Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Odia Solutions Chapter 11 ମୃତ୍ୟୁ ବିଜୟୀ ବାଳକ Textbook Exercise Questions and Answers.
BSE Odisha Class 7 Odia Solutions Chapter 11 ମୃତ୍ୟୁ ବିଜୟୀ ବାଳକ
ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ଅଭ୍ୟାସ କାର୍ଯ୍ୟର ଉତ୍ତର
Question ୧। ଉତ୍ତର କୁହ ।
(କ) ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବା କେଉଁ ଯଜ୍ଞର ଆୟୋଜନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବା ବିଶ୍ବଜିତ୍ ଯଜ୍ଞର ଆୟୋଜନ କରିଥିଲେ । ଏହି ଯଜ୍ଞ ଚାଲିଥିବା ସମୟରେ ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବା
(ଖ) ଯଜ୍ଞର ନିୟମଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଏହି ଯଜ୍ଞର ନିୟମ ବଡ଼ କଠୋର ଥିଲା । କାରଣ ଯଜ୍ଞର ନିୟମ ହେଉଛି ଯଜ୍ଞକର୍ତ୍ତା ଯଜ୍ଞର ସଫଳତା ପାଇଁ ବିନାଦ୍ବିଧାରେ ନିଜର ସର୍ବସ୍ଵ ଦାନ କରିବେ । ଅଭ୍ୟାଗତମାନେ ଦାନ ଦକ୍ଷିଣା ଗ୍ରହଣ କରି ଯଜ୍ଞକର୍ତ୍ତାଙ୍କୁ ଆଶୀର୍ବାଦ ପ୍ରଦାନ ପୂର୍ବକ ତାଙ୍କୁ ଯଜ୍ଞଫଳ ପ୍ରାପ୍ତି ପାଇଁ ଆର୍ଶୀବାଦ ପ୍ରଦାନ କରିବେ ।
(ଗ) ନଚିକେତା କାହିଁକି ବିସ୍ମିତ ଓ ମର୍ମାହତ ହେଲେ ?
Answer:
ଯଜ୍ଞ ପ୍ରାୟ ଶେଷହେବାକୁ ଯାଉଥିବାବେଳେ ଋଷି ବାଜଶ୍ରବା କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଜୀଉଁଶୀର୍ଣ୍ଣ ଓ ରୁଗ୍ଣ ଗାଈମାନଙ୍କୁ ଆଣି ଅଭ୍ୟାଗତମାନଙ୍କୁ ଦାନ କରୁଥିଲେ । ବାପା ଏପରି ଅକର୍ମଣ୍ୟ ଓ ରୁଗ୍ଣ ଗାଈଗୁଡ଼ିକୁ ଦକ୍ଷିଣା ଦେଉଥିବା ଲକ୍ଷ୍ୟକରି
(ଘ) ନଚିକେତାଙ୍କ ପ୍ରଥମ ବର କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ନଚିକେତା ଯମରାଜାଙ୍କର ଅନୁଗ୍ରହ ଲାଭ କରିବା ପରେ ଇଚ୍ଛାନୁଯାୟୀ ଗୋଟିଏ ବର ମାଗିନେବାକୁ ତାଙ୍କଠାରୁ ଅନୁମତି ପାଇଲେ । ତାଙ୍କର ଏହି ପ୍ରଥମ ବରରେ ନଚିକେତା ତାଙ୍କ ବିରହରେ ସନ୍ତାପିତ ପିତାଙ୍କର ଦୁଃଖମୋଚନ କରିବାପାଇଁ ଯମରାଜାଙ୍କୁ ନିବେଦନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଯମପୁରରୁ ଫେରିବା ପରେ ପିତା ତାଙ୍କୁ ପୂର୍ବପରି ସ୍ନେହରେ ଗ୍ରହଣ କରିନେବାକୁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବାକୁ ଉକ୍ତ ବରରେ ନିବେଦନ କରିଥିଲେ ।
(ଙ) ଯମରାଜା କେତେବେଳେ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ଅନ୍ୟ ବର ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବାକୁ କହିଲେ ?
Answer:
ନଚିକେତା ଦୁଇଟି ବର ମାଗିବା ପରେ ଯମରାଜା ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆନନ୍ଦର ସହ ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିଥିଲେ । ମାତ୍ର ନଚିକେତା ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିଜ ପାଇଁ କୌଣସି ବର ଭିକ୍ଷାକରି ନଥିବାରୁ ତୃତୀୟ ବରରେ ତାହା ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବାକୁ ଯମରାଜ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ଅନୁମତି ଦେଲେ । ମାତ୍ର ନଚିକେତା ପୁନର୍ବାର ନିଜ ପାଇଁ କିଛି ମାଗିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ମୃତ୍ୟୁଜୟୀ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ଲାଭ କରିବାର ସୂତ୍ର ଜାଣିବାପାଇଁ ତୃତୀୟ ବର ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ । ଏହି ବର ଅତ୍ୟନ୍ତ ରହସ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ କଷ୍ଟକର ଥିଲା । ମୁନିଋଷିମାନେ ମଧ୍ୟ ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଚେଷ୍ଟାକରି ଜ୍ଞାନଲାଭ କରିପାରି ନ ଥିଲେ । ଏଣୁ ଏଭଳି କଷ୍ଟକର ଓ ରହସ୍ୟମୟ ଜ୍ଞାନ ସମ୍ପର୍କରେ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ନ ଜଣାଇବା ପାଇଁ ଉଚିତ ମନେକରି ତାଙ୍କୁ ଅନ୍ୟ ବର ମାଗିବାକୁ କହିଥିଲେ ।
Question ୨ ।
ଉତ୍ତର କୁହ ।
(କ) ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବା ଉପସ୍ଥିତ ଅତିଥ୍ୟ ଅଭ୍ୟାଗତଙ୍କର କିପରି ଅର୍ଚ୍ଚନା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଯଜ୍ଞପୀଠରେ ଯେଉଁ ଅତିଥ୍ୟ ଅଭ୍ୟାଗତ ଉପସ୍ଥିତ ହେଉଥିଲେ ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବା ଅତି ଆଦରରେ ଅଭ୍ୟର୍ଥନା କରି ସେମାନଙ୍କୁ ଆସନ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିଲେ । ଏହାପରେ ଅତିଥୁ ଅଭ୍ୟାଗତମାନଙ୍କର ରୁଚି ଅନୁଯାୟୀ ସୁନାରୁପା, ଭୂମି, ଧେନୁ ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ପତ୍ତି ସବୁକୁ ଋଷି ଗୋଟି ଗୋଟି କରି ଅତି ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ମନରେ ସେମାନଙ୍କୁ ଦାନ କରୁଥିଲେ ।
(ଖ) ନଚିକେତା କେଉଁ କାରଣରୁ ଦୁଃଖୁତ ହେଲେ ?
Answer:
ବିଶ୍ୱଜିତ୍ ଯଜ୍ଞପୀଠରେ ଋଷି ବାଜଶ୍ରବା ଅଭ୍ୟାଗତମାନଙ୍କୁ ଭୂମି, ଧେନୁ, ସୁବର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଭୃତି ଦାନ କରିଥିଲେ । ଏ ଯଜ୍ଞର ନିୟମ ଥିଲା ଯେ, ଯଜ୍ଞକର୍ତ୍ତା ନିଜର ସର୍ବସ୍ବ ଦାନ କରିବେ ନଚେତ୍ ଯଜ୍ଞ ନିଷ୍ଫଳ ହେବ । ବାଜଶ୍ରବା ସମସ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତି ଦାନ କରିବା ପରେ ରୁଗ୍ଣ, ଜୀର୍ଘଶୀର୍ଣ୍ଣ ଓ ଅକର୍ମଣ୍ୟ ଗାଈଗୁଡ଼ିକୁ ଦକ୍ଷିଣାସ୍ଵରୂପ ଦେଇଥିଲେ । ଏହା ଦେଖ୍ ନଚିକେତା ଦୁଃଖ ହେଲେ । କାରଣ ସେ ଚିନ୍ତାକଲେ ଯେ, ପିତା ଏଗୁଡ଼ିକ ଦାନ କରି ପୁଣ୍ୟ ଅର୍ଜନ କରିପାରିବେନି ଏବଂ ଯଜ୍ଞ କାର୍ଯ୍ୟ ନିଷ୍ଫଳ ହେବ ।
(ଗ) ନଚିକେତା ଦ୍ଵିତୀୟ ବରରେ କ’ଣ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ନଚିକେତା ତାଙ୍କ ଦ୍ଵିତୀୟ ବରରେ ସମଗ୍ର ସଂସାର ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ କିଛି ମାଗିଥିଲେ । ସଂସାରବାସୀଙ୍କ ଦୁଃଖ, ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା, ପାପ ଓ ଶୋକ ଆଦି ନଚିକେତାଙ୍କ ମନକୁ ସବୁବେଳେ ବ୍ୟାକୁଳ କରୁଥିଲା । ସେ ସଂସାରବାସୀଙ୍କ ଦୁଃଖ କଷ୍ଟ ଦୂର କରିବାକୁ ଚାହିଁଲେ । ତେଣୁ ଯମରାଜଙ୍କୁ ନଚିକେତା ତାଙ୍କର ଦ୍ଵିତୀୟ ବରରୂପେ ସଂସାରବାସୀଙ୍କ ରୋଗ, ଶୋକ, ଦୁଃଖ, ଦୁର୍ଦ୍ଦଶାରୁ ମୁକ୍ତି ନିମନ୍ତେ ଉପଯୁକ୍ତ ମନ୍ତ୍ର ଓ ଯଜ୍ଞବିଧ୍ଵ ବିଷୟରେ ଶିକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ । ନଚିକେତାଙ୍କର ଏହି ଦ୍ଵିତୀୟ ବରରେ ତାଙ୍କର ନିଃସ୍ୱାର୍ଥପର ଓ ପରୋପକାରୀ ମନୋଭାବ ଯମରାଜଙ୍କୁ ବିସ୍ମିତ କରିବା ସହିତ ଆନନ୍ଦ ଦେଇଥିଲା ।
(ଘ) ଯମରାଜା ତୃତୀୟ ବରରେ କ’ଣ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବାପାଇଁ ନଚିକେତାଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଯମରାଜା ନଚିକେତାଙ୍କର ଜ୍ଞାନ, ବୁଦ୍ଧିମତ୍ତା ଓ ମହତ୍ ଅଭିଳାଷ ଅନୁଭବ କରି ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରୀତ ହୋଇଥିଲେ । ଦୁଇଟି ବରରେ ନଚିକେତା ନିଃସ୍ୱାର୍ଥପର ଭାବରେ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବର ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିବାରୁ ଯମରାଜ ତୃତୀୟ ବରରେ ତାଙ୍କ ନିଜ ପାଇଁ କିଛି ମାଗିବାକୁ କହିଥିଲେ । ନଚିକେତାଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ୱର୍ଗର ଭୋଗବିଳାସ, ପୃଥିବୀର ଅଖଣ୍ଡ ଆଧ୍ୟାତ୍ୟ କିମ୍ବା ଯେ କୌଣସି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ କୌଣସିଟି ଯମରାଜଙ୍କର ଅଦେୟ ନଥିଲା । ଏଣୁ ସେ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ମନ ପସନ୍ଦର ବର ଦେବାକୁ ଅକୁଣ୍ଠ ଚିତ୍ତରେ କହିଥିଲେ ।
(ଙ) ଯମ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ରତ୍ନମାଳ ପିନ୍ଧାଇ ଦେଲେ କାହିଁକି ?
