Class 10

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Odia Solutions Chapter 3 ଭୀମଙ୍କ ସଂଘନାଦ ରଡ଼ି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Odia Solutions Chapter 3 ଭୀମଙ୍କ ସଂଘନାଦ ରଡ଼ି

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନାବଳୀର ଉତ୍ତର

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂ ଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ଏକପଦରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
ଧୃତରାଷ୍ରଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ମରୁତଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ପବନଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ପଣ୍ଡୁଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ଅତିତିଙ୍କ ପୁତ୍ର –
କୁନ୍ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର –
Answer:
ଧୃତରାଷ୍ରଙ୍କ ପୁତ୍ର – ଧାର୍ତ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରା
ମରୁତଙ୍କ ପୁତ୍ର – ମାରୁତି
ପବନଙ୍କ ପୁତ୍ର – ପାବନି
ପଣ୍ଡୁଙ୍କ ପୁତ୍ର – ପାଣ୍ଡବ
ଅତିତିଙ୍କ ପୁତ୍ର – ଆଦିତ୍ୟ
କୁନ୍ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର – କୌନ୍ତେୟ

Question ୨।
ନିମ୍ନଲିଖତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
ଶୂଳଧର, ସଂକଟ, ମର୍ତ୍ତ୍ୟ, ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ, ନଳିନୀ, ଯମ, କମଳା, ଭର୍ସନା
Answer:

ଶବ୍ଦ	ପ୍ରତିଶବ୍ଦ
ଶୂଳଧର	ବିଶ୍ଵନାଥ, ପଶୁପତି
ମର୍ତ୍ତ୍ୟ	ପୃଥ‌ିବୀ, ଧରଣୀ
ନଳିନୀ	ପଦ୍ମ, ପଙ୍କଜ
କମଳା	ଲକ୍ଷ୍ମୀ, ବିଷ୍ଣୁପ୍ରିୟା
ସଂକଟ	ବିପଦ, ବିପତ୍ତି
ଅନ୍ତରାଷ	ଆକାଶ, ବ୍ୟୋମ
ପ୍ରମ	ଦଣ୍ଡାଧାର, କାଳାନ୍ତକ
ଭର୍ସନା	ନିନ୍ଦା, ଅପବାଦ

Question ୩ ।
ବ୍ୟାସବାକ୍ୟ ସହ ସମାସର ନାମ ଲେଖ ।
ତ୍ରିଲୋଚନ, କାଳାନଳ, ନବଦୀପ, ସପ୍ତସାଗର, ଭୁଜଦଣ୍ଡ, ଅଜାମ୍ବର
Answer:
ତ୍ରିଲୋଚନ – ତିନି ଲୋଚନ ଯାହାଙ୍କର (ଶିବ) – ବହୁବ୍ରୀହି ସମାସ
କାଳାନଳ – କାଳ ଅଟେ ଅନଳ – ଅଭେଦ କର୍ମଧାରୟ
ନବଦ୍ଵାପ – ନବଦ୍ବାପର ସମାହାର – ଦ୍ୱିଗ୍ନ ସମାସ
ସପ୍ତସାଗର – ସପ୍ତସାଗରର ସମାହାର – ଦ୍ୱିଗୁ ସମାସ
ଭାଙଦଣ୍ଡ – ଭୁଜ ଦଣ୍ଡ ପରି – ଉପମିତ କର୍ମଧାରୟ
ଅଜାମ୍ବର – ଜନ୍ମ ମରଣ ନାହିଁ ଯାହାର – ବହୁବ୍ର।ହି

Question ୪।
ପଠିତ କବିତା ଅବଲମ୍ବନରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଈଶ୍ବରଂକୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ……………….. ।
(ଖ) ଆସନ କମ୍ପିଲା ଯେ ଦେବ …………………. ।
(ଗ) ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ …………….. ।
(ଘ) ………………….. ରୁ କାଢ଼ିଦେଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
(ଙ) ………………….. ଆସି ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲା ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରେ ।
(ଚ) ………………….. ମାରି ବାହାସ୍ଫୋଟ ଗର୍ଜିଣ ବେଗେ ଉଠି ।
(ଛ) ବୋଇଲୁ ଯେ ଭୀମର ………………….. ପହିବ।
(ଜ) କଦଳୀ ପତ୍ର ପ୍ରାୟେ ……………….. ମହାତମା
Answer:
(କ) ଈଶ୍ବରଂକୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ପବନର ସତା।
(ଖ) ଆସନ କମ୍ପିଲା ଯେ ଦେବ ଶୂଳଧର।
(ଗ) ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ ଉପ୍ରଚାରି।
(ଘ) ଚିରି କୃଟି ରୁ କାଢ଼ିଦେଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
(ଙ) ଅନ୍ତରାଷେ ଆସି ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲା ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରେ ।
(ଚ) ବଚ୍ଛସ୍ଥଳେ ମାରି ବାହାସ୍ଫୋଟ ଗର୍ଜିଣ ବେଗେ ଉଠି ।
(ଛ) ବୋଇଲୁ ଯେ ଭୀମର ସାତରତି ପହିବ।
(ଜ) କଦଳୀ ପତ୍ର ପ୍ରାୟେ କମ୍ପଇ ମହାତମା

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୫।
ସିଂଘନାଦ କ’ଣ ?
Answer:
ସିଂଘନାଦ ମଇଁଷି ସିଂଘରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବାଦ୍ୟ । ଏହି ବାଦ୍ୟ ସଦାସର୍ବଦା ଶିବଙ୍କ ପାଖରେ ଥାଏ । ଶିବ ଭୈରବ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପୃଥ‌ିବୀ ପ୍ରଳୟ ହୁଏ । ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ନେଇ ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣ କରିବାପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରିଥିଲେ । ସେହି ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିଥିଲେ ।

Question ୬ ।
ସହଦେବ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ କ’ଣ ବୋଇଲେ
Answer:
ସହଦେବ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଅର୍ଥାତ୍ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କହିଲେ, କେବଳ ଈଶ୍ଵରଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରି ପବନସୁତ ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାର କରିପାରିବେ ।

Question ୭ ।
ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କ’ଣ କହିଲେ ?
Answer:
ସିଂଘନାଦ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଶିବ ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ପଚାରିବାରୁ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଲେ, ଭୀମ ହେଉଛି ଆମ୍ଭ ପାଇଁ ଉପକ।ରା ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅନେକ ସମୟରେ କପିଳାସ ବିପଦମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ। ପୁନଶ୍ଚ ତୁମ୍ଭେ ଭାମଙ୍କୁ ବିର ଦେବାପାଇଁ ସତ୍ୟ କରିଥିଲେ । ତେଣୁ ଭୀମକୁ ଯଥାଶୀଘ୍ର ସିଂହନାଦ ପ୍ରଦାନ କର।

Question ୮।
ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ହେତୁ ତ୍ରିଲୋଚନ କିଭଳି ବର୍ଭିଥିଲେ ?
Answer:
ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଣ୍ଡବ ହେଉଛନ୍ତି ଭୀମସେନ । ଥରେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସକୁ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିବାବେଳେ, ଋଷ୍ୟମୂକ ପର୍ବତରେ ଥିବା ଭୀମଙ୍କୁ ଶିବ ଡାକିଥିଲେ । ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ। ମଧ୍ଯମପାଣ୍ଡବ ଭୀମଙ୍କ ପାଇଁ ତ୍ରିଲୋଚନ ଶିବ ଅଶ୍ଳେଷାତୈତ୍ୟ କବଳରୁ ବର୍ଷିଥିଲେ । ପୁନଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଇଁ କୈଳାସ ପର୍ବତ ବେଳେବେଳେ ବିପଦମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

Question ୯।
ସିଂଘନାଦ କିପରି ଗତି କରି ଭୀମଙ୍କ ହସ୍ତକୁ ଆସିଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷରେ ବା ଆକାଶପଥରେ ଗତି କରି ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରରେ ରହିଥ‌ିବା ଭୀମଙ୍କ ହସ୍ତକୁ ଆସିଥିଲା ।

Question ୧୦ ।
ବ୍ୟାସ ସରୋବରର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ବ୍ୟାସ ସରୋବର ହେଉଛି ବିପଦରେ ପଡ଼ି ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ଅଭୟ ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳ । ଏଠାରେ ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମାରିବାପାଇଁ ତା’ର ଶତ୍ରୁ ସେଠାକୁ ଯାଇପାରେ ନାହିଁ । ଶରଣକାରୀର ଶତ୍ରୁ ଯଦି ବଳପୂର୍ବକ ସେଠାରେ ପ୍ରବେଶ କରେ, ତା’ହେଲେ ସେ ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ ବୋଲି ଶିବ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ।

Question ୧୧ ।
ପ୍ରଥମ ଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ କି କି ବିଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଦେଲା ?
Answer:
ପ୍ରଥମ ଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହୋଇଗଲା । ନଳିନୀ ପତ୍ରରେ ଜଳ ଢଳଢ଼ଳ ହେଲାପରି ପୃଥ୍ବୀ ଥରହର ହୋଇଉଠିଲା । ମନ୍ଦରପର୍ବତ ତା’ର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନ ଛାଡ଼ି କିଛି ଦୂର ବୁଲିଗଲା ।

Question ୧୨ ।
ଦ୍ଵିତୀୟ ଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସୌର ଜଗତରେ କି କି ବିଲକ୍ଷଣ ଦେଖାଦେଲା ?
ଊ-
ଦ୍ବିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ଦେବାରୁ, ତାହାର ପ୍ରଭାବରେ ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆକାଶ କମ୍ପି ଉଠିଲା । ପାତାଳପୁରରେ ଥ‌ିବା ଅନନ୍ତ ନାଗର ଫଣା କମ୍ପମାନ ହେଲା । ନବଦୀପ, ସପ୍ତସାଗର କମ୍ପି ଉଠିଲା ଓ ମେରୁ ପର୍ବତ ଟଳମଳ ହେଲା । ସୌର ଜଗତରେ ଥ‌ିବା ଆଦିତ୍ୟ ମଣ୍ଡଳ, ଭୂମଣ୍ଡଳ, ଧ୍ରୁବ ମଣ୍ଡଳ, ଅମର ମଣ୍ଡଳ ସହିତ ସିନ୍ଧୁର ଲହଡ଼ି ଆକାଶ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଛୁଳି ପଡ଼ିଲା ।

Question ୧୩ ।
ନବଦୀପର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୱୀପ, ନାଗଦ୍ଵୀପ, ସୌମ୍ୟଦ୍ୱୀପ, ଗନ୍ଧର୍ବ ଦ୍ବୀପ, ବରୁଣ ଦ୍ଵୀପ, କଶେରୁମାନ ଦ୍ବୀପ, ଗଉଣ୍ଡିମାନ ଦ୍ଵୀପ, ତାମ୍ରପର୍ଣ ଦ୍ଵୀପ ଓ କୁମାରିକା ଦ୍ଵୀପ ।

Question ୧୪ ।
ସପ୍ତସାଗରର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଦଧ, ଦୁଗ୍‌ଧ, ଘୃତ, ଲବଣ, ଇକ୍ଷୁ, ସୁରା, ଜଳ ।

Question ୧୫ ।
ଦ୍ଵିତୀୟ ରଡ଼ିରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କିପରି ବାହାରକୁ ଆସିଲା ?
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ ରଡ଼ିରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ରେ ରେ କାର ଶବ୍ଦ କରି, ବକ୍ଷସ୍ଥଳରେ ହାତ ପିଟି, ବାହାସ୍ଫୋଟ ମାରିବା ସହିତ ଗର୍ଜନ କରି, କ୍ରୋଧୃତ ନୟନପୂର୍ବକ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଅବଜ୍ଞା କରି ବାହାରକୁ ବାହାରି ଆସିଲା ।

Question ୧୬ ।
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ କ’ଣ କ’ଣ କହି ବାହାରକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାରଣ କଲେ ?
Answer:
ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଲା, ସେତେବେଳେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଭିଡ଼ିଧରି ବାହାରକୁ ନଯିବା ପାଇଁ କହିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀ କହିଲେ, ‘ବହୁତ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥି, ଭୀମର ସାତରଡ଼ି ସହିବୁ ବୋଲି କହିଥୁଲୁ, ଏଭଳି ସଚେତନ କରି, ସେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବାହାରକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାରଣ କରିଥିଲେ ।

Question ୧୭ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ କିପରି ଅବଜ୍ଞା କଲେ ?
Answer:
ଭୀମର ଦ୍ବିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ଶୁଣି, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କ୍ରୋଧ ହୋଇ ବାହାରି ଯିବାପାଇଁ ଚାହିଁଲେ । ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଭିଡ଼ିଧରି ଯିବାପାଇଁ ବାରଣ କଲେ । ମାତ୍ର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଅବଜ୍ଞା କରି, ତାଙ୍କର ହାତକୁ ପେଲିଦେଇ ଭର୍ସନା କରି ବାହାରକୁ ବାହାରି ଯାଇଥିଲେ ।

Question ୧୮।
ଲକ୍ଷ୍ମୀ କାହିଁକି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଛାଡ଼ି ପଳାଇଲେ ?
Answer:
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଯେତେବେଳେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଖାତିର ନକରି, ତାଙ୍କ ହାତକୁ ପେଲିଦେଇ ଭର୍ସନା କଲେ, ସେତେବେଳେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଛାଡ଼ି ପଳାଇଲେ ।

Question ୧୯ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଗଦାଦ୍ଵୟର ଓଜନ କେତେ କେତେ ପରିମାଣର ?
Answer:
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଗଦାଦ୍ଵୟର ଓଜନ ସତୁରି ସତୁରି ଭାର ପରିମାଣର ଥିଲା ।

ପପ୍ରସଙ୍ଗ ସରଳାର୍ଥ

Question ୨୦ ।
‘ସଂକଟ କାଳେ ତୁମ୍ଭନ୍ତ ଉଦ୍ଧାରନ୍ତି ପୁଣ
ଦିଅସି ସିଂଘନାଦ ପ୍ରସନ୍ନ ବଦନେଣ ।’’
Answer:
ସଂକଟ କାଳେ ………………….. .ପ୍ରସନ୍ନ ବଦନେଣ ।’’
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ଆଦିକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କାବ୍ୟକୃତି ମହାଭାରତର ‘ଗଦାପର୍ବ’ସ୍ଥ ‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ର ଏକ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଅଂଶବିଶେଷ । ଏଥ‌ିରେ କବି ଶିବ ଓ ପାର୍ବତୀଙ୍କର ମାନବୟ ଭାବକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବା ପାଇଁ ଶିବଙ୍କୁ ପାର୍ବତୀ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

ସହଦେବ ଥିଲେ ସର୍ବଜ୍ଞାତା । ସେ ଜାଣିଥିଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ଯଦି ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ମାଧ୍ୟମରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣ ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ସେ ନିଶ୍ଚୟ ସେଠାରୁ ବାହାରି ଆସିବେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ଭୀମସେନ ଶୂଳପାଣି ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରିଛନ୍ତି । ଭୀମସେନରଙ୍କ ଧ୍ୟାନରେ ଶିବଙ୍କ ପରିସ୍ଥିତିର ସାଧାରଣ ମଣିଷ ଯେପରି ପତ୍ନୀର ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ିଥାଏ, ଠିକ୍ ଅନୁରୂପ ଭାବେ ଶିବ କ’ଣ କରିବେ ବୋଲି

ଅନ୍ୟକୁ ସହାୟ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଭୀମସେନ ତାଙ୍କୁ ବିପଦ ସମୟରେ ପୂର୍ବରୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି । ଯେତେବେଳେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଆକ୍ରମଣ କରିଛି ଏବଂ କୈଳାସ ପର୍ବତକୁ ଉପାଡ଼ିବାପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରିଛି, ସେତେବେଳେ ଭୀମହିଁ ତାଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି । ଶିବଙ୍କ ଆହ୍ଵାନରେ ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥ‌ିବା ଭୀମ, କୈଳାସରେ ପହଞ୍ଚି ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରିଛନ୍ତି । ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ ଭୀମଙ୍କ ପୂର୍ବ ଉପକାର କଥା ସ୍ମରଣ କରାଇଛନ୍ତି । ଯେହେତୁ ଭୀମ ତାଙ୍କୁ ସଙ୍କଟ ବା ବିପଦ ସମୟରେ ସହାୟ ହୋଇଛି, ସେଥ୍‌ପାଇଁ ଖୁସିମନରେ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ପାର୍ବତୀ କହିଛନ୍ତି । ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁସାରେ, ଶିବ ପବନପୁତ୍ର ଭୀମସେନଙ୍କୁ। ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି କବି ସାରଳା ଦାସ ଏଠାରେ ଶିବ ଓ ପାର୍ବତୀଙ୍କର ମାନବୀୟ ଭାବକୁ ଅତି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିବା ସହିତ ପାର୍ବତାଙ୍କର ମହାନାୟ ଭାଗକୁ ସ୍ଵଚିତ କରିଛିନ୍ତି।

Question ୨୧ ।
“କାଳାନଳ ଜାଣି ବିକାଶି ସିଂଘନାଦ ଜ୍ୟୋତି
ଆଦିତ୍ୟହୁଁ ଶତେ ଶୁଣ ତେଜ ବିକାଶନ୍ତି”
Answer:
କାଳାନଳ ଜାଣି …………. ତେଜ ବିକାଶନ୍ତି।
ଆଲୋଚ୍ୟ ପଦ୍ୟାଂଶଟି ମାର୍ଟିର ମହାକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ଶ୍ର୍ରେଷ୍ଠ ସାହିତ୍ୟକୃତି ‘ମହାଭାରତ’ ର ‘ଗଡାପବ’ସ୍ଥ ‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ ହୋଇଛି । ଏଠାରେ କବି ଶିବଙ୍କ ବିଶେଷ ବାଦ୍ୟ ସିଂଘନାଦର ମହତ୍ତ୍ବ ପ୍ରତିପାଦିତ କରିଛନ୍ତି ।

ଫିଘନାଦ ପାଇଁଷି ଫି ଘରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବାଦବ୍ୟବିଶେଷ ହେଲେବି ଏହା ଦେବଦେବ ମହାଦେବଙ୍କ ନିକଟରେ, ନିଜର ବିଶେଷତା ପ୍ରମାଣ କରିଥାଏ । ଶିବ ଭୈରବ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ପ୍ରଳୟ ହୋଇଥାଏ । ମହାମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଭୀମଙ୍କ ପାଖରୁ ନିସ୍ତାର ପାଇବାପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିଲା । ମାତ୍ର ସହଦେବଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଏ ବଂ ଶ୍ର।କୃକ୍ଷଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁଯାୟୀ ଭ।ମସେନ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆଶିବ।ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ। ଭାମ ସିଂଘନାଦ ପାଇବାପାଇଁ ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରିବାରୁ, ଶିବଙ୍କ ଆସ୍ଥାନ କମ୍ପି ଉଠିଥିଲା । ସେ ନିଜର ଦିବ୍ୟଶକ୍ତି ବଳରେ ଜାଣିପାରିଲେ, ଭୀମହିଁ ତାଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ନେବାପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁଛି ।

ଶିବ ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁଯାୟୀ, ଭୀମଙ୍କର ପୂର୍ବର ଉପକାର କଥା ସ୍ମରଣ କରିଥିଲେ । ଭୀମସେନ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିବାରୁ ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ବର ଦେବାପାଇଁ କହିଥିଲେ । ସେହି ବରକୁ ସ୍ମରଣ କରି ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ନିଜର ଦିବ୍ୟ ଭୈରବ ବାଦ୍ୟ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ସେହି ସିଂଘନାଦର ଦିବ୍ୟତ୍ୱ ପ୍ରକାଶ କରି କବି ଲେଖୁଛନ୍ତି, ସିଂଘନାଦ ଥିଲା ଭୟଙ୍କର ଅଗ୍ନି ସଦୃଶ ଜ୍ୟୋତିଯୁକ୍ତ । ପୁନଶ୍ଚ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ଶତେଗୁଣ ବା ଶହେଗୁଣ ତେଜ ସେଥୁରୁ ବିକଶିତ ହୋଇଥାଏ । ସେହି ଜ୍ୟୋତିଯୁକ୍ତ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ, ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣ ଆହ୍ବାନ ଦେଇଥିଲେ । ସିଂଘନାଦର ଶବ୍ଦରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିଥିଲା ।

Question ୨୨ ।
‘‘ନଳିନୀ ପତ୍ରରେ ଯେହ୍ନେ ପଡ଼ନ୍ତେଣ ପାଣି
ପୃଥ‌ିବୀ ଦଲଦଲିତ କମ୍ପଇ ମେଦିନୀ ।’’
Answer:
‘ନଳିନୀ ପତ୍ରରେ ……………………………. କମ୍ପାଇ ମେଦିନା’
ଭକ୍ତ ଦ୍ୟାଂଶଟି ମାଟିର ମହାକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ସର୍ବ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗ୍ରନ୍ଥ ‘ମହାଭାରତ’ର ଗଡାପବ ସ୍ଥ ଭାଗଙ୍କ ସିଂହନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାରୁ ଆସିଅଛି । ମହାଦେବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲାପରେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଭୀମସେନ ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି କରିବାରୁ ପୃଥ‌ିବୀର ଅବସ୍ଥା ଯାହା ହୋଇଛି, ତାହାକୁ କବି ତୁଳନାତ୍ମକ ଭାବରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ନିଜକୁ ନିଜେ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଭୀରୁ ଭଳି ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ ପଳାୟନ କରିଛି । ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ସେ ବ୍ୟାସ ସରେ।ବରରେ ନିଜକୁ ନିଜେ ଲୁଚାଇ ଦେଇଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କିପରି ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରିବ ସେଥିପାଇଁ ଭାମ ଶିବଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଛନ୍ତି । ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଓ ଭୀମଙ୍କୁ ପୂର୍ବରୁ ଦେଇଥ‌ିବା ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଅନୁସାରେ ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ସେହି ସିଂଘନାଦ ଥିଲା ଅସାଧାରଣ । ତାହାର ଜ୍ୟୋତି ଥିଲା ଶହେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଜ୍ୟୋତିଠାରୁ ଆହୁରି ତେଜୀୟାନ । ସେହି ଦିବ୍ୟ ସିଂଘନାଦକୁ ଧରି ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ ରଡ଼ି ଦେଇଛି ।

ସେହି ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିର ପ୍ରଭାବରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହୋଇଉଠିଛି । କବି ଏହି ରଡ଼ିର ପ୍ରଭାବକୁ ସୁନ୍ଦର ତୁଳନାତ୍ମକ ଚିତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରି ପ୍ରତିପାଦନ କରିଛନ୍ତି । ପଦ୍ମପତ୍ରରେ ରହିଥିବା ପାଣି ଯେପରି ସାମାନ୍ୟ ପବନରେ ଚହଲିଯାଏ, ଢଳଢ଼ଳ ହୁଏ, ଠିକ୍ ସଦୃଶ ପୃଥ‌ିବୀ ଅସ୍ଥିର ହୋଇଛି । ଏପରିକି ମନ୍ଦର ପର୍ବତ ମଧ୍ଯ ତାହାର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରୁ ଘୁଞ୍ଚିଯାଇଛି । ଏହି ସିଂଘନାଦର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସ୍ୱରୂପ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଚେଇଁ ଉଠିଛି। ତା ମନ ଚଳଚଞ୍ଚଳ ହୋଇଛା କବିଙ୍କର ଏଭଳି ତୁଳନାତ୍ମକ ପ୍ରସଙ୍ଗ ତାଙ୍କର ଅପାର କବିତ୍ଵର ପରିଚୟ ଦେଇଥାଏ ।

ଦାଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୨୩ ।
ଭୀମସେନ ଦୁଇବାର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି କରିବାବେଳେ କ’ଣ କ’ଣ ଘଟିଥିଲା ?
Answer:
ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଓଡ଼ିଆ କାବ୍ୟ ସାହିତ୍ୟକୁ ସରସ, ସୁନ୍ଦର ଓ ଜୀବନ୍ତ କରି ଗଢ଼ି ତେଳିଥିବା ସାରସ୍ବତ ସାଧକ ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ । ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଆଦିକବି ଭାବରେ ସୁପରିଚିତ । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟକୁ ତାଙ୍କର ଅବଦାନ ଅତୁଳନୀୟ । ବାଗ୍‌ଦେବୀ ମାଆ ସାରଳାଙ୍କର ଅସାମାନ୍ୟ କୃପାର ଜୟଗାନ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ବୀୟ ମହାକାବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ସଫଳ ରୂପାୟନ କରି ସେ ଉତ୍କଳ କାବ୍ୟ ସାହିତ୍ୟକୁ ଯେଭଳି ଋଦ୍ଧିମନ୍ତ କରିଛନ୍ତି ତା’ର ପଟାନ୍ତର ନାହିଁ । କବିଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ଚଣ୍ଡୀପୂରାଣ’, ‘ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ’ ଓ ‘ମହାଭାରତ’ କାବ୍ୟତ୍ରୟ ତାଙ୍କର ଅନନ୍ୟ ପ୍ରତିଭାର ଅନବଦ୍ୟ ସ୍ବାକ୍ଷର।

କବି ସାରଳା ଦାସ ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ କରି ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିବା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଋଣ ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରିବା ଏବଂ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବୀର ଭାବରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ବାରଣ ନମାନି ‘ଯୁଦ୍ଧ ଦେହି ’ ଡାକରାରେ ବାହାରି ଆସିବା ବିଷୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବୀରୋଚିତ ଭାବକୁ ସ୍ମରଣ କରାଇଦିଏ । ମହାମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ସମସ୍ତ ଭାଇ ସହିତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବୀର ଯୋଦ୍ଧାମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ହରାଇସାରିଲା ପରେ ନିହାତି ଅସହାୟ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ସେ ଜାଣିପାରିଛି ଭୀମ କବଳରୁ ରକ୍ଷାପାଇବା ତା’ପାଇଁ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ସେ ମହର୍ଷି ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ନିଜକୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିବାପାଇଁ ରକ୍ତନଦୀ ପାରହୋଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ବ୍ୟାସ ସରୋବର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ପାଇଁ ହୋଇଛି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନ । କାରଣ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କୌଣସି ଶତ୍ରୁ ବଳପ୍ରୟୋଗ କରି ବାହାରକୁ ଆଣିପାରିବ ନାହିଁ ।

ବ୍ୟାସ ସରୋରବରରୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କିପରି ବାହାରିବ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଚାର ହୋଇଛି । ସହଦେବଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଏବଂ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ଭାମସେନ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆସିବାର ଯୋଜନା କରିଛି । ଭାମ ଶୂଳଧାର ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟ।ନ କରିଛନ୍ତି । ଭୀମଙ୍କ ଧ୍ୟାନର ପ୍ରଭାବରେ ଶିବଙ୍କ ଆସ୍ଥାନ ଟଳମଳ ହୋଇଛି । ସେ ଅସ୍ଥିର ହୋଇପଡ଼ିଛନ୍ତି । ଶେଷରେ ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଭୀମଙ୍କୁ ପୂର୍ବରୁ ବରଦେବା ପାଇଁ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିବା ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ସିଂଘନାଦ ଶୂନ୍ୟପଥରେ ଆସି ବ୍ୟାସ ସରୋବର ନିକଟରେ ଥ‌ିବା ଭୀମଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଛି ।

ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ପାଇଲା ପରେ ପ୍ରଥମ ରଡ଼ି କରି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣଆହ୍ୱାନ କରିଛି । ଏହାର ପରିଣତି ସ୍ବରୂପ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇ ଉଠିଛି । ପୁନର୍ବାର ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ କରିଛି । ସେହି ଦ୍ଵିତୀୟ ସିଂଘନାଦର ଶବ୍ଦର ପ୍ରଭାବରେ ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆକାଶ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହୋଇଛି। ଏପରିକି ମୃତ୍ୟୁଲୋକ ଯମପୁର ମଧ୍ୟ କମ୍ପିଯାଇଛି । ଯେହେତୁ ସେହି ସିଂଘନାଦ ଥୁଲା, ଦିବ୍ୟବାଦ୍ୟ ଏବଂ ଶିବଙ୍କ ବାଦ୍ୟ ତେଣୁ ତାହାର ପ୍ରଭାବରେ ସବୁ ପରିବେଶ ଚହଲିଯାଇଛି । ପାତାଳରେ ଅନନ୍ତ ନାଗର ଫଣା କମ୍ପମାନ ହୋଇଛି ।

ନବଦୀପ, ସାତସାଗର ଓ ମେରୁ ପର୍ବତ ଟଳମଳ ହୋଇଉଠିଛି । ସିଂଘନାଦର ପ୍ରକମ୍ପନରେ ସୂର୍ଯ୍ୟମଣ୍ଡଳଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଭୂମଣ୍ଡଳ, ଧ୍ରୁବ ମଣ୍ଡଳ ଏପରିକି ଦେବଲୋକ ଅମରମଣ୍ଡଳ ଦୋହଲି ଯାଇଛି । ମେରୁ ପର୍ବତ ଥରି ଉଠିଛି । ସିନ୍ଧୁଜଳ ବଡ଼ ବଡ଼ ଢେଉ କରି ଉଛୁଳି ଉଠିଛି । ସେହି ଢେଉର ଉଚ୍ଚତା ଏତେ ଥିଲା ଯେ, ତାହା ସତେ ଯେପରି ଆକାଶକୁ ଛୁଇଁଲାଭଳି ମନେହୋଇଛି । କବି ଦ୍ୱିତୀୟ ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଭାବକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି –

‘ପୁଣିଣ ଆରେକ ରଡ଼ିୟେ ଦିଲା ବୀର ଭୀମ
ଛଡ଼ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନେ ଆକାଶେ କମ୍ପିଲା ବୀର ଯମ ।
ପାତାଳେ ଅନନ୍ତ ନାଗର କମ୍ପିଲାକ ଫେରୁ
ନବଦ୍ୱୀପ ସପତ ସାଗର କମ୍ପିଲା ଟଳମଳ ହୋଇଲାକ ମେରୁ ।’’

ଏଠାରେ କବି ସିଂଘନାଦର ଅସାଧାରଣତା ଓ ତାହାର ପ୍ରଭାବରେ ସମଗ୍ର ଜଳ, ସ୍ଥଳ ଓ ଆକାଶରେ ଯେଭଳି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି, ତାହାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ସେହି ନାଦ ଶୁଣି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାର ଆସିଛି। କବିଙ୍କର ଏଭଳି ବର୍ଣ୍ଣନା ତାଙ୍କ ଦିବ୍ୟ କବିତ୍ବ ଭାବକୁ ପରିପ୍ରକାଶ କରେ ।

Question ୨୪ ।
କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାକୁ ସଦାଶିବ ସମ୍ମତ ହେଲେ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ସାହିତ୍ୟ ରଚନା କରିଥିବା ସ୍ରଷ୍ଟାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ ଆଦିକବି ରୂପେ ପରିଚିତ। ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ବ୍ୟାସଦେବ ମହାଭାରତ ଲେଖୁଲା ଭଳି ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ମହାଭାରତ ଲେଖିବାରୁ, ତାଙ୍କୁ କେହି କେହି ଉତ୍କଳ ବ୍ୟାସ ଭାବରେ ସମ୍ବୋଧନ କରିଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କ ରଚିତ ମହାଭାରତରେ ସେ ଉତ୍କଳୀୟ ସଂସ୍କୃତି, ପରମ୍ପରା, ଚିତ୍ର, ଚରିତ୍ର ସବୁକିଛି ସହଜସରଳ ଭାବରେ ଅତି ଚତୁରତାର ସହିତ ସଂଯୋଜିତ କରିଛନ୍ତି । ଏଥ‌ିରେ ମୂଳ ମହାଭାରତରେ ନଥ‌ିବା ଅନେକ ଲୋକକଥାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରି ସେ ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କ ପ୍ରିୟ ହୋଇଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଲେଖନୀ ନିସୃତ କାବ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ମହାଭାରତ, ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ ଓ ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଯୁଦ୍ଧରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରିୟପରିଜନକୁ ହରାଇ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅସହାୟ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ । ନିଜର ଆସନ୍ନ ମୃତ୍ୟୁକୁ ଆଶଙ୍କା କରି ନିଜକୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଉପାୟ ଖୋଜିଥିଲେ । ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ସେ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ। ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତା’ପାଇଁ ଥିଲା ସେ ସମୟରେ ନିରାପଦ ସ୍ଥାନ । କାରଣ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ କୌଣସି ଶତ୍ରୁପକ୍ଷ ପହଞ୍ଚି ପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି ସେ ଜାଣିଥିଲେ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରର କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ପାଇନଥିଲା । ସହଦେବଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ସେ ଜାଣିପାରିଥିଲେ ଯେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁଯାୟୀ, ଭୀମସେନ ଶୂଳପାଣି ମହାଦେବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆଣିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲେ ।

ଭୀମସେନ ଶିବଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ଧ୍ୟାନ କରିଥିଲେ । ଭୀମଙ୍କ ଧ୍ୟାନ ଓ ପ୍ରାର୍ଥନା ବଳରେ ଶିବଙ୍କର ଆସ୍ଥାନ କମ୍ପି ଉଠିଥିଲା । ଶିବ ଜାଣିପାରିଥିଲେ ଯେ ଭୀମ ସିଂଘନାଦ ନେବାପାଇଁ ଧ୍ୟାନ କରୁଛି । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ମହାଦେବ ନିଜର ପ୍ରାଣପ୍ରିୟା ପତ୍ନୀ ପାର୍ବତୀଙ୍କଠାରୁ ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ିଥିଲେ । ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ ସମୟାନୁସାରୀ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ସେ କହିଥିଲେ, ଭୀମସେନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପକାରୀ । ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଆମେ କପିଳାସରେ ନିରାପଦରେ ରହିଛୁ । ପୁନଶ୍ଚ ପାର୍ବତୀ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଦେଇଥିଲେ, ‘ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସକୁ ତା’ କବଳରୁ ରକ୍ଷା କରିଥିଲେ ।’ ସେହି ଉପକାରର ପରିଣତିରେ, ଶିବ ବର ଦେବାପାଇଁ ଭୀମକୁ କହିଥିଲେ । ଭୀମ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଥିବାରୁ ଓ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଆଣିବାପାଇଁ ସିଂଘନାଦ ମାଗୁଅଛି ବୋଲି ପାର୍ବତୀ କହିଥିଲେ । ଉପକାରୀ ଲୋକଙ୍କର ଉପକାର ଶୁଝିବାକୁ ହେବ । ପୁନଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବମାନେ ମଧ୍ଯ ଅମର ସହାୟକ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ବୋଲି ପାର୍ବତୀ ବୁଝାଇ ଦେଇଛନ୍ତି । କବି ଏହାକୁ ସୁନ୍ଦରଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି

ସତ୍ୟମନା ଇଚ୍ଛା ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି ।
ବେଳେବେଳେ ପାଣ୍ଡବେ ଆମ୍ଭ କପିଳାସକଇଂ ଉଦ୍ଦିରି
ସତ୍ୟମନା ଇଛି ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି।
ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ସିଂଘନାଦ ଦିଅସି ବହନ
ପାଣ୍ଡବଂକ ହେତୁ ତୁମ୍ଭେ ବ୍ରତିଅଛ ତ୍ରିଲୋଚନ ।’’

ପାର୍ବତାଙ୍କ ପରାମର୍ଶକୁ ଶିବ ପାକାର କରିଲେ। ସେ ଖୁସି ମନରେ, ପ୍ରସନ୍ନ ଚିତ୍ତରେ ଚିରିକୁଟିରୁ କାଢି ଭାମସେନଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ । ଏଠାରେ କବି ଶିବ ଓ ପାର୍ବତୀଙ୍କର ମାନବୀୟ ଭାବକୁ ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରି ନିଜର ଅସାଧାରଣ କବିତ୍ଵର ପରିଚୟ ଦେଇଛିନ୍ତି

Question ୨୫ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଓ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥ‌ିବା କଥୋପକଥନ ନିଜ ଭାଷାରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
Answer:
ଆଲୋଚ୍ୟ ପ୍ରସଙ୍ଗଟି ଆଦିକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂହନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାର ଏକ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଅଂଶ । କବି ସାରଳା ଦାସ ଥିଲେ ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶା ରାଜା କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କର ସମସାମୟିକ କରି। ଯେତେବେଳ ଫକୃତ ସାହିତ୍ୟର ଓ ସଂସ୍କୃତ ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କର ପୁରାଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅସମ୍ଭବ ଆଧୂପତ୍ୟ ଥିଲା, ସେହି ସମୟରେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଆଦ୍ୟରୂପ ଅଙ୍କନ କରିଥିଲେ ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ । ମା’ ସାରଳାଙ୍କର କରୁଣା କାବ୍ୟମାନଙ୍କରେ ସ୍ଵୀକାର କରିଛନ୍ତି । ସେହି ଆଦ୍ୟ ସାରସ୍ଵତ ସ୍ରଷ୍ଟାଙ୍କ ‘ମହାଭାରତ’ ଓ ‘ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ’

ମହାଭାରତ ମହାସମରର ଅନ୍ତିମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ସମସ୍ତ ସୈନ୍ୟ, ପରିଜନଙ୍କୁ ହରାଇ ହୋଇଛି ଅସହାୟ । ମହାମାନୀ କ୍ଷମତାନ୍ଧ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ହୃଦୟରେ ଦେଖାଦେଇଛି ଭୟ ଓ ବ୍ୟାକୁଳତା । ସେ ନିଜକୁ ନିଜେ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ମହର୍ଷି ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ସେ ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଥିଲେ ଲକ୍ଷ୍ମୀବନ୍ତ ପୁରୁଷ । ତାଙ୍କ କନ୍ଧରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଥିଲେ । ଏପରିକି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି, ସେ ଚାଲିଲେ ତାଙ୍କ ପଦପାତରେ ସ୍ବର୍ଣ୍ଣପଦ୍ମ ଫୁଟୁଥିଲା ।

ଭୀମସେନ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ସେହି ସିଂଘନାଦ ମାଧ୍ଯମରେ ଦୂର୍ଯେ୍ଯ୍ୟାଧନଙ୍କୁ ରଖ ପାଇଁ ଆହ୍ଵାନ କରିଛି। ପ୍ରଥମ ରଡ଼ିରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇଉଠିଛି । ବୀର ଭାବରେ ସେ ଭୀମଙ୍କର ଦ୍ୱିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିକୁ ସହ୍ୟ କରିପାରି ନାହିଁ । ସେ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାହାରି ପଡ଼ିଛି । ରେ ରେ କାର ଶବ୍ଦକରି ଗର୍ଜି ଉଠିଛି । ବକ୍ଷସ୍ଥଳରେ ବାହାସ୍ଫୋଟ ମାରି କ୍ରୋଧ ନେତ୍ର ବୁଲାଇଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଏଭଳି ଅସମ୍ଭାଳ ଅବସ୍ଥା ଦେଖ୍, ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ତା’କୁ ଭିଡ଼ି ଧରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ବୁଝାଇ କହିଛନ୍ତି, ‘ଭୀମର ସାତରଡ଼ି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସହ୍ୟ କରିବୁ ବୋଲି ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିଲୁ । ଏବେ ଭୀମର ଦ୍ଵିତୀୟ ରଡ଼ି ତୋ’ପାଇଁ କାହିଁକି ଅସହ୍ୟ ହେଉଛି’।

ମାତ୍ର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର କୌଣସି କଥା ଶୁଣି ନାହିଁ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଖାତିର କରିନାହିଁ । ବରଂ ଅହଂ ପ୍ରମତ୍ତ ଭାବରେ ସେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଅବଜ୍ଞା କରି ତାଙ୍କୁ ଠେଲି ଦେଇଛି । ଅଧର ପୃଷ୍ଠ କରି ହିତାହିତ ଜ୍ଞାନଶୂନ୍ୟ ହୋଇ, ମୋ ନିକଟରୁ ପଳା ବୋଲି କହିଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଏଭଳି ବ୍ୟବହାରରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ରୁଷ୍ଟ ହୋଇଛନ୍ତି । କହିଛନ୍ତି, ମୁଁ କେବଳ ତୋହାର ଭତ୍ସନା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲି । ମାତ୍ର ତୁ ଯଦି ଭୀମର ଆଉ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ରଡ଼ି ସହ୍ୟ କରିବୁ, ତା’ହେଲେ ତୁ ଅମର ହୋଇଯିବୁ । ତୋତେ ଆଉ କେହି ମାରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ଏଭଳି ଉପଦେଶକୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଶୁଣି ନାହିଁ । ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଛାଡ଼ି ଦେବାରୁ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ତାହାର ସତୁରି ଭାର ଗଦା ଘେନି ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରି ପଡ଼ିଛି । ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କବି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଅହଂକାରୀ, ମଦମତ୍ତ, ଅପରିଣାମଦର୍ଶୀ ଯୋଦ୍ଧା ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରଥମେ ସେ ବୀର ହେଲେବି, ପରିଣତିକୁ ବିଚାର ନକରି ସେ ଯେଭଳି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇ, ତାହା ତା’ପାଇଁ ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହୋଇଛି ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ :

Question ୨୬ ।
ଅଧ୍ଵକ ଜାଣିବା ପାଇଁ ସାରଳା ମହାଭାରତ ‘ଗଦାପର୍ବ’ ପଢ଼ ।

Question ୨୭ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ପାଖରୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବିଦାୟ ନେବା ଦୃଶ୍ୟ ଅଙ୍କନ କର ।
[ଛାତ୍ରଛାତ୍ରମାନେ ‘ତୁମ ପାଇଁ କାମ’ଗୁଡ଼ିକ ନିଜେ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବେ । ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସେମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ନେଇପାରିବେ ।]

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

A. ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ।

Question ୧ ।
ସାରଳା ଦାସ କେଉଁ ସମୟର କବି ଏବଂ କେଉଁ ରାଜାଙ୍କ ସମୟର ଥିଲେ ?
Answer:
ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର କବି ଏବଂ ସେ ପୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ରାଜା କପିଳେନ୍ଦ୍ର ଦେବଙ୍କ ସମୟର ଥିଲେ ।

Question ୨ ।
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ପିତୃଦତ୍ତ ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ପିତୃଦତ୍ତ ନାମ ଥିଲା ସିଦ୍ଧେଶ୍ଵର ପରିଡ଼ା ।

Question ୩ ।
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ କାବ୍ୟକୃତିଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ କାବ୍ୟକୃତିଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ମହାଭାରତ, ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ, ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ ।

Question ୪।
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି କବିଙ୍କ କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥରୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି କବିଙ୍କ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗ୍ରନ୍ଥ ପାରଳା ମହାଭାରତ ର ଗଡାପବ ରୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି

Question ୫।
କବିତାଟିରେ ‘ଜଗନ୍ନାଥ’ ଶବ୍ଦ କାହା ପାଇଁ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
କବିତାଟିରେ ‘ଜଗନ୍ନାଥ’ ଶବ୍ଦ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି, କାରଣ କବିଙ୍କ ବିଚାରରେ ଯିଏ କୃଷ୍ଣ,

Question ୬।
‘ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର’ ଶବ୍ଦ କେଉଁ ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର’ ଶବ୍ଦ ଦ୍ବିତୀୟ ପାଣ୍ଡବ ଭୀମସେନଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ।

Question ୭ ।
ଶୂଳଧରଙ୍କ ଆସନ କାହିଁକି କମ୍ପିଲା ?
Answer:
ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ପାଇବାପାଇଁ ଧ୍ୟାନ କରିବାରୁ, ସେହି ଧ୍ୟାନର ପ୍ରଭାବରେ ଶୂଳଧରଙ୍କ ଆସନ

Question ୮ ।
କେତେ ବାର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ସହିଥିଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଅମର ହୋଇଥା’ନ୍ତା ?
Answer:
ତିନିବାର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ସହିଥିଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଅମର ହୋଇଥା’ନ୍ତା ।

Question ୯ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କିଏ ସିଂଘନାଦ ମାଗିବା କଥା କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସର୍ବଜ୍ଞାତା ସହଦେବ ସିଂଘନାଦ ମାଗିବା କଥା କହିଥିଲେ ।

Question ୧୦ ।
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି ମହାଭାରତର କେଉଁ ପର୍ବରେ ରହିଛି ?
Answer:
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି ମହାଭାରତର ‘ଗଦାପର୍ବ’ରେ ରହିଛି ।

Question ୧୧ ।
କେଉଁଠିକୁ ବଳପୂର୍ବକ ଶତ୍ରୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ, ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ ବୋଲି ଶିବ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ବ୍ୟାସ ସରୋବରକୁ ବଳପୂର୍ବକ ଶତ୍ରୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ, ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ ବୋଲି ଶିବ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ।

Question ୧୨ ।
କାହାର ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ ?
Answer:
ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ ।

Question ୧୩ ।
କାହାକୁ ଠେଲିଦେଇ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ‘ଯୁଦ୍ଧ ଦେହୀ’ ଡାକରା ଦେଇ ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରିଥିଲା
Answer:
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣ ନ ମାନି, ତାହାକୁ ଠେଲିଦେଇ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଯୁଦ୍ଧ ଦେହୀ ଡାକରା ଦେଇ ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରିଥିଲା ।

Question ୧୪ ।
ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ଭୀମ ଧାନ କରିବାରୁ କାହାର ଆସନ କମ୍ପି ଉଠିଲା?
Answer:
ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ଭୀମ ଧାନ କରିବାରୁ ଶୂଳଧର ଶିବଙ୍କ ଆସନ କମ୍ପି ଉଠିଲା ?

