Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 9 ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ Textbook Exercise Questions and Answers.
CHSE Odisha Class 11 Odia Chapter 9 ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ Question Answer
ପାଠ୍ୟପୁସୃଜମ ପ୍ତଖାବଲାଭ ଇଉର :
Question 1.
ଚାରିଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।
(କ) ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ କେଉଁ ଘରେ ଜାଳିଦେବା ଲାଗି ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲା ? (କୋଠାଘର, ସୁବର୍ଣ୍ଣପୁରେ, ଜଉଘରେ, ଚାଳଘରେ)
Solution:
ଜଉଘରେ ।
(ଖ) ଲୁଚାଇଲା କାୟା ଦେଖାଇଲ ମାୟା ଗୁପତରେ କଲ। (ତାରି, ମାରି, ପାରି, ହାରି)
Solution:
ପାରି ।
(ଗ) ସତ୍ୟ ଓ ଧର୍ମ ମାର୍ଗରେ କ’ଣ କ୍ଷୟ ହୁଏ ? (ଦୟା, ବିପଦ, ଧର୍ମ, ସମ୍ପଦ)
Solution:
ବିପଦ
(ଘ) କଳଙ୍କ ଫିଟିଗଲେ ବ୍ୟକ୍ତି କ’ଣ ଉପଭୋଗ କରେ ? (ସାର୍କ, ଜଗସୁଖ, ସ୍ଵର୍ଗ ସୁଖ, ସନ୍ତାନ ସୁଖ)
Solution:
ସାତ୍ତ୍ଵିକ ।
(ଙ) କାହାକୁ ସର୍ବ ଅନ୍ତର୍ଯ୍ୟାମୀ ବୋଲି ଭୀମ ଭୋଇ କହିଛନ୍ତି ? (ଗୁରୁଦେବ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ, ଅର୍ଜୁନ, ରାମଚନ୍ଦ୍ର)
Solution:
ଗୁରୁଦେବ ।
(ଚ) ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଶ୍ରୀଛାମୁରେ ମନ ଭିତରେ ଭୀମ ଭୋଇ କ’ଣ ଅର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି ? (ପୂଜାଫୁଲ, ଭୋଗସାମଗ୍ରୀ, ସେବାଭକ୍ତି, କାବ୍ୟକବିତା)
Solution:
ସେବାଭକ୍ତି ।
(ଛ) ତ୍ରେତୟା ଯୁଗରେ ରାମ ଅଭିଷେକବେଳେ ଋଷିମାନେ କ’ଣ ଚାହିଁ ମୁଗ୍ଧ ହୋଇଥିଲେ ? (ବଳବୀର୍ଯ୍ୟ, ରୂପରାଶି, ପାଣ୍ଡିତ୍ୟ, ଧନସମ୍ପତ୍ତି)
Solution:
ରୂପରାଶି ।
(ଜ) ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଋଷିମାନଙ୍କ ମନୋବାଞ୍ଛା କିପରି ପୂର୍ଣ୍ଣ କଲେ ? (ଆଶୀର୍ବାଦ କରି, ମୋକ୍ଷଦାନ କରି, ବ୍ରଜନାରୀ କରି, ସ୍ଵର୍ଗପୁରକୁ ପଠାଇ)
Solution:
ବ୍ରଜ ନାରୀ କରି ।
(ଝ) ହରି କ’ଣ କଲେ ଭୀମଭୋଇ ନିସ୍ତରି ଯିବି ବୋଲି ବିଚାର କରିଛନ୍ତି ? ( ଚାହିଁଦେଲେ, ଦେଖାଦେଲେ, ଛୁଇଁଦେଲେ, ପାଖକୁ ଆସିଲେ)
Solution:
ଚାହିଁଦେଲେ ।
(ଞ) କାଳିନ୍ଦୀରେ ପଦ୍ମ ତୋଳିବାବେଳେ କାଳୀ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କେଉଁଠି ଦଂଶନ କଲା ? (ହାତ, ପାଦ, ମୁଣ୍ଡ, ପିଠି)
Solution:
ପାଦ ।
(ଟ) କାଳିନାଗର ଦୋଷ ପ୍ରଭୁ କାହିଁକି କ୍ଷମା କଲେ ? (ଦେବତାମାନେ କହିବାରୁ, କାଳୀ ସ୍ତୁତି କରିବାରୁ, ପାଦରେ ଶରଣ ଯିବାରୁ, ତ୍ରୁଟି ସ୍ବୀକାର କରିବାରୁ)
Solution:
ପାଦରେ ଶରଣ ଯିବାରୁ ।
(ଡ) ନୀଳଗିରିବାସୀ ମଞ୍ଚରେ କେଉଁ ରୂପ ଧାରଣ କରିଛନ୍ତି ? (କୃଷ୍ଣ, ରାମ, ଯୋଗୀ, ମହିମାସ୍ଵାମୀ)
Solution:
ଯୋଗୀ ।
(ଢ) କବି ଭୀମ ଭୋଇ ପରିତ୍ରାଣ ପାଇଁ କାହାର ଆଶ୍ରା ନେଇଛନ୍ତି ? (ଜମିଦାର, ଭଗବାନ୍, ଶୂନ୍ୟବାନା, ରଜା)
Solution:
ଶୂନ୍ୟବାନା ।
(ଣ) ବାଳୁତ ବୁଦ୍ଧି ଭୀମ ସଂସାର ସାଗର ପାର ହେବାପାଇଁ କି ଉପାୟ ଅବଲମ୍ବନ କରିଛନ୍ତି ? (ଯୋଗ ସାଧନା, ଦାନପୁଣ୍ୟ, ସାଧୁଜନଙ୍କ ପାଦସେବା, ବ୍ରତ ଉପବାସ )
Solution:
ସାଧୁଜନଙ୍କ ପାଦସେବା
(ତ) କାହାର ଦୟା ବିନା ଏ ଶରୀର ମୋକ୍ଷ ଲାଭ କରିପାରିବ ନାହିଁ ? (ଈଶ୍ବର, ଗୁରୁଦେବ, ରାଜା, ପୁରୋହିତ)
Solution:
ଗୁରୁଦେବ
Question 2.
ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ । (ପ୍ରଶ୍ନ ମୂଲ୍ୟ – ୧ ନମ୍ବର ।)
(କ) ‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତା କବି ଭୀମଭୋଇଙ୍କର କେଉଁ ପୁସ୍ତକର କେଉଁ ବୋଲିରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତା କବି ଭୀମଭୋଇଙ୍କର ‘ସ୍ତୁତି ଚିନ୍ତାମଣି’ ପୁସ୍ତକର ସପ୍ତଦଶ ବୋଲିରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି ।
(ଖ) ପଞ୍ଚୁପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ କିଏ ଜଉଘରେ ଭରି ଦେଇଥିଲା ?
Solution:
ପଞ୍ଚୁପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ ଭାଲା ଦୃପେପାପାନ ଲଭଗରେ ଭରି ଦେଇଥିଲା |
(ଗ) ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କେଉଁମାନଙ୍କୁ ଜଉଘରେ ଭରି ଦେଇଥିଲା ।
Solution:
(ଘ) କିଏ କାୟା ଲୁଚାଇ ମାୟା ଦେଖାଇଥିଲେ ?
Solution:
ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କର ରକ୍ଷାକର୍ତ୍ତା ଭଗବାନ କୃଷ୍ଣ କାୟା ଲୁଚାଇ ମାୟା ଦେଖାଇଥିଲେ ।
(ଙ) କାହାକୁ ଗୁପ୍ତରେ ପାରି କରି ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Solution:
ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ ଗୁପ୍ତରେ ପାରି କରି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
(ଚ) କେଉଁ ମାର୍ଗରେ ବିପଦ କ୍ଷୟ ହୁଏ ?
Solution:
ସତ୍ୟ ଧର୍ମ ମାର୍ଗରେ ବିପଦ କ୍ଷୟ ହୁଏ ।
(ଜ) କଳଙ୍କ ଫିଟିଗଲେ ବ୍ୟକ୍ତି କ’ଣ ଉପଭୋଗ କରେ ?
Solution:
କଳଙ୍କ ଫିଟିଗଲେ ବ୍ୟକ୍ତି ସାତ୍ତ୍ଵିକ ଭାବ ଉପଭୋଗ କରେ ।
(ଝ) ଭୀମ ଏକାନ୍ତରେ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ କ’ଣ ମାଗୁଣି ମାଗିଛନ୍ତି ?
Solution:
ଭୀମ ଭୋଇ ଏକାନ୍ତରେ ଯାହା ଭାବିଛନ୍ତି, ସେହି ଭାବନା ପୂରଣ ପାଇଁ ଚିରକାଳ ଆଜ୍ଞା ଦେବାକୁ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ମାଗିଛନ୍ତି ।
(ଞ) ପାଞ୍ଚାଳ ଦେଶରେ ଗୁପ୍ତରେ କିଏ ଲାଖ ବିନ୍ଧିଥିଲେ ?
Solution:
ପାଞ୍ଚାଳ ଦେଶରେ ଗୁପ୍ତରେ ଅର୍ଜୁନ ଲାଖ ବିନ୍ଧିଥିଲେ ।
(୦) କାହାକୁ ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କୁ ଦେଇ ଯୁଦ୍ଧ ଆଭରଣ କରାଯାଇଥିଲା ?
Solution:
ପଞ୍ଚୁପାଣ୍ଡବଙ୍କୁ ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କୁ ଦେଇ ଯୁଦ୍ଧ ଆଭରଣ କରାଯାଇଥିଲା !
(ଉ) କାହାକୁ ସର୍ବ ଅନ୍ତର୍ଯ୍ୟାମୀ ବୋଲି ଭୀମ ଭୋଇ କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
ଗ୍ରୁପେଦ ପଞ୍ଚୁପାଣ୍ଡବଙ୍କୁ ସର୍ବ ଅନ୍ତର୍ଯ୍ୟାମୀ ବୋଲି ଭୀମ ଭୋଇ କହିଛନ୍ତି |
(ଢ) ଭୀମ ଭୋଇ କାହା ଛାମୁରେ ମାଗୁଣି କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
ଭୀମ ଭୋଇ ମହିମା ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ଛାମୁରେ ମାଗୁଣି କରିଛନ୍ତି ।
(ଣ) ଭୀମ ଭୋଇ ସେବା ଓ ଭକ୍ତି ଭାବରେ କାହାକୁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
ଭୀମ ଭୋଇ ସେବା ଓ ଭକ୍ତି ଭାବରେ ଗୁରୁଦେବଙ୍କୁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି ।
(ତ) ଭୀମ ଭୋଇ କାହା ପାଖରେ ସନମାନ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
ଭୀମ ଭୋଇ ଗୁରୁଦେବଙ୍କୁ ପାଖରେ ସନମାନ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କରିଛନ୍ତି |
(ଥ) ତ୍ରେତୟା ଯୁଗରେ ରାମଙ୍କ ଅଭିଷେକବେଳେ ଋଷିମାନେ କ’ଣ କଳ୍ପନା କରିଥିଲେ ?