Answer:
ନଚିକେତାଙ୍କର ସାହସ ଓ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଦେଖ୍ ଯମରାଜ ବିସ୍ମିତ ହେଲେ । ତାଙ୍କର ପରୋପକାର ଗୁଣ ଦେଖୁ ସେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେଲେ । ନଚିକେତାଙ୍କୁ ସଂସାର ଲୋକଙ୍କର ଦୁଃଖ, ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା, ପାପ ଦୂର ହେବାର ମନ୍ତ୍ର ଓ ଯଜ୍ଞବିଧ ଶିକ୍ଷାଦେଲେ । ନଚିକେତା ଅପୂର୍ବ ଆଗ୍ରହ ଓ ମନୋଯୋଗ ସହକାରେ ତାହା ଶ୍ରବଣ କଲେ ଓ ଯମ ରାଜା ପଚାରିବା ମାତ୍ରେ ସମସ୍ତ ବିଷୟ ଠିକ୍ ଠିକ୍ କହିଦେଲେ । ଯମରାଜା ନଚିକେତାଙ୍କର ପ୍ରଖର ସ୍ମରଣ ଶକ୍ତି ଦେଖୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ଆନନ୍ଦ ଗଦ୍ଗଦ୍ ଚିତ୍ତରେ ତାଙ୍କ ବେକରୁ ରତ୍ନମୌଳା ବାହାର କରି ନଚିକେତାଙ୍କୁ ପିନ୍ଧାଇଦେଲେ । କାରଣ ନଚିକେତାଙ୍କ ଭଳି ଜଣେ ଅସାଧାରଣ ଶିଷ୍ୟ ପାଇ ତାଙ୍କ ମନ ଆନନ୍ଦରେ ନୃତ୍ୟ କରିବାକୁ ଲାଗିଲା ।
Question ୩ ।
ଉଦିତ ହେଲା ।
(କ) ନଚିକେତାଙ୍କ ମନରେ ଶୁଭ ବୁଦ୍ଧି ଉଦିତ ହେଲା ।
Answer:
ନଚିକେତାଙ୍କ …………………. ଉଦିତ ହେଲା
ଉଦ୍ଧୃତାଂଶଟି ଶ୍ରୀ ଚିନ୍ତାମଣି ବେହେରାଙ୍କ ଲିଖିତ ‘ମୃତ୍ୟୁ ବିଜୟୀ ବାଳକ’ ପ୍ରବନ୍ଧରୁ ଉଦ୍ଧୃତ। ପିତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟରେ ତ୍ରୁଟି ଦେଖ୍ ବାଳକ ନଚିକେତାଙ୍କ ମନରେ କିପରି ଶୁଭ ବୁଦ୍ଧି ଆସିଲା, ତାହା ଏଠାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ବିଶ୍ଵଜିତ୍। ଯଜ୍ଞର ନିୟମାନୁସାରେ ଯଜ୍ଞକର୍ତ୍ତା ନିଜର ସର୍ବସ୍ଵ ଦାନ କଲେ ଯଜ୍ଞଫଳ ମିଳିବ। ନଚିକେତା ଦେଖିଲେ ତାଙ୍କ ପିତା ଯଜ୍ଞପୀଠରେ ରୁଗ୍ଣ ଓ ଜରାଜୀର୍ଣ୍ଣ ଗାଈଗୁଡ଼ିକୁ ଦକ୍ଷିଣା ରୂପେ ଦାନ କରୁଛନ୍ତି। ତେଣୁ ସେ ଦୁଃଖ୍ତ ହେଲେ। କାରଣ ସେ ଭାବିନେଲେ ଯେ ଏହାଦ୍ଵାରା ତାଙ୍କ ପିତା ଯଜ୍ଞର ସୁଫଳ ପାଇପାରିବେ ନାହିଁ। ହଠାତ୍ ତାଙ୍କ ମନରେ ଶୁଭ ବୁଦ୍ଧି ଉଦିତ ହେଲା। ପୁତ୍ର ହେଉଛି ପିତାର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଧନ। ତେଣୁ ତାଙ୍କୁ ପିତା କାହାକୁ ଦାନ କଲେ ବୋଲି ତାଙ୍କ ମନରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିଲା। ସାଙ୍ଗେ ସାଙ୍ଗେ ସେ ପିତାଙ୍କୁ ଏହି ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରି ବସିଲେ।
(ଖ) “ଆପଣ ବିଜ୍ଞ ହୋଇ ନିଜର ସତ୍ୟରକ୍ଷା କରିବାକୁ କୁଣ୍ଠା ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତୁ ନାହିଁ । ପୁଣି ସବୁ ସମ୍ପତ୍ତିଠାରୁ ମୋତେ ଅଧୂକ ପ୍ରିୟ ବୋଲି ମନେ କରନ୍ତି, ତେଣୁ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଧନ।”
Answer:
ଆପଣ ବିଜ୍ଞ ………………………………… ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଧନ ।
ଉକ୍ତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ଶ୍ରୀ ଚିନ୍ତାମଣି ବେହେରାଙ୍କ ଲିଷ୍କୃତ “ ମୃତ୍ୟୁ ବିଜୟୀ ବାଳକ” ପ୍ରବନ୍ଧରୁ ଉଦ୍ଧୃତ। ପିତାଙ୍କୁ ନିଜର ସତ୍ୟରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ନଚିକେତା କିପରି ବୁଝାଇଛନ୍ତି, ତାହା ଏଠାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ। ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବା ରୁଗ୍ଣ ଓ ଜରାଜୀର୍ଣ୍ଣ ଗାଈଗୁଡ଼ିକୁ ଦକ୍ଷିଣା ସ୍ଵରୁପ ଦାନ କରୁଥିବା ଦେଖ୍ ନଚିକେତା ଦୁଃଖ୍ତ ହେଲେ । ପୁତ୍ର ହେଉଛି ପିତାର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଧନ । ତେଣୁ ତାଙ୍କୁ କାହାକୁ ଦାନ କରିଛନ୍ତି ବୋଲି ପଚାରନ୍ତେ ଋଷି ବିରକ୍ତିରେ ତାଙ୍କୁ ଯମଙ୍କୁ ଦାନକଲେ ବୋଲି କହିଦେଲେ। ନଚିକେତା ଯମପୁରକୁ ବାହାରିବାରୁ ଋଷି ଏଥରେ ଅସମ୍ମତ ହେଲେ! ଏଥରେ ନଚିକେତା ଦୁଃଖତ ହେଲେ। ଜଣେ ବିଜ୍ଞ ବ୍ୟକ୍ତି ହୋଇ ନିଜର ସତ୍ୟରକ୍ଷା କରିବାକୁ କୁଣ୍ଠିତ ହେବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ ବୋଲି ପିତାଙ୍କୁ ବୁଝାଇଲେ । ପୁତ୍ର ପିତାର ଶ୍ରେଷ୍ଠଧନ ହୋଇଥିବାରୁ ତାଙ୍କୁ ଯଦି ଦାନ ନ କରାଯାଏ, ତା’ ହେଲେ ବିଶ୍ବଜିତ୍ ଯଜ୍ଞ ନିଷ୍ଫଳ ହେବ । ବାଳକର ଦିବ୍ୟଜ୍ଞାନ ଦେଖି ଋଷି ବିସ୍ମିତ ହେଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ଯମପୁରକୁ ଯିବାପାଇଁ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କଲେ।
(ଗ) “ସ୍ଵର୍ଗର ଅପୂର୍ବ ଭୋବିଳାସ, ପୃଥିବୀର ଅଖଣ୍ଡ ଆଧୂପତ୍ୟ ଓ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ ଯାହା . ଚାହିଁବ, ତୁମକୁ ମୋର ଅଦେୟ ହୋଇ କିଛି ନାହିଁ ।”
Answer:
‘ସ୍ବର୍ଗର ଅପୂର୍ବ ……………………………………..କିଛି ନାହିଁ।”
ଉଦ୍ଧୃତାଂଶଟି ଶ୍ରୀ ଚିନ୍ତାମଣି ବେହେରାଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ମୁତ୍ୟୁ ବିଜୟୀ ବାଳକ’ ପ୍ରବନ୍ଧରୁ ଉଦ୍ଧୃତ। ନଚିକେତାଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇ ଯମରାଜା କିପରି ତାଙ୍କୁ ତୃତୀୟ ବର ଯାଚିଥିଲେ, ତାହା ଏଠାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ। ନଚିକେତାଙ୍କ ନିଷ୍ଠା ଓ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଦେଖ୍ ଯମରାଜା ତାଙ୍କୁ ତିନୋଟି ବର ଯାଚିଥିଲେ। ପ୍ରଥମ ବର ଓ ଦ୍ଵିତୀୟ ବରରେ ନଚିକେତା ନିଜ ପାଇଁ କିଛି ମାଗି ନଥିଲେ । ସଂସାରବାସୀଙ୍କ ପାଇଁ ତାଙ୍କର ଚିନ୍ତା ଓ ନିଷ୍ଠାପର ଭାବ ଜାଣି ଯମରାଜା ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରୀତ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ ତୃତୀୟ ବର ମାଗିବାକୁ କହିଲେ। ଏଥିରେ ସ୍ଵର୍ଗର ଅପୂର୍ବ ଭୋଗବିଳାସ, ପୃଥିବୀର ଅଖଣ୍ଡ ଆଧୂପତ୍ୟ ଓ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ ଯାହା ନଚିକେତା ଚାହିଁବେ, ଯମ ସବୁକିଛି ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ କହିଲେ । ମାତ୍ର ନଚିକେତା ତୃତୀୟ ବରରେ ‘ମୃତ୍ୟୁଜୟୀ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ’ ଭିକ୍ଷାକଲେ। ନଚିକେତାଙ୍କର ଏପରି ନିଃସ୍ବାର୍ଥପର ଓ ନିର୍ଲୋଭ ମନୋବୃତ୍ତି ଦେଖୁ ଯମରାଜା ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେ।ଇଥ୍ଲୋ
