Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Geography Solutions Chapter 1.2 ପୃଥିବୀର ଅଭ୍ୟନ୍ତର Textbook Exercise Questions and Answers.
BSE Odisha Class 7 Geography Solutions Chapter 1.2 ପୃଥିବୀର ଅଭ୍ୟନ୍ତର
୧ । ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
Question i.
ପୃଥିବୀ କେଉଁ ତିନୋଟି ସ୍ତର ଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ?
Answer:
ପୃଥିବୀ ଭୂତ୍ଵକ୍, ମଣ୍ଟାଲ୍ ବା ମଧ୍ଯମଣ୍ଡଳ ଏବଂ କୋର୍ ବା କେନ୍ଦ୍ରମଣ୍ଡଳ – ଏହି ତିନୋଟି ସ୍ତରଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ।
Question ii.
ଶିଳା କ’ଣ ?
Answer:
ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ମିଶ୍ରଣରେ ଶିଳା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଶିଳାଗୁଡ଼ିକର ରଙ୍ଗ, ଆକାର ଓ ଗଠନ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
Question iii.
ତିନୋଟି ପ୍ରକାର ଶିଳାର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ତିନିପ୍ରକାର ଶିଳାର ନାମ :
- ଆଗ୍ନେୟ ଶିଳା,
- ସ୍ତରୀଭୂତ ବା ଅବକ୍ଷିପ୍ତ ଶିଳା ଓ
- ରୂପାନ୍ତରିତ ଶିଳା ।
Question iv.
ନିଃସ୍ରବଳ ଆଗ୍ନେୟ ଶିଳା କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
Answer:
- ଭୂତ୍ଵକ୍ ତଳେ ଥିବା ଉତ୍ତପ୍ତ ତଥା ତରଳ ମାତ୍ମା ଜ୍ଵାଳାମୁଖୀ ଦେଇ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ଲାଭା ଆକାରରେ ଜମା ହୁଏ ।
- ଏହା ଶୀଘ୍ର ଶୀତଳ ଓ କଠିନ ହୋଇ ନିଃସ୍ରବଜ ଆଗ୍ନେୟ ଶିଳାରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
Question v.
ଶିଳାଚକ୍ର କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶିଳା ଅନୁକୂଳ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ଶିଳାରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏକ ନିୟମିତ ଧାରାରେ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ଶିଳାଚକ୍ର କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ : ଆଗ୍ନେୟ ଶିଳା ଛୋଟ ଛୋଟ ଖଣ୍ଡରେ ପରିଣତ ହୋଇ ଅବକ୍ଷିପ୍ତ ଶିଳାରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ସେହିପରି ରୂପାନ୍ତରିତ ଶିଳା ଅତ୍ୟଧିକ ତାପ ପ୍ରଭାବରେ ଅର୍ବତରଳ ମାଗ୍ନାରେ ଓ ମାଗ୍ନା ପୁନଶ୍ଚ ଶୀତଳ ଓ କଠିନ ହୋଇ ଆଗ୍ନେୟ ଶିଳାରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
Question vi.
ଶିଳାର କି କି ବ୍ୟବହାର ରହିଛି ?
Answer:
- ରାସ୍ତା, ଗୃହ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଶିଳାକୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
- ଗୋଲି ବା ବାଲିଗରଡ଼ା ବ୍ୟବହାର କରି ପିଲାମାନେ ବିଭିନ୍ନ ଖେଳ ଖେଳିଥାନ୍ତି ।
Question vii.
ରୂପାନ୍ତରିତ ଶିଳା କ’ଣ ?
Answer:
- ଭୂତ୍ଵକ୍ ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଅତ୍ୟଧିକ ତାପ ଓ ଚାପ ପ୍ରଭାବରେ କେତେକ ଆଗ୍ନେୟ ଶିଳା ଓ ଅବକ୍ଷିପ୍ତ ଶିଳା ରାଶି ନୂତନ ଶିଳାରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହାକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ଶିଳା କୁହାଯାଏ ।
- କର୍ଦ୍ଦମ ଶିଳା ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ପ୍ଲେଟ୍ରେ ଓ ଚୂନପଥର ମାର୍ବଲରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ ।
୨ । ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।
Question i.
ଅଵତରଳ ମାଗ୍ନାରୁ କେଉଁ ଶିଳା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ?
(କ) ଆଗ୍ନେୟ
(ଖ) ଅବକ୍ଷିପ୍ତ
(ଗ) ରୂପାନ୍ତରିତ
Answer:
(କ) ଆଗ୍ନେୟ ଉତ୍ତର
Question ii.
ପୃଥିବୀର ଗଭୀରତମ ସ୍ତରକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ଭୂତ୍ଵକ୍
(ଖ) ମାଷ୍ଟଲ୍
(ଗ) କୋର୍
Answer:
(ଗ) କୋର୍ ସ୍ତର ?
Question iii.
ସୁନା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଓ କୋଇଲା କ’ଣ ?
(କ) ଶିଳା
(ଖ) ଖଣିଜ
(ଗ) ଜୀବାଶ୍ମ
Answer:
(ଖ) ଖଣିଜ
Question iv.
