Prasanna

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Solutions Algebra Chapter 8 ବ୍ୟାବସାୟିକ ଗଣିତ Ex 8(c) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Maths Solutions Algebra Chapter 8 ବ୍ୟାବସାୟିକ ଗଣିତ Ex 8(c)

Question 1.
800 ଟଙ୍କାର ୫% ହାରରେ ଦୁଇବର୍ଷର ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
ମୂଳଧନ (P) = 800 ଟଙ୍କା, ସୁଧହାର (R) = 8% ଓ ସମୟ (n) = 2 ବର୍ଷ
ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି (A) = \(\mathrm{P}\left(1+\frac{\mathrm{R}}{100}\right)^{\mathrm{n}}=800\left(1+\frac{8}{100}\right)^2=800\left(1+\frac{2}{25}\right)^2\)
= \(800\left(\frac{27}{25}\right)^2=800 \times \frac{27}{25} \times \frac{27}{25}\) = ଟ. 933.12
ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ = A – P = 6. 933.12 – 6. 800.00 ଟ. 133.12
∴ ନିର୍ଦେୟ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ ଟ.133.12 ।

Question 2.
1500 ଟଙ୍କାର 7% ହାରରେ ଦୁଇବର୍ଷର ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ନିଶ୍ଚୟ କର ।
ସମାଧାନ :
ମୂଳଧନ (P) = 1500 ଟଙ୍କା, ସୁଧହାର (R) = 7% ଓ ସମୟ (n) = 2 ବର୍ଷ
ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ (A) = \(\mathrm{P}\left(1+\frac{\mathrm{R}}{100}\right)^{\mathrm{n}}=1500\left(1+\frac{7}{100}\right)^2=1500\left(1+\frac{107}{100}\right)^2\)
= 1500 × \(\frac{107}{100}\) × \(\frac{107}{100}\) = ଟ. 1717.35
∴ ନିଶ୍ଚେୟ ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ଟ. 1717.35 ।

Question 3.
5000 ଟଙ୍କାର 10% ହାରରେ 3 ବର୍ଷର ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
ମୂଳଧନ (P) = 5000 ଟଙ୍କା, ସୁଧହାର (R) = 10% ଓ ସମୟ (n) = 3 ବର୍ଷ
ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ (A) = \(\mathrm{P}\left(1+\frac{\mathrm{R}}{100}\right)^{\mathrm{n}}=5000\left(1+\frac{10}{100}\right)^3=5000\left(1+\frac{1}{10}\right)^3\)
= 5000 × \((\frac{107}{100})^3\) = 5000 × \(\frac{11}{10}\) × \(\frac{11}{10}\) × \(\frac{11}{10}\) = 6655 ଟଙ୍କା
ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ = A – P = (6655 – 5000) ଟଙ୍କା = 1655 ଟଙ୍କା
∴ ନିର୍ଦେୟ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ 1655 ଟଙ୍କା ।

Question 4.
8000 ଟଙ୍କାର 5% ହାରରେ 3 ବର୍ଷର ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
ମୂଳଧନ (P) = 8000 ଟଙ୍କା, ସୁଧହାର (R) = 5% ଓ ସମୟ (n) = 3 ବର୍ଷ
ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି (A) = \(\mathrm{P}\left(1+\frac{\mathrm{R}}{100}\right)^{\mathrm{n}}=8000\left(1+\frac{5}{100}\right)^3=5000\left(1+\frac{1}{20}\right)^3\)
= 8000 × \((\frac{21}{100})^3\) = 8000 × \(\frac{21}{10}\) × \(\frac{21}{10}\) × \(\frac{21}{10}\) = 9261 ଟଙ୍କା
ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ = A – P = (9261 – 8000) ଟଙ୍କା = 1261 ଟଙ୍କା
∴ ନିଶ୍ଚେୟ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ 1261 ଟଙ୍କା ।

Question 5.
ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଏକ ଧାନବୁଣା ଯନ୍ତ୍ର ପାଇଁ 10% ସୁଧ ହାରରେ ବ୍ୟାଙ୍କରୁ 5000 ଟଙ୍କା ଋଣ କଲେ । 3 ବର୍ଷ ପରେ ସେ କେତେ ଟଙ୍କା ଦେଇ ବ୍ୟାଙ୍କରୁ ଋଣମୁକ୍ତ ହେବେ ?
ସମାଧାନ :
ରଣର ପରିମାଣ (P) = 5000 ଟଙ୍କା, ସୁଧହାର (R) = 10% ଓ ସମୟ (n) = 3 ବର୍ଷ
ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି (A) = \(\mathrm{P}\left(1+\frac{\mathrm{R}}{100}\right)^{\mathrm{n}}=8000\left(1+\frac{10}{100}\right)^3=5000\left(1+\frac{1}{10}\right)^3\)
= 5000 × \((\frac{21}{100})^3\) = 5000 × \(\frac{11}{10}\) × \(\frac{11}{10}\) × \(\frac{11}{10}\) = 6655 ଟଙ୍କା
∴ 3 ବର୍ଷ ପରେ ସେ 6655 ଟଙ୍କା ଦେଇ ବ୍ୟାଙ୍କରୁ ଋଣମୁକ୍ତ ହେବେ ।

Question 6.
କମଳା ଗୋଟିଏ ସ୍କୁଟର କିଣିବାପାଇଁ ବ୍ୟାଙ୍କରୁ 26,400 ଟଙ୍କା 15% ବାର୍ଷିକ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧିରେ ଆଣିଲା । 2 ବର୍ଷ 4 ମାସ ପରେ କେତେ ଟଙ୍କା ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ଦେଇ ଋଣମୁକ୍ତ ହେବେ ?
ସମାଧାନ :
ପ୍ରଥମେ କମଳାର ଦୁଇବର୍ଷର ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ନିରୂପଣ କରିବା ।
ଏଠାରେ ଋଣର ପରିମାଣ (P) = 26400 ଟଙ୍କା, ସୁଧହାର (R) = 15%, n = 2 ବର୍ଷ ।
∴ ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି (A) = \(P\left(1+\frac{\mathrm{R}}{100}\right)^{\mathrm{n}}=26400\left(1+\frac{15}{100}\right)^2\)
= 26400 × \(\frac{115}{10}\) × \(\frac{115}{10}\) = 34914 ଟଙ୍କା
4 ମାସର ସରଳ ସୁଧପାଇଁ ମୂଳଧନ (P) = 34914 ଟଙ୍କା,
ସୁଧହାର (R) = 15%, ସମୟ (T) = \(\frac{12}{4}\) ବର୍ଷ = \(\frac{1}{3}\) ବର୍ଷ
∴ ସୁଧ I = \(\frac{\text { PRT }}{100}=\frac{34914 \times 15 \times \frac{1}{3}}{100}=\frac{34914 \times 15 \times 1}{300}\)
ମୋଟ ଦେୟ = 34914 + 1745.70 6 = 36,659.70 ଟଙ୍କା
∴ 2 ବର୍ଷ 4 ମାସ ପରେ କମଳା 36,659.70 ଟଙ୍କା ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ଦେଇ ଋଣମୁକ୍ତ ହେବେ ।

Question 7.
ବାର୍ଷିକ 4% ହାରରେ 6250.00 ଟଙ୍କା କେତେ ବର୍ଷପାଇଁ ବ୍ୟାଙ୍କରେ ଜମା ଦେଲେ 510 ଟଙ୍କା ସୁଧ ମିଳିବ ?
ସମାଧାନ :
ମୂଳଧନ (P) = 6250 ଟଙ୍କା, ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ = 510 ଟଙ୍କା, ସୁଧହାର (R) = 4%
ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି (A) = P + ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ = (6250 + 510) ଟଙ୍କା = 6760 ଟଙ୍କା
ମନେକର ସମୟ = n ବର୍ଷ । ଆମେ ଜାଣିଛୁ, A = \(P\left(1+\frac{\mathrm{R}}{100}\right)^{\mathrm{n}}\)
⇒ \(6760=6250\left(1+\frac{4}{100}\right)^{\mathrm{n}} \Rightarrow \frac{6760}{6250}=\left(1+\frac{1}{25}\right)^{\mathrm{n}}\)
⇒ \(\frac{676}{625}=\left(\frac{26}{25}\right)^{\mathrm{n}} \Rightarrow\left(\frac{26}{25}\right)^2=\left(\frac{26}{25}\right)^{\mathrm{n}} \Rightarrow \mathrm{n}=2\)
∴ ବ୍ୟାଙ୍କରେ 6250 ଟଙ୍କା 2 ବର୍ଷ ପାଇଁ ଜମାଦେଲେ 510 ଟଙ୍କା ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ ମିଳିବ ।

Question 8.
କୌଣସି ମୂଳଧନର 5% ହାରରେ 3 ବର୍ଷର ସରଳସୁଧ 540 ଟଙ୍କା । ସେହି ମୂଳଧନର ସମାନ ସୁଧ ହାରରେ ଓ ସମାନ ସମୟରେ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ କେତେ ହେବ ?
ସମାଧାନ :
ଏଠାରେ ସୁଧହାର (R) = 5, ସମୟ (T) = 3 ବର୍ଷ, ସୁଧ (1) = 540 ଟଙ୍କା
ମନେକର ମୂଳଧନ = P ଟଙ୍କା
ମୂଳଧନ (P) = \(\frac{100 I}{RT}\) ଟଙ୍କା = \(\frac{100 × 540}{5×3}\) ଟଙ୍କା = 3600 ଟଙ୍କା
ପୁନଶ୍ଚ ମୂଳଧନ (P) = 3600 ଟଙ୍କା, ସୁଧହାର (R) = 5, ସମୟ (n) = 3
∴ ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ (A) = \(P\left(1+\frac{R}{100}\right)^n\)
= \(3600\left(1+\frac{5}{100}\right)^3=3600 \times \frac{21}{20} \times \frac{21}{20} \times \frac{21}{20}\) ଟଙ୍କା = ଟ. 4167.45
∴ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ = ଟ. 4167.45 – ଟ. 3600.00 = ଟ. 567.45

Question 9.
କୌଣସି ମୂଳଧନର 10% ହାରରେ 3 ବର୍ଷରେ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ ଓ ସରଳ ସୁଧର ପାର୍ଥକ୍ୟ ଟ. 93.00 । ମୂଳଧନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର ମୂଳଧନ = P ଟଙ୍କା, ସୁଧର ହାର (R) = 10%, ସମୟ (T) = 3 ବର୍ଷ
∴ ସରଳ ସୁଧ (I) = \(\frac{PRT}{100}=\frac{P×10×3}{100}\) ଟଙ୍କା = \(\frac{3p}{10}\) ଟଙ୍କା
ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ ପାଇଁ ମୂଳଧନ = P ଟଙ୍କା, ସୁଧର ହାର (R) = 10%, ସମୟ (n) = 3 ବର୍ଷ
∴ ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ (A) = \(P\left(1+\frac{\mathrm{R}}{100}\right)^{\mathrm{n}}=\mathrm{P}\left(1+\frac{10}{100}\right)^3\)
= \(P\left(1+\frac{1}{10}\right)^3=P\left(\frac{11}{10}\right)^3=\frac{1331 P}{1000}\) ଟଙ୍କା ।
ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ = A – P = \(\frac{1331 P}{1000}\) – P = 1331 P – 1000 P = 331 P ଟଙ୍କା ।
ପ୍ରଶ୍ବାନୁସାରେ, \(\frac{331 P}{1000}-\frac{3 P}{10}\) = 93 ⇒ \(\frac{331 P-300 P}{1000}\) = 93
⇒ 31P = 93000 ⇒ P = \(\frac{93000}{31}\) = 3000
∴ ନିର୍ମେୟ ମୂଳଧନ 3000 ଟଙ୍କା ।

Question 10.
ସୁଧ 6 ମାସ ଅନ୍ତରରେ ଦେୟ ବାର୍ଷିକ 12.5% ହାରରେ 2560 ଟଙ୍କାର \(1 \frac{1}{2}\) ବର୍ଷର ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
ଏଠାରେ ମୂଳଧନ (P) = 2560 ଟଙ୍କା, ସୁଧହାର (R) = %
(∵ ବାର୍ଷିକ ସୁଧହାର 12.5% ବା \(12 \frac{1}{2}\)% ହେଲେ, 6 ମାସର ସୁଧ ହାର = 25×1-25%)
ସମୟ (n) = 3 (ପ୍ରତି 6 ମାସ ଏକକ ସମୟ)

∴ ନିଶ୍ଚେୟ ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ \(3070 \frac{5}{8}\) ଟଙ୍କା ।

Question 11.
ସୁଧ 6 ମାସ ଅନ୍ତରରେ ଦେୟ ବାର୍ଷିକ 14% ହାରରେ 5000 ଟଙ୍କାର \(1 \frac{1}{2}\) ବର୍ଷର ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
ଏଠାରେ ବାର୍ଷିକ ସୁଧର ହାର 14% ହେଲେ 6 ମାସର ସୁଧହାର (R) = \(\frac{14}{2}\)% = 7%
ଏଠାରେ ମୂଳଧନ (P) = 5000 ଟଙ୍କା, ସୁଧହାର (R) = 7%, ସମୟ (n) = 3 (ପ୍ରତି 6 ମାସ ଏକକ ସମୟ)
∴ ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ = \(\mathrm{P}\left(1+\frac{\mathrm{R}}{100}\right)^{\mathrm{n}}=5000\left(1+\frac{7}{100}\right)^3\)
= \(5000 \times\left(\frac{107}{100}\right)^3=5000 \times \frac{107 \times 107 \times 107}{100 \times 100 \times 100}\) = ଟ. 6125.22
ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ = A – P = ଟ. 6125.22 – ଟ. 5000.00 = ଟ. 1125.22
∴ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ ଟ. 1125.22 ।

Question 12.
ସୁଧ 4 ମାସ ଅନ୍ତରରେ ଦେୟ ସର୍ଭରେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ବାର୍ଷିକ 10% ହାରରେ 1 ବର୍ଷର ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
ଏଠାରେ ବାର୍ଷିକ ସୁଧର ହାର 10% ହେଲେ, 4 ମାସର ସୁଧହାର = \(\frac{10}{3}\)
ମନେକର ମୂଳଧନ = P ଟଙ୍କା, ସୁଧର ହାର (R) = \(\frac{10}{3}\), ସମୟ 4 ମାସ = \(\frac{12}{4}\) = 3
∴ ସମୂଳ ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ (A) = \(P\left(1+\frac{\mathrm{R}}{100}\right)^{\mathrm{n}}=\mathrm{P}\left(1+\frac{10}{300}\right)^3=P\left(1+\frac{1}{30}\right)^3\)
= \(\frac{31}{30} \times \frac{31}{30} \times \frac{31}{30} \mathrm{P}=\frac{29791}{27000}\) P ଟଙ୍କା
ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ = A – P = \(\frac{29791}{27000}\) P – P = \(\frac{29791-27000}{27000}\) P ଟଙ୍କା = \(\frac{2791}{27000}\) P ଟଙ୍କା ।

Question 13.
ଗୋଟିଏ ଘରର ମୂଲ୍ୟ 2,00,000 ଟଙ୍କା । ପ୍ରତିବର୍ଷ ଏହାର ମୂଲ୍ୟ % ହାରରେ ହ୍ରାସପାଏ; ତେବେ 3 ବର୍ଷ ପରେ ଏହାର ହ୍ରାସପ୍ରାପ୍ତ ମୂଲ୍ୟ କେତେ ହେବ ?
ସମାଧାନ :
ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ମୂଲ୍ୟ (P) = 200000 ଟଙ୍କା, ହାର (R) = 6%, ସମୟ (n) = 3 ବର୍ଷ
3 ବର୍ଷ ପରବର୍ତ୍ତୀ ମୂଲ୍ୟ (A) = \(\mathrm{P}\left(1-\frac{\mathrm{R}}{100}\right)^{n}=200000\left(1-\frac{6}{100}\right)^3=200000\left(1-\frac{3}{50}\right)^3\)
= \(200000\left(\frac{47}{50}\right)^3=200000 \times \frac{47}{50} \times \frac{47}{50} \times \frac{47}{50}\) = ଟ. 166116.80
∴ 3 ବର୍ଷ ପରେ ଘରର ହ୍ରାସପ୍ରାପ୍ତ ମୂଲ୍ୟ ଟ.166116.80 ହେବ ।

Question 14.
ଗୋଟିଏ ଗ୍ରାମର ଲୋକସଂଖ୍ୟା 20,000 । ପ୍ରତିବର୍ଷ ଏହାର ଲୋକ ସଂଖ୍ୟା 7% ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲେ ଦୁଇ- ବର୍ଷପରେ ଲୋକସଂଖ୍ୟା କେତେ ହେବ ?
ସମାଧାନ :
ଏଠାରେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ମୂଲ୍ୟ (P) = 20,000, ବାର୍ଷିକ ବୃଦ୍ଧି ହାର (R) = 7%, ସମୟ (n) = 2 ବର୍ଷ
2 ବର୍ଷ ପରେ ବୃଦ୍ଧିପ୍ରାପ୍ତ ଲୋକସଂଖ୍ୟା (A) = \(\mathrm{P}\left(1+\frac{\mathrm{R}}{100}\right)^{n}=20000\left(1+\frac{7}{100}\right)^2=20000\left(\frac{107}{100}\right)^2\)
= \(20000 \times \frac{107}{100} \times \frac{107}{100}=22898\)
∴ 2 ବର୍ଷ ପରେ ଉକ୍ତ ଗ୍ରାମର ଲୋକସଂଖ୍ୟା 22898 ।

