Prasanna

Odisha State Board Plus Two First Year Sanskrit Optional Solutions Chapter 3 ମୁଦ୍ରିକା ପ୍ରାପ୍ତି Textbook Exercise Questions and Answers.

Plus Two First Year Sanskrit Optional Chapter 3 ମୁଦ୍ରିକା ପ୍ରାପ୍ତି Question Answer

अतिसंक्षेपेण उत्तरं लिखत-

(क) बन्धनीमध्यात् शुद्धम् उत्तरं चित्वा लिखत-

Question 1.
‘अभिज्ञानशाकुन्तलम्’ नाटकस्य रचयिता ___________________। (व्यास:, कालिदासः, मुरारि)
Answer:
कालिदासः

Question 2.
‘मुद्रिकाप्राप्ति:’ नाटकस्य ___________________ अङ्कात् आनीतः। (पञ्चम, षष्ठ, सप्तम)
Answer:
षष्ठ

Question 3.
प्रसीदन्तु प्रसीदन्तु मे ___________________। (महोदयाः, महाशयाः, भावमिश्रा:)
Answer:
भावमिश्रा:

Question 4.
राज्ञा ते ___________________ दत्तः। (दण्डः, परिग्रहः, मुद्रिका)
Answer:
परिग्रहः

Question 5.
अहं खलु ___________________ निवासी धीवरः। (शक्रावतार, गङ्गा, हिमालय)
Answer:
शक्रावतार

Question 6.
धीवरः ___________________ कुटुम्वभरणम् अकरोत्। (कृषिकार्यै:, मत्स्यवन्धनोपायैः, पशुपालनैः)
Answer:
मत्स्यवन्धनोपायैः

Question 7.
एकस्मिन् दिवसे मया ___________________ प्राप्तः। (रोहितमत्स्यकः, झषः, कर्कट:)
Answer:
रोहितमत्स्यकः

Question 8.
मत्स्यस्य उदराभ्यन्तरे ___________________ प्रेक्षितम्। (हारं, अङ्गुलीयकं, नूपुरं)
Answer:
अङ्गुलीयकं

Question 9.
प्रविशतु ___________________ स्वामिप्रसादार्थम्। (भावमिश्र, महोदय, आवुत्त:)
Answer:
आवुत्त:

Question 10.
राजा धीवरं ___________________ प्रदत्तम्। (अङ्गुलीयकं, पारितोषिकं, हारं)
Answer:
पारितोषिकं

Question 11.
धीवरः शूलादवतीर्य्य ___________________ स्कन्धे समारोपितः। (हस्ति, अश्व, मनुष्य)
Answer:
हस्ति

Question 12.
तस्य दर्शनेन भक्त कोऽपि ___________________ जनः स्मृतः। (वन्धु, अभिमत:, अन्ध)
Answer:
अभिमत:

Question 13.
राजा मुहूर्तं प्रकृति गम्भीरोऽपि ___________________ आसीत्। (पर्युत्सुकमना, दुःखमना, आनन्दमना)
Answer:
पर्युत्सुकमना

Question 14.
इतः अर्द्ध युष्माकमपि ___________________ मूल्यं भवतु। (रत्नः, सुमन:, हारं)
Answer:
सुमन:

Question 15.
___________________ कर्म न विवर्जनीयम्। (चौर:, क्षौर:, कौलिकं)
Answer:
कौलिकं

(ख) अतिसंक्षेपेण उत्तरं लिखत-

Question 1.
कं ताड़यित्वा रक्षिणौ प्रविशतः?
Answer:
ପୁରୁଷକୁ

Question 2.
दृश ब्राह्मण इति राज्ञा ते परिग्रहो दत्त?
Answer:
ସୁନ୍ଦର ବ୍ରାହ୍ମଣ

Question 3.
धीवरः कुत्र अवसत्?
Answer:
ଶକ୍ରାବତାରତୀର୍ଥରେ

Question 4.
धीवर: जालवड़िशमत्स्यबन्धनोपायैः किं करोति?
Answer:
ପରିବାର ପ୍ରତିପୋଷଣ

Question 5.
कीदृशः कर्म न विवर्जनीयम्?
Answer:
କୌଳିକକର୍ମ

Question 6.
श्रोत्रियः कुत्र दारुणः भवति?
Answer:
ପଶୁବଧ କାର୍ଯ୍ୟରେ

Question 7.
एकस्मिन्दिवसे धीवरः किं प्राप्तः?
Answer:
ରୋହିମାଛଟିଏ

Question 8.
यदा रोहित: खण्डशः कृतः तस्य उदराभ्यन्तरे किं प्रेक्षितम्?
Answer:
ଅଙ୍ଗୁଳୀୟକ ବା ମୁଦି

Question 9.
सूचक ! इह कुत्र अप्रमत्तौ मां प्रतिपालयतम्?
Answer:
ଗୋପୁରଦ୍ବାରରେ

Question 10.
अग्रहस्तौ मे इमं कं व्यापादयितुं स्फुरत:?
Answer:
ଗ୍ରନ୍ଥିଛେଦକକୁ

Question 11.
अस्माकमीश्वरः किं धृत्वा आगच्छति?
Answer:
ରାଜାଙ୍କ ଆଦେଶପତ୍ର

Question 12.
अधुना धीवरः केषां वलिर्भवतु?
Answer:
ଶାଗୁଣା ଓ ବିଲୁଆଙ୍କର

Question 13.
जालोपजीविकः कुत्र गत्वा प्रतिनिवृत्तः?
Answer:
ଯମାଳୟକୁ

Question 14.
एतद् भक्ती अङ्गुलीयकमूल्यसस्मितं किं ते दत्तम्?
Answer:
ପୁରସ୍କାର

Question 15.
धीवरः राज्ञा तथा अनुगृहीतः यथा कस्मात् अवतार्य हस्तिस्कन्धे समारोपितः?
Answer:
ଶୂଳିରୁ

Question 16.
कस्य दर्शनेन भर्ती को ऽप्यभिमतो जनः स्मृतः?
Answer:
ମୁଦ୍ରିକାର

Question 17.
भट्टारक ! इतः अर्धं युष्माकमपि किं भवतु?
Answer:
ଫୁଲକିଣାର ମୂଲ୍ୟ

Question 18.
धीवरः रक्षिणां महत्तरः कः संवृत्तः?
Answer:
ପ୍ରିୟମିତ୍ର

(ग) उत्कलभाषया अनुवादं कुरुत-

Question 1.
नामीदृशस्य अकार्यस्य कारकः।
Answer:
ମୁଁ ଏପରି ଅକର୍ମ କରେ ନାହିଁ ।

Question 2.
अहं खलु शक्रावतारवासी धीवरः।
Answer:
ମୁଁ ଶକ୍ରବତାରତୀର୍ଥରେ ବାସ କରୁଥିବା ଧୀବର ଅଟେ |

Question 3.
विशुद्ध इदानीमस्य आजीवः।
Answer:
ବଡ଼ ପବିତ୍ର ଜୀବିକାଟିଏ ।

Question 4.
एकस्मिन् दिवसे मया रोहितमत्स्यकः प्राप्तः।
Answer:
ଏକଦିନେ ମୁଁ ରୋହିମାଛଟିଏ ପାଇଲି ।

Question 5.
पश्चादहं विक्रयार्थं दर्शयन्नेव गृहीतो भावमिश्रः ।
Answer:
ପରେ ଏହାକୁ ବିକ୍ରୟ ପାଇଁ ଦେଖାଉଥ‌ିବାବେଳେ ଆପଣମାନେ ମୋତେ ଧରିନେଲେ ।

Question 6.
तदित: राजकुलमेव गच्छामः।
Answer:
ତେଣୁ ଏଠୁ ଚାଲ ରାଜଭବନକୁ ଯିବା ।

Question 7.
सूचक ! इह गोपुरद्वारे अप्रमत्तौ प्रतिपालयतं माम्, यावत् राजकुलं प्रविश्य निष्क्रमामि।
Answer:
ସୂଚକ ! ଏହି ଗୋପୁରଦ୍ଵାରରେ ସାବଧାନ ହୋଇ ମୋତେ ରାଜଭବନକୁ ଯାଇ ବାହାରି ଆସିବାଯାଏ ପ୍ରତୀକ୍ଷା କଉ।

Question 8.
ननु अवसरोपसर्पणीया राजानो भवन्ति।
Answer:
ଅବସର ଦେଖୁ ରାଜାଙ୍କ ପାଖକୁ ଯିବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।

Question 9.
स्फुरतो मे अग्रहस्तौ इमं ग्रन्थिच्छेदकं व्यापादयितुम्।
Answer:
ଏହି ଗଣ୍ଠିକଟାକୁ ମାରିଦେବାକୁ ମୋ ହାତର ଅଗ୍ରଭାଗଦ୍ଵୟ ସ୍ଫୁରଣ ହେଉଛି ।

Question 10.
मुञ्च तं जालोपजीविकम्।
Answer:
ସେ ଧୀବରକୁ ଛାଡ଼ିଦିଅ।

Question 11.
यमवसतिं गत्वा प्रतिनिवृत्तः खल्वेषः।
Answer:
ଇଏ ଯମାଳୟକୁ ଯାଇ ଫେରିଆସିଲା ।

Question 12.
एष खलु राज्ञा तथा अनुगृहीतः यथा शूलादवतार्य हस्तिस्कन्धे समारोपितः।
Answer:
ରାଜା ଏହାକୁ ଏପରି ଅନୁଗୃହୀତ କଲେ ଯେପରି ଶୂଳିରୁ ଓହ୍ଲାଇ ଆଣି ହାତୀ କାନ୍ଧରେ ବସାଇଦେଲେ ।

Question 13.
तस्य दर्शनेन भत्री कोऽप्यभिमतो जनः स्मृतः।
Answer:
ତା’ର ଦର୍ଶନ ମାତ୍ରକେ ରାଜା କୌଣସି ଜଣେ ପ୍ରିୟ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସ୍ମରଣ କଲେ ।

Question 14.
ननु भणामि अस्य मत्स्यशत्रोः कृते।
Answer:
ବରଂ କହିବି ଏହି ଧୀବର ନିମିତ୍ତ ।

Question 15.
इतः अर्द्ध युष्माकमपि सुमनोमूल्यं भवतु।
Answer:
ଏଥରୁ ଅଧେ ଆପଣମାନଙ୍କର ଫୁଲକିଣାର ମୂଲ୍ୟ ହେଉ ।

Question 16.
साम्प्रतमस्माकं महत्तर प्रियवयस्यः संवृत्तोऽसि।
Answer:
ବର୍ତ୍ତମାନ ତୁମେ ଆମର ବଡ଼ ପ୍ରିୟମିତ୍ର ହୋଇଗଲା।

संक्षेपेण उत्तरं लिखत-

Question 1.
कथं राजपुरुषाः धीवरं राजानं निकषा आनीतवन्त:?
Answer:
ଧୀବର ଏକ ରୋହିମାଛର ପେଟରୁ ପାଇଥିବା ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମୁଦ୍ରିକାକୁ ବିକିବାପାଇଁ ଯେତେବେଳେ ବଜାରରେ ଦେଖାଉଥିଲା ସେତେବେଳେ ତାହା ରାଜା ଦୁଷ୍ୟନ୍ତଙ୍କର ନାମାଙ୍କିତ ମୁଦ୍ରିକା ହୋଇଥିବାରୁ ତାକୁ ଦେଖୁ ରାଜପୁରୁଷମାନେ ଧୀବରକୁ ଚୋର ବୋଲି ଭାବି ଧରିଥିଲେ । ରାଜରକ୍ଷୀ ଧୀବରକୁ ବାନ୍ଧିନେଇ ରାଜଶ୍ୟାଳକଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ରାଜା ଦୁଷ୍ୟନ୍ତଙ୍କ ନିକଟକୁ ନେଇ ଆସିଥିଲେ ।

Question 2.
कथं धीवरः राजपुरुषैः धृत:?
Answer:
ଗଙ୍ଗାନଦୀ ତୀରରେ ମାଛମାରି କୁଟୁମ୍ବ ଭରଣପୋଷଣ କରୁଥିବା ଏକ ଧୀବର ଥରେ ରୋହିମାଛଟିଏ ଧରି ତାକୁ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ କରି କାଟିବାବେଳେ ସେଥୁରୁ ଏକ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ରନୁମୁଦ୍ରିକାଟିଏ ପାଇଲା । ଏହାପରେ ଏହାକୁ ବିକ୍ରି କରିବାପାଇଁ ନେଇ ବଜାରରେ ଦେବା ସମୟରେ ରାଜରକ୍ଷୀମାନେ ତାକୁ ଧରିଥିଲେ । କାରଣ ସେହି ମୁଦ୍ରିକାଟିରେ ରାଜାଙ୍କର ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ ଥିଲା । ଏଣୁ ଚୋର ବୋଲି ଭାବି ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନେ ଧୀବରକୁ ବାନ୍ଧି ନେଇଗଲେ । ଏହିପରିଭାବେ ସେ ଧୀବରଟି ରାଜପୁରୁଷଙ୍କଦ୍ୱାରା ଧରାହେଲା ।

Question 3.
कथं धीवर: दोषमुक्तः?
Answer:
ମତ୍ସ୍ୟ ଉଦରରୁ ପାଇଥ‌ିବା ମୁଦ୍ରିକାଟିକୁ ଯେତେବେଳେ ଧୀବର ବିକ୍ରି କରିବାପାଇଁ ବଜାରକୁ ଗଲା ସେତେବେଳେ ସେ ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଧରାଗଲା । ସେମାନେ ତାକୁ ବାନ୍ଧିନେଇ ରାଜା ଦୁଷ୍ୟନ୍ତଙ୍କ ନିକଟକୁ ନେଇଗଲେ । ମୁଦ୍ରିକାଟିରେ ରାଜା ଦୁଷ୍ୟନ୍ତଙ୍କର ନାମୋଲ୍ଲେଖ ଥିବାରୁ ତାକୁ ନେଇ ରାଜଶ୍ୟାଳକ ଯେତେବେଳେ ରାଜାଙ୍କୁ ଦେଲେ, ସେତେବେଳେ ରାଜା ତାହା ଦେଖୁ ତାଙ୍କର ପୂର୍ବସ୍ମୃତି ଫେରିପାଇଲେ । ଶକୁନ୍ତଳାଙ୍କ କଥା ମନେପକାଇ ସ୍ତମ୍ଭୀଭୂତ ହୋଇଯାଇ ଉତ୍କଣ୍ଠିତ ହେଲେ । ଏହାକୁ ଦେଇଥ‌ିବା ଧୀବରକୁ ପାରିତୋଷିକ ଓ ଉପହାର ଦେଇ ଦୋଷମୁକ୍ତ କରିବାକୁ ଆଦେଶ ଦେଲେ । ରାଜାଜ୍ଞା ପାଇ ରାଜଶ୍ୟାଳକ ଧୀବରକୁ ବନ୍ଧନମୁକ୍ତ କଲେ ଓ ଧୀବରଟି ଦୋଷମୁକ୍ତ ହେଲା ।

Question 4.
कथं राजा दुष्यन्तः पर्युत्सुकमना आसीत्?
Answer:
ଯେତେବେଳେ ରାଜାଶ୍ୟାଳକ ଧୀବରଠାରୁ ରାଜାଙ୍କର ନାମାଙ୍କିତ ମୁଦ୍ରିକା ନେଇ ଦୁଷ୍ୟନ୍ତଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କଲେ ସେତେବେଳେ ଏହା ଦେଖିବାମାତ୍ରକେ ସେ ସ୍ତମ୍ଭୀଭୂତ ହୋଇଯାଇଥିଲେ । କିଛି ସମୟ ଚିନ୍ତାକରି ସେ ଉତ୍କଣ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲେ । କାରଣ ଏହା ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ପ୍ରିୟତମା ପତ୍ନୀ ଶକୁନ୍ତଳାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରାଇଥିଲା । ଏଣୁ ସେ ଉତ୍କଣ୍ଠମନା ହୋଇଥିଲେ ।

Question 5.
धीवरराजंपुरुषयोः मध्ये कथं मित्रता संजात?
Answer:
ରାଜରକ୍ଷୀ ରାଜଦ୍ଵାରରେ ଧୀବରକୁ ଧରି ତାକୁ ମାରିବାକୁ ସଜବାଜ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ରାଜଶ୍ୟାଳକ ହାତରେ ଆଜ୍ଞାପତ୍ର ସହ ଉପହାର ଓ ପାରିତୋଷିକ ଆଣି ଧୀବର ଦୋଷମୁକ୍ତ ବୋଲି କହି ତାହା ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ଧୀବରର ରାଜାଙ୍କର ଏତାଦୃଶ ଉପକାର ସାଧନ ଓ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତିଯୋଗୁ ତା’ ସହ ମିତ୍ରତା କରିବାପାଇଁ ରାଜପୁରୁଷ ଇଚ୍ଛାକଲେ । ଏହାପରେ ମିତ୍ରତାର ସାକ୍ଷୀ ସ୍ଵରୂପ ଶୁଣ୍ଢିଶାଳାରେ ଯାଇ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ । ଏହିପରି ଭାବେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମିତ୍ରତା ହୋଇଥିଲା ।

Question 6.
कीदृशं कर्म न विवर्जनीयम्?
Answer:
ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତିର ଯାହା କୌଳିକ କର୍ମ ତାହା ସେ କେବେ ବର୍ଜନ କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ସେ କର୍ମ ଯେତେ ନିନ୍ଦନୀୟ ହେଉ ପଛେ । ଯେପରି ପଶୁମାରଣ ଅତୀବ ଦାରୁଣ ବା କଷ୍ଟଦାୟକ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଯଜ୍ଞକାଳରେ ଶ୍ରୋତ୍ରିୟବେଦଜ୍ଞ ବ୍ରାହ୍ମଣଦ୍ୱାରା ଏହା କରାଯାଇଥାଏ ।

दीर्घप्रश्नोत्तराणि

Question 1.
‘अभिज्ञानशाकुन्तलम्’ नाटके मुद्रिकाप्राप्तिः प्रसङ्गम् आलोचयत ।
ଊ – ସଂସ୍କୃତ ସାହିତ୍ୟରେ ମହାକବି କାଳିଦାସଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ଅଭିଜ୍ଞାନଶାକୁନ୍ତଳମ୍’ ନାଟକର ଷଷ୍ଠ ଅଙ୍କରେ ମୁଦ୍ରିକାପ୍ରାପ୍ତି ପ୍ରସଙ୍ଗ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ପୁରୁବଂଶର ମହାପ୍ରଦୀପ ରାଜା ଦୁଷ୍ୟନ୍ତ ମୃଗୟାବସରରେ କଣ୍ଢାଶ୍ରମରେ ଅପ୍‌ସରାସମ୍ଭୁତା ମେନକାକନ୍ୟା ଶକୁନ୍ତଳାକୁ ଦେଖୁ ତାଙ୍କର ରୂପରେ ବିମୋହିତ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ ଗାନ୍ଧର୍ବ ବିବାହ କରିଥିଲେ। ପୁନଶ୍ଚ ରାଜ୍ୟକୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କଲାବେଳେ ସେ ସ୍ୱନାମାଙ୍କିତ ମୁଦ୍ରିକାକୁ ଶକୁନ୍ତଳାଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ଶକୁନ୍ତଳା ଦୁଷ୍ୟନ୍ତଙ୍କ କଥା ଚିନ୍ତାକରୁଥିବାବେଳେ ମହାକୋପି ଦୁର୍ବାସାଙ୍କର ଅଭିଶାପରେ ସେ ବିସ୍ମୃତ ହୋଇଗଲେ । ଅଭିଜ୍ଞାନ ଦର୍ଶନରେ ପୁନଃ ସ୍ମରଣ ହେବାକଥା କହି ଦୁର୍ବାସା ଚାଲିଯାନ୍ତେ ଏକଥାକୁ ସଖୀମାନେ ଜାଣିଥିଲେ।

ମହର୍ଷି କଣ୍ଠଙ୍କଦ୍ୱାରା ଶକୁନ୍ତଳା ରାଜା ଦୁଷ୍ୟନ୍ତଙ୍କ ନିକଟକୁ ପ୍ରେଷିତା ହେବାବେଳେ ମାର୍ଗରେ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ ଶକ୍ରାବତାର ତୀର୍ଥରେ ସ୍ନାନ କଲାବେଳେ ଶକୁନ୍ତଳାଙ୍କ ହସ୍ତରୁ ମୁଦ୍ରିକାଟି ଚ୍ୟୁତ ହୋଇ ଜଳମଧ୍ଯରେ ପଡ଼ିଗଲା । ଏହାପରେ ସେହି ମୁଦ୍ରିକାଟିକୁ ଏକ ରୋହୀମାଛ ଗିଳିଦେଲା । ସେହି ନଦୀତଟରେ ଏକ ଧୀବର ମାଛମାରି ନିଜର ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରୁଥିଲା । ଥରେ ତା’ର ଜାଲରେ ସେହି ମାଛଟି ପଡ଼ିଲା । ତାକୁ କାଟିବାରୁ ତା’ ପେଟଭିତରୁ ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ମୁଦ୍ରିକାଟି ମିଳିଲା । ଧୀବର ଏହାକୁ ନେଇ ବଜାରରେ ବିକ୍ରି କରୁଥ‌ିବାବେଳେ ରାଜକର୍ମଚାରୀଙ୍କଦ୍ଵାରା ଧରାପଡ଼ିଥିଲା । ରାଜଶ୍ୟାଳକ ରକ୍ଷୀଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଧୀବରକୁ ବାନ୍ଧିନେଇ ତାଠାରୁ ସେ ମୁଦ୍ରିକାଟି ନେଇ ରାଜା ଦୁଷ୍ୟନ୍ତଙ୍କ ନିକଟକୁ ଗଲେ । ରାଜଦ୍ୱାରରେ ରାଜଶ୍ୟାଳକ ରକ୍ଷୀଙ୍କ ହସ୍ତରେ ଧୀବରକୁ ରଖୁ ରାଜନିର୍ଦ୍ଦେଶ ପାଇଁ ଦୁଷ୍ୟନ୍ତଙ୍କ ନିକଟକୁ ଗଲେ ।

ଏହାପରେ ରାଜା ଦୁଷ୍ୟନ୍ତ ରାଜଶ୍ୟାଳକଙ୍କଠାରୁ ସେ ମୁଦ୍ରିକା ବିଷୟ ଶୁଣି ତାକୁ ଦେଖିବା ମାତ୍ରକେ ତାଙ୍କର ସବୁକଥା ଅର୍ଥାତ୍ ଶକୁନ୍ତଳାଙ୍କ ସହ ବିବାହ ବିଷୟ ମନେପଡ଼ିଗଲା । ଚକ୍ଷୁ ତାଙ୍କର ଲୋତକାପ୍ଲତ ହୋଇଗଲା । କିଛି ସମୟ ସ୍ଥିର ଓ ନିଶ୍ଚୟ ରହି ଗମ୍ଭୀର ହୋଇଗଲେ ଓ ଉତ୍କଣ୍ଠିତ ମଧ୍ଯ ହେଲେ । ଏହାପରେ ଖୁସିରେ ଏହାକୁ ପାଇଥିବା ଧୀବର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ, ତା’ର ପାରିତୋଷିକ ଓ ଉପହାର ପ୍ରଦାନ କଲେ । ରାଜଶ୍ୟାଳକ ମଧ ସେସବୁ ଆଣି ଧୀବରକୁ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଧୀବର ରାଜାଙ୍କର ଉପକାର କରିଥିବାରୁ ତା’ସହିତ ମିତ୍ରତା କରିବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛା କଲେ । ସେ ଧୀବର ମଧ୍ୟ ନିଜର ଅର୍ଥରୁ ପୂଜାପାଇଁ କିଛି ଦେବାକୁ ଇଚ୍ଛା କଲା । ଏହାପରେ ସମସ୍ତେ ବନ୍ଧୁତାର ସାକ୍ଷୀସ୍ଵରୂପ ମଦ୍ୟପାନ ନିମନ୍ତେ ଶୁଣ୍ଢିଶାଳାରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ।

ଏଣୁ ମହାକବି କାଳିଦାସ ଯେପରି ଭାବେ ନାଟକରେ ଏ ବିଷୟକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି ତାହା ସମସ୍ତଙ୍କର ବେଶ୍ ହୃଦୟଗ୍ରାହୀ ହୋଇପାରିଛି । ଏହି ମୁଦ୍ରିକାହିଁ ରାଜା ଦୁଷ୍ୟନ୍ତଙ୍କର ଶକୁନ୍ତଳା ଓ ପୁତ୍ର ସର୍ବଦମନର ପ୍ରାପ୍ତିର ମାଧ୍ୟମ ତଥା ଅଭିଜ୍ଞାନ ହୋଇଛି । ଏହାକୁ ଆଧାରକରି ନାଟକର ନାମକରଣ ମଧ୍ଯ ‘ଅଭିଜ୍ଞାନଶାକୁନ୍ତଳମ୍’ ରଖାଯାଇଛି ।

+2 1st Year Sanskrit Optional Chapter 3 ମୁଦ୍ରିକାପ୍ରାପ୍ତି Summary

ଲେଖକ ପରିଚୟ – ଏହା ମହାକବି କାଳିଦାସଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ଅଭିଜ୍ଞାନଶାକୁନ୍ତଳମ୍’ ନାଟକର ଷଷ୍ଠ ଅଙ୍କରୁ ଆନୀତ । ସଂସ୍କୃତ ସାହିତ୍ୟରେ କାଳିଦାସ ମହାକବିଭାବେ ପରିଚିତ । ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟଙ୍କର ରାଜସଭାର କବି ଭାବେ ସେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲେ । ଭାରତର ଉଜ୍ଜୟିନୀ ନିବାସୀରୂପେ ସେ ପରିଚିତ । ତାଙ୍କର ସମୟ ପ୍ରଥମ ଶତକ ବୋଲି ଉଲ୍ଲେଖ ମିଳେ । ତାଙ୍କର ପ୍ରମୁଖ କାବ୍ୟକୃତିଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ‘ରଘୁବଂଶମ୍’ ଓ ‘କୁମାରସମ୍ଭବମ୍’ ମହାକାବ୍ୟ, ‘ମେଘଦୂତମ୍’ ଓ ‘ଋତୁସଂହାରମ୍’ ଗୀତିକାବ୍ୟ ବା ଖଣ୍ଡକାବ୍ୟ ଏବଂ ‘ଅଭିଜ୍ଞାନଶାକୁନ୍ତଳମ୍’, ‘ମାଳବିକାଗ୍ନିମିତ୍ରମ୍’ ଓ ‘ବିକ୍ରମୋର୍ବଶୀୟମ୍’ ଆଦି ନାଟକ ।

ବିଷୟ ପ୍ରବେଶ – କାଳିଦାସ ବିରଚିତ ‘ଅଭିଜ୍ଞାନଶାକୁନ୍ତଳମ୍’ ନାଟକରେ ସାତଟି ଅଙ୍କ ରହିଛି । ଏହାର ଷଷ୍ଠ ଅଙ୍କରେ ‘ମୂଦ୍ରିକାପ୍ରାପ୍ତି’ ବିଷୟ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ଶକ୍ରାବତାର ତୀର୍ଥରେ ସ୍ନାନକାଳରେ କଣ୍ଠସୁତା ଶକୁନ୍ତଳାଙ୍କ ହସ୍ତରୁ ବ୍ୟତା ଅଙ୍ଗୁଳୀୟକ ଧୀବରଦ୍ଵାରା ମତ୍ସ୍ୟଉଦରରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଛି । ବିକ୍ରୟ ସମୟରେ ରକ୍ଷୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଦେଖାଯାଇ ରାଜା ଦୁଷ୍ୟନ୍ତଙ୍କ ସମ୍ମୁଖକୁ ନିଆଯାଇଛି । ରାଜା ଦୁଷ୍ୟନ୍ତ ମୁଦ୍ରିକା ଦର୍ଶନ କରି ଅଭିପ୍ରେତ ଶକୁନ୍ତଳାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରିପାରିଛନ୍ତି ଏବଂ ଉପଯୁକ୍ତ ପାରିତୋଷିକ ଓ ପୁରସ୍କାରଦ୍ୱାରା ଧୀବରକୁ ସମ୍ମାନିତ କରିଛନ୍ତି । ଏହି କଥା ଅତିସୁନ୍ଦରଭାବେ ‘ମୁଦ୍ରିକାପ୍ରାପ୍ତି’ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି ।

୧। ତତଃ ପ୍ରବିଶତି ନାଗରିକ …………………. ବିଶୁଦ୍ଧ ଇଦାନୀମାଜୀବ ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ତାଡ଼ୟିତ୍ୱ = ମାଡ଼ଦେଇ । କୁମ୍ଭୀରକ = ଚୋର । ଅଙ୍ଗୁଳୀୟକମ୍ = ମୁଦ୍ରିକା । ସମାସାଦିତମ୍ = ପ୍ରାପ୍ତହେଲା । ପ୍ରତିଗ୍ରହଃ = ପୁରସ୍କାର । ଆବୃତ୍ତ = ଭିଣୋଇ । କୁଟୁମ୍ବ = ପରିବାର ।

ଅନୁବାଦ – (ତାହାପରେ ନଗରରକ୍ଷକ, ରାଜଶ୍ୟାଳ ଓ ପଛରେ ବନ୍ଧାହୋଇଥିବା ଜଣେ ପୁରୁଷଙ୍କୁ ଧରି ଦୁଇଜଣ ରକ୍ଷୀଙ୍କ ପ୍ରବେଶ)

ଦୁଇ ରକ୍ଷୀ – (ପୁରୁଷଟିକୁ ମାଡ଼ଦେଇ) ଆରେ ଚୋର, କହ କେଉଁଠାରୁ ଏହି ରାଜକୀୟ ମୁଦ୍ରିକା ଯହିଁରେ ମଣିସଂଯୋଜନପୂର୍ବକ (ରାଜାଙ୍କ) ନାମ ମୁଦ୍ରିତ ହୋଇଛି, ତୋଦ୍ୱାରା ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲା ।

ଧୀବର – (ଉଭୟ ନାଟକସହ) ମହାଶୟମାନେ ପ୍ରସନ୍ନ ହୁଅନ୍ତୁ । ମୁଁ ଏପରି କର୍ମ କରେ ନାହିଁ ।

ପ୍ରଥମ – ତେବେ କ’ଣ ଉପଯୁକ୍ତ ବ୍ରାହ୍ମଣ ବୋଲି (ଭାବି) ରାଜାଙ୍କଦ୍ୱାରା ଉପହାର ଦତ୍ତ ହୋଇଛି ।

ପୁରୁଷ – ଶୁଣନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ । ମୁଁ ଶକ୍ରାବତାର ମଧ୍ଯରେ ବାସ କରୁଥିବା ଜଣେ ଧୀବର ।

ଦ୍ଵିତୀୟ – ଆରେ ଚୋର ! କ’ଣ ଆମଦ୍ୱାରା ଜାତିକଥା ପଚରାଯାଇଛି?

ଶ୍ୟାଳ – ସୂଚକ, କହୁ କହୁ, ସବୁକଥା କ୍ରମ ଅନୁସାରେ, ଏହାକୁ ମଝିରେ ବାଧା ଦିଅନାହିଁ ।

ଉଭୟେ – ଆବୁର ( ଭିଣୋଇ) ଙ୍କର ଯାହା ଆଜ୍ଞା । (ଧୀବରକୁ) କୁହ ।

ଧୀବର – ମୁଁ ଜାଲ ଏବଂ ବନଶୀ ଆଦି ସାହାଯ୍ୟରେ ମାଛଧରି କୁଟୁମ୍ବ ଭରଣ କରେ ।

ଶ୍ୟାଳ – (ହସି) ବଡ଼ ବିଶୁଦ୍ଧ ବୃତ୍ତି ତ !

ବ୍ୟାକରଣ
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ପୁରୁଷମାଦାୟ = ପୁରୁଷମ୍ + ଆଦାୟ । ନାହମୀଦୃଶସ୍ୟ = ନ + ଅହମ୍ + ଇଦୃଶସ୍ୟ । ଅସ୍ମାଭିର୍ବସତଃ = ଅସ୍ଵାଭଃ + ବସତଃ । ଜାତିଶ୍ଚ = ଜାତିଃ + ଚ । ସର୍ବମନୁକ୍ରମେଣ = ସର୍ବମ୍ + ଅନୁକ୍ରମେଣ । ଯଦାବୁତ୍ତ = ଯତ୍ + ଆବୁତ୍ତ ।

ସମାସ – ନାଗରିକଃ = ନଗରଂ ରକ୍ଷତି ଇତି (ଉପପଦ ତତ୍) । ଅକାର୍ଯ୍ୟସ୍ଯ = ନ କାର୍ଯ୍ୟ, ତଥ୍ୟ (ନଞ୍ଜ୍ ତତ୍) । ଅନୁକ୍ରମେଣ = କ୍ରମଂ ପଶ୍ଚାତ୍, ତେନ (ଅବ୍ୟୟୀଭାବ ) । ମତ୍ସ୍ୟବନ୍ଧନାପାୟୈ = ମଧ୍ୟାନାଂ ବନ୍ଧନଂ, ତସ୍ୟ ଉପାୟ, ଡଃ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) । କୁଟୁମ୍ବଭରଣମ୍ = କୁଟୁମ୍ବସ୍ୟ ଭରଣମ୍ (୬ଷ୍ଠ ତତ୍) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – କୁମ୍ଭାଳକ ! = ସମ୍ବୋଧନେ ୧ମା । ତ୍ରୟା = ଅନୁସ୍ତେ କଉଁରି ୩ୟା । ତେ = ସମ୍ପ୍ରଦାନେ ୪ର୍ଥୀ । ମାମ୍ = ‘ଅନ୍ତରା’ ଯୋଗେ ୨ୟା । କୁଟୁମ୍ବଭରଣମ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ବଦ୍ଧମ୍ = ବଧୂ + କ୍ତ । ଆଦାୟ = ଆ + ଦା + ଲ୍ୟାପ୍ । ସମାସାଦିତମ୍ = ସମ୍ + ଆ + ସଦ୍ + କ୍ତ । କାର୍ଯ୍ୟ = କୃ + ଯତ୍ । ଦରଃ = ଦା + କ୍ତ । ଭରଣମ୍ = ଭର୍ + ଲୁଟ୍ ।

୨। ଧୀବର …………….. ଶ୍ରୋତ୍ରିୟଃ ।

ଶ୍ଳୋକ – ସହଜ କିଳ ଯଦ୍‌ବିନିନ୍ଦିତଂ ନ ତୁ ତତ୍ କର୍ମ ବିବର୍ଜନୀୟମ୍
ପଶୁମାରଣକର୍ମଦାରୁନଃ ଅନୁକମ୍ପା ମୃଦୁକୋଽପିଶ୍ରୋତ୍ରିୟଃ ॥

ଅନ୍ବୟ – ବିନିନ୍ଦିତମପି ଯତ୍ କର୍ମ ସହଜଂ, ତତ୍ ନହି ବିବର୍ଜନୀୟମ୍, କିଳ ଶ୍ରୋତ୍ରିୟ ଅନୁକମ୍ପା ମୃଦୁଃ ଅପି ପଶୁମାରଣ କର୍ମଦାରୁନଃ (ଭବତି) ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ବିବର୍ଜନ = ପରିତ୍ୟାଗ । ଶ୍ରୋତ୍ରିୟଃ = ବ୍ରାହ୍ମଣ । ଅନୁକମ୍ପା = ଦୟା । ମୃଦୁକଃ = କୋମଳ । ଦାରୁନଃ = କଷ୍ଟ ।

ଅନୁବାଦ – ଧୀବର (ପୁରୁଷ) – ପ୍ରଭୁ ଏପରି କୁହନ୍ତୁ ନାହିଁ । (ଅନ୍ୟଦ୍ଵାରା) ବିନିନ୍ଦିତ ହେଲେ ହେଁ, ଯାହାର ଯେଉଁ କର୍ମ ସହଜ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜନ୍ମସହ ଆଗତ) ତାହା ବର୍ଜନ କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଶ୍ରୋତ୍ରିୟ (ବୈଦିକ ବ୍ରାହ୍ମଣ) ଦୟାଭାବ ନେଇ କୋମଳ ହୋଇଥିଲେ ହେଁ, (ଯଜ୍ଞରେ) ପଶୁମାରଣ କର୍ମରେ ନିଷ୍ଠୁର ଅଟନ୍ତି ।

ବ୍ୟାକରଣ
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ଅନୁକମ୍ପାମୃଦୁକୋଽପି = ଅନୁକମ୍ପାମୂଦୁକଃ + ଅପି ।

ସମାସ – ପଶୁମାରଣମ୍ = ପଶୁନାଂ ମାରଣମ୍‌ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ଶ୍ରୋତ୍ରିୟ = କଉଁରି ୧ ମା । ପଶୁମାରଣମ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ବିବର୍ଜନୀୟମ୍ = ବି + ବର୍ଜ + ଅନୀୟ । ମାରଣମ୍ = ମୃ + ଲୁଟ୍ ।

୩। ନାଗରିକଶ୍ୟପଃ …………………… ମୁଖ୍ୟ ବା ଦ୍ରକ୍ଷ୍ୟସି ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ରୋହିତମତ୍ସ୍ୟ = ରୋହିମାଛ । ପ୍ରେକ୍ଷେ = ଦେଖନ୍ତେ । ଭାସୁରମ୍ = ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ । ମୁଵତ = ଛାଡ଼ । ବିକ୍ରୟାୟ = ବିକ୍ରୟ ନିମନ୍ତେ । ବିସୁଗନ୍ଧୀ = ଦୁର୍ଗନ୍ଧଯୁକ୍ତ । ନିବେଦ୍ୟ = ଜଣାଇ । ଚିର = ବିଳମ୍ବ । ସୁମନମଃ = ଫୁଲମାଳ । ପିନନ୍ଧୁମ୍ = ପିନ୍ଧାଇବାକୁ । ଗୃଧ୍ର = ଶାଗୁଣା । ଶୁନଃ = କୁକୁରର ।

ଅନୁବାଦ – ଶ୍ୟାଳ – ତା’ପରେ?

