Class 8

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Odia Solutions Chapter 1 ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Odia Solutions Chapter 1 ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ଅଭ୍ୟାସ କାର୍ଯ୍ୟର ଉତ୍ତର

Question ୧।
ଆସ, କଥାବାର୍ତ୍ତା ହେବା ।
(କ) ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତର ରଚୟିତା କିଏ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତର ରଚୟିତା ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ।

(ଖ) କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ କେଉଁ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଶେଷାର୍ଦ୍ଧରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

(ଗ) ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତର କେଉଁ ସ୍କନ୍ଧରୁ ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାଟି ଅଣାଯାଇଛି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତର ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ (ଗୋପଲୀଳା) ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାଟି ଅଣାଯାଇଛି ।

(ଘ) କେଉଁମାନଙ୍କ ଆଗରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷର ମହିମା କଥା କହୁଥିଲେ ?
Answer:
ଗୋପାଳ ଚାଳକମାନଙ୍କ ଆଗରେ ଶ୍ରାକୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷର ମହିମା କଥା କହ୍ନଥ୍ଲେ।

(ଙ) ଯମୁନା ବିଷୟରେ କ’ଣ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ଯମୁନାର ଶୀତଳ ଜଳ ନରହରି ପାନ କଲେ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୨।
ଆସ, ଦୁଇ ବା ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ତଳ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଲେଖିବା ।
(କ) ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ନାମ ‘ଦାମୋଦର’ ହୋଇଛି; ଏହାର କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:
‘ଦାମ’ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଦଉଡ଼ି । ପିଲାଦିନେ ଅମାନିଆ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ମାତା ଯଶୋଦା ଥରେ ଦଉଡ଼ିରେ ବାନ୍ଧିଥିଲେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶରୀରରେ ସେହି ଦଉଡ଼ିର ଚିହ୍ନ ରହିଯାଇଥିଲା । ସେହି କାରଣରୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅନ୍ୟ ନାମ ହେଉଛି ଦାମୋଦର ।

(ଖ) ଗୋପବାଳକମାନେ ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରୁଥୁଲେ କାହିଁକି ?
Answer:
ଗୋପାଳ ବାଳକମାନେ ବନରେ ଧେନୁ ଚରାଉଥିଲେ । ମଧ୍ୟାହ୍ନ ସମୟର ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣର ଅସହ୍ଯ ତେଜ ଶରୀରରେ ଲାଗିବାରୁ ସେମାନେ ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ।

(ଗ) ବୃକ୍ଷକୁ ସୁଜନଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରାଯିବାର କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:
ସୁଜନ ବା ଭଲ ମଣିଷ ନିକଟକୁ ଯାଇଥିବା ଅତିଥିକୁ ସେ ଯେପରି ନିରାଶ ନକରି ଉପଯୁକ୍ତ ଆତିଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ, ଠିକ୍ ସେହିପରି ବୃକ୍ଷ ନିକଟକୁ ଯାଇଥବା ପ୍ରାଣୀକୁ ବୃକ୍ଷ ତା’ର ପତ୍ର, ଫୁଲ, ଫଳ, ଛାଇ, ମୂଳ, ବକଳ ଓ ଦାରୁ ଦେଇ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିଥାଏ । ତେଣୁ କବି ବୃକ୍ଷକୁ ସୁଜନ ବା ଭଲ ମଣିଷଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା

(ଘ) ‘ଜୀବିକା ହୋନ୍ତି ପ୍ରାଣୀଙ୍କର’– ଏହି ଧାଡ଼ିରୁ ବୃକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କରେ ତୁମେ କ’ଣ ଜାଣିବାକୁ ପାଉଛ ?
Answer:
‘ଜୀବିକା ହୋନ୍ତି ପ୍ରାଣୀଙ୍କର’ – ଏହି ଧାଡ଼ିରୁ ବୃକ୍ଷର ଉପକାରିତା ସମ୍ପର୍କରେ ଆମେ ଜାଣିବାକୁ ପାଉଛୁ । ବୃକ୍ଷ ଖରା, ବର୍ଷା, ଶୀତ ସହି ମଧ୍ଯ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଉପକାରରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିଥାଏ ଓ ଜୀବନ ଧାରଣର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇଥାଏ ।

(ଙ) କେଉଁ ସ୍ଥାନକୁ ଗଲେ ଅତିଥିଙ୍କୁ ନିରାଶ ହେବାକୁ ପଡ଼େନାହିଁ ?
Answer:
ସୁଜନ ବା ଭଲ ମଣିଷଙ୍କ ଘରକୁ ଗଲେ ଅତିଥିଙ୍କୁ ନିରାଶ ହେବାକୁ ପଡ଼େନାହିଁ ।

Question ୩ ।
ଆସ, ୧୦୦ରୁ ୧୨୦ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ଯରେ ତଳ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡିକର ଉତ୍ତର ଲେଖୁ ।
(କ) ବୃକ୍ଷମାନଙ୍କ ଜୀବନ ଧନ୍ୟ – କବି ଏପରି କାହିଁକି କହିଛନ୍ତି?
ଷୋଡ଼ଶ ଶତାବ୍ଦାର ଭକ୍ଳାୟ କାବ୍ୟ ୟୁଗକୁ ଭକ୍ତିରସର ଧର୍ମଧାରାରେ ପ୍ଲାବିତ କରି ଉକ୍କର ଜନଜାବନରେ ବୈଷ୍ଣବୀୟ ଚେତନା ଭରି ଦେଇଥ‌ିବା ସାରସ୍ଵତ ସାଧକଗଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ଅଗ୍ରଗଣ୍ୟ । ଓଡ଼ିଶାର ପୁରପଲ୍ଲୀରେ ତାଙ୍କ ରଚିତ ‘ଭାଗବତ’ ଅତି ପରିଚିତ ଓ ଉପାଦେୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ଭାବରେ ସ୍ଵୀକୃତ। ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତା ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିଙ୍କ ‘ଭାଗବତ’ର ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ (ଗୋପଲୀଳା) ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ଅଣାଯାଇଛି । ଏଥ‌ିରେ କବି କୃଷ୍ଣଙ୍କର ମାନବୀୟ ଲୀଳା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ବୃକ୍ଷର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

ବାସ୍ତବରେ କବି ବୃକ୍ଷର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଦର୍ଶାଇବାକୁ ଯାଇ ତାହାକୁ ସୁପୁରୁଷ ବା ସାଧୁମାନଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ନିଦାଘ କ୍ଳାନ୍ତିରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ କୃଷ୍ଣ ଗୋପବାଳକମାନଙ୍କ ସହିତ ବୃକ୍ଷର ଛାୟାରେ ବସିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷର ସୁଶୀତଳ ଛାୟାରେ ସେ ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭବ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ମନରେ ସ୍ୱାଭାବିକ ଭାବେ ବୃକ୍ଷ ପ୍ରତି ଆନୁଗତ୍ୟ ଭାବ ଆସିଛି । ବୃକ୍ଷର ମହିମା ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ସେ ଶତମୁଖ ହୋଇଛନ୍ତି ।

ବୃକ୍ଷର ମହିମା ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ପ୍ରଥମେ ସେ ବୃକ୍ଷକୁ ସୁଜନ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । କାରଣ ସାଧୁଲୋକ ନିଜେ କଷ୍ଟ ସହିଲେ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟ କାହାକୁ କଷ୍ଟ ଦେବାକୁ ଚାହେଁ ନାହିଁ । ସେ ସବୁବେଳେ ଅନ୍ୟର ମଙ୍ଗଳ ଆଶାୟୀ ହୋଇ ରହିଥାଏ । ସେହିପରି ବୃକ୍ଷ ପ୍ରକୃତିଜନିତ ସବୁକିଛି ଦୁଃଖ ସହିଲେ ମଧ୍ୟ ତାହାର ଆଶ୍ରିତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ କେବେହେଲେ ଦୁଃଖ ଦେବାକୁ ଚାହେଁ ନାହିଁ । ସେ ଶୀତ, ବର୍ଷା, ଖରା ଦୁଃଖ ସହି ଆମମାନଙ୍କୁ ସୁଖ ଦେଇଥାଏ ବୋଲି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସେମାନଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତିା

ବୃକ୍ଷ କେବଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ସହାୟ ହୋଇନଥାଏ, ସେ ମଧ୍ଯ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନ ଜୀବିକାର ମାଧ୍ଯମ ହୋଇଥାଏ । ତା’ର ପତ୍ରକୁ ମଣିଷ ଔଷଧ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରି ଦୁଃସାଧ୍ୟ ରୋଗ ଯନ୍ତ୍ରଣାରୁ ମୁକ୍ତି ପାଏ । ତା’ର ଫୁଲର ସୁବାସ ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ମଣିଷକୁ ବିମୋହିତ କରାଏ । ଫଳର ରସାଳ ରସରେ ମଣିଷ ନିଜର ଉଦରଜ୍ଵାଳାକୁ ପ୍ରଶମିତ କରେ । ଗଛର ମୂଳ ପାଇଁ ମୃତ୍ତିକା କ୍ଷୟ ହୋଇ ନଥାଏ ଏବଂ ଜଳସ୍ତର ନିମ୍ନଗାମୀ ହୋଇନଥାଏ । ଗଛର ଛେଲି, ଭସ୍ମ, ଅଠାକୁ ମଣିଷ ନିଜର ବ୍ୟବହାରରେ ଲଗାଇ ଅନେକ ସମସ୍ୟାରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଥାଏ। ବୃକ୍ଷ ମଣିଷର ବା ପ୍ରାଣୀଜଗତର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ନିଜକୁ ସମର୍ପିତ କରିଥିବାରୁ କବି ତା’ ଜୀବନ ଧନ୍ୟ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । କବିଙ୍କ ଭାଷାରେ-

“ଶାତ ବରଷ। ଘର୍ମ ଦୁଃଖ
ସହି ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ଦ୍ୟନ୍ତି ସୁଖ ।
ଜୀବିକା ହୋନ୍ତି ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ।’’
କାବିକା ହୋନ୍ତି ପ୍ରାଶାଙ୍କର”

(ଖ) ଅବିଚାରିତ ଭାବରେ ବୃକ୍ଷଛେଦନ ଫଳରେ ସମାଜରେ କି ପ୍ରକାର କ୍ଷତି ଘଟୁଛି ?
Answer:
ବୃକ୍ଷହିଁ ମଣିଷର ଜୀବନ ଜୀବିକା । ବୃକ୍ଷ ଯୋଗୁଁ ମଣିଷ ସମାଜ ତିଷ୍ଠି ରହିଛି । ଆଦିମାନବର ବାସସ୍ଥାନ ଥିଲା ବୃକ୍ଷତଳ ବା ଘନ ଅରଣ୍ୟ । ମଣିଷ ସଭ୍ୟତା ତଥା ସଂସ୍କୃତିର ବିକାଶରେ ବୃକ୍ଷର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ସଭ୍ୟତାର ବିକାଶ ପୂର୍ବରୁ ମଣିଷର ସବୁପ୍ରକାର ଆବଶ୍ୟକତା ବୃକ୍ଷହିଁ ପୂରଣ କରୁଥିଲା । ତା’ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର ଓ ବାସଗୃହର ଆବଶ୍ୟକତା ପରିପୂରଣରେ ବୃକ୍ଷହିଁ ଏକମାତ୍ର ସହାୟ ଥିଲା ।

ଆଜିକାଲି ଅବାରିତ ଓ ଅବିଚାରିତ ଭାବରେ ଯେପରି ବୃକ୍ଷଛେଦନ ହେଉଛି, ତାହାର କୁପ୍ରଭାବ ମଣିଷ ସମାଜ ଉପରେ ନିଶ୍ଚୟ ପଡ଼ିବ। ସେହି କୁପ୍ରଭାବରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ମଣିଷପକ୍ଷେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଉତ୍ତର ଆଫ୍ରିକା, ପାରସ୍ୟ, ମିଶର ଆଦି ବହୁ ଦେଶ ବୃକ୍ଷ କ୍ଷୟ ହେତୁ ଶୁଷ୍କ ମରୁଭୂମିରେ ପରିଣତ ହୋଇଯାଇଛି । ଭାରତରେ ଅରଣ୍ୟ ସମ୍ପଦ କ୍ଷୟ ବା ବୃକ୍ଷଛେଦନ ସେହିପରି ବିପଦ ଟାଣି ଆଣିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି । ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ଭାରତରେ ଯେଉଁ ଜଙ୍ଗଲ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା, ସେଥ‌ିରେ କୁହାଯାଇଥିଲା ଦେଶର ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ ବୃକ୍ଷ ଆଚ୍ଛାଦିତ ହୋଇ ରହିବା ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ। ମାତ୍ର ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ତାହା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇନାହିଁ । ପୁରୁଣା ଜଙ୍ଗଲସବୁ ନଷ୍ଟ ହେଉଛି, ଅଥଚ ନୂଆ ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି କରିବାର ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ହେଉନାହିଁ । ଅବିଚାରିତ ବୃକ୍ଷ କ୍ଷୟ ହେତୁ ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । ଠିକ୍ ସମୟରେ ବର୍ଷା ହେଉନାର୍ହିା ଅନିୟମିତ ବର୍ଷା ଯୋଗୁଁ ଫସତ୍ତର ପ୍ରଭୃତ କ୍ଷତିସାଧନ ହେଉଛି । ବାକ୍ଷୁମଣ୍ଡଳରେ ଅଧ୍କରୁ ଅଧିକ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ

ବାଷ୍ପ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ମଣିଷ ସମାଜ ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ସାଧାରଣତଃ ବୃକ୍ଷମାନେ ଏହି ବିଷାକ୍ତ ବାଷ୍ପକୁ ଶୋଷି ନେଇ ବିଶୁଦ୍ଧ ଅମ୍ଳଜାନ ଯୋଗାଇଥା’ନ୍ତି । ମାତ୍ର ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ବୃକ୍ଷ କ୍ଷୟ ଯୋଗୁଁ ତାହା ସମ୍ଭବ ହେଉନାହିଁ । ଶିଳ୍ପ ତଥା ଗାଡ଼ିମଟରରୁ ନିର୍ଗତ ହେଉଥ‌ିବା ଦୂଷିତ ବାଷ୍ପ ପରିବେଶ ଉପରେ ପ୍ରତିକୂଳ ପ୍ରଭାବ ପକାଉଛି । ପରିବେଶ ଦୂଷିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ପରିବେଶବିତ୍‌ମାନେ ଏଥ‌ିପାଇଁ ଉଦ୍‌ବେଗ ପ୍ରକାଶ କରୁଛନ୍ତି । ଯଦି ଏହିପରି ବୃକ୍ଷ ନଷ୍ଟ ହୋଇ ଚାଲେ, ତା’ହେଲେ ମାନବ ସମାଜର ସୁସ୍ଥ ଜୀବନଯାପନ ଅସମ୍ଭବ ହୋଇ ପଢ଼ିବା

ବୃକ୍ଷଛେଦନ ପାଇଁ ଆଜି ମଣିଷ ବିପଦର ଦ୍ଵାରଦେଶରେ ପହଞ୍ଚି ସାରିଛି । ମଣିଷକୁ ଆସନ୍ନ ବିପଦରୁ ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ହେଲେ ନୂତନ ବୃକ୍ଷ ଲଗାଇ ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ହେବ । ପିଲାଠାରୁ ବୁଢ଼ା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସହରଠାରୁ ପଲ୍ଲୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତେ ଯଦି ବୃକ୍ଷ ରୋପଣ କରି ତା’ର ଯତ୍ନ ନିଅନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଆମକୁ ଆଉ ପଶ୍ଚାତ୍ତାପ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ନାହିଁ ।

(ଗ) ବୃକ୍ଷମାନେ ପରର ଉପକାର କିପରି କରନ୍ତି ?
Answer:
ଉତ୍କଳର ଭକ୍ତିଯୁଗର କାବ୍ଯସାହିତ୍ୟ ଯେଉଁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନାସ୍ନାତ ସାରସ୍ଵତ ସାଧକମାନଙ୍କ ଅନନ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ଭାରରେ ଋଦ୍ଧିମନ୍ତ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭକ୍ତକବି ଅତିବଡ଼ୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ନାମ ଅଗ୍ରଗଣ୍ୟ । ଉତ୍କଳର ଗଣଚେତନାକୁ ନୀତିନିଷ୍ଠ, ମାନବପ୍ରେମୀ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନାଶ୍ରୟୀ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଭକ୍ତି, ପ୍ରେମ ଓ ସମର୍ପଣର କାବ୍ୟ ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ ତାଙ୍କ ଲେଖନୀରୁ ନିଃସୃତ ହୋଇଥିଲା ।

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ଗହଣରେ ଧେନୁ ଚରାଇବାକୁ ଯାଇଛନ୍ତି । କ୍ରମଶଃ ଦିନର ବୟଃ ବୃଦ୍ଧି ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣର ତାପ ପ୍ରବଳରୁ ପ୍ରବଳତର ହୋଇଛି । ସୂର୍ଯ୍ୟତାପ ସହି ନପାରି ସେମାନେ ବୃକ୍ଷମୂଳରେ ବିଶ୍ରାମ ନେଇଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷର ସୁଶୀତଳ ଛାୟା ସେମାନଙ୍କୁ ଆମୋଦିତ ଓ ଆନନ୍ଦିତ କରିଛି । ତେଣୁ ଲୀଳାସୁନ୍ଦର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷ ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ଆନୁଗତ୍ୟ ଜଣାଇଛନ୍ତି । ତା’ର ଉପକାର ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ସେ ଶତମୁଖ ହୋଇ ଉଠିଛନ୍ତି । ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ଆଗରେ ସେ ବୃକ୍ଷର ମହିମା ବଖାଣିଛନ୍ତି ।

ବୃକ୍ଷ ତା’ର ସୁଶୀତଳ ଛାୟା ପ୍ରଦାନ କରି କ୍ଳାନ୍ତ ମଣିଷ ବା ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଉପକାର କରିଥାଏ । ନିଜେ ଖରା ସହି ପତ୍ରକୁ ଏଭଳି ସଜାଇ ରଖେ ଯେ ତା’ଛାୟାରେ ବସିଥ‌ିବା କ୍ଳାନ୍ତ ମଣିଷର ସବୁକିଛି କ୍ଳାନ୍ତି ଦୂରେଇଯାଏ । କେବଳ ଖରା ନୁହେଁ, ସେ ମଧ୍ୟ ବର୍ଷା ଓ ଶୀତ ସହ୍ୟକରି ପରର ଉପକାର କରିଥାଏ ।

ବୃକ୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶ ମଣିଷ କାହିଁକି, ସମଗ୍ର ପ୍ରାଣୀଜଗତଙ୍କର ବଞ୍ଚିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ପତ୍ର ଛାଇ ଦେବା ସହିତ ଔଷଧ ଭାବେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଅନେକ ସମୟରେ ତା’ର ଔଷଧୀୟ ଗୁଣ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ରୋଗମୁକ୍ତ କରେ । ତୃଣଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀମାନେ ବୃକ୍ଷର ପତ୍ର ଖାଇ ସେମାନଙ୍କର ଉଦର ପୂରଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେହିପରି ଫୁଲ ଗଛର ଶୋଭାବର୍ଦ୍ଧନ କରିବା ସହିତ ପ୍ରକୃତିକୁ ମନୋରମ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । କେତେକ ଫୁଲର ମଧ୍ୟ ଔଷଧୀୟ ଗୁଣ ଥାଏ । ସେହି ଫୁଲ ଦିନେ ଫଳରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଏ । ସେହି ଫଳକୁ ପ୍ରାଣୀମାନେ ସେମାନଙ୍କର ଖାଦ୍ୟ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି । ମୂଳରେ ଥିବା ଚେର ମୃଭିକାକୁ ରକ୍ଷା କରିଥାଏ । ବୃକ୍ଷର ଚେରପାଇଁ ହିଁ ମୃତ୍ତିକାର ଜଳ ଧାରଣ କରିବାର ଶକ୍ତି ବଢ଼ିଥାଏ।

ଗଛର ବକଳ ବା ଛେଲିକୁ କେତେକ ଔଷଧରୂପେ, କେହି କେହି କୌପୀନରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି । ତା’ର କାଠ ଘର ତିଆରି ଓ ଘରକରଣା ଜିନିଷ ତିଆରି କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ତା’ର କ୍ଷାର, ଅଙ୍ଗାର, ଭସ୍ମ, ଅଠା ଆଦି ମଣିଷ ପାଇଁ ଉପାଦେୟ ହୋଇଥାଏ । ସବୁପ୍ରକାର ସେବା କରୁଥିବାରୁ ଓ ବୃକ୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶ କାମରେ ଲାଗୁଥ୍ ବାରୁ ଶ୍ରାକୃଷ୍ଣ ତାହାକୁ ପରୋପକାରା ଭାବରେ ସମ୍ବୋଧନ କରିଛିନ୍ତି। ବାସ୍ତବିକ ପଞ୍ଚସଖା ଯୁଗର ଭକ୍ତକବି ଭକ୍ତିଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସହିତ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବକ୍ତବ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଗଛର ଉପକାରିତା ଯେଭଳି ବୁଝାଇଛନ୍ତି, ତାହା ସର୍ବକାଳୀନ ଚିନ୍ତାଧାରା କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ ।

ଆସ, କବିତାର ପଦ ପୂରଣ କରିବା।
(କ) କ୍ଷାର, ଅଙ୍ଗାର, ଭସ୍ମ, ଅଠା ।
…………………………….

(ଖ) ଧନ୍ୟ ଜୀବନ ଏହାଙ୍କର ।
……………………………

(ଗ) ପତ୍ର କୁସୁମ ଫଳ ଛାଇ ।
……………………………

(କ) କ୍ଷାର, ଅଙ୍ଗାର, ଭସ୍ମ, ଅଠା ।
Answer:
ଗ୍ରହକୁ ସାଜି ବାଡ କଣା ॥

(ଖ) ଧନ୍ୟ ଜୀବନ ଏହାଙ୍କର ।
Answer:
ଜାବିକା ହୋନ୍ତି ପ୍ରାଣାଙ୍କର ॥

(ଗ) ପତ୍ର କୁସୁମ ଫଳ ଛାଇ ।
Answer:
ମୂଳ ବିକଳ ଦାରୁ ଦେଇ॥

Question ୪।
ଏହି କବିତାରୁ ଭଲ ଲାଗୁଥ‌ିବା ପଦଗୁଡିକ ନିର୍ବାଚନ କରି ଆବୃତ୍ତି କରିବା ?
Answer:
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ଗାଇବେ ।

Question ୫।
ଆସ, ସରଳଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖୁବା :
(କ) ଏହାଙ୍କ ପ୍ରାୟେ ଯେବେ ହୋଇ
ସଂସାର ମଧେ ଦେହ ବହି ।
Answer:
ଏହାଙ୍କ ପ୍ରାୟେ ………………………… ଦେହ ବହି ।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାହିତ୍ୟକୃତି ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ର ଦଶମସ୍କନ୍ଧ (ଗୋପଲୀଳା) ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟର ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ଏଠାରେ କବି ବୃକ୍ଷର ଉପକାରୀ ସ୍ଵଭାବ ସମ୍ପର୍କରେ ବିଶଦ ବର୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

କୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ସହିତ ଧେନୁଚାରଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଜନବସତିଠାରୁ ଦୂରକୁ ଯାଇଛନ୍ତି । ଧେନୁମାନଙ୍କୁ ଚାରଣଭୂମିରେ ଛାଡ଼ିଦେଇ ସେ ସାଥୀମାନଙ୍କ ସହିତ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କ୍ରୀଡ଼ା କୌତୁକ କରିଛନ୍ତି । କ୍ରମେ କ୍ରମେ ଦିନ ବଢ଼ି ବଢ଼ି ମଧ୍ୟାହ୍ନ ହୋଇଛି । ସୂର୍ଯ୍ୟ ମୁଣ୍ଡ ଉପରକୁ ଯିବାରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ଅସହ୍ୟ ହୋଇଛି । ଅସହ୍ୟ କିରଣରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାପାଇଁ କୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷର ସୁଶୀତଳ ଛାୟାତଳେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଛନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ସଖାମାନଙ୍କୁ ସେହି ଶୀତଳ ସ୍ଥାନକୁ ଆସିବାପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରିଛନ୍ତି ।

କୃଷ୍ଣ ଥିଲେ ଲୀଳାସୁନ୍ଦର । ସେ ତାଙ୍କର ମାନବୀୟ ଲୀଳା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଅବକାଶରେ ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗକୁ ବିଚାର ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି । ଯେଉଁମାନେ ଉପକାରୀ ସେ ସେମାନଙ୍କର ମହତ୍ତ୍ଵ ଗାନ କରିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷ ସାଧାରଣ ମଣିଷ ବିଚାରରେ ହେୟ ହେଲେହେଁ ସେ ତାହାର ମହତ୍ତ୍ବ ବିଚାର କରିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ଆଗରେ ବୃକ୍ଷର ବିଶେଷତା ବଖାଣି ବସିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷ ସଦା ପରୋପକାରୀ । ସେ କଷ୍ଟ ସହି ଅନ୍ୟକୁ ସୁଖ ଦିଏ । ଅନ୍ୟର ବଞ୍ଚିବାରେ ଓ ଚ୍ଚାବନଧାରଣ କରିବାରେ ସେ ସହାୟକ ହୁଏ। ବୃଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶକୁ ବ୍ୟବହାର କର ପ୍ରାଶାମାନେ ଜାବନ ଧାରଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ବୃକ୍ଷର ପତ୍ର, ଫୁଲ, ଫଳ, ମୂଳ, ବକଳ ସବୁକିଛି ମଣିଷ ପାଇଁ ଉପାଦେୟ । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷଙ୍କୁ ସୁଜନ ବା

ସାଧୁଲୋକଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷ ଧରାପୃଷ୍ଠରେ ଜନ୍ମ ନେଇ ଯେପରି ସମସ୍ତଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ କରିଥାଏ, ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସୁଖରେ ଓ ଜୀବନ ଧାରଣରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ, ସବୁ ପ୍ରାଣୀ ସେହିପରି ମନୋଭାବ ପ୍ରତିପୋଷଣ କରିବା ଉଚିତ । ବିଶ୍ୱସ୍ରଷ୍ଟା କେବଳ ଅନ୍ୟର ଉପକାର ପାଇଁ ମନୁଷ୍ୟ ବା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ଧରାପୃଷ୍ଠରେ ଜନ୍ମ ଦେଇଛନ୍ତି । ତେଣୁ ସଂସାରରେ ଜନ୍ମ ନେଇ, ଦେହଧାରଣ କରି ବୃକ୍ଷ ସଦୃଶ ମଙ୍ଗଳକାରୀ ହେବାକୁ ସେ ଉପଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

(ଖ) ମନ ବଚନ ଧନେ କରି
ଯେ ହୋଏ ପର ଉପକାରୀ ।
ଦିନ ହରନ୍ତି ଦୁଃଖ ସୁଖେ
ସେ ଧନ୍ୟ ଇହପର ଲୋକେ ।
Answer:
ମନ ବଚନ ………………….. ପରଲୋକେ ।
ଉକ୍ତ ପଦ୍ୟାଶଟି ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାହିତ୍ୟକୃତି ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ର ଦଶମସ୍କନ୍ଧ (ଗୋପଲୀଳା) ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟର ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି । ଏଠାରେ କବି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ବୃକ୍ଷର ମହିିମା ଗାନ କରିବା ସହିତ ମହତ୍ ଜନଙ୍କର ଗୁଣାବଳା ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି।

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଜର ସାଥୀ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଧେନୁ ଚରାଇବା ପାଇଁ ଯାଇଛନ୍ତି । କ୍ରମଶଃ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ସମୟ ଉପସ୍ଥିତ ହେବାରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର କିରଣ ଅସହ୍ୟ ହୋଇଛି । କୃଷ୍ଣ ସାଥୀମାନଙ୍କ ସହିତ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଦାଉରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାପାଇଁ ବୃକ୍ଷତଳକୁ ଯାଇଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷର ସୁଶୀତଳ ଛାୟାରେ ବସି ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ସେହି ଅବସରରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଜର ସଖାମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବୋଧନ କରି ବୃକ୍ଷର ବିଶେଷତା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶ ଯେ ପ୍ରାଣୀ ଜଗତର ବଞ୍ଚିବାର କାରଣ ହୋଇଥାଏ, ତାହା ସେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଏପରିକି ବୃକ୍ଷକୁ ମଧ୍ଯ ସେ ସାଧୁ ଲୋକ ବା ଉତ୍ତମ ଲୋକଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି ।

ଯେଉଁମାନେ ମହତ୍ ଲୋକ, ସେମାନେ ନିଜ ଅପେକ୍ଷା ଅନ୍ୟର ସୁଖକୁ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ସେମାନେ ଯେତେ କଷ୍ଟ ପାଇଲେ ମଧ୍ୟ ନିଜ ପାଇଁ ସେମାନେ ଅଧ୍ଵ ଚିନ୍ତା ନକରି ଅନ୍ୟର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଇଚ୍ଛା କରିଥା’ନ୍ତି । ସେମାନେ କେବଳ ମନରେ ଯେ ଅନ୍ୟର ଉପକାର କରିବା ପାଇଁ ଇଚ୍ଛା କରିଥା’ନ୍ତି, ସେପରି ନୁହେଁ । ସେମାନେ ମଧ୍ଯ ମଧୁର ବଚନ କହି ଅନ୍ୟର ଦୁଃଖ ଦୂରେଇ ଦେବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥା’ନ୍ତି । କାରଣ ସହାନୁଭୂତିପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା କେବଳ ମହତ୍ ଲୋକ ପାଖରୁ ହିଁ ମିଳିଥାଏ। ପୁନଶ୍ଚ ସେମାନେ ଶକ୍ତି ଅନୁସାରେ ଦୁଃଖୀଲୋକଙ୍କୁ ଧନ ଦେଇ ତା’ ମୁହଁରେ ହସ ଫୁଟାଇବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥା’ନ୍ତି ।

ଅର୍ଥାତ୍‌ ମନ, ବଚନ ଓ ଧନ ବଳରେ ସାଧୁଲୋକମାନେ ଜଗତର ମଙ୍ଗଳ କରିବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛା କରିଥା’ନ୍ତି । ସାଂସାରିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜନ୍ମ ନେଇ ସେମାନେ ଦୁଃଖ ସୁଖ ଭୋଗକଲେ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟକୁ ସାହାଯ୍ୟ ଓ ସେବା କରିଥିବାରୁ ସେମାନେ ପୁଣ୍ୟ ସଞ୍ଚୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ପାଇଁ ଜୀବନ ଦେଇ ଇହଜନ୍ମକୁ ସାର୍ଥକ କରିବା ସହିତ ପୁଣ୍ୟ ବଳରେ ପରଲୋକରେ ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭବ କରିଥା’ନ୍ତି। କବି ଏଠାରେ ନିଜର ଦାର୍ଶନିକ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୬ ।
ତଳଲିଖୂତ ନାମମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ସଖାଙ୍କ ନାମ ନୁହେଁ, ତାହାକୁ ବାଛି ଲେଖ । ଶ୍ରୀଦାମ, ସୁବଳ, ଭୀମ, ଅର୍ଜୁନ, ପ୍ରାଶୁ, ଅଂଶୁ, ବଜ୍ରହସ୍ତ, ଦେବପ୍ରସ୍ଥ ।
Answer:
ଭୀମ, ପ୍ରାଶ୍ରୁ, ବଜ୍ରହସ୍ତ ।

Question ୭।
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ସେମାନଙ୍କ ଡାହାଣ’ ପଟରେ ଥ‌ିବା ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ବାଛି ଲେଖ ।
(କ) ଘର୍ମ (ବର୍ଷା, ଝାଳ, ଲାଳ, ଚମଡ଼ା)
(ଖ) ଦାରୁ (ସୁନ୍ଦର, କର୍କଶ, ମଠ, କାଠ)
(ଗ) ଦ୍ୟନ୍ତି (ଥୁଅଛି, କୁହନ୍ତି, ନିଅନ୍ତି, ଦିଅନ୍ତି)
Answer:
(କ) ଘର୍ମ – ଝାଳ
(ଖ) ଦାରୁ – କାଠ
(ଗ) ବ୍ୟକ୍ତି – ଦିଅନ୍ତି
ଆସ, ନୂତନ ଶବ୍ଦ ଲେଖୁବା :

Question ୮।
‘ମହତ୍’ ଶବ୍ଦରେ ‘ତ୍ଵ’ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଯୋଗ କଲେ ଶବ୍ଦଟି ହୁଏ ‘ମହତ୍ତ୍ବ’ । ସେହିପରି ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦମାନଙ୍କରେ ‘ତ୍ୱ’ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଯୋଗ କରି ନୂତନ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖୁବା ।
ଗୁରୁ, ବିଶେଷ, ସତ୍, କ୍ଷୁଦ୍ର, ଦୂର, ସ୍ୱ
Answer:
ଗୁରୁ + ତ୍ବ = ଗୁରୁତ୍ୱ
ସତ୍ + ତ୍ବ = ସତ୍ତ୍ଵେ
ଦୂର + ତ୍ଵ = ଦୂରତ୍ବ
ବିଶେଷ + ତ୍ଵ = ବିଶେଷତ୍ଵ
କ୍ଷୁଦ୍ର + ତ୍ଵ = କ୍ଷୁଦ୍ରତ୍ୱ
ସ୍ବ + ତ୍ବ = ସ୍ଵତ୍ଵ

Question ୯।
ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଶବ୍ଦ ବାଛି ପଦ ପୂରଣ କରିବା ।
(କ) ମନ ବଚନ ………………..କରି
ଯେ ହୋଏ ………………….. ଉପକାରା ।
(ଏକ, ନିଜ, ଧନେ, ବନେ, ସର୍ବ, ଜନେ, ପର, ତୋର )

(ଖ) ଶୀତ ବରଷା ……………….. ଦୁଃଖ
ସହି ……………………. ଦ୍ୟନ୍ତି ସୁଖ ।
(କର୍ମ, ମର୍ମ, ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ, ଆମ୍ଭଙ୍କୁ, ଘର୍ମ, ସଭିଙ୍କୁ)
Answer:
(କ) ମନ ବଚନ ଧନେ କରି
ଯେ ହୋଏ ପର ଉପକାରୀ ।

(ଖ) ଶୀତ ବରଷା ……………….. ଦୁଃଖ
ସହି ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ଦ୍ୟନ୍ତି ସୁଖ ।

Question ୧୦ ।
ନିମ୍ନଲିଖତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ପାଖ କୋଠରିରେ ଲେଖ ।
(କ) ନିଦାଘ ରବି ତେଜ ଲାଗି
ଝୁରୁଛି ମୁହିଁ ପୁତ୍ର ଲାଗି ।

(ଖ) ମିଳିଲେ ଯମୁନାର ଲାଗେ
ସତ୍ତ୍ୱେ ଧନ କର୍ମେ ଲାଗେ ।
Answer:
(କ) ନିଦାଘ ରବି ତେଜ ଲାଗି – ‘ଲାଗି’ ଅର୍ଥ ସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିବାରୁ
ଝୁରୁଛି ମୁହିଁ ପୁତ୍ର ଲାଗି – ‘ଲାଗି’ ଅର୍ଥ ପାଇଁ ନିମିତ୍ତ ।

(ଖ) ମିଳିଲେ ଯମୁନାର ଲାଗେ – ‘ଲାଗେ’ ଅର୍ଥ ତଟଦେଶରେ / ତ୍କଳରେ
ସଞ୍ଚିତ ଧନ କର୍ମେ ଲାଗେ – ‘ଲାଗେ’ ଅର୍ଥ ବିନିଯୋଗ ହୋଇଥାଏ|ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ ।

Question ୧୧ ।
ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ଲେଖୁବା –
ରବି………………….., ବୃକ୍ଷ………………………., ପୁଷ୍ପ……………………….., ପଲ୍ଲବ……………………
Answer:
ରବି – ସୂର୍ଯ୍ୟ, ବୃକ୍ଷ – ଗଛ, ପୁଷ୍ପ – ଫୁଲ, ପଲ୍ଲବ – ପତ୍ର

Question ୧୨ ।
ତୁମପାଇଁ କାମ ।
(କ) ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ ସମ୍ପର୍କରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ତୁମ ସାହିତ୍ୟ ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ଦିଅ ।
(ଖ) ବୃକ୍ଷର ଉପକାରିତା ସମ୍ପର୍କରେ ଲେଖାଯାଇଥିବା ବିଭିନ୍ନ କବିତା, ପ୍ରବନ୍ଧ ଓ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ଖାତାରେ ଲେଖୁ ରଖୁ ଓ ଶ୍ରେଣୀରେ ଆଲୋଚନା କର ।

ପରାକ୍ଷା ଉପଯେ।ଗା ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନେ।ତ୍ତର:

Question ୧ ।
‘ଦାମ’ ଏବଂ ‘ଉଦର’, ଏ ଦୁଇ ଶବ୍ଦକୁ ସନ୍ଧି କରାଯାଇ ‘ଦାମୋଦର’ ଶବ୍ଦଟି ଗଠିତ ହୋଇଛି । ଶେଷକୁ ‘ଉଦର’ ଶବ୍ଦ ଥ‌ିବା ଆଉ ତିନି ବା ଚାରୋଟି ଶବ୍ଦ ଲେଖ । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସି ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ତୁମକୁ ଜଣା ନଥୁଲେ ଅଭିଧାନରୁ ଖୋଜି ତାହାର ଅର୍ଥ ଟିପି ରଖ ।
କାକୋଦର (କାକ + ଉଦର) – ସର୍ପ
କୃଶୋଦର (କୃଶ + ଉଦର) – କ୍ଷୀଣ କଟିଯୁକ୍ତ
ଲମ୍ବୋଦର (ଲମ୍ବ + ଉଦର) – ଗଣେଶ
କୃଶୋଦର ( କୃଶ + ତ୍ତଦର) – କ୍ଷାଶ କଟିଯୁକ୍ତ

Question ୨ ।
‘ବେଭାର’ ଶବ୍ଦର ଗଦ୍ୟରୂପ ହେଉଛି ‘ବ୍ୟବହାର’ । ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ଗଦ୍ୟରେ କିପରି ଲେଖାଯିବ ?
ଦ୍ୟନ୍ତ, ପୋଏ, କନ୍ୟାଏ, ବୋଲନ୍ତି, ହୋନ୍ତି

ପଦ୍ୟରୂପ	ମଦ୍ୟରୂପ
ବ୍ୟନ୍ତ୍ରି	ଦେଇଥା’ ନ୍ତି/ ଦି ଅନ୍ତି
ପୋଏ	ପୁଅମାନେ
କନ୍ୟାଏ	କନ୍ୟାମାନେ
ବୋଲନ୍ତି	ବୋଲିଥା’ନ୍ତି
ହୋନ୍ତି	ହୋଇଥା’ ନ୍ତି / ହ୍ ଅନ୍ତି

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର :

Question ୧ ।
‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାର କବି କିଏ ?
Answer:
ପଞ୍ଚସଖା ଯୁଗର ଅନ୍ୟତମ କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାର କବି ଅଟନ୍ତି ।

Question ୨ ।
‘କନ୍ୟାଏ ଗଲେ ତୋଷ ହୋଇ’- କେଉଁମାନଙ୍କୁ ଏଠାରେ କନ୍ୟାଏ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
‘କନ୍ୟାଏ ଗଲେ ତୋଷ ହୋଇ’ – ଏଠାରେ ଗୋପବାଳାମାନଙ୍କୁ କନ୍ୟାଏ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୩ ।
ଦାମୋଦର କିଏ ?
Answer:
ଦାମୋଦର ହେତ୍ତଛନ୍ତି ଲାଳାସୁନ୍ଦର ଶ୍ରାକୃଷ୍ଣା

Question ୪ ।
‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାରେ କେଉଁ ଋତୁର ଘଟଣା ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାରେ ହେମନ୍ତ ଋତୁର ମଧ୍ୟାହ୍ନ ସମୟର ଘଟଣା ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।

Question ୫ ।
‘ପୋଏ ହୋଇଲେ ଦୁଃଖ ଭାଗୀ’– କେଉଁମାନେ ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ସହିତ ଗୋଚାରଣ କରୁଥିବା ଗୋପବାଳକମାନେ ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ।

Question ୬।
ସ୍ତୋକକୃଷ୍ଣ କିଏ ?
Answer:
ସ୍ତୋକକୃଷ୍ଣ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅନ୍ୟତମ ସଖା ଯିଏ ଗୋଚାରଣ ସମୟରେ ତାଙ୍କ ସହିତ ବନକୁ ଯାଉଥିଲେ ।

Question ୭ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କେଉଁ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷର ମହତ୍ତ୍ଵ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରୁଥିଲେ ।

Question ୮।
‘ଧନ୍ୟ ଜୀବନ ଏହାଙ୍କର’– ଏଠାରେ କେଉଁମାନଙ୍କ ଜୀବନ ବିଷୟରେ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ବୃକ୍ଷମାନେ ସୁଜନ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ପରି ଶୀତ, ବର୍ଷା, ଖରା ଭଳି ଦୁଃଖ ସହି ମଧ୍ୟ ଆମକୁ ସୁଖ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ସେହି ବୃକ୍ଷମାନଙ୍କ ଜାଗନ ବିଷୟରେ ଏଠାରେ କୁହାଯାଇଛି।

Question ୯।
ଇହଲୋକ ଓ ପରଲୋକରେ କେଉଁମାନଙ୍କ ଜୀବନ ଧନ୍ୟ ହୁଏ ବୋଲି କବି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଯେଉଁମାନେ ସଂସାରରେ ମନ, ବଚନ ଓ ଧନ ଦେଇ ପରର ଉପକାର କରନ୍ତି, ଇହଲୋକ ଓ ପରଲୋକରେ ସେହିମାନେଙ୍କ ଜାବନ ଧନ୍ୟ ହୁଏ ଚୋଲ କବ କହିଛନ୍ତି।

Question ୧୦ ।
‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାରେ କାହାକୁ ରାମ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାରେ ବଳରାମଙ୍କୁ ରାମ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୧୧।
ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ କେବେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ? ତାଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅବଦାନ କ’ଣ ?
Answer:
ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷାର୍ଦ୍ଧରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ ତାଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ

Question ୧୨।
କବି ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ରଚିତ ‘ଭାଗବତ’ର କେଉଁ ସ୍କନ୍ଧ ଓ କେଉଁ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତା ଆନୀତ ?
Answer:
କବି ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ରଚିତ ଭାଗବତର ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତା ଆନୀତ ।

Question ୧୩ ।
ଗୋପବାଳକମାନେ କାହିଁକି ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
କ୍ରମେ ଦିନ ବଢ଼ି ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଉପଗତ ହେବାରୁ ଗ୍ରୀଷ୍ମର ପ୍ରକୋପ ବଢ଼ିବାକୁ ଲାଗିଲା । ତେଣୁ ଅସହ୍ୟ ସୂର୍ଯ୍ୟ କିରଣକୁ ସହ୍ୟ କରିନପାରି ଗୋପବାଳକମାନେ ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ।

Question ୧୪ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କେଉଁମାନଙ୍କ ଆଗରେ ବୃକ୍ଷର କେଉଁ ମହତ୍ତ୍ବ ବିଷୟରେ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଗୋଚାରଣ କାଳରେ ଅସହ୍ୟ ଗ୍ରୀଷ୍ମତାପରୁ ରକ୍ଷାପାଇବା ପାଇଁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସମସ୍ତ ଗୋପବାଳକମାନ ଙ୍କୁ ବୃକ୍ଷ ମୂଳକୁ ଡାକି ଛନ୍ତି । ସେଠାରେ ସେ ନିଜର ସଖାମାନଙ୍କ ଆଗରେ ବୃକ୍ଷର ପରୋପକାରୀ ଗୁଣ ବିଷୟରେ କହି ଛନ୍ତି ।

ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ :

Question ୧।
“ ଧନ୍ୟ ଜୀବନ ଏହାଙ୍କର
ଜୀବିକା ହୋନ୍ତି ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ।”’
Answer:
ଧନ୍ୟ ଜାବନ ………………………….. ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାହିତ୍ୟକୃତି ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ର ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ (ଗୋପଲୀଳା) ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟର ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି । ଏଠାରେ କବି ବୃକ୍ଷର ବିଶେଷତା ଓ ଉପକାରା ସ୍ୱଭାବ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଆଲେ।ଚନା କରିଛନ୍ତି।

କୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳ ବାଳକାମାନଙ୍କ ସହିତ ଧେନୁ ଚରାଇବାପାଇଁ ଚାରଣଭୂମିକୁ ଯାଇଛନ୍ତି। ଦୂର ଚାରଶଭୂମିରେ ଗାଈମାନଙ୍କୁ ଚରିବାପାଇଁ ଛାଡ଼ି ଦେଇଛନ୍ତି । କ୍ରମଶଃ ଦିନର ବୟସ ବଢ଼ି ମଧ୍ୟାହ୍ନ ସମୟ ହୋଇଛି । ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ପ୍ରଚଣ୍ଡ କିରଣ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ତାଙ୍କର ସଖାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅସହ୍ୟ ହୋଇଛି । ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ତାତି କିରଣରେ ସେମାନେ ଅତିଷ୍ଠ ହୋଇପଡ଼ିଛନ୍ତି ।

ବୃକ୍ଷତଳେ ବିଶ୍ରାମ ନେବା ଅବକାଶରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ଆଗରେ ବୃକ୍ଷର ବିଶେଷ ଗୁଣ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷମାନେ ସଦା ପରୋପକାରୀ । ଅନ୍ୟକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଯାଇ ସେମାନେ ନିଜେ ବହୁ କଷ୍ଟ ଭୋଗ କରିଥା’ନ୍ତି । ବୃକ୍ଷକୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସାଧୁଲୋକଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ସାଧୁଲୋକଙ୍କୁ ଯେତେ କଷ୍ଟ ପଡ଼ିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ କେବେହେଲେ ଅନ୍ୟର ଅମଙ୍ଗଳ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ସେହିପରି ବୃକ୍ଷ ଖରା, ବର୍ଷା, ଶୀତ ସହିଲେ ମଧ୍ୟ ସଦାବେଳେ ଅନ୍ୟ ପାଇଁ ସୁଖର କାରଣ ହୋଇଥାଏ । ଏପରିକି ତାହାକୁ ହାଣୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ମଧ୍ୟ ସେ ଶୀତଳ ଛାୟା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ସେ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଜୀବନଧାରଣର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇଥାଏ ।

ବୃକ୍ଷର ଫଳକୁ ପ୍ରାଣୀମାନେ ଖାଦ୍ୟ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି । ପତ୍ରକୁ ଔଷଧ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି ଓ ବୃକ୍ଷର ସୁଶୀତଳ ଛାୟାତଳେ ବିଶ୍ରାମ କରନ୍ତି । ଘର କରିବାପାଇଁ ଏବଂ ଘରର ସାଜ ସରଞ୍ଜାମ ତିଆରି ପାଇଁ ଲୋକମାନେ ବୃକ୍ଷର କାଠଗଣ୍ଡିକୁ ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି । ସୁତରାଂ ବୃକ୍ଷ ସବୁ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଜୀବନଧାରଣର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇଥାଏ । କବି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନା ସହିତ ପ୍ରକୃତିର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଯେଭଳି ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଛନ୍ତି, ତାହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ମନେହୁଏ ।

Question ୨।
ସୁଜନ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ବେଭାର ।
ସୁଜନ ପ୍ରାଣାଙ୍କ ବେଭାରା
Answer:
ପରେ କରନ୍ତି ……………………. ବେଭାର।
ଭଲ୍ମିଖିତ ପଦ୍ୟାଟି ପଠିତ ସାହିତ୍ୟ ପୁସ୍ତକର “ବୃକ୍ଷ ମାହାମ୍ୟ” ଶାର୍ଷକ କବିତାଗୁ ସଂଗୃହାତା ଆଲୋଗ୍ୟ ପଦ୍ୟାଖରେ କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ବୃକ୍ଷରାଜିଙ୍କୁ ସୁମହତ୍ ପ୍ରାଶାମାନଙ୍କ ସଦୃଶ ପରୋପକାରା ବୋଲି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୁଖରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୋପବାଳକମାନଙ୍କ ସହିତ ଗୋଚାରଣ କରୁଥିବା ସମୟରେ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ରୌଦ୍ରତାପରୁ କ୍ଷାନ୍ତ ହେବା ନିମିତ୍ତ ବୃକ୍ଷ ମୂଳରେ ଉପବେଶନକରି ବୃଷର ଶାତଳ ଛାୟା ଉପଲବ୍ ଧି କରୁଥିଲୋ ଇତ୍ୟବସରରେ ଶ୍ରାକୃତ୍ର ଗୋପବାଳକମାନଙ୍କୁ ବୃକ୍ଷର ମହତ୍ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସଂପର୍କରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଥ୍ ଲୋ ସୁମହତ୍ ଜନସମୂହ ସ୍ୱଭାବତଃ ପରେ।ପକାରା ତାଦୃଶ ବୃକ୍ଷରାଜି “ ପରୋପକାରାୟ ସ୍ୱର୍ଗାୟ ”କୁ ପାଥେୟ କରି ନିଜ ଜୀବନକୁ ଧନ୍ୟ କରିଛନ୍ତି । ବାସ୍ତବିକ କବିଙ୍କ ମନ୍ତବ୍ୟ ବେଶ୍ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ମନେହୁଏ ।

ଦୀର୍ଘ ତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର:

Question ୧।
କବିତାଟିର ନାମ ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ ରଖାଯିବାର ଯଥାର୍ଥତା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାର କବି ପଞ୍ଚସଖା ଯୁଗର ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ । ଷୋଡ଼ଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଉତ୍କଳୀୟ କାବ୍ୟଯୁଗକୁ ଭକ୍ତିରସର ଧର୍ମଧାରାରେ ସେ ପ୍ଲାବିତ କରିଥିଲେ । ସେ ଉତ୍କଳୀୟ ଜନଜୀବନକୁ ବୈଷ୍ଣବୀୟ ଚିନ୍ତା ଓ ଚେତନାରେ ତଲ୍ଲୀନ କରିଥିଲେ । ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାଟି କବିଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାହିତ୍ୟକୃତି ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ ର ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ (ଗୋପଲୀଳା) ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟରେ ସଂଯୋଜିତ ହୋଇଛି । ଉକ୍ତ ଅଧ୍ୟାୟରେ ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ ନାମରେ କୌଣସି ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇ ନାହିଁ । ଆଲୋଚ୍ୟ ଅଂଶଟିର ମୁଖ୍ୟ କଥାବସ୍ତୁ ଭାବରେ ବୃକ୍ଷର ଉପାଦେୟତାକୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୁଖରେ କବି ପ୍ରକାଶ କରାଇଥିବାରୁ ଆଲୋଚ୍ୟ ପାଠ୍ୟଶଟିର ଏପରି ନାମକରଣ କରାଯାଇଛି । ଏଭଳି ନାମକରଣ କଥାବସ୍ତୁ ଅନୁଯାୟୀ ସାର୍ଥକ ହୋଇଛି ।

କୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ସହିତ ଧେନୁ ଚରାଇବାକୁ ଚାରଣଭୂମିକୁ ଯାଇଛନ୍ତି । ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ପ୍ରଖର କିରଣରୁ ରକ୍ଷା ବୃକ୍ଷତଳେ ନିଜ ପ୍ରିୟ ସଖାମାନଙ୍କ ସହ ବିଶ୍ରାମ ନେଇଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷର ଶୀତଳ ଛାୟାରେ ସେ ନିଜର କ୍ଳାନ୍ତି ମେଣ୍ଢାଇଛନ୍ତି । ନିଜର ସଖାମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ବୃକ୍ଷର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । କବିଙ୍କ ଭାଷାରେ

“ଚରାନ୍ତି ଗୋରୁ ଗୋପ ମେଳେ
ଶୀତଳ ଛାୟା ବୃକ୍ଷ ତଳେ ।
ବୃକ୍ଷକୁ ଚାର୍ହିଁ ଦାମେ।ଦର
ବୋଲନ୍ତି ଗୋପଙ୍କ ଆଗର ।’’