Question 15.
ଗୋଟିଏ ମଟର ସାଇକେଲର କ୍ରୟମୂଲ୍ୟ ଟ.42,000 । ପ୍ରତିବର୍ଷ ପରେ ଏହାର ମୂଲ୍ୟ 8% ହାରରେ ହ୍ରାସ – ପାଏ; ତେବେ 2 ବର୍ଷ ପରେ ମଟର ସାଇକେଲ ମୂଲ୍ୟ କେତେ ହେବ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
ଏଠାରେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ମୂଲ୍ୟ (P) = 42000 ଟଙ୍କା, ହାର (R) = 8%, ସମୟ (n) = 2 ବର୍ଷ
∴ ଦୁଇବର୍ଷ ପରେ ଏହାର ଦାମ୍ (A) = \(P\left(1-\frac{R}{100}\right)^n=42000\left(1-\frac{8}{100}\right)^2\) ଟଙ୍କା
= \(42000 \times \frac{92}{100} \times \frac{92}{100}\) ଟଙ୍କା = 35548.80 ଟଙ୍କା ।
∴ 2 ବର୍ଷ ପରେ ମଟର ସାଇକେଲର ମୂଲ୍ୟ ଟ. 35548.80 ହେବ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Solutions Algebra Chapter 10 ତଥ୍ୟ ପରିଚାଳନା ଓ ଲେଖଚିତ୍ର Ex 10(b) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Maths Solutions Algebra Chapter 10 ତଥ୍ୟ ପରିଚାଳନା ଓ ଲେଖଚିତ୍ର Ex 10(b)

Question 1.
ନିମ୍ନସ୍ଥ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ପୂରଣ କର ।
(a) ଲେଖଚିତ୍ରର ଆନୁଭୂମିକ ଅକ୍ଷକୁ ________ କୁହାଯାଏ ।
(b) ଲେଖଚିତ୍ରର ଭୂଲମ୍ବ ଅକ୍ଷକୁ ________ କୁହାଯାଏ ।
(c) ମୂଳବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ________ |
(d) (0,5) ସ୍ଥାନାଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁଟି ________ ଅକ୍ଷ ଉପରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିବ ।
(e) (3,0) ସ୍ଥାନାଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁଟି ________ ଅକ୍ଷ ଉପରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିବ ।
(f) X- ଅକ୍ଷରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଥିବା ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁର Y- ସ୍ଥାନାଙ୍କ ________ |
(g) Y- ଅକ୍ଷରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଥିବା ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁର X- ସ୍ଥାନାଙ୍କ ________ |
(h) (3, 4) ସ୍ଥାନାଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁର ଭୁଜ ________ |
(i) (0, 1) ସ୍ଥାନାଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁର କୋଟି ________ |
(j) A(3,2), B(0,2), C(3,0) ସ୍ଥାନାଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁର ଭୁଜ ________ X-ଅକ୍ଷରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିବ ।
Solution:
(a) X-ଅକ୍ଷ
(b) Y-ଅକ୍ଷ
(c) (0,0)
(d) Y-ଅକ୍ଷ
(e) X-ଅକ୍ଷ
(f) 0
(g) 0
(h) 3
(i) 1
(j) C (3,0)

Question 2.
ଦର ସ୍ଥାନାକ ବିଶିଷ୍ଟ ଦିନ୍ଦୁମାନକ ଏକ କେଖ କାଶଳରେ ଚିନଟ କର |
A(3, 0), B(5, 2), C(1, 4), D(0, 6) 16° E(2, 2)
ସମାଧାନ :

Question 3.
ଜିମ୍ନଲିଖର ପ୍ରେତ୍ରରେ କର ମାନ।କବିଶିକ୍ଷ୍ମ ଲେଖା କାଗ ଏବଂ ବିନ୍ଦୁଣୁଡିକୁ ତୁଲାଇ ସାହାଯ୍ୟରେ ସୋଇ କର |
(a) (1,1), (2,2), (3,3) ଏବଂ (4,4)
(b) (2,0), (5,0), (1,0) ଏବଂ (3,0)
(c) (0,2), (0,4), (0,3) ଏବଂ (0,5)
Solution:

Question 4.
(a) X-ଅକ୍ଷ ସହ ସମାନ୍ତର କରି ଏକ ରେଖା ଅଙ୍କନ କର ଏବଂ ଏହା ଉପରିସ୍ଥ ଯେ କୌଣସି ପାଞ୍ଚଗୋଟି ବିନ୍ଦୁ ଚିହ୍ନଟ କରି ସେଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାନଙ୍କ ଲେଖ । ସେ ସ୍ଥାନାଙ୍କଗୁଡ଼ିକରେ କେଉଁ ସାଧାରଣ ଧର୍ମ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଛି ଲେଖ ।
(b) Y-ଅକ୍ଷ ସହ ସମାନ୍ତର କରି ଏକ ରେଖା ଅଙ୍କନ କର ଏବଂ ଏହା ଉପରିସ୍ଥ ଯେ କୌଣସି ପାଞ୍ଚଗୋଟି ବିନ୍ଦୁ ଚିହ୍ନଟ କରି ସେଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାନଙ୍କ ଲେଖ । ସେ ସ୍ଥାନାଙ୍କଗୁଡ଼ିକରେ କେଉଁ ସାଧାରଣ ଧର୍ମ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଛି ଲେଖ ।
Solution:

A (0, 3), B (1, 3), C (2, 3), D (3, 3), ଓ E (4, 3)
X-ଅକ୍ଷ ସହ ସମାନ୍ତରଭାବେ ଅଙ୍କିତ ସରଳରେଖା ଉପରିସ୍ଥ ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର Y ସ୍ଥାନାଙ୍କ ସହ ସମାନ ।

A(4, 0), B (4, 1), C (4, 2), D (4, 3) E (4, 4)
Y-ଅକ୍ଷ ସହ ସମାନ୍ତରଭାବେ ଅଙ୍କିତ ସରଳରେଖା ଉପରିସ୍ଥ ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର X-ସ୍ଥାନାଙ୍କ ସହ ସମାନ ।

Question 5.
ନିମ୍ନରେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ବର୍ଗଚିତ୍ରର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦିଆଯାଇଛି । ସେଗୁଡ଼ିକର ପରିସୀମା ସ୍ଥିର କର । ବର୍ଗଚିତ୍ରର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ସଂପୃକ୍ତ ପରିସୀମାକୁ ଯଥାକ୍ରମେ X ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଓ Y ସ୍ଥାନାଙ୍କ ରୂପେ ନେଇ ଲେଖ-କାଗଜରେ ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକର ସଂସ୍ଥାପନ କର ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ରୁଲାର୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ଯୋଗ କରି ଦେଖ ଯେ, ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ ଏକ ରେଖା ଉପରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିବେ ।
ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ : 2 ସେ.ମି., 3 ସେ.ମି., 4 ସେ.ମି. ଏବଂ 5 ସେ.ମି. |
Solution:
∴ ବର୍ଗଚିତ୍ରର ପରିସୀମା = 4 × ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ

ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକର ଉପରେ A(2, 8), B(3, 12), C(4, 16), D (5, 20) |

Question 6.
ନିମ୍ନ ସାରଣୀଟି 3 ର ଗୁଣିତକମାନଙ୍କୁ ଦର୍ଶାଏ ।

(1, 3), (2, 6), (3, 9) ସ୍ଥାନାଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖକାଗଜରେ ଚିହ୍ନଟ କରି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ରୁଲାର୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ଯୋଗ କର । ଦର୍ଶାଅ ଯେ, ଚିହ୍ନିତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିନ୍ଦୁ ଏକରେଖୀୟ ହେବେ ।
Solution:

∴ A (1, 3), B (2, 6) ଓ C (5, 15) ଦିନ୍ଦୁତ୍ରୟ ଏକ ଲେଖାଯା |

Question 7.
ଗୋଟିଏ ଲୁହାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଗଲା । ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ସମୟ ବ୍ୟବଧାନ ଏବଂ ତାପମାତ୍ରାକୁ ଲିପିବଦ୍ଧ କରାଯାଇଛି । (ସମୟ, ତାପମାତ୍ରା) ଆଧାରରେ ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖକାଗଜରେ ଚିହ୍ନଟ କରି ଦର୍ଶାଅ ଯେ, ଏହା ଏକ ସରଳରେଖୀୟ ଲେଖଚିତ୍ର ।

ଲେଖଚିତ୍ରଟି ଅଙ୍କନ କରି ନିମ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(a) t = 0 ସମୟରେ ତାପମାତ୍ରା କେତେ ଥିଲା ?
(b) t = 6 ସମୟରେ ତାପମାତ୍ରା କେତେ ଥିଲା ?
Solution:

A (2, 9), B (5, 25), C (7, 29) ଓ D (12, 39) ଦିନ୍ଦୁତ୍ରୟ ଏକ ଲେଖାଯା |
(a) t = 0 ସମୟରେ ତାପମାତ୍ରା ଥିଲା 15° C |
(b) t = 6 ସମୟରେ ତାପମାତ୍ରା ଥିଲା 27° C |

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Maths Solutions Chapter 4 ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା Ex 4.1 Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Maths Solutions Chapter 4 ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା Ex 4.1

Question 1. 
କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା କେତେ?
ସମାଧାନ:
1

Question 2. 
ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଂଖ୍ୟାର ବାମରେ ତା’ର ପୂର୍ବବର୍ତୀ ସଂଖ୍ୟା ଓ ଡ଼ାହାଣରେ ତା’ର ପରବର୍ତୀ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖ।

(କ) _____, 28, _____
ସମାଧାନ:
27, 28, 29

(ଖ) _____, 248, _____
ସମାଧାନ:
247, 248, 249

(ଗ) _____, 567, _____
ସମାଧାନ:
566, 567, 568

(ଘ) _____, 3856, _____
ସମାଧାନ:
3855, 3856, 3857

(ଙ) _____, 5000, _____
ସମାଧାନ:
4999, 5000, 5001

(ଚ) _____, 99999, _____
ସମାଧାନ:
99998, 99999, 100000

Question 3.
(କ) 57 ଠାରୁ କ୍ଷୁଦ୍ରତର କେତୋଟି ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା ଅଛି?
ସମାଧାନ:
56 ଟି

(ଖ) 48 ଓ 216 ମଧ୍ୟରେ କେତୋଟି ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା ଅଛି?
ସମାଧାନ:
216 – 48 – 1 = 167

(ଗ) 5729 ର ପରବର୍ତୀ ତିନୋଟି କ୍ରମିକ ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖ।
ସମାଧାନ:
5730, 5731, 5732

Question 4. 
(କ) ଏକକ ଅଙ୍କ 5 ହୋଇଥିବା କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ଛଅ ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖ। 
ସମାଧାନ:
100005

(ଖ) ଏକକ ଅଙ୍କ 7 ହୋଇଥିବା ବୃହତ୍ତମ ସାତ ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖ ।
ସମାଧାନ:
9999997

(ଗ) ଛଅଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ସଂଖ୍ୟାଠାରୁ ସାତଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ବୃହତ୍ତମ ସଂଖ୍ୟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ (ଉଭୟ ସଂଖ୍ୟାକୁ ମିଶାଇ) କେତୋଟି ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା ଅଛି?
ସମାଧାନ:

∴ ଛଅ ଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ସଂଖ୍ୟାଠାରୁ ସାତଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ବୃହତ୍ତମ ସଂଖ୍ୟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ 9900000 ଟି ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା ଅଛି ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Solutions Algebra Chapter 10 ତଥ୍ୟ ପରିଚାଳନା ଓ ଲେଖଚିତ୍ର Ex 10(a) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Maths Solutions Algebra Chapter 10 ତଥ୍ୟ ପରିଚାଳନା ଓ ଲେଖଚିତ୍ର Ex 10(a)

Question 1.
ଜଣେ ଡାକ୍ତରଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ସପ୍ତାହର ବିଭିନ୍ନ ଦିନରେ ପରୀକ୍ଷା କରିଥିବା ରୋଗୀ ସଂଖ୍ୟାକୁ ଏକ ସାରଣୀରେ ଦିଆଯାଇଛି । ସାରଣୀରେ ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନେଇ ଏକ ସ୍ତମ୍ଭ ଲେଖ ଅଙ୍କନ କର ।

Solution:

Question 2.
ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ମାସିକ ବେତନ ଟ.6400 ସୋମ ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଚାହିଁଲେ । ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ଦିଆଯାଇଛି । ଉକ୍ତ ତଥ୍ୟ ସମୂହକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଏକ ସ୍ତମ୍ଭ ଲେଖ ଅଙ୍କନ କର ।
Solution:
ପ୍ରଶ୍ନଟି ଅସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଛି ।

Question 3.
ଗୋଟିଏ ଗ୍ରାମର ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟ (ମାଧ୍ୟମ) ଅବଲମ୍ବନରେ ସ୍କୁଲ୍ ଯାଉଥ‌ିବା ପୁଅ ଓ ଝିଅ ସଂଖ୍ୟାକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ଦିଆଯାଇଛି । ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଗୋଟିଏ ଦ୍ବି-ସ୍ତମ୍ଭ ଲେଖ ଅଙ୍କନ କର ।

Solution:

Question 4.
ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ସ୍ତମ୍ଭ ଲେଖ ଦ୍ଵାରା ଗୋଟିଏ ସହରର ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ତାପମାତ୍ରା କେତେ ଥିଲା ଦର୍ଶାଯାଇଛି । ଲେଖଟିକୁ ଅନୁଦାନ କମ୍ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡିକର ରକ୍ତର ଦିଅ |

(a) ଦିନର କେଉଁ ସମୟରେ ତାପମାତ୍ରା ସର୍ବନିମ୍ନ ଥିଲା ?
(b) ଦିନର କେଉଁ ସମୟରେ ତାପମାତ୍ରା ସର୍ବନିମ୍ନ ଥିଲା ?
(c) 45°C ତାପମାତ୍ରା ଦିନର କେଉଁ ସମୟରେ ଥିଲା ?
(d) ସର୍ବାଧ‌ିକ ତାପମାତ୍ରା ଏବଂ ସର୍ବନିମ୍ନ ତାପମାତ୍ରା ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତର କେତେ ?
(e) ଅପରାହ୍ନ ଗୋଟାଏ ବେଳେ ଦିନର ତାପମାତ୍ରା କେତେ ଥିଲା ?
Solution:
(a) 7 A.M. ରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ତାପମାତ୍ରା ଥିଲା ।
(b) 5 A.M. ରେ ତାପମାତ୍ରା ସର୍ବନିମ୍ନ ଥିଲା ।
(c) 5 A.M. ରେ 45°C ତାପମାତ୍ରା ଥିଲା ।
(d) ସର୍ବାଧ‌ିକ ତାପମାତ୍ରା ଓ ସର୍ବନିମ୍ନ ତାପମାତ୍ରା ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତର 20°C ଥିଲା ।
(e) ଅପରାହ୍ନ 1 ଟାବେଳେ ଦିନର ତାପମାତ୍ରା 64°C ଥିଲା ।

Question 5.
ନିମ୍ନ ବାରମ୍ବାରତା– ବିବରଣ ସାରଣୀକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ନିମ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ । ଉକ୍ତ ସାରଣୀରେ 40 ଜଣ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ଓଜନ (କିଲୋଗ୍ରାମ୍‌ରେ) ଦିଆଯାଇଛି ।

(a) ପ୍ରଥମ ସଂଭାଗର ନିମ୍ନ ସୀମା ଏବଂ ଉଚ୍ଚ ସୀମା କେତେ ?
(b) କେଉଁ ସଂଭାଗର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ସର୍ବାଧ‌ିକ ?
(c) 50 କି.ଗ୍ରା.ରୁ କମ୍ ଓଜନ ବିଶିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତି ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
(d) କେଉଁ ସଂଭାଗର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ସର୍ବନିମ୍ନ ?
(e) ଦତ୍ତ ସଂଭାଗୀକରଣରେ ତଥ୍ୟାବଳୀର ବିସ୍ତାର କେତେ ?
Solution:
(a) ପ୍ରଥମ ସଂଭାଗର ନିମ୍ନ ସୀମା 40 ଓ ଉଚ୍ଚ ସୀମା 45 |
(b) 50-55 ସଂଭାଗର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ସର୍ବାଧିକ |
(c) 50 କି.ଗ୍ରା.ରୁ କମ୍ ଓଜନ ବିଶିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା 16 |
(d) 40-45 ସଂଭାଗର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ସର୍ବନିମ୍ନ ।
(e) ଦତ୍ତ ସଂଭାଗୀକରଣରେ ତଥ୍ୟାବଳୀର ବିସ୍ତାର 5 |

Question 6.
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଏକ ହିଷ୍ଟୋଗ୍ରାମ୍ ଅଙ୍କନ କର । ଏଠାରେ 25 ଜଣ ପିଲାଙ୍କର ଗୋଟିଏ ପରୀକ୍ଷାରେ ରଖୁଥ‌ିବା ନତ୍ମରକୁ ସାରଣୀରେ ଦିଥାଯାକନ୍ଥି |

Solution:

Question 7.
ଗୋଟିଏ ସ୍କୁଲ୍‌ର VII ରୁ X ଶ୍ରେଣୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ର ସଂଖ୍ୟାର ସମଷ୍ଟି 720 | ପାଣମୃ ହତଲେଖକ୍ତ ଥନୁଧାନ କରି ନିମ୍ନ ପ୍ରଶଣ୍ଣତିକର ଉଲ୍ଲେ ଦିଅ |

(a) X ଶ୍ରେଣୀରେ ଛାତ୍ର ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
(b) X ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ର ସଂଖ୍ୟା VIII ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ର ସଂଖ୍ୟାଠାରୁ କେତେ କମ୍ ?
(c) IX ଏବଂ X ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ର ସଂଖ୍ୟାର ଅନୁପାତ କେତେ ?
(d) VII ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ର ସଂଖ୍ୟା IX ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ରସଂଖ୍ୟାଠାରୁ କେତେ ଅଧ୍ଵକ ?
Solution:
ଆନୁପାତିକ ସ୍ଥିରାଙ୍କ = \(\frac { 720 }{ 360 }\) = 2 |
(a) X ଶ୍ରେଣୀରେ ଛାତ୍ରସଂଖ୍ୟା = 60 × 2 = 120 |
(b) X ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ର ସଂଖ୍ୟା VIII ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ରସଂଖ୍ୟାଠାରୁ (105 – 60) × 2 = 90 କମ୍ ।
(c) IX ଓ X ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ରସଂଖ୍ୟାର ଅନୁପାତ = 75 : 60 = 5 : 4 |
(d) VII ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ରସଂଖ୍ୟା IX ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ରସଂଖ୍ୟାଠାରୁ (120 – 75) × 2 = 90 ଅଧ୍ଵ ।

Question 8.
ସମୁଦାୟ 1080 ଜଣ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସେମାନଙ୍କର ଖାଦ୍ୟରୁଚିକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେରଖ୍ ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତଲେଖ ଅଙ୍କନ କରାଯାଇଛି । ପାର୍ଶ୍ଵସ୍ଥ ବୃତ୍ତ ଲେଖକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ନିମ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ପ୍ରଦାନ କର ।
(a) କେତେ ଜଣ ବ୍ୟକ୍ତି ପରଟା ଏବଂ କେତେ ଜଣ ବ୍ୟକ୍ତି ରୁଟିକୁ ପସନ୍ଦକରନ୍ତି ?
(b) କେତେ ଜଣ ବ୍ୟକ୍ତି ପରଟା ଏବଂ ରୁଟିକୁ ପସନ୍ଦକରନ୍ତି ?
(c) ଅଧ୍ଵ କେତେଜଣ ବ୍ୟକ୍ତି ଦୋସା ଅପେକ୍ଷା ରୁଟିକୁ ପସନ୍ଦକରନ୍ତି ?
(d) ପରଟାକୁ ପସନ୍ଦକରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ସଂଖ୍ୟା, ପିଜାକୁ ପସନ୍ଦ କରୁଥି ବ୍ୟକ୍ତି ସଂଖ୍ୟାଠାରୁ କେତେ ଅଧିକ ?