Question ୧୫ ।
ଦେବ ପଶୁପତି ଧ୍ୟାନରେ କ’ଣ ଜାଣିପାରିଲେ ?
Answer:
ଦେବ ପଶୁପତି ଧ୍ୟାନରେ ବୀର ଭୀମ ସିଂଘନାଦ ମାଗୁଅଛି ବୋଲି ଜାଣିପାରିଲେ ।

Question ୧୬ ।
ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭର ଉପକାରୀ ବୋଲି କିଏ, କାହାକୁ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭର ଉପକାରୀ ବୋଲି ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ସ୍ଵାମୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ।

Question ୧୭ ।
ଶିବ କେଉଁଥ୍‌ରୁ ସିଂଘନାଦକୁ କାଢ଼ି ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ଶିବ ଚିରିକୂଟିରୁ କାଢ଼ି ସିଂଘନାଦକୁ ଭୀମଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ ।

Question ୧୮ ।
ସିଂଘନାଦର ଜ୍ୟୋତି କିପରି ଥିଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦର ଜ୍ୟୋତି କାଳାନଳ ବା ଅଗ୍ନି ପରି ଥିଲା ।

Question ୧୯ ।
ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଥମ ଶବ୍ଦରେ କିଏ କମ୍ପିତ ହେଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଥମ ଶବ୍ଦରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ କମ୍ପିତ ହେଲା ।

Question ୨୦ ।
ଦ୍ୱିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସିନ୍ଧୁଜଳ କିପରି ଉଛୁଳି ଉଠିଲା ?
Answer:
ଦ୍ବିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସିନ୍ଧୁଜଳ ଉଛୁଳି ଉଠି ଆକାଶକୁ ଲାଗିଲା ପରି ମନେହେଲା ।

Question ୨୧ ।
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ କେଉଁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥିଲେ ?
Answer:
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଭର୍ତ୍ସନା ଶୁଣିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥିଲେ ।

(B) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

Question ୧।
ଶିବ କେଉଁ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପ୍ରଳୟ ହୁଏ ?
Answer:
ଭୈରବ ରୂପ

Question ୨।
କେଉଁ ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିଲା ?
Answer:
ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ

Question ୩।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କେଉଁଠାରେ ଲୁଚିଥିଲା ?
Answer:
ବ୍ୟାସ ସରେ।ବରରେ

Question ୪ ।
ମାନଗୋବିନ୍ଦ କିଏ
Answer:
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ

Question ୫ ।
କାହାର ଅନ୍ୟନାମ ଶୂଳଧର ?
Answer:
ଧ୍ୟାନରେ

Question ୬ ।
ଭୀମସେନ ଧ୍ୟାନ କରୁଥିବା କଥା ପଶୁପତି କିପରି ଜାଣିଲେ ?
Answer:
ଶିବଙ୍କ

Question ୭ ।
ପାର୍ବତୀ କାହାକୁ ଉପକାରୀ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଭାଗଙ୍କୁ

Question ୮ ।
କାହାଯୋଗୁ ବ୍ରତିଥିଲେ ବୋଲି ପାର୍ବତୀ ତ୍ରିଲୋଚନଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ଯୋଗୁ

Question ୯ ।
ସିଂହନାଦର କାହାଠାରୁ ଶତେଗୁଣ ତେଜ ରହିଥିଲା ?
Answer:
ଆଦିତ୍ୟଠାରୁ

Question ୧୦ ।
କାହାଯୋଗୁ ମାନଗୋବିନ୍ଦର ନିଦ୍ରା ଭାଙ୍ଗିଗଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଥମ ରଢ଼ି ଯୋଗୁ

Question ୧୧ ।
ସିଂଘନାଦର ଦ୍ବିତୀୟ ରଡ଼ିରେ ଆକାଶ କେତେ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କମ୍ପି ଉଠିଲା ?
Answer:
ଚ୍ଛଅ ଲକ୍ଷ

Question ୧୨ ।
ପାତାଳରେ କାହାର ଫଣା କମ୍ପି ଉଠିଲା ?
Answer:
ଅନନ୍ତ ନାଗର

Question ୧୩ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବେନି ଭୁଜରେ କିଏ ଆକ୍ରୋଷି ଧରିଥିଲେ ?
Answer:
କମଳା

Question ୧୪ ।
କେଉଁ ରାଜା କମଳାଙ୍କ ହାତକୁ ଠେଲି ଦେଲା ?
Answer:
ମାନଗୋବିନ୍ଦ

(C) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

Question ୧।
ଆକାଶେ ଲାଗିଲା ଉଛୁଳିଲା ……………………..।
Answer:
ସିନ୍ଧୁଜଳ

Question ୨।
……………………. ମାରି ବାହାସ୍ପୋଟ ଗର୍ଭଣ ବେଗେ ଉଠି।
Answer:
ବଚ୍ଛସ୍ଥକେ

Question ୩ ।
ବେନି ଭୁଜ ………………………… ଧଇଲେ କମଳା
Answer:
ଆକ୍ରୋଷି

Question ୪।
ଆରେ ଆରେ ଦ୍ରିଯୋଧନ ଅପାର ……………………….ଯେ କଲୁ ।
Answer:
ପ୍ରତଗ୍ୟାଂ

Question ୫।
ଅଧର ପୁଷ୍ଟ କରି …………………… ବୋଲି ବୋଲି ।
Answer:
ପଳା ଯା ବୋଲି

Question ୬ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀ ବୋଲେ ଆବର ରଡ଼ିୟେ ଯେବେ ସହିବୁ …………………… ।
Answer:
ପାମର

Question ୭ ।
ୟେ ରଡ଼ି ସହିଲେ ତୁରେ ହୋଇବୁ ………………….. ।
Answer:
ଅବ୍ରାମ୍ପର

Question ୮ ।
ସହଦେବ ବୋଇଲା ସ୍ବାମି …………………….
Answer:
ଶୁଣିମା

Question ୯ ।
…………………….. ବୋଇଲେ ଯେବେ ୟେମନ୍ତ ଅଛି ଭୀମ ।
Answer:
ଗୋବିନ୍ଦ

Question ୧୦ ।
ୟେବେ ବହନ ତୁ ………………… ସିଂଘନାଦ ମାଗ ।
Answer:
ବିଶ୍ଵନାଥଙ୍କୁ

Question ୧୧
।ଆସନ କମ୍ପିଲା ଯେ ଦେବ ………………….
Answer:
ଶୂଳଧର

(D) ଠିକ୍ ବାକ୍ୟରେ ଠିକ୍ ଚିହ୍ନ ( ✓) ଏବଂ ଭୁଲ୍ ବାକ୍ୟରେ ଭୁଲ୍ ଚିହ୍ନ (×) ଦିଅ ।

୧ । ସାରଳା ଦାସ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ରାଜା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ ସମକାଳର ଥିଲେ ।
୨ । କଟକରି ସାରୋଳ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କୁ ଆରାଧନା କରି ସାରଳା ଦାସ ଅପୂର୍ବ କବି ଶକ୍ତି ଲାଭ କରିଥିଲେ ।
୩ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ ।
୪ । ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ପବନର ସୁତ ।
୫ । ମାନଗୋବିନ୍ଦ ବୋଇଲେ ଯେବେ ୟେମନ୍ତ ଅଛି ଭୀମ ।
୬ । ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଲା ସେ ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ।
୭ । ମହାଗହନ ନିଶ୍ବାସ ବୁଲାଇ ବେନି ଭୁଜ ।
୮ । ଦକ୍ଷଯଜ୍ଞ ନାଶ ପରେ ଶିବ ନିଜକୁ ଶୀତଳ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ।
୯ । ଚିରିକୂଟିକୁ ମୁଣା ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି ।
୧୦ । ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ ଅପଗାରି ।
୧୧ । ଦିଅସି ସିଂହନାଦ ପ୍ରସନ୍ନ ମନେଣ ।
Answer:
୧ । ସାରଳା ଦାସ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ରାଜା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ ସମକାଳର ଥିଲେ। (×)
୨ । କଟକରି ସାରୋଳ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କୁ ଆରାଧନା କରି ସାରଳା ଦାସ ଅପୂର୍ବ କବି ଶକ୍ତି ଲାଭ କରିଥିଲେ। (×)
୩ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ। ( ✓)
୪ । ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ପବନର ସୁତ। (×)
୫ । ମାନଗୋବିନ୍ଦ ବୋଇଲେ ଯେବେ ୟେମନ୍ତ ଅଛି ଭୀମ। (×)
୬ । ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଲା ସେ ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର। (×)
୭ । ମହାଗହନ ନିଶ୍ବାସ ବୁଲାଇ ବେନି ଭୁଜ। (×)
୮ । ଦକ୍ଷଯଜ୍ଞ ନାଶ ପରେ ଶିବ ନିଜକୁ ଶୀତଳ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ। ( ✓)
୯ । ଚିରିକୂଟିକୁ ମୁଣା ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି। ( ✓)
୧୦ । ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ ଅପଗାରି। (×)
୧୧ । ଦିଅସି ସିଂହନାଦ ପ୍ରସନ୍ନ ମନେଣ। (×)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

Question ୧ ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ପନେଶ ଜଶିଲେ	ଦିଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
ସତ୍ୟମନା ଇଚ୍ଛି	କମ୍ପଇ ମେଦିନୀ ।
ଚିକିତ୍କଟିରୁ କାଢ଼ି	ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି ।
କାଳାନିଳ ଇ।ର୍ଶି	କିମ୍ପା ହୋଉ ମାନଗୋବିନ୍ଦ ।
ପୃଥିବା ଜଳ ତଳିତ	ସିଂହନାଦ ଜ୍ୟୋତି ।
	ଦେବ ପଶୁପତି ।

Answer:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ପନେଶ ଜଶିଲେ	ଦେବ ପଶୁପତି ।
ସତ୍ୟମନା ଇଚ୍ଛି	ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି ।
ଚିକିତ୍କଟିରୁ କାଢ଼ି	ଦିଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
କାଳାନିଳ ଇ।ର୍ଶି	ସିଂହନାଦ ଜ୍ୟୋତି ।
ପୃଥିବା ଜଳ ତଳିତ	କମ୍ପଇ ମେଦିନୀ ।

Question ୨ ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ନଳିନା ପତ୍ରରେ ଯେହ୍ନେ	ଆମ୍ଭ ଉପଚାରି
ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ	କରିବାସଇଁ ଉଦ୍ଧିରି
ପାଣ୍ଡବେ	ଆକାଶ କର୍ମିଲା
ସଞ୍ଚା ଛାଡ଼ିକରି ଯେ	ତେଜ ବିକ।ଶନ୍ତି
ଆଦିତ୍ୟହୁଁ ଗତେଗୁଣ	ପଡ଼ନ୍ତେଶ ପାଣି
	ବୁଲଇ ମନ୍ଦିର

Answer:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ନଳିନା ପତ୍ରରେ ଯେହ୍ନେ	ପଡ଼ନ୍ତେଶ ପାଣି
ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ	ଆକାଶ କର୍ମିଲା
ପାଣ୍ଡବେ	କରିବାସଇଁ ଉଦ୍ଧିରି
ସଞ୍ଚା ଛାଡ଼ିକରି ଯେ	ବୁଲଇ ମନ୍ଦିର
ଆଦିତ୍ୟହୁଁ ଗତେଗୁଣ	ତେଜ ବିକ।ଶନ୍ତି

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମ୍ଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି? ଅନୁସରଣରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଚରିତ୍ର ଚିତ୍ରଣ କର ।
Answer:
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାର କବି ମାଟିର କବି ସାରଳା ଦାସ। ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟର ଆଦିକବି ଭାବରେ ପରିଚିତ । ତାଙ୍କର ପିତୃଦତ୍ତ ନାମ ଥିଲା ସିଦ୍ଧେଶ୍ଵର ପରିଡ଼ା । ଝଙ୍କଡ଼ର ମା’ ସାରଳାଙ୍କ ଅପାର କରୁଣା ଲାଭକରି ବା ଦେବୀ ସାରଳାଙ୍କ ପାଇଁ ସେ ମହାଭାରତ ଭଳି ଗ୍ରନ୍ଥ ଲେଖିବାପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ହୋଇ ପାରିଥିଲେ ବୋଲି ନିଜେ ସ୍ୱୀକାର କରିଛନ୍ତି । ମହାଭାରତ ବ୍ୟତୀତ ତାଙ୍କଦ୍ବାରା ରଚିତ ଗ୍ରନ୍ଥ ହେଉଛି ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ ଓ ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ । ବ୍ୟାସଦେବଙ୍କ ମହାଭାରତର ମୂଳକଥା ବସ୍ତୁକୁ ସେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ବି, ସେଥୁରେ ସେ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି, ଲୋକକଥା, ଚିତ୍ର ଓ ଚରିତ୍ରକୁ ସଂଯୋଜିତ କରିଛନ୍ତି । ଯାହାଫଳରେ ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ବର୍ଣ୍ଣିତ ଚରିତ୍ର ଉତ୍କଳୀୟ ଚରିତ୍ରର ଯଥାର୍ଥ ପ୍ରତିଫଳନ ବୋଲି ଆଲୋଚକମାନେ କହିଥା’ନ୍ତି ।

‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଚରିତ୍ରର ବହୁବିଧ ଦିଗକୁ ଆକଳନ କରାଯାଇପାରେ । ପ୍ରଥମତଃ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଥିଲେ ଭୀରୁ ଓ ପଳାତକ । ନିଜର ଅହଂକାର ଓ ଜିଦ୍ ପାଇଁ ମହାଭାରତ ମହାସମରରେ ଭ୍ରାତା, ବନ୍ଧୁ, ପ୍ରିୟଜନଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହୋଇଥିଲେ । ସମସ୍ତଙ୍କୁ ହରାଇ ସାରିଲା ପରେ ସେ ହୋଇଥିଲେ ଅସହାୟ । ଭୀମସେନଙ୍କ କବଳରୁ ରକ୍ଷାପାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରାଣରଙ୍କ ଭାବରେ ସେ ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ କରିଥିଲେ ପଳାୟନ । ଭୀରୁଭାବରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିଲେ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ । ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ବା କବିତାର ପ୍ରେକ୍ଷାପଟରେ କବି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଜଣେ ଭୀରୁ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା

କବିତାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କବି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଜଣେ ମାନୀ, ଅହଂକାରୀ, ମିଥ୍ୟାବାଦୀ ଜଣେ ମାନୀ, ଅହଂକାରୀ, ମିଥ୍ୟାବାଦୀ ବୀର ଭାବରେ । ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିକୁ ସେ ସହ୍ୟ କରିପାରି ନାହାଁନ୍ତି । ବୀର ଭାବରେ ଭୀମର ଯୁଦ୍ଧ ଆମନ୍ତ୍ରଣକୁ ସେ ସହ୍ୟ କରିପାରି ନାହାଁନ୍ତି। ଭୀମଙ୍କର ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସେ ଚେଇଁ ଉଠିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ଦେହରେ ଯେପରି ବୀରର ଗରମ ରକ୍ତ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଛି । ଭୀମ ଦ୍ବିତୀୟଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ଦେବାରୁ ସେ ଆଉ ନିଜକୁ ସମ୍ଭାଳି ପାରିନାହାଁନ୍ତି । ସେ ହିତାହିତ ଜ୍ଞାନ ଶୂନ୍ୟହୋଇ, ଛାତିରେ ହାତପିଟି ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାହାରି ପଡ଼ିଛି ।

ଏହି ସମୟରେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ତାହାଙ୍କୁ ବାରଣକଲେ ମଧ୍ୟ ସେ କିଛି ଶୁଣିବାକୁ ଚାହିଁ ନାହାନ୍ତି । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ସମସ୍ତ ଉପଦେଶ ତାହାକୁ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବାପଥରୁ ନିବୃତ୍ତ କରିପାରି ନାହିଁ । ପୂର୍ବରୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ଶପଥ କରିଥିଲେ ଯେ ଭୀମଙ୍କର ସାତରଡ଼ି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସହ୍ୟ କରିବେ। ସେଭଳି ଶପଥକୁ ସେ ବିସ୍ମୃତ ହୋଇଛନ୍ତି । ବରଂ ସେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ହାତଛାଟି ଦେଇଛନ୍ତି । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଧ୍ୟାର କରି କହିଛନ୍ତି । ବୀରଭାବରେ ଯୁଦ୍ଧ ଦେହି ଡାକରା ଦେଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଯାଇଛନ୍ତି । ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବା ସମୟରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଅବମାନନା କରି, ହତଲକ୍ଷ୍ମା ହୋଇଛନ୍ତି ଓ ଯୁଦ୍ଧରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଛନ୍ତି । କବି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଚରିତ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି, ତାହାକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ହୃଦୟଗ୍ରାହୀ କରିପାରିଛନ୍ତି ।

କବି ପରିଚୟ:

ଘନ ତିମିରିତ ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟାକାଶର ଅମା ଅନ୍ଧକାର ଦୂର କରି ପ୍ରଥମ ସୂର୍ଯ୍ୟଭାବେ ଉଦିତ ହୋଇଥିଲେ ଉଡ୍ର ଜାତୀୟତାବୋଧର ପ୍ରଥମ ପ୍ରତିଭୂ, ମାଟିର ମହାକବି ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ । ତତ୍‌କାଳୀନ ସମାଜରେ ପ୍ରଚଳିତ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟ ପରମ୍ପରା ଓ ସଂସ୍କୃତ ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କର ଗର୍ବକୁ ଖର୍ବ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଉତ୍କଳୀୟ ସମାଜର ଯଥାର୍ଥ ରୂପକାର ସାଜି ସେ ଖାଣ୍ଟି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଲେଖନୀ ଚାଳନା କଲେ ଏବଂ ଓଡ଼ିଆ ଜାତିକୁ ଦେଇଗଲେ ‘ମହାଭାରତ’, ‘ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ’ ଓ ‘ବିଲଙ୍କା ରାମାୟଣ’ ପରି କାଳଜୟୀ ମହାଗ୍ରନ୍ଥମାନ । ନମ୍ରତା, ସରଳତା ଓ ସମର୍ପଣତାର ମୂର୍ତ୍ତିମନ୍ତ ପ୍ରତୀକ ଏହି ମହାକବିଙ୍କର ସାଧନାସିକ୍ତ ସାରସ୍ଵତ ଅବଦାନ ବାସ୍ତବିକ ଅତୁଳନୀୟ । ସ୍ବୀୟ ଅଫୁରନ୍ତ ପ୍ରତିଭା ସ୍ଫୁରଣରେ ବିଦ୍ୟାର ଅତ୍ରୀ ବାଗ୍‌ଦେବୀ ମା’ ସାରଳାଙ୍କର ଅପାର୍ଥିବ କୃପାର ଅଯାଚିତ ଅବଦାନକୁ ମୁକ୍ତକଣ୍ଠରେ ସ୍ଵୀକାର କରି କବି କହିଛନ୍ତି-

‘ଜନ୍ମରୁ ମୂରୁଖ ମୋର ନାହିଂ ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାନ
ତୁ ଯାହା କହୁ ପୁଂ ତାହା କରଇ ଲିଖନ ।
ସେହିଠାରେ ପୂଦୟା ଯେବେ କର ମହା ଦେଈ
ସାରଳା ଦାସ ମୁ ତୋରେ ଶରଣ ମାଗଇ ।”

ମାନବୋଚିତ ମହନୀୟ ଗୁଣାବଳୀର ଜୟଗାନରେ ସମୃଦ୍ଧ ତାଙ୍କ ସୃଷ୍ଟିସମ୍ପଦର ଅନ୍ତଜ୍ୟୋତି ଯେ ବିଦଗ୍ଧ ବିବୁଧବର୍ଗକୁ ସ୍ତବ୍ଧ କରିଛି, ଏପରିକି ପ୍ରତିଟି ପାଠକ ପ୍ରାଣରେ ବିକଶିତ କରିପାରିଛି ଭକ୍ତି ଭାବନାର ଶତ କଦମ୍ବ, ଏଥୁରେ ତିଳେମାତ୍ର ସନ୍ଦେହର ଅବକାଶ ନାହିଁ । ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ସେହି ଯୋଗଜନ୍ମା ଆଦିକବିଙ୍କ ପ୍ରତିଭାଦୀପ୍ତ କିରଣର ପ୍ରଥମ ଉନ୍ମେଷ ହୋଇଥିଲା ତାଙ୍କର ଜନ୍ମ-ସାଧନା-ସିଦ୍ଧି ପୀଠରୂପେ ପରିଚିତ ଜଗତ୍‌ସିଂହପୁର ଜିଲ୍ଲାନ୍ତର୍ଗତ ଝଙ୍କଡ଼ ଗ୍ରାମରେ । ଜନ୍ମରୁ ମୂର୍ଖ ଓ ଜ।ତିରେ ଶୂଦ୍ର ସିଘୌଶ୍ଵର ପରିତ। ଜଗତଜନନା, ବିଦ୍ୟାଦାତ୍ରୀ ଦେବା ସାରଳାଙ୍କ ଅପାର ଦିବ୍ୟକରୁଣାରୁ ସାରଳା

ଦାସରେ ପରିଣତ ହେଲେ । ମା’ ସାରଳାଙ୍କ ଦାସାନୁଦାସ ଭାବେ ନିଜର ପରିଚୟ ଦେଇ ଲୋକମୁଖର ଭାଷାରେ ସୃଷ୍ଟି ସରସ ଓ ସୁନ୍ଦର କରି ଗଢ଼ି ତୋଳିଥିବା ଏହି ସାରସ୍ଵତ ସ୍ରଷ୍ଟା ଥିଲେ ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଯଥାର୍ଥ ରୂପକାର । ତାଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ମହାଭାରତ’ରେ ଓଡ଼ିଶାର ମଠ-ମନ୍ଦିର, ଧର୍ମ-ଦର୍ଶନ, ଆଚାର-ବିଚାର, ରୀତି-ନୀତି, ଜନପଦ, ଭୂଗୋଳ, ଅରଣ୍ୟ- ପର୍ବତ, କିମ୍ବଦନ୍ତୀ, ଲୋକକଥା ଓ ଲୋକବିଶ୍ଵାସ ଆଦି ଏପରି ଜୀବନ୍ତଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି, ଯାହା ତତ୍‌କାଳୀନ ଉତ୍କଳର ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ତଥା ରାଜନୀତିକ ଚିତ୍ରର ଏକ ବୃହତ୍ ଜ୍ଞାନକୋଷ କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ ।

ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଆତ୍ମପରିଚିତିର ଅମୂଲ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ‘ମହାଭାରତ’ ରଚନା କରି କବି ସ୍ୱୀୟ ଜାତୀୟ ଚେତନା ଓ ସ୍ବାଭିମାନର ଯେଉଁ ଆଲେଖ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଯାଇଛନ୍ତି ତାହା ବାସ୍ତବରେ ତାଙ୍କ ଅସାମାନ୍ୟ ବୌଦ୍ଧିକ ଚେତନାର ପ୍ରତିବେଦନ । ପ୍ରଥମ ଓଡ଼ିଆ ଗଜପତି ତଥା ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ରାଜା କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କ ସମସାମୟିକ ଏହି ମାଟିର ମହାକବି, ସଂସ୍କୃତ ‘ମହାଭାରତ’ର ସ୍ରଷ୍ଟା ବ୍ୟାସଦେବଙ୍କ ପରି ଓଡ଼ିଆ ‘ମହାଭାରତ’ର ସ୍ରଷ୍ଟା ‘ଉତ୍କଳ-ବ୍ୟାସ’ ଭାବେ ସମ୍ବୋଧତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

ସୂଜନା ଭିମୁଖ୍ୟ:

ପାରଳା ଦାସଙ୍କ ମହାଭାରତ ବ୍ୟାସଦେବଙ୍କ ସଂସ୍କୃତ ମହାଭାର ଅନୁନାହିଁ । ଏହା ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ତତ୍‌କାଳାନ ସାଂସ୍କୃତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୀତିକ ଚିତ୍ରର ଜ୍ଞାନକୋଷ । ଦାଣ୍ଡୀ ବୃତ୍ତରେ ରଚିତ ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥରେ ମୂଳକାହାଣୀ ସହିତ ଅନେକ ନୂତନ ଆଖ୍ୟାୟିକାର ସଂଯୋଜନାରେ କବିଙ୍କ ମୌଳିକତା ସୁସ୍ପଷ୍ଠା

କବିତାର ପୃଷ୍ଠଭୂମି:

ଭାମଙ୍କ ସଂଘନାଦ ପଡ଼ି ବିଷୟଟି ଆଦିକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ କ।ବ।କୃତି ‘ମହାଭାରତ’ ର ‘ଗଦାପବ’ର ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଅଂଶବିଶେଷ । ଏଥ‌ିରେ ମହାଭାରତ ମହାସମରର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟର ପ୍ରସଙ୍ଗ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ମହମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ ପାଞ୍ଚଖଣ୍ଡ ପଡ଼ା ଦେବାପାଇଁ ରାଜିହୋଇ ନଥିଲେ । ଏପରିକି ମଧ୍ୟସ୍ଥତା କରିବାକୁ ଯାଇଥବା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ନିକଟରେ ନିଜର ଔଦ୍ଧତ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ବିନାଯୁଦ୍ଧରେ ରାଜ୍ୟର କୌଣସି ଅଂଶ ଦେବାପାଇଁ ସ୍ଵୀକାର କରିନଥିଲେ । ଫଳରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ହିଁ ମହାଭାରତ ମହାସମରକୁ ଆମନ୍ତ୍ରଣ କରି ଆଣିଥିଲେ । ସେ ନିଜେ ନିଜ ପାଇଁ ବିପଦର କାରଣ ହୋଇଥିଲେ । କୌରବ ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା । ଏ ଯୁଦ୍ଧ ସାଧାରଣ ଯୁଦ୍ଧ ନଥିଲା ବରଂ ଥିଲା ଧର୍ମଯୁଦ୍ଧ ।

ପାଣ୍ଡବମାନେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ଯୁଦ୍ଧ କରି କୌରବକୁଳକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିଥିଲେ । ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ କୌରବ ପକ୍ଷର ସମସ୍ତ ଯୋଦ୍ଧା ବୀରଗତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପ୍ରିୟ ପରିଜନଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ନିହାତି ଅସହାୟ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ । ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ, ନିଜକୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇବାପାଇଁ ସେ ପ୍ରିୟପୁତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ମଣକୁମାରଙ୍କ ଶବକୁ ଆଶ୍ରୟ କରି ରକ୍ତନଦୀ ପାର ହୋଇଥିଲେ । ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିବାପାଇଁ ସୁର୍ବାସା ତାଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । କାରଣ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମାରିବାପାଇଁ ତା’ର ଶତ୍ରୁ ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚିପାରେ ନାହିଁ । କେହି ଯଦି ଶରଣ ନେଇଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ମାରିବା ପାଇଁ ବଳପୂର୍ବକ ପ୍ରବେଶ କରେ, ତା’ହେଲେ ଶିବଙ୍କ ଅଭିଶାପ ଅନୁସାରେ ସେ ଧ୍ୱଂସ ପାଇଯିବ । ସେହି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ, ଭୀମଙ୍କ ଭୟରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିଲେ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ମାରିବାପାଇଁ ଭୀମ ସବୁସ୍ଥାନ ଖୋଜିଲେ ମଧ୍ୟ ପାଇନଥିଲେ।

ସର୍ବଜ୍ଞାତା ସହଦେବଙ୍କଠାରୁ ଭୀମ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲେ, ‘ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବର ଭଳି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି’। ଭୀମ ସହଦେବଙ୍କଠାରୁ ସୂଚନା ପାଇଲାପରେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ କିପରି ବାହାରକୁ ବାହାର କରିବେ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ । ସେ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲାପରେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଧ୍ୟମରେ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଆସିବାକୁ ଆହ୍ଵାନ କରିଥିଲେ । ସେହି ସିଂହନାଦର ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଆଉ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିପାରି ନଥିଲେ । ବୀରଭାବରେ ବୀରର ଯୁଦ୍ଧ ଆହ୍ୱାନକୁ ସେ ଚୁପ୍‌ହୋଇ ସହିପାରି ନଥିଲେ। ଏପରିକି ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର କୋଳରେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ସେ ନିଜକୁ ସମ୍ଭାଳି ପାରି ନଥିଲେ । ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ବାରଣ ନ ମାନି ସେ ‘ଯୁଦ୍ଧ ଦେହି’ ଡାକରା ଶୁଣି ବାହାରି ଆସିଥିଲେ । ପରିଣତି ସ୍ବରୂପ ସେ ଭୀମଙ୍କ ପଦାରେ ବୀରଗତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ।

କବିତାର ମର୍ମରାଶା:

ମହାଭାରତ ମହାସମରର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ମହାମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଧର୍ମଯୁଦ୍ଧରେ ସମସ୍ତ ଭାଇ, କଣ୍ଠ ଭଳି ମିତ୍ର, କୁପରାମର୍ଶଦାତା ମାତୁଳ ଶକୁନି, ଗୁରୁ କୃପାଚାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ସମସ୍ତ ଯୋଦ୍ଧାମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧକୁ ପ୍ରେରଣ କରି, ଯୁଦ୍ଧରେ ସଫଳତା ପାଇନଥିଲେ । ବରଂ ସମସ୍ତ ଯୋଦ୍ଧା ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ । ଶେଷରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଅସହାୟ ଭାବରେ ନିଜଚ୍ଚୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଉପାୟ ଖୋଲିଥିଲେ। ମହର୍ଷ ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ସେ ବ୍ୟାସସରୋବରେ ଲୁଚିବାପାଇଁ ଭୀରୁ ଭଳି ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ ପଳାୟନ କରିଥିଲେ ।

ଭୀମ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ମାରିବାପାଇଁ ସବୁଆଡ଼େ ଖୋଜିଲେ ମଧ୍ୟ କେଉଁଠାରେ ପାଇନଥିଲେ । ସହଦେବ ଥିଲେ ସର୍ବଜ୍ଞାତା । ତାଙ୍କୁ ପଚାରିବାରୁ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କହିଥିଲେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । କେବଳ ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଣ୍ଡବ ଭୀମ ଯଦି ଶିବଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ସିଂଘବାଦ୍ୟ ଆଣି ବାଦନ କରିବେ, ତା’ହେଲେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରିବେ । ସହଦେବଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏହା ଶୁଣିବା ପରେ ଭୀମଙ୍କୁ ଏକ ସମୟ ଉପଯୋଗୀ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ଭୀମ ଈଶ୍ଵର ବା ଶିବଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗିଲେ, ସେ ନିଶ୍ଚୟ ଦେବେ । ଏ ସମୟରେ ଅନ୍ୟକିଛି ଚିନ୍ତା ନକର କିମ୍ବା ବିଚଳିତ ନହୋଇ, କେବଳ ବିଶ୍ଵନାଥଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆଣି ବାଦନ କଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ, ଯେ କି ମହାମାନୀ ଭାବରେ ପରିଚିତ, ସେ ନିଶ୍ଚୟ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିବ ।

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ, ପବନସ୍ତୁତ ଯିଏକି ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗଦାଯୁଦ୍ଧରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପରାକ୍ରମୀ, ସେ ଶୂଳଧର ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନକଲେ । ଭୀମଙ୍କ ଧାନରେ ଶିବଙ୍କର ଆସନ କମ୍ପିଉଠିଲା। ସେହି ଧ୍ୟାନର ପ୍ରଭାବରେ ସେ ଆଉ ଥୟହୋଇ ରହିପାରିଲେ ନାହିଁ । ପଶୁପତି ଶିବ ଧ୍ୟାନ ବଳରେ ଜାଣିପାରିଲେ, ଭୀମ ହିଁ ତାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରୁଛି । ଏହିକଥା ସେ ଦେବୀ ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ କହିଲେ । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ କ’ଣ କରିବାକୁ ହେବ ସେ ପାର୍ବତୀଙ୍କ ସହିତ ପରାମର୍ଶ କଲେ । ଭୀମ ଯେହେତୁ ତାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରି ସିଂହନାଦ ମାଗୁଅଛି, ସେଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ କ’ଣ କରିବେ, ତାହା ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ପଚାରିଲେ ।

ଶିବଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ କହିଲେ, ‘ପାଣ୍ଡବମାନେ ଆମ୍ଭପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ଉପକାରୀ । ଆମ୍ଭକୁ ମଧ୍ୟ ଭୀମ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି ।’ କାରଣ ପୁର୍ବେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିଲାବେଳେ, ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥ‌ିବା ଭୀମକୁ ଶିବ ଆହ୍ଵାନ କରିଥିଲେ । ଶିବଙ୍କ ଆହ୍ଵାନରେ ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ ।

ଶିବଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ କହିଲେ, ‘ପାଣ୍ଡବମାନେ ଆମ୍ଭପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ଉପକାରୀ । ଆମ୍ଭକୁ ମଧ୍ୟ ଭୀମ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି ।’ କାରଣ ପୁର୍ବେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିଲାବେଳେ, ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥିବା ଭୀମକୁ ଶିବ ଆହ୍ୱାନ କରିଥିଲେ । ଶିବଙ୍କ ଆହ୍ଵାନରେ ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ । ତାହାକୁ ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଦେଇଥିଲେ । ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସେ ବିପଦରୁ ରକ୍ଷାପାଇଛନ୍ତି । ଭୀମ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉପକାର କରିଛନ୍ତି । ସେହି ଉପକାରୀ ଭୀମଙ୍କ ପାଇଁ କପିଳାସ ଉଦ୍ଧାର ପାଇଛି । ତାହାକୁ ବର ଦେବାପାଇଁ ଶିବ ଇଚ୍ଛା କରିଥିଲେ ।

ସେହି ଉପକାରର ପ୍ରତିକାର ସ୍ବରୂପ, ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ, ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଥିଲେ । ବିପଦ ସମୟରେ ପାଣ୍ଡବମାନେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ଯେହେତୁ ପାଣ୍ଡବମାନେ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଛନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ସିଂଘନାଦର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି, ସେଥ‌ିପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରସନ୍ନ ଚିତ୍ତରେ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ।

ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାକୁ ସ୍ଥିର କଲେ । ଏଣେ ଭୀମଙ୍କ ଧ୍ୟାନରେ ସଦାନନ୍ଦ ଶିବଙ୍କ ଆସନ ମଧ୍ୟ କମ୍ପି ଉଠୁଥିଲା । ତେଣୁ ଶିବ ସିଂଘନାଦକୁ ଭୀମଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଚିରିକୂଟିରୁ ବାହାର କରି ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ। ସିଂଘନାଦକୁ ଶିବ କହିଥିଲେ, ସେ କେବଳ ତିନିଥର ଶବ୍ଦ ହେବାର କଷ୍ଟ ଭୀମସେନଙ୍କଠାରୁ ସହ୍ୟ କରିବ । ସିଂଘନାଦ ଆସିବାରୁ ପବନ ପ୍ରବାହିତ ହେଲା । ତାହା ଆସିବାର ଶବ୍ଦରେ ମର୍ତ୍ତ୍ୟଭୁବନ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହେଲା । ସିଂଘନାଦର ଜ୍ୟୋତି ଥିଲା ପ୍ରଳୟଙ୍କରୀ ଅଗ୍ନି ଭଳି ତେଜୀୟାନ୍, ସର୍ବ ଆଲୋକର ଆଧାର ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଜ୍ୟୋତିଠାରୁ ଶହେଗୁଣ ତେଜବନ୍ତ ।

ଶିବଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ଆକାଶ ପଥରେ ସିଂଘନାଦ ଆସି ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରରେ ପହଞ୍ଚଗଲା । ଭୀମ ସେହି ସିଂଘନାଦକୁ ପାଇବାପାଇଁ ସେଠାରେ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲେ । ସିଂଘନାଦ ଆସିବାରୁ ଭୀମ ସେହି ତେଜସ୍ବୀ ସିଂଘନାଦକୁ ବାଦନ କଲେ । ମାନଗୋବିନ୍ଦ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିବାପାଇଁ ଆହ୍ଵାନ କଲେ । ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ, ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ ପଳାୟନ କରିଥିବାରୁ, ତାହା ସହିତ ରଣ କରିବାକୁ ସିଂଘନାଦର ଶବ୍ଦ ମାଧ୍ୟମରେ କହିଲେ । ସିଂଘନାଦକୁ ଭୀମସେନ ବାଦନ କରିବାରୁ, ପ୍ରଥମ ଶବ୍ଦରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହେଲା । କବି ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଏକ ସୁନ୍ଦର ଉପମା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି।

ପଦ୍ମପତ୍ରରେ ପାଣି ରହିଥିଲାବେଳେ, ତାହା ଯେପରି ଅସ୍ଥିର ଓ ଢଳଢ଼ଳ ହୋଇଥାଏ, ଠିକ୍ ସେହିପରି ଭୀମସେନଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଥରହର ହୋଇଉଠିଲା । ଭୀମଙ୍କର ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନରେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥ‌ିବା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଚେଇଁଉଠିଲା । ପୁନର୍ବାର ଭୀମସେନ ଦ୍ଵିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦ କଲେ । ସେହି ଶବ୍ଦରେ ଛଅଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆକାଶ କମ୍ପି ଉଠିଲା । ପାତାଳ ପୁରରେ ଥ‌ିବା ଅନନ୍ତ ନଗର ଫଣା କମ୍ପମାନ ହେଲା। ନବଦୀପ, ସାତସାଗର ଓ ମେରୁ ପର୍ବତ ମଧ୍ୟ ଟଳମଳ ହୋଇଗଲା । ସେହି ପ୍ରକମ୍ପିତ ଶବ୍ଦରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମଣ୍ଡଳଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଭୂମଣ୍ଡଳ, ଧ୍ରୁବ ମଣ୍ଡଳ, ଅମରମଣ୍ଡଳ ଦୋହଲି ଉଠିଲା । ସିନ୍ଧୁ ଜଳ ଉଛୁଳି ପଡ଼ିଲା । ସାଗର ଢେଉ ଆକାଶକୁ ଛୁଇଁଲା ଭଳି ମନେହେଲା !

ଭୀମଙ୍କଦ୍ଵାରା ଦ୍ଵିତୀୟ ସିଂଘନାଦର ରଡ଼ି, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପାଇଁ ଅସହ୍ୟ ହୋଇଉଠିଲା । ତେଣୁ ସେ ବକ୍ଷସ୍ଥଳରେ ବାହୁ ପିଟି, ରେ ରେ କାର ଶବ୍ଦକରି ଗର୍ଜିଉଠିଲା । ଦୀର୍ଘଶ୍ଵାସ ତ୍ୟାଗକରି, ଆଖିକୁ ବଡ଼ ବଡ଼ କରି, ଡୋଳା ବୁଲାଇ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବାହାରି ପଡ଼ିଲା । ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଏଥୁରୁ ନିବୃତ୍ତ କରାଇବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟାକଲେ । ଏପରିକି ଦୁଇହାତରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଜୋର୍‌ରେ ଧରିଲେ । ବୁଝାଇ କହିଲେ, ‘ତୁ ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିଲୁ ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରିବୁ ନାହିଁ, ଭୀମର ସାତରଡ଼ି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସହ୍ୟ କରିବୁ । କମଳାଙ୍କର ଏପରି ହିତବାଣୀକୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଶୁଣିଲା ନାହିଁ। ବରଂ କମଳା ସ୍ନେହରେ ଧରିଲେ ମଧ୍ୟ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ତାଙ୍କୁ ଠେଲିଦେଲା ।

ପରିଣତିରେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ବିରକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରି କହିଲେ, ‘ତୁ ଗଲେ ନିଶ୍ଚୟ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିବୁ । ଭୀମଙ୍କର ଆଉ ଗୋଟିଏ ସଂଘନାଦ ରଡ଼ି ସହ୍ୟ କଲେ, ତୁ ଅମର ହୋଇଯିବୁ । ମୁଁ କେବଳ ତୋହର ଭର୍ସନାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲି । ଆଉ ଯେତେ ବାରଣ କରିବି ନାହିଁ ।’’ ଏଭଳି କଥା କହି ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଛାଡ଼ି ଦେଇଥିଲେ । ନିଜର ଅପମାନ ପାଇଁ ସେ କଦଳୀପତ୍ର ପରି ଥରି ଉଠିଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ଅବଜ୍ଞା କରି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ପଡ଼ିଥିଲା । ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ସଙ୍ଗରେ ନେଇଥିଲା, ସତୁରି ସତୁରି ଭାର ଗଦାକୁ । ଦ୍ରୁତଗତିରେ ସେ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଆଗେଇ ଯାଇଥିଲା ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଓ ଟିପ୍ପଣୀ:

ସିଂଘନାଦ:
ମଇଁଷି ସିଂଘରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବାଦ୍ୟ । ଶିବ ଭୈରବ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପୃଥ‌ିବୀ ପ୍ରଳୟ ହୁଏ । ପୂର୍ବେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥ‌ିବା ବେଳେ ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥ‌ିବା ଭୀମକୁ ଶିବ ଡାକିଲେ । ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ମାରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିବାରୁ ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ବର ଯାଚିଥିଲେ । ସେହି ବରକୁ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଭୀମ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ଏହା ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାର କରିବାପାଇଁ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Maths Solutions Geometry Chapter 4 ତ୍ରିକୋଣମିତି Ex 4(a) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Maths Solutions Geometry Chapter 4 ତ୍ରିକୋଣମିତି Ex 4(a)

Question 1.
ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
1. (a) sin 80° = _____ [sin 10°, sin 20°, cos 10°, cos 20°]
(b) cos 65° = _____ [sin 25°, sin 35°, cos 25°, cos 35°]
(c) sin 180° = _____ [1, −1, 0, ± 1]
(d) cos 90° = _____ [1, -1, 0, ± 1]
(e) cos 110° + sin 20° = _____ [2 cos 110°, 2 sin 20°, 0, 1]
(f) sin 75° – cos 15° = _____ [\(\frac{\sqrt{3}}{2}\) , \(\frac { 1 }{ 2 }\) , 0, 1]
(g) sin 0° = _____ [cos 0°, sin 90°, sin 180°, cos 180°]
(h) sin 15° + cos 105° = _____ [0, 1, -1, ± 1]
(i) cos 121° + sin 149° = _____ [1, -1, 0, ± 1]
(j) tan 102° – cot 168° = _____ [0, −1, 1, ± 1]
Solution:
(a) cos 10° [sin 80° = sin (90° – 10°) = cos 10°]
(b) sin 25° [cos 65° = cos (90° – 25°) = sin 25°]
(c) 0
(d) 0
(e) 0 [cos 110° + sin 20° = cos (90° + 20°) + sin 20° = − sin 20° + sin 20° = 0]
(f) 0 [sin 75° – cos 15° = sin (90° – 15°) – cos 15° = cos 15° – cos 15° = 0]
(g) sin 180°
(h) 0 [sin 15° + cos 105° = sin 15° + cos (90° + 15°) = sin 15° sin 15° = 0]
(i) 0 [cos 121° + sin 149° = cos (90° + 31°) + sin (180° – 31°) = sin 31° + sin 31° = 0]
(j) 0 [tan 102° – cot 168° = tan (90° + 12°) – cot (180° – 12°). =-cot 12° – (- cot 12°) = 0].

Question 2.
90° + 0 ଳାମ୍ବା 90° – 0 ଳାମ୍ବା 180° – θ ତ୍ରିକୋଣମିତିକ ଅନୁପାତ ରୂପରେ ପ୍ରକାଶ କର । (0° < 0 < 90°) |
(i) sin 111°
(ii) cos 122°
(iii) tan 99°
(iv) cot 101°
(v) sin 91°
(vi) cosec 93°
(vii) cos 128°
(viii) cosec 132°
(ix) cot 131°
Solution:
(i) sin 111° = sin (90° + 21°) = cos 21°
ଳାମ୍ବା sin (180° – 69°) = sin 69° = sin (90° – 21°) = cos 21°

(ii) cos 122° = cos (90° + 32°) = – sin 32°
ଳାମ୍ବା, cos (180° – 58°) = − cos 58° = cos (90° + 32°) = – sin 32°

(iii) tan 99° = tan (90° + 9) = – cot 9°
ଳାମ୍ବା tan (180° – 81°) = – tan 81° = − tan (90° – 9°) = – cot 9°

(iv) cot 101° cot (90° +21°) = tan 21°
ଳାମ୍ବା cot (180° – 79°) = – cot 79° = -cot (90° – 21°) = – tan 21°

(v) sin 91° = sin (90° + 1°) = cos 1°
ଳାମ୍ବା sin (180° – 89°) = sin 89° = sin (90° – 1°) = cos 1°

(vi) cosec 93° = cosec (90° + 3°) = sec 3°
cosec (180° – 87°) = cosec 87° cosec (90° – 3°) = sec 3°

(vii) cos 128° = cos (90° + 38°) = – sin 38°
ଳାମ୍ବା, cos (180° – 52°) = cos 52° = − cos (90° – 38°) = – sin 38°

(viii) cosec 132° = cosec (90° + 42°) = sec 42°
ଳାମ୍ବା, cosec (180° – 48°) = cosec 48° = cosec (90° – 42°) = sec 42°

(ix) cot 131° = cot (90° + 41°) = – tan 41°
ଳାମ୍ବା, cot (180° – 49°) = — cot 49° = -cot (90° – 41°) = – tan 41°

Question 3.
ନମ୍ନମ ପଦଗୁପିକ୍ନ 0° ଏବ 45° କୋଣ ପରିମାଣ ମଧ୍ଯସ୍ଥ ତ୍ରିକୋଣମିତିକ ଅନୁପାତରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
(i) cos 85° + cot 85°
(ii) sin 75° + tan 75°
(iii) cot 65° + tan 49°
Solution:
(i) cos 85° + cot 85° = cos (90° -5°) + cot (90° -5°) = sin 5° + tan 5°
(ii) sin 75° + tan 75° = sin (90° – 15°) + tan (90° – 15°) = cos 15° + cot 15°
(iii) cot 65° + tan 49° = cot (90° – 25°) + tan (90° – 41°) = tan 25° + cot 41°

Question 4.

Solution:

Question 5.
ସରକ କର:
(i) cosec 31° – sec 59°
(ii) sin (50° + θ) — cos (40° − θ)
(iii) sin2 59° + sin2 31°
(iv) tan (55°-0) – cot (35° + 0)
(v) cos 1°. cos 2° …… cos 180°

(vii) cot 112°. cot 158°
(viii) cos² (90° + α) + cos² (180° – α)
(ix) sec² (105° + α) – tan² (75° – α)
(x) sin² (110° + α) + cos² (70° – α)
Solution:
(i) cosec 31° – sec 59° = cosec 31° – sec (90° – 31°) = cosec 31° – cosec 31° = 0

(ii) sin (50° + θ) — cos (40° – θ)
= sin (50° + θ) – cos (90° – (50° + θ)} = sin (50° + θ) – sin (50° + θ) = 0

(iv) tan (55° – θ) — cot (35° + θ)
= tan (55° – θ) — cot {90° – (55° – θ)}
= tan (55° – θ) — tan (55° – θ) = 0 [(∵ cot (90° – θ) = tan θ]

(v) cos 1°. cos 2° ………… cos 180°
= cos 1° × cos 2° × …… cos 90° ×……. cos 180°
= cos 1° × cos 2° × …….0 ×…….cos 180° = 0
(‘.’ cos 90° = 0)

(vii) cot 112° × cot 158° = cot (90° + 22°) × cot (180° – 22°)
= (- tan 22°) × (- cot 22°) = 1
[‘.’ cot (90° + θ) = tan θ ଏବଂ cot (180° – θ) = – cot θ]

(viii) cos² (90° + α) + cos² (180° – α)
= {cos (90° + α)}² + {cos (180° – α)}²
= (- sin α)² + (- cos α)² = sin² a + cos² α = 1
= [‘.’ cos (90° + θ) = – sin θ)]

(ix) sec² (105° + α) – tan2 (75° – α)
= [sec {180° – (75° – α)}]² – tan² (75° – α)
= sec² (75° – α) – tan² (75° – α) = 1
[‘.’ sec (180° – θ) = – sec θ]

(x) sin² (110° +α) + cos² (70° – α)
= [sin {180° – (70° – α)}]² + cos² (70° – α)
= sin² (70° – α) + cos² (70° – α) = 1
[‘.’ sin (180° – θ) = sin θ]

Question 6.
ପାନ ନିଣ୍ଡଯ କର |

Solution:

Question 7.
ପ୍ରମାଣ କର|
(i) cos (90° – θ). cosec (180° – θ) = 1

(iii) sin² 70° + cos2 110° = 1
(iv) sin² 110° + sin2 20° = 1
(v) sec² θ + cosec² (180° – θ) = sec² θ. cosec² θ
(vi) 2 sinθ. sec (90° + 0). sin 30°. tan 135° = 1
Solution:

Question 8.
(i) cos² 135° – 2 sin² 180° + 3cot² 150° – 4 tan² 120° = \(\frac { -5 }{ 2 }\)
(ii) tan 30°. tan 135°. tan 150°. tan 45° = \(\frac { 1 }{ 3 }\)

(iv) sin² 135° + cos² 120° – sin² 120° + tan² 150° = \(\frac { 1 }{ 3 }\)
Solution:

Question 9.
ମ୍ଭକ୍ୟ ନିର୍ପଣ କର:
(i) tan 10° × tan 20° × tan 30° ×…….× tan 70° × tan 80°
(ii) cot 12°. cot 38°. cot 52°. cot 60°. cot 78°
(iii) tan 5°. tan 15°. tan 45°. tan 75°. tan 85°
Solution:
ସମାଧାନ :
(i) tan 10° × tan 20° × tan 30° × tan 40° × tan 50° × tan 60° × tan 70° × tan 80° = tan 10° × tan 20° × tan 30° × tan 40° × tan (90 – 40°) × tan (90 – 30°) × tan (90° – 20°) × tan (90° – 10°)
= tan 10° × tan 20° × tan 30° × tan 40° × cot 40° × cot 30° × cot 20° × cot 10° =(tan 10° × cot 10°) × (tan 20° × cot 20°) × (tan 30° × cot 30°) × (tan 40° × cot 40°) = 1 × 1 × 1 × 1 = 1

(ii) cot 12°. cot 38°. cot 52°. cot 60°. cot 78°
= cot 12° × cot 38° × cot (90° – 38°) × \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) × cot (90° – 12°)
= cot 12° × cot 38° × tan 38° × \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) × tan 12°
= tan 12° × cot 12° × cot 38° × tan 38° × \(\frac{1}{\sqrt{3}}\)
= 1 × 1 × \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) × \(\frac{1}{\sqrt{3}}\)

(iii) tan 5°. tan 15°. tan 45°. tan 75°. tan 85°
= tan 5° × tan 15° × 1 × tan (90° – 15°) × tan (90° – 5°)
= tan 5° × tan 15° × cot 15° × cot 5°
= tan 5° × 1 × cot 5° = (tan 5° × cot 5o) × 1 = 1

Question 10.
ପ୍ରମାଣ କର :

Solution:

Question 11.
ସରକ କର:
(i) sin (180° – θ). cos (90° – θ) + sin (90° – θ). cos (180° – θ)

Solution:

Question 12.
△ABC ରେ m∠B = 90° ହେଲେ ପ୍ରାମାଣ କାର ଯେ, sin²A + sin²C = 1|
Solution:
△ABC ରେ m∠B = 90° ⇒ m∠A + m∠C = 90°
⇒ A = (90° – C)
⇒ sin A = sin(90° – C) = cos C
∴ ଦାମପାଣ = sin² A + sin² C = (cos C)² + sin² C (∵ sin A = cos C)
= cos² C + sin² C = 1 = ଦଯିିଣପାଣ

Question 13.
△ABC ରେ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ , cos (A + B) + sin C = sin (A + B) – cos C |
Solution:
△ABC ରେ A + B + C = 180° ⇒ A + B = 180° – C
L.H.S. = cos (A + B) + sin C = cos (180° – C) + sin C = -cos C + sin C
R.H.S. = sin (A + B) – cos C = sin (180° – C) + cos C = sin C + cos C
∴ L.H.S. = R.H.S.

Question 14.
A ଓ B ଦୁଇଟି ପରସ୍ପର ଅନୁପୂରକ କୋଣ ହେଲେ sin A. cos B + cos A. sin B ର ମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:
A + B + 90° ⇒ A = (90° – B)
∴ sin A × cos B + cos A × sin B
= sin (90° – B) × cos B + cos (90° – B) × sin B
= cos B × cos B + sin B × sin B = cos²B + sin²B = 1

Question 15.
ABCD ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖ୍ ଚତୁର୍ଭୁଜ ହେଲେ tan A + tan C ର ମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:
ABCD ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖ୍ ଚତୁର୍ଭୁଜହେ A + C = 180°
⇒ A = (180° – C)
∴ tan A + tan C = tan (180° – C) + tan C = – tan C + tan C = 0

Question 16.

Solution:

Question 17.