ବୃକ୍ଷର ମହତ୍ତ୍ବ ବର୍ଣନା କରିବାକୁ ଯାଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଛନ୍ତି ଯେ ବୃକ୍ଷମାନେ ସବୁସମୟରେ ପରର ଉପକାର କରିଥା’ନ୍ତି । ଖରା, ବର୍ଷା, ଶୀତ ସହି, ନିଜେ କଷ୍ଟ ଅନୁଭବ କରି ମଧ୍ୟ ସେ ଅନ୍ୟର ମଙ୍ଗଳ କରିଥାଏ । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷର ଜୀବନକୁ ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟ କରିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷ ମଧ୍ଯ ମଣିଷଙ୍କର ଜୀବନ ଜୀବିକାର କାରଣ ହୋଇଥାଏ । କୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷକୁ ସାଧୁଲୋକ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ସାଧୁଲୋକ ଯେପରି ଅନ୍ୟର ଉପକାରରେ ନିଜକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରେ, ଠିକ୍ ସେହିପରି ବୃକ୍ଷ ନିଜର ଡାଳ, ପତ୍ର, ଫୁଲ, ଫଳ, ବକଳ, କ୍ଷାର, ଅଙ୍ଗାର, ଅଠା ଦେଇ ସମସ୍ତଙ୍କ ଜୀବନ ଧାରଣରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।
ଏଠାରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କେବଳ ଗୋଟିଏ ବୃକ୍ଷର ବିଶେଷତା ବର୍ଣ୍ଣନା ନକରି ସମଗ୍ର ବୃକ୍ଷଜଗତର ମହତ୍ତ୍ବ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଛନ୍ତି । କରିଙ୍କ ଭାଷାରେ-

“ପତ୍ର କୁସୁମ ଫଳ ଛ।ଇ
ମୂଳ ବକଳ ଦାରୁ ଦେଇ ।
କ୍ଷୀର, ଅଙ୍ଗାର, ଭସ୍ମ, ଅଠା
ଗୃହକୁ ସାଢି ବାଡ଼ କଣ୍ଟା ।
ଏତେ ପ୍ରକାର ସେବା କରି
ନିତ୍ୟେ ଏ ପର ଉପକାରୀ ।’’

ଉକ୍ତ କାବ୍ୟଂଶରେ କେବଳ ବୃକ୍ଷର ବିଶେଷତା ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଥିବାରୁ କାବ୍ୟାଶଟିର ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ ନାମକରଣ ସାର୍ଥକ ମନେ ହୋଇଥାଏ ।

Question ୨।
ବୃକ୍ଷରୋପଣର ଆଚ୍ଶ୍ୟକତା ସମ୍ପର୍କରେ ଶ୍ରେଣାଗୃହରେ ଅଥବା ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ହେବାକୁ ଥିବା ଆଲୋଚନା ସଭାରେ ଭାଗ ନେବା ନିମନ୍ତେ ତୁମ ବକ୍ତବ୍ୟର ଏକ ପ୍ରତିଲିପି ପ୍ରସ୍ତୁୁତ କରା
Answer:
(ପ୍ରଥମେ ବକ୍ତବ୍ୟ ବା ଆଲୋଚନାରେ ଭାଗନେବା ପୂର୍ବରୁ ଇଷ୍ଟଦେବଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରିବ । ସେଠାକାର ପରିବେଶ ପ୍ରତି ନଜର ରଖୁ । ଗୁରୁଜନଙ୍କ ପ୍ରତି ଯଥାର୍ଥ ମର୍ଯ୍ୟାଦାଜନକ ସମ୍ବୋଧନ କରିବା ସହିତ ସାଥୀ ପିଲାମାନଙ୍କୁଆୟୋଜକଙ୍କୁ କୃତଜ୍ଞତା ଜଣାଇବ । ନିଜର ମତକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଏବଂ ମୁଖ, ଆଖ୍ ଓ ହାତକୁ ଯଥାର୍ଥ ଭାବେ ଉପଯୋଗ କରି ଆଲୋଚନାର ବିଷୟକୁ ଅବତାରଣା କରିବ ।)

ମଣିଷ ଜୀବନ, ସମାଜ ଓ ସଭ୍ୟତା ସହିତ ବୃକ୍ଷର ସମନ୍ଵୟସ୍ଥଳୀ ଅରଣ୍ୟ ଅଙ୍ଗାଙ୍ଗୀଭାବେ ଜଡ଼ିତ । ନାନାପ୍ରକାର ବୃକ୍ଷଲତା ସମାକୀର୍ଣ୍ଣ ବିସ୍ତୃତ ବନଭୂମି ଏକଦା ଥିଲା ମାନବ ଜାତିର ଜନ୍ମଭୂମି ଓ କର୍ମଭୂମି । ଆଦିମ ମାନବ ବୃକ୍ଷଠାରୁ ନିଜ ଜୀବନଧାରଣର ସବୁକିଛି ଚିଜ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥିଲା । ମୁନିଋଷିମାନେ ବୃକ୍ଷରୋପଣ କରି ଆଶ୍ରମ ପରିବେଶକୁ ଶାନ୍ତ, ସୁନ୍ଦର ଓ କମନୀୟ କରୁଥିଲେ । ମାତ୍ର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ସଭ୍ୟତା ଅନେକ ବୃକ୍ଷକୁ ନଷ୍ଟ କରି ଶିଳ୍ପ, ବାସଗୃହ ଓ ସହର ନିର୍ମାଣ କଲା । ଜୀବନରେ ସେ ଅନେକ ଅର୍ଥ ରୋଜଗାର କଲା; ମାତ୍ର ତା’ ଜୀବନର ସରସତା ଅପସରି ଗଲା ।

ପ୍ରକୃତରେ ଉଭିଦ ନାହିଁ ତ ଜୀବନ ନାହିଁ । ମଣିଷ ପାଇଁ ଉଭିଦ ବା ବୃକ୍ଷ ହିଁ ପ୍ରକୃତ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ । ମଣିଷ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜୀବ କେବଳ ଖାଉଟି ଶ୍ରେଣୀ । ବୃକ୍ଷହୀନ ଜଗତ ଏକ ମୃତ ଜଗତ । ବୃକ୍ଷ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁଥିବାରୁ ପ୍ରାଣୀ ବୃକ୍ଷ ବିନା କ୍ଷୁଧାର ଜ୍ୱାଳା ସହିନପାରି ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିବ । ବୃକ୍ଷ ହିଁ ମନୁଷ୍ୟର ପ୍ରକୃତ ବନ୍ଧୁ । ଉତ୍ତମ ମୃତ୍ତିକା, ନିର୍ମଳ ଜଳ ଓ ବିଶୁଦ୍ଧ ବାୟୁ କେବଳ ବୃକ୍ଷ ପରିବେଷ୍ଟିତ ଅରଣ୍ୟଦ୍ୱାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ଏହି ତିନୋଟିର ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ‘ବିଷ୍ଣୁପୁରାଣ’ରେ ଗୋଟିଏ ବୃକ୍ଷକୁ ଦଶଗୋଟି ପୁତ୍ର ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି । ବୃକ୍ଷର ଦଶଗୋଟି ଅବଦାନ ହେଉଛି- ଅମ୍ଳଜାନ, ଜଳ, ମୃତ୍ତିକା, ତାପ ବା ଶକ୍ତି, ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର, ଆଶ୍ରୟ, ଔଷଧ, ଜାଳେଣି ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଛାୟା ।

ଯାଦୁକର ଶୂନ୍ୟରେ ପଦାର୍ଥ ତିଆରି କରିବାର ଛଳନା କରେ; ମାତ୍ର ଉଭିଦ ସତକୁ ସତ ଶୂନ୍ୟରୁ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣରୁ ଶକ୍ତି, ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍, ମାଟିରୁ ଜଳ ଓ ଖଣିଜ ଲବଣ ସଂଗ୍ରହ କରି ଉଭିଦ ପତ୍ରରେ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ଓ ବିଶୁଦ୍ଧ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ୟାସ୍ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଛାଡ଼େ । ସେହି ଖାଦ୍ୟ ନିଜେ ଗ୍ରହଣ କରି ବଢ଼େ ଓ ବଳକାତକ ଖାଦ୍ୟ ଆକାରରେ ଫୁଲ ଫଳରେ ସଞ୍ଚୟ କରେ ଯାହାକୁ ଖାଇ ଜୀବଜଗତ ଜୀବନଧାରଣ କରନ୍ତି । ଅମ୍ଳଜାନ ହେଉଛି ପ୍ରାଣୀ ଜଗତର ପ୍ରାଣ । ଉଦ୍ଭିଦ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବାରୁ ପ୍ରାଣୀଜଗତର ଅଶେଷ କଲ୍ୟାଣ ସାଧନ କରିଥାଏ । ବୃକ୍ଷହୀନ ଜଗତ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଯିବା ସେଭଳି ସ୍ଥାନରେ ଜାବଜଗତର ଜାବନଧାରଣ ଅସ୍ ମ୍ଭବ ହେବା ଏହି କାରଣରୁ କୁହାଯାଇଥାଏ, ଉଦ୍ଭଦହୀନ ଜଗତ ଏକ ମୃତ ଜଗତ ।

ଉତ୍ତର ଆଫ୍ରିକା, ମିଶର, ବେବିଲୋନ୍, ପାରସ୍ୟ ଓ ଗ୍ରୀସ୍ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ଦେଶର ଅରଣ୍ୟ ଧ୍ବଂସ ପାଇଯିବାରୁ ସେଠାକାର ଉର୍ବର ଭୂଭାଗ ଶୁଷ୍କ ମରୁଭୂମିରେ ପରିଣତ ହୋଇଯାଇଛି । ଅତୀତରେ ବିଜ୍ଞ ଦୂରଦ୍ରଷ୍ଟା ମନୀଷୀମାନେ ବୃକ୍ଷନଷ୍ଟକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ । ଏହାର ଭୟାଭୟ ପରିସ୍ଥିତି ପାଇଁ ଚେତାବନୀ ଶୁଣାଇଥିଲେ । ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ ଶେଷବେଳକୁ ଆମେରିକାକୁ ଜଙ୍ଗଲ ଧ୍ୱଂସ ସମ୍ପର୍କରେ ସତର୍କ କରାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ମାତ୍ର ଆମେରିକାର ଜଙ୍ଗଲ ଧ୍ୱଂସ ଚାଲିଲା । ବୃକ୍ଷସବୁ କଟାଗଲା। ଏହା ଫଳରେ ନଦୀସବୁ ଶୁଷ୍କ ହୋଇଗଲା, ମରୁଡ଼ି ପଡ଼ିଲା ଓ ଜଳବାୟୁ ଦୂଷିତ ହୋଇଗଲା । ସର୍ବଶେଷରେ ମୁଁ ଏତିକି କହିବାକୁ ଚାହେଁ ଯେ ଏଭଳି ଅବିଚାରିତ ବୃକ୍ଷ ଛେଦନକୁ ଯଦି ରୋକା ନଯାଏ, ତା’ହେଲେ ଆଗାମୀ ୩୫ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ୫୦ ଲକ୍ଷ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଅକ୍ଷତ ବନଭୂମି ବନ୍ଧ୍ୟାଭୂମିରେ ପରିଣତ ହେବ ବୋଲି ଯାହା ବୈଜ୍ଞାନିକ କହିଛନ୍ତି, ତାହା ଅକ୍ଷରେ ଅକ୍ଷରେ ସତ୍ୟ ହେବ ।

Question ୩ ।
ଏହି କବିତାରେ ବୃକ୍ଷର କେତେକ ଉପକାର ବର୍ଣିତ ହୋଇଛି । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଆମେ ବୃକ୍ଷ ଯୋଗୁଁ ଆହୁରି ଅଧ୍ଵ କିଛି ଉପକାର ପାଉ । ନିଜ ସହପାଠୀମାନଙ୍କ ସହିତ ଆଲୋଚନା କରି ବୃକ୍ଷରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉପକାର ସମ୍ପର୍କରେ ଲେଖ ।
Answer:
ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାରେ ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୁଖରେ ନିଜର ସଖାମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ବୃକ୍ଷର ବହୁବିଧ ଉପକାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଆମେ ବୃକ୍ଷ ଯୋଗୁଁ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଉପକାରମାନ ପାଇଥାଉ ।
(୧) ବୃକ୍ଷ ଯୋଗୁଁ ବର୍ଷା ହୁଏ । ବର୍ଷା ହେବାରୁ ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ଫଳରେ ସାରା ଜୀବଜଗତ ଖାଦ୍ୟ ପାଇ ଜାବନଧାରଣ କରନ୍ତି।
(୨) ବୃକ୍ଷ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଭଳି ବିଷାକ୍ତ ଗ୍ୟାସ୍ ଗ୍ରହଣ କରି ଅମ୍ଳଜାନ ଭଳି ବିଶୁଦ୍ଧ ଗ୍ୟାସ୍ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଛାଡ଼ିଥାଏ ।
(୩) ବୃକ୍ଷ ମୃତ୍ତିକା କ୍ଷୟ ହ୍ରାସ କରେ ।
(୪) ବୃକ୍ଷ ମୃତ୍ତିକାର ଜଳଧାରଣ କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି କରେ । ବୃକ୍ଷ ବିନା ଜଳସ୍ତର ବହୁ ନିମ୍ନକୁ ଚାଲିଯାଏ ।
(୫) ବୃକ୍ଷ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ତାପମାତ୍ରାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
(୬) କେତେକ ବୃକ୍ଷର ଔଷଧୀୟ ଗୁଣ ଥିବାରୁ ସେଥୁ ଜୀବନ ରକ୍ଷାକାରୀ ଔଷଧ ତିଆରି ହୁଏ ।
(୭) ବୃକ୍ଷ ବନ୍ୟାର ପ୍ରଖର ସ୍ରୋତକୁ ଧୀର କରିବା ଫଳରେ କ୍ଷୟକ୍ଷତି କମ୍ ହୁଏ ।
(୮) ବୃକ୍ଷ ଝଡ଼ ଓ ବାତ୍ୟାର ବେଗ କମାଇଦେବା ଫଳରେ କ୍ଷୟକ୍ଷତି କମ୍ ହୁଏ ।
(୯) ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳର ଜଙ୍ଗଲ ସୁନାମୀକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିଥାଏ ।
(୧୦) ବୃକ୍ଷ ଯୋଗୁଁ ଭୂଭାଗର ପାଣିପାଗ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ ।

କବି ପରିଚୟ :

ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଉତ୍କଳୀୟ ଜନଜୀବନରେ ସ୍ବକୀୟ କାବ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଯେଉଁ କତିପୟ କବିଗଣ ଭକ୍ତରସର ମନ୍ଦାକିନୀର ପ୍ଲାବନ ଘଟାଇଥିଲେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାଧକ ଥିଲେ ଅତିବଡ଼ୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ । ବାସ୍ତବରେ ମାନବ ଜୀବନରେ ଆଦର୍ଶ ମାନବିକ ଚେତନା ସଞ୍ଚାରର ଲକ୍ଷ୍ୟ ନେଇ ନବାକ୍ଷରୀ ଛନ୍ଦରେ ରଚିତ ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ ଓଡ଼ିଆ ଜାତି ପାଇଁ ଏହି ପ୍ରଜ୍ଞାପୁରୁଷଙ୍କର ଅନନ୍ୟ ଅବଦାନ। ଏହା ସଂସୃତ ‘ଶ୍ରାମଦ୍ ଭାଗବତ’ର ଥାନୁବାଦ ନୁହେଁ; ପରନ୍ତୁ ଉକ୍ତ ସାରସ୍ଵତ ସାଧକଙ୍କର ଆଧାୟିକ ଭାବାବେଗର ଏକ ମୁକ୍ତ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି । ଉତ୍କଳର ସାମାଜିକ ଜୀବନକୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନାରେ ସମୃଦ୍ଧ କରି ବୈଦିକ ସଂସ୍କୃତିର ଅନୁଗୁଞ୍ଜନ ମଧ୍ୟରେ କ୍ରିୟାଶୀଳ, ଜନପ୍ରିୟ ତଥା ଶ୍ରୁତିମଧୁର କରିବା ନିମନ୍ତେ କବିଙ୍କର ଅପାର୍ଥିବ ସାଧନା ଅବର୍ଣ୍ଣନାୟା ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥର ସାମାଜିକ ଉପଯୋଗିତା ଏହାକୁ ‘ଭାଗବତ ଦେବତା’ ଭାବରେ ଓଡ଼ିଆ ପରିବାରରେ ଚିରପୂଜ୍ୟ କରି ରଖିଛି ।

ଏହାର ପଠନ, ଶ୍ରବଣ ଓ ଆଲୋଚନା ନିମନ୍ତେ ଗ୍ରାମମାନଙ୍କରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ‘ଭାଗବତ ଟୁଙ୍ଗି’ ଦିନେ ଉତ୍କଳୀୟ ପଲ୍ଲୀପ୍ରାଣର ଐକ୍ୟ, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନା, ସାଂସ୍କୃତିକ ଭାବ ବିନିମୟ ନିମନ୍ତେ ମାର୍ଜିତ ଓ ଉନ୍ନତ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟିର ଅମୃତାୟନ ଥିଲା । ପୁରୀ ମନ୍ଦିରବେଢ଼ାରେ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ଏହି ଭାଗବତର ପଠନ ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣଦ୍ଵାରା ଭକ୍ତ ତଥା ଶ୍ରୋତାମାନଙ୍କୁ ମୁଗ୍ଧ କରୁଥ‌ିବା ଅବସ୍ଥାରେ ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟ ଦେବ ତାଙ୍କୁ ‘ଅତିବଡ଼ୀ’ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥିଲେ । ସର୍ବୋପରି ‘ଭକ୍ତକବି’ ଭାବେ ଓଡ଼ିଶାର ଜନଜୀବନ ସହ ଓତପ୍ରୋତଭାବେ ଜଡ଼ିତ ଥିବା ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ଓଡ଼ିଶାର ସର୍ବାଧ‌ିକ ଜନପ୍ରିୟ କବି ଥିଲେ ।

କବି ଓ କବିତା :

କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ମୂଳଗ୍ରନ୍ଥର ଭାବଧାରାକୁ ଅକ୍ଷୁଣ୍ଣ ରଖ୍ ସେଥ୍ରେ ଉତ୍କଳୀୟ ପରମ୍ପରା, ବିଧିବିଧାନକୁ ସଂଯୋଜିତ କରି ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତକୁ ଜନିକା ଚନ ଉପଯୋଗୀ କରିଛନ୍ତି। ‘ଓଢ଼ିଆ ଭାଗବତ’ ବ୍ୟତୀତ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କର ଆଉ କେତେକ ଜଣାଶୁଣା ରଚନା ହେଉଛି ‘ତୁଳାଭିଣା’, ‘ଅର୍ଥକୋଇଲି’, ‘ଦାରୁବ୍ରହ୍ମ ଗୀତା’, ‘ଉଷା ହରଣ’, ‘ଶୈବାଗମ ଭାଗବତ’, ‘ମୃଗୁଣୀ ସ୍ତୁତି’ ଇତ୍ୟାଦି ।

ଆଲୋଚ୍ୟ ପାଠ୍ୟଶଟି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତର ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ (ଗୋପଲୀଳା) ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ଅଣାଯାଇଛି । ଏହି ଅଧ୍ୟୟର ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଗୋପୀମାନଙ୍କର ବାଲୁକା ପୂଜା, କୃଷ୍ଣଙ୍କର ବସ୍ତ୍ରହରଣ ଓ ଗୋପୀଙ୍କର ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ମନୋଭାବର ବର୍ଣ୍ଣନା ରହିଛି । ଅଧ୍ୟାୟର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କବି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୁଖରେ ବୃକ୍ଷର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

କବିତାର ସାରକଥା :
(୧) କବିତାର ପ୍ରେକ୍ଷାପଟ : ଲୀଳାମୟ କୃଷ୍ଣ ଗୋପାଙ୍ଗନାମାନଙ୍କର ମନରେ ଭାବାନ୍ତର ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମନରେ କୃଷ୍ଣପ୍ରାଣତାର ଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି । ଗୋପାଙ୍ଗନାମାନେ ହରଷ ମନରେ ନିଜ ନିଜର ଘରକୁ ବାହୁଡ଼ି ଯାଇଛନ୍ତି । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଆଦେଶକୁ ସେମାନେ ଯଥାର୍ଥ ଭାବେ ପାଳନ କରି ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ମିଳିତ ହେବାର ଆଶା ରଖୁଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମନରେ ରହିଛି କୃଷ୍ଣଙ୍କର କଥା, ହୃଦୟରେ ରହିଛି କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଭାବ । ଗୋବିନ୍ଦ ପାଦରେ ମନ ଦେଇ ସେମାନେ ନିଜ ନିଜ ଘରକୁ ଚାଲିଯାଇଛନ୍ତି ।

(୨) କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଗୋଚାରଣ : ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ମେଳରେ କୃଷ୍ଣ ବନକୁ ଗାଈ ଚରାଇବାକୁ ଯାଇଛନ୍ତି । ସେତିକିବେଳେ ସୂର୍ଯ୍ୟ କ୍ରମଶଃ ଉପରକୁ ଉପରକୁ ଉଠିବାରୁ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ସମୟ ହୋଇଛି । ପ୍ରଚଣ୍ଡ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାପାଇଁ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନେ ବୃକ୍ଷତଳକୁ ଯାଇଛନ୍ତି। ଗୃକ୍ଷତଳର ସୁଶାତଳ ଛାୟାରେ ସେମାନେ ଶରୀର କ୍ଳାନ୍ତି ଅପନୋଦନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି ।

(୩) କୃଷ୍ଣଙ୍କର ସଖାପ୍ରିୟ ଭାବ : କୃଷ୍ଣ ପ୍ରିୟ ସଖାମାନଙ୍କ ସହିତ ମିଶି ବିଭିନ୍ନ ଲୀଳାଖେଳା କରିଛନ୍ତି । ସଖାମାନଙ୍କୁ ପ୍ରିୟ ସମ୍ବୋଧନ କରି ସେମାନଙ୍କୁ ବୃକ୍ଷର ବିଶେଷତା ବୁଝାଇଛନ୍ତି । ସ୍ତୋକକୃଷ୍ଣ, ଶ୍ରୀଦାମ, ଅର୍ଜୁନ, ସୁବଳ, ଅଂଶୁ, ବିଶାଳ ଓ ଦେବପ୍ରସ୍ଥ ପ୍ରଭୃତି କୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରିୟ ସଖା ଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ଲୀଳାସୁନ୍ଦର କୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷର ମହତ୍ତ୍ବ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ନିଜର ସଖାପ୍ରିୟ ଭାବର ପରିଚୟ ଦେଇଛନ୍ତି ।

(୪) ବୃକ୍ଷର ମହତ୍ତ୍ବ : ସମଗ୍ର ଧରାରେ ଜୀବଜଗତ ଜୀବନଧାରଣରେ ସହାୟକ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ବୃକ୍ଷରାଜି । ସେମାନେ ପରର ଉପକାର ପାଇଁ ନିଜକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର ମନୋଭାବକୁ କବି ସୁଜନଙ୍କ ବ୍ୟବହାର ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷମାନେ ନିଜେ ଶୀତ, ବର୍ଷା ଓ ଖରାର ଦୁଃଖ ସହି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସୁଖ ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସେମାନଙ୍କର ଜୀବନକୁ ଧନ୍ୟ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । କାରଣ ସେମାନେ ଜୀବଜଗତର ଜୀବିକା ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

(୫) ବୃକ୍ଷକୁ ସାଧୁ ସହିତ ତୁଳନା : ସାଧୁମାନେ ବେଶ୍ ଅତିଥ୍ୟପରାୟଣ । ସାଧୁଙ୍କ ଘରକୁ ଅତିଥି ଗଲେ ସେ ତାଙ୍କର ଯଥାର୍ଥ ସେବା କରିଥା’ନ୍ତି । ସାଧୁଙ୍କ ଘରକୁ ଯାଇ ଅତିଥ୍ କେବେ ନିରାଶ ହୋଇ ନଥା’ନ୍ତି । ସେହିପରି ବୃକ୍ଷ ନିଜର ପତ୍ର, ଫୁଲ, ଫଳ, ମୂଳ, ବକଳ ଓ ଦାରୁ ବା କାଠ ଦେଇ ଜୀବଜଗତର ଜୀବନ ଧାରଣରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ, ବଞ୍ଝାର କାରଣ ହୋଇଥାଏ । ବୃକ୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶ ମଣିଷ ପାଇଁ ଉପାଦେୟ ହୋଇଥାଏ । ବୃକ୍ଷର କ୍ଷାରକୁ ମଣିଷ ସଫା କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରେ । ଅଙ୍ଗାରକୁ ସେ ଜାଳେଣି କରିଥାଏ । ଭସ୍ମକୁ ସବୁଜସାର କରେ । ଅଠାରେ ସେ ଗୃହକୁ ସଜାଏ ଏବଂ କଣ୍ଟାରେ ବାଡ଼ବନ୍ଦି କରି ନିଜ ଚଳଣିର ଶୋଭା ବର୍ଜନ କରେ । ଏହିପରି ସଦାସର୍ବଦା ପରର ସେବା କରିବାରେ ବୃକ୍ଷ ନିଜ ଜୀବନକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥାଏ ।

(୬) ବୃକ୍ଷ ହିଁ ଆଦର୍ଶ : ବୃକ୍ଷ ହିଁ ମାନବ ଜୀବନର ଆଦର୍ଶ ବୋଲି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସଖାମାନଙ୍କୁ ବୁଝାଇଛନ୍ତି । ଯେଉଁ ମଣିଷ ବୃକ୍ଷ ସଦୃଶ ମନ, ବଚନ ଓ ଧନରେ ଅନ୍ୟର ଉପକାର କରେ, ତା’ଜୀବନ ଧନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ସେ ହୁଏତ ସାଂସାରିକ ଜୀବନରେ କିଛିଟା ଦୁଃଖ ଭୋଗ କରିଥାଇପାରେ; ମାତ୍ର ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସେ ନିଶ୍ଚୟ ସ୍ୱର୍ଗସୁଖର ଅଧିକାରୀ ହୋଇଥାଏ ।

(୭) କୃଷ୍ଣଙ୍କର ମାନବୀୟ ଲୀଳା : ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷର ପଲ୍ଲବ ଆଚ୍ଛାଦିତ ଲମ୍ବ ତରୁ ଡାଳ ତଳେ ସଖାମାନଙ୍କ ମେଳରେ ବସିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ସହିତ ଗୋରୁପଲ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ । ଯମୁନା ନିକଟସ୍ଥ ଏଭଳି କମନୀୟ ପରିବେଶରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସତେଯେପରି ନିଜକୁ ହଜାଇ ଦେଇଥିଲେ । ବୃକ୍ଷର ମହତ୍ତ୍ବ ଚିନ୍ତାକରି ସେ ବିଭୋର ହୋଇ ଯାଇଥିଲେ । ଯମୁନାର ଶୀତଳ ଜଳ ପାନ କରି ସେ ନିଜକୁ ଧନ୍ୟ କରିଥିଲେ । ସଖାମାନେ କ୍ଷୁଧା ଅନୁଭବ କରିଥିବାରୁ ସେମାନଙ୍କର ଦୁଃଖକୁ କୃଷ୍ଣ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ । କବିତା ଶେଷରେ କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ନିଜର ଆରାଧ୍ୟ ଦେବତା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ନିକଟରେ ନିଜର ଭକ୍ତିଭାବ ଜଣାଇଛନ୍ତି । ଭଣିତା ଛଳରେ ସେ କୃଷ୍ଣିକପ୍ରାଣତାର ପରିଚୟ ଦେଇଛନ୍ତି ।+

ସୂଚନା ଓ କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ:

• ଏମନ୍ତେ – ଏହିପରି।
• କନ୍ୟାଏ – ଗୋପଚାଳାମାନେ।
• ଗୋବିନ୍ଦ – ଶ୍ରାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଏକ ନାମ।
• ଶେଷ – ସନ୍ତୁ ଷ୍ଟା
• ପାମୋଦର – ଦାମ + ଉଦର = ଦାମୋଦର । ‘ଦାମ’ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଦଉଡି। ପିଲାଦିନେ ଅମାନିଆ ଶ୍ରାକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ମାତା ଯଶୋଦା ଥରେ ଦଉଡ଼ିରେ ବାନ୍ଧି ଥିଲେ । ବାନ୍ଧିଥିଲୋ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶରୀରରେ ସେହି ଦଉଡ଼ିର ଚିହ୍ନ ରହିଯାଇଥିଲା । ସେହି
• କାରଣରୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଗୋଟିଏ ନାଁ ହେଉଛି ‘ଦାମୋଦର’ ।
• ନିଦାଘ – ଗ୍ରାଷ୍ଟକାଳା
• ରବି – ସ୍ୱର୍ଯ୍ୟା
• ପରେ – ଅନ୍ୟ ପାଇଁ, ପର ପାଇଁ
• ପୋଏ – ଗେ।ପାଳ .ବାଳକମାନେ, ଯେଉଁମାନେ କି ଶ୍ଵାତୃଷ୍ନଙ୍କ ସହିତ ଗୋଚାରଶ କରୁଥ୍ ଲୋ
• ବେଭାର – ବ୍ୟବହାରା
• ଗୋପ – ଗୋପାଳ ବାଳକା
• ସ୍ଟ୍ରୋକକୃଷ୍ଣ – ଶ୍ରୀକୃଷ୍ତ୍ରଙ୍କର ଜଣେ ପଖା ।
• ଘର୍ମ – ଝାଳ/ ସ୍ପେଦା
• ବ୍ୟକ୍ତି – ଦେଇଥା’ ନ୍ତି/ ଦି ଅନ୍ତି।
• ହୋନ୍ତି – ହୋଇଥା’ନ୍ତି / ହୁଅନ୍ତି।
• ସୁଜନ – ସାଧୁ
• ବକଳ – ଛେଲି / ଗଛର ଉପର ଚମଡ଼ା ।
• ଦାରୁ – କାଠା
• ଭସ୍ମ – ପାଇଁଶା
• ଦଳ – ପତ୍ରା
• ତରୁ – ଗଛ / ବୃକ୍ଷା
• ଲାଗେ – ନିକଟରେ
• ଲାଗେ – ନୃସିଂହ ଅବତାର ନେଇଥିବାରୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅନ୍ୟନାମା ‘ନର’ ଅର୍ଥ ‘ମଣିଷ’ ଓ ‘ହରି’ ଅର୍ଥ ‘ସିଂହ’।
• କ୍ଷାର – ଲବଣରସ / ଖାରିଆରସ
• ପୋଷ – ସନ୍ତୁଷ୍ଟ / ଖୁସି

କେତୋଟି ନୂତନ ଶବ୍ଦ ଓ ତା’ର ଅର୍ଥ :

ମହାମ୍ୟ – ମହାତ୍ତ୍ଵ / ମହିମା / ଗୌରବ
କ୍ଷାର – ଲବଣରସ / ଖାରି ଆରମ
ନିତ୍ୟେ – ସବୁ ସମୟ ପାଇଁ / ସବୁଦିନ ପାଇଁ
ଚୋଷ – ସନ୍ତୁଷ୍ଟ / ଖୁସି
ବାହାସର ଲୋକ – ଏ ଜନ୍ମରେ ଏବଂ ମୃତ୍ୟୁପରେ

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Algebra Chapter 3 ବୀଜଗାଣିତିକ ପରିପ୍ରକାଶ ଓ ଅଭେଦ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Algebra Chapter 3 ବୀଜଗାଣିତିକ ପରିପ୍ରକାଶ ଓ ଅଭେଦ

→ ଉପକ୍ରମଣିକା (Introduction) :
→ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (Polynomial) :
ଯେଉଁ ବୀଜଗାଣିତିକ ପରିପ୍ରକାଶ (Algebraic expression) ଗୁଡ଼ିକରେ ଚଳରାଶିର ଘାତାଙ୍କ (Exponent) ଅଣରଣାତ୍ମକ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂଖ୍ୟା, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (Polynomial) କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ : –\(\frac{1}{2}\)x, 3x², 7x⁹ ………(Monomials)
2 + 3x, 5x² + 2, 4x³ – 9x² …………. (Binomials)
2x² + 3x + 1, 2x⁴ – 9x – 7 ………. (Trinomials)

→ ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ଘାତ :
ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ରେ ଥିବା ଚଳରାଶି (x)ର ଉଚ୍ଚତମ ଘାତାଙ୍କକୁ ଦତ୍ତ ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ଘାତ କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ :
3, -5, √3, \(\frac{1}{2}\) ଶୂନଘାତୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍ ବା ଧ୍ରୁବ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (Constant Polynomial)
3 = 3x°, – 5 = – 5x° ‘0’ଘାତ ବିଶିଷ୍ଟ ପଲିନୋମିଆଲ୍ ।

2x + 3 ଏକଘାତୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (First degree or Linear Polynomial)
2x² – 3x – 6 ଦ୍ୱିତୀୟ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (Second degree or Quadratic Polynomial)
3x³ – 2x + 7 ତ୍ରିଘାତୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (Third degree or Cubic Polynomial)
x⁴ – 2x³ + 5x – 3 de um (Quartic or Biquartic Polynomial)

ନିଜେ କର :
Question 1.
x + 1 ଏକଘାତୀ ପଲିନୋମିଆଲ । ଏହାକୁ (0). x² + x + 1 ଆକାରରେ ଲେଖିଲେ ଏହାର ଘାତ କେତେ ହେବ ?
ଉ –
ଏହାର ଘାତ 1 ହେବ ।

Question 2.
x² + x + 1 କୁ x³ + x² + x + 1 ଆକାରରେ ଲେଖିଲେ ଏହା ତିନିଘାତୀ ହେବ କି ?
ଉ –
ଏହା ତିନିଘାତୀ ହେବ ନାହିଁ । ଏହା ଦୁଇଘାତୀ ହେବ ।
ଯେ କୌଣସି ଅଣଶୂନ୍ୟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ଏକ 0 ଘାତ ବିଶିଷ୍ଟ ପଲିନୋମିଆଲ ହୋଇପାରିବ । ଏହାକୁ ଧ୍ରୁବ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (Constant Polynomial) କୁହାଯାଏ ।

→ ଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ପଦ :
(i) ଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଦକୁ ମନୋମିଆଲ୍ (Monomial) କୁହାଯାଏ ।
x² – 5x + 6 ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର x², -5x ଓ 6 ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୋଟିଏ ମନୋମିଆଲ ଅଟନ୍ତି ।

(ii) ଲିନୋମିଆଲ, ଦୁଇଟି ମନୋମିଆଲକୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲେ ତାକୁ ଦ୍ଵିପଦୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (Binomial) ଏବଂ ତିନି ସଂଖ୍ୟକ ମନୋମିଆଲଠାରୁ ଅଧିକ ଥିଲେ କେବଳ ପଲିନୋମିଆଲ କୁହାଯାଏ ।

→ ମନୋମିଆଲ୍‌ର ସହଗ :
ପଦଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ କେତେକ ଉତ୍ପାଦକ (Factor) ର ଗୁଣଫଳ ହୋଇପାରେ ।

3x² – 5x – 7 ଏକ ପଲିନୋମିଆଲ୍ । ଏହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଦ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ମନୋମିଆଲ୍ । ଏଠାରେ x², xର ସହଗ (Co-efficient) ଯଥାକ୍ରମେ 3 ଓ -5 । – 7x° ର ସହଗ ବା ଏକ ଧ୍ରୁବକ (Constant) । ଉପରୋକ୍ତ ସହଗଗୁଡ଼ିକୁ ସାଂଖ୍ୟକ ସହର (Numerical Co-efficient) କୁହାଯାଏ ।

ନିଜେ କର :
Question 1.
2x – 5 ଓ 3x² – 2x + 7 ପଲିନୋମିଆଲରେ ଥ‌ିବା ପଦଗୁଡ଼ିକର ସହଗଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ଥିର କର ।
ଉ –
2x – 5 ରେ x ର ସହଗ 2 ଓ 3x² – 2x + 7 ରେ x’ର ସହଗ 3 ଓ x ର ସହଗ -2 ।

Question 2.
ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ଦ୍ବିପଦୀ ଏବଂ ତ୍ରିପଦୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍ ନେଇ ସେମାନଙ୍କର ପଦସଂଖ୍ୟା, ଘାତ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଦର ପଦର ସାଂଖ୍ୟକ ସହଗଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖ ।
ଉ –
ଦ୍ବିପଦୀ ପଲିନୋମିଆଲ ; 2x + 3 ଓ 4x – 5
ଏଠାରେ ପଦସଂଖ୍ୟା = 2, ଘାତ = 1
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଦର ସାଂଖ୍ୟକ ସହଜ ଯଥାକ୍ରମେ 2 ଓ 4 ।

ତ୍ରିପଦୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍ :
4x² – 3x + 7, 5x² + 7x + 1
ଏଠାରେ ପଦସଂଖ୍ୟା = 3, ଘାତ = 2, ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଦର ସାଂଖ୍ୟକ ସହଗ ଯଥାକ୍ରମେ 4, -3 ଏବଂ -5, 7 ।

ସଦୃଶ ପଦ (Like Monomials):
ଯଦି ଏକ ଚଳରାଶି ଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ଦୁଇଟି ମନୋମିଆଲ୍ ବା ଏକାଧିକ ମନୋମିଆଲ୍ ସମାନ ଘାତ ବିଶିଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି ; ତେବେ ସେମାନଙ୍କୁ ସଦୃଶ ମନୋମିଆଲ୍ ବା ସଦୃଶ ପଦ କୁହାଯାଏ ।
ଯଥା 2x, 3x, – 5x ଆଦି ସଦୃଶ ମନୋମିଆଲ୍ ।

→ ଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ପଦ :
(i) ବଣ୍ଟନ ନିୟମ ବ୍ୟବହାର କରି ସଦୃଶ ପଦମାନଙ୍କର ଯୋଗଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।
(ii) ଯେ କୌଣସି ଦୁଇଟି ପଲିନୋମିଆଲର ଯୋଗଫଳ ନିରୂପଣ ବେଳେ ସଦୃଶ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଏକାଠି କରି ଯୋଗ କରାଯାଏ ।
(iii) ଯୋଗକ୍ରିୟାର ସୁବିଧାପାଇଁ ପ୍ରଥମେ ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଚଳରାଶିର ଘାତ ଅନୁସାରେ (ଊକ୍ରମ ବା ଅଧଃକ୍ରମରେ) ଲେଖାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ :
ଯୋଗଫଳ ନିଶ୍ଚୟ କର : 2x² + 5x + 3 ଏବଂ 4x² – 9x – 5
ସମାଧାନ :
ଧାଡ଼ି ପ୍ରଣାଳୀ :
(2x² + 5x + 3) + (4x² – 9x – 5)
= (2x² + 4x?) + (5x – 9x) + (3 – 5) (ସଦୃଶ ପଦ ଏକାଠି କରାଗଲା)
= (2 + 4)x² + (5 – 9)x + (3 – 5) (ବଣ୍ଟନ ନିୟମ ପ୍ରୟୋଗ କରାଗଲା)
= 6x² + (-4)x+(-2) = 6x² – 4x – 2
ସ୍ତମ୍ଭ ପ୍ରଣାଳୀ :
Img 1

ଲିନୋମିଆଲ୍‌ମାନଙ୍କର ବିୟୋଗ :
(i) a ରୁ b ବିୟୋଗକରିବା ଯାହା, a ସହ b ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ ଯୋଗକରିବା ତାହା, ତେଣୁ a – b = a + (-b) ଲେଖାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ :
ଧାଡ଼ି ପ୍ରଣାଳୀ :
(5x² – 6x + 12) ରୁ (4x – 3x² + 15) ବିୟୋଗ କର ।
ନିର୍ଦେୟ ବିୟୋଗଫଳ :
= (5x² – 6x + 12) – (4x – 3x² + 15)
= (5x² – 6x + 12) + (3x² – 4x – 15)
= (5x² + 3x²) + (-6x – 4x) + (12 – 15)
= (5 + 3)x² + (6 – 4)x + (12 – 15)
= 8x² – 10x – 3

ସ୍ତମ୍ଭ ପ୍ରଣାଳୀ :
Img 2

ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ଗୁଣନ :
(a) ଏକ ମନୋମିଆଲ୍ ସହିତ ଅନ୍ୟ ଏକ ମନୋମିଆଲ୍‌ର ଗୁଣନ :
(i) ଦୁଇଟି ମନୋମିଆଲର ଗୁଣଫଳ ଏକ ମନୋମିଆଲ୍ ଅଟେ ।
(ii) ଦୁଇଟି ମନୋମିଆଲ୍‌ର ଗୁଣଫଳର ସହଗ = ପ୍ରଥମ ମନୋମିଆଲ୍‌ର ସହଗ × ଦ୍ୱିତୀୟ ମନୋମିଆଲ୍‌ର
(iii) ତିନି ବା ତତୋଽଧ୍ଵ ମନୋମିଆଲ୍‌ର ଗୁଣଫଳ ସ୍ଥିର କରିବାକୁ ହେଲେ, ପ୍ରଥମେ ପ୍ରଥମ ଦୁଇଟିର ଗୁଣଫଳ ବାହାର କରାଯାଏ । ତତ୍ପରେ ଉକ୍ତ ଗୁଣଫଳକୁ ତୃତୀୟ ମନୋମିଆଲ୍ ସହିତ ଗୁଣନ କରାଯାଏ ।
ଏହିପରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ମନୋମିଆଲ୍‌କୁ ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଗୁଣଫଳ ସହ ଗୁଣନ କରାଯାଇ ଗୁଣଫଳ ସ୍ଥିର କରାଯାଇପାରେ ।
(iv) ଗୁଣନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ଓ ସହଯୋଗୀ ନିୟମକୁ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ ।

ଉଦାହରଣ :
4x ଓ 6x² ର ଗୁଣଫଳ ନିଶ୍ଚୟ କର ।
ଉ –
4x × 6x² = (4 × 6) × (x × x²) = 24x³

(b) ଏକ ମନୋମିଆଲ୍ ସହିତ ଏକ ବାଇନୋମିଆଲ୍ ଓ ଏକ ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ଗୁଣନ :

ଉଦାହରଣ :
5x ଓ 4x – 7 ର ଗୁଣଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଉ –
5x × (4x – 7) = 5x × 4x – 5x × 7 (ବଣ୍ଢନ ନିୟମ) = 20×2 – 35x

(c) ଏକ ପଲିନୋମିଆଲ୍ ସହିତ ଅନ୍ୟ ଏକ ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ଗୁଣନ :
(i) ଲିନୋମିଆଲ୍‌କୁ 0 (ଶୂନ) ଦ୍ବାରା ଗୁଣିଲେ, ଗୁଣଫଳ ଶୂନ ହୁଏ ।
(ii) ପଲିନୋମିଆଲ୍‌କୁ 1 ଦ୍ଵାରା ଗୁଣିଲେ, ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ ନିଜେ ଗୁଣଫଳ ହୋଇଥାଏ ।
(iii) ଗୁଣନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ଗୁଡ଼ିକୁ ଘାତାଙ୍କ କ୍ରମରେ ସଜାଇ ଲେଖାଯାଏ ।
(iv) ବଣ୍ଟନ ନିୟମ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଗୁଣନ କରାଯାଏ ।
(v) ଗୁଣଫଳର ସଦୃଶ ପଦମାନଙ୍କୁ ସଜାଇ ଏକତ୍ର ଲେଖୁ ସରଳ କରାଯାଏ ।
(vi) ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ଗୁଣନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ଓ ସହଯୋଗୀ ନିୟମ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।

ଉଦାହରଣ :
ଗୁଣଫଳ ନିଶ୍ଚୟ କର : (5x + 7) ଏବଂ (x² – 2x + 4)
ଉ –
ନିଶ୍ଚୟ ଗୁଣଫଳ = (5x + 7) (x² – 2x + 4)
= 5x (x² – 2x + 4) + 7 (x² – 2x + 4)
= 5x. x² – 5x . 2x + 5x . 4 + 7 . x² – 7 . 2x + 7 . 4
= 5x³ – 10x² + 20x + 7x² + 20x – 14x + 28
= 5x³ – 10x² + 7x² + 20x – 14x + 28
= 5x³ – 3x² – 6x + 28

→ ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ଭାଗକ୍ରିୟା :
(a) ଶୂନଘାତୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (ଧ୍ରୁବରାଶି) ଭାଜକ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକ୍ରିୟା –
(i) ଯଦି c ≠ 0 ହୁଏ; ତେବେ (ax + b) + c = \(\frac{a x+b}{c}=\frac{a}{c} x+\frac{b}{c}\)
(ii) ଯଦି x ≠ 0 ହୁଏ; ତେବେ \(\frac{x}{x}=1\) ହେବ ।

ଉଦାହରଣ :
ଭାଗଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର : (25x + 5) ÷ 5
ଉ –
(25x + 5) ÷ 5 = \(\frac{25 x+5}{5}=\frac{25}{5} x+\frac{5}{5}\) = 5x + 1

(b) ଏକଘାତୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍-ଭାଜକ ଦ୍ବାରା ଭାଗକ୍ରିୟା-
ଉଦାହରଣ :
ଭାଗଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର : (20x² + 8) ÷ 4
ଉ –
(20x² + 8) ÷ 4 = \(\frac{20 x^2+8}{4}=\frac{20}{4} x^2+\frac{8}{4}\) = 5x² + 2

ନିଜେ କର :
Img 3
ଉ –
ପିଲାମାନେ ନିଜେ କରିବେ ।

→ ବିସ୍ତୃତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଭାଗକ୍ରିୟା :
ଏକାଧ୍ବକ ପଦବିଶିଷ୍ଟ ପଲିନୋମିଆଲ – ଭାଜକ ଦ୍ବାରା ଭାଗକ୍ରିୟା
ଏକାଧ୍ଵକ ପଦବିଶିଷ୍ଟ ପଲିନୋମିଆଲ – ଭାଜକ ଦ୍ବାରା ଭାଗକ୍ରିୟା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବାର ବିଭିନ୍ନ ସୋପାନଗୁଡ଼ିକ ହେଲା-
(i) ପ୍ରଥମେ ଭାଗ୍ୟ ଓ ଭାଜକ ଉଭୟର ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ବଡ଼ରୁ ସାନ (ବା ସାନରୁ ବଡ଼) ଘାତ କ୍ରମରେ ସଜାଯାଏ ।
(ii) ଭାଜକ ଏକାଧ୍ଵ ପଦବିଶିଷ୍ଟ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଭାଜ୍ୟର ପ୍ରଥମ ପଦକୁ ଭାଜକର ପ୍ରଥମ ପଦ ଦ୍ବାରା ଭାଗ କରି
(iii) ଭାଜକ ଓ ଭାଗଫଳର ପ୍ରଥମ ପଦର ଗୁଣଫଳକୁ ଭାଜ୍ୟରୁ ବିୟୋଗ କରାଯାଏ ।
(iv) ଉତ୍ପନ୍ନ ବିୟୋଗଫଳକୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଭାଜ୍ୟ ରୂପେ ନିଆଯାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ଏହି ଭାଜ୍ୟର ପ୍ରଥମ ପଦକୁ ଭାଜକର ପ୍ରଥମ ପଦଦ୍ୱାରା ଭାଗକରାଯାଇ ଭାଗଫଳର ଦ୍ଵିତୀୟ ପଦ ସ୍ଥିର କରାଯାଏ । ଏହିପରି ଭାବରେ ଭାଗଶେଷ () ହେବାପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମ୍ପାଦନ କରାଯାଇ ଭାଗଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ :
ଭାଗଫଳ ନିଶ୍ଚୟ କର : (x³ – x² + 2x + 4) + (x + 1)
Img 4

→ ଭାଗକ୍ରିୟାରେ ଇଉକ୍ଲିଡ଼ୀୟ ପଦ୍ଧତି (Euclidian Algorithm) :
ଭାଜ୍ୟ = ଭାଜକ × ଭାଗଫଳ + ଭାଗଶେଷ
ଏହାକୁ ଇଉକ୍ଲିଡ଼ୀୟ ଆଲଗୋରିଦ୍‌ମ୍ (Euclidian Algorithm) କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ :
ଭାଗଫଳ ଓ ଭାଗଶେଷ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର : (x² + 7x + 17) + (x + 3)
ସମାଧାନ :
Img 5

→ ଅଭେଦ (Identity): ଯେଉଁ ଉକ୍ତିଟି ଏଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ବୀଜଗାଣିତିକ ସଂକେତମାନଙ୍କର ଯେ କୌଣସି ମାନ ପାଇଁ ସତ୍ୟ ହୁଏ, ତାହାକୁ ଅଭେଦ କୁହାଯାଏ ।
(a + 1) (a + 2) = a² + 3a + 2 ଏକ ଅଭେଦ ଅଟେ ।

ସମୀକରଣ (Equation) : ଯେଉଁ ଉକ୍ତିଟି ବୀଜଗାଣିତିକ ସଂକେତର କେବଳ କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମାନ ପାଇଁ ସତ୍ୟ ହେଉଥାଏ ସେହି ଉକ୍ତିଟିକୁ ସମୀକରଣ (Equation) କୁହାଯାଏ ।
a² + 3a + 2 = 132 ଏହା ଏକ ସମୀକରଣ ।

ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୀଜଗାଣିତିକ ସୂତ୍ର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଅଭେଦ ଅଟନ୍ତି ।

→ କେତେକ ଉପଯୋଗୀ ଅଭେଦ :
(i) (x + a) (x + b) = x² + (a + b) x + ab
(ii) (x + a) (x – b) = x² + (a – b)x – ab
(iii) (x – a)(x + b) = x² – (a – b)x – ab
(iv) (x – a)(x – b)=x² – (a + b)x + ab
(v) (a + b)² = a² + 2ab + b²
(vi) (a – b)² = a² – 2ab + b²
(vii) (a + b + c)² = a² + b² + c² + 2(ab + bc + ca)
(viii) (a – b + c)² = a² + b² + c² – 2(ab + bc – ac)
(ix) (a + b – c)² = a² + b² + c² + 2(ab – bc – ac)
(x) (a – b – c)² = a² + b² + c² – 2(ab – bc + ac)
(xi) (a + b)³ = a³ + 3a²b + 3ab² + b³ = a³ + b³ + 3ab(a + b)
(xii) (a – b)³ = a³ – 3a²b + 3ab² – b³ = a³ – b³ – 3ab(a – b)
(xiii) a² – b² = (a + b)(a – b)

ନିଜେ କର
1. ଅଭେଦ (I)ରେ b ସ୍ଥାନରେ -b ନେଇ ଦେଖ; ଅଭେଦ (II) ମିଳୁଛି କି ?
2. a = 2, b = 3, x = 5 ନେଇ, ଅଭେଦ (IV)ର ସତ୍ୟତା ପରୀକ୍ଷା କର ।
3. ଅଭେଦ (IV)ରେ a = b ନେଲେ ତୁମକୁ କ’ଣ ମିଳିବ ?
ଏହାର କ’ଣ ଅଭେଦ (I) ସହିତ କିଛି ସମ୍ବନ୍ଧ ଅଛି ?
4. ଅଭେଦ (IV)ରେ a = -c ଏବଂ b = -c ନେଲେ କ’ଣ ମିଳିବ ? ଏହାର ଅଭେଦ (II) ସହିତ କ’ଣ ସମ୍ବନ୍ଧ ଅଛି ?
5. ଅଭେଦ (IV)ରେ b = -a ନେଲେ ତୁମେ କ’ଣ ପାଇଲ ଏହାର ଅଭେଦ (III) ସହିତ କ’ଣ ସମ୍ବନ୍ଧ ଅଛି ?

