Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 15 ନ୍ୟାୟପାଳିକା Questions and Answers.
CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 15 ନ୍ୟାୟପାଳିକା
ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ
୧ । ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛି _________ ।
(କ) ଆଇନ ତିଆରି କରିବା
(ଖ) ଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା
(ଗ) ନ୍ୟାୟପ୍ରଦାନ ବା ଆଇନର ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା
(ଘ) ଦଣ୍ଡ ଦେବା
Answer:
(ଗ) ନ୍ୟାୟପ୍ରଦାନ ବା ଆଇନର ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା
୨ । ଆଇନର ନ୍ୟାୟିକ ସମୀକ୍ଷା _______ ର ଏକ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।
(କ) ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଗ) କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା
(ଘ) ନ୍ୟାୟପ୍ରଦାନ
Answer:
(ଘ) ନ୍ୟାୟପ୍ରଦାନ
୩ । ନ୍ୟାୟପାଳିକା ________ ର ଜଗୁଆଳୀ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
(କ) ଦେଶ
(ଖ) ଜନସାଧାରଣ
(ଗ) ସମ୍ବିଧାନ
(ଘ) ସଂପତ୍ତ
Answer:
(ଗ) ସମ୍ବିଧାନ
୪ । ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନାଗରିକର ଅଧିକାରର ___________ କରିଥାଏ ।
(କ) ହ୍ରାସ
(ଖ) ପରିବର୍ଦ୍ଧନ
(ଗ) ସୁରକ୍ଷା
(ଘ) ବ୍ୟାଖ୍ୟା
Answer:
(ଗ) ସୁରକ୍ଷା
୫ । ଭାରତର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟକୁ __________ କୁହାଯାଏ ।
(କ) ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ବା ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ
(ଖ) ହାଇକୋର୍ଟ ବା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ
(ଗ) ସାମାରିକ ଅଦାଲତ
(ଘ) ପ୍ରଶାସନିକ ନ୍ୟାୟାଳୟ
Answer:
(କ) ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ବା ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ
୬ । ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତି _________ ବର୍ଷ ସମୟରେ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।
(କ) ୬୨
(ଖ) ୬୦
(ଗ) ୬୫
(ଘ) ୭୦
Answer:
(ଗ) ୬୫ ବର୍ଷ
୭ । କୌଣସି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଇନ କିମ୍ବା ତଥ୍ୟ ବିଷୟରେ _______ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟଙ୍କର ମତାମତ ଲୋଡ଼ିବାର କ୍ଷମତାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଅଛନ୍ତି ।
(କ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଗ) ବାଚସ୍ପତି
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
Answer:
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
୮ । ଭାରତର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ________ ଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
(କ) କଟକ
(ଖ) ଚଣ୍ଡିଗଡ଼
(ଗ) ଦିଲ୍ଲୀ
(ଘ) ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ
Answer:
(ଗ) ଦିଲ୍ଲୀ
୯ । ସମ୍ବିଧାନର ________ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଗଠିତ ହୋଇଛି ।
(କ) ୧୨୩
(ଖ) ୧୨୨
(ଗ) ୧୨୪
(ଘ) ୧୨୫
Answer:
(ଗ) ୧୨୪
୧୦ । _______ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପ୍ରଥମ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଥିଲେ ।
(କ) ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ମଧୁକର ହୀରାଲାଲ କାନିଆ
(ଖ) ଅଜିତ୍ ନାଥ ରାୟ
(ଗ) ଏଚ.ଏନ୍. ଖାନ୍ନା
(ଘ) ଗୋପାଳ ଚନ୍ଦ୍ର ପଟ୍ଟନାୟକ
Answer:
(କ) ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ମଧୁକର ହୀରାଲାଲ କାନିଆ,
୧୧ । ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ________ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ବାଚସ୍ପତି
Answer:
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
୧୨ । __________ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପ୍ରଥମ ମହିଳା ବିଚାରପତି ଥିଲେ ।
(କ) ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ମୀରା ସାହେବ ଫାତିମା ବିବି
(ଖ) ଅମୀୟା ପାଢ଼ୀ
(ଗ) ନମିତା ପଣ୍ଡା
(ଘ) ଜୟନ୍ତୀ ପଟ୍ଟନାୟକ
Answer:
(କ) ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ମୀରା ସାହେବ ଫାତିମା
୧୩ । ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ _________ ପାଣ୍ଠିରୁ ଦରମା ଦିଆଯାଏ ।
(କ) ସଞ୍ଚତ
(ଖ) ଜରୁରୀ
(ଗ) ହାତପାଣ୍ଠି
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(କ) ସଞ୍ଚ
୧୪ । ସଂଘୀୟ ବିବାଦଗୁଡ଼ିକ _________ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ସମାଧାନ ହୁଏ ।
(କ) ଉଚ୍ଚ
(ଖ) ଅଧସ୍ତନ
(ଗ) ସର୍ବୋଚ୍ଚ
(ଘ) ସାମରିକ
Answer:
(ଗ) ସର୍ବୋଚ୍ଚ
୧୫ । ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ________ ଅଧିକାରର ରକ୍ଷକ ଅଟେ ।
Answer:
(କ) ରାଜନୈତିକ
(ଖ) ସାମାଜିକ
(ଗ) ମୌଳିକ
(ଘ) ନୈତିକ
Answer:
(ଗ) ମୌଳିକ
୧୬ । _________ ର ବିଚାର ବିରୋଧରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟକୁ ଆବେଦନ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
(କ) ପ୍ରଶାସନିକ ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲ
(ଖ) ଆୟକର ଟ୍ରିବୁନାଲ
(ଗ) ସାମରିକ ଅଦାଲତ
(ଘ) ଶ୍ରମ ଅଦାଲତ
Answer:
(ଗ) ସାମରିକ ଅଦାଲତ
୧୭ | _________ ସମ୍ବିଧାନର ଅଭିଭାବକ ଅଟେ ।
(କ) ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ
(ଖ) ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ
(ଗ) ସାମରିକ ଅଦାଲତ
(ଘ) ପ୍ରଶାସନିକ ଅଦାଲତ
Answer:
(ଖ) ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ
୧୮ । ସଂସଦଦ୍ବାରା ପ୍ରଣୀତ ଆଇନର ସାମ୍ବିଧାନିକତା ପରୀକ୍ଷା କରିବା ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ‘ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର କ୍ଷମତାକୁ ________ କୁହାଯାଏ ।
(କ) ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରୋବଲୋକନ
(ଖ) ନ୍ୟାୟିକ କ୍ରିୟାଶୀଳତା
(ଗ) ନ୍ୟାୟିକ ବ୍ୟଖ୍ୟା
(ଘ) ନ୍ୟାୟିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ
Answer:
(କ) ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରୋବଲୋକନ
୧୯। ___________ କାରଣରୁ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତି ପଦଚ୍ୟୁତ ହୋଇଥାନ୍ତି ।
(କ) ପ୍ରମାଣିତ ଅସଦ୍ବ୍ୟବହାର ଓ ଅଦକ୍ଷତା ପାଇଁ ସଂସଦଦ୍ବାରା ଗୃହୀତ ପ୍ରସ୍ତାବ
(ଖ) ଆଇନ ନଜାଣିବା
(ଗ) ପକ୍ଷପାତ କରିବା
(ଘ) ରୋଗଗ୍ରସ୍ତ ହେବା
Answer:
(କ) ପ୍ରମାଣିତ ଅସଦ୍ବ୍ୟବହାର ଓ ଅଦକ୍ଷତା ପାଇଁ ସଂସଦଦ୍ବାରା ଗୃହୀତ ପ୍ରସ୍ତାବ
୨୦ । ___________ ନ୍ୟାୟାଳୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ତ ମାମଲାର ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଅନ୍ତି ।
(କ) ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ
(ଖ) ଉଚ୍ଚତମ ବା ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ
(ଗ) ସାମରିକ ଅଦାଲତ
(ଘ) ପ୍ରଶାସନିକ ଅଦାଲତ
Answer:
(ଖ) ଉଚ୍ଚତମ ବା ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ
୨୧ । ରାଜ୍ୟସ୍ତରରେ ବିଚାର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଅନୁଷ୍ଠାନକୁ _________ କୁହାଯାଏ ।
(କ) ହାଇକୋର୍ଟ ବା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ
(ଖ) ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ
(ଗ) ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନିକ ଅଦାଲତ
(ଘ) ଜିଲ୍ଲା ଜଜ୍ କୋର୍ଟ
Answer:
(କ) ହାଇକୋର୍ଟ ବା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ
୨୨ । ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ___________ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟ ନ୍ୟାୟାଧୀଶ
Answer:
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
୨୩ । ଆମ ରାଜ୍ୟର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ମିଶାଇ ସର୍ବମୋଟ ____________ ଜଣ ବିଚାରପତି ଅଛନ୍ତି |
(କ) ୧୭
(ଖ) ୧୮
(ଗ) ୧୬
(ଘ) ୧୫
Answer:
(ଗ) ୧୬
୨୪ । ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନେ _________ ବର୍ଷ ବୟସ ହେଲେ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅବସର ନିଅନ୍ତି ।
(କ) ୬୫
(ଖ) ୬୪
(ଗ) ୬୩
(ଘ) ୬୨
Answer:
(ଘ) ୬୨
୨୫ । ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କ ମାସିକ ଦରମା ___________ ଟଙ୍କା ।
(କ) ୯୦, ୦୦୦
(ଖ) ୩୩, ୫୦୦
(ଗ) ୩୩, ୦୦୦
(ଘ) ୩୫, ୦୦୦
Answer:
(କ) ୯୦,୦୦୦
୨୬ । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ____________ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଭାରତର ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ ବା ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ ଏକାଧିକ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ରହିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
(କ) ୧୨୪
(ଖ) ୨୧୫
(ଗ) ୨୧୩
(ଘ) ୨୧୪
Answer:
(ଘ) ୨୧୪
୨୭ । ସମ୍ବିଧାନର __________ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ବିଚାରପତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର କରିବା କ୍ଷମତା ଙ୍କ ଉପରେ ____________ ନ୍ୟସ୍ତ ଥାଏ ।
(କ) ୨୧୮, ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଖ) ୨୧୬, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଗ) ୨୧୫, ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
(ଘ) ୨୧୬, ବିଧାନସଭା
Answer:
(ଖ) ୨୧୬, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
୨୮। ____________ ଓଡ଼ିଶା ହାଇକୋର୍ଟର ପ୍ରଥମ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଥିଲେ ।
(କ) ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ଗତିକୃଷ୍ଣ ମିଶ୍ର
(ଖ) ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ବୀରକିଶୋର ରାୟ
(ଗ) ଯୁଗଳ କିଶୋର ମହାନ୍ତି
(ଘ) ଅରଜିତ୍ ପଶାୟତ୍
Answer:
(ଖ) ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ବୀରକିଶୋର ରାୟ
୨୯ । ____________ ଓଡ଼ିଶା ହାଇକୋର୍ଟର ପ୍ରଥମ ମହିଳା ବିଚାରପତି ଥିଲେ ।
(କ) ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ଫତିମା ବିବି
(ଖ) ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ଅମୀୟ କୁମାରୀ ପାଢ଼ୀ
(ଗ) ନମ୍ରତା ଚଢ଼ା
(ଘ) ଆଶା ହନ୍ତି
Answer:
(ଖ) ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ଅମୀୟ କୁମାରୀ ପାଢ଼ୀ
୩୦ । _____________ ସମୟରେ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କ ଦରମା ହ୍ରାସ କରାଯାଇପାରେ ।
(କ) ମୌଳିକ, ବିବାହ, ଛାଡ଼ପତ୍ର
(ଖ) ଯୁଦ୍ଧ
(ଗ) ପ୍ରାକୃତିକ ଦୂର୍ବିପାକ
(ଘ) ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି
Answer:
(ଘ) ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି
୩୧ । __________ ଅଧିକାର, __________ ଓ ____________ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ମୋକଦ୍ଦମାଗୁଡ଼ିକ ସିଧାସଳଖ ହାଇକୋର୍ଟରେ ଆଗତ କରାଯାଇ ବିଚାର ହୁଏ ।
(କ) ମୌଳିକ, ବିବାହ, ଛାଡ଼ପତ୍ର
(ଖ) ରାଜନୈତିକ, ଆୟକର, ସଂପରି କର
(ଗ) ସାମାଜିକ, ନିର୍ବାଚନ, ଫୌଜଦାରୀ
(ଘ) ଅର୍ଥନୈତିକ, ବିବାହ, ହତ୍ୟା
Answer:
(କ) ମୌଳିକ, ବିବାହ, ଛାଡ଼ପତ୍ର
୩୨ । ___________ ଜିଲ୍ଲା ସ୍ତରରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବିଚାରକ ଅଟନ୍ତି ।
(କ) ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି
(ଖ) ଜିଲ୍ଲା ଜଜ୍
(ଗ) ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ୍
(ଘ) ଅତିରିକ୍ତ ସେସ୍ନ୍ସ ଜଜ୍
Answer:
(ଖ) ଜିଲ୍ଲା ଜଜ୍
୩୩ । ନ୍ୟାୟାଳୟର ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମାକୁ ____________ କୁହାଯାଏ ।
(କ) ଆଦେଶ
(ଖ) ରିଟ୍
(ଗ) ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମା
(ଘ) ଅଧ୍ୟାଦେଶ
Answer:
(ଖ) ରିଟ୍
୩୪ । ସମ୍ପତ୍ତି ସମ୍ପର୍କୀୟ ମାମଲା ____________ କୋର୍ଟ ବିଚାର କରେ ।
(କ) ଫୌଜଦାରୀ
(ଖ) ଦେୱାନୀ
(ଖ) ପ୍ରଶାସନିକ
(ଘ) ପରିବାର
Answer:
(ଖ) ଦେୱାନୀ
୩୫ । ଓଡ଼ିଶା ହାଇକୋର୍ଟ ___________ ଠାରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ।
(କ) ଭୁବନେଶ୍ବର
(ଖ) ପୁରୀ
(ଗ) କଟକ
(ଘ) ସମୃଲପୁର
Answer:
(ଗ) କଟକ
(B) ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
୧ । ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକା କାହାର ଅଭିଭାବକ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ?
Answer:
ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସମ୍ବିଧାନର ଅଭିଭାବକ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
୨ । କିଏ ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ସୁରକ୍ଷାକାରୀ ଅଟେ ?
Answer:
ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ମୌଳିକ ଅଧୁକାରର ସୁରକ୍ଷାକାରୀ ଅଟେ ।
୩ । ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟପାଳିକା କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରମୁଖ ଆବଶ୍ୟକତା ?
Answer:
ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରମୁଖ ଆବଶ୍ୟକତା ।
୪ । କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଓ ପରାମର୍ଶ କିଏ ପ୍ରଦାନ କରେ ?
Answer:
କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଓ ପରାମର୍ଶ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ପ୍ରଦାନ କରେ ।
୫ । ଭାରତର ନ୍ୟାୟାପାଳିକାର ଚରିତ୍ର କ’ଣ ?
Answer:
ଭାରତର ନ୍ୟାୟାପାଳିକା ଏକୀଭୂତ, ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ଅଟେ ।
୬ । କିଏ ଭାରତର ସଂଘୀୟ ଅଦାଲତ ହିସାବରେ କାମ କରୁଛି ?
Answer:
ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟଳୟ ବା ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ଭାରତର ସଂଘୀୟ ଅଦାଲତ ହିସାବରେ କାମ କରୁଛି ।
୭ । ଭାରତରେ କେଉଁ ଅଦାଲତ ପରାମର୍ଶପ୍ରଦାନ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରେ ?
Answer:
ଭାରତରେ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟଳୟ ପରାମର୍ଶପ୍ରଦାନ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରେ ।
୮ । କେଉଁ ମାମଲାଦ୍ବାରା ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟଳୟ ଅଧ୍ବକ ସକ୍ରିୟ ହୋଇଅଛି ?
Answer:
ଜନସ୍ବାର୍ଥ ମାମଲାଦ୍ଵାରା ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟଳୟ ଅଧ୍ବକ ସକ୍ରିୟ ହୋଇଅଛି ।
୯ । ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟଳୟର ବିଚାରପତିମାନେ କାହାଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାଳୟକୁ ବଦଳି ହୋଇପାରନ୍ତି ?
Answer:
ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ଅନ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟକୁ ବଦଳି ହୋଇପାରନ୍ତି ।
୧୦ । କେଉଁ କାରଣରୁ ଭାରତର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ତାହାର ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ପ୍ରତିପକ୍ଷ ପରି ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନୁହେଁ ?
Answer:
ଭାରତରେ ସଂସଦୀୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ ଥିବା କାରଣରୁ ଭାରତର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ତାହାର ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ପ୍ରତିପକ୍ଷ ପରି ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନୁହେଁ ।
(C) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦ ବା ପଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
୧ । ଆଇନର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ବା ତର୍ଜମା କରିବା କାହାର କାର୍ଯ୍ୟ ?
Answer:
ନ୍ୟାୟପାଳିକା
୨ । ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ପ୍ରଥମ ଓ ପ୍ରଧାନ କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ନ୍ୟାୟଦାନ ବା ଆଇନର ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା
୩ । ଏକ ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟଳୟ କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ ?
Answer:
ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର
୪ । କାହାର ଆଇନର ବ୍ୟାଖ୍ୟାକୁ ସମସ୍ତେ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ?
Answer:
ନ୍ୟାୟପାଳିକା
୫ । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ‘ବିଧୂର ଯଥୋଚିତ ପ୍ରକ୍ରିୟା’ ପ୍ରଚଳିତ ଥିବାବେଳେ ଭାରତରେ କେଉଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ?
Answer:
ବିଦ୍ଵାରା ସ୍ଥାପିତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
୬ । ନ୍ୟାୟପାଳିକାର କେଉଁ କ୍ଷମତା ସଂପର୍କରେ ଭାରତ ସମ୍ବଧାନରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଉଲ୍ଲେଖ ନାହିଁ ?
Answer:
ନ୍ୟାୟିଳ ପୁନରାବଲୋକନ ।
୭ । କେଉଁ ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ଵାରା ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନିଜର ପାରମ୍ପରିକ କାର୍ଯ୍ୟଠାରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବକୁ ଉଠି ପ୍ରଶାସନର ସ୍ଥାଣୁତା, ଅପାରଗତା ଆଦି ବିରୁଦ୍ଧରେ ସକ୍ରିୟଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ?
Answer:
ନ୍ୟାୟିଳ ସକ୍ରିୟତାବାଦ ।
୮ । ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରତି ସର୍ବାଧିକ ବିପଦ କାହାଠାରୁ ଆସିଥାଏ ?
Answer:
ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଓ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ।
୯ । ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ସଶରୀରେ ଅଦାଲତ ସମ୍ମୁଖରେ ହାଜର କରାଇବା ପାଇଁ କେଉଁ ଆଜ୍ଞାଦେଶ (ରିଟ୍) ଜାରି ହୁଏ ?
Answer:
ବନ୍ଦୀ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷୀକରଣ ।
୧୦ | କେଉଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କ୍ଷମତାକୁ ଅଧ୍ଵକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଓ ବ୍ୟାପକ କରିଛି ?