Question ୪ ।
ଉଦାହରଣକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କର।
ଉଦାହରଣ : ମୁଁ ପଢ଼ିବାକୁ ଭଲ ପାଏ । (ମୂଳବାକ୍ୟ)
ଆମେ ପଢ଼ିବାକୁ ଭଲ ପାଉ । (ପରିବର୍ତ୍ତିତ ବାକ୍ୟ)
(କ) ବାଳକଟି ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଯାଉଅଛି ।
Answer:
ବାକଳମାନେ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଯାଉଛନ୍ତି ।
(ଖ) ଗାଈଟିଏ ପଡ଼ିଆରେ ଚରୁଛନ୍ତି ।
Answer:
ଗାଈମାନେ ପଡ଼ିଆରେ ଚରୁଛନ୍ତି । କିମ୍ବା, କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଗାଈ ପଡ଼ିଆରେ ଚରୁଛନ୍ତି ।
(ଗ) ସେ ଯମପୁର ଗଲା
Answer:
ସେମାନେ ଯମପୁର ଗଲେ ।
(ଘ) ମୁଁ ଭବାନୀପାଟଣା ଯିବି ।
Answer:
ଆମେ ଭବାନୀପାଟଣା ଯିବୁ ।
(ଡ) ପକ୍ଷୀଟିଏ ଆକାଶରେ ଉଡ଼ୁଅଛି |
Answer:
ପକ୍ଷାମାନେ ଆକାଶରେ ଉଡୁଥଛନ୍ତ୍ରା କିମ୍ବା, କେତେଗୁଡ଼ିଏ ପକ୍ଷୀ ଆକାଶରେ ଉଡ଼ୁଅଛନ୍ତି ।
Question ୫।
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ଲେଖ ଓ ବାକ୍ୟ ଗଠନ କର ।
ମୃତ୍ୟୁଜୟୀ, ଅବର୍ଣ୍ଣନୀୟ, ମର୍ମନ୍ତୁଦ, ବିସ୍ମୟ, ମନସ୍ତାପ, ଆଧ୍ୟତ୍ୟ, ଅନାହାର, ପ୍ରତ୍ୟାଗମନ, ଅକର୍ମଣ୍ୟ
Answer:
ମୃତ୍ୟୁଜୟୀ (ଅମର) – ପୂର୍ବେ ମୃତ୍ୟୁଜୟୀ ହେବାପାଇଁ ରାକ୍ଷସମାନେ ତପସ୍ୟା କରୁଥିଲେ।
ଅବର୍ଣ୍ଣନୀୟ (ଯାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ) – ଚିଲିକାର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଅବର୍ଣ୍ଣନୀୟ ।
ମର୍ମନ୍ତୁଦ (ଦୁଃଖଦ) – ଏକ ମର୍ମନ୍ତୁଦ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ଗୋଟିଏ ପରିବାର ନିଶ୍ଚିହ୍ନ ହୋଇଗଲେ ।
ବିସ୍ମୟ (ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ) – ଶତ୍ରୁଘ୍ନର ମହତ୍ କାର୍ଯ୍ୟ ଦେଖ୍ ଲୋକେ ବିସ୍ମୟ ପ୍ରକାଶ କଲେ।
ମନସ୍ତାପ (ଅନୁତାପ) – ନିଜର ଭୁଲ ପାଇଁ ମନସ୍ତାପ କଲେ ଦୁଃଖରୁ ମୁକ୍ତି ମିଳେ ।
ଆଧ୍ୟାତ୍ୟ (ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର) – ଅନ୍ୟ ଉପରେ ସବୁବେଳେ ଆଧୂପତ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରନାହିଁ ।
ଅନାହାର (ଭୋକିଲା) – ଅନାହାର ରେ ଥିବା ପିଲାଟିକୁ କିଛି ଖାଇବାକୁ ଦିଅ ।
ପ୍ରତ୍ୟାଗମନ (ଫେରିବା) – ଯଶୋଦା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟାଗମନକୁ ଚାହିଁ ବସିଥିଲେ ।
ଅକର୍ମଣ୍ୟ (ଅକ୍ଷମ) – ଅକର୍ମଣ୍ୟ ଲୋକଙ୍କୁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ କରାଇବା ଉଚିତ ।
Question ୬।
‘ସର୍ବ’ ଶବ୍ଦ ପରେ ‘ସ୍ୱ’ ବସିଲେ ‘ସର୍ବସ୍ଵ’ ହୁଏ ।
ସେହିପରି ‘ରାଜ’ ଶବ୍ଦ ପୂର୍ବରେ ‘ସ୍ଵ’ ବସିଲେ ‘ସ୍ଵରାଜ’ ହୁଏ ।
ଏହିପରି ଶବ୍ଦର ପୂର୍ବରେ ବା ପରେ ସ୍ଵ ଯୋଡ଼ି ଆଉ କେତୋଟି ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
Answer:
ଶବ୍ଦ ପରେ ‘ସ୍ଵ’ ଯୋଡ଼ି ଗଠିତ ଶବ୍ଦ – ରାଜସ୍ବ, ବ୍ରହ୍ମସ୍ଵ, ନିଜସ୍ଵ, ପରସ୍ଵ, ଦେବସ୍ଵ
ଶବ୍ଦ ପୂର୍ବରୁ ସ୍ଵ ଯୋଡ଼ି ଗଠିତ ଶବ୍ଦ – ସ୍ୱରାଷ୍ଟ୍ର, ସ୍ଵରୂପ, ସ୍ୱରଚିତ, ସ୍ୱସ୍ଥାନ
Question ୭।
‘ଚାକର’ ଶବ୍ଦ ସ୍ତ୍ରୀ ଲିଙ୍ଗରେ ହେବ ‘ଚାକରାଣୀ’ ।
ସେହିପରି ବୃତ୍ତ ଭିତରେ ଥିବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ ରୂପ କ’ଣ ହେବ ଲେଖି ।
(ଜନକ, ବାଘ, ପିତା, ସ୍ୱାମା, ମହାରାଜ, ଗୁଢ଼ା,ଶିଷ୍ୟ)
Answer:
ଜନକ – କନନା
ବାଘ – ବାଘୁଶା
ପିତା – ମାତା
ସ୍ୱାମା – ସ୍ତ୍ରୀ
ମହାରାଜ – ମହାରାଣା
ଗୁଢ଼ା – ଗୁଢ଼ୀ
ଶିଷ୍ୟ – ଶିଷ୍ୟା
Question ୮।
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥିବା ପଦଗୁଡ଼ିକର ବଚନ ଚିହ୍ନାଇ ଦିଅ ।
ଅଭ୍ୟାଗତମାନେ, ପଲେ ଗାଈ, ଆପଣ, ଗାଈଗୁଡ଼ିକ, ତିନୋଟି ଦିନ
Answer:
ଅଭ୍ୟାଗତମାନେ – ବହୁବଚନ
ପଲେ ଗାଈ – ବହୁବଚନ
ଆପଣ – ସମ୍ମାନାର୍ଥେ ଏକବଚନ
ଗାଈଗୁଡ଼ିକ – ବହୁବଚନ
ତିନୋଟି ଦିନ – ବହୁବଚନ
Question ୯।
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥୁବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ବିପରୀତାର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
ପୂର୍ଣ୍ଣ, ଅବର୍ଣ୍ଣନାୟ, ପାପ, ନିଦ୍ରା, ଚୁଢ଼ୀ, ଜ୍ଞାନା, ଶେଷ, ବ୍ୟବସ୍ଥା
Answer:
ପୂର୍ଣ୍ଣ – ଅପୂର୍ଣ୍ଣ
ଅବର୍ଣ୍ଣନାୟ – ବର୍ଣ୍ଣନାୟ
ପାପ – ପୁଣ୍ୟ
ନିଦ୍ରା – ଅନିଦ୍ରା
ଚୁଢ଼ୀ – ବୁଢା
ଜ୍ଞାନା – ଅଜ୍ଞାନ
ଶେଷ – ଆରମ୍ଭ ବା ଅଶେଷ
ବ୍ୟବସ୍ଥା – ଅବ୍ୟବସ୍ଥା
Question ୧୦।
ପ୍ରାୟ ୧୦୦ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(କ) କେଉଁ ଗୁଣାବଳୀ ପାଇଁ ନଚିକେତା ଆହ୍ୱାନର ଅଧିକାରୀ ହୋଇପାରିଥିଲେ ?