ଉଦାହରଣ :
5x – 2y ର ବର୍ଗ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ :
(5x – 2y)² = (5x)² – 2 . 5x · 2y + (2y)² = 25x² – 20xy + 4y²

ଉଦାହରଣ :
(a + 2) (a + 3) ର ଗୁଣଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
(a + 2) (a + 3) = a² + (2 + 3) a + 2 × 3 = a² + 5a + 6

ଉଦାହରଣ :
(2x + y – 3z) ର ବର୍ଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
(2x + y – 3z)² = (2x)² + (y)² + (-3z)² + 2 . 2xy + 2y (-3z) + 2(- 3z) · 2x
= 4x² + y² + 9z² + 4xy – 6yz – 12 zx

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Odia Solutions Chapter 2 ଉଦ୍‌ବୋଧନ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Odia Solutions Chapter 2 ଉଦ୍‌ବୋଧନ

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତ୍ରକସ୍ଥ ଅଭ୍ୟାସ କାର୍ଯ୍ୟର ଉତ୍ତର

Question ୧।
ଆସ, କଥାବାର୍ତ୍ତା ହେବା ।
(କ) କାହା କିରଣର ସ୍ପର୍ଶରେ ପଦ୍ମଫୁଲ ଫୁଟିଥାଏ ?
Answer:
ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ କିରଣର ସ୍ପର୍ଶରେ ପଦ୍ମଫୁଲ ଫୁଟିଥାଏ ।

(ଖ) ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାରେ ମହୁମାଛି ବିଷୟରେ କବି କ’ଣ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ମହୁମାଛି ମଧୁ ସଂଗ୍ରହ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଆଳସ୍ୟ ପରିତ୍ୟାଗ କରି ଅଗମ୍ୟ ବନ ପର୍ବତରେ ବିଚରଣ କରେ । ଆମ ଦେଶବାସୀ ବଳବିକ୍ରମ ଥ‌ିବା ସତ୍ତ୍ବେ ଆଳସ୍ୟପରାୟଣ ହୋଇ ଦୟନୀୟ ଜୀବନଯାପନ କରୁଥିବା ଦେଖ୍ କବି ସେମାନଙ୍କୁ କର୍ମତତ୍ପର ହେବାପାଇଁ ଉଦ୍‌ବୋଧନ ଦେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାରେ ମହୁମାଛି କଥା ଲେଖ୍ଛନ୍ତି।

(ଗ) ପିମ୍ପୁଡ଼ିଠାରୁ ଆମର କ’ଣ ଶିଖୁବାର ଅଛି ?
Answer:
ଆଗାମୀ ଦିନର ଆବଶ୍ୟକତା ପାଇଁ ଅନବରତ ଶ୍ରମ କରି ଖାଦ୍ୟ ସାଇତି ରଖ୍ କଥା ଆମର ପିମ୍ପୁଡ଼ିଠାରୁ ଶିଖୁବାର ଅଛି ।

(ଘ) ଜାତିର ଉନ୍ନତି ସାଧନ ପାଇଁ କବି କ’ଣ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଜାତିର ଉନ୍ନତି କରିବାପାଇଁ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ନିଜର ମାତୃଭାଷାକୁ ଉଚ୍ଚ ଓ ଉନ୍ନତ କରିବାପାଇଁ କବି ପରାମର୍ଶ

(ଙ) ‘ମାତୃଭାଷା ପୋଥ୍ ଛୁଇଁବାକୁ କରେ, ଅନ୍ୟ ଅନ୍ୟ କେଉଁ ଜାତି ଲଜ୍ଜାବୋଧ କରେ ?’– କେଉଁମାନଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଏହା କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
‘‘ମାତୃଭାଷା ପୋଥି ଛୁଇଁବାକୁ କରେ,
ଅନ୍ୟ କେଉଁ ଜାତି ଲଜ୍ଜାବୋଧ କରେ ?’’
ଏକଥା ମାତୃଭାଷାକୁ ନିନ୍ଦା କରୁଥ୍ବା ଓ ଉପୟୁକ୍ତ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦେଉନଥ୍ ବା ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଲଯ୍ୟକରି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୨।
ଆସ, ଦୁଇ ବା ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ତଳ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଲେଖିବା ।
(କ) ଶୋଇ ରହିଥ‌ିବା ସିଂହ କି ପ୍ରକାର ଅସୁବିଧା ଭୋଗ କରେ ?
Answer:
ଶୋଇ ରହିଥ‌ିବା ସିଂହକୁ ଉପବାସ ରହିବାକୁ ହୋଇଥାଏ, କାରଣ ସେ ଯେତେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ତା’ ମୁହଁରେ ଆପେ ଆପେ ଆହାର ଆସି ପ୍ରବେଶ କରେନାହିଁ ।

(ଖ) ନିଜଠାରୁ ଅଧିକ ବଳଶାଳୀ ଜନ୍ତୁମାନଙ୍କୁ ମଣିଷ ଆୟତ୍ତ କରିପାରିଛି, ଏହାର କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:
ମଣିଷ ନିଜର ଜ୍ଞାନ କୌଶଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ନିଜଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ବଳଶାଳୀ ଗଜ, ସିଂହ ଓ ବ୍ୟାଘ୍ର ଆଦି

(ଗ) ମଣିଷର ଉନ୍ନତି ସହିତ ଭାଷାର କି ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ?
Answer:
ମଣିଷର ଉନ୍ନତି ସହିତ ଭାଷାର ଗଭୀର ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି; କାରଣ ଉପଯୁକ୍ତ ଭାଷାଜ୍ଞାନ ନଥିଲେ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ

(ଘ) କ’ଣ ପାଇଁ ଆମେ ହୃଦୟରେ ଉଚ୍ଚ ଅଭିଳାଷ ପୋଷଣ କରିବା ?
Answer:
ମାତୃଭାଷାର ସ୍ୱାଭିମାନ, ସୁରକ୍ଷା ଓ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ହୃଦୟରେ ଉଚ୍ଚ ଅଭିଳାଷ ପୋଷଣ କରିବା ଦରକାର । ଫଳରେ ଆମେ ସମାଜରେ ଉଚ୍ଚ ସମ୍ମାନର ଅଧ୍ୟାକାରୀ ହୋଇପାରିବା ।

(ଙ) କବି ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ କି ଆହ୍ବାନ ଦେଇଛନ୍ତି ?
Answer:
କବି ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ଆହ୍ଵାନ ଜଣାଇ କହିଛନ୍ତି, ନିଜକୁ ଉଚ୍ଚ କରିବାକୁ ହେଲେ, ନିଜର ମାତୃଭାଷା ଓ ମାତୃଭିର ଉନ୍ନତି କର । ପ୍ରତିବେଶୀଙ୍କ ସହିତ ସମକକ୍ଷ ହେବାକୁ ହେଲେ, ଶୁଭକର୍ମ ପଥରେ ଅଗ୍ରସର ହୁଁ, ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷା ପାଇଁ ନିଜକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କର ।

Question ୩।
ତୁମକୁ ଭଲ ଲାଗୁଥ‌ିବା ପଦଗୁଡିକ ଆବୃତ୍ତି କରି ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କୁ ଶୁଣାଅ ।
Answer:
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ଆବୃତ୍ତି କରିବେ ।

Question ୪।
ଆସ, ତଳ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡିକର ଉତ୍ତର ୧୦୦ରୁ ୧୨୦ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ଯରେ ଲେଖିବା ।
(କ) ଜୀବନକୁ ସଫଳ କରିବାପାଇଁ କବି ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ କି ପରାମର୍ଶ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଆ ଆଧୁନିକ ସାହିତ୍ୟର ଜଣେ ପଟ୍ଟ-ପୁରୋଧା ଥିଲେ ସ୍ବଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର । ଓଡ଼ିଶାର ନଦନଦୀ, ବନଗିରି, କାନନକାନ୍ତାର ତାଙ୍କ ଯଶସ୍ୱୀ ଲେଖନୀ ମୁନରେ ଅମରତ୍ୱ ଲାଭ କରିଛି । ତାଙ୍କର ରଚନାଗୁଡ଼ିକ

ମଧ୍ୟରେ ‘ତପସ୍ବିନୀ’, ‘ପ୍ରଣୟବଲ୍ଲରୀ’, ‘କୀଚକ ବଧ’, ‘ଇନ୍ଦୁମତୀ’, ‘ଉତ୍କଳ-ଲକ୍ଷ୍ମୀ’, ‘ଅର୍ଘ୍ୟଥାଳୀ’, ‘କୃଷକ ସଙ୍ଗୀତ’ ଇତ୍ୟାଦି ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ । ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାଟି କବିଙ୍କ ‘ଅର୍ଘ୍ୟଥାଳୀ’ ପୁସ୍ତକରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ ଜୀବନର ସାଫଲ୍ୟ ନିମିତ୍ତ କେତେକ ଅମୂଲ୍ୟ ସୁପରାମର୍ଶ ଉଦ୍‌ବୋଧତ ହୋଇଛି ।

ଜୀବନର ସାଫଲ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିର କର୍ମପ୍ରବଣତା ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ନବୋଦିତ ବାଳସୂର୍ଯ୍ୟର ପାବନ ସ୍ପର୍ଶରେ କ୍ରିୟାଶୀଳ ହୋଇ ପଦ୍ମ ବିକଶିତ ହୁଏ । ପ୍ରଭାତର ମାଙ୍ଗଳିକ ଗାଇ ଗାଇ ଦଳ ଦଳ ବିହଙ୍ଗ ଆହାର ବିହାର ପାଇଁ ତତ୍ପର ହୋଇଉଠି ଦୂରଦୂରାନ୍ତକୁ ଉଡ଼ିଯାଆନ୍ତି । ବନବନାନୀ ଓ ଶୈଳଶିଖରରେ ଘୂରିବୁଲି ମଧୁମକ୍ଷିକା ମଧୁ ସଂଗ୍ରହ କରେ । ଜୀବନକାଳର ପ୍ରତି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ କର୍ମ ନକରି କେହି ମୌନତା ଅବଲମ୍ବନ କରେନାହିଁ । କାହାରି ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ଜୀବନ କେବେ ନୂନ ହୋଇ ନପାରେ । କବିଙ୍କ ଭାଷାରେ –

‘‘ବଳ ଥାଉଁ କେହି ନିଶ୍ଚୟ ମଉନ,
ଥାଇ ନ କରନ୍ତି ଜୀବନ ନିଜନ ।’’

ନାନାଦି କଳକୌଶଳରେ କର୍ମ କଲେ କାହାରିକୁ କ୍ଷୁଧାର ତାଡ଼ନା ସହ୍ୟ କରି ଉପବାସରେ ସନ୍ତୁଳିତ ହେବାକୁ ପଡ଼େନାହିଁ । ଦୁନିଆର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବଳଶାଳୀ ଜୀବ ନିଜ ନିଜର ଉଦରପୂର୍ତ୍ତି ନିମିତ୍ତ କର୍ମତତ୍ପର ହୁଅନ୍ତି । କଳେ-ବଳେ- କୌଶଳେ ନିଜର ଆହାର ଆହରଣ କରନ୍ତି । ଅମିତ ବଳଶାଳୀ ବନପତି ସିଂହ ଜାଗ୍ରତ ନ ହେଲେ ତା’ ମୁଖରେ ସ୍ଵତଃ ଆହାର ପ୍ରବେଶ କରେନାହିଁ । ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଅନବରତ ଶ୍ରମ କରି ତା’ ଖାଦ୍ୟଭଣ୍ଡାରକୁ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ସାଇତି ରଖେ । ବୃକ୍ଷ ମୂଳରେ ପାଟି ଖୋଲି ଶ୍ରମବିମୁଖ ହୋଇ କେବଳ ଶୋଇରହିଲେ ବୃକ୍ଷଚ୍ୟୁତ ଫଳ ସ୍ଵତଃ ଆମର ପାଟିକୁ ଆସେନାହିଁ କି ଆମର ଭୋକ ମେଣ୍ଟାଏ ନାହିଁ । ଅଶେଷ ବଳବାନ୍ ହୋଇଥିଲେ ବି ଗଜ, ସିଂହ ଓ ବ୍ୟାଘ୍ର ଆଦି ଭୟଙ୍କର ପଶୁଙ୍କୁ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ମଣିଷ କଳ- କୌଶଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ବନ୍ଧନଯୁକ୍ତ କରିଥାଏ । ସଫଳ ଓ ସାର୍ଥକ ଜୀବନ ପାଇଁ ବୁଦ୍ଧିମତ୍ତା ଓ ପାରଦର୍ଶିତା ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ଭାଷାରେ –

“ଗଜ ସିଂହ ବ୍ୟାଘ୍ର ଦେହେ ଅଛି ବଳ,
ତାଙ୍କୁ ବାନ୍ଧେ ନର ପ୍ରକାଶି କୌଶଳ ।’’

ନିଜ ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ଉପରେ ଜୀବନର ସଫଳତା ନିର୍ଭର କରେ । ଆମ ମାତୃଭାଷାକୁ ହୀନ ମନେକଲେ ଆମେ ସବୁଦିନେ ହୀନମନ୍ୟ ହୋଇ ରହିବା । ତେଣୁ ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଆମେ ସତତ ଚେଷ୍ଟିତ ହେବା ଉଚିତ । ସୁତରାଂ ଆମ ମାତୃଭାଷାରେ ରଚିତ ପୋଥ୍-ପୁସ୍ତକର ପ୍ରଶଂସାରେ ଆମେ ଶତମୁଖ ହୋଇଉଠିବା । ଆମ ଭାଷାଗତ ସମୃଦ୍ଧିର ନବୀନ ଆଲୋକରେ ଆମେ ଆଲୋକିତ ହେବା । ସୁପ୍ତ ହୋଇ ଆମେ ଲୋକହସା ହେବାନାହିଁ । ଆମେ ସଦା ଜାଗ୍ରତ ରହିବା । ଆମ ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷାର ଶୁଭ କର୍ମପଥରେ ଆମେ ଅଗ୍ରସର ହେବା । ଜାତିଗତ ଓ ଭାଷାଗତ ଚିନ୍ତାରେ ଆମ ମନରୁ ଆଳସ୍ୟ ଅପସରି ଯିବ । ଏହାର ସମୃଦ୍ଧି ନିମିତ୍ତ ଆମେ ଧନ-ଧାନ-ମନ ସବୁକିଛି ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଦେବା । ଏପରି ଏକ ଶୁଭକର୍ମ ନିମନ୍ତେ ବିଭୁକୃପା ଆମ ପାଇଁ ଶୁଭଙ୍କର ହେବ। ସୁତରାଂ, କବିଙ୍କର ପରାମର୍ଶ ଅନୁଯାୟୀ କର୍ମପ୍ରବଣତା, କଳକୌଶଳ ଓ ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି କରିପାରିଲେ ହିଁ ଆମେ ଆମ ଜୀବନକୁ ସଫଳ କରିପାରିବା ।

(ଖ) ‘ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ନ ହେଲେ ଜାତିର ଉନ୍ନତି ଆସିବା ଅସମ୍ଭବ’ – ଏ ଉକ୍ତିଟିକୁ ଉଦାହରଣ ସହ, ବୁଝାଇ ଲେଖୁବା ।
Answer:
ରଙ୍ଗାଜୀବ ସ୍ବଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କ କାଳଜୟୀ କାବ୍ୟକବିତା ମାନବୀୟ ଅଟେ । ଉତ୍କଳର ବାଣୀଭଣ୍ଡାର ତାଙ୍କର ରଚନାବଳୀରେ ପରିପୁଷ୍ଟ ହୋଇଅଛି । ତାଙ୍କ ରଚନାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ‘ତପସ୍ବିନୀ’, ‘ପ୍ରଣୟବଲ୍ଲରୀ’, ‘କୀଚକ ବଧ’, ‘ଇନ୍ଦୁମତୀ’, ‘ଉତ୍କଳ-ଲକ୍ଷ୍ମୀ’, ‘ଅର୍ଘ୍ୟଥାଳୀ’, ‘କୃଷକ ସଙ୍ଗୀତ’ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରଧାନ । ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାଟି କବିଙ୍କ ‘ଅର୍ଘ୍ୟଥାଳୀ’ ପୁସ୍ତକର ଅଂଶବିଶେଷ । ଏଠାରେ ଦେଶ ଓ ଦଶର ଉନ୍ନତି ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ଉପରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ନିର୍ଭରଶୀଳ ବୋଲି ସୂଚନା ଦେଇ କବି ନାନା ଉଦାହରଣ ପ୍ରଦାନ କରିଅଛନ୍ତି ।

ଦୁର୍ବଳ ଭାଷା ନେଇ କେହି ବିଶ୍ଵରେ ରାଜପଣ କରେନାହିଁ । ସାଧାରଣତଃ ନିଜ ମାତୃଭାଷାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଜ୍ଞାନ ନଥିଲେ ନାହିଁ । ସେଇଥ୍‌ପାଇଁ ତ ଭାଷାବିହୀନ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ମୂକ ଜୀବଗଣ ଆଜି ଭାଷା-ଅଭିଜ୍ଞ ମାନବ ନିକଟରେ ଚିର ପଦାନତ ହୋଇ ପଡିରହିଛନ୍ତି । କବିଙ୍କ ମତରେ ମାତ ଭାଷାରେ ଦର୍ବଳ ବ୍ୟକ୍ତି ମାନେହିଁ ଅଧମ ପଦବାଚ୍ୟ । ସେମାନେ ଭାଷା ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ସହିତ ପ୍ରତିଯୋଗିତାରେ କେବେ ସମକକ୍ଷ ହୋଇପାରିବେ ନାହିଁ । ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷିତ ହୋଇ ସମାଜରେ ଅଗ୍ରଣୀ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରୁଥିବା ଉଚ୍ଚଭାଷୀ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ସେମାନଙ୍କୁ ହୀନ, ହେୟ ଓ ନୀଚ ଭାବେ ବିବେଚନା କରିବେ । କବିଙ୍କ ଭାଷାରେ

‘‘ଯା ଭାଷା ଦୁର୍ବଳା ସେ ନିଶ୍ଚେ ଅଧମ,
କାହିଁ ହେବ ଆନେ ପ୍ରତିଯୋଗେ କ୍ଷମ ?’’

ଭାଷା ଅନଭିଜ୍ଞ ଲାଞ୍ଚିତ ଓ ଅପମାନିତ ମୂର୍ଖ ବ୍ୟକ୍ତିଗଣ ଜ୍ଞାନହୀନ ପଶୁ ସହିତ ସମାନ । ଭାଷାଗତ ଦୁର୍ବଳତା ନେଇ ଅଜ୍ଞାନ ବକ୍ତି ଶିକ୍ଷିତଜନଙ୍କ ରାଜଦାରବାରରେ କେବେ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇପାରନ୍ତି ନାର୍ହି। ଆମୋଦପ୍ରମୋଦର ପଲଙ୍କରେବିଳାସବ୍ୟସନର ସୁଖସ୍ଵପ୍ନ ଦେଖ୍ ଶୟନ କଲେ ଆମେ କେବେ ପ୍ରଗତି ପଥର ପଥକ ହୋଇପାରିବା ନାହିଁ । ଆମ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଜ୍ୟର କ୍ରମୋନ୍ନତ ପ୍ରତିବେଶୀମାନେ ଆମକୁ ହୀନହେୟ ଭାବେ ବିବେଚନା କରିବେ । ଆମର ପ୍ରଗତି ବିନା, ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ବିନା ଆମେ କେବେ ରାଜାନୁଗ୍ରହ ଲାଭ କରିପାରିବା ନାହିଁ, ଶାସିତ ହେବା ପଛେ ଶାସକ ହୋଇପାରିବା ନାହିଁ। ଆମ ପ୍ରତିବେଶୀଙ୍କ ସହିତ ଆମ ନିଜକୁ ତୁଳନା କଲେ ଆମର ଦୀନତା ଓ ନ୍ୟୁନତା ପ୍ରତିପାଦିତ ହୁଏ । ତେଣୁ ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ବିଧାନ ଉଦ୍ଦେ ଘ୍ୟରେ କବି ମତପୋଷଣ କରିଛନ୍ତି

‘ଉଚ୍ଚ ହେବା ପାଇଁ କର ଯେବେ ଆଶା,
ଉଚ୍ଚ କର ଆଗେ ନିଜ ମାତୃଭାଷା ।’’

ଆମ ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ଉପରେ ଆମ ଜୀବନର ସଫଳତା ନିର୍ଭର କରେ । ଆମ ମାତୃଭାଷାକୁ ହୀନକଲେ ଆମେ ସବୁଦିନ ହୀନମନ୍ୟ ହୋଇ ରହିଯିବା । ତେଣୁ ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଆମେ ସତତ ଚେଷ୍ଟିତ ହେବା ଉଚିତ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ଆମ ମାତୃଭାଷାରେ ରଚିତ ପୋଥ୍-ପୁସ୍ତକର ପ୍ରଶଂସାରେ ଆମେ ଶତମୁଖ ହୋଇଉଠିବା । ଆମ ଭାଷାଗତ ସମୃଦ୍ଧିର ନବୀନ ଆଲୋକରେ ଆମେ ଆଲୋକିତ ହେବା । ସୁପ୍ତ ହୋଇ ଆମେ ଲୋକହସା ହେବାନାହିଁ । ଆମେ ଜାଗ୍ରତ ହେବା । ଆମ ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷାର ଶୁଭ କର୍ମପଥରେ ଆମେ ଅଗ୍ରସର ହେବା । ଜାତିଗତ ଓ ଭାଷାଗତ ଚିନ୍ତାଚେତନାରେ ଆମ ମନରୁ ଆଳସ୍ୟ ଅପସରି ଯିବ । ଏହାର ସମୃଦ୍ଧି ନିମିତ୍ତ ଆମେ ଧନ-ଧାନ-ମନ ସବୁକିଛି ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଦେବା । ଏପରି ଏକ ଶୁଭକର୍ମ ପାଇଁ ବିଭୁକୃପା ଆମ ପାଇଁ ଶୁଭଙ୍କର ହେବ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଆମର ଜୀବନପଥ ଶୁଭପ୍ରଦ ହେବ ଏବଂ ମାତୃଭାଷାର ଗୁଣଗାନରେ ଆମ ଦେଶବାସୀଙ୍କ ଜୀବନ ସଫଳ ହେବ । ସୁତରାଂ, ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷାର ସମୁନ୍ନତିକୁ ଆମ ଜୀବନପଣ କଲେ ଆମ ଦେଶ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ହୋଇଉଠିବ ଏବଂ ଆମ ଦେଶବାସୀଙ୍କ ଜୀବନ ସଫଳ ହେବ ।

(ଗ) ଏହି କବିତାର ନାମ ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ ରଖାଯିବାର କି ଯଥାର୍ଥତା ରହିଛି ?
Answer:
ପ୍ରକୃତିପ୍ରାଣତା ଓ ଦେଶବତ୍ସଳତା ଯାହାଙ୍କର କାବ୍ୟ-କବିତାର ମୁଖ୍ୟ ସ୍ବର, ସେ ହେଲେ ବରପାଲିର ବରପୁତ୍ର ସ୍ଵଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର । ତାଙ୍କର ସାରସ୍ବତ ସୃଷ୍ଟି ଅନନ୍ୟ ଓ ଅସାଧାରଣ । ତାଙ୍କ କାବ୍ୟକବିତାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ‘ତପସ୍ବିନୀ’, ‘ପ୍ରଣୟବଲ୍ଲରୀ’, ‘କୀଚକ ବଧ’, ‘ଇନ୍ଦୁମତୀ’, ‘ଉତ୍କଳ-ଲକ୍ଷ୍ମୀ’, ‘ଅର୍ଘ୍ୟଥାଳୀ’, ‘କୃଷକ ସଙ୍ଗୀତ’ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରଧାନ । ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାଟି କବିଙ୍କ ‘ଅର୍ଘ୍ୟଥାଳୀ’ ପୁସ୍ତକରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏହି କବିତାର ପ୍ରତିଟି ପଂକ୍ତି ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ଉଦ୍ବୁଦ୍ଧି କରିବାରେ ସହାୟ୍ଟତା ପ୍ରଦାନ କରିଛି ।

ମଣିଷ ଏକ ବିବେକୀ ପ୍ରାଣୀ । ନିଜର ଜ୍ଞାନ, ଗୁଣ ଓ କଳକୌଶଳ ବଳରେ ସେ ଅସାଧ୍ୟ ସାଧନ କରିପାରୁଛି । ବୁଦ୍ଧିବିବେକ ନଥ‌ିବା ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଏବଂ ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ହିଂସ୍ର ଗଜ, ସିଂହ ଓ ବ୍ୟାଘ୍ର ଆଦି ପଶୁମାନଙ୍କୁ ସେ ବନ୍ଧନ କରି ଆୟତ୍ତରେ ରଖ୍ଯାରୁଛି । ଏହି ବିଶ୍ୱବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡରେ ମଣିଷ ଜୀବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗୌରବରେ ଗୌରବାନ୍ବିତ ହୋଇପାରିଛି; କିନ୍ତୁ ସବୁ ପାରଙ୍ଗମତା ସତ୍ତ୍ବେ ବି ବେଳେବେଳେ ସୁପ୍ତ ସିଂହ ପରି ଆଳସ୍ୟରେ ବୁଡ଼ିରହି ସେ ବିଳାସବ୍ୟସନରେ ଜୀବନ ନିର୍ବାହ କରେ । ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ହେଲେ ବି ପିମ୍ପୁଡ଼ିଟିଏ ଅନବରତ ପରିଶ୍ରମ କରି ଆଗାମୀ ଦିନର ଦୁର୍ଦ୍ଦିନରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାପାଇଁ ଖାଦ୍ୟସଂଗ୍ରହ କରେ ।

ତା’ର ଖାଦ୍ୟଭଣ୍ଡାରକୁ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ସାଇତି ରଖେ; କିନ୍ତୁ ଆମେ ବେଳେବେଳେ ଆମ ଭବିଷ୍ୟତ୍ ଚିନ୍ତାରୁ ବିରତ ରହିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରୁ । ଆମ ପ୍ରତିବେଶୀଙ୍କ ପାଖରେ ପଦାନତ ହୋଇ ରହିବାକୁ ଶ୍ରେୟ ମନେକରୁ । ହୁଏତ ସେଇଥପାଇଁ ଆମ ସ୍ବଭାବକବି ରଙ୍ଗାଜୀବ ଗଙ୍ଗାଧର ତାଙ୍କ ବିରଚିତ ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାଟିର ନାମକରଣ ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କରିଛନ୍ତି । ଏଥ‌ିରେ ସେ ଆମ ସୁପ୍ତ ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ଜାଗୃତିର ଆବାହନୀ ଶୁଣାଇଅଛନ୍ତି । ନିଜ ଗୁଣକୁ ବିକଶିତ କରି କର୍ମପ୍ରବଣ ହେବାପାଇଁ କବି ଆମକୁ ଉଦ୍‌ବୋଧ କରି ଗାଇଉଠିଛନ୍ତି-

“ବୃକ୍ଷଚ୍ୟୁତ ଫଳ ନ ପଡ଼େ କବଳେ ।’
ବୃକ୍ଷଗ୍ୟୁତ ଫଳ ନ ପଡ଼େ କଚଳେ ।”

ସମୃଦ୍ଧ ମାତୃଭାଷା ମାତୃଭୂମିର ନରନାରୀଙ୍କୁ ଉଚ୍ଚାସୀନ କରେ । ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷୀ ହେବାକୁ ହେଲେ ନିଜ ମାତୃଭାଷାକୁ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଉଚ୍ଚ ଓ ଉନ୍ନତ କରିବାକୁ ହେବ । ଆମୋଦପ୍ରମୋଦର ପଲଙ୍କରେ ବିଳାସବ୍ୟସନର ସୁଖସ୍ଵପ୍ନ ଦେଖ୍ ଶୟନ କଲେ ଆମ ରାଜ୍ୟର ଉନ୍ନତି କେବେ ସମ୍ଭବପର ହେବନାହିଁ । ଆମ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଜ୍ୟର କ୍ରମୋନ୍ନତ ପ୍ରତିବେଶୀମାନେ ଆମକୁ ହୀନହେୟ ଭାବେ ବିବେଚନା କରିବେ । ଆମର ପ୍ରଗତି ବିନା, ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ବିନା ଆମେ କେବେ ଶାସକର ରାଜାନୁଗ୍ରହ ଲାଭ କରିପାରିବା ନାହିଁ । ତେଣୁ ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାରେ ଜଣେ ସ୍ମାରକଭାବରେ କବି ଆମକୁ ସ୍ମରଣ କରାଇଦେଇ କହିଛନ୍ତି ।

‘ଉଚ୍ଚ ହେବା ପାଇଁ କର ଯେବେ ଆଶା,
ଉଚ୍ଚ କର ଆଗେ ନିଜ ମାତୃଭାଷା ।’’

ଲାଞ୍ଛିତ ଓ ଅପମାନିତ ମୂର୍ଖବ୍ୟକ୍ତି ଜ୍ଞାନହୀନ ପଶୁ ସହିତ ସମାନ । ଭାଷାଗତ ଦୁର୍ବଳତା ନେଇ ଅଜ୍ଞାନ ଅଧମ ବ୍ୟକ୍ତି ଶିକ୍ଷିତଜନଙ୍କ ରାଜଦରବାରରେ କେବେ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଆମେ ସତତ ଚେଷ୍ଟିତ ହେବା ଉଚିତ । ଏଥିପାଇଁ ଆମ ଭାଷାଗତ ସମୃଦ୍ଧିର ନବୀନ ଆଲୋକରେ ଆମେ ଆଲୋକିତ ହେବା । ସୁପ୍ତ ହୋଇ ଆମେ ଲୋକହସା ହେବାନାହିଁ । ଜାତିଗତ ଓ ଭାଷାଗତ ଚିନ୍ତାରେ ଆମ ମନରୁ ଆଳସ୍ୟ ଅପସରି ଯିବ । ଏହାର ସମୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଆମେ ଧନ-ଧାନ-ମନ ସବୁକିଛି ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଦେବା । ସେଇଥପାଇଁ ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାରେ କବି ଆମକୁ ଉଦ୍‌ବୋଧ କରି ଶୁଣାଇ ଅଛନ୍ତି –

“ଶୁଭ ପଥେ ବିଭୁ କରିବେ ମଙ୍ଗଳ
ଶୁଭ କର୍ମେ ହେବ ଜୀବନ ସଫଳ ।’’

ସୁତରାଂ, ଆମ ପଠିତ କବିତା ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ର ପ୍ରତି ପଦରେ ଉଦ୍‌ବୋଧନର ବାଣୀ ଶୁଣାଇ କବି ଆମକୁ ଆମର ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉଦ୍‌ବୋଧତ କରାଇ ଥ‌ିବାରୁ କବିତାଟିର ନାମକରଣ ଯଥାର୍ଥ ଅଟେ ।

Question ୫।
ଆସ, ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖୁବା ।
(କ) ସୁପ୍ତ ସିଂହ ମୁଖେ ନ ପଶେ ଆହାର,
ଶ୍ରମେ ପିପୀଲିକା ପୂରାଏ ଭଣ୍ଡାର ।
Answer:
ସୁପ୍ତ ସିଂହ ………………………….. ପୂରାଏ ଭଣ୍ଡାର ।
ଉକ୍ତ ପଦ୍ୟାଶଟି ସ୍ବଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କ ରଚିତ ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାରୁ ଆନୀତ । ଏଠାରେ କବି ସବୁବେଳେ ଶୋଇରହିଥ‌ିବା ସିଂହଟିର ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ ଓ ଅନବରତ ଶ୍ରମ କରି ଖାଦ୍ୟ ସଞ୍ଚୟ କରୁଥିବା ପିମ୍ପୁଡ଼ିର ସୌଭାଗ୍ୟ କଥା ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଅଛନ୍ତି ।

ଏହି ବିଶ୍ୱ ସୃଷ୍ଟିରେ ଭଗବାନ୍ କର୍ମତତ୍ପର ହେବାପାଇଁ ଆମକୁ ବଳ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ନିଜ ନିଜର ସୁଖ ସୌଭାଗ୍ୟପାଇଁ ସମସ୍ତେ କର୍ମକ୍ଷମ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ସକାଳେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉଇଁଲେ ପଦ୍ମ ପାଖୁଡ଼ା ମେଲାଏ, ପକ୍ଷୀମାନେ ଆହାର ବିହାର ପାଇଁ ବସା ଛାଡ଼ି ଚାରିଆଡ଼େ ଉଡ଼ିବୁଲନ୍ତି, ମହୁମାଛି ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କରେ । ଶକ୍ତି ସାମର୍ଥ୍ୟ ଥାଉ ଥାଉ କେହି ନୂନ ହୋଇ ମୌନଭାବେ ବସି ନରହି ସତତ କର୍ମପ୍ରବଣ ହୋଇଉଠନ୍ତି ।

ପଶୁରାଜ ସିଂହ ବନପତି । ସେ ଅପ୍ରମିତ ବଳର ଅଧିକାରୀ । ତା’ର ଭୀମ ଭୈରବ ଗର୍ଜନରେ ବନପର୍ବତ ପ୍ରକମ୍ପିତ . ଶୋଇରହି ଆଳସ୍ୟପରାୟଣ ହୁଏ, ତେବେ ତାକୁ ଉପବାସରେ ଭୋକିଲା ରହିବାକୁ ପଡ଼େ । ତା’ ମୁହଁରେ ଆହାର ଆସି ଆପେ ଆପେ ପ୍ରବେଶ କରେନାହିଁ । ଆହାର ପାଇବାକୁ ହେଲେ ତାକୁ ଶିକାର କରିବାକୁ ହୋଇଉଠେ; ମାତ୍ର ସିଂହଟି ଯଦି ସର୍ବଦା ପୂର୍ଣ୍ଣ କରେ । କ୍ଷୁଦ୍ର ହେଲେ ବି ସେ ନିଜ ଗୁଣରେ ମହାନ୍ ଅଟେ । ସୁତରାଂ, ଆଳସ୍ୟପରାୟଣ ବଳଶାଳୀ ସିଂହ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ର ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଦୁହିଁଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଆମେ ଆଳସ୍ୟ ତ୍ୟାଗକରି ଆସନ୍ନ ବିପଦ ପାଇଁ ସତର୍କ ଓ ସାବଧାନ ହେବା ଦରକାର ।

ପଶୁରାଜ ସିଂହ ବନପତି । ସେ ଅପ୍ରମିତ ବଳର ଅଧିକାରୀ । ତା’ର ଭୀମ ଭୈରବ ଗର୍ଜନରେ ବନପର୍ବତ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହୋଇଉଠେ; ମାତ୍ର ସିଂହଟି ଯଦି ସର୍ବଦା ଶୋଇରହି ଆଳସ୍ୟପରାୟଣ ହୁଏ, ତେବେ ତାକୁ ଉପବାସରେ ଭୋକିଲା ରହିବାକୁ ପଡ଼େ। ତା’ ମୁହଁରେ ଆହାର ଆସି ଆପେ ଆପେ ପ୍ରବେଶ କରେନାହିଁ । ଆହାର ପାଇବାକୁ ହେଲେ ତାକୁ ଶିକାର କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ପିମ୍ପୁଡ଼ିଟିଏ ଅନବରତ ଶ୍ରମ କରି ଆଗାମୀ ଦିନର ଦୁର୍ଦ୍ଦିନକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟରଖ୍ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ଓ ସଞ୍ଚୟ କରି ତା’ର ଭଣ୍ଡାର ପୂର୍ଣ୍ଣ କରେ । କ୍ଷୁଦ୍ର ହେଲେ ବି ସେ ନିଜ ଗୁଣରେ ମହାନ୍ ଅଟେ । ସୁତରାଂ, ଆଳସ୍ୟପରାୟଣ ବଳଶାଳୀ ସିଂହ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ର ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଦୁହିଁଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଆମେ ଆଳସ୍ୟ ତ୍ୟାଗକରି ଆସନ୍ନ ବିପଦ ପାଇଁ ସତର୍କ ଓ ସାବଧାନ ହେବା ଦରକାର ।

(ଖ) ଉଚ୍ଚ ହେବାପାଇଁ କର ଯେବେ ଆଶା,
ଉଚ୍ଚ କର ଆଗେ ନିଜ ମାତୃଭାଷା ।
Answer:
ଉଚ୍ଚ ହେବାପାଇଁ ………………………ନିଜ ମାତୃଭାଷା ।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ସ୍ବଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ । ଏଠାରେ କବି ନିଜର ମାତୃଭାଷାର ସମୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଅଭିଳାଷ ପୋଷଣ କରିବାକୁ ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ଆହ୍ୱାନ ଜଣାଇଛନ୍ତି । ଏହି ଧୂଳି ଧରଣୀରେ ଯେଉଁଠି ଆମର ପ୍ରଥମ କୁଆଁରବ ଶୁଭିଛି, ସେ ଆମର ମାତୃଭୂମି। ଏହାର ଫୁଲଫଳ, ଶାକତଣ୍ଡୁଳ ଆମ ଶରୀରକୁ ପରିପୁଷ୍ଟ କରିଛି । ଏହାର ସକାଳ, ସଞ୍ଜ ଆମ କଣ୍ଠରେ ଭାଷା ଦେଇଛି । ସେ ଭାଷା ଆମର ପ୍ରଥମ ଭାଷା, ଆମର ମାତୃଭାଷା । ଏହି ମାତୃଭାଷା ସାହାଯ୍ୟରେ ଆମେ ଆମର ଭାବ ଆଦାନପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇପାରିଛୁ ।

ଆମ ମାତୃଭାଷାରେ ଆମେ ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରୁ । ଆମେ ମଣିଷ ହେଉ । ଦୁନିଆକୁ ଚିହ୍ନ । ଶିକ୍ଷିତ ବୋଲି ଗର୍ବ ଅନୁଭବ କରୁ । ଏହି ଆଦ୍ୟଭାଷା ଆମକୁ ପ୍ରଥମ ଅକ୍ଷର, ପ୍ରଥମ କଥା କହିବା ଶିକ୍ଷା ଦେଇଛି । ଏହାର ଉନ୍ନତି ସହ ଆମର ଉନ୍ନତି ଜଡ଼ିତ । ଏହାର ସମୃଦ୍ଧିହିଁ ଆମର ସମୃଦ୍ଧି । ଏହା ପ୍ରତି ଆମର ମମତା ରହିବା ଦରକାର । ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷାକୁ ଅବଜ୍ଞା କରୁଥିବା ଲୋକ ଅଜ୍ଞାନ ଅଟେ । ଯାହାର ଭାଷା ଯେତେ ଉନ୍ନତ, ସେ ଜାତି ସେତେ ଶିକ୍ଷିତ । ନିଜ ଭାଷାର ସମୃଦ୍ଧିକୁ ନେଇ ଗୋଟିଏ ଜାତି ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବା ସମ୍ମାନ ଲାଭ କରେ । ଗୋଟିଏ ଦେଶର ପ୍ରଗତି ତା’ର ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ସୁତରାଂ, ନିଜେ ଉଚ୍ଚ ହେବାପାଇଁ ହୃଦୟରେ ଆଶାପୋଷଣ କଲେ ନିଜ ମାତୃଭାଷାକୁ ସର୍ବାଦୌ ଉଚ୍ଚ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହାର ପୋଥ୍-ପୁସ୍ତକ ଅଧ୍ୟୟନ କରି, ଏହାର ଗୁଣଗାନ କରି, ଏହାରି ପ୍ରଶଂସାରେ ଶତମୁଖ ହେବା ଉଚିତ ।

(ଗ) ଶୁଭ ପଥେ ବିଭୁ କରିବେ ମଙ୍ଗଳ,
ଶୁଭ କର୍ମେ ହେବ ଜୀବନ ସଫଳ ।
Answer:
ଶୁଭ ପଥେ ……………………………… ଜାଗନ ସଫଳା
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ସ୍ୱଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ । ଏଠାରେ କବି ଉତ୍କଳୀୟମାନଙ୍କ ମନରେ ପ୍ରେରଣା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ, ଭଲକାମ ଲାଗି ଭଗବାନ ନିଶ୍ଚୟ ସହାୟ ହେବେ ବୋଲି ସୂଚନା ଦେଇଛିନ୍ତା

କବି ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ଆହ୍ଵାନ ଦେଇ କହିଛନ୍ତି, ନିଜର ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷାକୁ କେବେହେଲେ ହୀନ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖୁବା ନାହିଁ । ବରଂ ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷୀ ହୋଇ, ଆମ ମାତୃଭାଷାରେ ରଚିତ ପୋଥ୍ ପୁସ୍ତକରେ ଶତମୁଖ ହୋଇ ଉଠିବା । ଆମ ଭାଷାଗତ ସମୃଦ୍ଧିର ନବୀନ ଆଲୋକରେ ଆମେ ଆଲୋକିତ ହେବା । ଆମ ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷାର ଶୁଭ କର୍ମ ପଥରେ ଆଗେଇ ଯିବା । ଏଭଳି ଶୁଭକର୍ମ କଲେ, ଆମର ପରିଶ୍ରମ କେବେହେଲେ ବ୍ୟର୍ଥ ହେବ ନାହିଁ । ବରଂ ଏହି କର୍ମପାଇଁ ଆମକୁ ବିଭୁ ସହାୟ ହେବେ । ବିଭୁ କୃପା ଲାଭକରି, ଆମର ଏହି ମଙ୍ଗଳମୟ, ଶୁକକାର୍ଯ୍ୟରେ ଆମେ ଆଗେଇଯିବା । ଉତ୍କଳ ମାତାର ଯୋଗ୍ୟ ସନ୍ତାନ ରୂପେ ଆମେ ପରିଚିତ ହେବା । ଆମ ଜୀବନ ଧନ୍ୟ ହେବ । ଉତ୍କଳ ଭୂମି ଓ ଉତ୍କଳ ଭାଷାର ଆମେ ଗୌରବମୟ ଅଧ୍ୟାୟ ସୃଷ୍ଟି କରିବା । ଜୀବନରେ ଆଉ କୌଣସି ଅବଶୋଷ ରହିବ ନାହିଁ । ବାସ୍ତବରେ କବିତାର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଏହାକୁ ଉଲ୍ଲେଖ କରି କବି ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ଯଥାର୍ଥ ଉଦ୍‌ବୋଧନଦେଇଛିନ୍ତା

Question ୬ ।
ଆସ, କବିତାରେ କେତେକ ପଦ ପୂରଣ କରିବା ।
(କ) ଯା ଭାଷା ଦୁର୍ବଳ କାହିଁ ତାର ଜ୍ଞାନ ?
…………………………………..
Answer:
କାହିଁ ତା’ର ରାଜଦୁଆରେ ସମ୍ମାନ !

(ଖ) …………………………………………………..,
ଚକ୍ଷୁ ମିଳିବାକୁ ନାହିଁ ଅବସର ।
Answer:
ଶୁଭ କର୍ମ ପଥେ ହୁଅ ଅଗ୍ରସର,

Question ୭ ।
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଧାଡି ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥ‌ିବା ଉପଯୁକ୍ତ ଧାଡିକୁ ଯୋଗ କରି କବିତାଂଶଟିକୁ ସଜାଡି ଲେଖୁବା !
ଗଜ ସିଂହ ବ୍ୟାଘ୍ର ଦେହେ ଅଛି ବଳ, – ଜନମି ନ ପାରେ ଜ୍ଞାନ ଭାଷା ବିନା ।
କୌଶଳ ଜନକ ଜ୍ଞାନ ଅଟେ ସିନା, – କାହିଁ ହେବ ଆନେ ପ୍ରତିଯୋଗେ କ୍ଷମ ?
ଭାଷା ଯୋଗୁଁ ସିନା ଦମି ଜୀବଗଣ, – ନୁହଁଇ କି ସେତୁ ପଶୁର ସମାନ ?
ଯା ଭାଷା ଦୁର୍ବଳା ସେ ନିଶ୍ଚେ ଅଧମ, – ତାଙ୍କୁ ବାନ୍ଧି ନର ପ୍ରକାଶି କୌଶଳ ।
ଯେ ନର ନ ବୁଝେ ମାନ ଅପମାନ, – ମାନବ କରଇ ବିଶ୍ଵ ରାଜପଣ ।
Answer:
ଗଜ ସିଂହ ବ୍ୟାଘ୍ର ଦେହେ ଅଛି ବଳ, – ତାଙ୍କୁ ବାନ୍ଧି ନର ପ୍ରକାଶି କୌଶଳ ।
କୌଶଳ ଜନକ ଜ୍ଞାନ ଅଟେ ସିନା, – ଜନମି ନ ପାରେ ଜ୍ଞାନ ଭାଷା ବିନା ।
ଭାଷା ଯୋଗୁଁ ସିନା ଦମି ଜୀବଗଣ, – ମାନବ କରଇ ବିଶ୍ଵ ରାଜପଣ ।
ଯା ଭାଷା ଦୁର୍ବଳା ସେ ନିଶ୍ଚେ ଅଧମ, – କାହିଁ ହେବ ଆନେ ପ୍ରତିଯୋଗେ କ୍ଷମ ?
ଯେ ନର ନ ବୁଝେ ମାନ ଅପମାନ, – ନୁହଁଇ କି ସେତୁ ପଶୁର ସମାନ ?

Question ୮।
ଆସ, ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡିକର ଗଦ୍ୟରୂପ ଲେଖୁବା ।
ପଦ୍ୟରୂପ …………
ମଉନ …………..
ନିଉନ …………….
ଦୁଆର ……………
ଜନମି …………….
Answer:

ପଦ୍ୟରୂପ	ଗଦ୍ୟରୂପ
ମଉନ	ମୌନ
ନିଉନ	ନ୍ୟୁନ
ଦୁଆର	ଦ୍ଵାର
ଜନମି	ଜନ୍ମି

Question ୯।
ଶ୍ରୁତିମଧୁର କରିବାପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡିକୁ ପଦ୍ୟରେ କିପରି ଲେଖୁବା ?

ପ୍ରକାଶ …………………
କୌଶଳ ……………….
ଦୁର୍ବଳ …………………
ମୂର୍ଚ୍ଛନା ………………..
ଶୈଶବ ………………
ପର୍ବତ ……………….
Answer:

ପ୍ରକାଶ	ଶୁତିମଧୁର ପଦ୍ୟରୂପ
କୌଶଳ	ପରକାଶ
ଦୁର୍ବଳ	କଉଶଳ
ମୂର୍ଚ୍ଛନା	ଦୁରୁବଳ
ଶୈଶବ	ମୂରୁଛନା
ପର୍ବତ	ଶଇଶବ

Question ୧୦ ।
ତଳେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧାଡିରେ ଚାରୋଟି ଲେଖାଏଁ ଶବ୍ଦ ଲେଖାଯାଇଛି । ପ୍ରତି ଧାଡିରେ ଥ‌ିବା ଭିନ୍ନ ଜାତୀୟ ଶବ୍ଦଟିକ ଚିହ୍ନଟ କରି ଲେଖୁବା ।
(କ) ଭଜନ, ଭୋଜନ, ପୂଜନ, ରାଜନ
(ଖ) ଟାଣପଣ, ରାଜପଣ, ଷୋଳପଣ, ବଡ଼ପଣ
(ଗ) ହିନ୍ଦୀଭାଷୀ, ଉଚ୍ଚଭାଷୀ, ସ୍ପଷ୍ଟଭାଷୀ, ମିଷ୍ଟଭାଷୀ
Answer:
(କ) ରାଜନ,
(ଖ) ଷୋଳପଣ,
(ଗ) ହିନ୍ଦୀଭାଷୀ

Question ୧୧ ।
ଆସ, ତଳ ଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡିକର ବିପରୀତ ଅର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ଲେଖୁବା
ସୁପ୍ତ ……., ଦୁର୍ବଳ …….., କ୍ଷମ…………., ନାଚ…………, ଆଶା …………, ଶୁଭ…………., ମଙ୍ଗଳ…………….
Answer:

ଶବ୍ଦ	ବିପରୀତ ଅଧିବେ।ଧକ ଶବ୍ଦ
ପୁସ୍ତ	କାଗ୍ରତ
ଷମ	ଅକ୍ଷମ
ଆଶା	ନିରାଶା
ମଙ୍ଗଳ	ଅମଙ୍ଗଳ
ହୁଗୁଳ	ସବୁକ
ନାଚ	ଉଚ୍ଚ
ଶୁଭ	ଅଶୁଭ

Question ୧୨ ।
ଆସ, ତଳଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡିକର ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ଲେଖୁବା ।
କମଳ………, ପକ୍ଷୀ……., ସିଂହ………., ଚକ୍ଷୁ……, ମଣିଷ……….
Answer:

ଶବ୍ଦ	ପ୍ରତିଶବ୍ଦ
କାମଳ	ପଦ୍ମ
ପକ୍ଷା	ଚିହଙ୍ଗ
ସିଂହ	କେଶରା
ଚକ୍ଷୁ	ଆଖି
ମଣିଷ	ନର

Question ୧୩ ।
ଆସ, ସମୋଚ୍ଚାରିତ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଲେଖୁବା ।
କର ………………
କର ……………..
ପୁର …………….
ପୁର …………….
Answer:
କର – ହାତ
କର – ଖଜଣା
ପୁର – ଘର
ପୁର – ପିଠାର ପୂର

Question ୧୪ ।
ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କରିବା ।
(କ) ……………. ଲୋକେ ତାକୁ …………..
ଉଚ୍ଚ ସମାଜରେ ………………।
(ଲୋକେ, ଉଚ୍ଚଭାଷୀ, ଗଣି, ଅଗ୍ରଣୀ, ହୁଅନ୍ତି, ନୀଚ)
Answer:
ଉଚ୍ଚାଭାଷୀ ଲୋକେ ତାକୁ ନୀଚ ଗଣି
ଉଚ୍ଚ ସମାଜରେ ହୁଥନ୍ମ୍ରି ଅଗ୍ରଶିା

(ଖ)ଯା ଭାଷା………….. ସେ, ………….. ଅଧମା
ନାହିଁ ହେବ …………. ପ୍ରତିଯୋଗେ …………….?
(ସବଳା, ନିଶ୍ଚଳା, ଦୁର୍ବଳା, ପରା, ନିଶ୍ଚେ, ସତେ, ଆନ, ମନେ, ଦିନେ, କ୍ଷମ, ସମ, ବାମ)
Answer:
ଯା ଭାଷା ଦୁର୍ବଳା ସେ, ନିଶ୍ଚେ ଅଧମ ।
କାହିଁ ହେବ ଆନେ ପ୍ରତିଯୋଗେ କ୍ଷମ ?