Answer:
ଜନସ୍ବାର୍ଥ ମାମଲା ଓ ନ୍ୟାୟିକ ସକ୍ରିୟତାବାଦ ।
(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।
୧ । ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ହେଉଛି ସମ୍ବିଧାନର ଅଭିଭାବକ ।
Answer:
ନ୍ୟାୟପାଳିକା ହେଉଛି ସମ୍ବିଧାନର ଅଭିଭାବକ ।
୨ । କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେଇଥାଏ ।
Answer:
ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧୂକାରକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେଇଥାଏ ।
୩ । ସମାଜ ଓ ସମୟର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ନ୍ୟାୟର ରୂପ ବା ଗତି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ନାହିଁ ।
Answer:
ସମାଜ ଓ ସମୟର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ନ୍ୟାୟର ରୂପ ବା ଗତି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ।
୪ । ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ପରାମର୍ଶ ମାନିବାପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ବାଧ୍ୟ ଅଟେ ।
Answer:
ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ପରାମର୍ଶ ମାନିବାପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ବାଧ୍ୟ ନୁହେଁ ।
୫ । ସଂସଦ ସମ୍ବିଧାନର ମୌଳିକ ଢାଞ୍ଚା ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସଂଶୋଧନ ମଧ୍ୟ କରିପାରିବ ।
Answer:
ସଂସଦ ସମ୍ବିଧାନର ମୌଳିକ ଢାଞ୍ଚାକୁ ସଂଶୋଧନ କରିପାରିବ ନାହିଁ ।
୬ । ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟଳୟ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ନ ଦେଲେ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଆବେଦନ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
Answer:
ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟଳୟ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ନ ଦେଲେ ମଧ୍ୟ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଅନୁମତି ବଳରେ ଆବେଦନ କରାଯାଇପାରିବ।
୭ । ଏକାଧ୍ଵକ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ସାଧାରଣ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
Answer:
ଏକ ବା ଏକାଧ୍ଵକ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ବା ରାଜ୍ୟ ସହ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଗୋଟିଏ ସାଧାରଣ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇପାରିବ ।
୮ । ଭାରତରେ ‘ ବିଧୂର ଯଥୋଚିତ ପ୍ରକ୍ରିୟା’ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।
Answer:
ଭାରତରେ ‘ ବିଦ୍ଵାରା ସ୍ଥାପିତ ପ୍ରକ୍ରିୟା’ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।
୯ । ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିକାର ଅଧୂକାର ୩୦ ଧାରାରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ହୋଇଛି ।
Answer:
ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିକାର ଅଧିକାର ୩୨ ଧାରାରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ହୋଇଛି ।
(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର
୧ । ନ୍ୟାୟପାଳିକା ____________ କ୍ଷମତା ବଳରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ ଆଇନ ସମ୍ବିଧାନ ବିରୋଧୀ ହୋଇଥିଲେ ତାହାକୁ ରଦ୍ଦ କରିଦେଇଥାଏ ।
Answer:
ନ୍ୟାୟିକା ପୁନରାବଲୋକନ (Judicial Review)
୨ । ଆଇନକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା କେବଳ ______________ ର କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।
Answer:
ନ୍ୟାୟପାଳିକା
୩ । ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନିଜର ନିଷ୍ପଭି ମାଧ୍ୟମରେ ଯେଉଁ ଆଇନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ତାହାକୁ _______________ କୁହାଯାଏ।
Answer:
ବିଚାର ବିଭାଗୀୟ ଆଇନ (Judicial Legislation) ବା ମାମଲା ଆଇନ (Case Law)
୪ । ______________ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଅନୁମତି ଯାଚିକା ଅନୁମୋଦନ କରନ୍ତି |
Answer:
ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ।
୫। ______________ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ଶପଥ ପାଠ କରାନ୍ତି ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ।
୬ । ସମ୍ବିଧାନ ଖଣ୍ଡପୀଠରେ ସର୍ବନିମ୍ନ ______________ ଜଣ ବିଚାରପତି ରହନ୍ତି |
Answer:
୫ (ପାଞ୍ଚ)
୭ । ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ସର୍ବାଧିକ ______________ ଜଣ ବିଚାରପତି ରହିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି ।
Answer:
୩୧ (୩୦+୧)
୮ । ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ମାସିକ ______________ ଟଙ୍କା ଦରମା ପାଆନ୍ତି ।
Answer:
୧,୦୦,୦୦୦
୯ । ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଓ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଅନ୍ୟ ବିଚାରପତିମାନେ ମାସିକ _____________ ଦରମା ପାଆନ୍ତି।
Answer:
୯୦,୦୦୦
୧୦ । ଓଡ଼ିଶା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ _____________ ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୪୮
ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
୧ । ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ବା ସ୍ଵାଧୀନତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? କିମ୍ବା, ନ୍ୟାୟପାଳିକା କାହିଁକି ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ହେବା ଉଚିତ ?
Answer:
ନ୍ୟାୟ ବିଚାର ଓ ଆଇନର ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ । ସୁସ୍ଥ ନିଯୁକ୍ତି ନୀତି, ଆକର୍ଷଣୀୟ ଦରମା, ଭତ୍ତା, ସ୍ଥିର ଓ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଚାକିରିକାଳ, ଜଟିଳ ପଦଚ୍ୟୁତି ବ୍ୟବସ୍ଥା, କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣରୁ ମୁକ୍ତ ଇତ୍ୟାଦି ନୀତି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲେ ବିଚାରପତି ତଥା ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ସମ୍ଭବପର ହୋଇପାରିବ ।
୨ । ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଓ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ମଧ୍ଯରେ କିପରି ସଂପର୍କ ରହିବା ଦରକାର ?
Answer:
ନ୍ୟାୟପାଳିକା କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର ପ୍ରଭାବରୁ ମୁକ୍ତ ରହିଲେ ନିଜର ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ନିରପେକ୍ଷତା ରକ୍ଷା କରିପାରିବ ।
୩ । ଭାରତର ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ କେବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତର ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ୧୯୫୦ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୨୬ ତାରିଖରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ।
୪ । ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ବିଚାରପତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
Answer:
ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ବିଚାରପତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୨୬ ଅଟେ ।
୫ । କେଉଁ କାରଣ ଯୋଗୁଁ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରାଯାଇଥାଏ ?
Answer:
ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରମାଣିତ ଅସଦ୍ ଆଚରଣ ଓ ଅପାରଗତା ଯୋଗୁଁ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରାଯାଏ ।
୬ । ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରମାଣିତ ଅସଦ୍ ଆଚରଣ ଓ ଅପାରଗତା ଯୋଗୁଁ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ଶପଥପାଠ କରାନ୍ତି ।
୭ । ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିବାର କ୍ଷମତା କାହାର ଅଛି ?
Answer:
ଭାରତର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଅନୁମୋଦନକ୍ରମେ ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିବାର କ୍ଷମତା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ରହିଛି ।
୮ । ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରା ଅନୁସାରେ କୌଣସି ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧୂକାରର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ପାଇଁ ସିଧାସଳଖ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଆଶ୍ରୟ ନେଇପାରିବେ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୩୨ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ କୌଣସି ନାଗରିକ ମୌଳିକ ଅଧୂକାରର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ପାଇଁ ସିଧାସଳଖ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଆଶ୍ରୟ ନେଇପାରିବେ ।
୯ । ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କ୍ଷମତାର ପିତା କିଏ ?
Answer:
ଆମେରିକା ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ମାର୍ଶାଲ ୧୮୦୩ ମସିହାରେ ଏହି କ୍ଷମତାକୁ ପ୍ରଥମେ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ । ସେଥିପାଇଁ ସେ ଏହାର ପିତା ଅଟନ୍ତି ।
୧୦ । ପରାମର୍ଶ ପ୍ରଦାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ଯେଉଁ ଉପଦେଶ ଦେଇଥା’ନ୍ତି, ତାହା ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ବାଧ୍ଯ କି ?
Answer:
ନା, ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ପରାମର୍ଶକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବାଧ୍ୟ ନୁହଁନ୍ତି |
୧୧ । ଓଡ଼ିଶାର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ କେଉଁ ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ୧୯୪୮ ମସିହାରେ କଟକଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
୧୨ । ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତି ସ୍ଥିର କରନ୍ତି କି ?
Answer:
ହଁ, ସ୍ଥିର କରନ୍ତି ।
୧୩ । ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ କିଏ ଶପଥପାଠ କରାନ୍ତି ?
Answer:
ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ଶପଥପାଠ କରାନ୍ତି ।
୧୪ । କେଉଁ ସମୟରେ ହାଇକୋର୍ଟ କୌଣସି ଏକ ମାମଲାକୁ ଅଧୀନସ୍ଥ ଅଦାଲତରୁ ନିଜ ଅଧୀନକୁ ଆଣିଥାଏ
Answer:
ଯଦି ହାଇକୋର୍ଟ ଅନୁଭବ କରେ ଯେ କୌଣସି ଅଧୀନସ୍ଥ ଅଦାଲତରେ ଏକ ଜଟିଳ ସାମ୍ବିଧାନିକ ମାମଲା ବିଚାର ପାଇଁ ଅଦାଲତରେ ପଡ଼ିରହିଛି, ତେବେ ଉକ୍ତ ମାମଲାକୁ ଅଧୀନସ୍ଥ ଅଦାଲତରୁ ନିଜ ଅଧୀନକୁ ଆଣି ତା’ର ବିଚାର କରିଥାଏ ।
୧୫ । ଜିଲ୍ଲା ଜଜ୍ମାନଙ୍କୁ କିଏ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଜିଲ୍ଲା ଜଜ୍ମାନଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।
୧୬ । ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରୁ ଅନ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟକୁ ବଦଳି କରିବାର କ୍ଷମତା କାହାର ରହିଛି ?
Answer:
ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରୁ ଅନ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟକୁ ବଦଳି କରିବାର କ୍ଷମତା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ଅଛି
୧୭ । କୌଣସି ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟପାଳ ଅନୁପସ୍ଥିତ ରହିଲେ କିଏ ସାମୟିକଭାବରେ ତାଙ୍କର ଦାୟିତ୍ଵ ତୁଲାଇଥା’ନ୍ତି?
Answer:
କୌଣସି ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟପାଳ ଅନୁପସ୍ଥିତ ରହିଲେ ସଂପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଦାୟିତ୍ଵ ତୁଲାନ୍ତି।
୧୮ । ଅଧସ୍ତନ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ମୁଖ୍ୟ କିଏ ?
Answer:
ଜିଲ୍ଲାଜଜ୍ ଅଧସ୍ତନ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ମୁଖ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।
୧୯ । ନିମ୍ନ ଅଦାଲତର କେଉଁ ବିଚାରପତି ମୃତ୍ୟୁଦଣ୍ଡ ଦେଇପାରିବେ ?
Answer:
ନିମ୍ନ ଅଦାଲତର ସହକାରୀ ସେସନ୍ସ ଜଜ୍ ଓ ଜିଲ୍ଲା ସେସନ୍ସ ଜଜ୍ ମୃତ୍ୟୁଦଣ୍ଡ ଦେଇପାରିବେ ।
(B) ପାଞ୍ଚଗୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
୧ । ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ସ୍ବାଧୀନତା କିପରି ରକ୍ଷା କରାଯାଇପାରିବ ?
Answer:
କୌଣସି ପ୍ରକାର ରାଜନୈତିକ ବାହ୍ୟ ଚାପରୁ ମୁକ୍ତ ରହି ଯଦି ନ୍ୟାୟାୟଳ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଦେଇପାରେ ତାହାକୁ ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟାଳୟ ବା ନ୍ୟାୟାଳୟର ସ୍ଵାଧୀନତା କୁହାଯାଏ । ନିମ୍ନଲିଖତ ବ୍ୟବସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ ଗ୍ରହଣ କରାଗଲେ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ହୋଇପାରେ । ପ୍ରଥମତଃ, ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପରିବେଶ ବିନା ନ୍ୟାୟାଳୟ ରାଜନୈତିକ ବା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ହସ୍ତକ୍ଷେପର ପ୍ରଭାବରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।
ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ବିଚାରପତିଙ୍କର ନିଯୁକ୍ତି, ପଦୋନ୍ନତି ଓ ଚାକିରି ସର୍ଭାବଳୀ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନୀତିର ପ୍ରୟୋଗ କରାଯିବ । ତୃତୀୟତଃ, ବିଚାରପତିମାନେ ଉପଯୁକ୍ତ ଦରମା, ଭତ୍ତା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ପାଇବା ଉଚିତ । ଚତୁର୍ଥତଃ, କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର ପ୍ରଭାବରୁ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ମୁକ୍ତ ରହିବା ଉଚିତ । ପଞ୍ଚମତଃ, ବିଚାରପତିଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ସ୍ଥିର ଓ ବହିଷ୍କାର ପ୍ରଣାଳୀ ଜଟିଳ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
୨। ନ୍ୟାୟପାଳିକାର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନିମ୍ନଲିଖତ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ, ଯଥା – (୧) ଆଇନର ବ୍ୟାଖ୍ୟା, (୨) ଆଇନ ଭଙ୍ଗକାରୀ ପ୍ରତି ଦଣ୍ଡବିଧାନ, (୩) ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟାଖ୍ୟା, (୪) ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା, (୫) ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ, (୬) ପ୍ରଶାସନିକ ଓ ପରାମର୍ଶ କାର୍ଯ୍ୟ (୭) ନ୍ୟାୟବୋଧ ସମୀକ୍ଷା ।
୩। ନ୍ୟାୟିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କ’ଣ ?
Answer:
ନ୍ୟାୟାଳୟ ସମ୍ବିଧାନର ଜଗୁଆଳି, ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ରକ୍ଷକ, ଆଇନର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ପରି ଅନେକ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରି ନ୍ୟାୟ ଓ ଆଇନର ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରେ । ନ୍ୟାୟାଳୟ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ଓ ବିବାଦୀୟ ଆଇନକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରି ଏହାର ସ୍ଵରୂପ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରେ । ଏହି ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଆଇନର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବହନ କରେ । ଏହା ବ୍ୟାଖ୍ୟା ମାଧ୍ୟମରେ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ମକଦ୍ଦମାର ରାୟଦ୍ଵାରା ଯେଉଁ ନୂତନ ଆଇନ ପ୍ରଣୀତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ବିଚାରପତିଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଆଇନ (Judge-made Law) କୁହାଯାଏ ।
୪ । ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସମ୍ବିଧାନର ସଂରକ୍ଷକ ବା ଜଗୁଆଳି ଅଟେ – ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନର ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ବିଚାର ଓ ନ୍ୟାୟଦାନ, ଆଇନର ତର୍ଜମା, ନ୍ୟାୟିକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଦତ୍ତ ମୌଳିକ ଅଧୂକାରର ରକ୍ଷକ ଅଟେ । ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧୁକାର କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହେଲେ ସେ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଆବେଦନ କରିପାରେ ଓ ସୁରକ୍ଷା ମଧ୍ୟ ପାଇଥାଏ । ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରବଲୋକନ କ୍ଷମତା ବଳରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଓ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର କାର୍ଯ୍ୟର ସାମ୍ବିଧାନିକତାକୁ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ପରୀକ୍ଷା କରିପାରେ ଓ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବିଧାନ ବିରୋଧୀ ହେଲେ ତାହାକୁ ଅସିଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିପାରେ । ଏଣୁ ବାସ୍ତବରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସମ୍ବିଧାନର ସଂରକ୍ଷକ ଅଟେ ।
୫। ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକ (Judicial Review) କ’ଣ ?
Answer:
ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଓ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର ନିଷ୍ପତ୍ତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟଧାରାକୁ ପରୀକ୍ଷା କରି ସେଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ବିଧାନସମ୍ମତ ନହେଲେ ତାହାକୁ ଅସିଦ୍ଧ ଓ ଅଣସାମ୍ବିଧାନିକ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରିପାରିବାର ଉଚ୍ଚତମ ଓ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର କ୍ଷମତାକୁ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଫଳରେ ଉଚ୍ଚତମ ଓ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ସମ୍ବିଧାନର ଜଗୁଆଳିରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରେ । ଏହା ଆଇନଦ୍ଵାରା ସଂସ୍ଥାପିତ ପଦ୍ଧତିଗତ କିମ୍ବା ଆଇନର ଅନ୍ତଃସ୍ଵରଭିଭିକ ହୋଇପାରେ । ଭାରତରେ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ ପଦ୍ଧତିଗତ ହୋଇଥିବାରୁ ଆଇନର ଅନ୍ତଃସ୍ବର ପରୀକ୍ଷା କରିବା ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପରିସରଭୁକ୍ତ ହୋଇନଥିବାରୁ ଏହାକୁ ସୀମିତ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କୁହାଯାଏ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆମେରିକା ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମାର୍ବୁରୀ ବନାମ୍ ମାଡ଼ିସନ ମକଦ୍ଦମାର ନିଷ୍ପତ୍ତି ମାଧ୍ୟମରେ ସ୍ଵୀକୃତିଲାଭ କରିଛି ।
୬ । ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ବିଚାରପତିଙ୍କ ଯୋଗ୍ୟତା କ’ଣ ?’
Answer:
ସେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥବେ । ଅନ୍ୟୁନ ୫ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କୌଣସି ହାଇକୋର୍ଟର ବିଚାରପତି ହୋଇଥିବା ଦରକାର । ଅନ୍ତତଃ ୧୦ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କୌଣସି ହାଇକୋର୍ଟରେ ଓକିଲାତି ଅଭିଜ୍ଞତା ଥିବା ଦରକାର ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମତରେ ସେ ଜଣେ ଆଇନଜ୍ଞ ହୋଇଥିବେ ।
୭ । ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ମୌଳିକ କ୍ଷମତା କ’ଣ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୧୩୧ ଧାରାନୁସାରେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟରେ ସିଧାସଳଖ ମକଦ୍ଦମା କରାଯାଇପାରିବ । ତଳ କୋର୍ଟକୁ ନ ଯାଇ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟରେ ଯେଉଁସବୁ ମକଦ୍ଦମା ଦାଖଲ କରାଯାଏ ସେସବୁ ବିଚାର କ୍ଷମତାକୁ ମୌଳିକ କ୍ଷମତା କୁହାଯାଏ; ଯଥା କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଓ ଏକ ବା ଅନେକ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ଭିତରେ ହୋଇଥିବା ବିବାଦ, (୨) କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ସହିତ ଏକ ବା କେତେକ ରାଜ୍ୟ ବନାମ ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିବା ବିବାଦ; (୩) ଏକ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ବନାମ କେତେକ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉପୁଜିଥିବା ବିବାଦଗୁଡ଼ିକ ସିଧାସଳଖ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ଯାଇପାରିବ । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ମୌଳିକ ଅଧୁକାରର ସୁରକ୍ଷାପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନର ୩୨ ଧାରା ଏବଂ ୭୧ ଧାରା (୧) ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନ ମକଦ୍ଦମା ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ମୌଳିକ କ୍ଷମତା ପରିସରଭୁକ୍ତ ।
୮ । ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟକୁ କାହିଁକି ସମ୍ବିଧାନର ରକ୍ଷକ କୁହାଯାଏ ?
କିମ୍ବା, ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କ୍ଷମତା କ’ଣ ?
Answer:
ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏକାଧାରରେ ସଂଘୀୟ ଅଦାଲତ, ସମ୍ବିଧାନ ସଂରକ୍ଷକ ଓ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ୟାଖ୍ୟାକାର ଅଟେ । ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିବା ଆଇନର ସାମ୍ବିଧାନିକତା ପରୀକ୍ଷା କରିଥାଏ । ଯଦି କୌଣସି ଆଇନ ସମ୍ବିଧାନର ନୀତିନିୟମ ଲଙ୍ଘନ କରେ ତା’ହେଲେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଉକ୍ତ ଆଇନକୁ ଅସିଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରେ । ଏହାର ନିଷ୍ପତ୍ତି ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ସମ୍ବିଧାନର ରକ୍ଷକ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
୯ । ପୁନଃ ନିରୀକ୍ଷଣ କ୍ଷମତା କ’ଣ ?
Answer:
ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଭାରତର ଶୀର୍ଷତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର ପୁନଃ ନିରୀକ୍ଷଣ କ୍ଷମତା ରହିଛି । ଏହାକୁ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ସଂଶୋଧନ କ୍ଷମତା ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇଥାଏ । ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଯେତେବେଳେ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି ଯେ ଏହାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ରାୟରେ କୌଣସି ଆଇନଗତ ପ୍ରମାଦ ରହିଯାଇଛି, ସେତେବେଳେ ଏହା ଆଉ ଥରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ବିଚାର କରିଥାଏ । ଦେଶର ନ୍ୟାୟ ତଥା ପରିଚାଳନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାମ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାପାଇଁ ଏଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି । ଏହାକୁ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପୁନଃ ନିରୀକ୍ଷଣ କ୍ଷମତା କୁହାଯାଏ ।
୧୦ । ଜନସ୍ବାର୍ଥ ସମ୍ବଳିତ ମକଦ୍ଦମା କ’ଣ ?
Answer:
ସମ୍ବଳିତ ମକଦ୍ଦମା କୁହାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରକାର ମକଦ୍ଦମା ବିଚାରପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନରେ କୌଣସି ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ । ଭାରତରେ ଅଗଣିତ ଦରିଦ୍ର ଓ ଅଶିକ୍ଷିତ ଜନଗଣଙ୍କ ସ୍ବାର୍ଥସାଧନ ନିମିତ୍ତ ଓ ସେମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଦତ୍ତ ଅଧିକାର ଓ ଆଇନର ସୁଫଳ ଭୋଗ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସୁଯୋଗ ଦେବାପାଇଁ ଏହି ପ୍ରକାର ନୂଆ କ୍ଷେତ୍ରାଧୁକାର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଏହା ସମ୍ବିଧାନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିୟାମକ ତତ୍ତ୍ଵର ସଫଳ ରୂପାୟନ ନିମନ୍ତେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କ ମତାଦର୍ଶ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ।
ଏଥୁରେ ନ୍ୟାୟ ବିଚାର ଉପରେ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ଵ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ । ଅନ୍ୟାୟ ଓ ଅନାଚାର ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯେକୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ନ୍ୟାୟ ପାଇଁ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟକୁ ଚିଠି ପଠାଇ ଆବେଦନ କରିପାରିବେ । ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଅଭିଯୋଗର ଯଥାର୍ଥତାକୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରି ଉଚିତ ମନେକଲେ ସମ୍ବିଧାନର ୩୨ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଯେକୌଣସି ପ୍ରକାର ରିଟ୍ ଜାରିକରି ଦାୟରକାରୀ ପକ୍ଷକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ।
୧୧ । ଅଭିଲେଖ ଅଦାଲତ କ’ଣ ?