Solution:
(a) ପରଟାକୁ ପସନ୍ଦକରନ୍ତି 90 × 3 = 270 ଜଣ । ରୁଟିକୁ ପସନ୍ଦକରନ୍ତି 120 × 3 = 360 ଜଣ
(b) ଚାଉମିନ୍‌କୁ ପସନ୍ଦକରନ୍ତି 45 × 3 = 135 ଜଣ । ପିଜାକୁ ପସନ୍ଦକରନ୍ତି 45 x 3 = 135 ଜଣ
(c) ଦୋସା ଅପେକ୍ଷା ରୁଟିକୁ ପସନ୍ଦକରନ୍ତି (120 – 60) × 3 = 180 ଜଣ ଅଧ୍ଵ ।
(d) ପରଟାକୁ ପସନ୍ଦକରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିସଂଖ୍ୟା, ପିଜାକୁ ପସନ୍ଦକରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିସଂଖ୍ୟାଠାରୁ (90 – 45) × 3 = 135 ଜଣ ଅଧ୍ଵ ।

Question 9.
ଗୋଟିଏ ସ୍କୁଲ୍‌ରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଭାଷାକୁ ପ୍ରଥମ ଭାଷା ରୂପେ ଗ୍ରହଣକରିଥିବା ଛାତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଛି । ଉକ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତଲେଖ ଅଙ୍କନ କର ।

Solution:
ମୋଟ ନ୍ଥତ୍ରଫଖ୍ୟା = 50 + 20 + 80 + 18 + 12 = 180

ବୃତ୍ତ ଲେଖ ଅଙ୍କନ :
(i) 3 ସେ.ମି. କିମ୍ବା 4 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧବିଶିଷ୍ଟ ବୃତ୍ତ ଅଙ୍କନ କରି ନିଶ୍ଚିତ ବୃତ୍ତକଳାର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ କୋଣମାନ ଅଙ୍କନ କରାଯାଏ ।
(ii) ଏହାଦ୍ଵାରା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲବ୍‌ଧାଙ୍କ ଲାଗି ବୃତ୍ତରେ ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତକଳା ମିଳେ ।

Question 10.
ସାରଣୀରେ ଥିବା ତଥ୍ୟାବଳୀକୁ ନେଇ ଗୋଟିଏ ହିଷ୍ଟୋଗ୍ରାମ୍ ଅଙ୍କନ କର ।

Solution:

Question 11.
40 ଟି ଘରର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରିକ୍ ବିଲ୍‌ ଆସିଛି । ବିଲ୍‌ରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ଟଙ୍କାକୁ ନିମ୍ନରେ ଦର୍ଶାଯାଇଛି । ଉକ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଆଧାରରେ ଗୋଟିଏ ଭାଗ ବିଭକ୍ତ ବାରମ୍ବାରତା ବଣ୍ଟନ ସାରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର । ( ସଂଭାଗର ବିସ୍ତାର 10 ହେବ) (ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ଟାଲି ଚିହ୍ନ ବ୍ୟବହାର କରିପାର)
78, 87, 81, 52, 59, 65, 101, 108, 115, 95, 98, 65, 62, 121, 128, 63, 76, 84, 75, 105, 78, 72, 89, 91, 65, 101, 95, 81 107, 116, 127, 100, 80, 87, 105, 129, 92, 82, 61, 118
Solution:
ସର୍ବନିମ୍ନ ଲବ୍ଧଙ୍କ 52 ଓ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଲବ୍ଧଙ୍କ 129 ।
ବଣ୍ଟନ = 129 – 52 + 1 = 77 + 1 = 78

Question 12.
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀର 0-5, 5-10,… ପ୍ରଭୃତି ସଂଭାଗୀକରଣ ଥାଇ ଏକ ବାରମ୍ବାରତା ବଣ୍ଟନ ସାରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର । ତତ୍ପରେ ଏହାକୁ ନେଇ ଏକ ହିଷ୍ଟୋଗ୍ରାମ୍ ଅଙ୍କନ କର ।
13, 6, 12, 9, 11, 14, 2, 8, 18 16, 9, 13, 17, 11, 19, 6, 7, 12, 22, 21, 18, 1, 8, 12, 18, 13, 5, 10, 12, 4

Solution:

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Maths Solutions Chapter 3 ଜ୍ୟାମିତିରେ ମୌଳିକ ଧାରଣା Ex 3.6 Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Maths Solutions Chapter 3 ଜ୍ୟାମିତିରେ ମୌଳିକ ଧାରଣା Ex 3.6

Question 1. 

(କ) ନିମ୍ନଲିଖିତ ମାପବିଶିଷ୍ଟ କୋଣମାନଙ୍କର ଅନୁପୂରକ କୋଣର ମାପ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
6°, 15°, 29°, 30°, 45°, 75°
ସମାଧାନ:
(i) 6° ର ଅନୁପୂରକ କୋଣର ମାପ = (90° – 6°) = 84°
(ii) 15° ର ଅନୁପୂରକ କୋଣର ମାପ = (90° – 15°) = 75°
(iii) 29° ର ଅନୁପୂରକ କୋଣର ମାପ = (90° – 29°) = 61°
(iv) 30° ର ଅନୁପୂରକ କୋଣର ମାପ = (90° – 30°) = 60°
(v) 45° ର ଅନୁପୂରକ କୋଣର ମାପ = (90° – 45°) = 45°
(vi) 75° ର ଅନୁପୂରକ କୋଣର ମାପ = (90° – 75°) = 15°

(ଖ) ନିମ୍ନଲିଖତ ମାପବିଶିଷ୍ଟ କୋଣମାନଙ୍କର ପରିପୂରକ କୋଣର ମାପ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର । 
27°, 52°, 70°, 110°, 145°, 150°
ସମାଧାନ:
(i) 27° ର ପରିପୂରକ କୋଣର ମାପ = (180° – 27°) = 153°
(ii) 52° ର ପରିପୂରକ କୋଣର ମାପ = (180° – 52°) = 128°
(iii) 70° ର ପରିପୂରକ କୋଣର ମାପ = (180° – 70°) = 110°
(iv) 110° ର ପରିପୂରକ କୋଣର ମାପ = (180° – 110°) = 70°
(v) 145° ର ପରିପୂରକ କୋଣର ମାପ = (180° – 145°) = 35°
(vi) 150° ର ପରିପୂରକ କୋଣର ମାପ = (180° – 150°) = 30°

Question 2.
(କ) 45° 45′ ମାପ ବିଶିଷ୍ଟ କୋଣର ଅନୁପୂରକ ଓ ପରିପୂରକ କୋଣର ମାପ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର । (1° = 60′)। 
ସମାଧାନ:
45° 45′ ମାପ ବିଶିଷ୍ଟ କୋଣର ଅନୁପୂରକ କୋଣର ମାପ = (90° – 45° 45′) = 44° 15′
45° 45′ ମାପ ବିଶିଷ୍ଟ କୋଣର ଅନୁପୂରକ କୋଣର ମାପ = (180° – 45° 45′) = 134° 15′

(ଖ) 48° ମାପବିଶିଷ୍ଟ କୋଣର ଅନୁପୂରକ କୋଣର ପରିପୂରକ କୋଣର ପରିମାଣ କେତେ?
ସମାଧାନ:
48° ମାପବିଶିଷ୍ଟ କୋଣର ଅନୁପୂରକ କୋଣର ପରିମାଣ = (90° – 48°) = 42° 
42° ମାପବିଶିଷ୍ଟ କୋଣର ପରିପୂରକ କୋଣର ପରିମାଣ = (180° – 42°) = 138° 
∴ 48° ମାପବିଶିଷ୍ଟ କୋଣର ଅନୁପୂରକ କୋଣର ପରିପୂରକ କୋଣର ପରିମାଣ 138° ।

Question 3. 
ନିମ୍ନ ମାପବିଶିଷ୍ଟ ଯୋଡ଼ିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁ ଯୋଡ଼ି ପରସ୍ପର ଅନୁପୂରକ ଓ କେଉଁ ଯୋଡ଼ି ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ଚିହ୍ନଟ କର ।

(କ) 68°, 22°
ସମାଧାନ:
68°, 22° → 68° + 22° = 90° (ଅନୁପୂରକ)

(ଖ) 163°, 17°
ସମାଧାନ:
163°, 17° → 163° + 17° = 180° (ପରିପୂରକ)

(ଗ) 73°, 17°
ସମାଧାନ:
73°, 17° → 73° + 17° = 90° (ଅନୁପୂରକ)

(ଘ) 80°, 10°
ସମାଧାନ:
80°, 10° → 80° + 10° = 90° (ଅନୁପୂରକ)

(ଙ) 42°, 138°
ସମାଧାନ:
42°, 138° → 42° + 138° = 180° (ପରିପୂରକ)

(ଚ) 90°, 90°
ସମାଧାନ:
90°, 90° → 90° + 90° = 180° (ପରିପୂରକ)

Question 4.
ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନକରି ଅନୁପୂରକ କୋଣ ଓ ପରିପୂରକ କୋଣ ଯୋଡ଼ିମାନଙ୍କର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ସମାଧାନ:

ଚିତ୍ର-I ରେ ∠ABD ଓ ∠CBD ଯୋଡ଼ି ପରସ୍ପର ଅନୁପୂରକ ।
ଚିତ୍ର – II ଓ ଚିତ୍ର – III ର ∠MNP ଓ ∠XYZ ପରସ୍ପର ଅନୁପୂରକ ।

ଚିତ୍ର-IV ରେ ∠ACD ଓ ∠BCD ଯୋଡ଼ି ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ।
ଚିତ୍ର – V ଓ ଚିତ୍ର – VI ର ∠POR ଓ ∠EFG ଯୋଡ଼ି ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ।

Question 5. 
ତୁମ ଆଖପାଖରେ ଥିବା ବସ୍ତୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ସମକୋଣରେ ରହୁଥ‌ିବା ବସ୍ତୁମାନଙ୍କର ତିନୋଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ।
ସମାଧାନ:
ଆମ ଆଖପାଖରେ ଥ‌ିବା ବସ୍ତୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ସମକୋଣରେ ରହୁଥିବା ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – 
(i) ଫଟୋଫ୍ରେମ୍ (ii) ଦୁଆର ବନ୍ଧ (iii) ଟେବୁଲ୍ ଗୋଡ଼

Question 6. 
ଗୋଟିଏ ଟ୍ରାଫିକ୍ ପୋଲିସ୍ ପୂର୍ବକୁ ମୁହଁ କରି ଠିଆ ହୋଇଛି। ଯଦି ସେ ତା’ର ବାମକୁ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ

ସମାଧାନ:

(କ) ଏକ ସମକୋଣ 
ସମାଧାନ:
ପୂର୍ବରୁ ଏକ ସମକୋଣ ବାମକୁ ଘୂରିଲେ ମୁହଁ ଉତ୍ତର ଦିଗକୁ ରହିବ । 

(ଖ) ଦୁଇ ସମକୋଣ
ସମାଧାନ:
ପୂର୍ବରୁ ଦୁଇ ସମକୋଣ ବାମକୁ ଘୂରିଲେ ମୁହଁ ପଶ୍ଚିମ ଦିଗକୁ ରହିବ ।

(ଗ) ତିନି ସମକୋଣ
ସମାଧାନ:
ପୂର୍ବରୁ ତିନି ସମକୋଣ ବାମକୁ ଘୂରିଲେ ମୁହଁ ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗକୁ ରହିବ । 

(ଘ) ଚାରି ସମକୋଣ ଘୂରେ, ତେବେ ପ୍ରତି ଥର ଘୂରିବା ପରେ ତା’ର ମୁହଁ କେଉଁ ଦିଗକୁ ରହିବ?
ସମାଧାନ:
ପୂର୍ବରୁ ଚାରି ସମକୋଣ ବାମକୁ ଘୂରିଲେ ମୁହଁ ପୁନଶ୍ଚ ପୂର୍ବ ଦିଗକୁ ରହିବ ।

Question 7. 
କି ପ୍ରକାର କୋଣ ସୃଷ୍ଟି ହେବ?
ସମାଧାନ:

(କ) ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁରୁ ପୂର୍ବ ଓ ଦକ୍ଷିଣକୁ ଦୁଇଟି ରଶ୍ମି ଅଙ୍କନ କଲେ। 
ସମାଧାନ:
ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁରୁ ପୂର୍ବ ଓ ଦକ୍ଷିଣକୁ ଦୁଇଟି ରଶ୍ମି ଅଙ୍କନ କଲେ, ସମକୋଣ (90°) ସୃଷ୍ଟି ହେବ ।

(ଖ) ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁରୁ ଉତ୍ତର ଓ ଉତ୍ତର ପୂର୍ବକୁ ଦୁଇଟି ରଶ୍ମି ଅଙ୍କନ କଲେ ।
ସମାଧାନ:
ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁରୁ ଉତ୍ତର ଓ ଉତ୍ତର ପୂର୍ବକୁ ଦୁଇଟି ରଶ୍ମି ଅଙ୍କନ କଲେ ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣ (45°) ସୃଷ୍ଟି ହେବ ।

(ଗ) ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁରୁ ପୂର୍ବ ଓ ଉତ୍ତରକୁ ଦୁଇଟି ରଶ୍ମି ଅଙ୍କନ କଲେ।
ସମାଧାନ:
ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁରୁ ପୂର୍ବ ଓ ଉତ୍ତରକୁ ଦୁଇଟି ରଶ୍ମି ଅଙ୍କନ କଲେ ସମକୋଣ (90°) ସୃଷ୍ଟି ହେବ ।

Question 8. 
(କ) ଯେଉଁ କୋଣର ପରିମାଣ ତା’ର ଅନୁପୂରକ କୋଣର ପରିମାଣର ଦୁଇଗୁଣ, ତା’ର ପରିମାଣ କେତେ? 
ସମାଧାନ:
ମନେକର ଅନୁପୂରକ କୋଣର ପରିମାଣ l ଗୁଣ ଓ କୋଣଟିର ପରିମାଣ 2 ଗୁଣ ।
1 ଗୁଣ + 2 ଗୁଣ = 3 ଗୁଣ, 3 ଗୁଣ = 90°
1 ଗୁଣ = \(\frac{90^{\circ}}{3}\) = 30°, 2 ଗୁଣ = 30° × 2 = 60°
∴ କୋଣର ପରିମାଣ 60° ।

(ଖ) ଯେଉଁ କୋଣର ପରିମାଣ ତା’ର ପରିପୂରକ କୋଣର ପରିମାଣର ଦୁଇଗୁଣ, ତା’ର ପରିମାଣ କେତେ?
ସମାଧାନ:
ମନେକର ପରିପୂରକ କୋଣର ପରିମାଣ 1 ଗୁଣ ଓ କୋଣଟିର ପରିମାଣ 3 ଗୁଣ ।
1 ଗୁଣ + 2 ଗୁଣ = 3 ଗୁଣ, 3 ଗୁଣ = 180°, 1 ଗୁଣ = \(\frac{180^{\circ}}{3}\) = 60°
2 ଗୁଣ = 60° × 2 = 120°
∴ କୋଣଟିର ପରିମାଣ 120°

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Solutions Algebra Chapter 9 ଚଳନ Ex 9(c) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Maths Solutions Algebra Chapter 9 ଚଳନ Ex 9(c)