କେଉଁଟି ଜୀବାଶ୍ମ ଥିବା ଶିଳା ?
(କ) ଅବକ୍ଷିପ୍ତ
(ଖ) ରୂପାନ୍ତରିତ
(ଗ) ଆଗ୍ନେୟ
Answer:
(କ) ଅବକ୍ଷିପ୍ତ
Question v.
କେଉଁ ସ୍ତରଟି ପୃଥିବୀର ସବୁଠାରୁ ପତଳା
(କ) ଭୂତ୍ଵକ୍
(ଖ) ମାଣ୍ଡଲ୍
(ଗ) କୋର୍
Answer:
(କ) ଭୂତ୍ବକ୍
୩ । ସ୍ତମ୍ଭ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରି ଲେଖ ।
Answer:
BSE Odisha 7th Class Geography Notes Chapter 1.2 ପୃଥିବୀର ଅଭ୍ୟନ୍ତର
ପୃଥିବୀର ଅଭ୍ୟନ୍ତର :
- ଆମେ ବାସ କରୁଥିବା ପୃଥିବୀ ଗ୍ରହର ଅଭ୍ୟନ୍ତର କେତେକ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ସ୍ତରଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ।
- ସବା ଉପର ସ୍ତର ଭୂତ୍ଵକ୍ ଏକ କଠିନ ତଥା ପତଳା ସ୍ତର । ଏହା ପୃଥିବୀକୁ ଢାଙ୍କି ରହିଛି ।
- ଭୂତ୍ବକ୍ ତଳକୁ ମାଣ୍ଟାଲ ସ୍ତର ଓ ସର୍ବନିମ୍ନ ସ୍ତର ହେଉଛି କୋର୍ ବା କେନ୍ଦ୍ରମଣ୍ଡଳ ।
- ପୃଥିବୀର କେନ୍ଦ୍ରରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ସମୁଦ୍ର ନିମ୍ନରୁ ପ୍ରାୟ ୬୩୦୦ କି.ମି. ଗାତ ଖୋଳିବାକୁ ପଡ଼ିବ ।
ଭୂବକ :
ଭୂତ୍ଵକ୍ର ଦୁଇଟି ଅଂଶ ରହିଛି; ଯଥା- ମହାଦେଶୀୟ ଭୂତ୍ବକ୍ ଓ ମହାସାଗରୀୟ ଭୂତ୍ବକ୍ ।
ମାଣ୍ଟାଲ (ମଧ୍ୟମଣ୍ଡଳ) :
- ଭୂତ୍ବକ୍ ତଳ ସ୍ତର ମାଣ୍ଟାଲ ପ୍ରାୟ ୨୯୦୦ କି.ମି. ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ତୃତ ।
- ଏହା ପୃଥିବୀର ମୋଟ ଘନଫଳର ୧୬ ଭାଗ ।
କୋର୍ (କେନ୍ଦ୍ରମଣ୍ଡଳ) :
- କୋର୍ ବା କେନ୍ଦ୍ରମଣ୍ଡଳ ସର୍ବନିମ୍ନ ସ୍ତର ।
- ୩୫୦୦ କିଲୋମିଟର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ବିଶିଷ୍ଟ ଏହି ସ୍ତରକୁ ନିଫେ (ନିକେଲ + ଫେରସ୍) ସ୍ତର କୁହାଯାଏ ।
- ଏହା ପୃଥିବୀର ମୋଟ୍ ଘନଫଳର ୮୩ ଭାଗ ।
ଶିଳା :
ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ମିଶ୍ରଣରେ ଶିଳା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଭୂତ୍ଵକ୍ ଶିଳାରେ ଗଠିତ । ଭୂତ୍ଵକ୍ ଶିଳା ୩ ଗୋଟି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ, ଯଥା- ଆଗ୍ନେୟଶିଳା, ସ୍ତରୀଭୂତ ଶିଳା ଓ ରୂପାନ୍ତରିତ ଶିଳା ।
ଆଗ୍ନେୟ ଶିଳା :
ଭୂତ୍ଵକ୍ ତଳେ ଥିବା ମାଗ୍ନା ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଆସିଲେ ଏହାକୁ ଲାଭା କୁହାଯାଏ । ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ଲାଭା ଶୀତଳ ଓ କଠିନ ହୋଇ ଆଗ୍ନେୟ ଶିଳାରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
ଭୂତ୍ଵକ୍ ତଳେ ଥିବା ଅର୍ଦ୍ଧତରଳ ବା ତରଳ ଅବସ୍ଥାରେ ଥବା ଶିଳାକୁ ମାଲ୍ଗା କୁହାଯାଏ ।
ସ୍ତରୀଭୁତ ଶିଳା :
ଗୋଡି଼, ବାଲି, ଧୂଳି, ଜଳସ୍ରୋତ ଓ ପବନ ଦ୍ଵାରା ପରିବାହିତ ହୋଇ ଅନ୍ୟତ୍ର ସ୍ତର ସ୍ତର ଭାବରେ ଜମାହୋଇ ଶିଳାରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ସ୍ତରୀଭୂତ ଶିଳା ବା ଅବକ୍ଷିପ୍ତ ଶିଳା କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ : ବାଲିପଥର, ଚୂନପଥର, କର୍ଦ୍ଦମଶିଳା, ଚକ୍ର, ଡୋଲୋମାଇଟ୍, କାଲସାଇଟ୍ ।
ରୂପାନ୍ତରିତ ଶିଳା :