Solution:
ତ୍ରେତୟା ଯୁଗରେ ରାମଙ୍କ ଅଭିଷେକବେଳେ ଋଷିମାନେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଅପୂର୍ବ ରୂପରାଶିକୁ କଳ୍ପନା କରିଥିଲେ ।
(ଦ) ଦ୍ଵାପରରେ କେଉଁମାନେ ବ୍ରଜନାରୀ ରୂପ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Solution:
ଦ୍ଵାପରରେ ତ୍ରେତୟା ଯୁଗର ଋଷିମାନେ ବ୍ରଜନାରୀ ରୂପ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
(ଧ) ବ୍ରଜନାରୀ କରି କିଏ କାହାର ମନୋବାଞ୍ଛା ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିଥିଲେ ?
Solution:
ବ୍ରଜନାରୀ କରି ରାମଚନ୍ଦ୍ର ସବୁ ଋଷିଙ୍କ ମନୋବାଞ୍ଛା ପୂର୍ଣ କରିଥିଲେ ।
(ପ) କାହାର ଆଜ୍ଞାରେ ବେନୁପାଣି ପଦ୍ମପୁଷ୍ପ ତୋଳିବାକୁ ଯାଇଥିଲେ ?
Solution:
କଂସର ଆଜ୍ଞାରେ ବେନୁପାଣି ପଦ୍ମପୁଷ୍ପ ତୋଳିବାକୁ ଯାଇଥିଲେ ।
(ଫ) କେଉଁଠାରେ ବେନୁପାଣିଙ୍କ ପାଦରେ କାଳୀ ଦଂଶନ କରିଥିଲା ?
Solution:
ଫୁଲଶଯ୍ୟାରେ ଶୟନ କରିଥିବା ସ୍ଥାନରେ ବେନୁପାଣିଙ୍କ ପାଦରେ କାଳୀ ଦଂଶନ କରିଥିଲା ।
(ବ) ପ୍ରଭୁ କାଳୀକୁ କାହିଁକି କ୍ଷମା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
Solution:
କାଳୀ ଶରଣ ପଶିବାରୁ ପ୍ରଭୁ ତାକୁ କ୍ଷମା ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ ।
(ଭ) ଭୀମ ଭୋଇ ପାଦରେ ଶରଣ ପଶି କେଉଁ କଥା ବୁଝିବାପାଇଁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
ଭୀମ ଭୋଇ ପାଦରେ ଶରଣ ପଶି ବିନତି କଥା ବୁଝିବାପାଇଁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି ।
(ମ) ଜାରା କାହାର ଅଙ୍ଗରେ ଘାତ କରିଥିଲା ?
Solution:
ଜାରା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅଙ୍ଗରେ ଘାତ କରିଥିଲା ।
(ଯ) ଜାରା ଅପରାଧ ଖଣ୍ଡନ କରି ପ୍ରଭୁ ତାକୁ କିପରି ସ୍ଵର୍ଗପଥ ନେଇଥିଲେ ?
Solution:
ଜାରା ଅପରାଧ ଖଣ୍ଡନ କରି ପ୍ରଭୁ ତାକୁ ବିଷ୍ଣୁଦୂତ ପ୍ରେରଣ କରି ସ୍ଵର୍ଗପଥ ନେଇଥିଲେ ।
(ର) ବିଷ୍ଣୁଦୂତମାନେ କାହାକୁ ସ୍ଵର୍ଗକୁ ନେଇଥିଲେ ?
Solution:
ବିଷ୍ଣୁଦୂତମାନେ ଜାରାକୁ ସ୍ଵର୍ଗକୁ ନେଇଥିଲେ ।
Question 3.
(ଳ) ନୀଳଗିରିବାସୀ ମଞ୍ଚରେ କିପରି ଦେହଧାରଣ କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
ନୀଳଗିରିବାସୀ ମଞ୍ଚରେ ଯୋଗ ଲୟରେ ବସିଥିବା ପରି ଦେହଧାରଣ କରିଛନ୍ତି ।
(ବି) ଭୀମ ଭୋଇ ନିଜକୁ ଜନ୍ମ ଜନ୍ମାନ୍ତର କ’ଣ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
ଭୀମ ଭୋଇ ନିଜକୁ ଜନ୍ମ ଜନ୍ମାନ୍ତର ଦୋଷୀ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।
(ଶ) ଭୀମ ଭୋଇ ଦୁଃଖରେ ପଡ଼ି କାହାର ଛାୟାକୁ ଆଶ୍ରା କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
ଭୀମ ଭୋଇ ଦୁଃଖରେ ପଡ଼ି ଶୂନ୍ୟବାନା ଛାୟାକୁ ଆଶ୍ରା କରିଛନ୍ତି ।
(ଷ) ଭୀମ ଭୋଇ ସଂସାର ଦୁଃଖରୁ ତରିବାକୁ କାହାର ଆଶା ଓ ଭରସା କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
ଭୀମ ଭୋଇ ସଂସାର ଦୁଃଖରୁ ତରିବାକୁ ମହିମାଧର୍ମର ଆଶା ଓ ଭରସା କରିଛନ୍ତି ।
(ସ) କେଉଁ ଜଳରୁ ତାରଣ ହେବାକୁ ଆଉ ବୁଦ୍ଧି ଦିଶୁନାହିଁ ?
Solution:
କାରୁଣ୍ୟ ଜଳରୁ ତାରଣ ହେବାକୁ ଆଉ ବୁଦ୍ଧି ଦିଶୁନାହିଁ ।
(ହ) କାରୁଣ୍ୟ ଜଳ କିପରି ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି ବୋଲି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
କାରୁଣ୍ୟ ଜଳ ଡାଳକୁ ସିଞ୍ଚାଡ଼ି ମୂଳକୁ ଉପାଡ଼ି, ବହୁ ଜୋର୍ରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି ବୋଲି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା |
(କ୍ଷ) କବି କାହାର ପାଦଧରି ସଂସାର ସାଗର ପାର ହେବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି ?
Solution:
କବି ସାଧୁଜନଙ୍କ ପାଦଧରି ସଂସାର ସାଗର ପାର ହେବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି ।
(ୟ) କାହା ବିନା ଶରୀର ମୋକ୍ଷ ହେବ ନାହିଁ ?
Solution:
ଗୁରୁଦେବଙ୍କ ବିନା ଶରୀର ମୋକ୍ଷ ହେବନାହିଁ ।
Question 4.
ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୨ ନମ୍ବର । ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଏବଂ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ରହିବ ।
(କ) କିଏ ଗୁପ୍ତରେ କାହାକୁ ପାରି କରିଥିଲେ ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରେ କବି ଭୀମଭୋଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ପରଂବ୍ରହ୍ମଙ୍କ ଅବତାର ସ୍ଵରୂପ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୁପ୍ତରେ ଜଉଘରୁ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ ପାରି କରାଇଥିଲେ ।
(ଖ) ଜଗତରେ ଠାବ ଦେବାପାଇଁ କିଏ କାହାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି’ ଶରଣ କବିତାରେ କବି ଭୀମଭୋଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଜଗତରେ ଠାବ ଦେବାପାଇଁ ସନ୍ଥକବି ଭୀମଭୋଇ, ଶୂନ୍ୟବ୍ରହ୍ମ ନିରାକାରଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରିଛନ୍ତି ।
(ଗ) କବି କେଉଁକଥା ଏକା ଜାଣିବାପାଇଁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
ମନରେ ଯେଉଁ ଭାବନା ରହିଛି, ସେହି ଭାବନାକୁ ସାକାର କରିବାପାଇଁ ଆଜ୍ଞା ଦେବାକୁ ସେ ନିବେଦନ |
(ଘ) ଭୀମଭୋଇ କାହାର ଛାମୁରେ କ’ଣ ମାଗୁଣି କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରେ କବି ଭୀମଭୋଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରୁଛନ୍ତି । ଭୀମଭୋଇ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଶ୍ରୀଛାମୁରେ ମନ ଭିତରେ ଯାହା ରହିଛି, ତାହା ମାଗୁଣି କରିଛନ୍ତି ।
(ଙ) କବି ଅବଧୂତଙ୍କୁ କେଉଁ କେଉଁ ରୂପ ବର୍ଦ୍ଧିତ କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରେ କବି ଭୀମ ଭୋଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କବି ଭୀମଭୋଇ ଅବଧୂତଙ୍କୁ ଦୟାରେ ରୂପ ବର୍ଷିତ କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରୁଛନ୍ତି ।
(ଚ) ବ୍ରଜନାରୀ କରି କେଉଁମାନଙ୍କ ମନୋବାଞ୍ଛା ପୂର୍ଣ କଲେ ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରେ କବି ଭୀମଭୋଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ବ୍ରଜନାରୀ କରି ପ୍ରଭୁ ତ୍ରେତୟା ଯୁଗର ସବୁ ଋଷିଙ୍କର ମନୋବାଞ୍ଛା ପୂର୍ଣ କଲେ ।
(ଛ) କିଏ ଶରଣ ଯିବାରୁ ପ୍ରଭୁ ତା’ର ଦୋଷ କ୍ଷମା କଲେ ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରେ କବି ଭୀମ ଭୋଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କାଳୀୟ ନାଗ ଶରଣ ଯିବାରୁ ପ୍ରଭୁ ତା’ର ଦୋଷ କ୍ଷମା କଲେ ।
(ଜ) କେଉଁ ବିନତି କଥା କହି କବି ପାଦରେ ଶରଣ ପଶିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରେ କବି ଭୀମ ଭୋଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଅପରାଧ କ୍ଷମାକର ବୋଲି ବିନତି କଥା କହି କବି ପାଦରେ ଶରଣ ପଶିଛନ୍ତି ।
(ଝ) ବିଷ୍ଣୁ ଦୂତ ପଠାଇ ପ୍ରଭୁ କାହାକୁ ସ୍ଵର୍ଗପଥର ଅଧିବାସୀ କରାଇଥିଲେ ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରେ କବି ଭୀମ ଭୋଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ବିଷ୍ଣୁ ଦୂତ ପଠାଇ ପ୍ରଭୁ ଜାରାକୁ ସ୍ଵର୍ଗପଥର ଅଧ୍ୟାସୀ କରାଇଥିଲେ ।
(ଞ) କବି କେଉଁ ଶୂନ୍ୟବାନାର ଆଶ୍ରୟ କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରେ କବି ଭୀମ ଭୋଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କବି ଭୀମ ଭୋଇ ମହିମାଧର୍ମ ଶୂନ୍ୟବାନାର ଆଶ୍ରୟ କରିଛନ୍ତି ।
Question 5.