Question 1.
5 ଜଣ ଶ୍ରମିକ 8 ଦିନରେ 1600 ଟଙ୍କା ରୋଜଗାର କରନ୍ତି; ତେବେ 8 ଜଣ ଶ୍ରମିକ କେତେ ଦିନରେ 2000 ଟଙ୍କା ରୋଜଗାର କରିବେ ?
Solution:
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ଏଠାରେ ପାରିଶ୍ରମିକର ପରିମାଣ ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଲେ।ମା ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ, ହେବେ । ଅର୍ଥାତ୍‌ y ∝ \(\frac { 1 }{ x }\) (z ସ୍ଥିର) …(i)
ଶ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ଓ ପାରିଶ୍ରମିକର ପରିମାଣ ସଳଖ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ,
Y ∝ z (x ସ୍ଥିର) …(ii)

Egⁿ. (i) ଓ Eqⁿ. (ii) ରୁ ଯୌଥ ଚଳନ ଅନୁସାରେ y ∝ \(\frac { z }{ x }\) …(iii)
Eqⁿ.(iii) ରୁ ପାଇବା \(\frac{\mathrm{y}_1}{\mathrm{y}_2}\) = \(\frac{\mathrm{z}_1}{\mathrm{z}_2}\) × \(\frac{\mathrm{x}_2}{\mathrm{x}_1}\) ⇒ \(\frac{8}{y_2}\) = \(\frac{1600}{2000}\) × \(\frac{8}{5}\) ⇒ y₂ = \(=\frac{8 \times 2000 \times 5}{8 \times 1600}\) ⇒ y₂ = \(\frac{25}{4}\) ବା 6\(\frac{1}{4}\) ଦିନ
∴ 8 ଜଣ ଶ୍ରମିକ 6\(\frac{1}{4}\) ଦିନରେ 2000 ଟଙ୍କା ରୋଜଗାର କରିବେ ।

Question 2.
10 ଜଣ ଶ୍ରମିକ 6 ଦିନରେ ଗୋଟିଏ ଘର ତିଆରି କରନ୍ତି । ଏକାପରି 4ଟି ଘରକୁ 12 ଜଣ କେତେ ଦିନରେ ଶେଷକରିବେ ?
Solution:
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ,

ଏଠାରେ ଘର ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ଓ ଶ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବେ ।
ଅର୍ଥାତ୍ y ∝\(\frac { 1 }{ x }\) (z ସ୍ଥିର) … (i)
ଶ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ଓ ଘର ସଂଖ୍ୟାର ପରିମାଣ ସଳଖ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବ । ଅର୍ଥାତ୍‌ y ∝ z (x ସ୍ଥିର) …(ii)
(i) ଓ (ii) ରୁ ଯୌଥଚଳନ ଅନୁସାରେ y ∝\(\frac { z }{ x }\) … (i)
(iii) ରୁ ପାଇବା \(\frac{\mathrm{y}_1}{\mathrm{y}_2}\) = \(\frac{\mathrm{z}_1}{\mathrm{z}_2}\) × \(\frac{\mathrm{x}_2}{\mathrm{x}_1}\) ⇒ \(\frac{6}{y_2}\) = \(\frac { 1 }{ 4 }\) × \(\frac { 12 }{ 10 }\) ⇒ y₂ = \(\frac{6 \times 4 \times 10}{12}\) = 20
∴ 4 ଟି ଘରକୁ 12 ଜଣ ଶ୍ରମିକ 20 ଦିନରେ ଶେଷକରିବେ ।

Question 3.
12 ଜଣ ଶ୍ରମିକ 15 ଦିନରେ 150 ମିଟର ରାସ୍ତା ତିଆରି କରି ପାରନ୍ତି; ତେବେ 18 ଜଣ ଶ୍ରମିକ କେତେ ଦିନରେ 300 ମିଟର ରାସ୍ତା ତିଆରିକରିବେ ?
Solution:
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ଏଠାରେ ରାସ୍ତାର ଲମ୍ବ ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ଓ ଶ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବେ ।
ଅର୍ଥାତ୍ y ∝\(\frac { 1 }{ x }\) (z ସ୍ଥିର) … (i)
ଶ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ଓ ରାସ୍ତାର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ପରିମାଣ ସଳଖ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବ । Y ∝ z (x ସ୍ଥିର) …(ii)
Eqⁿ (i) ଓ Eqⁿ. (ii) ରୁ ଯୌଥ ଚଳନ ଅନୁସାରେ y ∝ \(\frac { z }{ x }\) …(iii)
Eqⁿ. (iii) ରୁ ପାଲଦା \(\frac{\mathrm{y}_1}{\mathrm{y}_2}\) = \(\frac{\mathrm{z}_1}{\mathrm{y}_2}\) × \(\frac{\mathrm{x}_2}{\mathrm{x}_1}\) ⇒ \(\frac{15}{\mathrm{y}_2}\) = \(\frac { 150 }{ 300 }\) × \(\frac { 18 }{ 12 }\) ⇒ y₂ = \(\frac{15 \times 300 \times 12}{150 \times 18}\) = 20
∴ 18 ଜଣ ଶ୍ରମିକ 20 ଦିନରେ 300 ମିଟର ରାସ୍ତା ତିଆରିକରିବେ ।

Question 4.
10 ଜଣ ପରୀକ୍ଷକ 8 ଦିନରେ 2000 ଖାତା ଦେଖାରନ୍ତି । ତେବେ 12 ଜଣ ପରୀକ୍ଷକ କେତେ ଦିନରେ 3000 ଖାତା ଦେଖପାରିବେ ?
Solution:
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ଏଠାରେ ଖାତା ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ଓ ପରୀକ୍ଷକ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବେ ।
ଅର୍ଥାତ୍ y ∝\(\frac { 1 }{ x }\) (z ସ୍ଥିର) … (i)
ପରୀକ୍ଷକ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ଓ ଖାତା ସଂଖ୍ୟା ସଳଖ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବ ।
ଅର୍ଥାତ୍, y ∝ z (x ସ୍ଥିର) …(ii)
Eqⁿ. (i) ଓ Eqⁿ. (ii) ରୁ ଯୌଥ ଚଳନ ଅନୁସାରେ, y ∝\(\frac { z }{ x }\) (z ସ୍ଥିର) … (iii)
Egⁿ. (iii) ରୁ ପାଇବା \(\frac{\mathrm{y}_1}{\mathrm{y}_2}\) = \(\frac{\mathrm{z}_1}{\mathrm{y}_2}\) × \(\frac{\mathrm{x}_2}{\mathrm{x}_1}\) ⇒ \(\frac{8}{\mathrm{y}_2}\) = \(\frac { 2000 }{ 3000 }\) × \(\frac { 12 }{ 10 }\) ⇒ y₂ = \(\frac{8 \times 3000 \times 10}{2000 \times 12}\) = 10
∴12 ଜଣ ପରୀକ୍ଷକ 10 ଦିନରେ 3000 ଖାତା ଦେଖିପାରିବେ ।

Question 5.
6 ଜଣ ଲୁଗାବୁଣାଳୀ 8 ଦିନରେ 144 ମିଟର ଲୁଗା ବୁଣିପାରନ୍ତି । 12 ଜଣ ଲୁଗାବୁଣାଳୀ 9 ଦିନରେ କେତେ ମିଟର ଲୁଗା ବୁଣିପାରିବେ ?
Solution:
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ଏଠାରେ ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଲୁଗାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଲୋକ ସଂଖ୍ୟା ସଳଖ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବେ ।
ଅର୍ଥାତ୍ z ∝ x (y ସ୍ଥିର) … (i)
ଲୋକ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଲୁଗାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦିନସଂଖ୍ୟା ସଳଖ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବ ।
ଅର୍ଥାତ୍, z ∝ y (x ସ୍ଥିର) … (ii)
Egⁿ. (i) ଓ Eqⁿ. (ii) ରୁ ଯୌଥ ଚଳନ ଅନୁସାରେ,
z ∝ xy … (iii)
Eqⁿ. (iii) ରୁ ପାଇବା \(\frac{\mathrm{z}_1}{\mathrm{z}_2}\) = \(\frac{x_1 y_1}{x_2 y_2}\) ⇒ \(\frac{144}{z_2}\) = \(\frac{6 \times 8}{12 \times 9}\) ⇒ z₂ = \(\frac{144 \times 12 \times 9}{6 \times 8}\) = 324
∴ 12 ଜଣ ଲୁଗାବୁଣାଳୀ 9 ଦିନରେ 324 ମିଟର ଲୁଗା ବୁଣିପାରିବେ ।

Question 6.
8 ଜଣ ଦରଜି 12 ଦିନରେ 360ଟି ସାର୍ଟ ତିଆରି କରି ପାରନ୍ତି । 15 ଦିନରେ 450ଟି ସାର୍ଟ ତିଆରିପାଇଁ କେତେ ଜଣ ଦରଜି ଆବଶ୍ୟକ ?
Solution:
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ଏଠାରେ ସାର୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଦରଜି ସଂଖ୍ୟା ଓ ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବେ ।
ଅର୍ଥାତ୍ x ∝ \(\frac { 1 }{ y }\) (z ସ୍ଥିର) … (i)
ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଦରଜି ସଂଖ୍ୟା ଓ ସାର୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ସଳଖ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ ।
ଅର୍ଥାତ୍, x ∝ z (y ସ୍ଥିର) … (ii)
Eqⁿ. (i) ଓ Eq”. (ii) ରୁ ଯୌଥ ଚଳନ ଅନୁସାରେ, x ∝ \(\frac { z }{ y }\) … (iii)
Eqⁿ. (iii) ରୁ ପାଇବା \(\frac{x_1}{x_2}\) = \(\frac{z_1}{z_2}\) × \(\frac{y_2}{y_1}\) ⇒ \(\frac{8}{x_2}\) = \(\frac{360}{450}\) × \(\frac{15}{12}\) ⇒ x₂ = \(\frac{12 \times 450 \times 8}{15 \times 360}\) = 8
∴ 15 ଦିନରେ 450ଟି ସାର୍ଟ ତିଆରି ପାଇଁ 8 ଜଣ ଦରଜି ଆବଶ୍ୟକ ।

Question 7.
2ଟି ପାଣିପମ୍ପ 5 ଘଣ୍ଟାରେ 3ଟି କୁଣ୍ଡର ପାଣି ଟାଣିପାରନ୍ତି; ତେବେ 4ଟି ପାଣିପମ୍ପ କେତେ ଘଣ୍ଟାରେ ସେହି ଆକାରର 12ଟି କୁଣ୍ଡର ପାଣି ଟାଣିପାରିବ ?
Solution:
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ଏଠାରେ ପାଣିର ପରିମାଣ ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ସମୟ ଓ ପାଣିପମ୍ପ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବେ ।
y ∝ \(\frac { 1 }{ y }\) (z ସ୍ଥିର) … (i)
ପାଣିପମ୍ପ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ସମୟ ଓ ପାଣିର ପରିମାଣ ସଳଖ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବେ ।
Y ∝ z (x ସ୍ଥିର) … (ii)
Eqⁿ. (i) ଓ Eqⁿ. (ii) ରୁ ଯୌଥ ଚଳନ ଅନୁସାରେ, y ∝ \(\frac { z }{ x }\) … (iii)
Eqⁿ. (iii) ରୁ ପାଇବା \(\frac{y_1}{y_2}\) = \(\frac{z_1}{z_2}\) × \(\frac{x_2}{x_1}\) ⇒ \(\frac{5}{y_2}\) = \(\frac{3}{12}\) × \(\frac{4}{2}\) ⇒ y₂ = \(\frac{5 \times 12 \times 2}{3 \times 4}\) = 10
∴ 4ଟି ପାଣିପମ୍ପ 10 ଘଣ୍ଟାରେ ସେହି ଆକାରର 12ଟି କୁଣ୍ଡର ପାଣି ଟାଣିପାରିବେ ।

Question 8.
ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟକୁ 25 ଜଣ ଲୋକ ଦୈନିକ 6 ଘଣ୍ଟା ପରିଶ୍ରମ କରି 18 ଦିନରେ ଶେଷକରନ୍ତି । ସେହି କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ 20 ଜଣ ଲୋକ ଦୈନିକ 5 ଘଣ୍ଟା ପରିଶ୍ରମ କରି କେତେ ଦିନରେ ଶେଷକରିବେ ?
Solution:
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ଏଠାରେ ଲୋକସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ଓ ସମୟ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବେ ।
z ∝ \(\frac { 1 }{ y }\) (x ସ୍ଥିର) … (i)
ସମୟ ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ଓ ଲୋକସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବେ ।
Z ∝ \(\frac { 1 }{ x }\) (y ସ୍ଥିର) … (ii)
ଯୌଥ ଚଳନ ଅନୁଯାୟୀ Egⁿ. (i) ଓ Eqⁿ. (ii) ରୁ ପାଇବା,
Z ∝ \(\frac { 1 }{ xy }\) (x ଓ y ଉଭୟେ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ) … (iii)
Eqⁿ. (iii) ରୁ ପାଇବା \(\frac{z_1}{z_2}\) = \(\frac{x_2}{x_1}\) × \(\frac{y_2}{y_1}\) ⇒ \(\frac{18}{z_2}\) = \(\frac{20 \times 5}{25 \times 6}\) ⇒ z₂ = \(\frac{18 \times 25 \times 6}{20 \times 5}\) ⇒ z₂ = 27
∴ 27 ଦିନରେ 20 ଜଣ ଲୋକ ଦିନକୁ 5 ଘଣ୍ଟା ପରିଶ୍ରମ କରି କାର୍ଯ୍ୟଟି ଶେଷ କରି ପାରିବେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Maths Solutions Chapter 3 ଜ୍ୟାମିତିରେ ମୌଳିକ ଧାରଣା Ex 3.5 Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Maths Solutions Chapter 3 ଜ୍ୟାମିତିରେ ମୌଳିକ ଧାରଣା Ex 3.5

Question 1. 
ଚିତ୍ର ଦେଖି ଖାତାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

(କ) ଚିତ୍ରରେ ଥିବା କୋଣଟିର ନାମ କ’ଣ ଲେଖ। 
ସମାଧାନ:
∠PQR

(ଖ) ଏହାର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ଓ ବାହୁମାନଙ୍କର ନାମ ଲେଖ। 
ସମାଧାନ:
ଏହାର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ O ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{OP}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{OR}}\) ବାହୁ ।

(ଗ) ଏହି କୋଣର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ଓ ବହିଃସୁ ବିନ୍ଦୁର ନାମ ଲେଖ।
ସମାଧାନ:
ଏହି ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ Y ଓ ବହିଃସୁ ବିନ୍ଦୁ X ।

Question 2. 
ନିମ୍ନସ୍ଥ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ ଥ‌ିବା ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର।

(କ) ଗୋଟିଏ କୋଣର _____ ଗୋଟି ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ଓ _____ ଗୋଟି ବାହୁ ଥାଏ।
ସମାଧାନ:
ଏକ, ଦୁକ

(ଖ) _____ ଚିହ୍ନଟି ହେଉଛି ଚିତ୍ରରେ ଥ‌ିବା କୋଣର ସାଙ୍କେତିକ ଚିହ୍ନ।
ସମାଧାନ:
∠

(ଗ) ଦୁଇଟି ସରଳରେଖା ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦ କଲେ _____  ଗୋଟି କୋଣ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
ସମାଧାନ:
ଚାରି

Question 3. 
ସ୍କେଲ୍ ଓ ପେନ୍‌ସିଲ ସାହାଯ୍ୟରେ ତୁମ ଖାତାରେ ଦୁଇଟି କୋଣ ଅଙ୍କନ କରି ସେମାନଙ୍କ ନାମ ଦିଅ ।
ସମାଧାନ:

Question 4. 

