Prasanna

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Sanskrit Solutions Chapter 15 ନୀତିମଞ୍ଜରୀ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Sanskrit Solutions Chapter 15 ନୀତିମଞ୍ଜରୀ

1. एकेन पदेन संस्कृतभाषया उत्तरं लिखत ।
ଏକେନ ପଦେନ ସଂସ୍କୃତଭାଷୟ ଉତ୍ତରାଂ ଲିଖତ । (ଏକପଦରେ ସଂସ୍କୃତଭାଷାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ)

(क) वृद्धोपसेविनः कानि वर्धन्ते ?
(ବୃଦ୍ଧାପସେବିନଃ କାନି ବର୍ଧନ୍ତେ ?)
उत्तर :
ଆୟୁର୍ବିଦ୍ୟାଯଶୋବଳଂ

(ख) क: न प्रतीक्षते ?
(କଃ ନ ପ୍ରତୀକ୍ଷତେ ?)
उत्तर :
ମୃତ୍ଯୁ

(ग) नागः कया बध्यते ?
(ନାଗ କୟା ବାଧ୍ୟତେ ?)
उत्तर :
ରହ୍ମା

(घ) तृणं कुत्र धार्यते ?
(ତୃଣଂ କୁତ୍ର ଧାର୍ଯ୍ୟତେ ?)
उत्तर :
ଶିରସି

(ङ) सर्पदुर्जनयो: कः श्रेयस्करः ?
(ସର୍ପ ଦୁର୍ଜନୟୋ କ ଶ୍ରେୟସ୍କରଃ ? )
उत्तर :
ସର୍ପ

(च) किं न चिन्तयेत् ?
(କିଂ ନ ଚିନ୍ତୟେତ୍ ?)
उत्तर :
ଭବିଷ୍ଯ

(छ) रज्जुः कैः आरभ्यते ?
(ରଜଃ କୈ ଆରଭ୍ୟତେ ?)
उत्तर :
ତ୍ବସେଂ

(मृत्यु:, शिरसि, आयुर्विद्यायशोबलम्, रज्ज्वा, भविष्यम्, सर्प:, तृणै:)
(ମୃତ୍ୟୁ, ଶିରସି, ଆୟୁର୍ବିଦ୍ୟାଯଶୋବଳ, ରକ୍କା, ଭବିଷ୍ଯମ୍, ସର୍ପ, ତୃଣି)

2. स्तम्भमेलनं कुरुत ।
(ସ୍ତମ୍ଭମେଳନଂ କୁରୁତ।)
ସ୍ତମ୍ଭମିଳନ କର ।

उत्तर :

3. यथाक्रमं लिखत। (ଯଥାକ୍ରମଂ ଲିଖିତ।)
(କ୍ରମାନୁସାରେ ସଜାଇ ଲେଖ ।)

(क) पूर्वाह्णे कार्यमद्य श्वः कुर्वीत चापराहिणकम् ।
ପୂର୍ବାହ୍ଣଣେ କାର୍ଯ୍ୟମଦ୍ୟ ଶଃ କୁର୍ନୀତ ଚାପରାନ୍ତ୍ରିକମ୍ ।
उत्तर :
ଶ୍ୱ କାର୍ଯ୍ୟମଦ୍ୟ କୁର୍ନୀତ ପୂର୍ବାହ୍ନେ ଚାପରାହ୍ନିକମ୍ ।

(ख) वरं सर्पदुर्जनयो: दुर्जनः सर्पो मध्ये न ।
उत्तर :
ସର୍ପଦୁର୍ଜନୟୋର୍ମଧେ ବରଂ ସର୍ପୋ ନ ଦୁର୍ଜନଃ ।

(ग) वध्यते तृणैरारभ्यते नागोऽपि रज्जुः तया।
ବଧ୍ୟତେ ତୃଣେରାରଭ୍ୟତେ ନାଗୋଽପି ରଜ୍ଜୁ ତୟା ।
उत्तर :
ତୃଣେରାରଭ୍ୟତେ ରଜ୍ଜୁ ତୟା ନାଗୋଽପି ବଧ୍ୟତେ ।

(घ) पूजयन् यशः केवलं प्राप्नोति लोके पञ्चैव।
ପୁଜୟନ୍ ଯଶଃ କେବଳଂ ପ୍ରାୟୋତି ଲୋକେ ପଞ୍ଚିବ ।
उत्तर :
ପଞ୍ଚିବ ପୂଜୟନ୍ ଲୋକେ ଯଶଃ ପ୍ରାପ୍ଟୋତି କେବଳମ୍ ।

(ङ) न गते नैव भविष्यं शोकं चिन्तयेत् कुर्वीत।
ନ ଗତେ ନୈବ ଭବିଷ୍ୟ ଶୋକଂ ଚିନ୍ତୟତ୍’ କୁର୍ନୀତ ।
उत्तर :
ଗତେ ଶୋକଂ ନ କୁର୍ନୀତ ଭବିଷ୍ୟ ନୈବ ଚିନ୍ତୟେତ୍‌ ।

4. बन्धनीमध्यस्थयथार्थपदेन शून्यस्थानं पूरयत।
ବନ୍ଧନୀମଧ୍ଯସ୍ଥଯଥାର୍ଥପଦେନ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ ।
(ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରେ ଥ‌ିବା ଯଥାର୍ଥ ପଦରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର)

(क) सर्पो _______ कालेन । (दशति, दिशति)
ସର୍ପୋ _____ କାଳେନ । (ଦଶତି, ଦଶତି)
उत्तर :
ଦଶତି

(ख) भविष्यं _____ चिन्तयेत् । (नैव, चैव)
ଭବିଷ୍ଯ ______ ବିଷୟେତ୍ । (ନୈବ, ଦୈବ)
उत्तर :
ନୈବ

(ग) तृणं _____ धार्यते। (शिरसि, मनसि)
ତୃଶଂ _____ ଧାର୍ଯ୍ୟତେ । (ଶିରସି, ମନସି)
उत्तर :
ଶିରସି

(घ) श्व: कार्यमद्य ______ । (कुर्वन्ति, कुर्वीत)
ଡଃ କାର୍ଯ୍ୟମଧ୍ଯ ______। (ଦୁର୍ବର୍ଗ, କୁର୍ବାଚ)
उत्तर :
କୁର୍ନୀତ

(ङ) ______ प्राप्नोति केवलम् । (नाशं, यशः, हासं)
_____ ପ୍ରାପ୍ନାତି କେବଳମ୍ । (ନାଶଃ, ଯଶଃ)
उत्तर :
ଯଶଃ

5. मातृभाषया अर्थं लिखत ।
(ମାତୃଭାଷୟା ଅର୍ଥା ଲିଖତ।) (ମାତୃଭାଷାରେ ଅର୍ଥ ଲେଖ ।)
संहतिः, दशतिं, वर्त्तयन्ति, नागः, प्रतीक्षते
उत्तर :

• संहतिः (ସଂହତିଃ) – ଏକତା ।
• दशति (ଦଶତି) – ଦଂଶନ କରେ ।
• वर्त्तयन्ति (ବର୍ଭୟନ୍ତ) – କର୍ମତତ୍ପର ହୁଅନ୍ତି ।
• नागः (ନାଗ) – ହାତୀ ।
• प्रतीक्षते (ପ୍ରତୀକ୍ଷତେ) – ଅପେକ୍ଷାକରେ ।

6. सन्धिविच्छेदं कुरुत। (ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦଂ କୁରୁତ ।)
(ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ କର ।)
कार्यमद्य, नैव, चापराणिकम्, नागोऽपि
अल्पानामपि, पञ्चैव, दुर्जनस्तु, तृणैरारभ्यते
उत्तर :

• कार्यमद्य (କାର୍ଯ୍ୟମଦ୍ୟ) = କାର୍ଯ୍ୟମ୍ + ଅଦ୍ୟ
• नैव (ଜୈବ) = ନ + ଏବ
• चापराहणिकम् (ଚାପରାହ୍ଣଣିକମ୍ ) = ଚ + ଅପରାହ୍ନିକମ୍
• नागोऽपि (ନାଗୋଽପି) = ନାରଃ + ଅପି
• अल्पानामपि (ଅଜ୍ଞାନାମପି) = ଅଳ୍ପାନାମ୍ + ଅପି
• पज्यैव (ପଞ୍ଚିବ) = ପଞ୍ଚ + ଏବ
• दुर्जनस्तु (ଦୁର୍ଜନସଲ୍ସ) = ଦୁର୍ଜନଃ + ତୁ
• तृणैरारभ्यते (ତୃଣେରାରଭ୍ୟତେ) = ତୃ + ଆରଭ୍ୟତେ

7. वाक्यानि रचयत । (ବାକ୍ୟାନି ରଚୟତ।)
(ବାକ୍ୟ ରଚନା କର ।)
नित्यम्, सर्प :, तृणम्, याति, दशति
उत्तर :

• नित्यम् (ନିତ୍ୟମ) – ନିତ୍ୟ ପାଠ୍ୟ ପଠ।
• सर्प: (ସର୍ପ) – ସଫ୍ଟ ନକୁଳାତ୍ ବିଜେଡି।
• तृणम् (ତୃଣମ) – ତୃଶଂ ଶିରସି ଧାର୍ଯ୍ୟତେ ।
• यार्ति (ଯାତି) – ବାଳକ ବିଦ୍ୟାଳୟଂ ଯାତି ।
• दशति (ଦଶତି) – ସର୍ପ ଦଶତି ।

8. क्रियापदानांचयनं कुरुत । (କ୍ରିୟାପଦାନଂଚୟନଂ କୁରୁତ।) (କ୍ରିୟାପଦ ଚୟନ କର ।)
तया, प्रतीक्षते, चत्वारि, वध्यते, कुर्वीत, भवेत्, संहति:
उत्तर :
प्रतीक्षते (ପ୍ରତୀକ୍ଷତେ), ଅଏଁ (ବଧ୍ୟତେ)
ସଂର୍ମାଣ (କୁର୍ନୀତ), ଏସ୍ (ଭଵେତ)

तव कृते करणीयम्
(ତବ କୃତେ କରଣୀୟମ୍) ତୁମ ପାଇଁ କାମ
ବିଭିନ୍ନ ନୀତିଶ୍ଳୋକ ସଂଗ୍ରହ କରି ମୁଖସ୍ଥ କର ।

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

एकपदेन उत्तरं लिखत। (ଏକପଦେନ ଉତ୍ତରଂ ଲିଖତ ।)

प्रश्न 1.
अभिवादनशीलस्य कानि संख्यकानि वर्द्धन्ते ?
ଅଭିବାଦନଶୀଳସ୍ୟ କାନି ବର୍ଷରେ ?
उत्तर :
चत्वारि / ଚତ୍ବାରି

प्रश्न 2.
वृद्धोपसेविनः कानि चत्वारि वर्द्धन्ते ?
ବୃଦ୍ଧାପସେବିନଃ କାନି ଚତ୍ବାରି ବର୍ଷନ୍ତେ ?
उत्तर :
आयुर्विद्यायशो बलम् / ଆୟୁର୍ବିଦ୍ଯାଯଶୋବଳମ୍

प्रश्न 3.
कस्य आयुर्विद्या यशो बलं वर्द्धन्ते ?
କସ୍ୟ ଆୟୁର୍ବିଦ୍ୟାଯଶୋବଳ ବର୍ଷରେ ?
उत्तर :
अभिवादनशीलस्य / ଅଭିବାଦନଶୀଳସ୍ଯ

प्रश्न 4.
सर्पदुर्जनयोर्मध्ये कः वरम् ?
ସର୍ପଦୁର୍ଜନୟୋର୍ମଧେ କଃ ବରମ୍ ?
उत्तर :
सर्प: / ସର୍ପ

प्रश्न 5.
सर्पदुर्जनयोर्मध्ये कः न वरम् ?
ସର୍ପଦୁର୍ଜନୟୋର୍ମଧେ କଃ ନ ବରମ୍ ।
उत्तर :
दुर्जन: / ଦୁର୍ଜନଃ

प्रश्न 6.
कालेन कः दशति ?
କାଳେନ ଡଃ ଦଶତି ?
उत्तर :
सर्प / ସର୍ପ

प्रश्न 7.
पदे पदे कः दशति ?
ପଦେ ପଦେ ଡଃ ଦଶତି ?
उत्तर :
दुर्जन: / ଦୁର୍ଜନଃ

प्रश्न 8.
श्वः कार्यं कदा कुर्वीत ?
ଶଃ କାର୍ଯ୍ୟ କଦା କୁର୍ନୀତ ?
उत्तर :
अद्य / ଅଦ୍ଯ

प्रश्न 9.
पूर्वाद्दणे किं कुर्वीत ?
ପୂର୍ବାହ୍ନେ କିଂ କୁର୍ନୀତ ?
उत्तर :
अपराहिणकम् / ଅପରାହ୍ନିକମ୍

प्रश्न 10.
कः न प्रतीक्षते ?
କଃ ନ ପ୍ରତୀକ୍ଷତେ ?
उत्तर :
मृत्यु: / ମୃତ୍ଯୁ

प्रश्न 11.
कृतमद्य न वा कृतमिति कः न प्रतीक्षते ?
କୃତମଦ୍ୟ ନ ବା କୃତମିତି କଃ ନ ପ୍ରତୀକ୍ଷତେ ?
उत्तर :
मृत्यु: / ମୃତ୍ଯୁ

प्रश्न 12.
कः विषयः न चिन्तनीयः ?
କଃ ବିଷୟ ନ ଚିନ୍ତନୀୟଃ ?
उत्तर :
गतविषयः / ଗତବିଷୟ

प्रश्न 13.
किं नैव चिन्तयेत् ?
କିଂ ନୈବ ଚିତ୍ରୟେତ୍ ?
उत्तर :
भविष्यम् / ଗତବିଷୟ

प्रश्न 14.
विचक्षणाः केषु कालेषु वर्तयन्ति ?
ବିଚକ୍ଷଣା କେଷୁ କାଳେଷୁ ବର୍ଜୟନ୍ତି ?
उत्तर :
वर्त्तमानेषु

प्रश्न 15.
का कार्य्यसाधिका ?
କା କାର୍ଯ୍ୟସାଧୁ ?
उत्तर :
संहतिः / ସଂହତିଃ

प्रश्न 16.
रज्जु : कै: आरभ्यते ?
ରଜ୍ଜୁ କୈ ଆରଭ୍ୟତେ ?
उत्तर :
तृणै: / 2668

प्रश्न 17.
नाग: / गजः कया वध्यते ?
ନାଗ/ଗଜଃ କୟା ବଧ୍ୟତେ ?
उत्तर :
रज्वा ରଜ୍ଜ୍ୱ

प्रश्न 18.
रज्ज्वा कः वध्यते ?
ରନ୍ଧା ଡଃ ବଧ୍ୟତେ ?
उत्तर :
नाग: / ନାଗ

प्रश्न 19.
गुणवज्जनसम्पर्कात् कः गौरवं याति ?
ଗୁଣବଜନସ୍ମର୍କାତ୍ ଡଃ ଗୌରବଂ ଯାତି ?
उत्तर :
स्वल्पः / ସ୍ଵତଃ

प्रश्न 20.
स्वल्पः कस्मात् गौरवं याति ?
ସ୍ଵତଃ କସ୍ମାତ୍ ଗୌରବଂ ଯାତି ?
उत्तर :
गुणवज्जनसम्पर्कीत् / ଗୁଣବଜ୍ଜନସୃତ୍

प्रश्न 21.
पुष्पमालानुषङ्गेण किं शिरसि धार्य्यते ?
ପୁଷ୍ପମାଳାନୁଷଙ୍ଗେଶ ସିଂ ଶିରସି ଧାର୍ଯ୍ୟତେ ?
उत्तर :
तृणम् / ତୃଣମ୍

प्रश्न 22.
पुष्पमालानुषङ्गेण तृणं कुत्र धार्य्यते ?
ପୁଷ୍ପମାଳାନୁଷଙ୍ଗେଣ ତୃଶଂ କୁତ୍ର ଧାର୍ଯ୍ୟତେ ?
उत्तर :
शिरसि / ଶିରସି

प्रश्न 23.
केन संगेन तृणं शिरसि धार्य्यते ?
କେନ ସଙ୍ଗେନ ନୃଶଂ ଶିରସି ଧାର୍ଯ୍ୟତେ ?
उत्तर :
पुष्पमालानुषङ्गेण / ପୁଷ୍ପମାଳାନୁଷଙ୍ଗେଶ

प्रश्न 24.
देवान् पूजयन् जनः किं प्राप्नोति ?
ଦେବାନ୍ ପୂଜୟନ୍ ଜନଃ କିଂ ପ୍ରାପ୍ନାତି ?
उत्तर :
यशः / 1618

प्रश्न 25.
पित्तृरुषान् पूजंयन् नरः किं प्राप्नोति ?
ପିତୃପୁରୁଷାନ୍ ପୂଜୟନ୍ ନରଃ କିଂ ପ୍ରାୟୋତି ?
उत्तर :
यशः / ଯଶଃ

प्रश्न 26.
सज्जनान् पू जयन् जनः किं प्रापोति ?
ସଜନାନ୍‌ ପୂଜୟନ୍ ଜନଃ କିଂ ପ୍ରାସ୍ମୋତି ?
उत्तर :
यशः / ଯଶଃ

प्रश्न 27.
अतिथीन् पूंजयन् मनुष्यः किं लभते ?
ଅତିଥୀନ୍ ପୂଜୟନ୍ ମନୁଷ୍ୟ କି ଲଭତେ ?
उत्तर :
यशः / ଯଶଃ

प्रश्न 28.
गुरून् पूजयन् नरः किं लभते ?
ଗୁରୂନ୍-ପୂଜୟନ୍ ନରଃ କିଂ ଲଭତେ ?
उत्तर :
यशः / ଯଶଃ

ସ୍ତମ୍ଭମେଳନଂ କୁରୂତ :

प्रश्न 1.

उत्तर :

प्रश्न 2.

उत्तर :

प्रश्न 3.

उत्तर :

प्रश्न 4.

उत्तर :

प्रश्न 5.

उत्तर :

प्रश्न 6.

उत्तर :

शब्दानां मातृभाषया अर्थान् लिखत ।
(ଶବ୍ଦାନାଂ ମାତୃଭାଷୟା ଅଥାନ୍ ଲିଖତ।)

1. उपसेविन: ଉପସେବିନଃ – ସେବାପରାୟଣ ଲୋକର
2. दशति (ଦଶତି) – ଦଂଶନ କରେ
3. पदे पदे (ପଦେ ପଦେ) – ପ୍ରତିମୁହୂର୍ଗରେ
4. श्व: (ଶ୍ଃ) – ଆସନ୍ତା
5. प्रतीक्षते (ପ୍ରତୀକ୍ଷତେ) – ଅପେକ୍ଷାକରେ
6. कुर्वीत (କୁବୀତ) – କରିବା ଉଚିତ
7. विचक्षणा (ବିଚକ୍ଷଣା) – ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ବ୍ୟକ୍ତି
8. संहति: (ସଂହତି) – ଏକତ୍ରୀକରଣ
9. रज्जु: (ରଜ୍ଜୁ) – ଦଉଡ଼ି
10. शिरसि (ଶିରସି) – ମସ୍ତକରେ
11. धार्यते (ଧାର୍ଯ୍ୟତେ) – ଧାରଣ କରାଯାଏ
12. पक्षैव (ପଞ୍ଚିବ) – ପାଞ୍ଚଟି ହିଁ

Subjective

निजभाषया अर्थं लिखत । (ନିଜଭାଷୟ ଅର୍ଥା ଲିଖତ ।)

1. अभिवादनशीलस्य नित्यं ……… यशोबलम्।
ଅଭିବାଦନଶୀଳସ୍ୟ ନିତ୍ୟ …….. ଯଶୋବଳମ୍ ।
उत्तर :
ଯେ ପୂଜ୍ୟ ଗୁରୁଜନଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରେ, ସର୍ବଦା ବୟୋଜ୍ୟେଷ୍ଠମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ସେବାପରାୟଣ ହୁଏ; ସେମାନଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦରୁ ପ୍ରଣାମ କରୁଥିବା ଲୋକର ଋରୋଟି ଜିନିଷ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ, ତାହା ହେଉଛି – ଆୟୁ, ବିଦ୍ୟା, ଯଶ ଓ ବଳ; ଅର୍ଥାତ୍ ସେ ଦୀର୍ଘାୟୁ, ବିଦ୍ବାନ, ଯଶସ୍ୱୀ ଓ ଶକ୍ତିମାନ ହୁଏ ।

2. सर्पोदुर्जनयो: ………. पदे पदे।
ସର୍ପୋଦୁର୍ଜନୟୋ ………… ପଦେ ପଦେ ।
उत्तर :
ସାପ ଭୟପ୍ରଦ ଅଟେ । ଦୁର୍ଜନ ମଧ୍ୟ ମାରାତ୍ମକ । ପରନ୍ତୁ ସାସ ଓ ଦୁଷ୍ଟଲୋକ ମଧ୍ୟରେ ସାପ ଦୁର୍ଜନ ଅପେକ୍ଷା ଟିକିଏ ଭଲ। ଯେହେତୁ ସାପ ମନୁଷ୍ୟକୁ ଥରେ କାମୁଡ଼େ କିନ୍ତୁ ମନ୍ଦବୁଦ୍ଧି ଦୁର୍ଜନ ମନୁଷ୍ୟର ବାରମ୍ବାର ଅନିଷ୍ଟ କରିଥାଏ।

3. श्व:कार्यम् ……………….. वा कृतंम्।
ଶ୍ୱ କାର୍ଯ୍ୟମ୍‌ ………………… ବା କୃତମ୍ ।
उत्तर :
ବୁଦ୍ଧିମାନ ଲୋକ ଆଗାମୀଦିନର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଆଜି ହିଁ କରେ। ଅପରାହ୍ନର କାର୍ଯ୍ୟ ପୂର୍ବାହ୍ନରେ ଶେଷ କରେ। କାର୍ଯ୍ୟ ସମାପ୍ତ ହେଉ ବା ନ ହେଉ ମୃତ୍ୟୁ ତଥା ମହାକାଳ କାହାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରେ ନାହିଁ ।

4. गते शोकं ……….. विचक्षणा:।
ଗତେ ଶୋକଂ ………. ବିଚକ୍ଷଣା ।
उत्तर :
ଘଟିଯାଇଥିବା ଘଟଣାବଳୀ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତାକରିବା ଅନୁଚିତ । ଭବିଷ୍ୟତରେ କ’ଣ ଘଟିବ ସେ ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ଭାବିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଯେଉଁମାନେ ବିଜ୍ଞବ୍ୟକ୍ତି ସେମାନେ କେବଳ ବର୍ତ୍ତମାନ ଘଟଣା ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତା କରନ୍ତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।

5. अल्पानाम् ……….. बध्यते ।
ଅଚ୍ଛାନାମ୍ …………… ବଧ୍ୟତେ |
उत्तर :
ଅଳ୍ପବସ୍ତୁକୁ ଯଦି ଏକାଠି କରାଯାଏ ତାହାହେଲେ ତା’ଦ୍ଵାରା ବଡ଼ ବଡ଼ କାର୍ଯ୍ୟ ସାଧନ ହୋଇଥାଏ । ତୃଣଗୁଡ଼ିକ ପୃଥକ ଥୁଲେ ସେଗୁଡ଼ିକ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଯଦି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଏକତ୍ରିତ କରି ମନୁଷ୍ୟ ରଜ୍ଜୁ ରୂପରେ ବ୍ୟବହାର କରେ ତେବେ ସେହି ଦଉଡ଼ିରେ ଏକ ମହାବଳ ହାତୀକୁ ବନ୍ଧାଯାଇ ପାରେ।

6. गुणवज्जन ………. धार्यते ।
ଗୁଣବଜନ ……………… ଧାର୍ଯ୍ୟତେ ।
उत्तर :
ନୀଜମନା ବ୍ୟକ୍ତି ଗୁଣୀଲୋକଙ୍କ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ଗୌରବ ଲାଭ କରେ । ଯେପରି ତୁଚ୍ଛ ଘାସ ଯେତେବେଳେ ଫୁଲମାଳା ସହ ମିଶିଯାଏ, ସେତେବେଳେ ସେ ଭଗବାନଙ୍କ ମସ୍ତକରେ ଶୋଭାପାଏ ।

7. पश्चैव ………… पञ्चमान् ।
ପଞ୍ଚିବ …………………. ପଞ୍ଚମାନ୍ ।
उत्तर :
ସଂସାରରେ ପାଞ୍ଚଜଣ ଲୋକ ପୂଜ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ସେମାନେ ହେଲେ ଦେବତା, ପିତୃପୁରୁଷ, ସାଧୁଲୋକ, ଗୁରୁଜନ ଓ ଅତିଥ୍‌। ଏମାନଙ୍କୁ ପୂଜାକରି ନର ଯଶ ଲାଭ କରେ।

अनुच्छेदः (ଅନୁଚ୍ଛେଦଃ)

(संस्कृतसाहित्यं नीतिरत्नावलीभिः समृद्धम्। शृङ्खलितमानवसमाजसंघटनाय महात्मानः नीतिश्लोकान् विरचितवन्तः । छात्राणां चरित्रनिर्माणाय नीतिकाराणां कतिचित् श्लोकाः अत्रोपस्थापिताः)
(ସଂସ୍କୃତ ସାହିତ୍ୟ ନୀତି ରନ୍ ବଳୀହିଃ ସମୃଦ୍ଧମ୍ । ଶୃଙ୍ଖଳିତମାନବସମାଜ-ସଂଘଟନାୟ ମହାତ୍ମାନଃ ନୀତିଶ୍ଳୋକାନ୍ ବିରଚିତବନ୍ତ ୫ । ଛାତ୍ରାଣା ଚରିତ୍ରନିର୍ମାଣାୟ ନୀତିକାରାଣା କତିଚିତ୍ ଶ୍ଳୋକା ଆତ୍ରୋପସ୍ଥାପିତାଃ)

ସନ୍ଧି ବିଚ୍ଛେଦ

• ନୀତି ରନ୍ଧାବଳୀହିଃ = ନୀତି ରନ୍ + ଆବଳିଭଃ
• ଅତ୍ରୋପସ୍ଥାପିତା = ଅତ୍ର + ଉପସ୍ଥାପିତା

ଶବ୍ଦାର୍ଥ

• ସମୃଦ୍ଧମ୍ – ସମୃଦ୍ଧ
• ସଂଘଟନାୟ – ସଂଘଟିତ କରିବାକୁ
• ମହାତ୍ମାନଃ – ମହାତ୍ମାମାନେ
• କତିଚିତ୍ – କେତେକ
• ଉପସ୍ଥାପିତା – ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି

ଅନୁବାଦ

ସଂସ୍କୃତ ସାହିତ୍ୟ ନୀତିରତ୍ନାବଳୀଦ୍ଵାରା ସମୃଦ୍ଧ । ଶୃଙ୍ଖଳିତ ମାନବସମାଜ ଗଠନ ନିମନ୍ତେ ମହାପୁରୁଷମାନେ ନୀତିଶ୍ଳୋକ ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ଚରିତ୍ର ନିର୍ମାଣ ନିମନ୍ତେ ନୀତିକାରମାନଙ୍କର କେତୋଟି ଶ୍ଳୋକ ଏଠାରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଛି ।

श्लोक – १ (ପଦ୍ୟ – ୧)

अभिवादनशीलस्य नित्यं वुद्धोपसेविनः।
चत्वारि तस्य वर्द्धन्ते आयुर्विद्यायशोबलम् ॥१॥

यः पूज्यान् गुरुजनान् प्रणमति, सर्वदा वयोज्येष्ठान् प्रति सेवापरायणः भवति । तेषाम् आशीर्वादात् प्रणमतीः जनस्य चत्वारि वर्द्धन्ते।सः दीर्घायुः, विद्वानू, यशस्वी, शक्तिमान् च भवति ।