Answer:
ନଚିକେତା କୋମଳମତି ବାଳକ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏକ ଅସାଧାରଣ ଚରିତ୍ରର ଅଧିକାରୀ ଥିଲେ । ସେ ଥିଲେ ନିଃସ୍ବାର୍ଥପର, ନିଭୀକ, ପରୋପକାରୀ ଓ ସତ୍ୟନିଷ୍ଠ । ତାଙ୍କର ଅପୂର୍ବ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଓ ସାହସ ଥିଲା । ବିଶ୍ୱଜିତ୍ ଯଜ୍ଞର ସଫଳତା ସମଗ୍ର ମାନବ ଜାତିର ମଙ୍ଗଳପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥିଲା । ତେଣୁ ଏପରି ଏକ ଯଜ୍ଞର ସଫଳତା ପାଇଁ ସେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ସୁକ ଥିଲେ । ଯଜ୍ଞ ନିମିତ୍ତ ପିତା ସର୍ବସ୍ଵ ଦାନ କରିବାକୁ ମନସ୍ଥ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ରୁଗ୍ଣ, ଜରାଜୀର୍ଣ୍ଣ ଗାଈମାନଙ୍କୁ ଅତିଥ୍ୟ ଅଭ୍ୟାଗତମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ସେ ବିମର୍ଷ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ । ଏଣୁ ପିତାଙ୍କର ସେ ଅତି ପ୍ରିୟ ହୋଇଥିବାରୁ ତାଙ୍କୁ ଅତିଥ୍ ଅଭ୍ୟାଗତମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କାହାକୁ ଦାନକଲେ ଯଜ୍ଞ ଅଧିକ ସଫଳ ହେବ ବୋଲି ସେ ମନେ କରୁଥିଲେ । ଏଥୁରୁ ନଚିକେତାଙ୍କର ଅସୀମ ତ୍ୟାଗର ସୂଚନା ମିଳେ ।
ଯମରାଜାଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ଲାଭକରି ବରଲାଭ କରିବାକୁ ସୁଯୋଗ ପାଇ ମଧ୍ଯ ସେ ନିଜ ପାଇଁ କିଛି ନ ମାଗି ସଂସାରର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ବର ଭିକ୍ଷା କରିଥିଲେ । ପରମ ପୂଜ୍ୟ ପିତାଙ୍କ ଦୁଃଖମୋଚନ ପାଇଁ ଯମରାଜାଙ୍କୁ ଭିକ୍ଷା କରିଥିଲେ । ଅଥଚ ନିଜ ପାଇଁ କିଛି ସୁଖସୁବିଧା ଭିକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ମନ ବଳାଇ ନ ଥିଲେ । ଏଥିରେ ଯମରାଜ ବିସ୍ମିତ ହୋଇ ଏପରି ଏକ ଅଦ୍ଭୁତ ବାଳକର ଗୁରୁ ହେବା ନିଜର ସୌଭାଗ୍ୟ ବୋଲି ମନେକରିଥିଲେ । ଯମରାଜାଙ୍କ ପ୍ରଦତ୍ତ ଏକ ନୂତନ ମନ୍ତ୍ରର ସାଧନା ଓ ଯଜ୍ଞବିଧିକୁ ସେ ମନେରଖ୍ ପ୍ରାଞ୍ଜଳଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିପାରିଥିଲେ । ଏଥୁରୁ ତାଙ୍କର ପ୍ରଖର ସ୍ମୃତିଶକ୍ତିର ପରିଚୟ ମିଳେ । ସଂସାରର ଦୁଃଖ, ପାପ ଓ ଯନ୍ତ୍ରଣାରୁ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ମୁକ୍ତି ଦେବାପାଇଁ ନଚିକେତା ଯମରାଜାଙ୍କ ନିକଟରେ ଆକୁଳ ନିବେଦନ କରିଥିଲେ। ଏହିପରି ସତ୍ୟନିଷ୍ଠା, ପରୋପକାର, ସାହସ ଓ ଧୈର୍ଯ୍ୟଗୁଣକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ଯମରାଜ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ମୃତ୍ୟୁଜୟୀ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନର ଅଧିକାରୀ କରିଥିଲେ ।
(ଖ) ଯମ ଓ ନଚିକେତାଙ୍କ କଥୋପକଥନ ସରଳ ଭାଷାରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ପିତା ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବାଙ୍କଠାରୁ ବିଦାୟ ନେଇ ନଚିକେତା ଯମରାଜଙ୍କ ଦ୍ଵାରରେ ଉପସ୍ଥିତ ହେଲେ । ଯମପୁରର ରୁଦ୍ଧଦ୍ୱାର ନିକଟରେ ଅନାହାରରେ ତିନିଦିନ ଧରି ଧୈର୍ଯ୍ୟର ସହ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଲେ । ଶେଷରେ ବାଳକ ନଚିକେତାଙ୍କର ଅସୀମ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ନିକଟରେ ଯମରାଜ ହାର ମାନିଲେ ଏବଂ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ କରି ଆତିଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଆଗେଇ ଆସିଥିଲେ । ଏପରି ଅପୂର୍ବ ନିର୍ଭିକ ତେଜସ୍ବୀ ବାଳକର ସାହସ ଓ ବିଶ୍ୱାସକୁ ସେ ମନେ ମନେ ବହୁ ପ୍ରଶଂସା କଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କର ମନ ମୁତାବକ ଏକ ବର ମାଗିନେବାକୁ ନଚିକେତାଙ୍କୁ କହିଲେ । ନଚିକେତା ଏହି ବରରେ ନିଜର ବିମର୍ଷ ପିତାଙ୍କର ଦୁଃଖ ଦୂରକରିବା ସହ ତାଙ୍କୁ ପୂର୍ବପରି ସ୍ନେହରେ ଗ୍ରହଣ କରିବାପାଇଁ ନିବେଦନ କରିଥିଲେ ।
ଏଥିରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ଯମ ଉକ୍ତ ବର ପ୍ରଦାନ କଲେ ଏବଂ ଦ୍ଵିତୀୟ ବର ମାଗିବାକୁ କହିଲେ । ଉକ୍ତ ବରରେ ମଧ୍ଯ ନଚିକେତା ସଂସାରର ଦୁଃଖ, ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ ଜର୍ଜରିତ ମଣିଷର ଦୁଃଖ କିପରି ନିବାରଣ ହେବ, ତାହା କାମନା କରିଥିଲେ ଏବଂ ଯମ ତାହା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କଲେ । ମାତ୍ର ନଚିକେତା ନିଜ ପାଇଁ କିଛି ନମାଗି ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ କେବଳ ମାଗି ଚାଲିଥିବାରୁ ଯମ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ନିଜ ପାଇଁ ଯେ କୌଣସି ମନମୁତାବକ ବର ମାଗିବାକୁ କହିଥିଲେ । ସଂସାରର ସମସ୍ତ ଐଶ୍ବର୍ଯ୍ୟ, ପୃଥିବୀର ଅଖଣ୍ଡ ଆଧୂପତ୍ୟ,
ଭୋଗବିଳାସ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ସେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଥିଲେ । ମାତ୍ର ନଚିକେତା ଅତ୍ୟନ୍ତ ବିନମ୍ରତାର ସହିତ କହିଲେ ‘ଗୁରୁଦେବ ଆପଣଙ୍କ ପ୍ରସାଦରୁ ମୋର ଦୁଇଟି କାମନା ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଛି । ସଂସାର ସୁଖ ପ୍ରାର୍ଥନା କରି ମୋର କ’ଣ ହେବ ? ଆପଣ ଯଦି ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇଛନ୍ତି, ତେବେ ମୋତେ ମୃତ୍ୟୁଜୟୀ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତୁ ।’’ ଏପରି ପ୍ରଶ୍ନରେ ଯମରାଜ ବିଚଳିତ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ ଏବଂ ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଅନ୍ୟ ବର ମାଗିବାକୁ କହିଥିଲେ । ମାତ୍ର ନଚିକେତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ କୌଣସି କାମନା ନଥିଲା । ଶେଷରେ ଯମରାଜା ତାଙ୍କୁ ଆତ୍ମାର ଅତି ଜଟିଳ ଓ ରହସ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଗୂଢ଼ତତ୍ତ୍ବ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଗଭୀର ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।
ତୁମପାଇଁ କାମ :
- ଏହିପରି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପୌରାଣିକ ଉପାଖ୍ୟାନ ପଢ଼ି ଶିକ୍ଷଣୀୟ କଥା ସଂଗ୍ରହ କରି ଲେଖ ।
- ଚିନ୍ତାମଣି ବେହେରାଙ୍କ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଲେଖା ସଂଗ୍ରହ କରି ପଢ଼ ।
Answer:
ପିଲାମାନେ ଶିକ୍ଷକ ବା ଅଭିଭାବକଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ନେଇ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।
ଅଭ୍ୟାସ ପାଇଁ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
Question ୧।
ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ନଚିକେତା ବାଜଶ୍ରବାଙ୍କୁ କି ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିଥିଲେ ? ଋଷି କି ଉତ୍ତର ଦେଇଥିଲେ ?
କିମ୍ବା, ନଚିକେତା ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କୁ କି ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ ? ସେ କି ଉତ୍ତର ପାଇଲେ ?
Answer:
ଋଷି ବାଜଶ୍ରବା ବିଶ୍ୱଜିତ୍ ଯଜ୍ଞ ଶେଷରେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଓ ଋଷିମାନଙ୍କୁ ଦାନ ଦେବାପରେ ଦକ୍ଷିଣା ମଧ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ । ବିଶ୍ବଜିତ୍ ଯଜ୍ଞରେ ଯଜ୍ଞକର୍ତ୍ତା ନିଜର ସର୍ବସ୍ବ ଦାନ କରିବା କଥା । ମାତ୍ର ବାଜଶ୍ରବା ରୁଗ୍ଣ ଓ ଜରାଜୀର୍ଣ୍ଣ ଗାଈଗୁଡ଼ିକୁ ଦାନ କରୁଥିବା ଦେଖ୍ ନଚିକେତା ଦୁଃଖ୍ତ ହେଲେ । ତାଙ୍କର ସବୁଠାରୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସମ୍ପତ୍ତି ନିଜ ପୁତ୍ର ନଚିକେତାକୁ କାହାକୁ ଦାନ କରୁ ନଥିବା ଦେଖୁ ସେ ଚିନ୍ତିତ ହେଲେ । ସେ ଜାଣିଥିଲେ ଏପରି କରିବାଦ୍ୱାରା ଯଜ୍ଞ ନିଷ୍ଫଳ ହେବ । ସେ ତାଙ୍କୁ କାହାକୁ ଦାନ କଲେ ବୋଲି ପିତାଙ୍କୁ ବାରମ୍ବାର ପଚାରି ବସିଲେ । ଯଜ୍ଞକାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟସ୍ତ ଥିବା ଋଷି ବାଜଶ୍ରବା ବିରକ୍ତ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ ଯମଙ୍କୁ ଦାନ କଲେ ବୋଲି ଉତ୍ତର ଦେଇଥିଲେ ।
(ଖ) ଋଷି ବାଜଶ୍ରବା ଅତିଥିମାନଙ୍କୁ ରୁଗ୍ଣ ଓ ଜରାଜୀର୍ଣ୍ଣ ଗାଈଗୁଡ଼ିକୁ ଦାନ କରୁଥିବାର ଦେଖୁ ନଚିକେତାଙ୍କ ମନରେ କି ଭାବ ଜାତ ହେଲା ?