କିମ୍ବା, କୋର୍ଟ ଅଫ୍ ରେକର୍ଡ଼ କ’ଣ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୧୨୯ ଧାରାରେ ଭାରତର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟକୁ ଏକ ଅଭିଲେଖ ଅଦାଲତ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ଏହାର ସମସ୍ତ ରାୟ ବା ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ନିଷ୍ପଭି ନଥୁପତ୍ରଭାବେ ସଂରକ୍ଷିତ କରାଯାଏ । ଏଗୁଡ଼ିକ ଭାରତର ଯେକୌଣସି ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ପ୍ରମାଣ ସ୍ଵରୂପ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ଏହା ଅଦାଲତ ଅବମାନନା ମକଦ୍ଦମାର ବିଚାର କରିଥାଏ ।
୧୨ । ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଆବେଦନକାରୀ କ୍ଷେତ୍ରାଧୁକାର କ’ଣ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୧୩୨ ଧାରାନୁସାରେ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ନିଷ୍ପତ୍ତି ବିରୁଦ୍ଧରେ ଆବେଦନ ଗ୍ରହଣ କରିପାରେ । କିନ୍ତୁ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଉକ୍ତ ମକଦ୍ଦମାରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଶ୍ନ ବା ସମ୍ବିଧାନ ତର୍ଜମାଜନିତ ପ୍ରଶ୍ନ ଜଡ଼ିତ ଅଛି ବୋଲି ଏକ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । କିନ୍ତୁ ଏଭଳି ପ୍ରମାଣପତ୍ରର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ମଧ୍ୟ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନିଜର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଆବେଦନ କ୍ଷମତା ବଳରେ ଏହି ଆବେଦନକୁ ବିଚାରପାଇଁ ଗ୍ରହଣ କରିପାରେ । ଦେୱାନୀ, ଫୌଜଦାରୀ, ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ମକଦ୍ଦମା ଏହି କ୍ଷତାର ପରିସରଭୁକ୍ତ ଅଟେ ।
୧୩ । ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପରାମର୍ଶ ପ୍ରଦାନକାରୀ କ୍ଷମତା ପରିସର କ’ଣ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୧୪୩ (୧) ଧାରାନୁସାରେ ଯଦି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମନେକରନ୍ତି ଯେ କୌଣସି ଆଇନଗତ ପ୍ରଶ୍ନର ସମାଧାନପାଇଁ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପରାମର୍ଶ ଆବଶ୍ୟକ, ତେବେ ସେ ପରାମର୍ଶ ମାଗିପାରନ୍ତି । ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏକ ରିପୋର୍ଟ ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜର ମତ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥା’ନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହି ପରାମର୍ଶକୁ ମାନିବାପାଇଁ ଆଇନତଃ ବାଧ୍ୟ ନୁହନ୍ତି । ୧୯୫୯ ମସିହାର କେରଳ ଶିକ୍ଷା ଆଇନର ବୈଧତାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ୧୯୯୧ କାବେରୀ ନଦୀଜଳ ବଣ୍ଟନ ବିବାଦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହାର ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।
୧୪ । ଭାରତରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ବିଚାରପତିମାନେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭା ଓ ଶାସକଗୋଷ୍ଠୀ କବଳରୁ ମୁକ୍ତ ଅଟନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରଣାଳୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁସ୍ଥ । ସେମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ବିଚାରପତିଙ୍କ ବହିଷ୍କାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜଟିଳ । ସେମାନଙ୍କୁ ମୋଟା ଅଙ୍କର ଦରମା, ଭତ୍ତା ଓ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଅବସରକାଳୀନ ସୁବିଧା ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଏହା ଫଳରେ ସେମାନେ ବଶୀଭୂତ ନହୋଇ ସ୍ଵାଧନ ଓ ନିର୍ଭିକଭାବେ ନିଜର ଦାୟିତ୍ଵ ସମ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି ।
୧୫ । ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟକୁ କାହିଁକି ମୌଳିକ ଅଧୂକାରର ମୁରବି କହନ୍ତି ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧୂକାର ନ୍ୟାୟଯୋଗ୍ୟ ଅନ୍ୟାୟଭାବେ ସଙ୍କୁଚିତ ବା କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହେଲେ ସେ ସମ୍ବିଧାନର ୩୭ ଧାରା ଅଟେ । ଜଣେ ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧୂକାର ବଳରେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ଆଶ୍ରୟ ନେଇପାରିବେ । ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ବନ୍ଦୀ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷୀକରଣ, ଅଧିକାରପୂଚ୍ଛା, ପରମାଦେଶ, ନିଷେଧାଜ୍ଞା ଓ ପ୍ରତିରୋଧ ନାମକ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ରିଟ୍ ବା ଆଜ୍ଞାପତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଏହି ମୌଳିକ ଅଧୁକାରର ଆଇନଗତ ସୁରକ୍ଷା କରିଥାଏ । ଏଣୁ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟକୁ ମୌଳିକ ଅଧୂକାରର ମୁରବି କୁହାଯାଏ ।
୧୬ । ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଜଣେ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ କିପରି କାର୍ଯ୍ୟରୁ ବହିଷ୍କାର କରାଯାଇପାରିବ ?
Answer:
ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଜଣେ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ଭାରତୀୟ ସଂସଦର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ କ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କାର୍ଯ୍ୟରୁ ବହିଷ୍କାର କରିପାରିବେ । ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଜଣେ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ କେବଳ ପ୍ରମାଣିତ ଅସଦ୍ ଆଚରଣ କିମ୍ବା ଅସାମର୍ଥ୍ୟ ଆଦି କାରଣରୁ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅନ୍ତର କରାଯାଇପାରିବ । ବିଚାରପତିଙ୍କୁ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ବହିଷ୍କାର କରିବା ଜନିତ ପ୍ରସ୍ତାବ ସଂସଦର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କଲାପରେ ଯାଇ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉକ୍ତ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ବହିଷ୍କାର କରିଥା’ନ୍ତି ।
୧୭ । ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର କି କି ମୌଳିକ କ୍ଷମତା ରହିଛି ?
Answer:
ରାଜ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର କେତେକ ମୌଳିକ କ୍ଷମତା ରହିଛି । ମୌଳିକ କ୍ଷମତା ବଳରେ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ବିବାହ, ଛାଡ଼ପତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ମକଦ୍ଦମାଗୁଡ଼ିକର ବିଚାର ହୋଇଥାଏ । ଅଦାଲତ ଅବମାନନା ବିଚାରଗୁଡ଼ିକର ବିଚାର କରିବା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୌଳିକ କ୍ଷମତାର ପରିସରଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ସମ୍ବିଧାନର ୨୨୬ ଧାରା ଅନୁସାରେ ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅସ୍ଵୀକାର କ୍ଷୁଣ୍ଣଜନିତ କୌଣସି ମକଦ୍ଦମା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୌଳିକ କ୍ଷେତ୍ରାଧ୍ଵକାର ଅଧୀନରେ ଦାଏର କରାଯାଇପାରେ ।
୧୮ । ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପରିଦର୍ଶନ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କ୍ଷମତା କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୨୨୭ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ୟସମସ୍ତ ଅଧସ୍ତନ ବିଚାରାଳୟକୁ ପରିଦର୍ଶନ କରିବାର କ୍ଷମତା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ରହିଛି । ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ନୀତି ଓ ନିୟମାନୁଯାୟୀ ପରିଚାଳିତ ହୁଅନ୍ତି । ଏହା ନିମ୍ନ ଅଦାଲତରୁ ଖବର ମଗାଇ ପାରନ୍ତି, ଫର୍ମ ଓ ତାଲିକା ଯୋଗାଣ କରିପାରନ୍ତି ଏବଂ ଓକିଲ ପାଉଣା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପାଉଣା ସ୍ଥିର କରିପାରନ୍ତି । କୌଣସି ନିମ୍ନ ଅଦାଲତ ନିଜ କ୍ଷମତା ପରିସର ବହିର୍ଭୂତ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ସେହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିପାରନ୍ତି । ମୋଟ ଉପରେ ଅଧସ୍ତନ ନ୍ୟାୟାଳୟଗୁଡ଼ିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାର ପୂର୍ଣ୍ଣ କ୍ଷମତା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ରହିଛି ।
୧୯ । “ ହାଇକୋର୍ଟ ଏକ ଅଭିଲେଖ ।” – ବୁଝାଅ ।
Answer:
ହାଇକୋର୍ଟ ଏକ ଅଭିଲେଖ ଅଦାଲତ ଅଟେ । ହାଇକୋର୍ଟର ରାୟ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇ ରହେ । ଏହି ରାୟକୁ ସାକ୍ଷ୍ୟରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ହାଇକୋର୍ଟର ରାୟକୁ ନିମ୍ନ ଅଦାଲତ ମାନିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ହାଇକୋର୍ଟ ତାଙ୍କର ଅବମାନନା କଲେ ଦୋଷୀକୁ ଦଣ୍ଡଦେଇ ପାରନ୍ତି ।
୨୦ । ଆବେଦନମୂଳକ କ୍ଷମତା ପରିସର କ’ଣ ?
Answer:
ହାଇକୋର୍ଟ ରାଜ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ହୋଇଥିବାରୁ ରାଜ୍ୟରେ ଥିବା ନିମ୍ନ ଅଦାତଲତମାନଙ୍କରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ହୋଇ ସାରିଥିବା ମୋକଦ୍ଦମାଗୁଡ଼ିକର ରାୟ ବିରୁଦ୍ଧରେ ହାଇକୋର୍ଟରେ ଅପିଲ କରାଯାଇପାରେ । ଉଭୟ ଦେୱାନୀ ଏବଂ ଫୌଜଦାରୀ ମୋକଦ୍ଦମାରେ ହାଇକୋର୍ଟ ଆବେଦନ ଗ୍ରହଣ କରିପାରେ । ଜିଲ୍ଲାସ୍ତରରେ ଦେୱାନୀ ଓ ଫୌଜଦାରୀ ମୋକଦ୍ଦମା ପାଇଁ ଜଣେ ଜଣେ ବିଚାରପତି ବା ଦେୱାନୀ ମୋକଦ୍ଦମା ଜିଲ୍ଲା ଜଜ୍ ଏବଂ ଫୌଜଦାରୀ ମୋକଦ୍ଦମା ଦୌରାଜଜ୍ ବିଚାର କରନ୍ତି ।
୨୧ । ହାଇକୋର୍ଟର ପ୍ରଶାସନିକ କ୍ଷମତା କ’ଣ ?
Answer:
ହାଇକୋର୍ଟ ପ୍ରଶାସନିକ କ୍ଷମତା ବଳରେ ନିଜର କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କରେ । ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ହାଇକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ଏହାର କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କର ଦରମା ଓ ଚାକିରି ସର୍ଭେ ହାଇକୋର୍ଟଦ୍ୱାରା ନିର୍ବାରିତ ହୁଏ । ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନିମ୍ନ ଅଦାଲତଗୁଡ଼ିକର କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କର ବଦଳି ଉପରେ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ କରେ । ଏହା ଅଧସ୍ତନ ନ୍ୟାୟାୟଳର ନିଷ୍ପଭିକୁ ପୁନଃ ନିରୀକ୍ଷଣ କରିଥାଏ ।
୨୨ । ରାଜ୍ୟର ମହାଧ୍ଵବକ୍ତା କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କୁ ଆଇନଗତ ପରାମର୍ଶ ଦେବାପାଇଁ ଜଣେ ମହାଧ୍ଵବକ୍ତା ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କଦ୍ଵାରା ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ସେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦରମା ପାଇଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କର ପଦବୀ ରାଜନୈତିକ ଅଟେ । ତେଣୁ ସରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନକ୍ରମେ ‘ ଆଡ଼ଭୋକେଟ୍ ଜେନେରାଲ’ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ସାଧାରଣତଃ ହାଇକୋର୍ଟ ବିଚାରପତିଙ୍କ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ‘ମହାଧବକ୍ତା’ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଏ।
୨୩ । ପଞ୍ଚାୟତି ଅଦାଲତ କ’ଣ ?
Answer:
ପଞ୍ଚାୟତି ଅଦାଲତ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ପଞ୍ଚାୟତ ସ୍ତରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଛୋଟ ଛୋଟ ଫୌଜଦାରୀ ମକଦ୍ଦମା ଏଠାରେ ବିଚାର ହୁଏ । ପଞ୍ଚାୟତି ଅଦାଲତ ଜେଲଦଣ୍ଡ ଦେଇପାରିବେ ନାହିଁ । ସେମାନେ ଅତିବେଶୀରେ ୧୦୦ ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜୋରିମାନା କରିପାରନ୍ତି । ସମ୍ବିଧାନର ୨୩୪ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଅଛି ଯେ ଜିଲ୍ଲାଜଜ୍ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ଅଧସ୍ତନ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟ ସାଧାରଣ ସେବା ଆୟୋଗ ସୁପାରିଶ କ୍ରମେ ରାଜ୍ୟପାଳ ହାଇକୋର୍ଟର ସ୍ଵୀକୃତି ନେଇ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର ଚାକିରି ସର୍ଭାବଳୀ ହାଇକୋର୍ଟଦ୍ଵାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୁଏ ।
୨୪ । ଦେୱାନୀ ଅଦାଲତ (Civil Court) କ’ଣ ?
Answer:
ଅଧସ୍ତନ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଦୁଇ ଶ୍ରେଣୀୟ ଅଦାଲତକୁ ନେଇ ଗଠିତ; ଯଥା ଦେୱାନୀ ଅଦାଲତ ଓ ଫୌଜଦାରୀ ଅଦାଲତ । ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କ, ସମ୍ପତ୍ତି ଆଦି ବିବାଦର ବିଚାରପାଇଁ ଦେୱାନୀ ଅଦାଲତ ରହିଛି । ଏହା ତିନିଗୋଟି ଅଦାଲତ ଶ୍ରେଣୀକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ଏହାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସୋପାନରେ ଜିଲ୍ଲା ଜଜ୍ ରହିଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଉଭୟ ମୌଳିକ ଓ ଆବେଦନୀୟ କ୍ଷମତା ପରିସର ରହିଛି । ସେ ଅତିରିକ୍ତ ତଥା ଅଧସ୍ତନ ଜଜ୍ମାନଙ୍କର ନିଷ୍ପଭି ବିରୁଦ୍ଧରେ ଆଗତ ଆବେଦନର ‘ବିଚାର କରିଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କ ତଳକୁ ଅତିରିକ୍ତ ଜିଲ୍ଲା ଜଜ୍ ଓ ସବ୍ ଜଜ୍ ଅଦାଲତ ଏବଂ ସର୍ବନିମ୍ନ ସୋପାନରେ ମୁନସିଫ୍ କୋର୍ଟ ଦେୱାନି
୨୫ । ଭାରତରେ ଏକକ ଏବଂ ସଂହତ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ପ୍ରଚଳିତ ।
Answer:
ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଐକିକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନ୍ୟତମ ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ରୂପେ ପରିଚିତ ଏକକ ଓ ସଂହତ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏଠାରେ ପ୍ରଚଳିତ । ଏହା ଏକ ପିରାମିଡ ଆକୃତିର ନ୍ୟାୟିକ ସଂଗଠନକୁ ସୂଚିତ କରୁଛି । ଏହାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଶିଖରରେ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ, ମଧ୍ଯ ସୋପାନରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ ଥିବା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏବଂ ସର୍ବନିମ୍ନ ସୋପନରେ ଅଧସ୍ତନ ନ୍ୟାୟାଳୟଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ସୂତ୍ରରେ ଆବଦ୍ଧ ହୋଇ ସ୍ଥାନିତ ହୋଇଛନ୍ତି । କୌଣସି ସୋପାନକୁ ନ୍ୟାୟିକ ସଂଗଠନର ଶୃଙ୍ଖଳାମଧ୍ୟରୁ ବାଦ୍ ଦେଇ ହେବନାହିଁ । ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ତର ମଧ୍ଯରେ ‘ଅନ୍ତଃ- ସଂପର୍କ’ ରହିଛି । ଏଣୁ ଭାରତର ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଏକ ସୁସଂଯୋଜିତ ଓ ସୁସଂହତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ ।
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
୧ । ନ୍ୟାୟପାଳିକା କ’ଣ ? ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଓ ଗୁରୁତ୍ଵ ଆଲୋଚନା କର । ଏହାର ସ୍ଵାଧୀନତା କିପରି ରକ୍ଷା କରାଯାଇପାରିବ ?
