Class 12

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 4 ଭାରତରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା Short Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 4 Short Answer Questions in Odia Medium

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି / ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।

୧ । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମୂଳଭିଭି କିଏ ?
Answer:
ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମୂଳଭିତ୍ତି ଅଟେ ।

୨ । ଭାରତରେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ କେଉଁଠାରେ ଏବଂ କେବେ ସ୍ବାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୬୮୭ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରଥମେ ମାଡ୍ରାସ୍ଠାରେ ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।

୩ । ସ୍ବାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ କେତେ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ ?
Answer:
ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ; ଯଥା – ସହରାଞ୍ଚଳ ଓ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ।

୪ । ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳନ ପୂର୍ବରୁ ଭାରତରେ କେଉଁ ଦୁଇଟି ଗୋଷ୍ଠୀ ଉନ୍ନୟନ ଯୋଜନା ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳନ ପୂର୍ବରୁ ଭାରତରେ ୧୯୫୨ ମସିହାର ଗୋଷ୍ଠୀ ଉନ୍ନୟନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଓ ୧୯୫୩ ମସିହାର ଜାତୀୟ ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ସେବା ଯୋଜନା ଦେଶର ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ଉନ୍ନତି ଓ ବିକାଶ ସକାଶେ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲା ।

୫। ପଞ୍ଚାୟତିରାଜର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍ତରକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପଞ୍ଚାୟତିରାଜର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍ତରକୁ ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ କୁହାଯାଏ ।

୬ । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଖଣ୍ଡ ଏବଂ କେଉଁ ଧାରାରେ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ମିଳେ ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ଚତୁର୍ଥ ଖଣ୍ଡରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିର୍ଦ୍ଦେଶମୂଳକ ନୀତିସମୂହର ୪୦ ଧାରାରେ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ମିଳେ ।

୭ । ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତିର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ କେତେ ବର୍ଷ ?
Answer:
ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତିର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୫ ବର୍ଷ |

୮ । ପଞ୍ଚାୟତ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ଗ୍ରାମର ପାଞ୍ଚଜଣ ମୁଖ୍ୟ ଲୋକଙ୍କର ବୈଠକକୁ ପଞ୍ଚାୟତ କୁହାଯାଏ ।

୯ । ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତିର ମୁଖ୍ୟ ଓ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହୀ ଅଧିକାରୀ କିଏ ?
Answer:
ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍ ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତିର ମୁଖ୍ୟ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀ ଉନ୍ନୟନ ଅଧିକାରୀ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହୀ ଅଧିକାରୀ ଅଟନ୍ତି ।

୧୦ । ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ ବୈଠକରେ କିଏ ସଭାପତିତ୍ବ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ ବୈଠକରେ ସରପଞ୍ଚ ସଭାପତିତ୍ବ କରନ୍ତି ।

୧୧ । କେଉଁ କମିଟିଙ୍କ ସୁପାରିସ ଅନୁସାରେ ନଗର ଉନ୍ନୟନ ବିଭାଗ ଗଠିତ ହୋଇଅଛି ?
Answer:
୧୯୬୩ ମସିହାରେ ବିଶ୍ଵନାଥ ଦାସ କମିଟିଙ୍କ ସୁପାରିସ ଅନୁସାରେ ନଗର ଉନ୍ନୟନ ବିଭାଗ ଗଠିତ ହୋଇଅଛି ।

୧୨ । ସରପଞ୍ଚ କିପରି ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ? ତାଙ୍କୁ କିପରି ପଦଚ୍ୟୁତ କରାଯାଏ ?
Answer:
ସରପଞ୍ଚ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ସାବାଳକ ଭୋଟଦାତାମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ସେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ମୋଟ ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟାର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କଦ୍ବାରା ଗୃହୀତ ପ୍ରସ୍ତାବ କିମ୍ବା ପ୍ରମାଣିତ ଦୁର୍ନୀତି କାରଣରୁ ଜିଲ୍ଲାପାଳଙ୍କଦ୍ଵାରା ପଦଚ୍ୟୁତ ହେଇଥା’ନ୍ତି ।

୧୩ । ମ୍ୟୁନିସିପାଲିଟିର ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍ କିପରି ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ୧୯୯୬ ମସିହାର ସଂଶୋଧ ପୌର ନିର୍ବାଚନ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ପୌରସଭାର ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍ ନିର୍ବାଚିତ କାଉନ୍‌ସିଲର୍‌ମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ନିର୍ବାଚକମଣ୍ଡଳୀଦ୍ଵାରା ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ପଦ୍ଧତିରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

୧୪ । ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ କିପରି ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:
୧୯୯୨ ମସିହାର ସଂଶୋଧ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଞ୍ଚାୟତ ସମତି ଅଧୀନରେ ଥ‌ିବା ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତଗୁଡ଼ିକରୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭୋଟଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥାନୁଯାୟୀ ନିର୍ବାଚିତ ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀଦ୍ଵାରା ପରୋକ୍ଷଭାବେ ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

୧୫ । ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତିର ବେସରକାରୀ ମୁଖ୍ୟ କିଏ ?
Answer:
ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍ ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତିର ବେସରକାରୀ ମୁଖ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ସେ ପଞ୍ଚାୟତର ଅଧିବେଶନରେ ଅଧ୍ଯକ୍ଷତା କରନ୍ତି ।

୧୬ । ସହରାଞ୍ଚଳ ପାଇଁ କେଉଁ କେଉଁ ପ୍ରକାର ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥା ରହିଛି ?
Answer:
ସହରାଞ୍ଚଳ ପାଇଁ ନିଗମ ବା କର୍ପୋରେସନ୍, ମ୍ୟୁନିସିପାଲଟି ଓ ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଷଦ ପରି ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି |

୧୭ । ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଶାସନ ସଂସ୍ଥା ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ନାମରେ ପରିଚିତ । ଏହା ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ ଅଟେ; ଯଥା – ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ, ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ଓ ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ ।

୧୮ । ନାଏବ ସରପଞ୍ଚଙ୍କୁ କିଏ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତର ୱାର୍ଡ଼ମେମ୍ବରମାନେ ନିଜ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣଙ୍କୁ ନାଏବ ସରପଞ୍ଚରୂପେ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି ।

୧୯ । ବଳବନ୍ତରାୟ ମେହେଟ୍ଟା କମିଟି କାହିଁକି ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତରେ ଗୋଷ୍ଠୀ ଉନ୍ନୟନ ଯୋଜନାର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତାର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ ଓ ସଫଳ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ନିମନ୍ତେ ସୁପାରିସ କରିବାପାଇଁ ୧୯୫୭ ମସିହାରେ ବଳବନ୍ତରାୟ ମେହେଟ୍ଟା କମିଟି ଗଠିତ ହୋଇ ‘ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ’ ପାଇଁ ‘ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ’ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସୁପାରିସ କରିଥିଲେ ।

୨୦ । ପଞ୍ଚାୟତିରାଜର ସର୍ବନିମ୍ନ ସ୍ତରଟି କ’ଣ ?
Answer:
ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜର ସର୍ବନିମ୍ନ ସ୍ତର ଅଟେ ।

୨୧ । କେଉଁ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ସହରାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାର ସଂସ୍କାର ସମ୍ପର୍କିତ ଅଟେ ?
Answer:
୭୪ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ସହରାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାର ସଂସ୍କାର ସମ୍ପର୍କିତ ଅଟେ ।

(B) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।

୧। ପଞ୍ଚାୟତି ରାଜ ହେଉଛି ତୃଣମୂଳ ଗଣତନ୍ତ୍ର- ପ୍ରମାଣ କର ।
Answer:
ଗଣତନ୍ତ୍ର ଏପରି ଏକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯେଉଁଥିରେ ସମସ୍ତଙ୍କର ଅଂଶ ଥାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମୂଳସ୍ତରରୁ ଆରମ୍ଭ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଲୋକମାନେ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରାଥମିକ ସୋପାନରୁ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଜୀବନଧାରାକୁ ଆପଣେଇ ନେବା ଉଚିତ । ଭାରତରେ ପଞ୍ଚାୟତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ତୃଣମୂଳ ସୋପାନ ଅଟେ । ଏହା କ୍ଷମତା ଓ ଦାୟିତ୍ବର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ କରିଥାଏ । ଏହା ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସ୍ଥାନୀୟ ଉଦ୍ୟମକ୍ରମେ ସ୍ଥାନୀୟ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ସ୍ବୟଂଶାସନ ନୀତି ସଂପର୍କିତ ଶିକ୍ଷା ଓ ତାଲିମ ଏହା ଲୋକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ପଞ୍ଚାୟତିରାଜର ତିନିଗୋଟି ସ୍ତର ଯଥା – ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ, ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ଓ ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ ମାଧ୍ୟମରେ ଶାସନର ମୂଳସ୍ତରରୁ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ବ୍ୟାପକ ଅଂଶଗ୍ରହଣର ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହା ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସଙ୍ଗଠନକୁ ଦୃଢ଼ ଓ ଦକ୍ଷ କରିଥାଏ ।

୨ । ସ୍ବାୟର ଶାସନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଏବଂ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଶାସନ ତଥା କ୍ଷମତାର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଭିଭିଭୂମିକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବାରେ ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନର ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ଏହି ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କୁ ଅନେକ ବଡ଼ ବଡ଼ ଦାୟିତ୍ଵରୁ ମୁକ୍ତ କରେ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ଆଶୁ ସମାଧାନ ପାଇଁ ପନ୍ଥା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଏ । ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ ଚେତନା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନର ଅନ୍ୟ ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ । ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସହଯୋଗ, ସହନଶୀଳତା ଓ ଆତ୍ମବିଶ୍ଵାସ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ଶିକ୍ଷାଦେବା ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାର ପ୍ରଧାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।

୩ । ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଯାଏ ?
କିମ୍ବା, ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଧାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ କହିଲେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବୁଝାଏ । କ୍ଷମତାର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ ଚେତନା ଜାଗ୍ରତ କରି ସେମାନଙ୍କର ବିକାଶସାଧନ କରିବା ଏହାର ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷ୍ୟ । ବଳବନ୍ତରାୟ ମେହେଟ୍ଟା କମିଟିର ସୁପାରିସ କ୍ରମେ ଆମ ଦେଶରେ ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ କରାଗଲା । ପଞ୍ଚାୟତିରାଜର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍ତରକୁ ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ, ମଧ୍ୟମ ସ୍ତରକୁ ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ଏବଂ ସର୍ବନିମ୍ନ ସ୍ତରକୁ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ କୁହାଯାଏ ।

୪ । ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ କିପରି ଗଠିତ ହୁଏ ?
Answer:
ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତ ହେଉଛି ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସର୍ବନିମ୍ନ ସୋପାନ । ସାଧାରଣତଃ ୨୦୦୦ରୁ ୬୦୦୦ ଜନସଂଖ୍ୟା ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ବା ଏକାଧିକ ଗ୍ରାମକୁ ନେଇ ଗୋଟିଏ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ । ଗୋଟିଏ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତକୁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ୱାର୍ଡ଼ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ଏହି ୱାର୍ଡ଼ ସଂଖ୍ୟା ୧୧ରୁ କମ୍ ୨୫ରୁ ଅଧିକ ହୁଏ ନାହିଁ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ୱାର୍ଡ଼ରୁ ଜଣେ ଲେଖାଏଁ ସଭ୍ୟ ୱାର୍ଡ଼ ମେମ୍ବରଭାବରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ମୁଖ୍ୟ ଭାବରେ ଜଣେ ସରପଞ୍ଚ ମଧ୍ଯ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ସରପଞ୍ଚ ଏବଂ ୱାର୍ଡ଼ ମେମ୍ବରମାନେ ମିଳିତଭାବରେ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ ଗଠନ କରନ୍ତି ।

୫ । ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ଆୟ ପନ୍ଥା କ’ଣ ?
Answer:
ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ସୁପରିଚାଳନା ଏବଂ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ବିକାଶ ପାଇଁ ଅର୍ଥର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ ନିମ୍ନଲିଖୁ ପନ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ଅର୍ଥ ଆଦାୟ କରିଥାଏ । ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କଠାରୁ ବିଭିନ୍ନ ଅନୁଦାନ, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଜୋରିମାନା ଏବଂ ଟିକସ ଆଦାୟ, ଘାଟ ଓ ହାଟ ଇତ୍ୟାଦିରୁ ଖଜଣା ଏବଂ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣାଧୀନ ସମ୍ପତ୍ତିରୁ ହେଉଥ‌ିବା ଆୟଗୁଡ଼ିକ ପଞ୍ଚାୟତର ଆୟ ପନ୍ଥା ଅଟେ ।

୬ । ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତିର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ବ୍ଲକ୍‌ସ୍ତରୀୟ ଯୋଜନାମାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଠିକ୍ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଇବା ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତିର ପ୍ରଧାନ କାର୍ଯ୍ୟ । ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ନିମନ୍ତେ ବ୍ଲକ୍ ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ଏହା ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତା’ର ପରିଚାଳନା ମଧ୍ୟ କରିଥାଏ । ସରକାରଙ୍କଠାରୁ ମିଳିଥିବା ସମସ୍ତ ଅର୍ଥକୁ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯଥାଯଥ ବଣ୍ଟନ କରିବା ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତିର ଅନ୍ୟ ଏକ କାର୍ଯ୍ୟ । କୃଷିର ଉନ୍ନତି, କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପର ପ୍ରସାର, ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ, ଦୈବଦୁର୍ବିପାକ ସମୟରେ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ପ୍ରଭୃତି ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତିର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ । ଏହା ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସଂଯୋଜନା କରିବା ସହ ତତ୍ତ୍ଵାବଧାରଣ ମଧ୍ୟ କରିଥାଏ ।

୭ । ଗ୍ରାମ ବା ପଲ୍ଲୀ ସଭା କ’ଣ ?
Answer:
ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ ଅଧୀନସ୍ଥ ସମସ୍ତ ଗ୍ରାମର ସାବାଳକ ଭୋଟଦାତାଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ଗ୍ରାମସଭା ପ୍ରକୃତରେ ସେହି ଅଞ୍ଚଳରେ ସମସ୍ତ ଭୋଟଦାତାଙ୍କର ମିଳିତ ସଭା । ଫେବୃୟାରୀ ଏବଂ ଜୁନ୍‌ରେ ଏମାନେ ଦୁଇଥର ବୈଠକରେ ମିଳିତ ହୋଇପାରିବେ । ସରପଞ୍ଚ ଓ ଜିଲ୍ଲା କଲେକ୍ଟର ୧୫ ଦିନିଆ ନୋଟିସ୍ ଦେଇ ସାଧାରଣ ସଭା କରାଇପାରିବେ । ଏକ- ଦଶମାଂଶ ଭୋଟଦାତା ଉପସ୍ଥିତ ହେଲେ ସଭାର କୋରମ୍ ହୋଇପାରିବ । ଏହା ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତରେ ବଜେଟ୍ ଅନୁମୋଦନ କରେ ଓ ଗ୍ରାମର ଉନ୍ନୟନ ପାଇଁ ସୁପାରିସ କରିପାରେ ।

୮ । ସରପଞ୍ଚଙ୍କ ପଦଚ୍ୟୁତି କିପରି ଘଟେ ?
Answer:
ପଞ୍ଚାୟତର ଅର୍ଦ୍ଧାଧିକ ୱାର୍ଡ଼ମେମ୍ବରଙ୍କ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବରେ ସରପଞ୍ଚଙ୍କ ପଦଚ୍ୟୁତି ଘଟେ । ସରକାର ମଧ୍ୟ S.D.O.ଙ୍କ ସୁପାରିସ ଅନୁସାରେ ଆଇନ ଶୃଙ୍ଖଳା ବା କ୍ଷମତା ଅପବ୍ୟବହାର ଅଭିଯୋଗର ଅନୁସନ୍ଧାନ ପରେ ତାଙ୍କୁ କାର୍ଯ୍ୟଚ୍ୟୁତ କରିପାରନ୍ତି । ଏଥିପାଇଁ ୬ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ପୁନଶ୍ଚ ନିର୍ବାଚନ କରିବାକୁ ସମ୍ବିଧାନର ୭୩ ତମ ସଂଶୋଧନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅଛି ।

୯ । ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷଣ କ’ଣ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୭୩ ତମ ସଂଶୋଧନ ଅନୁସାରେ ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ, ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ଏବଂ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତରେ କରାଯାଇଛି । ତଫସିଲଭୁକ୍ତ ଜାତି, ଉପଜାତି ଏବଂ ମହିଳାଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷିତ ହୋଇପାରିବ । ମହିଳାଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷଣର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ଓଡ଼ିଶାର ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦରେ ରୋଟେସନ୍ ଅନୁସାରେ ୧୦ଟି ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ପଦ ମହିଳାଙ୍କ ପାଇଁ ଏବଂ ୬ଟି ଗିରିଜନ ଓ ହରିଜନଙ୍କ ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷିତ ।

୧୦ । ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସର୍ବନିମ୍ନ ସ୍ତର ଅଟେ । ପାନୀୟଜଳ ଯୋଗାଣ, ଗ୍ରାମ୍ୟରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ ଓ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ, ପ୍ରାଥମିକ ଓ ପ୍ରୌଢ଼ ଶିକ୍ଷା, ସାଧାରଣ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ପରିମଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆଦି ଏହାର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।

୧୧ । ଗୋଷ୍ଠୀ ଉନ୍ନୟନ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଗୋଷ୍ଠୀ ଉନ୍ନୟନ ଅଧିକାରୀ ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତିର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହୀ ସମ୍ପାଦକ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ସେ ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ସମ୍ପାଦକ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ସେ ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ବୈଠକରେ ନିଆଯାଇଥିବା ନିଷ୍ପଭିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରନ୍ତି । ସେ ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତିର ସମସ୍ତ ଉନ୍ନୟନ କାର୍ଯ୍ୟର ତଦାରଖ କରି ସରକାରଙ୍କୁ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ସେ ସମସ୍ତ ପଞ୍ଚାୟତ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା କରନ୍ତି ।

୧୨ । ପୌରସଭାର ଆୟପନ୍ଥା କ’ଣ ?
Answer:
ପୌରସଭା ନିମ୍ନଲିଖୂତ ସୂତ୍ରରୁ ଆୟ କରିଥାଏ –

• ଗୃହ, ଆଲୋକ ଓ ଜଳଯୋଗାଣ ଆଦି ସୂତ୍ରରୁ ଆଦାୟ ଟିକସ;
• ରାସ୍ତା, ପୋଲ, ଘାଟ ଇତ୍ୟାଦିରୁ ଆଦାୟ ଖଜଣା;
• ଯାନବାହନ, ବଜାର, ହାଟରୁ ଆଦାୟ ଖଜଣା;
• ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଅନୁଦାନ ;
• ଋଣ ଉଠାଣ ;

୧୩ । ପୌରପାଳିକା ଓ ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଷଦର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ପୌରପାଳିକା ଓ ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳକୁ ପରିଷଦ ନିମ୍ନଲିଖତ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ –

• ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ ଓ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ;
• ସାଧାରଣ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ପରିମଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା;
• ପାନୀୟ ଜଳଯୋଗାଣ ;
• ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା;
• ରାସ୍ତାର ଆଲୋକ ;
• ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ବଜାର ବ୍ୟବସ୍ଥା

୧୪ । ସରପଞ୍ଚଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ କ’ଣ ?
Answer:
ସରପଞ୍ଚ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଅଟନ୍ତି । ସେ ପଞ୍ଚାୟତର ଅଧ‌ିବେଶନରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି । ସେ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ ସ୍ତରରେ ସରକାରୀ ନିୟମ ଓ ପଞ୍ଚାୟତର ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରନ୍ତି । ସେ ପଞ୍ଚାୟତ ସମ୍ପରିର ଜଗୁଆଳି ଅଟନ୍ତି । ସେ ଜନ୍ମ ଓ ମୃତ୍ୟୁର ହିସାବ ରଖନ୍ତି । ପଞ୍ଚାୟତ ଅର୍ଥ ତାଙ୍କରି ଅଧୀନରେ ରୁହେ ଓ ତାଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତତ୍ତ୍ଵାବଧାନରେ ଏହା ଖର୍ଚ୍ଚ କରାଯାଏ ଓ ଅପବ୍ୟୟ ପାଇଁ ସେ ହିଁ ସରକାରଙ୍କ ନିକଟରେ ଦାୟୀ ରୁହନ୍ତି ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Economics Solutions Chapter 13 କେନ୍‌ସଙ୍କ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ତତ୍ତ୍ବ Long Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Economics Chapter 13 Long Answer Questions in Odia Medium

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. କେନସ୍ ସରଳ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ତତ୍ତ୍ବ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କର ।
Answer:
କୌଣସି ଦେଶର ଆୟକୁ ସେହି ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମାପକାଠି ରୂପେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଭିଭିକରି ଆମେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଧନୀ ଓ ଗରିବ ଦେଶମାନେ ଦେଖିବାକୁ ପାଇଥାଉ । ଯେଉଁ ଦେଶର ଆୟ ଯେତେ ବେଶୀ, ସେହି ଦେଶ ସେତେ ପରିମାଣରେ ଧନୀ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହି ଜାତୀୟ ଆୟର ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୋଷଣ କରିଥାନ୍ତି । ମାତ୍ର, ଏହି ଜାତୀୟ ଆୟ କୌଣସି ଦେଶରେ ଇଚ୍ଛାଗତ ପରିମାଣର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରି ନଥାଏ ।

ଯଦି ଚାହିଦା ପରିମାଣର ଆୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରୁଥାନ୍ତା, ତେବେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଆଉ ଗରିବ ରାଷ୍ଟ୍ର ହୋଇ କେହି ରୁହନ୍ତେ ନାହିଁ । ତେଣୁ, ଜାତୀୟ ଆୟ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉପାୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ଓ ସେହି ଉପାୟରେ ଯେଉଁ ଦେଶର ଆୟ ଅଧୂକ ତାକୁ ଧନୀ ଓ ଯେଉଁ ଦେଶର ଆୟ କମ୍ ତାକୁ ଗରିବ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ ।

ଗୋଟିଏ ଦେଶରେ କେତେ ପରିମାଣର ଆୟ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ, ଏହା ଯେଉଁପରି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଏ, ତାକୁ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣକାରୀ ତତ୍ତ୍ୱ କୁହାଯାଏ । ଏହି ତତ୍ତ୍ବ ଅଧୀନରେ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ, ଯେଉଁ ପରିମାଣର ନିୟୋଜନ ବା ଆୟ ସ୍ଥଳେ ସମୁଦାୟ ଚାହିଦା ଓ ସମୁଦାୟ ଯୋଗାଣ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରିଥାନ୍ତି ସେହି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଆୟ ସେତିକି ପରିମାଣର ବୋଲି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।

ତେଣୁ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣକାରୀ ତତ୍ତ୍ବ କହିଲେ ଏହା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ସମୁଦାୟ ଚାହିଦା ଓ ସମୁଦାୟ ଯୋଗାଣ ମଧ୍ଯରେ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥାକୁ ବୁଝାଏ ବା ଯେଉଁସ୍ଥଳେ ଉଭୟ ସମାନ ସେହି ଅବସ୍ଥାକୁ ବୁଝାଏ । ଏହି ତତ୍ତ୍ବ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କରେ କି ତାହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷାକାରୀ ଆୟ ପରିମାଣ ସହ ସମାନ ।

ତେଣୁ ଯେଉଁ ଦେଶ ଉଭୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ତୁଳନକୁ ଯେତେ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣରେ ଆୟ ସହିତ ଘଟାଇପାରେ, ସେହି ଦେଶର ଆୟ ସେତେ ଅଧୂକ । ଏହି କାରଣରୁ ମଧ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କର ଆୟ କମ୍ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ କୌଣସି ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣକାରୀ ତତ୍ତ୍ବ ରୂପେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ନିମ୍ନରେ ଏହି ତତ୍ତ୍ଵକୁ ଆମେ ବିଶଦଭାବେ ଆଲୋଚନା କରିବା ।

ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣକାରୀ ତତ୍ତ୍ବ :
ଜାତୀୟ ଆୟକୁ କୌଣସି ଦେଶର ସମୁଦାୟ ଚାହିଦା ଓ ସମୁଦାୟ ଯୋଗାଣ ମଧ୍ଯରେ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା ବା ସମାନତାରୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଏ । ସମୁଦାୟ ଚାହିଦା କହିଲେ ଏହା କୌଣସି ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବାର୍ଷିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତି ବ୍ୟୟ ପରିମାଣକୁ ବୁଝାଏ । ଏହାର ସାଧାରଣତଃ ଚାରିଗୋଟି ଉପାଦାନ ବା ଉତ୍ସ ରହିଅଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା- ପରିବାର ଉପଭୋଗ୍ୟ ଚାହିଦା, ଘରୋଇ ବିନିଯୋଗ ଚାହିଦା, ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତି ଚାହିଦା ଓ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ।

ଆୟ ଓ ନିୟୋଜନ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ସ୍ଥଳେ ସାଧାରଣତଃ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତି ଚାହିଦା ଓ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ସୁବିଧା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଏ ନାହିଁ । ତେଣୁ ସମୁଦାୟ ଚାହିଦା କହିଲେ ଏହା ପରିବାର ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା ଓ ଘରୋଇ ବିନିଯୋଗକୁ ବୁଝାଏ । ସାଙ୍କେତିକ ଭାବରେ ତାହା ହେଲା – C + 1 ।

ସମୁଦାୟ ଯୋଗାଣ କହିଲେ ଏହା ବାର୍ଷିକ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଯୋଗାଣ ପରିମାଣକୁ ବୁଝାଏ ବା ଉତ୍ପାଦକମାନଙ୍କ ଆୟକୁ ବୁଝାଏ । କାରଣ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦନ ଲାଗି ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଯାହା ବ୍ୟୟ କରେ ତାହା ଉତ୍ପାଦକମାନଙ୍କ ଆୟ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ ।

ଏହି ତତ୍ତ୍ବ ଅଧ୍ଵନରେ ଉଭୟ ସମୁଦାୟ ଚାହିଦା ଓ ସମୁଦାୟ ଯୋଗାଣ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥାରେ ହିଁ ଯେଉଁ ପରିମାଣ ଆୟ ବା ନିୟୋଜନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ସେହି ପରିମାଣର ଆୟକୁ ଦେଶର ଆୟ ରୂପେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥାରେ ମଧ୍ୟ ସଞ୍ଚୟ ଓ ବିନିଯୋଗ ପରସ୍ପର ସମାନ ହୋଇଥାନ୍ତି ।

ଯେତେବେଳେ ସମୁଦାୟ ଯୋଗାଣ, ଚାହିଦାଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ସେତେବେଳେ ସଞ୍ଚୟ, ବିନିଯୋଗ ଠାରୁ ଅଧିକ ହୁଏ । ତେଣୁ ଆୟ ଓ ନିୟୋଜନ ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ଯେତେବେଳେ ସମୁଦାୟ ଚାହିଦା ସମୁଦାୟ ଯୋଗାଣଠାରୁ ଅଧିକ, ସେତେବେଳେ ବିନିଯୋଗ ସଞ୍ଚୟଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ହୋଇ ଆୟ ଓ ନିୟୋଜନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ ।

ସମୁଦାୟ ଚାହିଦା ଓ ସମୁଦାୟ ଯୋଗାଣର ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥାକୁ ନିମ୍ନରେ ଏକ ସାରଣୀ ସହାୟତାରେ ଉପସ୍ଥାପନା କରାଗଲା ।

ସାରଣୀକ ଉପସ୍ଥାପନା :

ଉକ୍ତ ସାରଣୀରେ ଉପସ୍ଥାପନା କରାଯାଇଅଛି କି ପ୍ରଥମେ ସମୁଦାୟ ଯୋଗାଣ ଆୟଠାରୁ ଅଧିକ ଏବଂ ସଞ୍ଚୟ ବିନିଯୋଗଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଅଧିକ । ତେଣୁ ଏହା ନିୟୋଜନରେ ହ୍ରାସ ଘଟାଉଛି; ମାତ୍ର ଯେତେବେଳେ ସମୁଦାୟ ଚାହିଦା ଓ ଯୋଗାଣ ପ୍ରତ୍ୟେକ 500 ସେତେବେଳେ ବିନିମୟ ଓ ସଞ୍ଚୟ ମଧ୍ଯ ପ୍ରତ୍ୟେକ 40 । ଏହା ଏକ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଅଛି ଏବଂ ନିୟୋଜନ 50 ବୋଲି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଅଛି । ଏହି ଅବସ୍ଥାରେ ନିୟୋଜନ ବୃଦ୍ଧି ବା ହ୍ରାସ ସମ୍ଭାବନା ନାହିଁ । ଏହା ଏକ ସ୍ଥିର ଅବସ୍ଥା । ମାତ୍ର ଯେତେବେଳେ ସମୁଦାୟ ଚାହିଦା ଯୋଗାଣ ଠାରୁ ଅଧିକ ତାହା ନିୟୋଜନରେ ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇ ପୁନଃ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା ଆଡ଼କୁ ଗତି କରାଇଥାଏ ।

ଉକ୍ତ ସାରଣୀକ ଉପସ୍ଥାପନାକୁ ମଧ୍ଯ ରେଖାଚିତ୍ର ସହାୟତାରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବା ସମ୍ଭବ । ତାହା ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ କରାଗଲା ।

ରେଖାଚିତ୍ର ଉପସ୍ଥାପନା :
ଉକ୍ତ ରେଖାଚିତ୍ରରେ ସମୁଦାୟ ଯୋଗାଣ ଓ ଚାହିଦା E ବିନ୍ଦୁରେ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି । ଏହା ନିୟୋଜନ ଓ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରେ । ଏହି ରେଖାଚିତ୍ରର ଅନୁକରଣରେ ନିମ୍ନରେ ସଞ୍ଚୟ ଓ ବିନିଯୋଗ ମଧ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ସନ୍ତୁଳନ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରାଯାଇଛି ।
ଯେତେବେଳେ AD = AS, ସେତେବେଳେ S = 1 = 40

ଯେପରି ଚାହିଦା ଓ ଯୋଗାଣ ପରସ୍ପର ସର୍ବଦା ସମାନ ନୁହଁନ୍ତି, ସେପରି ସଞ୍ଚୟ ଓ ବିନିଯୋଗ ମଧ୍ୟ ସର୍ବଦା ସମାନ ହୋଇନଥାନ୍ତି । ଏହି ତତ୍ତ୍ବ ସହାୟତାରେ କୌଣସି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ହୋଇଥାଏ ।

2. ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଅଭିଧାରଣାଦ୍ଵୟକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କର ।
Answer:
ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ପ୍ରମୁଖ ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞ ଜନ୍ ମୋନାର୍ଡ଼ କେନ୍ସ ତାଙ୍କ ବହୁଚର୍ଚ୍ଚିତ ପୁସ୍ତକ ‘ନିଯୁକ୍ତି, ସୁଧ, ମୁଦ୍ରା ସମ୍ବକ୍ଷୀୟ ଏକ ସାଧାରଣ ତତ୍ତ୍ଵ’ (The General Theory of Employment, Interest and Money) ରେ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣର ସରଳ ତତ୍ତ୍ଵ ଅତି ପ୍ରାଞ୍ଜଳ ଭାବରେ ପରିସ୍ଫୁଟନ କରିଥିଲେ । ଆଧୁନିକ ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଏହି ବହୁଳ ଆଲୋଚିତ ତତ୍ତ୍ଵ ଏକ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ ସଦୃଶ ।

କେସଙ୍କ ମତରେ, ଆୟ ଏବଂ ନିୟୋଜନ ସ୍ତର କୌଣସି ଅର୍ଥନୀତିରେ ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦା (Effective Demand) ର ଆକାର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦା ଯେତେ ଅଧ୍ଵ ହୁଏ, ଆୟ ଓ ନିୟୋଜନ ସ୍ତର ସେତେ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦାର ସ୍ତର ବା ଆକାର ସ୍ବଚ୍ଛ ହେଲେ ନିୟୋଜନ ଓ ଆୟର ସ୍ତର ମଧ୍ୟ କମ୍ ହୋଇଥାଏ । ନିୟୋଜନ ଓ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରୁଥ‌ିବା ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦା ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଫଳନ ଓ ସାମୁହିକ ଯୋଗାଣ ଫଳନ ଆଦି ଦୁଇଟି ଅଭିଧାରଣର ମିଳିତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ବାରାହିଁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଏକ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରିଥାଏ ।

ସାମୂହିକ ଚାହିଦା (Aggregate Demand) – ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ କୌଣସି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କରାଯାଉଥ‌ିବା ସାମଗ୍ରିକ ବ୍ୟୟକୁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ, କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନିୟୋଜନ ସ୍ତରରେ ଉତ୍ପାଦନକର୍ତ୍ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ନିମନ୍ତେ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର ସର୍ବାଧିକ ବ୍ୟୟକୁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଦୁଇଟି ଉପାଂଶ ରହିଛି; ଯଥା – ଉପଭୋଗ ପାଇଁ ଚାହିଦା ଓ ବିନିଯୋଗ ପାଇଁ ଚାହିଦା ।

ସାମୂହିକ ଚାହିଦା (AD) = ଉପଭୋଗ ପାଇଁ ଚାହିଦା (C) + ବିନିଯୋଗ ପାଇଁ ଚାହିଦା (I)
⇒ AD = C + I
ପଭୋଗପାଇଁ ଚାହିଦା (C) କୁ ଘରୋଇ ଉପଭୋଗ (Private Consumption) ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଉପଭୋଗ (Govt. Consumption) ଆଦି ଦୁଇ ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ । ସେହିପରି ବିନିଯୋଗ ପାଇଁ ଚାହିଦା (I) କୁ ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିନିଯୋଗ (Private Investment) ଓ ସରକାରୀ ବିନିଯୋଗ (Govt. Investment) ଆଦି ଦୁଇ ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ମୋଟ ଚାହିଦାର ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକର ଅସ୍ତିତ୍ବ ଅନୁଭବ କରାଯାଇଥାଏ ।

(1) ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା (Household Consumption Demand)
(2) ବେସରକାରୀ ବିନିଯୋଗ ଚାହିଦା (Private Investment Demand)
(3) ସରକାରୀ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା (Govt. Demand for Goods & Services)
(4) ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ଚାହିଦା (Net Export Demand).

ଏହି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା ପରିବାର ମଧ୍ୟରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ବିନିଯୋଗ ଚାହିଦା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହି ଉପାଦାନମାନଙ୍କର ବିଶଦ ଆଲୋଚନା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ।

(1) ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା (Household Consumption Demand) – ପରିବାରର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଭିଭିକରି ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପାଇଁ ଗୃହୀତ ସମସ୍ତ ବ୍ୟୟକୁ ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ । ଏହି ସାମଗ୍ରିକ ବ୍ୟୟ ପାରିବାରିକ ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟ (Disposable Income) ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ପାରିବାରିକ ଆୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର ବାଦ୍ ଦେଲେ ଯେଉଁ ଅବଶିଷ୍ଟ ଆୟ ରହେ ତାହାକୁ ‘ଖର୍ଜଯୋଗ୍ୟ ଆୟ’ କୁହାଯାଏ ।

ଏହି ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ବା ଖର୍ଜଯୋଗ୍ୟ ଆୟ ଓ ଉପଭୋଗ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କକୁ ‘ଉପଭୋଗ କୃତ୍ୟ’ ବା ‘ଉପଭୋଗ ଫଳନ’ର ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଏହି ଉପଭୋଗ କୃତ୍ୟରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ସହ ଉପଭୋଗ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ସତ, ମାତ୍ର ଅସମାନୁପାତିକ ହାରରେ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ଆୟର ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ଉପଭୋଗ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ; କିନ୍ତୁ ବର୍ଦ୍ଧିତ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ବର୍ଷିତ ଆୟଠାରୁ କମ୍ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ସାଂକେତିକ ଭାଷାରେ
C = f(Y)
Y → ଆୟ
f → ଫଳନ
C → ଉପଭୋଗ

ଏହି ଫଳନରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ଉପଭୋଗର ମାତ୍ରା ଆୟର ସ୍ତର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ଓ ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଉପଭୋଗର ପରିମାଣ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ । ଏହି ଫଳନରୁ ଆୟ ପରିବର୍ତ୍ତନଜନିତ ଉପଭୋଗ ପରିବର୍ତ୍ତନର ସୂଚନା ମିଳେ ।

(2) ବେସରକାରୀ ବିନିଯୋଗ ଚାହିଦା (Private Investment Demand) – ସଞ୍ଚୟର ଯେଉଁ ଅଂଶ ପୁଞ୍ଜି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନରେ ଉପଯୋଗ ହୁଏ ତାହାକୁ ବିନିଯୋଗ କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ସଞ୍ଚୟର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିମାଣ ବିନିଯୋଗ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇନଥାଏ । ଏହି ବିନିଯୋଗ ସରକାରୀ ଓ ବେସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ହିଁ ଘଟିଥାଏ । ସଞ୍ଚୟରୁ ପ୍ରବାହିତ ଅର୍ଥ ସାଧାରଣତଃ ବିନିଯୋଗରୁ ମିଳୁଥିବା ଲାଭ ଓ ସଞ୍ଚୟରୁ ମିଳୁଥିବା ସୁଧ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।

ଯଦି ସଞ୍ଚୟକାରୀ ନିଜ ସଞ୍ଚ ଅର୍ଥରୁ ଅଧ୍ଵକ ସୁଧ ଅର୍ଜନର ପ୍ରତ୍ୟାଶା କରନ୍ତି, ତେବେ ବିନିଯୋଗର ପରିମାଣ ହ୍ରାସ ପାଏ । ତେଣୁ ବିନିଯୋଗ ଓ ସୁଧ ମଧ୍ଯରେ ବିପରୀତମୁଖୀ ସମ୍ପର୍କ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଯଦି ଲାଭର ପ୍ରତ୍ୟାଶ। ସୁଧହାରଠାରୁ ଅଧିକ ହୁଏ ତେବେ ବିନିଯୋଗର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।

(3) ସରକାରୀ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା (Govt. Demand for Goods & Services) – ପରିବାର ଓ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଭଳି ସରକାର ତୃତୀୟ କ୍ଷେତ୍ର । ପରିବାର ଓ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥବା ଚାହିଦା ସଦୃଶ ସରକାର ଏହାର ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ଚାହିଦା ପ୍ରତିଫଳିତ କରିଥା’ନ୍ତି । ସରକାର ସାଧାରଣ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କଠାରୁ ରାଜସ୍ବ ଆଦାୟ କରି ଏହାକୁ ସାମୂହିକ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତି ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବାବଦରେ ବ୍ୟୟ, ପ୍ରଶାସନ ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟୟ, ନ୍ୟାୟିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପାଇଁ ବ୍ୟୟ ଆଦି ସରକାରୀ ବ୍ୟୟର ପରିପ୍ରକାଶ । ଏହା ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ସରକାରୀ ଚାହିଦାର ପ୍ରତିଫଳନ କରାଇଥାଏ ।

(4) ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ଚାହିଦା (Net Export Demand) – ମୁକ୍ତ ଅର୍ଥନୀତିରେ ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ପ୍ରତିଟି ଦେଶ ନିଜର ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ରପ୍ତାନି କରି ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଆମଦାନି କରିଥାଏ । ରପ୍ତାନି ଓ ଆମଦାନି ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ପାର୍ଥକ୍ୟ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନିକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ ।

ତେଣୁ ସାମଗ୍ରିକ/ସାମୂହିକ ଚାହିଦା କହିଲେ ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ଉପାଦାନର ସମାହାରକୁ ହିଁ ବୁଝାଇଥାଏ;
ଯଥା – ସାମୂହିକ ଚାହିଦା (AD) = ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା (C) + ବିନିଯୋଗ ଚାହିଦା (I) + ରପ୍ତାନୀ (X) – ଆମଦାନୀ (M)
⇒ AD = C + I + (X − M) = Y (ଜାତାୟ ଆୟ)
ସାମୂହିକ ଚାହିଦାକୁ ରେଖାଚିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରେ ।

ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ ଜାତୀୟ ଆୟ OX ଅକ୍ଷରେ ପରିମାପ କରାଯାଇଛି ଏବଂ OY ଅକ୍ଷରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ପରିମାପ କରାଯାଇଛି ।

AD ରେଖା ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଦର୍ଶାଇଛି ଓ OM ରେଖା 45° ବକ୍ରରେ ଅଙ୍କିତ ହୋଇଛି ଯାହା ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓ ଆୟ ମଧ୍ୟରେ ସମାନତାର ପରିପ୍ରକାଶ କରିଛି । ମାତ୍ର AD ରେଖା C ବିନ୍ଦୁରୁ ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋଇଛି । ଏଥୁରୁ ପ୍ରତୀୟମାନ ହୁଏ ଯେ, ଆୟର ସ୍ତର ‘ଶୂନ୍ୟ’ ଥିଲେହେଁ ଉପଭୋଗର ପରିମାଣ ‘OC’ ହୋଇଥାଏ ଯାହାକୁ ସର୍ବନିମ୍ନ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ । ଆୟର ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧି ସହ ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ବୃଦ୍ଧି ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ମାତ୍ର ଆୟର ବୃଦ୍ଧି, ଉପଭୋଗର ବୃଦ୍ଧିଠାରୁ ବୃହତ୍ତର ।

ଦ୍ଵିତୀୟରେ ଜାତୀୟ ଆୟର ସ୍ତର ON ଥିବାବେଳେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ସାମୂହିକ ଚାହିଦା, ଜାତୀୟ ଆୟ ସହ ସମାନ ହୋଇଛି । ଏହାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଜାତୀୟ ଆୟଠାରୁ କମ୍ ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରତିପାଦିତ ହୋଇଛି ।

ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ : ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ସମଷ୍ଟିକୁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ କୁହାଯାଏ । ଏହିସବୁ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ, ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଓ ସରକାରଙ୍କଦ୍ବାରା ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କରାଗଲେ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଭୂମି, ଶ୍ରମ, ପୁଞ୍ଜି ଓ ଉଦ୍ୟୋଗ ଭଳି ଉତ୍ପାଦନ ସାଧନମାନଙ୍କର ଆୟର ସମାହାର ବୋଲି ଧରାଯାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଦେଶର ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ ।

ଅର୍ଥାତ୍ ଅଧୀଶେଷ, ମଜୁରି, ସୁଧ ଓ ଲାଭର ସମଷ୍ଟିକୁ ହିଁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣର ପ୍ରତୀକରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ଏହି ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉତ୍ପାଦନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କରାଯାଇଥିବା ବ୍ୟୟ, ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ବିକ୍ରୟଲବ୍‌ଧ ଆୟରୁ ହିଁ ମିଳିଥାଏ । ଏହି ଆୟ ଉପଭୋଗ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଖର୍ବ ହୁଏ ଅଥବା ସଞ୍ଚୟ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପଭୋଗ (C) ଓ ସଞ୍ଜୟ (S) କୁ ଦୁଇଟି ଉପାଦାନଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ ।

ଏହି ବିକ୍ରୟଲବ୍‌ଧ ଆୟ (Y), ଉତ୍ପାଦନ ପରିବ୍ୟୟଠାରୁ କମ୍ ହେଲେ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୋଇନଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦର ହ୍ରାସ ଘଟେ । ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦର ବୃଦ୍ଧି ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଉତ୍ପାଦନ ପରିବ୍ୟୟର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବାରୁ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦର ‘ଉତ୍ପାଦନ ପରିବ୍ୟୟ’ ରେଖାକୁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ରେଖାର ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ (AS) = ଉପଭୋଗ (C) + ସଞ୍ଚୟ (S)
⇒ AS = C + S

ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ ଜାତୀୟ ଆୟ ବା ନିୟୋଜନ ସ୍ତରକୁ OX ଅକ୍ଷରେ ପରିମାପ କରାଯାଇଛି ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣକୁ OY ଅକ୍ଷରେ ପରିମାପ କରାଯାଇଛି ।

OL ବକ୍ର ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ବକ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ କରୁଅଛି । ଏହି ବକ୍ରର ଆକୃତିରୁ ପ୍ରତୀୟମାନ ହୁଏ, ଯେ ଜାତୀୟ ଆୟ ବା ନିୟୋଜନର ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧି ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ସମାନୁପାତିକ ହାରରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଅଛି ।

ଉପରୋକ୍ତ ବିଶ୍ଳେଷଣରୁ ପ୍ରତୀୟମାନ ହୁଏ ଯେ, ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦାର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ।
ତେଣୁ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦାର ଉପାଂଶଭାବେ ବିବେଚିତ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ।

3. ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିଯୁକ୍ତି ଓ ଆୟ ସ୍ତରରେ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା କିପରି ସ୍ଥିରୀକୃତ ହୁଏ – ବର୍ଣନା କର ।
Answer:
ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିଯୁକ୍ତି ଓ ଆୟ ସ୍ତରରେ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଜନ୍ ମୋନାର୍ଡ କେନ୍ସ ତାଙ୍କର ବହୁ ପ୍ରଶଂସିତ ପୁସ୍ତକ ‘ନିଯୁକ୍ତି, ସୁଧ ଓ ମୁଦ୍ରା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଏକ ସାଧାରଣ ତତ୍ତ୍ଵ’ (The General Theory of Employment, Interest & Money) ରେ ସନ୍ତୁଳିତ ନିଯୁକ୍ତି ଓ ଆୟର ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ନୀତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । କେନ୍‌ସଙ୍କ ମତରେ, କୌଣସି ଅର୍ଥନୀତିରେ ଆୟ ଓ ନିଯୁକ୍ତିର ସ୍ତର ‘ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦା’ (Effective Demand) ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ । ଏହି ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦା ଦୁଇଟି ଉପାଦାନକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ସାମୂହିକ ଚାହିଦା (Aggregate Demand) ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ (Aggregate Supply) । ଏହି ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦାର ବୃଦ୍ଧି ଓ ହ୍ରାସ, ନିଯୁକ୍ତି ଓ ଆୟ ସ୍ତରରେ ଯଥାକ୍ରମେ ବୃଦ୍ଧି ଓ ହ୍ରାସ ଘଟାଇଥାଏ । ତେଣୁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ, ଆୟ ଓ ନିଯୁକ୍ତି ସ୍ତରର ଯଥାର୍ଥରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରକ ବୋଲି କୁହାଯାଇପାରେ । ଯେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ବା ସ୍ତରରେ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଓ ସାମୁହିକ ଚାହିଦା ପରସ୍ପର ସମାନ ହୁଅନ୍ତି, ସେହି ଅବସ୍ଥାରେ ବା ସ୍ତରରେ ସନ୍ତୁଳିତ ଆୟ ବା ନିଯୁକ୍ତି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ସାମୁହିକ ଚାହିଦା ଓ ଯୋଗାଣର ବିଶ୍ଳେଷଣ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ।

ସାମୂହିକ ଚାହିଦା (Aggregate Demand) (AD) – ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ କୌଣସି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅନ୍ତମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟୟିତ ହୋଇଥିବା ମୋଟ ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଏହି ବ୍ୟୟ ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା, ଘରୋଇ ନିବେଶ, ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପ୍ରତି ଚାହିଦା, ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ଆଦିରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏହିସବୁ ଉତ୍ସରୁ ସୃଷ୍ଟି ବ୍ୟୟ ଉତ୍ପାଦନକାରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଆୟ ସଦୃଶ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ଏକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଯେଉଁ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଆୟ ପ୍ରତ୍ୟାଶା କରିଥା’ନ୍ତି ତାହାହିଁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ପ୍ରତିଫଳନ କରିଥାଏ ।

ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା, ଘରୋଇ ନିବେଶ ଚାହିଦା, ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ଚାହିଦା ଓ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନିର ସମାହାରକୁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଥାଏ । ସଂକ୍ଷେପରେ ଓ ସରଳ ଭାଷାରେ ଚାହିଦାର ସାମଗ୍ରିକ ପରିପ୍ରକାଶ ଉପଭୋଗଜନିତ ଚାହିଦା (Consumption Demand) ଓ ବିନିଯୋଗ ଚାହିଦା (Investment Demand) ମାଧ୍ୟମରେ ହିଁ କରାଯାଇଥାଏ । ତେଣୁ ନିଃସନ୍ଦେହରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା ଓ ବିନିଯୋଗ ଚାହିଦାର ଏକ ମିଶ୍ରିତ ଉପାଦାନ ।

ଯଥା – ସାମୁହିକ ଚାହିଦା (AD) = ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା (C) + ବିନିଯୋଗ ଚାହିଦା (I)
⇒ AD = C + I
ଏହି ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓତପ୍ରୋତଭାବେ ଆୟ ଅଥବା ନିଯୁକ୍ତିର ସ୍ତର ସହ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ । ଆୟ ବା ନିଯୁକ୍ତି ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲେ ସାମଗ୍ରିକ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧିପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ; ମାତ୍ର ସାମଗ୍ରିକ ଚାହିଦାର ବୃଦ୍ଧି, ଆୟ ବା ନିଯୁକ୍ତି ସ୍ତରର ବୃଦ୍ଧିଠାରୁ ସ୍ଵଳ୍ପତର ଅର୍ଥାତ୍ ନିଯୁକ୍ତି ବା ଆୟର ବୃଦ୍ଧି ସହ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଅଣସମାନୁପାତିକ ହାରରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।

ଉପରୋକ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନଲିଖୂ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସୂଚୀ ମାଧ୍ୟମରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରେ ।

ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସୂଚୀ

ଆୟ (କୋଟି ଟଙ୍କାରେ)	ସାମୂହିକ ଚାହିଦା (କୋଟି ଟଙ୍କାରେ)
0	20
10	25
20	30
30	35
40	40
50	45

ଉପରୋକ୍ତ ସାରଣୀକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କଲେ ପ୍ରତୀୟମାନ ହୁଏ ଯେ ଆୟର ବୃଦ୍ଧି ସହ ଉପଭୋଗ ଓ ବିନିଯୋଗ (C + I) ଜନିତ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଯେତେବେଳେ ଆୟର ସ୍ତର ‘ଶୂନ୍ୟ’ ରହିଛି, ସେ ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ପରିମାଣ ଧନାତ୍ମକ 20 କୋଟି ଟଙ୍କା ରହିଛି । ଏହାହିଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ଚାହିଦାର ସ୍ତର ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୁଏ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଆୟର କ୍ରମାଗତ ବୃଦ୍ଧି ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇଛି; ମାତ୍ର ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ବୃଦ୍ଧିର ପରିମାଣ (5 କୋଟି ଟଙ୍କା) ଆୟର ବୃଦ୍ଧିର ପରିମାଣ (10 କୋଟି ଟଙ୍କାଠାରୁ) କମ୍ ଅଟେ ।

ଏହି ତଥ୍ୟସମ୍ବଳିତ ଉପସ୍ଥାପନା ରେଖାଚିତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ପରିପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରେ । ଏହି ଚିତ୍ରରେ ଜାତୀୟ ଆୟର ପରିମାପ OX ଅକ୍ଷରେ ହୋଇଥ‌ିବାବେଳେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ପରିମାପ OY ଅକ୍ଷରେ କରାଯାଇଛି ।

ମୂଳବିନ୍ଦୁ ‘O’ ସହ 45 କୋଣରେ ଆନତ OM ସରଳରେଖାରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଛି ଯେ, ଆୟ ଓ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସମାନ ହାରରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ମାତ୍ର ବାସ୍ତବରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା କ୍ଷେତ୍ରରେ ତାହା ଘଟେ ନାହିଁ ।

ଉପରୋକ୍ତ ସାରଣୀର ଏହି ଜ୍ୟାମିତିକ ପରିପ୍ରକାଶର ବିଶ୍ଳେଷଣ ସାରଣୀର ବିଶ୍ଳେଷଣ ସହ ଅନୁରୂପ, ଯଥା – ଆୟର ବୃଦ୍ଧି ସହ ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ । ମାତ୍ର ଚାହିଦାର ବୃଦ୍ଧିର ପରିମାଣ ଆୟର ବୃଦ୍ଧିର ପରିମାଣଠାରୁ ସ୍ଵଳ୍ପ ହୋଇଥାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟରେ ଆୟର ସ୍ତର ‘ଶୂନ୍ୟ’ ଥ‌ିବାବେଳେ ସର୍ବନିମ୍ନ ଚାହିଦା 20 କୋଟି ଟଙ୍କାରେ ରହିଛି ।

ରେଖାଚିତ୍ରରେ ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆୟର ସ୍ତର (40 କୋଟି)ରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓ ଆୟ ପରସ୍ପର ସମାନ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ମାତ୍ର ଏହାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ତରରେ (50 କୋଟି) ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ପରିମାଣ (45 କୋଟି), ଆୟର ପରିମାଣ (50 କୋଟି) ଠାରୁ ସ୍ଵଳ୍ପ । ତେଣୁ ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଛି ।

ତେଣୁ ସଂକ୍ଷେପରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – (1) ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା, (2) ବିନିଯୋଗ ଚାହିଦା, (3) ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପ୍ରତି ଚାହିଦା, (4) ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି । ଏସବୁର ସମଷ୍ଟିହିଁ ସାମଗ୍ରିକ ଚାହିଦାର ପ୍ରତିଫଳନ କରାଇଥାଏ ।

ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ – କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ କୌଣସି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ସାମଗ୍ରିକ ପ୍ରବାହକୁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ ଭାଷାରେ କୌଣସି ଏକ ବର୍ଷରେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ସମଷ୍ଟିକୁ ସମୂହ ଯୋଗାଣ କୁହାଯାଏ । ଏହିସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ, ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଏବଂ ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ । ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ କହିଲେ ଦେଶର ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦକୁ ହିଁ ଦର୍ଶାଇଥାଏ ।

ଏହି ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବହନ କରାଯାଇଥିବା ପରିବ୍ୟୟ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ବିକ୍ରୟ କରି ଆୟ ଆକାରରେ ଲାଭ କରିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଗଲେ ଏହା ଭୂମି, ଶ୍ରମ, ପୁଞ୍ଜି ଓ ଉଦ୍ୟୋକ୍ତାଙ୍କ ଆୟର ସମାହାର ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଅଧୂଶେଷ, ମଜୁରି, ସୁଧ ଓ ଲାଭର ସମଷ୍ଟି ହିଁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ।

ଏହିଭଳିଭାବେ ଅର୍ଜିତ ଆୟ ଉପଭୋଗ କିମ୍ବା ସଞ୍ଛୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉପଯୋଗ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଉପଭୋଗ (C) ଓ ସଞ୍ଚୟ (S) କୁ ଆୟ (Y) ର ଦୁଇଟି ଉପାଂଶରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ ।
ଯଥା – Y = C + S ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣର ବିଶ୍ଳେଷଣ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ସୂଚୀ ଓ ରେଖାଚିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ କରାଯାଇପାରେ ।

ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ସୂଚୀ

ନିଯୁକ୍ତି/ଆୟ ସ୍ତର (କୋଟି ଟଙ୍କାରେ)	ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ (କୋଟି ଟଙ୍କାରେ)
0	0
10	10
20	20
30	30
40	40
50	50

ଉପରୋକ୍ତ ଉପସ୍ଥାପିତ ତଥ୍ୟକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କଲେ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ନିୟୋଜନ ବା ଆୟର ବୃଦ୍ଧି ସହ, ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ସମାନୁପାତିକ ହାରରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏହି ତଥ୍ୟକୁ ରେଖାଚିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇପାରେ ।

ଏହି ଚିତ୍ରରେ AS ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ବକ୍ର ରୂପେ ପରିଚିତ । ଏହି ବକ୍ର ମୂଳବିନ୍ଦୁ ‘O’ ସହ 45 କୋଣରେ ଆନୀତ । ଏହା ଆୟ ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣର ସମାନୁପାତିକ ବୃଦ୍ଧି ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରୁଅଛି ।

ଆୟ ଓ ନିଯୁକ୍ତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣର ମିଳିତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଘଟିଥାଏ ଅର୍ଥାତ୍ ସାମୁହିକ ଚାହିଦା ଓ ଯୋଗାଣର ମିଳିତ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ସନ୍ତୁଳିତ ଆୟ ଓ ନିଯୁକ୍ତି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଇଥାଏ ।

ଯେଉଁ ସ୍ତରରେ ବା ଅବସ୍ଥାରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ପରସ୍ପର ସମାନ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ସେହି ସ୍ତରରେ ବା ଅବସ୍ଥାରେ ସନ୍ତୁଳିତ ଆୟ ଓ ନିଯୁକ୍ତି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।

ନିଯୁକ୍ତି/ଆୟ ସ୍ତର (କୋଟି ଟଙ୍କା)	ସାମୂହିକ ଚାହିଦା (କୋଟି ଟଙ୍କା)	ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ (କୋଟି ଟଙ୍କା)
0	20	0
10	25	10
20	30	20
30	35	30
40	40	40
50	45	50

ଉପରୋକ୍ତ ସାରଣୀକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କଲେ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ନିୟୋଜନ ସ୍ତର 40 କୋଟି ଟଙ୍କା ହୋଇଥିବାବେଳେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା (40 କୋଟି ଟଙ୍କା) ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ (40 କୋଟି ଟଙ୍କା) ପରସ୍ପର ସମାନ । ଏହି ସ୍ତରହିଁ ଯଥାର୍ଥରେ ସନ୍ତୁଳିତ ନିୟୋଜନ ଓ ଆୟର
ସ୍ତର ।

ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ E ବିନ୍ଦୁରେ AD ବକ୍ର AS ବକ୍ରକୁ ଛେଦ କରୁଛି ଅର୍ଥାତ୍ AD = AS । ତେଣୁ ଆୟ / ନିଯୁକ୍ତିର ସ୍ତର 40 କୋଟି ଟଙ୍କାରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା (AD) ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ପରସ୍ପର ସମାନ (40 କୋଟି ଟଙ୍କା) । ଏହାର ପରବର୍ତୀ ସ୍ତରରେ ଆୟ / ନିଯୁକ୍ତି (50 କୋଟି), ଚାହିଦାର ପରିମାଣ (45 କୋଟି) ହୋଇଥିବାବେଳେ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ (50 କୋଟି) ଏହାଠାରୁ କମ୍ ।

ତେଣୁ ଏହା ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ଅବସ୍ଥା ଅଟେ । ଏହାର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଅବସ୍ଥା (30 କୋଟି)ରେ ଚାହିଦାର ପରିମାଣ ଅଧ୍ଵକ ହୋଇଥିବାରୁ (35 କୋଟି) ଏହା ଅତ୍ୟଧ୍ୱକ ଚାହିଦା ଅବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

ସବୁ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କଲେ ‘E’ ବିନ୍ଦୁଟି ସନ୍ତୁଳିତ ବିନ୍ଦୁର ମାନ୍ୟତା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଛି । ଏହି ସ୍ତର ବା ଅବସ୍ଥା ଆଦର୍ଶ ସ୍ଥାନୀୟ ଅବସ୍ଥା ଭାବେ ବିବେଚିତ ହୁଏ ।
ସାଂକେତିକ ଭାଷାରେ ଏହି ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇପାରେ ।
AD = C + I
AS = C + S

ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା : AD = AS
ତେଣୁ C + I = C + S ⇒ S = I

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ : (1) ଯେଉଁ ଆୟ ଓ ନିୟୋଜନ ସ୍ତରରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ପରସ୍ପର ସମାନ ହୁଅନ୍ତି ତାହାକୁ ସନ୍ତୁଳିତ ଆୟ ଓ ସନ୍ତୁଳିତ ନିୟୋଜନ କୁହାଯାଏ ।
(2) ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥାରେ ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ସଞ୍ଚୟର ପରିମାଣ ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ବିନିଯୋଗର ପରିମାଣ ସହ ସମାନ ହୁଏ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 4 ଭାରତରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା Objective Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 4 Objective Questions in Odia Medium

ବସୁମିଷ୍ଠ ଓ ଅତି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ________ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।
(i) କ୍ଷମତା କେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ
(ii) ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା
(ii) ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ଶାସନ
(iv) କ୍ଷମତା ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ
Answer:
(iv) କ୍ଷମତା ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ

୨ । ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନକୁ ________ ର ମୂଳଭିଭି କୁହାଯାଏ ।
(i) ଏକଚ୍ଛତ୍ର ବାଦ
(ii) ଅଭିଜାତତନ୍ତ
(iii) ଗଣତନ୍ତ୍ର
(iv) ସମାଜବାଦ
Answer:
(i) ଗଣତନ୍ତ୍ର

୩ । ଏକ ଲକ୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ଲୋକସଂଖ୍ୟାବିଶିଷ୍ଟ ନଗରଗୁଡ଼ିକରେ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାକୁ _________ କୁହାଯାଏ । କିମ୍ବା, ସହରାଞ୍ଚଳର ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥା ହେଉଛି _________ ।
(i) ନିଗମ
(ii) ମୁନିସ୍‌ପାଲ୍‌
(iii) ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ
(iv) ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ
Answer:
(i) ନିଗମ

୪ । ଓଡ଼ିଶାର ବର୍ତ୍ତମାନ __________ ଟି କର୍ପୋରେସନ ରହିଛି ।
(i) ତିନି
(ii) ଚାରି
(iii) ଦୁଇ
(iv) ପାଞ୍ଚ
Answer:
(i) ତିନି

୫ । ନିଗମର ମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ _________ କୁହାଯାଏ ।
(i) ମେୟର
(ii) ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍
(iii) ସଭାପତି
(iv) ଅଧ୍ୟକ୍ଷ
Answer:
(i) ମେୟର

୬। ନଗରପାଳିକାର ମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ ________ କୁହାଯାଏ ।
(i) ମେୟର
(ii) ନଗରପାଳ
(iii) ସଭାପତି
(iv) ଅଧ୍ୟକ୍ଷ
Answer:
(ii) ନଗରପାଳ

୭ । ଛୋଟ ଛୋଟ ସହରମାନଙ୍କରେ ଥିବା ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାକୁ _________ କୁହାଯାଏ ।
(i) N.A.C. (ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଷଦ)
(ii) ମ୍ୟୁନ୍ସିପାଲ୍ଟି
(ii) ନିଗମ
(iv) ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ
Answer:
(i) N.A.C. (ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଷଦ)

୮ । ଓଡ଼ିଶାର ସ୍ଵାୟର ଶାସନ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କରେ ମହିଳାମାନଙ୍କ ପାଇଁ _________ ପ୍ରତିଶତ ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷିତ ହୋଇଅଛି ।
(i) ୩୪
(ii) ୩୫
(iii) ୩୩
(iv) ୩୨
Answer:
(iii) ୩୩

୯ । ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ _________ କୁହାଯାଏ ।
(i) ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ
(ii) ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ
(iii) ଗୋଷ୍ଠୀ ଉନ୍ନୟନ
(iv) ସମାଜବାଦ
Answer:
(i) ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ

୧୦ । ଗ୍ରାମଗୋଷ୍ଠୀ ଯୋଜନାକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବାପାଇଁ ଭାରତ ସରକାର ୧୯୫୭ ମସିହାରେ _________ କମିଟି ନିଯୁକ୍ତ କରିଥିଲେ ।
(i) ଅଶୋକ ମେହେଟ୍ଟା
(ii) ବଳବନ୍ତରାୟ ମେହେଟ୍ଟା
(iii) ସରକାରିଆ
(iv) ଶରତ ପାୱାର
Answer:
(ii) ବଳବନ୍ତରାୟ ମେହେଟ୍ଟା

୧୧ । ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସର୍ବପ୍ରଥମେ ୧୯୫୯ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ମାସ ୧ ତାରିଖ ଦିନ _______ ଠାରେ ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଇଥ୍ଲା ।
(i) ଗୁଜରାଟ
(ii) ରାଜସ୍ଥାନ
(iii) ଓଡ଼ିଶା
(iv) ହରିୟାଣା
Answer:
(ii) ରାଜସ୍ଥାନ

୧୨ । ________ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳନ ହୋଇଥିଲା !
(i) ୧୯୬୧
(ii) ୧୯୬୪
(ii) ୧୯୬୨
(iv) ୧୯୬୫
Answer:
(i) ୧୯୬୧

୧୩ । ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ _________ କୁହାଯାଏ ।
(i) ସରପଞ୍ଚ
(ii) ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍
(iii) ସଭାପତି
(iv) ଅଧ୍ୟକ୍ଷ
Answer:
(i) ସରପଞ୍ଚ

୧୪ । ପୌର ପରିଷଦ ଭାଙ୍ଗିଗଲେ ________ ଏହାର ପରିଚାଳନା ଦାୟିତ୍ଵ ହାତକୁ ନେଇଥା’ନ୍ତି ।
(i) ବି.ଡ଼ି.ଓ.
(ii) ତହସିଲ୍ଦାର୍
(ii) ଉପଜିଲ୍ଲାପାଳ
(iv) ଜିଲ୍ଲାପାଳ
Answer:
(iv) ଜିଲ୍ଲାପାଳ

୧୫ । ଜଣେ ସରପଞ୍ଚଙ୍କୁ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପୂରିବା ପୂର୍ବରୁ ________ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅନ୍ତର କରିପାରନ୍ତି ।
(i) ପଲ୍ଲୀସଭା
(ii) ଗ୍ରାମସଭା
(iii) ବି.ଡ଼ି.ଓ.
(iv) ପଞ୍ଚାୟତର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟ ବା ରାଜ୍ୟ ସରକାର
Answer:
(iv) ପଞ୍ଚାୟତର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟ ବା ରାଜ୍ୟ ସରକାର

୧୬ । ସରପଞ୍ଚ ଓ ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍‌ଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ __________ ବର୍ଷ |
(i) ଦୁଇ
(ii) ତିନି
(iii) ଚାରି
(iv) ପାଞ୍ଚ
Answer:
(iv) ପାଞ୍ଚ

୧୭ | ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ ________ କୁହାଯାଏ ।
(i) ବି.ଡ଼ି.ଓ.
(ii) ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍
(iii) ସଭାପତି
(iv) ସରପଞ୍ଚ
Answer:
(ii) ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍

୧୮ । ଓଡ଼ିଶାରେ ________ ଟି ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ଅଛି ।
(i) ୩୧୮
(ii) ୩୦
(iii) ୩୧୪
(iv) ୩୨୧
Answer:
(i) ୩୧୪

୧୯ । ଓଡ଼ିଶାରେ _______ ଗୋଟି ମ୍ୟୁନିସିପାଲିଟି ଓ ________ ଗୋଟି ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଷଦ ଅଛି ।
(i) ୩୧, ୭୫
(ii) ୩୧, ୭୬
(iii) ୩୦, ୭୬
(iv) ୨୮,୭୪
Answer:
(ii) ୩୧, ୭୬

୨୦ । ଭାରତରେ __________ ଙ୍କ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀତ୍ଵ ସମୟରେ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଇଥିଲା ।
(i) ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧି
(ii) ଲାଲ୍‌ବାହାଦୂର ଶାସ୍ତ୍ରୀ
(iii) ପଣ୍ଡିତ ଜବାହାରଲାଲ୍ ନେହେରୁ
(iv) ମୋରାର୍‌ଜୀ ଦେଶାଇ
Answer:
(iii) ପଣ୍ଡିତ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ

୨୧ । _________ ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦର ମୁଖ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।
(i) ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍
(ii) ସଭାପତି
(iii) ଜିଲ୍ଲାପାଳ
(iv) ଉପଜିଲ୍ଲାପାଳ
Answer:
(i) ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍

୨୨ । ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ___________ ହେଉଛି ଉଚ୍ଚତମ ସ୍ତର ।
(i) ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ
(ii) ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ
(iii) ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି
(iv) ମ୍ୟୁନ୍ସିପାଲ୍ଟି
Answer:
(i) ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ

୨୩ । __________ ଓଡ଼ିଶାରେ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମଧ୍ଯମ ସ୍ତର ଅଟେ ।
(i) ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ
(ii) ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ
(iii) ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି
(iv) ମ୍ୟୁନ୍ସିପାଲ୍‌
Answer:
(iii) ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି

୨୪ । ପୌର ପରିଷଦ ବୈଠକରେ ________ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ।
(i) ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍
(ii) ସଭାପତି
(ii) ଜିଲ୍ଲାପାଳ
(iv) ଉପଜିଲ୍ଲାପାଳ
Answer:
(i) ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍

୨୫ । ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ସଂଶୋଧନ ନଗରାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥା ସଂପର୍କିତ ?
(i) ୪୨ତମ
(ii) ୫୧ତମ
(iii) ୭୩ତମ
(iv) ୭୪ତମ
Answer:
(iv) ୭୪ତମ

୨୬ । ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ସଂଶୋଧନ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ସ୍ଵାୟର ଶାସନ ସଂସ୍ଥା ସଂପର୍କିତ ?
(i) ୪୨ତମ
(ii) ୫୨ତମ
(iii) ୭୩ତମ
(iv) ୭୪ତମ
Answer:
(iii) ୭୩ତମ

୨୭ । ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ଵାୟର ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଯଥାର୍ଥତାକୁ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ଭିଭିରେ ପ୍ରତିପାଦନ କରାଯାଇପାରିବ ?
(i) ପ୍ରଶାସନିକ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି
(ii) ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଦୃଢ଼ତା
(iii) ଆଞ୍ଚଳିକ ବା ସ୍ଥାନୀୟ ନେତୃତ୍ଵ ସୃଷ୍ଟି
(iv) ତୃଣମୂଳ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ନୀତି
Answer:
(iv) ତୃଣମୂଳ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ନୀତି

୨୮ । ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯିବା ମୂଳରେ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା-
(i) ଲୋକମାନଙ୍କୁ ରାଜନୀତି ସଂପର୍କରେ ଅବଗତ କରିବା
(ii) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ କ୍ଷମତାର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ
(iii) କୃଷକମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷିତ ଓ ସଚେତନ କରିବା
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ କ୍ଷମତାର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ

(B) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । _________ ଭାରତରେ ପ୍ରାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଲର୍ଡ ରିପନ୍

୨ । ଘାୟତ୍ତ ଶାସନକୁ _________ ର ମୂଳଭିରି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଋଣତନ୍ତ୍ର

୩ । ସହରାଞ୍ଚଳର ଉଚ୍ଚତମ ସାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥା ହେଉଛି _________ ।
Answer:
ନିଗମ (କର୍ପୋରେସନ୍)

୪ । ନଗରପାଳିକା ଓ ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଷଦର ମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ __________ କୁହାଯାଏ; କିନ୍ତୁ ନିଗମର ମୁଖ୍ୟ _________ ନାମରେ ପରିଚିତ ଅଟନ୍ତି ।
Answer:
ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍; ମେୟର

୫ ।ସରପଞ୍ଚ, ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍, ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ, ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି, ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ, ନିଗମ, ନଗରପାଳିକା ଓ ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଷଦର ସାଧାରଣ କାଯ୍ୟକାଳ ___________ ବର୍ଷ ଅଟେ |
Answer:
୫ (ପାଞ୍ଚ)

୬ । _________ ଗ୍ରାମ ସ୍ଵରାଜର ପ୍ରବକ୍ତା ରୂପେ ପରିଚିତ ।
Answer:
ଗାନ୍ଧିଜୀ

୭ । ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ __________ ଗୋଟି ସ୍ତର ଅଛି |
Answer:
୩ (ତିନି )

୮ । ଓଡ଼ିଶାର ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା _________ ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୨୬ ଜାନୁୟାରୀ, ୧୯୬୧

୯ । ___________ କମିଟିର ସୁପାରିସ କ୍ରମେ ଭାରତରେ ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।
Answer:
ବଳବନ୍ତରାୟ ମେହେଟ୍ଟା

୧୦ । ___________ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ, ୧୯୯୨ ରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ସାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ________ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ, ୧୯୯୨ ରେ ସହରାଞ୍ଚଳ ସାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସ୍ୱୀକୃତି ଦିଆଯାଇଛି ।
Answer:
୭୩ ; ୭୪

(C) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ଭାରତରେ ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ ପଞ୍ଚାୟତିରରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଥମେ ଗୁଜରାଟରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ଭାରତରେ ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଥମେ ରାଜସ୍ଥାନରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ।

୨ । ଓଡ଼ିଶାରେ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳ ସାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଶତକଡ଼ା ୩୩ ଭାଗ ବା ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ ସ୍ଥାନ ମହିଳାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷିତ ।
Answer:
ଓଡ଼ିଶାରେ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳ ସାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଶତକଡ଼ା ୫୦ ଭାଗ ବା ଅର୍ଦ୍ଧେକ ସ୍ଥାନ ମହିଳା ମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷିତ ।

୩ । ନିଗମର ମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍ ବା ଅଧ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ନିଗମର ମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ ମେୟର କୁହାଯାଏ ।

୪ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ୪୪ ଧାରାରେ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ଗଠନ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ରହିଛି ।
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ୪୦ ଧାରାରେ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ଗଠନ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ରହିଛି ।

୫ । ଗ୍ରାମସଭାରେ ଗାଁର ବୟୋଜ୍ୟେଷ୍ଠ ବ୍ୟକ୍ତି ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ।
Answer:
ଗ୍ରାମସଭାରେ ସଂପୃକ୍ତ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ସରପଞ୍ଚ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ।

(D) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

୧। ପଲ୍ଲୀସଭାର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରତି ୱାର୍ଡ଼ରୁ ସାବାଳକ ଭୋଟଦାତାମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ପଲ୍ଲୀସଭା ଗ୍ରାମରେ ଉନ୍ନୟନମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ସୁପାରିସ କରିପାରିବେ ଏବଂ ପଞ୍ଚାୟତ ବଜେଟ୍ ଉପରେ ମତାମତ ଦେଇପାରିବେ ।

୨ । ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ କ’ଣ ?
Answer:
ଭାରତରେ ବର୍ତ୍ତମାନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାକୁ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ କୁହାଯାଏ । ବଳବନ୍ତ – ରାୟ ମେହେଟ୍ଟା କମିଟିର ସୁପାରିସ ଅନୁଯାୟୀ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଏହି ସଂସ୍ଥା ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ, ଯଥା- ସର୍ବନିମ୍ନ ସ୍ତରରେ ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତ, ମଧ୍ୟମ ସ୍ତରରେ ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ଓ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍ତରରେ ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ ।

୩ । ସ୍ଵାୟର ଶାସନ ସଂସ୍ଥା ବିଧ୍ଵବିଧାନ ଉଲଂଘନ କରିବା ପ୍ରମାଣିତ ହେଲେ କ’ଣ ହୁଏ ?
Answer:
ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥା ବିଧିବିଧାନ ଉଲଂଘନ କରିବା ପ୍ରମାଣିତ ହେଲେ ସରକାର ଏହାର ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପୂରଣ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଏହାକୁ ଭାଙ୍ଗିଦେଇ ପାରିବେ ଓ ନିଜ ପରିଚାଳନାକୁ ନେଇଯାଇ ପାରିବେ । ସାନି ନିର୍ବାଚନ ଛଅମାସ ମଧ୍ୟରେ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

୪ | ୭୩ତମ ଓ ୭୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
୭୩ତମ ଓ ୭୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ଯଥାକ୍ରମେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାର ସଙ୍ଗଠନ, କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ, ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ନିର୍ବାଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଇତ୍ୟାଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକପ୍ରକାର ବା ସାଦୃଶ୍ଯ ନୀତି ଦେଶସାରା ପ୍ରଚଳନ କରିବା ଓ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ କରିବା ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 3 ଭାରତରେ ସଂଘୀୟବାଦ Long Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 3 Long Answer Questions in Odia Medium

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ଭାରତରେ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ସଂପର୍କ (Legislative Relationship) ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ନବମ ଖଣ୍ଡର ସପ୍ତମ ଅନୁସୂଚୀରେ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର କ୍ଷମତା ବଣ୍ଟନକୁ ତିନିଗୋଟି ତାଲିକା ମାଧ୍ୟମର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି; ଯଥା – କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା, ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା ଏବଂ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା । କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକାରେ ୯୯ଟି ବିଷୟ ରହିଛି; ଯଥା – ପ୍ରତିରକ୍ଷା, କେନ୍ଦ୍ର ପୋଲିସ ଏବଂ ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ଇତ୍ୟାଦି ଯେଉଁଥରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ନିର୍ବିଘ୍ନରେ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ କରିପାରିବେ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଶସାରା ଏକପ୍ରକାର ଆଇନର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

• ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା – ଏହି ତାଲିକାରେ ସମୁଦାୟ ୬୧ଟି ବିଷୟ ଅଛି; ଯଥା – ପୋଲିସ, ଜେଲ, ଶାସନ ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ଶାସନ ଇତ୍ୟାଦି ଯେଉଁଥ‌ିରେ କି ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରିବେ ।
• ଯୁଗ୍ଧ ତାଲିକା – ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାରେ ୫୨ଟି ବିଷୟ ରହିଛି । ଏଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଧାନ ବିଷୟ ହେଲା ବିବାହ ଓ ଛାଡ଼ପତ୍ର, ଯୋଜନା, ଶ୍ରମିକ ସଙ୍ଗଠନ ଓ କଲ୍ୟାଣ ଏବଂ ସମ୍ବାଦପତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟ ଉପରେ ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରିବେ । କିନ୍ତୁ ଉଭୟ ଆଇନ ମଧ୍ୟରେ ସଂଘର୍ଷ ଦେଖାଦେଲେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଆଇନ ବଳବତ୍ତର ରହିବ ।
• ଅବଶିଷ୍ଟ କ୍ଷମତା – କେନ୍ଦ୍ର, ରାଜ୍ୟ ଓ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା ଅର୍ନ୍ତଭୁକ୍ତ ହୋଇନଥୁବା ବିଷୟଗୁଡ଼ିକୁ ଅବଶିଷ୍ଟ କ୍ଷମତା କୁହାଯାଏ । ୨୪୮ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଏପରି କୌଣସି ବିଷୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭୂତ ହେଲେ, ସେ ଆଇନ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ହିଁ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରିବ ।

ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୂକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ ସଂସଦର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ବ୍ୟବସ୍ଥା :

• ରାଜ୍ୟସଭାର ପ୍ରସ୍ତାବ – ୨୪୯ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଅଛି ଯେ ଜାତୀୟ ସ୍ଵାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କୌଣସି ବିଷୟ ଉପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭୂତ ହେଲେ ରାଜ୍ୟସଭାର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନ କ୍ରମେ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବଦ୍ଵାରା ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଏହି ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବାର କ୍ଷମତା ପାଏ ।
• ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି – ସମ୍ବିଧାନର ୨୫୦ ଧାରାରେ ଲେଖାଅଛି ଯେ ଦେଶରେ ଜରୁରିକାଳୀନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଘୋଷିତ ହୋଇଥିଲେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ରାଜ୍ୟ ତାଳିକାଭୁକ୍ତ ଯେକୌଣସି ବିଷୟରେ ଆଇନ କରିପାରିବେ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି ହୋଇଥିବା ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ ।
• କେନ୍ଦ୍ର ଆଇନର ଗୁରୁତ୍ବ – ୨୫୧ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷମତାକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରା ନ ଯାଇ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଣୀତ ଆଇନ ମଧ୍ୟରେ ବିରୋଧ ଦେଖାଦେଲେ କେନ୍ଦ୍ର ଆଇନ ବଳବତ୍ତର ରହିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି।
• ରାଜ୍ୟର ଅନୁରୋଧ – ୨୫୨ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵକ ରାଜ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାରେ ଥ‌ିବା କୌଣସି ବିଷୟରେ ଆଇନ କରିବାକୁ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟକୁ ଅନୁରୋଧ କରି ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କଲେ ସେହି ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ ।
• ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଚୁକ୍ତି – ୨୫୩ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଅଛି ଯେ କୌଣସି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସନ୍ଧି, ଚୁକ୍ତି ପାଳନ କରିବାପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଯେକୌଣସି ବିଷୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି – ସମ୍ବିଧାନର ୨୦୦ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ରାଜ୍ୟର ବିଧାନମଣ୍ଡଳଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ କୌଣସି ବିଲ୍‌କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ସ୍ଵୀକୃତି ନ ଦେଇ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ପାଇଁ ପଠାଇ ପାରନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ୨୦୧ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଏହି ବିଲ୍ ଉପରେ ସ୍ବୀକୃତି ଦେଇପାରନ୍ତି କିମ୍ବା ନାସ୍ତି କରିପାରନ୍ତି । ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ସମ୍ପର୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଅଧିକ ଓ ଜାତୀୟ ସଂହତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହା ଆବଶ୍ୟକ ଅଟେ ।

୨ । କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଶାସନିକ ସମ୍ପର୍କ (Administrative Relationship) ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ କ୍ଷମତା ବଣ୍ଟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ଆଣିବା କଷ୍ଟକର ବ୍ୟାପାର । ଆମ ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁସାରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଅଧିକ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ ଅଟେ । କାରଣ ଏହା କେନ୍ଦ୍ରାପସାରୀ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଧିକାରୀ ଅଟେ । ବାସ୍ତବରେ ଏହାଦ୍ଵାରା ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହେଉଅଛି । କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନିକ ସମ୍ପର୍କ ସମ୍ବିଧାନର ଏକାଦଶ ଖଣ୍ଡରେ ଆଲୋଚିତ ହୋଇଛି ।

• କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଆଧୂପତ୍ୟ – ଧାରା ୨୫୬ ଅନୁସାରେ କେନ୍ଦ୍ର ରାଜ୍ୟ ଉପରେ ଆଧୂପତ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରେ । ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ ଆଇନକୁ ମାନିବାକୁ ରାଜ୍ୟମାନେ ବାଧ୍ୟ । ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ କେନ୍ଦ୍ର ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଶାସନିକ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଏ । ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ନ ମାନିଲେ ରାଜ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରାଯାଇପାରେ ।
• କେନ୍ଦ୍ରର ନିର୍ବିଘ୍ନ କ୍ଷମତା – ୨୫୭ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପ୍ରଶାସନିକ କ୍ଷମତାର ବ୍ୟବହାର ସମୟରେ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନିକ କ୍ଷମତା କୌଣସି ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।
• ରାଜ୍ୟକୁ କ୍ଷମତା – ସମ୍ବାଦ ସରବରାହ, ଜାତୀୟ ପଥ, ରେଳପଥ ଆଦିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜ୍ୟର କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ଅର୍ଥ, ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଓ ଦାୟିତ୍ଵ ଦେଇପାରେ ।
• ବିକ୍ରିକର ଆଦାୟ – ୨୫୮ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଆନ୍ତଃରାଜ୍ୟ ବିକ୍ରିକର ଆଦାୟ ପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।
• କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ – ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟର ଶାସନ ମୁଖ୍ୟ । ସେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ବାରା ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧୁ ହିସାବରେ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସଂଯୋଜକର ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଆନ୍ତି ।
• ନଦୀଜଳ ବଣ୍ଟନ – ୨୬୨ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଆନ୍ତଃରାଜ୍ୟ ନଦୀଜଳ ବ୍ୟବହାର, ବଣ୍ଟନ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ ଉପୁଜିଲେ ତାହାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ । ଏହା ସୁପ୍ରିମ୍‌କୋର୍ଟ, ହାଇକୋର୍ଟ କିମ୍ବା ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ହେବ ନାହିଁ ।
• ସରକାରୀ ନଥୁପତ୍ରକୁ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଭାରତ ମଧ୍ୟରେ କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ରାଜ୍ୟର ସରକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟ ନଥୁପତ୍ର ଏବଂ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିବରଣୀ ସମସ୍ତଙ୍କଦ୍ବାରା ସ୍ବୀକୃତ ଓ ସମ୍ମାନିତ ହେବ ବୋଲି ସମ୍ବିଧାନରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।
• ଆନ୍ତଃ-ରାଜ୍ୟ ପରିଷଦ – ୨୬୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସର୍ବସାଧାରଣ ସ୍ଵାର୍ଥ ସଂରକ୍ଷଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆନ୍ତଃରାଜ୍ୟ ପରିଷଦ ଗଠନ କରିପାରିବେ । ଏହା ନିମ୍ନଲିଖତ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନ କରିପାରେ –
  1. ରାଜ୍ୟ-ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଓ କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସାଧାରଣ ସ୍ଵାର୍ଥକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ବିବାଦ ଉପୁଜିଲେ ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା ଓ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନା କରିବା ।
  2. ଏହି ବିଷୟରେ ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ସୁପାରିସ କରିବା ।

• ସର୍ବଭାରତୀୟ ଚାକିରି – ୩୧୨ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ସର୍ବଭାରତୀୟ ଚାକିରି ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ । ଏହି କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ରାଜ୍ୟ ଶାସନ ପରିଚାଳିତ ହୁଏ । ସେମାନଙ୍କର ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରଣାଳୀ ଓ ଚାକିରି ସର୍ଭ କେନ୍ଦ୍ରଦ୍ଵାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୁଏ ।
• ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି – ରାଜ୍ୟରେ ସମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଭୁଶୁଡ଼ି ପଡ଼ିଲେ କିମ୍ବା ରାଜ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ରର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ନ ମାନିଲେ ସମ୍ବିଧାନର ୩୫୬ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସେହି ରାଜ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି ହୁଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ ଓ ବସ୍ତୁତଃ ରାଜ୍ୟରେ କେନ୍ଦ୍ରର ଶାସନ ଚାଲେ । ଏତଦ୍‌ଭିନ୍ନ କେନ୍ଦ୍ରର ଆହ୍ବାନକ୍ରମେ ରାଜ୍ୟରୁ ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗରେ ନିଯୁକ୍ତ କର୍ମଚାରୀମାନେ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ସମ୍ମିଳନୀମାନଙ୍କରେ ମିଳିତ ହୋଇ ରାଜ୍ୟରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ନୀତିନିୟମ ପାଳନ ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି । ଏକ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଐକ୍ୟ ଓ ସଂହତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ରର ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନ ଉପରେ କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ରହିବା ବାଞ୍ଛନୀୟ ।

୩ । କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଆର୍ଥିକ ସମ୍ପର୍କ (Financial Relationship) ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଟିକସ ବସାଇବା ଓ ଆଦାୟ କରିବା କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଦାୟିତ୍ଵ । ସେହିପରି ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ସମ୍ପର୍କରେ ଟିକସ ବସାଇବା ଓ ଆଦାୟ କରିବା ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଦାୟିତ୍ଵ । କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଆର୍ଥକ ସମ୍ପର୍କ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବାପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନର ଦ୍ବାଦଶ ଖଣ୍ଡରେ ଥିବା ବ୍ୟବସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

• ରାଜ୍ୟର ରାଜସ୍ବ – କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଟିକସ ରାଜ୍ୟ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରେ, ଆଦାୟ ଓ ଖର୍ଚ୍ଚ କରେ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ଭୂରାଜସ୍ଵ, ରାଜ୍ୟ ଅବକାରୀ ଶୁଳ୍‌କ, ବିକ୍ରିକର ଏବଂ ପଣ୍ୟକର ପ୍ରଭୃତି ।
• କେନ୍ଦ୍ରର ରାଜସ୍ବ – କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଟିକସ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କଦ୍ବାରା ଧାର୍ଯ୍ୟ, ଆଦାୟ ଓ ଖର୍ଚ୍ଚ କରାଯାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ରେଳପଥ, ଡାକ, ତାର ଓ ଟେଲିଫୋନ୍, ଆକାଶବାଣୀ, ଦୂରଦର୍ଶନ, ଡାକଘର ଏବଂ ତମାଖୁ ଶୁଳ୍‌କ ଇତ୍ୟାଦି ।
• କେନ୍ଦ୍ରଦ୍ବାରା ଧୀର୍ଯ୍ୟ ଓ ଆଦାୟ ରାଜସ୍ବ ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟୟ କରେ – ୨୬୯ ଧାରା ଅନୁସାରେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଟିକସ କେନ୍ଦ୍ରଦ୍ବାରା ଧାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଆଦାୟ ହୋଇ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବାକୁ ଦିଆଯାଏ । ଏଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ମୃତ୍ୟୁ କର, ଉତ୍ତରାଧୁକାର ସମ୍ପଭି କର, ରେଳଭଡ଼ା ଓ ମାଲ ଉପରେ ଟିକସ ଇତ୍ୟାଦି ।
• କେନ୍ଦ୍ରଦ୍ବାରା ଧାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଆଦାୟ ରାଜସ୍ୱ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ବଣ୍ଟନ କେନ୍ଦ୍ରଦ୍ଵାରା ଧାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଆଦାୟ ହେଉଥିବା କେତେକ ଟିକସର ଆଦାୟ ପରିମାଣରୁ କିଛି ଅଂଶ କେନ୍ଦ୍ର ନିଏ ଓ ଅନ୍ୟ କିଛି ଅଂଶ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବଣ୍ଟାଯାଏ । କେନ୍ଦ୍ର ଅବକାରୀ କର ଓ ଆୟ କର ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

• ସହାୟକ ଅନୁଦାନ – ୨୭୩ ଧାରାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ରାଜ୍ୟମାନେ ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ କେନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ଆର୍ଥିକ ସାହାଯ୍ୟ ପାଆନ୍ତି । ଆସାମ, ବିହାର, ଓଡ଼ିଶା ଓ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ଝୋଟ ରପ୍ତାନୀ କର ପରିବର୍ତ୍ତେ କେନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ସହାୟକ ଅନୁଦାନ ପାଆନ୍ତି । ରାଜ୍ୟର ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି, ଉପଜାତି ଓ ଦୁର୍ବଳ ଶ୍ରେଣୀ ଲୋକମାନଙ୍କର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଯୋଜନା ବାବଦରେ କେନ୍ଦ୍ର ଆର୍ଥିକ ସାହାଯ୍ୟ ଦିଅନ୍ତି ।
• ଅର୍ଥ ଆୟୋଗ – ୨୮୦ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରତି ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷରେ ଥରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜଣେ ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍ ଓ ଅନ୍ୟ ଚାରିଜଣ ସଭ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ଅର୍ଥ ଆୟୋଗ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ଏହି ଆୟୋଗ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଆର୍ଥନୀତିକ ସମ୍ପର୍କର ସମୀକ୍ଷା କରେ । ଏହି ଆୟୋଗ ବାସ୍ତବ ପକ୍ଷେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
• ଆର୍ଥିକ ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି – ସମ୍ବିଧାନର ୩୬୦ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ବା କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଆର୍ଥକ ଜରୁରିକାଳୀନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଘୋଷଣା କରନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜ୍ୟକୁ ଆର୍ଥନୀତିକ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଅନ୍ତି ଏବଂ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ରାଜସ୍ବ ବଣ୍ଟନ ନୀତିର ସମୀକ୍ଷା କରନ୍ତି । ଆର୍ଥିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ରହିଛି । ରାଜମାନ୍ନାର କମିଟି ଓ ଜ୍ୟୋତିବସୁଙ୍କ ସୁପାରିସ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ଦେଶର ଐକ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହା ଯଥାର୍ଥ ଅଟେ ।

୪ । ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନର କେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ଉପାଦାନ (Centralising Features) ବା ଐକିକ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ବା ଐକିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏ ବିଷୟରେ ସମ୍ବିଧାନରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ ନାହିଁ । ତଥାପି ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନରେ ସଂଘୀୟ ଉପାଦାନର ଉପସ୍ଥିତି ସହ ଐକିକ ଲକ୍ଷଣମାନ ମଧ୍ୟ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ ।
ସମ୍ବିଧାନର ୧ ଧାରାରେ ଭାରତକୁ ଏକ ରାଜ୍ୟସଂଘ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି । K.C. Wheareଙ୍କ ମତ ଅନୁସାରେ ଭାରତ ଏକ ଅର୍ଥସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ । ସଂଘୀୟ ଶାସନର ସମସ୍ତ ଲକ୍ଷଣ ଆମ ସମ୍ବିଧାନରେ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ଯେ ଐକିକ ଶାସନ ପ୍ରଣାଳୀଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ଏଥ‌ିରେ ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ।

• ଏକକ ସମ୍ବିଧାନ – ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ଏବଂ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅଲଗା ଅଲଗା ସମ୍ବିଧାନ ଥାଏ । ମାତ୍ର ଭାରତରେ ଗୋଟିଏ ସମ୍ବିଧାନଦ୍ଵାରା ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ଶାସନ ପରିଚାଳିତ ହେଉଛି ।
• ରାଜ୍ୟର ଭୂଚିତ୍ର ପରିବର୍ତ୍ତନ – ସମ୍ବିଧାନର ୩ ଧାର ଅନୁସାରେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରି ନୂତନ ରାଜ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ, ସୀମା ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିପାରେ, ରାଜ୍ୟର ନାମ ବଦଳାଇ ପାରେ ଓ ଆୟତନ ହ୍ରାସ ଓ ବୃଦ୍ଧି କରିପାରେ ।
• ଏକକ ନାଗରିକତ୍ବ – ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଦ୍ୱୈତନାଗରିକତ୍ବ ପ୍ରଥା ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଭାରତରେ ଏକକ ନାଗରିକତ୍ବ ପ୍ରଚଳିତ ।
• ଅସମାନ ପ୍ରତିନିଧ୍ବ – ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ଦ୍ଵିତୀୟ କକ୍ଷ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରୁ ସମାନସଂଖ୍ୟକ ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ । ମାତ୍ର ଭାରତରେ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ସମାନସଂଖ୍ୟକ ପ୍ରତିନିଧ୍ ପଠାନ୍ତି ନାହିଁ ।

• ସମ୍ବିଧାନର ସୁରକ୍ଷା – ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ସୁରକ୍ଷା ଦାୟିତ୍ଵ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ । କୌଣସି ରାଜ୍ୟରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସ୍ଥିତି ଭାଙ୍ଗିପଡ଼ିଲେ କିମ୍ବା ଭାଙ୍ଗି ପଡ଼ିବାର ଦେଖାଗଲେ ୩୫୬ ଧାରା ଅନୁସାରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ସେହି ରାଜ୍ୟର ଶାସନ ଦାୟିତ୍ଵ ହାତକୁ ନିଅନ୍ତି ।
• ଏକକ ବିଚାର ବ୍ୟବସ୍ଥା – ଆମେରିକା ପ୍ରଭୃତି ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ରାଜ୍ୟ ଏବଂ ସଂଘ ପାଇଁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ବିଚାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିବା ସ୍ଥଳେ ଭାରତରେ ଏକକ ବିଚାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି ।
• ଯୋଜନା କମିଶନ – ଭାରତର ଦ୍ରୁତ ଆର୍ଥନୀତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଏକ ‘ଯୋଜନା କମିଶନ’ ଅଛି । ଏହା ସାମ୍ବିଧାନିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ନୁହେଁ । ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଆଇନଦ୍ଵାରା ଏହା ସଂଗଠିତ । ରାଜ୍ୟର ଉନ୍ନୟନମୂଳକ ଯୋଜନା, ଯୋଜନା କମିଶନଦ୍ଵାରା ଅନୁମୋଦିତ ନ ହେଲେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ ନାହିଁ ।
• ରାଜ୍ୟପାଳ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତିନିଧୁ – ରାଜ୍ୟପାଳ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧୁରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ଏବଂ ତାଙ୍କର-କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଆନନ୍ଦ ବା ମର୍ଜି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ରାଜ୍ୟପାଳ ପ୍ରତି ୧୫ ଦିନରେ ଥରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟକୁ ରାଜ୍ୟ ଶାସନ ବିଷୟରେ ବିବରଣୀ ପଠାନ୍ତି । ବିଧାନସଭାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ବିଲ୍‌କୁ ସମ୍ବିଧାନର ୨୦୦ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷଣ କରନ୍ତି । ଉପରୋକ୍ତ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିରୁଦ୍ଧାଚରଣ କରୁଛି । ଏଥୁରୁ ପ୍ରମାଣ ମିଳୁଛି ଯେ ଭାରତର ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସଂଘୀୟାକୃତି; ମାତ୍ର ଐକିକ ଆତ୍ମାସଦୃଶ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । ଏହା ଫଳରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ୟ କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହେଉଛି ।

୫ । ଭାରତୀୟ ସଂଘୀୟ ଶାସନର ସ୍ବରୂପ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଲୋଚନା କର ।
କିମ୍ବା, ‘ଭାରତ ଆକାରରେ ସଂଘୀୟ, ମାତ୍ର ପ୍ରକୃତିରେ ଐକିକ’ – ଏହି ଉକ୍ତିର ସତ୍ୟତା ପରୀକ୍ଷା କର ।
Answer:
ଭାରତର ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ବରୂପ ପ୍ରତିଫଳନ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ‘ସଂଘୀୟ’ ଶବ୍ଦ ଏହାର ସମ୍ବିଧାନର କୌଣସିଠାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇନାହିଁ । ବରଂ ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ୧ ଧାରାରେ ଭାରତକୁ ‘ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ଏକ ସମ୍ମଳନ’ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି । ଆମେରିକାର ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଭାବ ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣେତାମାନଙ୍କ ଉପରେ ପଡ଼ିଥିଲା । ଆମେରିକାରେ ଏକ ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପାଇଁ କ୍ଷୁଦ୍ର ରାଜ୍ୟମାନେ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଚୁକ୍ତି ସମ୍ପାଦନ କରି ଏହି ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ‘କେନ୍ଦ୍ରାଭିମୁଖୀ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ’ (Centripetal Federation) କୁହାଯାଏ । କିନ୍ତୁ ଭାରତରେ ଏକ ସ୍ଵାଧୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଶାସନର ସୁବିଧା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଶାସନିକ କ୍ଷମତା ସହ କେତେକ କ୍ଷୁଦ୍ର ରାଜ୍ୟରେ ପରିଣତ କରାଯାଇଛି ।

ତେଣୁ ଭାରତକୁ ‘କେନ୍ଦ୍ରାପସାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ’ (Centrifugal Federation) କୁହାଯାଏ । ଭାରତୀୟ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଇତିହାସ ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଦେଇ ଗତି କରିଆସିଛି । ୧୯୧୯ ମସିହାରେ ମଣ୍ଟେଗୁ- ଚେମସ୍ଫୋର୍ଡଙ୍କ ରିପୋର୍ଟରେ ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ଏକ ସର୍ବଭାରତୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାହା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇପାରି ନଥିଲା । ଏହାପରେ ୧୯୩୫ ମସିହାରେ ଭାରତ ଶାସନ ଆଇନରେ ବ୍ରିଟିଶ୍ କର୍ତ୍ତୃତ୍ବାଧୀନ ଭାରତ ଓ କେତେକ ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟକୁ ନେଇ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତା’ର ପ୍ରକୃତ ରୂପରେଖ ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନତାପ୍ରାପ୍ତି ପରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ।

ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ୪ଟି ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ରହିଥାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –

• ଲିଖ୍ ଓ ଅନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ,
• ଦ୍ଵୈତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ କ୍ଷମତାର ସାମ୍ବିଧାନିକ ବଣ୍ଟନ,
• ଏକ ସ୍ବାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ
• ଦ୍ବିସଦନୀୟତା । ଭାରତୀୟ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉପରୋକ୍ତ ସଂଘୀୟ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ପୂର୍ଣ୍ଣମାତ୍ରାରେ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଭାରତ ନିଃସନ୍ଦେହରେ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ଲିଖ୍ ଓ ଅନମନୀୟ ଅଟେ । ଏଠାରେ ଶାସନ କ୍ଷମତା ସମ୍ବିଧାନଦ୍ବାରା ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବାଣ୍ଟି ଦିଆଯାଇଛି । ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନିରପେକ୍ଷ ଭାବେ ସଂଘୀୟ ଅଦାଲତ ହିସାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । ଭାରତର ସଂସଦ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭା ପରି ଦୁଇ ସଦନବିଶିଷ୍ଟ ଅଟେ । ଲୋକସଭା ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଓ ରାଜ୍ୟସଭା ସହଯୋଗୀ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵର ସୁଯୋଗ ଦେଉଛି ।

ଭାରତରେ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣେତାମାନେ ନିମ୍ନଲିଖୁତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ । ପ୍ରଥମତଃ, ଭାରତରେ ପ୍ରଗତିର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ ଥିବା ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଜାତୀୟ ମହାସ୍ରୋତରେ ସାମିଲ ହେବାପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ସଙ୍ଗଠନ ମାଧ୍ୟମରେ ସୁଯୋଗ ଦେବା; ଦ୍ବିତୀୟତଃ, ଭାରତର ଭୌଗୋଳିକ ବିଶାଳତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହାକୁ ଗୋଟିଏ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଦ୍ଵାରା ଶାସନ କରିବା ସମ୍ଭବପର ହେଉ ନଥିବାରୁ; ତୃତୀୟତଃ, ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କର ସ୍ଵାର୍ଥର ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏବଂ ଚତୁର୍ଥତଃ, ୧୯୩୫ ମସିହାର ଭାରତ ଶାସନ ଆଇନରେ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଇଥିବାରୁ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣେତାମାନେ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ସପକ୍ଷରେ ମତ ଦେଇଥିଲେ ।

ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ସ୍ଵରୂପ ସଂଘୀୟ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଫେସର ଜେନିଙ୍ଗ୍‌ସ, ପ୍ରଫେସର ହେୟାର, କେ. ସାନ୍ମାନାମ୍‌ ଇତ୍ୟାଦି ଏକ ଐକିକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଏଠାରେ କରାଯାଇଛି ବୋଲି ମତ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ବନାମ୍ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ରାଜ୍ୟ ମୋକଦ୍ଦମାରେ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ମଧ୍ଯ ଭାରତରେ କୌଣସି ପ୍ରାଚୀନ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ନାହିଁ ବୋଲି ମତ ଦେଇଛନ୍ତି । ଡ.ପି.ପି. ଗଜେନ୍ଦ୍ର ଗଡ଼କରଙ୍କ ମତରେ, “ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନରେ କେତେକ ସଂଘୀୟ ଲକ୍ଷଣ ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ପ୍ରକୃତପକ୍ଷେ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ନୁହେଁ ।” ଡଃ. ବି.ଆର୍.ଆମ୍ବେଦକରଙ୍କ ମତାନୁଯାୟୀ ସମୟ ଓ ପରିସ୍ଥିତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭାରତ ଉଭୟ ସଂଘୀୟ ଓ ଐକିକି ପ୍ରକୃତି ଗ୍ରହଣ କରିଛି ।

ଭାରତୀୟ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଐକିକ ଲକ୍ଷଣ – ନିମ୍ନଲିଖତ ଐକିକ ଲକ୍ଷଣ ଭାରତୀୟ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ ।

• ସମ୍ବିଧାନର ୧ ଧାରାରେ ଭାରତକୁ ‘ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ସମ୍ମଳନ’ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି ।
• ସମ୍ବିଧାନର ୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ନାମ ଓ ସୀମାରେଖାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏକ ସାଧାରଣ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ସହ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ କରିପାରିବ ।
• ରାଜ୍ୟ ଶାସନର ମୁଖ୍ୟ ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ବାରା ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ୍ବ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।

• ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏପରିକି ସାଧାରଣ ପରିସ୍ଥିତିରେ ମଧ୍ୟ ରାଜ୍ୟସଭାର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସମର୍ଥନ ସହ ଗୃହୀତ ପ୍ରସ୍ତାବ ବଳରେ କିମ୍ବା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଚୁକ୍ତିର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରିବ ।
• ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷିତ ହୋଇଥିବା ସମୟରେ ବିଶେଷତଃ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ସମୟରେ ରାଜ୍ୟ ଶାସନ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତତ୍ତ୍ଵାବଧାନରେ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଭାରତର ରାଜ୍ୟମାନେ ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ଅଟନ୍ତି ।
• ଭାରତରେ ଏକ ସମ୍ବିଧାନ ଓ ଏକକ ନାଗରିକତା ନୀତିର ପ୍ରଚଳନ ଅଛି ।
• ଏକ ସର୍ବଭାରତୀୟ ପ୍ରଶାସନିକ ସେବାସଂସ୍ଥା ଜରିଆରେ ଶାସନକାର୍ଯ୍ୟ, ପରିଚାଳିତ ହେଉଛି ।
• ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କରିବାର କ୍ଷମତା କେବଳ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କର ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହି ସମ୍ବିଧାନ ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଅଟେ ।
• ଯୋଜନା କମିଶନ, ଅର୍ଥକମିଶନ, ମହା ହିସାବରକ୍ଷକ ଓ ସମୀକ୍ଷକ, ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ ଇତ୍ୟାଦି ଭାରତରେ କ୍ଷମତା କେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ଦାୟୀ ଅଟନ୍ତି ।

ଉପରୋକ୍ତ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ସମାଲୋଚକମାନେ ଭାରତକୁ ଏକ ଐକିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ରୂପେ ଘୋଷଣା କରିଥା’ନ୍ତି । ପି.ଟି. ବ୍ୟାକୋଙ୍କ ମତରେ, ଶାସନ ବିଧାୟକ ସଭା ଯେଉଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି, ତାହା ଆକୃତିରେ ସଂଘୀୟ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବସ୍ତୁତଃ ଐକିକ ଅଟେ ।” କେ.ଏମ୍. ମୁନ୍ସୀ ଏହାକୁ ଏକ ଅର୍ଥସଂଘୀୟ (Quasi-Federal) ବ୍ୟବସ୍ଥା ରୂପେ ଅଭିହିତ କରି ମତ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ଏଠାରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଐକିକ ଲକ୍ଷଣ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି ।

• କେନ୍ଦ୍ର ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହେବାର କାରଣ – ଭାରତରେ କେନ୍ଦ୍ରକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବାପାଇଁ ଦେଶର ନିରାପତ୍ତା, ବିଚ୍ଛିନ୍ନତାବାଦୀ ଶକ୍ତିର ଉପସ୍ଥିତ, ଜାତୀୟ ସଂହତି ରକ୍ଷାଜନିତ ସମସ୍ୟା, ବିଭିନ୍ନତା ମଧ୍ୟରେ ଏକତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରରେ ଭାରତର ପ୍ରକୃତ ସ୍ଥାନ, ଐତିହାସିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ତଥା ବର୍ତ୍ତମାନ ପୃଥିବୀରେ କେନ୍ଦ୍ରାଭିମୁଖୀ ଚିନ୍ତାଧାରାର ଦ୍ରୁତ ପ୍ରବାହ ଇତ୍ୟାଦି ପରିସ୍ଥିତି ଦାୟୀ ଅଟେ ।
  ବାସ୍ତବତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିବେଚନା କଲେ ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ ।

କିନ୍ତୁ ଜବାହାରଲାଲ ନେହେରୁଙ୍କ ମତାନୁଯାୟୀ ଶାନ୍ତିର ସଂରକ୍ଷଣ, ସାଧାରଣ ସ୍ଵାର୍ଥଜନିତ ବିଷୟ ମଧ୍ଯରେ ସଂଯୋଗ ରକ୍ଷା, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରରେ ସମଗ୍ର ଭାରତବର୍ଷର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବୃଦ୍ଧି ଇତ୍ୟାଦି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଭାରତରେ କେନ୍ଦ୍ରକୁ କ୍ଷମତାଶାଳୀ ଓ ଦୃଢ଼ କରାଯାଇଛି । ତେଣୁ ଯେଉଁମାନେ ଭାରତକୁ ‘ଅର୍ଥ-ସଂଘୀୟ’ ବା ‘ଐକ୍ୟ-ସଂଘୀୟ’ (Fedro-Unitary) ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପେ ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି, ସେମାନେ ସାଧାରଣତଃ ଡାଇସି, ଫ୍ରିମ୍ୟାନ୍ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କ ସଂଘବାଦ ସମ୍ପର୍କୀୟ ସଂଜ୍ଞାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇଥା’ନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ଗୋପାଳସ୍ଵାମୀ ଆୟାଙ୍ଗୀରଙ୍କ ମତରେ ପୃଥବୀର କୌଣସି ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରକୃତ ବା ଶୁଦ୍ଧ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନୁହେଁ । ଆମେରିକା, କାନାଡ଼ା ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ପରି ପୁରାତନ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ମଧ୍ୟ କ୍ଷମତାର ଏହି କେନ୍ଦ୍ରାଭିମୁଖୀ ନୀତି ଅନୁସୃତ ହେଉଛି । ପ୍ରକୃତପକ୍ଷେ ଭାରତ ସାଧାରଣ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ, ମାତ୍ର ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏହା ଐକିକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

୬ । ଭାରତୀୟ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ରାଜ୍ୟ ସାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଦାବିର ସରର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କର ।
Answer:
ବ୍ରିଟିଶ୍ ରାଜତ୍ଵ କାଳରେ ଭାରତୀୟମାନେ ଆନ୍ଦୋଳନ ମାଧ୍ୟମରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଦାବି କରୁଥିଲେ । ୧୯୩୫ ମସିହାର ଭାରତ ଶାସନ ଆଇ ଏହି ଦାବିର କିଛି ଅଂଶ ପୂରଣ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ମନରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ସାତନ୍ତ୍ର୍ୟର ମୋହ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା । ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିପରେ ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସମୟରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ଦେବାକୁ ବହୁ ରାଜନୀତିଜ୍ଞ ମତପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ପଣ୍ଡିତ ନେହେରୁ, ଡକ୍ତର ଆମ୍ବେଦକର ଓ ସର୍ଦାର ପଟେଲ ପ୍ରଭୃତି ଜାତୀୟ ନେତାମାନେ ଏହି ଦାବିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନଥିଲେ । ସେମାନେ ସେତେବେଳେ ଯେଉଁ କାରଣରୁ କେନ୍ଦ୍ରରୁ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ଦେଇ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ଭୂମିକାକୁ ଗୌଣ ମନେକରିଥିଲେ, ସାଧୀନତାର ୪୩ ବର୍ଷ ପରେ ମଧ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ସେହି ଆଳରେ ରାଜ୍ୟର ସାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଦାବିକୁ ଅଗ୍ରହ୍ୟ କରିଚାଲିଛି ।

କ୍ରମଶଃ ଏହା ବିରୁଦ୍ଧରେ ଜନମତ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି ଏବଂ ରାଜ୍ୟମାନେ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ସାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଦାବି କରୁଛନ୍ତି । ପଣ୍ଡିତ ନେହେରୁ ଓ ଶାସ୍ତ୍ରୀଜୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁପରେ କଂଗ୍ରେସ ଦଳର ସାଙ୍ଗଠନିକ ସ୍ଥିତି ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଶୃଙ୍ଖଳା ବ୍ୟାହତ ହେବାରୁ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁ ବକ୍ତିଗତ ବିରୋଧ ଦେଖାଗଲା, ତାହା କେବଳ ଯେ କଂଗ୍ରେସକୁ ଭାଗ ଭାଗ କଲା, ସେତିକି ନୁହେଁ, ଦେଶର ଐକ୍ୟ ଓ ସଂହତି ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କଲା । ୧୯୬୭ ମସିହା ପରେ ଅନେକ ରାଜ୍ୟ କଂଗ୍ରେସ ହାତରୁ ଖସିଗଲା ଓ ସେଠାରେ ଅଣକଂଗ୍ରେସ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ଗଠିତ ହେଲା, ଏହିଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ସାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଦାବିର ଘର । ଦ୍ବିତୀୟ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ, ୧୯୫୭ ମସିହାରେ କେରଳରେ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଇ.ଏସ୍.ଏସ୍ ନମ୍ବୁଦ୍ରପଦଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀତ୍ଵରେ ଗଠିତ ହେଲା ।

ଏହା କେନ୍ଦ୍ରର କଂଗ୍ରେସ ସରକାରକୁ ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିରୋଧ କଲା । ୧୯୫୯ ମସିହାରେ କେରଳ ସରକାରଙ୍କୁ ଭାଙ୍ଗି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରାଗଲା । କେନ୍ଦ୍ରର ଏହି ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପଦକ୍ଷେପ ବିରୁଦ୍ଧରେ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ଆଲୋଡ଼ନ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା । ୧୯୬୦ ମସିହାରେ ମାଡ୍ରାସ୍ଠାରେ ଦ୍ରାବିଡ଼ ମୁନେତ୍ରା କାଜାଗମ୍ ଓ ନବତାମିଲ ଦଳ, ମିଳିତଭାବେ ସାର୍ବଭୌମ ତାମିଲନାଡୁ ଗଠନ ପାଇଁ ଆନ୍ଦୋଳନ କଲେ । ସେମାନେ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ଓ ଜାତୀୟ ପତାକାକୁ ମଧ୍ୟ ବିରୋଧ କଲେ । ୧୯୬୨ ମସିହାରେ ସି.ଏମ୍. ଅନ୍ଧାଦୁରାଇ ତାମିଲନାଡୁ, ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ, କର୍ପୂଟକ ଓ କେରଳ ପ୍ରଭୃତି ରାଜ୍ୟକୁ ନେଇ ଏକ ‘ସାଧୀନ ଦ୍ରାବିଡ଼ରାଜ୍ୟ’ ଗଠନ ପାଇଁ ଦାବି କରିଥିଲେ । ଚୀନ୍‌ର ଭାରତ ଆକ୍ରମଣ ପରେ ଏହି ଘର ୧୯୬୩ ବେଳକୁ ନରମିଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ସାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ତାଙ୍କର ଦାବି ଥିଲା ।

୧୯୬୭ ମସିହାରେ କେରଳରେ ମାର୍କସ୍ଵାଦୀ ନେତା ନମ୍ବୁଦ୍ରାପଦ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହେଲେ । ସେ କେରଳ ପାଇଁ ଅଧୁକ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ଦାବି କଲେ । କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ପାତର ଅନ୍ତର ମନୋଭାବକୁ ସମାଲୋଚନା କରି ଖାଦ୍ୟଯୋଗାଣ ପାଇଁ ଚୀନ୍ ସହ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ରାଜିନାମା କରିବାର କ୍ଷମତା କେରଳକୁ ଦିଆଯାଉ ବୋଲି ସେ କହିଥିଲେ । ଏପରିକି ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରାର କେରଳ ଅଂଶ ତାଙ୍କ ରାଜ୍ୟକୁ ଦେବାପାଇଁ ତାଙ୍କର ଦାବି ଥିଲା । ୧୯୬୭ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ୮ ତାରିଖରେ ଦିଲ୍ଲୀଠାରେ ଏକ ସାମ୍ବାଦିକ ସମ୍ମିଳନୀ ଡାକି ତାମିଲନାଡୁର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅନ୍ନଦୁରାଇ କେନ୍ଦ୍ରର କ୍ଷମତା ହ୍ରାସ ଓ ରାଜ୍ୟର କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ । କର୍ଣ୍ଣାଟକ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ବୀରେନ୍ଦ୍ର ପାଟିଲ ୧୯୬୬ ମସିହାରେ କେନ୍ଦ୍ରର କଂଗ୍ରେସ ସରକାର ବିରୁଦ୍ଧରେ ସର ଉତ୍ତୋଳନ କଲେ ।