Answer:
ବାଳକ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ନଚିକେତା ଦିବ୍ୟଜ୍ଞାନୀ ଓ ତତ୍ତ୍ଵଦର୍ଶୀ ଥିଲେ । ବିଶ୍ୱଜିତ୍ ଯଜ୍ଞରେ ଯଜ୍ଞକର୍ତ୍ତା ନିଜର ସର୍ବସ୍ଵ ଦାନ କରିବା କଥା । ମାତ୍ର ଋଷି ବାଜଶ୍ରବା ନିଜର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମ୍ପତ୍ତି ସହିତ ତାଙ୍କର ରୁଗ୍ଣ ଓ ଜରାଜୀର୍ଣ୍ଣ ଗାଈଗୁଡ଼ିକୁ ଦାନ କରୁଥିଲେ । ପିତାଙ୍କର ଏଭଳି କାର୍ଯ୍ୟରେ ପୁତ୍ର ନଚିକେତାଙ୍କ ମନରେ ଗଭୀର ଦୁଃଖ ସହିତ ବିସ୍ମୟ ସୃଷ୍ଟିହେଲା । ସେ ଭାବିଲେ, ପୁତ୍ର ତ ପିତାର ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ସମ୍ପତ୍ତି, ମାତ୍ର ପିତା ପୁତ୍ରମୋହରେ ଅନ୍ଧ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାହାକୁ ଦାନ କରୁନାହାନ୍ତି । ଫଳରେ ପିତାଙ୍କ ଯଜ୍ଞ ନିଶ୍ଚିତରୂପେ ନିଷ୍ଫଳ ହେବ । ତେଣୁ ନଚିକେତାଙ୍କ ମନରେ ଗଭୀର ଦୁଃଖ ଓ ବିସ୍ମୟ ସହିତ ଆଶଙ୍କା ମଧ୍ୟ ଜାତ ହେଲା ।
(ଗ) ଯମଙ୍କ ଋଦ୍ଧଦ୍ୱାର ନିକଟରେ ନଚିକେତାଙ୍କ ଅଭିଜ୍ଞତା ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ପିତାଙ୍କର ଏବଂ ନିଜର ସତ୍ୟରକ୍ଷା ପାଇଁ ନଚିକେତା ଯମପୁରକୁ ଯାତ୍ରାକଲେ ଓ ଯମଙ୍କ ରୁଦ୍ଧଦ୍ୱାର ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିଲେ । ଯମଙ୍କ ଦ୍ବାର ନ ଫିଟିବାରୁ ସେଇଠାରେ ସେ ଯମରାଜାଙ୍କୁ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ସହକାରେ ପ୍ରତୀକ୍ଷା କଲେ । ତିନି ଦିନ ତିନି ରାତି ସେଇ ରୁଦ୍ଧଦ୍ଵାର ନିକଟରେ ଅଖୁଆ ଅପିଆ ଓ ଅନିଦ୍ରାରେ ଅତିବାହିତ କଲେ । ମାତ୍ର ନିଜର ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଓ ଦୃଢ଼ ମନୋବଳ ଯୋଗୁଁ ଏଥପାଇଁ ସେ ଆଦୌ ଦୁଃଖ୍ତ ନଥିଲେ । ସେ ନିଶ୍ଚିତ ଥିଲେ ଯେ ସେ ଯମରାଜଙ୍କୁ ନିଶ୍ଚିତ ସାକ୍ଷାତ୍ କରିବେ । ଶେଷରେ ତାଙ୍କ ପ୍ରତୀକ୍ଷାର ଅବସାନ ହେଲା । ବାଧ୍ୟହୋଇ ଯମରାଜା ବାଳକ ନଚିକେତାଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଆବିର୍ଭୂତ ହେଲେ ।
(ଘ) ନଚିକେତା ଯମରାଜାଙ୍କୁ ପ୍ରଥମ ବରରେ କ’ଣ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଯମରାଜଙ୍କ ରୁଦ୍ଧ ଦ୍ବାରଦେଶରେ ଦୀର୍ଘ ତିନିଦିନ ଧରି ଅବିଚଳିତ ହୋଇ ବସି ରହିଥିଲେ ନଚିକେତା । ବାଳକ ନଚିକେତାଙ୍କ ଅପୂର୍ବ ଧୈର୍ଯ୍ୟ, ସାହସ ଓ ଦୃଢ଼ ମନୋବଳ ଯମରାଜାଙ୍କୁ ମୁଗ୍ଧ କଲା । ଯମରାଜା ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ତିନୋଟି ବର ମାଗିବା ନିମନ୍ତେ କହିଲେ । ନଚିକେତା ଯମରାଜଙ୍କୁ ପ୍ରଥମ ବରରେ ପ୍ରାର୍ଥନା କଲେ ଯେ ତାଙ୍କୁ ହରାଇ ତାଙ୍କ ପିତା ପାଉଥିବା ଦୁଃଖ ସନ୍ତାପ ଦୂର ହେଉ ଓ ସେ ସଶରୀରେ ମର୍ତ୍ତ୍ୟକୁ ଫେରିଗଲା ପରେ ଯେପରି ତାଙ୍କ ପିତା ତାଙ୍କୁ ପୂର୍ବପରି ସ୍ନେହରେ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତୁ । ଯମରାଜା ନଚିକେତାଙ୍କ ପ୍ରଥମ ବର ପ୍ରାର୍ଥନା ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବ ବୋଲି କହିଲେ ।
(ଙ) ନଚିକେତା ମୃତ୍ୟୁଜୟୀ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନର ଅଧିକାରୀ ହେଲେ କିପରି ?
Answer:
ନଚିକେତାଙ୍କ ଉପରେ ପରମ ପ୍ରୀତ ହୋଇ ଯମରାଜା ତାଙ୍କର ତୃତୀୟ ବରସ୍ଵରୂପ ତାଙ୍କୁ ସ୍ଵର୍ଗର ଅପୂର୍ବ ଭୋଗବିଳାସ, ପୃଥିବୀର ଅଖଣ୍ଡ ଆଧୂପତ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ଯାହା ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବେ ତାହା ପ୍ରଦାନ କରିବେ ବୋଲି କହିଲେ । ମାତ୍ର ନଚିକେତା ତୃତୀୟ ବରରେ ତାଙ୍କୁ ମୃତ୍ୟୁଜୟୀ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ଦେବାପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା କଲେ । ମହାଜ୍ଞାନୀ ଓ ମହର୍ଷିମାନେ ଯୁଗଯୁଗ ସାଧନା କରି ଯାହା ଜାଣିବାକୁ ସମର୍ଥ ହୋଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ, କୋମଳମତି ନଚିକେତାଙ୍କୁ ସେଭଳି ଜଟିଳ ରହସ୍ୟର ଗଭୀରଜ୍ଞାନ କିପରି ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇପାରିବ ବୋଲି ଯମରାଜା ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବରେ ପଡ଼ିଲେ । ସେ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିକଳ୍ପ ବର ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବାକୁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତାଇଲେ । ମାତ୍ର ନଚିକେତାଙ୍କ ମନରେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି କାମନା ନଥୁବାର ଜାଣି ଯମରାଜା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆନନ୍ଦରେ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନର ଗୂଢ଼ତତ୍ତ୍ବ ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ । ଏହିପରି ନଚିକେତା ମୃତ୍ୟୁଜୟୀ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନର ଅଧିକାରୀ ହୋଇପାରିଥିଲେ ।
Question ୨।
ପପ୍ରସଙ୍ଗ ସରଳାର୍ଥ ଲେଖା
“‘ଏହିପରି ଅସାଧାରଣ ଶିଷ୍ୟ ଲାଭକରି ତାଙ୍କ ମନ ଆନନ୍ଦରେ ନୃତ୍ୟ କରିବାକୁ ଲାଗିଲା ।’’
Answer:
ଏହିପରି ଅସାଧାରଣ ……………………… କରିବାକୁ ଲାଗିଲା।
ଶଂସିତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ଚିନ୍ତାମଣି ବେହେରାଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ମୃତ୍ୟୁ ବିଜୟୀ ବାଳକ’ ପ୍ରବନ୍ଧରୁ ଆନୀତ । ଏଠାରେ ଲେଖକ ବାଳକ ନଚିକେତାକୁ ଶିଷ୍ୟରୂପେ ପାଇ ଯମରାଜାଙ୍କ ମନ କିପରି ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇଥିଲା ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ନଚିକେତା ତାଙ୍କର ଦ୍ଵିତୀୟ ବରରେ ସଂସାରବାସୀଙ୍କୁ ଦୁଃଖ, କଷ୍ଟ, ଶୋକ, ପାପ ଇତ୍ୟାଦିରୁ ରକ୍ଷାକରିବା ନିମନ୍ତେ ଆବଶ୍ୟକ ମନ୍ତ୍ର ଓ ଯଜ୍ଞବିଧ୍ ଶିକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ଯମରାଜାଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ । ଯମରାଜ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ଶିଷ୍ୟରୂପେ ଗ୍ରହଣ କଲେ ଓ ସେ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିବା କଠିନ ମନ୍ତ୍ର ଓ ଯଜ୍ଞବିତ୍ ଶିକ୍ଷାଦେଲେ । ସେ ଶିକ୍ଷା ଦେଇଥିବା ମନ୍ତ୍ର ଓ ଯଜ୍ଞବିଧିକୁ ନଚିକେତା କେତେଦୂର ମନେରଖ୍ ପାରିଛନ୍ତି, ତାହା ପରୀକ୍ଷା କଲେ ଓ ସେଥ୍ପାଇଁ କେତେକ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିଲେ ।
ଯମରାଜଙ୍କ ସମସ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନର ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ନଚିକେତା ଦେଇଥିଲେ । ଏତେ କଠିନ ମନ୍ତ୍ର ଓ ଯଜ୍ଞବିଧ ପୂର୍ଣ୍ଣମାତ୍ରାରେ ନଚିକେତା ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରିପାରିଥିବାରୁ ଯମରାଜଙ୍କ ହୃଦୟ ଆନନ୍ଦରେ ପୂରିଗଲା । ନଚିକେତାଙ୍କ ଭଳି ଜଣେ ଜ୍ଞାନୀ ଓ ଅସାଧାରଣ ଶିଷ୍ୟ ପାଇ ଯମରାଜା ନିଜକୁ ଭାଗ୍ୟବାନ ମନେକରି ନିଜର ରତ୍ନମାଳା ନଚିକେତାଙ୍କୁ ପିନ୍ଧାଇ ଦେଇଥିଲେ ।
Question ୩ ।
“ମୋତେ ଦାନ ନ କଲେ ବିଶ୍ବଜିତ୍ ଯଜ୍ଞ ତ ଅପୂର୍ଣ୍ଣ ରହିଥିବା”
Answer:
“ମୋତେ ଦାନ ……………………….. ଅପୂର୍ଣ୍ଣ ରହିଯିବା”
ଉକ୍ତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ଶ୍ରୀ ଚିନ୍ତାମଣି ବେହେରାଙ୍କ ଲିଖିତ ‘ମୃତ୍ୟୁବିଜୟୀ ବାଳକ’ ପ୍ରବନ୍ଧରୁ ଗୃହୀତ। ଏଠାରେ ବାଳକ ନଚିକେତା ଋଷିଙ୍କୁ ବିଶ୍ବଜିତ୍ ଯଜ୍ଞର ନିୟମ କଥା ମନେପକାଇ ଦେବା କଥା ବର୍ଣ୍ଣିତ । ନଚିକେତା ଜାଣିଥିଲେ ଯେ, ଯଜ୍ଞକର୍ତ୍ତା ନିଜର ସର୍ବସ୍ଵ ଦାନ କଲେ ବିଶ୍ବଜିତ୍ ଯଜ୍ଞକାର୍ଯ୍ୟର ସୁଫଳ ମିଳିବ। ନ ହେଲେ ଯଜ୍ଞ ଅନୁଷ୍ଠାନ ନିଷ୍ଫଳ ହେବ। ପୁତ୍ର ହେଉଛି ପିତାର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଧନ। ତେଣୁ ତାଙ୍କୁ କାହାକୁ ଦାନ କଲେ ବୋଲି ସେ ପିତାଙ୍କୁ ବାରମ୍ବାର ପଚାରିଲେ । ବିରକ୍ତ ହୋଇ ବାଜଶ୍ରବା “ତୋତେ ଯମକୁ ଦାନ କଲି” ବୋଲି କହିଦେଲେ। ତଦନୁଯାୟୀ ନଚିକେତା ଯମପୁରୀକୁ ଯିବା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଲେ। ପିତା ଏଥିରେ ଅରାଜି ହେଲେ। ବିଜ୍ଞ ହୋଇ ନିଜର ସତ୍ୟରକ୍ଷା କରିବା ଉଚିତ ବୋଲି ସେ ପିତାଙ୍କୁ ବୁଝାଇଲେ । ତା’ ଛଡ଼ା ଯଦି ସେ ପୁତ୍ରକୁ ଦାନ ନ କରନ୍ତି, ତା’ ହେଲେ ତାଙ୍କର ବିଶ୍ଵଜିତ୍ ଯଜ୍ଞ ଅନୁଷ୍ଠାନ ନିଷ୍ଫଳ ହେବ ବୋଲି ସେ ପିତାଙ୍କୁ ବୁଝାଇ ଦେଲେ।
Question ୪ ।
“କଠୋର ସତ୍ୟରକ୍ଷା ପାଇଁ ଋଷି ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ବିଦାୟ ଦେଲେ ।”
Answer:
“କାଠୋର ……………………….. ବିଦାୟ ଦେଲେ ?’
ଉକ୍ତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଚିନ୍ତାମଣି ଚେହେରାଙ୍କ ରଚିତ “ମୃତ୍ୟୁ ବିଜୟା ବାଳକ” ପ୍ରବନ୍ଧରୁ ଗୃହାତା ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବାଙ୍କ ପୁତ୍ର ନଚିକେତାଙ୍କୁ ଯମପୁରକୁ ପଠାଇ କ’ଣ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ତାହା ଏଠାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ । ନଚିକେତାଙ୍କର ବାରମ୍ବାର ପ୍ରଶ୍ନରେ ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବା ତାଙ୍କୁ ଯମଙ୍କୁ ଦାନ କଲେ ବୋଲି ବିରକ୍ତ ହୋଇ କହିଲେ । କିନ୍ତୁ ପର ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ସେ ବଡ଼ ବ୍ୟଥୂତ ହୋଇପଡ଼ିଲେ । ନଚିକେତା ଯମଙ୍କ ପାଖକୁ ଯିବାପାଇଁ ଜିଦ୍ ଧରି ବସିଲେ । ଏଥୁରେ ଋଷି ବାଜଶ୍ରବାଙ୍କ ମନରେ ଟିକିଏ ଗର୍ବ ହେଲା ଏବଂ ଦୁଃଖ ମଧ୍ଯ ହେଲା । ତେବେ ସେ ଯାହାହେଉ କଠୋର ସତ୍ୟରକ୍ଷା ପାଇଁ ସେ ବାଧ୍ୟହୋଇ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ଯମପୁରକୁ ବିଦାୟ ଦେଲେ ।
ଅତି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର :
Question ୧।
ବିଶ୍ୱଜିତ୍ ଯଜ୍ଞରେ କେଉଁ ନିୟମ ରହିଛି ?
Answer:
ବିଶ୍ବଜିତ୍ ଯଜ୍ଞର ନିୟମ ହେଉଛି ଯେ ଯଜ୍ଞକର୍ତ୍ତା ନିଜର ସର୍ବସ୍ଵ ଦାନ କରିବେ ।
Question ୨।
ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବ କେଉଁସବୁ ଜିନିଷ ଦାନ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବା ଅଭ୍ୟାଗତଙ୍କର ଅର୍ଜନା କରି ଋଷି ନିଜର ଭୂମି, ଧେନୁ, ସୁବର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଭୃତି ସମସ୍ତ ଦାନ କରୁଥିଲେ।
Question ୩ ।
ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବା ପୁରୋହିତମାନଙ୍କୁ କ’ଣ ଦାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବା ପୁରୋହିତମାନଙ୍କୁ ପଲେ ଗାଈ ଦାନ କଲେ।
Question ୪ ।
ବାଜଶ୍ରବାଙ୍କର ପୁତ୍ରଙ୍କ ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ବାଜଶ୍ରବାଙ୍କର ପୁତ୍ରର ନାମ ନଚିକେତା।
Question ୫।
ବାଳକ ନଚିକେତା କ’ଣ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ବାଳକ ନଚିକେତା ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ଯେ ପିତାଙ୍କର ବିଶ୍ବଜିତ୍ ଯଜ୍ଞ ନିଶ୍ଚୟ ନିଷ୍ଫଳ ହେବ; କାରଣ ସ୍ନେହର
Question ୬ ।
ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବା ନଚିକେତାଙ୍କୁ କାହାଙ୍କୁ ଦାନ କଲେ ?
Answer:
ମହର୍ଷି ବାଜଶ୍ରବା ନଚିକେତାଙ୍କୁ ଯମଙ୍କୁ ଦାନ କରିଥିଲେ।
Question ୭।
ନଚିକେତା କେତେ ଦିନ ଅନଶନ କଲାପରେ ଯମଙ୍କ ଦର୍ଶନ ପାଇଲେ ?
Answer:
ଯମପୁରର ରୁଦ୍ଧଦ୍ବାର ନିକଟରେ ତିନି ଦିନ ଅନଶନ କଲାପରେ ନଚିକେତା ଯମଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ ପାଇଲେ।
Question ୮।
ଯମପୁରର ରୁଦ୍ଧଦ୍ୱାର ନିକଟରେ ନଚିକେତା ତିନିଦିନ କିପରି ଅତିବାହିତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ନଚିକେତା ଯମପୁରର ରୁଦ୍ଧଦ୍ଵାର ନିକଟରେ ଅନାହାରରେ ଓ ଅନିଦ୍ରାରେ ତିନିଦିନ ଅତିବାହିତ କରିଥିଲେ।
Question ୯।
ନଚିକେତାଙ୍କୁ ଦେଖୁ ଯମ ମନେ ମନେ ପ୍ରଶଂସା କଲେ କାହିଁକି ?
Answer:
ଯମ ଏଭଳି ଅପୂର୍ବ ନିର୍ଭିକ ଓ ତେଜସ୍ଵୀ ବାଳକର ସାହାସ ଓ ବିଶ୍ଵାସକୁ ମନେ ମନେ ପ୍ରଶଂସା କଲେ ।
Question ୧୦।
ନଚିକେତା ପ୍ରଥମ ବରରେ କ’ଣ ମାଗିଲେ ?
Answer:
ନଚିକେତା ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ବରରେ କହିଥିଲେ ଯେ, ତାଙ୍କ ପିତା ତାଙ୍କୁ ହରାଇ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସନ୍ତାପ ଭୋଗ କରୁଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ସେହି ଦୁଃଖକୁ ଦୂର କରିବାପାଇଁ ଓ ସେ ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚି ପୂର୍ବପରି ସ୍ନେହରେ ରହିବେ ସେଥୁପ୍ରତି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବାକୁ କହିଲୋ
Question ୧୧।
ପ୍ରଥମେ ନଚିକେତାଙ୍କ ପାଇଁ ଯମଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଖୋଲାଗଲା ନାହିଁ କାହିଁକି ?
Answer:
ନଚିକେତାର ମୃତ୍ୟୁ ସମୟ ହୋଇ ନଥିଲା। ତେଣୁ ଯମରାଜ ତାଙ୍କପାଇଁ ଦ୍ଵାର ଖୋଲିଲେ ନାହିଁ।
Question ୧୨।
ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଓଲଟା ଅର୍ଥରେ ଆଉଥରେ ଲେଖ ।
(କ) ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ଋଷିଙ୍କୁ ଆଶୀର୍ବାଦ ଦେଲେ ।
(ଖ) ଗାଈଗୁଡ଼ିକ ଜୀ।ଶୀର୍ଷ ଥିଲେ ।
(ଗ) ଦାନ ନ ଦେଇ ପାପ ଅର୍ଜନ କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।
(ଘ) ଲୋକଟି ମିଥ୍ୟାବାଦୀ ଥିଲା ।
(ଙ) ଅନାବଶ୍ୟକ କଥାରେ ମୁଣ୍ଡ ପୂରାଇ ସମୟର ଅସଦୁପଯୋଗ କରିବା ଅଜ୍ଞ ଲୋକର କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।
Answer:
(କ) ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ଋଷିଙ୍କୁ ଅଭିଶାପ ଦେଲେ ।
(ଖ) ଗାଈଗୁଡ଼ିକ ହୃଷ୍ଟପୁଷ୍ଟ ଥିଲେ ।
(ଗ) ଦାନ ଦେଇ ପୁଣ୍ୟ ଅର୍ଜନ କରିବା ଉଚିତ ।
(ଘ) ଲୋକଟି ସତ୍ୟବାଦୀ ଥିଲା ।
(ଙ) ଆବଶ୍ୟକ କଥାରେ ମୁଣ୍ଡପୂରାଇ ସମୟର ସଦୁପଯୋଗ କରିବା ବିଜ୍ଞ ଲୋକର କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।
ବସ୍ତୁନିଷୃ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର :
Question ୧।
ନଚିକେତା ପ୍ରଥମ ବର ଭାବରେ ଯମଙ୍କୁ କ’ଣ ମାଗିଥିଲେ ?
(କ) ମୋତେ ରାଜସିଂହାସନ ମିଳୁ
(ଖ) ପିତା ମୋତେ ପୂର୍ବପରି ସ୍ନେହରେ ଗ୍ରହଣକରନ୍ତୁ
(ଗ) ଦେଶର ଲୋକମାନେ ପାପମୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତୁ
(ଘ) ପ୍ରଚୁର ଅର୍ଥ
Answer:
(ଖ) ପିତା ମୋତେ ପୂର୍ବପରି ସ୍ନେହରେ ଗ୍ରହଣକରନ୍ତୁ
Question ୨।
ନଚିକେତା ଦ୍ଵିତୀୟ ବର ଭାବରେ ଯମଙ୍କୁ କ’ଣ ମାଗିଥିଲେ ?
(କ) ପିତାଙ୍କର ଶାନ୍ତି
(ଖ) ନିଜ ଜ୍ଞାନର ବିକାଶ
(ଗ) ସଂସାର ଲୋକମାନଙ୍କର ଦୁଃଖ, ପାପ ଓ ଶୋକରୁ ମୁକ୍ତି
(ଘ) ପ୍ରଚୁର ଅର୍ଥ
Answer:
(ଗ) ସଂସାର ଲୋକମାନଙ୍କର ଦୁଃଖ, ପାପ ଓ ଶୋକରୁ ମୁକ୍ତି
Question ୩।
ଯମରାଜାଙ୍କୁ ନଚିକେତା ତୃତୀୟ ବରରେ କ’ଣ ମାଗିଥିଲେ ?
(କ) ମଣିଷର ମୁକ୍ତି
(ଖ) ପିତାଙ୍କର ଶାନ୍ତି
(ଗ) ସୁଖରେ ଗୃହକୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ
(ଘ) ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ
Answer:
(ଘ) ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ
Question ୪।
ଯମରାଜା ପ୍ରଥମେ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ମୃତ୍ୟୁଜୟୀ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ଦେବାକୁ ଚାହୁଁ ନଥିଲେ କାହିଁକି ?
(କ) ସେ ଜ୍ଞାନ ଅତି ଜଟିଳ ଓ ରହସ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା
(ଖ) ଯମରାଜା ତାଙ୍କୁ ଅନ୍ୟ ବର ଦେବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ
(ଗ) ସେ ଜ୍ଞାନଦ୍ଵାରା ନଚିକେତା ଅମର ହୋଇଯିବେ ବୋଲି ଭାବୁଥିଲେ ।
(ଘ) ଯମରାଜା ସେ ଜ୍ଞାନ ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଦେବାପାଇଁ ଚାହୁଁ ନଥିଲେ ।
Answer:
(କ) ସେ ଜ୍ଞାନ ଅତି ଜଟିଳ ଓ ରହସ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା
Question ୫ ।
ନଚିକେତା ଯେଉଁ ତିନୋଟି ବର ଯମଙ୍କୁ ମାଗିଥିଲେ ତାହା କାହାପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥିଲା ?
(କ) ପିତାଙ୍କର ଯଜ୍ଞ ସଫଳ ହେବାପାଇଁ
(ଖ) ନିଜ ଜ୍ଞାନର ବିକାଶ ପାଇଁ
(ଗ) ସଂସାରର ହିତସାଧନ ପାଇଁ
(ଘ) ସାଧୁ ସମାଜର ହିତପାଇଁ
Answer:
(ଗ) ସଂସାରର ହିତସାଧନ ପାଇଁ
Question ୬ ।
ନଚିକେତାଙ୍କର କେଉଁ ଗୁଣଯୋଗୁଁ ଯମରାଜ ତାଙ୍କ ଗଳାରେ ରମାଳ ପିନ୍ଧାଇଦେଲେ ?
(କ) ଅପୂର୍ବ ସୁରଶଶକ୍ତି
(ଖ) ପିତୃଭକ୍ତି
(ଗ) ସତ୍ୟନିଷ୍ଠା
(ଘ) ସାହସିକତା
Answer:
(କ) ଅପୂର୍ବ ସୁରଶଶକ୍ତି
Question ୭।
ଯମରାଜାଙ୍କର ମନ ଆନନ୍ଦରେ ନୃତ୍ୟ କରିବାକୁ ଲାଗିଲା କାହିଁକି ?
(କ) ସେ ଯମପୁରରେ ଅତିଥିଙ୍କୁ ଉପଯୁକ୍ତ ସତ୍କାର କରିଥିବାରୁ
(ଖ) ସେ ନଚିକେତାଙ୍କଭଳି ଜଣେ ଅସାଧାରଣ ଶିଷ୍ୟ ଲାଭ କରିଥିବାରୁ
(ଗ) ସେ ତାଙ୍କର ସତ୍ୟନିଷ୍ଠା, ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଓ ପିତୃଭକ୍ତିରେ ମୁଗ୍ଧ ହୋଇଥିବାରୁ
(ଘ) ସେ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ତିନିଦିନ କାଳ ଦେଖା ନଦେଇ ଅନାହାରରେ ରଖିଥିବାରୁ
Answer:
(ଖ) ସେ ନଚିକେତାଙ୍କଭଳି ଜଣେ ଅସାଧାରଣ ଶିଷ୍ୟ ଲାଭ କରିଥିବାରୁ
Question ୮।
ନଚିକେତାଙ୍କ କେଉଁ ଗୁଣଲାଗି ତାଙ୍କୁ ଶିଷ୍ୟରୂପେ ପାଇ ଯମ ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇଥିଲେ ?
(କ) ନିଭୀକତା
(ଖ) କଷ୍ଟସହିଷ୍ଣୁତା
(ଗ) ପରହୁଃଖକାତରତା
(ଘ) ଜାଣିବାର ଆଗ୍ରହ
Answer:
(ଘ) ଜାଣିବାର ଆଗ୍ରହ
Question ୯।
ନଚିକେତାଙ୍କୁ ତିନୋଟି ବର ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବାପାଇଁ ଯମରାଜା କାହିଁକି କହିଲେ ?
(ଗ) ନଚିକେତା ସତ୍ୟରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦୃଢ଼ପ୍ରତିଜ୍ଞ ଥିବାରୁ
(ଖ) ନଚିକେତାଙ୍କୁ ଶିଷ୍ୟ ରୂପେ ପାଇଥିବାରୁ
(ଗ) ନଚିକେତା ପତ୍ୟରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦୃଢ଼ପ୍ରତିଜ୍ଞ ଥିବାରୁ
(ଘ) ନଚିକେତା କୋମଳମତି ତେଜସ୍ବୀ ବାଳକ ଥିବାରୁ
Answer:
(ଗ) ନଚିକେତା ପତ୍ୟରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦୃଢ଼ପ୍ରତିଜ୍ଞ ଥିବାରୁ
Question ୧୦ ।
‘ ଯାହା ନଦେବାର ଯୋଗ୍ୟ’ – ଏହି ବାକ୍ୟାଶଟିକୁ ଏକପଦରେ ପ୍ରକାଶକଲେ କ’ଣ ହେବ ?
(କ) ସଦେୟ
(ଖ) ଆଦେୟ
(ଗ) ଦେୟ
(ଘ) ବିଦେୟ
Answer:
(ଖ) ଆଦେୟ
ପ୍ରବନ୍ଧର ପୃଷ୍ଠଭୂମି :
ଶିକ୍ଷାମୂକ ଗଳ୍ପ ଜରିଆରେ ସେ କୋମଳମତି ବାଳବାଳିକାମାନଙ୍କ ହୃଦୟରେ ସତ୍ୟରକ୍ଷା, ନିର୍ଭାକତା ତ୍ୟାଗ ଓ ଏକାଗ୍ରତା ପ୍ରତି ଅନୁରାଗ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରିଛନ୍ତି । ନଚିକେତା ପରି ଏକ କୋମଳମତି ଜୟ କରିପାରିଛି ତାହା ଅନ୍ୟ ଶିଶୁମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଆଦର୍ଶ ହେବା ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖ୍ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଚିନ୍ତାମଣି ବେହେରା ଏହି ପ୍ରବନ୍ଧଟିକ ରଚନା କରିଛନ୍ତି ।
ପ୍ରବନ୍ଧର ସାରକଥା :
‘ବିଶ୍ବଜିତ୍ ଯଜ୍ଞ’ ଶେଷରେ ମହର୍ଷ ବାଜଶ୍ରବା ଅତିଥିମାନଙ୍କୁ ନିଜ ହାତରେ ଭୂମି, ଧେନୁ, ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଦାନ କରୁଥିବା ଦେଖୁ ପୁଅ ନଚିକେତା ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେଲେ । ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ପିତାଙ୍କୁ ପଚାରିବସିଲେ ଯେ ସେ ତାଙ୍କୁ କାହାକୁ ଦାନ କରିଛନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ଋଷି ଯଜ୍ଞକାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟସ୍ତରହି ଉତ୍ତର ଦେଇପାରିଲେ ନାହିଁ ।
ପୁଣିଥରେ ପୁଅଠାରୁ ପୂର୍ବ ପ୍ରଶ୍ନ ଶୁଣି ସେ ବିରକ୍ତ ହୋଇ କହିଲେ – ‘ହଁ, ତୋତେ ଯମକୁ ଦାନ କଲି ।’ନଚିକେତା ଘରୁ ବାହାରିଲେ ଯମଙ୍କ ନିକଟକୁ । ପୁଅକୁ ଘରୁ ବାହାରି ଯାଉଥ୍ ଦେଖ୍ ସେ ପ୍ରଶ୍ନ କରନ୍ତେ, ନଚିକେତା ଯମଘରକୁ ଯାଉଛନ୍ତି ବୋଲି ଜଣାଇଦେଲେ । ପିତା ହସିଦେଇ କହିଲେ – “ମୁଁ କ’ଣ ଅନ୍ତ୍ରରରୁ କହିଥୁଲି’ । ମୁଁ ବିରକ୍ତ ହୋଇ ସେହିଭଳି କହିଦେଇଥୁଲି ସିନା ।’’ ଏକଥା ଶୁଣି ନଚିକେତା ପିତାଙ୍କୁ ଯଜ୍ଞର ଫଳ ତାଙ୍କୁ (ନଚିକେତାଙ୍କୁ) ଦାନ କରିବାରେ ହିଁ ମିଳିବ ବୋଲି କହିଲେ; କାରଣ ସେ ହେଉଛନ୍ତି ପିତାଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଧନ । ଋଷି ପୁଅର ମନକଥା ବୁଝିପାରିଲେ ଓ ତାଙ୍କୁ ଯିବାପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେଲେ । ନଚିକେତା ଯମପୁରୀରେ ପହଞ୍ଚିଲେ । ଯମପୁରରେ ତିନିଦିନ ଅନଶନ ପରେ ଯମ ତାଙ୍କୁ ଦେଖାଦେଲେ । ଯମ ଅଡୁଆରେ ପଡ଼ିଗଲେ । କାରଣ ନଚିକେତାଙ୍କର ସମୟ ପୂରିଲେ ସିନା ସେ ଯମପୁରୀକୁ ଯିବ । ସେ ପିଲାଟିର ଦୃଢ଼ତା,
