ୟାମ ପ୍ରେମରେ ଉନ୍ମାଦିନୀ ହୋଇ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ମୁଖରେ ‘ନୋହିଲେ ମୋହରି ପରି ପ୍ରେମଭୂତ ଲାଗିବ’’ ପଦଟି ମଧ୍ୟ ଶୃଙ୍ଗାରୀ ଚେତନାକୁ ସୂଚାଇ ଦେଇଥାଏ ।

ବିରହବିଧୁରା ଶ୍ରୀରାଧା ଜଳ ବିନା ମୀନ, ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରା ପରି ପ୍ରିୟତମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ମ୍ରିୟମାଣ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଳମ୍ବ ସେ ସହ୍ୟକରି ପାରୁନାହାନ୍ତି । ଦୂତୀ ସମ୍ମୁଖରେ ସେ ତାଙ୍କର ମନୋଦଶାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି –
‘ହେଳା କଲେ ପ୍ରୀତିଭେଳା ମୋର ବୁଡ଼ିଯାଉଛି ।
X X X X X X
ନାଥ ଥାଉଁ ଅନାଥୁନୀ ଦଶା ପରା ହେଉଛି ।’

“ବୁଣିଥିଲେ ପ୍ରେମବୀଜ ଅଙ୍କୁର ସେ ହୋଇି | ଘନରସ ଆଶାକରି ଏତେକାଳ ଜୀଇଛି ।’’ ପଦ ମଧ୍ୟ ଶୃଙ୍ଗାର-ରସର X X X ପିପାସୀ -ଚାତକୀ ଚିତ୍ତ ଚିନ୍ତା ଚିତା ଦହଲା ।’ ପଦମାନଙ୍କରେ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ବିରହ-ବ୍ୟସ୍ତତ ଭାବଦଶା ଉଚ୍ଚାରଣ କରି “ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ହେବା ମଧ୍ଯ ଶୃଙ୍ଗାରରସର ମନୋଜ୍ଞ ପରିପ୍ରକାଶକୁ ସୂଚାଇଦିଏ । ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ଆଦ୍ୟ ଭାଗରୁ ପ୍ରାନ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶ୍ୟାମ-ପ୍ରେମ-ବିଧୁରା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ଖେଦୋକ୍ତିରେ ଶୃଙ୍ଗାର ରସର ମନୋଜ୍ଞ ପରିପ୍ରକାଶ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମର୍ମସ୍ପର୍ଶୀ ।

Question ୬ ।
ଉକ୍ତ ଛାନ୍ଦରୁ ରାଧାଙ୍କ ସମର୍ପିତ ହୃଦୟର ଚିତ୍ର ପ୍ରଦାନ କର ।
କିମ୍ବା, ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାରୁ ଭିତ୍ତିକରି ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ଆତ୍ମସମର୍ପଣ ଭାବରେ ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ ‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ମନକୁ ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରେ ସମର୍ପଣ କରି ଦେଇଛନ୍ତି । କବିତାଟିର ଆଦ୍ୟଭାଗରେ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ଆତ୍ମସମର୍ପଣର ଚିତ୍ର ଅତ୍ୟନ୍ତ ମର୍ମସ୍ପର୍ଶୀ ଭାବରେ କବି ଲେଖନୀରେ ପରିସ୍ଫୁଟିତ ହୋଇଉଠିଛି –

“ଶ୍ରୀଚରଣେ ଦେହ ପ୍ରାଣ ବିକିଅଛି ମୁହିତ ।
ତାଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ସିନା ମୋ କପାଳ ଲିହିତ ।
ଦୂତିଗୋ, ଧନକୁ କହ ଆନ ଗତି ନାହିଁ ତ ।”

ଶ୍ରୀରାଧା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ କୃଷ୍ଣଗତପ୍ରାଣା । ତାଙ୍କର ଯାହା କିଛି ନିଜସ୍ଵ ଦେହ, ପ୍ରାଣ, ମନ ସମସ୍ତ ସେ କୃଷ୍ଣପାଦରେ ବିସର୍ଜନ ଦେଇଛନ୍ତି । ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ତାଙ୍କର ଆୟତ୍ତରେ ନାହିଁ । ସେ ତାହାକୁ କପାଳ ବା ଭାଗ୍ୟ ଉପରେ ଛାଡ଼ିଦେଇଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ଗତି ଓ ମୁକ୍ତି । ତାଙ୍କ ବିନା ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ ଗତି ନାହିଁ । ନିଜକୁ ସେ ବିକ୍ରିକରି କୃଷ୍ଣଙ୍କର ସେବକୀ ବା ଦାସୀ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । କୃଷ୍ଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ପ୍ରାଣ, ଜୀବନ ସବୁକିଛି । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ସେ କଣ୍ଠାଗତାପ୍ରାଣା ହୋଇ ଦୂତୀ ପାଖରେ “ଜିଜ୍ଞାସା କରିଛନ୍ତି’’ – “କିଣିଥିଲେ ପୁଣି ବିନାଶନ୍ତେ କେହି ସେବକୀ ?’’

କୃଷ୍ଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ଗତି ମୁକ୍ତି । ତାଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ ଗତି ନାହିଁ । ପ୍ରେମାସ୍ବଦଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମର୍ପିତା । କବି ରାଧାଙ୍କର ଏହି ସମର୍ପଣର ଚିତ୍ରକୁ ଅତି ଜୀବନ୍ତ ଭାବରେ ପରିସ୍ଫୁଟିତ କରିଛନ୍ତି –

“ବନ ବିନା ମୀନ ଦିନ ନେବ ପୁଣି କାହିଁକି ?’’

ଜଳ ବିନା ମାଛ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରୀ ପରି ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ମ୍ରିୟମାଣା । କବିତାଟିର ଷଷ୍ଠ ପଂକ୍ତିରେ ଏହି ସମର୍ପଣର ଭାବ ଆହୁରି ଜୀବନ୍ତ । ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କଠାରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ପଂକ୍ତିରେ ଏହି ସମର୍ପଣର ଭାବ ଆହୁରି ଜୀବନ୍ତ । ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କଠାରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ସଙ୍ଖାଳିରୂପେ ପାଇବାପାଇଁ ବ୍ୟଗ୍ର ଓ ବ୍ୟାକୁଳ ହୋଇଉଠିଛନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ବିଦେହ କହିଲେ କନ୍ଦର୍ପ ବା କାମଦେବଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ପ୍ରେମ-ବିରହ ବିଚ୍ଛେଦରେ କନ୍ଦର୍ପ ହିଁ ପ୍ରେମୀଯୁଗଳଙ୍କୁ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜର୍ଜରିତ କରିଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପଥରେ ଯାତ୍ରା କରିବାପାଇଁ ପ୍ରାଣଧନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁ ଏକମାତ୍ର ସଂଖାଳି । କାରଣ ରାଧା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ କୃଷ୍ଣଗତପ୍ରାଣା । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ପ୍ରେମିକର ସ୍ଵପ୍ନ ମଧ୍ଯ ସେ କେବେ ଦେଖୁନାହାଁନ୍ତି । ତାଙ୍କର ପ୍ରେମ କନିଷ୍ଠ, ପବିତ୍ର ଓ ସ୍ୱର୍ଗୀୟ ଆତ୍ମସମର୍ପଣରେ ଉଦ୍ଭାସିତ ।

ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ପ୍ରାଣ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ସମର୍ପିତ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଦେହଧାରଣ କରିବା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅସମ୍ଭବ । ତେଣୁ ଦେହ ଛାଡ଼ିବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ପ୍ରିୟତମଙ୍କୁ ବିଦାୟକାଳୀନ ଖେଦୋକ୍ତିରେ ତାଙ୍କର ପଦଧୂଳି ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଛନ୍ତି –

“ତାଙ୍କ ଶ୍ରୀଛାମୁରୁ ମୋହ ପାଇଁ ବିଦା ମାଗିବ ।
ପଦଧୂଳି ଦତ୍ତ କଲେ ସବୁ ପୁଣ୍ୟ ଜାଗିବ ।
ଦୂତି ଗୋ, ପ୍ରାଣନାଥରେ ଥରେ ଏହା ଭାଷିବ ।”

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସେ ସେ ପ୍ରାଣନାଥ ସମ୍ବୋଧନ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପ୍ରାଣର ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧିକାରୀ । ତାଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ସେ ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ଯାଉଛନ୍ତି । ସେଥ‌ିପାଇଁ ତିଳେହେଲେ ତାଙ୍କର କ୍ରୋଧ ବା ପ୍ରତିଶୋଧର ଭାବ ମନଭିତରେ
ବଳି ଆତ୍ମସମର୍ପଣର ନୈସର୍ଗିକ ଚିତ୍ର ଆଉ କ’ଣ ଥାଇପାରେ ? ତାଙ୍କର ମନ ପ୍ରାଣ ଓ ଜୀବନ । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅସହନୀୟ ହୋଇଉଠିଛି । ତେଣୁ ସେ ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ବା ।

Question ୭ ।
ପଠିତ ଛାନ୍ଦରୁ ରାଧାଙ୍କର ସଖୀ ନିକଟରେ ନିବେଦନର ସ୍ଵରୂପ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
କିମ୍ବା, ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାକୁ ଭିଭିକରି ରାଧାଙ୍କର ଆତ୍ମନିବେଦନର ସ୍ଵରୂପ ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ
ମନକୁ ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରେ ସମର୍ପଣ କରି ଦେଇଛନ୍ତି । କବିତାଟିର ଆଦ୍ୟଭାଗରେ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ଆତ୍ମସମର୍ପଣର ଚିତ୍ର ଅତ୍ୟନ୍ତ ମର୍ମସ୍ପର୍ଶୀ ଭାବରେ କବି ଲେଖନୀରେ ପରିସ୍ଫୁଟିତ ହୋଇଉଠିଛି –

“ତାଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ସିନା ମୋ କପାଳ ଲିହିତ ।
ଦୂତିଗୋ, ଧନକୁ କହ ଆନ ଗତି ନାହିଁ ତ ।”

ଶ୍ରୀରାଧା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ କୃଷ୍ଣଗତପ୍ରାଣା । ତାଙ୍କର ଯାହା କିଛି ନିଜସ୍ବ ଦେହ, ପ୍ରାଣ, ମନ ସମସ୍ତ ସେ କୃଷ୍ଣପାଦରେ ବିସର୍ଜନ ଦେଇଛନ୍ତି । ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ତାଙ୍କର ଆୟତ୍ତରେ ନାହିଁ । ସେ ତାହାକୁ କପାଳ ବା ଭାଗ୍ୟ ଛାଡ଼ିଦେଇଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ଗତି ଓ ମୁକ୍ତି । ତାଙ୍କ ବିନା ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ ଗତି ନାହିଁ । ନିଜକୁ ସେ ବିକ୍ରିକରି କୃଷ୍ଣଙ୍କର ସେବକୀ ବା ଦାସୀ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । କୃଷ୍ଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ପ୍ରାଣ, ଜୀବନ ସବୁକିଛି । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ସେ କଣ୍ଠାଗତାପ୍ରାଣା ହୋଇ ଦୂତୀ ପାଖରେ “ଜିଜ୍ଞାସା କରିଛନ୍ତି’’ – “କିଣିଥିଲେ ପୁଣି ବିନାଶନ୍ତେ କେହି ସେବକୀ ?”

କୃଷ୍ଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ଗତି ମୁକ୍ତି । ତାଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ ଗତି ନାହିଁ । ପ୍ରେମାସ୍ବଦଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମର୍ପିତ । କବି ରାଧାଙ୍କର ଏହି ସମର୍ପଣର ଚିତ୍ରକୁ ଅତି ଜୀବନ୍ତ ଭାବରେ ପରିସ୍ଫୁଟିତ କରିଛନ୍ତି –

“ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରକୁ ଆନ ଗତି ନାହିଁକି
ବନ ବିନା ମୀନ ଦିନ ନେବ ପୁଣି କାହିଁକି ?’

ଜଳ ବିନା ମାଛ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରୀ ପରି ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ମ୍ରିୟମାଣା । କବିତାଟିର ଷଷ୍ଠ ପଂକ୍ତିରେ ଏହି ସମର୍ପଣର ଭାବ ଆହୁରି ଜୀବନ୍ତ । ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କଠାରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ସେ ଦେହତ୍ୟାଗ କରି ବିଦେହ-ପଥର ଯାତ୍ରୀ ସାଜିବେ । ଜୀବନରେ ନହେଲେ ମରଣରେ ମଧ୍ୟ ସେ ପ୍ରାଣଧନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସଙ୍ଖାଳିରୂପେ ପାଇବାପାଇଁ ବ୍ୟଗ୍ର ଓ ବ୍ୟାକୁଳ ହୋଇଉଠିଛନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ବିଦେହ କହିଲେ କନ୍ଦର୍ପ ବା କାମଦେବଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ପ୍ରେମ-ବିରହ ବିଚ୍ଛେଦରେ କନ୍ଦର୍ପ ହିଁ ପ୍ରେମୀଯୁଗଳଙ୍କୁ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜର୍ଜରିତ କରିଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପଥରେ ଯାତ୍ରା କରିବାପାଇଁ ପ୍ରାଣଧନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁ ଏକମାତ୍ର ସଂଖାଳି । କାରଣ ରାଧା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ କୃଷ୍ଣଗତପ୍ରାଣା । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ପ୍ରେମିକର ସ୍ଵପ୍ନ ମଧ୍ଯ ସେ କେବେ ଦେଖୁନାହାଁନ୍ତି । ତାଙ୍କର ପ୍ରେମ କନିଷ୍ଠ, ପବିତ୍ର ଓ ସ୍ୱର୍ଗୀୟ ଆତ୍ମସମର୍ପଣରେ ଉଦ୍ଭାସିତ ।

ତେଣୁ ଦେହ ଛାଡ଼ିବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ପ୍ରିୟତମଙ୍କୁ ବିଦାୟକାଳୀନ ଖେଦୋକ୍ତିରେ ତାଙ୍କର ପଦଧୂଳି ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଛନ୍ତି –

“ତାଙ୍କ ଶ୍ରୀଛାମୁରୁ ମୋହ ପାଇଁ ବିଦା ମାଗିବ ।
ପଦଧୂଳି ଦତ୍ତ କଲେ ସବୁ ପୁଣ୍ୟ ଜାଗିବ।
ଦୂତି ଗୋ, ପ୍ରାଣନାଥରେ ଥରେ ଏହା ଭାଷିବ ।’’

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସେ ସେ ପ୍ରାଣନାଥ ସମ୍ବୋଧନ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପ୍ରାଣର ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧିକାରୀ । ତାଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ସେ ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ଯାଉଛନ୍ତି । ସେଥ‌ିପାଇଁ ତିଳେହେଲେ ତାଙ୍କର କ୍ରୋଧ ବା ପ୍ରତିଶୋଧର ଭାବ ମନଭିତରେ ଆସୁନାହିଁ । ବରଂ ଅତି ବିନମ୍ର ଭାବରେ ତାଙ୍କର ପଦରଜ ପାଇଁ ସେ ଅନ୍ତିମ ଅଭିଳାଷ ପୋଷଣ କରୁଛନ୍ତି । ଏହାଠାରୁ ବଳି ଆତ୍ମସମର୍ପଣର ନୈସର୍ଗିକ ଚିତ୍ର ଆଉ କ’ଣ ଥାଇପାରେ ?

କବିତାର ଶେଷଭାଗରେ ସେ ମୋହନ ନାମ ଉଚ୍ଚାରଣପୂର୍ବକ ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । କାରଣ କୃଷ୍ଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ମନ ପ୍ରାଣ ଓ ଜୀବନ । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅସହନୀୟ ହୋଇଉଠିଛି । ତେଣୁ ସେ ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ବା ହୋଇଉଠିଛି ।

କବି ପରିଚିତି :

ବିଦଗ୍‌ଧ କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାର ୧୭୫୭ ମସିହାରେ ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାର ବାଲିଆ ଜମିଦାରୀରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ପିତା ଇନ୍ଦ୍ରଜିତ ସାମନ୍ତସିଂହାର ଓ ମାତା ତୁଳସୀ ଦେବୀଙ୍କର ସୁଯୋଗ୍ୟ ସନ୍ତାନ ଭାବରେ ଏହି ଅନନ୍ୟ ପ୍ରତିଭା ଉତ୍କଳର୍ ପୁରପଲ୍ଲୀରେ ତାଙ୍କର ସାରସ୍ବତ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ସ୍ମରଣୀୟ ହୋଇଛନ୍ତି । ତୁଳସୀ ଦୁଇପତ୍ରରୁ ବାସିଲାପରି ଶିଷ୍ୟତ୍ଵ ଗ୍ରହଣକରି ସେ ତାଙ୍କର ଜନ୍ମଜାତ ପ୍ରତିଭାକୁ ଚରମ ଶିଖରରେ ପହଞ୍ଚାଇ ପାରିଥିଲେ । ଜଣେ ମେଧାବୀ ଛାତ୍ରରୂପେ ସେ ସଂସ୍କୃତ ବ୍ୟାକରଣ, ଅମରକୋଷ, ଭଞ୍ଜସାହିତ୍ୟ, ଅଳଙ୍କାର ଗ୍ରନ୍ଥ, ବେଦ, ଉପନିଷଦ ଓ ବୈଷ୍ଣବ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଷଡ଼ଗୋସ୍ଵାମୀଙ୍କ ପ୍ରଣୀତ ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିମାନଙ୍କୁ ଅଧ୍ୟୟନ ଓ ଆୟତ୍ତ କରିପାରିଥିଲେ ।

ଜୀବନର କିଶୋର ବୟସରେ ସେ ‘ଚଢ଼େଇଗୀତ’, ‘ବାଘଗୀତ’, ‘ବୋଲେ ହୁଁ’ ଗୀତ ରଚନାକରି ନିଜର ସୃଜନୀ ଶକ୍ତିର ପରିଚୟ ଦେଇଥିଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସେ ‘ରସକଳା’, ‘ପ୍ରେମକଳା’, ‘ସୁଲକ୍ଷଣା’ ଓ ‘ରସବତୀ’ ପରି କାବ୍ୟମାନ ସୃଷ୍ଟି କରି ନିଜର ବିଚିତ୍ର ସ୍ରଷ୍ଟାମାନଙ୍କର ପରିଚୟ ଦେଇଗଲେ ।

ବୈଷ୍ଣବ ଧର୍ମରେ ଦୀକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ ପରେ ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କର ଅଦ୍ଭୁତ ସୃଜନୀ ଶକ୍ତିର ସ୍ଫୁରଣ ହେଲା । ଉତ୍କଳ ବାଣୀଭଣ୍ଡାରକୁ ଅମୂଲ୍ୟ ଅବଦାନ ରୂପେ କବିଙ୍କର ‘ବିଦ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ ଓ ‘ପ୍ରେମ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟଦ୍ୱୟ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କଲା । ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କବିଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠକୃତି (Master Peice) ଅଟେ । ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମକୁନେଇ ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମକୁ ନେଇ କବି ଏହି ଚମତ୍କାର କାବ୍ୟଟିକୁ ରଚନାକରି ତାଙ୍କର ଚରମ ପ୍ରତିଭାର ପରିଚୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ଆଲୋଚ୍ୟ “ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି” ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କର “ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି” କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ ।

ବିଷୟ ପ୍ରବେଶ :

କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ ଶ୍ରେଷ୍ଠକୃତି । ଚିନ୍ତାମଣି କହିଲେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ଏଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ନାୟକ । ମାତ୍ର ସେ ସାଧାରଣ ନାୟକ ନୁହନ୍ତି । ସେ ନିଜେ ପ୍ରେମସ୍ୱରୂପ । ତାଙ୍କର ପ୍ରେମ ପ୍ରାକୃତ ନୁହେଁ – ଅପ୍ରାକୃତ ଓ ଚିନ୍ମୟ । ସେହିପରି ପ୍ରେମମୟୀ ଶ୍ରୀରାଧା ମଧ୍ୟ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଇଁ ବିରହବିଧୂରା । ଉଭୟେ ଉଭୟଙ୍କ ପାଇଁ ସୃଷ୍ଟି । ତାଙ୍କର ପ୍ରେମଲୀଳା ଦେହରୁ-ଦେହାତୀତ ବ୍ୟକ୍ତରୁ ଅବ୍ୟକ୍ତ । ତେଣୁ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ କବି ସେହି ଦିବ୍ୟ ଚିନ୍ମୟ ପ୍ରେମର ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମମୂର୍ତ୍ତି ଜୟ ରାଧା ହରି
ଅବ୍ୟକ୍ତ ଲୀଳାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ଦେହ ଧରି ।”

ସମଗ୍ର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟଟି ଏହି ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମର ଅନନ୍ତ ଫଲ୍‌ଗୁଧାରୀ କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବନାହିଁ । ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ନାୟିକା ଶ୍ରୀରାଧା ଦୂତୀ ନିକଟରେ ନିଜ ମନର ବ୍ୟାକୁଳ ଭାବାବେଗକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରୁଛନ୍ତି ।

ସାରକଥା :

‘‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟଟି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ କୃତି (Master Peice) ଅଟେ । ଏହି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ନାୟକ । ନାୟିକା ଶ୍ରୀରାଧା ମଧ୍ଯ କୃଷ୍ଣପ୍ରେମବିଧୂରା । ଉଭୟ ଉଭୟଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟାକୁଳ । କବି ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମଲୀଳା ଅପ୍ରାକୃତ । ସାଧାରଣ ଦେହଜ ପ୍ରେମଠୁ ଏହା ଅନେକ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ । “ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି” କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ କବି ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ “ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମମୂର୍ତ୍ତି ଜୟ ରଧା ହରି” / ଅବ୍ୟକ୍ତ ଲୀଳାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ଦେହ ଧରି’’ ବୋଲି ସ୍ତୁତି କରିଛନ୍ତି । ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମତତ୍ତ୍ଵକୁ ସାଧାରଣ ବ୍ୟକ୍ତି ବୁଝିବା କଠିନ । ତେଣୁ କବି ଲେଖୁଛନ୍ତି – “ଠକ ନୁହେଁ ଗୁରୁ କୃଷ୍ଣ ବୈଇଷ୍ଣବେ ଯେହୁ / ଏକେ ଏହି ମର୍ମ ବୁଝି ପାରିବେଟି ସେହୁ ।”

ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମତତ୍ତ୍ଵ ସାଧାରଣ ଜନତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅଜ୍ଞେୟ ଓ ଦୁର୍ବୋଧ ଅଟେ । ଗୁରୁ, କୃଷ୍ଣ ଓ ସାଧୁଙ୍କ କୃପା ବ୍ୟତୀତ ଏହାର ମର୍ମ ସାଧାରଣଙ୍କ ପାଇଁ ଦୁର୍ଗମ ଅଟେ । ସମଗ୍ର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟଟି ଏହି ଦିବ୍ଯପ୍ରେମର ଅଲୌକିକ ଫଲ୍‌ଗୁଧାର । ଆଲୋଚ୍ୟ ‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ କୃଷ୍ଣ-ପ୍ରେମ-ବିଧୂରା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ବ୍ୟାକୁଳ ଭାବ ଉଦ୍ଭାସିତ । ପ୍ରିୟ ସହଚରୀ ଲଳିତା ଅଥବା ଦୂତୀ ଆଗରେ ଶ୍ରୀରାଧା ତାଙ୍କର କୃଷ୍ଣ-ବିରହ-ବିଚ୍ଛେଦ ବ୍ୟାକୁଳତାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରୁଛନ୍ତି ।

କବିତାର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଶ୍ରୀରାଧା କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦଜନିତ ଅଗ୍ନିରେ ଦଗ୍‌ଧୀଭୂତା । ସେ କହୁଛନ୍ତି କୃଷ୍ଣ ବିରହ ଅନଳରେ ତାଙ୍କର ଜୀବନର ଅବସାନ ହୋଇଯିବ । ଦୂତୀକୁ ସେ ଦୁଃଖର ସହିତ କହୁଛନ୍ତି ଯେ ପ୍ରିୟତମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୋଧେ ନାରୀମରା ରୀତିକୁ ନିଜ ଜୀବନରେ ବ୍ରତ କରି ଦେଇଛନ୍ତି । ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ଆଦର ବନ୍ୟାରେ ସେ ଉତ୍‌ଫୁଲ୍ଲିତା ହୋଇଉଠିଥିଲେ । ମାତ୍ର ଏବେ ତାଙ୍କର ଶଠତା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କୁ ମର୍ମନ୍ତୁଦ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହେଉଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଦୟାନିଧୂ ଓ ଶ୍ରୀରାଧା ତାଙ୍କର ଚିର ଅନୁଗତା । ତେଣୁ ସେ ଦୂତୀକୁ ନିଜ ଅନ୍ତରର ଅନ୍ତର୍ଦାହକୁ ବ୍ୟକ୍ତକରି କହୁଛନ୍ତି –

“ଶ୍ରୀଚରଣେ ଦେହ ପ୍ରାଣ ବିକିଅଛି ମୁହଁତ ।
ତାଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ସିନା ମୋ କପାଳ ଲିହିତ ।”

ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଖରେ ନିଜର ତନୁ ମନ ସମସ୍ତ ସମର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି । ମାତ୍ର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ତାଙ୍କ ଆୟତ୍ତରେ ନାହିଁ । ଏହା ତାଙ୍କର ଭାଗ୍ୟ ବା କପାଳ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋର, ଜଳ ବିନା ମାଛ ପରି ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ ଜର୍ଜରିତ । ହୁଏତ ଦେହଧାରଣ କରିବା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅସମ୍ଭବ । ତେଣୁ ସେ ଦୂତୀ ଆଗରେ ନିଜର ଏହି ଦୁର୍ବଳତାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି

“ବିଦେହ-ପଥ ସଙ୍ଖାଳି ପ୍ରାଣଧନ ହୋଇବ ।
କାହାକୁ କି ହେବ କହି ସବୁ କଲା ଦଇବ ।”

କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅଭାବରେ ସେ ଦେହଧାରଣ କରି ନପାରି ବିଦେହପଥ ବା ମୃତ୍ୟୁପଥରେ ଅଭିସାରିକା ହେବେ । ଏହା ନେଇଛନ୍ତି । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଯେ ଯେଉଁ ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ଭୋଗୁଛନ୍ତି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସେହିପରି ଅନୁରୂପ ଯନ୍ତ୍ରଣାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ସେ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ତେଣୁ ଦୂତୀକୁ କୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମଲୋଭ ଭାଙ୍ଗିବା ପାଇଁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇ ସେ କହୁଛନ୍ତି –

“ଦୂତି ଗୋ, କୃଷ୍ଣର ପ୍ରେମଲୋଭରୀତି ଭାଙ୍ଗିବ ।
ନୋହିଲେ ମୋହରି ପରା ପ୍ରେମଭୂତ ଲାଗିବ ।”

ରାଧାଙ୍କୁ ପ୍ରେମଭୂତ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଗ୍ରାସ କରିଛି । କୃଷ୍ଣଙ୍କ କଥାନୁଯାୟୀ ପ୍ରେମର ବିଚ୍ଛେଦ କୋଟିଏ ନାଗର ଦଂଶନଜ୍ଵାଳାଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଆହୁରି ମର୍ମନ୍ତୁଦ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସବୁଜାଣି ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ ଛଟପଟ କରୁଛନ୍ତି ।

ଚନ୍ଦ୍ର, କୁମୁଦ ଓ ଶଶୀ ନିଶିର ପ୍ରୀତିକୁ ରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଦେଇଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀରାଧା ଓ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଯାଉଛି । ଜ୍ୟେଷ୍ଠମାସର ଉତ୍ତାପ ପରି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦଜନିତ ଅଗ୍ନିରେ ପ୍ରେମରୂପକ କୃଷି ଧ୍ୱଂସାଭିମୁଖୀ । ତେଣୁ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବିଦାୟକାଳୀନ ପଦଧୂଳି ଭିକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଯେପରି ତାଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରି ବିରହ ଅନଳରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କବଳିତ କରିଛି । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ମ୍ରିୟମାଣ ଶ୍ରୀରାଧା ଶେଷରେ ମୂର୍ଚ୍ଛା, ଅଚେତନ ହୋଇ ଯାଇଛନ୍ତି ଓ କବି ସେହି ପ୍ରେମବିରହିଣୀ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପାଦପଦ୍ମକୁ ଲୟରଖ୍ କବିତାଟିର ଉପସଂହାର କରିଛନ୍ତି ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଓ ସୂଚନା :

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 2 ରାଷ୍ଟ୍ର Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 2 ରାଷ୍ଟ୍ର

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ___________ ନୈତିକ ଅଧ୍ଵକାରକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦେଉନଥିବାବେଳେ ଆଇନଗତ ଅଧିକାରକୁ ସଂରକ୍ଷିତ କରିଥାଏ ।
(ଜ) ସମାଜ
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର
(ଗ) ସରକାର
(ଘ) ସଂଘ
Answer:
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର

୨। ବ୍ୟନ୍ତି ଓ __________ ପରସ୍ପର ନିର୍ଭରଶୀଳ ।
(ଜ) ରାଷ୍ଟ୍ର
(ଖ) ସମାଜ
(ଗ) ସରକାର
(ଘ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା
Answer:
(ଖ) ସମାଜ

୩ । ରାଷ୍ଟ୍ର ସଂଘମାନଙ୍କର ଏକ ___________ ଅଟେ ।
(କ) ସଂଘ
(ଖ) ସମାଜ
(ଗ) ସମ୍ମଳନ
(ଘ) ମିଶ୍ରଣ
Answer:
(କ) ସଂଘ

୪। ସରଜ।ର ରାଷ୍ଟ୍ରର _______ ଅଟେ ।
(କ) ସଙ୍କେତ
(ଖ) ମାଧ୍ୟମ
(ଗ) ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ
(ଘ) ପ୍ରମାଶ
Answer:
(ଗ) ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ

୫ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ _________ ସଂଘ ଅଟେ ।
(କ) ରାଜନୈତିକ
(ଖ) ସାମାଜିକ
(ଗ) ଜନକଲ୍ୟ।ଶ
(ଘ) ଅବସର ବିନୋଦନ
Answer:
(କ) ରାଜନୈତିକ

୬ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ହେଲା _________ ।
(କ) ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ
(ଖ) ସରଜ।ର
(ଗ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତି
(ଘ) ଜନସଂଖ୍ୟା
Answer:
(କ) ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ

୭। ସରଜ।ର _________ ଗୋଟି ଅଙ୍ଗ ରହିଛି ।
(କ) ଚାରି
(ଖ) ତିନି
(ଗ) ପାଞ୍ଚ
(ଘ) ଦୁଇ
Answer:
(ଖ) ତିନି

୮ । ଓଡ଼ିଶା ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର ନୁହେଁ, କାରଣ ଏହାର _________ ନାହିଁ ।
(କ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତି
(ଖ) ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ
(ଗ) ସରକାର
(ଘ) ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା
Answer:
(ଖ) ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ

୯। ___________ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସଂଘ ମୃତ୍ୟୁ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ପ୍ରଦାନ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପକ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ
(ଖ) ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ
(ଗ) ଆଇନଗତ ସଂଗଠନ
(ଘ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମୁଦାୟ
Answer:
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପକ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ

୧୦ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଭୂଭାଗ, ଜନଗଣ, ସରକାର ଓ __________ ।
(କ) ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ
(ଖ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ୱୀକୃତି
(ଗ) ରାଜନୈତିକ କ୍ଷମତା
(ଘ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସଂପର୍କ
Answer:
(କ) ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ

୧୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ________ ଗୋଟି ଉପାଦାନ ରହିଛି ।
(କ) ଚାରି
(ଖ) ପାଞ୍ଚ
(ଗ) ଦୁଇ
(ଘ) ତିନି
Answer:
(ଖ) ପାଞ୍ଚ

୧୨ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସମାଜ ମଧ୍ୟରେ ____________ ଅଧୂକ ପ୍ରାଚୀନ ।
(କ) ସମସ।ୟିକ
(ଖ) ସମାଜ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ର
(ଘ) କହିହେବ ନାହିଁ
Answer:
(ଖ) ସମାଜ

୧୩ । ଦଣ୍ଡଦେବାର କ୍ଷମତା _________ କୁ ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କଠାରୁ ପୃଥକ୍ କରାଏ ।
(କ) ସମାଜ
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର
(ଗ) ସରଜ।ର
(ଘ) ରାଜନୈତିକ ଦଳ
Answer:
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର

୧୪ । ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ଶବ୍ଦଟି ଟିଉଟୋନିକ୍ ଉତ୍ସ __________ ରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ଯାହାର ଅର୍ଥ ____________ ।
(କ) ଷ୍ଟାଟସ୍ (Status), ସାମାଜିକ ସ୍ଥିତି ବା ମର୍ଯ୍ୟାଦା
(ଖ) ଲ୍ୟାଗ, ସ୍ଥିର
(ଗ) ଫୋଏଡ଼ସ୍; ଚୁକ୍ତି
(ଘ) ପଲିସ; ନଗର-ରାଜ୍ୟ
Answer:
(କ) ଷ୍ଟାଟସ୍ (Status), ସାମାଜିକ ସ୍ଥିତି ବା ମର୍ଯ୍ୟାଦା

୧୫ । ଏକ ଲାଟିନ୍ ଶବ୍ଦ __________ ରୁ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଶବ୍ଦଟି ଆନୀତ ଯାହାର ଅର୍ଥ ____________ ।
(କ) ‘ସୁପର୍ ଆନସ୍’; ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା
(ଖ) ଷ୍ଟାଟସ୍; ମର୍ଯ୍ୟାଦା
(ଗ) ନେସିଓ; ଜାତି
(ଘ) ସିଭିଟାସ୍; ନଗର
Answer:’
(କ) ‘ସୁପର୍ ଆନସ୍’, ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା

(B) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକୁ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ର କ’ଣ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ରାଜନୈତିକ ସଂଗଠନରେ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଉପାଦାନ, ଯଥା- (କ) ଜନସଂଖ୍ୟା, (ଖ) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାୟୀ ଭୂଖଣ୍ଡ, (ଗ) ସରକାର, (ଘ) ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଓ (ଙ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ବୀକୃତି ରହିଥିଲେ ତାହା ରାଷ୍ଟ୍ର ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।

୨ । ସରକାର କ’ଣ ?
Answer:
ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଯାହା ମାଧ୍ୟମରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଇଚ୍ଛା ପ୍ରତିଫଳିତ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ହାତ, ଗୋଡ଼, ଆଖୁ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗର ସାମଗ୍ରିକ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନ କରିଥାଏ ।

୩ । ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ, ଅଣହସ୍ତାନ୍ତରଣୀୟ, ଅବିଭାଜ୍ୟ, ମୌଳିକ, ନିରଙ୍କୁଶ କ୍ଷମତାକୁ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ କୁହାଯାଏ ।

୪ । ରାଜନୈତିକ ସଂଘ କ’ଣ
Answer:
କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତି ସାମୂହିକ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାଦ୍ଵାରା ସେମାନଙ୍କର ସାଧାରଣ ରାଜନୈତିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ ସ୍ଥାପନ କରିଥାନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ ଅଟେ ।

(C) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଅଣହସ୍ତାନ୍ତରଣୀୟ, ଅବିଭାଜ୍ୟ କ୍ଷମତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ

୨ । କିଏ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ ଅଟେ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର

୩ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଇଚ୍ଛାକୁ ପ୍ରତିଫଳନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରୁଥିବା ଅଙ୍ଗକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସରଜ।ର

୪ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ପଞ୍ଚମ ଉପାଦାନରୂପେ ବର୍ତ୍ତମାନ କେଉଁ ଉପାଦାନଟି ସୂଚିତ ହେଉଛି ?
Answer:
ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ୱୀକୃତି

୫ । କାହାକୁ ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ଜାତିସଂଘ ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ ରୂପେ ବିବେଚିତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ ରୂପେ ବିବେଚିତ ହୋଇଥାଏ ।

୨ । ସବୁ ସଂଘମାନଙ୍କ ପରି ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଖରେ ମଧ୍ୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ରହିଛି ।
Answer:
କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଖରେ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ରହିଛି ।

୩ । ରାଷ୍ଟ୍ର ସରକାରର ପ୍ରତିନିଧୂ ଅଟେ ।
Answer:
ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଅଟେ ।

୪ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ସଂଘ ସ୍ଥାୟୀ ଅଟନ୍ତି ।
Answer:
କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ସଂଘ ଅଟେ।

(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ରାଜନୈତିକ ବିଷୟ; କିନ୍ତୁ ଜାତି ଏକ _________ ବିଷୟ ଅଟେ ।
Answer:
ରାଜନୈତିକ ତଥା ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ

୨। _________ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵକୁ ଏକଚାଟିଆଭାବେ ଉପଭୋଗ କରେ ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର

୩ । _________ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ପ୍ରାଚୀନ ।
Answer:
ସମାଜ

୪ । ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନର ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ସୁସ୍ଥ ଜୀବନର ବିକାଶ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୃଷ୍ଟି ବୋଲି ____________ ମତ ଦିଅନ୍ତି ।
Answer:
ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍

୫ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଶବ୍ଦଟି ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦ ‘ରାଜ’ ଓ ଟିଉଟୋନିକ୍ ଉତ୍ସ ___________ ରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି ।
Answer:
ସ୍ଥିତି (Status)

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି/ ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କଠାରୁ କିପରି ପୃଥକ୍ ?
କିମ୍ବା, ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ “ ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ’’ ବୋଲି କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ପାଖରେ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ରହିଥିବାରୁ ଏହା ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିପାରେ ଏବଂ ଏହି କାରଣରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ “ ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ’’ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

୨। ସରକାରର କେତେଗୋଟି ଅଙ୍ଗ ଅଛି ଓ କ’ଣ କ’ଣ ?
Answer:
ସରକାରର ତିନିଗୋଟି ଅଙ୍ଗ ରହିଛି; ଯଥା- ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା, କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଓ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ।

୩ । ଓଡ଼ିଶା, ବିହାର ବା ଜାତିସଂଘ ରାଷ୍ଟ୍ର ପଦବାଚ୍ୟ କି ?
Answer:
ନା, ଓଡ଼ିଶା, ବିହାର ବା ଜାତିସଂଘ ଆଦି ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଅଭାବରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।

୪ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କେଉଁ ଉପାଦାନ ଏହାକୁ ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କଠାରୁ ପୃଥକ କରାଏ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଏହାକୁ ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କଠାରୁ ପୃଥକ କରାଏ ।

(B) ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା (Need of the State) ତର୍ଜମା କର ।
Answer:
ଗ୍ରୀକ୍ ଦାର୍ଶନିକ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ‘ଜୀବନର ସୁରକ୍ଷା’ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବାବେଳେ ଏକ ‘ ସୁସ୍ଥ ଜୀବନ’ ପ୍ରଦାନ କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ହସ, ଲକ୍, ରୁଷୋ ଆଦି ଦାର୍ଶନିକମାନେ ନିଜ ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବ୍ୟକ୍ତି ପାରସ୍ପରିକ ଚୁକ୍ତି ଫଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସ୍ଥାପନ କରିବା ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରତିପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନୁପସ୍ଥିତି ପୁଣି ଏକ ‘ପ୍ରକୃତି-ରାଜ୍ୟ’କୁ ଫେରାଇନେବ ବୋଲି ସେମାନେ ଆଶଙ୍କା ପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି ।

ବାର୍କର ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ସୂଚିତ କରି ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ମାନବର ସଚେତନଶୀଳତା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପ୍ରତି ଅଙ୍ଗୁଳି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରେ; ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର କୋଳରେ ଅଧୂକାର ବିକଶିତ ହୁଏ ଓ ଅଧିକାର ନିଜର ଯଥାର୍ଥ ଉପଯୋଗିତାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି, ପରିବେଶ ଓ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଦାବି କରେ । ମାର୍କସ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରରୁ ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷର ମାଧ୍ୟମରୂପେ ଚିତ୍ରଣ କରି ଏହାର ବିଲୋପସାଧନ ପାଇଁ ଦାବି କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନମଙ୍ଗଳ ପ୍ରକୃତି ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନରେ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରୁଛି ।

୨ । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର କି ?
Answer:
ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ନୁହେଁ । ଏହା ସାର୍ବଭୌମ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମିତି ଅଟେ । ଯୁଦ୍ଧ ବିଭୀଷିକାରୁ ମାନବ ସମାଜକୁ ସଂରକ୍ଷିତ କରି ରଖୁବାପାଇଁ ଏହାର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଚାରିଗୋଟି ଉପାଦାନ ବିଶେଷ କରି ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ନଥିବାରୁ ଜାତିସଂଘକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ନାହିଁ ।

୩ । ‘ରାଷ୍ଟ୍ର ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ’ ସତ୍ୟତା ପରୀକ୍ଷା କର ।
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ବିବିଧ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ସଂଘ ତିଆରି କରିଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ ଅଟେ । ଏହା ସାର୍ବଭୌମତ୍ବର ଏକଚାଟିଆ ଉପଭୋଗ କରୁଥିବାରୁ ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କୁ ନିଜ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ସହ ପରିଚାଳନା କରିପାରେ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କର ଜନ୍ମ, ସ୍ଥିତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟଧାରା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଇନଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଓ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ର ସଂଘମାନଙ୍କୁ ବିଲୋପ କରିପାରେ କିମ୍ବା ସେମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସରକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରିପାରେ । ଏହିସବୁ କାରଣରୁ ‘ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ’ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।

୪ । ପୃଥ୍ବୀକରଣ ଯୁଗରେ ରାଷ୍ଟ୍ର-ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ ଅର୍ଥହୀନ ।
Answer:
ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆତ୍ମା ଅଟେ । ଏହା ଉଭୟ ବାହ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବ୍ୟପାରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତାକୁ ସୂଚିତ କରେ । କିନ୍ତୁ ପୃଥ୍ବୀକରଣ ଯୁଗରେ ବିଶ୍ଵ ସଙ୍କୁଚିତ ହୋଇ ପାରସ୍ପରିକ ସହଯୋଗ ଭିତ୍ତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଭୌଗୋଳିକ ପ୍ରାଚୀର ଉଠାଇଦେଇ ଏକ ବିଶ୍ଵ-ଗ୍ରାମ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ବର୍ତ୍ତମାନର ପ୍ରାଥମିକ ଆବଶ୍ୟକତାରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି । ଏହା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ବୃହତ୍ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରୁଛି । ଏହାଫଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵର ପୁରାତନ ଏକକ ମତବାଦ ଅର୍ଥହୀନ ହୋଇଯାଇଛି ।

ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମାଜର ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସଂପର୍କ ରକ୍ଷା ଓ ନିଜର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଶାସନ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ ଓ ପରିଚାଳନା ବ୍ୟାପାରରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିରଙ୍କୁଶ ଭାବେ ନିଜର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତାର କରିପାରୁନାହିଁ । ଏଣୁ ପୃଥ୍ବୀକରଣ ଯୁଗରେ ରାଷ୍ଟ୍ର-ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ ଅର୍ଥହୀନ ନହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମାଜର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଆବଶ୍ୟକତା ଭିତ୍ତିରେ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଓ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇଛି ।

(C) ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସମାଜ :
Answer:
ପ୍ରାଚୀନ ରାଜନୀତି ବିଶାରଦମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସମାଜ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖୁନଥିଲେ । ହେଗେଲ୍ ମଧ୍ଯ ପ୍ଲାଟୋ ଓ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କ ମତକୁ ଏକପ୍ରକାର ସମର୍ଥନ କରୁଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଶାରଦମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସମାଜ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରଠାରୁ ସମାଜ ବ୍ୟାପକ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ; କିନ୍ତୁ ସମାଜ ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନର ସମସ୍ତ ବିଭାଗ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ । ସମାଜରେ ବିଭିନ୍ନ ସାମାଜିକ ସଂଗଠନ ରହିଥ‌ିବାବେଳେ ରାଷ୍ଟ୍ର ମୁଖ୍ୟତଃ ଏକ ରାଜନୈତିକ ସଙ୍ଗଠନ ।
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର ସମାଜର ବହୁ ପରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ସମାଜ ରାଷ୍ଟ୍ରଠାରୁ ପ୍ରାଚୀନତର ।
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୀମା ସୀମିତ ହୋଇଥିବାବେଳେ ସମାଜର ସୀମା ନାହିଁ । ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡର ଆବଶ୍ୟକତା ଥିବାବେଳେ ସମାଜ ପାଇଁ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ ।
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ର ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ କଲେ ଦଣ୍ଡର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି । ସମାଜର ଏ କ୍ଷମତା ନଥିବାରୁ ସାମାଜିକ ନିୟମ ମାନିବାରେ ବାଧ୍ୟବାଧକତା ନ ଥାଏ ।
(ଙ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଇନ ବ୍ୟକ୍ତିର ବାହ୍ୟ ବ୍ୟବହାରଗୁଡ଼ିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିବାବେଳେ ସମାଜ ବ୍ୟକ୍ତିର ଧର୍ମ, ବିଶ୍ଵାସ, ଆଚାର, ବ୍ୟବହାର ଇତ୍ୟାଦିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ ।
ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବିନା ସମାଜରେ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ବାସ୍ତବତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସମାଜ ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ନୁହନ୍ତି, ବରଂ ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ଅଟନ୍ତି ।

୨। ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସଂଘ ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସଂଘ ମଧ୍ଯରେ ନିମ୍ନଲିଖତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମା ଥାଏ; କିନ୍ତୁ ସଂଘ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ବାନ୍ଧିହୋଇ ରହିନଥାଏ ।
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଭ୍ୟପଦ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ; କିନ୍ତୁ ସଂଘର ସଭ୍ୟପଦ ଇଚ୍ଛାଧୀନ ।
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଅନୁଷ୍ଠାନ; କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟ ସଂଘଗୁଡ଼ିକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଅଟନ୍ତି ।
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତା ଅଛି; କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ନାହିଁ । ଏହି ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ବଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗୋଟିଏ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟ ସଂଘକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ । ଏଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ‘ ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ’ କୁହାଯାଏ ।
(ଙ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଇନକୁ ଭଙ୍ଗକଲେ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଦଣ୍ଡ ଦିଆଯାଏ; କିନ୍ତୁ ସଂଘର ନିୟମ ଭଙ୍ଗକଲେ ସଂଘ କେବଳ ନିଜ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସାଧାରଣ ଦଣ୍ଡ ଦେଇପାରେ ।

୩ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର :
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ ନିମ୍ନଲିଖତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ –
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଶାଶ୍ଵତ କାଳ୍ପନିକ ସଂସ୍ଥା ହୋଇଥିବାବେଳେ ଏହାର ଇଚ୍ଛାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଉଥିବା ସଂସ୍ଥା ଅର୍ଥାତ୍ ସରକାର ବାସ୍ତବ ଅଟେ ।
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ସଂସ୍ଥା; ମାତ୍ର ସରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ଅଟେ ।
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମସ୍ତ ଅଧ୍ଵବାସୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଦସ୍ୟତା ଗ୍ରହଣ ପାଇଁ ବାଧ୍ୟ ଅଟନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ସରକାରରେ ଅଳ୍ପ କେତେଜଣ ସଭ୍ୟ ହୋଇ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା କରିଥାନ୍ତି ।
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ ଓ ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର, ଏକ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଉପାଦାନ ଅଟେ ।
(ଙ) ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ନାଗରିକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରେ ନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ଏକ ଅତ୍ୟାଚାରୀ ସରକାର ବିରୁଦ୍ଧରେ ସେ ବିଦ୍ରୋହ କରି ଏହାର ପ୍ରକୃତି ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ସ୍ଵର ଉତ୍ତୋଳନ କରିପାରିବ ।

୪ । ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ (State) ଓ ଜାତି (Nation) :
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ନିମ୍ନଲିଖତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନର “ ଏକ ଜାତି ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର” ତତ୍ତ୍ବ ଏହି ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ହ୍ରାସ କରୁଛି-
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ, ଜନସଂଖ୍ୟା, ସରକାର ଓ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବାବେଳେ ଜାତି ଗଠନ ପାଇଁ ଜନ, ଭାଷା, ସଂସ୍କୃତି ଓ ଧର୍ମଗତ ଐକ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ ।
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସ୍ଵାଧୀନ ସାର୍ବଭୌମ ସଂସ୍ଥା ହେଲେ ସ୍ଵାଧୀନତାକାମୀ ଜନସମଷ୍ଟିକୁ ‘ଜାତି’ କୁହାଯାଏ ।
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ ଥିବାବେଳେ ଜାତି ପରି ଏକ ମନସ୍ତାତ୍ଵିକ ଭାବଧାରାର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂସୀମା ନଥାଏ ।
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ବୀକୃତି ଆବଶ୍ୟକ, କିନ୍ତୁ ଜାତି ପାଇଁ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭୂତ ହୁଏ ନାହିଁ ।
(ଙ) ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଏକାଧ୍ଵକ ଜାତି ରହିପାରେ, କିନ୍ତୁ ଗୋଟିଏ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ଏକାଧ୍ଵକ ରାଷ୍ଟ୍ର ରହିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।
(ଚ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଧ୍ଵବାସୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଐକ୍ୟ ମନୋଭାବ ପ୍ରକାଶ ହେଲେ ଏହା ଏକ ଜାତିରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଜାତି = ରାଷ୍ଟ୍ର + ଜାତୀୟତା ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କର ଓ ଏହାର ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତାଶାଳୀ ସାର୍ବଭୌମ ସଂଘ ଅଟେ ଯାହା ସମାଜରେ ଆଇନ ଓ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ବ୍ୟକ୍ତିର ବହୁବିଧ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବିକାଶର ମାଧ୍ୟମରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଖରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନିୟନ୍ତ୍ରଣକାରୀ କ୍ଷମତା ରହିଥିବାରୁ ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିର ସାମାଜିକ ଚରିତ୍ରର ସୁରକ୍ଷାକାରୀ ହିସାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଏହାର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ସମାଜରେ ଅରାଜକତା, ବିଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ‘ଜୋର ଯାହାର ମୁଲକ୍ ତାହାର’ ନୀତିର ବିକାଶ ହୋଇଥାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉପଯୋଗିତାର ଯଥେଷ୍ଟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଛି । ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ଯଥାର୍ଥରେ କହିଥିଲେ, “ ଜୀବନରକ୍ଷାର ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଏକ ସୁସ୍ଥ ଓ ସମୃଦ୍ଧ ଜୀବନ ପ୍ରଦାନ ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହାର ସ୍ଥିତି ବଜାୟ ରହିଛି ।”

ପ୍ରାଚୀନ ସମୟରେ ‘ପଲିସ୍’, ‘ସିଭିଟାସ୍’ ଅନୁଷ୍ଠାନ କ୍ଷୁଦ୍ର ନଗର-ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ସୂଚିତ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନ ‘ଜାତି-ରାଷ୍ଟ୍ର’ର ଯୁଗ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି । ଟିଉଟୋନିକ୍ ଶବ୍ଦ ‘ଷ୍ଟାଟସ୍’ (Status) ରୁ ଷ୍ଟେଟ୍ (State) ବା ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ଶବ୍ଦଟି ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି ଯାହା ବ୍ୟକ୍ତିର ସାମାଜିକ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବା ସ୍ଥିତିକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ । ଷୋଡ଼ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ମାକିଆଭେଲି ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଏକ ସାର୍ବଭୌମ, ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ଓ ଜାତୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନରୂପେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଚିତ୍ରିତ କରିଥିଲେ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପରି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ମତ ବିଭେଦତା ଦେଖାଯାଏ । ଦୈବୀତତ୍ତ୍ଵ ଅନୁଯାୟୀ ଏହା ଈଶ୍ଵରଙ୍କଦ୍ଵାରା ସ୍ପଷ୍ଟ ଏକ ଅନୁଷ୍ଠାନରୂପେ ସ୍ଵୀକୃତ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଶକ୍ତି ତତ୍ତ୍ଵ ଏହାକୁ ବଳ ଓ କ୍ଷମତାର ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ପରିପ୍ରକାଶ ବୋଲି ମତ ଦେଇଥାଏ । ସାମାଜିକ ଚୁକ୍ତି ତତ୍ତ୍ଵ ଏହାକୁ ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ସମ୍ପାଦିତ ଏକ ଚୁକ୍ତି ବଳରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ବୋଲି କହୁଥିବାବେଳେ ଐତିହାସିକ ବା ବିବର୍ତ୍ତନବାଦ ଏହା ପରିବାର, ଧର୍ମ, ଶକ୍ତି, ଚୁକ୍ତି, ଅର୍ଥନୈତିକ ଭିଭି ବିବିଧ କାରଣରୁ ଏହାର ବିକାଶ ହେଉଛି ବୋଲି ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ ।

ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲ୍‌ସନ୍ – ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ଆଇନ ପାଇଁ ସଂଗଠିତ ଜନସମାଜକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ।
ଲାସ୍କି (Laski) – ଏକ ଆଞ୍ଚଳିକ ସମିତି ଯଦି ସରକାର ଓ ପ୍ରଜା ଆକାରରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇ ନିଜର ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ପ୍ରାକୃତିକ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ଥିବା ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଉପରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦାବି କରେ, ତାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ।

ଗାର୍ଲର (Garner) – ବାହ୍ୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ସ୍ଵାଧୀନ ବା ସ୍ଵାଧୀନ ପ୍ରାୟ ପୃଥ‌ିବୀର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡକୁ ସ୍ଥାୟୀ ଭାବେ ଅଧୁକାର କରି ରହିଥିବା କମ୍ ବା ବହୁସଂଖ୍ୟକ ଲୋକଙ୍କ ସମଷ୍ଟିର ସଂଗଠିତ ସରକାରକୁ ସଂଖ୍ୟାଧିକ ଲୋକ ଅଭ୍ୟାସଗତ ଆସ୍ଥା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥିଲେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଓ ସାଧାରଣ ଆଇନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତାହାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ।

ଏହି ସଂଜ୍ଞାଗୁଡ଼ିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଚାରିଗୋଟି ମୌଳିକ ଉପାଦାନ ସମ୍ପର୍କରେ ଧାରଣା ମିଳିଥାଏ । ଏହି ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – (୧) ଅଧ୍ଵବାସୀ (Population), (୨) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ (Fixed Territory), (୩) ସରକାର (Government), (୪) ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ (Sovereignty) । କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନର ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏକ ପଞ୍ଚମ ଉପାଦାନ ରୂପେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତି (International Recognition) ସଂଯୋଗ ହୋଇଛି ।

(୧) ଅଧ୍ବବାସୀ (ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭିରି) (Population) – ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ମାନବୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନ ହୋଇଥିବାରୁ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଏକ ପରିମାଣ କେତେ ହେବ ସେ ବିଷୟରେ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନୀତିନିୟମ ନାହିଁ । ଗ୍ରୀକ୍ ଦାର୍ଶନିକ ପ୍ଲାଟୋ ଓ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ଓ ଫରାସୀ ଦାର୍ଶନିକ ରୁଷୋ ସେମାନଙ୍କର ଆଦର୍ଶ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନସଂଖ୍ୟା ସମ୍ପର୍କରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି । ପ୍ଲୁଟୋଙ୍କର ଆଦର୍ଶ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଜନସଂଖ୍ୟା ୫୦୪୦ ଏବଂ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କ ଆଦର୍ଶ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଜନସଂଖ୍ୟା ଦଶ ହଜାରଠାରୁ କମ୍ ହେବା ଏବଂ ଏକ ଲକ୍ଷଠାରୁ ଅଧିକ ନ ହେବା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ରହିଥିଲା ।

ରୁଷୋଙ୍କ ଆଦର୍ଶ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନସଂଖ୍ୟା ଦଶହଜାର ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ଥିଲା । ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଚୀନ, ଭାରତ ପରି ଖୁବ୍ ଜନବହୁଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସନ୍‌ମାରିନୋ, ଗ୍ଲାଟେମାଲା ପରି କମ୍ ଲୋକସଂଖ୍ୟାବିଶିଷ୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ର ରହିଛି । ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଅନୁମେୟ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ଜନସଂଖ୍ୟା ବା ଅଧ୍ଵବାସୀ ଏକ ଜରୁରୀ ଆବଶ୍ୟକତା ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଜନସଂଖ୍ୟାର ପରିମାଣ ସମ୍ପର୍କରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନୀତିର ଅଭାବ ରହିଛି ।

(୨) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ (ଭୌତିକ ଭିଭି) (Fixed Territory) – ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଧ୍ଵବାସୀ ସ୍ଥାୟୀଭାବେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ବସତି ସ୍ଥାପନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଯାଯାବରମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ଇହୁଦୀମାନେ ସ୍ଥାୟୀଭାବେ ଇସ୍ରାଏଲ୍‌ରେ ବସତି ସ୍ଥାପନ କରିବା ପରେ ଯାଇ ୧୯୪୮ ମସିହାଠାରୁ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ହାସଲ କରିଛନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ଜେଲିନେକ, ଇଉଲୋଗିବି, ଡୁଜୁଇଟ୍‌ ଇତ୍ୟାଦି ଦାର୍ଶନିକମାନେ ଭୂଖଣ୍ଡକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନ ପାଇଁ ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଉପାଦାନରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିନାହାନ୍ତି ।

ବୁଣ୍ଡସ୍ଵୀଙ୍କ ମତରେ, “ ଜନସଂଖ୍ୟା ରାଷ୍ଟ୍ରର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭିଭି ହୋଇଥିବାବେଳେ ଭୂଖଣ୍ଡ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବସ୍ତୁଗତ ଭିଭି ଅଟେ । ଜନସଂଖ୍ୟା ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ସ୍ଥାୟୀଭାବେ ବସତି ସ୍ଥାପନ ନ କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।” ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଭାଗ, ଏହାର ଉପରିସ୍ଥ ଆକାଶଭାଗ ଓ ସମୁଦ୍ରକୂଳଠାରୁ ତିନି କି.ମି. ପରିବ୍ୟାସରେ ଥୁବା ଜଳଭାଗକୁ ନେଇ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭୂଖଣ୍ଡ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ; କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନ ହେବାପାଇଁ ଭୂଖଣ୍ଡର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ କେତେ ହେବ ସେ ବିଷୟର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମତ ନାହିଁ ।

ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ଠ, ଭାରତ ପରି ବୃହତ୍ ଭୂଖଣ୍ଡ ବିଶିଷ୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ମୋନାକୋ, ଭାଟିକାନ୍ ସିଟି ପରି କ୍ଷୁଦ୍ର ଭୂଖଣ୍ଡବିଶିଷ୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି । ବର୍ତ୍ତମାନର ଆଧୁନିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଯୁଗରେ ଏକ ବିଶାଳ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଶାସନ କରିବା ଆଦୌ ଅସମ୍ଭବ ବ୍ୟାପାର ନୁହେଁ ।

(୩) ସରକାର (ରାଜନୈତିକ ଭିରି) (Government) – ସରକାର ପରି ଏକ ରାଜନୈତିକ ସଂଗଠନ ବ୍ୟତୀତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାସନ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । ଗାର୍ଶ୍ଵରଙ୍କ ମତରେ, କରିପାରୁନଥୁବା ଏକ ଅଣସଂଗଠିତ, ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ଜନଗୋଷ୍ଠୀରେ ପରିଣତ ହେବ ।” ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଶାଶ୍ଵତ ଅନୁଷ୍ଠାନ । ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଯାହା ମାଧ୍ୟମରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଇଚ୍ଛା ପ୍ରତିଫଳିତ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ସରକାରର ଚରିତ୍ର ଓ କାର୍ଯ୍ୟଧାରା ନିର୍ଭର କରେ ।