Solution:

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Important Questions Chapter 4 ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଏଥୁରେ ଓଡ଼ିଶାର ଭୂମିକା Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Important Questions Chapter 4 ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଏଥୁରେ ଓଡ଼ିଶାର ଭୂମିକା

Subjective Type Questions With Answers

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। ଅଗଷ୍ଟ ଦାନ କ’ଣ ? ଏଥିରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ କ’ଣସବୁ ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ଇଂରେଜ ସରକାର ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ କେତେକ ସୁବିଧା ଦେବା ନିମନ୍ତେ ୧୯୪୦ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୮ ତାରିଖରେ ଏକ ଘୋଷଣା ଜାରି କରିଥିଲେ । ତାହାକୁ ଅଗଷ୍ଟ ଦାନ କୁହାଯାଏ ।
• ଏଥରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
  (a) ଭାରତକୁ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ ।
  (b) ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ପାଇଁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଭା ଗଠନ ।
  (c) ସମସ୍ତ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରି ବଡ଼ଲାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀ ପରିଷଦର ପ୍ରସାରଣ ।
  (d) ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନାଧୀନ ଭାରତ ଓ ଭାରତର ଦେଶୀୟ ରାଜାମାନଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କୁ ନେଇ ଏକ ଯୁଦ୍ଧ ପରାମର୍ଶଦାତା ପରିଷଦ ଗଠନ ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁଙ୍କ ମତ ପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ଵ ପ୍ରଦାନ ।

୨। ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରଶମନର କାରଣଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ନେତୃତ୍ୱ ଓ ସଙ୍ଗଠନର ଅଭାବ ଯୋଗୁଁ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ଧୀରେ ଧୀରେ ପ୍ରଶମିତ ହୋଇଗଲା ।
• ନେତୃତ୍ଵ ଅଭାବରେ ଜନତା ସ୍ବତଃପ୍ରବୃତ୍ତ ଭାବରେ ନିଜ ବିଚାର ଅନୁଯାୟୀ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଚାଲୁରଖୁବା ସମ୍ଭବ ହେଲା ନାହିଁ ।
• ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କରୁଥିବା କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ନ ଥିଲା ।
• ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦେଶୀୟ ରାଜା, ଜମିଦାର ଓ ଧନୀ ବ୍ୟବସାୟୀମାନେ ସମର୍ଥନ ଦେଲେ ନାହିଁ ।
• କେତେକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଏଭଳି ଆନ୍ଦୋଳନର ସପକ୍ଷରେ ନଥିଲେ । ତା’ଛଡ଼ା ସରକାରଙ୍କ ସଶସ୍ତ୍ର ଦମନ ଲୀଳା ଯୋଗୁଁ ଆନ୍ଦୋଳନ ଦବିଯାଇଥିଲା ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୩୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀ ବୈଠକ କେବେ ବସିଥିଲା ? ଏଥରେ କେଉଁ ଦୁଇଟି ସର୍ଭରେ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୩୯ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୨୨ ତାରିଖରେ କଂଗ୍ରେସର କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀ ବୈଠକ ବସିଥିଲା ।
• ଏଥରେ ଦୁଇଟି ସର୍ଭରେ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଗଲା । ସେହି ସର୍ଭ ଦୁଇଟି ହେଲା-
  (a) ଯୁଦ୍ଧ ସମାପ୍ତି ପରେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ଭାରତକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ କରିବେ ।
  (b) ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍‌ ସମସ୍ତ ଦଳର ପ୍ରତିନିଧ‌ିଙ୍କୁ ନେଇ ଭାରତରେ ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଜାତୀୟ ସରକାର ଅବସ୍ଥାପିତ କରିବେ ।

୨। ‘ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଳବ’ର ଏପରି ନାମକରଣ ହୋଇଛି କାହିଁକି ?
Answer:

1. ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ଥିଲା ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନ ବିରୋଧରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ଶେଷ ଗଣ ଆନ୍ଦୋଳନ ।
2. ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କୁ ଭାରତ ଛାଡ଼ିବାପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରିଥିଲେ ।
3. ଅଗଷ୍ଟ ମାସରେ ହୋଇଥ‌ିବା ଏହି ଗଣ ଆନ୍ଦୋଳନର ତୀବ୍ରତା ଓ ବ୍ୟାପକତା ଯୋଗୁଁ ଇତିହାସରେ ଏହା ‘ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଳବ’ ନାମରେ ଖ୍ୟାତ ।

୩ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସତ୍ୟାଗ୍ରହର ସଫଳତାଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱକୁ ବିଶେଷ ଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା । ଆମେରିକା, ଚୀନ୍ ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ଦାବିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନେବାପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ଚାପ ପକାଇଲେ ।
• ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଇଂଲଣ୍ଡର ଜନସାଧାରଣ ମଧ୍ୟ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ କିଛି ସୁବିଧା ଦେବା ସପକ୍ଷରେ ଥିଲେ ।
• ଇଂଲଣ୍ଡର ତତ୍‌କାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଉଇନ୍‌ଷ୍ଟନ୍ ଏସ୍. ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍ ୧୯୪୨ ମାର୍ଚ୍ଚରେ ତାଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳର ସଦସ୍ୟ ସାର ଷ୍ଟାଫୋର୍ଡ଼ କ୍ରିପ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏକ ପ୍ରତିନିଧି ଦଳ ଭାରତ ପଠାଇଲେ ।

୪ । ୧୯୩୯ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୩ ତାରିଖର ଗୁରୁତ୍ଵ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:

• ୧୯୩୯ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୩ ତାରିଖରେ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହି ଦିନ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ଜର୍ମାନୀ ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।
• ଏହା ସହିତ ଏହି ଦିନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଭାରତୀୟ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଦ୍ବିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟ ।

୫। ‘‘କର ବା ମର’’ ମନ୍ତ୍ର କେବେ ଓ କ’ଣ ପାଇଁ ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:

1. ‘ଭାରତ ଛାଡ଼’ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ କଂଗ୍ରେସ ଅନୁମୋଦନ କଲା ସମୟରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଦେଶବାସୀମାନଙ୍କୁ ଉଦ୍‌ବୋଧନ ଦେଇ କହିଥିଲେ– ‘‘ସ୍ଵାଧୀନତା ଆମର ପ୍ରାପ୍ୟ’’ ।
2. ସେଥ‌ିପାଇଁ ଗୋଟିଏ ମନ୍ତ୍ର ଅଛି – ‘କର ବା ମର’’ । ଆମ ମାତୃଭୂମିକୁ ଆମେ ସ୍ଵାଧୀନ କରିବା କିମ୍ବା ସେଥ‌ିପାଇଁ ମରିବା ।

୬ । ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେବା ପରଦିନ କେଉଁମାନଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇ କେଉଁଠାରେ ରଖାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେବାର ପରଦିନ ଅର୍ଥାତ୍ ୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୯ ତାରିଖ ଦିନ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି ଓ କଂଗ୍ରେସ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କମିଟିର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସରକାର ଗିରଫ କଲେ ।
• ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ପୁନେଠାରେ ଆଗା ଖାଁ ପାଲେସ୍‌ରେ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖାଗଲା ।
• ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ, ମୌଲାନା ଆବୁଲ୍ କାଲାମ୍ ଆଜାଦ୍, ଜେ.ବି. କ୍ରିପାଳିନି, ଗୋବିନ୍ଦବଲ୍ଲଭ ପନ୍ଥ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ନେତାଙ୍କୁ ତତ୍କାଳୀନ ବମ୍ବେ ପ୍ରଦେଶର ଅହମ୍ମଦନଗର ଦୁର୍ଗରେ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖାଗଲା ।

୭ । ଓଡ଼ିଶାରେ କେଉଁମାନଙ୍କ ଆଗମନ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ତୀବ୍ରତର କରିଥିଲା ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାର ମାଳତୀ ଚୌଧୁରୀ ଓ ସୁରେନ୍ଦ୍ରନାଥ ଦ୍ବିବେଦୀ ଅଗଷ୍ଟ ୧୧ ତାରିଖରେ ମୁମ୍ବାଇ କଂଗ୍ରେସ ଅଧିବେଶନରେ ଯୋଗଦେଇ ଓଡ଼ିଶା ଫେରିଲେ ।
• ସେମାନଙ୍କ ଆଗମନ ଓଡ଼ିଶାରେ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ତୀବ୍ରତର କରିଥିଲା ।
• ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ ସମୟରେ ନେତୃବର୍ଗ ଗିରଫ ହେବା ଯୋଗୁଁ ଆନ୍ଦୋଳନ ଦବିନଯାଇ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ତେଜି ଉଠିଲା ।

ସଂଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। ୧୯୩୯ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସ ୧୪ ତାରିଖରେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ କ’ଣ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା ?
Answer:
ଯେତେଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଇଂରେଜ ସରକାର ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ନିଜର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ପୂର୍ଣ କ୍ଷମତା ନ ଦେଇଛନ୍ତି ଓ ଏକ ଜନପ୍ରିୟ ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାପାଇଁ ସମ୍ମତ ନ ହୋଇଛନ୍ତି ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତୀୟମାନେ ‘ମିତ୍ରଶକ୍ତି’କୁ କୌଣସି ପ୍ରକାର ସାହାଯ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିବେ ନାହିଁ ।

୨। ପାନାଉର୍‌ଠାରେ କିଏ, କେବେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ପାନାଉରଠାରେ ବିନୋବା ଭାବେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
• ସେ ୧୯୪୦ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୧୭ ତାରିଖରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।

୩ । ୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୭ ତାରିଖରେ ମୁମ୍ବାଇରେ ବସିଥ‌ିବା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଅଧ୍ଵବେଶନରେ କିଏ ସଭାପତିତ୍ୱ କରିଥିଲେ ଓ ସେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ କ’ଣ ଆହ୍ବାନ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:

• ୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୭ ତାରିଖରେ ମୁମ୍ବାଇରେ ବସିଥିବା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଅଧ୍ଵବେଶନରେ ସଭାପତିତ୍ୱ କରିଥିଲେ ମୌଲାନା ଆବୁଲ କାଲାମ୍ ଆଜାଦ୍ ।
• ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ଅର୍ଥ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରି ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ଅହିଂସ ଉପାୟରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କରିବାପାଇଁ ସେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ଆହ୍ଵାନ ଦେଇଥିଲେ ।

୪। ବ୍ରିଟିଶ୍ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍ ବ୍ରିଟିଶ୍ ହାଉସ୍ ଅଫ୍ କମନ୍ସରେ କେବେ, କ’ଣ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ବ୍ରିଟିଶ୍ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍ ୧୯୪୨ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୦ ତାରିଖରେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ହାଉସ୍ ଅଫ୍ କମନ୍ସରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ଯେ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରାଯାଇଛି ।

୫ | ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ କେଉଁ କାରଣ ପାଇଁ ଧୂମେଇ ଯାଇଥିଲା ? (୨ଟି କାରଣ ଲେଖ ।)
Answer:

1. ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦେଶୀୟ ରାଜା, ଜମିଦାର ଓ ଧନୀ ବ୍ୟବସାୟୀମାନେ ସମର୍ଥନ ଦେଇ ନ ଥିଲେ ।
2. ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କରୁଥିବା କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ନଥିଲା ।

୬। କେଉଁ ଦୁଇ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବିପ୍ଳବ ସହିତ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମକକ୍ଷ ଅଟେ ?
Answer:

• ପ୍ରଥମତଃ ୧୭୮୯ ମସିହାର ଫରାସୀ ବିପ୍ଳବ ସହିତ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମକକ୍ଷ ।
• ଦ୍ଵିତୀୟତଃ ୧୯୧୭ ମସିହାର ରୁଷ ବିପ୍ଳବ ସହିତ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ତୁଳନୀୟ ।

୭। ବାସୁଦେବପୁରର ଇରମ୍ଠାରେ କେବେ ଓ କ’ଣ ପାଇଁ ଏକ ସଭାର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ବାସୁଦେବପୁରର ଇରମଠାରେ ଲୋକମାନେ କର ନ ଦେବାପାଇଁ ପ୍ରତିଜ୍ଞାବଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲେ ।
• ସେଥିପାଇଁ ୧୯୪୨ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୮ ତାରିଖରେ ମେଲଣ ପଡ଼ିଆରେ ଏକ ସଭାର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା ।

୮ । କେଉଁ ଅଭିଯୋଗରେ ଓ କେବେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:

1. ଜଣେ ଜଙ୍ଗଲ ରକ୍ଷୀକୁ ପିଟିପିଟି ହତ୍ୟା କରିଥିବାର ମିଥ୍ୟା ଅଭିଯୋଗରେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
2. ତାଙ୍କୁ ୧୯୪୩ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୯ ତାରିଖରେ ତାଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

୯ । ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ଗଡ଼ଜାତ ରାଜ୍ୟରେ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ବ୍ୟାପକ ହୋଇଥିଲା ? ତାଳଚେର ଓ ଢେଙ୍କାନାଳରେ କିଏ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:

• ମୁଖ୍ୟତଃ ଓଡ଼ିଶାର ତାଳଚେର, ଢେଙ୍କାନାଳ, ଆଠଗଡ଼ ଓ ନୟାଗଡ଼ ଆଦି ଗଡ଼ଜାତ ରାଜ୍ୟରେ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ବ୍ୟାପକ ହୋଇଥିଲା ।
• ତାଳଚେରରେ ପବିତ୍ର ମୋହନ ପ୍ରଧାନ ଓ ଢେଙ୍କାନାଳରେ ବୈଷ୍ଣବଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ।

Objective Type Questions with Answers
A. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1.ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଅନ୍ୟ ନାମ ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଳବ ଥିଲା ।

2. ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ଜର୍ମାନୀ ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିବା ଫଳରେ କେଉଁ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ?
Answer:
ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ଜର୍ମାନୀ ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିବା ଫଳରେ ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।

3. ‘ଯୁଦ୍ଧ ପରାମର୍ଶଦାତା ପରିଷଦ’ କେଉଁମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନାଧୀନ ଭାରତ ଓ ଭାରତର ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କୁ ନେଇ ଏକ ‘ଯୁଦ୍ଧ ପରାମର୍ଶଦାତା ପରିଷଦ’ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।

4. ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ଦାବିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନେବାପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ କେଉଁମାନେ ଚାପ ପକାଇଥିଲେ ?
Answer:
ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ଦାବିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନେବାପାଇଁ ଆମେରିକା, ଚୀନ୍ ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ଚାପ ପକାଇଥିଲେ ।

5. ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ ଭାରତ କେଉଁ ପକ୍ଷଭୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ ଭାରତ ମିତ୍ରଶକ୍ତି ପକ୍ଷଭୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।

6. ‘କ୍ରିପସ୍ ମିଶନ୍’କୁ କିଏ ଭାରତକୁ ପଠାଇଥିଲେ ?
Answer:
ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଉଇନ୍‌ଷ୍ଟନ୍ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍ କ୍ରିପସ୍ ମିଶନ୍‌କୁ ଭାରତକୁ ପଠାଇଥିଲେ ।

7. ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ କେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନର ଶୁଭାରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ କେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନର ଶୁଭାରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା

8. କେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ‘କର ବା ମର’ ଡାକରା ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ‘କର ବା ମର’ ଡାକରା ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

9. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ଶୁଭାରମ୍ଭ କେଉଁଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତଛାଡ ଆନ୍ଦୋଳନର ଶୁଭାରମ୍ଭ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରୁ କରାଯାଇଥିଲା ।

10. କେଉଁଠାରେ ବିପ୍ଳବୀମାନେ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ପାଇଁ ପ୍ରେରିତ ଖାଦ୍ୟକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ବିପ୍ଳବୀମାନେ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ପାଇଁ ପ୍ରେରିତଖାଦ୍ୟକୁ ଆସାମରେ ନଷ୍ଟ ଦେଇଥିଲେ ।

11. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ମୁଖ୍ୟ ଦୁଃଖଦ ଘଟଣା କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ମୁଖ୍ୟ ଦୁଃଖଦ ଘଟଣା ଥିଲା ଇରମ୍ ଗୁଳିକାଣ୍ଡ ।

12. ବରୀ ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକମାନେ କେଉଁ ଖବର ଶୁଣିବା ପରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ୟକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ ଓ ରମାଦେବୀଙ୍କ ଗିରଫ ଖବର ଶୁଣିବା ପରେ ବରୀ ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକମାନେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ୟକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ।

13. କେଉଁ ଗ୍ରାମରେ ଚୌକିଦାର ପୋଷାକକୁ ପୋଡ଼ି ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଶ୍ରୀଜଙ୍ଗ ଗ୍ରାମରେ ଚୌକିଦାର ପୋଷାକକୁ ପୋଡ଼ି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

14. ୧୯୪୨ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଓଡ଼ିଶାର ଫାଶୀ ପାଇଥିବା ଏକମାତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତି କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୪୨ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଓଡ଼ିଶାର ଫାଶୀ ପାଇଥିବା ଏକମାତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିଥିଲେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକ ।

B. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ଅଗଷ୍ଟ ମାସରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା କେଉଁ ବିପ୍ଳବ ନାମରେ ପରିଚିତ ଥିଲା ?
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଳବ

2. ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଗ୍ରାମର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ତେନ୍ତୁଳିଗୁମ୍ମା

3. ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ ମିତ୍ରଶକ୍ତି ବିପକ୍ଷରେ ଯୁଦ୍ଧ କରିଥିବା ଶକ୍ତିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer:
କେନ୍ଦ୍ର ଶକ୍ତି

4. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ଆଦିବାସୀ ନେତାଙ୍କୁ ପ୍ରଥମ ସହିଦ୍‌ଭାବେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ ?
Answer:
ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକ

5. ବାଲେଶ୍ଵର ଜିଲ୍ଲାର ଇରମ୍ କେଉଁ ନାମରେ ପରିଚିତ ଥିଲା ?
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ

6. କିଏ ମୁମ୍ବାଇ ଅଧ୍ଵବେଶନରେ ‘ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ’ର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଆବୁଲ୍ କାଲାମ୍ ଆଜାଦ୍

7. ‘କାଗଜ ନୋଟ୍’ର ପ୍ରଚଳନକୁ କେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଭାରତୀୟମାନେ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଭାରତଛାଡ଼

8. ଉଇନଷ୍ଟନ୍ ଚର୍ଜିତ ଭାରତକୁ ପଠାଇଥ‌ିବା ପ୍ରତିନିଧି ଦଳ କ’ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer:
ପ୍ରିକସ୍ ମିଶନ୍

9. କିଏ ମୁମ୍ବାଇ ଅଧିବେଶନରେ ‘ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ’ର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍

10. ମାଳତୀ ଚୌଧୁରୀ କଂଗ୍ରେସର କେଉଁ ଅଧୂବେଶନରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ମୁମ୍ବାଇ ଅଧ୍ଵବେଶନ

11. କୋରାପୁଟର ମାତିଲି ଥାନା ଘେରାଉବେଳେ କେଉଁ ଧ୍ଵନି ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ କୀ ଜୟ

12. ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ସ୍ଲୋଗାନ କ’ଣ ଥିଲା
Answer:
କର ବା ମର

13. ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ସମୟରେ ପ୍ରଥମ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀର ମାନ୍ୟତା କିଏ ପାଇଥିଲେ ?
Answer:
ବିନୋବା ଭାବେ

14. ଭାରତଛାଡ଼ ପ୍ରସ୍ତାବ କେବେ ଗ୍ରହଣ କରାଗଲା ?
Answer:
୧୯୪୨ ଜୁଲାଇ ୧୪

15. ୧୯୪୨ ମସିହା ଜୁଲାଇ ମାସରେ କଂଗ୍ରେସ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କମିଟି ବୈଠକ କେଉଁଠାରେ ବସି ‘ଭାରତଛାଡ଼’ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ୱାର୍କା

16. ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ସଙ୍ଗଠିତ ଶେଷ ଆନ୍ଦୋଳନ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ

17. ରେଭେନ୍ସା କଲେଜର ଛାତ୍ରମାନେ ପୋଲିସ୍‌ର ମୁକାବିଲା କରିବାପାଇଁ କ’ଣ ଗଠନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ରକ୍ତବାହିନୀ

18. ଭାରତୀୟ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ସମ୍ରାଟ ବୋଲି କାହାକୁ କୁହାଯାଇଥାଏ ?
Answer:
ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି

19. ଇରମ ଗୁଳିକାଣ୍ଡରେ ସହିଦ୍ ହୋଇଥିବା ମହିଳାଙ୍କ ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ପରୀ ବେଞ୍ଝା

20. ଇଂରେଜ ସରକାର ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଦେଇଥ‌ିବା ସୁବିଧାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ ଦାନ

C. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକଙ୍କୁ _______ ଜେଲରେ ଫାଶୀ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ବ୍ରହ୍ମପୁର

2. ୧୯୪୨ ମସିହାରେ ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ _______ ଥିଲେ ।
Answer:
ଉଇନ୍‌ଷ୍ଟନ୍ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍

3. ୱାର୍ଦ୍ଧାଠାରେ କଂଗ୍ରେସ କମିଟିରେ ବୈଠକ ______ ମସିହାରେ ବସିଥିଲା ।
Answer:
୧୯୪୨

4. ୧୯୪୦ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୧୭ ତାରିଖରେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ବିନୋବା ଭାବେ________ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ପାନାଡର୍

5. ______ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ‘କର ବା ମର’ ଧ୍ୱନି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ଭାରତଛାଡ଼

6. ୧୯୩୯ ମସିହା ______ ତାରିଖରେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ଜର୍ମାନୀ ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।
Answer:
ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୩

7. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରଥମେ _______ ଠାରେ ଶୁଭାରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ମହାରାଷ୍ଟ୍ର

8. ‘କ୍ରିପ୍‌ ମିଶନ’_______ ମସିହାରେ ଭାରତ ଆସିଥିଲା ।
Answer:
୧୯୪୨ ମସିହାରେ

9. ୧୯୪୨ ଅଗଷ୍ଟ ୧୧ରେ ଛାତ୍ରମାନେ ପାଟନା ସଚିବାଳୟର ______ ଦ୍ୱାରରେ ଜାତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
୮

10. ୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୭ରେ ବମ୍ବେଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ କଂଗ୍ରେସର ସାଧାରଣ ଅଧିବେଶନରେ ସଭାପତି _______ ଥିଲେ ।
Answer:
ମୌଲାନା ଆବୁଲ୍ କାଲାମ୍ ଆଜାଦ୍

11. ‘ଅଗଷ୍ଟ ଦାନ’ ଇଂରେଜ ସରକାର ଅଗଷ୍ଟ ମାସ _______ ତାରିଖରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।
Answer:
୮

12. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ______ ଦିନ କଂଗ୍ରେସ ଅନୁମୋଦନ କଲା ।
Answer:
୧୯୪୨ ଅଗଷ୍ଟ ୮

13. ________ ଠାରେ ୱାୟାରଲେସ୍ କେନ୍ଦ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ସମ୍ବାଦ ପ୍ରଚାରିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ମୁମ୍ବାଇ

14. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଡକ୍ଟର ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦଙ୍କୁ ଗିରଫ କରି ________ ଠାରେ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ପାଟଣା

15. ________ ଠାରେ ଥ‌ିବା ୱାୟାରଲେସ୍ କେନ୍ଦ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ସମ୍ବାଦ ପ୍ରଚାରିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ମୁମ୍ବାଇ

16. ୧୯୪୨ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ________ ତାରିଖରେ ଇରମ୍ ଗୁଳିକାଣ୍ଡ ଭଳି ଦୁଃଖଦ ଘଟଣା ଘଟିଥିଲା ।
Answer:
୨୮

17. କାଇପଦର ଡାକଘରେ ୧୯୪୨ ମସିହା ________ ତାରିଖରେ ନିଆଁ ଲଗାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ ୧୭

18. ‘ପରୀ ବେୱା’ ନାମକ ମହିଳା ଓଡ଼ିଶାର _______ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସହିଦ୍ ହୋଇଥିଲେ ।
Answer:
ଭାରତଛାଡ଼

19. ବୈଷ୍ଣବ ଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକ _______ ଠାରେ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ବ ନେଇଥିଲେ ।
Answer:
ଢେଙ୍କାନାଳ

20. କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାର ପାପଡ଼ାହାଣ୍ଡି ଗୁଳିକାଣ୍ଡରେ _______ ଜଣ ବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରାଣ ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ।
Answer:
୧୫

D . ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (×) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କର ଶେଷ ଗଣ ଆନ୍ଦୋଳନ ଥିଲା ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ।
2. ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଭାରତର ବଡ଼ଲାଟ୍ ଥିଲେ ଲର୍ଡ଼ ୱାଭେଲ୍‌ ।
3. ଭାରତକୁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଏକ ଅଂଶ ରୂପେ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ଅଧିକାର ଦିଆଯିବ, ଏହା କ୍ୟାବିନେଟ ମିଶନର ପ୍ରସ୍ତାବ ଥିଲା ।
4. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଡକ୍ଟର ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦଙ୍କୁ ବିହାରର ପାଟନାଠାରେ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା ।
5. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଫରାସୀ ବିପ୍ଳବ ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଏ ।
6. ଭାରତକୁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଏକ ଅଂଶ ରୂପେ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ଅଧିକାର ଦିଆଯିବ, ଏହା କ୍ୟାବିନେଟ ମିଶନର ପ୍ରସ୍ତାବ ଥିଲା ।
7. ବୈପାରିଗୁଡ଼ା ଥାନା ଅନ୍ତର୍ଗତ ତେନ୍ତୁଳିଗୁମ୍ମା ଗ୍ରାମରେ ସହିଦ ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ ।
8. ୧୯୪୨ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୯ରେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
9. ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଲବରେ ଯୋଗ ଦେଇଥ‌ିବା ଜଣେ ସମାଜବାଦୀ ମହିଳା ଥିଲେ ମାଳତୀ ଚୌଧୁରୀ ।
10. ୧୯୪୨ ଅଗଷ୍ଟ ୧୭ରେ କାଇପଦରଠାରେ ଲୋକମାନେ ଡାକଘର ପୋଡ଼ି ଦେଇଥିଲେ ।

Answer:
1. ✓
2. x
3. x
4. ✓
5. ✓
6. ✓
7. x
8. x
9. x
10. ✓

E. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ମିଳନ କର ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 1 ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଓ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ Important Questions and Answers.

BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 1 ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଓ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

Question 1.
ନିମ୍ନ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣରେ ଭୌତିକ ଅବସ୍ଥା ଦର୍ଶାଇବା ପାଇଁ କେତୋଟି ସଂକେତ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରିବ ।
CaCO₃ + H₂O + CO₂ → Ca(HCO₃)₂
ଉ-
4ଟି

Question 2.
ଲେଡ଼୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କଠିନ ଉତ୍ପାଦର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଲେଡ଼୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (PbO)

Question 3.
ସଂକ୍ଷାରଣ ହେତୁ ରୂପା ଉପରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କଳାରଙ୍ଗର ଯୌଗକଟିର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ସିଲଭର ସଲଫାଇଡ୍

Question 4.
3MnO₂ + 4AI → 3Mn + 2Al₂O₃ ସମ1କରଣରେ ବିଜାରକ କିଏ ?
ଉ-
ଏଲୁମିନିୟମ (Al)

Question 5.
CaO + H₂O → Ca(OH)₂ ସମୀକରଣଟି କେଉଁ ପ୍ରକାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

Question 6.
କଲିଚୂନ କେଉଁ ଯୌଗିକ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶମୀତଚୂନ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ?
ଉ-
H₂O

Question 7.
କୋଷ ମଧ୍ୟରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶରୀରକୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଉଥ‌ିବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଶ୍ବସନ

Question 8.

‘ସମୀକରଣଟି କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ବିଘଟନ

Question 9.
3Fe + XH₂O → Fe₃O₄ + 4H₂ ସମୀକରଣରେ ରେ Xର ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
4

Question 10.
FeSO₄ କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ କେଉଁ ଗନ୍ଧ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକ

Question 11.
ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ରଙ୍ଗ କିପରି ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ସବୁଜ

Question 12.
ଅମ୍ଳୀୟ ଜଳର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଶ୍ଳେଷଣରୁ H₂ ଓ O₂ ଗ୍ୟାସ୍ତ୍ରର ଆୟତନର ଅନୁପାତ କେତେ ?
ଉ-
2 : 1

Question 13.
A + BC → AC + B ସମ1କରଣଟି କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରଯାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

Question 14.
CuSO₄ ଦ୍ରବଣରେ ଲୁହାକଣ୍ଟା ବୁଡ଼ାଇଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ଈଷତ୍ ସବୁଜ ରଙ୍ଗର ଯୌଗିକଟିର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଫେରସ ସଲଫେଟ୍ FeSO₄

Question 15.
Pb + CuCl₂ → PbCl₂ + Cu – ଉକ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଗି କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତ୍ରଗିତ ?
ଉ-
ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

Question 16.
O + 2e^– → O^2- ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଗି କି ପ୍ରକାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅନ୍ତ୍ରଗିତ ?
ଉ-
ବିଚ୍ଚାରଣ

Question 17.
Zn ଓ H₂SO₄ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ?
ଉ-
H₂

Question 18.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଆଲୋକ ରୂପରେ ଶକ୍ତି ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ?
ଉ-
ବିଘଗନ

Question 19.
ତୈଳ ଓ ଚର୍ବି ଜାତୀୟ ଖାଦ୍ୟର ଜାରଣକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ସଢ଼ାବସ୍ଥା

Question 20.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକା ସାଙ୍ଗରେ ଜାରଣ ଓ ବିଚ୍ଚାରଣ ଘଟିଥାଏ ?
ଉ-
ବିଜାରଣ-ଜାରଣ

Question 21.
ଶରୀରରେ ଖାଦ୍ୟ ପରିପାକ କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣ ?
ଉ-
ବିଘଟନ

Question 22.
କଳଙ୍କିର ରାସାୟନିକ ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଆଇରନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

Question 23.
Fe₂O₃ +3CO → 2Fe + 3CO₂ ପ୍ରତିକ୍ରିଯାରେ କେଉଁଟି ଜାରିତ ?
ଉ-
Fe₂O₃

Question 24.
କାନ୍ଥ ଧଉଳେଇବା ପାଇଁ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ-
Ca(OH)₂

Question 25.
କପର ଉପରେ କଳା ରଙ୍ଗର ସ୍ତରଟିର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
CuO

Question 26.
ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ଠ, ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ, ଏହାକୁ କେଉଁ ଅବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା

Question 27.
MnO₂ + 4 HCl → MnCl₂ + 2H₂O + Cl₂ ପମ1କରଣରେ କେଉଁଟି ବଜାରିତ ହୋଇଛି ?
ଉ-
MnO₂

Question 28.
କପର ଗୁଣ୍ଡକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ କପର ଗୁଣ୍ଡର ଚାରିପଟେ କପର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର କେଉଁ ରଙ୍ଗର ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟିହେବ ?
ଉ-
କଳା

Question 29.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଯୋଗ କରାଯାଏ ?
ଉ-
ଜାରଣ

Question 30.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଯୋଗ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ବିଜାରଣ

Question 31.
ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଚୈତ ବିସ୍ଥାପନ

Question 32.
x Na + y H₂O → z NaOH + H₂ ସମତୁଲ ସମ1କରଣର x, y ଓ z ର ମ୍ଜଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
2, 2, 2

Question 33.
ସଂକ୍ଷାରଣ କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ସଂଶ୍ଳେଷଣ

Question 34.
ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପାତକୁ ଜଳାଇବା କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ଦହନ, ଜାରଣ ଓ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା

Question 35.
ଖାଦ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବହୁତ ଦିନ ସାଇତି ରଖିବାପାଇଁ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ-
N₂ ଓ He

Question 36.
ଚର୍ବି ଓ ତେଲ ଜାତୀୟ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ରହଣିଆ ଗନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି ହେବାକୁ କେଉଁ ଅବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ସଢ଼ାଅବସ୍ଥା

Question 37.
କପରର ସଂକ୍ଷାରଣ ହେତୁ ତାହା ଉପରେ କେଉଁ ରଙ୍ଗର ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ-
ସବୁଜ

Question 38.
CuSO₄ + Zn → Cu + ZnSO₄ ସମୀକରଣରେ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବିଜାରିତ ହେଉଛି ?
ଉ-
CuSO₄

Question 39.

ଉ-
CO₂

Question 40.
Pb₃O₄ + 8HCl → 3PbCl₂ + Cl₂ + 4H₂O; ଏହି ସମ1କାରଣରେ କାରକ କିଏ ?
ଉ-
Pb₃O₄

Question 41.
କପର ସହ ସଲଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ଼ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
ଉ-
SO₂

Question 42.
Zn + (x) AgNO₃ → Zn (NO₃)₂ + y ସମ1କରଣରେ x ଓ y ର ମାନ କେତେ ?
ଉ-
2 ଓ 2

Question 43.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକା ସାଙ୍ଗରେ ଜାରଣ ଓ ବିଜାରଣ ଘଟେ ?
ଉ-
ବିଜାରଣ – ଜାରଣ

Question 44.
Fe + S → FeS ସମୀକରଣରେ ବିଜାରକ କିଏ ?
ଉ-
Fe

Question 45.
C (x) + O₂(y) → CO₂(y) ସମୀକରଣରେ x ଓ y କାହାକୁ ସୂଚିତ କରେ ?
ଉ-
(s), (g)

Question 46.
2H₂S + SO₂ → 3S + 2H₂O ରେ କିଏ ଜାରିତ ହୋଇଚ୍ଚି ?
ଉ-
H₂S

Question 47.
Zn + CuSO₄ → ZnSO₄ + Cu – ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟି କେଉଁ ପ୍ରକାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ?
ଉ-
ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

Question 48.
କେଉଁ ଯୌଗିକର ଉପସ୍ଥିତି ଯୋଗୁଁ ଚୂନପାଣି ଦୁଧୂ ରଙ୍ଗ କରିଦିଏ ?
ଉ-
କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍

Question 49.
ବାୟୁ ଶୂନ୍ୟ ପାତ୍ରରେ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ରଖିଲେ କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ବିରୋଧ ଘଟେ ?
ଉ-
ଜାରଣ

Question 50.
NaCI (aq) + AgNO₃(aq) → AgCI (s) + NaNO₃(aq) ଏହା କେଉଁ ପ୍ରକାରର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ?
ଉ-
ଅବକ୍ଷେପଣ

B ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. MgO ଚୂର୍ଣ୍ଣର ବର୍ଷ ……………………. |
2. ଲେଡ୍‌ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ …………………… |
3. ପୋଟାସିୟମ ଆସୋଡ଼ାଚ୍ଚଡ୍‌ର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ……………………… |
4. Zn + HCL → ZnCl₂ + ………………. ଗ୍ୟାସ୍ ।
5. କଲିଚୁନର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
6. ସମ1ତ ଚୂନର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
7. CaO(s) + H₂O(1) → ………………. |
8. NO₂ ଧୂମର ରଙ୍ଗ ………………. |
9. ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ତାପ ଶୋଷିତ ହୁଏ, ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ………………. ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି |
10. କଲିଚୂନ ଜଳ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ………………. ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
11. ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଜାରଣକୁ ବିରୋଧ କରେ ତାକୁ ………………. କହନ୍ତି |
12. ଚିପ୍‌ସ ଖୋଳ ମଧ୍ୟରେ ………………. ଗ୍ୟାସ୍ ପୂରିଥାଏ ।
13. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଦିହନ ଏକ ………………. ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
14. ଶ୍ଵେତସାରରୁ ………………. ଯୌଗିକ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
15. ଉଦ୍ଭଦ ଦ୍ରବ୍ୟ ବିଘଟନ ଘଟି ଖତରେ ପରିଣତ ହେବା ………………. ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତିଗଢ ଅଟେ |
16. ଫେରସ୍ ସଲଫେଟ୍ରର ରଙ୍ଗ ………………. |
17. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
18. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ଅଣୁରେ ………………. ଟି ଜଳ ଅଣୁ ଅଛି ।
19. ବେରିଅମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର୍‌ ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
20. ସୋଡ଼ିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ରର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
21.॰ ପରିପାକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶ୍ଵେତସାର ………………. ଯୌଗିକରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
22. ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଉପସ୍ଥିତିରେ ………………. ଯୌଗିକ ବିଘଟନ ଘଟି ସିଲଭର ଓ କ୍ଲୋରିନ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
23. ଦସ୍ତା ସହିତ ଲଘୁ ଗନ୍ଧକାମ୍ଳର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ………………. ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
24. ତାପ ପ୍ରୟୋଗଦ୍ଵାରା ଘଟୁଥ‌ିବା ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ………………. କୁହାଯାଏ ।
25. ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ପ୍ରତିକାରକ ମଧ୍ୟରେ ଆୟନ ବିନିମୟ ଘଟିଲେ ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ………………. ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।
26. ଅକ୍‌ସିଜେନ୍‌ ର କପର ସହିତ ସଂଯୋଗ ଘଟି କପର ଉପରେ ଏକ କଳା ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି କଳା ପଢାର୍ଥଟି ………………. |
27. ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଜାରଣକୁ ନିରୋଧ କରେ, ତାକୁ …………………….. କହନ୍ତି ।
28. ବାୟୁରୋଧୀ ପାତ୍ରରେ ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ରଖିଲେ ………………………. ପ୍ରକ୍ରିୟା ମନ୍ଥର ହୁଏ ।
29. ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ …………………………… ପ୍ରକାର ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
30. ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ହରାଏ, ତାକୁ …………………….. କହନ୍ତି ।
31. H₂ ଓ O₂ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି H₂O ସୃଷ୍ଟି ହେବା ପ୍ରକ୍ରିୟାଟି …………………….. ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
32. …………………….. ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ତାପ, ଆଲୋକ କିମ୍ବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।
33. ଲୌହନିର୍ମିତ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର କ୍ଷୟ ………………………… ଦ୍ଵାରା ଘଟିଥାଏ ।
34. କୌଣସି ଧାତୁର ଧୀରେ ଧୀରେ କ୍ଷୟ ଘଟିବାକୁ ……………………. କୁହାଯାଏ ।
35. Zn + CuSO₄(aq) → ZnSO₄(aq) + ……………….. |
36. ଉତ୍ତପ୍ତ ଲୁହା ଉପରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ………………….. ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
37. ଗୁ କୋଡ୍ ଅଣୁର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ ………………….. |
38. ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଏକ ……………………. ରାସାୟନକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା |
39. ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ସଂକେତ ………………..
40. ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଯେଉଁ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ତା’ର ନାମ ………………….. \

Answers
1. ଧଳା
2. Pb(NO₃)₂
3. KI
4. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
5. CaO
6. Ca(OH)₂
7. Ca(OH)₂
8. ବାଦାମୀ
10. ସମୀତ ଚୂନ
11. ପ୍ରତିଜାରକ
12. ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍
13. ତାପଉତ୍ପାଦୀ
14. ଗ୍ଲା କୋଜ
15. ତାପଉତ୍ପାଦୀ
16. ସବୁକ
17. FeSO₄7H₂O
18. 7
19. BaCl₂
20. Na₂SO₄
21. ଗ୍ଲା କୋଡ୍
22. ସିଲଭର କ୍ଲୋରାଇଡ୍
23. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌
24. ତାପୀୟ ବିଘଟନ
25. ଦ୍ବୈତବିସ୍ଥାପନ
26. କପର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍
27. ପ୍ରତିଜାରକ
28. ଜାରଣ
29. ଅଦ୍ରାବ୍ୟ
30. ଜାରିତ
31. ସଂଶ୍ଳେଷଣ
32. ବିଘଟନ
33. ସଂକ୍ଷାରଣ
34. ର୍ଫକ୍ଷାରଣ ବା କ୍ରମକ୍ଷୟ
35. Cu(s)
36. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
37. C₆H₁₂O₆
38. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ
39. Pb(NO₃)₂
40. ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍

C ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓) ବା ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଲେଖ ।

1. ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପାତଟି ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଧଳାଶିଖା ସହିତ ବାୟୁରେ ଜଳିଲେ ଯେଉଁ ଧଳା ଚୂର୍ଣ୍ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହା ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ କାରୋନେଟ୍
2. ଉଭିଦ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିଘଟନ ଘଟି ଖତରେ ପରିଣତ ହେବା ଏକ ତାପଶୋଷୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା |
3. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ସଙ୍କେତ FeSO₄3H₂O ।
4. Na₂SO₄ + BaCl₂ → BaSO₄ + 2NaCl ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟି ଏକ ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ।
5. ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଜାରଣରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ, ତାକୁ ପ୍ରତିଜାରକ କୁହାଯାଏ ।
6. ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ଲାଗିବା ଓ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଉଭୟ ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ।
7. ପରିପାକ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଶ୍ଵେତସାର ସରଳୀକୃତ ହୋଇ ଗ୍ଲୁକୋଜ ଯୌଗିକରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
8. ଅମ୍ଳୀୟ ଜଳର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଶ୍ଳେଷଣରୁ H₂ ଓ O₂ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଅନୁପାତ 2 : 1 |
9. ଚୂନ ବା କଲିଚୂନର ସଂକେତ CaCO₃ ।
10. କଲିଚୂନ CO₂ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶମୀତ ଚୂନ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
11. କୋଷ ମଧ୍ୟରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶରୀରକୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଉଥ‌ିବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ନାମ ଶ୍ବସନ ।
12. 3Fe + XH₂O → Fe₃O₄ + 4H₂ରେ Xର ମୂଲ୍ୟ = 4 |
13. FeSO₄ କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
14. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ରଙ୍ଗ ନୀଳ ।
15. ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବାୟୁ ଆବଶ୍ୟକ ନୁହେଁ ।
16. AgCI କଳାଧଳା ଫଟୋଉଠା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
17. ରୁପାର ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକ କିଛି ସମୟ ବାୟୁରେ ରହିଲେ ସିଲ୍‌ଭର୍‌ ସଲ୍‌ଫାଇଡ୍ ଯୋଗୁ କଳା ପଡ଼ିଯାଏ |
18. Zn ଧାତୁ ଅତିଲଘୁ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ କରେ ।
19. FeSO₄ କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଜଳନ୍ତା ଫସ୍‌ଫରସ୍ ଗନ୍ଧ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
20. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ରଙ୍ଗ ସବୁଜ ।
21. AgCI କଳାଧଳା ଫଟୋଉଠା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
22. 4Na + O₂ → 2Na₂O ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟି ବିଘଗନ ପ୍ରତିକ୍ରୟାର ଅନ୍ତଖତ |
23. ମିଥେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଦହନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ତାପୀୟ ବିଘଟନ କହନ୍ତି ।
24. AgCI ସୂର୍ଯ୍ୟ କିରଣରେ ଧଳା ବର୍ଷରୁ ଧୂସର ବର୍ଣ୍ଣରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

Answer:
1. x
2. ✓
3. x
4. ✓
5. x
6. x
7.✓
8. ✓
9. x
10. x
11. ✔
12. ✔
13.✔
14. x
15. ✓
16. ✔
17.✔
18. ×
19. x
20. ✓
21.✔
22. ×
23. x
24. ✔

D ‘କୁ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

E ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ରାସାୟନିକ ସମ1କରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ପ୍ରତୀକ ଓ ସଙ୍କେତ ସାହାଯ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।

2. ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ ସହିତ ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ ମିଶାଇଲେ କ’ଣ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
ଉ –
ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ସହିତ ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ ମିଶାଇଲେ ଲେଡ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍ ଓ ପୋଟାସିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

3. ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ
ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଶବ୍ଦ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣ କହନ୍ତି ।

4. ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କ’ଣ ?
ଊ –
କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସୃଷ୍ଟି କିମ୍ବା ବିନାଶ ଘଟେ ନାହିଁ । ଏହାକୁ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କହନ୍ତି । କିମ୍ବା, ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସହିତ ସମାନ । ଏହାକୁ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କହନ୍ତି । ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସହିତ ସମାନ । ଏହାକୁ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କହନ୍ତି ।

5. ସୂଚକୀୟ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
କେବଳ ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦର ସୂଚନା ଦେଉଥ‌ିବା ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣକୁ ସୂଚକୀୟ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।

6. ଆକ୍ସାସ୍ (ag) ଶବ୍ଦ କେଉଁଥ୍ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ–
ଯଦି ପ୍ରତିକାରକ କିମ୍ବା ଉତ୍ପାଦ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇଥାଏ, ସେହି ଦ୍ରବଣପାଇଁ ଆକ୍ସାସ୍‌ (aq) ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହାର ସଙ୍କେତ (aq) ଅଟେ ।

7. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ସେହି

8. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ, ତାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

9. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଦହନର ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
CH₄(g) + 2O₂(g) → CO₂(g) + 2H₂O(g) .