(କ) ପାର୍ଶ୍ଵସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ କେତୋଟି କୋଣ ଅଛି?
ସମାଧାନ:
ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ ୫ ଟି କୋଣ ଅଛି

(ଖ) କେବଳ ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁକୁ ନେଇ କେଉଁ କେଉଁ କୋଣର ନାମକରଣ କରାଯାଇପାରିବ?
ସମାଧାନ:
∠BAD ବା ∠A ଏବଂ ∠BCD ବା ∠C

(ଗ) କେଉଁ କୋଣମାନଙ୍କର ଏକ ସାଧାରଣ ବାହୁ ଅଛି?
ସମାଧାନ:
∠ABD ଓ ∠ABC ର ସାଧାରଣ ବାହୁ \(\overline{\mathrm{AB}}\)
∠ADB ଓ ∠ADC ର ସାଧାରଣ ବାହୁ \(\overline{\mathrm{AD}}\)
∠ABD ଓ ∠CBD ର ସାଧାରଣ ବାହୁ \(\overline{\mathrm{BD}}\)
∠ADB ଓ ∠CBD ର ସାଧାରଣ ବାହୁ \(\overline{\mathrm{BD}}\)
∠CBD ଓ ∠CBA ର ସାଧାରଣ ବାହୁ \(\overline{\mathrm{BC}}\)
∠CDA ଓ ∠CDB ର ସାଧାରଣ ବାହୁ \(\overline{\mathrm{CD}}\)

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Maths Solutions Chapter 3 ଜ୍ୟାମିତିରେ ମୌଳିକ ଧାରଣା Ex 3.4 Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Maths Solutions Chapter 3 ଜ୍ୟାମିତିରେ ମୌଳିକ ଧାରଣା Ex 3.4

Question 1. 
(କ) ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖୀ ସୀମା ଥିବା ଆବଦ୍ଧ ଚିତ୍ର ଓ ଗୋଟିଏ ବକ୍ରରେଖୀ ସୀମା ବିଶିଷ୍ଟ ଆବଦ୍ଧ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର।
ସମାଧାନ:

(ଖ) ଆଙ୍କିଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଚିତ୍ରରେ ଦୁଇଟି ଅନ୍ତଃସୁ ବିନ୍ଦୁ ଓ ଦୁଇଟି ବହିଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ଚିହ୍ନଟ କର । 
ସରଳରେଖୀ ସୀମା ବିଶିଷ୍ଟ ଚିତ୍ରର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ଦୁଇଟିକୁ K ଓ L ନାମ ଦିଅ ଏବଂ ବହିଃସୁ ବିନ୍ଦୁ ଦୁଇଟିକୁ M ଓ N ନାମ ଦିଅ ।
ବକ୍ରରେଖୀ ସୀମା ବିଶିଷ୍ଟ ଚିତ୍ରର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ଦୁଇଟିକୁ P ଓ Q ନାମ ଦିଅ ଏବଂ ବହିଃସୁ ବିନ୍ଦୁ ଦୁଇଟିକୁ R ଓ S ନାମ ଦିଅ |
ସମାଧାନ:

(ଗ) ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆବଦ୍ଧ ଚିତ୍ରର ସୀମା ଉପରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ବିନ୍ଦୁ ଚିହ୍ନିତ କର। ସରଳରେଖୀ ଚିତ୍ରରେ ଏହି ବିନ୍ଦୁର ନାମ ଦିଅ Y ଏବଂ ବକ୍ରରେଖୀ ସୀମା ଥିବା ଚିତ୍ରରେ ଏହି ବିନ୍ଦୁର ନାମ ଦିଅ Z ।
ସମାଧାନ:

Question 2. 
ଏପରି ଏକ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ଯାହାର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବା ବହିଃସୁ ବିନ୍ଦୁ ଦର୍ଶାଇବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।
ସମାଧାନ:

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Maths Solutions Chapter 3 ଜ୍ୟାମିତିରେ ମୌଳିକ ଧାରଣା Ex 3.3 Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Maths Solutions Chapter 3 ଜ୍ୟାମିତିରେ ମୌଳିକ ଧାରଣା Ex 3.3

Question 1.
ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ ଥିବା ସରଳରେଖା, ରେଖାଖଣ୍ଡ ଓ ରଶ୍ମିମାନଙ୍କର ନାମ ନିମ୍ନସାରଣୀ ଭଳି ସାରଣୀଟିଏ ତିଆରି କରି ସେଥୁରେ ପୂରଣ କର ।

ସରଳରେଖା	ରେଖାଖଣ୍ଡ	ରଶ୍ମି

ସମାଧାନ:

ସରଳରେଖା	ରେଖାଖଣ୍ଡ	ରଶ୍ମି
\( \overleftrightarrow{X Y}\)	\(\overline{\mathrm{AB}}, \overline{\mathrm{CD}}\)	\(\overrightarrow{\mathrm{DA}}\)
	\(\overline{\mathrm{MN}}, \overline{\mathrm{ND}}, \overline{\mathrm{DM}}\)	\(\overrightarrow{\mathrm{DB}}\)

Question 2.
ତୁମ ଖାତାରେ ତିନୋଟି ରେଖାଖଣ୍ଡ AB, CD ଓ EF ଅଙ୍କନ କର । ପ୍ରତ୍ୟେକର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପ୍ରଥମେ କେବଳ ସ୍କେଲ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ଓ ପରେ ଡିଭାଇଡର ଏବଂ ସ୍କେଲ ସାହାଯ୍ୟରେ ମାପି ନିମ୍ନସ୍ଥ ସାରଣୀ ଭଳି ସାରଣୀଟିଏ କରି ସେଥ‌ିରେ ପୂରଣ କର ।

ରେଖାଖଣ୍ଡର ନାମ	କେବଳ ସ୍କେଲ ସାହାଯ୍ୟରେ ପାଇଥିବା ଦୈର୍ଘ୍ୟ	ଡିଭାଇଡର ଓ ସ୍କେଲ ସାହାଯ୍ୟରେ ପାଇଥିବା ଦୈର୍ଘ୍ୟ
\(\overline{\mathrm{AB}}\)
\(\overline{\mathrm{CD}}\)
\(\overline{\mathrm{EF}}\)

ସମାଧାନ:

ରେଖାଖଣ୍ଡର ନାମ	କେବଳ ସ୍କେଲ ସାହାଯ୍ୟରେ ପାଇଥିବା ଦୈର୍ଘ୍ୟ	ଡିଭାଇଡର ଓ ସ୍କେଲ ସାହାଯ୍ୟରେ ପାଇଥିବା ଦୈର୍ଘ୍ୟ
\(\overline{\mathrm{AB}}\)	8 ସେ.ମି.	8 ସେ.ମି.
\(\overline{\mathrm{CD}}\)	7.8 ସେ.ମି.	7.8 ସେ.ମି.
\(\overline{\mathrm{EF}}\)	7 ସେ.ମି.	7 ସେ.ମି.

Question 3. 

(କ) ପାର୍ଶ୍ଵସ୍ଥ ତ୍ରିଭୁଜର ନାମ କ’ଣ।
ସମାଧାନ:
Δ ABC

(ଖ) ଯେଉଁ ତିନୋଟି ରେଖାଖଣ୍ଡ ଦ୍ଵାରା ତ୍ରିଭୁଜଟି ସୃଷ୍ଟ, ସେଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ। 
ସମାଧାନ:
\(\overline{\mathrm{AB}}\), \(\overline{\mathrm{BC}}\), \(\overline{\mathrm{CA}}\)

(ଗ) ସ୍କେଲ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରେଖାଖଣ୍ଡର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପି ଲେଖ ।
ସମାଧାନ:
\(\overline{\mathrm{AB}}\) = 3.6 ସେ.ମି., \(\overline{\mathrm{BC}}\) = 2.7 ସେ.ମି., \(\overline{\mathrm{CA}}\) = 2.6 ସେ.ମି.

Question 4.
ନିମ୍ନସ୍ଥ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡିକୁ ବାଛି ଲେଖ।
(କ) ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖା ଏକ ରେଖାଖଣ୍ଡର ଗୋଟିଏ ଅଂଶ ।
(ଖ) ଗୋଟିଏ ରେଖାଖଣ୍ଡର ଦୁଇଟି ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ ଥାଏ। 
(ଗ) ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖାର ଦୁଇଟି ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ ଥାଏ ।
(ଘ) ଗୋଟିଏ ରଶ୍ମିର ଗୋଟିଏ ଆଦ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଥାଏ। 
(ଙ) 1 ସେ.ମି. = 10 ମି. ମି.
ସମାଧାନ:
(ଖ), (ଘ), (ଙ) – ଠିକ୍ ବାକ୍ୟ
କହିଲ ଦେଖ୍ :
ସରଳରେଖା, ରଶ୍ମି ଓ ରେଖାଖଣ୍ଡ ମଧ୍ୟରୁ କାହାର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଅଛି? କାହିଁକି? 
ସମାଧାନ:
ରେଖାଖଣ୍ଡର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଅଛି । କାରଣ ରଶ୍ମି ଗୋଟିଏ ଦିଗକୁ ଓ ସରଳରେଖା ଦୁଇ ପାର୍ଶ୍ଵ କୁ ଅସୀମ ଭାବରେ ବିସ୍ତୃତ ।

Question 5. 
ଡାହାଣ ପାଖରେ ଥିବା ଚିତ୍ରରୁ ମାପି ଦେଖ ଯେ : 

(କ) AB + BD = AC + CD
ସମାଧାନ:
AB + BD = AC + CD
AB + BD = 2 ସେ.ମି. + 4 ସେ.ମି. = 6 ସେ.ମି.,
AC + CD = 4 ସେ.ମି. +2 ସେ.ମି. = 6 ସେ.ମି.,

(ଖ) AB + CD = AD – BC
ସମାଧାନ:
AB + CD = AD – BC
AB + CD = 2 ସେ.ମି. + 2 ସେ.ମି. = 4 ସେ.ମି., 
AD – BC = 6 ସେ.ମି. – 2 ସେ.ମି. = 4 ସେ.ମି.

Question 6. 
ତୁମ ଖାତାରେ ତିନୋଟି ସରଳ ରେଖା ଅଙ୍କନ କର, ପ୍ରତ୍ୟେକ ସରଳରେଖା ଉପରେ ତିନୋଟି ଲେଖାଏଁ ବିନ୍ଦୁ ନିଅ। ବାମରୁ ଡାହାଣପଟ କ୍ରମରେ ବିନ୍ଦୁ ତିନୋଟିକୁ P, Q ଓ R ନାମ ଦିଅ । କେଉଁ ବିନ୍ଦୁଟି ଅନ୍ୟ ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁର ମଧ୍ୟବର୍ତୀ ତାହା କୁହ । ବର୍ତ୍ତମାନ PQ, QR ଓ PR ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଅନ୍ୟ ଦୁଇଟିର ସମଷ୍ଟି ସହ ସମାନ କୁହ ।

ସମାଧାନ:

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Maths Solutions Chapter 3 ଜ୍ୟାମିତିରେ ମୌଳିକ ଧାରଣା Ex 3.2 Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Maths Solutions Chapter 3 ଜ୍ୟାମିତିରେ ମୌଳିକ ଧାରଣା Ex 3.2

Question 1. 
ଖାତାରେ ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁ ଚିହ୍ନିତ କରି ସେଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଦିଅ ।
ସମାଧାନ:
A•  B•  •C

Question 2. 
ଦୁଇଟି ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କରି ସେମାନଙ୍କର ନାମ ଦିଅ।
ସମାଧାନ:

\(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{AB}}\) ଓ \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{CD}}\) ଦୁଇଟି ସରଳରେଖା।

Question 3. 
ତୁମ ପାଖଆଖରେ ଦେଖୁଥୁବା ତିନୋଟି ସରଳରେଖା, ତିନୋଟି ବକ୍ରତଳ ଓ ତିନୋଟି ସମତଳର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ସମାଧାନ:
ସରଳରେଖା – ସ୍କେଲର ଧାର, ଟେବୁଲର ଧାର, ବହିପୃଷ୍ଠାର ଧାର
ବକ୍ରତଳ – କାଚଗୋଲିର ପୃଷ୍ଠ, ପେଣ୍ଡୁର ପୃଷ୍ଠ, ରୁଲବାଡ଼ିର ପୃଷ୍ଠ ।
ସମତଳ – କାଗଜ ପୃଷ୍ଠ, ଟେବୁଲର ପୃଷ୍ଠ, ଛାତ

Question 4.
ନିମ୍ନ ଚିତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଗାରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ସରଳରେଖା ଓ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ବକ୍ରରେଖା ଚିହ୍ନାଅ ।

ଲକ୍ଷ୍ୟ କର : ଚିତ୍ର ‘ଙ’ ରେ ଥ‌ିବା ରେଖାଟି ବହିର ପୃଷ୍ଠାକୁ ଦୁଇଟି ଭାଗରେ ପରିଣତ କରିଛି ଓ ଭାଗ ଦୁଇଟିକୁ ‘ପ’ ଓ ‘ଫ’ ଦ୍ଵାରା ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଇଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାଗକୁ ରେଖାର ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ବ ବୋଲି କୁହାଯାଏ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ ଚିତ୍ର ମଧ୍ୟରୁ କ ଓ ଘ – ବକ୍ରରେଖା ଖ, ଗ ଓ ଙ – ସରଳରେଖା

Question 5.
ତୁମ ଖାତାରେ ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁ ଚିହ୍ନିତ କର ଓ ତା’ ମଧ୍ୟଦେଇ ସାତଟି ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କର । ସେହି ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଆଉ କେତୋଟି ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କରିପାରିବ ?
ସମାଧାନ:

(i) ଖାତା ଉପରେ ଠ ବିନ୍ଦୁଦେଇ ସାତଟି ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କର ।
(ii) ସେହି ବିନ୍ଦୁମଧ୍ୟଦେଇ ଅସଂଖ୍ୟ ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କରାଯାଇପାରିବ ।

Question 6.
ତୁମ ଖାତାରେ A ଓ B ନାମକ ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ନିଅ ଓ ଉଭୟ ବିନ୍ଦୁକୁ ଧାରଣ କରୁଥିବା ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କର। ଏପରି କେତୋଟି ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କରିପାରିବ?
ସମାଧାନ:
A ଓ B ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ନିଆଗଲା । A ଓ B ବିନ୍ଦୁରେ \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{AB}}\) ଅଙ୍କନ କରାଗଲା । ଏହିପରି ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ ହୋଇପାରିବ ।
A ଓ B ମଧ୍ୟଦେଇ \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{AB}}\) ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

Question 7.
(କ) ସାଧାରଣ ବିନ୍ଦୁ ଥବା ଦୁଇଟି ସରଳ ରେଖା ଅଙ୍କନ କର ସେହି ଦୁଇ ସରଳରେଖାକୁ ନାମକରଣ କର। ସାଧାରଣ ବିନ୍ଦୁର ନାମ P ଦିଅ ।
ସମାଧାନ:

\(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{AB}}\) ଓ \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{AB}}\) ଦୁଇଟି ପରସ୍ପର ଛେଦୀ ସରଳରେଖା । ସରଳରେଖାଦ୍ବୟର ସାଧାରଣ ବିନ୍ଦୁ P ।

(ଖ) ତୁମ ଖାତା ଉପରେ ଯେ କୌଣସି ସାତଟି ବିନ୍ଦୁ ନିଅ। ସେଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଦିଅ। ସେଗୁଡିକ ଏକରେଖୀ ହେଉଛନ୍ତି କି? କିପରି ଜାଣିଲ?
ସମାଧାନ:

ଏହି ବିନ୍ଦୁମାନ ଏକରେଖା ଉପରିସ୍ଥ ନୁହଁନ୍ତି । ଏମାନେ ଅଣରେଖୀୟ ବିନ୍ଦୁ ।

Question 8.
ଗୋଟିଏ ସମତଳରେ ଥିବା ତିନୋଟି ସରଳରେଖା ପରସ୍ପରକୁ ଅତି କମ୍‌ରେ କେତୋଟି ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରିବେ? ଅତି ବେଶିରେ କେତୋଟି ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରିବେ?
ସମାଧାନ:
(i) ଗୋଟିଏ ସମତଳରେ ଥ‌ିବା ତିନୋଟି ସରଳରେଖା ପରସ୍ପରକୁ ଅତିକମ୍‌ରେ ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରିବେ । (ଚିତ୍ର ‘କ’ ଓ ଚିତ୍ର ‘ଖ’)

(ii)

ଗୋଟିଏ ସମତଳରେ ଥ‌ିବା ତିନୋଟି ସରଳରେଖା ପରସ୍ପରକୁ ଅତିବେଶିରେ ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରିବେ । (ଚିତ୍ର ‘ଗ’)

Question 9.
ସ୍କେଲ୍ ବ୍ୟବହାର କରି ଦୁଇଟି ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରି ସରଳରେଖା ଦ୍ଵୟ ସମାନ୍ତର ହେବେ ।
ସମାଧାନ:

\(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) ଓ \(\overleftrightarrow{\mathrm{CD}}\) ପରସ୍ପର ସମାନ୍ତର ।

Question 10. 
ନିମ୍ନସ୍ଥ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ବାଛି ଲେଖ ।
(କ) ‘ରେଖା’ କହିଲେ ଆମେ କେବଳ ‘ସରଳରେଖା’କୁ ବୁଝୁ ।
(ଖ) ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଅସଂଖ୍ୟ ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କରାଯାଇପାରିବ ।
(ଗ) ଏକ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟଦେଇ ଅସଂଖ୍ୟ ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କରାଯାଇପାରିବ । 
(ଘ) ଏକ ସମତଳ ଉପରିସ୍ଥ ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁଦେଇ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କରାଯାଇପାରିବ । 
(ଙ) ଏକ ସମତଳରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁକୁ ଧାରଣ କରୁଥିବା ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ ସମ୍ଭବ । 
(ଚ) ଏକ ସମତଳ ଉପରିସ୍ଥ ଦୁଇଟି ଅସମାନ୍ତର ସରଳରେଖା ପରସ୍ପରକୁ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରନ୍ତି । 
(ଛ) ଦୁଇଟି ସମାନ୍ତର ସରଳରେଖାର କୌଣସି ଛେଦବିନ୍ଦୁ ନାହିଁ ।
ସମାଧାନ:
(କ), (ଖ), (ଙ), (ଚ), (ଛ) ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 History Solutions Chapter 5 କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧ, ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନ Short & Long Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class History Chapter 5 Short & Long Answer Questions in Odia Medium

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ଦୁଇଟି / ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ଅଶୋକ କେଉଁ ବଂଶର ସମ୍ରାଟ ଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କର ପିତାଙ୍କର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଅଶୋକ ମୌର୍ଯ୍ୟବଂଶର ସମ୍ରାଟ ଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କର ପିତାଙ୍କର ନାମ ବିନ୍ଦୁସାର ଥିଲା ।

୨। ଅଶୋକଙ୍କଦ୍ୱାରା ହୋଇଥିବା ପ୍ରଥମ ଓ ଶେଷ ଯୁଦ୍ଧ କ’ଣ ? ଅଶୋକ କାହିଁକି ଯୁଦ୍ଧ ବର୍ଜନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଅଶୋକଙ୍କଦ୍ଵାରା ହୋଇଥିବା ପ୍ରଥମ ଓ ଶେଷ ଯୁଦ୍ଧ କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧ ଥିଲା । ଅଶୋକ ଉପଲବ୍ଧି କଲେ ଯେ ଯୁଦ୍ଧ ଧ୍ଵଂସର କାରଣ ଅଟେ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ଯୁଦ୍ଧ ବର୍ଜନ କରିଥିଲେ ।

୩ । ଅଶୋକ କେବେ ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କର ଅଭିଷେକ ଉତ୍ସବ କେବେ ପାଳିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଅଶୋକ ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୨୭୩ରେ ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କରିଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର ଅଭିଷେକ ଉତ୍ସବ ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୨୬୯ରେ ପାଳିତ ହୋଇଥିଲା ।

୪ । କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧ କେବେ ଓ କେଉଁଠାରେ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧ ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୨୬୧ରେ ଦୟାନଦୀ କୂଳରେ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା ।

୫ । ଅଶୋକଙ୍କ କେଉଁ ଶିଳାଲେଖରେ କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି ? କଳିଙ୍ଗର ରାଜଧାନୀର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଅଶୋକଙ୍କ କଳିଙ୍ଗଯୁଦ୍ଧ ଆଫଗାନିସ୍ଥାନର ତ୍ରୟୋଦଶ ଅନୁଶାସନରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି । କଳିଙ୍ଗର ରାଜଧାନୀର ନାମ ତୋଷାଳୀ ଥୁଲା !