ଧୀବର – ଏକ ଦିବସରେ ରୋହିମାଛଟିଏ ଖଣ୍ଡଖଣ୍ଡ କରି କାଟିଲି । ଯେତେବେଳେ ତା’ ପେଟ ଭିତରକୁ ଚାହିଁଲି ସେତେବେଳେ ଏହି ରମ୍ବୋଜ୍ଜ୍ବଳ ମୁଦ୍ରିକାଟି ଦେଖୁଲି । ପରେ ଏହାକୁ ବିକ୍ରୟ ନିମିତ୍ତ ଦେଖାଇବାବେଳେ ଆପଣମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଗୃହୀତ ହେଲି । ମୋତେ ମାରନ୍ତୁ ବା ଛାଡ଼ନ୍ତୁ, ଏହାହିଁ ଏହାର ଆଗମ ବୃତ୍ତାନ୍ତ (ପ୍ରାପ୍ତି ଘଟଣା) ।

ଶ୍ୟାଳ – ଜାନୁକ, (ଏ ଲୋକଟି) ଯେ ଆମ ଗନ୍ଧଯୁକ୍ତ । ଗୋଧ୍ଵକ୍ଷକ ଏବଂ ମତ୍ସ୍ୟବନ୍ଧନକାରୀ, ଏହା ନିଃସନ୍ଦେହ । ଏହାର ମୁଦ୍ରିକା ଦର୍ଶନ ବିଷୟ ବିଚାରଣୀୟ । ମୁଁ ରାଜକୁଳକୁ ହିଁ ଯିବି ।
ରକ୍ଷାଦ୍ଵୟ – ତାହାହେଉ । ଚାଲରେ ଗଣ୍ଠିକଟା ଚାଲ୍ । (ସମସ୍ତଙ୍କର ପରିକ୍ରମଣ)

ଶ୍ୟାଳ – ସୂଚକ ଏହି ରାଜଦ୍ବାରରେ ଅପ୍ରମତ୍ତ (ସାବଧାନ) ରହି, ଏ ମୁଦ୍ରିକା ଯେପରି ମିଳିଛି, ରାଜାଙ୍କୁ ଜଣାଇ ତାଙ୍କଠାରୁ ଆଦେଶ ଲାଭକରି ବାହାରି ଆସିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୋତେ ଅପେକ୍ଷା କର ।

ଉଭୟେ – ରାଜାଙ୍କର ପ୍ରସାଦନନିମିତ୍ତ ଆବୁତ୍ତ (ପୁର) ପ୍ରବେଶ କରନ୍ତୁ । (ଶ୍ୟାଳ ନିଶ୍ରାନ୍ତ)

ସୂଚକ – ଆବୁତ୍ତ ତ ବିଳମ୍ବ କରୁଛନ୍ତି ।

ଜାନୁକ – ଅବସର ଦେଖୁ ତ ରାଜାମାନଙ୍କ ପାଖକୁ ଯିବା ଉଚିତ ।

ସୂଚକ – ମୋ ହାତର ଅଗ୍ରଭାଗଦ୍ଵୟ ବଧ ନିମିତ୍ତ ଫୁଲମାଳ ପିନ୍ଧାଇ ଦେବାଲାଗି ଫରକି ଉଠୁଛି ।

ଧୀବର – ଅକାରଣରେ ଆପଣ ମୋର ହନ୍ତା ହୋଇପାରିବେ ନାହିଁ ।

ଜାନୁକ – (ଚାହିଁ) ହେଇ ଆମ ପ୍ରଭୁ ରାଜାଙ୍କ ଆଦେଶ ଲାଭକରି ପତ୍ରହସ୍ତ ହୋଇ ଏଇ ଆଡ଼କୁ ମୁଖକରିବା ଦିଶିଲେଣି । (ଏବେ)ତୁ ଗୃଧ୍ରର ବଳି ହେବୁ ଅଥବା କୁକୁର ମୁଖ ଦେଖିବୁ । (ପ୍ରବେଶ କରି)

ବ୍ୟାକରଣ
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ତତସ୍ତତଃ = ତତଃ + ତତଃ । ଉଦରାଭ୍ୟନ୍ତରେ = ଉଦର + ଅଭ୍ୟନ୍ତରେ । ତାବଦେତଦ୍ = ତାବତ୍ + ଏତଦ୍ । ପଶ୍ଚାଦିହ = ପଶ୍ଚାତ୍ + ଇହ । ଦର୍ଶୟନ୍ତେବ = ଦର୍ଶୟନ୍ + ଏବ । ତାବଦେତସ୍ୟ = ତାବତ୍ + ଏତସ୍ୟ । ମତ୍ସ୍ୟଦରାଭ୍ୟନ୍ତରଗତିମିତି = ମତ୍ସ୍ୟ + ଉଦର + ଅଭ୍ୟନ୍ତରଗତମ୍ + ଇତି । ଇଦାନୀମେତସ୍ୟ = ଇଦାନୀମ୍ + ଏତସ୍ୟ । = ଖଳୁ + ଆବୁରଃ । ବଳିଭବତୁ = ବହିଃ + ଭବତୁ ।

ସମାସ – ମତ୍ସ୍ୟଦର = ମତ୍ସ୍ୟସ୍ୟ ଉଦର (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) । ରାଜକୁଳମ୍ = ରାଜ୍ଞ କୁଳମ୍ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) । ରାଜଶାସନମ୍ = ରାଜ୍ଞ ଶାସନମ୍ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ଦିବସେ = ଅଧିକରଣେ ୭ମୀ । ମୟା = ଅନୁକ୍ତ କର୍ଭରି ୩ୟା । ରାଜକୁଳମ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା । ଗୋପୁରଦ୍ଵାରେ = ଅଧିକରଣେ ୭ମୀ ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ପ୍ରାପ୍ତ = ପ୍ର + ଆପ୍ + କ୍ତ । ପ୍ରବିଶ୍ୟ = ପ୍ର + ବିଶ୍ + ଲ୍ୟାପ୍ । ପରିକ୍ରମ୍ୟ = ପରି + କ୍ରମ୍ + ଲ୍ୟପ୍ । ବିଲୋକ୍ୟ = ବି + ଲୁକ୍ + ଲ୍ୟାପ୍ ।

୪। ନାଗରିକ ଶ୍ୟାଳ ………….. ସମାରୋପିତଃ ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ମୁଞ୍ଚ = ଛାଡ଼ । ଜାଲୋପଜୀବିକମ୍ = ଧୀବରକୁ । ସାମ୍ପ୍ରତମ = ବର୍ତ୍ତମାନ । ଉତିଷ୍ଠ = ଉଠ । ପାରିତୋଷିକମ୍ = ପୁରସ୍କାର । ଗୃହୀଣ = ଗ୍ରହଣ କର । କଟକମ୍ = ସୁବର୍ଣ୍ଣ ବା ଅର୍ଥ । ଶୂଳାତ୍ = ଶୂଳିରୁ । ଅବତାର୍ଯ୍ୟ = ଓହ୍ଲାଇ । ସମାରୋପିତଃ = ବସାଇଦେଲା ।

ଅନୁବାଦ – ଶ୍ୟାଳ – ଶୀଘ୍ର, ଶୀଘ୍ର ଏହାକୁ – (ଏହିପରି ଅନେକ କହି)

ଧୀବର – ଆହେ ନିହତ ହେଲି ।

ଶ୍ୟାଳ – ସେହି ଜାଲଜୀବୀକୁ ଛାଡ଼ିଦିଅ । ଏହାର ମୁଦ୍ରିକାପ୍ରାପ୍ତି କଥା ସତ୍ୟ । ଯେପରି ଆମ ସ୍ଵାମୀ କହିଲେ ।

ସୂଚକ – ଯାହା ଆବୁତ୍ତ କହୁଛନ୍ତି । ଏଲୋକ ଯମଗୃହରେ ପ୍ରବେଶକରି ଫେରିଆସିଛି ।

ଧୀବର – ପ୍ରଭୁ ! ବର୍ତ୍ତମାନ ମୋର ଜୀବିକା ତୁମଦ୍ୱାରା କିଣାଗଲା ବା ଅପହୃତ ହେଲା । (ଏହିପରି କହି ପାଦତଳେ ପଡ଼ିଗଲା)

ଶ୍ୟାଳ – ଉଠ । ରାଜା ମୁଦ୍ରିକାର ମୂଲ୍ୟ ପରିମାଣରେ ଏହି ପାରିତୋଷିକ ମଧ୍ୟ ଦିଆଇଛନ୍ତି । ତେଣୁ ତାହା ଗ୍ରହଣ କର । (ଧୀବରକୁ ଅର୍ଥ ପ୍ରଦାନ କଲେ)

ଧୀବର – (ଆନନ୍ଦ ସହ ପ୍ରଣାମପୂର୍ବକ ପ୍ରତିଗ୍ରହଣ କରି) ଅନୁଗୃହୀତ ହେଲି ।

ଜାନୁକ – ଏହା ନିଶ୍ଚୟ ରାଜାଙ୍କର ସେପରି ଅନୁଗ୍ରହ ଯେପରି ଶୂଳିରୁ ଓହ୍ଲାଇଆଣି ହାତୀ କାନ୍ଧରେ ଆରୋପିତ ହେଲା ।

ବ୍ୟାକରଣ
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ହତୋଽସ୍ମି = ହତଃ ଅସ୍ଥି । ଖମ୍ବେଷ = ଖଳୁ + ଏଷ । ଶୂଳାଦବତାର୍ଯ୍ୟ = ଶୂଳାତ୍ + ଅବତାର୍ଯ୍ୟ

ସମାସ – ଜାଲୋପଜୀବିକମ୍ = ଜାଲମ୍ ଉପଜୀବିକଂ ଯସ୍ୟ ସ, ତମ୍ (ବହୁବ୍ରୀହିଃ) । ଯମବସତିମ୍ = ଯମସ୍ୟ ବସତିମ୍ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) । ହସ୍ତିସ୍କନ୍ଧ = ହସ୍ତୀ ସ୍କନ୍ଧ, ତସ୍ମିନ୍ (୬ଷ୍ଠ ତତ୍) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ଜାଲୋପଜୀବିକମ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା । ଯମବସତିମ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା । ଧୀବରାୟ = ସମ୍ପ୍ରଦାନେ ୪ର୍ଥୀ । ଶୂଳାତ୍ = ଅପାଦାନେ ୫ମୀ । ହସ୍ତିସ୍କନ୍ଧ = ଅଧିକରଣେ ୭ମୀ ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ହତଃ = ହଜ୍‌ + କ୍ତ । ଉପପନଃ = ଉପ + ପଦ୍ + କ୍ତ । ଗତ୍ମା = ଗମ୍ + କ୍ସାଚ୍ । ନିବୃତ୍ତ = ନି + ବୃତ୍ + କ୍ତ । ଅନୁଗୃହୀତ = ଅନୁ + ଗ୍ରହ୍ + ଣିଚ୍ + କ୍ତ । ଅବତାର୍ଯ୍ୟ = ଅବ + ତୃବ୍ + ଣିଚ୍ + ଲ୍ୟାପ୍ । ସମାରୋପିତଃ = ସମ୍ + ଆ + ରୋପ୍ + ଣିଚ୍ + କ୍ତ ।

୫। ସୂଚକ ………………… ନିଷ୍ଠାନ୍ତା ସର୍ବେ ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ପାରିତୋଷିକ = ପୁରସ୍କାର । ମହାର୍ହ = ମହାମୂଲ୍ୟ । ଅଭିମତଃ = ପ୍ରିୟ । ସ୍ଵତଃ = ମନେପଡ଼ିବା । ପର୍ଯ୍ୟସ୍ତୁକମନା = ବ୍ୟସ୍ତମନା । ସୁମନଃ = ଫୁଲମାଳ ।

ଅନୁବାଦ – ସୂଚକ – ଆବୁତ୍ତ ! ପୁରସ୍କାରରୁ ଜଣାପଡୁଛି, ମହାମୂଲ୍ୟ ରନୁମୁଦ୍ରିକାଟି ରାଜାଙ୍କର ଆଦରଣୀୟ ଥିଲା ।

ଶ୍ୟାଳ – ସେଥ‌ିରେ ଥିବା ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ରନ୍ ଯେ ରାଜାଙ୍କଦ୍ୱାରା ସମାଦୃତ ତାହା ମୁଁ ମନେ କରୁନାହିଁ ।

ଉଭୟେ – ପୁଣି କ’ଣ?

ଶ୍ୟାଳ – ତା’ର ଦର୍ଶନରେ ରାଜାଙ୍କଦ୍ୱାରା କେହିଜଣେ ପ୍ରିୟଲୋକ ମନେପଡ଼ିଲେ । ଯେହେତୁ ସେ ପ୍ରକୃତି ଗମ୍ଭୀର ହେଲେହେଁ ମୁହୂର୍ଭକ ପାଇଁ ଲୋତକପୂର୍ଣନୟନ ହୋଇଗଲେ ।

ସୂଚକ – ରାଜା ଆବୃତ୍ତଙ୍କଦ୍ଵାରା ସେବିତ ହେଲେ ।

ଜାନୁକ – ବରଂ କୁହ, ଏହି ମତ୍ସ୍ୟଜୀବୀଙ୍କ ଭର୍ଭା (ଧୀବର) ନିମିତ୍ତ ।

ଧୀବର – ହଜୁର୍ ! ଏଥୁ ଅଧେ ଆପଣମାନଙ୍କର ପୁଷ୍ପର ମୂଲ୍ୟ ହେଉ ।

ଜାନୁକ – ଧୀବର ! ବର୍ତ୍ତମାନ ତୁମେ ଅଧ‌ିକ ମହତ୍ଵ ଓ ମୋର ପ୍ରିୟବନ୍ଧୁ ହୋଇଗଲ । (ସମସ୍ତେ ନିଷ୍ଠାନ୍ତ)

ବ୍ୟାକରଣ
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ପୁନସ୍ତର୍କୟାମି = ପୁନଃ + ତର୍କୟାମି । କୋଽପ୍ୟଭିମତଃ = କଃ + ଅପି + ଅଭିମତଃ । ଶୋଚିତଶ୍ଚ = ଶୋଚିତଃ + ଚ । ସଂବୃତ୍ତୋଽସି = ସଂବୃରଃ + ଅସି ।

ସମାସ – ମହାରଢ଼େନ = ମହାର୍ହ ରନଂ, ତେନ (କର୍ମଧାରୟ) । ସୁମନୋମୂଲ୍ୟମ୍ = ସୁମନମଃ ମୂଲ୍ୟମ୍ (୬ଷ୍ଠ ତତ୍ତ୍ଵ) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ପାରିତୋଷିକେଣ = କରଣେ ୩ୟା । ମହାର୍ହରଡ୍ରେନ = କରଣେ ୩ୟା । ଦର୍ଶନେନ = କରଣେ ୩ୟା । ମତ୍ସ୍ୟଶକ୍ରୋ = ‘କୃତ୍’ଯୋଗେ ୬ଷ୍ଠୀ ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ଭବିତବ୍ୟମ୍ = ଭୂ + ଣିଚ୍ + ତଥ୍ୟ । କୃତ୍ରା = କୃ + କ୍ସାଚ୍ । ସ୍ଵତଃ = ସ୍କୃ + କ୍ତ । ସଂବୃକଃ = ସମ୍ + ବୃତ୍ + ଲୁ ।

Odisha State Board Plus Two First Year Sanskrit Optional Solutions Chapter 2 ପରହିତସାଧନମ୍ Textbook Exercise Questions and Answers.

Plus Two First Year Sanskrit Optional Chapter 2 ପରହିତସାଧନମ୍ Question Answer

अतिसंक्षेपेण उत्तरं लिखत

(क) बन्धनीमध्यात् शुद्धम् उत्तरं चित्वा लिखत-

Question 1.
‘परहितसाधनम्’ कथा _____________________ ग्रन्यात् समुद्धृता। (द्वात्रिंशत्पुत्तलिका, पञ्चतन्त्रम्, कथासरित्सागर)
Answer:
द्वात्रिंशत्पुत्तलिका

Question 2.
अस्यां कथायां नरपतेः _____________________ सुगुणानां वर्णनं कृतम्। (शूद्रकस्य, त्रिविक्रमसेनस्य, विक्रमादित्यस्य)
Answer:
विक्रमादित्यस्य

Question 3.
सिंहासनं समारोदुकामं _____________________ एका पुत्तलिका कथयति। (विक्रमादित्यम्, भोजम्, त्रिविक्रमसेनम्)
Answer:
भोजम्

Question 4.
विक्रमे राज्यं कुर्वति भूमण्डले _____________________ नासन्। (सज्जनाः, पिशुना:, ब्राह्मणा:)
Answer:
पिशुना:

Question 5.
विक्रमादित्य राज्यभारं _____________________ निक्षिप्तवान्। (पुत्रेषु, सैन्येषु, मन्त्रिषु)
Answer:
मन्त्रिषु

Question 6.
विक्रमादित्य _____________________ वेषेण देशान्तरं निर्गतः। (योगी, भिक्षुकः, सन्न्यासी)
Answer:
योगी

Question 7.
पर्यटन् स एकस्मिन् दिवसे _____________________ प्राविशत्। (जलमध्ये, गुहायां, महारण्यमध्ये)
Answer:
महारण्यमध्ये

Question 8.
विक्रमादित्य _____________________ एकम् आश्रित्य रात्रौ स्थितः। (गृहम्, मन्दिरम्, वृक्षमूलम्)
Answer:
वृक्षमूलम्

Question 9.
तस्य वृक्षस्य उपरि _____________________ नामा कश्चिद् वृद्धः पक्षिराज आसीत्। (जरद्गवः, चिरञ्जीवी, जतुकर्णि)
Answer:
चिरञ्जीवी

Question 10.
पक्षिसावका: सायम् एकैकं _____________________ आदाय तस्मै वृद्धाय प्रयच्छन्ति स्म। (फलम्, पत्रम्, पुष्पम्)
Answer:
फलम्

Question 11.
अस्ति _____________________ शैवालघोषः नाम पर्वतः। (दक्षिणदेशे, पूर्वदेशे, उत्तरदेशे)
Answer:
उत्तरदेशे

Question 12.
अस्ति उत्तरदेशे _____________________ नाम पर्वतः। (मणिकर्ण, हिमालय, शैवालघोषः)
Answer:
शैवालघोषः

Question 13.
तस्य समीपे _____________________ नगरम् अस्ति। (पलाश, काशी, उज्जयिनी)
Answer:
पलाश

Question 14.
तस्मिन् पर्वते कश्चित् _____________________ निवसति स्म। (यक्ष:, राक्षसः, किन्नरः)
Answer:
राक्षसः

Question 15.
तस्य राक्षसस्य नाम _____________________। (अकासुरः, वकासुरः, अघासुरः)
Answer:
वकासुरः

Question 16.
वयं तुभ्यमाहारार्थं प्रतिदिनमेकं _____________________ दास्यामः। (शिशुं कन्यां, मानवं)
Answer:
मानवं

Question 17.
अद्य मम मित्रस्य कस्यचिद् _____________________ वार: समायातः। (क्षत्रियस्य, भिक्षुकस्य, ब्राह्मणस्य)
Answer:
ब्राह्मणस्य

Question 18.
तस्य ब्राह्मणस्य एक एव _____________________। (पुत्रः, कन्या, पिता)
Answer:
पुत्रः

Question 19.
_____________________ प्रयच्छति चेत् भायी विधवा जायते। (पुत्रं, कन्यां, आत्मानं)
Answer:
आत्मानं

Question 20.
_____________________ ददाति चेत् आश्रमभ्रंशो भवति। (पत्नीं, पुत्रं, आत्मानं)
Answer:
पत्नीं

Question 21.
राजा तत्र नगरे _____________________ समीपं गतः। (मन्दिरं, वध्यशिला, प्रासादं)
Answer:
वध्यशिला

Question 22.
_____________________ वध्यशिलायाम् उपविष्टः। (राजा, ब्राह्मण:, राक्षसः)
Answer:
राजा

Question 23.
राक्षसः राजानं _____________________ इति सम्वोधितम्। (महाभाग !, महासत्त्व !, वोधिसत्त्व !)
Answer:
महासत्त्व !

Question 24.
शिलायां प्रतिदिनं य उपविशति, स मदागमनात् पूर्वमेव _____________________। (शेते, म्रियते, अगच्छत्)
Answer:
म्रियते

Question 25.
मया _____________________ एतत् शरीरं दीयते स्वेच्छया। (परार्थम्, त्वदर्थम्, मदर्थम्)
Answer:
परार्थम्

Question 26.
तव एतत् शरीरं _____________________। (घृण्यम्, श्लाध्यम्, खर्वम्)
Answer:
श्लाध्यम्

Question 27.
भो महासत्त्व ! त्वं सर्वस्य _____________________ असि। (मित्रम्, आर्त्तिहरः, प्राणदाता)
Answer:
आर्त्तिहरः

Question 28.
यदि प्रसन्नं तर्हि अद्य प्रभृति _____________________ परित्यज। (आहार, पशुभक्षणं, मनुष्यभक्षणं)
Answer:
मनुष्यभक्षणं

Question 29.
_____________________ तदा प्रभृति जीवमारणं तत्याज। (ब्राह्मण:, राजा, राक्षस:)
Answer:
राक्षस:

Question 30.
राजा पुत्तलिकावचनं शृत्वा _____________________ अभवत्। (स्तब्धम्, उपहसितम्, तुष्णीम्)
Answer:
तुष्णीम्

(ख) अतिसंक्षेपेण उत्तरं लिखत-

Question 1.
एकदा क: राज्यभारं मन्त्रिषु निधाय देशान्तरं निर्गतः?
Answer:
ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ

Question 2.
विक्रमादित्यः राज्यभारं केषु निधाय देशान्तरं निर्गत:?
Answer:
ମନ୍ତ୍ରମାନଙ୍କଠାରେ

Question 3.
सूर्यस्तं दृष्ट्रा विक्रमादित्यः कदा वृक्षमूलमाश्रित्य स्थित:?
Answer:
ରାତିରେ

Question 4.
वृक्षस्य उपरि कः आसीत्?
Answer:
ବୃଦ୍ଧପକ୍ଷୀରାଜ

Question 5.
वृद्धपक्षिराजस्य नाम किमासीत्?
Answer:
ଚିରଞ୍ଜୀବୀ

Question 6.
चिरञ्जीविन: पुत्रा: पौत्राश्च सायंकाले एकैकं किम् आदाय तस्मै वृद्धाय प्रायच्छन्?
Answer:
ଫଳ

Question 7.
उत्तरदेशे को नाम पर्वतः अस्ति?
Answer:
ଶୈବାଳଘୋଷ

Question 8.
कुत्र शैवालघोषः नाम पर्वतः अस्ति?
Answer:
ଉତ୍ତରଦେଶରେ

Question 9.
कस्य समीपे पलाशनगरमस्ति?
Answer:
ଶୈବାଳଘୋଷ ପର୍ବତର

Question 10.
शैवालघाषपर्वते स्थितस्य राक्षसस्य नाम किम्?
Answer:
ବକାସୁର

Question 11.
जना: प्रतिदिनं केन प्रकारेण एकैकं मानुषं तस्मै राक्षसाय प्रयच्छन्ति?
Answer:
ଘରପାଳି ଅନୁସାରେ

Question 12.
एकदा कस्य वारः समायातः?
Answer:
ବ୍ରାହ୍ମଣର

Question 13.
ब्राह्मणस्य कति पुत्राः आसन्?
Answer:
ଗୋଟିଏ ପୁଅ

Question 14.
ब्राह्मणः पुत्रं ददाति चेत् किं भवति?
Answer:
ସନ୍ତାନନାଶ

Question 15.
ब्राह्मण: पत्नीं ददाति चेत् किं भवति?
Answer:
ଗୃହସ୍ଥାଶ୍ରମର ବିନାଶ

Question 16.
ब्राह्मण: आत्मानं प्रयच्छति चेत् किं जायते?
Answer:
ଭାର୍ଯ୍ୟା ବିଧବା ହେବ

Question 17.
कः सुहृदः दुःखेन स्वयं दुःखी भवति?
Answer:
ପ୍ରକୃତ ବନ୍ଧୁ

Question 18.
क: विहारवार्थविद् भवति?
Answer:
ରାଜା ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ

Question 19.
राजा ब्राह्मणं स्वगृहं सम्प्रेष्य कुत्र उपविष्टः?
Answer:
ବଧ୍ୟଶିଳାରେ

Question 20.
राक्षसः वदति – भो महासत्त्व ! त्वं पुनः कीदृशो दृश्यसे?
Answer:
ହସହସମୁଖ

Question 21.
परार्थं शरीरं प्रयच्छतः तव शरीरं किम्?
Answer:
ପ୍ରଶଂସନୀୟ

Question 22.
राक्षसः तदा प्रभृति किं तत्याज?
Answer:
ଜୀବବଧ |ମନୁଷ୍ୟଭକ୍ଷଣ

Question 23.
राजा कुत्र प्रत्यगत्?
Answer:
ନିଜ ନଗରୀକୁ

Question 24.
पुत्तलिका भोजराजमब्रवीत् – त्वयि एवं के गुणाः विद्यन्ते?
Answer:
ପରୋପକାର ଓ ଦୟାଦି

(ग) उत्कलभाषया अनुवादं कुरुत-

Question 1.
विक्रमे राज्यं कुर्वति भूमण्डले पिशुना: तस्कराः पापकर्मनिरता नासन्।
Answer:
ରାଜା ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ରାଜତ୍ଵ କଲାବେଳେ ପୃଥିବୀରେ ଦୁର୍ଜନ, ଚୋର ଓ ପାପୀମାନେ ନଥିଲେ ।

Question 2.
एकदा विक्रमादित्यो राज्यभारं मन्त्रिषु निधाय स्वयं योगिवषेण देशान्तरं निर्गतः।
Answer:
ଥରେ ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କଠାରେ ରାଜ୍ୟଭାର ଅର୍ପଣ କରି ନିଜେ ଯୋଗୀବେଶରେ ବିଦେଶକୁ ଚାଲିଗଲେ ।

Question 3.
तद् दृष्ट्वा स वृक्षमूलमेकमाश्रित्य रात्रौ स्थितः।
Answer:
ତାହା ଦେଖୁ ରାତିରେ ସେ ଏକ ବୃକ୍ଷମୂଳକୁ ଆଶ୍ରୟକରି ରହିଲେ ।

Question 4.
तस्य वृक्षस्य उपरि चिरञ्जीविनामा कश्चिद् वृद्धः पक्षिराज आसीत्।
Answer:
ସେହି ବୃକ୍ଷ ଉପରେ ଚିରଞ୍ଜୀବୀ ନାମକ କୌଣସି ଏକ ବୃଦ୍ଧ ପକ୍ଷିରାଜ ଥିଲା।

Question 5.
‘भोः पुत्राः ! युष्माभिः नानादेशान् पर्यटद्भिः किं चित्रं दृष्टम्’?
Answer:
‘ହେ ପୁତ୍ରମାନେ ! ବିଭିନ୍ନ ଦେଶ ଭ୍ରମଣକରି ତୁମେମାନେ କି ବିଚିତ୍ର କଥା ଦେଖୁଲ’?

Question 6.
अस्ति उत्तरदेशे शैवालघोषः नाम पर्वतः।
Answer:
ଉତ୍ତର ଦେଶରେ ଶୈବାଳଘୋଷ ନାମକ ପର୍ବତଟିଏ ଅଛି।

Question 7.
वयं तुभ्यमाहारार्थं प्रतिदिनमेकं मानवं दास्यामः।
Answer:
ଆମ୍ଭେମାନେ ତୁମକୁ ଖାଇବାପାଇଁ ପ୍ରତିଦିନ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ମନୁଷ୍ୟ ଦେବୁ।

Question 8.
तदनन्तरं तत्रत्या जना: प्रतिदिनं गृहक्रमेण एकैकं मानुषं तस्मै प्रचच्छन्ति।
Answer:
ତାହାପରେ ସେଠିକାର ଲୋକମାନେ ପ୍ରତ୍ୟହ ଘରପାଳି ଅନୁସାରେ ଜଣେ ଜଣେ କରି ମନୁଷ୍ୟକୁ ତାକୁ ଦେଉଥା’ନ୍ତି।

Question 9.
अद्य मम मित्रस्य कस्यचिद् ब्राह्मणस्य वारः समायातः।
Answer:
ଆଜି ମୋର କୌଣସି ଏକ ବ୍ରାହ୍ମଣବନ୍ଧୁର ପାଳି ପଡ଼ିଲା ।

Question 10.
पुत्रं ददाति चेत् सन्ततिच्छेदो भवति।
Answer:
ଯଦି ପୁତ୍ରକୁ ଦେବ ତେବେ ସନ୍ତାନନାଶ ହେବ।

Question 11.
आत्मानं प्रयच्छति चेत् भार्याी विधवा जायते।
Answer:
ଯଦି ନିଜକୁ ପ୍ରଦାନ କରେ ତେବେ ଭାର୍ଯ୍ୟା ବିଧବା ହୋଇଯିବ।

Question 12.
पत्नीं ददाति चेत् आश्रमभ्रंशो भवति।
Answer:
ସ୍ତ୍ରୀକୁ ଯଦି ଦେବ ତେବେ ଗୃହସ୍ଥାଶ୍ରମର ବିନାଶ ହୋଇଯିବ।

Question 13.
पक्षिणो वचः श्रुत्वा विहङ्गरवार्थविद् राजा तत्र नगरे वध्यशिलासंमीपं गतः।
Answer:
ପକ୍ଷୀଟିର କଥା ଶୁଣି ପକ୍ଷିସ୍ୱରାର୍ଥଜ୍ଞ ରାଜା ସେହି ନଗରରେ ଥିବା ବଧ୍ୟଶିଳା ନିକଟକୁ ଗଲେ ।

Question 14.
त्वं पुनः प्रहसितवदनो दुश्यसे।
Answer:
ତୁମେ ପୁଣି ହସହସ ମୁଖ ଦେଖାଯାଉଛି ।

Question 15.
भो महासत्व ! त्वं सर्वस्य आर्त्तिहरः असि।
Answer:
ହେ ମହାପ୍ରାଣ ! ତୁମେ ସମସ୍ତଙ୍କର ଦୁଃଖହରଣକାରୀ ଅଟେ।

Question 16.
परार्थ शरीरं प्रयच्छतः तव एव एतत् शरीरं श्लाध्यम्।
Answer:
ପର ପାଇଁ ଶରୀର ଦାନକରୁଥିବା ତୁମର ଏହି ଦେହ ପ୍ରଶଂସନୀୟ ଅଟେ।

Question 17.
राक्षसः तदा प्रभृति जीवमारणं तत्याज।
Answer:
ରାକ୍ଷସ ସେହିଦିନଠାରୁ ଜୀବବଧ ତ୍ୟାଗକଲା ।

संक्षेपेण उत्तरं लिखत-

Question 1.
विक्रमादित्य : रात्रौ कुत्र स्थित:?
Answer:
ଏକଦା ଭୋଜରାଜ ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ଦେଶାନ୍ତରରେ ଯାଇ ଏକ ବନମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ । ବୁଲି ବୁଲି ସାରାଦିନ ତାଙ୍କର ଅତିବାହିତ ହେଲା । ବଣମଧ୍ଯରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅସ୍ତ ହୋଇଯିବାରୁ ରାତ୍ରି ଆସିବାମାତ୍ରକେ ସେ ସେହିଠାରେ ଏକ ବୃକ୍ଷମୂଳରେ ରାତ୍ରି ଯାପନ କଲେ ।

Question 2.
चिरञ्जीवी क:?
Answer:
ଚିରଞ୍ଜୀବୀ ହେଉଛି ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର ରାଜା । ସେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବୃଦ୍ଧ ଅଟେ । ବଣମଧ୍ୟରେ ଭୋଜରାଜ ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ଯେଉଁ ବୃକ୍ଷମୂଳରେ ରାତ୍ରିଯାପନ କରୁଥିଲେ, ସେହି ବୃକ୍ଷ ଉପରେ ସେ ନିବାସ କରୁଥିଲା । ପକ୍ଷୀମାନେ ବଣରେ ଉଡ଼ିବୁଲି ତା’ପାଇଁ ଯେଉଁ ଫଳ ଆଣୁଥିଲେ ତାକୁ ଖାଇ ସେ ଜୀବନ ନିର୍ବାହ କରୁଥିଲା ।

Question 3.
पक्षिणः चिरञ्जीविना किं पृष्ठा?
Answer:
ବନମଧ୍ୟରେ ଏକ ବୃକ୍ଷ ଉପରେ ବୃଦ୍ଧ ପକ୍ଷୀରାଜ ଚିରଞ୍ଜୀବୀ ନିବାସ କରୁଥିଲା । ତା’ର ପୁଅ ଓ ନାତିମାନେ ନିଜ ଉଦର ପୂର୍ଣ୍ଣକରିବା ପରେ ଯାହା ଫଳ ଆଣି ଦେଉଥିଲେ ସେଥ‌ିରେ ସେ ଜୀବନ କଟାଉଥିଲା । ତା’ପରେ ରାତିରେ ଚିରଞ୍ଜୀବୀ ଆନନ୍ଦରେ ବସି ସେହି ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କୁ ପଚାରିଲା – ହେ ପୁତ୍ରମାନେ ! ତୁମ୍ଭେମାନେ ତ ନାନାଦେଶ ବୁଲୁଛି ତେବେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କଥା କ’ଣ ଦେଖୁଲ ? ଏହିପରି ପ୍ରଶ୍ନ ଚିରଞ୍ଜୀବୀ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କୁ କରିଥିଲା ।

Question 4.
शैवालघोषे कः प्रतिवसति स्म? असौ प्रत्यहं किं करोति?
Answer:
ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶରେ ଶୈବାଳଘୋଷ ନାମକ ପର୍ବତଟିଏ ଥିଲା । ସେହି ପର୍ବତରେ ବକାସୁର ନାମକ ରାକ୍ଷସ ନିବାସ କରୁଥିଲା । ସେ ପ୍ରତିଦିନ ପର୍ବତ ନିକଟସ୍ଥ ପଲାଶନଗର ସମସ୍ତ ଲୋକମାନଙ୍କୁ କି ପୁରୁଷ, ସ୍ତ୍ରୀ, ପିଲା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ମନଇଚ୍ଛା ଭକ୍ଷଣ କରୁଥିଲା । ବକାସୁରର ଏପରି କାର୍ଯ୍ୟରେ ନଗରବାସୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁଃଖ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିଲେ ।

Question 5.
ब्राह्मणः राक्षसाय भोजनदानावसरे किम् अचिन्तयत्?
Answer:
ନଗରବାସୀ ପ୍ରତିଦିନ ପାଳିକରି ଜଣକୁ ରାକ୍ଷସର ଭକ୍ଷଣ ନିମନ୍ତେ ପଠାଉଥିଲେ । ଥରେ ଜଣେ ବ୍ରାହ୍ମଣର ପାଳିପଡ଼ିଲା । ତହୁଁ ସେ ଚିନ୍ତାକଲା ଯେ ଯଦି ମୋର ଏକମାତ୍ର ପୁତ୍ରକୁ ଦେଉଛି ତେବେ ନିଃସନ୍ତାନ ହୋଇଯିବି । ଯେବେ ନିଜକୁ ଅର୍ପଣ କରୁଛି ତେବେ ସ୍ତ୍ରୀ ବିଧବା ହୋଇଯିବ । ପୁଣି ଯଦି ସ୍ତ୍ରୀକୁ ଦେଉଛି ତେବେ ମୋର ସଂସାର ଉଚ୍ଛନ୍ନ ହୋଇଯିବ । ଏହିପରି ନାନାକଥା ଚିନ୍ତାକରି ବ୍ରାହ୍ମଣ ଦୁଃଖର ସହିତ ରାକ୍ଷସର ଭୋଜନ ନିମନ୍ତେ ବଧଶିଳା ଆଡ଼କୁ ଚାଲିଲା ।

Question 6.
परहितसाधनमाश्रित्य सुहृदः लक्षणं निर्णयत।
Answer:
ଅନ୍ୟର ହିତସାଧନ ନିମନ୍ତେ ଯେ ନିଜ ଜୀବନକୁ ବଳି ଦେବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥାଏ ସେ ହିଁ ପ୍ରକୃତ ବନ୍ଧୁ । କାରଣ ରାଜା ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର କଥା ଶୁଣି ବ୍ରାହ୍ମଣକୁ ଗୃହକୁ ପଠାଇ ନିଜେ ବଧଶିଳାରେ ବସିପଡ଼ିଲେ । ଏ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କ ମୁଖରେ ଯଥାର୍ଥ ଉକ୍ତି ଯେ – “अहो ! अयमेव सुहृत्, य सुहृदो दुःखेन स्वयं दुःखी भवति।”

Question 7.
विक्रमादित्य कथं महासत्त्व इति राक्षसेन उक्तम्?
Answer:
ରାକ୍ଷସ ବକାସୁର ଯେତେବେଳେ ବଧଶିଳା ନିକଟକୁ ଆସିଲା ସେତେବେଳେ ଦେଖିଲା ଯେ ଜଣେ ପୁରୁଷ ସହର୍ଷଉତ୍‌ଫୁଲ୍ଲିତ ବଦନରେ ବସିଛି । ତାକୁ ଦେଖୁ ରାକ୍ଷସ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟାନ୍ବିତ ହେଲା ଏବଂ ମହାସତ୍ତ୍ଵ ବୋଲି ସମ୍ବୋଧନ କଲା, କାରଣ ରାକ୍ଷସର ଆସିବା ପୂର୍ବରୁ ଯିଏ ସେହି ବଧଶିଳାରେ ବସିଥାଏ ସେ ମରିଯାଏ । ଏଥିରେ ରାକ୍ଷସ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ବରଯାଚନା ପାଇଁ କହିଥିଲା । ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟଙ୍କର ଏତାଦୃଶ ତ୍ୟାଗ ଓ ଦୟାର ଭାବନା ତାଙ୍କୁ ମହାସତ୍ତ୍ଵ ନାମରେ ନାମିତ କରିଥିଲା, ଯାହାକି ରାକ୍ଷସଦ୍ବାରା ଅଭିହିତ ହୋଇଥିଲା ।

Question 8.
वध्यशिलायाम् उपविष्टः राजा राक्षसं किम् अब्रवीत्?
अथवा
राजा वररूपेण राक्षसं किमयाचत?
Answer:
ରାକ୍ଷସ ବଧଶିଳାରେ ଉପବେଶନ କରିଥିବା ରାଜାଙ୍କୁ ଦେଖୁ ତାଙ୍କର ତ୍ୟାଗ ଓ ଦୟାର ଭାବନା ଦେଖୁ ମୃତ୍ୟୁକାଳରେ ବି ହରଷମୁଖ ଦେଖୁ ତାଙ୍କୁ ମହାସତ୍ତ୍ଵ ବୋଲି ସମ୍ବୋଧନ କରି ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ବରଯାଚନା କରିବାପାଇଁ କହିଲା । ରାଜା କିନ୍ତୁ ପ୍ରଥମେ ବଧଶିଳାରେ ବସି ତାଙ୍କୁ ଭକ୍ଷଣ କରିବାକୁ କହିଲେ, ମୁଁ ପର ନିମନ୍ତେ ଏ ଶରୀର ପ୍ରଦାନ କରୁଅଛି । ପରେ ବରଯାଚନା କରି ରାକ୍ଷସକୁ ଜୀବମାରଣ ନକରିବାପାଇଁ କହିଥିଲେ । ସେହିଦିନଠାରୁ ସେ ରାକ୍ଷସ ମଧ୍ୟ ଆଉ ଜୀବମାରଣ କଲା ନାହିଁ ।

Question 9.
वासुरं नागरिका: किं प्रतिश्रुतवन्तः?
Answer:
ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶର ଶୈବାଳଘୋଷ ପର୍ବତରେ ବକାସୁର ନାମକ ଏକ ରାକ୍ଷସ ରହୁଥିଲା । ସେ ନିକଟସ୍ଥ ପିଲାଶନଗରର ଲୋକମାନଙ୍କୁ ମନଇଚ୍ଛା ଭକ୍ଷଣ କରୁଥିଲା । ଥରେ ସେହି ନଗରବାସୀ ସେ ବକାସୁରକୁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇ କହିଲେ – ‘ହେ ବକାସୁର ! ତୁମେ ମନଇଚ୍ଛା ସମ୍ମୁଖରେ ପଡୁଥିବା ଯେକୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଖାଅନାହିଁ । ଆମ୍ଭେମାନେ ତୁମର ଆହାର ନିମନ୍ତେ ପ୍ରତିଦିନ ଗୋଟିଏ କରି ମଣିଷ ଦେବୁ ।’ ଏହିପରି କହି ପ୍ରତିଦିନ ଜଣ ଜଣକୁ ପାଳିକରି ନଗରବାସୀ ତା’ ନିକଟକୁ ପଠାଉଥିଲେ ।

Question 10.
राजानं दृष्ट्वा कथं राक्षस: विस्मितोऽभवत्?
Answer:
ବଧଶିଳା ଉପରେ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲିତବଦନଯୁକ୍ତ ରାଜାଙ୍କୁ ଦେଖୁ ରାକ୍ଷସ ବିସ୍ମିତ ହୋଇଥିଲା କାରଣ ଏଥ‌ିପୂର୍ବରୁ ଯେ ଶିଳା ଉପରେ ବସୁଥିଲା ସେ ରାକ୍ଷସର ଆସିବା ପୂର୍ବରୁ ହିଁ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରୁଥିଲା । ହେଲେ ରାଜାଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହାର ବ୍ୟତିକ୍ରମ ରାକ୍ଷସ ଦର୍ଶନ କଲା, ଏଣୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟାନ୍ବିତ ହେଲା ।

Question 11.
पक्षिणां वचः शृत्वा राजा किम् अकरोत्?
Answer:
ଯେତେବେଳେ ପକ୍ଷୀମାନେ ଶୈବାଳଘୋଷ ପର୍ବତନିବାସୀ ରାକ୍ଷସର ଜୀବମାରଣ କଥା କହୁଥିଲେ, ସେହି ବୃକ୍ଷମୂଳରେ ଥାଇ ରାଜା ସେ ସମସ୍ତ କଥା ଶୁଣୁଥିଲେ । ଆଉ ସେ ବ୍ରାହ୍ମଣର ଏପରି ଦୁଃଖାବସ୍ଥାକୁ ଅନୁଭବକରି ପରମଦୟାର୍ଦ୍ରଚିତ୍ତ ରାଜା ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ତତ୍‌କ୍ଷଣେ ସେ ନଗରନିକଟସ୍ଥ ବଧଶିଳା ନିକଟକୁ ଗଲେ ଓ ବ୍ରାହ୍ମଣକୁ ଅଭୟବାଣୀ ଶୁଣାଇ ନିଜେ ଯାଇ ସେହି ବଧଶିଳା ଉପରେ ରାକ୍ଷସର ଭୋଜନ ନିମନ୍ତେ ବସିପଡ଼ିଲେ । ଏଥୁରୁ ରାଜାଙ୍କର ତ୍ୟାଗଶୀଳତାର ପରିଚୟ ମିଳେ ।

Question 12.
कथं राक्षसेन कथितम् “अहं तृष्टोऽस्मि”?
Answer:
ବଧଶିଳା ଉପରେ ପରମତ୍ୟାଗୀ ରାଜାଙ୍କୁ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲିତ ବଦନଯୁକ୍ତ ଦେଖୁ ତାଙ୍କର ପରାର୍ଥନିମନ୍ତେ ଶରୀର ତ୍ୟାଗ ବିଷୟକୁ ଶୁଣି ରାକ୍ଷସ ବକାସୁର କହିଲା – ‘ହେ ମହାସତ୍ତ୍ୱ ! ତୁମେ ସମସ୍ତଙ୍କର ପ୍ରାଣରକ୍ଷକ ଅଟ । ପରପାଇଁ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ତୁମର ଏ ଶରୀର ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଶଂସନୀୟ । ଏଣୁ ମୁଁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେଲି । ତେଣୁ ତୁମେ ବର ମାଗ ।

दीर्घप्रश्नोत्तराणि

Question 1.
“परहतिसाधनम्” इति कथाप्रसङ्गात् राजा विक्रमादित्यस्य त्यागं दयाञ्च प्रदर्शयत्।
अथवा
विक्रमादित्यः कथं राक्षससम्मुखं गत्वा आत्मानं विसर्जयितुं स्थिरिकृतवान्?
Answer:
ସିଂହାସନରେ ଆରୁଢ଼ହେବାକୁ ଯିବାବେଳେ ଏକ କଣ୍ଢେଇ ଏକଥା କହିଥିଲା । ରାଜା ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ଥିଲେ ସୁଶାସକ । ତାଙ୍କ ରାଜ୍ୟଶାସନ କାଳରେ ରାଜ୍ୟରେ ମିଥ୍ୟାବାଦୀ, ଚୌର ଓ ପାପୀ ନଥିଲେ । ଥରେ ରାଜା ରାଜ୍ୟଭାର ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଦେଇ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ବେଶରେ ବିଦେଶକୁ ବାହାରିଲେ । ବୁଲିବୁଲି ଯାଇ ସନ୍ଧ୍ୟାକାଳରେ ଘୋର ଅରଣ୍ୟରେ ପହଞ୍ଚିଲେ । ସେ ରାତ୍ରିଯାପନ ପାଇଁ ଏକ ବୃକ୍ଷମୂଳେ ବସିଲେ । ସେହି ଗଛରେ ଚିରଞ୍ଜୀବୀ ନାମକ ବୃଦ୍ଧ ପକ୍ଷୀରାଜ ରହୁଥିଲା । ତା’ର ପିଲାମାନେ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନକୁ ଯାଇ ଆହାରକରି ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଫଳ ଆଣି ତାକୁ ଦେଉଥିଲେ । ଚିରଞ୍ଜୀବୀ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କୁ ସେମାନେ ବୁଲୁଥିବାବେଳେ କ’ଣ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟକଥା ଦେଖ‌ିଲେ ବୋଲି ପଚାରନ୍ତେ ଏକ ପକ୍ଷୀ ଯାହା କହିଲା, ସେ କଥାକୁ ବୃକ୍ଷମୂଳେ ରାଜା ଶୁଣୁଥିଲେ ।

ପକ୍ଷୀଟି କହିଲା – ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶରେ ଶୈବାଳଘୋଷ ନାମକ ପର୍ବତଟିଏ ଅଛି । ତା’ ନିକଟରେ ପଲାଶନଗର ରହିଛି । ସେହି ପର୍ବତରେ ଥ‌ିବା ଏକ ରାକ୍ଷସ ଯା’ର ନାଁ ବକାସୁର ସେ ପ୍ରତିଦିନ ନଗରକୁ ଆସି ତା’ଆଗରେ ଯେ ପଡୁଥିଲା, ତାକୁ ଭକ୍ଷଣ କରୁଥିଲା । ଥରେ ନଗରବାସୀ ଲୋକେ କହିଲେ – ‘‘ହେ ବକାସୁର ! ତୁମେ ଏପରି କରନାହିଁ, ଆମ୍ଭେମାନେ ତୁମର ଆହାର ନିମନ୍ତେ ପ୍ରତିଦିନ ଗୋଟିଏ କରି ମଣିଷ ଆଣିଦେବୁ ।’’

ତା’ପରେ ସେ ନଗରବାସୀ ପ୍ରତିଦିନ ପାଳି ଅନୁସାରେ ପ୍ରତିଘରୁ ଜଣ ଜଣଙ୍କୁ ନେଇ ତାଙ୍କୁ ଦେଉଥାନ୍ତି । ଏହିପରି ଅନେକ ଦିନ ଗଡ଼ିଗଲା । ଦିନେ ଏକ ବ୍ରାହ୍ମଣର ପାଳି ପଡ଼ିବାରୁ ସେ ବ୍ୟଥ୍‌ତ ବା ଦୁଃଖୁତ ହେଲା, କାରଣ ତା’ର ଏକମାତ୍ର ପୁତ୍ର, ତାକୁ ଯଦି ସେ ଦିଏ ତେବେ ତା’ର କୁଳ ନାଶ ଯିବ । ସେ ଯଦି ନିଜେ ଯାଏ ତେବେ ସ୍ତ୍ରୀ ବିଧବା ହୋଇଯିବ । ସ୍ତ୍ରୀକୁ ଯଦି ଦିଏ ତେବେ ଘର ଉଜୁଡ଼ିଯିବ । ଏକଥା ଭାବି ବ୍ରାହ୍ମଣ ବର୍ଷଶିଳା ନିକଟକୁ ଗଲା ।

ଏହି ସମୟରେ ଏକଥା ଶୁଣି ରାଜା ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ସେହି ନଗରର ବର୍ଧଶିଳା ନିକଟକୁ ଗଲେ । ସେଠାରେ ବ୍ରାହ୍ମଣକୁ ଦେଖୁ ତାକୁ ଅଭୟବାଣୀ ଶୁଣାଇ ଘରକୁ ପଠାଇଦେଲେ ଓ ନିଜେ ବଧଶିଳା ଉପରେ ବସିଗଲେ । ବକାସୁର ଆସି ପ୍ରଫୁଲ୍ଲିତ ହରଷମନା ଲୋକଟିଏ ଦେଖୁ ପଚାରିଲା – ‘‘ହେ ମହାସତ୍ତ୍ୱ ! ଏଠାକୁ ଯେ ଆସେ ସେ ମୋ ଆସିବାପୂର୍ବରୁ ହିଁ ମରିଯାଏ । ହେଲେ ତୁମେ ଏତେ ହସହସ ମୁଖରେ ଏଠାରେ ବସିଛ । ତୁମେ କିଏ ?’’