ଲେଖକ ପରିଚୟ :
କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜଣେ ପ୍ରତିଭାବାନ୍ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ । ସେ ଥିଲେ ଏକାଧାରରେ ଜଣେ ସଫଳ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ, କବି, ସମାଲୋଚକ ଓ ଭାଷାବିତ୍ । ଜଣେ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ଅଧ୍ୟାପକଭାବେ ଶିକ୍ଷାବିତ୍ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କର ସୁଖ୍ୟାତି ରହିଛି । ଇଂରାଜୀ, ବଙ୍ଗଳା ଓ ହିନ୍ଦୀ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟରେ ଗଭୀରତା ଥିବା ଚିନ୍ତାମଣି ବାବୁ ତାଙ୍କର ଜ୍ଞାନ ଓ ଅଭିଜ୍ଞତାକୁ ନେଇ ବହୁ ପୁସ୍ତକ ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ସମ୍ବଲପୁରରୁ ପ୍ରକାଶିତ ‘ମେହେର ପ୍ରଦୀପ’ ଓ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ଆନୁକୁଲ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶିତ ଶି ଶୁ ପତ୍ରିକା ‘ଶିଶୁଲେଖା’ର ସେ ସଫଳ ସମ୍ପାଦନା କରି ସେ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରଶଂସିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ସେ ଜଣେ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର କବି ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ଜଗତରେ ପରିଚିତ । ‘ଶ୍ଵେତପଦ୍ମ’, ‘ସ୍ଵସ୍ତିକା’, ‘ନୂତନ ସ୍ଵାକ୍ଷର’, ‘ନାଳଲେ।ହିତ’ ପ୍ରଭୃତି କବିତା ଗ୍ରନ୍ଥ ତାଙ୍କ କଚିତ୍ଵର ପରଚିୟ ବହନ କରେ । ଏହାବ୍ୟତୀତ ସେ ‘କାବ୍ୟ ଓ କଳାକାର’, ‘ବିଦଗ୍ଧ ପାଠକ’, ‘ଆଧୁନିକତାର କ, ଖ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆଲୋଚନା’, ‘କଳାଦୃଷ୍ଟି’, ‘ଚିତ୍ର ଚରିତ୍ର’ ପ୍ରଭୃତି ସମାଲୋଚନା ଗ୍ରନ୍ଥଗୁଡ଼ିକ ରଚନା କରି କବି ଓ ଲେଖକ ମହଲରେ ବେଶ୍ ସୁଖ୍ୟାତି ଅର୍ଜନ କରିପାରିଛନ୍ତି ।
ତେଜ, ମନର ଦମ୍ଭ ଦେଖ୍ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ମନେ ମନେ ପ୍ରଶଂସା କରି କହିଲେ – ‘ବତ୍ସ ! ମୁଁ ତୁମ ଉପରେ ପ୍ରୀତ, ତୁମେ ମୋ ଘର ସାମ୍ନାରେ ନ ଖାଇ ତିନିଦିନ ପଡ଼ିରହି ଦୁଃଖକଷ୍ଟ ପାଇଛ, ମୁଁ ଏଥପାଇଁ ଦୁଃଖତ I ଏବେ ତୁମେ ତିନୋଟି ବର ମାଗ ।’’ ନଚିକେତା ପ୍ରଥମ ବର ମାଗିଲେ ‘ମୋର ପିତା ମୋତେ ହରାଇ ପାଉଥିବା ଦୁଃଖ ଦୂର ହେଉ । ମୁଁ ତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ଫେରିଗଲେ ସେ ମୋତେ ପୂର୍ବପରି ସ୍ନେହ କରନ୍ତୁ, ଏହାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଉ ।’’ ନଚିକେତାଙ୍କର ପିତୃଭକ୍ତିରେ ଯମରାଜ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେବାରୁ ସେ ୨ୟ ବର ମାଗିଲେ ‘ସଂସାର ଲୋକଙ୍କର ଦୁଃଖ, ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା, ପାପ, ଶୋକ କେଉଁଥିରେ ଦୂରହେବ, ମୋତେ କୁହନ୍ତୁ । ମୁଁ ତା’ ପ୍ରଚାର କଲେ ଆପଣଙ୍କର ଯଶ ପ୍ରଚାରିତ ହେବା”
ଯମରାଜ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେଲେ । ସଂସାର ପ୍ରତି ନଚିକେତାଙ୍କର ଚିନ୍ତା ଦେଖ୍ ଖୁବ୍ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ ଜଣାଇଲେ ଯେ ସେ ଜଣେ ବାଳକ, ସେ କ’ଣ ଏସବୁ ମନେରଖୂପାରିବ ? ନଚିକେତା ପୁଣି ଥରେ ପ୍ରାର୍ଥନା କଲେ ଓ କହିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କଲେ । ଏଣୁ ଯମରାଜ ତାଙ୍କୁ ନୂଆ ମନ୍ତ୍ରଟିଏ ଓ ଯଜ୍ଞର କାର୍ଯ୍ୟବିଧ୍ ବତାଇଦେଲେ । କିଛି ସମୟ ପରେ ଯମରାଜ ନଚିକେତାଙ୍କର ପରୀକ୍ଷା ନେଲେ । ସେ ସବୁକିଛି ଠିକ୍ ଠିକ୍ କହିଦେବାରୁ ଯମରାଜ ପିଲାଟିର ସ୍ମରଣଶକ୍ତି ଦେଖ୍ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେଲେ । ସେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ତୃତୀୟ ବର ମାଗିବାକୁ ନଚିକେତାଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଲେ । ସ୍ଵର୍ଗର ଅପୂର୍ବ ଭୋଗବିଳାସ, ପୃଥିବୀର ଅଖଣ୍ଡ ଆଧୂପତ୍ୟ, ଓ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ ଯାହା ଚାହିଁବେ, ନଚିକେତାଙ୍କୁ ସେ ତାହା ପ୍ରଦାନ କରିବେ ବୋଲି କହିଲେ । ଏକଥା ଯମଙ୍କଠାରୁ ଶୁଣି ନଚିକେତା କହିଲେ – ‘ମୋର ସଂସାରର ସୁଖ ଦରକାର ନାହିଁ । ଆପଣ ଯଦି ସନ୍ତୁଷ୍ଟ, ମୋତେ “ମୃତ୍ୟୁଜୟୀ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତୁ ।’’
ଏକଥା ଶୁଣି ଯମରାଜ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେଲେ । ପିଲାଟିଏ, ସେ ପୁଣି ଶିଖୁବ ମୃତ୍ଯୁଜୟୀ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ? ମୁନିଋଷି ଯୁଗ ଯୁଗ ଧରି ଚେଷ୍ଟାକରି ଯାହାକୁ ପାଇନାହାନ୍ତି ? ଚିନ୍ତାକରି ପୁଣିଥରେ ତାଙ୍କୁ ଅନ୍ୟ ବର ମାଗିବାକୁ କହିଲେ; କିନ୍ତୁ ନଚିକେତା ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ କୌଣସି କାମନା ନାହିଁ ବୋଲି ଜଣାଇଦେଲେ । ଶେଷରେ ଯମରାଜ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ ମୃତ୍ୟୁଜୟୀ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦାନ କଲେ । ସେ ଅପୂର୍ବ ଗୁଣର ଅଧିକାରୀ ହୋଇ ତାଙ୍କ ଚରଣ ଛୁଇଁ ଭକ୍ତ ଜଣାଇ ଫେରିଲେ । ଯମରାଜ ଖୁବ୍ ଆନନ୍ଦ ହେଲେ– ନଚିକେତା ଭଳି ଜଣେ ଶିଷ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ମିଳିଲା, ଏହା ଭାଗ୍ୟର କଥା ଭାବି ଶିଷ୍ୟକୁ ଆଶୀର୍ବାଦ କଲେ ।
କଠିନ ଶବ୍ଦ।ର୍ଥ :
- ଧେନୁ – ଗାଈ / ଗାଭୀ ।
- ସର୍ବସ୍ଵ – ନିଜର ସବୁକିଛି|ସମସ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତି ।
- ଜରା – ବୁଢ଼ା ଅବସ୍ଥା ।
- ଅଭ୍ୟାଗତ – ଅତିଥି
- ନିଷ୍ପଳ – ଫଳଶୂନ୍ୟା
- ଆଦେୟ – ଯାହା ହେବାର ଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ ।
- ଅବର୍ଣ୍ଣନାୟ – ଯାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିହେବ ନାର୍ହା
- ସ୍ୱ – ନିଜରା
- ଅନଶନ – ଶିଷ୍ୟ ବା ସ୍ନେହାସ୍ସଦ ବ୍ୟକ୍ତି
- ଉନ୍ମକ୍ତ – ଖୋଲା
- ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ – ଫେରିବା।
- ବିଜ୍ଞ – ଜ୍ଞାନା
- ପ୍ରଣତି – ନମସ୍ନାରା
- ଅଖଣ୍ଡ – ଆଚିଭକ୍ତ ।
- କର୍ଣ୍ଣଶାର୍ଣ୍ଣ – କ୍ଷାଶ ଓ ଦୁର୍ବିଳା ।
- ଅର୍ଜନ – ରୋଜଗାରା ।
- ବିଗଳିତ – ତରଳିଯିବା ।
- ଗୂଢ଼ – ଗୁପ୍ତ / ଗହନା
- ରୁଦ୍ଧଦ୍ୱାର – ବନ୍ଦ କରାଟ ।
- ହୃଷ୍ଟ – ଆନନ୍ଦ
- ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ – ଖୁସି
- ମୁହୂର୍ତ୍ତକ – ନିମିଷେକ
- ଚିତ୍ତ – ହୃଦୟ
- ଉନ୍ମକ୍ତ – ଖୋଲା