ରାଜ୍ୟରେ ଅଣକଂଗ୍ରେସ ସରକାର ଥିବାରୁ କେନ୍ଦ୍ର ରାଜ୍ୟ ପ୍ରତି ଉଚିତ ଧ୍ୟାନ ଦେଉନାହିଁ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ରାଜ୍ୟଠାରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଆତିଥ୍ୟ ପାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଦିଲ୍ଲୀରେ ସାକ୍ଷାତ ଦେଉନାହାନ୍ତି ତଥା ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ଭାଙ୍ଗିଦେବାର ସବୁପ୍ରକାର ଚେଷ୍ଟା କରୁଛନ୍ତି ବୋଲି ଅଭିଯୋଗ କରିଥିଲେ । ୧୯୬୯ ମସିହା ଜୁନ୍ ୨୮ ତାରିଖ ଦିନ ପଞ୍ଜାବର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଗରୁମାନ ସିଂହ କେନ୍ଦ୍ରକୁ ସମାଲୋଚନା କରି କହିଥିଲେ ଯେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଜାଣିଶୁଣି ଚଣ୍ଡିଗଡ଼ର ଭବିଷ୍ୟତ ଓ ପଞ୍ଜାବର ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରୁନାହାନ୍ତି । ୧୯୬୯ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୨ ତାରିଖରେ ତାମିଲନାଡୁ ସରକାର ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ହାଇକୋର୍ଟ ବିଚାରପତି ଡକ୍ଟର ପି.ଭି. ରାଜରମାତ୍ମାଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ କେନ୍ଦ୍ର ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ ବିଷୟରେ ଅନୁଧ୍ୟାନ ରିପୋର୍ଟ ଦେବାକୁ ଏକ କମିଟି ଗଠନ କଲେ । ଏହି କମିଟି କେତେକ ଉପାଦେୟ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲା ।

• ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ନିଯୁକ୍ତି ହେବା ଉଚିତ ।
• କେବଳ ଆଇନ ଶୃଙ୍ଖଳା ପରିସ୍ଥିତିରେ ଅବନତି କାରଣରୁ ରାଜ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରାଯିବ । ଏ ବିଷୟରେ ବିଧାନସଭାରେ ଆଲୋଚନା ମଧ୍ୟ ହେବ ।
• ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଆନ୍ତଃରାଜ୍ୟ ପରିଷଦ ଗଠିତ ହେବ ଏବଂ ତାହା ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଓ ବୈଦେଶିକ ସମ୍ପର୍କ ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ବିଷୟ ଆଲୋଚନା କରିବେ ।
• ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାର ବିଷୟ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି କରାଯିବ ଓ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟକୁ ସମାନ ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵ ମିଳିବ ।
• ଅର୍ଥ ଆୟୋଗ ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ସଂସ୍ଥା ହେବ ।
• ଆନ୍ତଃରାଜ୍ୟ ନଦୀଜଳ ବଣ୍ଟନ ବିବାଦ କେବଳ ସୁପ୍ରିମ୍ କୋର୍ଟରେ ହିଁ ଶେଷହେବ ଓ ହାଇକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କ ବହିଷ୍କାରରେ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାକୁ ଅଂଶୀଦାର କରାହେବ ।
• ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବ । କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଏହି ପରାମର୍ଶ ଗ୍ରହଣ କରିନଥିଲେ । ୧୯୬୯ ମସିହାରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ରାଜ୍ୟପାଳ ଧର୍ମବୀର ବର୍ଷୀୟାନ ନେତା ଅଜୟ ମୁଖାର୍ଜୀଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀତ୍ଵରୁ ବହିଷ୍କାର କରି ଏକ କୁପରମ୍ପରା ସୃଷ୍ଟିକଲେ । ଏହାଫଳରେ କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ ବ୍ୟାହତ ହେଲା । ମାର୍କସବାଦୀ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟପାର୍ଟି ଧର୍ମବୀରଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟାହାର ଦାବିକଲା ଓ ତତ୍‌ସହିତ ରାଜ୍ୟର ଅଧ‌ିକ ସାତନ୍ତ୍ର୍ୟପାଇଁ ସର ଉତ୍ତୋଳନ କଲା ।

୧୯୭୦ ମସିହାରେ ବିହାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମହାମାୟା ପ୍ରସାଦ ସିହ୍ନା ଓ ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ନାରାୟଣ ସିହଦେଓ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ଦାବି କଲେ । ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ଉପଯୁକ୍ତ ବିନିଯୋଗ ପାଇଁ ଦ୍ଵିତୀୟ ଇସ୍ପାତ କାରଖାନା ଓ ରେଳପଥର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଦାବିରେ ସରକାରୀ ଦଳ ପୃଷ୍ଠପୋଷକତାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ବନ୍ଦ ପାଳନ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୭୩ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ମାସରେ ପଞ୍ଜାବର ଆନନ୍ଦପୁର ସାହିବଠାରେ ଶିରେମଣି ଆକାଳୀଦଳଦ୍ଵାରା କେନ୍ଦ୍ର ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କକୁ ନୂତନ ରୂପ ଦେବାପାଇଁ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ଆନନ୍ଦପୁର ସାହିବ ପ୍ରସ୍ତାବ ଭାବେ ପରିଚିତ । ରାଜ୍ୟରୁ ଅଧ‌ିକ କ୍ଷମତା ଦେବା, ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଢାଞ୍ଚା ବଦଳାଇବା ଓ ରାଜ୍ୟର ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତିକୁ ଦୃଢ଼ କରିବାପାଇଁ କେତେକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନଥିଲେ । ବିହାର ଓ ଅନ୍ୟ କେତେକ ରାଜ୍ୟର ପରିସ୍ଥିତିରେ ସମବେଦନା ପ୍ରକାଶକରି ଜୟପ୍ରକାଶ ନାରାୟଣ ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ଏକ ନୂତନ କ୍ରାନ୍ତି ଆରମ୍ଭ କଲେ । ଏହା ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ବିପ୍ଳବ ନାମରେ ନାମିତ । ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା କ୍ଷମତାର ବିକନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ବୈଷମ୍ୟର ଅବସାନ । ୧୯୭୭ ମସିହା ନିର୍ବାଚନରେ ଭାରତୀୟମାନେ ଏକ ଐତିହାସିକ ରାୟ ଦେଲେ, ଯାହାଫଳରେ କେନ୍ଦ୍ରରେ କଂଗ୍ରେସ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଜନତା ଦଳ ଶାସନକୁ ଆସିଲା । ୯ଟି ରାଜ୍ୟର କଂଗ୍ରେସ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ଭାଙ୍ଗିଦେଇ ଜନତା ଦଳ କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ କ୍ଷତି ଘଟାଇଥଲା । ତତ୍କାଳୀନ କଂଗ୍ରେସ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଦେବରାଜ ଉର୍ଷ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ଦାବି କରିଥିଲେ ।

୧୯୭୮ ମସିହାରେ ପଞ୍ଜାବ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରକାଶସିଂହ ବାଦଲ, ଆସାମ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଗୋଲାବ ବାରବରା, ଲୋକସଭା ସଭ୍ୟ ଶ୍ରୀ ଧନିକଲାଲ ମଣ୍ଡଳ, ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ଜ୍ୟୋତିବସୁ ପ୍ରଭୃତି ରାଜ୍ୟପାଇଁ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ଦାବି କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମୋରାର୍‌ଜୀ ସରକାର ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ଏକମତ ହୋଇନଥିଲେ । ଜନତା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପତନ ଘଟିବାରୁ ୧୯୮୦ ମସିହାରେ କଂଗ୍ରେସ ପୁଣି କ୍ଷମତାକୁ ଆସିଲା । ଶ୍ରୀମତୀ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧି ୯ଟି ରାଜ୍ୟର ଅଣକଂଗ୍ରେସ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ଭାଙ୍ଗିଦେଇ ଜନତା ସରକାରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟର ପୁନରାବୃତ୍ତି କଲେ । ଏହା କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କକୁ କ୍ଷୁଣ୍ଣ କଲା । ୧୯୮୨ ମସିହା ବେଳକୁ ପଞ୍ଜାବ ପରିସ୍ଥିତି ଆୟତ୍ତ ବାହାରକୁ ଚାଲିଯାଇଥିଲା ।

ଶ୍ରୀମତୀ ଗାନ୍ଧି ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣମନ୍ଦିରରେ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀଦ୍ଵାରା ଯେଉଁ ବୃଷ୍ଟାର ଅପରେସନ କଲେ ତା’ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅକାଳୀ ଦଳର କର୍ମୀମାନେ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଅଧୁକ କ୍ଷମତା ତଥା ଖାଲିସ୍ଥାନ ଦାବିକଲେ । ସେହିବର୍ଷ ହରିୟାନାର ଭିୱାନୀଠାରେ ମୁଖ୍ୟ ବିରୋଧୀ ଦଳଙ୍କ ନେତୃମଣ୍ଡଳର ବୈଠକ ବସିଲା ଓ କେନ୍ଦ୍ରର କଂଗ୍ରେସ ଶାସନର ସମାପ୍ତି ତଥା ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ କେତେକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଗଲା । ୧୯୮୩ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦ ତାରିଖରେ ତାମିଲନାଡୁ, କର୍ନେଟକ, ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ଓ ପଣ୍ଡିଚେରୀର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ବାଙ୍ଗାଲୋରଠାରେ ମିଳିତ ହୋଇ ଅଣକଂଗ୍ରେସ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ଓ ବିରୋଧୀଦଳର ନେତାମାନେ କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ, ରାଜ୍ୟର ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟ, ଆଞ୍ଚଳିକ ବିକାଶ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ମନୋମୁଖୀ ତଥା ପକ୍ଷପାତୀ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିବାପାଇଁ ଏବଂ ସମୁଚିତ ପନ୍ଥା ଗ୍ରହଣ ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ମିଳିତ ହେବାପାଇଁ ଯୋଜନା କଲେ ।

୧୯୮୩ ମସିହା ମେ ମାସ ୨୮ ତାରିଖରେ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ବିଜୟୱାଡ଼ାଠାରେ, ୧୯୮୩ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ମାସ ୭ ତାରିଖରେ ଶ୍ରୀନଗରଠାରେ ଓ ୧୯୮୪ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୧୩ ତାରିଖ ଦିନ କଲିକତାଠାରେ ଏହି ପ୍ରକାର ସମ୍ମିଳନୀ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । ୧୯୮୪ ମସିହାରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ରାଜ୍ୟପାଳ ଶ୍ରୀରାମଲାଲ ଅପକୌଶଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଏନ୍.ଟି. ରାମାରାଓଙ୍କୁ କ୍ଷମତାଚ୍ୟୁତ କଲେ ଓ ଶ୍ରୀ ଭାସ୍କର ରାଓଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବେ କ୍ଷମତାସୀନ କଲେ । ଏହା କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରର ରାଜ୍ୟ ଉପରେ ଅଯଥା ହସ୍ତକ୍ଷେପ ବୋଲି କହି ବିରୋଧୀ ଦଳମାନେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧିଙ୍କୁ ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ । ଅବଶ୍ୟ ଖୁବ୍ କମ୍ ଦିନପରେ ଭାସ୍କର ରାଓଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରି ରାମାରାଓଙ୍କୁ ପୁନଶ୍ଚ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କରାଗଲା ।

୧୯୮୯ ମସିହାରେ କର୍ଣ୍ଣାଟକ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଏସ.ଆର.ବୋମାଲଙ୍କୁ ବିଧାନସଭାରେ ଶକ୍ତି ପରୀକ୍ଷାର ସାମାନ୍ୟତମ ସୁଯୋଗ ନଦେଇ ରାଜ୍ୟପାଳ ଭେଙ୍କଟସୁବେୟା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀତ୍ବରୁ ବରଖାସ୍ତ କଲେ । ଏହାଦ୍ଵାରା କଂଗ୍ରେସ ସରକାରଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ନାନା ପ୍ରକାର ସମାଲୋଚନା ହେଲା । ରାଜ୍ୟପାଳ ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ, ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ ଓ ଦଳୀୟ ସମର୍ଥକଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବାରୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ପଦବୀକୁ ଉଠାଇ ଦେବାପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ ଦାବି କରାଯାଇଥିଲା । ସେହିପରି କେରଳର ନାୟନାର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ସହିତ ରାଜ୍ୟପାଳ ଶ୍ରୀମତୀ ରାମଦୁଲାରୀ ସିହ୍ନାଙ୍କ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ବ୍ୟାପାର ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ୧୯୮୮ ମସିହାରେ ବ୍ୟାପକ ମତଭେଦ ଘଟିବାକୁ କେରଳ ସରକାର ତାଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟାହାର ଦାବି କରିଥିଲେ ।

କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ପୁନର୍ବିନ୍ୟାସ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲେ । ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ବଳର ସମବଣ୍ଟନ କରିବା ଏବଂ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ସମ୍ବଳ ଯୋଗାଇବାପାଇଁ ମଧ୍ୟ ସେଠାରେ ଦାବି ହୋଇଥିଲା । ରାମକୃଷ୍ଣ ହେଗେଡ୍‌ଙ୍କ ଯୁକ୍ତି ଏପରି ଅକାଟ୍ୟ ଥିଲା ଯେ, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀମତୀ ଗାନ୍ଧି କେନ୍ଦ୍ର ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କର ଅନୁଧ୍ୟାନ ପାଇଁ ଏକ କମିଶନ ବସାଇବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ । ୧୯୮୩ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୪ ତାରିଖରେ ସୁପ୍ରିମ୍‌କୋର୍ଟର ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ବିଚାରପତି ରଞ୍ଜିତ ସିଂହ ସରକାରଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ କମିଶନ ଗଠିତ ହେଲା । ପାଞ୍ଚବର୍ଷରୁ ଅଧିକ କାଳ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବା ପରେ ସରକାରିଆ କମିଶନ ୧୫୭୯ ପୃଷ୍ଠା ଏକ ରିପୋର୍ଟ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କୁ ୧୯୮୮ ମସିହାରେ ଦେଲେ ।

• କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଅଧିକ ଯୋଗସୂତ୍ର ଓ ସହଯୋଗ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଏକ ଅନ୍ତଃ ସରକାର ପରିଷଦ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବା ଉଚିତ ଓ ଏହାର ନାମ ଜାତୀୟ ଆର୍ଥନୀତିକ ଓ ଉନ୍ନୟନ ପରିଷଦ ରଖାଯିବା
• ଆଞ୍ଚଳିକ ପରିଷଦଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାୟୀ ସଚିବାଳୟ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ସରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରିବର୍ତ୍ତେ ପରିଷଦ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀମାନେ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଏହାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ହେବା ଉଚିତ ।
• ଯୋଜନା ପ୍ରଣୟନ ସମୟରେ ଯୋଜନା କମିଶନ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କୁ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା ଉଚିତ ।
• ରାଜ୍ୟରେ ୩୫୬ ଧାରାର ଅପପ୍ରୟୋଗ ହୋଇ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି ସପକ୍ଷରେ କମିଶନ ମତ ଦେଇ ନାହାନ୍ତି ।
• ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ସମୟରେ ସଂପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ମତ ନିଆଯିବା ଉଚିତ ।
• ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ବଦଳି କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ମୋଟ ଉପରେ ସରକାରିଆ କମିଶନ ରାଜ୍ୟକୁ ଅଧ‌ିକ କ୍ଷମତା ଦେବା ସପକ୍ଷରେ ମତ ଦେଇ ନାହାନ୍ତି । କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଯେଉଁ ପ୍ରଶ୍ନମାନ ଉଠିଛି, ତାହାର ଜରୁରୀ ସମାଧାନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଦେଶର ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ଅଖଣ୍ଡତା, ଐକ୍ୟ ଓ ସଂହତି ଯେତେବେଳେ ବିପନ୍ନ ହୋଇଛି, ରାଜ୍ୟମାନେ ବିନା ଦ୍ବିଧାରେ କେନ୍ଦ୍ରପ୍ରତି ନିସର୍ଭ ସମର୍ଥନ ଜ୍ଞାପନ କରିଛନ୍ତି । ସ୍ଵାଭାବିକ ସମୟରେ ରାଜ୍ୟମାନେ ଯେଉଁ ସାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଚାହୁଁଛନ୍ତି, କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ସେଥୁପ୍ରତି ସହାନୁଭୁତିଶୀଳ ଦୃଷ୍ଟି ଦେବା ଉଚିତ । ଉଭୟେ କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ଜାତୀୟ ଅଖଣ୍ଡତାକୁ ରାଜନୀତିର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ରଖୁବା ଉଚିତ । ଏଥିପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ସହଯୋଗ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 3 ଭାରତରେ ସଂଘୀୟବାଦ Short Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 3 Short Answer Questions in Odia Medium

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି / ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।

୧ । ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାରେ ଥ‌ିବା ଯେକୌଣସି ପାଞ୍ଚଗୋଟି ବିଷୟ ଉଲ୍ଲେଖ କର ଓ ଏହା ଉପରେ ସାଧରଣତଃ କିଏ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରେ ?
Answer:
ସାଧାରଣତଃ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ଚିକିତ୍ସା, ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଶୃଙ୍ଖଳା, କୃଷି, ଶିଳ୍ପ ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଇତ୍ୟାଦି ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାର ପାଞ୍ଚଗୋଟି ବିଷୟ ଅଟେ । ଏହା ଉପରେ ପ୍ରାୟତଃ ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ ।

୨ । ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାରେ ଥ‌ିବା ଯେକୌଣସି ୫ଟି ବିଷୟ ଲେଖ ।
Answer:
ବିବାହ ଓ ଛାଡ଼ପତ୍ର, ଜଙ୍ଗଲ, ମାପ ଓ ଓଜନ, ଔଷଧ, ଆର୍ଥନୀତିକ ଓ ସାମାଜିକ ଯୋଜନା ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି ।

୩ । ଅର୍ଥ ଆୟୋଗକୁ କିଏ କେତେ ବର୍ଷ ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଅର୍ଥ ଆୟୋଗକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ୫ ବର୍ଷ ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।

୪ । ଅର୍ଥ ଆୟୋଗର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତି ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷରେ ଥରେ ଆର୍ଥିକ ଦେଶନେଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ପରିମାଣର ସମୀକ୍ଷା ଓ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବା ଅର୍ଥ ଆୟୋଗର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।

୫। ସର୍ବଭାରତୀୟ ସେବାସଂସ୍ଥାକୁ କିଏ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଭାରତର କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ସର୍ବଭାରତୀୟ ସେବାସଂସ୍ଥାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି ।

୬ | ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ ସଂସଦ କେତେବେଳେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ ?
Answer:
ଦେଶରେ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି ଥିବାବେଳେ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନ କ୍ରମେ ଗୃହୀତ ପ୍ରସ୍ତାବ କିମ୍ବା ଦୁଇ ବା ଅଧ୍ବକ ରାଜ୍ୟଙ୍କ ଅନୁରୋଧ କ୍ରମେ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ର ସଂସଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରିବ ।

୭ । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଚୁକ୍ତି କେତେ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
Answer:
୨୫୩ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଅଛି ଯେ କୌଣସି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସନ୍ଧି, ଚୁକ୍ତି ବା ସର୍ଭେ ପାଳନ କରିବାପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଯେକୌଣସି ବିଷୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ ।

୮ । କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା ଉପରେ କିଏ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ ?
Answer:
କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା ଉପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ ।

୯ । ରାଜ୍ୟ ପୁନର୍ଗଠନ କ୍ଷମତା କାହା ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛି ?
Answer:
ରାଜ୍ୟ ପୁନର୍ଗଠନ କ୍ଷମତା କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ହସ୍ତରେ ନ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛି ।

୧୦ | ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନରେ ଅବଶେଷ କ୍ଷମତା କାହାକୁ ଦିଆଯାଇଛି ?
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନରେ ଅବେଶଷ କ୍ଷମତା କେନ୍ଦ୍ରକୁ ଦିଆଯାଇଛି ।

୧୧ । ଭାରତରେ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କିଏ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଭାରତରେ ପ୍ରଥମେ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଣ୍ଟେଗୁ-ଚେମସ୍କୋର୍ଡ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।

୧୨ । ଭାରତ କାହିଁକି ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ ?
Answer:
ଭାରତରେ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ ଯଥା –

• ଲିଖ୍ ଓ ଅନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ;
• କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସ୍ତରରେ ଦୁଇଟି ସରକାର ଓ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ବିଧାନଦ୍ଵାରା କ୍ଷମତାର ବଣ୍ଟନ
• ଦ୍ବିସଦନୀୟତା ଓ
• ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟାଳୟ ରହିଛି ।

୧୩ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ଭାରତକୁ କେଉଁ ରୂପରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛି ?
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ଭାରତକୁ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ବା ଐକିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ହିସାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା ନକରି ଏହାର ପ୍ରଥମ ଧାରାରେ “ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ଏକ ସମ୍ମିଳନ” ରୂପରେ ଘୋଷଣା କରିଛି ।

୧୪ । ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ସଂପର୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ କେନ୍ଦ୍ର କାହିଁକି ଅଧ‌ିକ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରେ ?
Answer:
ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ସଂପର୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ କେନ୍ଦ୍ର ଅଧିକ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରେ କାରଣ କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା ପରି ଏକ ବୃହତ୍ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର ବ୍ୟାପକ ତଥା ଏକକ କ୍ଷମତା କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଉପଭୋଗ କରୁଛି । ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି, ଦୁଇ ବା ଅଧ୍ଵକ ରାଜ୍ୟଙ୍କ ଅନୁରୋଧ, ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଗୃହୀତ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଦି ଭିତ୍ତିରେ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ର ଆଇନ କରିଥାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ ପ୍ରଣୀତ କେନ୍ଦ୍ର ଆଇନ ଓ ରାଜ୍ୟ ଆଇନ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦ ଦେଖାଗଲେ କେନ୍ଦ୍ର ଆଇନ ବଳବତ୍ତର ରୁହେ ।

୧୫ । କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ କ’ଣ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳ ଭାରତର କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ପରିଚାଳନାରେ ରହିଲେ ତାହାକୁ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ କୁହାଯାଏ । କୌଣସି ଅଞ୍ଚଳକୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଏହା କରାଯାଇଥାଏ । ଭାରତରେ ୭ଗୋଟି କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଅଛି ।

(B) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।

୧। ଅବଶିଷ୍ଟ କ୍ଷମତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିବା କ୍ଷମତା ବଣ୍ଟନ ଅନୁଯାୟୀ ଯେଉଁ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା, ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା ଓ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାରେ ସ୍ଥାନ ପାଇନଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅବଶିଷ୍ଟ କ୍ଷମତା କୁହାଯାଏ । ଏହା ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଟେ ଏବଂ ଏହା କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ହସ୍ତରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇଛି । କେଉଁ କେଉଁ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ବଳକା କ୍ଷମତାର ପରିସରଭୁକ୍ତ ହେବ ସେ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାପାଇଁ ସୁପ୍ରିମ୍‌କୋର୍ଟକୁ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

୨ । କେଉଁ କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରିବେ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବାପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କୁ କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ କେତେକ ପରିସ୍ଥିତିରେ କେନ୍ଦ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଏହି ତାଲିକାରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରି ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବାର କ୍ଷମତା ପାଇଥାଏ । ପ୍ରଥମତଃ, ଯେତେବେଳେ ଦେଶରେ ଜାତୀୟ ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି ହୋଇଥାଏ, ସେତେବେଳେ ସଂସଦ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବାର କ୍ଷମତା ପାଇଥାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ରାଜ୍ୟସଭା ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନକ୍ରମେ ଯଦି ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରେ ଯେ ଜାତୀୟ ସ୍ବାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସଂସଦ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କୌଣସି ବିଷୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବା ଉଚିତ; ତେବେ ସଂସଦ ସେହି ବିଷୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥାଏ । ତୃତୀୟତଃ, ଯଦି ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵକ ରାଜ୍ୟ ସ୍ଵେଚ୍ଛାକୃତ ଭାବେ ସେମାନଙ୍କର ବିଧାନମଣ୍ଡଳରେ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରି ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବାକୁ ସଂସଦକୁ ଅନୁରୋଧ କରନ୍ତି ତାହାହେଲେ ସଂସଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରିବ ।

୩ । ଯୋଜନା ଆୟୋଗର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସରକାରଙ୍କର ବହୁବିଧ ଯୋଜନାକୁ ରୂପରେଖ ଦେବାପାଇଁ ଏକ ‘କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଯୋଜନା ଆୟୋଗ’ ଗଠନ କରାଯାଇଛି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଏହାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଅଟନ୍ତି । ଦେଶର ସାମାଜିକ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଇବା, ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୀମିତ ସମ୍ବଳକୁ ସୁଚିନ୍ତିତ ଯୋଜନା ମାଧ୍ୟମରେ ଉପଯୁକ୍ତ ଭାବରେ ବିନିଯୋଗ କରି ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବାଧ‌ିକ ଉନ୍ନତି ସାଧନ କରିବା ଯୋଜନା ଆୟୋଗର ମୁଖ୍ୟ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ଏହା କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କୁ ଉନ୍ନୟନମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପରାମର୍ଶ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।

୪ | ଭାରତର ହିସାବ ରକ୍ଷକ ଓ ମହାସମୀକ୍ଷକଙ୍କର ଭୂମିକା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୧୪୮ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ଆୟବ୍ୟୟର ହିସାବ୍ ରଖୁବା ଓ ତର୍ଜମା କରିବାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜଣେ ହିସାବ ରକ୍ଷକ ଓ ମହାସମୀକ୍ଷକଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥାଆନ୍ତି । ସଂସଦ ମଞ୍ଜୁର କରିଥିବା ଅର୍ଥର ଉପଯୁକ୍ତ ବିନିଯୋଗ ହେଉଛି କି ନାହିଁ ତାହା ପରୀକ୍ଷା କରିବା ତାଙ୍କର ପ୍ରଧାନ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟର ଆୟବ୍ୟୟର ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ହିସାବ ରଖିବା ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ବ୍ୟୟ ତାଲିକାକୁ ତର୍ଜମା କରିବା ହେଉଛି ତାଙ୍କର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟ । ସେ ସମସ୍ତ ସରକାରୀ ଆୟବ୍ୟୟର ବିବରଣୀକୁ ସମୀକ୍ଷା କରନ୍ତି ।

୫ । N.D.C. ବା ‘ଜାତୀୟ ଉନ୍ନୟନ ପରିଷଦ’ କ’ଣ ?
Answer:
‘ଜାତୀୟ ଉନ୍ନୟନ ପରିଷଦ’ ୧୯୫୦ ମସିହାରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା । ଯୋଜନା ଆୟୋଗର ସମସ୍ତ ସଭ୍ୟ, କେନ୍ଦ୍ରର କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଜାତୀୟ ଉନ୍ନୟନ ପରିଷଦ ଗଠିତ ହୋଇଛି । ଏହାର ନିଷ୍ପଭିଗୁଡ଼ିକ ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଲାଗୁ ହୋଇଥାଏ । ରାଜ୍ୟ-ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସହଯୋଗ ଓ ସମନ୍ଵୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏହା ଗଠିତ ହୋଇଛି ।

୬ । ଆନ୍ତଃରାଜ୍ୟ ପରିଷଦ’ (Inter-State Council) କ’ଣ ?
Answer:
ସର୍ବସାଧାରଣ ସ୍ଵାର୍ଥ ସଂରକ୍ଷଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ‘ଆନ୍ତଃରାଜ୍ୟ ପରିଷଦ’ ଗଠନ କରିପାରିବେ ବୋଲି ୨୬୩ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ଏହି ପରିଷଦ ନିମ୍ନଲିଖ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପାଦନ କରିବ :

• ରାଜ୍ୟ-ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଉପୁଜିଥିବା ସଂଘର୍ଷର ଅନୁସନ୍ଧାନ ଓ ସମାଧାନ ନିମନ୍ତେ ପରାମର୍ଶ ପ୍ରଦାନ ।
• ରାଜ୍ୟ-ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଓ କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସାଧାରଣ ସ୍ଵାର୍ଥକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ବିବାଦ ଉପୁଜିଲେ ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା ଓ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନା କରିବା ।
• ଏହି ବିଷୟରେ ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ସୁପାରିସ କରିବା ।

୭ । କେନ୍ଦ୍ରର ନିର୍ବିଘ୍ନ କ୍ଷମତା କ’ଣ ?
Answer:
୨୫୭ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଓ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଶାସନିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଂଘର୍ଷ ସୃଷ୍ଟି ନ ହେବାକୁ କୁହାଯାଇଛି । ଏଥ‌ିପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜ୍ୟକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇପାରିବେ । ଜାତୀୟ ତଥା ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ଯୋଗାଯୋଗ ମାଧ୍ୟମ; ଯଥା – ରେଳପଥ ଓ ରାଜପଥଗୁଡ଼ିକର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକୁ ରାଜ୍ୟମାନେ ମାନିବାକୁ ବାଧ୍ୟ । ରାଜ୍ୟରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପ୍ରଶାସନ କ୍ଷମତାକୁ ବିସ୍ତୃତ କଲାଭଳି କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ସରକାର କରିବେ ନାହିଁ ।

୮ । ଭାରତକୁ ଅର୍ଦ୍ଧ-ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ବା ପ୍ରାୟକଳ୍ପ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ (Quasi-Federal) କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଭାରତର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ; ଯଥା – ଏକ ଲିଖ୍ ଓ ଅନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ, କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ କ୍ଷମତା ବଣ୍ଟନ, ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ ଦ୍ଵିସଦନୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆଦି ପରିଦୃଷ୍ଟ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହା ଆକାରରେ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର । କିନ୍ତୁ ଜାତୀୟ ଏକତା ଓ ଅଖଣ୍ଡତା ରକ୍ଷା ଦୃଷ୍ଟିରୁ କେନ୍ଦ୍ରକୁ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଛି । କ୍ଷମତାର ବିଭାଜନ, ପ୍ରଶାସନିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ, ଆର୍ଥିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ, କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସାଧାରଣ ସେବା, ରାଜ୍ୟପାଳ, ଯୋଜନା ଆୟୋଗ, ମହା ହିସାବରକ୍ଷକ ଓ ପରୀକ୍ଷକ ଇତ୍ୟାଦି ମାଧ୍ୟମରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ନିଜର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରନ୍ତି ଓ ରାଜ୍ୟମାନେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ମାନି ଚଳିଥା’ନ୍ତି । ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ମାଧ୍ୟମରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପ୍ରଭାବ ଅଧିକ ଅନୁଭୂତ ହୁଏ । ଏଣୁ ସମାଲୋଚକମାନେ ଭାରତକୁ ଅର୍ଥ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ବା ପ୍ରାୟକଳ୍ପ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରିଥା’ନ୍ତି |

୯ । ଭାରତରେ ଐକିକ ରାଷ୍ଟ୍ରର କେଉଁ ଲକ୍ଷଣମାନ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ ?
କିମ୍ବା, ଭାରତୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର କେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ଲକ୍ଷଣମାନ ଲେଖ ।
Answer:
ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ରୂପ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏଠାରେ ଏକ ଐକିକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିମ୍ନଲିଖୁତ ଲକ୍ଷଣମାନ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ –

• ସମ୍ବିଧାନର ୧ ଧାରାରେ ଭାରତକୁ ଏକ ‘ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ସମ୍ମଳନ’ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି ।
• ୩ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ସଂସଦ ସାଧାରଣ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ସହ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନଦ୍ଵାରା ରାଜ୍ୟର ନାମ ଓ ଭୌଗୋଳିକ ସୀମାରେଖାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିପାରିବ ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତ ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନର ମୁଖ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରନ୍ତି ।
• ୩୫୨, ୩୫୬ ଓ ୩୬୦ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
• ସର୍ବଭାରତୀୟ ସେବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନିକ କଳ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି |
• ଯୋଜନା କମିଶନ, ଅର୍ଥ କମିଶନ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ସ୍ଥିତି ଓ ଭୂମିକା ।
• ଏକକ ନାଗରିକତ୍ଵ ।
• ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଂସଦର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ।

୧୦ । ଅର୍ଥ ଆୟୋଗର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ଦିଅ ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୨୮୦ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରତି ୫ ବର୍ଷରେ ଥରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅର୍ଥ ଆୟୋଗ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି | ଉକ୍ତ ଆୟୋଗର ଜଣେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଓ ୪ ଜଣ ସଦସ୍ୟ ଥାଆନ୍ତି । ଉକ୍ତ ଆୟୋଗର ଅଧକ୍ଷ ଓ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟଳୟର ବିଚାରପତି ହେବାପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବା ଦରକାର କିମ୍ବା ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନିକ ଦକ୍ଷତା କିମ୍ବା ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଶେଷ ଜ୍ଞାନ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ଅଟେ । କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଆୟକର ସମେତ ଅନ୍ୟ କେତେକ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ରାଜସ୍ବର ବଣ୍ଟନ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ସୁପାରିସ କରିବା ଏହାର ପ୍ରଧାନ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ । କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର କେଉଁ ନୀତି ଓ କେଉଁ ହାରରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାରମାନଙ୍କୁ ଅନୁଦାନ ଦେବେ ତାହା ଉକ୍ତ ଆୟୋଗ ସ୍ଥିର କରିଥାଏ । ଦେଶର ସୁସ୍ଥ ଅର୍ଥନୈତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆର୍ଥିକ ସମସ୍ୟାର ବିଚାରକରି ସୁପାରିସ କରିବା ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରଭୁକ୍ତ ଅଟେ ।

୧୧ । ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା କ’ଣ ?
କିମ୍ବା, ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ସଂକ୍ରାନ୍ତର ବିବାଦ ଉପୁଜିଲେ କ’ଣ କରାଯାଏ ?
Answer:
ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା (Concurrent List) ଭୁକ୍ତ ୫୨ ଗୋଟି ବିଷୟ ଉପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର କ୍ଷମତା ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଓ ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭାର ରହିଛି । ଏଥ‌ିରେ ବିବାହ ଓ ବିଚ୍ଛେଦ, ଶ୍ରମିକ ସଙ୍ଗଠନ ଓ କଲ୍ୟାଣ, ସମ୍ବାଦପତ୍ର ଆଦି ବିଷୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ମାତ୍ର ଏହି ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କୌଣସି ଏକ ବିଷୟ ଉପରେ ଉଭୟଙ୍କଦ୍ବାର ପ୍ରଣୀତ ଆଇନ ପରସ୍ପରର ବିରୋଧୀ ହେଲେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଆଇନ ବଳବତ୍ତର ରୁହେ । ଏଣୁ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା ଉପରେ ମଧ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ରହିଛି ।

୧୨ । କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ରାଜ୍ୟର ଅର୍ଥଚିଠା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ଆବଶ୍ୟକ କରେ ?
Answer:
ଦେଶରେ ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଓ ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି ହୋଇଥିବା ସମୟରେ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ କୌଣସି ଅର୍ଥ ବିଧେୟକକୁ ଅନୁମୋଦନ ନିମିତ୍ତ ରାଜ୍ୟପାଳ ସଂରକ୍ଷଣ କରିପାରନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହି ବିଧେୟକକୁ ଅନୁମୋଦନ କରି ନ ପାରନ୍ତି କିମ୍ବା ଏହାର ଅର୍ଥ ପରିମାଣ କମାଇ ପାରନ୍ତି କିମ୍ବା ପୁନର୍ବିଚାର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇ ପାରନ୍ତି । ଏଣୁ ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତିରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ଆର୍ଥିକ କ୍ଷମତା ହ୍ରାସ ପାଏ ।

୧୩ । ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର କି ?
କିମ୍ବା, ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ସଂଘୀୟ ଉପାଦାନ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର । କାରଣ ଏଠାରେ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ ରହିଛି; ଯଥା –

• ଏକ ଲିଷ୍କୃତ ଓ ଅନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ,
• କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶାସନ କ୍ଷମତାର ସାମ୍ବିଧାନିକ ବଣ୍ଟନ,
• କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସ୍ତରରେ ଦୁଇଟି ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା;
• ଏକ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ବିଚାରସଂସ୍ଥା ଓ
• ଦ୍ବିସଦନୀୟତା । ଏଣୁ କୌଣସି ଧାରାରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ ରହି ନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରୁ ଅଲଗା ହୋଇଯିବାର ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇ ନ ଥ‌ିବାରୁ ଭାରତରେ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅବିନାଶୀ ଅଟେ ।

୧୪ । କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା କ’ଣ ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଆଇନଗତ ସଂପର୍କ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ତିନିଗୋଟି ତାଲିକାର ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଛି ଓ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା ଅନ୍ୟତମ । ଏହି ତାଲିକଭୁକ୍ତ ୯୯ ଗୋଟି ବିଷୟ ଉପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର ଏକଚାଟିଆ କ୍ଷମତା କେବଳ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ନିକଟରେ ରହିଛି । ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ଯୁଦ୍ଧ ଓ ଶାନ୍ତି, ଡାକ ଓ ତାର, ମୁଦ୍ରା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବାଣିଜ୍ୟ, ବୈଦେଶିକ ଋଣ, ରେଳବାଇ ଆଦି ବିଷୟ ଏହି ତାଲିକଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏହି ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଶସାରା କେବଳ ଏକପ୍ରକାର ବା ସାଦୃଶ୍ୟତାଯୁକ୍ତ ଆଇନ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବାରୁ କେବଳ ସଂସଦହିଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷମତା ପାଇଛି ।

୧୫ । ‘ଭାରତ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ’ ଅଟେ ବୁଝାଅ ।
Answer:
ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସମ୍ବିଧାନର ୧ ଧାରାରେ ଭାରତକୁ ଏକ ‘ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ’ କୁହାଯାଏ । ଭାରତର ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କେନ୍ଦ୍ରାଭିମୁଖୀ ନ ହୋଇ କେନ୍ଦ୍ରାପସାରୀ ହୋଇଥିବାରୁ ଓ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରୁ ବାହାରିଯିବାର ସ୍ଵାଧୀନତା ଦିଆଯାଇ ନ ଥିବାରୁ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନତା ମଧ୍ୟରେ ଏକତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଭାରତକୁ ‘ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ’ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି ।

(C) ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

୧ । କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା ଓ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା ।
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ନବମ ଖଣ୍ଡ ଓ ସପ୍ତମ ଅନୁସୂଚୀରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଓ ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ମଧ୍ୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷମତାର ବିଭାଜନ କରାଯାଇଛି । ଏହା ତିନିଗୋଟି ତାଲିକାରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି ଯଥା – କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା, ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା ଓ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା । କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକାରେ ଥ‌ିବା ୯୯ଗୋଟି ବିଷୟ ଉପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର ଏକକ ଦାୟିତ୍ଵ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦକୁ ଦିଆଯାଇଛି । ଏହି ତାଲିକାରେ ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ବୈଦେଶିକ ସଂପର୍କ, ଡାକ ଓ ତାର, ମୁଦ୍ରା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଯୁଦ୍ଧ ଓ ଶାନ୍ତି ଆଦି ବିଷୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଏହି ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଶସାରା ଏକପ୍ରକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର ଜରୁରୀ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ୬୧ଗୋଟି ବିଷୟ ଉପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନରେ ଦାୟିତ୍ଵ ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ରହିଛି । କୃଷି, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ପରିମଳ, ଆଇନ ଓ ଶୃଙ୍ଖଳା, ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥା, ପୋଲିସ ଆଦି ବିଷୟ ଏହି ତାଲିକାରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି । ଏହି ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ବାର୍ଥସଂପନ୍ନ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଦେଶସାରା ଏକ ପ୍ରକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନରେ ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ । ଏହି ଆଇନରେ ସ୍ଥାନୀୟ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ଭିନ୍ନତା ଦେଖାଗଲେ କିଛି ଅସୁବିଧା ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି (୨୫୦ ଧାରା), ରାଜ୍ୟ ସଭାରେ ଗୃହୀତ ପ୍ରସ୍ତାବ (୨୪୯ ଧାରା), ଦୁଇ ବା ଅଧୂକ ରାଜ୍ୟର ଅନୁରୋଧ (୨୫୨ ଧାରା) ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଚୁକ୍ତିର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା (୨୫୩ ଧାରା) କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରେ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Economics Solutions Chapter 4 ଉପଭୋଗର ନିୟମ Objective Questions.

CHSE Odisha 12th Class Economics Chapter 4 Objective Questions in Odia Medium

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. ଉପଭୋଗ ହେଉଛି :
(A) ଉପଯୋଗିତାର ସୃଷ୍ଟି
(B) ଉପଯୋଗିତାର ଅପଚୟ
(C) ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତି
(D) ଆନନ୍ଦ ଲାଭ
Answer:
(B) ଉପଯୋଗିତାର ଅପଚୟ

2. କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଅତିରିକ୍ତ ଏକକ ଉପଭୋଗ ଫଳରେ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା :
(A) ହ୍ରାସ ପାଏ
(B) ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ
(C) ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହେ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(A) ହ୍ରାସ ପାଏ

3. ଉପଭୋଗ ବୃଦ୍ଧି ସହିତ ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା :
(A) ହ୍ରାସ ପାଏ
(B) ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ
(C) ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହେ
(D) ପ୍ରଥମେ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇ ପରେ ହ୍ରାସ ହୁଏ
Answer:
(D) ପ୍ରଥମେ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇ ପରେ ହ୍ରାସ ହୁଏ

4. ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ଶୂନ୍ୟ ହେଲାବେଳେ ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା :
(A) ସର୍ବାଧ‌ିକ ହୁଏ
(B) ସର୍ବନିମ୍ନ ହୁଏ
(C) ଋଣାତ୍ମକ ହୁଏ
(D) ଶୂନ୍ଯ ହୁଏ
Answer:
(A) ସର୍ବାଧ‌ିକ ହୁଏ

5. ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ରେଖା :
(A) ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ହୋଇଥାଏ
(C) ଆନୁଭୂମିକ ହୋଇଥାଏ
(B) ଉଲ୍ଲମ୍ବ ହୋଇଥାଏ
(D) ନିମ୍ନଗାମୀ ହୋଇଥାଏ
Answer:
(D) ନିମ୍ନଗାମୀ ହୋଇଥାଏ

6. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି କ୍ରମ ହ୍ରାସମାନ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ରର ସର୍ଭ ନୁହେଁ ?
(A) ସ୍ଵାଭାବିକ ମାନସିକତା
(B) ସମଜାତୀୟ ଦ୍ରବ୍ୟ
(C) ଧାରାବାହିକ ଉପଭୋଗ
(D) ସ୍ଥିର ଜନସଂଖ୍ୟା
Answer:
(D) ସ୍ଥିର ଜନସଂଖ୍ୟା

7. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ରମ ହ୍ରାସମାନ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ କରିନଥାଏ ?
(A) ମଦ୍ୟପ
(B) ଶିକ୍ଷକ
(C) କିରାଣୀ
(D) ଶ୍ରମିକ
Answer:
(A) ମଦ୍ୟପ

8. ସର୍ବାଧ୍ଵ ପରିତୃପ୍ତି ନିମନ୍ତେ ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ରବ୍ୟରୁ ମିଳୁଥିବା ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା :
(A) ହ୍ରାସ ପାଇବା ଆବଶ୍ୟକ
(B) ବୃଦ୍ଧି ଘଟିବା ଆବଶ୍ୟକ
(C) ସମାନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(C) ସମାନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ

9. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା
ଶୂନ୍ୟ ହୁଏ ନାହିଁ ?
(A) ମୁଦ୍ରା
(B) ରସଗୋଲା
(C) ଆଇସକ୍ରିମ୍
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ
Answer:
(A) ମୁଦ୍ରା

10. କେଉଁ ସୂତ୍ରକୁ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ସୂତ୍ର ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
(A) କ୍ରମ ହ୍ରାସମାନ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ର
(B) ସମ-ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ର
(C) ଚାହିଦା ସୂତ୍ର
(D) ଯୋଗାଣ ସୂତ୍ର
Answer:
(B) ସମ-ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ର

11. ଉପଯୋଗିତାର ବିନାଶକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ଖାଦ୍ୟ
(B) ଉପଭୋଗ
(C) ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା
(D) ପରିବ୍ୟୟ
Answer:
(B) ଉପଭୋଗ

12. ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା ଋଣାତ୍ମକ ହେଲେ ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା :
(A) ବୃଦ୍ଧି ପାଏ
(B) ସର୍ବାଧ‌ିକ ହୁଏ
(C) ହ୍ରାସ ପାଏ
(D) ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ
Answer:
(C) ହ୍ରାସ ପାଏ

13. ଆଲ୍‌ଫ୍ରେଡ୍‌ ମାର୍ଶାଲ୍‌ଙ୍କ ସମପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା ନିୟମଟି କେଉଁ ସର୍ଭ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ?
(A) ମୁଦ୍ରାର ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତାର ସ୍ଥିରତା
(B) ସମଜାତୀୟ ଦ୍ରବ୍ୟ
(C) ସ୍ଵାଦ, ଅଭ୍ୟାସ ଏବଂ ରୁଚି ଇତ୍ୟାଦି ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ସର୍ଭ
Answer:
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ସର୍ଭ

14. ମୁଦ୍ରାର ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା କିପରି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ?
(A) ଦ୍ରବ୍ୟର ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା + ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର
(B) ଦ୍ରବ୍ୟର ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା – ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର
(C) ଦ୍ରବ୍ୟର ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା + ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର
(D) ଦ୍ରବ୍ୟର ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା x ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର
Answer:
(C) ଦ୍ରବ୍ୟର ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା + ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର

15. କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଅଧ‌ିକରୁ ଅଧିକ ଏକକ ଉପଭୋଗ କରାଗଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଅଧିକ ଏକକରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ପରିତୃପ୍ତି :
(A) ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ
(B) ସ୍ଥିର ରହିଥାଏ
(C) କ୍ରମଶଃ ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ
(D) ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ
Answer:
(C) କ୍ରମଶଃ ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ

16. କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଅଧିକରୁ ଅଧ‌ିକ ଉପଭୋଗ କରାଗଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକ ଏକକର ଉପଭୋଗରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ଉପଯୋଗିତାକୁ :
(A) ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ
(B) ଉପଭୋଗ କୁହାଯାଏ
(C) ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ
(D) ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ
Answer:
(D) ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଉପଭୋଗ ହେଉଛି ଉପଯୋଗିତାର ____________ ।
Answer:
ଅପଚୟ

2. ସାମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା _____________ ହେଲେ, ମୋଟ ଉପଯୋଗିତାସର୍ବାଧ୍ଵ ହୁଏ ।
Answer:
ଶୂନ୍ୟ

3. କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟ ଅଧ‌ିକରୁ ଅଧିକ ଉପଭୋଗ କଲେ ଏହାର ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା _____________ ହୁଏ ।
Answer:
ପ୍ରଥମେ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇ ହ୍ରାସ

4. ____________ ଏକକର ଉପଯୋଗିତାକୁ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଶେଷ

5. ଗୋଟିଏ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅଧ୍ୟକରୁ ଅଧିକ ଉପଭୋଗ କଲେ ତାହାର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା _____________ ହୁଏ ।
Answer:
ହ୍ରାସ

6. ସାମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ____________ ହେଲେ ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା ହ୍ରାସ ପାଇବାକୁ ଲାଗେ ।
Answer:
ଋଣାତ୍ମକ

7. ଜଣେ ଉପଭୋକ୍ତା __________ ଉପଯୋଗିତାକୁ ସର୍ବାଧ୍ଵ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ ।
Answer:
ମୋଟ

8. ଯେତେବେଳେ ______________ ସର୍ଭଟି ପୂରଣ ହୋଇଥାଏ, ସେତେବେଳେ ଉପଭୋକ୍ତା ତା’ର ସୀମିତ ଆୟରୁ ସର୍ବାଧ୍ଵ ପରିତୃପ୍ତି ପାଇଥା’ନ୍ତି ।
Answer:
\(\frac{‘କ’ ଦ୍ରବ୍ୟର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା}{‘କ’ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର}\) = \(\frac{‘ଖ’ ଦ୍ରବ୍ୟର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା}{‘ଖ’ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର}\) = ମୁଦ୍ରାରୁ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା

9. ସମସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ନିୟମର ଅନ୍ୟ ନାମ ____________ ।
Answer:
ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିତୃପ୍ତି ସୂତ୍ର

10. ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟୟର ବଣ୍ଟନ ଓ ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଗର ଲୋକଙ୍କ ଉପରେ ଟିକସ ବସାଇବା ସମୟରେ ____________ ନିୟମକୁ ବିତ୍ତମନ୍ତ୍ରୀ ପାଳନ କରିଥା’ନ୍ତି । __________ ।
Answer:
ସମସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ନିୟମ

11. ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା _____________ ହାରରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।
Answer:
କ୍ରମ ହ୍ରାସମାନ ହାରରେ

12. କ୍ରମ ହ୍ରାସମାନ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ର ଅଧୀନରେ ମୁଦ୍ରାର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ____________ ବୋଲି ଧରାଯାକଅଛି । _________ ।
Answer:
ସ୍ଥିର

13. ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କର ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିତୃପ୍ତି ଲାଭ ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର ସମାନ ହେଲେ _____________ ସମାନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
Answer:
ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା

14. ମୁଦ୍ରାରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା _________ କିମାୃ _____________ ହେବ ନାହିଁ ।
Answer:
ଶୂନ୍ୟ, ଋଣାତ୍ମକ

15. ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ଓ ଦରର ଅନୁପାତକୁ ବ୍ୟୟିତ ___________ ର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ମୁଦ୍ରା

16. (ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା)_n = 40 ଏବଂ (ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା)_n-1 = 36 ହେଲେ, ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା __________ ହେବ ।
Answer:
4

C. ନିମ୍ନଲିଖ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭୁଲ୍ କି ଠିକ୍ ଲେଖ । ରେଖାଙ୍କିତ ଅଂଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କରି ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କର ।

1. ଦ୍ରବ୍ୟର ଅଭାବ ମୋଚନକାରୀ କ୍ଷମତାକୁ ଉପଭୋଟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଦ୍ରବ୍ୟର ଅଭାବ ମୋଚନକାରୀ କ୍ଷମତାକୁ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ ।

2. ଉପଯୋଗ ହେଉଛି ଉପଯୋଗିତାର ଅପଚୟ ।
Answer:
ଠିକ୍

3. ମୁଦ୍ରାର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ଶୂନ୍ୟ ହୋଇପାରିବ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ମୁଦ୍ରାର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ଶୂନ୍ୟ ହେଇପାରିବ ନାହିଁ ।

4. କୌଣସି ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର ଓ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ମଧ୍ୟରେ ପରୋକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – କୌଣସି ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର ଓ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ମଧ୍ଯରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ।

5. କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଭୋଗ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ବେଳେ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସ୍ଥିର ରହେ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଭୋଗ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାବେଳେ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ହ୍ରାସ ପାଏ ।

6. କ୍ରମ ହ୍ରାସମାନ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ରକୁ ସ୍ଥାନାପନ୍ନ ସୂତ୍ର ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସମସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ରକୁ ସ୍ଥାନାପନ୍ନ ସୂତ୍ର ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

7. ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ରେଖା ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ରେଖା ନିମ୍ନଗାମୀ ହୋଇଥାଏ ।

8. ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ଋଣାତ୍ମକ ହେବାବେଳେ ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା ସର୍ବାଧିକ ହୁଏ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ଶୂନ୍ୟ ହେବାବେଳେ ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା ସର୍ବାଧ୍ଵ ହୁଏ ।

9. ଉପଭୋଗଦ୍ଵାରା ଉପଯୋଗିତାର ବୃଦ୍ଧି ସାଧନ ହୁଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଉପଭୋଗଦ୍ଵାରା ଉପଯୋଗିତାର କ୍ଷୟ ସାଧନ ହୁଏ ।

10. କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତା ବିଭିନ୍ନ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ଲାଗି ସମାନ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତା ବିଭିନ୍ନ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ଲାଗି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ।

11. କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ଭବ ।

12. ଜଣେ ବିବେକୀ ଉପଭୋକ୍ତା, କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଭୋଗ ସ୍ଥଳେ ସର୍ବଦା ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତାକୁ ଦରଠାରୁ କମ୍ ହେବା ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖନ୍ତି ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଜଣେ ବିବେକୀ ଉପଭୋକ୍ତା, କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଭୋଗ ସ୍ଥଳେ ସର୍ବଦା ଦରକୁ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତାଠାରୁ କମ୍ ହେବା ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖନ୍ତି ।

13. ମୁଦ୍ରାର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା କେବଳ ଧନାତ୍ମକ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

14. ଦ୍ରବ୍ୟର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା, ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଏକକରୁ ଉପଲବ୍‌ଧ ଉପଯୋଗିତାଠାରୁ କମ୍ ବା ବେଶୀ ହୋଇପାରେ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଦ୍ରବ୍ୟର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା, ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଏକକରୁ ଉପଲବ୍‌ଧ ଉପଯୋଗିତାଠାରୁ ସର୍ବଦା କମ୍ ହୋଇପାରେ ।

15. ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଦର ସମାନ ସ୍ଥଳେ କେବଳ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତାର ସମାନତା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ସମ୍ଭବ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

16. ଶେଷ ଏକକରୁ ମିଳୁଥିବା ଉପଯୋଗିତାକୁ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଏକକରୁ ମିଳୁଥିବା ଉପଯୋଗିତାକୁ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ ।

17. ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବେ କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଏକକ ସମୂହ ଉପଭୋଗ କଲେ ସମସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବେ କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଏକକ ସମୂହ ଉପଭୋଗ କଲେ କ୍ରମ ହ୍ରାସମାନ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ ।

18. ଉପଭୋକ୍ତା ଅର୍ଥ ବ୍ୟୟ କରିବା ସମୟରେ କ୍ରମହାସମାନ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ରଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୁଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଉପଭୋକ୍ତା ଅର୍ଥ ବ୍ୟୟ କରିବା ସମୟରେ ସମ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ରଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୁଏ ।

19. ସମସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ର ଅନୁସାରେ ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ରବ୍ୟର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସମାନ ହୁଏ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

20. ଦ୍ରବ୍ୟଟିର ଦର ତାହାର ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଦ୍ରବ୍ୟଟିର ଦର ତାହାର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

21. ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା ଶୂନ୍ୟ ହେଲେ ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା ମଧ୍ୟ ଶୂନ୍ୟ ହୁଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା ଶୂନ୍ୟ ହେଲେ ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା ସର୍ବାଧ‌ିକ ହୁଏ ।

22. ଉପଭୋଗର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଉପଭୋଗର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ହ୍ରାସ ପାଏ ।

23. ମାନସିକ ସ୍ଵସ୍ଥ ଉପଭୋକ୍ତା କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଭୋଗ ସ୍ଥଳେ ସର୍ବଦା ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତାକୁ ଦରଠାରୁ କମ୍ ହେବା ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖନ୍ତି ।
Answer:ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ମାନସିକ ସ୍ବସ୍ଥ ଉପଭୋକ୍ତା କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଭୋଗ ସ୍ଥଳେ ସର୍ବଦା ଦରକୁ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତାଠାରୁ କମ୍ ହେବା ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖନ୍ତି ।

24. ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ଶୂନ୍ୟ ହେଲେ ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା ମଧ୍ୟ ଶୂନ୍ୟ ହୁଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ଶୂନ୍ୟ ହେଲେ ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା ସର୍ବାଧ‌ିକ ହୁଏ ।

D. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା କ’ଣ ?
Answer:
କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ଏକକ ଉପଭୋଗରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଉଥ‌ିବା ଉପଯୋଗିତାର ସମଷ୍ଟିକୁ ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ ।

2. ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଏକ ଅତିରିକ୍ତ ଏକକ ଉପଭୋଗ କରିବାଦ୍ୱାରା ମୋଟ ଉପଯୋଗିତାରେ ଯେଉଁ ପରିମାଣ ଯୋଗ ହୁଏ ତାହା ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ।

3. ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା ହ୍ରାସ ପାଇବାବେଳେ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା କ’ଣ ହେବ ?
Answer:
ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା ହ୍ରାସ ପାଇବାବେଳେ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ଋଣାତ୍ମକ ହେବ ।

4. ଉପଭୋଗ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତାର ଅପଚୟ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଉପଭୋଗ କୁହାଯାଏ ।

5. କ୍ରମହ୍ରାସମାନ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ରର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ପ୍ରଫେସର ମାର୍ଶାଲ୍ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ପାଖରେ ଥିବା କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ସେ ଯେଉଁ ଅତିରିକ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ଲାଭ କରନ୍ତି, ତାହା ଦ୍ରବ୍ୟର ମୋଟ ପରିମାଣରେ ବୃଦ୍ଧି ହେବା ସହିତ କ୍ରମଶଃ ହ୍ରାସ ପାଏ ।

6. କେଉଁ ସୂତ୍ରର ଅନ୍ୟନାମ ସ୍ଥାନାପନ୍ନ ସୂତ୍ର ?
Answer:
ସମସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ରର ଅନ୍ୟନାମ ସ୍ଥାନାପନ୍ନ ସୂତ୍ର ।

7.ବ୍ୟୟିତ ମୁଦ୍ରାର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ଓ ଦରର ଅନୁପାତକୁ ବ୍ୟୟିତ ମୁଦ୍ରାର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା କହନ୍ତି ।