- ଭୂତ୍ଵକ୍ ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଅତ୍ୟଧିକ ତାପ ଓ ଚାପ ପ୍ରୟୋଗରେ କେତେକ ଶିଳାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟି ନୂତନ ଶିଳାରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ଶିଳା କୁହାଯାଏ ।
- କେତେକ ରୂପାନ୍ତରିତ ଶିଳାର ଉଦାହରଣ :
- ଶିଳା ଅନୁକୂଳ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ଶିଳାରେ ପରିଣତ ହେବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ‘ଶିଳାଚକ୍ର’ କୁହାଯାଏ ।
- ଉପରୋକ୍ତ ରେଖାଚିତ୍ରରୁ ଜାଣିଲେ ଆଗ୍ନେୟଶିଳା କ୍ଷୟପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ଅବକ୍ଷିପ୍ତ ଶିଳାରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ସେହିପରି ଉଭୟ ଆଗ୍ନେୟଶିଳା ଓ ଅବକ୍ଷିପ୍ତ ଶିଳା ଅତ୍ୟଧିକ ତାପ ଓ ଚାପର ପ୍ରଭାବରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ଶିଳାରେ ଏବଂ ରୂପାନ୍ତରିତ ଶିଳା ପୁନଶ୍ଚ ଅତ୍ୟଧିକ ତାପ ପ୍ରଭାବରେ ମାଙ୍ଗାରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
ଖଣିଜ :
ଏକ ବା ଏକାଧିକ ଖଣିଜଦ୍ରବ୍ୟ ମିଶି ଶିଳା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ : କୋଇଲା, ଲୁହା, ବକ୍ସାଇଟ୍ । ଖଣିଜଦ୍ରବ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
- ଖଣିଜ ଦ୍ରବ୍ୟର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୌତିକ ଗୁଣ ଓ ରାସାୟନିକ ଗଠନ ଥାଏ ।
- ପୃଥିବୀର ଗଭୀରତମ ଖଣି ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ରହିଛି ।
କେତେକ ଭୌଗୋଳିକ ଶବ୍ଦାବଳୀ
- ଭୂତ୍ବକ୍ : ପୃଥିବୀର ସବା ଉପର ସ୍ତରରେ ଥିବା କଠିନ ଓ ପତଳା ସ୍ତରକୁ ଭୂତ୍ଵକୁ କୁହାଯାଏ ।
- ମାଣ୍ଟାଲ୍ : ଭୂତ୍ଵକ୍ର ତଳ ସ୍ତରକୁ ମାଣ୍ଟାଲ୍ କୁହାଯାଏ ।
- କୋର୍ : ପୃଥିବୀର ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଥିବା ସବୁଠାରୁ ଭିତର ସ୍ତରକୁ କୋର୍ କୁହାଯାଏ ।
- ଆଗ୍ନେୟଶିଳା : ଲାଭା କ୍ରମେ ଶୀତଳ ଓ କଠିନ ହୋଇ ଶିଳାରେ ପରିଣତ ହେଲେ ଏହାକୁ ଆଗ୍ନେ ୟଶିଳ କୁହାଯାଏ ।
- ନିଃସ୍ରବଜ ଆଗ୍ନେୟଶିଳା : ତରଳ ମାଗ୍ନା ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ଶୀଘ୍ର ଶୀତଳ ଓ କଠିନ ହୋଇ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ଶିଳା ।
- ଅନ୍ତର୍ଭେଦୀ ଆଗ୍ନେୟଶିଳା : ତରଳ ମାଗ୍ନା ଭୂତ୍ଵକ୍ ଶିଳାସ୍ତରରେ ଶୀତଳ ଓ କଠିନ ହୋଇ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ଶିଳା ।
- ଅବକ୍ଷିପ୍ତ ଶିଳା : କ୍ଷୟିତ ଶିଳାରାଶି ଜଳସ୍ରୋତ, ପବନ ଆଦି ଦ୍ଵାରା ପରିବାହିତ ହୋଇ ଅନ୍ୟତ୍ର ଜମାହୋଇ କାଳକ୍ରମେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା କଠିନ ଶିଳା ।
- ଶିଳାଚକ୍ର : ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶିଳା ଅନୁକୂଳ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ପରିବାହିତ ହୋଇ ଅନ୍ୟତ୍ର ଜମାହୋଇ କାଳକ୍ରମେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା କଠିନ ଶିଳା ।
- ଜୀବାଶ୍ମ : ଶିଳା ସ୍ତର ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ମୃତ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦଙ୍କର ନଷ୍ଟାବଶେଷକୁ ଜୀବାଶ୍ମ କୁହାଯାଏ ।