ଏହାପରେ ରାଜା କହିଲେ, ମୁଁ ଅନ୍ୟ ପାଇଁ ସ୍ଵଇଚ୍ଛାରେ ଶରୀର ପ୍ରଦାନ କରୁଛି । ତେଣୁ ମୋ ମନରେ ଆଦୌ ଗ୍ଳାନି ନାହିଁ । ତୁମେ ମଧ୍ଯ ତୁମର ଇଚ୍ଛା ପୂରଣ କର ବା ମୋତେ ଭକ୍ଷଣ କର। ଏହାପରେ ରାକ୍ଷସ କ୍ଷଣିଏ ରହି ଭାବିଲା ଓ କହିଲା – ହେ ମହାସତ୍ତ୍ୱ ! ତୁମେ ସମସ୍ତଙ୍କର ଦୁଃଖହରଣକାରୀ ଓ ତୁମର ଏ ଶରୀର ପ୍ରଶଂସନୀୟ । ମୁଁ ତୁମ ଉପରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେଲି ଏଣୁ ବର ମାଗ । ଏହା ଶୁଣି ରାଜା କହିଲେ – ‘ହେ ରାକ୍ଷସ ! ତୁମେ ମନୁଷ୍ୟ ଭକ୍ଷଣ ତ୍ୟାଗ କର ।’ ତାପରେ ରାକ୍ଷସ ସେହିଦିନଠାରୁ ଜୀବମାରଣ ତ୍ୟାଗ କଲା । ରାଜା ସ୍ଵନଗରୀକୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କଲେ ।

ଏହିପରି ଭାବେ ତ୍ୟାଗପୂତ ଚରିତ୍ର ବିଶିଷ୍ଟ ପରମ ଉପକାରୀ ଦୟାଶୀଳ ରାଜା ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ପୁତ୍ତଳିକାଠାରୁ କଥା ଶୁଣି ନୀରବ ରହିଲେ ଓ ସିଂହାସନରେ ଉପବେଶନ କଲେ । ଏହାଥିଲା ରାଜାଙ୍କର ଚାରିତ୍ରିକ ଗୁଣ ଓ ମହତ୍ତ୍ଵର ଚରମ ତଥା ପରମ ନିଦର୍ଶନ ।

+2 1st Year Sanskrit Optional Chapter 2 ପରହିତସାଧନମ୍ Summary

ବିଷୟ ପ୍ରବେଶ – ‘‘ପରହିତସାଧନମ୍’’ ଏହି ନାମଧେୟ କଥା ଦ୍ବାତ୍ରିଂଶତ୍‌ପୁତ୍ତଳିକା ଗ୍ରନ୍ଥରୁ ସମୁଦ୍ଧୃତ । ଏହି କଥାରେ ଭାରତଭୂମଣ୍ଡଳ ବିସ୍ତ୍ରୁତ ପ୍ରଥଯଶା ନରପତି ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟଙ୍କର ସୁଗୁଣ ଚରିତର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ସିଂହାସନରେ ଆରୋହଣ କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟତ ହେଉଥୁବା ଭୋଜଙ୍କ ପ୍ରତି ପୁତ୍ତଳିକା (କଣ୍ଢେଇ) ବିକ୍ରମ ଗୁଣକୀର୍ତ୍ତନ ବିନିବେଦିତ ହୋଇଛି । ପ୍ରସ୍ତୁତ କଥାରେ ପରହିତସାଧନର ପରାକାଷ୍ଠା ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଛି । ଏହି କଥାର ଭାଷା ଅତୀବ ହୃଦ୍ୟ ଏବଂ ଭାବ ଅତୀବ ଗମ୍ଭୀର । ପରହିତ ପରାୟଣା ରାଜାଙ୍କଦ୍ବାରା କୁରରାକ୍ଷସର ଚରିତ୍ର ତଥା ହୃଦୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଅଛି ।

ସାରକଥା – ସିଂହାସନକୁ ଆରୋହଣ କରିବାକୁ ଯାଉଥ‌ିବା ରାଜା ଭୋଜଙ୍କୁ ଏକ କଣ୍ଢେଇ କହିଲା – ରାଜା ! ଶୁଣ । ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟଙ୍କ ରାଜତ୍ୱକାଳରେ ତାଙ୍କ ରାଜ୍ୟରେ କେହିହେଲେ ମିଛୁଆ, ଚୋର ଓ ପାପୀ ନ ଥିଲେ । ଥରେ ସେ ରାଜ୍ୟଭାର ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଦେଇ ନିଜେ ଯୋଗୀବେଶରେ ବିଦେଶକୁ ବାହାରିପଡ଼ିଲେ । ବୁଲୁ ବୁଲୁ ସଂଧ୍ୟାସମୟରେ ମହାରଣ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ । ସେ ରାତ୍ରିରେ କୌଣସି ଏକ ବୃକ୍ଷମୂଳେ ରହିଲେ । ସେହି ଗଛରେ ଚିରଂଜୀବୀ ନାମକ ଏକ ବୃଦ୍ଧପକ୍ଷୀରାଜ ରହୁଥିଲା । ତା’ର ପୁଅ ଓ ନାତିମାନେ ଅନ୍ୟଦେଶକୁ ଯାଇ ଉଦର ପୂରଣକରି ସଂଧ୍ୟାରେ ତା’ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଫଳ ନେଇଆସୁଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କୁ ଦେଉଥିଲେ । ରାତିରେ ଆନନ୍ଦରେ ଚିରଂଜୀବୀ ସେମାନଙ୍କୁ ପଚାରିଲା – ତୁମେ ନାନାଦେଶ ବୁଲି କ’ଣ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କଥା ଦେଖୁ ?

ଏକ ପକ୍ଷୀ କହିଲା – ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶରେ ଶୈବାଳଘୋଷ ନାମକ ଏକ ପର୍ବତ ଥିଲା । ତା’ ନିକଟରେ ପଲାଶନଗର ଥିଲା । ସେହି ପର୍ବତରେ ବକାସୁର ନାମକ ଏକ ରାକ୍ଷସ ରହୁଥିଲା । ସେ ପ୍ରତିଦିନ ନଗରକୁ ଆସି ତା’ ଆଗରେ ଆସୁଥୁବା ଯେକୌଣସି ମନୁଷ୍ୟ, ସ୍ତ୍ରୀ ବା ବାଳକକୁ ସେ ପର୍ବତକୁ ନେଇ ଖାଉଥିଲା । ଥରେ ନଗରବାସୀ ଲୋକେ ସେ ରାକ୍ଷସକୁ ଏପରି ନ ଖାଇବାପାଇଁ କହି ତାକୁ ପ୍ରତିଦିନ ଆହାର ନିମନ୍ତେ ଗୋଟିଏ ମଣିଷ ଦେବାକୁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଲେ ।

ତା’ପରେ ପାଳିକ୍ରମେ ଲୋକେ ପ୍ରତିଦିନ ଜଣେ ମଣିଷକୁ ଦେଲେ । ଏହିପରି ଅନେକ ଦିନ ଚାଲିଗଲା । ଆଜି ମୋର କୌଣସି ଏକ ବ୍ରାହ୍ମଣ ବନ୍ଧୁର ପାଳି ପଡ଼ିଲା । ତା’ର ଏକ ପୁତ୍ର । ଯଦି ପୁଅକୁ ଦିଏ ତେବେ ସନ୍ତାନହାନି ହେବ । ନିଜେ ଯଦି ଯିବ ତେବେ ପନ୍ଥୀ ବିଧବା ହୋଇଯିବ ଏବଂ ପତ୍ନୀକୁ ଯଦି ଦିଏ ତେବେ ଆଶ୍ରମ ଭ୍ରଂଶ ହୋଇଯିବ । ଏହାହିଁ ମୋର ଦୁଃଖର କାରଣ । ଏକଥା ଶୁଣି ପକ୍ଷୀମାନେ କହିଲେ – ଆରେ ! ଇଏ ହିଁ ପ୍ରକୃତରେ ବନ୍ଧୁ । କାରଣ ଯିଏକି ବନ୍ଧୁର ଦୁଃଖରେ ନିଜେ ଦୁଃଖୀ ହେଉଛି ।

ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର ଏହି କଥା ଶୁଣି ବିହଙ୍ଗରବାର୍ଥବିତ୍ ରାଜା ଭୋଜ ସେହି ନଗରରେ ବଧଶିଳା ନିକଟକୁ ଗଲେ । ସେଠି ବ୍ରାହ୍ମଣକୁ ଦେଖ୍ ତାଙ୍କୁ ଅଭୟଦେଇ ଘରକୁ ପଠାଇ ନିଜେ ସେ ଶିଳା ଉପରେ ବସିପଡ଼ିଲେ । ସେହି ସମୟରେ ରାକ୍ଷସ ଆସି ପ୍ରଫୁଲ୍ଲିତ ସେ ଲୋକଟିକୁ ଦେଖ୍ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟହୋଇ ପଚାରିଲା – ହେ ମହାସତ୍ତ୍ୱ ! ଏ ଶିଳାରେ ଯେ ପ୍ରତିଦିନ ବସେ ସେ ମୋ ଆସିବା ପୂର୍ବରୁ ହିଁ ମରିଯାଇଥାଏ । ତୁମେ କ’ଣ ଆଜି ହସ ହସ ମୁଖରେ ବସିଥିବାର ଦେଖାଯାଉଛି । ତେବେ କୁହ, ତୁମେ କିଏ ?

ରାଜା କହିଲେ – ‘ମୁଁ ଅନ୍ୟପାଇଁ ନିଜ ଇଚ୍ଛାରେ ଏ ଶରୀର ପ୍ରଦାନ କରୁଛି । ଏଣୁ ମୋ ମନରେ କିଛି ଗ୍ଳାନି ନାହିଁ । ତୁମେ ନିଜ ଇଚ୍ଛା ପୂରଣ କର । ତା’ପରେ ରାକ୍ଷସ ଟିକେ ଭାବି କହିଲା – ‘ହେ ମହାସତ୍ତ୍ୱ ! ତୁମେ ସମସ୍ତଙ୍କର ଦୁଃଖହାରୀ ଅଟ । ଅନ୍ୟପାଇଁ ପ୍ରଦତ୍ତ ଏ ଶରୀର ତୁମର ପ୍ରଶଂସନୀୟ । ମୁଁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେଲି । ବର ମାଗ’ । ରାଜା କହିଲେ – ହେ ରାକ୍ଷସ ! ଯଦି ତୁମେ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇଛି ତେବେ ଆଜିଠୁ ମନୁଷ୍ୟଭକ୍ଷଣ ତ୍ୟାଗ କର ।’’ ତା’ପରେ ରାକ୍ଷସ ସେହିଦିନଠାରୁ ଜୀବମାରଣ ତ୍ୟାଗ କଲା । ରାଜା ନିଜ ନଗରୀକୁ ଫେରିଗଲେ । ଏକଥା କହି କଣ୍ଢେଇ ଭୋଜରାଜାଙ୍କୁ କହିଲା ତୁମଠି ଯଦି ପରୋପକାର ଗୁଣ ଅଛି ତେବେ ସିଂହାସନରେ ବସ । ରାଜା କିନ୍ତୁ ମୌନ ରହିଲେ ।

୧। ସିଂହାସନଂ ସମାରୋତୁକାମଂ ……………………… ପକ୍ଷୀରାଜ ଆସୀତ୍ ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ସିଂହାସନଂ = ସିଂହାସନକୁ । ସମାରୋତୁକାମମ୍ = ଆରୋହଣ କରିବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛୁକ । ଭୋଜମ୍ = ଭୋଜରାଜଙ୍କୁ । ଏକା ପୁଭଳିକା = ଗୋଟିଏ କଣ୍ଢେଇ । କଥୟତି = କହୁଛି । ଶୁୟତାମ୍ = ଶୁଣନ୍ତୁ । ପିଶୁନଃ = ମିଛୁଆ । ତସ୍କରା = ଚୋର । ନାସନ୍ = ନ ଥିଲେ । ରାଜ୍ୟଭାରମ୍ = ରାଜ୍ୟଶାସନ । ନିଧାୟ ନ୍ୟସ୍ତକରି । ସ୍ବୟମ୍ = ନିଜେ । ଦେଶାନ୍ତରମ୍ = ଅନ୍ୟଦେଶକୁ । ନିର୍ଗତଃ = ଗଲେ । ପର୍ଯ୍ୟଟନ୍ = ବୁଲୁବୁଲୁ । ପ୍ରାବିଶତ୍ = ପ୍ରବେଶକଲେ । ପକ୍ଷୀରାଜଃ = ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର ରାଜା ।

ଅନୁବାଦ – ସିଂହାସନକୁ ଆରୋହଣ କରିବାକୁ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା କରୁଥିବା ରାଜା ଭୋଜଙ୍କୁ ଏକ କଣ୍ଢେଇ କହିଲା – ଆହେ ରାଜା ! ଶୁଣ । ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟଙ୍କ ରାଜତ୍ଵ କାଳରେ ରାଜ୍ୟରେ ମିଛୁଆ, ଚୋର, ପାପୀମାନେ ନ ଥିଲେ । ଥରେ ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ରାଜ୍ୟଭାର ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଦେଇ ନିଜେ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ବେଶରେ ବିଦେଶକୁ ବାହାରିପଡ଼ିଲେ । ଭ୍ରମଣ କରୁ କରୁ ସେ ଦିନେ ଯେତେବେଳେ ମହାବନରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ, ସେତେବେଳେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅସ୍ତ ହୋଇଗଲା । ତାହା ଦେଖୁ ସେ କୌଣସି ଏକ ବୃକ୍ଷମୂଳରେ ରାତିଟି ରହିଲେ । ସେହି ବୃକ୍ଷରେ ଚିରଂଜୀବୀ ନାମକ କୌଣସି ଏକ ବୃଦ୍ଧ ପକ୍ଷୀରାଜ ଥୁଲା ।

ବ୍ୟାକରଣ
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ନାସନ୍ = ନ + ଆସନ୍ । ସୂର୍ଯ୍ୟୋଽସ୍ତମ୍ଭ = ସୂର୍ଯ୍ୟ + ଅସ୍ତମ୍ଭ । ବୃକ୍ଷମୂଳମେକମାଶ୍ରିତ୍ୟ = ବୃକ୍ଷମୂଳମ୍ + ଏକମ୍ + ଆଶ୍ରିତ୍ୟ । କଶ୍ଚିତ୍ = କଃ + ଚିତ୍ ।

ସମାସ – ସିଂହାସନମ୍ = ସିଂହ ଚିହ୍ନିତ ଆସନମ୍ (ମଧ୍ୟପଦଲୋପୀ କର୍ମଧାରୟ) । ଭୂମଣ୍ଡଳେ = ଭୂବ ମଣ୍ଡଳମ୍, ତସ୍ମିନ୍ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) । ମହାରଣ୍ୟମଧ୍ଯ = ମହାନ୍ ଚାସୌ ଅରଣ୍ୟମ୍ (ମଧ୍ୟପଦଲୋପୀ କର୍ମଧାରୟ), ତସ୍ୟ ମଧ୍ୟ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) । ବୃକ୍ଷମୂଳମ୍ = ବୃକ୍ଷସ୍ୟ ମୂଳମ୍‌ (୬ଷ୍ଠ ତତ୍) ।

ସକାରଣ ବିଭକ୍ତି – ଭୋ ରାଜନ୍ = ସମ୍ବୋଧନେ ୧ମା । ବିକ୍ରମେ = ଭାବେ ୭ମୀ । ଭୂମଣ୍ଡଳେ = ଅଧିକରଣେ ୭ମୀ । ବୃକ୍ଷମୂଳମ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା ।

ପ୍ରକୃତି ପ୍ରତ୍ୟୟ – ନିଧାୟ = ନି + ଧା + ଲ୍ୟାପ୍ । ନିର୍ଗତଃ = ନିଃ + ଗମ୍ + କ୍ତ । ପର୍ଯ୍ୟଟନ୍ = ପରି + ଅଟ୍ + ଶତ୍ରୁ । ଦୃଷ୍ଟା = ଦୃଶ୍ + ଲ୍କାଚ୍ । ସ୍ଥିତଃ = ସ୍ଥା + କ୍ତ ।

୨। ତଥ୍ୟ ପୁତ୍ରା ………… କିଂ ଚିତ୍ର ଦୃଷ୍ଟମ୍ ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ପୁତ୍ରା ପୌତ୍ରାଣ୍ଟ = ପୁଅ ଓ ନାତିମାନେ । ଦେଶାନ୍ତରଂ ଗର୍ତ୍ତା = ନାନାଦେଶକୁ ଯାଇ । ସ୍ବେଦର ପୂରଣଂ ବିଧାୟ = ନିଜ ପେଟ ପୂରାକରି । ପ୍ରଯଛନ୍ତି = ଦିଅନ୍ତି । ତାନ୍ = ତାଙ୍କୁ । ଅପୃଚ୍ଛନ୍ = ପଚାରିଲେ । ବଚନମ୍ = କଥାକୁ । ଅଶୃଣୋତ୍ = ଶୁଣିଲେ । ପର୍ଯ୍ୟଟନ୍‌ତିଃ = ବୁଲାବୁଲି କରି । ଚିତ୍ରମ୍ = ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟକର ଘଟଣା ।

ଅନୁବାଦ – ତା’ର ପୁଅ ଓ ନାତିମାନେ ଅନ୍ୟଦେଶକୁ ଯାଇ ନିଜେ ପେଟପୂରାଇ ଖାଇ ସଂଧ୍ୟାକାଳରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ କରି ଫଳଧରି ସେହି ବୁଢ଼ାପକ୍ଷୀକୁ ଦେଉଥିଲେ । ତା’ପରେ ରାତିରେ ଚିରଂଜୀବୀ ଆନନ୍ଦରେ ବସି ସେହି ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କୁ ପଚାରିଲା – ‘ହେ ପୁତ୍ରମାନେ ! ତୁମ୍ଭେମାନେ ତ ନାନାଦେଶ ବୁଲାବୁଲି କରି କ’ଣ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କଥା ଦେଖୁଲ?

ବ୍ୟାକରଣ
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ପୌତ୍ରାଶ୍ଚ = ପୌତ୍ରା + ଚ । ସ୍ଵାଦରପୂରଣମ୍ = ସ୍ବ + ଉଦରପୂରଣମ୍ । ଏକୈକମ୍ = ଏକ + ଏକମ୍ । ଫଳମାଦାୟ = ଫଳମ୍ + ଆଦାୟ । ସୁଖେନୋପବିଷ୍ଟ = ସୁଖେନ + ଉପବିଷ୍ଟ । ରାଜାପି = ରାଜା + ଅପି । ସମାସ – ସ୍ଵାଦରପୂରଣମ୍ = ସ୍ୱସ୍ୟ ଉଦରଂ, ତସ୍ୟ ପୂରଣମ୍ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) । ବୃକ୍ଷମୂଳେ = ବୃକ୍ଷସ୍ୟ ମୂଳମ୍, ତସ୍ମିନ୍‌ (୬ଷ୍ଠ ତତ୍) ।

ସକାରଣ ବିଭକ୍ତି – ସ୍ଵାଦରପୂରଣମ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା । ତସ୍ମି, ବୃଦ୍ଧାୟ = ଦାନାର୍ଥେ ୪ର୍ଥୀ । ସୁଖେନ ‘ପ୍ରକୃତ୍ୟାଦିତ୍ୟଉପସଂଖ୍ୟାନମ୍’ ସୂତ୍ରଯୋଗେ ୩ୟା । ବୃକ୍ଷମୂଳେ = ଅଧିକରଣେ ୭ମୀ । ବଚନମ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା । ଯୁଷ୍ମାଭି = ଅନୁସ୍ତେ କଉଁରି ୩ୟା ।

ପ୍ରକୃତି ପ୍ରତ୍ୟୟ – ଗତ୍ମା = ଗମ୍ + କ୍ଵାଚ୍ । ପୂରଣମ୍ = ପୂର + ଲ୍ୟୁଟ୍ । ବିଧାୟ = ବି’ + ଧା + ଲ୍ୟାପ୍ । ଆଦାୟ = ଆ + ଦା + ଲ୍ୟାପ୍ । ଉପବିଷ୍ଟ = ଉପ + ବିଶ୍ + କ୍ତ । ବଚନମ୍ = ବଚ୍ + ଲୁଟ୍ । ଦୃଷ୍ଟମ୍ = ଦୃଶ୍ + କ୍ତ ।

୩। ତତ୍ର ଏକେନ ପକ୍ଷିଣା ………………….. ମାନବଂ ଦାସ୍ୟାମଃ ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ଏକେନ ପକ୍ଷିଣା = ଗୋଟିଏ ପକ୍ଷୀ । ଭଣିତମ୍ = କହିଲା । ସମୀପେ = ନିକଟରେ । ତସ୍ମିନ୍ ପର୍ବତେ ଜ୍ଞ ସେହି ପର୍ବତରେ । କଶ୍ଚିତ୍ = କୌଣସି । ପ୍ରତିଦିନମ୍ = ସବୁଦିନ । ସମ୍ମୁଖାୟାତମ୍ = ଆଗକୁ ଆସୁଥ‌ିବା । ଯଃ କଞ୍ଚନମ୍ = ଯେକୌଣସି । ମାନୁଷମ୍ = ମନୁଷ୍ୟକୁ । ନୀତ୍ଵା = ନେଇ । ଭକ୍ଷୟତି = ଖାଇଦିଏ । ଏକଦା = ଥରେ । ଜନୈ = ଲୋକଙ୍କଦ୍ବାରା । ଯଥେଚ୍ଛମ୍ = ନିଜ ମନଇଚ୍ଛା । ପତିତମ୍ = ପଡୁଥିବା । ଆଂକମେବ = ଯେକୌଣସି ଲୋକକୁ । ମାତୃଭକ୍ଷୟ = ଖାଅ ନାହିଁ । ଆହାରାମିଂ = ଭୋଜନ ନିମନ୍ତେ । ଦାସ୍ୟାମଃ = ଦେବୁ ।

ଅନୁବାଦ – ସେଠାରେ ଗୋଟିଏ ପକ୍ଷୀ କହିଲା – ‘ହେ ତାତ ! ଶୁଣ । ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶରେ ଶୈବାଳଘୋଷ ନାମକ ଏକ ପର୍ବତ ଅଛି । ତା’ ନିକଟରେ ପଲାଶନଗର ରହିଛି । ସେହି ପର୍ବତରେ ଥ‌ିବା କୌଣସି ଏକ ରାକ୍ଷସ ପ୍ରତିଦିନ ନଗରକୁ ଆସି ତା’ ଆଗରେ ଆସୁଥ‌ିବା ଯେକୌଣସି ମନୁଷ୍ୟକୁ, ସ୍ତ୍ରୀ ବା ବାଳକକୁ ପର୍ବତକୁ ନେଇ ଖାଇଦିଏ । ଥରେ ନଗରବାସୀ ଲୋକମାନେ ତାକୁ କହିଲେ – ‘ହେ ବକାସୁର ! ତୁମେ ମନଇଚ୍ଛା ସମ୍ମୁଖରେ ପଡୁଥିବା ଯେକୌଣସି ଲୋକକୁ ଖାଅନାହିଁ । ଆମ୍ଭେମାନେ ତୁମ ଆହାର ନିମନ୍ତେ ପ୍ରତିଦିନ ଗୋଟିଏ କରି ମଣିଷ ଦେବୁ ।

ବ୍ୟାକରଣ
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ପଲାଶନଗରମସ୍ତି = ପଲାଶନଗରମ୍ + ଅସ୍ଥି । କଶ୍ଚିତ୍ = କଃ + ଚିତ୍। ନଗରମାଗତ୍ୟ = ନଗରମ୍ + ଆଗତ୍ୟ । ସମ୍ମୁଖାୟାତମ୍ = ସମ୍ମୁଖ + ଆୟାତମ୍ । କମେବ = କମ୍ + ଏବ । ତୁଭ୍ୟମାହାରାର୍ଥୀ = ତୁଭ୍ୟମ୍ + ଆହାରାର୍ଥମ୍ । ପ୍ରତିଦିନମେକମ୍ = ପ୍ରତିଦିନମ୍ + ଏକମ୍ ।

ସମାସ – ପ୍ରତିଦିନମ୍ = ଦିନଂ ଦିନମ୍ (ଅବ୍ୟୟୀଭାବ) । ଯଥେଚ୍ଛମ୍ = ଇଚ୍ଛାମନତିକ୍ରମ୍ୟ (ଅବ୍ୟୟୀଭାବ) । ଆହାରାର୍ଥମ୍ = ଆହାରାୟ ଇଦମ୍ (ନିତ୍ୟ), ସମ୍ମୁଖପତିତମ୍ = ସମ୍ମୁଖେ ପତିତମ୍ (୭ମୀ ତତ୍ତ୍ଵ) । ନଗରବାସିଭିଂ = ନଗରେ ବସନ୍ତି ଇତି, ତୈ (ଉପପଦ୍ ତତ୍) ।

ସକାରଣ ବିଭକ୍ତି – ଏକେନ ପକ୍ଷିଣା = ଅନୁସ୍ତେ କଉଁରି ୩ୟା । ଶୈବାଳଘୋଷ = ନାମ ଅବ୍ୟୟ ଯୋଗେ ୧ମା । ନଗରବାସିଭି, ଜନଃ = ଅନୁସ୍ତେ କଉଁରି ୩ୟା । ସମ୍ମୁଖପତିତମ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା ।

ପ୍ରକୃତି ପ୍ରତ୍ୟୟ – ସ୍ଥିତଃ = ସ୍ଥା + କ୍ତ । ଆଗତ୍ୟ = ଆ + ଗମ୍ + ଲ୍ୟାପ୍ । ଭଣିତମ୍ = ଭଣ୍ + କ୍ତ । ନୀତ୍ଵା = ନୀ + କ୍ସାବ୍ । ପତିତମ୍ = ପତ୍ + ଲୁଟ୍ ।

୪। ତଦନନ୍ତରଂ ତତ୍ରତ୍ୟାଜନା …………………. ସ୍ୱୟଂ ଦୁଃଖୀ ଭବତି ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ତତ୍ରତ୍ୟା = ସେଠିକାର । ଗୃହକ୍ରମେଣ = ଘର କ୍ରମରେ । ଏକୈକମ୍ = ଜଣ ଜଣ କରି । ମାନୁଷମ୍ = ମଣିଷକୁ । ପ୍ରଯଚ୍ଛତି = ଦେଉଥା’ନ୍ତି । ଅଦ୍ୟ = ଆଜି । କସ୍ୟଚିଦ୍ = କୌଣସି । ବାରଃ = ପାଳି । ସମାୟାତଃ = ଆସିଲା । ଚେତ୍ = ଯଦି । ସନ୍ତତିଛେଦଃ = ସନ୍ତାନହୀନ । ଆତ୍ମନମ୍ = ନିଜକୁ । ଆଶ୍ରମଭ୍ରଂଶୋ = ଘର ଉଜୁଡ଼ିଯିବ । ମହଦୁଃଖସ୍ୟ = ମହାଦୁଃଖର । ଶ୍ରୁତ୍ବା = ଶୁଣି । ପକ୍ଷିଭି = ପକ୍ଷୀଙ୍କଦ୍ବାରା । ସୁହୃତ୍ = ବନ୍ଧୁ । ସ୍ଵୟମ୍ = ନିଜେ ।

ଅନୁବାଦ – ତା’ପରେ ସେଠିକାର ଲୋକେ ପ୍ରତିଦିନ ପାଳି ଅନୁସାରେ ପ୍ରତି ଘରୁ ଜଣେ ମଣିଷକୁ ତାକୁ ଦେଉଥିଲେ । ଏହିପରି ଅନେକ ଦିନ ଚାଲିଗଲା । ଆଜି ମୋର କୌଣସି ଏକ ବ୍ରାହ୍ମଣ ବନ୍ଧୁର ପାଳିପଡ଼ିଲା । ତା’ର ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ପୁତ୍ର । ପୁଅକୁ ଯଦି ଦେଇଦେବ ତେବେ ନିଃସନ୍ତାନ ହୋଇଯିବ । ନିଜେ ଯଦି ଯିବ ତେବେ ସ୍ତ୍ରୀ ବିଧବା ହୋଇଯିବ । ସ୍ତ୍ରୀକୁ ଯଦି ଦିଏ, ତେବେ ଘର ଉଜୁଡ଼ିଯିବ । ଏହାହିଁ ମୋର ଦୁଃଖର ବଡ଼ କାରଣ । ତା’ କଥା ଶୁଣି ସମସ୍ତ ପକ୍ଷୀଗଣ କହିଲେ – “ ଆରେ ! ଇଏ ହିଁ ପ୍ରକୃତରେ ବନ୍ଧୁ, କାରଣ ଯିଏକି ବନ୍ଧୁର ଦୁଃଖରେ ନିଜେ ଦୁଃଖୀ ହୋଇଯାଉଛି ।

ବ୍ୟାକରଣ
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ତଦନନ୍ତରମ୍ = ତତ୍ + ଅନନ୍ତରମ୍ । ଏକୈକମ୍ = ଏକ + ଏକମ୍ । ଏତଦେବ = ଏତତ୍ + ଏବ । ପକ୍ଷିଭିରୁକ୍ତମ୍ = ପକ୍ଷିରଃ + ଉକ୍ତମ୍ । ଅୟମେବ = ଅୟମ୍ + ଏବ ।

ସମାସ – ମହଦୁଃଖସ୍ୟ = ମହତ୍ ଚାସୌ ଦୁଃଖମ୍, ତସ୍ୟ (କର୍ମଧାରୟ) । ସନ୍ତତିଚ୍ଛେଦଃ = ସନ୍ତତ୍ୟ ଚ୍ଛେଦଃ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) । ଆଶ୍ରମଭ୍ରଂଶ = ଆଶ୍ରମସ୍ୟା ଭ୍ରଂଶଃ (୬ଷ୍ଠ ତତ୍) ।

ସକାରଣ ବିଭକ୍ତି – ଆତ୍ମାନମ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା । ସର୍ବୋ, ପକ୍ଷିରଃ = ଅନୁନ୍ତେ କଉଁରି ୩ୟା । ଦୁଃଖେନ = କରଣେ ୩ୟା ।

ପ୍ରକୃତି ପ୍ରତ୍ୟୟ – ଗତଃ = ଗମ୍ + କ୍ତ । ସମାୟାତଃ = ସମ୍ + ଆ + ଯା + କ୍ତ । ଛେଦଃ = ଛିଦ୍ + କ୍ତ । ବାରଃ = ବୃ + ଘଞ୍ଜ୍ । କାରଣମ୍ = କୃ + ଲୁଟ୍ । ଶୁଡ଼ା = ଶୃ + ସ୍କାଚ୍ । ଭକ୍ତମ୍ = ବିଚ୍ + କ୍ତ । ଦୁଃଖୀ = ଦୁଃଖ + ଇନି ।

୫। ପକ୍ଷିଣେ ବତଃ ଶୁଦ୍ଧା …………………… କଥୟ କୋ ଭବାନ୍ ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ପକ୍ଷିଣ = ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କ । ବହିଃ = କଥା । ଶୁତ୍ୱ = ଶୁଣି । ବଧଶିଳାସମୀପମ୍ = ବଧଶିଳା ନିକଟକୁ । ନିରୀକ୍ଷ୍ୟ = ଦେଖ୍ । ଅଭୟଂ ଦକ୍ତା = ଅଭୟଦେଇ । ସଂଷ୍ୟ = ପଠାଇଦେଇ । ସମାଗତ୍ୟ = ଆସି । ପ୍ରହସିତବଦନମ୍ = ହସିଲା ମୁଖରେ । ବିସ୍ମିତଃ = ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟହୋଇ । ଶିଳାୟାମ୍ = ପଥରରେ । ପ୍ରିୟତେ = ମରିଯାଏ । ତହିଁ = ତେବେ ।

ଅନୁବାଦ – ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର କଥା ଶୁଣି ବିହଙ୍ଗରବବିଦ୍ ରାଜା ଭୋଜ ସେହି ନଗରର ବଧଶିଳା ନିକଟକୁ ଗଲେ । ସେଠାରେ ବ୍ରାହ୍ମଣକୁ ଦେଖ୍ ତାକୁ ଅଭୟ ଦେଇ ତା’ ଘରକୁ ପଠାଇ ବର୍ଷଶିଳାରେ ବସିଗଲେ । ସେହି ସମୟରେ ରାକ୍ଷସ ଆସି ସେଠାରେ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲିତ ଲୋକଟିକୁ ଦେଖ୍ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ ପଚାରିଲା – ‘‘ହେ ମହାସତ୍ତ୍ୱ ! ଏହି ବଧଶିଳାରେ ପ୍ରତିଦିନ ଯିଏ ବସେ, ସେ ମୋ ଆସିବା ପୂର୍ବରୁ ହିଁ ମରିଯାଏ । ତୁମେ କ’ଣ ଆଜି ହସହସ ମୁଖରେ ବସିଥିବାର ଦେଖାଯାଉଛ । ତେବେ କୁହ, ତୁମେ କିଏ?’’

ବ୍ୟାକରଣ
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ବିହଙ୍ଗରବାର୍ଥବିଦ୍ = ବିହଙ୍ଗରବ + ଅର୍ଥବିଦ୍ । ମଦାଗମନାତ୍ = ମତ୍ + ଆଗମନାତ୍ । ପୂର୍ବମେବ = ପୂର୍ବମ୍ + ଏବ ।

ସମାସ – ବଣ୍ଠଶିଳାସମୀପମ୍ = ବଧଶିଳାୟା ସମୀପମ୍ (୬ଷ୍ଠୀ ଉତ୍) । ଅଭୟମ୍ = ନ ଭୟମ୍ (ନଞ୍ଚ୍ ତତ୍) । ପ୍ରହସିତବଦନମ୍ = ପ୍ରହସିତଂ ବଦନଂ ଯସ୍ୟ ଡଃ (ବହୁବ୍ରୀହିଃ) ।

ସକାରଣ ବିଭକ୍ତି – ନଗରେ = ଅଧିକରଣେ ୭ମୀ । ଅଭୟମ୍ = କର୍ମଣୀ ୨ୟା । ଆଗମନାତ୍ = ପୂର୍ବ ଶବ୍ଦଯୋଗେ ୫ମୀ ।

ପ୍ରକୃତି ପ୍ରତ୍ୟୟ – ଶୁଦ୍ଧା = ଶୁ + ଭ୍ଲାବ୍ । ଗତଃ = ଗମ୍ + କ୍ତ । ବୟଃ = ବଧୂ + ଯତ୍ । ନିରୀକ୍ଷ୍ୟ = ନିଃ + ଈକ୍ଷ + ଲ୍ୟପ୍ । ବଦନମ୍ = ବଦ୍ + ଲୁଟ୍ । ଦଜ୍ଜା = ଦା + କ୍ଵାଚ୍ । ସଷ୍ୟ = ସମ୍ + ପ୍ରେସ୍ + ଲ୍ୟାପ୍ ।

୬। ରାଜାଭଣତି ………………. ସ୍ୱ ନଗରୀ ପ୍ରତ୍ୟଗାତ୍ ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ପରାର୍ଥମ୍ = ପରପାଇଁ । ଦୀୟତେ = ଦେଉଛି । ସ୍ବେଚ୍ଛାୟା = ନିଜ ଇଚ୍ଛାନୁସାରେ । ଗ୍ଳାନିଃ = ଦୁଃଖ । ସମୀହିତମ୍ = ଇଚ୍ଛା । କ୍ଷଣମ୍ = କିଛି ସମୟ । ମନସି = ମନରେ । ବିଚାର୍ଯ୍ୟ = ବିଚାରକରି । ଅବ୍ରବୀତ୍ = କହିଲା । ଆର୍ଭିହରଃ = ଦୁଃଖହରଣକାରୀ । ପ୍ରଯଚ୍ଛତଃ = ଦେଉଥ‌ିବା । ଶ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟମ୍ = ପ୍ରଶଂସନୀୟ । ତୁଷ୍ଟ = ସନ୍ତୁଷ୍ଟ । ବ୍ରଣୀଷ୍ଟ = ମାଗ ! ପ୍ରସନଃ = ଆନନ୍ଦିତ । ଅଦ୍ୟପ୍ରଭୃତି = ଆଜିଠାରୁ । ପରିତ୍ୟଜ = ତ୍ୟାଗକର । ଜୀବମାରଣମ୍ = ଜୀବହତ୍ୟା । ତତ୍ୟାଜ = ତ୍ୟାଗକଲା । ପ୍ରତ୍ୟାଗାତ୍ = ଫେରିଗଲେ ।

ଅନୁବାଦ – ରାଜା କହିଲେ – ମୁଁ ଅନ୍ୟପାଇଁ ନିଜ ଇଚ୍ଛାରେ ଏ ଶରୀର ପ୍ରଦାନ କରୁଛି । ଏଣୁ ମୋ ମନରେ କୌଣସି ଗ୍ଲାନି ନାହିଁ । ତୁନେ ନିଜ ଇଚ୍ଛା ପୂରଣ କର । ତା’ପରେ ରାକ୍ଷସ ଟିକିଏ ସମୟ ମନରେ ଭାବି ରାଜାଙ୍କୁ କହିଲା – ‘‘ହେ ମହାସତ୍ତ୍ୱ ! ତୁମେ ସମସ୍ତଙ୍କ ଦୁଃଖ ହରଣକାରୀ ଅଟ । ଅନ୍ୟପାଇଁ ଶରୀର ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ତୁମର ହିଁ ଏହି ଶରୀର ପ୍ରଶଂସନୀୟ ଅଟେ । ମୁଁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେଲି । ବର ମାଗ ।’’ ରାଜା କହିଲେ ‘ହେ ରାକ୍ଷସ ! ଯଦି ତୁମେ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇଛ ତେବେ ଆଜିଠାରୁ ମନୁଷ୍ୟ ଭକ୍ଷଣ ତ୍ୟାଗକର ।’’ ରାକ୍ଷସ ସେହିଦିନଠାରୁ ଜୀବମାରଣ ତ୍ୟାଗ କଲା । ରାଜା ମଧ୍ୟ ନିଜ ନଗରୀକୁ ଫେରିଗଲେ ।

ବ୍ୟାକରଣ
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ସ୍ବେଚ୍ଛାୟା = ସ୍ଵ + ଇନ୍ଦ୍ରିୟା । ତ୍ୱମାମୁନଃ = ତୁମ୍ + ଆତ୍ମନଃ । ରାଜାନମବ୍ରବୀତ୍ = ରାଜାନମ୍ + ଅବ୍ରବୀତ୍ । ତୁଷ୍ଟୋଽସ୍ମି = ତୁନଃ + ଅସ୍ଥି ।

ସମାସ – ପରାର୍ଥମ୍ = ପରାୟ ଇଦମ୍ (ନିତ୍ୟ) । ସ୍ଵେଚ୍ଛୟା = ସ୍ଵା ଇଚ୍ଛା, ତୟା (କର୍ମଧାରୟ) । ଆର୍ଭିହରଃ = ଆର୍ଭି ହରତି ଇତି (ଉପପଦତତ୍ତ୍ଵ) । ଜୀବମାରଣମ୍ = ଜୀବସ୍ୟ ମାରଣମ୍‌ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) । ସ୍ବନଗରୀମ୍ = ସ୍ଵସ୍ୟ ନଗରୀମ୍ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) ।

ସକାରଣ ବିଭକ୍ତି – ସ୍ବେଚ୍ଛାୟା = ‘ପ୍ରକୃତ୍ୟାଦିଭ୍ୟଉପସଂଖ୍ୟାନମ୍’ ସୂତ୍ରଯୋଗେ ୩ୟା । ପ୍ରସନଃ = କର୍ଭରି ୧ମା । ମୟା = ଅନୁଭେ କର୍ଭରି ୩ୟା । ସ୍ଵନଗରୀମ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା ।

ପ୍ରକୃତି ପ୍ରତ୍ୟୟ – ଶରୀରମ୍ = ଶୃ + ଈରନ୍ । ଗ୍ଳାନିଃ = ଗ୍ଲୋ + ନି । ବିଚାର୍ଯ୍ୟ = ବି + ଚର୍ + ଣିଚ୍ + ଲ୍ୟାପ୍ । ସମୀହିତମ୍ = ସମ୍ + ଇନ୍ଦ୍ + କ୍ତ । ପ୍ରସନଃ = ପ୍ର + ସଦ୍ + କ୍ତ ।

୭। ଇମାଂ କଥା ……………………. ତୁଷୀମଦ୍ଭବତ୍।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – କଥୟିତ୍ୱ = କହି । ପୁତ୍ତଳିକା = କଣ୍ଢେଇଟି । ଅବ୍ରବୀତ୍ = କହିଲା । ସିଂହାସନେ = ସିଂହାସନରେ । ସମୁପବିଶ = ଉପବେଶନ କର । ତୁଷୀ = ନୀରବ ।

ଅନୁବାଦ – ଏହି କଥା କହି କଣ୍ଢେଇଟି ଭୋଜରାଜଙ୍କୁ କହିଲା – ତୁମଠାରେ ଯଦି ଏପରି ପରୋପକାର, ଦୟା ପ୍ରଭୃତି ଗୁଣ ଅଛି ତେବେ ଏହି ସିଂହାସନରେ ବସ । ରାଜା ନୀରବ ରହିଲେ ।

ବ୍ୟାକରଣ
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ପରୋପକାରଦୟାଦୟଃ = ପରୋପକାରଦୟା + ଆଦୟଃ । ତୂଷ୍ଣୀମଦ୍ଭବତ୍ = ତୂଷ୍ଣୀମ୍ + ଅଭବତ୍ ।