8. ଜଣେ ଉପଭୋକ୍ତା କେତେବେଳେ ସର୍ବାଧ୍ଵ ପରିତୃପ୍ତି ପାଇଥା’ନ୍ତି ?
Answer:
ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ରବ୍ୟର ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସମାନ ଥ‌ିବା ଅବସ୍ଥାରେ ଯଦି ଉପଭୋକ୍ତା ଉପଭୋଗ କରେ ସେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିତୃପ୍ତି ଲାଭ କରିପାରିବେ ।

9. ଜଣେ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଜଣେ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ସେ ତାଙ୍କର ସୀମିତ ଆୟକୁ ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ରୟ କରିବାରେ କିଭଳି ଭାବରେ ବଣ୍ଟନ କଲେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିତୃପ୍ତି ଲାଭ କରିପାରିବେ ।

10. ସନ୍ତୁଳନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସନ୍ତୁଳନ ଶବ୍ଦଟିର ଅର୍ଥ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଶୂନ୍ଯ ଅବସ୍ଥା; ଅର୍ଥାତ୍ ଯେତେବେଳେ ଜଣେ ଉପଭୋକ୍ତା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆୟକୁ ଖର୍ଚ୍ଚ କରି ସର୍ବାଧ୍ଵ ପରିତୃପ୍ତି ପାଏ, ସେ ସନ୍ତୁଳନ ହାସଲ କରିଛି ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

11. କେତେବେଳେ ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା ଓ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ପରସ୍ପର ସମାନ ?
Answer:
କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ପ୍ରଥମ ଏକକର ଉପଭୋଗ ସ୍ଥଳେ ଉଭୟ ମୋଟ ଉପଯୋଗିତା ଓ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ପରସ୍ପର ସମ୍ମାନ ।

12. ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତାର କ୍ରମ ହ୍ରାସ ଘଟେ କାହିଁକି ?
Answer:
ଅଭାବର ତୀବ୍ରତା କ୍ରମଶଃ ହ୍ରାସ ପାଉଥିବାରୁ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା କ୍ରମଶଃ ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ ।

13. ଜଣେ ଉପଭୋକ୍ତା ଅର୍ଥ ବ୍ୟୟ କରିବା
Answer:
ସମୟରେ କେଉଁ ସୂତ୍ରଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୁଏ ? ଉ ଜଣେ ଉପଭୋକ୍ତା ଅର୍ଥ ବ୍ୟୟ କରିବା ସମୟରେ ସମସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ରଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୁଏ ।

14. ଜଣେ ଉପଭୋକ୍ତା କେଉଁ ଉପଯୋଗିତାକୁ ସର୍ବାଧ‌ିକ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଉତ୍ସୁକ ଥାଏ ?
Answer:
ଜଣେ ଉପଭୋକ୍ତା ମୋଟ ଉପଯୋଗିତାକୁ ସର୍ବାଧ‌ିକ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଉତ୍ସୁକ ଥାଏ ।

15. ସମପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ର ଅନୁସାରେ ଉପଭୋକ୍ତା କେଉଁ ସମୟରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିତୃପ୍ତି ଲାଭ କରେ ?
Answer:
ଯଦି ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ରବ୍ୟରୁ ମିଳୁଥିବା ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସେମାନଙ୍କ ଦାମ୍ ସହ ସମାନୁପାତୀ ହୁଏ, ଉପଭୋକ୍ତା ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିତୃପ୍ତି ଲାଭ କରେ ।

16. ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପଭୋକ୍ତା କେଉଁ ସମୟରେ ଉପଭୋଗ ବନ୍ଦ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଯେଉଁ ସମୟରେ ଦ୍ରବ୍ୟରୁ ଲବ୍‌ଧ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ଏହାର ଦାମ୍ ସହ ସମାନ ହୁଏ, ସେହି ସମୟରେ ଉପଭୋକ୍ତା ଉପଭୋଗ ବନ୍ଦ କରନ୍ତି ।

17. କେଉଁ ସୂତ୍ର ଅନୁସାରେ ଉପଭୋକ୍ତା ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିତୃପ୍ତି ଲାଭ କରିବାର ସୂଚନା ମିଳେ ?
Answer:
ସମସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ର ଅନୁସାରେ ଉପଭୋକ୍ତା ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିତୃପ୍ତି ଲାଭ କରିବାର ସୂଚନା ମିଳେ ।

18. କେଉଁ ସୂତ୍ରକୁ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ସୂତ୍ର କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସମସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ରକୁ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ସୂତ୍ର କୁହାଯାଏ ।

19. ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍ କେଉଁ ଉପଯୋଗିତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ?
Answer:
ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

20. କ୍ରମହ୍ରାସମାନ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ପାଇଁ ଦୁଇଟି ସର୍ଭ ଲେଖ ।
Answer:
ସମଜାତୀୟ ଏକକ ଓ ଉପଭୋଗ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଓ ଧାରାବାହିକ ହେବା ଉଚିତ ।

21. କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ରମହ୍ରାସମାନ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ର ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ହୁଏ ନାହିଁ ?
Answer:
ମୁଦ୍ରା ଓ ବିରଳ ଦୁଶ୍ରାପ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ରମ ହ୍ରାସମାନ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ର ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ହୁଏ ନାହିଁ ।

22. କ୍ରମହ୍ରାସମାନ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ରର ଦୁଇଟି ଗୁରୁତ୍ଵ ଲେଖ ।
Answer:
ମୂଲ୍ୟର ବିରୋଧାଭାସ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ଓ କର ନୀତି ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ସୂତ୍ରର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ।

23. ସମସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ର ଅନୁସାରେ ଉପଭୋକ୍ତା କେଉଁ ସମୟରେ ସର୍ବାଧ୍ୱ ପରିତୃପ୍ତି ଲାଭ କରେ ?
Answer:
ଯଦି ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ରବ୍ୟରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଉଥ‌ିବା ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସେମାନଙ୍କ ଦର ସହ ସମାନୁପାତୀ ହୁଏ, ତେବେ ଉପଭୋକ୍ତା ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିତୃପ୍ତି ଲାଭ କରେ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Economics Solutions Chapter 13 କେନ୍‌ସଙ୍କ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ତତ୍ତ୍ବ Short Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Economics Chapter 13 Short Answer Questions in Odia Medium

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ଦୁଇଟି / ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ତତ୍ତ୍ବ କାହିଁକି ଏକ ସ୍ଵଳ୍ପକାଳୀନ ତତ୍ତ୍ବ ?
Answer:
କେନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଷୟ; ଯଥା – ପୁଞ୍ଜି, ଶ୍ରମ, ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ଦକ୍ଷତା ଇତ୍ୟାଦି ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ଥାଇ ଯଦି ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିୟୋଜନ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ତାହେଲେ ଜାତୀୟ ଆୟ ଓ ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ । ଅତଏବ, ସ୍ଵଳ୍ପ କାଳରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଷୟ ଅପରିବର୍ତିତ ରହିଲେ ନିୟୋଜନ ସହ ଜାତୀୟ ଆୟର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ କେନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ତତ୍ତ୍ବ ଏକ ସ୍ବଳ୍ପକାଳନୀ ତତ୍ତ୍ବ ।

2. କେନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ଉପଭୋଗ ଫଳନ ସ୍ଥିର କାହିଁକି ?
Answer:
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ଥାଇ ଜାତୀୟ ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ସହିତ ସାମୂହିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ କିନ୍ତୁ ଏହି ବୃଦ୍ଧି ଜାତୀୟ ଆୟ ବୃଦ୍ଧିଠାରୁ କମ୍ । ଅର୍ଥାତ୍ ସାମୂହିକ ଉପଭୋଗର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସର୍ବଦା ଜାତୀୟ ଆୟର ପରିବର୍ତ୍ତନଠାରୁ କମ୍ ରହିଥାଏ । ସ୍ଵଳ୍ପକାଳରେ ଜାତୀୟ ଆୟ ବ୍ୟତୀତ ଉପଭୋଗକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ; ଯଥା – ଜନସଂଖ୍ୟା, ରୁଚି, ଅଭ୍ୟାସ ଇତ୍ୟାଦି ସ୍ଥିର ରହୁଥ‌ିବାରୁ ଉପଭୋଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସର୍ବଦା ଜାତୀୟ ଆୟର ପରିବର୍ତ୍ତନଠାରୁ କମ୍ । ଆୟ ଓ ଉପଭୋଗର ଏହି ସ୍ଥିର ସମ୍ପର୍କକୁ ସ୍ଥିର ଉପଭୋଗ ଫଳନ କୁହାଯାଏ ।

3. ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି କ’ଣ ?
Answer:
ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ଓ ସଞ୍ଚୟ ଆୟର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ । ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତିର ସ୍ଵରୂପ, ହାରାହାରି ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଓ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃଭିଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହୋଇଥାଏ । ହାରାହାରି ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି କହିଲେ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ଓ ଆୟର ଅନୁପାତକୁ ସୂଚାଇଥାଏ ଏବଂ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି କହିଲେ ବର୍ଦ୍ଧିତ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟର (ଉପଭୋଗର ପରିବର୍ତ୍ତନ) ଓ ବର୍ଷିତ ଆୟର (ଆୟର ପରିବର୍ତ୍ତନ) ଅନୁପାତକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ।

4. ସ୍ବୟଂକ୍ରିୟ ନିବେଶ କ’ଣ ?
Answer:
ଆୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ନିବେଶ ପରିମାଣରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ ହେଲେ ନିବେଶକୁ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ନିବେଶ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହି ନିବେଶ ସରକାର କରନ୍ତି ଏବଂ ଏହା ଲାଭକୁ ଭିଭିକରି କରାଯାଏ ନାହିଁ । ଜନହିତକର କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ବିପୁଳ ପରିମାଣ ଅର୍ଥ ପୁଞ୍ଜି ଗଠନ (ରାସ୍ତାଘାଟ, ପୋଲ, କେନାଲ, ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଓ ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳ ଇତ୍ୟାଦି ନିର୍ମାଣ)ରେ ସରକାର ଯେଉଁ ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ନିବେଶ କରନ୍ତି ତାହାକୁ ସ୍ବୟଂକ୍ରିୟ ନିବେଶ କୁହାଯାଏ ।

5. ପ୍ରରୋଚିତ ନିବେଶ କ’ଣ ?
Answer:
ଆୟ ଓ ନିବେଶ ସମଦିଗରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଲେ ନିବେଶକୁ ପ୍ରରୋଚିତ ନିବେଶ କୁହାଯାଏ । ପ୍ରରୋଚିତ ନିବେଶ ଲାଭଦ୍ବାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ । ଲାଭ ଯେତେ ଅଧିକ ହେବ ପ୍ରରୋଚିତ ନିବେଶ ସେତେ ଅଧ୍ବକ ହେବ ଏବଂ ଏହି ପ୍ରକାର ନିବେଶ ଆୟର ପରିବର୍ତ୍ତନଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ । ବଦ୍ଧିତ ଚାହିଦାକୁ ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ଅତିରିକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଉତ୍ପାଦନ ନିମନ୍ତେ ନୂତନ ପୁଞ୍ଜି ଗଠନ ବା ନିବେଶର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭୂତ ହୁଏ । ଉକ୍ତ ନିବେଶକୁ ପ୍ରରୋଚିତ ନିବେଶ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

6. ପୁଞ୍ଜିର ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଦକ୍ଷତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସ୍ଵଳ୍ପକାଳରେ ପ୍ରରୋଚିତ ନିବେଶର ବାସ୍ତବ ପରିମାଣ ପୁଞ୍ଜିର ଉତ୍ପନ୍ନ ଶକ୍ତି ଓ ସୁଧର ହାର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ପୁଞ୍ଜିର ଉତ୍ପନ୍ନ ଶକ୍ତି କହିଲେ ତାହାର ଉପାର୍ଜନ କ୍ଷମତାକୁ ହିଁ ବୁଝାଇଥାଏ । ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ପୁଞ୍ଜି ଉତ୍ପନ୍ନ ହାରକୁ ପୁଞ୍ଜିର ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଦକ୍ଷତା ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ସୁଧର ହାର ପୁଞ୍ଜିର ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଦକ୍ଷତାଠାରୁ କମ୍ ହେଲେ, ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ ଲାଭଦାୟକ ହୁଏ ଓ ନିବେଶ ଚାହିଦାର ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ ।

7. ନିବେଶ ଚାହିଦାରେଖା କାହିଁକି ନିମ୍ନଗାମୀ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ନିମ୍ନଗାମୀ ନିବେଶ ଚାହିଦାରେଖା ପୁଞ୍ଜିର ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଦକ୍ଷତା ଓ ନିବେଶ ପରିମାଣ ମଧ୍ଯରେ ଥିବା ପ୍ରତିଲୋମୀ ସମ୍ପର୍କକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ । ସୁଧର ହାର ହ୍ରାସ ପାଇଲେ ନିବେଶ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧିପାଏ ଓ ସୁଧର ହାର ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ନିବେଶ ଚାହିଦା ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ । ସେହିପରି ସୁଧର ହାର ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହି ପୁଞ୍ଜିର ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ନିବେଶ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ ଓ ପୁଞ୍ଜିର ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଦକ୍ଷତା ହ୍ରାସ ହେଲେ ନିବେଶ ଚାହିଦା ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ ।

8. ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଆୟ କ’ଣ ?
Answer:
ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ବସ୍ତୁତଃ ପାରିବାରିକ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଆୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ପାରିବାରିକ ଆୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର ବାଦଦେଲେ ଅବଶିଷ୍ଟାଶକୁ ପାରିବାରିକ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଆୟ କୁହାଯାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ପାରିବାରିକ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଆୟ ଦୁଇଟି ଉପାଦାନର ସମଷ୍ଟି; ଯଥା – ଉପଭୋଗ ଓ ସଞ୍ଚୟ ।

9. ଉପଭୋଗ କୃତ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ପରିବାରର ଉପଭୋଗର ଖର୍ଚ୍ଚ ପରିବାରର ଖର୍ଚ୍ଚଯୋଗ୍ୟ ଆୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ପରିବାରର ମୋଟ ଆୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରକୁ ବାଦେଲେ ଯାହା ରହିଥାଏ, ତାହାକୁ ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ବା ଉପଭୋଗ କୃତ୍ୟ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।

10. ଅବସ୍ତୀତି ବ୍ୟବଧାନ କ’ଣ ?
Answer:
ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ପୂର୍ଣ୍ଣନିୟୋଗ ଯୋଗାଣଠାରୁ କମ୍ ହେଲେ ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦାଜନିତ ଅବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଦାମ୍ ସ୍ତର ଓ ଲାଭ ହ୍ରାସ ପାଇ ତାହା କ୍ରମେ ଉତ୍ପାଦନ, ନିଯୁକ୍ତି ଓ ଆୟ ସ୍ତରର ହ୍ରାସ ଘଟାଏ । ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ମାନ୍ଦାବସ୍ଥା କହନ୍ତି । ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇ ନ ପାରିଲେ ତାହା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ କରିଦିଏ ।

11. ସ୍ତ୍ରୀତି ବ୍ୟବଧାନ କ’ଣ ?
Answer:
ପୂର୍ଣ ନିୟୋଜନ ପ୍ରାପ୍ତି ହେଲେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଆୟ ତଥା ନିଯୁକ୍ତି ଆଉ ଉଚ୍ଚସ୍ତରକୁ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ପୂର୍ଣ୍ଣନିୟୋଜନ ସନ୍ତୁଳନଠାରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ପୁନଶ୍ଚ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲେ ସ୍ତ୍ରୀତି ବ୍ୟବଧାନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଓ ତାହା ଦାମ୍ ସ୍ତରକୁ ବୃଦ୍ଧି କରେ । ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କବଳିତ ହୁଏ ଏବଂ ତାହା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବାହାରକୁ ଗଲେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼େ ।

12. ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦା କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ବିନ୍ଦୁରେ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଦର ରେଖା ଓ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଦର ରେଖା ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦ କରନ୍ତି, ସେହି ବିନ୍ଦୁକୁ ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦା ଯେତେ ଅଧ୍ବକ ହୁଏ, ନିୟୋଜନ ଓ ଆୟ ସ୍ତର ସେତେ ଅଧିକ ହୁଏ ଏବଂ ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦା କମ୍ ହେଲେ, ନିୟୋଜନ ଓ ଆୟ ସ୍ତର କମ୍ ହୋଇଥାଏ ।

13. ବଳକା ଚାହିଦା କ’ଣ ?
Answer:
ପୂର୍ଣ ନିୟୋଜନ ସ୍ତରରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣଠାରୁ ଅଧିକ ହେଲେ “ଅଳକା ଚାହିଦାଜନିତ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ବଳକା ଚାହିଦା ସ୍ତ୍ରୀତି ବ୍ୟବଧାନ ସୃଷ୍ଟି କରେ ଏବଂ ବଳକା ଚାହିଦା ଜାତୀୟ ଆୟ, ସାମୂହିକ ଉତ୍ପାଦ, ସାଧାରଣ ଦାମ୍ ସ୍ତରର ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଏ ।

14. ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା କ’ଣ ?
Answer:
ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ ସ୍ତରରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣଠାରୁ କମ୍ ହେଲେ ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ଅବସ୍ତୀତି ବ୍ୟବଧାନ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ଏବଂ ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ଜାତୀୟ ଆୟ, ସାମୂହିକ ଉତ୍ପାଦ, ସାଧାରଣ ଦାମ୍ ସ୍ତରର ହ୍ରାସ ଘଟାଏ ।

15. ପୂର୍ଣ ନିୟୋଜନ ସନ୍ତୁଳନ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସହ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ସମାନ ହୁଏ, ସେହି ଅବସ୍ଥାକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣନିୟୋଜନ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ । ଏହି ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଓ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ପାରସ୍ପରିକ କ୍ରିୟାଫଳରେ ଲାଭ କରାଯାଏ ।

16. ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ କ’ଣ ?
Answer:
ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନିଯୁକ୍ତି ସ୍ତରରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଉତ୍ପାଦନରେ ନିଯୁକ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନ ଯେଉଁ ଆୟ – ଅଶେଷ, ମଜୁରି, ସୁଧ ଓ ଲାଭ-ଉପାର୍ଜନ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ କୁହାଯାଏ । କହିବାକୁ ଗଲେ ଏକବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଦେଶର ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ପ୍ରବାହ ହିଁ ସାମୁହିକ ଯୋଗାଣ ।

17. ସାମୂହିକ ଚାହିଦା କ’ଣ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଏକବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ନିର୍ଘଣ୍ଟ ପରିମାଣର ନିଯୁକ୍ତି ଯୋଗୁଁ ଯେଉଁ ଅର୍ଥ ମିଳେ, ଯାହାକୁ କ୍ରେତାଗଣ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଉପରେ ବ୍ୟୟ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ବିକ୍ରୟ କରି ଯେଉଁ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଆୟର ପ୍ରତ୍ୟାଶା କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ ।

18. ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ଚାହିଦା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ଦେଶର ରପ୍ତାନି ଆୟରୁ ଆମଦାନି ବ୍ୟୟ ବାଦ୍ ଦେଲେ ଯେଉଁ ଅବଶିଷ୍ଟ୍ୟଶ ରହେ, ତାହାକୁ ଦେଶର ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ଆୟ କୁହାଯାଏ । ଦେଶର ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ଚାହିଦାକୁ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଦେଶର ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଏକ ଅଂଶ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ ।

19. ଆୟ ଓ ନିଯୁକ୍ତିର ସନ୍ତୁଳନ ସ୍ତର କ’ଣ ?
Answer:
ଉଭୟ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଆୟ ଓ ନିଯୁକ୍ତି ସ୍ତର ତଥା ଉତ୍ପାଦନକୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କରିଥା’ନ୍ତି । ଆୟ ଓ ନିଯୁକ୍ତିର ଯେଉଁ ସ୍ତରରେ ଉଭୟ ପରସ୍ପର ସହିତ ସମାନ ହୁଅନ୍ତି, ତାହାକୁ ସନ୍ତୁଳନ ଆୟ ଓ ନିୟୋଜନ ସ୍ତର ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହି ଆୟ ସ୍ତରରେ ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ସଞ୍ଚୟ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ନିବେଶ ପରସ୍ପର ସହିତ ସମାନ ହୋଇଥାଏ ।

20. ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ନିବେଶ ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ସଞ୍ଚୟଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ହେଲେ ଆୟ ଓ ନିୟୋଜନ ସ୍ତରରେ କ’ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ?
Answer:
ସନ୍ତୁଳନ ବିନ୍ଦୁରେ ଉଭୟ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ସମାନ ରହେ । ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ନିବେଶ ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ସଞ୍ଚୟଠାରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ଆୟ ଓ ନିୟୋଜନ ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧି ପାଏ । ଅଧିକ ଆୟରେ ସଞ୍ଚୟର ପରିମାଣ ଅଧିକ ହୁଏ ଏବଂ ତାହା ନିବେଶ ସହିତ ସମାନ ହେବା ଫଳରେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା ପୁନଃ ଅବସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥାଏ ।

21. ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ସଞ୍ଚୟ ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ନିବେଶଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ହେଲେ ଆୟ ଓ ନିୟୋଜନ ସ୍ତରରେ କ’ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନହୁଏ ?
Answer:
ସନ୍ତୁଳନ ବିନ୍ଦୁରେ ଉଭୟ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଏବଂ ‘ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ସମାନତା ରହେ । କିନ୍ତୁ ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ସଞ୍ଚୟ ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ନିବେଶଠାରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ହ୍ରାସ ପାଏ । ଆୟ ଓ ନିଯୁକ୍ତିର ହ୍ରାସ ଘଟେ । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ସଞ୍ଚୟର ପରିମାଣ ହ୍ରାସ ପାଏ ଏବଂ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଏକ ନିମ୍ନ ଆୟ ସ୍ତରରେ ପୁନଃ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥାକୁ ଫେରିଆସେ ।

22. ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ଚାହିଦା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସରକାରଙ୍କୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଏକ ପ୍ରଧାନ କ୍ରେତା ହିସାବରେ ଅଭିହିତ କରାଯାଏ । ତେଣୁ ଦେଶର ସାମୂହିକ ଉନ୍ନତି ତଥା ନାଗରିକମାନଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ସକାଶେ ସରକାର ବିଦ୍ୟାଳୟ, ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟକେନ୍ଦ୍ର, ରାସ୍ତାଘାଟ ତଥା ଗମନାଗମନ, ଜଳସେଚନ ତଥା ଶକ୍ତି ପ୍ରକଳ୍ପ ଇତ୍ୟାଦି ନିର୍ମାଣ କରନ୍ତି । ସୁତରାଂ ବହୁବିଧ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ଚାହିଦା ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଏକ ପ୍ରଧାନ ଉପାଦାନ ହୋଇଥାଏ ।

23. ସ୍ଵଳ୍ପକାଳରେ ସମୁଦାୟ ଯୋଗାଣ ବୃଦ୍ଧି କିପରି ଅଧୂକରୁ ଅଧ‌ିକ ନିୟୋଜନଦ୍ୱାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ସମୁଦାୟ ଯୋଗାଣ କହିଲେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ବିକ୍ରୟ ହେଉଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ପରିମାଣକୁ ବୁଝାଏ । ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ । ଯୋଗାଣର ବୃଦ୍ଧି ଦୁଇଟି କାରଣରୁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରଥମଟି ହେଲା ଅଧ୍ଵରୁ ଅଧ୍ଵକ ନିୟୋଜନ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟଟି ହେଲା ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧୁନିକ ଜ୍ଞାନକୌଶଳର ପ୍ରୟୋଗ । କିନ୍ତୁ ସ୍ଵଳ୍ପକାଳରେ ଜ୍ଞାନକୌଶଳର ଉନ୍ନତି ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ସ୍ଵଳ୍ପକାଳରେ ସମୁଦାୟ ଯୋଗାଣର ବୃଦ୍ଧି କେବଳ ଅଧ୍ଵରୁ ଅଧୂକ ନିୟୋଜନରୁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।

24. ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ନିୟୋଜନ ସ୍ତର କିପରି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥା’ନ୍ତି ?
Answer:
ନିୟୋଜନ ଉଭୟ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଚାହିଦା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଉତ୍ପାଦନକାରୀ, ଉତ୍ପାଦନ ପରିମାଣ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ଲାଗି ବଜାର ଚାହିଦା ସ୍ଥିତିକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ନିୟୋଜନ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉଭୟ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଚାହିଦାର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥାରେ ହିଁ କେବଳ ନିୟୋଜନ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଏ । ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟ ନିୟୋଜନ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଏ । ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟ ନିୟୋଜନ ସ୍ଥିତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥାଏ ।

25. ସାମୁହିକ ଚାହିଦା କିପରି ଉତ୍ପାଦନକାରୀଙ୍କ ଆୟର ସମଷ୍ଟି ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଏକବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ନିଯୁକ୍ତି ଯୋଗୁଁ ଯେଉଁ ଅର୍ଥ ମିଳେ, ତାହାକୁ କ୍ରେତାଗଣ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଉପରେ ବ୍ୟୟ କରନ୍ତି | ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତି ଯେତିକି ଚାହିଦା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ସେତିକି ବିକ୍ରୟ କରି ଆୟ ଲାଭ କରନ୍ତି । ତେଣୁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଗୁଣନ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତି ଦର, ଉତ୍ପାଦନକାରୀଙ୍କ ଆୟ ସଙ୍ଗେ ସମାନ ହୋଇଥାଏ ।

26. କିପରି ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଦର ନିଯୁକ୍ତିର ଏକ ଫଳନ ?
Answer:
ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଦର ନିଯୁକ୍ତିର ପରିମାଣ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ଅର୍ଥାତ୍ ସାମୁହିକ ଯୋଗାଣ ଦର ନିଯୁକ୍ତିର ପରିମାଣ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ଏବଂ ନିଯୁକ୍ତିର ବୃଦ୍ଧି ଓ ହ୍ରାସ ଯୋଗୁଁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଦରର ବୃଦ୍ଧି ଓ ହ୍ରାସ ହୁଏ । ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଦର ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସମସ୍ତ ଉତ୍ପାଦନ ଉପାଦାନମାନଙ୍କର ଆୟ ।

B. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ପାଞ୍ଚଟି| ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।

1. ସାମୁହିକ ଚାହିଦା :
Answer:
ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପାଇଁ ବ୍ୟୟ କରାଯାଉଥିବା ସାମଗ୍ରିକ ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍‌ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦନକାରୀମାନଙ୍କ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ବିକ୍ରୟ କରି ଯେଉଁ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଆୟର ପ୍ରତ୍ୟାଶା କରନ୍ତି ତାହାକୁ ସାମୁହିକ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ । ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିୟୋଜନ ସ୍ତର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଉପାଂଶଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା, ବିନିଯୋଗ ଚାହିଦା, ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ଚାହିଦା, ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି । ଏସବୁର ସମଷ୍ଟିରୁ ସାମୁହିକ ଚାହିଦାର ଚିତ୍ର ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥାଏ ।
ସାମୂହିକ ଚାହିଦା = ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା + ବିନିଯୋଗ ଚାହିଦା !
ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା ପରିବାର ମଧ୍ୟରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ବିନିଯୋଗ ଚାହିଦା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

2. ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ :
Answer:
କୌଣସି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ସମଷ୍ଟିକୁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ କୁହାଯାଏ । ଏହିସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା, ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ, ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ବା ସରକାରଙ୍କଦ୍ବାରା ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ କହିଲେ ଦେଶର ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ଏହିସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଉତ୍ପାଦନ କରିବାରେ ଯାହା ଖର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ ତାହା ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ବିକ୍ରୟ କରି ଆୟ ସ୍ୱରୂପ ଅର୍ଜନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ଆୟରୁ ସେ ଅଶେଷ, ମଜୁରି, ସୁଧ ଓ ଲାଭ ପରିଶୋଧ କରିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଅଶେଷ, ମଜୁରି, ସୁଧ ଓ ଲାଭର ସମାହାର ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣର ପ୍ରତୀକ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସୃଷ୍ଟ ଆୟ ଉପଭୋଗ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ ବା ସଞ୍ଚୟ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣକୁ ଉପଭୋଗ ଓ ସଞ୍ଚୟର ସମଷ୍ଟିରୂପେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇପାରେ । ନିୟୋଜନ ସ୍ତର ସହିତ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କ ରହିଥ‌ିବାରୁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣରେଖା ବାମରୁ ଡାହାଣକୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ହୋଇଥାଏ ।

3. ଉପଭୋଗ କୃତ୍ୟ :
Answer:
ପରିବାରର ଉପଭୋଗର ଖର୍ଚ୍ଚ ପରିବାରର ଖର୍ଜଯୋଗ୍ୟ ଆୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ପରିବାରର ମୋଟ ଆୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରକୁ ବାଦ୍ ଦେଲେ ଯାହା ରହିଥାଏ ତାହାକୁ ବ୍ୟବହାର ଯୋଗ୍ୟ ବା ଖର୍ଚ୍ଚଯୋଗ୍ୟ ଆୟ କୁହାଯାଏ । ଏହି ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟ ଓ ଉପଭୋଗ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ପର୍କକୁ ଉତ୍ପାଦନ ଫଳନ ବା ଉତ୍ପାଦନ କୃତ୍ୟ କୁହାଯାଏ । କୌଣସି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଆୟର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ସହ ଉପଭୋଗର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ । ମାତ୍ର ଉପଭୋଗ ବୃଦ୍ଧିର ପରିମାଣ ଆୟର ବୃଦ୍ଧିର ପରିମାଣରୁ କମ୍ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ଓ ପାରିବାରିକ ଆୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ପର୍କକୁ ଉପଭୋଗ କୃତ୍ୟ ବା ଫଳନ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଉପଭୋଗ କୃତ୍ୟ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

4. ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ ସନ୍ତୁଳନ :
Answer:
ଯେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସହ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ସମାନ ହୁଏ ସେହି ଅବସ୍ଥାକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ । ଏହି ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣର ପାରସ୍ପରିକ କ୍ରିୟା ଫଳରେ ଲାଭ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ଅବସ୍ଥାରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ମଜୁରି ହାରରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଆଗ୍ରହୀ ଶ୍ରମିକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇଥା’ନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ, ଯେଉଁ ଅବସ୍ଥା ବା ସ୍ତରରେ ଦେଶର ସମସ୍ତ ସମ୍ବଳର ଉପଯୋଗ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦନ ସର୍ବାଧ‌ିକ ହୋଇଥାଏ ତାହାକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ । ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ ସନ୍ତୁଳନ ପ୍ରାପ୍ତି ହେଲେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଆୟ ତଥା ନିଯୁକ୍ତି ଆଉ ଉଚ୍ଚସ୍ତରକୁ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ ସନ୍ତୁଳନ ପରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ପୁନଶ୍ଚ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲେ ସ୍ତ୍ରୀତି ବ୍ୟବଧାନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

5. ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା :
Answer:
ଏହା ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଏକ ପ୍ରଧାନ ଉପାଦାନ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପରିବାରର ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା, ଆରାମ ଓ ବିଳାସବ୍ୟସନ ପାଇଁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଦରକାର କରନ୍ତି । ସେହିସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାଗୁଡ଼ିକର ମୂଲ୍ୟକୁ ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ । ପରିବାରମାନେ ଉପଭୋଗ ବାବଦରେ ଯେଉଁ ବ୍ୟୟ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ଓ କ୍ରୟ ହେଉଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଆଦିକୁ ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ । ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ପାରିବାରିକ୍ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଆୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ପାରିବାରିକ ଆୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର ବାଦ୍ ଦେଲେ ଅବଶିଷ୍ଟଶକୁ ପାରିବାରିକ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଆୟ କୁହାଯାଏ । ପାରିବାରିକ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଆୟ ଦୁଇଟି ଉପାଦାନର ସମଷ୍ଟି; ଯଥା – ଉପଭୋଗ ଓ ସଞ୍ଚୟ । ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ, ମାତ୍ର ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟର ବୃଦ୍ଧିହାର ଆୟର ବୃଦ୍ଧିହାର ତୁଳନାରେ ସ୍ଵଳ୍ପତର ହୋଇଥାଏ ।

6. ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି :
Answer:
ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ଏବଂ ଆୟ ସମଦିଗରେ ଗତି କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଆୟର ବୃଦ୍ଧିହାର ତୁଳନାରେ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟର ବୃଦ୍ଧିହାର ସ୍ଵଳ୍ପତର ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି କୁହାଯାଏ । ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତିର ସ୍ବରୂପ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତିଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ । ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଆୟ ଏବଂ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ଦର୍ଶାଇଥାଏ । ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଆୟର ଅନୁପାତକୁ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି କୁହାଯାଏ । ସାଙ୍କେତିକ ଭାଷାରେ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତିକୁ \(\frac{\Delta \mathrm{C}}{\Delta \mathrm{Y}}\) ଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଏ । ଯେଉଁଠାରେ ΔC – ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏବଂ ΔY – ଆୟର ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

7. ଘରୋଇ ନିବେଶ ଚାହିଦା :
Answer:
ଘରୋଇ ନିବେଶ ଚାହିଦା ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଅନ୍ୟ ଏକ ପ୍ରଧାନ ଉପାଦାନ । ନୂତନ ପୁଞ୍ଜି ଗଠନ ନିମିତ୍ତ ଯେଉଁ ବ୍ୟୟ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ନିବେଶ କୁହାଯାଏ । ନିବେଶ ମାଧ୍ୟମରେ ଉଦ୍ୟୋକ୍ତା ଲାଭ ପାଇଥାଏ । ନିବେଶ ଚାହିଦା ଦୁଇଟି ଉପାଦାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ; ଯଥା – ସୁଧ ହାର ଓ ପୁଞ୍ଜିର ଉତ୍ପନ୍ନ ଶକ୍ତି । କୌଣସି ପୁଞ୍ଜି ଦ୍ରବ୍ୟର ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଉତ୍ପନ୍ନ ବା ଆଶା କରାଯାଉଥିବା ଲାଭକୁ ପୁଞ୍ଜିର ଉତ୍ପନ୍ନ ଶକ୍ତି ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଯଦି ନିବେଶର ବିକଳ୍ପ ପରିବ୍ୟୟ (ସୁଧହାର) ପୁଞ୍ଜିର ଉତ୍ପନ୍ନ ଶକ୍ତିଠାରୁ କମ୍ ହୁଏ, ତେବେ ନିବେଶ ଲାଭଦାୟକ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ନିବେଶ ଚାହିଦାର ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଯଦି ସୁଧହାର ପୁଞ୍ଜିର ଉତ୍ପନ୍ନ ଶକ୍ତିଠାରୁ ଅଧିକ ହୁଏ, ତେବେ ନିବେଶଲାଭଦାୟକ ହୁଏ ନାହିଁ । ତେଣୁ ନିବେଶ ଚାହିଦା କମ୍ ହୁଏ । ସୁତରାଂ ନିବେଶ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ହେବା ଫଳରେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦନ, ଆୟ ଓ ନିଯୁକ୍ତିର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।

8. ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ଚାହିଦା :
Answer:
ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶର ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଉନ୍ମୁକ୍ତ । ଅର୍ଥାତ୍ ବିଶ୍ବର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହିତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶର ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର କରାଯାଇଥାଏ । ରପ୍ତାନି ଯୋଗୁଁ ଦେଶ ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରା ଅର୍ଜନ କରୁଥିବାବେଳେ ଆମଦାନି ଯୋଗୁଁ ଦେଶକୁ ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରା ବ୍ୟୟ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଗୋଟିଏ ଦେଶର ରପ୍ତାନି ଆୟରୁ ଆମଦାନି ବ୍ୟୟ ବାଦ୍ ଦେଲେ ଯେଉଁ ଅବଶିଷ୍ଟ୍ୟଶ ରହେ, ତାହାକୁ ଦେଶର ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ଆୟ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଆୟକୁ ରପ୍ତାନିକାରୀମାନେ ଉପଭୋଗ ବା ନିବେଶ ବାବଦରେ ବ୍ୟୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହା ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପାଦାନ ଭାବେ ପରିଗଣିତ ହୋଇଥାଏ । ଅବଶ୍ୟ ଏହା ସର୍ବଦା ଧନାତ୍ମକ ହୋଇ ନ ପାରେ ।

9. ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କର ଚାହିଦା :
Answer:
ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସରକାରଙ୍କ ଭୂମିକା ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ । କାରଣ ସରକାରଙ୍କୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଏକ ପ୍ରଧାନ କ୍ରେତା ହିସାବରେ ଅଭିହିତ କରାଯାଉଛି । ପୁନଶ୍ଚ ଦେଶର ସାମୂହିକ ଉନ୍ନତି ଏବଂ ଜନକଲ୍ୟାଣ ସରକାରଙ୍କ ମୂଳ ଆଭିମୁଖ୍ୟ । ତେଣୁ ଦେଶର ସାମୁହିକ ଉନ୍ନତି ତଥା ନାଗରିକମାନଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ସରକାର ବିଦ୍ୟାଳୟ, ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକେନ୍ଦ୍ର, ରାସ୍ତାଘାଟ ତଥା ଗମନାଗମନ, ଜଳସେଚନ ତଥା ଶକ୍ତି ପ୍ରକଳ୍ପ ଇତ୍ୟାଦି ନିର୍ମାଣ କରନ୍ତି । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ, ଆଇନଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା ଓ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ କରିବା, ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବା, ଦରଦାମ୍ ସ୍ଥିର ରଖ୍ ସୁଲଭ ମୂଲ୍ୟରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯୋଗାଇଦେବା, କୃଷି ତଥା ଶିଳ୍ପର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଓ ଶକ୍ତି ପ୍ରକଳ୍ପ ନିର୍ମାଣ କରିବା ଇତ୍ୟାଦି ସରକାରଙ୍କର ବହୁବିଧ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀର ନମୁନା ମାତ୍ର । ସୁତରାଂ ବହୁବିଧ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ଚାହିଦା ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଏକ ପ୍ରଧାନ ଉପାଦାନ ହୋଇଛି ।

10. କେନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ତତ୍ତ୍ବ :
Answer:
ପ୍ରଫେସର ଜେ.ଏମ୍.କେନ୍‌ସ୍ ତାଙ୍କ ସ୍ୱରଚିତ ପୁସ୍ତକ ‘ନିଯୁକ୍ତି, ସୁଧ ଓ ମୁଦ୍ରାର ସାଧାରଣ ତତ୍ତ୍ବ’ରେ ଏକ ଆୟ ତଥା ନିଯୁକ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ତତ୍ତ୍ଵ ରଚନା କରିଥିଲେ । ୧୯୩୦ ଦଶକରେ ବିଶ୍ବରେ ମହାସଙ୍କୋଚନ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଫଳରେ ବେକାର ସମସ୍ୟା ଉତ୍କଟତର ହେଲା ଓ ଦରଦାମ୍ ତଥା ଜାତୀୟ ଆୟ ହ୍ରାସ ପାଇଲା । ଫଳରେ ବିଶ୍ବରେ ମାନ୍ଦାବସ୍ଥା ଅନୁଭୂତ ହେଲା । ସଂସ୍ଥାପକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ଆହୂତ ମଜୁରି ଦର ନମନୀୟତା ଓ ସୁଧହାର ନମନୀୟତା ସତ୍ତ୍ଵେ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ତୀବ୍ରତର ହେଲା । ଏହି ସମୟରେ ପ୍ରଫେସର କେନ୍ସ ତାଙ୍କ ସ୍ବରଚିତ ପୁସ୍ତକରେ ସଂସ୍ଥାପକ ନିଯୁକ୍ତି ତଥା ଆୟ ତତ୍ତ୍ଵକୁ କେବଳ ଯେ ଭୁଲ୍ ରୂପେ ପ୍ରମାଣିତ କଲେ ତା’ ନୁହେଁ ବରଂ ଏକ ସରଳ ଆୟ ତଥା ନିଯୁକ୍ତି ତତ୍ତ୍ଵ ରଚନା କରିଥିଲେ । ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ସ୍ଵଳ୍ପତା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ମାନ୍ଦାବସ୍ଥା ଓ ତଦ୍ଵଜନିତ ଉତ୍ପାଦନ, ନିଯୁକ୍ତି ଓ ଆୟ ହ୍ରାସର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ବୋଲି ସେ ଅଭିହିତ କଲେ ଏବଂ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧିରେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସଂଘଟିତ ମାନ୍ଦାବାସ୍ଥା ଦୂରୀଭୂତ ହୋଇପାରିବ ବୋଲି ମତବ୍ୟକ୍ତ କଲେ । ବାସ୍ତବରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ବୃଦ୍ଧିରେ ବିଶ୍ଵର ମହାସଙ୍କୋଚନ ଦୂରୀଭୂତ ହେଲା ।

C. ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖି ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

1. ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ଓ ବଳକା ଚାହିଦା :
Answer:
(a) ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ ସ୍ତରରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣଠାରୁ କମ୍ ହେଲେ ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ପୂର୍ଣ ନିୟୋଜନ ସ୍ତରରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣଠାରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ‘ବଳକା ଚାହିଦା’ ଜନିତ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
(b) ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ‘ ଅବସ୍ତୀତି ବ୍ୟବଧାନ’ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ମାନ୍ଦାବସ୍ଥା କହନ୍ତି । ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ନ ହେଲେ ତାହା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ କରିଦିଏ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ବଳକା ଚାହିଦା ସ୍ତ୍ରୀତି ବ୍ୟବଧାନ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ଯାହାକି ଦାମ୍‌ସ୍ତରକୁ ବୃଦ୍ଧି କରେ ଓ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତିର କବଳିତ ହୁଏ ।
(c) ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା, ଜାତୀୟ ଆୟ, ସାମୂହିକ ଉତ୍ପାଦ, ସାଧାରଣ ଦାମ୍ ସ୍ତରର ହ୍ରାସ ଘଟାଏ; ମାତ୍ର ବଳକା ବା ଅତ୍ୟଧ୍ଵକ ଚାହିଦା ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଘଟାଏ ।

2. ପୂର୍ଣନିୟୋଗ ସନ୍ତୁଳନ ଓ ଅବନିୟୋଗ ସନ୍ତୁଳନ :
Answer:
ଉଭୟ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଆୟ ଓ ନିଯୁକ୍ତି ସ୍ତର ତଥା ଉତ୍ପାଦନକୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କରିଥା’ନ୍ତି । ଆୟ ଓ ନିଯୁକ୍ତିର ଯେଉଁ ସ୍ତରରେ ଉଭୟ ପରସ୍ପର ସହିତ ସମାନ ହୁଅନ୍ତି, ତାହାକୁ ସନ୍ତୁଳିତ ଆୟ ଓ ନିୟୋଜନ ସ୍ତର ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହି ଆୟ ସ୍ତରରେ ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ସଞ୍ଚୟ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ନିବେଶ ପରସ୍ପର ସମାନ ହୋଇଥାଏ । ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଓ ଚାହିଦାରେଖା, ଉଭୟ ପରସ୍ପରକୁ ଯେଉଁ ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରନ୍ତି, ତାହା ହେଉଛି ସନ୍ତୁଳନ ବିନ୍ଦୁ । ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ ସନ୍ତୁଳନ ପ୍ରାପ୍ତହେଲେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଆୟ ତଥା ନିଯୁକ୍ତି ଆଉ ଉଚ୍ଚସ୍ତରକୁ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ପୂର୍ଣ ନିୟୋଜନ ସନ୍ତୁଳନ ପରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ପୁନଶ୍ଚ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲେ ସ୍ତ୍ରୀତି ବ୍ୟବଧାନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

ମାତ୍ର ପୂର୍ଣନିୟୋଜନ ସନ୍ତୁଳନ ଆୟସ୍ତରରେ ଯଦି ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ତୁଳନାରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସ୍ଵଳ୍ପତର ହୁଏ, ତେବେ ଅବଡ୍ଡୀତି ଓ ମାନ୍ଦାବସ୍ଥା ଦେଖାଦିଏ, ଯାହାକୁ ଅବନିୟୋଗ ସନ୍ତୁଳନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହି ମାନ୍ଦାବସ୍ଥା ମଧ୍ୟଦେଇ ଗତିକରୁଥ‌ିବା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦନ, ନିଯୁକ୍ତି ଓ ଆୟସ୍ତର ହ୍ରାସପାଇ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ କରିପକାଏ । ଉପଯୁକ୍ତ ମୁଦ୍ରାନୀତି, ରାଜକୋଷୀୟ ନୀତି ଏବଂ ବାଣିଜ୍ୟ ନୀତି ପ୍ରୟୋଗ କରି ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରାଯାଇପାରେ ।

3. ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଓ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ :
Answer:
ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ କୌଣସି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କରାଯାଉଥିବା ସାମଗ୍ରିକ ବ୍ୟୟକୁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ, କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନିୟୋଜନ ସ୍ତରରେ ଉତ୍ପାଦନକାରୀଙ୍କ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଉପରେ ଅନ୍ୟମାନେ ଯେଉଁ ବ୍ୟୟ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ । ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଚାରିଗୋଟି ଉପାଦାନର ସମଷ୍ଟିରେ ଗଠିତ, ଯଥା – ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା, ଘରୋଇ ନିବେଶ ଚାହିଦା, ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ଚାହିଦା ଓ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ଚାହିଦା ।

ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନିଯୁକ୍ତି ସ୍ତରରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଉତ୍ପାଦନରେ ନିଯୁକ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନ ଯେଉଁ ଆୟ-ଅଧିଶେଷ, ମଜୁରୀ, ସୁଧ ଓ ଲାଭ ଉପାର୍ଜନ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଦେଶର ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ସହିତ ସମାନ ହୋଇଥାଏ । ଦେଶର ନାଗରିକମାନେ ଉପାର୍ଜନ କରୁଥିବା ଆୟର କିଛି ଅଂଶ ଉପଭୋଗରେ ବ୍ୟୟ କରୁଥିବାବେଳେ ଅବଶିଷ୍ଟ ବଳକା ଆୟକୁ ସଞ୍ଚୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଉପଭୋଗ ଜନିତ ବ୍ୟୟ ଓ ସଞ୍ଚୟର ସମଷ୍ଟିକୁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଦର କୁହାଯାଏ । କହିବାକୁ ଗଲେ ଏକବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଦେଶର ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ପ୍ରବାହ ହିଁ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Economics Solutions Chapter 13 କେନ୍‌ସଙ୍କ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ତତ୍ତ୍ବ Objective Questions.

CHSE Odisha 12th Class Economics Chapter 13 Objective Questions in Odia Medium

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଓ ଚାହିଦା ଦର ସମାନ ଥ‌ିବା ସନ୍ତୁଳିତ ଅବସ୍ଥାରେ କ’ଣ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିହେବ ?
(A) ଜାତୀୟ ଆୟ
(B) ହାରାହାରି ଆୟ
(C) ସୀମାନ୍ତ ଆୟ
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(A) ଜାତୀୟ ଆୟ

2. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଉପାଦନ ନୁହେଁ ?
(A) ଉପଭୋଗ
(B) ନିବେଶ
(C) ସଞ୍ଚୟ
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(C) ସଞ୍ଚୟ

3. ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଦର ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଦରଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ହେଲେ ଜାତୀୟ ଆୟ ସ୍ତର :
(A) ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ
(B) ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହେ
(C) ହ୍ରାସ ହୁଏ
(D) ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ
Answer:
(A) ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ

4. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣର ଉପାଦାନ ନୁହେଁ ?
(A) ଉପଭୋଗ
(B) ନିବେଶ
(C) ସଞ୍ଚୟ
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(B) ନିବେଶ

5. ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣଠାରୁ କମ୍ ହେଲେ ଜାତୀୟ ଆୟ ସ୍ତର :
(A) ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ
(B) ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହେ
(C) ହ୍ରାସ ହୁଏ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(C) ହ୍ରାସ ହୁଏ

6. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ତତ୍ତ୍ଵର ସର୍ଭେ ନୁହେଁ ?
(A) ଦୁଇ କ୍ଷେତ୍ର ବିଶିଷ୍ଟ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା
(B) ସ୍ଵୟଂକ୍ରିୟ ନିବେଶ
(C) ସ୍ଥିର ନିୟୋଜନ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(C) ସ୍ଥିର ନିୟୋଜନ

7. ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ରେଖା :
(A) ନିମ୍ନଗାମୀ ହୋଇଥାଏ
(B) ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ହୋଇଥାଏ
(C) ଉଲ୍ଲମ୍ବ ହୋଇଥାଏ
(D) ଆନୁଭୂମିକ ହୋଇଥାଏ
Answer:
(B) ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ହୋଇଥାଏ

8. ‘ନିୟୋଜନ, ସୁଧ ଓ ମୁଦ୍ରାର ଏକ ସାଧାରଣ ତତ୍ତ୍ବ’ ପୁସ୍ତକର ରଚୟତା ହେଉଛନ୍ତି :
(A) ମାର୍ଶାଲ୍
(B) ରିକାର୍ଡୋ
(C) ଡ଼ାମ ସ୍ମିଥ୍
(D) ଜେ.ଏମ୍.କେସ୍
Answer:
(D) ଜେ.ଏମ୍.କେସ୍

9. ‘ନିୟୋଜନ, ସୁଧ ଓ ମୁଦ୍ରାର ଏକ ସାଧାରଣ ତତ୍ତ୍ବ’ ପୁସ୍ତକ କେଉଁ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହେଲା ?
(A) 1930
(B) 1936
(C) 1934
(D) 1945
Answer:
(B) 1936

10. ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଉପଭୋଗ :
(A) ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ
(B) ସ୍ଥିର ରହିଥାଏ
(C) ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ,
Answer:
(C) ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ

11. ସନ୍ତୁଳନ ଆୟ ସ୍ତରରେ :
(A) ନିବେଶ ସଞ୍ଚୟଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ହୋଇଥାଏ
(B) ସଞ୍ଚୟ ନିବେଶଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ହୋଇଥାଏ
(C) ସଞ୍ଚୟ ସହ ନିବେଶ ସମାନ ହୋଇଥାଏ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(C) ସଞ୍ଚୟ ସହ ନିବେଶ ସମାନ ହୋଇଥାଏ

12. ସୀମାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଆୟର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ :
(A) ସର୍ବଦା ଏକରୁ ଅଧ‌ିକ ହୋଇଥାଏ
(B) ସର୍ବଦା ଏକ ହୋଇଥାଏ
(C) ସର୍ବଦା ଏକରୁ କମ୍ ହୋଇଥାଏ’
(D) ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ
Answer:
(C) ସର୍ବଦା ଏକରୁ କମ୍ ହୋଇଥାଏ’

13. ଉତ୍ପାଦକମାନଙ୍କ ବାର୍ଷିକ ଆୟ କ’ଣ ସୂଚିତ କରେ ?
(A) ସାମୂହିକ ଚାହିଦା
(B) ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ
(C) ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି
(D) ସଞ୍ଚୟ
Answer:
(B) ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ

14. ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ, ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତି ମୋଟ ବ୍ୟୟ ପରିମାଣ କ’ଣ ସୂଚିତ କରେ ?
(A) ସାମୂହିକ ଚାହିଦା
(B) ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ
(C) ସରକାରୀ ଚାହିଦା
(D) ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି
Answer:
(A) ସାମୂହିକ ଚାହିଦା

15. ମୋଟ ରପ୍ତାନି ପରିମାଣରୁ ମୋଟ ଆମଦାନିକୁ ଅନ୍ତର କଲେ କ’ଣ ମିଳେ ?
(A) ନିଟ୍ ଆମଦାନି
(B) ନିଟ୍ ସଞ୍ଚୟ
(C) ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(C) ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି

16. ଚାହିଦା ଯେଉଁ ପରିମାଣରେ ପୂର୍ଣ ନିୟୋଜନ ସ୍ଥିତିଠାରୁ କମ୍, ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା
(B) ବଳକା ଚାହିଦା
(C) ସାମୂହିକ ଚାହିଦା
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(A) ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା

17. ଯେଉଁ ଚାହିଦା ସ୍ତ୍ରୀତିଗତ ପ୍ରଭାବ ସୂଚିତ କରେ, ତାହା :
(A) ନିଅଣ୍ଟିଆ
(B) ସାମୂହିକ
(C) ବଳକା
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(C) ବଳକା

18. ସରକାରୀ ବ୍ୟୟ ପରିମାଣକୁ କିପରି ପ୍ରଭାବିତ କରି ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦାର ମୁକାବିଲା କରାଯାଏ ?
(A) ହ୍ରାସ ଘଟାଇ
(B) ଅପରିବର୍ତିତ ରଖୁ
(C) ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇ
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(C) ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇ

19. ସୁଧହାର ବୃଦ୍ଧି ଫଳରେ ବଳକା ଚାହିଦା କିପରି ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ ?
(A) ହ୍ରାସ ପାଏ
(B) ବୃଦ୍ଧି ପାଏ
(C) ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହେ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(A) ହ୍ରାସ ପାଏ

20. ନୂତନ ପୁଞ୍ଜି ଗଠନ ନିମିତ୍ତ ଯେଉଁ ବ୍ୟୟ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ସଞ୍ଚୟ
(B) ଉପଭୋଗ
(C) ନିବେଶ
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(C) ନିବେଶ

21. ଉଭୟ ହାରାହାରି ସଞ୍ଚୟ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଏବଂ ହାରାହାରି ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି ପରସ୍ପର ଅନୁପୂରକ ଏବଂ ଉଭୟର ସମଷ୍ଟି ଯାହା ହୋଇଥାଏ :
(A) ଶୂନ୍ଯ
(B) ୧
(C) ୧ରୁ ଅଧ୍ଵ
(D) ୧ରୁ କମ୍
Answer:
(B) ୧

22. ପାରିବାରିକ ଆୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର ବାଦେଲେ ଅବଶିକ୍ଷାଂଶକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ସଞ୍ଚୟ
(B) ଉପଭୋଗ
(C) ଆୟ
(D) ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଆୟ
Answer:
(D) ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଆୟ

23. ଆୟ ଏବଂ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ହାରାହାରି ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି
(B) ହାରାହାରି ସଞ୍ଚୟ ପ୍ରବୃତ୍ତି
(C) ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି
(D) ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି
Answer:
(D) ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି

24. ଆୟ ଓ ନିଯୁକ୍ତିର ଯେଉଁ ସ୍ତରରେ ଉଭୟ ପରସ୍ପର ସହିତ ସମାନ ହୁଅନ୍ତି, ତାହାକୁ କେଉଁ ସନ୍ତୁଳିତ ସ୍ତର ବୋଲି କୁହାଯାଏ :
(A) ଆୟ ଓ ନିୟୋଜନ
(B) ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ
(C) ସାମୂହିକ ଚାହିଦା
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(A) ଆୟ ଓ ନିୟୋଜନ

25. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଉପାଦାନ ?
(A) ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା
(B) ଘରୋଇ ନିବେଶ ଚାହିଦା
(C) ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କର ଚାହିଦା ଓ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ଚାହିଦା
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

26. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ନିବେଶ ଚାହିଦାର ଉପାଦାନ ?
(A) ସୁଧ ହାର
(C) ମୋଟ ନିଯୁକ୍ତି
(B) ପୁଞ୍ଜିର ଉତ୍ପନ୍ନ ଶକ୍ତି
(D) ଡଭୟ (A) ଓ (B)
Answer:
(D) ଡଭୟ (A) ଓ (B)

27. ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଦର ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଦରଠାରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ଜାତୀୟ ଆୟ ସ୍ତର :
(A) ହ୍ରାସ ପାଏ
(B) ବୃଦ୍ଧି ପାଏ
(C) ସ୍ଥିର ରହେ
(D) ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ
Answer:
(B) ବୃଦ୍ଧି ପାଏ

28. ମୋଟ ରପ୍ତାନି ପରିମାଣକୁ ମୋଟ ଆମଦାନିରୁ ଅନ୍ତର କଲେ କ’ଣ ମିଳେ ?
(A) ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି
(B) ନିଟ୍ ଉତ୍ପାଦ
(C) ନିଟ୍ ଆମଦାନି
(D) ନିଟ ସଂଚୟ
Answer:
(A) ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି

29. ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ, ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତି ମୋଟ ବ୍ୟୟ ପରିମାଣ କ’ଣ ସୂଚିତ କରେ :
(A) ସାମୂହିକ ଚାହିଦା
(B) ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ
(C) ସରକାରୀ ଚାହିଦା
(D) ସରକାରୀ ଯୋଗାଣ
Answer:
(A) ସାମୂହିକ ଚାହିଦା

30. ନୂତନ ପୁଞ୍ଜି ଗଠନ ନିମିତ୍ତ ଯେଉଁ ବ୍ୟୟ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ସଂଚୟ
(B) ଉପଯୋଗ
(C) ନିବେଶ
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(C) ନିବେଶ

(B) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. କେନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ତତ୍ତ୍ବ ____________ କାଳନୀ ତତ୍ତ୍ବ ।
Answer:
ସ୍ଵଳ୍ପ

2. ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଦର ____________ ଓ ____________ ର ସମଷ୍ଟି ।
Answer:
ଉପଭୋଗ, ସଞ୍ଚୟ

3. ____________ ଉପଭୋଗ ଆୟଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇନଥାଏ ।
Answer:
ସ୍ୱାୟତ୍ତ

4. ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଏକ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ନିର୍ଘଣ୍ଟ ପରିମାଣର ନିଯୁକ୍ତି ଯୋଗୁଁ ଯେଉଁ ଅର୍ଥ ମିଳେ, ଯାହାକୁ କ୍ରେତାଗଣ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା କ୍ରୟ କରନ୍ତି, ____________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସାମୂହିକ ଚାହିଦା

5. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପରିବାରର ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା, ଆରାମ ଓ ବିଳାସମୂଳକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାଗୁଡ଼ିକର ମୂଲ୍ୟକୁ ____________ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ

6. ପାରିବାରିକ ଆୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର ବାଦଦେଲେ ଅବଶିଷ୍ଟାଶକୁ ପାରିବାରିକ ____________ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ

7. ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ଏବଂ ଆୟ ସମଦିଗରେ ଗତି କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଆୟର ବୃଦ୍ଧିହାର ତୁଳନାରେ ଉପଯୋଗ ବ୍ୟୟର ବୃଦ୍ଧି ହାର ____________ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ସ୍ୱଳ୍ପତର

8. ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ଥାଇ ଜାତୀୟ ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ସହିତ ସାମୂହିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ, କିନ୍ତୁ ଏହି ବୃଦ୍ଧି ଜାତୀୟ ଆୟ ବୃଦ୍ଧିଠାରୁ କମ୍, ଏହାକୁ କେନ୍ସ ____________ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।
Answer:
ଉପଭୋଗ

9. ____________ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଆୟର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ତରରେ ସମାନ ରହିଥାଏ ।
Answer:
ପ୍ରାନ୍ତୀୟ

10. ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ଓ ଆୟର ଅନୁପାତକୁ ____________ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ହାରାହାରି

11. ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଆୟର ଅନୁପାତକୁ ସଞ୍ଚୟ ଏବଂ ଆୟର ଅନୁପାତକୁ ____________ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପ୍ରାନ୍ତୀୟ

12. ସଞ୍ଚୟ ଏବଂ ଆୟର ଅନୁପାତକୁ ____________ ପ୍ରବୃତ୍ତି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସଞ୍ଚୟ

13. ଉଭୟ ହାରାହାରି ସଞ୍ଚୟ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଏବଂ ହାରାହାରି ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି ପରସ୍ପରର ଅନୁପୂରକ ଏବଂ ଉଭୟର ସମଷ୍ଟି ____________ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
୧ (ଏକ)

14. ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଦର ସାମୂହିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା ଓ ସାମୂହିକ ନିବେଶ ଚାହିଦାର ____________ ।
Answer:
ସମଷ୍ଟି

15. ନିବେଶ ଚାହିଦା ଦୁଇଟି ଉପାଦାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ; ଯଥା – ସୁଧ ହାର ଓ ପୁଞ୍ଜିର ____________ ଶକ୍ତି ।
Answer:
ଉତ୍ପନ୍ନ

16. କୌଣସି ପୁଞ୍ଜି ଦ୍ରବ୍ୟର ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଉତ୍ପନ୍ନ ବା ଆଶା କରାଯାଉଥିବା ପ୍ରତ୍ୟାଗମ ବା ଲାଭକୁ ____________ ଶକ୍ତି ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଉତ୍ପନ୍ନ

17. ଯଦି ନିବେଶର ବିକଳ୍ପ ପରିବ୍ୟୟ (ସୁଧହାର) ପୁଞ୍ଜିର ଉତ୍ପନ୍ନ ଶକ୍ତିଠାରୁ କମ୍ ହୁଏ, ତେବେ ନିବେଶ ____________ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଲାଭଦାୟକ

18. ଯଦି ନିବେଶର ବିକଳ୍ପ ପରିବ୍ୟୟ (ସୁଧହାର) ପୁଞ୍ଜିର ____________ ଶକ୍ତିଠାରୁ ଅଧିକ ହୁଏ, ତେବେ ନିବେଶ ଲାଭଦାୟକ ହୁଏ ନାହିଁ ।
Answer:
ଉତ୍ପନ୍ନ

19. ____________ ଙ୍କୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଏକ ପ୍ରଧାନ କ୍ରେତା ହିସାବରେ ଅଭିହିତ କରାଯାଏ ।
Answer:
ସରକାର

20. ଗୋଟିଏ ଦେଶର ରପ୍ତାନି ଆୟରୁ ଆମଦାନି ବ୍ୟୟ ବାଦ୍ ଦେଲେ ଯେଉଁ ଅବଶିଷ୍ଟ୍ୟଶ ରହେ, ତାହାକୁ ଦେଶର, ____________ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି

21. ଆୟ ଓ ନିଯୁକ୍ତି ସ୍ତର ସହିତ ସାମୁହିକ ଚାହିଦାର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କ ରହିଥ‌ିବା ହେତୁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦାରେଖା ଦାମରୁ ଡାହାଣକୁ ____________ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ

22. ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନିଯୁକ୍ତି ସ୍ତରରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଉତ୍ପାଦନରେ ନିଯୁକ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନ ଯେଉଁ ଆୟ-ଅଧୂଶେଷ, ମଜୁରୀ, ସୁଧ ଓ ଲାଭ-ଉପାର୍ଜନ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ସାମୂହିକ ____________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଯୋଗାଣ

23. ମାନ୍ଦାବସ୍ଥା ମଧ୍ୟଦେଇ ଗତି କରୁଥିବା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦନ, ନିଯୁକ୍ତି ଓ ____________ ହ୍ରାସ ପାଇ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ କରିପକାଏ ।
Answer:
ଆୟସ୍ତର

24. ଯେଉଁଠି ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ତୁଳନାରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସ୍ବଳ୍ପତର ହୋଇଥାଏ ସେହି ସନ୍ତୁଳନକୁ ____________ ସନ୍ତୁଳନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଅବିନିୟୋଗ ସନ୍ତୁଳନ

C. ନିମ୍ନଲିଖ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭୁଲ୍ କି ଠିକ୍ ଲେଖ । ରେଖାଙ୍କିତ ଅଂଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କରି ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କର ।

1. କେନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ତତ୍ତ୍ବ ଏକ ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ତତ୍ତ୍ବ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – କେନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ତତ୍ତ୍ଵ ଏକ ସ୍ବଳ୍ପକାଳୀନ ତତ୍ତ୍ବ ।

2. ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା ଦରଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା ଆୟ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ ।

3. ସୀମାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଆୟ ସହିତ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସୀମାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଆୟର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ତରରେ ସମାନ ରହିଥାଏ ।

4. ଆୟର ବୃଦ୍ଧି ସହିତ ସାମୁହିକ ନିବେଶ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଆୟର ବୃଦ୍ଧି ସହିତ ସାମୂହିକ ନିବେଶ ଚାହିଦା ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହେ ।

5. ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ରେଖା ‘Y’ ଅକ୍ଷରୁ ବାହାରେ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

6. ଆୟରେଖା ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଆୟରେଖା ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ।

7. ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ସାମୂହିକ ଚାହିଦାଠାରୁ କମ୍ ହେଲେ ଆୟ ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

8. ଆୟର ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ହ୍ରାସ ପାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ ଆୟର ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।

9. ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ଓ ଆୟ ମଧ୍ଯରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ପର୍କକୁ ଉପଭୋଗ କୃତ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

10. ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଉପଭୋଗ ସମାନୁପାତିକ ହାରରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଉପଭୋଗ ଅସମାନୁପାତିକ ହାରରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।

11. ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦାର ଉପଭୋଗଜନିତ ଚାହିଦା ଏକମାତ୍ର ଉପାଂଶ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦାର ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା ଓ ବିନିଯୋଗ ଚାହିଦା ଆଦି ଦୁଇଟି ଉପାଂଶ ରହିଛି ।

12. ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥାରେ ସଞ୍ଚୟ ବିନିଯୋଗଠାରୁ ଅଧିକ ହୁଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥାରେ ବିନିଯୋଗ ଓ ସଞ୍ଚୟ ପରସ୍ପର ସମାନ ହୁଅନ୍ତି ।

13. ଆୟର ସ୍ତର ଶୂନ୍ୟ ହେଲେ ଉପଭୋଗ ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଆୟର ସ୍ତର ଶୂନ୍ୟ ହେଲେ ଉପଭୋଗ ଧନାତ୍ମକ ହୋଇଥାଏ ।

14. ସ୍ତ୍ରୀତି ବ୍ୟବଧାନ ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ପରିସ୍ଥିତିରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସ୍ତ୍ରୀତି ବ୍ୟବଧାନ ଅତ୍ୟଧ୍ଵକ ଚାହିଦା ପରିସ୍ଥିତିରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

15. ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ଦର ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ଦର ହ୍ରାସ ଘଟାଏ ।

16. ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଫଳନ ଆୟର ହ୍ରାସମାନ ଫଳନ ଅଟେ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଫଳନ ଆୟର ବଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଫଳନ ଅଟେ ।

17. ଆୟ ଓ ଉପଭୋଗ ମଧ୍ୟରେ ବିପରୀତମୁଖୀ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଆୟ ଓ ଉପଭୋଗ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ।

18. ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଗ ସନ୍ତୁଳନ ପରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବଳକା ଚାହିଦା ପୂର୍ଣ ନିୟୋଗ ସନ୍ତୁଳନ ପରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

19. ବଳକା ଚାହିଦା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଗ ସନ୍ତୁଳନ ପୂର୍ବରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଗ ସନ୍ତୁଳନ ପୂର୍ବରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

20. ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ସମୟରେ ସରକାରୀ ବ୍ୟୟ ହ୍ରାସ କରାଯିବା ଉଚିତ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ସମୟରେ ସରକାରୀ ବ୍ୟୟ ବୃଦ୍ଧି କରାଯିବା ଉଚିତ ।

D. ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

1. ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଉପଭୋଗ କ’ଣ ?
Answer:
ଜାତୀୟ ଆୟ ଶୂନ୍ୟ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବଞ୍ଚିବା ପାଇଁ କେଉଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ, ତାହା ହେଉଛି ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଉପଭୋଗ ।

2. ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଦର କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଏକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସମସ୍ତ ଉଦ୍ୟୋକ୍ତାଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଆୟର ସମଷ୍ଟିକୁ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଦର କୁହାଯାଏ ।

3. ସୀମାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି କ’ଣ ?
Answer:
ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଆୟର ଅନୁପାତକୁ ସୀମାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ପ୍ରବୃତ୍ତି କୁହାଯାଏ ।

4. ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ରେଖା କାହିଁକି ‘Y” ଅକ୍ଷରୁ ବାହାରେ ?
Answer:
ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ରେଖା ‘Y’ ଅକ୍ଷରୁ ବାହାରେ କାରଣ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ କରେ ଯେ ଆୟ ଶୂନ୍ୟ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବଞ୍ଚିବା ପାଇଁ କିଛି ସର୍ବନିମ୍ନ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।

5. ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଦର କେଉଁ ଦୁଇଟି ଉପାଦାନର ସମଷ୍ଟି ?
Answer:
ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଦର ସାମୂହିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା ଓ ସାମୂହିକ ନିବେଶ ଚାହିଦାର ସମଷ୍ଟି ।

6. ସ୍ୱାୟତ୍ତ ନିବେଶ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ନିବେଶ ଚାହିଦା ଜାତୀୟ ଆୟଦ୍ବାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇନଥାଏ, ଏହା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉପାଦାନ; ଯଥା – ଜନସଂଖ୍ୟା, ବଜାର, ଜ୍ଞାନ କୌଶଳ ଇତ୍ୟାଦିର ପରିବର୍ତ୍ତନଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ସାମୂହିକ ନିବେଶ ଚାହିଦା ଆୟ ନିରପେକ୍ଷ ହେଲେ ତାହାକୁ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ନିବେଶ କୁହାଯାଏ ।

7. ବାସ୍ତବ ନିବେଶ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ନୂତନ ଉଦ୍ୟୋଗ, ନୂତନ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ନୂତନ ରାସ୍ତା ଇତ୍ୟାଦି ପାଇଁ ହେଉଥ‌ିବା ନିବେଶ ହିଁ ବାସ୍ତବ ନିବେଶ ।

8. ସନ୍ତୁଳିତ ଆୟ କେଉଁଠାରେ ନିର୍ବାରିତ ହୁଏ ?
Answer:
ସନ୍ତୁଳନ ବିନ୍ଦୁରେ ଉଭୟ ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଦର ଓ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଦର ସମାନ, ଏହି ସନ୍ତୁଳନ ବିନ୍ଦୁରେ ସନ୍ତୁଳିତ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୁଏ ।

9. ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଦର କ’ଣ ?
Answer:
ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଦର ହେଉଛି ସର୍ବନିମ୍ନ ବିକ୍ରୟ ଲବ୍ଧ ଆୟ ଯାହା ଉଦ୍ୟୋକ୍ତାମାନଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଶ୍ରମ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ ।

10. ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ କେଉଁ ଦୁଇଟି ଉପାଦାନକୁ ନେଇ ଗଠିତ ?
Answer:
ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ଓ ସଞ୍ଚୟକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

11. ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପାରିବାରିକ ମୋଟ ଆୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରକୁ ବାଦ୍ ଦେଲେ ଯେଉଁ ବଳକା ଆୟ ରହିଥାଏ, ତାହାକୁ ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।

12. ଉପଭୋଗ ନୃତ୍ୟ ବା ଫଳନ କ’ଣ ?
Answer:
ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ଓ ପାରିବାରିକ ଆୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କକୁ ଉପଭୋଗ କୃତ୍ୟ ବା ଫଳନ କୁହାଯାଏ ।

13. ପୂର୍ଣ ନିୟୋଜନ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଅବସ୍ଥା ବା ସ୍ତରରେ ସାମୁହିକ ଚାହିଦା, ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ସହ ସମାନ ହୁଏ ତାହାକୁ ପୂର୍ଣ ନିୟୋଜନ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା
କୁହାଯାଏ ।

14. ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଉପାଂଶଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗ ଚାହିଦା, ବିନିଯୋଗ ଚାହିଦା, ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପାଇଁ ଚାହିଦା ଓ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ହେଉଛି ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଉପାଂଶ।

15. ସନ୍ତୁଳନ ଦାମ୍ ଓ ନିଯୁକ୍ତି କିପରି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୁଏ ?
Answer:
ସାମୁହିକ ଚାହିଦା ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ସହ ସମାନ ହେଲେ ସନ୍ତୁଳନ ଦାମ୍ ଓ ନିୟୋଜନ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୁଏ ।

16. ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଆୟ ସ୍ତରରେ ଚାହିଦା ଯୋଗାଣ ସହ ସମାନ ହୁଏ, ସେହି ଚାହିଦାକୁ ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ ।

17. ମୋଟ ଯୋଗାଣକୁ କିପରି ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇ ପାରିବ ?
Answer:
ଅତିରିକ୍ତ ସମ୍ବଳର ଉପଯୋଗ ବୃଦ୍ଧିକରି ଏବଂ ପ୍ରବିଧ ଜ୍ଞାନର ବିକାଶ କରି ମୋଟ ଯୋଗାଣକୁ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇପାରେ ।

18. ମୋଟ ଚାହିଦା କିପରି ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇ ପାରିବ ?
Answer:
ଅତିରିକ୍ତ ସମ୍ବଳର ବିନିଯୋଗ କରି ଆୟ ଉପଭୋଗ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବ୍ୟବଧାନ ଦୂର କରାଯାଇ ପାରିଲେ ମୋଟ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ।

19. ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପୂର୍ଣ ନିୟୋଜନ ସ୍ତର କିପରି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୁଏ ?
Answer:
ମୋଟ ଚାହିଦା କୃତ୍ୟ ଓ ମୋଟ ଯୋଗାଣ କୃତ୍ୟର ପାରସ୍ପରିକ କ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ପୂର୍ଣ ନିୟୋଜନ ସ୍ତର ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୁଏ ।

20. ଆୟ ଓ ବ୍ୟୟ ମଧ୍ୟରେ କି ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ?
Answer:
ଆୟର ବୃଦ୍ଧି ସହ ବ୍ୟୟ ଅସମାନୁପାତିକ ହାରରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।

21. ସର୍ବନିମ୍ନ ଚାହିଦା କ’ଣ ?
Answer:
ଆୟର ସ୍ତର ଶୂନ୍ୟ ହେଲେ ଯେଉଁ ଚାହିଦା ପରିସ୍ଫୁଟ ହୋଇଥାଏ, ତାହାହିଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ଚାହିଦା ।

22. ଅତିରିକ୍ତ ଚାହିଦା କ’ଣ ?
Answer:
ପୂର୍ଣ ନିୟୋଜନ ସ୍ତରରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣଠାରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ତାହାକୁ ଅତିରିକ୍ତ ଚାହିଦା କୁହାଯାଏ ।

23. ଉପଭୋଗ ସ୍ତର କାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ?
Answer:
ଉପଭୋଗ ସ୍ତର ଆୟ ସ୍ତର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

24. ସ୍ତ୍ରୀତି ବ୍ୟବଧାନ କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
Answer:
ପୂର୍ବ ନିୟୋଜନ ସ୍ତରରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣଠାରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ସ୍ତ୍ରୀତି ବ୍ୟବଧାନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

25. ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
Answer:
ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣଠାରୁ କମ୍ ହେଲେ ନିଅଣ୍ଟିଆ ଚାହିଦା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

26. ଅବନିୟୋଗ ସନ୍ତୁଳନ କେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
Answer:
ଯେଉଁଠି ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ ତୁଳନାରେ ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ସ୍ଵଚ୍ଛତର ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଅବନିୟୋଗ ସନ୍ତୁଳନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Economics Solutions Chapter 12 ଜାତୀୟ ଆୟ Long Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Economics Chapter 12 Long Answer Questions in Odia Medium

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ମୋଟ ଦେଶୀୟ (ଘରୋଇ) ଉତ୍ପାଦ ଓ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କର । ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟ ଆକାରରେ ଓ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ଏବଂ ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟ ଓ ବଜାର ଦାମ୍ ଆକାରରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ଦେଶରେ ଚୂଡ଼ାନ୍ତଭାବେ ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ବଜାର ଦାମ୍ଭିକୁ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ । ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ଦେୟ, ପୁଞ୍ଜିଲାଭ ଏବଂ ପୁରୁଣା ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍ ପ୍ରଭୃତି ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯାଏ ।

ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ (GDP at MP) – ମୋଟ ଦେଶୀୟ ପ୍ରଚଳିତ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ଓ ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କାରଯାଇପାରେ । ପ୍ରଚଳିତ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ (Gross Domestic Product at Market Price) କହିଲେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ କୌଣସି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାକୁ ସାମଗ୍ରୀକଭାବେ ବଜାର ଦରରେ ମୂଲ୍ୟାୟନକୁ ହିଁ ଦର୍ଶାଇଥାଏ । ଏହାକୁ ଆକଳନ କରିବାକୁ ଉତ୍ପାଦିଦ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ପରିମାଣକୁ ବଜାର ଦରରେ ଗୁଣନ କରାଯାଇଥାଏ ।

ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ (ବଜାର ଦରରେ) ତିନିପ୍ରକାର ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥାଏ; ଯଥା – ଉପଭୋଗ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯାହା ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପରିତୃପ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରେ, ପୁଞ୍ଜି ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ସରକାରଙ୍କଦ୍ବାରା ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ।

ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ :
(i) ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦକୁ ମୁଦ୍ରା ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ । ଦେଶରେ ଉତ୍ପାଦିତ ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୌଦ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟକୁ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ ।
(ii) କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ଉତ୍ପାଦିତ ସମସ୍ତ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ବା ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାକୁ ଏଥିରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ ।
(iii) ଏହାକୁ ପ୍ରଚଳିତ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।
(iv) ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ କେବଳ ବଜାରକୁ ବିକ୍ରି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରେରିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାକୁ ହିଁ ବିଚାରକୁ ନେଇଥାଏ ।
(v) ପୁଞ୍ଜି ଦ୍ରବ୍ୟର ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ମୂଲ୍ୟକୁ ଏହା ବିଚାରକୁ ନେଇ ନ ଥାଏ ।
(vi) ହସ୍ତାନ୍ତରୀଣ ଆୟ, ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦର ଅଂଶବିଶେଷ ନୁହେଁ ।
(vii) ପୁଞ୍ଜିଲାଭ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୁଏ ନାହିଁ । ତେଣୁ ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ = ଦେଶର ମୋଟ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୌଦ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟ – ଅନ୍ତର୍ବର୍ତ୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୌଦ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟ ।

ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦରୁ ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ବ୍ୟୟକୁ ବିୟୋଗ କରାଗଲେ ନିଟ୍ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ (ବଜାର ଦରରେ) ମିଳିଥାଏ ।

ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦକୁ ପ୍ରଚଳିତ ଦାମ୍‌ରେ ଏବଂ ସ୍ଥିର ଦାମ୍‌ରେ ଆକଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରଚଳିତ ଦାମ୍‌ରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୂଲ୍ୟାୟନ କରିବାଦ୍ୱାରା ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦର ମୂଲ୍ୟ ସୂଚିତ ହୁଏ । ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ବୃଦ୍ଧି ହେବା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ସୁସ୍ଥତା ସୂଚିତ କରେ । ପୂର୍ବ ବର୍ଷ ସହ ତୁଳନା କରି ଦେଶର ହୋଇଥିବା ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ସଂପର୍କରେ ଧାରଣା କରିହୁଏ । ଦରଦାମ୍ ସ୍ତରଜନିତ ହେଉଥିବା ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦର ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ଭ୍ରାନ୍ତିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଏଥିପାଇଁ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରକୃତ ଚିତ୍ର ମିଳି ନ ଥାଏ । ସ୍ଥିର ଦାମ୍‌ରେ ହିସାବ କଲେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ବୃଦ୍ଧିର ପ୍ରକୃତ ଚିତ୍ର ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଥାଏ ।

ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (ବଜାର ଦରରେ) – ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ କହିଲେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ଦେଶବାସୀଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଦେଶ ଭିତରେ ଏବଂ ବିଦେଶରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୂଲ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ, ବର୍ଷକ ମଧ୍ୟରେ ଦେଶରେ ଚୂଡ଼ାନ୍ତଭାବରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୌଦ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟ ଓ ବିଦେଶରୁ ଅର୍ଜିତ ଆୟର ସମାହାର ହିଁ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ । ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ପରିମାଣକୁ ଏହାର ଦାମ୍ ସହ ଗୁଣନ କରି ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ କଳନା କରିହୁଏ । ଏହି କଳନାରୁ ଅବକ୍ଷୟ ପରିବ୍ୟୟ, ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ଦେୟ, ପୁଞ୍ଜିଲାଭ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମକୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯାଏ ।

ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦକୁ ତିନିଗୋଟି ଦିଗରୁ ବିଚାର କରାଯାଏ; ଯଥା ଉତ୍ପାଦ ଦିଗ, ଆୟ ଦିଗ ଓ ଖର୍ଚ୍ଚ ଦିଗ । ଉତ୍ପାଦ ଦିଗରୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଓ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ କହିଲେ ଦେଶର ସବୁ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗଦ୍ଵାରା ହେଉଥିବା ସଂଯୁକ୍ତ ମୂଲ୍ୟର ମୋଟ ସମିଶ୍ରଣକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ଆୟ ଦିଗରୁ ବିଚାର କଲେ, କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତିଦାନ, କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଉଦ୍‌ବୃରାଂଶ, ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତିଙ୍କ ମିଶ୍ରିତ ଆୟ, ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର ଏବଂ ସ୍ଥିର ପୁଞ୍ଜି ଉପଭୋଗର ସମଷ୍ଟିକୁ ହିଁ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ । ବ୍ୟୟ (ଖର୍ଚ୍ଚ) ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କଲେ, ଘରୋଇ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ, ସରକାରଙ୍କ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ, ମୋଟ ଦେଶୀୟ ପୁଞ୍ଜିଗଠନ ଏବଂ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନିକୁ ନେଇ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ସ୍ଥିର କରାଯାଏ ।

ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ :
(i) ଉତ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ମୂଲ୍ୟକୁ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଏ ନାହିଁ ।
(ii) ହସ୍ତାନ୍ତରୀଣ ଦେୟ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
(iii) ବଜାରକୁ ପ୍ରେରିତ ହେଉଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାକୁ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ ।
(iv) ପୁଞ୍ଜିଲାଭକୁ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯାଏ ।
(v) ଏହା ମଧ୍ୟବର୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟକୁ ଗ୍ରହଣ କରି ନ ଥାଏ । କେବଳ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୂଲ୍ୟ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଏ ।

ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରୁ ଅବକ୍ଷୟ ପରିବ୍ୟୟକୁ ବାଦ୍ ଦେଇ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥାଏ । ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରୁ ଚଳନ୍ତି ଉପଭୋଗ ଏବଂ ନବୀକରଣ ପରିବ୍ୟୟ ଉପରେ ହେଉଥିବା ମୋଟ ଉତ୍ପାଦନର ନିଟ୍ ବୃଦ୍ଧି ସୂଚିତ ହୁଏ !

ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟ ଏବଂ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ହିସାବ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ବର୍ଷରେ ଦେଶୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଚୂଡ଼ାନ୍ତଭାବେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୂଲ୍ୟକୁ ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟ ଆକାରରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ । ଦେଶ ଭିତରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଥିବା ମୋଟ ଉତ୍ପାଦ ମୂଲ୍ୟରୁ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଉପଭୋଗର ମୂଲ୍ୟକୁ ବାଦେଇ ବଢ଼ାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥାଏ ।

ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟ ଏବଂ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ବର୍ଷକ ମଧ୍ୟରେ ଦେଶରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଥିବା ସମସ୍ତ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ କରି ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟ ଆକାରରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ସ୍ଥିର କରାଯାଏ । ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ କହିବାକୁ ଗଲେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରେ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତିଦାନ, ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତଙ୍କ ମିଶ୍ରିତ ଆୟ, କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତାଶ ଏବଂ ସ୍ଥିର ପୁଞ୍ଜି ଉପଭୋଗ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ କହିଲେ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ଏବଂ ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ଉପାଦାନ ଆୟକୁ ବୁଝାଏ । ଦେଶର ନାଗରିକ ବିଦେଶରେ ଉତ୍ପାଦନ କରୁଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟରୁ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟକୁ ବାଦ୍ ଦେଇ ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ନିଟ୍ ଆୟ ସ୍ଥିର କରାଯାଏ ।

ତୁଳନାତ୍ମକ ଉପସ୍ଥାପନା :
ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ
= ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ + ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ନିଟ୍ ଉପାଦାନ ଆୟ
= କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତିଦାନ + କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଉଦ୍‌ବୃରାଂଶ + ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତଙ୍କ ମିଶ୍ରିତ ଆୟ + ସ୍ଥିର ପୁଞ୍ଜି ଉପଭୋଗ + ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର । (ଆୟ ପଦ୍ଧତିରେ ପରିମାପ କରାଯାଇଛି)
= ଘରୋଇ ଅନ୍ତିମ ଉପଭୋଗ + ସରକାରୀ ଉପଭୋଗ + ଘରୋଇ ବିନିଯୋଗ + ରପ୍ତାନି – ଆମଦାନି (ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତିରେ ପରିମାପ କରାଯାଇଛି)

ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ
= ଦେଶରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୂଲ୍ୟ – ଉପଭୋଗ ହେଉଥିବା ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ ତେଣୁ ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ
= ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ନିଟ୍ ଆୟ ।

2. ଘରୋଇ ଆୟ ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ ଅଭିଧାରଣା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କର । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ ଏବଂ ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଘରୋଇ ଆୟ – ଘରୋଇ ଆୟ କହିଲେ ଉପାଦାନ ଆୟ ଓ ହସ୍ତାନ୍ତରୀଣ ପ୍ରାପ୍ୟକୁ କୁହାଯାଏ । ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ମୋଟ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ, ହସ୍ତାନ୍ତରୀଣ ପ୍ରାପ୍ୟ, ସରକାରୀ ଋଣ ଉପରେ ସୁଧ, ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା ଉପରେ ପ୍ରାପ୍ୟ, ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ସଂସ୍ଥାରୁ ମିଳୁଥିବା ଲାଭ ଏବଂ ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତାଶକୁ ନେଇ ଘରୋଇ ଆୟ କଳନା କରାଯାଏ । ଘରୋଇ ଆୟକୁ ଜାତୀୟ ଆୟଠାରୁ ଭିନ୍ନ ବୋଲି ବିଚାର କରାଯାଏ । କାରଣ ଜାତୀୟ ଆୟରେ ଉଭୟ ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରରୁ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରରୁ ମିଳୁଥିବା ଆୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ, ମାତ୍ର ଘରୋଇ ଆୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟର କ୍ଷେତ୍ରରୁ ମିଳୁଥିବା ଆୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୁଏ ନାହିଁ । ପୁନଶ୍ଚ ଜାତୀୟ ଋଣ ଉପରେ ମିଳୁଥିବା ସୁଧ ଜାତୀୟ ଆୟର ଅଂଶବିଶେଷ ନ ହୋଇଥିବା ସ୍ଥଳେ ତାହା ଘରୋଇ ଆୟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ – ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ କହିଲେ ଦେଶରେ ବର୍ଷକ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ କିମ୍ବା ପରିବାରବର୍ଗଙ୍କୁ ମଜୁରି, ବେତନ, ଅଶେଷ, ସୁଧ ଏବଂ ଲାଭାଂଶ ଆକାରରେ ମିଳୁଥିବା ଆୟକୁ ବୁଝାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟରେ ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତଙ୍କ ମିଶ୍ରିତ ଆୟ ମଧ୍ଯ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ସୁତରାଂ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟର ସଂଜ୍ଞାପ୍ରକରଣ କ୍ରମରେ କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ, ସରକାର ଏବଂ ବ୍ୟବସାୟ କ୍ଷେତ୍ରରୁ ହସ୍ତାନ୍ତରୀଣ ଆୟ ସମେତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମସ୍ତ ସୂତ୍ରରୁ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ମିଳୁଥିବା ଚଳନ୍ତି ଆୟକୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ କୁହାଯାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ ଜାତୀୟ ଆୟଠାରୁ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।

ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟକୁ ମିଶ୍ରଣ କରି ଜାତୀୟ ଆୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ । କାରଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନବର୍ଗ ଅର୍ଜନ କରୁଥିବା ଆୟ ସାମଗ୍ରିକଭାବେ ଉତ୍ପାଦନ ଉପାଦାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବଣ୍ଟନ ହୋଇନଥାଏ । ପ୍ରତିଷ୍ଠାନର ଆୟରୁ କିଛି ଅଂଶ ଭବିଷ୍ୟତ ସଂପ୍ରସାରଣ ଏବଂ ନିଗମ କର ଦେୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ରଖାଯାଇ ଥାଏ । ସୁତରାଂ କେବଳ ଉପାଦାନ ଆୟକୁ ଜାତୀୟ ଆୟ କୁହାଯାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟକୁ ମଧ୍ୟ ଘରୋଇ ଆୟଠାରୁ ଭିନ୍ନଭାବେ ବିଚାର କରାଯାଏ । କାରଣ ଘରୋଇ ଆୟରେ ସଞ୍ଚୟ ଓ ନିଗମ କର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲାବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟରୁ ଏହି ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଦେୟକୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟ : ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା ଆରୋପିତ ଆୟକର ଏବଂ ସମ୍ପତ୍ତି କର ପଇଠ କଲା ପରେ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କର ଯେଉଁ ଆୟ ରହେ ତାହାକୁ ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟ ରୂପେ ବିଚାର କରାଯାଏ । ଏହି ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟକୁ ଲୋକମାନେ ଉପଭୋଗ ଏବଂ ସଞ୍ଚୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉପଯୋଗ କରିଥା’ନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ପରିବାର ସଚେତନ ଥା’ନ୍ତି ଯେ, ସେମାନଙ୍କୁ କର ଓ ଫିସ୍ ଆକାରରେ କିଛି ଦେବାକୁ ହେବ । ତେଣୁ ସେମାନେ ସମସ୍ତ ଆୟକୁ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିନଥା’ନ୍ତି ।

ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ ଓ ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟ : ଯେଉଁ ଆୟ ଦେଶବାସୀ ମଜୁରି, ବେତନ, ଅଧ୍ଵଶେଷ, ସୁଧ, ଲାଭାଂଶ ଏବଂ ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତିରୁ ମିଳୁଥିବା ମିଶ୍ରିତ ଆୟ ଆକାରରେ ପାଇଥା’ନ୍ତି, ତାହାକୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ କୁହାଯାଏ । ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟ ହେଉଛି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟର ଏକ ଅଂଶ ଯାହାକି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟରୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର କର ପଇଠ ହେଲା ପରେ ସ୍ଥିର ହୋଇଥାଏ ।

3. ଜାତୀୟ ଆୟ ସଂପର୍କିତ ବିଭିନ୍ନ ଅଭିଧାରଣା ସଂପର୍କରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କର ଓ ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଆନ୍ତଃସଂପର୍କ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହିସାବ ବର୍ଷରେ ଉପାଦାନମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଦେଶ ଭିତରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଥିବା ସାମଗ୍ରିକ ମୌଦ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟକୁ ଜାତୀୟ ଆୟ କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ଉତ୍ପାଦିତ ସମସ୍ତ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୌଦ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟାୟନ ହିଁ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟ । ଏହି ଜାତୀୟ ଆୟ ସଂପର୍କିତ ବିଭିନ୍ନ ଅଭିଧାରଣା ରହିଛି ଯାହା ନିମ୍ନରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଗଲା ।

(1) ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (Gross National Product at Market Price) – କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇଥିବା ସମସ୍ତ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟର ବଜାର ମୂଲ୍ୟାୟନରୁ ହିଁ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ କଳନା କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଆକଳନ କରିବାପାଇଁ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ପରିମାଣକୁ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ଗୁଣନ କରାଯାଏ ।

ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦର କଳନା ସମୟରେ ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ପରିବ୍ୟୟ, ପୁଞ୍ଜିଲାଭ, ହସ୍ତାନ୍ତରୀଣ ବ୍ୟୟ, ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଏ ନାହିଁ । କେବଳ ବଜାରକୁ ପ୍ରେରିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୌଦ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟକୁ ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଏ । ତେଣୁ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ = ପାରିବାରିକ ଉପଭୋଗଜନିତ ବ୍ୟୟ + ମୋଟ ପୁଞ୍ଜି ଗଠନ + ରପ୍ତାନି – ଆମଦାନି + ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ନିଟ୍ ଉପାଦାନ ଆୟ ।

ସେହିପରି ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦକୁ ତିନୋଟି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କରାଯାଇଥାଏ । ଉତ୍ପାଦ ଦିଗରୁ ବିଚାର କରାଗଲେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ = ଉପଭୋଗ ହେଉଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ବଜାର ମୂଲ୍ୟ + ସରକାରଙ୍କଦ୍ବାରା ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ବଜାର ମୂଲ୍ୟ + ମୋଟ ଘରୋଇ ବିନିଯୋଗ + (ରପ୍ତାନି – ଆମଦାନି)

ଆୟ ଦିଗରୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଗଲେ :
ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ = କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତିଦାନ + କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତାଶ+ ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତିଙ୍କ ମିଶ୍ରିତ ଆୟ + ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର + ସ୍ଥିର ପୁଞ୍ଜିର ଉପଭୋଗ

ବ୍ୟୟ ଦିଗରୁ ଆଲୋଚନା କରାଗଲେ :
ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ = ବେସରକାରୀ (ଘରୋଇ)ଉପଭୋଗ + ସରକାରୀ ଉପଭୋଗ + ମୋଟ ଘରୋଇ ବିନିଯୋଗ + ରପ୍ତାନି – ଆମଦାନି ।

(2) ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ (Gross Domestic Product at Market Price) – କୌଣସି ବର୍ଷରେ ଦେଶର ଭୌଗୋଳିକ ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୌଦ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟକୁ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଅଭିଧାରଣାରେ କେବଳ ବଜାରକୁ ପ୍ରେରିତ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ । ହସ୍ତାନ୍ତରୀଣ ଆୟ, ପୁଞ୍ଜିଲାଭ ଆଦିକୁ ଏହି ହିସାବରୁ ବହିର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏ ଅର୍ଥରେ – ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ = ଦେଶରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇଥିବା ମୋଟ ଉତ୍ପାଦର ମୂଲ୍ୟ – ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ ।

(3) ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (Net National Product at Market Price) – ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରୁ ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ପରିବ୍ୟୟ ବିୟୋଗ କରାଗଲେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ମିଳିଥାଏ; ଯଥା – ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ = ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ଅବକ୍ଷୟ ପରିବ୍ୟୟ ।

ସେହି ଅର୍ଥରେ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ କହିଲେ କୌଣସି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଏକ ବର୍ଷରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଥିବା ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟସମୂହର ନିଟ୍ ବଜାର ମୂଲ୍ୟକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ।
ତେଣୁ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ = ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ପୁଞ୍ଜି ଉପଭୋଗଜନିତ ଦେୟ
= ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (ବଜାର ଦାମ୍ ) – ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ପରିବ୍ୟୟ
= ପ୍ରାଥମିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ସଂଯୁକ୍ତ ମୂଲ୍ୟ + ମାଧ୍ୟମିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ସଂଯୁକ୍ତ ମୂଲ୍ୟ + ସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପାଦାନ ପରବ୍ୟୟରେ ସଂଯୁକ୍ତ ମୂଲ୍ୟ + ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର – ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ନିଟ୍ ଆୟ + ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ମୂଲ୍ୟ ।

(4) ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ନିଟ୍ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ (Net Domestic Product at Market Price) – ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ଦେଶରେ ଓ ବିଦେଶରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଥିବା ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟକୁ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ନିଟ୍ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ ।
ନିଟ୍ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ (ବଜାର ଦାମ୍ ) = ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ନି ଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ନିଟ୍ ଉପାଦାନ ଆୟ
⇒ ନିଟ୍ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ (ବଜାର ଦାମ୍) = ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ (ବଜାର ଦାମ୍) – ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ପରିବ୍ୟୟ ।

(5) ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (Net National Product at Factor Cost) – ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ କହିଲେ କୌଣସି ବର୍ଷରେ ଦେଶରେ ଓ ବିଦେଶରେ ଅର୍ଜନ କରାଯାଉଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନମାନଙ୍କର ସାମଗ୍ରିକ ଆୟକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ।

ତେଣୁ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ) = ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ + ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ଉପାଦାନର ନିଟ୍ ଆୟ
= କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତିଦାନ + କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ + ମିଶ୍ରିତ ଆୟ + ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉପାଦାନ ଆୟ
ଏହି ଅର୍ଥରେ ବିଚାର କରାଗଲେ ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ = ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ପରୋକ୍ଷ କର ।
ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ = ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ + ସବ୍‌ସଡ଼ି – ପରୋକ୍ଷ କର
ତେଣୁ ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଉପାଦାନ ଉତ୍ପାଦ = ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ଉପାଦାନମାନଙ୍କର ଆୟ ।

(6) ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ (Net Domestic Product at Factor Cost) – କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଅର୍ଜନ କରୁଥିବା ଆୟର ସମଷ୍ଟିକୁ ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ ।

ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ = ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ଉପାଦାନମାନଙ୍କ ଆୟ
= ବଜାର ମୂଲ୍ୟରେ ନିଟ୍ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ପରୋକ୍ଷ କର + ସବ୍‌ସିଡ଼ି

(7) ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ (Gross Domestic Product at Factor Cost) – କୌଣସି ଦେଶରେ ଉତ୍ପାଦନକାରୀଙ୍କଦ୍ବାରା ନିଟ୍ ସଂଯୁକ୍ତ ମୂଲ୍ୟର ସମଷ୍ଟିକୁ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ (ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟ) କୁହାଯାଏ ।

ତେଣୁ, ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ = ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ + ଅବକ୍ଷୟର ମୂଲ୍ୟ
= ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ପରୋକ୍ଷ କର + ସବ୍‌ସିଡ଼ି

(8) ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (Gross National Product at Factor Cost) – ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରୁ ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର ବିୟୋଗ କରାଗଲେ ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ମିଳିଥାଏ ।

ତେଣୁ, ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ = ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ + ଅବକ୍ଷୟ ପରିବ୍ୟୟ

(9) ଘରୋଇ ଆୟ (Private Income) – ବିଭିନ୍ନ ଉତ୍ସରୁ ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କଦ୍ଵାରା ଅର୍ଜିତ ଆୟସମୂହର ସମଷ୍ଟିକୁ ଘରୋଇ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।
ତେଣୁ ଘରୋଇ ଆୟ = ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ଜାତୀୟ ଆୟ + ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ଦେୟ + ସରକାରୀ ଋଣର ସୁଧ – ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟୟ – ସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗର ଲାଭାଂଶ ।

(10) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ (Personal Income) – ଦେଶର ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କଦ୍ଵାରା ସଂଗୃହୀତ ଆୟର ସମାହାର ହିଁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ ।
ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ = ଘରୋଇ ଆୟ – ବେସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗର ସଞ୍ଚୟ ।

(11) ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟ (Disposable Income) – ପରିବାର ଓ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କଦ୍ୱାରା ଉପଭୋଗ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟୟଯୋଗ୍ୟ ଆୟକୁ ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଅର୍ଥରେ,
ବ୍ୟବହାର ଯୋଗ୍ୟ ଆୟ = ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ – ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର ।

4. ଜାତୀୟ ଆୟର ପରିମାପ ସଂପର୍କରେ ଅନୁସୃତ ତିନୋଟି ପଦ୍ଧତି ବର୍ଣ୍ଣନା କର । ଏସବୁର ସୁବିଧା ଓ ଅସୁବିଧା ସଂପର୍କରେ ସୂଚନା ଦିଅ ।
Answer:
ଦେଶର ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପ କରିବାର ତିନୋଟି ପଦ୍ଧତି ମଧ୍ୟରୁ ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଇଥାଏ । ସେହି ପଦ୍ଧତିଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ଉତ୍ପାଦ ପଦ୍ଧତି, ଆୟ ପଦ୍ଧତି ଓ ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତି । ଉତ୍ପାଦ ପଦ୍ଧତିକୁ ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ମୂଲ୍ୟ ସଂଯୁକ୍ତ ପଦ୍ଧତି କୁହାଯାଏ ।

ଉତ୍ପାଦ ପଦ୍ଧତି – ଉତ୍ପାଦ ପଦ୍ଧତି ଅନୁସାରେ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ କଳନା କରିବାପାଇଁ ବର୍ଷକ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଥିବା ସମସ୍ତ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୂଲ୍ୟକୁ ଯୋଗ କରାଯାଏ । ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦରୁ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ ଏବଂ ଅବକ୍ଷୟ ପରିବ୍ୟୟକୁ ବାଦ୍ ଦେଇ ନିଟ୍ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥାଏ । ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିୟୋଜିତ ସମସ୍ତ ଉଦ୍ୟୋଗରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ପରିମାଣକୁ ଦାମ୍ ସହ ଗୁଣନ କରି ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦର ମୂଲ୍ୟ ପରିମାପ କରାଯାଇଥାଏ ।

ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦର କଳନା କଲାବେଳେ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦର ଯେପରି ଦ୍ବୈତ ଗଣନା କରାନଯାଏ, ସେଥ୍ୟପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ । ମୂଲ୍ୟ ସଂଯୁକ୍ତ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନଦ୍ୱାରା ଏହି ଅସୁବିଧା ଦୂର କରାଯାଇପାରେ । ନିଟ୍ ସଂଯୁକ୍ତ ମୂଲ୍ୟରୁ ପରୋକ୍ଷ କରକୁ ବାଦ୍ ଦେଇ ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ସଂଯୁକ୍ତ ମୂଲ୍ୟ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥାଏ ।

ଅସୁବିଧା – ଉତ୍ପାଦ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନଦ୍ୱାରା ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପରେ କେତେକ ଅସୁବିଧା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରଥମତଃ ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ଏବଂ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପ ଏକ ଭ୍ରାନ୍ତ ଧାରଣା ସୃଷ୍ଟି କରେ । ସୁତରାଂ ଦ୍ବିତୀୟତଃ, ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ସ୍ପଷ୍ଟ ନ ହୋଇଥିବାରୁ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟକୁ ବାଦ୍ ଦେଲାବେଳେ ଫଳାଫଳ ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ । ତୃତୀୟତଃ, ସ୍ଵଉପଭୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ବଜାରକୁ ଆସୁ ନ ଥିଲାବେଳେ ସେସବୁର ମୂଲ୍ୟାୟନ ସମ୍ଭବ ହୋଇ ନ ଥାଏ । ଚତୁର୍ଥତଃ, ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ପରିମାପରେ ମଧ୍ୟ ସମସ୍ୟା ଦେଖାଦିଏ । ପଞ୍ଚମତଃ, ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ଏବଂ ଯଥେଷ୍ଟ ତଥ୍ୟର ଅଭାବ ଓ ଦ୍ଵୈତ ଗଣନାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଥାଏ ।

ଆୟ ପଦ୍ଧତି – ଆୟ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରି ଉପାଦାନ ଅଧିକାରୀଗଣ ଲାଭ କରୁଥିବା ଆୟର ସମଷ୍ଟି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣଦ୍ୱାରା ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହାକୁ ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟ ଆକାରରେ ଜାତୀୟ ଆୟ କୁହାଯ. ଏ ଯାହାକି ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦର ମୂଲ୍ୟ ସହ ସମାନ ହୋଇଥାଏ । ଅବଶ୍ୟ ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ପ୍ରାପ୍ୟ, ପୁଞ୍ଜିଲାଭ ଏବଂ ପରୋକ୍ଷ କରକୁ ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟରେ ମଜୁରି, କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତିଦାନ, ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ପରିଯୋଜନାକୁ ଅବଦାନ, ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତଙ୍କ ମିଶ୍ରିତ ଆୟ, ଅଶେଷ, ସୁଧ, ଲାଭାଂଶ, ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ଉଦ୍ୟୋଗରୁ ମିଳୁଥିବା ଆୟ ଏବଂ ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ନିଟ୍ ଉପାଦାନ ଆୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ । ଅବକ୍ଷୟ ପରିବ୍ୟୟକୁ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରୁ ବାଦ୍ ଦେଇ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଆୟ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥାଏ ।

ଅସୁବିଧା – ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ କେତେକ ଅସୁବିଧା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତିର ଜାତୀୟ ଆୟ କଳନା କରିବାକୁ ହେଲେ ଆୟର ଶ୍ରେଣୀ ପ୍ରକରଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ । ମାତ୍ର, ମଜୁରି ଆୟ ଏବଂ ଅଣମଜୁରି ଆୟ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଚିହ୍ନଟ କରିବା ଅସୁବିଧାଜନକ ହୋଇଥାଏ । ବିଶେଷତଃ ମିଶ୍ରିତ ଆୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମିଳୁଥିବା ଆୟ ଏବଂ ସମ୍ପତ୍ତି ଆୟ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବା ସମ୍ଭବପର ହୋଇ ନ ଥାଏ । ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅଣସଂଗଠିତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆୟର ସଠିକ୍ ପରିମାପ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏହିସବୁ ଅସୁବିଧା ଦୂର କରାଗଲେ ଆୟ ପଦ୍ଧତି ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପର ଏକ ଉତ୍ତମ ପଦ୍ଧତି ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୋଇପାରିବ ।

ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତି – ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତିରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ପାଇଁ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ବ୍ୟୟକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇଥାଏ । ଘରୋଇ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ, ସରକାରୀ ଖର୍ଚ୍ଚ, ମୋଟ ପୁଞ୍ଜି ଗଠନ ଏବଂ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ବ୍ୟୟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ । ଘରୋଇ ଏବଂ ସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ଏବଂ କ୍ଷୟପ୍ରାପ୍ତ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ନବୀକରଣ ପାଇଁ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ମନେକରାଯାଏ । ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ମଧ୍ଯ ଖର୍ଚ୍ଚର ଏକ ଅଂଶରୂପେ ବିବେଚିତ ହୁଏ । ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ଉପରେ ଏବଂ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ପାଇଁ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଖର୍ଚ୍ଚ ଜାଣିବାପାଇଁ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ବିକ୍ରୟ ପରିମାଣ ସହିତ ଦାମକୁ ଗୁଣନ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ଘରୋଇ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ ସହ ସ୍ଥାୟୀ ଅଧିବାସୀଙ୍କଦ୍ଵାରା ବିଦେଶରୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ କରାଯାଉଥିବା କ୍ରୟକୁ ଯୋଗ କରିବାକୁ ହୁଏ ଏବଂ ଅସ୍ଥାୟୀ ଅଧ୍ବବାସୀଙ୍କ କ୍ରୟକୁ ବାଦ୍ ଦେବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।

କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ପ୍ରଦତ୍ତ ପ୍ରତିଦାନ ଏବଂ ବିଦେଶରୁ କରାଯାଉଥ‌ିବା ନିଟ୍ କ୍ରୟକୁ ସରକାରଙ୍କ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ କୁହାଯାଏ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଏଥ୍ ସହିତ ପୁଞ୍ଜିଗଠନ ମୂଲ୍ୟ ଯୋଗ କରାଯାଏ । ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ଉପରେ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ମଧ୍ଯ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥାଏ । ମାତ୍ର ପୁରୁଣା ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ରୟ ବାବଦ ଖର୍ଚ୍ଚ, ଅଂଶଧନ ଆଦି କ୍ରୟରେ ହେଉଥ‌ିବା ଖର୍ଚ୍ଚ, ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ପ୍ରାପ୍ୟ ପରିଶୋଧ, ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ଯୋଜନାକୁ ଅବଦାନ ଏବଂ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ଏଥୁରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯାଏ ।

ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟ ଜାଣିବାପାଇଁ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ସହ ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ନିଟ୍ ଉତ୍ପାଦନ ଆୟକୁ ଯୋଗ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରୁ ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର ଏବଂ ଅବକ୍ଷୟ ପରିବ୍ୟୟକୁ ବିୟୋଗ କରି ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥାଏ ।

ଅସୁବିଧା – ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତିର ସଫଳତା ତଥ୍ୟର ସଠିକତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ସଠିକ୍ ତଥ୍ୟ ନ ମିଳିଲେ ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତିରେ ପରିମାପ ହୋଇଥିବା ଜାତୀୟ ଆୟ ଅତିରଞ୍ଜିତ ହୋଇଥାଏ ।

ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ସ୍ଥାୟୀ ଦ୍ରବ୍ୟରୁ ମାଲିକଙ୍କୁ ଦୀର୍ଘକାଳ ଧରି ସେବା ମିଳିଥାଏ । ସେ ପ୍ରକାର ଦ୍ରବ୍ୟ ସାଧାରଣତଃ ଉଚ୍ଚମୂଲ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ଉପଭୋଗ ହେଉଥ‌ିବା ପରିମାଣର ମୂଲ୍ୟ ପରିମାପ କରିବା ସହଜ ଏବଂ ସମ୍ଭବ ହୁଏ ନାହିଁ । ସୁତରାଂ ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତିରେ ଜାତୀୟ ଆୟ କଳନା ଭ୍ରମାତ୍ମକ ହୋଇପାରେ ।

ତୃତୀୟତଃ, ସମୟ ସମୟରେ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ ଓ ବିନିଯୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରେଖା ଟାଣିବା ସହଜ ହୋଇନଥାଏ । ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ପ୍ରତୀୟମାନ ହୁଏ ଯେ ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସି ପଦ୍ଧତି ଜାତୀୟ ଆୟ କଳନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଠିକ୍ ଚିତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରି ନ ପାରେ । ତେଣୁ ଜାତୀୟ ଆୟ କଳନାରେ ଉପରୋକ୍ତ ତିନୋଟି ପଦ୍ଧତିର ସମକାଳୀନ ପ୍ରୟୋଗ ସଠିକ୍ ଚିତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରିପାରେ ।

5. ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପରେ ଆୟ ପଦ୍ଧତି ବର୍ଣ୍ଣନା କର । ଏହି ପଦ୍ଧତିର ସଫଳତା ପାଇଁ କି ପ୍ରକାର ସତର୍କତା ଅବଲମ୍ବନ କରାଯିବା ଉଚିତ ଓ ଏହାର ଅସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆୟ ପଦ୍ଧତି ଏକ ବିଶେଷଭାବରେ ପ୍ରଚଳିତ ପଦ୍ଧତି । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନମାନଙ୍କରୁ ମିଳୁଥିବା ଆୟକୁ ଯୋଗ କରାଯାଇ ଜାତୀୟ ଆୟର ପରିମାପ କରାଯାଏ । ଉତ୍ପାଦନ ସଂସ୍ଥାମାନେ କରୁଥିବା ପ୍ରାପ୍ୟ ପରିଶୋଧକୁ ଯୋଗକରି ଅଥବା ଉପାଦାନମାନେ ପାଉଥିବା ଆୟକୁ ଯୋଗକରି ଜାତୀୟ ଆୟ କଳନା କରାଯାଏ । ସରଳ ଭାଷାରେ କହିବାକୁ ଗଲେ, ଆୟ ପଦ୍ଧତି ଅନୁସାରେ ଦେଶର ନାଗରିକଗଣ ବର୍ଷକ ମଧ୍ୟରେ ପାଉଥିବା ଆୟକୁ ଯୋଗକରି ଜାତୀୟ ଆୟ କଳନା କରାଯାଏ ।

ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଜାତୀୟ ଆୟ କଳନା କଲାବେଳେ ମଜୁରି, କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତିଦାନ, ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ପରିଯୋଜନାକୁ ନିଯୁକ୍ତିଦାତାଙ୍କ ଅବଦାନ, ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତଙ୍କ ମିଶ୍ରିତ ଆୟ, ଅଶେଷ, ସୁଧ, ଲାଭାଂଶ, ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ଉଦ୍ୟୋଗରୁ ମିଳୁଥିବା ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ ଆୟ ଏବଂ ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ନିଟ୍ ଉପାଦାନକୁ ଯୋଗ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ କଳନା ହୋଇଥିବା ଆୟକୁ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟ କୁହାଯାଏ ! ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଆୟ ହେଉଛି ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟର ଏକ ଅଂଶ । ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟରୁ ଅବକ୍ଷୟ ପରିବ୍ୟୟକୁ ବିୟୋଗ କରି ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଆୟ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥାଏ ।

ଅସୁବିଧା – ଆୟ ପଦ୍ଧତିରେ ଜାତୀୟ ଆୟ କଳନା କଲାବେଳେ ନିମ୍ନଲିଖିତ ଅସୁବିଧା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରଥମତଃ, ଆୟର ଶ୍ରେଣୀ ପ୍ରକରଣରେ ମତପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖାଦେଇଥାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ମଜୁରି ଓ ଅଣମଜୁରି ଆୟ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଇବା କଷ୍ଟକର ହୋଇଥାଏ । ସେହିପରି ମିଶ୍ରିତ ଆୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ମିଳୁଥିବା ଆୟ ଏବଂ ସଂପରିରୁ ମିଳୁଥିବା ଆୟକୁ ପୃଥକ୍ କରିବା କଷ୍ଟକର ହୋଇଥାଏ ।

ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ଲାଭାଂଶ ବଣ୍ଟନ କରିବାରେ ବିଭ୍ରାନ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ପରିବାର, ସରକାର ଏବଂ ଲାଭ ଆଶାରହିତ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କୁ ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ଲାଭାଂଶକୁ ଉପାଦାନ ଆୟରୂପେ ବିଚାର କରାଯାଉଥିବାବେଳେ ନିଗମମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଲାଭାଂଶ ବଣ୍ଟନ ଜାତୀୟ ଆୟରୁ ବାଦ୍ ପଡ଼ିଥାଏ ।

ତୃତୀୟତଃ, ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏକ କ୍ରମାଗତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ହୋଇଥିବାରୁ ଦାମ୍ ବୃଦ୍ଧିଜନିତ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଜାତୀୟ ଆୟ ଏବଂ ଦାମ୍ ହ୍ରାସଜନିତ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଜାତୀୟ ଆୟ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।

ଚତୁର୍ଥତଃ, ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅସଂଗଠିତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଗଣ ଆୟ ସଂପର୍କୀୟ ସଠିକ୍ ତଥ୍ୟ ରଖ୍ ନ ଥା’ନ୍ତି, ଯାହାଫଳରେ ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପରେ ଅସୁବିଧା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

ସତର୍କତାମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ – ଆୟ ପଦ୍ଧତିଦ୍ୱାରା ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପରେ ନିମ୍ନଲିଖିତ ସତର୍କତା ଅବଲମ୍ବନ କରାଯିବା ଉଚିତ । ପ୍ରଥମତଃ, ପରିବାରବର୍ଗ ଓ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନମାନଙ୍କଠାରୁ ସରକାରଙ୍କୁ ଏବଂ ସରକାରଙ୍କଠାରୁ ପରିବାର ଏବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନମାନଙ୍କୁ କରାଯାଉଥିବା ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ପ୍ରାପ୍ୟ ପରିଶୋଧକୁ ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ । ଦ୍ବିତୀୟତଃ, ପୁରୁଣା ଦ୍ରବ୍ୟ ବିକ୍ରୟରୁ ମିଳୁଥିବା ଆୟକୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ ।