ପ୍ରାୟ ତିରିଶଟି ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୩ ନମ୍ବର । ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୨ ନମ୍ବର ।
(କ) କବି କେଉଁ ଆଜ୍ଞା ଏକା ଜାଣିବାପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରେ କବି ଭୀମଭୋଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କବି ଭୀମଭୋଇ ଥିଲେ ମହିମାସ୍ଵାମୀଙ୍କ ପ୍ରତି ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମର୍ପିତ । ସେ ହୃଦୟରେ ବା ମନରେ ଯାହା ଚିନ୍ତା କରିଛନ୍ତି, ସେହି ଆଜ୍ଞା ଏକା ଜାଣିବାପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ସେହି ଆଜ୍ଞାକୁ ତାଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କେହି ଜାଣିପାରିବେ ନାହିଁ
(ଖ) କବି ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଶ୍ରୀଛାମୁରେ କ’ଣ ମାଗୁଣି କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରେ କବି ଭୀମଭୋଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କବି ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଶ୍ରୀଛାମୁରେ ବିଧାନ ହୋଇପାରିବ ବୋଲି ସେ ମାଗୁଣି କରିଛନ୍ତି ।
(ଗ) ତ୍ରେତୟା ଯୁଗରେ ଋଷିମାନଙ୍କ ଅଭିଳାଷର କ’ଣ ଫଳ ମିଳିଲା ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରେ କବି ଭୀମଭୋଇ ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ରାମାୟଣର କଥାକୁ ଉଲ୍ଲେଖ ଋଷିମାନେ ଓ କୃଷ୍ଣ ଭାବରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମିଳିତ ହୋଇ, ଋଷିମାନଙ୍କ ଅଭିଳାଷକୁ ଚରିତାର୍ଥ କରିଥିଲେ ।
(ଘ) ‘ଚାହିଁଦେଲେ ହରି ଯିବି ମୁଁ ନିସ୍ତରି’ର ଭାବାର୍ଥ କ’ଣ ?
Solution:
ମାଗୁଣି କରିଥିଲେ, ତାହା ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି । ଭୀମଭୋଇ ତାଙ୍କର ଆରାଧ୍ୟ ଦେବତାଙ୍କୁ ସଦାସର୍ବଦା ମନ ମଧ୍ୟରେ ଭାବନା କରୁଛନ୍ତି । ମାତ୍ର ସେହି ପରମପୁରୁଷ, ପରଂବ୍ରହ୍ମ ଯଦି ତାଙ୍କୁ କରୁଣାରେ ଚାହିଁ ଦିଅନ୍ତି, ସେ ତାହେଲେ କାରଣ୍ୟଜଳ ବା ପ୍ରଳୟ ଜଳରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଯାଆନ୍ତେ । ଏଥିରେ କବିଙ୍କର ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମର୍ପିତ
(ଙ) ‘ଶରଣ ବୋଇଲେ କାରଣ ପାଇଲା’ କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୁହାଯାଇଛି ?
Solution:
କାଳୀୟ ନାଗ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଦକୁ ଦର୍ଶନ କଲା । କୃଷ୍ଣ ଗରୁଡ଼ଦ୍ଵାରା କାଳୀୟ ନାଗକୁ ଖୋଜି ଆର୍ଶାଇଲେ ଓ ତା’ପ୍ରତି କ୍ରୋଧ ପ୍ରକାଶ କଲେ । କୃଷ୍ଣଙ୍କର କ୍ରୋଧ ଦେଖି କାଳିନାଗ, ତାଙ୍କ ପାଖରେ ଶରଣାପନ୍ନ ହେଲା । ଶରଣରକ୍ଷଣ ପ୍ରଭୁ ତା’ର ଦେଷ କ୍ଷମା କରିଦେଲେ । କବି ଏଥିରେ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅପୂର୍ବ ଲୀଳାର ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି ।
(ଚ) ନାମ ବିକି ଶାହସୁ କିଣି କବିଙ୍କୁ କ’ଣ ଫଳ ମିଳିଲା ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରେ କବି ଭୀମଭୋଇ ପରଂବ୍ରହ୍ମ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ମହତ୍ତ୍ଵ ସୂଚିତ କରିଛନ୍ତି । କବି ପୂର୍ଣପ୍ରାଣରେ ପରଂବ୍ରହ୍ମ ନୀଳଗିରିବାସୀ ପ୍ରତି ସମର୍ପଣ ମନୋଭାବ ପ୍ରତିପୋଷଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ନାମ ଗାନକରି ଓ ଶାସ୍ତ୍ରକୁ ପରିପ୍ରଚାର କରି ଜନ୍ମ ଜନ୍ମାନ୍ତର ଦୋଷୀ ହୋଇଛନ୍ତି ବୋଲି କବି କହିଛନ୍ତି ।
(ଛ) କବି, ମୂଚ୍ଛ, ପତିତ ଓ ପାମର ଶବ୍ଦର ପ୍ରୟୋଗରେ ନିଜର କେଉଁ ଭାବକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରେ କବି ଭୀମଭୋଇ ନିଜର ଭାର୍ତ୍ତିକ ଦୟନୀୟତା ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ନାମକୁ ମନ ଚିତ୍ତରେ ସମସ୍ତେ ଭଜନ କରୁଛନ୍ତି । ନିଜେ ଭୀମଭୋଇ ନିଜକୁ ଅତି ହୀନ ବୋଲି ଦେଖାଇବାକୁ ଯାଇ କ୍ଳେଚ୍ଛ, ପତିତ ଓ ପାମର ଶବ୍ଦ ପ୍ରୟୋଗ କରିଛନ୍ତି । ଏଭଳି ଶବ୍ଦ ପ୍ରୟୋଗଦ୍ଵାରା କବିଙ୍କ ମନରେ ଥିବା କହିଛନ୍ତି ।
(ଜ) ଶେଷରେ କବି ଭୀମ ଭୋଇ କାହା ପାଦକୁ ଧ୍ୟାନକରି ଶରଣ କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରେ କବି ଭୀମ ଭୋଇ ଗୁରୁଦେବ ପାଦକୁ ଧ୍ୟାନକରି ଶରଣ କରିଛନ୍ତି ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ଭୀମଭୋଇ ମହିମାଧର୍ମକୁ ଆଶ୍ରୟକରି ଜୀବନ ବିତାଇଛନ୍ତି । ସେ ଜାଣିଛନ୍ତି ଗୁରୁଦେବଙ୍କ ପାଦପଦ୍ମକୁ ଧ୍ୟାନକଲେ ତାଙ୍କୁ ମୋକ୍ଷ ବା ମୁକ୍ତି ମିଳିଯିବ । ଗୁରୁଦେବଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସମର୍ଥ ହେବେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଶେଷରେ କବି ଭୀମଭୋଇ ପ୍ରଭୁପାଦକୁ ଧ୍ୟାନକରି ଶରଣ କେହି ଏଥିପାଇଁ ପଶିଛନ୍ତି ।
ଦାଣ ଉଉରମୂଲକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର :
(କ) ‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାରୁ କବିଙ୍କ ଭକ୍ତିମତ୍ତାର ପରିଚୟ ପ୍ରଦାନ କର ।
Solution:
ଉ ଭକ୍ତ ଓ ଭଗବାନଙ୍କ ସମ୍ପର୍କ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ । ଯେପରି ଭଗବାନଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ଭକ୍ତ ରହିପାରେନା, ଠିକ୍ ସେହିପରି ଭକ୍ତକୁ ଛାଡ଼ି ଭଗବାନ ନିଜର ସତ୍ତାକୁ ସ୍ଵୀକାର କରିପାରେନା । ଭକ୍ତ ସଦାସର୍ବଦା ଭଗବାନଙ୍କ କରୁଣା କଣା ଓ କରୁଣା ଦୃଷ୍ଟିକୁ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହେ । ସେହି କରୁଣାହିଁ ତା’ଜୀବନର ଧେୟ ଓ ଆକାଂକ୍ଷା । ଭକ୍ତକବି ଭୀମଭୋଇ ସନ୍ଥଭାବରେ ପୂର୍ଣ୍ଣପ୍ରାଣରେ ଭଗବାନଙ୍କ ପ୍ରତି ସମର୍ପିତ । ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତା ‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାଟି କବି ଭୀମଭୋଇଙ୍କର ଉକ୍ତ କବିତାଟିରେ କବି ନିଜର ଭକ୍ତିଭାବ ଜଣାଇବାକୁ ଯାଇ କେତେକ ପୌରାଣିକ କଥାବସ୍ତୁର ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି । ପ୍ରଥମେ ସେ ମହାଭାରତର ଜତୁଗୃହ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କହିଛନ୍ତି । ପରଂବ୍ରହ୍ମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଜେ ଗୋପରେ ରହି ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିଥିଲେ । ସେହିପରି ସେ ଦ୍ରୌପଦୀ ବିବାହ ପ୍ରସଙ୍ଗ, କୃଷ୍ଣଙ୍କର୍ କାଳୀୟ ଦଳନ ପ୍ରସଙ୍ଗ, ତ୍ରେତୟା ଯୁଗର ଋଷିମାନଙ୍କୁ ବ୍ରଜନାରୀ କରାଇ ମନୋକାମନା ପୂରଣ, ଜାରା ଶବରର ମୁକ୍ତି ଆଦି ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।