ସରକାରର ତିନିଗୋଟି ଅଙ୍ଗ; ଯଥା – ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭା, କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଓ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ମାଧ୍ୟମରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଶାସନକାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ସରକାରର ଦକ୍ଷତା ଉପରେ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସ୍ଥିରତା, ଦୃଢ଼ତା ଓ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଆନୁଗତ୍ୟର ଧାରା ନିର୍ଭର କରେ ।

(୪) ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ (ଶାଶ୍ବତ ଭିଭି) (Sovereignty) – ‘ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ’ ଶବ୍ଦଟି ଏକ ଲାଟିନ୍ ଶବ୍ଦ ‘ସୁପର୍‌ଆନସ୍’ରୁ ଆନୀତ ହୋଇଛି, ଯାହାର ଅର୍ଥ ‘ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା’ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଉପାଦାନ ଅଟେ । ଲାସ୍କିଙ୍କ ମତରେ, ଏହି ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ରାଷ୍ଟ୍ର ପରି ଏକ ରାଜନୈତିକ ସଂଘକୁ ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କଠାରୁ ପୃଥକ୍ କରିଛି । ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତାକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ । ଏହା ଦୁଇ ପ୍ରକାରର; ଯଥା- ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଓ ବାହ୍ୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ।

ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜ ଭୂଖଣ୍ଡର ପରିସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଜନସାଧାରଣ ଓ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଉପରେ ନିଜର କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲେ ଏବଂ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବ୍ୟାପାରରେ ସର୍ବେସର୍ବା ହେଲେ ତାହାକୁ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ନିଜର ବୈଦେଶିକ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ସମୟରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରକାଶ କଲେ ତାହାକୁ ବାହ୍ୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଶକ୍ତି ଏହି ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ଯୋଗୁଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଓ ବାହ୍ୟ ବ୍ୟାପାରରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିପାରେ ନାହିଁ ।

(୫) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ବୀକୃତି (ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଭିଭି) (International Recognition) – ଓପନ୍‌ହାମଙ୍କ ମତରେ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତି ସହ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ, ଜନସଂଖ୍ୟା, ସରକାର ଓ ସାର୍ବଭୌମ ଉପାଦାନର ସମର୍ଥନ ସହିତ ରାଷ୍ଟ୍ର ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମାଜର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଏହା ସ୍ବୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ୧୯୭୧ ମସିହା ପୂର୍ବରୁ ଚୀନ୍‌ର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତି ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଉପାଦାନ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ର ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇପାରିନଥୁଲା । ଏହା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତି ପାଇବା ପରେ ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଉପଭୋଗ କଲା । ୧୯୯୧ ମସିହାରେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷର ବଲଟିକ୍ ଅଞ୍ଚଳର ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତି ସହ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ହାସଲ କଲେ ।

ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ଜନସଂଖ୍ୟା, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାୟୀ ଭୂଖଣ୍ଡ, ସରକାର, ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତିର ଏକତ୍ର ସହାବସ୍ଥାନ ଫଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନ୍ମ ହୁଏ । ଗେଟେଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ଏହି ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ସମ ଗୁରୁତ୍ଵବିଶିଷ୍ଟ ଅଟନ୍ତି । ଏଣୁ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଉପାଦାନର ଅନୁପସ୍ଥିତି ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଲୋପସାଧନକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ କରିଥାଏ ।

୨ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ବା ଉପାଦେୟତା (Need of the State) ର ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ମୂଲ୍ୟାୟନ କର ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ତଥା ସାର୍ବଭୌମ ସଂଗଠନ ଅଟେ ଯାହା ସମାଜରେ ଆଇନ ଓ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରିବା ସହ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଖରେ ସର୍ବଶେଷ ଦଣ୍ଡବିଧାନକାରୀ କ୍ଷମତା ରହିଥ‌ିବାରୁ ଏହାର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ସମସ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ମାନିବାପାଇଁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ‘ଜୋର ଯାହାର ମୁଲକ ତାହାର’ ନୀତିର ବ୍ୟାପକ ତଥା ଅବାଧ ପ୍ରସାର ଏକ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାନ୍ତା ।

ହବସ୍, ଲକ୍, ରୁଷୋ ଆଦି ଚୁକ୍ତିବାଦୀ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ର ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରାକ୍-କାଳକୁ ‘ପ୍ରକୃତି ରାଜ୍ୟ’ (State of Nature) ବୋଲି ପରିକଳ୍ପନା କରିଛନ୍ତି ଯେଉଁ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିବିଧ ଅସୁବିଧା ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଚୁକ୍ତି ସ୍ଥାପନ କରି ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ବାଧ୍ୟ କରିଥିଲା ବୋଲି ସେମାନେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥାନ୍ତି । ଲକ୍‌ଙ୍କ ‘ପ୍ରାକୃତିକ ଅଧିକାର’ (Natural Right) ତତ୍ତ୍ଵ ସତ୍ତ୍ଵେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ‘ ଅଧିକାର’ର ପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥା ଆଇନଗତ ଉପଭୋଗ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ପରି ଏକ ସାର୍ବଭୌମ ଅନୁଷ୍ଠାନର ପରିବେଶ କାମନା କରନ୍ତି ।

ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନଙ୍କର ରାଷ୍ଟ୍ର ‘ ନାସ୍ତିସୂଚକ’ ‘ପୋଲିସ ରାଷ୍ଟ୍ର’ର ପ୍ରକୃତି ବହନ କରି ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ, ଅଧୂକାର, ସମ୍ପତ୍ତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱକୁ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିବାର ସୀମିତ ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରି ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ବ୍ୟକ୍ତି ପାଖରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉପାଦେୟତାକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରୁଥିବାବେଳେ ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ସମାଜବାଦୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଏକ ଶୋଷଣ ବିରୋଧୀ ଅର୍ଥନୈତିକ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନରୂପେ ପ୍ରତିପାଦନ କରେ ।

ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ବ୍ୟାପକ କରି ରାଜନୈତିକ ସାମ୍ୟ ସହିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ସାମ୍ୟ ପ୍ରଦାନର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇ ବ୍ୟକ୍ତି ନିକଟରେ ନିଜର ଉପାଦେୟତା ପ୍ରତିପାଦନ କଲା । ଗ୍ରୀକ୍ ଦାର୍ଶନିକ ପ୍ଲାଟୋ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ସମାଜବାଦୀରୂପେ ପରିଗଣିତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହି ତତ୍ତ୍ଵ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଏକ ସମବାୟିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ (Co-operative Institution) ରୂପେ ପ୍ରତିପାଦନ କରି ବ୍ୟକ୍ତିର ଭୂମିକା ଓ ଗୁରୁତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଦିଗରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲା ।

ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅବସ୍ଥାରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଜନମଙ୍ଗଳକାରୀ ଓ ସାମାଜିକ ସେବା ପ୍ରଦାନକାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରି ନିଜର ଉପାଦେୟତାର ଗଭୀରତା ଓ ଗମ୍ଭୀରତା ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ପ୍ରଦାନ କରୁଛି । ହବସନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ବହୁବିଧ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ଡାକ୍ତର, ଶିକ୍ଷକ, ବ୍ୟବସାୟୀ, ବୀମା ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଇତ୍ୟାଦି ସହସ୍ରାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ ଓ ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜର ଉପାଦେୟତା ପ୍ରତିପାଦନ କରିଥାଏ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ଆମେ କାହିଁକି ଅନୁଭବ କରୁ ? କିମ୍ବା ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି କାହିଁକି ସମ୍ଭବ ହେଲା ? ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର କିମ୍ବା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଦିଆଯାଇପାରୁଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉପଯୋଗିତା ବା ଆବଶ୍ୟକତାର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ ଏକ ବିବଦମାନ ବିଷୟ ଅଟେ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ ଗ୍ରୀକ୍ ଦାର୍ଶନିକ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲଙ୍କ ମତରେ, ‘ମଣିଷର ଜୀବନ (life) ର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବାବେଳେ ମଣିଷକୁ ଏକ ‘ସୁସ୍ଥ ଜୀବନ’ (good life) ଦେବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଏହା ନିଜର ସ୍ଥିତି ବଜାୟ ରଖୁଛି ।”

ମଣିଷ ଏକ ଗତିଶୀଳ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ବିବେକଯୁକ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ହୋଇଥିବାରୁ ତା’ ନିକଟରେ ‘ସୁସ୍ଥ ଜୀବନ’ର ସଂଜ୍ଞା ସର୍ବଦା ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ । ପରିବର୍ତ୍ତିତ ପରିସ୍ଥିତି ଓ ପରିବେଶ ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜ କାର୍ଯ୍ୟଧାରାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣି ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସୁସ୍ଥ-ଜୀବନ ଦେବାପାଇଁ କରୁଥିବା କ୍ରମାଗତ ଉଦ୍ୟମରୁ ତାହାର ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରତିପାଦନ କରାଯାଇପାରେ । ଏଣୁ ମଣିଷ ଜୀବନରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ସଙ୍ଗଠନ ଅଟେ, ଯାହା ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵାର୍ଥକୈନ୍ଦ୍ରିକ ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ଆଇନଗତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କରି ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସାମାଜିକ ଜୀବନର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରଦାନ କରେ ଓ ତା’ର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ସମସ୍ତ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ବ୍ୟକ୍ତିଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରାଚୀନ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରି ବ୍ୟକ୍ତି ପକ୍ଷରେ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରୁଥିବାବେଳେ ହବସ୍, ଲକ୍‌ଙ୍କ ପରି ଇଂରେଜ ଓ ରୁଷୋଙ୍କ ପରି ଫରାସୀ ଚୁକ୍ତିବାଦୀ ଦାର୍ଶନିକମାନେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଚୁକ୍ତି ବା ରାଜିନାମା ଫଳସ୍ଵରୂପ ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପକ ସାର୍ବଭୌମ ଅନୁଷ୍ଠାନର ସୃଷ୍ଟି ବୋଲି ମତ ଦେଇଛନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଜନସମର୍ଥନ ସହ ବ୍ୟକ୍ତିର ଉନ୍ନତିକଵେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ ବୋଲି ସେମାନେ ମତ ଦିଅନ୍ତି ।

ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନୁପସ୍ଥିତି ପୁଣି ଏକ ‘ପ୍ରକୃତି-ରାଜ୍ୟ’କୁ ଫେରାଇନେବ ଯାହା ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ, ଅଧ୍ବକାର ଆଦିର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବ ବୋଲି ସେମାନେ ଧାରଣା ଦେଇ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି । ମାକ୍ ଆଇଭର ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆବଶ୍ୟକତା ପାଇଁ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଛି ବୋଲି ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ପୂର୍ବୋକ୍ତ ଧାରଣାକୁ ସମାଲୋଚନା କରି ମତ ଦିଅନ୍ତି, ଯେ, “ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଏକ କ୍ରମବିବର୍ତ୍ତନ ଧାରା ଏବଂ ମାନବ ସମାଜର ଅସ୍ପଷ୍ଟ ଅତୀତକୁ ଇତିହାସର ବିଭିନ୍ନ ମତ ଦେଇ ଏହାର କ୍ରମାଗତ ବିକାଶ ଚାଲିଛି ।’’

ରାଷ୍ଟ୍ର ସୃଷ୍ଟିର ବିଭିନ୍ନ ମତବାଦ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଓ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତରୂପେ ବିବେଚିତ ଐତିହାସିକ ବିବର୍ତ୍ତନବାଦ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ମାନବ ସମାଜର ସୃଷ୍ଟି ଓ ବିକାଶଧାରା ସହ ସଂଯୋଜିତ କରିଛି । ମାକ୍ ଆଇଭର୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ପରିବାର, ପ୍ରଥାଭିଭିକ ଆଇନ, ଯୁଦ୍ଧ ଓ ରାଜ୍ୟଜୟ, ସହରାଞ୍ଚଳ ବିକାଶ, ସମାଜରେ ଶ୍ରେଣୀ ବିଭାଜନ, ସଂପତ୍ତିର ସଂରକ୍ଷଣ ଆଦି ବିବିଧ ସମାଜତାତ୍ତ୍ଵିକ, ନୃତାତ୍ତ୍ଵିକ କାରଣରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି ଓ ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଦୃଢ଼ଭାବେ ଜାହିର କରୁଛି ।

ବାର୍କର ଯଥାର୍ଥରେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛନ୍ତି ଯେ ମାନବର ସଚେତନଶୀଳତା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା (libery) ପ୍ରତି ଅଙ୍ଗୁଳି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରେ, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର କୋଳରେ ଅଧୁକାର ବିକଶିତ ହୁଏ ଓ ଅଧୁକାର ନିଜର ଯଥାର୍ଥ ଉପଯୋଗିତା ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି, ପରିବେଶ ଓ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଦାବି କରେ ।

କିନ୍ତୁ ଭିନ୍ନ ଏକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କରି ମାର୍କବାଦୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷରୁ ସୃଷ୍ଟ ଏକ ଶୋଷଣକାରୀ ଅସ୍ତ୍ର ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ପୁଞ୍ଜିପତିମାନେ ଖଟିଖୁଆ ଶ୍ରମିକ ଶ୍ରେଣୀର ଶୋଷଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବାରୁ ସାମ୍ୟବାଦୀ ସମାଜରେ ଏକ ବିପ୍ଳବ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ‘ଶ୍ରେଣୀଗତ ଅନୁଷ୍ଠାନ’ (Class Institution) ରୂପେ ନିଜର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ହରାଇଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଲୋପସାଧନ ପାଇଁ ଏହି ମାର୍କସ୍‌ବାଦୀମାନେ ଦାବି କରିଥା’ନ୍ତି । ଏକ ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଶୋଷଣମୁକ୍ତ ସମାଜର ସ୍ଵପ୍ନକୁ ସାକାର କରିବାପାଇଁ ସେମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିକୃତ ସ୍ଥିତିକୁ ପସନ୍ଦ କରିନ’ଥାନ୍ତି ।

ମାର୍କସ୍‌, ଲେନିନ୍ ଆଦିଙ୍କ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିଲୋପ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ମତବାଦ ଯେତେ ବଳିଷ୍ଠ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହାର ସତ୍ୟତା ଓ ବାସ୍ତବତା ପରୀକ୍ଷାଠାରୁ ବହୁ ଦୂରରେ ରହିଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା, ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଜନୀନତା, ଜନମଙ୍ଗଳ ପ୍ରକୃତି, ଉଦାରବାଦୀ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଚିନ୍ତାଧାରାର ପ୍ରସାର ଆଦିର ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ଵତଃ ପ୍ରତିପାଦିତ ଓ ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।

୪ । ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ (State) ଓ ସରକାର (Government) ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ପୁରାତନ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’କୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଶାଶ୍ଵତ ଅନୁଷ୍ଠାନ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ଯାହା ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜର ଲକ୍ଷ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରେ ସେହି ଅନୁଷ୍ଠାନକୁ ‘ସରକାର’ କୁହାଯାଏ । ଗାର୍ଶ୍ଵର, ଲର୍ଡ଼ ଆକ୍ସନ, ବ୍ଲାଣ୍ଟସ୍ଵୀ ଇତ୍ୟାଦି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ର’ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ ବୋଲି ସୂଚିତ କରିଥିବାବେଳେ ସିଲି, ଲିକକ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଦାର୍ଶନିକମାନେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘କେବଳ ସରକାର’ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ ବୋଲି ସୂଚିତ କରିଛନ୍ତି ।

ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ, ଗିଲଖ୍ରୀଷ୍ଟ, ଡିମକ୍ ଆଦି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘ଉଭୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର’ର ଅଧ୍ୟୟନ ସହ ସଂଯୋଜିତ କରିଛନ୍ତି । ଏଣୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଉଭୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର, ଶାଶ୍ଵତ ରୂପ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଅଙ୍ଗ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥାଏ ।

ସାଧାରଣ ବ୍ୟବହାରରେ ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ଓ ‘ସରକାର’ ଶବ୍ଦଦ୍ଵୟ ସମାର୍ଥବୋଧକ ଓ ପରସ୍ପର ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ଶବ୍ଦ ହିସାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ଫ୍ରାନ୍ସର ରାଜା ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଲୁଇ ‘ମୁଁ ରାଷ୍ଟ୍ର’ (I am the State) କହିବାବେଳେ ସେ ନିଜକୁ ସର୍ବକ୍ଷମତାସମ୍ପନ୍ନ ସରକାର ବୋଲି ଅଭିହତ କରିଥିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖୁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଇଂରେଜ ଦାର୍ଶନିକ ଜନ୍ ଲକ୍ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟର ରେଖା ଟାଣିଲେ ।

‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ଓ ‘ସରକାର’ର ଅର୍ଥ – ଅଧୂକନ୍ତୁ କମ୍‌ସଂଖ୍ୟକ ଜନସମୂହ ସ୍ଥାୟୀଭାବେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ବସବାସ କରି ଏକ ସୁସଙ୍ଗଠିତ ସରକାର ପ୍ରତି ଅଭ୍ୟାସଗତ ଆସ୍ଥା ପ୍ରଦର୍ଶନ କଲେ ଓ ଉକ୍ତ ସରକାର ଉଭୟ ବାହ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିଜର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିପାରିଲେ ତଥା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରରେ ପୃଥିବୀର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମଧର୍ମୀ ଅନୁଷ୍ଠାନ ସହ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସମ୍ଭବ ହେଲେ ଯେଉଁ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ତାହାକୁ ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ କୁହାଯାଏ ।

ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ‘ସରକାର’ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ବା ମାଧ୍ୟମ ଯାହାଦ୍ଵାରା ଲୋକମାନଙ୍କର ସାମୂହିକ ଇଚ୍ଛା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଇଚ୍ଛା ପ୍ରସ୍ତୁତ, ପ୍ରତିଫଳିତ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ଏଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଅଦୃଶ୍ୟ, ଶାଶ୍ଵତ ଅନୁଷ୍ଠାନ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ପ୍ରତିନିଧ‌ିକୁ ‘ସରକାର’ କୁହାଯାଏ ।

‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ଓ ‘ସରକାର’ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ :
‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ଓ ‘ସରକାର’ ମଧ୍ୟରେ ନିମ୍ନଲିଖିତ ମୁଖ୍ୟ ପାର୍ଥକ୍ୟ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ-

(୧) ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନ୍ୟତମ ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ଅଟେ – ସ୍ଥାୟୀ ଭୂଖଣ୍ଡ, ସରକାର, ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ୱୀକୃତି ପରିଗଣିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ଏହି ଉପାଦାନ ମଧ୍ୟରୁ ସରକାର ଅନ୍ୟତମ ଅଟେ ।

(୨) ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନ ପାଇଁ ସ୍ଥାୟୀ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥିବାବେଳେ ସରକାର ପାଇଁ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ ଆବଶ୍ୟକତା ଥିବାବେଳେ ସରକାର ଗଠନ ପାଇଁ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭୌଗୋଳିକ ସୀମା ବାହାରେ ମଧ୍ୟ ଗଠିତ ଓ ପରିଚାଳିତ ହେଉଛି । ଏହାକୁ ‘ରାଷ୍ଟ୍ର ବାହାରେ ଗଠିତ (Government of exile) ନିର୍ବାସନ ସରକାର ।

(୩) ରାଷ୍ଟ୍ର ସାର୍ବଭୌମ ଅଟେ; କିନ୍ତୁ ସରକାର ନୁହେଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା ବା ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵର ଏକଚାଟିଆ ଅଧିକାରୀ ଅଟେ । ଏହା ଉଭୟ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଓ ବାହ୍ୟ ବ୍ୟାପାରରେ ନିଜର ସର୍ବୋଚ୍ଚ, ଅଦମ୍ୟ କ୍ଷମତା ଜାହିର କରେ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଵାଧୀନତାର ପରିଚାୟକ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ସରକାର କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ପ୍ରତିନିଧ୍ୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଉପଭୋଗ କରେ ନାହିଁ; ମାତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ସରକାର ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ଓ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ସରକାରଦ୍ଵାରା ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୁଏ ।

(୪) ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଭ୍ୟପଦ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ; କିନ୍ତୁ ସରକାରର ନୁହଁ- ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଦସ୍ୟତା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଅଟେ । ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଯେକୌଣସି ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଦସ୍ୟ ହୋଇପାରେ, କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଦସ୍ୟତାବିହୀନ ଜୀବନଯାପନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଭ୍ୟପଦ ତା’ପାଇଁ ଅଧୁକାରର ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରେ । କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ସରକାରର ସଦସ୍ୟ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ନୁହେଁ । ସରକାର ସ୍ଥାୟୀ ଅମଲାତନ୍ତ୍ର ଓ ରାଜନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା, ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଆଦିକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ବିଭିନ୍ନ ଯୋଗ୍ୟତା ଓ ନୀତିରେ ଏହି ପଦଗୁଡ଼ିକ ପୂରଣ କରାଯାଏ । ତେଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଦସ୍ୟ ସରକାରର ସଦସ୍ୟ ହେବା ବାଞ୍ଛନୀୟ ନୁହେଁ । ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆକାର ସରକାରଠାରୁ ଅଧିକ ବଡ଼ ଅଟେ ।

(୫) ସରକାର ବିନା ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି ଅସମ୍ଭବ; କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିନା ସରକାର ଗଠନ ସମ୍ଭବ ଅଟେ- ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଶାଶ୍ଵତ ଅନୁଷ୍ଠାନ ହୋଇଥ‌ିବାରୁ ଏହାର ଇଚ୍ଛା ସରକାର ରୂପକ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଅଙ୍ଗ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ଏଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତିକୁ ସରକାରର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇନପାରେ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ମୌଳିକ ଉପାଦାନ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି ନଥାଇ ମଧ୍ୟ ସରକାର ଗଠିତ ହୋଇପାରେ ।

ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନତା ପୂର୍ବରୁ ସୁଭାଷ ବୋଷ ବର୍ମାରେ ସରକାର ଗଠନ କରିଥିଲେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଭାରତର ଶିଙ୍ଖାମାନେ ନିଜର ମତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ନଥାଇ ମଧ୍ୟ ‘ ଖଲିସ୍ତାନ ସରକାର’ ଗଠନ ଓ ପରିଚାଳନା କରୁଛନ୍ତି । ପାଲେଷ୍ଟାଇନ୍‌ର ଉଦାହରଣ ମଧ୍ଯ ନିଆଯାଏ ।

(୬) ରାଷ୍ଟ୍ର ସ୍ଥାୟୀ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିବାବେଳେ ସରକାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅସ୍ଥାୟୀ- ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ସଂଘ । ଏହା ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟଦ୍ଵାରା ଅଧ୍ବକୃତ ନ ହେଲେ, ନିଜେ ବିଘଟିତ ନହେଲେ ଅର୍ଥାତ୍ ନିଜର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଅକ୍ଷୁଣ୍ଣ ଥିବା ପର୍ଯନ୍ତ ଏହା ନିଜର ସ୍ଥିତି ବଜାୟ ରଖୁଥାଏ; କିନ୍ତୁ ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ‌ି ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର ପ୍ରକୃତି ଓ ନେତୃତ୍ୱ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ଭବପର । ରାଷ୍ଟ୍ର ସ୍ଥାୟୀ ଓ ସ୍ଥିର ରହିଥିବାବେଳେ ସରକାର ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ । ବଙ୍ଗଳାଦେଶର ସଂସଦୀୟ ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତୀୟ ସରକାରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା । ଇରାକରେ ସଦାମ ହୁସେନ୍‌ଙ୍କ ସରକାରର ପତନ ପରେ ନୂତନ କାମଚଳା ସରକାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।

(୭) ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରକୃତି ସର୍ବତ୍ର ସମାନ; କିନ୍ତୁ ସରକାରର ସ୍ଵରୂପରେ ଅସାଦୃଶ୍ୟତା ବା ଅସାମଞ୍ଜସ୍ୟତା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ – ପୃଥ‌ିବୀର ସର୍ବତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପକ ରାଜନୈତିକ ସଂଗଠନର ପ୍ରକୃତି ଏକ । ଏହା ଜନସଂଖ୍ୟା, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାୟୀ ଭୂଖଣ୍ଡ, ସରକାର, ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ବୀକୃତି ଆଦି ଉପାଦାନ ସମ୍ପୃକ୍ତ ହୋଇ ରହିଥାଏ । ଏଥୁରେ ଭିନ୍ନତା ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । କେବଳ ଜନସଂଖ୍ୟାର ପରିମାଣ, ଭୂଖଣ୍ଡର ଆକାରକୁ ନେଇ ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଥାଏ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସରକାରର ସ୍ଵରୂପ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଅଟେ । ଏହା ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ, ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ, ଅଭିଜନତାନ୍ତ୍ରିକ, ସାମରିକ, ରାଜତାନ୍ତ୍ରିକ, ସଂସଦୀୟ, ରାଷ୍ଟ୍ରପତୀୟ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଵରୂପ ଗ୍ରହଣ କରିପାରେ ।

(୮) ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାଶ୍ଵତ ଓ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଥିବାବେଳେ ସରକାର ଦୃଶ୍ୟ ଓ ବାସ୍ତବ ଅଟେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଶାଶ୍ଵତ ଅନୁଷ୍ଠାନ । ଏହାର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଵରୂପ ନଥୁବାରୁ ଏହାକୁ ଦେଖ‌ିବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । କିନ୍ତୁ ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଅଙ୍ଗ ଅଟେ । ଏହା ବାସ୍ତବ ଅଟେ । ଏହାର ରୂପ ଓ କାର୍ଯ୍ୟଧାରାକୁ ଅବଲୋକନ କରାଯାଇପାରେ । ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟଧାରା ଉପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ ନିର୍ଭର କରେ ।

(୯) ରାଷ୍ଟ୍ର ମୁନିବ ଓ ସରକାର, ଭୃତ୍ୟ ଓ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଅଟେ – ରାଷ୍ଟ୍ର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱର ଅଧିକାରୀ । ଏହା ଉଭୟ ବାହ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବ୍ୟାପାରରେ ନିଜର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା ଜାହିର କରିଥାଏ । ଏହାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଇଚ୍ଛା ଓ କ୍ଷମତାକୁ ପ୍ରତିଫଳନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାର ଦାୟିତ୍ଵ ଏହାର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ହୋଇଥାଏ । ଏହାର ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପକ ମୁନିବ ପାଖରେ ସରକାର ଭୃତ୍ୟ ଓ ପ୍ରତିନିଧୁରୂପେ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ ।

(୧୦) ଲୋକମାନେ ସରକାର ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କରିପାରନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ନୁହେଁ- ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନସାଧାରଣ ବା ନାଗରିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କରିବା ଅର୍ଥ ନିଜର ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵକୁ ନିଜ ହାତରେ ତଣ୍ଟି ଚିପି ହତ୍ୟା କରିବା; କିନ୍ତୁ ନାଗରିକ ଉଭୟ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଓ ବୈପ୍ଳବିକ ପଦ୍ଧତିରେ ସରକାରର ପ୍ରଶାସନିକ ତ୍ରୁଟି- ବିଚ୍ୟୁତି, ଜନସ୍ଵାର୍ଥ ବିରୋଧୀ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ବିରୋଧ କରିପାରେ । ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଅନ୍ୟଟିର ବ୍ୟବହାର ପ୍ରାୟତଃ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ସମାର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ନୁହନ୍ତି ଏବଂ ଗୋଟିକର ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ନୁହେଁ ।

ହବସ୍, ଲାସ୍କି, ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ଆଦି ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖୁନଥିଲେ; କାରଣ ସେମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅସ୍ତିସୂଚକ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଆକୃତି ଉପରେ ନଜର ରଖୁଥିଲେ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ସରକାରଦ୍ଵାରା ରାଷ୍ଟ୍ର ନାମରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରତିପାଦନ ସରକାରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Grammar ବ୍ୟାକରଣ (ପଦପ୍ରକରଣ, ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ, ସର୍ବନାମ, ଅବ୍ୟୟ, କ୍ରିୟା) Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ବ୍ୟାକରଣ (ପଦପ୍ରକରଣ, ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ, ସର୍ବନାମ, ଅବ୍ୟୟ, କ୍ରିୟା)

(ଗ) ବ୍ୟାକରଣ :

ପଦ ପ୍ରକରଣ :
ଶବ୍ଦ : ଭାଷାରେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଧ୍ଵନି ସଂକେତ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କଲେ ତାହାକୁ ଶବ୍ଦ କୁହାଯାଏ ।
ପଦ : ଶବ୍ଦ ଉପଯୁକ୍ତ ରୂପରେ ଅର୍ଥ ବହନ କରି ଓ ବିଭକ୍ତିଯୁକ୍ତ ହୋଇ ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଲେ ତାହାକୁ ପଦ କୁହାଯାଏ ।
ବିଭକ୍ତିଯୁକ୍ତ ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥ‌ିବା ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ପାଞ୍ଚଟି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ; ଯଥା – ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ, ସର୍ବନାମ, ଅବ୍ୟୟ ଓ କ୍ରିୟା ।

ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ :
ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ପଦ ଯଦି କୌଣସି ନାମକୁ ବୁଝାଉଥାଏ, ତାହାକୁ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ କୁହାଯାଏ । ସାଧାରଣତଃ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଥମ ବିଭକ୍ତିରୁ ସପ୍ତମୀ ବିଭକ୍ତି ଯାଏ ପ୍ରତ୍ୟୟ ବା ଚିହ୍ନକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବାର କ୍ଷମତା ରଖନ୍ତି । ଯଥା : ଲୋକଟି, ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ, ଦେଶରେ, ଗ୍ରାମରୁ ଇତ୍ୟାଦି । କେତେକ ସ୍ଥଳରେ ବିଭକ୍ତି ପ୍ରତ୍ୟୟ ଉହ୍ୟ ଥାଇ ମଧ୍ୟ ଶବ୍ଦ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦରେ, ପରିଣତ ହୋଇପାରେ । ଯଥା – କୋଣାର୍କ ସୂର୍ଯ୍ୟ(କ) ଉପାସନା ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ।
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦଗୁଡ଼ିକ ଏହାର ଭାବ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ୫ (ପାଞ୍ଚ) ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ; ଯଥା – ନାମବାଚକ, ଜାତିବାଚକ, ବସ୍ତୁବାଚକ, ଗୁଣବାଚକ ଓ କ୍ରିୟାବାଚକ ।

(୧) ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ – ଯେଉଁ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତି, ସ୍ଥାନ, ନଦୀ, ପର୍ବତ, ଦେଶ, ଗ୍ରାମ, ସହର, ଗ୍ରହ-ନକ୍ଷତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ନାମକୁ ବୁଝାଇଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ନାମବାଚକ ବା ସଂଜ୍ଞାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କୁହାଯାଏ ଯଥା – ରାମ, କଟକ, ମିଟୁ, ନଡ଼ିଆ, ହିମାଳୟ ଇତ୍ୟାଦି ।

(୨) ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ – ଯେଉଁ ପଦ ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀ, ସମୂହ ବା ଜାତିକୁ ବୁଝାଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଜାତିବାଚକ
ବିଶେଷ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଯେଉଁ ନାମ ଏକାଧ୍ଵକ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସଂଜ୍ଞାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟର ସାଧାରଣ ନାମ, ତାହାକୁ ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କହନ୍ତି । ବ୍ୟକ୍ତି ବା ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟର ସମାହାର ହେଉଛି ଜାତି । ଯଥା ମଣିଷ, ନଈ, ପଶୁ, ପର୍ବତ, ବୃକ୍ଷରାଜି, ଗୋରୁ।

(୩) ବସ୍ତୁବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ – ଯେଉଁ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ କୌଣସି ବସ୍ତୁର ନାମକୁ ବୁଝାଏ, ତାହାକୁ ବସ୍ତୁବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କହନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ – ସୁନା, ରୁପା, କାଠ, ପଥର, କୋଇଲା, ଆମ୍ବ ଓ ପଣସ ଇତ୍ୟାଦି ।

ଯେ କୌଣସି ବସ୍ତୁକୁ ଟିକି ଟିକି କରିଦେଲେ, ବା ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ କରିଦେଲେ ଯଦି ତାହାର ସେହି ନାମ ରହେ, ତେବେ ତାହା ବସ୍ତୁବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ । ଯଦି ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ ପରେ ସେହି ନାମ ରହେ ନାହିଁ, ତେବେ ତାହା ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ ।

(୪) ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ – ଯେଉଁ ପଦଗୁଡ଼ିକ କୌଣସି ଗୁଣର ନାମକୁ ବୁଝାଇଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ – ଦୟା, କ୍ଷମା, ଭକ୍ତି, ପାଣ୍ଡିତ୍ୟ, ଶ୍ରଦ୍ଧା, କରୁଣା, ସାଧୁତା ଇତ୍ୟାଦି ।

(୫) କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ – ଯେଉଁ ପଦଗୁଡ଼ିକ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ରିୟା ବା କାର୍ଯ୍ୟର ନାମକୁ ବୁଝାଏ, ତାହାକୁ କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କହନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ – ପହଁରା, ଗମନ, ପଠନ, ଦର୍ଶନ, ନିର୍ମାଣ ।
ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ କହିଲେ ଯେଉଁ କ୍ରିୟାରୁ କାଳ, ପୁରୁଷ, ବଚନ ପ୍ରଭୃତିର ଧାରଣା ଜନ୍ମେ ତାହା କ୍ରିୟାପଦ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ, ଯେଉଁ କ୍ରିୟାରୁ ଏସବୁ ଜଣାପଡ଼େ ନାହିଁ ତାହା କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ ହୁଏ ।

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକଣ୍ଠ ପ୍ତଶ୍ମାବଲାଭ ଉରର :

୧। ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ଶବ୍ଦ କେତେବେଳେ ପଦ ରୂପରେ ଚିହ୍ନିତ ହୁଏ ?
Solution:
ଶବ୍ଦ ଉପଯୁକ୍ତ ରୂପରେ ଅର୍ଥାତ୍ ବିଭକ୍ତିଯୁକ୍ତ ହୋଇ ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଲେ, ତାହା ପଦ ରୂପରେ ଚିହ୍ନିତ ହୁଏ ।

(ଖ) ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Solution:
ବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ପଦ କୌଣସି ନାମକୁ ବୁଝାଇଲେ ତାହାକୁ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ କହନ୍ତି ।

(ଗ) ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ କେତେ ପ୍ରକାର ?
Solution:
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ ପାଞ୍ଚ ପ୍ରକାର ।

(ଘ) କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Solution:
ଯେଉଁ ପଦଗୁଡ଼ିକ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ରିୟା ବା କାର୍ଯ୍ୟର ନାମକୁ ବୁଝାଏ, ତାହାକୁ କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କହନ୍ତି |

(ଙ) ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Solution:
କୌଣସି ପଦ ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀ, ସମୂହ ବା ଜାତିକୁ ବୁଝାଇଲେ ତାହାକୁ ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

(ଚ) ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କ’ଣ ?
Solution:
ଯେଉଁ ପଦଗୁଡ଼ିକ କୌଣସି ଗୁଣର ନାମକୁ ବୁଝାନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

୨। ନିମ୍ନଲିଖତ ଶବ୍ଦପୁଞ୍ଜ ମଧ୍ୟରୁ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନାଅ ।
(କ) ରାମ, ହିମାଳୟ, ଓ, ସେମାନେ, ଭଲ
Solution:
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ : ରାମ, ହିମାଳୟ, ଭଲ

(ଖ) ମଧୁର, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, କୃଷ୍ଣ, ପରା, କିନ୍ତୁ
Solution:
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ : ମଧୁର, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, କୃଷ୍ଣ

(ଗ) କୁକୁର, ସୁନା, କଲମ, ତାଙ୍କୁ, ଦୁଷ୍ଟ
Solution:
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ : କୁକୁର, ସୁନା, କଲମ

(ଘ) ଓଡ଼ିଶା, ଇଟା, କେଉଁଠି, କାହିଁକି,
Solution:
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ : ଓଡ଼ିଶା, ଇଟା

(ଙ) ନାଚୁଛି, ଦୌଡ଼ୁଛି, ଆପଣ, ଶୁଣିଲେ, ଚାଉଳ
Solution:
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ : ଚାଉଳ

(ଚ) ଶକ୍ତିମାନ, ପାଉଁଶିଆ, ମେଘାସନ, ସୂର୍ଯ୍ୟ, ଆଚ୍ଛା
Solution:
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ : ଶକ୍ତିମାନ, ମେଘାସନ, ସୂର୍ଯ୍ୟ

୩ । ରେଖାଙ୍କିତ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ କି ପ୍ରକାର ବିଶେଷ୍ୟ ଚିହ୍ନାଅ ।
(କ) ସାରଳା ଦାସ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ମହାଭାରତ ରଚନା କରିଥିଲେ ।
Solution:
ସାରଳା, ମହାଭାରତ – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଖ) ସାହସର ସହିତ ଅନ୍ୟାୟର ବିରୋଧ କର ।
Solution:
ସାହସ – ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଗ) ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଓଡ଼ିଶାର ଗାନ୍ଧୀ ଥିଲେ ।
Solution:
ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁ, ଓଡ଼ିଶା – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଘ) ଟେବୁଲ ଉପରେ କଲମ ଅଛି ।
Solution:
ଟେବୁଲ, କଲମ – କାତିତାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଙ) ଲୋଭ ମନୁଷ୍ୟର ପରମ ଶତ୍ରୁ ।
Solution:
ଲୋଭ – ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଚ) ବାଲ୍ୟକାଳୁ ଧର୍ମ ଧନ ସଞ୍ଝା ଉଚିତ ।
Solution:
ବାଲ୍ୟକାଳୁ – ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଜ) ହିମାଳୟ ବିଶ୍ଵର ଉଚ୍ଚତମ ପର୍ବତ ।
Solution:
ହିମାଳୟ – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ପର୍ବତ – କାତିତାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଝ) ପକ୍ଷୀ ଆକାଶରେ ଉଡ଼ନ୍ତି ।
Solution:
ପକ୍ଷୀ – କାତିତାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଞ) ଦେବା ଠାରୁ ପୁଣ୍ୟ ନାହିଁ ।
Solution:
ଦେବା – କ୍ତିଯାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

୪ | ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧାଡ଼ିରେ କେତେଗୁଡିଏ ବଣେଶ୍ୟ ପଦ ଦିଆଯାଲଛ | ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଯେ ସରକାରସ୍ ବିଶେଷ୍ୟ ନୁହେଁ ଚିହ୍ନାଇ ଦିଅ ।
(କ) ବାଘ, ନଦୀ, ମାଛ, ଗ୍ରାମ, ପାହାଡ଼, କବି, ଫକୀରମୋହନ, ଗଙ୍ଗା
Solution:
ବାଘ, ନଦୀ, ମାଛ, ଗ୍ରାମ, ପାହାଡ଼, କବି – ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ ଫକୀରମୋହନ, ଗଙ୍ଗା – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଖ) କୋଣାର୍କ, ଭାରତ, ବିଷ୍ଣୁ, ବିନ୍ଧ୍ୟ, ପଥର, ସୁନା, ସୋନପୁର
Solution:
କୋଣାର୍କ, ଭାରତ, ବିଷ୍ଣୁ, ବିନ୍ଧ୍ୟ, ସୋନପୁର – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ପଥର, ସୁନା – ବସ୍ତବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଗ) ମହୁ, ଚାଉଳ, ଚିନି, ଝୁଣା, କାଠ, ଟେବୁଲ
Solution:
ମହୁ, ଚାଉଳ, ଚିନି, ଝୁଣା, କାଠ – ବସ୍ତୁବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ଟେବୁଲ – ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଘ) ଆହାର, ବିଚାର, ହରିଣ, ନାଚିବା, ଉଡ଼ିବା, ବନ୍ଧନ, ଲକ୍ଷ୍ମଣ
Solution:
ଆହାର – ବସ୍ତବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ହରିଣ – କାତିବାଚଳ ବିଶେଷ୍ୟ
ନାଚିବା, ଉଡ଼ିବା, ବନ୍ଧନ, ବିଚାର – କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ଲଶଣ – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଙ) ସାଧୁତା, ନମ୍ରତା, ବାଲ୍ୟ, କ୍ରନ୍ଦନ, ଶାନ୍ତି, କୌଶଳ,
Solution:
ସାଧୁତା, ନମ୍ରତା, ଶାନ୍ତି, କୌଶଳ, ବୁଦ୍ଧି – ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
କ୍ରନ୍ଦନ – କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ବାଲ୍ୟ – ଅବସ୍ଥା / ଗୁଣଢାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

୫। ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀର ବିଶେଷ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
ପଥର, ଗୋବିନ୍ଦ, ନମ୍ରତା, ଦୁଃଖ, ସୁଖ, ସାଧୁତା, ମହାନଦୀ, ହିମାଳୟ, କଟକ, ଗମନ, ଭୋଜନ, ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ଦୟା, କ୍ଷମା, ସହର, ଦେଶ, ତେଲ
Solution:
ପଥର, ତେଲ – ବସ୍ମବାଚକ ବିଶେଶ୍ୟ
ଗୋବିନ୍ଦ, ମହାନଦୀ, ହିମାଳୟ, କଟକ – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ନମ୍ରତା, ସାଧୁତା, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ଦୟା, କ୍ଷମା – ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ଦୁଃଖ, ସୁଖ, ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ – ଗୁଣ | ଅବସ୍ଥାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ଗମନ, ଭୋଜନ – କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ସହର, ଦେଶ – କାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

୬। ନିମ୍ନପ୍ରଦତ୍ତ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦମାନଙ୍କୁ ଚିହ୍ନାଇ ଦିଅ ।
(୧) ରୁପା ଗୋଟିଏ ମୂଲ୍ୟବାନ ଧାତୁ ।
Solution:
ରୁପା – ବସ୍ତୁବାଚଳ ବିଶେଷ୍ୟ

(୨) ଆଜିକାଲି ସୁନାହାର ପିନ୍ଧି ରାସ୍ତାରେ ଯିବା ନିରାପଦ ନୁହେଁ ।
Solution:
ସୁନାହାର – କାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(୩) ପାଣି ପିଇବ ଛାଣି, ପଇସା ନେବ ଗଣି ।
Solution:
ପାଣି, ପଇସା – ବସ୍ତୁବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(୪) କାଳିଦାସ କବିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ।
Solution:
କାଳିଦାସ – ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
କଟି – କାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(୫) ମହାନଦୀ ନଦୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବଡ଼ ନଦୀ ।
Solution:
ମହାନଦୀ – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ନଦା – ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(୬) ମୂର୍ଖ ସମାଜରେ ଆଦର ପାଏ ନାହିଁ ।
Solution:
ମୂର୍ଖ, ସମାଜ – ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ଆଦର – ଗ୍ଣବାଚକ ବିଶେଯ୍ୟ

(୭) ସୁନାପିଲାକୁ ସମସ୍ତେ ଆଦର କରନ୍ତି ।
Solution:
ପିଲା – ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ଥାଦର – ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

ବିଶେଷଣ ପଦ :

ବାକ୍ୟରେ ଯେଉଁ ପଦ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦର ଓ ବାକ୍ୟାଶର ଗୁଣ, ଅବସ୍ଥା, ସଂଖ୍ୟା, ପରିମାଣ ବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ ତାହାକୁ ବିଶେଷଣ କୁହାଯାଏ । ବିଶେଷଣ ପଦକୁ ନିମ୍ନ ସ୍ତକାରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଲପାରେ |

(କ) ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷଣ –ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ପଦ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦର ଗୁଣକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ, ତାହାକୁ
(ଖ) ଅବସ୍ଥାବାଚକ ବିଶେଷଣ – ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ପଦ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦର ଅବସ୍ଥାକୁ ବୁଝାଏ, ତାହାକୁ
ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ପଦ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦର ପରିମାଣକୁ ବୁଝାଏ, ତାହାକୁ ପରିମାଣବାଚକ ବିଶେଷଣ କୁହାଯାଏ ।
(ଙ) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାବାଚକ ବିଶେଷଣ – ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ ତାହାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାବାଚକ ବିଶେଷଣ କହନ୍ତି । ଏହାକୁ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ ।
ପୂରଣବାଚକ ବିଶେଷଣ ସଂଖ୍ୟାରୁ ଗଠିତ ହୋଇ ବିଶେଷ୍ୟର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ । ଯଥା : ତୃତୀୟ ପୁତ୍ର, ପଞ୍ଚମ ଧାଡ଼ି ।
(ଚ) ସର୍ବନାମିକ ବିଶେଷଣ – ସର୍ବନାମରୁ ଗଠିତ ହୋଇ ବା ସର୍ବନାମ ଯେଉଁଠାରେ ବିଶେଷ୍ୟର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତା ପ୍ରକାଶ କରେ, ତାହାକୁ ସର୍ବନାମିକ ବିଶେଷଣ କୁହାଯାଏ । ଏପରି ସ୍ଥଳେ ସର୍ବନାମ ଯେଉଁ ଆକୃତିରେ ରହୁପଛେ, ତା’ପରେ ବିଶେଷ୍ୟ ଥିଲେ ସର୍ବନାମିକ ବିଶେଷଣ ହୁଏ ।
(ଛ) ତୁଳନାତ୍ମକ ବିଶେଷଣ – ଦୁଇଟି ବିଶେଷଣ ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନା ହେଲେ ମୂଳ ବିଶେଷଣକୁ ଛାଡ଼ି, ଅର୍ଥାତ୍ ଦୁଇଟି ରୂପ ତୁଳନାତ୍ମକ ବିଶେଷଣ ହୁଅନ୍ତି ।
(ଜ) କ୍ରିୟାଜ ବିଶେଷଣ – କ୍ରିୟାରୁ ଜାତ ବିଶେଷଣ ପଦକୁ କ୍ରିୟାଜ ବିଶେଷଣ କହନ୍ତି । ଏହା ବିଶେଷଣର କ୍ରିୟା-ଅବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ ।
(ଝ) ବିଶେଷଣର ବିଶେଷଣ – ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ଅନ୍ୟ ବିଶେଷଣର ପରିମାଣ ବା ଆଧ‌ିକ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରେ ତାହାକୁ ବିଶେଷଣର ବିଶେଷଣ କହନ୍ତି ।
(ଞ) କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ – ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ପଦ କ୍ରିୟା ପଦକୁ ବିଶେଷିତ କରେ, ତାହାକୁ କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ କହନ୍ତି । କ୍ରିୟା କିପରି ଭାବେ ହେଲା ଏହା ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ପଦଦ୍ୱାରା ସୂଚିତ ହୁଏ ତାହାକୁ ଆମେ କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ ରୂପେ ଚିହ୍ନିତ କରିପାରିବା । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ କହିଲେ କ୍ରିୟାପଦ ପୂର୍ବରେ କିପରି ଲଗାଇ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ ଯେଉଁ ଉତ୍ତର ମିଳେ ତାହାକୁ କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ କୁହାଯାଏ ।
(ଟ) ସାମ୍ବନ୍ଧିକ ବିଶେଷଣ ଷଷ୍ଠୀ ବିଭକ୍ତି ଯୁକ୍ତ ହୋଇ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ ବିଶେଷଣ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଲେ ସାମ୍ବନ୍ଧିକ ବିଶେଷଣ ହୁଏ ।
(୦) ବିଧେୟ ବିଶେଷଣ – କୌଣସି ପ୍ରକାର ବିଶେଷଣ ଯଦି ବିଶେଷ୍ୟର ପୂର୍ବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ବିଧେୟ ବିଶେଷଣ କହନ୍ତି ।

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକଣ୍ଠ ପ୍ତଶ୍ମାବଲାଭ ଉରର :

୧। ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ ଥ‌ିବା ବିଶେଷଣ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନାଅ ।
(କ) ଏହି ଆମ୍ବଟି ଅତ୍ୟନ୍ତ ମଧୁର ।
Solution:
ଏହି – ସବନାମିକ ବିଶେଷଣ
ଅତ୍ୟନ୍ତ – ବିଶେଷଣର ବିଶେଷଣ
ମଧୁର – ଗୁଣବାଚକ୍ ବିଶେଷଣ

(ଖ) କଲିକତାର ଦ୍ଵଶ୍ୟ ମନୋରଣ |
Solution:
ମନୋରମ – ବିଧେୟ ନିଶେଷଣ

(ଗ) ହରିଣୀଟି ବେଗରେ ଦୌଡ଼ୁଅଛି ।
Solution:
ବେଗରେ – କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ

(ଘ) ପବନ ଅତି ଧୀରେ ବହୁଅଛି ।
Solution:
ଅତି – ବିଶେଷଣର ବିଶେଷଣ
ଧୀରେ – କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ

(ଙ) ଣିମାଦି ପ୍ରାଞଁଲ ଭାବରେ ଛି।ତ୍ରମାନକ୍ତ ବ୍ୟାକରଣେ ଚୁଖାଲ ଦେଲୋ |
Solution:
ପ୍ରାଞ୍ଜଳ ଭାବରେ – କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ

(ଚ) ପିଲାଟି କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି ଫେରିଗଲା ।
Solution:
କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି – କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ

(ଛ) ଜଳ ବିନ୍ଦୁ ବିନ୍ଦୁ ପଡୁଛି ।
Solution:
ବିନ୍ଦୁ ବିନ୍ଦୁ – କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ

(ଜ) ଉଡ଼ନ୍ତା ଚଢ଼େଇକୁ ଧରିବା ସହଜ ନୁହେଁ ।
Solution:
ଉଡ଼ନ୍ତା – କ୍ରିୟାକ ବିଶେଷଣ

(ଝ) ରାମରାଜ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ।
Solution:
ପ୍ରତିଷ୍ଠା – କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ

(ଞ) ଯଦୁ ଗୋଟିଏ ମୂର୍ଖ !
Solution:
ବିଧେୟ ବିଶେଷଣ

୨। ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନମାନଙ୍କର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।
(କ) ବିଶେଷଣ ପଦ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Solution:
ଯେଉଁ ପଦ ଅନ୍ୟ ପଦର ଗୁଣ, ଅବସ୍ଥା, ସଂଖ୍ୟା, ପରିମାଣ ବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ, ତାହାକୁ ବିଶେଷଣ କୁହାଯାଏ ।

(ଖ) ବିଶେଷଣ ପଦ କେତେ ପ୍ରକାର ?
Solution:
ବିଶେଷଣ ପଦ ୧୨ ପ୍ରକାର ।

(ଗ) କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Solution:
ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ପଦ କ୍ରିୟା ପଦକୁ ବିଶେଷିତ କରେ, ତାହାକୁ କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ କହନ୍ତି ।

(ପ) ବିଶେଷଣର ବିଶେଷଣ କ’ଣ ?
Solution:
ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ପଦ ଅନ୍ୟ ବିଶେଷଣ ପଦର ପରିମାଣ ବା ଆଧ‌ିକ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରେ, ତାହାକୁ ବିଶେଷଣର

(ଙ) ସର୍ବନାମିକ ବିଶେଷଣରୁ ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
Solution:
ଯେ ଦେଶେ ଯାଇ ସେ ଫଳ ଖାଇ ।
ରେଖାଙ୍କିତ ପଦଦ୍ଵୟ ସର୍ବନାମିକ ବିଶେଷଣ ।

୩ । ବିଶେଷଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ଏହା କେତେ ପ୍ରକାର ଓ କ’ଣ କ’ଣ ?
Solution:
ଯେଉଁ ପଦି ଅନ୍ୟ ପଦର ଗୁଣ, ଅବସ୍ଥା, ସଂଖ୍ୟା, ପରିମାଣ ବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ, ତାହାକୁ ବିଶେଷଣ କୁହାଯାଏ ।

ବିଶେଷଣ ପଦ ୧୨ ପ୍ରକାର । ଯଥା (୧) ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷଣ, (୨) ଅବସ୍ଥାବାଚକ ବିଶେଷଣ, (୩) ସଂଖ୍ୟାବାଚକ ବିଶେଷଣ, (୪) ପରିମାଣବାଚକ ବିଶେଷଣ, (୫) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାବାଚକ ବିଶେଷଣ, (୬) ସର୍ବନାମିକ ବିଶେଷଣ, (୭) ତୁଳନାତ୍ମକ ବିଶେଷଣ, (୮) କ୍ରିୟାଜ ବିଶେଷଣ, (୯) ବିଶେଷଣର ବିଶେଷଣ, (୧୦) କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ, (୧୧) ସାମ୍ବନ୍ଧିକ ବିଶେଷଣ, (୧୨) ବିଧେୟ ବିଶେଷଣ ।

୪ । ଉପଯୁକ୍ତ ବିଶେଷଣ ଦେଇ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

(କ) ବୈଶାଖ ମାସରେ ……………………. ଖରା ହୁଏ ।
Solution:
ବୈଶାଖ ମାସରେ ଟାଣ ଖରା ହୁଏ ।

(ଖ) ମନ ………………. ଥିଲେ ଗଡ଼ିଆ ଗଙ୍ଗା ।
Solution:
ମନ ନିର୍ମଳ ଥିଲେ ଗଡ଼ିଆ ଗଙ୍ଗା ।

(ଗ) ………………… ମେଘ ବରଷେ ନାହିଁ ।
Solution:
ଗରଜିଲା ମେଘ ବରଷେ ନାହିଁ ।

(ଣ) କାମକ ଅତ୍ୟନ୍ତ୍ର ………………… ରୋଗ ।
Solution:
କାମକ ଅତ୍ୟନ୍ତ୍ର ମାରାମୂକ ରୋଗ ।

(ଙ) ଚିଲିକାର ପାଣି ………………….. ଲୁଣିଆ ।
Solution:
ଚିଲିକାର ପାଣି ଭାରି ଲୁଣିଆ |

(ଚ) ……………. ପୁଅର ଭାଗ ନାହିଁ ।
Solution:
ଶୋଇଲା ପୁଅର ଭାଗ ନାହିଁ ।

୫। ନିମ୍ନଲିଖ ବିଶେଷଣଗୁଡ଼ିକ ପରେ ଉପଯୁକ୍ତ ବିଶେଷ୍ୟ ବସାଅ ।
କ୍ଷୁଦ୍ରତମ, ଆଧୁନିକ, ଉନ୍ନତ, ବିରାଟ, ମହାନ୍, ତେଜସ୍ବିନୀ, ପ୍ରସିଦ୍ଧ
Solution:
କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ରାଜ୍ୟ, ଆଧୁନିକ ଭାରତ, ଉନ୍ନତ ଦେଶ, ବିରାଟ ନଗର, ମହାନ୍ ବ୍ୟକ୍ତି, ତେଜସ୍ବିନୀ ନାରୀ/ମହିଳା, ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଗ୍ରନ୍ଥ ।

୭ । ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ ପୂର୍ବରେ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଉପଯୁକ୍ତ ବିଶେଷଣ ଯୋଗ କର ।

୭ । ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ବିଶେଷଣ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା କର ।

(କ) ଓଜନ, ହରିଶ୍ଚନ୍ଦ୍ର, ପ୍ରକୃତି, ବୈଦିକ, ଆଧୁନିକ
Solution:
ବିଶେଷଣ ପଦ – ବୈଦିକ, ଆଧୁନିକ

(ଖ) ଜଗତ, ଧରୁଛି, ସୁଖୀ, ଧନୀ, ଉତ୍କଳୀୟ
Solution:
ବିଶେଷଣ ପଦ – ସୁଖୀ, ଧନୀ, ଉତ୍କଳୀୟ

(ଗ) ଘାସୁଆ, ନାଟକ, ଅଭିନୟ, ଧେତ୍, ଭୁସ୍‌ସ୍
Solution:
ବିଶେଷଣ ପଦ – ଘାସୁଆ, ଭୁସ୍‌ସ୍

(ଘ) ମଧୁର, ଯେମିତି, ସାଧୁତା, ସରଳତା, ଓ
Solution:
ବିଶେଷଣ ପଦ – ମପୁର

(ଙ) ରାଧାନାଥ, ବିନୟୀ, ଜ୍ଞାନ, ଏବଂ, ନିଷ୍ଠୁର
Solution:
ବିଶେଷଣ ପଦ – ବିନୟୀ, ନିଷ୍ଠୁର

ସର୍ବନାମ ପଦ :

ଯେଉଁ ପଦ ସାଧାରଣତଃ ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ ଓ ବାକ୍ୟାର୍ଥ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ସର୍ବନାମ
ସର୍ବନାମ ପଦକୁ ନିମ୍ନମତେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ ।
(୧) ପୁରୁଷବାଚକ ବା ବ୍ୟକ୍ତିବାଚକ ସର୍ବନାମ
(୨) ପ୍ରଶ୍ନବାଚକ ସର୍ବନାମ
(୩) ନିର୍ଦ୍ଦେଶାତ୍ମକ ସର୍ବନାମ
(୪) ଆପେକ୍ଷିକ ବା ସମ୍ବନ୍ଧବାଚକ ସର୍ବନାମ
(୫) ଅନିଶ୍ଚୟବାଚକ ସର୍ବନାମ
(୭) ସମୁଜୟୀ ସର୍ବନାମ
(୮) ଗୁରୁତ୍ବାରୋପକ ସର୍ବନାମ
(୯) ଆତ୍ମବାଚକ ସର୍ବନାମ

(୨) ପ୍ରଶ୍ନବାଚକ ସର୍ବନାମ – ଯେଉଁ ସର୍ବନାମ ବାକ୍ୟକୁ ‘ପ୍ରଶ୍ନସୂଚକ’ କରେ, ତାହାକୁ ପ୍ରଶ୍ନବାଚକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ । ସାଧାରଣତଃ ‘କିଏ’ ‘କ’ଣ’, ‘କାହାକୁ’, ‘କାହାର’, ‘କେଉଁଠି’, ‘କେହି’ ଆଦି ପଦଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଅନ୍ତି । ତେଣୁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରଶ୍ନବାଚକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ ।
(୩) ନିର୍ଦ୍ଦେଶାତ୍ମକ ସର୍ବନାମ – ଯେଉଁ ସର୍ବନାମ ପଦଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟବହାରରେ ‘ନିର୍ଦ୍ଦେଶ’ ସୂଚିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାତ୍ମକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ ।
(୪) ସମ୍ବନ୍ଧବାଚକ ବା ଆପେକ୍ଷିକ ସର୍ବନାମ – କେତେକ ସର୍ବନାମ ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଭାବର ବ୍ୟକ୍ତ ପାଇଁ ପରସ୍ପରକୁ ଅପେକ୍ଷା କରନ୍ତି । ଏଥୁରୁ କୌଣସି ଗୋଟିକର ବିନା ବାକ୍ୟର ଅର୍ଥ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏନାହିଁ । ଏପରି
(୫) ଅନିଶ୍ଚୟବାଚକ ସର୍ବନାମ – ଯେଉଁ ସର୍ବନାମଦ୍ୱାରା କୌଣସି ନିଶ୍ଚିତ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ବସ୍ତୁର ଧାରଣା ହୁଏନାହିଁ ତାହାକୁ ଅନିଶ୍ଚୟବାଚକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ ।
(୬) ନିର୍ଣ୍ଣୟାତ୍ମକ ସର୍ବନାମ – ଯେଉଁ ସର୍ବନାମ ପଦ ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦକୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରେ ତାହାକୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟାତ୍ମକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ ।
(୨) ସମୁଜୟୀ ସର୍ବନାମ – କୌଣସି ସର୍ବନାମ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇ ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟକୁ ଯୋଗକଲେ, ତାହାକୁ ସମୁଜୟୀ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ ।
(୮) ଗୁରୁତ୍ବାରୋପକ ସର୍ବନାମ – ଯେଉଁ ସର୍ବନାମ ପଦ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦରେ ଗୁରୁତ୍ଵଆରୋପ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ଗୁରୁତ୍ବାରୋପକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ |
(୯) ଆତ୍ମବାଚକ ସର୍ବନାମ – ‘ନିଜେ’, ‘ନିଜକୁ’, ‘ନିଜର’, ‘ନିଜ’, ‘ନିଜଦ୍ୱାରା’, ଆଦି ସର୍ବନାମ ପଦ ଯେତେବେଳେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ‘ଆତ୍ମବାଚକ ସର୍ବନାମ’ କୁହାଯାଏ ।