୬ । କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁଯାୟୀ କାରୁବାକୀ କିଏ ? କେଉଁ ସ୍ତମ୍ଭଲିପିରେ କାରୁବାକୀଙ୍କ ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁଯାୟୀ କାରୁବାକୀ ଉତ୍କଳର ଧୀବର କନ୍ୟା ଥିଲେ । ଆହ୍ଲାବାଦ ସ୍ତମ୍ଭଲିପିରେ କାରୁବାକୀଙ୍କ ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ।

୭ । ଅଶୋକଙ୍କ ଅଭିଲେଖମାନ କେଉଁ ଲିପି ଓ କେଉଁ ଭାଷାରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ? ଶାହାବାଜଗଡ଼ସ୍ଥିତ ଅଭିଲେଖର ଲିପି କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଅଶୋକଙ୍କ ଅଭିଲେଖମାନ ମୁଖ୍ୟତଃ ବ୍ରାହ୍ମୀଲିପି ଓ ପ୍ରାକୃତ ଲିପିରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି । ଶାହାବାଜଗଡ଼ସ୍ଥିତ ଅଭିଲେଖର ଲିପି ଖରୋଷ୍ଟି ଥିଲା ।

୮। ଅଶୋକଙ୍କୁ କାହିଁକି ଚଣ୍ଡାଶୋକ କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer:
ଅଶୋକ ନିଷ୍ଠୁର ଓ ରକ୍ତଶୋଷକ ଥିଲେ । ଜଣାଯାଏ ଯେ ସେ ତାଙ୍କର ଅନେଶତ ଭ୍ରାତାଙ୍କୁ ହତ୍ୟାକରି ସିଂହାସନ ଲାଭ କରିଥିଲେ । ନିଷ୍ଠୁର ପ୍ରକୃତି ଯୋଗୁଁ ତାଙ୍କୁ ଚଣ୍ଡାଶୋକ ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା ।

୯। ଅଭିଷେକ ସମୟରେ ଜଣେ ମୌର୍ଯ୍ୟ ରାଜା କି ଶପଥ ନେଉଥିଲେ ?
Answer:
ଅଭିଷେକ ସମୟରେ ଜଣେ ମୌର୍ଯ୍ୟ ରାଜା ଶପଥ ନେଉଥିଲେ ଯେ, ‘ଦୈହିକ ଓ ମାନସିକ ଶକ୍ତି ବିନିମୟରେ ସେ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ କରିବେ, ବୈଦେଶିକ ଆକ୍ରମଣରୁ ଦେଶକୁ ରକ୍ଷା କରିବେ ।’

୧୦ । ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନରେ ବିଚାର ବିଭାଗର ମୁଖ୍ୟ କିଏ ଥିଲେ ? କୌଟିଲ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିବା ଦୁଇ ପ୍ରକାର ବିଚାରାଳୟର ନାମ କ’ଣ କ’ଣ ?
Answer:
ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନରେ ବିଚାର ବିଭାଗର ମୁଖ୍ୟ ରାଜା ଥିଲେ । କୌଟିଲ୍ୟଙ୍କ ମତରେ ସେତେବେଳେ ଧର୍ମସ୍ତ୍ରୀୟ ଓ କଣ୍ଟକଶୋଧନ ନାମକ ଦୁଇପ୍ରକାର ବିଚାରାଳୟ ଥିଲା ।

୧୧ । ଭାଗ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଜମିର ଉର୍ବରତା ଅନୁଯାୟୀ କେଉଁ ଅନୁପାତରେ ଭୂରାଜସ୍ୱ ଆଦାୟ ହେଉଥିଲା ?
Answer:
ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନରେ ଭୁରାଜସ୍ବକୁ ଭାଗ କୁହାଯାଉଥିଲା । ଜମିର ଉର୍ବରତା ଅନୁଯାୟୀ ଏକ ଷକ୍ଷାଂଶରୁ ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ ଭୂ-ରାଜସ୍ବରୂପେ ଆଦାୟ କରାଯାଉଥିଲା ।

୧୨ । ‘ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର’ର ରଚୟିତା କିଏ ? ଏହା କେଉଁ ରାଜବଂଶ ସମ୍ପର୍କରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ ?
Answer:
‘ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର’ର ରଚୟିତା କୂଟନୀତିଜ୍ଞ କୌଟିଲ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ଏହା ମୌର୍ଯ୍ୟ ରାଜବଂଶର ରାଜନୀତି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।

୧୩ । ମୌର୍ଯ୍ୟ ରାଜାଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେବାପାଇଁ ଗଠିତ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର କେଉଁମାନେ ସଭ୍ୟ ଥିଲେ ? ଏହି ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer:
ମୌର୍ଯ୍ୟ ରାଜାଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେବାପାଇଁ ଗଠିତ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ, ପୁରୋହିତ, ସେନାପତି ଓ ଯୁବରାଜ ସଭ୍ୟ ଥିଲେ । ଏହି ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦକୁ ପରିଷା କୁହାଯାଉଥିଲା ।

୧୪ । ଅଶୋକ ଭାରତ ବାହାରେ କେଉଁ କେଉଁ ଦେଶରେ ବୌଦ୍ଧଧର୍ମ ପ୍ରସାର କରିଥିଲେ ? ସିଂହଳର କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଅଶୋକଙ୍କ ପ୍ରେରିତ କେଉଁମାନେ ବୋଧମ ରୋପଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଭାରତ ବାହାରେ ସିଂହଳ, ସିରିଆ, ତିବ୍ବତ, ମାସିଡ଼ନ୍, ମିଶର ଆଦି ଦେଶରେ ଅଶୋକ ବୌଦ୍ଧଧର୍ମ ପ୍ରସାର କରିଥିଲେ । ସିଂହଳର ଅନୁରାଧାପୁରଠାରେ ଅଶୋକଙ୍କ ପ୍ରେରିତ ପୁତ୍ର ମହେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ କନ୍ୟା ସଂଘମିତ୍ରା ବୋଧଦ୍ରୁମ ରୋପଣ କରିଥିଲେ ।

୧୫ । ଉପଗୁପ୍ତ କିଏ ? ଅଶୋକଙ୍କର ତାଙ୍କ ସହିତ କି ସମ୍ପର୍କ ଥିଲା ?
Answer:
ଉପଗୁପ୍ତ ଜଣେ ବୌଦ୍ଧ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ । ସେ ଅଶୋକଙ୍କୁ ବୌଦ୍ଧଧର୍ମରେ ଦୀକ୍ଷିତ କରାଇଥିଲେ ।

୧୬ । ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେବାବେଳେ ସେମାନଙ୍କର କେଉଁ ଚାରିଗୋଟି ଗୁଣ ଉପରେ କୌଟିଲ୍ୟ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେଉଥ‌ିଲେ ?
Answer:
ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେବାବେଳେ କୌଟିଲ୍ୟ ଚାରିଗୋଟି ଗୁଣ ବିଚାରକୁ ନେବାପାଇଁ ଉପଦେଶ ଦେଇଥିଲେ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା– ରାଜାଙ୍କ ପ୍ରତି ଭୟ, ସାଧୁତା, ବିଭବ ଓ ଆଇନ ଉପରେ ଧାରଣା ।

୧୭ । ଅଶୋକ ତାଙ୍କ ରାଜତ୍ଵ ସମୟରେ କେତେ ଶ୍ରେଣୀର କେଉଁ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ଶିଳାଲିପିରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଅଶୋକ ତାଙ୍କ ରାଜତ୍ୱ ସମୟରେ ପ୍ରାଦେଶିକମାନଙ୍କ ପରେ ରାଜୁକ, ମୁକ୍ତି ଓ ମହାମାତ୍ର ନାମକ ତିନିଶ୍ରେଣୀର କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥିଲେ ।

୧୮ । ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ପ୍ରଧାନ ଆୟ କ’ଣ ଥିଲା ? ଏହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer:
ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ପ୍ରଧାନ ଆୟ ଥିଲା ଭୂରାଜସ୍ବ । ଏହାକୁ ଭାଗ ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା ।

୧୯ । ଶାସନର ସୁବିଧା ନିମନ୍ତେ ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟକୁ କେତୋଟି ପ୍ରଦେଶରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ଓ କ’ଣ କ’ଣ ?
Answer:
ଶାସନର ସୁବିଧା ନିମନ୍ତେ ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟକୁ ପାଞ୍ଚୋଟି ପ୍ରଦେଶରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା— ମଗଧ, ତକ୍ଷଶିଳା, ତୋଷାଳୀ, ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣଗିରି ଓ ଉଜ୍ଜୟିନୀ ।

୨୦ । ଜିଲ୍ଲାର ମୁଖ୍ୟମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ? ସେମାନଙ୍କର ଦାୟିତ୍ଵ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଜିଲ୍ଲାର ମୁଖ୍ୟମାନଙ୍କୁ ବିଷୟପତି କୁହାଯାଉଥିଲା । ଜିଲ୍ଲାର ଆଇନଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରିବା ଦାୟିତ୍ବ ବିଷୟପତିଙ୍କର ଥିଲା ।

୨୧ । ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନ ସମୟରେ ନିଯୁକ୍ତ ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କର ପଦପଦବୀ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନ ସମୟରେ ସମାହର (ରାଜସ୍ୱ ଆଦାୟର ମୁଖ୍ୟ), ସାନ୍ନିଧ୍ଵତ (ରାଜକୋଷ ଅଧିକାରୀ), ଦ୍ଵାରିକ (ଦରବାର ଫାଟକର ମୁଖ୍ୟ), ଅନ୍ତର୍ବେଶିକ (ରାଜଅନ୍ତଃପୁରର ତତ୍ତ୍ଵାବଧାରକ), ପ୍ରସଷ୍ଟି (ବନ୍ଦୀଶାଳର ମୁଖ୍ୟ ନିରୀକ୍ଷକ), ନାୟକ (ନଗର ରକ୍ଷକ), ମୌର (ରାଜଧାନୀର ମୁଖ୍ୟ ତତ୍ତ୍ଵାବଧାରକ), ବ୍ୟବହାରିକ (ଖଣିଜ, ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟର ତତ୍ତ୍ଵାବଧାରକ), ଦଣ୍ଡପାଳ (ପୋଲିସ ବିଭାଗର ମୁଖ୍ୟ), ଦୁର୍ଗପାଳ (ଗୃହ ପ୍ରତିରକ୍ଷା କର୍ମଚାରୀ) ଓ ଅନ୍ତପାଳ (ସୀମାନ୍ତ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବିଭାଗର ମୁଖ୍ୟ) ଆଦି ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନେ ଥିଲେ ।

୨୨ । ସେମାନଙ୍କଠାରୁ କ’ଣ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ନିଯୁକ୍ତି ସମୟରେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କର ଦକ୍ଷତା ଓ ସାଧୁତାକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଉଥିଲା । ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ରାଜା ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ଉପଦେଶ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିଲେ ।

୨୩ । ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନ ସମୟରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିବା ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ଏବଂ ଏହା କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥରୁ ଜାଣିବାକୁ ମିଳିଥାଏ ?
Answer:
ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନ ସମୟରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିବା ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ନାମ ପରିଷା ଥିଲା । ଏହା ‘ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର’ରୁ ଜାଣିବାକୁ ମିଳିଥାଏ ।

୨୪ । କୌଟିଲ୍ୟଙ୍କ ମତରେ ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ କେତେ ପ୍ରକାର ନ୍ୟାୟାଳୟ ରହିଥିଲା ଓ କ’ଣ କ’ଣ ?
Answer:
କୌଟିଲ୍ୟଙ୍କ ମତରେ ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ଦୁଇ ପ୍ରକାର ନ୍ୟାୟାଳୟ ରହିଥିଲା । ଧର୍ମସ୍ତ୍ରୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ସାମାଜିକ ଓ ଦିୱାନୀ ଏବଂ କଣ୍ଟକଶୋଧନ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଫୌଜଦାରୀ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ମକଦ୍ଦମା ବିଚାର କରାଯାଉଥିଲା ।

B. ପାଞ୍ଚଟି/ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧। ଧର୍ମ ମହାମାତ୍ର ଉପରେ ଏକ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍‌ପଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧର ବିଭୀଷିକା ଅଶୋକଙ୍କ ହୃଦୟରେ ଗଭୀର ରେଖାପାତ କରିଥିଲା ଏବଂ ବୌଦ୍ଧଧର୍ମର ଅହିଂସା ଓ କରୁଣା ପ୍ରତି ସେ ଆକୃଷ୍ଟ ହୋଇଥିଲେ । ବୌଦ୍ଧଧର୍ମର ପ୍ରସାରରେ ସେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଅଶୋକ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କର ନୈତିକ ତଥା ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଉନ୍ନତିପାଇଁ ସର୍ବଦା ତତ୍ପର ଥିଲେ । ଶେଷରେ ଏହି ନୀତିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାପାଇଁ ଅଶୋକ ଧର୍ମ ମହାମାତ୍ର ନାମରେ ଏକ କର୍ମଚାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥିଲେ । ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଧର୍ମଭାବ ଜାଗ୍ରତ କରିବା ଏମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଦରିଦ୍ର ଓ ଅବହେଳିତ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ବୌଦ୍ଧିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶପାଇଁ ଧର୍ମ ମହାମାତ୍ର ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରୁଥିଲେ ।

୨। ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନରେ କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ଲେଖ ।
Answer:
ତୃତୀୟ ମୌର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ରାଟ ଅଶୋକଙ୍କ ପୃଷ୍ଠପୋଷକତା ଲାଭ କରି ମୌର୍ଯ୍ୟ ଯୁଗର କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ବିକାଶ ଲାଭ କରିଥିଲା । ତାଙ୍କ ସମୟରେ ପ୍ରସ୍ତର ଶିଳ୍ପର ଅଭ୍ୟୁଦୟ ଓ ପ୍ରଭୂତ ପ୍ରଗତି ହୋଇଥିଲା । ପାଟଳୀପୁତ୍ରଠାରେ ନିର୍ମିତ ପ୍ରସ୍ତର ପ୍ରାସାଦ ଚୀନ୍ ପରିବ୍ରାଜକ ଫାହିୟାନ୍‌ଙ୍କୁ ବିସ୍ମିତ କରିଥିଲା । ଅଶୋକଙ୍କର ବିଶାଳ ମସୃଣ କାରୁକାର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ତମ୍ଭଗୁଡ଼ିକ ଭାରତୀୟ କଳା ଓ ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟର ଅନୁପମ ନିଦର୍ଶନ ଅଟେ । ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ ବୌଦ୍ଧସ୍ତୂପ, ବିହାର ତତ୍କାଳୀନ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ବିକାଶର ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ । ଏହି ସ୍ତୂପଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ଶ୍ରୀନଗର, ତକ୍ଷଶିଳା, ମଥୁରା, କନୌଜ, କୌଶାୟୀ ପ୍ରଭୃତି ସ୍ଥାନରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

୩ । ଇଣ୍ଡିକା ଗ୍ରନ୍ଥରୁ କ’ଣ ସବୁ ତଥ୍ୟ ମିଳିଥାଏ ?
Answer:
ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଇତିହାସ ଜାଣିବାପାଇଁ ‘ଇଣ୍ଡିକା’ ଏକ ପ୍ରଧାନ ଉପାଦାନ ଅଟେ । ଏହାର ରଚୟିତା ଥିଲେ ଗ୍ରୀକ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରଦୂତ ମେଘାସ୍ଥିନିସ୍ । ମେଘାସ୍ଥିନିସ୍ ଗ୍ରୀକ୍ ସେନାଧ୍ୟକ୍ଷ ସେଲ୍ୟୁକ୍‌ସଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରେରିତ ହୋଇ ପାଞ୍ଚବର୍ଷ କାଳ ମୌର୍ଯ୍ୟ ଦରବାରରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିଥିଲେ । ସେ ତତ୍‌କାଳୀନ ସାମାଜିକ, ରାଜନୈତିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅବସ୍ଥାକୁ ଉପଲବ୍‌ଧ କରି ‘ଇଣ୍ଡିକା’ ଗ୍ରନ୍ଥ ରଚନା କରିଥିଲେ । ଏହି ପୁସ୍ତକରୁ ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ମୌର୍ଯ୍ୟଙ୍କର କୃତିତ୍ଵ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସବିଶେଷ ବିବରଣୀ ଜଣାପଡ଼ିଥାଏ । ଏହି ପୁସ୍ତକ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଗ୍ରୀକ୍ ଲେଖକମାନଙ୍କ ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକରୁ ଇଣ୍ଡିକାର ଉଦ୍ଧୃତାଂଶ ମିଳିଥାଏ । ଏହି ଉଦ୍ଧୃତାଂଶରୁ ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ମୌର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ସୌର ଶାସନ, ସାମରିକ ପରିଷଦ, ମନ୍ତ୍ରୀସଭା ଏବଂ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କର ଆର୍ଥିକ, ସାମାଜିକ ଓ ନୈତିକ ଜୀବନ ସମ୍ପର୍କରେ ବହୁ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ତଥ୍ୟ ମିଳିଥାଏ ।