ସମାସ – ସିଂହାସନେ = ସିଂହ ଚିହ୍ନିତ ଆସନମ୍, ତସ୍ମିନ୍ (ମଧ୍ୟପଦଲୋପି କର୍ମଧାରୟ)।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ସିଂହାସନେ = ଅଧୂରଣେ ୭ମୀ ।

ପ୍ରକୃତି ପ୍ରତ୍ୟୟ – କଥୟିତ୍ରା = କଥ୍ + ଣିଚ୍ + ଲ୍କାଚ୍ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Geography Solutions Chapter 1 ସମ୍ବଳ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Geography Solutions Chapter 1 ସମ୍ବଳ

1. ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

(i) ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ସମ୍ବଳର ଅସମାନ ବଣ୍ଟନ ଦେଖାଯାଏ କାହିଁକି ?
Answer:
(i) ପ୍ରାକୃତିକ ସଂପଦର ବିତରଣ ଭୂମିରୂପ, ଜଳବାୟୁ ତଥା ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନରୁ ଉଚ୍ଚତା ଭଳି ବିଭିନ୍ନ ଭୌତିକ କାରଣ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ।
(ii) ସ୍ଥାନରୁ ସ୍ଥାନକୁ ଏହି କାରଣଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପ୍ରଭେଦ ହିଁ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ସମ୍ବଳ ବଣ୍ଟନରେ ଅସମାନତା ଆଣିଥାଏ ।

(ii) କୌଣସି ପଦାର୍ଥ ସମ୍ବଳରେ କିପରି ପରିଣତ ହୁଏ ?
Answer:
(i) ଉପଯୋଗିତା ବା ପ୍ରୟୋଜନୀୟତା ହିଁ କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟ ବା ପଦାର୍ଥକୁ ସମ୍ବଳରେ ପରିଣତ କରେ।
(ii) ଉଦାହରଣ : ନଦୀରେ ବହିଯାଉଥୁବା ପାଣି, ବହୁଥୁବା ପବନ। ଶୋଷ ମେଣ୍ଟାଇବା ପାଇଁ ଆମେ ପାଣି ପିଉ, କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ପାଣି ବ୍ୟବହାର ହୁଏ। ପାଣିର ସ୍ରୋତକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ, ତେଣୁ ପାଣି ସମ୍ବଳ।

(iii) ମାନବ ସମ୍ବଳ କାହିଁକି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ?
Answer:
(i) ମଣିଷ ତା’ର ଜ୍ଞାନ, ଦକ୍ଷତା ତଥା କାରିଗରୀ କୌଶଳକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳରୁ ନୂତନ ତଥା ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ବଳ ସୃଷ୍ଟି କରେ।
(ii) ଅର୍ଥାତ୍ ମାନବର ପରିକଳ୍ପନା, ଜ୍ଞାନ, ଆବିଷ୍କାର ଓ ଉଦ୍ଭାବନ ହିଁ ନୂତନ ସମ୍ବଳ ସୃଷ୍ଟିରେ ସହାୟକ ହୁଏ। ତେଣୁ ମାନବ ସମ୍ବଳ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ।

(iv) ସମ୍ବଳ ସଂରକ୍ଷଣ କ’ଣ ?
Answer:
(i) ସମ୍ବଳର ସଯନ୍ ବିନିଯୋଗ ତଥା ନବୀକରଣ ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ସମୟ ଦେବାକୁ ସମ୍ବଳ ସଂରକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ।
(ii) ବ୍ୟବହାର ହ୍ରାସ, ପୁନଃଚକ୍ରୀକରଣ ତଥା ପୁନଃ ବ୍ୟବହାର ମାଧ୍ୟମରେ ସମ୍ବଳର ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯାଇପାରେ ।
(iii) ସମ୍ବଳ ସଂରକ୍ଷଣ ନ ହେଲେ ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ବଳ ଦୁଶ୍ରାପ୍ୟ ହେବ ଓ ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ବଳ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ ହୋଇଯିବ।

(v) ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଏ ?
Answer:
(i) ସମ୍ବଳର ଉପଯୁକ୍ତ ବ୍ୟବହାରଦ୍ଵାରା ବର୍ତ୍ତମାନର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ସହ ପିଢ଼ି ପିଢ଼ି ପରେ ଭବିଷ୍ୟତ ବଂଶଧରଙ୍କ ପାଇଁ ସମ୍ବଳର ଅଭାବ ନ ରହିବା ପ୍ରତି ଯବାନ ହେବାକୁ ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ କୁହାଯାଏ ।
ବିଶେଷତ୍ଵ :
(ii) ଦୁନିଆଁର ସବୁ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ଓ ଯନ୍ତ୍ର କରିବା,
(iii) ମଣିଷର ଜୀବନ ଧାରଣ ମାନରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବା,
(iv) ପ୍ରାକୃତିକ ସଂପଦର ଅବକ୍ଷୟ ହ୍ରାସ କରିବା,
(v) ପରିବେଶ ପ୍ରତି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଓ ବ୍ୟବହାରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବା,
(vi) ପୃଥ‌ିବୀର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଓ ବିବିଧତାର ସଂରକ୍ଷଣ କରିବା
(vii) ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳବାସୀଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ପରିବେଶ ପ୍ରତି ଯବାନ ହେବାକୁ ସଚେତନ କରାଇବା ।

2. ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ପାଖରେ ‘ଫ୍ରି ’ ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

(i) ସମୁଦ୍ର ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ମୂଲ୍ୟବାନ ଧାତୁ ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କି ପ୍ରକାର ସମ୍ବଳ ?
(କ) ସର୍ବବ୍ୟାପୀ ସମ୍ବଳ
(ଗ) ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ସମ୍ବଳ
(ଖ) ବିକଶିତ ସମ୍ବଳ
(ଘ) ଜୈବ ସମ୍ବଳ
Answer:
(ଗ) ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ସମ୍ବଳ

(ii) ନିମ୍ନଲିଖୂତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଏକ ମାନବକୃତ ସମ୍ବଳ ?
(କ) ଡାକ୍ତରୀ ଔଷଧ
(ଗ) ମୃଭିକା
(ଖ) ଝରଣା ଜଳ
(ଘ) ବାୟୁ
Answer:
(କ) ଡାକ୍ତରୀ ଔଷଧ

(iii) କେଉଁଟି ଏକ ଜୈବ ସମ୍ବଳ ?
(କ) ଜଙ୍ଗଲ
(ଖ) ଶିଳା
(ଗ) ବାୟୁ
(ଘ) ଜଳ
Answer:
(କ) ଜଙ୍ଗଲ

(iv) କେଉଁଟି ଏକ ସ୍ଥାନୀୟ ସମ୍ବଳ ନୁହେଁ ?
(କ) ଲୁହା
(ଖ) ତମ୍ବା
(ଗ) ସୁନା
(ଘ) ବାୟୁ
Answer:
(ଘ) ବାୟୁ

(v) କେଉଁଟି ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ସମ୍ବଳରେ ପରିଣତ କରିବାପାଇଁ ସହାୟକ ହୁଏ ନାହିଁ ?
(କ) ଉପଯୋଗିତା
(ଗ) ପ୍ରୟୋଜନୀୟତା
(ଖ) ପରିକଳ୍ପନା
(ଘ) ପ୍ରତିଯୋଗିତା
Answer:
(ଘ) ପ୍ରତିଯୋଗିତା

3. ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

(କ) ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ଓ ବିକଶିତ ସମ୍ବଳ,

(ଖ) ସର୍ବବ୍ୟାପୀ ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ସମ୍ବଳ :

(ଗ) ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ ଓ ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ବଳ :

4. ତୁମପାଇଁ କାମ :

(i) ଆକବରଙ୍କ ରାଜସଭାରେ ନବରନ୍ ମଧ୍ଯରେ ଥିଲେ ଅବଦୁଲ୍ ରହିମ୍ ଖାଖାନା । ସେ ଲେଖିଥିଲେ –
ରହିମନ୍ ପାନି ରଖୁ
ବିନ୍ ପାନି ସବ୍ ଶୁନ୍
ପାନି ଗୟେ ନା ଉବେରେ, ମୋତି, ମାନୁଷ, ଚୁନ୍ ………… ।
ଏହାର ଅର୍ଥ : ଆସ, ପାଣି ସଂରକ୍ଷଣ କରିବା।
ପାଣିତ ନାହିଁ ତ କିଛି ନାହିଁ । ପାଣି ନ ଥିଲେ ନା ମୋତି, ନା ହଂସ ନା-
ଚକଟା ଅଟା ଗୁଳା….. କିଛି ରହିପାରିବନି।
କବିଙ୍କ ଲେଖାର ଗୁରୁତ୍ଵ ବୁଝି ପୃଥ‌ିବୀ ପାଣି ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଗଲେ କ’ଣ ଅବସ୍ଥା ହେବ ୧୦୦ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀ ପାଣି ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଗଲେ ପୃଥିବୀର ରୂପରେଖରେ ବିପୁଳ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେବ । ବରଫାଚ୍ଛାଦିତ ଶୃଙ୍ଗ, ମେଘ, ତୁଷାର, ଝରଣା, ନଦୀ, ସମୁଦ୍ର, ହ୍ରଦ, ପୁଷ୍କରିଣୀ ସବୁକିଛି ଅଦୃଶ୍ୟ ହେବ। ଜଳଚକ୍ର ସମ୍ଭବ ନ ହେବାରୁ ପୃଥ‌ିବୀ ଜଳଶୂନ୍ୟ ହେବ । ମାଟିରୁ ଜଳ ଗ୍ରହଣ କରି ନ ପାରି ଉଭିଦ ଜଗତ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ଓ ଉଭିଦ ଜଗତ ଏ ପୃଥ‌ିବୀରୁ ବିଲୋପ ପାଇବ । ପାଣି ବିନା ରନ୍ଧନ, ଶୌଚ, ସ୍ନାନ, କୃଷି, ଶିଳ୍ପ ଆଦି ଅସମ୍ଭବ ହେବ । ଉଭିଦ ନ ଥ‌ିବାରୁ ଖାଦ୍ୟ ନ ପାଇ ପ୍ରାଣୀ ଜଗତ ଭୋକଜ୍ବାଳାରେ ଆଉଟୁ ପାଉଟୁ ହୋଇ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ିବେ । କୃଷି, ଶିଳ୍ପ, ସହର, ବଜାର, ଗ୍ରାମ, ନଗରସବୁକିଛି ଧ୍ୱଂସ ସ୍ତୂପରେ ପରିଣତ ହେବ। ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ। ପୃଥ‌ିବୀ ଏକ ଉତ୍ତପ୍ତ ତଥା ରୁକ୍ଷ ଗ୍ରହରେ ପରିଣତ ହେବ।

ପୃଥ‌ିବୀର ଜଳଭାଗ ସ୍ଥଳଭାଗରେ ପରିଣତ ହେବ। ସକଳ ଜୀବଜଗତ ପାଣି ବିନା ବିଲୁପ୍ତ ହେବେ । ଉଭିଦ ଜଗତ ଖାଦ୍ୟ ପାଉଥ‌ିବା ପ୍ରାଣୀ ଜଗତ ଖାଦ୍ୟ ବିନା କ୍ରମେ କ୍ରମେ ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠରୁ ବିଲୋପ ହେବେ । ସୁନ୍ଦର ପୃଥ‌ିବୀ ରୁକ୍ଷ ମରୁଭୂମିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହେବ । ଜୀବ ଶୂନ୍ୟ ହୋଇ ପୃଥ‌ିବୀ ମୃତ ପୃଥ‌ିବୀରେ ପରିଣତ ହେବ। ପୃଥ‌ିବୀର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରାଣୀ ମନୁଷ୍ୟ ଜାତିର ଚିହ୍ନବର୍ଷ ରହିବ ନାହିଁ । ପାଣି, ଖାଦ୍ୟ ବିନା ପୃଥ‌ିବୀର ସକଳ ସଂପଦ ତୁଚ୍ଛ ତଥା ମୂଲ୍ୟହୀନ ପଦାର୍ଥରେ ପରିଗଣତ ହେବ। ‘ଜଳୀୟଗ୍ରହ’ ନାମ ପାଇଥିବା ସବୁଜ ପୃଥିବୀ ଧୂସର ରୁକ୍ଷ ଗ୍ରହରେ ରୂପାନ୍ତରତ ହେବ।

(ii) ତୁମେ ଏକ ପଥରଖଣ୍ଡ, ପତ୍ର କାଗଜ ଓ ଛୋଟ ଡାଳ ସଂଗ୍ରହ
କର। ତୁମେ ଏସବୁ ସମ୍ବଳର କି କି ବ୍ୟବହାର କରିପାରିବ ଚିନ୍ତାକର ଓ ନିମ୍ନ ସାରଣୀଗୁଡ଼ିକୁ ପୂରଣ କର। ପ୍ରଥମଟି ତୁମ ପାଇଁ କରି ଦିଆଯାଇଛି ।

BSE Odisha 8th Class Geography Notes Chapter 1 ସମ୍ବଳ

ଉପକ୍ରମ :
ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମନୁଷ୍ୟର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବାରେ ଉପଯୋଗୀ ଓ ମୂଲ୍ୟବାନ ବିବେଚିତ ହୋଇଥାଏ, ତାହା ସମ୍ବଳ ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୋଇଥାଏ। ଆମ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥିବା ତଥା ଆମ ବ୍ୟବହାରରେ ଲାଗୁଥୁବା ସମସ୍ତ ଜିନିଷ ସମ୍ବଳ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଯଥା –

ଘରେ ବ୍ୟବହୃତ ସମ୍ବଳ :
ଲୁଗାପଟା, ବାସନକୁସନ, ଧାନ ଚାଉଳ, ଆଲମିରା, ଟେବୁଲ୍, କୋଦାଳ, ପଙ୍ଖା, ବାଲଟି, ଶାବଳ, କଢ଼େଇ, ସାଇକେଲ, ଶିଳ, ଚକି ଇତ୍ୟାଦି ।

ସ୍କୁଲରେ ବ୍ୟବହୃତ ସମ୍ବଳ :
ବ୍ଲାକ୍ ବୋର୍ଡ଼, ଡଷ୍ଟର, ଚକ୍‌ଖଡ଼ି, ପେନ୍‌ସିଲ୍, କଲମ, ବହି, ଖାତା, ମାନଚିତ୍ର, ଗ୍ଲୋବ, ଡେସ୍କ, ବେଞ୍ଚ୍ ଇତ୍ୟାଦି ।

ସଂଜ୍ଞା :
ବିଭିନ୍ନ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ପାଇଁ ଆମ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ହଁ ସମ୍ବଳ ।

• କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟ ବା ପଦାର୍ଥର ଉପଯୋଗିତା ବା ପ୍ରୟୋଜନୀୟତା ଏହାକୁ ସମ୍ବଳରେ ପରିଣତ କରେ।
• ସେହିପରି ସମୟ ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ସମ୍ବଳରେ ପରିଣତ କରେ ।
  ଉଦାହରଣ : ସମୟର ଅଗ୍ରଗତି ସହ ଜଳ ସ୍ରୋତର ଶକ୍ତିକୁ ଉପଯୋଗ କରି ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାଦ୍ଵାରା ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଛି ।
• କେତେକ ପଦାର୍ଥର ଆର୍ଥିକ ମୂଲ୍ୟ ରହିଛି, କେତେକର ଆର୍ଥିକ ମୂଲ୍ୟ ନଥାଏ। ଯଦି ଆର୍ଥିକ ମୂଲ୍ୟ ନଥିବା ପଦାର୍ଥ ବା ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ ଯୁକ୍ତ କରାଯାଏ ଓ କୌଣସି ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଦ୍ଵାରା ବିକ୍ରି କରାଯାଏ, ତାହା ଆର୍ଥିକ ମୂଲ୍ୟଯୁକ୍ତ ହେବ।

ଜାଣିବା କଥା
କୌଣସି ପରିକଳ୍ପନା ବା, ଉଦ୍ଭାବନ ଉପରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧିକାର ଆଣିବାକୁ ‘ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ ’(Patent) କୁହାଯାଏ।

ପ୍ରଶ୍ନ :
ତଳ ଲିଖତ ତାଲିକାରୁ କେଉଁ କେଉଁ ପଦାର୍ଥର ଏବେ ସୁଦ୍ଧା କୌଣସି ବଜାର ମୂଲ୍ୟ ନାହିଁ, ଚିହ୍ନଟ କର ।

ଜାଣିବା କଥା
ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ତଥା ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସାମାନ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନଦ୍ୱାରା ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ ପଦାର୍ଥ ବା ଉପାଦାନକୁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ କୁହାଯାଏ ।

ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ : ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳକୁ
(i) ବିକାଶସ୍ତର ତଥା ବ୍ୟବହାର,
(ii) ଉପରି,
(iii) ଗଚ୍ଛିତ ପରିମାଣ ଏବଂ
(iv) ବଣ୍ଟନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଭିନ୍ନ ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ ।

(i)

ଜାଣିବା କଥା

• ବେଗଶାଳୀ ପବନ ୨୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଏକ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ସମ୍ବଳ ଥିଲା । ଏବେ ଏହା ପ୍ରକୃତି ସମ୍ବଳ।
• ଆମ ରାଜ୍ୟର ଗୁଜରାଟ ଉପକୂଳ ଓ ତାମିଲନାଡୁର ନଗରକୋଏଲରେ ପବନଦ୍ୱାରା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ ହେଉଛି ।

(ii)

(iii)

(iv)

କି ମାନବକୃତ ସମ୍ବଳ :
ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ମଣିଷ ଯେଉଁ ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ ପଦାର୍ଥ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ମାନବକୃତ ସମ୍ବଳ କୁହାଯାଏ ।

ମାନବକୃତ ସମ୍ବଳର ତାଲିକା
କଳକାରଖାନା, ସେତୁ, ରାସ୍ତାଘାଟ, ରେଳଗାଡ଼ି, ଅଟ୍ଟାଳିକା, ଯନ୍ତ୍ରପାତି, କମ୍ପ୍ୟୁଟର, ଯାନବାହନ, କୃତ୍ରିମ ଉପଗ୍ରହ, ଘରୋଇ ବ୍ୟବହୃତ ଉପକରଣ ଇତ୍ୟାଦି ।

ମାନବ ସମ୍ବଳ :
ମାନବର ସମ୍ବଳ କହିଲେ ଜନସଂଖ୍ୟା ତଥା ଲୋକଙ୍କ ଶାରୀରିକ ଓ ମାନସିକ ଦକ୍ଷତାକୁ ବୁଝାଏ ।
ଭୌତିକ ସମ୍ବଳକୁ ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ବଳରେ ରୂପାନ୍ତରିତ କରିବାରେ ମାନବ ଦକ୍ଷତାର ଭୂମିକା ରହିଛି। ତେଣୁ ମାନବ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସମ୍ବଳ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ।

ସମ୍ବଳ ସଂରକ୍ଷଣ :

• ସମ୍ବଳର ସଯନ୍ ବିନିଯୋଗ ତଥା ନବୀକରଣ ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ସମୟ ଦେବାକୁ ସମ୍ବଳ ସଂରକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ ।
• ସମ୍ବଳର ଉପଯୁକ୍ତ ବିନିଯୋଗ ପାଇଁ ଯନ୍ତ୍ରବାନ ନ ହେଲେ ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ବଳ ଦୁଷ୍ପାପ୍ୟ ହେବ ଓ ନବୀକରଣ-ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ବଳ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ ହୋଇଯିବ।

ସମ୍ବଳ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଉପାୟଗୁଡିକ ହେଲା :

• ବ୍ୟବହାର ହ୍ରାସ
• ପୁନଃ ଚକ୍ରୀକରଣ ଓ
• ପୁନଃ ବ୍ୟବହାର । ଆମେ ସମସ୍ତେ ସମ୍ବଳ ବ୍ୟବହାରରେ ସଂଯମତା ଅବଲମ୍ବନ କଲେ ସମ୍ବଳର ଅପଚୟ ହ୍ରାସ ପାଇବ।

ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ :

• ସମ୍ବଳ ବିନିଯୋଗର ଆବଶ୍ୟକତା ତଥା ଆଗାମୀ ପିଢ଼ି ପାଇଁ ସେଗୁଡ଼ିକର ସଂରକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ‘ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ’ କୁହାଯାଏ।

ଏ ଧାରଣୀୟ ବିକାଶର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ :

• ଦୁନିଆଁର ସମସ୍ତ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ଓ ଯନ୍ତ୍ର କରିବା ମଣିଷ ଜୀବନ ଧାରଣ ମାନରେ ଉନ୍ନତି
• ପୃଥ‌ିବୀର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଓ ବିବିଧତାର ସଂରକ୍ଷଣ
• ପ୍ରାକୃତିକ ସଂପଦର ଅବକ୍ଷୟ ହ୍ରାସ କରିବା
• ପରିବେଶ ପ୍ରତି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଓ ବ୍ୟବହାରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବା
• ଲୋକମାନଙ୍କୁ ପରିବେଶ ପ୍ରତି ଯବାନ ହେବାକୁ ସକ୍ଷମ କରାଇବା

ସମ୍ବଳର ପରିଚାଳନା ଓ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ :

• ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ବଳର ଧାରଣୀୟ ବ୍ୟବହାର କରିବା
• ଜୈବ ବିବିଧତାର ସଂରକ୍ଷଣ କରିବା
• ପରିବେଶର ସର୍ବନିମ୍ନ ବିନିଷ୍ଟକରଣର ଦିଗପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦେବା

ଭୌଗୋଳିକ ଶବ୍ଦାବଳୀ

ସମ୍ବଳ : ବିଭିନ୍ନ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ପାଇଁ ଆମେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ହିଁ ସମ୍ବଳ।

ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ : କୌଣସି ପରିକଳ୍ପନା ବା ଉଦ୍ଭାବନ ଉପରେ ପୂର୍ବ ଅଧିକାର ଆଣିବାକୁ ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ କୁହାଯାଏ ।

ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା : ବ୍ୟବହାରରେ କାମ କରିବା ବା ଜିନିଷ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାକୁ ବୁଝାଏ ।

ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ : ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ତଥା ଆବଶ୍ୟକ ସାମାନ୍ଯ ପରିବର୍ତ୍ତନଦ୍ୱାରା ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ ପଦାର୍ଥ ବା ଉପାଦାନକୁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ କୁହାଯାଏ ।

ପ୍ରକୃତ ସମ୍ବଳ: ଯେଉଁ ସମ୍ବଳଗୁଡ଼ିକର ପରିମାଣ ଜଣା ପଡ଼ିଛି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରକୃତ ସମ୍ବଳ କୁହାଯାଏ ।

ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ସମ୍ବଳ : ଯେଉଁ ସମ୍ବଳଗୁଡ଼ିକର ସଠିକ୍ ପରିମାଣ ଜଣାନାହିଁ ଏବଂ ଏବେ ସୁଦ୍ଧା ବ୍ୟବହାରରେ ଲାଗି ନାହିଁ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ସମ୍ବଳ କୁହାଯାଏ।

ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ବଳ : ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟବହାର ସତ୍ତ୍ଵେ ପୁନର୍ବାର ପୂରଣ ହୁଏ, ତାହାକୁ ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ବଳ କୁହାଯାଏ ।

ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ବଳ : ବ୍ୟବହାର ଯୋଗୁ ଯେଉଁ ସମ୍ବଳର ପରିମାଣ ହ୍ରାସ ପାଇଲେ ବା ସରିଗଲେ, ପୁନର୍ବାର ଭରଣା ହେବାପାଇଁ ହଜାର ହଜାର ବର୍ଷ ଲାଗିଥାଏ, ତାହାକୁ ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ । ସମ୍ବଳ କୁହାଯାଏ ।

ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ : ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ମଣିଷ ଯେଉଁ ନୂତନ ସମ୍ବଳ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ, ତାହାକୁ ମାନବକୃତ ସମ୍ବଳ କୁହାଯାଏ ।

ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ : ସମ୍ବଳର ଉପଯୁକ୍ତ ବ୍ୟବହାରଦ୍ଵାରା ବର୍ତ୍ତମାନର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ସହ ପିଢ଼ି ପିଢ଼ି ପରେ ଭବିଷ୍ୟତ ବଂଶଧରଙ୍କ ପାଇଁ ସମ୍ବଳର ଅଭାବ ନ ରହିବା ପ୍ରତି ଯବାନ ହେବାକୁ ’ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ’ କୁହାଯାଏ ।

ସମ୍ବଳ ସଂରକ୍ଷଣ : ସମ୍ବଳର ସିଯନ୍ ବିନିଯୋଗ ତଥା ନବୀକରଣ ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ସମୟ ଦେବାକୁ ସମ୍ବଳ ସଂରକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ ।

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Maths Solutions Chapter 5 ଭଗ୍ନ ସଂଖ୍ୟା InText Questions Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Maths Solutions Chapter 5 ଭଗ୍ନ ସଂଖ୍ୟା InText Questions

ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକୁ ନିଜେ ଖାତାରେ ଲେଖ ଓ ଚିତ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ସେଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନରେ ଉପଯୁକ୍ତ ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟା ଲେଖ ।

(କ)

ରେ ଛୋଟ ଘରେ ଥ‌ିବା ଫୁଲଗୁଡ଼ିକ ବଡ଼ଘରେ ଥିବା ଫୁଲ ସମୂହର _____ ସମାନ ଭାଗରୁ _____  ଭାଗ । ଏଣୁ ଛୋଟ ଘରେ ଥ‌ିବା ଟି ଫୁଲ ସମଗ୍ର ଫୁଲ ସମୂହର _____ ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟା ।
ସମାଧାନ:
ଦୁକ, ଏକ, \(\frac{6}{12}=\frac{1}{2}\)

(ଖ)

ରେ ଛୋଟଘରେ ଥିବା ଫଳଗୁଡ଼ିକ ବଡ଼ ଘରେ ଥିବା ଫଳ ସମୂହର _____ ସମାନ ଭାଗରୁ _____ଭାଗ । ଏଣୁ ଏହି 4 ଟି ଫଳ 8 ଟି ଫଳର _____ ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟା ।
ସମାଧାନ:
ଦୁକ, ଏକ, \(\frac{4}{8}=\frac{1}{2}\)

ପୂର୍ବ ପୃଷ୍ଠାରେ ଥ‌ିବା କାର୍ଯ୍ୟ-2କୁ ଦେଖୁ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର । 
ମୋଟ ପାଞ୍ଚଟି ବିଡ଼ା ମଧ୍ଯରୁ ତିନୋଟି ବିଡ଼ା ନେଇ ତୁମ ବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ଦିଅ ।

(କ) ବନ୍ଧା ଯାଇଥିବା _____ ଗୋଟି ସମାନ ବିଡ଼ାରୁ ତୁମ ବନ୍ଧୁକୁ _____ ଗୋଟି ବିଡ଼ା ଦିଆଯାଇଛି ।
ସମାଧାନ:
5, 3

(ଖ) ଏଣୁ ତୁମ ବନ୍ଧୁ ପାଇଥବା କାଠିଗୁଡ଼ିକ ମୂଳ କାଠି ସମୂହର _____ ସମାନ ଭାଗରୁ _____ ଭାଗ ।
ସମାଧାନ:
5, 3

(ଗ) ଫଳରେ ମୂଳ କାଠି ସମୂହର _____ ଭଗ୍ନାଂଶ କାଠି ତୁମ ବନ୍ଧୁ ପାଇଛନ୍ତି ।
ସମାଧାନ:
\(\frac{3}{5}\)

(ଘ) ଏଣୁ ତୁମ ବନ୍ଧୁ ପାଇଛନ୍ତି 10 ଗୋଟି କାଠିରୁ _____ ଗୋଟି କାଠି ।
ସମାଧାନ:
6

(ଙ) ତୁମ ବନ୍ଧୁ ପାଇଥିବା 3 ଗୋଟି ବିଡ଼ାରେ ଅଛି _____ ଗୋଟି କାଠି ।
ସମାଧାନ:
6

(ଚ) 5 ଗୋଟି କଲମରୁ 3ଟି କଲମ ହେବ _____ ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟା ।
ସମାଧାନ:
\(\frac{3}{5}\)

(ଛ) 7 ଗୋଟି ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ରୁ 4ଟି ପେନ୍‌ସିଲ୍ ହେବ _____ ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟା ।
ସମାଧାନ:
\(\frac{4}{7}\)

(ଜ) 9 ଜଣ ପିଲାଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ 5 ଜଣ ପିଲା ହେବେ _____ ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟା ।
ସମାଧାନ:
\(\frac{5}{9}\)

କହିଲ ଦେଖ୍ :
(କ) ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ \(\frac{3}{4}\) କୁ କିପରି ସୂଚାଇବ?
ସମାଧାନ:

\(\overline{\mathrm{OA}}\) କୁ ଚାରିଭାଗ କର, ଯେପରି OP = PQ = QR = RA
ଏଠାରେ R ଦ୍ବାରା ସୂଚିତ ସଂଖ୍ୟା \(\frac{3}{4}\)।

(ଖ) S ଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ ବିନ୍ଦୁ ଓ T ଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ ବିନ୍ଦୁ କେଉଁ କେଉଁ ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାକୁ ସୂଚାଉଛି?
ସମାଧାନ:

S ଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ ସଂଖ୍ୟା = OC + CS = 3 + \(\frac{3}{4}=3 \frac{3}{4}\)
T ଦ୍ବାରା ସୂଚିତ ସଂଖ୍ୟା = OD + DT = 4 + \(\frac{4}{5}=4 \frac{4}{5}\)

(ଗ) \(\frac{9}{15}\) ର ଏକ ସମଭଗ୍ନାଂଶ ସ୍ଥିର କରିପାରିବ କି ଯାହାର ହର 5 ହେବ ?
ସମାଧାନ:
\(\frac{9}{15}\) ର ଏକ ସମଭଗ୍ନାଂଶ = \(\frac{9 \div 3}{15 \div 3}=\frac{3}{5}\)

କହିଲ ଦେଖ୍ :
(କ) ପାଞ୍ଚଟି ସଦୃଶ ଭଗ୍ନାଂଶ ଲେଖ ।
ସମାଧାନ:
\(\frac{1}{9}, \frac{2}{9}, \frac{4}{9}, \frac{5}{9}, \frac{7}{9}\)

(ଖ) ପାଞ୍ଚଟି ଅସଦୃଶ ଭଗ୍ନାଂଶ ଲେଖ ।
ସମାଧାନ:
\(\frac{1}{2}, \frac{3}{4}, \frac{5}{7}, \frac{11}{13}, \frac{19}{21}\)

(ଗ) \(\frac{2}{5}, \frac{3}{4}, \frac{1}{5}, \frac{7}{2}, \frac{3}{5}, \frac{4}{5}, \frac{4}{7}\) ଭଗ୍ନାଂଶଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ସଦୃଶ ଭଗ୍ନାଂଶଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା କରି ଲେଖ ।
ସମାଧାନ:
\(\frac{2}{5}, \frac{1}{5}, \frac{3}{5}, \frac{4}{5}\)

(ଘ) ଦୁଇଟି ସଦୃଶ ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ବଡ଼ ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାଟିକୁ କିପରି ଚିହ୍ନିବା ?
ସମାଧାନ:
ଯେଉଁ ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାର ଲବ ବଡ଼ ହୋଇଥ‌ିବ ସଦୃଶ ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟରେ ସେହି ଭଗ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି ବଡ଼ ହେବ ।

(ଙ) ଚିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ \(\frac{2}{5}\) ଓ \(\frac{4}{5}\) ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନା କର ।
ସମାଧାନ:

(ଚ) ସମାନ ଆକାରର ଦୁଇ ଖଣ୍ଡ କାଗଜ ନିଅ । ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ଆଠ ଭାଙ୍ଗକରି \(\frac{3}{8}\) ଓ \(\frac{7}{8}\) ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନା କର ।
ସମାଧାନ:

ଉପର ପ୍ରଶ୍ନର ସମାଧାନକୁ ଦେଖ୍ ନିମ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ଓ ଭଗ୍ନାଂଶଦ୍ଵୟ ଲାଗି ବଛାଯାଇଥିବା ସମହର ବିଶିଷ୍ଟ ସମଭଗ୍ନାଂଶ ଦୁଇଟିର ହର କେତେ?
ସମାଧାନ:
30

(ଖ) ବଛାଯାଇଥିବା ସମହର ବିଶିଷ୍ଟ ଭଗ୍ନାଂଶର ହର ସହ ମୂଳ ଭଗ୍ନାଂଶ ଦ୍ଵୟର ହର ଦୁଇଟିର କ’ଣ ସମ୍ପର୍କ ଅଛି ? ଅର୍ଥାତ 30 ସହ 5 ଓ 6 ର କ’ଣ ସମ୍ପର୍କ ଅଛି?
ସମାଧାନ:
5 ଓ 6 ଉଭୟ 30 ର ଗୁଣନୀୟକ ଅଟନ୍ତି ।

(ଗ) ଗୋଟିଏ ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାର କେତୋଟି ସମଭଗ୍ନାଂଶ ଥାଏ?
ସମାଧାନ:
ଏକ ବା ଅଧୁକ ସମଭଗ୍ନାଂଶ ଥାଏ ।

ଯୋଗଫଳ ସ୍ଥିର କର ।
(କ) \(\frac{5}{2}+\frac{3}{7}\)
ସମାଧାନ:

(ଖ) \(\frac{4}{5}+\frac{3}{5}\)
ସମାଧାନ:
= \(\frac{4+3}{5}=\frac{7}{5}\)

(ଗ) \(\frac{6}{7}+\frac{5}{7}\)
ସମାଧାନ:
= \(\frac{6+5}{7}=\frac{11}{7}\)

(ଘ) \(\frac{1}{4}+\frac{5}{7}\)
ସମାଧାନ:
= \(\frac{1 \times 7+4 \times 5}{28}=\frac{7+20}{28}=\frac{27}{28}\)

(ଙ) \(\frac{3}{4}+\frac{5}{6}\)
ସମାଧାନ:
= \(\frac{3 \times 3+5 \times 2}{12}=\frac{9+10}{12}=\frac{19}{12}\)

(ଚ) \(\frac{7}{8}+\frac{5}{9}\)
ସମାଧାନ:
\(\frac{7 \times 9+5 \times 8}{72}=\frac{63+40}{72}=\frac{103}{72}\)

ବିୟୋଗ କର :
(କ) \(\frac{5}{6}\) ରୁ \(\frac{3}{4}\)
ସମାଧାନ:

(ଖ) \(\frac{5}{7}\) ରୁ \(\frac{1}{3}\)
ସମାଧାନ:

(ଗ) \(\frac{8}{15}-\frac{2}{5}\)
ସମାଧାନ:

(ଘ) \(\frac{5}{15}-\frac{1}{7}\)
ସମାଧାନ:

(ଙ) ମିଶ୍ର ଭଗ୍ନାଂଶକୁ ଅପ୍ରକୃତ ଭଗ୍ନାଂଶରେ ପରିଣତ କରି ତା’ପରେ ଯୋଗ ବା ବିୟୋଗ କରାଯାଏ । 2 \(\frac{1}{3}\) ଓ 2 \(\frac{2}{3}\) ର ଯୋଗଫଳ ଉଭୟ ପ୍ରଣାଳୀରେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ:

ତୁମ ଖାତାରେ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଯୋଗ – ବିୟୋଗ କୋଠରି ତିଆରି କରି ଖାଲି ଘର ପୂରଣ କର ।
(କ)

ସମାଧାନ:

(ଖ)

ସମାଧାନ:

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Maths Notes Geometry Chapter 1 ରେଖା ଓ କୋଣ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 9 Maths Notes Geometry Chapter 1 ରେଖା ଓ କୋଣ

ଉପକ୍ରମଣିକା (Introduction):

1. ‘Geometry’ ଶବ୍ଦଟି ଦୁଇଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ Geo (ପୃଥବୀ) ଓ Metron (ମାପ)ରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ‘ଜ୍ୟା’ ର ଅର୍ଥ ପୃଥ‌ିବୀ ଓ ‘ମିତି’ର ଅର୍ଥ ମାପ ।
2. ଜମି ମାପ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତାରୁ ଜ୍ୟାମିତିର ସୃଷ୍ଟି । ମାନବ ସଭ୍ୟତାର ଅଗ୍ରଗତି ସହିତ ଜ୍ୟାମିତିର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଜଡ଼ିତ । ଜ୍ୟାମିତିର ବିକାଶ ସାଧନ କରିଥିବା ପ୍ରାଚୀନତମ ସଭ୍ୟତା ହେଉଛି ମିଶରୀୟ ସଭ୍ୟତା । ବୈଦିକ ଯୁଗରେ ଭାରତୀୟ ମୁନିଋଷିମାନେ ଯଜ୍ଞକୁଣ୍ଡ ଓ ପୂଜାବେଦୀର ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଜ୍ୟାମିତିକ ଜ୍ଞାନର ପ୍ରୟୋଗ କରୁଥିଲେ ।
3. ଆନୁମାନିକ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ 800 ରୁ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ 500 ମଧ୍ୟରେ ଭାରତରେ ରଚିତ ‘ଶୁଲ୍‌ବ ସୂତ୍ର’ ଏକ ଜ୍ୟାମିତି ଶାସ୍ତ୍ର । 
4. ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଭାସ୍କର, ଆର୍ଯ୍ୟଭଟ୍ଟ, ବ୍ରହ୍ମଗୁପ୍ତ, ମହାବୀର ଆଦି ଭାରତୀୟ ଗଣିତଜ୍ଞଗଣ ଜ୍ୟାମିତି ଶାସ୍ତ୍ରର
5. କାଳକ୍ରମେ ଥାଲେସ୍ (Thales), ପିଥାଗୋରାସ୍, ସକ୍ରେଟିସ୍, ପ୍ଲାଟୋ, ଆରିଷ୍ଟଟଲ୍ ଆଦି ଗ୍ରୀକ୍ ବିଦ୍ଵାନଗଣ ତର୍କଶାସ୍ତ୍ରର ପ୍ରୟୋଗ କରି ଜ୍ୟାମିତିକ ତଥ୍ୟ ଉନ୍ମୋଚନ କରିବାର ଧାରା ଆରମ୍ଭ କଲେ ।
6. ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ଚତୁର୍ଥ ଶତାବ୍ଦୀରେ ରଚିତ ଓ ତେରଖଣ୍ଡରେ ବିଭକ୍ତ ଏଲିମେଣ୍ଟସ୍ (Elements) ଗ୍ରନ୍ଥରେ ସମୁଦାୟ ଚାରିଶହ ପଞ୍ଚଷଠିଟି ଉପପାଦ୍ୟ ସନ୍ନିବେଶିତ କରି ଇଉକ୍ଲିଡ୍ ପ୍ରତିପାଦନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ଯେ ଅଳ୍ପ କେତେଗୋଟି ତଥ୍ୟକୁ ସ୍ବୀକାର କରିନେଲେ ବାକି ସମସ୍ତ ସିଦ୍ଧାନ୍ତକୁ ତର୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦିପାଦନ କରି ହେବ ।
7. ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ତଥ୍ୟ ଆହରଣ ଅପେକ୍ଷା ତତ୍ତ୍ଵ ନିରୂପଣର ମାର୍ଗ ପ୍ରଶସ୍ତ ହେଲା । ତେଣୁ ଇଉକ୍ଲିଙ୍କୁ ଯଥାର୍ଥରେ ଜ୍ୟାମିତିର ଜନକ ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଏ । ତାଙ୍କ ନାମାନୁଯାୟୀ ‘ଇଉକ୍ଲିଡୀୟ ଜ୍ୟାମିତି? (Euclidean Geometry) ନାମ ପ୍ରଚଳିତ । 
   {ଇଉକ୍ଲିଙ୍କୁ ଜ୍ୟାମିତିର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।}
8. ଇଉକ୍ଲିଡ୍‌ଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣିତ ଜ୍ୟାମିତିରେ କେତେକ ତାର୍କିକ ଅସଂଗତି ରହିଥିବା କଥା ବିଖ୍ୟାତ ଦାର୍ଶନିକ ଓ ଗଣିତଜ୍ଞ ବଟ୍ରାଣ୍ଡ ରସେଲ୍‌ ତାଙ୍କର Mathematics and Metaphysics ପ୍ରବନ୍ଧରେ ଦର୍ଶାଇ ଦେବା ପରେ ଜ୍ୟାମିତିକୁ ତ୍ରୁଟିମୁକ୍ତ କରି ଏକ ବଳିଷ୍ଠ ତର୍କସମ୍ମତ ଭିତ୍ତିଭୂମିରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରିବାର ପ୍ରଚେଷ୍ଟା କରାଗଲା । ଏଥ‌ିପାଇଁ ମୁଖ୍ୟଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଦୁଇଜଣ ଗଣିତଜ୍ଞ ହେଉଛନ୍ତି ଆମେରିକାର ଜର୍ଜଡେଭିଡ୍ ବିର୍‌କଫ୍ ଓ ଜର୍ମାନୀର ଡେଭିଡ୍ ହିଲ୍‌ବର୍ଟ । 
9. ବିରକଫ୍‌ଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ପରିମାର୍ଜିତ ଜ୍ୟାମିତି ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ତରପାଇଁ ଅଧିକ ଉପଯୁକ୍ତ । ଏହା ତାଙ୍କର 1932 ମସିହାର ନିବନ୍ଧ ‘A set of postulates for plane-geometry based on scale and protractor’ ଉପରେ ଆଧାରିତ । 
10. ଆମେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ତରରେ ପଢୁଥ‌ିବା ଜ୍ୟାମିତି ଇଉକ୍ଲିଡ଼ୀୟ ଜ୍ୟାମିତି ବା ସମତଳ ଜ୍ୟାମିତି ନାମରେ ପରିଚିତ ।

ମୌଳିକ ଅବବୋଧ ଏକ ପୁନରାବୃତ୍ତି (Fundamental concepts – a Recapitulation) :

• ପ୍ରତ୍ୟେକ ପାଠରେ କେତେକ ବିଶେଷ ପ୍ରକାର ଶବ୍ଦ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ସେହି ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ‘ପଦ’ (term) କୁହାଯାଏ ।
• ଜ୍ୟାମିତି ଶାସ୍ତ୍ର ଅନ୍ତର୍ଗତ ପଦଗୁଡ଼ିକ ଦୁଇ ପର୍ଯ୍ୟାୟଭୁକ୍ତ – ସଂଜ୍ଞାବିହୀନ ପଦ ଓ ସଂଜ୍ଞାକୃତ ପଦ । ସଂଜ୍ଞାବିହୀନ ପଦ ହେଲେ ବିନ୍ଦୁ, ରେଖା ବା ସରଳରେଖା (ଏକ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହୃତ) ଓ ସମତଳ । ଏହି ପଦ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ପଦ ସଂଜ୍ଞାକୃତ ।
• ଅର୍ଥନିରୂପକ ବାକ୍ୟକୁ ‘ସଂଜ୍ଞା’ କୁହାଯାଏ । ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ ପାଇଁ ଆମ ପାଖରେ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ସଂଖ୍ୟକ ‘ଜଣାପଦ’ ବା ‘ମୌଳିକ ପଦ’ ଥ‌ିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ଜ୍ୟାମିତିରେ ବ୍ୟବହୃତ ସମସ୍ତ ପଦର ଅର୍ଥ ବା ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ ପାଇଁ ବିନ୍ଦୁ, ରେଖା ଓ ସମତଳ ଏହି ତିନୋଟି ମୌଳିକ ପଦ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ।
• ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଉପଲବ୍‌ଧ ଅନୁଭୂତିକୁ ଆଧାର କରି ସେମାନଙ୍କର କେତେକ ଧର୍ମକୁ ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ ଆଖ୍ୟା