କବି ଭକ୍ତ ଭାବରେ ଅଭିମାନ ଜଣାଇଛନ୍ତି । ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ପରଂବ୍ରହ୍ମ ବିପଦରେ ସହାୟ ହୋଇଥିଲେ କିମ୍ବା କେତେକ ସ୍ଥଳରେ ମୁକ୍ତି ଦେଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଉପଯୁକ୍ତ ବ୍ୟବହାର ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଛନ୍ତି ବୋଲି କଥା ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କହିଛନ୍ତି । ସେ ଜାଣିଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ ସତ୍ୟ ଓ ଧର୍ମ ମାର୍ଗରେ ରହିଛନ୍ତି, ତାକୁ ହିଁ ପ୍ରଭୁଙ୍କର କରୁଣା ମିଳିଥାଏ ଏବଂ ସେମାନେ ସାତ୍ତ୍ଵିକ
‘ସତ୍ୟଧର୍ମ ମାର୍ଗେ କରୁଣା ସମ୍ଭର୍ବେ ବିପଦକୁ କର କ୍ଷୟ,
ଫିଟାଅ କଳଙ୍କ ଭୁଞ୍ଜାଅ ସାତୁକ୍ୟ ଜଗତରେ ଠାବ ଦିଅ ।’’
ଗୁରୁଦେବ ସ୍ଵାମୀ ହେଉଛନ୍ତି ଅନ୍ତର୍ଯ୍ୟାମୀ । ସେ ସବୁକିଛି ଜାଣିପାରନ୍ତି । ତେଣୁ ତାଙ୍କ ମନର ଦୁଃଖ ନିଶ୍ଚୟ ଜାଣିବେ ବୋଲି କବି କହିଛନ୍ତି । ପ୍ରଭୁ ଯଦି କରୁଣା ବ୍ୟଥାକୁ ସେ କଟାକ୍ଷ ପାତ କରନ୍ତେ, ସେ ଭବସାଗରରୁ ବା କାରୁଣ୍ୟ ଜଳରୁ କରିଛନ୍ତି । ଶେଷରେ ସାଧୁଜନଙ୍କ ପାଦସେବା କରି ସଂସାରରୁ ଆଶ୍ରାକରି ସଂସାର ସାଗରରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବେ ବୋଲି ଆଶା କିପରି ପାରିହେବେ, ସେ କଥା ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସେ ଜାଣିଛନ୍ତି ଗୁରୁଦେବଙ୍କ ବିନା ମୋକ୍ଷ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ଅନ୍ୟ କୌଣସିଥ୍ରେ ସେ ଭରସା ସ୍ଥାପନ କରିନାହାଁନ୍ତି ।
(ଖ) ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ପରିକଳ୍ପିତ ସତ୍ୟ ଓ ଧର୍ମ ମାର୍ଗ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Solution:
‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାର କବି ଭୀମଭୋଇ । ଏହି କବିତାଟି କବିଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠକୃତି ‘ସ୍ତୁତି ଚିନ୍ତାମଣି’ର ଅଂଶବିଶେଷ । ଏହି କବିତାରେ କବି ଭୀମଭୋଇ ଆପଣା ଜୀବନ ଦର୍ଶନକୁ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିଛନ୍ତି । କବି ମହିମା ଧର୍ମାବଲମ୍ବୀ ଥିଲେ । ମହିମା ପ୍ରଚାରକ ସନ୍ଥ ‘ମହିମାସ୍ଵାମୀ’ ତାଙ୍କ ଶିଷ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସତ୍ୟ, ଧର୍ମ ଓ ତ୍ୟାଗର ମହାମନ୍ତ୍ର ଶିକ୍ଷା ଦେଇଥିଲେ । ବରଡ଼ାର ଛତାଟିଏ ଧାରଣ କରୁଥିଲେ । ସେତିକି ମାତ୍ର ଥୁଲା ତାଙ୍କର ସମ୍ପତ୍ତି । ମାୟା ଲାଗିଯିବ ବୋଲି କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ରାତିକରୁ ଅଧ୍ଵ ରହୁନଥିଲେ । ଆଗାମୀ କାଲି ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ସଂଚୟ କରୁନଥିଲେ । ଯାହା ମିଳିଲା ଦିନରେ ଥରେ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ପୂର୍ବରୁ ଭୋଜନ କରୁଥିଲେ । ମନକୁ କାମିନୀ, କାଞ୍ଚନ, ବିଷୟ ସମ୍ପତ୍ତିରୁ ନିବୃତ୍ତ କରି ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ଧ୍ୟାନ ଓ ଜଗତବାସୀଙ୍କ ମଙ୍ଗଳ ଚିନ୍ତାରେ ନିୟୋଜିତ କରୁଥିଲେ ।
ପ୍ରକାର ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର କରି, ପାଣ୍ଡବମାନେ କିପରି ମରିବେ, ସେଭଳି ଯୋଜନା କରୁଥିଲା । ମାତ୍ର ସତ୍ୟ ଓ ଧର୍ମର ପ୍ରତୀକ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲା । ପାଣ୍ଡବମାନେ ସେଥିରେ ଥିବା ସମୟରେ ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ କରି ସେମାନଙ୍କୁ ମାରିବ ବୋଲି ଚାହିଁଥିଲା । ମାତ୍ର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ସାହାଯ୍ୟକରି ସେମାନଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିଥିଲେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସିଧାସିଧ୍ ସାହାଯ୍ୟ ନକଲେବି, ପାଣ୍ଡବମାନେ ସେହି ବିପଦରୁ କିପରି ମୁକ୍ତି ପାଇବେ, ସେଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲେ । କବି ଭୀମଭୋଇ ସେହିପରି ସତ୍ୟ ଓ ଧର୍ମ ମାର୍ଗରେ ପରିଚାଳିତ ହେବାପାଇଁ ଚାହିଁଥିଲେ । କବି ଲେଖିଛନ୍ତି –
‘ସତ୍ୟ ଧର୍ମ ମାର୍ଗେ କରୁଣା ସମ୍ଭର୍ବେ ବିପଦକୁ କର କ୍ଷୟ,
ଫିଟାଅ କଳଙ୍କ ଭୁଞ୍ଜାଅ ସାତୁକ୍ୟ ଜଗତରେ ଠାବ ଦିଅ ।’’
ସେହିପରି କବି ଦ୍ରୌପଦୀ ସ୍ଵୟଂବର ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସେ କହିଛନ୍ତି ଗୁରୁଦେବ ସ୍ଵାମୀ ହେଉଛନ୍ତି ଅନ୍ତର୍ଯ୍ୟାମୀ । ସେ ସବୁକିଛି ଜାଣି ପାରନ୍ତି । ସେବା ଭକ୍ତି ବଳରେ ନିଜର କର୍ମସିଦ୍ଧି ହେବାକୁ ସେ ଚାହିଁଛନ୍ତି । ତ୍ରେତୟାରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପ୍ରତି ଋଷିମାନେ ଶୁଦ୍ଧ ଭାବାପନ୍ନ ହୋଇ ଅଙ୍ଗ ସୁଖ ପାଇବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛାକଲେ ଏବଂ ଦ୍ଵାପରରେ ବ୍ରଜନାରୀ ଭାବରେ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ପାଇଥିଲେ । ସେହି ପ୍ରଭୁ ପୁଣି କାଳୀୟ ନାଗର ଗର୍ବ ଗଞ୍ଜନ କଲେ, ଜାରା ଶବରକୁ ସ୍ବର୍ଗଗାମୀ କରାଇଲେ ।
ଶେଷରେ କବି କହିଛନ୍ତି, ଏହି ସଂସାର ସାଗରରୁ ପାରିହେବା ପାଇଁ ସାଧୁଜନଙ୍କ ପାଦସେବା କର । ଗୁରୁଦେବଙ୍କ ପ୍ରତି ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମର୍ପଣ ଭାବ ପ୍ରକାଶ କର ।
କବିତାଟିରେ କବି ସତ୍ୟ ଓ ଧର୍ମ ମାର୍ଗରେ ଚାଳିତ ହେଲେ ଇଷ୍ଟପ୍ରାପ୍ତି ହେବ ବୋଲି ବିଭିନ୍ନ ଉଦାହରଣ ଦେଇ
(ଗ) ‘ସମର୍ପଣ ମୋକ୍ଷର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାଧନ’ – ‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତା ଅନୁସରଣରେ ବିଚାର କର ।
Solution:
ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟକୁ ଯେଉଁ କେତେଜଣ ସନ୍ଥ ସାହିତ୍ୟିକ, ନିଜର ଭକ୍ତି ଭାବନାରେ ଉଦ୍ବୁଦ୍ଧ କରିଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭୀମଭୋଇ ଅନ୍ୟତମ । ତାଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାହିତ୍ୟକୃତି ‘ସ୍ତୁତି ଚିନ୍ତାମଣି’ । ଏଥରେ କବିଙ୍କର ଆକୁଳ ଆବେଦନ ଓ କରୁଣ ଉଲ୍ଲାସ ମର୍ମରିତ । ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତା ‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାଟି କବିଙ୍କ ‘ସ୍ତୁତି ଚିନ୍ତାମଣି’ ଦେବାକୁ ସଂକଳ୍ପ କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରାଣପିଣ୍ଡକୁ ତାଙ୍କ ପାଦରେ ସମର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି । ପୁଣି ଭବ ସାଗରରୁ ପାରିହେଇ ନିଜ ସ୍ଥାନକୁ ନିଜେ ଫେରିଯିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରିଛନ୍ତି । ଯେତେଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପିଣ୍ଡରେ ପ୍ରାଣ ଥିବ, ସେତେଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଲେଖ ବ୍ରହ୍ମ, ଏକାକ୍ଷରଙ୍କୁ ସେ ସେବା କରିବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି । କବି ନିଜର ଭକ୍ତିଭାବକୁ ଓ ବଞ୍ଚିବାର ରାହାକୁ ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ କରିଛନ୍ତି । ଫଳରେ ଗୋଟିଏ ଜନ୍ମର ନୁହେଁ, ବରଂ ଜନ୍ମ-ଜନ୍ମାନ୍ତର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଯୁଗ-ଯୁଗାନ୍ତର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆରାଧ୍ୟ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପାଦତଳେ ଖଟିବାର ମାନସିକତା ରଖିଛନ୍ତି ।