୪ । ରାଜୁକମାନଙ୍କର ଭୂମିକା କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଶିଳାଲିପିରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ଅଶୋକ ତିନିଶ୍ରେଣୀର ରାଜକର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାଜୁକମାନେ ଥିଲେ ଅନ୍ୟତମ । ରାଜୁକମାନଙ୍କୁ ଲୋକମାନଙ୍କର କଲ୍ୟାଣ ଓ ସମୃଦ୍ଧି କାର୍ଯ୍ୟରେ ଅଶୋକ ବିନିଯୋଗ କରିଥିଲେ । ଇଚ୍ଛା ଅନୁଯାୟୀ ପୁରସ୍କୃତ କରିବା ଓ ଦଣ୍ଡ ଦେବାର କ୍ଷମତା ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଥିଲା । ରାଜୁକମାନଙ୍କର ଜନ୍ମ ଓ ମୃତ୍ୟୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କ୍ଷମତା ଥିଲା । ସେମାନେ ଦୂତମାନଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ସହିତ ଯୋଗାଯୋଗ ରଖୁଥିଲେ । ସପ୍ତମ ଶିଳାଲେଖରେ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି ଯେ, ରାଜୁକମାନେ ନିଜକୁ ଧର୍ମପ୍ରଚାର କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ କରୁଥିଲେ । ସେମାନେ ରଥକମାନଙ୍କୁ କାର୍ଯ୍ୟ ତତ୍ପର ହେବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଉଥିଲେ । ରାଜୁକମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ଅଧୁନା ଜିଲ୍ଲା ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ସହିତ ସମାନ ଥିଲା ।

୫। ଧର୍ମମହାମାତ୍ରମାନେ କରୁଥିବା ତିନିଗୋଟି କାର୍ଯ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କର।
Answer:
ରାଜ୍ୟାଭିଷେକର ୧୩ ବର୍ଷ ପରେ ଅଶୋକ ‘ଧର୍ମମହାମାତ୍ର’ମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ଥୁଲା ଧର୍ମ ସଂସ୍ଥାପନ ଓ ଏହାର ବିକାଶ ଏବଂ ଯେଉଁମାନେ ଧର୍ମ ପାଇଁ ନିଜକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ଓ ସମୃଦ୍ଧି ସାଧନ, ଶ୍ରମିକ, ନିଃସ୍ଵ ଓ ବୃଦ୍ଧମାନଙ୍କର ସୁଖସୁବିଧା ପାଇଁ ସେମାନେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧ୍ୟାନ ଦେଉଥିଲେ । ନ୍ୟାୟାଳୟ ଦେଉଥ‌ିବା ଦଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକୁ ସେମାନେ ସମୀକ୍ଷା କରୁଥିଲେ ଏବଂ ପରିସ୍ଥିତି ଅନୁଯାୟୀ ଦଣ୍ଡ ହ୍ରାସ କରୁଥିଲେ ବା କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରୁଥିଲେ । ରାଜା ଓ ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କ ଗୃହରେ ସେମାନେ ନୈତିକତା ଓ ଦାନଶୀଳତାର ବିକାଶ ଘଟାଉଥିଲେ ।

୬ । ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ମୌର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଶାସନ ସମ୍ପର୍କରେ ଲେଖ ।
Answer:
ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ମହୀୟାନ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ହେଉଛନ୍ତି ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ମୌର୍ଯ୍ୟ । ଏକ ସଙ୍କଟମୟ ସମୟରେ ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ଭାରତର ରାଜନୈତିକ ଦିଗ୍‌ବଳୟରେ ଉଦ୍‌ଭାସିତ ହୋଇ ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମର କ୍ଷୁଦ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ର ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଏକତ୍ରିତ କରି ନନ୍ଦବଂଶର ଧ୍ୱଂସ କରି ନିଜ ଦେଶକୁ ଗ୍ରୀକ୍‌ମାନଙ୍କ ହାତରୁ ମୁକ୍ତକରି ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୩୨୧ରେ ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ମୂଳଭିତ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ଏହି ବଂଶର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ଭାରତରେ ରାଜନୈତିକ ଏକତା ତଥା ଏକବିଧ ଶାସନର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇପାରିଥିଲା । ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ମୌର୍ଯ୍ୟ ଥିଲେ ଜଣେ ଅପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦୀ ସାର୍ବଭୌମ ସମ୍ରାଟ । କୂଟନୀତିଜ୍ଞ ଚାଣକ୍ୟଙ୍କ ପଥପ୍ରଦର୍ଶନରେ ସେ ଏହି ବିଶାଳ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଗଢ଼ିଥିଲେ । ସେ ଯେଉଁ ଶାସନ ସଂସ୍ଥା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ, ତାହା ପରବର୍ତ୍ତୀ ରାଜାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଆଦର୍ଶ ହୋଇ ରହିଥିଲା । ‘କେବଳ ମୌର୍ଯ୍ୟ ଇତିହାସରେ ନୁହେଁ, ସମଗ୍ର ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତ ଇତିହାସରେ ସେ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଆସନର ଅଧ୍ବକାରୀ ଅଟନ୍ତି । ତାଙ୍କୁ ‘‘ପ୍ରଥମ ଜାତୀୟ ସମ୍ରାଟ’’ ରୂପେ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ ।

୭ । ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନରେ ଗ୍ରାମିକମାନେ କିପରି ଶାସନ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଗ୍ରାମ ଥିଲା ସ୍ଥାନୀୟ ଶାସନର ସର୍ବନିମ୍ନ ସଂସ୍ଥା । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗ୍ରାମରେ ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନ ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା । ଗ୍ରାମର ମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ ଗ୍ରାମିକ କୁହାଯାଉଥିଲା । ସାଧାରଣତଃ ଗ୍ରାମିକ ଜନତାସମୂହର ନେତା ଥିଲେ । ସେ ବେତନ ଉପଭୋଗ କରୁ ନ ଥିଲେ । ଡକାୟତମାନଙ୍କ ଆକ୍ରମଣରୁ ଗାଁକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ତାଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା । ସେ ମଧ୍ଯ ଗ୍ରାମରୁ ସରକାରୀ ରାଜସ୍ୱ ଆଦାୟ କରିବାର ଦାୟିତ୍ଵ ନେଉଥିଲେ । ଗ୍ରାମିକମାନଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଏକ ଗ୍ରାମସଭା ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା । ଗ୍ରାମିକମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ଗୋପ ତଦାରଖ କରୁଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଦାୟିତ୍ଵରେ ୫ରୁ ୧୦ ଖଣ୍ଡ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗ୍ରାମ ଥିଲା ।

୮ । ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନରେ ଗୁପ୍ତଚରମାନଙ୍କର ଭୂମିକା କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନରେ ଗୁପ୍ତଚର ପ୍ରଥା ସମ୍ପର୍କରେ କୌଟିଲ୍ୟଙ୍କ ରଚନାରୁ ଆଭାସ ମିଳିଥାଏ । ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତଙ୍କ ସମୟରେ ଗୁପ୍ତଚର ବିଭାଗ ଖୁବ୍ ବିଶାଳ, ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଥିଲା । ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କ ପରେ ଗୁପ୍ତଚରମାନଙ୍କ ଭୂମିକା ଥିଲା ଖୁବ୍‌ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ ଦୁଇପ୍ରକାର ଗୁପ୍ତଚର ଥିଲେ, ଯଥା— କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ନିଯୁକ୍ତ ଗୁପ୍ତଚର ବା ସମସ୍ଥାନିକ ଏବଂ ଭ୍ରାମ୍ୟମାଣ ଗୁପ୍ତଚର ବା ସଞ୍ଚାରକ । ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଗତିବିଧ‌ିକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ରାଜାଙ୍କୁ ଜଣାଇଦେବା ସେମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା । ସରକାରଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ ପ୍ରଚାର କରିବା ମଧ୍ୟ ଥିଲା ସେମାନଙ୍କର ଅନ୍ୟ ଏକ ଦାୟିତ୍ଵ । ସେ ସମୟରେ ପାରାମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ମଧ୍ୟ ସମ୍ବାଦପତ୍ର ପ୍ରେରଣ କରାଯାଉଥିଲା ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧର କାରଣ ଓ ଫଳାଫଳ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଅଶୋକଙ୍କ କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧ କେବଳ ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତ ଇତିହାସରେ ନୁହେଁ, ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀ ଇତିହାସରେ ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ଘଟଣାରୂପେ ପରିଗଣିତ । ମଗଧର ଚିରଶତ୍ରୁ କଳିଙ୍ଗକୁ ପଦାନତ କରିବାପାଇଁ ଅଶୋକ ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୨୬୧ରେ କଳିଙ୍ଗ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ।

• ଯୁଦ୍ଧର କାରଣ– କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖୁ କେତୋଟି କାରଣ ଦାୟୀ ଥିଲା ।
  1. ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ବିସ୍ତାର- ଅଶୋକ ଜଣେ ସାମ୍ରାଜ୍ୟପିପାସୁ ରାଜା ଥିଲେ । ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ବିସ୍ତାର ତାଙ୍କର ରାଜକୀୟ ଗର୍ବ ଓ ଗୌରବର ବିଷୟ ଥିଲା ।
  2. କଳିଙ୍ଗର ଧନ, ଐଶ୍ବର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରତି ଲୋଭ– ଅଶୋକଙ୍କ ସମୟରେ କଳିଙ୍ଗ ଧନ ଐଶ୍ବର୍ଯ୍ୟରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା । ଏହାକୁ ଅଧିକାର କରିବାପାଇଁ ଅଶୋକ ଲୋଭାସକ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ ।
  3. ଉତ୍ତମ ବନ୍ଦର ଓ ପୋତାଶ୍ରୟ– କଳିଙ୍ଗର ଉପକୂଳରେ ଅନେକ ବନ୍ଦର ଓ ପୋତାଶ୍ରୟ ଥିଲା । ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ କଳିଙ୍ଗର ଅଧ୍ଵବାସୀମାନେ ଜାଭା, ସୁମାତ୍ରା, ବୋର୍ଣ୍ଣିଓ ଓ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାରେ ନୌବାଣିଜ୍ୟ କରି ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଗତି ହାସଲ କରିଥିଲେ । ଅଶୋକ ଏହି ବନ୍ଦର, ପୋତାଶ୍ରୟକୁ ଅକ୍ତିଆର କରି ନୌବାଣିଜ୍ୟର ଲାଭ ଉଠାଇବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ । ଫଳତଃ କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା ।
  4. ମଗଧର ସୀମାନ୍ତରେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କଳିଙ୍ଗର ଅବସ୍ଥିତି– ନନ୍ଦବଂଶର ପତନଠାରୁ କଳିଙ୍ଗ ଏକ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଭାବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଲାଭ କରିଥିଲା । ଅଶୋକଙ୍କ ପୂର୍ବରୁ ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସକମାନେ ଏହାକୁ ଆୟତ୍ତ କରିପାରି ନ ଥିଲେ । ତେଣୁ ଏକ ସମୃଦ୍ଧିଶାଳୀ ସ୍ଵାଧୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅବସ୍ଥିତି ଅଶୋକଙ୍କୁ ଅସହ୍ୟବୋଧ ହୋଇଥିଲା ।
  5. ମଗଧର ଶତ୍ରୁଙ୍କ ସହ କଳିଙ୍ଗର ସମ୍ପର୍କ– କଳିଙ୍ଗ ସ୍ଵାଧୀନତାପ୍ରାପ୍ତି ପରଠାରୁ ମଗଧ ଶତ୍ରୁଭାବେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ ହୋଇଥିଲା । ଭାରତର ଦକ୍ଷିଣରେ ଥିବା ଚୋଳ ଏବଂ ପାଠ୍ୟ ଦେଶଦ୍ଵୟ ମଗଧର ଶତ୍ରୁ ଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ସହ କଳିଙ୍ଗ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରି ନିଜର ସାମରିକ ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି କରିବାରୁ ଅଶୋକ କ୍ରୋଧାନ୍ଵିତ ହୋଇଥିଲେ ।
  6. ଅଶୋକଙ୍କ ଅଳଙ୍କାର ଲୁଟି– କଳିଙ୍ଗର ସାମୁଦ୍ରିକ ନାଗ (ଧୀବର)ମାନେ ଅଶୋକଙ୍କ ଅଳଙ୍କାର ଲୁଟି ନେବାରୁ ସେ କ୍ଷୁବ୍‌ଧ ହୋଇ କଳିଙ୍ଗ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ।
  7. କାରୁବାକୀ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ– ଓଡ଼ିଶାର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳର ଧୀବରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଚଳିତ ‘କାରୁବାକୀ କିମଦନ୍ତୀ’ ଅନୁସାରେ ଅଶୋକ କଳିଙ୍ଗର କାରୁବାକୀ ନାମ୍ନୀ ଏକ ସୁନ୍ଦରୀ ଧୀବର କନ୍ୟାର ଅସାମାନ୍ୟ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟରେ ମୁଗ୍ଧ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ । ରକ୍ଷଣଶୀଳ ସମାଜରେ ଏହା ଅସମ୍ଭବ ଥିବାରୁ ଅଶୋକ କଳିଙ୍ଗକୁ କରାୟତ୍ତ କରି କାରୁବାକୀଙ୍କୁ ନିଜର କରିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ ।

• ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ କାରଣକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ବହୁ ପ୍ରତୀକ୍ଷିତ କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧ ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୨୬୧ରେ ଅର୍ଥାତ୍ ଅଶୋକଙ୍କ ରାଜ୍ୟାଭିଷେକର ଅଷ୍ଟମ ବର୍ଷରେ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା । ଅଶୋକ ତାଙ୍କର ବିରାଟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ସହ କଳିଙ୍ଗ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ । କଳିଙ୍ଗବାସୀ ପ୍ରବଳ ପରାକ୍ରମ ସହିତ ଅଶୋକଙ୍କ ଆକ୍ରମଣର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଶୋଚନୀୟରୂପେ ପରାଜୟ ବରଣ କରିଥିଲେ । ତ୍ରୟୋଦଶ ଶିଳାଲେଖର ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁସାରେ ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ କଳିଙ୍ଗ ପକ୍ଷରୁ ୧,୦୦,୦୦୦ ସୈନ୍ୟ ନିହତ ହୋଇଥିଲେ, ୧,୫୦,୦୦୦ ସୈନ୍ୟ ବନ୍ଦୀ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ୨,୫୦,୦୦୦ କଳିଙ୍ଗ ସୈନ୍ୟ ଯୁଦ୍ଧର ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ ହୋଇଯାଇଥିଲେ । ଏହି ଯୁଦ୍ଧ ଭୁବନେଶ୍ଵର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଧଉଳି ପାହାଡ଼ର ପାଦଦେଶରେ ପ୍ରବାହିତ ଦୟାନଦୀ କୂଳରେ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଦୟାନଦୀର ଜଳ ରକ୍ତରଞ୍ଜିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ବୌଦ୍ଧ ସନ୍ନ୍ୟାସୀଙ୍କଦ୍ଵାରା ବୌଦ୍ଧଧର୍ମରେ ଦୀକ୍ଷିତ ହୋଇଥିଲେ ।
• ଫଳାଫଳ– କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧର ଫଳାଫଳ ଥିଲା ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ । ଏହାର ଭୟାବହତା ଅଶୋକଙ୍କ ହୃଦୟକୁ ଆନ୍ଦୋଳିତ କରିଥିଲା ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ‘ଚଣ୍ଡାଶୋକ’ରୁ ‘ଧର୍ମାଶୋକ’ରେ ପରିଣତ କରାଇଥିଲା । ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ଏହି ଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଅଶୋକ ବୌଦ୍ଧଧର୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହାର ପ୍ରଚାର ଓ ପ୍ରସାରପାଇଁ ଆତ୍ମନିୟୋଗ କରିଥିଲେ । ତୃତୀୟତଃ, ଅଶୋକ ଏହି ଯୁଦ୍ଧ ପରେ ‘ବିହାର ଯାତ୍ରା’ ବନ୍ଦ କରିଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ଜୀବନୀ ସହିତ ଜଡ଼ିତ ଲୁମ୍ବିନୀ, ସାରନାଥ ଏବଂ କୁଶୀନରା ଇତ୍ୟାଦି ସ୍ଥାନକୁ ‘ଧର୍ମଯାତ୍ରା’ କରିଥିଲେ । ଚତୁର୍ଥତଃ, କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଅଶୋକ ବୌଦ୍ଧଧର୍ମର ପ୍ରଚାରପାଇଁ ସ୍ତମ୍ଭ, ଶିଳାଲେଖ ଏବଂ ସ୍ତୂପ ଇତ୍ୟାଦି ନିର୍ମାଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲେ, ଯାହା ଭାରତୀୟ କଳା ଏବଂ ସ୍ଥାପତ୍ୟର ବିକାଶ ନିମିତ୍ତ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା । ଶେଷରେ ଏହି ଯୁଦ୍ଧପରେ ବିଶ୍ୱଭ୍ରାତୃତ୍ଵ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ଅଶୋକ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲେ ଏବଂ ସିରିଆ, ମିଶର ଏବଂ ମାସିଡ଼ୋନିଆ ଆଦି ଦେଶକୁ ଶାନ୍ତଦୂତ ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ ।