କେତେକ ଉପାଦେୟ ସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ :
ସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ-1 : ସରଳରେଖା ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସମାହର ବା ସେଟ୍ ।

ଏଠାରେ L ଏକ ସରଳରେଖା ଯିଏକି A, B, C ସମେତ ଅନେକ ବିନ୍ଦୁକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ଏଠାରେ L ଏକ ସେଟ୍ ହେଲେ, L = {A, B, C,…..} ଅର୍ଥାତ୍ A ∈ L, B ∈ L, C ∈ L
ଏଠାରେ L ହେଉଛି A, B, C ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟଦେଇ ଯାଇଥିବା ସରଳରେଖା ।
ଏକ କାଗଜ ପୃଷ୍ଠାରେ ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ P ଓ Q କୁ ନେଇ ପେନ୍‌ସିଲ୍ ବା କଲମ ଦ୍ବାରା ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କରାଯାଇପାରିବ ।

ସ୍ୱୀକାର୍ଯ୍ୟ-2 : ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟଦେଇ ଗୋଟିଏ ଏବଂ କେବଳ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖା ଅବସ୍ଥିତ ।

L ସରଳରେଖାର ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ P ଓ Q ହେଲେ L କୁ \(\overleftrightarrow{\mathrm{PQ}}\) ସଙ୍କେତ ଦ୍ୱାରା ନାମିତ କରିପାରିବା ଓ \(\overleftrightarrow{\mathrm{PQ}}\) କୁ ‘PQ ସରଳରେଖା’ ବୋଲି ପଢ଼ିବା ।
P ∈ L, Q ∈ L, R ∈ L ହେଲେ \(\overleftrightarrow{\mathrm{PQ}}=\overleftrightarrow{\mathrm{PR}}=\overleftrightarrow{\mathrm{QR}}=\overleftrightarrow{\mathrm{RQ}}=\overleftrightarrow{\mathrm{RP}}=\overleftrightarrow{\mathrm{QP}}\) = L

ଏକରେଖୀ ଓ ନୈଳରେଖାର(Collinear and Non-collinear Points):
ସଂଜ୍ଞା – 1 : ତିନି ବା ତାହାଠାରୁ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ବିନ୍ଦୁ ଯଦି ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ହୁଅନ୍ତି, ତେବେ ସେମାନଙ୍କୁ ଏକରେଖୀ ( ବା ସରଳରେଖ୍କ) ବିନ୍ଦୁ (Collinear points) କୁହାଯାଏ ।
ସଂଜ୍ଞା – 2 : ଯେଉଁସବୁ ବିନ୍ଦୁ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ନୁହଁନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କୁ ନୈକରେଖୀ (ବା ଅଣସରଳରେଖ୍କ) ବିନ୍ଦୁ (Non-collinear points) କୁହାଯାଏ ।

ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ-3 : ସମତଳ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସେଟ୍ ଅଟେ ।
ମନେକର A, B, C, D ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ P ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ହେଲେ, A ∈ P, B ∈ P, C ∈ P, D ∈ P ହେବ । 

ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ-4 : ଗୋଟିଏ ସମତଳରେ ଅନ୍ତତଃ ତିନିଗୋଟି ନୈକରେଖୀ ବିନ୍ଦୁ ଥାଏ ଏବଂ ଯେକୌଣସି ତିନିଗୋଟି ନୈକରେଖୀ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟଦେଇ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ସମତଳ ଅବସ୍ଥିତ ।
ସମତଳର ନାମକରଣ :

• ଗୋଟିଏ ସମତଳର ନାମକରଣ ସେଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ଯେକୌଣସି ତିନିଗୋଟି ନେକରେଖୀ ବିନ୍ଦୁ ସାହାଯ୍ୟରେ କରାଯାଏ ।
• A, B, C ଏକ ସମତଳସ୍ଥ ଯେକୌଣସି ତିନୋଟି ନେକରେଖୀ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ ଆମେ ସମତଳଟିକୁ ‘ABC ସମତଳ’ (ବା BAC, CAB ସମତଳ) ବୋଲି ନାମିତ କରିବା ।

ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ-5 :
ଏକ ସମତଳସ୍ଥ ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁକୁ ଧାରଣ କରୁଥିବା ସରଳରେଖା ଭକ୍ତ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
ଯଦି A ଓ B, P- ସମତଳର ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ ହୁଅନ୍ତି, ତେବେ ସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\), P ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ, ଅର୍ଥାତ୍ ସରଳରେଖାଟିର ସମସୃ ବିନ୍ଦୁ p- ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ
ଏହାକୁ ସେଟ୍‌ରେ ଲେଖିଲେ, \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) ⊂ P, ଅର୍ଥାତ୍ \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\), P-ସମତଳର ଉପସେଟ୍ ଅଟେ ।
ଦୁଇବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଦୂରତା, ସରଳରେଖା ଓ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ :
ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖା ଉପରେ ଦୁଇଟି ପୃଥକ ବିନ୍ଦୁ ରହିଲେ ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦୂରତା ଥାଏ । ମାତ୍ର ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ଅଭିନ୍ନ ହେଲେ ଦୂରତା ଶୂନ ହୁଏ । ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁର ତା’ ନିଜଠାରୁ ଦୂରତା ଯେକୌଣସି ସ୍କେଲ୍‌ରେ ଶୂନ ହୁଏ । ଦୂରତା ମାପପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ସଂଖ୍ୟା ସର୍ବଦା ଅଣରଣାତ୍ମକ, ଅର୍ଥାତ୍ ଶୂନ ବା ଧନାତ୍ମକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ।

ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ-6 ; ରୁଲର୍‌ ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ (Ruler Postulate/Axiom) :

ଗୋଟିଏ ସମତଳରେ ଥ‌ିବା ବିନ୍ଦୁଯୋଡ଼ା ଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଅଣଋଣାତ୍ମକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ସହ ସଂମ୍ପୃକ୍ତ, ଯାହାକୁ ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ‘‘ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଦୂରତା’’ କୁହାଯାଏ । ଦୁଇବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଦୂରତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଏକ ସରଳରେଖାର ବିନ୍ଦୁସମୂହ ଓ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ବିଶେଷ ପ୍ରକାର ସମ୍ପର୍କ ସମ୍ଭବ ହୁଏ ଯଥା –

• ସରଳରେଖା ଉପରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବିନ୍ଦୁ ପାଇଁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ଓ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ପାଇଁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବିନ୍ଦୁ ନିରୂପଣ କରି ପାରିବା ।
• ସରଳରେଖା ଉପରିସ୍ଥ ଯେକୌଣସି ବିଦୁ୍ୟଦ୍ୱୟର ଦୂରତା, ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ବୟର ଅନ୍ତରର ପରମମାନ (ଅଣଋଣାତ୍ମକ ଅନ୍ତର) ସହ ସମାନ ହୁଏ ।

{ରେଖା ଉପରିସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁକୁ ଚିହ୍ନଟ କରୁଥିବା ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟାଟିକୁ ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ କୁହାଯାଏ ।}

ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତିତା (Betweenness) :
ସଂଜ୍ଞା – ଯଦି ତିନୋଟି ପୃଥକ ବିନ୍ଦୁ A, B,C
ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥାନ କରନ୍ତି ଓ AB + BC = AC ହୁଏ;
ତେବେ B କୁ A ଓ Cର (କିମ୍ବା C ଓ Aର) ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ ।
ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟର ଏ ପ୍ରକାର ଅବସ୍ଥାନକୁ ସାଙ୍କେତିକ ଭାଷାରେ A – B – C କିମ୍ବା C – B – A ଭାବରେ ଲେଖାଯାଏ ।

ରେଖାଖଣ୍ଡ (Segment or Line segment) :
A ଓ B ଦୁଇଟି ପୃଥକ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ A ଓ B ବିନ୍ଦୁଦ୍ବାରା ନିରୂପିତ ସରଳରେଖା ହେଉଛି \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) ବା \(\overleftrightarrow{\mathrm{BA}}\) ।
ସଂଜ୍ଞା – ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ A, B ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସେଟ୍‌କୁ A ଓ B ଦ୍ବାରା ନିରୂପିତ \(\overline{A B}\) ବା BA ରେଖାଖଣ୍ଡ କୁହାଯାଏ ।
ସେଟ୍ ଭାଷାରେ \(\overline{A B}\) = {A, B} ∪ {{P: A – P – B} 
A ଓ Bର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ପ୍ରତିନିଧ୍ ରୂପେ P ବିନ୍ଦୁକୁ ନିଆଯାଉ ।

(i) AB କୁ A ଓ Bଦ୍ୱାରା ନିରୂପିତ ରେଖାଖଣ୍ଡ ବା ‘A ଓ Bର ସଂଯୋଜକ ରେଖାଖଣ୍ଡ’ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ସଂଜ୍ଞାରୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ, AB ଓ BA, ଉଭୟ ଗୋଟିଏ ରେଖାଖଣ୍ଡ ଅଟନ୍ତି ।
(ii) AB ⊂ \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\); ଅର୍ଥାତ୍ AB ରେଖାଖଣ୍ଡ, AB ସରଳରେଖାର ଏକ ଅଂଶ ଅଟେ । ଉପରିସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ AB କୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଭାବରେ ତଥା \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\)ର ଅଂଶ ଭାବରେ – ଏ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଦେଖାଯାଇଛି । ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ AB ର ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁ \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) ରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

ରେଖାଖଣ୍ଡର ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ (End-points of line segment) : A ଓ Bକୁ ABର ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ । 
ରେଖାଖଣ୍ଡର ଦୈର୍ଘ୍ୟ (Length of a line segment) :
(i) ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଦୂରତାକୁ ରେଖାଖଣ୍ଡର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ABAC କୁହାଯାଏ ।
(ii) ତେଣୁ ABର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = AB ଅଟେ ।
ରଶ୍ମି ଓ ବିପରୀତ ରଶ୍ମି (Rays and Opposite Rays) :

(i) AB ଓ AB ର ବାହାରେ ଥ‌ିବା P ଭଳି ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁକୁ ନେଇ ଚିତ୍ରଟି ଗଠିତ ହୋଇଛି । ଏହାକୁ AB ରଶ୍ମି ବା ସଂକେତରେ \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ଲେଖାଯାଏ ।
(ii) ତେଣୁ ସେଟ୍ ଭାଷାରେ AB ରଶ୍ମିର ସଂଜ୍ଞା ହେଉଛି : \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) = AB ∪ {P: A – B – P}
ସେହିପରି \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\) = AB ∪ (Q: B – A – Q} ବା BA ∪ (Q: B – A – Q}
(iii) \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\) ର ସଂଜ୍ଞାରୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ, \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ∩ \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\) = AB;
ଅର୍ଥାତ୍ AB ରଶ୍ମି ଓ BA ରଶ୍ମିର ଛେଦ = AB ରେଖାଖଣ୍ଡ ।

(iv) ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ \(\overrightarrow{\mathrm{AP}}, \overrightarrow{\mathrm{AB}}, \overrightarrow{\mathrm{AQ}}, \overrightarrow{\mathrm{AR}}\) ଏ ସମସ୍ତ ଗୋଟିଏ ରଶ୍ମିର ହିଁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ନାମ ଅଟନ୍ତି ।
\(\overrightarrow{\mathrm{AP}} \subset \overrightarrow{\mathrm{AB}} \subset \overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\); ସେହିପରି BA ⊂ \(\overrightarrow{\mathrm{BA}} \subset \stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{BA}}\)
(v) \(\overline{\mathrm{AB}}, \overrightarrow{\mathrm{AB}}, \overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) ଏ ସମସ୍ତେ ହେଉଛନ୍ତି ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସେଟ୍; ମାତ୍ର AB ଗୋଟିଏ ଧନାତ୍ମକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ଯାହା ହେଉଛି A ଓ B ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଦୂରତା ।

ରଶ୍ମିର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ (Vertex) :

• A କୁ \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ । ସେହିପରି \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\)ର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ B ଅଟେ । ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁକୁ ଆଦ୍ୟବିନ୍ଦୁ (Initial Point) ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
• ବ୍ୟାବହାରିକ ଭାଷାରେ \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ରଶ୍ମିକୁ A ବିନ୍ଦୁରୁ ଅଙ୍କିତ ଓ B ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟଦେଇ ବିସ୍ତୃତ ରଶ୍ମି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । 

ବିପରୀତ ରଶ୍ମି (Opposite rays) :

ମନେକର A – O – B, ଅର୍ଥାତ୍ O, A ଓ Bର ଏକ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ବିନ୍ଦୁ । ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ \(\overrightarrow{\mathrm{OA}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{OB}}\) କୁ ବିପରୀତ ରଶ୍ମି କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ,\(\overrightarrow{\mathrm{OA}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{OB}}\) ବିପରୀତ ରଶ୍ମି ହେଲେ \(\overrightarrow{\mathrm{OA}} \cup \overrightarrow{\mathrm{OB}}=\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\)
ଅର୍ଥାତ୍ OA ରଶ୍ମି ଓ OB ରଶ୍ମିର ସଂଯୋଗ AB ସରଳରେଖା ଅଟେ ।

ଏକରେଖୀ ଓ ନୈକରେଖୀ ରଶ୍ମି (Collinear and noncollinear rays) :

ଯେଉଁସବୁ ରଶ୍ମି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରେଖାର ଅଂଶ ବିଶେଷ, ସେମାନଙ୍କୁ ଏକରେଖୀ ବା ସରଳରେଖକ ରଶ୍ମି କୁହାଯାଏ । ଚିତ୍ର (କ) ରେ \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}, \overrightarrow{\mathrm{BC}}, \overrightarrow{\mathrm{CA}}, \overrightarrow{\mathrm{BA}}\) ଆଦି L ସରଳରେଖାର ଅଂଶ ହୋଇଥିବାରୁ ଏମାନେ ଏକରେଖୀ ରଶ୍ମି ଅଟନ୍ତି । ମାତ୍ର ଚିତ୍ର (ଖ)ରେ \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}, \overrightarrow{\mathrm{AC}}, \overrightarrow{\mathrm{DF}}\) ନୈକରେଖୀ ରଶ୍ମି ଅଟନ୍ତି ।

ସ୍ଥାନାଙ୍କ (Co-ordinates) ସମ୍ବନ୍ଧରେ କେତେକ ପ୍ରୟୋଜନୀୟ ତଥ୍ୟ :
ସରଳରେଖାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିନ୍ଦୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ସହ ସଂପୃକ୍ତ ହୁଏ ଓ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବିନ୍ଦୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ସହ ସମ୍ପୃକ୍ତ ହୁଅନୃି
ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁ ସହ ସମ୍ପୃକ୍ତ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟାକୁ ଉକ୍ତ ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ କୁହାଯାଏ ।
(i) ମନେକର A, B ଓ C ସରଳଖୋ L ଉପରିସ୍ଥ ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁ ଓ ସେମାନଙ୍କର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଯଥାକ୍ରମେ a, b ଓ c ହେଉ । ଯଦି A – B – C ଅର୍ଥାତ୍ B, A ଓ C ବିନ୍ଦୁ ଦ୍ବୟର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ହୁଏ, ତେବେ a < b <c କିମ୍ବା c< b< a ହେବ ।

(ii) ଏକ ସରଳରେଖା ଉପରେ ଠ ଏବଂ P ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ ଉପଯୁକ୍ତ ସ୍ଥାନଙ୍କ ପଦ୍ଧତି ନିର୍ବାଚନ ଦ୍ଵାରା ଠର ସ୍ଥାନାଙ୍କକୁ ଶୂନ ଓ Pର ସ୍ଥାନାଙ୍କକୁ ଧନାତ୍ମକ ନିଆଯାଉ । ଯଦି N – O – P ହୁଏ ତେବେ Nର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଋଣାତ୍ମକ ହେବ । ଏହାକୁ ଆଧାର କରି ସଂଖ୍ୟାରେଖା (Number Line)ରେ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ନିଶ୍ଚିତ ହୁଏ । \(\overrightarrow{\mathrm{OP}}\) ରେ ଅବସ୍ଥିତ ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଧନାତ୍ମକ ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{ON}}\) ରେ ଅବସ୍ଥିତ ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଋଣାତ୍ମକ ହୁଏ ।

(iii) L ସରଳରେଖା ଉପରେ P ଏକ ବିନ୍ଦୁ ଏବଂ à ଏକ ଧନାତ୍ମକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ L ଉପରେ କେବଳ ମାତ୍ର ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ରହିଛି, ଯାହାର P ଠାରୁ ଦୂରତା a ଅଟେ ।

Pର ସ୍ଥାନାଙ୍କ p ହେଲେ ଉକ୍ତ ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିକର ସ୍ଥାନାଙ୍କ p + a ଓ ଅନ୍ୟଟିର ସ୍ଥାନାଙ୍କ p – a ହେବ ।
(iv) ସ୍ଥାନାଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ରଶ୍ମି ଓ ରେଖାଖଣ୍ଡର ବିକଳ୍ପ ସଂଜ୍ଞା :
ମନେକର C – A – B ଏବଂ AB ସରଳରେଖାରେ A ଓ Bର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଯଥାକ୍ରମେ x ଓ y ଅଟେ । ଯଦି x < y ହୁଏ, ତେବେ ୯ର ସ୍ଥାନାଙ୍କ xରୁ ସାନ ହେବ ।

ତେଣୁ \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) = {P ∈ \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) : Pର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ≥ x}, \(\overrightarrow{\mathrm{AC}}\) = {P∈ \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) : Pର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ≤ x}, 
AB = {P∈ \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) : x ≤ Pର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ≤ y}
(v) ରେଖାଖଣ୍ଡ ଅଙ୍କନ ଉପପାଦ୍ୟ (Segment-construction Theorem):
r ଏକ ଧନାତ୍ମକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ଓ A, B ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ AB ଉପରେ କେବଳ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁ C ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଇପାରିବ, ଯେପରିକି AC = r ହେବ

ରେଖାଖଣ୍ଡର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ (Mid point of a line-segment) :
ସଂଜ୍ଞା – A͞B ଉପରେ M ଏକ ବିନ୍ଦୁ ଓ AM = M͞B ହେଲେ Mକୁ A͞B ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ ।
ଏକ ରେଖାଖଣ୍ଡର ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଥାଏ । M, ABର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ହେଲେ, AM = M͞B = 1/2 AB 
AB ଉପରେ A ଓ Bର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଯଥାକ୍ରମେ x ଓ y ହେଲେ AB ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ \(\frac{x+y}{2}\) ଅଟେ ।

କୋଣ ଓ କୋଣ-ପରିମାଣ (Angle and Angle-measure)
ଜ୍ୟାମିତିରେ ଦୁଇଟି ମୌଳିକ ଶବ୍ଦ ‘ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍’ ଓ ‘ସରଳରେଖାର ପାର୍ଶ୍ଵ’ ବିଷୟରେ ଜାଣିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ (Convex set) :
(i) ଏକ ସେଟ୍ S ର ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ A ଓ B ହେଲେ ଯଦି AB – S ହୁଏ, ତେବେ Sକୁ ଏକ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ କୁହାଯାଏ । ଏଠାରେ AB c S । ତେଣୁ S ଏକ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ । ପରବର୍ତୀ ଚିତ୍ରରେ AB ¢ M । ତେଣୁ M ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ନୁହେଁ ।
(ii) ସମତଳ, ରେଖାଖଣ୍ଡ, ରଶ୍ମି ଓ ସରଳରେଖା ଆଦି ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ଅଟନ୍ତି ।
(iii) ଏକ ବିନ୍ଦୁ ବିଶିଷ୍ଟ ସେଟ୍ ଓ ଶୂନ୍ୟ ସେଟ୍ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ ।
{ଦୁଇଟି ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍‌ର ଛେଦ ଏକ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍, ମାତ୍ର ଦୁଇଟି ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍‌ର ସଂଯୋଗ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ହୋଇନପାରେ ।}

ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ 7 : ସମତଳ-ବିଭାଜନ ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ (Plane-Separation Postulate)
ମନେକର L ସରଳରେଖାଟି P ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ । ସମତଳର ଯେଉଁ ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ ଏହି ସରଳରେଖାରେ ନାହାଁନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ଦୁଇଟି ସେଟ୍ H₁ ଓ H₂ ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରିବ; ଯେପରି
(i) H₁ ଓ H₂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ହେବ ଏବଂ
(ii) ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ A ଓ B ଯଥାକ୍ରମେ H₁ ଓ H₂ ରେ ରହିଲେ,
A ଓ B ର ସଂଯୋଗକାରୀ ରେଖାଖଣ୍ଡ ଅର୍ଥାତ୍ AB,
L ସରଳରେଖାକୁ ଛେଦ କରିବ ।
(a) H₁ ≠ Φ ଓ H₁ ≠ Φ; ଅର୍ଥାତ୍ H₁ ଓ H₂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଅଣଶୂନ୍ୟ ସେଟ୍ । 
(b) H₁ ∩ H₂ = ଚ୍ ଅର୍ଥାତ୍ H₁ ଓ H₂, ଦୁଇଟି ଅଣଛେଦୀ ସେଟ୍ ।
ସରଳରେଖା ପାର୍ଶ୍ବ : ସମତଳ-ବିଭାଜନ ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ ଦ୍ବାରା ନିଶ୍ଚିତ H₁ ଓ H₂, ସେଟ୍ ଦୁଇଟିକୁ ସରଳରେଖା Lର ଗୋଟିଏ
ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ବ କୁହାଯାଏ । A ଓ B ବିନ୍ଦୁ ଅବସ୍ଥିତ ଥିବା ପାର୍ଶ୍ୱଦ୍ୱୟକୁ ଯଥାକ୍ରମେ Lର A-ପାର୍ଶ୍ବ ଓ B-ପାର୍ଶ୍ବ କୁହାଯାଏ ।

ମନେରଖ :
(i) ଏକ ସରଳରେଖାର ପାର୍ଶ୍ଵଦ୍ଵୟ ଉତ୍ତଳ, ଅଣଶୂନ୍ଯ ଓ ଅଣଛେଦୀ ସେଟ୍ ଅଟନ୍ତି ।
(ii) ସରଳରେଖାର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵକୁ ଅର୍ଦ୍ଧସମତଳ (Half planes) କୁହାଯାଏ ।
(iii) ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖାଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ ଅର୍ଦ୍ଧସମତଳ ଦୁଇଟିକୁ ସରଳରେଖାର ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ବ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
(iv) ସରଳରେଖାକୁ ତାହାଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ ଅର୍ଦ୍ଧସମତଳ ଦ୍ଵୟର ଧାର (edge) କୁହାଯାଏ ।

ସମତଳ-ବିଭାଜନ ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ ଆଧାରିତ କେତେକ ପ୍ରୟୋଜନୀୟ ତଥ୍ୟ :
(i) L ସରଳରେଖା P ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ହେଲେ ସମତଳଟି ତିନୋଟି ଅଣଶୂନ୍ୟ, ଅଣଛେଦୀ ଓ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ L, H₁ ଓ H₂ ରେ ବିଭକ୍ତ ହୁଏ, ଅର୍ଥାତ୍ P = L ∪ H₁ ∪ H₂
(ii) ଉଭୟ ଅର୍ଦ୍ଧସମତଳ H ଓ H, ଅଣଶୂନ୍ୟ ସେଟ୍ ହୋଇଥୁବାରୁ, ଯେକୌଣସି ଅର୍ଦ୍ଧସମତଳ ଉପରିସ୍ଥ ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁକୁ L ଉପରିସ୍ଥ ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁ ସହ ସଂଯୋଗ କରି ସରଳରେଖାଟିଏ ଅଙ୍କନ କରାଯାଇ ପାରିବ ।

(a) AB ରେଖାଖଣ୍ଡକୁ C ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରେ । ଯଦି C ବିନ୍ଦୁଟି A ଓ B ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ଠାରୁ ପୃଥକ୍ ହୁଏ, ତେବେ A ଓ B ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ L ର ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଅବସ୍ଥିତ ହେବେ ।
(b) ମନେକର I ସରଳରେଖା ଓ AB ଏକ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ । AB ର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ B, L ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ ଓ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ A, L ବାହାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ତେବେ B – C – A, B – A – C ହେବେ, C ବିନ୍ଦୁ Lର A- ପାର୍ଶ୍ଵରେ ହିଁ ଅବସ୍ଥିତ ହେବେ ।
(c) A ଓ B ବିନ୍ଦୁ Lର ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ବରେ B ଓ C ବିନ୍ଦୁ Lର ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଅବସ୍ଥିତ ହେଲେ A ଓ C ବିଦୁ୍ୟଦ୍ବୟ Lର ସମପାର୍ଶ୍ବରେ ଅବସ୍ଥିତ ହେବେ ।

{ଏକ ରେଖାର ପାର୍ଶ୍ଵଦ୍ଵୟ ଉତ୍ତଳ, ଅଣଶୂନ୍ଯ ଓ ଅଣଛେଦୀ ସେଟ ଅଟନ୍ତି ।}

କୋଣର ସଂଜ୍ଞା :
ତିନୋଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ A, B ଓ C ଯଦି ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ନହୁଅନ୍ତି, ତେବେ \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{BC}}\) ର ସଂଯୋଗକୁ ∠ABC କୋଣ କୁହାଯାଏ ଓ ଉକ୍ତ କୋଣକୁ ∠ABC ସଂକେତ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।
(i) ସେଟ୍ ପରିଭାଷାରେ ଆମେ ଲେଖୁ ପାରିବା :
∠ABC = \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\) ∪ \(\overrightarrow{\mathrm{BC}}\)
(ii) ବସ୍ତୁତଃ କୋଣ ହେଉଛି ସାଧାରଣ ଆଦ୍ୟବିନ୍ଦୁ ବିଶିଷ୍ଟ ଦୁଇଟି ନୈକରେଖୀ ରଶ୍ମିର ସଂଯୋଗ ।
(iii) B ବିନ୍ଦୁକୁ ∠ABC ର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ଏବଂ \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{BC}}\) ରଶ୍ମିଦ୍ୱୟକୁ ∠ABCର ବାହୁ କୁହାଯାଏ ।

କୋଣର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଓ ବହିର୍ଦେଶ :
(i) \(\overleftrightarrow{\mathrm{BC}}\) ର A-ପାର୍ଶ୍ବ \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) ର C-ପାର୍ଶ୍ଵର ଛେଦକୁ ∠ABCର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ (Interior) କୁହାଯାଏ ।
(ii) ∠ABCର ଅନ୍ତର୍ଦେଶରେ ଥ‌ିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିନ୍ଦୁକୁ ∠ABCର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ । ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ P, ∠ABCର ଗୋଟିଏ ଅନ୍ତସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ଅଟେ । ଏହିପରି ଅସଂଖ୍ୟ ବିନ୍ଦୁକୁ ନେଇ କୋଣର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଗଠିତ ।
(iii) ଅନ୍ତର୍ଦେଶରେ ନଥ‌ିବା ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ସେଟ୍‌କୁ କୋଣର ବହିର୍ଦେଶ କୁହାଯାଏ ।
(iv) ବହିର୍ଦେଶରେ ଥ‌ିବା ବିନ୍ଦୁକୁ କୋଣର ବହିଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ । ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ Q, ∠ABCର ଗୋଟିଏ ବହିଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ।
{କୋଣର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଏକ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍, ମାତ୍ର କୋଣ ବା ତାହାର ବହିର୍ଦେଶ ଉତ୍କଳ ସେଟ୍ ନୁହେଁ ।}

(a) ଗୋଟିଏ କୋଣ, ତାହାର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଓ ବହିର୍ଦେଶ – ଏହି ତିନୋଟି ପରସ୍ପର ଅଣଛେଦୀ ସେଟ୍; ଅର୍ଥାତ୍ ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସି ଦୁଇଟି ସେଟ୍ ମଧ୍ୟରେ ସାଧାରଣ ବିନ୍ଦୁ ନାହିଁ ।
(b) P, ∠ABCର ଏକ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ Bକୁ ଛାଡ଼ି BP ର ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁ ∠ABCର ଅନ୍ତସ୍ଥ ହେବେ । ସେହିପରି A ଓ Cର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟ ∠ABCର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ହେବ ।

କୋଣର ପରିମାଣ (Measure of an Angle) : 
ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ-୫ : ପ୍ରୋଟାକ୍ଟର ସ୍ୱୀକାର୍ଯ୍ୟ (Protractor Postulate):
(i) ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଣ (0° ଠାରୁ ବଡ଼ ଓ 180° ଠାରୁ ସାନ) ସହ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧନାତ୍ମକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ସଂପୃକ୍ତ ଓ ଏହାକୁ ସଂପୃକ୍ତ କୋଣର ପରିମାଣ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ∠ABCର ପରିମାଣକୁ m∠ABC ରୂପେ ସୂଚିତ କରାଯାଏ । 
(a) 0 < m∠ABC < 180°
(b) 0 < 8 < 180° ହେଲେ \(\overleftrightarrow{\mathrm{BC}}\) ର ଯେକୌଣସି ପାର୍ଶ୍ଵରେ କେବଳ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ୫ \(\overleftrightarrow{\mathrm{BQ}}\) ଅବସ୍ଥିତ, ଯେପରି m ∠QBC = θ ହେବ ।

(c) ∠ABCର ଅନ୍ତର୍ଦେଶରେ P ଯେକୌଣସି ଏକ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ m∠ABC = m∠ABP + m∠PBC ହେବ ।
(iii) କୋଣର ପରିମାଣ ୦° ରୁ ବଡ଼ ଓ 180° ରୁ ସାନ (0 < θ < 180°) ପାଇଁ ଲବ୍‌ଧ କୋଣ ମାପକୁ ଡିଗ୍ରୀମାପ କୁହାଯାଏ । ଯଦି ∠ABCର ମାପ x ହୁଏ, (0 < θ < 180°), ତେବେ ଆମେ ଲେଖୁ m∠ABC = x° 
(iv) କୋଣର ପରିମାଣ 0° ରୁ ବଡ଼ ଓ π ରୁ ସାନ (0 < θ < π) ହେଲେ, ଲବ୍ଧ କୋଣ ମାପକୁ ରେଡ଼ିଆନ୍ ମାପ କୁହାଯାଏ । 
(v) କୋଣର ପରିମାଣ 0° ରୁ ବଡ଼ ଓ 200° ରୁ ସାନ (0 < θ < 200) ହେଲେ, ଲବ୍‌ଧ କୋଣ ମାପକୁ ଗ୍ରେଡ୍ ମାପ କୁହାଯାଏ ।
⇒ π ରେଡ଼ିୟାନ୍ = 180 ଡିଗ୍ରୀ = 200 ଗ୍ରେଡ୍
⇒ 1° 60′ (ମିନିଟ୍)= 60′′ (ସେକେଶୃ)

(vi) ଦୁଇଟି କୋଣର ପରିମାଣ ସମାନ ହେଲେ, ସେମାନଙ୍କୁ ସର୍ବସମ କୋଣ କୁହାଯାଏ ।
(vii) ଯଦି A ଓ D, BC ର ସମପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥିତ ବିନ୍ଦୁ ଓ m∠ABC > m∠DBC ହୁଏ, ତେବେ D, ∠ABC ର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ହେବ ।
(viii) A ଓ D, \(\overleftrightarrow{\mathrm{BC}}\) ର ସମପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥିତ ଓ m∠ABD > m∠DBC ତେବେ \(\overrightarrow{\mathrm{BD}}\), ∠ABC ର ଅନ୍ତର୍ଦେଶରେ ବିନ୍ଦୁ ହେବ ।
କୋଣ ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ (Angle Bisector) :
(a) ଯଦି ∠ABCର ଅନ୍ତର୍ଦେଶରେ P ଅବସ୍ଥିତ ଏବଂ m∠ABD = m∠DBC
ତେବେ \(\overrightarrow{\mathrm{BD}}\) ∠ABC ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ a (Bisector) କୁହାଯାଏ ।
(b) m∠ABD = m∠DBC = 1/2 m∠ABC

ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର କୋଣ (Types of Angles) :
(i) ପରିମାଣ ଭେଦରେ କୋଣଗୁଡ଼ିକୁ ନିମ୍ନମତେ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ କରାଯାଏ ।
(a) କୌଣସି କୋଣର ପରିମାଣ 90° ଠାରୁ କମ୍ ହେଲେ, ଏହାକୁ ଏକ ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣ (Acute angle) କୁହାଯାଏ । 
(b) କୌଣସି କୋଣର ପରିମାଣ 90° ଠାରୁ ଅଧିକ ହେଲେ, ଏହାକୁ ଏକ ସ୍ଥୂଳକୋଣ (Obtuse angle) କୁହାଯାଏ । 
(c) କୌଣସି କୋଣର ପରିମାଣ 90° ହେଲେ, ଏହାକୁ ଏକ ସମକୋଣ (Right angle) କୁହାଯାଏ ।

କୋଣ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ପର୍କ :
(ii) ଦୁଇଟି କୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 90° ହେଲେ ସେମାନଙ୍କୁ ପରସ୍ପର ଅନୁପୂରକ (Complementary) କୋଣ କୁହାଯାଏ ।
(iii) ଦୁଇଟି କୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180° ହେଲେ ସେମାନଙ୍କୁ ପରସ୍ପର ପରିପୁରକ (Supplementary) କୋଣ କୁହାଯାଏ ।

(iv) ଦୁଇଟି କୋଣର ଗୋଟିଏ ସାଧାରଣ ବାହୁ ଓ କୋଣଦ୍ୱୟର ଅନ୍ୟ ବାହୁ ଦୁଇଟି ସାଧାରଣ ବାହୁର ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ବିସ୍ତୃତ ହେଲେ, ସେମାନଙ୍କୁ ସନ୍ନିହିତ କୋଣ କୁହାଯାଏ । ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ ∠AOB ଓ ∠AOC, ∠PSQ ଓ ∠QSR ସନ୍ନିହିତ ଅଟନ୍ତି ।
ସାଧାରଣ ବାହୁର ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ବରେ ବିସ୍ତୃତ ବାହୁଦ୍ୱୟକୁ ସନ୍ନିହିତ କୋଣମାନଙ୍କର ବହିଃସ୍ଥ ବାହୁ (Exterior side) କୁହାଯାଏ ।
(v) ଗୋଟିଏ କୋଣର ବାହୁଦ୍ୱୟର ବିପରୀତ ରଶ୍ମିମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଗଠିତ କୋଣକୁ ଉକ୍ତ କୋଣର ପ୍ରତୀପ କୋଣ କୁହାଯାଏ । ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ ∠AOC ଓ ∠BOD ପରସ୍ପର ପ୍ରତୀପ କୋଣ ଅଟନ୍ତି ।

ସମକୋଣ ସମ୍ପର୍କିତ କେତୋଟି ସଂଜ୍ଞା :

• ପରସ୍ପର ଲମ୍ବ (Mutually perpendicular) ରେଖା ଓ ରଶ୍ମି – ଦୁଇଟି ପରସ୍ପର ଅଣଛେଦୀ ରେଖାଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଚାରିକୋଣ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସି ଗୋଟିଏ କୋଣ ସମକୋଣ ହେଲେ ରେଖାଦ୍ଵୟ ‘ପରସ୍ପର ଲମ୍ବ’’ ଅଟନ୍ତି ।
• ରେଖାଖଣ୍ଡର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ ଲମ୍ବ (Perpendicular bisector) – ଗୋଟିଏ ରେଖାଖଣ୍ଡର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଦେଇ ଅଙ୍କିତ ଓ ଏହା ପ୍ରତି ଲମ୍ବ ହେଉଥ‌ିବା ସରଳରେଖାକୁ ରେଖାଖଣ୍ଡର ସମର୍ଦ୍ଦିଖଣ୍ଡକ ଲମ୍ବ କୁହାଯାଏ ।

ପରିପୂରକ ଓ ପ୍ରତୀପ କୋଣ ସଂପର୍କରେ ପ୍ରୟୋଜନୀୟ ତଥ୍ୟ : 
ପରିପୂରକ କୋଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ତଥ୍ୟ :

• ଗୋଟିଏ ରଶ୍ମିର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ହେଲେ ଯେଉଁ ଦୁଇଟି ସନ୍ନିହିତ କୋଣ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ସେମାନେ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ଅର୍ଥାତ୍ ସେମାନଙ୍କ ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180° ଅଟେ।
  m∠ACD + m∠BCD = 180°
• ବିପରୀତକ୍ରମେ ଦୁଇଟି ସନ୍ନିହିତ କୋଣ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ହେଲେ, ସେମାନଙ୍କ ବହିଃସ୍ଥ ବାହୁଦ୍ଵୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଅର୍ଥାତ୍ ପରସ୍ପର ବିପରୀତ ରଶ୍ମି ଅଟନ୍ତି ।

ପ୍ରତୀପ କୋଣ (Vertically Opposite Angles):
\(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) ଓ \(\overleftrightarrow{\mathrm{CD}}\) ପରସ୍ପରକୁ ( ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ∠AOC ଓ ∠BOD ପରସ୍ପର ପ୍ରତୀପ କୋଣ ଅଟନ୍ତି । କୋଣକୁ ପରସ୍ପର ପ୍ରତୀପକୋଣ କହନ୍ତି । ସେହିପରି ∠BOC ଓ ∠DOA ମଧ୍ୟ
ସଂଜ୍ଞା: ଗୋଟିଏ କୋଣର ବାହୁଦ୍ୱୟର ବିପରୀତ ରଶ୍ମିମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଗଠିତ କୋଣକୁ ଉକ୍ତ କୋଣର ପ୍ରତୀପକୋଣ କୁହାଯାଏ । 
ଉପପାଦ୍ୟ – 2 : ଦୁଇଟି ସରଳରେଖା ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦକଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରତୀପ କୋଣମାନଙ୍କର ପରିମାଣ ସମାନ ।

ସମାନ୍ତର ସରଳରେଖା (Parallel Lines) :
ସଂଜ୍ଞା – ଏକ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ସରଳରେଖା ଯଦି ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦ କରୁନଥାନ୍ତି, ତେବେ ସେମାନଙ୍କୁ ସମାନ୍ତର ସରଳରେଖା କୁହାଯାଏ । ଦୁଇଟି ସମାନ୍ତର ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ରଶ୍ମି କିମ୍ବା ରେଖାଖଣ୍ଡକୁ ମଧ୍ୟ ପରସ୍ପର ସମାନ୍ତର କୁହାଯାଏ ।
(i) L₁ ଓ L₂ ରେଖାଦ୍ବୟ ଯଦି ସମାନ୍ତର ହୁଅନ୍ତି ତେବେ ସଙ୍କେତରେ L₁ || L₂ ଲେଖାଯାଏ ।
(ii) ସଂଜ୍ଞାନୁଯାୟୀ L₁ || L₂ ହେଲେ L₂ || L₁ ହେବ ।

ସ୍ୱୀକାର୍ଯ୍ୟ – 9 : ସମାନ୍ତର ସ୍ୱୀକାର୍ଯ୍ୟ (Parallel Postulate) :
ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖାର ବହିଃସ୍ଥ ଏକ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟଦେଇ ତାହାପ୍ରତି ସମାନ୍ତର ହେଉଥ‌ିବା କେବଳ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖା ଅବସ୍ଥିତ ।
ଉପପାଦ୍ୟ – 3 : ଏକ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଓ ପରସ୍ପର ଠାରୁ ପୃଥକ୍ ଯେଉଁସବୁ ସରଳରେଖା ଅନ୍ୟ ଏକ ସରଳରେଖା ସହ ସମାନ୍ତର, ସେମାନେ ପରସ୍ପର ସମାନ୍ତର ।

ଏ ସମାନ୍ତର ସରଳରେଖା ଓ ସେମାନଙ୍କର ଛେଦକ (Parallel Lines and their transversals) :
(a) ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖା ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵ ସମାନ୍ତର ରେଖାକୁ ଛେଦ କଲେ ତାହାକୁ ସମ୍ପୃକ୍ତ ସମାନ୍ତର ରେଖାମାନଙ୍କର ଛେଦକ (Transversal) କୁହାଯାଏ ।
(b) ଦୁଇଟି ସମାନ୍ତର ରେଖାକୁ ଗୋଟିଏ ଛେଦକ ଛେଦକଲେ, ଯେଉଁ ଆଠଗୋଟି କୋଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ସେମାନଙ୍କୁ ଯୋଡ଼ା ଯୋଡ଼ା କରି ଦୁଇପ୍ରକାର ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଏ; ଯଥା – ଏକାନ୍ତର କୋଣ ଓ ଅନୁରୂପ କୋଣ । ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ ସଂପୃକ୍ତ କୋଣମାନଙ୍କର ଅନ୍ତର୍ଦେଶଗୁଡ଼ିକ l ରୁ 8 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵାରା ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଇଛି । ଏକାନ୍ତର ଓ ଅନୁରୂପ ଭେଦରେ କୋଣ ଯୋଡ଼ାଗୁଡ଼ିକ ହେଲେ

(i) ଏକାନ୍ତର କୋଣ (Alternate Angles):

• ∠AGH ଓ ∠GHD (ଅନ୍ତର୍ଦେଶ 3 ଓ 6)
• ∠BGH ଓ ∠GHC (ଅନ୍ତର୍ଦେଶ 3 ଓ 6)

(ii) ଅନୁରୂପ କୋଣ (Corresponding Angles) :

• ∠EGB ଓ ∠GHD (ଅନ୍ତର୍ଦେଶ 2 ଓ 6)
• ∠DHF ଓ ∠BGH (ଅନ୍ତର୍ଦେଶ 8 ଓ 4)
• ∠EGA ଓ ∠GHC (ଅନ୍ତର୍ଦେଶ 1 ଓ 5)
• ∠CHF ଓ ∠AGH (ଅନ୍ତର୍ଦେଶ 7 ଓ 3)

(iii) ଅନ୍ତଃସ୍ଥ କୋଣ (Interior Angles) ଓ ବହିଃସ୍ଥ କୋଣ (Exterior Angles) :

• ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ 3, 4, 5 ଓ 6 ଦ୍ୱାରା ଚିହ୍ନିତ ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ବିଶିଷ୍ଟ କୋଣଗୁଡ଼ିକୁ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ କୋଣ କୁହାଯାଏ ଓ ଅବଶିଷ୍ଟ କୋଣମାନଙ୍କୁ ବହିଃସ୍ଥ କୋଣ କୁହାଯାଏ ।
• ∠AGH, ∠BGH, ∠GHC ଓ ∠GHD ହେଉଛନ୍ତି ଅନ୍ତଃସ୍ଥ କୋଣ ଓ ଅନ୍ୟ ଚାରିଗୋଟି କୋଣ ବହିଃସ୍ଥ ଅଟନ୍ତି ।

କେତେକ ଜ୍ଞାତବ୍ୟ ବିଷୟ :