10. ଶ୍ୱସନ ଏକ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହିଁକି ?
ଉ-
ଶ୍ଵସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ଶରୀର କୋଷ ମଧ୍ୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି ଶରୀରକୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଏ । ତେଣୁ ଶ୍ୱସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

11. ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ପ୍ରତିକାରକ ବିଘଟିତ ହୋଇ କିଛି ସରଳତମ ଉତ୍ପାଦ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ତାହାକୁ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

12. ତାପୀୟ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ତାପ ପ୍ରୟୋଗଦ୍ଵାରା ଘଟୁଥ‌ିବା ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ତାପୀୟ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

13. ଏକ ତାପୀୟ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ-

14. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଘଟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଜଳର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଶ୍ଳେଷଣଦ୍ଵାରା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଓ ଅକ୍‌ସିଜେନ ନିର୍ଗତ ହେବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଘଟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

15. ତାପଶୋଷୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ତାପ ଶୋଷିତ ହୋଇଥାଏ ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ତାପଶୋଷୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

16. ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ମୌଳିକ କୌଣସି ଏକ ଯୌଗିକର ମୌଳିକକୁ ଅପସାରଣ କରେ, ସେହି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

17. ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅଦ୍ରାବ୍ୟ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ତାହାକୁ ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

18. ↑ ଓ ↓ ତୀର ଚିହ୍ନ କ’ଣ ଦର୍ଶାଏ ?
ଉ–
↑ ତୀରଚିହ୍ନ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନକୁ ଓ ↓ ତୀରଚିହ୍ନ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ଅବକ୍ଷେପକୁ ଦର୍ଶାଏ ।

19. କଲିଚୁନରେ ଜଳ ମିଶାଇଲେ ହେଉଥ‌ିବା ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟି ଲେଖ ।
ଉ–
CaO(s) + H₂O(l) → Ca(OH)₂(s) + ରାପ

20. ବେରିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ + ଏଲୁମିନିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍
→ ବେରିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ + ଏଲୁମିନିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଏହାର ସମତୁଲ ସମୀକରଣଟି ଲେଖ ।
ଉ–
3BaCl₂ + Al₂(SO₄)₃ → 3BaSO₄ + 2AlCl₃

21. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ସଲଫାଇଡ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ବାୟୁରେ ଜଳିଲେ ଜଳ ଓ ସଲଫର୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଏହାର ସମତୁଲ ସମୀକରଣଟି ଲେଖ ।
ଊ–
2H₂S(g) + 3O₂(g) → 2H₂O(l) + 2SO₂(g)

22. HNO₃ + Ca(OH)₂ → Ca(NO₃)₂ + H₂Oର ସମତୁଲ ସମ1କାରଟି ଲେଖ |
ଊ–
2HNO₃ + Ca(OH)₂ → Ca(NO₃)₂ + 2H₂O

23. ଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ?
ଊ–
ଯଦି ଏକ ପଦାର୍ଥ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ ଲାଭକରେ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ହରାଏ, ତେବେ ଏହାକୁ ଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

24. ଚୈତ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରତିକାରକ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରେ ଆୟନ ବିନିମୟ ଘଟିଥାଏ, ତାହାକୁ ଦ୍ୱୈତ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

25. ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପାତକୁ ବାୟୁରେ ଜଳାଇବା ପୂର୍ବରୁ କାହିଁକି ସଫାକରିବା ଉଚିତ ?
ଊ–
ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଧାତୁ ବାୟୁର ଅମ୍ଳଜାନ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଏକ ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଏହା ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଜଳିବାରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପାତ ବାୟୁରେ ଜଳାଇବା ପୂର୍ବରୁ ସଫାକରିବା ଉଚିତ ।

27. ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯଦି ପଦାର୍ଥଟି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ ହରାଏ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ କରେ ତେବେ ଏହାକୁ ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

28. ZnO + C → Zn + CO ସମୀକରଣରେ କିଏ ଜାରିତ ଓ ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ?
ଉ-
କାର୍ବନ, COକୁ ଜାରିତ ହୋଇଛି ଏବଂ Znଠ, Znକୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ।

29. ଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ?
ଊ–
କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିଜାରକ ଜାରିତ ହେଉଥିଲେ, ଅନ୍ୟ ପ୍ରତିଜାରକଟି ବିଜାରିତ ହେଉଥାଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

30. ସଂକ୍ଷାରଣ କ’ଣ ?
ଉ–
ଯେତେବେଳେ ଏକ ଧାତୁ ତାକୁ ଘେରି ରହିଥିବା ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ (ଯଥା : ବାୟୁ, ଜଳୀୟବାଷ୍ପ, ଅମ୍ଳ ଆଦି) ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ, ସେତେବେଳେ ଧାତୁଟିର ଧୀରେ ଧୀରେ କ୍ଷୟ ଘଟିଥାଏ । ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସଂକ୍ଷାରଣ ବା କ୍ରମକ୍ଷୟ କୁହାଯାଏ ।

31. ଜାରକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଦେଇ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ନେଇ ଅନ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ଜାରଣ ଘଟାଏ, ତାହାକୁ ଜାରକ କୁହାଯାଏ । ବିଜାରିତ ପଦାର୍ଥକୁ ଜାରକ କୁହାଯାଏ ।

32. ବିଜାରକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ନେଇ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଦେଇ ଅନ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ବିଜାରଣ ଘଟାଇଥାଏ, ତାହାକୁ ବିଜାରକ କୁହାଯାଏ । ଜାରିତ ପଦାର୍ଥକୁ ବିଜାରକ କୁହାଯାଏ ।

33. ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା କ’ଣ ?
ଉ-
ବହୁଦିନ ଧରି ରହିଯାଇଥିବା ଚର୍ବି ଓ ତେଲ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଜାରିତ ହୁଏ । ଏହା ଫଳରେ ତାର ଗନ୍ଧ ଓ ସ୍ଵାଦ ବଦଳିଯାଇଥାଏ । ଏହାକୁ ପଦାର୍ଥର ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା କହନ୍ତି ।

41. ଅକ୍‌ସିଜେନ ଉପସ୍ଥିତିରେ ମିଥେନ୍‌ର ଦହନ ଘଟିଲେ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହାର ଏକ ସମତୁଲ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ-
CH₄ (g) + 2O₂ (g) → CO₂ (g) + 2H₂O (l)

42. କଳଙ୍କ ଜ’ ଣ?
ଉ-
ବାୟୁ ତଥା ଅମ୍ଳଜାନ ସହିତ ଲୁହାର ଧୀର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଲୌହ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଫଳରେ ଲୁହା ଉପରେ ଏକ ଲୋହିତ-ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ମାଡ଼ିଯାଏ ଏବଂ ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ଲାଗିବା କୁହାଯାଏ ।

F ପ୍ରଥମଯୋଡ଼ିର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଯୋଡ଼ିର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. CO(g) + 2H₂(g) : CH₃OH :: Ca(OH)₂ + CO₂ : …………..(s) |
2. ଏକାଧ୍ଵ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକ ଉତ୍ପାଦ : ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: ଏକ ପ୍ରତିକାରକରୁ ଅନେକ ଉତ୍ପାଦ : ……………………… |
3. C(s) + O₂(g) → CO₂(g) : ସଂଶ୍ଳେଷଣ :: CaCO₃(g) → CaO(s) + CO₂(g) ……………. |
4. Pb(NO₃)₂ : ଧଳା :: PbO : ……………. |
5. AgCl(s): ଧଳା :: Ag : …………… |
6. Ag : ଧୂସର :: Cu : ……………. |
7. Cu : ବାଦାମୀ :: CuO : ……………|
8. ତାପଶୋଷୀ : ତାପଗ୍ରହଣ :: ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ : ………………….. |
9. ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଲାଭ : ଜାରଣ :: ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଲାଭ : ……………………… |
10. Mg + O₂ → MgO : ଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: CuO + H₂ → Cu + H₂O : ……………….. |
11. ସିଲଭର : କଳା ଆସ୍ତରଣ :: କପର : ………………….. |
12. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଦହନ : ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ :: ଶ୍ବସନ ପ୍ରକ୍ରିୟା : …………. |
13. X + Y → XY : ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: XY → X + Y : ……………………. |
14. PbI₂ : ହଳଦିଆ ଅଧଃକ୍ଷେପ :: BaSO₄ : ………………… |
15. CaO + ଜଳ : ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: ଏସିଡ୍ + ଜଳ : ……………………. |
16. ଫେରସ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ : FeO : : ଫେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ : ……………………… |
17. CuSO₄ : ନାଳ :: ZnSO₄ : ………………… |
18. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଦହନ : ତାପଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: ଶ୍ବସନ ପ୍ରକ୍ରିୟା : …………………… |
19. 2H₂ + O₂ → 2H₂O : ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: C + O₂ → CO₂ : ……………… |
20. କଠିନ : S :: ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ : …………………. |
21. ପ୍ରତିକାରକର ଅକ୍ସିଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ : ଜାରଣ :: ପ୍ରତିକାରକର ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ : ………………………. |
22. କପର୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ : ନୀଳ :: ଆଇରନ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ : ……………………… |

Answer:
1. CaCO₃
2. ବିଘଟନ
3. ବିଘଟନ
4. ହଳଦିଆ
5. ଧୂସର
6. ବାଦାମୀ
7, କଳା
8. ତାପ ଉତ୍ପନ୍ନ
9. ବିଜାରଣ
10. ଜାରଣ ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
11. ସବୁଜ ଆସ୍ତରଣ
12. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ
13. ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
14. ଧଳା ଅଧଃକ୍ଷେପ
15. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ
16. Fe₂O₃
17. ବର୍ଣ୍ଣହୀନ
18. ତାପଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
19. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
20. ag
21. ବିଜାରଣ,
22. ସବୁଜ

Subjective Type Questions with Answer

1. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ଉଦାହରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଦର୍ଶାଅ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ? ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌, ଶ୍ୱସନ କ୍ରିୟା ଓ ଖତର ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା – ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ : କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ କାସିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଯୌଗିକ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
CaO(s) + H₂O(l) → Ca(OH)₂(aq)
2H₂(g) + O₂(g) → 2H₂O (l) + ତାପ
ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ବା ତାପ ଉତ୍ପାଦକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

(ii) କଲିଚୂନ (CaO) ଜଳ ସହ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ତାପ ନିର୍ଗତ କରେ ଓ ଶମିତଚୂନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

(iii) ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଦହନ ଫଳରେ ପ୍ରଚୁର ତାପଶକ୍ତି ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
CH₄(g) + 2O₂(g) → CO₂(g) + 2H₂O(g) + ତାପ

(iv) ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଏକ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା । କାରଣ ବଞ୍ଚିବାପାଇଁ ଯେଉଁ ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ, ତାହା ଆମେ ଖାଦ୍ୟରୁ ପାଇଥାଉ । ପରିପାକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଖାଦ୍ୟ ସରଳତର ପଦାର୍ଥରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଭାତ, ଆଳୁ ଓ ରୁଟିରେ ଶ୍ଵେତସାର ରହିଛି । ପରିପାକ କ୍ରିୟା ହେତୁ ଏହି ଶ୍ୱେତସାରରୁ ଗ୍ଲୁକୋଜ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଗ୍ଲୁକୋଜ ଅଣୁ ଆମ ଶରୀରର କୋଷଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ଏବଂ ଶରୀରକୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ନାମ ହେଉଛି ଶ୍ବସନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
C₆H₁₂O_6(aq) + 6O_2(aq) → 6CO_2(aq)+ 6H₂O_(l) + ଶକ୍ତି
(v) ଉଭିଦଜ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିଘଟନ ଘଟି ଖତରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହା ଏକ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣ ।

Question 2.
ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକର ଗନ୍ଧ, ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ଧୂମ ଉତ୍ପନ୍ନ, ସିମେଣ୍ଡ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଯୌଗିକରୁ ଜାରଣ ଓ ବିଜାରଣର ଉଦାହରଣ ମାଧ୍ୟମରେ CO₂ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ଏବଂ zn ସହ ଅମ୍ଳ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ H₂ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗମନ, ଉଦାହରଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ବୁଝାଅ ।
(i) ଫେରସ୍ ସଲଫେଟ୍‌ର ସ୍ଫଟିକକୁ ଗରମ କଲେ ଫେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ସଲଫର୍‌ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ସଲଫର୍‌ ଟ୍ରାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।

ସଲଫର୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡରୁ ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକର ଲାକ୍ଷଣିକ ଗନ୍ଧ ବାହାରେ ।

(ii) ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ ଚୂର୍ଣ୍ଣକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ଧୂମ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବ, ତାହା NO₂ ଅଟେ ।

(iii) CaCO₃ର ବିଘଟନରୁ CaO ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ

(iv) Znଠ ସହ କାର୍ବନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଜିଙ୍କ ଓ କାର୍ବନ ମୋନୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
ZnO + C → Zn + CO
ଏଠାରେ କାର୍ବନ୍ CO ଜାରିତ ହୋଇଛି ।
ZnO → Znକୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ।

(v) ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ସଲ୍‌ଫୁରିକ୍ ଏସିଡ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଜିଙ୍କ ସଲଫେଟ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ + H₂(g)

Question 3.
ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ମୌଳିକ-ମୌଳିକ, ମୌଳିକ-ଯୌଗିକ ଏବଂ ଯୌଗିକ-ଯୌଗିକ ମଧ୍ୟରେ ସଂଘଟିତ ହେଉଥ‌ିବା ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ । ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କ’ଣ ? ଏକ ସମତୁଲ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ-
(i) ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

(ii) କୋଇଲାର ଦହନବେଳେ ଦୁଇଟି ମୌଳିକ କାର୍ବନ ଓ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ମଧ୍ଯରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
C + O₂ → CO₂ + ତାପ

(iii) 340 ବାୟୁମଣ୍ଡଳୀୟ ଚାପରେ କାର୍ବନ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ମିଥାଇଲ୍ ଆଲ୍‌କହଲ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

(iv) କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳ ସହିତ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣର ତାପ ନିର୍ଗତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଶର୍ମିତ ଚୂନ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
CaO(s) + H₂O(l) → Ca(OH)₂(aq)

(v) କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବସ୍ତୁତ୍ଵର ସୃଷ୍ଟି କିମ୍ବା ବିନାଶ ଘଟେନାହିଁ ଅର୍ଥାତ୍ କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦରେ ଥ‌ିବା ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ପ୍ରତିକାରକରେ ଥ‌ିବା ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସହିତ ନିଶ୍ଚୟ ସମାନ ରହିବ ।
3Fe + 4H₂O → Fe₃O₄ + 4H₂

Question 4.
ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖୁବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପ୍ରଣାଳୀଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-

• ପ୍ରତୀକ ଓ ସଙ୍କେତ ସାହାଯ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣକୁ ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ ନ କରି ଶବ୍ଦ ରୂପରେ ଲେଖୁଲେ, ଏହାକୁ ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
  ଉଦାହରଣ :
  • ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ + ଅକ୍ସିଜେନ୍ → ଜଳ
  • ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ + ଅକ୍ସିଜେନ୍→ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

ରାସାୟନିକ ପମ1କରଣ ଲେଖ୍ଚାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପ୍ରଣାଳ1 :
(i) ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣକୁ ସଙ୍କେତ ଓ ପ୍ରତୀକ ସାହାଯ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କରାଗଲେ ତାକୁ ସୂଚକୀୟ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ବା କଙ୍କାଳ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ :
H₂ + O₂ → H₂O
Mg + O₂ → MgO

(ii) ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣର ବାମପାର୍ଶ୍ଵରେ ପ୍ରତିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ଓ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖାଯାଏ ।

(iii) ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦ ମଧ୍ଯରେ ତୀର (→) ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଏହି ତୀରଟି ବାମରୁ ଡାହାଣକୁ ହୋଇଥାଏ । ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକାଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ଥିଲେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯୁକ୍ତ ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

(iv) ସୂଚକୀୟ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟି ଏକ ଅସମତୁଲ ସମୀକରଣ ଅଟେ । କାରଣ ଏହାର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵର ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସମାନ ନଥାଏ । କିନ୍ତୁ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମାନୁସାରେ କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପୂର୍ବରୁ ଓ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପରେ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସମାନ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ଅଟେ । ଏଥିପାଇଁ ଆମକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣକୁ ସମତୁଲ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ପରଖ-ନୀରେଖ ବିଧ୍ୱଂରେ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣକୁ ସମତୁଲ କରାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥିବା ମୌଳିକମାନଙ୍କ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ସମାନ କରିଦେଲେ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ ।

ଉଦାହରଣ :

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣର ତିନୋଟି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି
• ତାପର ନିର୍ଗମନ
• ଗ୍ୟାସ୍‌ର ନିର୍ଗମନ ହୋଇଥାଏ ।

(i) କେତେକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ସହ ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟର ଦ୍ରବଣ ମିଶାଇଲେ ଲେଡ୍ ଆୟୋଡ଼ାଇଡ୍‌ର ହଳଦିଆ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ।
Pb (NO₃)₂ + 2KI → PbI₂ + 2KNO₃

(ii) କେତେକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ବିକରରେ ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ସଲଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟିଲେ ବିକରକୁ ସ୍ପର୍ଶ କଲେ ହାତକୁ ଗରମ ଲାଗିବ ଓ ପ୍ରଚୁର ତାପ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବ ।
Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ + H₂

(iii) କେତେକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗ୍ୟାସ୍‌ ନିର୍ଗମନ ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ଗୋଟିଏ କୋନିକାଲ ଫ୍ଲସ୍କରେ କିଛି ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ମିଶାଇଲେ ଜିଙ୍କ ଦାନାର ଉପରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଫୋଟକା ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
Zn + 2HCl → ZnCl₂ + H₂

2. ଏକ ସମତୁଲ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କ’ଣ ? ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଗୁଡ଼ିକ କାହିଁକି ସମତୁଲ ହେବା ତରାକାର ?
ଉ –

• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଉକ୍ତିକୁ ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣ କହନ୍ତି ।
• କିନ୍ତୁ ପ୍ରତୀକ ଓ ସଙ୍କେତ ସାହାଯ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ
• ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣରେ ବାମପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥ‌ିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ସହ ସମାନ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ସମତୁଲ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କହନ୍ତି ।
• ଡାଲ୍‌ଟନ୍‌ଙ୍କ ପରମାଣୁ ତତ୍ତ୍ବ ଅନୁଯାୟୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ପରମାଣୁର ସୃଷ୍ଟି କିମ୍ବା ବିନାଶ ହୁଏ ନାହିଁ ।
• ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଏକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ସମସ୍ତ ଉତ୍ପାଦରେ ଥ‌ିବା ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକରେ ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ପ୍ରତିକାରକରେ ଥ‌ିବା ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ବ ସହ ନିଶ୍ଚୟ ସମାନ ରହିବ । ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ଏହାର ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦରେ ସମାନ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

3.

• 2AgBr → 2Ag + Brର ସମ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ସର୍ଭଟି କ’ଣ ? ଏହାର ଏକ ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
• ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟିକୁ ଲେଖ ।
  
• କଲିଚୂନରେ ଜଳ ମିଶାଇଲେ କ’ଣ ହୁଏ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।

ଉ –

• 2AgBr ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଉପସ୍ଥିତିରେ Ag ଓ Brରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହା କଳାଧଳା ଫଟୋ ସଂକ୍ରାନ୍ତୟ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• 
• କଲିଚୂନ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶମିତଚୂନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଓ ଏଥୁରୁ ତାପ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
  CaO_(s) + H₂O_(l) → Ca (OH)₂

4. ପ୍ରାୟ 2 ଗ୍ରାମ୍ ଫେରସ୍ ସଲଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକ ନେଇ ଶୁଷ୍କ ସ୍ଫୁଟନ ନଳୀରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ

• ରଙ୍ଗର କ’ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ?
• ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟି ଲେଖ ।
• କେଉଁ ପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ତାହା ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

ଉ –

• ସବୁଜ ବର୍ଣ୍ଣର FeSO₄ ବର୍ଣ୍ଣହୀନ ହେବ ଏବଂ ଲୋହିତ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର କଠିନ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ଏବଂ ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକର ଲାକ୍ଷଣିକ ଗନ୍ଧ ମିଳିବ ।
• 
• ଏହା ଏକ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ, କାରଣ ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ପ୍ରତିକାରକର ବିଘଟନ ଘଟି କିଛି ସରଳତର ଉତ୍ପାଦ; ଯଥା- Fe₂O₃, SO₂ ଓ SO₃ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଛି ।

5.

• A₂O₃ + 2B → B₂O₃ + 2A
• 3CSO₄ + 2B → B₂(SO₄)₃ + 3C
• 3CO + 2A → A₂O₃ + 3C
  ଉପରୋକ୍ତ ସମୀକରଣରେ A, B ଓ C ତ୍ରୟ ପରସ୍ପର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ।
  • କେଉଁଟି ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ?
  • କେଉଁ ମୌଳିକଟି କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ?
  • ଉପରୋକ୍ତ ସମୀକରଣ ତ୍ରୟ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ? –

ଉ –

• B ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ । କାରଣ B ଉଭୟ ଓ C କୁ ବିସ୍ଥାପିତ କରିଛି ।
• C କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ । କାରଣ ଉଭୟ A ଓ B ଦ୍ବାରା Cର ବିସ୍ଥାପନ ଘଟେ ।
• ସମୀକରଣ
  • ବିସ୍ଥାପନ ସମୀକରଣ
  • ବିସ୍ଥାପନ ସମୀକରଣ
  • ବିସ୍ଥାପନ ସୁତରାଂ ତିନୋଟିଯାକ ସମୀକରଣ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ।

6. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ? ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ କି ? ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ H₂S + Cl₂ → 2HCl + S ସମୀକରଣରେ ଜାରକ ଓ ବିଜାରକ କିଏ ଦର୍ଶାଅ । ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା କ’ଣ ? କିପରି ଏହାକୁ ଦୂର କରାଯାଇପାରିବ ?
ଉ –
(a) ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା – ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ : କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ କାସିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
CaO(s) + H₂O(l) → Ca(OH)₂(aq)
2H₂(g) + O₂(g) → 2H₂O (l) + ତାପ

(b) H₂S + CI₂ → 2HCI + S ସମୀକରଣରେ ଜାରକ Cl₂ ଓ ବିଜାରକ H₂S |

(c) ବହୁତ ଦିନ ଧରି ରହିଯାଇଥିବା ଚର୍ବି ଓ ତେଲ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଜାରିତ ହୋଇଥାଏ । ଫଳରେ ସ୍ଵାଦ ଓ ଗନ୍ଧ ବଦଳି ଯାଇଥାଏ । ତହିଁରୁ ରହଣିଆ ଗନ୍ଧ ବାହାରେ । ଏହାକୁ ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା କହନ୍ତି । ଏହାର ପ୍ରତିରୋଧ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରତିଜାରକ ମିଶାଯାଇଥାଏ ଏବଂ ବାୟୁରୋଧୀ ପାତ୍ରରେ ରଖାଯାଏ । ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଭଳି ଗ୍ୟାସ୍ ଭର୍ତ୍ତି କରାଯାଇଥାଏ ।

7. ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଚାପ, ତାପ ଓ ଉତ୍ପ୍ରେରକର ପ୍ରଭାବ କିପରି ପଡ଼େ, ଉଦାହରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ବୁଝାଅ ?
ଉ –
ଉତ୍ପ୍ରେରକ :
(i) ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ 1 : 3 ବସ୍ତୁତ୍ଵ ଅନୁପାତରେ ନେଇ ଏହାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ ଫେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରେ ପ୍ରବାହିତ କଲେ ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏଠାରେ ଫେରିକ୍ ଅକସାଇଡ୍ ଉତ୍ପ୍ରେରକର କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣରେ ଏହି ଉତ୍ପ୍ରେରକକୁ ତୀର ଚିହ୍ନ ଉପରେ ବା ତଳେ ଦର୍ଶାଯାଇଥାଏ ।

ଚାପ :
(ii) ସେହିପରି 340 ବାୟୁମଣ୍ଡଳୀୟ ଚାପରେ କାର୍ବନ୍ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ମିଥାଇଲ୍ ଆଲ୍‌କୋହଲ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

ତାପ :
(iii) ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଓ କ୍ଲୋରୋଫିଲ୍‌ର ଉପସ୍ଥିତିରେ ସବୁଜ ଉଦ୍ଭଦରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଗ୍ଲୁକୋଜ ଦ୍ରବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଓ ଜଳ ନିର୍ଗତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

8. 3Fe(s) + 4H₂O(g) → Fe₃O₄(s) + 4H₂O(g)
ଜାରକ ଓ ବିଜାରକ ଉଲ୍ଲେଖ କରି ଏହି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟି ଏକ ଜାରଣ ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ, ବୁଝାଅ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଏହା ଅନ୍ୟ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା, ବୁଝାଅ ।
ଉ —
(a) ଯଦି ଗୋଟିଏ ପଦାର୍ଥ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ କରେ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ହରାଏ, ତେବେ ପଦାର୍ଥଟି ଜାରିତ ହୁଏ ।
Fe ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ କରି Fe₃O₄ କୁ ଜାରିତ ହୋଇଛି ।

(b) ଯଦି ପଦାର୍ଥଟି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ହରାଏ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ କରେ ତେବେ ପଦାର୍ଥଟି ବିଜାରିତ ହୁଏ । H₂O ଅକ୍‌ସିଜେନ୍‌କୁ ହରାଇ H₂ କୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ।

(c) ଏଠାରେ H₂O ଜାରକ ଓ Fe ବିଜାରକ ଅଟନ୍ତି ।

(d) ଏହା ମଧ୍ୟ ଏକ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା । ଏଠାରେ ଆଇରନ୍ (Fe) ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ (H) ଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ହେତୁ Fe, H₂O ରୁ H₂କୁ ବିସ୍ଥାପିତ କରି Fe₂O₄ ଗଠନ କରିଛି ।

9. ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି କ’ଣ ? ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି କାହିଁକି ଲାଗେ ? ଏହାର ଅପକାରିତା କ’ଣ ଓ ଏହାକୁ କିପରି ପ୍ରତିରୋଧ କରାଯାଇ ପାରିବ ?
ଊ–

• ଲୌହ ନିର୍ମିତ ପଦାର୍ଥ କିଛିଦିନ ପାଇଁ ବାହାରେ ପଡ଼ି ରହିଲେ ତା’ ଉପରେ ଏକ ଲୋହିତ-ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ମାଡ଼ିଯାଏ । ଏହାକୁ ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
• ଲୁହା ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲୌହ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଏହି ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଲୋହିତ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
• ଲୌହ ନିର୍ମିତ ପଦାର୍ଥଟିର ଧୀରେ ଧୀରେ କ୍ଷୟ ଘଟିଥାଏ ଓ ଦୀପ୍ତି ହରାଇଥାଏ ।
  (iv) ଲୌହ ନିର୍ମିତ ପଦାର୍ଥଟି ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ନ ଆସିବା ପାଇଁ ତା’ ଉପରେ ରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ଦେଲେ କଳଙ୍କି ଲାଗେ ନାହିଁ ।

10. ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ? ଏହାର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଊ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅବକ୍ଷେପଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହାକୁ ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ :
(1) ଶମିତ ଚୂନର ଦ୍ରବଣରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ର ଅବକ୍ଷେପ ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Ca(OH)₂(aq) + CO₂ (g) → CaCO₃(s) + H₂O(l)

(2) ସିଲଭର ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟିଲେ ସିଲଭର କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ବା ଏକ ଧଳାରଙ୍ଗର ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ସହ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
AgNO₃ (aq) + NaCl(aq) → AgCl(s) ↓ + NaNO₃(aq)

11. ତମ୍ବାଗୁଣ୍ଡକୁ ବାୟୁର ଉପସ୍ଥିତିରେ ଗରମ କଲେ ତାହା କଳା ପଡ଼ିଯାଏ ଓ ଏହା ମଧ୍ୟଦେଇ ଉତ୍ତପ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ତାହା ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୁଏ । ଏହାର କାରଣ ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
ଉ
(i) କପର ଧାତୁର ଗୁଣ୍ଡକୁ ଚିନାମାଟି ପାତ୍ରରେ ରଖ୍ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ତାହା ବାୟୁରେ ଥ‌ିବା ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କପର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
2Cu(s) + O₂(g) → 2CuO(s)

(ii). ଉତ୍ତପ୍ତ କପର (ii) ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ମଧ୍ୟକୁ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ କପର ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ କପର ପୁନର୍ବାର ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବାରୁ କଳା ରଙ୍ଗ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୁଏ ।
CuO + H₂ → Cu + H₂O

(iii) ଉପରୋକ୍ତ ଦୁଇଟି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରଥମ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ କପରର ଜାରଣ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଦ୍ୱିତୀୟ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ Cuଠର ବିଜାରଣ ଓ H₂ ର ଜାରଣ ଘଟୁଛି ।

ଅତିସଂଯିପ୍ର ଉତ୍ତରମ୍ଜଲକ ପ୍ରଣ୍ଟୋତ୍ତର

1. ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣରେ ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ମିଶାଇଲେ କ’ଣ ହୁଏ ? ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ । କିମ୍ବା, ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ରଙ୍ଗ ଓ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା ଯୌଗିକଦ୍ବୟର ନାମ ଲେଖ ଓ ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
ଊ–
(i) ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ସହ ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ମିଶାଇଲେ ଲେଡ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍ ଓ ପୋଟାସିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ଦିଏ ।
Pb(NO₃)₂ + 2KI → PbI₂ + 2KNO₃

(ii) ବର୍ଣ୍ଣହୀନ Pb(NO₃)ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ସହ ବର୍ଣ୍ଣହୀନ KI ମିଶାଇଲେ ହଳଦିଆ ଅବକ୍ଷେପ PbI₂ (ଲେଡ୍ ଆୟୋଡ଼ାଇଡ୍) ମିଳିବ ।

2. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ । ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଦହନର ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଊ–
(i) ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ,
CaO_(s) + H₂O_(l) → Ca(OH)₂

(ii) ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ତାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ
CH₂(g) + 2O₂(g) → CO₂(g) + 2H₂O(g) + ତାପ
CH₂ ଦହନରେ CO₂, H₂O ଓ ତାପ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

3. କଲିଚୂନ ସହିତ ଜଳର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହେଲେ କ’ଣ ହୁଏ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ –
(i) କଲିଚୂନ (CaO) ଜଳ ସହ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ତାପ ନିର୍ଗତ କରେ ଓ ଶମିତଚୂନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

4. ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସମୀକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଦର୍ଶାଅ । ଏହା କି ପ୍ରକାରର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ?
ଊ –
(i) ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହେଲେ, ଜିଙ୍କ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
Zn(s) + 2HCl(aq) →→ ZnCl₂̧(aq) + H₂(g)

(ii) ଏହା ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ଓ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ । ଏହା ମଧଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ ।

5. xMgNO₃(s) + yH₂O(l) → z Mg(OH)₂(aq) + kNH₃(g) ସମୀକରଣଟିକୁ ସମତୁଲ କରି x, Y, z ଓ k ର ମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଊ –
MgNO₃(s) + 6H₂O(l) → 3Mg(OH)₂(aq) + 2NH₃(g)
ଏଠାରେ x = 1 , y = 6, z = 3, k = 2

6.

• CuSO₄ + Zn → Cu + ZnSO₄ ଓ
• Fe₂O₃ + 3CO₂ → 2Fe + 3CO₂ ରେ ଜାରକ ଓ ବିଜାରକ କିଏ ଦର୍ଶାଅ

ଊ –

• CuSO₄ ଜାରକ ଓ Zn ବିଜାରକ |
• Fe₂O₃ ଜାରକ ଓ CO₂ ବିଜାରକ |

7. CuSO₄ ଦ୍ରବଣରେ ଲୁହାକଣ୍ଡା ପ୍ରାୟ 30 ମିନିଟ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପକାଇଲେ କ’ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖୁବ ସମୀକରଣରେ ଲେଖ ।
ଊ –
ଲୁହାକଣ୍ଟାକୁ CuSO₄ ଦ୍ରବଣରେ ପକାଇଲେ CuSO₄ର ନୀଳବର୍ଣ୍ଣର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ ପାଇବ ଏବଂ ଫିକା ହେବାରେ ଲାଗିବ ତତ୍ ସହିତ ଲୁହାକଣ୍ଟାଟି ମାଟିଆ (Brown)ରଙ୍ଗର ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିବ । ଏହା ଏକ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ।
Fe(s) + CuSO₄(aq) → FeSO₄ + Cu

8. ତମ୍ବା ପାତ୍ର ଓ ରୁପାର ଗହଣାରେ କିଛିଦିନ ପରେ ଯଥାକ୍ରମେ ସବୁଜ ଓ କଳାରଙ୍ଗର ଆସ୍ତରଣ ପଡ଼େ କାହିଁକି ?
ଊ –
(i) ତମ୍ବାରେ ତିଆରି ପାତ୍ର କିଛିଦିନ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ସବୁଜ ରଙ୍ଗର କପର କାର୍ବୋନେଟ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
2Cu_(s) + CO_2(g) + O_2(g) + H₂O_(l) → CuCO₃. Cu(OH)₂

(ii) ସେହିପରି ରୁପାରେ ତିଆରି ଗହଣା କିଛିଦିନ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ କଳାରଙ୍ଗର Ag Sରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
2Ag_(s) + H₂S_(g) → Ag₂S_(s) + H_2(g)

9. ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ଓ ତାପଶୋଷୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ବୁଝାଅ ।
ଊ –
(i) ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ : କୋଇଲାର ଦହନରୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ପ୍ରଚୁର ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
C(s) + O₂(g) → CO₂(g) + ତାପ

(ii) ଯେଉଁସବୁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଶକ୍ତି ଶୋଷିତ ହୋଇଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ତାପଶୋଷୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

10. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ? ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଊ –

• ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
• ଉଦାହରଣ : କୋଇଲାର ଦହନରୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ପ୍ରଚୁର ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
  C(s) + O₂(g) → CO₂(g) + ତାପ

11. ବିସ୍ଥାପନ ଓ ଦ୍ଵୈତ ବିସ୍ଥାପନ କ’ଣ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
(i) ବିସ୍ଥାପନ—ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ମୌଳିକ କୌଣସି ଏକ ଯୌଗିକର ମୌଳିକକୁ ଅପସାରଣ କରେ, ସେହି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
Zn(s) + CuSO₄(aq) → ZnSO₄(aq) + Cu(s)

(ii) ଦ୍ଵୈତ ବିସ୍ଥାପନ – ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରତିକାରକ ମଧ୍ୟରେ ଆୟନ ବିନିମୟ ଘଟେ, ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଦ୍ବୈତ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।
Na₂SO₄(aq) + BaCl₂(aq) → BaSO₄(s) + 2NaCl(aq)

12. ଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ? ନିମ୍ନ ସମୀକରଣ ଦ୍ଵୟରୁ କେଉଁଟି ଜାରିତ ଓ କେଉଁଟି ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ବୁଝାଅ ।

• 2PbO + C → 2Pb + CO₂
• MnO₂ + 4HCl → MnCl₂+ 2H₂O + Cl₂

ଉ—
କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିକାର୍‌କ ଜାରିତ ହେଉଥିଲେ ଅନ୍ୟ ପ୍ରତିକାରକଟି ବିଜାରିତ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

• PbO ବିଜାରିତ ଓ C ଜାରିତ ହୋଇଛି ।
• MnO ବିଜାରିତ ଓ HCI ଜାରିତ ହୋଇଛି ।

13. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଘଟନ କ’ଣ ? ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ସହ ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ—

• ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକ ଯୌଗିକ ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ କିମ୍ବା ତରଳ ଅବସ୍ଥାରେ ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତ ଦ୍ୱାରା ବିଘଟିତ ହୁଏ, ତାହକୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଘଟନ କୁହାଯାଏ ।
• ଅମ୍ଳୀକୃତ ଜଳରେ ଉଭୟ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋଡ୍‌ରେ ଜଳ ବିଘଟିତ ହୋଇ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
  2H₂O(l) → 2H₂(g) + 2O₂(g)

14. ବେରିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ସହ ଏମୋନିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ କେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ? ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ସହ ଏହା କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ବୁଝାଅ ।
ଉ—
(i) Ba(OH)₂(aq) + 2NH₄Cl(aq) → BaCl₂(aq) + NH₃̧(g) + 2H₂O

(ii) ବେରିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଦ୍ରବଣ ସହ ଏମୋନିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବେରିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଏମୋନିଆ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ଏବଂ ଏମୋନିଆ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୁଏ । ଏହା ଏକ ତାପଶୋଷୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ ।

15. ସିଲଭର୍ ବ୍ରୋମାଇଡ୍‌କୁ କଳା କାଚବୋତଲରେ ବା ଅନ୍ଧାରରେ ରଖାଯାଏ କାହିଁକି ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ । ଏହା କେଉଁ ପ୍ରକାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ?
ଉ—
(i) ସିଲଭର୍ ବ୍ରୋମାଇଡ୍ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକରେ ବିଘଟିତ ହୋଇ ସିଲ୍‌ଭର ଓ ବ୍ରୋମିନ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

(ii) ତେଣୁ ଆଲୋକ ନ ପଡ଼ିବା ପାଇଁ କଳାକାଚ ବୋତଲରେ ଓ ଅନ୍ଧାରରେ ରଖାଯାଏ । ଏହା ଆଲୋକଦ୍ୱାରା ବିଘଟନ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ତାପ ଶୋଷିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ତାପଶୋଷୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 13 ଗୋଆ ଓ ପୁଦୁଚେରୀର ମୁକ୍ତି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 13 ଗୋଆ ଓ ପୁଦୁଚେରୀର ମୁକ୍ତି

୧. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଭାରତରେ ଥ‌ିବା ଫରାସୀ ଉପନିବେଶ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଲେଖ ।
Answer:

• ୧୯୪୭ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖରେ ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନ ହେଲା ପରେ ମଧ୍ୟ ଭାରତର ପୂର୍ବ ଉପକୂଳରେ
• ପୁଦୁଚେରୀ, ଚନ୍ଦନନଗର, କରାଇକଲ, ମାହେ ଓ ୟାନାମ୍ ଏହି ପୁଦୁଚେରୀ ଉପନିବେଶର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା ।
• ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ ପୁଦୁଚେରୀ, କରାଇକଲ ଓ ୟାନାମ୍ କରମଣ୍ଡଳ ଉପକୂଳରେ ଏବଂ ମାହେ ମାଲାବାର ଉପକୂଳରେ ଓ. ଚନ୍ଦନନଗର ବଙ୍ଗଳାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା ।
• ଭାରତରେ ଫରାସୀ ଉପନିବେଶର ସର୍ବମୋଟ ଆୟତନ ଥୁଲା ୫୧୦ ବର୍ଗ କି.ମି. । ୧୯୩୬ ମସିହାରେ ଏହାର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ଥିଲା ୨,୯୮,୫୫୧ ।
• ମୁଦୁଚେରୀ (ପଣ୍ଡିଚେରୀ) ଫରାସୀ ଉପନିବେଶମାନଙ୍କର ସଦର ମହକୁମା ଥିଲା ।

(ଖ) ଗୋଆରେ ନିଜର ଶାସନ ଜାରି ରଖୁବାପାଇଁ ୧୯୪୭ ମସିହାରୁ ୧୯୬୧ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନେ କେଉଁ ପଦକ୍ଷେପମାନ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:

• ୧୯୪୭ ମସିହାରେ ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନ ହେବା ପରେ ଗୋଆ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକରେ ନିଜର ଶାସନ ଜାରି ରଖୁବାପାଇଁ ଗୋଆର ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶାସକ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ କୂଟନୈତିକ ସମାଧାନ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଗ୍ରହଣ କଲେ ନାହିଁ ।
• ଗୋଆ, ଦାମନ, ଡିଉର ଜନସାଧାରଣଙ୍କଦ୍ବାରା ୧୯୫୫ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ଏକ ବଡ଼ ଧରଣର ବିକ୍ଷୋଭକୁ ଦମନ କରିବାପାଇଁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସରକାରଙ୍କର ଦାମନରୁ ସୈନ୍ୟପ୍ରେରଣ ଉଦ୍ୟମକୁ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ବାଧା ଦେବାରୁ ପର୍ତ୍ତୁଗାଲ ସରକାର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଏହା ବିରୋଧରେ ଏକ ଅର୍ଜି ଦାଖଲ କଲେ ।
• ୧୯୬୦ ମସିହାରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏହି ଅର୍ଜିଟିକୁ ଖାରଜ କରିଦେଲେ । ସେହି ବର୍ଷ ଡିସେମ୍ବରରେ ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣ ସଭା ପର୍ତ୍ତୁଗାଲ୍ ବାହାରେ ଥ‌ିବା ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକୁ ପର୍ତ୍ତୁଗାଲର ରାଜ୍ୟ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରିବା ଦାବିକୁ ଅଗ୍ରାହ୍ୟ କରିଦେଲେ ।
• ସମସ୍ତ କୂଟନୈତିକ ଉଦ୍ୟମ ତଥା ଆମେରିକାର ଉଦ୍ୟମ ବିଫଳ ହେବାରୁ ୧୯୬୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୧୮ ତାରିଖରେ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ଗୋଆରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ଏବଂ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସରକାର ଏହାକୁ ଏକ ଆକ୍ରମଣ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ସୁରକ୍ଷା ପରିଷଦରେ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉପସ୍ଥାପନ କଲେ ।
• ଋଷୀୟ ଭିଟୋ ପ୍ରୟୋଗ ଫଳରେ ଭାରତର ସୈନ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟାହାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଅକାମୀ ହୋଇଗଲା ।

(ଗ) ୧୯୬୧ ମସିହାରେ କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ଗୋଆରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ?
Answer:

• ଗୋଆର ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶାସକମାନେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସୁଖସୁବିଧା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଉନଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ଅତ୍ୟାଚାରରେ ଜନସାଧାରଣ ଅତିଷ୍ଠ ହୋଇ ଉଠିଥିଲେ ।
• ୧୯୫୫ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖରେ ଗୋଆର ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶାସକଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ହୋଇଥ‌ିବା ବିକ୍ଷୋଭ ପ୍ରଦର୍ଶନକାରୀଙ୍କ ଉପରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ପୋଲିସ୍ ଗୁଳିଚାଳନା କରିବାରୁ ୨୨ ଜଣ ଅହିଂସ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ ।
• ୧୯୬୧ ମସିହାରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଜୁଲମର ସ୍ପଷ୍ଟ ଚିତ୍ର ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଲା । ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କଥାବାର୍ତ୍ତା ଜରିଆରେ ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିବାକୁ ଚାହିଁଲେ ।
• ଗୋଆରୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନଙ୍କୁ ବିତାଡ଼ିତ କରିଦେବାପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ଚାପ ବଢ଼ିଚାଲିଲା । ଏଣେ ଆମେରିକା ସରକାରଙ୍କ ବୁଝାମଣା ପ୍ରସ୍ତାବ ପ୍ରତି ମଧ୍ୟ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସରକାର କର୍ଣ୍ଣପାତ କଲେ ନାହିଁ ।
• ଶେଷରେ ବାଧ୍ୟହୋଇ ୧୯୬୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୧୮ ତାରିଖରେ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ଗୋଆରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ।

(ଘ) ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକ କିପରି ଭାରତର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପାହ୍ୟାର ଅଂଶ ହେଲେ ?
Answer:

• ୧୯୬୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୧୯ ତାରିଖରେ ଗୋଆର ଭାରତ ସହିତ ମିଶ୍ରଣ ହେଲା ପରେ ଦାମନ ଓ ଡିଉକୁ ଗୋଆ ସହ ମିଶାଇ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ସୃଷ୍ଟି କରାଗଲା ।
• ୧୯୮୭ ମସିହା ମେ ୩୦ ତାରିଖ ଦିନ ଗୋଆକୁ ଭାରତର ୨୫ ତମ ରାଜ୍ୟ ପାହ୍ୟା ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।
• ଦାମନ ଓ ଡିଉକୁ ଗୋଆରୁ ଅଲଗା କରି ଦିଆଯାଇ ପୂର୍ବବତ୍ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଭାବରେ ରଖାଗଲା ।
• ୧୯୬୧ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୧ ତାରିଖରେ ଦାଦ୍ରା ଓ ନଗରହାବେଳିକୁ ଭାରତ ସହ ମିଶାଇ ଦିଆଗଲା ।
• ଦାଦ୍ରା ଓ ନଗରହାବେଳିକୁ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳର ମାନ୍ୟତା ମିଳିଲା ।

(ଙ) ପୁଦୁଚେରୀ ଅଧୀନରେ ଥ‌ିବା ଫରାସୀ ଶାସନାଧୀନ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକ କିପରି ଭାରତ ସହିତ ମିଶିଲେ ?
Answer:

• ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ଲାଭ ପରେ ପୁଦୁଚେରୀ ଅଧୀନରେ ଥିବା ଫରାସୀ ଶାସନାଧୀନ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଭାରତ ସହିତ ମିଶାଇ ଦେବାପାଇଁ ଫରାସୀ ସରକାରଙ୍କ ସହିତ ଆଲୋଚନା ହୋଇଥିଲା ।
• ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ଭାରତ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିବା ଚୁକ୍ତି ଅନୁସାରେ ଫରାସୀ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଗଣଭୋଟ କରାଇବାପାଇଁ ସ୍ଥିର ହୋଇଥିଲା ।
• ୧୯୪୯ ଜୁନ୍ ୧୯ରେ ଚନ୍ଦନନଗରରେ ହୋଇଥିବା ଗଣଭୋଟ ଭାରତ ସପକ୍ଷରେ ଯିବା ପରେ ୧୯୫୦ ମସିହା ମେ ୨ ତାରିଖ ଦିନ ଏହା ଭାରତର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।
• ୧୯୫୪ ମସିହାରେ ଭାରତ ସପକ୍ଷବାଦୀ ଜନ ଆନ୍ଦୋଳନକାରୀମାନେ ୟାନାମ୍ ଓ ମାହେଲେ ଫରାସୀ ଶାସକ ଏଡ଼ୱାର୍ଡ଼ ଗୋବର୍ଟଙ୍କ ଉଦ୍ୟମକୁ ପ୍ରତିହତ କରି କ୍ଷମତା ଦଖଲ କରିନେଇଥିଲେ ।
• ୧୯୫୪ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ମାସରେ ପୁଦୁଚେରୀ ଓ କରାଇକଲ୍‌ରେ ହୋଇଥିବା ଜନମତ ଭାରତ ସପକ୍ଷରେ ଯିବା ଫଳରେ ଏହାର ଶାସନ କ୍ଷମତା ମଧ୍ୟ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ହାତକୁ ଆସିଲା ।

୨. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶାସିତ ଭାରତରେ ଅବସ୍ଥିତ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଭୌଗୋଳିକ ଅବସ୍ଥିତି ବିଷୟରେ ଆଲୋକପାତ କର ।
Answer:

• ଗୋଆ, ଦାମନ, ଡିଉ, ଦାଦ୍ରା ଓ ନଗରହାବେଳି ଆଦି ଭାରତରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶାସିତ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ର ଥିଲା ।
• ଏସବୁ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଭାରତର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା ।

(ଖ) ଫରାସୀ ଶାସନାଧୀନ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଭାରତର କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥୁଲା ?
Answer:

• ଫରାସୀ ଶାସନାଧୀନ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ପୁଦୁଚେରୀ, କରାଇକଲ୍ ଓ ୟାନାମ୍ କରମଣ୍ଡଳ ଉପକୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା ।
• ମାହେ ମାଲବାର ଉପକୂଳରେ ଓ ଚନ୍ଦନନଗର ବଙ୍ଗଳାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା ।

(ଗ) ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନେ କାହା ସହାୟତାରେ ଓ କେବେ ଗୋଆ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନେ ବିଜୟନଗର ସମ୍ରାଟଙ୍କ ସହାୟତାରେ ଗୋଆ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ ।
• ୧୫୧୦ ମସିହାରେ ସେମାନେ ଗୋଆ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ ।

(ଘ) କେବେ ଓ କାହିଁକି ଗୋଆ, ଦାମନ ଓ ଡିଉର ଜନସାଧାରଣ ଏକ ବିରାଟ ବକ୍ଷୋଭ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଗୋଆରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶାସକମାନେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସୁଖସୁବିଧା ପାଇଁ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଉନଥିଲେ ।
• ସେମାନଙ୍କର ଅତ୍ୟାଚାରରେ ଅତିଷ୍ଠ ହୋଇ ଗୋଆ, ଦାମନ ଓ ଡିଉର ଜନସାଧାରଣ ୧୯୫୫ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖ ଦିନ ଏକ ବିରାଟ ବିକ୍ଷୋଭ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ ।

(ଙ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସରକାର କି ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଦାମନରୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସୈନ୍ୟ ପ୍ରେରଣ କରିବାର ପ୍ରଚେଷ୍ଟାକୁ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ବାଧା ଦେଇଥିଲେ ।
• ଏହା ବିରୁଦ୍ଧରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସରକାର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଏକ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ ଯେ ଭାରତରେ ଥ‌ିବା ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସୈନ୍ୟ ପ୍ରେରଣ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେବାକୁ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଉ ।

(ଚ) ଗୋଆରୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନଙ୍କୁ ବିତାଡ଼ିତ କରିବାପାଇଁ ଭାରତ ସରକାର କି ପଦକ୍ଷେପମାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଭାରତ ପ୍ରଥମେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶାସକଙ୍କ ସହିତ ଗୋଆ ସମସ୍ୟାର କୂଟନୈତିକ ସମାଧାନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ।
• ୧୯୬୧ ମସିହାରେ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କଥାବାର୍ତ୍ତା ଜରିଆରେ ଗୋଆ ସମସ୍ୟାରା ସମାଧାନ ଉଦ୍ୟମରେ ବିଫଳ ହେବାପରେ ଭାରତ ସରକାର ଶେଷରେ ୧୯୬୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୧୮ ତାରିଖରେ ଗୋଆକୁ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ ।

(ଛ) କେବେ ଗୋଆକୁ ରାଜ୍ୟ ପାହ୍ୟା ଦିଆଯାଇଥିଲା ? ଏହାପରେ ଭାରତରେ ସମୁଦାୟ ରାଜ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ହେଲା ?
Answer:

• ୧୯୮୭ ମସିହା ମେ ମାସ ୩୦ ତାରିଖ ଦିନ ଗୋଆକୁ ରାଜ୍ୟ ପାହ୍ୟା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଏହାପରେ ଭାରତର ସମୁଦାୟ ରାଜ୍ୟସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧିପାଇ ୨୫ ହୋଇଥିଲା ।

(ଜ) ଦାଦ୍ରା ଓ ନଗରହାବେଳିର ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇଁ କେଉଁ ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଦାଦ୍ରାର ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇଁ ‘ଗୋଆର ମିଳିତ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ’ ନାମକ ଏକ ଜନ ଅନୁଷ୍ଠାନ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା ।
• ସେହିପରି ‘ଆଜାଦ୍ ଗୋମନ୍ତକ ଦଳ’ ନଗରହାବେଳିର ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା ।

(ଝ) ଭାରତରେ ଥ‌ିବା ଫରାସୀ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ର ଜନମତର ଫଳାଫଳ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୪୯ ମସିହା ଜୁନ୍ ୧୯ ତାରିଖରେ ଚନ୍ଦନନଗରରେ ହୋଇଥିବା ଗଣଭୋଟରେ ଭାରତ ସହ ମିଶିବା ପାଇଁ ୩,୪୬୩ ଓ ଫରାସୀ ଉପନିବେଶ ସପକ୍ଷରେ ୧୧୪ ଜଣ ମତ ସାବ୍ୟସ୍ତ କଲେ । ଫଳରେ ଚନ୍ଦନନଗର ୧୯୫୦ ମସିହା ମେ ୨ ତାରିଖରେ ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧ ଭାବେ ଭାରତରେ ମିଶିଗଲା ।
• ସେହିପରି ୧୯୫୪ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବରରେ ପୁଦୁଚେରୀ ଓ କରାଇକଲ୍‌ରେ ହୋଇଥିବା ଜନମତ ଭାରତ ସପକ୍ଷରେ ଯିବାରୁ ଏହି ଦୁଇ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରର ମଧ୍ୟ ଭାରତ ସହିତ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଘଟିଥିଲା ।

(ଞ) ୧୯୫୪ ଅକ୍ଟୋବରରେ କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡ଼ିକରେ ଜନମତ ନିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୫୪ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ମାସରେ ଫରାସୀ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ର ପୁଦୁଚେରୀ ଓ କରାଇକଲ୍‌ରେ ଜନମତ ନିଆଯାଇଥିଲା ।

୩. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ମାହେ କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା ?
Answer:
ମାହେ ମାଲବାର ଉପକୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା ।

(ଖ) ଭାରତରେ ଥ‌ିବା ଫରାସୀ ଉପନିବେଶମାନଙ୍କର ସଦର ମହକୁମା କେଉଁଠାରେ ଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତରେ ଥ‌ିବା ଫରାସୀ ଉପନିବେଶମାନଙ୍କର ସଦର ମହକୁମା ପୁଦୁଚେରୀଠାରେ ଥିଲା ।

(ଗ) କେଉଁମାନଙ୍କ ଶାସନ ସମୟରେ ଗୋଆ ମୁସଲମାନ ଶାସନ ଅଧୀନକୁ ଆସିଲା ?
Answer:
ଖୁମାନଙ୍କ ଶାସନ ସମୟରେ ଗୋଆ ମୁସଲମାନ ଶାସନ ଅଧୀନକୁ ଆସିଲା ।

(ଘ) ଗୋଆ, ଦାମନ ଓ ଡିଉ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ବିକ୍ଷୋଭରେ ପୋଲିସ୍ ଗୁଳିଚାଳନା ଫଳରେ କେତେଜଣ ମରିଥିଲେ ?
Answer:
ଗୋଆ, ଦାମନ ଓ ଡିଉ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ବିକ୍ଷୋଭରେ ପୋଲିସ୍ ଗୁଳିଚାଳନା ଫଳରେ ୨୨ ଜଣ ଅହିଂସ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା ।

(ଙ) କେଉଁଦିନ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ଗୋଆରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ?
Answer:
୧୯୬୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୧୮ ତାରିଖରେ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ଗୋଆରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ।

(ଚ) କେଉଁଦିନ ଏକ ଜନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଦାଦ୍ରା ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରକୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନଙ୍କ କବଳରୁ ଉଦ୍ଧାର କରି ନିଜ ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ ଆଣିଲେ ?
Answer:
୧୯୫୪ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୨୪ ତାରିଖ ଦିନ ‘ଗୋଆର ମିଳିତ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ’ ନାମକ ଏକ ଜନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଦାଦ୍ରା ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରକୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନଙ୍କ କବଳରୁ ଉଦ୍ଧାର କରି ନିଜ ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ ଆଣିଲେ ।