ତୃତୀୟତଃ, ଲଟେରୀ ପ୍ରଭୃତିରୁ ମିଳୁଥିବା ଅପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଆୟ କୌଣସି ଉତ୍ପାଦନଶୀଳ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀରୁ ସୃଷ୍ଟି ନ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ତାହାକୁ ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ । ଚତୁର୍ଥତଃ, ସ୍ଵଉପଭୋଗରେ ଲାଗୁଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ ଓ ଆରୋପିତ ଅଶେଷ ଜାତୀୟ ଆୟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବା ଉଚିତ ।

ପଞ୍ଚମତଃ, ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପ କଲାବେଳେ ନିଗମ କର ସମେତ ଲାଭକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ସଂକ୍ଷେପରେ କହିଲେ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତିଦାନ, ଅଧୂଶେଷ, ସୁଧ, ଲାଭ ଏବଂ ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ନିଟ୍ ଉପାଦାନ ଆୟକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇ ଆୟ ପଦ୍ଧତି ସାହାଯ୍ୟରେ ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପ କରାଯାଇଥାଏ ।

6. ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପର ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତି ବ୍ୟାଖ୍ୟା କର ଏବଂ ଏହାର ସତର୍କତାମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ ସଂକ୍ଷେପରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତି ସାହାଯ୍ୟରେ ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପ କଲାବେଳେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ପାଇଁ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଖର୍ଚ୍ଚ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇଥାଏ । ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଅନ୍ତିମ ଉପଭୋଗରେ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଖର୍ଚ୍ଚ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଘରୋଇ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ, ସରକାରୀ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ, ମୋଟ ପୁଂଜିଗଠନ ଏବଂ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ପରିବାରବର୍ଗ ଏବଂ ସରକାର ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବଜାରରୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା କ୍ରୟ କରନ୍ତି ।

ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ଅଚଳ ହୋଇଥବା ଯନ୍ତ୍ରପାତି ବଦଳାଇବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପୁଞ୍ଜି ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ରୟ କରିବା ସହିତ ବିଦେଶରୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଆମଦାନି କରିଥା’ନ୍ତି । ସେହିପରି ଦେଶୀୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ରପ୍ତାନି ଆକାରରେ ବିଦେଶକୁ ବିକ୍ରି କରାଯାଏ । ରପ୍ତାନି ମୂଲ୍ୟ ଏବଂ ଆମଦାନି ମୂଲ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି କୁହାଯାଏ ଯାହାକି ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ଉପରେ କରାଯାଉଥିବା ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ଉପରେ କରାଯାଉଥିବା ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଖର୍ଚ୍ଚ ପରିମାପ କରିବାପାଇଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଖୁଚୁରା ମୂଲ୍ୟ ଏବଂ ପରିମାଣ ଜାଣିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ । ଦାମ୍ ସହିତ ପରିବାରବର୍ଗ ଏବଂ ଅଣଲାଭକାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କୁ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ବିକ୍ରୟ ପରିମାଣକୁ ଗୁଣନ କରି ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥାଏ । ସ୍ଥାୟୀ ଅଧ୍ବବାସୀଙ୍କ ପରିବାରବର୍ଗ ମଧ୍ୟ ବିଦେଶରୁ କିଛି ସିଧାସଳଖ କ୍ରୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ବାବଦରେ କରାଯାଉଥିବା ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଥାଏ । ଅସ୍ଥାୟୀ ପରିବାରଗଣ ଦେଶୀୟ ବଜାରରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ କ୍ରୟ କରନ୍ତି ଯାହାକୁ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଘରୋଇ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚରୁ ବାଦ୍ ଦେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।

ସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ ଜାଣିବାକୁ ହେଲେ ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା କ୍ରୟ କରାଯାଉଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ସହିତ କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ପ୍ରତିଦାନକୁ ଯୋଗ କରିବାକୁ ହୁଏ । ଦେଶୀୟ ବଜାରରେ ସରକାରଙ୍କ ଖର୍ଚ୍ଚ ଜାଣିବାକୁ ହେଲେ ବିକ୍ରୟ ପରିମାଣକୁ ଖୁଚୁରା ବିକ୍ରୟ ମୂଲ୍ୟ ସହିତ ଗୁଣନ କରି ବାକୁ ହୁଏ । ସରକାର ମଧ୍ୟ ବିଦେଶରୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା କ୍ରୟ କରନ୍ତି । ସୁତରାଂ ଦେଶୀୟ ବଜାରରେ କ୍ରୟ ପାଇଁ କରାଯାଉଥିବା ସରକାରୀ ଖର୍ଚ୍ଚ, ବିଦେଶରୁ କ୍ରୟ ବାବଦ ଖର୍ଜ ଏବଂ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତିଦାନକୁ ଯୋଗକରି ସରକାରଙ୍କ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥାଏ ।

ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପରେ ପୁଞ୍ଜିଗଠନ ଅନ୍ୟତମ ଉପାଦାନ । ପୁଞ୍ଜିଗଠନ କହିଲେ ବର୍ଷକ ମଧ୍ୟରେ ଦେଶରେ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଉପଭୋଗଠାରୁ ଉତ୍ପାଦନ ଅଧିକ ହେବା ବୁଝିବାକୁ ହୁଏ । ପୁଞ୍ଜିଗଠନ, ମୋଟ ସ୍ଥିର ପୁଞ୍ଜିଗଠନ ଏବଂ ଭଣ୍ଡାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆକାରରେ କରାଯାଇଥାଏ । ଉପରୋକ୍ତ ଦୁଇଗୋଟି ବାବଦରେ ଖର୍ଚ୍ଚ ମୋଟ ପୁଞ୍ଜିଗଠନରେ ହେଉଥ‌ିବା ମୋଟ ଖର୍ଚ୍ଚର ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ । ନିର୍ମାଣକାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ସଂଗ୍ରହରେ ହେଉଥିବା ବ୍ୟୟ ମୋଟ ସ୍ଥିର ପୁଞ୍ଜି ଗଠନରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଏ । ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟରେ ହେଉଥ‌ିବା ଖର୍ଚ୍ଚ ଜାଣିବାକୁ ହେଲେ ନିବେଶ ଦାମ୍ ସହିତ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବା ନିବେଶ ପରିମାଣକୁ ଗୁଣନ କରି ତା’ ସହିତ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତିଦାନ, ଅଧୂଶେଷ, ସୁଧ, ଲାଭକୁ ଯୋଗ କରାଯାଇଥାଏ ।

ନିଜ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଥ‌ିବା ସ୍ଥିର ପରି ସମ୍ପତ୍ତି, ପରିବାରବର୍ଗଙ୍କ ପାଇଁ କ୍ରୟ କରାଯାଉଥ‌ିବା ନୂତନ ଗୃହ, ଚାଲୁ ରହିଥ‌ିବା କାମ ଏବଂ ପୁରାତନ ଗୃହର ନବୀକରଣ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯିବା ଉଚିତ । ସେହିପରି ଯନ୍ତ୍ରପାତି, କଳକବ୍‌ଜା ବାବଦରେ କରାଯାଉଥିବା ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଖର୍ଚ୍ଚ କଳନା କରିବାକୁ ହେଲେ ବର୍ଷକ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଥିବା ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ପରିମାଣ ସହ ବଜାର ଦାମ୍ଭିକୁ ଗୁଣନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ଖର୍ଚ ସହ ନିଜ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉତ୍ପାଦନର ମୂଲ୍ୟକୁ ଯୋଗ କରାଯାଏ ।

ଭଣ୍ଡାର ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ହେଉଥ‌ିବା ଖର୍ଚ୍ଚ ଜାଣିବାକୁ ହେଲେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଭଣ୍ଡାରରେ ଶାରୀରିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ବଜାର ଦାମ୍‌କୁ ଗୁଣନ କରିବାକୁ ହୁଏ । ସୁତରାଂ ମୋଟ ପୁଞ୍ଜି ଗଠନରେ ହେଉଥ‌ିବା ମୋଟ ଖର୍ଚ୍ଚ ଜାଣିବାକୁ ହେଲେ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ଏବଂ ସେବାର ଭଣ୍ଡାରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଯୋଗ କରିବାକୁ ହୁଏ ।

ପରବର୍ତ୍ତୀ ବିଚାର୍ଯ୍ୟ ବିଷୟ ହେଉଛି ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି । ବର୍ଷକ ମଧ୍ୟରେ ହେଉଥ‌ିବା ରପ୍ତାନି ଏବଂ ଆମଦାନି ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି କୁହାଯାଏ । ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ବାବଦରେ କରାଯାଉଥିବା ଖର୍ଚ୍ଚ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ବାବଦରେ ହେଉଥିବା ଖର୍ଚ୍ଚର ଅଂଶବିଶେଷ ହୋଇଥାଏ ।

ସତର୍କତାମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ – ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତିରେ ଜାତୀୟ ଆୟ କଳନା କଲାବେଳେ ପୁରୁଣା ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ରୟରେ ହେଉଥ‌ିବା ଖର୍ଚ୍ଚ, ଅଂଶଧନ ଏବଂ ତମସୁକପତ୍ର କ୍ରୟରେ ହେଉଥିବା ଖର୍ଚ୍ଚ, ଅବସରକାଳୀନ ଭତ୍ତା ଆକାରରେ ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ପ୍ରାପ୍ୟ, ବେକାରୀ ଭତ୍ତା ଏବଂ ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ପରିଯୋଜନାକୁ ଅବଦାନ ଯେପରି ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପରେ ସ୍ଥାନ ନପାଏ ସେଥ‌ିପାଇଁ ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ । ଅବଶ୍ୟ ସ୍ବ-ଉପଭୋଗ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ସେହିପରି ଆରୋପିତ ଅଶେଷ ବାବଦରେ ଖର୍ଚ୍ଚ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତିରୁ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦର ସୂଚନା ମିଳିଥାଏ । ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ନିଟ୍ ଉପାଦାନ ଆୟ ସହ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦକୁ ଯୋଗକରି ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ସ୍ଥିର କରାଯାଏ । ଉପାଦାନ ପରିବ୍ୟୟରେ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ସ୍ଥିର କରିବାକୁ ହେଲେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରୁ ପରୋକ୍ଷ କର ଏବଂ ଅବକ୍ଷୟ ପରିବ୍ୟୟ ବାଦ୍ ଦେବାକୁ ହୁଏ ।

ଅସୁବିଧା – ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତିରେ ଜାତୀୟ ଆୟ କଳନା କଲାବେଳେ ନିମ୍ନଲିଖିତ ଅସୁବିଧା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରଥମତଃ, ସଠିକ୍ ତଥ୍ୟ ନ ମିଳିଲେ ଏହି ପଦ୍ଧତି ତ୍ରୁଟିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସଂଗୃହୀତ ସଠିକ୍ ଖର୍ଚ୍ଚ ଏକ କଷ୍ଟକର ବ୍ୟାପାର ହୋଇଥିବାରୁ ଜାତୀୟ ଆୟର ପରିମାପର ସଠିକତା ଉପରେ ଆଶଙ୍କା ପ୍ରକାଶ ପାଇଥାଏ । ଯଦି ଖର୍ଚ୍ଚର ଦ୍ବୈତ ଗଣନା ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ ଏବଂ ତାହାକୁ ଏଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଇ ନ ପାରେ, ତେବେ ଜାତୀୟ ଆୟର ପରିମାପ ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇପାରେ ।

ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ସ୍ଥାୟୀ ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ ଏବଂ ବିନିଯୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଇବା ଅସମ୍ଭବ ମନେହୁଏ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ମିଳୁଥିବା ସେବାର ମୂଲ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରି ତାହାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷର ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ହୁଏ । ତୃତୀୟତଃ, ବେଳେବେଳେ ସରକାରଙ୍କଦ୍ବାରା କରାଯାଉଥ‌ିବା ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚ ଏବଂ ବିନିଯୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ପୃଥକ୍ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

7. ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ନିଟ୍ ଉପାଦାନ ଆୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଯାଏ ? ଏହାର ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ଉପାଦାନ ଆୟ କହିଲେ ବିଦେଶରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ସ୍ଵଦେଶୀୟ ମଜୁରି, ଅଶେଷ, ସୁଧ ଏବଂ ଲାଭ ଆକାରରେ ଅର୍ଜନ କରୁଥିବା ଆୟକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ବିଦେଶରେ ଦେଶୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଅଣଅଧିବାସୀ ଶ୍ରମିକମାନେ ମଧ୍ୟ ମଜୁରି ଆକାରରେ ଆୟ ଅର୍ଜନ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟ ବିଦେଶରେ କିଛି ସଂପରି ଥାଇପାରେ । କୋଠାବାଡ଼ି, କଳକାରଖାନା, ଦୋକାନ ଏବଂ ଅଂଶଧନ ରୂପକ ଆର୍ଥିକ ପରିସଂପରି ଏହି ପ୍ରକାର ସଂପତ୍ତିର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

ସେମାନେ ଅଶେଷ ଓ ସୁଧ ଆକାରରେ ଏଥୁରୁ ଆୟ ଅଜର୍ନ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ବିଦେଶରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଉତ୍ପାଦନ କରି ଲାଭ ଅର୍ଜନ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେହପରି ଅଣଅସ୍ଵାସୀଗଣ ଉପାଦାନ ସେବା ଯୋଗାଇ ଆୟ ଅର୍ଜନ କରିଥା’ନ୍ତି । ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ଆୟ ଏବଂ ଅସ୍ଥାୟୀ ଅଧିବାସୀମାନଙ୍କ ଉପାଦାନ ସେବା ବିନିମୟରେ ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ଦେୟ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟରୁ ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ନିଟ୍ ଉପାଦାନ ଆୟର ପରିମାପ କରାଯାଇଥାଏ ।

ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ନିଟ୍ ଉପାଦାନ ଆୟର ତିନିଗୋଟି ଉତ୍ସ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ; ଯଥା – କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତିଦାନ, ଉଦ୍ୟୋଗରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ନିଟ୍ ଆୟ ଏବଂ ବିଦେଶରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ସ୍ଵଦେଶୀୟଙ୍କ ସଞ୍ଚ ଆୟ । ଏହା ବିଶଦଭାବେ ନିମ୍ନରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।

(i) କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ନିଟ୍ ପ୍ରତିଦାନ – ସ୍ବଦେଶୀ ଶ୍ରମିକ ବିଦେଶରେ ଅସ୍ଥାୟୀ ନିଯୁକ୍ତିରୁ ପ୍ରତିଦାନ ଲାଭ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେହିପରି ଅସ୍ଥାୟୀ ଅଧ୍ବବାସୀ ଶ୍ରମିକଗଣ ଦେଶୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ କାର୍ଯ୍ୟକରି ପ୍ରତିଦାନ ପାଇଥା’ନ୍ତି । ପ୍ରାପ୍ତ ପ୍ରତିଦାନ ଏବଂ ପ୍ରଦତ୍ତ ପ୍ରତିଦାନ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ନିଟ୍ ପ୍ରତିଦାନରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଏ । ବିଦେଶାଗତ କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ପ୍ରତିଦାନରେ ଦୂତାବାସ ଏବଂ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସଂଗଠନମାନଙ୍କରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ସ୍ଥାନୀୟ କର୍ମଚାରୀ ଅନ୍ତ ର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।
(ii) ଉଦ୍ୟୋଗରୁ ମିଳୁଥିବା ନିଟ୍ ଆୟ – ଦେଶର ସ୍ଥାୟୀ ଅଧ୍ବବାସୀ ବିଦେଶରେ ଅଧ୍ୟାତ ସଂପରିରୁ ସୁଧ, ଅଶେଷ ଏବଂ ଲାଭାଂଶ ଆକାରରେ ଆୟ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ସେହିପରି ପୃଥ‌ିବୀର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦେଶର ଅଧିବାସୀମାନଙ୍କୁ ଅନୁରୂପ ପ୍ରାପ୍ୟ ମିଳିଥାଏ । ଏହି ଦୁଇ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ସଂପରିରୁ ମିଳୁଥିବା ନିଟ୍ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।
(iii) ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ନିଟ୍ ସତ୍ତ୍ୱେ ଆୟ କମ୍ପାନୀମାନେ ବଣ୍ଟନ ନ କରୁଥିବା ଲାଭାଂଶକୁ ସତ୍ତ୍ୱେ ଆୟ କୁହାଯାଏ । ସେମାନେ ସମଗ୍ର ଲାଭକୁ ଅଂଶୀଦାରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଲାଭାଂଶ ଆକାରରେ ବଣ୍ଟନ ନ କରି ଲାଭର କିଛି ଅଂଶ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଉତ୍ପାଦନ ସଂପ୍ରସାରଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ରଖିଥା’ନ୍ତି । ବିଦେଶରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ଦେଶୀୟ କମ୍ପାନୀମାନେ ମଧ୍ୟ ବିଦେଶରେ ବିନିଯୋଗ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଲାଭର କିଛି ଅଂଶ ରଖୁ’ନ୍ତି । ସେହିପରି ବିଦେଶୀ କମ୍ପାନୀମାନେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥ‌ିବା ଦେଶରେ ବ୍ୟବସାୟରେ ରତ ଥା’ନ୍ତି । ଦେଶୀୟ କମ୍ପାନୀର ସଞ୍ଚିତ ଆୟ ଏବଂ ବିଦେଶୀ କମ୍ପାନୀର ସଞ୍ଚ ଆୟ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ, ବିଦେଶରେ ଦେଶୀୟ କମ୍ପାନୀର ନିଟ୍ ସଞ୍ଚ ଆୟ ସୂଚିତ କରେ ।

8. ଆୟର ଚକ୍ରୀୟ ପ୍ରବାହ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଆୟ ସର୍ଜନା ପ୍ରକ୍ରିୟାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କର ।
Answer:
ଉତ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଆୟ ସର୍ଜନା ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏକ ନିରନ୍ତର ପ୍ରକ୍ରିୟା । ଉତ୍ପାଦନ, ଆୟ ଓ ବ୍ୟୟ – ଏହି ତିନୋଟି ପରସ୍ପର ଆନ୍ତଃ ନିର୍ଭରଶୀଳ କ୍ରିୟା । ଏହି ତିନୋଟି କ୍ରିୟା ଝରଣାର ଜଳସ୍ରୋତ ଭଳି ଅବିଶ୍ରାନ୍ତ ଚାଲିଥାଏ । ଉତ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଆୟର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଆୟ ହିଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପାଇଁ ଚାହିଦା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ଚାହିଦା ବା ଦ୍ରବ୍ୟ ପାଇଁ ବ୍ୟୟ ପୁନଶ୍ଚ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ପଥ ପରିଷ୍କାର କରିଥାଏ ଏବଂ ପୁଣି ଉତ୍ପାଦନ ଯୋଗୁଁ ଆୟ ସର୍ଜନ ଓ ତା’ପରେ ବ୍ୟୟ ହୋଇଥାଏ ।

ଏହିପରି ଉତ୍ପାଦନ, ଆୟ ଓ ବ୍ୟୟର ପ୍ରବାହକୁ ଚକ୍ରୀୟ ପ୍ରବାହ (Circular flow) କୁହାଯାଏ । ଉତ୍ପାଦନ, ଆୟ ଓ ବ୍ୟୟର ଚକ୍ରୀୟ ପ୍ରବାହ ତିନୋଟି ସମ୍ବନ୍ଧିତ ପର୍ଯ୍ୟାୟକୁ ସୂଚାଇଥାଏ; ଯଥା – ଉତ୍ପାଦନ, ଆୟ ସୃଜନ ଓ ବ୍ୟୟ ।

ଆୟର ଚକ୍ରୀୟ ପ୍ରବାହରୁ ଜାଣିପାରିବା ଯେ, ଜାତୀୟ ଆୟକୁ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ପ୍ରବାହ ଆକାରରେ ଦେଖୁରିବା କିମ୍ବା ଆୟର ପ୍ରବାହ ଆକାରରେ ଦେଖୁପାରିବା କିମ୍ବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ବାବଦରେ ବ୍ୟୟ ଆକାରରେ ଦେଖୁପାରିବା ।

ଚିତ୍ର ସୂଚାଇ ଦେଉଛି ଯେ, ଉତ୍ପାଦନ ଯୋଗୁଁ ଆୟ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । ଆୟର ସୃଷ୍ଟି ଯୋଗୁଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଚାହିଦା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି, ଚାହିଦା ଯୋଗୁଁ ଉତ୍ପାଦନରେ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ ଇତ୍ୟାଦି । ତେଣୁ ଉତ୍ପାଦନ, ଆୟର ବଣ୍ଟନ ଓ ବ୍ୟୟର ପ୍ରବାହ ଚକ୍ରୀୟ ଆକାରରେ ଅନବରତ ଚାଲିଥାଏ । ଏହାକୁ ଆୟର ଚକ୍ରୀୟ ପ୍ରବାହ କୁହାଯାଏ ।

ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଭୂମି, ଶ୍ରମ, ପୁଞ୍ଜି ପ୍ରଭୃତି ଉପାଦାନକୁ ଉପଯୋଗ କରି ଉତ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଉତ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସେମାନଙ୍କ ଅବଦାନ ପାଇଁ ପ୍ରତିଦାନସ୍ବରୂପ ଉପାଦାନ ଅଧିକାରୀଗଣ ଯାହା ପାରିତୋଷିକ ଲାଭ କରିଥା’ଛି ତାହା ସେମାନଙ୍କର ଆୟରୂପେ ବିବେଚିତ ହୁଏ । ଉତ୍ପାଦନକାରୀଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହି ପ୍ରକାର ଦେୟ ଉପାଦାନ ଦେୟ ରୂପେ ବିବେଚିତ ହୁଏ ଏବଂ ଉପାଦାନମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହି ପ୍ରକାର ପ୍ରାପ୍ୟ ଆୟରୂପେ ପରିଗଣିତ ହୁଏ ।

ଏହିପରି ପାରସ୍ପରିକ ବିନିମୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପରିବାର ଏବଂ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନମାନଙ୍କର ଆୟ ସର୍ଜନା ହୁଏ । ବେଳେବେଳେ ପରିବାର ଓ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନବର୍ଗକୁ ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ପ୍ରାପ୍ୟ ଆକାରରେ ଆୟ ମିଳିଥାଏ । ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ପ୍ରାପ୍ୟ କହିଲେ ସେହି ପ୍ରକାର ଆୟକୁ ବୁଝାଏ ଯେଉଁଥପାଇଁ କୌଣସି ଉତ୍ପାଦନଶୀଳ ସେବା ଯୋଗାଇବାକୁ ହୋଇନଥାଏ । ସେହି କାରଣରୁ ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ପ୍ରାପ୍ୟକୁ ଏକପାକ୍ଷୀୟ ପ୍ରାପ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଅବସରକାଳୀନ ଭତ୍ତା, ବୃତ୍ତି, ଉପହାର, ଦାନ ପ୍ରଭୃତି ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ପ୍ରାପ୍ୟର ଉଦାହରଣ । ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ପ୍ରାପ୍ୟ ଜାତୀୟ ଆୟ ଆକଳନରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇ ନଥାଏ ।

ଚିତ୍ରରୁ ପ୍ରତୀୟମାନ ଯେ, ପରିବାର ପ୍ରତିଷ୍ଠାନକୁ ଉତ୍ପାଦନର ଉପାଦାନ ବିକ୍ରୟ କରି ତା’ବଦଳରେ ଆୟ ପାଇଥାଏ । ଅଶେଷ, ମଜୁରି, ସୁଧ ଓ ଲାଭ ଆକାରରେ ପରିବାର ପାଇଥିବା ସମସ୍ତ ଆୟ ହିଁ ଜାତୀୟ ଆୟ । ପରିବାର ଅର୍ଜନ କରୁଥିବା ଆୟର ଏକ ଅଂଶ ଉପଭୋଗରେ ବ୍ୟୟ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଅଂଶଟି ସଞ୍ଚୟ କରାଯାଇଥାଏ । ଆୟର ଯେଉଁ ଅଂଶ ସଞ୍ଚୟ କରା ଯାଇଥାଏ ତାହା ପୁଞ୍ଜି ବଜାରରେ ପ୍ରବେଶ କରେ ଏବଂ ଏହାକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରେ ନିବେଶ କରାଯାଏ ।

ତେଣୁ ପରିବାରର ଆୟ ଉଭୟ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ ଓ ନିବେଶ ବ୍ୟୟ ଆକାରରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରିଥାଏ । ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଦ୍ୱାରା ଅର୍ଜିତ ଆୟ ପୁନର୍ବାର ଉତ୍ପାଦନର ଉପାଦାନ କ୍ରୟ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ପରିବାରର ଆୟରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ସର୍ବଦା ଚାଲୁ ରହିଥାଏ । ନିମ୍ନ ଚିତ୍ରରେ ଏକ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଧାରଣା ବ୍ୟକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

9. ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ବୃଦ୍ଧିରେ ଅର୍ଥନୈତିକ କଲ୍ୟାଣ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇପାରିବ କି ? ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଗୋଟିଏ ଜାତି ବା ବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କର ପ୍ରଗତିର ମାପକାଠି ହେଉଛି ତାଙ୍କର ଆୟ । ଜାତୀୟ ଆୟ ଦେଶର ଅଧିବାସୀମାନଙ୍କର ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରେ । ଜୀବନଧାରଣର ମାନ କହିଲେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଜାତି । ଏହାର ଅଭାବ ଅଭାବର କେତେ ଶତାଂଶ ପୂରଣ କରିବାକୁ ସମର୍ଥ ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ । ଜାତୀୟ ଆୟ ଅର୍ଥନୀତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ଓ ଜୀବନଧାରଣମାନର ଏକ ପ୍ରଧାନ ପରିମାପକ । ତେଣୁ ଆଜିକାଲି ପୃଥୁବୀର ସମସ୍ତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ସେମାନଙ୍କର ଜାତୀୟ ଆୟ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ପରିସଂଖ୍ୟାନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରୁଛନ୍ତି ।

ଏହି ଜାତୀୟ ଆୟର ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ସମସ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପର ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ବୋଲି ମଧ୍ୟ ବିବେଚନା କରାଯାଉଅଛି । ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାଣରେ ଘଟୁଥ୍ । ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଇକ୍ଷ୍ୟକରି ଅର୍ଥନୀତିକ ବିକାଶ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଚିତ୍ର ଗୋଟିଏ ଦେଶ ଜାଣିପାରେ । ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ସରକାରୀ ନୀତି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଧାନପାଇଁ ସେମାନଙ୍କର ନୀତି ଓ ଉଦ୍ୟମ କେତେଦୂର ସଫଳ ହୋଇଛି ତାହା ଜାତୀୟ ଆୟ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ହିଁ ଜାଣିପାରୁଛନ୍ତି । ତେଣୁ, କୌଣସି ଦେଶର ବାସ୍ତବ ଜୀବନର ଚିତ୍ର ପାଇବାକୁ ହେଲେ ଏହାର ଜାତୀୟ ଆୟର ବିଶଦ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ଉଚିତ ।

ପାରମ୍ପରିକ ଭାବରେ ଜାତୀୟ ଆୟକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନୟନର ଏକ ପରିମାପକ ବା ସୂଚକାଙ୍କ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । କୌଣସି ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ସମୂହର ବଜାର ମୂଲ୍ୟକୁ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭୌଗୋଳିକ ପରିସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଏବଂ ବଜାର ଦରକୁ ଭିଭିକରି ଆକଳନ ହୋଇଥିବା ମୋଟ ଉତ୍ପାଦର ମୁଦ୍ରାଗତ ମୂଲ୍ୟ । ତେଣୁ, ଏହାକୁ ବଜାର ଦର ଭିତ୍ତିକ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (GDP at market price) କୁହାଯାଏ । ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଗତିର ମାନକ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ ।

ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନୟନ ଏକ ବ୍ୟାପକ ଅର୍ଥବୋଧକ ଅବଧାରଣା । ଏହା ବହୁବିଧ ଉପାଦାନଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ତଥା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ । କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଜୀବନଧାରଣମାନର ଉନ୍ନତିସହ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ପ୍ରପୀଡ଼ିତ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କର ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ସାକ୍ଷରତା ହାରରେ ଉନ୍ନତି ତଥା ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଉତ୍ପାଦନଶୀଳତା ଓ ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ।

ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ବୃଦ୍ଧି ଉପରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶ ଗୁରୁତ୍ଵ ଆରୋପ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଧା ସମାଧାନ ହୋଇପାରିନାହିଁ । ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ବୃଦ୍ଧିରେ କଲ୍ୟାଣ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇପାରିବ କି ? ଦେଶର ଉତ୍ପାଦ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲେ ମନୁଷ୍ୟର ସୁଖସ୍ୱାଚ୍ଛନ୍ଦ୍ୟ ଯେ ନିଶ୍ଚୟ ବୃଦ୍ଧିପାଇବ, ଏହାର କୌଣସି ନିଶ୍ଚିତତା ନାହିଁ । ମୋଟ ଉତ୍ପାଦ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇଥାଏ; ଯାହା ବଜାରକୁ ପ୍ରବେଶ କରେ । ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ବା ସେବା ବିକ୍ରି-କଣା ହୋଇପାରେ ନାହିଁ; ଯଥା- ମା’ର ସେବା, ଅବକାଶ ସମୟର କାର୍ଯ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇନଥାଏ । କେତେକ ଉପାଦାନ ଯଥା ସ୍ଥିର ସରକାର ।

ଆୟର ବଣ୍ଟନ ଇତ୍ୟାଦି ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇନଥାଏ ଯାହାକି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବା ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ କଲ୍ୟାଣ କରିଥାଏ । ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ବୃଦ୍ଧି ହେବା ଅର୍ଥ ଦେଶରେ ଉତ୍ପାଦ ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଛି । କିନ୍ତୁ ଏହି ଉତ୍ପାଦର ବୃଦ୍ଧି ସହିତ ସମାଜର ଅନେକ କ୍ଷତି ହୋଇଥାଏ । ଶିଳ୍ପବିପ୍ଳବ ପରେ ପରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ଏକ ଧନଶାଳୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ହୋଇଉଠିଲା । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଅଗଣିତ ଶ୍ରମିକ ଓ କୃଷକଙ୍କ ଦୁଃଖର ସୀମା ରହିଲା ନାହିଁ । ଦୈନିକ 16 ଓ 17 ଘଣ୍ଟା ପରିଶ୍ରମ କରି ମଧ୍ୟ ଶ୍ରମିକ ଦୁଇବେଳା ଖାଇବାକୁ ପାଇଲା ନାହିଁ । ସୁତରାଂ, ଦେଶର ସମ୍ପଦ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କର ସୁଖସ୍ବାଚ୍ଛନ୍ଦ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇପାରିଲା ନାହିଁ ।

ସଭ୍ୟତାର କ୍ରମ ବିକାଶ ଯୋଗୁଁ ଭୌତିକ କଲ୍ୟାଣ ପ୍ରତି ମନୁଷ୍ୟ ଅଧ‌ିକ ଆଗ୍ରହୀ । ତେଣୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ନିମନ୍ତେ କଳକାରଖାନା, ବାସଗୃହ ପ୍ରକରଣ, ଗମନାଗମନ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଭିନ୍ନ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଏ । ଫଳରେ ପ୍ରକୃତି ଦତ୍ତ ପରିବେଶ ଅବହେଳିତ ହୋଇ ସମଗ୍ରମାନବ ଜାତି ପ୍ରତି ବହୁମୁଖୀ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି । ପରିବେଶ ଅବକ୍ଷୟ କେବଳ ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ସ୍ଥିତି ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟିକରିନାହିଁ । ବରଂ ଏହା ସମଗ୍ର ମାନବଜାତିର ଜୀବନ ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିଚାଲିଛି ।

ଅଶୀଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରୁ ହିଁ ପରିବେଶର ଅବକ୍ଷୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି । ସଭ୍ୟତାର ଦ୍ବାହି ଦେଇ ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନୟନ ନିମନ୍ତେ ଭୌତିକ କଲ୍ୟାଣର ପରିସର ବୃଦ୍ଧି କରାଇବା ଦିଗରେ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀର ଅଧିବାସୀମାନେ ତତ୍ପରତା ପ୍ରକାଶ କରିବା ଫଳରେ ଆମର ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶ କଳୁଷିତ ଓ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇଛି । ତେଣୁ ଆଜିର ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ବଦଳରେ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି । ଅର୍ଥାତ୍ ଅତୀତର ସମସ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଯାହାକିଛି ମାନବର ଭୌତିକ କଲ୍ୟାଣରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିପାରିଛି । ତାହାପଛରେ ପର୍ଯ୍ୟାବରଣର ବହୁ ଅଧୋଗତି ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ।

ତେଣୁ କେବଳ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ବୃଦ୍ଧି ବା ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ଅର୍ଥନୀତିକ ପ୍ରଗତିର ସ୍ପଷ୍ଟ ଚିତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରିନଥାଏ, ଯଦି ଏହା ଅର୍ଥନୈତିକ କଲ୍ୟାଣ ସାଧନ କରିପାରେନାହିଁ ।

ଅର୍ଥନୈତିକ କଲ୍ୟାଣ ସାଧନ ନିମନ୍ତେ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ବୃଦ୍ଧି ଓ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ବୃଦ୍ଧିର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ମାତ୍ର ଏଥ୍ ସହିତ ସୁଷମ ବଣ୍ଟନ, ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ଉପଭୋଗର ମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ତେଣୁ ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ଉପାଦାନର ସମନ୍ଵୟ ଘଟିଲେ ଅର୍ଥନୈତିକ କଲ୍ୟାଣ ସାଧ୍ୟ ହୋଇପାରିଥାଏ । ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ସହିତ ସୁଷମ ବଣ୍ଟନ ଏବଂ ଦରଦାମ୍ ହାରରେ ସ୍ଥିରତା ରକ୍ଷା ମଧ୍ୟ ଅର୍ଥନୈତିକ କଲ୍ୟାଣ ନିମନ୍ତେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 8 ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗଠନ Long Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 8 Long Answer Questions in Odia Medium

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। କେଉଁ କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତି ଦେଇ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଲିଗ୍ ଅଫ୍ ନେସନସ୍‌ର ଦୁର୍ବଳତା ଓ ବିଫଳତା ୧୯୩୦ ମସିହାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୧୯୩୮ ମସିହା ବେଳକୁ ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ହରାଇ ବସିଲା । ଜର୍ମାନୀ ଓ ଜାପାନ ପରି ବୃହତ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ପରସ୍ପର ସହିତ ସନ୍ଧି ଓ ମେଣ୍ଟ ଗଠନ କଲେ ଏବଂ ଏହା ଫଳରେ ବିଶ୍ବରେ ଶକ୍ତି ସମତା ହ୍ରାସ ପାଇଲା । ଏହା ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଦ୍ବାର ଉନ୍ମକ୍ତ କଲା । ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ଭୟାବହତାରୁ ବିଶ୍ବକୁ ମୁକ୍ତ ରଖୁବାପାଇଁ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କଲେ । ସେମାନେ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତିର ସୁରକ୍ଷା ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସହଯୋଗ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଜାତିସଂଘ (UNO) ନାମରେ ଏକ ନୂତନ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗଠନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲେ ।

ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ବିଭିନ୍ନ ସୋପାନ :
(୧) ଲଣ୍ଡନ ଘୋଷଣା:
୧୯୪୧ ମସିହା ଜୁନ୍ ୧୨ ତାରିଖରେ ଲଣ୍ଡନର ସେଣ୍ଟ ଜେମ୍‌ସ୍‌ ପ୍ୟାଲେସ୍‌ରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ସମ୍ମିଳନୀରେ ବ୍ରିଟେନ୍, କାନାଡ଼ା, ଆଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, ନିଉଜିଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ପ୍ରତିନିଧିମାନେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସହଯୋଗକ୍ରମେ ବିଶ୍ବରେ ସ୍ଥାୟୀ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ବଦ୍ଧପରିକର ହେଲେ ।

(୨) ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍ ଘୋଷଣା:
୧୯୪୧ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୪ ତାରିଖରେ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ଏହି ଘୋଷଣାନାମାରେ ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଫ୍ରାଙ୍କଲିନ୍ ଡି. ରୁଜ୍‌ଭେଲ୍‌ଟ୍‌ ଓ ବ୍ରିଟିଶ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ସାର୍‌ ଉଇନ୍‌ଷ୍ଟନ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗରରେ ଯାତାୟତ କରୁଥିବା ‘ପ୍ରିନସ୍ ଅଫ୍ ୱେଲସ୍’ ନାମକ ଜାହାଜରେ ମିଳିତ ହୋଇ ସ୍ବାକ୍ଷର କରିଥିଲେ । ଏହି ଘୋଷଣାପତ୍ରରେ ବଳ ପ୍ରୟୋଗକୁ ଓ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ନିନ୍ଦା କରାଯାଇଥିଲା । ଜର୍ମାନୀର ପରାଜୟ ପରେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବରେ ଯେପରି ସ୍ଥାୟୀ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେବ ସେଥ୍ ନିମନ୍ତେ ଉଭୟ ଦେଶର ଶାସକଦ୍ବୟ ଚିନ୍ତା ପ୍ରକଟ କରିଥିଲେ ।

(୩) ଓ୍ବାଶିଂଟନ୍‌ ଘୋଷଣା:
୧୯୪୨ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୧ ତାରିଖ ଦିନ ୱାଶିଂଟନ୍‌ଠାରେ ୨୬ଟି ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ୱାରା ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ଘୋଷଣାନାମରେ ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍ ଘୋଷଣାନାମାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ସମର୍ଥନ କଲେ । ଶତ୍ରୁ ସହିତ ଲଢ଼େଇ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଲେ । କୌଣସି ମିତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ କରୁଥିବା କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ କୌଣସି ମତେ ସହାଯ୍ୟ କରିବେ ନାହିଁ ବୋଲି ଘୋଷଣା କଲେ ।

(୪) ମସ୍କୋ ଘୋଷଣାନାମା:
୧୯୪୩ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୩୦ ତାରିଖରେ ବ୍ରିଟେନ୍, ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା, ରୁଷିଆ ଓ ଚୀନ୍‌ର ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ମସ୍କୋଠାରେ ମିଳିତ ହୋଇଥିଲେ । ଏହି ସଙ୍ଗଠନରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସାର୍ବଭୌମ ଓ ସମାନ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରାଯିବ ଓ ଛୋଟ ବଡ଼ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହାର ସଭ୍ୟ ହୋଇପାରିବେ ବୋଲି ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଗଲା ।

(୫) ତେହେରାନ୍ ଘୋଷଣାନାମା:
୧୯୪୩ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୨ ତାରିଖରେ ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରୁଜ୍‌ଭେଲ୍‌, ରୁଷିଆର ପ୍ରିମିୟର ଜୋସେଫ୍ ଷ୍ଟାଲିନ୍ ଓ ବ୍ରିଟେନ୍‌ର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ ତେହେରାନ୍‌ଠାରେ ମିଳିତ ହୋଇ ଜାତିସଂଘର ସମସ୍ତ ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦାୟୀ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଗଲା । ପୃଥିବୀରୁ ଯୁଦ୍ଧର ଭୟ ଦୂର କରି ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ସଦ୍‌ଭାବ ଓ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାପାଇଁ ସେମାନେ ପ୍ରତିଜ୍ଞାବଦ୍ଧ ହେଲେ ।

(୬) ଡୁୟାରଟନ୍‌ ଓକସ୍ ସମ୍ମିଳନୀ:
ଆଣ୍ଟିକ୍ ଚାର୍ଟର, ମସ୍କୋ ଓ ତେହେରାନ୍ ଘୋଷଣାନାମାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ପାଇଁ ୱାଶିଂଟନ୍‌ସ୍ଥିତ ଡୁମ୍ବାରଟନ ଓକସ୍ଠାରେ ବଡ଼ ବଡ଼ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ବ୍ରିଟେନ୍, ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା, ରୁଷିଆ ଓ ଚୀନର ପ୍ରତିନିଧୁମାନେ ୧୯୪୪ ଅକ୍ଟୋବର ୭ ତାରିଖରେ ସମ୍ମିଳିତ ହୋଇଥିଲେ । ଏହିଠାରେ ଜାତିସଂଘର ମୂଳଦୁଆ ପଡ଼ିଥିଲା । ଏହି ସମ୍ମିଳନୀ ପରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କର ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵ ବିଷୟ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଗଲା ।

(୭) ସ୍ପାଲ୍‌ ସମ୍ମିଳନୀ:
୧୯୪୫ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ମାସରେ ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରୁଜ୍‌ଭେଲ୍‌, ରୁଷିଆର ପ୍ରିମିୟର ଷ୍ଟାଲିନ୍ ଓ ବ୍ରିଟିଶ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ ୟାଠାରେ ମିଳିତ ହୋଇ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗଠନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ବିଚାର ଆଲୋଚନା କରି ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପାୟରେ ଆର୍ଥିକ, ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ମାଧ୍ୟମରେ ବିଶ୍ବରୁ ଯୁଦ୍ଧର ଭୟ ଦୂର କରିବାପାଇଁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରାଗଲା ।

(୮) ସାଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍କୋ ସମ୍ମିଳନୀ:
୧୯୪୫ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ୨୫ ଓ ୨୬ ତାରିଖରେ ୫୦ଟି ସ୍ଵାଧୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତିନିଧୂମାନେ ଆମେରିକାର ସାନ୍‌ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍କୋଠାରେ ସମ୍ମିଳିତ ହୋଇ ତୁମ୍ବାରଟନ ଓକସ୍ ଓ ୟାଲ୍‌ଟାଠାରେ ହୋଇଥିବା ଆଲୋଚନାର ସାରାଂଶକୁ ନେଇ ଜାତିସଂଘର ନିୟମାବଳୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଗଲା ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଆଇନକାନୁନ ପ୍ରଣୀତ ହେଲା । ୧୯୪୫ ଜୁନ୍ ୨୬ରେ ଜାତିସଂଘର ନିୟମାବଳୀ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହେଲା । ଜାତିସଂଘ ୧୯୪୫ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୨୪ ତାରିଖରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘରେ ୫୧ ଜଣ ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ରହି ଏହି ସମ୍ବିଧାନକୁ ଏକ ବହୁପାକ୍ଷିକ ଚୁକ୍ତିରେ ପରିଣତ କରିଥିଲେ । ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଏହା ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ସାର୍ବଭୌମ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଏକ ଅସ୍ତିସୂଚକ ପଦକ୍ଷେପ ଅଟେ ।

୨ । “ଜାତିସଂଘ ଲିଗ୍ ଅଫ୍ ନେସନ୍ସର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା’’ – ଏହାର ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିପାଦନ କର । ଲିଗ୍‌ର ବିଫଳତାର କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ଅବସାନ ପରେ ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧକୁ ଏଡ଼ାଇବା ପାଇଁ ଏବଂ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତିର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଭର୍‌ସାଇଲ୍ ଚୁକ୍ତିରୁ ୧୯୨୦ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ମାସରେ ଜନ୍ମ ନେଇଥିଲା ଲିଗ୍ ଅଫ୍ ନେସନ୍‌ସ୍‌ । ଏହା ଥିଲା ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲସନ୍‌ଙ୍କର ସାର୍ଥକ ପରିକଳ୍ପନା । କିନ୍ତୁ ନିମ୍ନଲିଖତ କାରଣ ଯୋଗୁଁ ଲିଗ୍ ଅଫ୍ ନେସସ୍‌ର ଲକ୍ଷ୍ୟ ବିଫଳ ହୋଇଥିଲା ।
ଲିଗ୍ ଅଫ୍ ନେସସ୍‌ର ବିଫଳତାର କାରଣ :

• ଲିଗର ଆଦର୍ଶ ଓ ଲକ୍ଷ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏହାର ଜନ୍ମର ପ୍ରାରମ୍ଭରୁ ମତ ବିଭେଦତା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ।
• ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧରେ ଜର୍ମାନୀ ଭଳି ପରାଜିତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ପ୍ରତିଶୋଧପରାୟଣ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଫଳରେ ଲିଗ୍ ନିଜର ଦାୟିତ୍ଵ ସମ୍ପାଦନ କରିପାରିଲା ନାହିଁ ।
• ଜର୍ମାନୀକୁ ସବୁ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଦୁର୍ବଳ ରଖୁବାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯୁଦ୍ଧରେ ବିଜେତା ଓ ପରାଜିତମାନଙ୍କୁ ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ କରିବା ଫଳରେ ଲିସ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।
• ଲିଗର ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିଜର ଜାତୀୟ ସ୍ୱାର୍ଥକୁ ପରିତ୍ୟାଗ କରିବାପାଇଁ ଆନ୍ତରିକତା ପ୍ରକାଶ ନ କରିବାରୁ ଏବଂ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟତା ଭାବ ସୃଷ୍ଟି ନ ହେବା ଫଳରେ ଲିଗର ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରି ନ ଥିଲା ।
• ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଲିଟ୍‌ରେ ଯୋଗ ଦେଲା ନାହିଁ ଏବଂ ରୁଷ୍ ଓ ଜର୍ମାନୀ ଯଥାକ୍ରମେ ୧୯୩୪ ଓ ୧୯୨୬ରେ ଲିଗର ସଦସ୍ୟତା ଗ୍ରହଣ କରିବା ଫଳରେ ତଥା ଜାପାନ ଓ ଜର୍ମାନୀ ଏହାର ସଦସ୍ୟତା ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିବାଦ୍ଵାରା ଲିଗ୍ ଏହି ବୃହତ୍ ଶକ୍ତିମାନଙ୍କର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ନିଜର ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ସମ୍ଭବ କରିପାରି ନଥିଲା ।
• ଲିଗର ଭୋଟଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ତ୍ରୁଟିଯୁକ୍ତ ଥିଲା । କୌଣସି ବିଷୟରେ ସର୍ବସମ୍ମତ ନିଷ୍ପଭି ପ୍ରାୟତଃ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ କରିଥିଲା ।
• ବ୍ରିଟେନ୍ ଓ ଫ୍ରାନ୍‌ସ୍ ଲିଡ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରମୁଖ ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବାରୁ ଏବଂ ସେମାନେ ଜର୍ମାନୀ ପ୍ରତି ସହାନୁଭୂତିଶୀଳ ଓ ସନ୍ତୋଷମୂଳକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବାରୁ ଜର୍ମାନୀର ଉଗ୍ରବାଦୀ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟତା ବିରୋଧୀ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ବାଧା ଦେବା ଲିଗ୍ ପକ୍ଷରେ ସମ୍ଭବ ହୋଇ ନ ଥିଲା ।
• ଲିଗ୍ ନିଜର ନିଷ୍ପଭିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାପାଇଁ କୌଣସି ବିଶେଷ ସଙ୍ଗଠନର ସାହାଯ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ନ ଥିଲା । କେଲର-ବ୍ରିୟାଣ୍ଡ ପ୍ୟାକ୍ସକୁ ଅବମାନନା କରି ଜାପାନ ମାଞ୍ଚୁରିଆ ଅଧିକାର କରିବା ଲିଗର ଦୁର୍ବଳତାର ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରମାଣ ଅଟେ । ପୁନଶ୍ଚ ଇଟାଲୀ ଇଥ୍‌ଓପିଆ ଅତ୍‌କାର କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲିଗ୍ ନିଜର ଦୁର୍ବଳତାର ପରିଚୟ ଦେଇଥୁଲା ।
• ଲିଗ୍ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ସମ୍ପର୍କୀୟ ନୀତିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାରେ ବିଫଳ ହୋଇଥିଲା ।

ଜାତିସଂଘ ଓ ଲିଗ୍ ଅଫ୍ ନେସନ୍ସ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ :

• ଲିଗ୍ ଅଫ୍ ନେସସ୍‌ କନ୍‌ଭେନାଣ୍ଟ ଭରସାଇଲ୍ ଶାନ୍ତିଚୁକ୍ତିର ଏକ ଅଂଶବିଶେଷ ଥିଲା । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ବିଶ୍ଵର କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ତତ୍କାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତିକୁ ନଷ୍ଟ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରୁନଥିବାରୁ ୧୯୨୦ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ମାସରେ ଲିଗ୍ ଚୁକ୍ତିର ସତ୍ତାନୁଯାୟୀ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଜାତିସଂଘର ଉତ୍ପତ୍ତି ସେପରି କୌଣସି ଚୁକ୍ତିର ସର୍ଭ ମଧ୍ୟରେ ସୀମାବଦ୍ଧ ନ ଥିଲା । ଭବିଷ୍ୟରେ ବଂଶଧରମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧର ଭୟାବହତାରୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ବିଶ୍ୱର ଜନନାୟକମାନେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ତେଣୁ ଉଭୟର ଜନ୍ମଗତ ପରିସ୍ଥିତି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ବିଶ୍ଵରୁ ଯୁଦ୍ଧ ଭୟ ଦୂର କରି ଶାନ୍ତିରକ୍ଷା ଓ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଉଭୟ ସଙ୍ଗଠନର ମୌଳିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ।
• ଜାତିସଂଘରେ କୌଣସି ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଶ୍ନ ଉପରେ ସାଧାରଣ ସଭାର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କର ସମର୍ଥନ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଦ୍ଧାଧ‌ିକ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଏବଂ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ୫ ଜଣ ସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସମତେ ୯ ଜଣ ସଭ୍ୟ ସମର୍ଥନ କଲେ ପ୍ରସ୍ତାବଟି ଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଲିଗ୍ ଅଫ୍ ନେସସ୍‌ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିଷ୍ପଭି ସର୍ବସମ୍ମତି କ୍ରମେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା । ଏଣୁ ଜାତିସଂଘର ମତଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଲିଗର ମତଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥାଠାରୁ ଉନ୍ନତତର ଅଟେ ।
• ଲିଗ୍ ଅଫ୍ ନେସନ୍‌ର କୌଣସି ଭିଟୋ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନ ଥାଇ ସବୁ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସମାନ ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିବାବେଳେ ଜାତିସଂଘରେ ୫ଟି ବୃହତ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରର ‘ଭିଟୋ’ କ୍ଷମତା ରହିଛି । ଏହି କ୍ଷମତା ବଳରେ ବୃହତ୍ ଶକ୍ତିମାନେ ଜାତିସଂଘର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିପାରୁଛନ୍ତି ।
• ଜାତିସଂଘର ବିଧ୍ରରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦକୁ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିବାର ପ୍ରାଥମିକ ଦାୟିତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥଲାବେଳେ ଲିଗ୍ କାଉନ୍‌ସିଲ୍‌ର ନିଷ୍ପଭିଗୁଡ଼ିକ କେବଳ ପରାମର୍ଶଗତ ଥିଲା ।
• ଲିଗ୍ ଓ ଜାତିସଂଘର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ପଦ୍ଧତିରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଥିଲା । କୌଣସି ସମୟରେ କୌଣସି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶାନ୍ତି ବିପନ୍ନ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଥିଲେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ବିହିତ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥାଏ । ମାତ୍ର ଲିଗର ଏହି ସ୍ବାଧୀନତା ନ ଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୋଧରେ ସେନାବାହିନୀ ପ୍ରେରଣ କରି ଜାତିସଂଘର ନିଷ୍ପଭି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିଥାଏ ଓ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦକୁ ଏକ ସାମରିକ ବିଶେଷଜ୍ଞ କମିଟି ସାହାଯ୍ୟ ଓ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥାଏ । ମାତ୍ର ଲିଗର କୌଣସି ସାମରିକ କମିଟି ନ ଥିଲା ।
• ଲିଗ୍ କେବଳ ରାଜନୈତିକ ସମସ୍ୟା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଜାତିସଂଘ ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ଆର୍ଥିକ, ଶିକ୍ଷା ଓ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟଗତ ସମସ୍ୟା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଉଛି ।
• ଲିଗ୍‌ର କୌଣସି ସଭ୍ୟ ସ୍ବେଚ୍ଛାକୃତ ଭାବରେ ଇସ୍ତଫା ଦେବାକୁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କଲେ ତାଙ୍କୁ ୨ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ଏକ ନୋଟିସ୍ ଦେବାକୁ ହେଉଥ୍ଲା; ମାତ୍ର ଜାତିସଂଘର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର ସଭ୍ୟପଦ ତ୍ୟାଗ ବିଷୟରେ ଜାତିସଂଘ ବିଧୂରେ କୌଣସି ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ ।
• ଲିଗ୍ ଅପେକ୍ଷା ଜାତିସଂଘର ବିଧାନରେ ଯୁଦ୍ଧ ନିରାକରଣ ଓ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଅଧ‌ିକ ଉପଯୋଗୀ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଛି । ପ୍ରଥମେ କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତି ଯୋଗୁଁ ଶାନ୍ତି ବା ନିରାପତ୍ତା ବିପନ୍ନ ହୋଇଛି କି ନାହିଁ ତାହା ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କଲାପରେ ବିହିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ ।
• କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଶାନ୍ତି ରକ୍ଷା ପାଇଁ କେଉଁ କେଉଁ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯିବ ସେ ବିଷୟରେ ଜାତିସଂଘର ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥାଏ ଓ ଏହା ବିଫଳ ହେଲେ ସାଧାରଣ ସଭା Uniting for Peace ପ୍ରସ୍ତାବ ଜରିଆରେ ବିହିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ମାତ୍ର ଲିଗ୍ କନ୍‌ଭେନାଣ୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ ଲିଗର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଭା ଏ ବିଷୟରେ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ମହାସଚିବଙ୍କୁ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କଲା ପରେ ସେହି ପକ୍ଷଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉଥିଲା ।
• ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ବିଧାନରେ ଥ‌ିବା ସଂଶୋଧନ ପ୍ରଣାଳୀ ଲିଗର ସଂଶୋଧନ ପ୍ରଣାଳୀଠାରୁ ଭିନ୍ନ ଅଟେ । ପାଇଁ ସାଧାରଣ ସଭାର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ।
• ଲିଗରେ ଯୁଦ୍ଧର ନିରାକରଣ ପାଇଁ କୌଣସି ବ୍ୟବସ୍ଥା ନ ଥିବା ବେଳେ ଜାତିସଂଘ ବିଧାନରେ ଯୁଦ୍ଧର ନିରାକରଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । କେବଳ ଆତ୍ମରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯୁଦ୍ଧର ଆଶ୍ରୟ ନିଆଯାଇ ପାରୁଛି ।
• ଏହିସବୁ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିବେଚନା କଲେ ଲିଗ୍ ଅଫ୍ ନେସନ୍‌ସ୍ଠାରୁ ଜାତିସଂଘ ଏକ ଉତ୍ତମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବୋଲି ପ୍ରତିପାଦିତ ହୁଏ । ଲିଗଠାରୁ ଜାତିସଂଘର ସୀମା ଅଧ୍ବକ ବିସ୍ତୃତ ଅଟେ । ଜାତିସଂଘର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସର ଅଧ୍ବକ ବିସ୍ତୃତ ଅଟେ । ଲିଗର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ସୀମିତ ଥିବାବେଳେ ଜାତିସଂଘ ଏକ ବ୍ୟାପକ ମାନବବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରା ଉପରେ ଆଧାରିତ ହୋଇଛି ।

୩ । ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ସାଧାରଣ ସଭାର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ଛଅଗୋଟି ଅଙ୍ଗ ମଧ୍ୟରୁ ସାଧାରଣ ସଭା ଅନ୍ୟତମ । ଏହାକୁ ପୃଥ‌ିବୀର ପଞ୍ଚାୟତ ଆଖ୍ୟା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହି ସାଧାରଣ ସଭାକୁ ପାଞ୍ଚଜଣ ଲେଖାଏଁ ପ୍ରତିନିଧ୍ ପଠାଇଥା’ନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ଭୋଟ ଦେବାର ଅଧିକାର ରହିଛି । ପ୍ରତିବର୍ଷ ଏହି ସଭାର ସଭାପତି (ଅଧକ୍ଷ) ଗୋପନୀୟ ମତଦାନ ପଦ୍ଧତି ଅନୁସାରେ ଏକ ବର୍ଷ ପାଇଁ ସାଧାରଣ ସଭାର ସଦସ୍ୟ-ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ପ୍ରତିନିଧୂମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ଏହି ସଭାର ୧୭ ଜଣ ଉପସଭାପତି (ଉପାଧ୍ୟକ୍ଷ) ବିଶ୍ଵର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରୁ ପ୍ରତିନିଧ୍ୟ କରନ୍ତି । ସାଧାରଣ ସଭା ପ୍ରତିବର୍ଷ ଗୋଟିଏ ଥର ବୈଠକରେ ମିଳିତ ହୁଏ । ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ଜରୁରୀ ଅଧିବେଶନ ଡକାଯାଇଥାଏ । ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଉପୁଜିଲେ ୨୪ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ସାଧାରଣ ସଭା ଜରୁରୀ ବୈଠକରେ ମିଳିତ ହୋଇଥାଏ ।
ସାଧାରଣ ସଭାର ସାତଗୋଟି କମିଟି ରହିଛି ।

ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି:

• ରାଜନୈତିକ ନିରାପତ୍ତା କମିଟି
• ଅର୍ଥନୈତିକ କମିଟି
• ସାମାଜିକ ସଂସ୍ଥା ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ କମିଟି
• ନ୍ୟାସ କମିଟି
• ପ୍ରଶାସନିକ ଓ ବଜେଟ୍ କମିଟି
• ଆଇନଗତ କମିଟି
• ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ରାଜନୈତିକ କମିଟି

ସାଧାରଣ ସଭାରେ ସରଳ ଓ ସହଜ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ବୈଠକରେ ଉପସ୍ଥିତ ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟଙ୍କର ସାଧାରଣ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ (୫୦% +୧) ମତ ଅନୁସାରେ ହୋଇଥାଏ । ଜରୁରୀ ବା ଗୁରୁତର ସମସ୍ୟା ସମାଧାନର ନିଷ୍ପତ୍ତି ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟଙ୍କର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ସମର୍ଥନରେ ନିଆଯାଏ ।