କବି କବିତାରେ କେତୋଟି ପୌରାଣିକ ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ସୂଚିତ କରିଛନ୍ତି । ପଞ୍ଚୁପାଣ୍ଡବଙ୍କୁ ଜଉଘରୁ ମୁକ୍ତି କରିବା, ଦ୍ରୌପଦୀ ସ୍ଵୟଂମ୍ବରରେ ଅର୍ଜୁନଙ୍କ ଲାଖ ବିନ୍ଧିବା, କାଳିନ୍ଦୀ ଜଳରେ କାଳୀୟ ନାଗର ଗର୍ବହରଣ କରିବା, ଋଷିମାନଙ୍କର ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ରୂପପ୍ରତି ଆସକ୍ତ ହୋଇ ପରେ ବ୍ରଜନାରୀ ହେବା, ଜାରା ଶବରର ଶରଣ ବୁଝି ସ୍ଵର୍ଗପଥ ଦେଖାଇବା ଆଦି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ସମର୍ପଣର ଭାବ ସୂଚିତ ହୋଇଛି । ସେମାନେ ସମସ୍ତେ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପାଖରେ ଶରଣ ପଶିଛନ୍ତି । ସମର୍ପଣ ଭାବ ଦେଖାଇଛନ୍ତି ।
ପାଇବାପାଇଁ ଶୂନ୍ୟବାନା ଛାୟାତଳେ ବା ମହିମା ଧର୍ମର ସେ ଆଶ୍ରା ନେଇଛନ୍ତି । କାରୁଣ୍ୟ-ଜଳରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବା ପାଇଁ ସେ ଉପାୟ ଖୋଜିଛନ୍ତି । ଯେଉଁମାନେ ପ୍ଲେଚ୍ଛ, ପତିତ, ସେମାନେ ନିତ୍ୟ ରାମ ନାମରେ ମନଦେଇ ଉଦ୍ଧାର ପାଇବେ ବୋଲି ସେ ଆଶା କରିଛନ୍ତି । ସଂସାର ସାଗରରୁ ପାରି ହେବାପାଇଁ ସାଧୁଜନଙ୍କ ପଦବନ୍ଦନା କରିବାକୁ ସେ କହିଛନ୍ତି । ସର୍ବୋପରି ସେ ନୁହେଁ । ଅନ୍ୟ ଉପରେ ସେ ଭରସା ନରଖି ପ୍ରଭୁପାଦରେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଛନ୍ତି ବୋଲି ସ୍ଵୀକାର କରିଛନ୍ତି । କବିତାଟିରେ କବିଙ୍କର ସମର୍ପଣ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଓ କେତେକ ସ୍ଥଳରେ ପ୍ରତୀକାତ୍ମକ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି ।
(ଘ) କବି ଭୀମ ଭୋଇ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ନାମ ଗାନ କରି କିପରି ସଂସାରରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବା ପାଇଁ ଆଶା ପୋଷଣ କରିଛନ୍ତି – ଆଲୋଚନା କର ।
Solution:
କବି ଭୀବଭୋଇଙ୍କ ମାନସ ସର୍ବଦା ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପାଦପଦ୍ମରେ ସମର୍ପିତ ଥିଲା । ତାଙ୍କ ରଚିତ କବିତା ‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଂକ୍ତିରୁ କବିଙ୍କ ସମର୍ପଣାତ୍ମକ ଭାବଧାରାକୁ ଆକଳନ କରିହୁଏ । ଜଗତବାସୀଙ୍କ ପାପକଳୁଷ ନାଶ ତଥା ଅଧର୍ମର ବିନାଶରେ ଧର୍ମର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ସେ ସର୍ବଦା ପ୍ରଭୁଙ୍କର ନାମ ମହିମା ଗାନ କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରଭୁଙ୍କ ମହିମା ପ୍ରଚାର ତାଙ୍କ ରଚିତ ପ୍ରତ୍ୟେକ କବିତାର ଛତ୍ରେ ଛତ୍ରେ ଅନୁଭୂତ ହୁଏ । ଜଗତର ଉଦ୍ଧାର ପାଇଁ ସେ ନିଜ ଜୀବନକୁ ନର୍କଗାମୀ ଖୋଜିଛନ୍ତି । ଭଗବାନ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ମହିମାଗାନ କରି ସେ ଜତୁଗୃହରୁ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ ଉଦ୍ଧାର, ବିବସନା ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କୁ ବସ୍ତ୍ରଦାନ ଜଣାଇବା ଲେଖୁଛନ୍ତି । ମୁଁ ଯେ ନିରନ୍ତରେ ପଡ଼ି ଦୁଃଖଘୋରେ ଶୂନ୍ୟବାନା ଛାୟାତଳେ, ତରିବାକୁ ଆଶା କରିଛି ଭରସା ଆଶୀର୍ବାଦ ନାବ ଜଳେ ।
କବିଙ୍କର ମୁକ୍ତିକାମୀ ଭାବନା ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି । ସାରା ଜଗତବାସୀଙ୍କୁ ଦୁଃଖ କଷ୍ଟରୁ ଉଦ୍ଧାରିବା ପାଇଁ ସେ ସେ ମହିମାସ୍ଵାମୀଙ୍କ ପାଦପଦ୍ମରେ ନିଜକୁ ସମର୍ପିତ କରିଦେଇଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ଶରୀରରେ ସେ ଅନୁଭବ କରିଛନ୍ତି ପ୍ରଭୁଙ୍କର କରୁଣାବାରିର ଆର୍ଦ୍ର ସ୍ପର୍ଶ । ସେ ପ୍ରଭୁଙ୍କ କରୁଣାବଳରେ ପ୍ରତିଭାସିକ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି । କବି ନିଜ ଦୃଷ୍ଟିକୁ ପାପପଙ୍କିଳ ରୂପ ପାଇବା ପାଇଁ ଏହା ଥିଲା ତାଙ୍କର ଏକମାତ୍ର ମାଧ୍ୟମ । ସେ ପତିତମାନଙ୍କ ବ୍ୟଥା ମର୍ମେ ମର୍ମେ ଅନୁଭବ କରି ସେମାନଙ୍କ ମେଳଛ ପତିତ ପାମର ଏ ଜୀବ ଉଧାର ହେବା ପାଇଁ ।
ନିଜର ମୁକ୍ତି ନିମିତ୍ତ ଭୀମଭୋଇ ସତତ ବ୍ୟାକୁଳ ଥିଲେ, ଜଗତବାସୀଙ୍କ ମୁକ୍ତିକୁ ସେ ଅଧିକ ବ୍ୟାକୁଳ ଚିତ୍ତରେ କାମନା କରିଛନ୍ତି । ମନର ଚଞ୍ଚଳତା ପାଇଁ ସେ ନିଜ ଜୀବନରେ ଅନେକ ଭୁଲ କରିଛନ୍ତି । ସେହି ତ୍ରୁଟିସବୁର ମାର୍ଜନା ପାଇଁ ସେ ନିଜକୁ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣାବିନ୍ଦରେ ସମର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି । ସେ ଭାବବିହ୍ଵଳ କଣ୍ଠରେ ଗାଇ ଉଠିଛନ୍ତି— ଗୁରୁଦେବ ବିନୁ ମୋକ୍ଷ ନୋହେ ତନୁ ଅନ୍ୟରେ ଭରସା ନାହିଁ, ପ୍ରଭୁପାଦ ଧ୍ୟାଇ ଭଣେ ଭୀମଭୋଇ ହେତୁ ଘରେ ନାମ ଥୋଇ । ବଳବତ୍ତର ହୋଇଛି । ଏଥୁରୁ କବିଙ୍କ ସମର୍ପଣାତ୍ମକ ଭାବଧାରାର ସମ୍ୟକ୍ ପରିଚୟ ମିଳିଥାଏ ।
(ଙ) ‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତାର ସାରମର୍ମ ଉଦ୍ଘାଟନ କର ।
Solution:
ସନ୍ଥକବି ଭୀମ ଭୋଇ ଜଣେ ପ୍ରତିଭାବନ୍ତ ଓ ପ୍ରଭୁପରାୟଣ ଚରିତ୍ର । ଅନେକ ଦୁଃଖ ଯାତନା ପାଇ ସେ ପ୍ରୟାସ କରିଛନ୍ତି । ଏହା ଏକ ଭକ୍ତିରସାତ୍ମକ ଭାବଧାରାଶ୍ରିତ କବିତା । ଭୀମ ଭୋଇ ଜୀବନରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟର କଷାଘାତରେ ଜର୍ଜରିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ଅନ୍ନଚିନ୍ତା ତାଙ୍କା ପାଇଁ ଚମତ୍କାର ହୋଇପଡ଼ିଛି । ସେ ବାଲ୍ୟକାଳରେ ନିଜର ଅମୂଲ୍ୟ ସମ୍ପଦସ୍ବରୂପ ଚକ୍ଷୁ ଦୁଇଟି ହରାଇ ବସିଛନ୍ତି । ତତ୍ସହିତ ସେ ପିତାମାତଙ୍କ ସ୍ନେହରୁ ମଧ୍ୟ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ପିତାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁପରେ ମାତା ତାଙ୍କର ତାଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ଅନ୍ୟତ୍ର ଚାଲି ଯାଇଛନ୍ତି । ବାଲ୍ୟକାଳରୁ ସେ ଅରକ୍ଷିତ ହୋଇପଡ଼ି ଦଇବକୁ ସାହାପକ୍ଷ କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଚରଣାବିନ୍ଦରେ ନିଜକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି । ସେ ସଂସାରର ପାପ ପଙ୍କିଳ ଅବସ୍ଥା ଦର୍ଶନରୁ ନିବୃତ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି, କାରଣ ବୋଧହୁଏ ପ୍ରଭୁ ତାଙ୍କୁ ସେହି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଦୃଷ୍ଟିହୀନ ମର୍ମେ ମର୍ମେ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ।