Answer:
ଲର୍ଡ଼ ଆକଟନ୍ଙ୍କ ମତରେ, “କ୍ଷମତା ମଣିଷକୁ ଦୁର୍ନୀତିଗ୍ରସ୍ତ କରେ ଓ ନିରଙ୍କୁଶ କ୍ଷମତା ନିରଙ୍କୁଶଭାବେ ତତ୍ତ୍ଵ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖୁଥାଏ। ସରକାରର ତିନୋଟି ଅଙ୍ଗ; ଯଥା- କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା, ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଓ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଯଥାକ୍ରମେ ଆଇନ ଓ ଶାସନର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା, ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ ଏବଂ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି । ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ଗୁରୁତ୍ଵ ଆଧୁନିକ ଜନମଙ୍ଗଳକାରୀ ‘ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି। ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିର ଅଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା, ସରକାରୀ କ୍ଷମତାର ଆଇନଗତ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବହାର ଆଦି ଲକ୍ଷ୍ୟନେଇ ‘ଆଇନର ଶାସନ’ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି।
ଏହାର ଗୁରୁତ୍ଵକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ଡଃ. ଗାର୍ଶ୍ଵର ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ “ ଆମ୍ଭେ ନ୍ୟାୟପାଳିକାକୁ ବାଦ୍ ଦେଇ ଏକ ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପରିକଳ୍ପନା କରିପାରିବା ନାହିଁ।” ଜଙ୍ଗଲୀ ଆଇନ ଓ ଜୋର୍ ଯା’ର ମୁଲକ ତା’ର ନୀତିର ‘ସରକାରର ଦକ୍ଷତା ପ୍ରତିପାଦନ ପାଇଁ ସର୍ବୋକୃଷ୍ଟ ମାନଦଣ୍ଡ ହେଉଛି ଏହାର ବିଚାର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଦକ୍ଷତା।’ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଏକ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ଗୁରୁତ୍ଵ ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧିପାଇଛି।
ନ୍ୟାୟପାଳିକାର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :
(୧) ବିଚାର ଏବଂ ନ୍ୟାୟଦାନ – ସମାଜରେ ବିଭିନ୍ନ କିସମର ବ୍ୟକ୍ତି ଏବଂ ଅନୁଷ୍ଠାନ ରହିଛନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ କଳହ ଉପୁଜିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ଵାଭାବିକ। ଏହିସବୁ କଳହ ସମାଧାନ କରିବାର ଦାୟିତ୍ଵ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ବହନ କରିଥାଏ। ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଉଭୟ ଦେୱାନୀ ଏବଂ ଫୌଜଦାରୀ ମୋକଦ୍ଦମା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ବିଚାର କରେ। ଆଇନଭଙ୍ଗକାରୀର ଦୋଷ ବିଚାର କରି ନ୍ୟାୟାଳୟ ଦଣ୍ଡବିଧାନ କରିଥାଏ। ଏହା ଆଇନ ରକ୍ଷୀ ଓ ନ୍ୟାୟଦାନର ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ପରିପ୍ରକାଶ ଅଟେ।
(୨) ଆଇନର ତର୍ଜମା – ଅନେକ ସମୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରଚଳିତ ଆଇନର ଭାଷା ବିଭିନ୍ନ ଅର୍ଥବୋଧକ ହୋଇଥାଏ। ଏପରି କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଚାରପତିମାନେ ଆଇନକୁ ତର୍ଜମା କରି ଏହାର ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥ ନିରୂପଣ କରନ୍ତି।
(୩) ମୌଳିକ ଅଧ୍ବକାରର ସୁରକ୍ଷା – ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ରକ୍ଷକରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ। ନାଗରିକମାନଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ତାହାର ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ କେତେକ ମୌଳିକ ଅଧୁକାର ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ। ଯଦି କୌଣସି କାରଣରୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ମୌଳିକ ଅସ୍ଵୀକାର କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହୁଏ; ତା’ହେଲେ ସେ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଆବେଦନ କରିପାରିବେ। ନ୍ୟାୟାଳୟ ଉକ୍ତ ଆବେଦନକୁ ବିଚାର କରି ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ରକ୍ଷା କରିଥାଏ ।
(୪) ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ – ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ଏକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟ । ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ ଆଇନ ସମ୍ବିଧାନସମ୍ମତ କି ନୁହେଁ, ତାହା ବିଚାର କରି ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିରୋଧ କରୁଥିବା ଆଇନକୁ ଅସିଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିବାର କ୍ଷମତାକୁ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସମ୍ବିଧାନର ରକ୍ଷକ ଓ ଜାଗ୍ରତ କଣ୍ଠ।
(୫) ପରାମର୍ଶ ଦାନ – ନ୍ୟାୟପାଳିକା କେତେକ ପରାମର୍ଶ ଦାନ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ। କେତେକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର ଆବେଦନ ଅନୁଯାୟୀ ନ୍ୟାୟପାଳିକା କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥା’ନ୍ତି। ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସମ୍ବିଧାନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ କୌଣସି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ିଥାନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ଏହାକୁ ମାନିବାପାଇଁ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଆଇନତଃ ବାଧ୍ୟ ନୁହନ୍ତି ।
(୬) ପ୍ରଶାସନିକ କାର୍ଯ୍ୟ – ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଦେଶରେ ଆଇନର ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରିଥାଏ। ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟବିଚାର ହିଁ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ। ବିଚାରପତିମାନଙ୍କର ସୁସ୍ଥ ନିଯୁକ୍ତି ନୀତି, ଆକର୍ଷଣୀୟ ବେତନ, ଭତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା, କାର୍ଯ୍ୟକାଳର ସ୍ଥାୟିତ୍ଵ, କଠିନ ବହିଷ୍କରଣ ପଦ୍ଧତି, କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାଠାରୁ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ପୃଥକୀକରଣ ଇତ୍ୟାଦି ପଦ୍ଧତିର ଅବଲମ୍ବନରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ସ୍ଵାଧୀନତା ଅକ୍ଷୁଣ୍ଣ ରହିପାରିବ। ଏହା ଫଳରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନିଜର ଗୁରୁଦାୟିତ୍ଵ ସମ୍ପାଦନ କରିବାରେ ସମର୍ଥ ହୋଇପାରିବ।
୨ । ଭାରତର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ (Supreme Court)ର ଗଠନ ଓ କ୍ଷମତା ପରିସର ଆଲୋଚନା କର। ନ୍ୟାୟାଳୟର ସ୍ବାଧୀନତା କିପରି ରକ୍ଷା କରାଯାଇଛି ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ଭାବପ୍ରବଣତା ଓ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦିତାର ଆକାଙ୍କ୍ଷା ସୀମିତ ହୋଇଥାଏ ସମ୍ବିଧାନର ସଂରକ୍ଷକ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ପରାଭବରେ। ବିଚାରପତିମାନଙ୍କର ସମ୍ମାନହାନି କରିବା ଭଳି କେହି କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଏପରି ଅକ୍ଷୟ ଓ ସ୍ଵାଧୀନ ପଦବୀ ସମ୍ବିଧାନ ଅନ୍ୟ କାହାପାଇଁ ସୃଷ୍ଟି କରିନାହିଁ । ନ୍ୟାୟର ନିକିତି ଧରି ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନାଗରିକର ରକ୍ଷକ, ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ପ୍ରହରୀ, ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ତଥା ସଂହତିର ପୃଷ୍ଠପୋଷକ ଓ ସର୍ବୋପରି ସମ୍ବିଧାନର ଅଭିଭାବକ ହିସାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି । ଏହା ଏକକ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି ।
ଗଠନ – ସମ୍ବିଧାନର ୧୨୪ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟରେ ଜଣେ ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ରହିବେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ଆଉ ୨୫ ଜଣ ବିଚାରପତି ରହିବେ।
ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରଣାଳୀ – ସମ୍ବିଧାନର ୧୨୪(୨) ଧାରା ଅନୁସାରେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି। ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେବାବେଳେ ସେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟରେ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ନ୍ୟାୟାଧୀଶ ବା ଦୀର୍ଘତମ ଚାକିରି କରିଥିବା ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେବେ ।
ଯୋଗ୍ୟତା – ସମ୍ବିଧାନର ୧୨୪ ଧାରାର (୩) ଉପଧାରା ଅନୁସାରେ ବିଚାରପତି ହେବା ପାଇଁ ନିମ୍ନ ଯୋଗ୍ୟତା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଅଛି ।
(୧) ସେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥିବେ।
(୨) ଅନ୍ୟୁନ ୫ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କୌଣସି ହାଇକୋର୍ଟରେ ବିଚାରପତି ହୋଇଥିବା ଦରକାର।
(୩) ଅନ୍ତତଃ ୧୦ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କୌଣସି ହାଇକୋର୍ଟରେ ଓକିଲାତି କରିଥିବେ ।
(୪) ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମତରେ ସେ ଜଣେ ବିଶିଷ୍ଟ ଆଇନଜ୍ଞ ହୋଇଥିବେ।
ଶପଥପାଠ – ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ଶପଥପାଠ କରାନ୍ତି। ସେଥିରେ ସେ ଘୋଷଣା କରନ୍ତି ଯେ “ ମୁଁ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରତି ଅନୁଗତ ହେବି, ଭାରତର ସଂହତି ରକ୍ଷା କରିବି, ନିଜ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ନ୍ୟାୟଭାବରେ ନିର୍ଭୟରେ ପାଳନ କରିବି ଏବଂ ସମ୍ବିଧାନକୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରିବି” ।
କାର୍ଯ୍ୟକାଳ – ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନେ ୬୫ ବର୍ଷ ବୟସ ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାକିରିରେ ରହିପାରିବେ । ଆମେରିକାରେ ସର୍ବାଧିକ ୭୦ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦାୟିତ୍ଵରେ ରହନ୍ତି |
ପଦଚ୍ୟୁତି – ସମ୍ବିଧାନର ୧୨୪ (୪) ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ସୁପାରିସ କରାଯାଇପାରିବ।
ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୃହରେ ସର୍ବମୋଟ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ମତ ଓ ଭୋଟ ଦେଇଥିବା ସଦସ୍ୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ତତଃ ଦୁଇ- ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବ ବଳରେ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ମନ୍ଦ ଆଚରଣ ବା ଅକ୍ଷମତା ଯୋଗୁଁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରାଯାଇପାରିବ। ଏହା ଏକ ଜଟିଳ ପଦ୍ଧତି। ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ରାମାସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ହଟାଇବାପାଇଁ ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରାଯାଇ ଚେଷ୍ଟା କରାଯାଇଥିଲା। କଂଗ୍ରେସ ସରକାରୀଦଳ ଭୋଟରୁ ବିରତ ହେବାରୁ ଏହି ବହିଷ୍କାର ପ୍ରସ୍ତାବ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇନଥିଲା ।
ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର କ୍ଷମତା ପରିସର – ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର କ୍ଷମତା ତୁଳନାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଧିକ। ଏହି କ୍ଷମତାକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି।
(୧) ମୌଳିକ କ୍ଷମତା, (୨) ଆବେଦନମୂଳକ କ୍ଷମତା, (୩) ପରାମର୍ଶଦାନ କ୍ଷମତା।
(୧) ମୌଳିକ କ୍ଷମତା :
ତଳକୋର୍ଟକୁ ନଯାଇ ସିଧାସଳଖ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟକୁ ଯାଏ ତାକୁ ମୌଳିକ କ୍ଷମତା କୁହାଯାଏ। ଏହି କ୍ଷମତାର ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ନିମ୍ନ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
(i) ସଂଘୀୟ ବିବାଦ – ଭାରତ ସରକାର ଓ ଏକ ବା ଅନେକ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ଭିତରେ ହୋଇଥିବା ବିବାଦ।
(ii) ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ସହିତ ଏକ ବା କେତେକ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ବନାମ ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ
(iii) ଏକ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ବନାମ ଅନ୍ୟ ବା କେତେକ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିବା ବିବାଦ ସବୁ
(iv) ମୌଳିକ ଅଧୂକାରଜନିତ ବିବାଦ – ସମ୍ବିଧାନର ୩୨ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଯେକୌଣସି ନାଗରିକ ସିଧାସଳଖ ମୌଳିକ ଅଧୂକାରର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟରେ ଆବେଦନ କରିପାରିବେ।
(v) ନିର୍ବାଚନରେ ବିବାଦ – ସମ୍ବିଧାନର ୭୧ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଯଦି କୌଣସି ବିବାଦ ଉପୁଜେ ତାହାହେଲେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ତାହା ଅନୁସନ୍ଧାନ କରି ଶେଷ ନିଷ୍ପଭି ନେଇପାରିବ। ଏହି ଧାରାରେ ୧୯୬୯ ମସ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନ ଓ ୧୯୯୨ ମସିହା ନିର୍ବାଚନରେ ମୋକଦ୍ଦମା କରାଯାଇଥିଲା। ମାତ୍ର ନିର୍ବାଚନ ପଦ୍ଧତି ଠିକ୍ ବୋଲି ରାୟ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
(୨) ଆବେଦନମୂଳକ କ୍ଷମତା : ସମ୍ବିଧାନର ୧୩୨ ଧାରାନୁସାରେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟରେ ହାଇକାର୍ଟର ରାୟ ବିରୋଧରେ ଆବେଦନ କରାଯାଇପାରିବ। କିନ୍ତୁ ହାଇକୋର୍ଟ ଯଦି ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ଦେବ ଯେ ଏହି ମୋକଦ୍ଦମାରେ ମ୍ବିଧାନ ତର୍ଜମାଜନିତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଇନଗତ ପ୍ରଶ୍ନ ଜଡ଼ିତ ଅଛି ତେବେ ଯାଇ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ ଅପିଲ ଶୁଣାଣି ପାଇଁ ଗୃହୀତ ହେବ ଯଦି ହାଇକୋର୍ଟ ସେପରି ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ଦେବାକୁ ମନା କରନ୍ତି, ତେବେ ମଧ୍ୟ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ବିଶେଷ କ୍ଷମତା ବଳରେ ଉକ୍ତ ଅପିଳ ଶୁଣାଣି ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେଇପାରିବେ । ଆବେଦନମୂଳକ କ୍ଷମତାକୁ ୪ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ (i) ସାମ୍ବିଧାନିକ ମୋବମା, (i) ଦେୱାନୀ ମୋକଦ୍ଦମା, (iii) ଫୌଜଦାରୀ ମୋକଦ୍ଦମା, (iv) ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବା ସ୍ପେଶିଆଲ ବିବାଦ ।
(i) ସାମ୍ବିଧାନିକ ମୋକଦ୍ଦମା – ହାଇକୋର୍ଟ ସାମ୍ବିଧାନିକ ମାକଦ୍ଦମାର ବିଚାର କରନ୍ତି। ଯଦି ହାଇକୋର୍ଟ ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ଦିଏ ଯେ ଏଥରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରଶ୍ନ ଜଡ଼ିତ ଅଛି ତାହେଲେ ଏ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟରେ ଆବେଦନ କରାଯାଇପାରିବ। ଯଦି ହାଇକୋର୍ଟ ଏପରି ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ନଦିଏ, ତେବେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ଚାହିଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବିଶେଷ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନଦ୍ଵାରା ଉକ୍ତ ସାମ୍ବିଧାନିକ ମୋକଦ୍ଦମାକୁ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରୁ ଉଠାଇ ଆଣି ନିଜେ ବିଚା କରିପାରିବେ ।
(ii) ଦେୱାନୀ ମୋକଦ୍ଦମା – ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟଦ୍ଵାରା ବିଚାର ହେଙ୍ଗୁବା ଦେୱାନୀ ମୋକଦ୍ଦମାର ରାୟ ଉପରେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟରେ ଆବେଦନ କରାଯାଇପାରିବ। ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ହାଇକୋର୍ଟ ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ଦେବାକୁ ହେବ ଯେ ଏହି ଦେୱାନୀ ମୋକଦ୍ଦମାରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଇନଗତ ପ୍ରଶ୍ନ ନିହିତ ଅଛି। ଉଚ୍ଚ ସ୍ଵାୟାଳୟ ଏପରି ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ନଦେଲେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ବିଶେଷ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କରି ସେହି ମୋକଦ୍ଦମାକୁ ହାଇକୋରୁ ଉଠାଇ ନେଇ ତା ଉପରେ ବିଚାର କରିପାରିବେ ।
(iii) ଫୌଜଦାରୀ ମୋକଦ୍ଦମା – ସମ୍ବିଧାନର ୧୩୪ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଫୌଜଦାରୀ ମୋକଦ୍ଦମାର ହାଇକୋର୍ଟ ରାୟ ବିରୋଧରେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟରେ ଅପିଲ କରାଯାଇପାରିବ। ଏହା କେବଳ ନ୍ୟୁଦଣ୍ଡ ଦେଇଥିବା ରାୟ ବିରୋଧରେ ହୋଇପାରିବ। ଅନ୍ୟ ଦଣ୍ଡ ରାୟ ବିରୋଧରେ ଆବେଦନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ । ପାର୍ଲିଆମଣ୍ଟ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦଣ୍ଡବିଧାନ ବିରୋଧରେ ଆବେଦନ ଶୁଣାଣି ପାଇଁ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି ରିପାରିବେ ।
(iv) ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବା ସ୍ପେସିଆଲ ମୋକଦ୍ଦମା – ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ନିଜର ବିବେ ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଯେକୌଣସି କୋର୍ଟ ବା ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲର ରାୟ, ନିଷ୍ପଭି ବା ଦଣ୍ଡାଦେଶ ବିରୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟରେ ଅପିଲ କରିବାପାଇଁ ବିଶେଷ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି, ତେବେ ସେହି ମୋକଦ୍ଦମା ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟରେ ବିଷ ହୋଇପାରିବ। ମାତ୍ର ସାମରିକ ଅଦାଲତ ରାୟ ବିରୁଦ୍ଧରେ ମୋକଦ୍ଦମା ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟରେ ଆଗତ କରାଯାଇପାରିବ ା ।
(୩) ପରାମର୍ଶ ପ୍ରଦାନ କ୍ଷମତା :
ସମ୍ବିଧାନର ୧୪୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ପରାମର୍ଶ ପ୍ରଦାନ କ୍ଷମତା ରଛି । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଯଦି ମନେକରନ୍ତି ଯେ କୌଣସି ଆଇନଗତ ବା ତଥ୍ୟଗତ ବିଷୟରେ ସାଧାରଣ ସ୍ଵାର୍ଥସମ୍ବଳିତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଦୃଶ୍ମିର ଉଦ୍ଭବ ହେଉଛି ତେବେ ସେ ଏହି ପ୍ରଶ୍ନ ଉପରେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ିପାରନ୍ତି। ଏହି ପରାମର୍ଶ ଦେବା ମତା କେବଳ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ଥାଏ। ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶଙ୍କର ଦୟାଲ ଶର୍ମା ରାମଜନ୍ମଭୂମି ଓ ବାବରୀ ମସଜିଦ୍ ଘଟଣା ଉପରେପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ିଥିଲେ; ମାତ୍ର ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ପରାମର୍ଶ ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସୁଗିତ ରହିଛି।
(୪) ନିଷ୍ପତ୍ତି ସଂଶୋଧନ କ୍ଷମତା : ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ କୌଣସି ମୋକଦ୍ଦମା ଉପରେ ପୂରୁ ଦେଇଥିବା ରାୟ ଉପରେ ଯଦି ଆଇନଗତ ପ୍ରମାଦ ରହିଛି ବୋଲି ଅନୁଭବ କରେ, ତେବେ ସେତେବେଳେ ଏକୁ ଆଉଥରେ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଥାଏ। ଦେଶରେ ନ୍ୟାୟ ପରିଚାଳନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମାନତା ଆଣିବାପାଇଁ ଏହି ନବସ୍ଥା ଅନୁସୃତ ହୋଇଥାଏ। ଏହା ସମ୍ବିଧାନର ୧୩୭ ଧାରାରେ ରହିଛି।