(ଛ) କେଉଁଦିନ ନଗରହାବେଳି ଦଖଲ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୫୪ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୨ ତାରିଖ ଦିନ ନଗରହାବେଳି ଦଖଲ କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଜ) ଚନ୍ଦନନଗର ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧଭାବେ କେବେ ଭାରତରେ ମିଶିଥିଲା ?
Answer:
୧୯୫୦ ମସିହା ମେ ମାସ ୨ ତାରିଖ ଦିନ ଚନ୍ଦନନଗର ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧ ଭାବରେ ଭାରତ ସହିତ ମିଶିଥିଲା ।

(ଝ) ପୁଦୁଚେରୀ ଓ କରାଇକଲର ବାସ୍ତବ ଶାସନ କ୍ଷମତା ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଅଧୀନକୁ କେବେ ଆସିଲା ?
Answer:
ପୁଦୁଚେରୀ ଓ କରାଇକଲର ବାସ୍ତବ ଶାସନ କ୍ଷମତା ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଅଧୀନକୁ ୧୯୫୪ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ମାସ ୧ ତାରିଖ ଦିନ ଆସିଲା ।

(ଞ) ଫରାସୀ ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକର ଭାରତରେ ମିଶ୍ରଣକୁ ଫରାସୀ ଜାତୀୟ ସଭା କେବେ ଅନୁମୋଦନ କଲା ?
Answer:
ଫରାସୀ ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକର ଭାରତରେ ମିଶ୍ରଣକୁ ଫରାସୀ ଜାତୀୟ ସଭା ୧୯୬୨ ମସିହା ମେ ମାସରେ ଅନୁମୋଦନ କରାଥିଲା ।

୪. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) କେଉଁଟି ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଉପନିବେଶ ନୁହେଁ ?
(i) ଦାଦୁା
(ii) ଦାମନ୍
(iii) ନଗରହାବେଳି
(iv) ମାହେ
Answer:
(iv) ମାହେ

(ଖ) କେବେ ଗୋଆର ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଶରଣପତ୍ରରେ ସ୍ଵାକ୍ଷର କଲେ ?
(i) ୧୯୬୧ ଡିସେମ୍ବର ୧୮
(ii) ୧୯୬୧ ଡିସେମ୍ବର ୧୯
(iii) ୧୯୬୧ ଅଗଷ୍ଟ ୧୧
(iv) ୧୯୪୭ ମଇ ୩୦
Answer:
(ii) ୧୯୬୧ ଡିସେମ୍ବର ୧୯

(ଗ) ଗୋଆରେ କେବେ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ହେଲା ?
(i) ୧୯୬୦
(iii) ୧୯୬୩
(ii) ୧୯୬୧
(iv) ୧୯୬୭
Answer:
(iii) ୧୯୬୩

(ଘ) ୧୯୪୯ ଜୁନ୍ ୧୯ରେ କେଉଁଠାରେ ଗଣଭୋଟ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ପୁଦୁଚେରା
(ii) ୟାନାମ୍
(iii) ଚନ୍ଦନନଗର
(iv) କରାଇକଲ
Answer:
(iii) ଚନ୍ଦନନଗର

(ଙ) ଏଓ୍ୱାର୍ଡ଼ ଗୋବର୍ଟ କେଉଁଠାରେ ଜନଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ?
(i) ଟୋଆ
(ii) ପୁଦୁଚେରୀ
(iii) ଡାମନ
(iv) ୟାନାମ୍
Answer:
(iv) ୟାନାମ୍

୫. ପାଠରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ‘‘ତୁମପାଇଁ କାମ’’ଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଓ ସହାୟତାରେ ସମ୍ପାଦନ କର ।

• ଭାସ୍କୋଡ଼ାଗାମାଙ୍କ ଭାରତକୁ ଜଳପଥ ଆବିଷ୍କାର ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ବର୍ଣ୍ଣନା ପ୍ରଦାନ କର ।

Answer:
ପର୍ତ୍ତୁଗାଲର ରାଣୀଙ୍କର ଅନୁମତି ପାଇ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ନାବିକ ଭାସ୍କୋଡ଼ାଗାମା ୧୪୯୮ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଭାରତକୁ ଜଳପଥ ଆବିଷ୍କାର କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଆଫ୍ରିକାର ଉତ୍ତମାଶା ଅନ୍ତରୀପଠାରେ ପହଞ୍ଚିଲେ । ସେଠାରୁ କେତେଜଣ ଭାରତୀୟ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ସହାୟତାରେ ଭାରତକୁ ଜଳପଥ ଆବିଷ୍କାର ନିମନ୍ତେ ଅଗ୍ରସର ହୋଇ ଶେଷରେ ଭାରତର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳସ୍ଥ କାଲିକଟ୍ (କୋଝିକୋଡ଼) ଠାରେ ପହଞ୍ଚିଲେ । ସେତେବେଳେ ‘ଜାମୋରିନ୍’ ଉପାଧ୍ଧାରୀ ଜଣେ ହିନ୍ଦୁ ରାଜା କାଲିକଟ୍‌ର ଶାସକ ଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଅନୁମତିକ୍ରମେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନେ ଭାରତରେ ବାଣିଜ୍ୟ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ପାଇଥିଲେ ।

• ଗୋଆ ଏବଂ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଦାମନ ଓ ଡିଉ ଏବଂ ଦାଦ୍ରା ଓ ନଗରହାବେଳିର ରାଜଧାନୀମାନଙ୍କର ନାମ, ଲୋକମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ଭାଷା ଏବଂ ଦର୍ଶନୀୟ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକର ଏକ ବିବରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।

Answer:
ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତାରେ ବିବରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବେ

• ପଦୁଚେରୀର ଭାଷା, ନୃତ୍ୟଗୀତ ଓ ଦର୍ଶନୀୟ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ବିବରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।

Answer:
ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ନେଇ ବିବରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 14 ସ୍ଵାଧୀନତା ପରବର୍ତୀ ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 14 ସ୍ଵାଧୀନତା ପରବର୍ତୀ ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତି

୧. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ସ୍ଵାଧୀନତାବେଳକୁ ଭାରତର ଆର୍ଥନୀତିକ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ଥିଲା ଓ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ସୁଧାର ଆଣିବାପାଇଁ କି କି ସୁବିଧା ଉପଲବ୍‌ଧ ଥିଲା ?
Answer:

• ସ୍ଵାଧୀନତାବେଳକୁ ଭାରତରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଆର୍ଥନୀତିକ ସମସ୍ୟା ମୁଣ୍ଡଟେକି ସାରିଥିଲା ।
• ସେସବୁ ପ୍ରମୁଖ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ନିରକ୍ଷରତା ଓ ଅଜ୍ଞାନତା; ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ କୃଷି ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଶିଳ୍ପାୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ଥାଣୁତା, ହସ୍ତ ଓ କୁଟୀରଶିଳ୍ପରେ ଅଧୋଗତି ।
• ସୌଭାଗ୍ୟବଶତଃ ଭାରତର ଏହି ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବିକାଶର ଦ୍ଵାରଦେଶରେ ପହଞ୍ଚାଇ ଦେବାପାଇଁ କେତେକ ସୁବିଧା ଏ ଦେଶରେ ଉପଲବ୍ଧ ଥିଲା ।
• ଏହି ସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ୧୯୧୪ରୁ ୧୯୪୭ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ଭାରତର ଶିଳ୍ପାୟନକୁ ଆଗେଇ ନେଇଥ‌ିବା କେତେକ ଭାରତୀୟ ପୁଞ୍ଜିପତି ଓ ଉଦ୍ୟୋଗପତିମାନଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି, ଭାରତର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ ଓ ଭାରତର ମାନବ ସମ୍ପଦ ଏବଂ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ହାତରେ ଥିବା ବ୍ୟାଙ୍କ, ବୀମା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆର୍ଥିକ ଉପଚାର ।
• ସ୍ଵାଧୀନତାବେଳକୁ ପ୍ରାୟତଃ କେତେକ ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପପତି ଓ ଉଦ୍ୟୋଗପତି ଦେଶର ଶିଳ୍ପ, ବାଣିଜ୍ୟ, ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ୍ ଓ ବୀମାକ୍ଷେତ୍ରରେ ସେମାନଙ୍କ ଆସନ ଦୃଢ଼ କରିସାରିଥିଲେ ।

(ଖ) ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସୁଧାରିବାପାଇଁ କେଉଁ ପ୍ରକାର ପଦକ୍ଷେପ ନେବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଥିଲା ।
Answer:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସୁଧାରିବାପାଇଁ କେତେକ ଦୃଢ଼ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାର ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତା, ଆମଦାନି ହ୍ରାସ କରି ବ୍ୟାବସାୟିକ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରିବା ଓ ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପାୟନ ତଥା ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜିପତିମାନଙ୍କୁ ଯଥାସମ୍ଭବ ବାରଣ କରିବା ।
• ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଜମିଦାରୀ ପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ କରି ଭୂସଂସ୍କାର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା, ରୟତମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ କରିବା, ସମବାୟ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିବା ଏବଂ ଭାରତର ବିପୁଳ ଜନସମ୍ବଳକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପ୍ରଦାନ କରି ଦେଶର ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ବିନିଯୋଗ କରିବା ।
• ଅଧ୍ଵକନ୍ତୁ, କୁଟୀରଶିଳ୍ପକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରି ଗ୍ରାମୀଣ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବା ଏବଂ ବୃହତ୍ ଶିଳ୍ପସବୁ ସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ।
• ସରକାରୀ ଓ ବେସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ସମାନ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରି ଏକପ୍ରକାର ମିଶ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତିର ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯିବାପାଇଁ ପଦକ୍ଷେପ ନେବା ।
• ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତିମାନଙ୍କୁ ଭାରତର ଆର୍ଥନୀତିକ ପ୍ରଗତି ସ୍ରୋତରେ ସାମିଲ କରିବା ।

(ଗ) ପ୍ରଥମ ଦୁଇଟି ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ସୁଫଳ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୫୧ରୁ ୧୯୫୬ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଥମ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା । ଏହି ଯୋଜନାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଦେଶର କୃଷି ଓ ଜଳସେଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା ।
• ୧୯୫୬ରୁ ୧୯୬୧ ମସିହା ଥିଲା ଭାରତର ଦ୍ଵିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ । ଏହାର ରୂପରେଖ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ବିଶିଷ୍ଟ ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞ ପ୍ରଫେସର ପି.ସି. ମାହାଲାନୋବିସ୍ ।
• ଏହି ଯୋଜନାର ପ୍ରଧାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଭାରତୀୟ ସମାଜରେ ସମାଜବାଦୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ।
• ଏହି ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଥିଲା ଜାତୀୟ ଆୟର ବୃଦ୍ଧି, ମୌଳିକ ଓ ବୃହତ୍ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ, ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ଦେବାପାଇଁ ବ୍ୟାପକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଆୟ ଓ ସମ୍ପତ୍ତିର ସୁଷମ ବଣ୍ଟନ ।
• ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା, ସର୍ବୋପରି ଶିଳ୍ପାୟନ ଓ ସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ପ୍ରଦାନ ଏହି ଯୋଜନାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା । ଏହି ସମୟରେ ବିଦେଶୀ ଜ୍ଞାନକୌଶଳକୁ ଉପଯୋଗ କରି ତିନୋଟି (୩ଟି) ସମନ୍ବିତ ଇସ୍ପାତ ପ୍ରକଳ୍ପ ମଧ୍ଯ ନିର୍ମିତ ହେଲା ।

(ଘ) ଚତୁର୍ଥ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ସୁଫଳଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ଚତୁର୍ଥ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାରେ ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନ ।
• ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ଜୀବନଧାରଣର ମାନକୁ ଉନ୍ନତ କରିବାପାଇଁ ଏହି ଯୋଜନାରେ ସମତା ଓ ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ ଉପରେ ଅଧ୍ଵ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଗଲା ।
• ଧନୀ ଓ ଦରିଦ୍ରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଆର୍ଥନୀତିକ ତାରତମ୍ୟ ହ୍ରାସ କରିବାପାଇଁ ଏହି ଯୋଜନାରେ ଲକ୍ଷ୍ୟଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ୧୯୬୯ ମସିହାରେ ୧୪ଟି ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ଜାତୀୟକରଣ କରାଗଲା । ବ୍ୟାଙ୍କ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଋଣ ପ୍ରଦାନକାରୀ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକୁ ଲୋକଙ୍କ ନିକଟତର କରାଗଲା ।
• ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ଏହି ଯୋଜନା ଆଶାନୁରୂପ ସଫଳତା ପାଇପାରି ନଥିଲା; ବରଂ ଏହି ଯୋଜାନକାଳରେ ଦରଦାମ୍ ଆଶାତୀତ ଭାବେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା ।

(ଙ) ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ଭାରତ ସରକାର ୧୯୬୯ ରୁ ୨୦୦୦ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:

• ୧୯୬୯ ମସିହା ପରେ ଗ୍ରାମ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳର ଦାରିଦ୍ର୍ୟକୁ ଦୂର କରିବାକୁ ଭାରତ ସରକାର କେତେକ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କଲେ, କାରଣ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ବେରୋଜଗାରୀ ଥିଲା ତତ୍‌କାଳୀନ ଭାରତର ମୁଖ୍ୟ ସମସ୍ୟା ।
• ୧୯୬୯ ମସିହାରେ ଭାରତର ବଡ଼ ବଡ଼ ୧୪ଟି ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ଜାତୀୟକରଣ କରିଦିଆଯିବା ପରେ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତି ଓ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ର ପାଇଁ ଋଣ ସୁଲଭ ହେଲା ।
• ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ‘ସମନ୍ବିତ ଗ୍ରାମ୍ୟ ଉନ୍ନୟନ ଯୋଜନା’ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା । ସେହି ବର୍ଷ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ‘ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ନାରୀ ଓ ଶିଶୁବିକାଶ ଯୋଜନା’ ।
• ୧୯୯୯ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ‘ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣଜୟନ୍ତୀ ଗ୍ରାମ୍ୟ ସ୍ଵରୋଜଗାର ଯୋଜନା’ । ପୁନଶ୍ଚ ୨୦୦୦ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ‘ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମୋଦୟ ଯୋଜନା’ । ଏହି ଯୋଜନାର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ବିଭାଗ ଥିଲା; ଯଥା – (୧) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମ୍ୟ ସଡ଼କ ଯୋଜନା, (୨) ଇନ୍ଦିରା ଆବାସ ଯୋଜନା । ସହରାଞ୍ଚଳର ବେକାର ଯୁବକ ଯୁବତୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ୧୯୯୭ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ‘ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣଜୟନ୍ତୀ ସହରୀ ରୋଜଗାର ଯୋଜନା’ ।
• ୨୦୦୦ ମସିହାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିବା ‘ଅନ୍ତୋଦୟ ଅନ୍ନ ଯୋଜନା’ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରାୟ ଏକକୋଟି ଅତି ଦରିଦ୍ର ଲୋକଙ୍କୁ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ପ୍ରତି ୨ଟଙ୍କା ଦରରେ ଗହମ ଓ ୩ ଟଙ୍କା ଦରରେ ମାସକୁ ୩୫ କି.ଗ୍ରା. ଚାଉଳ ଯୋଗାଇଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଲା ।

୨. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଯୋଜନା ଆୟୋଗ ଓ ଜାତୀୟ ଉନ୍ନୟନ ପରିଷଦ କେବେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୫୦ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୫ ତାରିଖରେ ‘ଯୋଜନା ଆୟୋଗ’ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ୧୯୫୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୬ ତାରିଖରେ ‘ ଜାତୀୟ ଉନ୍ନୟନ ପରିଷଦ’ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଖ) ଦ୍ଵିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ଭାରତୀୟ ସମାଜରେ ସମାଜବାଦୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ଥିଲା ଦ୍ଵିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ପ୍ରଧାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।
• ଜାତୀୟ ଆୟର ବୃଦ୍ଧି, ମୌଳିକ ଓ ବୃହତ୍ ଶିଳ୍ପାୟନକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ଓ ନିଯୁକ୍ତ ସୁଯୋଗ ଦେବାପାଇଁ ବ୍ୟାପକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଆୟ ଓ ସମ୍ପତ୍ତିର ସୁଷମ ବଣ୍ଟନ, ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ।

(ଗ) ତୃତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା କାହିଁକି ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୬୨ ମସିହାରେ ଚୀନ୍‌ର ଭାରତ ଆକ୍ରମଣ ଓ ୧୯୬୫ ମସିହାରେ ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ତୃତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଘ) ଜାତୀୟ ଆୟ ଓ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ତୃତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର କ’ଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ?
Answer:
ତୃତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଜାତୀୟ ଆୟକୁ ଶତକଡ଼ା ୩୦ ଭାଗ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଏବଂ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟକୁ ଅନ୍ୟୁନ ୧୭% ବଢ଼ାଇବା ।‍

(ଙ) ଚତୁର୍ଥ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାରେ କାହା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଚତୁର୍ଥ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଜୀବନଧାରଣ ମାନକୁ ଉନ୍ନତ କରିବାପାଇଁ ସମତା ଓ ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

(ଚ) ପଞ୍ଚମ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା କେବେଠାରୁ ବନ୍ଦ କରି ଦିଆଯାଇଥିଲା ଏବଂ ପୁଣି କେବେଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ?
Answer:

• ପଞ୍ଚମ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା ୧୯୭୮ ମସିହାରୁ ବନ୍ଦ କରି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
• ପରେ ୧୯୮୦ରୁ ୧୯୮୫ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଷଷ୍ଠ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।

(ଛ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମୋଦୟ ଯୋଜନାର ଦୁଇଟି ବିଭାଗ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମୋଦୟ ଯୋଜନାର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ବିଭାଗ ଥିଲା; ଯଥା – (୧) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମସଡ଼କ ଯୋଜନା ଓ (୨) ଇନ୍ଦିରା ଆବାସ ଯୋଜନା ।

(ଜ) ବ୍ୟାକ୍‌କୁ ଜାତୀୟକରଣ କରାଯିବା ପରେ କ’ଣ ଲାଭ ହେଲା ?
Answer:

• ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ଜାତୀୟକରଣ କରାଯିବା ପରେ ବ୍ୟାଙ୍କ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଋଣପ୍ରଦାନକାରୀ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକୁ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ନିକଟତର ହେଲେ ।
• ଫଳରେ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କୁ ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତି ଓ କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଋଣ ସହଜ ଓ ସୁଲଭରେ ମିଳିଲା ।

(ଝ) ମିଶ୍ରିତ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତି କ’ଣ ?
Answer:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ପରେ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ମୂଳମନ୍ତ୍ର ଥିଲା ‘ମିଶ୍ରିତ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତି’ ।
• ଏହି ନୀତି ପ୍ରଚଳିତ ଥିବା ସମୟରେ ଘରୋଇ ଓ ସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗ ଉଭୟକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଉଥିଲା ଓ କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ କିଏ ଅର୍ଥ ବିନିଯୋଗ କରିବ ତାହା ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥିଲା ।

ଞ) ଉଦାରୀକରଣ ଅର୍ଥନୀତି ଭାରତରେ କେବେ ଓ କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ?
Answer:

• ୧୯୯୧ ମସିହାରେ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଏକ ଯୁଗାନ୍ତକାରୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିଲା । ସେତେବେଳେ ବିଶ୍ଵ ଅର୍ଥନୀତି ମଧ୍ୟ ଏକପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇସାରିଥିଲା ।
• ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷିଆର ସାମ୍ୟବାଦୀ ଅର୍ଥନୀତି ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାତ ହୋଇସାରିଥିଲା । ବିଶ୍ବକୁ ଆସିଯାଇଥାଏ ଉଦାରୀକୃତ ଆର୍ଥନୀତିକ ସଂସ୍କାରର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଚିନ୍ତାଧାରା । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଭାରତ ମଧ୍ୟ ଦେଶରେ ପ୍ରଚଳିତ ‘ମିଶ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତି’ ସ୍ଥାନରେ ‘ବିମୁକ୍ତ ଓ ଅବାଧ ଉଦାରୀକରଣ ଅର୍ଥନୀତି’ ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲା ।

୩. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ଯୋଜନା କମିଶନର ଚେୟାରମ୍ୟାନ କିଏ ହେଲେ ?
Answer:
ଯୋଜନା କମିଶନର ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହେଲେ ।

(ଖ) ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା କେବେଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ?
Answer:
୧୯୫୧ ମସିହାରୁ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।

(ଗ) କିଏ ଦ୍ଵିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ରୂପରେଖ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ବିଶିଷ୍ଟ ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞ ପ୍ରଫେସର ପି.ସି. ମାହାଲାନୋବିସ୍ ଦ୍ୱିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ରୂପରେଖ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ।

(ଘ) କେବେ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ଜାତୀୟକରଣ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୬୯ ମସିହାରେ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ଜାତୀୟକରଣ ହୋଇଥିଲା ।

(ଙ) ଚତୁର୍ଥ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା କାହିଁକି ଆଶାନୁରୂପ ସଫଳତା ହାସଲ କରିପାରିଲା ନାହିଁ ?
Answer:
ବାଂଲାଦେଶୀ ଶରଣାର୍ଥୀ ସମସ୍ୟା ଓ ୧୯୭୧ ମସିହାର ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ଚତୁର୍ଥ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା ଆଶାନୁରୂପ ସଫଳତା ହାସଲ କରିପାରିଲା ନାହି

(ଚ) ଷଷ୍ଠ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଷଷ୍ଠ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ କରିବା ।

(ଛ) ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ଉନ୍ନୟନ ପାଇଁ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିବା ଯୋଜନାଟି କ’ଣ ?
Answer:
୧୯୭୮ ମସିହାରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ଉନ୍ନୟନ ପାଇଁ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିବା ଯୋଜନାଟି ହେଲା ‘ସମନ୍ବିତ ଗ୍ରାମ୍ୟ ଉନ୍ନୟନ ଯୋଜନା’ ।

(ଜ) ୧୯୯୯ ମସିହାରେ ବେକାରୀ ଦୂରୀକରଣ ଦିଗରେ କେଉଁ ଯୋଜନା ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୯୯ ମସିହାରେ ବେକାରୀ ଦୂରୀକରଣ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିଲା ‘ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣଜୟନ୍ତୀ ଗ୍ରାମ୍ୟ ସ୍ଵରୋଜଗାର ଯୋଜନା’ ।

(ଝ) ସହରାଞ୍ଚଳରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ଯୁବକଯୁବତୀଙ୍କର କର୍ମସଂସ୍ଥାନ ପାଇଁ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥ‌ିବା ଯୋଜନାଟିର ନାମ କ’ଣ?
Answer:
ସହରାଞ୍ଚଳରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ବେକାର ଯୁବକଯୁବତୀଙ୍କର କର୍ମସଂସ୍ଥାନ ପାଇଁ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିବା ଯୋଜନାଟି ହେଲା ‘ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣଜୟନ୍ତୀ ସହରୀ ରୋଜଗାର ଯୋଜନା’ ।

(ଞ) ଅନ୍ତୋଦୟ ଅନ୍ନ ଯୋଜନାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଅନ୍ତୋଦୟ ଅନ୍ନ ଯୋଜନାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଗରିବ ଲୋକମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ଖାଦ୍ୟ ନିରାପତ୍ତା ନିଶ୍ଚିତ କରିବା ।

୪. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) ଦ୍ଵିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ କେବେ ଶେଷ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୫୬
(ii) ୧୯୬୧
(iii) ୧୯୬୨
(iv) ୧୯୬୫
Answer:
(ii) ୧୯୬୧

(ଖ) ଜାତୀୟ ଆୟର କେତେ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ତୃତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ?
(i) ୫%
(ii) ୫.୬%
(iii) ୭.୫%
(iv) ୬.୮%
Answer:
(i) ୫%

(ଗ) ସପ୍ତମ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା ଫଳରେ ଖାଦ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କେତେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା ?
(i) ୧୭%
(ii) ୩.୨୩%
(iii) ୫.୮%
(iv) ୧.୨%
Answer:
(ii) ୩.୨୩%

(ଘ) କେବେ ଭାରତରେ ଏକ ନୂଆ ଶିଳ୍ପନୀତି ଘୋଷିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୫୧
(ii) ୧୯୫୬
(iii) ୧୯୯୦
(iv) ୧୯୯୧
Answer:
(ii) ୧୯୫୬

(ଙ) କେବେଠାରୁ ଭାରତରେ ମିଶ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତି ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହେଲା ?
(i) ୧୯୬୯
(ii) ୧୯୭୮
(iii) ୧୯୯୧
(iv) ୧୯୯୭
Answer:
କୌଣସି ବିକଳ୍ପ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ନୁହେଁ

୫. ପାଠରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ‘ତୁମପାଇଁ କାମ’’ଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଓ ସହାୟତାରେ ସମ୍ପାଦନ କର ।
Answer:
(ପିଲାମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖିବେ ।)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 15 ଭାରତରେ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନର ବିକାଶ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 15 ଭାରତରେ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନର ବିକାଶ

୧. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ବିଦ୍ୟାର ଉପଯୋଗିତା ସମ୍ପର୍କରେ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁଙ୍କର ମତ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ତାଙ୍କ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀତ୍ଵ କାଳ (୧୯୪୬ – ୧୯୬୪)ରେ ଭାରତରେ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନର ବିକାଶ ପାଇଁ ଅକ୍ଲାନ୍ତ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ।
• ନେହେରୁଙ୍କର ଦୃଢ଼ ବିଶ୍ଵାସ ଥିଲା ଯେ କେବଳ ବିଜ୍ଞାନ ହିଁ କ୍ଷୁଧା, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ଅପରିଚ୍ଛନ୍ନତା, ନିରକ୍ଷରତା, ଅନ୍ଧବିଶ୍ଵାସ, ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳର ଅସଦ୍ ବିନିଯୋଗ ପ୍ରଭୃତି ଭାରତର ଗୁରୁତର ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ କରିପାରିବ ।
• ଦେଶର ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ବିଦ୍ୟା ଯେ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ତାହା ନେହେରୁ ଉପଲବ୍ଧ କରିଥିଲେ ।
• ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣା ଓ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ ଯେ ଭାରତର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିବ ସେ ବିଷୟ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଦେଇଥିଲେ ।
• ସୁତରାଂ ଭାରତର ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ବିଦ୍ୟା ସହାୟକ ବୋଲି ନେହେରୁ ମତ ଦେଇଥିଲେ ।

(ଖ) ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତି ପରେ ଭାରତରେ କୃଷି ଓ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ କ’ଣ କରାଯାଇଛି ?
Answer:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତି ପରେ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟାପକ ପ୍ରୟୋଗ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଲା ।
• ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସପ୍ତମ ଦଶକରେ ରାସାୟନିକ ସାର ଓ ଅଧ‌ିକ ଉତ୍ପାଦନକ୍ଷମ ବିହନର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର, ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ଜଳସେଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଫଳରେ ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା ଓ ସବୁଜ କ୍ରାନ୍ତି ସମ୍ଭବ ହେଲା ।
• ୧୯୭୧ ମସିହାରେ କେନ୍ଦ୍ରରେ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ନାମରେ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ବିଭାଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଗଲା । ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ବିକାଶ ଓ କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହାର ବିନିଯୋଗ ଲାଭଦାୟକ ହେଲା ।
• ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଶେଷକରି ଲୌହ ଓ ଇସ୍ପାତ ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରାଗଲା ।
• ୧୯୭୩ ମସିହାରେ ‘ଭାରତୀୟ ଇସ୍ପାତ ପ୍ରାଧ୍ଵରଣ ଲିମିଟେଡ୍’ ନାମକ ସରକାରୀ ସଂସ୍ଥା ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇ ଭାରତରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିବା ପାଞ୍ଚଟି ଏକୀକୃତ ଇସ୍ପାତ ପ୍ରକଳ୍ପର ପରିଚାଳନା ଭାର ହାତକୁ ନିଆଗଲା ।

(ଗ) ପରମାଣୁ ଶକ୍ତିର ବିକାଶ ପାଇଁ ଭାରତ ସରକାର କି କି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଛନ୍ତି ?
Answer:

• ପରମାଣୁ ଶକ୍ତିର ବିକାଶ ପାଇଁ ୧୯୪୮ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ମାସରେ ବିଶିଷ୍ଟ ବୈଜ୍ଞାନିକ ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବାଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ‘ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ଆୟୋଗ’ ଗଠନ କରାଗଲା ।
• ୧୯୫୪ ମସିହାରେ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ‘ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ବିଭାଗ’ ଖୋଲାଗଲା ।
• ୧୯୫୬ ମସିହାରେ ଟ୍ରମ୍ବେଠାରେ ପ୍ରଥମ ଆଣବିକ ରିଆକ୍ଟର ଓ ଭାବା ଆଣବିକ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି । ଏହାର ଅଧୀନରେ ଅପ୍‌ସରା, ସର୍କସ, ଜେରଲିନା, ଧ୍ରୁବ ପ୍ରଥମ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ, ପୂର୍ଣ୍ଣିମା, କାମିନୀ ପ୍ରଭୃତି ରିଆକ୍ଟର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହେଲା ।
• ଭାବା ଆଣବିକ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ଅନେକ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, କାଶ୍ମୀର ଓ କର୍ଣ୍ଣାଟକଠାରେ ଗଢ଼ିଉଠିଲା । ୧୯୮୪ ମସିହାରେ ଇନ୍ଦୋରଠାରେ ଉନ୍ନତ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନକେନ୍ଦ୍ର ନାମକ ଏକ ଗବେଷଣା ସଂସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।
• ଭାରତ ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ୧୯୭୪ ମସିହା ମେ ୧୮ରେ ଓ ଦ୍ବିତୀୟଥର ପାଇଁ ୧୯୯୮ ମସିହା ମେ ୧୧ ଓ ୧୩ରେ ରାଜସ୍ଥାନର ପୋଖରାନ୍‌ଠାରେ ପରମାଣୁ ବୋମା ପରୀକ୍ଷଣ କରିଥିଲା ।

(ଘ) ପ୍ରତିରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତର ଅଗ୍ରଗତି ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ଦିଅ ।
Answer:

• ପ୍ରତିରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତର ଅଗ୍ରଗତି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ୧୯୫୮ ମସିହାରେ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଓ ଉନ୍ନୟନ ସଙ୍ଗଠନ ଗଠିତ ହେଲା ।
• ୧୯୮୩ ମସିହାରେ ଏକୀଭୂତ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ହାତକୁ ନିଆଯାଇ ବିଭିନ୍ନ ଧରଣର କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର ଯଥା – ଅଗ୍ନି, ପୃଥ୍ବୀ, ଧନୁଶ, ଆକାଶ, ତ୍ରିଶୂଳ ଓ ନାଗ ଆଦିର ବିକାଶ କରାଗଲା । ,
• ଏହି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାର ଚାନ୍ଦିପୁରଠାରେ ଏକ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପରୀକ୍ଷଣ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।
• ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଓ ଉନ୍ନୟନ ସଙ୍ଗଠନ ତିନି ବାହିନୀ (ସ୍ଥଳ, ଜଳ ଓ ଆକାଶ) ପାଇଁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ସାମଗ୍ରୀ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ତା’ର ଗୁଣବତ୍ତା ପରୀକ୍ଷା କରିବାରେ ପ୍ରଶଂସନୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।
• ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଯାନବାହନ, ଗୋଳାବାରୁଦ, ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ଜଳଜାହାଜ ଓ ବୁଡ଼ାଜାହାଜ ମଧ୍ୟ ଭାରତରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଛି ।

(ଙ) ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ବିଦ୍ୟାର ବିକାଶ ଫଳରେ ଭାରତ କିପରି ଲାଭବାନ୍ ହୋଇଛି ?
Answer:

• ଦେଶରେ ଉପଲବ୍‌ଧ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟକ ବିଦ୍ୟାର ବିକାଶ ଫଳରେ ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବୈପ୍ଳବିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ
• ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖାଦ୍ୟସାମଗ୍ରୀ ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତ ସ୍ବାବଲମ୍ବୀ ହୋଇପାରିଛି ।
• ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତ ପାରଦର୍ଶିତା ହାସଲ କରିପାରିଛି ଓ ଶକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ଵାବଲମ୍ବୀ ହୋଇପାରିଛି ।
• ପ୍ରତିରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ବଦେଶୀ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଦେଶ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୋଇପାରିଛି ।
• ମହାକାଶ ଗବେଷଣା, ସାମୁଦ୍ରିକ ବିଜ୍ଞାନ ଗବେଷଣା ଓ ପରିବେଶ ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ପର୍କରେ ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ ଓ ବିନିଯୋଗ ସମ୍ଭବପର ହେବା ସହିତ ମାନବ ସମ୍ବଳକୁ ପ୍ରଶିକ୍ଷିତ ଓ ଦକ୍ଷ କରାଯାଇପାରିଛି ।

୨. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) କେଉଁ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଭାରତର ବୈଷୟିକ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ?
Answer:

• ଦେଶର ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ବିଦ୍ୟା ଯେ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ତାହା ନେହେରୁ ଓ ତତ୍କାଳୀନ ଭାରତର ନେତୃବୃନ୍ଦ ଉପଲବ୍‌ଧ କରିଥିଲେ ।
• ତେଣୁ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉଚ୍ଚତର ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିଭିକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ବୈଷୟିକ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।

(ଖ) ଭାରତୀୟ ଇସ୍ପାତ ପ୍ରାଧ୍ଵରଣ ଲିମିଟେଡ୍ କେବେ ଗଠିତ ହେଲା ଓ କେବେ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କଲା ?
Answer:

• ‘ଭାରତୀୟ ଇସ୍ପାତ ପ୍ରାଧକରଣ ଲିମିଟେଡ୍‌’ ୧୯୭୩ ମସିହାରେ ଗଠିତ ହେଲା ।
• ଏହି ସଂସ୍ଥା ସେହି ବର୍ଷ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କଲା ।

(ଗ) ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରକୁ କାହିଁକି ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିଲେ ?
Answer:

• ନେହେରୁଙ୍କ ମତ ଥିଲା ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବୈପ୍ଳବିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବ ଓ ଭାରତର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବ ।
• ତେଣୁ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିଲେ ।

(ଘ) ଭାବା ଆଣବିକ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର କେବେ ଏବଂ କେଉଁଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ?
Answer:

• ଭାବା ଆଣବିକ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ୧୯୫୬ ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।
• ଏହା ଟ୍ରମ୍ବେଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଙ) ଭାରତ କେବେ ଏବଂ କେଉଁଠାରେ ତା’ର ପ୍ରଥମ ପରମାଣୁ ବୋମା ବିସ୍ଫୋରଣ କରିଥିଲା ?
Answer:

• ଭାରତ ତା’ର ପ୍ରଥମ ପରମାଣୁ ବୋମା ବିସ୍ଫୋରଣ ୧୯୭୪ ମସିହା ମେ ମାସ ୧୮ ତାରିଖରେ କରିଥିଲା ।
• ଏହା ରାଜସ୍ଥାନର ପୋଖରାନ୍‌ଠାରେ ହୋଇଥିଲା ।

(ଚ) କେଉଁ କାରଣରୁ ଭାରତ ତା’ର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଦୃଢ଼ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଉପଲବ୍ଧ କଲା ?
Answer:

• ୧୯୬୨ ମସିହାରେ ଚୀନ୍-ଭାରତ ଯୁଦ୍ଧରେ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀର ଦୁର୍ବଳତା ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ସତର୍କ
• ତେଣୁ ଭାରତ ତା’ର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଦୃଢ଼ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଉପଲବ୍‌ କଲା ।

(ଛ) ୧୯୬୩ ମସିହାରେ କେଉଁଠାରେ ଏକ ରକେଟ୍ ଉକ୍ଷେପଣ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଏହାର ନାମ କ’ଣ ରଖାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୬୩ ମସିହାରେ କେରଳର ଥୁରୁବନନ୍ତପୁରମ୍ଠାରେ ଏକ ରକେଟ୍ ଉକ୍ଷେପଣ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଏହାର ନାମ ଥୁମ୍ବା ବିଷୁବୀୟ ରକେଟ୍ ଉକ୍ଷେପଣ କେନ୍ଦ୍ର ରଖାଯାଇଥିଲା ।

(ଜ) ଭାରତ ତିଆରି ପ୍ରଥମ କୃତ୍ରିମ ଉପଗ୍ରହର ନାମ କ’ଣ ଏବଂ ଏହା କେଉଁଦିନ ମହାକାଶକୁ ପ୍ରେରଣ।
Answer:

• ଭାରତ ତିଆରି ପ୍ରଥମ କୃତ୍ରିମ ଉପଗ୍ରହର ନାମ ଥିଲା ‘ଆର୍ଯ୍ୟଭଟ୍ଟ’ ।
• ଏହା ୧୯୭୫ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ୧୯ ତାରିଖରେ ମହାକାଶକୁ ପ୍ରେରଣ କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଝ) ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଯୋଗାଯୋଗ ଉପଗ୍ରହ କେବେ ମହାକାଶକୁ ପ୍ରେରିତ ହେଲା ଏବଂ ତାହାର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:

• ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଯୋଗାଯୋଗ ଉପଗ୍ରହ ୧୯୮୧ ମସିହା ଜୁନ୍ ୧୯ ତାରିଖରେ ମହାକାଶକୁ ପ୍ରେରିତ ହେଲା ।
• ଏହାର ନାମ ଥିଲା ‘ଆପଲ୍’ ।

(ଞ) ଭାରତ ମହାକାଶରେ ଛାଡ଼ିଥ‌ିବା କୃତ୍ରିମ ଉପଗ୍ରହଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟତଃ କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପଯୋଗୀ ହୋଇପାରିଛି ?
Answer:
ଭାରତ ମହାକାଶରେ ଛାଡ଼ିଥିବା କୃତ୍ରିମ ଉପଗ୍ରହଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଟି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପଯୋଗୀ ହୋଇପାରିଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା– (କ) ଯୋଗଯୋଗ, (ଖ) ପାଣିପାଗର ପୂର୍ବାନୁମାନ ।

୩. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) କେବେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଜାତୀୟ ପରୀକ୍ଷାଗାରର ଭିତ୍ତିପ୍ରସ୍ତର ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଜାତୀୟ ପରୀକ୍ଷାଗାରର ଭିତ୍ତିପ୍ରସ୍ତର ୧୯୪୭ ମସିହା ଜାନୁଆରୀ ୪ ତାରିଖରେ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଖ) ବୈଜ୍ଞାନିକ ଓ ଶିଳ୍ପ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ବୈଜ୍ଞାନିକ ଓ ଶିଳ୍ପ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଥିଲେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ।

(ଗ) କେଉଁ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଢାଞ୍ଚାରେ ଭାରତରେ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଗଠନ କରାଗଲା ?
Answer:
ଆମେରିକାର ମାଶାଚୁସେଟ୍ସ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଢାଞ୍ଚାରେ ଭାରତରେ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଗଠନ କରାଗଲା ।

(ଘ) ଭାରତର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଶାସନରେ କେବେ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ସୃଷ୍ଟି କରାଗଲା ?
Answer:
ଭାରତର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଶାସନରେ ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ସୃଷ୍ଟି କରାଗଲା ।

(ଡି) କେବେ ଭାରତର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଶାସନରେ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ବିଭାଗ ଖୋଲାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଶାସନରେ ୧୯୫୪ ମସିହାରେ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ବିଭାଗ ଖୋଲାଯାଇଥିଲା ।

(ଚ) ଇନ୍ଦୋରରେ ଥ‌ିବା ଆଣବିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ଇନ୍ଦୋରରେ ଥ‌ିବା ଆଣବିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନର ନାମ ‘ଉନ୍ନତ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ କେନ୍ଦ୍ର’ ।

(ଛ) ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଓ ଉନ୍ନୟନ ସଙ୍ଗଠନ କେବେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଓ ଉନ୍ନୟନ ସଙ୍ଗଠନ ୧୯୫୮ ମସିହାରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଜ) ଅଗ୍ନି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର କେଉଁଠାରେ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଅଗ୍ନି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶାର ଚାନ୍ଦିପୁର ନିକଟସ୍ଥ ହୁଇଲର୍ ଦ୍ଵୀପରେ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଝ) ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଏକ ରକେଟ୍ ଉକ୍ଷେପଣ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛି ?
Answer:
ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ଶ୍ରୀହରିକୋଟାଠାରେ ଏକ ରକେଟ୍ ଉତକ୍ଷେପଣ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଅଛି ।

(ଞ) ‘‘ଭାସ୍କର-ପ୍ରଥମ’’ ଉପଗ୍ରହ ପ୍ରେରଣ ପାଇଁ କେଉଁ ଦେଶର ସହାୟତା ନିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
‘ଭାସ୍କର-ପ୍ରଥମ’ ଉପଗ୍ରହ ପ୍ରେରଣ ପାଇଁ ରୁଷିଆର ସହାୟତା ନିଆଯାଇଥିଲା ।

୪. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) କେଉଁଠାରେ ପ୍ରଥମ ଭାରତୀୟ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ?
(i) ମୁମ୍ବାଇ
(ii) ଦିଲ୍ଲୀ
(iii) ଖଡ଼ଗପୁର
(iv) ଚେନ୍ନାଇ
Answer:
(iii) ଖଡ଼ଗପୁର

(ଖ) ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ଆୟୋଗର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ କିଏ ଥିଲେ ?
(i) ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ
(ii) ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବା
(iii) ଅବଦୁଲ୍ କାଲାମ୍
(iv) ବିକ୍ରମ ସରାଭାଇ
Answer:
(ii) ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବା

(ଗ) କେଉଁଟି ଆଣବିକ ରିଆକ୍ଟର ନୁହେଁ ?
(i) ଧ୍ରୁବ
(ii) ଆକାଶ
(iii) ଅପ୍ସରା
(iv) କାମିନା
Answer:
(ii) ଆକାଶ

(ଘ) ଏକୀଭୂତ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ କେବେଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ?
(i) ୧୯୬୨
(ii) ୧୯୭୪
(iii) ୧୯୮୩
(iv) ୧୯୮୪
Answer:
(iii) ୧୯୮୩

(ଡ) ଉପଗ୍ରହ ଯୋଗଯୋଗ କେନ୍ଦ୍ର କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(i) ଇଦୋର
(ii) ଟ୍ରମ୍ବେ
(iii) ଆର୍‌ଭି
(iv) ଲକ୍ଷ୍ନୌ
Answer:
(iii) ଆର୍‌ଭି

୫. ପାଠରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ‘ତୁମ ପାଇଁ କାମ’’ଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଓ ସହାୟତାରେ ସମ୍ପାଦନ କର ।
Answer:
(ପିଲାମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖିବେ ।)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Maths Solutions Geometry Chapter 4 ତ୍ରିକୋଣମିତି Ex 4(b) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Maths Solutions Geometry Chapter 4 ତ୍ରିକୋଣମିତି Ex 4(b)

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) sin (A – B) = sin A – cos A |
(ii) cos (θ + α) + cos (α – θ) = ……….. |
(iii) cos (60° – A) + ………. = cos A |
(iv) sin (30° + A) + sin (30° – A) = ……..|
(v) 2 sin A. sin B = ………… cos (A + B) |
(vi) tan (45° + θ). tan (45° – θ) = …………. |
Solution:

Question 2.

Solution:

Question 3.
ତ୍ପମାଣ କର:
(i) cos (A + 45°) = \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) (cos A – sin A)
(ii) sin (45° – θ) = \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) (sin θ – cos θ)
(iii) tan (45° + θ) = \(\frac{1+\tan \theta}{1-\tan \theta}\)
(iv) cot (45° + θ) = \(\frac{1+\tan \theta}{1-\tan \theta}\)
Solution:
(i) L.H.S. = cos (A + 45°) = cos A. cos 45° – sin A. sin 45°
= cos A . \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) – sin A .\(\frac{1}{\sqrt{2}}\)

(ii) L.H.S. = sin (45° + θ) = sin 45° × cos θ – cos 45° 45° × sin θ
= \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) cos θ – \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) sin θ = – \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) (sin θ – cos θ) = R.H.S.

(iii) L.H.S. = tan (45° + θ) = \(\frac{\tan 45^{\circ}+\tan \theta}{1-\tan 45^{\circ} \cdot \tan \theta}\) = \(\frac{1+\tan \theta}{1-1 \times \tan \theta}\)
= \(\frac{1+\tan \theta}{1-\tan \theta}\) = R.H.S.

(iv) L.H.S. = cot (45° – θ) = \(\frac{\cot 45^{\circ} \cdot \cot \theta+1}{\cot \theta-\cot 45^{\circ}}\) = \(\frac{1 \times \cot \theta+1}{\cot \theta-1}\) = \(\frac{\cot \theta+1}{\cot \theta-1}\)

Question 4.
ତ୍ପମାଣ କର:
(i) cos (45° – A). cos (45° – B) – sin (45° – A). sin (45° – B) = sin (A + B)
(ii) sin (45° + A). cos (20° – A) + cos (45° + A). sin (20° – A) = \(\frac{\sqrt{3}}{2}\)
(iii) cos (65° + θ). cos (35° + θ) + sin (65° + θ). sin (35° + θ) = \(\frac{\sqrt{3}}{2}\)
(iv) cos nθ . cos θ + sin nθ. sin θ = sin (n – 1) θ
(v) tan (60° – A) = \(\frac{\sqrt{3} \cos A-\sin A}{\cos A+\sqrt{3} \sin A}\)
Solution:
(i) L.H.S. = cos (45° – A). cos (45° – B) – sin (45° – A). sin (45° – B)
= cos (45° – A + 45° – B) = cos {90° – (A + B)}
= sin (A + B) = R.H.S.

(ii) L.H.S. = sin (40° + A). cos (20° – A) + cos (40° + A). sin (20° – A)
= sin (40° – A + 20° – A) = sin 60° = \(\frac{\sqrt{3}}{2}\) = R.H.S.

(iii) L.H.S. = cos (65° + θ). cos (35° + θ) + sin (65° + θ). sin (35° + θ)
= cos {(65° + θ) – (35° + θ)} = cos (65° + θ – 35° – θ)
= cos 30° = \(\frac{\sqrt{3}}{2}\) = R.H.S.

(iv) L.H.S. = cos nθ. cos θ + sin nθ. sin θ = cos (nθ – θ)
= sin (n – 1)θ = R.H.S.

Question 5.
ତ୍ପମାଣ କର:
(i) tan 62° = \(\frac{\cos 17^{\circ}+\sin 17^{\circ}}{\cos 17^{\circ}-\sin 17^{\circ}}\)
(ii) tan 70° = \(\frac{\cos 25^{\circ}+\sin 25^{\circ}}{\cos 25^{\circ}-\sin 25^{\circ}}\)
(iii) tan 7A. tan 4A. tan 3A = tan 7A – tan 4A – tan 3A
(iv) tan (x + y) – tan x – tan y = tan (x + y) . tan x . tan y
(v) (1 + tan 15°) (1 + tan 30°) = 2
(vi) (cot 10° – 1) (cot 35° – 1) = 2
(vii) \(\frac{1}{\cot A+\tan B}\) – \(\frac{1}{\tan A+\cot B}\) = tan (A – B)
(viii) √3 + cot 50° + tan 80° = √3 cot 50° . tan 80°
Solution:

Question 6.
cos 75° ଓ sin 15° ର ମୂଲ୍ୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:
cos 75° = cos (45° + 30°) = cos 45° . cos 30° – sin 45° . sin 30°
= \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) . \(\frac{\sqrt{3}}{2}\) – \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) × \(\frac { 1 }{ 2 }\) = \(\frac{\sqrt{3}-1}{2 \sqrt{2}}\)
sin 15° = sin (60° – 45°) = sin 60° . cos 45° – cos 60° . sin 45°
= \(\frac{\sqrt{3}}{2}\) . \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) – \(\frac { 1 }{ 2 }\) × \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) = \(\frac{\sqrt{3}-1}{2 \sqrt{2}}\)

Question 7.
(i) cos α = \(\frac { 8 }{ 17 }\) ଓ sin β = \(\frac { 5 }{ 13 }\) ହେଲେ sin (α – β) ର ମାନ ନିଣ୍ଡଯ କର |
(ii) tan A = \(\frac { 1 }{ 2 }\), cot B = 3 ହେଲେ A + B ର ମାନ ନିଣ୍ଡଯ କର |
(iii) tan β = \(\frac{1-\tan \alpha}{1+\tan \alpha}\) ହେଲେ (α + β) ର ମାନ ନିଣ୍ଡଯ କର |
Solution:

Question 8.
A + B + C = 90° ହେଲେ ତ୍ପମାଣ କର ଯେ
(i) cot A + cot B + cot C = cot A . cot B . cot C
(ii) tan A . tan B + tan B . tan C + tan C . tan A = 1
Solution:
(i) A + B + C = 90° ⇒ A + B = 90° – C
⇒ cot (A + B) = cot (90° – C)
⇒ \(\frac{\cot A \cdot \cot B-1}{\cot B+\cot A}\) = tan C = \(\frac{1}{\cot \mathrm{C}}\)
⇒ cot C (cot A. cot B – 1) = 1 (cot B + cot A)
⇒ cot A. cot B. cot C – cot C = cot B + cot A
⇒ cot A. cot B. cot C = cot A + cot B + cot C

(ii) A + B + C = 90° ⇒ B + C = (90° – A)
⇒ tan (B + C) = tan (90° – A)
\(\frac{\tan B+\tan C}{1-\tan B \cdot \tan C}\) = cot A = \(\frac{1}{\tan \mathrm{A}}\)
⇒ tan A (tan B + tan C) = 1 – tan B. tan C
⇒ tan A. tan B + tan C. tan A = 1 – tan B. tan C
⇒ tan A. tan B + tan B. tan C + tan C. tan A = 1

Question 9.
(i) A + B + C = 180° ଏବଂ sin C = 1 ହେଲେ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ tan A . tan B = 1
(ii) A + B + C = 180° ହେଲେ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ cot A . cot B + cot B . cot C + cot C . cot A = 1
(iii) A + B + C = 180° ଏବଂ cos A = cot B . cos C ହେଲେ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ
(a) tan A – tan B + tan C
(b) tan B . tan C = 2
Solution:
(i) sin C = 1 ⇒ sin C = sin 90° ⇒ C = 90°
A + B + C = 180° ⇒ A + B = 180° – C = 180° = 90° = 90°
⇒ A = 90° – B
∴ tan A . tan B = tan (90° – B) . tan B = cot B × tan B = 1

(ii) A + B + C = 180° ⇒ A + B = 180° – C
⇒ cot(A + B) = cot (180° – C)
⇒ \(\frac{\cot A \cdot \cot B-1}{\cot B+\cot A}\) = – cot C
⇒ cot A. cot B – 1=-cot C (cot B + cot A)
⇒cot A. cot B – 1=-cot B. cot C – cot C. cot A
⇒ cot A. cot B + cot B. cot C + cot C. cot A = 1

(iii) (a) A + B + C = 180° ⇒ (A + C) = 180° – A
⇒ sin (B + C) = sin (180° – A)
⇒ sin B . cos C + cos B . sin C = sin A
⇒ \(\frac { sin B. cos C }{ cos A }\) + \(\frac { cos B. sin C }{ cos A }\) = \(\frac { sin A }{ cos A }\) (ଭଉଯ ପାଣରେ cos A କାମାଗଣ)
⇒ \(\frac { sin B. cos C }{ cos B. cos C }\) + \(\frac { cos B. sin C }{ cos B. cos C }\) = tan A
⇒ tan B + tan C = tan A

(b) A + B + C = 180°
⇒ B + C = 180° – A
⇒ cos (B + C) = cos (180° – A) = – cos A
⇒ cos B. cos C – sin B. sin C = – cos B. cos C
⇒ 2cos B. cos C = sin B. sin C
⇒ 2 = \(\frac{\sin B \cdot \cos C}{\cos B \cdot \cos C}\) = tan B. tan C

Question 10.
ଜଣାଥ ଯେ : (i) sin (A + B) . sin (A – B) = sin² A – sin² B
(ii) cos (A + B) . cos (A – B) = cos² A – sin² B
Solution:
(i) L.H.S.= sin (A + B) . sin (A – B)
= (sin A. cos B + cos A· sin B) (sin A · cos B – cos A. sin B)
= (sin A. cos B)² – (cos A. sin B)²
= sin²A. cos²B – cos²A. sin²B
= sin²A (1 – sin²B) − (1 − sin²A) sin²B
= sin²A – sin²A. sin²B – sin²B + sin²A. sin²B
= sin²A – sin²B = R.H.S.