ଅଭିବାଦନଶୀଳସ୍ୟ ନିତ୍ୟ ବୃଦ୍ଧାପସେବିନଃ
ଚତ୍ବାରି ତସ୍ୟ ବର୍ଷନ୍ତେ ଆୟୁର୍ବିଦ୍ୟାୟଶୋବଳମ୍ ॥ ୧ ॥

ଯଃ ପୂଜ୍ୟାନ୍ ଗୁରୁଜନାନ୍ ପ୍ରଣମତି, ସର୍ବଦା ବୟୋଜ୍ୟେଷ୍ଠାନ୍ ପ୍ରତି ସେବାପରାୟତଃ ଭବତି । ତେଷାମ୍ ଆଶୀର୍ବାଦାତ୍ ପ୍ରଣମତଃ ଜନସ୍ୟ ଚତ୍ବାରି ବର୍ଷନ୍ତେ । ଡଃ ଦୀର୍ଘାୟୁ, ବିଦ୍ଵାନ୍, ଯଶ୍ୱସୀ, ଶକ୍ତିମାନ୍ ଚ ଭବତି ।

ସନ୍ଧି ବିଚ୍ଛେଦ

• ବୃଦ୍ଧାପସେବିନଃ : = ବୃଦ୍ଧ + ଉପସେବିନଃ
• ପ୍ରଣମତି = ପ୍ର + ନମତି ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ

ଅନୁବାଦ

ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ପୂଜ୍ୟଗୁରୁଜନଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରେ । ସର୍ବଦା ବୟୋଜ୍ୟେଷ୍ଠମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ସେବାପରାୟଣ ଥାଏ । ସେମାନଙ୍କର ଆଶୀର୍ବାଦରୁ ପ୍ରଣାମ କରୁଥିବା ଲୋକର ଚାରିଟି ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟେ । ସେ ଦୀର୍ଘାୟୁ, ବିଦ୍ୱାନ, ଯଶସ୍ୱୀ ଏବଂ ଶକ୍ତିମାନ୍ ହୁଏ ।

श्लोक – २ (ପଦ୍ୟ – ୨)

सर्पदुर्जनयोर्मध्ये वरं सर्पो न दुर्जनः ।
सर्पों दशति कालेन दुर्जनस्तु पदे पदे ॥ २ ॥

सर्पः भयप्रदः खलः .अपि मारात्मक:। परन्तु सर्पखयोर्मध्ये सर्पः दुर्जनात् श्रेयस्करः । यतः सर्पः मनुष्यं सकृत् दशति । मन्दबुद्धिः दुर्जनस्तु वारम्वारम् अनिष्टं करोति ।

ସର୍ପଦୁର୍ଜନୟୋର୍ମଧ୍ୟ ବରଂ ସର୍ପୋ ନ ଦୁର୍ଜନଃ ।
ସର୍ପୋ ଦଶତି କାଳେନ ଦୁର୍ଜନସ୍ତୁ ପଦେ ପଦେ ॥ ୨ ||

ସର୍ପ ଭୟପ୍ରଦଃ ଖତଃ ଅପି ମାରାତ୍ମକଃ । ପରନ୍ତୁ ସର୍ପଖଳୟୋର୍ମଧ୍ୟ ସର୍ପ ଦୁର୍ଜନାତ୍‌ ଶ୍ରେୟସ୍କରଃ । ଯତଃ ସର୍ପ ମନୁଷ୍ୟ ସକୃତ୍ ଦଶତି । ମନ୍ଦବୁଦ୍ଧି ଦୁର୍ଜନସ୍ତୁ ବାରମ୍ବାରମ୍ ଅନିତାଂ କରୋତି ।

ସନ୍ଧି ବିଚ୍ଛେଦ

• ସର୍ପଦୁର୍ଜନୟୋର୍ମଧ୍ୟ = ସର୍ପଦୁର୍ଜନ + ମଧେ
• ସର୍ପୋ ନ = ସର୍ପ + ନ
• ସର୍ପୋ ଦଶତି = ସର୍ପ + ଦଶତି
• ଦୁର୍ଜନସ୍ତୁ = ଦୁର୍ଜନଃ + ତୁ ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ

ଅନୁବାଦ

ସାପ ଭୟଙ୍କର ଦୁଷ୍ଟଲୋକ ମଧ୍ୟ ମାରାତ୍ମକ । ପରନ୍ତୁ ସାପ ଓ ଖଳ ମଧ୍ୟରେ ସାପ ଦୁଷ୍ଟଲୋକଠାରୁ ଶ୍ରେୟସ୍କର । ଯେହେତୁ ସାପ, ମନୁଷ୍ୟକୁ ଥରେ ଦଂଶନ କରେ । ମନ୍ଦବୁଦ୍ଧି ଦୁଷ୍ଟବ୍ୟକ୍ତି ବାରମ୍ବାର ଅନିଷ୍ଟ କରେ ।

श्लोक – ३ (ପଦ୍ୟ – ୩)

श्वः कार्यमद्य कुर्वीत पूर्वाह्णे चापराह्निकम् ।
न हि प्रतीक्षते मृत्युः कृतमद्य न वा कृतम् ॥३ ॥

बुद्धिमान् नरः आगामिदिनस्य कार्यम् अद्य एव करोति। अपराह्णस्य कार्यं पूर्वाह्णे सम्पादयति । कार्यं समाप्तम् असमाप्तं वा भवतु, मृत्युः महाकालः कमपि न अपेक्षते।

ଶ୍ୱେ କାର୍ଯ୍ୟମଦ୍ୟ କୁର୍ନୀତ ପୂର୍ବାହ୍ନେ ଚାପରାହ୍ନିକମ୍ ।
ନ ହି ପ୍ରତୀକ୍ଷତେ ମୃତ୍ୟୁ କୃତମଦ୍ୟ ନ ବା କୃତମ୍ ॥ ୩ ॥

ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ନରଃ ଆଗାମିଦିନସ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟମ୍ ଅଦ୍ୟ ଏବ କରୋତି ଅପରାହ୍ନସ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ପୂର୍ବାହ୍ନ ସମ୍ପାଦୟତି । କାର୍ଯ୍ୟ ସମାପ୍ତମ୍ ଅସମାପ୍ତ ବା ଭବନ୍ତୁ, ମୃତ୍ୟୁ ମହାକାଳ କମପି ନ ଅପେକ୍ଷତେ ।

ସନ୍ଧି ବିଚ୍ଛେଦ

• କାର୍ଯ୍ୟମଧ୍ଯ = କାର୍ଯ୍ୟମ୍ + ଅଦ୍ୟ
• ଚାପରାହ୍ନିକମ୍ = ଚ + ଅପରାହ୍ନିକମ୍
• କୃତମଦ୍ୟ = କୃତମ୍ + ଅଦ୍ୟ
• ପ୍ରତୀକ୍ଷତେ = ପ୍ରତି + ଈକ୍ଷତେ
• କମପି = କମ୍ + ଅପି ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ

ଅନୁବାଦ

ବୁଦ୍ଧିମାନ ଲୋକ ଆସନ୍ତାକାଲିର କାମ ଆଜି ହିଁ କରିଥାଏ । ଅପରାହ୍ନର କାର୍ଯ୍ୟ ପୂର୍ବାହ୍ନରେ ସମ୍ପାଦନ କରେ । କାର୍ଯ୍ୟ ସମାପ୍ତ ହେଉ ବା ନ ହେଉ ମହାକାଳ ମୃତ୍ୟୁ କାହାରିକୁ ଅପେକ୍ଷା କରେ ନାହିଁ ।

श्लोक – ४ (ପଦ୍ୟ – ୪)

गते शोकं न कुर्वीत भविष्यं नैव चिन्तयेत् ।
वर्तमानेषु कालेषु वर्त्तयन्ति विचक्षणाः ॥ ४ ॥

विगतः विषयः न चिन्तनीयः। भविष्यकाले किं भविष्यति, तदपि न चिन्तयेत् । विज्ञाः जनाः वर्त्तमाने घटनाविषये एव चिन्तयन्ति, कार्यं कुर्वन्ति च ।

ଗତେ ଶୋକଂ ନ କୁର୍ନୀତ ଭବିଷ୍ୟ ନୈବ ଚିନ୍ତୟେତ୍
ବର୍ତ୍ତମାନେଷୁ କାଳେଷୁ ବର୍ଭୟର୍ନ୍ତ ବିଚକ୍ଷଣା ॥ ୪॥

ବିଗତଃ ବିଷୟ ନ ଚିନ୍ତନୀୟଃ । ଭବିଷ୍ୟକାଳେ କିଂ ଭବିଷ୍ୟତି ତଦପି ନ ଚିନ୍ତୟେତ୍ । ବିଜ୍ଞା ଜନଃ ବର୍ତ୍ତମାନ ଘଟନାବିଷୟ ଏବ ଚିନ୍ତୟନ୍ତ ; କାର୍ଯ୍ୟ କୁର୍ବନ୍ତି ଚ।

ସନ୍ଧି ବିଚ୍ଛେଦ

• ନୈବ = ନ + ଏବ
• ତଦପି = ତତ୍ + ଅପି ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ

ଅନୁବାଦ

ବିଗତ ବିଷୟକୁ ଚିନ୍ତ।କରିବା ଅନୁଚିତ । ଭବିଷ୍ୟତରେ କ’ଣ ହେବ ତାହା ମଧ୍ୟ ଚିନ୍ତାକରିବା ଅନୁଚିତ । ବିଜ୍ଞଲୋକମାନେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଘଟଣା ବିଷୟରେ ହିଁ ଚିନ୍ତା କରନ୍ତି ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।

श्लोक – ५ (ପଦ୍ୟ – ୫)

अल्पानामपि वस्तूनां संहतिः कार्यसाधिका
तृणैरारभ्यते रज्जुः तया नागोऽपि बध्यते ॥ ५ ॥

अल्पानि अपि वस्तूनि यदि मिलितानि भवन्ति, तर्हि तैः महत् कार्यं साधितं भवति। तृणानि यदि पृथक् सन्ति, तानि दुर्वलानि भवन्ति। परन्तु यदि तानि एकत्रकृत्य मनुष्यः रज्जुरूपेण व्यवहरति, तया रज्वा महाबलस्य गजस्य अपि बन्धनं कर्तुं शक्यते।

ଅଳ୍ପାନାମପି ବସ୍ତୁନା ସଂହତିଃ କାର୍ଯ୍ୟସାଧିକା
ତୃରାରଭ୍ୟତେ ରଜ୍ଜୁ ତୟା ନାଗୋଽପି ବଧ୍ୟତେ ॥ ୫ ||

ଅଳ୍ପାନି ଅପି ବସ୍ତୁନି ଯଦି ଏକତ୍ରିତାନି ଭାବନ୍ତି, ତହିଁ ଡଃ ମହତ୍ କାର୍ଯ୍ୟ ସାଧିତଂ ଭବତି । ତୃଣାନି ଯଦି ପୃଥକ୍ ସନ୍ତ, ତାନି ଦୁର୍ବଳାନି ଭବନ୍ତି । ପରନ୍ତୁ ଯଦି ତାନି ଏକତ୍ରକୃତ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟ ରଜ୍ଜୁରୂପେଣ ବ୍ୟବହରତି; ତୟା ରହ୍ମା ମହାବଳସ୍ୟ ଗଜସ୍ୟ ଅପି ବନ୍ଧନଂ କର୍ଡିଂ ଶକ୍ୟତେ ।

ସନ୍ଧି ବିଚ୍ଛେଦ

• ଅଚ୍ଛାନାମପି = ଅଳ୍ପନାମ୍ + ଅପି
• ନାଗୋଽପି = ନାରଃ + ଅପି
• କିନ୍ତୁ = କିଂ + ତୁ ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ

ଅନୁବାଦ

ଅଳ୍ପମାତ୍ର ବସ୍ତୁ ଯଦି ଏକାଠି କରାଯାଏ । ତେବେ ବଡ଼କାର୍ଯ୍ୟ ସାଧୁତ ହୋଇଥାଏ ଘାସଗୁଡ଼ିକ ଯଦି ଅଲଗା ରଖାଯାଏ, ତେବେ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଥାନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଯଦି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଏକାଠି କରି ମଣିଷ ଦଉଡି଼ ରୂପରେ ବ୍ୟବହାର କରେ ସେହି ଦଉଡି଼ ଦ୍ବାରା ମହାବଳଶାଳୀ ହାତୀକୁ ମଧ୍ୟ ବନ୍ଧାଯାଇପାରେ ।

श्लोक – ६ (ପଦ୍ୟ – ୬)

गुणवजनसम्पर्कात् याति स्वल्पोऽपि गौरवम् ।
पुष्पमालानुषङ्गेण तृणं शिरसि धार्यते ॥ ६ ॥

नीचः जनः गुणिजनस्य संसर्गीत् गौरवान्वितः भवति। तुच्छम् अपि तृणं पुष्पमालया सह देवतायाः मस्तके स्थानं प्राप्नोति।

ଗୁଣବଜନସମ୍ପର୍କୀତ୍ ଯାତି ସ୍ଵଽପି ଗୌରବମ୍ ।
ପୁଷ୍ପମାଳାନୁଷଙ୍ଗଣ ତୃଣଂ ଶିରସି ଧାର୍ଯ୍ୟତେ || ୬ ||

ନୀତଃ ଜନଃ ଗୁଣିଜନସ୍ୟ ସଂସର୍ଗାତ୍ ଗୌରବାନ୍ଵିତଃ ଭବତି । ତୁଚ୍ଛମ୍ ଅପି ତୃଣଂ ପୁଷ୍ପମାଳୟା ସହ ଦେବତାୟାଂ ମସ୍ତକେ ସ୍ଥାନଂ ପ୍ରାଷ୍ଟୋତି ।

ସନ୍ଧି ବିଚ୍ଛେଦ

• ଗୁଣବଜନସମ୍ପର୍କିତ୍ = ଗୁଣବତ୍ + ଜନସମ୍ପର୍କାତ୍
• ସ୍ୱଽପି – ସ୍ଵତଃ + ଅପି
• ପୁଷ୍ପମାଳାନୁଷଙ୍ଗଣ = ପୁଷ୍ପମାଳ + ଅନୁଷଙ୍ଗଣ
• ପ୍ରାଷ୍ଟୋତି = ପ୍ର + ଅପ୍ଲୋତି ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ

ଅନୁବାଦ

ନୀଚ ଲୋକ ଗୁଣବାନ ଲୋକସହିତ ସମ୍ପର୍କ ରଖ୍ ଗୌରବର ଅଧିକାରୀ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଘାସ ତୁଚ୍ଛ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ପୁଷ୍ପମାଳା ସହିତ ଦେବତାର ମସ୍ତକରେ ସ୍ଥାନ ପାଏ ।

श्लोक ७ (ପଦ୍ୟ – ୭)

पञ्चैव पूजयन् लोके यशः प्राप्नोति केवलम् ।
देवान् पितृन् मनुष्यांश्च गुरूनतिथिपञ्चमान् ॥७॥

संसारे पञ्च एव पूज्याः भवन्ति । ते देवाः, पितृपुरुषाः सज्जनाः, अतिथयः च सन्ति । एतान् पूजयित्वा नरः यशस्वी भवति ।

ପଞ୍ଚିବ ପୂଜୟନ୍ ଲୋକେ ଯଶଃ ପ୍ରାୟୋତି କେବଳମ୍ ।
ଦେବାନ୍ ପିତୃନ୍ ମନୁଷ୍ଯାଣ୍ଟ ଗୁରୂନତିଥିପଞ୍ଚମାନ୍ ॥ ୭ ॥

ସଂସାରେ ପଞ୍ଚ ଏବ ପୂଜ୍ୟ ଭବନ୍ତି । ତେ ପିତୃପୁରୁଷା, ସଜନାଃ ଗୁରୁଜନା, ଅତିଥୟଃ ଚ ସନ୍ତୋ । ଏତାନ୍ ପୂଜୟିତ୍ୱ ନରଃ ଯଶସ୍ବୀ ଭବତି ।

ସନ୍ଧି ବିଚ୍ଛେଦ

• ପଞ୍ଚିବ = ପଞ୍ଚ + ଏବ
• ପ୍ରାୟୋତି = ପ୍ର + ଆୟୋତି
• ମନୁଷ୍ୟ = ମନୁଷ୍ୟାନ୍ + ଚ
• ଗୁରୁନତିଧ୍ଵପଞ୍ଚମାନ୍ = ଗୁରୂନ୍ + ଅତିଥପଞ୍ଚମାନ୍ ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ

ଅନୁବାଦ

ସଂସାରରେ ପାଞ୍ଚଜଣ ହିଁ ପୂଜ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ସେମାନେ ହେଉଛନ୍ତି ଦେବତା, ପିତୃପୁରୁଷ, ସଜ୍ଜନ, ଗୁରୁଜନ ଏବଂ ଅତିଥ । ଏମାନଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦେଇ ମଣିଷ ଯଶସ୍ୱୀ ହୋଇଥାଏ ।

धार्यते , प्राप्नोति, दशति, प्रतीक्षते, वर्त्तयन्ति, विचक्षणा:, संहति:, आभ्यते, बध्यते, नागोऽपि
ଧାର୍ଯତେ, ପ୍ରାଷ୍ଟୋତି, ଦଶତି, ପ୍ରତୀକ୍ଷତେ, ବର୍ଷୟନ୍ତି, ବିଚକ୍ଷଣା, ସଂହତିଃ, ଆରଭ୍ୟତେ, ବଧ୍ୟତେ, ନାଗୋଽପି

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Hindi Solutions Poem 1(b) सूरदास के पद Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Hindi Solutions Poem 1(b) सूरदास के पद

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ-ତିନି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)

(क) कृष्ण यशोदा से क्या शिकायत करते है और क्यों?
(କୃଷ୍ଣ ଯଶୋଦା ସେ କ୍ୟା ଶିକାୟତ୍ କରନେ ହୈ ଔର୍ କେଁ ?)
उत्तर:
कृष्ण यशोदा से यह शिकायत करते हैं कि- माँ! मुझे बलराम भैया चिढ़ाते हैं। वे कहते हैं कि मैं खरीद कर लाया गया हुँ। जसुमति ने तुम्हें जन्म नहीं दिया है। इसलिए मैं उनके साथ खेलने नहीं जाता।

(ख) बलराम कृष्ण से क्या पूछते हैं?
(ବଳରାମ କୃଷ୍ଣ ସେ କ୍ୟା ପୁଛତେ ହୈ ?)
उत्तर:
बलराम कृष्ण से पूछते हैं कि – कौन तेरे माता पिता हैं? नंद गोरे हैं और यशोदा गोरी हैं, क्यों काला है?

(ग) यशोदा किसकी कसम खाती हैं और क्या कहती हैं?
(ଯଶୋଦା କିସ୍‌ କସମ୍ ଖାତୀ ହୈ ଔର୍ କ୍ୟା କହତୀ ହୈ ?)
उत्तर:
यशोदा गोधन की कसम खाती हैं और कहती हैं कि ‘मैं तेरी माता हूँ और तू मेरा पुत्र है। यह बलराम चुगलखोर है और जन्म से शरारती है।

(घ) चुटकी देकर ग्वाल-बालक क्यों नाचते हैं?
(ଚୁଟକୀ ଦେକର୍ ଗ୍ୱାଲା-ବାଳକ ଜ୍ୟୋ ନା ହେଁ ?)
उत्तर:
कृष्ण को बलराम के कहने पर कि नंद गोरे हैं, यशोदा गोरी हैं मगर तू काला क्यों है? तुझे माता यशोदा ने खरीद कर लाया है। यही सब बातें सुनकर कृष्ण को चिढ़ाने के लिए ग्वाल बालक चुटकी बजाकर नाचते हैं।

2. निम्नलिखित पदों के अर्थ दो-तीन वाक्यों में स्पष्ट कीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖତ୍ ପଦୌ କେ ଅର୍ଥ ଦୋ-ତୀନ୍ ୱାର୍କୋ ମେଁ ସ୍ପଷ୍ଟ କୀଜିଏ: )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ପଦଗୁଡ଼ିକରେ ଅର୍ଥ ଦୁଇ-ତିନି ବାକ୍ୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟ କର: )

(क) पुनि-पुनि कहत कौन है माता, कौन है तुमरो तात।
(ପୁନି-ପୁନି କହତ କୌନ୍ ହୈ ମାତା, କୌନ୍ ହୈ ତୁମରେ ତାତ ।)
उत्तर:
कृष्ण की बाललीला का वर्णन करते हुए कवि ने उसका सुंदर वर्णन किया है। कृष्ण बलराम चिढ़ाने के लिए बारबार कहते हैं कि तुम्हारी माता कौन हैं और पिता कौन हैं? तुम बाबानंद और माता यशोदा के पुत्र नहीं हो। तुम्हें माता यशोदा ने खरीद कर लाया है।

(ख) सूर स्याम मोहि गोधन की सौं हौं माता तू पूत।
(ସୂର୍ ଶ୍ୟାମ ମୋହି ଗୋଧନ କୀ ସୌ ହେଁ ମାତା ତୂ ପୂତ ।)
उत्तर:
जब बालक कृष्ण के मुख पर यशोदा गुस्सा देखती है और कृष्ण के मुख से गुस्सैली वाणी सुनती हैं तो वह प्रसन्न हो जाती हैं। फिर कृष्ण से कहती हैं कि बलराम चुगलखोर है और शरारती है। वह गोधन की कसम खाकर कहती हैं कि कृष्ण ही उनका पुत्र है और वह कृष्ण की माता है।

(ग) तनक – तनक चरननि सौं, नाचत, मनहिं मनहिं रिझावत।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ପଦଗୁଡ଼ିକରେ ଅର୍ଥ ଦୁଇ-ତିନି ବାକ୍ୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟ କର: )
उत्तर:
इस पंक्ति में कवि ने कहा है कि कृष्ण अपने आप कुछ गा रहे हैं। वे गाते-गाते अपने नन्हे चरणों से नाचते हैं और मन-ही-मन खुश हो रहे हैं।

(घ) कबहुँ चितै प्रतिबिम्ब खंभ में, लौनी – लिए खबावत।
(କବହୁ ଚିତୈ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଖମ୍ବ ମେଁ, ଲୌନୀ-ଲିଏ ଖବାୱତ୍।)
उत्तर:
बालक कृष्ण घर के भीतर जाकर थोड़ा मक्खन हाथ में लेकर खाते हैं और कुछ मक्खन अपने मुँह पर भी लगा देते हैं। कभी खम्भे में अपना प्रतिबिंब देखकर उसे भी कुछ मक्खन खिलाते हैं।

3. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ କେ ଉତ୍ତର୍ ଏକ୍- ଏକ୍ ୱାକ୍ୟ ମେଁ ଦୀଜିଏ । (ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)

(क) बाललीला (पद) के रचयिता कौन हैं?
(ବାଳଲୀଳା (ପଦ) କେ ରଚୟିତା କୌନ୍ ହୈ ।)
उत्तर:
बाललीला (पद) के रचयिता सूरदास हैं।

(ख) कौन कहते हैं कि तुझे मोलकर लाया गया है?
(କୌନ୍ କହତେ ହୈ କି ତୁଝେ ମୋଲ କର ଲାୟା ଗୟା ହୈ?)
उत्तर:
बलराम कहते हैं कि तुम्हें मोल कर लाया गया है।

(ग) बलराम पुनः पुनः क्या कहते हैं?
(ବଳରାମ ପୁନଃ ପୁନଃ କ୍ୟା କହତେ ହୈ ?)
उत्तर:
बलराम पुनः पुनः कहते हैं कि कौन तुम्हारी माता हैं और कौन तुम्हारे पिता हैं।

(घ) ग्वाल बालक किस तरह हँसते हैं?
(ସ୍ଵାଲେ ବାଳକ କିସ୍ ତରହ ହଁସତେ ହେଁ ?)
उत्तर:
ग्वाल बालक चुटकी बजाकर नाचते हैं और हँसते हैं।

(ङ) माँ यशोदा ने किसे मारना सिखा है?
(ମାଁ ଯଶୋଦା ନେ କିସେ ମାର୍‌ନା ସିଖା ହୈ ?)
उत्तर:
माँ यशोदा ने कान्हा को मारना सीखा है।

(च) कौन दाऊ पर नहीं खीझती है?
(କୌନ୍ ଦାଊ ପର ନହୀ ଶୀଝାତୀ ହୈ ?)
उत्तर:
माता यशोदा दाऊ पर नहीं खीझती हैं।

(छ) स्याम शरीर का अर्थ क्या है?
(ଶ୍ୟାମ୍ ଶରୀର କା ଅର୍ଥ କ୍ୟା ହୈ ?)
उत्तर:
स्याम शरीर का अर्थ है ‘काला शरीर’ या श्याम मरंग का शरीर।

(ज) ‘जनमत ही को धूत’ का अर्थ क्या है?
(‘ଜନମତ୍‌ ହୀ କୋ ଧୂତ୍’ କା ଅର୍ଥ କ୍ୟା ହୈ ?)
उत्तर:
‘जनमत ही को धूत’ का अर्थ है जन्म से शरारती।

(झ) माँ यशोदा किसकी सौगंध खाती हैं?
(ମାଁ ଯଶୋଦା କିସ୍‌ ସୌଗନ୍ଧା ଖାତି ହେଁ ?)
उत्तर:
माँ याशोदा गोधन की सौगंध खाती हैं।

(अ) कृष्ण किसे माखन खिलाते हैं?
(ମାଁ ଯଶୋଦା କିସ୍‌ ସୌଗନ୍ଧା ଖାତି ହେଁ ?)
उत्तर:
कृष्ण खंभे में अपने प्रतिबिंब को देखकर उसे माखन खिलाते हैं।

(ट) यशोमति क्या देखकर हर्षित हो जाती हैं?
(ଯଶୋମତି କ୍ୟା ଦେଖ୍କର୍ ହର୍ଷିତ୍ ହୋ ଜାତୀ ହୈ ?)
उत्तर:
यशोमती कृष्ण की बाललीला को देखकर हर्षित हो जाती हैं।

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

प्रश्न 1.
निम्नलिखित शब्दों के तत्सम रूप लिखिए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ତତ୍‌ସମ ରୂପ ଲେଖ)
मोल, सौं, पूत, तनक, धूत, बाँह, मैया, खिझायो, गैयनि, कजरी
उत्तर:
मोल – मूल्य
पूत – पुत्र
धूत – दुष्ट
मैया – माता
गैयनि – गौ
सौं – शपथ
तनक – क्षुद्र
बाँह – हस्त
खिझायो – उपहास
कजरी – श्याम

प्रश्न  2.
निम्नलिखित शब्दों के समानार्थी शब्द लिखिए :
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ସମାନାର୍ଥୀ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।)
नित, चरन, कर, बाँह, रिस, तात, जात, बदन, स्याम, धूत, सौं, पूत, शरीर, खीझें, चबाई
उत्तर:
नित – हमेशा/सदैव
चरन – पैर / पाँव
कर – हाथ
बाँह – हाथ
रिस – गुस्सा
तात – पिता
जात – जन्म
बदन – मुँह / चेहरा
स्याम – काला
धूत – धूर्त / शरारती / दुष्ट
सौं – सौगंध/शपथ/कसम
पूत – पुत्र/तनय/बेटा
शरीर – काया/देह
खीझे – गुस्सा
चबाई – चुगलखोर/निंदक

Very Short & Objective type Questions with Answers

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न  1.
भक्तिकाल के सर्वश्रेष्ठ कृष्ण-भक्त कवि किसे माना जाता है?
उत्तर:
भक्तिकाल के सर्बश्रेष्ठ कृष्ण-भक्त कवि सूरदास को माना जाता है।

प्रश्न  2.
सूरदास की प्रमुख प्रामाणिक रचन क्या है?
उत्तर:
सूरदास के प्रमुख प्रामाणिक रचना ‘सूरसागर’ अमूल्य निधि है।