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକଣ୍ଠ ପ୍ତଶ୍ମାବଲାଭ ଉରର :

୧। ସର୍ବନାମ ପଦ ଲଗାଇ ଅନୁଚ୍ଛେଦଟିକୁ ଶ୍ରୁତିମଧୁର କର ।
ଗୋବିନ୍ଦ ବଡ଼ ଗୁଣଗ୍ରାହୀ ଲୋକ । ଗୋବିନ୍ଦଙ୍କ ଘର ସୁନାବେଡ଼ାରେ । ଗୋବିନ୍ଦ ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କର ଉପକାର କରନ୍ତି । ତେଣୁ ଗୋବିନ୍ଦ ବାବୁଙ୍କ ବନ୍ଧୁମାନେ ଗୋବିନ୍ଦବାବୁଙ୍କୁ ଶ୍ରଦ୍ଧା କରିବା ସହ ଭଲ ପାଆନ୍ତି ।
Solution:
ଗୋବିନ୍ଦ ବଡ଼ ଗୁଣଗ୍ରାହୀ ଲୋକ । ତାଙ୍କ ଘର ସୁନାବେଡ଼ାରେ । ସେ ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କର ଉପକାର କରନ୍ତି । ତେଣୁ ତାଙ୍କ ବନ୍ଧୁମାନେ ତାଙ୍କୁ ଶ୍ରଦ୍ଧା କରିବା ସହ ଭଲ ପାଆନ୍ତି ।

୨। ନିମ୍ନଲିଖିତ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ ସର୍ବନାମ ପଦଗୁଡ଼ିକ ଚିହ୍ନାଇ ଦିଅ ।

(କ) ଆକାଶରେ ଚନ୍ଦ୍ର ସୁନ୍ଦର ଦିଶୁଛି । ଶିଶୁଟି ତାହା ଆଡ଼କୁ ହାତ ବଢ଼ାଇ ଡାକୁଛି ।
Solution:
ସଚନାପ ପଦ : ତାହା

(ଖ) ଭୁବନ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏକ ବଡ଼ ଗ୍ରାମ । ଏଠାରେ ବହୁତ ଲୋକ ବାସ କରନ୍ତି ।
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ଏଠାରେ

(ଗ) ବିଚାରପତି ଆଜି ତାଙ୍କର ରାୟ ଶୁଣାଇଲେ ।
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ତାଙ୍କର

(ଘ) ଶିକ୍ଷକ ଛାତ୍ରକୁ ପଚାରିଲେ – ତୁମ ନାମ କଅଣ ?
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ତୁମ

(ଙ) ଧର୍ମ ଧାର୍ମିକକୁ ରକ୍ଷା କରେ, ଏହା ଆଦୌ ଭୁଲ୍ ନୁହେଁ ।
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ଏହା

(ଚ) ଏପରି ଲୋକ ନାହିଁ; ଯେ ସବୁବେଳେ ମିଥ୍ୟା କୁହେ ।
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ଏପରି, ଯେ

(ଛ) ତୁମେ କ’ଣ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଯାଉଛ ?
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ତୁମେ

(ଜ) ଆମେ କେଉଁଠି ନାଚିବା ?
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ଆମେ, କେଉଁଠି

(ଝ) ଯାହା ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛ ତାହା ପ୍ରକାଶ କର ।
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ ; ଯାହା, ତାହା

(ଞ) ଏପରି ଲୋକ ନାହିଁ, ଯିଏ ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ନ ଜାଣିଛି ।
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ଏପରି, ଯେ

(ଟ) ଯେ ଦେଶ ଯାଇ, ସେ ଫଳ ଖାଇ ।
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ଯେ, ସେ

୩। ଉପଯୁକ୍ତ ସର୍ବନାମ ପଦ ଦେଇ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ସ୍ଵାର୍ଥପର ଲୋକ ଆଗେ ……………. ସୁଖ ଚାହେଁ ।
Solution:
ସ୍ଵାର୍ଥପର ଲୋକ ଆଗେ ତାହାର ସୁଖ ଚାହେଁ ।

(ଖ) …………….. ପୃତ୍କତରେ ଭଲମନା | ……………. ମଦୃଭ ଦିନେ ନା ଦିନେ ସମପ୍ତେ ଥନ୍ମର କରିବେ |
Solution:
ସେ ପ୍ରକୃତରେ ଉଚ୍ଚମନା । ତାହାର ମହତ୍ତ୍ବ ଦିନେ ନା ଦିନେ ସମସ୍ତେ ଅନୁଭବ କରିବେ ।

(ଗ) ଯେଉଁମାନେ ପରର ଉପକାର କରନ୍ତି, ………………. ଧନ୍ୟ ।
Solution:
ଯେଉଁମାନେ ପରର ଉପକାର କରନ୍ତି, ସେମାନେ ଧନ୍ୟ ।

(ଘ) ଏ ଘଣ୍ଟାଟି ……………….., ତାକୁ ଦେଇ ଦିଅ ।
Solution:
ଏ ଘଣ୍ଟାଟି କାହାର, ତାକୁ ଦେଇ ଦିଅ ।

୪। ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନମାନଙ୍କ ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।
(କ) ସର୍ବନାମ ପଦ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Solution:
ପେଇଁ ପଦ ସାଧାରଣଙ ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ ଓ ବାକକଥା ପରିବରେ ବ୍ୟବରେ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ ।

(ଖ) ସର୍ବନାମ ପଦ କେତେ ପ୍ରକାର ?
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ ୯ ପ୍ରକାର ।

(ଗ) ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବା ସର୍ବନାମର ନାମ କ’ଣ ?
Solution:
ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବା ସର୍ବନାମର ନାମ ହେଉଛି ବ୍ୟକ୍ତିବାଚକ ସର୍ବନାମ ବା ପୁରୁଷବାଚକ ସବଂନାମ |

(ଘ) ପ୍ରଶ୍ନସୂଚକ ସର୍ବନାମ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Solution:
ଯେଉଁ ସର୍ବନାମ ବାକ୍ୟକୁ ‘ପ୍ରଶ୍ନବାଚକ’ କରେ, ତାହାକୁ ପ୍ରଶ୍ନସୂଚକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ ।

(ଙ) ଆପେକ୍ଷିକ ସର୍ବନାମକୁ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଇ ଦିଅ ।
Solution:
କେତେକ ସର୍ବନାମ ବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଭାବର ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ପରସ୍ପରକୁ ଅପେକ୍ଷା କରନ୍ତି । ଏଥୁରୁ କୌଣସି ଗୋଟିକର ବିନା ବାକ୍ୟର ଅର୍ଥ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ନାହିଁ । ଏପରି ସର୍ବନାମକୁ ଆପେକ୍ଷିକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣ – ଯେ ପରିଶ୍ରମ କରେ, ସେ ଫଳ ପାଏ ।

ଅବ୍ୟୟ ପଦ :

ଯେଉଁ ପଦର ରୂପ, ବଚନ, କାଳ, ବିଭକ୍ତି, କାରକ, ଲିଙ୍ଗ ଆଦି ଭେଦରେ ଆଦୌ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏନାହିଁ, ତାହାକୁ ଅବ୍ୟୟ ପଦ କୁହାଯାଏ ।
(୧) ସଂଯୋଜକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦଗୁଡ଼ିକ ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵକ ପଦ ବା ବାକ୍ୟକୁ ସଂଯୋଗ କରନ୍ତି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସଂଯୋଜକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ ।
(୨) ବିଯୋଜକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦଦ୍ୱାରା ଦୁଇଟି ପଦର ବା ବାକ୍ୟର ଅର୍ଥକୁ ବିୟୋଜନ ବା ଭାଗ ଭାଗ କରାଯାଏ ତାହାକୁ ବିଯୋଜକ ଅବ୍ୟୟ କହନ୍ତି ।
(୩) ପଦାନ୍ବୟୀ ଅବ୍ୟୟ ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦଗୁଡ଼ିକ ଅନ୍ୟ ପଦ ସହିତ ଅନ୍ବିତ ବା ମିଳିତ ହୁଅନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପଦାନ୍ବୟୀ ଅବ୍ୟୟ କହନ୍ତି ।
(୪) ବିଭକ୍ତିସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – କେତେକ ଅବ୍ୟୟ ଠିକ୍ ବିଭକ୍ତି ପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଆନ୍ତି । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ବିଭକ୍ତିସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ ।
(୫) କାଳସୂଚକ / ସମୟସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ କାଳ ବା ସମୟର ସୂଚନା ଦିଏ, ତାହାକୁ କାଳସୂଚକ / ସମୟସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ ।
(୬) ନିଷେଧାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ପଦଦ୍ୱାରା ନିଷେଧ ବା ବାରଣ ସୂଚିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ନିଷେଧାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ ।
(୭) ପରିମାଣସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦଦ୍ୱାରା ପରିମାଣ ସୂଚିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ପରିମାଣସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କହନ୍ତି ।
(୮) ସମ୍ଭାବନାସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦ ସମ୍ଭାବନା ପ୍ରକାଶ କରେ ତାହାକୁ ସମ୍ଭାବନାସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କହନ୍ତି ।
(୯) ବୀପ୍‌ସାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦଗୁଡ଼ିକ ବାରମ୍ବାର ବା ପୁନଃ ପୁନଃ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କରେ ତାହାକୁ ବୀପ୍‌ସାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ କହନ୍ତି ।

(୧୦) ସମ୍ମତିସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ପଦଦ୍ୱାରା ସ୍ୱୀକୃତି ବା ସମ୍ମତି ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ସମ୍ମତିସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ‘ହଁ’, ‘ଆଜ୍ଞା’, ‘ଅବଧାନ’, ‘ହୁଁ’, ‘ଅବଶ୍ୟ’, ‘ନିଶ୍ଚୟ’, ‘ଆଜ୍ଞା’ ଇତ୍ୟାଦି ।

(୧୧) ବିକଳ୍ପାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦ ବିକଳ୍ପର ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରେ, ତାହାକୁ ବିକଳ୍ପାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ ‘ବା’, ‘ଅବା’, ‘କିମ୍ବା’, ‘ଅଥବା’, ‘ନଚେତ୍’, ‘ନୋହିଲେ’, ‘ନତୁବା’ ପ୍ରଭୃତି ।

(୧୨) ସମ୍ବୋଧନସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – କାହାରିକୁ ଡାକିବା ବା ସମ୍ବୋଧନ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଅବ୍ୟୟକୁ ସମ୍ବୋଧନସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ହେ, ଆହେ, ଆରେ, ଗୋ, ଲୋ, ଆଗୋ, ଇଲୋ, ବେ, ଆବେ, ହଇଗୋ….ଇତ୍ୟାଦି ।

(୧୩) ସାଦୃଶ୍ୟବୋଧକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ସାଦୃଶ୍ୟ ବୁଝାଇବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ତାହାକୁ ‘ସାଦୃଶ୍ୟବୋଧକ’ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ଯେମିତି, ସେମିତି, ଯେପରି, ସେପରି, ଯଥା, ତଥା, ଏମନ୍ତ, ଯେମନ୍ତ, ପରି, ଏପରି … ଇତ୍ୟାଦି ।

(୧୪) ଆନୁକ୍ରମିକ ବା କ୍ରମବୋଧକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦଦ୍ୱାରା କାର୍ଯ୍ୟର କ୍ରମ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ମିଳେ ତାହାକୁ ଆନୁକ୍ରମିକ ବା କ୍ରମବୋଧକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ। ଯଥା – ‘କ୍ରମେ କ୍ରମେ’, ‘ଧୀରେ ଧୀରେ’, ‘ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ’, ‘ଟିକେ ଟିକେ’ ଇତ୍ୟାଦି ।

(୧୫) ଶବ୍ଦାନୁସାରୀ ବା ଧ୍ଵନ୍ୟାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ – ଶବ୍ଦ ବା ଧ୍ଵନିର ଅନୁକରଣରେ ଗଠିତ ଅବ୍ୟୟଗୁଡ଼ିକୁ ଶବ୍ଦାନୁସାରୀ ବା ଧ୍ଵନ୍ୟାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ‘ଠନ୍ ଠନ୍’, ‘ଟିକ୍ ଟିକ୍’, ‘ଫଡ୍‌ ଫଡ଼’, ‘ଭୋ ଭୋ’, ‘ଭୁସ୍ ଭୁସ୍’, ‘ମଟ୍ ମଟ୍’, ‘ଖଡ଼୍ ଖଡ଼୍’… ଇତ୍ୟାଦି।

(୧୬) ଭାବସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟଦ୍ୱାରା ହର୍ଷ, ବିଷାଦ, ଘୃଣା, ବିସ୍ମୟ ପ୍ରଭୃତି ମନର ଭାବ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଭାବସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ‘ଓ’, ‘ଓହୋ’, ‘ଆ’, ‘ଆହା’, ‘ବାଃ’, ‘ବାହବା’, ‘ସାବାସ’, ‘ଧେତ୍’, ‘ଇସ୍’ … ଇତ୍ୟାଦି ।

(୧୭) ପ୍ରଶ୍ନସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟଦ୍ୱାରା କାହାରିକି କିଛି ପ୍ରଶ୍ନ କରାଯାଉଥବାର ଭାବ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ (ସୂଚିତ ହୁଏ) ତାହାକୁ ପ୍ରଶ୍ନସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ‘କି’, ‘କଅଣ’, ‘ପରା’, ‘କିପରି’, ‘କେମିତି’, ‘ଟି’, ‘କାହିଁକି’, ‘କିସ’, ‘କ’ଣ’, ‘କିଆଁ’… ଇତ୍ୟାଦି ।

(୧୮) ଅନୁଭୂତିସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – ଅନୁଭୂତିର ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ଅବ୍ୟୟଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁଭୂତିସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ‘ଗଲଗଲ’, ‘ସଲସଲ’, ‘କୁତୁକୁତୁ’, ‘କଲବଲ’, ‘ଛଟପଟ’, … ଇତ୍ୟାଦି ।

(୧୯) ପଦବିକାରମୂଳକ ଅବ୍ୟୟ – କେତେକ ପଦ ବିକୃତ ଭାବରେ ମୂଳପଦ ସହିତ ଯୁକ୍ତ ହୋଇ ସେହି ମୂଳ ପଦର ଅର୍ଥକୁ ନୂତନ ରୂପ ଦିଅନ୍ତି; ମାତ୍ର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଭାବରେ ଏହିସବୁ ଯୁକ୍ତ ପଦର କିଛି ଅର୍ଥ ନାହିଁ । ସେମାନଙ୍କୁ ‘ଗାଁ ଗଣ୍ଡା’, ‘ପିଲାଝିଲା’, ‘ଚାକରବାକର’, ‘କନ୍ଦାକଟା’, ‘ଜମିବାଡ଼ି’, ‘ମାଛଫାଛ’, ‘ଲୁଗାପଟା’, ‘ଗପସପ’, ‘ବାସନକୁସନ’, ‘ଜମିଫମି’ … ଇତ୍ୟାଦି। ବାକ୍ୟରେ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ଓ ପ୍ରକାଶଭଙ୍ଗୀର ଚମତ୍କାରିତା ପାଇଁ ଯେଉଁସବୁ

(୨୦) ଆଳଙ୍କାରିକ ଅବ୍ୟୟ – ପଦଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଅନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କୁ ଆଳଙ୍କାରିକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଟିକି, ଟି, ତ, ମ, ପରା ପ୍ରଭୃତି ଆଳଙ୍କାରିକ ଅବ୍ୟୟ ।

(୨୧) ହେତୁବୋଧକ ଅବ୍ୟୟ ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ‘ହେତୁ’ ବା କାରଣ ପ୍ରକାଶ କରେ – ତାହାକୁ ହେତୁବୋଧକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ‘ଏଣୁ’, ‘ତେଣୁ’, ‘ସୁତରାଂ’, ‘ଅତଏବ୍’, ‘ଯେଣୁ’, … ଇତ୍ୟାଦି ।

(୨୨) ସମୁଦାୟସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – ସୂଚକ’ ଅବ୍ୟୟ କହନ୍ତି । ଯଥା – ‘ଓଗେର’, ‘ଇତ୍ୟାଦି’, ‘ପ୍ରଭୃତି’।

(୨୩) ଯୌଗ ପଦ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅବ୍ୟୟ କେତେକ ଅବ୍ୟୟ ବ୍ୟବହାର ମାତ୍ରେ ଦୁଇଟି କାମ ଏକ ସମୟରେ ଘଟିଥିବାର ସୂଚନା ମିଳିଲେ ତାହାକୁ ଯୌଗ ପଦ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ ।

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକଣ୍ଠ ପ୍ତଶ୍ମାବଲାଭ ଉରର :

୧। ନିମ୍ନୋକ୍ତ ବାକ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଅବ୍ୟୟ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନାଅ ।
(କ) ଠନ୍ ଠକ୍ କରି ଘଣ୍ଟାରେ ଦଶଟା ବାଜିଲା ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ଠନ୍ ଠନ୍

(ଗ) ଇସ୍ ! କି କଦର୍ଯ୍ୟ ଲୋକ !
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ଇସ୍, କି

(ଘ) ଫଡ୍ ଫଡ୍‌ କରି ଚଢ଼େଇମାନେ ଉଡ଼ିଗଲେ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ଫଡ୍ ଫଡ଼

(ଙ) ସେଠାକୁ ବାରମ୍ବାର ଯିବା ସତ୍ତ୍ବେ କିଛି ଫଳ ହେଲାନାହିଁ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ବାରମ୍ବାର

(ଚ) ସତ୍ୟ ଛଡ଼ା ଜୀବନରେ ପୂର୍ଣ୍ଣତା ନାହିଁ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ଛଡ଼ା

(ଛ) ଯଦି ସେ ଆସିବେ ମୁଁ ଯିବି ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ଯଦି ଅବଶ୍ୟ

(ଝ) ସର୍ବଦା ସତ୍ୟ ଉପରେ ଚାଲ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ସର୍ବଦା

୨ା ଉପଯୁକ୍ତ ଅବ୍ୟୟ ପଦ ଦେଲ ଶନ୍ୟୁନମାନ ପୂରଣ କାର |
(କ) ମଣିଷ …………………. ଅନୀତି କରିବ; ନିଶ୍ଚୟ ଦଣ୍ଡ ପାଇବ |
Solution:
ମଣିଷ ଯଦି ଅନୀତି କରିବ; ନିଶ୍ଚୟ ଦଣ୍ଡ ପାଇବ ।

(ଖ) ଗୋବିନ୍ଦ ଭୁଲ୍ କଲା, ………………. ଦଣ୍ଡ ପାଇଲା ।
Solution:
ଗୋବିନ୍ଦ ଭୁଲ୍ କଲା, ତେଣୁ ଦଣ୍ଡ ପାଇଲା ।

(ଗ) ରାମ …………… ଶ୍ୟାମ କେହି ଜଣେ ଆସିଲେ ଚଳିବ ।
Solution:
ରାମ ଓ ଶ୍ୟାମ କେହି ଜଣେ ଆସିଲେ ଚଳିବ ।

(ପ) ତା’ର ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ମୋର କାନ ………………… ହୋଇଗଲା ।
Solution:
ତା’ର ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ମୋର କାନ ଭାଁ ଭାଁ ହୋଇଗଲା ।

(ର୍ତ) ଜୀବନ ………………. ଯୌବନ ଚିରସ୍ଥାୟୀ ନୁହେଁ ।
Solution:
ଜୀବନ ଓ ଯୌବନ ଚିରସ୍ଥାୟୀ ନୁହେଁ ।

(ଚ) ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ………………… ଆମ୍ବ ଦେଲି ସେ ମୋତେ ……………….. ନଡ଼ିଆ ଦେଲେ ।
Solution:
ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ଯେତେ ଆମ୍ବ ଦେଲି ସେ ମୋତେ ସେତେ ନଡ଼ିଆ ଦେଲେ ।

୩ । ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଅବ୍ୟୟ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଲଗାଇ ବାକ୍ୟ ଗଢ଼ ।
କଲବଲ, କ୍ରମେକ୍ରମେ, ସରି, ଛି, ଠକଠକ, କାହିଁକି, ଆଲୋ, ସହିତ, ଅଥଚ, କାଳେ, ଫେର୍, ଯେତିକି, ସେତିକି, ଯେପରି, ଗାଁ’ଗଣ୍ଡା, ଗପସପ ।
Solution:
କଲବଲ – ପୁଅଟି ମାନ୍ତ କଲତଲ କରଛି |
ସରି – ରାଧା ସରି ପ୍ରେମିକା ନାହାନ୍ତି
ଛି – ଛି କରିଥିବା କଥା ଆଉ କୁହନାହିଁ ।
ଠକଠକ କବାଟ ଠକଠକ କରନାହିଁ ।
କାହିକି ତୁମେ କାହିଁକି ରାଗୁଛ ?
ଆଲୋ – ଆଲୋ ସଖି, ଆପଣା ମହତ ଆପେ ରଖି ।
ସହିତ – ତୁମେ ମୋ ସହିତ ଚାଲ ।
ଅଥଚ – ମୁଁ ବୁଝାଇଲି ଅଥଚ ସେ ବୁଝିଲା ନାହିଁ ।
ସେ କାଳେ ଆସିବ, ମୁଁ ଘରକୁ ଯିବି ।
ଫେର୍ – ମନା କଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ଫେର୍ ଆସିଲା ।
ଯେତିକି / ସେତିକି – ଗଙ୍ଗା ଗଲି ଯେତିକି, ଫଳ ପାଇଲି ସେତିକି ।
ଯେପରି – ବାପ ଯେପରି ପୁଅ ସେପରି ।

୪ | ଉପଯୁକ୍ତ ଅବ୍ୟୟ ସାହାଯ୍ୟରେ ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭକୁ ଯୋଗକର ।

୬। ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଶବ୍ଦପୁଞ୍ଜରୁ ଅବ୍ୟୟ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା କର ।

(କ) କିନ୍ତୁ, ମାତ୍ର, ବିଚ୍ଛେଦ, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ଗୋବିନ୍ଦ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : କିନ୍ତୁ, ମାତ୍ର

(ଖ) ଲାଗଲାଗ, ନାହିଁ, ଉଦାର, ବନ୍ଧୁର, ବ୍ୟବସାୟ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ଲାଗଲାଗ, ନାହିଁ

(ଗ) କାଳେ, ତେବେ, ଅଥବା, କୃଷି, ବାଣିଜ୍ୟ, ବିଷ୍ଣୁ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : କାଳେ, ତେବେ, ଅଥବା

(ଘ) ଆହା, ଦୁଃଖ, ରୋଗୀ, ବୁଭୁକ୍ଷୁ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ଆହା

(ଙ) ବିନା, ଯାତନା, ବେଦନା, ଖେଳୁଛି, ମୁଁ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ବିନା

କ୍ତିଯ୍ୟାଦ :

ଧାତୁରେ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଯୋଗ ହୋଇ କ୍ରିୟାପଦ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
କ୍ତିଯା ମ୍ନଖ୍ୟତଃ ଦ୍ଵିବିଧ –
(୧) ସମାପିକା କ୍ରିୟା
(୨) ଅସମାପିକା କ୍ରିୟା
ସମାପିକା କ୍ରିୟା – ଯେଉଁ କ୍ରିୟାର ବ୍ୟବହାରରେ ବାକ୍ୟର ଅର୍ଥ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ପ୍ରକାଶ ପାଏ ଏବଂ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ କ୍ରିୟାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରାଯାଏ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ସମାପିକା କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ଅସମାପିକା କ୍ରିୟା – ଯେଉଁ କ୍ରିୟାର ବ୍ୟବହାରଦ୍ୱାରା ବାକ୍ୟର ଅର୍ଥ ସମ୍ପୂର୍ଣ ରୂପେ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ ନାହିଁ ଏବଂ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ କ୍ରିୟାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ଅସମାପିକା କ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

ଅମିଶ୍ର କ୍ରିୟା ଓ ମିଶ୍ରକ୍ରିୟା :

ଅମିଶ୍ର କ୍ରିୟା – ଗୋଟିଏ ପଦରେ ସୃଷ୍ଟ କ୍ରିୟାକୁ ଅମିଶ୍ର କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ମିଶ୍ର କ୍ରିୟା – ଏକାଧ୍ଵ ପଦର ମିଶ୍ରଣରେ ଗଠିତ କ୍ରିୟାପଦକୁ ମିଶ୍ରକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

ସକର୍ମକ କ୍ରିୟା, ଅକର୍ମକ କ୍ରିୟା ଓ ଦ୍ବିକର୍ମକ କ୍ରିୟା :

କମ ଆଧାରରେ କୃପଦବକ୍ତ ଦିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ |
(କ) ସକର୍ମକ କ୍ରିୟା (ଖ) ଅକର୍ମକ କ୍ରିୟା (ଗ) ଦ୍ବିକର୍ମକ କ୍ରିୟା ।
ସକର୍ମକ କ୍ରିୟାପଦ – ଯେଉଁ କ୍ରିୟାପଦର କର୍ମ ଥାଏ, ତାହାକୁ ସକର୍ମକ କ୍ରିୟାପଦ କୁହାଯାଏ ।
ଦ୍ବିକର୍ମକ କ୍ରିୟାପଦ – ଯେଉଁ କ୍ରିୟାପଦର ଦୁଇଟି କର୍ମ ଥାଏ ତାହାକୁ ଦ୍ବିକର୍ମକ କ୍ରିୟାପଦ କୁହାଯାଏ । ଦୁଇଟି କର୍ମ ଭିତରୁ ଗୋଟିଏ ମୁଖ୍ୟ କର୍ମ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଅନ୍ୟଟି ଗୌଣକର୍ମ ହୋଇଥାଏ ।

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକଣ୍ଠ ପ୍ତଶ୍ମାବଲାଭ ଉରର :

୧। ନିମ୍ନଲିଖତ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ ପ୍ରଦତ୍ତ କ୍ରିୟା ଚିହ୍ନାଇ ଦିଅ ।

(କ) ଘୋଡ଼ା, ଜୋର୍‌ରେ ଦଉଡୁଛି ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଦଉଡ଼ୁଛି

(ଖ) କୁକୁର ଜୋର୍‌ରେ ଭୁକୁଛି ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଭୁକୁଛି

(ଗ) ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କୁ କିଏ ନ ଜାଣେ ?
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : କାଣେ

(ଘ) ମାଧବୀ ଆମକୁ ଗୀତ ଶୁଣାଇଲା ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଗୁଣାଲିଲା

(ଙ) ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟ ବଡ଼ ଜ୍ଞାନୀ ଥିଲେ ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଥିଲେ

(ଚ) ବାପା ମୋତେ ସାହିତ୍ୟ ବୁଝାଇଲେ ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ତୁଟାକଲେ

(ଛ) ରାମ ଆସିଲେ ମୁଁ ଯିବି ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଆସିଲେ, ଯିବି

(ଜ) ଗୋବିନ୍ଦ ଧାଇଁ ଧାଇଁ ଥକି ଗଲାଣି ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଧାଇଁ ଧାଇଁ, ଥକି ଗଲାଣି

(ଝ) ରାଧାଶ୍ୟାମ ପଢୁ ପଢ଼ୁ ଶୋଇପଡ଼ିଲା ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ପଢ଼ୁ ପଢ଼ୁ, ଶୋଇପଡ଼ିଲା

(ଞ) ସେ ଆସୁ, ମୁଁ ଯିବି ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଆସୁ, ଯିବି

୨। ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(କ) ସମାପିକା କ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Solution:
ଯେଉଁ କ୍ରିୟାର ବ୍ୟବହାରରେ ବାକ୍ୟର ଅର୍ଥ ସମ୍ପୂର୍ଣ ରୂପେ ପ୍ରକାଶ ପାଏ ଏବଂ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ କ୍ରିୟାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରାଯାଏ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ସମାପିକା କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

(ଖ) ଅସମାପିକା କ୍ରିୟାର ସ୍ବରୂପ କ’ଣ ?
Solution:
ଯେଉଁ କ୍ରିୟାର ବ୍ୟବହାରଦ୍ୱାରା ବାକ୍ୟର ଅର୍ଥ ସମ୍ପୂର୍ଣ ରୂପେ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ ନାହିଁ ଏବଂ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ କ୍ରିୟାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ଅସମାପିକା କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ସମାପିକା କ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣଟିଏ ଦିଅ ।
Solution:
ଗାଈଟି ପଡ଼ିଆରେ ଚରୁଅଛି ।
(ଚରୁଅଛି – ସମାପିକା କ୍ରିୟା)

(ଘ) ଅସମାପିକା କ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣଟିଏ ଦିଅ ।
Solution:
ଗୋପାଳ ଖାଇସାରି ଖେଳିବାକୁ ଯିବ।
(ଖାଇସାରି – ଅସମାପିକା କ୍ରିୟା)