(୫) ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନ କ୍ଷମତା : ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ଦେଶର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଲ ହୋଇଥିବାରୁ ନିମ୍ନ ଅଦାଲତ ଉପରେ ଏହାର କ୍ଷମତା ରହିଛି। ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ରାଜ୍ୟ ହାଇକୋର୍ଟଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟପ୍ରଣଳୀ, କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଓ ବିଚାରପତିମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତାର ତତ୍ତ୍ଵାବଧାନ କରନ୍ତି। ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ହାଇକୋମାନଙ୍କଠାରୁ ବିଭିନ୍ନ ତଥ୍ୟ ଓ ବିବରଣୀ ମଗାଇ ପାରନ୍ତି।
(୬) ଅଭିଲେଖ ଅଦାଲତ : ସମ୍ବିଧାନର ୧୨୯ ଧାରା ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ଏକ ଅଭିଲେଖ ଅଦାଲତର ଆଖ୍ୟା ଦେଇଛି। ଏହାଦ୍ଵାରା ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ରାୟ ନିମ୍ନ କୋର୍ଟମାନଙ୍କରେ ପ୍ରମାଣସିଦ୍ଧ ଭାରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ। ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ନିଷ୍ପଭିକୁ ସମ୍ବିଧାନର ୧୪୧ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସମସ୍ତେ ମାନିବାକୁ ବାଧ୍ୟ। ସୁପ୍ରିକୋର୍ଟ ଅଦାଲତ ଅବମାନନା ଅଭିଯୋଗରେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଅନୁଷ୍ଠାନକୁ ଦଣ୍ଡ ଦେଇପାରେ ।
(୭) ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟାଖ୍ୟା : ସମ୍ବିଧାନର ୧୪୭ ଧାରା ଅନୁସାର କୌଣସି ଆଇନରେ ମୌଳିକ ପ୍ରଶ୍ନ ବିଚାର କଲାବେଳେ ଯଦି ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାକୁ ପଡ଼େ, ତେବେ ସୁଦ୍ରାକୋର୍ଟ ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଥାଏ ।
(୮) କର୍ମଚାରୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ : ସମ୍ବିଧାନର ୧୪୫ ଧାରା ଅଂସାରେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ କ୍ରମେ କୋର୍ଟର କାର୍ଯ୍ୟପ୍ରଣାଳୀ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରନ୍ତି। ଆବେଦନ ଗ୍ରହଣ ଜାମିନ ନାମଞ୍ଜୁର, ଓକିଲମାନଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ନିୟମ ପ୍ରଣୟନ କରିବାର କ୍ଷମତା ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ଅଛି। ୧୪୬ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ନିଜର କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ।
(୯) ସମ୍ବିଧାନର ରକ୍ଷକ : ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ସମ୍ବିଧାନର କ୍ଷାକବଚରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ। ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନେ କାର୍ଯ୍ୟଭାର ଗ୍ରହଣ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ସମ୍ବିଧାନର ସୁର୍ଗାକରିବା ପାଇଁ ଶପଥପାଠ କରିଥାଆନ୍ତି। ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ, ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳ ବା ପ୍ରଶାସନିକ ସଂସ୍ଥା ସମ୍ବିଧାନର ହିର୍ଭୁତ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ନାକଚ କରିଦିଏ। ନାଗରିକମାନଙ୍କର ମୌଳିକ ଅଧୂକାରର ସୁରକ୍ଷା ଓ କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ବା ରାଜ୍ୟ-ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦ ଉପୁଜିଲେ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ତାହାର ସମାଧାନ କରେ।
(୧୦) ନ୍ୟାୟିକ ପୁନଗବଲୋକନ କ୍ଷମତା :
ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ସମ୍ବିଧାର ରକ୍ଷକ ଓ ଭାଷ୍ୟକାର ହିସାବରେ ସମ୍ବିଧାନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିରୋଧ କରୁଥିବା ଆଇନକୁ ଅସିଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କ୍ଷମତାକୁ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କ୍ଷମତା କୁହାଯାଏ। ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ସମ୍ବିଧାନର ଜାଗ୍ରତ ଘଣ୍ଟି। ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଧାନ ଓ ଶେ ଭାଷ୍ୟକାର। ନିଜଆଡୁ ଭାଷ୍ୟଦାନ ପାଇଁ ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ଆଗେଇ ଆସେ ନାହିଁ। କୌଣସି ମୋକଦ୍ଦମା ଉପସ୍ଥାପନ ଫର ସେ ରାୟ ଦିଅନ୍ତି ।
ନ୍ୟାୟଳୟର ସ୍ଵାଧୀନତା – ବିଚାର ବିଭାଗ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନକୁ ଉଜ୍ଜୀବିତ କରାଏ। ସ୍ଵାଧୀନ ବିଚାର ସଂସ୍ଥା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳ ରୂପାୟନ ପାଇଁ ସହାୟତା କରିଥାଏ।
(i) ଚାକିରି ନିରାପତ୍ତା – ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ବିଚାରପତିମାନଙ୍କର ଚାକିରି ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି। କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆକ୍ରୋଶ କିମ୍ବା ରାଜନୈତିକ ଅଭିସନ୍ଧିକୁ ଆଖୁ ଆଗରେ ରଖ୍ କାହାରିକୁ ଚାକିରିରୁ ବିଚାର ନୁହେଁ ।
(ii) ନିଯୁକ୍ତି – ଏମାନଙ୍କୁ ଜଣେ ନିରପେକ୍ଷ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କର୍ତ୍ତା ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି। ନିଯୁକ୍ତିବେଳେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବିଚାରପତିଙ୍କ ସହ ପରାମର୍ଶ କରନ୍ତି। ଥରେ ଜଣେ ବିଚାରପତି ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟରେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଲା ପରେ ୬୫ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କରିଥାଏ ।
(iii) ଦରମା – ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ କେବଳ ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା ସମୟରେ ସେମାନଙ୍କ ଦରମା ହ୍ରାସ କରାଯାଇପାରେ ନଚେତ୍ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ନୁହେଁ । ଏତଦ୍ବ୍ୟତୀତ ସୁସ୍ଥ ପରମ୍ପରାପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ ସରକାରୀ ବାସଗୃହ, ଅବସରକାଳୀନ ସୁଯୋଗ ଓ ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତାର ସୁବିଧା ମଧ୍ୟ ଦିଆଯାଇଥାଏ।
ଆଇନ ବ୍ୟବସାୟ ନିଷିଦ୍ଧ :
ବିଚାରପତିମାନେ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କଲାପରେ ଓକିଲାତି କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମ୍ବିଧାନ କେତେକ କଟକଣା ଜାରି କରିଛି। ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନେ ଅବସର ନେଲା ପରେ କୌଣସି କୋର୍ଟରେ ଆଇନ ବ୍ୟବସାୟ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ଵାରା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ବିଚାରପତିମାନେ ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ବରିଷ୍ଠ ତଥା ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ଅଯଥା ଅନୁଗ୍ରହ ପ୍ରଦାନରୁ ନିବୃତ୍ତ ରହିପାରିବେ ।
ଅନେକ ସମୟରେ ରାଜନୈତିକ ନେତାମାନେ ଅଭିଯୋଗ କରୁଛନ୍ତି ଯେ ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ବିଚାରାଳୟଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକଭାବରେ ଠିଆ ହେଉଛି। ମାତ୍ର ଏହା ଆଦୌ ଠିକ୍ ନୁହେଁ । ବରଂ ସେମାନଙ୍କର ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରିତାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପାଇଁ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଏଣୁ ଯାହା ମୂଲ୍ୟ ଦେବାକୁ ପଡୁନା କାହିଁକି ବିଚାର ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ନିରପେକ୍ଷ ଏବଂ ସ୍ଵାଧୀନ ରଖିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା ଅବ୍ୟାହତ ରଖିବା ଦରକାର। ୪୨ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର କ୍ଷମତା ପରିସର ସଙ୍କୁଚିତ କରିଥିବା ବେଳେ ୪୪ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ପୂର୍ବାବସ୍ଥା ଫେରାଇ ଆଣିଥିଲା ।
୩ । ଓଡ଼ିଶା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ (High Court)ର ଗଠନ ଓ କ୍ଷମତା ପରିସର ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୨୧୪ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟ ବା ତତୋଽଧ୍ଵକ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଉଚ୍ଚ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ। ଏହାର ଅଧୀନରେ ଜିଲ୍ଲା ବିଚାରାଳୟ ଥାଏ। ଆମ ରାଜ୍ୟର ନ୍ୟାୟାଳୟ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଠାରୁ ପୁରାତନ। କାରଣ ଏହା ୧୯୪୮ ମସିହାରେ କଟକଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ। ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହାର ବିଚାରପତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୧୪ ଅଟେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ଭିନିତ୍ ସରନ ବର୍ମନ୍ ଅଟନ୍ତି।
ଗଠନ – ସମ୍ବିଧାନର ୨୧୬ ଧାରା ଅନୁସାରେ ହାଇକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର କରିବା କ୍ଷମତା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ହସ୍ତରେ ନ୍ୟସ୍ତ ।
ସମ୍ବିଧାନର ୨୨୪ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଚାହିଁଲେ ୨ ବର୍ଷ ପାଇଁ ହାଇକୋର୍ଟର ଅତିରିକ୍ତ ବିଚାରପତି ନିଯୁକ୍ତ କରିପାରିବେ ଓ ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅସ୍ଥାୟୀଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ବିଚାରପତି ମଧ୍ଯ ନିଯୁକ୍ତ କରିପାରିବେ। ରାଜ୍ୟର ସ୍ଵାର୍ଥଦୃଷ୍ଟିରୁ ମୋକଦ୍ଦମାର ମାତ୍ରା ଅତିରିକ୍ତ ବଢ଼ିଗଲେ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଠାରୁ ସମ୍ମତି ଆଣି ହାଇକୋର୍ଟର ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ହାଇକୋର୍ଟରେ କୌଣସି ମୋକଦ୍ଦମାର ବିଚାର କରିବାପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କରିପାରନ୍ତି। ସବୁ ହାଇକୋର୍ଟମାନଙ୍କରେ ସମାନ ସଂଖ୍ୟକ ବିଚାରପତି ନଥା’ନ୍ତି। କେତେକ ହାଇକୋର୍ଟରେ ୫୦ରୁ ଅଧିକ ବିଚାରପତି ଅଛନ୍ତି ।
ନିଯୁକ୍ତି – ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଓ ଅନ୍ୟ ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି। ମୁଖ୍ୟ ବିଚାର ବିମର୍ଶ କରନ୍ତି । ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି। ଏହା ଏକ ବଳିଷ୍ଠ ପରମ୍ପରା ଅଟେ। ଅନ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ନିମିତ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ଉପର୍ୟ୍ୟକ୍ତ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ସମେତ ରାଜ୍ୟ ହାଇକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କ ସହ ପରାମର୍ଶ କରିବାକୁ ହୁଏ। ସମ୍ବିଧାନର ୨୧୭ (୧) ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରନ୍ତି ।
ପଦଚୁ୍୍ୟତି – ସମ୍ବିଧାନର ୨୧୭ ଧାରାରେ ବିଚାରପତିମାନଙ୍କର ବହିଷ୍କାର ପ୍ରଣାଳୀ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ସେ ନିଜ ଇଚ୍ଛାରେ ଇସ୍ତଫା ଦେଇପାରନ୍ତି କିମ୍ବା ମୃତ୍ୟୁ ହେଲେ ପଦଚ୍ୟୁତି ଘଟେ କିମ୍ବା ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବଦ୍ଵାରା ତାଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରାଯାଇପାରେ। ଏହି ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ବିଚାରପତିଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଆଣେ। ଏଥିପାଇଁ ୧୪ ଦିନିଆ ନୋଟିସ୍ ଦେଇ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୃହରେ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହର ଅର୍ଦ୍ଧାଧିକ ସଭ୍ୟ ଉପସ୍ଥିତ ଥାଇ ଭୋଟ ଦେଇଥିବା ସଭ୍ୟଙ୍କର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନ ଲାଭକରିବା ଆବଶ୍ୟକ। ହାଇକୋର୍ଟର ବିଚାରପତି ୬୨ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।
ସମ୍ବିଧାନର ୨୧୭ (୨) ଧାରା ଅନୁସାରେ ହାଇକୋର୍ଟ ବିଚାରପତିମାନଙ୍କର ଯୋଗ୍ୟତା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ରହିପାରିବେ।
(i) ସେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥବେ ।
(ii) ସେ ଭାରତର ଯେକୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ଅନ୍ୟୁନ ୧୦ ବର୍ଷପାଇଁ ବିଚାରପତିଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିବେ ।
(iii) ସେ ଭାରତର ଏକ ବା ଅଧିକ ହାଇକୋର୍ଟରେ ଅନ୍ୟୁନ ୧୦ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଓକିଲାତି କରିଥିବେ।
(iv) କୌଣସି କୋର୍ଟ ବା ଟ୍ରିବ୍ୟୁନାଲ୍ରେ ଚାକିରି ଅଭିଜ୍ଞତା ଥିବ।
(v) ୪୪ତମ ସଂଶୋଧନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ଆଇନ ଜ୍ଞାନ ଦରକାର କରୁଥିବା ପଦବୀରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଯୋଗ୍ୟ ବିବେଚିତ ହେବେ ବୋଲି ଆଶା ରହିଛି।
ବିଦଳି – ସମ୍ବିଧାନର ୨୨୨ ଧାରା ଅନୁସାରେ ହାଇକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ବାରା ଗୋଟିଏ ହାଇକୋର୍ଟରୁ ଅନ୍ୟ ହାଇକୋର୍ଟକୁ ବଦଳି ହୋଇପାରିବେ ।
ଦରମା – ସମ୍ବିଧାନର ୨୨୨ ଧାରା ଅନୁସାରେ ହାଇକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କର ଦରମା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସୁବିଧା ରହିଛି। ବର୍ତ୍ତମାନ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ୯୦ ହଜାର ଟଙ୍କା ଓ ଅନ୍ୟ ବିଚାରପତିମାନେ ୩୧ ହଜାର ଟଙ୍କା ମାସିକ ଦରମା ପାଉଛନ୍ତି। ଏଥୁ ସହିତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସୁବିଧା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ହୋଇପାରିବେ ।
ଓକିଲାତିରୁ – ବିଚାରପତିଭାବେ ହାଇକୋର୍ଟରୁ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କଲା ପରେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ କରିବାରୁ ସମ୍ବିଧାନର ୨୨୦ ଧାରାରେ ବଞ୍ଚିତ କରାଯାଇଛି। ଏହା କେବଳ ହାଇକୋର୍ଟ ଏବଂ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ।
କ୍ଷେତ୍ରାଧୁକାର :
ମୌଳିକ କ୍ଷେତ୍ରାଧୁକାର – ସମ୍ବିଧାନର ୨୨୫ ଧାରାରେ ହାଇକୋର୍ଟର କ୍ଷମତା ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି। ହାଇକୋର୍ଟରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ମୌଳିକ ଅଧୁକାର କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହେଲେ ସମ୍ବିଧାନର ୨୨୬ ଧାରା ଅନୁସାରେ ନାଗରିକ ସିଧାସଳଖ ହାଇକୋର୍ଟର ଆଶ୍ରୟ ନେଇପାରିବ। ନିର୍ବାଚନ ମୋକଦ୍ଦମା ମଧ୍ୟ ହାଇକୋର୍ଟର ମୌଳିକ କ୍ଷମତା ପରିସରଭୁକ୍ତ ଅଟେ ।
ଆବେଦନମୂଳକ କ୍ଷେତ୍ରାଧ୍ଵକାର – ଉଭୟ ଦେୱାନୀ ଓ ଫୌଜଦାରୀ ମୋକଦ୍ଦମା କ୍ଷେତ୍ରରେ ହାଇକୋର୍ଟର ଆବେଦନମୂଳକ କ୍ଷେତ୍ରାଧ୍ଵକାର ଅଛି। ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରଧାନ ଦେୱାନୀ ଓ ଫୌଜଦାରୀ ଅପିଲ ଅଦାଲତ ଅଟେ । ରାଜସ୍ଵ ଆଇନ, ପ୍ରଜାସ୍ଵତ୍ଵ ଆଇନ ଓ କର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିବାଦ ହାଇକୋର୍ଟରେ ଆବେଦନ କରାଯାଏ। ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ମଧ୍ୟ ହାଇକୋର୍ଟରେ ବିଚାର ହୁଏ।
ଅଭିଲେଖ ଅଦାଲତ – ସମ୍ବିଧାନର ୨୧୫ ଧାରା ହାଇକୋର୍ଟକୁ ଏକ ଅଭିଲେଖ ଅଦାଲତ ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛି। ହାଇକୋର୍ଟର ରାୟଗୁଡ଼ିକ ଅନ୍ୟ ଅଦାଲତମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରମାଣ ଓ ସାକ୍ଷୀଭାବେ ଗୃହୀତ ହୁଏ।
ଅଦାଲତ ଅବମାନନା – କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଅନୁଷ୍ଠାନ ହାଇକୋର୍ଟର ବା ଅବମାନନା କଲେ ଅଭିଯୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି କିମ୍ବା ଅନୁଷ୍ଠାନର ଦୋଷ ବିଚାର କରି ଦଣ୍ଡ ଦେବା ବିଚାର ହୁଏ।
ବିବାହ ଓ ଛାଡ଼ପତ୍ର – ବିବାହ ଓ ଛାଡ଼ପତ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ମୋକଦ୍ଦମାଗୁଡ଼ିକ ହାଇକୋର୍ଟରେ ସିଧାସଳଖ ବିଚାର ବିଚାର ହୁଏ।
ତତ୍ତ୍ଵାବଧାନ କ୍ଷମତା – ରାଜ୍ୟର ନିମ୍ନ ଅଦାଲତଗୁଡ଼ିକ ହାଇକୋର୍ଟର ତତ୍ତ୍ଵାବଧାନରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି। ନିମ୍ନ ଅଦାଲତଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକରୁଛି କି ନାହିଁ ହାଇକୋର୍ଟ ସେଥୁପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦିଏ। ନିମ୍ନ ଅଦାଲତଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ପରୀକ୍ଷାକରି ଦେଖୁବାପାଇଁ ହାଇକୋର୍ଟ ୨୨୭ ଧାରା ଅନୁସାରେ ନିମ୍ନ ଅଦାଲତମାନଙ୍କଠାରୁ ବିବରଣୀ ମଗାନ୍ତି ଓ ସେମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ସାଧାରଣ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଅନ୍ତି ଓ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଫର୍ମ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରନ୍ତି।
ମୁଖ୍ୟ ନ୍ୟାୟାଧୀଶ ହାଇକୋର୍ଟର କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିପାରିବେ। ହାଇକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନେ ନିମ୍ନ ଅଦାଲତଗୁଡ଼ିକୁ ପରିଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ।
ମୋକଦ୍ଦମା ସ୍ଥାନାନ୍ତର କ୍ଷମତା – ସମ୍ବିଧାନର ୨୨୮ ଧାରା ଅନୁସାରେ ହାଇକୋର୍ଟର ଆଦେଶ ବଳରେ ମୋକଦ୍ଦମାର ନିରପେକ୍ଷ ସୁବିଚାର ନିମନ୍ତେ ଗୋଟିଏ ଅଦାଲତରୁ ଅନ୍ୟ ଅଦାଲତକୁ ମୋକଦ୍ଦମା ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଇପାରେ।
ଶାସ୍ତ୍ରନଗତ କ୍ଷମତା – ହାଇକୋର୍ଟର ପ୍ରଶାସନିକ କର୍ମଚାରୀମାନେ ହାଇକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କଦ୍ଵାରା ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ଏହାର କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଶ୍ରେଣୀର କର୍ମଚାରୀ ରାଜ୍ୟ ଲୋକସେବା ଆୟୋଗର ସୁପାରିସ ଅନୁଯାୟୀ ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି। ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାଦ୍ଵାରା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ନ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହାଇକୋର୍ଟର ସମସ୍ତ ପ୍ରଶାସନିକ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ଚାକିରି ହୁଏ ।
ହାଇକୋର୍ଟର ସ୍ଵାଧୀନତୀ – ହାଇକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନେ ସରକାରୀ କଳର ପ୍ରଭାବରୁ ମୁକ୍ତରହି କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବେ । ସେମାନଙ୍କୁ ଚାକିରିରୁ ବିତାଡ଼ିତ କରିବାର ପଦ୍ଧତି ଜଟିଳ । ବିଚାରପତିମାନଙ୍କର ଦରମା ଉପରେ ବିଧାନସଭାରେ ଭୋଟ ନିଆଯାଇପାରିବ ନାହିଁ। ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟର ବିଚାରପତି ହାଇକୋର୍ଟର କାର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କରିପାରିବେ । ସେମାନଙ୍କର ଦରମା ଆର୍ଥକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ କମାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ। ସେମାନଙ୍କ ଦରମା ଭାରତର ‘ ସଞ୍ଚିତ ପାଣ୍ଠିରୁ’ ମିଳେ। କୌଣସି ରାଜନୈତିକ ଚାପ ଆଗରେ ବିଚାରପତିମାନେ ମୁଣ୍ଡ ନୁଆଁନ୍ତି ନାହିଁ।
୪ । ଭାରତରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ସ୍ବାଧୀନତା ରକ୍ଷା (Independence of Judiciary) ପାଇଁ କେଉଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ତାହା ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।
Answer:
ବେଙ୍କନ୍ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ, “ ଆଇନର ଯନ୍ତ୍ରଣାଠାରୁ ଅଧିକ କ୍ରୂର ଯନ୍ତ୍ରଣା ଆଉ ନାହିଁ ।” ସ୍ଵାଧୀନ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନାଗରିକ ପାଇଁ ଆଲୋକଶିଖା ଅଟେ । ଏଣୁ ବ୍ରାଇସୀ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ, “ଯଦି ନ୍ୟାୟର ପ୍ରଦୀପ ଅନ୍ଧକାର ମଧ୍ୟରେ ନିର୍ବାପିତ ହୋଇଯାଏ, ସେହି ଅନ୍ଧକାର ଅତୀବ ତୀବ୍ର ହୋଇଥାଏ ।” ଏଣୁ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ବଶୀଭୂତ (Committed) ନ ହୋଇ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ହେବା ଉଚିତ ବୋଲି ମତ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥାଏ । କୌଣସି ପ୍ରକାର ରାଜନୈତିକ ବାହ୍ୟ ଚାପରୁ ମୁକ୍ତ ରହି ଯଦି ନ୍ୟାୟଳୟ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଦେଇପାରେ ତାହାକୁ ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟାଳୟ ବା ନ୍ୟାୟାଳୟର ସ୍ଵାଧୀନତା କୁହାଯାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥିତି ଓ ଅଧିକାର ନ୍ୟାୟଦ୍ଵାରା ସଂରକ୍ଷିତ ହେଉଥିବାରୁ ଏହା ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ସ୍ଵାଧୀନତା ନିମ୍ନଲିଖୂତ ଉପାଦାନକୁ ସୂଚିତ କରେ ।