प्रश्न  3.
सूरदास के गुरु कौन थे?
उत्तर:
सूरदास के गुरु बल्लभायार्य थे।

प्रश्न 4.
यशोमति क्या देखकर हर्षित हो जाति है?
उत्तर:
यशोमति कृष्ण की बाललीला को देखकर हर्षित हो जाती है ।

प्रश्न  5.
‘जनमत ही को धूत’ का अर्थ क्या है?
उत्तर:
‘जनमत ही को धूत’ का अर्थ है जन्म से शरारती।

प्रश्न  6.
श्रीकृष्ण अपने छोटे-छोटे पैरों से क्या करते हैं?
उत्तर:
श्रीकृष्ण अपने छोटे-छोटे पैरों से नाचते हैं।

प्रश्न  7.
श्रीकृष्ण बाँहें उठाकर क्या करते हैं?
उत्तर:
श्रीकृष्ण बाँहें उठाकर कजरी और धौली गायों को बुलाते हैं।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द/एक पद में दीजिए।

प्रश्न  1.
कौन कान्हा को बहुत खिझाता है?
उत्तर:
दाऊ

प्रश्न  2.
दाऊ के खिझाने से कान्हा के नाराज होने पर माँ क्या कहकर समझाती है?
उत्तर:
मैं माता तू पुत्र

प्रश्न  3.
कान्हा क्यों खेलने नहीं जाते?
उत्तर:
रिस के मारे

प्रश्न  4.
दाऊ किसको खिझाते हैं?
उत्तर:
कृष्ण को

प्रश्न  5.
यशोदा कृष्ण मुँह से क्या सुनकर खुश हो जाती हैं?
उत्तर:
शिकायत

प्रश्न  6.
ग्वाले किस तरह हँसते हैं?
उत्तर:
चुटकी बजाकर

प्रश्न  7.
यशोमती क्या देखकर हर्षित हो जाती हैं?
उत्तर:
कृष्ण की बाललीला

प्रश्न  8.
माता यशोदा किसकी सौगंध खाती हैं?
उत्तर:
गोधन को

प्रश्न  9.
जो चुटकी बजाकर नाचते हैं, वे कौन हैं?
उत्तर:
ग्वाले

प्रश्न 10.
कौन जन्म से धूर्त हैं?
उत्तर:
बलभद्र

प्रश्न  11.
‘लौनी’ शब्द का अर्थ क्या है?
उत्तर:
मक्खन

C. रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए।

प्रश्न 1.
…………………. दाऊ पर नहीं खीझती है।
उत्तर:
यशोदा

प्रश्न 2.
बालकृष्ण के हाथ में ………………… है।
उत्तर:
मक्खन

प्रश्न 3.
कृष्ण खंभे में ……………….. देखते हैं।
उत्तर:
प्रतिविम्ब

प्रश्न 4.
बाल कृष्ण ………………. हाथ उठाकर बुलाते हैं
उत्तर:
गायों को

प्रश्न 5.
………………. अपने आँगन में नाचते-गाते हैं।
उत्तर:
कृष्ण

प्रश्न 6.
कृष्ण ……………… माखन खिलाते हैं।
उत्तर:
प्रतिबिंब को

प्रश्न 7.
मैया मोहि दाउ बहुत दाउ बहुत खिझायो – इस पंक्ति में मोहि पद ……………….. के लिए प्रयोग हुआ है।
उत्तर:
कृष्ण

प्रश्न 8.
कृष्ण खलते समय अपने बदन पर ………………….. लगाते है।
उत्तर:
माखन

प्रश्न 9.
………………….. अपने आँगन में कछु गावत।
उत्तर:
हरी

प्रश्न 10.
ग्वाले बालक ………………… बजाकर हँसते हैं।
उत्तर:
चुटकी

प्रश्न 11.
दूरी देखति …………………. यह लीला।
उत्तर:
जसुमति

D. ठिक् या भूल लिखिए।

प्रश्न 1.
सूरदास के गुरु वल्लभाचार्य थे।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 2.
बलराम कहते हैं कि ‘दाउहि कबहुँ न खीझै ‘?
उत्तर:
भूल

प्रश्न 3.
बलराम शरीर का रंग श्याम है
उत्तर:
भूल

प्रश्न 4.
यशोदा गोधन की कसम खाती हैं।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 5.
माता यशोदा गोपियों को मारना सीखा है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 6.
मोहन की गुस्सैल वाणी सुनकर यशोमती प्रसन्न हो जाती है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 7.
‘गोरे नंद यशोदा गोरी, तू कत स्याम शरीर’ – इस पंक्ति के रचयिता कबीरदास हैं।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 8.
कृष्ण बीमारी के कारण खेलने नहीं जाते।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 9.
वलराम जन्म से चुगलखोर है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 10.
कृष्ण कजरी धौरी गायों को बुलाते हैं।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 11.
कृष्ण बाँह उठाकर नंद बाबा को बुलाते हैं।
उत्तर:
भूल

Multiple Choice Questions (mcqs) with Answers

सही उत्तर चुनिए : (MCQs)

1. कौन कान्हा को बहुत खिझाता है?
(A) दाऊ
(B) नन्द
(C) यशोदा
(D) ग्वाल बाल
उत्तर:
(A) दाऊ

2. दाऊ के खिझाने से कान्ह के नाराज होने पर माँ क्या कहकर समझाती है?
(A) बलभद्र मेरा पुत्र नहीं है
(B) मैं माता तू पुत्र
(C) मैं बहुत खुश हूँ
(D) तू नाराज न हो
उत्तर:
(B) मैं माता तू पुत्र

3. कान्ह क्यों खेलने नहीं जाते?
(A) दुःख के मारे
(B) रिस के मारे
(C) खुसी के मारे
(D) डर के मारे
उत्तर:
(B) रिस के मारे

4. दाऊ किसको खिझातें हैं?
(A) कृष्ण को
(B) ग्वालों को
(C) गोपियों को
(D) माता यशोदा को
उत्तर:
(A) कृष्ण को

5. यशोदा कृष्ण के मुँह से क्या सुनकर खुश हो जाती हैं?
(A) शिकायत
(B)खेलने न जाने की बात
(C) क्रोधपूर्ण बातें
(D) बलराम के चिढ़ाने की बात
उत्तर:
(A) शिकायत

6. बाललीला (पद) के रचयिता कौन हैं?
(A) रामदास
(B) हरीदास
(C) सूरदास
(D) भक्तदास
उत्तर:
(C) सूरदास

7. वाले किस तरह हँसते हैं?
(A) चुटकी बजाकर
(B) गाना गाकर
(C) माखन खाकर
(D) तालियाँ बजाकर
उत्तर:
(A) चुटकी बजाकर

8. कौन दाऊ पर नहीं खीझती है?
(A) कृष्ण
(B) बलराम
(C) यशोदा
(D) बिजली कन्या
उत्तर:
(C) यशोदा

9. सूरदास के गुरु कौन थे?
(A) रामानन्द सागर
(B) वल्लभाचार्य
(C) रामकृष्ण परमहंस
(D) विवेकानन्द
उत्तर:
(B) वल्लभाचार्य

10. यशोमती क्या देखकर हर्षित हो जाती हैं?
(A) कृष्ण की बाललीला
(B) अर्जुन की विश्वरुप
(C) कृष्ण की गोपलीला
(D) बिजली कन्या के जन्म
उत्तर:
(A) कृष्ण की बाललीला

पद: (ପଦ)

1. मैया मोहि दाऊ बहुत खिझायो।
मोसों कहत मोल को लीन्हों, तू जसुमति कब जायो॥
कहा कहौं एही रिस के मारे, खेलन हौं नहीं जात।
पुनि-पुनि कहत कौन है माता, कौन है तुमरो तात॥
गोरे नन्द, जसोदा गोरी, तू कत स्याम सरीर।
चुटकी दै दै हँसत ग्वाल सब, सिखै देते बलबीर॥
तू मोही को मारन सीखी, दाउहि कबहूँ न खीझै।
मोहन मुख रिस की ये बातौं, जसुमति सुनि – सुनि रीझै॥
सुनहू कान्ह बलभद्र चबाई, जनमत ही को धूत।
सूर स्याम मोहि गोधन की सौं, हौं माता तू पूत॥

ମୈୟା ମୋହି ଦାଉ ବହୁତ ଖ୍ରୀୟୋ।
ମୋର୍ସ କହତ ମୋଲ୍ କୋ ଲୀକ୍ଷ୍ନୌ, ତୂ ଜସୁମତି କବ ଜାୟେ ॥
କହା କହାଁ ଏହୀ ରିସ କେ ମାତା, ମାରେ, ଖେଲନ ହେଁ ନହିଁ ଜାତ।
ପୁନି-ପୁନି କହତ କୌନ୍ ହୈ କୌନ ହି ତୁମରୋ ତାତ॥
ମାରେ, ଖେଲନ ହେଁ ନହିଁ ଜାତ। ମାତା, କୌନ ହି ତୁମରୋ ତାତ ॥
ଗୋରେ ନନ୍ଦ, ଜସୋଦା ଗୋରୀ, ତୂ କତ ସ୍ୟାମ ସରୀର।
ଚୁଟକୀ ଦୈ ଦୈ ହଁସତ ଗ୍ବାଲ ସବ, ସିଖି ଦେତେ ବଲବୀର॥
ତୂ ମୋହୀ କୋ ମାରନ ସୀଖୀ, ଦାଉହି କବହୁଁ ନ ଖୀର୍ଷେ।
ମୋହନ ମୁଖ ରିସ କୀ ୟେ ବାର୍ଡୋ, ଜସୁମିତ ସୁନି-ସୁନି ରୀର୍ଥେ ॥
ସୁନହ୍ନି କାହ୍ନ ବଲଭଦ୍ର ଚବାଈ, ଜନମତ ହୀ କୋ ଧୂତ।
ସୂର ସ୍ୟାମ ମୋହି ଗୋଧନ କୀ ସୌ, ହେଁ ମାତା ତୃ ପୂତ॥

हिन्दी व्याख्या: इस पद में कृष्ण की बाललीला का वर्णन है। बालक कृष्ण माँ यशोदा के पास शिकायत करते हैं, “माँ! मुझे बलराम भैया चिढ़ाते हैं। वे मुझे कहते हैं कि तुझे खरीद कर लिया गया है। जसुमति ने तुझे जन्म नहीं दिया है। इसलिए मैं उनके साथ खेलने नहीं जाता। वे बार-बार मुझे पूछते हैं कि कौन तेरी माता और कौन तेरे पिता हैं? और कहते हैं कि नंद गोरे हैं, यशोदा गोरी है, तू क्यों श्यामल/काला है। यह सुनकर मुझे चिढ़ाने के लिए ग्वाल बालक चुटकी बजाकर नाचते हैं।

बलराम भैया उन्हें सिखा देते हैं। तूने सिर्फ मुझे मारना सीखा है। बलराम भैया पर खीझती भी नहीं ।” मोहन के मुख पर गुस्सा देखकर और उनकी गुस्सैली वाणी सुनकर यशोमति प्रसन्न हो जाती हैं। माँ कहती है कि कान्हा सुन, यह बलराम चुगलखोर है, वह जन्म से शरारती है। मैं गोधन की कसम खाकर कहती हूँ कि मैं तेरी माता और तू मेरा पुत्र है।

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଏହି ପଦରେ କୃଷ୍ଣଙ୍କର ବାଲ୍ୟଲୀଳାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଅଛି। କୃଷ୍ଣ ମାତା ଯଶୋଦା ପାଖରେ ଆପରି କରୁଛନ୍ତି କି ହେ ମାତା! ମୋତେ ବଳରାମ ଭାଇ ଚିଡ଼ାଉଛନ୍ତି। ମୋତେ କହୁଛନ୍ତି ତୋତେ କିଣିକରି ଅଣାଯାଇଅଛି। ମାତା ଯଶୋଦା ତୋତେ ଜନ୍ମ ଦେଇନାହାଁନ୍ତି। ଏଣୁ ମୁଁ ତାଙ୍କ ସହିତ ଖେଳିବାକୁ ଯାଉନାହିଁ। ସେ ବାରମ୍ବାର ମୋତେ ପଚାରୁଛନ୍ତି ତୋ’ ମାତା ପିତା କିଏ?

ନନ୍ଦ-ଯଶୋଦା ତ ଗୋରା, ତୁ କାହିଁକି କଳା ହେଲୁ? ଏହା ଶୁଣି ଗୋପାଳ ପିଲାମାନେ ମଧ୍ଯ ଚୁଟୁକି ମାରି ନାଚୁଛନ୍ତି। ବଳରାମ ଭାଇ ତାଙ୍କୁ ଶିଖାଉଛନ୍ତି। ତୁମେ କେବଳ ମୋତେ ମାରିବା ଜାଣିଛ ମାତା କହୁଛନ୍ତି: କୃଷ୍ଣ ଶୁଣ, ବଳରାମ ମିଛୁଆଟା ଏବଂ ଜନ୍ମରୁ ଦୁଷ୍ଟ। ମୁଁ ଗାଈର ଶପଥ ଖାଇ କହୁଛି ଯେ ତୁ ମୋର ପୁଅ ଏବଂ ମୁଁ ତୋ’ ର ମାଆ

2. हरि अपने आँगन कछु गाबत।
तनक-तनक चरनन सौं नाचत, मनहिं – मनहिं रिझाबत ॥
बाँह उचाइ काजरी – धौरी, गौयनि टेरि बुलाबत।
कबहुँक बाबा नंद पुकारत, कबहुँक घर मैं आबत॥
माखन तनक आपने कर लै, तनक-बदन मैं नाबत।
कबहुँ चितौ प्रतिबिम्ब खंभ मैं, लौनी लिए खबावत॥
दुरि खति जसुमति यह लीला, हरष आनंद बढ़ावत।
सूर स्याम के बाल – चरित ये, तिन देखन मन भावत॥

ହରି ଅପନେ ଆଗନ କଛୁ ଗାବତ୍।
ତନକ-ତନକ ଚରନନ ସୌ ନାଚତ, ମନହିଁ-ମନହିଁ ରିଝାବତ ॥
ବାହ ଉଚାଇ କାଜରୀ-ଧୌରୀ, ଗୌୟନି ଟେରି ବୁଲାବତ।
କବର୍ଦ୍ଧକ ବାବା ନଂଦ ପୁକାରତ, କବଚ୍ଛୁକ ଘର ମେଁ ଆବତ॥
ମାଖନ ତନକ ଆପନେ କର ଲୈ, ତନକ-ବଦନ ମେଁ ନାବତ।
କବହୁଁ ଚିତୌ ପ୍ରିତବିମ୍ବ ଗଂଭ ମେଁ, ଲୌନୀ ଲିଏ ଖବାୱତ॥
ଦୁରି ଦେଖତି ଜସୁମତି ୟହ ଲୀଲା, ହରଷ ଆନଂଦ ବଢ଼ାୱତ।
ସୂର ସ୍ୟାମ କେ ବାଲ-ଚରିତ ଯେ, ନିତ ଦେଖତ ମନ ଭାବତ॥

हिन्दी व्याख्या: बालक कृष्ण घर के आंगन में अकेले खेल रहे हैं। उनका यह खेल सबके मन को मोह लेता है। यह वर्णन बहुत ही हृदयग्राही है। भगवान कृष्ण अपने आप कुछ गा रहे हैं। वे गाते-गाते नन्हें चरणों से नाचते भी हैं और मन-मन खुश हो रहे हैं। कभी वे हाथ उठाकर काली एवं सफेद गायों को बुलाते हैं, तो कभी नंद बाबा को पुकारते हैं। वे कभी घर के भीतर चले जाते हैं।

घर में जाकर थोड़ा मक्खन हाथ में लेकर खाते हैं, और थोड़ा-सा मुँह में लगा लेते हैं। माता यशोदा दूर से ही खड़ी होकर यह लीला देख रही हैं। और आनंदित हो रही हैं। सूरदास कह रहे हैं कि कन्हैया की यह बाललीला रोज-रोज देखने पर भी प्यारी लगती है। इससे मन तृप्त नहीं होता।

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
କୃଷ୍ଣ ଏକୁଟିଆ ଅଗଣାରେ ଖେଳୁଛନ୍ତି। ତାଙ୍କର ଏହି ଖେଳ ସମସ୍ତଙ୍କ ମନକୁ ମୋହିତ କରୁଅଛି। ଏହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ହୃଦୟଗ୍ରାହୀ। କୃଷ୍ଣ ଆପଣା ଛାଏଁ କିଛି ଗୀତ ଗାଇ ଚାଲିଛନ୍ତି। ଗାଉ ଗାଉ ଛୋଟ ପାଦରେ ସେ ନାଚୁଛନ୍ତି ମଧ୍ୟ ଏବଂ ମଗ୍ନ ମଧ୍ୟ ହୋଇଯାଉଛନ୍ତି। କେତେବେଳେ ହାତଠାରି କାଳୀ ଓ ଧଳୀ ଗାଈଙ୍କୁ ଡାକୁଛନ୍ତି ତ କେତେବେଳେ ନନ୍ଦ ବାବାଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଡାକୁଛନ୍ତି।

କେତେବେଳେ ଘର ଭିତରକୁ ଚାଲିଯାଇ ଲହୁଣି ଖାଉଛନ୍ତି ତ ଲହୁଣି ହାତରେ ଧରି ନିଜ ମୁହଁରେ ବୋଳି ମଧ୍ୟ ବହୁତ ସୁନ୍ଦର ଲାଗୁଛି। ଏତିକିରେ ମନର ତୃପ୍ତି ହେଉନାହିଁ। ଥାଇ ଏହା ଦେଖୁଛନ୍ତି ଏବଂ ଖୁସି ହେଉଛନ୍ତି। ସୁରଦାସ କହୁଛନ୍ତି ଯେ କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଏହି ବାଲ୍ୟଲୀଳା ସବୁଦିନ ଦେଖୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବହୁତ ସୁନ୍ଦର ଲାଗୁଛି। ଏତିକିରେ ମନର ତୃପ୍ତି ହେଉନାହିଁ

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

मैया – माँ (ମା’)

दाऊ – बड़ा भाई बलराम (ବଡ଼ଭାଇ ବଳରାମ)

खिझायो – चिढ़ाया (ବଡ଼ଭାଇ ବଳରାମ)

कहत – कहते है (ଚିଡ଼ାଇଲେ)।

लीन्हों – लाया गया (କୁହନ୍ତି)।

जायो – जन्मा (ଅଣାଯାଇଅଛି)।

एही – यही (ଜନ୍ମ ହେବା)।

खेलन – खेलने (ଏହି)।

पुनि-पुनि – बारबार (ଖେଳିବାକୁ)।

तात – पिता (ବାରମ୍ବାର)।

सरीर – शरीर (ପିତା)।

चुटकी – अंगूठे और पास की अंगुली से बजाना (ଶରୀର)।

दै- देकर (ଦେଇକରି)।

ग्वाल – गोपाल (ଗୋପାଳ)।

बलवीर – बलराम (ବଳରାମ)।

मारन – मारना (ମାରିବା)।

दाउहि – बडे भाई से ( କଥା)।

बातें – बातें (ବଡ଼ଭାଇ)।

सुनहू – सुनकर (ଶୁଣି ଶୁଣି)।

चबाई – चुगलखोर (ମିଛକୁହା)।

धूत – शरारती (ବଦମାସ୍)।

गोधन – गायरूपी धन (ଗୋଧନ)।

मोहि – मुझे (ମୋତେ)।

मोसों – मुझसे (ମୋତେ)।

मोल – खरीद कर (କିଣି କରି)।

जसुमति – यशोदा (ଯଶୋଦା)।

कहैं – कहें (କହିବ)

रिंस – गुस्सा (ରାଗ)।

जात – जाएँ (ଯାଏ)।

तुमरो – तुम्हारा (ତୁମର)।

कत – क्यों (କାହିଁକି)।

स्याम – श्यामल (ଶ୍ୟାମଳ ରଙ୍ଗ)।

सिखै – सिखाने (ଲିବା)।

मोहि – मुझे (ଶିଖାନ୍ତି)।

सीखी – सीखना (ଶିଖିବ)।

कबहूँ – कभी (କେତେ)।

रीझै – प्रसन्न (ଖୁଡି ହେବ)।

कान्ह – कान्हा (କୃଷ୍ଟ)।

जनमत – जन्म (କନ୍ନ)।

पूत – पुत्र (ପୁତ୍ର)।

सौं – सौगंध (ଶପଥ)।

हरि – कृष्ण (କୃଷ୍ଣ)।

कछु – कुछ (କିଛି)।

तनक-तनक – नन्हें-नन्हें (ଛୋଟ ଛୋଟ)।

मनहिं-मनहिं – मन में (ମନେମନେ)।

बाँह – हाथ (ହାଥ)

काजरी – काली (କାଳ)

कबहुँक – कभी (କେବେ)

आवत – आते हैं (ଅପନ୍ତି)

तनक – कुछ (କିଛି)

लै – लेकर (ନେଇକରି)

नावत – लगाते (ଲଗାଇବ)

दुरि – दूर (ହର)

बढ़ावत – बढ़ाना (ଗଢାଇବା)

आँगन – (ଅଗଣା)।

गावत – गाना (ଚାଇବା)।

चरनन – चरण (ପ।ଦ)।

रिझावत – मगन (ମଗ୍ନ)

उचाइ – उठाकर (ହାପଠାରି)

धौ. – सफेद (ଧଳା)

पुकारत – पुकारते हैं (ପାରନ୍ତି)

माखन – मक्खन (ଲତୁଣି)

कर – हाथ (घाथ)। (ତ୍ୱାଥ)

बदन – मुँह (ପୁହିଁ)

खबावत – खिलाते हैं (ଖୁଆନି)

लिए – लेकर (ନେଇ)

भावत – अच्छा लगता (ଭଲ ଲାଗ)

कवि परिचय

भक्तिकाल के श्रेष्ठ कवि सूरदास हिन्दी के सूर्य जैसे तेजस्वी कवि हैं। उनका जन्म सन् 1478 में दिल्ली के निकट सीही गाँव में एक गरीब ब्राह्मण परिवार में हुआ। वे अंधे थे, पर मालूम पड़ता है कि वे जन्मांध नहीं थे। मथुरा और आगरा के बीच यमुना नदी के तटपर स्थित गऊघाट पर उन्होंने संगीत, काव्य और शास्त्र का अभ्यास किया और विनय के भाव से पदों की रचना की। आगे चलकर वे वल्लभाचार्य के शिष्य बन गये और ब्रज जाकर गोवर्धन के पास पारसोली नामक जगह पर अपना स्थायी निवास बनाकर पद लिखते रहे।

सूरदास मानव: मन के बड़े पारखी थे। वात्सल्य भाव के तो वे मर्मज्ञ थे। श्रीमद् भागवत महापुराण के आधार पर रचित उनका विशाल ग्रंथ ‘सूर सागर’ हिंदी की अमूल्य निधि है। ये बच्चों कें, माताओं के, साथियों के, नारी और पुरुषों के मनोभावों के पारंगम कवि थे।

यह पद : (ଏହି ପଦ)
प्रस्तुत पाठ में महाकवि सूरदास द्वारा रचित कृष्ण की बाललीला के दो पदों को रखा गया है। ये पद ‘सूरसागर’ से संकलित हैं।
ପ୍ରସ୍ତୁତ ପାଠରେ ମହାକବି ସୁରଦାସଙ୍କଦ୍ଵାରା ରଚିତ କୃଷ୍ଣଙ୍କର ବାଲ୍ୟଲୀଳାର ଦୁଇଟି ପଦ ରଖାଯାଇଅଛି। ଏହି ପଦ ‘ସୁର ସାଗର’ରୁ ସଙ୍କଳିତ ହୋଇଅଛି।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Sanskrit Solutions Chapter 2 ସାଧୁ ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Sanskrit Solutions Chapter 2 ସାଧୁ ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣ

1. एकपदेन उत्तरं लिखत । ଏକପଦେନ ଉତ୍ତରଂ ଲିଖତ ।
(ଗୋଟିଏ ପଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ।)

(क) क：परीक्षां कर्तु चिन्तितवान् ？
କଃ ପରୀକ୍ଷା କରଂ ଚିନ୍ତାତବାନ୍ ?
उत्तर: ଶିକ୍ଷକ

(ख) छात्रा：किं लिखित्वा दर्शितवन्तः ？
ଛାତ୍ରା କିଂ ଲିଖୁଡା଼ ଦର୍ଶିତବନ୍ତଃ ?
उत्तर: ଉତ୍ତରାଣି

(ग) शिक्षकः कृष्णफलके कान् लिखितवान् ？
ଶିକ୍ଷକଃ କୃଷ୍ଣଫଳକେ କାନ୍ ଲିଖୁତବାନ୍ ?
उत्तर: ପ୍ରଶ୍ନନ୍

(घ) गोपालः कस्य समीपं गतवान् ？
ଗୋପାଳ କସ୍ୟ ସମୀପଂ ଗତବାନ୍ ?
उत्तर:  ଶିକ୍ଷକସ୍ଯ

(ङ) गोपालस्य मुखं किम् अभवत् ?
ଗୋପାଳସ୍ୟ ମୁଖ୍ଯ କିମ୍ବା ଅଭବତ୍ ?
उत्तर: ସ୍ନାନମ

(च) केन शिक्षकः सन्तुष्टः ?
କେନ ଶିକ୍ଷକଃ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ?
उत्तर: ସତ୍ୟବଚନେନ

(प्रश्नान्, शिक्षकः, म्लानम्, उत्तराणि, सत्यवचनेन,शिक्षकस्य) (ପ୍ରଶ୍ନୋନ୍, ଶିକ୍ଷକ, ସ୍ନାନମ୍, ଉତ୍ତରାଣି, ସତ୍ୟବଚନେନ, ଶିକ୍ଷକସ୍ୟ)

2. शून्यस्थानं पूरयत

(क) ………..परीक्षार्थं प्रस्तुता: ।
………………. ପରୀକ୍ଷାର୍ଥୀ ପ୍ରସ୍ତୁତଃ ?
उत्तर: ଯୂୟଂ

(ख) ………… अत्र आगच्छ ।
………………. ଅତ୍ର ଆଗଳ୍ପ ।
उत्तर: ତ୍ଵମ୍

(ग) ………………. तु सम्यक् लिखितम् ।
…………. ତୁ ସମ୍ୟକ୍ ଲିଖିତମ୍ ।
उत्तर: ଦ୍ବୟା

(घ) ………….. एकं पुरस्कारं दातुम् इच्छामि ।
…………..ଏବଂ ପୁରସ୍କାରଂ ଦାତୁମ୍ ଇଚ୍ଛାମି ।
उत्तर: ତୁଭ୍ୟମ୍

(ङ) ………….. एष: गोपाल: श्रेष्ठः ।
………….. ଏଷ ଗୋପାଳ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ।
उत्तर: ଯୁଷ୍ମାସୁ

(च) अरे गोपाल ! …………. मुखं किमर्थं म्लानं दृश्यते ?
ଅରେ ଗୋପାଳ ! …………. ମୁଖ୍ଯ କିମର୍ଥ୍ୟ ମ୍ଳାନଂ ଦୃଶ୍ୟତେ ?
उत्तर: ତବ

(छ) एषः पुरस्कारः …………. एव ।
ଏତଃ ପୁରସ୍କାରଃ ………………ଏବ ।
उत्तर: ତବ

ज) अतः अहं …………. अतीव स्निह्यामि ।
ଅତଃ ଅହଂ ………….. ଅତୀବ ସ୍ମିଥ୍ୟାମି ।
उत्तर: ତ୍ବୟି

(त्वं, तुभ्यं, तव, यूयं, त्वया, युष्मासु, त्वयि)
(ବଂ, ତୁଭ୍ୟ, ତବ, ପୂୟଂ, ତ୍ରୟା, ଯୁକ୍ଷ୍ମାସୁ, ତ୍ଵ)

3. मातृभाषया अनुवादं कुरुत —(ମାତୃଭାଷୟ ଅନୁବାଦଂ କୁରୁତ ।)
(ମାତୃଭାଷାରେ ଅନୁବାଦ କର ।)

(क) प्रियशिष्याः ！यूयं परीक्षार्थं प्रस्तुता：?
ପ୍ରିୟଶିଷ୍ୟ ! ୟୂୟଂ ପରୀକ୍ଷାର୍ଥୀ ପ୍ରସ୍ତୁତଃ ?
उत्तर:
ପ୍ରିୟ ଶିଷ୍ୟଗଣ ! ତୁମେମାନେ ପରୀକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କି ?