ହୋଇପାରିଥିଲେ, ଏଣୁ ତାଙ୍କ ରଚନାରୁ ଝରୁଥିଲା ଭକ୍ତିରସର ପ୍ରେମମୟ ସୁଧା । ତାଙ୍କ ରଚନାରେ ସେ ସଂସାରର ଅବହେଳିତ, ଦୁଃସ୍ଥ ଓ ପୀଡ଼ିତମାନଙ୍କ ଯାତନାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତା ଏହାର ଏକ ଜ୍ଵଳନ୍ତ ନିଦର୍ଶନ । ହିନ୍ଦୁ ସମାଜରେ ରକ୍ଷଣଶୀଳତା ବିରୋଧରେ ଲଢ଼େଇ ଜାରି କରି ସେ ସମାଜରୁ ଜାତିଭେଦର ପ୍ରାଚୀର ଭାଙ୍ଗିଦେବାକୁ ଦୃଢ଼ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । ସେଥ୍ପାଇଁ ସମାଜର ବଡ଼ପଣ୍ଡାମାନଙ୍କ ଅକ୍ରୋଶର ଶିକାର ମଧ୍ୟ ହୋଇଛନ୍ତି । ସମସ୍ତ ଘାତ ପ୍ରତିଘାତ ସତ୍ତ୍ଵେ ତାଙ୍କ ପ୍ରୟାସ ଜାରି ରଖୁଛନ୍ତି । ‘ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତା ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ନିଜର ଦୁଃଖରାଜିକୁ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ନିକଟରେ ସମର୍ପଣ କରାଇବା
ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସଂସାରର ଦୁଃସ୍ଥ, ପତିତ, ସ୍କେଚ୍ଛ ଓ ପାମର ଆଦି ଜୀବଙ୍କୁ ଉଦ୍ଧାର କରିବା ପାଇଁ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଉଦାହରଣ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । କବିତା ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ଈଶ୍ଵରଙ୍କୁ ଚେତନାତ୍ମକ ବାଣୀରେ ଉତ୍କ୍ଷିପ୍ତ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କେବଳ ଜଗତର ହିତସାଧନ । ଅତୀତର ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ସେ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ସେ କହିଛନ୍ତି, ଜାରା ଶବର, ପାଣ୍ଡବ ପଞ୍ଚଭ୍ରାତା, ଦ୍ରୌପଦୀ, କାଳୀୟନାଗ ପ୍ରଭୃତିଙ୍କ ସାମାନ୍ୟତମ ଡାକରେ ଭଗବାନ କରୁଣାର ବାରିରାଣି ଅଜାଡ଼ି ଦେଇଛନ୍ତି, ମାତ୍ର ତାଙ୍କର ମର୍ମସ୍ପର୍ଶୀ ନିବେଦନ ଜଗତ୍କର୍ତ୍ତାଙ୍କ ଶ୍ରବଣ ନହେବା ବଡ଼ ବିଚିତ୍ର କଥା ।
ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିଥିଲେ, ସେହି ଭଗବାନଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ଆକୁଳ ନିବେଦନ ସ୍ପର୍ଶ ନକରିବାର କାରଣ କବି ଜାଣିପାରି ନାହାନ୍ତି । ଜ୍ଞାତରେ ହେଉ ବା ଅଜ୍ଞାତରେ ହେଉ ଯେଉଁ ଜାରା ଶବର ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପାଦପଦ୍ମକୁ ଶରବିନ୍ଧି ତାଙ୍କୁ ମୃତ୍ୟୁମୁଖକୁ ଟାଣିନେଇଥିଲେ, ତା’ର ବିଚିତ୍ର ଆଚରଣ ସେ ସହ୍ୟ କରି ପାରୁନାହାନ୍ତି । ସେ ଭଗବାନ୍ଙ୍କ ଚରଣାବିନ୍ଦରେ ନିଜକୁ ପ୍ରତି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ସମର୍ପଣ କରିଥିଲେ ହେଁ ତାଙ୍କର ସାନ୍ନିଧ୍ୟ ଲାଭ ନକରି ପାରି ବ୍ୟଥ୍ତ ହୋଇଉଠିଛନ୍ତି । ତଥାପି ସେ ପୟରେ ପଶୁଛି ଶରଣ’ କବିତା ମାଧ୍ୟମରେ ଏ ବିଶ୍ଵାସ କବି ଭଗବାନ୍ଙ୍କଠାରେ ରଖୁଛନ୍ତି ।
(କ) କବି ପରିଚୟ :
ସନ୍ଥକବି ଭୀମ ଭୋଇ ସମଗ୍ର ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଏକ ବିସ୍ମୟ ପ୍ରତିଭା । ସେ ଥିଲେ ଜାତିରେ କନ୍ଧ ପୁଣି ଜନ୍ମାନ୍ଧ । କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ବି ସେ କିଛି ହେଲେ ପାଠ ପଢ଼ି ନଥିଲେ । ପୂର୍ବଜନ୍ମର ସୁକୃତରୁ ସେ ଥିଲେ ଦିବ୍ୟଦ୍ରଷ୍ଟା । ସାଂସାରିକ ଜୀବନଜଞ୍ଜାଳ ତାଙ୍କୁ କରି ଦେଇଥିଲା ଚିରଦୁଃଖୀ । କିନ୍ତୁ ମହିମାସ୍ଵାମୀଙ୍କ ଦର୍ଶନ ପାଇବାପରେ ସେ ଜୀବନର ସକଳ ଦୁଃଖକ୍ଳେଶକୁ ଭୁଲି ଯାଇଥିଲେ । ଦିନେ ଅଧରାତିରେ ଗୋବିନ୍ଦ ବାବାଙ୍କ ସହିତ ମହିମାସ୍ବାମୀ ତାଙ୍କ ଦୁଆରେ ଉପସ୍ଥିତ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ ଦିବ୍ୟଦୃଷ୍ଟି ଓ ଦିବ୍ୟଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ସେହିଦିନଠାରୁ ଭୀମ ଜୀବନରେ ଅଶେଷ ପୂର୍ଣ୍ଣତା ଉପଲବ୍ଧି କଲେ । କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ ଦିବ୍ୟଚକ୍ଷୁରେ ସେ ଜଗତର ମହିମାମୟ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଦେଖିଛନ୍ତି, ସେ ଚକ୍ଷୁରେ ଏ ପାପପଙ୍କିଳ ସମାଜକୁ ଦେଖିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କଲେ ନାହିଁ । ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ସେ ଅନୁରୋଧ କଲେ ଏ ଦିବ୍ୟଚକ୍ଷୁ ଫେରାଇ ନେବାପାଇଁ । ଭୀମଭୋଇ ରହିଗଲେ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ଅନ୍ଧ ହୋଇ ।
ଭୀମଭୋଇଙ୍କ ସାହିତ୍ୟର ବ୍ୟାପ୍ତି ଓ ଓଜସ୍ୱତାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକଲେ କବି ପ୍ରକୃତରେ ଅନ୍ଧ ଥିଲେ କି ନାହିଁ, ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ସନ୍ଦେହ ଆସିଥାଏ । କେତେକ ଗବେଷକ କହନ୍ତି, ତାଙ୍କର ଅନ୍ଧତ୍ଵ ଏକ ଭାର୍ତ୍ତିକ ମିଥ୍ୟା । ଆଉ କେତେକ କହନ୍ତି ସେ ଜନ୍ମାନ୍ଧ ନଥିଲେ । ଚକ୍ଷୁଷ୍ମାନ୍ ଥାଇ ଜଗତକୁ ଭଲରୂପେ ଦେଖିଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଅଖାଦ୍ୟ ଓ ରୋଗରୁ ସେ ଆପଣାର ଚକ୍ଷୁ ହରାଇ ବସିଥିଲେ । ପରେ ମହିମାଧର୍ମରେ ଦୀକ୍ଷିତ ହୋଇ ସେ ଦିବ୍ୟ ଅନ୍ତଃଦୃଷ୍ଟି ଲାଭକଲେ । ତେବେ ସେ ଜନ୍ମାନ୍ଧ ଥାଆନ୍ତୁ ବା ପରେ ଅନ୍ଧତ୍ଵ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତୁ ସେଥିରେ ଯାଏ ଆସେ ନାହିଁ ।
ସାଧାରଣ ଦୃଷ୍ଟିଶକ୍ତିଟି ଥିଲେ ସେ ବହିର୍ଜଗତର ରୂପରଙ୍ଗମୟ ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖି ପାରିଥାନ୍ତେ; କିନ୍ତୁ ସେ ଯେଉଁ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଦୃଶ୍ୟ ତାଙ୍କ ଖୁବ୍ ନିକଟରେ ଉପଲବ୍ଧି କରିପାରିଥିଲେ, ତା’ସହିତ ଇନ୍ଦ୍ରିୟାନୁଭୂତିର କୌଣସି ସଂପର୍କ ମାତ୍ର ନଥିଲା । ଆବେଗମୟ ଐକାନ୍ତିକ ଅନୁଭବ ଫଳରେ ଯେଉଁ ଅନ୍ତଦୃଷ୍ଟି ଆସେ ବର୍ଣ୍ଣ ନାହିଁ, ଅଥଚ ଯାହା ପରମ ସତ୍ୟ ଓ ପରିତ୍ରାଣକ୍ଷମ ତା’ର ଦର୍ଶନ ସମ୍ଭବପର । ତାଙ୍କର ଅଲେଖ ମନ୍ଦିର ହେଉଛି ସେ ସତ୍ୟକୁ ଉପଲବ୍ଧ କରିବାର ଅବସ୍ଥା । ସେ ମନ୍ଦିର ଦୁଆର ହସ୍ତରେ ଫିଟେ ନାହିଁ । ଅନୁଭବରେ ଫିଟୁଛି ଏବଂ ଫିଟିଯିବା ପରେ ଜ୍ଞାନ ନେତ୍ର ଝଟ୍ ଝଟ୍ ଦିଶୁଛି ।
ଏହି ଅଦ୍ଭୁତକର୍ମୀ ସନ୍ଥକବି ଭୀମଭୋଇଙ୍କ ଜୀବନ ସମ୍ପର୍କରେ ବହୁ ବିବଦମାନ ତଥ୍ୟ ମିଳିଥାଏ । ଏପରିକି ସେ କେଉଁ ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମଲାଭ କଲେ, ସେନେଇ ବି ବିବାଦ କମ୍ ନୁହେଁ । ବଲାଙ୍ଗିର ଜିଲ୍ଲାର ‘ପାଇକସରା’, ରେଢ଼ାଖୋଲ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ‘ଗ୍ରାମଡ଼ିହା’ରେ ସନ୍ଥକବି ଜନ୍ମଲାଭ କରିଥିବା ଅନେକ ସ୍ଵୀକାର କରନ୍ତି । ତାଙ୍କ ଜନ୍ମସମୟ ଆନୁମାନିକ ୧୮୫୦ ଥିଲା ଓ ସେଇ ଖଲିଆପାଲିଠାରେ ସେ ଶେଷଜୀବନ ବିତାଇଥିଲେ । ଭୀମଭୋଇ ମହିମା ଧର୍ମର ଗୃହସ୍ଥ ଭକ୍ତ ଥିଲେ । ସେ ଏକାଧିକ ପତ୍ନୀ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଜଣାଯାଏ । ଶେଷ ଜୀବନକୁ ତାଙ୍କର ମହିମାଧର୍ମର ପ୍ରଧାନ ପୀଠ ଜୋରନ୍ଦା ସହିତ ମତାନ୍ତର ଘଟିଥିଲା । ଯୋରନ୍ଦାର ଶୂନ୍ୟମନ୍ଦିର, ଧୁନି ମନ୍ଦିର ଆଦି ଶୈଳୀରେ ସେ ଖଲିଆପାଲିଠାରେ ମନ୍ଦିରମାନ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ଦେହାନ୍ତ କାଳକୁ ଭୀମ ବେଶ୍ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋଇଯାଇଥିଲେ ।
ଭୀମଙ୍କ ବାଲ୍ୟଜୀବନ ଥିଲା ଖୁବ୍ ଦୁଃଖମୟ । ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ଅନ୍ନ ସଂସ୍ଥାନର ଆବଶ୍ୟକତାରେ ଜଡ଼ିତ ହୋଇ ସେ ଗ୍ରାମରୁ ଗ୍ରାମାନ୍ତରକୁ ବୁଲୁଥିଲେ । ମହିମା ଗୋସ୍ଵାମୀଙ୍କଠାରୁ ଦୀକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିବାପରେ ତାଙ୍କର ଏଇ ପରିବ୍ରାଜକତା ଆହୁରି ବଢ଼ିଗଲା । ତେଣୁ ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କ ଜନ୍ମ ଓ ଜନ୍ମସ୍ଥାନକୁ ନେଇ ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ସ୍ଵାଭାବିକ । ପୁଣି ଏଇ ଅଖ୍ୟାତ ଲୋକଟି ବିଖ୍ୟାତ ହୋଇଯିବାପରେ ସବୁ ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକେ ତାଙ୍କୁ ଆପଣା ଲୋକ ବୋଲି କହିବା ମଧ୍ୟ ସ୍ଵାଭାବିକ । ଏସବୁ ସତ୍ତ୍ଵେ ତାଙ୍କ ରଚନାମାନଙ୍କରୁ କବିଙ୍କ ନିଜ ସମ୍ପର୍କରେ ମିଳୁଥିବା ସୂଚନାରୁ ଜଣାଯାଏ, ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ନାମ ଜନାର୍ଦ୍ଦନ ଭୋଇ । ମାତା ମହରଗୀ । ଅଳ୍ପ ବୟସରୁ ଭୀମଙ୍କ ପିତୃବିୟୋଗ ଘଟିଲା । ମାତା ତାଙ୍କ ଦିଅର ଧନେଶ୍ଵରଙ୍କୁ ପୁନଃ ବିବାହ କରି ରହିଲେ ।
ପିତୃହରା ଭୀମ ଜୀବନର ଆରମ୍ଭରୁ ଦୁଃଖ ଭୋଗିଥିଲେ । ଅତି ବାଲ୍ୟବୟସରୁ ସେ ଗୁଜୁରାଣ ମେଣ୍ଟାଇବାକୁ ଗାଈ ଚରାଉଥିଲେ । ଏଇ ଗାଈଜଗା ବୟସରେ ଭୀମ କେତେକ କବିତା ରଚନା କରିଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଥୁଲା ସମ୍ବଲପୁର ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକଗୀତ – ରସରକେଲି, ଡାଲଖାଇ, ହଳିଆ ଗୀତ ଓ ବଉଳମାଳ ପ୍ରଭୃତି | ମହିମାସ୍ବାମୀଙ୍କ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିବାପରେ ଭୀମଙ୍କ ଜୀବନରେ ବ୍ୟାପକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା । ମହିମା ସ୍ଵାମୀ ଭୀମଙ୍କଠାରେ ଥିବା ଦିବ୍ୟ କବିତ୍ଵର ସନ୍ଧାନ ବୋଧହୁଏ ପାଇଥିଲେ ।
ତେଣୁ ହିଁ ତାଙ୍କ ନବାବିଷ୍କୃତ ଧର୍ମର ପ୍ରଚାରକ ଭାବେ ବାଛିଥିଲେ । ବନାଞ୍ଚଳରେ ଜଣେ ବିଶିଷ୍ଟ ଧର୍ମଗୁରୁଙ୍କ ସଂସ୍ପର୍ଶର ଆସିବା ପରେ ଭୀମ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋଇଯାଇଥିଲେ । ତାଙ୍କଠାରେ ଥିବା ଦିବ୍ୟ କବିତ୍ଵ ଧର୍ମପ୍ରଚାର କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ ହୋଇଥିଲା । ମହିମା ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ଓ ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କୁ ଦୀକ୍ଷାପ୍ରଦାନ ତଥା ଭୀମ ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ସାନ୍ନିଧ ସମ୍ପର୍କରେ ସେ ଅନେକ କବିତା ଅତି ଦୁଃଖ ଓ ଦାରିଦ୍ର୍ୟରେ କାଳାତିପାତ କରୁଥିଲେ ହେଁ ଭୀମଙ୍କଠାରେ ଏକ ଅପୂର୍ବ ଦିବ୍ୟ କବିତ୍ଵ ପଙ୍କରେ ପଦ୍ମପରି ଫୁଟି ଉଠିଥିଲା ।
ଗୁରୁଙ୍କ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଏଇ କବିତ୍ଵ ଏକ ମାର୍ଗ ପାଇଗଲା । ଗୁରୁ ଥିଲେ ଭୀମଙ୍କ ଗତିମୁକ୍ତି ଦାତା । କବିଙ୍କର ପ୍ରେରଣାର ଉତ୍ସ । କବି ତାଙ୍କର କବିତାମାନଙ୍କରେ ବାରମ୍ବାର ସ୍ବୀକାର କରିଛନ୍ତି, ସେ ଜନ୍ମରୁ ମୂର୍ଖ ଥିଲେ । ମହିମା ମହାମେରୁଙ୍କ ଅପାର କରୁଣାରୁ ତାଙ୍କୁ କବିତ୍ଵ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲା । ଗୁରୁ ଯାହା ତାଙ୍କ ହୃଦପଦ୍ମରେ ବସି ବତାଇ ଦେଉଛନ୍ତି, ସେ କେବଳ ତାହା ପ୍ରକାଶ କରୁଛନ୍ତି । ଏଥିରେ ତାଙ୍କର ନିଜସ୍ଵ ବୋଲି କିଛି ନାହିଁ । ସବୁ ସନ୍ଥକବିଙ୍କ ପରି ଭୀମଙ୍କର ଏହି ସ୍ଵୀକାରୋକ୍ତି ଏକ ଭାଲ୍ଲିକ ମିଥ୍ୟା। ତଥାପି କବିଙ୍କ ସ୍ପଷ୍ଟୋକ୍ତି ଅତି ଆନ୍ତରିକତାପୂର୍ଣ୍ଣ । କବି କହନ୍ତି
ସେହି ଶ୍ରୀଗୁରୁଙ୍କ କୃପାରୁ ଓ ଶ୍ରୀଗୁରୁଙ୍କ ଇଚ୍ଛାରୁ କବି ଭୀମଭୋଇ ‘ସ୍ମୃତି ଚିନ୍ତାମଣି’, ‘ନିର୍ବେଦ ସାଧନ’, ‘ବ୍ରହ୍ମନିରୂପଣ ଗୀତା’, ‘ଆଦିଅନ୍ତ ଗୀତା’, ‘ଶ୍ରୁତିନିଷେଧ ଗୀତା’, ‘ମହିମା ବିନୋଦ’, ‘ମନୁସଭାମଣ୍ଡଳ’, ‘ଅଷ୍ଟବିହାରୀ ଗୀତା’, ‘ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂହିତା’, ‘କଳିଯୁଗ ଗୀତା’ ଓ ‘ମହିମା ଗୋପନ’ ଆଦି ଗ୍ରନ୍ଥ ରଚନା କରିଥିଲେ । ‘ସ୍ମୃତି ଚିନ୍ତାମଣି’ ଭୀମଭୋଇଙ୍କ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗ୍ରନ୍ଥ । ଏଥିରେ ଶହେଗୋଟି ବୋଲି ସଙ୍କଳିତ ହୋଇଛି । ପ୍ରତିଟି ବୋଲିରେ ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା ଅନନ୍ତ ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କୁ ସ୍ତୁତି କରାଯାଇଛି । ମାନବକୁ ଦୁଃଖ, ଯନ୍ତ୍ରଣା, କ୍ଳାନ୍ତି, ଅବସାଦରୁ ଉଦ୍ଧାର କରିବାପାଇଁ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରାଯାଇଛି ।
(ଖ) କବିତାର ସାରକଥା :
ଭୀମଭୋଇ ଥିଲେ ମହିମା ଧର୍ମର ପ୍ରଚାରକ ଓ ପ୍ରସାରକ । ସେ ମହିମାସ୍ବାମୀଙ୍କ ପ୍ରତି ଥିଲେ ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବରେ ସମର୍ପିତ | ମାତ୍ର ଭଗବାନ ଭକ୍ତକୁ ବିଭିନ୍ନ ପରୀକ୍ଷାରେ ପକାନ୍ତି । ଭକ୍ତ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଧାନ ଧାରଣା କରେ । ସେହି ଅବସରରେ ସେ ନିଜର ଇଷ୍ଟଙ୍କର ମହିମା ଗାନ କରେ । ଭକ୍ତକବି ଭୀମଭୋଇ ପରଂବ୍ରହ୍ମକୁ ନିଜର ଦଇନି ଜଣାଇଛନ୍ତି ଏବଂ ଏହା ବିଭିନ୍ନ କବିତା ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ସେହି ଭକ୍ତି ଆତୁର କବିତା ଗ୍ରନ୍ଥ ଭୀମ ଭୋଇଙ୍କର ‘ସ୍ତୁତି ଚିନ୍ତାମଣି’ । ଆଲେଖ୍ୟ କବିତାଟି କବିଙ୍କର ‘ସ୍ତୁତି ଚିନ୍ତାମଣି’ର ସପ୍ତଦଶ ବୋଲି ଭାବେ ସଂକଳିତ । ଏଥିରେ ମଧ୍ୟ କବି ନିଜର ଭକ୍ତିଭାବ ଓ ସମର୍ପିତ କବିତାର ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କବି ମହାଭାରତର ଏକ ଚମତ୍କାର ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କ୍ଷମତା ମଦମତ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର କରିଛି ପାଣ୍ଡବ ପାଞ୍ଚଭାଇଙ୍କୁ ମାରିବାପାଇଁ ।