ସାଧାରଣ ସଭାର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :

• ସାଧାରଣ ସଭାରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ପରିସରଭୁକ୍ତ ସମସ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ ବିତର୍କ ବା ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଥାଏ ।
• ନ୍ୟାସ ପରିଷଦର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସାଧାରଣ ସଭା ତଦାରଖ କରିବା ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କ ଚାକିରି ସର୍ଭାବଳୀ ସମ୍ପର୍କିତ ନିୟମାବଳୀ ସାଧାରଣ ସଭାରେ ଅନୁମୋଦିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ସାଧାରଣ ସଭାରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ବାର୍ଷିକ ଆୟବ୍ୟୟର ଅଟକଳ ଅନୁମୋଦିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ସାଧାରଣ ସଭାର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ୧୦ ଜଣ ଅସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ପରିଷଦର ୧୮ଜଣ ସଦସ୍ୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତି ବୃନ୍ଦ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।
• ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ସନନ୍ଦର ଆବଶ୍ୟକ ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରସ୍ତାବ ସାଧାରଣ ସଭାର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନ ଓ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ସମସ୍ତ ସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ସହିତ ଗୃହୀତ ହେବା ପରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ।

୪। ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଲିଗ୍ ଅଫ୍ ନେସସ୍‌ର ତିନିଗୋଟି ସଙ୍ଗଠନ ପରିବର୍ତ୍ତେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ଛଅଗୋଟି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗଠନ ରହିଛି । ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା କ୍ଷମତାସମ୍ପନ୍ନ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ (Security Council) ଅନ୍ୟତମ । ଏହା ଜାତିସଂଘର ସର୍ବକ୍ଷମତାସମ୍ପନ୍ନ ସଂସ୍ଥା ଅଟେ । ବିଶ୍ଵ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସଦ୍‌ଭାବ ଓ ସଦିଚ୍ଛା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାପାଇଁ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦକୁ କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଛି ।

ସଙ୍ଗଠନ:
ପ୍ରାଥମିକ ଅବସ୍ଥାରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ଜାତିସଂଘର ୧୧ ଜଣ ସଭ୍ୟକୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା, ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଇଂଲଣ୍ଡ ଓ ଚୀନ୍ ହେଉଛନ୍ତି ୫ଟି ବୃହତ୍ ଶକ୍ତି ତଥା ସ୍ଥାୟୀ ସଭ୍ୟ । ଏମାନଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଛଅଟି ଅସ୍ଥାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସାଧାରଣ ସଭା ଦୁଇବର୍ଷ ନିମନ୍ତେ ନିର୍ବାଚିତ କରିଥାଏ । ୧୯୬୫ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୩୧ ତାରିଖରେ ଗୃହୀତ ସଂଶୋଧନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଅନୁଯାୟୀ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ୧୫କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା । ସଂଶୋଧ ନିୟମ ଅନୁସାରେ ୫ ଜଣ ସ୍ଥାୟୀ ସଭ୍ୟଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ୧୦ ଜଣ ଅସ୍ଥାୟୀ ସଭ୍ୟ ନିର୍ବାଚିତ ହେଉଛନ୍ତି । ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ଏହି ଅସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ କଲାବେଳେ ବିଶ୍ଵ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଅବଦାନକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇଥାଏ ।

ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ସ୍ଥାୟୀ ସମିତି:
ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ୩ଟି ସ୍ଥାୟୀ ସମିତି ରହିଛି, ଯଥା

• ବିଶେଷଜ୍ଞ ସମିତି (Committe of Experts)
• ନୂତନ ସଭ୍ୟ ଗ୍ରହଣ ସମିତି (Committee on the Admission of New members) ଓ
• ମୁଖ୍ୟ ଦପ୍ତରଠାରୁ ଦୂରରେ ରହି ପରିଷଦର ବୈଠକକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିବା ସମିତି

ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦରେ ଭୋଟଦାନ ଓ ‘ଭିଟୋ’ ପ୍ରୟୋଗ ବ୍ୟବସ୍ଥା:
ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଭ୍ୟଙ୍କର ଗୋଟିଏ ଭୋଟଦାନର କ୍ଷମତା ରହିଛି । ଯେକୌଣସି ସମସ୍ୟାରେ ସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ସମେତ ୯ ଜଣ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନକ୍ରମେ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ । ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପାୟରେ କୌଣସି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନବେଳେ ଯଦି କୌଣସି ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗୋଟିଏ ପକ୍ଷ ହୋଇଥାଏ, ତେବେ ତାଙ୍କୁ ଭୋଟଦାନରୁ ବିରତ ହେବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ସ୍ଥାୟୀ ପଞ୍ଚ ବୃହତ୍ ଶକ୍ତିଙ୍କୁ ‘ଭିଟୋ’ ପ୍ରୟୋଗ କରିବାର ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ସାନଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍କୋ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଦାୟିତ୍ଵସ୍ୱରୂପ ବୃହତ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କୁ ଭିଟୋ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।

ଫଳରେ ଶାନ୍ତିରକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କିତ କୌଣସି ସମସ୍ୟା ଉପରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ପାଞ୍ଚଟି ସ୍ଥାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମେତ ଅନ୍ୟ ଚାରିଗୋଟି ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମ୍ମତି ଆବଶ୍ୟକ । କୌଣସି ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାୟୀ ସଭ୍ୟ ଯଦି ସମ୍ମତି ନ ଦିଅନ୍ତି ତେବେ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ଭିଟୋ କ୍ଷମତା ଯୋଗୁଁ ସ୍ଥାୟୀ ସଭ୍ୟମାନେ ନିଜକୁ ଆଇନଠାରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ବୋଲି ବିବେଚନା କରିଥା’ନ୍ତି । ଇଂରାଜୀ ଅକ୍ଷର ଅନୁସାରେ ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ନାମ ପ୍ରଥମେ ଆସେ ତାଙ୍କୁ ଏକ ମାସ ପାଇଁ ସଭାପତି ଦାୟିତ୍ବ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି କ୍ରମରେ ପ୍ରତି ମାସରେ ସଭାପତି ପଦରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥାଏ ।

କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟ:
ସାଧାରଣ ସଭାର ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ନିଜର କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ କରିଥାଏ । ବିଶ୍ଵଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିବାର ମୁଖ୍ୟ ଦାୟିତ୍ଵ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦକୁ ଦିଆଯାଇଛି । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ଏକ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ସଂସ୍ଥା ଅଟେ । ଜାତିସଂଘ ବିଧାନର ୨୪ ଧାରାରେ ଜାତିସଂଘର ସଭ୍ୟରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଦୃଢ଼ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ ଓ ନିଷ୍ପତ୍ତି ପାଇଁ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦକୁ ଦାୟିତ୍ବ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ନିମ୍ନମତେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇପାରେ ।

• ଦୁଇ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ମତପାର୍ଥକ୍ୟ ଯେତେବେଳେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତିକୁ ବ୍ୟାହତ କରେ ସେତେବେଳେ ସେହି ସମସ୍ୟା ଉପରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରେ ଓ ଏହାର ନିରାକରଣ ପାଇଁ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥାଏ ଓ ସୁପାରିସ ପ୍ରଦାନ ମଧ୍ୟ କରିଥାଏ ।
• କୌଣସି ଏକ ସମୟରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତି ବିପଦ ଅଛି କି ନାହିଁ, ଶାନ୍ତି ଭଙ୍ଗ ହୋଇଛି କି ନାହିଁ, ଅଥବା କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟକୁ ଆକ୍ରମଣ କରିଛି କି ନାହିଁ ଏ ବିଷୟରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥାଏ ଓ ସେହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କେଉଁ ଉପାୟରେ ହୋଇପାରିବ ସେଥ‌ିପାଇଁ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେଇଥାଏ ।
• କୌଣସି ସମୟରେ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ ନ କରି କେଉଁ ଉପାୟରେ ପରିଷଦର ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯିବ, ସେହି ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥାଏ । ମାତ୍ର ଯଦି କୌଣସି ସମୟରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ସମ୍ଭବ ନ ହୁଏ, ତେବେ ପରିଷଦ ଜଳପଥ, ସ୍ଥଳପଥ ବା ଆକାଶପଥରେ ସେନାବାହିନୀଙ୍କୁ ମୁତୟନ କରି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିପାରେ ।
• ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ଅନୁରୋଧକ୍ରମେ ଜାତିସଂଘର ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦକୁ -ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ପ୍ରେରଣ, ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହଯୋଗ ଓ ନିଜର ସୀମାରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସେନାବାହିନୀକୁ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ସ୍ଵାଧୀନତା ଦେଇଥା’ନ୍ତି ।
  ସ୍ଥାନୀୟ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାଧାନ ପାଇଁ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ତରରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ସଂଗଠନଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ ।
• ଟ୍ରଷ୍ଟିସିପ୍ ଚୁକ୍ତିଗୁଡ଼ିକର ନୀତି ନିୟମକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଇବା ଓ ସେହି ଚୁକ୍ତିଗୁଡ଼ିକର ସଂଶୋଧନ କରିବା ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ସମସ୍ତ କ୍ଷମତା ଜାହିର କରିଥାଏ ।
• ଟ୍ରଷ୍ଟିସିପ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳିତ ଥ‌ିବା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡ଼ିକରେ ଶିକ୍ଷାଗତ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ସାମାଜିକ, ଆର୍ଥିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ଟ୍ରଷ୍ଟିସିପ୍ ପରିଷଦକୁ ସାହାଯ୍ୟ ଯୋଗାଇ ଦେଇଥାଏ । କୌଣସି ସମସ୍ୟାକୁ ଗୁରୁତ୍ବ ଦେଇ ଶାନ୍ତିକୁ ବିପନ୍ନ କରିବା ନିରପତ୍ତା ପରିଷଦର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ନୁହେଁ ।
• କୌଣସି ଏକ ନୂତନ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଜାତିସଂଘର ସଦସ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ ବା ସଦସ୍ୟ ପଦରୁ ବହିଷ୍କାର ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ସୁପାରିସ କ୍ରମେ ସାଧାରଣ ସଭା ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥାଏ ।
• ଜାତିସଂଘର ମହାସଚିବ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତି ନିଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିରପତ୍ତା ପରିଷଦ ଓ ସାଧାରଣ ସଭାରେ ସମାନ୍ତରାଳ ଭୋଟଦାନ ହୋଇଥାଏ ।
• ପ୍ରତିବର୍ଷ ନିରପତ୍ତା ପରିଷଦ ତା’ର ବାର୍ଷିକ ବିବରଣୀ ଓ ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବିବରଣୀକୁ ସାଧାରଣ ସଭାକୁ ପଠାଇଥାଏ ।

ଭିଟୋ କ୍ଷମତା ଯୋଗୁଁ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ତା’ର ପ୍ରାଥମିକ ଦାୟିତ୍ଵ ସମ୍ପାଦନ କରିବାରେ ବିଫଳ ହୋଇଛି । କୌଣସି ଗୋଟିଏ ବୃହତ୍ ଶକ୍ତି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ବିପନ୍ନ କଲେ, ତା’ ବିରୁଦ୍ଧରେ କୌଣସି ପଦକ୍ଷେପ ନେବା ସମ୍ଭବପର ହେଉ ନାହିଁ । ଏହି କ୍ଷମତା ଯୋଗୁଁ ସ୍ଥାୟୀ ସଭ୍ୟମାନେ ନିଜକୁ ଆଇନଠାରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ବୋଲି ବିବେଚନା କରୁଛନ୍ତି । ବୃହତ୍ ଶକ୍ତିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ମତବିଭେଦତା ଯୋଗୁଁ ୧୯୫୦ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୩ ତାରିଖ ଦିନ ଜାତିସଂଘ “Uniting for Peace” ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ କରିବାଦ୍ଵାରା ଯେତେବେଳେ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତର ସୁରକ୍ଷା କରିବାକୁ ନିରପତ୍ତା ପରିଷଦ ବିଫଳ ହୁଏ, ସେତେବେଳେ ସାଧାରଣ ସଭା ସମସ୍ୟାକୁ ତୁରନ୍ତ ନିଜ ହାତକୁ ନେଇଥାଏ । ଏହା ଫଳରେ ଭିଟୋ କ୍ଷମତାର ଗୁରୁତ୍ୱ କ୍ରମେ ହ୍ରାସ ପାଉଛି । ଅତୀତରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତିର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅନେକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲାବେଳେ ସଂପ୍ରତି ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ମତବିଭେଦତା ଯୋଗୁଁ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ଗୁରୁତ୍ଵ ହ୍ରାସ ପାଇଛି । ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ଅବସାନ ପରେ ଏହି ସମସ୍ୟା ଦୂର ହୋଇଯିବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଧିକ ହୋଇଛି ।

୫। ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବିଚାରାଳୟର ସଂଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସର ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ବିଧୂର ୯୨ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବିଚାରାଳୟ ଜାତିସଂଘର ନ୍ୟାୟିକ ସଂସ୍ଥାଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଜାତିସଂଘର ସମସ୍ତ ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଏହି ବିଚାରାଳୟରେ ଆବେଦନ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ଅଟନ୍ତି । ଜାତିସଂଘର ସଭ୍ୟ ନଥାଇ ମଧ୍ୟ କୌଣସି ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସର୍ଭାନୁସାରେ ନ୍ୟାୟାଳୟର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇପାରେ । ସଭ୍ୟରାଷ୍ଟ୍ର ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ଏଥରେ ଭାଗ ନେଇପାରିବ କି ନା, ତାହା ସାଧାରଣ ସଭା ଓ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ଅନୁମୋଦନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟର ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ବିନା ଦ୍ବିଧାରେ ଗ୍ରହଣ କରିବ ବୋଲି ଘୋଷଣା କଲାପରେ ସେହି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଗୋଟିଏ ପକ୍ଷ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । କୌଣସି ଗୋଟିଏ ପକ୍ଷ ନ୍ୟାୟାଳୟର ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ଅବଜ୍ଞା କଲେ ଅପରପକ୍ଷଟି ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦରେ ଆବେଦନ କରିଥାଏ ଓ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ବିହିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

ସଂଗଠନ:
ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟ ୧୫ ଜଣ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଅଛି । ସ୍ଥାୟୀ ଆର୍‌ବିଟ୍ରେସନ୍ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଜାତୀୟ ଗୋଷ୍ଠୀଦ୍ବାରା ମନୋନୀତ ବିଚାରପତିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୧୫ ଜଣଙ୍କୁ ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣ ସଭା ଓ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ନିର୍ବାଚିତ କରିଥାଏ । ପ୍ରତି ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତି ହେବାପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟର ନ୍ୟାୟାଧୀଶ ପଦବୀ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ । କୌଣସି ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରରୁ ୨ଜଣ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚିତ କରାଯାଇନଥାଏ । ବିଚାରପତିଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୯ ବର୍ଷ । ବିଚାରପତିମାନେ କୌଣସି ରାଜନୈତିକ ବା ପ୍ରଶାସନିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲିପ୍ତ ହୋଇନଥା’ନ୍ତି । କୌଣସି ବିଚାରପତିଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପୂରିଗଲେ ତାଙ୍କୁ ପୁନଃନିର୍ବାଚିତ କରାଯାଇପାରେ । ବିଚାରପତିମାନେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣଙ୍କୁ ଅଧ୍ଯକ୍ଷ ଓ ଅନ୍ୟଜଣଙ୍କୁ ଉପାଧ୍ୟକ୍ଷ ରୂପେ ନିର୍ବାଚିତ କରିଥା’ନ୍ତି ।

କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସର:
ଜାତିସଂଘର ବିଷ୍ଣୁ ସମ୍ମାନ ଦେଉଥ‌ିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜ ମଧ୍ୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ମତଭେଦର ସମାଧାନ ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟର ସାହାଯ୍ୟ ଲୋଡ଼ିପାରେ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟର ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ମାନିନେବେ ବୋଲି ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଅଦାଲତର ନିବନ୍ଧକଙ୍କ ପାଖରେ ଲିଖ୍ ଘୋଷଣାପତ୍ର ଦାଖଲ କଲାପରେ ସେହି ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ମାମଲାର ବିଚାର କରାଯାଇଥାଏ । ତେଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ସମ୍ମତିକୁ ଆଧାରକରି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଏହାର କ୍ଷମତା ପରିସରକୁ ନିମ୍ନମତେ ବିଭାଜନ କରି ଆଲୋଚନା କରାଯାଇପାରେ ।

(୧) ଇଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷେତ୍ରାଧୁକାର:
ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟ ବିଧାନର ଧାରା ୩୬ ଅନୁଯାୟୀ ଇଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷେତ୍ରାଧିକାର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଥାଏ । ମତଭେଦ ଦୂର କରିବାକୁ ଉଭୟ ପକ୍ଷର ସମ୍ମତିକ୍ରମେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଆବେଦନ କରାଯାଇଥାଏ । ଉଭୟ ପକ୍ଷ ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍ ଭାବେ ନ୍ୟାୟାଳୟକୁ ସେମାନଙ୍କର ସମ୍ମତି ଦେଇପାରନ୍ତି ଅଥବା ଗୋଟିଏ ପକ୍ଷ ଉଭୟପକ୍ଷ ତରଫର ସମ୍ମତି ଜଣାଇ ଦେଇପାରନ୍ତି ।

(୨) ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କ୍ଷେତ୍ରାଧୁକାର:
ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟ ବିଧାନର ଧାରା ୩୬ର ଦ୍ଵିତୀୟ ପାରା ଅନୁଯାୟୀ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନିମ୍ନଲିଖୂ ବୈଧାନିକ ସମସ୍ୟା ଉପରେ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କ୍ଷେତ୍ରାଧୁକାର ଜାହିର କରିଥାଏ ।

• କୌଣସି ଚୁକ୍ତିର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ;
• ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଆଇନ ସମ୍ପର୍କୀୟ ସମସ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନ;
• ଯେଉଁ ଘଟଣା ସତ୍ୟ ପ୍ରମାଣିତ ହେଲେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଚୁକ୍ତିର ଅବମାନନା ହେବା ସଂପର୍କୀୟ ସମସ୍ତ ମାମଲା;
• ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଚୁକ୍ତି ବା ସର୍ଭର ଅବଜ୍ଞା କ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ଷତିପୂରଣର ପରିମାଣ ଓ ପ୍ରକୃତି ନିରୂପଣଜନିତ ସମସ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦି ।

ଯେତେବେଳେ ଉଭୟ ପକ୍ଷଭୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ପାଇଁ ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ସେତେବେଳେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କ୍ଷେତ୍ରାଧ୍ୟାର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ସମ୍ମତି ସର୍ତ୍ତବିହୀନ ହୋଇପାରେ ବା ସର୍ତ୍ତମୂଳକ ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରେ କିମ୍ବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ସୀମାବଦ୍ଧ ହୋଇପାରେ । ଏହି ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କ୍ଷେତ୍ରାଧ୍ୟାର ନିମ୍ନଲିଖତ କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇନଥାଏ ।

• କୌଣସି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ପକ୍ଷଭୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଟ୍ରିବୁନାଲ୍‌କୁ ଦାୟିତ୍ୱ ଅର୍ପଣ କଲେ ବା କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ଥିଲେ;
• ଯେଉଁ ମାମଲାସବୁ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଘରୋଇ ବ୍ୟାପାର ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ;
• କୌଣସି ବହୁପାକ୍ଷିକ ଚୁକ୍ତିରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ସମସ୍ୟା

(୩) ପରାମର୍ଶଗତ କ୍ଷେତ୍ରାଧୁକାର:
ସାଧାରଣ ସଭା ଓ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ଅନୁରୋଧକ୍ରମେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟ ପରାମର୍ଶଗତ କ୍ଷେତ୍ରାଧୁକାର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିଥାଏ । ଜାତିସଂଘର ଅନ୍ୟ ସଂଗଠନସବୁ ସାଧାରଣ ସଭାର ସମ୍ମତିକ୍ରମେ ନ୍ୟାୟାଳୟକୁ ପରାମର୍ଶ ମାଗିପାରନ୍ତି । କୌଣସି ଏକ ବୈଧାନିକ ସମସ୍ୟା ଉପରେ ଜାତିସଂଘର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସଂଗଠନ ସବୁ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ିପାରନ୍ତି । ଏ ସମ୍ପର୍କରେ କୌଣସି ସଂଗଠନ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାବେ ଲିଖୁତ ଅନୁରୋଧ ପ୍ରକାଶ କଲେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଏହି ପରାମର୍ଶକୁ ମାନିନେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ନୁହନ୍ତି । ଜନମତ ସୃଷ୍ଟି କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପରାମର୍ଶଗତ କ୍ଷେତ୍ରାଧିକାର ବିଶେଷ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇଛି । ଏହି କ୍ଷମତା ପରିସର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଆଇନର ବିକାଶ ଦିଗରେ ତାହା ବିଶେଷ ସହାୟକ ହୋଇପାରିବ ।

ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଆଇନ:
ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟ ବିଧାନର ୩୮ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଏହା କୌଣସି ମାମଲାର ନ୍ୟାୟ ବିଚାର କରିଥାଏ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନିମ୍ନଲିଖ ଆଇନଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରି ନ୍ୟାୟ ବିଚାର କରିଥାଏ ।

• ଉଭୟ ପକ୍ଷଦ୍ବାରା ସ୍ବୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ଆଇନ ବା ନୀତି ଓ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କନ୍‌ଭେନସନ୍;
• ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଆଇନ ରୂପେ ଗୃହୀତ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପ୍ରଥା;
• ସଭ୍ୟରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକଦ୍ଵାରା ସ୍ବୀକୃତ ସାଧାରଣ ନୀତି ନିୟମ ;
• ନ୍ୟାୟାଳୟର ନିଷ୍ପଭି;
• ବିଶିଷ୍ଟ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ଏବଂ ପ୍ରକାଶକଙ୍କର ନୀତିଶିକ୍ଷା ।

ପ୍ରତ୍ୟେକ ପକ୍ଷ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟର ନିଷ୍ପଭି ମାନିନେବାକୁ ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି । କୌଣସି ଗୋଟିଏ ପକ୍ଷ ନିଷ୍ପଭିକୁ ନ ମାନିଲେ ଅପର ପକ୍ଷଟି ୪୯ ଧାରା ଅନୁସାରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥାଏ ।

୬ | ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ଆର୍ଥିକ ଓ ସାମାଜିକ ପରିଷଦର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟବାଳୀ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷାର ମୌଳିକ ଦାୟିତ୍ଵ ଜାତିସଂଘ ବହନ କରିଛି । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ଦାୟିତ୍ଵ ପରିପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ଜାତିସଂଘର ଏକ ନିର୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂମିକା ରହିଛି । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବା ପୂର୍ବରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିଷୟର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ କୌଣସି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂଗଠନ ନଥିଲା । ବିଶ୍ଵରେ ସ୍ଥିରତା ଓ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ସାଧାରଣ ସଭାର ଅନୁମୋଦନ କ୍ରମେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ପରିଷଦ ଗଠନ ରହିପାରନ୍ତି ।

ସଂଗଠନ:
ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ପରିଷଦ ସାଧାରଣ ସଭାଦ୍ଵାରା ନିର୍ବାଚିତ ୫୪ ଜଣ ସଭ୍ୟଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପରିଷଦର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୩ ବର୍ଷ । ଜଣେ ସଭ୍ୟ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କଲାପରେ ପୁନଃ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇପାରନ୍ତି । ପ୍ରତିବର୍ଷ ପରିଷଦର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ଓ ସେହି ପଦବୀ ପାଇଁ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ନିର୍ବାଚନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପରିଷଦର ପ୍ରତି ସଭ୍ୟଙ୍କର ଜଣେ ଜଣେ ପ୍ରତିନିଧୂ ରହିପାରନ୍ତି । ଏହି ପରିଷଦର ପ୍ରତି ସଭ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଭୋଟଦାନର କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି । ଉପସ୍ଥିତ ଥ‌ିବା ଅର୍ଦ୍ଧାଧିକ ସଭ୍ୟମାନଙ୍କ ସମର୍ଥନ କ୍ରମେ ନିଷ୍ପଭି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । ପରିଷଦର ଅଧ୍ଶନ ବର୍ଷକୁ ୨ ଥର ଏକମାସ ପାଇଁ ବସିଥାଏ ।

କାଯ୍ୟାବଳୀ:

• ଜାତିସଂଘ ବିଧାନର ୬୨ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ପରିଷଦ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଆର୍ଥିକ, ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ଶିକ୍ଷା ଓ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ବିଷୟରେ ବିବରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମହାସଚିବଙ୍କ ଅନୁରୋଧ କ୍ରମେ ପରିଷଦ ବିକାଶଶୀଳ ଓ ଅନୁନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଅର୍ଥକ ଅଗ୍ରଗତି ବିଷୟରେ ଗବେଷଣା କରି ବିବରଣୀ ଦେଇଥାଏ । ଏହାଛଡ଼ା ଶରଣାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ସମସ୍ୟା, ବାସଗୃହ ସମସ୍ୟା, ନାରୀମାନଙ୍କର ସ୍ଥିତି ଉପରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ବିବରଣୀ ପ୍ରକାଶ କରିବା ଏହି ପରିଷଦର ଦାୟିତ୍ଵ । ଏହି ପରିଷଦ ବାର୍ଷିକ ପରିସଂଖ୍ୟାନ ରିପୋର୍ଟ ପ୍ରକାଶ କରିଥାଏ ।
• ଅନୁନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆର୍ଥିକ ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାପାଇଁ ଏହା କେତେକ ସୁପାରିସ ଦେଇଥାଏ । ଏହି ସୁପାରିସ ଜାତିସଂଘର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ !
• ଏହି ପରିଷଦ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ଓ ସାଧାରଣ ସଭାକୁ ଏବଂ ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣ ସଭାର ଅନୁମୋଦନ କ୍ରମେ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସଂସ୍ଥା ଓ ସଭ୍ୟରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
• ଏହି ପରିଷଦ ଜାତିସଂଘର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସଂସ୍ଥାର ବିଭିନ୍ନ ସଂସ୍ଥା ଯଥା ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶ୍ରମ ସଂସ୍ଥା, ଖାଦ୍ୟ ଓ କୃଷି ସଂଗଠନ, ବିଶ୍ବବ୍ୟାଙ୍କ, ବିଶ୍ୱସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ସଂଗଠନ, ବିଶ୍ବ ପାଣିପାଗ ସଂସ୍ଥା ଇତ୍ୟାଦି ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରିଥାଏ ।
• ଏହି ପରିଷଦ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଓ ସ୍ୱାଧୀନତାର ସୁରକ୍ଷା କରିବା କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନ କରିଥାଏ ।
• ସାଧାରଣ ସଭାରେ ଉପସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ଏହି ପରିଷଦ ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟରେ ଏକ ଡ୍ରାଫ୍ଟ କନ୍‌ଭେନସନ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ । ଏହି ପରିଷଦ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବା ଆଞ୍ଚଳିକ ସମ୍ମିଳନୀ ଆହ୍ବାନ କରିପାରେ ।
• ଜାତିସଂଘ ବିଧାନର ୫୭ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ପରିଷଦ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସ୍ଵାଧୀନ ସଂସ୍ଥା ସହିତ ରାଜିନାମା ସ୍ବାକ୍ଷର କରିପାରେ । କିନ୍ତୁ ଏହା ସାଧାରଣ ସଭାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ନହେଲେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇନଥାଏ ।
• ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ଓ ସାଧାରଣ ସଭା ରାଜନୈତିକ ସମସ୍ୟା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଲାବେଳେ ଆର୍ଥିକ ଓ ସାମାଜିକ ପରିଷଦ ଆର୍ଥିକ ବିକାଶ ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥାଏ ।

୭ | ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘଦ୍ବାରା ବିଭିନ୍ନ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ବିଷୟରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:

• ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛି ପୃଥ‌ିବୀରେ ଶାନ୍ତି ବଜାୟ ରଖୁ ଏବଂ ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କର ନିରାପତ୍ତାକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବା ।
• ୧୯୮୮ ମସିହାରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଶାନ୍ତିରକ୍ଷା ଦିଗରେ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ନିଜର ସଫଳତା ପାଇଁ ନୋବେଲ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାରରେ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଛି । ମାନବାଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା ଦିଗରେ, ନାରୀ ଓ ପୁରୁଷ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସମାନ ମାନବାଧିକାର ଯୋଗାଇ ଦେବାରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ଭୂମିକା ପ୍ରଶଂସନୀୟ ।
• ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ବିଭିନ୍ନ ବିବାଦୀୟ ସ୍ଥାନକୁ ଶାନ୍ତରକ୍ଷା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସେନାବାହିନୀ ପ୍ରେରଣ କରି ସେଠାରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ବହୁ ସଫଳତା ପାଇଛି ।
• ବହୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମସ୍ୟା, ଯଥା – ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ବର୍ଣ୍ଣବୈଷମ୍ୟ ନୀତି, ପାଲେଷ୍ଟାଇନ୍ ସମସ୍ୟା, କୋରିଆ ସମସ୍ୟା, ଇରାକ୍-ଇରାନ୍ ଯୁଦ୍ଧ, ଆଫଗାନିସ୍ଥାନ ସମସ୍ୟା, ଭିଏତ୍‌ନାମ ଯୁଦ୍ଧ ସମସ୍ୟା, ନାୟିୟାର ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତି, କାଶ୍ମୀର ସମସ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦି ବହୁ ବିବାଦୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ସଫଳ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଓ ଭୂମିକା ବିଶେଷ ଭାବରେ ପ୍ରଶଂସନୀୟ ।
• ବିଶ୍ବର ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସଫଳ କରିବାପାଇଁ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ତରଫରୁ ‘ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କମିଶନ’ ଗଠନ କରାଯାଇଛି । ପରମାଣୁ ଶକ୍ତିର ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ବିନିଯୋଗ ପାଇଁ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ଉଦ୍ୟମ ସର୍ବଦା ପ୍ରଶଂସନୀୟ ।

୮। ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟାଙ୍କ (World Bank)ର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଆର୍ଥିକ ଓ ବୈଷୟିକ ସହାୟତା ଯୋଗାଇ ଦେବାପାଇଁ ବିଶ୍ବବ୍ୟାଙ୍କ୍ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ଏକ ସହଯୋଗୀ ସଂସ୍ଥା ଭାବେ ୧୯୪୪ ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା । ପୃଥ‌ିବୀରୁ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂର କରିବା ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ଏହା ବୈଦେଶିକ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବାଣିଜ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟ ସହିତ ଭିଭିଭୂମି ଉନ୍ନତିରେ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । ଏହା ଦୁଇଟି ଅନୁଷ୍ଠାନର ସମାହାର ଓ ସେହି ଦୁଇଟି ହେଲା International Bank for Reconstruction and Development (IBRD) & International Development Association (IDA) | ମିଳିତ ଜାତିସଂଘଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ World Bank Groupର ଅଂଶବିଶେଷ । World Bank Groupର ଉପରୋକ୍ତ ଦୁଇଟି ଅନୁଷ୍ଠାନ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ତିନୋଟି ଅନୁଷ୍ଠାନ ରହିଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା International Finance Co-operation, Multilateral Investment Guarantee Age & International Centre for Settlement of Investment Disputes ।

ବିଶ୍ଵବ୍ୟାଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ୱାଶିଂଟନ୍‌ ଡି.ସି.ଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ବିଶ୍ବବ୍ୟାଙ୍କର ସଭାପତି ସାଧାରଣତଃ ଜଣେ ଆମେରିକୀୟ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ବା ଆମେରିକା ସରକାରଙ୍କ ସମର୍ଥିତ ବ୍ୟକ୍ତି ଏହି ଆସନ ଅଳଂକୃତ କରିଥା’ନ୍ତି । ବ୍ରିଟେନ୍ ଓ ଆମେରିକା ଏହି ସଙ୍ଗଠନର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ସଦସ୍ୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହି ଦୁଇଟି ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରଭାବ ବିଶ୍ବବ୍ୟାଙ୍କ୍ ଉପରେ ଅନୁଭୂତ ହୁଏ । ବର୍ତ୍ତମାନ Jim Yong Kim ଏହି ସଙ୍ଗଠନର ସଭାପତି ରୂପେ ଆସୀନ । ଫ୍ରାନ୍ସ ପ୍ରଥମ ଦେଶ ଭାବେ ବିଶ୍ଵ ବ୍ୟାଙ୍କଠାରୁ ଋଣ ପାଇଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ IBRDର ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଖ୍ୟା ୧୮୯ ହୋଇଥିବାବେଳେ IDAର ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ସଂଖ୍ୟା ୧୭୩ ଅଟେ ।

ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟାଙ୍କ୍ ଗୋଷ୍ଠୀର ସମସ୍ତ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଶାସନ ନୀତି ସଂରଚନା ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଅଟେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନୁଷ୍ଠାନର ମାଲିକାନା ସ୍ଵତ୍ଵ ସେହି ଅନୁଷ୍ଠାନର ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ । ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିଜର ଅଂଶ ମୁତାବକ ପୁଞ୍ଜି ଯୋଗାଇବା ସହ ନିଜର କ୍ଷମତା ଅନୁପାତରେ ଅନୁଷ୍ଠାନର ପରିଚାଳନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭୋଟାଧ୍ୟାକାର ପାଇଥା’ନ୍ତି । ବିଶ୍ଵବ୍ୟାଙ୍କର ସଭାପତି ଆମେରିକୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମନୋନୀତ ବ୍ୟକ୍ତି ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟାଙ୍କର Board of Governorଙ୍କ ଦ୍ବାରା ତାଙ୍କ ନିର୍ବାଚନ ବୈଧ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୁଏ । ସେ ବସ୍ତୁତଃ World Bank Groupର ସଭାପତିଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ତାଙ୍କ ଛଡ଼ା ୨୪ ଜଣ ଉପ-ସଭାପତି ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳ ଦାୟିତ୍ବରେ ରହି କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହ କରନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଜଣେ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି ।

ସାଧାରଣତଃ ସଦସ୍ୟରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ରୂପେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଆନ୍ତି । ଦୈନନ୍ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟ World Bank Group & An Ugla 98 & Board of Executive Directors Executive Director ମାନଙ୍କୁ ଗଭର୍ଣ୍ଣର କିଛି ପରିମାଣରେ ପରିଚାଳନାଗତ କ୍ଷମତା ହସ୍ତାନ୍ତର କରିଥା’ନ୍ତି । ଜଣେ Executive Director ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ବା ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ପ୍ରତିନିଧୂ କରନ୍ତି । ସେମାନେ ନିଜ ଦେଶର ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଥା’ନ୍ତି । World Bankର ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକ ନିଜ ଅନୁଯାୟୀ ଶାସିତ ହୁଅନ୍ତି । ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକ ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଆଇନଗତ ଓ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ମୂଳଦୁଆ ଭାବେ ସ୍ବୀକୃତ ! ୧୯୪୭ ମସିହା ପରେ ବିଶ୍ବବ୍ୟାଙ୍କ ଅଣଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଋଣ ଦେବାପାଇଁ ମନସ୍ଥ କଲା ।

୧୯୬୮ ମସିହା ଯାଏ ଏହା ସାମୁଦ୍ରିକ ବନ୍ଦର, ରାଜପଥ ନିର୍ମାଣ ଓ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଋଣ ଯୋଗାଉଥିଲା । ଋଣ ନେଇଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ କିପରି ଏହାର ବିନିଯୋଗ କରି ନିଜର ଆର୍ଥିକସ୍ଥିତି ବଦଳାଇ ଋଣ ଶୁଝିବେ ତାହା ଉପରେ ବିଶ୍ଵବ୍ୟାଙ୍କ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିଲା । ୧୯୭୪ ମସିହାରୁ ୧୯୮୦ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ଉନ୍ନତଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କର ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ପାଇଁ ବିଶ୍ବବ୍ୟାଙ୍କ ଋଣ ଯୋଗାଇଲା । କେବଳ ଭିତ୍ତିଭୂମି ନୁହେଁ, ସାମାଜିକ କ୍ଷେତ୍ର ଓ ଅନ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଅର୍ଥ ବିନିଯୋଗ ପାଇଁ ବିଶ୍ବବ୍ୟାଙ୍କ୍ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେଲା । ଏସିଆ, ଲାଟିନ୍‌ ଆମେରିକା ଓ ଆଫ୍ରିକା ମହାଦେଶରେ ଗଠନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ସୁବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ହାତକୁ ନେଇ ବିଶ୍ବବ୍ୟାଙ୍କ୍ ପିଲାମାନଙ୍କ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ରକ୍ଷା, ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିଗ ଦେବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇଛି ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଶ୍ଵରେ ପାରିବେଶିକ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ନିରାକରଣ ସହ ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଅବ୍ୟାହତ ରଖିବାକୁ ବିଶ୍ଵବ୍ୟାଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଛି । ସାଧାରଣ ସ୍ଵାର୍ଥରକ୍ଷାର ଗୁରୁତ୍ଵକୁ ଦୃଷ୍ଟିଦେଇ ଏବେ ଏହା ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗ ଯେପରି ମ୍ୟାଲେରିଆ, ଯକ୍ଷ୍ମା ଆଦିର ନିରାକରଣ ପାଇଁ ପାଣ୍ଠି ଯୋଗାଉଛି । ୧୯୪୭ ମସିହାରୁ ଆଜିଯାଏ ବିଶ୍ବବ୍ୟାଙ୍କ୍ ୧୭୨ଟି ଦେଶରେ ୧୧, ୬୯୦ଟି ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ଆର୍ଥିକ ସାହାଯ୍ୟ ଯୋଗାଇ ସାରିଛି । ବିଶ୍ୱବ୍ୟାଙ୍କ୍ ସାଧାରଣତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଋଣ ଯୋଗାଉଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା (କ) ଭିତ୍ତିଭୂମି, କୃଷି ଓ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ସହ ଶିକ୍ଷା ଓ ସାଧାରଣ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଋଣପ୍ରଦାନ ଓ (ଖ) ଆର୍ଥିକ ନୀତିରେ ସଂସ୍କାର ବା ଯାହାକୁ ଅନ୍ୟ ଭାଷାରେ ଗଠନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ସୁବ୍ୟବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ । IBRD ଯୋଗାଉଥ‌ିବା ଋଣର ଦୁଇ ତୃତୀୟାଂଶ କେବଳ ମଧ୍ୟବର୍ଗୀୟ ରୋଜଗାରକ୍ଷମ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ବଜାର ଦରରେ ପ୍ରଦାନ କରେ । IDA ଅଳ୍ପ ସୁଧହାରରେ ନିମ୍ନବର୍ଗୀୟ ରୋଜଗାରକ୍ଷମ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଋଣଯୋଗାଏ ।

ଏହା ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ଭିତ୍ତିରେ ମାତ୍ର ୦.୫ ଶତକଡ଼ା ସୁଧ ହାରରେ ଗରିବ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଋଣ ଯୋଗାଇ ଆସୁଛି । ୧୯୬୦ ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଏହି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ସାଧାରଣ ବଜାର ଦରରେ ଋଣପାଇବାର ଅକ୍ଷମ ଥିବା ଉନ୍ନତଶୀଳ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ସହଜ ଓ ସରଳ କିସ୍ତିରେ ଓ କମ୍ ସୁଧ ହାରରେ ଋଣ ଯୋଗାଉଛି । ୧୯୪୪ ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ IBRD ମୁଖ୍ୟତଃ World Bank ର ପ୍ରଥମ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଯାହା ଅନୁନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ହ୍ରାସ, ଆର୍ଥିକ ପ୍ରଗତି ଓ ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟର ସୋପାନ ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । କେବଳ ଋଣ ନୁହେଁ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦାନ ଓ ପରାମର୍ଶଦାତା ଭୂମିକାରେ ମଧ୍ୟ ଏହା ତୃତୀୟ ବିଶ୍ବର ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ସାଥୀ, ସହୋଦର ଓ ସମର୍ଥକ ଭାବେ ଉଭା ହୋଇଛି । ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଅଂଶଧନ ପୁଞ୍ଜି ଛଡ଼ା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବଜାରର ବଣ୍ଡ ବିକ୍ରି କରି ଏହି ଦୁଇଟି ଅନୁଷ୍ଠାନ ଅର୍ଥ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି ।

୯। ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରା ପାଣ୍ଠି (IMF)ର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
୧୯୪୪ ମସିହା ଜୁଲାଇ ମାସରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର Bretton Woods New Hampshire ଠାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ଆନୁକୂଲ୍ୟରେ ଆୟୋଜିତ ସମ୍ମିଳନୀରେ IMF ଗଠନ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଓ ବ୍ରିଟେନ୍‌କୁ ମିଶାଇ ୪୪ଟି ଦେଶର ପ୍ରତିନିଧ୍ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ । ୧୯୩୦ ମସିହାରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଆର୍ଥିକ ମାନ୍ଦାବସ୍ଥା ଯୋଗୁଁ ସାରା ବିଶ୍ଵରେ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ସହ ମୁଦ୍ରାର ଅବମୂଲ୍ୟାୟନ କାରଣରୁ ଆର୍ଥିକ ମାନ୍ଦାବସ୍ଥା ଦେଖାଦେଲା । ଏହାର ପୁନରାବୃତ୍ତି ନ ହେବାପାଇଁ ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ଆର୍ଥିକ ସହଯୋଗିତାକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେଇ IMF ନାମରେ ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଆର୍ଥିକ ସଙ୍ଗଠନର ପରିକଳ୍ପନା କରାଗଲା । ଶେଷରେ ୧୯୪୫ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୨୭ ତାରିଖରେ IME ନ୍ୟାୟବଦ୍ଧ ଭାବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ୧୮୯ଟି ଦେଶ ଏହାର ସଦସ୍ୟତା ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । IBRDର ସଦସ୍ୟଭୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ IMFର ସଦସ୍ୟ । ଏହି ଦେଶଗୁଡ଼ିକଦ୍ୱାରା ଏହାର ଶାସନନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୁଏ ଓ ସେମାନଙ୍କ ପାଖରେ ଏହା ଉତ୍ତରଦାୟୀ ଅଟେ । ପୃଥ‌ିବୀରେ ଦେଶ ଓ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ମୁଦ୍ରାଜନିତ ସହଯୋଗିତା ବୃଦ୍ଧି, ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିରତାକୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କରିବା, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାରକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା, ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ଓ ଧାରଣକ୍ଷମ ବିକାଶର ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ଓ ସର୍ବୋପରି ପୃଥ‌ିବୀରୁ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ହ୍ରାସ କରିବାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ, ପୃଥିବୀର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ (ବିନିମୟ ଦର) ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଦେୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅର୍ଥ ଦେଣନେଣ ସୁବିଧାଜନକ ହୋଇପାରିଛି । ୨୦୧୨ ମସିହାରେ IMFର ନୀତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅଣାଯାଇ ଏହା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିରତା ପାଇଁ ସାମଗ୍ରିକ ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ଆର୍ଥିକ କ୍ଷେତ୍ର ସମ୍ପାଦିତ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ ବୋଲି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା ।

IMFରୁ ସୁପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଏକ ପରିଚାଳନା ଗୋଷ୍ଠୀ ରହିଛି । ଏହାର ୧୭ଟି ବିଭାଗ ରହିଛି ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଭାଗର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସର ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଛି । IMFର ସମ୍ବଳର ପରିଚାଳନା, ଏହାର ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ, ବିଶ୍ଳେଷଣତ୍ମକ ଓ ବୈଷୟିକ କାର୍ଯ୍ୟ ଆଦି ସମ୍ପାଦନ ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବିଭାଗମାନ ରହିଛି । ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହୀ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକର କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟଭାବେ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀମଣ୍ଡଳିର ସଭାପତି ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ସେ Executive Board ଦ୍ବାରା ୫ ବର୍ଷ ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତି ପାଆନ୍ତି । IMFରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ କର୍ମଚାରୀମାନେ ବିଶ୍ବର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରୁ ଆସିଥାଆନ୍ତି ଓ ସେମାନେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଖରେ ନିଜ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ରୁହନ୍ତି ।

ଏହି କର୍ମଚାରୀମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୈନନ୍ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ, ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ଓ ଆଦାନପ୍ରଦାନ, ଯୋଗସୂତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ଓ ସହଯୋଗ ସେବା ଦାୟିତ୍ଵ ନିର୍ବାହ କରନ୍ତି । IMFର ସଦସ୍ୟଭୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତିରୁ ତୁଳନାତ୍ମକଭାବେ ବିଚାରକୁ ନେଇ ସେମାନଙ୍କର ଭୋଟାଧୁକାର ଓ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ । ଏହାର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ୱାଶିଂଟନ୍‌ ଡି.ସି.ଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ବର୍ତ୍ତମାନ Christian Lagarde ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହୀ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ରୂପେ ଅବସ୍ଥାପିତ । IMFକୁ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିଜ ସ୍ଥିରୀକୃତ ଅଂଶ ଅନୁଯାୟୀ ଅର୍ଥ ଯୋଗାଇଥା’ନ୍ତି । ଏହାଛଡ଼ା ଏହା ବହୁପକ୍ଷୀୟ ଓ ଦ୍ଵିପାକ୍ଷୀୟ ଉଧାର ମାଧ୍ୟମରେ ମଧ୍ଯ ଅର୍ଥ ସଂଗ୍ରହ କରେ । IMFରେ ଯୋଗଦାନ ଅଂଶର ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତିକୁ ନେଇ ତା’ର ସ୍ଥିରୀକୃତ ଅଂଶ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୁଏତ ଏହି ଅଂଶର ଚାରିଭାଗରୁ ଏକ ଭାଗ ଅର୍ଥ ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଅନୁବାଦ ଆକାରରେ ଦିଏ ।

ପ୍ରତି ପାଞ୍ଚବର୍ଷରେ ଥରେ ପୁନଃ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୁଏ । New Arrangements to Borrow ଓ General Agrements to Borrow କୁ ଆଧାର କରି ସଦସ୍ୟରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ଅନ୍ୟ ଆର୍ଥିକ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକରୁ IMF ଅର୍ଥ ସଂଗ୍ରହ କରେ । ଏହି ଉଧାର ଅର୍ଥ ସାଧାରଣତଃ ପ୍ରମୁଖ ଆର୍ଥିକ ସଙ୍କଟକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିନିଯୋଗ ହୁଏ । ଏହାଛଡ଼ା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆର୍ଥିକ ସଙ୍କଟକୁ ସାମ୍ନା କରିବା ସହ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଉଧାର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ IMF ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ଉଧାର ମାଧ୍ୟମରେ ଅର୍ଥକୁ ସାମୟିକ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରେ । IMF ପାଖରେ ଗଚ୍ଛିତ ସୁନାର ଏକ ବିଶାଳ ଭଣ୍ଡାର ରହିଛି । ଏହା ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଦେୟ ଭରଣା କରିବା ମାଧମ ଯୋଗୁଁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି । ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଅନୁମୋଦନର ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ଏହାର ବଜାର ଦରରେ ସୁନା ବିକ୍ରି କରି ପାଣ୍ଠି ସଂଗ୍ରହ କରିପାରିବ ।

ସ୍ଵଳ୍ପ ରୋଜଗାରକ୍ଷମ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ନିଜ ତରଫରୁ ଓ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ IMF ତରଫରୁ ପାଣ୍ଠି ଅଳ୍ପ ସୁଧହାରରେ ଯୋଗାଇଥାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହା Proverty Reduction and Growth Trust (PRGT), Heavily Indebted Poor Countries (HIPC) ଓ Catastrophe Containment and Relief (CCR) Trust ପରି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମାଧ୍ୟମରେ ଗରିବ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ଅଳ୍ପ ସୁଧହାରରେ ଋଣ ଯୋଗାଇ ଦେଉଛି । ନିଜର ସଦସ୍ୟଭୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେୟକୁ ନେଇ ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷା ସମ୍ଭବ ନ ହେଲେ IMF ଆର୍ଥିକ ଅନୁଦାନ ଯୋଗାଇଥାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ନୀତିଗତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଗୁଡ଼ିକରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣି ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବିଶ୍ୱାସଯୋଗ୍ୟ କରାଯିବାକୁ ଉଦ୍ୟମ କରାଯାଏ । ସୁସ୍ଥ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ଵୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ IMF ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ନିଜର କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି କରିବାପାଇଁ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

IMFର ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟଭୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ନିୟମକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମୁଦାୟ ତଦାରଖ କରିପାରିବେ । ଏହାକୁ ଆର୍ଥିକ ସତର୍କ ନଜର କୁହାଯାଏ । ଋଣ ପାଇବାପାଇଁ ସଦସ୍ୟଭ୍ୟକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଅନୁରୋଧ କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ଋଣ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଉଧାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଋଣଗ୍ରହୀତା ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ମାନିବାକୁ ପଡ଼େ । ଏଥ‌ିରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ଓ ପଦକ୍ଷେପକୁ କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ବୟନ କରିବା ସହ ଦେୟର ଭାରସାମ୍ୟକୁ ରକ୍ଷାକରିବାପାଇଁ ସର୍ତ୍ତ ଆରୋପ କରାଯାଇଥାଏ । ଆଜିର ଦିନରେ IMF ଠାରୁ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଋଣ ନେଇଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଶୀର୍ଷରେ ରହିଛି ମେକ୍ସିକୋ ଓ ତା’ପରେ ଗ୍ରୀସ୍ । ମାତ୍ର ଋଣ ସହ ଦେଶର GDPକୁ ତୁଳନା କଲେ ଲାଇବେରିଆ ସବୁଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ଅର୍ଥ ଋଣ ଆକାରରେ ନେଉଛି ଓ ତା’ ତଳକୁ ରହିଛି ଆଇସ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ ।

୧୦ । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି ଓ ବିଶ୍ବବ୍ୟାଟ୍ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ପାର୍ଥକ୍ୟମାନ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
IMF ଓ World Bank ମଧ୍ୟରେ ଗଠନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ନେଇ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଥ‌ିବାର ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ । World Bank ଆର୍ଥିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥ‌ିବାବେଳେ IMF ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିରତାକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଏ । World Bank ମୁଖ୍ୟତଃ ଉନ୍ନତଶୀଳ ଦେଶଗୁଡ଼ିକର ବିକାଶ ସମ୍ପର୍କିତ ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେଉଥ‌ିବା ବେଳେ IMF ଉଭୟ ଉନ୍ନତ ଓ ଅନୁନ୍ନତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷାକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେଇଆସିଛି । ଉଭୟ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ଦୁଇଟି ସହଯୋଗୀ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ ୧୯୪୪ ମସିହାର Bretton Woods ସମ୍ମିଳନୀରେ ଗୃହୀତ ପ୍ରସ୍ତାବ ଅନୁଯାୟୀ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ଉଭୟ ବିଶ୍ବର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ଋଣ ଆକାରରେ ଅର୍ଥ ଯୋଗାଇଥାନ୍ତି ।

World Bank ଏକ ବ୍ୟାଙ୍କ୍ ଓ ସେଥ୍ପାଇଁ ଏହା ପୁଞ୍ଜିନିବେଶକାରୀଙ୍କଠାରୁ ଋଣ ଆକାରରେ ଅର୍ଥ ସଂଗ୍ରହ କରି ଗରିବ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ନିରାକରଣ ପାଇଁ ଋଣସୂତ୍ରରେ ଅର୍ଥ ପ୍ରଦାନ କରେ । ପ୍ରଦତ୍ତ ଅର୍ଥକୁ ଋଣ ଆକାରରେ ଯୋଗ୍ୟ ଓ ଋଣ ଫେରସ୍ତର ସକ୍ଷମତା ଥ‌ିବା ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରଦାନ କରେ । World Bank ଉଭୟ ସାଙ୍ଗଠନିକ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଦୃଷ୍ଟିରୁ IMFଠାରୁ ବୃହତ୍ । ଋଣ ଦେବାପାଇଁ IMFର ମୁଖ୍ୟତଃ ଗୋଟିଏ ଦେଶର ଦେୟର ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷାପାଇଁ ଋଣ ଯୋଗାଏ ଓ ସେହି ଦେଶର ଆର୍ଥିକ ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ପରିବର୍ତ୍ତନ ବୀ ସଂସ୍କାରକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଏ । ଏହା ଜଟିଳ ଆର୍ଥିକ ସଙ୍କଟର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିବା ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ରଣଯନ୍ତାରୁ ମୁକ୍ତ କରିବାକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ଓ ପରାମର୍ଶ ପ୍ରଦାନ କରେ ।

World Bank ମୁଖ୍ୟତଃ ଉନ୍ନତିଶୀଳ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରୀ ଆର୍ଥିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅଳ୍ପ ସୁଧହାରରେ ଋଣ ଯୋଗାଏ । ପ୍ରଥମେ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଏହି ସୁବିଧା ମିଳୁଥିବାବେଳେ ଏବେ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଏହା ମିଳୁଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ଏହି ଦୁଇଟ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ର ଯେପରି ଗରିବ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ନିରାକରଣ ପାଇଁ ସାହାଯ୍ୟ, ଅତି ଗରିବ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ କରଜ ରିଲିଫ୍ ପ୍ରଦାନ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଆର୍ଥିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉନ୍ନୟନ ଆଦିରେ ପାରସ୍ପରିକ ସହଯୋଗ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି । IMF ଓ World Bank ବିଶ୍ଵର ଉନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ର ମୁଖ୍ୟତଃ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟବସାୟିକ ସ୍ୱାର୍ଥକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେଉଥ‌ିବାର ଅଭିଯୋଗ ହୁଏ ।

ଏହି ଦୁଇଟି ଅନୁଷ୍ଠାନ ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସ୍ୱଚ୍ଛନ୍ଦ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ହାତବାରିସି ସାଜି ଅନୁନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଆର୍ଥିକ ଓ ମୁଦ୍ରାଗତ ସାହାଯ୍ୟ ଦେବା ନାଁରେ ସବୁଦିନପାଇଁ ଋଣଗ୍ରସ୍ତ କରି ରଖୁବାର ପ୍ରୟାସ ଜାରି ରଖୁଛନ୍ତି । ବିକାଶଶୀଳ ଓ ଅନୁନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ନୀତି ପ୍ରଣୟନ ଓ ନିଷ୍ପତି ନେବା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଏମାନେ ବେଳେବେଳେ ଅଯଥାର ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବା ଦେଖାଯାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ଉପରେ ଏହା ଏକ ପରୋକ୍ଷ କୁଠାର ଘାତ ସଦୃଶ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଜାତିସଂଘର ସଂସ୍କାର ସହ ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀରେ ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ସଂସ୍କାରର ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Economics Solutions Chapter 3 ମୌଳିକ ଧାରଣା (ମାନବୀୟ ଅଭାବ, ଉପଯୋଗିତା, ଦ୍ରବ୍ୟ, ମୂଲ୍ୟ, ଦର ଓ ସମ୍ପଦ) Short Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Economics Chapter 3 Short Answer Questions in Odia Medium

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଦୁଇଟି| ତିନୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଉପଯୋଗିତା କ’ଣ ?
Answer:
ଉପଯୋଗିତା କହିଲେ କୌଣସି ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଅଭାବ ପୂରଣ କରିବାର ଶକ୍ତିକୁ ବୁଝାଏ । ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡିକର ଏହି ଅଭାବ ପୂରଣର କ୍ଷମତା ଥିବାରୁ ଲୋକମାନେ ଏହାକୁ କ୍ରୟ କରନ୍ତି । ଜଳର ତୃଷ୍ଣା ନିବାରଣକାରୀ କ୍ଷମତା ବା ଡାକ୍ତରଙ୍କ ରୋଗ ଉପଶମ କରିବା କ୍ଷମତାକୁ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ ।

2. ଉପଯୋଗିତା କିପରି ପରିତୃପ୍ତି ନୁହେଁ ?
Answer:
କୌଣସି ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋଗ କଲେ ପରିତୃପ୍ତି ମିଳିଥାଏ । ଉପଯୋଗିତା ଥିବାରୁ ଦ୍ରବ୍ୟଟିକୁ ଉପଭୋଗ କରାଯାଏ । ଉପଯୋଗିତା ଥିବାରୁ ଦ୍ରବ୍ୟଟିକୁ ଉପଭୋଗ କରାଯାଏ । ଉପଯୋଗିତା ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋଗର କାରଣ ଏବଂ ପରିତୃପ୍ତି ଏହାର ଫଳାଫଳ ।

3. ଉପଯୋଗିତା କିପରି ଆନନ୍ଦଠାରୁ ଭିନ୍ନ ?
Answer:
ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତା ଥାଇପାରେ; କିନ୍ତୁ ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ଆନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରିନପାରେ । ଏଠାରେ ପିତା ଔଷଧ, ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ ଇତ୍ୟାଦିର ଉଦାହରଣ ନିଆଯାଇପାରେ । ତେଣୁ ଔଷଧ କିମ୍ବା ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ ରୋଗୀକୁ ଉପଯୋଗିତା ପ୍ରଦାନ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଆନନ୍ଦ ଦେଇ ନଥାଏ ।