(ii) L.H.S.= cos (A + B) . cos (A – B)
= (cos A. cos B – sin A. sin B) (cos A. cos B + sin A. sin B)
= (cos A. cosB)² – (sin A. sin B)²
= cos²A cos²B – sin²A. sin²B
= cos²A (1 − sin²B) − (1 − cos²A) sin²B
= cos²A – cos²A. sin²B – sin²B + cos²A. sin²B
= cos²A – sin²B = R.H.S.

Question 11.
ପ୍ରମାଣ କର :
(i) sin 50° + sin 40° = √2 sin 85°
(ii) cos 50° + cos 40° = √2 cos 5°
(iii) sin 50° – sin 70° + sin 10° = 0
Solution:
(i) ଦାନପାଣ = sin 50° + sin 40°
= sin (45° +5°) + sin (45° – 5°)
= sin 45°. cos 5° + cos 45°. sin 5° + sin 45°. cos 5° – cos 45°. sin 5°
= 2 sin 45° × cos 5° = 2 × \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) cos (90° – 85°)
= √2 sin 85° = ଦର୍ପଣପାଣ

(ii) ଦାନପାଣ = cos 50° + cos 40°
= cos (45° +5°) + cos (45° – 5°)
= cos 45°. cos 5° – sin 45°. sin 5° + cos 45°. cos 5° + sin 45°. sin 5°
= 2 cos 45°. cos 5°
= 2 × \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) cos 5° = √2 cos 5° = ଦର୍ପଣପାଣ

(iii) ଦାନପାଣ = sin 50° – sin 70° + sin 10°
= sin (60° – 10°) – sin (60° – 10°) + sin 10°
= (sin 60° . cos 10° – cos 60° . sin 10°)
– (sin 60° . cos 10° + cos 60° . sin 10°) + sin 10°

Question 12.
ପ୍ରମାଣ କର :
(i) sin (A + B) = \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) , cos (A – B) = \(\frac{1}{\sqrt{2}}\)
(ii) cos (A + B) = – \(\frac { 1 }{ 2 }\) , sin (A – B) = \(\frac { 1 }{ 2 }\)
(iii) tan (A – B) = \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) = cot (A + B)
(iv) tan (A + B) = -1, cosec (A – B) = √2
Solution:
(i) sin (A + B) = \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) = sin 45°ଦା, sin 135°
⇒ A + B = 45° ଦା, 135°
cos (A – B) = \(\frac{1}{\sqrt{2}}\) = cos 45° ⇒ A – B = 45°
A + B = 45° , A – B = 45°
ହେଲେ, (i) ଓ (ii) ରୁ A + B +A – B = 45° + 45° ⇒ 2A = 90° ⇒ A = 45°
B = 45° – 45° = 0°
ଯଦି A + B = 135°, A – B = 45°
∴ (i) ଓ (ii) ରୁ A + B + A – B = 135° + 45°
⇒ 2A = 180° ⇒ A = 90°
B = 135° – 90° = 45°
(∴ A = 45°, B = 0°) ଦା, (A = 90° , B = 45°)

(ii) cos (A + B) = – \(\frac { 1 }{ 2 }\) = cos 120°
⇒ A + B = 120°
sin (A – B) = \(\frac { 1 }{ 2 }\) = sin 30°
⇒ A – B = 30°
∴ (i) ଓ (ii) ରୁ A + B + A – B = 120° + 30°
⇒ 2A = 150° ⇒ A = 75°
B = 120° – 75° = 45° (∵ A = 75°, B = 45°)

(iii) tan (A – B) = \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) = tan 30° ⇒ A – B = 30°
cot (A + B) = \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) = cot 60° ⇒ A – B = 30°
∴ (i) ଓ (ii) ରୁ A + B + A – B = 60° + 30°
⇒ 2A = 90° ⇒ A = 45° , B = 60° – 45° = 15°
∴ A = 45° , B = 15°

(iv) tan (A + B) = -1 = tan 135° ⇒ A + B = 135°
cosec (A – B) = √2 = cosec 45° ⇒ A – B = 45°
(i) ଓ (ii) ରୁ 2A = 180° ⇒ A = 90°
∴ B = 135° – 90° = 45°
∴ A = 90° , B = 45°

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Solutions Chapter 5 ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Life Science Solutions Chapter 5 ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ

Question 1.
ଫାଇଟୋହରମୋନ୍ କ’ଣ ? ସେଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରକାରଭେଦ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ-
ଫାଇଟୋହରମୋନ୍ – ଉଦ୍ଭଦରେ ଥ‌ିବା ହରମୋନକୁ ଫାଇଟୋହରମୋନ୍ କୁହାଯାଏ ।
ଫାଇଟୋହରମୋନ୍‌ର ପ୍ରକାରଭେଦ – ଉଦ୍ଭଦରେ ଥ‌ିବା ଫାଇଟୋହରମୋନ୍‌ଗୁଡ଼ିକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ 5 ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କର।ଯ।ଇଛି: ଯଥା-

1. ଅକ୍‌ସିନ୍
2. ଜିବରେଲିନ୍
3. ସାଇଟୋକାଇନିନ୍
4. ଏଥ୍ଲିନ୍
5. ଆବ୍‌ସିକ୍ ଅମ୍ଳ

(i) ଫାଇଟୋହରମୋନ୍ ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଜୈବ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷାକରିବା ସହିତ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇପ୍ରକାର କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ, ଯଥା- ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ଚଳନଶକ୍ତିର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ।
ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ – ଫାଇଟୋହରମୋନ୍ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର; ଯଥା – ବୃଦ୍ଧିକାରକ ହର୍‌ମୋନ୍ ଓ ବୃଦ୍ଧିହ୍ରାସକ ହରମୋନ୍ ।

ବୃଦ୍ଧିକାରକ ହରମୋନ୍ :
(ii) ଫାଇଟୋହର୍‌ମୋନ୍ ମଧ୍ଯରୁ ଅକ୍‌ସିନ୍, ଜିବରେଲିନ୍ ଓ ସାଇଟୋକାଇନିନ୍ ପ୍ରଭୃତି ବୃଦ୍ଧିକାରକ ହରମୋନ ଅଟନ୍ତି ।
(iii) ଜିବରେଲିନ୍ ଓ ଅକ୍‌ସିନ୍ ଶାଖା ଓ କାଣ୍ଡର ବୃଦ୍ଧିରେ ସହାୟକ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।
(iv) ସାଇଟୋକାଇନିନ୍ କୋଷ ବିଭାଜନର ହାର ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ ଓ ଏହି ହରମୋନ୍ ସାଧାରଣତଃ କ୍ଷିପ୍ରଭାବେ-
(v) କାଣ୍ଡ ଓ ମୂଳର ଅଗ୍ରଭାଗରେ କୋଷ ବୃଦ୍ଧିକାରକ ହରମୋନ୍ ବହୁ ପରିମାଣରେ ଥବାରୁ ସେଠାରେ ବହୁଳ ତଥା ତ୍ବରାନ୍ବିତ କୋଷ ବିଭାଜନ ହୋଇ ଅଗ୍ରଭାଗ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ।

ବୃଦ୍ଧିହ୍ରାସକ ହରମୋନ୍ :
(vi) ଅଗ୍ରଭାଗ ତଳକୁ ହର୍‌ମୋନ୍‌ର ପରିମାଣ କ୍ରମଶଃ ହ୍ରାସ ପାଉଥିବାରୁ ବୃଦ୍ଧି ପରିମାଣ ମଧ୍ଯ ତଦନୁସାରେ କମ୍ ହୋଇଥାଏ ।
(vii) ଉଭିଦମାନଙ୍କରେ କେତେକ ବୃଦ୍ଧିହ୍ରାସକ ହର୍‌ମୋନ୍ ରହିଥା’ନ୍ତି । ଆକ୍‌ସିସିକ୍ ଏସିଡ୍ ଓ ଏଥୁଲିନ୍ ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
(viii) ଏହି ହରମୋନ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ଉଭିଦର ବୃଦ୍ଧି ହ୍ରାସ କରିବା, ପତ୍ର, ଫୁଲ, ଫଳ ଝଡ଼ାଇବା ସହିତ ଉଭିଦର ବାର୍ଷକ୍ୟ ତ୍ବରାନ୍ବିତ କରିଥା’ନ୍ତି । ପାଚିଲା ଫଳ, ଫୁଲ ଓ ପତ୍ର ଝଡ଼ିବା ପୂର୍ବରୁ ସେଥ‌ିରେ ଏହି ବୃଦ୍ଧିହ୍ରାସକ

ଚଳନଶକ୍ତିର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ :

• ଆଲୋକ, ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ ପରି ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନାଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ହରମୋନ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ଉଦ୍ଭଦର ଚଳନଶକ୍ତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଉଭିଦରେ ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଚଳନ ଦେଖାଯାଏ । ଯଥା କାଣ୍ଡର ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ ଓ ଚେରର ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ ।
  • ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ – ଉଭିଦର କାଣ୍ଡ ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରିବାକୁ ଅନୁକୂଳ ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ ଓ ଚେର ଆଲୋକର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ଗତି କରିବାକୁ ପ୍ରତିକୂଳ ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
  • କ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ – ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳଦ୍ଵାରା ଉଭିଦର ମୂଳ ପୃଥ‌ିବୀର କେନ୍ଦ୍ର ଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ ହେବାକୁ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତନ କୁହାଯାଏ ।

Question 2.
ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନା କ’ଣ ? ଏହା ଫଳରେ ଉଦ୍ଭଦରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ-
ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନା :
(i) ଆଲୋକ, ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ, ଜଳ, ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ପ୍ରଭୃତି ଉଭିଦର କାଣ୍ଡ, ଚେର ଓ ପତ୍ରର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି । ଫଳରେ ସେଠାରେ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନା କୁହାଯାଏ ।

ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ –
(ii) ବା ଏହାର ଅଂଶବିଶେଷ ମାଟି ତଳକୁ ଗତି କରିଥାଏ । ଏହାକୁ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ ବା ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ଅନୁବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
(iii) ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ ପ୍ରଭାବରେ ଉଭିଦର ଚେର ଓ ମୂଳ ପୃଥ‌ିବୀର କେନ୍ଦ୍ରଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ଅନୁକୂଳ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
(iv) ଉଭିଦର କାଣ୍ଡ ଚେରର ବିପରୀତ ଦିଗକୁ ଗତିକରେ । ଏହାକୁ ପ୍ରତିକୂଳ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
(v) ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ, କାଣ୍ଡ, ଚେର ଓ ପତ୍ରର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଫଳରେ ସେଠାରେ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରଣ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ଓ ସେଗୁଡ଼ିକର ବୃଦ୍ଧି ହରମୋନ୍‌ଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇଥାଏ ।

Question 3.
ଏକ ପରୀକ୍ଷାଦ୍ବାରା ଉଭିଦରେ ଅକ୍‌ସିର ପ୍ରଭାବ ଦର୍ଶାଅ ।

• ଗୋଟିଏ କୋନିକାଲ୍ ଫ୍ଲସ୍କରେ ପାଣି ଭର୍ତ୍ତି କରାଯାଉ ।
• ଫ୍ଲାସ୍କର ବେକକୁ ଏକ ତାରଜାଲିରେ ଆଚ୍ଛାଦନ କରାଯାଉ ।
• ତାର ଜାଲି ଉପରେ 2 ବା 3ଟି ସଦ୍ୟ ଅଙ୍କୁ ରୋଦ୍ ଗମ ହୋଇଥ‌ିବା ବିନ୍ ମଞ୍ଜି
• ଏକପାଖ ଖୋଲାଥିବା ଏକ ମୋଟା କାଗଜ ବାକ୍ସ ନିଆଯାଉ ।
• ଫ୍ଲାସ୍କଟିକୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହି ବାକ୍ସ ମଧ୍ଯରେ ଏପରିଭାବରେ ରଖାଯାଉ ଯେପରି ଝରକାରେ ଆସୁଥ‌ିବା ଆଲୋକ ବାକ୍ସର ଖୋଲାପାର୍ଶ୍ଵ ଦେଇ ସଦ୍ୟ ଅଙ୍କୁରିତ ଉଭିଦ ଉପରେ ପଡ଼ିବ ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ :

1. ଦୁଇ ତିନିଦିନ ପରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କଲେ ଦେଖାଯିବଯେ ଉଦ୍ଭଦଟି କ୍ରମଶଃ ଆଲୋକୋନ୍ମୁ ଖୀ ହୋଇ ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ବଙ୍କେଇ ଯାଇଛି ।
2. ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – ଯେତେବେଳେ କ୍ରମବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଉଭିଦଟି ଆଲୋକ ପାଏ, ସେତେବେଳେ ଏହାର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଅକ୍‌ସିନ୍ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ହୁଏ । ଯେତେବେଳେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିଗରୁ ଆଲୋକ ଆସେ ଅକ୍‌ସିନ୍ ବିପରୀତ ଦିଗକୁ ପରିବାହିତ ହୁଏ । ଅକ୍‌ସିନ୍‌ ପରିମାଣ ବଢ଼ିବାରୁ ସେଠାରେ ଥ‌ିବା କୋଷଗୁଡ଼ିକର ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ । ଫଳତଃ ଅନ୍ଧାରରେ ଥିବା “ପାର୍ଶ୍ଵ ଆଲୋକ ପଟକୁ ଥିବା ପାର୍ଶ୍ବ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଲମ୍ବା ହୋଇଥାଏ । କ୍ରମଶଃ ଉଭିଦଟି ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ବଙ୍କେଇଯାଏ ।

Question 4.
ମାନବ ମସ୍ତିଷ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟର ଏକ ବିବରଣୀ ଦିଅ ।
ଉ-
ମାନବ ମସ୍ତିଷ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ନାମ :

ମାନବ ମସ୍ତିଷ୍କ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ; ଯଥା-
(I) ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ,
(II) ମଧ୍ଯ ମସ୍ତିଷ୍କ,
(III) ପଶ୍ଚ ମସ୍ତିଷ୍କ
ମାନବ ମସ୍ତିଷ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର କାର୍ଯ୍ୟ-

(I) ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ :
(i) ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କରେ ଘ୍ରାଣପାଳି, ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ ଓ ପଶ୍ଚଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ ରହିଛି । ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କରେ ଥ‌ିବା ଘ୍ରାଣପାଳି ମନୁଷ୍ୟଠାରେ ଅତି କ୍ଷୀଣଭାବେ ରହିଥାଏ । ତେଣୁ ମନୁଷ୍ୟର ଘ୍ରାଣଶକ୍ତି ଦୁର୍ବଳ । କିନ୍ତୁ କୁକୁର, ବିଲେଇ ଓ ବାଘ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରାଣୀଙ୍କଠାରେ ଘ୍ରାଣପାଳି ଉନ୍ନତ ହୋଇଥିବାରୁ ସେମାନଙ୍କର ଘ୍ରାଣଶକ୍ତି ପ୍ରଖର ।

ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ :
(ii) ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ ମସ୍ତିଷ୍କର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଅଂଶ ଏବଂ ଏହାର ଉପରିଭାଗ ବହୁଳଭାବେ ଭାଙ୍ଗଯୁକ୍ତ । ଆମର ସ୍ମରଣ ଶକ୍ତି ଏହି ଭାଙ୍ଗ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।
(iii) ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ ତାପ, କଷ୍ଟ, ଚାପ, ସ୍ପର୍ଶ ପରି ଉଦ୍ଦୀପନାକୁ ଗ୍ରହଣକରି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
(iv) ଏଥୁସହିତ କୌଣସି ଘଟଣା ବିଷୟରେ ଶୁଣି, ଭାବି, କଥା ମାଧ୍ୟମରେ ମନର ଆବେଗ ପ୍ରକାଶ କରିବା କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ଯ ମସ୍ତିଷ୍କର ଏହି ଅଂଶ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

ପଶ୍ଚଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ :
(v) ପଶ୍ଚଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କର ଉପରିଭାଗରେ ପିନିଆଲ ଗ୍ରନ୍ଥି ରହିଛି । ଏହାର ନିମ୍ନଭାଗରେ ଥ‌ିବା ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ଆମ ଶରୀରର ହୃନ୍ଦନ, ରକ୍ତଚାପ, ନିଦ୍ରା, ଭୟ, ରାଗ, ଆନନ୍ଦ ଇତ୍ୟାଦି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

(II) ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କ :

• ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କ ଦୁଇଯୋଡ଼ା ବର୍ତ୍ତୁଳ ନିଦାପିଣ୍ଡକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।
• ଉପର ଦୁଇଟି ପିଣ୍ଡ, ଦୃଷ୍ଟି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରତିକ୍ଷେପକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିବାବେଳେ ନିମ୍ନଭାଗର ଦୁଇଟି ପିଣ୍ଡ ଶରୀରର ଶ୍ରବଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରତିକ୍ଷେପକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

(III) ପଶ୍ଚ ମସ୍ତିଷ୍କ :

• ପଶ୍ଚିମସ୍ତିଷ୍କର ଆଗ ଅଂଶରେ ରହିଛି ଅନୁମସ୍ତିଷ୍କ । ଏହା ମସ୍ତିଷ୍କର ଦ୍ଵିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ଭାଗ !
• ଏହା ଶରୀରର ସନ୍ତୁଳନ ଓ ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷାକରେ ।
• କୌଣସି କାରଣରୁ ହଠାତ୍ ଗୋଡ଼ ଖସିଗଲେ ବା ଝୁଣ୍ଟି ପଡ଼ିଯିବା ଅବସ୍ଥାରେ ଶରୀରର ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷାକରି ଠିକ୍ ଭାବରେ ଦୁଇ ଗୋଡ଼ରେ ଠିଆହେବା ପାଇଁ ଏହା ଦାୟୀ ଅଟେ ।
• ମସ୍ତିଷ୍କର ସୁଷୁମ୍ନାଶୀର୍ଷ ଅନୁମସ୍ତିଷ୍କର ପଛକୁ ରହିଛି । ଏହା ଆମ ଶରୀରର ଶ୍ଵାସକେନ୍ଦ୍ର ଓ ହୃତ୍‌କେନ୍ଦ୍ର । ରକ୍ତଚାପ, ଛିଙ୍କ, କାଶ, ବାନ୍ତି ଓ ଖାଦ୍ୟ ଗିଳିବା ପରି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସୁଷୁମ୍ନାଶୀର୍ଷକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ ।

Question 5.
ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟା କ’ଣ ? ଆମ ଶରୀରରେ ଘଟୁଥିବା ଏକକ ସିନାପ୍‌ଟିକ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ ବର୍ଣନା କର ।
ଉ-
ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟା :

• ମସ୍ତିଷ୍କ ଆମ ସ୍ନାୟୁସଂସ୍ଥାର ମୁଖ୍ୟ ଅଟେ I ଆମ ଶରୀରରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ସବୁ ଘଟଣାର ଖବର ମସ୍ତିଷ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚେ ।
• ମସ୍ତିଷ୍କ ସବୁ ଅଙ୍ଗପ୍ରତ୍ୟଙ୍ଗ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରି ଶରୀରକୁ ନିଜର ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ରଖେ ।
• ମସ୍ତିଷ୍କ ବା ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ସ୍ବତଃସ୍ଫୁର୍ଭ ଓ ସ୍ଵତଃପ୍ରବୃତ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

ଏକକ ସିନାପ୍‌ଟିକ୍ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ :

• ଆମ ଶରୀରରେ ସମ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା ସବୁଠାରୁ ସରଳ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟାରେ
  • ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ,
  •  ଗୋଟିଏ ସେନ୍ସରୀ ସ୍ନାୟୁ ଓ
  • ଗୋଟିଏ ମୋଟର ସ୍ନାୟୁ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।
• ସେନ୍ସରୀ ସ୍ନାୟୁ ଗ୍ରାହୀଅଙ୍ଗରୁ ଆବେଗ ଆଣି ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚାଏ ।
• ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ଖବର ଗ୍ରହଣ କରି ତୁରନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଅଙ୍ଗକୁ ମୋଟର ସ୍ନାୟୁ ମାଧ୍ୟମରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଏ ।
• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ସେନ୍ସରୀ ସ୍ନାୟୁ ଓ ଗୋଟିଏ ମୋଟର ସ୍ନାୟୁ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଏକକ
•  ଶରୀରରେ ସେନ୍ସରୀ ସ୍ନାୟୁ, ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ଓ ମୋଟର ସ୍ନାୟୁର ଅବସ୍ଥିତି ଏକ ଜ୍ୟାମିତିକ ଚାପ (Arc) ଆକାରରେ ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ ଚାପ କୁହାଯାଏ ।

Question 6.
ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଗଠନ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ-
ଉଚ୍ଚ ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଗଠନ :

• ସ୍ନାୟୁକୋଷ ଆମ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ରର ଗଠନିକ ଏବଂ କ୍ରିୟାତ୍ମକ ଏକକ ଅଟେ ।
• ସ୍ନାୟୁକୋଷରେ ଗୋଟିଏ ନ୍ୟଷ୍ଟି ବା ନ୍ୟୁକ୍ଲିଅସ୍ ଓ
• ନ୍ୟଷ୍ଟି ଥିବା ଅଂଶକୁ ସେଲବଡ଼ି କୁହାଯାଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ନାୟୁ କୋଷର ଗୋଟିଏ ପଟରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ କ୍ଷୁଦ୍ର ଶାଖାୟିତ ତନ୍ତୁ ଥାଏ । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଡେନ୍ସାଇଟ୍ କୁହାଯାଏ ।
• ଡେନ୍ସାଇଟ୍‌ର ଠିକ୍ ବିପରୀତ ପଟରେ ସେଲବଡ଼ିରୁ ଏକ ଲମ୍ବ ଆକସନ୍ ବାହାରିଥାଏ ।
• ସ୍ନାୟୁକୋଷ ଆମ ଶରୀରର ସବୁଠାରୁ ଲମ୍ବା କୋଷ ଅଟେ ।
• ସେଲ୍‌ବଡ଼ିର ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରୁ ଆକସନ ବାହାରିଥାଏ ବିଭାଜିତ ହୋଇ ଟେଲୋଡେନ୍ସିଆ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଓ ଟେଲୋଡେନ୍‌ଡ୍ରିଆର ଅଗ୍ରଭାଗ ସ୍ତ୍ରୀତ ହୋଇ ଏଣ୍ଡ୍‌ନବ୍ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।

ସ୍ନାୟୁକୋଷର କାର୍ଯ୍ୟ :

• ଆଖୁ, ନାକ, କାନ, ଜିଭ ଓ ଚର୍ମ ଆମର ଗ୍ରାହୀଅଙ୍ଗ ଅଟନ୍ତି ।
• ଆମେ ଆଖୁ ଆଗରେ ଯାହା ଦେଖୁଛୁ ତା’ର ଖବର ଆଖ୍ ଭିତରେ ଥ‌ିବା ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଡେନ୍ସାଇଟ୍ ଗ୍ରହଣ କରି ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ପଠାଏ । ସେହିପରି ପରିବେଶରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଶବ୍ଦକୁ କାନ ଭିତରେ ଥ‌ିବା ସେନ୍ସରୀ କୋଷର ଡେଡ୍ରାଇଟ୍‌ ଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଖଟା, ମିଠା, ପିତା ପରି ସ୍ବାଦକୁ ଜିଭରେ ଥ‌ିବା ସେନ୍ସରୀ ସ୍ନାୟୁର ଡେନ୍ସାଇଟ୍ ଗ୍ରହଣ କରେ ।
• ଡେନ୍ସାଇଟ୍ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥିବା ସ୍ନାୟବିକ ଆବେଗ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଆକ୍‌ସନ୍ ମଧ୍ୟଦେଇ ସଞ୍ଚରିତ ହୋଇ ସିନାପସ୍ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚାଏ ।
• ଆକ୍‌ସନ୍‌ର ଶେଷଭାଗରେ ବାର୍ତ୍ତା ପହଞ୍ଚିଲେ ସେଠାରୁ ଏସିଟିଲ୍‌କୋଲିନ୍ ନାମକ ଏକ ପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥର କ୍ଷରଣ ହୁଏ ଓ ଏହା ଏକ ସ୍ନାୟବିକ ସଞ୍ଚାରକ ଅଟେ ।
• ଏହା ପରବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଡେଡ୍ରାଇଟ୍‌ରେ ଏକ ନୂଆ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ରାସାୟନିକ ଆବେଗ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଏହିପରି ଭାବରେ ବାର୍ତ୍ତା ଗୋଟିଏ ସ୍ନାୟୁକୋଷରୁ ଅନ୍ୟ ସ୍ନାୟୁକୋଷରୁ ଦ୍ରୁତଗତିରେ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇ ଶେଷରେ ମସ୍ତିଷ୍କଠାରେ ପହଞ୍ଚେ ।

Question 7.
ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ସିନାପ୍‌ସ୍ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-
ଗୋଟିଏ ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଆକସନ୍‌ର ଶାଖାଯୁକ୍ତ ଶେଷଭାଗ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଅନ୍ୟ ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଡେଡ୍ରାଇଗୁଡ଼ିକର ଅତି ନିକଟରେ ଥାଏ । ଏହି ସ୍ଥାନକୁ ସିନାପ୍‌ସ୍ କୁହାଯାଏ ।

(ଖ) ଭାସୋପ୍ରେସିର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-
ଭାସୋପ୍ରେସିନ୍‌ର ପ୍ରଭାବରୁ ବୃକ୍‌କର ମୂତ୍ରଜନ ନଳିକାରୁ ଜଳ ପୁନଃଶୋଷିତ ହୁଏ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଏହି ହର୍‌ମୋନ୍‌ର ଅନ୍ୟ ନାମ ହେଉଛି ଏକ୍ସିଡାଇୟୁରେଟିକ ହର୍‌ମୋନ୍ । ଯଦି କୌଣସି କାରଣବଶତଃ ପିଟୁଇଟାରିରୁ ଅଳ୍ପ ପରିମାଣର ଭାସୋପ୍ରେସିନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ, ତେବେ ସେହି ବ୍ୟକ୍ତି ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ପାଖାପାଖୁ 20 ଲିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପରିସ୍ରା କରେ । ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ଡଶଇବେଟିସ୍ ଇନ୍‌ୟସିପିଡ଼ସ୍ ବା ବହୁମୂତ୍ର ରୋଗ କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ଆଇଲେଟ୍‌ସ୍ ଅଫ୍ ଲାଙ୍ଗର୍‌ହାନସ୍ କେଉଁଠି ଥାଏ ? ଏହାର କୋଷଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଆମ ଶରୀରରେ ପାକସ୍ଥଳୀର ଠିକ୍ ତଳକୁ ଗ୍ରହଣୀଫାସ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟ ରହିଛି ।
• ଏହା ଏକ ମିଶ୍ରିତ ଗ୍ରନ୍ଥି, କାରଣ ଏଥୁରୁ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ ଓ ହର୍‌ମୋନ୍ ଉଭୟ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟର ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରଣ କରୁଥିବା ଅଂଶକୁ ଆଇଲେସ୍ ଅଫ୍ ଲାଙ୍ଗରହା କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ଅଂଶରେ ଆଲ୍‌ଫା-କୋଷ, ବିଟା-କୋଷ ଓ ଡେଲ୍‌ କୋଷ ପରି ସ୍ରାବୀ କୋଷମାନ ରହିଥାଏ ।
• ଆଲ୍‌ଫା -କୋଷରୁ ଗୁ କାଗନ୍, ବିଟା-କୋଷରୁ ଇନ୍‌ସୁଲିନ୍ ଓ ଡେଲଟା-କୋଷରୁ ସୋମାଟୋଷ୍ଟାଟିନ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଇନ୍‌ସୁଲିନ୍ ଶରୀରରେ ଶର୍କରା (Glucose) ପରିମାଣ ସ୍ଥିର ରଞ୍ଝାରେ ସାହାଯ୍ୟକରେ ।
• ଇନ୍‌ସୁଲିନ୍‌ର ଅଭାବରେ ରକ୍ତରେ ଶର୍କରା ପରିମାଣ ବଢ଼ି ମଧୁମେହ ରୋଗ (ଡାଇବେଟିସ୍ ମେଲିଟସ୍) ହୁଏ ।

(ଘ) ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି ଓ ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଭେଦ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-
ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି

• ଏଥୁରୁ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• କ୍ଷରିତ ହର୍‌ମୋନ୍ ସିଧାସଳଖ ରକ୍ତରେ ମିଶେ ।
• ଉଦାହରଣ : ପିଟୁଇଟାରି, ଥାଇରଏଡ୍ ଇତ୍ୟାଦି।

ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥ

• ଏଥିରୁ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ ଓ ଅନ୍ୟ ପଦାର୍ଥ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• କ୍ଷରିତ ପଦାର୍ଥ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନାଳ ଦେଇ ଗ୍ରନ୍ଥି ବାହାରକୁ ଆସେ ।
• ଉଦାହରଣ : ଲାଳଗ୍ରନ୍ଥି, ଯକୃତ୍ ଇତ୍ୟାଦି ।

Question 8.
ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍ପଣୀ ଲେଖ ।
ଉ-
(କ) ହର୍‌ମୋନ୍
ହୋଇଥାଏ । ଉଭିଦରେ ଥ‌ିବା ହରମୋନ୍‌କୁ ଫାଇଟୋହରମୋନ୍ କୁହାଯାଏ । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ 5 ପ୍ରକାରର; ଯଥା- ଅକ୍‌ସିନ୍, ଜିବରେଲିନ୍, ସାଇଟୋକାଇନିନ୍, ଏଥୁଲିନ୍, ଆବ୍‌ସିକ୍ ଅମ୍ଳ ।

• ହରମୋନ୍ ଉଦ୍ଭଦରେ ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ, ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ, ଅନ୍ତକୁଞ୍ଚନ ଗତି, ଷ୍ଟୋମାଟାର ଗତି ଓ ଫଳ ପାଚିବା ଇତ୍ୟାଦିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
• ପ୍ରାଣୀ ଶରୀରରେ ବିଭିନ୍ନ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନ୍‌ଦ୍ୱାରା ରାସାୟନିକ ସମନ୍ବୟ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।
• ହରମୋନ୍ ସିଧାସଳଖ ରକ୍ତରେ ମିଶେ ଓ ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ଦୂର ସ୍ଥାନକୁ ଯାଇ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଙ୍ଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
• କାର୍ଯ୍ୟ ସରିବା ପରେ ହରମୋନ୍ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । ତେଣୁ ଏହା ଥରେ ମାତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଅଟେ ।

(ଖ) ବାମନତା ଓ ଅତ୍ରିକାୟତ୍ଵ
ଉ-

• ଏଡିନୋହାଇପୋଫାଇସିସ୍‌ରୁ କ୍ଷରିତ ହର୍‌ମୋନ୍‌ର ନାମ ଗ୍ରୋଥ୍ ହରମୋନ୍ ଅଟେ ।
• ଏହା ଶରୀରର ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
• ବାଲ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ଏହାର କ୍ଷରଣ କମ୍ ହେଲେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଶରୀର ବାମନପ୍ରାୟ ହୁଏ । ଏହାକୁ ‘ବାମନତା’ କୁହାଯାଏ ।
• ଯଦି ଏହାର କ୍ଷରଣ ଅଧ୍ଵ ହୁଏ, ଅତ୍ୟଧିକ ବୃଦ୍ଧି ଘଟି ବ୍ୟକ୍ତି ୫ ଓ ୨ ଫୁଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଚ୍ଚ ହୁଏ । ଏହାକୁ ଅତିକାୟତ୍ଵ କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ଡେଡ୍ରାଇଟ୍‌ ଓ ଆକ୍‌ସନ୍
ଉ-

• ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଗୋଟିଏ ପଟରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ କ୍ଷୁଦ୍ର ଶାଖାୟିତ ତନ୍ତୁ ଥାଏ । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଡେଡ୍ରାଇଟ୍ କୁହାଯାଏ ।
• ଡେନ୍ସାଇଟ୍‌ର ଠିକ୍ ବିପରୀତ ପଟରେ ସେଲବଡ଼ିରୁ ଏକ ଲମ୍ବ ଆକସନ୍ ବାହାରିଥାଏ ।
• ଗ୍ରାହୀ ଅଙ୍ଗମାନଙ୍କଠାରୁ ଆସୁଥିବା ଉଦ୍ଦୀପନାକୁ ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଡେଡ୍ରାଇଟ୍ ଗ୍ରହଣ କରେ ।
• ଡେନ୍‌ଡ୍ରାଇଟ୍ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥିବା ସ୍ନାୟବିକ ଆବେଗ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଆକ୍ସନକୁ ସଞ୍ଚରିତ ହୁଏ ।

(ଘ) ଡାଇବେଟିସ୍ ଇନ୍‌ସିପିଡସ୍ ଓ ଡାଇବେଟିସ୍ ମେଲିଟସ୍
ଉ-

• ଯଦି କୌଣସି କାରଣବଶତଃ ପିଟୁଇଟାରିରୁ ଅଳ୍ପ ପରିମାଣର ଭାସୋପ୍ରେସିନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ, ତେବେ ସେହି ବ୍ୟକ୍ତି ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ପାଖାପାଖୁ 20 ଲିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପରିସ୍ରା କରେ । ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ଡାଇବେଟିସ୍ ଇନ୍‌ସିପିଡସ୍ ବା ବହୁମୂତ୍ର ରୋଗ କୁହାଯାଏ ।
• ଇନ୍‌ସୁଲିନ୍‌ର ଅଭାବରେ ରକ୍ତରେ ଶର୍କରା ପରିମାଣ ବଢ଼ିଗଲେ ଡାଇବେଟିସ୍ ମେଲିଟସ୍ ବା ମଧୁମେହ ରୋଗ ହୋଇଥାଏ ।

(ଙ) ଅକ୍‌ସିର କାର୍ଯ୍ୟ
ଉ-

• ଏହି ହରମୋନ୍ ଜୀବକୋଷର ବୃଦ୍ଧି, ଫୁଲ ଓ ଫଳର ଗଠନ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ । ଏହା ଉଦ୍ଭଦର ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
• ଏହା ଉଦ୍ଭଦର ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
• ଏହି ହରମୋନ ଉଭିଦର ଶାଖା ଓ କାଣ୍ଡର ବୃଦ୍ଧିରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

Question 9.
ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ଏସିଟିଲ୍‌କୋଲିନ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ-

• ସ୍ନାୟୁକୋଷରେ ଥିବା ଆକ୍‌ସନ୍‌ର ଶେଷଭାଗରେ ବାର୍ତ୍ତା ପହଞ୍ଚିଲେ ସେଠାରୁ ଏସିଟିଲ୍‌କୋଲିନ୍ ନାମକ ଏକ ପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥର କ୍ଷରଣ ହୁଏ ।
• ଏହା ଏକ ସ୍ନାୟବିକ ସଞ୍ଚାରକ ଅଟେ ।
• ଏହା ପରବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଡେଡ୍ରାଇଟ୍‌ରେ ଏକ ନୂଆ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ରାସାୟନିକ ଆବେଗ ସୃଷ୍ଟିକରେ ।
• ଏହିପରି ଭାବରେ ବାର୍ତ୍ତା ଗୋଟିଏ ସ୍ନାୟୁକୋଷରୁ ଅନ୍ୟ ସ୍ନାୟୁକୋଷକୁ ଦ୍ରୁତଗତିରେ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇ ଶେଷରେ

(ଖ) ଏଡ୍ରିନାଲ୍‌କୁ ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି କୁହାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ-

• ଏଡ୍ରିନାଲ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ଓ ସେଥୁମଧ୍ୟରୁ ଏଡ୍ରିନାଲିନ୍ ହରମୋନ ଅନ୍ୟତମ
• ଏହି ହର୍‌ମୋନ୍ ଆକସ୍ମିକ ଆଘାତ, ଭୟ, ଅବଶ ଓ ଉତ୍ତେଜିତ ଅବସ୍ଥାରେ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଉପରୋକ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟମାନଙ୍କ ଯୋଗୁ ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥିକୁ ‘ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି’ କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ଇଣ୍ଟ୍ରୋଜେନ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ-

• ଡିମ୍ବାଶୟରୁ ଇଷ୍ଟୋଡ୍ରେନ୍ ନାମକ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରଣ ହୁଏ ।
• ଏହି ହର୍‌ମୋନ୍‌ର ପ୍ରଭାବରେ ବାଳିକାମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ ସ୍ତ୍ରୀ-ଗୌଣ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଯାଏ ।

(ଘ) ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟକୁ କାହିଁକି ମିଶ୍ରିତ ଗ୍ରନ୍ଥି କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟକୁ ଏକ ମିଶ୍ରିତ ଗ୍ରନ୍ଥି କୁହାଯାଏ, କାରଣ ଏଥୁରୁ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ ଓ ହରମୋନ୍ ଉଭୟ କ୍ଷରିତ ହୋଇଥାଏ ।

(ଙ) ଲାଜକୁଳୀ ଲତାରେ କି ପ୍ରକାର ଗତି ଦେଖାଯାଏ ?

• ଲାଜକୁଳୀ ଲତାର ଡାଳ କିମ୍ବା ପତ୍ରକୁ ଛୁଇଁଦେବା ମାତ୍ରେ ଲତାରେ ଥ‌ିବା ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ନଇଁଯାଇ ଝାଉଁଳି ପଡ଼େ ।
• ସ୍ପର୍ଶ ପ୍ରତି ଅନୁକ୍ରିୟା ପ୍ରଦର୍ଶନ ସ୍ୱରୂପ ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଜାକି ହୋଇଯା’ନ୍ତି ।
• ଲାଜକୁଳୀ ଲତାର ଏହି ଗତିକୁ ଅନ୍ତର୍କୁଞ୍ଚନ ଗତି କୁହାଯାଏ ।
• ଏହା ସ୍ପର୍ଶଜନିତ ଉଦ୍ଦୀପନାର ଏକ ବିଶେଷ ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।

Question 10.
ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ମଣିଷ ଶରୀରରେ କେତେ ଯୋଡ଼ା କ୍ରାନିଆଲ୍ ସ୍ନାୟୁ ରହିଛି ?
(ଖ) ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡର ବାହ୍ୟ ଆବରଣକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(ଗ) ଆଣ୍ଟିଡାଇୟୁରେଟିକ୍ ହରମୋନ୍‌ର ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ?
(ଘ) କେଉଁଟି ଏକ ସାମୟିକ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି ?
(ଙ) ଉଭିଦର ଚେରରେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ଗତି ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ ?

Answers
(କ) 12 ଯୋଡ଼ା
(ଖ) ମେନିଞ୍ଜେସ୍
(ଗ) ଭାସୋପ୍ରେସିନ୍

(ଙ) ଜ୍ଯାନୁବର୍ତ୍ତନ

Question 11.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଉଭିଦର ଫଳ ଓ ଫୁଲ ଝଡ଼ିବା ସହ ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ତ୍ୱରାନ୍ବିତ ହେବା ଏଥୁଲିନ୍ ଓ ……………………. ଦ୍ଵାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ।
(ଖ) ହରମୋନ୍ ଭ୍ରୁଣକାଣ୍ଡର ……………………… ରେ ତିଆରି ହୁଏ ।
(ଗ) ମସ୍ତିଷ୍କର ………………….. ଭାଗ ଆମ ସ୍ମୃତି ପାଇଁ ଦାୟୀ ।
(ଘ) ଆମ ଶରୀରର ସନ୍ତୁଳନ ଓ ଭାରସାମ୍ୟ ମସ୍ତିଷ୍କର ………………… ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
(ଙ) ମସ୍ତିଷ୍କର ଅଗୋଚରରେ ଶରୀରରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ଅତି ଜରୁରୀ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ………………….. କୁହାଯାଏ ।
(ଚ) ସ୍ନାୟୁକୋଷରେ ……………….. ନଥ‌ିବାରୁ ଏହା ବିଭାଜିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।

Answers
(କ) ଆବ୍‌ସିକ୍ ଅମ୍ଳ
(ଖ) ଅଗ୍ରଭାଗ
(ଗ) ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ (ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ )
(ଘ) ଅନୁମସ୍ତିଷ୍କ
(ଙ) ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟା
(ଚ) ସେଣ୍ଡ୍ରୋଜୋମ୍

Question 12.
ବାକ୍ୟରେ ଚିହ୍ନିତ ରେଖାଙ୍କିତ ଶବ୍ଦ|ଶବ୍ଦପୁଞ୍ଜକୁ ବଦଳାଇ ଠିକ୍ ବାକ୍ୟ ଲେଖ ।
(କ) ଉଭିଦର କାଣ୍ଡ ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରିବାକୁ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
ଉ-
ଉଭିଦର କାଣ୍ଡ ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରିବାକୁ ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।

(ଖ) ଉଦ୍ଭଦରେ ଥ‌ିବା ହର୍‌ମୋନ୍‌ଗୁଡ଼ିକୁ ଟ୍ରପିକ୍ ହରମୋନ୍ କୁହାଯାଏ ।
ଉ-
ଉଭିଦରେ ଥିବା ହର୍‌ମୋନ୍‌ଗୁଡ଼ିକୁ ଫାଇଟୋ ହରମୋନ୍ କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ଥାଇରଏଡ଼ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ ଅକ୍‌ସିଟୋସିନ୍ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
ଉ-
ଥାଇରଏଡ଼ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ ଥାଇରକ୍‌ସିନ୍ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।

(ଘ) ବାଲ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ପ୍ରୋଲାକ୍ଟିନ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରଣ କମ୍ ହେଲେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଶରୀର ବାମନ ପ୍ରାୟ ହୁଏ ।
ଉ-
ବାଲ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ଗ୍ରୋଥ ହରମୋନ କ୍ଷରଣ କମ୍ ହେଲେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଶରୀର ବାମନ ପ୍ରାୟ ହୁଏ ।

(ଙ) ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟକୁ ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି କୁହାଯାଏ ।
ଉ-
ଏଡ୍ମିନାଲ ଗ୍ରନ୍ଥି ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି କୁହାଯାଏ ।

Question 13.
ପ୍ରଥମ ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦର ସମ୍ପର୍କକୁ ଦେଖ୍ ତୃତୀୟ ଶବ୍ଦ ସହ ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦଟି କ’ଣ ହେବ ଲେଖ ।
(କ) ବାମନତା : ଗ୍ରୋଥ ହରମୋନ୍ :: ରୂପାନ୍ତରଣ : ………………….
(ଖ) ଡିମ୍ବାଶୟ : ଇଣ୍ଟ୍ରୋଜେନ୍ :: ଶୁକ୍ରାଶୟ : ………………….
(ଗ) ଫୁଲ ଝଡ଼ିବା : ଏଥୁଲିନ୍ :: ଫୁଲ ଧରିବା : ………………….
(ଘ) ଏଡ୍ରିନାଲ ଗ୍ରନ୍ଥି : ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ :: ଯକୃତ୍ : ………………….
(ଙ) ଗର୍ଭାବସ୍ଥା ହର୍‌ମୋନ୍ : ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟିରନ୍ :: ଗର୍ଭସଞ୍ଚାର ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ହରମୋନ୍ : ………………….