ମାତ୍ର ସତ୍ୟ ଓ ନ୍ୟାୟର ପ୍ରତୀକ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ ସଦାସର୍ବଦା ପରଂବ୍ରହ୍ମ ଲୀଳାସୁନ୍ଦର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ରକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ମାୟାକରି ଏକ ଜତୁଗୃହ ନିର୍ମାଣ କରିଛି । ପାଣ୍ଡବମାନେ ସେଥିରେ ଥିବା ସମୟରେ ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗକରି ସେମାନଙ୍କୁ ମାରିବ ବୋଲି ଚାହିଁଛି । ମାତ୍ର ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସିଧାସିଧ୍ ସାହାଯ୍ୟ ନକଲେ ମଧ୍ୟ ପାଣ୍ଡବମାନେ କିପରି ରକ୍ଷା ପାଇବେ, ସେଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯେଉଁମାନେ ସଦାସର୍ବଦା ସତ୍ୟ ମାର୍ଗରେ ଓ ଧର୍ମ ପଥରେ ଚାଲୁଥା’ନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କୁ ଭଗବାନ ସବୁବେଳେ କରୁଣା କରିଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଆସୁଥିବା ସମସ୍ତ ବିପଦକୁ ସେ ଦୂରେଇ ଦେଇଥାନ୍ତି । ଭୀମଭୋଇ ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ କହିଛନ୍ତି, ହେ ପ୍ରଭୁ ଭକ୍ତ ଭାବରେ ମୋର ସମସ୍ତ କଳଙ୍କ, ପାପକୁ ଦୂରେଇ ଦେଇ ମୋତେ ସାତ୍ତ୍ଵିକ ଭାବାପନ୍ନ କରାଅ । ତୁମେ ଦୟା କରି ମୋତେ ଜଗତରେ ବଞ୍ଚିବାପାଇଁ ବାଟ ଦେଖାଅ । ଆରାଧ୍ୟ ଦେବତାଙ୍କ ଭକ୍ତି ଭାବରେ ଭୀମଭୋଇ ଜଣାଇଛନ୍ତି, ହେ ପ୍ରଭୁ, ତୁମେ କେଉଁ ପରି ଆଜ୍ଞା ଦେବ, ଯାହାକି ମୋ ମନ ମଧ୍ୟରେ ମୁଁ ଭାବି ସାରିଛି । ଅର୍ଥାତ୍ ତୁମେ ନିତ୍ୟ ଚିରନ୍ତନ ଆଜ୍ଞା ଦେବ, ଯାହାକୁ ଜଗତରେ ଆଉ କେହି ନଜାଣିଲେ ମଧ୍ୟ ମୁଁ ତାହା ଏକମାତ୍ର ଜାଣୁଥିବି ।
ଯାଇଥିଲେ । ରାଜପୁତ୍ର ଭାବରେ ନଯାଇ, ସାଧାରଣ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଭାବରେ ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚିଲେ । ଅର୍ଜୁନ ଲାଖ ବିନ୍ଧିବାରୁ ବାହାରିଥିଲା । ଅର୍ଥାତ ଭଗବାନ ପାଣ୍ଡବଙ୍କୁ ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କୁ ଦେଇ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭର ଯୋଜନା କରିଥିଲେ । ଦ୍ରୌପଦୀ ଯେପରି ଥିଲେ ଯୁଦ୍ଧର ଅଳଙ୍କାର ସଦୃଶ । ଭୀମଭୋଇ କହିଛନ୍ତି, ହେ ଗୁରୁଦେବ, ହେ ମୋର ସ୍ୱାମୀ, ତୁମେ ହେଉଛ ଅନ୍ତର୍ଯ୍ୟାମୀ । ତୁମେ ସବୁକିଛି ଜାଣିପାର । ତେଣୁ ମୁଁ ଆଉ ଅଧିକ କ’ଣ ତୁମକୁ କହିବି । ହେ ପ୍ରଭୁ, ତୁମ ଆଗରେ ମୁଁ ମୋ ମନର ଭାବକୁ ଜଣାଉଛି । ଏତିକି ହିଁ ତୁମ ନିକଟରେ ମୋର ମାଗୁଣି । ତୁମକୁ ମୁଁ ସେବା କରୁଛି । ତୁମକୁ ମୁଁ ଭକ୍ତି କରୁଛି । ତେଣୁ ତୁମେ ମୋତେ ସେବକ ବା ଭକ୍ତ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କର । ମୋ ହାତ ଧରି କର୍ମସିଦ୍ଧି ହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କର । କାରଣ ତୁମରି ଦୟାରେ ହିଁ ମୁଁ କେବଳ ରହିଛି, ଦୟାରେ ହିଁ ବଢ଼ିଛି, ହେ ଗୁରୁଦେବ ମୋର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ତୁମେ ହିଁ ରକ୍ଷାକର ।
କବି ରାମାୟଣର ଏକ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉଲ୍ଲେଖ କରି କହିଛନ୍ତି, ମୁନିମାନେ ପ୍ରଭୁ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଭୁବନମୋହନ ରୂପ ଦେଖି ମୋହିତ ହୋଇଥିଲେ । ସେମାନେ ନିଜ ହୃଦୟରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଅଙ୍ଗସଙ୍ଗ ଲାଭ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରିଥିଲେ । ଅନ୍ତର୍ଯ୍ୟାମୀ ପ୍ରଭୁ ଭାବରେ କୃଷ୍ଣ ଅବତାରରେ ସେହି ମୁନିମାନଙ୍କୁ ବ୍ରଜନାରୀ ବା ଗୋପାଙ୍ଗନା କରି ସେମାନଙ୍କ କାମନା ପୂରଣ କରିଥିଲେ । ମୁନିମାନଙ୍କ ପରି ମୁଁ ସଦାସର୍ବଦା ଅନ୍ତର ମନରେ ତୁମକୁ ସ୍ମରଣ କରୁଛି । ତୁମକୁ ପାଇବାପାଇଁ ସବୁବେଳେ ଇଚ୍ଛା କରୁଛି । ହେ ପ୍ରଭୁ, ତୁମେ ଯଦି ମୋତେ ଖାଲି ଚାହିଁଦିଅ, ତାହେଲେ ମୋତେ ମୁକ୍ତି ମିଳିଯିବ । ପ୍ରଳୟକାଳରେ ଭାସି ଭାସି ଯାଉଥବା ହରିବଂଶର ଏକ ପ୍ରସଙ୍ଗର ସୂଚନା କବି ଦେଇଛନ୍ତି । କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ମାରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ମହାପ୍ରତାପୀ କଂସ ଲକ୍ଷେଭାର ପଦ୍ମଦେବାକୁ ଗୋପପୁରକୁ ଆଦେଶ ଦେଇଥିଲା । ଏତେ ପଦ୍ମ କେବଳ କାଳିନ୍ଦୀ ହ୍ରଦରେ ଥିଲା ।
କାଳିନ୍ଦୀ ହ୍ରଦରେ ଥିଲା କାଳୀୟ ନାଗ । ସେହି ହ୍ରଦକୁ ଯିଏ ଯିବ, ସେ ନିଶ୍ଚୟ କାଳୀୟ ନାଗ ଦଂଶନରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିବ । ମାତ୍ର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ପାଖକୁ ପଠାଇଥିଲେ । ଏହାକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି କବି କହିଛନ୍ତି, କଂସର ଆଜ୍ଞାରେ ବେଣୁଧର କୃଷ୍ଣ ପଦ୍ମଫୁଲ ତୋଳିବାକୁ ଯିବାବେଳେ, କାଳୀୟ ନାଗ ତାଙ୍କ ପାଦକୁ ଦଂଶନ କରିଥିଲା । ବେଣୁଧର ସ୍ଵୟଂ ନାରାୟଣ ଗରୁଡ଼କୁ ପଠାଇ, କାଳୀୟ ନାଗର ଗର୍ବ ଗଞ୍ଜନ କରିଥିଲେ । ସେ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଖରେ ଶରଣାପନ୍ନ ହେବାରୁ, କୃଷ୍ଣ ତା’ର ଦୋଷକୁ କ୍ଷମା କରି ଦେଇଥିଲେ ।
ତୁମ ପଦତଳେ ଏକାନ୍ତଭାବେ ଶରଣାପନ୍ନ ହେଉଛି, ତେଣୁ ତୁମେ ମୋହର ବିନତି ରଖ ଏବଂ ଗୁହାରି ଶୁଣ । ଆପଣଙ୍କ ପାଦକୁ ଆଘାତ କରିଥିଲା, ଏହା ମଧ୍ୟ ଥିଲା ତୁମର ମାୟା । ଜାରା ଶବର ତୁମପାଦକୁ ଶରାଘାତ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତୁମେ ତାକୁ ମୁକ୍ତି ଦେଇଥିଲା । ବିଷ୍ଣୁ ଦୂତକୁ ପ୍ରେରଣ କରି ସ୍ଵର୍ଗପଥର ଯାତ୍ରୀ କରିଥିଲ । ତୁମେ ତାହାର କୌଣସି ଅପରାଧ କରି ଏବଂ ତୁମ ନାମରେ ଶାସ୍ତ୍ର ରଚନା କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମୁଁ ଜନ୍ମଜନ୍ମାନ୍ତ ଦୋଷୀ ହୋଇ ରହିଛି । ମୁଁ ସଦାସର୍ବଦା ଦୁଃଖରେ
ପଡ଼ି ଏହି ମହିମା ଧର୍ମ ବା ଶୂନ୍ୟବାନା ତଳେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଛି । ତୁମେ ହିଁ କେବଳ ମୋତେ ଉଦ୍ଧାର କରିପାରିବ । ତୁମରି ପାଇଁ ମୁଁ ଏ ଭବସାଗରରୁ ତରିଯିବି । ତୁମରି ଆଶୀର୍ବାଦ ରୂପକ ନାବରେ ଏ ଭବଜଳରୁ ମୁଁ ମୁକ୍ତି ପାଇଯିବି । ମାଠିଆ ବା ଘଟକୁ ଢାଉ ରଙ୍ଗରେ ଚିତ୍ରିତ କଲାପରି, ମୁଁ ମୋର ଶରୀର ଘଟକୁ ଗେରୁଆ ରଙ୍ଗରେ ସଜାଇଛି । ଏ ପ୍ରଳୟ ଜଳରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ ମୋତେ ଆଉ କୌଣସି ପ୍ରକାର ବୁଦ୍ଧି ଦେଖାଯାଉ ନାହିଁ । ଏ ପ୍ରଳୟ ଜଳର ପ୍ରଭାବରେ, ଡାଳ ସିଞ୍ଚାଡ଼ି ମୂଳ ଉପୁଡ଼ି ଯାଉଛି । ପୁଣି ପ୍ରବଳ ଜଳ ଭଉଁରୀ ରହିଛି ଯାହାକି ମୋତେ ଟାଣି ନେଉଛି । ମୁଁ ତୁମର ନାମକୁ ହିଁ ଦୃଢ଼ଭାବରେ ଧରିଛି ।
ଯେଉଁମାନେ ପ୍ରଭୁଭକ୍ତ ଓ ତାଙ୍କର ମନ ଚିତ୍ତ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ନିକଟରେ ସମର୍ପିତ, ସେମାନେ ମନ୍ ମଧ୍ଯରେ ରାମନାମ ସଦାସର୍ବଦା ଭଜନ କରୁଛନ୍ତି । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ କବି ନିଜକୁ ଅଜ୍ଞାନୀ, ମେଚ୍ଛ, ପାପୀ ବୋଲି ମନେକରି କିପରି ମୁକ୍ତି ପାଇବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ସେ କହିଛନ୍ତି, ତାଙ୍କର ହେଉଛି ବାଳୁତ ମନ । ସେ ଅଜ୍ଞାନ ଭାବରେ ମନକୁ ସ୍ଥିର କରିପାରୁ ନାହାଁନ୍ତି । ଏ ସଂସାର ସାଗରରୁ ପାରି ହେବାପାଇଁ ସେ କେବଳ ସାଧୁସନ୍ଥଙ୍କ ପଦାଙ୍କ ଅନୁସରଣ କରିବେ । କେବଳ ପାଦକୁ ଧ୍ୟାନ ଧାରଣାରେ ରଖି ଚେତନାର ସହ ନାମକୁ ସ୍ମରଣ କରିବେ ବୋଲି କବି ଭୀମଭୋଇ ସ୍ଵୀକାର କରିଛନ୍ତି ।
କଠିନ ଶବ୍ଦ ଓ ଏହାର ଅର୍ଥ :