Question ୧୫ ।
‘କାହିଁ ତା’ର ରାଜଦୁଆରେ ସମ୍ମାନ ?’ ଏଠାରେ ‘ରାଜଦୁଆର’ ଶବ୍ଦର ଠିକ୍ ଉତ୍ତରକୁ ପ୍ରଦତ୍ତ ଉତ୍ତରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ବାଛ ।
(କ) ରାଜା ରହୁଥ‌ିବା ଘରର ଦ୍ଵାର
(ଖ) ଯେଉଁ ଦ୍ବାରବାଟେ ରାଜା ଯିବାଆସିବା କରନ୍ତି
(ଗ) ରାଜା ବସାଉଥ୍‌ ଦରବାର
(ଘ) ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ରାଜା ଦେଖାଦେବା ସ୍ଥାନ
Answer:
(ଗ) ରାଜା ବସାଉଥ୍ ଦରବାର ।

Question ୧୬ ।
ସିନା, ବିନା, ପ୍ରହାର, ଜୁହାର, ବଦନ, ସପନ, ଦୀନ, ହୀନ, ଆହାର, ବିହାର – ଏହି ଶବ୍ଦଗୁଡିକୁ ବିଭିନ୍ନ ଧାଡିରେ ଶେଷ ଶବ୍ଦ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରି ଛୋଟ କବିତାଟିଏ ଲେଖୁବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା । ଧାଡିରେ ଶେଷ ଶବ୍ଦ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରି ଛୋଟ କବିତାଟିଏ ଲେଖିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା ।
Answer:
ବିଦ୍ୟାଳୟ ଗଲେ ବିଦ୍ୟା ହେବ ସିନା,
ବିଦ୍ୟାହୀନ ହେବା ବିଦ୍ୟାଳୟ ବିନା ।
ବିଦ୍ୟାଳୟ ଠାରେ ନଥାଏ ପ୍ରହାର,
ଗୁରୁଙ୍କ ଆମର ଭକ୍ତିରେ ଜୁହାର ।
ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀର ଥାଏ ସରସ ବଦନ,
ଭବିଷ୍ୟତେ ତା’ର ପୂରିବ ସପନ ।
ପାଠ ପଢ଼ିଥିଲେ ନ ହୋଇବା ହୀନ,
ନିଜେ ନ ମିଶିବା କେବେହେଲେ ହୀନ ।
ବିଦ୍ୟାଳୟେ ମିଳେ ଉତ୍ତମ ଆହାର,
ସ୍ବଚ୍ଛ ପରିବେଶ କରିବା ବିହାର ।

Question ୧୭ ।
‘ମାତୃଭାଷା ପୋଥ୍ ଛୁଇଁବାକୁ କରେ,
ଅନ୍ୟ କେଉଁ ଜାତି ଲଜ୍ଜାବୋଧ କରେ ?’
ଏହା କହିବା ମୂଳରେ କବିଙ୍କର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟଟି କ’ଣ ? ପ୍ରଦତ୍ତ ଉତ୍ତରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛ ।
(କ) ପ୍ରଶଂସା କରିବା
(ଖ) ନିନ୍ଦା କରିବା
(ଗ) ପରିହାସ କରିବା
(ଘ) ଖୋସାମତ କରିବା
Answer:
(ଖ) ନିନ୍ଦା କରିବା ।

ପରାକ୍ଷା ଉପଯେ।ଗା ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନେ।ତ୍ତର :

Question ୧ ।
‘ଆହାରବିହାର’, ‘ମାନଅପମାନ’ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଯୁଗ୍ମଶବ୍ଦ । ତୁମେ ଆଉ ପାଞ୍ଚୋଟି ଯୁଗ୍ମ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
Answer:
ଆମୋଦପ୍ରମୋଦ, ଜୀବନଜୀବିକା, ଦୁଃଖକଷ୍ଟ, ଘରଦ୍ୱାର, ଖାଦ୍ୟପେୟ ।

Question ୨ ।
ବୃକ୍ଷରୁ ଯାହା ଖସି ପଡ଼ିଥାଏ ତାକୁ କୁହାଯାଏ ‘ବୃକ୍ଷଚ୍ୟୁତ’ । ସେହିପରି ଶେଷରେ ‘ବ୍ୟତ’ ଥ‌ିବା ଆଉ ଚାରୋଟି ଶବ୍ଦ ଲେଖ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ନେଇ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟ ଗଠନ କର ।
Answer:
ବୃନ୍ତ – ବୃନ୍ତଚ୍ୟୁତ ।
କକ୍ଷ – କକ୍ଷଚ୍ୟୁତ ।
ଲକ୍ଷ୍ୟ – ଲକ୍ଷ୍ୟଚ୍ୟୁତ ।
ପଦ – ପଦଚ୍ୟୁତ ।
ବାକ୍ୟ – ପତ୍ରଟି ବୃନ୍ତଚ୍ୟୁତ ହେଲା ।
ବାକ୍ୟ – ଉଲ୍‌କା କକ୍ଷଚ୍ୟୁତ ହେଲେ ତଳକୁ ଖସିପଡ଼େ ।
ବାକ୍ୟ – ଛାତ୍ରମାନେ କେବେବି ଲକ୍ଷ୍ୟଚ୍ୟୁତ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।
ବାକ୍ୟ – ଭୁଲ୍ କଲେ ନିଶ୍ଚୟ ପଦଚ୍ୟୁତ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ ।

Question ୩ ।
ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
………………………. ସିଂହ ମୁଖେ ନ ପଶେ
ଶ୍ରମେ ପିପୀଲିକା ଭଣ୍ଡାର ।
(କ୍ଷିପ୍ତ, ସୁପ୍ତ, ଦୃପ୍ତ, ଫେରାଏ, ଘୂରାଏ, ପୂରାଏ, ଆହାର, ବିହାର, ତାହାର )
Answer:
ସୁପ୍ତ ସିଂହ ମୁଖେ ନ ପଶେ ଆହାର,
ଶ୍ରମେ ପିପୀଲିକା ପୂରାଏ ଭଣ୍ଡାର ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନେ।ତ୍ତର :

Question ୧।
‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାଟି କେଉଁମାନଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଲେଖାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାଟି ମାତୃଭାଷାକୁ ଯଥାର୍ଥ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରଦାନ କରୁନଥ‌ିବା ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଲେଖାଯାଇଛି ।

Question ୨ ।
ସକାଳ ହେଲେ ପକ୍ଷୀମାନେ ଖାଦ୍ୟ ଅନ୍ଵେଷଣ ପାଇଁ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଲୀଳାଖେଳା କରିବାପାଇଁ ନିଜ ନିଜ
Answer:
ସକାଳ ହେଲେ ପକ୍ଷାମାନେ ଖାଦ୍ୟ ଅନ୍ୱେଷଶ ପାଙ୍ଗଁ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଲାଳାଖେଳା କରିବାପାଇଁ ନିଜ ନିଜ ବସାରୁ ବାହାରି ହରକୁ ଉଢ଼ିଯାଇଥାଆନ୍ତି।

Question ୩ ।
ପକ୍ଷୀ, ମହୁମାଛି, ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଓ ସିଂହ ବିଷୟରେ କହିବା ମୂଳରେ କବିଙ୍କର କି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ରହିଛି ?
Answer:
ସକାଳ ହେଲେ ପକ୍ଷୀମାନେ ଖାଦ୍ୟ ଅନ୍ଵେଷଣ ପାଇଁ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଲୀଳାଖେଳା କରିବାପାଇଁ ନିଜ ନିଜ ବସାରୁ ବାହାରି ଦୂରକୁ ଉଡ଼ିଯାଇଥାଆନ୍ତି । ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କବି ପକ୍ଷୀ, ମହୁମାଛି, ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଓ ସିଂହ ବିଷୟରେ କହିଛନ୍ତି । ପକ୍ଷୀ, ମହୁମାଛି, ପିମ୍ପୁଡ଼ି କ୍ଷୁଦ୍ରଜୀବ ହେଲେ ବି ନିଜର କର୍ମଚଞ୍ଚଳତା ପାଇଁ ସେମାନେ ଖୁସିରେ ରହିଥିଲାବେଳେ, ସିଂହ ଭଳି ବଳଶାଳୀ ଜୀବ ନିଜ ଆଳସ୍ୟ କାରଣରୁ ଉପବାସରେ ରହିଥା’ନ୍ତି ।

Question ୪।
ଭାଷାର ଉନ୍ନତି ନହେଲେ ଆମର କି କି ଅସୁବିଧା ହେବ ?
Answer:
ଭାଷାର ଉନ୍ନତି ନ ହେଲେ ଆମେ ଅଧମ ରୂପେ ଗଣ୍ୟ ହେବା ଏବଂ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସହ ପ୍ରତିଯୋଗତା କରିପାରିବା ନାହିଁ । ଉଚ୍ଚଭାଷୀ ଲୋକମାନେ ଆମକୁ ହୀନହେୟ ମନେକରିବେ ଓ ଆମେ ସମାଜରେ ଅଗ୍ରଣୀ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବା ନାହିଁ।

Question ୫।
କବିଙ୍କ ବିଚାରରେ ଅଧମ କିଏ ?
କବିଙ୍କ ବିଚାରରେ ଯାହାର ଭାଷା ଦୁର୍ବଳ, ସେ ଅଧମ । କାରଣ ସେ କାହାରି ସହିତ ପ୍ରତିଯୋଗିତାର କ୍ଷମତା ହାସଲ କରିନଥାଏ ।

Question ୬ ।
ମାନ ଓ ଅପମାନ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ବୁଝୁନଥିବା ଲୋକ ପଶୁ ସହିତ ସମାନ ବୋଲି କବି କାହିଁକି ଭାବିଛନ୍ତି ?
Answer:
ପଶୁ ମାନ ଓ ଅପମାନ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ବୁଝିପାରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ମାନ ଓ ଅପମାନ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ବୁଝୁ ନ ଥ‌ିବା ଲୋକଙ୍କୁ କବି ପଶୁ ସହ ସମାନ ବୋଲି ଭାବିଛନ୍ତି।

Question ୭ ।
କେଉଁ କେଉଁ ଭାଷାଭାଷୀ ଲୋକେ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରତିବେଶୀ ?
Answer:
ବଙ୍ଗଳା, ତେଲୁଗୁ ଓ ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାଭାଷୀ ଲୋକେ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରତିବେଶୀ ।.

Question ୮।
“ଉଦ୍‌ବୋଧନ” କବିତାର କବି କିଏ ? ତାଙ୍କର କେଉଁ ପୁସ୍ତକରୁ ଏହି କବିତାଟି ଆନୀତ ?
Answer:
“ ଉଦ୍‌ବୋଧନ” କବିତାର କବି ହେଉଛନ୍ତି ସ୍ବଭାବ କବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର। ତାଙ୍କର ‘ଅର୍ଘ୍ୟଥାଳୀ’ ପୁସ୍ତକରୁ ଏହି କବିତାଟି ଆନୀତ ।

Question ୯ ।
କାହାର ଜ୍ଞାନ ନଥାଏ ?
Answer:
ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତିର ଭାଷା ଅନୁନ୍ନତ ତଥା ଦୁର୍ବଳ, ସେ ଜ୍ଞାନହୀନ ଅଟେ । କାରଣ ସେ କୌଣସି କଥା ଠିକ୍ ଭାବେ ବୁଝିପାରେନା କିମ୍ବା ନିଜର ମନୋଭାବ ମଧ୍ୟ ଠିକ୍ ଭାବେ ପ୍ରକାଶ କରିପାରେନା ।

Question ୧୦ ।
ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବ କାହିଁକି କର୍ମତତ୍ପର ହୁଏ ଓ କିପରି ଉଦରପୂର୍ତ୍ତି କରିଥାଏ ?
Answer:
ସଂସାରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବ ନିଜ ନିଜର ଉଦରପୂର୍ତ୍ତି ନିମିତ୍ତ କର୍ମତତ୍ପର ହୁଅନ୍ତି । ଉଦରପୂର୍ତ୍ତି ନିମିତ୍ତ ସେମାନେ ବିଭିନ୍ନ କଳକୌଶଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଖାଦ୍ୟ ଆହରଣ କରନ୍ତି ।

ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ :

Question ୧।
ପ୍ରତିବେଶୀଙ୍କର ସହିତ ତୁଳନା,
କରି କର ନିଜ ମଧ୍ୟରେ କଳନା ।
Answer:
ପ୍ରତିବେଶୀଙ୍କର ………………………..ମଧ୍ୟରେ କଳନା।
ଆମ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଜ୍ୟବାସୀଙ୍କ ଭାଷାଗତ ସମୃଦ୍ଧିକୁ ଆମର ସ୍ଥିତାବସ୍ଥା ସହିତ ତୁଳନା କରିବାକୁ ଆହ୍ୱାନ ଜଣାଇଛନ୍ତି । ଯାହାର ମାତୃଭାଷା ଯେତେ ଦୁର୍ବଳ ସେ ସେତେ ଅଜ୍ଞାନ, ଅଧମ ଭାବେ ବିବେଚିତ ହୁଏ । ମାତୃଭାଷାକୁ ଉଚ୍ଚ କଲେ ଜଣେ ନିଜ ହୃଦୟରେ ଉଚ୍ଚ ଆଶା ପୋଷଣ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୋଇପାରିବ । ନିଜ ଭାଷାର ଗୁରୁତ୍ଵ ନଥିଲେ କେହି ରାଜଦରବାରରେ, ଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସୁଯୋଗ୍ୟ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପାରିବନାର୍ହିଁ।

ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କଲେ ଆମ ପ୍ରତିବେଶୀଙ୍କର ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ପ୍ରତି ଆମକୁ ଦୃଷ୍ଟିନିବଦ୍ଧ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ନିଜର ସମୃଦ୍ଧ ମାତୃଭାଷା ପାଇଁ ସେମାନେ ଅଧ୍ବକ ଶିକ୍ଷିତ ହୋଇପାରିଛନ୍ତି । ଅଧ‌ିକ ମାତ୍ରାରେ ଯୋଗ୍ୟ ବିବେଚିତ ହୋଇ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ ହୋଇପାରିଛନ୍ତି । ନିଜ ମାତୃଭାଷାରେ ଉନ୍ନତ କାବ୍ୟକବିତା ରଚନା କରି ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିପାରିଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ଆମେ ନିଜକୁ ତୁଳନା କରି ଆମ ଭାଷାଗତ ଶକ୍ତିସାମର୍ଥ୍ୟକୁ କଳନା କରିବାର ବେଳ ଆସିଛି । ଏଥୁରୁ ଆମର ଦୀନତା, ଆମର ହୀନମନ୍ୟତା ସ୍ପଷ୍ଟ ବାରିହୋଇଯିବ । ସୁତରାଂ ନିଜ ମାତୃଭାଷାର ପ୍ରଶଂସା କରିବାରେ ଲଜ୍ଜାବୋଧ ନକରି ଏହାର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଆମର ଧନ, ଧ୍ୟାନ, ମନ ଅର୍ପଣ କରିବା ବିଧେୟ ।

Question ୨ ।
ଶୁଭ କର୍ମପଥେ ହୁଅ ଅଗ୍ରସର,
ଚକ୍ଷୁ ମଳିବାକୁ ନାହିଁ ଅବସର ।
Answer:
ଶୁଭ କର୍ମପଥେ …………………………. ନାହିଁ ଅବସରା
ଉପର୍ୟ୍ୟକ୍ତ କବିତାଂଶଟି ସ୍ବଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କ ପ୍ରଣୀତ ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାରୁ ଆନୀତ । ଏଠାରେ କବି ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ କର୍ମପ୍ରବଣ ହେବା ଶୁଭଙ୍କର ଅଟେ ବୋଲି ମତ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।

ମଣିଷର ଶୁଭାଶୁଭ ନିଜର କର୍ମ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । କର୍ମହିଁ ଆମ ପ୍ରଗତିର ମୂଳମନ୍ତ୍ର । ମାତୃଭାଷାକୁ ଉଚ୍ଚ ଓ ସମୃଦ୍ଧ କରିବାଦ୍ୱାରା ଆମର ମଙ୍ଗଳ ହେବ । ଏହି ସତ୍ଵକର୍ମ ବଳରେ ଦେଶବାସୀ ପ୍ରଗତି ହାସଲ କରିପାରିବେ । ନିଜ ମାତୃଭାଷା ଏହି କର୍ମ ପାଇଁ ଉନ୍ନତ, ସମୃଦ୍ଧ ହୋଇଉଠିବ । ଆମେ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇଉଠିଲେ ନବୀନ ଆଲୋକରେ ଆମ କର୍ମପ୍ରବଣତା ଉଦ୍ଭାସିତ ହୋଇଉଠିବା

ନିଜ ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷା ପାଇଁ କର୍ମ କରିବା ଶୁଭକର୍ମ ଅଟେ । ଆମେ ନିଜର ଧନ, ଧାନ, ମନ ଏହାରି ପାଇଁ ଅର୍ପଣ କଲେ ଆମ ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷାର ବଦନ ଉଦୀପ୍ତ ହୋଇଉଠିବ । ସୁପ୍ତ ମନୋଭାବ ନେଇ କାର୍ଯ୍ୟକଲେ ଆମେ ଲୋକହସା ହେବା । ନୀରବରେ ଆଖୁମଳି ଲୁହ ଝରେଇବାର ଅବକାଶ ଆଉ ନାହିଁ । ସୁତରାଂ, ନିଜ ମାତୃଭାଷାର ସମୃଦ୍ଧି ପାଇଁ କର୍ମପଥରେ ଅଗ୍ରସର ହେଲେ ଆମର ମଙ୍ଗଳବିଧାନ ହେବ ଏବଂ ଜୀବନ ସଫଳ ହେବ ।

Question ୩ ।
ସପ୍ରସଙ୍ଗ ସରଳାର୍ଥ ଲେଖ ।
ଯା ଭାଷା ଦୁର୍ବଳା ସେ ନିଶ୍ଚେ ଅଧମ,
କାହିଁ ହେବ ଆନେ ପ୍ରତିଯୋଗେ କ୍ଷମ ।
Answer:
ଯା ଭାଷା ………………………….ପ୍ରତିଯୋଗେ କ୍ଷମ ।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ପଠିତ ପୁସ୍ତକର “ଉଦ୍‌ବୋଧନ” ଶୀର୍ଷକ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ। ଆଲୋଚିତ କବିତାଂଶରେ କବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର ଭାଷାରେ ଦୁର୍ବଳା ଥିବା ମନୁଷ୍ୟ କିପରି ନରାଧମ ଓ ପ୍ରତିଯୋଗିତାରେ ଅକ୍ଷମ ବା ଅସମର୍ଥ, ତତ୍ ସଂପର୍କରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।

କବିଙ୍କର ଅସାଧାରଣ ଜାତୀୟ ଚେତନା ଓ ମାତୃଭାଷା ପ୍ରୀତି କବିତା ମାଧ୍ୟମରେ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ । ମାତୃଭାଷାର ପ୍ରଗତି ନିମିତ୍ତ ସେ ଓଡ଼ିଶାର ଜନସମାଜକୁ ପ୍ରେରଣା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । କବିଙ୍କ ମତରେ ଜ୍ଞାନ ହେଉଛି କୌଶଳର ଜନକ। ଭାଷା ବ୍ୟତିରେକେ ଜ୍ଞାନର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଆସମ୍ଭବା ଭାଷାର ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିକାଶରେ ହିଁ ମନୁଷ୍ୟ ତା’ର ଶ୍ରେଷ୍ଠତା ପ୍ରତିପାଦନ କରିବାରେ ସମର୍ଥ ହୋଇଥାଏ। ଯେଉଁ ମନୁଷ୍ୟର ଭାଷା ଦୁର୍ବଳ ସେ ନରାଧମ, ଏତାଦୃଶ ବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରତିଯୋଗିତା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମର୍ଥ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ। କବିଙ୍କର ଏପରି ଚିନ୍ତାଧାରା ଯଥାର୍ଥରେ ଉଚ୍ଚ ଭାବାପନ୍ନ।

ବାର୍ଘ ତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର :

Question ୧।
ପ୍ରଗତି ହାସଲ କରିବାପାଇଁ ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ କବି ଯେଉଁ ସନ୍ଦେଶ ଓ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ରଙ୍ଗାଜୀବ ସ୍ବଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର ଥିଲେ ବରପାଲିର ବରପୁତ୍ର । ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଆଧୁନିକ ଯୁଗର ସ୍ରଷ୍ଟାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସେ ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନର ଅଧିକାରୀ । ତାଙ୍କ ରଚନାସମ୍ଭାର ମଧ୍ଯରେ ‘ତପସ୍ବିନୀ’, ‘ପ୍ରଣୟବଲ୍ଲରୀ’, ‘କୀଚକ ବଧ’, ‘ଇନ୍ଦୁମତୀ’, ‘ଉତ୍କଳ-ଲକ୍ଷ୍ମୀ’, ‘ଅର୍ଘ୍ୟଥାଳୀ’, ‘କୃଷକ ସଙ୍ଗୀତ’ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରଧାନ । ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାଟି ତାଙ୍କର ‘ଅର୍ଘ୍ୟଥାଳୀ’ ପୁସ୍ତକରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ କବି ଦେଶବାସୀଙ୍କ ପ୍ରଗତି ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋକପାତ କରିଛନ୍ତି ।

ଗୋଟିଏ ଦେଶର ପ୍ରଗତି ସେ ଦେଶର ଦେଶବାସୀଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟପଦ୍ଧତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ବଳ ଥାଉ ଥାଉ ନିର୍ବଳର ଅଭିନୟ କଲେ, ସୁପ୍ତ ସିଂହ ପରି ଶୋଇରହିଲେ, କ୍ଷୁଦ୍ର ପିମ୍ପୁଡ଼ି ପରି କର୍ମତତ୍ପର ନ ହେଲେ ଏବଂ ମହୁମାଛି ପରି ସଞ୍ଚୟ ମନୋବୃତ୍ତି ପୋଷଣ ନ କଲେ କେହି କେବେ ପ୍ରଗତି ହାସଲ କରିପାରିବ ନାହିଁ । କଳକୌଶଳ ଜ୍ଞାନରେ ମହାବଳବାନ୍ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ଆୟତ୍ତାଧୀନ କରି ଆମ କର୍ମରେ ଆମେ ପ୍ରଗତି ହାସଲ କରିପାରିବା ।

ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଭାଷାଜ୍ଞାନର ଆବଶ୍ୟକତା ଅତି ଜରୁରୀ ଅଟେ । ଦୁର୍ବଳ ଭାଷା ନେଇ କେହି ବିଶ୍ଵରେ ରାଜପଣ କରିପାରେ ନାହିଁ। ଉଚ୍ଚଭାଷୀ ହେଲେ ଆମେ ଆମ ସମାଜରେ ଅଗ୍ରଣୀ ହୋଇପାରିବା । ନିଜର ମାତୃଭାଷାକୁ ଉଚ୍ଚ କଲେ ଆମେ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ହୋଇ ହୃଦୟରେ ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷ ପୋଷଣ କରିପାରିବା । କାରଣ-

“ଯା ଭାକ୍ଷା ଦୁର୍ବଳା କାର୍ଦିତା’ର ଜ୍ଞାନ?
କାହିଁ ତା’ର ରାଜଦୁଆରେ ସମ୍ମାନ ?’’

ଆମୋଦପ୍ରମୋଦର ପଲଙ୍କରେ ବିଳାସବ୍ୟସନର ସୁଖସ୍ଵପ୍ନ ଦେଖ୍ ଶୟନ କଲେ ଗୋଟିଏ ଦେଶର ଦେଶବାସୀ କେବେ ପ୍ରଗତିପଥର ଯାତ୍ରୀ ହୋଇପାରିବେ ନାହିଁ । ପ୍ରଗତି ହାସଲ ପାଇଁ ଆମ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରତିବେଶୀମାନଙ୍କ ସହିତ ଆମକୁ ସମକକ୍ଷ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଆମ ମନରୁ ହୀନମନ୍ୟତା ପରିହାର କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ରାଜାନୁଗ୍ରହ ଲାଭ କରିବାପାଇଁ ଆମର ଦକ୍ଷତା ଅଛି କି ନାହିଁ ତାକୁ ତଉଲିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ସେଇଥପାଇଁ ତ କବି ଆମକୁ ପ୍ରଶ୍ନ କରିଛନ୍ତି—

‘ଉଚ୍ଚ ପଦ ପାଇଁ ଡାକିଲେ ରାଜନ,
କେତେ ଜଣ ଅଛ ନାହିଁକି ଭାବନ?

ଆମ ଦୀନତାକୁ ଆମେ ଦୂରେଇ ଦେବା । ମାନ ଅପମାନକୁ ଗୁରୁତ୍ବ ସହକାରେ ବିଚାର ନକଲେ ଆମେ ପଶୁ ସହିତ ସମାନ ହୋଇଯିବା । ଜାଗ୍ରତ ହେଲେ, ଆମ ପ୍ରଗତିର ପୃଷ୍ଠା ଉନ୍ମୋଚିତ ହେବ । କେବଳ ଚକ୍ଷୁମଳି ବସିରହିଲେ ପ୍ରଗତି ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଆମ ଦେଶବାସୀଙ୍କ ସଫଳ ଜୀବନ ପାଇଁ ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷା ସମୃଦ୍ଧ ହେବା ଦରକାର । କବିଙ୍କ ଭାଷାରେ-

“ମାତୃଭୂମି ମାତୃଭାଷାର ବଦନ,
ଦାପ୍ତ କର ଦେଇ ଧନ ଧ୍ୟାନ ମନା”

ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଆମ ଦେଶବାସୀଙ୍କ ପ୍ରଗତି ହାସଲ ନିମିତ୍ତ କବି କିପରି ସୁପରାମର୍ଶ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ତା’ର ସୂଚନା ମିଳେ ।

Question ୨ ।
ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଷୟ ପଢ଼ିବା, ବୁଝିବା ଓ ଉତ୍ତର ଲେଖୁବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଜ୍ଞାନ ତୁମକୁ କିପରି ସାହାଯ୍ୟ କରୁଛି ଲେଖ।
Answer:
ଓଡ଼ିଆ ମୋର ମାତୃଭାଷା । ମୁଁ ମୋର ମାତୃଭାଷା ଓଡ଼ିଆରେ ହିଁ ପ୍ରଥମେ ଶିକ୍ଷାଗ୍ରହଣ କରିଛି । ସେହି ଭାଷାରେ ଲେଖୁବା ଓ ପଢ଼ିବାରେ ମୋର କୌଣସି ଅସୁବିଧା ନାହିଁ । ମୋ ପରିବାର ହେଉଛି ଏକ ଓଡ଼ିଆ ପରିବାର । ମୋର ବାପା, ମା’ ଓ ବଡ଼ ଭାଇଭଉଣୀମାନେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରନ୍ତି । ସୁତରାଂ ମୁଁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରି ମୋର ମନର ଭାବକୁ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ପ୍ରକାଶ କରିବାପାଇଁ ଅଧୂକ ସହଜ ମନେକରେ ।

ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ ବ୍ୟତୀତ ମୁଁ ଗଣିତ, ବିଜ୍ଞାନ, ଇତିହାସ, ଭୂଗୋଳ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଆଦି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଷୟସବୁକୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ପଢୁଛି । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପଡୁଥିବା ଗଣିତ ପ୍ରଶ୍ନ ଓ ତାହାର ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ଅଙ୍କର ସମନ୍ଵୟରେ ହୋଇଥ‌ିବାରୁ, ସେହି ପ୍ରଶ୍ନ ମୋତେ ବେଶ୍ ସହଜ ଲାଗେ । ସେସବୁ ପ୍ରଶ୍ନକୁ ମୁଁ ଠିକ୍ ରୂପେ ବୁଝିପାରେ । ତାହାକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଧାରାରେ ସମାଧାନ କରିପାରେ । ଏପରିକି ମିଶାଣ, ଫେଡ଼ାଣ, ହରଣ, ଗୁଣନ ସବୁକିଛି ଓଡ଼ିଆ ଅଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ସହଜରେ କରିପାରେ ।

ସେହିପରି ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଧ୍ୟାୟକୁ ମୁଁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପଢ଼ୁଥ‌ିବାରୁ ସେସବୁ ମୋତେ ସହଜ ଲାଗେ । ଜୀବବିଜ୍ଞାନଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ ସବୁକିଛି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପଢୁଥ‌ିବାରୁ ମୋତେ ପରୀକ୍ଷା ଖାତାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖିବାପାଇଁ ସୁବିଧା ହୁଏ । ପୁନଶ୍ଚ ଇତିହାସ ଓ ଭୂଗୋଳକୁ ମୁଁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପଢ଼ୁଥ‌ିବାରୁ ସେସବୁକୁ ଠିକ୍‌ଭାବେ ବୁଝିପାରେ । ସେହି ବିଷୟରେ ପଡ଼ୁଥ‌ିବା ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତରକୁ ସହଜରେ ଲେଖିପାରେ ।

ମୁଁ ଯଦି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପାଠ ନପଢ଼ି ଇଂରାଜୀ ବା ଅନ୍ୟ କେଉଁ ମାଧ୍ୟମରେ ପାଠ ପଢ଼ିଥା’ନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ସେହି ଭାଷାରେ ସ୍ଵଳ୍ପ ଜ୍ଞାନ ଯୋଗୁଁ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ସଠିକ୍‌ଭାବେ ଦେଇପାରି ନଥା’ନ୍ତି । କାରଣ ତାହା ମୋର ମାତୃଭାଷା ହୋଇ ନ ଥ‌ିବାରୁ ସେଥୁରେ ଶିକ୍ଷାଲାଭଦ୍ବାରା ମୋର କୌଣସି ଉପକାର ହୋଇ ନଥା’ନ୍ତା କିମ୍ବା ପାଠପଢ଼ାରେ ଆଗ୍ରହ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ନଥା’ନ୍ତା । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପଢ଼ିବାଦ୍ଵାରା ମୋର ଶବ୍ଦଜ୍ଞାନ, ବ୍ୟାକରଣଜ୍ଞାନର ଉନ୍ନତି ହୋଇଛି । ପାଠକୁ ମୁଁ ଆଗ୍ରହ ସହିତ ଅନୁଭବ କରି, ବୁଝି ଅଭ୍ୟାସ କରୁଛି । ଏସବୁ କେବଳ ମୋର ମାତୃଭାଷା ଓଡ଼ିଆ ପାଇଁ ସମ୍ଭବ ହେଉଛି । ପୁନଶ୍ଚ ମାତୃଭାଷାରେ ବ୍ୟାକରଣ ପାଠ ବୁଝିଲା ପରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଭାଷାର ବ୍ୟାକରଣ ପାଠ ବୁଝିବା ମୋତେ ସହଜ ହେଉଛି ।

Question ୩ ।
ତୁମର କେଉଁ କେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ଦିଗରେ ସହାୟକ ହେବ ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ସହପାଠୀମାନଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରି ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ନେଇ ଏକ କାର୍ଯ୍ୟଯୋଜନା ଫର୍ଦ୍ଦ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
Answer:
ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତି ପରେ ଦେଶର ରାଜନୀତିଜ୍ଞ ତଥା ବିଶିଷ୍ଟ ଶିକ୍ଷାବିତ୍‌ମାନେ ମାତୃଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଦେଇଛନ୍ତି । ଜାତିର ଜନକ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି ମଧ୍ୟ ମାତୃଭାଷାରେ ଶିକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ସମସ୍ତଙ୍କ ମନରେ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲେ। ଡକ୍ଟର ଜୀବରାମ ମେହେଟ୍ଟା ଡାକ୍ତରୀ ପାଠକୁ ଏବଂ ଡକ୍ଟର ସତ୍ୟେନ୍ ବୋଷ ବିଜ୍ଞାନ ପାଠକୁ ମାତୃଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଇ ପାରିବ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ଅବଶ୍ୟ ଏଭଳି ପଦକ୍ଷେପ ନେଲେ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରେ ଅସୁବିଧା ହୋଇପାରେ, ମାତ୍ର ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ମାତୃଭାଷାରେ ସେହିସବୁ ବିଷୟରେ ପୁସ୍ତକ ପ୍ରକାଶନ, ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କର ପାଠଦାନରେ ଆଗ୍ରହ ରହିଲେ, ଯେ କୌଣସି ପାଠକୁ ମାତୃଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରାଯାଇପାରେ । ଯଦି ସେଥ‌ିରେ

ଅସୁବିଧା ହୁଏ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭାବରେ ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କୁ ତାଲିମ୍ ଦେଲେ କ୍ରମଶଃ ସେହି ଅସୁବିଧା ସୁଧୁରିଯିବ । କୋଠାରୀ କମିଶନ ମଧ୍ୟ ଆଞ୍ଚଳିକ ଭାଷାରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ ସପକ୍ଷରେ ଅଭିମତ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ସୁତରାଂ ସମସ୍ତେ ପ୍ରଥମେ ନିଜ ମାତୃଭାଷାର ଗୁରୁତ୍ଵ ବୁଝିବା ଉଚିତ । ତା’ ନକରି ଯଦି ଗୋଡ଼ାଣିଆ ମନୋଭାବ ପ୍ରତିପୋଷଣ କରି କେବଳ ଅନ୍ୟ ଭାଷାରେ ବା ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଶିକ୍ଷା ପାଇବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛାକରନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ନିଜର ସ୍ଵାଭିମାନ କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହେବ । ମାତୃଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ

ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ପଦକ୍ଷେପ :

ପ୍ରଥମେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ତରରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ତର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାତୃଭାଷା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏଭଳି ନହେଲେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ମାତୃଭାଷା ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିବେ ନାହିଁ । ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଆଲୋଚନାଚକ୍ର ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବା ଉଚିତ । ଏପରି କି ମାତୃଭାଷାରେ ସୃଜନଶାଳ ଲେଖା ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ବିଧେୟ। ସଭାସମିତିରେ ଭାଷଣ ମାତୃଭାଷାରେ ଦେବା ବାଞ୍ଛନୀୟ । ଏହାଦ୍ୱାରା ବକ୍ତାର ବକ୍ତବ୍ୟ ବା ଅଭିଭାଷଣକୁ ସମସ୍ତେ ଠିକ୍ ରୂପେ ବୁଝିପାରିବେ । ଓଡ଼ିଆ ଘରର ବିବାହ, ବ୍ରତ ଆଦି ନିମନ୍ତ୍ରଣପତ୍ର ମାତୃଭାଷାରେ ଛାପିବା ଦରକାର । ମାତୃଭାଷାରେ ନଛାପି ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ନିମନ୍ତ୍ରଣପତ୍ର ଛାପିବାଦ୍ୱାରା ହୀନମନ୍ୟତା ପ୍ରକାଶ ପାଏ ବୋଲି ମନେକରିବା ଉଚିତ ।

ସବୁବେଳେ ଆମର ସମ୍ଭାଷଣ ମାତୃଭାଷାରେ ହେବା ବାଞ୍ଚନାୟ । ମାତୃଭାଷାରେ ନିଜ ନିଜ ଭିତରେ ସ୍ୱାଗତ ସମ୍ଭାଷଣଦ୍ଵାରା ମନ ଭିତରେ ଆନ୍ତରିକତା ବୃଦ୍ଧିପାଏ । ଅନ୍ୟ ଭାଷାରେ ସମ୍ଭାଷଣ କେବଳ ଦେଖାଣିଆ ଭଳି ମନେ ହୋଇଥାଏ । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ପତ୍ରପତ୍ରିକାକୁ ନିଜର ବୋଲି ଭାବିବା ଉଚିତ । ତେଣୁ ମାତୃଭାଷାରେ ପ୍ରକାଶିତ ପୁସ୍ତକ, ପତ୍ରପତ୍ରିକାକୁ କ୍ରୟ କରି ଅଧ୍ୟୟନ କରିବାର ମାନସିକତା ରଖୁବା ଦରକାର ।

ଆମ ମାତୃଭାଷାରେ ଯଦି କିଛି ଭୁଲ ଥାଏ କିମ୍ବା କିଛି ବିଶେଷତ୍ଵ ଥାଏ, ତାହାକୁ ଗବେଷଣା ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶ କରିବା ବିଧେୟ । ଠିକ୍ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇ ପାରୁନାହିଁ । ତେଣୁ ପୁସ୍ତକ ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥା ତଥା ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଜନସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟ କରିବା ବାଞ୍ଚନାୟା ଜାତି ବଞ୍ଚେ ଭାଷାକୁ ନେଇ । ଗୋଟିଏ ଜାତିର ଭାଷା ତା’ର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସମ୍ପଦ । ଭାଷାକୁ ନେଇ ଜାତି ଗର୍ବ କରେ । ଭାଷାହିଁ ତା’ ଜାତି ପ୍ରଗତିର ଦ୍ୟୋତକ । ମାତୃଭାଷା ହିଁ ଜାତି ମନରେ ଭରିଦିଏ ସ୍ବାଭିମାନ । ସୁତରାଂ ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତିରେ ଯେ ଜାତିର ଉନ୍ନତି ଏହା ସମସ୍ତେ ବୁଝିବା ଉଚିତ ।

କବି ପରିଚୟ :

ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ – ସମାଜରେ ସ୍ୱଭାବ କବି ରୂପେ ଚିରପୂଜିତ ରଙ୍ଗାଜାବ ଗଇଂ।ଧର ମେହେର ସମ୍ବଲପୁରସ୍ଥ ବରପାଲିରେ ୧୮୬୨ ମସିହାରେ ଭୂମିଷ୍ଠ ହୋଇଥିଲେ । ଉତ୍କଳର ନୈସର୍ଗିକ ରୂପ ମାଧୁରୀରେ ସେ ମୁଗ୍‌ଧ ବିଭୋର ହୋଇ ଅଜସ୍ର ମଧୁସ୍ରାବୀ ସୃଷ୍ଟିସମୂହ ସର୍ଜନା କରିଥିଲେ । ଓଡ଼ିଶାର ନଦ-ନଦୀ, ବନ-ଗିରି, କାନନ-କାନ୍ତାର ତାଙ୍କ ଅମୃତ-ହସ୍ତର ଲେଖନୀ ସ୍ପର୍ଶରେ ଜ୍ଵଳନ୍ତ ଓ ଜୀବନ୍ତ ହୋଇଯାଇଥିଲା । ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲାର ଏକ ଦରିଦ୍ର ତନ୍ତୁବାୟ ପରିବାରରେ ସମ୍ଭୂତ ହୋଇ ସ୍ଵଳ୍ପ ଶିକ୍ଷାପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ବି ତାଙ୍କ ସାରସ୍ବତ ସୃଷ୍ଟି ଅନନ୍ୟ ଓ ଅସାଧାରଣ ଥିଲା । ପିତା ଚୈତନ୍ୟ ମେହେରଙ୍କ କୌଳିକ ବୃତ୍ତିକୁ ସେ ଆପଣେଇ ନେଇଥିଲେ । ସ୍ଵକୀୟ ସାଧନା ଓ ଏକାଗ୍ରତା ବଳରେ କବି ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଆଧୁନିକ ଯୁଗର ଯୁଗନ୍ଧର ସ୍ରଷ୍ଟାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମାସାନ ହେ।ଇପାରିଥ୍ ଲୋ ପ୍ରକୃତିପ୍ରାଣତା ଓ ଦେଶପ୍ରାତିରେ ତାଙ୍କ ସୃଷ୍ଟିସମୂହ ଚିରଜାକ୍ଵ ଲ୍ୟମାନା

କବି ଓ କବିତା :

ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କ କାବ୍ୟ-ପ୍ରକୃତି ମାନବୀୟ । ତାଙ୍କର କାଳଜୟୀ କାବ୍ୟକବିତା ଉତ୍କଳର ବାଣୀ -ଭଣ୍ଡାରକୁ ପରିପୁଷ୍ଟ କରିଅଛି । ତାଙ୍କ ରଚନାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ‘ତପସ୍ବିନୀ’, ‘ପ୍ରଣୟବଲ୍ଲରୀ’, ‘କୀଚକ ବଧ’, ‘ଇନ୍ଦୁମତୀ’, ‘ଉତ୍କଳଲକ୍ଷ୍ମୀ’, ‘ଅର୍ଘ୍ୟଥାଳୀ’, ‘କୃଷକ ସଙ୍ଗୀତ’ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରଧାନ । ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଉଦ୍‌ବୋଧନ’ କବିତାଟି କବିଙ୍କ ‘ଅର୍ଘ୍ୟଥାଳୀ’ ପୁସ୍ତକର ଅଂଶବିଶେଷ । ଏଠାରେ ଦେଶ ଓ ଦଶ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କବି ଚିନ୍ତା ପ୍ରକଟ କରି ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ଅନେକ ଅମୂଲ୍ୟ ସଦୁପଦେଶ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତ୍ରି

କବିତାର ସାରକଥା:

(୧) ଶକ୍ତିବାନ୍ କେବେ ନୂନ ହୋଇ ବସେନାହିଁ : ନବୋଦିତ ବାଳସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ରକ୍ତିମ ଆଭାର ପ୍ରଥମ ସ୍ପର୍ଶରେ ପ୍ରସ୍ଫୁଟିତ ହୁଏ କମଳ କଳିକା । ପ୍ରଭାତର ଶୁଭାଗମନରେ ପକ୍ଷୀଦଳ ଉଲ୍ଲସିତ ହୋଇଉଠନ୍ତି । ଆହାର ବିହାର ପାଇଁ ବସା ଛାଡ଼ନ୍ତି । ନୀଳାକାଶ ତଳେ ଦୂରଦୂରାନ୍ତକୁ ଉଡ଼ିଯାଆନ୍ତି । ମଧୁ ସଞ୍ଚୟ ଆଶାରେ ଆଳସ୍ୟ ପରିତ୍ୟାଗ କରି ମଧୁମକ୍ଷିକା ଅଗମ୍ୟ ବନପର୍ବତରେ ବିଚରଣ କରେ । ଏହିପରିଭାବେ ଶୁଭ ସକାଳରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଚଳମାନ ଓ ବଳବାନ୍ ପ୍ରାଣୀ ଆଳସ୍ୟ ପରିତ୍ୟାଗ କରି କର୍ମକ୍ଷମ ହୋଇଉଠନ୍ତି । କେହି ମୌନ ହୋଇ ନୀରବତା ଅବଲମ୍ବନ କରନ୍ତି ନାହିଁ । କେହି ବଳ ଥାଉ ଥାଉ
ନିଜକୁ ନ୍ୟୁନ କରିଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ ।

(୨) କଳକୌଶଳରେ କର୍ମ କଲେ କେହି ଉପବାସ ରହେନାହିଁ : ଦୁନିଆର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବଳଶାଳୀ ଜୀବ ନିଜ ନିଜର ଉଦରପୂର୍ତ୍ତି ନିମିତ୍ତ କର୍ମତତ୍ପର ହୁଅନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ କଳକୌଶଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଖାଦ୍ୟ ଆହରଣ କରନ୍ତି । ଅମିତ ବଳଶାଳୀ ବନପତି ସିଂହ ଜାଗ୍ରତ ନ ହେଲେ ତା’ ମୁଖକୁ ସ୍ୱତଃ ଆହାର ଆସିଯାଏ ନାହିଁ । ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଅନବରତ ଶ୍ରମକରି ତା’ର ଖାଦ୍ୟଭଣ୍ଡାରକୁ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ସାଇତି ରଖେ । ବୃକ୍ଷମୂଳରେ ପାଟି ଖୋଲି ଶ୍ରମବିମୁଖ ହୋଇ କେବଳ ଶୋଇ ରହିଲେ ବୃକ୍ଷଚ୍ୟୁତ ଫଳ ସ୍ଵତଃ ଆମର ପାଟିକୁ ଆସିଯାଇ ଆମର ଭୋକ ମେଣ୍ଟାଏ ନାହିଁ । ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ମଣିଷ ନିଜ ବୁଦ୍ଧି କୌଶଳ ବଳରେ ଗଜ, ସିଂହ ଓ ବ୍ୟାଘ୍ର ପରି ବଳବାନ୍‌ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ବାନ୍ଧି ରଖ୍ଯାରିଥାଏ ।

(୩) ଦୁର୍ବଳ ଭାଷା ନେଇ କେହି ବିଶ୍ଵରେ ରାଜପଣ କରେନାହିଁ : ଜ୍ଞାନୀମାନେହିଁ କୌଶଳୀ । ଯଥେଷ୍ଟ ଭାଷାଜ୍ଞାନ ନ ଥୁଲେ କେହି ଜ୍ଞାନୀଗୁଣୀ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ବଳଶାଳୀ ବ୍ୟକ୍ତି ଯଦି ମୂକ ହୋଇଥାଏ, ତେବେ ସେ କେବେ ବିଶ୍ବରେ ରାଜପଣ କରିପାରିବ ନାହିଁ । ସେଇଥପାଇଁ ତ ଭାଷାବିହୀନ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ମୂକ ଜୀବଗଣ ଆଜି ଭାଷା-ଅଭିଜ୍ଞ ମାନବ ନିକଟରେ ପଦାନତ ହୋଇ ଗର୍ଡରହିଛନ୍ତି। ଯେଉଁମାନଙ୍କ ଭାଷା ଦୁର୍ବଳ ସେମାନେ ଅଧମ ପଦବାଚ୍ୟ । ସେମାନେ ଭାଷା –

ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ସହିତ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରି ସମକକ୍ଷ ହୋଇପାରିବେ ନାହିଁ । ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷିତ ହୋଇ ସମାଜରେ ଅଗ୍ରଣୀ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରୁଥ‌ିବା ଉଚ୍ଚଭାଷୀ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ସେମାନଙ୍କୁ ହୀନ, ହେୟ ଓ ନୀଚ ବୋଲି ବିବେଚନା କରିବେ । ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ମାନ ଆପମାନ କ’ଣ ଜାଣିପାରେ ନାହିଁ, ସେ ନିଶ୍ଚିତରୂପେ ଜ୍ଞାନହୀନ ପଶୁ ସହିତ ସମାନ । ଯାହାର ଭାଷା ଦୁର୍ବଳ ସେ କେବେ ଜ୍ଞାନୀ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ଏବଂ ଶିକ୍ଷିତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପରି ରାଜଦରବାରରେ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।

(୪) ସମୃଦ୍ଧ ମାତୃଭାଷାହିଁ ମାତୃଭୂମିର ନରନାରୀଙ୍କୁ ଉଚ୍ଚାସୀନ କରେ ; ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷୀ ହେବାକୁ ହେଲେ ନିଜ ମାତୃଭାଷାକୁ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଉଚ୍ଚ ଓ ଉନ୍ନତ କରିବାକୁ ହେବ । ନିଜ ହୃଦୟରେ ସର୍ବଦା ଉଚ୍ଚ ଅଭିଳାଷ ପୋଷଣ କରିବାକୁ ହେବ । ଆମୋଦପ୍ରମୋଦର ପଲଙ୍କରେ ବିଳାସବ୍ୟସନର ସୁଖସ୍ଵପ୍ନ ଦେଖ୍ ଶୟନ କଲେ ହୃଦୟର ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷ କେବେ ପୂରଣ ହେବନାହିଁ । ଆମ ରାଜ୍ୟ ସେହିପରି ଅନୁନ୍ନତ ଅବସ୍ଥାରେ ପଡ଼ିରହିବ । ଆମ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଜ୍ୟର କ୍ରମୋନ୍ନତ ପ୍ରତିବେଶୀମାନେ ଆମକୁ ହୀନହେୟ ବୋଲି ବିବେଚନା କରିବେ । ଆମର ପ୍ରଗତି ବିନା, ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ବିନା ଆମେ କେବେ ରାଜାନୁଗ୍ରହ ଲାଭ କରିପାରିବା ନାହିଁ ଆମ ପ୍ରତିବେଶୀଙ୍କ ସହିତ ଆମେ କେବେ ତୁଳନୀୟ ହୋଇପାରିବା ନାହିଁ । ଏଥୁରୁ ଆମର ଦୀନତା, ନୂନତା ପ୍ରତିପାଦିତ ହେବ ।

(୫) ମାତୃଭାଷାର ଉନ୍ନତି ଉପରେ ଜୀବନର ସଫଳତା ନିର୍ଭର କରେ : ଆମ ମାତୃଭାଷାକୁ ହୀନ ବିବେଚନା କଲେ ଆମେ ସବୁଦିନ ହୀନମନ୍ୟ ହୋଇ ରହିଯିବା । ତେଣୁ ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷୀ ହେବାକୁ ହେଲେ ଆମ ମାତୃଭାଷାରେ ରଚିତ ପୋଥୁପୁସ୍ତକର ପ୍ରଶଂସାରେ ଆମେ ଶତମୁଖ ହୋଇଉଠିବା । ଆମ ଭାଷାଗତ ସମୃଦ୍ଧିର ନବୀନ ଆଲୋକରେ ଆମେ ଆଲୋକିତ ହେବା । ସୁପ୍ତ ହୋଇ ଆମେ ଲୋକହସା ହେବାନାହିଁ । ଆମେ ଜାଗ୍ରତ ହେବା । ଆମ ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷାର ଶୁଭ କର୍ମପଥରେ ଆମେ ଅଗ୍ରସର ହେବା । ଜାତିଗତ ଓ ଭାଷାଗତ ଚିନ୍ତାରେ ଆମ ମନରୁ ଆଳସ୍ୟ ଅପସରି ଯିବ । ଏହାର ସମୃଦ୍ଧି ନିମିତ୍ତ ଆମେ ଧନ-ଧାନ-ମନ ସବୁକିଛି ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଦେବା । ଏପରି ଏକ ଶୁଭକର୍ମ ପାଇଁ ବିଭୁକୃପା ଆମ ପାଇଁ ଶୁଭଙ୍କର ହେବ । ଆମର ଜୀବନପଥ ଶୁଭପ୍ରଦ ହେବ ଏବଂ ମାତୃଭାଷାର ଗୁଣଗାନରେ ଆମ ଜୀବନ ସଫଳ ହେବ ।

ସୂଚନା ଓ କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ :

• ଉଦବୋଧନ – ବର୍ତ୍ତମାନର ଦୁରବସ୍ଥାକୁ ଦେଖୁ ଚାର୍ହିରେ ଉନ୍ନତି ଆଶିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଦେଶବାସୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଚେତନା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଏବଂ ଜାଗରଣ ଆଣିବା ନିମନ୍ତେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ପରାମର୍ଶ ।
• ରବି କରେ – ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ କିରଣରେ ।
• କମଳ – ପଦ୍ମା
• ଭତ୍ ଫୁଲ୍ଲେ – ଆନନ୍ଦରେ ।
• ଆକାର – ଖାଦ୍ୟ ।
• ବିହାର – ବିଚରଣ, ଚୁଲିବା
• ବିହଙ୍ଗମଦଳ – ପକ୍ଷୀଦଳା (ଏମାନେ ବିହାୟସ ଅର୍ଥାତ୍ ଆକାଶରେ ଗମନ କରି ପାରୁଥିବା ହେତୁ ଏମାନଙ୍କୁ ବିହଙ୍ଗମ କୁହାଯାଏ।)
• ଲାଳସେ – ଲୋଭରେ | ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ।
• ବିଲେସ – ବୁଲେ| / ବିହାର କରେ ।
• ନିଉନ (ନୂନ) – ଛୋଟ ।
• ସଭନ – ନୀରବ ।
• ସୁପ୍ତ – ଶୋଇଥ‌ିବା ।
• ପିପାଲିକା – ପିମ୍ପୁଡ଼ି ।
• ବୃକ୍ଷଗ୍ୟୁତ – ଗଛରୁ ପଡ଼ିବା ।
• କବଳେ – ପାଟିରେ ମୁଖଗହ୍ଵରରେ ।
• ଗଜ – ହାତୀ ।
• ପ୍ରକାଶି – ପ୍ରକାଶ କରି ।

କେତୋଟି ନୂତନ ଶବ୍ଦ ଓ ତା’ର ଅର୍ଥ:

• ତେଜି – ତ୍ୟାଗ କରିା
• ଅଧମ – ନାଚ / ହାନ
• ଭାଜନ – ଯୋଗ୍ୟ।
• ପ୍ରତିଯୋଗେ – ପ୍ରତିଯୋଗିତାରେ।
• କ୍ଷମ – ସମାନ।
• ଉଚ୍ଚଭାଷା – ଉଚ୍ଚଭା କହେ ଯେ (ଉପପଦ ତତ୍ପୁରୁଷ ସମାସ)।
• ନାଚ – ଛୋଟା
• ଅପ୍ରଶା – ଆଗୁଆ ।
• ରାଜକୁଆରେ – ରାଜଦରବାରରେ / ସରକାରା ଦପ୍ତରରେ।
• ପିଲାସ – ସୁଖା
• ପ୍ରତିବେଶୀ – ପଡ଼େ।ଶା ।
• ଶ୍ରେଣୀ – ସୋପାନା
• ନବାନ – ନୂଆା
• ଅଗ୍ରସର – ଆଗୁଥା
• ଦାସ୍ତ – ଉଢୃଳା
• ଧ୍ୟାନ – ଦୃଷ୍ଟି।
• ଆମୋଦ – କ୍ରାଡ଼ା କୌତୁକ / ମଚ୍ଚା / ଆନନ୍ଦା
• ବିଭୁ – ଈଶ୍ଵରା
• କଳନା – କଳନା କରିବା
• ଅବସର – ଛୁଟି।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Algebra Chapter 2 ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Algebra Chapter 2 ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା

→ ଉପକ୍ରମଣିକା (Introduction):
→ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ବା ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା (Natural Numbers) :
(i) ଆମ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନ ଓ ଜୀବିକାରେ ପ୍ରଥମେ ଯେଉଁ ସଂଖ୍ୟାସମୂହ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ବା ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା କହନ୍ତି ।
(ii) ଏହି ସଂଖ୍ୟାସମୂହକୁ N ସେଟ୍‌ଦ୍ୱାରା ସୂଚିତ କରାଯାଏ ।
N = {1,2,3,4,5,6, …}

→ ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ସ୍ବାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା (Extended Natural Numbers) :
(i) ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ସହ 0 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌କୁ ସଂପ୍ରସାରିତ ସ୍ବାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ କହନ୍ତି ।
(ii) ଏହି ସଂଖ୍ୟାସମୂହକୁ ସାମଗ୍ରୀକ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ (Whole number set) N* ବା W (Extended natural number set) ଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ କରାଯାଏ ।
N* = {0, 1, 2, 3, 4 …}

→ ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା (Integers) :
(i) 0 ଏକମାତ୍ର ସଂଖ୍ୟା, ଯାହା ଧନାତ୍ମକ ନୁହେଁ କି ଋଣାତ୍ମକ ନୁହେଁ ।

(ii) ଧନାତ୍ମକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା, ଶୂନ ଓ ଋଣାତ୍ମକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ସମୂହକୁ Z ସେଟ୍‌ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।
Z = {… -5, -4, -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, 4, 5, …}

• Z ସେଟ୍ ଏକ ଅସୀମ ସେଟ୍ । N ସେଟ୍ Z ସେଟ୍‌ ଏକ ଉପସେଟ୍‌ ।

(iii) ଅଣ ଧନାତ୍ମକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା (Non-positive Integers) ସେଟ୍ = {… – 5, – 4, – 3, -2, -1, 0}
ଏବଂ ଅଣ ଋଣାତ୍ମକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା (Non-Negative Integers) ବା ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ସ୍ବାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା 696= {0, 1, 2, 3, …} ପ୍ରତ୍ୟେକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଉପସେଟ୍ ।
N ⊂ N* ⊂ Z

→ ସଂଖ୍ୟାରେଖା (Number line) :
ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇପାରେ ।

(i) ଏକ ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କରି ଏହାର ଯେ କୌଣସି ଏକ ବିନ୍ଦୁକୁ O ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଉ ।
(ii) O ବିନ୍ଦୁର ଡାହାଣକୁ A, B, C, D …….. ବିନ୍ଦୁମାନ ଚିହ୍ନଟ କର, ଯାହା ଧନାତ୍ମକ ସଂଖ୍ୟା 1, 2, 3, 4 ………. ମାନଙ୍କ ପ୍ରତୀକ ହେବ ।
(iii) O ବିନ୍ଦୁର ବାମପାର୍ଶ୍ବରେ A’, B’, C’, D’ ବିନ୍ଦୁମାନ ଚିହ୍ନଟ କର, ଯାହା ଋଣାତ୍ମକ ସଂଖ୍ୟା -1, -2, -3, -4 ….. ମାନଙ୍କ ପ୍ରତୀକ ହେବ ।
(iv) ଏହି ପ୍ରକାରରେ Z ସେଟ୍‌ର ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ ପାଇଁ ବିନ୍ଦୁମାନ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇପାରିବ । ଉକ୍ତ ସରଳରେଖାକୁ ସଂଖ୍ୟାରେଖା (Number line) କୁହାଯାଏ । ଉକ୍ତ ସଂଖ୍ୟାରେଖାକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ସୂଚକ ରେଖାଚିତ୍ର ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

ସଂଖ୍ୟାରେଖାର ଧର୍ମ :

• ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରୁ ଯେଉଁ ବିନ୍ଦୁଟି ଡାହାଣରେ ଅବସ୍ଥିତ ତାର ସୂଚକ ସଂଖ୍ୟାଟି ଅନ୍ୟ ବିନ୍ଦୁର ସୂଚକ ସଂଖ୍ୟାଠାରୁ ବଡ଼ ।
• ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉପାଦାନ, ରେଖାଚିତ୍ରର ଏହାର ବାମକୁ ଥ‌ିବା ଉପାଦାନ ଅପେକ୍ଷା ବଡ଼ ।

→ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା (Rational Number) :
(i) ଯଦି p ଓ q ଦୁଇଟି ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ଓ q ≠ 0; ତେବେ p ÷ q ବା \(\frac{p}{q}\) କୁ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କହନ୍ତି ।
(ii) ସମସ୍ତ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାର ସେଟ୍‌କୁ Q ସଙ୍କେତଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।
(iii) Q ଏକ ଅସୀମ ସେଟ୍ ଏବଂ N ⊂ Z ⊂ Q ।
(iv) 0 ମଧ୍ଯ ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ।

• \(\frac{p}{q}\)ରେ q = 0 ହେଲେ, \(\frac{p}{q}\)

→ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାର ଧର୍ମ (Properties of Rational numbers) :
ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ (Closure Law):
ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା (Natural Numbers) ଏବଂ ସଂପ୍ରସାରିତ ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା (Extended Natural Numbers):

ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା (Integers) :

(iii) ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା (Rational Numbers) :
(a) ଯୋଗକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(\frac{2}{5}\) ∈ Q ଓ \(\frac{3}{7}\) ∈ Q
\(\frac{2}{5}+\frac{3}{7}=\frac{2 \times 7+5 \times 3}{5 \times 7}=\frac{14+15}{35}=\frac{29}{35}\) (∵ \(\frac{29}{35}\) ∈ Q)
a ∈ Q, b ∈ Q ⇒ a + b ∈ Q
ଅର୍ଥାତ୍ ଯୋଗକ୍ରିୟା ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ରେ ଯୋଗକ୍ରିୟା ନିୟମ ପାଳନ କରେ ।

(b) ବିୟୋଗକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(\frac{2}{3}\) ∈ Q ଓ \(\frac{3}{7}\) ∈ Q
ବର୍ତ୍ତମାନ \(\frac{2}{3}-\frac{4}{7}=\frac{2 \times 7-4 \times 3}{3 \times 7}=\frac{14-12}{21}=\frac{2}{21}\) ଏଠାରେ \(\frac{2}{21}\) ∈ Q
ସେହିପରି ମନେକର \(– \frac{2}{3}\) ∈ Q ଓ \(– \frac{1}{2}\) ∈ Q
\(\left(-\frac{2}{3}\right)-\left(-\frac{1}{2}\right)=-\frac{2}{3}+\frac{1}{2}=\frac{-2 \times 2+1 \times 3}{3 \times 2}=\frac{-4+3}{6}=-\frac{1}{6},-\frac{1}{6}\) ∈ Q
a ∈ Q, b ∈ Q ⇒ a – b ∈ Q
ଅର୍ଥାତ୍ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ରେ ବିୟୋଗକ୍ରିୟା ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ ପାଳନ କରେ ।

(c) ଗୁଣନକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(– \frac{7}{8}\) ∈ Q ଓ \(– \frac{5}{6}\) ∈ Q
∴ \(\left(-\frac{7}{8}\right) \times\left(-\frac{5}{6}\right)=\frac{+35}{48} \in \mathrm{Q}\)
ସେହିପରି \(\frac{4}{5}\) ∈ Q ଓ 0 ∈ Q ହେଲେ, \(\frac{4}{5}\) × 0 = 0 ∈ Q
ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାର ଗୁଣଫଳ ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ଅର୍ଥାତ୍ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ରେ ଗୁଣନକ୍ରିୟା
a ∈ Q, b ∈ Q ⇒ a × b ∈ Q

(d) ଭାଗକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(– \frac{2}{3}\) ∈ Q ଓ \(\frac{4}{9}\) ∈ Q
∴ \(-\frac{2}{3} \div \frac{4}{9}=-\frac{2}{3} \times \frac{9}{4}=-\frac{3}{2} \in Q\)
ସେହିପରି \(-\frac{3}{8} \div-\frac{2}{9}=-\frac{3}{8} \times \frac{-9}{2}=\frac{27}{16}\) ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା

କିନ୍ତୁ \(– \frac{5}{7}\) ଓ 0 ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, \(– \frac{5}{7}\) ÷ 0 ନିରର୍ଥକ ।

ଯେ କୌଣସି ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା a ପାଇଁ a ÷ 0 ନିରର୍ଥକ । ତେଣୁ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ରେ ଭାଗକ୍ରିୟା ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ । ଶୂନ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ଭାଗକ୍ରିୟା ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ ପାଳନ କରେ ।

ନିଜେ କର :
ଦତ୍ତ ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ ପାଳନ କରେ କି ନାହିଁ (ହଁ ନାହିଁ) ମାଧ୍ୟମରେ ଦତ୍ତ ସାରଣୀର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ପୂରଣ କର ।

ଡ –

→ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ (Commutative Law):
(i) ସ୍ବାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା :

(ii) ସଂପ୍ରସାରିତ ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା :

(iii) ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା :

(iv) ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା :
(a) ଯୋଗକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(– \frac{1}{7}\) ଓ \(\frac{1}{5}\) ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ।
∴ \(-\frac{1}{7}+\frac{1}{5}=\frac{-5+7}{35}=\frac{2}{35}\)
\(\frac{1}{5}-\frac{1}{7}=\frac{7-5}{35}=\frac{2}{35}\) ତେଣୁ \(-\frac{1}{7}+\frac{1}{5}=\frac{1}{5}-\frac{1}{7}\)
ଅର୍ଥାତ୍ a ଓ b ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ a + b = b + a
ଅର୍ଥାତ୍ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯୋଗକ୍ରିୟା କ୍ରମବିନିମୟୀ ।

(b) ବିୟୋଗକ୍ରିୟା :
\(\frac{2}{5}-\frac{4}{7}=\frac{14-20}{35}=\frac{-6}{35}, \frac{4}{7}-\frac{2}{5}=\frac{20-14}{35}=\frac{6}{35}\)
ଅର୍ଥାତ୍ \(\frac{2}{5}-\frac{4}{7} \neq \frac{4}{7}-\frac{2}{5}\)
a ଓ b ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ a – b ≠ b – a
ଅର୍ଥାତ୍ ବିୟୋଗକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାକ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ ।

(c) ଗୁଣନକ୍ରିୟା :
\(\left(-\frac{5}{7}\right) \times \frac{2}{3}=\frac{-10}{21},\left(\frac{2}{3}\right) \times\left(\frac{-5}{7}\right)=\frac{-10}{21}\) ଅର୍ଥାତ୍ \(\left(\frac{-5}{7}\right) \times \frac{2}{3}=\frac{2}{3} \times\left(-\frac{5}{7}\right)\)
ତେଣୁ ଗୁଣନକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ।
ଅର୍ଥାତ୍‌ a ଓ b ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ a × b = b × a ବା ab = ba

(d) ଭାଗକ୍ରିୟା :
\(\left(-\frac{5}{4}\right) \div\left(-\frac{3}{7}\right)=-\frac{5}{4} \times\left(\frac{-7}{3}\right)=\frac{35}{12},\left(-\frac{3}{7}\right) \div\left(-\frac{5}{4}\right)=-\frac{3}{7} \times \frac{-4}{5}=\frac{12}{35}\)
ଅର୍ଥାତ୍ \(\left(-\frac{5}{4}\right) \div\left(-\frac{3}{7}\right) \neq\left(-\frac{3}{7}\right) \div\left(-\frac{5}{4}\right)\)
ଯେ କୌଣସି ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ଅଣଶୂନ୍ୟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା a ଓ b ପାଇଁ a ÷ b ≠ b ÷ a
ଅର୍ଥାତ୍ ଭାଗକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ ।

ନିଜେ କର :
ଦତ୍ତ ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ କି ନାହିଁ (ହଁ / ନାହିଁ) ମାଧ୍ୟମରେ ଦତ୍ତ ସାରଣୀର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର।

ତ୍ତ –

→ ସହଯୋଗୀ ନିୟମ (Associative Law) :

(i) ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା : ଗଣନ ସଂଖ୍ୟାରେ ପୂର୍ବ ଶ୍ରେଣୀରେ ପଢ଼ିଥ‌ିବା ସହଯୋଗୀ ନିୟମକୁ ମନେପକାଇବା ।

(ii) ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା : ପୂର୍ବ ସଂଖ୍ୟାରେ ସହଯୋଗ ନିୟମକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ଦିଆଗଲା ।

(iii) ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା :
(a) ଯୋଗକ୍ରିୟା :

ତେଣୁ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ପାଇଁ ଯୋଗକ୍ରିୟା ସହଯୋଗୀ ଅର୍ଥାତ୍ a, b, c ∈ Q ହେଲେ a + (b + c) = (a + b) + c

(b) ବିୟୋଗକ୍ରିୟା :

ଅର୍ଥାତ୍ ବିୟୋଗ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାରେ ସହଯୋଗୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ ।

(c) ଗୁଣନକ୍ରିୟା :

ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୁଣନକ୍ରିୟା ସହଯୋଗୀ । ଅର୍ଥାତ୍ a,b,c ∈ Q ପାଇଁ a × (b × c) = ( a × b) × c

(d) ଭାଗକ୍ରିୟା :

a ÷ (b ÷ c) + (a ÷ b) ÷ c ଅର୍ଥାତ୍ ଭାଗକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାରେ ସହଯୋଗୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ ।

ନିଜେ କର :
ଦତ୍ତ ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସହଯୋଗୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ କି ନାହିଁ (ହଁ / ନାହିଁ) ମାଧ୍ୟମରେ ଦତ୍ତ ସାରଣୀର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର।

ତ୍ତ –

→ ଶୂନର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ :
5 + 0 = 0 + 5 = 5, (-5) + 0 = 0 + (-5)= -5
\(\left(-\frac{3}{5}\right)+0=0+\left(-\frac{3}{5}\right)=-\frac{3}{5}\)
-a ଏକ ପୂର୍ଣସଂଖ୍ୟା ହେଲେ a + 0 = 0 + a = a
x ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ x + 0 = 0 + x = x

• ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ (Q ସେଟ୍‌ରେ) 0 (ଶୂନ)କୁ ଯୋଗାତ୍ମକ ଅଭେଦ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

→ ସଂଖ୍ୟା 1 ର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ :
7 × 1 = 1 × 7 = 7, (-5) × 1 = 1 × (-5) = -5
\(\left(-\frac{3}{8}\right)×1=1×\left(-\frac{3}{8}\right)=-\frac{3}{8}\)
ଯେକୌଣସି ଗଣନସଂଖ୍ୟା, ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା ବା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାକୁ 1 ଦ୍ଵାରା ଗୁଣନ କଲେ ସେହି ସଂଖ୍ୟାଟି ମିଳିଥାଏ ।
ଅର୍ଥାତ୍ x ∈ Q ହେଲେ, 1 × x = x × 1 = x

• 1 କୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ (Q ସେଟ୍‌ରେ) ଗୁଣନାତ୍ମକ ଅଭେଦ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

→ ସଂଖ୍ୟାର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ (Additive Inverse of a Number) :
(-3) + 3 = 3+ (-3) = 0, (-4) + 4 = 4+ (-4) = 0
∴ a ଏକ ପୂର୍ଣସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, a + (- a) = (- a) + a = 0 ହେବ ।
ଏଠାରେ a ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ -a ଓ a ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ + a ।
ସେହିପରି ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, \(\left(\frac{a}{b}\right)+\left(\frac{-a}{b}\right)=\left(\frac{-a}{b}\right)+\frac{a}{b}=0\)
ଅର୍ଥାତ୍ \(\frac{a}{b}\) ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ –\(\frac{a}{b}\) ଓ –\(\frac{a}{b}\) ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ \(\frac{a}{b}\) ।
ଯେ କୌଣସି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା x ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ -x ଅଟେ ।
ଅର୍ଥାତ୍ x + (-x) = (- x ) + x = 0

→ ବ୍ୟତ୍‌କ୍ରମ : (Reciprocal of a Number) :
\(\frac{5}{13}\) କୁ \(\frac{13}{5}\) ସହ ଗୁଣନକଲେ ଗୁଣଫଳ 1 ହେବ ।
ଏଠାରେ \(\frac{13}{5}\) ସଂଖ୍ୟାଟି \(\frac{5}{13}\) ସଂଖ୍ୟାର ବ୍ୟତିକ୍ରମ (Inverse) । ସେହିପରି \(\frac{-2}{5}\)ର ବ୍ୟତ୍‌କ୍ରମ \(\frac{-5}{2}\) (ବା \(\frac{5}{-2}\)) ।
ଗୋଟିଏ ସଂଖ୍ୟାର ବ୍ୟକ୍ରମକୁ ତା’ର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
\(\frac{a}{b}\)ର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ \(\frac{c}{d}\) ହେଲେ, (b ≠ 0 ଓ d ≠ 0) \(\frac{a}{b} \times \frac{c}{d}=1\)
ଯଦି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା x ≠ 0 ହୁଏ; ତେବେ xର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ \(\frac{1}{x}\) ଓ \(\frac{1}{x}\) ର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ x ହେବ ।

• 0 ର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ ନାହିଁ ।

→ ବଣ୍ଟନ ନିୟମ (Distributive Law):

a, b, c ତିନୋଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, a(b + c) = a × b + a × c । ଏହି ନିୟମକୁ ବଣ୍ଟନ ନିୟମ କହନ୍ତି ।

→ ବିଭିନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ସମ୍ପର୍କ ।

N – ଗଣନ ବା ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ।
N* – ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍
Z – ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍
Q – ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ହେଲେ

• N ⊂ N* ⊂ Z ⊂ Q

→ ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା :
ସଂଖ୍ୟାରେଖାର ଧନାତ୍ମକ ଦିଗରେ ଧନାତ୍ମକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ଓ ରଣାମ୍କ ଦିଗରେ ରଣାମକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ବିନ୍ଦୁଭାବେ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ – 1:
ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ \(\frac{2}{3}\) ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଟିକୁ ସୂଚାଅ ।
ସମାଧାନ :
\(\frac{2}{3}\) ର ଅର୍ଥ 3 ସମାନ ଭାଗରୁ 2 ଭାଗ । 0 < \(\frac{2}{3}\) < 1
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ ଧନାତ୍ମକ ଦିଗରେ 0 ଓ 1 ର ସୂଚକ ବିଦୁ୍ୟଦ୍ବୟ ଦ୍ବାରା ନିରୂପିତ ରେଖାଖଣ୍ଡ \(\overrightarrow{OA}\) ଉପରେ ସଂଖ୍ୟାଟିର ସୂଚକବିନ୍ଦୁଟି ଅବସ୍ଥିତ ।

\(\overrightarrow{OA}\) କୁ ସମାନ ତିନିଭାଗ କଲେ ଆମେ P, Q ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ପାଇବା । \(\overline{\mathrm{OP}}\), \(\overline{\mathrm{PQ}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{QA}}\) ଯଥାକ୍ରମେ ପ୍ରଥମ, ଦ୍ୱିତୀୟ ଓ ତୃତୀୟ ଭାଗ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଠQ ବିନ୍ଦୁଟି \(\frac{2}{3}\) ସଂଖ୍ୟାଟିର ସୂଚକ ବିନ୍ଦୁ ।

ଉଦାହରଣ – 2:
\(\frac{2}{3}\) ଓ \(\frac{3}{4}\) ମଧ୍ୟରେ କେଉଁଟି ବଡ଼ ।
ସମାଧାନ :
3 ଓ 4 ର ଲ.ସା.ଗୁ. = 12
\(\frac{2}{3}=\frac{2 \times 4}{3 \times 4}=\frac{8}{12}, \frac{3}{4}=\frac{3 \times 3}{4 \times 3}=\frac{9}{12}\)
9 > 8 ହେତୁ \(\frac{9}{12}\) > \(\frac{8}{12}\) ଅର୍ଥାତ୍ \(\frac{3}{4}\) > \(\frac{2}{3}\)

→ ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା :
(i) ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ରହିଛି ।
(ii) ସେହିପରି ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା ରହିଛି । 4 ଓ 6 ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା 5 ଅଛି । ସେହିପରି 20 ଓ 30 ଦୁଇଟି ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଗଣନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28 ଓ 2 । କିନ୍ତୁ 4 ଓ 5 ମଧ୍ୟରେ ଆଦୌ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ନାହିଁ ।
(iii)

• ଦୁଇଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଅସଂଖ୍ୟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ବିଦ୍ୟମାନ ।
• ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ରହି ନ ପାରେ ମାତ୍ର ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ରହିବା ସୁନିଶ୍ଚିତ।

ଉଦାହରଣ – 3:
– 1 ଓ 0 ମଧ୍ୟରେ 5ଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖ ।
ସମାଧାନ :
-1 = \(\frac{-10}{10}\) ଓ 0 = \(\frac{10}{10}\)
\(\frac{-10}{10}\) ଓ \(\frac{10}{10}\) ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା
\(-\frac{9}{10},-\frac{8}{10}, \frac{-7}{10}, \frac{-6}{10}, \frac{-5}{10}, \frac{-4}{10}, \frac{-3}{10}, \frac{-2}{10}, \frac{-1}{10}\)
ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯେ କୌଣସି 5 ଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ନେଇ ଉତ୍ତରଟି ଲେଖାଯାଇପାରେ
ଯଥା : \(\frac{-9}{10}<\frac{-8}{10}<\frac{-6}{10}<\frac{-4}{10}<\frac{-2}{10}\) ।

ଉଦାହରଣ – 4:
\(– \frac{1}{2}\) ଓ \(\frac{1}{2}\) ମଧ୍ୟରେ 12ଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
\(– \frac{1}{2}=- \frac{10}{20}\) ଓ \(\frac{1}{2}=\frac{10}{20}\)
ବର୍ତ୍ତମାନ \(\frac{-10}{20}\) ଓ \(\frac{10}{20}\) ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ
\(-\frac{9}{20},-\frac{8}{20}, \frac{-7}{20}, \frac{-6}{20}, \frac{-5}{20}, \frac{-4}{20}, \frac{-3}{20}, \frac{-2}{20}, \frac{-1}{20},0,\frac{1}{20}\) ……….. \(\frac{9}{20}\)
ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଯେ କୌଣସି 12 ଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାନେଇ ଉତ୍ତର ଲେଖାଯାଇପାରିବ ।

• a ଓ b ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, \(\frac{a+b}{2}\), a ଓ bର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା । a < b ହେଲେ, a < \(\frac{a+b}{2}\) < b ହେବ ।

ଉଦାହରଣ – 5:
\(\frac{1}{2}\) ଓ \(\frac{1}{3}\) ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
\(\frac{1}{2}\) ଓ \(\frac{1}{3}\) ମଧ୍ୟରେ ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା = \(\frac{1}{2}\left(\frac{1}{2}+\frac{1}{3}\right)=\frac{1}{2} \times \frac{3+2}{6}=\frac{5}{12}\) ଅର୍ଥାତ୍ \(\frac{1}{2} > \frac{5}{2} > \frac{1}{3}\)

ଉଦାହରଣ – 6:
\(\frac{1}{3}\) ଓ \(\frac{1}{4}\) ମଧ୍ୟରେ ତିନୋଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥାପନ କର ।
ସମାଧାନ :

ହାରାହାରି ସୂତ୍ର ପ୍ରୟୋଗରେ ଆମେ ସଂଖ୍ୟା ରେଖାରେ ସୂଚିତ ଯେ କୌଣସି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟ ମଧ୍ଯରେ ଅସଂଖ୍ୟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ପାଇପାରିବା ।

→ ସଂଖ୍ୟା ଖେଳ (Playing With Numbers):
ଦଶମିକ ସଂଖ୍ୟା ପଦ୍ଧତିରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକ ହେଲା 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ଓ 9 ।
ଏ ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକଦ୍ଵାରା ସଂଖ୍ୟା ଗଠିତ ହୁଏ । ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ଥାନୀୟମାନ ଅନୁସାରେ ଲେଖାଯାଏ ।

→ ସଂଖ୍ୟାର ବିସ୍ତାରିତ ରୂପ (General Form of Numbers) :
67 = 6 × 10 + 7 ଏଠାରେ ରେ ସ୍ଥାନୀୟମାନ ଛଅଦଶ ଅର୍ଥାତ୍ 60 ଓ 7 ର ସ୍ଥାନୀୟମାନ 7 ଏକକ ବା, 7
ସେହିପରି 2563 କୁ ବିସ୍ତାରିତ ରୂପରେ ଲେଖୁଲେ ହେବ 2 × 1000 + 5 × 100 +6 × 10 + 3 × 1 ।

• ଏକ ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାର ଦଶକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ a ଓ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ b ହେଲେ, ସଂଖ୍ୟାଟିର ମାନ 10 × a + 1 × b = 10 a + b ।
• ଏକ ତିନି ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାର ଶତକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ a, ଦଶକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ b ଓ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଧ ହେଲେ, ସଂଖ୍ୟାଟିର ମାନ 100a + 10b + c ହେବ ।

ନିଜେ କର:
Question 1.
ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟାପକ ରୂପ ଲେଖ ।
(i) 25
(ii) 73
(iii) 569
ଉ –
(i) 25ର ବ୍ୟାପକ ରୂପ = 10 × 2 + 1 × 5
(ii) 73ର ବ୍ୟାପକ ରୂପ = = 10 × 7 + 1 × 3
(iii) 569ର ବ୍ୟାପକ ରୂପ = 100 × 5 + 10 × 6 + 1 × 9

Question 2.
ନିମ୍ନରେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସଂଖ୍ୟାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ ଦର୍ଶାଯାଇଛି । ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖ ।
(i) 10 × 5 + 6
(ii) 100 × 7 + 10 × 1 + 8
(iii) 10p + 10q + r
ଉ –
(i) 10 × 5+ 6 = 56
(ii) 100 × 7 + 10 × 1 + 8 = 718
(iii) 10p + 10q + r = 10 (p + q) + r

→ ସଂଖ୍ୟାକୁ ନେଇ ଖେଳ (Game with Numbers) :
ଦୁଇ ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାକୁ ନେଇ ଖେଳ :
ପ୍ରଥମ ଖେଳ :

ଶରତ	ସୁନିତା
(1) ଯେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଭାବ ।	ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି (49)
(2) ଭାବିଥିବା ସଂଖ୍ୟାଟିର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କର ।	ସଂଖ୍ୟାର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କଲେ (94)
(3) ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାକୁ ପ୍ରଥମେ ନେଇଥିବା ସଂଖ୍ୟା ସହ ମିଶାଅ ।	ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା ଓ ପୂର୍ବ ସଂଖ୍ୟାର ସମଷ୍ଟି (143)
(4) ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଯୋଗଫଳକୁ ‘11’ ଦ୍ବାରା ଭାଗ କରି ଭାଗଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।	ସମଷ୍ଟିକୁ ‘‘11’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ, ଭାଗଫଳ (13)
(5) ଦେଖୁ ‘11’’ ଦ୍ବାରା ଭାଗ କରିବା ଫଳରେ ଭାଗଶେଷ ନାହିଁ ।	ଭାଗଶେଷ (0) ଶୂନ ।

ସୁନିତା ପୁଣି ଶରତକୁ କହିଲା ଭାଇ ତୁମେ କିପରି ଜାଣିଲ ଯେ, ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ କିଛି ରହିବ ନାହିଁ ? ବର୍ତ୍ତମାନ ଆସ ଏ ଖେଳ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କୌଶଳଟି କ’ଣ ବୁଝିବା ।

→ ଖେଳରେ ବ୍ୟବହୃତ କୌଶଳର ବିଶ୍ଳେକ୍ଷଣ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି ab, ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 10a + b । ସଂଖ୍ୟାର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କରିବା ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି ba ହେବ, ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 10b + a ହେବ ।
ସଂଖ୍ୟାଦ୍ବୟର ସୁନିତା = 10a + b + 10b + a
= 10a + a + 10b + b
= 11a + 11b
= 11′(a + b)
[ଯଦି a > b ହୋଇଥାଏ ଅନ୍ତରଫଳ 9(a – b) ହେବ ।

ବିଶ୍ଳେକ୍ଷଣ : (10a + b) – (10b + a) = 10a + b – 10b – a
= 10a – a + b – 10b = 9a – 9b = 9(a – b)]

ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ, ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସଦାସର୍ବଦା ‘‘9’’ ର ଗୁଣିତକ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9” ଦ୍ବାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଶେଷ ରହିବ ନାହିଁ ।
ସଂଖ୍ୟାଦ୍ବୟର ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଫଳ, ଭାବିଥ୍ୟା ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ହେବ ।
(i) a < b ହେଲେ b – a ଏବଂ (ii) a > b ହେଲେ, a – b ହେବ ।
ଦ୍ଵିତୀୟ ଖେଳରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବ ଯେ, ଭୋଗ କରିବା ଦ୍ବାରା ଭାଗଫଳଟି ‘‘7’’ ଯାହା ଭାବିଥ‌ିବା ସଂଖ୍ୟା 29ର ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ।

ନିଜେ କର:
ପ୍ରଥମ ଖେଳକୁ ଅନୁସରଣ କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ ଏବଂ ଭାଗଫଳ କେତେ ରହୁଛି ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖ ।
(i) 27
(ii) 39
(iii) 64
(iv) 78
ଉ –
ସଂଖ୍ୟାଟି = 27 ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା = 72
ଯୋଗଫଳ = 27 + 72 = 99
99 ÷ 11 = ୨ (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସମଷ୍ଟି = 2 + 7 = 9

(ii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 39, ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା = 93
ଯୋଗଫଳ = 39 + 93 = 132, 132 ÷ 11 = 12 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସମଷ୍ଟି = 3 +9 = 12

(iii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 64 । ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା = 46
ଯୋଗଫଳ = 64 + 46 = 110, 110 ÷ 11 = 10 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସମଷ୍ଟି = 6 + 4 = 10

(iv) ସଂଖ୍ୟାଟି = 78 । ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା = 87
ଯୋଗଫଳ = 78 + 87 = 165, 165 ÷ 11 = 15 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ସମଷ୍ଟି = 7+ 8 = 15

ଦ୍ବିତୀୟ ଖେଳ :
ଶରତ ପୁଣି ସୁନିତାକୁ ଗୋଟିଏ ଦୁଇ ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଭାବିବାକୁ କହି ନିମ୍ନ ପ୍ରକାରରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେବାକୁ ଲାଗିଲା ।

ଶରତ	ସୁନିତା
(1) ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଭାବ ।	ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି (29)
(2) ଭାବିଥିବା ସଂଖ୍ୟାଟିର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କର ।	ସଂଖ୍ୟାର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କଲେ (92)
(3) ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାକୁ ପ୍ରଥମେ ନେଇ ଥ‌ିବା ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସ୍ଥିର କର । ( ଅନ୍ତରଫଳ ଧନାତ୍ମକ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।)	ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କଲା (92 – 29 = 63)
(4) ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକର ।	ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9’’ ଦ୍ବାରା ଭାଗ କଲେ ଭାଗଫଳ (7)
(5) ଦେଖୁବ ‘‘9”” ଦ୍ଵାରା ଭାଗ କରିବା ଫଳରେ ଭାଗଶେଷ ରହିବ ନାହିଁ ।	ଭାଗଶେଷ (0) ।

ସୁନିତା ପୁଣି ଶରତକୁ କହିଲା ଭାଇ ତୁମେ କିପରି ଜାଣିଲ ଯେ, ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ କିଛି ରହିବ ନାହିଁ ? ବର୍ତ୍ତମାନ ଆସ ଏ ଖେଳ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କୌଶଳଟି କ’ଣ ବୁଝିବା ।

ଖେଳରେ ବ୍ୟବହୃତ କୌଶଳର ବିଶ୍ଳେଷଣ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି ab ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 10a + b । ସଂଖ୍ୟାର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କରିବା ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି ba ହେବ, ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 10 b + a ହେବ ।
= (10 b + a) (10a + b) (a < b) = 10 ba – 10 a- b = 10b – b + a – 10 a = 9b – 9a = 9 (b – a) [ଯଦି a > b ହୋଇଥାଏ ଅନ୍ତରଫଳ 9 (a – b) ହେବ ।
ବିଶ୍ଳେଷଣ :
(10a + b) – (10b + a) = 10a + b – 10b – a
= 10a – a + b – 10b = 9a – 9b = 9(a – b)]
ଏଥୁରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ, ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସଦାସର୍ବଦା ‘‘9’’ର ଗୁଣିତକ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଶେଷ ରହିବ ନାହିଁ ।
ଲକ୍ଷ୍ୟ କର :
ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘9’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଫଳ, ଭାବିଥ୍ୟା ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ହେବ ।
(i) a < b ହେଲେ, b – a ଏବଂ (ii) a > b ହେଲେ a – b ହେବ ।
ଦ୍ଵିତୀୟ ଖେଳରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବ ଯେ, ଭାଗ କରିବା ଦ୍ବାରା ଭାଗଫଳଟି ‘7” ଯାହା ଭାବିଥିବା ସଂଖ୍ୟା 29 ର ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ।

ନିଜେ କର:
(i) 17
(ii) 21
(iii) 96
(iv) 37
ଉ –
(i) ସଂଖ୍ୟାଟି = 17, ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 71
ବିୟୋଗଫଳ = 71 – 17 = 54, 54 ÷ 9 = 6 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ବିୟୋଗଫଳ = 7 – 1 = 6

(ii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 21, ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 12
ବିୟୋଗଫଳ = 21 – 12 = 9, 9 ÷ 9 = 1 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ବିୟୋଗଫଳ = 2 – 1 = 1.

(iii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 96, ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 69
ବିୟୋଗଫଳ = 96 – 69 = 27, 27 ÷ 9 = 3 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 9 – 6 = 3 (ଭାଗଫଳ)

(iv) ସଂଖ୍ୟାଟି = 37, ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 73
ବିୟୋଗଫଳ = 73 – 37 = 36, 36 ÷ 9 = 4 (ଭାଗଫଳ).
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 7 – 3 = 4

ତିନି ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାକୁ ନେଇ ଖେଳ :
ତୃତୀୟ ଖେଳ :
ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁନିତାର ପାଳି । ସୁନିତା, ଶରତକୁ ଗୋଟିଏ ତିନି ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଭାବିବାକୁ କହିଲା ଏବଂ ପରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ କହିଲା ।

ଖେଳରେ ବ୍ୟବହୃତ କୌଶଳର ବିଶ୍ଳେଷଣ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି abc ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 100a + 10b + c (a > c) ସଂଖ୍ୟାଟିକୁ ଓଲଟା କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ cba ହେବ ।
cba ବ୍ୟାପକ ରୂପ ହେଲା : 100c + 10b + a ହେବ ।
ବଡ଼ ସଂଖ୍ୟାରୁ ସାନ ସଂଖ୍ୟା ବିୟୋଗ କଲେ ପାଇବା :
(100a + 10b + c) – (100c + 10b + a)
= 100a + 10b + c – 100c – 10b – a
= 100a – a – 100c + c = 99a – 99c = 99 (a – c)
(ଯଦି c > a ହୋଇଥାଏ ତେବେ ବିୟୋଗଫଳ 99 (c – a) ହେବ)
ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ, ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ ‘“99’’ ର ଏକ ଗୁଣିତକ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟର ବିୟୋଗଫଳକୁ ‘‘99’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଶେଷ ରହିଲା ନାହିଁ ।

ଲକ୍ଷ୍ୟ କର :
ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳକୁ ‘‘99’’ ଦ୍ୱାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଫଳ ଶତକ ଏବଂ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଦ୍ବୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ହେବ ।
ଉକ୍ତ ଖେଳରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବ ଯେ, ଭାଗ କରିବା ଦ୍ଵାରା ଭାଗଫଳ ‘‘6” ଯାହା ଭାବିଥ୍‌ ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ‘‘349’’ର ଏକକ ଓ ଶତକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ।

ନିଜେ କର :
ତୃତୀୟ ଖେଳକୁ ଅନୁସରଣ କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ ଓ ଭାଗଫଳ କେତେ ରହୁଛି ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖ ।
(i) 132
(ii) 469
(iii) 543
(iv) 901 = 231
ଉ –
(i) ସଂଖ୍ୟାଟି = 132, ଓଲଟାଇ କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 231
ବିୟୋଗଫଳ = 231 – 132 = 99, 99 ÷ 99 = 1 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 2 – 1 = 1

(ii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 469, ଓଲଟାଇ କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 964
ବିୟୋଗଫଳ = 964 – 469 = 495, 495 ÷ 99 = 5 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 9 – 4 = 5

(iii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 543, ଓଲଟାଇ କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 345
ବିୟୋଗଫଳ = 543 – 345 = 198, 198 ÷ 99 = 2 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 5 – 3 = 2

(iv) ସଂଖ୍ୟାଟି = 901, ଓଲଟାଇ କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 109
ବିୟୋଗଫଳ = 231 – 132 = 792, 792 ÷ 99 = 8 (ଭାଗଫଳ)
ଶତକ ଓ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 9 – 1=8

ଚତୁର୍ଥ ଖେଳ :
ବର୍ତ୍ତମାନ ଶରତର ପାଳି । ଶରତ ସୁନିତାକୁ ତିନୋଟି ଅଙ୍କ ଭାବିବାକୁ କହିଲା ଏବଂ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ମୁତାବକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ କହିଲା ।

ଖେଳରେ ବ୍ୟବହୃତ କୌଶଳର ବିଶ୍ଳେଷଣ :
abcର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 100a + 10b + c
cabର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 100c + 10a + b ଓ bcaର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 100b+ 10c + a
ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟି = (100a + 10b+c) + (100c + 10a + b) + (100b + 10c + a)
= (100a + 10a + a) + (100b+ 10b + 10b) + (100c + 10c + c)
= 111a + 111b + 111c = 111 (a + b + c) = 37 × 3 (a + b + c)
ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ, ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟି ସଦାସର୍ବଦା ‘‘37’’ ର ଏକ ଗୁଣିତକ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟିକୁ 37 ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଶେଷ ରହିବ ନାହିଁ ।

ଲକ୍ଷ୍ୟକର :
ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟିକୁ ‘37’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଫଳ, ଭାବିଥିବା ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟିର 3 ଗୁଣ ସହ ସମାନ ହେବ ।

ନିଜେ କର :
Question 1.
ଚତୁର୍ଥ ଖେଳକୁ ଅନୁସରଣ କରି ନିମ୍ନ ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ ଓ ଭାଗଫଳ କେତେ ରହୁଛି ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖ ।
(i) 4, 1, 7
(ii) 6, 3, 2
(iii) 1, 2, 3
(iv) 9, 3, 7
ଉ –
(i) 4, 1, 7 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ତିନୋଟି ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖୁଲେ ହେବ 417, 174, 741 ।
ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳ = 417 + 174 + 741 = 1332
1332 ÷ 37 = 36 (ଭାଗଫଳ)
ଅଙ୍କତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳର ତିନିଗୁଣ 3(4 + 1 + 7) = 36

(ii) 6, 3, 2 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ତିନୋଟି ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖୁଲେ ହେବ 632, 326 ଓ 263 ।
ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳ = 632 + 326 + 263 = 1221
1221 ÷ 37 = 33 (ଭାଗଫଳ)
ଅଙ୍କତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳର ତିନିଗୁଣ = 3(6 + 3 + 2) = 33

(iii) 1, 2, 3 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ତିନୋଟି ହେବ 123, 231, 312 ।
ସଂଖ୍ୟା ତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳ = 123 + 231 + 312 = 666
666 ÷ 37 = 18 (ଭାଗଫଳ)
ଅଙ୍କ ତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳର ତିନିଗୁଣ = 3 (1 + 2 + 3) = 18

(iv) 9, 3, 7 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ତିନୋଟି ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖୁଲେ ହେବ 937, 379, 793 ।
ସଂଖ୍ୟତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳ = 937 + 379 + 793 = 2109
2109 ÷ 37 = 57 (ଭାଗଫଳ), ଅଙ୍କ ତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳର ତିନିଗୁଣ = 3(9 + 3 + 7) = 57

Question 2.
(a) 7 × 9 = 63
77 × 99 = 7623
777 × 999 = 776223
7777 × 9999 = 77762223
ଉ –
77777 × 99999 = 7777622223
777777 × 999999 = 777776222223

(b) 2178 × 4 = 8712
21978 × 4 = 87912
219978 × 4 = 879912
2199978 × 4 = 8799912
ଉ –
21999978 × 4 = 87999912
219999978 × 4 = 879999912

→ ବିଭାଜ୍ୟତା ପରୀକ୍ଷା (Tests of Divisibility) :
→ ସଂଖ୍ୟା 10 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 10) :
କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ( ହୋଇଥିଲେ, ଦତ୍ତ ସଂଖ୍ୟାଟି 10 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

ନିଜେ କର :
ନିମ୍ନ ସଂରଚନାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦୁଇ ଧାଡ଼ି ଲେଖ ।
(a) 10 = 10¹
10 × 10 = 100 = 10²
10 × 10 × 10 = 1000 = 10³
10 × 10 × 10 × 10 = 10000 = 10⁴

(b) \(\frac{1}{10}=10^{-1}=0.1\)
\(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-2}=0.01\)
\(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-3}=0.001\)
\(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-4}=0.0001\)
ଉ –
(a) 10 × 10 × 10 × 10 × 10 = 100000 = 105
10 × 10 × 10 × 10 × 10 × 10 = 100000 = 106

(b) \(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-5}=0.00001\)
\(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-6}=0.000001\)

→ ସଂଖ୍ୟା 5 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 5) :
କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ( ବା 5 ହୋଇଥିଲେ, ସଂଖ୍ୟାଟି 5 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

→ ସଂଖ୍ୟା 2 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 2) :
କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଯଦି (, 2, 4, 6 ବା 8 ହୋଇଥାଏ, ତେବେ ସଂଖ୍ୟାଟି 2 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

→ ସଂଖ୍ୟା 9 ଏବଂ3 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 9 and 3) :
(i) କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ହେଲେ ସଂଖ୍ୟାଟି 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।
(ii) କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ହେଲେ ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।
(iii) 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ଯ 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

• କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କମାନଙ୍କ ସମଷ୍ଟି 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାଟି 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହୁଏ । ଅନ୍ୟଥା ସଂଖ୍ୟାଟି 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବନାହିଁ ।
• 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ସମସ୍ତ ସଂଖ୍ୟା 3 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ । କିନ୍ତୁ 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ସମସ୍ତ ସଂଖ୍ୟା 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନ ହୋଇପାରେ ।

ନିଜେ କର :
Question 1.
‘9’ର ବିଭାଜ୍ୟତା ନିୟମକୁ ଆଧାର କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ‘9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟତାକୁ ପରୀକ୍ଷା କର ।
(i) 108
(ii) 616
(iii) 294
(iv) 432
(v) 927
ଉ –
(i) 108ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 1 + 0 + 8 = 9, ଯାହା 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
(ii) 616ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 6 + 1 + 6 = 13, 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 616, 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(iii) 294ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 2 + 9 + 4 = 15, 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 294, 9ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(iv) 432ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 4 + 3 + 2 = 9, ଯାହା 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ 432, 9ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
(v) 927ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 9 + 2 + 7 = 18, ଯାହା 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ 927, 9ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

Question 2.
‘3’ ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜିତ ନିୟମକୁ ଆଧାର କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର “‘3” ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟତାକୁ ପରୀକ୍ଷା କର । ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ଉଭୟ 3 ଏବଂ 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ?
(i) 117
(ii) 213
(iii) 1735
(iv) 52722
(v) 317424
(vi) 63171423
ଉ –
(i) 117ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 1 + 1 + 7 = 9, ଏହା ୨ ଓ 3 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ 117 ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।
(ii) 213ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 2 + 1 + 3 = 6, ଯାହା 3 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ; କିନ୍ତୁ 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 213 ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ; ମାତ୍ର 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(iii) 1735ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 1 + 7 + 3 + 5 = 16, ଏହା ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 1735 ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଓ 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(iv) 52722ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 5 + 2 + 7 + 2 + 2 = 18, ଏହା ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।
(v) 317424ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 3 + 1 +7+4+2+4= 21, ଏହା 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ; ମାତ୍ର 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 317424 ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ; ମାତ୍ର 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(vi) 63171423ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 6 + 3 + 1 + 7 + 1 + 4 + 2 + 3 = 27, ଏହା ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ 63171423 ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଓ 9 ଉଭୟ ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

→ ସଂଖ୍ୟା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 11) :
କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଏବଂ ଅଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟିର ଅନ୍ତର ଯଦି 11 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହୁଏ ତେବେ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଯୁଗ୍ମସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି ଏବଂ ଅଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟିର ଅନ୍ତର, 11 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ହେଲେ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ହେବ ।

ନିଜେ କର :
Question 1.
11’ ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟତା ନିୟମକୁ ଆଧାର କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର 11 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟତାକୁ ପରୀକ୍ଷା କର ।
(i) 1331
(ii) 14641
(iii) 132055
(iv) 2354012
(v) 2573439
ଉ –
(i) 1331 ରେ ଅଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି =1+3 = 4
ଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି = 3 + 1 = 4
ଅନ୍ତର 4 – 4 = 0, 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ .:. 1331, ଏହା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

(ii) 14641ରେ (1 + 6 + 1) − (4 + 4) = 8 – 8 = 0, ଏହା 11 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

(iii) 132055 ରେ (5 + 0 + 3) – (5 + 2 + 1) = 8 – 8 = 0, ଏହା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

(iv) 2354012 ରେ (2 + 0 + 5 + 2) – (1 + 4 + 3) = 9 – 8 = 1, ଏହା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।

(v) 2573439 ରେ (9 + 4 + 7 + 2) – (3 + 3 + 5) = 22 – 11 = 11, ଏହା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

Question 2.
ନିମ୍ନ ସଂରଚନାଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖ୍ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଧାଡ଼ିଟି ଲେଖ ।
11 = 11
11 × 11 = 121
11 × 11 × 11 = 1331
11 × 11 × 11 × 11 = 14641

1 + 1 = 2¹
1 + 2 + 1 = 2²
1 + 3 + 3 + 1 = 2³
1+ 4 + 6 + 4 + 1 = 2⁴
ଉ –
11 × 11 × 11 × 11 × 11 =161051 ≠ 2⁵
11 × 11 × 11 × 11 × 11 × 11 = 1771561 ≠ 2⁶
(i) ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ଓଲଟାଇ ଲେଖୁଲେ ମଧ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାଟି ଅପରିବର୍ତିତ ରହେ ।
(ii) ଗୁଣଫଳର ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି ଯଥାକ୍ରମେ 2, 22, 23, 24 ଇତ୍ୟାଦି ହେବ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Science Solutions Chapter 3 ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ ଓ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Science Solutions Chapter 3 ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ ଓ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍

Question 1.

(i) କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁକୁ ତନ୍ତୁ ଏବଂ …………………. ତନ୍ତୁ ମଧ୍ଯ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ପ୍ରଥମ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ ହେଉଛି …………………. ।
(iii) କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ ଭଳି ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ମଧ୍ୟ …………………. ଅଟେ ।
(iv) ପଲିମରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶକୁ ……………………. କୁହାଯାଏ ।

Answers:
(i) ସଂଶ୍ଳେଷିତ, ପଲିମର୍,
(ii) ପଲିଥ୍,
(iii) ପଲିମର୍,
(iv) ଏକକ

Question 2.
ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟିକୁ ବାଛି ଲେଖ ।
(i) କେଉଁଟି ବସ୍ତ୍ରରୂପେ ଏବଂ କାଚ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି ?
(କ) ଫର୍ମିକା
(ଖ) ମେଲାମାଇନ୍
(ଗ) ପଲିସ୍ପିରିନ୍
(ଘ) ଏକ୍ରିଲିକ୍

(ii) କେଉଁଟି ନନ୍‌ଷ୍ଟିକ୍ ବାସନରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି ?
(କ) ପି. ଭି. ସି.
(ଖ) ଟେଫୁଲନ୍
(ଗ) ବେକେଲାଇଟ୍
(ଘ) ଫର୍ମିକା

(iii) ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରିକ୍‌ ସ୍ଵିଚ୍, ପ୍ଲଗ୍ ଆଦି କେଉଁଟିରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଛି ?
(କ) ମେଲାମାଇନ୍
(ଖ) ବେକେଲାଇଟ୍
(ଗ) ପଲିଷ୍ଟିରିନ୍
(ଘ) ପଲିଷ୍ଟିରିନ୍

(iv) କେଉଁଟିରୁ କାନ୍ଥରେ ବ୍ୟବହୃତ ଟାଇଲ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ?
(କ) ଫର୍ମିକା
(ଖ) ମେଲାମାଇନ୍
(ଗ) ଟେଫ୍‌ଲନ୍
(ଘ) ପଲିସ୍ଟିରିନ୍

Answers:
(i) ଏପ୍ରିଲିକ୍,
(ii) ଟେଫ୍‌ଲନ୍
(iii) ବେକେଲାଇଟ୍,
(iv) ମେଲାମାଇନ୍

Question 3.
ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ‘ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଯୋଗ୍ୟ’ ଏବଂ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ‘ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ’ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଅଲଗା ଅଲଗା ତାଲିକା କର ।
ଊ-
ଟେଲିଫୋନ୍ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଖେଳନା, ରୋଷେଇ ବାସନର ହ୍ୟାଣ୍ଡେଲ୍, ଡଟ୍‌ପେନ୍, ଚୌକି, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ବାହ୍ୟ ଆବରଣ, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ବିଚ୍ ।

Question 4.
ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକ ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ୍ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ରୁ କାହିଁକି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ, ବୁଝାଅ ।
(i) ସସ୍‌ମ୍ୟାନ୍, ତାୱା, ପ୍ରେସରକୁକର୍‌ର ହ୍ୟାଣ୍ଡେଲ୍
(ii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ଲଗ୍, ସ୍ଵିଚ୍, ପ୍ଲଗ୍ ଓ ସ୍ଵିଚ୍ ବୋର୍ଡ
ଉ-
ଏଥିରେ ବ୍ୟବହୃତ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ (ବେକେଲାଇଟ୍)କୁ ଉତ୍ତପ୍ତକଲେ ତାହା ନରମ ହୁଏ ନାହିଁ କିମ୍ବା ତରଳ ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସେ ନାହିଁ ଓ ପ୍ରସ୍ତୁତିବେଳେ ଏଗୁଡ଼ିକର ଆକାର ଓ ଆକୃତି ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ନୁହେଁ । କାରଣ ଏହା
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ଅଟେ ।
(ii) ତାପ ସହନଶୀଳ ଗୁଣ ରହିଥାଏ ।

Question 5.
ନାଇଲନ୍ ତନ୍ତୁ ଖୁବ୍ ଶକ୍ତ ବୁଝାଇବା ପାଇଁ ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଲେଖ ।
ଉ-
(i) ନାଇଲନ୍ ତନ୍ତୁରେ ଥିବା ଉଚ୍ଚ ମାନର ସ୍ଥିତିସ୍ଥାପକତା, ହାଲୁକା ଓ ଶକ୍ତ ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ଏଥୁରୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ମୋଟେଇର ଦଉଡ଼ି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଏହାକୁ ପର୍ବତ ଆରୋହଣ, ଆକାଶଛତା ଓ ପର୍ବତାରୋହଣରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
(ii) ସମାନ ଲମ୍ବ ଓ ସମାନ ମୋଟେଇର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରସି ନେଇ ପ୍ରତ୍ୟେକର ଭାର ପରିବହନ କ୍ଷମତା ପରୀକ୍ଷାକଲେ ଦେଖାଯିବ ଯେ ନାଇଲନ୍ ତନ୍ତୁର ପରିବହନ କ୍ଷମତା ସର୍ବାଧ‌ିକ !