(ख) अरे गोपाल ！त्वम् अत्र आगच्छ ।
ଅରେ ଗୋପାଳ ! ତୁମ୍ ଅତ୍ର ଆଗଛ ।
उत्तर:
ଆରେ ଗୋପାଳ ! ତୁମେ ଏଠାକୁ ଆସ ।

(ग) तुभ्यम् एकं पुरस्कारं दातुम् इच्छामि ।
ତୁଭ୍ୟମ୍ ଏବଂ ପୁରସ୍କାରଂ ବାଚୁମ୍ ଇଚ୍ଛାମି ।
उत्तर:
ତୁମକୁ ଗୋଟିଏ ପୁରସ୍କାର ଦେବାକୁ ଇଚ୍ଛାକରୁଛି ।

(घ) एषः परीक्षायां सम्यक् लिखितवान् ।
ଏଷ ପରୀକ୍ଷାୟାଂ ସମ୍ୟକ୍ ଲିଖିତବାନ୍ ।
उत्तर:
ଇଏ ପରୀକ୍ଷାରେ ଭଲ ଲେଖୁଛି ।

(ङ) तव मुखं किमर्थं म्लानं दृश्यते ?
ତବ ମୁଖ କିମର୍ଥୀ ମାନଂ ଦୃଶ୍ୟତେ ?
उत्तर:
ତୁମ ମୁହଁ କାହିଁକି ମଳିନ ଦେଖାଯାଉଛି ?

(च) अतः अहं त्वयि अतीव स्निह्यामि ।
ଅତଃ ଅହଂ ତ୍ବ ଅତୀବ ସ୍ପୃହ୍ୟାମି ।
उत्तर:
ଏଣୁ ମୁଁ ତୁମକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଭଲପାଏ।

(छ) सर्वे चिरकालं त्वां स्मरिष्यन्तिं ।
ସର୍ବେ ଚିରକାଳ ତ୍ବା ସ୍ମରିଷ୍ୟନ୍ତ ।
उत्तर:
ସମସ୍ତେ ଚିରଦିନ ତୁମକୁ ମନେ ରଖିବେ ।

4. शुद्धपदं रचयत । (ଶୁଦ୍ଧ ପଦ ଲେଖ ।)
(ଶୁଦ୍ଧପଦଂ ରଚୟତ।)

उदाहरणम् – कः ल बा – बालक:
ଉଦାହରଣମ୍ – ଡଃ ଳ ବା – ବାଳକଃ
(१) ल वि ये द्या …………
ଳ ବି ୟେ ଦ୍ୟା – ବିଦ୍ୟାଳୟେ

(२) न् वा चि त न्ति …………
ନ୍ ବା ଚି ତ ଷ୍ଟି – ଚିନ୍ତି ତବାନ୍

(३) थि क व त न्त: …………
ଥ୍ କ ବ ତ ଡଃ ୫ – କଥ୍ତବନ୍ତ

(४) द्र घा उ य ट त …………
ଦ୍ ଘା ଉ ୟ ଟ ତ – ଉଦ୍‌ଘାଟୟତ

(५) णिउत्तरा …………
ଣି ଉ ର ରା – ଉତ୍ତରାଣି

(६) कृ गो ल ष्ण: पा …………
କୃ ଗୋ ଳ ଡଃ ପା – ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣ

5. विषयानुसारं स्तम्भमेलनं कुरुत –
(ବିଷୟାନୁସାରଂ ସ୍ଥମ୍ଭମେଳନଂ କୁରୁତ ।)
(ବିଷୟ ଅନୁସାରେ ସ୍ଥମ୍ଭମେଳନ କର ।)

उत्तर:

6. रेखाङ्क्रितपदस्य संशोधनं कुरुत। (ରେଖାଙ୍କିତପଦସ୍ୟ ସଂଶୋଧନଂ କୁରୁତ।)
(ରେଖାଙ୍କିତ ପଦଗୁଡ଼ିକର ସଂଶୋଧନ କର ।)

(क) यूयं परीक्षार्थ प्रस्तुतः।
ଭୂୟଂ ପରୀକ୍ଷାର୍ଥୀ ପ୍ରସ୍ତୁତଃ ।
उत्तर:
ସୂୟଂ ପରୀକ୍ଷାର୍ଥୀ ପ୍ରସ୍ତୁତଃ ।

(ख) त्वम् अत्र आगच्छतु ।
ତୁମ୍ ଅତ୍ର ଆଗଛତୁ ।
उत्तर:
ତୁମ ଅତ୍ର ଆଗଛ ।

(ग) युष्माभि: गोपालः श्रेष्ठः।
ଯୁଷ୍ଠାଭି ଗୋପାଳ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ।
उत्तर:
ଯୁଷ୍ଠାସୁ ଗୋପାଳୀ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ।

(घ) तव अतीव स्निद्यामि ।
ଦ୍ବୟ ଅତୀବ ସୁହ୍ୟାମି ।
उत्तर:
ସର୍ବେ ତଂ ସ୍ମରିଷ୍ୟନ୍ତ ।

(ङ) सर्वे त्वं स्मरिष्यन्ति ।
ସର୍ବେ ତାଂ ସ୍ମରିଷ୍ୟନ୍ତି ।
उत्तर:
(ବାକ୍ୟ ରଚନା କର ।)

7. वाक्यानि रचयत।
पठन्ति स्म, गतवान्, लिखितवान्, अहम्, तव
उत्तर:

• पठन्ति स्म (ପଠନ୍ତି ସ୍କ) – ସର୍ବେ ସଂସ୍କୃତଂ ପଠନ୍ତି ସ୍ମ।
• गतवान् (ଗତାବାନ) – ଛାତ୍ରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟଂ ଗତବାନ୍।
• लिखितवान्(ଲିଖତବାନ୍) – ଡଃ ସମ୍ୟକ୍ ଲିଖ୍ତବାନ୍ ।
• अहम् (ଅହମ୍) – ଅହଂ ଚିନ୍ମୟୀ ।
• तव (ତବ) – ତବ ନାମ କିମ୍

8. सन्धिविच्छेदं कुरुत । (ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦଂ କୁରୁତ।)
(ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ କର।)
परीक्षार्थम्, कोऽपि, पुरस्कारम्, किमर्थम्,मूल्याड्क्रनम्, अतीव, इतस्ततः
उत्तर:

• परीक्षार्थम् (ପରୀକ୍ଷାର୍ଥମ୍) – ପରୀକ୍ଷା + ଅର୍ଥମ୍
• कोऽपि (କୋଽପି) – କଃ + ଅପି
• पुरस्कारम् (କିମର୍ଥମ୍) – କିମ୍ + ଅର୍ଥମ୍ ମୁଷ୍ୟାନ୍ୟ
• किमर्थम् (ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନମ୍) – ମୂଲ୍ୟ + ଅଙ୍କନମ୍
• अतीव (ଅତୀବ) – ଅତି + ଇବ
• इतस्तत: (ଇତସ୍ତତଃ) – ଇତଃ + ତତଃ

तव कृते करंणीयम् (ତୁମ ପାଇଁ କାମ)

उच्चै : पठत, लिखत च – (ବଡ଼ପାଟିରେ ପଢ଼ ଏବଂ ଲେଖ।

युष्मद् शब्द:

उचितपदेन शून्यस्थानं पूरयत -(ଉଚିତପଦେନ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ ।)

(ଉଚିତ ପଦରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।)
(क) अहं ………………. एकं विषयं वदिष्यामि । (त्वम्, त्वाम्, यूयम्)
ଅହଂ ……………… ଏକଂ ବିଷୟଂ ବଦିଷ୍ୟାମି । (ଡ୍ରମ୍, ତ୍ବାମ୍, ୟୂୟମ୍ )
उत्तर: ତ୍ବାମ୍

(ख) ………………. सर्वे उत्तमा: बालका: । (त्वं, युवां, यूयं)
…………….. ସର୍ବେ ଉତ୍ତମା ବାଳକା । (ବଂ, ଯୁବାଂ, ସୂୟଂ)
उत्तर: ସୂୟଂ

(ग) अहं ……………….. एकां कथां कथयामि । (यूयं, त्वयां, युष्मान्)
ଅହଂ …………….. ଏକାଂ କଥା କଥୟାମି । (ସୂୟଂ, ତ୍ରୟା, ଯୁଷ୍ମାନ୍)
उत्तर: ଯୁଷ୍ମାନ୍

(घ) शिक्षक: …………….. पाठं ददाति । (तुभ्यं, त्वत्, त्वं)
ଶିକ୍ଷକ — ପାଠ୍ୟ ଦଦାତି । (ତୁଭ୍ୟ, ସ୍ଵତ୍, ବଂ)
उत्तर: ତୁଭ୍ୟ

(ङ) …………….. विद्यालयस्य नाम किम् ? (त्वायि, त्वां, तव)
ବିଦ୍ୟାଳୟସ୍ୟ ନାମ କିମ୍ ? (ତ୍ୱୟି, ତାଂ, ତବ)
उत्तर:  ତବ

(च) शिक्षक: …………….. विशेवासं करोति । (त्वयि, त्यां, तव)
ଶିକ୍ଷକ …………….. ବିଶ୍ୱାସଂ କରୋତି । (ନ୍ବୟଂ, ବାଂ, ତବ)
उत्तर: ତ୍ବୟି

(छ) ………………… क: श्रेष्ठ: ? (यूयं, युष्माभि:, युष्मासु)
…………….. କଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ? ( ଯୁୟଂ, ଯୁଷ୍ଠାଭି, ଯୁଷାସୁ)
उत्तर: ଯୁଷ୍ମାସୁ

(ज) ………………. तत्र गच्छतम् । (युवां, यूयं, त्वं)
ତତ୍ର ଗଚ୍ଛତମ୍ । (ଯୁବାଂ, ଯୂୟଂ, ବଂ)
उत्तर: ଯୁବାଂ

(झ) ……………….गृहं कुत्र ? (युष्माभिः, युयं, युष्माकं)
……………….. ଗୃହଂ କୁତ୍ର ? (ଯୁଷ୍ଠାଭିଂ, ପୂୟଂ, ଯୁଷ୍ପାକଂ)
उत्तर: ଯୁଷ୍ପାକଂ

(ज) ………………. किं बालेश्वरं गमिष्यथ ? (यूयं, युष्मान्, युवां)
उत्तर:
କିଂ ବାଲେଶ୍ଵରଂ ଗମିଷ୍ୟଥ ? (ଯୂୟଂ,ୟୁଷ୍ମାନ୍, ଯୁବାଂ)
उत्तर: ଯୂୟଂ

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
Objective

एकपदेन उत्तरं लिखत । (ଏକପଦେନ ଉତ୍ତରଂ ଲିଖତ ।)

1. शिक्षकः छात्राणां किं कर्तु चिन्तितवान् ?
ଶିକ୍ଷକ ଛାତ୍ରାଣା କିଂ କର୍ଡିଂ ଚିତବାନ୍ ?
उत्तर: ପରୀକ୍ଷା

2. कः छात्रान् सूचितवान् ?
କ ଛାତ୍ରାନ୍ ସୂଚିତବାନ୍ ?
उत्तर: ଶିକ୍ଷକ

3. गोपालस्य वचनं श्रुत्वा कस्य मुखं म्लानम् अभवत् ?
ଗୋପାଳସ୍ୟ ବଚନଂ ଶୃତ୍ବା କସ୍ୟ ମୁଖ୍ୟ ମାନମ୍ ଅଭିବତ୍ ?
उत्तर: ଶିକ୍ଷକସ୍ୟ

4. कस्य क्रन्दनं दृष्ट्वा छात्राः क्रन्दितवन्तः ?
କସ୍ୟ କ୍ରନ୍ଦନଂ ଦୃଷ୍ଟା ଛାତ୍ରା କନ୍ଦିତବନ୍ତଃ ?
उत्तर: ଗୋପାଳସ୍ୟ

5. कस्य वचनेन शिक्षक : सन्तुष्टः ?
କସ୍ୟ ବଚନେନ ଶିକ୍ଷକଃ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ?
उत्तर: ଗୋପାଳସ୍ୟ

6. शिक्षक: केषां परीक्षां कर्तुं चिन्तितवान् ?
ଶିକ୍ଷକ କେଷା ପରୀକ୍ଷା କରୁଁ ଚିନ୍ତତବାନ୍ ?
उत्तर: ଛାତ୍ରାଣାମ୍

7. शिक्षकः कान् सूचितवान् ?
ଶିକ୍ଷକଃ କାନ୍ ସୂଚିତବାନ୍ ?
उत्तर: ଛାତ୍ରାନ୍

8. क्र: छात्रान् सूचितवान् ?
କଃ ଛାତ୍ରାନ୍ ସୂଚିତବାନ୍ ?
उत्तर: ଶିକ୍ଷକଃ ।

9. कः शिक्षकस्य समीपं गतवान् ?
କଃ ଶିକ୍ଷକସ୍ୟ ସମୀପଂ ଗତବାନ୍ ?
उत्तर: ଗୋପାଳ

10. शिक्षकस्य वचनं श्रुत्वा कस्य मुखं म्लानम् अभवत्?
ଶିକ୍ଷକସ୍ୟ ବଚନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା କସ୍ୟ ମୁଖ୍ୟ ସ୍ନାନମ୍ ଅଭବତ୍ ?
उत्तर: ଗୋପାଳସ୍ୟ

11. गोपालस्य वचनेन कः सन्तुष्टः ?
ଗୋପାଳସ୍ୟ ବଚନେନ କଃ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ?
उत्तर: ଶିକ୍ଷକଃ

12. शिक्षकः कस्य वचनेन सन्तुष्टः ?
ଶିକ୍ଷକଃ କସ୍ୟ ବଚନେନ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ?
उत्तर: ଗୋପାଳସ୍ୟ

बन्धनीमध्यात् शून्यस्थानं पूरयत।
(ବନ୍ଧନୀମଧ୍ଯାତ୍ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ।)

1. अरे ………… तु सम्यक् लिखितम् ।(तव,त्वया)
ଅରେ ……….. ତୁ ସମ୍ୟକ୍ ଲିଷ୍କୃତମ୍ । (ତବ, ତ୍ରୟା)
उत्तर: ତ୍ରୟା

2. युष्मासु एष：गोपाल： ………… (ज्येष्ठ,श्रेष्ठ：)
ଯୁଗ୍ଧାସୁ ଏଷ ଗୋପାଳୀ ………….. (ଜ୍ୟେଷ୍ଠ, ଶ୍ରେଷ୍ଠ)
उत्तर: ଶ୍ରେଷ୍ଠ

3. तुभ्यम् एकं ………… दातुम् इच्छामि (पुरस्कारम् दानम्)
ତୁଭ୍ୟମ୍ ଏବଂ …………. ଦାତୁମ୍ ଇଚ୍ଛାମି । ( ପୁରସ୍କାରମ୍, ଦାନମ୍ )
उत्तर: ପୁରସ୍କାରମ୍

4. ओरे ………… ！त्वम् अत्र आगच्छ। (गोपाल: गोपाल)
ଅରେ ……….. ତୁମ୍ ଅତ୍ର ଆଗଛ । (ଗୋପାଳ, ଗୋପାଳ)
उत्तर: ଗୋପାଳ

5. ………… प्राप्तुम् अहम् अयोग्यः।(पुरस्कारम्，दानम्)
……………….. ପ୍ରାୟୁମ୍ ଅହମ୍ ଅଯୋଗ୍ୟ । ( ପୁରସ୍କାରମ୍, ଦାନମ୍)
उत्तर: ପୁରସ୍କାରମ୍

6. साधु ………… साधु! (गोपाल, गोपालः )
ସାଧୁ ……………….. ସାଧୁ ! (ଗୋପାଳ, ଗୋପାଳ)
उत्तर: ଗୋପାଳ

7. अहं ………… । (दण्डनीय:, दण्डनीयम्)
ଅହଂ ……………….. (ଦଣ୍ଡନୀୟ, ଦଣ୍ଡନୀୟମ୍)
उत्तर: ଦଣ୍ଡନୀୟ

8. शिक्षक: ………… कृत्वा गोपालकृष्णम् आहूतवान्। (मूल्याठ्कनम्, संशोधनम्)
ଶିକ୍ଷକଃ ………… କୃତ୍ୱା ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣମ୍ ଆହୂତବାନ୍ । (ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ, ସଂଶୋଧନମ୍)
उत्तर: ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନମ୍

9. शिक्षकः कृष्णफलके ………… लिखितवान् । (प्रश्ना:, प्रश्नान्)
ଶିକ୍ଷକଃ କୃଷ୍ଣଫଳକେ …………. ଲିଖ୍ତବାନ୍ । (ପ୍ରଶ୍ନ, ପ୍ରଶ୍ମାନ)
उत्तर: ପ୍ରଶ୍ନନ୍

10. ………… उत्तराणि लिखित्वा दर्शितवन्त:। (छात्रा:, छात्र:)
……………..ଉତ୍ତରାଣି ଲିଖୁଡା଼ ଦର୍ଶିତବନ୍ତଃ । (ଛାତ୍ରା, ଛାତ୍ରୀ)
उत्तर: ଛାତ୍ରା

11. एकस्मिन् विद्यालये ………….. छात्राः पठन्ति स्म। (अनेक, बहव:)
ଏକସ୍ମିନ୍ ବିଦ୍ୟାଳୟେ ……………. ଛାତ୍ରା ପଠନ୍ତି ସୁ । (ଅନେକ, ବହବ)
उत्तर: ବହବ

12. गोपाल: शिक्षकस्य ………….. गतवान्। (निकषा, समीपम्)
ଗୋପାଳ ଶିକ୍ଷକସ୍ୟ ………. ଗତବାନ୍ ! (ନିକଷା, ସମୀପମ)
उत्तर: ସମୀପମ୍

13. परीक्षायाम् अहं ………….. साहाय्यं नीतवान् । (मित्रस्य, मित्रम्)
ପରୀକ୍ଷାୟାମ୍ ଅହଂ ………………… ସାହାଯ୍ୟ ନୀତବାନ୍ । (ମିତ୍ରସ୍ୟ, ମିତ୍ରମ)
उत्तर: ମିତ୍ରସ୍ଯ

उत्तरचयनं कुरुत
(ଉତ୍ତରଚୟନଂ କୁରୁତ।)

प्रश्न 1.
शिक्षक: छात्राणां किं कर्तुं चिन्तितवान् ?
ଶିକ୍ଷକଃ ଛାତ୍ରାଣା କିଂ କର୍ଡିଂ ଚିତବାନ୍ ?
(A) ପରୀକ୍ଷାମ୍
(B) ନୃତ୍ୟମ୍
(C) ଗୀତମ୍
(D) ପ୍ରତିଯୋଗିତାମ୍
उत्तर:
(A) ପରୀକ୍ଷାମ୍

प्रश्न 2.
शिक्षक : केन सन्तुष्ट : ?
(A) ଗୋପାଳସ୍ୟ ବଚନେନ
(B) ବଚନେନ
(C) ଗୋପାଳସ୍ୟ ସତ୍ୟବଚନେନ
(D) ଗୋପାଳସ୍ୟ ମିଥ୍ୟାବଚନେନ
उत्तर:
(C) ଗୋପାଳସ୍ୟ ସତ୍ୟବଚନେନ

प्रश्न 3.
गोपालः कस्य समीपं गतवान् ?
ଗୋପାଳ କସ୍ୟ ସମୀପଂ ଗତବାନ୍ ?
(A) ମାତୁଃ
(B) ପିତୁଃ
(C) ଶିକ୍ଷକସ୍ଯ
(D) ଗୁରୋ
उत्तर:
(C) ଶିକ୍ଷକସ୍ଯ

प्रश्न 4.
छात्रा: किं लिखित्वा दर्शितवन्त: ?
ଛାତ୍ରା କିଂ ଲିଖୁଡା଼ ଦର୍ଶିତବନ୍ତଃ ?
(A) ଗଣିତଂ
(B) ଉତ୍ତରାଣି
(C) ସଂସ୍କୃତମ୍
(D) ପ୍ରଶ୍ମାନ୍
उत्तर:
(B) ଉତ୍ତରାଣି

प्रश्न 5.
शिक्षक: कृष्णफलके कान् लिखितवान् ?
(A) ପ୍ରଶ୍ମାନ୍
(B) ଉତ୍ତରାଣି
(C) ପାଠମ୍
(D) ଅକ୍ଷରମ୍
उत्तर:
(A) ପ୍ରଶ୍ମାନ୍

प्रश्न 6.
युष्मासु एष：क：श्रेष्ठ：?
(A) ମନୋଜଃ
(B) ଶ୍ଯାମ
(C) ରବି
(D) ଗୋପାଳ
उत्तर:
(D) ଗୋପାଳ

प्रश्न 7.
गोपालस्य मुखं किम् अभवत् ?
ଗୋପାଳସ୍ୟ ମୁଖ୍ଯ କିମ୍ ଅଭବତ୍ ?
(A) ମ୍ଳାନମ୍
(B) ସୁନ୍ଦରମ୍
(C) ମଳିନମ୍
(D) ଅସୁନ୍ଦରମ୍
उत्तर:
(A) ମ୍ଳାନମ୍

प्रश्न 8.
शिक्षक: उत्तराणां किं कृतवान् ?
ଶିକ୍ଷକଃ ଉତ୍ତରାଣଂ କିଂ କୃତବାନ୍ ?
(A) ଦର୍ଶନମ
(B) ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନମ୍
(C) ଟଙ୍କନମ୍
(D) ପଠନମ୍
उत्तर:
(B) ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନମ୍

प्रश्न 9.
“अरे गोपाल ! त्वम् अत्र आगच्छ।” इति क: उक्तवान्?
‘‘ ଅରେ ଗୋପାଳ ! ତୁମ୍ ଅତ୍ର ଆଗଛ।’’ ଇତି ଡଃ ଉକ୍ତବାନ୍ ?
(A) ଛାତ୍ରୀ
(B) ପିତା
(C) ଶିକ୍ଷକ
(D) ଗୁରୁ
उत्तर:
(C) ଶିକ୍ଷକ

प्रश्न 10.
तस्य क्रन्दनं श्रुत्वा के क्रन्दितवन्त:?
ତସ୍ୟ କ୍ରନ୍ଦନଂ ଶୁତ୍ବା କେ କ୍ରନ୍ଦିତବନ୍ତଃ ?
(A) ବାଳକା
(B) ଶିଷ୍ୟା
(C) ଶିଶବ
(D) ଛାତ୍ରା
उत्तर:
(D) ଛାତ୍ରା

रेखांकित पदानां संशोधनं कुरुत।
(ରେଖାଙ୍କିତପଦାନାଂ ସଂଶୋଧନଂ କୁରୁତ।)

1. सर्वे चिरकालः त्वां स्मरिष्यन्ति।
ସର୍ବେ ଚିରକାଳ ତ୍ବା ସ୍ମରିଷ୍ୟନ୍ତ ।
उत्तर: ସର୍ବେ ଚିରକାଳଂ ତାଂ ସ୍ମରିଷ୍ୟନ୍ତି ।

2. एतत् पुरस्कारः तव एव ।
ଏତତ୍ର ପୁରସ୍କାରଃ ତବ ଏବ।
उत्तर:
ଏଷ ପୁରସ୍କାରଃ ତବ ଏବ।

3. एकः पुरस्कारं दातुम् इच्छामि।
ଏକଃ ପୁରସ୍କାରଂ ଦାତୁମ୍ ଇଚ୍ଛାମି ।
उत्तर:
ଏବଂ ପୁରସ୍କାରଂ ଦାତୁମ୍ ଇଚ୍ଛାମି ।

4. अरे गोपाल! ! त्वम् अत्र आगच्छ।
ଅରେ ଗୋପାଳ ! ତୁମ୍ ଅତ୍ର ଆଗଛ । ।
उत्तर:
ଅରେ ଗୋପାଳ ! ତୁମ୍ ଅତ୍ର ଆଗଛ ।

5. तव मुखं कथं म्लान: दृश्यते।
ତବ ମୁଖ୍ୟ କର୍ଡିଂ ସ୍ନାନଃ ଦୃଶ୍ୟତେ ।
उत्तर:
ତବ ମୁଖ୍ୟ କର୍ଡିଂ ସ୍ନାନଂ ଦୃଶ୍ୟତେ।

6. अहम् अतीव लज्जिता:।
ଅହମ୍ ଅତୀବ ଲଜ୍ଜିତା ।
उत्तर:
ଅହମ୍ ଅତୀବ ଲଜିତଃ ।

7. सत्यवचनेन शिक्षक : सन्तुष्टाः।
ସତ୍ୟବଚନେନ ଶିକ୍ଷକଃ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ।
उत्तर:
ସତ୍ୟବଚନେନ ଶିକ୍ଷକଃ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ।

8. त्वम् अत्र आगच्छतु ।
ତୁମ ଅତ୍ର ଆଗଛତୁ ।
उत्तर:
ତୁମ ଅତ୍ର ଆଗଛ ।

9. गोपालस्य सत्यवचनं शिक्षक: सन्तुष्टः।
ଗୋପାଳସ୍ୟ ସତ୍ୟବଚନଂ ଶିକ୍ଷକଃ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ।
उत्तर:
ଗୋପାଳସ୍ୟ ସତ୍ୟବଚନେନ ଶିକ୍ଷକଃ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ।

10. शिक्षक: छात्रान् परीक्षां कर्तु चित्तितवान् ।
ଶିକ୍ଷକଃ ଛାତ୍ରାନ୍ ପରୀକ୍ଷା କର୍ତ୍ତୁ ଚିତବାନ୍ ।
उत्तर:
ଛାତ୍ରାମାଂ

सन्धिविच्छेदं कुरुत (ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦଂ କୁରୁତ।)

1. परीक्षार्थम (ପରୀକ୍ଷାର୍ଥମ୍) = ପରୀକ୍ଷା + ଅର୍ଥମ୍
2. कोऽपि (କୋଽପି) = କଃ + ଅପି
3. पुरस्कारम् (ପୁରସ୍କାରମ୍) = ପୁରଃ + କାରମ୍
4. किमर्थम् (କିମ୍) = କିମ୍ + ଅର୍ଥମ୍

सन्धिं कुरुत । (ସନ୍ଧି କୁରୁତ।)

1. प्र + आप्तुम् = प्राप्तुम् ସ୍ + ଆୟୁମ୍ = ପ୍ରାୟୁମ୍
2. अति + इव = अतीव ଅତି + ଇବ = ଅତୀବ
3. किम् + तु = किन्तु କିମ୍ + ତୁ = କିନ୍ତୁ

क्रियापदं निर्वाचयत । (କ୍ରିୟାପଦଂ ନିର୍ବାଚୟତ।)

स्निद्यामि, त्वं, स्मरिष्यन्ति, पृष्टवान्, गोपालः, छात्राः, क्रन्दितवन्त:, गतवान्, शिक्षक:, यूयम् ।
ସ୍ନିଶ୍ୟାମି, ବଂ, ସ୍ମରିଷ୍ୟନ୍ତ, ପୃଷ୍ଟବାନ୍, ଗୋପାଳ, ଛାତ୍ରା, କୁନ୍ଦିତବନ୍ତୀ, ଗତବାନ, ଶିକ୍ଷକଃ, ସୂୟମ୍ ।
उत्तर:
ସ୍ନିଦ୍ୟାମି, ସ୍ମରିଷ୍ୟନ୍ତ, ପୃଷ୍ଟବାନ, କ୍ରନ୍ଦିତବନ୍ତୀ, ଗତବାନ୍