(କ) ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସରକାରଙ୍କ ଅନ୍ୟ ଦୁଇ ଅଙ୍ଗ; ଯଥା – ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଓ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣଠାରୁ ମୁକ୍ତ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(ଖ) ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ନିଷ୍ପତ୍ତି ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଓ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଓ ପ୍ରଭାବଠାରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରକାଶିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(ଗ) ବିଚାରପତିମାନେ ବିନା ଭୟ ଓ ଅନୁଗ୍ରହରେ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ କରିବା ଉଚିତ ।
ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ସ୍ଵାଧୀନତା ରକ୍ଷା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସର୍ଭାବଳୀ :
(୧) ଉଚ୍ଚ ଯୋଗ୍ୟତା : ବିଚାରପତିମାନେ ଉଚ୍ଚ ଆଇନଗତ ଯୋଗ୍ୟତାସଂପନ୍ନ ଓ ଦକ୍ଷତାଯୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ହୋଇଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ସେମାନେ ଶିକ୍ଷାଗତ ଓ ବୃତ୍ତିଗତ ଯୋଗ୍ୟତା ସହିତ ବ୍ୟବହାରିକ ଦକ୍ଷତା ଓ ମାନବିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀସଂପନ୍ନ ହୋଇଥବା ଉଚିତ । ଏହି ଯୋଗ୍ୟ, ଦକ୍ଷ ଓ ଅଭିଜ୍ଞ ବିଚାରପତିମାନେ ହିଁ ନିରପେକ୍ଷ ଓ ନିର୍ଭିକ ଭାବେ ନିଜର ଦାୟିତ୍ଵ । ସଂପାଦନ କରିପାରିବେ ।
(୨) ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରଣାଳୀ : ବିଚାରପତିମାନେ ଲୋକପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କ ଭଳି ନିର୍ବାଚିତ ବା ମନୋନୀତି ହେଲେ କେବଳ ଦକ୍ଷତା ଓ ଯୋଗ୍ୟତା ଭିଭିରେ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାଙ୍କଦ୍ଵାରା ନିଯୁକ୍ତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(୩) ଦୀର୍ଘ ଓ ସ୍ଥାୟୀ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ : ବିଚାରପତିମାନେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ, ଦୀର୍ଘ ଓ ସ୍ଥାୟୀ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଉପଭୋଗ କଲେ ଭୟଶୂନ୍ୟ ଭାବେ ସେମାନେ ନିଜର ନିଷ୍ପଭି ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ଭାରତରେ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନେ ୬୫ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଅବସର ନିଅନ୍ତି ।
(୪) ଜଟିଳ ପଦଚ୍ୟୁତି ବ୍ୟବସ୍ଥା : ବିଚାରପତିମାନଙ୍କ ପଦଚ୍ୟୁତି ବ୍ୟବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟ ଓ ଜଟଳି ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହା ଫଳରେ ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରୀଭାବେ ସେମାନଙ୍କୁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ । ଭାରତରେ ‘ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ’ ପ୍ରମାଣିତ ଅସଦ୍ବ୍ୟବହାର ବା ଅକ୍ଷମତା କାରଣରୁ ଆଗତ ହୋଇ ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହଦ୍ଵାରା ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସମର୍ଥନରେ ଗୃହୀତ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ତାଙ୍କୁ ପଦଚ୍ୟୁତ ବା ବହିଷ୍କାର କରିଥା’ନ୍ତି | ଚାକରିର ସ୍ଥାୟୀତ୍ଵ ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ନିଭୀକଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନର ସୁଯୋଗ ଦେଇଥାଏ ।
(୫) ଆକର୍ଷଣୀୟ ଦରମା ଓ ଭତ୍ତା : ଆର୍ଥିକ ଦୁରବସ୍ଥା ବା ଅନଟନ ବ୍ୟକ୍ତିର ବିବେକକୁ ଦମନ କରେ ଓ ସେ ଦୁର୍ନୀତିଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଏଣୁ ବିଚାରପତିମାନେ ପ୍ରଲୋଭନହୀନ ହୋଇ ନିରପେକ୍ଷ ଭାବେ ନିଜର ଦାୟିତ୍ଵ ନିର୍ବାହ କରନ୍ତି । ବିଚାରପତିମାନେ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଦରମା ଓ ଭତ୍ତା ପାଇଲେ ନିର୍ଭିକ ଭାବେ ନିଜର କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନ କରିପାରନ୍ତି । ଆର୍ଥିକ ନିରାପତ୍ତା ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧିରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।
(୬) କ୍ଷମତା ପୃଥକୀକରଣ : ନ୍ୟାୟପାଳିକା ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଓ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାଠାରୁ ପୃଥକ୍ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ । ସେମାନେ ପରସ୍ପରଠାରୁ ପୃଥକ୍ ଓ ସ୍ଵାଧୀନ ରହିବା ଫଳରେ ନ୍ୟାୟଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସୁସ୍ଥ, ଦୃତ, ନ୍ୟାୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ଫଳପ୍ରଦ ହୋଇଥାଏ ।
(୭) ବିଚାରପତିଙ୍କ ସ୍ଵାଧୀକାର : ନ୍ୟାୟପାଳିକାରେ ବିଚାରପତିମାନେ ନିଜର ପ୍ରଦତ୍ତ ନ୍ୟାୟିକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ପାଇଁ ସମାଲୋଚ଼ନାର ଶିକାର ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ । ଏଣୁ ବିଚାରପତିମାନେ ନିରପେକ୍ଷ ଓ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବେ ନିଜର କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନ କରିବାପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଛି । ବିଚାରପତିମାନଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଅଦାଲତ ବାହାରେ ସମାଲୋଚିତ ହୁଏ ନାହିଁ ।
(୮) ବୃତ୍ତିଗତ ବାରଣ : ବିଚାରପତିମାନେ ଅବସରଗ୍ରହଣ ପରେ କୌଣସି ନିଯୁକ୍ତି ପାଇବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ସେମାନେ ଅବସର ପରେ ଅଦାଲତରେ ଓକିଲାତି କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ୧୨୪(୭) ଧାରାରେ ଭାରତରେ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ଅବସର ଗ୍ରହଣ ଘରେ କୌଣସି ଅଦାଲତରେ ଓକିଲାତି କରିବାକୁ ବାରଣ କରାଯାଇଛି ।
ଭାରତରେ ବଶୀଭୂତ ବିଚାରସଂସ୍କାର ସ୍ବରୂପ : ଭାରତରେ ୧୯୭୩ ମସିହାର କେଶବାନନ୍ଦ ଭାରତୀ ମକଦ୍ଦମାର ରାୟ ପ୍ରକାଶିତ ହେବା ପରେ ବିଶେଷତଃ ୧୯୭୫-୭୬ ମସିହାର ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ସମୟରେ ସରକାର ବିଚାର ବିଭାଗର ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ନିରପେକ୍ଷତା ଉପରେ ହସ୍ତପେକ୍ଷ କରି ଏହାକୁ ଏକ ବଶୀଭୂତ ବା କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର ଆଜ୍ଞାଧୀନ ବିଚାର ସଂସ୍ଥା (Compitted Judicary)ର ରୂପ ପ୍ରଦାନ କଲେ ବୋଲି ସମାଲୋଚକମାନେ ମତ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ନିୟୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବରିଷ୍ଠତା ନୀତି ପରିବର୍ତ୍ତେ ଦକ୍ଷତାକୁ ଆଧାର କରି ଏହି ନିଯୁକ୍ତି, ପ୍ରଦାନ, ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନ ଆକ୍ରୋଶମୂଳକ ବଦଳି, ଅବସରଗ୍ରହଣ ପରେ ବିଚାରପତମାନଙ୍କ ପାଇ ହସ୍ତପେକ୍ଷ ଓ ବଶ୍ୟତାର ଅଧୀନ କରେ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ନିରପେକ୍ଷତା ଉପରେ ଆଞ୍ଚ ଆଣିଥାଏ ।
୧୯୫୦ ମସିହାଠାରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଳ୍ପ କେତେଗୋଟି ଘଟଣାକୁ ବାଦ୍ ଦେଲେ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନାଗରିକର ଅଧୂକାରର ସୁରକ୍ଷା, ସମ୍ବିଧାନର ଜଗୁଆଳି, ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସଂରକ୍ଷକ ହିସାବରେ ନିଜର ଗୁରୁଦାୟିତ୍ଵ ସଂପାଦନ କରି ନିଜର ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ନିରପେକ୍ଷତାର ପରିଚୟ ଦେଇଆସୁଛି ।
୫ । ଭାରତରେ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରବଲୋକନ (Judicial Review) ବ୍ୟବସ୍ଥା ସଂପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲେକନ ହେଉଛି ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ନ୍ୟାୟିକ କ୍ଷମତା । ବିଧାନମଣ୍ଡଳଦ୍ୱାରା ପ୍ରଣୀତ ଆଇନ (Law) ଓ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର ‘ ଆଦେଶନାମା’ (Executive Orders) ଗୁଡ଼ିକର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ନ୍ୟାୟାଳୟଦ୍ଵାରା ବୈଧତା ନିରୂପଣ କ୍ଷମତାକୁ ‘ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ’ କୁହାଯାଏ। ଯଦି ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସି ଆଇନ ଏବଂ ଆଦେଶନାମା ସମ୍ବିଧାନର ବିରୋଧାଚରଣ କରୁଥାଏ, ତେବେ ନ୍ୟାୟାଳୟ ସେଗିଡ଼ିକୁ ‘ଅବୈଧ’(Void) ଘୋଷଣା ବା ବିଧାନମଣ୍ଡଳ ନିଜର କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି, ତେବେ ତାହା ଅଣସାମ୍ବିଧାନିକ (Unconstitutional) ତଥା ଅବୈଧ (Void) ଅଟେ ଏ ପ୍ରକାର ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାର କ୍ଷମତା କେବଳ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ଅଛି। କାରଣ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସମ୍ବିଧାନର ରକ୍ଷକ (Guardian) ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ। ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ଦୁଇଟି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଦାୟିତ୍ଵ ରହିଛି; ଯଥା-
(କ) ସରକାରକ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ‘ବୈଧ’ (Legitimate) ଘୋଷଣା କରିବା; ଏବଂ
(ଖ) ସମ୍ବିଧାନ ଉପରେ ସରକାରଙ୍କର ବେଆଇନ ହସ୍ତକ୍ଷେପ (Encroachment) ଓ ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରିତା ଆଚରଣକୁ ପ୍ରତିହତ କରି ସମ୍ବିଧାନକୁ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିବା। ତେଣୁ ପ୍ରାୟ ସବୁ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପ୍ରଚଳିତ ଲିଖତ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରାଧାନ୍ୟକୁ ସୁରକ୍ଷା ଓ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ସହିତ ଆବଶ୍ୟକମତେ ସମ୍ବିଧାନକୁ ତର୍ଜମା କରିବା ହେଉଛି ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଓ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଦାୟିତ୍ଵ ।
ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ ତତ୍ତ୍ବର ଉତ୍ପତ୍ତି (Origin) :
ଆମେରିକାର ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ ତତ୍ତ୍ଵର ଜନ୍ମ ହେଉଛି 1803 ମସିହା ସୁପରିଚିତ ‘ ମାରବରି ବନାମ ମ୍ୟାଡ଼ିସନ’ ମୋକଦ୍ଦମା ବିଚାର କରି ଆମେରିକାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ତତ୍କାଳୀନ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ‘ମାର୍ଶାଲ୍’ (Marshall) ଏହି ନୂତନ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ଜୀବଦାନ କରିଥିଲେ। ସେହିଦିନଠାରୁ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ଵ ଦାୟିତ୍ଵ ।
ଉପରୋକ୍ତ ମୋକଦ୍ଦମାରେ ରାୟ ପ୍ରଦାନ କରି ମୁଖ୍ୟ ବିଚାପ୍ପତି ମାର୍ଶାଲ୍ ‘ଜୁଡ଼ିସାଆରୀ ଆକ୍ଟ, 1789 ର ଧାରା 13’ (Section 13 of the Judiciary Act 1789) କୁ ଅଣସାମ୍ବିଧାନିକ ଘୋଷଣା କରିବା ସହିତ ବାତିଲ କରିଦେଲେ। ତେବେ ଘଟଣାଟି ଏହିପରି ଥୁଲା –
ଆମେରିକାର ବିଧାନମଣ୍ଡଳ ‘କଂଗ୍ରେସ’ ଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ଉପରୋକ୍ତ ଆଇନର ଧାରା 13 ରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ଯେ, ଆମେରିକାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଯେକୌଣସି ‘ନିମ୍ନ ଅଦାଲତ’ (Lwer Courts) ବା ଯେକୌଣସି ପଦାଧ୍ଵକାରୀଙ୍କ ଉପରେ ‘ମାଣ୍ଡାମସ୍ ରିଟ୍’ (Writ) ପ୍ରୟୋଗ କରିପାରିବେ । ତେବେ ଗ୍ରେସଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ ଓ ଅନୁମୋଦିତ ଉପରୋକ୍ତ ଆଇନ ବଳରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ନ୍ୟାୟିକ କ୍ଷମତା ପରିସର ପରିଂର୍ଦ୍ଧିତ କରାଯାଇଥିବାରୁ ଏହି ଆଇନଟି ସମ୍ବିଧାନ ବିରୋଧୀ ଅଟେ; ତେଣୁ ଏହା ଅସିଦ୍ଧ ଓ ଅବୈଧ। ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ମାର୍ଶାଲଙ୍କ ଏହି ଐତିହାସିକ ରାୟ ତିନିଗୋଟି ‘ସିଦ୍ଧାନ୍ତ’ (Proposition) ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ଥୁଲା –
(୧) ଆମେରିକାର ଲିଖୁତ ସମ୍ବିଧାନ ହେଉଛି ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଆନ ଏବଂ ପ୍ରଚଳିତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ‘ସାଧାରଣ ଆଇନ’ (Ordinary Status) ଓ ‘ଅଧ୍ୟାଦେଶ’ (Ordinance) ତୁଳନାରେ ଏହା ସର୍ବୋକୃଷ୍ଟ ଆଇନ।
(୨) ସମ୍ବିଧାନ ଓ ସାଧାରଣ ଆଇନ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ବିବାଦ ଉପୁଇଁଲେ ସମ୍ବିଧାନର ଅଧିକ ମାନ୍ୟତା ରହିବ।
(୩) ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଏପରି ଏକ ବିବାଦ ଯଦି ବିଚାରପାଇଁ ଆସେ, ତେବେ ନ୍ୟାୟାଳୟ ସମ୍ବିଧାନକୁ ଅଧୂକ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ସ୍ରଷ୍ଟା ହେଉଛି ସେହି ଦେଶର ସମ୍ବିଧାନ। ମାତ୍ର ପ୍ରଥମେ ସମ୍ବିଧାନରେ ଏପରି ଏକ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କ୍ଷମତା ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟକୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇନଥିଲା। ପରେ ପରେ ସମ୍ବିଧାନର ‘ବ୍ୟାଖ୍ୟା’ ବା ‘ତର୍ଜମା’ (Interpretation) କ୍ଷମତା ବଳରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ ହୋଇପାରିଲେ। ବସ୍ତୁତଃ, ଆମେରିକାକୁ ବାଦ୍ ଦେଲେ ଇଂଲଣ୍ଡ ଓ ସ୍ଵିଜରଲାଣ୍ଡ ପ୍ରଭୃତି ଦେଶରେ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଏପରି ଦାୟିତ୍ଵ ।
ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଏକ ସଂସଦୀୟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି। ଫଳରେ ସେଠାରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ବିଧାନମଣ୍ଡଳ ବା ସଂସଦ ହେଉଛି ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଖଣ୍ଡ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ। କୌଣସି ନ୍ୟାୟାଳୟ ସଂସଦଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ ଆଇନର ସାମ୍ବିଧାନିକ ବୈଧତା ସଂପର୍କିତ ପ୍ରଶ୍ନ ଉତ୍ଥାପନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ। ଇଂଲଣ୍ଡରେ ‘ସଂସଦୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ’ (Par- liamentary Sovereignty) ନୀତି ବେଶ୍ ଫଳପ୍ରଦ ଓ ଜନପ୍ରିୟ। ଆମେରିକାରେ ପ୍ରଚଳିତ ‘ନ୍ୟାୟିକ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ’ (Judicial Supremacy) ନୀତି ଇଂଲଣ୍ଡରେ ନାହିଁ। ଆମେରିକାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଆମେରିକା ସମ୍ବିଧାନର ସଙ୍ଗେ ଆବଶ୍ୟକ ମନେକଲେ ଏହି ଆଇନକୁ ‘ଅଣସାମ୍ବିଧାନିକ’ବା ‘ଅସିଦ୍ଧ’ (Void) ଘୋଷଣା କରିପାରନ୍ତି। ତେଣୁ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କ୍ଷମତା ବଳରେ ଆମେରିକାର ନ୍ୟାୟାଳୟ ‘ନ୍ୟାୟିକ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ’ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରୁଛି ।
ଏହି ‘ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ’ ତତ୍ତ୍ଵର ପୃଷ୍ଠଭୂମିରେ ଆଉ ଦୁଇଟି ତତ୍ତ୍ଵ ରହିଛି, ଯଥ
(କ) ସରକାରଙ୍କର ସୀମିତ – କ୍ଷମତା ତତ୍ତ୍ଵ (Theory of Limited Govt.) ଏବଂ
(ଖ) ‘ସାଧାରଣ – ଆଇନ ବନାମ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ତତ୍ତ୍ଵ’ (Theory of Ordinary Law Vrs. Constitutional Law Supremacy)
ଭାରତରେ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ ବ୍ୟବସ୍ଥା :
ଆମେରିକାରେ ପ୍ରଚଳିତ ‘ଆଇନର ଯାଥାର୍ଥ’ (Due Process of Law) ନୀତି ଆତ୍ମ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭା (Constituent Assembly) ଦ୍ଵାରା ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାତ ହୋଇଥିଲା। ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଆମ ସମ୍ବିଧାନରେ ୨୧ ଧାରାରେ ‘ ଆଇନଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ପ୍ରଣାଳୀ’ (Procedure Established by Law) ଅନୁସୃତ ହୋଇଅଛି ।
ଏଠାରେ ସୂଚିତ କରାଯାଇପାରେ ଯେ, ଭାରତ ଏକ ‘ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର’ (Federal State) ଓ ଏକ ଲିଷ୍କୃତ ସମ୍ବିଧାନଦ୍ଵାରା କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କ୍ଷମତା ବଣ୍ଟନ କରାଯାଇଛି। ତିନିଗୋଟି ‘ତାଲିକା’ (List); ଯଥା କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା (Union List), ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା (State List), ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା(Concurrent List)ମାଧ୍ୟମରେ କ୍ଷମତାର ଆବଣ୍ଟନ ହୋଇଛି। ତେବେ କ୍ଷମତା ସମାଧାନପାଇଁ ଏକ ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସୀମିତ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କିପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ସେ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୩ର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ବୁଝିବାକୁ ହେବ।, ବ୍ୟବହାର ବା ପ୍ରୟୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ କନ୍ଦଳ ବା ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ।
ଏହାର ରହିଛି, ଯାହାର ଶୀର୍ଷରେ ଅଛନ୍ତି ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ; ମାତ୍ର ଭାରତରେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଜାଣିବାକୁ ହେଲେ ପ୍ରଥମେ ଆମକୁ ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ୧୩ ଧାରାରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି ଯେ, ଯଦି କୌଣସି ଆଇନ ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରୁଥାଏ; ତେବେ ସେହି ଆଇନ ନ୍ୟାୟାଳୟଦ୍ଵାରା ଅସିଦ୍ଧ ବା ଅବୈଧ ଘୋଷିତ ହେବ। ତେବେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ତିନିଗୋଟି କାରଣରୁ କୌଣସି ଆଇନର ସାମ୍ବିଧାନିକ ବୈଧତା ପ୍ରଶ୍ନ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଉତ୍ଥାପନ କରାଯାଇପାରିବ।
ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା-
(୧) ପ୍ରଣୀତ ଆଇନର ବିଷୟବସ୍ତୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ବିଧାୟିକା କ୍ଷମତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ନୁହେଁ।
(୨) ପ୍ରଣୀତ ଆଇନ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିରୋଧାଚରଣ କରୁଛି।
(୩) ପ୍ରଣୀତ ଆଇନଟି ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରୁଅଛି ।
ସ୍ଵାଧୀନତାର ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ଉଭୟ ସଂସଦ ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳଗୁଡ଼ିକ ସାମାଜିକ ସଂସ୍କାର ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଆର୍ଥନୀତିକ ଓ କୃଷିର ଉନ୍ନତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସମୟରେ ବହୁତ ପ୍ରଗତିମୂଳକ ଆଇନ (Progressive Law) ପ୍ରଣୟନ କଲେ। ସେ ଆଇନର ବୈଧତା ସଂପର୍କରେ ନ୍ୟାୟାଳୟମାନଙ୍କରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉତ୍ଥାପିତ ହେଲା। ନ୍ୟାୟାଳୟର ରାୟ (Judgement) କୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖ୍ ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ସଂସଦରେ ଆବଶ୍ୟକ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ଗୃହୀତ କରାଯାଇ ଉପରୋକ୍ତ ସାମାଜିକ ସଂସ୍କାର ସଂପର୍କିତ ଆଇନଗୁଡ଼ିକ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଗଲା। ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ୧୯୫୧ ମସିହାର ପ୍ରଥମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନଦ୍ଵାରା ନୂତନ ଧାରା ୩୧।