Question 6.
ରେୟକୁ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ କୁହାଯାଏ କାହିଁକି ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ରେୟନ୍ ତନ୍ତୁର ମୂଳ ଉପାଦାନ ହେଉଛି ପ୍ରାକୃତିକ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ ତନ୍ତୁ । ପ୍ରଥମେ ନରମ କାଠରୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପଦ୍ଧତିରେ କାଠମଣ୍ଡ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । କାଠମଣ୍ଡରେ ଥ‌ିବା ଅଶୁଦ୍ଧସେଲ୍ୟୁଲୋଜକୁ କେତେକ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିଦ୍ୱାରା ବିଶୁଦ୍ଧ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍‌ରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ଆଉ କେତେକ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ରେୟନ୍ ତନ୍ତୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।
(ii) ରେୟନ୍ ତନ୍ତୁ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ କୃତ୍ରିମ ଉପାୟ ତଥା ମନୁଷ୍ୟ କୃତ ଉପାୟମାନ ଅବଲମ୍ବନ କରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ।

Question 7.
ଶୀଲା ଓ ଇଲା ଖରାଦିନେ ପିନ୍ଧିବାପାଇଁ ପୋଷାକ କିଣିବାକୁ ଦୋକାନକୁ ଗଲେ । ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ କେଉଁ କପଡ଼ାର ପୋଷାକ ଆରାମଦାୟକ ହେବ, କାରଣ ସହ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-
ଖରା ଦିନେ ପିନ୍ଧିବା ପାଇଁ ପୋଖାଳ ଦିବାପାଇଁ ହେଲେ ପ୍ରାକୃତିକ ତରୁ (କପା)ରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ପୋଷାଳ ଆରାମଦାୟଳ ହେବ; କାରଣ ପଲିମର ବସ୍ତ୍ର ଝାଳ ଅବଶୋଷଣ କରି ପାରିବ ନାହିଁ; ଫଳରେ ଅଶ୍ୱସ୍ତିକର ଉପଲବ୍ଧ ହେବ ।

Question 8.
ହୋଇକରିବା ସମୟରେ କିଛି କରିବାର ପୋଷାକ ନିରାପଦ ହୁଅ ।
(i) ଗୋଲ କରିବା ସମୟରେ କପାସୂତାରେ ନିର୍ମିତ ଘୋଷାଳ ଅଧୂକ ନିଶା ପର୍ବ । ଏହି ପୋଷାକ ପଲିମର୍ ଘୋଷାଳ ଭଳି ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍‌ ନିଆଁ ଧରେ ନାହିଁ କିମ୍ବା ତରଳି ଶରୀରର ଚର୍ମ ଓ ମାଂସ ସହ ଲାଖ୍ ହୋଇ ରହିଯାଏ ନାହିଁ ।
(ii) ପୁନଶ୍ଚ ଏହି ପୋଷାକରେ ଲାଗିଥିବା ନିଆଁକୁ ଶୀଘ୍ର ଓ ସହଜରେ ଲିଭାଇ ହୁଏ ।

Question 9.
ଥର୍ମୋପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ ଏବଂ ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ୍ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-

Question 10.
ଜୈବ-ଅବକ୍ଷୟ ଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ଏବଂ ଜୈବ-ଅବକ୍ଷୟ ଅଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-

Question 11.
ପୁନଃ-ଚକ୍ରଣ ଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ଏବଂ ପୁନଃ-ଚକ୍ରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-

Question 12.
ପଲିମର୍ କ’ଣ ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ-
କେତେଗୁଡ଼ିଏ କ୍ଷୁଦ୍ର ଏକକ ଏକତ୍ର ସଂଶ୍ଳେଷିତ ହୋଇ ଗଠନ କରୁଥିବା ଏକ ଲମ୍ବା ଶିକୁଳୀକୁ ପଲିମର୍ କୁହାଯାଏ ।
(i) ପଲିଥୁନରେ ଥ‌ିବା ଏକପ୍ରକାର କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ ଏଥୁଲିନ୍ ନାମକ ଗ୍ୟାସୀୟ ଯୌଗିକରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ।
(ii) ଉଚ୍ଚ ତାପମାତ୍ରା ଓ ଚାପରେ ଏଥୁଲିନ୍‌ର ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଅଣୁ ଏକତ୍ର ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଗୋଟିଏ ବୃହତ୍ ଅଣୁ ଗଠନ
(iii) ଏହି ବୃହତ୍ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକୁ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଏକକ କୁହାଯାଏ ।
(iv) କେତେକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ବାରା ଏହି ଏକକଗୁଡ଼ିକ ଏକତ୍ର ସଂଶ୍ଳେଷିତ ହୋଇ ଗଠନ କରୁଥିବା ଆହୁରି ବୃହତ୍ତର ଏକକ ହେଉଛି ପଲିଥୁନ୍ ।
(v) ଏହି ପଲିଥନ୍ ହେଉଛି ଏକ ପଲିମର୍ ଓ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

Question 13.
କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ ଉତ୍ପାଦନ ଜଙ୍ଗଲ ସଂରକ୍ଷଣର ସହାୟକ କି ? ଦଶଟି ବାକ୍ୟରେ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-
ଉତ୍ପାଦିତ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ କୃତ୍ରିମ ପଲିମରରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥ‌ିବାରୁ ଉକ୍ତ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ସହଜରେ ମାଟିରେ ମିଶେନାହିଁ ।
(i) ଉତ୍ପାଦିତ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ କୃତ୍ରିମ ପଲିମରରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିବାରୁ ଉକ୍ତ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ସହଜରେ ମାଟିରେ ମିଶେନାହିଁ ।
(ii) ଏହି କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁରୁ ନିର୍ମିତ ପଲିବସ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧିଯୋଗୁଁ ପ୍ରାକୃତିକ ପଲିମରର ଚାହିଦା ହ୍ରାସ ପାଇବ, ଫଳରେ କପାଚାଷ, ନଳିତା ଚାଷ, ଶିମିଳି ଗଛ ରୋପଣର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିବ ନାହିଁ ।
(iii) କୃତ୍ରିମ ପଲିମରରୁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ନିର୍ମିତ ସମ୍ଭବ । ଉକ୍ତ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ନିର୍ମିତ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ ଜଙ୍ଗଲ ସଂରକ୍ଷଣରେ
(iv) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ଜୈବ-ଅବକ୍ଷୟ ଅଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ । ତେଣୁ ପରିତ୍ୟକ୍ତ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ ଆବର୍ଜନାଗୁଡ଼ିକ ଭୂମିରେ ବୀଜାଣୁମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ବିଘଟନ ହୋଇ ନ ପାରି ମୁଭିକା ପ୍ରଦୂଷଣ କରିଥାଏ ଓ ଉଭିଦ ବୃଦ୍ଧିରେ ବାଧାସୃଷ୍ଟି କରେ ।
(v) କମିବାରେ ଲାଗିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଗଛର ଅଭିବୃଦ୍ଧିରେ ସହାୟକ ହେବନାହିଁ ।
(vi) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଆବର୍ଜନା ପୋଡ଼ିଲେ ସେଥୁରୁ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ମିଥେନ୍ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଷାକ୍ତ ବାଷ୍ପ ବାହାରି ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରେ । ଏହା ଉଭିଦଜଗତ ପାଇଁ ସଙ୍କଟ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
(vii) ରେୟନର ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁଥ‌ିବା ବେଳେ ଏହାର ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଉଭିଦ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ଫଳରେ ଜଙ୍ଗଲ ହ୍ରାସ ହେବା ସୁନିଶ୍ଚିତ । କୃତ୍ରିମ ବା ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁର ନିର୍ମିତ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଏହି ସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟର ଆବର୍ଜନା ମୃତ୍ତିକା, ବାୟୁ ଓ ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ପାଇଁ ସମପରିମାଣରେ ଦାୟୀ ।
(viii) ତେଣୁ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁର ଉତ୍ପାଦନ କୌଣସିମତେ ଜଙ୍ଗଲ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ସହାୟକ ହେବନାହିଁ ।

Question 14.
ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍‌ଠାରୁ ଦୂରରେ ରୁହ’- ଏହି ଉକ୍ତିର ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଦଶଟି ବାକ୍ୟରେ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-
(i) ଏବେ ସାରା ପୃଥ‌ିବୀରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ଏକ ଭୟାବହ ପ୍ରଦୂଷଣକାରୀ ପଦାର୍ଥ ରୂପେ ଦେଖାଦେଇ ଜୀବଜଗତ ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କଲାଣି ।
(ii) ଗୋରୁଗାଈ ଓ ଅନେକ ଜଳଚର ଜୀବ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ ଖାଇ ଅସମୟରେ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡୁଛନ୍ତି ।
(iii) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବିଘଟିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏମାନେ ଜୈବ ଅବକ୍ଷୟ ଅଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ଅଟନ୍ତି ।
(iv) ଅଦରକାରୀ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ମାଟିରେ ପୋତିବା, ଏଣେତେଣେ ଫୋପାଡ଼ିବା, ଜଳରେ ପକାଇଦେବା ବା ନିଆଁରେ ପୋଡ଼ିବା ପରିବେଶ ପାଇଁ କ୍ଷତିକାରକ ।
(v) ସୁତରାଂ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସର ଉତ୍ପାଦନ ଓ ବ୍ୟବହାରକୁ ସୀମିତ କରିବାବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ଉପାୟ ନଥ‌ିବାରୁ ଏହାଠାରୁ ଦୂରରେ ରହିବା ଭଲ ।

Question 15.
‘ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ମନୁଷ୍ୟର ଉତ୍ତମ ବନ୍ଧୁ, କିନ୍ତୁ ପରମ ଶତ୍ରୁ ।’’– ଦଶଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଏହି ଉକ୍ତିର ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
ଉ-
ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ମନୁଷ୍ୟର ଉତ୍ତମ ବନ୍ଧୁ କାରଣ :
(i) ଧାତବ ଦ୍ରବ୍ୟ ତୁଳନାରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ କମ୍ ଅଟେ ।
(ii) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍‌ ନିର୍ମିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ହାଲୁକା, ଅଭଙ୍ଗୁର, ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ, ସୁନ୍ଦର ଓ ଶସ୍ତା ଅଟେ ।
(iii) ନମନୀୟତା ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ଏଥୁରୁ ଯେ କୌଣସି ଆକୃତିର ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇପାରେ ।
(iv) ତାପ କୁପରିବାହୀ ହୋଇଥିବାରୁ ରୋଷେଇ ସାମଗ୍ରୀର ହ୍ୟାଣ୍ଡେଲ ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସାମଗ୍ରୀ କରାଯାଇଥାଏ ।
(v) ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାରଆଦି ଦ୍ଵାରା ଏହା କ୍ଷୟ ହୁଏ ନାହିଁ ।

ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ମନୁଷ୍ୟର ପରମ ଶତ୍ରୁ କାରଣ :
(i) ଜଳଚର ଜୀବମାନଙ୍କର ଅସମୟରେ ମୃତ୍ୟୁର ଅନ୍ୟତମ କାରଣ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ଅଟେ ।
(ii) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ଅକ୍ଷୟ ଅବସ୍ଥାରେ ରହି ମୃଭିକା ପ୍ରଦୂଷିତ କରୁଛନ୍ତି ।
(iii) ବର୍ଷାଜଳ ମାଟିର ତଳ ସ୍ତରକୁ ଯିବାରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ଅବରୋଧ କରୁଅଛି ।
(iv) ଭୂତଳ ଜଳ ସ୍ତର ହ୍ରାସର ଅନ୍ୟତମ କାରଣ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ।
(v) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକୁ ନିଆଁରେ ପୋଡ଼ିଲେ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ହେଉଛି ।

Question 16.
ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ ସ୍‌କୁ ପୋତିବା ଅନୁଚିତ ଏବଂ ପୋଡ଼ିବା ବି ଅନୁଚିତ’’ କାହିଁକି, ବୁଝାଅ ।
ଉ-
ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌କୁ ପୋତିବା ଅନୁଚିତ କାରଣ :

(i) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ ଜୈବ ଅବକ୍ଷୟ ଅଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ହୋଇଥ‌ିବାରୁ ଶହଶହ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାଟିରେ ଅକ୍ଷୟ ଅବସ୍ଥାରେ ରହି ମୃତ୍ତିକାକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିଥାଏ ।
(ii) ବର୍ଷାଜଳ ମାଟିର ତଳ ସ୍ତରକୁ ଯିବାରେ ପଲିଥୁନ୍ ଅବରୋଧ କରୁଥିବାରୁ ଭୂତଳ ଜଳ ସ୍ତରର ପରିମାଣ କମିବାରେ ଏଗୁଡ଼ିକ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ପୋଡ଼ିବା ଅନୁଚିତ କାରଣ :
(i) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ଗୁଡ଼ିକୁ ନିଆଁରେ ପୋଡ଼ିଲେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣର ମିଥେନ୍ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଷାକ୍ତ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହୋଇ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ କରିଥାଏ ।
(ii) ପୋଡ଼ିସାରିବା ପରେ ଏଥିରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥ‌ିବା କଠିନ ଅବଶେଷ ମୁଭିକା ପ୍ରଦୂଷଣ କରିଥାଏ । ଉପରୋକ୍ତ କାରଣଗୁଡ଼ିକ ଯୋଗୁଁ ପ୍ଲାଷ୍ଟକ୍‌ସ୍ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକୁ ପୋତିବା ବା ପୋଡ଼ିବା ନିରାପଦ ନୁହେଁ ।

Question 17.
PVC ର ପୂରାନାମ ଇଂରାଜୀ ଓ ଓଡ଼ିଆରେ ଲେଖ ।
ଊ-

Question 18.
PET ର ପୂରାନାମ ଇଂରାଜୀ ଓ ଓଡ଼ିଆରେ ଲେଖ ।
ଉ-

Question 19.
ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(a) ଥର୍ମୋପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ : ବୈଖ୍ୟକ ଏକକ ସଜ୍ଜା : : ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ୍ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ : ………………………… ।
(b) ଥର୍ମୋପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ : ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଯୋଗ୍ୟ :: ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ୍‌ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ : …………………………. ।
ଉ-
(a) ପୁନଃଚକ୍ରଶ ଅଯେ।ଗ୍ୟ
(b) ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶ୍ନେ। ଭର

1. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଉଦ୍ଭବ ତଥା ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କଠାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ତନ୍ତୁକୁ ……………………… କୁହାଯାଏ ।
(ii) ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ତନ୍ତୁକୁ …………………. କୁହାଯାଏ ।
(iii) ପଲିଥୁନ୍ ……………………. ନାମକ ଗ୍ୟାସୀୟ ଯୌଗିକରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ।
(iv) ପଲି + ଇଷ୍ଟର = …………………….
(v) ଲିଷ୍ଟର + ଉଲ୍ = ……………………….
(vi) ପଲିଷ୍ଟର + କଟନ୍ = ……………………….
(vii) ଟେରିଲିନ୍ + ଉଲ୍ …………………….
(viii) କପାର ତନ୍ତୁ ……………………….. ପଲିମର୍‌ରେ ଗଠିତ ।
(ix) ଝୁଣା ଓ ରବର …………………..
(x) ଟେରିଲିନ୍‌କୁ ……………………… ତନ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ।
(xi) ସୂତାରୁ ବୁଣାଯାଇଥିବା କପଡ଼ାକୁ ………………….. ବସ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
(xii) ଉଲ୍‌ରେ ବୁଣାଯାଉଥିବା କପଡ଼ାକୁ ………………… ବସ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
(xiii) ଉଭୟ ରେଶମ ଓ ପଶମ ବସ୍ତ୍ର ……………………. ତନ୍ତୁ ଅଟନ୍ତି
(xiv) ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କପଡ଼ାକୁ ………………………. ବସ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
(xv) କୋଇଲା, ଜଳ ଓ ବାୟୁରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କପଡ଼ାକୁ ………………………. ବସ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
(xvi) ଇଷ୍ଟର ଏକକକୁ ନେଇ ଗଠିତ ପଲିମର୍‌କୁ ……………………. କୁହାଯାଏ ।
(xvii) ଟେରିଲିନ୍ ସୂତା ଓ କପାସୂତା ମିଶାଯାଇ ……………………… କପଡ଼ା ବୁଣାଯାଏ ।
(xviii) ପାଲବନ୍ଧା ଡଙ୍ଗାର ପାଲ ………………….. ପଲିଷ୍ଟରରେ ତିଆରି କରାଯାଏ ।
(xix) ଏକ୍ରିଲିକ୍ ତନ୍ତୁ ଦେଖିବାକୁ ଭଲ ବା ପଶ୍ଚିମ ତନ୍ତୁ ଭଳି ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ …………………… କୁହାଯାଏ ।

Answers:
(i) ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ
(ii) କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ
(iii) ଏଥୁଲିନ୍
(iv) ପଲିଷ୍ଟର
(v) ପଲିଉଲ୍
(vi) ପଲିକଟ୍
(vii) ଟେରିଭଲ୍
(viii) ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍
(ix) ପ୍ରାକୃତିକ
(x) ସଂଶ୍ଲେଷିତ
(xi) କପାସୂତା
(xii) ପଶମ
(xiii) ପ୍ରାଣୀଜ ପ୍ରାକୃତିକ
(xiv) ପଲିମର୍
(xv) ନାଇଲନ୍
(xvi) ପଲି-ଇଷ୍ଟର
(xvii) ଡେକ୍ରନ୍
(xviii)PET (ପେଟ୍)
(xix) କୃତ୍ରିମ ଉଲ୍

2. ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) …………… ତନ୍ତୁ ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍ ଜଳେ ଓ କାଗଜ ପୋଡ଼ା ଗନ୍ଧ ହୁଏ । (ରେୟନ, କଟନ୍, ସିଲ୍‌କ୍, ପଶମ)
(ii) ……………. ତନ୍ତୁ ବିଳମ୍ବରେ ଜଳେ ଓ କେଶ ପୋଡ଼ା ଗନ୍ଧ ହୁଏ । (କଟନ୍, ରେୟନ୍, ନାଇଲନ୍, ପଲିଷ୍ଟର )
(iii) ……………… ତନ୍ତୁ ବହୁତ ବିଳମ୍ବରେ ଜଳେ ଓ କଳାଧୂଆଁ ବାହାରେ । (ସିଲ୍‌କ୍, ରେୟନ୍, ନାଇଲନ୍, ପଲିଷ୍ଟର)
(iv) ……………… ତନ୍ତୁ କଳା ଧୂଆଁ ସହ ଜଳେ ଓ କଳାରଙ୍ଗର କଠିନ କଣ୍ଠି ସୃଷ୍ଟିକରେ । (ଏକ୍ରିଲିକ୍, ନାଇଲନ୍, ରେୟନ୍, କଟନ୍)
(v) ……………… ତନ୍ତୁ ଶିଖା ସହ ଜଳେ ଓ ପୋଡ଼ିଗଲେ ପାଉଁଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ । (ଏକ୍ରିଲିକ୍, ନାଇଲନ୍, ରେୟନ, କଟନ୍)
(vi) ………………… ତନ୍ତୁ ଶିଖା ସହ ଜଳେ ଓ ପୋଡ଼ିଗଲେ ପାଉଁଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ । (ମେଲାମାଇନ୍, ଫର୍ମିକା, ବେକେଲାଇଟ୍, ଏକ୍ରିଲିକ୍)
(vii) ……………… ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍‌ରୁ ସନ୍‌ମାଇକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । (ମେଲାମାଇନ୍, ଫର୍ମିକା, ବେକେଲାଇଟ୍, ଏବ୍ରିଲିକ୍)
(viii) ……………… ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉପକରଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । (ମେଲାମାଇନ୍, ଫର୍ମିକା, ବେକେଲାଇଟ୍, ଏକ୍ରିଲିକ୍)
(ix) ……………… ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍‌ରୁ ବସ ଓ କାର ଇତ୍ୟାଦିର କାଚ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । (ମେଲାମାଇନ୍, ଫର୍ମିକା, ବେକେଲାଇଟ୍, ଏକ୍ରିଲିକ୍)
(x) ……………… ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍‌ର ଆବରଣ ନନ୍‌ଷ୍ଟିକ୍ କଡ଼େଇରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । (ଟେପ୍‌ଲନ, ପଲିଷ୍ଟିରିନ୍, ପଲିପ୍ରପିନ୍, PVC)

Answers:
(i) ରେୟନ
(ii) ‘ନାଇଲନ୍
(iii) ପଲିଷ୍ଟର
(iv) ଏକ୍ରିଲିକ୍
(v) କଟନ୍
(vi) ମେଲାମାଇନ୍
(vii) ଫର୍ମିକା
(viii) ବେଜେଲାଇଟ୍
(ix) ଏକ୍ରିଲିକ୍
(x) ଟେଫଲନ୍

3. ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଦଉଡ଼ି : ପଲିପ୍ରପିନ୍ :: ଥର୍ମୋକୋଲ : ……………………… ।
(ii) କୃତ୍ରିମ ସୋଲ : ପଲିଷ୍ଟିରିନ୍‌ :: ନନ୍‌ଷ୍ଟିକ କଡ଼େଇର ଲେପ : ……………………… ।
(iii) ବର୍ଷାତି : PVC :: ଉଡ଼ାଜାହାଜ ଝରକା : ……………………… ।
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉପକରଣ : ବେକେଲାଇଟ୍ : : ସାନ୍‌ମାଇକା : ……………………… ।
(v)ପ୍ରେସର କୁକର ହାଣ୍ଡଲ : ବେକେଲାଇଟ୍ :: ଅଗ୍ନିନିରୋଧକ କପଡ଼ା : ……………………… ।
(vi) ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଯୋଗ୍ୟ : ଥର୍ମୋପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ :: ପୁନଃ-ଚକ୍ରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ : ……………………… ।
(vii) ଥର୍ମୋପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍‌ : ରୈଖ୍ୟକ ଏକକ ସଜ୍ଜା :: ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ : ……………………… ।
(viii) ବହୁତ ବିଳମ୍ବରେ ଜଳେ : ପଲିଷ୍ଟର :: ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍ ଜଳେ : ……………………… ।
(ix) ପାଉଁଶ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ; କଟନ୍ :: କଠିନ କଣ୍ଠି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ : ……………………… ।
(x) ରେଶମ ଓ ପଶମ ବସ୍ତ୍ର : ପ୍ରାଣୀଜ ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ :: ନଳିତା ଗଛର ବଳ୍‌କଳରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ତନ୍ତୁ : ……………………… ।

Answers:
(i) ପଲିଷ୍ଟିରିନ୍
(ii) ଟେଫୁଲନ୍
(iii) ଏକ୍ରିଲିକ୍
(iv) ଫମିକା
(v) ମେଲାମାଇନ୍
(vi) ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ
(vii) କ୍ରସଲିଙ୍କଡ଼ ଏକକ ସଜ୍ଜା
(viii)ରେୟନ
(ix) ପଲିଷ୍ଟର
(x) ଉଦ୍ଭିଦଜ ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ

4. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ସହ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ମିଳାଅ !

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(i) ଗୁ କୋଜ ଏକକର ସମାହାର	(i) ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ
(ii) କପା ତନ୍ତୁ	(ii) NYLON
(iii) ଝୋଟ	(iii) ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ ପଲିମର
(iv) ଟେରିଲିନ୍	(iv) ଟେରିଲିନ୍ ବସ୍ତ୍ର
(v) ରେୟନ୍	(v) ପ୍ରାକୃତିକ ପଲିମର
(vi) ନ୍ୟୁୟର୍କ ଓ ଲଣ୍ଡନ	(vi) ଟେରିକଟ୍
(vii) Wash & wear	(vii) ଉଦ୍ଭିଦଜ ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ
(viii) ଟେରିଲିନ୍ + କପା	(viii) ଟେରିଉଲ୍
(ix) ଫଟୋ ଉଠାଇବା ଫିଲ୍ମ	(ix) PET
(x) ଟେରିଲିନ୍ + ଉଲ୍	(x) କାଠମଣ୍ଡ

Answers:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(i) ଗୁ କୋଜ ଏକକର ସମାହାର	(iii) ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ ପଲିମର
(ii) କପା ତନ୍ତୁ	(v) ପ୍ରାକୃତିକ ପଲିମର
(iii) ଝୋଟ	(vii) ଉଦ୍ଭିଦଜ ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ
(iv) ଟେରିଲିନ୍	(i) ଗୁ କୋଜ ଏକକର ସମାହାର
(v) ରେୟନ୍	(x) କାଠମଣ୍ଡ
(vi) ନ୍ୟୁୟର୍କ ଓ ଲଣ୍ଡନ	(ii) NYLON
(vii) Wash & wear	(iv) ଟେରିଲିନ୍ ବସ୍ତ୍ର
(viii) ଟେରିଲିନ୍ + କପା	(vi) ଟେରିକଟ୍
(ix) ଫଟୋ ଉଠାଇବା ଫିଲ୍ମ	(viii) ଟେରିଉଲ୍
(x) ଟେରିଲିନ୍ + ଉଲ୍	(ix) PET

5. କେବଳ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(i) ଇଷ୍ଟର ଏକକକୁ ନେଇ ଗଠିତ ପଲିମର୍‌କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(ii) ଏକ୍ରିଲିକ୍‌ର ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ?
(iii) ଅଡ଼ିଓ କ୍ୟାସେଟ୍‌ର ଟେପ୍ କେଉଁ ପଲିଷ୍ଟରରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ?
(iv) କେଉଁ କପଡ଼ା wash & wear ରୂପେ ପରିଚିତ ?
(v) କେଉଁ ତନ୍ତୁ ଶିଖା ସହ ଜଳେ ଓ ପାଉଁଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ ?
(vi) କେଉଁ ତନ୍ତୁ ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍‌ ଜଳେ ଓ କାଗଜ ପୋଡ଼ା ଗନ୍ଧ କରେ ?
(vii) କେଉଁ ତନ୍ତୁ କଳା ଧୂଆଁ ସହ ଜଳେ ଓ କଠିନ କଣ୍ଠି ସୃଷ୍ଟି କରେ ?
(viii) କେଉଁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ?
(ix) କେଉଁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍‌ ଅଗ୍ନିନିରୋଧକ ?
(x) କେଉଁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ?
(xi) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ସମ୍ପର୍କିତ ଆଇନର ନାମ କ’ଣ ?
(xii) କେଉଁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସରେ ତେଲ କିମ୍ବା ପାଣି ଲାଗେ ନାହିଁ ? .
(xiii) ଧାତବ ପଦାର୍ଥର ଅବକ୍ଷୟ ହେବା ଆନୁମାନିକ ସମୟସୀମା କେତେ ?
(xiv) ପଶମ ବସ୍ତ୍ରର ଅବକ୍ଷୟ ହେବା ଆନୁମାନିକ ସମୟସୀମା କେତେ ?
(xv) କାଠର ଅବକ୍ଷୟ ହେବା ଆନୁମାନିକ ସମୟସୀମା କେତେ ?
(xvi) ଉଭୟ ପ୍ରାକୃତିକ ଓ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ କ’ଣ ଅଟନ୍ତି ?
(xvii) ରେୟନ୍ କେଉଁ ତନ୍ତୁର ରୂପାନ୍ତରଣ ଅଟେ ?
(xviii)ପ୍ରାୟ ସବୁ ପ୍ରକାର ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସ୍ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀର ପଦାର୍ଥ ଅଟନ୍ତି ?
(xix) ଟେରିଲିନ୍‌ର ଅନ୍ୟନାମ କ’ଣ ?
(xx) ଝୁଣା ଓ ରବର କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀର ପଲିମର ଅଟନ୍ତି ?

Answers:
(i) ପଲି-ଇଷ୍ଟର
(ii) କୃତ୍ରିମ ଉଲ୍
(iii) PET
(vi) ଟେରିଲିନ୍
(v) କଟନ୍
(vi) ରେଯନ୍
(vii) ଏକ୍ରିଲିକ୍
(viii) ଅର୍ମେ।ପ୍ଳାଷ୍ଟିକ୍ସ୍
(ix) ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ୍ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ
(x) ମେଲାମାଇନ୍, ବେକେଲାଇଟ୍, ଫର୍ମିକା
(xi) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ ବ୍ୟବହାର ଆଇନ ୨୦୦୯
(xii) ଟେଫ୍ଲନ୍
(xiii) 100 ରୁ 500 ବର୍ଷ
(xiv) 1 ବର୍ଷ
(xv) 10 ରୁ 15 ବର୍ଷ
(xvi) ପଲିମର
(xvii) ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ
(xviii) ଜୈବ- ଅବକ୍ଷୟ ଅଯୋଗ୍ୟ
(xix) ଡେକ୍ରନ
(xx) ପ୍ରାକୃତିକ ପଲିମର

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Geometry Chapter 5 ପରିମିତି will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Geometry Chapter 5 ପରିମିତି

→ ପିଥାଗୋରାସ୍‌ଙ୍କ ଉପପାଦ୍ୟ ଓ ଏହାର ପ୍ରୟୋଗ :
(A) ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ।

• △ABCର ∠B ସମକୋଣ ଓ \(\overline{\mathrm{AC}})\) କର୍ଣ୍ଣ (hypotenuse) । ∠Bର ସଂଲଗ୍ନ ବାହୁଦ୍ଵୟ AB ଓ BC ମଧ୍ୟରୁ BC କୁ ଭୂମି (base) ଓ AB କୁ ଲମ୍ବ (perpendicular) କୁହାଯାଏ । ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ତ୍ରିଭୁଜର ଉଚ୍ଚତା (height) କୁହାଯାଏ ।
• ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ଉଚ୍ଚତା, ଭୂମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ କଣ୍ଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ p, b ଓ h ଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ କରାଯାଏ ।
  
• ଏକ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର କର୍ଣ୍ଣର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ବର୍ଗ ଏହାର ଅନ୍ୟ ଦୁଇବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ବର୍ଗର ସମଷ୍ଟି ସହ | h² = p² + b²

→ ପିଥାଗୋରାଯ ତ୍ରଯି (Pythagorean Triple)
ABC ସମକୋଣୀ ଧର m∠B = 90° ହେଲେ,
AC² = AB² + BC²
h² = p² + b² କିମ୍ବା h = \(\sqrt{\mathrm{p}^2+\mathrm{b}^2}\)
p² = h² + b² କିମ୍ବା p = \(\sqrt{\mathrm{h}^2-\mathrm{b}^2}\)
b² = h² + p² କିମ୍ବା b = \(\sqrt{\mathrm{h}^2-\mathrm{p}^2}\)

ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ଦାହୁମାନକ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମକ p² + b²‍ = h², ଯେଉଁ ତିନଟିକିଆ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ଗୋଷ୍ଠୀଦ୍ଵାରା ସିଦ୍ଧ ହୁଏ, ତାହାକୁ ପିଥାଗୋରୀୟ ତ୍ରୟୀ ଅଥବା ପିଥାଗୋରୀୟ ଟ୍ରିପିଲ୍ କୁହାଯାଏ ।

• ମନେରଖ : (3, 4, 5) (5, 12, 13), (7, 24, 25), (8, 15, 17), (9, 40, 41) ଏହି ତ୍ରୟୀଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ମୌଳିକ । ତେଣୁ ଉପରୋକ୍ତ ତ୍ରୟିଗୁଡ଼ିକୁ ମୌଳିକ ପିଥାଗୋରୀୟ ତ୍ରୟୀ କୁହାଯାଏ ।

→ କ୍ଷେତ୍ର ଓ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (Region and Area) :

• ଗୋଟିଏ ତ୍ରି ଭୁଜ ଓ ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଦେଶର ସପୋଗରେ ହିରୁକାକୃତି ବିଶିପ କ୍ଷେତ୍ର ଗଠିତ ହୁଏ ।
• କ୍ଷେତ୍ରର ମାପକୁ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (Area) କୁହାଯାଏ ।
  

→ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (Area) ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ :
ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ – 1 : ପ୍ରତ୍ୟେକ ବହୁଭୁଜଦ୍ୱାରା ଆବଦ୍ଧ କ୍ଷେତ୍ର (closed region)ର ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଅଛି । ଏହା ଏକ ଧନାତ୍ମକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ।
ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ – 2 : ଗୋଟିଏ ବହୁଭୁଜଦ୍ୱାରା ବିଶିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ରମାନଙ୍କର କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ସମଷ୍ଟିସହ ସମାନ ।

→ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ମାପ :

• ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ l ଏକକ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ b ଏକକ ହେଲେ, କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = (l × b) ବର୍ଗ ଏକକ
• ବର୍ଗକ୍ଷେତ୍ରର ବାହୁ a ଏକକ ହେଲେ, କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = a² ବର୍ଗ ଏକକ
• ସମକୋଣ ତ୍ରିଭୁଜର ଯେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 1 }{ 2 }\) × ସମକୋଣସଂଲଗ୍ନ ବାହୁଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ଗୁଣଫଳ ।

→ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ :

• ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 1 }{ 2 }\) ଭୂମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଉଚ୍ଚତା
• ଭୂମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = \(\frac { 2 × କ୍ଷେତ୍ରଫଳ }{ ଉଚ୍ଚତା }\) ଏବଂ ଉଚ୍ଚତା = \(\frac { 2 × କ୍ଷେତ୍ରଫଳ }{ ଭୂମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ }\)
• ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 1 }{ 2 }\) × ସମକୋଣଲଗ ବାହଦ୍ୱପର ଗ୍ମଣପଲ |
• ସମଦାଦୁ ତ୍ରିଭୁଜର ପ୍ରତତ୍ୟକ ଦାଦୁର ଶେଶ୍ୟ a ଏକକ ଦୈର୍ଘ୍ୟର = \(\frac{\sqrt{3}}{4}\) a² ବର୍ଗ ଏକକ ।
• ଉଚ୍ଚତା ଦତ୍ତ ଥିଲେ, ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) (ଉଚ୍ଚତା)²
• ବିଷମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\sqrt{s(s-a)(s-b)(s-c)}\) ବର୍ଗ ଏକକ (s = ଅର୍ଥପରିସୀମା)

ଏହା ହେରଙ୍କ ସୂତ୍ର ଭାବରେ ପରିଚିତ ।

କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ମାପର ପ୍ରଚଳିତ ଏକକ :

→ ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ର ଓ ରମ୍ବସ୍‌ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ :
(କ) ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ର :

• ବିପରୀତ ବାହୁଗୁଡ଼ିକର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ୍ତର ଓ ସମାନ ।
• ବିପରୀତ କୋଣମାନଙ୍କର ପରିମାଣ ସମାନ ।
• କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ କର୍ଣ୍ଣ ଉପରେ ଏହାର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥ‌ିବା କୌଣିକ ବିଦୁ୍ୟଦ୍ୱୟରୁ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବନ୍ଵୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ କର୍ଷ ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଦୁଇଟି ସମକ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ତ୍ରିଭୁଜରେ ବିଭକ୍ତ କରେ ।
• ଦୁଇଟି କଣ୍ଠଦ୍ଵାରା କ୍ଷେତ୍ରଟି ଚାରିଗୋଟି ସମକ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ତ୍ରିଭୁଜରେ ବିଭକ୍ତ ହୁଏ ।
• ବର୍ଗକ୍ଷେତ୍ର, ଆୟତକ୍ଷେତ୍ର ଓ ରମ୍ବସ୍ ଆକୃତି ବିଶିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ର ।

ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ :

ଗୋଟିଏ କର୍ଣ୍ଣର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ସେଦ୍ଵି ଦାହ୍ମ ପ୍ରତି ରଲତା ଦର ଥିଲେ
ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଏକ ଦାଦିତ ବେଶ୍ୟ × ସେହ ଦାହସୃତି ଅନିତ କକଡା |

ଗୋଟିଏ କର୍ଣ୍ଣର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଏହାର ସମ୍ମୁଖୀନ ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁରୁ ଏହା ପ୍ରତି ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,

ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଗୋଟିଏ କଣ୍ଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଏହି କଣ୍ଠ ଉପରେ ଏହାର ସମ୍ମୁଖୀନ ଏକ କୌଣିକ ବିନ୍ଦୁରୁ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ।

ଗୋଟିଏ ବାହୁ ଓ କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟର ଛେଦବିନ୍ଦୁରୁ ସେହି ବାହୁ ଉପରେ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2 × ଗୋଟିଏ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × କଣ୍ଠଦ୍ଵୟର ଛେଦବିନ୍ଦୁରୁ ସେହି ବାହୁ ପ୍ରତି ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ।

ଦୁଇଟି ସନ୍ନିହିତ ବାହୁ ଓ ଗୋଟିଏ କର୍ଣ୍ଣର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(2 \sqrt{s(s-a)(s-b)(s-c)}\) ଯେଉଁଠାରେ s = \(\frac { a + b + c }{ 2 }\)

କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ଓ ଗୋଟିଏ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ABCD ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 4 × △OBCର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ।

→ ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍‌ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ
ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର କେବଳ ଏକଯୋଡ଼ା ବିପରୀତ ବାହୁ ପରସ୍ପର ସମାନ୍ତର, ସେହି ଚତୁର୍ଭୁଜକୁ ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍ କୁହାଯାଏ ।

ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍‌ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac {1 }{ 2 }\) × ସମାନ୍ତର ଦତ୍ତଦ୍ୱୟର ଶେଷ୍ୟ ସମସ୍ତ × ଉଚ୍ଚତା
= ଅସମାନ୍ତର ବାୟୁଦ୍ଵୟର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁର ସଂଯୋଜକ ରେଖାଖଣ୍ଡର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଉଚ୍ଚତା

→ ଚତୁର୍ଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ :
ଗୋଟିଏ କର୍ପୂର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଏବଂ ସେହି କଣ୍ଠପ୍ରତି ତାହାର ସମ୍ମୁଖୀନ କୌଣିକ ବିଦୁ୍ୟଦ୍ୱୟରୁ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ତତ୍ରୁଭୁକର ଶେତ୍ରଫଳ = \(\frac {1 }{ 2 }\) × ଗୋଟିଏ କଣ୍ଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଉକ୍ତ କଣ୍ଠର ସମ୍ମୁଖୀନ କୌଣିକ ବିଦୁ୍ୟଦ୍ୱୟରୁ ସେହି କଣ୍ଠପ୍ରତି ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ସମଷ୍ଟି ।

ପରସ୍ପରପ୍ରତି ଲମ୍ବ ହୋଇଥିବା କର୍ଣ୍ଣଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ତତ୍ରୁଭୁକର ଶେତ୍ରଫଳ = \(\frac {1 }{ 2 }\) × କଣ୍ଠଦମ୍ନର ଦେଖ୍ୟ ଗୁଣଫଳ |

ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରପ୍ରକାର ଚତୁର୍ଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ :
ଚତୁର୍ଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac {1 }{ 2 }\) ବହିଃସ୍ଥ କଣ୍ଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଉକ୍ତ କଣ୍ଠ ଉପରେ ସେହି କଣ୍ଠର ସମ୍ମୁଖୀନ ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟରୁ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ବିୟୋଗଫଳ ।

→ ଘନପଦାର୍ଥ ଏବଂ ଏହାର ଆକୃତି :

ସମଘନ, ଆୟତଘନ, ପ୍ରିଜିମ୍, ସିଲିଣ୍ଡର, କୋହ୍ଲ, ଗୋଲକ ଆଦି ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ ସମତଳରେ ରଖିଲେ ଏହାର ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ଵ ବା ଏହାର କିଛି ଅଂଶ ସମତଳରେ ରହି ଅନ୍ୟ ଅଂଶ ବା ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ସମତଳର ବାହାରେ ପଡ଼େ । ଏ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ତ୍ରି-ମାତ୍ରିକ (Three-Dimentional) ବା 3-D ଆକୃତିବିଶିଷ୍ଟ ବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ । ଉକ୍ତ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ‘ଘନପଦାର୍ଥ’ (Solid)ର ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

→ ଦଦୁଫଲକ :

• ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ଵ (Face) ବୋଲି କହୁ । ଦୁଇଟି ପାର୍ଶ୍ଵ ମିଳିତହୋଇ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ରେଖାଖଣ୍ଡ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି । ଉକ୍ତ ରେଖାଖଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକ ଘନବସ୍ତୁର ଧାର (Edge) ଅଟନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧୂକ ଧାରଗୁଡ଼ିକ ମିଳିତହୋଇ ଘନପଦାର୍ଥର ଶୀର୍ଷ (Vertex) ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହିପରି ଘନବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବହୁଫଳକ (Polyhedron) କୁହାଯାଏ ।
• ଯେଉଁ ଘନବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବହୁଭୁଜ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ବହୁଫଳକ କୁହାଯାଏ; କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ ଘନବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ବହୁଭୁଜାକାର ନୁହଁନ୍ତି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅଣ-ବହୁଫଳକ ଘନବସ୍ତୁ କହନ୍ତି । ଉଦାହରଣ (1) କୋନ୍ (2) ସିଲିଣ୍ଡର (3) ଗୋଲକ ।
  

 

• ଯଦି ଏକ ବହୁଫଳକର ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ସୁଷମ ବହୁଭୁଜଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ସମାନସଂଖ୍ୟକ ପାର୍ଶ୍ଵ ମିଳିତହୋଇ ଘନବସ୍ତୁଟିର ଶୀର୍ଷ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥା’ନ୍ତ; ତେବେ ଉକ୍ତ ବହୁଫଳକକୁ ସୁଷମ ବହୁଫଳକ କୁହାଯାଏ । (1) ସମଘନ, (2) ଟେଟ୍ରାହେନ୍ଦ୍ରନ୍
  ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା – (1) ପ୍ରିଜିମ୍ (2) ପିରାମିଡ଼୍ ।
• ପ୍ରିଜିମ୍ ଏକ ବହୁଫଳକ, ଯାହାର ଭୂମି ଓ ଉପର ପାର୍ଶ୍ଵଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ (ସମକ୍ଷେତ୍ରଫଳବିଶିଷ୍ଟ) ବହୁଭୁଜ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ର ବିଶିଷ୍ଟ ।
• ପିରାମିଡ଼ ଏକ ବହୁଫଳକ, ଯାହାର ଭୂମି ଏକ ବହୁଭୁଜ ଏବଂ ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠଗୁଡ଼ିକ (Lateral surfaces) ତ୍ରିଭୁଜାକାର ଓ ଏକ ସାଧାରଣ ଶୀର୍ଷ (Vertex) ବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏକ ପ୍ରିଜିମ୍ କିମ୍ବା ଏକ ପିରାମିଡ଼ର ବିଶେଷ ନାମକରଣ ଏହାର ଭୂମିକୁ ଆଧାର କରି ହୋଇଥାଏ ।
• ବି.ଦ୍ର. : (1) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜାକାର ପିରାମିଡ୍‌ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପାର୍ଶ୍ବ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ, ତାହାକୁ ଟେଟ୍ରାହେନ୍ଦ୍ରନ୍ (Tetrahedron) ହୋଇଥାଏ |
  (2) ଯେଉଁ ବର୍ଗୀକୃତି ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପାର୍ଶ୍ବ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବର୍ଗାକାରକ୍ଷେତ୍ର, ତାହାକୁ ସମଘନ (cube) ହୋଇଥାଏ |

→ ବହୁଫଳକର ଶୀର୍ଷ, ଧାର ଏବଂ ପାର୍ଶ୍ଵ :
ସ୍ଵିସ୍ ଗଣିତଜ୍ଞ ଲିଓନାର୍ଡ଼ ଇଉଲର୍‌ (Leonard Euler, 1707-1783) ଗୋଟିଏ ବହୁଫଳକର ଶୀର୍ଷ (V), ପାର୍ଶ୍ଵ (F), ଏବଂ ଧାର (E) ସଂଖ୍ୟାକୁ ନେଇ ପ୍ରଥମ କରି ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଏକ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ସୂତ୍ର ଆକାରରେ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ । ସେ ସୂତ୍ରଟି ହେଲା V + F – E = 2 । ଏହାକୁ ଇଉଲରଙ୍କ ସୂତ୍ର କତୃନ୍ତି |

ମନେରଖ :

• ଗୋଟିଏ ପ୍ରିଜିମ୍‌ ଶୀର୍ଷସଂଖ୍ୟା, ଏହାର ଭୂମିର ବାହୁ ସଂଖ୍ୟାର ଦୁଇଗୁଣ ।
• ଗୋଟିଏ ପିରାମିଡ଼ର ଶୀର୍ଷସଂଖ୍ୟା, ଏହାର ଭୂମିର ବାହୁ ସଂଖ୍ୟାରୁ 1 ଅଧିକ ।
• ଗୋଟିଏ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପାର୍ଶ୍ଵସଂଖ୍ୟା, ଏହାର ଭୂମିର ବାହୁ ସଂଖ୍ୟାଠାରୁ 2 ଅଧିକ ।
• ଗୋଟିଏ ପିରାମିଡ଼ର ପାର୍ଶ୍ଵସଂଖ୍ୟା, ଏହାର ଭୂମିର ବାହୁସଂଖ୍ୟାରୁ l ଅଧିକ ।

→ ଘନବସ୍ତୁ (ବହୁଫଳକ)ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (Surface Area of a Polyhedron) :

• ଆୟତଘନର ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2(ଦୈର୍ଘ୍ୟ x ଉଚ୍ଚତା + ପ୍ରସ୍ଥ × ଉଚ୍ଚତା + ଦୈର୍ଘ୍ୟ x ପ୍ରସ୍ଥ)
• ଆୟତଘନର ପାର୍ଶ୍ଵ ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2 x ଉଚ୍ଚତା (ଦୈର୍ଘ୍ୟ + ପ୍ରସ୍ଥ)
• ସମଘନର ପାର୍ଶ୍ଵ ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 6(ବାହୁ)²
• ସମଘନର ପାର୍ଶ୍ଵ ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 4(ବାହୁ)²

→ ଘନବସ୍ତୁ (ବହୁଫଳକ)ର ଘନଫଳ :

• କୌଣସି ଘନବସ୍ତୁ ବାୟୁ, ଜଳ ଅଥବା ଶୂନ୍ୟରେ ଅଧ‌ିକାର କରିଥିବା ସ୍ଥାନର ପରିମାପକୁ ଉକ୍ତ ବସ୍ତୁର ଘନଫଳ ବା ଆୟତନ କୁହାଯାଏ ।
• ଆୟତଘନର ଘନଫଳ = ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ପ୍ରସ୍ଥ × ଉଚ୍ଚତା = ଭୂମିର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ × ଉଚ୍ଚତା
• ସମଘନର ଘନଫଳ = (ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ)³ ଘନ ଏକକ ।

ଘନଫଳର ଏକକ :
1000 ଘନ ମିଲିମିଟିର = 1 ଘନ ସେ.ମି.
1000 ଘନ ସେ.ମି. = 1 ଘନ ସେ.ମି.
1000 ଘନ ସେ.ମି. = 1 ଘନ ମି.
1000 ଘନ ମି. = 1 ଶନ ବେଳା.ମି.
1000 ଶନ ବେଳା.ମି. = 1 ଘନ ହେକ୍ନୋ.ମି.
1000 ଘନ ହେକ୍ନୋ.ମି. = 1 ଘନ କି.ମି.

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Science Solutions Chapter 2 ଅଣୁଜୀବ: ଉପକାରୀ ଓ ଅପକାରୀ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Science Solutions Chapter 2 ଅଣୁଜୀବ : ଉପକାରୀ ଓ ଅପକାରୀ

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କୁ ଆମେ ……………….. ସହାୟତାରେ ଦେଖିୁପାରୁ ।
(ଖ) ମାଟିର ଉର୍ବରତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ନୀଳଜନିତ ଥିବାହ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ସିଧାସଳଖ …………… ବିବନ୍ଧନ କରିଥାଆନ୍ତ ।
(ଗ) ସୁରାସାର …………………. ସହାୟତାରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ।
(ଘ)ହଇଚ୍ଚା ……………………. ଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

Answers:
(କ) ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର,
(ଖ) ଯବକ୍ଷାରଜାନ,
(ଗ) ଇଷ୍ଟ,
(ଘ) ବୀଜାଣୁ

Question 2.
ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ପାଖରେ ଠିକ୍ ଚିହ୍ନ (✓) ଦିଅ ।
(କ) କ’ଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାପାଇଁ ଇଷ୍ଟ୍ ଦରକାର ହୋଇଥାଏ ?
(i) ଚିନି
(ii) ସୁରାସାର
(iii) ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍
(iv) ଅମ୍ଳଜାନ

(ଖ) ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଜୀବଘ୍ନ ?
(i) ସୋଡ଼ିଅମ୍ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ୍
(ii) ସ୍ଟ୍ରେପ୍ଟୋମାଇସିନ୍
(iii) ସୁରାସାର
(iv) ଇଷ୍ଟ୍

(ଗ) କିଏ ମ୍ୟାଲେରିଆ ଜ୍ଵର ଉପୁଜାଉଥ‌ିବା ଆଦିପ୍ରାଣୀର ବାହକ ?
(i) ମାଈ ଏନୋଫିଲିସ୍ ମଶା
(ii) ଅସରପା
(iii) ମାଛି
(iv) ପ୍ରଜାପତି

(ଘ) କିଏ ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗର ସବୁଠାରୁ ସାଧାରଣ ବାହକ ?
(i) ପିମ୍ପୁଡ଼ି
(ii) ମାଛି
(iii) କଙ୍କି
(iv) ବୁଢ଼ିଆଣୀ

(ଙ) ପାଉଁରୁଟି କିମ୍ବା ଇଡ୍‌ଲି ପିଠଉ କାହାଦ୍ଵାରା ଫୁଲିଥାଏ ?
(i) ଉତ୍ତାପ
(ii) ପେଷିବା
(iii) ଇଷ୍ଟ୍ ଜୀବକୋଷର ବୃଦ୍ଧି
(iv) ଘାଣ୍ଟିବା

(ଚ) ଚିନିକୁ ସୁରାସାରରେ ପରିଣତ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(i) ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନ
(ii) ସଂକ୍ରମଣ
(iii) କିଣ୍ବନ
(iv) ସଂଚରଣ

Answers:
(କ) (ii) ସୁରାସାର,
(ଖ) (ii) ସ୍ଟ୍ରେପ୍ଟୋମାଇସିନ୍,
(ଗ) (i) ମାଈ ଏନୋଫିଲିସ୍ ମଶା,
(ଘ) (ii) ମାଛି
(ଙ) (iii) ଇଷ୍ଟ୍ ଜୀବକୋଷର ବୃଦ୍ଧି,
(ଚ) (iii) କିଣ୍ବନ

Question 3.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥ‌ିବା ଜୀବମାନଙ୍କୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥ‌ିବା ସେମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ସହ ମିଳାଅ ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(i) ବୀଜାଣୁ	ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନ
(ii) ରାଇଜୋବିଅମ୍	ବସାଦହି ତିଆରି
(iii) ଲାକ୍ସୋବାସିଲସ୍	ପାଉଁରୁଟି ପ୍ରସ୍ତୁତି
(iv) ଇଷ୍ଟ	ମ୍ୟାଲେରିଆ ଜ୍ଵରର କାରଣ
(v) ଆଦିପ୍ରାଣୀ	ହଲଜାର କାରଶ
(vi) ଭୂତାଣୁ	ପ୍ରତିପିଣ୍ଡ ଉତ୍ପନ୍ନ କରିବା
	ଏଡ଼ସ୍‌ର କାରଣ

Answer:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(i) ବୀଜାଣୁ	ହଲଜାର କାରଶ
(ii) ରାଇଜୋବିଅମ୍	ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନ
(iii) ଲାକ୍ସୋବାସିଲସ୍	ବସାଦହି ତିଆରି
(iv) ଇଷ୍ଟ	ପାଉଁରୁଟି ପ୍ରସ୍ତୁତି
(v) ଆଦିପ୍ରାଣୀ	ମ୍ୟାଲେରିଆ ଜ୍ଵରର କାରଣ
(vi) ଭୂତାଣୁ	ଏଡ଼ସ୍‌ର କାରଣ

Question 4.
ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କୁ ଖାଲି ଆଖରେ ଦେଖିହେବ କି ? ଯଦି ନା; ତେବେ କାହା ସାହାଯ୍ୟରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖୁପାରିବା ?
ଊ-
ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କର ଆକାର ଏତେ ଛୋଟ ଯେ ଏମାନଙ୍କୁ ଖାଲି ଆସ୍‌ରେ ଦେଖୁ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏହି ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପାଉଁରୁଟିରେ ବଢୁଥ‌ିବା କବକକୁ ଉତ୍ତଳ ଯବକାଚ ଦ୍ବାରା ଦେଖାଯାଇପାରିବ । ଅନ୍ୟ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କୁ ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ବିନା ଦେଖ‌ିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏହି ଜୀବମାନଙ୍କର ଆକୃତି ଏତେ ଛୋଟ ହୋଇଥିବାରୁ ଏମାନଙ୍କୁ ଅଣୁଜୀବ କୁହାଯାଉଛି ।

Question 5.
ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିବା ପ୍ରଧାନ ଶ୍ରେଣୀଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
ଊ-
ଛୋଟ ଛୋଟ ଜୀବ, ଯେଉଁମାନଙ୍କୁ କେବଳ ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ରରେ ଦେଖୁହୁଏ, ସେମାନଙ୍କୁ ଅଣୁଜୀବ କୁହାଯାଏ । ଏମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଚାରିଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ; ଯଥା –

• ବୀଜାଣୁ
• କବକ
• ଆଦିପ୍ରାଣୀ
• ଶୈବାଳ

Question 6.
ମାଟିରେ ଯବକ୍ଷାରକାନ ବିବନ୍ଧନ କରୁଥିବା ଅଣୁଜୀବର ନାମ ଲେଖା ।
ଊ-
ମାଟିରେ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନ କରୁଥ‌ିବା ଅଣୁଜୀବମାନେ ହେଲେ – ବୀଜାଣୁ ଓ ନୀଳ ହରିତ୍‌ ଶୈବାଳ ।

Question 7.
ଆମ ପାଇଁ ଅଣୁଜୀବଗୁଡ଼ିକର ଉପକାରିତା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଦଶଥାଡ଼ିରେ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଲାକ୍ସୋବାସିଲସ୍ ନାମକ ବୀଜାଣୁ କ୍ଷୀରକୁ ଦହିରେ ପରିଣତ କରେ ।
• ଇଷ୍ଟଦ୍ୱାରା ଶର୍କରାରୁ କିଣ୍ବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସୁରାସାର ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।
• ବୀଜାଣୁ ଓ କବକମାନଙ୍କୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଆଣ୍ଟିବାୟୋଟିକ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଛି ।
• ଟିକା ମାଧ୍ୟମରେ ଶରୀରରେ ପ୍ରତିପିଣ୍ଡ ସୃଷ୍ଟି କରି ରୋଗକାରୀ ଅଣୁଜୀବ ଦାଉରୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି ।
• ନଷ୍ଟକ ଓ ଆନାବେନା ଜାତୀୟ ଶୈବାଳ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନରେ ସହାୟକ ହୁଅନ୍ତି ।
• ଡାଲି ଜାତୀୟ ଗଛର ଚେରରେ ଥ‌ିବା ରାଇଜୋବିଅମ୍ ବୀଜାଣୁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଆଣି ଉଭିଦକୁ ଯୋଗାଏ ।
• ଆଜାଟୋବ୍ୟାକ୍ଟର ଏବଂ କ୍ଲୋଷ୍ଟ୍ରିଡ଼ିୟମ ବୀଜାଣୁ ମୃର୍ତ୍ତିକାରେ ରହି ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।
• ଏସିଟିକ୍ ଅମ୍ଳ ଏବଂ ଆଲହଲ ତିଆରିରେ ଏସିଟୋବ୍ୟାକ୍ଟର ନାମକ ବୀଜାଣୁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ ।
• ପାଉଁରୁଟି, ଚକୁଳି, ଇଡ୍‌ଲି ଓ କେକ୍ ଆଦି ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ଏମାନେ ସାହାଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।

Question 8.
ଜୀବଘ୍ନ କ’ଣ ? ଏହାର ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ କି କି ସତର୍କତା ନିଆଯାଇଥାଏ ?
ଉ-
ଜୀବଘ୍ନ :

• ଜୀବଘ୍ନ ଅଣୁଜୀବରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହାକୁ ସେବନକଲେ ଶରୀରରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥ‌ିବା ରୋଗକାରକ ଅଣୁଜୀବମାନେ ମରିଯାଆନ୍ତି କିମ୍ବା ସେମାନଙ୍କ ବଂଶବୃଦ୍ଧି ପ୍ରତିହତ ହୋଇଥାଏ ।
• ବିଭିନ୍ନ ରୋଗର ଚିକିତ୍ସାପାଇଁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଣୁଜୀବର ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରାଇ ସେଥୁରୁ ଜୀବଘ୍ନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ଅଣୁଜୀବରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଷ୍ଟେପ୍ଟୋମାଇସିନ୍, ଟେଟ୍ରାସାଇକ୍ଲିନ୍ ଏବଂ ଏରିଥ୍ରୋମାଇସିନ୍ ଭଳି କେତେକ ଜୀବଘ୍ନ

ସତର୍କତା –

• କେବଳ ଯୋଗ୍ୟ, ଅନୁଭୂତିସମ୍ପର୍ଣ୍ଣ ଡାକ୍ତରଙ୍କ ଉପଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ ଜୀବଘ୍ନ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଉଚିତ । ଡାକ୍ତରଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ମାନି ଏହା ସେବନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• କମ୍, ବେଶି ବା ଭୁଲ୍ ମାତ୍ରାରେ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାରକଲେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଏହା ଫଳପ୍ରଦ ହୋଇ ନଥାଏ ।
• ଅନାବଶ୍ୟକ ଜୀବଘ୍ନ ବ୍ୟବହାରକଲେ ଏହା ଆମ ଶରୀରରେ ଥିବା ଉପକାରୀ ବୀଜାଣୁମାନଙ୍କୁ ମାରିଦେଇଥା’ନ୍ତି ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ ଓ ପ୍ରକଳ୍ପ –

• ଗୋଟିଏ ବୁଟ କିମ୍ବା ବିଗଛ ଉପାଡ଼ି ଆଣ । ଏହାର ମୂଳକୁ ଦେଖ‌ିଲେ ସେଥିରେ ଗୋଲାକାର ଗଣ୍ଠି ବା ଗ୍ରନ୍ଥିକାମାନ ଦେଖାଯିବ । ଏହାକୁ ମୂଳ ଗ୍ରନ୍ଥିକା କହନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ମୂଳର ଚିତ୍ର କରି ସେଥ‌ିରେ ଥିବା ମୂଳ ଗ୍ରନ୍ଥିକାଗୁଡ଼ିକୁ ଦର୍ଶାଅ ।
• ଜାମ୍ ଏବଂ ଜେଲି ଥ‌ିବା ବୋତଲରେ ଲାଗିଥିବା ଛାପଗୁଡ଼ିକୁ ସଂଗ୍ରହ କର । ଏଥ‌ିରେ ଛପାହୋଇଥ‌ିବା ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକର ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
• ଡାକ୍ତରଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଇ ଜୀବଘ୍ନର ଅଧିକ ବ୍ୟବହାରକଲେ କ’ଣ ହେବ ବୁଝି ଏହାର ଏକ ଛୋଟ ବିବରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
• ପ୍ରକଳ୍ପ