कर्तृपद चिनुत । (କର୍ତ୍ତୃପଦଂ ଚିନୁତ।)
छात्राः, त्वम् सूचितवान्, इच्छामि, शिक्षक:, अहम् अभवत्, क्रन्दितवान्, सर्वे, भविष्यसि ।
ଛାତ୍ରୀ, ତ୍ୱମ୍, ସୂଚିତବାନ, ଇଚ୍ଛାମି, ଶିକ୍ଷକ, ଅହମ୍, ଅଭିବତ୍ କ୍ରନ୍ଦିତବାନ୍, ସର୍ବେ, ଭବିଷ୍ୟସି |
उत्तर:
ଛାତ୍ରା, ତୁମ, ଶିକ୍ଷକ, ଅହମ୍, ସର୍ବେ ।

शब्दानां मातृभाषया अर्थान् लिखत।

1. बहव: (ବହବ) – ବହୁତ
2. उन्मोचयत (ଉନ୍ମୋଚୟତ) – ଖୋଲ । ବାହାର କର
3. लिखित्वा (ଲିଖତ୍ବା) – ଲେଖ
4. कृत्वा (କୃତ୍ବା) – କରି
5. आहूतवान् (ଆହୂତବାନ) – ଡାକିଲେ
6. म्लानम् (ସ୍ନାନମ୍) —ମଳିନ
7. उच्चै: (ଉଚ୍ଚୈଃ) – ଜୋର୍‌ରେ

निजभाषया प्रायशः दशभि: वाक्य्यः उत्तरं लिखत ।
Subjective

प्रश्न 1.
गोपालकृष्णः साधु : इति प्रतिपादयत ।
ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣ ସାଧୁ ଈତି ପ୍ରତିପାଦୟତ ।
उत्तर:
ସ୍ଵାଧୀନତାର ପୂର୍ବ ଘଟଣା। ଥରେ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷକ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ପରୀକ୍ଷା କରିବାକୁ ଚିନ୍ତାକଲେ । ସେ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କି ନାହିଁ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ । ପିଲାମାନେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ବୋଲି କହିଲେ । ଶିକ୍ଷକ କଳପଟାରେ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖିଲେ । ଛାତ୍ରମାନେ ଉତ୍ତରମାନ ଲେଖୁ ଦେଖାଇଲେ । ସେହି ଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣ ଗୋଖଲେ ଅନ୍ୟତମ । ଶିକ୍ଷକ ଉତ୍ତରଗୁଡ଼ିକର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରି ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଡାକିଲେ। ଗୋପାଳ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିକଟକୁ ଗଲା । ଶିକ୍ଷକ ତା’ର ପ୍ରଶଂସା କରି କହିଲେ ଯେ ତୁ ପରୀକ୍ଷାରେ ବହୁତ ଭଲ ଲେଖୁଛୁ। ତୋ’ପରି ଆଉ କେହି ଲେଖୁନାହାନ୍ତି । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଗୋପାଳକୁ ପୁରସ୍କାର ଦେବାକୁ ଶିକ୍ଷକ ଇଚ୍ଛାପ୍ରକାଶ କଲେ।

କିନ୍ତୁ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଗୋପାଳର ମୁଖ ମଳିନ ପଡ଼ିଗଲା । ଶିକ୍ଷକ ଏସବୁ ଦେଖୁ ମଳିନ ପଡ଼ିବାର କାରଣ ପଚାରିବାରୁ ଗୋପାଳ କହିଲେ ଯେ ସେ ଏ ପୁରସ୍କାର ପାଇବା ପାଇଁ ଅଯୋଗ୍ୟ । ଯେହେତୁ ପରୀକ୍ଷାରେ ସେ ମିତ୍ରମାନଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟ ନେଇଥିଲା। ସେ ନିଜକୁ ଲଜ୍ଜିତ ଓ ଦଣ୍ଡନୀୟ ମନେକଲା । ଏପରି କହି ଜୋର୍‌ରେ କାନ୍ଦିବାକୁ ଲାଗିଲା । ଏପରି ସତ୍ୟବଚନରେ ଶିକ୍ଷକ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେଲେ ଏବଂ ଗୋପାଳକୁ ଆଲିଙ୍ଗନ କଲେ । ତାହାର ଏହି ସତ୍ୟନିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଶିକ୍ଷକ ତାକୁ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନକଲେ ଏବଂ ଆଗାମୀକାଳରେ ଭାରତର ମହାନ୍ ସେବକ ହେବାପାଇଁ ଆଶୀର୍ବାଦ ଦେଲେ।

मातृभाषया अनुवादं कुरुत ।
(ମାତୃଭାଷୟ ଅନୁବାଦଂ କୁରୁତ ।) 

1. स्वाधीनतायाः पूर्वघटना ।
ସ୍ଵାଧୀନତାୟାଂ ପୂର୍ବଘଟନା ।
ଅନୁବାଦ: ସ୍ୱାଧୀନତାର ପୂର୍ବ ଘଟଣା।

2. एकस्मिन् विद्यालये बहव: छात्राः पठन्ति स्म।
ଏକସ୍ମିନ୍ ବିଦ୍ୟାଳୟେ ବହନଃ ଛାତ୍ରା ପଠନ୍ତି ସ୍ମ ।
ଅନୁବାଦ: ଗୋଟିଏ ସ୍କୁଲରେ ବହୁ ଛାତ୍ର ପଢ଼ୁଥିଲେ।

3. स: छात्रान् पृष्टवान् ।
ସ୍ୱ ଛାତ୍ରାନ୍ ପୃଷ୍ଟବାନ୍ ।
ଅନୁବାଦ: ସେ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ପଚାରିଲେ।

4. छात्राः प्रस्तुताः इति कथितवन्तः।
ଛାତ୍ରା ପ୍ରସ୍ତୁତଃ ଇତି କଥୁତବନ୍ତୀ ।
ଅନୁବାଦ: ଛାତ୍ରମାନେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ବୋଲି କହିଲେ।

5. छात्रा: खातिक्रां लेखनीं च उन्मोचितवन्त: ।
ଛାତ୍ରା ଖାତିକାଂ ଲେଖନୀ ଚ ଉନ୍ମୋଚିତବନ୍ତଃ ।
ଅନୁବାଦ: ଛାତ୍ରମାନେ ଖାତା ଓ କଲମ ବାହାର କଲେ।

6. छात्रा: उत्तराणि लिखत्वा दर्शितवन्तः।
ଛାତ୍ରା ଉତ୍ତରାଣି ଲିଖତ୍ବା ଦର୍ଶିତବନ୍ତଃ ।
ଅନୁବାଦ: ଛାତ୍ରମାନେ ଉତ୍ତର ଲେଖୁ ଦେଖାଇଲେ।

7. तेषु गोपालकृष्णगोखले अपि आसीत् ।
ତେଷୁ ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣଗୋଖଲେ ଅପି ଆସୀତ୍ ।
ଅନୁବାଦ: ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣଗୋଖଲେ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ ।

8. शिक्षकः उत्तराणां मूल्याहुनं कृत्वां गोपालकृष्णम् आहत्तवान ।
ଶିକ୍ଷକଃ ଉତ୍ତରାଣା ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନଂ କୃଷ୍ଣା ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣମ୍ ଆହୂତବାନ୍। ଓଁ
ଅନୁବାଦ : ଶିକ୍ଷକ ଉତ୍ତରଗୁଡ଼ିକର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରି ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣକୁ ଡାକିଲେ ।

9. गोपाल：शिक्षकस्य समीपं गतवान् ।
ଗୋପାଳ ଶିକ୍ଷକସ୍ୟ ସମୀପଂ ଗତବାନ୍ ।
ଅନୁବାଦ: ଗୋପାଳ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ପାଖକୁ ଗଲେ ।

10. शिक्षकः कथितवान् -＂अरे！त्वया तु सम्यक् लिखितम्＂
ଶିକ୍ଷକ କଥୁତବାନ୍ – ଅରେ ! ତ୍ୱୟା ତୁ ସମ୍ୟକ୍ ଲିଖୁତମ୍ ।”’
ଅନୁବାଦ: ଶିକ୍ଷକ କହିଲେ – ଆରେ ! ତୁମେ ତ ବହୁତ ଭଲ ଲେଖୁଛି ।

11. त्वत् अधिकं कोऽपि न लिखितवान् ।
ତୃତ୍ବ ଅଧ୍ବକଂ କୋଽପି ନ ଲିଖୁତବାନ୍ ।
ଅନୁବାଦ: ତୁମଠାରୁ କେହି ଅଧିକ ଲେଖନାହିଁ ।

12. भो छात्रा：युष्मासु एष：गोपाल：श्रेष्ठ：।
ଭୋ ଛାତ୍ରା ! ଯୁଗ୍ମସୁ ଏତଃ ଗୋପାଳ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ।
ଅନୁବାଦ: ହେ ଛାତ୍ରଗଣ ! ତୁମମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ଗୋପାଳ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ।

13. किन्तु शिक्षकस्य वचनं श्रुत्वा गोपालस्य मुखं म्लानम् अभवत्।
କିନ୍ତୁ ଶିକ୍ଷକସ୍ୟ ବଚନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଗୋପାଳସ୍ୟ ମୁଖ୍ୟ ମ୍ଳାନମ୍ ଅଭବତ୍ ।
ଅନୁବାଦ: କିନ୍ତୁ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଗୋପାଳର ମୁହଁ ମଳିନ ପଡ଼ିଗଲା ।

14. तत् दृष्ट्वा शिक्षकः पृष्टवान् ।
ତତ୍ ଦୃଷ୍ଟା ଶିକ୍ଷକ ପୃଷ୍ଟବାନ୍ ।
ଅନୁବାଦ: ତାହା ଦେଖୁ ଶିକ୍ଷକ ପଚାରିଲେ।

15. परीक्षायाम् अहं मित्रस्य साहाय्यं नीतवान् ।
ପରୀକ୍ଷାୟାମ ଅହଂ ମିତ୍ରସ୍ୟ ସାହାଯ୍ୟ ନୀତବାନ୍ ।
ଅନୁବାଦ: ପରୀକ୍ଷାରେ ମୁଁ ମିତ୍ରଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟ ନେଇଛି ।

16. अहं अतीव लज्जित:।
ଅହମ୍ ଅତୀବ ଲଳିତଃ ।
ଅନୁବାଦ: ମୁଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଲଜ୍ଜିତ ।

17.अहं दण्डनीय：। थव० (बकाधि)।
ଅହଂ ଦଣ୍ଡନୀୟଃ ।
ଅନୁବାଦ: ମୁଁ ଦଣ୍ଡପାଇବାକୁ ଯୋଗ୍ୟ ।

18. इति कथयन् स：उच्चै ：क्रन्दितवान् ।
ଇତି କଥୟନ୍ ଡଃ ଉଜଃ କୁନ୍ଦିତବାନ୍ ।
ଅନୁବାଦ: ଏହିପରି କହି ସେ ବଡ଼ପାଟିରେ କାନ୍ଦିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲେ ।

19. एतादृशेन सत्यवचनेन शिक्षकः सन्तुष्टः।
ଏତାଦୃଶେନ ସତ୍ୟବଚନେନ ଶିକ୍ଷକଃ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ।
ଅନୁବାଦ: ଏପରି ସତ୍ୟବଚନ ଶୁଣି ଶିକ୍ଷକ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେଲେ ।

20. स: गोपालम् आलिड्य कथितवान् – ‘साधु बालक साधु’।
ଡଃ ଗୋପାଳମ୍ ଆଲିଙ୍ଗା କଥୁତବାନ୍ – ‘ସାଧୁ ବାଳକ ସାଧୁ’
ଅନୁବାଦ: ସେ ଗୋପାଳକୁ କୋଳେଇ କହିଲେ – ‘ସାଧୁ ବାଳକ ସାଧୁ’ ।

21. तव सत्यनिष्ठायाः कृते एषः दीयते ।
ତବ ସତ୍ୟନିଷ୍ଠାୟଃ କୃତେ ଏଷ ଦୀୟତେ ।
ଅନୁବାଦ: ତୁମର ସତ୍ୟନିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଏହା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଛି ।

22. त्वं सत्यवादी ।
ବଂ ସତ୍ୟବାଦୀ ।
ଅନୁବାଦ: ତୁମେ ସତ୍ୟବାଦୀ ।

संस्कृतभाषया अनुवादं कुरुत।
(ସଂସ୍କୃତଭାଷୟା ଅନୁବାଦଂ କୁରୁତ।)

प्रश्न 1.
ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଛାତ୍ରମାନେ ପଢ଼ନ୍ତି ।
उत्तर:
विद्यालये छात्रा: पठन्ति। ବିଦ୍ୟାଳୟ ଛାତ୍ରା ପଠନ୍ତି ।

प्रश्न 2.
ଶିକ୍ଷକ କଳାପଟାରେ ଲେଖିଲେ ।
उत्तर:
शिक्षक: कृष्णफलके लिखितवान्। ଶିକ୍ଷକଃ କୃଷ୍ଣଫଳକେ ଲିଖତବାନ୍ ।

प्रश्न 3.
ଛାତ୍ରମାନେ ଉତ୍ତର ଲେଖିଲେ ।
उत्तर:
छात्रा:उत्तरं लिखितवन्तः। ଛାତ୍ରା ଉତ୍ତରଂ ଲିଖତବନ୍ତଃ ।

प्रश्न 4.
ଗୋପାଳ ଦୁଃଖୁତ ହେଲା ।
उत्तर:
गोपाल: दु:खित: अभवत्। ଗୋପାଳ ଦୁଃଖତଃ ଅଭବତ୍।

प्रश्न 5.
ମୁଁ ମିତ୍ରର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇଥୁଲି ।
उत्तर:
अहं मित्रस्य साहाय्यं नीतवान्। ଅଫ୍ ମଧ୍ୟ ଆଶ ମାମା । ଅହଂ ମିତ୍ରସ୍ୟ ସାହାଯ୍ୟ ନୀତବାନ୍ ।

प्रश्न 6.
ତୁମ୍ଭେମାନେ ଲେଖ ।
उत्तर:
यूयं लिखत । ସୂୟଂ ଲିଖତ ।

प्रश्न 7.
ଶିକ୍ଷକ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେଲେ।
उत्तर:
शिक्षकः सन्तुष्टः । ଶିକ୍ଷକ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଅଭିବତ୍।

प्रथम अनुच्छेदः (ପ୍ରଥମ ଅନୁଚ୍ଛେଦ)

स्वाधीनतायाः पूर्वघटना । एकस्मिन् विद्यालये बहवः छात्राः पठन्ति स्म । एकदा शिक्षकः छात्राणां परीक्षां कर्तुं चिन्तितवान् । सः छात्रान् पृष्टवान् – ‘प्रियशिष्याः ! यूयं परीक्षार्थं प्रस्तुताः ?’ छात्राः प्रस्तुताः इति कथितवन्तः । शिक्षकः सूचितवान् – ” यूयं सर्वे परीक्षाखातिकां लेखनीं च उन्मोचयत” ।

ସ୍ଵାଧୀନତାୟା ପୂର୍ବଘଟନା । ଏକସ୍ମିନ୍ ବିଦ୍ୟାଳୟେ ବହବ ଛାତ୍ରା ପଠନ୍ତି ସ୍ମ । ଏକଦା ଶିକ୍ଷକଃ ଛାତ୍ରାମାଂ ପରୀକ୍ଷା କରୁଁ ଚିନ୍ତା ତବାନ୍ । ଡଃ ଛାତ୍ରାନ୍ସ ପୃଷ୍ଟବାନ୍ – ପ୍ରିୟଶିଷ୍ୟ ! ଯୂୟଂ ପରୀକ୍ଷାର୍ଥୀ ପ୍ରସ୍ତୁତଃ ? ଛାତ୍ରା ପ୍ରସ୍ତୁତଃ ଇତି କଥିତବନ୍ତ । ଶିକ୍ଷକଃ ସୂଚିତବାନ୍ – ‘ଯୁୟଂ ସର୍ବେ ପରୀକ୍ଷାଖାତିକାଂ ଲେଖନୀ ଚ ଉନ୍ମୋଚୟତ’ ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ
ପୂର୍ବଘଟନା – ପୂର୍ବଘଟଣା, ପଠନ୍ତି ସ୍ପ – ପଢୁଥିଲେ, କରୁଁ – କରିବାକୁ, ଚିନ୍ତା ତବାନ୍ – ଚିନ୍ତା।କଲେ, ପୃଷ୍ଟବାନ୍ – ପଚାରିଲେ, ପରୀକ୍ଷାର୍ଥୀ – ପରୀକ୍ଷାନିମନ୍ତେ, କଥ୍ତବନ୍ତ ୫ – କହିଲେ, ଖାତିକା – ଖାତା, ଉନ୍ମୋଚୟତ – ତୁମେମାନେ ଖୋଲ ।

ଅନୁବାଦ
ସ୍ଵାଧୀନତାର ପୂର୍ବଘଟଣା । ଗୋଟିଏ ସ୍କୁଲରେ ବହୁତ ଛାତ୍ର ପଢୁଥିଲେ । ଥରେ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ପରୀକ୍ଷା କରିବାକୁ ଶିକ୍ଷକଚିନ୍ତା।କଲେ । ସେ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ପଚାରିଲେ – ପ୍ରିୟ ଶିଷ୍ୟଗଣ ! ତୁମେମାନେ ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କି ? ଛାତ୍ରମାନେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ବୋଲି କହିଲେ । ଶିକ୍ଷକ ସୂଚାଇଦେଲେ – ତୁମେମାନେ ସମସ୍ତେ ପରୀକ୍ଷା ଖାତା ଓ କଲମ ବାହାର କର ।

छात्राः खातिकां लेखनीं च उन्मोचितवन्तः । शिक्षकः कृष्णफलके प्रश्नान् लिखितवान् । छात्राः उत्तराणि लिखित्वा दर्शितवन्तः । तेषु गोपालकृष्णगोखले अपि आसीत् । शिक्षकः उत्तराणां मूल्याङ्कनं कृत्वा गोपालकृष्णम् आहूतवान् – “अरे – गोपाल ! त्वम् अत्र आगच्छ ।” गोपालः शिक्षकस्य समीपं गतवान् । शिक्षकः कथितवान्- “अरे ! त्वया तु सम्यक् लिखितम् । त्वत् अधिकम् कोऽपि न लिखितवान् । अतः तुभ्यम् एकं पुरस्कारं दातुम् इच्छामि । भोः छात्राः ! युष्मासु एषः गोपालः श्रेष्ठः । एषः परीक्षायां सम्यक् लिखितवान् ।”

ଛାତ୍ରୀ ଖାତିକାଂ ଲେଖନୀ ଚ ଉନ୍ମୋଚିତବନ୍ତଃ’। ଶିକ୍ଷକଃ କୃଷ୍ଣଫଳକେ ପ୍ରଶ୍ନନ୍ ଲିଖ୍ବାନ୍ । ଛାତ୍ରା ଉତ୍ତରାଣି ଲିଖିତ୍ସା ଦର୍ଶିତବନ୍ତ । ତେଷୁ ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣଗୋଖଲେ ଅପି ଆସୀତ୍ । ଶିକ୍ଷକଃ ଉତ୍ତରାନାଂ ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନଂ କୃତ୍ୱା ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣମ୍ ଆହୂତବାନ୍ – ‘ ଅରେ ଗୋପାଳ ! ତୁମ୍ ଅତ୍ର ଆଗଚ୍ଛ ।’’ ଗୋପାଳ ଶିକ୍ଷକସ୍ୟ ସମୀପଂ ଗତବାନ୍ । ଶିକ୍ଷକଃ କଣ୍ଠତବାନ୍ – ‘ଅରେ ! ତ୍ୱୟା ତୁ ସମ୍ୟକ୍ । ଲିଖିତମ୍ । ତ୍ୱତ୍ ଅଧୂକମ୍ କୋଽପି ନ ଲିଖିତବାନ୍ । ଅତଃ ତୁଭ୍ୟମ୍ ଏବଂ ପୁରସ୍କାରଂ ଦାତୁମ୍ ଇଚ୍ଛାମି । ହୋ ଛାତ୍ରା ! ଯୁଷ୍ମାସୁ ଏତଃ ଗୋପାନଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠ । ଏଷ ପରୀକ୍ଷାୟାଂ ସମ୍ୟକ୍ ଲିଖିତବାନ୍ ।’’.

ସନ୍ଧି ବିଚ୍ଛେଦ
କୋଽପି = କଃ + ଅପି

ଶବ୍ଦାର୍ଥ
କୃଷ୍ଣଫଳକେ – କଳାପଟାରେ, ଲିଖୁବାନ୍ – ଲେଖିଲେ, ଲିଖ୍ – ଲେଖୁ, ଦର୍ଶିତବନ୍ତ ୫ – ଦେଖାଇଲେ, ତେଷୁ – ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ, ଅପି – ମଧ୍ୟ, ଆସୀତ୍ – ଥିଲେ, କୃତ୍ୱା – କରି, ଗତବାନ୍‌ – ଗଲେ, ସମ୍ୟକ୍ – ହଲ | ଉତ୍ତମ, କୋଽପି – କେହିହେଲେ, ଦାତୁମ – ଦେବାକୁ, ଯୁଗ୍ମସୁ – ତୁମମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ।

ଅନୁବାଦ
ଛାତ୍ରମାନେ ଖାତା ଓ କଲମ ବାହାର କଲେ । ଶିକ୍ଷକ କଳାପଟାରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଲେଖିଲେ । ଛାତ୍ର ମାନେ ଉତ୍ତର ଲେଖ୍ ଦେଖାଇଲେ । ସେମାନଙ୍କମଧ୍ୟରେ ଗୋପାଲକୃଷ୍ଣ ଗୋଖଲେ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ । ଶିକ୍ଷକ ଉତ୍ତରଗୁଡ଼ିକର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରି ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଡାକିଲେ – ‘‘ଆରେ ଗୋପାଳ ! ତୁମେ ଏଠାକୁ ଆସ । ଗୋପାଳ ଶିକ୍ଷକଙ୍କପାଖକୁ ଗଲେ । ଶିକ୍ଷକ କହିଲେ – ଆରେ ! ତୁମେ ବହୁତ ଭଲ ଲେଖୁଛି । ତୁମଠାରୁ କେହି ଅଧ୍ଵ ଲେଖୁ ନାହିଁ । ଏଣୁ ତୁମକୁ ‘ଗୋଟିଏ’ ପୁରସ୍କାର ଦେବାକୁ ଚାହୁଁଛି । ହେ ଛାତ୍ରଗଣ ! ତୁମମାନଙ୍କମଧ୍ଯରେ ଏହି ଗୋପାଳ ଶ୍ରେଷ୍ଠ । ଇଏ ପରୀକ୍ଷାରେ ବହୁତ ଭଲ ଲେଖୁଛି ।

तृतीय अनुच्छेदः (ତୃତୀୟ ଅନୁଚ୍ଛେଦଃ)

किन्तु शिक्षकस्य वचनं श्रुत्वा गोपालस्य मुखं म्लानम् अभवत् । तत् दृष्ट्वा शिक्षकः पृष्टवान् – ‘अरे गोपाल ! तव मुखं किमर्थं म्लानं दृश्यते ?” गोपालः कथितवान् – “गुरुदेव ! पुरस्कारं प्राप्तुम् अहम् अयोग्यः । परीक्षायाम् अहं मित्रस्य साहाय्यं नीतवान् । अहम् अतीव लज्जितः । अहं दण्डनीयः ।” इति कथयन् सः उच्चैः क्रन्दितवान् । तस्य क्रन्दनं श्रुत्वा छात्राः, अपि क्रन्दितवन्तः ।

କିନ୍ତୁ ଶିକ୍ଷକସ୍ୟ ବଚନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଅଭବତ୍ । ତତ୍ ଦୃଷ୍କୃ ଶିକ୍ଷକଃ ଗୋପାଳସ୍ୟ ମୁଖ୍ୟ ମ୍ଳାନମ୍ ପୃଷ୍ଟବାନ୍ – ‘ଅରେ ଗୋପାଳ ! ତବ ମୁଖ୍ୟ କିମର୍ଥୀ ମାନଂ ଦୃଶ୍ୟତେ ? ଗୋପାଳୀ କଥ୍ତବାନ୍ ‘ଗୁରୁଦେବ ! ପୁରସ୍କାରଂ ପ୍ରାୟୁମ୍ ଅହମ୍ ଅଯୋଗ୍ୟ । ପରୀକ୍ଷାୟାମ୍ ଅହଂ ମିତ୍ରସ୍ୟ ସାହାଯ୍ୟ ନୀତବାନ୍ । ଅହଂ ଅତୀବ ଲଜ୍ଜିତଃ । ଅହଂ ଦଣ୍ଡନୀୟ ।’’ ଇତି କଥୟନ୍ ଡଃ ଉଚ୍ଚୈଃ କ୍ରନ୍ଦିତବାନ୍ । ତସ୍ୟ କ୍ରନ୍ଦନଂ ଶୁତ୍ବା ଛାତ୍ରୀ ଅପି କ୍ରନ୍ଦିତବନ୍ତ ୫ ।

ସନ୍ଧବଚ୍ଛେଦ
କିନ୍ତୁ = କିମ୍ + ତୁ, ଅତୀବ = ଅତି + ଇବ

ଶବ୍ଦାର୍ଥ
ଶୁତ୍ବା — ଶୁଣି, ମ୍ଳାନଂ – ମଳିନ, ଦୃଷ୍ଟା – ଦେଖ୍, ଦୃଶ୍ୟତେ – ଦେଖାଯାଉଛି, ପୃଷ୍ଟବାନ୍ – ପଚାରିଲେ, ପ୍ରାୟୁମ୍ – ପାଇବାକୁ, ଦଣ୍ଡନୀୟଃ – ଦଣ୍ଡଯୋଗ୍ୟ, କଥୟନ୍ – କହି, ଉଚ୍ଚୈଃ – ବଡ଼ପାଟିରେ, ଅପି – ମଧ୍ଯ ।

ଅନୁବାଦ
କିନ୍ତୁ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଗୋପଳର ମୁହଁ ମଳିନ ପଡ଼ିଗଲା । ତାହା ଦେ ଖୁ ଶିକ୍ଷକ ପଚାରିଲେ – ଆରେ ଗୋପାଳ ! ତୁମ ମୁହଁ କାହିଁକି ମଳିନ ଦେଖାଯାଉଛି?? ? ଗୋପାଳ କହିଲେ – ‘ଗୁରୁଦେବ ! ପୁରସ୍କାର ପାଇବାକୁ ମୁଁ ଅଯୋଗ୍ୟ। ପରୀକ୍ଷାରେ ମୁଁ ବଂଧୁଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟ ନେଇଛି । ମୁଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଲଜିତ । ମୁଁ ଦଣ୍ଡପାଇବାକୁ ଯୋଗ୍ୟ’ । ଏହିପରି କହି ସେ ବଡ଼ପାଟିରେ କାନ୍ଦିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲେ । ତାଙ୍କର କାନ୍ଦିବା ଦେଖ୍ ଛାତ୍ରମାନେ ମଧ୍ୟ କାନ୍ଦିଥିଲେ ।

चतुर्थ अनुच्छेदः (ଚତୁର୍ଥ ଅନୁଚ୍ଛେଦଃ)

एतादृशेन सत्यवचनेन शिक्षकः सन्तुष्टः । सः गोपालम् आलिङ्ग्य कथितवान् – ‘साधु बालक साधु । एषः पुरस्कारः तव एव । तव सत्यनिष्ठायाः कृते एषः दीयते । त्वं सत्यवादी । अतः अहं त्वयि अतीव स्निह्यामि । आगामिकाले त्वं भारतस्य महान् सेवकः भविष्यसि । सर्वे चिरकालं त्वां स्मरिष्यन्ति ।

ଏତାଦୃଶେନ ସତ୍ୟବଚନେନ ଶି କ୍ଷତଃ ସନ୍ତୁ ଷ୍ଟୀ । ପଃ ଗୋପାଳମ୍ ଆଲିଙ୍ଗି କଥ୍ତବାନ୍ – ‘ସାଧୁ ବାଳକ ସାଧୁ । ଏତଃ ପୁରସ୍କାରଃ ତବ ଏବ । ତବ ସତ୍ୟନିଷ୍ଠାୟା କୃତେ ଏଷ ଦୀୟତେ । ବଂ ସତ୍ୟବାଦୀ । ଅତଃ ଅହଂ ଦ୍ଵୟି ଅତୀବ ସୁହ୍ୟାମି । ଆଗାମିକାଳେ ତଂ ଭାରତସ୍ୟ ମହାନ୍ ସେବକଃ ଭବିଷ୍ୟସି । ସର୍ବେ ଚିରକାଳଂ ତାଂ ସ୍ମରିଷ୍ୟନ୍ତ ।

ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ
ଅତୀବ = ଅତି + ଇବ

ଶବ୍ଦାର୍ଥ
ଏତାଦୃଶେନ – ଏହିପରି, ସନ୍ତୁଷ୍ଟ – ଖୁସି, ଆଲିଙ୍ଗ ଆଲିଙ୍ଗନକରି, ସାଧୁ – ଧନ୍ୟବାଦ, ଏବ – ହିଁ, କୃତେ – ନିମନ୍ତେ, ଦୀୟତେ – ଦିଆଯାଉଛି, ଅତଃ – ଏଣୁ, ସ୍ନିଶ୍ୟାମି – ସ୍ନେହକରୁଛି, ଭବିଷ୍ୟସି – ହେବ, ଚିରକାଳଂ – ଚିରଦିନ, ସ୍ମରିଷ୍ୟନ୍ତି – ମନେ ରଖୁବେ ।

कर्तुम्, उन्मोचयत, कृष्णफलकम्, सम्यक्, म्लानम्, प्रतारितवान्, तव, त्वाम् ।

कर्तुपदानि :
शिक्षक, छात्रा:, अहम्, सर्वे, सेवक: ।

क्रियापदानि :
इच्छामि, शिक्षामि, भविष्यसि, स्मरिष्यन्ति, आगच्छ। शब्दार्थ:

शब्दार्थ:

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class English Solutions Follow-Up Lesson 5 Loveliest of Trees Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 English Solutions Follow-Up Lesson 5 Loveliest of Trees

BSE Odisha 7th Class English Follow-Up Lesson 5 Loveliest of Trees Text Book Questions and Answers

Pre-Reading (ପ୍ରାକ୍-ପଠନ):

Your teacher will introduce the lesson in the following way.