(a) ଦୁଇଟି ସମାନ୍ତର ସରଳରେଖା ଓ ଗୋଟିଏ ଛେଦକ ଦ୍ବାରା ସୃଷ୍ଟି

(i) ଯେକୌଣସି ଏକାନ୍ତର କୋଣ ଯୋଡ଼ା ସମପରିମାଣ ବିଶିଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି । ଅର୍ଥାତ୍ ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ m∠AGH = m∠GHD ଓ m∠BGH = m∠GHC 

(ii) ଯେକୌଣସି ଅନୁରୂପ କୋଣ ଯୋଡ଼ା ସମପରିମାଣ ବିଶିଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି, ଅର୍ଥାତ୍ ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ
m∠EGB = m∠GHD, m∠DHF = m∠BGH, m∠EGA = m∠GHC ଓ ∠CHF = m∠AGH
(iii) ଯେଉଁ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ କୌଣଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଛେଦକର ଏକ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଅବସ୍ଥିତ, ସେମାନେ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ, ଅର୍ଥାତ୍ m∠AGH + m∠CHG = 180° ଓ m∠BGH + m∠DHG = 180° ଅଟେ

(b) ଦୁଇଟି ସରଳରେଖା ଓ ସେମାନଙ୍କର ଗୋଟିଏ ଛେଦକ ଦ୍ବାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା

(i) ଯେକୌଣସି ଏକାନ୍ତର କୋଣ ଯୋଡ଼ା ଯଦି ସମପରିମାଣ ବିଶିଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି ।
(ii) ଯେକୌଣସି ଅନୁରୂପ କୋଣ ଯୋଡ଼ା ଯଦି ସମପରିମାଣ ବିଶିଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି ।
(iii) ଯେଉଁ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ କୋଣଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଛେଦକର ଏକ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଅବସ୍ଥିତ, ସେମାନେ ଯଦି ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ହୁଅନ୍ତି; ତେବେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ରେଖାଦ୍ଵୟ ସମାନ୍ତର ଅଟନ୍ତି ।

ଉପରୋକ୍ତ ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ :
(i) m∠AGH = m∠GHD
କିମାୃ, m∠BGH = m∠GHC ⇒ \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{AB}} \| \stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{CD}}\)
(ii) m∠EGB = m∠GHD ବା m∠DHF
= m∠BGH ବା m∠EGA = m∠GHC
ବା m∠CHF = m∠AGH ⇒ \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{AB}} \| \stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{CD}}\)
(iii) m∠AGH + m∠CHG = 180°
କିମାୃ, m∠BGH + m∠DHG = 180° ⇒ \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{AB}} \| \stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{CD}}\)

ଅନୁରୂପ କୋଣ ସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ :
ଏକ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଦୁଇଟି ସରଳରେଖାକୁ ଏକ ଛେଦକ ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକଲେ, ଯଦି ଦୁଇଟି ଅନୁରୂପ କୋଣର ପରିମାଣ ସମାନ ହୁଏ, ତେବେ ସରଳରେଖା ଦୁଇଟି ସମାନ୍ତର ହେବେ ।
ଉପପାଦ୍ୟ – 4 : ଦୁଇଟି ସମାନ୍ତର ସରଳରେଖାକୁ ଏକ ଛେଦକ ଛେଦକଲେ, ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ଅନୁରୂପ କୋଣର ପରିମାଣ ସମାନ ହୁଏ ।
ଉପପାଦ୍ୟ – 5 : ଦୁଇଟି ସମାନ୍ତର ସରଳରେଖାକୁ ଏକ ଛେଦକ ଛେଦକଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୋଡ଼ା ଏକାନ୍ତର କୋଣର ପରିମାଣ ସମାନ ହୁଏ ।
ଉପପାଦ୍ୟ – 6 : ଏକ ସମତଳରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ସରଳରେଖାକୁ ଏକ ଛେଦକ ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକଲେ, ଯଦି ଦୁଇଟି ଏକାନ୍ତର କୋଣର ପରମାଣ ସମାନ ହୁଏ, ତେବେ ସରଳରେଖା ଦୁଇଟି ସମାନ୍ତର ।
ଉପପାଦ୍ୟ -7 : ଦୁଇଟି ସମାନ୍ତର ସରଳରେଖାକୁ ଏକ ଛେଦକ ଛେଦକଲେ, ଛେଦକର ଏକପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ କୌଣଦ୍ୱୟର
ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180° ।
ଉପପାଦ୍ୟ – 8 : ଏକ ସମତଳରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ସରଳରେଖାକୁ ଏକ ଛେଦକ ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକଲେ, ଯଦି ଛେଦକର ଏକ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ କୌଣଦ୍ୱୟର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180° ହୁଏ, ତେବେ ସରଳରେଖାଦ୍ବୟ ସମାନ୍ତର ।

ତ୍ରିଭୁଜର କୋଣ ଏବଂ ଏହାର ବହିଃସ୍ଥ କୋଣ (Angles of a triangle and its exterior angles) :
ଉପପାଦ୍ୟ – 9 : ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜର ତିନିକୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180° !
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 1 : ଗୋଟିଏ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପର ଅନୁପୂରକ ।
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 2 : ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜରେ ଗୋଟିକରୁ ଅଧିକ ସମକୋଣ ବା ସ୍ଥୂଳକୋଣ ରହିପାରିବ ନାହିଁ । 
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 3 : ଏକ ଉତ୍ତଳ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଚାରିକୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 360° ।

ତ୍ରିଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥ କୋଣ (Exterior angle of a triangle) :
ସଂଜ୍ଞା : ତ୍ରିଭୁଜର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ କୋଣର ସନ୍ନିହିତ ପରିପୂରକ କୋଣକୁ ତ୍ରିଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥ କୋଣ କୁହାଯାଏ ।
ଉପପାଦ୍ୟ – 10 : ତ୍ରିଭୁଜର କୌଣସି ଏକ ବହିଃସ୍ଥ କୋଣର ପରିମାଣ ଏହାର ଅନ୍ତସ୍ଥ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କୋଣଦ୍ଵୟର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି ସହ ସମାନ ।
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 1 : ତ୍ରିଭୁଜର କୌଣସି ବହିଃସ୍ଥ କୋଣର ପରିମାଣ, ଏହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ କୋଣ ପରିମାଣଠାରୁ ବୃହତ୍ତର । 
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 2 : ତ୍ରିଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥ କୋଣମାନଙ୍କର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 360° ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Geometry Chapter 2 ତ୍ରିଭୁଜ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Geometry Chapter 2 ତ୍ରିଭୁଜ

→ ତ୍ରିଭୁଜ, ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ, ବାହୁ ଓ କୋଣ :

• A, B ଓ C ତିନୋଟି ବାହୁ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥାନ ନ କଲେ, A ଓ B ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟକୁ ନେଇ \(\overline{\mathrm{AB}})\) (ରେଖାଖଣ୍ଡ AB), B ଓ C ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟକୁ ନେଇ BC (ରେଖାଖଣ୍ଡ BC) ଏବଂ C ଓ A ବିନ୍ଦୁଦ୍ୱୟକୁ ନେଇ CA (ରେଖାଖଣ୍ଡ CA) ଅଙ୍କନ କରିବା ସମ୍ଭବ ।
  ଏହି ତିନି ରେଖାଖଣ୍ଡଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ଚିତ୍ରଟି ହେଉଛି ତ୍ରିଭୁଜ ABC |
  
• ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁ A, B ଓ C ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁ ନଥିଲେ, AB, BC ଓ \(\overline{\mathrm{CA}})\) ଏହି ସେତ୍ରୟର ସଂଯୋଗକୁ ତ୍ରିଭୁଜ ABC କୁହାଯାଏ ଓ ସଂକେତରେ △ABC (ବା ABC △) ରୂପେ ଲେଖାଯାଏ |
• \(\overline{\mathrm{AB}})\),\(\overline{\mathrm{BC}})\),\(\overline{\mathrm{CA}})\) ତ୍ପତ୍ୟେଲ ଦିନ୍ଦୁମାନର ସେଟ୍ ହୋଇଥିବା ହେତୁ ସେମାନକଦ୍ୱାରା ଗଠିର ତିରୁକ ମଧ୍ୟ ବିନ୍ଦୁମାନର ସେଟ୍ | △ABC = AB∪BC∪CA
• A, B ଓ C ବିନ୍ଦୁତ୍ରଯକୁ △ABCର କୋମାକ ଦିନ୍ଦୁ ଦା ଶାପଦିହୁ (Vertex) କୁହାଯାଏ | AB, BC ଓ CA କୁ △ABC ର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଦାଦୁ (side) କ୍ମିହଯାଏ | ∠ABC, ∠BCA ଓ ∠CAB କ △ ABC ର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ କୋଣ କୁହାଯାଏ ଓ ସଯେପରେ ଯଥାକ୍ତମେ ∠B, ∠C, ∠A ରୁପେ ଲେଖାଯାଏ |
• ପ୍ତତେଲ ତ୍ରିଭୁଜର ତିନୋଟି ଦାହି ଓ ତିନୋଟି କୋଣା ଥାଏ |
• ∠A କୁ BC ଦ୍ଵାଦୁଇ ସମ୍ମଖାନା କୋଣ (opposite angle) ଓ BC ବାହୁକୁ ∠A ର ସମ୍ମଖାନ ଦାହୁ କୁହାଯାଏ |
• ∠A ଓ ∠B ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ବାହୁ AB ର ସଂଲଗ୍ନ କୋଣ କୁହାଯାଏ ।
• CA ର ସଂଲଗ୍ନ କୋଣ ହେଲେ ∠C ଓ ∠A ଏବଂ BCର ସଂଲଗ୍ନ କୋଣ ହେଲେ, ∠B ଓ ∠C | AB ଓ AC ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ∠Aର ସଂଲଗ୍ନ ବାହୁ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

→ ତ୍ରିଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଏବଂ ବହିର୍ଦେଶ (Interior and Exterior of the Triangle) :

• ଏକ ସରଳରେଖାରେ ନ ଥ‌ିବା ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ସମତଳ ସମ୍ଭବ । ଏଣୁ ତ୍ରିଭୁଜଟିଏ ସର୍ବଦା ଏକ ସମତଳ ଉପରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିବ ।
• ଯେଉଁ ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ ∠A, ∠B ଓ ∠Cର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ତାହା △ABCର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ଅଟେ ।
• △ABCର ସମସ୍ତ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁର ସେଟ୍‌କୁ ଏହାର (△ABCର) ଅନ୍ତର୍ଦେଶ (Interior) କୁହାଯାଏ ।
• ତ୍ରିଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସେଟ୍‌କୁ ଏହାର ବହିର୍ଦେଶ (Exterior) କୁହାଯାଏ ।
• ସମତଳ ଉପରିସ୍ଥ ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁ ତିନୋଟି ସେଟ୍‌ରେ ଅଛନ୍ତି । ଯଥା
  • ତ୍ରିଭୁଜ ଉପରିସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସେଟ୍,
  • ତ୍ରିଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଏବଂ
  • ତ୍ରିଭୁଜର ବହିର୍ଦେଶ ।
• ତ୍ରିଭୁଜର ବହିର୍ଦେଶ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ନୁହେଁ ।
• ଏକ ତ୍ରିଭୁଜ ଓ ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଦେଶକୁ ଏକତ୍ର ନେଇ ଯେଉଁ ସେଟ୍ ଗଠିତ ହୁଏ, ତାକୁ ତ୍ରିଭୁଜ ଆକୃତିବିଶିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ର ଅଥବା ତ୍ରିଭୁଜାକାର କ୍ଷେତ୍ର (Triangular region) କୁହାଯାଏ ।

→ ତୁମାପଇଁ କାପ :
ଚିତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ∠ABC ଓ ଏହି ସମତଳରେ ଥ‌ିବା P, Q, R, S, T, U, V, M, N, ଓ W ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ଦେଖ୍ ନିମ୍ନସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ । A, B, C ଏବଂ ପୂର୍ବୋକ୍ତ ଆଠଟି ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ –
(i) କେଉଁ ବିନ୍ଦୁ ∠Aର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ?
(ii) କେଉଁ ବିନ୍ଦୁ ∠Bର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ?
(iii) କେଉଁ ବିନ୍ଦୁ ∠Cର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ?
(iv) କେଉଁ ବିନ୍ଦୁ ∠A, ∠B, ∠Cର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ?.
(v) କେଉଁ ବିନ୍ଦୁ A, ∠B, ∠Cର କୌଣସି
(vi) କେଉଁ ବିନ୍ଦୁ △ABC ଉପରିସ୍ଥ ?

(1) W, P, (ii) W, P, (iii) W, P. (iv) W, P (v) R, T, S, Q, V, U, (vi) N, M
ମନେରଖ : ଯେଉଁ ବିନ୍ଦୁ ∠A, ∠B ଓ ∠Cର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ତାହା △ABCର ଅନ୍ତସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ଅଟେ ।

→ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ତ୍ରିଭୁଜ (Types of Triangles) :

• ବାହୁମାନଙ୍କ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରକାରଭେଦ :
  (i) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜର ଦୁଇଟି ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପରସ୍ପର ସମାନ, ତାହା ଏକ ସମଦ୍ବିବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।
  (ii) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜର ବାହୁତ୍ରୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପରସ୍ପର ସମାନ, ତାହା ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ’।
  (iii) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜର କୌଣସି ଯୋଡ଼ା ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପରସ୍ପର ସମାନ ନୁହେଁ ତାହା ଏକ ବିଷମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।
• କୋଣମାନଜ ମାପ ସମଦିୟ ପ୍ରକାରଭେଦ :
  (i) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜର ଗୋଟିଏ କୋଣ ସମକୋଣ ବା 90° ସଙ୍ଗେ ସମାନ ତାହା ଏକ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ।
  (ii) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜର ଗୋଟିଏ କୋଣ ସ୍ଥୂଳକୋଣ ବା 90° ରୁ ବେଶୀ ତାହା ଏକ ସ୍ଥୂଳକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ।
  (iii) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜର କୋଣତ୍ରୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣ ବା 90° ରୁ କମ୍ ତାହା ଏକ ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ।

ଏକ ସମକୋଣା ତ୍ରିଭୁଜର ସମକୋଣା ଦ୍ୟାବାତ ଅନ୍ୟ କୋଣଦୟ ପ୍ରତେଅଲ ତ୍ପକଲେଣ ଓ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥୂଳକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ସ୍ଥୂଳକୋଣ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କୋଣଦ୍ଵୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣ |

→ ତ୍ରିଭୁଜ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କେତୋଟି ପରୀକ୍ଷା :

• ବିଷମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ (ସ୍କେଲ୍ ଓ କମ୍ପାସ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ) :
  
  (i) ଯେ କୌଣସି ଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ BC ଅଙ୍କନ କର ।
  (ii) Bକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ଓ BC ଠାରୁ ଭିନ୍ନ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର ।
  (iii) Cକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ଓ BC ତଥା (ii)ରେ ନେଇଥିବା ବ୍ୟାସାର୍ଷଠାରୁ ପୃଥକ୍ ଏକ ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନେଇ ଅନ୍ୟ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରି ଏହା ଅଙ୍କିତ ଚାପକୁ ଛେଦ କରିବ । ଛେଦବିଦୁର ନାମ A ଦିଅ । AB ଓ AC ଅଙ୍କନ କର । ବର୍ତ୍ତମାନ ମିଳିଥିବା ତ୍ରିଭୁଜ ଏକ ବିଷମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।
• ସମଦ୍ବିବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ :
  (i) ଯେ କୌଣସି ଦୈର୍ଘ୍ୟନେଇ BC ଅଙ୍କନ କର ।
  (ii) Bକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି BC ସହ ସମାନ ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନେଇ ଚାପଟିଏ ଅଙ୍କନ କର ।
  (iii) Cକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି BCଠାରୁ ପୃଥକ୍ ଏକ ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନେଇ ଚାପଟିଏ ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରିକି ଏହା ପ୍ରଥମରେ ଅଙ୍କିତ ଚାପକୁ ଛେଦକରିବ ।
  (iv) ଏହି ଅଙ୍କିତ ଚାପଦ୍ଵୟର ଛେଦବିନ୍ଦୁର ନାମ A ଦିଅ । AB ଓ AC ଅଙ୍କନ କର । ବର୍ତ୍ତମାନ AABC ଏକ ସମଦ୍ବିବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।
  ଏହାର BC = AB ଏବଂ CA ଏହାର ଭୂମି ।
  
• ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ :
  (i) ଯେ କୌଣସି ଦୈର୍ଘ୍ୟନେଇ BC ଅଙ୍କନ କର ।
  (ii) B ବିନ୍ଦୁକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି BC ସହ ସମାନ ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନେଇ ଚାପଟିଏ ଅଙ୍କନ କର !
  
  (iii) Cକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ପ୍ରଥମେ ନେଇଥିବା ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ (BC ସହ ସମାନ) ନେଇ ଚାପଟିଏ ଅଙ୍କନ କର ।
  (iv) ଅଙ୍କିତ ଚାପଦ୍ଵୟର ଛେଦ ବିନ୍ଦୁର ନାମ A ଦିଅ । AB ଓ AC ଅଙ୍କନ କର । ବର୍ତ୍ତମାନ △ABC ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ । ଏହାର AB = BC = AC |
• ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ :
  
  (i) ଯେ କୌଣସି ଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ BC ଅଙ୍କନ କର ।
  (ii) BC ସହ ସେୟାରରେ ସମକୋଣ ସଂଲଗ୍ନ ଗୋଟିଏ ଧାର ଲଗାଇ ରଖ ଯେପରି ଏହାର ସମକୋଣ Bଠାରେ ରହିବ । ସେୟାରର ସମକୋଣ ସଂଲଗ୍ନ ଅନ୍ୟ ଧାରକୁ ଲଗାଇ ଏକ ରେଖାଖଣ୍ଡ ଅଙ୍କନ କର ଯାହାର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ B, ଏହାର ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁର ନାମ A ଦିଅ ।
  (iii) AC ଅଙ୍କନ କର । ବର୍ତମାନ ମିଳିଥିବା △ABC ଏକ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ।
• ସ୍ଥୂଳକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ :
  (i) ଯେକୌଣସି ଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ BC ଅଙ୍କନ କର ।
  (ii) BC ସହ Bଠାରେ ସ୍ଥୂଳକୋଣ (ଅର୍ଥାତ୍‌ 90° ରୁ ଅଧିକ ପରି ମାଣବିଶିଷ୍ଟ କୋଣ) ଅଙ୍କନ କରୁଥ‌ିବା BA (ଯେକୌଣସି ଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ) ଅଙ୍କନ କର ।
  (iii) AC ଅଙ୍କନ କର । ବର୍ତ୍ତମାନ ମିଳିଥିବା △ABC ଏକ ସ୍ଥୂଳକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ।
  

→ ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 2 :
\(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) ର ବହିଃସ୍ଥ P ଏକ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ, P ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର PQ ଅଙ୍କନ ହେବ, ଯେପରିକି AB ସହ PQ ଏକ ସମକୋଣ ସୃଷ୍ଟି କରିବ । ଏଠାରେ PQ ଓ AB ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ଲମ୍ବ କୁହାଯାଏ । ଯଦି AB ଓ PQ ର ଛେଦବିନ୍ଦୁ M ହୁଏ, ତେବେ \(\overline{\mathrm{PM}})\) କୁ P ବିନ୍ଦୁରୁ \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) ପ୍ରତି ଲମ୍ବ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ଏବଂ M ବିନ୍ଦୁକୁ \(\overline{\mathrm{PM}})\) ଲମ୍ବର ପାଦବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ ।

• କ୍ତିରୁଲଭ ରକତା (Height of the triangle) :
  △ABCରେ A ବିନ୍ଦୁରୁ BC ପ୍ରତି ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ଲମ୍ବ ଅଙ୍କନ ସମ୍ଭବ । \(\overline{\mathrm{AP}})\)ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ APକୁ △ABCର A ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁରୁ \(\overline{\mathrm{BC}})\) ପ୍ରତି ଉଚ୍ଚତା କୁହାଯାଏ । ସେହିପରି BQ ଓ CRକୁ ଯଥାକ୍ରମେ B ବିନ୍ଦୁରୁ AC ପ୍ରତି ଓ C ବିନ୍ଦୁରୁ AB ପ୍ରତି ଉଚ୍ଚତା କୁହାଯାଏ
  

ତ୍ରିଭୁଜର ମଧ୍ୟମା (Medians of a triangle) :
ତ୍ରିଭୁଜର କୌଣସି କୌଣିକ ବିନ୍ଦୁ ଓ ତାହାର ସମ୍ମୁଖୀନ ବାହୁର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁକୁ ସଂଯୋଗ କରୁଥିବା ରେଖାଖଣ୍ଡକୁ ତ୍ରିଭୁଜର ମଧ୍ୟମା କୁହାଯାଏ । A ର ସମ୍ମୁଖୀନ ବାହୁ BC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ D ଅଟେ । ତେଣୁ AD ଗୋଟିଏ ମଧ୍ୟମା । ସେହିପରି BE ଓ CF ଅନ୍ୟ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟମା ।

ତ୍ରିଭୁଜର କୋଣମାନଙ୍କ ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ (Bisectors of the angles of a triangle or angle-bisectors of a triangle) :
△ABCର କୋଣମାନଙ୍କର ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡକ ରଶ୍ମିଗୁଡ଼ିକ ହେଲେ, \(\overrightarrow{\mathrm{AX}}\), BY ଏବଂ \(\overrightarrow{\mathrm{CZ}}\)। ସେଗୁଡ଼ିକ ଯଥାକ୍ରମେ ∠A, ∠B ଓ ∠Cର ଅନ୍ତଃସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ ଅଟନ୍ତି ।

→ ସିଦାନ୍ତ – 2 :
ଏକ ତ୍ରିଭୁଜର ଯେ କୌଣସି ଦୁଇ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ସମଷ୍ଟି ଏହାର ତୃତୀୟ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟଠାରୁ ବୃହତ୍ତର ।

→ ଥନୁସିବାନ୍ତ୍ର
ଏକ ତ୍ରିଭୁଜର ଯେ କୌଣସି ଦୁଇ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ଅନ୍ତର ତୃତୀୟ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟଠାରୁ କ୍ଷୁଦ୍ରତର ।

→ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 3 :
ଯେ କୋଣସି ସମଦ୍ୱିବାକୁ ତ୍ରିଭୁଜର ବାହୁଦୂଯଲ ସମ୍ମଖାନ କୋଶମାନର ପରିମାଣ ସମାନ ।

→ ଥନୁସିବାନ୍ତ୍ର
ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର କୋଣତ୍ରୟର ପରିମାଣ ସମାନ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକର ପରିମାଣ 60° |

→ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 4 :
ଏକ ତ୍ରିଭୁଜର ଦୁଇଟି କୋଣର ପରିମାଣ ସମାନ ହେଲେ, ଏହି କୋଣଦ୍ଵୟର ସମ୍ମୁଖୀନ ବାହୁଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ

→ ତ୍ରିଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥ କୋଣ :

• ତ୍ରିଭୁଜର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ କୋଣର ସନ୍ନିହିତ ପରିପୂରକ କୋଣକୁ ତ୍ରିଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥ କୋଣ କୁହାଯାଏ ।
• ତ୍ରିଭୁଜର କୌଣସି ଏକ ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁରେ ଥ‌ିବା ଅନ୍ତଃସ୍ଥ କୌଣ ଓ ଏକ ବହିଃସ୍ଥ କୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180° |
• △ABC ର ∠B ଓ ∠C କୁ A ଠାରେ ଥ‌ିବା ବହିଃସ୍ଥ କୋଣର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କୋଣ କୁହାଯାଏ । ସେହିପରି ∠C ଓ ∠A, ∠A ଓ ∠B ଯଥାକ୍ରମେ B ଏବଂ C ଠାରେ ଥିବା ବହିଃସ୍ଥ କୋଣର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କୌଣ କୁହାଯାଏ ।
  

→ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 5 :
କୋଣସି ଦିରୁକାର ଏକ ଶାୟବିଦୁଲେ ଥିବା ଗୋଟିଏ ଦହିମ କୋଣର ପରିମାଣ ଏହାର ଅନୁମ ଦୁଇ ଦଭା କୋଣଦ୍ଵୟର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି ସଙ୍ଗେ ସମାନ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class History Important Questions Chapter 3 ଇଂରେଜ ଶାସନକୁ ପ୍ରତିରୋଧ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 History Important Questions Chapter 3 ଇଂରେଜ ଶାସନକୁ ପ୍ରତିରୋଧ

Subjective Type Questions With Answers
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ଖୋର୍ଦ୍ଧାରାଜାଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରୀଭାବେ ଜୟୀରାଜଗୁରୁଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଅଭିଭାବକ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ :

• ରାଜା ଦିବ୍ୟସିଂହଦେବଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ତାଙ୍କର ନାବାଳକ ପୁତ୍ର ଦ୍ଵିତୀୟ ମୁକୁନ୍ଦଦେବ ରାଜା ହେଲାପରେ ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁ ତାଙ୍କର ଅଭିଭାବକଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ।
• ୧୭୮୯ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ସେ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଶାସନ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କ୍ଷମତା ହାତକୁ ନେଲେ ।

ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ :
ସେହି ସମୟରେ ଛୋଟ ଛୋଟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତଯୁଦ୍ଧ ଚାଲିଥିଲା ଏବଂ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ପଡ଼ିବାରୁ ଘୋର ସଂକଟ ଦେଖାଦେଲା । ଏହି ସମୟରେ ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁଙ୍କ ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା ।

ଆଖଡ଼ାଶାଳ :
ପାଇକମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧବିଦ୍ୟାରେ ତାଲିମ ଦେବାପାଇଁ ସେ ଆଖଡ଼ାଶାଳ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ସେମାନଙ୍କୁ ଦେଶପ୍ରେମରେ ଉଦ୍‌ବୁଦ୍ଧ କରାଇଥିଲେ ।

ଦେଶଭକ୍ତି :
ଇଂରେଜମାନେ ବିଶ୍ୱାସଘାତକତା କରିବାରୁ ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁ ରାଜାଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ଯଦିଓ ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଶେଷରେ ଇଂରେଜ ଶାସନାଧୀନ ହେଲା, ତଥାପି ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁଙ୍କ ଦେଶଭକ୍ତି ଓ ତ୍ୟାଗ ଚିରସ୍ମରଣୀୟ ।

୨ । ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହର ଅବସାନ କିପରି ଘଟିଥିଲା ?
Answer:
ବିଦ୍ରୋହୀମାନଙ୍କ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ :
ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହକୁ ଦମନ କରିବା ପାଇଁ ଇଂରେଜମାନେ ଆପ୍ରାଣ ଉଦ୍ୟମ କଲେ । ଫଳରେ ଅନେକ ବିଦ୍ରୋହୀ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କଲେ ।

ସମ୍ପତ୍ତି ବ୍ୟାଜାପ୍ତି :
ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ ନ କରିବାରୁ ୧୮୨୩ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତି ବାଜ୍ୟାପ୍ତ କରିଦେଲେ ।

ଘୋଷଣା :
ସେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କଲେ ତାଙ୍କୁ ସସମ୍ମାନେ ବୃତ୍ତି ଦିଆଯିବ ବୋଲି ଇଂରେଜ ସରକାର ଘୋଷଣା କଲେ ।

ଆତ୍ମସମର୍ପଣ :
ତେଣୁ ଦୀର୍ଘଦିନର ଆତ୍ମଗୋପନ ପରେ ୧୮୨୫ ଖ୍ରୀ.ଅ. ମେ ମାସରେ କଟକ ସହରରେ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କଲେ ।

ନଜରବନ୍ଦୀ :
ତାଙ୍କୁ କଟକ ସହରରେ ନଜରବନ୍ଦୀ କରି ରଖାଗଲା ଓ ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହର ଅବସାନ ଘଟିଲା ।

୩ । ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହର ରାଜନୈତିକ କାରଣ ଲେଖ ।
Answer:
ନିମ୍ନଲିଖୂତ ରାଜନୈତିକ କାରଣଗୁଡ଼ିକ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହ ପାଇଁ ଦାୟୀ ଥିଲା ।
ରାଜ୍ୟବିସ୍ତାର ନୀତି :

• ଇଂରେଜମାନେ ଭାରତକୁ ବାଣିଜ୍ୟ କରିବାକୁ ଆସି ଶାସନ ଡୋରି ଧରିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୋଷଣ କଲେ ।
• ୱେଲସ୍‌ଲିଙ୍କ ସାମନ୍ତ ସନ୍ଧି ପ୍ରଥା ଏବଂ ଡେଲ୍ହାଉସୀଙ୍କ ରାଜ୍ୟସ୍ୱତ୍ୱ ଲୋପନୀତିଦ୍ଵାରା ଅନେକ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ଇଂରେଜ ସାମ୍ରାଜ୍ୟଭୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।

ସମ୍ରାଟଙ୍କ ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ :

• ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ ବାହାଦୁର ଶାହାଙ୍କୁ ଦିଲ୍ଲୀର ଲାଲକିଲ୍ଲାରୁ କୁତବ ଅଞ୍ଚଳକୁ ପଠାଇ ଦିଆଗଲା ।
• ଅଯୋଧ୍ୟାକୁ ଇଂରେଜ ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ମିଶାଇ ଦିଆଗଲା ।
• ପେଶବା ଦ୍ଵିତୀୟ ବାଜିରାଓଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁପରେ ତାଙ୍କ ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର ନାନାସାହେବଙ୍କ ଭତ୍ତା ବନ୍ଦ କରି ଦିଆଗଲା ।

୪ । ମହାରାଣୀ ଭିକ୍ଟୋରିଆଙ୍କ ଘୋଷଣାପତ୍ରରେ କି କି ବ୍ୟବସ୍ଥାମାନ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ମହାରାଣୀଙ୍କ ଘୋଷଣାପତ୍ରରେ କେତେକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉଲ୍ଲେଖ ଥିଲା; ଯଥା—

1. କମ୍ପାନୀ ଶାସନ କାଳରେ ଦେଶୀୟ ରାଜାମାନଙ୍କ ସହ ହୋଇଥିବା ଚୁକ୍ତି ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହିବ ।
2. ଦେଶୀୟ ରାଜାମାନଙ୍କ କ୍ଷମତା, ସମ୍ମାନ ଓ ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା ଅକ୍ଷୁଣ୍ଣ ରହିବ ।
3. ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ଧର୍ମବିଶ୍ଵାସ ଉପରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରାଯିବ ନାହିଁ ।
4. ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ମୌଳିକ ପରମ୍ପରା, ସାମାଜିକ ରୀତିନୀତି ଉପରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରାଯିବ ନାହିଁ ।
5. ଜାତି-ଧର୍ମ-ବର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ବିଶେଷରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଯୋଗ୍ୟତାଭିଭିକ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯିବ ।

୫ | ୧୮୫୭ ବିଦ୍ରୋହରେ ଓଡ଼ିଶାର ଭୂମିକା ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ନେତୃତ୍ବ :

• ୧୮୫୭ ଜାତୀୟ ବିଦ୍ରୋହ କାଳରେ ଭାରତର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ ପରି ଓଡ଼ିଶାରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଘଟଣା ଘଟିଥିଲା ।
• ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ସମ୍ବଲପୁରଠାରେ ୧୮୫୭ ବିଦ୍ରୋହର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ । ସେ ତାନ୍ତିଆ ତୋପେ, ଲକ୍ଷ୍ମୀବାଈ ଓ ନାନାସାହେବଙ୍କ ସମକକ୍ଷ ଥିଲେ ।

ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏଙ୍କ ଭୂମିକା :

• ୧୮୫୭ ଜୁଲାଇ ୩୧ ତାରିଖ ଦିନ ବିଦ୍ରୋହୀମାନେ ହଜାରୀବାଗ ଜେଲ୍ ଭାଙ୍ଗି ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରିଦେଲେ । ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ଓ ତାଙ୍କ ସାନ ଭାଇ ଉଦନ୍ତ ସାଏ ଥିଲେ । ସେମାନେ ସମ୍ବଲପୁର ଆସି ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କୁ ସଙ୍ଗଠିତ କରିଥିଲେ ।
• ଜମିଦାର, ଗୌନ୍ତିଆ ଓ ମାନ୍ୟଗଣ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ତାଙ୍କୁ ସ୍ଵାଗତ କରିଥିଲେ । ଇଂରେଜ ସେନାପତି ଲି ତାଙ୍କ ସଶସ୍ତ୍ର ଆବିର୍ଭାବରେ ଭୟଭୀତ ହୋଇ ତାଙ୍କ ନିବେଦନପତ୍ର ଉଚ୍ଚ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ବିଚାର ପାଇଁ ପଠାଇଦେବାକୁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଲେ ।
• କିଛି ଦିନ ଅପେକ୍ଷା ପରେ ତାଙ୍କୁ ବିଚାର ନମିଳିବାରୁ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ଆଦିବାସୀ, ସାଧାରଣ ଜନତା,ଜମିଦାର ଗୌନ୍ତିଆଙ୍କ ସହାୟତାରେ ବିଦ୍ରୋହ କରିଥିଲେ ।
• ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ସହ ଲଢ଼େଇ ମଧ୍ୟରେ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ନିଜ ଭାଇ ଛବିଳ ସାଏଙ୍କୁ ହରାଇଥିଲେ । ବିଦ୍ରୋହୀମାନେ କ୍ୟାପ୍‌ଟେନ୍ ଉଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ । ଦୀର୍ଘଦିନ ଯୁଦ୍ଧକରି ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ୧୮୬୪ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ମାସ ୨୩ ତାରିଖରେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବନ୍ଦୀ ହେଲେ ଏବଂ ଅସିରଗଡ଼ ଦୁର୍ଗରେ ଆଜୀବନ ବନ୍ଦୀ ଜୀବନ କାଟିଥିଲେ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ଖୋର୍ଦ୍ଧାରେ ବିଦ୍ରୋହ କାହିଁକି ହୋଇଥିଲା ? ଏହି ବିଦ୍ରୋହର ନେତୃତ୍ବ କିଏ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:

• ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ଓଡ଼ିଶା ଅଧିକାର ପ୍ରତିବାଦରେ ଖୋର୍ଦ୍ଧାରେ ବିଦ୍ରୋହ ହୋଇଥିଲା ।
• ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁ ଏହି ବିଦ୍ରୋହର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ।

୨। ଓଡ଼ିଶାର ଶାସନ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ହାତକୁ କିପରି ଗଲା ? କିଏ ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ବିରୋଧ କରି ଶହୀଦ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:

1. ଇଂରେଜମାନେ ୧୮୦୩ରେ ଓଡ଼ିଶା ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ ଅଧିକାର କରି ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ଫଳରେ ଓଡ଼ିଶା ଶାସନ ମରହଟ୍ଟାମାନଙ୍କ ହାତରୁ ଆସି ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ହାତକୁ ଗଲା ।
2. ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁ ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ବିରୋଧ କରି ଶହୀଦ ହୋଇଥିଲେ ।

୩ । କେବେ, କେଉଁଠାରେ ଏବଂ କାହା ନେତୃତ୍ଵରେ ପାଇକମାନେ ଇଂରେଜ ଶାସନ ବିରୋଧରେ ବିଦ୍ରୋହ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୮୧୭ ମସିହାରେ, ଖୋର୍ଦ୍ଧାରେ ଏବଂ ଖୋର୍ଦ୍ଧା ରାଜାଙ୍କର ସେନାପତି ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ପାଇକମାନେ ଇଂରେଜ, ଶାସନ ବିରୋଧରେ ବିଦ୍ରୋହ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।

୪ । ବକ୍‌ସି ଜଗବନ୍ଧୁ କେଉଁ କାରଣରୁ ଇଂରେଜ ଶାସନର ବିରୋଧୀ ହେଲେ ?
Answer:

• ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ଚକ୍ରାନ୍ତରେ ରାଜାଙ୍କଠାରୁ ପାଇଥିବା ଚୋଡ଼ଙ୍ଗମଣ୍ଡଳ ଜମିଦାରୀ ହରାଇଲେ ।
• ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ କ୍ଷୁବ୍ଧ ହୋଇ ଇଂରେଜ ଶାସନର ବିରୋଧୀ ହେଲେ ।

୫ । ଘୁମୁସର ରାଜ୍ୟର କେଉଁ ରାଜାଙ୍କୁ ଇଂରେଜମାନେ କାହିଁକି ଗାଦିଚ୍ୟୁତ କଲେ ?
Answer:

• ଘୁମୁସର ରାଜ୍ୟର ରାଜା ଧନଞ୍ଜୟ ଭଞ୍ଜଙ୍କୁ ଇଂରେଜମାନେ ଗାଦିଚ୍ୟୁତ କରିଥିଲେ ।
• କାରଣ ସେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟରେ କର ଦେଇପାରି ନଥିଲେ ।

୬ । ବିଦ୍ରୋହୀ ସିପାହୀମାନେ କାହାକୁ କେଉଁଠାରେ ଭାରତର ସମ୍ରାଟଭାବେ ଘୋଷଣା କଲେ ?
Answer:
ବିଦ୍ରୋହୀ ସିପାହୀମାନେ ବୃଦ୍ଧ ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ୍ ଦ୍ୱିତୀୟ ବାହାଦୂର ଶାହା ଜାଫରଙ୍କୁ ଦିଲ୍ଲୀଠାରେ ଭାରତର ସମ୍ରାଟ୍ ଭାବେ ଘୋଷଣା କଲେ ।

୭ । ମଙ୍ଗଳ ପାଣ୍ଡେ କାହିଁକି ଇଂରେଜ ଅଫିସରଙ୍କୁ ହତ୍ୟାକଲେ ?
Answer:

• ମଙ୍ଗଳ ପାଣ୍ଡେ ଏନ୍‌ଫିଲଡ୍ ବନ୍ଧୁକ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ମନା କରିଦେଲେ ।
• ଇଂରେଜ ଅଫିସର ତାଙ୍କୁ ବାଧ୍ୟ କରିବାରୁ ସେ ରାଗିଯାଇ ସେହି ବନ୍ଧୁକରେ ଇଂରେଜ ଅଫିସରଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ ।

୮ । ଇଂରେଜ ସରକାର ସିପାହୀମାନଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଧର୍ମବିଶ୍ଵାସରେ କିପରି ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିଥିଲେ ?
Answer:

1. ଇଂରେଜ ସରକାର ସିପାହୀମାନଙ୍କ ସ୍ଥାନୀୟ ଟୋପି ଓ ପଗଡ଼ି ପିନ୍ଧିବା ଉପରେ କଟକଣା ଜାରି କଲେ ।
2. ସମୁଦ୍ର ପାର ହୋଇ ଦେଶ ବାହାରେ ଯୁଦ୍ଧ କରିବାପାଇଁ ଆଇନ କଲେ ।

୯ । ନାନାସାହେବ କିଏ ? ତାଙ୍କର ମନ୍ତ୍ରୀ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:

• ନାନାସାହେବ ପେଶବା ଦ୍ଵିତୀୟ ବାଜିରାଓଙ୍କ ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର ଥିଲେ ।
• ତାନ୍ତିଆ ତୋପେ ତାଙ୍କର ମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ।

୧୦ । କେଉଁମାନଙ୍କୁ ସର୍ବରାକର କୁହାଯାଏ ? ବକ୍ସି ସେମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା କିପରି କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେଲେ ?
Answer:

• ଖଜଣା ଅସୁଲ କରି ଜମିଦାର ବା ସରକାରଙ୍କଠାରେ ଦାଖଲ କରୁଥିବା କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ସର୍ବରାକର କୁହାଯାଏ ।
• ସର୍ବରାକରଙ୍କ କୂଟ ଚକ୍ରାନ୍ତ ଫଳରେ ବକ୍ସି ନିଜ ଜମିଦାରୀ ହରାଇଥିଲେ ।

୧୧ । ଜାଗିରୀ କ’ଣ ? ବକ୍ସି କେଉଁ ଜାଗିରୀ ହରାଇଥିଲେ ?
Answer:

• ସୈନିକ ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରାପ୍ତ ପୁରସ୍କାରସ୍ଵରୂପ ଜମିକୁ ଜାଗିରୀ କୁହାଯାଏ ।
• ବକ୍ସି ଚୋଡ଼ଙ୍ଗମଣ୍ଡଳର ଜାଗିରୀ ହରାଇଥିଲେ ?