(ବି) (Article 31-B) ସମ୍ବିଧାନରେ ଯୋଗ କରାଯାଇ କେତେକ କୃଷିଭିତ୍ତିକ ସଂସ୍କାର ସଂପର୍କିତ ବିତର୍କିତ ଆଇନ (Agrarian Reforms Luws) କୁ ‘୯ମ ପରିଶିଷ୍ଟ’ (9th Schedule) ରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯିବା ସହିତ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଏ ସଂପର୍କରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉତ୍ଥାପିତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି ସ୍ପଷ୍ଟ କରାଗଲା। ଫଳରେ ସଂସଦର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଜାହିର ହେଲା ଓ ଗୋଲକନାଥ ବନାମ ପଞ୍ଜାବ ରାଜ୍ୟ ମୋକଦ୍ଦମାରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ରାୟ ମଧ୍ୟ ବିଚାର୍ଯ୍ୟ। ଏହି ରାୟ ୧୯୬୭ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ମାସ ୨୭ ତାରିଖ ଦିନ ଘୋଷିତ ହୋଇଥିଲା।
ଗୋଲକନାଥ ମୋକଦ୍ଦମା (୧୯୬୭) :
ଏହି ଗୋଲକନାଥ ମୋକଦ୍ଦମାରେ ୬-୫ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ମତରେ ଏକ ଐତିହାସିକ ରାୟ ପ୍ରଦାନ କରି ମାନ୍ୟବର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏକଥା ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଦେଲେ ଯେ
(୧) ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ୩୬୮ ଧାରା କେବଳ ‘ପ୍ରଣାଳୀ (Procedural) ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛି, କିନ୍ତୁ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କରିବାର କ୍ଷମତା ଏହି ଧାରା ବଳରେ ସଂସଦ ହାତରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇନାହିଁ।
(୨) ଏହି ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କ୍ଷମତା ସଂଖ୍ୟା (Entry) ୯୭ ର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ତେଣୁ ଏହା ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୪୫, ୨୪୬ ଓ ୨୪୮ ତତ୍ସଂପର୍କିତ କ୍ରମିକ ଏକ ସାଧାରଣ ବୈଧାନିକ କ୍ଷମତା (Legislative Power) ଅଟେ ।
(୩) ସମ୍ବିଧାନା ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୩ (୨) ରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ‘ଆଇନ’ର ପରିସରଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ସୁତରାଂ, ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ କୌଣସି ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରିପାରିବ ନାହିଁ।
(୪) ସଜନ ସିଂହ ବନାମ ରାଜସ୍ଥାନ ରାଜ୍ୟ ମୋକଦ୍ଦମା (୧୯୬୫) ରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟଦ୍ଵାରା ପଦତ୍ତ ରାୟର ସାରାଂଶ ଏହି ଯେ, ସଂସଦର ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କ୍ଷମତା ଅସୀମ ନାହିଁ। ତେବେ ଏହା ପୂର୍ବରୁ ସଂସଦରେ ଅନୁମୋଦିତ ହୋଇଥିବା ପ୍ରଥମ, ଚତୁର୍ଥ ଓ ସପ୍ତଦଶ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ପୂର୍ବପରି ବଳବତ୍ତର ରହିବ ଓ ଗୋଲକନାଥ ମୋକଦ୍ଦମାର ରାୟ ଏହି ସଂଶୋଧନ ଆଇନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବ ନାହିଁ। କାରଣ ଏହି ରାୟ ଭବିଷ୍ୟତ୍ ବା ଆଗାମୀ ଦିନପାଇଁ ଲାଗୁହେବ ।
ତେବେ ଏହି ଗୋଲକନାଥ ମୋକଦ୍ଦମାରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏତିକି ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଦେଲେ ଯେ, ସମ୍ବିଧାନର ୩୬୮ ଧାରା ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇ ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ସଂକୁଚିତ ବା କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରାଯିବ ନାହିଁ। ତତ୍କାଳୀନ (୧୯୬୭) ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି କେ.ସୁବାରାଓ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଲେ ଯେ “ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଅଖଣ୍ଡ ଓ ପବିତ୍ର; ତେଣୁ ସଂସଦଦ୍ଵାରା ଏହା ସଂକୁଚିତ ବା କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ।’ ଏ ମଧ୍ୟରେ ୧୯୭୧ ନିର୍ବାଚନରେ ସଂସଦରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଲାଭ କରି ଶ୍ରୀମତୀ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସରକାର ଦୁଇଟି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କଲେ।
ଗୋଟିଏ ହେଲା, ୨୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ; ଯାହା ୩୬୮ ଧାରାରେ ସଂଶୋଧନ ଆଣି ସଂସଦ ହାତରେ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କ୍ଷମତା ପୁନଃ ପ୍ରଦାନ କଲା। ଅନ୍ୟଟି ହେଲା, ୨୫ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ, ଯାହା ସମ୍ବିଧାନର ୩୧ ଧାରାରେ କେଶବାନନ୍ଦ ଭାରତୀ ମୋକଦ୍ଦମା (୧୯୭୩)
୧୯୭୩ ମସିହାରେ କେଶବାନନ୍ଦ ଭାରତୀ ବନାମ କେରଳ ରାଜ୍ୟ ମୋକଦ୍ଦମାରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଅନ୍ୟ ଏକ ଐତିହାସିକ ରାୟ ପ୍ରଦାନ କରି ଭାରତର ନ୍ୟାୟିକ ଓ ସଂସଦୀୟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଏକ ଯୁଗାନ୍ତକାରୀ ବିପ୍ଳବ ଆଣିଲେ। ଅପରପକ୍ଷେ, ଏହାକୁ ‘ମୌଳିକ ଅଧୂକାର’ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ମୋକଦ୍ଦମା କୁହାଯାଏ। ଏହି ରାୟ ଫଳରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ରାୟର ବିଶେଷତ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ହେଲା
(୧) ସଂସଦ ହେଉଛି ସମ୍ବିଧାନର ସୃଷ୍ଟି (Creation) ।
(୨) ସଂସଦର ନିମ୍ନ ସଦନ ଲୋକସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପାଞ୍ଚବର୍ଷ ଓ ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ପାଞ୍ଚବର୍ଷ ନ ପୂରୁଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଲୋକସଭାକୁ ଭାଙ୍ଗି ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ନୂତନ ଲୋକସଭା ଗଠନ କରାନ୍ତି। ମାତ୍ର ଉଚ୍ଚ ସଦନ ରାଜ୍ୟସଭା, ହେଉଛି ସର୍ବକ୍ଷମତାସଂପନ୍ନ ଓ ଏହା ଏକ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସଂସ୍ଥା। ସଂସଦର ସ୍ଥାନ ସମ୍ବିଧାନର ତଳ ସୋପାନରେ।
(୩) ସମ୍ବିଧାନ ହେଉଛି ‘ସ୍ରଷ୍ଟା’ (Creator)ଓ ସଂସଦ ହେଉଛି ‘ସୃଷ୍ଟି’ (Creation) । ଅତଏବ, ସଂସଦ କଦାପି ସମ୍ବିଧାନ ସ୍ରଷ୍ଟା (Creator) ର ମୌଳିକ ଚରିତ୍ର (Basic Structure) କୁ ପରିବର୍ତନ କରିପାରିବ ନାହିଁ । ସଂସଦର ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିନକୁ ନଷ୍ଟ କରିବା ଏକ ଅଣସାମ୍ବିଧାନିକ କାର୍ଯ୍ୟ ବୋଲି ବିବେଚିତ ହେବ।
(୪) ୨୪ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ସମ୍ବିଧାନସିଦ୍ଧ ଅଟେ।
(୫) ୩୬୮ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କଦାଚିତ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ମାଧ୍ୟମରେ ୩୬୮ ଧାରାକୁ ବିଲୁପ୍ତ ସମ୍ବିଧାନର ଏକ ‘ମୌଳିକ ଲକ୍ଷଣ’ ଅଟେ । ତେଣୁ ବା ବିକଳାଙ୍ଗ କରିହେବ ନାହିଁ।
(୬) ଶେଷରେ ଧାରା ୩୧-ସି (C) ଜରିଆରେ ଯେପରି ‘ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରବଲୋକନ କ୍ଷମତା’(Judicial Review Power) କୁ ସଂକୁଚିତ କରାଯାଇଛି, ତାହା ସମ୍ବିଧାନିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଅବୈଧ ଓ ଅସିଦ୍ଧ ଅଟେ। ସମ୍ବିଧାନର ମୌଳିକ ଲକ୍ଷଣ ତତ୍ତ୍ଵ (Basic Structure Theory of the Constitution) ସୁସ୍ଥ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପରମ୍ପରା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କରାଗଲା ସାମ୍ବିଧାନିକ ମୌଳିକ ଲକ୍ଷଣକୁ ନିରାପତ୍ତା ଦେଇ ଆବଶ୍ୟକମତେ ତତ୍ତ୍ବ’ର ସଂଜ୍ଞା ଓ ପରିସୀମା କ’ଣ, ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଉକ୍ତ ରାୟ (Judgement) ରେ କୌଣସି ସୂଚନା ଦେଇନାହାନ୍ତି । ତେବେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟଦ୍ଵାରା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସମୟରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ରାୟ (Judgement) ଗୁଡ଼ିକ ଅଧ୍ୟୟନ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ଆପେ ଆପେ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ। ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(କ) ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ
(ଖ) ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷତା
(ଗ) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥା
(ଘ) କ୍ଷମତାର ପୃଥକାକରଶ
(ଙ) ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଲକ୍ଷଣ
(ଚ) ବ୍ୟକ୍ତିର ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା (Dignity)ଓ ମୌଳିକ ଅସ୍ଵୀକାର (Basic Rights)ର ସୁରକ୍ଷା
(ଛ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ଐକ୍ୟ ଓ ସଂହତି
(ଜ) ମୌଳିକ ଅଧ୍ବକାର (Fundamental Right)
(ଝ) ରାଷ୍ଟ୍ର ନିର୍ଦ୍ଦେଶାତ୍ମକ ନୀତି (Directive Principles of State Policy)
(ଞ) ପ୍ରାକ୍ କଥନ (Preamble)
(ଟ) ସଂସଦର ଗଠନ ବ୍ୟବସ୍ଥା
(୦) ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ (Judicial-Review)
(ଙ) ଆଇନର ଶାସନ (Rule of Law)
(ଢ) ସମ୍ବିଧାନଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟ ଅନୁଷ୍ଠାନ (Institutional Framework of the Constitution) ଗୁଡ଼ିକ, ଯଥା – ସଂସଦ, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ, ନ୍ୟାୟପାଳିକା
(ଣ) ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା (Status) ଓ ସୁବିଧାର ସମାନତା
(ତ) ଆଇନଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଓ ସମର୍ଥିତ ସରକାର।
ସୁତରାଂ, ଆମେ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେଲେ ଯେ, “ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ’ ସମ୍ବିଧାନର ଏକ ମୌଳିକ ଚରିତ୍ର ବା ଲକ୍ଷଣ। ଯଦି ସଂସଦ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କ୍ଷମତାର ଅପବ୍ୟବହାର କରି କଦାଚିତ୍ ସମ୍ବିଧାନର ମୌଳିକ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକୁ ବିଲୁପ୍ତ କରିବାପାଇଁ ବା ବିକଳାଙ୍ଗ କରିବାକୁ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି, ତେବେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନିଜର ‘ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବ୍ଲୋକନ’ କ୍ଷମତା (ଯାହା ବି ସମ୍ବିଧାନର ଏକ ମୌଳିକ ଚରିତ୍ର) ପ୍ରୟୋଗ କରି ଏକ ସମୁଚିତ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ପହଞ୍ଚିବେ ଯେ ସଂସଦ ନିଜର କ୍ଷମତା ପରିସର ଭିତରେ ରହିଛି ନା ପରିସୀମାର ଲକ୍ଷ୍ମଣରେଖା ପାର ହୋଇଯାଇଛି। ଏ ସଂପର୍କିତ ନ୍ୟାୟାଳୟର ରାୟ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଓ ସର୍ବାଦୌ ଗ୍ରହଣୀୟ।
ଭାରତରେ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ସମ୍ବିଧାନର ୨୪ ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ :
୧୯୭୬ ମସିହାରେ ୪୨ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ସଂସଦରେ ଅନୁମୋଦିତ ହୋଇ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା। ତେବେ ୪୨ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ପାସ୍ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଆମ୍ଭର ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସଂସଦ ଉପରେ ଆବଶ୍ୟକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି ରଖୁଥିଲା। ସମ୍ବିଧାନର ସୁରକ୍ଷା ଓ ଏହାର ବିରୋଧାଚରଣ (Violation of Constitution), ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ନିରାପତ୍ତା ଓ ସର୍ବୋପରି ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ବିଧ୍ଵ ପ୍ରଣୟନ ଯୋଗ୍ୟତା (Legislative Competence) ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନିଜର ସାମ୍ବିଧାନିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ (Judicial Control) ଜାହିର ରଖୁପାରୁଛି। ପରମାଦେଶ ବା ରିଟ୍ (Writ) ପ୍ରଦାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ଭୂମିକା ବେଶ୍ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ।
୪୨ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନଦ୍ଵାରା ସଂଶୋଧୃତ ବ୍ୟବସ୍ଥା :
୪୨ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ‘ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରବଲୋକନ’ ପରିସରକୁ ସଂକୁଚିତ କରିଅଛି। ଫଳରେ ବା ନିର୍ଦେଶାତ୍ମକ ନୀତିଗୁଡ଼ିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାପାଇଁ ଯଦି ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ସଂକୁଚିତ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ମନେହୁଏ, ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ସରକାର ନ୍ୟାୟାଳୟର ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କ୍ଷମତାକୁ ୪୨ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ମାଧ୍ୟମରେ ସଂକୁଚିତ କରଦେଲେ, ମାତ୍ର ଇନ୍ଦିରା ସରକାର ଅପସାରିତ ହେବା ପରେ ପ୍ରଥମ ଅଣକଂଗ୍ରେସ ଜନତା ।
ସରକାର ୧୯୭୭ ମସିହାରେ କ୍ଷମତାକୁ ଆସିଲେ ଏବଂ ୪୩ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରି ନ୍ୟାୟାଳୟକୁ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିବା ସହିତ ‘ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ’ ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ପୁନର୍ଜୀବିତ କରି ୪୨ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନର ପୂର୍ବାବସ୍ଥାକୁ ପୁନଃସ୍ଥାପିତ କଲେ। ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ୩୬୮ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସଂସଦରେ ପ୍ରଣୀତ ହେଉଥିବା ସମସ୍ତ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନଗତ ବୈଧତା ପ୍ରଶ୍ନ ୪୩ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ‘ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ’ର ପରିସରଭୁକ୍ତ ହୋଇପାରିଲା ଓ ୧୯୭୬ ମସିହାର ପୂର୍ବାବସ୍ଥା କାଏମ ରହିଲା ।
ମିନର୍ଭା ମିଲ୍ସ ମୋକଦ୍ଦମା (୧୯୮୦) :
୧୯୮୦ ମସିହାରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ‘ ମିନର୍ଭା ମିଲ୍ ମୋକଦ୍ଦମା’ ଫଏସଲା କରି ଅନ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ରାୟ ଦେଲେ। ସେହି ରାୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ କୁହାଗଲା ଯେ, ‘ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ’ (Judicial Review) ଓ ସଂସଦର ସୀମିତ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କ୍ଷମତା’ ଉଭୟ ସମ୍ବିଧାନର ମୌଳିକ ଲକ୍ଷଣ (Basic structure) ଅଟେ ।
ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ ତତ୍ତ୍ଵର ସମାଲୋଚନା : କେତେକ ସମାଲୋଚକ ‘ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ’ ବ୍ୟବସ୍ଥାର କଟୁ ସମାଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି। ସେଥୁମଧ୍ୟରୁ କେତୋଟି ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚିତ ହେଉଛି ।
ପ୍ରଥମରେ, ଏହା ଗଣତନ୍ତ୍ର ବିରୋଧୀ ଅଟେ । କାରଣ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିର୍ବାଚିତ ଲୋକପ୍ରତିନିଧୁଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ବିଧାନମଣ୍ଡଳରେ ଗୃହୀତ ଆଇନକୁ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଅସିଦ୍ଧ ଓ ଅବୈଧ ଘୋଷଣା କରିଥା’ନ୍ତି।
ଦ୍ଵିତୀୟରେ, ନ୍ୟାୟାଳୟର ‘ରକ୍ଷଣଶୀଳ’ (Conservative) ମନୋଭାବ ଯୋଗୁଁ ସଂସଦଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ‘ ପ୍ରଗତିବାଦୀ ଆଇନ’ (Progressive laws)ଗୁଡ଼ିକ ଅବୈଧ ଓ ଅସିଦ୍ଧ ବିବେଚିତ ହୁଏ। ଫଳରେ ‘ନ୍ୟାୟିକ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ’ (Judicial despotism) ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ପଥ ପରିଷ୍କାର ହୋଇଥାଏ । ସୁତରାଂ, ଏହା ଏକ ଜନସ୍ଵାର୍ଥ ବିରୋଧୀ ମନୋଭାବ।
ତୃତୀୟରେ, ସଂସଦରେ ପ୍ରଣୀତ ଆଇନଗୁଡ଼ିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ଦିଗରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସହଯୋଗ କରିବା ତ ଦୂରର କଥା; ବରଂ ଏହି ଆଇନଗୁଡ଼ିକୁ ଅବୈଧ ଘୋଷଣା କରି ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଜନମତକୁ ଉପେକ୍ଷା କରିଥାଏ। ତେବେ ଏହାର ପରିସର ମଧ୍ୟ ସୀମିତ। ଆମେରିକାର ସୁପ୍ରିମ୍କୋର୍ଟ ପରି ଭାରତର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏତେ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ନୁହେଁ । ଉଭୟଙ୍କର କ୍ଷମତାର ବିଭିନ୍ନତା ରହିଛି। ଆମେରିକାରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ପ୍ରତିଟି ଆଇନକୁ ‘ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତତା’ (Rea- sonability/ Rationality) ର କଷଟି ପଥରରେ ଘଷି ଓ ପରୀକ୍ଷା କରି ଆଇନଟି ଭଲ କି ମନ୍ଦ ତାହା ବିଚାର କରି ଆଇନଟିର ‘ସାମ୍ବିଧାନିକ ଯୌକ୍ତିକତା’ (Constitutional Rationality) ନିର୍ଧାରଣ କରନ୍ତି। ଫଳରେ ‘ଭଲ ଆଇନଟି’ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ ଓ ‘ମନ୍ଦ ଆଇନଟି’ ଅସିଦ୍ଧ ହୋଇଥାଏ।
ମାତ୍ର ଭାରତର କଥା ଭିନ୍ନ। ଆମ ଦେଶର ନ୍ୟାୟାଳୟ କୌଣସି ଆଇନର ‘ଯୌକ୍ତିକତା’ (Rationality or Reasonability) ପ୍ରଶ୍ନ ଉତ୍ଥାପନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ। ଆମ ଦେଶରେ ପ୍ରଚଳିତ ନୀତିଟି ହେଲା– ‘ଆଇନସମ୍ମତ ବା ଆଇନସିଦ୍ଧ ପ୍ରଣାଳୀ’ (Procedure established by law)। ଆଇନର ‘ପ୍ରଣାଳୀଗତ ସଠିକତା’ ବିବେଚନା କରାଯାଇ କ୍ଷମତା’ (Limited Judicial Review Power)। ପୁଣି ଭାରତରେ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଆଉ ଗୋଟିଏ ସୀମିତ କ୍ଷମତା ରହିଛି।
ସେଇଟି ହେଲା ଏହିପରି କେବଳ ଅଦାଲତରେ ବିଚାରପାଇଁ ଆସିଥିବା ମୋକଦ୍ଦମା ଜରିଆରେ ଆଇନର ବୈଧତା ପ୍ରଶ୍ନ ଆବେଦନକାରୀ ଉତ୍ଥାପନ କରିବା ପରେ ହିଁ ବିଚାରପତିମାନେ ସେହି ମୋକଦ୍ଦମା ବିଚାର କରିବା ସହିତ ଆଇନର ସାମ୍ବିଧାନିକ ବୈଧତା ସମସ୍ୟାକୁ ସମାଧାନ କରିଥା’ନ୍ତି| ଏହାହିଁ ଆମ ଦେଶରେ ପ୍ରଚଳିତ ସଂସଦୀୟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅସିଦ୍ଧ ହୋଇଥାଏ।
୫ । ନ୍ୟାୟିକ ସକ୍ରିୟତାବାଦ (Judicial Activism) କ’ଣ ? ଭାରତର ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଏହାକୁ କିପରି ଉପଯୋଗ କରୁଛି, ତାହା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ବିଚାର ବିଭାଗ ନିଜର ସଙ୍ଗଠନଗତ, ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଓ ଔପଚାରିକ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ରହି ପ୍ରଶାସନର ସ୍ଥାଣୁତା, ଦୁର୍ନୀତି, ଅରାଜକତା, ଅନ୍ୟାୟ ଆଦି ବିରୁଦ୍ଧରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଫଳରେ ଏହି ‘ନ୍ୟାୟିକ ସକ୍ରିୟତାବାଦ’ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି। ଏହା ଏକ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନୁହେଁ, ବରଂ ଏକ ଉତ୍ପ୍ରେରକ (Catalyst) ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି। ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ‘ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ’ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଳିକାର ‘ନୀତି ନିଦ୍ଧାରଣ’ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସଂପାଦନ କରୁଛି। ସମ୍ବିଧାନର ଅଭିଭାବକ ଓ ମୌଳିକ ଅଧୂକାରର ଜଗୁଆଳି ହିସାବରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଏହି ନ୍ୟାୟିକ କ୍ରିୟାଶୀଳତା ବା ନ୍ୟାୟିକ ସକ୍ରିୟତାବାଦକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଛି। ୧୯୮୦ ଦଶକରୁ ଭାରତରେ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାର କ୍ରମୋନ୍ନତି ହୋଇଛି।