Question 1.
Can you recognize these flowers? (Teacher show the flowers in picture)
( ଛବିରେ ଫୁଲମାନକୁ ଦେଖାଇ) ( ଏ ଫୁଲଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନି ପାରୁଛ ?)
Answer:
Yes, we can recognize these flowers. They are zinnia, hibiscus (china rose), lotus, and rose flowers respectively.

Question 2.
How do you feel when you see a tree full of flowers?
(ବୃକ୍ଷଟିଏ ଫୁଲରେ ଭରିଥୁବା ଦେଖ‌ିଲେ ତୁମେ କିଭଳି ଅନୁଭବ କର ? )
Answer:
When we see a tree is full of flowers we think the tree is laughing with merriment. We feel pleasure from this sight.
Let’s see how a poet feels when he sees a tree full of flowers.
(ଚାଲ ଦେଖିବା ଗୋଟିଏ ଗଛ ଫୁଲରେ ଭରପୂର ଥ‌ିବା ଦେଖ୍ ଜଣେ କବି କ’ଣ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି ?)

While-Reading (ପଠନକାଳୀନ ):

1. Your teacher will read the poem aloud, and you will listen to him/her without opening your books.
(ତୁମ ଶିକ୍ଷକ କବିତାଟି ଉଚ୍ଚସ୍ବରରେ ପଢ଼ିବେ । ବହି ନଖୋଲି ତୁମେ କେବ ତାଙ୍କୁ ଶୁଣିବ ।)
2. S/he will read the poem aloud for the second time and you will listen to him / her following the poem in your books.
(ତୁମ ଶିକ୍ଷକ ଦ୍ଵିତୀୟବାର ଉଚ୍ଚସ୍ବରରେ ପଢ଼ିବେ ଏବଂ ତୁମେ ବହିରୁ କବିତାଟିକୁ ଧାଡ଼ି ଧାଡ଼ି କରି ଦେଖ ।)
3. Read the poem silently and try to answer the questions asked by your teacher.
(କବିତାଟିକୁ ତୁମେ ନୀରବରେ ପାଠ କର ଏବଂ ଶିକ୍ଷକ ପଚାରିଥିବା ପ୍ରଶ୍ନସବୁର ଉତ୍ତର ଦେବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକର ।)

Text (ପାଠ୍ୟବସ୍ତୁ):

Loveliest of trees, the cherry now
Is hung with bloom along the bough.
And stands about the woodland ride
Wearing white for Eastertide

Now my threescore years and ten,
Twenty will not come again,
And take from seventy springs a score,
It only leaves me fifty more.

And since to look at things in bloom
Fifty springs are little room,
About the woodlands, I go
To see the cherry hung with snow.

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ସୁନ୍ଦରତମ ବୃକ୍ଷରାଜି, ଆଜି ସେହି ଚେରି
ଝୁଲୁଛି ଫୁଟା ଫୁଲଧରି ଶାଖା ସବୁ ଭରି,
ପର୍ବତିଆ କ୍ଷେତ ଧାରେ ଧାରେ ଠିଆ ହୋଇ
ଶୁଭ୍ର ଆଚ୍ଛାଦିତ ଆଭୂଷିତ ଇଷ୍ଟର ଢେଉରେ ।

ଅଧୁନା ମୋ ତିନିକୋଡ଼ି ବର୍ଷ ଏବଂ ଦଶ
କୋଡ଼ିଏ ତ ବାହୁଡ଼ି ନ ଆସେ,
ଏବଂ ଘେନିଯାଏ ସତୁରୀରୁ କୋଡ଼ିଏ ବସନ୍ତ
କେବଳ ସେ ମୋତେ ଛାଡ଼ିଦିଏ ଅଧୂକୁ ପଚାଶ ।

ଏବଂ ସେହିଠାରୁ ଚାହିଁରହେ ଫୁଲ ଜୁଆରକୁ
ପଚାଶ ବସନ୍ତ କିଛି ନୁହେଁ ପରା ତା’ର
ଯେବେ ଯାଏ ମୁଁ ତା’ପାଶେ ପାହାଡ଼ ପ୍ରାନ୍ତରେ
ଚେରିଗଛ ଦେଖ‌ିବାକୁ ବରଫ ଦୋଳିରେ ।

Notes And Glossary (ଶବ୍ଦାର୍ଥ):

loveliest (ଲଭ୍ଲିଏଷ୍ଟ) – ସୁନ୍ଦରତମ
cherry (ଚେରି) – ନାଲି ରଙ୍ଗର ଚେରିକୋଳି
hung (ହଙ୍ଗ୍) – ଝୁଲି ରହିବା
bloom (ବ୍ଲୁମ୍) – ଫୁଲ ଫୁଟିବା
bough (ବାଓ) – ଶାଖାପ୍ରଶାଖା
ride (ରାଇଡ଼୍) – ଆରୋହଣ କରିବା
woodland (ଉଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ୍) – ଜଙ୍ଗଲିଆ ଅଞ୍ଚଳ
wearing (ଓୟରିଙ୍ଗ୍) – ପିନ୍ଧିଥ‌ିବା
tide (ଟାଇଡ୍) – ଡେଉ ବା ଜୁଆର
score (ସ୍କାର) – କୋଡ଼ିଏ
spring (ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍) – ବସନ୍ତ
leaves (ଲିଭସ୍) – ଛାଡିଦିଏ
since (ସିନ୍ସ) – ପରଠାରୁ
snow (ତୁଷାର) – ବରଫ

Comprehension Questions (ବୋଧପରିମାପକ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ):

Question 1.
What is the poem about?
( କବିତାଟି କେଉଁ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ?)
Answer:
The poem is about the beauty and life of a cherry tree.

Question 2.
Which word tells that ’cherry with flower’ is the nicest of all trees?
(କେଉଁ ଶବ୍ଦ କହୁଛି ଯେ, ଚେରି ଫୁଲରେ ସଜେଇ ହୋଇ ସବୁ ଗଛ ମଧ୍ୟରେ ସୁନ୍ଦରତମ ?)
Answer:
The phrase “hung with bloom” tells that cherry with flowers is the nicest of all trees.

Question 3.
Where does the tree stand?
((ଚେରି) ଗଛ କେଉଁଠି ଥାଏ ?)
Answer:
The tree stands in woodland.

Question 4.
What do the trees wear for Eastertide?
((ଚେରି) ଗଛସବୁ କ’ଣ ପିନ୍ଧିଥାଏ ଇଷ୍ଟର ଢେଉ ପାଇଁ ? )
Answer:
‘Easter’ is a Christian festival. The people do merrymaking. So the cherry enjoys the festival wearing white flowers.

Question 5.
What does ‘white’ refer to here?
(ଧଳା ବା ଶୁଭ୍ରତା ଏଠି କାହାକୁ ସୂଚାଏ ?)
Answer:
“White” refers to a white dress. As it is an Easter festival, the cherry wears a white dress.

Question 6.
Why is cherry dressed in white?
(ଚେରିଗଛ କାହିଁକି ଶୁଭ୍ର ବା ଧଳା ପୋଷାକ ପରିଧାନ କରିଥାଏ ?)
Answer:
As it is the Easter festival, the cherry wears white flowers to enjoy the festival.

Question 7.
The first stanza describes the cherry tree. How is the second stanza different from the first stanza?
(ପ୍ରଥମ ପଦ ଚେରି ଗଛ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରେ । ଦ୍ୱିତୀୟ ପଦ କିଭଳି ପ୍ରଥମ ପଦଠାରୁ ଭିନ୍ନ ?)
Answer:
The first stanza describes the cherry tree. But the second stanza describes the normal life of man.

Question 8.
How many years are there in a score?
(କୋଡ଼ିରେ କେତେ ବର୍ଷ ଥାଏ ?)
Answer:
There are twenty years in a score.

Question 9.
How many years are there in three scores?
(ତିନି କୋଡ଼ିରେ କେତେ ବର୍ଷ ଥାଏ ? )
Answer:
There are sixty years in three Scores.

Question 10.
What is the normal life span of humans according to the Bible?
(ବାଇବେଲ୍‌ ବା ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ଧର୍ମଗ୍ରନ୍ଥ ଅନୁସାରେ ମଣିଷର ସାଧାରଣତ ଜୀବନକାଳ କେତେ ବର୍ଷ ?)
Answer:
According to Bible the normal life span of humans is seventy.

Question 11.
How old is the poet?
(କବିଙ୍କୁ କେତେ ବର୍ଷ ?)
Answer:
The poet is twenty years old.

Question 12.
Why does he deduct twenty years from seventy years?
(ସେ କାହିଁକି ୭୦ ବର୍ଷରୁ ୨୦ ବର୍ଷ ବାଦ୍ ଦିଅନ୍ତି ?)
Answer:
The poet has deducted twenty years from seventy years because he has already enjoyed twenty years from the normal life of seventy.

Question 13.
How many years does he suppose to live?
(ସେ କେତେ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବନ୍ଧୁ ରହିବାକୁ ଆଶା ରଖନ୍ତି ?)
Answer:
The poet is supposed to live another fifty years.

Question 14.
Is a fifty year life enough to see and enjoy the nature?
(ପଚାଶ ବର୍ଷର ଜୀବନ କ’ଣ ପ୍ରକୃତିକୁ ଦେଖ୍ ଉପଭୋଗ କରିବା ନିମିତ୍ତ ଯଥେଷ୍ଟ ? )
Answer:
No, fifty years is not enough to see and enjoy the nature.

Question 15.
Why is the poet in a hurry to go to the woodland?
(କବି କାହିଁକି ପାହାଡ଼ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ଯିବାକୁ ବ୍ୟଗ୍ର ହୁଅନ୍ତି ?)
Answer:
The poet wants more and more to enjoy nature. But fifty years is not enough to enjoy the beauties of nature. So he is in a hurry to go to the woodland to enjoy beauties nature.

Question 16.
Does the third stanza start from the second stanza? How?
(ତୃତୀୟ ପଦ କ’ଣ ଦ୍ଵିତୀୟ ପଦଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ? କିପରି ?)
Answer:
Yes, the third stanza starts from the second stanza. The third stanza begins with the word ‘And’ and this means it is a continuation of the 2nd stanza.

Question 17.
Is the poet a lover of nature? How do you know?
(କବି କ’ଣ ପ୍ରକୃତିପ୍ରେମୀ ? ତୁମେ କିପରି ଜାଣୁଛ ?)
Answer:
Yes, the poet is a lover of nature. We know this from his hurries to go to the woodland to enjoy cherry hung with blossom.

Question 18.
What does ‘springs’ mean?
(ବସନ୍ତଗୁଡ଼ିକ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝୁଛ ?)
Answer:
Spring refers to one year. Because spring comes after one year. So here springs refer to years.

Question 19.
When cherry blooms, it does not have any leaf. Name a flower plant in our country similar to cherry.
(ଯେତେବେଳେ ଚେରି ଫୁଟେ, ତା’ର କୌଣସି ପତ୍ର ନଥାଏ । ଆମ ଦେଶରେ ଥ‌ିବା ଚେରି ଭଳି ଏକ ଫୁଲଗଛର ନାମ କୁହ ।)
Answer:
Lily is similar to cherry.

Word Note:
(The words/phrases have been defined mostly on their contextual meanings)

beams (ବିମ୍ସ) – sunlight (ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ)
boughs (ବାଓଜ୍) – branches (ଗଛର ଶାଖା ବା ଡାଳ)
cherry (ଚେରୀ) – a small sweet fruit (ଚେରିକୋଳି)
drowsy (ଡ୍ରୋଜି) – sleepy (ନିଦ୍ରାଳୁ ବା ନିଦ୍ରା ବିଜଡ଼ିତ ଭାବ)
Eastertide (ଇଷ୍ଟରଟାଇଡ୍) – Eastertime, Easter festival time of the Christians (ଖ୍ରୀଷ୍ଟଧର୍ମୀମାନଙ୍କର ଇଷ୍ଟର ପର୍ବ ସମୟ)
floats (ଫ୍ଲୋସ୍) – moves in the sky (ଆକାଶରେ ଭାସେ ବା ଦେଖାଯାଏ )
gather (ଗ୍ୟାଦର) – collect (ଏକତ୍ରିତ କରେ-ପକ୍ଷୀମାନେ ବସା ବାନ୍ଧି ରୁହନ୍ତି)
harm (ହାର୍ମ) – hurt, damage (କ୍ଷତି କରିବା)
hum (ହମ୍) – sing in very low voice (ଗୁଣୁଗୁଣୁ ହୋଇ ଗାଇବା)
hung with bloom (ହଙ୍ଗ୍ ଉଇଥ୍ ବ୍ଲମ୍) – ripe cherry hanging from the tree (ବୃକ୍ଷର ଶାଖାପ୍ରଶାଖାରେ ପାଚି ଓହଳିଥିବା ଚେରିକୋଳି)
lullaby (ଲୁଆବେ) – song to make children to sleep (ଶିଶୁକୁ ଶୁଆଇବା ପାଇଁ ଗୀତ-ଧୋରେ ବାଇଆ ଧୋ ପରି)
score (ସ୍କୋର) – twenty (କୋଡିଏ)
three scores years and ten (ଥ୍ରି ସ୍କୋର୍‌ସ୍ ଇୟର୍‌ସ ଆଣ୍ଡ୍ ଟେନ୍) – 70 years (the normal life span (time) of man).
woodland (ଉଲ୍ୟାଣ୍ଡ୍ ) – forest area (ବନଭୂମି)

BSE Odisha 7th Class English Solutions Follow-Up Lesson 5 Loveliest of Trees Important Questions and Answers

(A) Choose the right answer from the options.

Question 1.
The poem is about the
(a) nature
(b) beauties of nature
(c) cherry trees
(d) human life
Answer:
(c) cherry trees

Question 2.
The poet of this poem is _____________.
(a) A. E. Housman
(b) W. Wordsworth
(c) Lord Tennyson
(d) none of these
Answer:
(a) A.E. Housman

Question 3.
The cherry hung with bloom
(a) under the bough
(b) along the bough
(c) on the top branches of the tree
(d) on the lower branches of the tree.
Answer:
(b) along the bough

Question 4.
What is the age of the poet now?
(a) 20
(b) 50
(c) 70
(d) 90
Answer:
(a) 20

Question 5.
In the woodland cherry hung _____________.
(a) with snow
(b) with dust
(c) in snow
(d) none of these
Answer:
(a) with snow

(B) Answer the following questions.

Question 1.
Which line tells that the poet has already enjoyed twenty years of age?
Answer:
The line “Twenty will not come again”. This line shows that the poet has already enjoyed twenty years of age.

Question 2.
“Fifty springs are little room”. Explain.
Answer:
The man nowadays lives for seventy years on average. The poet expects to live another fifty years. But it is not much for him to enjoy the beauties of nature.

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class English Solutions Follow-Up Lesson 1 I Like Bats Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 English Solutions Follow-Up Lesson 1 I Like Bats

BSE Odisha 6th Class English Follow-Up Lesson 1 I Like Bats Text Book Questions and Answers

Session – 1 (ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ):
I. Pre-Reading (ପ୍ରାକ୍-ପଠନ):

→ Socialisation (ସାମାଜିକୀକରଣ):
→ The teacher thinks of a pre-reading activity.
(ଶିକ୍ଷକ ଏକ ପଢ଼ିବା ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ କାର୍ଯ୍ୟ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତା କରନ୍ତୁ ।)

→ You may use pictures. You may also link the poem with the poem of the main lesson.
(ତୁମେ ଛବିଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟବହାର କରିପାର । ତୁମେ କବିତାଟିକୁ ମୁଖ୍ୟପାଠର କବିତା ସହ ଯୋଡ଼ିପାର ।)

→ What are there in the picture? What do they look like? That’s how bats sleep and rest hanging upside down. What an interesting way of resting and relaxing! Do you like to rest like bats hanging upside down?
(ଛବିରେ କ’ଣ ଅଛି ? ସେମାନେ କିପରି ଦେଖାଯାଉଛନ୍ତି ? ସେହିପରି ଭାବରେ ବାଦୁଡ଼ିମାନେ ଉପରୁ ତଳକୁ ଝୁଲିରହି ଶୁଅନ୍ତି ଏବଂ ବିଶ୍ରାମ ନିଅନ୍ତି । ବିଶ୍ରାମ ନେବା ଓ ନିଦ୍ରାଯିବାର କି କୌତୂହଳଜନକ ଉପାୟ ! ତୁମେ ବାଦୁଡ଼ିମାନଙ୍କ ପରି ଉପରୁ ତଳକୁ ଝୁଲିରହି ବିଶ୍ରାମ କରିବାକୁ ଭଲ ପାଅ କି ?)

→ In the poem ‘Mice’ the poet likes mice. Let’s read this poem to see if the poet likes bats.
(‘Mice” କବିତାରେ, କବି ମୂଷାମାନଙ୍କୁ ଭଲ ପାଇଛନ୍ତି । ଆସ ଆମେ ଏହି କବିତାଟି ପଢ଼ିବା ଏବଂ କବି ବାଦୁଡ଼ିମାନଙ୍କୁ ଭଲ ପାଆନ୍ତି କି ନାହିଁ ଦେଖୁବା ।)

II. While-Reading (ପଢ଼ିବା ସମୟରେ ):
Follow the steps of the main lesson.
(ମୁଖ୍ୟ ବିଷୟର ସୋପାନଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁସରଣ କର ।)
TEXT (ବିଷୟବସ୍ତୁ):
Read the poem silently and answer the questions that follow.
(କବିତାଟିକୁ ନୀରବରେ ପଢ଼ ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।)

I like bats
Hanging upside down
Like rats. Like silk-cotton fruits
Swinging in wind
What a way to relax and rewind.
I wish I could
Do that
Like a bat
A way to find
After a day’s work
To relax and rewind
Upside down
Hang like bats.
I like bats
Hanging upside down
Like rats.

ଓଡ଼ିଆ ଉଚ୍ଚାରଣ :
ଆଇ ଲାଇକ୍ ବ୍ୟାଟ୍‌ସ୍
ହ୍ୟାଙ୍ଗିଙ୍ଗ୍ ଅପସାଇଡ୍ ଡାଉନ୍
ଲାଇକ୍ ମ୍ୟାଟ୍‌ସ୍ । ଲାଇକ୍ ସିଲ୍‌କ୍-କଟନ୍ ଫୁସ୍
ସୁଇଙ୍ଗିଙ୍ଗ୍ ଇନ୍ ଉଇଣ୍ଡ୍
ଦ୍ଵାଟ୍ ଏ ୱେ ଟୁ ରିଲାକ୍ସ ଆଣ୍ଡ ରିୱାଇଣ୍ଡ୍ ।
ଆଇ ଉଇସ୍ ଆଇ କୁଡ଼୍
ଡୁ ଦ୍ଯାଟ୍
ଲାଇକ୍ ଏ ବ୍ୟାଟ୍
ଏ ୱେ ଟୁ ଫାଇଣ୍ଡ୍
ଆଫ୍‌ଟର୍ ଏ ଡେ’ଜ୍ ୱାର୍କ
ଟୁ ରିଲାକ୍ସ ଆଣ୍ଡ ରିୱାଇଣ୍ଡ୍
ଅପ୍‌ସାଇଡ୍ ଡାଉନ୍
ଆଇ ଲାଇକ୍ ବ୍ୟାଟ୍‌ସ୍ ।
ହ୍ୟାଙ୍ଗିଙ୍ଗ୍ ଅଫ୍‌ସାଇଡ୍ ଡାଉନ୍
ଲାଇକ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ।

Knowing The Key Words (ମୁଖ୍ୟ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ଜାଣିବା):

like – ସଦୃଶ
bats – ବାଦୁଡି
hanging – ଫାଶୀ
upside – ଓଲଟା |
down – ତଳକୁ
like – ପରି
rats – ମୂଷା
silk – cotton – ଶିମିଳି-ତୁଳା
fruits – ଫଳ
swinging – ସୁଇଙ୍ଗ୍
in wind — ପବନରେ
could — କରିପାରନ୍ତି |
What a way — କି ଉପାୟ |
find — ଖୋଜିବା
relax — ବିଶ୍ରାମ କରିବା
day’s work — ଦିନର କାମ
rewind – ରିଭାଇଣ୍ଡ୍ |
wish — ଇଚ୍ଛା

ସାରକଥା | ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ମୁଁ ବାଦୁଡ଼ିମାନଙ୍କୁ ଭଲପାଏ
ସେମାନେ ଉପର ପାଖ ତଳକୁ କରି ଝୁଲୁଥା’ନ୍ତି ମୂଷାମାନଙ୍କ ସଦୃଶ । | ସେମାନେ ପବନରେ ଦୋଳି ଖେଳୁଥା’ନ୍ତି ଶିମିଳି ତୁଳା ଫଳଗୁଡ଼ିକ ପରି । | କି ସୁନ୍ଦର ଉପାୟ ବିଶ୍ରାମ କରିବାର ଏବଂ ପବନରେ ଦୋହଲିବାର । | ମୁଁ ଭାବୁଛି ମୁଁ ସେହିପରି କରି ପାରିଥା’ନ୍ତି ଏକ ବାଦୁଡ଼ି ପରି । | ଗୋଟିଏ ଦିନକର କାମ ପରେ ଏକ ଉପାୟ ଖୋଜି ପାଇବାକୁ ବିଶ୍ରାମ କରିବାକୁ ଏବଂ ପବନରେ ଦୋହଲିବାକୁ । | ଉପର ପାଖ ତଳକୁ କରି ଝୁଲୁଥା’ନ୍ତି ବାଦୁଡ଼ିମାନଙ୍କ ସଦୃଶ । ମୁଁ ଭଲପାଏ ବାଦୁଡ଼ିମାନଙ୍କୁ ଯେଉଁମାନେ ଉପର ପାଖ ତଳକୁ କରି ଝୁଲୁଥା’ନ୍ତି ମୂଷାମାନଙ୍କ ଭଳି ।

Comprehension Questions : (ବୋଧମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ)

The teacher is to try to frame his/her own questions. Here are some for him/her.
(ଶିକ୍ଷକ ତାଙ୍କର ନିଜର ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ତିଆରି କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବେ । ଏଠାରେ କେତେକ ତାଙ୍କ (ପୁ/ସ୍ତ୍ରୀ) ପାଇଁ ଅଛି ।)

Question 1.
How do bats hang?
(ବାଦୁଡ଼ିମାନେ କିପରି ଝୁଲୁଥା’ନ୍ତି ?)
Answer:
Bats hang upside down.

Question 2.
What are bats compared to ?
(ବାଦୁଡ଼ିମାନଙ୍କୁ କାହା ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି ?)
Answer:
Bats are compared to rats.

Question 3.
Have you seen bats hanging upside down on trees in great numbers?
(ଗଛଗୁଡ଼ିକରେ ବାଦୁଡ଼ିମାନେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ଝୁଲି ରହିଥ‌ିବାର ତୁମେ ଦେଖୁଛ କି ?)
Answer:
Yes, we have seen bats hanging upside down on trees in great numbers.

Question 4.
Have you seen silk-cotton fruit hanging in great numbers? Do they look alike?
(ଶିମିଳି-ତୁଳା ଫଳ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ଝୁଲୁଥ‌ିବା ତୁମେ ଦେଖୁଛ କି ? ସେଗୁଡ଼ିକ ଏକାପରି ଦେଖାଯାଆନ୍ତି କି ?)
Answer:
Yes, we have seen silk-cotton fruit hanging in great numbers. Really, they look alike.

Question 5.
What is the meaning of the word ‘rewind’? See the dictionary at the end of this lesson.
(‘ରିୱାଇଣ୍ଡ୍’ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ କ’ଣ ? ଏହି ଅଧ୍ୟାୟର ଶେଷରେ ଥ‌ିବା ଅଭିଧାନ ବା ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଦେଖ ।)
Answer:
The meaning of the word ‘rewind’ is taking a rest with occasional backward movement.
Teacher is to frame some questions from the second stanza.
(ଶିକ୍ଷକ ଦ୍ଵିତୀୟ ପଦରୁ କିଛି ପ୍ରଶ୍ନ ତିଆରି କରିବେ ।)

Session – 2 (ସୋପାନ – ୨)
III. Post-Reading (ପଢ଼ିସାରିବା ପରେ):
6. Writing (ଲେଖିବା ):

(a) Answer the following questions.
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।)

(i) How do bats hang ?
(ବାଦୁଡ଼ିମାନେ କିପରି ଝୁଲନ୍ତି ?)
Bats hang ______________________________________.
Answer:
Bats hang upside down.

(ii) What are bats compared to ?
(ବାଦୁଡ଼ିମାନଙ୍କୁ କାହା ସହ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି ?)
Bats are ______________________________________.
Answer:
Bats are compared to rats.

(iii) What swings in the wind?
(ପବନରେ କ’ଣ ଝୁଲିଥାଏ ?)
The silk – ______________________________________.
Answer:
The silk-cotton fruits swing in the wind.