Answers
(କ) ଥାଇରକ୍‌ସିନ୍,
(ଖ) ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍,
(ଗ) ଫ୍ଲୋରିଜେନ୍ ଓ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ୍,
(ଘ) ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି,
(ଙ) ନ୍ୟୁମାନ୍ କୋରିଓନିକ୍ ଗୋନାଡୋଟ୍ରଫିକ୍ ହର୍‌ମୋନ୍

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Odia Solutions Chapter 2 ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Odia Solutions Chapter 2 ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ

Question ୧।
ପ୍ରତ୍ୟେକର ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
ପୟୋଧ, ତଟିନୀ, ସମୀର, ଭୂଧର, ଉଟଜ, ଅରି
Answer:

ଶବ୍ଦ	ପ୍ରତିଶବ୍ଦ
ପୟୋଧି	ସମୁଦ୍ର, ସାଗର
ସମାର	ପବନ, ବାୟୁ
ଉଟଜ	କୁଟାର କୁଡ଼ିଆ
ଭଗିନା	ନଦୀ, ସଗିତ
ଭୂଧର	ପର୍ବତ, ଅଚଳ
ଅରି	ଶତ୍ରୁ, ଅରାତି, ବୈରା

Question ୨ ।
ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ବିପରୀତାର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
ଶୁଭ୍ର, ଘନ, ସୁନ୍ଦର, ପବିତ୍ର, ପୁଣ୍ୟ, ଦର୍ପିତ
Answer:

ଶବ୍ଦ	ବିପରୀତାର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ
ଶୁଭ୍ର	ମଳିନ
ପୂର୍ବର	ଅସୁନ୍ଦର
ପୁଣ୍ୟ	ପାପ
ଘନ	ତରଳ
ପବିତ୍ର	ଅପବିତ୍ର
ବର୍ଷତ	ବିନୀତ

Question ୩ ।
ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦମାନଙ୍କୁ ନେଇ ସାର୍ଥକ ବାକ୍ୟ ରଚନା କର।
ବିଧୌତ, ସୁଶୋଭିତ, ରାଜିତ, କଳକଳ, ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନ, ଭଟଜ
Answer:
ବିଧୌତ – ଜ୍ୟୋତ୍ସ୍ନା ବିଧୌତ ରାତ୍ରି ଭାବୁକକୁ ବିମୋହିତ କରେ।
ସୁଶୋଭିତ – ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ସୁଶୋଭିତ ରୂପ ଦେଖ୍ ମୁନିମାନେ ବିମୋହିତ ହୋଇଥିଲେ।
ରାଜିତ – ଆଶ୍ରମରେ ପୁଷ୍ପରାଜିତ ଦୃଶ୍ୟ ଚିତ୍ତ ହରଣ କରେ ।
କଳକଳ – ଚିଲିକାରେ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର କଳକଳ ଶବ୍ଦ ଶୁଣାଯାଏ ।
ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନ – ବର୍ତ୍ତମାନ ଓଡ଼ିଶା ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଆଗେଇ ଗଲାଣି ।
ଉଟଇ – ଘନ ଅରଣ୍ୟରେ ମୁନିମାନେ ଉଟଜ ତିଆରି କରି ରହୁଥିଲେ।

Question ୪।
‘କଳକଳ’ ଭଳି ଆଉ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଧ୍ୱନ୍ୟାତ୍ମକ ଯୁଗ୍ମଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
Answer:
ଧ୍ଵନ୍ୟାତ୍ମକ ଯୁଗ୍ମଶବ୍ଦ – ଧଡ଼ଧଡ଼, ଫଡ଼ଫଡ଼, ଘଡ଼ଘଡ଼, ମଡ଼ମଡ଼, ଖରଖର, ଝରଝର।

Question ୫।
ପଠିତ କବିତା ଅବଲମ୍ବନରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର । (ପ୍ରଶ୍ନ ସହିତ ଉତ୍ତର)
Answer:
(କ) ପୂତ ପୟୋଧ ବିଧୌତ ଶରୀରା
(ଗ) ଶୁଭ୍ରତଟିନୀ କୂଳ – ଶୀକର, ସମୀରା
(ଙ) ନୀଳ ଭୂଧରମାଳା ସାଜେ ତରଙ୍ଗେ
(ଛ) ସୁନ୍ଦର ଶାଳି ସୁଶୋଭିତ କ୍ଷେତ୍ରା,
(ଝ) ଯୋଗୀ ଋଷିଗଣ ଉଟଜ ପବିତ୍ରା ଅର୍ଥଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
(ଖ) ତାଳତମାଳ ସୁଶୋଭିତ, ତୀରା
(ଚ) କଳକଳ ମୁଖରିତ ଚାରୁ ବିହଙ୍ଗେ।
(ଜ) ଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ନେତ୍ରା,
(ଞ) ସୁନ୍ଦର ମନ୍ଦିର ମଣ୍ଡିତ ଦେଶ,

Question ୬ ।
ଅର୍ଥଟତ ପାର୍ଥକ୍ୟା ଦର୍ଶ ଆ
ସୁର – ଶୂର, ପୂତ – ପୁତ, ଶାଳି – ଶାଳୀ, ବଳି – ବଳୀ, କୂଳ
Answer:
ପୁର – ଦେବତା
ଶୂର – ବାର
ପୁତ – ପବିତ୍ର
ପୁତ – ପୁଅ, ସନ୍ତାନ
ଶାଳି – ଧନ୍ୟ ବିଶେଷ
ଶୀଳା – ପ୍ରାର ସାନଭଉଣ।
ବଳି – ପୂଜା ସାମଗ୍ର।, ଦୈତରଜ ଚିରୋଜ ବିରୋଚନଙ୍କ ପୁତ୍ର
ବଳା – ବଳବାନ୍
କୁଳ – ନଦା, ସମୁନ୍ଦ୍ର ପ୍ରଭୃତିର କଟ
କୁଳ – ବଂଶ

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୭।
ଚାରୁହାସମୟୀ ଚାରୁଭାଷମୟୀ କାହାକୁ କୁହାଯାଇଛି?
Answer:
ଉତ୍କଳ ଜନନୀକୁ ଚାରୁହାସମୟୀ ଚାରୁଭାଷମୟୀ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । ଚାରୁହାସମୟୀ କହିବାଦ୍ୱାରା ଉତ୍କଳର ଗୌରବମୟ ଅବସ୍ଥାକୁ ସୂଚାଇ ଦିଆଯାଇଛି । କାରଣ ସନ୍ତାନମାନଙ୍କର ଗୌରବରେ ଜନନୀ ମୁଖରେ ମଧୁର ହସ ଖେଳିଥାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ମୁହୂତା ଓ ମଧୁରତା ହେତୁ ଉତ୍କଳ ଜନନୀକୁ ଚାରୁଭାଷମୟୀ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୮।
ଉତ୍କଳ ଜନନୀକୁ କିଏ ଧୋଇ ଦେଇଛି ?
Answer:
ପୂତ ମହୋଦଧୂ ଉତ୍କଳ ଜନନୀକୁ ଧୋଇ ଦେଉଛି ।

Question ୯।
ସମୁଦ୍ରକୂଳ କେଉଁ କେଉଁ ବୃକ୍ଷଦ୍ବାରା ସୁଶୋଭିତ ?
Answer:
ସମୁଦ୍ରକୂଳ ତାଳ ଓ ତମାଳ ବୃକ୍ଷଦ୍ଵାରା ସୁଶୋଭିତ ।

Question ୧୦ ।
ଉତ୍କଳର ଆକାଶ କାହାର କଳରବରେ ମୁଖରିତ ?
Answer:
ଉତ୍କଳର ଆକାଶ ସୁନ୍ଦର ସ୍ବନ କରୁଥିବା ବିହଙ୍ଗମାନଙ୍କ କଳରବରେ ମୁଖରିତ ।

Question ୧୧ ।
ପର୍ବତମାଳାଗୁଡ଼ିକ ଉତ୍କଳ ଜନନୀଙ୍କ ଦେହରେ କିଭଳି ଭାବେ ଶୋଭାପାଇଛି ?
Answer:
ପର୍ବତାମାଳାଗୁଡ଼ିକ ଉତ୍କଳ ଜନନୀଙ୍କ ଦେହରେ ତରଙ୍ଗାକାରରେ ସଜ୍ଜିତ ହେଲାଭଳି ଶୋଭାପାଉଛି ।

Question ୧୨ ।
କେଉଁମାନଙ୍କ କୁଟୀରଦ୍ଵାରା ଉତ୍କଳ ପବିତ୍ର ହୋଇଛି ?
Answer:
ଯୋଗୀ ଓ ଋଷିମାନଙ୍କ କୁଟୀରଦ୍ଵାରା ଉତ୍କଳ ପବିତ୍ର ହୋଇଛି। ‘

Question ୧୩ ।
ଶ୍ରେଷ୍ଠ କବିମାନେ କାହାର କୀର୍ତ୍ତି ବନ୍ଦନା କରୁଛନ୍ତି ?
Answer:
ଶ୍ରେଷ୍ଠ କବିମାନେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀଙ୍କର କୀର୍ତ୍ତି ବନ୍ଦନା କରୁଛନ୍ତି । ଫଳରେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀଙ୍କର କୀର୍ତ୍ତି ସାରା ପୃଥ‌ିବୀରେ ଖ୍ୟାତି ଲାଭ କରିଛି

ପପ୍ରସଙ୍ଗ ସରଳାର୍ଥ

Question ୧୪ ।
ପୂତ-ପୟୋଧ-ବିଧୌତ-ଶରୀରା,
ପୂତ-ପାୟୋଧ…….ସୁଶୋଭିତ ତାରା
Answer:
ଉକ୍ତ ପଦ୍ୟାଶଟି କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’’ ଶୀର୍ଷକ ଜାତୀୟ ଭାବନା ପ୍ରଣୋଦିତ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ ହୋଇଛି । ଏଠାରେ କବି ପ୍ରିୟ ଜନ୍ମଭୂମି ‘ଉତ୍କଳ ଜନନୀଭାବନା’ ର ଭୌଗୋଳିକ ସ୍ଥିତି ବା ବାହ୍ୟ ଶୋଭାର ବର୍ଣ୍ଣନା ଦେଇଛନ୍ତି ଆମର ଜନ୍ମଭୂମି ଉତ୍କଳର ପୂର୍ବ ଦିଗର ସୀମା ବଙ୍ଗୋପସାଗର ଦ୍ଵାରା ବେଷ୍ଟିତ । ଏହି ବଙ୍ଗୋପସାଗରକୁ ପୁରାଣ ଶାସ୍ତ୍ରକାରମାନେ ପବିତ୍ର ମହୋଦଧୂ ଭାବେ ପରିଚିତ କରାଇଛନ୍ତି । କବିଙ୍କ ମତରେ ସେହି ମହୋଦଧୂର ପବିତ୍ର ଜଳ ଉତ୍କଳ ଜନନୀର ଶରୀରକୁ ବିଧୌତ କରୁଛି ।

ମହୋଦଧୂର ପବିତ୍ର ଜଳଦ୍ଵାରା ଉତ୍କଳ ଜନନୀର ଶରୀର ବିଧୌତ ହେବାଦ୍ଵାରା ସେ‘ ସଦା ପବିତ୍ର ହେଉଛି । ପୁନଶ୍ଚ ଏହାର ତଟଦେଶରେ ଶୋଭାପାଇଥାଏ ମାଳମାଳ ତାଳ ଓ ତମାଳ ବୃକ୍ଷ । ସେହି ବୃକ୍ଷର ସବୁଜିମାରେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ଅପୂର୍ବ ଶ୍ରୀ ଧାରଣ କରିଥାଏ । ଏଠାରେ କବି ଉତ୍କଳର ଭୌଗୋଳିକ ସ୍ଥିତିକୁ କାବ୍ୟକ ରୂପ ଦେଇଛନ୍ତି । କବିଙ୍କର ଏଭଳି ପରିକଳ୍ପନା ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ହୋଇଛି । ଏଭଳି ବର୍ଣ୍ଣନାରେ କବିଙ୍କର ଜାତୀୟତାବୋଧ ମଧ୍ଯ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି ।

Question ୧୫ ।
ଘନଘନ ବନଭୂମି ରାଜିତ ଅଙ୍ଗେ,
ନୀଳ ଭୂଧରମାଳା ସାଜେ ତରଙ୍ଗେ,
Answer:
ଘନଘନ ………………………. ସାଜେ ତରଇେଁ
ଶସିତ ପଦ୍ୟାଂଶଟି କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ୍ର ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ଦେଶାସରୋଧକ ସଙ୍ଗୀତ ବିନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନା ରୁ ଗୃହାତ ହୋଇଛି । ଏଥ‌ିରେ କବି ଉତ୍କଳ ଜନନୀଙ୍କର ଅରଣ୍ୟ ଓ ପର୍ବତମାଳାର ଶୋଭାକୁ ଛନ୍ଦାୟିତ ଭାବରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଆମ ଉତ୍କଳ ପ୍ରଦେଶ ଉପକୂଳ ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶରେ ସୁଶୋଭିତ । ଏହାର ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ଅଞ୍ଚଳ ନିଘଞ୍ଚ ଅରଣ୍ୟାନୀଦ୍ଵାରା ଆଚ୍ଛାଦିତ । ଏହି ବନଭୂମି ଶାଳ, ପିଆଶାଳ, ଅସନ, କୁରୁମ, ଶିଶୁ, କେନ୍ଦୁ, ଆମ୍ବ, ଚାକୁଣ୍ଡା, ବର, ଓସ୍ତ, ଗମ୍ଭାରି, ନିମ ଆଦି ଦ୍ରୁମଦ୍ୱାରା ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ । ପୁନଶ୍ଚ ଏହି ବନରେ ବାସକରନ୍ତି ବାଘ, ଭାଲୁ, ହାତୀ, ହରିଣ, ଝିଙ୍କ, ଠେକୁଆ, ସମ୍ବର, କୁଟୁରା ଆଦି ପ୍ରାଣୀମାନେ ।

ନାନାଜାତିର ପଶୁ ସାଙ୍ଗକୁ ମୟୂର, କୋଇଲି, କେଚିଳାଖାଇ, ଶୁଆ, ସାରୀ ଆଦି ପକ୍ଷୀମାନେ ମଧ୍ୟ କରନ୍ତି ବହଳ ଗଛ ସାଙ୍ଗକୁ ପଶୁପକ୍ଷୀଙ୍କର ଲୀଳାଖେଳା ଦର୍ଶକକୁ ବିମୋହିତ କରେ । ଉତ୍କଳର ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ଦେଖାଦିଏ’ ସବୁଜବୃକ୍ଷ । ଆଚ୍ଛାଦିତ ଢଙ୍ଗ ପର୍ବତମାଳା । ସେହି ପର୍ବତମାଳା ଦୂରରୁ ମନୋରମ ଦେଖାଯାଏ । ଛୋଟବଡ଼ ପାହାଡ଼ଗୁଡ଼ିକ ପାଖକୁ ପାଖ ସଜେଇ ହେଲାଭଳି ରହିଥା’ନ୍ତି । ସମୁଦ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତାଳ ତରଙ୍ଗ ଯେପରି ଦେଖାଯାଏ, ଏହି ନୀଳ ପର୍ବତଗୁଡ଼ିକ ସେହିପରି ଦେଖାଯା’ନ୍ତି । କବି ଉତ୍କଳର ଶୋଭାକୁ ଯଥାର୍ଥ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବାକୁ ଯାଇ ଏହାର ଅତି ଘଞ୍ଚ ବନପ୍ରଦେଶ ଓ ପର୍ବତମାଳାର, ରୂପକୁ ଦେଖାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି । କରିଙ୍କର ଉପସ୍ଥାପନା କ। ବ୍ୟାକଚ ଓ ମନୋଜ୍ଞ ହୋଇପାରିଛି।

Question ୧୬ ।
ସୁନ୍ଦରଶାଳି – ମୁଶୋଭିତ – କ୍ଷେତ୍ରା
ଞ୍ଜାନବିଜ୍ଞାନ – ପ୍ରଦର୍ଶିତ – ନେତ୍ରା
Answer:
ସୁନ୍ଦରଶାଳି …………………. ପ୍ରଦର୍ଶିତ ନେତ୍ରା
ଉକ୍ତ ପଦ୍ୟାଶଟି କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ ଶୀର୍ଷକ ଜାତୀୟ ଭାବନା ପ୍ରଣୋଦିତ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ ହୋଇଛି । ଏଠାରେ କବି ପ୍ରିୟ ଜନ୍ମଭୂମି ଉତ୍କଳ ଶସ୍ୟଶୋଭିତ ସୁନ୍ଦର କ୍ଷେତ୍ର ଏବଂ ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନରେ ମହିମାନ୍ବିତ ହୋଇଥିବା କଥା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

ଓଡ଼ିଆପୁଅର ମୂଳ ଖାଦ୍ୟ ହେଉଛି ଭାତ । କୃଷକ ପଖାଳ କଂସାରେ ତା’ର ଉଦର ପୂରଣ କରେ । କାରଣ ଧାନ ହେଉଛି ଉତ୍କଳର ପ୍ରଧାନ ଫସଲ । ଏଠାରେ ଦିଗସ୍ତବିସ୍ତାରି ଶସ୍ୟକ୍ଷେତ୍ର ଦେଖାଯାଏ । ଶରତ ଋତୁରେ ଚାରିଆଡ଼େ ଧାନକ୍ଷେତ୍ରର ସବୁଜିମା ନୟନ ମନକୁ ହରଣ କରିନିଏ । ପୁଣି ସେହି ସବୁଜକ୍ଷେତ୍ର ଶୀତଋତୁରେ ସୁବର୍ଷବର୍ଷ ଧାରଣ କରି କେବଳ କୃଷକକୁ ହିଁକି ଯେକୌଣସି ଦର୍ଶକକୁ ପ୍ରାଣଭରା ଆନନ୍ଦ ଦିଏ । କବି ଏଠାରେ ଏକ ବିଶେଷଧରଣର ଶାଳିଧାନ କଥା ସୂଚାଇ ଅଛନ୍ତି। କୂଳ ଭୂମିର ସନ୍ତାନମାନେ ଜ୍ଞାନ ଓ ବିଜ୍ଞାନରେ ଅଧିକ ପାରଙ୍ଗମ । ଏହାକୁ ବୁଝାଇବାକୁ ଯାଇ କବି କହିଛନ୍ତି, ଉତ୍କଳ ଜନନୀଙ୍କ ନତ୍ରରୁ ପ୍ରକାଶିତ ହେଉଛି ଜ୍ଞାନାଲୋକ ଓ ବିଜ୍ଞାନର ଅପୂର୍ବ ଜ୍ୟୋତି I କବିଙ୍କର ଏଭଳି କହିବାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି, ଏହି ପବିତ୍ର ଉତ୍କଳ ମାଟିରେ ଜନ୍ମ ନେଇଛନ୍ତି ଅନେକ ଜ୍ଞାନୀ ଓ ବିଜ୍ଞାନୀ । ସେମାନେ ଜ୍ଞାନ ଓ ବିଜ୍ଞାନ ବଳରେ କାଳଜୟୀ କୃତିତ୍ଵ ହାସଲ କରିଛନ୍ତି। କବିଙ୍କର ଏଭଳି ବର୍ଣ୍ଣନା ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ପାଇଁ ଯଥାର୍ଥ ମନେହୁଏ।

Question ୧୭ ।
ଉତ୍କଳ ଶୂରବର-ଦର୍ପିତ ଗେହା,
ଅରିକୂଳ – ଶୋଣିତ – ଚର୍ଚ୍ଚିତ – ଦେହା,
Answer:
ଉତ୍କଳ ଶ୍ଵରବର ……………….. ଚର୍ଚିତ ଦେହା
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ ଶୀର୍ଷକ ଦେଶାତ୍ମବୋଧକ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ ହୋଇଛି । ଏଠାରେ କବି ଉତ୍କଳ ଜନନୀକୁ ବୀରପ୍ରସବିନୀ ଗୌରବରେ ଗୌରବାନ୍ବିତ କରିବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି । ଉତ୍କଳ ହେଉଛି ବୀରମାଟି । ଏଠାରେ ଜନ୍ମ ନେଇଛନ୍ତି ଶୌର୍ଯ୍ୟବନ୍ତ ଓ ବୀର୍ଯ୍ୟବନ୍ତ ବୀରମାନେ । ସେମାନଙ୍କର ବୀରତ୍ଵ ଓ ଗରିମା ସମଗ୍ର ଭାରତବର୍ଷରେ ପରିଚିତ ଓ ପ୍ରଚାରିତ । ତେଣୁ କବି ଉତ୍କଳଭୂମିକୁ ବୀରଶ୍ରେଷ୍ଠମାନଙ୍କର ଗୃହ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ସେହି ବୀରମାନଙ୍କୁ ନେଇ ସେ ଗୌରବବିମଣ୍ଡିତା । ଅସଂଖ୍ୟ ଶତ୍ରୁଙ୍କୁ ସେହି ବୀରସନ୍ତାନଗଣ ବିନାଶ କରିଛନ୍ତି । ଯେଉଁମାନେ ମ୍ଭର ସହିତ ଶତ୍ରୁମାନଙ୍କୁ ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଛନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ବିନାଶ କରିଛନ୍ତି । ଏଠାରେ କବି ଉତ୍କଳର ଐତିହ୍ୟ ସୂଚିତ କରି, ଉତ୍କଳବାସୀଙ୍କ ମନରେ ଜାତୀୟତାବୋଧ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି ।

Question ୧୮ ।
‘‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’’ କବିତାରୁ ଉତ୍କଳର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଟ୍ୟକାର, ଗାଳ୍ପିକ, ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଓ ପତ୍ରିକା ସମ୍ପାଦକ । ବ୍ୟଙ୍ଗକବି ଭାବରେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ସେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଛନ୍ତି । ସେ ସ୍ଵଚ୍ଛଳ ଜମିଦାର ପରିବାରର ଦାୟଦ ହୋଇ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରିଥିଲେ ବି ଆଜୀବନ ରୋଗବ୍ୟାଧ ତାଙ୍କ
‘ତିଷ୍ଠ ହେବା କାରଣରୁ ନିଜକୁ ଅତି ଅସହାୟ ମନେକରିଥିଲେ । ତଥାପି ଜୀବନସାରା ସାହିତ୍ୟ ସାଧନରେ ନିଜକୁ ସେ ହଜାଇ ଦେବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ । ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ରଚିତ ‘ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗୀତ’, ‘ଜୀବନ ସଙ୍ଗୀତ’, ‘ଚଟକ ଚନ୍ଦ୍ରହାସ ଚମ୍ପୂ’ ତାଙ୍କ କବି ପ୍ରତିଭାର `ଳିଷ୍ଠ ସ୍ଵାକ୍ଷର । ‘ସେ ‘ଶରଦ୍ରାସ’, ‘କଣ୍ଠ’, ‘କାଳୀୟ ଦଳନ’ ପ୍ରଭୃତି ଅନେକ ପୌରାଣିକ ନାଟକ ରଚନା କରିଥିଲେ ।

କଥାକାର ଭାବରେ ‘କଣାମାମୁ’ ଉପନ୍ୟାସ ଓ ‘ବୁଢ଼ାଶଙ୍ଖାରି’ ଭଳି ଗଳ୍ପ ତାଙ୍କ ପ୍ରତିଭାର ଯଥାର୍ଥ ପ୍ରମାଣ । ତାଙ୍କର ଦେଶାତ୍ମବୋଧକ କବିତାଗୁଚ୍ଛ ‘ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗୀତ’ର ପ୍ରଥମ କବିତା ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ । ସଂଗ୍ରାମୀ ପରିବାରର ଦାୟାଦ ଭାବରେ ସେ ମାତୃଭୂମିକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଭଲ ପାଉଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରେ ତାଙ୍କର ମାତୃଭୂମି ଅନନ୍ୟା ଓ ଅତୁଳନୀୟା । ଉତ୍କଳ ଜନନୀର ବିମୋହିତ ଛବିକୁ ସେ ସ୍ବଚକ୍ଷୁରେ ଦେଖୁଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ମାନସପଟରେ ଭାସିଉଠିଛି, ମାତୃଭୂମିର ଅନିନ୍ଦ୍ୟ ରୂପ । ଉତ୍କଳ ଜନନୀର ଭୁବନମୋହିନୀ ରୂପଶୋଭା, ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ଭୌଗୋଳିକ ସ୍ଥିତି କବିଙ୍କ ମନରେ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି ଉଚ୍ଚାଟିତ ଭାବ । ତାଙ୍କର ସେହି ଭାବକୁ ପ୍ରୀତି ଅର୍ଘ୍ୟଭାବରେ ସେ ଜଣାଇ ଦେଇଛନ୍ତି ।

କବିଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଉତ୍କଳ ହେଉଛି ଚାରୁହାସ୍ୟମୟୀ ଅର୍ଥାତ୍ ଉତ୍କଳ ଜନନୀର ହସ ଖୁବ୍ ସୁନ୍ଦର । ତାଙ୍କର ବାଣୀ ମଧ୍ୟ ମଧୁର । ପବିତ୍ର ପୟୋଧ ତାଙ୍କର ଶରୀରକୁ ସଦାବିଧୌତ କରି ପବିତ୍ରୀକୃତ କରିଛି । ସାଗରର ତୀରେ ତୀରେ ଲମ୍ବିଯାଇଛି ତାଳ ଓ ତମାଳ ଭଳି ସୁଦୃଶ୍ୟ ବୃକ୍ଷଶ୍ରେଣୀ । କେତେ କେତେ ସୁନିର୍ମଳ ସ୍ରୋତସ୍ଵିନୀ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛନ୍ତି ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ଶରୀରରେ । ସେହି ତଟିନୀର ତରଙ୍ଗାୟିତ ଜଳରୁ ବାଷ୍ପ ଗ୍ରହଣ କରି ସମୀରଣ ହୋଇଛି ସୁଶୀତଳ । ଉତ୍କଳର ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ଶୋଭା ଦେଖାଇ । କବି ଲେଖୁଛନ୍ତି –

‘ପୂତ-ପୟୋଧ-ବିଧୌତ-ଶରୀରା,
ତାକତମାଳ – ସୁଶୋଭିତ – ତାରା
ଶୁଭ୍ର – ତଟିନା – ତ୍କଳ – ଶାଙ୍କର – ସମାରା
ଜନନୀ, ଜନନୀ, ଜନନୀ ।’’

ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ଧାରଣ କରିଛି ଘନଘନ ବନରାଜି । ଘଞ୍ଚ ଅରଣ୍ୟରେ ସେ ସବୁଜଶ୍ରୀ ଧାରଣ କରିଛି । ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ରହିଛି ତରଙ୍ଗାୟିତ ନୀଳ ଭୂଧରମାଳା । ସୁନ୍ଦର ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର କାକଳି ବା କଳଧ୍ଵନିରୂପକ ସଙ୍ଗୀତରେ ଭୂଭାଗ ହେଉଛି ମୁଖରିତ । ଦିଗନ୍ତବିସ୍ତାରି ଶାଳିଧାନର କ୍ଷେତରେ ସୁଶୋଭିତ ଜନନୀ ଅନ୍ନପୂର୍ଣ୍ଣା ସଦୃଶ ଖାଦ୍ୟର ଭଣ୍ଡାର ଖୋଲିଦେଇଛି । ତା’କୋଳରେ ଜୀବନଧାରଣ କରିଥିବା ସନ୍ତାନମାନଙ୍କର ଉଦର ପ୍ରତିପୋଷଣର ସେ ହୋଇଛି କାରଣ । ଜନନୀର ଉନ୍ନୀଳିତ ନେତ୍ରରେ ରହିଛି ଜ୍ଞାନ ଓ ବିଜ୍ଞାନର ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ । ଏଠାରେ ରହିଛନ୍ତି ଊଟଜବାସୀ ଯୋଗୀଋଷି । ସେମାନଙ୍କ କଣ୍ଠରୁ ସ୍ଫୁରିତ ବେଦଧ୍ଵନିରେ ଏ ମାଟି ହୋଇଛି ପବିତ୍ର ।

ଉତ୍କଳ ହେଉଛି କାରୁକାର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ମନ୍ଦିରମାଳିନୀ । ସେହି ମନ୍ଦିର ଗାତ୍ରରେ ଉତ୍କଳର ଶିଳ୍ପୀମାନଙ୍କର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ପ୍ରତିଫଳିତ ପାବନ ତୀର୍ଥଭୂମିରେ ଉତ୍କଳ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ । ଉତ୍କଳରେ ବହୁ ଶୂରବୀର ଜନ୍ମ ନେଇଛନ୍ତି । ସେମାନେ ଶତ୍ରୁକୁ ପଦାନତ କରି ଉତ୍କଳ ମାଟିକୁ କରିଛନ୍ତି ଗୌରବ ବିମଣ୍ଡିତା । ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବରେ ଉତ୍କଳ ବୀରମାନଙ୍କ ଶୌର୍ଯ୍ୟର ରହିଛି ପ୍ରମାଣ କବିଙ୍କ ଭାଷାରେ –

‘ଉତ୍କଳ ଶୂରବର-ଦର୍ପିତ ଗେହା,
ଅଟିକୁଳ – ଶୋଣିତ – ଚର୍ଚିତ – ଦେହା
ବିଶ୍ୱଭୂମଣ୍ଡଳ – କୃତବର – ସ୍ନେହା
ଜନନୀ, ଜନନୀ, ଜନନୀ ।’’

ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ଜନ୍ମ ଦେଇଛ ଅନେକ କାଳଜୟୀ କବିଙ୍କୁ । ସେହି କବିମାନେ ଜନନୀର ସୁଯୋଗ୍ୟ ସନ୍ତାନ ଭାବରେ ମାତୃଭୂମିର ବନ୍ଦନା ଗାନ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ସେହି କବିକୃତି ହୋଇଛି ଅନିନ୍ଦ୍ୟ କୀର୍ତି । ତାଙ୍କୁ ଦେହରେ ଧାରଣ କରି ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ହୋଇଛି ଧନ୍ୟା, ପୂଣ୍ୟା ଓ ଚରଶରଣା । କବିତାଟିରେ କବି ଉତ୍କଳ ଜନନୀର ଅନିନ୍ଦ୍ୟ ରୂପଶୋଭା, ଐତିହ୍ୟ ଓ ଐଶ୍ବର୍ଯ୍ୟକୁ ଯଥାର୍ଥଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୯ ।
‘‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ ଏକ ମାତୃଭୂମି ପ୍ରଶଂସାତ୍ମକ କବିତା – ଉକ୍ତିଟିର ଯଥାର୍ଥତା ପ୍ରତିପାଦନ କ ।
Answer:
‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ କବିତାର କବି କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର । ସେ ତାଙ୍କର ସାରସ୍ବତ ସୃଷ୍ଟିରେ ଉତ୍କଳ ଜାତୀୟ ଜୀବନ, ସାମାଜିକ ରୀତିନୀତି ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଅପରୂପକୁ ଯଥାର୍ଥ ଭାବରେ ଦେଖାଇଛନ୍ତି । ନିଜର କାନ୍ତକୋମଳ ବଜାୟ ରଖୁଛନ୍ତି । ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ରଚିତ ‘ଜୀବନ ସଙ୍ଗୀତ’ରେ କବି ନିଜର ଦାର୍ଶନିକ ଓ ଭାସ୍ତିକ ଭାବକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । କବି ଜନ୍ମଭୂମି ପ୍ରତି ତାଙ୍କ ହୃଦୟରେ ରହିଥ‌ିବା ଅନାବିଳ ଭାବକୁ ଦେଖାଇଛନ୍ତି । ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ ସେହି କବିତାଗୁଛ ପ୍ରଥମ କବିତା ଏବଂ କବିତାର ଛତ୍ରେ ଛତ୍ରେ କବି ଏହି ଉତ୍କଳ ଜନନୀର ବିଶେଷତ୍ଵକୁ ଦେଖାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ‘ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗାତ’ କବିତାଗୁଚ୍ଛରେ ୩୩ଟି ମାତୃଭୂମି ପ୍ରଙ୍ଗସାମ୍ନାକ କବିତା ରହିଛି। ସବୁଥିରେ ଜନ୍ମଭୂମିର ଚନ୍ଦନା ଗାନ କରି କବି ଜନ୍ମଭୂମି ପ୍ରତି ତାଙ୍କ ହୃଦୟରେ ରହିଥ‌ିବା ଅନାବିଳ ଭାବକୁ ଦେଖାଇଛନ୍ତି । ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ ସେହି କବିତାଗୁଛର ପ୍ରଥମ କବିତା ଏବଂ କବିତାର ଛତ୍ରେ ଛତ୍ରେ କବି ଏହି ଉତ୍କଳ ଜନନୀର ବିଶେଷତ୍ଵକୁ ଦେଖାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି ।

ଜନନୀ ଜନ୍ମଦିଏ, ମାତ୍ର ଜନ୍ମଭୂମି ସନ୍ତାନର ବଞ୍ଚିବାର କାରଣ ହୁଏ । ଜନନୀ ସ୍ଵଳ୍ପକାଳ ପାଇଁ ସନ୍ତାନକୁ କ୍ଷୀର ଦେଇଁ ଅପତ୍ୟ ସ୍ନେହରେ ଲାଳନ ପାଳନ କରେ; ମାତ୍ର ମାତୃଭୂମି ଜନ୍ମଠାରୁ ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସନ୍ତାନକୁ ତା’ର କୋଳରେ ଧରିରଖେ । ଜନ୍ମଭୂମିର ମାଟି, ପାଣି, ପବନରେ ସେ ବର୍ଜିତ ହୁଏ, ପରିପୁଷ୍ଟ ହୁଏ । ତୁଳନାତ୍ମକ ଭାବରେ ଦେଖୁଲେ ମାତାଠାରୁ ମାତୃଭୂମିନ୍ ମହତ୍ତ୍ଵ ଅଧିକ । ମାତାଠାରୁ ମାତୃଭୂମି ଗରୀୟସୀ । କବିଙ୍କ ମନରେ ମାତୃଭୂମି ପ୍ରତି ଏହି ଭାବ ବଳବତ୍ତର ହୋଇଛି । ତାଙ୍କର ବିଚାରରେ ମାତୃଭୂମି ତା’କୋଳରେ ଜନ୍ମନେଇ ବଢ଼ିଥିବା ସନ୍ତାନମାନଙ୍କ ପାଇଁ କେତେ ଯେ ମହାନ୍, ତାହା ପ୍ରକାଶ କରି ହେବ ନାହିଁ । ତେଣୁ କବିତାରେ କବି ମାତୃଭୂମିର ବନ୍ଦନା ଗାନକରି ତାହାର ଅସାମାନ୍ୟତାକୁ ସୂଚାଇ ଅଛନ୍ତି ।

କବି ମାତୃଭୂମିର ପ୍ରଶଂସା ଗାନ କରି କହିଛନ୍ତି, ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ହେଉଛି ଚାରୁହାସ୍ୟମୟୀ । ତା’ର ନଭ, ଜଳ, ସ୍ଥଳରେ ହସ ହସ ମନୋମୁଗ୍ଧକର ଭାବ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ସେହି ହସ ହସ ଦୃଶ୍ୟକୁ ଦେଖୁ ଦର୍ଶକ ମନରେ ଅପାର ଆନନ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ସେ ମଧ୍ଯ ଚାରୁ ଭାଷମୟୀ । ତାହାର ଭାଷା ଅତ୍ୟନ୍ତ ମଧୁର । ସେହି ଭାଷା ଶ୍ରୋତା ମନରେ ଅମୃତମୟ ଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଉତ୍କଳର ଗାତ୍ର ହେଉଛି ପବିତ୍ର । ସେହି ପବିତ୍ର ଗାତ୍ରକୁ ଆହୁରି ପବିତ୍ର କରେ ମହୋଦଧୂର ଜଳରାଶି । ତାହାର ସାଗର ତୀରରେ ଶୋଭାପାଉଛି ତାଳ ତମାଳ ବୃକ୍ଷରାଜି । ଉତ୍କଳ ଭୂମିରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି ନିର୍ମଳ ସ୍ରୋତ ବିଶିଷ୍ଟ ସ୍ରୋତସ୍ଵିନୀ । ସେହି ସ୍ରୋତସ୍ବିନୀ ଜଳକୁ ସ୍ପର୍ଶକରି ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ମୃଦୁସମୀର ଶୀତଳତାର ସ୍ପର୍ଶ ଦେଇଥାଏ । ଶୀତଳ ସମୀରରେ ପ୍ରାଣ ଶୀତଳ ହେଲାଭଳି ଅନୁଭବ ହୁଏ ।

କବିଙ୍କ ମାତୃଭୂମିର ଅଙ୍ଗେ ଅଙ୍ଗେ ଭରିରହିଛି ନିଘଞ୍ଚ ବନରାଜି । ନୀଳ ପର୍ବତମାଳା ସମତଳଭୂମି ଉପରେ ଏପରି ଭାବରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ ହୋଇଛି, ଯାହାକୁ ଦେଖ‌ିଲେ ସମୁଦ୍ରର ଜଳରାଶି ଉପରେ ଉତ୍‌ତ ନୀଳ ତରଙ୍ଗର ଭ୍ରମ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । ସେଥ‌ିରେ ପୁଣି ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର କଳରବରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗ ମୁଖରିତ ହେଉଛି । କବିଙ୍କ ଭାଷାରେ-

ଘନଘନ ବନଭୂମି ରାଜିତ ଅଙ୍ଗେ,
ନ।ଳ ଭୂଧରମାଳା ସାଜେ ତରଙ୍ଗେ ,
କଳଳକ ମୁଖରିତ ଚାରୁ ଗିହଙ୍ଗେ,
ଜନନୀ, ଜନନୀ, ଜନନୀ ।’’

ଜନ୍ମଭୂମିର ପ୍ରଶଂସା ଗାନକରି କବି କହିଛନ୍ତି, ଦିଗନ୍ତବିସ୍ତାରି କ୍ଷେତଗୁଡ଼ିକ ଶାଳିଧାନରେ ସୁଶୋଭିତ । ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନ ନେତ୍ର ବିଶିଷ୍ଟ । ଅନେକ କୃତୀ ସନ୍ତାନଙ୍କର ସେ ଜନ୍ମଦାତ୍ରୀ । ସେଥ‌ିରେ ପୁଣି ରହିଛି ଯୋଗୀ ଋଷିଙ୍କର ଉଟଜ । ସେହି ଯୋଗୀ ଋଷିଙ୍କର ମନ୍ତ୍ରଧ୍ଵନିରେ ପରିବେଶ ହୋଇଛି ମୁଗ୍ଧ । ଉତ୍କଳଭୂମିର ବହୁସ୍ଥାନରେ ରହିଛି କାରୁକାର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ମନ୍ଦିର । ସୂକ୍ଷ୍ମ କଳାସମୂହଦ୍ଵାରା ସେଗୁଡ଼ିକ ସୁଶୋଭିତ । ଏହିଭୂମି ପୁଣ୍ୟତୀର୍ଥ ସମୂହରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ।

ଉତ୍କଳ ଶୂରବୀରମାନଙ୍କ ଭୂଖଣ୍ଡ ଭାବରେ ସାରା ବିଶ୍ବରେ ପରିଚିତ । ଶତ୍ରୁକୁଳର ରକ୍ତରେ ଏହା ରଞ୍ଜିତ । ଏଥ‌ିରେ ଜନ୍ମ ନଇଛନ୍ତି ଅନେକ ଯଶସ୍ବୀ କବି । ଯାହାଫଳରେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ହୋଇଛି ଧନ୍ୟା, ପୁଣ୍ୟା ଓ ଚିରଶରଣ୍ୟା । କବି ଏଠାରେ ନିଜର ମାତୃଭୂମି ମହନୀୟତା ବଖାଣି ବସିବା ସହିତ ତାହାର ଜୟଗାନ ଓ ବନ୍ଦନା କରିବାକୁ ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଛନ୍ତି କବିଙ୍କର ଏଭଳି ଚିନ୍ତାଧାରା, ତାଙ୍କର ଜନ୍ମଭୂମି ପ୍ରୀତିର ପରିଚୟ ଦେଇଥାଏ

Question ୬୦ ।
‘‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ ଏକ ଜାତୀୟତାବାଦୀ କବିତା – ବିଚାର କର ।
Answer:
କବି ସଦାସର୍ବଦା ନିଜର ମାଟି ଓ ମାତୃଭୂମି ପ୍ରତି ଅନୁରାଗୀ । ସାହିତ୍ୟ ସମାଜର ମୁକୁର । ସମାଜକୁ ଉପେକ୍ଷା କରି ସେ ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେନା । ପରିବେଶ, ପରିସର ଓ ପ୍ରକୃତି ତା’ ଚିନ୍ତା-ରାଜ୍ୟକୁ ସଦା ଆବୋରି ବସିଛି । ଫଳରେ ସମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଚିନ୍ତାକରିବା ତା’ ପକ୍ଷରେ ସ୍ବାଭାବିକ ହୋଇପଡ଼େ । ଜନ୍ମଭୂମିର ରୂପ ତା’ପାଇଁ ହୁଏ ମନୋରମ ଭାବବିମୁଗ୍ଧ କାରକ । ମାତୃଭୂମି ପ୍ରତି ରହିଥ‌ିବା ଗଭୀର ଆନ୍ତରିକତା ଓ ମମତାବୋଧକୁ ସେ ଯଥାର୍ଥଭାବେ ସଂଯୋଜିତ କରିବସେ କବିତା ଆକାରରେ । ମାତୃଭୂମି, ଜନ୍ମମାଟି ତା’ର ଐତିହ୍ୟ ଓ ଅନାଗତ ଭବିଷ୍ୟତ ସ୍ରଷ୍ଟା ମାନସର ମସୃଣ ଫଳକରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବିତ ହୁଏ । ଫଳସ୍ବରୂପ ମାଟିର କଥା, ଜାତିର କଥାକୁ ସେ କେବଳ ଚିନ୍ତା କରେ ନାହିଁ ବରଂ ସେ ଜାତିର ଅତୀତ ଭବିଷ୍ୟତକୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କରେ । ତା’କୁ ନେଇ ସେ ସୃଷ୍ଟିକରେ ଜାତୀୟତାବାଦୀ କବିତା ।

‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ର କବି କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର । ଉତ୍କଳର ଅତୀତ ଓ ତତ୍କାଳୀନ ସ୍ଥିତିକୁ ସେ ଭଲଭାବରେ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ । ପୁନଶ୍ଚ ତତ୍କାଳୀନ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରଭାବ ତାଙ୍କ ଉପରେ ପଡ଼ିଥିଲା । ଉତ୍କଳ ଗୌରବ ମଧୁସୂଦନ ଦାସ ସେ ମୟରେ ଭାଷାଭିତ୍ତିକ ଉତ୍କଳି ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ କରି ବାପାଇଁ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନା ମାଧ୍ୟମରେ ଉତ୍କଳୀୟଙ୍କ ମନରେ ଜାତୀୟ ତ।ବୋଧ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ । କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ୧୯୧୨ ମସିହାରେ ଏହି କବିତାଟିକୁ ରଚନା କରି ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ ଧୂବେଶନରେ ଗାନ କରାଇବାର ଯୋଜନା କରିଥିଲେ । ଏହି କବିତା ଗାନପରେ କବିତାର ସମୟୋପଯୋଗୀ ଉପସ୍ଥାପନା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ମୁଗ୍ଧ କରିଥିଲେ । ଏହାର ବିଶେଷତାକୁ ଅନୁଭବ କରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ୨୦୨୦ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଏହାକୁ ରାଜ୍ୟ ସଙ୍ଗୀତ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।

କବିତାର ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କବି ନିଜ ମାତୃଭୂମିର ବିଶେଷତାକୁ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଦେଖାଇଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ବିଚାରରେ ଉତ୍କଳ ହେଉଛି ଚାରୁ ହାସମୟୀ ଓ ଚାରୁ ଭାଷମୟୀ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏହାର ପ୍ରାକୃତିକ ଶୋଭା, ଐତିହ୍ୟ ଯେପରି ସମସ୍ତଙ୍କ ମନରେ ଉଲ୍ଲସିତ, ଉତ୍‌ଫୁଲ୍ଲିତ ଭାବ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଏହାକୁ ଯେକୌଣସି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଦେଖ‌ିଲେ ମନରେ ପୂରିଯାଏ ହସର ଉଲ୍ଲାସ । ମାତୃଭୂମିର ପ୍ରାକୃତିକ ରୂପ ଯେପରି ହସର କାରଣ ହୋଇଯାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ଏହାର ଭାଷା ମଧ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମଧୁର । କବି ଜନନୀକୁ ଏହିଭଳି ସମ୍ବୋଧନ କରି ନିଜର ମାତୃଭୂମିମନସ୍କ ବିଚାରବୋଧକୁ ସୂଚାଇ ଦେଇଛନ୍ତି ।

ଉତ୍କଳ ହେଉଛି ପବିତ୍ର ଭୂଖଣ୍ଡ । ପବିତ୍ର ମହୋଦଧୂ ଏହାକୁ ସଦାସର୍ବଦା ବିଧୌତ କରୁଛି । ତା’ର ତୀରବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚ ତାଳ ତମାଳ ବୃକ୍ଷରାଜିରେ ସୁଶୋଭିତ । ତା’ଦେହରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି ନିର୍ମଳ ଜଳ ବିଶିଷ୍ଟ ସ୍ରୋତସ୍ଵିନୀ । ସେହି ନଦୀଜଳ ସ୍ପର୍ଶରେ ମୃଦୁ ସମୀରଣ ହେଉଛି ସୁଶୀତଳ । ଏହି ମାଟିରେ ରହିଛି ଘନବନାନୀ ଓ ତରଙ୍ଗାୟିତ ଶୋଭା ଧାରଣ କରିଥିବା ନୀ ଭୂଧରମାଳା । ପୁନଶ୍ଚ ଏହାର ବିସ୍ତୃତ କ୍ଷେତଗୁଡ଼ିକ ଶାଳିଧାନରେ ସୁଶୋଭିତ । ଜ୍ଞାନ ଓ ବିଜ୍ଞାନଦ୍ୱାରା ସମୁଜ୍ଜ୍ବଳ ନେତ୍ର ବିଶିଷ୍ଟ ଅନେକ କୃତି ସନ୍ତାନ ଏଥ‌ିରେ ଜନ୍ମ ନେଇଛନ୍ତି । ଯୋଗୀ ଋଷିଙ୍କର ଯୋଗସାଧନା ଓ ମନ୍ତ୍ରଧ୍ଵନି ଏହି ମାଟିକୁ କରିଛି ମନ୍ତ୍ରମୁଗ୍ଧ କବି ଏହାକୁ ବିଚାର କରି ଲେଖିଛନ୍ତି –

ସୁନ୍ଦରଶାଳି – ସୁଗୋଭିତି – କ୍ଷେତ୍ରା,
ଞ୍ଜାନବିଜ୍ଞାନ – ପ୍ରଦର୍ଶିତ – ନେତ୍ରା,
ଯୋଗାରଷିଗଣ – ଭାଟଜ – ପରିତ୍ରା,
ଜନନୀ, ଜନନୀ, ଜନନୀ ।’’

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

A. ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ।

1. ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ କବିତାର କବି କିଏ?
(A) ରାଧାନାଥ ରାୟ
(B) ଗୋଦାବରୀଶ ମହାପାତ୍ର
(C) ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର
(D) କୁନ୍ତଳାକୁମାରୀ ସାବତ
Answer:
(C) ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର

2. ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର କେଉଁ କବି ରୂପେ ସୁପରିଚିତ ?
(A) କାନ୍ତକବି
(B) ପଲ୍ଲୀକବି
(C) ବ୍ୟଙ୍ଗକବି
(D) ଆଶୁକବି
Answer:
(A) କାନ୍ତକବି

3. ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନା ……………………. ର ଏକ ମନୋଜ୍ଞ କୃତ ।
(A) ପଲ୍ଲୀଭାବନା
(B) ଦେଶାତ୍ମଭାବନା
(C) ଭାରତଭାବନା
(D) ପ୍ରକୃତିଭାବନା
Answer:
(B) ଦେଶାତ୍ମଭାବନା

4. ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା କେଉଁ ମସିହାରେ ରାଜ୍ୟସଙ୍ଗୀତର ମାନ୍ୟତା ଲାଭକରିଛ ?
(A) ୧୯୧୯
(B) ୧୯୨୦
(C) ୧୯୨୧
(D) ୧୯୧୮
Answer:
(B) ୧୯୨୦

5. ପ୍ରକୃତି ପରିଶୋଭିତ ଉତ୍କଳ ଜନନୀଙ୍କ ……………………..ସୁନ୍ଦର ।
(A) ରୂପ ଓ ଗୁଣ
(B) ଐତିହ୍ୟ ଓ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ
(C) ହସ ଓ ଭାଷା
(D) ପ୍ରକୃତି ଓ ଐଶ୍ବର୍ଯ୍ୟ
Answer:
(C) ହସ ଓ ଭାଷା

6. କବି ବାରମ୍ବାର କାହାର ବନ୍ଦନା କରିଛନ୍ତି ?
(A) ଭାରତମାତା
(B) ଜନ୍ମଭୂମି
(C) ଉତ୍କଳ ଜନନୀ
(D) ଗ୍ରାମ ମାଟି
Answer:
(C) ଉତ୍କଳ ଜନନୀ

7. ପୂତ ……………………….. ବିଧୌତ ଶରୀରା।
(A) ଜଳଧୂ
(B) ବାରିସ୍
(C) ପୟୋଧ୍
(D) ଉଦଧୂ
Answer:
(C) ପୟୋଧ୍

8. ଉତ୍କଳର ତଟ ପ୍ରଦେଶ କେଉଁ ବୃକ୍ଷରାଜିରେ ସୁଶୋଭିତ ?
(A) ଆମ୍ବ ଓ ନଡ଼ିଆ
(B) ନାରୀକେଳ ଓ ଗୁବାକ
(C) ତାଳ ଓ ତମାଳ
(D) ପଣସ ଓ ବର
Answer:
(C) ତାଳ ଓ ତମାଳ

9. ସମ୍ବଦ୍ରର ପବିତ୍ର ଜଳଧାରା ଉତ୍କଳ ଜନନଙ୍କ ………………………… କୁ ଧୋଇଦିଏ ।
(A) ଶରୀର
(B) ପାଦ
(C) ମଥା
(D) ହସ୍ତ
Answer:
(A) ଶରୀର

10. ଉତ୍କଳର …………………… ଜଳ ଧାରଣ କରିଥିବା ନଦୀତଟରେ ଶୀତଳ ପବନ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ ।
(A) ଆବିଳ
(B) ସ୍ଵଚ୍ଛ
(C) ନୀଳ
(D) ଫେଣ
Answer:
(B) ସ୍ଵଚ୍ଛ

11. ଉତ୍କଳ ଜନନୀର ଶରୀର କେଉଁଥରେ ପରିଶୋଭିତ ?
(A) ତାଳତମାଳ
(B) ଘଞ୍ଚବନ
(C) ନଦୀନାଳ
(D) ବନପର୍ବତ
Answer:
(B) ଘଞ୍ଚବନ

12. ନୀଳ ……………………. ତରଙ୍ଗ ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥାଏ ।
(A) ପର୍ବତମାଳା
(B) ସମୁଦ୍ର
(C) ନଦୀ
(D) ଆକାଶ
Answer:
(B) ସମୁଦ୍ର

13. ଉତ୍କଳ ଜନନୀଙ୍କ ଆକାଶ ସୁନ୍ଦର …………………………….. କଳକଳ ଭାବରେ ମୁଖରିତ ହୋଇଥାଏ ।
(A) ପଶୁମାନଙ୍କ
(B) ଜୀବଜନ୍ତୁମାନଙ୍କ
(C) ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କ
(D) ଝରଣାମାନଙ୍କ
Answer:
(C) ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କ

14. ଉତ୍କଳର ଶସ୍ୟକ୍ଷେତ୍ର ସୁନ୍ଦର ……………………. ରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ।
(A) ଗହମ
(B) ଫୁଲ
(C) ଫଳ
(D) ଧାନ
Answer:
(D) ଧାନ

15. ଉତ୍କଳର ଚକ୍ଷୁ …………………….ପ୍ରଦର୍ଶନରେ ଉଦ୍‌ଭାସିତ ।
(A) ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନ
(B) ସୁଖଶାନ୍ତି
(C) ଧନସମ୍ପଦ
(D) ପ୍ରେମଆନନ୍ଦ
Answer:
(A) ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନ

16. ବହୁ ଯୋଗୀଋଷିଙ୍କ …………………..ଦ୍ଵାରା ଉତ୍କଳ ଜନନା ପବିଚ୍ତା
(A) ଜ୍ଞାନ
(B) ତପସ୍ୟା
(C) କୁଟୀର
(D) ଓଁକାର ଧ୍ବନି
Answer:
(C) କୁଟୀର

17. ଉତ୍କଳର ମନ୍ଦିର ………………….ଦ୍ଵାରା ସୁଶୋଭିତ ।
(A) କାରୁକଳା
(B) ଚାରୁକଳା
(C) ଶିଳ୍ପକଳା
(D).ପ୍ରସ୍ତର କଳା
Answer:
(B) ଚାରୁକଳା