୩ । ନିମ୍ନଲିଖତ ପଦମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସମାପିକା ଓ ଅସମାପିକା କ୍ରିୟା ଚିହ୍ନାଅ ।
ଶୋଇଲା, ବସିଲା, ହସିଲା, ଗଲା, ଯାଉଯାଉ, ଖାଉଖାଉ, ପଢ଼ି, ନାଚି, ଖାଇ, ଶୋଇ, ବସି, ହସି, ଗାଇଲା, ଯିବି, ନେବି, ପଢ଼ିବି ।
Solution:
ସମାପିକା କ୍ରିୟା – ଶୋଇଲା, ବସିଲା, ହସିଲା, ଗଲା, ଗାଇଲା, ଯିବି, ନେବି, ପଢ଼ିବି ।
ଅସମାପିକା କ୍ରିୟା – ଯାଉଯାଉ, ଖାଉଖାଉ, ପଢ଼ି, ନାଚି, ଖାଇ, ଶୋଇ, ବସି, ହସି ।

୪। ନିମ୍ନ ଶବ୍ଦପୁଞ୍ଜମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କ୍ରିୟାପଦକୁ ଅଲଗା କର ।
(କ) ବାସୁଦେବ, ସୁଦର୍ଶନ, ଏବଂ, ହସୁଛି, ଦୈବ
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ହସୁଛି

(ଖ) ବିଶାଳ, ସାହସୀ, ବାଳକ, ଧାଉଁଛି, ଯେଣୁ
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଧାଉଁଛି

(ଗ) କଟକ, ବାରଣାସୀ, ଲାଲ ବାହାଦୁର, ହକି,
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଖେଳୁଛି

(ଘ) କ୍ରିକେଟ, କମ୍ପ୍ୟୁଟର, ଲତା, ପଢୁଛି, ଏବଂ
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ପଡୁଛି

(ଙ) ଭୋଜନ, ଗମନ, ବିଦାୟ, ଗୋପାଳ,
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଶୋଇଛି

ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଣୋଉର :

୧। ନିମ୍ନଲିଖୁ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ବିଶେଷଣ ପଦରେ ପରିଣତ କରି ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କର ।
Solution:

୨। ନିମ୍ନଲିଖୂତ ବିଶେଷଣ ପଦକୁ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦରେ ପରିଣତ କରି ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କର ।
Solution:

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ____________ ତତ୍ତ୍ଵ ଅନୁସାରେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ତା’ର ନିଜ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଛାଡ଼ିଦେବା ଉଚିତ ।
କିମ୍ବା, ଯେଉଁ ତତ୍ତ୍ଵ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବନିମ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଓ ସର୍ବାଧ‌ିକ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତା ସପକ୍ଷରେ ମତଦାନ କରେ, ____________ ତତ୍ତ୍ଵ କୁହାଯାଏ ।
କିମ୍ବା, __________ ତତ୍ତ୍ଵ ଅନୁସାରେ, “ ରାଷ୍ଟ୍ର ଯେତେ କମ୍ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରେ, ସେତେ ଭଲ ।’’
(କ) ସମାଜବାଦ
(ଖ) ବ୍ଯକ୍ତିବାଦ
(ଗ) ଉଦାରବାଦ
(ଘ) ଗାଷାବାଦ
Answer:
(ଖ) ବ୍ଯକ୍ତିବାଦ

୨ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ତତ୍ତ୍ଵ ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ___________ ମନ୍ଦ ଅନୁଷ୍ଠାନ ।
(କ) ଜରୁରୀ
(ଖ) ଆବଶ୍ୟକୀୟ
(ଗ) ଗ୍ରହଶାୟ
(ଘ) ପରିତ୍ୟାଗଯୋଗ୍ୟ
Answer:
(ଖ) ଆବଶ୍ୟକୀୟ

୩ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ __________ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ଏକ __________ ଅଟେ ।
(କ) ମାଧ୍ଯମ, ଲକ୍ଷ୍ୟ
(ଖ) ଲକ୍ଷ୍ୟ, ମାଧ୍ୟମ
(ଗ) ଅନୁଷ୍ଠାନ, ଲକ୍ଷ୍ୟ
(ଘ) ଯନ୍ତ୍ର, ମନ୍ତ୍ର
Answer:
(କ) ମାଧ୍ଯମ, ଲକ୍ଷ୍ୟ

୪ । ଆଧୁନିକ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ___________ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟନ୍ତି ।
(କ) ବ୍ଯକ୍ତିବାଦୀ
(ଖ) ସମାଜବାଦା
(ଗ) ଜନମଙ୍ଗଳ
(ଘ) ଉଦାରବାଦୀ
Answer:
(ଗ) ଜନମଙ୍ଗଳ

୫ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନଙ୍କର ମତରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ___________ ଅଟେ ।
(କ) କୁ-ଆବଶ୍ୟକତା
(ଖ) ଜରୁରୀ ଆବଶ୍ୟକତା
(ଗ) ପରିତ୍ୟାଗ୍ରହୀନ ଆବଶ୍ୟକତା
(ଘ ସୁ-ଆବଶ୍ୟକତା
Answer:
(କ) କୁ-ଆବଶ୍ୟକତା

୬ । ଭାରତରେ ବାସ୍ତବ ଅର୍ଥରେ ଜଗତୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ____________ ମସିହାରୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।
(କ) ୧୯୯୦
(ଖ) ୧୯୯୧
(ଗ) ୧୯୯୨
(ଘ)୨୦୦୧
Answer:
(ଖ) ୧୯୯୧

୭ । ଜଗତୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ________, ________ ଓ ________ ସଂଗଠନର ଉପଯୋଗ କରାଯାଇଥାଏ ।
(କ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି (IMF), ବିଶ୍ଵ ବ୍ୟାଙ୍କ (WB) ଓ ବିଶ୍ଵବାଣିଜ୍ୟ ସଂଗଠନ (WTO)
(ଖ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି (IMF), ବିଶ୍ଵ ବ୍ୟାଙ୍କ (WB) ଓ ଜାତିସଂଘ (UN)
(ଗ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି (IMF), ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂଗଠନ (WTO) ଓ ବିଶ୍ଵ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ସଂଗଠନ (WHO)।
Answer:
(କ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି (IMF), ବିଶ୍ଵବ୍ୟାଙ୍କ (WB) ଓ ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂଗଠନ (WTO) ।

୮। ଜଗତୀକରଣ ପାଇଁ ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ___________ ଓ ___________ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ।
(କ) ସମାଜବାଦ ଓ ଉଦାରବାଦ
(ଖ) ବ୍ୟବସାୟବାଦ ଓ ସମାଜବାଦ
(ଗ) ଘରୋଇକରଣ ଓ ଉଦାରୀକରଣ
(ଘ) ବ୍ୟବସାୟୀକରଣ ଓ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ
Answer:
(ଗ) ଘରୋଇକରଣ ଓ ଉଦାରୀକରଣ

୯ । ଜଗତୀକରଣ ________ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଵରୂପ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଏ ।
(କ) ସମାଜବାଦ
(ଖ) ଉଦାରବାଦୀ
(ଗ) ଜନମଙ୍କଳ
(ଘ) ବ୍ଯକ୍ତିବାଦୀ
Answer:
(ଗ) ଜନମଙ୍କଳ

୧୦ । ଜଗତୀକରଣ ଏକ ________ ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖୁଥାଏ ।
(କ) ବିଶ୍ବଗ୍ରାମ
(ଖ) ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର
(ଗ) ସଂରାଷ୍ଟ୍ର
(ଘ) ବ୍ଯକ୍ତିବାଦୀ
Answer:
(କ) ବିଶ୍ବଗ୍ରାମ

(B) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକୁ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

୧ । ଲେସେଜ୍ ଫେୟାର୍‌ର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ଫରାସୀ ଶବ୍ଦ ଲେସେଜ୍ ଫେୟାରର ଅର୍ଥ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣମୁକ୍ତ କରି ଏକୁଟିଆ ଛାଡ଼ିଦିଅ । ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିବାଦକୁ ସୂଚିତ କରେ ।

୨ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵାଧୀନତାର ପରିସରକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କ୍ଷମତାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ମୁକ୍ତ କରି ବ୍ୟାପକ କରିବା ଏବଂ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ରକ୍ଷା କରି କେବଳ ପୋଲିସ୍ କର୍ମଚାରୀର ସର୍ବନିମ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀରୂପେ ସୂଚିତ କରିବା ।

୩ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ପରିସରକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପକ କରାଯାଇ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନର ଦାୟିତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥାଏ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସାମାଜିକ କଲ୍ୟାଣ ସଂସ୍ଥା ପରି ଦାୟିତ୍ଵ ସଂପାଦନ କରେ, ସେହି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ।

୪ । ଜଗତୀକରଣ (Globalisation) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଜଗତୀକରଣ ଏପରି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହା ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିର୍ବିଶେଷରେ ଏକ ‘ବିଶ୍ଵ-ଗ୍ରାମ’ରେ ପରିଣତ କରିବାପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଯେଉଁଠାରେ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପରସ୍ପର ନିର୍ଭରଶୀଳତା ଭିତ୍ତିରେ ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆନ୍ତଃସଂପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇପାରିବ । ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବାଣିଜ୍ୟକୁ ଅବାଧ ଓ କଟକଣାଶୂନ୍ୟ କରିଦେବା । ତଥ୍ୟ, ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ପୁଞ୍ଜିର ଅବାଧ ପ୍ରବାହ ମାଧ୍ୟମରେ ଜଗତୀକରଣ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥାଏ ।

(C) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ

୧ । ଆଧୁନିକ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ କେଉଁ ସଂସ୍ଥା ହିସାବରେ ଗ୍ରହଣ କରେ ?
Answer:
ସଂଯୋଜନାକାରା ସଂସ୍ଥା

୨ । ପୁରାତନ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ କେଉଁ ଅନୁଷ୍ଠାନରୂପେ ବିବେଚନା କରେ ?
Answer:
ଆବଶ୍ୟକୟ ମଦ

୩ । ଆଧୁନିକ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ସାଧରଣତଃ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟନ୍ତି ?
Answer:
ଜନମଙ୍କଳ

୪ । ଜଗତୀକରଣର ସର୍ବଶେଷ ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ବିଶୃଗ୍ର।ମ ପ୍ରତିଷ୍ଠା

୫ । କେଉଁ ତତ୍ତ୍ଵ ଉଦାରୀକରଣ ଓ ଘରୋଇକରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ କରେ ?
Answer:
ଜଗତୀକରଣ

୬ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଜାତିସଂଘର ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
Answer:
୧୯୨ (ମୋଣ୍ଟେନିଟ୍ରୋ ୨୦୦୯ ମସିହାରେ ୧୯୨ତମ ସଦସ୍ୟ)

୭ । “ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ନାଗରିକ ବା ସଭ୍ୟ ସମାଜ ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ, ବିକଳ୍ପ ନୁହଁନ୍ତି”- ଏହି ଉକ୍ତିଟି କାହାର ?
Answer:
ସମାଜଶାସ୍ତ୍ରୀ ଆତ୍ରେ ବେଟେଲି

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ନାଗରିକ ସମାଜ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୋଧୀ ଅଟେ ।
Answer:
ନାଗରିକ ସମାଜ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୋଧୀ ନୁହେଁ ।

୨ । ଆଇନର ଶାସନ, କ୍ଷମତା ପୃଥକୀକରଣ, ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାଗରିକ ସମାଜର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଆବଶ୍ୟକ ନୁହେଁ।
Answer:
ଆଇନର ଶାସନ, କ୍ଷମତା ପୃଥକୀକରଣ, ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାଗରିକ ସମାଜର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଆବଶ୍ୟକ ।

୩ । ଜନମଙ୍ଗଳରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ନକାରାତ୍ମକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ ।
Answer:
ଜନମଙ୍ଗଳରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସକାରାତ୍ମକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ ।

୪ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଅମଲାତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଏ ।
Answer:
ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଅମଲାତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।

୫ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଅନାବଶ୍ୟକ ଭଲ ଅନୁଷ୍ଠାନ ।
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ମନ୍ଦ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଅଟେ ।

(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । __________ ଯୋଗ୍ୟତମ ହିଁ ତିଷ୍ଠି ରୁହେ ନୀତିରେ ବିଶ୍ଵାସ କରେ ।
Answer:
ବ୍ଯକ୍ତିବାଦ

୨ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ସଂପର୍କୀୟ ___________ ତତ୍ତ୍ଵ ଅର୍ଥନୈତିକ ଉଦାରବାଦରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।
Answer:
ବ୍ଯକ୍ତିବାଦ

୩ । ___________ ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକକୁ ଜୀବନଧାରଣ ନିମନ୍ତେ ସର୍ବନିମ୍ନ ମାନ ଓ ସୁଯୋଗର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ପ୍ରଦାନ କରେ ।
Answer:
ଜନମଙ୍କଳ

୪ । _________ ନାଗରିକ ସମାଜ ଗଠନର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଧାର ।
Answer:
ସାମାଜିକ ବହୁଳବାଦିତା (Social Pluralism)

୫ | _____________ରାଷ୍ଟ୍ର ସଭ୍ୟ ବା ନାଗରିକ ସମାଜ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ।
Answer:
ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ, ସାମ୍ବିଧାନିକ ଓ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି/ ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ବିଷୟରେ କେଉଁ ତତ୍ତ୍ବ ସର୍ବନିମ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ବିଷୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ତତ୍ତ୍ଵ ସର୍ବନିମ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥାଏ ।

୨ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ନାଗରିକର ଜୀବନ ଓ ଅଧିକାରର ଆଇନଗତ ସୁରକ୍ଷା, ଦେଶର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଓ ଭୂଖଣ୍ଡୀୟ ଏକତ୍ଵର ସଂରକ୍ଷଣ ଏବଂ ପୃଥିବୀର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସହ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସଂପର୍କ ରକ୍ଷା ।

୩ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଜଗତୀକରଣକୁ କିପରି ଉତ୍ସାହିତ କରୁଛି ?
Answer:
ବିଶ୍ବକୁ ଏକତ୍ର କରିବାର ବିଧବଦ୍ଧ ଯୋଜନା ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ୧୯୨୦ ମସିହାରେ ଜାତିସଂଘ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦ୍ଵାରା ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୧୯୪୫ ମସିହାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ପ୍ରତିଷ୍ଠାଦ୍ଵାରା ରାଜନୈତିକ ଜଗତୀକରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଉଛି । ବିଶ୍ଵବ୍ୟାଙ୍କ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି, ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟ ସଙ୍ଗଠନ ଆଦି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂସ୍ଥାମାନେ ଜଗତୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରୁଛନ୍ତି ।

୪ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ କାହିଁକି ସମାଲୋଚନା କରାଯାଏ ?
Answer:
ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଅମଲାତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନ ହୋଇ କରଭାର ବୃଦ୍ଧି, ଶିଳ୍ପ ସଂକୋଚନ, ବ୍ୟୟବହୁଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆଦି କାରଣରୁ ସମାଲୋଚିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ଅଧିକ ଦକ୍ଷଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରେ ନାହିଁ । ଏହା ଦରିଦ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀ ନୁହେଁ ।

(B) ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ କୁ-ଆବଶ୍ୟକତା (Necessary-evil) ଅଟେ – ଆଲୋଚନା କର ।
କିମ୍ବା, ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ର କ’ଣ ?
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ସମ୍ପର୍କୀୟ ବିବିଧ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ଅଟେ । ସ୍ପେନ୍‌ସର, ଆଦାମ୍ ସ୍ମିଥ୍, ଜେ.ଏସ୍. ମିଲ୍ ପ୍ରଭୃତି ଦାର୍ଶନିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୀମିତ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିବା ଓ ସୀମିତ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବା ନୀତିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ । ଏହା ଏକ ‘ନାସ୍ତିସୂଚକ ରାଷ୍ଟ୍ର’ ଅଟେ । ଏହା ଏକ ଫରାସୀ ଶବ୍ଦ ‘ଲେସେଜ୍ ଫେୟାର’ (Laissez faire) ରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ଯାହାର ଅର୍ଥ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣମୁକ୍ତ କରି ସର୍ବାଧିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ କରିବା ।

ଏହି ତତ୍ତ୍ଵରେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଏକ ‘କୁ-ଆବଶ୍ୟକତା’ (Necessary-evil) ରୂପେ ଚିତ୍ରଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଯେତେବେଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ସୀମିତ ରାତ୍ରିଜଗୁଆଳି ବା ପୋଲିସ୍ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରେ ସେତେବେଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଥିବାବେଳେ ନିଜର ଏହି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କାର୍ଯ୍ୟ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରି ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଉପରେ ଅଧ୍ଵକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କଲେ ଏହା ‘କୁ’ (evil) ଅନୁଷ୍ଠାନର ରୂପ ବହନ କରିଥାଏ ।

୨ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର (Welfare State) କ’ଣ ? .
Answer:
ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ଓ ସମାଜବାଦର ସମନ୍ବୟରେ ଗଠିତ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଏକ ସର୍ବାଦୌଗୃହିତ ବିଂଶଶତାବ୍ଦୀୟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଅଟେ । ଜି.ଡ଼ି.ଏଚ୍.କୋଲେଙ୍କ ମତରେ, ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ସର୍ବନିମ୍ନ ଜୀବନ ଧାରଣର ସୁବିଧା ପାଇଥାଏ, ସେହି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ । ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ । ହବସନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ବହୁବିଧ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ଡାକ୍ତର, ଶିକ୍ଷକ, ବ୍ୟବସାୟୀ, ବୀମା ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଆଦି ସହସ୍ରାଧ‌ିକ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ । ଏହି ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଜନୈତିକ ଆନୁଗତ୍ୟର ଧାରାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ, ସ୍ଵତଃସ୍ଫୁର୍ତ୍ତ ଓ ସରଳ କରିଥାଏ ।

୩ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଓ ଇଚ୍ଛାଧୀନ ପରି ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ; କାରଣ ଏହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକକୁ ଜୀବନ ଧାରଣର ସର୍ବନିମ୍ନ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ଯାହା ବ୍ୟକ୍ତିର ବିକାଶ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ । ତଥାପି ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମ୍ପଭିର ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା, ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଶାନ୍ତି ଓ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା, ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ଭୂଖଣ୍ଡୀୟ ଏକତ୍ଵ ଓ ସ୍ଵାଧୀନତା ରକ୍ଷା, ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ ଆଦି ଅନ୍ୟତମ ଅଟେ ।

୪ । ଜଗତୀକରଣ (Globalisation) ର ଯଥାର୍ଥତା ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
Answer:
ଜଗତୀକରଣର ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଉପକାରିତା ଏହାର ଯଥାର୍ଥତାକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଥାଏ –
(i) ଜଗତୀକରଣର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟକୁ ଅବାଧ ଓ କଟକଣା ଶୂନ୍ୟ କରିଦେବା ।
(ii) ବହିର୍ବାଣିଜ୍ୟର ପ୍ରସାର, ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ଓ କୌଶଳ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶ ଉନ୍ନତି କରି ପୃଥବୀକୁ ଏକ ‘ ବିଶ୍ଵ ଗ୍ରାମ’ (Global Village) ରେ ପରିଣତ କରିବା ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।
(iii) ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଅର୍ଥନୀତି, ଉତ୍ପାଦନ, ପୁଞ୍ଜି ଓ କୌଶଳ ବିନିଯୋଗ ଆଦି ପ୍ରତିଯୋଗିତାମୂଳକ ହେବା ଫଳରେ ଉପଭୋକ୍ତା ଶସ୍ତା ଓ ଉନ୍ନତମାନର ଦ୍ରବ୍ୟ ନିଜ ବଜାରରେ ପାଇପାରେ ।
(iv) ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପୀକରଣ ଫଳରେ ଅର୍ଥନୀତିର ଉନ୍ନତି ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଅଧିକ କର୍ମସଂସ୍ଥାନର ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରନ୍ତି ।
(v) ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ଓ ସର୍ବାଧୁନିକ କୌଶଳର ବିନିଯୋଗ କରି ଅନୁନ୍ନତ ଓ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିଜର ପ୍ରାକୃତିକ ଓ ମାନବ ସମ୍ବଳର ସୁଷମ ଉପଯୋଗ କରି ଅର୍ଥନୈତିକ ସମୃଦ୍ଧି ଲାଭ କରିପାରନ୍ତି |
(vi) ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୀତି ସହ ସାଂସ୍କୃତିକ ବିକାଶ ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।

୫ । ଜଗତୀକରଣ (Globalisation) ର କୁପ୍ରଭାବ ଦର୍ଶାଅ ।
କିମ୍ବା, ଜଗତୀକରଣର ଅପକାରିତା ବା ‘ ସମାଲୋଚନାର କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଜଗତୀକରଣ ନିଜର ନିମ୍ନଲିଖତ କୁ-ପ୍ରଭାବ ଯୋଗୁଁ ସମାଲୋଚିତ ହୋଇଥାଏ ।
(i) ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀମାନେ ଭାରତ ସହ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵର ଦେଶଗୁଡ଼ିକର ବଜାରକୁ ପୁନଃଦଖଲ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉକ୍ତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଏହି ନୂଆ ଧରଣର ଆର୍ଥିକ ନୀତି ଚପାଇଦେଇ ଜଗତୀକରଣର ଢାଞ୍ଚାକୁ ଜନ୍ମ ଦେଇଛନ୍ତି ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରାଯାଉଛି ।
(ii) ଏହା ଅର୍ଥନୈତିକ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦ ପରି ଏକ ନୂତନ ଉପନିବେଶବାଦକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଉଛି । ସୁନିର୍ଭରଶୀଳତାକୁ ନଷ୍ଟ କରୁଛି ।
(iii) ଏହା ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ଓ କୌଶଳ ପ୍ରୟୋଗର ଲୋଭ ଦେଖାଇ ବହୁରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କମ୍ପାନୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଜାତୀୟ ସମ୍ପଦର ଲୁଟ୍ କରୁଛି ।
(iv) ଅମର୍ତ୍ତ୍ୟ ସେନ୍‌ଙ୍କ ପରି ଅର୍ଥନୀତି ବିଶାରଦମାନେ ଏହି ନିୟନ୍ତ୍ରଣହୀନ ଜଗତୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅର୍ଥନୈତିକ ବୈଷମ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ବୋଲି ମତପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।
(v) ଏହା ଅର୍ଥନୈତିକ ଦାସତ୍ଵର ମାଧ୍ୟମରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।
(vi) ଏହା ଉନ୍ନତ କୌଶଳ, ଘରୋଇକରଣ ଓ କମ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ଶ୍ରମିକମାରଣ ନୀତିକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଛି ।
(vii) ଏହା ସମାଜବାଦର ବିରୋଧୀ ଅଟେ ।

୬ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ଯଥାର୍ଥତା ବା ସପକ୍ଷ ଯୁକ୍ତି ।
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ସପକ୍ଷରେ ନିମ୍ନଲିଖତ ଯୁକ୍ତି ଏହାର ଯଥାର୍ଥତାକୁ ପ୍ରତିପଦାନ କରିଥାଏ –
(i) ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଯୋଗ୍ଯତା, ପ୍ରତିଭା, ଦକ୍ଷତା ଓ ସ୍ଵାର୍ଥର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବିଚାରକ ହୋଇଥିବାରୁ ତା’ର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବିକାଶ ପାଇଁ ତାକୁ ସର୍ବାଧ‌ିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(ii) ବୈଜ୍ଞାନିକ ଯୁକ୍ତି ଅନୁସାରେ “ ଯୋଗ୍ୟତମ ହିଁ ତିଷ୍ଠି ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।”
(iii) ଅର୍ଥନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହା ମୁକ୍ତ ପ୍ରତିଯୋଗିତାମୂଳକ ବଜାର ସୃଷ୍ଟି କରି ସୁଲଭ ମୂଲ୍ୟରେ ଅଧିକ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋକ୍ତାକୁ ପ୍ରଦାନ କରିପାରେ ।
(iv) ବାସ୍ତବତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ହସ୍ତକ୍ଷେପ ନ ରହିଲେ ‘ଅମଲାତାନ୍ତ୍ରିକ ବିଳମ୍ବ’ ଓ ‘ଦକ୍ଷତା ହ୍ରାସ’ ହୁଏ ନାହିଁ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିର ସୃଜନଶୀଳତା ଓ ଦକ୍ଷତାର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଯୋଗ କରାଯାଇପାରେ ।

୭ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ସମାଲୋଚନା ।
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିବାଦକୁ ନିମ୍ନଲିଖତ କାରଣରୁ ସମାଲୋଚନା କରାଯାଇପାରେ ।
(i) ବ୍ୟକ୍ତି ଉପରେ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ନ୍ୟସ୍ତ କରାଗଲେ ଏହାର ଅପପ୍ରୟୋଗ ଘଟିବ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନ ଲାଗି ସର୍ବଦା କନ୍ଦଳ ଲାଗିରହିବ ।
(ii) ମୁକ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଶୋଷଣକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରେ ।
(ii) ଆଇନ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରେ ନାହିଁ ବରଂ ଏହାପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସର୍ଭ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
(iv) ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ମନ୍ଦ ଅନୁଷ୍ଠାନ ନୁହେଁ, ବରଂ ଏକ ଜନମଙ୍ଗଳ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଅଟେ ।
(v) ବ୍ୟକ୍ତି ସର୍ବଦା ନିଜ ସ୍ଵାର୍ଥର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବିଚାରକ ନୁହେଁ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରା ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ତତ୍ତ୍ବ (Individualism) ତର୍ଜମା କର । ଏହାର ସପକ୍ଷବାଦୀ ଯୁକ୍ତି ଏବଂ ସମାଲୋଚନାର ଭିଭିର ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ବିକାଶ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ଏହା ସର୍ବସମ୍ମତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ‘ବ୍ୟକ୍ତିର ବିକାଶ’ର ସଂଜ୍ଞା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରର ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ସମ୍ପର୍କରେ ମତ ବିଭେଦତା ଦେଖା ଦେଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କେନ୍ଦ୍ର ବିଷୟ ହୋଇଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ମଧ୍ୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ଅଧ୍ୟାୟ ଅଟେ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟ ସହିତ ବ୍ୟକ୍ତି ଘନିଷ୍ଠଭାବେ ସଂପୃକ୍ତ ଥିବାରୁ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମସ୍ତ କ୍ଷମତା ବ୍ୟକ୍ତିର କଲ୍ୟାଣ ପ୍ରତି ଅଭିପ୍ରେତ ଥିବାରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ସଚେତନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ବ୍ୟକ୍ତିର ଆନୁଗତ୍ୟର ଧାରାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା ସମୟରେ ଏକ ସାଧାରଣ ପ୍ରଶ୍ନ ଉତ୍‌ଥାପିତ ହୋଇଥାଏ- ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି ବା ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥିତି ଆବଶ୍ୟକ । ଜର୍ମାନ୍ ଆଦର୍ଶବାଦୀଙ୍କ ମତରେ, ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିକାଶ ଓ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସକାଶେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ବଳିଦାନ ଦିଆଯାଇପାରେ । ଅରାଜକତାବାଦୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ ବ୍ୟକ୍ତିପକ୍ଷରେ ଅହିତକର ଓ ଅସହ୍ୟରୂପେ ଅଭିହିତ କରି ଏହାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଧ୍ବଂସସାଧନ ସପକ୍ଷରେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛନ୍ତି ।

କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ପୁଞ୍ଜିପତିମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ବ୍ୟବହୃତ ଶୋଷଣର ଏକ ମାଧ୍ୟମରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରି ଏକ ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଶୋଷଣମୁକ୍ତ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଲୋପସାଧନ ପାଇଁ ମତ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଗାନ୍ଧିବାଦୀମାନେ ବ୍ୟକ୍ତିର ନୈତିକତା ଓ ଆତ୍ମନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଉପରେ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରି ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହ୍ରାସ ପାଇଁ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନେ ଅତ୍ୟଧିକ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତା ସପକ୍ଷରେ ମତ ଦେଇ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଏକ ରାତ୍ରିଜଗୁଆଳି ବା ପୋଲିସ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ ଅର୍ପଣ କରିବାପାଇଁ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥା’ନ୍ତି ।

ସେମାନଙ୍କ ରାଷ୍ଟ୍ର ‘ପୋଲିସ୍ ରାଷ୍ଟ୍ର’ ନାମରେ ଖ୍ୟାତ । ସମାଜବାଦୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ବୃଦ୍ଧିକରିବା ସପକ୍ଷରେ ମତ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ଏହି ସମସ୍ତ ମତବାଦକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଗୋଟିଏ ସାଧାରଣ ନୀତିର ଅବସ୍ଥିତି ଜଣାପଡ଼େ । କେତେକ ଦାର୍ଶନିକ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ପରିସର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ସୀମିତ କରନ୍ତି ଏବଂ ଅନ୍ୟ କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ପରିସର ସୀମିତ କରି ସାମୂହିକ କଲ୍ୟାଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ବ୍ୟାପକ କରନ୍ତି ।

ଏଣୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ବିପରୀତମୁଖୀ ଅଟନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିବେଚନା କଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରେ ନାହିଁ; ବରଂ ବାସ୍ତବ ଓ ସାମୂହିକ କଲ୍ୟାଣସାଧନ ପାଇଁ ବ୍ୟାପକ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ସମ୍ପର୍କୀୟ ଉପରୋକ୍ତ ଧାରଣାକୁ ନେଇ ଦୁଇଟି ମତବାଦ; ଯଥା ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ (Individualism) ଓ ସମାଜବାଦ (Socialism) ର ଜନ୍ମ ହୋଇଛି ।

ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଏକ ଆବଶ୍ୟକୀୟ କୁ-ସଂସ୍ଥା (Necessary-evil) ର ରୂପ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ସ୍ଵାର୍ଥକୈନ୍ଦ୍ରିକ ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କରି ତା’ର ଜୀବନ ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ପୋଲିସ୍ ବା ରାତ୍ରିଜଗୁଆଳି ପରି କେବଳ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଉଚିତ ବୋଲି ସେମାନଙ୍କର ମତ । ହବସ୍, ଲକ୍‌, ରିକାର୍ଡୋ, ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍, ମିଲ, ସ୍ପେନସ୍‌ର, କାଣ୍ଟ ଇତ୍ୟାଦି ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ସମର୍ଥକ ଅଟନ୍ତି ।

ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀସ୍‌ରେ ସୋଫିଷ୍ଟମାନଙ୍କର ବିଚାରଧାରା ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ଥିଲା । ଷ୍ଟାଇକ୍ ବିଚାରଧାରାରେ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ଦର୍ଶନର ପ୍ରତିଫଳନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଲକ୍ ଓ ରୁଷୋ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତାର ପୃଷ୍ଠପୋଷକ ଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ଜନମତ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନର ରୂପରେଖ ସେମାନେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିଥିଲେ । ହବସ୍‌ଙ୍କ ଦର୍ଶନ ନିରଙ୍କୁଶ ରାଜତନ୍ତ୍ରକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଅନ୍ତଃସ୍ଵର ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ଅଟେ ।
ଶିଳ୍ପବିପ୍ଳବ ପରେ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରାର ବ୍ୟାପକ ପ୍ରସାର ହେଲା ।

ଫ୍ରାନ୍ସର ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରବିତ୍, ଇଂଲଣ୍ଡର ଉପଯୋଗିତାବାଦୀ (Utilalitarians) ପ୍ରଭୃତି ଏହାକୁ ସମର୍ଥନ କରିଛନ୍ତି । ଉପଯୋଗିତାବାଦୀମାନେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ସର୍ବାଧ‌ିକ ସୁଖ ନୀତିରେ ବିଶ୍ଵାସ କରି ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ସୀମିତ ରଖୁବାପାଇଁ ମତ ଦେଇଥିଲେ । ଜନ୍ ଷ୍ଟୁଆର୍ଟ ମିଲ୍ ଏହି ତତ୍ତ୍ଵର ଟାଣୁଆ ସମର୍ଥକ ଅଟନ୍ତି । ସ୍ପେନ୍ସର ଯୋଗ୍ୟତମର ଅବସ୍ଥିତି ନୀତି ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ମନ୍ଦ ଅନୁଷ୍ଠାନର ରୂପ ଦେଇଛନ୍ତି ।

ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନଙ୍କ ମତରେ, ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଦରକାରୀ କ୍ଷତିକାରକ ସଂସ୍ଥା । ରାଷ୍ଟ୍ର ଦରକାରୀ, କାରଣ ରାଷ୍ଟ୍ରର କେତୋଟି କାର୍ଯ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ । ଏହି ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ହେଲା ତିନିପ୍ରକାରର ।
(୧) ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଆଇନଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରିବା ।
(୨) ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ବହିଃଆକ୍ରମଣରୁ ରକ୍ଷା କରିବା, ଏବଂ
(୩) ଆଇନ ଅନୁମୋଦିତ ଚୁକ୍ତିକୁ ରକ୍ଷାକରିବା ।

ଏହି ତିନୋଟି କାର୍ଯ୍ୟ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ହସ୍ତକ୍ଷେପ କଲେ ଏହା କ୍ଷତିକାରକ ସଂସ୍ଥାଭାବେ ପରିଚିତ ହେବ । କାରଣ ରାଷ୍ଟ୍ର ଯେତେ ଅଧ‌ିକରୁ ଅଧ‌ିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବ, ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ସେତେ ହ୍ରାସ ପାଇବ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନେ ବ୍ୟକ୍ତିସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟର ନିଷ୍ଠାପର ସମର୍ଥକ ହୋଇଥିବାରୁ ସେମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ସୀମିତ ରଖ୍ ବ୍ୟକ୍ତି ଉପରେ ଅଧ‌ିକ କାର୍ଯ୍ୟ ନ୍ୟସ୍ତ କରିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ।

ଅତଏବ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନେ ସେଇଥପାଇଁ କହନ୍ତି ଯେ, କମ୍ ଶାସନ କରୁଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରହିଁ ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ର । (That State is best State which governs the least.) । ଏହି ମତକୁ ବ୍ୟକ୍ତିସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ତତ୍ତ୍ଵ (Laissez faire theory) ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

ଏହି ତତ୍ତ୍ଵ ସପକ୍ଷରେ ଚାରୋଟି ଯୁକ୍ତି ରହିଛି ।
(୧) ନୈତିକ ଯୁକ୍ତି – ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନେ ମତପୋଷଣ କରନ୍ତି ଯେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମଣିଷ ମଧ୍ୟରେ ସୁପ୍ତ ପ୍ରତିଭାର ବିକାଶ ପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତି-ସ୍ଵାତନ୍ୟ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ । ତେଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଳ୍ପ କାର୍ଯ୍ୟରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରି ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଅଧ‌ିକରୁ ଅଧିକ ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ପ୍ରଦାନ କଲେ, ବ୍ୟକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପ୍ରତିଭା ଠିକ୍ ଭାବରେ ବିକଶିତ ହେବ । ତେଣୁ ନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ତତ୍ତ୍ଵ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ।

(୨) ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୁକ୍ତି – ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ କରାଗଲେ ପ୍ରତିଯୋଗିତାମୂଳକ ବ୍ୟବସାୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ । ତେଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନ ହେବ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଦ୍ରୁତ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ସଂଘଟିତ ହେବ ।

(୩) ବୈଜ୍ଞାନିକ ଯୁକ୍ତି ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ବିବର୍ତ୍ତନବାଦ ତତ୍ତ୍ଵ କହେ ଯେ ସମାଜରେ କେବଳ ଯୋଗ୍ୟତମର ହିଁ ବଞ୍ଚିବାର ଅଧିକାର ରହିଛି । କାରଣ ଜୀବନ-ସଂଘର୍ଷର ଅଗ୍ନିପରୀକ୍ଷାରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟକ୍ତି ହିଁ ସମାଜ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନେ ବ୍ୟକ୍ତି-ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଏବଂ ପ୍ରତିଯୋଗିତାକୁ ପ୍ରଶ୍ରୟ ଦେଇ ଯୋଗ୍ୟତମର ବଞ୍ଚିବାର ଅଧିକାରକୁ ସମର୍ଥନ କରନ୍ତି ଏବଂ ଏହା ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ବୋଲି ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ।

(୪) ବାସ୍ତବବାଦୀ ଯୁଢି – ବାସ୍ତବବାଦୀ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଚିନ୍ତାକଲେ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କଲେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ଉପଯୁକ୍ତଭାବରେ କରିପାରିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କାମ କରିବାର ଅଧ‌ିକ ସୁଯୋଗ ଦେବା ବିଧେୟ ।

(୧) ବ୍ୟକ୍ତି ଉପରେ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ନ୍ୟସ୍ତ କରାଗଲେ ଏହାର ଅପପ୍ରୟୋଗ ଘଟିବ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନ ଲାଗି ସର୍ବଦା କଳହ ଲାଗିରହିବ ।

(୨) ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲେ ସମାଜରେ ଦୁଇଗୋଷ୍ଠୀର ସୂତ୍ରପାତ ଘଟିବ । ଦଳେ ଧନୀରୁ ଅଧିକ ଧନୀ ହେବେ ଏବଂ ଅନ୍ୟଦଳେ ଦରିଦ୍ରରୁ ଅଧ‌ିକ ଦରିଦ୍ର ହେବେ । ଫଳତଃ, ଦରିଦ୍ର ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକମାନଙ୍କୁ ନ୍ୟାୟ ମିଳିବ ନାହିଁ ।

(୩) ଯୋଗ୍ୟତମର ହିଁ ବଞ୍ଚିବା ଯଥାର୍ଥ କଥାଟିକୁ ସମାଜବାଦୀମାନେ ନାପସନ୍ଦ କରନ୍ତି । ଏହାଦ୍ଵାରା ଖଳପ୍ରକୃତି ଲୋକଙ୍କୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ମିଳିବ । ଅଥଚ କବି, କଳାକାର ସମାଜ ଉପରେ କରିତ୍‌କର୍ମା କଳାବଜାରୀର ଅଟ୍ଟାଳିକା ଗଢ଼ିଉଠିବ ।

(୪) ପୁନଶ୍ଚ ସମାଲୋଚକମାନେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ନ୍ତି ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଧ‌ିକ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ହ୍ରାସ ପାଇବ ନାହିଁ, ବରଂ ବ୍ୟକ୍ତିସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଏବଂ ସ୍ଵାଧୀନତା ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ଵାରା ସୁରକ୍ଷା କରାଯାଇପାରିବ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଗୋଟିଏ ଦେଶର।

(୫) ସର୍ବଶେଷରେ ଏହି ତତ୍ତ୍ଵଦ୍ଵାରା ରାଷ୍ଟ୍ରରେ କୌଣସି ପ୍ରକାରର ଜନମଙ୍ଗଳ କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ପାଇଲେ ସେମାନେ ନିଜ ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନରେ ବ୍ୟସ୍ତ ରହି ସାମୂହିକ କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରତି ଅବହେଳା କରିବେ ।

ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଆଡ଼କୁ ପୁରାତନ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ଲୋକପ୍ରିୟତା ହ୍ରାସ ପାଇଲା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ହସ୍ତକ୍ଷେପର ମାତ୍ରା ତୀବ୍ରଭାବେ ବୃଦ୍ଧିପାଇଲା । ଅଧ୍ୟାପକ ଲାସ୍କଙ୍କ ମତରେ, ନୈତିକ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ଦୁର୍ବଳତା ହେତୁ ଏହି ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ମୃତ୍ୟୁ ଆସନ୍ନ ହେଲା । ଶିଳ୍ପଭିଭିକ ପୁଞ୍ଜିବାଦର ସମସ୍ୟାକୁ ସମାଧାନ କରିବା ଏହା ପକ୍ଷରେ ସମ୍ଭବପର ହେଲା ନାହିଁ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ପରିସର ଅତ୍ୟଧୂକଭାବେ ବୃଦ୍ଧିପାଇବା ହେତୁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସ୍ଵରୂପ ‘ଆଧୁନିକ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ’ (Modern individualism) ର ଜନ୍ମ ହେଲା ।

ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ଅପେକ୍ଷା ସମାନ ଲକ୍ଷ୍ୟର ପରିତୃପ୍ତି ସାଧନ ପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ଗୋଷ୍ଠୀ (Group) ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଆରୋପ କଲା । ବ୍ୟକ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ରାଜନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସୁସଂଯୋଜିତ ହେବା ଅପେକ୍ଷା ନିଜର ବାସ୍ତବ କାର୍ଯ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଗଠିତ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ସଂଯୋଜିତ ହେବା ଅଧୂକ ବଳିଷ୍ଠ ହେଲା । ମୁଖ୍ୟତଃ ଯୋଗୁଁ ଆଧୁନିକ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ସ୍ଥିତି ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି । ପ୍ରଥମତଃ, ଆଧୁନିକ ସମାଜର ବହୁମୁଖୀ ଚରିତ୍ରକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦିଆଯାଇଛି ଯାହା ଗୋଷ୍ଠୀ (Group) ର ସ୍ଥିତି ଗୁରୁତ୍ଵକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଛି | ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ପରିସର ଗ୍ରାହାମ୍ ୱାଲାସ୍, ମିସ୍ ଫୋଲେଟ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଅନ୍ୟତମ ଅଟନ୍ତି ।

ସେମାନେ ‘ଗୋଷ୍ଠୀ’ର ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନ କ୍ଷମତା ପାଇଁ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକଚାଟିଆ ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହାର ସମାଲୋଚନା ନିମନ୍ତେ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଆଧୁନିକ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନେ ‘ଗୋଷ୍ଠୀ’କୁ ଏକ ବାସ୍ତବ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପରସ୍ପର ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦୀ ସ୍ଵାର୍ଥଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ସମାଧାନକାରୀ ଓ ସଂହତି ରକ୍ଷାକାରୀ ସଂସ୍ଥାର ଭୂମିକା ଅର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ଉନ୍ନତି ତଥା ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ପ୍ରକୃତ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅସ୍ତିସୂଚକ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୃତସ୍ତୁପ ଉପରେ ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରାସାଦ ଗଢ଼ିଉଠିଛି।

୨ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର କ’ଣ ? ଏହାର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଓ ଇଚ୍ଛାଧୀନ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଆଲୋଚନା କର । ଏହାର ଯଥାର୍ଥତା ଓ ସମାଲୋଚନାର ଭିଭିକୁ ତର୍ଜମା କର ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ସମ୍ପର୍କରେ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ (Individualism) ଓ ସମାଜବାଦ (Socialism) ତତ୍ତ୍ଵକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସଙ୍କୁଚିତ କରିବା ସପକ୍ଷରେ ମତ ଦେବାବେଳେ ସମାଜବାଦ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଅତ୍ୟଧ‌ିକ କ୍ଷମତା ଦେବାର ପକ୍ଷପାତୀ ଅଟେ; କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ପୂର୍ଣ୍ଣମାତ୍ରାରେ ବ୍ୟକ୍ତବାଦୀ ବା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାଜାବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ଦେଖ‌ିବା ବିରଳ । ଏଣୁ ମଧ୍ଯମପନ୍ଥା ସ୍ଵରୂପ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ଓ ସମାଜର ମହତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷାକରି ‘ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର’ (Welfare State) ର ଜନ୍ମ ହୋଇଛି ।

ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଲଗାମହୀନ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଓ ଲାଭଖୋର ମନୋବୃତ୍ତି ଏବଂ ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହ୍ରାସ ଓ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ଶାସନ ବ୍ୟକ୍ତିର ‘ସୂକ୍ଷ୍ମ ଜୀବନ’ ପାଇଁ ଦୁର୍ବିସହ ବୋଧ ହେଲା ଓ ଏହି ଦୁଇ ଚରମ ତତ୍ତ୍ଵର ମଧ୍ୟମ ସୋପାନରୂପେ ‘ଜନକଲ୍ୟାଣ ରାଷ୍ଟ୍ର’ର ଉତ୍ପତ୍ତି ହେଲା । ଆଧୁନିକ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଟି.ଡବ୍ଲ୍ୟୁ.କେଣ୍ଟ୍ ସାମାଜିକ ସେବାକାରୀ ସଂସ୍ଥା ସହ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ଏହା ଏକ ପୋଲିସ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିରୋଧାଚରଣ କରି ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନର ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରିଥାଏ ।

ଜି.ଡି.ଏଚ୍. କୋଲେଙ୍କ ମତରେ, ‘ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏପରି ଏକ ସମାଜ ଯାହାକି ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକକୁ ଜୀବନଧାରଣର ସର୍ବନିମ୍ନ ମାନ ଓ ସୁଯୋଗ ନିଶ୍ଚିତଭାବେ ଅର୍ପଣ କରିଥାଏ ।’’ ହବସ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ବହୁବିଧ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ଡାକ୍ତର, ଶିକ୍ଷକ, ବ୍ୟବସାୟୀ, ବୀମା ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଇତ୍ୟାଦି ପରି ସହସ୍ରାଧିକ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ । ମାକ୍ ଆଇଭର୍ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବାକୁ ଯାଇ ମତ ଦିଅନ୍ତି ଯେ ‘ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉଭୟ ଅସ୍ତିସୂଚକ ଓ ନାସ୍ତିସୂଚକ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛି ଶୃଙ୍ଖଳା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵକୁ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ।’

ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବେ ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀୟ ବିଷୟ ନୁହେଁ । ପୁରାତନ ଇତିହାସରେ ବଣ୍ଡିତ ରାଜା- ମହାରାଜାମାନଙ୍କର ‘ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଯୁଗ’କୁ ବର୍ତ୍ତମାନର ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହ ତୁଳନା କରାଯାଇପାରେ; କିନ୍ତୁ ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥରେ ଏହି ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିକାଶ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ଦୋଷତ୍ରୁଟି, ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୋଜନା, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା, ସାମ୍ୟବାଦୀ ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଯୋଗିତା, ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନ୍ମ, ସ୍ଥିତି ଓ ବିକାଶ ପାଇଁ ଦାୟୀ ଅଟେ । ହବ୍‌ମାନ (Hobman)ଙ୍କ ମତରେ, ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ (Individualism) ଓ ସାମ୍ୟବାଦ (Communism) ମଧ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ-ସୋପାନରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ତତ୍ତ୍ବ ପରି ରାଷ୍ଟ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ-ପରିସରକୁ ଏକ ପୋଲିସ୍ ବା ରାତ୍ରିଜଗୁଆଳି ପରି କେବଳ ଶାନ୍ତି-ଶୃଙ୍ଖଳା ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖୁବାପାଇଁ ଦାବି କରେ ନାହିଁ କିମ୍ବା ସାମ୍ୟବାଦ ପରି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଶୋଷଣର ମାଧ୍ୟମରୂପେ ଚିତ୍ରିତ କରି ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଲୋପସାଧନ ପାଇଁ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼େ ନାହିଁ; ବରଂ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ଅସୀମିତ ହୋଇ ବ୍ୟକ୍ତିର ବହୁବିଧ କଲ୍ୟାଣ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଏହାର ସ୍ଥିତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ ।

ଜନକଲ୍ୟାଣ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୃଷ୍ଟି ଅନ୍ତରାଳେ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ବିଦ୍ୟମାନ । ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧରେ ପୃଥ‌ିବୀର ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟାପକ ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷୟକ୍ଷତିର ଶିକାର ହୋଇ ଏହାର ପୁନଃବିନ୍ୟାସ ପାଇଁ ସୀମିତ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଗୁରୁତ୍ଵକୁ ଅନୁଭବ କଲେ । ତେଣୁ ସମାଜବାଦୀ ତତ୍ତ୍ଵର ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୋଜନା ଗ୍ରହଣ କରିବାପାଇଁ ସେମାନେ ବାଧ୍ଯ ନାହିଁ । ଏଣୁ ସେମାନେ ସମାଜବାଦ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ଘଟାଇ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭିତ୍ତି ସ୍ଥାପନ କଲେ ।

ଏହି ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ମୁକ୍ତ ଅର୍ଥନୀତି (Free Economy) ଓ ଆବଦ୍ଧ ଅର୍ଥନୀତି (Closed Economy) ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ନୀତି ସମର୍ଥନ କରାନଯାଇ ମିଶ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତି (Mixed Economy)କୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । ପୃଥିବୀର ଅଧିକାଂଶ ରାଷ୍ଟ୍ର ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରକୃତି ବହନ କରୁଛନ୍ତି, କାରଣ ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ରାଜନୈତିକ ଆନୁଗତ୍ୟର ଧାରା ସରଳ, ସ୍ପଷ୍ଟ ଓ ଅଭ୍ୟାସଗତ ହୋଇଥାଏ ।

ଜନକଲ୍ୟାଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :
ସାଂପ୍ରତିକ ବିଶ୍ଵର ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଜନକଲ୍ୟାଣ ରାଷ୍ଟ୍ରଭାବେ ପରିଚିତ । ଏହି ଆଧୁନିକ ଜନକଲ୍ୟାଣ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ପ୍ରାଧାନତଃ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ; ଯଥା- (କ) ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ, (ଖ) ଇଚ୍ଛାଧୀନ ।

(କ) ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ (Compulsory Functions) :
ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି ପାଇଁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ । ଏହି କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ସମ୍ପାଦନ ନ କଲେ ରାଷ୍ଟ୍ର ‘ରାଷ୍ଟ୍ର ’ ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏହା ପାଞ୍ଚ ପ୍ରକାରର; ଯଥା- (୧) ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିରାପତ୍ତା, (୨) ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଶାନ୍ତି-ଶୃଙ୍ଖଳା, (୩) ବୈଦେଶିକ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ, (୪) ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ ଓ ସମ୍ପତ୍ତି ରକ୍ଷା, (୫) ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ବିଚାର ସଂସ୍ଥା ।

(୧) ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିରାପତ୍ତା : ଏହା ଯେକୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଯଦି ବହିଃଶତ୍ରୁ ଆକ୍ରମଣର ଶିକାର ହୁଏ, ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଜୀବନଧାରଣ ବିପନ୍ନ ହେବ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ସେନାବାହିନୀ ଅବସ୍ଥାପନ କରି ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଅନ୍ତି ।

(୨) ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଶାନ୍ତି-ଶୃଙ୍ଖଳା : ରାଷ୍ଟ୍ର ଭିତରେ ଥିବା ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ଧନଜୀବନ ସୁରକ୍ଷା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ । ଚୋର, ଡକାୟତ, ଗୁଣ୍ଡା ଆଦି ଅସାମାଜିକ ଲୋକଙ୍କ ଦାଉରୁ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିବା ଲାଗି ରାଷ୍ଟ୍ର ପୋଲିସ୍ ସଂସ୍ଥା ଗଠନ କରିଛି । ପୋଲିସ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଇନ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରାଯାଏ । ତାଛଡ଼ା ବିଭିନ୍ନ ନ୍ୟାୟାଳୟ ମାଧ୍ୟମରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମାଜର ଖଳଲୋକମାନଙ୍କୁ ଦଣ୍ଡ ଦେଇ ଉତ୍ତମ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଉପଯୁକ୍ତ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ କରେ ।

(୩) ବୈଦେଶିକ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ : ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉଦ୍ଭାବନ ଫଳରେ ସମ୍ପ୍ରତି ପୃଥ‌ିବୀର ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ପରସ୍ପର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହେଉଛନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ଅର୍ଥନୈତିକ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ବୈଦେଶିକ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଆଧୁନିକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ହୋଇପଡ଼ିଛି । କୂଟନୈତିକ ଦୂତ ପ୍ରେରଣ ଓ ଗ୍ରହଣ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମସ୍ୟା ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ଆଲୋଚନା, ଜାତିସଂଘ ଆଦି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସଂସ୍ଥା ସହ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ ସାଂପ୍ରତିକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।

(୪) ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ ଓ ସମ୍ପତ୍ତି ରକ୍ଷା : ଚୁକ୍ତିବାଦୀ ଦାର୍ଶନିକ ଲକ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ ଓ ସମ୍ପତ୍ତିଗତ ଅଧିକାର ପ୍ରାକୃତିକ ଅଧ୍ବକାର (Natural right) ପଦବାଚ୍ୟ । ଏହି ମୌଳିକ ଅଧୂକାରର ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୃଷ୍ଟି | ଏଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏହି ଅଧିକାରକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଇନଗତ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରଦାନ କରି ଆଇନ ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ ଓ ସମ୍ପତ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ ।

(୫) ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ବିଚାର ସଂସ୍ଥା : ଏକ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ବିଚାର ସଂସ୍ଥା ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ବ୍ୟକ୍ତି ନ୍ୟାୟ ପାଇବା ସମ୍ଭବପର ହେବ ନାହିଁ । ଆଇନ ଓ ନ୍ୟାୟର ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେବା ମଧ୍ଯ ସମ୍ଭବପର ହେବ ନାହିଁ । ବ୍ୟକ୍ତିର ଅଧୂକାରର ସଂରକ୍ଷକ ହିସାବରେ ଏହି ବିଚାର ସଂସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କ୍ଷମତାର ଅବାଞ୍ଛିତ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଏକ ସ୍ଵାଧୀନ ନିରପେକ୍ଷ, ଅଣପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ ବିଚାର ସଂସ୍ଥାର ଭୂମିକା ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ ।

(ଖ) ଇଚ୍ଛାଧୀନ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ (Optional Functions) :
ନିମ୍ନଲିଖତ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀଗୁଡ଼ିକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଇଚ୍ଛା, ସମ୍ବଳ, ଜନମତର ଚାପ, ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରକୃତି, ସମୟ ଓ ପରିସ୍ଥିତିର ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ଵାରା ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ ।

(୧) ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର : ଆଧୁନିକ ଜୀବନରେ ଶିକ୍ଷା ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଦିଗ । ଏଣୁ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହାର ପ୍ରସାର ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଶିକ୍ଷା ବୃତ୍ତିଭିତ୍ତିକ, ବୈଷୟିକ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ହେବା ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ । ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ନିଜର ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ, ରାଜନୈତିକ ପରିବେଶ ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ପର୍କରେ ସଚେତନଶୀଳ କରାଇଥାଏ । ବିଦ୍ୟାଳୟ, ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଅନୁଦାନ ଓ ଛାତ୍ରବୃତ୍ତି ପ୍ରଦାନ ଇତ୍ୟାଦି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନ୍ୟତମ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।

(୨) ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ପରିମଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା : ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ପରିମଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବ୍ୟକ୍ତିର ଅନ୍ୟତମ ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ହୋଇଥିବାରୁ ଏବଂ ଏହାର ବ୍ୟାପକତା ତଥା ବିପୁଳ ବ୍ୟୟଭାର ଯୋଗୁଁ ଏହାକୁ ଘରୋଇ ସଂସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ରାଜି ହେଉନଥିବା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହାର ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରିଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ର ରୋଗପ୍ରତିଷେଧକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଦାନ କରେ, ମାଗଣା ଚିକିତ୍ସା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯୋଗାଇଦିଏ ଏବଂ ପରିବାର କଲ୍ୟାଣ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିଥାଏ ।

(୩) କୃଷି, ଶିଳ୍ପ ଓ ବାଣିଜ୍ୟର ବିକାଶ : କୃଷି, ଶିଳ୍ପ ଓ ବାଣିଜ୍ୟର ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶ ନ ହେଲେ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୀତି ସୁସ୍ଥ ଓ ସମୃଦ୍ଧ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ | କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରୟୋଗ, ଶିଳ୍ପ ପାଇଁ ପୁଞ୍ଜି, କାରିଗରୀ କୌଶଳ ଇତ୍ୟାଦି ଯୋଗାଣ ଓ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ପାଇଁ ବଜାର ସୃଷ୍ଟି ଏବଂ ଉଭୟ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଓ ବାହ୍ୟ ବାଣିଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିକାଶ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନ୍ୟତମ ମୁଖ୍ୟ ଦାୟିତ୍ଵରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି ।

(୪) ଆମଦାନୀ ଓ ରପ୍ତାନି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ : ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୈତିକ ଅବସ୍ଥାର ଉନ୍ନତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆମଦାନୀ ଓ ରପ୍ତାନି ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଓ ଏହାର ପ୍ରୟୋଗ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ବ୍ୟକ୍ତିର ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ଵାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହି ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରିଥାଏ ।

(୫) ଶ୍ରମମଙ୍ଗଳ : ସମାଜର ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନେକ ପ୍ରକାରର ଯୋଜନା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଶ୍ରମ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମାନବିକ ପରିବେଶ ପ୍ରଦାନ, ଶ୍ରମ- ସମୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ, ବେତନ ହାର ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ, ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ଶିଳ୍ପ ପରିଚାଳନାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ଇତ୍ୟାଦି ବିବିଧ କାର୍ଯ୍ୟ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ସାମୂହିକ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସମ୍ପାଦନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।

(୬) ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ନିରାକରଣ ଆଧୁନିକ ବିଶ୍ଵରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଏକ ଦୁରାରୋଗ୍ୟ ସଂକ୍ରାମକ ବ୍ୟାଧର ଭୂମିକା ନେଉଥ‌ିବାବେଳେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ନିରାକରଣ ପାଇଁ ଉଚିତ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିବା ନିମିତ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ଯୋଜନା ସହ ଆଗେଇ ଆସିଛନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସର୍ବନିମ୍ନ ଆବଶ୍ୟକତା; ଯଥା- ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର ଓ ବାସଗୃହ ପ୍ରଦାନ ଆଦି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି । ଏହା ଦେଶରେ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା, କୃଷିର ଉନ୍ନତି, ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ସଦ୍‌ଉପଯୋଗ କରି ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

(୭) ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା : ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସାମାଜିକ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ସଂସ୍ଥା ହୋଇଥିବାରୁ ବୃଦ୍ଧାବସ୍ଥା, ଶାରୀରିକ ଅକର୍ମଣ୍ୟ ଅବସ୍ଥା, ବେକାରୀ, ଅସହାୟତା ଇତ୍ୟାଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସାହାଯ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଏହା ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ଭତ୍ତା, ବେକାରୀ ଭତ୍ତା, ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳୀ ପ୍ରଦାନ ଇତ୍ୟାଦି ବିବିଧ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।

(୮) ସାଧାରଣ ସେବା ପ୍ରଦାନକାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା : ରାଷ୍ଟ୍ର ବିଭିନ୍ନ ସାଧାରଣ ସେବାପ୍ରଦାନକାରୀ ସଂସ୍ଥା; ଯଥା- ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭାଗ, ରେଳ ବିଭାଗ, ଡାକ ଓ ତାର ବିଭାଗ, ଦୂରଦର୍ଶନ ଓ ଆକାଶବାଣୀ ସଂସ୍ଥା ଇତ୍ୟାଦିକୁ ନିଜ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ବିଭିନ୍ନ ସେବା ଯୋଗାଇବାପାଇଁ ପରିଚାଳନା କରିଥାଏ । ଏହା ଲାଭ ସୃଷ୍ଟି କରୁନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତର । ଓ ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହି ସମସ୍ତ ବିବିଧ ସାଧାରଣ ସେବା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।