(iv) Why does the poet like to hang like bats upside down?
(କବି କାହିଁକି ବାଦୁଡ଼ିମାନଙ୍କ ପରି ଉପରପାଖ ତଳକୁ କରି ଝୁଲିବାକୁ ଭଲପାଆନ୍ତି ?)
______________________________________to relax and ____________________________.
Answer:
The poet likes to hang like a bats upside down because it is a nice way to relax and rewind.

(b) Let us summarise the poem. Fill in the gaps.
(ଆସ ଆମେ କବିତାର ସାରାଂଶ ବାହାର କରିବା । ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ପୂରଣ କର ।) (Question with Answer)

The poet _____________________to see bats. _____________________. Bats hang like _____________. This is a good way to relax and ____________. The poet wants to_____________ _____________bats to relax ________________ ________________after the day’s ________________.
Answer:
The poet likes to see bats. They are hanging upside down. Bats hang like rats and like silk-cotton fruits swinging in wind. This is a good way to relax and rewind. The poet wants to hang upside down like a bat to relax and rewind after the day’s work.

(c) Think of writing a poem. Start with replacing ‘bats’ with some fruits and make minimum changes in the poem. Change the title accordingly.
(ଗୋଟିଏ କବିତା ଲେଖିବା କଥା ଭାବ । ‘ବାଦୁଡ଼ିମାନଙ୍କ’’ ବଦଳରେ କେତେକ ଫଳକୁ ନେଇ ଏବଂ କବିତାରେ ସ୍ଵଳ୍ପ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଆରମ୍ଭ କର । ସେହି ଅନୁସାରେ କବିତାର ଶିରୋନାମା ପରିବର୍ତ୍ତନ କର ।)

APPLES
Answer:
I like apples
Hanging upside down
Like rats. Like silk-cotton fruits
Swinging in wind
What a way to relax and rewind.
I wish I could
Do that
Like an apple
A way to find
After a day’s work
To relax and rewind
Upside down Hang like apples.
I like apples
Hanging upside down
Like rats.

Knowing The Key Words (ମୁଖ୍ୟ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ଜାଣିବା):
(The words/phrases have been defined mostly on contextual meanings.)

Nibble – gentle and playful bite of a mouse. ମୂଷାର କୁଟ୍ କୁଟ୍ କରି କାଟି ଖାଇବା
Pink – (colour) pale red, ଫିକା ନାଲି |
Swinging – hanging and moving (bats have)
relax and rewind – taking rest (with occassional backward movement) ଆରାମରେ ବିଶ୍ରାମ ନେବା
upside down – legs upward and head downward. ଗୋଡ଼ ଉପରକୁ ଓ ମୁଣ୍ଡ ତଳକୁ କରି ଓଲଟା ରହିବା ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Math Solutions Chapter 6 Complex Numbers and Quadratic Equations Ex 6(a) Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Math Solutions Chapter 6 Complex Numbers and Quadratic Equations Exercise 6(a)

Question 1.
Multiply (2√-3 + 3√-2) by (4√-3 – 5√-2)
Solution:
(2√-3 + 3√-2) by (4√-3 – 5√-2)
= (2√3i + 3√2i) (4√3i – 5√2i)
= i² (2√3 + 3√2) (4√3 – 5√2)
= – 1(24 – 10√6 + 12√6 – 30)
= – 1(- 6 + 2√6) = 6 – 2√6

Question 2.
Multiply (3√-7 – 5√-2) (3√-2 + 5√-2)
Solution:
(3√-7 – 5√-2) (3√-2 + 5√-2)
= (3√7i – 5√-2i) (3√2i + 5√2i)
= i² (3√7- 5√2) (3√2 + 5√2)
= (- 1)8√2(3√7 – 5√2 )
= – 24√14 + 80

Question 3.
Multiply (√-1 +√-1) (a – b√-1)
Solution:
(√-1 +√-1) (a – b√-1)
= (i + i) (a – bi) = 2i(a – bi)
= 2ai – 2bi² = 2ai + 2b

Question 4.
Multiply (x – \(\frac{1+\sqrt{-3}}{2}\)) (x – \(\frac{1-\sqrt{3}}{2}\))
Solution:
(x – \(\frac{1+\sqrt{-3}}{2}\)) (x – \(\frac{1-\sqrt{3}}{2}\))
= (x + \(\frac{-1-i \sqrt{3}}{2}\)) (x + \(\frac{-1+i \sqrt{3}}{2}\))
= (x + ω) (x + ω²) = x² + ω²x + ωx + ω³
= x² + x (ω ² + ω) + 1 = x² –  x + 1

Question 5.
Express with rational denominator. \(\frac{1}{3-\sqrt{-2}}\)
Solution:
\(\begin{aligned}
& \frac{1}{3-\sqrt{-2}}=\frac{1}{3-\sqrt{2} \mathrm{i}}=\frac{3+\sqrt{2} \mathrm{i}}{(3-\sqrt{2} \mathrm{i})(3+\sqrt{2} \mathrm{i})} \\
& =\frac{3+\sqrt{2} \mathrm{i}}{9-2 \mathrm{i}^2}=\frac{3+\sqrt{2} \mathrm{i}}{9+2}=\frac{3+\mathrm{i} \sqrt{2}}{11}
\end{aligned}\)

Question 6.
\(\frac{3 \sqrt{-2}+2(-5)}{3 \sqrt{-2}-2 \sqrt{-2}}\)
Solution:

Question 7.
\(\frac{3+2 \sqrt{-1}}{2-5 \sqrt{-1}}+\frac{3-2 \sqrt{-1}}{2+5 \sqrt{-1}}\)
Solution:

Question 8.
\(\frac{a+x \sqrt{-1}}{a-x \sqrt{-1}}-\frac{a-x \sqrt{-1}}{a+x \sqrt{-1}}\)
Solution:

Question 9.
\(\frac{(x+\sqrt{-1})^2}{x-\sqrt{-1}}-\frac{\left(x-\sqrt{-1^2}\right)}{x+\sqrt{-1}}\)
Solution:

Question 10.
\(\frac{(a+\sqrt{-1})^3-(a-\sqrt{-1})^3}{(a+\sqrt{-1})^2-(a-\sqrt{-1})^2}\)
Solution:

Question 11.
Find the value of (- i)⁴ⁿ⁺³; when n is positive.
Solution:
(- i)⁴ⁿ⁺³
= (-i⁴ⁿ) (-i)³ = 1(- i³) = – (-i) = i

Question 12.
Find the square root of (a + 40i) + \(\sqrt{9-40 \sqrt{-i}}\)
Solution:

Question 13.
Express in the form of a + ib:
(i) \(\frac{3+5 i}{2-3 i}\)
Solution:

(ii) \(\frac{\sqrt{3}-i \sqrt{2}}{2 \sqrt{3}-i \sqrt{3}}\)
Solution

(iii) \(\frac{(\mathrm{I}+\mathrm{i})^2}{3-\mathrm{i}}\)
Solution:

(iv) \(\frac{(a+i b)^3}{a-i b}-\frac{(a-i b)^3}{a+i b}\)
Solution:

(v) \(\frac{1+i}{1-i}\)
Solution:
\(\frac{1+i}{1-i}\) = \(\frac{(1+i)^2}{2}=\frac{1-1+2 i}{2}\)
= i = 0 + i

Question 14.
Express the following points geometrically in the Argand plane.
(i) 1
Solution:
1 = 1 + i0 = (1, 0)

(ii) 3i
Solution:
3i = 0 + 3i = (0, 3)

(iii) – 2
Solution:
– 2 = – 2 + i0 = (- 2, 0)

(iv) 3 + 2i
Solution:
3 + 2i = (3, 2)

(v) – 3 + i
Solution:
– 3 + i = (- 3, 1)

(vi) 1-i
Solution:
1 – i = (1, – 1)

Question 15.
Show that the following numbers are equidistant from the origin:
√2 +i, 1 + i√2, i√3
Solution:
|√2 + i| = \(\sqrt{(\sqrt{2})^2+1^2}\) = √3
|1 + i√2| = \(\sqrt{1^2+(\sqrt{2})^2}\) = √3
and |i√3| = √3
∴ The points are equidistant from the origin.

Question 16.
Express each of the above complex numbers in the polar form.
Solution:

Question 17.
If 1, ω, ω² are the three cube roots of unity, prove that (1 + ω²)⁴ = ω
Solution:
L.H.S. = (1 + ω²)⁴ = (- ω)⁴ = ω⁴
= ω³ .ω = 1. ω = ω
= R.H.S. (Proved)

Question 18.
(1 – ω+ ω² ) (1 + ω – ω² ) = 4
Solution:
L.H.S. = (1 – ω+ ω² ) (1 + ω – ω² )
= (- ω – ω )(- ω² – ω² ) (∴ 1 + ω + ω² = 0)
= (- 2ω² – 2ω²) = 4ω³ = 4 = R.H.S.

Question 19.
(1 – ω) (1 – ω)² (1 – ω⁴) (1 – ω⁵) = 9
Solution:
L.H.S. =
(1 – ω) (1 – ω)² (1 – ω⁴) (1 – ω⁵)
= (1 – ω) (1 – ω²) (1 – ω) (1 – ω²)
= (1 – ω)² (1 – ω²)²
= {(1 – ω) (1 – ω²)}²
= (1 – ω² – ω + ω³)²
= {3 – (ω² + ω + 1)}²
= (3)² = 9 = R.H.S.

Question 20.
(2 + 5ω + 2ω² )⁶ = (2 + 2ω + 5ω² )⁶ =729
Solution:
L.H.S. = (2 + 5ω + 2ω² )⁶
(2 + 2ω² + 5ω)⁶ = {2(1 + ω² ) + 5ω}⁶
(- 2ω + 5ω)⁶ = (3ω)⁶ = 729ω⁶ = 729
Again, (2 + 2ω + 5ω² )⁶
= {2(1 + ω) + 5ω² )⁶
= (- 2ω² + 5ω² )⁶ = (3ω²)⁶
= 729ω¹² =729
∴ (2 + 5ω + 2ω² )⁶ = (2 + 2ω + 5ω² )⁶ =729

Question 21.
(1 – ω + ω² ) (1 – ω² + ω⁴) (1 – ω⁴ +ω²)  ….to 2n factors = 2²ⁿ
Solution:
L.H.S. = (1 – ω + ω² ) (1 – ω² + ω⁴) (1 – ω⁴ +ω²)  ….to 2n factors = 2²ⁿ
= (- ω – ω) (1 – ω² + ω) (1 – ω + ω² )  ….to 2n factors = 2²ⁿ
= (- 2ω) (- ω² – ω² ) (- ω – ω)  ….to 2n factors = 2²ⁿ
= [(- 2ω)(- 2ω) … to n factors] × [(- 2ω²)(- 2ω²) …. to n factors]
= (- 2ω)ⁿ × (- 2ω²)ⁿ = (4ω³)ⁿ = 4ⁿ = 2²ⁿ
R.H.S. (Proved)

Question 22.
Prove that x³ + y³ + z³– 3xyz
= (x + y + z) (x + ωy + ω²z) (x + yω² + zω)
Solution:
R.H.S. = (x + y + z) (x + ωy + ω²z) (x + yω² + zω)
= (x + y + z) (x + xyω² + zxω + xyω + y²ω³+ yz ω2 + zxω² + yzω⁴ + z²ω³)
= (x + y + z) [x² + y² + z² + xy (ω² + ω) +yz (ω² + ω) + zx(ω² + ω)]
= (x + y + z) (x² + y² + z² – xy – yz – zx)
= x³ + y³ + z³ – 3xyz = L.H.S. (Proved)

Question 23.
If x = a + b, y = aω + b ω², z = aω² + bω show that
(1) xyz = a³ + b³
Solution:
L.H.S. = xyz
= (a + b) (a ω + b ω²) (a ω² + b ω)
= (a + b) (a² ω³ + ab ω² + ab ω⁴ + b² ω³)
= (a + b) {a² + b² + ab(ω² + ω)}
= (a + b) (a² – ab + b²) = a³ + b³ = R.H.S. (Proved)

(2) x² + y² + z² = 6ab
Solution:
L.H.S. = x² + y² + z²
= (a + b)² + (a ω + b ω²)² (a ω² + b ω)²
= a² + b² + 2ab + a² ω² + b² ω⁴ + 2ab ω³ + a² ω⁴ + b² ω² + 2ab ω³
= a² + a² ω² + a² ω + b² + b² ω + b² ω² + 2ab + 2ab + 2ab
= a²(1 + ω² + ω) + b² (1 + ω + ω²) + 6ab
= 0 + 0 + 6ab = 6ab = R.H.S. (Proved)

(3) x³ + y³ + z³ = 3(a³ + b³)
Solution:
L.H.S. = x³ + y³ + z³
= (a + b)³ + (a ω + b ω²)³ + (aω² + b²)³
= a³ + 3a²b + 3ab² + b³ + a³ ω³ + 3a²b² bω² + 3a ωb² ω⁴ + b³ ω⁶ + a³ ω⁶ + 3a² ω⁴bω + 3a ω²b² ω² + b³ ω³
= a³ + a³ + a³ + b³ + b³ + b³ + 3a²b(1 + ω⁴ + ω⁵) + 3ab² (1 + ω⁵ + ω⁴)
= 3a³ + 3b³ + 0 + 0 = 3 (a³ + b³) = R.H.S. (Proved)

Question 24.
If ax + by + cz = X, cx + by + az = Y, bx + ay + cz = Z
show that (a² + b² + c² – ab – bc- ca) (x² +y² + z² – xy – yz – zx) = X² + Y² + Z² – YZ – ZX – XY
Solution:
L.H.S.
= (a² + b² + c² – ab – bc – ca) (x² + y² + z² – xy – yz – zx)
= (a + b ω + cω²) (a + bω² + cω) (x + yω + zω)² (x + yω² + z ω) (Refer Q.No.22)
= {(a + bω + cω²) (x + yω + zω²)} {(a + bω² + cω) (x + yω² + zω)}
= (ax + ayω + azω² + bx ω + byω² + bzω³ + cxω² + cyω³ + czω⁴) × (ax + ay ω² + azω + bxω² + byω⁴ + bzω³ + cxω + cyω³ + czω²)
= {(ax + cy + bz) + (cx + by + az) ω + (bx + ay + cz) ω²} x (ax + cy + bz) + (cx + by + az) ω + (bx + ay + cz) ω²}
= (X + Yω² + Zω) (X + Yω + Zω²)
= X² + Y² + Z² – XY – YZ – ZX (Refer Q. No. 22)
(Where X = ax + cy + bz.
Y = cx + by + az.
Z = bx + ay + cz).

Odisha State Board Elements of Mathematics Class 11 CHSE Odisha Solutions Chapter 4 Trigonometric Functions Ex 4(a) Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Math Solutions Chapter 4 Trigonometric Functions Exercise 4(a)

Question 1.
State which of the following is positive.
(i) cos 271°
Solution:
cos 271° is + ve as 271° lies in 4th quadrant.

(ii) sec 73°
Solution:
sec 73° is + ve as sec +ve in the 1st quadrant.

(iii) sin 302°
Solution:
sin 302° is- ve as sin is -ve in the 4th quadrant

(iv) cosec 159°
Solution:
cosec 159° is + ve as 159° lies in 2nd quadrant and cosec is +ve there.

(v) sec 199°
Solution:
sec 199° is – ve as 199° lies in the 3rd quadrant and sec is -ve there.

(vi) cosec 126°
Solution:
cosec 126° is + ve as cosec is +ve in 2nd quadrant.

(vii) cos 315°
Solution:
cos 315° is +ve as 315° lies in 4th quadrant and cos is +ve there.

(viii) cot 375°
Solution:
cot 375° is +ve as 375° lies in 1st quadrant.

Question 2.
Express the following as trigonometric ratios of some acute angles.
(i) sin 1185°
Solution:
sin 1185° = sin\(\left(13 \frac{\pi}{2}+15^{\circ}\right)\)
=(- 1) ^{\(\frac{13-1}{2}\)} cos 15° = cos 15°

(ii) tan 235°
Solution:
tan 235° = tan (180° + 45°) = tan 45°

(iii) sin (- 3333°)
Solution:
sin (-3333°) – -sin 3333°
= – sin\(\left(37 \frac{\pi}{2}+3^{\circ}\right)\)
= – (- 1) ^{\(\frac{27-1}{2}\)} cos 3° =- cos 3°

(iv) cot (- 3888°)
Solution:
cot (-3888°) = – cot 3888°
= – cot\(\left(43 \frac{\pi}{2}+18^{\circ}\right)\)
= – (- tan 18°) = tan 18°

(v) tan 458°
Solution:
tan 458° = tan\(\left(5 \frac{\pi}{2}+8^{\circ}\right)\) = – cot 8°

(vi) cosec (- 60°)
Solution:
cosec (- 60°) = – cosec 60°

(vii) cos 500°
Solution:
cos 500° = cos\(\left(5 \frac{\pi}{2}+50^{\circ}\right)\)
= – (-1) ^{\(\frac{5+1}{2}\)} sin 55° – sin 50°

(viii)sec 380°
Solution:
sec 380° = sec (360° + 20°)
= sec 20°

Question 3.
Find the domain of tangent and cotangent functions.
Solution:
Domain of tan x is R – \(\left\{\frac{(2 n+1) \pi}{2}, n \in Z\right\}\) as tangent is not defined for
x = \(\frac{(2 n+1) \pi}{2}\)
The domain of cot x is R – {nπ, n ∈ Z} as cotangent is not defined for x = nπ.

Question 4.
Determine the ranges of sine and cosine functions.
Solution:
The maximum and minimum values of sine and cosine are 1 and -1, respectively.
∴ Ranges of sine and cosine are [-1, 1].

Question 5.
Find a value of A when cos 2A = sin 3A
Solution:
cos 2A = sin 3A = cos (90° – 3A)
or, 2A = 90° – 3A
or, 5A = 90° or, A = 18°

Question 6.
Find the value of
cos 1°. cos 2° …..cos 100°
Solution:
cos 1° cos 2° …..cos 100°
= 0 as cos 90° is there which is zero.

Question 7.
Find the value of
cos 24° + cos 5° + cos 175° + cos 204° + cos 300°
Solution:
cos 24° + cos 5° + cos 175° + cos 204° + cos 300°
= cos 24° + cos 5° + cos (180° – 5°) + cos (180° + 24°) + cos (360°- 60°)
= cos 24° + cos 5° – cos 5° – cos 24° + cos 60° = cos 60° = 1/2

Question 8.
Evaluate
tan\(\frac{\pi}{20}\).tan\(\frac{3 \pi}{20}\).tan\(\frac{5 \pi}{20}\).tan\(\frac{7 \pi}{20}\).tan\(\frac{9 \pi}{20}\)
Solution:
tan\(\frac{\pi}{20}\).tan\(\frac{3 \pi}{20}\).tan\(\frac{5 \pi}{20}\).tan\(\frac{7 \pi}{20}\).tan\(\frac{9 \pi}{20}\)
= tan 9° tan 27° tan 45° tan 63° tan 81°
= tan 9°. tan 27°. 1 tan (90° – 27°). tan (90° – 9°)
= tan 9° tan 27° cot 27° cot 9°
= (tan 9°. cot 9°) x (tan 27°. cot 27°)
=1 × 1=1

Question 9.
Show that
\(\frac{\sin ^3\left(180^{\circ}+\mathbf{A}\right) \cdot \tan \left(360^{\circ}-\mathbf{A}\right) \sec ^2\left(180^{\circ}-\mathbf{A}\right)}{\cos ^2\left(90^{\circ}+\mathbf{A}\right){cosec}^2 A \cdot \sin \left(180^{\circ}-A\right)}\) = tan³ A
Solution:
L.H.S

= tan³A      (R.H.S)

Question 10.
If A = cos² θ + sin⁴ θ then prove that for all values of θ, 3/4 ≤ A ≤ 1.
Solution:
A = cos² θ + sin⁴ θ =1 – sin² θ sin⁴ θ
or, sin⁴ θ – sin² θ + (1 – A) = 0 …(1)
Eqn. (I) is quadratic in sin² θ.
∴ sin² θ = \(\frac{-b \pm \sqrt{b^2-4 a c}}{2 a}\)
\(=\frac{1 \pm \sqrt{1-4(1-\mathrm{A})}}{2 \times 1}\)
Where a=1, b = – 1, c = 1 – A
∴ sin² θ = \(\frac{1 \pm \sqrt{4 A-3}}{2}\)
We know that sin20 is not negative and lies in [0, 1]
So, \(\sqrt{4 \mathrm{~A}-3}\) ≤ 1
⇒ 4A – 3 ≤ 1 ⇒ 4A ≤ 4 ⇒ A ≤ 1  …(2)
Again, since sin² θ is real,
b² – 4ac must be +ve
i.e., 4A – 3 ≥ 0 ⇒ A ≥ 3/4
∴ From (2) and (3),
We have 3/4 ≤ A ≤ 1          (Proved)

Odisha State Board Elements of Mathematics Class 11 Solutions CHSE Odisha Chapter 8 Permutations and Combinations Ex 8(a) Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Math Solutions Chapter 8 Permutations and Combinations Exercise 8(a)

Question 1.
What is the total number of functions that can be defined from the set {1, 2} to the set {1, 2, 3}?
Solution:
The total number of functions that can be defined from the set {1, 2} to the set {1, 2, 3} is 3² = 9.

Question 2.
A die of six faces marked with the integers 1, 2, 3, 4, 5, and 6 one on each face is thrown twice in succession, what is the total number of outcomes thus obtained?
Solution:
A die of six faces marked with the integers 1, 2, 3, 4, 5, and 6 one on each face, is thrown twice in succession.
∴ The total number of outcomes is 6² = 36.

Question 3.
Five cities A, B, C, D, and E are connected to each other by straight roads. What is the total number of such roads?
Solution:
Five cities A, B, C, D, and E are connected to each other by straight roads.
∴ The number of such roads is \(\frac{{ }^5 \mathrm{P}_2}{2 !}\) = 10

Question 4.
What is the total number of different diagonals of a given pentagon?
Solution:
The total number of different diagonals of a given pentagon is
\(\frac{{ }^5 \mathrm{P}_2}{2 !}\) – 5 = 10 – 5 = 5

Question 5.
There are two routes joining city A to city B and three routes joining B to city C. In how many ways can a person perform a journey from A to C?
Solution:
There are two routes joining city A to city B and three routes joining B to city C.
∴ By the fundamental principle of counting, the total number of journeys in which a person can perform from A to C is 2 × 3 = 6.

Question 6.
How many different four-lettered words can be formed by using the four letters a, b, c, and d, while the letters can be repeated?
Solution:
The number of different words that can be formed by using the four letters a, b, c, and d, while the letters can be repeated is 4⁴ = 256.

Question 7.
What is the sum of all three-digit numbers formed by using the digits 1, 2, and 3?
Solution:
The 3-digit numbers that can be formed by using the digits 1, 2, and 3 are 123, 132, 213, 231, 312, and 321.
∴ Their sum = 1332.

Question 8.
How many different words with two letters can be formed by using the letters of the word JUNGLE, each containing one vowel and one consonant?
Solution:
The word ‘Jungle’ contains 2 vowels and 4 consonants. Each word contains one vowel and one consonant.
The number of different words formed.
2 × ⁴P₁ × ²P₁ = 2 × 4 × 2 = 16

Question 9.
There are four doors leading to the inside of a cinema hall. In how many ways can a person enter into it and come out?
Solution:
There are four doors leading to the inside of a cinema hall. A person can enter into it and come out in 4² = 16 different ways. (By the principle of counting.)

Odisha State Board Elements of Mathematics Class 11 Solutions CHSE Odisha Chapter 5 Principles Of Mathematical Induction Ex 5 Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Math Solutions Chapter 5 Principles Of Mathematical Induction Exercise 5

Prove the following by induction.

Question 1.
1 + 2 + 3 + …… + n = \(\frac{n(n+1)}{2}\)
Solution:
Let p_n be the given statement

Question 2.
1² + 2² + …… + n² = \(\frac{n(n+1)(2 n+1)}{6}\)
Solution:
Let p_n be the given statement
when n = 1
1² =1 = \(\frac{1(1+1)(2 \times 1+1)}{6}\)
P₁ is true
Let P_k be true.
i.e. 1² + 2² + … + k² = \(\frac{k(k+1)(2 k+1)}{6}\)
we shall prove P_k + 1 is true i.e., 1² + 2² + … + k² + (k + 1)²
\(=\frac{(k+1)(k+2)(2 k+3)}{6}\)

∴ P_k+1 is true
∴ P_n is true of all values of n∈N.

Question 3.
1 + r + r²+ …. + rⁿ = \(\frac{r^{n+1}-1}{r-1}\)
Solution:
Let P_n be the given statement

Question 4.
5ⁿ – 1 is divisible by 4.
Solution:
Let P_n = 5ⁿ – 1
When n = 1,
5¹ – 1 = 4 is divisible by 4.
∴ P₁, is true.
Let P_k be true i.e.,
5^k – 1 is divisible by 4.
Let 5^k+1 – 1 = 4m, me Z
Now 5k + 1 – 1 = 5^k. 5 – 5 + 4
= 5 (5^k – 1) + 4
= 5 × 4m + 4 = 4 (5m + 1)
which is divisible by 4.
∴ P_k+1 is true.
∴ P_n is true for all values of n ∈ N

Question 5.
7²ⁿ + 2^3n-3  3^n-1 is divisible by 25 for any natural number n > 1.
Solution:
Let 7²ⁿ + 2^3n-3 . 3^n-1
when n = 1, 7¹ + 2⁰ . 3⁰ ⇒ 49 + 1 = 50
which is divisible by 25.
∴ P₁ is true. Let P_k be true.
i.e., 72^k + 2^3k-3 3^k-1 is divisible by 35
Now \(7^{2 \overline{k+1}}+2^{3 \overline{k+1}-3} 3^{\overline{k+1}-1}\)
=7^2k+2 + 2^3k. 3^k
= 7^2k. 7² + 2^3k-3 2³. 3^k-1. 3¹
= 7^2k. 49 + 2^3k-3. 3^k-1. 24
= 7^2k (25 + 24) + 24. 2^3k-3. 3^k-1
= 7^2k. 25 + 24 (7^2k + 2^3k-3. 3^k-1)
= 7^2k. 25 + 24 × 25m
Which is divisible by 25 (∵ P_k is true)
∴ P_k+1 is true
∴ P_n is true for all values of n > 1.

Question 6.
7. 5^2n-1 + 23ⁿ⁺¹ is divisible by 17 for every natural number n ≥ 1.
Solution:
Let P_n = 7. 5²ⁿ – 1 + 2³ⁿ⁺¹.
When n = 1, 7.5 + 2⁴ = 35 + 16 = 51
Which is divisible by 17.
P₁, is true.
Let P_k be true i.e., 7.5^2k-1 + 2^3k+1  is divisible by 17.
Let 7.5^2k-1 + 2^3k+1 = 17 m, m ∈ Z
Now, \(7.5^{2 \overline{k+1}-1}+2^{3 \overline{k+1}+1}\)
= 7.5^2k-1 + 2^3k+4
= 7.5^2k-1 . 5² + 2^3k+1 . 2³
= 25. 7. 5^2k-1 + 8. 2^3k+1
= (17 + 8) 7.5^2k-1 + 8. 2^3k+1
= 17. 7. 5^2k-1 + 8 (7. 5^2k-1 + 2^3k+1)
= 17 × 7 × 5^2k-1 + 8 × 17m
Which is divisible by 17.
Hence P_k+1. is true.
∴ P_n is true for all values of n ≥ 1.