4. ଆକାର ଉପଯୋଗିତା କ’ଣ ?
Answer:
କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଆକାର ଅଥବା ଛାଞ୍ଚରେ ପରିବର୍ଭନ ହେଲେ ଯେଉଁ ଉପଯୋଗିତା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ, ତାହାକୁ ଆକାର ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ । ଜଣେ ବଢ଼େଇ କାଠରୁ ଚଉକି ବା ଜଣେ ବିନ୍ଧାଣି ପଥରରୁ ମୂର୍ତ୍ତି ତିଆରି କରେ । ଏହାଦ୍ଵାରା କାଠର ଏବଂ ପଥରର ଉପଯୋଗିତା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।

5. ଉପଯୋଗିତା ଉପାଦେୟତାଠାରୁ କିପରି ଭିନ୍ନ ?
Answer:
ଉପଯୋଗିତା ଓ ଉପାଦେୟତା ସମାର୍ଥବୋଧକ ଭଳି ମନେ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପରଠାରୁ ଭିନ୍ନ । ଦ୍ରବ୍ୟ ବା ସେବା କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଉପଯୋଗିତା ପ୍ରଦାନ କରିପାରେ, କିନ୍ତୁ ଉପାଦେୟତା ନୁହେଁ । ଜଣେ ଧୂମପାନକାରୀ ସିଗାରେଟ୍‌ ଉପଯୋଗିତା ପାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଉପାଦେୟତା ପାଆନ୍ତି ନାହିଁ, ଏହା ନିଶ୍ଚିତଭାବେ କ୍ଷତିକାରକ ।

6. ସେବା ଉପଯୋଗିତା କ’ଣ ?
Answer:
ଡାକ୍ତର, ଅଧ୍ୟାପକ, ଶିକ୍ଷକ, ଶିଳ୍ପୀ ଏବଂ ସଙ୍ଗୀତଜ୍ଞମାନଙ୍କର ସେବାଦ୍ୱାରା ମାନବିକ ଅଭାବକୁ ପରିତୃପ୍ତ କରନ୍ତି । ଏହି ସେବାଗୁଡିକର ଉପଯୋଗିତାକୁ ସେବା ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ । ସେବାର ଉପଯୋଗିତା ରହିଛି ଓ ତାହା ଆମର ଅଭାବ ପରିପୂରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

7. ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ସାଧାରଣ ଅର୍ଥରେ ସମ୍ପଦ କହିଲେ ଆମେ ଧନ ସମ୍ପତ୍ତିକୁ ବୁଝିଥାଉ । କିନ୍ତୁ, ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ସମ୍ପଦର ଅର୍ଥ ଅଲଗା । ସମସ୍ତ ଦୁଷ୍ପ୍ରପ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ, ଭୌତିକ ହେଉ ବା ଅଭୌତିକ ହେଉ ସମ୍ପଦ ପଦବାଚ୍ୟ । ସର୍ବୋପରି, ସମସ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ବହି, କଲମ, ସୁନା ଗହଣା, ଟେଲିଭିଜନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ପଦ ପଦବାଚ୍ୟ ।

8. ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ମାନବିକ ଅଭାବ ପୂରଣ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ଭୌତିକ ଓ ଅଭୌତିକ ପଦାର୍ଥକୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ଉପଯୋଗିତା ଥ‌ିବା ଯେକୌଣସି ପଦାର୍ଥ ହେଉଛି ଦ୍ରବ୍ୟ । କଲମ, ବହି, ଟେଲିଭିଜନ୍ ଭଳି ଭୌତିକ ପଦାର୍ଥ ଏବଂ ଚିକିତ୍ସକଙ୍କ ସେବା, ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଶିକ୍ଷାଦାନ ଇତ୍ୟାଦି ଭଳି ଅଭୌତିକ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ପରିସରଭୁକ୍ତ ।

9. ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?-
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପାଉଣା ବ୍ୟତୀତ ମିଳେ ନାହିଁ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟର ଯୋଗାଣ ମାଗଣ ତୁଳନାରେ ସ୍ଵଳ୍ପତର । ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।

10. ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଯେଉଁସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ମାନବିକ ଅଭାବ ପୂରଣ କରିଥା’ନ୍ତି, ସେଗୁଡିକୁ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପରିତୃପ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରିଥାନ୍ତି । ଅର୍ଥାତ୍ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ସାହାଯ୍ୟ ନନେଇ ଏସବୁ ବସ୍ତୁ ଆମର ଅଭାବ ପୂରଣ କରିବାରେ ସମର୍ଥ ଅଟନ୍ତି । ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ, ଫଳମୂଳ, ପେନ୍‌ସିଲ୍, ବହି, ପୋଷାକ, ଛତା, ଜୋତା ଇତ୍ୟାଦି ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଅଟେ ।

11. ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମାନବିକ ଅଭାବ ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ପୂରଣ କରନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ; ଯଥା – ସାର, ବିହନ, କୀଟନାଶକ ଔଷଧ । ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତିର ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରେ ।

12. ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମାନବିକ ଅଭାବ ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ପୂରଣ କରନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ; ଯଥା – ବିହନ, ସାର, ପୋକମରା ଔଷଧ । ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତିର ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରେ ।

13. ମୂଲ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ସାଧାରଣ ଭାଷାରେ ମୂଲ୍ୟ କହିଲେ ଦ୍ରବ୍ୟର ଆବଶ୍ୟକତା ମୂଲ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ମୂଲ୍ୟ କହିଲେ ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟର ପ୍ରତିବଦଳରେ ମିଳୁଥିବା ଅନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ଏହା ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ । ତେଣୁ କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର କ୍ରୟ କ୍ଷମତା ହେଉଛି ଉକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ । ଗୋଟିଏ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ ଅନ୍ୟ ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥାଏ ।

14. ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ମୂଲ୍ୟ କହିଲେ କେବଳ ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ଗୋଟିଏ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତିବଦଳରେ ମିଳୁଥିବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ପରିମାଣକୁ ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର କ୍ରୟ କ୍ଷମତା ହେଉଛି ଉକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ।

15. ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ କହିଲେ ତାହା ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପକାରିତାକୁ ବୁଝାଏ । ତେଣୁ ଯେଉଁସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତା ରହିଛି ଓ ଯାହାସବୁ ଆମ ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀ, ସେଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ ଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦ୍ରବ୍ୟର ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ ରହିଥାଏ ।

16. ଦର କ’ଣ?
Answer:
କୌଣସି ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟକୁ ମୁଦ୍ରାରେ ପ୍ରକାଶିତ କଲେ, ତାହାକୁ ଦର କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ କୌଣସି ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟର କ୍ରୟଶକ୍ତିକୁ ମୁଦ୍ରାରେ ପ୍ରକାଶିତ କଲେ, ତାହାକୁ ଦର କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ଦର ମୂଲ୍ୟର ମୌଦ୍ରିକ ପରିପ୍ରକାଶ ଅଟେ ।

17. କିପରି ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ଅନୁପୂରକ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଅଭାବକୁଡ଼ିକ ଅନ୍ୟ ଅଭାବର ସାହାଯ୍ୟ ନନେଇ ପୂରଣ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପରସ୍ପର ଅନୁପୂରକ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ । ଏଠାରେ ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏକ ସାଙ୍ଗରେ ଉପଭୋଗ କରାଯାଏ । ମଟରଗାଡ଼ିର ଅଭାବ ମଧ୍ଯ ପେଟ୍ରୋଲ ଏବଂ ମୋବିଲ୍‌ର ଅଭାବ ବୋଲି ଧରିବାକୁ ହେବ ।

18. ମାନବିକ ଅଭାବ କ’ଣ ?
Answer:
କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଆବଶ୍ୟକତାର ଉପଲବ୍ଧିକୁ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ । ସମସ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଅଭାବରୁ ହିଁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ସମସ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପର ମୂଳଭିତ୍ତି

19. କିପରି ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ଉଭୟ ପ୍ରତିଯୋଗୀ ଏବଂ ଅନୁପୂରକ ?
Answer:
କେତେକ ଅଭାବ ପ୍ରାଥମିକ ଅବସ୍ଥାରେ ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ହୋଇଥିଲାବେଳେ ପରେ ପରେ ପରସ୍ପର ପ୍ରତିଯୋଗୀ ହୋଇଥାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ମଣିଷ ଏବଂ ମେସିନ୍ । ମେସିନ୍ ମଣିଷ ବିନା ଚାଲିପାରିବ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ମେସିନ୍ ଚାଲିଲେ ଏହା ମଣିଷର ପ୍ରତିଯୋଗୀ ହୋଇଥାଏ, କାରଣ ମଣିଷ ଏବଂ ମେସିନ୍‌ ଏକପ୍ରକାର କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।

20. ମାନବିକ ଅଭାବର ତିନୋଟି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ମାନବିକ ଅଭାବର ତିନୋଟି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ପରିପୂରକ ହେଲା– (i) ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ଅସୀମ, (ii) କେତେକ ଅଭାବ ପରସ୍ପର, (iii) କେତେକ ଅଭାବ ପ୍ରତିଯୋଗୀ ।

21. ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିର ମାଲିକାନାରେ ଥ‌ିବା ଗୃହ, ଆସବାବପତ୍ର, କମ୍ପାନୀର ଅଂଶ ଓ ଦଲିଲ୍, ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ପାର୍ଥିବ ଏବଂ ଅପାର୍ଥିବ ସମ୍ପଦକୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ତାଙ୍କର ବ୍ୟାବସାୟିକ ସମ୍ପର୍କ ଏବଂ ସଦିଚ୍ଛାକୁ ତାଙ୍କର ଅପାର୍ଥିବ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ତାଙ୍କର ମୋଟ ସମ୍ପଦର ଧାରଣା କରିବାକୁ ହେଲେ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ପାର୍ଥିବ ଓ ଆପାର୍ଥିବ ସମ୍ପଦକୁ ହିସାବକୁ ନେବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।

22. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ସମ୍ପଦ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇନାହିଁ, ତାହାକୁ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ମାଟି ତଳେ ଲୁକ୍କାୟିତ କୋଇଲା, ଲୁହା ଏବଂ ସ୍ବର୍ଣ୍ଣ ଖଣି ଏହାର ନମୁନା । ଯେହେତୁ ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇନାହିଁ ଏବଂ ଲୁକ୍‌କାୟିତ ହୋଇ ରହିଛି, ତେଣୁ ତାହାକୁ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।

23. ସମ୍ପଦର ତିନୋଟି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ସମ୍ପଦରୂପେ ବିବେଚିତ ହେବାପାଇଁ ଦ୍ରବ୍ୟର କେତେଗୁଡ଼ିଏ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା–
(i) ଉପଯୋଗିତା, (ii) ସ୍ଵଳ୍ପତା, (iii) ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଯୋଗ୍ୟତା ବା ଅନ୍ତରଣୀୟତା ।

24. ସ୍ଥାନାନ୍ତର କ୍ଷମତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରୁ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନକୁ ଏବଂ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପାଖରୁ ଅନ୍ୟ ଜଣଙ୍କ ପାଖକୁ ଦ୍ରବ୍ୟର ଅଦଳବଦଳ ହେବାର କ୍ଷମତାକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କ୍ଷମତା କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଦ୍ରବ୍ୟର ସ୍ଥାନ ଓ ମାଲିକାନା ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବା କ୍ଷମତାକୁ ତାହାର ସ୍ଥାନାନ୍ତର କ୍ଷମତା କୁହାଯାଏ । ଏଠାରେ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଯୋଗ୍ୟତା କେବଳ ଭୌତିକ ସ୍ଥାନାନ୍ତରକୁ ବୁଝାଇ ନଥାଏ । ମାଲିକାନା ସ୍ୱତ୍ୱ ହସ୍ତାନ୍ତର ମଧ୍ୟ ଏହାର ପରିସରଭୁକ୍ତ ।

25. ସ୍ଵତା କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟର ଯୋଗାଣ ତୁଳନାରେ ଚାହିଦା ଅଧ୍ଵ, ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟର ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଅଛି ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଆବଶ୍ୟକ ତୁଳନାରେ ଯେଉଁସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ସୀମିତ ପରିମାଣରେ ଉପଲବ୍ଧ ହୋଇଥାଏ, ତାହକୁ ସ୍ଵଳ୍ପତା କୁହାଯାଏ ।

26. ଋଣାତ୍ମକ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ଋଣାତ୍ମକ ସମ୍ପଦ ଲୋକ ଦେଶର ଦେୟ ସମ୍ପଦକୁ ବୁଝାଏ । ଏହି ସମ୍ପଦ କିଛି ସମୟ ପରେ ଋଣଦାତାଙ୍କୁ ଫେରସ୍ତ କରି ଦିଆଯାଏ । ଯେହେତୁ କିଛି ସମୟ ପରେ ଋଣଦାତାଙ୍କୁ ଏହି ସମ୍ପଦ ଫେରସ୍ତ କରି ଦିଆଯାଏ, ତେଣୁ ତାହାକୁ ଋଣାତ୍ମକ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।

27. ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପଦ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପଦ କହିଲେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବର ସମ୍ପଦକୁ ବୁଝାଏ । ସମଗ୍ର ମାନବଜାତିର ସମ୍ପଦର ଏହା ସମଷ୍ଟି । ଏହା କଳନା କଲାବେଳେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଋଣ ଏଥୁ ଅନ୍ତର କରାଯାଏ । ଏ ପ୍ରକାର ସମ୍ପଦ ଉପରେ ସମସ୍ତ ମାନବଜାତିର ସାମୂହିକ ଅଧୂକାର ରହିଅଛି । ଜାତିସଂଘ, ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି, ବିଶ୍ବବ୍ୟାଙ୍କ, ପୃଥିବୀର ମହାସମୁଦ୍ର, ଚନ୍ଦ୍ର, ମଙ୍ଗଳର ପୃଷ୍ଠଭୂମି ଆଦି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମ୍ପଦର ଉଦାହରଣ ।

B ପାଞ୍ଚଟି/ ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ସେବା ଉପଯୋଗିତା କ’ଣ ?
Answer:
ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଦ୍ରବ୍ୟ ଯେପରି ମନୁଷ୍ୟର ଅଭାବ ପୂରଣ କରିଥାଏ, ସେବା ମଧ୍ୟ ସେହିପରି ମାନବିକ ଅଭାବର ପରିପୂରଣ କରିଥାଏ । ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନ୍ୟର ମଙ୍ଗଳ ବା କଲ୍ୟାଣ ସାଧନ ନିମନ୍ତେ ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ସେବା କୁହାଯାଏ । ସେହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଶିକ୍ଷକ, ଡାକ୍ତର ଓ ଓକିଲ ପ୍ରଭୃତିଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସେବା କୁହାଯାଏ । ଏହି ସେବାଗୁଡ଼ିକର ଉପଯୋଗିତାକୁ ସେବା ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ । ସେବାର ଉପଯୋଗିତା ରହିଛି ଓ ତାହା ଆମର ଅଭାବ ପରିପୂରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

2. ମନୁଷ୍ୟର ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ କ’ଣ ?
Answer:
ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ଯେଉଁ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତି ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ, ତାହାକୁ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଅଭାବ ପୂରଣ ନହେଲେ ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନଧାରଣ କରିପାରିବ ନାହିଁ । ସାଧାରଣ ଜୀବନଯାପନ, ସାଧାରଣ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ଦକ୍ଷତା ନିମନ୍ତେ ଯେଉଁସବୁ ଅଭାବର ପରିପୂରଣ ଆବଶ୍ୟକ, ସେଗୁଡ଼ିକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନୁଷ୍ୟ ପ୍ରଥମେ ଏହି ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ ପୂରଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥାଏ । ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବକୁ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – (i) ଜୀବନଧାରଣ ନିମିତ୍ତ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ (ii) ଦକ୍ଷତା ନିମିତ୍ତ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ (iii) ପରମ୍ପରାଗତ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ ।

3. ଆରାମଦାୟକ ଅଭାବ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ଜୀବନକୁ ସୁଖପ୍ରଦ ଓ ଆରାମଦାୟକ କରେ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଆରାମଦାୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଯେଉଁ ଅଭାବ ପରିପୂରଣ ଜୀବନକୁ ଅଧିକ ସହଜ ଓ ଆରାମପ୍ରଦ କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ଆରାମଦାୟକ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ । ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଏହି ଅଭାବକୁ ପରିତୃପ୍ତ କରେ, ସେଗୁଡ଼ିକ ଆରାମଦାୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ ଭଳି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ନୁହଁନ୍ତି । ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତି ପରେ ଆରାମଦାୟକ ଅଭାବର ପରିପୂରଣ ନିମନ୍ତେ ଚେଷ୍ଟା କରାଯାଏ । ରୁଚିକର ଖାଦ୍ୟ, ଉତ୍ତମ ବସ୍ତ୍ର, ଉତ୍ତର ବାସଗୃହ, ଟେଲିଭିଜନ୍, ଏୟାର କୁଲର ଇତ୍ୟାଦି ଆରାମଦାୟକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉଦାହରଣ । ଦକ୍ଷତାରକ୍ଷକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଆରାମଦାୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପାର୍ଥକ୍ୟ ସ୍ପଷ୍ଟ ନୁହେଁ । ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ କେବଳ ମାତ୍ରାଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଥାଏ ।

4. ବିଳାସମୂଳକ ଅଭାବ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମାନବିକ ସମ୍ପଦ ଓ ଆଭିଜାତ୍ୟର ପ୍ରଦର୍ଶନ କରେ, ତାହାକୁ ବିଳାସମୂଳକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଯେଉଁ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତିଦ୍ଵାରା ଆତ୍ମାଭିମାନ ଓ ବଡ଼ିମା ବଜାୟ ରଖାଯାଇପାରେ, ତାହା ବିଳାସମୂଳକ ଅଭାବ । ବିଳାସ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଭୋଗ ଉପଭୋକ୍ତାକୁ ସାମାଜିକ ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା ଆଣି ଦିଏ ଏବଂ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କଠାରୁ ଅଲଗା କରିଦିଏ । ଜଣେ ମହିଳାଙ୍କ ହୀରକ ହାର ଏବଂ ଜଣେ ଛାତ୍ରାବାସରେ ରହୁଥ‌ିବା ଅନ୍ତେବାସୀଙ୍କର ଏକ ମଟରଗାଡ଼ି ବିଳାସମୂଳକ ଅଭାବର ଉଦାହରଣ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟର ନିଦର୍ଶନ ମାତ୍ର । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଲୋକଦେଖାଣିଆ ଏବଂ ଏହାକୁ ଜଣେ ପରିତ୍ୟାଗ କରି ସହଜରେ ଚଳିପାରିବ ।

5. ଅଭ୍ୟାସ ଓ ପରମ୍ପରାଗତ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଅଭାବ ଅଭ୍ୟାସ ଏବଂ ସାମାଜିକ ପ୍ରଥା ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହାକୁ ଅଭ୍ୟାସ ଓ ପରମ୍ପରାଗତ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ । ପରମ୍ପରାଗତ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ ଜୀବନଧାରଣ କିମ୍ବା ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିନଥାଏ । ଏହା ସାମାଜିକ ପରମ୍ପରା ଓ ଅଭ୍ୟାସରୁ ଜାତ । ବିଭିନ୍ନ ସାମାଜିକ ପରମ୍ପରା; ଯଥା— ବିବାହ, ବ୍ରତ, ଶ୍ରାଦ୍ଧ, ବିଭିନ୍ନ ପର୍ବପର୍ବାଣିର ପାଳନ ପରମ୍ପରାଗତ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ ଅଟେ । ଅପଚୟମୂଳକ ବ୍ୟୟ ବିବାହ ସମୟରେ ଲୋକମାନେ କରିଥା’ନ୍ତି । ତାହା ସାମାଜିକ ଚଳଣି ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଠିକ୍ ସେହିପରି ମଦ, ଚା’, ପାନ, ଅଫିମ ଇତ୍ୟାଦିର ଅଭ୍ୟାସ ଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କ ପାଇଁ ଉକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟର ବ୍ୟବହାର ଅଭ୍ୟାସ ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

6. ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟସମୂହକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଯୋଗାଣ ଚାହିଦା ତୁଳନାରେ ସୀମିତ । ଏହାର ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଣିଷର ଅବଦାନ ରହିଛି । ସ୍ୱଳ୍ପତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ପାଇଁ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କୁ ଦାମ୍ ଦେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ତେଣୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉଭୟ ବ୍ୟାବହାରିକ ଓ ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ରହିଛି । ଆମ ଚାରିପଟେ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯେଉଁଥିପାଇଁ ଆମେ ଦାମ୍ ଦେଇଥାଉ, ସେସବୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ । କଲମ, ବହି, ପୋଷାକ, ସାଇକେଲ୍, ଗୃହ, ଖାଦ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ ଇତ୍ୟାଦି ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ।

7. ମୂଲ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ମୂଲ୍ୟ କହିଲେ କୌଣସି ପଦାର୍ଥର ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଗୁଣକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ‘ମୂଲ୍ୟ’ ଦୁଇଟି ଧାରଣା ବ୍ୟକ୍ତ କରେ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା- ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ ଓ ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ । ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତାକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟର ବ୍ୟବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ ରହିଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ମୂଲ୍ୟ କହିଲେ କେବଳ ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ଗୋଟିଏ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତିବଦଳରେ ମିଳୁଥ‌ିବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ପରିମାଣକୁ ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର କ୍ରୟ କ୍ଷମତା ହେଉଛି ଉକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ ।

8. ଦର କ’ଣ?
Answer:
ମୂଲ୍ୟକୁ ମୁଦ୍ରା ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ ତାହାକୁ ଦର ବା ଦାମ୍ କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ଦର ମୂଲ୍ୟର ମୌଦ୍ରିକ ପରିପ୍ରକାଶ । କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ବିନିମୟରେ ଯେଉଁ ପରିମାଣର ଅର୍ଥ ମିଳିଥାଏ, ତାହା ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର । ମୁଦ୍ରାର ମୂଲ୍ୟ ଓ ଦର ମଧ୍ୟରେ ପରୋକ୍ଷ ସମାନୁପାତୀ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି । ସମସ୍ତେ ଦର ଏକ ସାଙ୍ଗରେ ହ୍ରାସ କିମ୍ବା ବୃଦ୍ଧି ହୋଇପାରେ । ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତି ସମୟରେ ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦରବୃଦ୍ଧି ଘଟେ । ଠିକ୍ ସେହିପରି ମୁଦ୍ରା ଅବସ୍ତିତି କାଳରେ ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର ହ୍ରସ ପାଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତ ମୂଲ୍ୟ ଏକ ସଙ୍ଗେ ବୃଦ୍ଧି କିମ୍ବା ହ୍ରାସ ହୋଇନଥାଏ ।

9. ଅନୁପୂରକ ଅଭାବ କ’ଣ ?
Answer:
ମନୁଷ୍ୟର କେତେକ ଅଭାବ ପରସ୍ପରର ଅନୁପୂରକ ଅଟନ୍ତି । ଅର୍ଥାତ୍ ସେଗୁଡ଼ିକର ପରିପୂରଣ ପାଇଁ ଏକାଧ୍ଵ ବସ୍ତୁ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ । ଯେଉଁସବୁ ଅଭାବ ଗୋଟିଏ ଦ୍ରବ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଏକାଧିକ ବସ୍ତୁର ସହାୟତାରେ ପୂରଣ ହୋଇଥାଏ, ସେସବୁକୁ ଅନୁପୂରକ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ଚା’ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାପାଇଁ ଆମେ ଚା’ପତି, ପାଣି, କ୍ଷୀର, ଚିନି ଆଦି ବସ୍ତୁ ଆବଶ୍ୟକ କରିଥାଉ । ସେହିପରି ମୋଟର ସାଇକେଲ୍ ଓ ପେଟ୍ରୋଲ୍ ଏବଂ କଲମ ଓ କାଳି ଇତ୍ୟାଦି ଅନୁପୂରକ ଅଭାବ ଅଟନ୍ତି ।

10. ପ୍ରତିଯୋଗୀ ଅଭାବ କ’ଣ ?
Answer:
କେତେକ ଅଭାବ ପରସ୍ପର ସହିତ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରନ୍ତି । କାରଣ ଅଭାବ ଅସୀମ ଏବଂ ସମ୍ବଳ ସସୀମ । ଅଭାବର ଗୁରୁତ୍ଵକୁ ନେଇ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ବାଚନ କରାଯାଏ । ପ୍ରଥମେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକୁ ପୂରଣ କରାଯାଏ । ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ସାଇକେଲ୍‌ଟିଏ ଓ ରେଡ଼ିଓଟିର ଅଭାବ ଏକ ସମୟରେ ଅନୁଭବ କରିପାରନ୍ତି । ଏହି ଦୁଇଟି ଅଭାବ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ନିହାତି ଜରୁରୀ, କେଉଁଟି କମ୍ ଜରୁରୀ ଜାଣିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ତେଣୁ ଚୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ଅଭାବମାନଙ୍କର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବେ ଚାଲିଥାଏ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଭାବ ପ୍ରଥମେ ପୂରଣ ହେବାପାଇଁ ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା କରିଥା’ନ୍ତି ।

11. ଉପଯୋଗିତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଏ ?
Answer:
ଦ୍ରବ୍ୟର ମାନବୀୟ ଅଭାବ ମୋଚନକାରୀ କ୍ଷମତାକୁ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ । ନିଜ ଅଭାବ ପୂରଣ ପାଇଁ ମଣିଷ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ । କାରଣ ଉକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଅଭାବମୋଚନ କ୍ଷମତା ରହିଛି । ତେଣୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଏହି ଅଭାବ ପୂରଣକାରୀ କ୍ଷମତା ହିଁ ଉପଯୋଗିତା । ଉପଯୋଗିତାଦ୍ୱାରା ମାନବିକ ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଜଣେ ତୃଷାଇଁ ଜଳର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭବ କରେ, କାରଣ ସେ ଜାଣିଥାଏ ଯେ ଜଳ ହିଁ ତା’ର ତୃଷା ନିବାରଣ କରିପାରିବ । ଠିକ୍ ସେହିପରି, ଜଣେ ରୋଗୀ ରୋଗ ଉପଶମ ପାଇଁ ଡାକ୍ତରଙ୍କ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭବ କରେ । ତେଣୁ ଜଳର ତୃଷା ନିବାରଣକାରୀ କ୍ଷମତା ଏବଂ ଡାକ୍ତରଙ୍କ ରୋଗ ଉପଶମ କରିବା କ୍ଷମତାକୁ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ । କିନ୍ତୁ ଉପଯୋଗିତା ଏକ ମାନସିକ ଧାରଣା । ତେଣୁ ଉପଯୋଗିତାର ସଠିକ୍ ପରିମାପ ଅସମ୍ଭବ ।

12. ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପଦ କହିଲେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବର ସମ୍ପଦକୁ ବୁଝାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ବିଶ୍ବର ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଧିକାରରେ ଥିବା ସମ୍ପଦକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ସମଗ୍ର ମାନବ ଜାତିର ସମ୍ପଦର ଏହା ସମଷ୍ଟି । ଏହା କଳନା କଲାବେଳେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଋଣକୁ ଏଥିରୁ ଅନ୍ତର କରାଯାଏ । ଏ ପ୍ରକାର ସମ୍ପଦ ଉପରେ ସମଗ୍ର ମାନବ ଜାତିର ସାମୂହିକ ଅଧିକାର ରହିଛି । ତେଣୁ ଏହା ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବର ସମ୍ପଦ । ମହାସାଗର, ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି, ବିଶ୍ବବ୍ୟାଙ୍କ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପଦର ଉଦାହରଣ ।

13. ଦକ୍ଷତାରକ୍ଷକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ସେବା ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କରେ, ତାହାକୁ ଦକ୍ଷତାରକ୍ଷକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଯେଉଁ ଅଭାବର ପୂରଣଦ୍ଵାରା ମଣିଷ ତା’ର ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କରିପାରେ, ତାହାକୁ ଦକ୍ଷତାରକ୍ଷକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ । ଏଠାରେ ଦକ୍ଷତା କହିଲେ ଜଣେ ଶ୍ରମିକର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର କ୍ଷମତା ଓ ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ଉତ୍ତମ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ମଣିଷର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କରେ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବା ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ, ଔଷଧ, ସୁସ୍ଥ ପରିବେଶ ଇତ୍ୟାଦି ଦକ୍ଷତା ନିମିତ୍ତ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବର ଉଦାହରଣ । ଏତଦ୍‌ଭିନ୍ନ ଜଣେ ଛାତ୍ର ପାଇଁ ଘଣ୍ଟା, ରାତ୍ରି ଜଗୁଆଳି ପାଇଁ ଟର୍ଚ୍ଚ, ଡାକ୍ତରଙ୍କ ପାଇଁ କାର୍, ହିସାବ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ପାଇଁ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଇତ୍ୟାଦି ଦକ୍ଷତା ନିମିତ୍ତ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ ଅଟେ ।

C ଛଅଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖ୍ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

1. ମୂଲ୍ୟ ଓ ଦର :
Answer:
(i) କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟ ବିନିମୟରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯେଉଁ ପରିମାଣରେ ମିଳେ, ତାହାକୁ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ କୁହାଯାଏ । କିନ୍ତୁ ମୂଲ୍ୟକୁ ମୁଦ୍ରା ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ ଦର ମିଳିଥାଏ । ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟ ବିନିମୟରେ ମିଳୁଥିବା ଅର୍ଥ, ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର ।
(ii) ମୂଲ୍ୟର ସାଧାରଣ ବୃଦ୍ଧି ବା ହ୍ରାସ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର ଏକା ସାଙ୍ଗରେ ବୃଦ୍ଧି କିମ୍ବା ହ୍ରାସ ହୋଇପାରେ ।
(iii) ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ପାରସ୍ପରିକ ମୂଲ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ପରୋକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କ ରହିଥ‌ିବା ବେଳେ, ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ ।

2. ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଗଣ ଦ୍ରବ୍ୟ :
Answer:
ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟ ବଜାରରେ କିଣାବିକା ହୁଏ । ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଦର ଯୋଗାଣ ଓ ଚାହିଦା ଭିତ୍ତିରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ହୁଏ । ଦର ଦେଇ ଯେଉଁମାନେ କିଣିବାକୁ ସମର୍ଥ ହୁଅନ୍ତି, ସେମାନେ ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି । କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିର ସାମର୍ଥ୍ୟ ନଥିଲେ ସେ ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋଗରୁ ବଞ୍ଚତ ହୁଏ । ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବହିଷ୍କରଣ ନୀତି ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟର ମାଲିକ ବ୍ୟକ୍ତବିଶେଷ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ ବଜାର ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇଥାଏ । ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜଣେ ଖାଉଟି ଅନ୍ୟ ଜଣଙ୍କର ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦୀ; ମାତ୍ର ଗଣ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜଣେ ଖାଉଟି ଅନ୍ୟ ଜଣକୁ ବଞ୍ଚତ କରେ ନାହିଁ ।

ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବହିଷ୍କରଣ ନୀତି ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ହୋଇନଥାଏ । ତେଣୁ ଉପଭୋଗ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀ ନୁହେଁ । ଜାତୀୟ ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ରାସ୍ତାଘାଟ, ବତୀଘର, ସେତୁ, ରାସ୍ତା ଆଲୋକ ଆଦି ଗଣଦ୍ରବ୍ୟର ଉଦାହରଣ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ ସମସ୍ତେ ସମାନ ଭାବରେ ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଅବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ ଜଣେ ଅଧ‌ିକ ଓ ଅନ୍ୟ ଜଣେ କମ୍ ଉପଭୋଗ କରିବାର ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠେନାହିଁ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ ବଜାର ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇନଥାଏ । ସରକାର ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଯୋଗାଣ କରିଥାଆନ୍ତି । ଗଣ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପରିତୃପ୍ତି ସମାଜର ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କୁ ମିଳିଥାଏ ।

3. ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ :
Answer:
(i) ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରକୃତିଦତ୍ତ; କିନ୍ତୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟକୃତ ।
(ii) ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଯୋଗାଣ ଚାହିଦାଠାରୁ ଅଧିକ । ତେଣୁ, ଏହାର ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟତା ରହିଥାଏ । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଚାହିଦା ଯୋଗାଣଠାରୁ ଅଧିକ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର ସ୍ୱଳ୍ପତା ଥାଏ ।
(ii) ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଲାଭ ପାଇଁ କୌଣସି ଦାମ୍ ଦେବାକୁ ପଡ଼ିନଥାଏ; କିନ୍ତୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଲାଭ ନିମନ୍ତେ ଦାମ୍ ଦେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।
(iv) ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟର କେବଳ ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ ଥିବାବେଳେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉଭୟ ବ୍ୟାବହାରିକ ଓ ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ରହିଥାଏ ।

4. ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ :
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ମାନବୀୟ ଅଭାବ ପୂରଣ କରିପାରେ, ତାହା ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋଗ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର, କଲମ, ବହି, ଟେବୁଲ୍, ଟେଲିଭିଜନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ସିଧାସଳଖ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ଇଚ୍ଛା ପୂରଣ ପାଇଁ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ । ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଅଭାବ ମଧ୍ଯରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କ ରହିଥାଏ ।

ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ପରୋକ୍ଷ ଭାବେ ମାନବୀୟ ଅଭାବ ପୂରଣ କରିପାରେ, ତାହା ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରେ । ଚକୋଲେଟ୍ ଏକ ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ । କିନ୍ତୁ ଚକୋଲେଟ୍ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ମେସିନ୍ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ । ଏଠାରେ ଚକୋଲେଟ୍‌ ମେସିନ୍ ଚକୋଲେଟ୍ ଉତ୍ପାଦନ କରି ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ମାନବୀୟ ଅଭାବ ପୂରଣ କରୁଛି । କାରଖାନା, ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ବିହନ, ସାର, ଲୁହାପଥର, କାରିଗରୀ ଜ୍ଞାନ ଇତ୍ୟାଦି ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉଦାହରଣ । ବିଭିନ୍ନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉଭୟ ଉପଭୋଗ ଓ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ ହୋଇପାରେ । ଆଖୁ ଏକ ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ । କିନ୍ତୁ ଚିନିକଳରେ ଆଖୁ ଏକ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ ।

5. ଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଅଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ :
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖ୍ ହେବ ଓ ସ୍ପର୍ଶ କରିହେବ, ସେଗୁଡ଼ିକ ଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକାର ଥାଏ । କଲମ, ବହି, ଚୌକି, ଘଣ୍ଟା, ଟେଲିଭିଜନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ସମସ୍ତ ଦୃଶ୍ୟମାନ ପଦାର୍ଥ ଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉଦାହରଣ ।

ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଦେଖୁ ଓ ସ୍ପର୍ଶ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ, ସେଗୁଡ଼ିକ ଅଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର କୌଣସି ଆକାର ନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥିତି ଅନୁଭବ କରି ହୁଏ । ଅଧ୍ୟାପକଙ୍କ ପାଠପଢ଼ା, ଡାକ୍ତରଙ୍କ ଚିକିତ୍ସା, ବ୍ୟବସାୟରେ ‘ସୁନାମ’ ଇତ୍ୟାଦି ଅଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ । ମୋଟ ଉପରେ ସମସ୍ତ ସେବା ଓ ସଦିଚ୍ଛା ଅଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ।

6. ସମ୍ପଦ ଓ ପୁଞ୍ଜି :
Answer:
ଗଚ୍ଛିତ ସମସ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ, ଯଥା – ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ । ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟର ଅଭାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ପୂରଣ କରିପାରେ । କିନ୍ତୁ ଉତ୍ପାଦକ ବା ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ ଅନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ପୁଞ୍ଜି ଦ୍ରବ୍ୟ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କରି ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ଆମର ଅଭାବ ପୂରଣ କରନ୍ତି । ଯେହେତୁ ସମ୍ପଦ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ପୁଞ୍ଜି ଦ୍ରବ୍ୟର ସମଷ୍ଟି ସେହିହେତୁ ସମସ୍ତ ପୁଞ୍ଜି ସମ୍ପଦ, କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତ ସମ୍ପଦ ପୁଞ୍ଜି ନୁହେଁ । ସାଇକେଲ, ରେଡ଼ିଓ, ଚୌକି, ଟେବୁଲ, କଲମ ଇତ୍ୟାଦି ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ | ଏଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପଦ, କିନ୍ତୁ ପୁଞ୍ଜି ନୁହେଁ । ଟ୍ରାକ୍ଟର, ମେସିନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଏକ ଅଂଶ ମାତ୍ର; କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ସମ୍ପଦ ପୁଞ୍ଜି ନୁହେଁ । କାରଣ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ସମ୍ପଦରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଏଗୁଡ଼ିକ ପୁଞ୍ଜି ଓ ସମ୍ପଦ ଅଟନ୍ତି । ପୁଞ୍ଜି ସମ୍ପଦ । ତେଣୁ ସମସ୍ତ ପୁଞ୍ଜି ସମ୍ପଦ; କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତ ସମ୍ପଦ ପୁଞ୍ଜି ନୁହେଁ । କାରଣ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ସମ୍ପଦରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

7. ବିକ୍ରୟଯୋଗ୍ୟତା ଓ ବାହ୍ୟତା :
Answer:
କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ବିକ୍ରୟଯୋଗ୍ୟତା ଥିଲେ ଦ୍ରବ୍ୟଟି ସମ୍ପଦ ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇପାରିବ । ଦ୍ରବ୍ୟଟି ବିକ୍ରୟଯୋଗ୍ୟ ହେବ ଯଦି ଦ୍ରବ୍ୟଟିର ହସ୍ତାନ୍ତର ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବ । ଦ୍ରବ୍ୟଟିର ମାଲିକାନା ହସ୍ତାନ୍ତର ହୋଇପାରିଲେ ଦ୍ରବ୍ୟଟି ବିକ୍ରିଯୋଗ୍ୟ ହୁଏ । ତେଣୁ ବିକ୍ରୟଯୋଗ୍ୟତା ବା ହସ୍ତାନ୍ତରଯୋଗ୍ୟତା ସମ୍ପଦର ଏକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ । ଯେକୌଣସି ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଏହି ଯୋଗ୍ୟତା ଥାଏ । ମନୁଷ୍ୟର ଗୁଣାବଳୀ ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ, କାରଣ ମନୁଷ୍ୟର ଗୁଣାବଳୀ ହସ୍ତାନ୍ତରଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ । ବାହ୍ୟତା କହିଲେ ଆମେ ବାହ୍ୟ ସ୍ଥିତିକୁ ବୁଝିଥାଉ । ସମ୍ପଦର ଅନ୍ୟତମ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ହେଲା ବାହ୍ୟତା ବା ବାହ୍ୟ ସ୍ଥିତି ।

ପଦାର୍ଥଟି ମାଲିକଙ୍କଠାରୁ ପୃଥକ୍ ରହିବା ଦରକାର । ପଦାର୍ଥଟିର ବାହ୍ୟ ଅବସ୍ଥିତି ନଥିଲେ ହସ୍ତାନ୍ତର ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ମନୁଷ୍ୟର ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଗୁଣାବଳୀର ବାହ୍ୟ ସ୍ଥିତି ନଥ‌ିବା ହେତୁ ତାହା ହସ୍ତାନ୍ତର ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ହସ୍ତାନ୍ତରଯୋଗ୍ୟତା ନଥିବା ହେତୁ ଏହାର କିଣାବିକା ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ଗାୟକର କଣ୍ଠସ୍ଵର, ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ନିପୁଣତା, ଅଭିନେତାର ଅଭିନୟ କଳା, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ଉତ୍ତମ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପ୍ରଭୃତି ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଗୁଣ । ଏହି ଗୁଣ ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ; କିନ୍ତୁ ଏହି ଗୁଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଯେଉଁ ସେବା ମିଳେ ତାହା ବିକ୍ରିଯୋଗ୍ୟ ଓ ସମ୍ପଦ ପଦବାଚ୍ୟ । ଗାୟକର କଣ୍ଠସ୍ଵର, ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ନିପୁଣତା, ଅଭିନେତାର ଅଭିନୟ କଳା, ଉତ୍ତମ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ପଦର ଉତ୍ସ, କିନ୍ତୁ ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ ।

8. ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ ଓ ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ :
Answer:
ଖାଉଟି ଏବଂ ଗୋଟିଏ ଦ୍ରବ୍ୟ ଭିତରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କ ହେଉଛି ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ । ପୁସ୍ତକ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମୂଲ୍ୟବାନ୍, ଯେତେବେଳେ ବହିଟି ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ବ୍ୟବହାରରେ ଆସିଥାଏ । ଏଠାରେ ପୁସ୍ତକର ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ ଅଛି । ଅର୍ଥନୀତିରେ ମୂଲ୍ୟ କହିଲେ ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ କହିଲେ କୌଣସି ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟର ପ୍ରତିବଦଳରେ ମିଳୁଥିବା ଅନ୍ୟ ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ଥାଏ । ଅବାଧଲବ୍‌ଧ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ନ ଥାଏ, କାରଣ ଏହା ପ୍ରତିବଦଳରେ କେହି କିଛି ଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ ।

9. ଅନ୍ତର୍ବର୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ :
Answer:
ଅନ୍ତର୍ବର୍ତ୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ଆମମାନଙ୍କ ବ୍ୟବହାରରେ ଅନ୍ତିମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପହଞ୍ଚି ନଥାଏ । ତେଣୁ ଆମେମାନେ ଏହାକୁ ଅନ୍ତିମ ପର୍ଯ୍ୟାୟର ଦ୍ରବ୍ୟ ବୋଲି କହୁନା, କାରଣ ଅନ୍ତିମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟର ଅଭାବକୁ ସିଧାସଳଖ ପୂରଣ କରେ ଓ ପରିତୃପ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରେ । ଜାତୀୟ ଆୟ ହିସାବ କଲାବେଳେ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାକୁ ଆୟ ପରିସରଭୁକ୍ତ କରିଥାଉ । ଅବଶ୍ୟ ବେଳେବେଳେ ଜାତୀୟ ଆୟ ଆକଳନ ସମୟରେ ଭୁଲ୍ କ୍ରମେ ଦ୍ଵୈତ ଗଣନା ହୋଇଯାଏ । ତେଣୁ ଅନ୍ତର୍ବର୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟର ପାର୍ଥକ୍ୟ ଜାଣିବା ବିଧେୟ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ତୁଳାକୁ ନିଆଯାଇପାରେ । ଏହା ଏକ କଞ୍ଚାମାଲ୍ । ଏଥୁରୁ ଆମେ ସୂତା ତିଆରି କରୁ । ସୂତା ଏକ ଅର୍ଥନିର୍ମିତ ଦ୍ରବ୍ୟ । ସୂତାକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଆମେ ପୋଷାକପତ୍ର ତିଆରି କରୁ ।

ତେଣୁ ସୂତା ଅନ୍ତର୍ବର୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ପୋଷାକପତ୍ର ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅଟେ । ଗୋଟିଏ ପଲଙ୍କ ତିଆରି କରିବାପାଇଁ କାଠ କଞ୍ଚାମାଲ୍; କିନ୍ତୁ କଣ୍ଟା, ରଙ୍ଗ, ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ ନ ଲାଗିଲେ ପଲଙ୍କଟିଏ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ କାଠ କଞ୍ଚାମାଲ୍, ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ ଅନ୍ତର୍ବର୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ପଲଙ୍କ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ । ତେଣୁ କଞ୍ଚାମାଲ୍, ଅର୍ଥନିର୍ମିତ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଅନ୍ତର୍ବର୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଜାତୀୟ ଆୟ ଆକଳନବେଳେ କେବଳ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଏ ।

10. ସମ୍ପଦ ଓ ମୁଦ୍ରା :
Answer:
ମୁଦ୍ରା ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ । କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟ ସମ୍ପଦ ପଦବାଚ୍ୟ ହୁଏ ଯେତେବେଳେ ଏହାର ଉପଯୋଗିତା, ସ୍ଵଳ୍ପତା, ହସ୍ତାନ୍ତର ଯୋଗ୍ୟତା ଓ ବାହ୍ୟତା ଥାଏ । ମୁଦ୍ରାଠାରେ ଉପଯୋଗିତା ବ୍ୟତୀତ ଆଉ ସମସ୍ତ ଲକ୍ଷଣ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ । ମୁଦ୍ରାର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ଅଛି, କିନ୍ତୁ ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ ନାହିଁ । ସିଧାସଳଖ ଭାବେ ଏହା ମନୁଷ୍ୟର ଅଭାବ ପୂରଣ କରିପାରି ନଥାଏ ।

ଆଜିକାଲି ଆମେ କାଗଜ ମୁଦ୍ରା ବ୍ୟବହାର କରୁଛେ । କାଗଜ ମୁଦ୍ରାର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ଅଛି, କାରଣ ଟଙ୍କା ଦେଲେ ଆମେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପାଇପାରିବା । କିନ୍ତୁ ଏହାର ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ କିଛି ନାହିଁ ? ଅପରପକ୍ଷରେ ଆଗରୁ ପ୍ରଚଳନ ଥିବା ଧାତବ ମୁଦ୍ରାକୁ ତରଳାଇଲେ ଆମେ ଧାତୁ ପାଉ । ଯଦି ମୁଦ୍ରା ସୁନାରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ, ତେବେ ଆମେ ସୁନା ପାଉ । ସୁନା କାମରେ ଲାଗେ । ଅଳଙ୍କାର ହୁଏ । ତରଳାଇବା ପରେ ତାହା ମୁଦ୍ରା ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପୃଥ‌ିବୀର ସମସ୍ତ ଦେଶରେ ବ୍ୟାଙ୍କ ମୁଦ୍ରା ମୁଦ୍ରା ଯୋଗାଣର ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ଅଂଶ ।

ବ୍ୟାଙ୍କ ମୁଦ୍ରା କହିଲେ ବ୍ୟାଙ୍କ ଜମାକୁ ବୁଝାଏ । ଜମାକାରୀମାନେ ବ୍ୟାଙ୍କରେ ଏହି ମୁଦ୍ରା ଜମା କରିଥାଆନ୍ତି । ଏହି ମୁଦ୍ରା ବ୍ୟାଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଋଣ । ଆମେ ଜାଣୁ ଯେ, ସମ୍ପଦ ଆକଳନ କଲାବେଳେ ଋଣକୁ ଅନ୍ତର କରାଯାଏ । ତେଣୁ ବ୍ୟାଙ୍କ ମୁଦ୍ରା ଏକ ଋଣାତ୍ମକ ମୁଦ୍ରା ଏହି ମୁଦ୍ରାର ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ ନାହିଁ । ଏହାକୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀମାନେ ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ସମ୍ପଦ ବୋଲି କହିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ସମସ୍ତ ମୁଦ୍ରା ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ । କେବଳ ଧାତବ ମୁଦ୍ରା ସମ୍ପଦ ପଦବାଚ୍ୟ ।

11. ସମ୍ପଦ ଓ ସମ୍ପଦ ସ୍ଵତ୍ଵ :
Answer:
ଗଚ୍ଛିତ ସମସ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ସମ୍ପଦ ଅଟେ । ଏହାଛଡ଼ା ବଣ୍ଡ, କମ୍ପାନୀମାନଙ୍କର ସେୟାର୍ ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ପଦ ସ୍ଵତ୍ଵ । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ସମ୍ପତ୍ତି ବା ସମ୍ପତ୍ତିର ସ୍ଵତ୍ଵାତ୍‌କାର କୁହାଯାଇପାରେ । ଏଗୁଡ଼ିକ ନିଜେ ସମ୍ପଦ ନୁହଁନ୍ତି । ବଣ୍ଡ, ସେୟାରଗୁଡ଼ିକର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ଥାଏ । କିନ୍ତୁ ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ ନଥାଏ । ଏଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଉପଯୋଗିତା ନଥାଏ – ତେଣୁ ସମ୍ପଦ ପଦବାଚ୍ୟ ନୁହେଁ । ଏହା ସମ୍ପଦର ସ୍ୱତ୍ୱାଧିକାର

12. ଆରାମଦାୟକ ଅଭାବ ଓ ବିଳାସଜନିତ ଅଭାବ :
Answer:
ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ସାମଗ୍ରୀ ଓ ସେବା ଜୀବନକୁ ସରସ ଓ ମଧୁମୟ କରେ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଆରାମଦାୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ବିଜୁଳି ପଙ୍ଖା, ଟେଲିଭିଜନ୍, ସୁସଜ୍ଜିତ ଗୃହ ଇତ୍ୟାଦି ଆରାମଦାୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ । ଏହି ପ୍ରକାରର ଦ୍ରବ୍ୟ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ନିହାତି ଜରୁରୀ ନୁହେଁ । ଏହାର ଅଭାବରେ ଦକ୍ଷତା ହ୍ରାସ ପାଇପାରେ । ଦକ୍ଷତାରକ୍ଷକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଆରାମଦାୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପାର୍ଥକ୍ୟ ସ୍ପଷ୍ଟ ନୁହେଁ । ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ କେବଳ ମାତ୍ରାଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଥାଏ ବୋଲି ମନେହୁଏ । ଏହି ଅଭାବ ପୂରଣ ପାଇଁ ଆର୍ଥିକ ସ୍ଵଚ୍ଛଳତା ରହିବା ଦରକାର ।

ବିଳାସ ଦ୍ରବ୍ୟ ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ଅଥବା କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ରକ୍ଷା ବା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ନୁହେଁ । ଏହି ପ୍ରକାରର ଦ୍ରବ୍ୟ ସାମାଜିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଅହଙ୍କାର ଓ ଆଭିଜାତ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଉପଭୋଗ କରାଯାଇଥାଏ । ବିଦେଶରୁ ଆମଦାନି ହୋଇଥବା ଦାମୀ ସାମଗ୍ରୀ, ହୀରା ହାର, ବିରାଟ ଓ ସୁଦୃଶ୍ୟ ଅଟ୍ଟାଳିକା, ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ଆସବାବପତ୍ର, ଦାସଦାସୀ ଇତ୍ୟାଦି ବିଳାସଜନିତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉଦାହରଣ । ଏଗୁଡ଼ିକ ଲୋକଦେଖାଣିଆ ଦ୍ରବ୍ୟ, ମାତ୍ର ଅନାବଶ୍ୟକ । ବଞ୍ଚିବାପାଇଁ ଏ ପ୍ରକାରର ଅଭାବ ନିରର୍ଥକ । ସମାଜରେ ନିଜର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପରିଚୟ ପାଇଁ କିଛି ଧନିକ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକ ବିଳାସ ଦ୍ରବ୍ୟର ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥାଆନ୍ତି ।

13. ସମ୍ପଦ ଓ ଆୟ :
Answer:
ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ଗଚ୍ଛିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ସମ୍ପଦର ଚାରୋଟି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଥାଏ, ଯାହା ପ୍ରଥମରୁ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି । ସମ୍ପଦ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟର ଗଚ୍ଛିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ, କିନ୍ତୁ ଆୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ପ୍ରବାହ । ତେଣୁ ଆମେ ସମ୍ପଦକୁ ଗଚ୍ଛିତ ଅର୍ଥରେ ଓ ଆୟକୁ ପ୍ରବାହ ଅର୍ଥରେ ବୁଝୁ । ଆୟର ଉତ୍ସ ସମ୍ପଦ ଅଟେ । ଏହି ମର୍ମରେ ଆମେ କେତୋଟି ଉଦାହରଣ ଦେଇପାରିବା । କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିର କୋଠାଘର ସମ୍ପଦ । କୋଠାଘର ଭଡ଼ା ଲାଗିଲେ ଯେଉଁ ଭଡ଼ା ମିଳେ, ତାହା ତାଙ୍କର ଆୟ । ଜମି ସମ୍ପଦ । ଜମି ଚାଷକରି ଆମେ ଯାହା ପାଉ ତାହା ଆୟ । କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ମୋଟରକାର୍ ତାଙ୍କର ସମ୍ପଦ । ମୋଟରଗାଡ଼ିଟିକୁ ଟାକ୍‌ସି ଭାବରେ ଭଡ଼ାରେ ଲଗାଇଲେ ଯାହା ଭଡ଼ା ମିଳେ, ତାହା ତାଙ୍କର ଆୟ । ତେଣୁ ଆୟ ସମ୍ପଦର ଉପଜ । ଆୟ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ତୃପ୍ତି ପ୍ରବାହ । ବିଗତ ବର୍ଷମାନଙ୍କର ସଞ୍ଚ ଆୟକୁ ସମ୍ପଦ ଏବଂ ସମ୍ପଦରୁ ସୃଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ପ୍ରବାହକୁ ଆୟ କୁହାଯାଏ । ସମ୍ପଦ ଓ ଆୟର ସମ୍ପର୍କ ନିରନ୍ତର ।

14. ସମ୍ପଦ ଓ କଲ୍ୟାଣ :
Answer:
ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ଗଚ୍ଛିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ଅପରପକ୍ଷରେ କଲ୍ୟାଣ ଏକ ଭାବନା, ଏକ ମାନସିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା । ଏହା କେବଳ ଅନୁଭବଯୋଗ୍ୟ । ଏହା ପରିତୃପିର ପରିଭାଷା । କଲ୍ୟାଣ ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ । ଆମେ ଜାଣୁ ଯେ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ସମ୍ପଦ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ । ମାନବ କଲ୍ୟାଣ ଅନେକ ଉପାଦାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ସମ୍ପଦ ଏକତମ । ସମ୍ପଦ କଲ୍ୟାଣପ୍ରାପ୍ତିର ଏକ ମାଧ୍ୟମ କିନ୍ତୁ ଏକକ ମାଧ୍ୟମ ନୁହେଁ । ଅଧ୍ବକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଉତ୍ପାଦନ ଯେ ଅଧ‌ିକ କଲ୍ୟାଣପ୍ରାପ୍ତିର ସହାୟକ ହେବ ଏକଥା ସତ୍ୟ ନୁହେଁ । ନିଶାଦ୍ରବ୍ୟ, ଗୋଳାବାରୁଦ, ଯୁଦ୍ଧ ଉପକରଣ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଲେ ସମ୍ପଦ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ; କିନ୍ତୁ କଲ୍ୟାଣ ନିମିତ୍ତ ବର୍ଷିତ ଉତ୍ପାଦନ ସହିତ ଜାତୀୟ ଆୟର ସୁଷମ ବଣ୍ଟନ ହେଲେ ସମାଜର ମଙ୍ଗଳ ହୁଏ ।

କାର୍ଯ୍ୟ ପରିବେଶ ଉନ୍ନତି, କାର୍ଯ୍ୟ-ଅବକାଶ ଅନୁପାତରେ ହ୍ରାସ, ନିରାପତ୍ତା ଇତ୍ୟାଦି ଅଧ୍ଵ କଲ୍ୟାଣ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପାୟନଦ୍ୱାରା ଜଳ, ବାୟୁ ଇତ୍ୟାଦିର ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟୁଛି ଓ ଜଙ୍ଗଲ ନଷ୍ଟଦ୍ୱାରା ଜୀବମଣ୍ଡଳ ସୁରକ୍ଷିତ ନୁହେଁ । ଜୀବନଧାରଣର ସଙ୍କଟ ଉପୁଜୁଛି । ଏହାଦ୍ଵାରା ସାମୂହିକ କଲ୍ୟାଣ ହ୍ରାସ ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ସମ୍ପଦ ଆବଶ୍ୟକ, କିନ୍ତୁ, ସମ୍ପଦ କଲ୍ୟାଣର ଏକମାତ୍ର ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ନୁହେଁ ।

15. ସ୍ଥାୟୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ନାଶଶୀଳ ଦ୍ରବ୍ୟ :
Answer:
ଦ୍ରବ୍ୟର ପ୍ରକୃତି ଅନୁସାରେ କିଛି ଦ୍ରବ୍ୟ ସ୍ଥାୟୀ ଓ କିଛି ଦ୍ରବ୍ୟ ନାଶଶୀଳ । ସ୍ଥାୟୀ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ; କିନ୍ତୁ ଆଉକିଛି ଦ୍ରବ୍ୟ ଅଛି ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମାନବୀୟ ଅଭାବ ଥରେ ପୂରଣ କରିସାରିବା ପରେ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏହି ପ୍ରକାର ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ନଷ୍ଟଶୀଳ । ନଷ୍ଟଶୀଳ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ନାଶଶୀଳ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏକ ନୁହେଁ । ନାଶଶୀଳ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ସାଧାରଣତଃ ଆମେମାନେ ପଚିଯାଉଥବା ଜିନିଷକୁ କହିଥାଉ । ନଷ୍ଟଶୀଳ ଦ୍ରବ୍ୟ ବହୁଦିନ ରହିପାରେ; ମାତ୍ର ଯେବେ ବ୍ୟବହାର ହେବ କେବଳ ଥରକ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହେବ । ନାଶଶୀଳ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଆମେ ଅଧ‌ିକ ଦିନ ରଖୁରିବା ନାହିଁ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟସୀମା ମଧ୍ୟରେ ମାନବୀୟ ଅଭାବ ଥରେ ମାତ୍ର ପୂରଣ କରନ୍ତି । ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର ନ କଲେ ଏହା ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ହୁଏ ନାହିଁ । ଦୁଧ, ପନିପରିବା, ପିଠା, ମିଠା ଇତ୍ୟାଦି ନାଶଶୀଳ ଦ୍ରବ୍ୟ । ସାଇକେଲ୍, ଟେଲିଭିଜନ୍, ଖଟ, ଚେୟାର, ବାସନକୁସନ, ଆଲମାରୀ, ମଟରଗାଡ଼ି ଇତ୍ୟାଦି ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ସ୍ଥାୟୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।