’18. ଅନେକ ପୁଣ୍ୟ ……………………….. ରେ ଉତ୍କଳ ପ୍ରଦେଶ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ।
(A) ନଦୀ
(B) ସମୁଦ
(C) ମନ୍ଦିର
(D) ତୀର୍ଥ
Answer:
(D) ତୀର୍ଥ

19. ବହୁ ବୀର ଯୋଦ୍ଧାଙ୍କର ………………………… ଉତ୍କଳ ।
(A) ତୀର୍ଥଭୂମି
(B) ପୁଣ୍ୟଭୂମି
(C) ରଣଭୂମି
(D) ବାସଭୂମି
Answer:
(D) ବାସଭୂମି

20. ଶତ୍ରୁମାନଙ୍କ …………………..ରେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ଦେହ ଅନୁରଞ୍ଜିତ ହୋଇଛି ।
(A) ଲୁହ
(B) ଶୋଣିତ
(C) ମେଦ
(D) ମାଂସ
Answer:
(B) ଶୋଣିତ

କବି ପରିଚୟ :
କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଜଣେ ଯଶସ୍ବୀ କବି ଭାବରେ ପରିଚିତ । ସେ ଏକାଧାରରେ ଥିଲେ କବି, ନାଟ୍ୟକାର, ଔପନ୍ୟାସିକ, ଗାଳ୍ପିକ, ସଂପାଦକ ଏବଂ ବ୍ୟଙ୍ଗକାର । ସେ ଜୀବନ ଯୁଦ୍ଧରେ ବହୁ କଷ୍ଟ ସ୍ଵୀକାର କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସାହିତ୍ୟ ସାଧନାରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରି ବିଦଗ୍ଧ ପାଠକଙ୍କ ହୃଦୟରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଆବେଦନ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି ।

କବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ୧୮୮୮ ମସିହା, ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୯ ତାରିଖରେ ମାଣବସା ଗୁରୁବାର ଦିନ ଭଦ୍ରକ ଜିଲ୍ଲା ତାଳପଦା ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ମାଣବସା ଗୁରୁବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବାରୁ ତାଙ୍କର ନାମ ଦିଆଯାଇଥିଲା ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ । ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ନାମ ଥିଲା ଚୌଧୁରୀ ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ସାମନ୍ତରାୟ ମହାପାତ୍ର ଏବଂ ମାତାଙ୍କ ନାମ ରାଧାମଣି ଦେବୀ । ଛାତ୍ର ସମୟରୁ ପାଠପଢ଼ା ସହିତ ସେ ଜଣେ ଦକ୍ଷ ଖେଳାଳୀ, ଅଭିନେତା ହେବା ସହ କବିତା ଲେଖା ଆଦିରେ ମନୋନିବେଶ କରିଥିଲେ । ବାଲେଶ୍ଵର ସ୍କୁଲରୁ ଏଣ୍ଟ୍ରାନ୍ସ ପାସ୍ କଲାପରେ କଟକରେ ଆଇ.ଏ. ଓ କଲିକତାରେ ବି.ଏ. ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ । କବିତା ଲେଖାରେ ତାଙ୍କର କୃତିତ୍ବ ପାଇଁ ୧୯୩୪ ମସିହାରେ ଭଦ୍ରକ ହାଇସ୍କୁଲରେ ଏକ ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧନା ସଭା ଆୟୋଜନ କରାଯାଇ, ତାଙ୍କୁ କାନ୍ତକବି ରୂପେ ପରିଚିତ କରାଯାଇଥିଲା । ଭାଗ୍ୟର ବିଡ଼ମ୍ବନା ହେତୁ ଶାରୀରିକ ଅସୁସ୍ଥତା ପାଇଁ ଶିକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ ଅଧିକ ଆଗେଇ ପାରିନଥିଲେ । ଗୁରୁ ବାବାଜୀ ରାମଦାସଙ୍କ ପ୍ରରୋଚନାରେ ସେ ସଙ୍ଗୀତ ସୃଷ୍ଟିରେ ମନୋନିବେଶ କରିଥିଲେ ।

କାନ୍ତକବିଙ୍କର କାବ୍ୟଚେତନାର ଆଦର୍ଶ ଥିଲେ ଓଡ଼ିଶାର ଜନନେତା ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ । ସେ ନିଜେ ସ୍ଵୀକାର କରିଛନ୍ତି- ‘‘ମୋର କବିତା ଲେଖାର ଆଦ୍ୟଗୁରୁ ଭାବରେ ସେ ମୋର ପୂଜ୍ୟ । ତାଙ୍କରି କବିତା ମୋର ପ୍ରାଣରେ କବିତାର ଉନ୍ମେଷ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି । ତାଙ୍କରି ପ୍ରେରଣା ମୋ ପ୍ରାଣରେ କବିତାର ଭୂର୍ଭି ଆଣିଦେଇଛି । ଏକଥା ସ୍ଵୀକାର କଲାବେଳେ ଛାତି ମୋର ଫୁଲି ଫୁଲି ଉଠୁଛି, ଗର୍ବରେ ଶିର ନତ ହୋଇଯାଉଛି ତାଙ୍କରି ପବିତ୍ର ଚରଣରେ । (କାନ୍ତ ସାହିତ୍ୟ ମାଳା -୧ମ ଖଣ୍ଡ ପୃ୫୪୦) କାନ୍ତକବିଙ୍କ ପରିବାର ଥିଲା ସଂଗ୍ରାମୀ ପରିବାର । ତାଙ୍କର ପିତା ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ, ଭଉଣୀ ମାଳା-୧ମ ଖଣ୍ଡ କୋକିଳା ଦେବୀ, ଜାହ୍ନବୀ ଦେବୀ, ସାନଭାଇ କମଳାକାନ୍ତ, ଜ୍ୟେଷ୍ଠପୁତ୍ର ନିତ୍ୟାନନ୍ଦ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।

ସେହି ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ନେଇ କାନ୍ତକବି ‘ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ’ ପତ୍ରିକାରେ ‘ଅସହଯୋଗୀର ଆତ୍ମକଥା’ ପର୍ଯ୍ୟାୟ କ୍ରମେ ପ୍ରକାଶ କରୁଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମନରେ ରହିଥିଲା ଅସହଯୋଗ ଓ ଜାତୀୟ ଚେତନାର ଭାବ । ତାହାର ପ୍ରକାଶିତ ରୂପ ହେଉଛି କେତେକ ’ଜାତୀୟ ସଂଗୀତ’ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ବୈଷ୍ଣବ ଭାବାପନ୍ନ ହେଲା ପରେ ତାଙ୍କ କବିତାରେ ଭକ୍ତସୁଲଭ ଭାବାବେଗ, ପ୍ରେମ, କରୁଣା ତିତିକ୍ଷାରେ ରସସିକ୍ତ ଭାବକୁ ସେ ଦେଖାଇଛନ୍ତି । ସେହିସବୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମ କବିତାଗୁଡ଼ିକ କବିଙ୍କର ‘ଜୀବନ ସଙ୍ଗୀତ’ କବିତା ସଂକଳନରେ ପ୍ରକାଶିତ । ଏଥର ବିଭୁପ୍ରୀତ ଯେଭଳି ରହିଛି, ବୈଷ୍ଣବ -ସୁଲଭ ଭାବାବେଗ ମଧ୍ଯ ସେହିପରି ରହିଛି । କବି ଆନନ୍ଦମୟ ଅନୁଭୂତିରେ ଆମ୍ବହରା ହୋଇ ଯାଇଛନ୍ତି –

‘ଦେ ମୋତେ ବାଇଆ କରି ଆରେ ମୋର ବାଇଆ ରଜା
ନାଚିବି ମୁଁ ଲଙ୍ଗଳା ହୋଇ ତାଳି ମାରି ଦେଖୁ ମଜା ।’’

ଜୀବନର ପରିଣତ ବୟସରୁ କବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ କେତେଗୁଡ଼ିଏ (Parody) ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ସେହି ଲାଳିକାଗୁଡ଼ିକ ‘ଚଟକ ଚନ୍ଦ୍ରହାସ ଚମ୍ପୂ’’ ସଂକଳନରେ ସଂକଳିତ । ଏହାର ଶୁଦ୍ଧ ଓ ବିମଳ ଆନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ ଭଳି ଭାବ ରହିଛି । ହାସ୍ୟରସର ଅନ୍ତରାଳରେ ବ୍ୟଙ୍ଗ ଓ ବିସ୍ତୂପର ବାଣ ମଧ୍ୟ ସେ ନିକ୍ଷେପ କରିଛନ୍ତି ।

କାନ୍ତକବି ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ଉପନ୍ୟାସ ରଚନା କରି ଉପନ୍ୟାସ ସ୍ରଷ୍ଟା ଭାବରେ ନିଜର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ପ୍ରତିପାଦିତ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ରଚିତ ଉପନ୍ୟାସ ‘କଣାମାମୁ’ । ସେହି ଉପନ୍ୟାସଟି ଇଂରେଜ ସରକାର ବିରୁଦ୍ଧରେ ସଂଗ୍ରାମ କରିବାର ପ୍ରେକ୍ଷାପଟ ଉପରେ ରଚନା କରାଯାଇଛି । ‘ଦେହି ପଦ ପଲ୍ଲବ ମୁଦାରମ୍’ ତାଙ୍କର ଗଳ୍ପ ସଂକଳନ । ଅପତ୍ୟସ୍ନେହର ଆବେଗକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ୧୯୩୭ ମସିହାର ‘ଡଗର’ ପତ୍ରିକା ସେ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ଯେହେତୁ ସେ ଥିଲେ ଅଭିନେତା ଏବଂ ରଙ୍ଗମଞ୍ଚ ସହିତ ତାଙ୍କର ସମ୍ପର୍କ ରହିଥିଲା ସେହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସେତେବେଳେ ନାଟକ ରଚନା କରି, ତାହାକୁ ମଞ୍ଚସ୍ଥ କରାଇଥିଲେ । ସେହିପରି ସେ ସମୟର ସମାଜକୁ ଆଖିଆଗରେ ରଖ୍ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ପ୍ରବନ୍ଧ ରଚନା କରିଥିଲେ । ପ୍ରାୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସୃଷ୍ଟିରେ କବିଙ୍କର ଜୀବନଦର୍ଶନ ହୋଇଥିଲା ପ୍ରତିଫଳିତ ।

କଟିକାର ପୃଷ୍ଟଭୂମି:

‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ କବିତାଟି ଓଡ଼ିଶାର ଜନପ୍ରିୟ ଜାତୀୟ ଗୀତିକା ଭାବରେ ପରିଚିତ । ଏଥରେ ମାତୃଭୂମିର ମହତ୍ତ୍ବ, ଐତିହ୍ୟ, ଐଶ୍ବର୍ଯ୍ୟ ସାର୍ଥକଭାବରେ ପ୍ରତିପାଦିତ । ସୁପ୍ତ ଜାତିକୁ କର୍ମମୁଖର ଓ ଜାଗ୍ରତ କରାଇବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏହି କବିତାଟି ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଥିଲା । କବିଙ୍କର ‘ଜାତୀୟ ସଂଗୀତ’ କବିତା ଗୁଚ୍ଛର ଏହାଥିଲା ପ୍ରଥମ ସଙ୍ଗୀତ । ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା ୨୦୨୦ ମସିହାରେ ଏହି ସଙ୍ଗୀତଟି ରାଜ୍ୟ ସଙ୍ଗୀତର ମାନ୍ୟତା ଲାଭ କରିଛି ।

ଆମେ ସମସ୍ତେ ଓଡ଼ିଶାବାସୀ ବା ଉତ୍କଳବାସୀ ଉତ୍କଳ ମାତାର ସନ୍ତାନ । ଏହାର ମାଟି, ପାଣି, ପବନରେ ଆମେ ବର୍ଦ୍ଧିତ ଓ ପରିପୁଷ୍ଟ । ମାତ୍ର ଆମେ ଆମ ଜନ୍ମମାଟିର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟକୁ ଅନେକ ସମୟରେ ବିସ୍ତ୍ରୁତ ହୋଇଯାଉ । ଏହି ଜନ୍ମଭୂମି ଯେ ବୀରପ୍ରସବିନୀ, କୀର୍ତ୍ତିଶାଳନୀ ଓ ଅପାସୋରା ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟରେ ବିମଣ୍ଡତା, ତାହାକୁ ନେଇ ନିଜର ପରିଚୟ ସୃଷ୍ଟି କରୁନା। କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଉତ୍କଳସନ୍ତାନଙ୍କ ମନରେ ମାତୃଭୂମି ପ୍ରତି ଯଥାର୍ଥ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ, ‘ଉତ୍କଳ ସନ୍ତାନ’ ସଙ୍ଗୀତର ଏକ ମନୋଜ୍ଞ ଚିତ୍ର ଉପସ୍ଥାପିତ କରିଛନ୍ତି । ଉତ୍କଳବାସୀଙ୍କ ମନରେ ଜନ୍ମଭୂମିକୁ ନେଇ ଜାତୀୟ ଚେତନା ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ କବି ପ୍ରୟାସ କରିଛନ୍ତି ।

କଟିକାର ମର୍ମବଶା:

କବିତାର ଘୋଷା ପଦରେ, କବି ଉତ୍କଳଜନନୀର ବନ୍ଦନା ଗାନ କରିଛନ୍ତି । ନିଜ ମାତୃଭୂମିକୁ ନମସ୍ୟା ଦେବୀ ଭାବରେ ଅଭ୍ୟର୍ଥନା ଜ୍ଞାପନ କରିଛନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ ବିଶେଷଣରେ ବିଶେଷିତା କରିଛନ୍ତି । କବି ଯୋଗ୍ୟ ସନ୍ତାନଭାବରେ କହିଛନ୍ତି, ହେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ! ମୁଁ ତୁମର ବନ୍ଦନା କରୁଅଛି । ତୁମର ହସ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁନ୍ଦର ଓ ମନୋମୁଗ୍ଧକର । ତେଣୁ ତୁମେ ଚାରୁହାସମୟୀ । ସେହିପରି ତୁମର ଭାଷା ମଧ୍ୟ ବହୁତ ମଧୁର, ଯାହାକୁ ଶ୍ରବଣ କଲେ ହୃଦୟରେ ଅପୂର୍ବ ପୁଲକ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ସୁତରାଂ ତୁମେ ଦେଉଛ ଚାରୁଭାଷମୟୀ । ଏଠାରେ କବି ପ୍ରିୟ ଜନ୍ମଭୂମିର ମନୋମୁଗ୍‌ଧକର ହସ ଓ ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ଭାଷାର ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି ।

କବିତାର ପ୍ରଥମ ପଦରେ କବି ଜନ୍ମଭୂମିକୁ ସମ୍ବୋଧନ ଜଣାଇ କହିଛନ୍ତି, ହେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ତୁମର ଶରୀର ଅତ୍ୟନ୍ତ ପବିତ୍ର, ଯାହାକୁ କେବେବି ଅପବିତ୍ରତାର କାଳିମା ସ୍ପର୍ଶକରିପାରିବ ନାହିଁ । କାରଣ ତୁମର ଶରୀରକୁ ସଦାସର୍ବଦା ପବିତ୍ର ମହାସାଗର ବିଧୌତ କରୁଅଛି । ତୁମର ଶରୀର ସାଗର ବେଷ୍ଟିତ। ସେହି ସାଗର ତୀରବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ ତାଳ ଓ ତମାଳ ବୃକ୍ଷରାଜିର ସୁଶୋଭିତ । ତୁମ ଦେହକୁ ପବିତ୍ରକୃତ କରି ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି ଅନେକ ନଦୀ । ସେହି ନଦୀମାନଙ୍କର ସ୍ରୋତ ନିର୍ମଳ । ଯାହାକୁ ଶୁଭ୍ର ସ୍ରୋତସ୍ଵିନୀ

ଭାବରେ ବିଚାର କରାଯାଇପାରେ । ସେହି ନଦୀଜଳକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରି ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ମୁଦ୍ରା ସମୀରଣ ଜଳକଣା ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଶୀତଳ ହୋଇଥାଏ । ସେହି ସୁଶୀତଳ ବାୟୁର ସ୍ପର୍ଶ ପ୍ରାଣକୁ ଶୀତଳ କରିଦେଇଥାଏ। ହେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ! ତୁମ ଅଙ୍ଗେ ଅଙ୍ଗେ ସୁଶୋଭିତ ଘନ ବନାନୀ । ସେହି ନିଘଞ୍ଚ ବନରାଜିର ଅପୂର୍ବ ଶ୍ରୀରେ ତୁମେ ସୁଶୋଭିତା। ନୀଳ ପର୍ବତମାଳା ସମତଳଭୂମି ଉପରେ ଏପରି ଦଣ୍ଡାୟମାନ ହୋଇ ରହିଥା’ନ୍ତି, ଯାହାକୁ ଦେଖ‌ିଲେ ସେଗୁଡ଼ିକ ସମୁଦ୍ରର ନୀଳଜଳରାଶି ଉପରେ ଉତ୍‌ତ ନୀଳତରଙ୍ଗ ଭଳି ପ୍ରତୀୟମାନ ହୁଅନ୍ତି । ସମଗ୍ର ଭୂଭାଗ, ଅର୍ଥାତ୍ ନଭ, ଜଳ, ସ୍ଥଳ, ବିଭିନ୍ନ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର କାକଳାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ। ଅର୍ଥାତ୍ ସୁନ୍ଦର ପକ୍ଷାମାନଙ୍କର କଳରବରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଗ ମୁଖରିତ।

ହେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ! ତୁମର ଦିଗନ୍ତବିସ୍ତାରି କ୍ଷେତଗୁଡ଼ିକ ଶାଳିଧାନରେ ସୁଶୋଭିତ । ଜ୍ଞାନ ଓ ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ତୁମର ନେତ୍ରଦ୍ଵୟ । ଜ୍ଞାନ ଓ ବିଜ୍ଞାନଦ୍ୱାରା ସମୁଜ୍ଜ୍ବଳ ନେତ୍ର ବିଶିଷ୍ଟ ଅନେକ କୃତୀ ସନ୍ତାନର ତୁମେ ଜନ୍ମଦାତ୍ରୀ । ଅର୍ଥାତ ଉତ୍କଳର ସନ୍ତାନମାନେ ଜ୍ଞାନ ଓ ବିଜ୍ଞାନ ବଳରେ ଯଶସ୍ବୀ ହୋଇପାରିଛନ୍ତି। ପୁନଶ୍ଚ ଯୋଗୀ ଋଷି ଏଠାରେ କୁଟୀର କରି ସେମାନଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରପୂତ ଧ୍ଵନିରେ ଭୂଭାଗକୁ ପବିତ୍ର କରିଛନ୍ତି ।

ହେ ଉତ୍କଳଜନନୀ, ତୁମେ ହେଉଛ ମନ୍ଦିର ମାଳିନୀ । ସୁନ୍ଦର କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ ପୂର୍ଣ୍ଣ ମନ୍ଦିର ରାଜିରେ ତୁମେ ବିମଣ୍ଡିତା । ସୂକ୍ଷ୍ମକଳା ସମୂହଦ୍ଵାରା ତୁମର ବେଶ ସୁଶୋଭିତ । ସେହିପରି ତୁମର ସମଗ୍ର ପ୍ରଦେଶ ପୁଣ୍ୟ ତୀର୍ଥସମୂହରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ । ଏଠାରେ – କବି କାରୁକାର୍ଯ୍ୟପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ମନ୍ଦିର ଓ ପୁଣ୍ୟ ତୀର୍ଥକ୍ଷେତ୍ରଦ୍ଵାରା ଉତ୍କଳଜନନୀ ମହନୀୟା ହୋଇଛି ବୋଲି ସମ୍ବୋଧନ କରିଛନ୍ତି ।

ବୀର ପ୍ରସବିନୀ ଉତ୍କଳମାତାର ମହିମା ଗାନ କରି କବି କହିଛନ୍ତି – ହେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ! ତୁମେ ହେଉଛ ଉତ୍କଳର ଶ୍ରେଷ୍ଠବୀର ମାନଙ୍କର ନିବାସସ୍ଥଳୀ । ଅର୍ଥାତ୍ ବହୁ ବୀରଶ୍ରେଷ୍ଠଙ୍କର ଏହା ହେଉଛି ଗୃହ । ଉତ୍କଳରେ ଜନ୍ମ ନେଇ ସେହି ସନ୍ତାନମାନେ ବୀରଭାବରେ ନିଜର ଅସମାନ୍ୟ ବୀରତ୍ଵ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଛନ୍ତି । ସେମାନେ ଶତ୍ରୁକୁ ପଦାନତ କରିଛନ୍ତି । ଫଳସ୍ୱରୂପ ଶତ୍ରୁକୁଳର ରକ୍ତରେ ତୁମ ଦେହ ହେଇଛି ରଞ୍ଜିତ । ଏହି ବୀରତ୍ବ ପାଇଁ ତୁମର ରହିଛି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ମର୍ଯ୍ୟାଦା । ବିଶ୍ଵ-ଭୂମଣ୍ଡଳ ପ୍ରତି ତୁମର ମଧ୍ୟ ରହିଛି ଅଗାଧ ସ୍ନେହ, ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଆପଣେଇ ନେବାର ଭାବ ।

ଉତ୍କଳରେ ଅନେକ ଯଶସ୍ବୀ କବି ଜନ୍ମ ନେଇଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ କଳାକୃତିରେ ସେମାନେ ଉତ୍କଳର ବାଣୀଭଣ୍ଡାରକୁ କରିଛନ୍ତି ରୁଦ୍ଧିମନ୍ତ । ତେଣୁ କବି କହିଛନ୍ତି, ହେ ଉତ୍କଳଜନନୀ ! କବିଶ୍ରେଷ୍ଠ ତଥା ସୁଯୋଗ୍ୟ ପୁତ୍ରମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ତୁମେ ହୋଇଛ ବନ୍ଦନୀୟା । ସେହି ଯଶସ୍ବୀ କବିମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବା ସେମାନଙ୍କର ଅନିନ୍ଦ୍ୟ କୀର୍ତ୍ତିପାଇଁ ତୁମେ ସାରା ପୃଥ‌ିବୀରେ ଖ୍ୟାତି ଅର୍ଜନ କରିଛ । ତୁମେ, ଧନ୍ୟା ତୁମେ ପୁଣ୍ୟବତୀ । ତୁମର ସେହି ପବିତ୍ର, ଐତିହ୍ୟ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିରେ ଆମେ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଛୁ । ଅର୍ଥାତ୍ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ ସର୍ବଦା ଶରଣଦାତ୍ରୀଭାବରେ ଚିର ନମସ୍ୟା ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଓ ଟିପ୍ପଣୀ:

• ଗରୁ ହାସମୟୀ – ଯେଉଁ ନାଗାର ହସ ଖୁବ ସୁନ୍ଦର ବା ମନୋମୁ ପ୍ପକର
• ଚାରୁ ଭାଷମୟୀ – ଯେଉଁ ନାଗାର କଥା ଖୁବା ସୁନ୍ଦର ବା ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ
• ପୂତ – ପବିତ୍ର
• ପର୍ବୋଧ୍ – ସମୁଦ୍ର
• ବିଧୋତ – ଧୋଉଥିବା
• ତାଳ – ଚାଳକୃଷ
• ତମାଳ – ସମାନ ଗଛ
• ପୁଶୋଭିତ – ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଶୋଭାପାଉଥିବା
• ଚ୍ଚାରା – କୂଳ ଯାହାର
• ଶୁଭ୍ରତଟିନୀ – ସ୍ୱଚ୍ଛ ଜଳ ଧାରଣ କରିଥିବା ନତା
• ଶାକର – ଜଳକଣା
• ସମାର – ପବନ/ବାକୁ
• ଘନପାନ – ଅତିଘଞ୍ଚ
• ରାଜିତ – ଶୋଭାପାଏ
• ନାଳ – ଗାଢ଼ ସବୁଜ
• ଭୂଧରମାଳା – ପବିତମାଳା/ପର୍ବତଶ୍ରେଣୀ
• ସାରଜ ତରଙ୍ଗ – ତେଉପରି ପଜିତ ହୋଇଥାଏ
• କଳକଳ ମୁଖରିତ – ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କ ଶବ୍ଦରେ ଶବ୍ଦାୟିତ
• ଚାରୁ – ସୁନ୍ଦର
• ବିହଙ୍ଗ – ପକ୍ଷା
• ଶାଳି – ଧାନ୍ୟ ବିଶେଷ
• ଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ନେତ୍ର – ଯେଉଁ ଦିବ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଜ୍ଞାନ ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନକୁ ଦେଖ ହୁଏ
• ଚେତ୍ର – ଚକ୍ଷ୍ମା ଆଖ୍
• ଗଣ – ସମୂହ
• ଭଟାଇ – କୁଝାର କୁଡିଆ
• କଳାକଳା – କଳାସମୂହ (ଏଠାରେ ଚିତ୍ରକଳା, ଶିଳ୍ପକଳା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କୁହାଯାଇଛି)
• ବେଶା – ‘ବେଶ’ର ବିଶେଷଣ ହୋଇଥିବା ବେଶ ସଂପୃକ୍ତ କଳାଗୁଡ଼ିକ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ହେବ
• ଘର୍ଥବୟ ପୂର୍ଣ୍ଣ – ପାର୍ଥ ସ୍ଥାନ ସମୂହରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ
• ଶ୍ଵରଚାର – ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବାର/ବାର ଶ୍ରେଷ୍ଠ
• ଗେହ – ଗୃହ
• ଅରିକୁଳ – ଶତ୍ରୁବଂଶ/ ଖତୁସମୂହ
• ଶୋଣିତ – ରକ୍ତ
• ଚର୍ଚିତ ଦେହା – ଦେହରେ ବୋଳି ହୋଇଥିବା
• ଗଣ୍ଠଭୂମଣ୍ଡଳ – ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀ
• କୃତବର – ବିଦ୍ୱାନ
• କରିକୂଳ – କରିବଂଶ
• କରିକୁଳ ମୌଲି – କବିକୁଳର ମୌଳି ବା ମୁକ୍ଟଟ ସରୂପ
• ସୁନନ୍ଦନ – ଉତ୍ତମ ସନ୍ତାନ/ଯୋଦ୍ଧା ସନ୍ତାନ
• ଚନ୍ଦ୍ୟା – ଚନ୍ଦନାୟ
• ଭୁବନଘୋଷିତ କାର୍ତ୍ତି – ଯେଉଁ କାଉଁ ପୃଥିବୀରେ ଖ୍ୟାତ ବା ଆଲୋଚ୍ୟ
• ଅନିନ୍ଦ୍ୟା – ଯାହା ନିନ୍ଦାର ଅଯୋଗ୍ୟ/ ପ୍ରଶସନାୟ
• ଧନ୍ୟେ – ଧନ୍ୟ ଶବ୍ଦର ସମ୍ବୋଧନ
• ପୁଣ୍ୟେ – ପୁଣ୍ୟ ଶବ୍ଦର ସମ୍ବୋଧନ
• ଚିର – ସବୁଦିନ/ପୂର୍ବକାଳ
• ଶରଣ୍ୟେ – ଶରଶ୍ୟା ଶବ୍ଦର ସମ୍ବୋଧନ (ଶରଣ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 11 ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ମିଶ୍ରଣ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 11 ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ମିଶ୍ରଣ

୧ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଲର୍ଡ଼ ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍ କେବେ ଓ କାହିଁକି ରାଜନ୍ଯ ମଣ୍ଡଳୀର ବୈଠକ ଡକାଇଥିଲେ ଏବଂ ସେଠାରେ ସେ ଦେଶୀୟ ରାଜାମାନଙ୍କୁ ଭାରତ ସହିତ ମିଶିବାପାଇଁ କିପରି ଅନୁପ୍ରାଣିତ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ୧୯୪୭ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୨୫ ତାରିଖରେ ଲର୍ଡ଼ ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍ ରାଜନ୍ୟମଣ୍ଡଳୀର ଏକ ବୈଠକ ଡକାଇଥିଲେ ।
• ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଶାସକମାନଙ୍କୁ ସେ ସେମାନଙ୍କର ସାଂପ୍ରତିକ ସ୍ଥିତି ବିଷୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ସୂଚନା ଦେଇଥିଲେ ।
• ତାଙ୍କ ବକ୍ତବ୍ୟର ସାରମର୍ମ ଥିଲା ବ୍ରିଟିଶ୍ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଶକ୍ତିର ଛତ୍ରଛାୟା ଅପସାରିତ ହେବା ପରେ ସେମାନେ ସ୍ବାଧୀନ ।
• ତେଣୁ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟମାନେ ସେମାନଙ୍କର ସୀମାକୁ ଲାଗିଥିବା ଦେଶ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ବାନ୍ଧିବା ବିଧେୟ ।
• କାରଣ, ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ ପ୍ରଜାମାନେ ନବଗଠିତ ସ୍ଵାଧୀନ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ମିଶି ସେମାନଙ୍କର ଭବିଷ୍ୟତର ସମୃଦ୍ଧି ଇଚ୍ଛାକରନ୍ତି ।

(ଖ) ମିଳନ ପତ୍ରରେ କ’ଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ଏବଂ ଏହାକୁ ଦେଶୀୟ ରାଜାମାନେ କିପରି ଗ୍ରହଣ କଲେ ?
Answer:

• ଦେଶୀୟ ରାଜାମାନେ କେଉଁ ସର୍ଭରେ ଭାରତ ସହ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିବେ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ସର୍ଦାର ପଟେଲ ଓ ଭି.ପି. ମେନନ ଏକ ମିଳନପତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ।
• ମିଳନପତ୍ରର ପ୍ରସ୍ତାବ ଅନୁଯାୟୀ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଭାରତକୁ ତିନିଗୋଟି କ୍ଷମତା ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା ।
• ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା– ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର ଓ ଯୋଗାଯୋଗ । ଏସବୁ କ୍ଷମତା ହସ୍ତାନ୍ତର ପରେ ଦେଶୀୟ ରାଜାମାନେ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବରେ ସେମାନଙ୍କର ରାଜ୍ୟ ଶାସନ କରିପାରିବେ ବୋଲି ଏଥୁରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ।
• ଲର୍ଡ଼ ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍ ଓ ସର୍ଦାର ପଟେଲଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଫଳରେ ଅନେକ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ଏହି ‘ମିଳନପତ୍ର’ରେ ସ୍ଵାକ୍ଷର କଲେ ।
• ସ୍ଵାଧୀନତା ପୂର୍ବରୁ ଅଳ୍ପ କେତେକଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ଏହାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିସାରିଥିଲେ ।

(ଗ) କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ କାଶ୍ମୀରର ରାଜା ହରି ସିଂ ମିଳନ ପତ୍ରରେ ସ୍ଵାକ୍ଷର କଲେ ?
Answer:

1. କାଶ୍ମୀରର ରାଜା ହରି ସିଂ ହଠାତ୍ କୌଣସି ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇ ନପାରି ଜାମ୍ମୁ କାଶ୍ମୀରକୁ ସ୍ବାଧୀନ ରଖିବାକୁ ମତପୋଷଣ କଲେ । କିନ୍ତୁ କାଶ୍ମୀରର ଲୋକପ୍ରିୟ ନେତା ଶେଖ୍ ଅବଦୁଲ୍ଲା ଏହି ମତକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ।
2. କାଶ୍ମୀର ଉପରେ ପାକିସ୍ତାନର ଲୋଲୁପ ଦୃଷ୍ଟି ଥିଲା । ଏହାର ପ୍ରରୋଚନା ଓ ସାହାଯ୍ୟରେ ହଜାର ହଜାର ‘ପଠାଣ ଜନଜାତି’ର ଲୋକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରରେ ସୁସଜ୍ଜିତ ହୋଇ କାଶ୍ମୀରର ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳ ଦଖଲ କରିନେଲେ ।
3. ସେମାନେ ‘ଆଜାଦ୍ କାଶ୍ମୀର’ ଗଠନ କରି ଶ୍ରୀନଗର ଆଡ଼କୁ ଅଗ୍ରସର ହେଲେ । ସେମାନଙ୍କ ସହ ନିୟମିତ ପାକିସ୍ତାନୀ ସୈନ୍ୟ ମଧ୍ଯ ଆକ୍ରମଣରେ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ ।
4. ଏହା ପାକିସ୍ତାନର ‘ଅପରେସନ ଗୁଲମାର୍ଗ’ର ଅଂଶବିଶେଷ ଥିଲା ଯାହା କାଶ୍ମୀରକୁ ଦଖଲ କରିନେବା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥିଲା ।
5. ଏଥିରେ ଭୟଭୀତ ହୋଇ ରାଜା ହରି ସିଂ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କୁ ସାମରିକ ସାହାଯ୍ୟ ଭିକ୍ଷା କଲେ; ଫଳରେ ତାଙ୍କୁ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ସହ ଏକ ମିଳନପତ୍ରରେ ସ୍ବାକ୍ଷର କରିବାକୁ ହେଲା ।

(ଘ) ପଟେଲ୍ ଓ ମେନନ୍ ପୂର୍ଣ ମିଶ୍ରଣ ସପକ୍ଷରେ କି କି ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କଲେ ?
Answer:
ପୂର୍ଣ୍ଣ ମିଶ୍ରଣ ସପକ୍ଷରେ ପଟେଲ ଓ ମେନନ ନିମ୍ନଲିଖ ଯୁକ୍ତିମାନ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ :

• ମିଶ୍ରଣ ନହେଲେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଭୁଶୁଡ଼ି ପଡ଼ିବ ।
• ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପରିବର୍ତ୍ତେ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଚାଲିଲେ ପ୍ରଜାମାନେ ବିଦ୍ରୋହ କରିବେ ଓ ଅରାଜକତା ବ୍ୟାପିଯିବ ।
• ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁର୍ବଳ ଥିବା ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବେ କୌଣସି ଜନହିତକର କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ।
• ଭାରତ ଭିତରେ ଅବାଧ ବାଣିଜ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବ ।
• ଅପରାଧୀମାନଙ୍କୁ ଦମନ କରିବା ସମ୍ଭବ ହେବ ନାହିଁ, କାରଣ ସେମାନେ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିବେ ।
• ଏକ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ରାଜନୀତିକ ଭାରତ ଗଠିତ ନ ହୋଇ ପାରିବାଦ୍ଵାରା ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତା ବିଭିନ୍ନ ଭାବରେ ପ୍ରତିହତ ହେବ ।
• ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର ସୁଫଳ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ମିଳିବ ନାହିଁ ।

(ଙ) ମିଶ୍ରଣ ଚୁକ୍ତିର ସର୍ଭଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ମିଶ୍ରଣ ଚୁକ୍ତି (Merger Agreement)ର ସର୍ଭାବଳୀ ଅନୁଯାୟୀ ଦେଶୀୟ ରାଜାମାନେ ଶାସନ କ୍ଷମତା ସମ୍ପୂଣ୍ଡ ଭାବେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କଲେ । ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥିତି ଲୋପ ପାଇଗଲା ।
• ରାଜ୍ୟ ହରାଇଥିବା ଦେଶୀୟ ରାଜାମାନଙ୍କୁ ‘ବାର୍ଷିକ ପେନ୍‌ସନ୍’ ବା ‘ରାଜାଙ୍କ ହାତପାଣ୍ଠି’ ଦିଆଗଲା । ଏହି ପାଣ୍ଠି ରାଜ୍ୟରୁ ଆଦାୟ ହେଉଥ‌ିବା ରାଜସ୍ଵ ଭିରିରେ ସ୍ଥିରୀକୃତ ହୋଇଥିଲା ।
• ରାଜାମାନଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପତ୍ତି, ରାଜପ୍ରାସାଦ ତଥା ପଦପଦବୀ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସୁରକ୍ଷିତ ରହିଲା ।
• ଏଗୁଡ଼ିକୁ ବଂଶାନୁକ୍ରମିକ ଭାବରେ ସେମାନଙ୍କର ବଂଶଧରମାନେ ଭୋଗଦଖଲ କରିବେ ବୋଲି ସର୍ଭ ରହିଲା ।
• ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟର କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ସମ୍ପୃକ୍ତ ପ୍ରାଦେଶିକ ସରକାରମାନେ ସେମାନଙ୍କ କର୍ମଚାରୀରୂପେ ଗ୍ରହଣ କଲେ ।

୨। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଅବସ୍ଥା କିପରି ଥିଲା ?
Answer:

1. ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଉପରୁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଶକ୍ତିର ଛତ୍ରଛାୟା ଅପସାରିତ ହେଲା ।
2. ସୁତରାଂ ସ୍ଵାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସ୍ବାଧୀନ ହୋଇଗଲେ ।

(ଖ) ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆଇନରେ ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ କି ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୪୭ ମସିହାର ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସ୍ବାଧୀନ ହୋଇଗଲେ ।
• ଏହି ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଚାହିଁଲେ ଭାରତ କିମ୍ବା ପାକିସ୍ତାନ ସହିତ ମିଶିଯାଇ ପାରିବେ ଅଥବା ସ୍ଵାଧୀନ ହୋଇ ରହିପାରିବେ ବୋଲି ଆଇନରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଲା ।

(ଗ) ଜୁନାଗଡ଼ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ କିପରି ଭାରତରେ ମିଶିଲା ?
Answer:

• ହିନ୍ଦୁବହୁଳ ଜୁନାଗଡ଼ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟର ମୁସଲିମ୍ ନୱାବ ପାକିସ୍ତାନ ସହିତ ମିଶିଯିବାକୁ ଇଚ୍ଛାପ୍ରକାଶ କରି ସାମରିକ ଶକ୍ତି ପ୍ରଦର୍ଶନ କଲେ । ମାତ୍ର ଏହି ରାଜ୍ୟର ସୀମା ପାକିସ୍ତାନର ସୀମା ସହ ସଂଲଗ୍ନ ଥିଲା ।
• ଭାରତ ସରକାର ଏଠାରେ ଗଣଭୋଟ କଲେ ଓ ଗଣଭୋଟରେ ପ୍ରାୟ ଦୁଇ ଲକ୍ଷ ଭୋଟରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କେବଳ ୯୦ ଜଣଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତେ ଭାରତରେ ମିଶିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ବ୍ୟକ୍ତ କଲେ ।
• ନୱାବ୍ ତାଙ୍କ ପରିବାର ସହ ପାକିସ୍ତାନକୁ ପଳାୟନ କଲେ ଓ ଜୁନାଗଡ଼ ଭାରତ ସହ ମିଶିଗଲା ।

(ଘ) କିଏ ହାଇଦ୍ରାବାଦର ନିଜାମ୍ ଥିଲେ ଏବଂ କେଉଁ ସଙ୍ଗଠନ ତାଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲା ?
Answer:

1. ଓସ୍‌ମାନ ଅଲ୍ଲୀ ଖାଁ ହାଇଦ୍ରାବାଦର ନିଜାମ୍ ଥିଲେ ।
2. ସୟଦ କାଶିମ୍ ରଭିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ‘ରଜାକର’ ନାମକ ଏକ ସଶସ୍ତ୍ର ସଙ୍ଗଠନ ନିଜାମ୍‌ଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲା ।

(ଙ) ହାଇଦ୍ରାବାଦ କିପରି ଭାରତ ସହିତ ମିଶିଲା ?
Answer:

• ହିନ୍ଦୁବହୁଳ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ହାଇଦ୍ରାବାଦର ଯେଉଁ ଜନସାଧାରଣ ଭାରତ ସହିତ ମିଶିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ, ସେମାନଙ୍କୁ ‘ରଜାକର’ ନାମକ ଏକ ସଶସ୍ତ୍ର ସଙ୍ଗଠନ ନିଜାମ୍‌ଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରି ଅତି ନୃଶଂସ ଭାବରେ ହତ୍ୟାକଲେ ।
• ସର୍ଦାର ପଟେଲ ଏଥିରେ କ୍ଷୁବ୍‌ଧ ହେଲେ ଏବଂ ହାଇଦ୍ରାବାଦ ଉପରେ ‘ଅପରେସନ୍ ପୋଲୋ’ ନାମକ ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଗଲା; ଫଳରେ ୧୯୪୮ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୩ ତାରିଖରୁ ୫ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ହାଇଦ୍ରାବାଦ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀର ଅକ୍ତିଆରକୁ ଆସିଗଲା ।
• ପରିଣାମସ୍ୱରୂପ ୧୯୪୯ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ହାଇଦ୍ରାବାଦର ନିଜାମ ମିଳନ ପତ୍ରରେ ସ୍ବାକ୍ଷର କରିବାରୁ ଏହି ରାଜ୍ୟ ଭାରତରେ ମିଶିଲା ।

(ଚ) ରାଜାଙ୍କ ହାତପାଣ୍ଠି କ’ଣ ଏବଂ ଏହା କିପରି ସ୍ଥିରୀକୃତ ହୋଇଥୁଲା ?
Answer:

• ମିଶ୍ରଣ ଚୁକ୍ତି (Merger Agreement) ଅନୁଯାୟୀ ରାଜ୍ୟ ହରାଇଥିବା ରାଜାମାନଙ୍କୁ ‘ବାର୍ଷିକ ପେନ୍‌ସନ୍’ ମିଳିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା । ଏହାକୁ ‘ରାଜାଙ୍କ ହାତପାଣ୍ଠି’ କୁହାଗଲା ।
• ଏହି ପାଣ୍ଠି ରାଜ୍ୟରୁ ଆଦାୟ ହେଉଥିବା ରାଜସ୍ଵ ଭିରିରେ ସ୍ଥିରୀକୃତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଛ) ସର୍ଦାର ପଟେଲ କିପରି ସୌରାଷ୍ଟ୍ର ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟସଂଘ ଗଠନ କଲେ ?
Answer:

1. ‘କଟିହାର’ ଉପଦ୍ଵୀପର ୨୨୨ଟି ରାଜ୍ୟକୁ ମିଶାଇ ସର୍ଦ୍ଦାର ପଟେଲ ୧୯୪୮ ମସିହା ଜାନୁଆରୀ ମାସରେ ସୌରାଷ୍ଟ୍ର ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟସଂଘ ଗଠନ କଲେ ।
2. ପରେ ଏହି ସଂଘରେ ଆଉ ୬ଟି ରାଜ୍ୟ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।

(ଜ) ପୂର୍ବ ପଞ୍ଜାବ ରାଜ୍ୟସଂଘ କିପରି ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୪୮ ମସିହା ଜୁଲାଇ ମାସରେ ପଟିଆଲା, କପୁରତାଲା, ଜିନ୍ଦ, ନାଭା, ଫରିଦ୍‌ଟ, ମାଲେରକୋଟଲା, ନଲାରଗଡ଼ ଓ କଳସିଆକୁ ନେଇ ପୂର୍ବ ପଞ୍ଜାବ ରାଜ୍ୟସଂଘ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଲା ।

(ଝ) କେଉଁ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଦେଶ ମିଶ୍ରଣ ଅଙ୍ଗୀକାରରେ ସ୍ବାକ୍ଷର କରି ନଥିଲେ ?
Answer:

• କେବଳ ତିନୋଟି ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ଦେଶ ମିଶ୍ରଣ ‘ଅଙ୍ଗକାର ପତ୍ର’ରେ ସ୍ବାକ୍ଷର କରି ନଥିଲେ ।
• ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – କାଶ୍ମୀର, ମହୀଶୂର ଓ ହାଇଦ୍ରାବାଦ ।

(ଞ) ସର୍ଦାର ପଟେଲ୍‌ଙ୍କୁ କାହିଁକି ଭାରତର ବିସ୍‌ର୍କ ଓ ଲୌହମାନବ କୁହାଯାଏ ?
Answer:

• ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଭାରତ ସହିତ ମିଶ୍ରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସର୍ଦ୍ଦାର ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲ ଅନେକ ଦୃଢ଼ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ । ତାଙ୍କର କୂଟନୈତିକ ପାରଦର୍ଶିତା ଏବଂ ରାଜନୀତିକ ବିଚକ୍ଷଣତା ବଳରେ ଭାରତକୁ ଏକତ୍ର କରିବାରେ ତାଙ୍କର ସଫଳତା ଯୋଗୁଁ ତାଙ୍କୁ ‘ଭାରତର ବିସ୍‌ମାର୍କ’ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
• ପୁନଶ୍ଚ ତାଙ୍କର ବଳିଷ୍ଠ ନେତୃତ୍ୱ ଓ ଦୃଢ଼ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ଯୋଗୁଁ ତାଙ୍କୁ ଭାରତର ‘ଲୌହମାନବ’ର ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଛି ।

୩ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ବିଭାଗ ସୃଷ୍ଟି ପରେ କିଏ ଏହାର ମନ୍ତ୍ରୀ ହେଲେ ?
Answer:
ଭାରତ ସରକାରଙ୍କର ‘ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ବିଭାଗ’ ସୃଷ୍ଟି ହେବାପରେ ସଦ୍ଦାର ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲ ଏହାର ମନ୍ତ୍ରୀ ହେଲେ ।

(ଖ) ଭି.ପି. ମେନନ୍ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ବିଭାଗର ଶାସନ ସଚିବ ଥୁଲେ ଭି.ପି. ମେନନ୍ ।

(ଗ) ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ମିଶ୍ରଣ ସମ୍ପର୍କରେ କେବେ ନେହେରୁ ଓ ପଟେଲ୍ ଲର୍ଡ଼ ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍‌ଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୪୭ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୯ ତାରିଖରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଓ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ବିଭାଗର ମନ୍ତ୍ରୀ ସର୍ଦାର ପଟେଲ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ମିଶ୍ରଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଲର୍ଡ ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍‌ଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ୍ କରିଥିଲେ ।

(ଘ) କିଏ ମିଳନ ପତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ସର୍ଦାର ପଟେଲ ଓ ଭି.ପି. ମେନନ୍ ‘ମିଳନ ପତ୍ର’ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ।

(ଙ) ହନ୍ବନ୍ତ ସିଂହ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ହନ୍ବନ୍ତ ସିଂହ ଯୋଧପୁରର ରାଜା ଥିଲେ ।

(ଚ) ଜାମ୍ମୁ-କାଶ୍ମୀର ରାଜାଙ୍କର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ କିଏ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଜାମ୍ମୁ-କାଶ୍ମୀରର ରାଜାଙ୍କର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ କାଶ୍ମୀରର ଲୋକପ୍ରିୟ ନେତା ଶେଖ୍ ଅବଦୁଲା ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ।

(ଛ) ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ଜାମ୍ମୁ-କାଶ୍ମୀର ପାଇଁ ବିଶେଷ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଲା ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ୩୭୦ ଧାରାରେ ଜାମ୍ମୁ-କାଶ୍ମୀର ପାଇଁ ବିଶେଷ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଲା ।

(ଜ) ଅପରେସନ୍ ‘ପୋଲା’ କେଉଁ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଥିଲା ?
Answer:
ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ହାଇଦ୍ରାବାଦ ପାଇଁ ‘ଅପରେସନ୍ ପୋଲୋ’ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଥିଲା ।

(ଝ) ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ମିଶ୍ରଣ କାର୍ଯ୍ୟ କେଉଁଠାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତ ସହିତ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ମିଶ୍ରଣ କାର୍ଯ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାରୁ ହିଁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।

(ଞ) ଓଡ଼ିଶାରୁ କିଏ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ମିଶ୍ରଣ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପଟେଲଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ତତ୍‌କାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ମିଶ୍ରଣ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପଟେଲଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।

୪ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିବେଳକୁ କିଏ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ?
(i) ଲର୍ଡ଼ ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍‌
(ii) ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ
(iii) ମହମ୍ମଦ ଅଲ୍ଲୀ ଜିନ୍ନା
(iv) ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲ
Answer:
(ii) ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ

(ଖ) ମିଳନ ପତ୍ରର ସର୍ତ୍ତ ଅନୁଯାୟୀ ଦେଶୀୟ ରାଜାମାନଙ୍କୁ କେଉଁ କ୍ଷମତା ଭାରତ ସରକାରଙ୍କୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବାକୁ ପଡ଼ୁଥୁଲା ?
(i) ଗୃହ, ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଓ ଅର୍ଥ
(ii) ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର, ଯୋଗାଯୋଗ ଓ ଶିକ୍ଷା
(iii) ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର ଓ ଯୋଗାଯୋଗ
(iv) ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ଗୃହ ଓ ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର
Answer:
(iii) କୋହ୍ଲାପୁର

(ଗ) କେଉଁ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟଟି ତତ୍‌କାଳୀନ ବମ୍ବେ ପ୍ରଦେଶ ସହିତ ମିଶିଯାଇଥିଲା ?
(i) ଗୋଆଲିଅର୍
(ii) ଇନ୍ଦୋର୍
(iii) କୋହ୍ଲାପୁର
(iv) ନଲାରଗଡ଼
Answer:
(iii) ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର ଓ ଯୋଗାଯୋଗ

(ଘ) ପଞ୍ଜାବ ପାର୍ବତ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ଏଜେନ୍ସିର କେତେଗୋଟି ରାଜ୍ୟକୁ ନେଇ ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୬୬
(ii) ୩୦
(iii) ୬
(iv) ୧୮
Answer:
(ii) ୩୦

(ଙ) କେବେ ରାଜ୍ୟ ପୁନର୍ଗଠିତ ଆଇନ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହେଲା ?
(i) ୧୯୪୭
(ii) ୧୯୪୮
(iii) ୧୯୪୯
(iv) ୧୯୫୬
Answer:
(iv) ୧୯୫୬

୫ । ପାଠରେ ଦିଆଯାଇଥବା ‘ତୁମପାଇଁ କାମ’’ଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଓ ସହାୟତାରେ ସମ୍ପାଦନ କର ।
Answer:
(ପିଲାମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖିବେ ।)