(୯) ନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ସଂସ୍କାର : ଗ୍ରୀନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ରାଷ୍ଟ୍ରର ବ୍ୟକ୍ତିର ନୈତିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଆଧୁନିକ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା, ବେଶ୍ୟାବୃତ୍ତି, ବାଲ୍ୟବିବାହ, ବଳିଦାନ, ଅଜ୍ଞତା, ଅଶିକ୍ଷିତତା ଇତ୍ୟାଦି ଅନେକ ପ୍ରକାରର ସାମାଜିକ କୁସଂସ୍କାର ବିରୁଦ୍ଧରେ ସ୍ଵର ଉତ୍ତୋଳନ କରି ଏବଂ ଅନେକ ସମୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ଓ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅସ୍ତିସୂଚକ ସଚେତନଶୀଳତା ସୃଷ୍ଟି କରି ଏଗୁଡ଼ିକର ଉଚ୍ଛେଦର ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରିଛି ।

ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଯଥାର୍ଥତା : ବାସ୍ତବତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିବେଚନା କଲେ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦାୟିତ୍ଵ ନେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଓ ଇଚ୍ଛାଧୀନ ପରି ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏହା ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ କୌଣସି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟଭାବରେ ସୂଚିତ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିର ଗତିଶୀଳ ପ୍ରକୃତି ତଥା ସମାଜର ଅଗ୍ରଗତି ସହ ପାଦ ମିଳାଇ ଚାଲିଥାଏ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ସମସ୍ତ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଉଥିବାରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତି ନିଜର ଅଭ୍ୟାସଗତ ଆସ୍ଥା ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ପ୍ରଦାନ କରି ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଭିଭିଭୂମି ଦୃଢ଼ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଦିଗରେ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

(i) ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥିତି ଓ ବିକାଶ ପାଇଁ ଏକ ଉପଯୁକ୍ତ ବିକଳ୍ପବିହୀନ ମାଧ୍ୟମ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
(ii) ଏହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଉନ୍ନତ ଜୀବନଧାରଣର ସର୍ବନିମ୍ନ ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
(iii) ଏହା ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମୂଳଭିଭି ରୂପେ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ରାଜନୈତିକ ଆଧୁନିକୀକରଣ ଓ ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ତ୍ବରାନ୍ବିତ କରିଥାଏ ।
(iv) ଏହା ବିଶ୍ଵ ଅର୍ଥନୀତି, ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୋଜନା ପ୍ରଣୟନ ଓ ପ୍ରୟୋଗଦ୍ଵାରା ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୈତିକ ସମୃଦ୍ଧି ବୃଦ୍ଧି କରିପାରୁଛି ।
(v) ଏହା ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ପାନୀୟ ଜଳ, ଯୋଗାଯୋଗ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଇତ୍ୟାଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାଧାରଣ ସେବା ପ୍ରଦାନ କରି ନିଜର ସ୍ଥିତିକୁ ବଳିଷ୍ଠ କରିପାରୁଛି ।
(vi) ଏହା ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ, ଅର୍ଥନୈତିକ ନ୍ୟାୟ ଓ ରାଜନୈତିକ ସଂହତି ଆଦି ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ କରିପାରୁଛି ।

ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମାଲୋଚନା : ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ସର୍ବାଧ‌ିକ ଲୋକପ୍ରିୟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଓ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସମାଲୋଚନାରୁ ମୁକ୍ତ ନୁହେଁ-
(i) ଏହା ଏକ ବ୍ୟୟବହୁଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥିବାରୁ ଲୋକମାନଙ୍କ ଉପରେ କରଭାର ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ ।
(ii) ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ବୃଦ୍ଧି ସପକ୍ଷରେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ୁଥିବାରୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ନିଜସ୍ଵ ସୃଜନଶୀଳତା, ଉଦ୍ୟୋଗୀ ମନୋବୃତ୍ତି, ମୌଳିକତା, କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ପାଇଁ ସ୍ଵଇଚ୍ଛା ଇତ୍ୟାଦି ବିକଶିତ ବା ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।
(iii) ବହୁବାଦୀ (Pluralist) ମାନଙ୍କ ମତରେ, କ୍ଷମତା ପରିସର ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ଗୋଷ୍ଠୀ (Group)ର ଭୂମିକା ସଙ୍କୁଚିତ ହୋଇଯିବ ଏବଂ ଯାହାଫଳରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ପ୍ରକୃତ ବିକାଶ ବା ଉନ୍ନତି ସମ୍ଭବପର ହେବ ନାହିଁ।
(iv) ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି ସରକାରଙ୍କ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ପ୍ରକୃତିକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥାଏ । ଏହା ‘ଅମଲାତାନ୍ତ୍ରିକ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ’ (Bureaucratic Despotism)କୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଇଥାଏ । ଏହାଫଳରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନ, ଦୁର୍ନୀତି, ନାଲିଫିତାର କୁପ୍ରଭାବ ଆଦିର ପ୍ରଭାବ କ୍ରମେ ବ୍ୟକ୍ତି କଲ୍ୟାଣ ସଙ୍କୁଚିତ ହୁଏ ।
(v) ମାର୍କ ହିଲଡ଼୍ (Mark Heald)ଙ୍କ ମତରେ, ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ‘ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ ପରିବର୍ତ୍ତେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଗୌରବ ବର୍ଦ୍ଧନ କରେ ।’’ ଅର୍ଥାତ୍ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବ୍ୟକ୍ତି ଗୌଣ ହୋଇଯାଏ ।
(vi) ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ପରିସର ଅତ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପକ ହେବାଦ୍ଵାରା ଅନେକ କାର୍ଯ୍ୟ ଯଥାର୍ଥ ଓ ଦକ୍ଷତାସମ୍ପନ୍ନଭାବେ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।
(vii) ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୁଯୋଗ ସୁବିଧା ଦକ୍ଷ ଓ ସମୃଦ୍ଧ ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଏ ବୋଲି ଆର.ଏମ୍.ଟିଗ୍‌ମସ୍ ଆଦି ରାଜନୈତିକ ପ୍ରବକ୍ତାମାନଙ୍କ ମତ ଅଟେ ।

ଉପରୋକ୍ତ ସମାଲୋଚନାଗୁଡ଼ିକର ଗୁରୁତ୍ଵ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବାସ୍ତବ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦୃଷ୍ଟିରୁ କମ୍ ହୋଇଥିବାରୁ ମାନବର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶର ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ମାଧ୍ୟମରୂପେ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ସ୍ଵୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ । କିନ୍ତୁ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ, ଜନମତ, ନୈତିକତା, ଧର୍ମ, ସାମାଜିକ ପ୍ରଥା, ପରମ୍ପରା ଓ ସଂସ୍କୃତି ଇତ୍ୟାଦିର ପ୍ରଭାବରୁ ମୁକ୍ତ ନୁହେଁ । ଏହି ସମସ୍ତ ଉପାଦାନର ପ୍ରଭାବ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ବ୍ୟକ୍ତିର କଲ୍ୟାଣ ଦିଗରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ କରିଥା’ନ୍ତି ।

୩ । ଜଗତୀକରଣ (Globalisation) କ’ଣ ? ଏହାର ପ୍ରକୃତି, ଯଥାର୍ଥତା ଓ ସମାଲୋଚନାର ଭିଭି ଆଲୋଚନା କର । ଭାରତରେ ଏହାର ସ୍ବରୂପ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ଦିଅ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କର ।
Answer:
ଆଧୁନିକ ବିଜ୍ଞାନର ଉଦ୍ଭାବନ, ଶିଳ୍ପବିପ୍ଲବ ହେଲାଠାରୁ ପୁଞ୍ଜିବାଦ ଓ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦର ଦ୍ରୁତ ପ୍ରସାର ଘଟିଲା ଏବଂ ଏହା ସହିତ ଶିଳ୍ପାନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନଗ୍ରସର ରାଜ୍ୟ ଉପରେ ଅତ୍ୟାଚାର ଓ ଶୋଷଣର ମାତ୍ରା ଅସହ୍ୟ ହୋଇଉଠିଲା । ଅନେକ ଦେଶ ସ୍ଵାଧୀନତା ହରାଇ ପରାଧୀନତାର ଗ୍ଳାନିରେ ମ୍ରିୟମାଣ ହୋଇ ଶକ୍ତିହୀନ ଓ ନିଶ୍ରଣ ହୋଇଗଲେ । କ୍ରମେ କ୍ରମେ ଦେଶ-ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ଦେହ, ବିଦ୍ବେଷ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା । ବିଶ୍ଵ ମାନବିକତା ସ୍ଥାନରେ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଲା ଆଞ୍ଚଳିକତାବାଦ । ବିଜ୍ଞାନ ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ଅଭୂତପୂର୍ବ ବିକାଶ ଫଳରେ ଦୂରତା ସଙ୍କୁଚିତ ହେଲା ।

ତଥ୍ୟଗତ, ବ୍ୟବସାୟିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ସମ୍ପର୍କ ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ହେଲା; ମାତ୍ର ଆତ୍ମୀୟତା ଓ ସଭାବର ଅବକ୍ଷୟ ହେଲା | ଆଧୁନିକ ଶକ୍ତିର ବହୁଳ ପ୍ରସାର, ଏକଚାଟିଆ ବାଣିଜ୍ୟର ପ୍ରଭାବ ବୃଦ୍ଧି କରି କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପ, କୁଟୀରଶିଳ୍ପର ବିଲୋପ କରିଚାଲିଲା ଏବଂ ରାସାୟନିକ ଓ ଧାତବ ଶିଳ୍ପ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀର ପରିବେଶକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିଦେଲା । ଏହି ପ୍ରଦୂଷଣର ଶିକାର ହୋଇଛନ୍ତି ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵ ତଥା ବିକାଶଶୀଳ ଏସୀୟ, ଆଫ୍ରିକୀୟ, ଲାଟିନ୍ ଆମେରିକୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ।

ଶିଳ୍ପସମୃଦ୍ଧ ଦେଶ ଓ ବହୁରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କମ୍ପାନୀମାନଙ୍କର ସର୍ବଗ୍ରାସୀ ଲାଳସା ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵର ଜନବହୁଳ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ଶୋଷଣ କରିଚାଲିଛନ୍ତି । ବିତ୍ତୀୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦ ଓ ବହୁରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କମ୍ପାନୀ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନକର୍ତ୍ତୃକ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ନବ୍ୟ-ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦ ଗରିବ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ଏପରି କବଳିତ କରି ଚାଲିଛି ଯେ ଏ ସମସ୍ତ ଦେଶର ଜନସାଧାରଣ ବିଦେଶୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ଚାକଚକ୍ୟରେ ମୋହିତ ହୋଇ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ହନ୍ତସନ୍ତ ହେଉଛନ୍ତି ।

ଦୀର୍ଘ ୨୦ ବର୍ଷ ଧରି ମୁଦ୍ରା – ପାଣ୍ଠି, ବିଶ୍ଵ ବ୍ୟାଙ୍କ ଓ ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ଜଗତୀକରଣ (Globalisation)ର ଯେଉଁ ଢେଉ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି, ସେଥୁରେ ଅବାଧ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟ ପ୍ରସାର ଲାଭ କରିଛି ଏବଂ ତା’ର ସୁଫଳ ଲାଭ କରିଛନ୍ତି ଧନୀ ଶିଳ୍ପାନ୍ନତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ । କିନ୍ତୁ ଏହା ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵର ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ବେକାରୀ ଓ ବୈଷମ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ଓ ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ସଙ୍କଟ ସୃଷ୍ଟି କରି ସାଧାରଣ ଜୀବନକୁ ଦୁର୍ବିସହ କରିଦେଇଛନ୍ତି ।

ଜଗତୀକରଣର ପ୍ରକୃତି :
ଜଗତୀକରଣ (Globalisation), ଉଦାରୀକରଣ (Liberalisation) ଘରୋଇକରଣ (Privatisation) ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କର ସାଧାରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ସମାନ । ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅସମୀଚୀନ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଦୂର କରି ଅର୍ଥନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବକୁ ଏକ ‘ବିଶ୍ଵ-ଗ୍ରାମ’ (Global Village)ରେ ରୂପାନ୍ତରିତ କରିବା ଏହି ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟାପକ ପ୍ରୟୋଗ ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଦଶନ୍ଧିରେ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଥମ ଓ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧରେ ପୃଥ‌ିବୀର ଧନିକ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ପଡ଼ିଥିବା କୁପ୍ରଭାବରୁ ମୁକ୍ତ ହେବା ପାଇଁ ସେମାନେ ପ୍ରଥମେ ’‘ଗାଟ୍’ (GATT- General Agreement on Trade and Tariff) ଓ ପରେ ’ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂଗଠନ’ (WTO- World Trade Organisation), ‘ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଡି’ (IMF – International Monetary Fund), ‘ବିଶ୍ଵ ବ୍ୟାଙ୍କ’ (WB – World Bank) ଆଦି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଯୋଗ କରିଥିଲେ ଓ ଏହା ଜଗତୀକରଣ ତତ୍ତ୍ଵର ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲା।

ଜଗତୀକରଣର ଅର୍ଥ ବିଶ୍ଵ ବଜାର ସହିତ ପୃଥ‌ିବୀର ସମସ୍ତ ଦେଶର ବଜାର ଓ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସଂଯୋଜିତ କରିବା । ଆଣ୍ଟୋନୀ ଗିଡ଼େନ୍ସ (Anthony Giddens)ଙ୍କ ମତରେ, ‘ଜଗତୀକରଣର ଅର୍ଥ ବହୁ ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଜନସମୂହକୁ ବିଶ୍ବବ୍ୟାପୀ ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କର ତୀବ୍ରତା ଓ ଘନତ୍ଵ ସହ ସଂଯୋଜିତ କରିବା ।’’ ରବର୍ଟସନ୍‌ଙ୍କ ଭାଷାରେ, ‘ ଜଗତୀକରଣ ବିଶ୍ଵ ସଂକୋଚନ ଓ ସାମଗ୍ରୀକଭାବେ ବିଶ୍ଵ ସଚେତନଶୀଳତା ଭାବର ପ୍ରସାର ସମ୍ପର୍କିତ ଏକ ବିଷୟ ଅଟେ ।’’

ଏଣୁ ସାଧାରଣ ଅର୍ଥରେ ଜଗତୀକରଣ ଏପରି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହା ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିର୍ବିଶେଷରେ ଏକ ‘ବିଶ୍ଵ ଗ୍ରାମ’ରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଯେଉଁଠାରେ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପରସ୍ପର ନିର୍ଭରଶୀଳତା ଭିଭିରେ ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅନ୍ତଃସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇପାରିବ । ତଥ୍ୟ, ପୁଞ୍ଜି ଓ ଦ୍ରବ୍ୟର ଅବାଧ ପ୍ରବାହ ମାଧ୍ୟମରେ ଜଗତୀକରଣ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ପୃଥିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶର ସମାଜ ଓ ସଂସ୍କୃତିକୁ ପରସ୍ପରର ନିକଟତର କରିପାରିଛି ।

ଜଗତୀକରଣର ଭପାଦାନ :
(i) ଶିଳ୍ପ ଓ ବାଣିଜ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପରିଚାଳନାରେ ଉଦାରବାଦୀ ନୀତିର ପ୍ରୟୋଗ ।
(ii) ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ ନୀତିର ପାଳନ ।
(iii) ଜାତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ବିଶ୍ଵ ଅର୍ଥନୀତି ସହ ସଂଯୋଗୀକରଣ ।
(iv) ଶିଳ୍ପ, ବାଣିଜ୍ୟ ତଥା ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟାପାରର ଘରୋଇକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ସୁସ୍ଥ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ତଥା ଦକ୍ଷତାବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ ।
(v) ରପ୍ତାନି – ଆମଦାନୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉଦାରୀକରଣ ନୀତିର ପ୍ରୟୋଗ ।
(vi) ଦ୍ରୁତ ଆଧୁନିକୀକରଣ, ବୈଷୟିକ କୌଶଳ, ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ ଆଦିର ଅବାଧ ପ୍ରବାହ ଓ ବିଶ୍ଵ ସହଯୋଗ ବୃଦ୍ଧି ।
(vii) ବଜାର ଅର୍ଥନୀତିର ଚାପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ସଂସ୍କାର ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାରେ ଜଗତୀକରଣର ପ୍ରଭାବ :
ଜଗତୀକରଣର ସମର୍ଥକମାନେ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସରକାରମାନେ ସେମାନଙ୍କର ଅର୍ଥନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଅଧ‌ିକ ଉନ୍ମୁକ୍ତ କରିଦେବା ଫଳରେ ବିଶ୍ଵ ଅର୍ଥନୀତି ସହ ସଂଯୋଜିତ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଧୁକ ବଳିଷ୍ଠ ହେବ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଆର୍ଥିକ ସମୃଦ୍ଧି ସମ୍ଭବପର ହୋଇପାରିବ । ପୁଞ୍ଜି ଓ କୌଶଳର ଅବାଧ ପ୍ରବାହ ଏହି ଆର୍ଥିକ ସମୃଦ୍ଧିର ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସୁଗମ କରିବ । ରୁଗ୍ଣ ସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗର ନୂତନ ଜୀବଦାନ ସମ୍ଭବ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ନିଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରଶସ୍ତ ହେବ ଓ ଉତ୍ପାଦନର ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ ବୋଲି ଏହି ପ୍ରବକ୍ତାମାନେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥା’ନ୍ତି ।

ଏହାଫଳରେ ବହୁଦେଶୀୟ କମ୍ପାନୀ (MNC – Multi-National Companies)ଗୁଡ଼ିକ ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରେ ସେମାନଙ୍କର ଉଦ୍ୟୋଗ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିବେ । ଏହା ଘରୋଇକରଣ ନୀତି ମାଧ୍ୟମରେ ହିଁ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇପାରିବ ।

ଏଣୁ ଜଗତୀକରଣର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟକୁ ଅବାଧ ଓ କଟକଣାଶୂନ୍ୟ କରିଦେବା ଯାହାଫଳରେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵର ବଜାର ମୁକ୍ତ ହୋଇଯିବ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶର ବଜାରରେ ବିଭିନ୍ନ ଦେଶର ଦ୍ରବ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦ୍ବତା ସୃଷ୍ଟି ହେବ । ଏହି ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତାମୂଳକ ମୁକ୍ତ ବଜାରର ସହାୟକ ହେଉଛି ଉଦାର ବା କୋହଳ ଅର୍ଥନୀତି, ରପ୍ତାନି ଓ ଆମଦାନୀ ଶୁଳ୍କ ହ୍ରାସ, ପୁଞ୍ଜି ଲଗାଣ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଉଚ୍ଛେଦ ଓ ଉତ୍ପାଦନ–ବଣ୍ଟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ବା ସରକାରଙ୍କ ଭୂମିକା ହ୍ରାସ ଏବଂ ସର୍ବୋପରି ଘରୋଇ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତି କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ନିର୍ବିଚାର ଅନୁମତି ଓ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ।

ଜଗତୀକରଣର ଯଥାର୍ଥତା (Justification) :
(୧) ଆମଦାନୀ, ରପ୍ତାନି, ପୁଞ୍ଜି ଲଗାଣ, କୌଶଳର ବିନିଯୋଗ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦିତା ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଫଳରେ ଦ୍ରବ୍ୟର ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିବ, ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍ ହ୍ରାସ ଘଟିବ ଏବଂ ମୋଟ ଉପରେ ଉପଭୋକ୍ତା ଉପକୃତ ହେବ ।

(୨) ଗୋଟିଏ ଦେଶର ଆର୍ଥିକ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପୁଞ୍ଜି ଓ ଉନ୍ନତ କୌଶଳ ବିନିଯୋଗ ହୋଇପାରିବ ।
(୩) କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଶିଳ୍ପ, ପୁଞ୍ଜି ଓ କୌଶଳର ସଙ୍କଟ ରୂପକ ପଞ୍ଜୁରି ମଧ୍ୟରେ ଆବଦ୍ଧ ନରହି ଏହାର ଦ୍ରୁତ ପ୍ରସାର ଘଟିବା ଫଳରେ ଜନଜୀବନ ଧାରାରେ ଉନ୍ନତି ପରିଲକ୍ଷିତ ହେବ ।
(୪) ଉପଭୋକ୍ତା ପାଇଁ ଏକ ବୃହତ୍ ବିଶ୍ଵ ବଜାର ନିଜ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭୌଗୋଳିକ ସ୍ଥିତି ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ । ଉତ୍ପାଦନରେ ଉନ୍ନତି ଓ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଫଳରେ ଉନ୍ନତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଶସ୍ତାରେ ଉପଭୋକ୍ତା ପାଇପାରିବ । ଏକଚାଟିଆ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦିତା ଶୂନ୍ୟ ବଜାରର ଅନୁପସ୍ଥିତି ସେମାନଙ୍କୁ ଶୋଷଣରୁ ମୁକ୍ତ କରିବ ଓ ପସନ୍ଦର କ୍ଷେତ୍ରକୁ ସୁବିସ୍ତୃତ କରିଦେବ ।
(୫) ଶିଳ୍ପୀକରଣ ଓ ରୁଗ୍‌ଣ ଶିଳ୍ପର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ଫଳରେ ନିଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଧ‌ିକ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇ ବେକାରୀ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନର ପନ୍ଥା ଉନ୍ମୁକ୍ତ ହୋଇପାରିବ ।
(୬) ଗୋଟିଏ ଦେଶର ଅର୍ଥନୀତିକୁ ବିଶ୍ଵ ଅର୍ଥନୀତି ସହ ସଂଯୋଜିତ କରି ଏକ ‘ବିଶ୍ଵ-ଗ୍ରାମ’ (Global Village) ଗଠନର ସ୍ଵପ୍ନ ସାକାର କରିହେବ ।
ଜଗତୀକରଣର ସମାଲୋଚନାର ଭିଭି (Criticism) :

(୧) ପ୍ରଖ୍ୟାତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀ ଜେ.ଏମ୍.କିସ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ସ୍ଵାର୍ଥ ଓ ସାମାଜିକ ସ୍ଵାର୍ଥ ସବୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମାନ ଓ ସହଯୋଗୀ ହୋଇନଥିବାରୁ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ଵନ୍ଦୁ ଜାତ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ହସ୍ତକ୍ଷେପ ବାଞ୍ଛନୀୟ । କିନ୍ତୁ ଜଗତୀକରଣ ଫଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହ୍ରାସ ପାଇବା ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ୱାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏକ ଶୁଭ ଲକ୍ଷଣ ନୁହେଁ । ୨୦୦୦ ମସିହାର ଜାତିସଂଘର ଉନ୍ନୟନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ରିପୋର୍ଟରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି ଯେ ମୁକ୍ତ ବଜାର ଓ ଜଗତୀକରଣର ଉପକାର ବହୁ ଲୋକଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚି ନାହିଁ । ୨୦୦୦ ମସିହାର ବିଶ୍ଵ ଅର୍ଥନୈତିକ ବହିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟି (World Economic Outlook-2000)ରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ସାରା ପୃଥ‌ିବୀରେ ବୈଷମ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବାରୁ ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ନିଷ୍ଫଳ ହେବ, ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଧ୍ଵଂସ ହେବ ଓ ନୈତିକତାର ଅବକ୍ଷୟ ଘଟିବ ।

(୨) ଜଗତୀକରଣ ଫଳରେ ଜାତୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଶୁଭଙ୍କରୀ ନୁହେଁ ।
(୩) ଦେଶ-ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଅବାଧ ପୁଞ୍ଜି ପ୍ରବାହ ଅର୍ଥନୀତି ଉପରେ କୁ-ପ୍ରଭାବ ପକାଉଛି । କିଛି ବର୍ଷ ତଳେ ଦେଖାଯାଇଥିବା ଏସୀୟ ବିତ୍ତୀୟ ସଙ୍କଟ ଏହାର ଉଦାହରଣ ଅଟେ । ନିକଟରେ ବିଶ୍ଵ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆଲୋଚନା ସଂସ୍ଥା (World Economic Forum) ମତପ୍ରକାଶ କରିଛି ଯେ ‘ବିତ୍ତୀୟ ବିଶ୍ଵ ବଜାର ପାଗଳ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି, ସରକାରମାନଙ୍କୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଦେଉଛି, ଜନସଂଗଠନକୁ ବାଧାଦେଇ ସାଧାରଣ ଜନତା ମନରେ ନୈରାଶ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ।”

(୪) ଏହା ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ପ୍ରକୃତିଯୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏହା ଫଳରେ ଧନିକ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଗରିବ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ଉପରେ ନିଜର ଶ୍ରେଷ୍ଠତ୍ଵ ଓ କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ନିଜର ଅର୍ଥନୈତିକ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରୁଛନ୍ତି । ଏହା ଏକ ନବ୍ୟ-ଉପନିବେଶବାଦ (Neo-Colonialism) ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରାଯାଉଛି ।
(୫) ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଵାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିନିଯୋଗ ହେବା ଫଳରେ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।
(୬) ଜଗତୀକରଣ ଫଳରେ ବହୁରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କମ୍ପାନୀମାନେ ଅଧ‌ିକ ଉନ୍ନତ ବୈଷୟିକ କୌଶଳ ପ୍ରୟୋଗ କରୁଥିବାରୁ ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପୀକରଣ ସତ୍ତ୍ଵେ ବେକାରୀ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ଓ ବୈଷମ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ।
(୭) ଏହା କ୍ଷୁଦ୍ର ଓ କୁଟୀରଶିଳ୍ପର ଧ୍ବଂସସାଧନ କରୁଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଅର୍ଥନୀତି ବିପନ୍ନ ହେବ ।
(୮) ଦେଶଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥନୈତିକ ଦାସତ୍ଵ (Economic Slavery) ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ । ବହୁରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କମ୍ପାନୀ, ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମୁଦ୍ରା ପାଣ୍ଠି, ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂଗଠନ ଆଦିର କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ, ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ମାଲିକାନାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଶାସନ ଓ ଅର୍ଥନୀତି ପରିଚାଳିତ ହେବ ।
(୯) ଜଗତୀକରଣ ସମାଜବାଦୀ ନୀତିର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିରୋଧୀ ଅଟେ ।
(୧୦) ଏହା ସାଧାରଣ ଉଦ୍ୟୋଗର ଘରୋଇକରଣ ପାଇଁ ଜୋର ଦେଉଥିବାରୁ ଅଧ୍ବକ ଶ୍ରମିକ ବିରୋଧୀ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି ।
(୧୧) ଲେ-ମୁଣ୍ଡେଙ୍କ ମତରେ, ‘ବିଶ୍ଵଟି ବିକ୍ରୟ ପାଇଁ ନୁହେଁ – ପୁଞ୍ଜିବାଦ ଏବେ ବଜାର ଅକ୍ତିଆର ମାଧ୍ୟମରେ ତା’ର ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି କରିଛି ।’’

ଭାରତ ଓ ଜଗତୀକରଣ : ଭାରତ ୧୯୮୦ ମସିହାରୁ ଜଗତୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ବୈଷୟିକ ବିପ୍ଳବ ଧାରାକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବାସ୍ତବ ଅର୍ଥରେ ଆର୍ଥିକ ଉଦାରୀକରଣ (Economic liberalisation) ପ୍ରକ୍ରିୟା ୧୯୯୧ ମସିହାରେ ନରସିଂହ ରାଓଙ୍କ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀତ୍ଵ ସମୟରେ ଦେଶର ବାହ୍ୟ ଋଣ ପରିଶୋଧ ବ୍ୟାପାରରେ ଦେଖାଦେଇଥିବା ସଂକଟରୁ ମୁକୁଳିବାପାଇଁ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ବର୍ଷ ନୂତନ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ଯାହା ବର୍ତ୍ତମାନର ଏନ୍.ଡି.ଏ. ସରକାରର ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ମଧ୍ଯ ରୂପାୟିତ ହେଉଛି ।

ଏଥିପାଇଁ ୧୯୯୧ ମସିହାରେ ଶିଳ୍ପ ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ଲାଇସେନ୍ସ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରାଯାଇଛି, ସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗର ପରିସର ସୀମିତ ରଖାଯାଇଛି । ବୈଦେଶିକ ପୁଞ୍ଜି ଓ କୌଶଳ ଆଗମନ ଓ ବିନିଯୋଗ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅତ୍ୟନ୍ତ ସରଳ ଓ ବ୍ୟାପକ ହୋଇଛି । ଭାରତ ଜଗତୀକରଣର ଅର୍ଥନୈତିକ ନୀତି ପ୍ରଣୟନକାରୀ ସଂସ୍ଥା ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂଗଠନ (WTO) ର ସଦସ୍ୟତା ଗ୍ରହଣ କରିଛି । ୧୯୯୫ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଏହି ସଂସ୍ଥା ବର୍ତ୍ତମାନ ୧୩୯ଟି ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଦସ୍ୟତା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆମଦାନୀ ଶୁଳ୍କକ ଧାର୍ଯ୍ୟ ଓ ବାଣିଜ୍ୟ ବିବାଦର ସମାଧାନ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।

ଏହାର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଜେନେଭାଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଜଗତୀକରଣ, ବହିର୍ବାଣିଜ୍ୟର ପ୍ରସାର ଓ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ଲଗାଣ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଉନ୍ନତି କରିପାରିବ ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକୃତରେ ଏହାଦ୍ଵାରା ସୁଶାସିତ ସୁଦୃଢ଼ ଦେଶ ଉପକୃତ ହେଉଥିବାବେଳେ ଦୁର୍ବଳ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେଉଛନ୍ତି । ତେଣୁ ଅମର୍ତ୍ତ୍ୟ ସେନ୍ ଯଥାର୍ଥରେ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ‘ମୁକ୍ତ ବଜାର ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ କରିବାରେ ସହାୟକ ହେଉଥିଲେ ହେଁ ସମାଜର ସ୍ଵାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆବଶ୍ୟକମତେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ହେବ।