୧୨ । ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ କେଉଁ ଦୁଇଟି ନୀତିଦ୍ଵାରା ଅଧ୍ବକାଂଶ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ଇଂରେଜ ସାମ୍ରାଜ୍ୟଭୁକ୍ତ ହେଲା ?
Answer:
ଲର୍ଡ ୱେଲେସ୍‌ଲିଙ୍କ ସାମନ୍ତ ସନ୍ଧି ଏବଂ ଲର୍ଡ ଡେଲ୍ହାଉସୀଙ୍କ ରାଜ୍ୟସ୍ଵତ୍ଵ ଲୋପନୀତିଦ୍ୱାରା ଅନେକ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ ଇଂରେଜ ସାମ୍ରାଜ୍ୟଭୁକ୍ତ ହେଲା ।

୧୩ । କେବେ କେଉଁଠାରେ ବକ୍‌ସି ଜଗବନ୍ଧୁ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୮୨୫ ଖ୍ରୀ.ଅ. ମେ’ମାସରେ କଟକଠାରେ ବକ୍‌ସି ଜଗବନ୍ଧୁ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିଥିଲେ ।

୧୪ । ଦିଲ୍ଲୀରେ ବିଦ୍ରୋହ ଦମନ ପରେ କେଉଁ ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟଙ୍କୁ ବନ୍ଦୀ କରାଯାଇଥିଲା ? ତାଙ୍କୁ କେଉଁଠାରେ ରଖାଗଲା ?
Answer:

1. ଦିଲ୍ଲୀରେ ବିଦ୍ରୋହ ଦମନ ପରେ ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ ଦ୍ବିତୀୟ ବାହାଦୁର ଶାହା ଜାଫରଙ୍କୁ ବନ୍ଦୀ କରାଗଲା ।
2. ତାଙ୍କୁ ମିଆଁମାରର ରେଙ୍ଗୁନସ୍ଥିତ ମାଣ୍ଡାଲେ ଜେଲରେ ବନ୍ଦୀକରି ରଖାଗଲା ।

୧୫ । ଘୁମୁସରର ବିଦ୍ରୋହୀ ନେତା ଦୋରା ବିଶୋଇଙ୍କୁ ଧରିବାପାଇଁ ଇଂରେଜମାନେ କେତେ ଟଙ୍କା ପୁରସ୍କାର ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ? ଦୋରା ବିଶୋଇଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ କେଉଁଠି ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ଘୁମୁସରର ବିଦ୍ରୋହୀ ନେତା ଦ୍ଵାରା ବିଶୋଇଙ୍କୁ ଧରିବାପାଇଁ ଇଂରେଜ ସରକାର ପାଞ୍ଚ ହଜାର ଟଙ୍କା ପୁରସ୍କାର ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।
• ମାନ୍ଦ୍ରାଜଠାରେ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା ।

୧୬ । ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ କେଉଁଠାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ? ତାଙ୍କର ପିତାଙ୍କ ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ସମ୍ବଲପୁରର ଖୁଣ୍ଡା ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
• ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ନାମ ଥିଲା ଧରମ ସିଂହ ।

୧୭ । ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହବେଳେ ଭାରତର ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ୍ କିଏ ଥିଲେ ? ବିଦ୍ରୋହ ଦମନ କରିବାପାଇଁ କେଉଁ ଶାସକମାନେ ତାଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହବେଳେ ଭାରତର ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ୍ ଲର୍ଡ କ୍ୟାଟିଂ ଥିଲେ ।
• ବିଦ୍ରୋହ ଦମନ କରିବାପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ପଞ୍ଜାବ, ନେପାଳ ଓ ହାଇଦ୍ରାବାଦର ଶାସକ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।

୧୮ । ଇଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ କେଉଁ ଦୁଇଟି ବିଷୟ ଉପରେ ବେଶି ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିଲେ ?
Answer:
ଇଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ –

1. ବାଣିଜ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକଚାଟିଆ କାରବାର କରିବା ଏବଂ,
2. ଭାରତୀୟ ବଣିକମାନଙ୍କ ସହ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ନକରିବା ଉପରେ ବେଶି ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିଲା ।

ଅତି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର (ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ)

୧। ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ନାମ ଥିଲା ଚାନ୍ଦ ରାଜଗୁରୁ ।

୨ । ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁଙ୍କ ଜ୍ଞାନ ଗରିମାରେ ମୁଗ୍ଧ ହୋଇ କିଏ ତାଙ୍କୁ ରାଜସଭାକୁ ନେବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ ?
Answer:
ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁଙ୍କ ଜ୍ଞାନ ଗରିମାରେ ମୁଗ୍ଧ ହୋଇ ଆଠଗଡ଼ ରାଜା ତାଙ୍କୁ ନିଜ ଦରବାରକୁ ନେବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ ।

୩ । ଧର୍ମାନ୍ତରିତ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଇଂରେଜ ସରକାର କି ପ୍ରକାର ସୁବିଧା ଦେଇଥୁଲେ ?
Answer:
ଧର୍ମାନ୍ତରିତ ଭାରତୀୟଙ୍କ ପୈତୃକ ସମ୍ପତ୍ତି ଉପରେ ଅଧ୍ଵର ରହିବ ବୋଲି ଇଂରେଜ ସରକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ ।

୪। ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ମରଣୀୟ ?
Answer:
ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଓଡ଼ିଶାର ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ସ୍ମରଣୀୟ ।

୫ | ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହ ଶେଷରେ ନାନାସାହେବଙ୍କ ଅବସ୍ଥା କ’ଣ ହେଲା ?
Answer:
ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହ ଶେଷରେ କାନପୁରଠାରେ ନାନାସାହେବ ପରାସ୍ତ ହୋଇ ନେପାଳର ଜଙ୍ଗଲ ଅଞ୍ଚଳକୁ ପଳାୟନ କରିଥିଲେ ।

୬ | ମୁକୁନ୍ଦଦେବ କେବେ ପିପିଲିଠାରେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ମୁକୁନ୍ଦଦେବ ୧୮୦୪ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ମାସରେ ପିପିଲିଠାରେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ।

୭ । କେବେ ଇଂରେଜମାନେ ମରହଟ୍ଟାମାନଙ୍କଠାରୁ ଓଡ଼ିଶାର ଶାସନ କ୍ଷମତା ନିଜ ହାତକୁ ନେଲେ ?
Answer:
୧୮୦୩ ମସିହାରେ ଇଂରେଜମାନେ ମରହଟ୍ଟାମାନଙ୍କଠାରୁ ଓଡ଼ିଶାର ଶାସନ କ୍ଷମତା ନିଜ ହାତକୁ ନେଲେ ।

୮ | ୧୮୫୭ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହବେଳେ ଭାରତର ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
୧୮୫୭ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହବେଳେ ଭାରତର ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ୍ ଥିଲେ ଲର୍ଡ କ୍ୟାନିଂ ।

୯ । ୧୮୧୭ ମସିହାରେ କାହା ନେତୃତ୍ଵରେ ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୮୧୭ ମସିହାରେ ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହ ହୋଇଥିଲା ।

୧୦ । ମଙ୍ଗଳ ପାଣ୍ଡେ କେଉଁଠାରେ ଜଣେ ଇଂରେଜ ଅଫିସରଙ୍କୁ ଗୁଳି କରିଥିଲେ ?
Answer:
ମଙ୍ଗଳ ପାଣ୍ଡେ ବଙ୍ଗର ବାରାକପୁରଠାରେ ଜଣେ ଇଂରେଜ ଅଫିସରଙ୍କୁ ଗୁଳି କରିଥିଲେ ।

୧୧ । ଇଂରେଜ ସରକାର ଘୁମୁସରର କେଉଁ ରାଜାଙ୍କୁ କର ନ ଦେବାରୁ ଗାଦିଚ୍ୟୁତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଇଂରେଜ ସରକାର ଘୁମୁସରର ରାଜା ଧନଞ୍ଜୟ ଭଞ୍ଜଙ୍କୁ କର ନ ଦେବାରୁ ଗାଦିଚ୍ୟୁତ କରିଥିଲେ ।

୧୨ । ଚକରା ବିଶୋଇ କିଏ ?
Answer:
ଚକରା ବିଶୋଇ ଘୁମୁସରର କନ୍ଧ ବିଦ୍ରୋହର ଅନ୍ୟତମ ମହାନ୍ ନେତା ଥିଲେ ।

୧୩ । କେନ୍ଦୁଝରର କେଉଁ ରାଜାଙ୍କୁ ଓଡ଼ିଶାର ତତ୍କାଳୀନ କମିଶନର ରେଭେନ୍ସା ଅନ୍ୟାୟ ଭାବରେ ଶାସନ ଗାଦିରୁ ବଞ୍ଚିତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
କେନ୍ଦୁଝରର ରାଜା ଗଦାଧର ଭଞ୍ଜଙ୍କ ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର ବୃନ୍ଦାବନ ଭଞ୍ଜଙ୍କୁ ଓଡ଼ିଶାର ତତ୍କାଳୀନ କମିଶନର ରେଭେନ୍ସା ଅନ୍ୟାୟ ଭାବରେ ଶାସନ ଗାଦିରୁ ବଞ୍ଚିତ କରିଥିଲେ ।

୧୪ । ରତ୍ନା ନାୟକ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ରତ୍ନା ନାୟକ କେନ୍ଦୁଝର ଭୂୟାଁ ବିଦ୍ରୋହର ଅନ୍ୟତମ ନେତା ଥିଲେ ।

୧୫ । ୧୮୨୦ ମସିହାରେ ମୟୂରଭଞ୍ଜର କୋହ୍ଲମାନେ କେଉଁ ରାଜାଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କଲେ ?
Answer:
୧୮୨୦ ମସିହାରେ ମୟୂରଭଞ୍ଜର କୋହ୍ଲମାନେ ସିଂହଭୂମର ରାଜା ଘନଶ୍ୟାମ ସିଂହଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କଲେ ।

Objective Type Questions With Answers
A. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । କାନପୁରଠାରେ _________ ଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ବିଦ୍ରୋହ ପରିଚାଳିତ ହେଉଥିଲା ।
Answer:
ନାନା ସାହେବ

୨ । ଇଂରେ ଜମାନେ ___________ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଓଡ଼ିଶାର ଶାସନ କ୍ଷମତା ନିଜ ହାତକୁ ନେଇଥିଲେ ।
Answer:
୧୮୦୩

୩ । ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁ _________ ଙ୍କୁ ଖୋର୍ଦ୍ଧାର ରାଜା ରୂପେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ ମୁକୁନ୍ଦଦେବ

୪ । ଦୋରା ବିଶୋଇଙ୍କ ପୁତୁରା __________ କନ୍ଧ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ମହାନ୍ ନେତା ଥିଲେ ।
Answer:
ଚକରା ବିଶୋଇ

୫। ବିଦ୍ରୋହ କାଳରେ ସିପାହୀମାନେ _________ ଙ୍କୁ ଭାରତର ଶାସକ ଭାବରେ ଘୋଷଣା କଲେ ।
Answer:
ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ ଦ୍ବିତୀୟ ବାହାଦୁର – ଶାହ ଜାଫର

୬ | ୧୮୧୭ ମସିହାରେ ବିଦ୍ରୋହୀ ପାଇକମାନେ ପ୍ରଥମେ __________ ଥାନା ଆକ୍ରମଣ ହୋଇଥିଲେ ।
Answer:
ବାଣପୁର

୭ । ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କର ଦେଇନପାରି ଘୁମୁସର ରାଜା __________ ଗାଦିଚ୍ୟୁତ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଧନଞ୍ଜୟ ଭଞ୍ଜ

୮ | ଧରଣୀଧର ଭୂୟାଁ ____________ ମସିହାରେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ବିରୋଧୀ ମେଳିର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ।
Answer:
୧୮୯ ୮

୯ । କେନ୍ଦୁଝରର ଭୂୟାଁମାନେ କେନ୍ଦୁଝରର ରାଜା _________ ଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରୁନଥୁଲେ ।
Answer:
ଧନୁର୍ଜୟ ଭଞ୍ଜ

୧୦ । ଇଂରେଜମାନେ __________ ଙ୍କୁ ଅନ୍ୟାୟଭାବରେ କେନ୍ଦୁଝର ରାଜଗାଦିରୁ ବଞ୍ଚ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ବୃନ୍ଦାବନ ଭଞ୍ଜ

୧୧। __________ ଖୋର୍ଦ୍ଧା ରାଜାଙ୍କର ସେନାପତି ଥିଲେ ।
Answer:
ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁ

୧୨ । ଇଂରେଜମାନେ _________ ମସିହାରେ ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତି ବାଜ୍ୟାପ୍ତ କରିଥିଲେ ।
Answer:
୧୮୨୩

୧୩ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧବେଳେ ଇଂରେଜ ସରକାର __________ ରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କୁ ପଠାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଫ୍ରାନ୍ସ

୧୪ । ୧୮୧୦ ମସିହାରେ ଇଂରେଜ ଶାସକ __________ ଙ୍କୁ ମୟୂରଭଞ୍ଜର ରାଜା ରୂପେ ସ୍ଵୀକାର କଲେ ।
Answer:
ତ୍ରିବିକ୍ରମ ଭଞ୍ଜ

୧୫ । ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏଙ୍କୁ ୧୮୪୦ ମସିହାରେ ___________ ଜେଲକୁ ପଠାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ହଜାରିବାଗ

୧୬ । ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ___________ ଦୁର୍ଗରେ ଆଜୀବନ ବନ୍ଦୀ ଭାବରେ ରହିଥିଲେ ।
Answer:
ଅସିରଗଡ଼

B. ନିମ୍ନୋକ୍ତ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପାଖରେ (✓) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପାଖରେ (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

୧। ୧୮୫୭ ମସିହା ଭାରତ ଇତିହାସରେ ଏକ ସ୍ମରଣୀୟ ବର୍ଷ ।
୨ । ତାନ୍ତିଆ ତୋପେ ନାନା ସାହେବଙ୍କ ସେନାପତି ଥିଲେ ।
୩ । ୧୮୦୩ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାର ଶାସନ ମରହଟ୍ଟାମାନଙ୍କ ହାତରୁ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ହାତକୁ ଗଲା ।
୪ । ୧୮୯୮ ମସିହାରେ କେନ୍ଦୁଝରରେ ସଙ୍ଗଠିତ ଭୂୟାଁ ବିଦ୍ରୋହକୁ ରତ୍ନାମେଳି କୁହାଯାଏ ।
୫ । ସରକାରଙ୍କ ନୀତିକୁ ନାପସନ୍ଦକରି ଷ୍ଟକ୍ୱେଲ ୧୮୩୧ ମସିହାରେ ନିଜ ପଦବୀରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଲେ ।
୬ | ଇଂଲଣ୍ଡ ରାଣୀଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧ୍ୟାବରେ ଭାରତରେ ଶାସନ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଭାଇସ୍‌ଏ ରୂପେ ପରିଚିତ ହେଲେ ।
୭ । ଲର୍ଡ କ୍ୟାମିଂ ଦିଲ୍ଲୀଠାରେ ରାଣୀ ଭିକ୍ଟୋରିଆଙ୍କ ଘୋଷଣାପତ୍ର ପାଠ କରିଥିଲେ ।
୮। ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁ ଖୋର୍ଦ୍ଧା ରାଜାଙ୍କର ସେନାପତି ଥିଲେ ।
୯। ଇଂରେଜମାନେ ପ୍ରଜାଙ୍କଠାରୁ କଉଡ଼ି ଆକାରରେ ଖଜଣା ଆଦାୟ କଲେ ।
୧୦ । ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ଚକ୍ରାନ୍ତରେ ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ଚୋଡ଼ଙ୍ଗମଣ୍ଡଳର ଜାଗିରୀ ହରାଇଲେ ।
୧୧ । ଦୋରା ବିଶୋଇ ଘୁମୁସର ରାଜା ଧନଞ୍ଜୟ ଭଞ୍ଜଙ୍କ ବିରୋଧୀ ଥିଲେ ।
୧୨ । ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ତାଙ୍କ ସମର୍ଥକମାନଙ୍କୁ ୫ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଥିଲେ ।
୧୩ । ୧୮୫୭ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସ ୨୯ ତାରିଖ ଦିନ ସିପାହୀ ମଙ୍ଗଳପାଣ୍ଡେ ବଙ୍ଗର ବାରାକ୍‌ପୁରଠାରେ ଏନ୍‌ଫିଲଡ୍ ବନ୍ଧୁକ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ମନା କରିଥିଲେ ।
୧୪ । କାନପୁରଠାରେ ନାନା ସାହେବ ପରାସ୍ତ ହୋଇ ବ୍ରହ୍ମଦେଶର ଜଙ୍ଗଲ ଅଞ୍ଚଳକୁ ପଳାୟନ କରିଥିଲେ ।
୧୫ । ସପାହୀ ବିଦ୍ରୋହ ପରେ ଭାରତର ଶାସନ କ୍ଷମତା ଇଂଲଣ୍ଡର ରାଣୀ ଭିକ୍ଟୋରିଆଙ୍କ ହାତକୁ ଯାଇଥିଲା ।

Answer:
୧। (✓ )
୨ । (✗ )
୩ । (✓ )
୪ । (✗ )
୫ । (✗ )
୬ | (✓ )
୭ । (✗ )
୮। (✓ )
୯। (✗ )
୧୦ । (✓ )
୧୧ । ( ✗)
୧୨ । (✗ )
୧୩ । ( ✓)
୧୪ । (✗ )
୧୫ । (✓ )

C. ରେଖାଙ୍କିତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ନକରି ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର । 

୧। ୧୮୦୪ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଖୋର୍ଦ୍ଧାରେ ହୋଇଥ‌ିବା ବିଦ୍ରୋହର ନେତୃତ୍ବ ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ନେଇଥିଲେ ।
Answer:
୧୮୦୪ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଖୋର୍ଦ୍ଧାରେ ହୋଇଥ‌ିବା ବିଦ୍ରୋହର ନେତୃତ୍ବ ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁ ନେଇଥିଲେ ।

୨ । ଇଂରେଜ ପ୍ରଶାସକ କଣ୍ଠୱାଲିସ୍ ଖୋର୍ଦ୍ଧାରାଜାଙ୍କୁ କବଳିତ କରିବାକୁ ଯାଇ କୂଟନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଇଂରେଜ ପ୍ରଶାସକ କର୍ଣ୍ଣେଲ ହର୍‌କୋର୍ଟ ଖୋର୍ଦ୍ଧାରାଜାଙ୍କୁ କବଳିତ କରିବାକୁ ଯାଇ କୂଟନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରିଥିଲେ ।

୩ । ୧୮୧୦ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଇଂରେଜମାନଙ୍କର ଅଧ୍ୟାତ ହେଲା ।
Answer:
୧୮୦୪ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଇଂରେଜମାନଙ୍କର ଅଧିକୃତ ହେଲା ।

୪ । ୧୮୩୫ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ଉତ୍ତର ଓଡ଼ିଶାର ଘୁମୁସର ଅଧ୍ୟାର କରି କନ୍ଧମାନଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲେ ।
Answer:
୧୮୩୫ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ଦକ୍ଷିଣ ଓଡ଼ିଶାର ଘୁମୁସର ଅଧିକାର କରି କନ୍ଧମାନଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲେ ।

୫। ରାଜା ଧନଞ୍ଜୟ ଭଞ୍ଜ ଖୋର୍ଦ୍ଧାର ରାଜା ଥିଲେ ।
Answer:
ରାଜା ଧନଞ୍ଜୟ ଭଞ୍ଜ ଘୁମୁସରର ରାଜା ଥିଲେ ।

୬ । ୧୮୧୦ ମସିହାରେ ଇଂରେଜମାନେ ତ୍ରିବିକ୍ରମ ଭଞ୍ଜଙ୍କୁ ସମ୍ବଲପୁରର ରାଜା ରୂପେ ସ୍ଵୀକାର କରିଥିଲେ ।
Answer:
୧୮୧୦ ମସିହାରେ ଇଂରେଜମାନେ ତ୍ରିବିକ୍ରମ ଭଞ୍ଜଙ୍କୁ ମୟୂରଭଞ୍ଜର ରାଜାରୂପେ ସ୍ଵୀକାର କରିଥିଲେ ।

୭ | ୧୮୩୦ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ କୋହ୍ଲମାନେ ସିଂହଭୂମ ରାଜା ଘନଶ୍ୟାମ ସିଂହଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କରିଥିଲେ ।
Answer:
୧୮୨୦ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ କୋହ୍ଲମାନେ ସିଂହଭୂମ ରାଜା ଘନଶ୍ୟାମ ସିଂହଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କରିଥିଲେ ।

୮ | ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ଜାପାନରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କୁ ପଠାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକଲେ ।
Answer:
ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ଫ୍ରାନ୍ସରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କୁ ପଠାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ।

୯ । ନାନା ସାହେବ ପେଶବା ଦ୍ୱିତୀୟ ବାଜିରାଓଙ୍କ ଭାଇ ଥିଲେ ।
Answer:
ନାନା ସାହେବ ପେଶବା ଦ୍ଵିତୀୟ ବାଜିରାଓଙ୍କ ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର ଥିଲେ ।

୧୦ । ଲର୍ଡ ଡେଲ୍ହାଉସୀ ଚିରସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଲର୍ଡ କଣ୍ଠୱାଲିସ୍ ଚିରସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ ।

୧୧ । କନ୍ଧ ଓ କୋହ୍ଲ ଆଦିବାସୀମାନେ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏଙ୍କ ବିଦ୍ରୋହକୁ ସମର୍ଥନ ଜଣାଇଥିଲେ ।
Answer:
ଗଣ୍ଡ ଓ ବିଂଝାଲ ଆଦିବାସୀମାନେ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏଙ୍କ ବିଦ୍ରୋହକୁ ସମର୍ଥନ ଜଣାଇଥିଲେ ।

୧୨ । ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ତାଙ୍କ ସମର୍ଥକ ବିଦ୍ରୋହୀମାନଙ୍କୁ ୫ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ତାଙ୍କ ସମର୍ଥକ ବିଦ୍ରୋହୀମାନଙ୍କୁ ୪ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଥିଲେ ।

D. ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧। ନିମ୍ନୋକ୍ତ କିଏ କାନପୁରଠାରେ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହର ନେତୃତ୍ବ ନେଇଥିଲେ ?
(କ) ଝାନ୍ସୀ ରାଣୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀବାଈ
(ଖ) ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ
(ଗ) ନାନା ସାହେବ
(ଘ) କନୱାର ସିଂ
Answer:
(ଗ) ନାନା ସାହେବ

୨। ଓଡ଼ିଶା ଶାସନ ଦାୟିତ୍ଵ ଇଂରେଜମାନେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେତେ ମସିହାରେ ନିଜ ହାତକୁ ନେଇଥିଲେ ?
(କ) ୧୮୦୩
(ଖ) ୧୮୧୮
(ଗ) ୧୮୧୭
(ଘ) ୧୮୨୫
Answer:
(କ) ୧୮୦୩

୩ । ଦୋରା ବିଶୋଇ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ନେତା ଥିଲେ ?
(କ) ମୁଣ୍ଡା
(ଖ) କୋହ୍ଲ
(ଗ) କନ୍ଧ
(ଘ) ଜୁଆଙ୍ଗ
Answer:
(ଗ) କନ୍ଧ

୪। ନିମ୍ନୋକ୍ତ କିଏ ନାନା ସାହେବଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ?
(କ) ରାଓ ସାହେବ
(ଖ) ତାନ୍ତିଆ ତୋପେ
(ଗ) କନ୍‌ର ସିଂ
(ଘ) ମହମ୍ମଦ ଉଲ୍ଲା
Answer:
(ଖ) ତାନ୍ତିଆ ତୋପେ

୫ । ଲର୍ଡ କ୍ୟାଚିଂ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେତେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଭାରତରେ ପ୍ରଥମ ଭାଇସ୍ରାଏ ହେଲେ ?
(କ) ୧୮୪୬
(ଖ) ୧୮୫୭
(ଗ) ୧୮୫୮
(ଘ) ୧୮୯୧
Answer:
(ଗ) ୧୮୫୮

୬ । ୧୮୨୫ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ବକ୍‌ସି ଜଗବନ୍ଧୁ ବିଦ୍ୟାଧର ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିଥିଲେ ?
(କ) ପୁରୀ
(ଖ) ଖୋର୍ଦ୍ଧା
(ଗ) ଜୟପୁର
(ଘ) କଟକ
Answer:
(ଘ) କଟକ

୭ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ଯରୁ କିଏ ପେଶବା ଦ୍ଵିତୀୟ ବାଜିରାଓଙ୍କ ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର ଥିଲେ ?
(କ) ନାନା ସାହେବ
(ଖ) ରାଓସାହେବ
(ଗ) କନୱାର ସିଂ
(ଘ) ଚକରା ବିଶୋଇ
Answer:
(କ) ନାନା ସାହେବ

୮। ସମ୍ବଲପୁରରେ କିଏ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହର ନେତୃତ୍ବ ନେଇଥିଲେ ?
(କ) ନାନା ସାହେବ
(ଖ) ତାନ୍ତିଆ ତୋପେ
(କ) ନାନା ସାହେବ
(ଘ) ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ
Answer:
(ଘ) ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ

୯ । ୧୮୬୮ ମସିହାରେ ହୋଇଥ‌ିବା ‘ରତ୍ନାମେଳି’ ବିଦ୍ରୋହର ନେତୃତ୍ୱ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କିଏ ନେଇଥିଲେ ?
(କ) ଧନଞ୍ଜୟ ଭଞ୍ଜ
(ଖ) ଧନୁର୍ଜୟ ଭଞ୍ଜ
(ଗ) ଧରଣୀଧର ଭୂୟାଁ
(ଘ) ରତ୍ନା ନାୟକ
Answer:
(ଘ) ରତ୍ନା ନାୟକ

୧୦ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେତେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଏଡ୍‌ଫିଲଡ୍‌ ନାମକ ଏକ ବନ୍ଧୁକ ବ୍ୟବହାର କରିବାପାଇଁ ସିପାହୀମାନଙ୍କୁ ବାଧ୍ୟ କରାଗଲା ?
(କ) ୧୮୦୩
(ଖ) ୧୮୨୫
(ଗ) ୧୮୮୫
(ଘ) ୧୮୫୭
Answer:
(ଘ) ୧୮୫୭

୧୧ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେତେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ବକ୍ସିଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତିକୁ ବାଜ୍ୟାପ୍ତ କରିଥିଲେ ?
(କ) ୧୧୧୮
(ଖ) ୧୮୨୫
(ଗ) ୧୮୨୩
(ଘ) ୧୮୧୭
Answer:
(ଗ) ୧୮୨୩

୧୨ । ନାନା ସାହେବ କେଉଁଠାରେ ପରାସ୍ତ ହୋଇ ନେପାଳର ଜଙ୍ଗଲ ଅଞ୍ଚଳକୁ ପଳାୟନ କରିଥିଲେ ?
(କ) ଦିଲ୍ଲୀ
(ଖ) କାନପୁର
(ଗ) ବମ୍ବେ
(ଘ) ଝାନ୍ସୀ
Answer:
(ଖ) କାନପୁର

E. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ମିଳନ କର ।

F. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧। ଇଂରେଜମାନେ କେବେ ଓଡ଼ିଶା ଅଧୂକାର କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୮୦୩ ମସିହା

୨। ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁ କାହାର ଉପଦେଷ୍ଟା ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଗୁରୁ ଥିଲେ ?
Answer:
ଖୋର୍ଦ୍ଧା ରାଜା

୩ । ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁ କେଉଁଠାରେ ଆତ୍ମ ସମର୍ପଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
କଟକ

୪ । ବେଠି କ’ଣ ?
Answer:
ବିନା ବେତନ ବା ପାରିଶ୍ରମିକରେ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ସେବା

୫। ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହ କେବେ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୮୧୭ ମସିହା

୬ | ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହ କେବେ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୮୫୭ ମସିହା

୭ । ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଶହୀଦ କିଏ ?
Answer:
ମଙ୍ଗଳ ପାଣ୍ଡେ

୮ | ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରଥମ ଶହୀଦ କିଏ ?
Answer:
ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁ

୯ । ସିପାହୀମାନେ କେଉଁ ବନ୍ଧୁକ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ବିରୋଧ କରି ବିଦ୍ରୋହ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ରୟାଲ୍ ଏନ୍‌ଫିଲ୍‌

୧୦ । ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ସମ୍ବଲପୁରର କେଉଁ ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଖୁଣ୍ଡା.

୧୧। ଚିରସ୍ତାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କିଏ ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଲର୍ଡ଼ କଣ୍ଠୱାଲିସ୍

୧୨। ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏଙ୍କୁ କେଉଁଠାରେ ଆଜୀବନ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଅସିରଗଡ଼ ଦୁର୍ଗ

୧୩। ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଭାଇସ୍ରାଏ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ଲର୍ଡ଼ କ୍ୟାଟିଂ

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Maths Solutions Chapter 6 ଦଶମିକ ସଂଖ୍ୟା Ex 6.4 Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Maths Solutions Chapter 6 ଦଶମିକ ସଂଖ୍ୟା Ex 6.4

Question 1.
ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯୋଗଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।

(କ) 8.5 + 0.03
ସମାଧାନ:

(ଖ) 15 + 12.5 + 0.523
ସମାଧାନ:

(ଗ) 0.75 + 10.531 + 3.7
ସମାଧାନ:

Question 2.
ମମତାର ଜନ୍ମଦିନରେ ତାକୁ ବାପା ଟ. 15.50 ଓ ମା’ ଟ. 23.75 ଦେଲେ । ଉଭୟ ବାପା ଓ ମା’ ମିଶି ମମତାକୁ କେତେ ଟଙ୍କା ଦେଲେ?

ସମାଧାନ:
ବାପା ଦେଲେ = ଟ 15.50 ଓ ମା’ ଦେଲେ = ଟ 23.75
ବାପା ଓ ମା’ ଦେଲେ =  ଟ 15.50 + ଟ  23.75 = ଟ 39.25
∴ ଉଭୟ ବାପା ଓ ମା’ ମିଶି ମମତାକୁ ଟ 39.25 ଦେଲେ ।

Question 3.
ଅକମଲ ପ୍ରତିଦିନ ସକାଳେ 2 କି.ମି. 35 ମି. ଓ ସଂଧ୍ୟାବେଳେ 1 କି.ମି. 7 ମି. ବାଟ ଚାଲନ୍ତି । ତେବେ ସେ ଦିନକୁ ମୋଟ କେତେ ବାଟ ଚାଲନ୍ତି ।
ସମାଧାନ:
ସକାଳେ  ଚାଲନ୍ତି = 2 କି.ମି. 35 ମି.= 2.035 କି.ମି.
ସଂଧ୍ୟାବେଳେ ଚାଲନ୍ତି = 1 କି.ମି. 7 ମି. = 1.007 କି.ମି.
ମୋଟ ଚାଲନ୍ତି =  (2.035 + 1.007) କି.ମି. = 3.042 କି.ମି.
∴ ଅକମଲ ଦିନକୁ ମୋଟ 3.042 କି.ମି. ବାଟ ଚାଲନ୍ତି ।

Question 4.
ସଞ୍ଜୟ ସରକାରୀ ଖାଉଟି ଦୋକାନରୁ 5 କି.ଗ୍ରା. 400 ଗ୍ରା. ଚାଉଳ, 2 କି.ଗ୍ରା. 50 ଗ୍ରା. ଚିନି ଓ 10 କି.ଗ୍ରା. 750 ଗ୍ରା. ଗହମ କିଣିଲେ । ସେ ମୋଟ କେତେ ଓଜନର ଜିନିଷ କିଣିଲେ?
ସମାଧାନ:
ଚାଉଳର ପରିମାଣ = 5 କି.ଗ୍ରା. 400 ଗ୍ରା. = 5.400 କି.ଗ୍ରା.
ଚିନିର ପରିମାଣ = 2 କି.ଗ୍ରା. 50 ଗ୍ରା. = 2.050 କି.ଗ୍ରା.
ଗହମର ପରିମାଣ = 10 କି.ଗ୍ରା. 750 ଗ୍ରା. = 10.750 କି.ଗ୍ରା.
ମୋଟ ପରିମାଣ = 5.400 କି.ଗ୍ରା. + 2.050 କି.ଗ୍ରା. + 10.750 କି.ଗ୍ରା. = 18.200 କି.ଗ୍ରା.
∴ ସଞ୍ଜୟ ମୋଟ 18.200 କି.ଗ୍ରା. ଜିନିଷର ଓଜନ କିଣିଲେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Geometry Chapter 1 ଜ୍ୟାମିତିର ମୌଳିକ ଧାରଣ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Geometry Chapter 1 ଜ୍ୟାମିତିର ମୌଳିକ ଧାରଣ

→ ଉପକ୍ରମଣିକା (Introduction) :

• Geometry ଶବ୍ଦଟି ଦୁଇଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ Geo (ପୃଥ୍ବୀ) ଓ Metron (ମାପ)ରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଛି । ଜ୍ୟାମିତି ପଦଟିରେ ‘ଜ୍ୟା’ର ଅର୍ଥ ପୃଥ‌ିବୀ ଓ ‘ମିତି’ର ଅର୍ଥ ମାପ । ଜମି ମାପ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଭିଭିକରି ଜ୍ୟାମିତିର ସୃଷ୍ଟି ।
• ଆନୁମାନିକ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ 800 ରୁ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ 500 ମଧ୍ୟରେ ଭାରତରେ ରଚିତ ‘ଶୁଲ୍‌ବ ସୂତ୍ର’ ହେଉଛି ଏକ ଜ୍ୟାମିତି ଶାସ୍ତ୍ର । ଶୁକ୍ଳବ ଅର୍ଥାତ୍ ଦଉଡ଼ି ସାହାଯ୍ୟରେ ମାପ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଭିନ୍ନ ସୂତ୍ରକୁ ନେଇ ଏହି ଶାସ୍ତ୍ର ସମୃଦ୍ଧ ।
• ଗ୍ରୀକ୍ ଗଣିତଜ୍ଞ ଥାଲେସ୍ (ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ 640-546) ପ୍ରଥମେ ଜ୍ୟାମିତିରେ ତର୍କଶାସ୍ତ୍ରର ପ୍ରୟୋଗକରି ପୂର୍ବରୁ ପିଥାଗୋରାସ୍ (ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ 580-500) ଓ ତାଙ୍କ ପରେ ସକ୍ରେଟିସ୍ (ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ 468-390), ପ୍ଲାଟୋ (ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ 430-339) ଓ ଆରିଷ୍ଟଟଲ୍ (ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ 384-322) ଆଦି ଗ୍ରୀକ୍ ବିଦ୍ଵାନଗଣ ଏହି ଧାରାକୁ
• ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ଚତୁର୍ଥ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଆଲେକ୍‌ଜାଣ୍ଡ୍ରିୟା (ଗ୍ରୀସ୍)ର ଗଣିତଜ୍ଞ ଇଉକ୍ଲିଡ୍ (Euclid) ତାଙ୍କ ଅନବଦ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ Elementsରେ ଦର୍ଶାଇଲେ ଯେ ଜ୍ୟାମିତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ତଥ୍ୟ ନୁହଁନ୍ତି, ଅଳ୍ପ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ତଥ୍ୟକୁ ସ୍ଵୀକାର କରିଗଲେ ବାକି ସମସ୍ତ ଜ୍ୟାମିତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଏହି ସ୍ବୀକୃତ ତଥ୍ୟ
  ଯଥାର୍ଥରେ ଜ୍ୟାମିତିର ଜନକ ବୋଲି ସ୍ବୀକାର କରାଯାଏ । ତାଙ୍କରି ନାମାନୁଯାୟୀ ଜ୍ୟାମିତିକୁ ଇଉକ୍ଲିଡ଼ିୟ ଜ୍ୟାମିତି (Euclidean Geometry) କୁହାଯାଏ ।
• ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଭାରତୀୟ ଗଣିତଜ୍ଞମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭାସ୍କର (ଜନ୍ମ 114 ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ), ଆର୍ଯ୍ୟଭଟ୍ଟ (ଜନ୍ମ 580 ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ) ଜ୍ୟାମିତି ଶାସ୍ତ୍ରକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିଥିଲେ ।

→ ସଂଜ୍ଞାବିହୀନ ପଦ ଓ ତତ୍‌ସମ୍ପର୍କୀୟ ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ (Undefined terms and related postulates) :

• ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଷୟରେ କେତେକ ବିଶେଷ ପ୍ରକାର ଶବ୍ଦ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ଓ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସେହି ବିଷୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପଦ (term) କୁହାଯାଏ ।
• ବିନ୍ଦୁ, ରେଖା, ସମତଳ, ରଶ୍ମି, ତ୍ରିଭୁଜ, ବୃତ୍ତ ଆଦି ଜ୍ୟାମିତିଶାସ୍ତ୍ରର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ‘ପଦ’ ।
• ବିନ୍ଦୁ, ରେଖା ଓ ସମତଳ ଏହି ପଦ ତିନୋଟିକୁ ‘ମୌଳିକ ପଦ’ ବା ‘ସଂଜ୍ଞାବିହୀନ ପଦ’ (undefined term) ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରି, ଏହି ପଦ ଓ ତତ୍‌ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ ସାହାଯ୍ୟରେ ନୂତନ ପଦଗୁଡ଼ିକର ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କରାଯାଇଥାଏ ।

→ ବିନ୍ଦୁ (Point) :
ଏହା ଏକ ସଂଜ୍ଞାବିହୀନ ପଦ । ଏହାକୁ ଇଂରାଜୀ ବର୍ଣ୍ଣମାଳା A, B, C… ଦ୍ବାରା ଏଠାରେ A, B, ଓ C ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁ ଅଟନ୍ତି ।

→ ରେଖା ବା ସରଳରେଖା (Line) :
ଏହା ଉଭୟ ଦିଗରେ ସୀମାହୀନ ଭାବରେ ଲମ୍ବିଥାଏ । ଏହାର ଆରମ୍ଭ କିମ୍ବା ଶେଷ ନଥାଏ । ତେଣୁ ଏହାର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ତୀର ଚିହ୍ନଦ୍ୱାରା ଦର୍ଶାଯାଇଥାଏ ।

‘L’ ଏକ ସରଳ ରେଖା ।

• L ସରଳରେଖାରେ ଏକାଧ୍ଵ ବିନ୍ଦୁ ଥାଏ ।
  L = \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) = \(\overleftrightarrow{\mathrm{BA}}\)

→ ସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ – 1 : ସରଳରେଖା ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସମାହାର ବା ସେଟ୍ ।

• ଏକ କାଗଜ ଉପରେ ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ନେଇ ଏହାକୁ ଯୋଗକଲେ
  ଏଥ‌ିରେ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ସରଳରେଖା ହେବ ।
  A ଓ B, L ସରଳରେଖାର ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ, ଏହାକୁ \(\overleftrightarrow{\mathrm{AB}}\) ଦ୍ବାରା ଲେଖାଯାଏ ।

→ ସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ – 2 : ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁକୁ ଧାରଣ କରୁଥିବା କେବଳ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖା ଅବସ୍ଥିତ ।

• ତିନି ବା ତତୋଽଧ‌ିକ ସଂଖ୍ୟକ ବିନ୍ଦୁ ଯଦି ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ହୁଅନ୍ତି, ତେବେ ସେମାନଙ୍କୁ ସରଳରେଖ୍ ବିନ୍ଦୁ ବା ଏକରେଖୀ ବିନ୍ଦୁ (Collinear Points) କୁହାଯାଏ ।
• ଯେଉଁସବୁ ବିନ୍ଦୁ ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖାରେ ନ ଥା’ନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କୁ ନୈକରେଖୀ ବା ଅଣସରଳରେଖ୍ ବିନ୍ଦୁ (non-collinear points) କୁହଯାଏ ।

→ ସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ – 3 : ସମତଲ ଦିନ୍ଦୁମାନକର ସେଟ୍ ଅଟେ |

→ ସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ – 4 : ଯେକୋଣସି ତିନିଗୋଟି ନୈକଲେଖା ଦନ୍ଦୁ ଦେଲ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ସମତଲ ଅଦମ୍ବିତ |

• ଗୋଟିଏ ସମତଳର ନାମକରଣ ସେହି ସମତଳରେ ଥ‌ିବା ଯେକୌଣସି ତିନିଗୋଟି ନୈକରେଖା ବିନ୍ଦୁ ସାହାଯ୍ୟରେ କରାଯାଏ ।

→ ସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ – 5 :
ଏକ ସମତଲମ ଦୁଲ ପୃଥକ୍ ଦିନ୍ଦୁକୁ ଧାରଣ କରୁଥିବା ସରଲରେଖା ଉକ୍ତ ସମତଳର ଅଦମ୍ବିତ |

→ ସମାନ୍ତର ସରଳରେଖା (Parallel Lines) :

• ଏକ ସମତଲରେ ଅଦସ୍ଥିତ ଦୁଇଟି ସରଲରେଖାର ସାଧାରଣ ବିନ୍ଦୁକୁ ସେମାନଙ୍କର ଛେଦବିନ୍ଦୁ (point of intersection) କୁହାଯାଏ ।
  
• ଏକ ସମତଲରେ ଥ୍ବା ଦୁଲଟି ସରଲରେଖା ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦ ନ କଲେ, ସେ ଦୁଇଟିକୁ ସମାନ୍ତର ରେଖା କୁହାଯାଏ ।

→ ତୁମେ କୁହ :
(a) ଏକ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଦୁଇଟି ସରଳରେଖାର ଅତିବେଶିରେ କେତୋଟି ଛେଦବିନ୍ଦୁ ରହିପାରିବ ?
(b) ଏକ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ତିନୋଟି ସରଳରେଖାର ଅତିବେଶିରେ କେତୋଟି ଛେଦବିନ୍ଦୁ ରହିପାରିବ ?
(c) ଏକ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ତାରୋଟି ସରଳରେଖାର ଅତିବେଶିରେ କେତୋଟି ଛେଦବିନ୍ଦୁ ରହିପାରିବ ?
ଉତ୍ତର : (a) ଗୋଟିଏ, (b) ତିନୋଟି, (c) ଛଅଗୋଟି

→ ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଦୂରତା, ସରଳରେଖା ଓ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ :

• ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁର ତା’ ନିଜଠାରୁ ଦୂରତା ଯେକୌଣସି ସ୍କେଲ୍‌ରେ ଶୂନ ହୁଏ ।

ଦୂରତା ମାପ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ସଂଖ୍ୟା ସର୍ବଦା ଅଣଋଣାତ୍ମକ ଅର୍ଥାତ୍ ଶୂନ ବା ଧନାତ୍ମକ ରାଶି । ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ଅଭିନ୍ନ ହେଲେ ଦୂରତା ଶୂନ ହେବ ।

ସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ – 6 : ରୁଲାର୍‌ ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ (Ruler Postulate) : ଗୋଟିଏ ସମତଳରେ ଥ‌ିବା ବିନ୍ଦୁ ଗୋଟିଏ ଅଣରଣାତ୍ମକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ସହ ସମ୍ପୃକ୍ତ, ଯାହାକୁ ବିଦୁ୍ୟଦ୍ବ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଦୂରତା ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଦୂରତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଏକ ସରଳରେଖାର ବିନ୍ଦୁସମୂହ ଓ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ବିଶେଷ ପ୍ରକାର ସମ୍ପର୍କ ସମ୍ଭବ ହୁଏ ।

ସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ – 6ର ପରିଣାମ ସ୍ଵରୂପ :

• ଏକ ସରଳରେଖାର ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟେକେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ସହ ସମ୍ପୃକ୍ତ । ପରୋକ୍ଷରେ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟେକେ ଏହି ରେଖା ଉପରିସ୍ଥ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁସହ ସମ୍ପୃକ୍ତ ।
• ସରଳରେଖା ଉପରିସ୍ଥ ଯେକୌଣସି ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଦୂରତା, ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ବୟର ଅନ୍ତରର ପରମମାନ ସହ ସମାନ ହୁଏ ।

→ ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଦୂରତା :
ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ P ଓ Q ର ସ୍ଥାନାଙ୍କ p ଓ q ଦ୍ଦେଲେ
P ଓ Q ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଦୂରତା = | p – q | ହେବ ।
ମନେରଖ : x ର ପରମ ମାନ । x | = x ଯଦି x ଶୂନ ବା ଧନାତ୍ମକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା = -x ଯଦି x ଋଣାତ୍ମକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ।

• ସରଳରେଖା ଅଫଖ୍ୟ ଦିନ୍ଦୁବିଶିଶୁ |
• ସରଳରେଖାର ଆଦ୍ୟ ଓ ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ ନଥାଏ ।
• ସରଳରେଖା ନିରଦନ୍ଥିନି ଭାବରେ ପରିବ୍ୟାପ୍ତ |

ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ P ଓ Q ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା ଯାହା Q ଓ P ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା ତାହା, ଆଦ୍ୟ PQ = QP

→ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତିତା (Betweenness) :

• ଯଦି ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁ A, B ଓ C (i) ପରସ୍ପରଠାରୁ ପୃଥକ୍ ଅଟନ୍ତି, (ii) ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥାନ କରି ଥାଆନ୍ତି ଏବଂ (iii) AB + BC AC ହୋଇଥାଏ, ତେବେ Bକୁ A ଓ C ଦିନ୍ଦୁଦୟର ମଧ୍ୟଦାଭା ବିନ୍ଦୁ କତ୍ତିନ୍ତି |
  

→ ରେଖାଖଣ୍ଡ (Line Segment or Segment) :

• ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ A, B ଓ ସେମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସେଟ୍‌କୁ A ଓ B ଦ୍ୱାରା ନିରୂପିତ ରେଖାଖଣ୍ଡ କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଏହାକୁ \(\overline{\mathrm{AB}})\) ଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ କରାଯାଏ । ସେଟ୍ ପରିଭାଷାରେ \(\overline{\mathrm{AB}})\) ⊂ \(\overleftrightarrow{A B}\) | A ଓ Bକୁ \(\overline{\mathrm{AB}})\) ର ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ ।
  IMG
• କୋଣସି ରେଖାଖପ୍ରର ପ୍ରାନ୍ତଦିଦ୍ଵୟର ହରତାଜ୍ମ ରେଖାଖପ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ରେଖାଖଣ୍ଡର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସର୍ବଦା ଏକ ଧନାତ୍ମକ ସଂଖ୍ୟା ।
• ଏକ ରେଖାଖପ୍ରର ଗୋଟିଏ ମାତ୍ରା ମଧ୍ୟଦିନ୍ଦୁ ଥାଏ |

AB ର ପ୍ରାନ୍ତବିଦ୍ୟୁଦ୍ଵୟ A ଓ B, \(\overleftrightarrow{A B}\) ର କୌଣସି ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ ନଥାଏ |

→ ରେଖାଖଣ୍ଡର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ :
M, \(\overline{\mathrm{AB}})\) ଉପରେ ଏକ ବିନ୍ଦ ଏବଂ AM = MB ହେଲେ, M କୁ AB ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ ।
∴ AM = MB = 1/2 AB.