ଲକ୍ଷଣ ବା ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ (Features) :
ନ୍ୟାୟିକ ସକ୍ରିୟତାବାଦର ନିମ୍ନଲିଖତ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ବା ଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଯାଏ।
(୧) ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନିଜର ଧରାବନ୍ଧା ତଥା ପାରମ୍ପରିକ କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟଶୈଳୀରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବକୁ ଉଠି ନିଜକୁ ଅଧ୍ୟକ ବା ତୀବ୍ର ଭାବରେ ସକ୍ରିୟ କରି ନିଷ୍ପଭିମୂଳକ ଓ ସାହସିକ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥାଏ।
(୨) ସମୟ ସହ ତାଳ ଦେଇ ଗତି କରି ଏବଂ ସାମାଜିକ ପ୍ରଗତି ଓ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବା ଦିଗରେ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା, ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଓ ପ୍ରଶାସନ ଉପରେ ଏହା ବିଚାର ବିଭାଗୀୟ ଚାପ ପ୍ରୟୋଗ କରିଥାଏ ।
(୩) ଏହା ଦୁର୍ନୀତି, ଅନୀତି, ଅନ୍ୟାୟ, ଶୋଷଣ, ଅତ୍ୟାଚାର, ସାମ୍ବିଧାନିକ ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ଅବକ୍ଷୟ ରୋକି ରାଜନୈତିକ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ଅପରାଧୀମାନଙ୍କ ମୁଖା ଖୋଲିଦେଇ ସେମାନଙ୍କୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଦଣ୍ଡ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ।
(୪) ସ୍ଥାଣୁ, ଉଦାସୀନ ଓ ଅନାଗ୍ରହୀ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା, ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଓ ପ୍ରଶାସନକୁ ଏହା ସହିତ ସ୍ଵଚ୍ଛ, ଦାୟିତ୍ଵବାନ୍ ତଥା ଗତିଶୀଳ କରିବା ଦିଗରେ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ନିର୍ଦେଶ ପ୍ରଦାନ କରିବା ସହିତ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଓ ବୈଧାନିକ କାର୍ଯ୍ୟ ଉପଯୁକ୍ତ ଭାବେ ତୁଲାଇବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରିଥାଏ।
(୫) ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା, କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଓ ବିଭିନ୍ନ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ନିଜ ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରୁନଥିଲେ, ସେଥିରେ ଅବହେଳା କିମ୍ବା ବିଳମ୍ବ କରୁଥିଲେ ଅଥବା ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ କରୁଥିଲେ ‘କ୍ଷମତା ପୃଥକୀକରଣ’ (Separation of Powers) ର ଦ୍ବାହିଦେଇ ବା ‘ଏହା ସେମାନଙ୍କର କାମ’ କହି ଏହାକୁ ଏଡ଼ାଇ ନଯାଇ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସେମାନଙ୍କ କ୍ଷମତା ପରିସରରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିପାରେ ଏବଂ ସମ୍ପୃକ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିବା ଅଥବା କରାଇବା ଦିଗରେ ଦୃଢ଼ତା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥାଏ।
(୬) ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ‘ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ’ ଓ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର ‘ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ’ କାର୍ଯ୍ୟ ନ୍ୟାୟପାଳିକାଦ୍ଵାରା ସମ୍ପାଦନ ହେବାକୁ ନ୍ୟାୟିକ ସକ୍ରିୟତାବାଦର ପ୍ରତିଫଳକ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
(୭) ‘ନ୍ୟାୟିକ ସକ୍ରିୟତାବାଦ’ ବିଷୟଟି ଏକ ସାମ୍ବିଧାନିକ କିମ୍ବା ବୈଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନୁହେଁ। ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟ ଏହି ଅମୋଘ ଅସ୍ତ୍ର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଯୋଜନାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାରେ ଏକ ଉତ୍ପ୍ରେରକ (Catalyst) ରୂପେ କରୁଛି ।
(୮) ୧୯୮୦ ମସିହାରୁ ଏବଂ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଭାବେ ୧୯୯୬ ମସିହାଠାରୁ ଏହି କ୍ଷମତା ବଳରେ ଦେଶର ଦିଗ ଓ ସମସ୍ତ ଅନୁଷ୍ଠାନରୁ ଆଶା ହରାଇ ଏକ ପ୍ରକାର ନିରାଶା ଅନ୍ଧକାର ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଦେଶର ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଏହା ଏକ ଆଶାର ଝଲକ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି।
(୯) ଏହାକୁ ‘ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ସରକାର’ ତଥା ଏହା ଯୋଗୁ ନ୍ୟାୟପାଳିକାକୁ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ତୃତୀୟ କକ୍ଷ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
(୧୦) ସମ୍ବିଧାନର ଅଭିଭାବକ (Guardian of the Constitution) ଓ ମୌଳିକ ଅଧୁକାରର ସୁରକ୍ଷାକାରୀ (Protector of Fundamental Rights) ହିସାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଯାଇ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏହି କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଯଥାର୍ଥ ମନେକରନ୍ତି।
(୧୧) ଏହି କ୍ଷମତା ବଳରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ସ୍ଵୟଂଶାସିତ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିପାରିବ, କୌଣସି ଯୋଜନା ବା ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଢଙ୍ଗରେ କରିବାପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇପାରିବ ଅଥବା ନ କରିବାପାଇଁ କୁହାଯାଏ ।
(୧୨) ଜନସାଧାରଣ ଓ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତଙ୍କୁ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ ନିମନ୍ତେ ଜନସ୍ବାର୍ଥ ମାମଲାର ବିଚାର କରିବା, ଗଣମାଧମ କିମ୍ବା ଆବେଦନ କିମ୍ବା ମକଦ୍ଦମାର ବିଚାର କରିବା ଓ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ କରିବା।
(୧୩) ସମ୍ବିଧାନ ଓ ବିଧାନଗୁଡ଼ିକର ତର୍ଜମା ଓ ଅର୍ଥ ନିରୂପଣ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଇଚ୍ଛାନୁସାରେ ଏବଂ ଏପରିକି ସେଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଵୀକୃତ ଓ ବୋଧଗମ୍ୟ ଅର୍ଥ ବାହାର କରାଯିବା।
ଉତ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ବିବର୍ତ୍ତନ (Origin and Evolution)
ନ୍ୟାୟିକ ସକ୍ରିୟତାବାଦ 1980 ମସିହାରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଦେଖାଯାଏ। ଏହା ପୂର୍ବରୁ ସମ୍ବିଧାନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବାର ତିନି ଦଶନ୍ଧି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନିଜର ଢାଞ୍ଚାଗତ ଏବଂ ଔପଚାରିକ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ନିଜକୁ ସୀମିତ ରଖୁଥଲା । ମୌଳିକ ଢାଞ୍ଚା (Basic Structure) ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବାର କ୍ଷମତା ସଂସଦର ନାହିଁ। ଏହା ସତ୍ତ୍ଵେ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ସମୟରେ ୧୯୭୬ ମସିହାରେ ଯେତେବେଳେ ଇନ୍ଦିରାଗାନ୍ଧିଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ କଂଗ୍ରେସ ସରକାର ୪୨ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ବଳରେ ମୌଳିକ ଢାଞ୍ଚା ସହ ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟାପକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କଲେ ସେତେବେଳେ ମଧ୍ୟ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନୀରବ ଦର୍ଶକ ସାଜିଥିଲେ। ।
୧୯୮୦ ମସିହା ବେଳକୁ ଉଚ୍ଚସ୍ତରର ରାଜନୈତିକ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ଦୁର୍ନୀତି ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଲା। ଦୁର୍ବଳ, ଅସହାୟ, ଅବହେଳିତ ଲୋକମାନଙ୍କ ଉପରେ ଅତ୍ୟାଚାର ଓ ଶୋଷଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା। ଗଣମାଧ୍ୟମ ସକ୍ରିୟ ହେବଦ୍ଵାରା ବିଭିନ୍ନ ଦୁର୍ନୀତି, ଅପରାଧ, ଅନ୍ୟାୟ ଓ ମାନବାଧିକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ମାମଲାମାନ ମଧ୍ୟ ଅଧୁକରୁ ଅଧିକ ପ୍ରକାଶ ପାଇବାରେ ଲାଗିଲା। ଜନସାଧାରଣ ଅଧିକ ମାତ୍ରାରେ ଶିକ୍ଷିତ ଓ ସଚେତନ ହେବାଦ୍ଵାରା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପ୍ରତିବାଦ, ଆନ୍ଦୋଳନ ବି ଦେଖାଦେଲା। ମୋଟ ଉପରେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କ୍ରମଶଃ ହତାଶା ଓ ଅବଶୋଷ ବୃଦ୍ଧି ସ୍ଥିତି ପରିସ୍ଥିତିକୁ ସମ୍ଭାଳିବାକୁ ସକ୍ଷମ ବୋଲି କରାଯିବା।
ନିମ୍ନଲିଖତ କାରଣଗୁଡ଼ିକ ନ୍ୟାୟିକ ସକ୍ରିୟତାବାଦର ସୃଷ୍ଟି ନିମନ୍ତେ ଦାୟୀ। ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା- (କ) ପ୍ରାଶାସନିକ ସ୍ତରରେ ବିଚାର ପାଇଁ ମାମଲାଗୁଡ଼ିକର ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି, (ଖ) କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଓ ପ୍ରଶାସନକୁ ଅତ୍ୟଧିକ କ୍ଷମତା ଅର୍ପର ବା ହସ୍ତାନ୍ତର(Delegation of excess powers), (ଗ) ଇଚ୍ଛାଧୀନ କାର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବୃଦ୍ଧି, (ଘ) ପ୍ରଶାସନ ଉପରେ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ, (ଙ) ନିର୍ବିଚାର ଭାବେ ଅବମାନନା କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ, (ଚ) ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନିମନ୍ତେ ମାନକ ନିୟମାବଳୀ (Standard rules) ର ଅତ୍ୟଧିକ ବୃଦ୍ଧି ।
(ଛ) ଆପେ ଆପେ ଅକାମୀ ହୋଇଯାଉଥବା ଆଦେଶ ପ୍ରଦାନ କରିବା, (ଜ) ରାଜନୈତିକ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ବିଷୟ ଉପରେ ସରକାରର ଗୋଟିଏ ଅଙ୍ଗ ନିଷ୍ପଭି ନନେଇ ଅନ୍ୟ ଅଙ୍ଗକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବା କିମ୍ବା କୌଣସି ନିଷ୍ପତ୍ତି ନଦେବା ଫଳରେ ଅଶାନ୍ତ ଜନସାଧାରଣ ତାହାକୁ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନିକଟକୁ ନେଇଯିବା ଏବଂ (ଝ) କଠିନ ଓ ଅପ୍ରିୟ ନିଷ୍ପତି ନେବାକୁ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଓ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଅନିଚ୍ଛୁକ ହେବା। ଏସବୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ଭାରତର ପୂର୍ବତନ ବିଚାରପତି ନ୍ୟାୟମୂର୍ତ୍ତି ଏ.ଏମ୍. ଅହମଦି (A,M, Ahmadi)
ବିହାରର୍ ବିଚାରାଧୀନ ବନ୍ଦୀ ମାମଲା ପରେ ୧୯୮୦ ରେ ଆଗ୍ରା ସୁରକ୍ଷା ଗୃହ (Agra Protective Home) ରେ ଅଟଳ ଲୋକଙ୍କ ବର୍ବରୋଚିତ ଅବସ୍ଥା ଉପରେ ଇଣ୍ଡିଆନ ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍ ସମ୍ବାଦପତ୍ରରେ ପ୍ରକାଶିତ ଦୁଇ ଆଇନ ପ୍ରଫେସରଙ୍କ ପତ୍ର, ପଶୁମାନଙ୍କ ବିଷୟରେ ତିନିଜଣ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କ ବିବରଣୀ ଭିଭିରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏହି ମାମଲାଗୁଡ଼ିକରେ ବିଚାର କରି ‘ ନ୍ୟାୟିକ କ୍ରିୟାଶୀଳତା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ। ୧୯୮୦ ଦଶକରେ ଏ ଦିଗରେ ଏକ ଯୁଗାନ୍ତକାରୀ ପଦକ୍ଷେପ ସ୍ବରୂପ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ନ୍ୟାୟମୂର୍ତି ପି.ଏନ୍. ଭଗବତୀ ଓ ନ୍ୟାୟମୂର୍ତି ଭି.ଆର୍. କ୍ରିଷ୍ଣାଆୟାର ‘ଜନସ୍ବାର୍ଥ ମାମଲା’ (Public Interest Litigation) ର ପ୍ରଚଳନ କଲେ ।
ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧ ଭାବେ ଦରଖାସ୍ତ ନକରି ମଧ୍ୟ ଜନସ୍ଵାର୍ଥର ସୁରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ କମ୍ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଏପରିକି ଗୋଟିଏ ଚିଠି ବା ଟେଲିଗ୍ରାମ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କଲେ ନ୍ୟାୟାଳୟ ମାମଲାର ବିଚାର୍ କରି ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ ନିଷ୍ପତି ବଳରେ ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଲୋକ ଅଦାଲତମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇ ସରଳ ପଦ୍ଧତି, କମ୍ ଖର୍ଚ୍ଚ, ଆପୋଷ ସମାଧାନ ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜ ଦ୍ଵାର ନିକଟରେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ନ୍ୟାୟ ମିଳିପାରୁଛି ଏବଂ ମାମଲାଗୁଡ଼ିକ ସ୍ଵ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ କରାଯିବା।
ଏହାପରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ପୁଲିସ ହାଜତରେ ମୃତ୍ୟୁ, ବଧୂପୋଡ଼ି,ପୁଲିସ ଷ୍ଟେସନରେ ଧର୍ଷଣ, ଯୌତୁକଜନିତ ନିର୍ଯ୍ୟାତନା ଓ ହତ୍ୟା ଆଦିକୁ ଗୁରୁତର ସହ ବିଚାର କଲେ। ନ୍ୟାୟାଳୟଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ସନ୍ଧ୍ୟା ପରେ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଥାନାରେ ଅଟଳ ରଖୁବା ଏବଂ କେବଳ ସନ୍ଦେହ ଯୋଗୁ ଗିରଫ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ହାତକଡ଼ା ପିନ୍ଧାଇବା ବନ୍ଦ ହେଲା।
୧୯୯୩ ମସିହାରେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗକୁ ଏକକ ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂସ୍ଥାରୁ ଏକ ବହୁସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂସ୍ଥାରେ ପରିଣତ କରାଯିବାରୁ ତତ୍କାଳୀନ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତ ଟି.ଏନ୍.ଶେଷାନ୍ (T.N.Seshan) ନିଜର ଆଧ୍ଵପତ୍ୟ କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହେବା ଭାବି ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଦ୍ଵରସ୍ଥ ହେଲେ। ୧୯୯୫ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୧୪ ତାରିଖରେ ମାମଲାର ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଅନୁଷ୍ଠାନରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ- ନୁହନ୍ତି। ସେ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଜୀବ ମାତ୍ର; ସେ ତିଷ୍ଠିବେ ଯଦି ଅନୁଷ୍ଠାନ ତିଷ୍ଠି ରହେ। ବ୍ୟକ୍ତି ଅନୁଷ୍ଠାନଠାରୁ ଅଧିକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଦର୍ଶାଇବା ଗୁରୁତର ଅନ୍ୟାୟ ହେବ।” ଏହି ରାୟ ଫଳରେ ପ୍ରାୟ ଦୁଇବର୍ଷ ଧରି ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତ ଓ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଲାଗି ରହିଥିବା ବିବାଦ ଓ ଅସହଯୋଗର ଅବସାନ ଘଟିଲା।
୧୯୯୩ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ସେଦନଶୀଳ ମାମଲାର ରାୟ ଶୁଣାଇ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଛୁଆଶ୍ରେଣୀ (O B.C)ଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଚାକିରି କ୍ଷେତ୍ରରେ ୨୭% ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କର ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ କାଏମ ରଖିଥିଲେ; ମାତ୍ର ସମ୍ପୃକ୍ତ ଶ୍ରେଣୀମାନଙ୍କର ‘ସ୍ୱଚ୍ଛଳବର୍ଗ’ (Creamy layer) ଲୋକଙ୍କୁ ଏହି ସୁବିଧାରୁ ବାଦ୍ ଦେବା ଓ ସମୁଦାୟ ସଂରକ୍ଷଣ ଦ୍ଵାର 50%କୁ ଅତିକ୍ରମ ନ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ।
୧୯୯୪ରୁ ୨୦୦୩ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ଦେଶର ପ୍ରମୁଖ ତଦନ୍ତକାରୀ ସଂସ୍ଥା ସି.ବି.ଆଇ. (Central Bureau of Investigation) ନିସ୍ପୃହତା, କର୍ତ୍ତବ୍ୟରେ ଅବହେଳା, ମାନ୍ଦାବସ୍ଥା ଓ ସର୍ବୋପରି ଉଚ୍ଚସ୍ତରର ରାଜନୈତିକ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ଚେତାବନୀ ଓ ତୀକ୍ଷ୍ଣଣ ଦୃଷ୍ଟି ଯୋଗୁ ଏହା ଠିକଣା ବାଟରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲା। ଜୈନ ହାୱଲା ଦୁର୍ନୀତି ମାମଲା ଯେଉଁଥରେ ତତ୍କାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପି.ଭି. ନରସିଂହ ରାଓ ଏବଂ ଜୈନ ଭ୍ରାତୃଦ୍ଵୟ-ଏସ.କେ.ଜୈନ ଓ ଏନ୍.କେ ଜୈନ କ୍ତ ଥିଲେ, ବିବାଦୀୟ ତାନ୍ତ୍ରିକ ଚନ୍ଦ୍ରସ୍ଵାମୀ ଠକେଇ ମାମଲା, ଲାଖୁଭା ପାଠକ ଠକେଇ ମାମଲା, ଦଲାଲ ହର୍ଷଦ ମେହେଟ୍ଟା ସମ୍ପୃକ୍ତ ଥିବା ପ୍ରତିଭୂତି (Securities) ।
ହେରଫେର ମାମଲା, ସେଣ୍ଟ କିଟ୍ସ ଜାଲିଆତି ମାମଲା, ବିହାରରେ ଲାଲୁପ୍ରସାଦ ଯାଦବ ଓ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା 500 କୋଟି ଟଙ୍କାର ଗୋଖାଦ୍ୟ ଦୁର୍ନୀତି ମାମଲା, ଜେ.ଏମ୍.ଏମ୍ (ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ମୁକ୍ତିମୋର୍ଚ୍ଚା) ଲାଞ୍ଚ ମାମଲା, ଦିଲ୍ଲୀରେ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ଯୋଗୁ ଶିଳ୍ପ ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ ଓ ସି, ଏନ୍. ଜି. (Compressd Natural Gas) ଇଞ୍ଜିନ ଚାଳିତ ବସ୍ ମାମଲା, ଚିନି ଓ ୟୁରିଆ ସାର ଦୁର୍ନୀତି ମାମଲା, ଷ୍ଟାମ୍ପ କାଗଜ ଦୁର୍ନୀତି ଓ ପ୍ରଶ୍ନପତ୍ର ଦେଇଥିଲେ।
୧୯୯୫ ମସିହା ମେ ମାସରେ ସମ୍ବିଧାନର ୪୪ ଧାରାକୁ ଆଧାର କରି ସମାନ ବା ଏକକ ଦେୱାନୀ ସଂହିତା (Uniform Civil Code) ପ୍ରଣୟନ କରିବାକୁ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ସରକାରଙ୍କୁ ଆହ୍ବାନ ଦେଲେ ଏବଂ ପୁଣି ୨୦୦୩ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୨୧ ତାରିଖ ଦିନ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ରାୟ ଦେଇ କହିଥିଲେ ଯେ, “ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ସମସ୍ତ ଅଧ୍ଵବାସୀଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନ ବା ଏକକ ଦେୱାନୀ ସଂହିତା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିବାକୁ ସମ୍ବିଧାନର ୪୪ ଧାରାରେ ଉଲ୍ଲିଖିତ ଅଛି। ତେଣୁ ଧର୍ମ କିମ୍ବା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆଇନଭିଭିକ ବାଛ ବିଚାର ରହିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ। ସରକାର ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତି ସହାୟକ ହେବ।” ତାମିଲନାଡୁର ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ।
୨୦୦୩ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୬ ତାରିଖର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ରାୟରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ସୃଷ୍ଟ ଭାବେ କହିଛନ୍ତି ଯେ, “ ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ଷ୍ଟ୍ରାଇକ (Strike) ବା କାର୍ଯ୍ୟ ବନ୍ଦ କରିବାର ସାମ୍ବିଧାନିକ, ମୌଳିକ, ଆଇନଗତ କିମ୍ବା ନୈତିକ ଅଧିକାର ନାହିଁ। ଏପରିକି ୧୯(୧) (ଗ) ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରି ଅରାଜକତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା କିମ୍ବା କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାକୁ ଅକାମୀ କରିବାର ଅଧିକାର ମଧ୍ୟ ନାହିଁ। ଅଭାବ ଅସୁବିଧାକୁ ଆଇନ ବାଟରେ ସୁଧାରି ହେବ।” ଏହାପୂର୍ବରୁ ନ୍ୟାୟାଳୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସଂଗଠନମାନଙ୍କ ତରଫରୁ କରାଯାଉଥିବା ‘ବନ୍ଦ’କୁ ବେଆଇନ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।
ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନ୍ୟାୟିକ ସକ୍ରିୟତାବାଦ ନାମରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା, କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ସ୍ଵୟଂଶାସିତ ସଂସ୍କାର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବା ତଥା ନିଜର ସ୍ଵାଭାବିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଅବହେଳା କରି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମୁଣ୍ଡ ପୂରାଇବା ଆଦି ଅଭିଯୋଗ ବାସ୍ତବତାର ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପସ୍ଥାପନା ମାତ୍ର।