ଆବଶ୍ୟକ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଓ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ :
ଦୁଇଟି ପରୀକ୍ଷାନଳୀ, ଚିହ୍ନ ଦିଅ । କଲମ, ଚିନି, ଇଷ୍ଟ ପାଉଡ଼ର, ଦୁଇଟି ବେଲୁନ ଓ ଚୂନପାଣି ।
‘A’ ଏବଂ ‘B’ ଚିହ୍ନିତ ଦୁଇଟି ଟେଷ୍ଟ ଟ୍ୟୁବ୍ ନିଅ । ଗୋଟିଏ ଷ୍ଟାଣ୍ଡରେ ଏହାକୁ ରଖ । ଉପରକୁ କିଛି ଅଂଶ ଛାଡ଼ିଦେଇ ପାଣି ଭର୍ତ୍ତି କର । ପ୍ରତି ଟେଷ୍ଟ ଟ୍ୟୁବରେ ଦୁଇ ଚାମଚ ଲେଖାଏଁ ଚିନି ପକାଅ । ‘B’ ଚିହ୍ନିତ ଟେଷ୍ଟ ଟ୍ୟୁବ୍‌ରେ ଏକ ଚାମକ ଇଷ୍ଟ୍ ପାଉଡ଼ର ପକାଅ । ବେଲୁନ୍ ଦୁଇଟିକୁ ଅଳ୍ପ ଫୁଙ୍କି ପ୍ରତି ଟେଷ୍ଟ ଟ୍ୟୁବ୍‌ର ମୁହଁରେ ବାନ୍ଧିଦିଅ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣଠାରୁ ଦୂରରେ ଏକ ଗରମ ଜାଗାରେ ଟ୍ୟୁବ୍ ଦୁଇଟିକୁ ରଦିଅ । 3-4 ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରତିଦିନ ଟେଷ୍ଟ ଟ୍ୟୁବ୍ ଦୁଇଟିରେ ହେଉଥ‌ିବା ପରିବର୍ତ୍ତନ ଲେଖ ଓ କାହିଁକି ଏପରି ହେଉଛି ଚିନ୍ତା କର । ବର୍ତ୍ତମାନ ଅନ୍ୟ ଏକ ଟେଷ୍ଟ୍ ଟ୍ୟୁବ୍‌ର 4 ଭାଗରୁ l ଭାଗ ଚୂନପାଣି ନିଅ । ‘B’ ଟେଷ୍ଟ୍ ଟ୍ୟୁବ୍‌ର ମୁହଁରେ ବନ୍ଧା ହୋଇଥିବା ବେଲୁନ୍‌କୁ ଏପରି ବାହାର କର ଯେ, ବେଲୁନ୍ ଭିତରେ ଥିବା ଗ୍ୟାସ ଯେପରି ବାହାରି ନଯାଏ । ଚୂନପାଣି ଥ‌ିବା ଟେଷ୍ଟ ଟ୍ୟୁବ୍‌ରେ ବେଲୁକୁ ବାନ୍ଧି ଭଲ ଭାବରେ ଟେଷ୍ଟ ଟ୍ୟୁବ୍‌ଟିକୁ ହଲାଇ କ’ଣ ଘଟୁଛି ଦେଖ ।

ଚ୍ଚାଶିଛ କି ?
ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ମଣିଷ ଉଦ୍ଭବ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ବୀଜାଣୁଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ଘଟିଛି; ଅର୍ଥାତ୍ ସେମାନେ ମଣିଷ ଆଗରୁ ପୃଥ‌ିବୀରେ ବାସକରୁଛନ୍ତି । କଷ୍ଟସହିଷ୍ଣୁ ହୋଇଥ‌ିବାରୁ ସେମାନେ ଯେ କୌଣସି ପରିବେଶରେ ବଞ୍ଚିପାରନ୍ତି । ଉତ୍ତପ୍ତ ମାଟିପାତ୍ର ଏବଂ ଅତି ଥଣ୍ଡା ବରଫ ପାଣିରେ ମଧ୍ଯ ଏଗୁଡ଼ିକ ବଞ୍ଚି’ନ୍ତି । କଷ୍ଟିକ୍ ସୋଡ଼ାର ଦ୍ରବ, ଗାଢ଼ ଗନ୍ଧକାମ୍ଳ ପୂର୍ଣ୍ଣ ପୋଖରୀ, ଗଭୀର ଗାତରେ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି । ବୋଧହୁଏ ସେମାନେ ମହାକାଶରେ ବଞ୍ଚିପାରିବେ । ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠରେ ଦୁଇ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରଖାଯାଇଥ‌ିବା ଏକ କ୍ୟାମେରାରୁ ଏକପ୍ରକାର ବୀଜାଣୁ ଥିବାର ଜଣାପଡ଼ିଛି । ଏପରି ପରିବେଶ ବୋଧହୁଏ ନାହିଁ ଯେଉଁଠାରେ ବୀଜାଣୁମାନେ ମଧ୍ୟ ରହିପାରିବେ ନାହିଁ ।

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶ୍ନେ। ଭର

1. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଯେଉଁ ଜୀବମାନଙ୍କୁ କେବଳ ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ରରେ ଦେଖାହୁଏ ସେମାନଙ୍କୁ ……………….. କୁହାଯାଏ ।
(ii) ଅଣୁଜୀବମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ………………… ପ୍ରକାର ।
(iii) ଅଣୁଜୀବଜଗତରେ ………………… ଏକ ବିଚିତ୍ର ସତ୍ତା ।
(iv) ଭୂତାଣୁମାନଙ୍କୁ ……………………… ଦ୍ଵାରା ଦେଖ୍ହୁଏ ।
(v) ଏକ ବିଚିତ୍ରସତ୍ତା …………………. ମାଇକ୍ରନ ।
(vi) ସର୍ଦ୍ଦିଭଳି ସାଧାରଣ ରୋଗ ……………………… ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ।
(vii) ପୋଲିଓଭଳି ମାରାତ୍ମକ ରୋଗ ………………….. ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ।
(viii) ଆମାଶୟ ରୋଗ ……………………. ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ।
(ix) ଯକ୍ଷ୍ମାରୋଗ …………………….. ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ।
(x) ……………. ଅଣୁଜୀବ ଏକକୋଷୀ ଓ ଏକାକୀ ବାସକରେ ।
(xi) ………….. ଓ …………………. ଅଣୁଜୀବ ସଂଘ ବା ମଣ୍ଡଳରେ ବାସକରନ୍ତି ।
(xii) କ୍ଷୀରକୁ ଦହିରେ ପରିଣତ କରିବାରେ …………………. ନାମକ ବୀଜାଣୁ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
(xiii) କିଣ୍ବନ ପଦ୍ଧତି ……………… ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉଦ୍ଭାବନ କରିଥିଲେ ।
(xv) ପେନିସିଲିନ୍ …………………… ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉଦ୍ଭାବନ କରିଥିଲେ ।
(xiv) ରୋଗ ହେଲେ ଆମକୁ ……………….. ବଟିକା ଖାଇବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।
(xvi) ବସନ୍ତ ରୋଗର ନିରାକରଣ ପାଇଁ ଟିକା …………………. ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉଦ୍ଭାବନ କରିଥିଲେ ।
(xvii) ରୋଗକାରକ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କୁ ……………….. କୁହାଯାଏ ।
(xviii) ମାଈ ଏଡ଼ିସ୍‌ ମଶା …………………. ଭୂତାଣୁର ବାହକ ।
(xix) ମାଈ ଏନୋଫିଲିସ୍ ମଶା …………………… ପରଜୀବୀର ବାହକ ।
(xx) ଆର୍ଥ୍ରାକ୍‌ସ ରୋଗ ………………….. ଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଉଦ୍ଭାବିତ ହୋଇଥିଲା ।

Answers:
(i) ଅଣୁଜୀବ
(ii) 4
(iii) ଭୂତାଣୁ
(iv) ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋନିକ୍ ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ
(v) \(=\frac{1}{1000}\)
(vi) ଭୂତାଣୁ
(vii) ଭୂତାଣୁ
(viii) ଆଦିପ୍ରାଣୀ
(ix) ବୀଜାଣୁ
(x) ଏମିବା
(xi) କବକ, ବୀଜାଣୁ
(xii) ଲାକ୍ସୋବାସିଲସ୍
(xiii)ଲୁଇ ପାଶ୍ଚର
(xiv) 199
(xv) ଆଲେକ୍‌ଜାଣ୍ଡର ଫ୍ଲେମିଂ
(xvi) ଏଡ୍ଡି ଜେନର୍
(xvii) ବ୍ୟାଧ୍ଵଜାତକ
(xviii) ଡେଙ୍ଗୁଜ୍ଵର
(xix) ମ୍ୟାଲେରିଆ
(xx) ରବର୍ଟ କକ

2. ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଯଷ୍ଟାରେ।ଗ ………………… ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟାପିଥାଏ । (ବାୟୁ, ଜଳ, ସଂସ୍ପର୍ଶ, ଖାଦ୍ୟ)
(ii) ଟାଇଫଏଡ୍ ରୋଗ ………………… ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟାପିଥାଏ । (ବାୟୁ, ଜଳ, ସଂସ୍ପର୍ଶ, ଖାଦ୍ୟ)
(iii) ହାଡ଼ଫୁଟି ରୋଗ …………… ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟାପିଥାଏ । (ବାୟୁ ଜଳ, ଜଳ/ଖାଦ୍ୟ, ବାୟୁ/ସଂସ୍ପର୍ଶ, ଜଳ/ମଶା)
(iv) ମିଳିମିଳା ରୋଗ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ଅଣୁଜୀବ ………………. ଅଟେ । (ବୀଜାଣୁ, ଭୂତାଣୁ, ଶୈବାଳ, ଆଦିପ୍ରାଣୀ)
(v) ମ୍ୟାଲେରିଆ ଜ୍ଵର ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ଅଣୁଜୀବ ……………. ଅଟେ । (ବୀଜାଣୁ, ଭୂତାଣୁ, ଶୈବାଳ, ଆଦିପ୍ରାଣୀ)
(vi) ଲେମ୍ବୁର ଜାଦୁରା ରୋଗ ………………….. ଅଣୁଜୀବ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ । (ବୀଜାଣୁ, କବକ, ଭୂତାଣୁ, ଆଦିପ୍ରାଣୀ)
(vii) ଗହମର କଳଙ୍କିରୋଗ ……………. ଅଣୁଜୀବ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ । (ବୀଜାଣୁ, କବକ, ଭୂତାଣୁ, ଆଦିପ୍ରାଣୀ)
(viii) ଭେଣ୍ଡିର ୟେଲୋଭେନ୍ ରୋଗ …………………….. ଅଣୁଜୀବ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ । (ବୀଜାଣୁ, କବକ, ଭୂତାଣୁ, ଆଦିପ୍ରାଣୀ)
(ix) ଆଚାରକୁ ଅଣୁଜୀବ ଦାଉରୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଏଥରେ …………………….. ମିଶାଯାଇଥାଏ । (ଲୁଣ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାର କିମ୍ବା ଲଙ୍କା, ହଳଦୀ କିମ୍ବା ଜିରା, କିମ୍ବା ସୋରିଷ)
(x) ପାଶ୍ଚରୀକରଣ ପଦ୍ଧତିରେ କ୍ଷୀରକୁ 70°C ରେ …………………. ସେକେଣ୍ଡ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗରମ କରାଯାଏ । (10-15, 15-30, 30 – 45, 45 – 60)

Answers:
(i) ବାୟୁ
(ii) ଜଳ
(iii) ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶ
(iv) ଭୂତାଣୁ
(v) ଆଦିପ୍ରାଣୀ
(vi) ବୀଜାଣୁ
(vii) କବକ
(vi) ଭୂତାଣୁ
(ix) ଲୁଣ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳ
(x) 15-30

3. ବାମ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ବରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ସର୍ଦ୍ଦି : ସାଧାରଣ ରୋଗ :: ପୋଲିଓ : ………………….. ।
(ii) ଆମାଶୟ : ଆଦିପ୍ରାଣୀ :: ଟାଇଫଏଡ୍ : ………………….. ।
(iii) ଯକ୍ଷ୍ମା : ବୀଜାଣୁ :: ହାଡ଼ଫୁଟି : ………………….. ।
(iv) ଏକାକୀ ବାସକରେ : ଏମିବା : : ସଂଘରେ ବାସକରେ : ………………….. ।
(v) ଲୁଇ ପାଶ୍ଚର : କିଣ୍ବନ :: ଫ୍ଲେମିଂ : ………………….. ।
(vi) ଏଡ଼ୱାର୍ଡ଼ ଜେନର : ବସନ୍ତ :: ରବର୍ଟ କକ୍ : ………………….. ।
(vii) ମ୍ୟାଲେରିଆ : ପରଜୀବୀ :: ଡେଙ୍ଗୁଜ୍ୱର : ………………….. ।
(viii) ମ୍ୟାଲେରିଆ : ମାଈ ଏନୋଫିଲିସ୍ :: ଡେଙ୍ଗୁଜ୍ଵର : ………………….. ।
(ix) ହଇଜା : ବୀଜାଣୁ :: ମ୍ୟାଲେରିଆ ଜ୍ଵର : ………………….. ।
(x) ଯକ୍ଷ୍ମା : ବୀଜାଣୁ :: ପୋଲିଓ : ………………….. ।

Answers:
(i) ମାରାତ୍ମକ ରେ।ଟ
(ii) ବୀଜାଣୁ
(iii) ଭୂତାଣୁ
(iv) କବକ/ବୀଜାଣୁ
(v) ପେନିସିଲିନ୍
(vi) ଆର୍ଥ୍ରାକ୍‌ସ
(vi) ଭୂତାଣୁ
(viii) ମାଈ ଏଡ଼ିସ୍‌
(ix) ଆଦିପ୍ରାଣୀ
(x) ଭୂତାଣୁ

4. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ସହ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ମିଳାଅ ।

‘କ’	‘ଖ’
(i) ଆଚାର	(i) ବାୟୁ
(ii) ଜାମ୍ , ଜେଲି	(ii) ମଞ୍ଜ
(iii) ପରିରକ୍ଷକ	(iii) କ୍ଷୀର
(iv) ଭେଣ୍ଡିର ମୋଜା	(iv) ତୈଳ ଏବଂ ଭିନେଗାର
(v) ଗହମର କଳଙ୍କ	(v) କୀଟ
(vi) ହଇଜା	(vi) ଆଦିପ୍ରାଣୀ
(vii) ମ୍ୟାଲେରିଆ	(vii) ଭୂତାଣୁ
(viii) ଲେମ୍ବୁର ଜାଦୁରା	(viii) ବୀଜାଣୁ
(ix) ପାଶ୍ଚରୀକରଣ	(ix) ଲୁଣ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳ
(x) ହିପାଟାଇଟିସ୍-B	(x) ଚିନି

Answers:

‘କ’	‘ଖ’
(i) ଆଚାର	(iv) ତୈଳ ଏବଂ ଭିନେଗାର
(ii) ଜାମ୍ , ଜେଲି	(x) ଚିନି
(iii) ପରିରକ୍ଷକ	(ix) ଲୁଣ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳ
(iv) ଭେଣ୍ଡିର ମୋଜା	(v) କୀଟ
(v) ଗହମର କଳଙ୍କ	(ii) ମଞ୍ଜ
(vi) ହଇଜା	(viii) ବୀଜାଣୁ
(vii) ମ୍ୟାଲେରିଆ	(vi) ଆଦିପ୍ରାଣୀ
(viii) ଲେମ୍ବୁର ଜାଦୁରା	(i) ବାୟୁ
(ix) ପାଶ୍ଚରୀକରଣ	(iii) କ୍ଷୀର
(x) ହିପାଟାଇଟିସ୍-B	(vii) ଭୂତାଣୁ

5. କେବଳ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(i) ଯେଉଁ ଜୀବମାନଙ୍କୁ କେବଳ ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ରରେ ଦେଖିହୁଏ ସେମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ଅଣୁଜୀବ

(ii) ଅଣୁଜୀବମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ କେତେ ପ୍ରକାର ?
ଉ-
4 ପ୍ରକାର

(iii) କେଉଁ ଅଣୁଜୀବ ଏବଂ ବିଚିତ୍ର ସତ୍ତା, ଯାହାକୁ ପ୍ରହେଳିକା ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ?
ଉ-
ଭୂତାଣୁ

(iv) ଭୂତାଣୁମାନେ ପୋଷକ ଜୀବର କେଉଁଠାରେ ବଂଶବିସ୍ତାର କରନ୍ତି ?
ଉ-
କୋଷ ଭିତରେ

(v) ପୋଲିଓ ଏବଂ ହାଡ଼ଫୁଟି କେଉଁ ଅଣୁଜୀବ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ଭୂତାଣୁ

(vi) ଆମାଶୟ ଏବଂ ମ୍ୟାଲେରିଆ କେଉଁ ଅଣୁଜୀବ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ଆଦିପ୍ରାଣୀ

(vii) ଟାଇଫଏଡ୍ ଓ ଯକ୍ଷ୍ମା କେଉଁ ଅଣୁଜୀବ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ବୀଜାଣୁ

(viii) କବକ ଓ ବୀଜାଣୁ କିପରି ବାସକରନ୍ତି ?
ଉ-
ସଂଘ ବା ମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କରି

(ix) କ୍ଷୀରକୁ ଦହିରେ ପରିଣତ କରିବା କେଉଁ ବୀଜାଣୁଦ୍ୱାରା ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ଲାକ୍ସୋବାସିଲସ୍

(x) କେଉଁ ଅଣୁଜୀବର ବ୍ୟବହାରଦ୍ୱାରା ସୁରାସାର ଓ ମଦ ତିଆରି ହୁଏ ?
ଉ-
ଇଷ୍ଟ

(xi) କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ଇଷ୍ଟଦ୍ୱାରା ଶର୍କରାରୁ ସୁରାସାର ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ?
ଉ-
କିଶ୍ଵନ

(xii) କେଉଁ ଭୂତାଣୁଜନିତ ରୋଗର ନିରାକରଣ ଜୀବଘ୍ନଦ୍ୱାରା ହୋଇ ନଥାଏ ?
ଉ-
ସର୍ଦ୍ଦି ଏବଂ ଫ୍

(xiii) ଅଣୁଜୀବମାନେ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁକୁ କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମାଟିରେ ମିଶାଇଦିଅନ୍ତି ?
ଉ-
ଅପଘଟନ

(xiv) ରୋଗକାରକ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ବ୍ଯାଧ୍ଜାତକ

(xv) ହଇଜା, ସର୍ଦ୍ଦି, ହାଡ଼ଫୁଟି, ଯକ୍ଷ୍ମା ଇତ୍ୟାଦି କେଉଁ ପ୍ରକାର ରୋଗ ଅଟନ୍ତି ?
ଉ-
ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗ

(xvi) ମାଈ ଏନୋଫିଲିସ୍ ମଶା କେଉଁ ରୋଗର ବାହକ ?
ଉ-
ମ୍ୟାଲେରିଆ

(xvii) ମାଈ ଏଡ଼ିସ୍ ମଶା କେଉଁ ରୋଗର ବାହାକ ?
ଉ-
ଡେଙ୍ଗୁଜ୍ଵର

(xviii) ଗାଈଗୋରୁମାନଙ୍କ ଫାଟୁଆ ରୋଗ କାହାଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ଭୂତାଣୁ

(xix) ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କ ବୃଦ୍ଧିକୁ ହ୍ରାସ ବା ବନ୍ଦ କରିଥାଏ, ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ପରିରକ୍ଷକ

(xx) କ୍ଷୀରକୁ ପ୍ୟାକେଟ୍‌ରେ ପଠାଇବାପାଇଁ କେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଇଥାଏ ?
ଉ-
ପାଶ୍ଚରୀକରଣ

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Geometry Chapter 4 ଅଙ୍କନ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Geometry Chapter 4 ଅଙ୍କନ

→ କେତେକ ମୌଳିକ ଅଙ୍କନ (ଭୁଲର୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ଅଙ୍କନ) :

• ଦର ଦିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟରଦକ ଏକ ସରଳରେଖା ଅନେ
• ଦର ଦିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟସଯୋକକ ସରଳରେଖା ଅନେ
• ଦତ୍ତ ରେଖାଖଣ୍ଡର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡୀକରଣ
• ଏକ ଦତ୍ତ କୋଣର ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡୀକରଣ
• ଏକ ଦତ୍ତ କୋଣର ସମପରିମାଣ ବିଶିଷ୍ଟ ଅନ୍ୟ ଏକ କୋଣ ଅଙ୍କନ
• ଏକ ଦତ୍ତ ରେଖା ସହ ସମାନ୍ତର କରି ତାହାର ବହିଃସ୍ଥ ଏକ ହିନ୍ଦୁ ଦେଇ ଏକ ରେଖା ଅଙ୍କନ
• ଏକ ଦତ୍ତ ସରଳରେଖା ବହିଃସ୍ଥ ଏକ ହିନ୍ଦୁ ସମପରିମାଣ ସହ ଅଙ୍କନ

→ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ :
ସୂଚନା :

• ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରଥମେ ଏକ ରଫ୍ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କରି ତାହାର ନାମକରଣ କରାଯାଏ ।
• ଦତ୍ତ ଥ‌ିବା ଅଂଶଗୁଡ଼ିକର ମାପକୁ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଚିତ୍ରର ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଦର୍ଶାଇଲେ ତାହାକୁ ‘ବିଶ୍ଳେଷଣ ଚିତ୍ର’ କୁହାଯାଏ ।
• ବିଶ୍ଳେଷଣ ଚିତ୍ରଦ୍ଵାରା ପ୍ରଥମେ କେଉଁ ଅଂଶ ଅଙ୍କନ କରିବାକୁ ହେବ ତାହା ଜାଣିହୁଏ ।
• ରଫ୍ ଚିତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ଅଙ୍କନର ବିଭିନ୍ନ ସୋପାନ ସହଜରେ ସ୍ଥିର କରିହୁଏ ।

ମନେରଖ:
△ABC ରେ ∠A, ∠B ଓ ∠C ର ସମ୍ମୁଖୀନ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ଯଥାକ୍ରମେ a, b ଓ c ସଙ୍କେତଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।

ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ 1 : ତିନି ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ (ବାହୁ – ବାହୁ – ବାହୁ)
△ABC ଅଙ୍କନ କର, ଯାହାର a = 7 ସେ.ମି., b = 6 ସେ.ମି. ଓ c = · 5 ସେ.ମି. |

ଅଙ୍କନ ପ୍ରଣାଳୀ :
(i) 7 ସେ.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟନେଇ \(\overline{\mathrm{BC}})\) ଅଙ୍କନ କର ।

(ii) Bକୁ କେନ୍ଦ୍ର ନେଇ 5 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର ।

(iii) C କୁ କେନ୍ଦ୍ର ନେଇ 6 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଷବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରି B କୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ଅଙ୍କିତ ହୋଇଥିବା ଚାପକୁ ଏହା ଛେଦକରିବ । ଛେଦବିନ୍ଦୁର ନାମ A ଦିଅ ।

(iv) AB ଓ AC ଅଙ୍କନ କର । ବର୍ତ୍ତମାନ ABC ଆବଶ୍ୟକୀୟ ତ୍ରିଭୁଜ ।

ଟୀକା : B ଓ C ବିନ୍ଦୁକୁ କେନ୍ଦ୍ର ନେଇ ଅଙ୍କନ କରାଯାଇଥିବା ଚାପଦ୍ଵୟ BC ର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦ କରି A ବିନ୍ଦୁର ଦୁଇଗୋଟି ଅବସ୍ଥିତି ମିଳିବ । ମାତ୍ର A ର ଯେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଅବସ୍ଥିତିକୁ ନେଇ AABC ଅଙ୍କନ କରିବାକୁ ହେବ ।

ନିଜେ କର:
ନିମ୍ନରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ତିନୋଟି ଲେଖାଏଁ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପ ଦିଆଯାଇଛି । କେଉଁ ତିନୋଟିକୁ ତ୍ରିଭୁଜର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ରୂପେ ନେଇ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ଦର୍ଶାଅ ।

• 7 ସେ.ମି. , 5 ସେ.ମି. , 6.3 ସେ.ମି.
• 7 ସେ.ମି. , 4.5 ସେ.ମି. , 12 ସେ.ମି.
• 6.2 ସେ.ମି. , 9.5 ସେ.ମି. , 9.5 ସେ.ମି.

ଉତ୍ତର : 7 ସେ.ମି., 4.5 ସେ.ମି., 12 ସେ.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ବାହୁତ୍ରୟକୁ ନେଇ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।
ବି.ଦ୍ର. : ତ୍ରିଭୁଜର ଯେ କୌଣସି ଦୁଇବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ସମଷ୍ଟି ଏହାର ତୃତୀୟ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟଠାରୁ ବୃହତ୍ତର

→ ଚତୁର୍ଭୁଜ ଅଙ୍କନ
ଚତୁର୍ଭୁଜ ଅଙ୍କନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଶ୍ଳେଷଣ :

• ଦତ୍ତ ମାପ ବ୍ୟବହାର କରି ଚତୁର୍ଭୁଜଟିଏ ଅଙ୍କନ ପୂର୍ବରୁ ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜର ରଫ୍ ଚିତ୍ର (ବିଶ୍ଳେଷଣ ଚିତ୍ର) ଅଙ୍କନ କର ।
• ଏହି ଚିତ୍ର ସଦ୍ୱାଯ୍ୟରେ ତତୁରୁଲଭ କେଉଁ ଅଣଟିକ୍ସ ଅଲମ କାରାଯାଉ ବା କେଉଁ ବାଦ୍ଵିଟିରୁ ଅଲମ କରାଯିବ ତାହା ସ୍ଥିର କରି ଅଙ୍କନ କରିବାକୁ ହେବ ।

ଚତୁର୍ଭୁଜ ଅଙ୍କନ – 1 : ଚାରିବାହୁ ଓ ଏକ କଣ୍ଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ, ଚତୁର୍ଭୁଜ ଅଙ୍କନ :
ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜ ଅଙ୍କନ କର, ଯହିଁରେ AB = 4 ସେ.ମି., BC = 6 ସେ.ମି., CD = 5 ସେ.ମି., AD = 5.5 ସେ.ମି. 3 d AC = 8 ସେ.ମି. |

ବିଶ୍ଳେଷଣ : (i) ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜର ରଫ୍ ଚିତ୍ରଟିଏ ଅଙ୍କନ କରି ତହିଁରେ \(\overline{\mathrm{AB}})\), BC, CD, AD ଓ ACର ମାପଗୁଡ଼ିକ ସୂଚାଯାଉ ।
(ii) △ABC ଓ △ACD ପ୍ରତ୍ୟେକର ତିନିବାହୁ ଦତ୍ତ ଥିବାରୁ ଆମେ କଣ୍ଠ ACର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ABC ଓ ACD ତ୍ରିଭୁଜଦ୍ଵୟକୁ ଅଙ୍କନ କରିପାରିବା ଓ ଏହାଦ୍ଵାରା ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ମିଳିଯିବ ।

→ ଅଙ୍କନ ପ୍ରଣାଳୀ :

• 8 ସେ.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ AC ଅଙ୍କନ କର ।
• A କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି 4 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର ।
• C କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି 6 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନେଇ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରି ତାହା A କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ଅଙ୍କିତ ଚାପକୁ ଛେଦ କରିବ । ଛେଦବିଦୁର ନାମ B ଦିଅ ।
• ପୁନଶ୍ଚ A କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି 5.5 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଷ ବିଶିଷ୍ଟ ଅନ୍ୟ ଏକ ଚାପ, ACର ଯେଉଁ ପାର୍ଶ୍ଵରେ B ଅଛି, ତାହାର ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଅଙ୍କନ କର ।
• C କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି 5 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଅନ୍ୟ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର । ତାହା A କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ଅଙ୍କିତ 5.5 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଚାପକୁ ଛେଦକରୁ । ଛେଦବିଦୁର ନାମ D ଦିଅ ।
• AB, BC, CD ଓ AD ଅଙ୍କନ କର । ବର୍ତ୍ତମାନ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଚତୁର୍ଭୁଜ ABCD ମିଳିଲା ।

ସୂଚନା : ରଫ୍ ଚିତ୍ରରୁ ଆମେ ଜାଣିଲୁ ଯେ AB + BC > AC (କାରଣ 4 ସେ.ମି. + 6 ସେ.ମି. > 8 ସେ.ମି.) ଓ AD + DC > AC (କାରଣ 5.5 ସେ.ମି. + 5 ସେ.ମି. > 8 ସେ.ମି.) । ତେଣୁ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ଅଙ୍କନ କରିବା ସମ୍ଭବ ।

→ ବୃତ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ସୁଷମ ଷଡ଼ଭୁଜ, ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ଓ ବର୍ଗଚିତ୍ରର ଅନ୍ତର୍ଲିଖନ :

• •  ବୃତ୍ତ ମଧ୍ଯରେ ସୁଷମ ଷଡ଼ଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଲିଖନ :
    (i) ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବାହୁଗୁଡ଼ିକ ସମଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଓ କୋଣଗୁଡ଼ିକ ସମପରିମାଣ ବିଶିଷ୍ଟ, ତାହାକୁ ସୁଷମ ବହୁଭୁଜ କୁହାଯାଏ । ଛଅଟି ବାହୁ ବିଶିଷ୍ଟ ସୁଷମ ବହୁଭୁଜକୁ ସୁଷମ ଷଡ଼ଭୁଜ କହନ୍ତି ।
    
    ମନେଇଖ :
    ଗୋଟିଏ ଦଦୁରୁଲଭ ଶାଯଦିନ୍ଦୁଗୁଣିକ ଏକ ଦ୍ଵଭରେ ଅଦମିତ ହେଲେ ତାହାକୁ ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖ୍ତ ବହୁଭୁଜ କୁହାଯାଏ । ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ ଏକ ସୁଷମ ଷଡ଼ଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଲିଖନ କରିବାକୁ ହେଲେ ଆମକୁ ବୃତ୍ତ ଉପରେ ଛଅଟି ବିନ୍ଦୁ – A, B, C, D, E, F – ଏଭଳି ଭାବରେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବାକୁ ହେବ, ଯେପରି ABCDEF ଏକ ସୁଷମ ବହୁଭୁଜ ହେବ।

→ ଅଙ୍କନ ପ୍ରଣାଳୀ :

• ମନେକର ବୃତ୍ତର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ r ଅଟେ ।
• ବୃତ୍ତ ଉପରେ ଯେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁ ନେଇ ତାହାର ନାମ A ଦିଅ ।
• A କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି R ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନେଇ ଗୋଟିଏ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର । ଏହି ଚାପ ବୃତ୍ତକୁ ଛେଦକରୁଥିବା ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁର ନାମ B ଦିଅ । ପୁଣି B କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ପୂର୍ବ ବ୍ୟାସାର୍ଷ ବିଶିଷ୍ଟ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର । ତାହା ବୃତ୍ତକୁ ଯେଉଁ ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରେ (A ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ ଏକ ବିନ୍ଦୁ) ତାହାର ନାମ C ଦିଅ । ଏହି କ୍ରମରେ ବୃତ୍ତ ଉପରେ D, E, F ବିନ୍ଦୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
• AB, BC, CD, DE, EF, \(\overline{\mathrm{FA}})\) ରେଖାଖଣ୍ଡମାନ ଅକ୍ କର | ABCDEF ରବିଯୁ ଦ୍ଵରାନ୍ତଲିଖଦ ସୁଷମ ଷଡ଼ଭୁଜ ।

କେତୋଟି ଜାଣିବା କଥା :
(a) F କୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି I ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନେଇ ଚାପ ଅଙ୍କନକଲେ ତାହା ବୃତ୍ତକୁ ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରି ପାରିବ । ସେଥୁରୁ ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁ E ଓ ଅନ୍ୟଟି A ଅଟେ । ତେଣୁ ଷଡ଼ଭୁଜର ବାହୁ ଛଅଟି, ସମଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ।

(b) ଚିତ୍ରରେ OA = OB = OC = OD = OE = OF = r (ବୃତ୍ତର ବ୍ୟାସାର୍କ) ସେହିପରି AB = BC = CD = DE = EF = FA = 1 (ଅଙ୍କନବେଳେ ଚାପଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ r ନିଆଯାଇଛି ।) ତେଣୁ ଷଡ଼ଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ଓ ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ର ଠ ର ସଂଯୋଗକାରୀ ରେଖାଖଣ୍ଡମାନ ଅଙ୍କନକଲେ ଆମେ ବୃତ୍ତର ଅନ୍ତର୍ଦେଶରେ ଛଅଟି ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ପାଇବା ।
ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଣର ପରିମାଣ 60° ହୋଇଥିବାରୁ ଅଙ୍କିତ ବହୁଭୁଜର ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଣର ପରିମାଣ 120° ଅଟେ ।

2. ବୃତ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଲିଖନ :
(i) ସୁଷମ ଷଡ଼ଭୁଜ ଅଙ୍କନ ପ୍ରଣାଳୀର ବୃତ୍ତ ଉପରେ A, B, C, D, E, F ବିନ୍ଦୁ କ୍ରମିକ ଭାବରେ ଅଙ୍କନ କର ।
(ii) ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକୁ ଗୋଟିଏ ଛଡ଼ା ଗୋଟିକୁ (ଯେପରି A, C, E) ନେଇ ରେଖାଖଣ୍ଡ ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରି \(\overline{\mathrm{AC}})\), \(\overline{\mathrm{CE}})\), \(\overline{\mathrm{EA}})\) |

ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ △ACE ଆବଶ୍ୟକ ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।
ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ୟ : ଚିତ୍ରରେ ଆମେ ଅନ୍ୟ △BDF ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ଅନ୍ତର୍ଲିଖନ କରିପାରିବା |

3. ବୃତ୍ତ ମଧ୍ଯରେ ବର୍ଗଚିତ୍ର ଅନ୍ତର୍ଲିଖନ :
ବୃତ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ପରସ୍ପରପ୍ରତି ଲମ୍ବ ଦୁଇଟି ବ୍ୟାସ ଅଙ୍କନ କରି ବର୍ଗଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କରାଯାଏ ।

→ ଅଙ୍କନ ପ୍ରଣାଳୀ :

• ମନେକର ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ର O ଅଟେ । ବୃତ୍ତ ଉପରେ ଯେ କୌଣସି ଏକ ବିନ୍ଦୁ A ନେଇ \(\overrightarrow{\mathrm{AO}}\) ଅଙ୍କନ କର । ତାହା ବୃତ୍ତକୁ ଛେଦ– କରୁଥିବା ବିନ୍ଦୁର ନାମ C ଦିଅ । ବୃତ୍ତର AC ଗୋଟିଏ ବ୍ୟାସ ।
• \(\overrightarrow{\mathrm{OX}}\) ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରି ∠AOX ଏକ ସମକୋଣ ହେବ ।
  \(\overrightarrow{\mathrm{OX}}\) ଓ ବୃତ୍ତର ଛେଦବିନ୍ଦୁର ନାମ B ଦିଅ ।
  
• \(\overrightarrow{\mathrm{BO}}\) ଅଙ୍କନ କର । ତାହା ବୃତ୍ତିକୁ ଛେଦକରୁଥିବା ବିନ୍ଦୁର ନାମ D ଦିଅ । BD ବୃତ୍ତର ଆଉ ଗୋଟିଏ ବ୍ୟାସ, ଯେପରି AC ⊥ BD |
• AB, BC, CD ଓ DA ଅଙ୍କନ କର । ABCD ଆବଶ୍ୟକ ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖ ବର୍ଗଚିତ୍ର ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Science Solutions Chapter 1 ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ପରିଚାଳନା Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Science Solutions Chapter 1 ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ପରିଚାଳନା

Question 1.
ନିମ୍ନରେ ଥ‌ିବା ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(ଭାସିବା, ଜଳ,.ଫସଲ, ପୋଷକ, ବୁଡ଼ିବା, ପ୍ରସ୍ତୁତି)
(କ) କୌଣସି ଏକ ପ୍ରକାର ଉଭିଦ ବହୁ ପରିମାଣରେ ଚାଷ କରିବାକୁ …………………… କୁହାଯାଏ
(ଖ)ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ ପୂର୍ବରୁ ମୃଭିକା …………………. ପ୍ରଥମ ପଦକ୍ଷେପ ଅଟେ ।
(ଗ) ନଷ୍ଟ ହୋଇଥିବା ମଞ୍ଜିଗୁଡ଼ିକ ପାଣି ଉପରେ ………………… କୁ ଲାଗେ ।
(ଘ) ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ପ୍ରଚୁର ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଏବଂ ………………… ସହ ପୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ……………. ଆବଶ୍ୟକ ।
ଉ-
(କ) ଫସଲ,
(ଖ) ପ୍ରସ୍ତୁତି,
(ଗ) ଭାସିବା,
(ଘ) ଜଳ, ପୋଷକ

Question 2.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବାଛି ମିଳାଅ ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(କ) ଖରିଫ୍ ଫସଲ	ଗୃହପାଳିତ ପଶୁ ଖାଦ୍ୟ
(ଖ) ରବି ଫସଲ	ଧାନ ଓ ମକା
(ଗ) ରାସାୟନିକ ସାର	ଗହମ, ବୁଟ ଓ ମଟର
(ଘ) ଜୈବିକ ସାର	ୟୁରିଆ ଏବଂ ସୁପର ଫସ୍‌ଫେଟ୍
	ପ୍ରାଣୀର ମଳ ଓ ଗୋବର, ମୂତ୍ର ଏବଂ ଉଭିଦ ଅବଶେଷ

 Answer:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(କ) ଖରିଫ୍ ଫସଲ	ଧାନ ଓ ମକା
(ଖ) ରବି ଫସଲ	ଗହମ, ବୁଟ ଓ ମଟର
(ଗ) ରାସାୟନିକ ସାର	ୟୁରିଆ ଏବଂ ସୁପର ଫସ୍‌ଫେଟ୍
(ଘ) ଜୈବିକ ସାର	ପ୍ରାଣୀର ମଳ ଓ ଗୋବର, ମୂତ୍ର ଏବଂ ଉଭିଦ ଅବଶେଷ

 

Question 3.
ପ୍ରତ୍ୟେକରୁ ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
(କ) ଖରିଫ୍ ଫସଲ
(ଖ) ରବି ଫସଲ
ଉ-
(କ) ଖରିଫ୍ ଫସଲ – ଧାନ, ମକା
(ଖ) ରବି ଫସଲ – ଗହମ, ବୁଟ

Question 4.
ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ସବୁଜ ସାର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
କଅଁଳ, କଞ୍ଚା, ସବୁଜ ଡାଳପତ୍ରକୁ ମାଟିରେ ମିଶାଇଲେ ଏହା ଅଣୁଜୀବଦ୍ୱାରା ପଚିସଢ଼ି ଯାଏ । ଏହି ପଚିଯାଇଥିବା ପଦାର୍ଥ (ଜୈବିକ ସାର)କୁ ସବୁଜ ସାର କୁହାଯାଏ ।

(ଖ) ‘କମ୍ବାଇନ୍’ ମେସିନର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ-
‘କମ୍ବାଇନ’ ମେସିନଦ୍ୱାରା ଉଭୟ ଧାନ କାଟିବା ଓ ଉଡ଼ାଇବା କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇପାରୁଛି ।

(ଗ) ଅମଳ ପରେ ମଞ୍ଜିକୁ ପବନରେ ଉଡ଼ାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ-
ଅମଳ ପରେ ଦାନାକୁ କୁଲା ବା ମେସିନ ସାହାଯ୍ୟରେ ଉଡ଼ାଇଲେ ଅଗାଡ଼ି ଅଲଗା ହୁଏ ଓ ପରିଷ୍କୃତ ମଞ୍ଜି ସଂଗୃହିତ ହୋଇଥାଏ ।

(ଘ) ଉତ୍ତମ ମଞ୍ଜି ବାଛିବ କିପରି ?
ଉ-
ଉତ୍ତମ ମଞ୍ଜିଗୁଡ଼ିକ ବାଛିବା ପାଇଁ ମଞ୍ଜିଗୁଡ଼ିକ ପାଣିରେ ପକାଯାଏ । ଫଳରେ ଏଗୁଡ଼ିକ ପାଣିରେ ବୁଡ଼ିଯାଏ । ସୁତରାଂ ଉତ୍ତମ ମଞ୍ଜି ବାଛିବାପାଇଁ ପାଣିରେ ଭସା ପଦ୍ଧତି ଏକ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଉପାୟ ଅଟେ ।

(ଙ) ବୁନ୍ଦା ଜଳସେଚନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-
ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନରେ ଜଳ ବୁନ୍ଦା ବୁନ୍ଦା ହୋଇ ଉଭିଦ ମୂଳରେ ପଡ଼ିଥାଏ ତାହାକୁ ବୁନ୍ଦା ଜଳସେଚନ କୁହାଯାଏ । ଅନବରତ ବା ଅଳ୍ପକିଛି ସମୟ ବ୍ୟବଧାନରେ ସରୁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ପାଇପଦ୍ବାରା ବୁନ୍ଦା ଜଳସେଚନ କରାଯାଏ ।

Question 5.
ସଂକ୍ଷେପରେ ନିଜ ଭାଷାରେ ଲେଖ ।
ଉ-
(କ) ମୃରିକା ପ୍ରସ୍ତୁତି, (ଖ) ମଞ୍ଜିବୁଣା, (ଗ) ତୃଣକ ଦମନ (ଘ) ଉଇନୋଇଙ୍ଗ୍
(କ) ମୃତ୍ତିକା ପ୍ରସ୍ତୁତି :
(a) ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାପାଇଁ ମାଟିକୁ ତଳ ଉପର କରି ଏହାକୁ ଫସଫସିଆ ଓ ହାଲୁକା କରି ଅନୁକୂଳ ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିବା କାର୍ଯ୍ୟକୁ ମୃତ୍ତିକା ପ୍ରସ୍ତୁତି କୁହାଯାଏ ।
(b) ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମାଟିରେ ଭୌତିକ, ରାସାୟନିକ ଓ ଜୈବିକ ଗୁଣରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ ।
(i) ଏହାଦ୍ଵାରା ଗଛର ଚେର ଅଧିକ ଗଭୀରକୁ ଯାଇପାରେ ଓ ସହଜରେ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରିପାରେ ।
(ii) ଜିଆ ଓ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କର ବୃଦ୍ଧିଘଟି ମାଟିକୁ ତଳ-ଉପର କରି ହାଲୁକା କରିବା ସହିତ ହ୍ୟୁମସ୍ ବୃଦ୍ଧିକରେ ।

(ଖ) ମଞ୍ଜିବୁଣା :
ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ମଞ୍ଜି ବୁଣା ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ।

• ମଞ୍ଜିଗୁଡ଼ିକ ଉନ୍ନତ ମାନର, ସୁସ୍ଥ ଓ ସଂକ୍ରମଣ ହେବା ଦରକାର ।
• ଏଗୁଡ଼ିକ ଅଧ‌ିକ ଅମଳକ୍ଷମ ହେବା ପାଇଁ ଓ ରୋଗମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ କବକ ମାରି ପ୍ରୟୋଗ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ମଞ୍ଜିଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍ ଗଭୀରତାରେ ବୁଣାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ଆଜିକାଲି ଟ୍ରାକ୍ଟରରେ ଖଞ୍ଜାଯାଇଥବା ଡ୍ରିଲିଙ୍ଗ ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା ମଞ୍ଜିବୁଣା କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପାରୁଛି । ଏହାଦ୍ୱାରା ମଞ୍ଜିଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ମାଟି ଘୋଡ଼ାଇ ହୋଇଯାଏ ଓ ପକ୍ଷୀମାନେ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଖାଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।

(ଗ) ତୃଣକ ଦମନ :
(a) ଜମିରେ ଫସଲ ସହିତ ଅନ୍ୟ କେତେକ ଅନାବଶ୍ୟକ ଉଦ୍ଭିଦ ଆପେ ଆପେ ବଢ଼ିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ଅନାବନା ଗଛକୁ ତୃଣକ କୁହାଯାଏ । ତୃଣକଗୁଡ଼ିକୁ ଜମିରୁ ନିର୍ମୂଳ କରିବାକୁ ତୃଣକ ଦମନ କୁହାଯାଏ ।
(b) ତୃଣକ ଦମନ କରାନଗଲେ ଏମାନେ ଜଳ, ପୋଷକ, ସ୍ଥାନ ଓ ଆଲୋକପାଇଁ ଫସଲ ସହିତ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରି ଅମଳରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ।
(c) ତୃଣକ ବଢ଼ୁଥ‌ିବା ଅବସ୍ଥାରେ ଏବଂ ଫୁଲ ଓ ମଞ୍ଜି ଧରିବା ପୂର୍ବରୁ ତୃଣକମାରୀ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ । ତୃଣକମାରୀକୁ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରାଯାଇ ସିଞ୍ଚନ ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ସିଞ୍ଚନ କରି ତୃଣକ ଦମନ କରାଯାଏ ।

(ଘ) ଉଇନୋଇଙ୍ଗ୍ :
(a) ଅମଳ ହୋଇଥ‌ିବା ଦାନାକୁ କୁଲା ବା ମେସିନ ସାହାଯ୍ୟରେ ଉଡ଼ାଇ ଅଗାଡ଼ି ଅଲଗା କରି ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ଉଇନୋଇଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।
(b) ଅମଳ ହୋଇଥ‌ିବା ଶସ୍ୟରେ ସାଧାରଣତଃ ରୁ 10% କୁଟା, କାଠି, ଧୁଷ ଅଗାଡ଼ି ଇତ୍ୟାଦି ମିଶି ରହିଥାଏ । କୁଲାରେ ଉଡ଼ାଇ ସଫା କରିବା ପଦ୍ଧତିରେ ଜଣେ ଲୋକ ଦ୍ବାରା ଦିନକୁ କୁଇଣ୍ଟାଲ ଶସ୍ୟ ସଫା ହୋଇଥାଏ ।
(c) ଉପରୋକ୍ତ ଉପାୟରେ ଅଧ‌ିକ ସମୟ ଓ ପରିଶ୍ରମ ଲାଗିବା ସହ ଶସ୍ୟ ମଧ୍ଯ ଭଲ ଭାବରେ ପରିଷ୍କାର ହୁଏ ନାହିଁ । ଏହି କାରଣରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ 2 ପ୍ରକାର ଶସ୍ୟ ସଫା କରିବା ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି;
ଯଥା-

• ହସ୍ତଚାଳିତ ପଙ୍ଖା [1 ଘଣ୍ଟାରେ 120 କି.ଗ୍ରା. ଧାନ]
• ଶକ୍ତିଚାଳିତ ପଙ୍ଖା [1 ଘଣ୍ଟାରେ 4 ରୁ 5 କୁଇଣ୍ଟାଲ ଧାନ]

Question 6.
ରାସାୟନିକ ସାର ଜୈବିକ ସାରଠାରୁ କିପରି ପୃଥକ୍ ?
ଉ-

• ସାର ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଦେହାବଶେଷରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁର ଅପଘଟନରୁ ଜମିରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ସାର ମୁଭିକାକୁ କୌଣସି ହ୍ୟୁମସ୍ ପ୍ରଦାନ କରୁନଥିବାବେଳେ ଜୈବିକ ସାର ମୃଭିକାକୁ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣର ହ୍ୟୁମସ୍ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ସାରରେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ଉଭିଦ ପୋଷକ (N, P, K.) ରହିଥ‌ିବାବେଳେ ଜୈବିକ ସାରରେ ଏହା ଅପେକ୍ଷାକୃତ କମ୍ ଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ସାରରେ ପୋଷକଗୁଡ଼ିକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁପାତରେ ଥ‌ିବାବେଳେ ଜୈବିକ ସାରରେ ପୋଷକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁପାତରେ ନଥାଏ ।
• ବାରମ୍ବାର ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରୟୋଗଦ୍ଵାରା ମୃତ୍ତିକାର ପ୍ରାକୃତିକ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ହ୍ରାସ ହୁଏ; କିନ୍ତୁ ଜୈବିକ ସାରଦ୍ୱାରା

Question 7.
ଜଳସେଚନ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ଜଳସେଚନର ଦୁଇଟି ପଦ୍ଧତି ବର୍ଣ୍ଣନ କର, ଯେଉଁଥରେ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ହୁଏ ।
ଉ-

• କୂପ, ନଳକୂପ, ପୋଖରୀ, ହ୍ରଦ, ନଦୀ, ଜଳଭଣ୍ଡାର ଏବଂ କେନାଲ ଇତ୍ୟାଦି ଜଳସେଚନର ଉତ୍ସ ଅଟନ୍ତି ।
• ପୁରାତନ ପଦ୍ଧତିରେ କୂପ, ନଦୀନାଳରୁ ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ମଣିଷ ଓ ଗୃହପାଳିତ ପଶୁମାନଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟରେ ଶସ୍ତାରେ ଜଳସେଚନ କରାଯାଉଥିଲା; କିନ୍ତୁ ଏହା ଏତେ ଫଳପ୍ରଦ ନଥ‌ିବାରୁ ଅଧୁନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଜଳସେଚନ ।

(A) ଛିଞ୍ଚା ପଦ୍ଧତି:

• ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଜଳ ପାଉ ନଥ‌ି ଅସମତଳ ସ୍ଥାନରେ ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଜଳସେଚନ କରାଯାଏ ।
• ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଜଳକୁ ପମ୍ପ, ମୁଖ୍ୟନାଳ, ଉପମୁଖ୍ୟନାଳ, ଶାଖାନାଳ, ଖାଡ଼ି ଓ ସେଚକ ମାଧ୍ୟମରେ ଫସଲକୁ କୃତ୍ରିମ ବର୍ଷାରୂପେ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଏ ।
• ମାଟି ବାଲିଆ ହୋଇଥିଲେ, ମୃତ୍ତିକା ସ୍ତର ଅତି ଅଗଭୀର ଥିଲେ, ଜମିକୁ ସମତୁଲ କରିବା ସମ୍ଭବ ହେଉନଥିଲେ, ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପରିମାଣର ସେଚଜଳ ମିଳୁ ନଥୁଲେ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଜଳସେଚନ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ଶୁଷ୍କଞ୍ଚଳରେ ମରୁଡ଼ି ସମୟରେ ଫସଲକୁ ଜୀବନ ରକ୍ଷାକାରୀ ଜଳସେଚନ ଦେବାପାଇଁ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ଉପଯୁକ୍ତ ଅଟେ ।
• ବିଶେଷକରି ଫଳ ବଗିଚା, ଚା’, କଫି, ଅଳେଇଚ ଆଦି ଅର୍ଥକରୀ ଫସଲ ପାଇଁ ଏକ ଉତ୍ତମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ ।

(B) ବୁନ୍ଦା ପଦ୍ଧତି :

• ଏହା ଏକ ଆଧୁନିକ ଜଳସେଚନ ପଦ୍ଧତି ।
• ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଜଳକୁ ପମ୍ପ, ଚାପ ନିୟନ୍ତ୍ରକ, ଛଣାଯନ୍ତ୍ର, ମୁଖ୍ୟନାଳ, ଉପମୁଖ୍ୟ ନାଳ, ଶାଖାନାଳ, ଉଦ୍‌ଗାରିଣୀ ନଳୀ ଏବଂ କପାଟି ଦେଇ ଗଛ ମୂଳକୁ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଏ ।
• ଜଳ ଅଭାବ ଏବଂ ଲବଣତା ସମସ୍ୟା ଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଜଳ ବୁନ୍ଦା ବୁନ୍ଦା ହୋଇ ଅନବରତ ବା ଅଳ୍ପ କିଛି ସମୟ ବ୍ୟବଧାନରେ ଗଛ ମୂଳରେ ସରୁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ପାଇପ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ପଡ଼ିଥାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରଣାଳୀଦ୍ଵାରା ଜଳ ଖର୍ଚ୍ଚ ବହୁତ କମ୍ ହୁଏ; କାରଣ କେବଳ ଗଛମୂଳକୁ କ୍ଷେତ୍ରଧାରଣ ସୀମା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆର୍ଦ୍ର କରାଯାଏ ଏବଂ ଗଛ ଗଛ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଫାଙ୍କା ଜାଗାକୁ ଓଦା କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ନଥାଏ ।

Question 8.
ବର୍ଷାଦିନେ ଗହମ ବୁଣିଲେ କ’ଣ ଅସୁବିଧା ହେବ, କାରଣ ସହ ବର୍ତ୍ତନ କର ।
ଉ-
ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଫସଲ ବିଭିନ୍ନ ପରିମାଣର ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିବାରୁ ଫସଲ ଅବସ୍ଥାକୁ ଦେଖ୍ ଆବଶ୍ୟକ ମୁତାବକ ଜଳସେଚନ କରାଯିବା ଉଚିତ ।

• ଗହମ ଏକ ରବି ଫସଲ ଅଟେ । ଏହି ଫସଲକୁ ସାଧାରଣତଃ ଅକ୍ଟୋବରରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଷ କରାଯାଏ; ଫଳରେ ଏଥପାଇଁ କମ୍ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ ।
• ବର୍ଷାଦିନେ ଗହମ ବୁଣିଲେ ଗହମ ଗଛମୂଳେ ଅଧିକ ପାଣି ଜମା ହୋଇଥାଏ । ଫଳରେ ଗଛ ମରିଯାଏ ।
• ଜମିରେ ପାଣି ଜମିଗଲେ ଗଛର ମୂଳ ଅମ୍ଳଜାନ ପାଇବାରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୁଏ ଓ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷତିକାରକ ଲବଣ ମାଟିରେ ଜଗିଯାଏ; ଫଳରେ ଗହମର ଉତ୍ପାଦନ କମିଯାଏ ।

Question 9.
ବାରମ୍ବାର ଫସଲ ଚାଷ କଲେ ଜମିର କି କ୍ଷତି ହୁଏ ?
ଉ-

• ବାରମ୍ବାର ଗୋଟିଏ ଜମିରେ ଫସଲ ଚାଷ କଲେ ମୃତ୍ତିକାରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କେତେକ ପୋଷକର ପରିମାଣ କମିଯାଏ ।
• ଜମିରେ ବାରମ୍ବାର ଫସଲ ଚାଷ କଲେ ଜମିରେ ସାର ପ୍ରୟୋଗ କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ତେଣୁ ଆବଶ୍ୟକତାଠାରୁ କମ୍ ବା ବେଶୀ ସାର ପ୍ରୟୋଗ ଦ୍ବାରା ଦୁର୍ବଳ ଗଛ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ସାର ପ୍ରୟୋଗ ଫଳରେ କେତେକ ଅଣୁଜୀବ ଓ ଜିଆ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯିବା ଫଳରେ ଜମି ତା’ର ଉର୍ବରତା ହରାଏ ।

ଉଦାହରଣ : ଗୋଟିଏ ଜମିରେ ଧାନଫସଲ କରିବାଦ୍ୱାରା ମାଟିରେ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ପୋଷକର ପରିମାଣ ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ ଓ ପରେ ଡାଲିଜାତୀୟ ଫସଲ କଲେ, ମାଟିରେ ଯବକ୍ଷାରଜାନର ଅଭାବ ପୂରଣ ହୋଇଥାଏ ।

Question 10.
ତୃଣକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ସେଗୁଡ଼ିକୁ କିପରି ଦମନ କରାଯାଏ ?
ଉ-
ତୃଣକ : ଜମିରେ ଫସଲ ସହିତ ଅନ୍ୟ କେତେକ ଅନାବଶ୍ୟକ ଉଭିଦ ଆପେ ଆପେ ବଢ଼ିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ଅନାବନା ଗଛକୁ ତୃଣକ କୁହାଯାଏ । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଫସଲ ସୃଷ୍ଟିରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି ।
ତୃଣକ ଦମନ : ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରି ତୃଣକଗୁଡ଼ିକୁ ଜମିରୁ ନିର୍ମୂଳ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ତୃଣକ ଦମନ କୁହାଯାଏ । କୃଷକ ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ତୃଣକ ଦମନ କରିଥାଏ । ମଞ୍ଜି ବୁଣିବା ପୂର୍ବରୁ ତୃଣକଗୁଡ଼ିକ ହଳଦ୍ଵାରା ଉପୁଡ଼ିଯା’ତ୍ତି ଓ ଶୁଖୂ ମାଟିରେ ମିଶିଯାଆନ୍ତି । ସାଧାରଣତଃ ହାତରେ ଉପାଡ଼ି ବା ଖୁରୁପି କିମ୍ବା ମଞ୍ଜି ଡ୍ରିଲଯନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା ବା ତୃଣକମାରୀ ବ୍ୟବହାର କରି ଫୁଲ ଓ ମଞ୍ଜି ଧରିବା ପୂର୍ବରୁ ତୃଣକଗୁଡ଼ିକୁ ଦମନ କରାଯାଏ ।

Question 11.
ଆଖୁ ଉତ୍ପାଦନର ଫ୍ଲୋ ଚାର୍ଟ ଦେଖାଇବା ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ସଗୁଡ଼ିକ କ୍ରମ ଅନୁସାରେ ସଜାଅ ।
ଉ-

Question 12.
ନିମ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ସୂତ୍ର ପ୍ରୟୋଗ କରି ଶବ୍ଦଖନ୍ଦା ପୂରଣ କର ।
ଉପରୁ ତଳକୁ
1. ଜମିକୁ ଚାଷ କରିବା
2. ଅଣୁଜୀବ ଦ୍ବାରା ପଚିସଢ଼ି ଯିବା

ବାମରୁ ଡାହାଣକୁ
1. ଜମିକୁ ପାଣି ମଡ଼ାଇବା
2. ଅନାବନା ଗଛକୁ ନିର୍ମୂଳ କରିବା

ତୁମ ପାଇଁ କାମ ଓ ପ୍ରକଳ୍ପ :
1. ମାଟିରେ କିଛି ମଞ୍ଜି ବୁଣି ବୁନ୍ଦା ଜଳସେଚନ ପଦ୍ଧତି ଅନୁଯାୟୀ ସେଗୁଡ଼ିକ ସଜାଅ ଓ ପ୍ରତିଦିନ ନିରୀକ୍ଷଣ କର ।
(କ) ତୁମେ ଭାବୁଛ କି ଏହାଦ୍ଵାରା ଜଳ ସଞ୍ଚୟ ହୋଇପାରୁଛି ?
(ଖ) ମଞ୍ଜିରେ କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଉଛି ଲକ୍ଷ୍ୟ କର ।
2. ବିଭିନ୍ନ କିସମର ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କର ଏବଂ ତାକୁ ଛୋଟ ମୁଣିରେ ରଖ । ଏହି ମୁଣିଗୁଡ଼ିକୁ ହର୍ବାରିୟମ ଫାଇଲରେ ନାମ ଲେଖ୍ ରଖ !
3. ଜମିର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଅନୁଯାୟୀ ବିହନ ଓ ସାରର ପ୍ରୟୋଗ ପରିମାଣ ହିସାବ କର ।
4. ନୂଆ ନୂଆ କୃଷି ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ଛବି ସଂଗ୍ରହ କର; ତା’ର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ୍ ଏକ ଫାଇଲରେ ରଖ ।
5. ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରସ୍ତୁତି – ତୁମ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପାଖରେ ଥିବା ଏକ କୃଷି ଫାର୍ମ, ନର୍ସରୀ, ବଗିଚା କିମ୍ବା ଚାଷ ଜମିକୁ ଯାଇ
(କ) ମଞ୍ଜି ମନୋନୟନର ଗୁରୁତ୍ଵ
(ଗ) ଉଦ୍ଭିଦ ଉପରେ ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ଗରମ ଓ ଅତ୍ୟଧିକ ଥଣ୍ଡା ଜଳବାୟୁର ପ୍ରଭାବ
(ଘ) ଉଦ୍ଭିଦ ଉପରେ ଧାରାବାହିକ ବର୍ଷାର ପ୍ରଭାବ
(ଙ) ରାସାୟନିକ ସାର ଖତ ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କର ।
ଉ-
ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଅଭିଭାବକ/ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟ ନେଇ ଏଗୁଡ଼ିକ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶ୍ନେ। ଭର

1. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଖାଦ୍ୟରୁ ମିଳୁଥିବା ଶକ୍ତିକୁ ଜୀବ …………… ପାଇଁ ଉପଯୋଗ କରେ ।
(ii) ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ……………….. – ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲୋକମାନେ ଯାଯାବର ଭାବେ ଜୀବନଯାପନ କରୁଥିଲେ ।
(iii) କୌଣସି ପ୍ରକାର ଗୋଟିଏ ଉଦ୍ଭଦ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଅଧିକ ମାତ୍ରାରେ ଚାଷ କରିବାକୁ ………………… କୁହାଯାଏ ।
(iv) ବର୍ଷାଦିନେ ଚାଷ କରାଯାଉଥିବା ଫସଲକୁ …………………. କୁହାଯାଏ ।
(v) ଶୀତଦିନେ ଚାଷ କରାଯାଉଥିବା ଫସଲକୁ ………………… କୁହାଯାଏ ।
(vi) ଖରିଫ୍ ଫସଲକୁ ସାଧାରଣତଃ ………………… ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଷ କରାଯାଏ ।
(vii) ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ପୂର୍ବରୁ ………………… ହେଉଛି ପ୍ରାଥମିକ ସୋପାନ ।
(viii) ……………. ଏବଂ ………… କୃଷକର ବନ୍ଧୁ ଅଟନ୍ତି ।
(ix) ମୃତ୍ତିକାକୁ ତଳ-ଉପର କରିବା ଏବଂ ହାଲୁକା କରିବା ପଦ୍ଧତିକୁ ………………… କୁହାଯାଏ ।
(x) ହଳ ସମୟରେ ବାହାରି ପଡ଼ିଥିବା ବଡ଼ ମାଟିଖଣ୍ଡକୁ ……………………. କୁହାଯାଏ ।
(xi) ମଞ୍ଜି ବୁଣିବା ପୂର୍ବରୁ ମାଟିର ……………… ଠିକ୍ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(xii) ବହୁ ପୁରାତନ କାଳରୁ ଜମି କର୍ଷଣ, ସାର ବୁଣିବା ଏବଂ ଅନାବନା ଘାସ ଦମନ ପାଇଁ ……………………. ଠିକ୍ ଥ‌ିବା ଆବଶ୍ୟକ
(xiii) ଲଙ୍ଗଳରେ ଥିବା ତ୍ରିଭୁଜାକୃତି ଲୁହା ପ୍ଲେଟ୍‌କୁ ………………… କୁହାଯାଏ ।
(xiv) ଲଙ୍ଗଳର ଲମ୍ବା ଅଂଶଟିକୁ ……………….. କୁହାଯାଏ ।
(xv) ଲଙ୍ଗଳର ହାତରେ ଧରାଯାଉଥ‌ିବା ଅଂଶକୁ ……………………. କୁହାଯାଏ ।
(xvi) ନଷ୍ଟ ହୋଇଥିବା ବିହନଠାରୁ ଭଲ ବିହନ ଅଲଗା କରିବାପାଇଁ ……………… ପଦ୍ଧତି ଏକ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଉପାୟ ।
(xvii) ପାରମ୍ପରିକ ପଦ୍ଧତିରେ ମଞ୍ଜି ବୁଣିବାପାଇଁ ……………………. ସଦୃଶ ଏବଂ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା |
(xviii) ଆଜିକାଲି ଟ୍ରାକ୍ଟରରେ ଖଞ୍ଜାଯାଇଥିବା ……………………….. ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା ମଞ୍ଜିବୁଣା କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପାରୁଛି
(xix) ମୃଭିକାରେ ଗଛ ହୃଷ୍ଟପୁଷ୍ଟ ହୋଇ ବଢ଼ିବାପାଇଁ ଯେଉଁ ପୋଷକ ଅତିରିକ୍ତଭାବେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ ତାହାକୁ …………………….. କୁହାଯାଏ ।
(xx) ………………… ଦ୍ଵାରା ମୃତ୍ତିକାରେ ପୋଷକ ପଦାର୍ଥ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ ।

Answers:
(i) ଶାରୀରିକ କ୍ରିୟା
(ii) 10 ହଜାର
(iii) ଅକ୍ଟୋବରରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ
(iv) ଖରିଫ୍ ଫସଲ
(y) ରବି ଫସଲ
(vi) ଜୁରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର
(vii) ମୂରିକା ପ୍ରସ୍ତୁତି
(viii) ଜିଆ, ଅଣୁଜୀବ
(ix) ବତର
(x) ମାଟିଟେଳା
(xiii) ଲଙ୍ଗଳ ମୁଣ୍ଡା
(xvi) ପାଣିରେ ଭସା
(xi) ବତର
(xii) ହଳ ଲଙ୍ଗଳ
(xiv) ଈଷ
(xv) କଣ୍ଟି
(xvii) କାହାଳୀ
(xviii) ଡ୍ରିଲିଙ୍ଗ
(xix) ଖତ ଓ ସାର
(xx) ଫସଲ ପର୍ଯ୍ୟାୟ

2. ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଶିମ୍ବ, ମଟର ଇତ୍ୟାଦି ଛୁଇଁ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭଦର ଚେରରେ ଥିବା ଗ୍ରନ୍ଥିକା ବା ଗଣ୍ଠିରେ ……………………. ବୀଜାଣୁ ରହିଥା’ନ୍ତି । (ସ୍ପାଇରୋଗାଇରା, ରାଇଜୋବିୟମ, ୟୁଲୋଥିକ୍‌ସ, ଇଷ୍ଟ)
(ii) ରାସାୟନିକ ସାର ମୃତ୍ତିକାକୁ କୌଣସି ………………. ଦେଇ ନଥାଏ । ( ଲବଣ, ପୋଷକ, ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ, ହ୍ୟୁମସ୍)
(iii) ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦର ଆବର୍ଜନା …………………… ଦ୍ଵାରା ପଚିସଢ଼ି ଯାଏ । ( ଅଣୁଜୀବ, ଶୈବାଳ, କବକ, ଆଦିପ୍ରାଣୀ)
(iv) ଆବଶ୍ୟକତାଠାରୁ ବେଶି ବା କମ୍ ସାର ପ୍ରୟୋଗ ………………….. ଗଛ ସୃଷ୍ଟିକରେ । (ସବଳ, ଦୁର୍ବଳ, ସିଧା, ବଙ୍କା)
(v) ଉଦ୍ଭିଦ ଦେହରେ ……………… ଭାଗ ଜଳ ରହିଥାଏ ।
(60, 70, 80, 90)
(vi) ଜମିର ଆର୍ଦ୍ରତା ରକ୍ଷା …………….. ଦ୍ଵାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । (ଜଳସେଚନ, ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରୟୋଗ, ଖତସାର ପ୍ରୟୋଗ, କର୍ଷଣ )
(vii) ବାଲିଆ ଜମିପାଇଁ ଆଧୁନିକ ଜଳସେଚନ ପଦ୍ଧତି ………………… ଅବଲମ୍ବନ କରାଯା ଏ (ବୁନ୍ଦା ପଦ୍ଧତି, ଛିଞ୍ଚା ପଦ୍ଧତି, ସିଆର ପଦ୍ଧତି, ପଟାଳୀ ପଦ୍ଧତି)
(viii) ବୁନ୍ଦା ପଦ୍ଧତିରେ ଜଳସେଚନର ଅନ୍ୟ ନାମ ………………… ପଦ୍ଧତି ଅଟେ । (ସ୍ପ୍ରିଙ୍କଲ୍‌ର, ଡ୍ରିପ୍ ଜଳସେଚନ, ବେସିନ୍, ଫ୍ରିଡ଼ିଙ୍ଗ)
(ix) ଧାନ କାଟିବା ଓ ଉଡ଼ାଇବା କାର୍ଯ୍ୟ ……………………. ମେସିନ୍‌ଦ୍ବାରା କରାଯାଇପାରୁଛି । (ତେଣ୍ଡା, ଶଗଡ଼ି, କମ୍ବାଇନ୍, ରହଟ)
(x) ଅବଲମ୍ବନ କରାଯା ଏ …………………… ଭିଟାମିନ୍ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥାଏ । (A, B, C, D)

Answers:
(i) ରାଇଜୋବିୟମ
(ii) ହ୍ୟୁମସ୍
(iii) ଅଣୁଜୀବ
(iv) ଦୁର୍ବଳ
(v) 90
(vi) ଜଳସେଚନ
(vii) ଛିଞ୍ଚା ପଦ୍ଧତି
(viii) ଡ୍ରିପ୍
(ix) କମ୍ବା ଇନ୍
(x) D

3. ବାମ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ବରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ବର୍ଷାଦିନ ଚାଷ : ଖରିଫ୍ ଫସଲ :: ଶୀତଦିନ ଚାଷ : …………………… ।
(ii) ସୋରିଷ : ରବି ଫସଲ :: ଚିନାବାଦାମ : ………………………… ।
(iii) କପା : ରାଶି :: ଜୁନ୍‌ରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର : ……………………….. ।
(iv) ଲଙ୍ଗଳ : ମୃତ୍ତିକା ପ୍ରସ୍ତୁତି :: ଡ୍ରିଲିଙ୍ଗ ଯନ୍ତ୍ର : …………………………. ।
(v) ଅଜୈବ ଲବଣ : ରାସାୟନିକ ସାର :: ପ୍ରାକୃତିକ ପଦାର୍ଥ : ……………………… ।
(vi) ଜମିରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ : ଖତ :: କାରଖାନାରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ : ……………………… ।
(vii) ମୃତ୍ତିକାକୁ ହ୍ୟୁମସ୍ ଦିଏ : ଖତ :: ମୃତ୍ତିକାକୁ ହ୍ୟୁମସ୍ ଦିଏ ନାହିଁ : ……………………… ।
(viii) ବାଲିଆ ଜମି : ଛିଞ୍ଚା ପଦ୍ଧତି :: ଜଳ ଅଭାବ ଅଞ୍ଚଳ : ……………………… ।
(ix) ବୁନ୍ଦା ପଦ୍ଧତି : ଫଳଗଛ :: ଛିଞ୍ଚା ପଦ୍ଧତି : ……………………… ।
(x) ଧାନ କାଟିବା ଓ ଉଡ଼ାଇବା : କମ୍ବାଇନ :: ଅଗାଡ଼ି ଉଡ଼ାଇବା : ……………………… ।

Answers:
(i) ରବି ଫସଲ
(ii) ଖରିଫ୍ ଫସଲ
(iii) ଅକ୍ଟୋବରରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ ମଞ୍ଜିବୁଣା
(iv) ମଞ୍ଜିବୁଣା
(v) ଖତ
(vi) ରାସାୟନିକ ସାର
(vii) ରାସାୟନିକ ସାର
(viii) ବୁନ୍ଦା ପଦ୍ଧତି
(ix) ଚା’, କଫି, ଅଳେଇଚ
(x) ଉଇନୋଇଙ୍ଗ

4. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥ‌ିବା ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥ‌ିବା ଉପଯୁକ୍ତ ପଦସହ ମିଳାଅ ।
କ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(i) ଭିଟାମିନ୍ – D
(ii) ସିଲେ
(iii) 2-4.D
(iv) ଉଇନୋଇଙ୍ଗ୍
(v) କମ୍ବାଇନ୍
(vi) 86
(vii) ବୈଶାଖୀ
(viii) ବୁନ୍ଦା ପଦ୍ଧତି
(ix) ଛିଞ୍ଚା ପଦ୍ଧତି
(x) N.P.K.

କ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(ii) ଅଗାଡ଼ି ଅଲଗା କରିବା
(iii) ଅମଳ ଉତ୍ସବ
(iv) ଅସମତଳ ସ୍ଥାନ
(v) ଗୋଲାକାର ଉଚ୍ଚ କୋଠାଘର
(vi) ରାସାୟନିକ ସାର
(vii) ଧାନ କାଟିବା ଓ ଉଡ଼ାଇବା
(viii) ମାଛ
(ix) ତୃଣକମାରୀ
(x) ଜଳ ଅଭାବ ଥ‌ିବା ଅଞ୍ଚଳ

Answers:
(i) (viii)
(ii) (v)
(iii) (ix)
(iv) (ii)
(v) (vii)
(vi) (i)
(vii) (iii)
(viii) (x)
(ix) (iv)
(x) (vi)

5. କେବଳ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(i)କେବେ ଲୋକମାନେ ଯାଯାବର ଭାବେ ଜୀବନଯାପନ କରୁଥିଲେ ?
ଉ-
10 ହଜାର ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ

(ii) ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାର ଉଭିଦକୁ ଗୋଟିଏ ଜମିରେ ଅଧୂକ ମାତ୍ରାରେ ଚାଷ କରିବାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ଫସଲ

(iii) ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଫସଲଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
ଉ-
ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ, ପନିପରିବା ଓ ଫଳ

(iv) ଦୁଇଟି ଉନ୍ନତ କିସମର କୃଷି ପ୍ରଣାଳୀର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ଖରିଫ୍ ଫସଲ ଓ ରବି ଫସଲ

(v) ବର୍ଷାଦିନେ ଚାଷ ହେଉଥିବା ଫସଲ କେଉଁ ନାମରେ ନାମିତ ?
ଉ-
ଖରିଫ୍ ଫସଲ

(vi) ଶୀତଦିନେ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା ଫସଲ କେଉଁ ନାମରେ ନାମିତ ?
ଉ-
ରବି ଫସଲ

(vii) କେଉଁ ମାସରେ ଖରିଫ୍ ଫସଲ ଚାଷ କରାଯାଏ ?
ଉ-
ଜୁରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର

(viii) କେଉଁ ମାସରେ ରବି ଫସଲ ଚାଷ କରାଯାଏ ?
ଉ-
ଅକ୍ଟୋବରରୁ ମର୍ଚ୍ଚ

(ix) ଖରିଫ୍ ଫସଲର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ-
ଧାନ ଓ ମକା

(x) ରବି ଫସଲର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ-
ଗହମ ଓ ବୁଟ

(xi) ଖାଦ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନପାଇଁ କୃଷକ ଯେଉଁ ପନ୍ଥା ଅବଲମ୍ବନ କରେ ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
କୃଷି ପ୍ରଣାଳୀ

(xii) ହାଲୁକା ମୃତ୍ତିକା କାହାର ବୃଦ୍ଧିରେ ସହାୟକ ହୁଅନ୍ତି ?
ଉ-
ଜିଆ ଓ ଅଣୁଜୀବ

(xiii) ମୃତ୍ତିକାକୁ ତଳ-ଉପର ଓ ହାଲୁକା କରିବାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ଚାଷ ବା ହଳ

(xiv) ମାଟିଟେଳାକୁ କାହାଦ୍ଵାରା ଗୁଣ୍ଡ କରାଯାଏ ?
ଉ-
ମାଇ

(xv) ହଳ ସମୟରେ ବାହାରୁଥିବା ବଡ଼ ମାଟି ଖଣ୍ଡକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ମାଟି ଟେଳା

(xvi) ମଞ୍ଜି ବୁଣିବା ପୂର୍ବରୁ ମାଟିର କ’ଣ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ?
ଉ-
ବତର

(xvii) ଲଙ୍ଗଳର ଲମ୍ବା ଅଂଶକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ଈଷ

(xviii) ଲଙ୍ଗଳର ହାତରେ ଧରାଯାଉଥ‌ିବା ଅଂଶକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
କଣ୍ଟି

(xix) ଟ୍ରାକ୍ଟରରେ କେଉଁ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାରଦ୍ଵାରା, ମଞ୍ଜିବୁଣା କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପାରୁଛି ?
ଉ-
ଡ୍ରିଲିଙ୍ଗ୍ ଯନ୍ତ୍ର

(xx) ଧାନଭଳି ବିହନକୁ କେଉଁଠାରେ ବୁଣି ଖୁବ୍‌ଶୀଘ୍ର ଉତରାଯାଏ ?
ଉ-
ନର୍ସରୀ

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Geometry Chapter 3 ଚତୁର୍ଭୁଜ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Geometry Chapter 3 ଚତୁର୍ଭୁଜ

→ ଚତୁର୍ଭୁଜର ପରିଚୟ :

• ଗୋଟିଏ ସମତଳରେ ଚାରୋଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ ଗୋଟିଏ ସମତଳରେ ତିନି ପ୍ରକାର ଅବସ୍ଥାରେ ରହିପାରନ୍ତି; ଯଥା – (i) ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁ ଏକରେଖୀ, (ii) ଯେ କୌଣସି ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁ ଏକରେଖୀ, (iii) ଯେ କୌଣସି ତିନିଗୋଟି
• ଏକ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଚାରିଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ A, B, C ଓ D ମଧ୍ୟରୁ ଯଦି କୌଣସି ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ନ ହୁଅନ୍ତି ଏବଂ \(\overline{\mathrm{AB}})\), \(\overline{\mathrm{BC}})\),\(\overline{\mathrm{CD}})\) ଓ DA ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିନ୍ଦୁରେ ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ, ତେବେ AB, BC, CD ଓ DA ର ସଂଯୋଗକୁ ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଚତୁର୍ଭୁଜକୁ ‘ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜ’ କୁହାଯାଏ ।
• ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜକୁ ‘BCDA, CDAB ବା DABC ଚତୁର୍ଭୁଜ’ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
• ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜ ଏକ ସମତଳରେ ଅଙ୍କିତ ଏକ ସମତଳୀୟ ଚିତ୍ର ।
• AB, BC,CD ଓ DA – ରେଖାଖଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକ ବିନ୍ଦୁ ମାନଙ୍କର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସେଟ୍ ଅଟନ୍ତି | ତେଣ୍ଡ ଏମାନକ ସଯୋଗରେ ଗଠିତ ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜ ମଧ୍ୟ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସେଟ୍ ଅଟେ ।
  
• ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜ= AB ∪ BC ∪ CD ∪ DA |

→ ଚତୁର୍ଭୁଜ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଜାଣିବା କଥା :

• A, B, C, D ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ (Vertex) କୁହାଯାଏ ।
• AB, BC, CD, DA ରେଖାଖଣ୍ଡମାନକୁ ABCD ତତୁରୁକର ବାହୁ (side) କ୍ମଦାଯାଏ |
• ଗୋଟିଏ ବାହୁର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁକୁ ଚତୁର୍ଭୁଜର କ୍ରମିକ ଶୀର୍ଷ କୁହାଯାଏ ଏବଂ କ୍ରମିକ ଶୀର୍ଷ ହୋଇ ନ ଥ‌ିବା ଶାପଦ୍ଵଯକୁ ଦିପରାତ ଶାପ କୁଦ୍ଦାଯାଏ |
• ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜର A ଓ B, B ଓ C, C ଓ D, D ଓ A ମାନ କ୍ରମିକ ଶୀର୍ଷ ଏବଂ A ଓ C, B ଓ D ବିପରୀତ ଶୀର୍ଷ ଅଟନ୍ତି ।
• ∠ABC, ∠BCD, ∠CDA, ∠DAB କୁ ତଡୁରୁକ ABCDର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ କୋଣ କୁହାଯାଏ |
• ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ଶୀର୍ଷରେ ଥ‌ିବା କୋଣଦ୍ଵୟକୁ କ୍ରମିକ କୋଣ (ଯଥା – ∠A ଓ ∠B) ଏବଂ ବିପରୀତ ଶୀର୍ଷରେ ଥ‌ିବା କୋଣଦ୍ଵୟକୁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବିପରୀତ କୋଣ (ଯଥା -∠A ଓ ∠C) କୁହାଯାଏ ।
• ଚତୁର୍ଭୁଜର ପରସ୍ପରଛେଦୀ ବାହୁଦ୍ୱୟକୁ ସନ୍ନିହିତ ବାହୁ (ଯଥା – AB, BC ) ଏବଂ ପରସ୍ପରଛେଦୀ ହୋଇ ନ ଥ‌ିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୋଡ଼ା ବାହୁକୁ (ଯଥା – AB, CD ଏବଂ AD, BC) ବିପରୀତ ବାହୁ କୁହାଯାଏ ।
• ଚତୁର୍ଭୁଜର ବିପରୀତ ଶୀର୍ଷର ସଂଯୋଜକ ରେଖାଖଣ୍ଡକୁ ଏହାର କର୍ୟ କୁହାଯାଏ । ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜରେ AC ଓ BD ଦୁଇଟି କଣ୍ଠ ଅଟନ୍ତି ।

→ ଉତ୍ତଳ ଚତୁର୍ଭୁଜ (Convex quadrilateral) :

• ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦକରନ୍ତି, ତାହାକୁ ଉତ୍ତଳ ଚତୁର୍ଭୁଜ କୁହାଯାଏ ।

→ ତତୁଭୁଲଭ ଥନ୍ତଲେକଣ ଦହାଦେଶ (Interior and Exterior of a Quadrilateral) :

• ଯେ କୌଣସି ଦୁଇ ବିପରୀତ କୋଣର ଅନ୍ତର୍ଦେଶର ସାଧାରଣ ଅଂଶ ଅର୍ଥାତ୍ ଅନ୍ତର୍ଦେଶର ଛେଦକୁ ଉତ୍ତଳ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ କୁହାଯାଏ ।
• ଅନ୍ତର୍ଦେଶରେ ଅବସ୍ଥିତ ବିନ୍ଦୁକୁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ ।
• ବାହୁ ଉପରେ ନ ଥାଏ ଏବଂ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଦେଶରେ ମଧ୍ୟ ନ ଥାଏ, ତେବେ ତାହାକୁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ ।
• ବହିଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁମାନେ ଗଠନ କରୁଥିବା ସେଟ୍‌କୁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବହିର୍ଦେଶ କୁହାଯାଏ ।
  
  ଗୋଟିଏ ଉତ୍ତଳ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଏକ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ।

ଚତୁର୍ଭୁଜାକାର କ୍ଷେତ୍ର (Quadrilateral Region) :

• ଗୋଟିଏ ଚତୁର୍ଭୁଜ ଓ ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଦେଶର ସଂଯୋଗରେ ଗଠିତ ସେଟ୍‌କୁ ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜ ଆକୃତିବିଶିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ର ବା ଚତୁର୍ଭୁଜାକାର କ୍ଷେତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
• ଚତୁର୍ଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ, କୋଣ ଓ ବାହୁମାନଙ୍କୁ ଯଥାକ୍ରମେ ଏହି ଚତୁର୍ଭୁଜାକାର କ୍ଷେତ୍ରର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ, କୋଣ ଓ ବାହୁ କୁହାଯାଏ ।

→ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଚତୁର୍ଭୁଜ :

• ବିଭକ୍ତ; ଯଥା – (1) ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍, (2) ସାମାନ୍ତରି, ଚିତ୍ର ।

→ ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍ :
ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର କେବଳ ଏକ ଯୋଡ଼ା ବିପରୀତ ବାହୁ ସମାନ୍ତର, ତାହାକୁ ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍
ABCD ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍‌ର AD || BC |

→ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର :
ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଦୁଇଯୋଡ଼ା ବିପରୀତ ବାହୁ ସମାନ୍ତର, ତାହା ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ।
ABCD ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର AD || BC ଓ AB || CD |

(i) ଆୟତଚିତ୍ର :
ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଣ ସମକୋଣ, ତାହା ଏକ ଆୟତ ଚିତ୍ର । ABCD ଏକ ଆୟତଚିତ୍ର ।
[ବି.ଦ୍ର. : ଆୟତଚିତ୍ର ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପ୍ରକାରର ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର, ଯାହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଣ 90° ।]

(ii) ରମ୍ବସ୍ :
ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବାହୁମାନଙ୍କ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ତାହା ଏକ ରମ୍ବସ୍ । ABCD ଏକ କୋଣ |
[ବି.ଦ୍ର. : ରମ୍ବସ୍ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପ୍ରକାରର ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ଯାହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ।]

(iii) ବର୍ଗଚିତ୍ର :
ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବାହୁମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଣର ପରିମାଣ 90° ତାହା ଏକ ବର୍ଗଚିତ୍ର ।
[ବି.ଦ୍ର. : ବର୍ଗଚିତ୍ର ଏକ ସମକୋଣବିଶିଷ୍ଟ ରମ୍ବସ୍ ।]

→ ଚତୁର୍ଭୁଜ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କେତେକ ପରୀକ୍ଷା ଓ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ :
ଚତୁର୍ଭୁଜର କୋଣମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ବନ୍ଧ :

•  ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 1 :
  ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଚାରି କୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 360° ।
• ତୁମପାଇ କାପ :
  1. ଗୋଟିଏ କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ଆଣି ସେଥରେ ଗୋଟିଏ ଚତୁର୍ଭୁଜ ଅଙ୍କନ କର ।
  2. ତତୁରୁକାର ଗୋଟିଏ କଣ୍ଡ ଅଳନ କରି ତତୁରୁକକୁ ଦ୍ରରୁକରେ ପରିଣତ କର ।
  3. ‘‘ତ୍ରିଭୁଜର ତିନିକୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180°” ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଦର୍ଶାଅ ଯେ, ଚତୁର୍ଭୁଜର ଚାରିକୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 360° |
  

ନକେ କାର :
1. ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ p, q, r ଓ s ଚିହ୍ନିତ କୋଣମାନଙ୍କର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି ସ୍ଥିର କର ।
ଉ – ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ p, q, r ଓ s ଚିହ୍ନିତ କୋଣମାନଙ୍କର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି = 360°

2. ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ r କୋଣର ପରିମାଣ 70 ଏବଂ p କୋଣର ପରିମାଣ 50° ହେଲେ q ଓ s କୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି କେତେ ?
ଭ – ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ I କୋଣର ପରିମାଣ 70° ଓ p କୋଣର ପରିମାଣ = 50° ହେଲେ, q କୋଣର ପରିମାଣ = 130° ଓ s କୋଣର ପରିମାଣ = 110° ଦେଦ |

• ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର ବିପରୀତ ବାହୁମାନଙ୍କର ପରସ୍ପର ସମାନ :
  ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 2 : ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର ବିପରୀତ ବାହୁମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପରସ୍ପର ସମାନ ।
  ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 1 : ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରରେ ବିପରୀତ ବାହୁମାନ ସମାନ୍ତର ଓ ସମଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ।
  ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 2 : ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଏକ ଯୋଡ଼ା ବିପରୀତ ବାହୁ ସମାନ୍ତର ଏବଂ ସମଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ହେଲେ, ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ହେବ ।

ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର ବିପରୀତ ବାହୁମାନଙ୍କର ପରସ୍ପର ସମାନ :

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 3 : ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର ବିପରୀତ ବାହୁମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପରସ୍ପର ସମାନ ।
ଆମେ ଜାଣିଲେ – ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର କ୍ରମିକ କୋଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ।

ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ବନ୍ଧ :
ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 4 : ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।

ରନ୍ପ୍ରଭ କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ବନ୍ଧ :
ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 5 : ଏକ ରମ୍ବସ୍‌ର କଣ୍ଠଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ସମକୋଣରେ ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।

ଆୟତଚିତ୍ରର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ବନ୍ଧ :
ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 6 :
ଏକ ଆୟତଚିତ୍ରର କଣ୍ଠଦ୍ଵୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ଏବଂ ସେଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।

ରନ୍ପ୍ରଭ କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ବନ୍ଧ :
ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 7 :
ଏକ ଆୟତଚିତ୍ରର କଣ୍ଠଦ୍ଵୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମଦେଶ୍ୟଦିଶିପ୍ପ ଓ ସେଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।

→ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଚତୁର୍ଭୁଜମାନଙ୍କର କର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ବନ୍ଧର ବିଶ୍ଳେଷଣ :

• ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।
• ରମକର କଣୃଦ୍ଵୟ ପରମଣକୁ ସମକୋଣରେ ସମଦ୍ୱଖସ୍ତ କରନ୍ତି |
• ଆୟତଚିତ୍ରର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ସମଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ ଓ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।
• ବର୍ଗଚିତ୍ରର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପର ସମଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ, ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ଲମ୍ବ ଓ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Geometry Chapter 2 ତ୍ରିଭୁଜ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Geometry Chapter 2 ତ୍ରିଭୁଜ

→ ତ୍ରିଭୁଜ, ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ, ବାହୁ ଓ କୋଣ :

• A, B ଓ C ତିନୋଟି ବାହୁ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥାନ ନ କଲେ, A ଓ B ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟକୁ ନେଇ \(\overline{\mathrm{AB}})\) (ରେଖାଖଣ୍ଡ AB), B ଓ C ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟକୁ ନେଇ BC (ରେଖାଖଣ୍ଡ BC) ଏବଂ C ଓ A ବିନ୍ଦୁଦ୍ୱୟକୁ ନେଇ CA (ରେଖାଖଣ୍ଡ CA) ଅଙ୍କନ କରିବା ସମ୍ଭବ ।
  ଏହି ତିନି ରେଖାଖଣ୍ଡଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ଚିତ୍ରଟି ହେଉଛି ତ୍ରିଭୁଜ ABC |
  
• ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁ A, B ଓ C ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁ ନଥିଲେ, AB, BC ଓ \(\overline{\mathrm{CA}})\) ଏହି ସେତ୍ରୟର ସଂଯୋଗକୁ ତ୍ରିଭୁଜ ABC କୁହାଯାଏ ଓ ସଂକେତରେ △ABC (ବା ABC △) ରୂପେ ଲେଖାଯାଏ |
• \(\overline{\mathrm{AB}})\),\(\overline{\mathrm{BC}})\),\(\overline{\mathrm{CA}})\) ତ୍ପତ୍ୟେଲ ଦିନ୍ଦୁମାନର ସେଟ୍ ହୋଇଥିବା ହେତୁ ସେମାନକଦ୍ୱାରା ଗଠିର ତିରୁକ ମଧ୍ୟ ବିନ୍ଦୁମାନର ସେଟ୍ | △ABC = AB∪BC∪CA
• A, B ଓ C ବିନ୍ଦୁତ୍ରଯକୁ △ABCର କୋମାକ ଦିନ୍ଦୁ ଦା ଶାପଦିହୁ (Vertex) କୁହାଯାଏ | AB, BC ଓ CA କୁ △ABC ର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଦାଦୁ (side) କ୍ମିହଯାଏ | ∠ABC, ∠BCA ଓ ∠CAB କ △ ABC ର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ କୋଣ କୁହାଯାଏ ଓ ସଯେପରେ ଯଥାକ୍ତମେ ∠B, ∠C, ∠A ରୁପେ ଲେଖାଯାଏ |
• ପ୍ତତେଲ ତ୍ରିଭୁଜର ତିନୋଟି ଦାହି ଓ ତିନୋଟି କୋଣା ଥାଏ |
• ∠A କୁ BC ଦ୍ଵାଦୁଇ ସମ୍ମଖାନା କୋଣ (opposite angle) ଓ BC ବାହୁକୁ ∠A ର ସମ୍ମଖାନ ଦାହୁ କୁହାଯାଏ |
• ∠A ଓ ∠B ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ବାହୁ AB ର ସଂଲଗ୍ନ କୋଣ କୁହାଯାଏ ।
• CA ର ସଂଲଗ୍ନ କୋଣ ହେଲେ ∠C ଓ ∠A ଏବଂ BCର ସଂଲଗ୍ନ କୋଣ ହେଲେ, ∠B ଓ ∠C | AB ଓ AC ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ∠Aର ସଂଲଗ୍ନ ବାହୁ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

→ ତ୍ରିଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଏବଂ ବହିର୍ଦେଶ (Interior and Exterior of the Triangle) :

• ଏକ ସରଳରେଖାରେ ନ ଥ‌ିବା ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ସମତଳ ସମ୍ଭବ । ଏଣୁ ତ୍ରିଭୁଜଟିଏ ସର୍ବଦା ଏକ ସମତଳ ଉପରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିବ ।
• ଯେଉଁ ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ ∠A, ∠B ଓ ∠Cର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ତାହା △ABCର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ଅଟେ ।
• △ABCର ସମସ୍ତ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁର ସେଟ୍‌କୁ ଏହାର (△ABCର) ଅନ୍ତର୍ଦେଶ (Interior) କୁହାଯାଏ ।
• ତ୍ରିଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସେଟ୍‌କୁ ଏହାର ବହିର୍ଦେଶ (Exterior) କୁହାଯାଏ ।
• ସମତଳ ଉପରିସ୍ଥ ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁ ତିନୋଟି ସେଟ୍‌ରେ ଅଛନ୍ତି । ଯଥା
  • ତ୍ରିଭୁଜ ଉପରିସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସେଟ୍,
  • ତ୍ରିଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଏବଂ
  • ତ୍ରିଭୁଜର ବହିର୍ଦେଶ ।
• ତ୍ରିଭୁଜର ବହିର୍ଦେଶ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ନୁହେଁ ।
• ଏକ ତ୍ରିଭୁଜ ଓ ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଦେଶକୁ ଏକତ୍ର ନେଇ ଯେଉଁ ସେଟ୍ ଗଠିତ ହୁଏ, ତାକୁ ତ୍ରିଭୁଜ ଆକୃତିବିଶିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ର ଅଥବା ତ୍ରିଭୁଜାକାର କ୍ଷେତ୍ର (Triangular region) କୁହାଯାଏ ।

→ ତୁମାପଇଁ କାପ :
ଚିତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ∠ABC ଓ ଏହି ସମତଳରେ ଥ‌ିବା P, Q, R, S, T, U, V, M, N, ଓ W ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ଦେଖ୍ ନିମ୍ନସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ । A, B, C ଏବଂ ପୂର୍ବୋକ୍ତ ଆଠଟି ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ –
(i) କେଉଁ ବିନ୍ଦୁ ∠Aର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ?
(ii) କେଉଁ ବିନ୍ଦୁ ∠Bର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ?
(iii) କେଉଁ ବିନ୍ଦୁ ∠Cର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ?
(iv) କେଉଁ ବିନ୍ଦୁ ∠A, ∠B, ∠Cର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ?.
(v) କେଉଁ ବିନ୍ଦୁ A, ∠B, ∠Cର କୌଣସି
(vi) କେଉଁ ବିନ୍ଦୁ △ABC ଉପରିସ୍ଥ ?

(1) W, P, (ii) W, P, (iii) W, P. (iv) W, P (v) R, T, S, Q, V, U, (vi) N, M
ମନେରଖ : ଯେଉଁ ବିନ୍ଦୁ ∠A, ∠B ଓ ∠Cର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ତାହା △ABCର ଅନ୍ତସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ଅଟେ ।

→ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ତ୍ରିଭୁଜ (Types of Triangles) :

• ବାହୁମାନଙ୍କ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରକାରଭେଦ :
  (i) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜର ଦୁଇଟି ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପରସ୍ପର ସମାନ, ତାହା ଏକ ସମଦ୍ବିବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।
  (ii) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜର ବାହୁତ୍ରୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପରସ୍ପର ସମାନ, ତାହା ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ’।
  (iii) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜର କୌଣସି ଯୋଡ଼ା ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପରସ୍ପର ସମାନ ନୁହେଁ ତାହା ଏକ ବିଷମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।
• କୋଣମାନଜ ମାପ ସମଦିୟ ପ୍ରକାରଭେଦ :
  (i) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜର ଗୋଟିଏ କୋଣ ସମକୋଣ ବା 90° ସଙ୍ଗେ ସମାନ ତାହା ଏକ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ।
  (ii) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜର ଗୋଟିଏ କୋଣ ସ୍ଥୂଳକୋଣ ବା 90° ରୁ ବେଶୀ ତାହା ଏକ ସ୍ଥୂଳକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ।
  (iii) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜର କୋଣତ୍ରୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣ ବା 90° ରୁ କମ୍ ତାହା ଏକ ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ।

ଏକ ସମକୋଣା ତ୍ରିଭୁଜର ସମକୋଣା ଦ୍ୟାବାତ ଅନ୍ୟ କୋଣଦୟ ପ୍ରତେଅଲ ତ୍ପକଲେଣ ଓ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥୂଳକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ସ୍ଥୂଳକୋଣ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କୋଣଦ୍ଵୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣ |

→ ତ୍ରିଭୁଜ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କେତୋଟି ପରୀକ୍ଷା :

• ବିଷମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ (ସ୍କେଲ୍ ଓ କମ୍ପାସ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ) :
  
  (i) ଯେ କୌଣସି ଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ BC ଅଙ୍କନ କର ।
  (ii) Bକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ଓ BC ଠାରୁ ଭିନ୍ନ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର ।
  (iii) Cକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ଓ BC ତଥା (ii)ରେ ନେଇଥିବା ବ୍ୟାସାର୍ଷଠାରୁ ପୃଥକ୍ ଏକ ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନେଇ ଅନ୍ୟ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରି ଏହା ଅଙ୍କିତ ଚାପକୁ ଛେଦ କରିବ । ଛେଦବିଦୁର ନାମ A ଦିଅ । AB ଓ AC ଅଙ୍କନ କର । ବର୍ତ୍ତମାନ ମିଳିଥିବା ତ୍ରିଭୁଜ ଏକ ବିଷମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।
• ସମଦ୍ବିବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ :
  (i) ଯେ କୌଣସି ଦୈର୍ଘ୍ୟନେଇ BC ଅଙ୍କନ କର ।
  (ii) Bକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି BC ସହ ସମାନ ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନେଇ ଚାପଟିଏ ଅଙ୍କନ କର ।
  (iii) Cକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି BCଠାରୁ ପୃଥକ୍ ଏକ ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନେଇ ଚାପଟିଏ ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରିକି ଏହା ପ୍ରଥମରେ ଅଙ୍କିତ ଚାପକୁ ଛେଦକରିବ ।
  (iv) ଏହି ଅଙ୍କିତ ଚାପଦ୍ଵୟର ଛେଦବିନ୍ଦୁର ନାମ A ଦିଅ । AB ଓ AC ଅଙ୍କନ କର । ବର୍ତ୍ତମାନ AABC ଏକ ସମଦ୍ବିବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।
  ଏହାର BC = AB ଏବଂ CA ଏହାର ଭୂମି ।
  
• ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ :
  (i) ଯେ କୌଣସି ଦୈର୍ଘ୍ୟନେଇ BC ଅଙ୍କନ କର ।
  (ii) B ବିନ୍ଦୁକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି BC ସହ ସମାନ ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନେଇ ଚାପଟିଏ ଅଙ୍କନ କର !
  
  (iii) Cକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ପ୍ରଥମେ ନେଇଥିବା ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ (BC ସହ ସମାନ) ନେଇ ଚାପଟିଏ ଅଙ୍କନ କର ।
  (iv) ଅଙ୍କିତ ଚାପଦ୍ଵୟର ଛେଦ ବିନ୍ଦୁର ନାମ A ଦିଅ । AB ଓ AC ଅଙ୍କନ କର । ବର୍ତ୍ତମାନ △ABC ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ । ଏହାର AB = BC = AC |
• ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ :
  
  (i) ଯେ କୌଣସି ଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ BC ଅଙ୍କନ କର ।
  (ii) BC ସହ ସେୟାରରେ ସମକୋଣ ସଂଲଗ୍ନ ଗୋଟିଏ ଧାର ଲଗାଇ ରଖ ଯେପରି ଏହାର ସମକୋଣ Bଠାରେ ରହିବ । ସେୟାରର ସମକୋଣ ସଂଲଗ୍ନ ଅନ୍ୟ ଧାରକୁ ଲଗାଇ ଏକ ରେଖାଖଣ୍ଡ ଅଙ୍କନ କର ଯାହାର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ B, ଏହାର ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁର ନାମ A ଦିଅ ।
  (iii) AC ଅଙ୍କନ କର । ବର୍ତମାନ ମିଳିଥିବା △ABC ଏକ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ।
• ସ୍ଥୂଳକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ :
  (i) ଯେକୌଣସି ଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ BC ଅଙ୍କନ କର ।
  (ii) BC ସହ Bଠାରେ ସ୍ଥୂଳକୋଣ (ଅର୍ଥାତ୍‌ 90° ରୁ ଅଧିକ ପରି ମାଣବିଶିଷ୍ଟ କୋଣ) ଅଙ୍କନ କରୁଥ‌ିବା BA (ଯେକୌଣସି ଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ) ଅଙ୍କନ କର ।
  (iii) AC ଅଙ୍କନ କର । ବର୍ତ୍ତମାନ ମିଳିଥିବା △ABC ଏକ ସ୍ଥୂଳକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ।
  

→ ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 2 :
\(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) ର ବହିଃସ୍ଥ P ଏକ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ, P ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର PQ ଅଙ୍କନ ହେବ, ଯେପରିକି AB ସହ PQ ଏକ ସମକୋଣ ସୃଷ୍ଟି କରିବ । ଏଠାରେ PQ ଓ AB ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ଲମ୍ବ କୁହାଯାଏ । ଯଦି AB ଓ PQ ର ଛେଦବିନ୍ଦୁ M ହୁଏ, ତେବେ \(\overline{\mathrm{PM}})\) କୁ P ବିନ୍ଦୁରୁ \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) ପ୍ରତି ଲମ୍ବ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ଏବଂ M ବିନ୍ଦୁକୁ \(\overline{\mathrm{PM}})\) ଲମ୍ବର ପାଦବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ ।

• କ୍ତିରୁଲଭ ରକତା (Height of the triangle) :
  △ABCରେ A ବିନ୍ଦୁରୁ BC ପ୍ରତି ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ଲମ୍ବ ଅଙ୍କନ ସମ୍ଭବ । \(\overline{\mathrm{AP}})\)ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ APକୁ △ABCର A ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁରୁ \(\overline{\mathrm{BC}})\) ପ୍ରତି ଉଚ୍ଚତା କୁହାଯାଏ । ସେହିପରି BQ ଓ CRକୁ ଯଥାକ୍ରମେ B ବିନ୍ଦୁରୁ AC ପ୍ରତି ଓ C ବିନ୍ଦୁରୁ AB ପ୍ରତି ଉଚ୍ଚତା କୁହାଯାଏ
  

ତ୍ରିଭୁଜର ମଧ୍ୟମା (Medians of a triangle) :
ତ୍ରିଭୁଜର କୌଣସି କୌଣିକ ବିନ୍ଦୁ ଓ ତାହାର ସମ୍ମୁଖୀନ ବାହୁର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁକୁ ସଂଯୋଗ କରୁଥିବା ରେଖାଖଣ୍ଡକୁ ତ୍ରିଭୁଜର ମଧ୍ୟମା କୁହାଯାଏ । A ର ସମ୍ମୁଖୀନ ବାହୁ BC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ D ଅଟେ । ତେଣୁ AD ଗୋଟିଏ ମଧ୍ୟମା । ସେହିପରି BE ଓ CF ଅନ୍ୟ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟମା ।

ତ୍ରିଭୁଜର କୋଣମାନଙ୍କ ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ (Bisectors of the angles of a triangle or angle-bisectors of a triangle) :
△ABCର କୋଣମାନଙ୍କର ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡକ ରଶ୍ମିଗୁଡ଼ିକ ହେଲେ, \(\overrightarrow{\mathrm{AX}}\), BY ଏବଂ \(\overrightarrow{\mathrm{CZ}}\)। ସେଗୁଡ଼ିକ ଯଥାକ୍ରମେ ∠A, ∠B ଓ ∠Cର ଅନ୍ତଃସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ ଅଟନ୍ତି ।

→ ସିଦାନ୍ତ – 2 :
ଏକ ତ୍ରିଭୁଜର ଯେ କୌଣସି ଦୁଇ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ସମଷ୍ଟି ଏହାର ତୃତୀୟ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟଠାରୁ ବୃହତ୍ତର ।

→ ଥନୁସିବାନ୍ତ୍ର
ଏକ ତ୍ରିଭୁଜର ଯେ କୌଣସି ଦୁଇ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ଅନ୍ତର ତୃତୀୟ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟଠାରୁ କ୍ଷୁଦ୍ରତର ।

→ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 3 :
ଯେ କୋଣସି ସମଦ୍ୱିବାକୁ ତ୍ରିଭୁଜର ବାହୁଦୂଯଲ ସମ୍ମଖାନ କୋଶମାନର ପରିମାଣ ସମାନ ।

→ ଥନୁସିବାନ୍ତ୍ର
ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର କୋଣତ୍ରୟର ପରିମାଣ ସମାନ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକର ପରିମାଣ 60° |

→ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 4 :
ଏକ ତ୍ରିଭୁଜର ଦୁଇଟି କୋଣର ପରିମାଣ ସମାନ ହେଲେ, ଏହି କୋଣଦ୍ଵୟର ସମ୍ମୁଖୀନ ବାହୁଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ

→ ତ୍ରିଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥ କୋଣ :

• ତ୍ରିଭୁଜର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ କୋଣର ସନ୍ନିହିତ ପରିପୂରକ କୋଣକୁ ତ୍ରିଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥ କୋଣ କୁହାଯାଏ ।
• ତ୍ରିଭୁଜର କୌଣସି ଏକ ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁରେ ଥ‌ିବା ଅନ୍ତଃସ୍ଥ କୌଣ ଓ ଏକ ବହିଃସ୍ଥ କୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180° |
• △ABC ର ∠B ଓ ∠C କୁ A ଠାରେ ଥ‌ିବା ବହିଃସ୍ଥ କୋଣର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କୋଣ କୁହାଯାଏ । ସେହିପରି ∠C ଓ ∠A, ∠A ଓ ∠B ଯଥାକ୍ରମେ B ଏବଂ C ଠାରେ ଥିବା ବହିଃସ୍ଥ କୋଣର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କୌଣ କୁହାଯାଏ ।
  

→ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 5 :
କୋଣସି ଦିରୁକାର ଏକ ଶାୟବିଦୁଲେ ଥିବା ଗୋଟିଏ ଦହିମ କୋଣର ପରିମାଣ ଏହାର ଅନୁମ ଦୁଇ ଦଭା କୋଣଦ୍ଵୟର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି ସଙ୍ଗେ ସମାନ ।