→ ରଶ୍ମି (Ray) :

• AB ରେଖାଖଣ୍ଡ ( AB ) ଓ B ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ରେଖାର ଅଂଶ ହେଉଛି ଏକ ରଶ୍ମି (ray) । AB ରଶ୍ମିକୁ ସାଙ୍କେତିକ ଚିହ୍ନରେ \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ବୋଲି ଲେଖାଯାଏ । AB ର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ହେଉଛି A ଏବଂ \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\) ର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ହେଉଛି B |
  
• ଏକ ରଶ୍ମିର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁକୁ ଆଦ୍ୟବିନ୍ଦୁ (Initial Point) ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
  
• ଦୁଇଟି ରଶ୍ମି ଏକ ସରଳରେଖାର ଅଂଶ ହେଲେ, ସେମାନଙ୍କୁ ଏକରେଖୀ ବା ସରଳରେଖକ ରଶ୍ମି (Collinear rays) କୁହାଯାଏ । ଦୁଇଟି ରଶ୍ମି ସରଳରେଖ ନ ହେଲେ, ସେମାନଙ୍କୁ ନୈକରେଖୀ ରଶ୍ମି (non-collinear rays) କୁହାଯାଏ ।

→ ରେଖାଖଣ୍ଡ, ରଶ୍ମି ଓ ସରଳରେଖା ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ପର୍କ :

ଚିତ୍ରରୁ ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ AB ରେଖାଖଣ୍ଡର ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁ ‘AB ରଶ୍ମି’ରେ ଏବଂ AB ରଶ୍ମିର ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁ ‘AB ସରଳରେଖା’ରେ ରହିଛନ୍ତି । ତେଣୁ ସେଟ୍ ଭାଷାରେ \(\overline{\mathrm{AB}})\) ⊂ \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ⊂ \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) । ସେହି ପରି BA ⊂ \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\) ⊂ \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\)

→ ନିଲେ କାର :
ତୁମ ଖାତାରେ ତିନୋଟି ରଶ୍ମି \(\overrightarrow{\mathrm{OA}}\), \(\overrightarrow{\mathrm{OB}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{OC}}\) ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରି

(a) କୌଣସି ଦୁଇଟି ରଶ୍ମି ବିପରୀତ ରଶ୍ମି ହୋଇ ନଥ‌ିବେ ।
(b) ଦତ୍ତ ରଶ୍ମିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ରଶ୍ମି ପରସ୍ପରର ବିପରୀତ ରଶ୍ମି ହୋଇଥ‌ିବେ ।

ନିଲେ କାର :
(a) ତୁମ ଖାତାରେ ତିନୋଟି ନୈକରେଖୀ ବିନ୍ଦୁ X, Y, Z ଚିହ୍ନଟ କର ଓ XY, YZ, XZ ଅଙ୍କନ କର ।
(b) ତୁମ ଖାତାରେ ତିନୋଟି ନେକରେଖୀ ବିନ୍ଦୁ A, B ଓ C ଚିହ୍ନଟ କର । \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\), \(\overrightarrow{\mathrm{BC}}\), \(\overrightarrow{\mathrm{CA}}\) ଅଙ୍କନ କର ।

ନିଜେ କର : କିଏ କାହାର ଉପସେଟ୍ ଲେଖ ।
(i) (a) \(\overline{\mathrm{PQ}})\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{PQ}}\) (b) \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{CD}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{CD}})\) (c) AB ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\)
(ii) A-P-B ହେଲେ, \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{AB}}\) ଉପରିସ୍ଥ ଦୁଇଟି ବିପରୀତ ରଶ୍ମିର ନାମ ଲେଖ ।
ଭ :
(i) (a) \(\overline{\mathrm{PQ}})\) ⊂ \(\overrightarrow{\mathrm{PQ}}\) (b) \(\overline{\mathrm{CD}})\) ⊂ \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{CD}}\) (c) AB ⊂ \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\)
(ii)
\(\overrightarrow{\mathrm{PA}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{PB}}\), \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{AB}}\) ଉପରିସ୍ଥ ଦୁଇଟି ବିପରୀତ ରଶ୍ମି ।

→ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ (Convex Set) :

• ସେଟ୍ ସ୍ତର ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ A ଓ B ହେଲେ, ଯଦି AB c S ହୁଏ, ତେବେ Sକୁ ଏକ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ କୁହାଯାଏ ।
  ଉଦାହରଣ – ରଶ୍ମି, ସରଳରେଖା ଓ ସମତଳ ।

→ ତୁମ ପାଇ କାମ :
ନିମ୍ନଲିଖ ଚିତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ଦର୍ଶାଅ |

ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କେତୋଟି ତଥ୍ୟ :
(i) ଦୁଇଟି ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ଛେଦ ମଧ୍ଯ ଏକ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ।
(ii) ଦୁଇଟି ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍‌ର ସଂଯୋଗ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ନ ହୋଇପାରେ ।

• ଦୁଇଟି ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍‌ର ଛେଦ ମଧ୍ଯ ଏକ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ।
• ଦୁକଟି ଭରଲ ସେଟର ଫଯୋଗ ଭଳକ ସେଟ ନ ହୋଇ ପାରେ |

→ ସରଳରେଖାର ପାର୍ଶ୍ଵ (Side of a Line) :

• କୌଣସି ସରଳରେଖାର ଏକ ପାର୍ଶ୍ଵର ନାମକରଣ ସେହି ପାର୍ଶ୍ବରେ ଥ‌ିବା ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁକୁ ନେଇ କରାଯାଇପାରିବ । L ସରଳରେଖାର ଯେଉଁ ପାର୍ଶ୍ଵରେ A ବିନ୍ଦୁ ଅଛି, ତାକୁ L ସରଳରେଖାର A ପାର୍ଶ୍ଵ ଏବଂ ଯେଉଁ ପାର୍ଶ୍ଵରେ B ବିନ୍ଦୁ ଅଛି, ତାକୁ L ସରଳରେଖାର B ପାର୍ଶ୍ବ କୁହାଯାଏ ।
  
  AB ରେଖାଖଣ୍ଡ ବା \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ରଶ୍ମିର ଭୁଲ ପାଣ୍ଠି କହଲେ ଆମେ ସରଲ ହି ହ୍ରଖବା |

→ ସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ 7 : ସମତଳ ବିଭାଜନ (Plane Separation) ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ :
ମନେକର L ସରଳରେଖାଟି P ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ । ସମତଳର ଯେଉଁ ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ L ସରଳରେଖାରେ ନାହାନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କୁ ଦୁଇଟି ସେଟ୍ C ଓ C ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରିବ ଯେପରି :
(i) C, ଏବଂ C ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ହେବେ,
(ii) ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ A ଓ B ଯଥାକ୍ରମେ C ଓ C, ସେଟ୍‌ରେ ରହିଲେ, A ଓ Bର ସଂଯୋଗକାରୀ ରେଖାଖଣ୍ଡ ଅର୍ଥାତ୍ AB, L ସରଳରେଖାକୁ ଛେଦ କରିବ ।

→ କୋଣ (Angle) :

• ତିନୋଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ A, B ଓ C ଯଦି ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ନ ହୁଅନ୍ତି; ତେବେ \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{BC}}\) ରଶ୍ମିଦ୍ଵୟର ସଂଯୋଗ (Union)କୁ ଗୋଟିଏ କୋଣ କୁହାଯାଏ (ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ର ଦେଖ) । ଏହାକୁ ∠ABC ବା ∠CBA ସଙ୍କେତଦ୍ବାରା ଲେଖାଯାଏ ଏବଂ ‘ABC କୋଣ’ ବା ‘CBA କୋଣ’ ବୋଲି ପଢ଼ାଯାଏ । (ସେଟ୍ ପରିଭାଷାରେ ∠ABC = \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\) ∪\(\overrightarrow{\mathrm{BC}}\))
  

→ ନିଜେ କର :
A, B, ଓ C ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ନଥ‌ିବା ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁ, ନିମ୍ନସ୍ଥ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୋଡ଼ା ରଶ୍ମିର ସଂଯୋଗର ଜ୍ୟାମିତିକ ଚିତ୍ରର ନାମକରଣ କର ।
(i) \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{AC}}\)
(ii) \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{BC}}\)
(iii) \(\overrightarrow{\mathrm{CB}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{CA}}\)
(iv) \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\)
(v) \(\overrightarrow{\mathrm{BC}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{CB}}\)
ଉ :
(i) ∠BAC
(ii) ∠ABC
(iii) ∠BCA
(iv) \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\)
(v) \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{BC}}\)
(vi) \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{AC}}\)

→ (a) ∠POR ର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁର ନାମ ଲେଖ ।
(b) ∠ABC ର କେତୋଟି ବାହୁ ଅଛନ୍ତି ? ସେମାନଙ୍କର ନାମ ଲେଖ ।
(c) \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{AC}}\) ପରସ୍ପର ବିପରୀତ ରଶ୍ମି ହେଲେ, \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{AC}}\)ର ସଂଯୋଗରେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ?
(d) A ଶୀର୍ଷ ଏବଂ \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{AC}}\) ବାହୁବିଶିଷ୍ଟ କୋଣର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ :
(a) Q
(b) ହୁଲଟି ବାହି \(\overrightarrow{\mathrm{BA}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{BC}}\)
(c) \(\overleftrightarrow{\mathrm{BC}}\)
(d) ∠BAC

→ କୋଣର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଓ ବହିର୍ଦେଶ (Interior & Exterior of an angle) :

• ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍‌ର ସଂଜ୍ଞା ଅନୁଯାୟୀ କୋଣର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଏକ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍, କିନ୍ତୁ ବହିର୍ଦ୍ଦେଶ ନୁହେଁ ।
• କୋଣ ନିଲେ ରଇଲ ସେଟ ନୁରହ |
• ∠ABC, ∠ABC ର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଓ ∠ABCର ବହିର୍ଦେଶ – ଏହି ତିନୋଟି ସେଟ୍ ପରସ୍ପର ଅଣଛେଦୀ (Mutually disjoint); ଅର୍ଥାତ୍ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସି ଦୁଇଟି ସେଟ୍ ମଧ୍ୟରେ ସାଧାରଣ ବିନ୍ଦୁ ନାହିଁ ।
  

→ ନିଜେ କର :
ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ର ଦେଖ୍ A, B, C, P, Q, R, S, T, U, V ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ∠ABC ର ଉପରିସ୍ଥ, ଅନ୍ତର୍ଦେଶସ୍ଥ ଓ ବହିର୍ଦେଶସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକର ନାମ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପୂରଣ କର ।

→ କୋଣର ମାପ (Measure of an angle) :

∠ABC କୋଣର ପରିମାଣ m∠ABC, ଯାହା ଏକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ ମାତ୍ର m∠ABC ହେଉଛି ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସେଟ୍ ।

→ ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ 8 : ପ୍ରୋଟ୍ରାକ୍ଟର ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ (Protractor Postula ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଣ ସହିତ 0 ରୁ ବଡ଼ ଓ 180 ରୁ ସାନ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ସଂପୃକ୍ତ, ଯାହାକୁ କୋଣର ପରିମାଣ କୁହାଯାଏ । m∠ABC ଏପରି ଭାବରେ ନିରୂପିତ ହୁଏ, ଯେପରି :

• 0 ଠାରୁ ବଡ଼ ଓ 180 ରୁ ସାନ ଯେ କୌଣସି ଏକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା x ପାଇଁ ABC ସମତଳରେ \(\overrightarrow{\mathrm{BC}}\) ର ଯେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ବିସ୍ତୃତ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ରଶ୍ମି \(\overrightarrow{\mathrm{BM}}\) ଅଦନ୍ଥିତ , ଯେପରି m∠MBC = x ହେବ । (ସାଧାରଣତଃ m∠ABC = x°, ଏହିପରି ଲେଖାଯାଏ ।)
• ∠ABCର ଅନ୍ତର୍ଦେଶରେ P ଯେ କୌଣସି ଏକ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ, m∠ABC = m∠ABP + m∠PBC ହେବ ।

→ ପ୍ରୋଟ୍ରାକ୍ଟର ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟରେ :

• କୋଣ ପରିମାଣକୁ 0 ରୁ ବଡ଼ ଓ 180 ରୁ ସାନ ବୋଲି ସ୍ୱୀକାର କଲେ, ଲବ୍ଧ ପରିମାଣକୁ କୋଣର ଡିଗ୍ରୀମାପ କୁହାଯାଏ । ସମ୍ପୃକ୍ତ ପ୍ରୋଟ୍ରାକ୍ଟରକୁ ଡିଗ୍ରୀ-ପ୍ରୋଟ୍ରାକ୍ଟର କୁହାଯାଏ ।
  1° = 60 ମିନିଟ୍ ଓ
  1 ମିନିଟ୍ = 60 ସେକେଣ୍ଡ
  1° = 60′ ଓ 1′ = 60′′
• କୋଣର ପରିମାଣକୁ 0 ରୁ ବଡ଼ ଓ π (pai) (ପାଇ)ରୁ ସାନ ବୋଲି ସ୍ବୀକାରକଲେ, ଲବ୍ଧ ପରିମାଣକୁ ‘ରେଡ଼ିଆନ୍ ମାପ’ କୁହାଯାଏ ।
  π ରେଡ଼ିଆନ୍ = 180 ଡିଗ୍ରୀ ।
  ମଳେରଣ π ଏକ ଅପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା, ଯାହାର ଆସନ୍ନମାନ 3.1415 |
• ଏକାତ୍ମକ କୋଣ ପରିମାଣ ମିଶି 180° ରୁ ଅଧିକ ହୋଇପାରେ; ମାତ୍ର ଆମ ଆଲୋଚନାରେ ଉପୁଜୁଥ‌ିବା ଯେ କୌଣସି କୋଣର ମାପ 0ରୁ 180° ମଧ୍ୟରେ

→ କୋଣ ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ (Angle-bisector) :

• ∠ABCର ଅନ୍ତର୍ଦେଶରେ P ବିନ୍ଦୁ ଅବସ୍ଥିତ । ଯଦି m∠ABP = M∠PBC ହୁଏ; ତେବେ BP କୁ ∠ABCର ସମଦ୍ରି ଖଣ୍ଡକ କୁହାଯାଏ । ଏ ସ୍ଥଳରେ m∠ABP = m∠PBC = \(\frac { 1 }{ 2 }\)m∠ABC
  

→ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କୋଣ (Different types of Angles) :

• ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣ – ଯେଉଁ କୋଣର ପରିମାଣ 0° ରୁ ବେଶି ଓ 90° ରୁ କମ୍, ତାହାକୁ ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣ (acute angle) କୁହାଯାଏ ।
  
• ସମକୋଣ – ଗୋଟିଏ କୋଣର ପରିମାଣ 90° ସହ ସମାନ ହେଲେ, ତାହାକୁ ସମକୋଣ (right angle) କୁହାଯାଏ ।
  
• ସ୍ଥୂଳକୋଣ – ଗୋଟିଏ କୋଣର ପରିମାଣ ୨୦ ରୁ ଅଧ‌ିକ, କିନ୍ତୁ 180° ରୁ କମ୍ ହେଲେ, ତାହାକୁ ସ୍ଥୂଳକୋଣ (obtuse angle) କୁହଯାଏ ।
  

ନିଜେ କର :
ଚିତ୍ରରେ ଥ‌ିବା କୋଣଗୁଡ଼ିକର ପରିମାଣ ପ୍ରୋଟ୍ରାକ୍ଟର ସାହାଯ୍ୟରେ ମାପ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସାରଣୀରେ କୋଣର ମାପ ଓ କେଉଁ ପ୍ରକାର କୋଣ ଲେଖ ।

→ ଦୁଇଟି କୋଣ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ପର୍କ :

• ଦୁଇଟି କୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 90° ହେଲେ, ସେମାନଙ୍କୁ ପରସ୍ପର ଅନୁପୂରକ (Complementary) କୋଣ କୁହାଯାଏ । x° ର ଅନୁପୂରକ କୋଣ = (90° – x°)
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ : 20°, 30°, 63° ପରିମାଣ ବିଶିଷ୍ଟ କୋଣମାନଙ୍କର ଅନୁପୂରକ କୋଣଗୁଡ଼ିକର ପରିମାଣ ଯଥାକ୍ରମେ 70°, 60° ଓ 27° ହେବ ।
• ଦୁଇଟି କୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180° ହେଲେ, ସେମାନଙ୍କୁ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ (Supplementary) କୋଣ କୁହାଯାଏ । x° ର ପରିପୂରକ କୋଣ = (180° – x°)
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ : 27°, 60°, 135° ଓ x ପରିମାଣ ବିଶିଷ୍ଟ କୋଣମାନଙ୍କର ପରିପୂରକ କୋଣଗୁଡ଼ିକର ପରିମାଣ 153°, 120°, 45° ଓ (180 – x) ହେବ ।

→ ତୁମପାଇଁ କାମ :
ଦତ୍ତ ସାରଣୀରେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ କୋଣର ନାମ ଓ ସେମାନଙ୍କର ପରିମାଣ ଦିଆଯାଇଅଛି । କୋଣଗୁଡ଼ିକର ଅନୁପୂରକ ଓ ପରିପୂରକ କୋଣର ପରିମାଣ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରି ସାରଣୀଟି ପୂରଣ କର । ଉତ୍ତର ସମ୍ଭବ ନହେଲେ (X) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

→ ସନ୍ନିହିତ କୋଣ (Adjacent Angles) :
ମନେରଖ : ଦୁଇଟି କୋଣ ସନ୍ନିହିତ ହେଲେ, ସେମାନଙ୍କର
(i) ଗୋଟିଏ ସାଧାରଣ ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ;
(ii) ଗୋଟିଏ ସାଧାରଣ ବାହୁ ଏବଂ
(iii) ସେମାନଙ୍କର ଅନ୍ତର୍ଦେଶଦ୍ଵୟ ଅଣଛେଦୀ ହୁଅନ୍ତି ।

→ ନିଜେ କର :
ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ର ଦେଖ୍ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(i) \(\overrightarrow{\mathrm{AC}}\) ସାଧାରଣ ବାହୁ ଥିବା ଦୁଇଯୋଡ଼ା ସନ୍ନିହିତ କୋଣର ନାମ ଲେଖ ।
(ii) \(\overrightarrow{\mathrm{AD}}\) ସାଧାରଣ ବାହୁଥ‌ିବା ଦୁଇଯୋଡ଼ା ସନ୍ନିହିତ କୋଣର ନାମ ଲେଖ ।

ଦୁଇଟି ସନ୍ନିହିତ କୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180° ହେଲେ, ସେମାନଙ୍କୁ ସନ୍ନିହିତ ପରିପୂରକ କୋଣ କୁହାଯାଏ ।

→ ପ୍ତତାପ କୋଣ (Vertically Opposite Angles) :

ଦୁଇଟି ସରଳରେଖା \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{AB}}\) ଓ CD ପରସ୍ପରକୁ ୦ ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରୁଛନ୍ତି । ଏଠାରେ ∠AOC ଓ ∠BODକୁ ପ୍ରତୀପ କୋଣ କୁହାଯାଏ । ସେହିପରି ∠BOC ଏବଂ ∠DOA ମଧ୍ୟ ପରସ୍ପର ପ୍ରତୀପ କୋଣ ଅଟନ୍ତି ।

→ ନିଜେ କର :
\(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{AB}}\) ଓ \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{CD}}\) ପରସ୍ପରକୁ O ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରୁଥିବା ତିନୋଟି ଭିନ୍ନ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର । ଦୁଇଯୋଡ଼ା ପ୍ରତୀପ କୋଣକୁ ପ୍ରୋଟ୍ରାକ୍ଟର ସାହାଯ୍ୟରେ ମାପି ସାରଣୀଟି ପୂରଣ କର ।

ଏହି ସାରଣୀରୁ କ’ଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରୁଛ ଲେଖ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class History Important Questions Chapter 4 ବ୍ରିଟିଶ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ଓ ଭାରତରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 History Important Questions Chapter 4 ବ୍ରିଟିଶ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ଓ ଭାରତରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ

Subjective Type Questions With Answers
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ଚିରସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କିଏ କେବେ ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ ? ଏହି ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥାଟି କ’ଣ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:
ପ୍ରଚଳନ :
୧୭୯୩ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଭାରତର ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ୍ ଲର୍ଡ କର୍ଡୱାଲିସ୍ ବଙ୍ଗରେ ଚିରସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ପ୍ରଥା ପ୍ରଥମେ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ ।

ଖଜଣା ଆଦାୟ :
ଏହି ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ଅନୁଯାୟୀ ଜମି ଉପରେ ଖଜଣା ସ୍ଥାୟୀ ରୂପରେ ଧାର୍ଯ୍ୟ ହେଲା ଏବଂ ତାକୁ ସରକାରଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ଜମିଦାର ଆଦାୟ କରିବେ ବୋଲି ସ୍ଥିର ହେଲା ।

ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ଆଇନ :
ଧାର୍ଯ୍ୟ ମତେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତିଥ୍ୟରେ ବା ତା’ ପୂର୍ବରୁ ଯଦି ଜମିଦାର ଖଜଣାକୁ ସରକାରୀ ତହବିଲରେ ଜମା ନ କରନ୍ତି, ତେବେ ‘ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ଆଇନ’ ବଳରେ ତାଙ୍କର ଜମିଦାରୀ ଉଚ୍ଛେଦ ହେବ ବୋଲି ନିୟମ ହୋଇଥିଲା ।

ଖଜଣା ଆଦାୟ :

• ଏହି ନିୟମ ବଳରେ ଅନେକ ଜମିଦାରୀ ଉଚ୍ଛେଦ ହେଲା ଓ ନୂଆ ଜମିଦାର ନିଯୁକ୍ତ ହେଲେ । ଜମିଦାରମାନେ ଉଚ୍ଛେଦ ଭୟରେ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କଠାରୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ପୂର୍ବରୁ ଖଜଣା ଆଦାୟ କଲେ ।
• ଖଜଣା ଦେବାପାଇଁ ପ୍ରଜାମାନେ ମହାଜନଠାରୁ ଋଣ ନେଲେ କିମ୍ବା ଖଜଣା ନଦେଇପାରି ଭୂମିହୀନ ହେଲେ । ପୁନଶ୍ଚ ଋଣ ଓ ଅତ୍ୟକ ସୁଧଭାରରେ ସେମାନଙ୍କୁ ଜମି ହରାଇବାକୁ ପଡ଼ୁଥିଲା । ଫଳରେ ପ୍ରକୃତ ପ୍ରଜା ଭୂମିହୀନ ହେଲେ ।

୨ । ରୟତରୀ ବା ଅସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତର ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ କିଏ ଥିଲେ ? ଏହି ବନ୍ଦୋବସ୍ତରେ କି କି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ?
Answer:
ବନ୍ଦୋବସ୍ତର ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ :
ସାର୍ ଟମାସ୍ ମୁନ୍‌ ରୟତରୀ ବା ଅସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତର ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ଥିଲେ । ମାଡ୍ରାସ୍ ଓ ବମ୍ବେ ସରକାର ପ୍ରଥମେ ଏହି ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିଥିଲେ ।

• ଏହି ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ଅନୁଯାୟୀ ରୟତ ଓ ପ୍ରଜା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ସରକାରୀ ତହବିଲ୍ ଖଜଣା ଜମା କଲେ ।
• ପ୍ରତି ୨୦ ବା ୩୦ ବର୍ଷରେ ଖଜଣା ସ୍ଥିର ହେବ ବୋଲି ନିୟମ ରହିଲା । ଜମିଦାର ନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ନିଜେ ସରକାର କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ଖଜଣା ଅସୁଲ କଲେ ।
• ତେଣୁ ବଙ୍ଗ ପରି ଏଠାରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଜା ଅଧିକ ସୁଧରେ ଋଣ କରି ଖଜଣା ଜମା କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେଉଥିଲେ ।
• ଫଳରେ ସେମାନେ ମହାଜନର ଋଣ ଜାଲରେ ପଡ଼ି ଜମି ହରାଉଥିଲେ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ଇଂରେଜ ସରକାର ନୂତନ ଜମି ବନ୍ଦୋବସ୍ତମାନ କାହିଁକି ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ?
Answer:

1. ଇଂରେଜ ଅମଳରେ ସରକାରୀ ଖର୍ଚ୍ଚ ବୃଦ୍ଧିପାଇବା ଯୋଗୁଁ ତାକୁ ଭରଣା କରିବା ସକାଶେ ଜମିରୁ ଆଦାୟ ଖଜଣାକୁ ଅନୁରୂପ ମାତ୍ରାରେ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହେଲା ।
2. ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ଯୋଜନା ପାଇଁ ଅଗ୍ରୀମ ଅଟକଳ ନିମନ୍ତେ ଧାର୍ଯ୍ୟ ମୁତାବକ ଖଜଣା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ଆଦାୟ ହେବା ଜରୁରୀ ହେଲା । ଏହି ଔପନିବେଶକ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ନଜରରେ ରଖ୍ ସରକାର ନୂତନ ଜମି ବନ୍ଦୋବସ୍ତମାନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।

୨ । ରୟତରୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ପ୍ରଥମେ କେଉଁଠାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ? ଏହି ବନ୍ଦୋବସ୍ତରେ କେତେ ବର୍ଷରେ ଖଜଣା ସ୍ଥିର ହେବ ବୋଲି ନିୟମ ରହିଲା ?
Answer:

• ରାୟତରୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ପ୍ରଥମେ ମାଡ୍ରାସ୍ ଓ ବମ୍ବେରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହି ବନ୍ଦୋବସ୍ତରେ ପ୍ରତି ୨୦ ବା ୩୦ ବର୍ଷରେ ଖଜଣା ସ୍ଥିର ହେବ ବୋଲି ନିୟମ ରହିଲା ।

୩ । ସାର୍ ଟମାସ୍ ମୁନ୍‌ରୋ କିଏ ? ଜମିଜମା କ୍ଷେତ୍ରରେ ତାଙ୍କର ମନ୍ତବ୍ୟ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ୧୮୨୦ ମସିହାରେ ମାଡ୍ରାସ୍ ପ୍ରେସିଡେନ୍ସିର ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଥିବା ସାର୍ ଟମାସ୍ ମୁନ୍‌ରୋ ରୟତଓ୍ବାରୀ ଜମିଜମା ବନ୍ଦୋବସ୍ତର ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ଥିଲେ ।
• ତାଙ୍କ ମତରେ, ସରକାର ଯଦି ପ୍ରଜା ସାଙ୍ଗରେ ଜମିଜମା ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରନ୍ତି, ତେବେ ସରକାର ଅଧିକ ଖଜଣା ବା ଜମିକର ଅସୁଲ କରିପାରିବେ ।

୪ । ମାହାରୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କାହାକୁ କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer:

• ପଞ୍ଜାବ ଓ ପଶ୍ଚିମ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶର କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କୁ ନିଜ ନିଜ ମାହାଲ୍ ବା ଗ୍ରାମ ଜରିଆରେ ଖଜଣା ଜମା କରିବାକୁ ପଡୁଥିଲା ।
• ତାଙ୍କ ମତରେ, ସରକାର ଯଦି ପ୍ରଜା ସାଙ୍ଗରେ ଜମିଜମା ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରନ୍ତି, ତେବେ ସରକାର ଅଧ୍ଵ କୁହାଯାଉଥିଲା ।

୫ | ଇଂରେଜ ସରକାର ବିଦେଶୀ ସାମଗ୍ରୀର ଆମଦାନି ଉପରେ ବାଣିଜ୍ୟ ଶୁଳ୍କ କାହିଁକି ଛାଡ଼ କରିଥିଲେ ?
Answer:

1. ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଶିଳ୍ପ ବିପ୍ଳବ ଆରମ୍ଭ ହେବାପରେ ଭାରତକୁ କଳ ତିଆରି ଲୁଗା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ମେସିନ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ ବିଦେଶୀ ସାମଗ୍ରୀ ଆସିଲା ଓ ଶସ୍ତାରେ ବିକ୍ରି ହେଲା ।
2. ନିଜ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ଇଂରେଜ ସରକାର ବିଦେଶୀ ସାମଗ୍ରୀର ଆମଦାନି ଉପରେ ବାଣିଜ୍ୟ ଶୁଳ୍କ ଛାଡ଼ କରିଥିଲେ ।

୬ । ଭାରତର କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଚା’ ବଗିଚାମାନ ରହିଥିଲା ? ଏହି ଉଦ୍ୟୋଗର ମାଲିକାନା କାହା ହସ୍ତରେ ରହିଥିଲା ?
Answer:

• ଭାରତରେ ଆସାମ ଓ ବଙ୍ଗର ଦାର୍ଜିଲିଂ ଅଞ୍ଚଳରେ ଚା’ ବଗିଚାମାନ ରହିଥିଲା ।
• ଏହି ଉଦ୍ୟୋଗର ମାଲିକାନା ଇଉରୋପୀୟମାନଙ୍କ ହାତରେ ରହିଥିଲା ।

ଅତି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର (ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ)

୧। ଚିରସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କେବେ ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଚିରସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ୧୭୯୩ ମସିହାରେ ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଇଥିଲା ।

୨ । ଓଡ଼ିଶାରେ ନଅଙ୍କ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ କେବେ ପଡ଼ିଥିଲା ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାରେ ନଅଙ୍କ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ୧୮୬୬ ମସିହାରେ ପଡ଼ିଥିଲା ।

୩ । ୧୯୧୫ ମସିହାବେଳକୁ ଭାରତରେ କେତେଗୋଟି ଲୁଗାକଳ ବସିଥିଲା ?
Answer:
୧୯୧୫ ମସିହାବେଳକୁ ଭାରତରେ ୨୦୬ଟି ଲୁଗାକଳ ବସି ସାରିଥିଲା ।

୪। କେଉଁଠାରେ ପ୍ରଥମେ ଶିଳ୍ପ ବିପ୍ଳବ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଇଂଲଣ୍ଡରେ ପ୍ରଥମେ ଶିଳ୍ପ ବିପ୍ଳବ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।

୫ | କଫି ବଗିଚା ଭାରତର କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ?
Answer:
ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତରେ କଫି ବଗିଚା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।

Objective Type Questions With Answers
A. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। ଚିରସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ପ୍ରଥମେ _________ ରେ ପ୍ରଚଳନ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ବଙ୍ଗ

୨। ହସ୍ତଶିଳ୍ପର ଅଧୋପତନ ଯୋଗୁଁ କାରିଗରମାନେ _________ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥିଲେ ।
Answer:
କୃଷି

୩ । __________ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଶିଳ୍ପବିପ୍ଳବ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ଊନବିଂଶ

୪। ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଲୁଗାକଳ __________ ଠାରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ବମ୍ବେ

୫ | ମାହାଲ୍ ସହିତ ସରକାରଙ୍କ ଜମିଜମା ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ଚୁକ୍ତିକୁ _______________ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କୁହାଯାଉଥିଲା ।
Answer:
ମାହାରୀ

୬ । ଇଂରେଜମାନେ ଭାରତକୁ _________ ର ଉତ୍ସରୂପେ ଦେଖୁଥ୍ଲେ ।
Answer:
କଞ୍ଚାମାଲ୍

B. ନିମ୍ନୋକ୍ତ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପାଖରେ (✓) ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପାଖରେ (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

୧। ଚିରସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ଲର୍ଡ ଉଇଲିୟମ୍ ବେଣ୍ଟିକ୍ ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ ।
୨। ଓଡ଼ିଶାରେ ୧୮୬୬ ମସିହାରେ ନଅଙ୍କ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ପଡ଼ିଥିଲା ।
୩ । ଭାରତରେ ପ୍ରଥମେ ଲୁଗାକଳ ଦିଲ୍ଲୀଠାରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ?
୪ । ନୀଳଚାଷ ବିହାର ଓ ବଙ୍ଗରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
୫। ରୟତରୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ସାର୍ ଟମାସ୍ ମୁନ୍‌ଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥିଲା ।

Answer:
୧। (✗)
୨। ( ✓)
୩ । (✗)
୪ । (✓ )
୫ । (✓ )

C. ରେଖାଙ୍କିତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ନକରି ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧। ସାମନ୍ତବାଦ ପ୍ରଥା ଲର୍ଡ଼ କର୍ଡୱାଲିସ୍ ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଚିରସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ଲର୍ଡ କଣ୍ଠୱାଲିସ୍ ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ ।

୨ । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରଭାବରେ ଭାରତୀୟମାନେ ପାରିବାରିକ ହସ୍ତଶିଳ୍ପକୁ ଅଧୂକ ପସନ୍ଦ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରଭାବରେ ଭାରତୀୟମାନେ ପାରିବାରିକ ହସ୍ତଶିଳ୍ପକୁ ନାପସନ୍ଦ କରିଥିଲେ ।

୩ । ପୁରୀ ରାଜା ମୁକୁନ୍ଦଦେବଙ୍କ ରାଜତ୍ଵ ସମୟରେ ନଅଙ୍କ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ଦେଖାଦେଇଥିଲା ।
Answer:
ପୁରୀ ରାଜା ଦିବ୍ୟସିଂହଦେବଙ୍କ ରାଜତ୍ଵ ସମୟରେ ନଅଙ୍କ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ଦେଖାଦେଇଥିଲା ।

୪। ଚା’ ଓ କଫି ଉଦ୍ୟୋଗର ମାଲିକାନା ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ହାତରେ ରହିଥିଲା ।
Answer:
ଚା’ ଓ କଫି ଉଦ୍ୟୋଗର ମାଲିକାନା ଇଉରୋପୀୟମାନଙ୍କ ହାତରେ ରହିଥିଲା ।

୫ । ୧୮୫୫ ମସିହାରେ ବଙ୍ଗର ରିଶ୍ରାଠାରେ ପ୍ରଥମ ଲୁଗାକଳ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୮୫୫ ମସିହାରେ ବଙ୍ଗର ରିଶ୍ରାଠାରେ ପ୍ରଥମ ଝୋଟକଳ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ।

D. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶବ୍ଦ ସହ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ମିଳାଅ ।

Answer:

E. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧। ଭାରତରେ କେଉଁ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ ଚିରସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ଲାଗୁ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଲର୍ଡ଼ କଣ୍ଠୱାଲିସ୍

୨ । ନଅଙ୍କ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ କେବେ ପଡ଼ିଥିଲା ?
Answer:
୧୮୬୬ ମସିହା

୩ । ୧୯୧୫ ମସିହାରେ ଭାରତରେ କେତୋଟି ଲୁଗାକଳ ଥିଲା ?
Answer:
୨୦୬ ଟି

୪ । ଶିଳ୍ପ ବିପ୍ଳବ ପ୍ରଥମେ କେଉଁଠାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଇଂଲଣ୍ଡ

୫ । ଭାରତରେ କଫିଚାଷ ଅଧ‌ିକ କେଉଁଠି ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତ

୬ । ପ୍ରଥମ ଲୁଗାକଳ ଭାରତରେ କେଉଁଠାରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ବମ୍ବେ

୭ । ପ୍ରଥମ ଝୋଟକଳ ଆମ ଦେଶରେ କେଉଁଠି ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ବଙ୍ଗର ରିଶ୍ରା

୮। ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ କେବେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୩୯ ମସିହା

୯ । ଭାରତରେ ପ୍ରଥମେ କେଉଁ ମସିହାରେ ଲୁଗାକଳ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୮୫୩ ମସିହା

୧୦ । ରୟତରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା କିଏ ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ସାର ଟମାସ ମୁନ୍‌

୧୧। ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ କେବେ ଶେଷ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୪୫ ମସିହା

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Maths Solutions Chapter 6 ଦଶମିକ ସଂଖ୍ୟା InText Questions Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Maths Solutions Chapter 6 ଦଶମିକ ସଂଖ୍ୟା InText Questions

ନିମ୍ନ ସାରଣୀଟିର ଖାଲିସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

ଭଗ୍ନାଂଶ	\(\frac{4}{10}\)	\(\frac{5}{100}\)	\(\frac{27}{10}\)	1 \(\frac{1}{10}\)	2 \(\frac{1}{100}\)	15 \(\frac{3}{10}\)
ଦଶମିକ ଭଗ୍ନାଂଶ

ସମାଧାନ:

ଭଗ୍ନାଂଶ	\(\frac{4}{10}\)	\(\frac{5}{100}\)	\(\frac{27}{10}\)	1 \(\frac{1}{10}\)	2 \(\frac{1}{100}\)	15 \(\frac{3}{10}\)
ଦଶମିକ ଭଗ୍ନାଂଶ	0.4	0.05	2.7	1.1	2.01	15.3

(କ) 1 ସେ.ମି.. = _____  ମି.ମି
ସମାଧାନ:
10

(ଖ) 1 ମି.ମି = _____ ସେ.ମି.
ସମାଧାନ:
\(\frac{1}{10}\)

(ଗ) ରବିର ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = 7 ସେ.ମି. 2 ମି.ମି. = _____ .ସେ.ମି.
ସମାଧାନ:
7.2

(ଘ) ଶରତର ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = 8 ସେ.ମି 3 ମି.ମି.= _____ ସେ.ମି.
ସମାଧାନ:
8.3

(ଙ) 24.57 କୁ ଉଭୟ ବିସ୍ତାରିତ ରୂପରେ ଓ ସ୍ଥାନୀୟମାନ ସାରଣୀ ବ୍ୟବହାର କରିଲେଖ ।
ସମାଧାନ:
24.57 କୁ ବିସ୍ତାରିତ ରୂପରେ ଲେଖୁ 24.57 = 20 + 4 + \(\frac{5}{10}+\frac{7}{100}\)
24.57କୁ ଚବିଶ ଦଶମିକ ପାଞ୍ଚ ସାତ ଭାବେ ପଢ଼ାଯାଏ । 
24.57 କୁ ସ୍ଥାନୀୟମାନ ସାରଣୀ କରି ଲେଖୁ

ଦଶକ	ଏକକ	ଦଣାଂଣ	ଣତାଂଣ
2	4	5	7

⇒ ଦତ୍ତ ଭଗ୍ନାଂଶଗୁଡ଼ିକୁ ଦଶମିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ପ୍ରକାଶ କର । \(\frac{3}{2}, \frac{4}{5}, \frac{17}{5}\)
ସମାଧାନ:
\(\frac{3}{2}=\frac{3 \times 5}{2 \times 5}=\frac{15}{10}=1 \frac{5}{10}\) = 1.5
\(\frac{4}{5}=\frac{4 \times 2}{5 \times 2}=\frac{8}{10}\) = 0.8
\(\frac{17}{5}=\frac{17 \times 2}{5 \times 2}=\frac{34}{10}=3 \frac{4}{10}\) = 3.4

(i) 2 ଟଙ୍କା 5 ପଇସା ଏବଂ 2 ଟଙ୍କା 50 ପଇସାକୁ ଟଙ୍କାରେ ପରିଣତ କର । 
ସମାଧାନ:
2 ଟଙ୍କା 5 ପଇସା = 2.05 ଟଙ୍କା, 2 ଟଙ୍କା 50 ପଇସା = 2.50 ଟଙ୍କା

(ii) 20 ଟଙ୍କା 17 ପଇସା ଏବଂ 21 ଟଙ୍କା 75 ପଇସାକୁ ଟଙ୍କାରେ ପରିଣତ କର ।
ସମାଧାନ:
20 ଟଙ୍କା 17 ପଇସା = 20.17 ଟଙ୍କା , 21 ଟଙ୍କା  75 ପଇସା = 21.75 ଟଙ୍କା

ଦଶମିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ପରିଣତ କର –
(କ) 4 ମି.ମି. କୁ ସେ.ମି.ରେ ପ୍ରକାଶ କର।
ସମାଧାନ:
4 ମି.ମି. = \(\frac{4}{10}\) ସେ.ମି. = 0.4 ସେ.ମି.

(ଖ) 7 ସେ.ମି. 5 ମି.ମି.କୁ ସେ.ମି.ରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
ସମାଧାନ:
7 ସେ.ମି. 5 ମି.ମି. = 7 ସେ.ମି. + \(\frac{5}{10}\) ସେ.ମି. = 7 \(\frac{5}{10}\) ସେ.ମି. = 7.5 ସେ.ମି.

(ଗ) 52 ମିଟରକୁ କି.ମି.ରେ ପ୍ରକାଶ କର।
ସମାଧାନ:
52 ମି. = \(\frac{52}{1000}\) କି.ମି. = 0.052 କି.ମି.

(ଘ) 152 ମିଟରକୁ କି.ମି.ରେ ପ୍ରକାଶ କର।
ସମାଧାନ:
152 ମି. = \(\frac{152}{1000}\) କି.ମି. = 0.152 କି.ମି.

(ଙ) 456 ଗ୍ରାମ୍‌କୁ କି.ଗ୍ରା.ରେ ପରିଣତ କର | 
ସମାଧାନ:
456 ଗ୍ରାମ୍‌ = \(\frac{456}{1000}\) କି.ଗ୍ରା. = 0.456 କି.ଗ୍ରା.

(ଚ) 2015 ଗ୍ରାମ୍‌କୁ କି.ଗ୍ରା.ରେ ପରିଣତ କର। 
ସମାଧାନ:
2015 ଗ୍ରାମ୍‌ = \(\frac{2015}{1000}\) କି.ଗ୍ରା. = (2 + \(\frac{015}{1000}\)) କି.ଗ୍ରା. = 2 କି.ଗ୍ରା. + 0.015 କି.ଗ୍ରା. = 2.015 କି.ଗ୍ରା.

(ଛ) 3 କି.ଗ୍ରା. 25 ଗ୍ରାମ୍‌କୁ କି.ଗ୍ରା.ରେ ପରିଣତ କର। 
ସମାଧାନ:
3 କି.ଗ୍ରା. 25 ଗ୍ରାମ୍‌ = 3 କି.ଗ୍ରା. + \(\frac{25}{1000}\) କି.ଗ୍ରା. = (3 + \(\frac{25}{1000}\)) କି.ଗ୍ରା. = 3.025 କି.ଗ୍ରା.