Question 7.
4ⁿ⁺¹ + 15n + 14 is divisible by 9 for every natural number n ≥ 0.
Solution:
Let P_n = 4ⁿ⁺¹+ 15 n + 14
when n = 1, 4² + 15 + 14 = 45 is divisible by 9.
∴ P₁ is true. Let P_k be true.
i.e., 4^k+1 + 15k + 14 is divisible by 9.
Now, 4^k+1+1 + 15 (k + 1) + 14
= 4^k+2 + 15k + 29
= 4^k+1. 4 + 60k + 56 – 45k – 27
= 4 (4^k+1 + 15k + 14) – 9 (5k + 3)
Which is divisible by 9.
∴ P_k+1, is true.
∴ P_n is true for all values of n ≥ 0.

Question 8.
3^(2n-1) + 7 is divisible by 9 for every natural number n ≥ 2.
Solution:
Let P_n = 3^2(n-1) + 7
When n = 2. 3² + 7 = 16 is divisible by 8.
∴ P₂ is true.
Let P_k be true.
i.e., 5^2(k-1) + 7 is divisible by 8.
Let 3^2k-2 + 7 = 8m. m ∈ Z.
Now \(3^{2(\overline{k+1}-1)}\) + 7 = 3^2k + 7
= 3^2k-2. 3² + 63 – 56
= 9(3^2k-2 + 7) – 56
= 9 × 8m – 56 = 8 (9m – 7)
Which is divisible by 8.
P_k+1 is true.
P_n is true for all values on n ≥ 2.

Question 9.
5^(2n-4)  – 6n + 32 is divisible by 9 for every natural number n ≥ 5.
Solution:
Let P = 5^2(n-4) – 6n + 32
For n = 5, P₅ = 5² – 6. 5 + 32
= 25 – 30 + 32 = 27
Which is divisible by 9.
Hence P₅ is true.
Let P_k is true.
Let P_k is divisible by 9.
Let P_k = 5^2(k-4) – 6k + 32 = 9., m ≥ Z
5^2k+2 = 576 m + 24k  + 25 … (1)
we shall prove that P_k+1 is true.
Now 5^2(K+1)+2 – 24(k+1) – 25
= 5² (5^2k+2) – 24k – 24 – 25
= 5²[576m + 24k + 25] – 24k – 24 – 25
= 25 × 576 m + 25 × 24k + 25 × 25 – 24k – 24 – 25
= 25 × 576 m + 576 k + 576
= 576 [25 m + k + 1]
which is divisible by 576
∴ P_k+1 is true.
So by the method of induction P_n is true for all n.
i.e., 5²ⁿ⁺²  – 24n – 25 is divisible by 576 for all n ∈ N.
Hence P_k+1 is true.
So by methods of induction P_n is true.
i.e., 5²ⁿ⁺² – 24n – 25 is divisible by 576 for all n.

Question 10.
\(\frac{1}{1.2}+\frac{1}{2.3}+\ldots+\frac{1}{n(n+1)}=\frac{n}{n+1}\)
Solution:
when n = 1,

Question 11.
1.3 + 2.4 + 3.5 + …….. + n(n + 2) = \(\frac{n(n+1)(2 n+7)}{6}\)
Solution:
when n = 1,
we have 1.3 = 3 = \(\frac{3 \times 6}{6}\)
\(=\frac{1 \times 2 \times 9}{6}=\frac{1(1+1)(2 \times 1+7)}{6}\)

Question 12.
xⁿ – yⁿ = (x – y)(x^n-1 + x^n-2 y + … + xy^n-2 + y^n-1); x, y ∈ R [Hint : Write xⁿ⁺¹ – yⁿ⁺¹ = x(xⁿ – yⁿ) + yⁿ(x – y)]
Solution:
Let p(n) is
xⁿ – yⁿ = (x – y)(x^n-1 + x^n-2 y + … + xy^n-2 + y^n-1); x, y ∈ R
Step – 1:
For n = 2
x² – y² = (x – y) (x + y) (True)
∴ P(1) is true.
Step – 2:
Let P(k) is true.
i.e., x^k – y^k = (x – y)(x^k-1 + x^k-2y + … +xy^k-2 + y^k-1)
Step – 3:
Let us prove P_k+1 is true.
i.e., x^k+1 – y^k+1 = (x – y) (x^k + x^k-1y + … (xy^k-1 + y^k)
L.H.S. = x^k+1 – y^k+1
= x^k+1 – xy^k + xy^k – y^k+1
= x(x^k – y^k) + y^k (x – y)
= x(x – y)(x^k-1 + x^k-2 y + … + xy^k-2 + y^k-1) + y^k(x – y) [by (1)]
= (x – y) [x^k + x^k-1 y + … + xy^k-2 + xy^k-1 + y^k]
= R.H.S.
∴ P_(k+1) is true.
Step – 4:
By Principle Of Mathematical Induction P(n) is true for all n ∈ N.

Question 13.
1 + 3 + 5 + ……. +(2n – 1) = n²
Solution:
Let P(n) is : 1 + 3 + 5 + ……. +(2n – 1) = n².
Step – 1:
For n = 2
L.H.S. = 1 + 3 = 4 = 2² (R.H.S)
∴ P(1) is true.
Step – 2:
Let P(k) is true.
i.e., 1 + 3 + 5 … + (2k – 1) = k² …(1)
Step – 3:
We will prove that P(k + 1) is true
i.e., we want to prove.
1+ 3 + 5 + … + (2k – 1) + (2k + 1) = (k + 1)²
L.H.S. = 1 + 3 + 5 + … + (2k – 1) + (2k + 1)
= k² + 2k + 1          [By – (1)]
= (k + 1)² = R.H.S.
Step – 4:
By the Principle of Mathematical Induction P(n) is true for all n.
i.e., 1 + 3 + 5 ….+ (2n – 1) = n²

Question 14.
n > n; n is a natural number.
Solution:
Let P(n) is 2ⁿ > n
Step – 1:
2¹ > 1 (True)
∴ P(1) is true.
Step – 2:
Let P(k) is true.
⇒ 2^k > k
Step – 3:
We shall prove that P(k + 1) is true
i.e., 2^k+1 > k + 1
Now 2^k+1 = 2.2k > 2k ≥ k + 1 for k ∈ N.
∴ 2^k+1 > k + 1
⇒ P(k + 1) is true.
Step – 4:
By the Principle of Mathematical Induction P(n) is true for all n.
i.e., 2ⁿ > n for n ∈ N

Question 15.
(1, 2, 3 … n)³  > 8 (1³ + 2³ + 3³ + … + n³), for n > 3.
Solution:
Let P(n) is
(1, 2, 3 … n)³  > 8 (1³ + 2³ + 3³ + … + n³), for n > 3.
Step – 1:
For n = 4
(1. 2. 3. 4)³ = 24³ = 13824
8(1³+ 2³ + 3³ + 4³) = 808
∴ (1. 2 . 3 . 4)³ > 8(1³ + 2³ + 3³ + 4³)
∴ P(4) is true.
Step- 2:
Let P(k) is true.
(1. 2. 3…….k)³ > 8(1³ + 2³ + 3³ + …… + k³)
Step – 3:
We shall prove that P_(k+1) is true.
i.e., (1. 2. 3. …….. k(k+1))³ > 8(1³ + 2³ + … + k³ + (k + 1)³)
Now (1. 2. 3. …….. k(k + 1)³)
= (1. 2. 3 … k)³ (k + 1)³
> 8 (1³ + 2³ + … k³) (k + 1)³
> 8 (1³ + 2³ + … k³) + 8(k + 1)³
= 8 (1³ + 2³ + … + k³ + (k + 1)³)
P_(k+1) is true.
Step – 4:
By the Principle of Mathematical Induction P(n) is true for all n ∈ N and n > 3.

Question 16.
\(\frac{1}{n+1}+\frac{1}{n+2}+\ldots+\frac{1}{3 n+1}>\) for every positive integer n.
Solution:
Let P(n) is
\(\frac{1}{n+1}+\frac{1}{n+2}+\ldots+\frac{1}{3 n+1}>\)



Step-4:
By the Principle of Mathematical Induction P(n) is true for all n ∈ N.

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Sanskrit Solutions Chapter 16 ସୂକ୍ତୟଃ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Sanskrit Solutions Chapter 16 ସୂକ୍ତୟଃ

1. शून्यस्थानं पूरयत ।
(ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ ।) (ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।)

(क) आत्मन: ____ कूलानि परेषां न समाचेरत् ।
ଆତ୍ମନଃ _____ କୂଳାନି ପରେଷା ନ ସମାଟରେତ୍ ।
उत्तर :
ପ୍ରତି

(ख) _____ शतधौतेन मलिनत्वं न मुञ्चति ।
______ ଶତଧୌତେନ ମଳିନତ୍ୱ ନ ମୁଞ୍ଚତି ।
उत्तर : ଅଙ୍ଗାରଃ

(ग) हंसो हि ______ मादत्ते तन्मिश्राद् वर्जयत्यण: ।
ହଂସୋ ହି _______ ଆଦରେ ତନ୍ନିଶ୍ରାଦ୍ ବର୍ଜୟତ୍ୟପଃ ।
उत्तर :
କ୍ଷୀରମ୍

(घ) ____ सदा च स्यात् चिरकारी भवेत् नहि ।
____ ସଦା ଚ ସ୍ୟାତ୍ ଚିରକାରୀ ଭବେତ୍ ନହି ।
उत्तर :
ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ

(ड) उदारचरितानां _____ वसुधैव कुटुम्बक्ंम् ।
ଉଦାଚରିତାନାଂ ______ ବସୁଧୈବ କୁଟୁମ୍ବକମ୍ ।
उत्तर :
ତୁ

2. एकेन पदेन उत्तरं लिखत ।
(ଏକେନ ପଦେନ ଉତ୍ତର ଲିଖତ ।) (ଗୋଟିଏ ପଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।)

(क) शतधौतेन कः मलिनत्वं न मुऋ्यति ?
(ଶତଧୌତେନ କଃ ମଳିନବଂ ନ ମୁଞ୍ଚତି ?)
उत्तर :
ଅଙ୍ଗାରଃ

(ख) कः क्षीरमादत्ते ?
(କଃ କ୍ଷୀରମାଦରେ ?)
उत्तर :
ହଂଧଃ

(ग) वसुधा केषां कुटुम्बकम् ?
(ବସୁଧା କେଷା କୁଟୁମ୍ବକ  ମ୍ ?)
उत्तर :
ଉଦାରଚରିତାନାଂ

(घ) कीदृशः न भवेत् ?
କୀଦୃଶୀ ନ ଭବେତ୍ ?
उत्तर :
ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ

(ड) परेषां किं न समाचरेत् ?
(ପରେଷା କିଂ ନ ସମାଚରେତ୍‌ ?)
उत्तर :
ଆତ୍ମନଃ ପ୍ରତିକୂଳାନି

(अझ्गर :, प्रतिकूलानि, हंस:, चिरकारी, उदारचरितानाम्)
(ଅଙ୍ଗାରଃ, ପ୍ରତିକୂଳାନି, ହଂସ, ଚିରକାରୀ, ଉଦାରଚରିତାନାମ୍ )

3. सन्धिं कुरुत ।
(ସନ୍ଧି କୁରୁତ ।) (ସନ୍ଧି କର ।)
वर्जयति + अप:, वसुधा + एव
क्षीरम् + आदत्ते, भवेत् + न
उत्तर :
वर्जयति + अपः ବର୍ଜୟତି + ଅତଃ = ବର୍ଜୟତ୍ୟପଃ
वसुधा + एव ବସୁଧା + ଏବ = ବସୁଧୈବ
क्षीरम् + आदत्ते କ୍ଷୀରମ୍ + ଆଦରେ = କ୍ଷୀରମାଦରେ
भवेत् + न ଭବେତ୍ + ନ = ଭବେନ୍ସ

4. अर्थं लिखत ।
(ଅର୍ଥ ଲିଖିତ ।) (ଅର୍ଥ ଲେଖ ।)
मुऋ्धति, आदत्त, अपः, चिरकारी, परेषाम्
उत्तर :
मुश्चति ଆଁରି ମୁଞ୍ଚତି – ତ୍ୟଜତି (ଛାଡ଼ିଦିଏ)
आदते ଆମ ଆଦରେ – ମୃହୁତି (ଗ୍ରହଣକରେ)
अपः ଅପଃ – ଜଳାନି (ପାଣି)
चिरकारी ଚିରକାରୀ – ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରୀ
परेषाम् କମ୍ ପରେଷାମ୍ – ଅନ୍ୟତାଂ (ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର )

5. वाक्यानि रचयत ।
(ବାକ୍ୟାନି ରଚୟତ।) (ବାକ୍ୟ ରଚନା କର ।)
भवेत्, हि, मुक्रति, हंसः, सदा
उत्तर :
भवेत् (ଭବେତ୍) – ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ ନ ଭବେତ୍ ।
हि – (ହି) – ପୁଂ ହି ମମ ମାତା।
मुश्रति – (ମୁଞ୍ଚତି) – ଅଙ୍ଗାରଃ ମଳିନବଂ ନ ମୁଞ୍ଚତି ।
हंस: – (ହଂସ) – ହଂସ ସରୋବରେ ତରତି।
सदा – (ସଦା) – ସଦା ସତ୍ୟ ବଦେତ୍ ।

6. स्तम्भमेलनं कुरुत ।
(ସ୍ତମ୍ଭମେଳନଂ କୁରୁତ।) (ସ୍ତମ୍ଭମିଳନ କର ।)

उत्तर :

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ଏକପଦେନ ଉତ୍ତରଂ ଲିଖତ :

प्रश्न 1.
शतधौतेन कः मलिनत्वं न मुक्रति ?
ଶତଧୌତେନ ଡଃ ମଳିନତ୍ୱ ନ ମୁଞ୍ଚତି ?
उत्तर :
अक्नारः/ଅଙ୍ଗାରଃ

प्रश्न 2.
कः क्षीरमादत्ते ?
ରଃ କ୍ଷୀରମାଦରେ ?
उत्तर :
हंस:/ହଂଧଃ

प्रश्न 3.
वसुधा केषां कुटुम्बकम् ?
ବସୁଧା କେଷା କୁଟୁମ୍ବକମ୍ ?
उत्तर :
उदारचरितानां / ଉଦାରଚରିତାନାଂ

प्रश्न 4.
जन: कीदृशः स्यात् ?
ଜନଃ କୀଦୃଶ୍ୟ ଧ୍ୟାତ୍ମ ?
उत्तर :
दीर्घदर्शी/ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ

प्रश्न 5.
परेषां किं न समाचरेत् ?
ପରେଷା କି ନ ସମାର୍ଚ୍ଚରେତ୍‌ ?
उत्तर :
आत्मनः / प्रतिकूलानि / ଆତ୍ମନଃ ପ୍ରତିକୂଳାନି

प्रश्न 6.
अङ्गरः शतधौतेन किं न मुक्रति ?
ଅଙ୍ଗାରଃ ଶତଧୌତେନ କିଂ ନ ମୁଞ୍ଚତି ?
उत्तर :
मलिनत्वम् / ମଳିନତ୍ୱମ୍

प्रश्न 7.
हंस: किमादत्ते ?
ହଂସ କିମାଦରେ ?
उत्तर :
क्षीरम् / କ୍ଷୀରମ୍

प्रश्न 8.
जन: कीदृशः न स्यात् ?
ଜନଃ କୀଦୃଶଃ ନ ସ୍ୟାତ୍ ?
उत्तर :
चिरकारी / ଚିରକାରୀ

प्रश्न 9.
कस्य प्रतिकूलानि परेषां न समाचरेत् ?
କସ୍ୟ ପ୍ରତିକୂଳାନି ପରେଷା ନ ସମାଚରେଡ୍ ?
उत्तर :
आत्मन: / ଆତ୍ମନଃ

ସ୍ତମ୍ଭମେଳନଂ କୁରୁତ :

प्रश्न 1.

उत्तर :

शब्दानां मातृभाषया अर्थं लिखत।
(ଶବ୍ଦାନାଂ ମାତୃଭାଷୟା ଅର୍ଥି ଲିଖତ।)

1. आत्मन: (ଆତ୍ମନଃ) – ନିଜର
2. मुक्षति (ମୁଞ୍ଚତି) – ଛାଡ଼େ ନାହିଁ
3. वसुधैव (ବସୁଧୈବ) – ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀ ହିଁ
4. आदत्ते – (ଆଦରେ) – ଗ୍ରହଣକରେ
5. अप: – (ଅପ) – ଜଳକୁ
6. दीर्घदर्शी (ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ) – ଦୂରଦୃଷ୍ଟିସଂପନ୍ନ
7. चिरकारी (ଚିରକାରୀ) – ବିଳମ୍ବ

ନିଜଭାଷୟ ଅର୍ଥ ଲିଖିତ :

1. आत्मनः प्रतिकूलानि ______ समाचरेत्।
ଆତ୍ମନଃ ପ୍ରତିକୂଳାନି _______ ସମାଚରେତ୍ ।
उत्तर :
ଯାହା ନିଜପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ନୁହେଁ, ତାହା ଅନ୍ୟପାଇଁ କଦାପି କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।

2. अझ़ार: ________ मुश्रति।
ଅଙ୍ଗାର ________ ମୁଞ୍ଚତି ।
उत्तर :
ଅଙ୍ଗାରକୁ ଶହେଥର ଧୋଇଲେ ମଧ୍ୟ ତାହାର କାଳିମା ଛାଡେ ନାହିଁ । ଯେପରି ଜନ୍ମଗତ ଦୁର୍ଗୁଣ କେବେହେଲେ କେହି ଛାଡ଼ପାରେ ନାହିଁ ।

3. उदार ______ कुटुम्बकम्।
ଉଦାର _______ କୁଟୁମ୍ବକମ୍ ।
उत्तर :
ଉଦାରମନା ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵକୁ ନିଜର ପରିବାର ବୋଲି ମନେ କରିଥା’ନ୍ତି ।

4. हंसो ________ अप:।
ହଂସୋ _______ ଅତଃ ।
उत्तर :
ହଂସ ଯେପରି କ୍ଷୀର ଓ ନୀରରୁ ନୀରକୁ ଛାଡ଼ି କେବଳ ସାର କ୍ଷୀରକୁ ହିଁ ଗ୍ରହଣ କରେ ସେହିପରି ବିଦ୍ଵାନମାନେ କେବଳ ସାରତତ୍ତ୍ୱକୁ ହିଁ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।

5. दीर्घदर्शी ______ भवेन्नहि।
ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ _______ ଭବେନୁହି ।
उत्तर :
ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ ସଦାସର୍ବଦା ହେବା ଉଚିତ । ଚିରକାରୀ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଅର୍ଥାତ୍ ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ରଖ୍ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା, କଦାପି ବିଳମ୍ବୀ ହେବା ନାହିଁ ।

लोक – ? (ପଦ୍ୟ – ୧)

आत्मनः प्रतिकूलानि परेषां न समाचरेत् ॥१॥
ଆତ୍ମନଃ ପ୍ରତିକୂଳାନି ପରେଷା ନ ସମାର୍ଚରେତ୍ ॥୧ ||
यत् स्वार्थाय अनुकूलं न भवति, तत् अन्येषां कृते कदापि न करणीयम् ।
ଯତ୍ ସ୍ଵାର୍ଥାୟ ଅନୁକୂଳ ନ ଭବତି, ତତ୍ ଅନ୍ୱେଷା କୃତେ କଦାପି ନ କରଣୀୟମ୍ ।
ଶବ୍ଦାର୍ଥ
ଆତ୍ମନଃ – ନିଜର, ପରେଷା – ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର, ସମାଚରେତ୍ – କରଣୀୟ ।
ଅନୁବାଦ
ଯାହା ନିଜପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ନୁହେଁ ତାହା ପର ପାଇଁ କେବେହେଲେ କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।

श्लोक ? (ପଦ୍ୟ – ୨)

अङ्गारः शतधौतेन मलिनत्वं न मुञ्चति ॥२॥
ଅଙ୍ଗାରଃ ଶତଧୌତେନ ମଳିନବଂ ନ ମୁଞ୍ଚତି || ୨ ||
अङ्गारस्य कृष्णरूपं शतवारं प्रक्षालनेन अपि न दूरीभवति, (अस्यार्थी भवति’) ।
ଅଙ୍ଗାରସ୍ୟ କୃଷ୍ଣରୂପ ଶତବାରଂ ପ୍ରକ୍ଷାଳନେନ ଅପି ନ ଦୂରୀଭବତି, (ଅସ୍ୟାର୍ଥୀ ଭବତି) ।
संहजातः दुर्गुणः कथमपि न दूरीभवति ।
ସହଜାତଃ ଦୁର୍ଗୁନଃ କଥମପି ନ ଦୂରୀଭବତି ।
ଶବ୍ଦାର୍ଥ
ଅଙ୍ଗାର – ଅଗ୍ନିଦଗ୍ଧକାଠର ଅବଶେଷ, ଶତଧୌତେନ – ଶହେଥର ଧୋଇଲେ, ମୁଞ୍ଚତି – ଛାଡ଼େ ।
ଅନୁବାଦ
ଅଙ୍ଗାରକୁ ଶହେ ଥର ଧୋଇ ସଫାକଲେ ମଧ୍ୟ ମଳି ଚାଲିଯାଏ ନାହିଁ । ସହଜାତ ଦୁର୍ଗୁଣ କେବେହେଲେ ଦୂର କରାଯାଇ ନ ପାରେ ।

श्लोक – ३ (ପଦ୍ୟ ୩)

उदारचरितानान्तु वसुधैव कुटुम्बकम् ॥ ३ ॥
ଉଦାର ଚରିତାନାରୁ ବସୁଧୈବ କୁଟୁମ୍ବକମ୍ ॥ ୩ ॥
उदारहृदयाः जनाः समग्रं विश्वं स्वपरिवारवत् चिन्तयन्ति ।
ଉଦାରହୃଦୟଃ ଜନଃ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱ ସ୍ୱପରିବାରବତ୍ ଚିନ୍ତୟନ୍ତ୍ର ।
ସନ୍ଧି ବିଚ୍ଛେଦ
ଉଦାରଚରିତାନାନ୍ତୁ = ଉଦାରଚରିତାନା + ତୁ, ବସୁଧୈବ = ବସୁଧା + ଏବ
ଶବ୍ଦାର୍ଥ
ଉଦାରଚରିତାନାଂ – ଉଦାରହୃଦୟଲୋକଙ୍କର, ବସୁଧା – ବିଶ୍ୱ, କୁଟୁମ୍ବକମ୍ – ପରିବାର
ଅନୁବାଦ
ଉଦାର ହୃଦୟ ଲୋକମାନେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱକୁ ନିଜ ପରିବାରପରି ଚିନ୍ତାକରନ୍ତି ।

श्लोक – ୪ (ପଦ୍ୟ – ୪)

हंसो हि क्षीरमादत्ते तन्मिश्राद् वर्जयत्यपः ॥ ४ ॥
ହଂସୋ ହି କ୍ଷୀରମାଦରେ ତନ୍ନିଶ୍ରାତ୍ ବର୍ଜୟତ୍ୟପଃ ॥ ୪ ॥
हंसः क्षीरस्य नरस्य च नीरं विहाय सारं क्षीरं गृह्णाति, तथैव विज्ञाः केवलं सारतत्वं गृह्णन्ति ।
ଯଥା ହଂସ କ୍ଷୀରସ୍ୟ ନୀରସ୍ୟ ଚ ନୀରଂ ବିହାୟ ସାରଂ କ୍ଷୀରଂ ଗୃହ୍ନାତି, ତଥୈବ ବିଜ୍ଞା କେବଳଂ ସାରତରଂ ଗୃହ୍ଣଣନ୍ତି ।
ସନ୍ଧି ବିଚ୍ଛେଦ
ହଂସୋ ହି = ହଂସ + ହି, କ୍ଷୀରମାଦରେ = କ୍ଷୀରମ୍ + ଆଦତ୍ତ,
ତନ୍ନିଶ୍ରାତ୍ = ତତ୍ + ମିଶ୍ରିତ୍
ଶବ୍ଦାର୍ଥ
ଆଦରେ – ଗ୍ରହଣକରେ, ଅପଃ – ଜଳ, ବର୍ଜୟେତ୍ – ବର୍ଜନ କରିଥାଏ, ନୀର – ଜଳ
ଅନୁବାଦ
ଯେପରି ହଂସ କ୍ଷୀର ଏବଂ ନୀର ମଧ୍ୟରୁ ନୀର ପରିତ୍ୟାଗ କରି ସାରଭୂତ କ୍ଷୀର ଗ୍ରହଣ କରେ । ସେହିପରି ବିଜ୍ଞଲୋକମାନେ କେବଳ ସାରତତ୍ତ୍ବ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।

श्लोक – ५ (ପଦ୍ଯ – ୫)

दीर्घदर्शी सदा च स्यात् चिरकारी भवेन्नहि ॥ ५ ॥
ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ ସଦା ଚ ସ୍ୟାବ୍ ବିରକାରୀ ଇବେନୁହି ॥ ୫ ॥
दूरदृष्ट्या कार्यं कुर्य्यात् । परन्तु दीर्घसूत्री न भवेत् ।
ଦୂରଦୃଷ୍ଟି କାର୍ଯ୍ୟ କୁର୍ଯ୍ୟାତ୍ । ପରନ୍ତୁ ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରୀ ନ ଭବେତ୍।
ସନ୍ଧି ବିଚ୍ଛେଦ
ଭବେନ୍ନହି = ଭବେତ୍ + ନହି
ଶବ୍ଦାର୍ଥ
ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ – ଦୂରଦୃଷ୍ଟିସମ୍ପନ୍ନ, ସଦା – ସବୁବେଳେ, ଉବେତ୍ – ହେବା ଉଚିତ, ନହି – ନୁହେଁ, ଚିରକାରୀ – ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରୀ
ଅନୁବାଦ
ଦୂରଦୃଷ୍ଟିରଖ୍ କାମ କରିବା ଉଚିତ । କିନ୍ତୁ ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରୀ ହେବା ଅନୁଚିତ ।

शब्दार्थ:

• प्रतिकूलानि – विपरीतभावान्
  ପ୍ରତିକୂଳାନି – ବିପରୀତଭାବାନ୍ (ବିପରୀତଭାବ)
• परेषां – अन्येषां, शत्रूणाम्
  ପରେଷା – ଅନ୍ୟଷ୍ଠା, ଶତ୍ରୁଣାମ୍ (ଶତ୍ରୁମାନଙ୍କର)
• शतधौतेन – बहुवारपरिमार्जनेन
  ଶତଧୌତେନ – ଶହେବାର ପରିମାର୍ଜନେନ (ବହୁତଧୋଇଲେ ମଧ୍ୟ)
• मलिनत्वम् कालिमा न मुञ्चति न गच्छति
  ମଳିନତ୍ୱ – କାଳିମା (ମଳି) ନ ମୁଞ୍ଚତି – ନ ଗଚ୍ଛତି (ଯାଏ ନାହିଁ )
• कुटुम्बकम् – कुटुम्बम्/ परिवारः
  କୁଟୁମ୍ବକମ୍ – ପରିବାରଃ (ପରିବାର)
• आदत्ते – ग्रहणं करोति
  ଆଦତ୍ତେ – ଗ୍ରହଣ କରୋତି (ଗ୍ରହଣ କରେ)
• वर्जयति – त्यजति
  ବର୍ଜୟତି – ତ୍ୟଜତି (ତ୍ୟାଗକରେ)
• अपः – जलानि
  ଅପ – ଜଳାନି (ପାଣି)
• दीर्घदर्शी – दूरदर्शी
  ଦୀର୍ଘଦର୍ଶୀ – ଦୂରଦର୍ଶୀ (ଦୂରଦ୍ରଷ୍ଟା)
• चिरकारी – दीर्घसूत्री / विलम्बी
  ଚିରକାରୀ – ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରୀ (ବିଳମ୍ବୀ)

तव कृते करणीयम्
ତବ କୃତେ କରଣୀୟମ୍ (ତୁମ ପାଇଁ କାମ)