୨। ମୌର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରଶାସନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏକ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
କିମ୍ବା, ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କର ।
Answer:
ମୌର୍ଯ୍ୟ ଯୁଗର ଶାସନ ପ୍ରଣାଳୀ ବିଷୟରେ ଜାଣିବାପାଇଁ ଦୁଇଗୋଟି ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ଐତିହାସିକ ଉପାଦାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଗୋଟିଏ ହେଲା କୌଟିଲ୍ୟଙ୍କ ଲିଖିତ ‘ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର’ ଏବଂ ଅନ୍ୟଟି ହେଉଛି ଗ୍ରୀକ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରଦୂତ ମେଘାସ୍ଥିନିସ୍‌ଙ୍କ ରଚିତ ‘ଇଣ୍ଡିକା’ । ଏହି ଦୁଇ ଉପାଦାନ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉପାଦାନରୁ ମଧ୍ଯ ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନର ପରିଚୟ ମିଳେ ।

ରାଜା ଓ ରାଜକ୍ଷମତା –  ରାଜା ଥିଲେ ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ । ସେ ଏକାଧାରରେ ଥିଲେ ପ୍ରଶାସନିକ ମୂଖ୍ୟ, ପ୍ରଧାନ ଆଇନ ପ୍ରଣେତା, ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବିଚାରପତି ଓ ମୁଖ୍ୟ ସେନାଧ୍ଯକ୍ଷ । ରାଜାଙ୍କ ହସ୍ତରେ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ କ୍ଷମତା ରହିଥିବା ସତ୍ତ୍ବେ ସେ ଏ କ୍ଷମତା ପ୍ରଜାମଙ୍ଗଳ ଶାସନରେ ପ୍ରୟୋଗ କରୁଥିଲେ । କୌଟିଲ୍ୟ କହିଥିଲେ – ‘ଯାହା ରାଜାଙ୍କୁ ଭଲଲାଗେ, ତାହା ଉତ୍ତମ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ଯାହା ତାଙ୍କର ପ୍ରଜାମାନଙ୍କୁ ଖୁସି କରାଏ, ତାହା ଉତ୍ତମ ବୋଲି ବିଚାର କରାଯିବ ।’’ ସେ ପୁଣି କହିଥିଲେ ରାଜା ହିଁ ହେଉଛନ୍ତି ସରକାର । ସେ ନିଜର ମନ୍ତ୍ରୀ, ପୁରୋହିତ, ଶାସନକର୍ତ୍ତା ଓ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେବା ସମୟରେ ସେମାନଙ୍କର ଚାରୋଟି ଗୁଣ, ଯଥା – ରାଜାଙ୍କ ପ୍ରତି ଭୟ, ସାଧୁତା, ବିଭବ ଓ ଆଇନ ଉପରେ ଧାରଣା ବିଚାରକୁ ନେଉଥିଲେ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ମନ୍ତ୍ରୀ ଓ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେବା ସମୟରେ ସେମାନଙ୍କର ଦକ୍ଷତା ଓ ସାଧୁତାକୁ ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିଲା । ରାଜାଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେବାପାଇଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ, ପୁରୋହିତ, ସେନାପତି ଓ ଯୁବରାଜଙ୍କୁ ନେଇ ଗୋଟିଏ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । ସେହିପରି କେତେକ ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନେ ହେଲେ- ସମାହାର (ରାଜସ୍ୱ ଆଦାୟ ମୁଖ୍ୟ), ସାନ୍ନିଧ୍ଵତ (ରାଜକୋଷ ଅଧିକାରୀ), ଦ୍ଵାରିକ (ଦରବାର, ଫାଟକର ମୁଖ୍ୟ), ଅନ୍ତର୍ବେଶିକ (ରାଜ ଅନ୍ତଃପୁରର ତତ୍ତ୍ଵାବଧାରକ), ପ୍ରସଷ୍ଟି (ବନ୍ଦୀଶାଳାର ମୁଖ୍ୟ ନିରୀକ୍ଷକ), ନାୟକ (ନଗର ରକ୍ଷକ), ମୌର (ରାଜଧାନୀର ମୁଖ୍ୟ ତତ୍ତ୍ଵାବଧାରକ), ବ୍ୟାବହାରିକ (ଖଣିଜ ଓ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟର ତତ୍ତ୍ଵାବଧାରକ), ଦଣ୍ଡପାଳ (ପୋଲିସ୍ ବିଭାଗର ମୁଖ୍ୟ), ଦୁର୍ଗପାଳ (ଗୃହ ପ୍ରତିରକ୍ଷା କର୍ମଚାରୀ) ଓ ଅନ୍ତପାଳ (ସୀମାନ୍ତ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବିଭାଗର ମୁଖ୍ୟ) ଇତ୍ୟାଦି । ବିଧବା, ପିତୃମାତୃଶୂନ୍ୟ ବାଳକ, ବାଳିକା, ପଙ୍ଗୁ, ଅସହାୟ ଓ ଦରିଦ୍ରମାନଙ୍କ ମଙ୍ଗଳ କରିବା ଥିଲା ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ଦାୟିତ୍ଵ ।

ସୈନ୍ୟବିଭାଗ :
ରାଜ୍ୟ ଜୟ, ବିଦେଶୀ ଆକ୍ରମଣ ପ୍ରତିହତ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଶାନ୍ତିରକ୍ଷା ନିମିତ୍ତ ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ଏକ ବିଶାଳବାହିନୀ ଗଢ଼ିଥିଲେ । ୬୦୦,୦୦୦ ପଦାତିକ, ୩୦,୦୦୦ ଅଶ୍ଵାରୋହୀ ଓ ୮,୦୦୦ ରଥାରୋହୀଙ୍କୁ ନେଇ ତାଙ୍କ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । ସାଧାରଣତଃ ଏହା ରାଜାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ପରିଚାଳିତ ହେଉଥିଲା । ସେମାନଙ୍କୁ ନିୟମିତ ଦରମା ଦିଆଯାଉଥିଲା ।

ବିଚାର ଓ ଆଇନ ବ୍ୟବସ୍ଥା :
ଉଭୟ ମେଘାସ୍ଥିନିସ୍ ଓ କୌଟିଲ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ଗ୍ରନ୍ଥରେ ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ମୌର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ବିଚାରଗତ ଶାସନ ବିଷୟରେ ଏକ ସବିଶେଷ ବର୍ଣ୍ଣନା ଦେଇଛନ୍ତି । କୌଟିଲ୍ୟଙ୍କ ମତରେ ଧର୍ମସ୍ତ୍ରୀୟ ଓ କଣ୍ଟକଶୋଧନ ନାମକ ଦୁଇପ୍ରକାର ବିଚାରାଳୟ ଥିଲା । ଧର୍ମସ୍ତ୍ରୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ସାମାଜିକ, ଦିନୀ ଏବଂ କଣ୍ଟକଶୋଧନ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଫୌଜଧାରୀ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ମକଦ୍ଦମା ବିଚାର କରାଯାଉଥିଲା । ଧର୍ମସ୍ଥାୟ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ତିନିଜଣ ଧର୍ମସ୍ଥଙ୍କୁ ବିଚାରକ ରୂପେ ଅବସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇଥିଲା । ସେମାନଙ୍କୁ ଅନେକ ଜ୍ଞାନୀ ବ୍ରାହ୍ମଣ ସହାୟତା ଦେଉଥିଲେ । ସେହି ପରି କଣ୍ଟକଶୋଧନରେ ଥିଲେ ତିନିଜଣ ଅମାତ୍ୟ ବିଚାରକ, ସେମାନଙ୍କୁ ସହାୟତା ଦେଉଥିଲେ ଗୁପ୍ତଚର ଓ ଆଇନ ପ୍ରତିନିଧୁମାନେ । ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍ଥାନରେ ଥିଲା ରାଜାଙ୍କର ବିଚାରାଳୟ । ଉଚ୍ଚ ବିଚାରାଳୟର ରାୟ ବିରୁଦ୍ଧରେ ସେ ଆବେଦନ ଶୁଣୁଥିଲେ ।

ରାଜସ୍ୱ ବିଭାଗ :
ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ପ୍ରଧାନ ଆୟ ଥିଲା ଭୂରାଜସ୍ଵ । ଏହାକୁ ଭାଗ ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା । ଭୂମିର ଉର୍ବରତା ଅନୁଯାୟୀ ଏକ ଷକ୍ଷାଂଶରୁ ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭୂରାଜସ୍ୱ ଆଦାୟ ହେଉଥିଲା । ଭୂ-ରାଜସ୍ୱ ବ୍ୟତୀତ ଜଙ୍ଗଲ, ଖଣି, ବାଣିଜ୍ୟ, ପରିବହନ ଓ ଅବକାରୀ ଶୁଳ୍‌କ ଆଦାୟ କରାଯାଉଥିଲା । ଜଳ, ବାସଗୃହ, ମୁଦ୍ରା, ଜନ୍ମ ଓ ମୃତ୍ୟୁ ଉପରେ ମଧ୍ୟ କର ଲାଗୁ କରାଯାଉଥିଲା । କୌଟିଲ୍ୟ କହୁଥିଲେ ଯେ ରାଜସ୍ୱ ଆଦାୟ କରିବା ନୀତି ଏପରି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବା ଉଚିତ ଯାହାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଜାମାନେ କ୍ରୋଧଭର ହେବେ ନାହିଁ ।

ଗୁପ୍ତଚର ପ୍ରଥା :
ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତଙ୍କ ଗୁପ୍ତଚର ବିଭାଗ ଥିଲା ଖୁବ୍ ବିଶାଳ, ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ । ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରୁ ସମ୍ବାଦ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ନିମିତ୍ତ ରାଜା ସେମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥିଲେ । ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଗତିବିଧ‌ି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ରାଜାଙ୍କୁ ଜଣାଇଦେବା ସେମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା ।

ପ୍ରାଦେଶିକ ଶାସନ :
ଶାସନର ସୁବିଧା ନିମିତ୍ତ ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ ନିଜର ସାମ୍ରାଜ୍ୟକୁ କେତେଗୋଟି ପ୍ରଦେଶରେ ବିଭକ୍ତ କରିଥିଲେ । ଜଣାଯାଏ, ତାଙ୍କର ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ମଗଧ, ତକ୍ଷଶିଳା, ତୋଷାଳୀ, ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣଗିରି ଓ ଉଜ୍ଜୟିନୀ ଏହିପରି ପାଞ୍ଚଗୋଟି ପ୍ରଦେଶରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ପ୍ରାଦେଶିକ ଶାସନର ମୁଖ୍ୟ ରୂପେ ଯେଉଁ ଶାସନକର୍ତ୍ତାମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯାଇଥୁଲା, ସେମାନଙ୍କୁ କୁମାର କୁହାଯାଉଥିଲା । ସେମାନଙ୍କର ବେତନ ଥିଲା ବାର୍ଷିକ ୧୨୦୦୦ ପଣ । ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନରେ କୁମାରଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଦେଶରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ପରିଷଦ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।

ଜିଲ୍ଲା ଓ ଗ୍ରାମ ଶାସନ :
କୌଟିଲ୍ୟଙ୍କ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ଗ୍ରାମ ଥିଲା ସ୍ଥାନୀୟ ଶାସନର ସର୍ବନିମ୍ନ ସଂସ୍ଥା । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗ୍ରାମରେ ଏକପ୍ରକାର ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା । ଗ୍ରାମର ମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ ‘ଗ୍ରାମିକ’ କୁହାଯାଉଥିଲା । ସେ ଥିଲେ ଜଣେ ଅଭିଜ୍ଞ ବ୍ୟକ୍ତି । ରାୟଚୌଧୁରୀଙ୍କ କଥାରେ – ‘ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରିଥିବା ବେତନଭୋଗୀ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କ ତାଲିକାରୁ ଗ୍ରାମିକମାନଙ୍କୁ ବାଦେବା ଖୁବ୍‌ ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ । ଏହା ସମ୍ଭବତଃ ସୂଚେଇ ଦିଏ ଯେ ଗ୍ରନ୍ଥ ପ୍ରଣେତାଙ୍କ ଦିନଗୁଡ଼ିକରେ ଗ୍ରାମିକମାନେ ରାଜାଙ୍କର ବେତନଭୋଗୀ ଭୃତ୍ୟ ନ ଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଥୁଲେ ଗ୍ରାମର ନିର୍ବାଚିତ କର୍ମଚାରୀ ।’’ ତେଣୁ ଜଣାଯାଏ, ଗ୍ରାମିକ ଗ୍ରାମ ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ନିର୍ବାଚିତ ହେଉଥିଲେ ଓ ସେ ବେତନ ଉପଭୋଗ କରୁ ନ ଥିଲେ । ଗ୍ରାମିକଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଏକ ଗ୍ରାମସଭା ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା । ପାଞ୍ଚୋଟିରୁ ଦଶଟି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗ୍ରାମର ଶାସନ ଦାୟିତ୍ଵରେ ରହୁଥିଲେ ‘ଗୋପ’ । ସେ ଗ୍ରାମିକମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ତଦାରଖ କରୁଥିଲେ । ସେହିପରି ଗୋପମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ତଦାରଖ କରୁଥିଲେ ‘ସ୍ଥାନିକ’ ।

ନଗର ଶାସନ :
ମେଘାସ୍ଥିନିସ୍କଙ୍କ ବିବରଣୀରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ସେତେବେଳେ ନଗରଗୁଡ଼ିକରେ ମଧ୍ୟ ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଉଥିଲା । ମୌର୍ଯ୍ୟମାନଙ୍କର ରାଜଧାନୀ ପାଟଳୀପୁତ୍ର ଥିଲା ଏକ ନଗର । ତିରିଶଜଣ ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ଶାସନ ପରିଷଦଦ୍ଵାରା ଏହା ଶାସିତ ହେଉଥିଲା । ପରିଷଦକୁ ୬ ଗୋଟି ବିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଭାଗରେ ଥିଲେ ୫ଜଣ ସଦସ୍ୟ । ଉକ୍ତ ୬ଟି ବିଭାଗ ମଧ୍ୟ ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲା । ପ୍ରଥମ ବିଭାଗ ଶିଳ୍ପ ଉଦ୍ୟୋଗ ଦାୟିତ୍ଵରେ ଥିଲା । ଏହା କାରିଗରମାନଙ୍କ କଲ୍ୟାଣ ଉପରେ ନଜର ଦେଉଥିଲା । ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଭାଗ ବିଦେଶୀମାନଙ୍କର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଦାୟିତ୍ଵରେ ଥିଲା ।

ତୃତୀୟ ବିଭାଗ ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ ଜନ୍ମମୃତ୍ୟୁର ହିସାବ ରଖୁଥିଲା । ଚତୁର୍ଥ ବିଭାଗ ମାପ ଓ ଓଜନ ଏବଂ କ୍ରୟ ଓ ବିକ୍ରୟ କାର୍ଯ୍ୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିଲା । ପଞ୍ଚମ ବିଭାଗ ଉତ୍ପନ୍ନ ଦ୍ରବ୍ୟ ତଦାରଖ କରୁଥିଲା । ପୁରୁଣା ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ନୂଆ ଦ୍ରବ୍ୟରେ ମିଶାଇ ନ ଦିଆଯିବାପାଇଁ ଏହା ଦୃଷ୍ଟି ଦେଉଥିଲା । ଷଷ୍ଠ ବିଭାଗ ଥିଲା ବିକ୍ରି କର ଆଦାୟ ଦାୟିତ୍ଵରେ । ଏହିପରି ଭାବରେ ନୀତି, ସଙ୍ଗଠନ ଓ ଆଇନ ଉପରେ ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତଙ୍କ ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଥିଲା । ପରବର୍ତ୍ତୀ ମୌର୍ଯ୍ୟ ରାଜାମାନେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସମଗ୍ର ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ବ୍ୟବସାୟ ବାଣିଜ୍ୟ, ଶିଳ୍ପ ଓ କୃଷିର ଉନ୍ନତିସାଧନ କରାଯାଇଥିଲା ।

ଲୋକମାନେ ଶାନ୍ତି ଓ ସମୃଦ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ ଦିନ ଅତିବାହିତ କରୁଥିଲେ । ମୋଟାମୋଟି ଭାବରେ ସୁଦୃଢ଼ ନୀତି, ବ୍ୟାପକ ସଙ୍ଗଠନ ଓ ଆଇନର ଶାସନ ଥୁଲା ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନର ମୂଳଭିତ୍ତି । ଯଦିଓ ରାଜା ଥିଲେ ଏକାଧାରରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପ୍ରଶାସକ, ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଆଇନପ୍ରଣେତା ଓ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟଦାତା, ତଥାପି ସେ ଥିଲେ ଗୋଟିଏ ସୁଚିନ୍ତିତ ଓ ସୁପରିଚାଳିତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାର ମୁଖ୍ୟ । ଦେଶର ପ୍ରାଚୀନ ପରମ୍ପରା ଓ ସାମୟିକ ଆବଶ୍ୟକତା ଏହି ଦୁଇଟିର ସମନ୍ଵୟ ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା ।