Class 11

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 7 ଅଧିକାର Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 7 ଅଧିକାର

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ଜୀବନ ଧାରଣର ଅଧିକାର ଓ ଧର୍ମଗତ ଅଧିକାର _________ ଅଧିକାରର ଉଦାହରଣ ।
(କ) ସାମାଜିକ
(ଖ) ଅର୍ଥନୈତିକ
(ଗ) ରାଜନୈତିକ
(ଘ) ଧାର୍ମିକ
Answer:
(କ) ସାମାଜିକ

୨। _________ ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାରର ଏକ ଜ୍ଵଳନ୍ତ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ।
(କ) ଭୋଟ ଦେବା ଓ ସରକାରଙ୍କୁ ସମାଲୋଚନା କରିବା
(ଖ) କର ଦେବା
(ଗ) ଆଇନକୁ ମାନିବା
(ଘ) ସରକାରଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦେବା
Answer:
(କ) ଭୋଟ ଦେବା ଓ ସରକାରଙ୍କୁ ସମାଲୋଚନା କରିବା

୩ । __________ନୈତିକ ଅଧୂକାରକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦେଉନଥ‌ିବାବେଳେ ଆଇନଗତ ଅଧିକାରକୁ ସଂରକ୍ଷିତ କରିଥାଏ ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ର
(ଖ) ସମାଜ
(ଗ) ସଂଘ
(ଘ) ସରକାର
Answer:
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ର

୪ । ଜଣକର ଅଧିକାର ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର ________ ।
(କ) ଅଧିକାର
(ଖ) ସମାନତା
(ଗ) ଈର୍ଷାର ବିଷୟ
(ଘ) କର୍ତ୍ତବ୍ଯ
Answer:
(ଘ) କର୍ତ୍ତବ୍ଯ

୫ । ଜାତିସଂଘର ମାନବିକ ଅଧୂକାର ଘୋଷଣାନାମା __________ ମସିହାରେ ଘୋଷିତ ହେଲା ।
(କ) ୧୯୫୦
(ଖ) ୧୯୪୮
(ଗ) ୧୯୪୭
(ଘ) ୧୯୪୬
Answer:
(ଖ) ୧୯୪୮

୬ । ମାନବିକ ଅଧିକାର ____________ ସମାନତା ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ।
(କ) ସାମାଜିକ
(ଖ) ଅର୍ଥନୈତିକ
(ଗ) ରାଜନୈତିକ
(ଘ) ଧାର୍ମିକ
Answer:
(ଖ) ଅର୍ଥନୈତିକ

୭ । ଭର୍ସାଇଲଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିବା ଶାନ୍ତି ସମ୍ମିଳନୀର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ________ ଥଲା ।
(କ) ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ସୁରକ୍ଷା
(ଖ) ଜାତିଗତ ଐକ୍ୟ
(ଗ) ଧାର୍ମିକ ବିଭେଦତା ଦୂର
(ଘ) ଅର୍ଥନୈତିକ ସାମ୍ୟ
Answer:
(କ) ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ସୁରକ୍ଷା

୮ । ଇଉରୋପୀୟ ମାନବିକ ଅଧୂକାର କମିଶନ __________ ମସିହାରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
(କ) ୧୯୫୩
(ଖ) ୧୯୫୨
(ଗ) ୧୯୫୧
(ଘ) ୧୯୫୦
Answer:
(କ) ୧୯୫୩

୯ । ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ମାନବିକ ଅଧୁକାର କମିଶନ _________ ମସିହାରେ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।
(କ) ୧୯୯୨
(ଖ) ୧୯୯୧
(ଗ) ୧୯୯୩
(ଘ) ୧୯୯୪
Answer:
(ଗ) ୧୯୯୩

୧୦ । ଓଡ଼ିଶାରେ ରାଜ୍ୟ ମାନବିକ ଅସ୍ଵୀକାର କମିଶନ ________ ମସିହାରେ ଗଠନ କରାଯାଇଛି ।
(କ) ୨୦୦୧
(ଖ) ୧୯୪୮
(ଗ) ୧୯୫୩
(ଘ) ୨୦୦୩
Answer:
(ଘ) ୨୦୦୩

୧୧ । ମାନବିକ ଅଧିକାର ଦିବସ ପ୍ରତିବର୍ଷ __________ ତାରିଖରେ ପାଳିତ ହୁଏ ।
(କ) ଡିସେମ୍ବର ୧୨
(ଖ) ଡିସେମ୍ବର ୧୪
(ଗ) ଡିସେମ୍ବର ୩୧
(ଘ) ଡିସେମ୍ବର ୧୦
Answer:
(ଘ) ଡିସେମ୍ବର ୧୦

(B) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକୁ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

୧ । ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାର ଅଧିକାରକୁ ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର କୁହାଯାଏ । ଏହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ ।

୨ । ମାନବିକ ଅଧିକାର (Human Right) କ’ଣ ?
Answer:
ଭାଷା, ଧର୍ମ ସଂପ୍ରଦାୟ, ଲିଙ୍ଗ ଆଦି ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ମୌଳିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଏହାର ସୁରକ୍ଷିତ ଉପଭୋଗ, ସାମାଜିକ ପ୍ରଗତି ଓ ଉନ୍ନତ ଜୀବନ ଧାରଣର ମାନ ଆଦି ବିଷୟକୁ ଆଧାର କରି ସାଧାରଣ କଲ୍ୟାଣ ସଂପର୍କିତ ବିଷୟକୁ ‘ମାନବିକ ଅଧିକାର’ କୁହାଯାଏ ।

୩ । ଆଇନଗତ ଅଧିକାର କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଅଧିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଇନ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଓ ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ତାହାକୁ ‘ ଆଇନଗତ ଅଧିକାର’ କୁହାଯାଏ ।

(C) ଗୋଟିଏ ପଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ବିପଦବେଳେ ବନ୍ଧୁଠାରୁ ସାହାଯ୍ୟ ଆଶା କରିବା କି ପ୍ରକାର ଅଧୁକାର ?
Answer:
ନୈତିକ ଅଧୁକାର ।

୨। ମାନବାଧ୍ଧକାରର ପ୍ରଥମ ଲିଖୁତ ଓ ସ୍ବୀକୃତ ସନନ୍ଦର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ମାଗ୍ନା କାର୍ଚା (Magna Carta) ।

୩ । କେଉଁ ଅଧିକାର ବିନା ସମସ୍ତ ଅଧିକାର ନିରର୍ଥକ ?
Answer:
ସାମାଜିକ ଅଧୁକାର ।

୪ । କେଉଁ ଅଧିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ବାରା ପ୍ରଦତ୍ତ, ସ୍ବୀକୃତ ଓ ସୁରକ୍ଷିତ ଏବଂ ଏହାର ଉଲଂଘନ ହେଲେ ବ୍ୟକ୍ତି ନ୍ୟାୟାଳୟର ଦ୍ବାରସ୍ଥ ହୋଇପାରେ?
Answer:
ଆଇନଗତ ଅଧିକାର ।

୫ । ସାମାଜିକ ଅଧୂକାର ଅନ୍ୟ କେଉଁ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ପରିଚିତ ?
Answer:
ନାଗରିକ ଅଧିକାର ।

୬ । ଫ୍ରାନସ୍‌ର କେଉଁ ଘୋଷଣାନାମା ମାନବାଧିକାରକୁ ଏକ ଆନ୍ଦୋଳନର ରୂପ ଦେଇଥୁଲା ?
Answer:
ମାନବର ଅଧୁକାର ଘୋଷଣାନାମ (୧୭୮୯) ।

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦଦ୍ଵାରା ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ମାନବାଧିକାରର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମା ଜାରି ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ସଧାରଣ ପରିଷଦଦ୍ଵାରା ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ମାନବାଧିକାରର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମା ଜାରି ହୋଇଥିଲା ।

୨ । ଅସ୍ଵୀକାରଗୁଡ଼ିକ ନିରଙ୍କୁଶ ।
Answer:
ଅଧୂକାର ଗୁଡ଼ିକ ନିରଙ୍କୁଶ ନୁହେଁ ।

୩ । ସାମାଜିକ ଅଧୂକାରଗୁଡ଼ିକ ମଣିଷର ବିବେକ, ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ଜନମତ ଉପରେ ଆଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ନୈତିକ ଅଧୂକାରଗୁଡ଼ିକ ମଣିଷର ବିବେକ, ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ଜନମତ ଉପରେ ଆଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।

୪ । ଆମେରିକାର ମାଗ୍ନାକାର୍ଟ (୧୭୭୬) ମାନବିକ ଅଧୂକାରର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସୋପାନ ଥିଲା ।
Answer:
ଇଂଲଣ୍ଡର ମାଗ୍ନାକାର୍ଟ (୧୨୧୫) ମାନବିକ ଅଧିକାରର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସୋପାନ ଥିଲା ।

୫ । ପ୍ରାଣଦଣ୍ଡ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସଂପତ୍ତିଗତ ଅଧିକାରକୁ ବିରୋଧ କରେ ।
Answer:
ପ୍ରାଣଦଣ୍ଡ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଜୀବନ ଧାରଣର ଅଧିକାର ପରି ସମାଜିକ ଅଧିକାରକୁ ବିରୋଧ କରେ ।

୬ । ଉପଯୁକ୍ତ ପାରିଶ୍ରମିକ ଅସ୍ଵୀକାର ଏକ ସାମାଜିକ ଅଧୂକାର ।
Answer:
ଉପଯୁକ୍ତ ପାରିଶ୍ରମିକ ଅଧୁକାର ଏକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଧିକାର ।

(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ଓ ସୁରକ୍ଷିତ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଆଇନଗତ ଅଧିକାର ।

୨ । ଅଧିକାର ଓ __________ ଗୋଟିଏ ମୁଦ୍ରାର ଦୁଇଟି ପାର୍ଶ୍ବ ।
Answer:
କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।

୩ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ____________ ତାରିଖ ମାନବାଧୁକାର ଦିବସ ରୂପେ ବିଶ୍ଵରେ ପାଳିତ ହୁଏ ।
Answer:
ଡିସେମ୍ବର ୧୦ ।

୪ । ଇଂଲଣ୍ଡ ରାଜା ___________ ଙ୍କ ଦ୍ବାରା ___________ ଦିନ ମାଗ୍ନା କାଟା ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ ଜନ୍ ୧୨୧୫ ମସିହା ଜୁନ୍ ୧୫ ତାରିଖ ।

୫ । ମାନବାଧିକାରର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ମଣିଷର ____________।
Answer:
ସଶକୁିକରଶ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରରେ କିଏ କେଉଁ ଅଧୁକାର ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି ଓ କିଏ କରନ୍ତି ନାହିଁ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନାଗରିକ ଉଭୟ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରୁଥିବାବେଳେ ବିଦେଶୀ କେବଳ ସାମାଜିକ ଅଧୂକାର ଉପଭୋଗ କରେ କିନ୍ତୁ ରାଜନୈତିକ ଅଧୂକାର ଉପଭୋଗରୁ ବଞ୍ଚିତ ରୁହେ।

୨ । ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ପାଇଁ ଦାୟୀ କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ବର୍ଣ୍ଣବୈଷମ୍ୟ ନୀତି, ଯୁଦ୍ଧ, ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ, କ୍ରମାଗତ ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତା, ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସଶସ୍ତ୍ର ବିପ୍ଲବ, ମୌଳବାଦୀ କାର୍ଯ୍ୟ, ବାହ୍ୟ ହସ୍ତକ୍ଷେପ, ଆତଙ୍କବାଦର ପରିସ୍ଥିତି ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ହୋଇଥାଏ ।

୩ । ଭାରତୀୟ ମାନବିକ ଅଧ‌ିକାର କମିଶନର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ କିଏ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ମାନବିକ ଅଧିକାର କମିଶନର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ସୁପ୍ରିମ୍ କୋର୍ଟର ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ହୁଅନ୍ତି ।

୪ । ଭାରତର କେଉଁ ସରକାରୀ ବିଭାଗ ମାନବିକ ଅଧିକାର କମିଶନ ପରିସରଭୁକ୍ତ ହୁଏ।
Answer:
ଭାରତର ସେନାବାହିନୀ ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାର କମିଶନ ପରିସରଭୁକ୍ତ ହୁଏ ନାହିଁ ।

(B) ପାଞ୍ଚଗୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ନାଗରିକର ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ଦିଅ ।
Answer:
ନାଗରିକର ଅଧିକାରକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା ନୈତିକ ଅଧ୍ବକାର ଓ ଆଇଚ୍ଛାନୁମୋଦିତ ଅଧୁକାର । ଆଇନାନୁମୋଦିତ ଅଧିକାରକୁ ପୁନଶ୍ଚ ସାମାଜିକ ଅଧୂକାର, ରାଜନୈତିକ ଅଧୁକାର ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଧିକାର ଭାବେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଇନଦ୍ଵାରା ସଂରକ୍ଷିତ ହୋଇନଥୁବା ତଥା ସମାଜର ନୈତିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ମାନବିକତା ଆଦି ନୈସର୍ଗିକ ଗୁଣ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଅଧୀକାରକୁ ନୈତିକ ଅଧିକାର କୁହାଯାଏ । ଜୀବନଧାରଣର ଅଧିକାର, ସ୍ଵାଧୀନତା ଅଧୂକାର, ସମ୍ପଭିଗତ ଅଧିକାର ଇତ୍ୟାଦି କେତେକ ସାମାଜିକ ଅଧୁକାର ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥିତି ଓ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବିକାଶ ପାଇଁ କରାଯାଇଥିବାବେଳେ ସୁସ୍ଥ ଜୀବନଯାପନ ପାଇଁ କର୍ମନିଯୁକ୍ତି ଅଧ‌ିକାର, ଉପଯୁକ୍ତ ପାରିଶ୍ରମିକ ପାଇବାର ଅଧିକାର ଆଦି କେତେକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

୨ । ଅଧୂକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥିର କର ।
Answer:
ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ । ଜଣକର ଅଧିକାର ଅନ୍ୟ ଜଣଙ୍କର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୋଇଥାଏ । ସମାଜର ମଙ୍ଗଳ ସାଧନାହିଁ ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ । ଅଧିକାରର ଭିତ୍ତି ହେଉଛି ନୈତିକ ଚେତନା ଓ ଷ୍ଟ ପ୍ରତି କର୍ତ୍ତବ୍ୟବୋଧ । ନାଗରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରଠାରୁ ଅଧିକାର ପାଉଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତି ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରେ । ଅଧୁକାର ଉପଭୋଗ ସହ କର୍ଭବ୍ୟ ପାଳନ ସୁନାଗରିକତାର ବିଶିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ । ହକିନ୍ସଙ୍କ ମତରେ, କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ମାଧ୍ୟମରେ ମୂଲ୍ୟଦେଇ ଅସ୍ଵୀକାରକୁ ଉପଭୋଗ କରାଯାଇପାରେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ ସମୟରେ ଅନ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କୁ ସମାନ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗର ସୁଯୋଗ ଦେବା ତାହାର କର୍ତ୍ତବ୍ୟକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ । ସୁତରାଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଧିକାର ସହ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଅଟେ ।

୩ । ପ୍ରାକୃତିକ ଅଧକାର (Natural Rights) କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରକୃତିଦ୍ଵାରା ମଣିଷକୁ ଦିଆଯାଇଥିବା ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ‘ପ୍ରାକୃତିକ ଅଧ୍ବକାର’ ପଦବାଚ୍ୟ କରାଯାଇଥାଏ । କେତେକ ଦାର୍ଶନିକଙ୍କ ମତରେ, ସମାଜ ଗଠନ ପୂର୍ବରୁ ମଧ୍ୟ ମଣିଷ ଏହି ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ଉପଭୋଗ କରୁଥିଲା । ଇଂରେଜ ଦାର୍ଶନିକ ଲକ୍ ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ଅସ୍ଵୀକାରଗୁଡ଼ିକୁ ମଣିଷ ‘ପ୍ରକୃତି ରାଷ୍ଟ୍ର’ (State of Nature) ରେ ଉପଭୋଗ କରୁଥିବା ବୋଲି ମତ ଦେଇଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ମତରେ, ଜୀବନଧାରଣ ଅଧିକାର, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ଅଧିକାର ଓ ସମ୍ପଭିଗତ ଅଧ‌ିକାର ତିନିଗୋଟି ପ୍ରାକୃତିକ ଅଧିକାର ଅଟେ । ଏହି ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥିତି ଓ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ସହିତ ଓତପ୍ରୋତଭାବେ ଜଡ଼ିତ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ଚୁକ୍ତିବାଦୀ ଦାର୍ଶନିକମାନେ ପ୍ରାକୃତିକ ଅଧୂକାରରୂପରେ ପରିଚିତ କରାଇଥା’ନ୍ତି । ଏହା ପ୍ରାକ୍-ରାଜନୈତିକ ଅଟେ ।

୪ । ମାନବିକ ଅଧୂକାର ଭଙ୍ଗର ପ୍ରଣାଳ।
Answer:
ଜାତି ଓ ବର୍ଷଗତ ବୈଷମ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି, ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଜାତି ପ୍ରଦର୍ଶନ, ରାଜନୈତିକ ବନ୍ଦୀଙ୍କଠାରୁ ତଥ୍ୟ ଓ ସ୍ଵୀକାରୋକ୍ତି ଆଦାୟପାଇଁ କଠୋର ଦଣ୍ଡ ପ୍ରଦାନ, କାରାଗାରରେ ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କୁ ଅମାନବୀୟ ପରିବେଶରେ ଅତ୍ୟାଚାର, ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ଶ୍ରେଣୀକୁ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ ନକରିବା, ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ପରିବାର ଗଠନ ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦାପୂର୍ଣ୍ଣ ସାମାଜିକ ସ୍ଥିତି ରକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କିତ ଅଧିକାରରୁ ବଞ୍ଚିତ କରିବା, ଶିଶୁ ଶ୍ରମିକ ଓ ଶୋଷଣ, ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାରରୁ ବଞ୍ଚିତ, ଶ୍ରମିକ ସଙ୍ଗଠନକୁ ଅଣଆଇନସମ୍ମତ ବିଚାର ଓ ଦଣ୍ଡବିଧାନ, ଧାର୍ମିକ ଅଧିକାରରୁ ବଞ୍ଚିତ କରି ମୌଳବାଦୀ ଓ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ କାର୍ଯ୍ୟଧାରାକୁ ସରକାରୀ ପୃଷ୍ଠପୋଷକତା ପ୍ରଦାନ ଆଦି ବିବିଧ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ବା ଭଙ୍ଗ ହୋଇଥାଏ ।

୫ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅଧିକାର (Civil Rights) ।
Answer:
ଯେଉଁ ଅଧୁକାରଗୁଡ଼ିକ ମଣିଷର ସୁସ୍ଥ ଓ ସଭ୍ୟ ଜୀବନଧାରଣ ଲାଗି ଆବଶ୍ୟକ, ତାହାକୁ ସାମାଜିକ ଅଧିକାର କୁହାଯାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅଧୁକାର ଏକ ସାମାଜିକ ଅସ୍ଵୀକାର ଅଟେ । ମଣିଷ ଏକ ଚିନ୍ତାଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତି ହିସାବରେ ନିଜର ସ୍ଵାଧୀନଚିନ୍ତନ ଓ ମତ ପ୍ରକାଶନର ଅଧିକାର ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଅନ୍ୟଥା ତା’ର ଯୁକ୍ତିଶୀଳତାର ପରିପ୍ରକାଶ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ଏଣୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ଏହି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅଧିକାର ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ନାଗରିକର ଅଧିକାର କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଏହାର ପ୍ରକୃତି ଓ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ (Types) ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଅଧିକାର ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳତାର ଅନ୍ୟତମ ସର୍ଭ ଅଟେ । କୌଣସି ଗଣତନ୍ତ୍ର ଅଧିକାର ବିନା ବାସ୍ତବ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଉଭୟ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜ ପାଇଁ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ବ୍ୟକ୍ତିର ବହୁବିଧ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବିକାଶ ପାଇଁ ଯେପରି ଅଧିକାରର ପରିବେଶ ଆବଶ୍ୟକ ସେହିପରି ସମାଜର ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ଅଧୁକାରର ସ୍ଥିତି ମଧ୍ୟ ଜରୁରୀ। ଡ. ବେଣୀ ପ୍ରସାଦଙ୍କ ମତରେ, “ ମାନବିକ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା ସର୍ଭଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧିକାର କୁହାଯାଏ।” ଲାସ୍କି ଅଧିକାରର ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କରି ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ, “ ଅଧୁକାର ସାମାଜିକ ଜୀବନର ସେହି ସମସ୍ତ ସର୍ଭ ଯାହା ବିନା ସାଧାରଣଭାବରେ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିପ୍ରକାଶ କରିପାରେ ନାହିଁ ।”

(Rights are those conditions of social life without which no man can seek in general, to be himself at his best.) ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ନିଜସ୍ଵ ସମସ୍ତ ଦାବିକୁ ଅଧିକାର ପଦବାଚ୍ୟ କରାଯାଏ ନାହିଁ । ବୋସାଙ୍କଙ୍କ ମତରେ, ଅଧିକାର ସମାଜଦ୍ଵାରା ସ୍ବୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ଵାରା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଓ ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ। (A Right is a claim recognised by society and enforced by the State.)

ଅସ୍ଵୀକାରର ମୌଳିକ ଲକ୍ଷଣ :

• ଅଧୂକାରର ସ୍ଥିତି ଓ ଉପଭୋଗ କେବଳ ସମାଜ ମଧ୍ଯରେ ହିଁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ।
• ଅଧିକାର କେବଳ ସମାନତାର ପରିବେଶରେ ଉପଭୋଗ କରାଯାଇପାରେ ।
• ଅଧୁକାର ସର୍ବଦା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ (rational) ଓ ନୈତିକ (moral) ଅଟେ ।
• ଅଧିକାର କଦାପି ନିରଙ୍କୁଶ ନୁହେଁ ।
• ସମାଜ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ପରିବେଶରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ଅଧ୍ବକାରର ସ୍ୱରୂପରେ ମଧ୍ଯ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ।
• ଅସ୍ଵୀକାର ସାମାଜିକ କଲ୍ୟାଣ (Social good) ସାଧନ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।
• ଅଧୁକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ଓ ନିର୍ଭରଶୀଳ ଅଟନ୍ତି ।

ଅଧିକାରକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ; ଯଥା- (କ) ନୈତିକ ଅଧ‌ିକାର ଓ (ଖ) ଆଇନଗତ ଅଧିକାର। ଆଇନଗତ ଅଧ‌ିକାର ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନ ପରିସରଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏହା ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ଅଧୁକାର ପରି ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭାଜିତ ହୋଇଥାଏ।

(କ) ନୈତିକ ଅଧ୍ବକାର (Moral Right) – ନୈତିକ ଅଧ୍ବକାର ବ୍ୟକ୍ତିର ନୀତିଗତ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଏବଂ ବିବେକପୂର୍ଣ ଭାବଧାରା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଏହାକୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ସୂକ୍ଷ୍ମ ମନନଶୀଳତାର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତ ବୋଲି କହିଲେ ଭୁଲ୍ ହେବ ନାହିଁ । ଏହି ଅଧିକାର ପଛରେ କୌଣସି ପାର୍ଥିବ ଶକ୍ତି ନିହିତ ନଥାଏ। ଅନ୍ୟ ଭାଷାରେ କହିବାକୁ ଗଲେ ଏ ଅଧୁକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପ୍ରଦତ୍ତ ନୁହେଁ।

ତେଣୁ ଏହି ଅଧୁକାରର କୌଣସି ବ୍ୟତିକ୍ରମ ଘଟିଲେ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଆଶ୍ରୟ ନେଇହୁଏ ନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ଏହା ସତ୍ୟ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହି ନୈତିକ ଅଧ୍ଯକାରରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରେ ନାହିଁ ବା ବିରୋଧାଚରଣ କରିବାକୁ ସାହସ କରେ ନାହିଁ । କାରଣ ଏହାଦ୍ଵାରା ଜନମାନସରେ ଘୋର ଅସନ୍ତୋଷ ଦେଖାଦିଏ ।

(ଖ) ଆଇନଗତ ଅଧିକାର (Legal Right) – ଆଇନଗତ ଅଧୁକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପ୍ରଦତ୍ତ; ତେଣୁ ଏହି ଅସ୍ଵୀକାରଗୁଡ଼ିକରେ କୌଣସି ବ୍ୟାହତ ଘଟିଲେ ନାଗରିକମାନେ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଆଶ୍ରୟ ନେଇପାରନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଏହି ଅଧୁକାରଗୁଡ଼ିକ ଜାତି, ଧର୍ମ ଏବଂ ଭାଷା ନିର୍ବିଶେଷରେ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମସ୍ତ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଲାଗୁ ହୋଇଥାଏ। ଆଇନଗତ ଅଧିକାର ଦୁଇ – ପ୍ରକାରର – (i) ସାମାଜିକ ଅଧୂକାର ଏବଂ (ii) ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର ।

(i) ସାମାଜିକ ଅସ୍ଵୀକାର (Civil Right) – ଯେଉଁ ଅସ୍ଵୀକାରଗୁଡ଼ିକ ମଣିଷର ସୁସ୍ଥ ଏବଂ ସଭ୍ୟ ଜୀବନଧାରଣ ଲାଗି ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ, ତାହାକୁ ସାମାଜିକ ଅଧ‌ିକାର କୁହାଯାଏ। ଜୀବନଧାରଣର ଅଧ‌ିକାର, ବୃତ୍ତି, ବକ୍ତବ୍ୟର ଅଧୁକାର, ଧର୍ମୀୟ ସମ୍ପର୍କରେ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

(୧) ଜୀବନଧାରଣର ଅଧିକାର – ଏହି ଅଧୁକାର ଯୋଗୁଁ କୌଣସି ନାଗରିକକୁ ସମାଜରେ ବଞ୍ଚିବାର ସୁଯୋଗରୁ , ବଞ୍ଚିତ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ସେଥିଲାଗି ହତ୍ୟା ଏବଂ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଉଭୟ ଦଣ୍ଡନୀୟ ଅପରାଧଭାବରେ ପରିଗଣିତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ତା’ର ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଏଇ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ।

(୨) ସମ୍ପତ୍ତିଗତ ଅଧିକାର ସମ୍ପତ୍ତି ବିନା ମଣିଷ ଖାଇପିଇ ଜୀବନଧାରଣ କରିବା ଅସମ୍ଭବ; ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାଜରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ସମ୍ପତ୍ତି ଭୋଗ କରିବାର ଥାଏ। ଯୁକ୍ତିବାଦୀ ଦାର୍ଶନିକ ଲକ୍ ଏହି ଅଧିକାର ଉପରେ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଆରୋପିତ କରିଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ସମାଜବାଦୀମାନେ ଏହି ଅଧିକାରକୁ ସନ୍ଦେହ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖନ୍ତି ।

(୩) ବୃତ୍ତିଗତ ଅଧିକାର – ନିଜର ଗୁଜୁରାଣ ମେଣ୍ଟାଇବାପାଇଁ ଜଣେ ନାଗରିକ ଯେକୌଣସି ବୃତ୍ତି ଅବଲମ୍ବନ କରିପାରେ, କିନ୍ତୁ ଏ ବୃଦ୍ଧି ସମାଜବିରୋଧୀ ହୋଇନଥୁବା ଦରକାର।

(୪) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅଧିକାର – ମଣିଷ ଏକ ଚିନ୍ତାଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତି। ପଶୁପରି ଲୋକ ଖାଇପିଇ ବଞ୍ଚୁବାରେ ସେ ବିଶ୍ଵାସ କରେ ନାହିଁ। ତେଣୁ ସେ ଯାହା ଚିନ୍ତା କରେ, ତାକୁ ପରିପ୍ରକାଶ କରିବାର ଅଧିକାର ତା’ର ଅଛି। ଏହାକୁ ବକ୍ତବ୍ୟର ଅଧିକାର ବା ପରିପ୍ରକାଶର ଅଧିକାର ବୋଲି ଅଭିହିତ କରାଯାଏ।

(୫) ଧର୍ମୀୟ ଅଧ୍ବକାର – ଧର୍ମ ବା ବିଶ୍ବାସ ମଣିଷର ଏକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବ୍ୟାପାର; ତେଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ନାଗରିକମାନଙ୍କ ଧର୍ମରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ନ କରି ସେମାନଙ୍କୁ ଇଚ୍ଛାମୁତାବକ ଧର୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିବାର ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ। ଏହି ଅଧୁକାର ପ୍ରଦାନ ଯୋଗୁଁ କରାଯାଏ।

(୬) ଚିନ୍ତନ ଓ ପ୍ରକାଶନର ଅଧ୍ବକାର – ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଆଦର୍ଶ ଓ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ସ୍ଵାଧୀନଭାବେ ଚିନ୍ତା ଓ ପ୍ରକାଶ କରିବାର ଅଧିକାର ପାଇଥାଏ। ଲାସ୍କଙ୍କ ମତରେ, ଏହି ଅଧିକାରରୁ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ବଞ୍ଚିତ କରାଗଲେ ବ୍ୟକ୍ତି ଚିନ୍ତା କରିପାରିବ ନାହିଁ ଓ ଏହି ବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରକୃତ ନାଗରିକ ହେବାରୁ ବଞ୍ଚିତ ହେବ ।

(୭) ସଂଘ ଗଠନର ଅଧୁକାର – ବ୍ୟକ୍ତିର ସାମାଜିକ ପ୍ରବୃତ୍ତି ବିଭିନ୍ନ ସଂଘ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀର ସଦସ୍ୟତା ହାସଲ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶିତ ଓ ବିକଶିତ ହୋଇଥାଏ। ଏହା ପାରସ୍ପରିକ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ଓ ସହଯୋଗିତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥାଏ। ବ୍ୟକ୍ତିର ବିବିଧ ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନକୁ ଏହି ସଂଘ ସହଜସାଧ୍ୟ କରିଥାଏ।

(୮) ଶିକ୍ଷା ଓ ସଂସ୍କୃତିର ଅଧୁକାର – ଏକ ଶିକ୍ଷିତ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ଅଧ‌ିକ ସଜାଗ ହୋଇ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସଫଳତା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ଏଣୁ ଶିକ୍ଷା ଓ ସଂସ୍କୃତିର ବିକାଶଜନିତ ଅଧିକାର ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥିତି ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ତ୍ୱରାନ୍ବିତ କରିଥାଏ।

(୯) କାମ କରିବା ଓ ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଅସ୍ଵୀକାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଜୀବନଧାରଣର ଉପଯୁକ୍ତ ମାଧ୍ୟମ ଯୋଗାଇଦେବା ଆବଶ୍ୟକ। ଏକ ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକଙ୍କୁ କାମ କରିବାର ଓ କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ଘଣ୍ଟ ମଧ୍ୟରେ ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ହେବା, ଉପଯୁକ୍ତ ମଜୁରି ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ସୁବିଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବାର ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ।

(ii) ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର (Political Right) – ଯେଉଁ ଅଧିକାର ବଳରେ ନାଗରିକମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଶାସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିପାରନ୍ତି, ତାହାକୁ ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଏଠାରେ ମନେରଖୁବାର କଥା ଯେ ଉଭୟ ବିଦେଶୀ ଏବଂ ନାଗରିକମାନେ ସାମାଜିକ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରୁଥିଲେହେଁ ବିଦେଶୀମାନେ ରାଜନୈତିକ ଅଧ୍ଵକାରରୁ ବଞ୍ଚୁତ । ଭୋଟଦେବା, ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା କରିବା, ରାଜନୈତିକ ପଦବୀ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା, ସରକାରଙ୍କୁ ଆବେଦନ କରିବା ଏବଂ ସମାଲୋଚନା କରିବା, ବିଦେଶରେ ରହୁଥିବା ସମୟରେ ନିଜ ଦେଶର ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା, ସାଧାରଣ ସଭାସମିତିରେ ଯୋଗଦାନ ଆଦି ରାଜନୈତିକ ଅଧୂକାର ଅଟନ୍ତି ।

୨ । ମାନବିକ ଅଧିକାର (Human Right) କ’ଣ ? ଏହାର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଆଘେରି ଶାଖାରୁତ୍ତ୍ୱଙ୍କ ଭାଷାରେ, “ମାନବିକ ଅଧିକାର ଏକ ଅବିଭକ୍ତ ପୃଥବୀର ଶାନ୍ତି ଓ ଜନମଙ୍ଗଳ ସ୍ଵରୂପ ।” ଏହା ମାନବ ଜୀବନକୁ ଚରିତାର୍ଥ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ବଳିଷ୍ଠ ପଦକ୍ଷେପ ଅଟେ। ଏହାକୁ କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଉପେକ୍ଷା କରାନଯାଇପାରେ । ଏହା ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ଏବଂ ଜୀବନରେ ମୂଲ୍ୟବୋଧକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ। ମାନବିକ ଅଧୂକାର କେବେହେଲେ ଜାତୀୟ ସଂହତି, ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ ଏବଂ ସାମାଜିକ ସଂଯୋଜନ ଓ ସଂଶକ୍ତିଠାରୁ ବଡ଼ ନୁହେଁ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାଜ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀ ପାଇଁ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜାତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ କେତେକ ସଂହତିସଂପନ୍ନ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ କେତେକ ସଂଯୋଜନ ରକ୍ଷାକାରୀ ଗୁଣ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମୂଲ୍ୟବାନ୍। ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ସାମାଜିକ ପ୍ରାଣୀ ।

ଏବଂ ସଙ୍ଗଠିତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିନା ସହାୟତାରେ ତା’ପକ୍ଷେ ସଭ୍ୟ ଓ ସଂସଂହତ ସାମାଜିକ ଜୀବନଯାପନ ଅସମ୍ଭବ । ଏଣୁ ଏହି ମୂଲ୍ୟବୋଧତା ମାନବିକ ଅଧିକାର ଦୁର୍ବଳତା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ସମତା, ନ୍ୟାୟ, ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଉପରେ ଶୋଷଣମୁକ୍ତ ଏବଂ ଆଲୋକିତ ସମାଜ ଗଠନ ପାଇଁ ସଚେତନଶୀଳତା ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଏହା ବହନ କରେ। ମାନବିକ ଅଧିକାର ମାନବବାଦର ମଙ୍ଗଳ ଗୀତି। ସ୍ଵାଧୀନତା, ସମାନତା, ନିରାପତ୍ତା, ଭୂଖଣ୍ଡୀୟ ଏକତ୍ଵ ଓ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଏହାର ମୌଳିକ ଆଦର୍ଶ ଅଟେ ।

ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ :
(i) ଏହା ସାର୍ବଜନୀନ ଏହା କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମାରେଖା ବା ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ନ ଥାଏ। ଏହା ସମଗ୍ର ମାନବ ଜାତିର କଲ୍ୟାଣ ଅଟେ। ଏହା କୌଣସି ଭେଦଭାବକୁ ପ୍ରଶ୍ରୟ ଦିଏ ନାହିଁ। ସମସ୍ତଙ୍କର ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧତାର ଏହା ପରିପ୍ରକାଶ କରେ । ଜାତିସଂଘ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଘୋଷଣାନାମାର ପ୍ରଥମ ଧାରାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକ ନିଜର ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ସମାନ ବୋଲି ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଛି ।

(ii) ଏହା ସମସ୍ତ ଅଧିକାରର ସମଷ୍ଟି ଏହା ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଅଧୁକାର ସହ ଶାନ୍ତି-ମୈତ୍ରୀ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିବା ପରିବେଶ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରେ। ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ ମୂଲ୍ୟହୀନ ହୋଇପଡ଼େ ଯଦି ଏହି ଅଧିକାରର ମୂଲ୍ୟବୋଧତାକୁ ସାଧାରଣ ଲୋକ ଉପଭୋଗ ନକରନ୍ତି । ଏହା ଅଧିକାର ସାବ୍ୟସ୍ତ ହେଲେ ମାନବ ଜାତି ସରସ, ସୁନ୍ଦରଭାବେ ଗଢ଼ି ଉଠେ ।

(iii) ଏହା ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ – ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵର ଯଦି କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ମାନବର ସର୍ବନିମ୍ନ ଅଧିକାରକୁ ଯୋଗାଇବାରେ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ସୃଷ୍ଟି କରେ ତାହେଲେ ପୃଥବୀର ଯେକୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ଏଥିପାଇଁ ସ୍ଵର ଉତ୍ତୋଳନ କରିପାରିବେ ଏବଂ ଏଥିପାଇଁ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘକୁ ସୂଚାଇ ଦେଇପାରିବେ ଏହାର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ । ଏହା ମାନବ ଜାତିର କଲ୍ୟାଣ ସ୍ୱରୂପ । ଏଣୁ ଏଥିପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମାରେଖା ନାହିଁ କିମ୍ବା ହସ୍ତକ୍ଷେପକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ବୋଲି ଧରାଯାଏ ନାହିଁ। ସମସ୍ତର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବା ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତା ମାନବ ଜାତିର ସ୍ଵାଧୀନତା ବୋଲି ପରିଗଣିତ ହୁଏ।

(iv) ସମସ୍ତ ଅଧିକାରର ମୂଳପିଣ୍ଡ – ବ୍ୟକ୍ତିର ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଅଧୁକାରଗୁଡ଼ିକର ଏହା ମୂଳପିଣ୍ଡ ବା ସୁରକ୍ଷା କବଚ। ଏହାକୁ ବାଦ୍ ଦେଲେ ଅନ୍ୟ ଅଧ୍ଵକାରଗୁଡ଼ିକ ମୂଲ୍ୟହୀନ ହୋଇପଡ଼େ। ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ସବୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏଥୁପ୍ରତି ପ୍ରଥମେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଅନ୍ତି। ଏହି ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସଦ୍‌ଭାବନା ବୃଦ୍ଧି କରେ । ଏହାର ସୁରକ୍ଷା ଅନ୍ୟ ଅଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା ସହିତ ଓତପ୍ରୋତଭାବରେ ଜଡ଼ିତ ।

(v) ଏହା ନୈତିକ ଅଧିକାରର ସ୍ଵରୂପ ଏହା ନୈତିକ ଅଧୁକାର ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ମାନବର ବିବେକ ଅନୁମୋଦିତ ଅଟେ । ମାନବର ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଗୁଣର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଏହା ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ। ରାଷ୍ଟ୍ର ତା’ର ନିଜର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ସଂସ୍କୃତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହା କେତେକାଂଶରେ ପ୍ରୟୋଗରେ ଅନ୍ତରାୟ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

ମାନବିକ ଅଧୂକାର ବ୍ୟକ୍ତିର ଅଧିକାରକୁ ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ରୂପ ପ୍ରଦାନ କରିଛି। ମାନବିକ ଅଧିକାର ଆନ୍ଦୋଳନର ମୌଳିକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ବିଶ୍ଵରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ମଣିଷର ସ୍ଥିତି ଓ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବା। ମାନବିକ ଅଧୁକାର ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତାର ଅଧିକାର ଅଟେ। ଏଣୁ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଭିଭିଭୂମି ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସହଯୋଗ ଭିତ୍ତିରେ ଏହି ବ୍ୟକ୍ତିସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ସଫଳ ଉଦ୍‌ଘୋଷଣ ଓ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ସମ୍ଭବ କରାଯାଇଥାଏ।

୩ । ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ମାନବିକ ଅଧିକାର (Types of Human Rights) ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ସାମାଜିକ ପ୍ରାଣୀ ଏବଂ ସଂଗଠିତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିନା ସହାୟତାରେ ତା’ପକ୍ଷେ ସଭ୍ୟ ଓ ସୁସଂଯତ ସାମାଜିକ ଜୀବନଯାପନ ଅସମ୍ଭବ। ଏଣୁ ଏହି ମୂଲ୍ୟବୋଧତା ମାନବିକ ଅଧୁକାର କମିଶନଦ୍ଵାରା ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି। ମଣିଷ ପରି ବଞ୍ଚି ରହିବାର ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଭାବଧାରାରୁ ‘ମାନବିକ ଅସ୍ଵୀକାର’ ପ୍ରତି ଦୁର୍ବଳତା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି। ସମତା, ନ୍ୟାୟ, ମର୍ଯ୍ୟଦାର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଉପରେ ଶୋଷଣମୁକ୍ତ, ଉନ୍ମୁକ୍ତ ଓ ଆଲୋକିତ ସମାଜ ଗଠନ ପାଇଁ ସଚେତନଶୀଳତା ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଏହା ବହନ କରେ। ମାନବିକ ଅଧିକାର ମାନବବାଦର ମଙ୍ଗଳ ଗୀତି । ସ୍ଵାଧୀନତା, ସମାନତା, ନିରାପତ୍ତା, ଭୂଖଣ୍ଡୀୟ ଏକତ୍ଵ ଓ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଏହାର ମୌଳିକ ଆଦର୍ଶ ଅଟେ ।

ଆନ୍ଦରି ଶାଖାରୁଭଙ୍କ ଭାଷାରେ, ମାନବିକ ଅଧିକାର ଏକ ଅବିଭକ୍ତ ପୃଥିବୀର ଶାନ୍ତି ଓ ଜନମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖୁଥାଏ। ସଂକ୍ଷେପରେ ଭାଷା, ଧର୍ମ, ସଂପ୍ରଦାୟ, ଲିଙ୍ଗ ଆଦି ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ମୌଳିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଏହାର ସୁରକ୍ଷିତ ଉପଭୋଗ, ସାମାଜିକ ପ୍ରଗତି ଓ ଉନ୍ନତ ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ଆଦି ବିଷୟକୁ ଆଧାର କରି ସାଧାରଣ କଲ୍ୟାଣ ସଂପର୍କିତ ବିଷୟକୁ ମାନବିକ ଅଧିକାର କୁହାଯାଏ।

ମାନବିକ ଅଧୂକାରର ପ୍ରକାରଭେଦ – ମାନବିକ ଅଧିକାର ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ଅଟେ। କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଉପରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ସ୍ଵରୂପ ନିର୍ଭର କରୁଥିବାରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଏହା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅଟେ। ଏଣୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟଭାବେ ଏହାର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।

ତଥାପି ୧୯୪୧ ମସିହାର ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ଚାର୍ଟରର ଧାରା ୧ର ତୃତୀୟ ପାରାଗ୍ରାଫ୍‌ରେ ମାନବିକ ଅଧିକାର ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଏବଂ ଭାଷା, ଧର୍ମ, ସଂପ୍ରଦାୟ, ଲିଙ୍ଗ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ମୌଳିକ ସ୍ଵାଧୀନତାର ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବିସ୍ତୃତ ସ୍ଵାଧୀନତାର କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାମାଜିକ ପ୍ରଗତି ଓ ଉନ୍ନତ ଜୀବନଧାରଣ ମାନ ଆଦି ବିଷୟରେ ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଥିଲା ଯାହାକି ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ଜାତିସଂଘର କଲା। ଏହି ଘୋଷଣାନାମର ପ୍ରାକ୍ କଥନରେ ମନୁଷ୍ୟର ଉପାଦେୟତା ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଛି।

(କ) ସାର୍ବଜନୀନ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଘୋଷଣାନାମାଦ୍ବାରା ନିରୂପିତ ମାନବିକ ଅସ୍ଵୀକାର :
ଧାରା ୧ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଅଧିକାର ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଜନ୍ମରୁ ସମାନ ଅଟନ୍ତି ।
ଧାରା ୩ – ଜୀବନଧାରଣ, ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟତା ଓ ନିରାପତ୍ତା ସଂପର୍କିତ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତା।
ଧାରା ୪ – କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ଦାସତ୍ଵର ବନ୍ଧନରେ ନରହିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୫ – କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି କୌଣସି ନିର୍ମମ, ଅମାନବିକ, ମର୍ଯ୍ୟାଦାହାନିକାରକ ବ୍ୟବହାର ବା ଦଣ୍ଡର ଶିକାର ନହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୭ – ଆଇନ ସମ୍ମୁଖରେ ସମାନତା ଓ ଆଇନର ସମାନ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ ।
ଧାରା ୮- କ୍ଷମତାସଂପନ୍ନ ଜାତୀୟ ଅଦାଲତଦ୍ଵାରା ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମ୍ବିଧାନଦ୍ଵାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ମୌଳିକ ଅଧୂକାରର ସୁରକ୍ଷା ଓ ଏହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନର ଆଇନଗତ ପ୍ରତିରୋଧ ।
ଧାରା ୯ – ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରୀ ଅଣଆଇନସମ୍ମତ ଗିରଫ ଓ ଅଟକର ପ୍ରତିରୋଧ ।
ଧାରା ୧୧ – କୌଣସି ଦଣ୍ଡନୀୟ ଅପରାଧରେ ଅଭିଯୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ସାଧାରଣ ବିଚାରଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଆଇନଗତଭାବେ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ନହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିଘୋଷ ବୋଲି ଗ୍ରହଣୀୟ ହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୧୩ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୀମା ମଧ୍ଯରେ ମୁକ୍ତ ବିଚରଣ ଓ ବସତିସ୍ଥାପନ।
ଧାରା ୧୭ – ସଂପତ୍ତିଗତ ଅଧିକାର ।
ଧାରା ୧୮ ଓ ୧୯ – ବିବେକ, ଚିନ୍ତନ, ପ୍ରକାଶନ ଓ ଧାର୍ମିକ ସ୍ଵାଧୀନତ ।
ଧାରା ୨୦ – ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାବେଶ ଓ ସଂଘ ଗଠନର ସ୍ଵାଧୀନତା ।
ଧାରା ୨୨- ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଦାନ; କାରଣ ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଅଧୂକାର ବ୍ୟକ୍ତି ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ।
ଧାରା ୨୩ – କାମ କରିବାର ଓ କର୍ମନିଯୁକ୍ତିର ସ୍ଵାଧୀନତା ।
ଧାରା ୨୪ – ଅବସର ଓ ବିଶ୍ରାମର ସ୍ଵାଧୀନତା ଏବଂ ଦରମାଯୁକ୍ତ ଛୁଟି ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୨୫-ଉତ୍ତମ ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୨୮- ଅଧିକାରର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଭୋଗ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ସାମାଜିକ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶୃଙ୍ଖଳା ।
ଧାରା ୨୯ ଓ ୩୦ – ସମାଜ ପ୍ରତି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସଂପାଦନ ।

(ଖ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଅଧୁକାର ସନନ୍ଦ ଏବଂ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଅଧିକାର ସନନ୍ଦଦ୍ୱାରା ନିରୂପିତ ମାନବିକ ଅଧିକାର- ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଅଧୁକାର ଏବଂ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଅଧିକାର ସନନ୍ଦ ଦ୍ଵୟ ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣ ସଭାଦ୍ଵାରା ୧୯୬୬ରେ ଗୃହୀତ ହୋଇ ୧୯୭୬ଠାରୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି। ଏହି ସନନ୍ଦଦ୍ଵୟ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଓ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଘୋଷଣାନାମାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ମାନବିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି।

ଜୀବନଧାରଣର ଅଧିକାର, ଆଇନ ସମ୍ମୁଖରେ ସମାନତା, ଚିନ୍ତନ ଓ ପ୍ରକାଶନର ସ୍ଵାଧୀନତା, ସ୍ଵାଧୀନ ବିଚରଣ ଆଦି ଅଧୁକାର ସ୍ଵୀକୃତ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଅମାନବିକ ନିର୍ମମ ଅତ୍ୟାଚାର, ଦାସତ୍ଵ, ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରୀ ଗିରଫ ଆଦି ବିଷୟ ପ୍ରଥମ ସନନ୍ଦର ମୁଖ୍ୟ ବିଷୟ ହୋଇଥିବାବେଳେ କାମ କରିବାର ଅଧୂକାର, କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରରେ ମାନବୀୟ ପରିବେଶ, ଶ୍ରମିକ ସଂଗଠନ ଗଠନ ଓ ଯୋଗଦାନ, ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ଓ ବୀମା, ପରିବାର ଗଠନ, ବିବାହ ପାଇଁ ସ୍ଵାଧୀନ ମତ ପ୍ରଦାନ, ବ୍ୟକ୍ତିର ଶାରୀରିକ ଓ ମାନସିକ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ, ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର, ଆନ୍ଦୋଳନ କରିବାର ଅଧୁକାର ଆଦି ଦ୍ବିତୀୟ ସନନ୍ଦର ବିଷୟବସ୍ତୁ ଅଟେ ।

(ଗ) ମାନବିକ ଅଧିକାର ସଂପର୍କିତ ଆମେରିକୀୟ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଅନୁମୋଦିତ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ସ୍ଵରୂପ – ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ଅନୁମୋଦିତ ମାନବିକ ଅଧିକାର ୧୯୭୮ ମସିହାଠାରୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଆସୁଅଛି । ଆଇନ ସମ୍ମୁଖରେ ଜଣେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିରୂପେ ପରିଚିତ ହେବା ଓ ସମ୍ମାନରସହ ଜୀବନଧାରଣ କରିବା, ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ନିରାପତ୍ତା, ବ୍ୟକ୍ତିର ଶାରୀରିକ, ମାନସିକ, ନୈତିକ ସଂହତି ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଆଦି ମୁଖ୍ୟ ମାନବିକ ଅଧୂକାରରୂପେ ସ୍ଵୀକୃତ ହୋଇଛି । ସମାଜର ମୌଳିକ, ପ୍ରାଥମିକ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ସଂଗଠନରୂପେ ପରିବାରକୁ ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ରାଜନୈତିକ ଆଶ୍ରୟ ପ୍ରଦାନ (Right to Asylum) ମଧ୍ୟ ସ୍ବୀକୃତିଲାଭ କରିଛି ।

(ଘ)୧୯୫୨ ମସିହାର ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ ଘୋଷଣାନାମା ଓ ୧୯୯୫ ମସିହାର ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ସମାନ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ ଓ ସେମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ହେଉଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ବିରୋଧୀ, ଅତ୍ୟାଚାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଲୋପ, ସାର୍ବଜନୀନ ମହିଳା ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଉତ୍ତମ ସନ୍ତାନକ୍ଷମ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆଦି ମାନବିକ ଅଧିକାରକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦିଆଯାଇଛି ।

୧୯୯୫ ମସିହାର ବେଜିଂ ଘୋଷଣାନାମା ଯାହାକି ଚତୁର୍ଥ ବିଶ୍ବ ମହିଳା ସମ୍ମିଳନୀ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା, ତାହା ମହିଳାମାନଙ୍କ ମାନବିକ ଅଧିକାର କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ ।
ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ୧୯୫୬ ମସିହାରେ ଦାସତ୍ଵ ବିରୁଦ୍ଧରେ, ୧୯୫୯ ମସିହାରେ ଶିଶୁ ଅଧୂକାର ସମ୍ପର୍କିତ ଘୋଷଣାନାମା, ୧୯୬୫ ମସିହାର ବର୍ଣ୍ଣବୈଷମ୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ସମ୍ପର୍କିତ ଘୋଷଣାନାମା ସେହି ସମ୍ପର୍କିତ ମାନବିକ ଅଧିକାରକୁ କରିଥାଏ ।

ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଉତ୍ତେଜନା ହ୍ରାସ, ରାଜନୈତିକ ଶାନ୍ତି, ମାନବିକ ଅଧୂକାର ପ୍ରତି ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ତଥା ସଚେତନଶୀଳତା ଆଇନଗତ ପରିବେଶ ଆଦିର ସୀମାରେଖା ମଧ୍ଯରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ପ୍ରକୃତ ଉପଭୋଗ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ ।

୪ । ସାର୍ବଜନୀନ ମାନବିକ ଅଧ‌ିକାର ଘୋଷଣାନାମାର ପୃଷ୍ଠଭୂମି, ପ୍ରଦତ୍ତ ଅଧୂକାର, ଏହାର ଭଲ୍ଲଘଂନର କ୍ଷେତ୍ର ସଂପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଅଧିକାର ନ ରହିଲେ ମନୁଷ୍ୟର ସ୍ଥିତି ରହିବ ନାହିଁ କିମ୍ବା ମନୁଷ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟ ପଦବାଚ୍ୟ ହେବ ନାହିଁ । ଅନ୍ୟାୟ ଓ ଅସମତା ବିରୁଦ୍ଧରେ ସାଲିସ୍‌ବିହୀନ ସଂଗ୍ରାମ କରିବାପାଇଁ ମନୁଷ୍ୟକୁ ଅଧିକାରରୁ ସାମର୍ଥ୍ୟ ମିଳେ ନାହିଁ । ମଣିଷ ଇତିହାସର ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସାମନ୍ତବାଦୀ, ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ, ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ, ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ, ଉପନିବେଶବାଦୀ ଶକ୍ତି ବିରୁଦ୍ଧରେ ସଂଗ୍ରାମ କରିଛି । ଆମେରିକାର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଘୋଷଣାନାମା ଏବଂ ମନୁଷ୍ୟ ଓ ନାଗରିକର ଅଧିକାର ସଂପର୍କୀୟ ଫରାସୀ ଘୋଷଣାନାମା ଜରିଆରେ ମନୁଷ୍ୟର ଅଧିକାରକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦିଆଯିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ବିଶ୍ବରେ ପ୍ରଚାରିତ ଓ ପ୍ରସାରିତ କରାଯାଇଛି ।

ଏହି ଦୁଇଟି ସଂପର୍କରେ ଆହ୍ବାନ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଉଦାରବାଦର ପ୍ରସାର ଓ ଦୁଇଟି ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧର ପ୍ରଭାବ ପୃଷ୍ଠଭୂମିରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ହେଲା ।

ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପୂର୍ବରୁ ଓ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାରଗୁଡ଼ିକ ଗୁରୁତର ଆକ୍ରମଣର ଶିକାର ହୋଇଥିଲା । ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ, ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରୀମାନେ ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ, ସଂସ୍କୃତି ଆଦି କାରଣରୁ ମନୁଷ୍ୟ-ମନୁଷ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଭେଦଭାବର ପ୍ରାଚୀର ଛିଡ଼ାକରି ମାନବିକ ସ୍ଵାଭିମାନ ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ଖୋଲା ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ କଲେ । ଏହି କାରଣରୁ ମନେହେଲା ଯେ, ମାନବିକ ଅଧିକାରକୁ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଆବଦ୍ଧ ନ ରଖୂ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ଓ ବିକାଶର ଧାରା ସହିତ ସଂଯୋଜିତ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଦୁଇଟି ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧର ବିଭୀଷିକା ମନୁଷ୍ୟ ସମାଜର ସ୍ଥିତିକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବାପାଇଁ ଜାତିସଂଘ ଗଠନ କଲା । ଏହାର ସନନ୍ଦର ପ୍ରଥମ ଧାରାରେ ଜାତିସଂଘର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସହଯୋଗ ବୃଦ୍ଧି କରିବାପାଇଁ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଓ ଜାତି, ଧର୍ମ, ଲିଙ୍ଗ ଓ ଭାଷା ନିର୍ବିଶେଷରେ ସବୁ ମନୁଷ୍ୟଙ୍କ ସ୍ବାଧୀନତା ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରାଯିବା ଉଚିତ ।

ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାର ସଂପର୍କରେ ବିସ୍ତୃତ ବିବରଣୀ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଜାତିସଂଘ ୧୯୪୫ ମସିହାରେ ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାର କମିଶନ ଗଠନ କଲା । ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାର ସଂପର୍କରେ ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଚିଠା ଆଇନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା । ଏହି କମିଶନ ୧୯୪୮ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୧୦ ତାରିଖ ଦିନ ମାନବିକ ଅଧିକାର ସଂପର୍କୀତ ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମା ପ୍ରକାଶ କଲା । ମାନବିକ ଅଧୁକାରର ସାର୍ବଜନୀନ ଘୋଷଣାନାମା ପୃଷ୍ଠଭୂମିରେ ଥିବା ଦର୍ଶନ ହେଲା- “ ଜନ୍ମରୁ ମନୁଷ୍ୟମାନେ ଅଧିକାର ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାନ ।

ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିବେକ ଓ ଚେତନାଶକ୍ତି ଥାଏ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ସହିତ ଭ୍ରାତୃତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟବହାର ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି । ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣ ପରିଷଦର ଅଧୁବେଶନରେ ୫୮ଟି ଦେଶ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ । ସୋଭିଏତ୍ ଦେଶ ଓ ତା’ର ସମର୍ଥକ କେତେକ ଦେଶ ସେଥ‌ିରେ ନଥିଲା । ଏହି ଘୋଷଣାନାମାରେ ୩୦ଗୋଟି ଧାରା ମାଧ୍ୟମରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଅଧିକାରକୁ ସୂଚିତ କରାଯାଇଛି । ସାର୍ବଜନୀନ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଘୋଷଣାନାମାଦ୍ବାରା ନିରୂପିତ ।

ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାର :
ଧାରା ୧ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଅଧିକାର ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଜନ୍ମରୁ ସମାନ ଅଟନ୍ତି ।
ଧାରା ୩ – ଜୀବନଧାରଣ, ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟତା ଓ ନିରାପତ୍ତା ସଂପର୍କିତ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତା ।
ଧାରା ୪ – କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ଦାସତ୍ଵର ବନ୍ଧନରେ ନ ରହିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୫ – କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି କୌଣସି ନିର୍ମମ, ଅମାନବିକ, ମର୍ଯ୍ୟାଦା ହାନିକାରକ ବ୍ୟବହାର ବା ଦଣ୍ଡର ଶିକାର ନହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୭ – ଆଇନ ସମ୍ମୁଖରେ ସମାନତା ଓ ଆଇନର ସମାନ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ ।
ଧାରା ୮ – କ୍ଷମତାସଂପନ୍ନ ଅଧିକାରର ଅଦାଲତଦ୍ଵାରା ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମ୍ବିଧାନଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା ଓ ଏହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନର ଆଇନଗତ ପ୍ରତିରୋଧ ।
ଧାରା ୯ – ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରୀ ଅଣଆଇନସମ୍ମତ ଗିରଫ ଓ ଅଟକର ପ୍ରତିରୋଧ ।
ଧାରା ୧୦ – କୌଣସି ଦଣ୍ଡନୀୟ ଅପରାଧରେ ଅଭିଯୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ସାଧାରଣ ବିଚାରଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଆଇନଗତଭାବେ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ନହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିର୍ଦେଶ ବୋଲି ଗ୍ରହଣୀୟ ହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୧୩ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ମୁକ୍ତ ବିଚରଣ ଓ ବସତି ସ୍ଥାପନ ।
ଧାରା ୧୭ – ସଂପରିଗତ ଅଧୂକାର ।
ଧାରା ୧୮ ଓ ୧୯- ବିବେକ, ଚିନ୍ତନ, ପ୍ରକାଶନ ଓ ଧାର୍ମିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ।
ଧାରା ୧୦ – ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାବେଶ ଓ ସଂଘ ଗଠନର ସ୍ଵାଧୀନତା ।
ଧାରା ୨୨ – ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଦାନ; କାରଣ ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଅଧୂକାର ବ୍ୟକ୍ତି ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପାଇଁଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ।
ଧାରା ୨୩ – କାମ କରିବାର ଓ କର୍ମନିଯୁକ୍ତିର ସ୍ଵାଧୀନତା ।
ଧାରା ୨୪ – ଅବସର ଓ ବିଶ୍ରାମର ସ୍ଵାଧୀନତା ଏବଂ ଦରମାଯୁକ୍ତ ଛୁଟି ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୨୫ – ଉତ୍ତମ ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
ଧାରା ୨୬ – ଶିକ୍ଷାପ୍ରାପ୍ତିର ଅଧ୍ବକାର ।
ଧାରା ୨୮ – ଅଧିକାରର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଭୋଗ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ସାମାଜିକ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶୃଙ୍ଖଳା ।
ଧାରା ୨୯ ରୁ ୩୦ – ସମାଜ ପ୍ରତି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସଂପାଦନ ।

ମାନବିକ ଅସ୍ଵୀକାରର ଗୁରୁତ୍ଵ : ମାନବିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକର ଗୁରୁତ୍ବ ସର୍ବଜନବିଦିତ । ଏହି ଅଧିକାଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟତିରେକ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏହି ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକର ଗୁରୁତ୍ଵକୁ ନିମ୍ନମତେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରେ ।

• ଉପନିବେଶବାଦଦ୍ବାରା ଶୋଷିତ ମନୁଷ୍ୟର ମୁକ୍ତି
• ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବର ମାନବ ସମୁଦାୟ ମଧ୍ଯରେ ସହଯୋଗ ସ୍ଥାପନ ଓ ବୁଝାମଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠା
• ମାନବିକ ଅଧିକାରକୁ ସାର୍ବଜନୀନ କରି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ଵୀକୃତି ପ୍ରଦାନ
• ମାନବିକ ଅଧିକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନକୁ ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଅପରାଧ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ

ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାରର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ :
ନିମ୍ନଲିଖତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ଘଟିଥାଏ ।

• ଗୋଟିଏ ଦେଶକୁ ଅନ୍ୟ ଦେଶ ଆକ୍ରମଣ ବା ଅସ୍ଵୀକାର କଲେ ଅକ୍ତିଆରରେ ଥ‌ିବା ଦେଶରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ଘଟେ ।
• ଯୁଦ୍ଧବେଳେ ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ହୁଏ ।
• ବର୍ଣ୍ଣବୈଷମ୍ୟ ନୀତି ଯୋଗୁଁ ମାନବିକ ଅଧିକାର ସଙ୍କୁଚିତ ହୁଏ ।
• ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦ ଓ ଉପନିବେଶବାଦର ପ୍ରଭାବ
• ପୋଲିସ୍ ଓ ନିରାପତ୍ତା ବାହିନୀର ମାତ୍ରାତ୍ତ୍ଵିକ କାର୍ଯ୍ୟ
• ଆତଙ୍କବାଦ ଓ ହିଂସାର ପ୍ରସାର
• ଅର୍ଥନୈତିକ ଅନୁନ୍ନତି
• ଶିକ୍ଷା ଓ ସଚେତନତାର ଅଭାବ
• ସାମାଜିକ କୁ-ପରମ୍ପରା
• ଦମନମୂଳକ ଆଇନର ପ୍ରଣୟନ ଓ କଠୋର ପ୍ରୟୋଗ ।
• ମହିଳା ଓ ଶିଶୁ ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ତୀବ୍ର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ।

ମାନବିକ ଅଧୂକାରର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଜାତୀୟ ମାନବିକ ଅଧ୍ବକାର ଆୟୋଗ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । ବେସରକାରୀ ସଙ୍ଗଠନଗୁଡ଼ିକ ମାନବିକ ଅଧୂକାର ସଂପର୍କିତ ଶିକ୍ଷା ଓ ସଚେତନଶୀଳତା ସୃଷ୍ଟି କ୍ଷେତ୍ରରେ ରହିଛନ୍ତି । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରହିଛି ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 5 ସମାନତା Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 5 ସମାନତା

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମାନତା ପରସ୍କରର ___________ ଅଟନୁି ।
(କ) ଅନୁପୂରକ
(ଖ) ପରିପୂରକ
(ଗ) ବିରୋଧୀ
(ଘ) ନିକଟତର
Answer:
(ଖ) ପରିପୂରକ

୨ । ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ନିବାରଣ _______ ସମାନତାର ଏକ ଉଦାହରଣ ।
(କ) ସାମାଜିକ
(ଖ) ଅର୍ଥନୈତିକ
(ଗ) ରାଜନୈତିକ
(ଘ) ଧାମିିକ
Answer:
(କ) ସାମାଜିକ

(B) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକୁ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

୧ । କେଉଁ ଦେଶର ରାଷ୍ଟ୍ରବିପ୍ଳବ ପ୍ରଚଳିତ ଅସମତା ବିରୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରଥମ ଆନ୍ଦୋଳନ ଥିଲା ?
Answer:
ଫରାସୀ ରାଷ୍ଟ୍ରବିପ୍ଳବ (୧୭୮୯) ପ୍ରଚଳିତ ଅସମତା ବିରୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରଥମ ଆନ୍ଦୋଳନ ଥିଲା

୨ । ଆମେରିକା ସ୍ଵାଧୀନତା ଘୋଷଣାନାମରେ କ’ଣ କୁହାଯାଇଥିଲା
Answer:
ଆମେରିକା ସ୍ଵାଧୀନତା ଘୋଷଣାନାମା (୧୭୭୬) ରେ “ସବୁ ମଣିଷକୁ ସମାନଭାବେ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଛି ବୋଲି କୁହାଯାଇଥିଲା ।

୩ । ଜାତିସଂଘର “ ସାର୍ବଜନୀନ ମାନବାଧ୍ୟକାର ଘୋଷଣାନାମା”ରେ ସମାନତା ସଂପର୍କରେ କ’ଣ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ଜାତିସଂଘର “ ସାର୍ବଜନୀନ ମାନବାଧ୍ୟକାର ଘୋଷଣାନାମା”ରେ ସମାନତା ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ- “ ସବୁ ମଣିଷ ଅଜନ୍ମ ମୁକ୍ତ ଏବଂ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ଅଧିକାର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସମାନ ।”

୪ । ପ୍ରାକୃତିକ ସମାନତା କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରାକୃତିକ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ହେଲା ପ୍ରକୃତି ସବୁ ମଣିଷକୁ ସମାନଭାବରେ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି । ଶାରୀରିକ ଅସମତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସେମାନଙ୍କୁ ଉଚ୍ଚନୀଚ ଭାବେ ବିଚାର କରାଯିବା ଅନୁଚିତ ।

୫ । ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ମୌଳିକ ସୁବିଧା ପାଇବା ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଶୋଷଣ ନ ରହିବାକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା କୁହାଯାଏ ।

(C) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ

୧ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଆଇନ ଓ ସୌଜନ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସମସ୍ତ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ସାର୍ବଭୌମ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମାନ ହେବାକୁ କେଉଁ ସମାନତା କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମାନତା

୨ । ନାଗରିକ ସମାନତାର ଅନ୍ୟନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ଆଇନଗତ ସମାନତା

୩ । ସମସ୍ତଙ୍କୁ ମତଦାନ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କେଉଁ ପ୍ରକାର ସମାନତା ?
Answer:
ରାଜନୈତିକ ସମାନତା

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ରାଜନୈତିକ ସମାନତା ବିନା ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା ମୂଲ୍ୟହୀନ ।
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା ବିନା ରାଜନୈତିକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ମୂଲ୍ୟହୀନ ।

୨ । ପ୍ରକୃତି ସମାନତାର ଅର୍ଥ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧା ଓ ସୁଯୋଗର ପ୍ରଚଳନ ।
Answer:
ପ୍ରକୃତ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧା ଓ ସୁଯୋଗର ଅନୁପସ୍ଥିତି ।

୩ । ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପରର ବିରୋଧୀ ଅଟନ୍ତି ।
Answer:
ସମାନତା ଓ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ଅଟନ୍ତି ।

୪ । ସମାନତାର ଅର୍ଥ ସର୍ବସମ୍ମତ ବା ଗାଣିତିକ ସମାନତା ଅଟେ ।
Answer:
ସମାନତାର ଅର୍ଥ ସର୍ବସମ୍ମତ ବା ଗାଣିତିକ ସମାନତା ନୁହେଁ

(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ନିବାରଣ __________ ସମାନତାର ଏକ ଉଦାହରଣ ।
Answer:
ସାମାଜିକ

୨ । ସମାନତା _______ ପ୍ରକାର ସୁବିଧାର ଅନୁପସ୍ଥିତିକୁ ବୁଝାଏ ।
Answer:
ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର

୩ । ________ ଶତାବ୍ଦୀରେ ସମାନତା ଧାରଣାଟି ଅଧ‌ିକ ବିକଶିତ ଓ ଜନପ୍ରିୟ ହେଲା ।
Answer:
ଅଷୃ।ଦଶ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି/ ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ସମାନତା କ’ଣ ?
Answer:
ଅସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥରେ ସମାନତା କହିଲେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସମାନ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗର ନାସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥରେ ଏହା କାହାରି ପ୍ରତି କୌଣସି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧା ସୁଯୋଗର ଅନୁପସ୍ଥିତିକୁ ବୁଝାଏ ।

୨ । ଆଇନଗତ ସମାନତାର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ଆଇନଗତ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ଆଇନ ସମ୍ମୁଖରେ ସମସ୍ତେ ସମାନ । ସମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଆଇନ ସମାନ ସୁଯୋଗ ଓ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।

୩ । ସାମାଜିକ ସମତାର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ମନୁଷ୍ୟ ସମାଜରେ ଥିବା ବୈଷମ୍ୟ ଦୂର କରି ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସମାନ ଅଧିକାର ଓ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା ହେଉଛି ସାମାଜିକ ସମାନତାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ।

୪ । ରାଜନୈତିକ ସମାନତା କ’ଣ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାପାଇଁ ସମାନ ସୁଯୋଗ ଓ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନକୁ ସମତା କୁହାଯାଏ ।

(B) ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ସାମାଜିକ ସମତା କ’ଣ ?
Answer:
ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ, ଲିଙ୍ଗ, ଭାଷା, ବାସସ୍ଥାନ, ବୃତ୍ତି ଓ ଶ୍ରେଣୀ ନିର୍ବିଶେଷରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକକୁ ସାମାଜିକ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ସମାନ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ଦେବା ହେଉଛି ସାମାଜିକ ସମତା । ସମାଜ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ସମାନ ଆବଶ୍ୟକତା ଥିବାରୁ ସମସ୍ତେ ସମାନ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରିବା ଉଚିତ । ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ସାମାଜିକ ବିଭେଦତା ଓ କୁ-ସଂସ୍କାର ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କକୁ କଳୁଷିତ କରେ ଏବଂ ସମାଜ କ୍ରମଶଃ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପଡ଼େ; ତେଣୁ ସମାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ସମାନ ସୁଯୋଗ ସାମାଜିକ ସମତାର ମୂଳଭିଭି ଅଟେ ।

୨ । ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମାନତା ପରସ୍କରର ବିରୋଧୀ କି ?
Answer:
ଟକେଭେଲି ଓ ଆକ୍‌ଟନଙ୍କ ପରି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମାନତା ପରସ୍ପରର ବିରୋଧୀ । ସମାନତା ଏକ ସର୍ଭ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପାଇଁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ । ବାସ୍ତବପକ୍ଷରେ ରୁଷୋ, ପୋଲାର୍ଡ଼, ଲାସ୍କି ଇତ୍ୟାଦି ଦାର୍ଶନିକମାନେ ମତ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ଯେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମାନତା ପରସ୍ପରର ବିରୋଧୀ ବୋଲି ଯେଉଁମାନେ ମତ ଦିଅନ୍ତି ସେମାନେ ଉଭୟ ଶବ୍ଦର ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ସମାନତାର ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥ ସମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସମାନ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା । ଏଣୁ ସମାନତାର ପରିବେଶରେ ହିଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ଉପଭୋଗ କରାଯାଇପାରେ । ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମାନତା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଦୁଇଟି ମୂଳ ଆୟୁଧ ଅଟେ ।

ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସମାନ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା । ଏଣୁ ସମାନତାର ପରିବେଶରେ ହିଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ଉପଭୋଗ କରାଯାଇପାରେ । ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମାନତା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଦୁଇଟି ମୂଳ ଆୟୁଧ ଅଟେ । ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସମାନ ହୋଇଥିବାରୁ ଉଭୟ ପରସ୍ପରର ବିରୋଧୀ ନୁହନ୍ତି । ଉଭୟ ସମାଜର ଦୃଢ଼ତା ଓ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

୩ । ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା କ’ଣ ?
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ବ୍ୟାପାରରେ ବ୍ୟକ୍ତି ସମାନ ସୁଯୋଗ ପାଇବା ଉଚିତ । ସମାନ ଅର୍ଥନୈତିକ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ ଓ ଶୋଷଣମୁକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ । ସମାନ କାମ ପାଇଁ ସମାନ ମଜୁରୀ, ସର୍ବନିମ୍ନ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ଆଦି ଅଧୁକାର ପ୍ରଦାନର ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହା ରାଜନୈତିକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପାଇଁ ଏକ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସର୍ଭ ଅଟେ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ସମାନତା (Equality) ର ସଂଜ୍ଞା ଓ ପ୍ରକୃତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କର । ଏହାର ପ୍ରକାରଭେଦ (Types) ସଂପର୍କରେ ଧାରଣା ଦିଅ।
Answer:
ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ଓ ନ୍ୟାୟ ପରି ସମାନତା ମଧ୍ଯ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଏବଂ ଆଧୁନିକ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମୌଳିକ ଭିଭିଭୂମିରୂପେ ସ୍ଵୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ। ଇତିହାସରେ ଏହି ସମାନତାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ହୋଇଥିବା ଅସଂଖ୍ୟ ବିପ୍ଳବ ଓ ଯୁଦ୍ଧର ପ୍ରମାଣ ରହିଛି। ରୁଷୋ ମତପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ଯେ ‘ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନୁଷ୍ୟ ଜନ୍ମରୁ ସମାନ ଅଟନ୍ତି’; କିନ୍ତୁ ବାସ୍ତବତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିବେଚନା କଲେ ଏହା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ନୁହେଁ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ସାମାଜିକ ଓ ଜନ୍ମଗତ ଅସମାନତା ରହିଛି। ଦୈହିକ ଶକ୍ତି, ମାନସିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି, ଶରୀର ଗଠନ ଇତ୍ୟାଦି ଅନେକ କାରଣରୁ ମନୁଷ୍ୟ ପରସ୍ପରଠାରୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅଟନ୍ତି। ପ୍ରକୃତି ହିଁ ଏହି ଅସମାନତାର ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା।

ପୁରାତନ ଗ୍ରୀକ୍ ପରଂପରାରେ ପ୍ଲାଟୋ ଓ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ଅସମାନତାର ନୀତିକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିଲେ। ଗ୍ରୀକ୍ ନାଟ୍ୟକାର ୟୁରିପିଡ଼େସ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ସମାନତା ହେଉଛି ମଣିଷର ପ୍ରାକୃତିକ ଆଇନ। ୧୭୭୬ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଆମେରିକୀୟ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ୧୭୮୯ର ଫରାସୀ ବିପ୍ଲବରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ଭ୍ରାତୃଭାବ ପରି ସମାନତାର ଲକ୍ଷ୍ୟପୂରଣ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଦୃଢ଼ ଦାବି ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା। ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସମାନତା ଆଇନଗତ ଓ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଉନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସମାନତା ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ଅଟେ। ଏହି ମତବାଦର ପ୍ରବକ୍ତାରୂପେ ମାନବବାଦୀ ଓ ମାର୍କସ୍‌ବାଦୀ ଦାର୍ଶନିକମାନେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି। ବର୍ତ୍ତମାନ ପୃଥ‌ିବୀରେ ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ, ଆଇନଗତ ଓ ରାଜନୈତିକ ସମାନତାର ସାମଗ୍ରିକ ଦାବି ପ୍ରତିଧ୍ଵନିତ ହେଉଛି।

ସମାନତାର ଅସ୍ତିସୂଚକ ଓ ନାସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥ ରହିଛି। ଅସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥରେ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନ ସୁବିଧାସୁଯୋଗର ଉପସ୍ଥିତି ଏବଂ ନାସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥରେ ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ କୌଣସି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧାସୁଯୋଗର ଅନୁପସ୍ଥିତି। ଏହା ଆଇନ ଚକ୍ଷୁରେ ସମସ୍ତେ ସମାନ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ। ଲାସ୍କଙ୍କ ମତରେ, “ସମାନତାର ଅର୍ଥ ନୁହେଁ ଯେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ସହିତ ସମାନ ବ୍ୟବହାର କରାଯିବ”। ଏହାର ଅର୍ଥ ସମାଜରେ କୌଣସି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ଭୋଗୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ସୃଷ୍ଟି ନକରିବା ଏବଂ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ନିଜର ବିକାଶ ପାଇଁ ସମାନ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା ।

ସମାନତାର ପ୍ରକୃତି :
(୧) ଏହା ଆଇନ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଓ ସୁରକ୍ଷିତ ଅଟେ।
(୨) ଏହା ନିରଙ୍କୁଶ ନୁହେଁ ।
(୩) ଏହା ସମସ୍ତ ଅଧିକାର, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା, ନ୍ୟାୟ ଓ ଭ୍ରାତୃଭାବର ମୂଳଭିତ୍ତି ଅଟେ।
(୪) ଏହା ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ଅଟେ ଓ ‘ଆଇନର ଶାସନ’ (Rule of law) ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥାଏ।
(୫) ଏହା ଏକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଆଧାରିତ ବିଷୟ ଅଟେ । ଏହା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ସହ ମିଶି ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବିକାଶ ଘଟାଏ।

ସମତା ବା ସମାନତାର ପ୍ରକାରଭେଦ (Kinds of Equality) – ସମାନତାକୁ ନିମ୍ନଲିଖିତଭାବେ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ କରାଯାଇଛି। ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା- ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମାନତା, ସାମାଜିକ ସମାନତା, ରାଜନୈତିକ ସମାନତା, ପ୍ରାକୃତିକ ସମାନତା ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା ।

(୧) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମାନତା (Personal Equality) – ବ୍ୟକ୍ତି ହିସାବରେ ସମସ୍ତେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମାନତା ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି। ଆଇନ ଆଗରେ ସମସ୍ତେ ସମାନ। ଏହା ହେଉଛି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାଧୀନତା। ସମସ୍ତେ ଆଇନର ବଶବର୍ତ୍ତୀ। ବ୍ୟକ୍ତିଗତ କାରଣରୁ ବିଶେଷ ଅଧୁକାର କାହାକୁ ଦିଆଯାଏ ନାହିଁ। ଲିଙ୍ଗ, ଜାତି, ବାସସ୍ଥାନ, ବର୍ଷ, ଧର୍ମ, ରାଜନୈତିକ ବିଶ୍ଵାସ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତେ ସୁବିଧା ପାଆନ୍ତି। ସେଥୁପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମାନତାକୁ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରାଣବାୟୁ କୁହାଯାଏ।

(୨) ସାମାଜିକ ସମାନତା (Social Equality) – ସମାଜରେ ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ, ଭାଷା ଓ ଲିଙ୍ଗ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତ ନାଗରିକଙ୍କୁ ସମାନ ଅଧିକାର ଓ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ। ଗୋଟିଏ ଦେଶରେ ଏଭଳିଭାବରେ ସାମାଜିକ ସମାନତା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ନହେବାଯାଏଁ କେବଳ ରାଜନୈତିକ ସମାନତା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଗଲେ ଦେଶରେ କୌଣସି ମଙ୍ଗଳସାଧୂତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ସେଭଳି ସ୍ଵାଧୀନତା ମଧ୍ୟ ବେଶି ସମୟ ତିଷ୍ଠିପାରିବ ନାହିଁ। ସମାଜରେ ଜାତି-ଜାତି ଓ ଗୋଷ୍ଠୀ-ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ସଂଘର୍ଷ ଓ ହିଂସାକାଣ୍ଡ ଘଟି ଦେଶରେ ଅରାଜକତା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ।

ତେଣୁ ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇବା ପୂର୍ବରୁ ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧି ସର୍ବଦା ସାମାଜିକ ସମାନତାକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିଲେ। ଆମ ଦେଶର ସମ୍ବିଧାନରେ ମଧ୍ୟ ଛୁଆଁ ଅଛୁଆଁ ଭେଦଭାବକୁ ଏକ ଦଣ୍ଡନୀୟ ଅପରାଧଭାବରେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି। ଏହା ଅତି ଆନନ୍ଦର କଥା ଯେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଏହି ସମାନତାର ଅଧିକାର ଡିସେମ୍ବର ଦଶ ତାରିଖ ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘଦ୍ଵାରା ଘୋଷିତ ମାନବିକ ଅଧିକାର (Fundamental Human Rights) ମଧ୍ୟରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି।

(୩) ରାଜନ ତିକ ସମାନତା (Political Equality) – ସମାଜରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି କୌଣସି ଭେଦଭାବ ବା ପକ୍ଷପାତ ବିଚାର ନଥାଇ ମତଦାନ ଅଧିକାର ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଉଚିତ। ନିଜର ମତଦେଇ ଦେଶର ସରକାର ନିର୍ବାଚନରେ ଉଚିତ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିବାର ସୁଯୋଗରୁ କେହି ବଞ୍ଚିତ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ପକ୍ଷପାତ ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରି କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଜାତି ବା ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ଭୋଟଦାନର ସୁବିଧା ସୁଯୋଗରୁ ବଞ୍ଚିତ ରଖାଗଲେ ତାହାକୁ ପ୍ରକୃତ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବୋଲି କୁହାଯିବ ନାହିଁ ।

ଯେ ଏଭଳି ରାଜନୀତିକ ଅଧିକାରରୁ ବଞ୍ଚିତ ସେ ଦ୍ଵିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ ନାଗରିକଭାବେ ଜୀବନ କାଟିବାପାଇଁ ବାଧ୍ୟ ହୁଏ ଏବଂ ସରକାର ତାହାର ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ଉଦାସୀନ ରହିବା ସ୍ଵାଭାବିକ। ଭାରତରେ ସ୍ଵାଧୀନତା ପରଠାରୁ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସାବାଳକ ଭୋଟାଧ୍ୟାକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି। ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା କେତେକ ଏସୀୟ, ଆଫ୍ରିକୀୟ ଏବଂ ଲାଟିନ୍ ଆମେରିକୀୟ ଦେଶରେ ସବୁ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସମାନଭାବରେ ରାଜନୈତିକ ଅଧ୍ବକାର ଦିଆଯାଇ ନାହିଁ।

(୪) ପ୍ରାକୃତିକ ସମାନତା (Natural Equality) – ଫରାସୀ ମାନବିକ ଅଧୂକାରରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଜନ୍ମରୁ ସମାନ ଏବଂ ସ୍ଵାଧୀନ । ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ମତରେ ପରିବେଷ୍ଟନୀର ଭିନ୍ନତାଦ୍ୱାରା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ଭିତରେ ପ୍ରକାରଭେଦ, ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ତାରତମ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ। ଜନ୍ମରୁ ବ୍ୟକ୍ତି ସମସ୍ତଙ୍କ ସହ ସମାନ ହୋଇଥାଏ; କିନ୍ତୁ ସାମାଜିକ ଓ ପରିବେଷ୍ଟନୀଗତ ସୁବିଧା ଅସୁବିଧା ଯୋଗୁଁ ଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ ଲାଳିତପାଳିତ ହୋଇ ସେମାନଙ୍କ ଭିତରେ ତାରତମ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ। ଧନୀକର ପିଲା ଶିକ୍ଷା-ଦୀକ୍ଷା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସୁବିଧା ସବୁ ବେଶି ପାଇଥାଏ। ଗରିବର ପିଲା ଏସବୁରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୁଏ। ଫଳରେ ଧନୀ, ଦରିଦ୍ର ପିଲାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗୁଣ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ କ୍ଷମତାର ବୈଷମ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ।

ପଙ୍ଗୁମାନଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଆଉ ସମସ୍ତଙ୍କ ମଜତି ସମାନଭାବରେ ଗଠନ କରିଛି । କେବଳ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏବଂ ମନୁଷ୍ୟ ତିଆରି ସୁବିଧା ଅସୁବିଧା ଯୋଗୁଁ ବ୍ୟକ୍ତି ବ୍ୟକ୍ତି ଭିତରେ ତାରତମ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ। ଜାତି, ଶ୍ରେଣୀ, ଧର୍ମ, ଶିକ୍ଷାଗତ ତାରତମ୍ୟ ସବୁ ମଣିଷ ତିଆରି ରୋଗ। ଯକତି ଏସବ ତାରତମ୍ୟ ମାତୃଗର୍ଭରେ ସ୍ଥାପନ କରିନଥିଲା। ସେଥ‌ିପାଇଁ କୁହାଯାଏ ଯେ ପ୍ରାକୃତିକ ସମତା ସହିତ ଏବଂ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ସୁବିଧାକୁ ସମବଣ୍ଟନ ଜରିଆରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ସୁବିଧା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଦରକାର।

(୫) ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା (Economic Equality) – ରାଜନୈତିକ, ସାମାଜିକ, ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମତା ବା ସ୍ଵାଧକାର ଅର୍ଥନୈତିକ ସମତା ବିନା ଅର୍ଥହୀନ ହୋଇପଡ଼େ। ସମାନ ଓ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ସଂପଦ ଓ ସୁବିଧାର ବଣ୍ଟନ ହେଉଛି ଅର୍ଥନୈତିକ ଅସମାନତା। ଅର୍ଥନୈତିକ ଅସମାନତା ଫଳରେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନ୍ୟ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହୁଏ ଓ ତାଙ୍କର ପ୍ରଭାବ, ଶୋଷଣ ଓ ଦାସତ୍ଵର ଶିକାର ହୋଇଥାଏ। ଲାସ୍କି ତାଙ୍କର ‘Grammar of Politics’ ପୁସ୍ତକରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ମତ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ଯେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା ବିନା ରାଜନୈତିକ ସମାନତା ଅବାସ୍ତବ ।

ହୋଇପଡ଼େ । ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ନୁହେଁ ଯେ ସମସ୍ତେ ସମାନ ଆୟ ଓ ସମ୍ପରି ପାଇବେ। ଏହାର ପ୍ରକୃତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକଙ୍କୁ ସର୍ବନିମ୍ନ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ପାଇଁ ସମାନ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା। ଏହା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମାନତା ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ମୂଳପିଣ୍ଡ ଅଟେ ।

୨ । ସମାନତା (Equality) ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା (Liberty) ମଧ୍ୟରେ ସଂପର୍କ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Answer:
ଉଭୟ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମାନତା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଦୁଇଟି ପ୍ରାଥମିକ ତତ୍ତ୍ଵ। ଏହି ଦୁଇଟିର ପ୍ରାପ୍ତି ନିମିତ୍ତ ମଣିଷ ଅହରହ ସଂଗ୍ରାମ କରିଆସିଛି । ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ସମାନତାର ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ଉପଭୋଗ କରିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିର କାମ୍ୟ। କାରଣ ତାହାହିଁ ଜୀବନକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିକଶିତ କରିପାରିବ। ଆଧୁନିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମାନତା ଓ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ଉଭୟକୁ ନାଗରିକକୁ ପ୍ରଦାନ କରି ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶର ସମ୍ଭାବନା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ବ୍ୟକ୍ତିର ବିକାଶ ପାଇଁ ସମସ୍ତ ସୁଯୋଗର ଉପସ୍ଥିତିକୁ ବୁଝାଇଥାଏ।

ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଆଇନଦ୍ଵାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ଓ ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ। ଏହା ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରୁ ମୁକ୍ତ ନହୋଇ ଅର୍ଥାତ୍ ନାସ୍ତିସୂଚକ ପ୍ରକୃତି ବହନ ନ କରି ଅସ୍ତିସୂଚକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ରୂପନେଇ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସାମାଜିକ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶର ସୁଯୋଗ ଦେଇଥାଏ। ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ନୁହେଁ ଜନ୍ମରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ସମାନ; ବରଂ ଅସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥରେ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗର ସ୍ଥିତି ଓ ନାସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥରେ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ କୌଣସି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର କରିଥାଏ ।

ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ (Relationship between Equality and Liberty) – ସମାନତା ଓ ସାମ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ବାସ୍ତବ ସମ୍ପର୍କ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ସମୟରେ ରାଜନୈତିକ ଦାର୍ଶନିକମାନେ ବିରୋଧୀ ମତପୋଷଣ କରନ୍ତି। ଗୋଟିଏ ମତବାଦକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିବା ଗୋଷ୍ଠୀ ମତରେ, ସମାନତା ଓ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ଅଟନ୍ତି । ଅପରପକ୍ଷରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଦୃଢ଼ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥା’ନ୍ତି ଯେ ଉଭୟ ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ଅଟନ୍ତି ।

(କ) ସମାନତା ଓ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ – ଡି.ଟକେଭେଲି ଓ ଲର୍ଡ଼ ଆକ୍‌ଟନ୍‌ଙ୍କ ପରି ଦାର୍ଶନିକଙ୍କ ମତରେ, ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ। ଆକ୍‌ଟନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ସମାନତା ପ୍ରତି କ୍ଷୁଧା ବା ଆଗ୍ରହ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ଆକାଙ୍‌କ୍ଷାକୁ ବୃଥା କରିଦେଇଛି।” ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପ୍ରତି ଅଭିଳାଷ ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତି-ବ୍ୟକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଅସମାନତା ମଧ୍ୟ ସେହିପରି ପ୍ରାକୃତିକ ଅଟେ । ଏଣୁ ପ୍ରକୃତିତଃ ଉଭୟ ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ଅଟନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମତରେ, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା କୌଣସି ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ଉପସ୍ଥିତିକୁ ସହ୍ୟ କରି ପାରୁନଥିବାବେଳେ, ସମାନତା କେବଳ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପରିବେଶରେ ହିଁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇପାରେ ।

ଏଣୁ ଉଭୟର ସହାବସ୍ଥାନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ସମାନତାର ପରିବେଶ ନିଶ୍ଚିତଭାବରେ କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରିବ ଓ ସେମାନଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟା ନିଶ୍ଚିତଭାବରେ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବ। ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ପରିସର ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ସମାନତାର ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇପାରିବ; କିନ୍ତୁ ଅତ୍ୟଧ୍ବକ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କ୍ଷମତା ବ୍ୟକ୍ତିସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ବିରୋଧୀ ଅଟେ। ବର୍ତ୍ତମାନ ପରୋକ୍ଷ ବା ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ତତ୍ତ୍ଵ (Elite Theory)ର ଗୁରୁତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ଯାହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ତରରେ ନେତୃତ୍ବକୁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରିଛି କିନ୍ତୁ ଏହା ସମାନତାର ପରିପନ୍ଥୀ ଅଟେ। ସମାନତା ଏକ ଅସ୍ତିସୂଚକ ରାଷ୍ଟ୍ର (Positive State) ଚାହୁଁଥିବାବେଳେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ନାସ୍ତିସୂଚକ ରାଷ୍ଟ୍ର (Negative State) ପାଇଁ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ।

(ଖ) ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ଅଟନ୍ତି, ବିରୋଧୀ ନୁହଁନ୍ତି – ହ୍ୟୁମ, ଗଡ୍‌ନ, ରୁଷୋ, ପୋଲାର୍ଡ଼, ବାର୍କର, ଲାସ୍କି ଇତ୍ୟାଦି ଦାର୍ଶନିକମାନେ ଏହି ମତବାଦକୁ ସମର୍ଥନ କରନ୍ତି ଯେ, ସମାନତା ଓ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପରର ବିରୋଧୀ ନୁହଁନ୍ତି, ବରଂ ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ଅଟନ୍ତି । ଯେଉଁମାନେ ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍କରର ବିରୋଧୀ ବୋଲି ମତ ଦିଅନ୍ତି ସେମାନେ ଉଭୟ ଶବ୍ଦର ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କରିଥା’ନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କ ମତରେ, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ଅର୍ଥ ଅପ୍ରତିହତ, ନିରଙ୍କୁଶ, ନିୟନ୍ତ୍ରଣବିହୀନ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଏବଂ ସମାନତାର ଅର୍ଥ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଜନ୍ମରୁ ସମାନ ଅଟନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ବାସ୍ତବ ଅର୍ଥରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିନା ଆଇନଗତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବା କିମ୍ବା ସୁରକ୍ଷିତ ହେବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।

ସମାନତାର ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥ ସମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସମାନ ସୁଯୋଗ ଉପଭୋଗ ଏବଂ ସମାନତା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ ଆବଶ୍ୟକ ଅଟେ”। ସମାନତା ବିନା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳତା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ଏବଂ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବିନା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ଉପଭୋଗ ଦେଇଛନ୍ତି, “ରାଜନୈତିକ ସମାନତା ବାସ୍ତବତାର ସ୍ଵରୂପ ବହନ କରିବାପାଇଁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତାର ସମର୍ଥନ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ”। ପୋଲାର୍ଡ଼ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି ଯେ “ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ରୂପକ ସମସ୍ୟାର କେବଳ ଗୋଟିଏ ସମାଧାନର ପନ୍ଥା ରହିଛି। ତାହା ହେଉଛି ଏହାକୁ ସମାନତା ମଧ୍ୟରେ ସ୍ଥାପିତ କରିବା”।

ମାର୍କସ୍ଵାଦୀମାନେ ଏହି ମତବାଦକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥା’ନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କ ମତରେ, ସମାନତାର ମୂଳଭିତ୍ତି ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇନଥୁବା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ମୂଲ୍ୟହୀନ ଅଟେ ଏବଂ ଏହି ଦୁଇଟିର ସହାବସ୍ଥାନ ସମ୍ଭବ ହୋଇନଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଲୋପସାଧନ ପାଇଁ ସାମ୍ୟବାଦୀମାନେ କରିଥାଏ।

ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ସମାନତା ଓ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ଅଟନ୍ତି। ଉଭୟଙ୍କର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସମାନ ଅର୍ଥାତ୍ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ଚରମ ପରିପ୍ରକାଶ। ସମାନତା ହିଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପାଇଁ ପ୍ରଥମ ସର୍ଭ । ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉଭୟ ଆଇନଗତ ଓ ରାଜନୈତିକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଉପଭୋଗ କରୁଥିବା ସାଧାରଣ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷହିଁ ଅସ୍ତିସୂଚକ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଅସମାନତା ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ଯଥାର୍ଥ ଦାବି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥା’ନ୍ତି। ବାର୍କରଙ୍କ ମତରେ, “ଉଭୟ ସମାନତା ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ଗୁରୁତ୍ଵ ଅଧୂକ। ଉଭୟ, ସମାଜର ଦୃଢ଼ତା ଓ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

ଉଭୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଆନ୍ତଃସମ୍ପର୍କକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ ଉଭୟ ପରସ୍ପରଠାରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହେଲେ ସାମାଜିକ ଦ୍ଵନ୍ଦ୍ବ ଓ ବିଭାଜନ ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି।” ପ୍ରଫେସର ଆଶୀର୍ବାଦମୂଙ୍କ ମତରେ, “ଫରାସୀ ରାଷ୍ଟ୍ରବିପ୍ଳବୀମାନେ ମୁକ୍ତି, ସମାନତା ଓ ମୈତ୍ରୀର ନଗ୍ନ ଉଦ୍‌ଘୋଷଣା କରୁଥିବାବେଳେ ପାଗଳ କିମ୍ବା ମୂର୍ଖ ନଥିଲେ।”

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Economics Solutions Chapter 13 ଧାରଣୀୟ ଆର୍ଥନୀତିକ ବିକାଶ Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Economics Solutions Chapter 13 ଧାରଣୀୟ ଆର୍ଥନୀତିକ ବିକାଶ

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିକଳ୍ପଉତ୍ତରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ।

1. କେଉଁ ବିକାଶ -ଧାରା ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥାଏ ?
(i) ଆର୍ଥକ ବିକାଶ
(ii) ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ
(iii) ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ
(iv) ସାମାଜିକ ବିକାଶ
Answer:
(iii) ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ

2. କେଉଁ ବିକାଶଧାରା ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥାଏ ?
(i) ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ
(ii) ଭୌତିକ ବିକାଶ
(iii) ମାନବ ବିକାଶ
(iv) ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ
Answer:
(iv) ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ

3. ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଧାରଣୀୟ ବିକାଶର ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ?
(i) ସମ୍ବଳର ଦକ୍ଷ ପ୍ରୟୋଗ
(ii) ଦୁର୍ଲଭ ସମ୍ବଳର ବ୍ୟବହାର
(iii) ନବୀକରଣ ହୋଇପାରୁ ନଥିବା ସମ୍ବଳର ଉପଯୋଗ
(iv) ପରିବେଶ ପ୍ରତିକୂଳ ପ୍ରଯୁକ୍ତି କୌଶଳର ପ୍ରୟୋଗ
Answer:
(i) ସମ୍ବଳର ଦକ୍ଷ ପ୍ରୟୋଗ

4. ଯେଉଁ ଉନ୍ନୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମାଜର ସମୁଦାୟ ପୁଞ୍ଜି ପରିସମ୍ପଭିର ପରିମାଣ ସ୍ଥିର ରଖୁବାରେ ଅଥବା ବୃଦ୍ଧି କରିବାରେ ସମର୍ଥହୁଏ, ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(i) ଆର୍ଥନୀତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି
(ii) ଆର୍ଥନୀତିକ ବିକାଶ
(iii) ବିକାଶ ବିହୀନ ଅଭିବୃଦ୍ଧି
(iv) ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ
Answer:
(iv) ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ

5. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ଧାରଣୀୟ ବିକାଶର ଲକ୍ଷ୍ୟ ?
(i) ଜୀବନ ଧାରଣମାନର ଧାରାବାହିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି
(ii) ପୀଢ଼ି-ପୀଢ଼ି ମଧ୍ୟରେ ସମତା ରକ୍ଷା
(iii) ଉତ୍ତମ ପର୍ଯ୍ୟାବରଣ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

6. ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କାହାର ଏକ ସମନ୍ଵୟ ?
(i) ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଓ ରଜନୈତିକ ବିକାଶ
(ii) ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଓ ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା
(iii) ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ବିକାଶ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଓ ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା

7. 2001 ମସିହାରେ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିବା ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ ସୂଚକରେ କେତୋଟି ମୁଳ ବିଷୟ ରହିଛି ?
(i) 16ଟି
(ii) 17ଟି
(iii) 15ଟି
(iv) 20ଟି
Answer:
(iii) 15ଟି

8. ନିମ୍ନଲିଖ୍ କେଉଁଟି ବିଶ୍ଵତାପାୟନର ପ୍ରଭାବ ?
(i) ଉଷ୍ନପ୍ରବାହ
(ii) ଚରମ ପାଣିପାଗ
(iii) ଅତ୍ୟଧ୍ବକ ବର୍ଷା
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

9. ବିଶ୍ଵତାପାୟନର ଅନ୍ୟନାମ କ’ଣ ?
(i) ଜଳବାୟୁ ପ୍ରଭାବ
(ii) ସବୁଜ କୋଠରୀ ପ୍ରଭାବ
(iii) ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ପ୍ରଭାବ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

10. କିଏ ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଏକ ଚିଠାପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ?
(i) ପ୍ରଫେସର କଲବର୍ଣ୍ଣ
(ii) ପ୍ରଫେସର ହଟ୍ରେ
(iii) ଲର୍ଡ଼କେନ୍‌ସ୍‌
(iv) ବ୍ରଣ୍ଡଟଲାଣ୍ଡ
Answer:
(iv) ବ୍ରଣ୍ଡଟଲାଣ୍ଡ

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର :

1. ଆର୍ଥନୀତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସହିତ ________________________ ର ସଂରକ୍ଷଣ ହୋଇପାରିଲେ ହିଁ ପ୍ରକୃତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସମ୍ଭବ ।
Answer:
ପର୍ଯ୍ୟାବରଣ

2. ବିକାଶର ଧାରାକୁ ବଳବତ୍ତର ରଖୁବା ____________________ ର ଲକ୍ଷ୍ୟ ।
Answer:
ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ

3. ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ ଉଭୟ ____________________ ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥାଏ ।
Answer:
ପରିବେଶ

4. ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ପରସ୍ପର _____________________ ସାପେକ୍ଷ ।
Answer:
ବିନିମୟ

5. 2012 ମସିହାରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ______________________ ରେ ହୋଇଥିବା ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଶ୍ଵ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀରେ ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଜୋହନସବର୍ଗ

6. ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାମାଜିକ, ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଓ ପରିବେଶ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିକାଶର ଏକ _____________________ ।
Answer:
ସମନ୍ଵୟ

7. ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ବିକାଶର ଏକ _______________________ ।
Answer:
ପ୍ରତିଫଳନ

8. ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ ________________________ ଟି ମୂଳ ବିଷୟ ଓ 36ଟି ଉପବିଷୟ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ।
Answer:
15ଟି

9. ଆମ ଚାରିପାଖରେ ଥ‌ିବା ଜୀବ ଜଗତ, ଉଭିଦ ଜଗତ, ଜଳ, ବାୟୁ, ଆକାଶ ଇତ୍ୟାଦିର ସମଷ୍ଟିକୁ _____________________ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପରିବେଶ

10. ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସହିତ __________________ ର ଅବକ୍ଷୟ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବ ନିମନ୍ତେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ସମସ୍ୟା ରୂପେ ଠିଆ ହୋଇଛି ।
Answer:
ପରିବେଶ

11. ପୃଥ‌ିବୀର ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଓ ମହାସାଗରରେ ହେଉଥ‌ିବା କ୍ରମାଗତ ହାରାହାରି ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ହିଁ ______________________ ।
Answer:
ବିଶ୍ଵତାପାୟନ

12. ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ମତରେ ବିଶ୍ବ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିର ________________ ଶତାଂଶ ମନୁଷ୍ୟ କୃତ ।
Answer:
90

C. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ କ’ଣ ?
Answer:
ଭବିଷ୍ୟତ ପୀଢ଼ିର ସ୍ଵାର୍ଥ ଜଳାଞ୍ଜଳି ନ ଦେଇ ବର୍ତ୍ତମାନ ପୀଢ଼ିପାଇଁ ଉନ୍ନତ ଜୀବନଧାରଣର ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟିକୁ ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ କୁହାଯାଏ ।

2. ଧାରଣୀୟ ବିକାଶର ଦୁଇଟି ଲକ୍ଷ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ଧାରଣୀୟ ବିକାଶର ଦୁଇଟି ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଲା –
(i) ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଜୀବନ ଧାରଣମାନଙ୍କର ଧାରାବାହିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି,
(ii) ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖୁଥିବା, ପ୍ରାବିଧ୍ଵ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳର ଉପଯୋଗ ।

3. 1992 ମସିହାରେ ରିଓ ଡ଼ି ଜେନେଇରୋରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଓ ପର୍ଯ୍ୟାବରଣ ସମ୍ଭନ୍ଧରେ କେତୋଟି ପ୍ରସ୍ତାବ ନିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
1992 ମସିହାରେ ରିଓ ଡ଼ି ଜେନେଇରୋରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଓ ପର୍ଯ୍ୟାବରଣ ସମ୍ଭନ୍ଧରେ 21ଟି ପ୍ରସ୍ତାବ ନିଆଯାଇଥିଲା ।

4. ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ଜୁନ୍ 5 ତାରିଖକୁ କେଉଁ ଦିବସ ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଏ ? 5
Answer:
ଜୁନ୍ 5 ତାରିଖକୁ ବିଶ୍ଵ ପରିବେଶ ଦିବସ ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଇ ଆସୁଅଛି ।

5. ବିଶ୍ଵତାପାୟନ କୁହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀର ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଓ ମହାସାଗରରେ ହେଉଥ‌ିବା କ୍ରମାଗତ ହାରାହାରି ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ହିଁ ବିଶ୍ଵତାପାୟନ । ବିଶ୍ଵତାପାୟନର ଦୁଇଟି ପ୍ରଭାବ ଲେଖ ।

6 ବିଶ୍ଵତାପାୟନର ଦୁଇଟି ପ୍ରଭାବ ଲେଖ ।
Answer:
ବିଶ୍ବ ତାପାୟନର ଦୁଇଟି ପ୍ରଭାବ ହେଲା –
(i) ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନର ବୃଦ୍ଧି
(ii) ଚରମ ପାଣିପାଗ ।

7. ବିଶ୍ଵତାପାୟନ ହ୍ରାସପାଇଁ କେଉଁ କେଉଁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ସାଧନ କରିବାକୁ ହେବ ?
Answer:
ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ ହ୍ରାସପାଇଁ ଦୁଇଟି ଲକ୍ଷ୍ୟ ସାଧନ କରିବାକୁ ହେବ, ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(i) ବାଷ୍ପ ନିର୍ଗତମ ହ୍ରାସ କରିବା,
(ii) ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିର ପରିମାଣ 2 ଡିଗ୍ରୀ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖୁବା ।

8. ଶିଳ୍ପର ବିକାଶଦ୍ଵାରା ପରିବେଶ କିପରି ପ୍ରଭାବିତ ହେଉଛି ?
Answer:
ଶିଳ୍ପର ବିକାଶଦ୍ୱାରା ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷିତ ହେଲାବେଳେ, ସେଥୁରୁ ନିର୍ଗତ ହେଉଥ‌ିବା ବର୍ଯ୍ୟବସ୍ତୁ ଜଳ ପ୍ରଦୂଷିତ ହେଉଛି ।

D. ନିମ୍ନଲିଖ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭୁଲ କି ଠିକ୍ ଲେଖ । ରେଖାଙ୍କିତ ଅଂଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କରି ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କର ।

1. ପୃଥ‌ିବୀର ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଓ ମହାସାଗରରେ ହେଉଥିବା କ୍ରମାଗତ ହାରାହାରି ଉତ୍ତାପ ହ୍ରାସ ହିଁ ବିଶ୍ଵତାପାୟନ ।
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀର ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଓ ମହାସାଗରରେ ହେଉଥିବା କ୍ରମାଗତ ହାରାହାରି ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ହିଁ ବିଶ୍ଵତାପାୟନ ।

2. ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସହିତ ପର୍ଯ୍ୟବରଣର ସୁରକ୍ଷା ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶକୁ ବୁଝାଏ ।
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସହିତ ପର୍ଯ୍ୟବରଣର ସୁରକ୍ଷା ଧାରଶୀୟ ବିକାଶକୁ ବୁଝାଏ ।

3. ଧାରଣୀୟ ବିକାଶର ସୂଚକରେ 15ଟି ମୁଳବିଷୟ ଓ 40ଟି ଉପବିଶୟ ରହିଛି ।
Answer:
ଧାରଣୀୟ ବିକାଶର ସୂଚକରେ 15ଟି ମୁଳବିଷୟ ଓ 36ଟି ଉପବିଶୟ ରହିଛି ।

4. ବିଶ୍ଵତାପାୟନକୁ ସବୁଜ କୋଠରୀ ପ୍ରଭାବ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଠିକ୍

5. ବିଶ୍ଵତାପାୟନ ହ୍ରାସ କରିବାପାଇଁ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିର ପରିମାଣ 3 ଡିଗ୍ରୀ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖୁ ଆବଶ୍ୟକ ।
Answer:
ବିଶ୍ଵତାପାୟନ ହ୍ରାସ କରିବାପାଇଁ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିର ପରିମାଣ 2 ଡିଗ୍ରୀ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖ୍ ଆବଶ୍ୟକ ।

6. ଆର୍ଥିକ ବିକାଶ ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥାଏ ।
Answer:
ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥାଏ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
E. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନମାନଙ୍କ ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି / ତିନୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଦିଅ ।

1. ଧାରଣୀୟ ବିକାଶର ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଭବିଷ୍ୟତ ପୀଢ଼ିର ସ୍ଵାର୍ଥ ଜଳାଞ୍ଜଳି ନ ଦେଇ ବର୍ତ୍ତମାନ ପୀଢ଼ିପାଇଁ ଉନ୍ନତ ଜୀବନଧାରଣର ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟିକୁ ଧାରଈୟ ବିକାଶ କୁହାଯାଏ । ଏହି ବିକାଶ ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥାଏ । ଏହି ବିକାଶର ଲକ୍ଷ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –

• ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଜୀବନଧାରଣମାନର ଧାରାବାହିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି,
• ପୀଢ଼ି-ପୀଢ଼ି ମଧ୍ୟରେ ସମତା ରକ୍ଷା,
• ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖୁଥିବା,
• ପ୍ରାବିଧ୍ଵ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳର ଉପଯୋଗ,
• ଉତ୍ତମ ପର୍ଯ୍ୟାବରଣ ପାଇଁ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି,
• ଯୋଜନା ସହିତ ପରିବେଶ ବିଜ୍ଞାନର ସମନ୍ୱୟ ।

ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ ଉଭୟ ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଏହି ଦୁଇ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ।

2. କୃଷିର ବିକାଶଦ୍ୱାରା ପରିବେଶ କିପରି ପ୍ରଭାବତ ହୁଏ ?
Answer:
ଖାଦ୍ୟ ନିରାପତ୍ତା ବିନା ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଅସମ୍ଭବ । କୃଷିର ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୃଷିପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଜମିର ପରିମାଣ ହ୍ରାସ ଏକ ଅନ୍ତରାୟ । ତେଣୁ କମ୍ ଜମିରେ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନପାଇଁ ଆଧୁନିକ କୃଷି ପ୍ରଣାଳୀ ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଉଛି । ଏଭଳି ପ୍ରଣାଳୀକୁ ସଘନ କୃଷି ଉତ୍ପାଦନ ପ୍ରଣାଳୀ କୁହାଯାଏ ।

ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ପରିବେଶ ଉପରେ କୁପ୍ରଭାବ ପକାଉଛି । ରାସାୟନିକ ସାର, ପୋକମରା ଔଷଧ, ଅଧୂକ ଅମଳକ୍ଷମ ବିହନ ଇତ୍ୟାଦିର ବ୍ୟବହାର ପରିବେଶ ସନ୍ତୁଳନ ନଷ୍ଟ କରୁଛି । ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ, ଜଳ ପ୍ରଦୁଷଣ, ମୃତ୍ତିକାର ଉର୍ବରତା ହ୍ରାସ, ଭୂମିର ଜଳସ୍ତର ହ୍ରାସ ଇତ୍ୟାଦି ଆଧୁନିକ ପ୍ରଣାଳୀରେ ହେଉଥ‌ିବା କୃଷି ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାର କୁପ୍ରଭାବ ।

3. ଜଙ୍ଗଲ ଅବକ୍ଷୟ କିପରି ପରିବେଶ ନଷ୍ଟ କରୁଛି ?
Answer:
ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜଙ୍ଗଲର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ । ଏହା ଅନେକ ଲୋକଙ୍କପାଇଁ ଜୀବନଧାରଣର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ତଥା ମୂଲ୍ୟବାନ ବୃକ୍ଷଲତା ଏବଂ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କର ରହିବା ସ୍ଥାନ ଜଙ୍ଗଲ ଜଳବାୟୁକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ ଏବଂ ପରିବେଶର ସନ୍ତୁଳନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହାୟତା ସୃଷ୍ଟିକରେ ।

କିନ୍ତୁ ଆଜି ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଜଙ୍ଗଲର ଅବକ୍ଷୟ ଏକ ସାଧାରଣ ଘଟଣା ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀରେ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ, କୃଷିର ବିକାଶ, ସହରୀକରଣ ଇତ୍ୟାଦି ଜଙ୍ଗଲ ଅବକ୍ଷୟର କାରଣ । ଜଙ୍ଗଲ ଅବକ୍ଷୟ ଫଳରେ ପାଣିପାଗରେ ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟୁଛି । ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସର ମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିପାଉଛି ଏବଂ ବିଶ୍ବର ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁଛି ।

4. ବିଶ୍ଵତାପାୟନ କ’ଣ ?
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀର ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଓ ମହାସାଗରରେ ହେଉଥ‌ିବା କ୍ରମାଗତ ହାରାହାରି ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ହିଁ ବିଶ୍ଵତାପାୟନ । ଗତ 100 ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ପୃଥ‌ିବୀର ତାପମାତ୍ରା ୫ ଡିଗ୍ରୀ ସେ ଣ୍ଟିଗ୍ରେଡ୍ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏହି ବୃଦ୍ଧିର 66 ଶତାଂଶ ଗତ 30 ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇ ଏକ ଭୟର ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି ।

ଯଦି ଏହି ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ଲାଗିରହେ, ତେବେ ଆସନ୍ତା ଦୁଇଶହ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ପୃଥ‌ିବୀ ବକ୍ଷରୁ ସମସ୍ତ ଜୀବ ଜଗତ ଲୋପ ପାଇଯିବେ । ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ମତରେ ବିଶ୍ଵ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିର ୨୦ ଶତାଂଶ ମନୁଷ୍ୟ କୃତ । ଜଙ୍ଗଲ ଅବକ୍ଷୟ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଇନ୍ଧନ ଯଥା କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ ଇତ୍ୟାଦିର ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ଦହନ ଏହାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ।

5. ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ ପରିବେଶ ଉପରେ କିପରି ଚାପ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ଲେଖ ।
Answer:
ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶକ୍ତି ଏକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ସାଧନ । ଶକ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଉତ୍ପାଦନଶୀଳତାକୁ ବହୁଗୁଣିତ କରିପାରେ । ତେଣୁ ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେତେ ଆଗୁଆ, ସେହିଦେଶ ସେତେ ଉନ୍ନତ । ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିବା ସାଧନମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରାୟ ୨୦ ଶତାଂଶ ସୀମିତ ଓ କ୍ଷୟଶୀଳ । ସେଗୁଡ଼ିକ ପାରମ୍ପରିକ ଏବଂ ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ ନୁହନ୍ତି । ଫଳରେ ଆଗାମୀ ପୀଢ଼ିପାଇଁ ଏହି ସାଧନଗୁଡ଼ିକ ଆଉ ଉପଲବ୍ଧ ହେବନାହିଁ । ପୁନଶ୍ଚ, ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିବା କୋଇଲା, ଥୋରିୟମ ଇତ୍ୟାଦି ସିଧାସଳକ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ କରୁଛନ୍ତି ।

F. ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖ୍ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

1. ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ଏବଂ ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ :
Answer:
ବାୟୁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଗ୍ୟାସ, ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଏବଂ କେତେକ ନିର୍ଜୀବ କଣିକାକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ସାଧାରଣଭାବେ ବାୟୁରେ ମିଶୁଥ‌ିବା ବର୍ଯ୍ୟମସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ ଯଥା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ, କାର୍ବନ୍ ମନୋଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ନାଇଟ୍ରୋଜେନ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଫ୍ଲୋରାଇଡ୍ ବାୟୁର ଆତ୍ମପରିଷ୍କାର ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ସେଥୁରୁ ଆପେ ଆପେ ନିଷ୍କାସିତ ହୁଅନ୍ତି । ଫଳରେ ବାୟୁ ଆପେ ଆପେ ନିର୍ମଳହୁଏ । କିନ୍ତୁ ଏବେ ବାୟୁରେ ପ୍ରଦୂଷକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅଧିକ ପରିମାଣରେ ଜମା ହେବା ଫଳରେ ବାୟୁର ଆତ୍ମପରିଷ୍କାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେଉଅଛି ।

ଫଳସ୍ବରୂପ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଜୀବ ଏବଂ ମଣିଷର ସାଧାରଣ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ପ୍ରଦୂଷିତ ବାୟୁଦ୍ବାରା ଅସୁସ୍ଥତାର ଶୀକାର ହେଉଛି । ଯଦି କୌଣସି କାରଣବଶତଃ ଜଳର ପ୍ରାକୃତିକ ଲକ୍ଷଣରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟେ ଏବଂ ଏହା ବ୍ୟବହାରପାଇଁ ଅନୁପଯୁକ୍ତ ହୁଏ ତେବେ ଏହାକୁ ଦୂଷିତ ଜଳ କୁହାଯାଏ । ଜଳର ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଭୌତିକ, ରାସାୟନିକ ବା ଜୈବିକ ଉପାୟଦ୍ବାରା ହୋଇପାରେ ।

ଫରେ ଏହା ବ୍ୟବହାରପାଇଁ ଅନୁପଯୁକ୍ତ ହୋଇପଡ଼େ । ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ଉଭୟ ଭୂମିତଳ ଏବଂ ଭୂମିଉପରେ ମିଳୁଥିବା ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣକୁ ବୁଝାଏ । ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଜୈବ ଏବଂ ଅଜୈବ ପଦାର୍ଥ ଜଳରେ ମିଶିବା ଫଳରେ ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ହେଉଛି । ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ଯୋଗୁଁ ଏବେ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ଜୀବଜନ୍ତୁ, ଉଭିଦ ଏବଂ ମଣିଷର ସ୍ଥିତି ସଙ୍କଟାପନ୍ନ ହେଲାଣି ।

2. ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଓ ଧାରାଣୀୟ ବିକାଶ
Answer:
ଜୀବନ ଧାରଣର ମାନର ଉନ୍ନତି ସାଧନ ଓ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ନିମନ୍ତେ ଦ୍ରୁତ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଆବଶ୍ୟକ । ସମସ୍ତ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜସ୍ବ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ଉପଯୋଗ କରି ବିକାଶ ପଥରେ ଆଗଇବାପାଇଁ ସଦା ଚେଷ୍ଟିତ । ତେଣୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ କେବଳ ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ଘଟି ନଥାଏ । ଏହାସହିତ ମାନବୀୟ ଅଭାବ, ସାମାଜିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗାଭଳି ଗୁଣାତ୍ମକ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ।

କିନ୍ତୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ଅର୍ଥନୈତିକମାନ ବୃଦ୍ଧି କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ସର୍ବଦା ଉନ୍ନତ ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ଯୋଗାଇ ନଥାଏ । କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଔଦ୍ୟୋଗିକ ବିକାଶ ଜାତୀୟ ଆୟ ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଏହା ଜୀବନ ଧାରଣର ମାନ ଉନ୍ନତ କରିନଥାଏ । କାରଣ ଔଦ୍ୟୋଗିକ ବିକାଶଦ୍ୱାରା ପରିବେଶ ଦୂଷିତ ହେବା ଫଳରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟଗତ ସମସ୍ୟା ଦେଖାଦିଏ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପରିବେଶକୁ କିପରି ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ ବୁଝାଏ ?
Answer:
ଦେଶର ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ନିମନ୍ତେ କଳକାରଖାନା, ନଦୀବନ୍ଧ, ବାସଗୃହ ପ୍ରକରଣ, ଗମନାଗମନ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଭିନ୍ନ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଏ । ସ୍ବଳ୍ପକାଳୀନ ଓ ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ଭିତ୍ତିରେ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ ରୂପାୟିତ ହୋଇ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ନିମନ୍ତେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ଆମ ଦେଶରେ ପ୍ରଚଳିତ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସହିତ ଦେଶକୁ ବିକାଶ ପଥରେ ଆଗେଇ ନେବା ।

ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଖାଯାଉଛି କେବଳ ଆର୍ଥିକ ଲାଭକୁ ଆଗରେ ରଖ୍ ବିକାଶ ଯୋଜନା ଯୋଗୁଁ ଖାଲି ପରିବେଶ କାହିଁକି ସମାଜର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବର୍ଗର ଲୋକଙ୍କର ସୁବିଧା ପ୍ରତି ମଧ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟି ଦିଆଯାଏନାହିଁ । ଏହାର ଫଳସ୍ୱରୂପ ପରିବେଶ ଓ ପରିସଂସ୍ଥା ନାନାଦି ବିପର୍ଯ୍ୟକୁ ଆମନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଉଛି । ବିକାଶ ନାମରେ ଚାଲିଥିବା କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରୁ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣର ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିବେଶକୁ ନିର୍ଗତ ହେଉଛି ।

ତେଣୁ ଆଜିର ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ବଦଳରେ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି । ଅର୍ଥାତ୍ ଅତୀତର ସମସ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଯାହାକିଛି ମାନବର ଭୌତିକ କଲ୍ୟାଣରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିପାରିଛି, ତାହା ପଛରେ ପର୍ଯ୍ୟାବରଣର ବହୁ ଅଧୋଗତି ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ । ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପରିବେଶ ଉପରେ ବିଭିନ୍ନ –

(1) ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ : ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶିଳ୍ପାୟନର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ସମସ୍ତ ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରଶିଳ୍ପସମୃଦ୍ଧ । ଶିଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦନ ବଢ଼ାଇବାଦ୍ୱାରା ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ଫଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଅଧ‌ିକ ନିୟୋଜନ ସୃଷ୍ଟିର ସମ୍ଭାବନା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଫଳରେ ଜାତୀୟ ଆୟ ଓ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟରେ ଦ୍ରୁତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ ଏବଂ ସମସ୍ତ ବିକାଶଶୀଳ ଉପରେ ଚାପ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ସବୁଠାରୁ ବହୁଳ ପରିମାଣରେ ଥ‌ିବା ପ୍ରଦୂଷକ ।

ଏହା ଚିନିକଳ, କାଗଜକଳ, ତେଲକଳ, ରାସାୟନିକ କାରଖାନା ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ । ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ କାର୍ବନ୍ ମନୋଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ପରିମାଣ ମଧ୍ୟ ଅଧିକ । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ମଟରଯାନରୁ ବହୁଳ ପରିମାଣରେ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ । ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ ସଲଫାଇଡ୍ ଗ୍ୟାସ୍ କାଗଜକଳ, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ, ରେୟନ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ କାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ହୋଇ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ପ୍ରବେଶ କରେ । ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଫ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଏକ ଉଦ୍‌ବାୟୀ ପଦାର୍ଥ ଏବଂ ଏହା ଆଲୁମିନିୟମ କାରଖାନା, ଫସ୍ଫେଟ ରାସାୟନିକ କାରଖାନା ଓ ଚିନାମାଟି କାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।

ଏହା ଅତି ବିଷାକ୍ତ ଏବଂ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଏହାର ସାନ୍ଦ୍ରତା 0.001PPM (Parts Per Million) ଦଶଲକ୍ଷ ଭାଗରୁ ଏକ ଭାଗଠାରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ଏହା ଜୀବମାନଙ୍କପାଇଁ ହାନିକାରକ । ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ କାର୍ମନ୍ ମନୋଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ତଳକୁ ଏହାର ସାନ୍ଦ୍ରତା ଅଧିକ । ଏହା ଏକ ମାରାତ୍ମକ ଗ୍ୟାସ୍ । ଏହା ମଟରଯାନ, ସଫ୍ୟୁରିକ୍ ଅମ୍ଳ ଏବଂ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ କାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
ଅଜୈବ ବସ୍ତୁ ଥାଏ । ଏହି ଜଳରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ବିଘଟିତ ହୋଇପାରୁ ନଥ‌ିବା ଅନେକ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ଯ ଥାଏ । କାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଜଳର ତାପମାତ୍ରା ଅନେକ ସମୟରେ ଅଧିକ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ନଦୀ ଜଳକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଏ ।

(2) ଜଙ୍ଗଲ ଅବକ୍ଷୟ – ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜଙ୍ଗଲର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ଏହା ଅନେକ ଲୋକଙ୍କପାଇଁ ଜୀବନଧାରଣର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ତଥା ମୂଲ୍ୟବାନ ବୃକ୍ଷଲତା ଏବଂ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କର ରହିବା ସ୍ଥାନ । ଜଙ୍ଗଲ ଜଳବାୟୁକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ ଏବଂ ପରିବେଶର ସୁରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଜଙ୍ଗଲର ଅବକ୍ଷୟ ହେଉଛି, ଜଙ୍ଗଲ ଅବକ୍ଷୟର କାରଣ ହେଉଛି ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ, କୃଷିର ବିକାଶ, ସହରୀକରଣ ଇତ୍ୟାଦି । ଜଙ୍ଗଲ ଅବକ୍ଷୟ ଫଳରେ

(3) କୃଷିର ବିକାଶ – ବର୍ଣିତ ଜନସଂଖ୍ୟାକୁ ଚାହିଦା ମୁତାବକ ଖାଦ୍ୟ ଶସ୍ୟ ଯୋଗାଣ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଦାୟିତ୍ଵ । ଖାଦ୍ୟ ନିରାପତ୍ତା ବିନା ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଅସମ୍ଭବ । ତେଣୁ କୃଷିର ବିକାଶ ଆବଶ୍ୟକ । କିନ୍ତୁ କୃଷିର ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୃଷିପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଜମିର ପରିମାଣ ହ୍ରାସ ଏକ ଅନ୍ତରାୟ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶ କମ୍ ଭୂମିରେ ଆଧୁନିକ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଚାଷକରି ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛନ୍ତି । ଏଭଳି ଆଧୁନିକ କୃଷିପ୍ରଣାଳୀ ପରିବେଶ ଉପରେ କୁପ୍ରଭାବ ପକାଉଛି ।

ରାସାୟନିକ ସାର, ପୋକମରା ଔଷଧ, ଅଧ‌ିକ ଅମଳକ୍ଷମ ବିହନ ଇତ୍ୟାଦିର ବ୍ୟବହାର ପରିବେଶ ସନ୍ତୁଳନ ନଷ୍ଟ କରୁଛି । ଗୋଶାଳା, ଘୁଷୁରିଶାଳା ଏବଂ କୁକୁଡ଼ାପାଳନ କେନ୍ଦ୍ରମାନଙ୍କରୁ ବାହାରୁଥିବା ନାଳପାଣିରେ ପଶୁମାନଙ୍କ ମଳ ଏବଂ ବର୍ଜ୍ୟ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ଥାଏ । ସେହିପରି ଶସ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରରୁ ବାହାରୁଥିବା ଜଳରେ କୀଟନାଶକ ଔଷଧ, ରାସାୟନିକ ସାରଥାଏ । ଏହି ଜଳ ବର୍ଷାଦିନେ ଧୋଇ ନିକଟସ୍ଥ ନଦୀ, ନାଳ ଜଳକୁ ଦୂଷିତ କରେ ।

(4) ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ – ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ । ଶକ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଉତ୍ପାଦନଶୀଳତାକୁ ବହୁଗୁଣିତ କରିପାରେ । ତେଣୁ ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେତେ ଆଗୁଆ, ସେହି ଦେଶ ସେତେ ଉନ୍ନତ । ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିବା ସାଧନ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରାୟ ୨୦ ଶତାଂଶ ସୀମିତ ଓ କ୍ଷୟଶୀଳ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟନୁହନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଆଣବିକ ରିଆକ୍ଟର ଏବଂ ତାପଜ କେନ୍ଦ୍ରମାନଙ୍କର ଯନ୍ତ୍ରପାତିକୁ ଥଣ୍ଡା କରିବାପାଇଁ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣର ଥଣ୍ଡା ପାଣି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଫଳରେ ତାପଜ କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ଆଣବିକ ରିଆକ୍ଟରରୁ ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ପରିମାଣର ଗରମ ପାଣି ବାହାରେ । ସାଧାରଣଭାବେ ଏହି ଗରମ ଜଳକୁ ନିକଟସ୍ଥ ନଦୀ ବା ଅନ୍ୟ ଜଳାଶୟକୁ ଛାଡ଼ି ଦିଆଯାଏ । ଏହା ଫଳରେ ନଦୀର ତାପମାତ୍ରା 8-100C ବଢ଼ିଯାଏ । ଜଳର ଅମ୍ଳଜାନର ପରିମାଣ ହ୍ରାସପାଏ । ତେଣୁ ଜଳଜ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ । ଏହା ବୀଜାଣୁ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ରୋଗର ଜନକମାନଙ୍କର ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରାଏ ।

(5) ଅନୁପଯୋଗ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ନିମନ୍ତେ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ଉପଯୋଗ କରିଥାନ୍ତି । ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ର କ୍ଷେତ୍ରରେ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ସଠିକ ଉପଯୋଗ ସମ୍ଭବ ହୋଇନଥାଏ । ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ ନୁହଁନ୍ତି । ଖଣି ଅଞ୍ଚଳର ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୁଏ ଏବଂ ଜଙ୍ଗଳର ଅବକ୍ଷୟ ଘଟେ ।

(6) ସହରୀକରଣ – ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଓ ସହରୀକରଣ ପରସ୍ପରର ଅନୁଗାମୀ । ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ପରସ୍ପରର ଅନୁଗାମୀ । ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ଲୋକମାନେ ଆଧୁନିକ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗର ସନ୍ଧାନରେ ସହରାଭିମୁଖୀ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଫଳରେ ସବୁ ଦେଶରେ ବଡ଼ ବଡ଼ ମହାନଗର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ସହର ଚାରିପଟେ ଥ‌ିବା ଜଙ୍ଗଲ ଏବଂ ଚାଷଜମି ଉପରେ ଏବେ ବଡ଼ ବଡ଼ ଅଟ୍ଟାଳିକା ଦଣ୍ଡାୟମାନ ।

ଏହି କଂକ୍ରିଟ ଅଟ୍ଟାଳିକାମାନଙ୍କର ତାପଆହରଣ କ୍ଷମତା ଅଧିକ । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ସହରରେ ଅବସ୍ଥିତ କଳକାରଖାନା ଏବଂ ମଟରଯାନରୁ ନିର୍ଗତ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ, କାର୍ବନ୍ ମନୋଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ସଲଫର ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ସଲଫାଇଡ୍, ସଲଫର ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ସଲଫାଇଡ୍, ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଫ୍ଲୋରାଇଡ୍, ନାଇଟ୍ରୋଜେନ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ବାଷ୍ପ ସହରର ଉପର ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଏକ ସ୍ତର ସୃଷ୍ଟି କରି ସହରକୁ ଆଚ୍ଛାଦିତ କରି ରଖୁଥାଏ । ତେଣୁ ସହରମାନଙ୍କରୁ ବିକିରଣ ହେଉଥିବା ତାପ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଉପର ଅଂଶକୁ ଯାଇ ନପାରି ସହରାଞ୍ଚଳର ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ ଏବଂ ସହରଗୁଡ଼ିକ ଏକ ତାପ-ଦ୍ଵୀପରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ ।

ମଟରଗାଡ଼ି, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି, କଂକ୍ରିଟ ରାସ୍ତା, ପଲିଥୁନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ପରିବେଶ ଉପରେ ଅଧ‌ିକ ଚାପ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ଶେଷରେ ସହର ଜୀବନଯାପନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଲୋକମାନେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଯଥା ଏସି, ଟେଲିଭିଜନ, ସହିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରି ନିଜସ୍ଵ ଯୋଜନା ଓ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଧାରଣୀୟ ବିକାଶ ଏହି ସମସ୍ୟାର ଏକମାତ୍ର ଓ ଫଳପ୍ରଦ ସମାଧାନର ସୂତ୍ର ।

2. ବିଶ୍ଵତାପାୟନ କ’ଣ ? ଏହାକୁ କିପରି ହ୍ରାସ କରାଯାଇପାରିବ ?
Answer:
ସୂର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛି ପୃଥ‌ିବୀର ସମସ୍ତ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ । ସୂର୍ଯ୍ୟ ରଶ୍ମୀ ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠରେ ପଡ଼ିଲା ପରେ ସୂର୍ଯ୍ୟରୁ ଆସିଥିବା ଆଲୋକଶକ୍ତି ତାପଜ ଶକ୍ତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଉଷ୍ମ କରେ । ପୁନଶ୍ଚ, ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠରୁ ଏହି ତାପର ଏକ ଅଂଶ ଦୀର୍ଘ ତରଙ୍ଗ ଯୁକ୍ତ ଅବଲୋହିତ ବିକିରଣ (Long wave Infrared Radiations)ରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୁଏ ।

ମାତ୍ର ଏହି ଅବଲୋହିତ ରଶ୍ମିର ବିକିରଣର ଅଧିକାଂଶ ଭାଗ ମହାଶୂନ୍ୟକୁ ଫେରି ଯଉଥିଲାବେଳେ ଏହାର କ୍ଷୁଦ୍ର, ମାତ୍ର ଆବଶ୍ୟକ ଅଂଶ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଭାବରେ ଥ‌ିବା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ, ମିଥେନ୍, ନାଇଟ୍ରସ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲୋରେ କାର୍ବନ୍ ପ୍ରଭୃତି ଗ୍ୟାସଦ୍ୱାରା ଶୋଷି ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ପୁନର୍ବାର ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ତାପଶକ୍ତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠକୁ ପୁନଃ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୁଏ । ଅବଲୋହିତ ରଶ୍ମିକୁ ଶୋଷଣ କରୁଥିବା ଏହି ଗ୍ୟାସ୍‌ଗୁଡ଼ିକୁ ସବୁଜ କୋଠରୀ ଫ୍ଲାକ୍ସ କୁହାଯାଏ ।

ଏହା ଫଳରେ ପୃଥିବୀ ପୃଷ୍ଠର ତାପ ମହାଶୂନ୍ୟକୁ ଫେରିଯାଇପାରେନାହିଁ ଏବଂ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠର ତାପ ମହାଶୂନ୍ୟକୁ ଫେରିଯାଇପାରେନାହିଁ ଏବଂ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠ ଓ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଆବଶ୍ୟକ ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧିହୁଏ । ଏହିଭଳି ଭାବରେ ସବୁଜ କୋଠରୀ ଗ୍ୟାସ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ପୃଥ‌ିବୀ ଚାରିପଟେ ଗୋଟିଏ ଛତା ଭଳି ଘୋଡ଼ାଇ ହୋଇ ରହିଥାନ୍ତି । ଯାହାଫଳରେ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ଜୀବଜଗତ ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି । ଏହାକୁ ସବୁଜ କୋଠରୀ ପ୍ରଭାବ କୁହାଯାଏ ।

କାଚଦ୍ବାରା ଆବୃତ୍ତ ହୋଇଥିବା ସବୁଜ କୋଠରୀ ଭିତରର ତାପମାତ୍ରା ବାହାର ତାପମାତ୍ରା ବାହାର ତାପମାତ୍ରା ଅପେକ୍ଷା ଅଧ୍ଵ ରହେ । ଏହିଭଳି କାଚଦ୍ଵାରା ଆବୃତ୍ତ ହୋଇଥିବା ଘର ମଧ୍ୟରୁ ତାପଜ ଶକ୍ତି ବାହାରକୁ ବିକିରିତ ହୋଇନପାରିବାରୁ ହିଁ ସବୁଜ ଗୃହର ଆଭ୍ୟନ୍ତରର ତାପମାତ୍ରା ବାହାର ଅପେକ୍ଷା ଅଧ‌ିକ ରହେ । ଠିକ୍ ଏହିଭଳି ଭାବରେ ପୃଥ‌ିବୀର ଉଷ୍ଣତା ରକ୍ଷା ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ସବୁଜ କୋଠରୀ ପ୍ରଭାବ କୁହାଯାଏ ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ପୃଥ‌ିବୀର ବାର୍ଷିକ ଉତ୍ତାପ 150° ସେଲିୟସ୍ । ମାତ୍ର ଯଦି ସବୁଜଗୃହ ଗ୍ୟାସଗୁଡ଼ିକ ଯଥା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ, ମିଥେନ୍, ନାଇଟ୍ରସ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲେରୋ କାର୍ବନ୍ ନଥାନ୍ତେ ଏବଂ ସମସ୍ତ ଅବଲୋହିତ ବିକିରଣ ମହାଶୂନ୍ୟକୁ ଫେରି ଯାଉଥାନ୍ତି । ତା’ହେଲେ ପୃଥ‌ିବୀର ହାରାହାରି ବାର୍ଷିକ ଉତ୍ତାପ ହୋଇଥାନ୍ତା । ମାତ୍ର 200 ସେଲ୍‌ସିୟସ୍, ଫଳରେ ସାରା ପୃଥ‌ିବୀ ବରଫାବୃତ୍ତ ହୋଇ ରହିଥାନ୍ତା ଏବଂ ପୃଥ‌ିବୀ ବରଫାବୃତ୍ତ ହୋଇ ରହିଥା’ନ୍ତା ଏବଂ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଜୀବଜଗତ ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ଭବ ହୋଇନଥାଆନ୍ତି । ସୁତରାଂ, ପୃଥ‌ିବୀକୁ ବାସପୋଯୋଗୀ କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ସବୁଜ କୋଠରୀ ଗ୍ୟାସ୍‌ଗୁଡ଼ିକର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ଭୂମିକା ରହିଛି ।

ମାତ୍ର ଅନେକ ମନୁଷ୍ୟକୃତ କାରଣରୁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଏହି ସବୁଜ କୋଠରୀ ଗ୍ୟାସ୍‌ଗୁଡ଼ିକର ପରିମାଣ ଆବଶ୍ୟକତାଠାରୁ ଅଧିକ ହେବା ଯୋଗୁଁ ଆବଶ୍ୟକତାଠାରୁ ଅଧିକ ଅବଲୋହିତ ବିକିରଣ ଶୋଷିତ ହେଉଛି ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକତାଠାରୁ ଅଧ୍ଵ ତାପ ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠକୁ ପୁନଃ ବିକିରିତ ହେଉଛି । ଏହା ଫଳରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ସବୁଜ କୋଠରୀ ଗ୍ୟାସ୍‌ ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ସହିତ ପୃଥ‌ିବୀର ତାପମାତ୍ରା ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠର ଏହି ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧିକୁ ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ (Global Warming) କୁହାଯାଏ ।

କୋଇଲା, ଗ୍ୟାସ୍, କାଠ, କଠିଣ ବର୍ଯ୍ୟବସ୍ତୁ ପ୍ରଭୃତିର ଦହନ ତଥା ଯାନବାହାନ ବ୍ୟବହାର ଓ ବିଦ୍ୟୁତଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନର ଉପଜାତି ଭାବରେ ଅଧ୍ଵରୁ ଅଧିକ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶେ । ଅନ୍ୟ ଦିଗରେ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ଓ ବ୍ୟାପକ ଜଙ୍ଗଲକ୍ଷୟ ଫଳରେ ଆଲୋକ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ଜରିଆରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ଉଭିଦମାନଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ଦିନକୁ ଦିନ ଦ୍ରୁତଗତିରେ ହ୍ରାସ ପାଇବା ଫଳରେ ମଧ୍ଯ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଆବଶ୍ୟକତାଠାରୁ ଅଧିକ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳଗ୍ୟାସ୍ ଜମାଟ ବାନ୍ଧୁଛି ।

1750 ମସିହାରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ପ୍ରତି ଏକ ମିଲିୟନ ବାୟୁ ପରିମାଣୁରେ 281ଟି ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ପରମାଣୁ ଥିଲାବେଳେ, ବର୍ତ୍ତମାନପ୍ରତି ମିଲିୟନ୍ ବାୟୁ ପରମାଣୁରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ପରମାଣୁର ସଂଖ୍ୟା 368, ଅର୍ଥାତ୍‌ ଇତି ମଧ୍ୟରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ପରିମାଣ ଶତକଡ଼ା 31ଭାଗ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ହିସାବ ଅନୁଯାୟୀ ଅବସ୍ଥାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ ଘଟିଲେ 2100 ମସିହା ବେଳକୁ ଏହି ଗ୍ୟାସ୍‌ ପରିମାଣ 970ରେ ପହଞ୍ଚିବ ।

ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ଅପେକ୍ଷା ମିଥେନ୍ ଶତକଡ଼ା 20 ଭାଗ ଅଧ୍ବକ ତାପ ଶୋଷଣ କରେ । କୋଇଲା ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଓ ତୈଳ ଉତ୍ପାଦନ ସମୟରେ ମିଥେନ୍ ଗ୍ୟାସ ନିର୍ଗତ ହୁଏ । ଶିଳ୍ପ ବିପ୍ଳବ ପରଠାରୁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଏହି ଗ୍ୟାସ୍‌ର ପରିମାଣ 17 ଗୁଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ।

ଏସବୁ ବ୍ୟତୀତ ଶୀତତାପ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଯନ୍ତ୍ରରୁ ନିର୍ଗତ ହେଉଥ‌ିବା କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲୋରୋ କାର୍ବନ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟତମ ସବୁଜ ଗୃହ ଗ୍ୟାସ । ସବୁଜ କୋଠରୀ ଗ୍ୟାସର ଏହିଭଳି ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଗଭୀର ଉଦ୍‌ବେଗ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ଏବଂ ତୁରନ୍ତ ଏହାର ସ୍ତର ହ୍ରାସ କରିବାପାଇଁ ବିହିତ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିବାପାଇଁ ବିଶ୍ବ ସମୁଦାୟକୁ ଆହ୍ବାନ ଦେଇଛନ୍ତି । ବିଶ୍ଵତାପାୟନର ପ୍ରଭାବ ବ୍ୟାପକ; ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –

• ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନର ବୃଦ୍ଧି
• ମରୁଭୂମି ଆୟତନର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ
• ଚରମ ପାଣିପାଗ
• ଉଷ୍ଣ ପ୍ରବାହ
• ମରୁଡ଼ି
• ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ବର୍ଷା
• ପଶୁପକ୍ଷୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ

ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ ହ୍ରାସପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥା – ବିଶ୍ବ ତାପାୟନର ଭୟାଭୟ ପରିଣତିରୁ ରକ୍ଷାପାଇବାପାଇଁ ଦୁଇଟି ଲକ୍ଷ୍ୟ ସାଧନ କରିବାକୁ ହେବ ।

• ବାଷ୍ପ ନିର୍ଗମନ ହ୍ରାସ କରିବା ଏବଂ
• ଚାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍‌ଧିର ପରିମାଣ 2 ଡିଗ୍ରୀ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖୁ ।

ଏହି ଦୁଇଟି ଲକ୍ଷ୍ୟ ସାଧନ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –

• ଜାଳେଣୀପାଇଁ କାଠ, କୋଇଲା, କିରୋସିନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ବ୍ୟବହାର ହ୍ରାସ ଓ ସୌରଶକ୍ତି, ପବନ ଶକ୍ତି, ଶକ୍ତି ଭଳି ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ ସାଧନର ଅଧିକ ବ୍ୟବହାର,
• ବୃକ୍ଷରୋପଣ ଓ ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି
• ଏୟାର କଣ୍ଡିସନର, କୁଲର, କାର ଇତ୍ୟାଦିର କମ୍ ବ୍ୟବହାର
• କମ୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଅପଚୟ କରୁଥ‌ିବା ବୈଦ୍ୟୁତିକ ସରଞ୍ଜାମର ବ୍ୟବହାର
• କଳକାରଖାନାମାନଙ୍କରେ ଅତୁ୍ୟଚ ଚିମିନି ସ୍ଥ‍।ପନ
• ପରିବେଶ, ଜଳ, ବଣ୍ୟଜନ୍ତୁ ଇତ୍ୟାଦିର ସଂରକ୍ଷଣପାଇଁ ଶିକ୍ଷାଦାନ ।

ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ ସମଗ୍ର ଜୀବଜଗତପାଇଁ ଏକ ଆହ୍ବାନ । ଏହା ବିରୁଦ୍ଧରେ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କରିବାପାଇଁ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 9 ବିକାଶ Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 9 ବିକାଶ

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ବିକାଶ ଆଧାରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କୁ __________ ଗୋଟି ବିଶ୍ବରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
(କ) ଏକ
(ଖ) ଦୁଇ
(ଗ) ତିନି
(ଘ) ଚାରି
Answer:
(ଗ) ତିନି

୨ । କେଉଁ ବିକାଶ ନମୁନାରେ ଉଭୟ ସରକାରୀ ଓ ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରର ଉପସ୍ଥିତି ରହିଥାଏ ?
(କ) ସମାଜବାଦୀ
(ଖ) ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି
(ଗ) ମୁକ୍ତ ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି
(ଘ) ମାର୍କ୍ସବାଦୀ
Answer:
(ଖ) ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି

୩ । _________ ଢାଞ୍ଚା ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜବାଦର ମଧ୍ୟମ ପନ୍ଥା ରୂପେ ବିବେଚିତ ହୋଇଥାଏ ।
(କ) ସମାଜବାଦୀ
(ଖ) ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି
(ଗ) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମାଜବାଦୀ
(ଘ) ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଉଦାରବାଦୀ
Answer:
(ଗ) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମାଜାବଦୀ

୪ । __________ ଢାଞ୍ଚାରେ ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରବିହୀନ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଥାଏ ।
(କ) ସମାଜବାଦୀ
(ଖ) ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି
(ଗ) ସମତୁଲ ବିକାଶ
(ଘ) ମାର୍କ୍ସବାଦୀ
Answer:
(ଘ) ମାର୍କ୍ସବାଦୀ

(B) ଗୋଟିଏ ଧାଡ଼ିରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ଉନ୍ନୟନ ବା ବିକାଶ କ’ଣ?
Answer:
ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନୟନ ଓ ଜାତି ଗଠନ ପାଇଁ ଅଭିପ୍ରେତ ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ‘ବିକାଶ’ କୁହାଯାଏ ।

୨ । ଭାରତୀୟ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚାର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଉଦାରବାଦ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଉଦାରୀକରଣ, ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମାଜବାଦ, ଜାତି ଗଠନ, ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ, ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷତା ଆଦି ଭାରତୀୟ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚାର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ଅଟେ ।

୩ । ସାଂପ୍ରତିକ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚାର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ?
Answer:
ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ବହୁଳବାଦ, ଉଦାରୀକରଣ, ମାନବିକ ଅଧୂକାର ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ ।

୪ । ନିରନ୍ତର ବିକାଶ (Sustainable Development) ର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ?
Answer:
ବର୍ତ୍ତମାନର ସୋପାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତର ସୋପାନର ଦାବି ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଆଖ୍ ଆଗରେ ରଖ୍ ବିକାଶର ଧାରାକୁ ଅବ୍ୟାହତ ରଖିବା ଓ ସେଥିରେ ପ୍ରଗତିଶୀଳ କ୍ରମୋନ୍ନତି ଆଣିବା ହେଉଛି, “ନିରନ୍ତର ବିକାଶର” ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ।

(C) ଗୋଟିଏ ପଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ଭାରତରେ କେଉଁ ଉପାୟରେ ବିକାଶର ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ କରାଯାଉଛି?
Answer:
ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସାମ୍ବିଧାନିକ

୨ । ସମ୍ପଦର ସମାନୁପାତିକ ବଣ୍ଟନ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଅସାମ୍ୟର ଦୂରୀକରଣ ଆଦି କେଉଁ ବିକାଶର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ?
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ

୩ । ବିକାଶ ମୁଖ୍ୟତଃ କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରର ବିକାଶକୁ ସୂଚିତ କରେ?
Answer:
ଜାତିର ବିକାଶ

୪ । ବିକାଶ କେଉଁ ବର୍ଗର ଲୋକଙ୍କ କଲ୍ୟାଣ ସାଧନ କରେ?
Answer:
ସବୁ ବର୍ଗର ଲୋକ

୫ । ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ?
Answer:
ସମାଜବାଦା

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚାରେ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ନିବେଶ ଦେଖାଯାଏ ।
Answer:
ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚାରେ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ନିବେଶ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ।
କିମ୍ବା, ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚାରେ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ନିବେଶ ଦେଖାଯାଏ ।

୨ । ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରହୀନ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।
Answer:
ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରହୀନ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ଢାଞ୍ଚାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।

୩ । ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚା ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜବାଦର ମଧ୍ୟମ ପନ୍ଥା ଅଟେ ।
Answer:
ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ – ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜବାଦର ମଧ୍ୟମ ପନ୍ଥା ଅଟେ ।

୪ । ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵର ସଦସ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।
Answer:
ବିକାଶଶୀଳ ଓ ଅଣବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵର ସଦସ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।

(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ | ____________ ଅର୍ଥନୀତି ନମୁନାର ଅନ୍ୟନାମ ହେଉଛି__________ ନମୁନା ।
Answer:
ବଜାର / ଉଦାରୀକରଣ

୨ । ___________ ଢାଞ୍ଚାରେ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଉପରେ ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।
Answer:
ନିର୍ଭରତା (Dependency)

୩ । ___________ ଢାଞ୍ଚାରେ ଢାଞ୍ଚାଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନର ସୂଚନା ମିଳିଥାଏ ।
Answer:
ଲିୱିସ୍

୪। ___________ ଅର୍ଥନୀତିରେ ସରକାରୀ କଟକଣା ନ ଥିବାରୁ ବିଦେଶୀ ଓ ବହୁଦେଶୀୟ କମ୍ପାନୀମାନେ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ହୁଅନ୍ତି ।
Answer:
ମୁକ୍ତ ବଜାର ବା ଉଦାରୀକରଣ

୫ । ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷ, ବିପ୍ଲବ, ସର୍ବହରାର ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ ଆଦି __________ ଢାଞ୍ଚାର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ ।
Answer:
ମାର୍କ୍ସବାଦୀ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ

୧ । ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ କ’ଣ?
Answer:
ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଆମାଦନ ଓ ରପ୍ତାନି ପ୍ରାୟତଃ ମୁକ୍ତ ଓ କଟକଣାମୁକ୍ତ ରହିଥାଏ । ଏଠାରେ ଆର୍ଥିକ ଉଦାରବାଦ ଓ ଜଗତୀକରଣର ନିୟମ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପ୍ରତିଯୋଗିତାଦ୍ବାରା ଦରଦାମ୍ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୁଏ ।

୨ । ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚା କ’ଣ?
Answer:
ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚାରେ ଉଭୟ ସରକାରୀ ଓ ଘରୋଇ ଉଦ୍ୟୋଗର ଉପସ୍ଥିତି ରହିଥାଏ । ଏଠାରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୋଜନା ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ହୋଇଥାଏ ।

୩ । ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ-ସମାଜବାଦୀ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚା କ’ଣ?
Answer:
ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା ଏକ ବିବର୍ତ୍ତନବାଦୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯାହା ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜବାଦର ମଧ୍ଯମପନ୍ଥୀ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ଏହା ଉଭୟ ସମାଜ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ଉପରେ ସମାନ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥାଏ । ଏହା ସାମ୍ବିଧାନିକ ତଥା ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ କୌଶଳରେ ବିଶ୍ଵାସ କରେ ।

୪ । ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚା କ’ଣ?
Answer:
ପ୍ରାୟତଃ ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ ମୂଲ୍ୟ ତତ୍ତ୍ଵ ଉପରେ ଆଧରିତ ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ସମାଜରେ ବିପ୍ଳବ ମାଧ୍ୟମରେ ସର୍ବହରାର ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ ବାଟ ଦେଇ ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଏନ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖୁଥାଏ ।

୫ । ବିକାଶ (Sustainable Development) କ’ଣ?
Answer:
ବିକାଶ କହିଲେ ଏପରି ଏକ ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ବୁଝାଏ ଯାହା ଭବିଷ୍ୟତ ପିଢ଼ିର ନିଜସ୍ଵ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ସହ କୌଣସି ମୁକାବିଲା ବା ସାଲିସ୍ ନ କରି ବର୍ତ୍ତମାନର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରାଇଥାଏ।

(B) ପାଞ୍ଚଗୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । “ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ -ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା ବିକାଶର ଏକ ଆଦର୍ଶ ନମୁନା ଅଟେ ।”- ଏହି ଉକ୍ତିର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
Answer:
ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ – ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜବାଦର ମଧ୍ୟମ ପନ୍ଥା ଅଟେ । ଏହା ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜ ଉପରେ ସମାନ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଏ । ଏହା ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରି ସାମ୍ବିଧାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ବିକାଶର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରିବାପାଇଁ ମତ ଦିଏ । ଏହା ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ, ଆଇନର ଶାସନ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ଉପରେ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଏ । ଏଥୁରେ ଅମଲାତାନ୍ତ୍ରିକ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ, ଅଦକ୍ଷତା, ଦୁର୍ନୀତି, ତ୍ରୁଟିଯୁକ୍ତ ଯୋଜନା ଆଦି ନାସ୍ତିକାରକ ଉପାଦାନ ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।

୨ । ବିକାଶର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ?
Answer:
ବିକାଶ ଭବିଷ୍ୟତ ପିଢ଼ିର ନିଜସ୍ଵ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ମୁକାବିଲା ନ କରି ବର୍ତ୍ତମାନର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖୁଥାଏ । ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷାର୍ଦ୍ଧରେ ସମସ୍ତ ବିକାଶଧାରାରେ ସ୍ଥାନିତ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଅଧ‌ିକରୁ ଅଧ‌ିକ ମାନବିକ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଜୈବିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସ୍ଥାୟିତ୍ଵ, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଓ ସଂହତିକୁ ବ୍ୟାହତ ନ କରି ଏହା ବିକାଶର ଧାରାକୁ ଅଗ୍ରଗାମୀ କରାଇଥାଏ । ପରିବେଶର ଗୁଣାତ୍ମକ ସୁରକ୍ଷା ଉପରେ ଏହି ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ସମ୍ବଳର ବିନିଯୋଗ ସମୟରେ ଏହାର ପରିମାଣ, ପରିବେଶ ଉପରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ, ଉପଯୋଗିତାର ମାତ୍ରା ଆଦି ବିଚାରକୁ ନିଆଯିବା ଉଚିତ ବୋଲି ଏହି ବିକାଶ ସୂଚାଇଥାଏ।

ପୃଥ‌ିବୀ ଓ ପରିବେଶର ‘ବହନ ସାମର୍ଥ୍ୟ’ (Carrying Capacity) କୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ଏହା ବିକାଶର ଚିଠା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଏ । ପରିବେଶ ଅବକ୍ଷୟକୁ ପରିବେଶ ସମୁଚିତତା ବା ସନ୍ତୁଳନ (Equilibrium) ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତିରୋଧ କରି ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟକରେ । ଏହି ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଗବେଷଣା ଓ ନୂତନ ତଥ୍ୟ ଆବିଷ୍କାରକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ । ଲୋକମାନଙ୍କର ଉନ୍ନୟନ ଆବଶ୍ୟକତାର ପରିପୂରଣ ପାଇଁ ବୈଷୟିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରସଙ୍ଗ ବୋଲି ଏହା ସୂଚାଇଥାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ବିକାଶର ଅର୍ଥ (Meaning of Develoment) ଓ ବିଭିନ୍ନ ଢାଞ୍ଚା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ବିକାଶ ହେଉଛି ଉନ୍ନତିର ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ସ୍ତର ବା ଅବସ୍ଥା । ଏହା ମଧ୍ୟ କ୍ରମୋନ୍ନତି ବା ଉନ୍ନତି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସୂଚିତ କରେ । ବିକାଶର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ରହିଛି, ଯଥା- ଭୌତିକ ବିକାଶ, ସାମାଜିକ ବିକାଶ, ରାଜନୈତିକ ବିକାଶ, ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ, ସାଂସ୍କୃତିକ ବିକାଶ, ବୌଦ୍ଧିକ ବିକାଶ ଇତ୍ୟାଦି । ତେବେ ବିକାଶ ହେଉଛି ଏକ ସାମଗ୍ରିକ ଓ ଆନ୍ତଃ-ସମ୍ପର୍କିତ (interrelated) ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହା ବାସ୍ତବ ବିକାଶକୁ ପ୍ରକଟିତ କରେ । ବିକାଶର ଗୋଟିଏ ଦିଗ ଅନ୍ୟ ଦିଗର ବିକାଶକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ । ରାଷ୍ଟ୍ର ସମ୍ପର୍କରେ ବିକାଶ କହିଲେ ସାଧାରଣତଃ ବୁଝାଯାଏ ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନତି, ଆଧୁନିକୀକରଣ (modernisation), (industrilisation) ଓ ସାମାଜିକ ରୂପାନ୍ତର (Social transformation) ।

ଏହା ଜନମଙ୍ଗଳ ଓ ଉନ୍ନତ ମାନର ଜୀବନଯାପନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିବାରୁ ସମୟବଦ୍ଧ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ (time-bound programmes) ମାଧ୍ୟମରେ ସାମାଜିକ- ଅର୍ଥନୈତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରୟାସ କରେ । ଯୋଜନା (Planning), ପ୍ରକଳ୍ପ ପରିଚାଳନା (Project Management), ଆଞ୍ଚଳିକ ବିକାଶ, ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀସେବା (Extension and Community Services) ହେଉଛି ବିକାଶର ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ।

ତେବେ ବିକାଶର ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଦିଗଟି ହେଉଛି ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ (Economic Development) | ବ୍ରିଟାନିକା ବିଶ୍ଵକୋଷ (Encyclopedia Britannica) ଅନୁସାରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହାଦ୍ଵାରା ସରଳ ତଥା ନିମ୍ନ-ଆୟକାରୀ ଜାତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିଗୁଡ଼ିକ ଆଧୁନିକ ଶିଳ୍ପ ଅର୍ଥନୀତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଅନ୍ତି । ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଲାଭ କରୁଥିବା ଏକ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ଅସମତା ଓ ବେକାରୀ ହ୍ରାସ ବା ଦୂରୀକରଣଦ୍ଵାରା ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଘଟେ ।

ବୃହତ୍ତର ଅର୍ଥରେ ବିକାଶ ସେହିସବୁ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରେ ଯାହା ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜାତୀୟ ଉନ୍ନତି ବା ଉନ୍ନୟନକୁ ତ୍ବରାନ୍ବିତ କରେ । ଅର୍ଥନୀତି ରାଜନୀତିରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇନଥିବାରୁ ଉଭୟ ରାଜନୈତିକ ନୀତି ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ନୀତି ପରସ୍ପରକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି । କାର୍ଲମାର୍କ୍ସଙ୍କ ଭଳି କେତେକ ତତ୍ତ୍ଵକାର ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶକୁ ରାଜନୈତିକ ବିକାଶର ଅଧାର ରୂପେ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ।

ବିକାଶ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସନ୍ତୋଷ କାମନା କରିବା ସହ ଖାଦ୍ୟ, ପୋଷାକ, ଆଶ୍ରୟ, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଶିକ୍ଷା ଆଦି ସେମାନଙ୍କ ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବା ବିଧେୟ; ନହେଲେ ତାହାକୁ ବିକାଶ କୁହାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ସେହିପରି ବିକାଶ ଯଦି କେବଳ ଧନୀକ ଅଥବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗୋଷ୍ଠୀର ସ୍ଵାର୍ଥ ସାଧନ କରେ ଏବଂ ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଗର ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଭେଦ ଓ ତାରତମ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରେ ତେବେ ତାହା ପ୍ରକୃତ ବିକାଶ ହେବନାହିଁ ।

ତେବେ ବିକାଶ କେବଳ ଜୀବନଧାରଣର ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣରେ ସୀମାବଦ୍ଧ ନୁହେଁ, ବରଂ ଜୀବନର ଉଚ୍ଚତର ମୂଲ୍ୟ, ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ସୁବିଧା ହାସଲ ନିମନ୍ତେ ଅଭିପ୍ରେତ । ପୁନଶ୍ଚ ବିକାଶ କହିଲେ କେବଳ ଆଧୁନିକୀକରଣକୁ ବୁଝାଏ ନାହିଁ । କାରଣ ଏହା ସାଧାରଣତଃ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଢାଞ୍ଚାର ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ବୁଝାଏ ।

ବିକାଶର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି – (କ) ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବା, (ଖ) ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ବେକାରୀ ଦୂର କରିବା, (ଗ) ଉଚ୍ଚ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର (High growth rate) ହାସଲ କରିବା, (ଘ) ଆତ୍ମ-ନିର୍ଭରଶୀଳ ତଥା ସ୍ଵୟଂସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବା, (ଙ) ସାମାଜିକ କଲ୍ୟାଣ ସାଧନ କରିବା, (ଚ) ଉଭୟ ବସ୍ତୁଗତ ଓ ବୌଦ୍ଧିକ ଉନ୍ନତି ହାସଲ କରିବା, (ଛ) ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ତାରତମ୍ୟ ଦୂର କରିବା ଇତ୍ୟାଦି । ମୋଟ ଉପରେ ବିକାଶର ମନ୍ତ୍ର ହେଉଛି ‘ ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ବିକଶିତ ମଣିଷ’ ।

ଏଥନିମନ୍ତେ ପାରସ୍ପରିକ ସହଯୋଗ, ମୁକ୍ତ ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଢାଞ୍ଚା ଅଧ‌ିକ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ତେବେ ଦ୍ରୁତ ଓ ଉନ୍ନତ ମାନର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ଦୃଢ଼, ସଚେତନ ଓ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ନେତୃତ୍ବ, ମୁଖ୍ୟତଃ ଅର୍ଥନୈତିକ ନେତୃତ୍ଵ ।

ବିକାଶକୁ ଆଧାର କରି ବିଶ୍ବର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କୁ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପୂର୍ବରୁ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ନେତୃତ୍ୱରେ ପରିଚାଳିତ ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଗଣ ତଥା ଅନ୍ୟ ସମର୍ଥକ ରାଷ୍ଟ୍ରସମୂହଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ଗୋଷ୍ଠୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵ (First World) ରୂପେ ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯାଇଥିଲା । ସେହିପରି ସୋଭିଏତ୍ ଋଷିଆ ନେତୃତ୍ଵରେ ପରିଚାଳିତ ତାହାର ସାମ୍ୟବାଦୀ ସମର୍ଥକ ରାଷ୍ଟ୍ରସମୂହଙ୍କୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵ (Second World)ର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ମିଳିଥିଲା । ଏହି ଦୁଇ ଗୋଷ୍ଠୀ ନିଜ ନିଜ ଢାଞ୍ଚା ଅନୁସରଣ କରି ବିକାଶ ଲାଭ କରିଥିଲେ ଏବଂ ପ୍ରାୟତଃ ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ର (Developed States) ରୂପେ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।

ତେବେ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଏସିଆ, ଆଫ୍ରିକା ଓ ଲାଟିନ୍ ଆମେରିକାର ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳ ସମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ଶାସନରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ ସ୍ଵାଧୀନ ସାର୍ବଭୌମ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଲାଭ କଲେ । ଏମାନଙ୍କ ଜନ୍ମ ସହିତ ଦେଖାଦେଲା ବିକାଶ ସମସ୍ୟା । ଏହି ଅଣ-ବିକଶିତ (Under-developed) ଓ ବିକାଶମୁଖୀ (Developing) ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କୁ ‘ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵ’ (Third World) ବୋଲି କୁହାଗଲା । ଏମାନେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, କ୍ଷୁଧା, ଅନାହାର, ଅଜ୍ଞତା, ଅସମତା, ଅନୁନ୍ନତି, ପରିବେଶ ଓ ମାନବାଧ୍ଧକାର ସମସ୍ୟାରେ ଜର୍ଜରିତ ହୋଇଥିଲେ । ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ଶାସକମାନଙ୍କ ଶୋଷଣରୁ ସଦ୍ୟ ମୁକ୍ତ ହୋଇଥିବା ଏହି ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଓ ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଲା ବିକାଶ ।

ଏହି ‘ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵ’ ଗୋଷ୍ଠୀରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥ‌ିବା ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅଛନ୍ତି ଭାରତ, ଶ୍ରୀଲଙ୍କା, ପାକିସ୍ତାନ, ବଙ୍ଗଳାଦେଶ, ଆର୍ଜେଣ୍ଟିନା, ବ୍ରାଜିଲ୍, ଚିଲି, ଘାନା, ନାଇଜେରିଆ, ଜିମ୍ବାୱେ, ନାମିବ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦି । ତୃତୀୟ ବିଶ୍ବର ରାଷ୍ଟ୍ରଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କ ବିକାଶ ଦିଗରେ ମୁଖ୍ୟ ସମସ୍ୟା ଓ ପ୍ରତିବନ୍ଧକଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଖାଦ୍ୟ, ବାସଗୃହ, କୃଷି, ଶିଳ୍ପ, ଶକ୍ତି, ଜନସଂଖ୍ୟା, ମୂଳ ବଂଶଗତ (Ethnic), ଧାର୍ମିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ପରିବେଶ, ମାନବାଧ୍ୟକାର ସମସ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦି ।

ବିକାଣ ଢ।ଞ୍ଚ। (Models of Development) :
ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତଥା ସମୁହଭାବେ ସ୍ଵୀକୃତ ଓ ଗ୍ରହଣୀୟ କୌଣସି ବିକାଶ ନମୁନା ନାହିଁ । ସାଧାରଣତଃ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଏକ ଆଦର୍ଶ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ଯାହାକୁ ନମୁନା କୁହାଯାଏ । ବାସ୍ତବରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିକାଶ ନମୁନା ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ତତ୍ତ୍ଵ (Economic Development) । ବହୁଳ ଭାବେ ଗ୍ରହଣୀୟ ତଥା ଆଦର୍ଶ ତତ୍ତ୍ଵଗୁଡ଼ିକୁ ନମୁନା ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ ଯାହା ଅନେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜ ନିଜ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରୟୋଗ କରନ୍ତି ।

ତେଣୁ ସବୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ନମୂନା ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ ନାହିଁ । ତେବେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ତତ୍ତ୍ଵ ରହିଛି ଯାହା ନମୁନା ରୂପେ ସ୍ଵୀକୃତ ହେବା ନିମନ୍ତେ ଦୃଢ଼ ଓ ପ୍ରବଳ ଦାବି ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକୁ ମଧ୍ୟ ବିକାଶ ନମୂନା ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରେ । ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରମୁଖ ବିକାଶ ତତ୍ତ୍ଵ ବା ନମୁନାଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

(୧) ରଞ୍ଜୋ ରୈଖିକ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଢ଼ାଞ୍ଚା (The Rostow Linear Stages Model) : ଏହି ତତ୍ତ୍ବ ବା ନମୁନା ଅନୁସାରେ ଆଧୁନିକତା ହାସଲ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସବୁ ଦେଶ ବିକାଶର ସମାନ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ବା ସ୍ତର ଦେଇ ଗତି କରନ୍ତି । ଅର୍ଥନୀତିଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରାଥମିକ (Primary), ମାଧ୍ୟମିକ (Secondary) ଓ ତୃତୀୟ (Tetiary) କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ଇତିହାସ ଢାଞ୍ଚାଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଏକ ସାଧାରଣ ଧାରା (Common Pattern of Structural Change) ଯଥାକ୍ରମେ- ପାରମ୍ପରିକ ସମାଜ, ଅବସ୍ଥାନ୍ତର ବିଷୟରେ ସୂଚନା ଦିଏ । ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ବା ସ୍ତରଗୁଡ଼ିକ ହେଲା (Transitional stage), (Take off), (High mass consumption) ।

(୨) ହେରୋଡ଼-ଡୋମାର ସଞ୍ଜୟ ଢାଞ୍ଚା (The Harrod-Domar Savings Model) : ୧୯୩୦ ଦଶକରେ (Investment) ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉଧାର ନିଆଯାଏ । ଉଚ୍ଚ ହାରର ସଞ୍ଚୟକୁ ଉଚ୍ଚ ହାର ନିବେଶରେ ବଦଳାଇ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ହାସଲ କରାଯାଇପାରିବ ।

(୩) ଲିୱିସ୍ ଦ୍ଵୈତ କ୍ଷେତ୍ର ଢାଞ୍ଚା (The Lewis Dual Sector Model) : ଲିୱିସ୍ ନମୁନା ହେଉଛି ଢାଞ୍ଚାଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନ (Structural change) ନମୁନା ଯାହା ସୂଚନା ଦିଏ ଏକ ଦ୍ଵୈତ ଅର୍ଥନୀତି (Dual Economy) ରେ କିପରି ଶ୍ରମ ବଦଳେ । ନିମ୍ନ ଅଥବା ଶୂନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉତ୍ପାଦଯୁକ୍ତ (Low or zero marginal product) ପାରମ୍ପରିକ କୃଷି ଅର୍ଥନୀତିରେ ବଳକା ଶ୍ରମ ଆଧୁନିକ ଶିଳ୍ପକ୍ଷେତ୍ରକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଗମନ କରେ ଏବଂ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉତ୍ପାଦରେ ସହାୟକ ହୁଏ । ଏହା ଅର୍ଥନୀତିରେ ଢାଞ୍ଚାଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆବଶ୍ୟକ କରେ ।

(୪) ନିର୍ଭରତା ଢାଞ୍ଚା (Dependency Model) : ଏହି ନମୁନା ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଉପରେ ଅତ୍ୟଧିକ ନିର୍ଭର କରିବା ବିଷୟ ସୂଚିତ କରେ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବିକାଶ କେତେକ ସ୍ଵଳ୍ପ ବିକଶିତ ଦେଶମାନଙ୍କୁ (IDCs) ବିକଶିତ ଦେଶମାନଙ୍କ ଉପରେ ଅଧିକରୁ ଅଧ‌ିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନର୍ଭର କରାଏ । ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିଜର ବୈଷୟିକ ତଥା ଶୈକ (Technological and industrial) ସୁବିଧା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିକାଶ କ୍ରୀଡ଼ାର ନୀତିଗୁଡ଼ିକୁ ବିଶ୍ଵବ୍ୟାଙ୍କ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି (IMF) ରେ ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ଭୂମିକାକୁ ଦେଖାଯାଇପାରେ ।

(୫) ସୁଷମ ବା ସମତୁଲ ବିକାଶ ଢ଼ାଞ୍ଚା (Balanced Growth Model) : ଏହି ନମୁନା ବା ତତ୍ତ୍ଵ ଅନୁସାରେ ଅର୍ଥନୀତିର ସବୁ କ୍ଷେତ୍ର ଓ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏକକାଳୀନ ବହୁସଂଖ୍ୟକ ଶିଳ୍ପର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଘଟିଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟେକଟି ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ବଜାର ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କରୁଥିବା କମ୍ପାନୀଗୁଡ଼ିକ ନିଜର କଞ୍ଚାମାଲ ପାଇଁ ଘରୋଇ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହେବେ । ପରିଣାମତଃ ଏକ ସମୟରେ ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ର ଓ ସମସ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ବିକାଶ ଘଟିବ ।

(୬) ଅସମ ବା ଅସମତୁଲ ବିକାଶ ଢାଞ୍ଚା (Unbalanced Growth Model) : ଏହି ତତ୍ତ୍ବ ଅନୁସାରେ ସବୁ ଶିଳ୍ପରେ ବ୍ୟାପକ ତଥା ସଂଯୋଜିତ ନିବେଶକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସରକାର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ସମ୍ବଳ ଯୋଗାଡ଼ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଏହା ବିଶ୍ଵାସ କରେ ଯେ କେବଳ ମୁକ୍ତ ବଜାର ବିକାଶ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ କେତେକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଶିଳ୍ପରେ ସରକାରୀ ଯୋଜନା କିମ୍ବା ବଜାର ହସ୍ତକ୍ଷେପର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

ତେବେ ଇତିହାସର ସମୟଚକ୍ରରେ ବହୁଳ ପ୍ରଚଳିତ ପ୍ରମୁଖ ବିକାଶ ନମୁନାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା (୧) ମୁକ୍ତ ବା ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି ନମୁନା (୨) ସମାଜବାଦୀ ନମୁନା (୩) ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ନମୁନା ଇତ୍ୟାଦି । ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିଜ ପସନ୍ଦ, ଆବଶ୍ୟକତା ଓ ଅନୁକୂଳତା ଅନୁସାରେ ବିକାଶ ନମୁନା ଚୟନ କରିଥାଆନ୍ତି । ସମୟକ୍ରମେ କେତେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗୋଟିଏ ନମୁନାକୁ ଛାଡ଼ି ଅନ୍ୟ ଏକ ନମୁନାକୁ ଆପଣେଇ ନେବାର ନଜିର ରହିଛି । ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଚଳିତ ପ୍ରମୁଖ ବିକାଶ ନମୁନାଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

ମୁକ୍ତ ବା ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚା (Free or Market Economy Model) :
ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ଉଦାରୀକରଣ (Liberalisation) ନମୁନା ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏଥୁରେ ଅର୍ଥନୀତି ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ନହୋଇ ମୁକ୍ତ ବା ଅବାଧ (Laissez-faire) ନୀତିଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ ଯେଉଁଠି ଖୋଲା ଓ କଟକଣାହୀନ ପ୍ରତିଯୋଗିତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଏ । ବଜାର ଦର ଚାହିଦା ଓ ଯୋଗାଣ (Demand and supply) ନିୟମଦ୍ଵାରା ସ୍ଥିର ହେବା ସୁସ୍ଥ ଅର୍ଥନୀତିର ଲକ୍ଷଣ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯାହା ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ଅନୁଚିତ । ଫଳରେ ଦ୍ରୁତ ଓ ପ୍ରକୃତ ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ । ଏହି ନମୁନାର ପ୍ରମୁଖ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

(କ) ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ (Free Trade) : ମୁକ୍ତ ବା ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ ଉପରେ ଆଧାରିତ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟ ଉଦାର ନୀତିଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳିତ ହୁଏ । ଆମଦାନୀ ଓ ରତ୍ପାନୀ ପ୍ରାୟତଃ ମୁକ୍ତ ଓ କଟକଣାରହିତ । ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ପ୍ରତିଯୋଗିତାର କାରକମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଦରଦାମ ନିୟନ୍ତ୍ରତ ହୁଏ । ସରକାରୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଏଠାରେ ନଥାଏ । ଆର୍ଥିକ ଉଦାରବାଦ ଓ ଜଗତୀକରଣର ନିୟମଦ୍ଵାରା ଏସବୁ ପରିଚାଳିତ ହୁଏ ।

(ଖ) ସ୍ଵାଧୀନ ଉଦ୍ୟୋଗ (Free Enterprise) : ନିଜ ପସନ୍ଦର ଉଦ୍ୟୋଗ ବା ଶିଳ୍ପ, କାରଖାନା ଆଦି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପୁଞ୍ଜିପତି ଓ ଶିଳ୍ପପତିମାନେ ସ୍ଵାଧୀନତା ଲାଭ କରନ୍ତି । ଏ ଦିଗରେ ସରକାରୀ କଟକଣା ବା ଅନୁମତି ପ୍ରାୟତଃ ହୁଏନାହିଁ ଅଥବା ସୀମିତ କଟକଣାଜନିତ ଅନୁମତି ସହଜରେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଉତ୍ପାଦନ ପରମାଣର କୌଣସ ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇ ନଥାଏ । ଉଦ୍ୟୋଗ ବା ଶିଳ୍ପ ବିସ୍ତାର ମୁକ୍ତ ଓ ସହଜରେ ହୋଇପାରେ । ପରିଣାମତଃ ଉଦ୍ୟୋଗପତି ଓ ଶିଳ୍ପପତିମାନେ ଶିଳ୍ପାୟନ ବୃଦ୍ଧି ବା ବିସ୍ତାର ନିମନ୍ତେ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରି ବିକାଶରେ ସହାୟକ ହୁଅନ୍ତି ।

(ଗ) ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ (Foreign Investment) : ମୁକ୍ତ ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି ମୁକ୍ତ ଓ ଅବାଧ ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବାରୁ ଏବଂ ଏଥ‌ିରେ ସରକାରୀ କଟକଣା ନଥିବାରୁ ବିଦେଶୀ ଓ ବହୁଦେଶୀୟ କମ୍ପାନୀମାନେ (MNCs) କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି | ଦେଶୀୟ କମ୍ପାନୀମାନେ ମଧ୍ୟ ବିଦେଶୀ କମ୍ପାନୀମାନଙ୍କ ସହଯୋଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ସରକାର ନିଜର ଅର୍ଥନୈତିକ ନୀତି ବାରମ୍ବାର ନ ବଦଳାଇଲେ ଓ ଉଦାରବାଦୀ ନୀତି ଚଳାଇ ରଖିଲେ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ ବଢ଼ିବ ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିକାଶକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବ ।

(ଘ) ଆଧୁନିକ କୌଶଳ (Modern techniques) : ସାଧାରଣ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଉତ୍ପାଦନ ଓ ବଣ୍ଟନ କୌଶଳ ପୁରୁଣାକାଳିଆ ତଥା ଅକାମୀ । ସେହି ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଗବେଷଣା ଦିଗରେ ମଧ୍ୟ ଯଥେଷ୍ଟ ପୁଞ୍ଜି ଓ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ବ୍ୟବହାର କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ତେଣୁ ସେମାନେ ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ବିଦେଶୀ ଜ୍ଞାନ ଓ କୌଶଳ ଆମଦାନୀ କରି ଉତ୍ପାଦନ ଓ ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରନ୍ତି ।

ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା (Socialist Model):
ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି ନମୁନା ବା ଉଦାରବାଦୀ ନମୁନାର ବିପରୀତ ବା ବିରୋଧୀ ନମୁନା ହେଉଛ ସମାଜବାଦୀ ନମୁନା । ଏଥରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ଓ ବିତରଣର ସାଧନଗୁଡ଼ିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ । ଅବାଧ ବେସରକାରୀ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଅପେକ୍ଷା ରାଷ୍ଟ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ବିକାଶ ଅଧୂକ ସୁରକ୍ଷିତ ବୋଲି ବିଶ୍ଵାସ କରାଯାଏ । ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା ତିନି ପ୍ରକାରର, ଯଥା- (୧) ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା, (୨) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ-ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା ଓ (୩) ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚା ।

(୧) ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା (Marxian Model) :
ମାର୍କ୍ସବାଦୀ ନମୁନା ସାଧାରଣତଃ ସାମ୍ୟବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ନମୁନା କାର୍ଲ ମାର୍କ୍ସଙ୍କ ସାମ୍ୟବାଦୀ ବା ବୈଜ୍ଞାନିକ ସମାଜବାଦୀ ତତ୍ତ୍ଵ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଯାହାର ପ୍ରମୁଖ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲା ।

(କ) ଐତିହାସିକ ବସ୍ତୁବାଦ (Historical Materialism): କାର୍ଲ ମାର୍କଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରରେ ଇତିହାସର ଗତି ବା ଧାରା, ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଦି ବସ୍ତୁବାଦୀ କାରଣଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଅର୍ଥନୈତିକ କାରକମାନଙ୍କ ଉତ୍ପାଦନ ଧାରାଦ୍ଵାରା ଇତିହାସ ପ୍ରଭାବିତ ଓ ସ୍ଥିରୀକୃତ ହୁଏ । କାରଣ ଏହା ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଅଥବା ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ପୁନଃନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଏ । ତେଣୁ ଉତ୍ପାଦନର ସାଧନଗୁଡ଼ିକ ସମାଜର ସମୂହ ମାଲିକାନିରେ ରହିବା ଉଚିତ ।

(ଖ) ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷ (Class Struggle) : ଇତିହାସରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ତଥା ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୃଶ୍ୟମାନ ସକଳ ସମାଜ ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷଦ୍ବାରା ଜର୍ଜରିତ ବୋଲି ମାର୍କ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାଜରେ ସର୍ବଦା ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ସଂଘର୍ଷରତ ଦୁଇଟି ଗୋଷ୍ଠୀ ରହିଆସିଛନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ଧନୀକ ହେଲେ ଅନ୍ୟଟି ନିର୍ଜନ; ଗୋଟିଏ ପୁଞ୍ଜିପତି ହେଲେ ଅନ୍ୟଟି ସର୍ବହରା; ଗୋଟିଏ ଶାସକ ହେଲେ ଅନ୍ୟଟି ଶାସିତ; ମୋଟ’ ଉପରେ କହିଲେ ଗୋଟିଏ ଶୋଷକ ହେଲେ ଅନ୍ୟଟି ଶୋଷିତ ଅଟେ ।

(ଗ) ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ ମୂଲ୍ୟ (Surplus Value) : ଶ୍ରମିକର ଶ୍ରମ ଯୋଗୁ କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ବଜାର ମୂଲ୍ୟ ନିରୂପିତ ହୁଏ । ମାତ୍ର କିଛି ନକରି ବି ଲାଭାଂଶ ବା ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ ମୂଲ୍ୟ ପୁଞ୍ଜିପତି ମାଲିକ ନେଇଯାଏ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସବୁ କରି ବିଚରା ଶ୍ରମିକ କିଛି ବି ପାଏନାହିଁ । ଏପରି ଶୋଷଣ ଫଳରେ ପୁଞ୍ଜିପତି ମାଲିକମାନେ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ଧନୀ ହୋଇ ଚାଲନ୍ତି ଯେତେବେଳେ କି ଶୋଷିତ ହୋଇ ହୋଇ ଶ୍ରମିକମାନେ ସର୍ବହରା ପାଲଟି ଯାଆନ୍ତି ।

(ଘ) ବିପ୍ଳବ (Revolution) : ମୁଷ୍ଟିମେୟ ପୁଞ୍ଜିପତି ମାଲିକ ଓ ଅନେକ ସର୍ବହରା ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଚରମ ସୀମାରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ବିପ୍ଳବ ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ ହୋଇଉଠେ । ଏହି ବିପ୍ଳବ ନିମନ୍ତେ ସର୍ବହରା ଶ୍ରମିକଗଣ ଏକଜୁଟ ହୋଇ ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ସଂଗ୍ରାମରେ ମାତନ୍ତି ଓ ସଫଳକାମ ହୁଅନ୍ତି । ଫଳରେ ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପତନ ଘଟେ ।

(ଙ) ସର୍ବହରାର ଏକଚ୍ଛଦ୍ରବାଦ (Dictatorship of the Proletariat) : ପୁଞ୍ଜିବାଦ ଓ ତାହାର ପ୍ରୟୋଜିତ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପତନ ଫଳରେ ସମାଜବାଦୀ ସମାଜ (Socialistic society) ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନିମନ୍ତେ ପଥ ପରିଷ୍କାର ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାହା ବିଦ୍ୟମାନ ହୁଏ ନାହିଁ । କାରଣ ହଠାତ୍ ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅନ୍ତରୀଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଏ ଯାହାକୁ ସର୍ବହରାର ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ କୁହାଯାଏ । ଏହି ସମୟରେ ପୁଞ୍ଜିବାଦର ଅବଶେଷକୁ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ କରାଯାଇ ସମାଜବାଦର ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ବିଜୟ ନିମନ୍ତେ ଭିତ୍ତଭୂମି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।

(ଚ) ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରହୀନ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା (Establishment of Classless and Stateless Society) : ମାର୍କ୍ସବାଦର ଚରମ ଓ ସର୍ବଶେଷ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଲା ଏକ ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରହୀନ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା । ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷ ନିମନ୍ତେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦାୟୀ ପୁଞ୍ଜିପତି ଗୋଷ୍ଠୀ ଓ ତାହାର ସମର୍ଥନକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପତନ ଓ ବିଲୟ ହେଲେ ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ନାହିଁ ଏବଂ ଶୋଷଣ ଓ ଦମନକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ଜନସାଧାରଣ ବାସ୍ତବ ସାମ୍ୟ ଅନୁଭବ କରିବେ । ସମାଜର ବିକାଶ ବୈପ୍ଳବିକ ଓ ବ୍ୟାପକ ରୂପରେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହେବ ଯାହାର ଜ୍ଵଳନ୍ତ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି ତତ୍‌କାଳୀନ ସୋଭିଏତ୍ ଋଷିଆ ।

(୨) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ-ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚା (Democratic-socialist Model)
(କ) ସମ୍ବିଧାନରେ ବିଶ୍ଵାସ (Faith in the Constitution) : ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ-ସମାଜବାଦୀ ବିକାଶ ନମୁନା ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ ଓ ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରେ ଏବଂ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପରିଧ ମଧ୍ୟରେ ରହି ବିକାଶ ହାସଲ କରିବା ସମ୍ଭବ ବୋଲି ବିଶ୍ଵାସ କରେ । ଏହା ଆଇନର ଶାସନ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା ସହ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଯତ୍ନ କରେ ।

(ଖ) ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜବାଦର ମଧ୍ୟମ ପନ୍ଥା (Midway between Democracy and Socialism) : ବିକାଶର ଏହି ନମୁନା ଉଭୟ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସମାଜବାଦର ଆଦର୍ଶ ମିଳନ କରାଇଛି ଏବଂ ଉଭୟଙ୍କ ସୁଗୁଣଗୁଡ଼ିକୁ ଉପଯୋଗ କରି ରାଜନୀତି ଓ ଅର୍ଥନୀତି ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷା କରିପାରିଛି । ଫଳରେ ବିନା ଅସନ୍ତୋଷରେ ବିକାଶଧାରା ବାସ୍ତବ ତ୍ଵରିତ ହୋଇପାରିବ । କାରଣ ଏଠାରେ ସମାଜବାଦର ଉଗ୍ରରୂପ ନଥାଏ ।

(ଗ) ଉଭୟ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ (Focus both on Individual and Society) : ଏହା ଉଭୟ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଏ । ସମାଜର ସମୂହ କଲ୍ୟାଣ ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ବଳପୂର୍ବକ ତ୍ୟାଗ ସ୍ଵୀକାର କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ଦାନ କରେ । ଏହି ନମୁନାର ଅନ୍ୟତମ ଉଦ୍ଭାବକ ତଥା ଭାରତର ପ୍ରଥମ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପଣ୍ଡିତ ଜବାହାରଲାଲ ନେହେରୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତି ପ୍ରଗାଢ଼ ଆସ୍ଥା ପ୍ରକଟ କରିଥିଲେ ଏବଂ ତତ୍‌କାଳିନ ସୋଭିଏତ୍ ଋଷିଆର ସମାଜବାଦୀ ବିକାଶଦ୍ଵାରା ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ ।

(୩) ମିଶ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚା (Mixed Foconomy Model) :
ଏହି ନମୁନା ଉଭୟ ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି ନମୁନା ଓ ସମାଜବାଦୀ ଅର୍ଥନୀତି ଢାଞ୍ଚାର ଏକ ମିଶ୍ରଣ ଯାହାର ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

(କ) ଉଭୟ ସରକାରୀ ଓ ବେସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ରର ଉପସ୍ଥିତି (Presence of both Public and Private Sectors) : ଏହି ନମୁନାରେ ଉଭୟ ସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ର ଓ ବେସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ର ମିଳିମିଶି ସାଧାରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ଦିଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ସେମାନେ ମିଳିତ ଭାବେ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଓ ଜାତୀୟ ଅଭିବୃଦ୍ଧି କାମନା କରନ୍ତି । ବେସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ର ଲାଭଦାୟକ ଉଦ୍ୟୋଗ ପ୍ରତି ଅଧିକ ଆକୃଷ୍ଟ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ମୌଳିକ ସେବା, ଲାଭ ନଥିବା କ୍ଷୁଦ୍ର, ଅନାକର୍ଷଣୀୟ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରମାନଙ୍କରେ ସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ମୌଳିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଯୋଗାଇ ଦେଇଥାଏ ।

(ଖ) ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୋଜନା (Economic Planning) : ସ୍ଥିରୀକୃତ ଓ ପୂର୍ବନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ନିମନ୍ତେ ସରକାର ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୋଜନାକୁ ଏକ କୌଶଳ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ । ଭାରତ ଭଳି ବିକାଶଶୀଳ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ସମୟବଦ୍ଧ (Time-bound) ଜାତୀୟ ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ଯାହାର ପ୍ରସ୍ତୁତି ଓ ପରିଚାଳନା ନିମନ୍ତେ ଏକ ସ୍ବୀକୃତ ସଂସ୍ଥା ଥାଏ । ଭାରତରେ ଯୋଜନା ଆୟୋଗ (Planning Commission) ଦେଶର ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ (Five year plans) ର ସଫଳ ସ୍ରଷ୍ଟା ।

୨ । ନିରନ୍ତର ଉନ୍ନୟନ ଲକ୍ଷ୍ୟ (Sustainable Development Goals) ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:
ଜାତିସଂଘଦ୍ବାରା ଅନୁମୋଦିତ ଆମର ବିଶ୍ବ ରୂପାନ୍ତରୀକରଣ ପାଇଁ ୨୦୩୦ କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀରେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକୁ ନିରନ୍ତର ଉନ୍ନୟନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହିସାବରେ ସ୍ଵୀକୃତି ଦିଆଯାଇଛି :

• ସର୍ବତ୍ର ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ବିଲୋପ ସାଧନ ।
• କ୍ଷୁଧାକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବା, ଖାଦ୍ୟ ସୁରକ୍ଷା ଓ ଉନ୍ନତ ପୁଷ୍ଟିସାର ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ନିରନ୍ତର କୃଷି ଯେଜାନା ଗ୍ରହଣ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୟସର ସମସ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟପ୍ରଦ ଓ ଉନ୍ନତ ଜୀବନ ପ୍ରଦାନକାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆଧାରରେ ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନଯୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଜୀବନବ୍ୟାପୀ ଶିକ୍ଷାଲାଭର ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ।
• ଲିଙ୍ଗଗତ ସମାନତାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ଓ ସମସ୍ତ ମହିଳା ଓ ବାଳିକାଙ୍କ ସଶକ୍ତିକରଣ ।
• ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ନିରନ୍ତର ଜଳ ଓ ପରିମଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯୋଗାଣ ଓ ପରିଚାଳନା ।
• ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ସୁବିଧା ମୂଲ୍ୟରେ ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ସୂତ୍ରରୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଣ ।
• ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଉନ୍ନତ ମାନର କାର୍ଯ୍ୟ, ଉତ୍ପାଦନଭିଭିକ ନିଯୁକ୍ତି ଓ ନିରନ୍ତର ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ।
• ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିକାଶ ଓ ନିରନ୍ତର ଶିଳ୍ପୀକରଣ ।
• ଦେଶ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଅସମାନତା ଦୂରୀକରଣ ।
• ମାନବର ଅବସ୍ଥାନସ୍ଥଳୀର ସୁରକ୍ଷା ।
• ଉତ୍ତମ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଉପଭୋଗ ଢାଞ୍ଚାର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ।
• ପାଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ (Climate Change) ର ପ୍ରତିରୋଧ ।
• ସାମୁଦ୍ରିକ ସମ୍ବଳର ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ସଂଯମ ଉପଯୋଗ ।
• ଜଙ୍ଗଲ ହ୍ରାସ, ଭୂମି ଅବକ୍ଷୟ ଓ ଜୈବ ବିବିଧତା ହ୍ରାସଜନିତ ସମସ୍ୟାର ଉପଯୁକ୍ତ ମୁକାବିଲା ।
• ସମସ୍ତଙ୍କୁ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ ଓ ଦାୟିତ୍ଵଶୀଳ ତଥା ଦକ୍ଷ ଅନୁଷ୍ଠାନ ସମୂହର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ।
• ବିଶ୍ଵ ସହଯୋଗିତା ଓ ସହଭାଗିତାରେ ନିରନ୍ତର ଉନ୍ନୟନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ।

୩ । ନିରନ୍ତର ବିକାଶ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ଓ ଏହାର ଅନ୍ତରାୟ ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ ଓ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଦେଶର ଆର୍ଥିକ ଉନ୍ନତିର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥାଏ । ପରିବେଶସହ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ ଓତପ୍ରୋତ ଭାବରେ ଜଡି଼ତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ପରିବେଶବିତ୍‌ମାନେ ବାରମ୍ବାର ସ୍ଵର ଉତ୍ତୋଳନ କରୁଛନ୍ତି । ସୁତରାଂ ବିକାଶମୂଳକ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକୁ ପରିବେଶଦ୍ଵାରା ଗ୍ରହଣୀୟ ହେବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା କରାଯାଉଛି । ନିରନ୍ତର ବା ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ (Sustainable Development)ର ଚିନ୍ତାଧାରା ବିଭିନ୍ନ ଉନ୍ନତ ଏବଂ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ବର୍ତ୍ତମାନ ସେମାନଙ୍କର ଯୋଜନା ପ୍ରଣୟନ ସମୟରେ ବିଚାର କରୁଛନ୍ତି ।

କୌଣସି ଶିଳ୍ପସଂସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯିବାଦ୍ଵାରା ପରିବେଶର କ୍ଷତିକୁ କିପରି ଭରଣା କରାଯାଇପାରିବ ଓ ପରିବେଶ ସନ୍ତୁଳନରେ ଯେପରି କୌଣସି ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ନ ହେବ ସେଥୁପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦିଆଯାଉଛି । ନିରନ୍ତର ବିକାଶ ସାମଗ୍ରିକ ଉନ୍ନତି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ଉନ୍ନୟନମୂଳକ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯିବା ସମୟରେ ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପର ପରିବେଶ, ଜଳବାୟୁ, ଜଙ୍ଗଲ ସମ୍ପଦ ଇତ୍ୟାଦି ଉପରେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିବ ତାହା ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇଥାଏ ଏବଂ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉପାୟରେ ସେଗୁଡ଼ିକର ନିରାକରଣପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ ।

ଐତିହାସିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିବେଚନା କଲେ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ଏହି ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ ବା Sustainable development ପରି ଶବ୍ଦର ସାଧାରଣ ବ୍ୟବହାର ଅତି ପ୍ରାଚୀନ ନୁହେଁ । ଏହା ୧୯୯୨ ମସିହା Earth Summit or United Nations Conference on Environment and Development ଏହାକୁ ବିଶ୍ଵର ସମୁଦାୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ମାନି ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ ସମାହିତ କରୁଅଛି ।

ସାଧାରଣତଃ ଅନେକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଦେଖାଦେଇଥାଏ । ସେହିସବୁ ପ୍ରତିବନ୍ଧକକୁ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

(୧) ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି – ସଭ୍ୟତାର ଆରମ୍ଭରୁ ଆମ୍ଭେମାନେ ପ୍ରକୃତିକୁ ନିଜ ସ୍ଵାର୍ଥପାଇଁ ବିନିଯୋଗ କରିଆସୁଅଛେ । କିନ୍ତୁ ଜନସଂଖ୍ୟା ଯେତେବେଳେ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ବୃଦ୍ଧିପାଇଛି, ସେତେବେଳେ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ଵାର୍ଥ ସାଧନପାଇଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବ୍ୟବହାର ମଧ୍ୟ କ୍ରମଶଃ ବୃଦ୍ଧିପାଇଛି । ଫଳରେ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର କ୍ରମଶଃ କ୍ଷୟ ସାଧନ ହେଉଛି । ମାତ୍ର ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ଅବକ୍ଷୟ ଏହାର ପଥରେ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ହୋଇ ଯେ ଠିଆ ହୋଇଛି ଏଥ‌ିରେ ସନ୍ଦେହ ଅବକାଶ ନାହିଁ ।

(୨) ଦ୍ରୁତ ସହରୀକରଣ ଶିଳ୍ପ ବିପ୍ଳବ ଫଳରେ ବିଶ୍ଵର ସର୍ବତ୍ର ସହର ଓ ନଗରଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ରୁତ ବିକଶିତ ହେବାକୁ ଲାଗିଛି । ଫଳରେ ସାମାଜିକ, ଆର୍ଥନୀତିକ ଓ ପରିବେଶଗତ ବିଭିନ୍ନ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଦେଇଛି । ଫଳରେ ଅତିରିକ୍ତ ଜନଗହଳି ଓ ବ୍ୟବହାର ଯୋଗୁଁ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ସହିତ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧିପାଉଛି । ଯାହାଫଳରେ ଏହା ପରିବେଶ ଓ ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ ପଥରେ ଅନ୍ତରାୟ ହୋଇ ଠିଆହୋଇଛି।

(୩) ଶିଳ୍ପର ଦ୍ରୁତ ବିକାଶ ଲୋକସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ସାଙ୍ଗକୁ ଶିଳ୍ପବିପ୍ଲବମାନ ଦେଖାଦେଲା, ଫଳରେ ଶିଳ୍ପ କାରଖାନାରୁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ବଳକା ପଦାର୍ଥ; ଯଥା – ତରଳ, କଠିନ ଓ ବାଷ୍ପୀୟ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ବାୟୁ, ଜଳ ଓ ସ୍ଥଳଭାଗକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିବାରେ ଲାଗିଲା । ଯାହାଫଳରେ ଏହା ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଭାବରେ ଛିଡ଼ାହେଲା ।

(୪) ପୃଥ‌ିବୀର ଉଷ୍ଣତା (Global Warming) – ଜନସଂଖ୍ୟାର ଦ୍ରୁତ ବୃଦ୍ଧି ସାଙ୍ଗକୁ ଶିଳ୍ପବିପ୍ଳବଦ୍ଵାରା ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଏହା ଉପରକୁ ଉଠିଲାବେଳେ, ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ଆବରଣଯୋଗୁଁ ତାହା ଆଉ ଉପରକୁ ଉଠିପାରେ ନାହିଁ । ପରିଶେଷରେ ପୃଥୁବୀର ଉଷ୍ଣତା ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ । ଏହା ମଧ୍ୟ ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

(୫) ପାରମାଣବିକ ପରୀକ୍ଷା ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧ ସେମାନେ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନ୍ତରାୟ ହୋଇ ଠିଆ ହୋଇଛନ୍ତି । ଯାହାଦ୍ଵାରା ବାୟୁ, ଜଳ ଓ ସ୍ଥଳଭାଗ ବିଶେଷଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ ହେଉଛି ।

ନିରନ୍ତର ବା ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶକୁ ହାସଲ କରିହେବ କିପରି?
ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମେ ସମସ୍ତେ ଜାଣିଛେ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶକୁ କୌଣସି ପ୍ରକାରରେ ବନ୍ଦ କରିପାରିବା ନାହିଁ । କାରଣ ଏହାସବୁ ଆମ୍ଭର ଆର୍ଥନୀତିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଓ ସଭ୍ୟତାର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ବିଶେଷ ଭାବରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ଏଣୁକରି ଶିଳ୍ପ ବିକାଶକୁ ପ୍ରତିହତ ନକରି କେତୋଟି ସତର୍କତା ପନ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ପରିବେଶକୁ ପ୍ରଦୂଷଣମୁକ୍ତ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ୧୯୯୨ ମସିହାରେ ଭୂ-ସମ୍ମିଳନୀ (Earth Summit) ରେ ଏହି ସମ୍ପର୍କରେ ଯେଉଁସବୁ ପଦକ୍ଷେପମାନ ନିଆଯାଇଛି ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ କେତୋଟି ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

(1) ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ ପଥରେ ମନୁଷ୍ୟହିଁ ହେଉଛି ମୁଖ୍ୟକେନ୍ଦ୍ର । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମଣିଷର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ହେଉଛି ପରିବେଶକୁ ନିର୍ମଳ, ପ୍ରଦୂଷଣମୁକ୍ତ ରଖୁବା । ଯଦି ଏଥିପ୍ରତି ଉପଯୁକ୍ତ ଧ୍ୟାନ ଦେଇହେବ ତେବେ ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ ସାଧନ ହୋଇପାରିବ । ଜନସଂଖ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ ଅଟେ ।
(2) ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ଜାତୀୟ ବିକାଶଧାରା ସହିତ ଜଡ଼ିତ । ତେଣୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ବିକାଶୋନ୍ମୁଖୀ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ସହିତ ସମାନ୍ତରାଳ ଭାବରେ ଗତି କରିବା ଉଚିତ ।
(3) ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା ଆଜିର ସମାଜ ପାଇଁ ଏକ ବ୍ୟାଧୁ ସଦୃଶ । କାରଣ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତାଦ୍ୱାରା ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ ସାଧୁତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏଣୁ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା ଦୂର କରି, ଆର୍ଥନୀତିକ ବିକାଶ ମଧ୍ଯରେ ପରିବେଶର ପ୍ରଦୂଷଣ ଦୂର କରି ଆମର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସାଧୃତ ହୋଇପାରିବ ।
(4) ବିକଶିତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ନିଜର ବିକାଶ ପାଇଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରି
(5) ସମସ୍ତ ଦେଶ ଉତ୍ପାଦନର ଅବୈଧାନିକ ଉପାୟକୁ ତ୍ୟାଗ କରି ଉଚିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ନିୟମକୁ ମାନି ଚଳିଲେ ପ୍ରଦୂଷଣ ହ୍ରାସ ସହିତ ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ ସମ୍ଭବପର ହୋଇପାରିବ ।
(6) ପୃଥ‌ିବୀର ସମସ୍ତ ବିକାଶଶୀଳ ଦେଶର ଆନ୍ତରିକତା ଯୋଗୁଁ ମିଳିତ କାର୍ଯ୍ୟଧାରାଦ୍ଵାରା ପରିବେଶକୁ ପ୍ରଦୂଷଣମୁକ୍ତ କରିବା ସହିତ ଅନୁମୋଦିତ ବିକାଶ ଅକ୍ଳେଶରେ ହାସଲ କରିହେବ ।
(7) ନିରକ୍ଷରତା ଓ ଜନ ସଚେତନତା ମାଧ୍ୟମରେ ସମାଜର ବିକାଶସହ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ହ୍ରାସ ସହିତ ଅନୁମୋଦିତ
(8) ପ୍ରଦୂଷକଗୁଡ଼ିକର ଟ୍ରିଟମେଣ୍ଟ ଏବଂ ଘରୋଇ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ପୁନଃଚକ୍ରୀକରଣ ।
(9) ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ବଳଗୁଡ଼ିକର ସର୍ବନିମ୍ନ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(10) ଜଙ୍ଗଲ ଓ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ଜୈବ ବିବିଧତାର ସୁରକ୍ଷା ଓ ପରିଚାଳନା ହେବା ଦରକାର ।
(11) ଶକ୍ତିର ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ଅପଚୟ ହ୍ରାସକରଣ ଆବଶ୍ୟକ ।
(12) ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟାର ବ୍ୟବହାର ହେବା ଉଚିତ ।
ଚିରନ୍ତନ ଧରିତ୍ରୀ, ସମାଜ ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀ ସ୍ତରରେ ଉଦ୍ୟମ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ପରିବେଶ ସମ୍ପର୍କରେ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ ସହ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Economics Solutions Chapter 5 ଶିଳ୍ପ Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Economics Solutions Chapter 5 ଶିଳ୍ପ

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିକଳ୍ପଉତ୍ତରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ।

1. ଭାରତ ସରକାର ପ୍ରଥମ ଶିଳ୍ପନୀତି କେବେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ?
(i) 1947
(ii) 1956
(iii) 1948
(iv) 1950
Answer:
(iii) 1948

2. ପ୍ରଥମ ଶିଳ୍ପନୀତି ଶିଳ୍ପକୁ କେତୋଟି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କଲା ?
(i) ଦୁଇଟି
(ii) ଚାରିଟି
(iii) ତିନିଟି
(iv) ପାଞ୍ଚଟି
Answer:
(ii) ଚାରିଟି

3. 1956 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ଶିଳ୍ପକୁ କେତୋଟି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କଲା ?
(i) ଦୁଇଟି
(ii) ଚାରିଟି
(iii) ତିନିଟି
(iv) ପାଞ୍ଚଟି
Answer:
(iii) ତିନିଟି

4. 1956 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ଅନୁସୂଚୀ ‘କ’ରେ କେତୋଟି ଶିଳ୍ପ ରଖାଗଲା ?
(i) 17ଟି
(ii) 22ଟି
(iii) 20ଟି
(iv) 12ଟି
Answer:
(i) 17ଟି

5. 1956 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ଅନୁସୂଚୀ ‘ଖ’ରେ କେତୋଟି ଶିଳ୍ପ ରଖାଗଲା ?
(i) 17ଟି
(ii) 22ଟି
(iii) 20ଟି
(iv) 12ଟି
Answer:
(iv) 12ଟି

6. କେଉଁ ଶିଳ୍ପନୀତିକୁ ଭାରତର ଅର୍ଥନୈତିକ ସମ୍ବିଧାନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ?
(i) 1948 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି
(ii) 1977 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି
(iii) 1956 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି
(iv) 1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି
Answer:
(iii) 1956 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି

7. 1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି କେତେ କିଲୋମିଟର ବ୍ଯସାର୍ଦ୍ଧ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଦୂଷଣ ପ୍ରବଣ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠାପାଇଁ ଅନୁମତି ନାହିଁ ?
(i) 20 କି.ମି.
(ii) 27 କି.ମି.
(iii) 25 କି.ମି.
(iv) 30 କି.ମି.
Answer:
(iii) 25 କି.ମି.

8. 1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପର ବିନିଯୋଗ ସୀମା କେତେକୁ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିଛି ?
(i) 50 ଲକ୍ଷ
(ii) 60 ଲକ୍ଷ
(iii) 55 ଲକ୍ଷ
(iv) 30 ଲକ୍ଷ
Answer:
(ii) 60 ଲକ୍ଷ

9. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ଶିଳ୍ପ ନିମନ୍ତେ ଲାଇସେନ୍ସ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ନୁହେଁ ?
(i) ତମାଖୁ
(ii) ଚିନି
(iii) ପ୍ରତିରକ୍ଷା ସାମଗ୍ରୀ
(iv) ନିଶାଯୁକ୍ତ ପାନୀୟ
Answer:
(ii) ଚିନି

10. 1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ଅନୁସାରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବିଦେଶୀ ନିବେଶ କେତେ ହୋଇପାରିବ ?
(i) 40 ପ୍ରତିଶତ
(ii) 50 ପ୍ରତିଶତ
(iii) 51 ପ୍ରତିଶତ
(iv) 49 ପ୍ରତିଶତ
Answer:
(iii) 51 ପ୍ରତିଶତ

11. 1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି କେତୋଟି ଶିଳ୍ପକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରପାଇଁ ସଂରକ୍ଷଣ କଲା ?
(i) 17ଟି
(ii) 7ଟି
(iii) 5ଟି
(iv) 8ଟି
Answer:
(iv) 8ଟି

12. ଉଦ୍ୟୋଗୀକରଣ କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
(i) ଉଦ୍ୟୋଗୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି
(ii) ଉଦ୍ୟୋଗ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି
(iii) ଉଭୟ (i) ଓ (ii)
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ଉଭୟ (i) ଓ (ii)

13. ଉଦ୍ୟୋଗୀକରଣ ଗୋଟିଏ ଉପାଦେୟତା ଦର୍ଶାଅ |
(i) ଅତ୍ମକ ଆୟ
(ii) ଅଧ୍ଵକ ନିଯୁକ୍ତି
(iii) ଅଧ୍ଵ ଉତ୍ପାଦନ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

14. 1956 ମସିହାର ଶିଳ୍ପନୀତିରେ କେତୋଟି ଶିଳ୍ପକୁ ସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ରପାଇଁ ସଂରକ୍ଷିତ ରଖାଯାଇଥିଲା ?
(i) 15ଟି
(ii) 16ଟି
(iii) 17ଟି
(iv) 18ଟି
Answer:
(iv) 18ଟି

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର :

1. ଉଦାରୀକରଣ, ଘରୋଇକରଣ ଓ ଜଗତୀକରଣ _____________________ ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତିର ପ୍ରଧାନ ଉପାଦାନ ଥିଲା ।
Answer:
1991

2. 1956 ମସିହାର ଶିଳ୍ପନୀତିରେ ___________________ ଟି ଶିଳ୍ପକୁ ସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ରପାଇଁ ସଂରକ୍ଷିତ ରଖାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
17

3. ଶିଳ୍ପାୟନ ଫଳରେ ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶ୍ରମର _____________________ ‘ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ ।
Answer:
ଉତ୍ପାଦିକାଶକ୍ତି

4. ଭାରତୀୟ କୃଷିଭିତ୍ତିକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସମସ୍ତେ _____________________ ମାଧ୍ୟମରେ ସମାଧାନ କରାଯାଇପାରିବ ।
Answer:
ଶିଳ୍ପାୟନ

5. ଭାରତୀୟ କୃଷିଭିତ୍ତିକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସମସ୍ତେ _________________ ଗାଡ଼ି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥାନ୍ତି ।
ଶଗଡ଼

6. _______________________ ର ବିକାଶ ବିନା କୃଷିର ଆଧୁନିକୀକରଣ ସମ୍ଭବ ହୁଏ ନାହିଁ ।
Answer:
ଶିଳ୍ପ

7. ଭାରତର ସ୍ଥାଣୁ କୃଷିବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଗତିଶୀଳ କରିବାପାଇଁ _____________________ ବିକାଶ ନିତାନ୍ତ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ବୋଲି ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀମାନେ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଥାନ୍ତି ।
Answer:
ଶିଳ୍ପ

8. ପ୍ରତିରକ୍ଷ। ଉପାଦନରେ ସ୍ୱ।ବଲମ୍ୱ। ହେବାପାଇଁ ______________________ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଶିଳ୍ପାୟନ

9. ଶିଳ୍ପ।ୟନ _________________ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଦ୍ରୁତତର କରିଥାଏ ।
Answer:
ସହରୀକରଣ

10. ଦେଶୀୟ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକର ମାଲିକାନ, ପରିଚାଳନା ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରତ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ସରକାର ଯେଉଁ ନୀତି, ନିୟମ ଓ ବିଧବ୍ୟବସ୍ଥାର _____________________ ରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଶିଳ୍ପନୀତି

11. 1948 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ଭାରତରେ ଏକ ______________ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଭିତ୍ତି ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା ।
Answer:
ମିଶ୍ରିତ

12. ଶିଳ୍ପକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣମୁକ୍ତ କରି ସରକାରୀ ହସ୍ତକ୍ଷେପରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ଏବଂ ଶିଳ୍ପର ଭବିଷ୍ୟତ୍ ପ୍ରଗତିକୁ ମୁକ୍ତ ବଜାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ କରିବା ଥିଲା ____________________ ର ଲକ୍ଷ୍ୟ ।
Answer:
ଉଦାରୀକରଣ

13. ଉଦ୍ୟୋଗମାନଙ୍କର ଆଧୁନିକୀକରଣ, ଢାଞ୍ଚାଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ବନ୍ଦ ଫଳରେ କର୍ମଶ୍ରୁତ ହେଉଥ‌ିବା ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ପୁନଃଥଇଥାନ ଓ କ୍ଷତିପୂରଣ ପ୍ରଦାନ ଆଦି କରିବାପାଇଁ _______________ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ଜାତୀୟନବୀକରଣ ପାଣ୍ଠି

14. ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରୁ ପୁଞ୍ଜି ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରି, ଏଭଳି ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କୁ ________________________ କ୍ଷେତ୍ରପାଇଁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ କରିବା ଥିଲା 1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପ ନୀତିର ଅସଲ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।
Answer:
ବେସରକାରୀ

15. ଦେଶର ଉନ୍ନତ ଅଞ୍ଚଳରେ ସ୍ଥାୟୀ ସମ୍ପତ୍ତିରେ 25 କୋଟି ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏବଂ ସରକାରୀ ସ୍ବୀକୃତ ଅନଗ୍ରସର ଅଞ୍ଚଳରେ 75 କୋଟି ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିନିଯୋଗ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ନୂତନ ଶିଳ୍ପ ସଂସ୍ଥାକୁ ସରକାରୀ __________________ କରିଦିଆଗଲା।
Answer:
ଅନୁମତିପତ୍ର

C. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଶିଳ୍ପନୀତି କେବେ ଘୋଷଣା କଲା ?
Answer:
1948 ମସିହା ଏପ୍ରିଲ 6 ତାରିଖ ଦିନ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଶିଳ୍ପନୀତି ଘୋଷଣା କରାଗଲା ।

2. 1956 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ଶିଳ୍ପକୁ କେତୋଟି ବର୍ଗରେ ବିଭକ୍ତ କଲା ?
Answer:
1956 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ଶିଳ୍ପକୁ ତିନୋଟି ବର୍ଗରେ ବିଭକ୍ତ କଲା ।

3. 1956 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତିର ଅନୁସୂଚୀ-‘ଖ’ରେ କେତୋଟି ଶିଳ୍ପ ରଖାଗଲା ?
Answer:
1956 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତିର ଅନୁସୂଚୀ-‘ଖ’ରେ 12ଟି ଶିଳ୍ପ ରଖାଗଲା ।

4. 1956 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତିର ପ୍ରମୁଖ ଆଭିମୁଖ୍ୟ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ସମାଜବାଦୀ ଢାଞ୍ଚାର ସମାଜ ଗଠନ 1956 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତିର ପ୍ରମୁଖ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଥିଲା ।

5. ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତି କେବେ ଘୋଷିତ ହେଲା ?
Answer:
ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତି 1991 ମସିହା ଜୁଲାଇ ମାସ 24 ତାରିଖ ଦିନ ଘୋଷିତ ହୋଇଥିଲା ।

6. ଲାଇସେନ୍ସ୍ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିବା ଦୁଇଟି ଶିଳ୍ପର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଲାଇସେନ୍‌ସ୍‌ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିବା ଦୁଇଟି ଶିଳ୍ପ ହେଲା— (i) ନିଶାଯୁକ୍ତ ପାନୀୟ, (ii) ତମାଖୁ ।

7. 1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତିର ଗୋଟିଏ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତିର ଗୋଟିଏ ଆଭୁମୁଖ୍ୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରୁ ମୁକ୍ତ କରିବା । ହେଲା– ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଅନାବଶ୍ୟକ ଅମଲା ତାନ୍ତ୍ରିକ

8. ବର୍ତ୍ତମାନ କେତୋଟି ଶିଳ୍ପପାଇଁ ଲାଇସେନ୍ସ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ?
Answer:
ବର୍ତ୍ତମାନ ଟି ଶିଳ୍ପପାଇଁ ଲାଇସେନ୍ସ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ।

9. 1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ବିଦେଶୀ ନିବେଶକାରୀଙ୍କ କେତେ ପ୍ରତିଶତ ନିବେଶ କ୍ଷମତାର ଅଂଶଧନ ଦେଇଥିଲା ।
Answer:
1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ବିଦେଶୀ ନିବେଶକାରୀଙ୍କ 51 ପ୍ରତିଶତ ନିବେଶ କ୍ଷମତାର ଅଂଶଧନ ଦେଇଥିଲା ।

10. ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପର ବର୍ତ୍ତମାନ ବିନିଯୋଗ ସୀମା କେତେ ଟଙ୍କା ?
Answer:
ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପର ବର୍ତ୍ତମାନ ବିନିଯୋଗ ସୀମା ହେଉଛି 5 ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ।

11. କେତୋଟି ଶିଳ୍ପ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରପାଇଁ ବର୍ତ୍ତମାନ ସଂରକ୍ଷିତ ?
Answer:
8ଟି ଶିଳ୍ପ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରପାଇଁ ବର୍ତ୍ତମାନ ସଂରକ୍ଷିତ ।

12. MRTP ଆଇନ୍ କେବେ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
1970 ମସିହାରେ ଆଇନ୍ MRTP ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା ।

13. ଶିଳ୍ପନୀତି କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପାୟନ ତଥା ଶିଳ୍ପର ବିକାଶପାଇଁ ଯେଉଁ ନୀତି, କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଏ ତାହାକୁ ଶିଳ୍ପନୀତି କୁହାଯାଏ ।

14. 1956 ଶିଳ୍ପନୀତିରେ କେଉଁ ଶିଳ୍ପକ୍ଷେତ୍ରରେ ସରକାରଙ୍କର ଏକାଧିକାର ରହିଥିଲା ?
Answer:
ଅସ୍ତ୍ରଶାସ୍ତ୍ର, ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି, ରେଳ ଓ ବାୟୁ ପରିବହନ ପ୍ରଭୃତି 4ଟି ଶିଳ୍ପ ସରକାରଙ୍କ ଏକାତ୍‌କାର ପରିଚାଳନାଭୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।

15. କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଶିଳ୍ପ ପରିବାରର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବାସଗୃହରେ ଅଳ୍ପ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ କୁଟୀରଶିଳ୍ପ କୁହାଯାଏ ।

16. 1956 ଶିଳ୍ପନୀତିରେ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀର ଶିଳ୍ପ କେବଳ ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଲା ?
Answer:
‘ଗ’ ଶ୍ରେଣୀର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ

17. ଶିଳ୍ପକ୍ଷେତ୍ରର ଜାତୀୟ ଆୟକୁ ଅବଦାନ କେତେ ?
Answer:
ଜାତୀୟ ଆୟକୁ ଶିଳ୍ପର ଅବଦାନ 28 ଶତାଂଶ ।

18. ଭାରତରେ ଶିଳ୍ପକ୍ଷେତ୍ରରେ କେତେ ଭାଗ ଲୋକ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ?
Answer:
17.6 ଶତାଂଶ ଲୋକ ଶିଳ୍ପକ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।

19. ମିଶ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତି କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସରକାରୀ ଓ ବେସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗଗୁଡ଼ିକର ସହାବସ୍ଥାନ ଘଟେ, ତାହାକୁ ମିଶ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତି କୁହାଯାଏ ।

20. କେଉଁ ଯୋଜନାରେ ଶିଳ୍ପ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଦ୍ବିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାରେ ଶିଳ୍ପଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

D. ନିମ୍ନଲିଖ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭୁଲ କି ଠିକ୍ ଲେଖ । ରେଖାଙ୍କିତ ଅଂଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କରି ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କର ।

1. 1956 ଶିଳ୍ପନୀତି ଶିଳ୍ପକୁ ଚାରିଟି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କଲା ।
Answer:
1956 ଶିଳ୍ପନୀତି ଶିଳ୍ପକୁ ତିନୋଟି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କଲା ।

2. 1956 ଶିଳ୍ପନୀତିର ଅନୁସୂଚୀ ‘କ’ରେ 12ଟି ଶିଳ୍ପ ରହିଛି ।
Answer:
1956 ଶିଳ୍ପନୀତିର ଅନୁସୂଚୀ-‘କ’ରେ 17ଟି ଶିଳ୍ପ ରହିଛି ।

3. ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପର ବିନିଯୋଗ ସୀମା 60 ଲକ୍ଷ ।
Answer:
ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପର ବିନିଯୋଗ ସୀମା 5 ଲକ୍ଷ ।

4. କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ଉନ୍ନୟନ ସଙ୍ଗଠନ କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ବଜାର ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ଉନ୍ନୟନ ସଙ୍ଗଠନ କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ବଜାର ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।

5. ଭାରତୀୟ କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ବ୍ୟାଙ୍କ କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଋଣ ଯୋଗାଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ଭାରତୀୟ କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ବ୍ୟାଙ୍କ କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପକୁ ଋଣ ଯୋଗାଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।

6. 1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ଅନୁସାରେ ବିଦେଶୀ ନିବେଶ ପ୍ରାପ୍ୟ ପ୍ରଦାନ ବିଭ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଦ୍ୱାରା କରାଯିବ ।
Answer:
1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ଅନୁସାରେ ବିଦେଶୀ ନିବେଶକାରୀଙ୍କ ପ୍ରାପ୍ୟ ପ୍ରଦାନ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କଦ୍ଵାରା କରାଯିବ ।

7. 1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ବିଦେଶୀ ବାଣିଜ୍ୟିକ କମ୍ପାନୀକୁ 49 ପ୍ରତିଶତ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଂଶଧନ ନିବେଶର ସୁବିଧା ଦେଲା ।
Answer:
1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ବିଦେଶୀ ବାଣିଜ୍ୟିକ କମ୍ପାନୀକୁ 51 ପ୍ରତିଶତ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଂଶଧନ ନିବେଶର ସୁବିଧା ଦେଲା ।

8. କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟର ବଜାର ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ଜାତୀୟ ହସ୍ତତନ୍ତ୍ର ଉନ୍ନୟନ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।
Answer:
କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟର ବଜାର ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ଜାତୀୟ ହସ୍ତଶିଳ୍ପ ନିଗମ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।

9. ସହାୟକ ଶିଳ୍ପର ବିନିଯୋଗ ସୀମା ହେଉଛି 60 ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ।
Answer:
ସହାୟକ ଶିଳ୍ପର ବିନିଯୋଗ ସୀମା ହେଉଛି 75 ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ।

10. କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପର ବିନିଯୋଗ ସୀମା ହେଉଛି 60 ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ।
Answer:
କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପର ବିନିଯୋଗ ସୀମା ହେଉଛି 25 ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ।

11. କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପମାନଙ୍କ ଋଣର ଚାହିଦା ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ଭାରତୀୟ କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ବ୍ୟାଙ୍କ ନାମରେ ଏକ ଶୀର୍ଷ ବ୍ୟାଙ୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
E. ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନମାନଙ୍କ ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି/ତିନୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଦିଅ ।

1. ଶିଳ୍ପ ଲାଇସେନ୍ସ ବ୍ୟବସ୍ଥା କ’ଣ ?
Answer:
ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଇତ୍ୟାଦିପାଇଁ ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ଅନୁମତି ପତ୍ରକୁ ଲାଇସେନ୍ସ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଲାଇସେନ୍ସ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କୁ ଅଯଥା ଅମଲାତାନ୍ତ୍ରିକ କଟକଣାରେ ରଖ୍ ଶିଳ୍ପବିକାଶରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିଲୋପ ପାଇଁ 1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି, ଲାଇସେନ୍ସ ମୁକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କଲେ ।

ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତି 18ଟି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଶିଳ୍ପ ବ୍ୟତୀତ ସମସ୍ତ ଶିଳ୍ପ ଉପରୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଲାଇସେନ୍ସ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉଚ୍ଛେଦ କଲା । ଏହି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ହେଲା– କୋଇଲା ଓ ଲିଗ୍‌ନାଇଟ୍‌, ପେଟ୍ରୋଲ ଓ ପେଟ୍ରୋଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ, ନିଶାଯୁକ୍ତ ପାନୀୟ, ଚିନି, ତମାଖୁ, ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟବହୃତ ବିସ୍ଫୋରଣ, ପ୍ରତିରକ୍ଷା ସାମଗ୍ରୀ, ବିପଦଜ୍ଜନକ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ।

2. ଏମ୍.ଆର.ଟି.ପି. ଆଇନ୍‌ର ସଂଶୋଧନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଅସାଧୁ ଉପାୟ ଅବଲମ୍ବନ କରୁଥ‌ିବା କମ୍ପାନୀମାନଙ୍କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏମ୍.ଆର.ଟି.ପି. ଆଇନ୍ ରହିଛି । ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତିରେ ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରଗତିରେ କ୍ଷତିକାରକ ପ୍ରଭାବ ପକାଉଥ‌ିବା! ବଡ଼ ବଡ଼ କମ୍ପାନୀମାନଙ୍କର ବିନିଯୋଗ ନିଷ୍ପଭିରେ ଏହି ଆଇନ୍ ଲାଗୁକରି କେଉଁଭଳି ଭାବେ ସରକାର ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିପାରିବେ ତାହା ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତିରେ ସୁସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଗଲା ।

ଫଳରେ ଏମ୍.ଆର.ଟି.ପି. ଆଇନ୍‌ର ସଂଶୋଧନ କରାଗଲା । ଏହି ସଂଶୋଧ ଆଇନ୍ ଏକାଧିକାରୀ,ପ୍ରତିବନ୍ଧକକାରୀ ଓ ଅସାଧୁ ବାଣିଜ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟୀ କାରବାରରେ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ କମ୍ପାନୀମାନଙ୍କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବାପାଇଁ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ବାରୋପ କରିଅଛି । ଖାଉଟିମାନଙ୍କ ସ୍ବାର୍ଥରକ୍ଷା ନିମିତ୍ତ ଏହି ସଂଶୋଧ ଆଇନ୍‌ରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରଖାଯାଇଛି ।

3. ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା କ’ଣ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ସ୍ତରରେ ରୁଗ୍ଣ ବିବେଚିତ ହେଉଥ‌ିବା ଶିଳ୍ପ ସମୂହର ପୁନଃ ସଂସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ଶୈଳ୍ପିକ ଓ ଆର୍ଥିକ ପୁନର୍ଗଠନ ପରିଷଦ ସହିତ ପରାମର୍ଶ କରିବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ରଖାଗଲା ଏବଂ 1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତିରେ, ଉଦ୍ୟୋଗଗୁଡ଼ିକର ଆଧୁନିକୀକରଣ, ସାଙ୍ଗଠନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ବନ୍ଦ ଫଳରେ ଛଟେଇ ହେଉଥ‌ିବା ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ପୁନଃ ଥଇଥାନ ଓ କ୍ଷତିପୂରଣପାଇଁ ଜାତୀୟ ନବୀକରଣ ପାଣ୍ଠିର ଗଠନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା । ଏହି ପୁନର୍ଗଠନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ସ୍ବାର୍ଥରକ୍ଷା ପାଇଁ ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳନ କରାଗଲା ।

4. 1991 ଶିଳ୍ପନୀତିର ଆଭିମୁଖ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତିରେ ଉଦାରୀକରଣ ଓ ଘରୋଇ କରଣର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟମାନ ପ୍ରତିଫଳିତ ହେଲା । ପୂର୍ବ ପ୍ରଚଳିତ ଶିଳ୍ପନୀତି ଯାହାକି ସମାଜବାଦ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଉଦ୍ୟୋଗର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ହୋଇ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଅମଲାତାନ୍ତ୍ରିକ ତଥା ରାଜନୈତିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣାଧୀନ କରି ଶିଳ୍ପ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଲାଇସେନ୍ସ ଓ ପର୍‌ମିଟ୍ ସର୍ବସ୍ଵ କରିଥିଲା ।

ସେଥୁରୁ ଶିଳ୍ପ ଜଗତକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବେ ମୁକ୍ତିକରି ଏକ ଉଦାର ତଥା ମୁକ୍ତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବାର ସାହସିକ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାର ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲା । ଏହି ଶିଳ୍ପନୀତି ବୈଦେଶିକ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରାଇବା ଏହାର ବିଶେଷ ଲକ୍ଷ ଥିଲା । ଏହାଦ୍ଵାରା ଅଧ୍ୟରୁ ଅଧ୍ଵ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇପାରିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସହ ନିଯୁକ୍ତି ତଥା ଜାତୀୟ ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ଏହି ଶିଳ୍ପନୀତିର ଅନ୍ୟତମ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ।

F. ପାଞ୍ଚୋଟି/ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖ୍ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

1. କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ଓ କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ
Answer:
(i) କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ସାଧାରଣତଃ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଉଦ୍ୟୋଗ ଭାବରେ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥାଏ । ମାତ୍ର କୁଟୀରଶିଳ୍ପ ମୁଖ୍ୟତଃ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।

(ii) କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ସଂଗୃହିତ କଞ୍ଚାମାଲକୁ ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ କରିଥାଏ । ଏଥିପାଇଁ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଗୃହ, ଶ୍ରମିକ ଆଦି ଉପାଦାନମାନଙ୍କର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼ିଥାଏ । ମାତ୍ର କୁଟୀରଶିଳ୍ପ ପରିବାରର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିଜ ବାସଗୃହରେ ଉତ୍ପାଦନ କରିଥାଏ । ଏଥ‌ିପାଇଁ କୌଣସି ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ଆବଶ୍ୟକତା ନଥାଏ ।

(iii) କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ପାଇଁ 60 ଲକ୍ଷ୍ୟ ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିନିଯୋଗ କରାଯାଇପାରେ । ମାତ୍ର କୁଟୀର ଶିଳ୍ପପାଇଁ ସର୍ବାଧ୍ଵ 5 ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କାର ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ କରାଯାଇଥାଏ, 1991 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ।

2. ଶିଳ୍ପ ଏବଂ ବାହ୍ୟ ପ୍ରଭାବ
Answer:
ଶିଳ୍ପର ବାହ୍ୟ ପ୍ରଭାବ ସର୍ବାଧ‌ିକ । ଏହାର ଦୃଢ଼ ଅଗ୍ର ଅନୁବନ୍ଧନ ଓ ପଶ୍ଚାତ୍ ଅନୁବନ୍ଧନ ରହିଛି । ଶିଳ୍ପର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଫଳରେ ପରିବହନ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ, ଶିକ୍ଷା ଯୋଗାଯୋଗ, ବ୍ୟାଙ୍କ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଇତ୍ୟାଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଭୂତ ବିକାଶ ସାଧୁ ହୋଇଥାଏ । ନୂତନ ସହର ଓ ଶିଳ୍ପ ଜନ୍ମନିଏ । ଏହାକୁ ଶିଳ୍ପର ଅଗ୍ର ଅନୁବନ୍ଧନ କୁହାଯାଏ ।

ଠିକ୍ ସେହିପରି ଶିଳ୍ପ ଅଭିବୃଦ୍ଧିପାଇଁ କଞ୍ଚାମାଲ ଯୋଗାଣ କ୍ଷେତ୍ର ଯଥା ଖଣି, କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପ ଇତ୍ୟାଦିର ବିକାଶ ଘଟେ । ଏହାକୁ ପଶ୍ଚାତ୍ ଅନୁବନ୍ଧନ କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ଉଭୟ ଅଗ୍ର ଓ ପଶ୍ଚାତ୍ ଅନୁବନ୍ଧନରେ ସହାୟକ ହୋଇ ଦ୍ରୁତ ବାହ୍ୟ ପ୍ରଭାବ ଆଣିଥାଏ ।

3. ଶିଳ୍ପ ଏବଂ କୃଷିର ବିକାଶ
Answer:
ଜନସଂଖ୍ୟାର ପ୍ରବଳ ଚାପ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଏକ ତିକ୍ତ ଅନୁଭୂତି । ଏହା ଜୋତକୁ ବିଭାଜନ ଓ ବିଖଣ୍ଡନ କରିଥାଏ । ଫଳରେ ଆଧୁନିକ କୃଷି ପଦ୍ଧତିର ଉପଯୋଗ ଅସମ୍ଭବ ହୋଇପଡ଼େ । ଭାରତୀୟ କୃଷିର ସ୍ଵଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦିତାର ଏହା ମୁଖ୍ୟ କାରଣ । ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ ଦ୍ବାରା ସମ୍ଭବ । ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ଫଳରେ ଲୋକମାନଙ୍କର ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରୁ ସହରାଞ୍ଚଳକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଘଟେ ।

ଏହା ଭୂମି ଉପରେ ଥ‌ିବା ଜନସଂଖ୍ୟାର ଚାପ ହ୍ରାସ କରେ । ଫଳରେ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ବୃହତ୍ତର ଜୋତରେ ଆଧୁନିକ କୃଷି ପ୍ରଣାଳୀ ଉପଯୋଗ କରିବାଦ୍ୱାରା କୃଷି ଉତ୍ପାଦିତା ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ ଏବଂ କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନୁଭୂତ ଛଦ୍ମବେଶୀ ବେକାରୀ ହ୍ରାସପାଏ । ତେଣୁ କୃଷିର ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶିଳ୍ପର ଭୂମିକା ସ୍ପଷ୍ଟ ।

4. ଭାରତୀୟ କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପ ବ୍ୟାଙ୍କ ଏବଂ ଜାତୀୟ କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ନିଗମ ।
Answer:
କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପୀମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ଯୋଗାଇଦେବାପାଇଁ ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତି 1991 କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରଖୁଲା । କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପୀମାନଙ୍କ ଋଣର ଚାହିଦା ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ଭାରତୀୟ କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ବ୍ୟାଙ୍କ ନାମରେ ଏକ ଶଳ୍ପ ବ୍ୟାଙ୍କ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା । ଏହି ବ୍ୟାଙ୍କ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କର ଏକ ଶାଖା ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରଖାଗଲା ।

ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତି 1991, କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଆବଶ୍ୟକୀୟ କଞ୍ଚାମାଲ ଯୋଗାଣ ଓ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟପାଇଁ ବଜାର ସୃଷ୍ଟି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଆରୋପ କଲା । ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିକ୍ରୟପାଇଁ ଜାତୀୟ କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ନିଗମକୁ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କଲା । ମୋଟ ଉପରେ କହିବାକୁ ଗଲେ, କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପର ଆଧୁନିକୀକରଣ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ସମସ୍ତ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରି ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଉତ୍ପାଦିତା ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତି 1991, ସମସ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କଲା ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସଂପ୍ରତି ଶିଳ୍ପାୟନ ଓ ଆର୍ଥନୀତିକ ଉନ୍ନୟନ ଏକାର୍ଥବୋଧକ ବିବେଚିତ ହେଉଛି । କାରଣ ଗୋଟିଏ ଦେଶର ପ୍ରଗତି ସେହି ଦେଶର ଶିଳ୍ପ ସମୃଦ୍ଧିରୁ ପ୍ରତୀୟମାନ ହୁଏ । ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀମାନେ ଶିଳ୍ପାୟନକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନୟନର ପନ୍ଥାସ୍ବରୂପ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି ।

ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର, ଯୁକ୍ତରାଜ୍ୟ, ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ଜର୍ମାନୀ ପ୍ରଭୃତି ଦେଶ ଉନ୍ନତ ଦେଶରୂପେ ପରିଚିତ ହେବାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ହେଲା ସେମାନଙ୍କର ଶିଳ୍ପସମୃଦ୍ଧି, ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଶିଳ୍ପବିସ୍ତାର ଲାଭ ନ କରିଥିବାରୁ ଭାରତ, ପାକିସ୍ତାନ, ସିଂହଳ, ବର୍ମା ଓ ଚୀନ୍ ପ୍ରଭୃତି ଦେଶ ଅନୁନ୍ନତ ଦେଶରୂପେ ବିବେଚିତ ହେଉଛନ୍ତି । ଅନୁନ୍ନତ ଦେଶସମୂହ ବର୍ତ୍ତମାନ ଦେଶର ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପାୟନ କରି ବିକାଶୋନୁ ଖୀ ହେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା ଚଳାଇଛନ୍ତି ।

ଶିଳ୍ପ କହିଲେ ବିନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ବୁଝାଏ । ଶିଳ୍ପାୟନ ଅର୍ଥ ହେଉଛି ବିନିର୍ମାଣ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା । ପୂର୍ବେ ଶିଳ୍ପାୟନ କହିଲେ ଯାହା ବୁଝାଯାଉଥିଲା ବର୍ତ୍ତମାନ ତାହା ଏକ ଭିନ୍ନ ରୂପ ନେଇଛି । ଅତୀତରେ ଅଳ୍ପ ପୁଞ୍ଜି ଓ ସରଳ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ବ୍ୟବହାର କରି କ୍ଷୁଦ୍ରାୟତନ ବିଶିଷ୍ଟ ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କରେ ଉତ୍ପାଦନ କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଉଥିଲା ।

ମାତ୍ର ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶିଳ୍ପ ବିପ୍ଳବ ପରେ ପରେ ଶିଳ୍ପାୟନର ଧାରା ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଛି । ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥରେ ଶିଳ୍ପାୟନ କହିଲେ, ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉନ୍ନତ କୌଶଳ ଓ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ପ୍ରୟୋଗ, ବହୁଳ ପୁଞ୍ଜିର ବ୍ୟବହାର ଓ ଶ୍ରମବିଭାଜନ ପଦ୍ଧତିର ଅବଲମ୍ବନକୁ ବୁଝାଏ । ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କଲେ ଶିଳ୍ପାୟନ ହେଉଛି ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନୟନର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଦିଗ ।

ବର୍ତ୍ତମୀନ ବିଶ୍ୱର ଅଧିକାଂଶ ଅନୁନ୍ନତ ଦେଶ ଦ୍ରୁତ ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଗତି ହାସଲ କରିବାପାଇଁ ଶିଳ୍ପାୟନର ଆଶ୍ରୟ ନେଇଛନ୍ତି । ଭାରତରେ ଏହାର ବ୍ୟତିକ୍ରମ ହୋଇନାହିଁ । ଭାରତରେ ଯୋଜନାବଦ୍ଧ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆରମ୍ଭ ହେବା ଦିନଠାରୁ ଦେଶରେ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ ଉପରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଆଯାଇଛି । ଶିଳ୍ପକ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଅଗ୍ରଗତି କରିପାରିଛି । ଭାରତ ବର୍ତ୍ତମାନ ଶିଳ୍ପ ଜଗତରେ ପଞ୍ଚବିଂଶ ସ୍ଥାନ ଅଧ୍ୟାର କରିଛି । ତଥାପି ଭାରତକୁ ଶିଳ୍ପ ଉନ୍ନୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆହୁରି ସୁଦୂର ପଥ ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ଅଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରଶ୍ନ ହୋଇପାରେ ଯେ ଶିଳ୍ପାୟନ ଉପରେ କାହିଁକି ଏତେ ଗୁରୁତ୍ବ ଦିଆଯାଉଛି ? ଏହାର ଉତ୍ତରରେ ନିମ୍ନଲିଖିତ –

(1) ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳର ବିନିଯୋଗ – ଭାରତବର୍ଷ ପ୍ରାକୃତିକ ଓ ମାନବିକ ସମ୍ବଳରେ ଭରପୂର । ଭାରତ ଏକ କୃଷିପ୍ରଧାନ ଦେଶ ହୋଇଥ‌ିବାରୁ ଏଥ‌ିରେ ବିପୁଳ ପରିମାଣର କୃଷିଜ କଞ୍ଚାମାଲ; ଯଥା – ଝୋଟ, ଧୂଆଁପତ୍ର, କପା, ଆଖୁ ଓ ତୈଳବୀଜ ପ୍ରଭୃତି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ମିଳୁଛି । ଆମ ଦେଶରେ ଲୌହପିଣ୍ଡ, ମାଙ୍ଗାନିଜ୍, ଗ୍ରାନାଇଟ୍‌, ମାଇକା ପ୍ରଭୃତି ବିପୁଳ ପରିମାଣରେ ରହିଥ‌ିବା ଭୂ-ତତ୍ତ୍ବବିଦ୍‌ମାନେ ଗବେଷଣା ଫଳରେ ଜାଣିପାରିଛନ୍ତି । ଆମର ବନଜ ସମ୍ବଳ ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ; ଯେଉଁଥିରୁ କି ବନଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି କେତେକ ଶିଳ୍ପକୁ ଯୋଗାଇ ଦେବାର ସୁବିଧା ରହିଛି ।

ଶକ୍ତି ସମ୍ବଳରେ ଆମ ଦେଶ ସମୃଦ୍ଧ । ଆମର ଇନ୍ଧନ ସମ୍ବଳ; ଯଥା— କୋଇଲା ଓ ପେଟ୍ରୋଲ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପରିମାଣରେ ରହିଛି । ଜଳଜ ବିଦ୍ୟୁତଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରଶସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ର ରହିଛି । ଭାରତ ଶ୍ରମ ଶକ୍ତିରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଦ୍ବିତୀୟ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଛି । ଆମ ଦେଶରେ ଏହି ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ ଭରପୂର ହୋଇ ରହିଥ‌ିବାରୁ ତାହାର ଯଥାର୍ଥ ଉପଯୋଗପାଇଁ ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପାୟନ ଆବଶ୍ୟକ ମନେକରାଯାଉଛି ।

(2) ଜାତୀୟ ଆୟ ଓ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ବୃଦ୍ଧି – ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପାୟନ ଜାତୀୟ ଆୟ ଓ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଶିଳ୍ପାନ୍ନତ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ଅଧ‌ିକ ହୋଇଥିବା ଏହି ମତବାଦକୁ ସମର୍ଥନ କରେ । ଯେଉଁ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ସ୍ଵଳ୍ପ ସେହି ଦେଶଗୁଡ଼ିକ କୃଷିଭିତ୍ତିକ ଓ ଶିଳ୍ପଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅନଗ୍ରସର ହୋଇଥିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଏ ।

ଶିଳ୍ପ କୃଷି ଅପେକ୍ଷା ଅଧ‌ିକ ଉତ୍ପାଦନଶୀଳ । କାରଣ ସେଥ‌ିରେ ବହୁଳ ପରିମାଣ ପୁଞ୍ଜି ଏବଂ ଆଧୁନିକ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଓ ବିଶେଷଜ୍ଞ କୁଶଳୀ ଶ୍ରମିକଙ୍କୁ ବ୍ୟବହାରରେ ଲଗାଯାଇପାରେ । ଏହିସବୁ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭାରତର ଜାତୀୟ ଆୟ ଓ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରାଯାଉଛି ।

(3) ଶିଳ୍ପାୟନ ଓ ନିଯୁକ୍ତି – ଭାରତରେ ବହୁସଂଖ୍ୟକ ଲୋକ ବେକାର ଅବସ୍ଥାରେ କାଳାତିପାତ କରନ୍ତି । ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ପରି ସହରାଞ୍ଚଳରେ ମଧ୍ୟ ଗଣବେକାରି ଦେଖୁବାକୁ ମିଳେ । ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ବେକାରି, ଅର୍ବବେକାରି ଓ ଛଦ୍ମବେଶୀ ବେକାରଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଅଧିକ । ଆମ ଦେଶରେ ଜନଶକ୍ତିର ପ୍ରାୟ 70 ଶତାଂଶ ଲୋକ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ନିଯୁକ୍ତିର ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥା’ନ୍ତି । 1981 ମସିହାରେ କରାଯାଇଥିବା ଜନଗଣନାରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ପ୍ରତିବର୍ଷ ପ୍ରାୟ 43 ଲକ୍ଷ ଲୋକ ଶ୍ରମବଜାରକୁ ପ୍ରବେଶ କରି ଶ୍ରମଯୋଗାଣ ବୃଦ୍ଧି କରୁଛନ୍ତି ।

ଉପସ୍ଥିତ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏହାର ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ପ୍ରତିକାର ଚିନ୍ତା କରାଯାଇପାରେ । ତାହା ହେଉଛି ଶ୍ରମଶକ୍ତିକୁ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରୁ ଶିଳ୍ପକ୍ଷେତ୍ରକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରିବା । ଦେଶର ଶିଳ୍ପାୟନ କରି ସେମାନଙ୍କପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇପାରେ । ଏହା କରାଯାଇ ପାରିଲେ ଆମେ ଦୁଇପ୍ରକାର ସୁବିଧା ଲାଭ କରିପାରୁ । ପ୍ରଥମତଃ, କୃଷିରୁ ଶିଳ୍ପକୁ ଶ୍ରମଶକ୍ତି ସ୍ଥାନାନ୍ତର ହେବା ଫଳରେ କୃଷି ଉତ୍ପାଦନଶୀଳତା ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ । ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ଶିଳ୍ପବିକାଶ ହେବା ଫଳରେ ଦେଶର ଜାତୀୟ ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ହେବା ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ ।

(4) ଶିଳ୍ପାୟନ ଓ କୃଷି ଉନ୍ନୟନ – ଦେଶରେ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ କୃଷି ଉନ୍ନୟନକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ବ୍ୟବହାର ଯୋଗୁଁ କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ସହଜ ହୁଏ । ଉନ୍ନତ କୃଷି ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କରେ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଉନ୍ନତ ସାର ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଜଳସେଚନ ସୁବିଧାପାଇଁ କୃଷିଜୀବୀମାନଙ୍କୁ ଶିଳ୍ପ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବାକୁ ପଡ଼େ ।

ଏହିପରି ଭାବରେ ଶିଳ୍ପବିକାଶ କୃଷିବିକାଶରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ସେହିପରି କୃଷି ଉନ୍ନୟନ ମଧ୍ଯ ଶିଳ୍ପ ଉନ୍ନୟନରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । କୃଷିଜ ଉତ୍ପାଦ ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କରେ କଞ୍ଚାମାଲରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଏହିପରି ଭାବରେ କୃଷି ଓ ଶିଳ୍ପ ପରସ୍ପରକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରି ଦେଶକୁ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପଥରେ ଆଗେଇ ନେଇଥା’ନ୍ତି ।

(5) ଶିଳ୍ପାୟନ ଏବଂ ଦେଶଜ ଚାହିଦା – ଆମ ଦେଶରେ ଶିଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦପାଇଁ ଏକ ବିସ୍ତୃତ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବଜାର ରହିଛି ଓ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଶିଳ୍ପଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟପାଇଁ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ସୁତରାଂ ଦେଶର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଚାହିଦା ମେଣ୍ଟାଇବାପାଇଁ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ ହେବା ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ମନେହେଉଛି । ପୁନଶ୍ଚ, ଭାରତ ପରମ୍ପରାଗତ ଭାବେ ଯେପରି ପ୍ରାଥମିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ରପ୍ତାନୀ କରିଆସୁଥିଲା ତାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବା ସମୀଚୀନ ହେଉନାହିଁ ।

କାରଣ ବିନିର୍ମିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ତୁଳନାରେ କଞ୍ଚାମାଲର ଦାମ୍ ବୈଦେଶିକ ବଜାରରେ ନୂନ ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବୈଦେଶିକ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଆମ କଞ୍ଚାମାଲର ବିକଳ୍ପ ଦ୍ରବ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲେଣି । ତେଣୁ ଆମର ପ୍ରାଥମିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ରପ୍ତାନୀ ବଜାର ସୀମିତ ହେବାକୁ ଆରମ୍ଭ କଲାଣି; ତାହା ସାଙ୍ଗକୁ ଆମର ମଧ୍ୟ ଶିଳ୍ପଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟପାଇଁ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ସୁତରାଂ ଏହିସବୁ କାରଣରୁ ଆମ ଦେଶରେ ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପାୟନ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ମନେକରାଯାଉଛି ।

(6) ଶିଳ୍ପାୟନ ଓ ବୈଦେଶିକ ବଜାରର ଚାହିଦା – ବିନିର୍ମିତ ଦ୍ରବ୍ୟପାଇଁ ବୈଦେଶିକ ବଜାର ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ନିରାପଦ ନୁହେଁ । ଏହା ବିଶେଷତଃ, ପ୍ରତିରକ୍ଷା ସାମଗ୍ରୀପାଇଁ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଯେପରି ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଉତ୍ତେଜନା ପ୍ରକାଶ ପାଉଛି ସେଥ‌ିରେ ଅନ୍ୟ ଦେଶ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବା ଦେଶ ପ୍ରତି ବିପଦର କାରଣ ହୋଇପାରେ । ଏହି କାରଣରୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଅଧିକାଂଶ ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ସାମଗ୍ରୀ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାରେ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ହେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛନ୍ତି । ଏହି ଯୁକ୍ତି ମଧ୍ୟ ଆର୍ଥନୀତିକ ଉନ୍ନୟନପାଇଁ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ।

(7) ଶିଳ୍ପାୟନ ଓ ବିସ୍ତାରର ପ୍ରଭାବ— ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବା ଫଳରେ ଲୋକମାନଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ । ସେମାନେ ନୂତନ କୌଶଳ ଓ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ କରିବା ସୁଯୋଗ ଲାଭ କରନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ । ସୁତରାଂ ଏହିସବୁ କାରଣରୁ ଦେଶରେ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ ହେବା ଏକ ଜରୁରୀ ଆବଶ୍ୟକତା ରୂପେ ବିବେଚିତ ହୁଏ । ଶିଳ୍ପାୟନ ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନୟନର ଅନୁଚର ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟକରେ ।

2. ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ 1956 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତିର ଏକ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
1948 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତି ଦୀର୍ଘ ଆଠବର୍ଷକାଳ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବା ଫଳରେ ଆମ ଦେଶରେ ପ୍ରକୃତ ଶିଳ୍ପଯୁଗର ଶୁଭାରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଦେଶରେ କେତେଗୋଟି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଘଟଣା ଘଟିଥିଲା; ଯଥା –
(1) 1950 ମସିହାରେ ଭାରତରେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲା ।
(2) ସମ୍ବିଧାନରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ କେତେକ ଅଧିକାର ଓ ଦାୟିତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
(3) ଭାରତରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଗତିପାଇଁ ଏକ ଯୋଜନାବଦ୍ଧ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା ।
(4) ଦେଶରେ ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ଢାଞ୍ଚାରେ ଏକ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାପାଇଁ ନୀତିଗତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା ।
(5) ପ୍ରଥମ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ସାଫଲ୍ୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଉଚ୍ଚ ଅଭିଳାଷ ସମ୍ବଳିତ ଦ୍ୱିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା ।
(6) ଦେଶରେ ଗୁରୁ ଓ ବୃହତ୍ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାପାଇଁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା ।
ଏହିସବୁ ଘଟଣା ସମ୍ବଳିତ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ଆଖ୍ୟାଗରେ ରଖ୍ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଶିଳ୍ପନୀତିର ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥିଲା । ସୁତରାଂ 1956 ମସିହା ଅପ୍ରେଲ ମାସରେ ଭାରତରେ ଏକ ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତି ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ।

ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତିର ଆଭିମୁଖ୍ୟ – 1956 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତିର ନିମ୍ନଲିଖିତ ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ।
(1)’ ଦେଶରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଗତିର ହାରକୁ ଦ୍ରୁତତର କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଶିଳ୍ପ ବିସ୍ତାର ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ତ୍ୱରାନ୍ବିତ କରିବା ।
(2) ଗୁରୁଶିଳ୍ପ ଓ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ କରିବା ।
(3) ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ସ୍ତରକୁ ସଂପ୍ରସାରଣ କରିବା ।
(4) ଏକ ବଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଓ ବୃହତ୍ ମିଳିତସ୍ତର ଗଠନ କରିବା ।
(5) ଆୟ ଓ ସମ୍ପଦ ବଣ୍ଟନରେ ବୈଷମ୍ୟ ଦୂର କରିବା ।
(6) ଆୟ କେତେକ ବା ମୁଷ୍ଟିମେୟ ଲୋକଙ୍କ ହାତରେ କ୍ଷମତା କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ହେବା ଓ ଏକଚାଟିଆ ବ୍ୟବସାୟ ବୃଦ୍ଧି ହେବାକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବା ।

ଏହି ସମସ୍ତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରିବାପାଇଁ 1956 ଶିଳ୍ପନୀତିରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା । ଶିଳ୍ପ ସମୂହ ତିନିଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକର ସୀମାରେଖା ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥିଲା ।

(a) ବୃହଦାୟତନ ଶିଳ୍ପ – ପ୍ରଧାନ ପ୍ରଧାନ 17 ଗୋଟି ଶିଳ୍ପ; ଯଥା – ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ କରୁଥ‌ିବା ଶିଳ୍ପସଂସ୍ଥା, ଆଣବିକ ଶକ୍ତି, ଲୌହ ଓ ଇସ୍ପାତ, ଗୁରୁ ଶିଳ୍ପ ଓ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ଗୁରୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ସାମଗ୍ରୀ, ଖଣିଜ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ତୈଳ, ବ୍ୟୋମଯାନ ଓ ରେଳ ପରିବହନ ଏବଂ ଜାହାଜ ନିର୍ମାଣ ପ୍ରଭୃତି ଶିଳ୍ପକୁ ପ୍ରଥମଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ଏହି ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କର ଜାତୀୟ ଗୁରୁତ୍ବ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସେମାନଙ୍କର ଭବିଷ୍ୟତ୍ ବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଦାୟିତ୍ଵ ସରକାରଙ୍କୁ ଦିଆଯାଇଛି ।

ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଓ ସେହି ଜାତୀୟ ଧାତବ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସାର, ଔଷଧ, ସଡ଼କ ପରିବହନ ଓ ଜାହାଜ ଚଳାଚଳ ପ୍ରଭୃତି 12 ଗୋଟି ଶିଳ୍ପକୁ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ଏହି ଶିଳ୍ପସମୂହକୁ କାଳକ୍ରମେ ସରକାରୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ପରିଚାଳନାଧୀନ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ଏହି ପ୍ରକାର ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାରେ ସରକାରଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଘରୋଇ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କ ଭୂମିକାକୁ ସ୍ଵୀକାର କରାଯାଇଛି । ଘରୋଇ ସ୍ତରରେ ଥ‌ିବା ଅବଶିଷ୍ଟ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଶିଳ୍ପକୁ ତୃତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ ପରିସରଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

ଏହି ସମସ୍ତ ଶିଳ୍ପର ଭବିଷ୍ୟତ୍ ବିକାଶ ଧାରାର ଦାୟିତ୍ଵ ଘରୋଇ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇଛି । ଏହି କାର୍ଯ୍ୟରେ ସହାୟକ ହେବା ପାଇଁ ସରକାର ଅର୍ଥ ଓ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଣ ଏବଂ ପରିବହନ ସୁବିଧା ଯୋଗାଣ ଦାୟିତ୍ୱ ନେବା ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।

ଶିଳ୍ପର ଉପରୋକ୍ତ ଶ୍ରେଣୀ ପ୍ରକରଣ ଯାହାହେଉନା କାହିଁକି ଧରାବନ୍ଧା ବା ସୁଦୃଢ଼ ନଥିଲା । ଜାତୀୟ ସ୍ବାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସରକାର ଯେକୌଣସି କ୍ଷେତ୍ରରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବାର ଅଧିକାର ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ସେହିପରି ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଯେକୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ନିଜ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାରେ କୌଣସି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ନଥିଲା ।

(b) କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ – କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ସମୂହରେ ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ଅଧ‌ିକ ହୋଇଥିବା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏବଂ ଆମ ଦେଶରେ ବେକାରଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବର୍ଷକୁ ବର୍ଷ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥ‌ିବାରୁ 1956 ମସିହା ଶିଳ୍ପନୀତିରେ ଏହିପ୍ରକାର ଶିଳ୍ପ ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ପୁନଶ୍ଚ କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପର ବିସ୍ତାର ଦେଶରେ ଜାତୀୟ ଆୟର ସୁଷମ ବଣ୍ଟନ କରିଥାଏ ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ସମ୍ବଳର ସଦୁପଯୋଗ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ସେମାନେ ବୃହତ୍ ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କର ସହାୟକ ଓ ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ଶିଳ୍ପରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।

(c) ଶ୍ରମିକ ଓ ପରିଚାଳନା କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ – ଏହି ଘୋଷଣାରେ ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବାପାଇଁ ଅଧ‌ିକ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଦେବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଉପଲବ୍ଧ କରାଯାଇଛି । ପରିଚାଳନା

(d) ଆଞ୍ଚଳିକ ବୈଷମ୍ୟ ଦୂରୀକରଣ – ଦେଶର ଅନୁନ୍ନତ ଅଞ୍ଚଳମାନଙ୍କରେ ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପାୟନ କରିବା ପାଇଁ ସରକାର ଏହିସବୁ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଗମନାଗମନ ଓ ପରିବହନ ସୁବିଧା ଏବଂ ଶକ୍ତି ସୁବିଧା ରିହାତି ହାରରେ ଯୋଗାଇବାପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ କରାଯାଇଛି ।

(e) ବୈଷୟିକ ଓ ପରିଚାଳନାଗତ କର୍ମଚାରୀ– ଦେଶର ଶିଳ୍ପାୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଦ୍ରୁତତର କରିବାକୁ ହେଲେ ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କୁ କୁଶଳୀ କାରିଗର ଓ ପରିଚାଳକ ଯୋଗାଇଦେବାର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ସ୍ଵୀକାର କରାଯାଇଛି ।

(f) ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ଉଦ୍ୟୋଗର ପରିଚାଳନା – ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ସ୍ତରରେ ଶିଳ୍ପସଂଖ୍ୟା ଦିନକୁ ଦିନ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥ‌ିବାରୁ ସେସବୁର ସୁପରିଚାଳନା କରାଯିବା ବିଷୟ ଏହି ଘୋଷଣାରେ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇଛି ଏବଂ ସେସବୁର ପରିଚାଳନା ବ୍ୟାବସାୟିକ ଭିଭିରେ କରାଯିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପରି ନିଆଯାଇଛି ।

ସମୀକ୍ଷା – ଏହି ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ସ୍ତରରେ ଶିଳ୍ପ ସଂଖ୍ୟା ୨ ରୁ 29 କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କୁ ଯେଉଁ ତିନିଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି ତାହା ସେତେ କଠୋରଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାନଯାଇଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ଶିଳ୍ପ ଓ ଘରୋଇ ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କ ନୀତିଗତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଛି ।

ଘରୋଇ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କୁ ଜାତୀୟକରଣ କରିବା ଭୟ ଦୂର ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ପରିଚାଳନାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ସୁବିଧା ଦିଆଯାଇଛି । ପରିଶେଷରେ ଏହିସବୁ କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପର ଉତ୍ପାଦନ କୌଶଳ ଉନ୍ନତ କରିବା ଉପରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଆଯାଇଛି ।

1956 ମସିହାର ଶିଳ୍ପନୀତିରେ ଉପର୍ୟ୍ୟକ୍ତ ଅଭିନନ୍ଦନୀୟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟମାନ ଥାଇ ମଧ୍ୟ ତାହା ଅନେକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସମାଲୋଚିତ ହୋଇଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି ।
(1) ଏହି ଶିଳ୍ପନୀତିରେ ଘରୋଇ ସ୍ତରର ପରିସରକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରାଯାଇଛି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ସ୍ତର ଉପରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଆଯାଇଛି ।
(2) ଘରୋଇ ସ୍ତର ଅପେକ୍ଷା ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ସ୍ତରକୁ ଅଧ୍ଵ ନମନୀୟ କରାଯାଇଛି । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ଘରୋଇ ସ୍ତର ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ସ୍ତରର ସହଯୋଗୀ ସ୍ତରରୂପେ ବିବେଚିତ ହୋଇଛି ।
(3) ଆମର ପ୍ରଶାସନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଆର୍ଥିକ ଚାପ ଅଧିକ ହୋଇଥିଲାବେଳେ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ସ୍ତରରେ ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଦେଶ ପକ୍ଷରେ ଅଧୂକ ବ୍ୟୟବହୁଳ ହୋଇଛି ।
(4) ଘରୋଇ ସ୍ତର ଅପେକ୍ଷା ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ସ୍ତରକୁ ଅଧିକ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଆଯାଇଥିବାରୁ ଆମର ଶିଳ୍ପନୀତି ଗତିଶୀଳ ନହୋଇ ପାରମ୍ପରିକ ଧାରାରେ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଛି ।
(5) ବହୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶିଳ୍ପନୀତିର ବିରୁଦ୍ଧାଚରଣ କରାଯାଉଛି । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ସ୍ତରପାଇଁ ସଂରକ୍ଷିତ ହୋଇଥିବା କ୍ଷେତ୍ରମାନଙ୍କରେ ଘରୋଇ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କୁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଅନୁମତି ଓ ଲାଇସେନ୍ସ ଇତ୍ୟାଦି ଦିଆଯାଇଛି । ଆଞ୍ଚଳିକ ବୈଷମ୍ୟ ଦୂର ହେବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଘନୀଭୂତ ହେବା ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଉଛି ।

ବୈଦେଶିକ ବିନିଯୋଗ ଓ ସହଯୋଗକୁ ବିନା ବାଛବିଚାରରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିବାରୁ ଆମର ଗଚ୍ଛିତ ବୈଦେଶିକ ପାଣ୍ଠି ଉପରେ ଗୁରୁତର ଚାପ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ପୁଞ୍ଜିବହୁଳ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରାଯାଉଥିବାରୁ ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ଆଶାନୁରୂପ ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ହୋଇପାରି ନାହିଁ । ଏହିସବୁ କାରଣରୁ ଆମ ଦେଶରେ ଶିଳ୍ପନୀତିର ପୁନର୍ବିନ୍ୟାସ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଛି ।

ଉପରୋକ୍ତ ସମାଲୋଚନା ସତ୍ତ୍ବେ ଆମର ନୂଆ ଶିଳ୍ପନୀତିକୁ ଦେଶର ଅର୍ଥନୈତିକ ସମ୍ବିଧାନ ରୂପେ ବିବେଚନା କରାଯାଇପାରେ । ଏହି ଶିଳ୍ପନୀତିର ବ୍ୟବସ୍ଥାସମୂହକୁ ଦ୍ବିତୀୟ ଓ ତୃତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାକାଳରେ ନିଷ୍ଠାର ସହିତ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଛି । ‘କ’ ଶ୍ରେଣୀ ତାଲିକା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଶିଳ୍ପ;

ଯଥା— କୋଇଲା, ଲୌହ ଓ ଶକ୍ତିପ୍ରଦାୟୀ ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କୁ ଜାତୀୟକରଣ କରାଯାଇନାହିଁ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସେସବୁ ଶିଳ୍ପର ସମ୍ପ୍ରସାରଣକୁ ସରକାରୀ ସାହାଯ୍ୟ ଓ ସମର୍ଥନ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଛି । ବିଶ୍ୱବ୍ୟାଙ୍କରୁ ଆର୍ଥିକ ସାହାଯ୍ୟ ପାଇବାପାଇଁ ସରକାର ସେମାନଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି । ସରକାରଙ୍କ ଉଦ୍ୟମରେ ରାଉରକେଲା, ଭିଲାଇ ଓ ଦୁର୍ଗାପୁରଠାରେ ତିନିଗୋଟି ଲୁହା କାରଖାନା ସ୍ଥାପନ ହୋଇପାରିଛି । ବାସ୍ତବରେ ଏହି ଶିଳ୍ପନୀତି ଶିଳ୍ପ ଉନ୍ନୟନରେ ଏକ ବୈପ୍ଳବିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିପାରିଛି ।

3. ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ 1991 ମସିହାର ଶିଳ୍ପନୀତି ପୁନର୍ବିନ୍ୟାସର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
1990-91 ମସିହାବେଳକୁ ଦେଶର ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ଥିତି ଓ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବହୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଲା । ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରାର ସଙ୍କଟ, ଶିଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦନର ହ୍ରାସ, ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦର ହ୍ରାସ, ସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକର କ୍ଷତି, ଘରୋଇ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକର
ଦେଖାଦେଲା । ଏହି ଅବସ୍ଥାର ମୁକାବିଲାପାଇଁ ଏକ ନୂତନ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ଘୋଷଣା କରାଗଲା । ଏହି ନୀତିର ପରିପୂରକ ଭାବରେ ଏକ ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତି ମଧ୍ୟ 1991 ମସିହା ଜୁଲାଇ ମାସରେ ଘୋଷଣା କରାଗଲା । ଏହି ଶିଳ୍ପନୀତିର ମୁଖ୍ୟ ଆଭିମୁଖ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –

(1) ଶିଳ୍ପ ଅନୁମତିପତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉଦାରୀକରଣ – ଆଗରୁ ଯେଉଁ ‘ଅନୁମତି ପତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥା’ ରହିଥିଲା, ତାହା ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପାୟନ ପଥରେ ଅନ୍ତରାୟ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିଲା ବୋଲି ଅନୁଭବ କରାଗଲା । ତେଣୁ ଏହି ନୀତିରେ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁମତିପତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥାରୁ ମୁକ୍ତ କରାଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଲା । ଦେଶର ଉନ୍ନତ ଅଞ୍ଚଳମାନଙ୍କରେ ସ୍ଥାୟୀ ସମ୍ପତ୍ତିର 25 କୋଟି ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିନିଯୋଗ କରିଥିବା ଏବଂ ସରକାରୀ ସ୍ଵୀକୃତ ଅନଗ୍ରସର ଅଞ୍ଚଳମାନଙ୍କରେ ଏଥନିମନ୍ତେ 75 କୋଟି ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିନିଯୋଗ କରିଥିବା ବୃଦ୍ଧି ଓ ନୂତନ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନପାଇଁ ସରକାରଙ୍କର ଅନୁମତିର ଆବଶ୍ୟକତା ଆଉ ରହିଲା ନାହିଁ ।

(2) ସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ରପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକୁ ସଂରକ୍ଷଣମୁକ୍ତ – ଏହି ଶିଳ୍ପନୀତିରେ ସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ରପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକୁ ସଂରକ୍ଷଣମୁକ୍ତ କରାଯାଇ ବେସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ରର ଅଂଶଗ୍ରହଣପାଇଁ ଦ୍ଵାର ଉନ୍ମୁକ୍ତ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା ।

• ଏହି ନୀତିରେ ସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଥ‌ିବା 17 ଟି ଶିଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ 11 ଟି ଶିଳ୍ପ ବର୍ତ୍ତମାନ ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରପାଇଁ ଉନ୍ମକ୍ତ ରଖାଗଲା । କେବଳ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ, ଉଚ୍ଚମାନ ପ୍ରଯୁକ୍ତି କୌଶଳ ନିୟୋଜନ ସାପେକ୍ଷ ଭିତ୍ତିଭୂମି ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ କ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ସରକାରୀ ମାଲିକାନାରେ ରହିବ ।
• ସାଧାରଣ କ୍ଷେତ୍ର ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକରେ ସରକାର ବିନିଯୋଗ କରିଥିବା ବିପୁଳ ଅଂଶଧନର କିଛି ଅଂଶ ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ କରିବାପାଇଁ ସ୍ଥିର କରାଗଲା ।
• ଏହି ଶିଳ୍ପନୀତିରେ, ଉଦ୍ୟୋଗଗୁଡ଼ିକର ଆଧୁନିକୀକରଣ, ସାଙ୍ଗଠନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ବନ୍ଦ ଫଳରେ ଛଟେଇ ହେଉଥ‌ିବା ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ପୁନଃ ଥଇଥାନ ଓ କ୍ଷତିପୂରଣପାଇଁ ଜାତୀୟ ନବୀକରଣ ପାଣ୍ଠି (National Renewal Fund) ର ଗଠନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା ।
• ଆଧୁନିକ ପ୍ରଯୁକ୍ତି କୌଶଳର ସ୍ୱଳ୍ପ ବିନିଯୋଗ କରୁଥିବା ସାମାଜିକ ଗୁରୁତ୍ୱହୀନ କ୍ଷୁଦ୍ରାୟତନ ବିଶିଷ୍ଟ ଶିଳ୍ପସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକରେ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ ଆବଶ୍ୟକତାର ପୁନଃ ସମୀକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଚିନ୍ତା କରାଗଲା ।

(3) ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ ଓ ବୈଦେଶିକ ପ୍ରଯୁକ୍ତି କୌଶଳର ଆନୟନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ କଟକଣା ହ୍ରାସ – ଆଗରୁ ବୈଦେଶିକ ପୁଞ୍ଜି ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତି କୌଶଳର ଆନୟନକୁ ସରକାର କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିଲେ । ଏହାପାଇଁ ସରକାରଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରଥମେ ଅନୁମତି ନେବାକୁ ପଡୁଥିଲା । ଏହା ଦେଶରେ ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପାୟନରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିଲା ବୋଲି ଏହି ଶିଳ୍ପନୀତିରେ ଅନୁଭବ କରାଯାଇ ଏହାର ଯଥାଯଥ ପ୍ରତିକାରର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା –

• ଏଣିକି ବିଦେଶୀ କମ୍ପାନୀମାନେ ଦେଶର ଯେକୌଣସି ଶିଳ୍ପରେ ଅଂଶଧନର ଶତକଡ଼ା 51 ଭାଗ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସରକାରଙ୍କ ବିନା ଅନୁମତିରେ ପୁଞ୍ଜି ଖଟାଇ ପାରିବେ ।
• ଦେଶକୁ ବୈଦେଶିକ ପ୍ରଯୁକ୍ତି କୌଶଳ ଆକର୍ଷଣ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥାମାନ ରଖାଗଲା । ବୈଦେଶିକ ପ୍ରଯୁକ୍ତି କୌଶଳ ଆହରଣପାଇଁ ଘରୋଇ ସଂସ୍ଥାମାନେ ଅଂଶଧନର 40 ଶତାଂଶ ସରକାରଙ୍କ ବିନା ଅନୁମତିରେ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିପାରିବେ ।
• ଏହି ନୀତି ଅନୁସାରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ରୟାଲଟି ବା ରାଜଭାଗ ଯଦି ଶିଳ୍ପଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଘରୋଇ ବିକ୍ରୟ ପରିମାପର ପାଞ୍ଚ-ଶତାଂଶ ଓ ରପ୍ତାନୀକୁ ଆଠ-ଶତାଂଶରୁ ଅଧିକା ନ ହୁଏ, ତାହାହେଲେ ସଂପୃକ୍ତ ଶିଳ୍ପସଂସ୍ଥାକୁ ବୈଦେଶିକ ସହଯୋଗୀମାନଙ୍କ ସହିତ ବୁଝାମଣାପତ୍ର ସ୍ବାକ୍ଷର କରିବାର ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

(4) ବେସରକାରୀ ଶିଳ୍ପକୁ ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଋଣକୁ ଅଂଶଧନରେ ପରିଣତ କରିବା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିଲୋପ ବେସରକାରୀ ଶିଳ୍ପ ସାଧାରଣତଃ ଅର୍ଥଲଗାଣକାରୀ ସଂସ୍ଥା ଓ ବ୍ୟାଙ୍କମାନଙ୍କରୁ ଋଣ ଆଣି ସେମାନଙ୍କର ପୁଞ୍ଜି ସୁଦୃଢ଼ କରିଥା’ନ୍ତି । ପୂର୍ବରୁ ଏହି ଅର୍ଥଲଗାଣକାରୀ ସଂସ୍ଥାମାନେ ଦେଇଥିବା ଋଣକୁ ସଂପୃକ୍ତ ଶିଳ୍ପର ଅଂଶଧନରେ ପରିଣତ କରିଦେଇପାରିବେ ବୋଲି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ।

ଫଳରେ ଏହି ଶିଳ୍ପସଂସ୍ଥାର ମାଲିକମାନେ ଏହାର ମାଲିକାନା ରଣଦାନକାରୀ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କ ହାତକୁ ଚାଲିଯିବାର ଭୟରେ ଆତଙ୍କିତ ହେଉଥିଲେ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ବେସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ରର ସମୃଦ୍ଧିରେ ଅନ୍ତରାୟ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ବୋଲି ଅନୁଭବ କରାଯାଇ ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତିରେ ତାହାର ବିଲୋପପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରାଗଲା ।

(5) ଏକଚାଟିଆ ବାଣିଜ୍ୟ ଅଧିର ପ୍ରୟୋଗର କଟକଣା (MRTP) ଆଇନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ କୋହଳ – 1967 MRTP ଆଇନ ଅନୁସାରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମାଠାରୁ ଅଧ୍ଵ ସମ୍ପତ୍ତି ଠୁଳ କରିଥିବା ଶିଳ୍ପ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କଠାରେ MRTP ଆଇନ ଲାଗୁ ହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ।

ଏହି ଆଇନ୍ ଅନୁସାରେ ଆୟୋଗର ବିନା ଅନୁମତିରେ ଉପରୋକ୍ତ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ ନୂଆ ବ୍ୟବସାୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଫଳରେ ଦେଶରେ ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ ଘଟିବାରେ ମଧ୍ୟ ହେଳା ହେଉଥିଲା । କିନ୍ତୁ ନୂଆ ଶିଳ୍ପନୀତି ଅନୁସାରେ ଏହି ଶିଳ୍ପସଂସ୍ଥାମାନେ ଯେକୌଣସି ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠାପାଇଁ ଆଉ MRTP ଆୟୋଗର ଅନୁମତିର ଦରକାର କରିବେ ନାହିଁ ।

(6) ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଅଞ୍ଚଳ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣରେ କୋହଳ ନୀତି – ଏଣିକି ଏକ ନିୟୁତରୁ କମ୍ ଥ‌ିବା ଜନବସତିରେ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠାପାଇଁ ସରକାରଙ୍କଠାରୁ କୌଣସି ଅନୁମତିର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଲା ନାହିଁ । ଏକ ନିୟୁତରୁ ଅଧିକ ଥିବା ଜନବସତିର 25 କି.ମି. ଦୂରରେ ଶିଳ୍ପାଞ୍ଚଳ ଗଢ଼ିଉଠିପାରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Grammar ପ୍ରବନ୍ଧ Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ପ୍ରବନ୍ଧ

ସମାକିନକ ଓ ସାପ୍ତତିକ ବିଶ୍ଯଯସମ୍ଭନ୍ଧ ପ୍ରତନ୍ଦ

ମଣିଷ ଜୀବନ ବଞ୍ଚେ । ସାମାଜିକ ପରିବେଷ୍ଟନୀ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଚେତନା ଭିତରେ ସେ ଜୀବନ ନିର୍ବାହ କରେ । ତା’ର ସକଳପ୍ରକାର ସମ୍ପର୍କ ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସହିତ ଜଡ଼ିତ । ନାନା ସମସ୍ୟା, ଆହ୍ଵାନ ଓ ପ୍ରୟୋଜନକୁ ନେଇ ପ୍ତତ୍କପ ବିଚାରଧ।ଭା ସକଳଶାଳ ଲିଖନକଲାଗ ଅଧ୍କାରାମାନରୁ ପ୍ରବନ୍ଧ ରଚନା ନିମନ୍ତେ ଅନୁପ୍ରତିତ କରିଥାଏ |

‘ପ୍ରବନ୍ଧ’ ଶବ୍ଦଟି ଇଂରାଜୀ ‘ଏସେ’ ଶବ୍ଦର ପ୍ରତିଶବ୍ଦଭାବରେ ଆମ ଭାଷାରେ ସଂସ୍କୃତାନୁସାରୀ ଶବ୍ଦଭାବରେ ପ୍ରଚଳିତ । ‘ପ୍ର’ ଉପସର୍ଗ ‘ବନ୍ଧ’ ଧାତୁରୁ ଅନ୍ (ଅ) ପ୍ରତ୍ୟୟ ଯୋଗେ ନିଷ୍ପନ୍ତ ଏହି ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ଭାବରେ ଅନୁବନ୍ଧିତ । ବିଭିନ୍ନ ଜ୍ଞାନ, ବିଚାର, ତର୍କ, ଯୁକ୍ତି, ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଓ ଅନୁଭବର ବିଶେଷ ଯୋଜନାବଦ୍ଧ ରଚନା ହେଉଛି ‘ପ୍ରବନ୍ଧ’ । ଭୂଗୋଳ, ଇତିହାସ, ବିଜ୍ଞାନ, ଲୋକକଳା, ଦର୍ଶନ, ସମାଜତତ୍ତ୍ବ, ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵ – ଯେକୌଣସି ବିଷୟକୁ ନେଇ ବର୍ଣ୍ଣନାତ୍ମକଭାବରେ ଚିନ୍ତା ଓ ଯୁକ୍ତି ବଳରେ ଲେଖାଯାଉଥିବା ଗଦ୍ୟ ରଚନାକୁ ‘ପ୍ରବନ୍ଧ’ କୁହାଯାଏ | ଭଲ ପ୍ରବନ୍ଧ ଚିନ୍ତାମୂଳକ, ତତ୍ତ୍ବଧର୍ମୀ ଓ ଯୁକ୍ତିନିଷ୍ଠ ଏବଂ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଦିଗରୁ ପ୍ରବନ୍ଧକୁ ଚିନ୍ତାମୂଳକ, ଐତିହାସିକ, ବିଜ୍ଞାନଧର୍ମୀ, ତତ୍ତ୍ବ ଓ ଦର୍ଶନଧର୍ମୀ, ରାଜନୀତିକ, ଆର୍ଥନୀତିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ସାମାଜିକ ସମସ୍ୟାଧର୍ମୀ – ଏହିପରି ନାନାଦି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ ।

ରଚନାଶୈଳୀ ଓ ଏହାର ଆବେଦନ ଦିଗରୁ ସୁସଂହତ ଓ ବୌଦ୍ଧିକ ଦୀପ୍ତିସମ୍ପନ୍ନ ପ୍ରବନ୍ଧକୁ ବସ୍ତୁନିଷ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିନିଷ୍ଠ (Objective and Subjective) – ଏହିପରି ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ । ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରବନ୍ଧରେ ସାମୂହିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ରୂପାୟିତ ହୁଏ । ବ୍ୟକ୍ତିନିଷ୍ଠ ପ୍ରବନ୍ଧରେ ଲେଖକର ତଥ୍ୟାତ୍ମକ ବିଚାର, ଦର୍ଶନ, ଚିନ୍ତା ଓ ଭାବନା ରୂପ ପାଇଥାଏ । ଚାତୁରୀ, ଅଯଥା ବର୍ଣ୍ଣନାଠାରୁ ମୁକ୍ତମନା ରହିବା, ସରଳ ଓ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଭାଷାରେ ପ୍ରତିପାଦ୍ୟର ପରିବେଷଣ, ଉପକ୍ରମ – ବିଷୟତର୍ଜମା ଭିଭିରେ ଲେଖାଯାଇଥାଏ ।

• ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଓ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର (୧୫୦ ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ)

୧ । ଛାତ୍ର ଅଶାନ୍ତି ଓ ତା’ର ନିରାକରଣ/ ଛାତ୍ର ବିଶୃଙ୍ଖଳା ।

ଯିଏ ମହତ କଥା, ସାଧାରଣରୁ ଅସାଧାରଣକୁ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହେବାର ଉପାୟ, ଅନ୍ଧାରରୁ ଆଲୋକକୁ ଯିବାର ଅଭିଳାଷ ରଖ୍ କର୍ମ ଓ ଦାୟିତ୍ବକୁ ଶାସ୍ତ୍ର ଓ ଲୋକାଚାରଭିଭିରେ ଶିକ୍ଷା କରେ ତାହାକୁ ପ୍ରକୃତ ଶିଷ୍ୟ ବା ଛାତ୍ର କୁହାଯାଏ ।

ଛାତ୍ର ଜୀବନ ଉଭୟ ବ୍ୟକ୍ତିନିଷ୍ଠ ଓ ସମୂହନିଷ୍ଠ ଜୀବନ ଗଢ଼ିବାର ମୂଳଭିତ୍ତି । ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ମତରେ, ଛାତ୍ରମାନେ ଦେଶର ପ୍ରଗତି ଶକ୍ତି ଓ ଉନ୍ନତିର ବୀଜମନ୍ତ୍ର । ଓ୍ବାଶିଂଟନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ ଗୋଟିଏ ଜାତୀୟ ଜୀବନପାଇଁ ମହତ୍ତମ ପ୍ରେରଣା । ତେଣୁ ନିଜକୁ ଠିକ୍ ସମୟରେ, ଠିକ୍‌ଭାବରେ ବିନିଯୋଗ କରି ତ୍ରିକାଳ ଅନୁସାରେ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନକରି ଏକ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଜୀବନ ନିର୍ମାଣ କରୁଥିବା ଛାତ୍ର ଯଥାର୍ଥରେ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଶକ୍ତିକେନ୍ଦ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ବିନ୍ଦୁ ହୋଇଯାଏ । ଛାତ୍ର ସହିତ ଛାତ୍ର ମିଶି ଛାତ୍ରଶକ୍ତି ନିର୍ମାଣ କରନ୍ତି ଓ ଦାୟିତ୍ବବାନ୍ ଶୃଙ୍ଖଳିତ କର୍ମନିଷ୍ଠ ଛାତ୍ରଶକ୍ତି ଜାତିପ୍ରାଣରେ ବହୁମୁଖୀ ଜୀବନୀ ଶକ୍ତି ଭରିଦିଅନ୍ତି । ତେଣୁ ଯଥାର୍ଥରେ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଛାତ୍ର ଜୀବନହିଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନର ବିକାଶର ସମୟ ଜାତୀୟ ପ୍ରଗତିର ଭିତ୍ତିଭୂମି ।

• ବିଷୟତର୍ଜମା’ ପ୍ରାୟତଃ ଛାତ୍ରଜୀବନ କିଶୋର ଓ ତାରୁଣ୍ୟ ଜୀବନର ସମନ୍ୱୟ କାଳ । ଦେଖୁବା, ବୁଝିବା, ଶିଖୁବା ଓ ଆୟତ୍ତ କରିବାର ଜ୍ଞାନପିପାସୁ ସ୍ତର ହେଉଛି ଏହି ଅବସ୍ଥା । ସଂଯତ ଉନ୍ମାଦନାହିଁ ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ଏସବୁ କରିବାରେ ସଫଳ କରିଥାଏ । ଅସଂଯତ ଉନ୍ମାଦନା ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟଚ୍ୟୁତ କରି ତା’ର ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଶିଥୁଳ କରିଦିଏ । ସମୂହ ଯୁବଶକ୍ତିର ଉନ୍ମାଦନା ଛାତ୍ରଶକ୍ତିରୁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ଛାତ୍ର ସଚେତନତା ଶିକ୍ଷାନୀତି, ସମାଜନୀତି, ଶାସନନୀତିକୁ ଶୃଙ୍ଖଳିତ କରେ । ଛାତ୍ରସମୂହ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ଓ ସାମୟିକ ନଷ୍ଟମୁଖୀ ଅବକ୍ଷୟମାଣ ସ୍ଵାର୍ଥପିପାସା ପଛରେ ଧାଇଁଲେ ଯୌବନର ଭରାନଈ ଓ ଆଦର୍ଶ ଲକ୍ଷ୍ୟ ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ଦୂରେଇଯାଏ କରିଦିଏ ।
  • ପାରିବାରିକ ଜୀବନରେ ଅଭାବ ଓ ଅସମତା ।
  • ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର, ଦୂରଦର୍ଶନ, ନଗ୍ନତା, କର୍ମାଭିମୁଖୀ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଭାବ ।
  • ରାଜନୀତିକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଓ ଦଳୀୟ ରାଜନୀତିର କୁପରିଣାମଦର୍ଶୀ ପ୍ରଭାବ ।
  • ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ ଅସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟର (ଗୁଣ୍ଡାମି, ଭଣ୍ଡାମି, କପି, ଟ୍ୟୁସନ ବୃଦ୍ଧି ହେତୁକ ଅପସଂସ୍କାର) ସମ୍ପର୍କରେ ଆସିବା !

ଏସବୁ ପ୍ରତିକୂଳ ଅବସ୍ଥା ଓ ତା’ର କାରଣକୁ ବୁଝି ଛାତ୍ର ନିଜର ଉଚ୍ଚ ଭବିଷ୍ୟ ନିମନ୍ତେ ନିରାକରଣର ଉପାୟ ନିଜେ ବାଛିନେବା ଉଚିତ । ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ, ଶିକ୍ଷକମଣ୍ଡଳୀ, ରାଜନେତା ଓ ସରକାର ସହିତ ଅଭିଭାବକମାନେ ଏଥୁପ୍ରତି ସ୍ଵାଧୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ମହାପ୍ରବାହରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରହେ ନାହିଁ । ସଂଯମ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ ଏଥ୍ନିମନ୍ତେ ଜରୁରୀ । ଶିକ୍ଷକ – ଛାତ୍ର – ଅଭିଭାବକ ସମ୍ପର୍କର ବୃଦ୍ଧି ଘଟିବା ଉଚିତ । କର୍ମାଭିମୁଖୀ, ଆଦର୍ଶାଭିମୁଖୀ, ସଂଯମ ଶିକ୍ଷାଭିଭିକ ଓ ସ୍ଵାବଲମ୍ବନଶୀଳ ହେବାର ସୂତ୍ରଥିବା ଶିକ୍ଷାଖସଡ଼ା ପ୍ରଚଳିତ ହେବା ଉଚିତ । ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ରାଜନୀତିରୁ ଦୂରେଇ ରଖୁବା ଉଚିତ ।

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ / ଉପସଂହାର – ଛାତ୍ର ଜୀବନ ସାଧନାର କ୍ଷେତ୍ର ହେବାପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ସବୁଦିଗରୁ (ପରିବାରଠାରୁ ଶିକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ର ଓ ସରକାରୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ) ମିଳିବା ଉଚିତ । ଉତ୍ତମ ଛାତ୍ରକୁ ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିତ୍ତିକ ଶିକ୍ଷାଗ୍ରହଣ ନିମନ୍ତେ ବୃତ୍ତି, ସହଯୋଗ ଓ ସଫଳତାର ପ୍ରମାଣପତ୍ର ଯୋଗାଇଦେବା ଉଚିତ । ମୋଟଉପରେ ଭଲ ଛାତ୍ରଟିଏ ଭଲ ସମୟଟିଏ ନିଜ ପାଇଁ ତିଆରି କରେ ଓ ସମୂହ ସ୍ରୋତକୁ ଯୋଗାଇଦିଏ ।

୨ । ଯୁବସମସ୍ୟା ଓ ତାହାର ସମାଧାନ ।

• ଭପକ୍ତମ – ମଣିଷ ଥରେ ଧରାବତରଣ କଲେ ଏକ ଗତିଶୀଳ ଆମ୍ଣକ୍ତି ନେଲ ବତି ଚାଲେ | ତା’ର ମାନସିକ, ଶାରୀରିକ, ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଓ ବୌଦ୍ଧିକ ଶକ୍ତିର ବିକାଶ ଘଟିଲେ ସେ ଉତ୍ତମ ମଣିଷରୂପରେ ସଫଳ ଓ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଜୀବନଟିଏ ବଞ୍ଚେ । ଏହି କ୍ରମରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମଣିଷକୁ ଚାରୋଟି ଅବସ୍ଥା ଦେଇ ଗତି କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ଜୀବନ ପ୍ରବାହର ନେଇ ଗତିକରିଥାଏ । ପ୍ରୌଢ଼ର ଚିନ୍ତା ଓ ଯୁବକର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ସମାଜକୁ ସଙ୍କଟରହିତ ଓ ପ୍ରଗତିଶୀଳ କରେ । ଯୁବକର କାଯ୍ୟଦାନତା ଓ ପୁବଶକ୍ତିର ବିଶଲତ ଅବସ୍ଥା ପାମାଳ କାବନରେ ସଜା’ ତ।ଲଦିଏ |

• ବିଷୟତର୍ଜମା – କୈଶୋରର ଶୁଭ ଶଙ୍ଖନାଦ ପରେ ଦାୟିତ୍ୱବୋଧ, ନିଜକୁ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ଗଢ଼ିତୋଳିବାର ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଶୃଙ୍ଖଳା ମଧ୍ୟରେ ଯୁବାବସ୍ଥା ପ୍ରତ୍ୟେକ ନରନାରୀ ଜୀବନରେ ଆସିଥାଏ । ଯୁବାବସ୍ଥା ଜୀବନରେ ଓ ସମାଜରେ ତାରୁଣ୍ୟ । ଯୁବକ ଉଦାର ଓ ମହାମନା ହୋଇ କେବଳ କାର୍ଯ୍ୟକରେ । ଫଳରେ ଉତ୍ତମ ଭବିଷ୍ୟତଟିଏ ଗଢ଼ି ହୋଇଯାଏ ।

ଯୁବାବସ୍ଥାରେ ଯୁବକ ସତେଜମନା, ଉଚ୍ଚମନା, ସେବା – ଦୟା – କ୍ଷମା – ସଂଯମମନା ହେବା ଉଚିତ । ଅଭିଭାବକ ଓ ବୟୋଜ୍ୟେଷ୍ଠମାନେ ଯୁବକକୁ ସୌଜନ୍ୟ, ଆଦର, ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ବିକାଶ ଅଭିମୁଖୀ ହେବାର ପ୍ରେରଣା ଯୋଗାଇଦେବା ଉଚିତ । କାରଣ ଯୁବକ ଅବସ୍ଥାରେ ମଣିଷ ପୁରୁଣା ଉପରେ ନୂଆ ସମ୍ଭାବନା ଗଢ଼େ । ସ୍ବପ୍ନରେ ବଞ୍ଚେ ଓ ସ୍ଵପ୍ନକୁ ବାସ୍ତବତାରେ ପରିଣତ କରେ । ଅତୀତକୁ ଭୁଲି ବର୍ତ୍ତମାନର ଆବେଗକୁ ଗଠନାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲଗାଇ ଯୁବକହିଁ ନିଜ ପାଇଁ ଓ ଜାତି ପାଇଁ ଅଦମ୍ୟ ପ୍ରାଣଶକ୍ତିର ପ୍ରଗତିଶୀଳ ଭବିଷ୍ୟତଟିଏ ଗଢ଼ିଥାଏ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ବିବେକାନନ୍ଦ କହିଥିଲେ – ଯୁବମୟଂ ଜଗତଂ । ଅର୍ଥାତ୍ ଜଗତ ଯୁବକର ଉନ୍ମାଦନାରେହିଁ ଗତିକରେ ଓ ସୁନ୍ଦର ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟକର ହୁଏ । ଯୁବକର ଲକ୍ଷ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହେବା ଉଚିତ । ବାହାବା ନେବା, ଲମ୍ବାରାସ୍ତାରେ ଲକ୍ଷ୍ୟଧରି ଚାଲିବା ଓ ରାସ୍ତାମଝିରେ ଅଟକି ନଯିବା ଯଥାର୍ଥ ଯୁବଶକ୍ତିର ଲକ୍ଷଣ । ଏଥିରେ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ଘଟିଲେ ଯୁବଶକ୍ତି ସଙ୍କଟରେ ପଡ଼ିଯାଏ । ବନ୍ଧୁର ପରାମର୍ଶ, ସତ୍ ବ୍ୟକ୍ତିର ପ୍ରେରଣା, ଯୁବା ଓ ଯୁବତୀଙ୍କର ପାରସ୍ପରିକ ସଂଯତ ମମତା ଯୁବକକୁ ଆଗେଇ ନିଏ ।

କର୍ମାନୁସାରୀ ଶିକ୍ଷା, ଯୁଗୋପଯୋଗୀ ଶିକ୍ଷା, ନୀତିନିଷ୍ଠ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଓ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ପାଇବାଦ୍ୱାରା ଯୁବଶକ୍ତି ସଂକଟଠାରୁ ଦୂରେଇ ଦୃଢ଼ ହୋଇଉଠେ । ଅପରପକ୍ଷରେ ଆତ୍ମସଚେତନତାର ଅଭାବ, ସରକାରୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହନର ଅଭାବ, ଅବକ୍ଷୟମାଣ ଶିକ୍ଷାଧାରା, ବେକାରୀ ସମସ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି, ଲକ୍ଷ୍ୟପଥର ଅନିଶ୍ଚିତତା, ନିଶା-ପଶା-ଚୋରି-ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ପ୍ରେରଣା, ଭୋଗ-ବିଳାସ – ଯୁବାବସ୍ଥା ଅପସଂସ୍କାରଦ୍ୱାରା ବିନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । ଯୁବାବସ୍ଥା ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟକର ନହୋଇ ପରିବାର, ସମାଜ ଓ ଜାତି ପାଇଁ ବୋଝ ହୋଇଯାଏ ।

•  ସିଦ୍ଧାନ୍ତ/ଉପସଂହାର – ଆହା, ଯୌବନ ଥରେ ଗଲେ ଆଉ ଆସେନା, ଅଥବା ଜୀବନ ଗଢ଼ିବି ମୁଁ ଯୌବନରେ ପଙ୍‌କ୍ତିକୁ ସ୍ମରଣକୁ ଆଣି ଆତ୍ମସଚେତନତାର ସହିତ ସୁନ୍ଦର ପାରିବାରିକତା ଓ ସାମାଜିକତା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଆଲୋକୋପମ ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବାପାଇଁ ଯୁବକ ଅବସ୍ଥା ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନରେ ଏକ ସଂକଳ୍ପ । ଏ ସଂକଳ୍ପ ସମାଜ ନିମନ୍ତେ ଯୁବକକୁ ସଙ୍କଟର ଓ ସମସ୍ୟାର ବୋଝ ନମଣି ବରଂ ପ୍ରଗତିର ପ୍ରତୀକ ମନେକରି ନେଇଥାଏ ।

୩ । ତୁମର ଭବିଷ୍ୟତ

ଉପକ୍ରମ – ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବାକୁ ହୁଏ ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତକୁ ନେଇ । ଅତୀତ ଆମକୁ ଭଲମନ୍ଦ, ଠିଲ୍, ଲାଭକ୍ଷତି ଓ ଘଟଣ-ଅଘଟଣର ବିଷୟ ମନେପକାଇ ଦେଇ ସଚେତନ କରିଦିଏ । ବର୍ତ୍ତମାନର ସମସ୍ୟା ଅତୀତ ଭିଭିରେ ନିଏ । ବର୍ତ୍ତମାନର ଅଧ୍ୟାୟ ଭବିଷ୍ୟତର ସୁଖକର ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବାର କଳ୍ପନା ଓ ସ୍ଵପ୍ନର ସମାହାର ମାତ୍ର । ଯାହାର ବର୍ତ୍ତମାନ ଦୃଢ଼ ଓ କର୍ମମୟ ତା’ର ଭବିଷ୍ୟତ ସୁଖକର । ବର୍ତ୍ତମାନ କଷ୍ଟ କଲେ ଭବିଷ୍ୟତରେ କୃଷ୍ଣ ମିଳେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ବୁଣିଲେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଫସଲ କାଟିବାକୁ ହୁଏ ।

ଯାହାର ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ଓ କର୍ମହୀନ ତା’ର ଭବିଷ୍ୟତ ବିଭଙ୍ଗ ହେବା ନିଶ୍ଚିତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ମଣିଷ କୈଶୋର ଓ ଯୌବନ କାଳରେ ଉନ୍ନତ ଭବିଷ୍ୟତର ସ୍ବପ୍ନ ଦେଖେ । ଏହି ଆଶା ଓ ସ୍ବପ୍ନ ପାଇଁ ସେ କର୍ମ କରେ । କର୍ମ ଲକ୍ଷ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବାଦ୍ଵାରା ଭବିଷ୍ୟତ ଗଢ଼ିହୋଇଯାଏ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଈଶ୍ଵରଚନ୍ଦ୍ର ବିଦ୍ୟାସାଗର କହିଥିଲେ – ‘ ଭବିଷ୍ୟତର ସ୍ବାଚ୍ଛନ୍ଦ୍ୟ, ସନ୍ତୋଷ ଓ ଶାନ୍ତି ବର୍ତ୍ତମାନର ଏନ୍ତୁଡ଼ିଶାଳରେ ଥାଏ ।’’

• ବିଷୟତର୍ଜମା – ମୋର ଜୀବନରେ ମୁଁ ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଅନାଗତ, ଅସମ୍ଭବ, କଳ୍ପନାର ବିଷୟ ଭାବରେ ବିଚାର କରିନାହିଁ । ଭବିଷ୍ୟତ ମୋପାଇଁ ମୋ ଜୀବନର ରଚନାତ୍ମକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ । ମୁଁ ଭବିଷ୍ୟତର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସ୍ଥିର କରିବାବେଳେ ମୋର ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କର ଭବିଷ୍ୟତ ଚିନ୍ତା, ଅଭିଳାଷ ବିଷୟରେ ବିଚାର କରିଥାଏ । ମୋର ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ଇଞ୍ଜିନିୟର, ଡାକ୍ତର, ପ୍ରଶାସକ, ଅଧ୍ୟାପକ, ଶିଳ୍ପପତି, ବ୍ୟବସାୟୀ ହେବାର ସ୍ଵପ୍ନ ରଖ୍ ଲକ୍ଷ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି । ଆମର ଶିକ୍ଷକ କୁହନ୍ତି ଯାହା ହୁଅ, ଯେଉଁ କାମ କର– ଭଲରେ ନିଷ୍ଠାରେ କର । ଘାସକଟାଳି ହେବ ତ ଉତ୍ତମ ହୁଅ, ଡାକ୍ତର ହେବ ତ ଉତ୍ତମ ହୁଅ ।

ଏହି ମର୍ମରେ ମୁଁ ମୋ ଜୀବନର ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଜଣେ ଶିକ୍ଷକଭାବରେ ନିର୍ବାହ କରିବାର ସଂକଳ୍ପ ନେଇଛି । ଶିକ୍ଷକ କହିଲେ କେବଳ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଷୟରେ (ଗଣିତ | ସାହିତ୍ୟ |ସଂସ୍କୃତ | ବିଜ୍ଞାନ | ଇତିହାସ) ପେସାଦାର ଜ୍ଞାନଲାଭ କରି ଶିକ୍ଷାଦାନ ନୁହେଁ । ଶିକ୍ଷକର ଅର୍ଥ ସମୟ, ଦେଶର ଅବସ୍ଥା, ମାନବୀୟ ମୂଲ୍ୟବୋଧ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଚେତନା, ସେବା, ଦୟା, କ୍ଷମା, କରୁଣା, ଅନେକ ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବାର ସୂତ୍ର ଓ ଦୀକ୍ଷା ଦେଇପାରେ । ଏହି ଆଦର୍ଶ ମାର୍ଗରେ ଚାଲିବା ସହିତ ଅନ୍ୟର ଜୀବନର ଲକ୍ଷ୍ୟଭାବରେ ନିର୍ବାଚନ କରିଛି – ଭଲ ଶିକ୍ଷକ, ଭଲ ଡାକ୍ତରଟିଏ ଓ ଭଲ ଇଞ୍ଜିନିୟରଟିଏ ହେବାକୁ ! ମଣିଷର ଶରୀର ଅପେକ୍ଷା ତା’ର ସୁସ୍ଥମନ ଓ ନୀରୋଗ ମାନବିକପଣ ନିର୍ମାଣ କରୁଥିବାରୁ ଶିକ୍ଷକ ଜଣେ ମହାନ୍ ଡାକ୍ତର ।

ଇଞ୍ଜିନିୟର ରାସ୍ତା-ପୋଲ-କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଇତ୍ୟାଦି ବସ୍ତୁଗତ ନିର୍ମାଣ କରେ । ମାତ୍ର ଶିକ୍ଷକରୂପୀ ଇଞ୍ଜିନିୟର ମଣିଷ ତିଆରି କରେ । ପ୍ରଶାସକ ନିୟମ କାନୁନ୍‌ରେ ରାଜନୀତି-ଅର୍ଥନୀତିକୁ ପରିଚାଳନା କରେ । ଶିକ୍ଷକଟିଏ ମଣିଷର ଜୀବନ, ମୂଲ୍ୟବୋଧ, ସଂସ୍କୃତି ଓ ସଦ୍‌ଭାବନାକୁ ପରିଚାଳନା କରେ । ଏହି ସତ୍ୟ ପ୍ରତି ମୁଁ ବେଶ୍ ସଚେତନ ଓ ଅନୁରକ୍ତ ରହିଛି । ତେଣୁ ମୁଁ ମୋର ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଶିକ୍ଷକର କର୍ମ-ଧର୍ମ-ଜୀବନପଣ ସହିତ ଯୋଡ଼ି ଦେଇଛି । ଭବିଷ୍ୟତରେ ମୋର ପରିଚୟ ହେବ ମୁଁ ବହୁ ସଫଳ ନରନାରୀ, ମଣିଷ, ପ୍ରଶାସକ, ଡାକ୍ତର, ଇଞ୍ଜିନିୟରଙ୍କର ଗୁରୁ । ମୋର ଭବିଷ୍ୟ ସମୟାନୁବର୍ତ୍ତିତା, ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ସଦ୍‌ଭାବନାର ଶିକ୍ଷାଦାନରେ ବିନିଯୋଗ ହେବ ।

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – ଦୋଷ ଓ ଦୁର୍ବଳତାକୁ ଆତ୍ମସମୀକ୍ଷାଦ୍ଵାରା ବୁଝି ନିଘୋଷ ଓ ସକଳ ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବା ଓ ବଞ୍ଚିବାକୁ ଅନ୍ୟକୁ ଅତିବାହିତ ହେବ । ସୁସ୍ଥକର ଜୀବନ, ସମାଜ ଓ ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ସଂସ୍କୃତି ଗଠନରେ ମୋର ବ୍ରାତିକ ଜୀବନ ସଂକଳ୍ପନିଷ୍ଠ ହୋଇଉଠିବ ।

୪ । ପିତାମାତାଙ୍କ ପ୍ରତି ସମ୍ମାନବୋଧ

ଉପକ୍ରମ – ରାମାୟଣ କହେ ମାତା ଓ ଜନ୍ମଭୂମି ସ୍ବର୍ଗଠାରୁ ଗରୀୟସୀ । ଶ୍ରୀମଦ୍ ଭାଗବତ ମତରେ, ପିତା ସ୍ୱର୍ଗ, ପିତା ଧର୍ମ, ପିତାହିଁ ପରମ ତପସ୍ୟାର ପ୍ରତିଭୂ । ଆମ ମିଥ୍, ‘ଶ୍ରବଣ କୁମାର ଚରିତ’ କୁହେ ପିତାମାତାଙ୍କ ସେବାରେ ଜୀବନର ପିତା ଆକାଶଠାରୁ ବିଶାଳ ଓ ମାତା ଧରଣୀଠାରୁ କୋମଳ । ପିତାମାତାଙ୍କ ଆଦର, ଯତ୍ନ, ସଂକଳ୍ପ, ଦୀକ୍ଷା, ପାଳନକର୍ମ ଓ ମାର୍ଗଦର୍ଶୀ ଶିକ୍ଷା ବଳରେ ଯୁଗଯୁଗଧରି ମଣିଷ ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ରାମ, କୃଷ୍ଣ, ପର୍ଶୁରାମ, ଯୀଶୁ, ଧ୍ରୁବ, ଅର୍ଜୁନ, ଯୁଧ୍ୱର, କଣ୍ଠ, ଶିବାଜୀ, ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟ, ଚୈତନ୍ୟ, ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ, ଟଲଷ୍ଟୟ, ଆଇନଷ୍ଟାଇନ୍ ଆଦି ଜନ୍ମ ହୋଇ ସମଗ୍ର ମଣିଷ ସମାଜକୁ ଆଲୋକର ମାର୍ଗ ଓ ବିଧାନ ଦେଖାଇ ଆସିଛନ୍ତି । ପିତାମାତାଙ୍କର ସଂସ୍କାରରୁହିଁ ସଂସ୍କୃତି ସଚେତନଶୀଳ, ବିଶାଳ ଓ ଶୁଭଙ୍କର ହୋନ୍ତି ସୁଖୀ/ପିତାମାତା ଦୁଷ୍କୃତରୁ ସଭିଏଁ ହୋନ୍ତି ଦୁଃଖୀ ।’’ ପିତାମାତାଙ୍କ ପ୍ରତି ସମ୍ମାନବୋଧ ଏ କାରଣରୁ ଆମର ମହତ୍ତମ ସାଂସ୍କୃତିକ ଗୁଣ ଓ ଆଦର୍ଶର ପରିଚାୟକ ।

ବିଷୟତର୍ଜମା – ୨୦୦୫ ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ ଲଣ୍ଡନ ଟାଇମ୍‌ସର ଏକ ସର୍ଭେ ରିପୋର୍ଟରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଜଗତରେ ବିଶେଷକରି ବସ୍ତୁବାଦୀ ଶିଳ୍ପାନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଶତକଡ଼ା ୬୦ ଭାଗ ସନ୍ତାନ କିଶୋର ଅବସ୍ଥାରୁ ପିତାମାତାଙ୍କଠାରୁ ଦୂରରେ ରହିବାରୁ ଏବଂ ଆଦରଯତ୍ନ ଅଭାବରୁ ରୁକ୍ଷ, ଆତ୍ମହତ୍ୟାପ୍ରବଣ, ପ୍ରଗଳ୍ପ, ଅପରାଧପ୍ରବଣ, ନିସ୍ତେଜ, ସଂକଳ୍ପରହିତ, ଲକ୍ଷ୍ୟଭ୍ରଷ୍ଟ, ପଙ୍ଗୁ ଓ କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ରହିତ ହୋଇଯାଉଛନ୍ତି । ଫ୍ରାନ୍ସରେ ବୃଦ୍ଧ ଓ ବୃଦ୍ଧାଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଓ ସେମାନଙ୍କ ସମସ୍ୟା ଜାତୀୟ ପ୍ରଗତିର ବାଧକ ।

କାରଣ ସେଠି ପିତାମାତାଙ୍କୁ ଦାୟିତ୍ୱ ନେବାକୁ ସନ୍ତାନମାନେ ନୈତିକମାର୍ଗରୁ ବିଚ୍ୟୁତ । ନିଉୟର୍କର ଏକ ଭାରତବର୍ଷରେ ଏବେ ଏହିପ୍ରକାର ସମସ୍ୟା ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି ଓ ସଭ୍ୟତାର ପ୍ରଭାବ ହେତୁ ପ୍ରାୟତଃ ଶତକଡ଼ା ୨୫ ଭାଗ ଦେଖାଦେଲାଣି । ସହରୀ ସଭ୍ୟତା, ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ଜୀବନଚର୍ଯ୍ୟା, ଚାକିରିଜୀବୀ ଜୀବନ, ବିଦେଶରେ ବୃତ୍ତିନିର୍ବାହ, ଯୌଥପରିବାରର ବିଭଙ୍ଗତା ହେତୁ କ୍ରମଶଃ ପିତାମାତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଆମ ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନ ପ୍ରବାହରେ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ, ସମ୍ମାନ ଓ ଦାୟିତ୍ଵ କମି କମି ଆସୁଛି ।

ଯଦିଓ ଆମ ସରକାର ବୃଦ୍ଧ ପିତାମାତାଙ୍କ ଲାଳନପାଳନ ପାଇଁ ବୃତ୍ତିଧାରୀଙ୍କୁ କରମୁକ୍ତ କରିଛନ୍ତି । ତଥାପି ଆମ ନିୟମ ହେବାଦ୍ଵାରା ସଂପ୍ରତି ପିତାମାତା ଓ ସନ୍ତାନସନ୍ତତି ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଶ୍ରଦ୍ଧା-ସମ୍ମାନ କ୍ରମଶଃ ଶିକୂଳ ହୋଇଯିବାର ଆଶଙ୍କା ଦେଖାଦେଇଛି । ଆମ ସାଂସ୍କୃତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପିତାମାତାଙ୍କ ଦଣ୍ଡ ଓ ଆକଟ ଜୀବନ ଗଢ଼ିତୋଳେ, ଆଲୋକିତ କରେ, କୃଷ୍ଟ ଦେଇ କୃଷ୍ଣତ୍ଵର ମହାନତାରେ ପହଞ୍ଚାଏ । ଏ ବିଶ୍ବାସ କ୍ରମଶଃ ଭାଙ୍ଗିପଡୁଛି । ଲାଳନପାଳନ କରି ପିତା ବଡ଼ କରେ । ମାତା ଥନଭାଙ୍ଗି କ୍ଷୀରଦେଇ ତାକୁ ଚାଲି ଶିଖାଏ, ବଞ୍ଚେ ଶିଖାଏ, କଥା ଶିଖାଏ, ଖାଇ ଶିଖାଏ ଓ ଆଦର କରି ଆଚରଣଶୀଳ କରି ଗଢ଼େ । ଆଶା ଥବିର କାଳରେ ପୁତ୍ର କନ୍ୟା ସମ୍ମାନ ଦେବେ, ସେବା କରିବେ, ଜରାର ଯନ୍ତ୍ରଣାରୁ ମୁକ୍ତି ଦେବେ ।

ଏହି କର୍ମବୋଧ ଉପରେ ଆମ ଦେଶରେ ପିତାମାତାଙ୍କୁ ସ୍ଵୟଂ ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା, ଆଦିଜନକ ଓ ଆଦିମାତା ଭାବରେ ସମ୍ମାନ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ପିତା ଥିବା ପୁଅ ସଭାରେ ହାରେ ନାହିଁ । ମାଆ ଥ‌ିବା ପୁଅର ସାହା ଭରସା ପ୍ରଚୁର । ମାତାପିତାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦେଉଥ‌ିବା ପୁତ୍ର ଜଗତଜିତା । ପିତାମାତାଙ୍କ ଆଶିଷ ପରମପୁଣ୍ୟ ଫଳର ପ୍ରତିଭୂ । ଏପ୍ରକାର ସାଂସ୍କୃତିକ ବାସନା ଗ୍ରହଣ କରି ଆମ ଦେଶରେ ପିତାମାତାଙ୍କ ପ୍ରତି ମାନ୍ୟତାବୋଧର ଆଚରଣ ସଂପ୍ରତି ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଭୂମିଖଣ୍ଡରେ ଆଦର ପାଉଥ‌ିବାବେଳେ ଆମର ଗତି ଏ ସମ୍ପର୍କରେ କେତେ ବିପରୀତ ଚିନ୍ତା କରିବାର ସମୟ ଆସିଛି । ପିତାମାତାଙ୍କ ପ୍ରତି ପୃ।ଡିମାପନ୍ଲେ ପ୍ରାଣରେ ସବଦେବତା” ଏବଂ “କାନନା ଶ୍ବଶଗାଣନ୍ୟେ ସବଂକଲ୍ୟାଣ ଲଭପଡେ” |

• ସିଦ୍ଧାନ୍ତ |ଉପସଂହାର – ଏହି ମର୍ମରେ ଗୋଟିଏ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଆମକୁ ଉପନୀତ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ ଯେ ଜଗତରେ ଅର୍ଥଦେଇ, କ୍ଷମତାଦେଇ, ବୁଦ୍ଧିଦେଇ, ଜ୍ଞାନଦେଇ ସବୁ ମିଳିପାରେ– କେବଳ ମାତାପିତା ଓ ତାଙ୍କର ଶୀତଳ ଆଶିଷ ମିଳେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କର ଜୀବନର ଅନ୍ୟତମ ମନ୍ତ୍ର ହେଉ— ‘ପିତା ସ୍ୱର୍ଗ, ପିତା ଧର୍ମ, ପିତାହିଁ ପରମତପଃ| ପିତରି ପ୍ରୀତିମାପରେ ପ୍ରୀୟନ୍ତେ ସର୍ବଦେବତା’’ ଏବଂ ‘ଜନନୀ ଶୁଭଗାମନ୍ୟ ସର୍ବକଲ୍ୟାଣ ଲଭ୍ୟତେ’’ ।

୫ । ଯୌତୁକର ବିଷମ ଫଳ/ ଯୌତୁକ ପ୍ରଥା ଏକ ସାମାଜିକ ବ୍ୟାଧୁ

ଉପକ୍ରମ – ବିଷୟ ତର୍ଜମା ପୂର୍ବରୁ ୨୦୦୬ ମସିହାରେ ନାରୀ ନିର୍ଯାତନାର ଜାତୀୟ ଓ ପ୍ରାଦେଶିକ ରେକର୍ଡ଼ ଉପରେ ସମ୍ୟକ୍ ଦୃଷ୍ଟିପାତ ଦିଆଯାଇପାରେ । ସର୍ବଭାରତୀୟ ସ୍ତରରେ ୮୬୭୮୦ଟି ନାରୀ ନିର୍ଯାତନା ଘଟଣା ମଧ୍ୟରୁ ୨୧୨୧୫ଟି ଯୌତୁକଜନିତ ନିର୍ଯାତନା ଓ ୮୧୫୦ଟି ବଧୂହତ୍ୟା, ବଧୂପୋଡ଼ି ଘଟଣା ସମ୍ବନ୍ଧିତ । ସେହିପରି ପ୍ରାଦେଶିକ ସ୍ତରରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ୩୮୦୫ ଘଟଣାରୁ ୧୦୨୮ଟି ଘଟଣା ଯୌତୁକଜନିତ । ଏସବୁ ଘଟଣା ମଧ୍ୟରୁ ମାତ୍ର ଶତକଡ଼ା ୧୦ ଭାଗ ଅପରାଧୀ ଦଣ୍ଡ ଭୋଗିଛନ୍ତି । ଏହି ହିସାବ ପ୍ରମାଣ କରୁଛି ଯୌତୁକ ପ୍ରଥା ଆମର ସାମାଜିକ ଜୀବନରେ ଏକ ସଂକ୍ରାମକ ବ୍ୟାଧ, ଏକ କଳଙ୍କ ଓ ଅପସଂସ୍କାରର ପ୍ରତୀକ । ଏହା ସାମାଜିକ ଜୀବନ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନକୁ ବିଷମ ଫଳ ଦେଇ ଚାଲିଛି ।

ଦୈନିକ ସମ୍ବାଦପତ୍ରିକାର ପ୍ରତିଦିନିଆ ଅପରାଧ ଘଟଣାରେ ବଧୂ ନିର୍ଯାତନା ଓ ଯୌତୁକଜନିତ ହତ୍ୟା, ଛାଡ଼ପତ୍ର, ଜେଲ୍ ଓ ବଧୂପୋଡ଼ି ଇତ୍ୟାଦି ଘଟଣା ପ୍ରକାଶ ହୋଇ ଚାଲିଛି ଯାହା ଜଣାଇ ଦେଉଛି ଯେ ଯୌତୁକ ଆମ ମାନବିକତାର ପ୍ରସଙ୍ଗ ଓ ନାରୀ ଜାଗୃତିର ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ପଛକୁ ଓ ବ୍ୟବହାରସୁଲଭ ପ୍ରଦତ୍ତ ଧନ, ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଉପହାର । ପରୋକ୍ଷରେ ହିନ୍ଦୁ ସଂସ୍କୃତି ଓ ଭାରତୀୟ ବୈବାହିକ ପରମ୍ପରାରେ ଏହାକୁ ପ୍ରୀତି ଓ ଶ୍ରଦ୍ଧାପଣର ସଂସ୍କାରରେ ଉପହାର ପ୍ରଦତ୍ତ ବିଧ୍ବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ।

ଏ ବିଧୂ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ଦେବାବାଲାର କ୍ଷମତା ଭାରତୀୟ ପରମ୍ପରାରେ ଏହି ଯୌତୁକ ଆଣିବା ଓ ଦେବା ଏକ ଆତ୍ମୀୟତାର ସମ୍ବନ୍ଧ ସୂତ୍ର ଥିଲା । ବେଦୀ ଉପରେ ବର କନ୍ୟା ପରସ୍ପର ଦିଆନିଆ ହେଉଥିଲେ । ବରପକ୍ଷ କନ୍ୟାକୁ ଓ କନ୍ୟାପକ୍ଷ ବରକୁ ଉପହାର ଦେଉଥିଲେ । କେତେକ ଗୋଷ୍ଠୀରେ କନ୍ୟାପଣ ସ୍ଵରୂପ ବରପକ୍ଷ କନ୍ୟାପକ୍ଷକୁ ଉପହାର ଦେବାର ବିଧ୍ ଏବେ ବି ପ୍ରଚଳିତ । ରାମାୟଣ, ମହାଭାରତ, ଜାତକ ଗାଥାରେ ପୁରୁଷପ୍ରଧାନ ସମାଜରେ ଗୌରବ ବୃଦ୍ଧି, ପୁରୁଷର ରୋଜଗାର ସାମର୍ଥ୍ୟର ମାନ୍ୟତା ଓ ପାରିବାରିକ ସୁଖ ସମ୍ଭାବନା ଭିଭିରେ କନ୍ୟା ପିତାମାତା କନ୍ୟାଦାୟ ଉପହାର ଯୌତୁକ ରୂପରେ ଦେଉଥିଲେ । କନ୍ୟାକୁ ସୁଶୋଭନ କରିବା, କନ୍ୟାର (୧୨୦୦ରୁ ୧୮୫୦) ଯୌତୁକର ସୂତ୍ରପାତ ଘଟିଛି । ସ୍ବାଧୀନତା ପୂର୍ବରୁ ଏହା କନ୍ୟାଦାୟ ଓ କନ୍ୟାପିତାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଅନୁସାରେ ନିର୍ଘଣ୍ଟ ହେଉଥିଲା ।

ମାତ୍ର ୧୯୪୦ ଓ ସ୍ଵାଧୀନତୋତ୍ତର କାଳରେ ବରର ଅହମିକା ପ୍ରଦର୍ଶନ ନିମନ୍ତେ, ବର ପିତାମାତାଙ୍କ ଔଦ୍ଧତ୍ୟ ଓ ଗର୍ବ ଅନୁସାରେ ଯୌତୁକ ଦେବା ଓ ଆଣିବା ସ୍ବାଭିମାନ ପ୍ରସଙ୍ଗ ହୋଇଉଠିଛି । ଉପଯୁକ୍ତ ବନ୍ଧୁତ୍ବ ନିର୍ମାଣର ବ୍ୟଗ୍ରତା, ବ୍ୟାଧର ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇଛି । କନ୍ୟା ଓ କନ୍ୟା ପିତାମାତା, ଭାଇ, ପରିବାରର ନିରୀହତା ଓ ଅସହାୟତା ଝିଅ ଜନ୍ମ ଓ ଝିଅକୁ ଔପଚାରିକ ବିଧାନ ହୋଇଉଠିଛି । ବରମାନେ ଗୋରୁମୂଲପରି ଯୌତୁକ ମାଧ୍ୟମରେ କିଣାବିକା ହେଉଛନ୍ତି ।

ବରପିତାର ଔଦ୍ଧତ୍ୟ, କୁଳବଧୂକୁ ଅର୍ଥ ଓ ଦ୍ରବ୍ୟ ଦାବି କରି ଶାଶୁନଣନ୍ଦଙ୍କ ନିର୍ଯାତନା ଓ ମଧ୍ୟସ୍ଥିମାନଙ୍କର ଯୌତୁକ ଦେବାନେବା ପ୍ରସଙ୍ଗ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ବେଳେ ଚଞ୍ଚକତା ଯୌତୁକକୁ କ୍ରମଶଃ ଶୋଷଣର ଓ ଜୁଇର ସ୍ମାରକୀ କରିଦେଇଛି । ଯୌତୁକ ରୂପକ ଜୁଇରେ ଶହ ଶହ ନିରୀହ କନ୍ୟାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁଘଟୁଛି । ଯୌତୁକ ବରପକ୍ଷର ଦାବି, କାମନା, ବାସନା, ବାଧ୍ୟ ଲାଭଫଳ ହୋଇ ଉଠୁଥ‌ିବାବେଳେ କନ୍ୟାପକ୍ଷ ପାଇଁ ଏହାର ଏକ ସଙ୍କଟ, ବ୍ୟାଧ୍ ଓ ଅପସଂସ୍କୃତିର ବିଧାନ ହୋଇଉଠିଛି ।

• ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – ନାରୀ ଜାଗୃତି, ନାରୀ ନିର୍ଯାତନା ନିୟମ ଓ ନାରୀ ଅଧିକାର ପ୍ରତି ସଚେତନତା, ଯୁବକ- ଯୁବତୀଙ୍କର ଶିକ୍ଷାଦୀକ୍ଷାର ବୃଦ୍ଧି, ଯୁବକ-ଯୁବତୀଙ୍କ ସ୍ଵାବଲମ୍ବନଶୀଳ ଅବସ୍ଥା, ଯୁବକ-ଯୁବତୀ ମଧ୍ଯରେ ପାରସ୍ପରିକ ବୁଝାମଣାର ସମ୍ବନ୍ଧ ମଧ୍ଯରେ ବିବାହ ସଂଘଟନା, ଯୌତୁକଲୋଭୀ ଓ ଅତ୍ୟାଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଦଣ୍ଡବିଧାନ ନିମନ୍ତେ ଆଇନର ପ୍ରଣୟନ ଓ ପ୍ରଚଳନ, ଲୋକନାଟକ – ପଥପ୍ରାନ୍ତ ନାଟକ – ଦୂରଦର୍ଶନ ଓ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଇତ୍ୟାଦିର ସହଯୋଗରେ ଯୌତୁକ ପ୍ରଥାକୁ ଏକ ବିଷମୟ ଫଳଭାବରେ ନିନ୍ଦା କରିବା ଉଚିତ ।

ମୋଟଉପରେ ବରବଧୂଙ୍କ ସୁଖୀ ଦାମ୍ପତ୍ୟଜୀବନ ଯୌତୁକଲୋଭୀ ମାନସିକତା ମଧ୍ଯରେ ଏକ କଳଙ୍କ ରୂପ ନେଇଥାଏ ; ଆଧୁନିକ ସଭ୍ୟତାକୁ ବିଜ୍ଞାନର ଅବଦାନ ଅନସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ । ବର୍ତ୍ତମାନ ମାନବ ଜୀବନରେ ସୁଖ, ସମ୍ଭୋଗ, ଐଶ୍ବର୍ଯ୍ୟ ଭରିଦେଇଛି ଏହି ଆଧୁନିକ ବିଜ୍ଞାନ । ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବର ବିଭିନ୍ନ ଘଟଣା, ବିଭିନ୍ନ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ମନୁଷ୍ୟ ଏହି ବିଜ୍ଞାନ ବଳରେ ଖୁବ୍ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀରେ ଥିବା ବିଭିନ୍ନ ନେଟ୍‌ୱାର୍କ ଅନ୍ତର୍ଗତ ନାନାପ୍ରକାରର କମ୍ପ୍ୟୁଟରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ପାରସ୍ପରିକ ସଂଯୋଗ ନେଟ୍‌ଓ୍ୱାର୍କ । ସାହିତ୍ୟିକ ଭାଷାରେ ଲେଖିଲେ ଏହାହିଁ ବିଶ୍ବ ସମ୍ବାଦ ସରବରାହ ସଂସ୍ଥାର ଯାନ୍ତ୍ରିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ । ଇଂରାଜୀରେ, ଏହାହିଁ World Information Exchange Technology । ଏହା ସାହାଯ୍ୟରେ ବିଶ୍ବର କୋଣାନୁକୋଣର ଖବର ଜଣେ ଘରେ ବସି ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ପାଇପାରିବ ।

ଏହି ପ୍ରକାର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଥମ ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା ହେଉଛି ଆମେରିକା । ୧୯୬୯ ମସିହାରେ ବିଶ୍ବରେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଆମେରିକାର ପ୍ରତରପା ଦିନିଗୋଟି କମ୍ପ୍ୟୁଟର ମାପନ କରି କାମ ଆରମ୍ଭ କରାଗଲା ଓ ଆମେରିକ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଏହି ନେଟ୍ବାର୍କରେ ଯୋଗଦେବାକୁ ଅନୁମତି ଦେବାରୁ ସମୟକ୍ରମେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵରେ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ତେବେ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍‌ର ବ୍ୟବହାର ଶିକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ନେଟ୍‌ଓ୍ୱାର୍କ ସଂପର୍କରେ ଧାରଣା ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ସର୍ବୋପରି ଏଥପାଇଁ କମ୍ପ୍ୟୁଟର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଶିକ୍ଷା କରିବାକୁ ମଧ୍ୟ ପଡ଼ିବ । ବିଶ୍ଵର କମ୍ପ୍ୟୁଟର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସଂପର୍କ ହିଁ ନେଟ୍‌ୱାର୍କ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା । କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବନାହିଁ ଯେ, ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ହେଉଛି ସୂଚନା ଆଦାନପ୍ରଦାନର ମହାସମୁଦ୍ର । ବିଶ୍ୱ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ନେଟ୍‌ଓ୍ବାର୍କ ବିଷୟ ଜାଣିଥୁବା ବ୍ୟକ୍ତି ହିଁ ଏହି ମହାସମୁଦ୍ରରେ ସନ୍ତରଣ କରିପାରିବ ।

ଆଧୁନିକ ବିଜ୍ଞାନରୁ ସୃଷ୍ଟ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଜ୍ଞାନର ସର୍ବୋତ୍ତମ ଅବଦାନ ହେଉଛି ଏହି ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ । ବିଶ୍ଵ ସମ୍ବାଦ, ତଥ୍ୟ ଓ କରିଦେଇଛି । ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ୱେବ୍‌ସାଇଟ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ବିଶ୍ଵର ସମ୍ବାଦ, ତଥ୍ୟ, ସୂଚନା ସଂଗୃହୀତ ହୋଇ ଇ-ମେଲ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ କେବଳ ସମ୍ବାଦ ନୁହେଁ, ବର୍ତ୍ତମାନ ମାନବର ବିଶ୍ଵଜୀବନ ସହ ସଂପର୍କ ସ୍ଥାପନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଯାବତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ହୋଇପାରୁଛି । ରେଳଯାତ୍ରା ପାଇଁ ଆଗାମୀ ଟିକେଟ୍ ପ୍ରାପ୍ତି ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଟେଲିଫୋନ୍ ବିଲ୍ ପଇଠ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବିଜୁଳି କର ପଇଠ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏବଂ ନେଟ୍ ସପିଙ୍ଗ୍ ମାଧ୍ୟମରେ କ୍ରୟବିକ୍ରୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ନେଟ୍ ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ଅର୍ଥ ନେଣଦେଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇପାରୁଛି । ଏପରିକି ଓଡ଼ିଶାର ପଲ୍ଲୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ସୁଦୂର ଆମେରିକାସୁ ନିଜର ସଂପର୍କୀୟଙ୍କୁ ଦେଖ୍, କଥାବାର୍ତ୍ତା ହୋଇପାରୁଛି । ବିଶ୍ଵମାନବ ପାଇଁ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍‌ ତଥ୍ୟ ଓ ସମ୍ବାଦ ତଥା ସୂଚନା ସରବରାହ ହିଁ ବିଜ୍ଞାନର ସର୍ବୋତ୍ତମ ଅବଦାନ ।

ବିଶ୍ବର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶ ତଥା କୋଣାନୁକୋଣର ଖବର ଜାଣିବା ପରେ ସମ୍ବାଦପତ୍ର ଗତିରହିତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ବିଶ୍ବପ୍ରଗତି ଯେ ସ୍ଥିର ତଥା ନିସ୍ତେଜ ହୋଇଯିବ, ଏଥୁରେ ଅଣୁମାତ୍ର ସନ୍ଦେହର ଅବକାଶ ନାହିଁ । ଇଣ୍ଟରନେଟ୍‌ର ଅବର୍ଣ୍ଣନୀୟ ଉପକାରିତା ମଧ୍ଯରେ କିଛି ଅପକାରିତା ମଧ୍ୟ ଅଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ଯୁବକ, ଯୁବତୀଗଣ ଏହି ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଦୁରୁପଯୋଗ କରି ପାରସ୍ପରିକ ସଂପର୍କ ସ୍ଥାପନ ମାଧ୍ୟମରେ ବିପଥଗାମୀ ହେଉଛନ୍ତି । ଆଉ ମଧ୍ଯ ତଥା ଦୁଷ୍ଟବୁଦ୍ଧିସଂପନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକରି ମାନବ ସଭ୍ୟତାର ଦୁର୍ଗତିର କାରଣ ହେଉଛନ୍ତି । ତେବେ ଏଥିପାଇଁ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ନୁହେଁ ଏହାର ଦୁରୁପଯୋଗ ହିଁ ଦାୟୀ ।

୭ । ବିଜ୍ଞାପନରେ ନାରୀ

ଉପକ୍ରମ – ବ୍ୟବସାୟିକ ସଂସ୍ଥା, ପ୍ରଚାର ସଂସ୍ଥା, ସରକାରୀ ଓ ସର୍ବସାଧାରଣ ଘୋଷଣା ନିମନ୍ତେ ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନର ଯୁଗ ପ୍ରଚାର, ପ୍ରସାର, ଅବଗତିକରଣର ଯୁଗ । ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କହି, କ’ଣ ଦେଖାଇ, କ’ଣ ଇଙ୍ଗିତ ଦେଇ କିପରି ନିଜ ସଂପର୍କରେ ବିଜ୍ଞପ୍ତି କରିହେବ ଏବଂ ନିଜ ସଂସ୍ଥା ଓ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଆଡ଼କୁ ଟାଣିହେବ ତାହାହିଁ ବିଜ୍ଞାପନର ମୂଳଲକ୍ଷ୍ୟ । ପୁନଶ୍ଚ ବିଜ୍ଞାପନ ସମାଜ, ସଂସ୍କୃତି ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ରୁଚି ଅନୁସାରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ । ସ କରେ ଅନ୍ୟକୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗ୍ରାହୀ ଆନନ୍ଦ ଦେଇ ନିଜ ସଂସ୍ଥାର ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଦିଗକୁ ଆକର୍ଷଣ କରି ଆଣିବା ଅନ୍ୟତମ ବିଜ୍ଞାପନଜନିତ ସୂତ୍ର । ଜନତାଙ୍କୁ ରଚନାତ୍ମକଭାବେ ଆଶାବାଦୀ, ଲାଭପ୍ରଦ, ସଚେତନଶୀଳ, ଶୁଭଗ କରି ପ୍ରଭାବିତ କରିବା ବିଜ୍ଞାପନ ଅଭିପ୍ରେରଣାର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ।

ଅନେକ ତରୁଣୀ ଏଥ୍ୟପ୍ରତି ଆକୃଷ୍ଟ ହୋଇ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନ ଓ ବୃତ୍ତିଗତ ଆଗ୍ରହ ଭିଭିରେ ଆକୃଷ୍ଟ ହୋଇଯାଉଛନ୍ତି । ଇଣ୍ଟରନେଟ୍, ଦୂରଦର୍ଶନ, ପ୍ରଚାରଭିଭିକ ପତ୍ର, ପତ୍ର-ପତ୍ରିକାର ମୁଖ୍ୟପୃଷ୍ଠା, ପ୍ରଚ୍ଛଦ, ପୃଷ୍ଠା, ଦ୍ରବ୍ୟର ବାହ୍ୟ ଆବରଣ ଉପରେ ଦୃଶ୍ୟଧର୍ମୀ ଓ ଚିତ୍ରାୟିତ ଭଙ୍ଗୀରେ, ଆକର୍ଷଣୀୟ ଚିତ୍ରାତ୍ମକ ରୀତିରେ ପ୍ରଚାର ବୋଲି (ସ୍ଲୋଗାନ୍) ଘୋଷଣା କରିବା ଏକ ଧରାବନ୍ଧା ପ୍ରସାର ଓ ପ୍ରଚାର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇଯାଇଛି । ପୁନଶ୍ଚ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଏହି ଧରଣର ପ୍ରଚାର ବେଶ୍ ଗ୍ରାହକ ଓ ଅନ୍ୟତମ ପରିଚୟ ସମ୍ପ୍ରତି ବିଜ୍ଞାପନର ନାରୀ ହୋଇଉଠିଲାଣି । ଲିଖ, ଚିତ୍ରିତ, ଦୃଶ୍ୟ ଓ ଶ୍ରାବ୍ୟ ବିଜ୍ଞାପନରେ ନାରୀର ରୂପକାତ୍ମକ, ଭୂମିକା ସମ୍ପର୍କରେ ଏହି ମର୍ମରେ ବିଚାର କରାଯାଇପାରେ ।

ବିଷୟତର୍ଜମା – ବିଜ୍ଞାପନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଦ୍ରବ୍ୟର ମହତ୍ତ୍ବ, ସତ୍ୟ, ତଥ୍ୟ ଓ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପ୍ରଚାର କରିବା ଓ ଏଥପ୍ରତି ସଚେତନତା ଓ ଉପଭୋକ୍ତାର ଆଗ୍ରହ ସୃଷ୍ଟିକରିବା । ବିଜ୍ଞାପନଦ୍ୱାରା ବିଜ୍ଞାପିତ ଦ୍ରବ୍ୟ, ଘଟଣା, ପ୍ରସଙ୍ଗ ପ୍ରତି ଶ୍ରୋତା ବା ଗ୍ରହୀତାର ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ସମ୍ମାନ ବଢ଼ିଥାଏ ଓ ନାନ୍ଦନିକ ଅଭିରୁଚି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ୨୦୦୫-୨୦୦୬ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ଭାରତରେ ପ୍ରାୟତଃ ୧୦ ଲକ୍ଷ ୮୦ ହଜାର ଛୋଟବଡ଼ ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରକାଶ ଓ ପ୍ରସାର ପାଇଛି । ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରାୟତଃ ୬ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧ୍ଵ ସୁଯୋଗ ଦେଇଛି । ଏଥୁରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଆମ ଦେଶରେ ଚାକଚକ୍ୟ ସଭ୍ୟତାର ବିକାଶ ଭିଭିରେ ନାରୀମାନେ ବିଜ୍ଞାପନର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇପଡ଼ିଛନ୍ତି । କହିବା ବାହୁଲ୍ୟ ସମଗ୍ର ପ୍ରକାଶିତ ବିଜ୍ଞାପନର ଶତକଡ଼ା ୬୦ ଭାଗ ବିଜ୍ଞାପନ ନାରୀର ଅଙ୍ଗ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଭାବ ଉଦ୍ଦୀପକ ଚିତ୍ର, କଥା ଓ ଅଙ୍ଗଭଙ୍ଗୀ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଛି । ଏହି ତଥ୍ୟ ପ୍ରମାଣ କରେ ନାରୀ ତା’ର ସାମାଜିକ ସମ୍ମାନ, ସାଂସ୍କୃତିକ ମାନ୍ୟତା ଓ ସମୂହ ଆଦରଠାରୁ ଦୂରେଇ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନପାଇଁ ଖୁବ୍‌ ଆପତ୍ତିଜନକ ସ୍ତରକୁ ଅକାତରେ ଖସିଯିବାକୁ ପଶ୍ଚାତ୍‌ମନା ହେଉନାହିଁ ।

ଏହାଦ୍ୱାରା ସମୂହ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନରେ ସଂଯମ ଓ ନୈତିକତାର ଅବକ୍ଷୟ ଘଟି ବିଶୃଙ୍ଖଳା, ଅପରାଧବୋଧ, ଯାଦୃଚ୍ଛିକ ଅସ୍ବାଭାବିକ ଆଚରଣ ସହିତ ନାରୀ ପ୍ରତି ଭୋଗବାଦୀ ମାନସିକତା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି । ସୀତା, ସାବିତ୍ରୀ, ଅହଲ୍ୟା, ଗାର୍ଗୀ, ଅରୁନ୍ଧତୀଙ୍କ ଦେଶରେ ଉଲଗ୍ନ ନାରୀପ୍ରବଣତା ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁଛି ଓ ବିଜ୍ଞାପନକରଣ ସହିତ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନର ନିଶା ଏହାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରୁଛି । ଜେସିକା ଲାଲ୍ ହତ୍ୟା ଘଟଣା ପଛରେ ଏହି ମନ୍ଦ ଭୋଗବାଦୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ ବିଜ୍ଞାପନର କୁପରିଣାମ ଅଭିମୁଖୀ ମନୋବୃତ୍ତି ଯେ ରହିଛି ଏଥ‌ିରେ ଭିନ୍ନମତ ନାହିଁ । ଚାହାଣିର ଠାଣି, ବକ୍ତବ୍ୟର ଦ୍ଵିଅର୍ଥବିଶିଷ୍ଟ ଚାତୁରୀ ମଧ୍ୟରେ ନାରୀର ମାନ୍ୟତା, ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ତାହାପ୍ରତି ଶ୍ରଦ୍ଧା ଯେ ହ୍ରାସ ଘଟୁଛି ଏକଥା ନିଶ୍ଚିତ ସତ୍ୟ । ତଥାପି ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନର ନିଶା ମଧ୍ଯରେ ନାରୀ ତା’ର ମାନ୍ୟତା ହରାଇ ବସୁଛି । ବିଶ୍ୱ ମହିଳା ଦିବସ ନାରୀକୁ ଜାୟା, ଭଗ୍ନୀ, ଜନନୀ, ସେବିକା ଓ ସହାନୁଭୂତିଶୀଳା ଉଦାରପ୍ରାଣଭାବରେ ସମ୍ମାନ ଦେବାକୁ ଆହ୍ଵାନ ଦେଇଛି । ମାତ୍ର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ |

ଉପସଂହାର – ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଜ୍ଞାପନ ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ ନାରୀ ଅବବୋଧର ମାନସିକତାକୁ ଗଠନାତ୍ମକ ଓ ସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ଭୋଗ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଭାବ ଉଦ୍ଦୀପ୍ତ ବିଜ୍ଞାପନ ପାଇଁ ଓ ନାରୀର ଅଙ୍ଗ ପ୍ରଦର୍ଶନର ଅଶୋଭନୀୟତା ପାଇଁ ନିୟମ ଓ ତଦାରଖ ବୋର୍ଡ଼ ନିର୍ମିତ ହେବା ଉଚିତ । ଅର୍ଥ ନୁହେଁ, ଅର୍ଥସହିତ ସମ୍ମାନ ଓ ଶ୍ରଦ୍ଧା ବିଜ୍ଞାପନ ଜରିଆରେ ମିଳିପାରେ– ଏପ୍ରକାର ଦୃଶ୍ୟ, ଶ୍ରାବ୍ୟ ଓ ଚିତ୍ରାତ୍ମକ ମଡ଼େଲିଂ କରିବାକୁ ନାରୀମାନେ ଉଚିତବୋଧ କରିବା ଉଚିତ । ଅଭିଭାବକମାନେ ବିଜ୍ଞାପନ ନିମନ୍ତେ ନିଜ କନ୍ୟା, ଜାୟା, ଭଗିନୀ ଓ ମାଆମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦର୍ଶନମୁଖୀ ନକରି ବରଂ ଭାବମୁଖୀ ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରସ୍ତୁତି କାଳରେ ନାରୀ ଓ ବିଜ୍ଞାପନ ସଂସ୍ଥା ଉଭୟେ ଆସାଂସ୍କୃତୀକରଣ ବିଜ୍ଞାପନ ନିର୍ମାଣ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା ଉଚିତ ।

୮। ଦେଖୁଥ‌ିବା ପୁସ୍ତକମେଳା

ଉପକ୍ରମ – ଜର୍ମାନୀର ଫ୍ରାଙ୍କ୍‌ଫର୍ଟ ବହିମେଳା ହେଉ ଅଥବା କୋଲ୍‌କାତା ପୁସ୍ତକମେଳା ହେଉ କିମ୍ବା ଭୁବନେଶ୍ଵର ପୁସ୍ତକମେଳା ହେଉ – ସଂପ୍ରତି ପୁସ୍ତକ ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ଜ୍ଞାନଧାରା ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଭାବନାର ଏକ ବଳିଷ୍ଠ ଅଙ୍ଗ ହୋଇଉଠିଛି । ପୁସ୍ତକମେଳା ଦେଖ‌ିବା, ପୁସ୍ତକମେଳାର ବିବିଧ ସାରସ୍ବତ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଉତ୍ସବରେ ଯୋଗଦାନ କରିବା, ପୁସ୍ତକ କ୍ରୟ କରିବା ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନୁରାଗୀ ନିଜକୁ ସମୟୋଚିତ, ଜିଜ୍ଞାସୁ, ଭାବୁକ ଓ ସଂସ୍କୃତିସମ୍ପନ୍ନ ବୋଲି କେବଳ ଭାବେ ନାହିଁ; ବରଂ ଭିତରେ ଭିତରେ ମେଳାର ପ୍ରଭାବରେ ସେ ଏପରି ସ୍ବତଃ ହୋଇଯାଇଥାଏ ।

ଭାଷାର ବିକାଶରେ ସାହିତ୍ୟର ଭୂମିକା ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ । ଏହା ଭାଷାକୁ ପଲ୍ଲବିତ କରିଥାଏ । ପୁସ୍ତକର ପ୍ରକାଶନ ହୋଇଥିଲା, ତାହା ବିବାଦୀୟ ଏବଂ ତା’ର ସ୍ପଷ୍ଟ ତାରିଖ ଏବେ ମଧ୍ୟ ଅଜଣା । ତେବେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଜାତୀୟ ପୁସ୍ତକମେଳା ନ୍ୟାସ୍‌ନାଲ୍ ବୁକ୍ ଟ୍ରଷ୍ଟଦ୍ୱାରା ୧୯୭୨ ମସିହାରେ ଦିଲ୍ଲୀଠାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ୧୯୭୫ରେ କଲିକତା ପୁସ୍ତକମେଳା ଏବଂ ୧୯୭୪ରେ ବମ୍ବେଠାରେ ପୁସ୍ତକମେଳା ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ଆମ ଦେଶରେ ଜ୍ଞାନର ବିସ୍ଫୁରଣ ଅଧ୍ୟାୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି ! ୟୁନୋସ୍କୋଦ୍ଵାରା ସ୍ବୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ଚିକାଗୋ, ବେଜିଂ, ଟୋକିଓ, ବାର୍‌ସେଲୋନା, ମେକ୍‌ସିକୋ ପୁସ୍ତକମେଳା ବିଶ୍ଵମଣିଷକୁ ଏକ ସଂସ୍କାରବୋଧ କରିତୋଳିଛି । ୧୯୮୫ ମସିହାରୁ ଏବଂ ୨୦୦୦ ମସିହାରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଭୁବନେଶ୍ଵର ସମ୍ପ୍ରତି ରାଉରକେଲା, ସମ୍ବଲପୁର, ଜଗତ୍‌ସିଂହପୁର, ବାଲେଶ୍ଵର, ବ୍ରହ୍ମପୁର, ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ଓ ଜୟପୁରଠାରେ ପୁସ୍ତକମେଳାର ସୁଫଳ ଆମ ଭାବନାକୁ ଗଠନାତ୍ମକ କରିପାରିଛି ।

• ବିଷୟତର୍ଜମା – ଚଳିତ ୨୦୦୬ରେ ମୁଁ ରାଜଧାନୀ ପୁସ୍ତକମେଳା ଦେଖିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇଥିଲି । ଆମ କଲେଜ ତରଫରୁ ଏକ ଶିକ୍ଷାତୃମଣ କାଯ୍ୟକ୍ତପ ରାଲଧାନା ପୁସ୍ତକମେଳା ଉଦେଶ୍ୟରେ କରାଯାଲଥିଲା | ଭାବରେ ମୁଁ ପୁସ୍ତକମେଳାରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ସେଠି ଯୋଗଦେଇଥ‌ିବା ୨୫୦ଟି ପୁସ୍ତକଭଣ୍ଡାର ବୁଲି ଦେଖିବାକୁ ପାଇଥିଲି । ଶହ ଶହ ଭାବୁକ ଓ ପାଠକ ତଥା ପୁସ୍ତକପ୍ରେମୀ ସମସ୍ତ କଳୁଷିତ ଭାବନା ଓ ଅହଂତ୍ଵକୁ ତ୍ୟାଗକରି ପୁସ୍ତକ ସହିତ ଏକାମ୍ଭୀଭୂତ ହୋଇ ଉଠୁଥ‌ିବାର ଆନନ୍ଦକର ଅନୁଭବ ମୋତେ ଏଠୁ ମିଳିଲା । ମୁଁ ଭାବିଲି ସତେ ଯେମିତି ପ୍ରତ୍ୟେକ ପୁସ୍ତକ ଅନୁରାଗୀ ଭିତରେ ମୁଁ ଓ ମୋ ଭିତରେ ସେମାନଙ୍କର ଆଗ୍ରହ ଭରିରହିଛି । ମୋର ମନେହେଲା ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ପୁସ୍ତକଶିଳ୍ପ ବେଶ୍ ପ୍ରସାରିତ । ପୁସ୍ତକମେଳା ସବୁ ଧରଣର ଓ ସବୁ ପ୍ରକାଶନ ସଂସ୍ଥାର ପୁସ୍ତକ ଦେଖ୍, ପାଇବା, ବାଛିବା, ଲୋଡ଼ିବା ଓ କିଣିବାର ସୁଯୋଗ ଦେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହା ଏକ ପବିତ୍ର ସ୍ଥାନ ।

ପୁସ୍ତକ ଓଡ଼ିଆ ପୁସ୍ତକ ଭିତରେ ଆମ ଜାତିର ଗୌରବ, ଐତିହ୍ୟ, ସଂସ୍କାର, ପରମ୍ପରା, ଲୋକରୁଚି, ସମୟର ବାସ୍ତବତା, ଜ୍ଞାନ, ଅବବୋଧ, ମାନବୀୟ ରୁଚି ଲୁଚିରହିଛି ଯାହାକୁ କ୍ରୟ କରି ପଢ଼ିବା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଏପ୍ରକାର ଏକ ମହତ୍ତମ ଧାରଣା ମୋର ହେଲା । କଳା, ସାହିତ୍ୟ, ବିଜ୍ଞାନ, ଧର୍ମ, ରାଜନୀତି, ଅର୍ଥନୀତି, ସଂସ୍କୃତି, ନୂତତ୍ତ୍ବ, ଦର୍ଶନ, କାରିଗରୀ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ, ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଯୋଗ ଆଦି ସକଳ ଧାରଣା ଓ ଏଷଣା ଏକତ୍ର ଏହି ମେଳାରେ ସମପିଣ୍ଡିତ ହୋଇ ରହିଥିବାର ମୁଁ ଲକ୍ଷ୍ୟକଲି । ପୁସ୍ତକମେଳାରେ ବହୁବିଧ ପୁସ୍ତକ ୧୦ ଦିନ ବ୍ୟାପୀ କ୍ରୟବିକ୍ରୟ ସୁବିଧା ମଧ୍ୟରେ ମିଳୁଥିବାରୁ ବହିପ୍ରେମୀମାନେ ନିଜ ମନୋମତ ପୁସ୍ତକ ବାଛି କିଣିପାରୁଥିଲେ । ମୋର ମନେହେଲା ସତେଯେମିତି ଆଗାମୀ ବର୍ଷେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ମେଳାହିଁ ଆମ ଚେତନାଧର୍ମୀ ୧୦ ଖଣ୍ଡ ପୁସ୍ତକ କିଣିଲି ।

ଅଜାଙ୍କ ପାଇଁ ନୂଆ ଗୀତା ବହି ଓ ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡ଼େମୀ ସମ୍ପାଦିତ ଭାଗବତ ଗ୍ରନ୍ଥ କ୍ରୟକଲି । ଭଉଣୀ ପାଇଁ ରୋଷେଇ ପୁସ୍ତକ ଓ ମାଆଙ୍କ ପାଇଁ ଲକ୍ଷ୍ମୀପୁରାଣ ମଧ୍ୟ କିଣିଲି । ମୋର ବଳିଷ୍ଠ ଧାରଣା ହେଲା କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଯୁଗରେ ବି ପୁସ୍ତକର ଆକର୍ଷଣ ବଳବତ୍ତର ରହିଛି । ଓଡ଼ିଶାର ଭାବଚେତନାକୁ ବାନ୍ଧିରଖୁବା ଓ ମହତ୍ତମ ଦିଗରୁ କଳାତ୍ମକ ରୂପ ଦେଇଥ‌ିବା ବଳିଷ୍ଠ ଲେଖକମାନଙ୍କୁ ଭେଟିଲୁ । ଆମ ସମୟ ଓ ସମସ୍ୟା ପୁସ୍ତକ ପଠନରୁ ଜଣାଯାଇଥାଏ । ଭଲ ବହିଗୁଡ଼ିକ ଦୁଃଖ, ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ, ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତିରେ ବନ୍ଧୁ ପରି ପ୍ରେରଣା ଓ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥାନ୍ତି ।

• ସିଦ୍ଧାନ୍ତ|ଉପସଂହାର – ପୁସ୍ତକମେଳା ଦର୍ଶନ ପରେ ମୋର ଏହିପରି ଏକ ବିଚିତ୍ର ଅନୁଭବ ଦୃଢ଼ ହେଲା ଯେ ଏହି ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ଭାବନାକୁ ଏକ ଆନ୍ଦୋଳନ ଭାବରେ ( ସମଗ୍ର ଓଡ଼ିଶାର ସହରଠାରୁ ପୁରପଲ୍ଲୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) ରାଜ୍ୟସାରା ଗ୍ରହଣ କରାଗଲେ ଆମେ ଓ ଆମର ପାଠଧାରା ଏକ ମାନବୀୟ ସଂସ୍କୃତିସମ୍ପନ୍ନ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ବିକାଶ ସାଧନ କରାଇପାରନ୍ତା । ପୁସ୍ତକମେଳାର

୯ । ଜୀବନୀ ଅଧ୍ୟୟନ / ଜୀବନୀପାଠ

• ଉପକ୍ରମ – ସାଧାରଣ ଶ୍ରମଜୀବୀ ଓ କୃଷକଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଦସ୍ୟୁ, ବଣିକ, ଶିଳ୍ପୀ, କବି, ରାଜନେତା, ଅଭିନେତା, ସନ୍ଥ, ଶିକାରୀ, ଦଳପତି ଓ ନୃପତି ସମସ୍ତଙ୍କ ଜୀବନରୁ କିଛି ନା କିଛି ଶିଖୁବାର ଅଛି । ଇଂଲଣ୍ଡୀୟ ଯୁବସମାଜ ହୋଇଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କର ଜୀବନକାହାଣୀ ବହୁସଂଖ୍ୟାରେ ବିକ୍ରିତ ହେଉଅଛି । ଓଡ଼ିଶାରେ ଦସ୍ୟୁ ବିହାରୀ ନାୟକ ନିଜର ଆତ୍ମଜୀବନୀ ଲେଖ୍ ମୁଦ୍ରିତ କରିଥିଲେ ଏବଂ ସେ ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ସେ ସମୟରେ ଯୁବସମାଜରେ ଆଦରଲାଭ କରିଥିଲା । ସୁତରାଂ ଜୀବନୀ ହେଉ ବା ଆତ୍ମଜୀବନୀ ଗ୍ରନ୍ଥ ହେଉ ତାହା ଭିତରେ କିପରି ଜଣେ ନିଜେ ବଞ୍ଚିବାକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ, ଲକ୍ଷ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ତୋଳିଛି ତାହାର ସୂତ୍ର ମିଳିଥାଏ । ଦେଖାଯାଏ ସାଧାରଣସ୍ତରରୁ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତି ଓ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ ସହିତ ଲଢ଼ି ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବା ଓ ସୌଭାଗ୍ୟର ଶିଖର ଚଢ଼ିଥିବା ମଣିଷର ଜୀବନୀ ଅଧ‌ିକ ଆକର୍ଷଣୀୟ ପ୍ରେରଣାତ୍ମକ ହୋଇଥାଏ ।

ସାଧାରଣତଃ ଜୀବନୀ ପାଠ କହିଲେ ମହାପୁରୁଷ, କର୍ମଯୋଗୀ, ନୀତିବାଦୀ, ନବଚେତନାର ଉତ୍ପାଦକ ଓ ଉଦ୍‌ଭାବକ ସିଦ୍ଧ, ମହତ୍ତମ ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଜୀବନ ଚରିତକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ପ୍ରସଙ୍ଗ ବୁଝାପଡ଼େ । ଏହି ମହତ୍ ମଣିଷମାନଙ୍କ ଜୀବନୀ ଅଧ୍ୟୟନ ବ୍ୟକ୍ତିଜୀବନକୁ ଶୃଙ୍ଖଳିତ କରେ, ସମାଜ ଜୀବନକୁ ଦିବ୍ୟଭାବନାରେ ପରିପୋଷଣ କରେ । ଏ ଧରଣର ଜୀବନୀ ଅଧ୍ୟୟନ ମଧ୍ୟରେ ପାଠକ ମହତ୍ଵ ମଣିଷଙ୍କର ପୁଣ୍ୟସାଧନା, କର୍ମସାଧନା, ତ୍ୟାଗ, ସେବା, ଆୟୋତ୍ସର୍ଗ ଓ ଦରଦୀ ଜୀବନପଣର କାହାଣୀକୁ ଜାଣିଥାଏ ଓ ତଦନୁରୂପ ଗୁଣାବଳୀର ଅନୁସରଣ କରିଥାଏ । ଅନୁସାରେ ଦଧୂ, ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର, ବଶିଷ୍ଠ, ଧ୍ରୁବ, ପ୍ରହ୍ଲାଦ, କବୀର ଓ ନାନକଙ୍କ ଜୀବନୀ ତାଙ୍କୁ ମୋହାଚ୍ଛନ୍ନ କରିଥିଲା । ଶିବାଜୀଙ୍କ ଜୀବନୀ ସୁଭାଷ ବୋଷଙ୍କୁ ବାଟ ଦେଖାଇଥିଲା । ଏହା ପ୍ରମାଣ କରେ ମହାପୁରୁଷଙ୍କ ଜୀବନୀପାଠ ମଣିଷକୁ ମହାପୁରୁଷ ହେବାର ଜୀବନୀ ପ୍ରେରଣା ପ୍ରକୃତରେ ମାନବ ଜାତିକୁ ଆଲୋକ ଦେଖାଇ ଚାଲିଛି ।

ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସାଧାରଣ ମଣିଷ ଏକ ଶୃଙ୍ଖଳିତ, ସଭ୍ୟ, ସଂସ୍କୃତିସମ୍ପନ୍ନ ଓ ଆଦର୍ଶ ଚରିତ୍ରବତ୍ତାର ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବାପାଇଁ ମହାପୁରୁଷଙ୍କର ସଫଳତମ ଜୀବନଚରିତ ପଢ଼ିବା ଉଚିତ । ଆମ ଓଡ଼ିଆଭାଷାରେ ଗୌତମବୁଦ୍ଧ, ରାମକୃଷ୍ଣ, ଗୋବିନ୍ଦ ସିଂହ, ନାନକ, ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟ, ଶିବାଜୀ, ବିବେକାନନ୍ଦ, ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ, ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ, ଟଲଷ୍ଟୟ, ଓ୍ବାଶିଂଟନ, ନେପୋଲିୟନ, ଉତ୍କଳମଣି ଓ ମଧୁସୂଦନ ଆଦି ଯୁଗପୁରୁଷ ଓ ମହତ୍ଵପୁରୁଷଙ୍କ ଜୀବନୀ ଲେଖାଯାଇଛି ଯାହାକୁ ପାଠକରିବା ଏକାନ୍ତ ଜରୁରୀ । ସେହିପରି ଓଡ଼ିଶାର ଯୋଗଜନ୍ମା କବି, ସାଧକ, ନେତା, ସମାଜସେବୀ, ତ୍ୟାଗୀ, ସମ୍ପାଦକ, ସାମ୍ବାଦିକ, କର୍ମଯୋଗୀ, ଶିକ୍ଷକ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କ ଜୀବନୀ ଓ ଆତ୍ମଜୀବନୀ ଲିଖ୍ ହୋଇଛି ଯାହା ପାଠକରିବାଦ୍ଵାରା ଦୟା, କ୍ଷମା, ତ୍ୟାଗ, ନିଃସ୍ୱାର୍ଥପରତା, ସତ୍‌ଜୀବନ, ସତ୍ସଚରିତ୍ର, ସତ୍ୟଦର୍ଶୀ ଗୁଣ, ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ କର୍ମନିଷ୍ଠତା ଆଦି ଭାବନା ବିକଶିତ ହୋଇପାରିବ । ପୁନଶ୍ଚ ଜୀବନୀପାଠଦ୍ଵାରା ମାନବୀୟ ସଦ୍‌ଗୁଣ, ସମୟ, ସଂସ୍କୃତି, ସଭ୍ୟତା, ଲୋକବୃତ୍ତିର ଯଥାର୍ଥତାକୁ ମଧ୍ୟ ପାଠକ ଅନୁଭବ କରିପାରିଥାଏ ।

ଜୀବନୀପାଠ ସମାଜ ସ୍ତରରେ ସୁସ୍ଥ ଓ ପବିତ୍ର ବାତାବରଣ ଗଢ଼ି ତୋଳିଥାଏ । ଆମ ଭାଷାରେ ଲିଖ୍ ‘କୁଳବୃଦ୍ଧ’, ‘ଶତାବ୍ଦୀର ସୂର୍ଯ୍ୟ’, ‘କର୍ମଯୋଗୀ ଗୌରୀଶଙ୍କର‘, ‘ଉତ୍କଳମଣି’, ‘ଗୌତମବୁଦ୍ଧ’ ଓ ‘ଗାନ୍ଧି ମଣିଷ’ ଭଳି ଜୀବନୀ ଏବଂ ‘ଅର୍ଦ୍ଧଶତାବ୍ଦୀର ଓଡ଼ିଶା ଓ ତହିଁରେ ମୋର ସ୍ଥାନ’, ‘କୁମ୍ଭାରଚକ’, ‘ଫକୀରମୋହନଙ୍କ ଆତ୍ମଜୀବନୀ’, ‘ମୋ ଫଟା ଡଙ୍ଗାର କାହାଣୀ’, ‘ମୋ ବାରବୁଲା ଜୀବନ’, ‘ମୋ କାହାଣୀ’, ‘ମୋ ସମୟର ଓଡ଼ିଶା’ ଇତ୍ୟାଦି ଆତ୍ମଚରିତ ଗ୍ରନ୍ଥ ଆମ ପାଠକକୁ, ଜୀବନୀ ପାଠଦ୍ଵାରା ମନର ଶକ୍ତି ବଳିଷ୍ଠ ହୁଏ ଓ ଦୃଢ଼ ସଂକଳ୍ପରେ ଜୀବନ ଓ ସମାଜ ସ୍ଵଚ୍ଛ, ଆମୋଦମୟ, ନୀତିନିଷ୍ଠ ଓ ସ୍ୱର୍ଗୀୟ ଭାବରାଶିରେ ଆଚ୍ଛନ୍ନ ହୋଇଉଠେ । ତେଣୁ ସେବା ଓ ତ୍ୟାଗର ପ୍ରତିଭା ମଦର ଟେରେସା ଯଥାର୍ଥରେ ଯାହା କହିଥିଲେ– ‘‘ଜୀବନୀ ପଢ଼ିବାଦ୍ଵାରା ସରଳ ଜୀବନ ବିଶ୍ଵଜୀବନର ହୋଇଯାଏ’– ତାହା ଏଠାରେ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଓ ସ୍ମରଣଯୋଗ୍ୟ ।

୧୦ । ଭ୍ରମଣର ଉପଯୋଗିତା

ବିସ୍ମ ତ ଅତୀତରୁ ଚଳିତ ଯୁଗ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି ବିଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ନେଇ ଦେଶପର୍ଯ୍ୟଟନ କରି ଆସିଛନ୍ତି । ଫାହିୟାନ୍, ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ଚିନ୍ତା ଓ ଆଲୋଚନାରୁ ଜଣାଯାଇଛି ଯେ, ପର୍ଯ୍ୟଟନ ବା ଭ୍ରମଣରେ ବହୁ ଉପଯୋଗିତା ନିହିତ ରହିଅଛି ।

ଭ୍ରମଣର ମହନୀୟତା – ଅନ୍ୟ ଭୂଖଣ୍ଡ, ଦେଶଭ୍ରମଣ ବା ସ୍ଥାନଭ୍ରମଣଦ୍ୱାରା ଅସୀମ ଜ୍ଞାନଲାଭ କରାଯାଏ । ନୂତନ ଦେଶ, ନୂତନ ଗ୍ରାମ, ନୂତନ ନଗର, ନୂତନ ଭୂଖଣ୍ଡ, ନଦନଦୀ, ହ୍ରଦ, ବନ, ପର୍ବତ, କାନ୍ତାର, ସାଗର ଓ ମହାସାଗର ଦର୍ଶନରେ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ପ୍ରାଣ ପୁଲକିତ ହୁଏ, ହୃଦୟ ପ୍ରଶସ୍ତ ହୁଏ, ବିପୁଳ ପରିଦର୍ଶନରେ ମନର ସଂକୀର୍ଣ୍ଣତା ଅପସରିଯାଏ, ଚିତ୍ତବଳୟ ସୁପ୍ରସାରିତ ହୁଏ, ହୃଦୟର ଦ୍ଵାର ଉନ୍ମୁକ୍ତ ହୁଏ ଏବଂ ପ୍ରାଣରେ ବିଶ୍ବଭ୍ରାତୃତ୍ଵଭାବ ଜାଗ୍ରତ ହୁଏ, ଜଡ଼ତା ଦୂର ହୁଏ । ନବ ନବ ଅନୁଭୂତି, ନବ ନବ ଅଭିଜ୍ଞତା, ନବ ନବ ଜ୍ଞାନର ଅଧିକାରୀ ହୋଇ ମନୁଷ୍ୟ ବିଜ୍ଞ ହୁଏ । ଜଳବାୟୁର ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ତା’ର ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ଉନ୍ନତ ହୁଏ । ମନ ତା’ର ହୁଏ ଉଦାର ଓ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ । ଆତ୍ମା ତା’ର ଉଜ୍ଜଳ ହୁଏ । ସେ ଦୀର୍ଘଜୀବନ ଲାଭ କରେ ।

ପୁନଶ୍ଚ ଦେଶଭ୍ରମଣ, ସ୍ଥାନଭ୍ରମଣ, ଐତିହାସିକ ତୀର୍ଥଭ୍ରମଣ, ପୀଠଭ୍ରମଣ, ପ୍ରସିଦ୍ଧ ସଂସ୍ଥା ଭ୍ରମଣଦ୍ୱାରା ଜ୍ଞାନଚକ୍ଷୁ ବିସ୍ତାରିତ ହୁଏ, ଆନନ୍ଦଭାବ ମିଳେ ଓ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଧାରଣାରେ ହୃଦୟ ବିସ୍ତାରିତ ହୋଇଉଠେ । ଅନ୍ୟ ଜଳବାୟୁ ସହିତ ମିଶିବା, ଅନ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି ଓ ମଣିଷ ସମାଜ ସହିତ ଯୋଡ଼ି ହୋଇଯିବାଦ୍ୱାରା ସମଯୋଜନାଭିଭିକ ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବାର ଶିକ୍ଷା ଭ୍ରମଣରୁ ମିଳେ । ତେଣୁ ଆମ ଭାଷାରେ ଏକ ପ୍ରବଚନ ଅଛି– ‘ଯେ ପକ୍ଷୀ ଉଡ଼େ ଯେତେଦୂର ସେ ଜାଣେ ସେ ପୁର ଖବର ।’’ ପୁନଶ୍ଚ ଭ୍ରମଣରୁ ମଧ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ମିଳେ । ସରକାରୀ ସହଯୋଗଭିଭିରେ ଏହି କାରଣରୁ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଅନ୍ୟ ଭୂଗୋଳ, ଅନ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସ୍ଥାନ, ଐତିହାସିକ ସ୍ଥାନ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ଭ୍ରମଣରେ ଯାଇ ନିଜ ବିଷୟାନୁକୂଳ ନୂତନ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ କରିଥାନ୍ତି ।

ଭ୍ରମଣ ବା ପର୍ଯ୍ୟଟନର ଉପଯୋଗିତା ବହୁଳ ଓ ବହୁମୁଖୀ । ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳ ବା ବିଭିନ୍ନ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ପରିଭ୍ରମଣ କରି ସାମାଜିକ ରୀତିନୀତି ଓ ବ୍ୟବହାରବିସ୍ ସହିତ ଆମ ସମାଜର ରୀତିନୀତି ଓ ବ୍ୟବହାରବିସ୍ ତୁଳନା କରି ଆମ ସମାଜରେ ଥ‌ିବା ଦୋଷତ୍ରୁଟିଗୁଡ଼ିକୁ ଜାଣିପାରୁ ଓ ସେହି ଅନୁସାରେ ଆମେ ଆମ ସମାଜକୁ ସଂସ୍କାର କରିବାରେ ଉଦ୍ୟମଶୀଳ ହେଉ । ପର୍ଯ୍ୟଟନ କଲେ ଆମ୍ଭେମାନେ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ଜାଣିପାରୁ ଯେ, ମନୁଷ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ପାର୍ଥକ୍ୟ ନାହିଁ । ସମସ୍ତେ ଏକ ପୃଥବୀମାତାର ସନ୍ତାନ | ଉଚ୍ଚାଟିତ ମାନବାତ୍ମା ମାନବ ସଂହତିର ଆଦର୍ଶରେ ମଙ୍ଗଳମୟ ବସୁଧା ପରିକଳ୍ପନାରେ ଯୋଡ଼ିହୋଇଯାଏ । ମଣିଷ ଅନ୍ୟ ସହିତ ନିଜକୁ ଯୋଡ଼ିଦେଇ ଅନ୍ୟର ପରିସ୍ଥିତି ସହିତ ମିଶିଯାଇ ଉଦାତ୍ତ କଣ୍ଠରେ ଗାଇପାରେ – ‘ଯେ ଦେଶ ଯାଇ | ସେ ଫଳ ଖାଇ ।’’

୧୧ । ଛାତ୍ର ଜୀବନରେ ଶୃଙ୍ଖଳା

ସମାଜ-ସୌଧର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଯାହାର ଜୀବନ, ନୀତି-ଆଦର୍ଶର ବେଳାଭୂମିରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ ହୋଇ ଯେ ସତ୍ୟ-ସଂଯମର ସ୍ବପ୍ନ ଦେଖେ ଏବଂ ଯେ ‘ଶ୍ରଦ୍ଧାବାନ ଲଭତେ ଜ୍ଞାନମ୍’’ ଆପ୍ତବାକ୍ୟର ଅଧିକାରୀ, ସେ ହିଁ ଛାତ୍ର । ‘ଛତ୍ରତେ ଇତି ଛାତ୍ର’– ଅର୍ଥାତ୍ ଜ୍ଞାନରୂପକ ଛତ୍ରଦ୍ୱାରା ଯେ ସମାଜକୁ ଅଜ୍ଞାନାନ୍ଧକାରରୁ ନିଷ୍କୃତି ଆଣିଦିଏ, ସେ ଛାତ୍ର । ଛାତ୍ରର ଶୈଶବ-କୈଶୋର ଶୃଙ୍ଖଳାର ଶକ୍ତ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ଆବଦ୍ଧ । ସେ ଜାତିର ପିତା ମହାମାନବ ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଜୀବନାଦର୍ଶନର ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ । “Morning shows the day”ର ଭାବୋଚ୍ଛାସ ନେଇ ଛାତ୍ରର ଶୈଶବ-କୈଶୋର ଜୀବନ ଯଦି ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଓ ସୁନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୁଏ, ତେବେ ଗୋଚାରଣ, ଗୋଦୋହନ ଏବଂ ଭିକ୍ଷାବୃତ୍ତି ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ ଅକୁଣ୍ଠିତ ଚିତ୍ତରେ କରୁଥିଲେ । ଆରୁଣି, ଏକଲବ୍ୟ, ଚରକ, ଶୁଶ୍ରୁତ, ଦେଉଥିଲେ ।

ସତ୍ୟ-ସଂଯମ-ଶୃଙ୍ଖଳାର ଭକ୍ତ ସାଜି ଗୁରୁଙ୍କ ଅଟଳ ଆଦେଶ ପାଳନ କରି ଏବଂ ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରି କରୁଥିବା ଏକ ଦୁର୍ଲଭ ସ୍ୱର୍ଗୀୟ ଗୁଣ | ଶୃଙ୍ଖଳା ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଥମ ଓ ସର୍ବୋତ୍ତମ ପରିସର ହେଉଛି ପରିବାର । ଏଇଠି ଶିଶୁଟି ପ୍ରଥମ କରି ଅଭିନବ ପ୍ରକୃତିର ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଚନ୍ଦ୍ରସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଉଦୟରାଗ ଓ ଅସ୍ତରାଗ, ଷଡ଼ଋତୁର ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଲୀଳା ବି ସେ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରେ । ଫଳରେ ଜୀବନ-ଜାହ୍ନବୀର ଶୃଙ୍ଖଳା-ସ୍ରୋତରେ ସେ ଭାସି ଭାସି ଚାଲେ । ପରେ ପରେ ତା’ର ସଫଳତାର ସମୁଦ୍ର ସଙ୍ଗମ ହୁଏ । ସିଦ୍ଧିଲାଭ ପରେ ସେ ହୋଇଯାଏ ଅମୃତର ସନ୍ତାନ । ତା’ର ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଚାଲିବା ଅଭ୍ୟାସକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି କବି ଗାଇ

‘ଥରକୁ ଥର ପଡ଼ି ତଳେ
ଚାଲଇ ଅଭ୍ୟାସର ବଳେ ।’’

ଏହି ପରିବାରରେ ସେ ପ୍ରଥମ ଅକ୍ଷର ଶିକ୍ଷା କରେ । ପରିବାରର ଶୃଙ୍ଖଳିତ କର୍ମଯୋଜନା ସମ୍ପର୍କରେ ଶୁଣେ । ପିତାମାତାଙ୍କ ଆଚରଣ ଓ କଥାବାର୍ତ୍ତା ଶୈଳୀକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି କବି ଗାଇ ଚାଲନ୍ତି –

‘ଅମୃତ ବିନୟ ବଚନ
କହି ତୋଷିବ ଜନମନ ।’’

ଏଇଠି ସେ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରି ପାଠ ପଢ଼େ, ଖେଳେ ଏବଂ ସ୍ନାନ, ଭୋଜନ, ଶୟନ ଓ ଶଯ୍ୟାତ୍ୟାଗ ଆଦି କର୍ମ କରେ । କ୍ରୀଡ଼ା ପ୍ରତିଯୋଗିତାବେଳେ, ପରୀକ୍ଷା ଦେବାବେଳେ ଏବଂ ସହପାଠୀମାନଙ୍କ ସହ ମିଳାମିଶାବେଳେ, ବିଦ୍ୟାଳୟର ଉତ୍ସବ ପାଳନବେଳେ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରି ସେମାନେ ନାନାକଥା ଶିଖନ୍ତି । ଏଇଠି ମଧୁମକ୍ଷିକାର ମଧୁକୋଷ ଗଠନ ପରି ସେମାନେ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇ ଅନେକ ଦେଶ ଓ ଜାତି ଅତୀତରେ କାଳବକ୍ଷରେ ଧ୍ୱଂସପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ଯାଇଛନ୍ତି । ଶୃଙ୍ଖଳାରୁ ରାମ, କୃଷ୍ଣ, ମହମ୍ମଦ, ବୁଦ୍ଧ, ଯୀଶୁ, ଚୈତନ୍ୟ, ଗାନ୍ଧୀ ସମାଜରେ ଜନମାନସରେ ପ୍ରେରଣାସ୍ପଦ ହୋଇପାରିଛନ୍ତି । ପରକ୍ଷଣରେ, ଆଦି ଯୁଗ ଯୁଗ ପାଇଁ ଅପସଂସ୍କାରର ଓ ଅପରିଣାମଦର୍ଶିତାର ଉଦାହରଣ ହୋଇ ରହିଯାଇଛନ୍ତି । ପିତାମାତା, ଗୁରୁଜନ ଆଦି ସମସ୍ତେ ଆଶା କରନ୍ତି ଯେ ଛାତ୍ରଟିର ନାଗରିକ ଜୀବନ ଆନନ୍ଦମୟ ହେଉ ।

କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନୀତି, ନିୟମ ଓ ସମୂହ ସ୍ବାର୍ଥକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ସେ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଭାବେ କର୍ତ୍ତବ୍ୟବାନ୍ ହେଉ । ଛାତ୍ରଜୀବନରେ ଶୃଙ୍ଖଳା ଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତ ମୌଳିକ ଅବବୋଧ ପ୍ରତି ସଚେତନତା ରହିଲେ ପ୍ରଶସ୍ୱୀ ଛାତ୍ର ତା’ର ଭାବୀଜୀବନରେ ସମାଜରେ ‘ପାଞ୍ଚ ଜଣରେ ଜଣେ’ ହୋଇ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେବ । ବିଦ୍ୟାଳୟରେ, ରେଳଷ୍ଟେସନରେ, ବସ୍‌ଷ୍ଟାଣ୍ଡରେ, ଡାକ୍ତରଖାନାରେ, ଖେଳପଡ଼ିଆରେ ପ୍ରତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଛାତ୍ର ପାଇଁ ଶୃଙ୍ଖଳାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ । କିନ୍ତୁ ଅଧିକାଂଶ ସମୟରେ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କାଠିକର ପାଠ ହୋଇଯାଏ ।

ଏଥିପାଇଁ ଛାତ୍ରଟିଏ ଦଳୀୟ ରାଜନୀତିଠାରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା ଉଚିତ । ଦୋଷଯୁକ୍ତ ନହୋଇ ଦୋଷମୁକ୍ତ ହୋଇ କର୍ତ୍ତବ୍ୟପଥରେ ଅଗ୍ରସର ହେବା ବିଧେୟ । ଅଭାବ, ସଂଘର୍ଷ, ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ, ସାଂପ୍ରଦାୟିକତା, ଲୁଣ୍ଠନ, ଅପହରଣ ଓ ନାରୀ ନିର୍ଯାତନା ଆଦିରେ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ହୋଇ କେତେକ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ସୁତରାଂ, ପରିବାର, ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ସମାଜଠାରୁ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଶିଖ୍ ଶୃଙ୍ଖଳା ଜ୍ଞାନ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନରେ ସାମାଜିକତାର ମୁକୁରରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବିତ ହୋଇଉଠୁ । ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ଜୀବନରେ ମଧୁ ବର୍ଷିଯାଉ ଏବଂ ବିନାଶ ପଥରେ ବିକାଶର ବାତ୍ୟା ବହୁ । ବିଶୃଙ୍ଖଳତା ସମୂଳେ ବିଲୁପ୍ତ ହେଉ ।

୧୨ । ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷାର ଗୁରୁତ୍ବ

ପ୍ରାକସୂଚନା –
‘ମାତୃଭୂମି ମାତୃଭାଷାରେ ମମତା ଯା’ ହୃଦେ ଜନମି ନାହିଁ
ତାକୁ ଯଦି ଜ୍ଞାନୀ ଗଣରେ ଗଣିବା ଅଜ୍ଞାନ ରହିବେ କାହିଁ ? (ସ୍ବଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର)
ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷା ହେଉଛି ମଣିଷର ଗୋତ୍ରଗତ ଅସ୍ମିତା | ମାଆର ସମପର୍ଯ୍ୟାୟ ଏହି ଦୁଇଟି ଶକ୍ତିକୁ ଆବାଲ୍ୟରୁ ମଣିଷ ସାଥୀ କରିନେଇଥାଏ । ବଞ୍ଚିବାର, ଆଗେଇବାର ଏବଂ ଜୀବନକୁ ବୁଝିବାର ସକଳ ଜଟିଳକୁ ମାତୃଭାଷା ସରଳ, ଅପୂର୍ବ ଓ ଭାବମୟ କରିଦିଏ । ମଣିଷ ଅନ୍ୟପାଖରେ ବିସ୍ତାରିଯାଏ ଓ ବିସ୍ତାରିଦିଏ ମାତୃଭାଷାକୁ ମାଧ୍ୟମ୍ବକରି | ମାତୃଭୂମିର ଅଖଣ୍ଡ ଭାବ ଓ ସାଧନର ଅବଲମ୍ବନ ଓ ଉଦ୍‌ବୋଧନ ଶକ୍ତି ହୁଏ ମାତୃଭାଷା ।

ମାତୃଭାଷା ଜ୍ଞାନରହିତ ମଣିଷ କେବଳ ‘ମାତ୍ର’ ହୋଇଯାଏ । ଆମର ମନେରଖୁବା ଉଚିତ ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷା– ଇତିହାସ, ଭୂଗୋଳ, ବିଜ୍ଞାନ ପଢ଼ାଇବା ପରି ଏକ ସାଧାରଣ ବିଷୟଜ୍ଞାନ ନୁହେଁ; ଏହା ଏକ ଅସ୍ମିତାର ପ୍ରସଙ୍ଗ । ମାତୃଭାଷା କେବଳ ଶବ୍ଦ ଉଚ୍ଚାରଣ ବିଧାନ, ଭାବପ୍ରକାଶର ପ୍ରାଥମିକ ମାଧ୍ୟମ ନୁହେଁ । ଏହା କେବଳ ଗଳ୍ପ, ଉପନ୍ୟାସ, ନାଟକ, ପୁରାଣ ଆଦି ରଚନାର ସ୍ବରୂପ ନୁହେଁ । ଏ ଗୋଟିଏ ଜାତିର, ଗୋଟିଏ ଭୂଖଣ୍ଡର, ଗୋଟିଏ ମଣିଷ ସମଷ୍ଟିର ଅସ୍ମିତା ଓ ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନର ଜୀବାଣୁ ଶକ୍ତି ବା ବ୍ରହ୍ମଶକ୍ତି । ଏହାର ଶିକ୍ଷାଦ୍ବାରା ସମସ୍ତ ଜ୍ଞାନର ରହସ୍ୟ ନିମ୍ନମତେ ମଣିଷର ଆୟତ୍ତାଧୀନ ହୋଇଥାଏ ।

• ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ପ୍ରୟୋଜନ –
ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷାଦ୍ଵାରା ମନୁଷ୍ୟର ଚାରିପ୍ରକାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପରିପୂରଣ ହୋଇଥାଏ; ଯଥା – (୧) ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ, (୨) ଭାବାତ୍ମକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ, (୩) କୌଶଳାତ୍ମକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ (୪) ଶିକ୍ଷାଭିଭିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।

(କ) ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ – ମାତୃଭାଷା ମଣିଷର ମନୋଭାବ ଓ ସ୍ମରଣ ଶକ୍ତିର ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ମାଧ୍ୟମ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଅତୀତର ଘଟଣାବଳୀ, ତଥ୍ୟ, ଭବିଷ୍ୟତର କଳ୍ପସୂତ୍ର ଓ ବର୍ତ୍ତମାନର ଘାଟନିକ ବାସ୍ତବତାକୁ ମନୁଷ୍ୟ ସହଜରେ ବୁଝି ମନେରଖୂପାରେ । ଜ୍ଞାନକୁ ମାତୃଭାଷା ସରଳ ବୋଧ କରାଇପାରିଥାଏ ।

(ଖ) ଭାବାତ୍ମକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ – ମଣିଷ ମୁଖ୍ୟତଃ ନଅଗୋଟି ଭାବକୁ ନେଇ ବଞ୍ଚୁଥାଏ । ବିଜ୍ଞାନୀ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵବିତ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ମଣିଷ ବାହ୍ୟ ଓ ଅନ୍ତଃ ମନର ଭାବକୁ ନେଇ ବଞ୍ଚେ । ସାହିତ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଦୁଃଖସୁଖ, ଭଲମନ୍ଦ, ଲାଭକ୍ଷତି, ଉତ୍କର୍ଷ – ଅପକର୍ଷ, ନିଶ୍ଚିତ ଅନିଶ୍ଚିତ, ଭକ୍ତିମୁକ୍ତି, ପାପପୁଣ୍ୟ, ବନ୍ଧୁତା – ଶତ୍ରୁତା ଆଦି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧରଣର ଭାବକୁ ବୁଝି ତଦନୁସାରେ ନିଜର ଜୀବନକୁ ସ୍ୱଚ୍ଛଳ, ସ୍ବଚ୍ଛନ୍ଦ ଓ ସ୍ଵାଭାବିକ ତଥା ପରିସ୍ଥିତି ଉପଯୋଗୀ କରିପାରିଥାଏ । ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀର ଚିନ୍ତା ଓ କଳ୍ପନାଶକ୍ତିର ବିକାଶ ଘଟେ ।

(ଗ) କୌଶଳାତ୍ମକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ – ଶିଶୁ କଥନ, ପଠନ ଓ ଲିଖନ ସହିତ ଚିନ୍ତା, ଅନୁଭୂତି ଓ ଅଭିଜ୍ଞତାକୁ ଠିକ୍‌ଭାବରେ ଯଥାର୍ଥକରି ପ୍ରକାଶ କରିବାର ଓ ଗ୍ରହଣ କରିବାର ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ କୌଶଳ ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷାରୁ ପାଇପାରିଥାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷା ଶିଶୁକୁ ଦକ୍ଷକରି ଗଢ଼ିଥାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ପରିଷ୍କାର ଓ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ ଭାବରେ ଶିଶୁ ନିଜକୁ ପ୍ରକାଶ କରିପାରିଥାଏ । ବୁଝିବା ବୁଝାଇବା ନିମନ୍ତେ ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରାଥମିକ ଭୂମିକା ଚିନ୍ତାନାୟକମାନେ ସମର୍ଥନ କରିଛନ୍ତି । ଜନ୍ ହୁଏ, ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ, ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ, ଅରବିନ୍ଦ, ଗୋପବନ୍ଧୁ, ଇମରସନ୍, ଜେମ୍‌ସ, ମିଲ୍ ଆଦି ବିଦ୍ଵାନ୍‌ମାନେ ଏକମତ ହୋଇଛନ୍ତି ଯେ – ସକଳପ୍ରକାର ଜ୍ଞାନକୁ ଆୟତ୍ତ କରିବା ମାଧମ ହେଉଛି ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷା ।

• ଉପସଂହାର – ବର୍ତ୍ତମାନ ରୁଷ୍, ଚୀନ, ଜାପାନ, ଜର୍ମାନୀ, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଆମେରିକା, ଆରବ ଆଦି ଦେଶରେ ନିଜ ମାତୃଭାଷାରେ ଜ୍ଞାନ ଓ ଶିକ୍ଷାଦାନ ସେସବୁ ଭୂଖଣ୍ଡକୁ ନିଜ ଭାବ ଓ ବିଜ୍ଞାନବୋଧ ଅନୁସାରେ ଆଗେଇ ନେବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଛି । ପ୍ରାୟୋଗିକ ବିଜ୍ଞାନଭିଭିରେ ଭାରତରେ ବଙ୍ଗଳା, ତାମିଲ୍, ତେଲୁଗୁ, କନ୍ନଡ଼ ଓ ମାଲାୟାଲାମ୍ ଭାଷାରେ ଶିକ୍ଷାଧାରା 0ସ୍ତରରେ ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତିର ଅଭାବ କ୍ରମଶଃ ଆମକୁ ପରମୁଖାପେକ୍ଷୀ କରିଦେଇଛି । ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମାତୃଭାଷା ଶିକ୍ଷାକୁ ଭାବାତ୍ମକ ପାଠ୍ୟଖସଡ଼ା ଅନୁସାରେ ପଢ଼ା ନଯାଇ ବିଜ୍ଞାନ, ସମାଜତତ୍ତ୍ବ, ନୃତତ୍ତ୍ଵ, କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବିଧାନ, ବିଜ୍ଞାପନ କଳା, ସାମ୍ବାଦିକ କଳା, ଆଫିସିକ ବିବରଣୀ ଲିଖନ କଳା, ଭାଷଣ କଳା ଆଦି ଭିଭିରେ ପଢ଼ାଇବାର ଏକ ଗୁରୁ ଆବଶ୍ୟକତା ଦେଖାଦେଇଛି ।

୧୩ । ସନ୍ତ୍ରାସବାଦ

ଉପକ୍ରମ – ସମ୍ପ୍ରତି ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବରେ ମାନବ ସଭ୍ୟତାର ଅଭିଶାପଭାବରେ ସନ୍ତ୍ରାସବାଦକୁ ବିବେଚନା କରାଯାଇଛି । ୨୦୦୧ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସ ୧୧ ତାରିଖ ‘କାଳ ମଙ୍ଗଳବାର’ ଦିନ ଆମେରିକାସ୍ଥ ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟକେନ୍ଦ୍ର ଓ ପେଣ୍ଟାଗନ ଆମେରିକା, ବ୍ରିଟେନ୍, ଭାରତ, ରୁଷ୍, ଫ୍ରାନ୍ସ ଆଦି ଦେଶମାନଙ୍କର ମିଳିତ ସଂଗ୍ରାମ ଘୋଷଣା ଏବଂ ଆତଙ୍କବାଦୀ ଓସାମା ବିନ୍ ଲାଡ଼େନ୍‌ର ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ସଙ୍ଗଠନ ଅଲ୍-କୈଦା ବିପକ୍ଷରେ ଆଫଗାନିସ୍ଥାନରେ ଆମେରିକାର ଯୁଦ୍ଧ ଘନଘଟା ପ୍ରମାଣ କରିଦେଇଛି ବିଶ୍ଵକଲ୍ୟାଣର ପ୍ରଧାନ ଶତ୍ରୁ ହେଉଛି ଆତଙ୍କବାଦ ।

ଏହା ଏକ ଦୁରାରୋଗ୍ୟ ବ୍ୟାଧ୍ ଓ ପୃଥ‌ିବୀର ସୁସ୍ଥତା ପ୍ରତି ଏକ ନକାରାତ୍ମକ ଆହ୍ୱାନ । ଆଫଗାନିସ୍ଥାନ, ପାକିସ୍ତାନ, ଲିବିୟା, ସାଉଦିଆରବ, ୟେମେନ୍, ଜୋର୍ଡ଼ନ୍, ଲେବାନନ୍, ସୁଦାନ, ଭାରତ, ମାଲେସିୟା, ଉରୁଗୁଏ, ଉଗାଣ୍ଡା, ବୋସ୍‌ନିଆ, କାନାଡ଼ା ଓ ଆମେରିକା ପ୍ରଭୃତି ଦେଶରେ ବିସ୍ତାରଲାଭ କରିଥିବା ପ୍ରାୟଶଃ ୧୩୦ ଗୋଟି ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ସଙ୍ଗଠନ ଦୀର୍ଘ ୨ ଦଶନ୍ଧି ଧରି ମାନବମାରଣର ଯେଉଁ ତାଣ୍ଡବଲୀଳା ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି ତାହା ବିଶ୍ୱକୁ ନୈରାଶ୍ୟାଚ୍ଛନ୍ନ କରିଦେଇଛି । ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପାକିସ୍ତାନ ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ଗୋଷ୍ଠୀ, ଉଲ୍‌ଫା, ବୋଡ଼ୋ, ମାଓବାଦୀ, ନକ୍‌ସଲ୍, କାଶ୍ମୀରୀ ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ।

ସଙ୍ଗଠିତ ହତ୍ୟା, ଲୁଟତରାଜ, ଅପହରଣ, ସରକାରୀ- ବେସରକାରୀ ସମ୍ପରି ନଷ୍ଟ, ଅନ୍ତର୍ଘାତୀ କାର୍ଯ୍ୟ, ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀମାନଙ୍କୁ ହତ୍ୟା, ରୋଗଜୀବାଣୁବିଶିଷ୍ଟ ଜୈବିକ ଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରୟୋଗ ଆଦି ଭାରତ ଏହି ଉଗ୍ରବାଦୀ ସମସ୍ୟା ବିପକ୍ଷରେ ବିଶ୍ୱସ୍ତରରେ ସ୍ବର ଉଠାଇଛି । କାଶ୍ମୀରରେ ପାକିସ୍ତାନ ଓ ଆଫଗାନିସ୍ତାନର ମୌଳବାଦୀ ଆସାମ, ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ, ଦାର୍ଜିଲିଂ, ନାଗାଲାଣ୍ଡ, ଆନ୍ଧ୍ର, ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଆଦି ରାଜ୍ୟରେ ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ସମସ୍ୟା ବିପୁଳଭାବରେ ଜାତୀୟ କ୍ଷତି ଘଟାଇ ଚାଲିଛି ।

ବିଷୟତର୍ଜମା – ଆମେରିକାରେ ସିଭିଲ୍‌ୱାର୍‌ ଚାଲିଥିବାବେଳେ ୧୮୬୧-୬୫ ମଧ୍ୟରେ କୁ-କ୍ଲ ସ୍-କ୍ଲାନ୍ ନାମକ ୧୪୮୦ ଥରରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ଆକ୍ରମଣର ଶିକାର ହୋଇଛି । ୨୦୦୧ରେ ଆମେରିକାର ଦୂତାବାସ ଉପରେ, ବିଶ୍ବବାଣିଜ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ର ଉପରେ, ଭାରତର ବମ୍ବେ ସହରରେ ଓ କାଶ୍ମୀର ବିଧାନସଭା ଗୃହରେ, ଅକ୍ଷରଧାମ ମନ୍ଦିରରେ, ଆମ ପାର୍ଲାମେଣ୍ଟ କରିଚାଲିଛି |

ଯଥେଷ୍ଟ ପୂର୍ବରୁ ଭାରତ ଏହାର ସମ୍ମୁଖୀନ ଓ ମୁକାବିଲା କରିଆସୁଛି । ବିଚ୍ଛିନ୍ନତାବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେଇ ଜାତି- ଧର୍ମ-ବର୍ଣ୍ଣ ଭେଦରେ ଅନ୍ତରୀଣ ବିବାଦ ଓ ସଂଘର୍ଷ ସୃଷ୍ଟି କରାଇ ଭାରତକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଦେବାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ବାହାରର ଉଗ୍ରବାଦୀ ସଂଗଠନ ଅର୍ଥ-ଅସ୍ତ୍ର-ଅଇରି ଯୋଗାଇ ଦେବାର ମସୁଧା କରି ଆସିଛନ୍ତି । ପ୍ରତିବେଶୀ ପାକିସ୍ତାନ ତା’ର୍ ନିଜ ଅଞ୍ଚଳରେ କ୍ୟାମ୍ପ ହୋଇ ଭାରତର ସ୍ବର ସହିତ ଏକମତ ହେବାର ସମୟ ବର୍ତ୍ତମାନ ଉପସ୍ଥିତ । ଜଡ଼ିତ । ଆମ ସରକାର ପଞ୍ଜାବରେ ଓ ଆସାମରେ ଉଗ୍ରବାଦକୁ ଦମନ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ କାଶ୍ମୀର ଉଗ୍ରବାଦ ଏବେ ଦେଶର ବୃହତ୍ତମ ସମସ୍ୟାଭାବରେ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଛି ।
ଆମେରିକାର ଉପସ୍ଥିତିରେ ଓ ଜାତିସଂଘର ଜ୍ଞାତରେ ମଧ୍ୟ ପାକିସ୍ତାନ ମାନବବିରୋଧୀ ଉଗ୍ରବାଦକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେବା ଜାରି ରଖୁଛି ।

ହତ୍ୟା, ଡକାୟତି, ଅପହରଣ, ପଣବନ୍ଦୀ, ବିମାନ ଅପହରଣ, ରେଳ-ବେତାର-ଦୂରଦର୍ଶନ କେନ୍ଦ୍ର ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ, ଆତ୍ମଘାତୀ ବୋମା ବଳରେ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀଙ୍କୁ ହତ୍ୟା, ମୁମ୍ବାଇ ସହରରେ ବୋମା ବିସ୍ଫୋରଣ ଆଦି ଅନ୍ତର୍ଘାତୀ କାର୍ଯ୍ୟ ଭାରତର

ବୃହତ୍ ଶକ୍ତିମାନେ ବିଶ୍ବର ପ୍ରତିସ୍ତରର ସନ୍ତ୍ରାସବାଦକୁ ସମସ୍ଵରରେ ନିନ୍ଦା ଓ ସମବିଚାରରେ ଦମନ କରିବା ଉଚିତ ।
ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ ଚେତନାକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କଟକଣା, ଲାଗୁହେବା ଉଚିତ ।
ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀମାନଙ୍କୁ ଏନ୍.ଜି.ଓ. ମାଧ୍ୟମରେ ବୁଝାଇଦେବା ଉଚିତ – ସେମାନେ ମଣିଷର ଓ ତାଙ୍କର କ୍ଷତିକରି
ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ ଓ ସମାନ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା ଉପରେ ଶାସକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେବା ଉଚିତ ।

୧୪ । ଓଡ଼ିଶାର ପର୍ବପର୍ବାଣି

ପ୍ତକ୍ସ୍ନୋ – “ଗୋଟିଏ ଜାତିର ମାନସିକତାର ମହାନ୍ତଉଚ୍କ୍ତ ତା’ର କାତାୟ ପବପବାଣିର ପାଲନ ଅବକାଶରେ କଣାପାଲଥାଏ | ”

“A Nation is known by its common- festivals. Festival is mirror of cultural mind of a human race.”
ମହୋତ୍ସବେଷୁ ଉଦାରବାର୍ତ୍ତାଣୀ । ଗୋଟିଏ ସାଂପ୍ରତିକ ମହାପ୍ରବାହର କାମାପ୍ ବିକାଶରେହିଁ ପରଙ୍କପଣାଣିର ରୁଭି ପୃଚଳନ ସମୟ ହୋଇଥାଏ |

ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ଜୀବନଧାରାର ମାନଦଣ୍ଡ ଅଟନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶାର ବାରମାସରେ ତେରପର୍ବ ପାଳନ ବିଧିକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କଲେ ମନେହୁଏ ଯେ ଏ ଜାତିର ପରମ୍ପରା ଥିଲା କର୍ତ୍ତବ୍ୟନିଷ୍ଠା, ଅବସର ବିନୋଦନ, ଭକ୍ତିଭାବନା ଦିଗରୁ ଅତି ସମୃଦ୍ଧ । ସ୍ନେହ, ପ୍ରେମ, ଆନନ୍ଦଉଲ୍ଲାସ, ମମତା, ପାରସ୍ପରିକ ସଦ୍‌ଭାବନାର ସୂଚନା ପର୍ବପର୍ବାଣିଗୁଡ଼ିକରୁ ମିଳିଥାଏ ।

ପ୍ରସଙ୍ଗତର୍ଜମା – ଓଡ଼ିଶୀ ପରମ୍ପରାର ସ୍ଵାଭିମାନର ପ୍ରତୀକ ପର୍ବପର୍ବାଣିଗୁଡ଼ିକ ଜାତୀୟ ଐକ୍ୟର ପ୍ରଚାର କରିଥାନ୍ତି । ଆସୁଛି । ଶତାବ୍ଦୀ ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରତିପାଳିତ ପର୍ବପର୍ବାଣିଗୁଡ଼ିକୁ ନିମ୍ନମତେ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ ।

(କ) ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ପର୍ବ – ଯେଉଁ ପର୍ବଗୁଡ଼ିକ ବେଦ, ଉପନିଷଦ୍, ପୁରାଣ, ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟ କର୍ମ ସଂହିତା ଓ ବିବିଧ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଆଚରଣ ସଂହିତା ଅନୁସାରେ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ ତାହାକୁ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ପର୍ବ କୁହାଯାଏ; ଯଥା – ଶୀତଳଷଷ୍ଠୀ, ଶିବ ବିବାହ, ରଥଯାତ୍ରା, ବିଜୟାଦଶମୀ, ଜନ୍ମାଷ୍ଟମୀ, ଗଣେଶ ଚତୁର୍ଥୀ, ଶ୍ରୀପଞ୍ଚମୀ, ଦୋଳପୂର୍ଣ୍ଣିମା ।

(ଖ) ପାରମ୍ପରିକ ଓ ସାଂପ୍ରଦାୟିକ ପର୍ବ – ଯେଉଁ ପର୍ବଗୁଡ଼ିକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଜୀବନର ଧାରଣା ଓ ପରମ୍ପରାକୁ ନେଇ ପାରସ୍ପରିକ ସଦ୍‌ଭାବନା ଉପରେ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ ତାହାକୁ ଏହି ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଏ । ହୋଲି, ଦୀପାବଳୀ, ବୋଇତବନ୍ଦାଣ, କୁମାରପୂର୍ଣ୍ଣିମା, ବୁଦ୍ଧପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଇତ୍ୟାଦି । ପର୍ଯ୍ୟବସିତ । କୋଣାର୍କର ମାଘସପ୍ତମୀ ମେଳା, ଚୈତ୍ର ମଙ୍ଗଳବାର ଓଷା, ଖୁଦୁରୁକୁଣୀ ଓଷା, କାର୍ତ୍ତିକ ପଞ୍ଚମୀ, ଭାଇଜୀଉଁତିଆ, ପେନୁ ପୂଜା, ଚଇତି ପର୍ବ, ମାଘ ଘୋଡ଼ା ପର୍ବ ଇତ୍ୟାଦି ।

(ଘ) କୃଷିଭିତ୍ତିକ ପର୍ବପର୍ବାଣି – ଓଡ଼ିଶା ଏକ ପଲ୍ଲୀଭିଭିକ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭାବମାନସ ଉପରେ ଆସ୍ଥାଭାଜନ ଭୂଖଣ୍ଡ । ଏ ଭୂଖଣ୍ଡର ମାନବୀୟ କର୍ମଧାରଣା ଓ ପରମ୍ପରା କୃଷିର ଲାଭକ୍ଷତି ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । କୃଷିର ସଫଳତାକୁ ନେଇ ଯେଉଁ ପର୍ବପର୍ବାଣିଗୁଡ଼ିକ ପାଳିତ ହୁଏ ତାହା ମଧ୍ୟରେ ରଜପର୍ବ, ମାଘପୂର୍ଣ୍ଣିମା ପର୍ବ, ଜେମ୍ବଳା ପୂଜା, ନୂଆଖାଇ, କରମ୍‌ନି ପୂଜା, ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା, ଧନୁସଂକ୍ରାନ୍ତି, ଗର୍ଭଧାରଣ ସଂକ୍ରାନ୍ତି, ଲକ୍ଷ୍ମୀ-ମାଣବସା ଓ ଗହ୍ମାପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଇତ୍ୟାଦି ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ । ଏସବୁ ପର୍ବରେ ନୂଆ ବସ୍ତ୍ର ପରିଧାନ, ନୂଆ ଶସ୍ୟରେ ସୁମିଷ୍ଟ ପିଠାପଣା ଓ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଭୋଜନ ସହିତ ଗୋଷ୍ଠୀ-ଗୋଷ୍ଠୀ, ଗ୍ରାମ-ଗ୍ରାମ, ପରିବାର-ପରିବାର ମଧ୍ୟରେ ଭାବର ଆଦାନପ୍ରଦାନ ହୋଇଥାଏ ।

(ଙ) ମାନବୀୟ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଅନୁସାରୀ ପର୍ବ – ଓଡ଼ିଶାରେ ବୃଦ୍ଧ-ବାଳକ-ଯୁବକ-ଯୁବତୀ-ଭାଇ-ଭଗ୍ନୀ ଇତ୍ୟାଦି ଲୋକବୃତ୍ତିକୁ ନେଇ ଏକ ସମବ୍ୟଥୀ ଓ ସମଭାବାନୁରାଗୀ ସଂସ୍କୃତିର ବିକାଶ କେଉଁ ଇତିହାସ ଯୁଗରୁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି । ଫଳରେ ଏ ମାଟିରେ ମାନବୀୟ ଅବସ୍ଥା ଓ ପ୍ରବୃତ୍ତିକୁ ରସମୁଖର, ଆନନ୍ଦମୁଖର ଓ ପୁଲକମୟ କରିବାପାଇଁ କେତେକ ପର୍ବ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ତାହା ମଧ୍ୟରୁ କୁମାରୀମାନଙ୍କର ଭାଲୁକୁଣୀ ଓଷା, ବାଲିତୃତୀୟା ଓଷା, କୁମାରପୂର୍ଣ୍ଣିମା ବ୍ରତ, ରଜପାଳନ, ଯୁବକମାନଙ୍କର ଅଗ୍ନିଉତ୍ସବ, କାର୍ତ୍ତିକେୟ ବ୍ରତ, ପଣାସଂକ୍ରାନ୍ତି ପାଳନ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ସେହିପରି ରାକ୍ଷୀପୂର୍ଣ୍ଣିମା, ଭାଇ ଜୀଉଁତିଆ, ଉନ୍ନତି କାମନାରେ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ପୂଜା ବିଧାନ କ୍ରମେ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ଅନୁରୂପଭାବରେ ବନ୍ଧୁତ୍ଵର ପରାକାଷ୍ଠା କ୍ରମେ ଉତ୍ତର ଓଡ଼ିଶାରେ ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି ପର୍ବ ପାଳନ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ।

କପଫଦାର – କୈବଲ୍ୟବୋଧାତ୍ମକ ସଂସ୍କୃତିର ପରିଚାୟକଭାବରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ । ଈଶ୍ବରଙ୍କ ପାଖରେ ନିଜର, ନିଜ ପରିବାର, ଗ୍ରାମ, ଗୋଷ୍ଠୀ ଓ ଦେଶର ମଙ୍ଗଳ କାମନାପାଇଁ ପର୍ବପର୍ବାଣିର ଆୟୋଜନ ପରମ୍ପରା ଓ ଜାତୀୟଶୃଙ୍ଖଳାର ପରିଚୟ ଦିଏ । ଓଡ଼ିଶାର ତେଣୁ ଓଡ଼ିଶାର ଗାଁଦାଣ୍ଡର ମଣିଷ ତୁଣ୍ଡରୁ ଶୁଣାଯାଏ–

” ଠାକୁର ଭିତରେ ଲଗାକୃ ଭାବ
ତା ପାଇଁ ଲାଗିଛି
ବାର ମାସରେ ତେର ପର୍ବତ | “

୧୫ । ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ଓ ସୁରକ୍ଷା

ପ୍ରାକପୂତନା – ଏକ ଅଦ୍‌ଭୁତ ଐଶ୍ୱରୀୟ ଓ ମହା ପ୍ରାକୃତିକ ସର୍ଜନା । ଏହି ସୃଜନର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବୈଚିତ୍ରୀ ମନୁଷ୍ୟ । ମାତ୍ର ଏହାହିଁ ବିଚିତ୍ର ଯେ, ମନୁଷ୍ୟ ଭଲ-ମନ୍ଦ, ବିପଦ-ଆପଦ, ଶାନ୍ତ-ଅଶାନ୍ତିର ପରିଭାଷା ଜାଣି ବି ସବୁପ୍ରକାର ନକାରାତ୍ମକ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାରୁ ‘ଆପଣା । ହସ୍ତେ ଜିହ୍ଵା ଛେଦି’ ନ୍ୟାୟରେ ନିଜ ପରିବେଶର ପ୍ରଦୂଷଣ କରୁଛି । ପରିବେଶର ପ୍ରଦୂଷଣର ପରିଣାମସ୍ୱରୂପ ଭୂଗୋଳ ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ମତଦିଅନ୍ତି ଯେ ଆଗାମୀ ୧୦,୦୦୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ପୃଥ‌ିବୀ ମନୁଷ୍ୟ ବାସ ଉପଯୋଗୀ ହୋଇରହିବା କ୍ରମଶଃ ଅସମ୍ଭବ ହୋଇପଡ଼ିବ ।

ଜଙ୍ଗଲକ୍ଷୟ, ବିଷାକ୍ତ ଗ୍ୟାସ୍ ବ୍ୟବହାର, ଜାଳେଣିର ଅପବ୍ୟବହାର, ଯୁଦ୍ଧଜନିତ ପରିଣାମ, ଅଗ୍ନିଦାହୀ ପରିଣତି, ମୁଖ୍ୟତଃ ପରିବେଶକୁ ପ୍ରଦୂଷଣ କରୁଛି ଏବଂ ବଞ୍ଚିବାର ସାରଲ୍ୟ କ୍ରମଶଃ ଜଟିଳ ହୋଇପଡ଼ୁଛି । ପ୍ରକୃତିର ନିୟମରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟି ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା, ଭୂକମ୍ପ, ବରଫ ତରଳି ଜଳସ୍ତରର ବୃଦ୍ଧି ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟମାନ ଘଟୁଛି । ପ୍ରଦୂଷିତ ପରିବେଶ ପ୍ରତି ସଚେତନତା ହୋଇପଡ଼ିଛି ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଶ୍ଵର ମୁଖ୍ୟ ସଙ୍କଟ ।

ବିଷୟତର୍ଜମା – ଏହି କ୍ରମରେ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ସଙ୍କଟର ଚାରିଗୋଟି ମୁଖ୍ୟ ଦିଗକୁ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀ ଅନୁଭବ
(୧) ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ,
(୨) ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ,
(୩) ସ୍ଥଳ ପ୍ରଦୂଷଣ, ଏବଂ
(୪) ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣ

ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣଦ୍ବାରା ଅମ୍ଳଜାନ ଧାରଣାରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି ଓ ମନୁଷ୍ୟର ବଞ୍ଚିବାର ସୂତ୍ର ଅଡ଼ୁଆ ହୋଇଉଠିଛି । ସ୍ଥଳ ପ୍ରଦୂଷଣଦ୍ଵାରା ଜଙ୍ଗଲକ୍ଷୟ ଘଟି ଜଳବାୟୁରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟୁଛି । ଋତୁଚକ୍ରରେ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ଘଟୁଛି । ଉତ୍ତାପ ହେବାକୁ ଯାଉଛି । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ପରିବେଶର ପ୍ରଦୂଷଣର ବିବିଧ ପରିଣାମ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରାଯାଉଅଛି ।

କେବଳ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ନୁହେଁ – ଜଳ, ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ଏବଂ ମାଟି ପ୍ରଦୂଷଣ ମଧ୍ୟ ମାନବ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ପ୍ରତି ଘୋର କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇ ଚାଲିଛି । ଦେଶରେ ପ୍ରବାହିତ ବଡ଼ ବଡ଼ ନଦୀର ଜଳ ପ୍ରଦୂଷିତ ହେବା କାରଣରୁ ଏହା ଏବେ ପାନୀୟ ଉପଯୋଗୀ ହୋଇ ରହିନାହିଁ । ଫସଲରେ ମାତ୍ରାତ୍ମକ ବିଷାକ୍ତ କୀଟନାଶକ ଔଷଧ ପ୍ରୟୋଗ କାରଣରୁ ଶସ୍ୟ, ପନିପରିବା ଓ ଫଳମାନଙ୍କରେ କରିଦିଆଯାଇଥ‌ିବାବେଳେ, ଅଧିକ ଅମଳ ଆଶାରେ ଭାରତରେ କିନ୍ତୁ ଏହାର ପ୍ରୟୋଗ ଜୋରଦାର ଚାଲିଛି । ଯୁଗ ସହିତ ତାଳ ଦେଇ ଯେମିତି ସହରୀକରଣ ଦ୍ରୁତଗତିରେ ବଢ଼ିଚାଲିଛି, ସେହି କାରଣରୁ ଭାରତ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦୂଷଣ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ବେଶ୍ ଉଦ୍‌ବେଗଜନକ ।

ଦିଲ୍ଲୀ ବାୟୁରେ ମିଳିଥିବା ପ୍ରଦୂଷିତ ପଦାର୍ଥର ମାତ୍ରା ୭୦୦ ମାଇକ୍ରୋଗ୍ରାମ୍ ହୋଇଥିବାବେଳେ ନ୍ୟୁୟର୍କରେ ୧୩୪ ମାଇକ୍ରୋଗ୍ରାମ୍ ଏବଂ ଲଣ୍ଡନରେ ୨୦୧ ମାଇକ୍ରୋଗ୍ରାମ୍ । ଅତଏବ ସମସ୍ତ ବିକାଶଶୀଳ ଆମ ରାଜ୍ୟର ଭୁବନେଶ୍ୱର, ଟିଟିଲାଗଡ଼, ବଲାଙ୍ଗୀର, ଝାରସୁଗୁଡ଼ା ମଧ୍ୟ ଜଙ୍ଗଲମୟ, ପ୍ରାକୃତିକ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥର ଖନନ ଓ ଭାରି ଶିଳ୍ପର ଇନ୍ଧନଗ୍ୟାସ୍ ଜନିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦିଗରୁ ବିଶ୍ବରେ ଉତ୍ତପ୍ତ ସହରର ମାନ୍ୟତା ପାଇବାକୁ ବସିଛି ।

ବିଗତ ୧୪୪ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ (୧୮୦୦ ମସିହାରେ ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ପ୍ରଥମେ ମାନବ ସମାଜକୁ ଭୟଭୀତ କରିବା ପରେ) ୧୯୯୦-୨୦୦୪ ମଧ୍ୟରେ ସର୍ବାପେକ୍ଷା ୧୦ଟି ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ବର୍ଷ ରହିଛି । ୧୯୯୮, ୧୯୯୯, ୨୦୦୧, ୨୦୦୨ରେ ଉତ୍ତାପ ୫୦ ଡିଗ୍ରୀକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିଛି । ୧୯୯୮ରୁ ୨୦୦୪ ମଧ୍ୟରେ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣଜନିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହେତୁ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀରେ ୧୦୮ଟି ଜଳବାୟୁଜନିତ ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଘଟିଛି । ୧୮୫୦ଟି ଦୁର୍ଲଭ ପ୍ରାଣୀଜାତି, ୪୫୦୦୦ରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ବୃକ୍ଷ ପ୍ରଜାତିର ବିଲୋପ ଘଟିଛି । ମଣିଷର ଆୟୁ ସୀମା ହାରାହାରି ୪୦ ରୁ ୫୫ ମଧ୍ୟରେ ସୀମାବଦ୍ଧ ହେବାକୁ ବସିଛି । ଓଜୋନ୍‌ସ୍ତରରେ କମିଛି । ଗ୍ରୀନ୍‌ଲାଣ୍ଡର ବରଫସ୍ତରରେ ୧ ମିଟର ସ୍ତରର ବରଫ ପ୍ରାୟତଃ ତରଳିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିସାରିଛି ।

ଉପସଂହାର – ପ୍ରଥମେ ଜାଣିରଖିବା ଉଚିତ ଜଳ, ବାୟୁ ଓ ସ୍ଥଳଭାଗକୁ ନେଇ ନିର୍ମିତ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ମଣିଷକୃତ । ମନୁଷ୍ୟ ଏଥପତି ରାଜନୀତି ଦିଗରୁ, କ୍ଷଣିକ ପ୍ରଗତି ଅଭିଳାଷ ଦିଗରୁ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ତଥା ଗୋଷ୍ଠୀଗତ ବିଚାର ଦିଗରୁ ସାରା ଉରପ୍ ମରକାରା ଓ ବେସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ମସ୍ତଶପୋଗ୍ୟ |

• କଲଂଳ ହନି
• କଲକାରଖାନା ନିକ୍ନ୍ତଣ
• ଯାନବାହନ ନିଯନ୍ତ୍ରଣ
• ଗଣମାଧ୍ୟମଦ୍ଵାରା ସଚେତନତା ପୁଣି |

୧୬ । ଦୂରଦର୍ଶନ

ଯାହାର କ୍ଳାନ୍ତବିରହିତ କଂସାକବାଟ ଖୋଲିଗଲେ ଯନ୍ତ୍ରଣା-ଜହ୍ଲାଦର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟେ, ଯାହାର ମନୋରଞ୍ଜକ ରଙ୍ଗିନ୍ ପର୍ଦାରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ପରି ଜଗଜ୍ଜନଙ୍କ ମୋହଭଙ୍ଗ କରି କଲ୍ୟାଣକର ହୁଏ, ଯିଏ ଅନେକ ଅନ୍ଵେଷାର ଅଭିଧାନ ସେ ଆମର ଆଜିର ଦୂରଦର୍ଶନ । ସେ ଭରିଦିଏ ଚିତ୍ତଚାଞ୍ଚଲ୍ୟ । ସେ ଆଣିଦିଏ ନବରସର ରସାଳ ଦିବ୍ଯାନୁଭୂତି । ଏ ଯୁଗରେ ଚକ୍ଷୁ ଥାଇ ବି ନଥ‌ିବା ଭୋଗବାଦୀ, ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସଂଶୟ ସୁଧାର ନିମନ୍ତେ ଏହି ବହୁଲୋକପ୍ରିୟ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଦୂରଦର୍ଶନ ଆଜି ସଞ୍ଜୟର ଦୁର୍ବହ ଭୂମିକାର ନିର୍ବାହକ । ଏହାର ଉପଯୋଗିତା ଅନସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ ।

ଅନେକ ଉପଭୋଗ୍ୟ ଅବଦାନର ଅଧିକାରୀ ପ୍ରାଜ୍ଞ ମାନବର ଜ୍ଞାନପିପାସା କେବେ ବି ପ୍ରଶମିତ ହେବ ନାହିଁ । ନିତ୍ୟନୂତନ ଆବିଷ୍କାର- ଉଦ୍ଭାବନ ପାଇଁ ସେ ସର୍ବଦା ଗବେଷଣାରତ । ସ୍କଟଲାଣ୍ଡର ଜନ୍ ବେୟଡ଼ ହିଁ ଦୂରଦର୍ଶନର ଜନ୍ମଦାତା । ସେ ୧୯୪୪ ଦେଇଥିଲେ । ଏହି ଦୂରଦର୍ଶନ ଆମ ଆଖୁକୁ କରେ ନିଦହରା, ମନକୁ କରେ ସ୍ୱମ୍ମିଳ, ଭାବନାକୁ କରେ ଭାବୋଦ୍ଦୀପ୍ତ ଏବଂ ଆମ କାମନାବାସନାରେ ଦିଏ ପୂର୍ଣାହୁତି । ପ୍ରଚଳନଧର୍ମୀ ଟେଲିଭିଜନ ବା ଦୂରଦର୍ଶନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଭାରତରେ ୧୯୬୫ ମସିହାରେ ଅୟମାରମ୍ଭ ହେଲା । ୧୯୮୧ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରତି ପୁରପଲ୍ଲୀରେ ଏହାର ପ୍ରଦର୍ଶନ ପ୍ରସାରିତ ହେଲା । ୧୯୮୬ରୁ ୧୯୯୨ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହାର ଦ୍ୱୈତମୁଖୀ କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ହେଲା । କୃତ୍ରିମ ଉପଗ୍ରହ ମାଧ୍ୟମରେ ଦୂରଚିତ୍ର, ସମ୍ବାଦମାନ ପ୍ରେରଣ କରାଯାଇ ବିବିଧ ଧରଣର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ୧୯୯୪ ମସିହାରୁ ସଂଚାରିତ ହେଲା ।

ଡିଡି-୧, ଜି-ଟିଭି, ଇ-ଟିଭି, ଷ୍ଟାର-ଟିଭି, ଡିସ୍କଭରୀ, ଡିଡି-ସ୍ପୋର୍ଟସ୍, କଲର୍ସ, ଆସ୍ଥା, ଆଜ୍‌ତକ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଏକାଧ୍ଵ ଚାନେଲ ଦୂରଦର୍ଶନ ଜରିଆରେ ଜନରୁଚିକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇ ଏକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଓ ବ୍ୟାଟେରୀ ଉଭୟରେ ଚଳମାନ ହୋଇ ଉଠୁଥ‌ିବା ଦୂରଦର୍ଶନ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍‌ ବା ତଡ଼ିତ୍ ଅଣୁର ଏକ ରୂପଗ୍ରାହୀ ବେତାର ଯନ୍ତ୍ର । ଏଥରେ ଉପଲବ୍ଧ ଧ୍ଵନି ଓ ରୂପର ପ୍ରତିଫଳନ ତେଜସ୍କ୍ରିୟ ଶକ୍ତି ସାହାଯ୍ୟରେ ହିଁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ଟିଭି ‘କେନ୍ଦ୍ରର ଟିଭି ଟାୱାର ଯୋଗୁଁ ଦୂରଦର୍ଶନର ସମସ୍ତ କାରସାଦି ସମ୍ଭବପର ହୋଇଥାଏ । ସୁଦୃଶ୍ୟ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ କଳେବର ବିଶିଷ୍ଟ ଦୂରଦର୍ଶନର କାଚଫଳକ ଉପରେ ରୁପେଲି ଚିତ୍ର କ୍ରମଶଃ ନିଷ୍ପ୍ରଭ ହେବା ସହିତ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଅଜ୍ବଳ ରଙ୍ଗିନ୍ ଦୃଶ୍ୟପଟ୍ଟର ରୂପବିଭା ପରମ ପରିତୃପ୍ତି ଆଣିଦେଉଛି ।

ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵକୁ ବିସ୍ତାରିତ କରେ, ବିଶ୍ଵର ବିଶାଳତ୍ୱକୁ ନ୍ୟୁନ କରିଦିଏ, ଦୂରତାର ବ୍ୟବଧାନକୁ ଦୂରେଇ ଦିଏ, ମାନବୀୟ ସଂପ୍ରୀତି ଓ ସଦ୍‌ଭାବ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରେ ଏବଂ ସର୍ବୋପରି ଆନନ୍ଦଦାନର ଯାଦୁମନ୍ତ୍ର ବଳରେ ଚିତ୍ତବିନୋଦନ ବି କରେ । ଜ୍ଞାନର ଆହରଣ, ବିତରଣ ଏବଂ ଯଥୋଚିତ ପ୍ରୟୋଗ କରି ନିରକ୍ଷର ଜନତାର ସଖା ସାଜି ଏହା ଶିକ୍ଷାଦାନ କରେ । ସତ୍ୟର ସନ୍ଧାନ, ବିଷୟରେ ଦିବ୍ୟଗୁରୁ ଭାବରେ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେଇପାରେ ।

ୟୁ.ଜି.ସି. କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ଇଗ୍‌ନଉ ନେଟ୍ବାର୍କ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ଆଞ୍ଚଳିକ ଭାଷାରେ ଯୁବ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ଜନଶିକ୍ଷା ଓ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ସାହିତ୍ୟ ପତ୍ରିକା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, କୃଷିଶିକ୍ଷା, ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟଶିକ୍ଷା, ଧର୍ମନୀତି ଆଦି ଶିକ୍ଷା ଓ ସଂସ୍କୃତିମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଏଥରେ ଉପଲବ୍ଧ ହୁଏ । ରାମାୟଣ, ମହାଭାରତ, ଶିବଚରିତ ଆଦି ପୌରାଣିକ ଏବଂ ଝାନ୍ସୀ ରାଣୀ, ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ, ଶୋଭା ସୋମନାଥ କୀ ଆଦି ଐତିହାସିକ ସିରିଏଲ୍‌ ପ୍ରଚାରିତ ଓ ପ୍ରସାରିତ କରି ଦୂରଦର୍ଶନ ଆମର ଧାର୍ମିକ ଏବଂ ଐତିହ୍ୟ ପ୍ରୀତିକୁ ଜୀବନ୍ୟାସ ଦେଇପାରିଛି । ହେଉଛି । ତେଣୁ ଏଥ‌ିରେ ସ୍ୱପ୍ନ ଅଛି, ସମ୍ଭାବନା ଅଛି; ପୁଣି ଦୁଃଖ ଅଛି, ଦୁର୍ଭାବନା ବି ଅଛି ।

ଏଥରେ ସୁନ୍ଦରୀ ସୌମ୍ୟଦର୍ଶନା କ୍ରୀଡ଼ନକ ଓ ପଣ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟ ! ଟିଭିରେ ବହୁଳଭାବେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ଓ ପ୍ରଚାରିତ କ୍ରିକେଟ୍ ଖେଳ ଏକ ଦୁରାରୋଗ୍ୟ ବ୍ୟାଧ ସାଜି ଆମର ଅନେକ ଶ୍ରମଦିବସକୁ ନଷ୍ଟକରେ । ଏହାରି ପାଇଁ ଆମ ଯୁବସଂପ୍ରଦାୟ ଉତ୍‌ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଉଦ୍‌ଭ୍ରାନ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ଏହାରି ପାଇଁ କେତେ ସୁତରାଂ, ସୁନାମିର ମହାପ୍ରଳୟ ହେଉ ବା ରଣପ୍ରାନ୍ତରର ନାରକୀୟ ରକ୍ତାକ୍ତ ଲୀଳା ହେଉ, ବିଜ୍ଞାନୀର ବିଜ୍ଞ ଆବିଷ୍କାର ହେଉ ଅଥବା ବିଶ୍ବମାଧୁର୍ଯ୍ୟର ଐଶ୍ବର୍ଯ୍ୟ ପସରା ହେଉ; ଶିକ୍ଷା, ସଂସ୍କୃତି ଓ କଳାଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ, ନୃତ୍ୟ-କ୍ରୀଡ଼ା ଆଦି ପ୍ରତିଟି କ୍ଷେତ୍ରର ବାସ୍ତବ ଚିତ୍ର ପ୍ରତିଫଳନ କରାଇବାରେ ଦୂରଦର୍ଶନର ଅବଦାନ ଅନସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ । ଦୂରଦର୍ଶନର ମାର୍ଜିତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆମ ମନୋପ୍ରାଣରେ ଉଲ୍ଲାସର ତରଙ୍ଗ ଖେଳାଇ ଦେଉ । ତା’ରି ପାଇଁ ଆମ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ସଂପ୍ରସାରିତ ହେଉ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Grammar ପତ୍ରଲିଖନ ଓ ଦରଖାସ୍ତ Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ପତ୍ରଲିଖନ ଓ ଦରଖାସ୍ତ

ପତ୍ରଲିଖନ ସମ୍ପର୍କରେ
ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ପାରିବାରିକ, ଆଫିସିକ, ପ୍ରଶାସନିକ, ବ୍ୟବସାୟିକ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନ ସ୍ତରରେ ଭାବବିନିମୟର ଅନ୍ୟତମ ଲିଖ ମାଧ୍ୟମ ହେଉଛି ପତ୍ର । ପତ୍ରଲିଖନଦ୍ୱାରା ପ୍ରେରକ ପ୍ରାପକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ନିଜର କଥ୍ତବ୍ୟକୁ ସହଜ, ସରଳ ଓ ଗୋପନର ସହିତ ଲେଖୁ ବୁଝାଇ ଜଣାଇ ପାରିଥାଏ । ପତ୍ରଲିଖନ ବିଷୟକୁ ଆମ ଭାଷାରେ ଚିଟାଉ, ବାର୍ତ୍ତା, ଚିଠି, ସନ୍ଦେଶ, ସମ୍ବାଦ ଆଦି ଲିଖ୍ ପ୍ରେରଣ ଚିଠାଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ଦୂତ ହାତରେ, ପାରା ଗଳାରେ, ଘୋଡ଼ାପିଠିରେ ବୁହାଯାଉଥିବା, ପ୍ରେରଣ କରାଯାଉଥିବା ପତ୍ର ଇଟାଲୀ, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଇଂଲଣ୍ଡ ଦେଇ ଆମ ଦେଶରେ ଓ ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ଡାକବିଭାଗଦ୍ବାରା ୧୮୫୦ ମସିହା ପରେ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଓ ସରକାରୀସମ୍ମତ ହୋଇ ପ୍ରଚଳିତ ହେଲା । ପତ୍ର ପ୍ରେରଣ ଏକ ଡାକୁଆ ସେବାରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହେଲା । ପତ୍ର ଏହି ମର୍ମରେ ହେଉଛି– ‘ଏକ ଲିଖ୍ ସମ୍ବାଦ; ଯାହା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଅନୁଷ୍ଠାନଠାରୁ ଅନ୍ୟ ନିକଟକୁ ବକ୍ତବ୍ୟ, ମନ୍ତବ୍ୟ, ତଥ୍ୟ ପ୍ରେରଣ, ଖବର ପ୍ରଦାନ, ଅଭିମତ ଲିଖନ, ଭାବନା ଓ ସମସ୍ୟା ଅବଗତିକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରେରଣ କରାଯାଇଥାଏ ।

ପତ୍ରର ପରିସର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଦୁଃଖସୁଖଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଜାତୀୟ ସମସ୍ୟା, ସରକାରୀ ଘୋଷଣା, ବ୍ୟବସାୟିକ ବୁଝାମଣା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସକଳ ଜୀବନ ଓ ସମାଜଧାରାର ଅବସ୍ଥା ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ । ପତ୍ରରୁ ସମାଜ, ସମୟ, ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ସମସ୍ୟାର ଚିତ୍ର ମଧ୍ୟ ମିଳିଥାଏ । ମହାନ୍ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ପତ୍ର ସାର୍ବକାଳୀନ ମଣିଷ ସଭ୍ୟତାର ସମ୍ପଦ ଓ ପ୍ରେରଣା ହୋଇଉଠେ । ପୂରଣ କରି ନୂତନ ଚିନ୍ତାଧାରାର ମାର୍ଗ ବି ଖୋଲିଦିଏ । ତେଣୁ ପତ୍ର ଲେଖୁବା ଏକ କଳା, ଏକ ଯୁକ୍ତି, ଏକ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ବର୍ଣ୍ଣନାର ସାରଲ୍ୟ, ଭାଷାର ସ୍ପଷ୍ଟତା ଓ ବୋଧଗମ୍ୟ ପ୍ରୀତିକର ଅର୍ଥଦ୍ୟୋତନା, ଗଠନରେ ଠିକଣା, ତାରିଖ, ସ୍ଥାନ, କାଳ, ପାତ୍ର ଓ ପୂର୍ଣ ବିବରଣୀ ପରିଷ୍କାର ଭାବରେ ପ୍ରଦାନ, ପ୍ରାପକ ଓ ପ୍ରେରକର ପରିଚିତି ଇତ୍ୟାଦି ଉତ୍ତମ ପତ୍ରର ଲବଣ |

ଆମେ ସାଧାରଣ ଜୀବନରେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା, ସମ୍ପର୍କରେ ଆସୁଥିବା ପତ୍ରଲିଖନ କଳାକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ | ଘରୋଇ ପତ୍ର, ଆବେଦନ ପତ୍ର, ଆଫିସିକ ପତ୍ର, ବାଣିଜ୍ୟିକ ପତ୍ର, ନିମନ୍ତ୍ରଣ ପତ୍ର ଓ ସମ୍ବାଦଧର୍ମୀ ପତ୍ର ଭାବରେ ୫ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପତ୍ରରେ ପ୍ରେରକ ଓ ପ୍ରାପକ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପର୍କ, ସମ୍ବୋଧନ, ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ଭକ୍ତିବୋଧ, ଆନ୍ତରିକତା, ପରିସମାପ୍ତିରେ ସମ୍ବନ୍ଧସୂଚକ ଇତି ଓ ବିଷୟ ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ଆତ୍ମକତାର ସ୍ବାଦ ରହିବା ଉଚିତ । ଇଷ୍ଟ ସ୍ମରଣ, ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସଶ୍ରଦ୍ଧାର ହୁଏ । ଆବେଦନ ପତ୍ର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ । ଏହା ଘରୋଇ ସୁଖଦୁଃଖର ଚିତ୍ର ବହନ କରିନଥାଏ ।

ସରକାରୀ କିମ୍ବା ବେସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାର ଅଧିକାରୀମାନଙ୍କ ପାଖକୁ ଲେଖାଯାଏ । ସରକାରୀ ସମସ୍ୟା, ଆଫିସିକ ସ୍ତରରେ ଅଫିସର- କର୍ମଚାରୀ -ଆଫିସିକ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ଭିତରେ ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ ଓ ତଥ୍ୟପ୍ରେରଣ ନିମନ୍ତେ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଯୋଗାଯୋଗପାଇଁ ସରକାରୀ ପତ୍ର ଓ ଅର୍ଦ୍ଧସରକାରୀ ପତ୍ର ଲେଖାଯାଇଥାଏ । ଏଧରଣର ପତ୍ରରେ ପତ୍ରାଙ୍କ, ଦିନାଙ୍କ, ବିଷୟ, ପ୍ରେରକର ଲେଖାଯାଇଥାଏ । ବାଣିଜ୍ୟିକ ପତ୍ରରେ ପୁତ୍ରର ଆରମ୍ଭରେ ପ୍ରେରକର ନାମ, ଠିକଣା, ପଦବୀ, ପତ୍ରର ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରାପକର ନାମ, ପଦବୀ, ଠିକଣା, ପତ୍ରର ଆରମ୍ଭରେ ପତ୍ରାଙ୍କ ନମ୍ବର, ତାରିଖ, ସହାୟକ ନମୁନା ଓ ବିଷୟବସ୍ତୁର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ସୂଚନା ଲେଖାଯାଇ

ବିଷୟାନୁସାରୀ ବିବରଣୀ ପ୍ରସଙ୍ଗକ୍ରମେ ଲେଖାଯାଏ । ଶେଷରେ ପ୍ରାପକଙ୍କ ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ଭାବ, ବିଶ୍ବସ୍ତ ଭାବ, ମାନ୍ୟଭାବ ରହି ପ୍ରେରକର ନିଜସ୍ଵ ସ୍ବାକ୍ଷର ଓ ମୋହର ରହିଥାଏ । ଏ ଧରଣର ପତ୍ର ବ୍ୟବସାୟ ପରିଚାଳନା ସହିତ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ । ସଂଚାର ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ‘ଇ-ମେଲ୍‌’ ହୋଇପାରୁଛି । ପତ୍ର ପ୍ରସଙ୍ଗର ଆଶୁପ୍ରେରଣ ନିମନ୍ତେ ଇ-ମେଲ୍ ବିଧାନ ଆମ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଜୀବନର ମାନକ ପ୍ରମାଣ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ଇ-ମେଲ୍‌ରେ ଚିଠି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ହେବା ଓ ମେଲ୍ ନମ୍ବର ଖାତ ଜରୁରୀ ଅଟେ । ପ୍ରଥମେ ଇ-ମେଲ୍ ଫାଇଲ୍ ନାମ, ବିଷୟ, ପ୍ରାପକ, ପ୍ରାପକଙ୍କ ଇ-ମେଲ ଫାଇଲ୍ ନାମ ଓ ନମ୍ବର ଏବଂ ପ୍ରସଙ୍ଗ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଏ ପ୍ରକାର ପତ୍ରରେ ରହି କମ୍ପ୍ୟୁଟର ମାଧ୍ୟମରେ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ଜରିଆରେ ପ୍ରେରଣ ହୋଇଥାଏ ।

ନିମନ୍ତ୍ରଣ ପତ୍ର ଓ ଶୋକସମ୍ବାଦ ଆମ ପରମ୍ପରା ଓ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରତୀକଭାବରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥାଏ । ଭୋଜି, ସାଂସ୍କୃତିକ ଉତ୍ସବ ପାଳନ, ବିବାହ ବ୍ରତାଦି ପାରମ୍ପରିକ ବିଧାନ, ଜନ୍ମ-ମୃତ୍ୟୁ ଇତ୍ୟାଦି ଘଟଣାରେ ପ୍ରିୟଜନମାନଙ୍କୁ ଯୋଗ ଏହି ମର୍ମରେ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀଙ୍କ ଅବଗତି ଓ ପ୍ରସ୍ତୁତି ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର ଭିଭିରେ ପତ୍ରଲିଖନ କଳାର ନମୁନା ଜଣାଇବାକୁ ଯାଇ କେତୋଟି ବିଷୟ ଉପରେ ‘ପତ୍ରଲିଖନ’ କରାଯାଉଛି ।

ପତ୍ତଳିଖନ :

୧ । ତୁମ ଜନ୍ମଦିନ ଉତ୍ସବରେ ଯୋଗଦାନ ନିମନ୍ତେ ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ନିକଟକୁ ଏକ ପତ୍ର ଲେଖ ।
ବରପାଳି
୨୬ ନଭେମ୍ବର, ୨୦୧୬

ଥନ୍ତିରଲଂ ବନ୍ଧୁ ସୁଧାଣ୍ଡ,
ମୋର ଆନ୍ତରିକ ଶୁଭେଚ୍ଛା ନେବୁ । ମଉସା ଓ ଲିଖୁଭାଇଙ୍କୁ ମୋର ନମସ୍କାର ଜଣାଇଦେବୁ । ମାମାକୁ ମୋର ହୃଦୟର ସ୍ନେହ ଜଣାଇବୁ । ଅନେକ ଦିନ ହେଲା ତୋର ପତ୍ରକୁ ଅପେକ୍ଷା କରି ବସିଥିବାବେଳେ ଗତକାଲି ତାହା ପ୍ରାପ୍ତ ହେବାପରେ ମୁଁ ବହୁତ ଆନନ୍ଦିତ । ତୁ ଜାଣି ଖୁସିହେବୁ ଯେ ଆସନ୍ତା ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୧୬ ତାରିଖ ଦିନ ମୋର ପଞ୍ଚଦଶତମ ଜନ୍ମଦିନ ପାଳିତ ହେବ । ଏହି ଅବସରରେ ସମସ୍ତ ଦୂର ଓ ନିକଟ ବନ୍ଧୁ ତଥା ଆତ୍ମୀୟ ସୃଜନମାନଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇଛି । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ତୋର ଏଠାରେ ଉପସ୍ଥିତି ମୋ ପାଇଁ ଖୁବ୍ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ଜନ୍ମଦିନ ପାଳନ ଅବସରରେ ସେଦିନ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ଏକ ଭଜନ ସନ୍ଧ୍ୟା ଓ କରିବେ ।

ପିଠାପଣା ସହିତ ଭୋଜିଭାତର ମଧ୍ୟ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଛି । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଶୈଳୀକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିହାର କରି ଆମ ନିଜସ୍ଵ ସଂସ୍କୃତି ଅନୁସାରେ ଏହି ଉତ୍ସବକୁ ବେଶ୍ ଆଡ଼ମ୍ବର ସହକାରରେ ପାଳନ କରାଯିବ । ମଉସାଙ୍କୁ ସଙ୍ଗରେ ଧରି ତୁ ନିଶ୍ଚୟ ୧୫ ତାରିଖ ଦିନ ଆମ ଘରେ ପହଞ୍ଚୁ । ମାମା ଆସିବା ମଧ୍ୟ ଖୁବ୍ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ତୁ ଏଠାକୁ ଆସିବାପରେ ଆମେ ସମସ୍ତେ ମିଳିମିଶି ମା ସମଲେଶ୍ବରୀଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଯିବା । ଦଶମ ପରୀକ୍ଷା ଶେଷ ହେବା ପରେ ମୁଁ ମଧ୍ୟ ତମ ଘରକୁ ଯିବି । ମୋର ଏହି ପତ୍ରକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ମନେକରି ନିଶ୍ଚୟ ଆସିବୁ । ତୁ ଆସିବା ପରେ ଅନେକ ପୁରୁଣା କଥା ସବୁ ଆଲୋଚନା କରିବା । ଆଜିପାଇଁ ଏତିକିରେ ରହୁଛି ।

। ଇତି ।
ତୋର ବହୁ
ଅମିତ

୨ । ଜାତୀୟ ସମର ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ବାହିନୀରେ ଯୋଗଦେବା ନିମନ୍ତେ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ପିତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ଣହାଦନଗର ଭଲ ବିଦପାଳମ୍ନ, ରୁବନେଶ୍ଵର
୨୪ ଜୁଲାଇ ୨୦୧୬

ପରମ ପୂଜାସ୍ପଦ ବାପା,
ମୋର ଭକ୍ତିପୂତ ପ୍ରଣାମ ଗ୍ରହଣ କରିବେ । ମାଆଙ୍କୁ ମୋର ପ୍ରଣାମ ଜଣାଇଦେବେ । ମୁନିକୁ ମୋର ସ୍ନେହାଶୀର୍ବାଦ । ଗତକାଲି ଆପଣଙ୍କ ପତ୍ର ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ଘର କଥା ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲି । ଏକ ବିଶେଷ ଆବଶ୍ୟକତା ନିମନ୍ତେ ଆପଣଙ୍କ ଅନୁମତି ଲୋଡ଼ି ଏ ପତ୍ର ଲେଖୁଛି । ସେବା ଶିକ୍ଷା ଦେବା ନିମନ୍ତେ ସରକାର ବାଳଚର ଓ ଜାତୀୟ ସମର ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ବାହିନୀର ପ୍ରଚଳନ କରାଇଛନ୍ତି । ଏଣୁ ମୁଁ ଆମ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଥ‌ିବା ଏନ୍.ସି.ସି.ରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରୁଛି । ଏହାର କାରଣ ହେଉଛି ଏହି ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଶୃଙ୍ଖଳାବୋଧ ଓ ଦେଶାତ୍ମବୋଧ ଚେତନା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ ।

ଏହା ସହିତ ଉଚ୍ଚତର ଅଧ୍ୟୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏବଂ ସରକାରୀ ଚାକିରୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ମୁଁ ଆମ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଏନ୍.ସି.ସି. ପ୍ରଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଅନୁମତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇସାରିଛି । ଆପଣଙ୍କ ଅନୁମତି ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ପରେ ମୁଁ ଆବଶ୍ୟକ ଦେୟ ପୈଠ କରିବା ସହିତ ଏହି ସଂସ୍ଥାରେ ନାମ ଲେଖାଇବି । ବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷାଦାନ ବାହାର ସମୟରେ ଏହି ବିଷୟ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦିଆଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥ‌ିବାରୁ ମୋର ଶିକ୍ଷାଲାଭ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା କୌଣସି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟି କରିବ ନାହିଁ । ବିଶ୍ଵାସ । ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ବିଷୟ ପରେ ଜଣାଇବି । ଆପଣଙ୍କ ଅନୁମତି ଅପେକ୍ଷାରେ –

। ଇତି ।
ଆପଣଙ୍କ ସ୍ନେହାଧୀନ ପୁତ୍ର
ରିକୁ

୩। ତୁମ ସାନଭଉଣୀର ବିବାହ ଉତ୍ସବରେ ଯୋଗ ଦେବା ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ ଜଣାଇ ସାଙ୍ଗ ନିକଟକୁ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ବିରଜା ରୋଡ୍
ତା ୭୩ ୨୦୧୬

ପ୍ରିୟ ସୁରେଶ,
ମୋର ଶୁଭେଚ୍ଛା ଗ୍ରହଣ କରିବ । ମଉସା, ମାଉସୀ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗୁରୁଜନମାନଙ୍କୁ ମୋର ଭକ୍ତିପୂତ ପ୍ରଣତି ଜଣାଇଦେବ । ମୋର ଲେଖୁବାର କାରଣ ଏହିକି ଯେ ଆମ ଝୁନାର ବାହାଘର ସ୍ଥିର ହୋଇଯାଇଛି । ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୭ ତାରିଖରେ ଆଉ ମାତ୍ର ୧୦ ଦିନ ପରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ । ବାପା ଓ ମମି ଏ ବାବଦରେ ମଉସା ଓ ମାଉସୀଙ୍କ ସହିତ ଭଲ ଭାବରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହୋଇ ସାରିଛନ୍ତି । ତୁମକୁ ମୋର କହିବା କଥା ହେଉଛି ତୁମେ ତାଙ୍କ ସହିତ ନିଶ୍ଚୟ ଆମ ଘରକୁ ଆସି ବିବାହ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ । ମୁଁ ଜାଣେ ଯେ ପରୀକ୍ଷା ନିକଟ ହେଲାଣି; ନିଶ୍ଚୟ ଅସୁବିଧା ହେବ । ତେବେ ତୁମେ ନ ଆସିଲେ ମନ ଆଦୌ ଭଲ ଲାଗିବ ନାହିଁ । ଝୁନା ମୋତେ ବାରମ୍ବାର ତାଗିଦ୍ କରିଛି । ତା’ର ଯୁକ୍ତି ସୁରେଶ ଭାଇ ଯଦି ନ ଆସିବେ ତେବେ ମୁଁ ଜାଣିବି ମୁଁ ତାଙ୍କର ଭଉଣୀ ନୁହେଁ, ସେ ମୋତେ ମିଛରେ ଭଣ୍ଡାଉଥିଲେ । ବହୁତ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ମୁଁ ଆଉ ବିଶେଷ ଲେଖୁନି । ତୁମେ ଆସିଲେ ସବୁ ରହିଛି ।

। ଇତି ।
ତୁମର ପ୍ରିୟ ସାଙ୍ଗ
ରତିକାନ୍ତ୍ର

୪। ମାତୃ ବିୟୋଗ ଘଟିଥିବା ଜନୈକ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ନିକଟକୁ ଏକ ସାନ୍ତନାମୂଳକ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ତା ୨୪ ଅକ୍ଟୋବର, ୨୦୧୬
କୋଟପାଡ଼, କୋରାପ୍ଟଟ

ପ୍ରିୟ ସାଗର,
ମୋର ଶୁଭେଚ୍ଛା ଜାଣିବୁ । ମଉସା ଓ ଅନ୍ୟ ଗୁରୁଜନମାନଙ୍କୁ ମୋର ପ୍ରଣାମ । ସାନମାନଙ୍କୁ ସ୍ନେହ । ବିନୋଦ ପାଖରୁ ଭୋର ଦୁଃଖଦ ସମ୍ବାଦ ଶ୍ମଶିଲା ପରଠାରୁ ମୁଁ ଏବଂ ପରିବାରେ ଲୋକମାନେ ପ୍ରଞ୍ଚ ଓ ସ୍ବିକ୍ମାଣ ହୋଲଯାଲଛ | ମାଇପାର ମତ୍ୟୁ ଖବର ମୋ ପାଇଁ ବିନା ମେଘେ ବଜ୍ରପାତ ତୁଲ୍ୟ ଥିଲା । ସେ ଯେ ଆଉ ଇହ ଜଗତରେ ନାହାଁନ୍ତି ଏହା ମୁଁ ବିଶ୍ବାସ କରିପାରୁନି ।

ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଶୋକ ସାଗରରେ ଭସାଇ ସେ ଯେ ଚାଲିଯିବେ, ଏକଥା କିଏ ବା କଳ୍ପନା କରିଥିଲା । ସତରେ ବିଧାତାଙ୍କ ବିଧାନ ବଡ଼ ବିଚିତ୍ର । ମାଉସୀଙ୍କ ପରି ସ୍ନେହଶୀଳା, ଧର୍ମପ୍ରାଣା ଓ ଆଦର୍ଶ ସ୍ଥାନୀୟା ମହିଳା ଏ ସଂସାରରେ ବିରଳ । ତାଙ୍କର ବିୟୋଗ କେବଳ ତମ ପରିବାର ପାଇଁ ନୁହେଁ, ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଅପୂରଣୀୟ କ୍ଷତି । ତାଙ୍କର ସହାସ୍ୟ ବଦନ, ମଧୁର ଓ ରସସିକ୍ତ ବଚନ ଏବେ ମଧ୍ୟ ଆଖୁ ସାମ୍ନାରେ ନାଚି ଉଠୁଛି । ତୋର ବନ୍ଧୁ ଭାବରେ ମୁଁ ତାଙ୍କଠାରୁ ଯେଉଁ ଅକପଟ ସ୍ନେହ ପାଇଛି, ଯେଉଁ ଅପତ୍ୟବୋଧ ଲାଭ କରିଛି, ତାହା ଚିରଦିନ ମୋ ହୃଦୟରେ ଜୀବନ୍ତ ହୋଇ ରହିବ । ମୁଁ ଜାଣେ ଜଣେ ଅନୁଭବୀ ହିଁ ମାତୃ- ବିୟୋଗର ଦୁଃଖକୁ ଜାଣିପାରିବ । ଏ ଶୂନ୍ୟତା ଏ ଅଭାବବୋଧ କେବଳ ତୋର ନୁହେଁ ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କର । ଭବିତବ୍ୟ ଯାହା ତାହା ଅବଶ୍ୟ ଘଟିବ । କେହି ଏହାକୁ ଅମାନ୍ୟ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ମାଉସୀଙ୍କ ଅଧୁରା ସ୍ଵପ୍ନକୁ ତୋତେ ପୂରଣ କରିବାକୁ ହେବ । ଏହାହିଁ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ତୋର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଉପହାର । ପରିବାରର ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ସନ୍ତାନ ଭାବରେ ଏହି ଦୁଃଖଦ ପରିସ୍ଥିତିର ମୁକାବିଲା କରିବା

ମର୍ତ୍ତ୍ୟ ମଣ୍ଡଳେ ଦେହ ବହି, ଦେବତା ହୋଇଲେ ମରଇ । ମାଆଙ୍କର ଆତ୍ମା ସ୍ଵର୍ଗରେ ଶାନ୍ତିରେ ରହୁ । ସେହିଠାରୁ ସେ ତାଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦର ଅଭୟ ହାତ ତୋ ମୁଣ୍ଡରେ ରଖି’ନ୍ତୁ । ଏତିକି ମୁଁ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ନିକଟରେ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁଛି । ମୁଁ ତୁମ ଘରକୁ ଗଲେ ମୋ ସହିତ ଏଠାକୁ ନେଇ ଆସିବି । ବର୍ତ୍ତମାନ ପାଇଁ ରହୁଛି । ଅନ୍ୟସବୁ ସାକ୍ଷାତ୍‌ରେ ।

। ଇତି ।
ତୋର ବନ୍ଧୁ ବିବେକ

୫। ତୁମେ ପଢ଼ୁଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟାଳୟର କେତେକ ସମସ୍ୟା ସମ୍ପର୍କରେ ଜଣାଇ ପିତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ଖଣ୍ଡିଏ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ରେଭେନ୍ସା କଲେଜିଏଟ ସ୍କୁଲ
୧୦ ଅକ୍ଟୋବର, ୨୦୧୬

ପୂଜାଧାର ବାପା,
ମୋର ପ୍ରଣାମ ନେବେ । ମାଆଙ୍କୁ ଓ ସାଆନ୍ତବାପାଙ୍କୁ ମୋର ଭୂମିଷ୍ଠ ପ୍ରଣାମ ଜଣାଇବେ । ଆପଣଙ୍କ ପ୍ରେରିତ ପତ୍ର ମୁଁ ପାଇଛି । ଆମ ବିଦ୍ୟାଳୟର ପଢ଼ାପଢ଼ି ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖବର ଜାଣିବାପାଇଁ ଆପଣ ଲେଖୁଛନ୍ତି । ମୁଁ ସେ ବିଷୟରେ ଲେଖୁଛି । ଆମ ହାଇସ୍କୁଲଟିର ମାଟ୍ରିକ୍ ପରୀକ୍ଷାଫଳ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଯଥେଷ୍ଟ ସୁନାମ ରହିଛି । ଅନେକ ସୁଯୋଗ୍ୟ, ଅଶେଷ ବହୁତ । କିନ୍ତୁ: ଦୁଃଖର କଥା ବାପା, ଗତବର୍ଷ ଆମ ସ୍କୁଲର ବହୁଜନପ୍ରିୟ ପ୍ରଧାନ ଶିକ୍ଷକ ଅବସର ନେଇଛନ୍ତି । ଅଙ୍କ, ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ଅଭାବ ରହିଛି । ସ୍କୁଲର ସର୍ବକନିଷ୍ଠ ଜଣେ ସାର୍ ଏବେ ଭାରପ୍ରାପ୍ତ ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି । ସ୍କୁଲ ଶୈକ୍ଷିକ ପରିବେଶ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇଯାଇଛି । ସ୍କୁଲ କମିଟି ରଖୁବା ଦୁଇଜଣ ନୂଆ ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ ଆଦୌ ପଢ଼ାଇ ଖସି ପଡ଼ିଲାଣି । ସ୍କୁଲ ଛାତ୍ରାବାସରେ ପିଲାସଂଖ୍ୟା କମି କମି ୧୬|୧୭ କୁ ଆସିଗଲାଣି । ଏଠାରେ ଖୁଆପିଆ ଓ ପଢ଼ାପଢ଼ିରେ ନାନାଦି ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି ।

ତଥାପି ବାପା, ହତୋତ୍ସାହିତ ନ ହୋଇ ଆମେ ଚଳିତବର୍ଷର କେତେଜଣ ଭଲପିଲା ନିଜ ଉଦ୍ୟମରେ ପାଠ୍ୟ-ପ୍ରସ୍ତୁତି ଠିକ୍ ଠିକ୍ ଚଳାଇଛୁ । ଏହି ଶିକ୍ଷାୟତନର ସବୁ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତି ସତ୍ତ୍ଵେ ମୁଁ ଆସନ୍ତା ମାଟ୍ରିକ୍ ପରୀକ୍ଷାରେ ଭଲ କରିବି ବୋଲି ଆଶା ରଖୁଛି । ସମୟ ପାଇଲେ ଜଣେ ଅଭିଭାବକ ହିସାବରେ ଆପଣ ଏହି ସମସ୍ୟା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଶିକ୍ଷାସଚିବଙ୍କୁ ଲେଖୁ ଜଣାଇବେ । ଚିଠି ପାଇ ଚିଠି ଦେବେ । ଆଶା କରୁଛି ଆପଣ ଓ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଦେହ ଭଲଥ । ଇତି ।

ଆପଣଙ୍କର ସ୍ନେହର ଅର୍କତା

୧ । ସ୍କୁଲ ପଡ଼ିଆରେ ଏକ କ୍ରୀଡ଼ା ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରିବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଅନୁମତି ପାଇଁ ଏକ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ମାନନାୟ,
ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକ, କ୍ଷେତ୍ରମୋହନ ହାଇସ୍କୁଲ, ଶାଳପଡ଼ା
ମଦ୍ରୋଦୟ ………………………………………… ସମାପେଷ୍ଟ
ବିଷୟ – କ୍ରୀଡ଼ା ପ୍ରତିଯୋଗିତା ପାଇଁ ଅନୁମତି ପ୍ରାର୍ଥନା ।
ସମୀପେଷୁ,
ଓ ନବମ ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ସହିତ ଏକ ବନ୍ଧୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଫୁଟବଲ ମ୍ୟାଚ୍ ଆସନ୍ତା କାଲି ଅପରାହ୍ନ ୩ ଘଟିକା ସମୟରେ ଖେଳିବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ । ଆମରି ସ୍କୁଲ ପଡ଼ିଆରେ ଖେଳ ହେବ ଏବଂ ଖେଳ ପରିଚାଳନା କରିବାପାଇଁ ଆମ ଖେଳ ଶିକ୍ଷକ ତାଙ୍କର ସଦୟ ସ୍ବୀକୃତି ଦେଇଛନ୍ତି । ଏହି ଖେଳ ହେବାଦ୍ଵାରା ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଯୋଗୀ ମନୋଭାବ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ । ଖେଳାଳିମାନେ ନିଜର କ୍ରୀଡ଼ାନୈପୁଣ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇବେ ଏବଂ ଖେଳ ଦେଖୁ ଅନ୍ୟ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲିତ ହୋଇ ଉଠିବେ । ତେଣୁ ବିନୀତ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁକି ଆପଣ ଦୟାପରବଶ ହୋଇ ଏହି କ୍ରୀଡ଼ା ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବାପାଇଁ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କଲେ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣଙ୍କ ନିକଟରେ ଚିର-ଉପକୃତ ହୋଇ ରହିବୁ ।

୨ । ପାନୀୟ ଜଳ ପାଇଁ ତୁମ ଗ୍ରାମରେ ନଳକୂଅ ଖୋଳାଇବାକୁ ବି.ଡ଼ି.ଓ.ଙ୍କ ନିକଟକୁ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ପ୍ମାନନାସ୍
ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ବ୍ଲକ୍ ଉନ୍ନୟନ ଅଧିକାରୀ, ରଣପୁର
ମହୋଦୟ …………………………………………………. ସମୀପେଷୁ ।
(ବୃନ୍ଦାବନପୁର ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ସରପଞ୍ଚଙ୍କ ଜରିଆରେ)
ବିଶପ୍ – ନଲକୁପ ଖୋଲାଲବାପାଇଁ ପ୍ତାଥନା |
ମଦ୍ରାଶସ୍,

ବିନମ୍ରତାର ସହିତ ଆମ୍ଭେ ସା: – ବ୍ରଜସୁନ୍ଦରପୁର, ପୋ:- ପିମ୍ପଲ, ଜି:- ନୟାଗଡ଼ର ଗ୍ରାମବାସୀବୃନ୍ଦ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବିଷୟ ପ୍ରତି ଆପଣଙ୍କର ଦଯାତ୍ର ଦ୍ୱଯ ଆକ୍ଷଣ କରୁଅଛି |

ଦୁଃଖ ଓ ପରିତାପର ବିଷୟ, ସ୍ବାଧୀନତାର ଦୀର୍ଘ ଅର୍ଦ୍ଧଶତାବ୍ଦୀ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ହେବା ସତ୍ତ୍ବେ ମଧ୍ୟ ଆମ ଗ୍ରାମରେ ଗୋଟିଏ ବି ଆଦର୍ଶ ସ୍ବଚ୍ଛ ନୀରଭରା ପୁଷ୍କରିଣୀ ଏଯାବତ୍ ନାହିଁ | ଅତିକ୍ଷୁଦ୍ର ଦୁଇ ତିନୋଟି ପଙ୍କ ଓ ଦଳପୂର୍ଣ୍ଣ ଜଳାଶୟ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ବର୍ଷବ୍ୟାପୀ ପ୍ରତିକୂଳ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟର ଶିକାର ହେବାକୁ ପଡ଼େ । ପ୍ରାୟ ଦୁଇ ହଜାରରୁ ଅଧ‌ିକ ଲୋକସଂଖ୍ୟାବିଶିଷ୍ଟ ଆମ ଗ୍ରାମରେ ଅନ୍ୟୁନ ୨ଟି ଗଭୀର ନଳକୂପ ଖନନ କରାଯାଇ ପାରିଲେ ସବୁଦିନପାଇଁ ଆମ୍ଭେମାନେ ପାନୀୟ ଜଳ ସମସ୍ୟାରୁ ନିଷ୍କୃତି ଲାଭ କରନ୍ତୁ ।

ତେଣୁ ବିନୀତ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁକି, ଆପଣ ସଦୟହୃଦୟ ହୋଇ ଆମ ଗ୍ରାମର ମଧ୍ଯ ଓ ପ୍ରାନ୍ତ ଭାଗରେ ଦୁଇଟି ଗଭୀର ନଳକୂପ ଖୋଲାଲବା ପାଇଁ ମଞ୍ଜୁରୀ ପ୍ରତ।ନ କଲେ ଆମ୍ବେମାନେ ଥାପଣଙ୍କ ନିକଟରେ ନିରଭଣା ହୋଇ ରହିତୃ |

୩। ତୁମ ଅଞ୍ଚଳରେ ଧାନଗଛରେ ପୋକ ଲାଗିଛି । ତା’ର ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ ଜିଲ୍ଲା କୃଷି ଅଧିକାରୀଙ୍କ ନିକଟକୁ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ |
ମହୋଦୟ
ଣ୍ଡାୟକ କିଲ୍ଲା କ୍ୱଶି ଅଧ୍କାରା, ନବରଲଂପୁର
ମନ୍ତେଦିଯ …………………………………………………………….. ସମୀପେଷୁ ।
ବିପତ୍ତ : ଆମ ରାଲକିଆ ବ୍ଳକ୍ ଅଅଲରେ ଧାନଗଛିରେ ଲାଗିଥ୍ବା ପୋକର ଚିଦୃଟ ଓ ତା’ର ପ୍ରତକାରର ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ପର୍କରେ କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥା ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା ।

ମହାଶମ୍ନ,
ଆମ୍ଭେ ନିମ୍ନ ସ୍ବାକ୍ଷରକାରୀଗଣ ଗ୍ରାମ: ରାଇକିଆ, ପୋ: ରାଇକିଆ, ଜି. – ନବରଙ୍ଗପୁରର ଅଧ୍ବବାସୀ ଅଟୁ । ଆମ୍ଭ ଗ୍ରାମ ନବରଙ୍ଗପୁର ସହରଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୫୦ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଆମ୍ଭ ଗ୍ରାମରେ ପ୍ରାୟ ୫୦୦ ପରିବାର ଅଛନ୍ତି । ଆମର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ପାଖାପାଖ୍ ୩୦୦୦ । ଏ ଅଞ୍ଚଳରେ ସମସ୍ତେ କୃଷି ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ଧାନଚାଷ ହିଁ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ଏକମାତ୍ର ଅବଲମ୍ବନ । ଚଳିତ ବର୍ଷ ଧାନଗଛରେ ଏକ ଅଜବ ପ୍ରକାରର ଅଚିହ୍ନା ରୋଗ ଦେଖାଦେଇଛି । ଧାନଗଛର ପତ୍ର ହଳଦିଆ ପଡ଼ି ଯାଉଛି । ପତ୍ର ମୋଡ଼ି ହୋଇଯାଉଛି ଏବଂ କ୍ରମଶଃ ଶୁଝାଇ ପରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ମରିଯାଉଛି । ଯଦି ଏବର୍ଷ ଆମର ଧାନଚାଷ ଭଲ ନହୁଏ ତେବେ ଏ ଅଞ୍ଚଳରେ ନିଶ୍ଚୟ ମରୁଡ଼ି ପଡ଼ିଯିବ । ଏଠାରେ ଆମ ବ୍ଲକ୍‌ରେ ଥ‌ିବା ଗ୍ରାମସେବକ ଓ କୃଷି ସଂପ୍ରସାରଣ ଅଫିସର ନିଜର ପାରୁପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚେଷ୍ଟା ଚଳେଇଥିଲେ ବି ଏହି ଧାନପତ୍ରଜନିତ ରୋଗ ଦୂରୀକରଣରେ ସଫଳ ହୋଇପାରୁ ନାହାନ୍ତି ।

ଏଣୁ, ଆମ୍ଭେମାନେ ବିନୀତ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁକି ଆପଣ ସଦୟହୃଦୟ ହୋଇ ଆମ ଆଖପାଖ ଅଞ୍ଚଳରେ ମାଟିପରୀକ୍ଷା ତ୍ପବକ ଧାନଗଛରେ ଲାଗିଥିବା ଭୋଗପୋକାରେ ପ୍ରତକଲେ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣଙ୍କ ନିକଟରେ ଚିରୋପକୃତ ହୋଇ ରହିବୁ । ଇତି

୪। ତୁମ ଅଞ୍ଚଳରେ ମଶା ଉପଦ୍ରବକୁ କମାଇବା ନିମିତ୍ତ ମେଡ଼ିକାଲ ଅଫିସରଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ମାନନାୟ
ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକେନ୍ଦ୍ର ଅଧିକାରୀ, ସିମୁଳିଆ, ବାଲେଶ୍ଵର
ସମୀପେଷୁ ……………………………………………………. ସମାପେଣ୍ଡ ।
ବିଷୟ ମଶା ଉପଦ୍ରବର ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ ନିବେଦନ ।
ମହାଶୟ,
ନିବେଦନର କାରଣ ଏହିକି ଯେ ଆମ୍ଭେ ନିମ୍ନସ୍ଵାକ୍ଷରକାରୀଗଣ ଗ୍ରାମ-ରିଆ, ପୋ-ମାର୍କୋଣା, ଥା- ସିମୁଳିଆର ଅଧ୍ୟାବାସୀ ଅଟୁ । ଆମ୍ଭ ଗ୍ରାମରେ ଲୋକସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୫୦୦ । ଏଠାକାର ପ୍ରାୟ ୯୫% ଲୋକ କୃଷିଜୀବୀ । ଆମ୍ଭ ଗ୍ରାମରେ ମଶାଙ୍କର ଉପଦ୍ରବ ଏତେ ବଢ଼ିଯାଇଛି ଯେ ଏଠାରେ ଏକ ମାରାତ୍ମକ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ମଶାଙ୍କ ଅତ୍ୟଧିକ ଦୌରାତ୍ମ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ମେଲେରିଆ, ବ୍ରେନ୍ ମେଲେରିଆ ଓ ଫାଇଲେରିଆ ରୋଗୀଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ମାତ୍ରାଧ‌ିକ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ବିଶେଷତଃ ପାଠପଢ଼ା ପିଲାମାନେ ମଶାକାମ୍ନପାରେ ର୍ଥଧ୍କ ଆକ୍ରାନ୍ତ୍ର ଦ୍ରୋଲ, ମଶାକନିତ ରୋଗରେ କଷ୍ଟ ଭୋଗଚିିନ୍ତି | ଏଣୁ ବିନୀତ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁକି ଆପଣ ଦୟାପରବଶ ହୋଇ ମଶାଙ୍କ ଦୌରାତ୍ମ୍ୟରୁ ଆମ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କୁ ନିଃଷ୍କୃତି ଦେବାପାଇଁ ଆଶୁ ପ୍ରତିକାର ବିଧାନ କଲେ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣଙ୍କ ପ୍ରତି ସଦାନୁଗୃହୀତ ହୋଇ ରହିବୁ ।

୫। ତୁମେ ତୁମର ସାନଭାଇ ନିକଟକୁ ଟଙ୍କା ମନିଅର୍ଡର କରିଥିଲ । ସେ ଏହି ଟଙ୍କା ପାଇନାହିଁ । ଏହି ବିଷୟ ତୁରନ୍ତ ର୍ଥନୁସାନ୍ଧ୍ୟ କରିବା ନିପନ୍ତେ କଉପଯଜ ନିକଟକୁ ଏକ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ |
ମାଳନାପ୍ :
ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ମହାଡ଼ାକପାଳ, ଓଡ଼ିଶା, ଭୁବନେଶ୍ଵର ।
ମହାଶୟ, ……………………………………………………. ସମାପେଣ୍ଡ ।
ଗତ ୫ । ୮ ।୨୦୧୬ ତାରିଖ ଦିନ ଭୁବନେଶ୍ଵର ୟୁନିଟ୍-୯ ପୋଷ୍ଟ ଅଫିସ୍‌ରୁ ମୁଁ ମନିଅର୍ଡ଼ର ଯୋଗୁଁ ୫୦୦ ଟଙ୍କା (ପାଞ୍ଚଶହ ଟଙ୍କା) ମୋର ସାନଭାଇ ଶ୍ରୀ ସୁମନ୍ତ କୁମାର ମହାନ୍ତି, ଗ୍ରା- ନାନପୁର, ପୋ – ନାନପୁର, ଜି – କଟକଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇଥିଲି । ମାତ୍ର ଦୁଃଖର କଥା ଯେ, ଅନେକ ଦିନ ଅତିବାହିତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ଟଙ୍କା ପାଇନାହାନ୍ତି କିମ୍ବା ମୋ ନିକଟକୁ ମନିଅର୍ଡର ପ୍ରାପ୍ତି ସ୍ଵୀକାର ରସିଦ ଫେରିନାହିଁ । ପ୍ରକାଶଥାଉକି ସେହି ମନିଅର୍ଡରର ରସିଦ୍ ନମ୍ବର ୧୮୫୩, ତା ୫ । ୮ ।୨୦୧୬ ।

ଏଣ୍ନ ବିନାତ ଅନ୍ନଭୋଧ କଲେ ଟିଭୋପକତ ହେବି | ଅର୍ଥ ମିଳିବାର ସୁବନ୍ଦୋବସ୍ତ କଲେ ଚିରୋପକୃତ ହେବି ।

ନ୍ଦ୍ୟବସାମ୍ନକ ପତ୍ର

୧। ଏକ ବ୍ୟାବସାୟିକ ସଂସ୍ଥାରେ ବିଷୟ ପ୍ରତିନିଧ୍ ହେବା ପାଇଁ ଆବେଦନ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ତା ୧୮,୦୫.୧୬

ପ୍ରେରକ – ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଟ୍ରେଡ଼ର୍ସ, ବ୍ରହ୍ମପୁର
ପ୍ରାପ୍ତି – ପରିଚାଳକ, ସୁବର୍ଣ୍ଣା ତୈଳ ନିଗମ ଜଗତପୁର, କଟକ
ପ୍ରିୟ ମହାଶୟ,
ଆଗ୍ରହୀ ଅଛୁ । ଏହି ବ୍ୟାବସାୟିକ ଦାୟିତ୍ୱ ସମ୍ପାଦନ କରିବାପାଇଁ ଆମ୍ଭ ବ୍ୟାବସାୟିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ‘ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଭଣ୍ଡାର’ ତରଫରୁ ଆମ୍ଭେ ସ୍ବୀକୃତି ଓ ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନ କରୁଅଛୁ । ଏହି ମର୍ମରେ ଜଣାଉଛୁ ଯେ ବ୍ରହ୍ମପୁର ସହରରେ ଆମର ୫୦ ଲକ୍ଷ ଅର୍ଥ ପରିମାଣର ବିବିଧ ନିତ୍ୟବ୍ୟବହାର୍ଯ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀର ବିକ୍ରୟ ଭଣ୍ଡାର ରହିଛି । ଏହି ଭଣ୍ଡାର ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ତରରେ ପ୍ରାୟଶଃ ୨୦୦ରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ କ୍ଷୁଦ୍ର ବ୍ରହ୍ମପୁର ସହରରେ ଆମ୍ଭେ ଆପଣଙ୍କ ସାମଗ୍ରୀର ପ୍ରଶଂସାସୂଚକ ବିକ୍ରୟ କରିବାପାଇଁ ଆଗ୍ରହୀ ଥ‌ିର ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନ କରୁଛୁ । ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଆର୍ଥିକ ଦେଣନେଣ ତଥା ସାମଗ୍ରୀ ଯୋଗାଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଆମ ଭଣ୍ଡାର ଆପଣଙ୍କର ସମସ୍ତ ବ୍ୟାବସାୟିକ ବିଧାନକୁ ସସର୍ଭେ ପାଳନ କରିବା ହେବେ ।
ଯଦି ଆପଣ ଆମକୁ ଏହି କାର୍‌ପରଦାଜ ତଥା ବିତରକ ହେବାର ସୁଯୋଗ ଦେବେ ତେବେ ଆମ୍ଭେ ଆପଣଙ୍କ ପାଖରେ ଆଭାରୀ ରହିବୁ ।
ଧନ୍ୟବାଦର ସଦ୍ୱିତ ରହୁଛି |

ଏସ୍.ପି. ରାଓ
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଟ୍ରେଡ଼ର୍ସ, ବ୍ରହ୍ମପୁର

୨। କାର୍ଯ୍ୟାଳୟର କେତେକ ବ୍ୟବହାର୍ଯ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯୋଗାଣପାଇଁ ବ୍ୟବସାୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନକୁ ଅନୁରୋଧ ପତ୍ର ଲେଖ ।
ପତ୍ରାଙ୍କ ନଂ – ୧୦୦୫/୨୦୦୨|ଏଫ୍.ଡ଼ି.

ଦିନାକ – ୯. ୧. ୧୬

ପ୍ରେରକ – ଜଗଦାନନ୍ଦ ଦାସ, ମୁଖ୍ୟ ଅଫିସ୍ ଅଧିକାରୀ, ମଧୁପୁର ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ଧର୍ମଶାଳା, ଯାଜପୁର
ପ୍ରାପ୍ତି – ପରିଚାଳକ, ଗୋକର୍ଣ୍ଣେଶ୍ବର ସମବାୟ ଭଣ୍ଡାର, ଧର୍ମଶାଳା
ବିଷୟ – କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ପରିଚାଳନା ନିମନ୍ତେ ବିବିଧ ଉପକରଣ ଯୋଗାଣ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ।

ମହାଶୟ,
ଆପଣ ଜାଣି ଖୁସିହେବେ ଯେ, ଆମ ମଧୁପୁର ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ପରିଚାଳନା ସମିତି ତାଙ୍କର ଅଧ୍ଵବେଶନ ନଂ ୧୦୧, ୨୮.୧.୧୬ ତାରିଖରେ ଆଗାମୀ ୨୦୧୭ (ଜାନୁଆରୀରୁ ୨୦୧୭ ଡିସେମ୍ବର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) ବର୍ଷ ନିମନ୍ତେ ସର୍ବମୋଟ ୨୦,୦୦୦| – (କୋଡ଼ିଏ ହଜାର) ଟଙ୍କାର ଏକ ଆର୍ଥିକ ଅଟକଳ ବିବିଧ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ସାମଗ୍ରୀ କ୍ରୟ ନିମନ୍ତେ ଅନୁମୋଦନ କରିଛନ୍ତି । ଏହି କ୍ରମରେ ଆମେ ଆପଣଙ୍କ ସମବାୟ ଭଣ୍ଡାର ମାଧ୍ୟମରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଆଫିସିକ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକ କ୍ରୟ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ । ତେଣୁ ଆପଣ ଉପଯୁକ୍ତ ଓ ଆପଣଙ୍କଦ୍ବାରା ଯୋଗାଇ ଦେବାର ସମ୍ଭାବନା ଥ‌ିବା ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାମଗ୍ରୀଗୁଡ଼ିକର ନମୁନା ସହିତ ଏକ କ୍ତୟବିକୃଷ୍ନିନିଡ ଅସ୍ଥିମ ଚିଠା ପ୍ରଦାନ କରିବା ହେବେ |


୩। କେତେକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯୋଗାଣପାଇଁ ଏକ ନିବିଦା ପ୍ରେରଣ ପ୍ରସ୍ତୁତି କର ।
Solution:
ପ୍ତେକେ – ସ୍ନଲଭ ଭୋଗଲାଗି ଯୋଗ
ସହିଦ ନଗର, ଭୁବନେଶ୍ୱର
ପ୍ରାପ୍ତି – ସମ୍ମାନନୀୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ
ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ମୁକ୍ତ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ
ଓଡ଼ିଶା ଆଞ୍ଚଳିକ ଶାଖା, ଭୁବନେଶ୍ଵର ।
ବିଶୟ – ଆଫିସିକ ଉପକରଣ ଯୋଗାଣ ସମୂର୍ଦ୍ଧିରେ |
ମହାଶୟ,
ଆପଣଙ୍କ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ନଂ- ୧୮୨, ତା ୧୨.୨.୧୬ ଅନୁସାରେ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କ ଅନୁଷ୍ଠାନକୁ ବିଜ୍ଞପ୍ତିରେ ଆହ୍ବାନ କରାଯାଇଥିବା ଆଫିସିକ ସାମଗ୍ରୀମାନ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିତରକମାନଙ୍କଠାରୁ ସୁଲଭ ମୂଲ୍ୟରେ ଯୋଗାଇ ଦେବାକୁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରୁଛି । ମୁଁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଉଛି ଯେ ସୁଲଭ ଭେରାଇଟି ଷ୍ଟୋର ନୂତନ ହୋଇ ଖୋଲା ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନର ନକଲି ବଜାର କାରବାରଠାରୁ ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ମୁକ୍ତ ଏବଂ ମୁଁ ଗୁଣାତ୍ମକ ସାମଗ୍ରୀ ଯଥାର୍ଥ ସର୍ଭ ବା ଗ୍ୟାରେଣ୍ଟି ସହିତ ଯୋଗାଇଦେବି । ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକ ଆପଣଙ୍କଠାରୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମା ପାଇବାର ସାତଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଆପଣଙ୍କ ଭଣ୍ଡାରରକ୍ଷକଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିବ ।

ଏହି ମର୍ମରେ ଆପଣଙ୍କ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଅନୁସାରେ ଏକ ବିତରକ ସର୍ଭ ଚିଠା ଓ ନମୁନା ଏଥ୍ ସହିତ ପଠାଇଲି । ଏଣୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଆଶା ଓ ଭରସା ରଖୁଛି ଯେ ନୂତନ କରି ଭେରାଇଟି ଷ୍ଟୋରଟିଏ ଖୋଲି ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତାର ସ୍ଵପ୍ନ ଦେଖୁଥ‌ିବା ମୋ ପରି ଏକ ଶିକ୍ଷିତ ଯୁବକକୁ ଆପଣ ସାମଗ୍ରୀ ଯୋଗାଣ କରିବାର ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ କରିବା ହେବେ ।

ତା ୧୫.୨,୧୬

ଆପଣନ୍ରର ବିଣ୍ଯପ୍ତ
ମାନସ ରଞ୍ଜନ ବେହେରା
ବିତାରକ – ପୁଲଭ ଲେଖାଲଟି ଯୋଗ
ସହିଦ ନଗର, ଭୁବନେଶ୍ୱର

୪। ନିମ୍ନମାନର ଦ୍ରବ୍ୟ ଯୋଗାଣର ପ୍ରତିବାଦ ପତ୍ରଟିଏ ଲେଖ ।
Solution:
ପତ୍ର ନଂ. – ୭୧୫

ତ।ରଣ – ୧୦.୨.୧୭

ପ୍ରେରକ – କଳିଙ୍ଗ ଡିଷ୍ଟ୍ରିବ୍ୟୁଟର୍‌ସ, ଭୁବନେଶ୍ଵର
ପ୍ରାପ୍ତି – ମୁଖ୍ୟ ପରିଚାଳକ, ବର୍ଣର ରଙ୍ଗ କମ୍ପାନୀ, ମୁମ୍ବାଇ ଓଡିଶା ପରିଚାଳନା ଶାଖା – ଭୁବନେଶ୍ଵର |
ବିଯୟ – ରଲର ନକଲି ଓ ପରିମାଣଗତ କମ୍ ରହିବା ଆରିପୋଖ ପପ୍କକରେ |

ମହାଶୟ,
ଦୁଃଖର ସହିତ ଜଣାଉଛୁ ଯେ, ଏସିଆନ୍ ପେଣ୍ଟ୍, ସାଲିମାର ପେଣ୍ଟ୍, ବର୍ଜର ପେଣ୍ଟ୍, କୋଣାର୍କ ପେଣ୍ଟ୍‌ ସହିତ ଆପଣଙ୍କ ରଙ୍ଗ କମ୍ପାନୀ ସହିତ ଚୁକ୍ତିବଦ୍ଧ ହୋଇ ଆମେ ରଙ୍ଗ ବିକ୍ରୟପାଇଁ ସାମୁଦାୟିକ ବିତରକ ଦାୟିତ୍ଵ ୫ ବର୍ଷ ଧରି ତୁଲାଇ ଆସୁଛୁ । ଆପଣଙ୍କ ରଙ୍ଗର ଚାହିଦା ଭୁବନେଶ୍ବର ଆଞ୍ଚଳିକ ପରିସରରେ ବେଶ୍ ଯଥେଷ୍ଟ ଥିଲା । ମାତ୍ର ଏହି ତିନିମାସ ଧରି ଆପଣଙ୍କ କାଠରଙ୍ଗ ଓ ଗୃହ କାନ୍ଥରଙ୍ଗ ବିଷୟରେ ଗ୍ରାହକମାନେ ଅନେକ ଅଭିଯୋଗ ଆଣୁଛନ୍ତି । (୫ ଜଣ ଅଭିଯୋଗକାରୀଙ୍କ ପତ୍ର ସଂଯୁକ୍ତ କଲୁ) ବିଶେଷକରି ରଙ୍ଗର ଉଜ୍ଜଳତା, ଚିକ୍କଣତା ସହିତ ପ୍ରତି ପ୍ୟାକ୍ ଡବାରେ ଓଜନରେ କମ୍ ପରିମାଣ ରଙ୍ଗ ପେଷ୍ଟକ୍ ଓ ପୂର୍ବରୁ କ୍ରୟ କରି କ୍ଷତିରେ ପଡ଼ିଥିବା ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଗ୍ରାହକମାନଙ୍କୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିବାକୁ ଏହି ପତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଅନୁରୋଧ କରୁଛୁ । ଆପଣଙ୍କ ପଦକ୍ଷେପ ହିଁ ଆପଣଙ୍କ ରଙ୍ଗର ବଜାର ବିତରକ ହେବାପାଇଁ ଆଗାମୀ ଦିନରେ ଆମକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ ।
ଧନ୍ୟବାଦ ସହିତ ।

ଆପଣକ ବିଶ୍ଵପ୍ର
ମ୍ୟାନେଜର, କଳିଙ୍ଗ ଡିଷ୍ଟ୍ରିବ୍ୟୁଟର୍‌ସ
ରୁବନେଶ୍ଵର

୫। ନିଜର ଆତ୍ମ ବିବରଣୀ (ବାୟୋଡାଟା) ସଂଯୋଗ କରି ଚାକିରିପାଇଁ କୌଣସି ସଂସ୍ଥାକୁ ଆବେଦନ ପତ୍ରଟିଏ ଲେଖ ।
Solution:
ସମ୍ମାନନାପ୍ ଓତିଶା ଶାଖା ପରିଚାଳନା ନିଦେଶକ,
ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନ ଲିଭର କମ୍ପାନୀ ।
ମହାଶୟ,
ସମ୍ମାନର ସହିତ ଲିଖ୍ ଆବେଦନ କରୁଛି ଯେ, ମୁଁ ୧୮.୧.୨୦୧୬ ତାରିଖ ଦୈନିକ ଓଡ଼ିଆ ପତ୍ରିକା ‘ସମାଜ’ରେ ପ୍ରକାଶିତ ଆପଣଙ୍କ ବିଜ୍ଞାପନ ନଂ ୧୦୧ ରୁ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲି ଯେ ଆପଣଙ୍କ ଓଡ଼ିଶା ଶାଖା କାର୍ଯ୍ୟାଳୟରେ ୧୦ଗୋଟି ପରିଚାଳନା ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ପଦବୀ ଖାଲି ରହିଛି । ଏହି ବିଜ୍ଞାପିତ ପଦବୀରେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ ମୋର ଶିକ୍ଷାଗତ ଯୋଗ୍ୟତା ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଭିଜ୍ଞତା ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ଏହି ମର୍ମରେ ମୁଁ ମୋର ଆତ୍ମ-ବିବରଣୀ ନିମ୍ନମତେ ପ୍ରଦାନ କରୁଛି; ଯାହାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ମୋତେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ସାକ୍ଷାତ୍‌କାର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ଡକାଇ ମୋର ଦକ୍ଷତା ପରୀକ୍ଷଣ କରାଇବାର ଏକ ସୁଯୋଗ ମୋତେ ଦେଇ କଥ୍ତ ପଦବୀରେ ମୋତେ ନିଯୁକ୍ତ ପ୍ରଦାନ କରିବା ହେଲେ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କ ବିଚାର ଓ ବଦାନ୍ୟ ପାଖରେ କୃତଜ୍ଞ ହୋଇ ରହିବି ।
ଧନ୍ୟବାଦର ସହିତ ।

ତା – ୨୨.୧.୧୬

ଆପଣକର ଚିଣପ୍ର
ନିର୍ମଳ ଚନ୍ଦ୍ର ପରିଡ଼ା
ପା/ପୋ – ବନମାଳିପୁର
କଗତ୍ସିଂଦ୍ୱପୁର

୬। ଶିଳ୍ପ ସଂସ୍ଥାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ତୁମ ସଂସ୍ଥାର କେତେକ ଅଧସ୍ତନ ପଦ ପୂରଣ ନିମିତ୍ତ ବିଜ୍ଞାପନର ନମୁନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ତାହାକୁ ଦୈନିକ ଖବରକାଗଜରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ ପତ୍ରଟିଏ ଲେଖ ।
ଶ୍ରୀ ମଦନ ମୋହନ ମୁଦୁଲି
ଅଧ୍ଯକ୍ଷ – ମଧୁକ୍ଷରା କ୍ଷୁଦ୍ର ଚିନି ଉଦ୍ୟୋଗ

ଦୂରଭାଷ – ୦୬୮୦୨୫୫୫୧୦
ଦୂରଛାପ – ୦୬୮୦୨୫୫୫୫୫

ନୂଆଗଡ଼, ଆସିକା, ଗଂଜାମ
ଚିଠି ନଂ – ଏମ୍. କେ – ୧୫୦|୧୬

ତାରିଖ – ୧୦.୨.୧୬

ଦୈନିକ ସମ୍ବାଦ ପତ୍ରିକା, କଟକ ।
ବିଷୟ – ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରକାଶନ ନିମନ୍ତେ ଆଗୁଆ ନିବେଦନାତ୍ମକ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଚିଠା ।
ଆପଣ ବହୁଳ ବିକ୍ରିସଂପନ୍ନ ଦୈନିକ ପତ୍ରିକା ପୃଷ୍ଠାରେ ଆମ ଶିଳ୍ପ ସଂସ୍ଥାରେ କେତେକ ପଦବୀ ନିମନ୍ତେ ଏକ ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରକାଶନ କରିବାକୁ ନିବେଦନ କରୁଅଛୁ । ଆପଣଙ୍କ ପତ୍ରିକା ନିମନ୍ତେ ଅବିକଳ ବିଜ୍ଞାପନଟି ଏଥରେ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ବିଜ୍ଞାପନଟି ରଙ୍ଗିନ୍, ତିନିରଙ୍ଗ ବିଶିଷ୍ଟ ଓ ପତ୍ରିକାର ମୁଖ୍ୟ ପୃଷ୍ଠାର ନିମ୍ନଭାଗକୁ ଲାଗି ୧୦ ଇଞ୍ଚ । ୧୦ ଇଞ୍ଚ ସ୍ଥାନ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରୁଛି । ବିଜ୍ଞାପନର ଛାପା ପରିଷ୍କାର, ଆକର୍ଷଣୀୟ ଓ ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟ ନିର୍ଭୁଲ ରହିବା ଉଚିତ । ଏଥନିମନ୍ତେ ପ୍ରକାଶନଜନିତ ଖର୍ଚ୍ଚ ଆପଣ ଅର୍ଥବିଲ୍ ଓ ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରକାଶିତ ୫ କିତା ପତ୍ରିକାର କପି ସହିତ ପଠାଇବାର ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଆମ ଦଯାକୁ ଚାଲାଣ ଅଥବା ବଦଳ ଅର୍ଥଲପା ଚିଠା ଭିତରେ ପଠାଳକୁ |

ତା-୧୦-୦୨-୧୬

ଥାପଣକର ବିଶ୍ୱସ୍ତ
ମବଳମୋହନ ମ୍ନଦୁଲି
ତା-୧୦-୦୨-୧୬
ଆଫିକିକ୍ ସିଲ୍‌

ସଂଯୋଗ ଚିଠା :
ବିଜ୍ଞାପନ ନଂ- ୧୦
ମଧୁଶରା ପ୍ରଦୁ ଚିନ ଉଦ୍ୟେ।ଗ
ନୂଆଗଡ଼, ଆସିକା, ଗଞ୍ଜାମ
ମଧୁକ୍ଷରା କ୍ଷୁଦ୍ର ଚିନି ଉଦ୍ୟୋଗ ଏକ ସମବାୟ ଶିଳ୍ପସଂସ୍ଥା । ଏହି ସଂସ୍ଥାରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ପଦବୀଗୁଡ଼ିକ ଖାଲି ରହିଛି । ଇଚ୍ଛୁକ ଯୋଗ୍ୟତାଧାରୀ ପ୍ରାର୍ଥୀ/ପ୍ରାର୍ଥୀନୀମାନେ ନିଜ ନିଜର ଆତ୍ମ-ବିବରଣୀ ସହିତ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ପ୍ରମାଣ ପତ୍ରର ୩ କିତା ନକଲ ଦେଇ ଆବେଦନ କରିବା ହେବେ । ପ୍ରାର୍ଥୀ/ପ୍ରାର୍ଥନୀମାନଙ୍କୁ ଲିଖିତ ଓ ସାକ୍ଷାତ୍‌କାର ପରୀକ୍ଷା ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଦରଖାସ୍ତ ଗ୍ରହଣର ଶେଷ ତାରିଖ ୩୦.୦୨.୧୬ । ବୟସସୀମା ୫ ବର୍ଷ କୋହଳ କରାଯିବ ।

୭। ତୁମ କଲେଜର ବାର୍ଷିକ ଉତ୍ସବରେ ଯୋଗଦେବାପାଇଁ ଜଣେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ପତ୍ର ଲେଖ ।
Solution:
ଣ୍ଡା କଗନାଥ ମଦ୍ରାବିଦ୍ୟାଲସି
ନୂଆପଡ଼ା ହାଟ, ଜଗତ୍‌ସିଂହପୁର ।
ପତ୍ରାଙ୍କ – ୨୧୦

ଦୃରରାଣ – ୦୬୭୨୪୨୨୨୦୦୦
ତାରିଖ – ୧୮.୦୩.୧୬

ପ୍ଟେରକ – ମାଧବାନନ୍ଦ ନସ୍ନକ
ସଭାପତି, ଛତି ସଂସଦ, ଶ୍ରାଦରନାଥ ମଦ୍ରାବିଦ୍ୟାଳୟ
ପ୍ରାପ୍ତି – ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଶାନ୍ତନୁକୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ
ପ୍ରଖ୍ୟାତ କଥାଶିଳ୍ପୀ, ସହିଦନଗର, ଭୁବନେଶ୍ୱର, ମହୋଦୟ
ବିଷୟ – ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ବାର୍ଷିକ ଉତ୍ସବରେ ମୁଖ୍ୟ ଅତିଥ୍ ଭାବରେ ଯୋଗଦେବାପାଇଁ ଅନୁରୋଧ ପତ୍ର ।
ମଦ୍ରାଣଯ,
ନମସ୍କାର । ଆପଣଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ଜଣାଇବାକୁ ଯାଇ ଆମେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆନନ୍ଦ ଓ ସୌଭାଗ୍ୟ ମନେକରି ଅନୁରୋଧପୂର୍ବକ ଲେଖୁଅଛି ଯେ, ଆମ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ତାହାର ରୌପ୍ୟଜୟନ୍ତୀ ତଥା ୨୫ ତମ ବାର୍ଷିକ ଉତ୍ସବ ଆସନ୍ତା ୨୮.୦୩. ୧୬ରିଖ ସାହିତ୍ୟିକ ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ମହାପାତ୍ର ନୀଳମଣି ସାହୁ ସାଦର ସମ୍ମତି ଜଣାଇଛନ୍ତି । ଆମ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟର ଅନ୍ୟତମ ଗୌରବୋଦ୍ଦୀପକ ଅନୁରୋଧ କରୁଅଛୁ । ଆଶା, ଆପଣ ଆମର ଅଭିଳାଷକୁ ସାଦର ସମ୍ମତି ଜଣାଇ ପୂରଣ କରିବା ହେଲେ ଆମେ ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭବ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଆପଣଙ୍କ ସହୃଦୟତା ନିକଟରେ ଋଣୀ ରହିବୁ ।

ତାରିଖ ୧୮.୩.୧୬
ସ୍ଥାନ – ନୂଆପଡ଼ା ହାଟ

ଆପଣକର ବିଶପ୍ତ
(ମାଧବାନନ୍ଦ ନାୟକ)
(ଛାତ୍ର ସଂସଦ ମୋହର )

୮। ରିଲିଫ୍ ବଣ୍ଟନ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଓ ସହଯୋଗ ପ୍ରାର୍ଥନା କରି ଜିଲ୍ଲାପାଳଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ।
Solution:
ପ୍ରାପ୍ତେଷୁ : ମାନନୀୟ ଜିଲ୍ଲାପାଳ, ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲା, ଯାଜପୁର ।
(ଅଧ୍ୟକ୍ଷ, ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ କଲେଜ, ରାମଚନ୍ଦ୍ରପୁର, ବରୀଙ୍କ ଜରିଆରେ)
ବିଷୟ : ବନ୍ୟାଗ୍ରସ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ରିଲିଫ୍ ସାମଗ୍ରୀ ବାଣ୍ଟିବାପାଇଁ ଅନୁମତି ନିମନ୍ତେ ଆବେଦନ ।
ମହାଶୟ,
ଆମ୍ଭେମାନେ ସ୍ଥାନୀୟ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ରାମଚନ୍ଦ୍ରପୁରର ଜାତୀୟ ସେବା ସଂସ୍ଥାର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ । ବରୀ, ଡେରାବିସ୍, ବୋଦୁଅ, ମଇନ୍ଦା, ଅରେଇ ଓ ବାଲିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ବନ୍ୟା ପ୍ରଭାବିତ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆମେ ରିଲିଫ୍ ଆମ ସହିତ ବନ୍ୟାଞ୍ଚଳରେ ରିଲିଫ୍ ବଣ୍ଟନ ପାଇଁ ଯାଉଛନ୍ତି । ସ୍ଵେଚ୍ଛାସେବୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ୨୦ ଜଣ ଛାତ୍ର ଓ ୫ ଜଣ ଛାତ୍ରୀ ରିଲିଫ୍ ପାର୍ଟି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିସରରୁ ତା ୧୮.୮.୨୦୧୬ ରିଖ ବୁଧବାର ଦିନ ସକାଳ ୭ଟାରୁ ବାହାରି ଯଥାକ୍ରମେ ବରୀ, ଡେରାବିସ୍, ବୋଦୁଅ, ମଇନ୍ଦା, ଅରେଇ ଦେଇ ଶେଷରେ ସାମନ୍ତସିଂହାର ବାଲିଆରେ ପହଞ୍ଚିବ । ଚୁଡ଼ା, ଚାଉଳ, ସିଝା ଆଳୁ, ଲୁଗା ଓ ପଲିଥନ୍ ନେଇ ଗୋଟିଏ ଟ୍ରକ୍ ନମ୍ବର ଓ ଆର୍ – ୦୪ ବି-୧୩୨୬ ଗନ୍ତବ୍ୟ ସ୍ଥଳରୁ ବାହାରି ଉଲ୍ଲିଖ୍ ସ୍ଥାନଦେଇ ବାଲିଆରେ ପହଞ୍ଚିବ । ଆପଣଙ୍କୁ ବିଶେଷ ଅନୁରୋଧ, ଆପଣ ରିଲିଫ୍ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସହାୟତା କରିବାପାଇଁ ଦୁଇଜଣ କନେଷ୍ଟବଲ ଓ ଗୋଟିଏ ପାୱାର୍ ଲଞ୍ଚର ବ୍ୟବସ୍ଥା କଲେ ଆମେ ଉପକୃତ ହେବୁ । ଆପଣଙ୍କର ସଦୟ ଆଶୁ ସହଯୋଗକୁ ଅପେକ୍ଷା କରୁଛୁ ।

୯ | ଣ୍ଠାନରେ ନପକୁପ ଖନନପାଇଁ ମଣ୍ଡକ ଭନ୍ନଯନ ଅଧ୍କାରାକ ନିକଟକୁ ଦରଖାସ୍ତ |
Solution:
ପ୍ରାପ୍ତେଯୁ : ମାନନାପ ଣ୍ଡାୟତୁ ମଣ୍ଡଳ ଉନୟନ ଅଧ୍ଯାରା
ଜରଡ଼ା, ଗଞ୍ଜାମ
(ଜରଡ଼ା ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ସରପଞ୍ଚଙ୍କ ଜରିଆରେ)
ବିନୀତ ଅନୁରୋଧ ଏହିକି, ଆମେ ଜରଡ଼ା ଗ୍ରାମର ନିମ୍ନ ସ୍ବାକ୍ଷରକାରୀ ଅଧିବାସୀଗଣ ପିଇବା ପାଣି ଜନିତ ଅସୁବିଧା ପ୍ରତି ଆପଣଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରୁଅଛୁ । ଆମର ପୁରୁଷୋତ୍ତମପୁର ଗ୍ରାମଟି ଜରଡ଼ା ବ୍ଲକ୍ ଅନ୍ତର୍ଗତ । ଏହି ଗ୍ରାମରେ ପ୍ରାୟ ୨୫୦୦ ଲୋକ ବାସ କରୁଛନ୍ତି । ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ସୀମାରେଖା ତଳେ ଓ ମୂଲପାତି ଲାଗି ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରନ୍ତି । ଆମର ପାନୀୟ ଜଳ ପାଇଁ କିଛି ସ୍ଥାୟୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ । ଖରାଦିନେ କୂଅଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାୟ ଶୁଖୁଯାଏ । ପୋଖରୀରୁ ଜଳ ଆଣି ପିଇବାଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିବର୍ଷ ହଇଜା ଆଦି ଜଳବାହିତ ରୋଗରେ ଅଧିକାଂଶ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି । କହିବା ବାହୁଲ୍ୟ, ପାନୀୟ ଜଳ ସମସ୍ୟା ଏଠାରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରଧାନ

ଆପଣ ଆମ ଗ୍ରାମରେ ଦୁଇଟି ନଳକୂପ ବସାଇବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କଲେ, ଆମେ ଚିର ଉପକୃତ ହେବୁ । ଇତି ।

୧୦ । ବିଜୁଳି ଯୋଗାଣରେ ଅନିୟମିତତା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ ନିମନ୍ତେ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ।
Solution:
ପ୍ରାପ୍ତେଷୁ : ନିର୍ବାହୀ ଯନ୍ତ୍ରୀ,
ରାୟଗଡ଼ା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଡିଭିଜନ୍, ରାୟଗଡ଼ା
ବିଷୟ : ସେରିଗୁଡ଼ା ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସରବରାହ ବ୍ୟାହତ ସମ୍ବନ୍ଧ ।
ମହାଶୟ,
ବାଧ୍ୟହୋଇ ଆପଣଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିକୁ ଆଣୁଛୁ ଯେ ଦୀର୍ଘ ୧୫ ଦିନ ଧରି ସେରିଗୁଡ଼ା ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସରବରାହରେ ଅନିୟମିତତା ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି । ଲାଇନ୍ ଅନେକ ସମୟ ଧରି ଚାଲିଯାଉଛି । କେବେ କେବେ ଲୋ-ଭୋଲ୍ଟେଜ୍ କାରଣରୁ ପଡ଼ିଥ‌ିବାରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସରବରାହରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । ସେରିଗୁଡ଼ା ଏକ ଆଦିବାସୀବହୁଳ ଅଞ୍ଚଳ । ଛୋଟ ଛୋଟ ବ୍ୟବସାୟ କରି ଓ କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ ଚଳାଇ ଆମେ ଜୀବିକା ଅର୍ଜନ କରିଥାଉ । ବାରମ୍ବାର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭ୍ରାଟ ଯୋଗୁ ଆମର ଜୀବନ ଓ ଜୀବିକା ଉଭୟ ପ୍ରତି ବିପଦ ଦେଖାଦେଇଛି । ଏଣୁ ବିନୀତ ଅନୁରୋଧ, ଆପଣ ଯଥାଶୀଘ୍ର ଏହାର ପ୍ରତିକାର ବିଧାନ କରିବେ । ଇତି ।

ଏହାର ଏକକିତା ନକଲ ଅଧୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ରୀ, ବ୍ରହ୍ମପୁର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ମଣ୍ଡଳଙ୍କ ଅବଗତି ଓ ବିହିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ନିମନ୍ତେ ଦିଆଗଲା |
ଣ୍ଠାଯାଉ

୧୧ । ନିଜ ଗ୍ରାମକୁ ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ | ମରାମତିପାଇଁ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ।
ପ୍ରାପ୍ତେଷୁ : ମାନନୀୟ ନିର୍ବାହୀ ଯନ୍ତ୍ରୀ
ପୂର୍ଭ ଓ ଗୃହନିର୍ମାଣ ବିଭାଗ
କେନ୍ଦ୍ରାପଡା
ବିଷୟ : ଚାନ୍ଦୋଳଠାରୁ ଡେରାବିଶି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପଡ଼ିଥିବା ରାସ୍ତାର ମରାମତି ସମ୍ପର୍କରେ ।
ମହାଶୟ,
ନିବେଦନର ଅଭିପ୍ରାୟ ଏହି କି ଯେ, ଚାନ୍ଦୋଳ ହାଟ (ବଜାର)ଠାରୁ ଡେରାବିଶି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପଡ଼ିଥ‌ିବା ସଡ଼କଟି ମରାମତି ଅଭାବରୁ ଯାତ୍ରାୟାତ ପାଇଁ ଅନୁପଯୋଗୀ ହୋଇ ପଡ଼ିଛି । ଏହି ସଡ଼କରେ ଚାନ୍ଦୋଳ, ନରଣପଡ଼ା, କଅଁରପୁର, ପଣ୍ଡିତପାଟଣା ଓ ଡେରାବିଶି ଗାଁର ପ୍ରାୟ ୨୦ ହଜାର ଲୋକ ପ୍ରତିଦିନ ଯା’ଆସ କରିଥାନ୍ତି । ବିଶେଷକରି ଡେରାବିଶିଠାରେ ଥ‌ିବା ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକେନ୍ଦ୍ରକୁ ଯିବାପାଇଁ ଏଇଟି ଏକମାତ୍ର ରାସ୍ତା । ନିରନ୍ତର ଭାରୀ ଯାନବାହନ ଯାତାୟାତ କରିବା ଫଳରେ ରାସ୍ତାଟି ଅନେକ ତାହା ମରାମତି ହୋଇନାହିଁ ।

ନରଣପଡ଼ାଠାରେ ଥିବା କଲଭର୍ଟଟି ସମ୍ପୂର୍ଣ ଭାଙ୍ଗିଯାଇଥିଲା । ନୂଆ ପୋଲ ତିଆରି ହୋଇଥିଲେ ବି ଏହାକୁ ସଂଯୋଗ କରିବା ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ ହୋଇନାହିଁ । କଅଁରପୁର ଓ ମଲ୍ଲିକେଶ୍ଵରପୁର ମଧ୍ଯରେ ରାସ୍ତାର ଅବସ୍ଥା ଶୋଚନୀୟ । ଏହି ରାସ୍ତାଟି ଉକ୍ତ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କପାଇଁ ପ୍ରଧାନ ଅବଲମ୍ବନ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର ମରାମତି ନିହାତି ଜରୁରୀ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ଆମେ ସ୍ଥାନୀୟ କନିଷ୍ଠ ଯନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ବାରମ୍ବାର ଲିଖ୍ ଓ ମୌ ଅଭିଯୋଗ କରିଲେ ସୁଦ୍ଧା କୌଣସି ସୁଫଳ ମିଳିନାହିଁ । ଏଣୁ ବିନୀତ ଅନୁରୋଧ, ଆପଣ ନିଜେ ଆସି ରାସ୍ତାଟିର ଶୋଚନୀୟ ଅବସ୍ଥା ସ୍ଵଚକ୍ଷୁରେ ଦେଖୁନିଅନ୍ତୁ ଓ ଏହି ରାସ୍ତାଟିର ମରାମତି କାର୍ଯ୍ୟ ହାତକୁ ନିଅନ୍ତୁ । ଏତଦ୍ବାରା ଏ ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକମାନେ ଆପଣଙ୍କ ନିକଟରେ ଋଣୀ ରହିବେ । ଇତି ।

୧୨ । ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର ପ୍ରତିକାରପାଇଁ ଆଞ୍ଚଳିକ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ପ୍ତାପ୍ତେଯୁ : ମାନନାମ୍ନା ଅଧ୍ୟଯ, କଟକ ମଦ୍ରାନଗର ନିଗମ, କଲେ
ବିଷୟ : ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ ।
ମହାଶୟ,

ଆମ୍ଭେ କଟକ ମହାନଗର ୱାର୍ଡ଼ ନମ୍ବର ୬, ୯, ୧୦ର ବାସିନ୍ଦା କେତେକ ସ୍ପର୍ଶକାତର ବିଷୟ ପ୍ରତି ଆପଣଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରୁଅଛୁ । କଟକ ନଗର ପ୍ରାୟ ଏକ ହଜାର ବର୍ଷର ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ସହର । ଏହାର ଅଧ୍ୟାସୀଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୧୨ ଲକ୍ଷ । ପ୍ରାଚୀନ ସହରଟିର ପରିବେଶ ଦିନକୁ ଦିନ ଦୂଷିତ ହେବାରେ ଲାଗିଛି । ଆପଣଙ୍କର ଧ୍ୟାନ ଏଥ୍ୟପ୍ରତି ଆକର୍ଷଣ କରିବା ସହ ସହରର ନାଳ ନର୍ଦ୍ଦମାଗୁଡ଼ିକ ବାରମ୍ବାର ପରିଷ୍କାର ନ ହେବା ଫଳରେ ଆବର୍ଜନା ଓ ପଚାପାଣି ନିଷ୍କାସନ ହୋଇପାରୁ ନାହିଁ । ଯେଉଁଠି ଅଳିଆ ସଫା ହେଉଛି, ସେଗୁଡ଼ିକ ବୁହା ନହୋଇ ପଡ଼ି ରହିବାରୁ ବର୍ଷା ଓ ପବନରେ ପୁଣି ଯାଇ ନଳାରେ ଦୋକାନୀଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ବଡ଼ ବଡ଼ ଦୋକାନରେ ପଲିଥନ୍ ବ୍ୟବହାର ପୂର୍ବପରି ରୀତିମତ ଚାଲିଛି । ପରିତ୍ୟକ୍ତ ପଲିଥନ୍ ଥଳିଗୁଡ଼ିକ ଏଣେତେଣେ ପଡ଼ି ଉଡ଼ି ପରିବେଶକୁ ଦୂଷିତ କରୁଛି ।

କରିବା ଭଳି ଲାଗୁଛି । ସାରା ସହରର ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡ ବେପରୁଆ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣରେ ଥରିଉଠୁଛି । ଏପରିକି ହାଇକୋର୍ଟ ଛକ, ହସ୍‌ପିଟାଲ୍ ଅଞ୍ଚଳ, କଲେଜ ଛକ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣରୁ ବାଦ୍ ଯାଇନାହିଁ । ଅବରୋଧର ଅନ୍ୟ ଏକ କାରଣ । ଏପରି ଅବସ୍ଥା ଦେଖ‌ିଲେ ସହରର କେହି ବାପ ମା’ ଥିଲା ପରି ମନେହୁଏ ନାହିଁ । ଆମେ ଅନେକଥର ସ୍ଥାନୀୟ କର୍‌ପୋରେଟର୍‌, ମହାନଗରପାଳିକାର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଅଧିକାରୀ ତଥା ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଶାସନିକ ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ଭେଟି ଏ ବିଷୟ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲୁ; କିନ୍ତୁ ଏଯାବତ୍ ଅବସ୍ଥାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିନାହିଁ । ଏଣୁ ଆପଣଙ୍କୁ ଆମର ବିନମ୍ର ଅନୁରୋଧ, ଆପଣ ଏ ବିଷୟରେ ତଦନ୍ତ କରି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଉଦ୍ୟମରେ ଏହି ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ଆଶୁ ସମାଧାନପାଇଁ ବିହିତ ପଦକ୍ଷେପ ନେବେ । ଇତି ।

୧୩ । ଘରପୋଡ଼ି ରିଲିଫ୍ ପ୍ରଦାନପାଇଁ ଏକ ସାମୂହିକ ଆବେଦନ ପତ୍ର ଦୈନିକ ପତ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଲେଖ ।
Solution:
ମାନନୀୟ,
ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଦୈନିକ ସମାଜ ପତ୍ରିକା, ବକ୍‌ସିବଜାର, କଟକର
ସମାଦଳ ମଦ୍ରୋଦୟ …………………………………….. ସମୀପେଷୁ !
ମହାଶୟ,

ଆମର ନମପାର ଗଦ୍ରଣ ଜ୍ରିଡିବେ | ପରପେତି ବିପନାମାନଙ୍ପାଇଁ ସହାସ୍ୟାଥେ ନିମ୍ନମ୍ୟାଥେ ନିମ୍ନଲିଖତ ସମ୍ବାଦଟି ଆପଣଙ୍କ ଦୈନିକ ସମାଜରେ ତୁରନ୍ତ ପ୍ରକାଶ କରିବାପାଇଁ ଆପଣଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରୁଛୁ । ଏହି ମର୍ମରେ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଏକ ରିଲିଫ୍ ଆବେଦନ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ସଂଯୋଗ କରୁଛୁ ଯାହା ଆପଣଙ୍କ ପତ୍ରିକାରେ ଏକ ଆଦୃଶିଆ ସ୍ଥାନରେ ଛପାଇ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ଉପକୃତ କରିବା ହେବେ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Economics Solutions Chapter 7 ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Economics Solutions Chapter 7 ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିକଳ୍ପଉତ୍ତରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ।

1. ଭାରତୀୟ ଆମଦାନୀର ସର୍ବବୃହତ୍ ଅଂଶ ହେଉଛି –
(i) ପେଟ୍ରୋଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ
(ii) ଖାଇବାତେଲ
(iii) ସାର
(iv) ଲୁହା ଓ ଇସ୍ପାତ
Answer:
(i) ପେଟ୍ରୋଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ

2. ଭାରତୀୟ ରପ୍ତାନିର ସର୍ବବୃହତ୍ ଅଂଶ ହେଉଛି –
(i) ଝୋଟଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ
(ii) ମୁକ୍ତା ଓ ଅଳଙ୍କାର
(iii) ଚମଡ଼ା
(iv) ତିଆରି ପୋଷାକ
Answer:
(ii) ମୁକ୍ତା ଓ ଅଳଙ୍କାର

3. ଭାରତ କେଉ ରାଷ୍ଟ୍ରରୁ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଆମଦାନୀ କରୁଛି ।
(i) ଜର୍ମାନୀ
(ii) ଜାପାନ
(iii) ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା
(iv) ଇଂଲଣ୍ଡ
Answer:
(iii) ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା

4. ଭାରତ ସର୍ବାଧ୍ଵ ରପ୍ତାନି କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ କରଥାଏ ?
(i) ଜର୍ମାନୀ
(ii) ଜାପାନ
(iii) ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା
(iv) ଇଂଲଣ୍ଡ
Answer:
(iii) ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା

5. ଭାରତ ସର୍ବାଧ୍ଵ ରପ୍ତାନି କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ କରଥାଏ ?
(i) ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା
(ii) ଜାପାନ
(iii) ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା
(iv) ଇଂଲଣ୍ଡ
Answer:
(iii) ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା

5. ଭାରତର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବାଣିଜ୍ୟ ବନ୍ଧୁ ହେଉଛି –
(i) ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା
(ii) ଚିନ୍
(iii) ସଂଯୁକ୍ତ ଆରବ
(iv) ଇଂଲଣ୍ଡ
Answer:
(ii) ଚିନ୍

6. ଅର୍ଥନୈତିକ ସହଯୋଗ ଓ ଉନ୍ନୟନ ସଙ୍ଗଠନ କେତୋଟି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ନେଇ ଗଠିତ ?
(i) 8 ଟି
(ii) 11 ଟି
(iii) 10 ଟି
(iv) 21 ଟି
Answer:
(iii) 10 ଟି

7. 2002-07 ରପ୍ତାନୀ-ଆମଦାନୀ ନୀତି ବାଣିଜ୍ୟିକ ଗୃହମାନଙ୍କୁ କେତୋଟି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରିଛି ?
(i) 4 ଟି
(ii) 10 ଟି
(iii) 6 ଟି
(iv) 11 ଟି
Answer:
(i) 4 ଟି

8. ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
(i) ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ବାଣିଜ୍ୟ
(ii) ଦେଶ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ବାଣିଜ୍ୟ
(iii) ଉଭୟ (i) ଓ (ii)
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ଦେଶ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ବାଣିଜ୍ୟ

9. ଭାରତର ପାରମ୍ପରିକ ରପ୍ତାନି ଦ୍ରବ୍ୟର ନାମ ହେଲା :
(i) ଚା
(ii) ରାସାୟନିକ ସାର
(iii) ଚାଉଳ
(iv) ଖଣିଜ ତୈଳ
Answer:
(i) ଚା

10. ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟର ଉଦାହରଣ ଅଟେ ?
(i) ଯନ୍ତ୍ରପାତି
(ii) ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ
(iii) ଖାଇବା ତେଲ
(iv) ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ପଥର
Answer:
(i) ଯନ୍ତ୍ରପାତି

11. ଦଶମ ଯୋଜନାର ରପ୍ତାନୀ-ଆମଦାନୀ ନୀତିର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ଥିଲା ?
(i) ନୂଆ ରପ୍ତାନୀଯୋଗ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଚିହ୍ନଟ କରିବା
(ii) ଭାରତୀୟ ଟଙ୍କାର ଅବମୂଲ୍ୟାୟନ କରିବା
(iii) ଭାରତୀୟ ଟଙ୍କାକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ କରିବା
(iv) ରପ୍ତାନୀ ଉପରୁ ପରିମାଣାତ୍ମକ କଟକଣା ଉଠାଇଦେବା
Answer:
(iv) ରପ୍ତାନୀ ଉପରୁ ପରିମାଣାତ୍ମକ କଟକଣା ଉଠାଇଦେବା

12. 2003-04 ମସିହାରେ ଭାରତର ବାଣିଜ୍ୟିକ ନିଅଣ୍ଟ କେତେ ଥିଲା ?
(i) 42,069 କୋଟି ଟଙ୍କା
(ii) 36181 କୋଟି ଟଙ୍କା
(iii) 65714 କୋଟି ଟଙ୍କା
(iv) 27302 କୋଟି ଟଙ୍କା
Answer:
(iii) 65714 କୋଟି ଟଙ୍କା

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର :

1. ଦେଶର ରାଜନୈତିକ ସୀମାର ବାହାରେ ଯେଉଁ ବାଣିଜ୍ୟିକ କାରବାର ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ _______________ ବାଣିଜ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବୈଦେଶିକ

2. ଦେଶ ମ୍‌ୟରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଦେଶନେତା ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟିକ କାରବାର ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ____________________ ବାଣିଜ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ

3. ସ୍ଵାଧୀନତା ଲାଭ ପୂର୍ବରୁ ଭାରତର ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟର ପ୍ରକୃତି ଥିଲା ସ୍ଵାଭାବିକ ଭାବେ _________________ ।
Answer:
ଉପନିବେଶବାଦ

4. ଯୋଜନା ଯୁଗରେ ଆମ ରପ୍ତାନୀ ବାଣିଜ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ ଆମ ଆମଦାନୀ ବାଣିଜ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ ସହିତ ତାଳଦେଇ ନ ପାରିବାରୁ _______________ ର ପରିମାଣ ଦିନକୁ ଦିନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା ।
Answer:
ବାଣିଜ୍ୟିକ ନିଅଣ୍ଟ

5. ଭାରତ, ଭୂଟାନ୍, ମାଳଦ୍ୱୀପ, ନେପାଳ, ପାକିସ୍ତାନ ଓ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ________________________ ଦେଶ SAARCର ସଦସ୍ୟ ଅଟେ ।
Answer:
ବାଙ୍ଗଲାଦେଶ

6. 1981 ମସିହାର ଟଣ୍ଡନ୍ କମିଟି ଏକ ________________________ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ନୀତି ପ୍ରବର୍ତ୍ତନପାଇଁ ସୁପାରିସ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ରପ୍ତାନୀ

7. ________________ ସଙ୍ଗଠନ ନିକଟରେ ଭାରତର ବୃହତ୍ତମ ବାଣିଜ୍ୟିକ ଅଂଶୀଦାରଭାବେ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଛି ।
Answer:
ଇଉରୋପୀୟ ସଂଘ

8. ବିଗତ ଯୋଜନାକାଳ ମଧ୍ୟରେ ଉଭୟ ଆମଦାନୀ ଓ ରପ୍ତାନିର ମୂଲ୍ୟବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଆମଦାନୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ରପ୍ତ।ନି ଅପେକ୍ଷ। ____________________ ଅଟେ ।
Answer:
ଅଧ୍ଯକ

9. 2004-09 ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ ନୀତିର ମେଳିକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଲା, ବାଣିଜ୍ୟକୁ _________________ କରିବା ।
Answer:
ଦ୍ବିଗୁଣିତ

10. ଉତ୍ତମ ଗୁଣଭା ରକ୍ଷାପାଇଁ, ରପ୍ତାନୀ ଦ୍ରବ୍ୟପାଇଁ ________________ ର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯିବ ।
Answer:
ଟ୍ରେଡ଼ମାର୍କ

11. 2004-09 ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ ନୀତି ଆମଦାନିକୁ ଉଦାରୀକରଣ ଓ ରପ୍ତାନିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେଇ ମୁଖ୍ୟତଃ __________________ ରପ୍ତାନି ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଛି ।
Answer:
ଆମଦାନୀ ଭିତ୍ତିକ

12. 2004-09 ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ ନୀତିରେ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଥିଲା ଯେ, ପ୍ରତିବର୍ଷ ବାର୍ଷିକ ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟର ଅଭିବୃଦ୍ଧିହାର ହେବ 16 ପ୍ରତିଶତ, କିନ୍ତୁ 2004-05 ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟର ଅଭିବୃଦ୍ଧିହାର ______________________ ପ୍ରତିଶତ ।
Answer:
24

C. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ବାଣିଜ୍ୟିକ ମୂଲ୍ୟ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମସ୍ତ ରପ୍ତାନି ଓ ଆମଦାନିର ମୂଲ୍ୟକୁ ମୁଦ୍ରା ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ

2. ବାଣିଜ୍ୟ ସଂରଚନା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ରପ୍ତାନି ଏବଂ ଆମଦାନି ହୋଇଥିବା ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂରଚନା ବା ସାମାହାର କହନ୍ତି ।

3. ବାଣିଜ୍ୟ ସଂରଚନା କ’ଣ ସୂଚନା ଦିଏ ?
Answer:
ବାଣିଜ୍ୟ ସଂରଚନା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ମାତ୍ରା ସୃଷ୍ଟିକରିବା ସହିତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୈତିକ ଢାଞ୍ଚା ସୂଚାଇଥାଏ ।

4. ଭାରତର ଦୁଇଟି ଆମଦାନୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଭାରତର ଦୁଇଟି ଆମଦାନୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ହେଲା – (i) ପେଟ୍ରୋଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ (ii) ଖାଇବାତେଲ ।

5. ଭାରତର ସର୍ବାଧ୍ଵ ରପ୍ତାନି ଓ ଆମଦାନୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଭାରତର ସର୍ବାଧ୍ଵ ରପ୍ତାନି ଓ ଆମଦାନି ଦ୍ରବ୍ୟ ହେଲା – (i) ମୁକ୍ତା ଓ ଅଳଙ୍କାର, (ii) ପେଟ୍ରୋଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ।

6. ଭାରତର ଦୁଇଟି ରପ୍ତାନି ଓ ଆମଦାନି ଦ୍ରବ୍ୟର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଭାରତର ଦୁଇଟି ରପ୍ତାନି ଓ ଆମଦାନି ଦ୍ରବଣ ନାମ ହେଲା– (i) ମୁକ୍ତା ଓ ଅଳଙ୍କାର, (ii) ତିଆରି ପୋଷାକ ।

7. ବାଣିଜ୍ୟର ଦିଗ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସହିତ ଥ‌ିବା ବାଣିଜ୍ୟିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ବହିଃବାଣିଜ୍ୟର ଦିଗ କୁହାଯାଏ ।

8. କେତୋଟି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ନେଇ OECD ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠିତ ।
Answer:
ଦଶଟି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ନେଇ OECD ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠିତ ।

9. କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭାରତର ପ୍ରମୁଖ ବାଣିଜ୍ୟିକ ବନ୍ଧୁ ?
Answer:
ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଭାରତର ପ୍ରମୁଖ ବାଣିଜ୍ୟିକ ବନ୍ଧୁ ।

10. OPEC କୁ ପୂର୍ଣ ରୂପରେ ଲେଖ ।
Answer:
ତୈଳ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଓ ରପ୍ତାନିକାରୀ

11. ଦାନ-ପ୍ରଦାନ ସମତୁଳନ ସମସ୍ୟା ରାଷ୍ଟ୍ର ସମୂହ । କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯଦି ରପ୍ତାନି ମୂଲ୍ୟ ଆମଦାନୀ ମୂଲ୍ୟଠାରୁ କହୁଏ, ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ; କାରଣ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରାପ୍ୟ ଦେଶ ମୂଲ୍ୟଠାରୁ କମ୍ । ଏହାକୁ ଆମଦାନପ୍ରଦାନ ସମତୁଳନ ସମସ୍ୟା ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

12. ଆଦାନ-ପ୍ରଦାନ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନପାଇଁ ଭାରତ ନେଉଥ‌ିବା ନୀତିର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ଆଦାନ-ପ୍ରଦାନ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନପାଇଁ ଭାରତ ନେଉଥ‌ିବା ନୀତି ହେଉଛି ରପ୍ତାନି ବର୍ଶନ ଓ ଆମଦାନି ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ।

13. ରପ୍ତାନୀ-ଆମଦାନୀ ନୀତି 2004-09ର ଆଭିମୁଖ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ରପ୍ତାନୀ-ଆମଦାନୀ ନୀତି 2004-09ର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ହେଲା– ବିଶ୍ଵ ବଜାରରେ ଭାରତର ବାଣିଜ୍ୟିକ ଅଂଶ ଆଗାମୀ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ବିଗୁଣିତ କରିବା ଏବଂ ତା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଦେଶର ନିଯୁକ୍ତି ସମ୍ଭାବନାକୁ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ।

14. କେତୋଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ରପ୍ତାନୀ ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ 2002-07 ରପ୍ତାନୀ-ଆମଦାନୀ ନୀତି ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ପ୍ରଦାନ କରିଛି ?
Answer:
ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଦ୍ରବ୍ୟ, ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ, ହାତବନ୍ଧା ଘଡ଼ି, ଯୋତା-ଚପଲ, ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ, ଗହଣା ଇତ୍ୟାଦି 106ଟି ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ରପ୍ତାନୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇଥିଲା ।

15. ବାଣିଜ୍ୟିକ ଗୃହ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଯେଉଁ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ହାରାହାରି 25କୋଟି ଟଙ୍କାରୁ ଅଧିକ ମୂଲ୍ୟର ଦ୍ରବ୍ୟ ରପ୍ତାନି କରୁଥ‌ିବେ, ତାହାକୁ ବାଣିଜ୍ୟିକ ଗୃହ କୁହାଯାଏ ।

16. ଦେଶୀୟ ବାଣିଜ୍ୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭୌଗୋଳିକ ସୀମା ମଧ୍ୟରେ କରାଯାଉଥ‌ିବା ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାରକୁ ଦେଶୀୟ ବାଣିଜ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

17. ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
କୌଣସି ଦେଶ ପୃଥ‌ିବୀର ଅନ୍ୟ ଦେଶ ସହିତ କରୁଥିବା ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାରକୁ ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

18. ଆମଦାନୀ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଯାଏ ?
Answer:
କୌଣସି ଦେଶ ନିଜ ଦେଶର କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଚାହିଦାର ପରିପୂରଣପାଇଁ ଅନ୍ୟ ଦେଶରୁ ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଆମଦାନୀ କୁହାଯାଏ ।

19. ରପ୍ତାନୀ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
କୌଣସି ଦେଶ ନିଜ ଦେଶରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଅନ୍ୟ ଦେଶକୁ ଯୋଗାଣ କଲେ ତାହାକୁ ରପ୍ତାନୀ କୁହାଯାଏ ।

20. ଦ୍ରବ୍ୟ ଆମଦାନୀର ବିଶେଷତ୍ଵ କ’ଣ ?
Answer:
ନିଜ ଦେଶରେ ସୁବିଧାରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇପାରୁନଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ବିଦେଶରୁ ସ୍ଵଳ୍ପ ମୂଲ୍ୟରେ ଗ୍ରହଣ କରି ଦେଶ ଭିତରେ ଚାହିଦା ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ଆମଦାନୀର ବିଶେଷତ୍ଵ ।

21. ମୁଦ୍ରାର ଅବମୂଲ୍ୟାୟନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଯାଏ ?
Answer:
କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୁଦ୍ରାର ମୂଲ୍ୟ ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମୁଦ୍ରାର ମୂଲ୍ୟ ତୁଳନାରେ ହ୍ରାସ କରାଗଲେ ତାହାକୁ ଅବମୂଲ୍ୟାୟନ କୁହାଯାଏ ।

22. ମୁଦ୍ରାର ମୂଲ୍ୟ ଅବମୂଲ୍ୟାୟନ କରାଗଲେ ବହିର୍ବାଣିଜ୍ୟରେ କି ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିଥାଏ ।
Answer:
ମୁଦ୍ରାର ମୂଲ୍ୟ ଅବମୂଲ୍ୟାୟନ କରାଗଲେ ରପ୍ତାନୀ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ।

23. ନିଅଣ୍ଟିଆ ବାଣିଜ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେତେବେଳେ ଆମଦାନୀର ମୂଲ୍ୟ ରପ୍ତାନୀର ମୂଲ୍ୟଠାରୁ ଅଧିକ ହୁଏ । ତାହାକୁ ନିଅଣ୍ଟିଆ ବାଣିଜ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

24. ମୁଦ୍ରାର ଅବମୂଲ୍ୟାୟନଦ୍ୱାରା ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍‌ରେ କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଦିଏ ?
Answer:
ମୁଦ୍ରାର ଅବମୂଲ୍ୟାୟନଦ୍ୱାରା ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍ ବିଦେଶୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍ ତୁଳନାରେ ହ୍ରାସପାଏ ବା ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଶସ୍ତା ହୋଇଥାଏ ।

D. ନିମ୍ନଲିଖ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭୂଲ କି ଠିକ୍ ଲେଖ ।

ରେଖାଙ୍କିତ ଅଂଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନକରି ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କର ।
1. ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ କହିଲେ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ କ୍ରୟବିକ୍ରୟ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସବୋକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ।
Answer:
ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ କହିଲେ ଦେଶ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ କ୍ରୟ ବିକ୍ରୟ କରାଯାଉଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ।

2. ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାରରେ କେବଳ ରପ୍ତାନୀ କରୁଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ର ଉପକୃତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାରରେ ଉଭୟ ରପ୍ତାନୀ ଓ ଆମଦାନୀ କରୁଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ର ଉପକୃତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

3. ଆମଦାନୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଦେଶର ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ ଉତ୍ପାଦନ ବିକ୍ରୟ ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Answer:
ରପ୍ତାନୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଦେଶର ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ ଉତ୍ପାଦନ ବିକ୍ରୟ ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

4. 2000-01 ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ରପ୍ତାନୀଠାରୁ ଆମଦାନୀ କମ୍ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
2000-01 ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ରପ୍ତାନୀଠାରୁ ଆମଦାନୀ ଅଧିକ ହୋଇଥିଲା ।

5. ଭାରତରେ ରପ୍ତାନୀ-ଆମଦାନୀ ଅନୁପାତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ଆସୁଛି ।
Answer:
ଭାରତରେ ରପ୍ତାନୀ-ଆମଦାନୀ ଅନୁପାତ ହ୍ରାସ ପାଇ ଆସୁଛି ।

6. ରପ୍ତାନୀ ଆମଦାନୀଠାରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ଏହା ଦେଶ ପାଇଁ ହିତକର ।
Answer:
ଠିକ୍

7. ରପ୍ତାନୀ ଆମଦାନୀଠାରୁ ଅଧ୍ଵ ହେଲେ ନିଅଣ୍ଟିଆ ବାଣିଜ୍ୟିକ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Answer:
ଆମଦାନୀ ରପ୍ତାନୀଠାରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ନିଅଣ୍ଟିଆ ବାଣିଜ୍ୟିକ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

8. ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ଯ ପ୍ରତିବଦଳରେ ବିଦେଶୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ଆମଦାନୀ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନର ଉଦାହରଣ ।
Answer:
ବିଦେଶୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତିବଦଳରେ ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟର ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ଆମଦାନୀ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନର ଉଦାହରଣ ।

9. କୋହଳ ବାଣିଜ୍ୟ ନୀତି ଯୋଗୁଁ ଆମଦାନୀ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ।
Answer:
କୋହଳ ବାଣିଜ୍ୟ ନୀତି ଯୋଗୁଁ ଆମଦାନୀ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ।

10. ଭାରତର ଅଧିକାଂଶ ବାଣିଜ୍ୟ ବିକାଶଶୀଳ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହିତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଭାରତର ଅଧିକାଂଶ ବାଣିଜ୍ୟ ବିକଶିତ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହିତ ହୋଇଥାଏ ।

11. ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତି ପୂର୍ବରୁ ଭାରତ ମୁଖ୍ୟତଃ କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ରପ୍ତାନି କରୁଥିଲା ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

12. 1981 ମସିହାର ଟଣ୍ଡନ୍ କମିଟି ଏକ ଆମଦାନୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହକ ନୀତି ପ୍ରବର୍ତ୍ତନପାଇଁ ସୁପାରିସ୍ କରିଥିଲା ।
Answer:
1981 ମସିହାର ଟଣ୍ଡନ୍ କମିଟି ଏକ ରପ୍ତାନୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହକ ନୀତି ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ସୁପାରିସ୍ କରିଥିଲା ।

13. ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପଦାର୍ଥ ହେଉଛି ଭାରତର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ରପ୍ତାନୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ।
Answer:
ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପଦାର୍ଥ ହେଉ ଭାରତର ଏକ ଆମଦାନୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ।

14. ଆମଦାନୀକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଆମ ଦେଶରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଆର୍ଥନୀତିକ ମଣ୍ଡଳମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ରପ୍ତାନୀକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଆମ ଦେଶରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଆର୍ଥନୀତିକ ମଣ୍ଡଳମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।

15. ଭାରତ ଯୋଜନା ଯୁଗରେ ପ୍ରବେଶ କଲାବେଳେ ଏହାର ବାଣିଜ୍ୟ ନୀତି ‘ଆର୍ଥନୀତିକ ଜାତୀୟତାବାଦ’ ଓ ରପ୍ତାନୀ ପ୍ରତି ଅନାଗ୍ରହ’ ଆଦର୍ଶ ଦ୍ଵୟ ଦ୍ବାରା ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ଭାରତ ଯୋଜନା ଯୁଗରେ ପ୍ରବେଶ କଲାବେଳେ ଏହାର ବାଣିଜ୍ୟ ନୀତି ‘ଆର୍ଥନୀତିକ ଜାତୀୟତାବାଦ’ ଓ ‘ରପ୍ତାନୀ ପ୍ରତି ଅନାଗ୍ରହ’ ଆଦର୍ଶ ଦ୍ଵୟ ଦ୍ବାରା ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇଥିଲା ।

16. ଖୋଲା ସାଧାରଣ ଲାଇସେନ୍ସ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପୁଂଜିଦ୍ରବ୍ୟ, କଞ୍ଚାମାଲ ଓ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ରପ୍ତାନୀକୁ ସୁବିଧାଜନକ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ଖୋଲା ସାଧାରଣ ଲାଇସେନ୍ସ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ, କଞ୍ଚାମାଲ୍ ଓ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ଆମଦାନୀକୁ ସୁବିଧାଜନକ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଥିଲା ।

17. ସ୍ଵାଧୀନତା ଲାଭ ପୂର୍ବରୁ ଭାରତର ରପ୍ତାନୀ – ଆମଦାନୀ ନୀତି ଔପନିବେଶିକ ସ୍ବାର୍ଥ ସାଧନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପରିଚାଳିତ ହେଉଥିଲା ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

E. ତିନୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନମାନଙ୍କର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ବାଣିଜ୍ୟ ସଂରଚନା କ’ଣ ?
Answer:
ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ରପ୍ତାନୀ ଏବଂ ଆମଦାନୀ ହୋଇଥିବା ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂରଚନା କୁହାଯାଏ । ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତି ପୂର୍ବରୁ ଭାରତ କେବଳ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଯଥା – କଫି, ଚା, ତୈଳବୀଜ, ମସଲା ଏବଂ ଚମଡ଼ା, ତୁଳାବସ୍ତ୍ର ଓ ତୂଳା ରପ୍ତାନୀ କରୁଥିଲା । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଆମଦାନୀ ସାମଗ୍ରୀରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ବିଭିନ୍ନ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ, ମେସିନ୍, ଲୁହା ଓ ଇସ୍ପାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ତଥା ବିଭିନ୍ନ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ସ୍ଵାଧୀନତାପ୍ରାପ୍ତି ପରେ ପରେ ଭାରତରେ ନିର୍ମାଣ ଯୁଗ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।

ବିଭିନ୍ନ ଉନ୍ନୟନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ନିମନ୍ତେ ବିଦେଶରୁ ବିଭିନ୍ନ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, କଳକବ୍‌ଜା, ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ କେତେକ ଖାଉଟୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ଆମଦାନୀ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲା । ତେଣୁ ଆମଦାନୀ ପରିମାଣରେ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲା ସେହିପରି ରପ୍ତାନି କ୍ଷେତ୍ରରେ ବୈପ୍ଳବିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଦେଲା । କେତେକ ପାରମ୍ପରିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ବ୍ୟତୀତ ବିବିଧ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ସାମଗ୍ରୀ ଦେଶ ବିଦେଶକୁ ରପ୍ତାନୀ କରିବାରେ ସମର୍ଥ ହେବାର ଦେଖାଗଲା । ତେଣୁ ସ୍ବାଧୀନତା ପରେ ଦେଶର ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ର କ୍ଷେତ୍ରରେ ପରିମାଣାତ୍ମକ ତଥା ବିବିଧତା ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପ୍ରତୀୟମାନ ହୁଏ ।

2. ଆମଦାନୀ ସଂରଚନା କ’ଣ ?
Answer:
ଆମଦାନୀ ବା ରପ୍ତାନୀ କଲାବେଳେ ବିବିଧ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ପରିମାଣ ତଥା ମୂଲ୍ୟର ଗତିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଏ । ପରାଧୀନ ଭାରତ ଓ ସ୍ଵାଧୀନୋତ୍ତର ଭାରତର ଆମଦାନୀ ସଂରଚନାରେ ଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଅସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଅନୁଭୂତ ହୁଏ । 2007-08ରେ ପେଟ୍ରୋଲ ଓ ପିଚ୍ଛିଳ ପଦାର୍ଥ, ମୁକ୍ତା, ମୂଲ୍ୟବାନ ପଥର, ଲୁହା ଓ ଇସ୍ପାତ, ସାର, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟର ଆମଦାନୀର ଅତ୍ୟଧ୍ବକ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲା ।

1960-61 ମସିହା ପୂର୍ବରୁ ଦେଶ ଖାଦ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟ ଆମଦାନୀ କରୁଥିଲା । ଏହା ଆମଦାନୀ ସଂରଚନାରେ ବିଶେଷଭାବେ ହ୍ରାସ ଘଟିଛି । ଦେଶ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନରେ ସ୍ଵାବଲମ୍ବୀ ହୋଇଥିବା କାରଣରୁ ଏପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଦେଇଛି ।

3. ରପ୍ତାନୀ ସଂରଚନା କ’ଣ ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ରପ୍ତାନୀ ବାଣିଜ୍ୟର ରୂପରେଖ ଅଧ୍ୟୟନ କଲେ ଏଥୁରେ କାଳକ୍ରମେ କୃଷି ଓ କୃଷି-ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଦ୍ରବଣ ଗୁରୁତ୍ଵ ହ୍ରାସ ଏବଂ ପାରମ୍ପରିକ ଓ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଶିଳ୍ପଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଗୁରୁତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ତେଣୁ ଦେଶ ଅନୁନ୍ନତ ପ୍ରାଥମିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ସ୍ତର ଅତିକ୍ରମ କରି ଏକ ସ୍ପନ୍ଦିତ ଶିଳ୍ପ ଅର୍ଥନୀତିରେ ପରିଣତ ହୋଇପାରିଛି । ଝୋଟ, ଚା’ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପାରମ୍ପରିକ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ରପ୍ତାନୀ ଦ୍ରୁତଗତିରେ ହ୍ରାସ ପାଇଛି । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ହସ୍ତଶିଳ୍ପ, ପୋଷାକପତ୍ର, ମେସିନ୍ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଦ୍ରବ୍ୟ, ଚମଡ଼ା ଓ ଚମଡ଼ା ନିମତ ବିଭିନ୍ନ ସାମଗ୍ରୀର ରପ୍ତାନୀ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ବର୍ତ୍ତମାନର ରପ୍ତାନୀ ସଂରଚନାରେ ମୁକ୍ତା ଓ ଅଳଙ୍କାରର ସ୍ଥାନ ସର୍ବାଗ୍ରେ ଥ‌ିବାର ଦେଖାଯାଏ ।

4. ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟର ଦିଗ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟର ଦିଗ କହିଲେ ଆମକୁ ବୁଝିବାକୁ ହେବ ଯେ କେଉଁ କେଉଁ ଦେଶ ସହିତ ଆମର ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ । ସ୍ଵାଧୀନତା ପୂବେ ଇଂଲଣ୍ଡ ଆମର ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟର ପ୍ରଧାନ ଅଂଶୀଦାର ଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହା ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ହ୍ରାସ ପାଇଥ୍‌ବାର ଦେଖାଯାଏ । ତେବେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମ ଦେଶର ବାଣିଜ୍ୟ ପୃଥ‌ିବୀର ପ୍ରାୟ 190ଟି ଦେଶ ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ ।

ଫଳରେ ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟର ଦିଗ ଅଧ୍ଵକ ବ୍ୟାପକ ତଥା ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇପାରିଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମେରିକା ଭାରତର ପ୍ରମୁଖ ବାଣିଜ୍ୟ ଅଂଶୀଦାର ଭାବେ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଛି । ଏଥୁସହିତ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ସଂଘଭୁକ୍ତ ଦେଶ, ଏସିଆ ଓ ଓସିଆନିଆ, ସାର୍କ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହିତ ପୂର୍ବ ଓ ଦକ୍ଷିଣପୂର୍ବ ଏସିଆ, ଚୀନ ଏବଂ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହିତ ଭାରତର ବାଣିଜ୍ୟିକ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
F. ତିନୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନମାନଙ୍କର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ରପ୍ତାନୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଓ ଆମଦାନୀ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ।
Answer:
ଯଦି ରପ୍ତାନୀ ମୂଲ୍ୟ ଆମଦାନୀ ମୂଲ୍ୟଠାରୁ କମ୍ ହୁଏ, ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ; କାରଣ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରାପ୍ୟ ଦେଶ ମୂଲ୍ୟଠାରୁ କମ୍ । ଏହାକୁ ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ ସମତୁଳନ ସମସ୍ୟା ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଭାରତ ସମେତ ସମସ୍ତ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଛନ୍ତି । ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ଭାରତ ରପ୍ତାନୀ ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ଆମଦାନୀ ହ୍ରାସ କରିବାକୁ ତା’ର ଉଦ୍ୟମ ଜାରି ରଖୁଛି ।

ରପ୍ତାନୀ ବର୍ଦ୍ଧନ ଓ ଆମଦାନୀ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ଆମର ଜାତୀୟ ନୀତି ହିସାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି । ବିଦେଶର ଉତ୍ପାଦନକାରୀଙ୍କୁ ପ୍ରତିଯୋଗିତାରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ନିମିତ୍ତ, ଭାରତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟଭିତ୍ତିକ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକୁ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସରକାର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପ୍ରୋତ୍ସାହନମାନ ଦେବାକୁ ଆଗେଇ ଆସିଲେ । ଆମଦାନୀ ହେଉଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟର ବିକଳ୍ପ ନିଜେ ତିଆରି କରିବାକୁ ଆମଦାନୀ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ କୁହାଯାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଧ୍ଵ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ପ୍ରାବିଧ‌ି ଜ୍ଞାନ ଇତ୍ୟାଦି ହାସଲ କଲେ ଆମଦାନୀ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ଦ୍ରବ୍ୟ ତିଆରି କରିପାରିବ । ଏବଂ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, କଳକବ୍‌ଜା ତଥା ଆଧୁନିକ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳର ଆବଶ୍ୟକତା ହେଲା । ଏଣୁ ବାଣିଜ୍ୟନୀତିରେ କୋହଳ ଆମଦାନୀ ମାଧ୍ୟମରେ ରପ୍ତାନୀ ବୃଦ୍ଧି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଗଲା ।

2. ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବାଣିଜ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବାଣିଜ୍ୟ
Answer:
ଦେଶର ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ରହିଛି । ଦେଶ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ବାଣିଜ୍ୟକୁ ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ ବା ବହିର୍ବାଣିଜ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ପ୍ରକାରନ୍ତରେ କହିଲେ ଦେଶର ରାଜନୈତିକ ସୀମାର ବାହାରେ ଯେଉଁ ବାଣିଜ୍ୟିକ କରିବାର ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

ଅର୍ଥାତ୍ ଦେଶ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ରବ୍ୟ, ସେବା ଓ ଆର୍ଥିକ ସମ୍ବଳର ପ୍ରବାହକୁ ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟର ଅନ୍ୟନାମ ହେଲା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବାଣିଜ୍ୟ । ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବାଣିଜ୍ୟ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଦେଣନେଣ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବାଣିଜ୍ୟଠାରୁ ପୃଥକ୍ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଇଥାଏ ।

3 ବାଣିଜ୍ୟର ସଂରଚନା ଓ ବାଣିଜ୍ୟର ଦିଗ
Answer:
ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ରପ୍ତାନୀ ଓ ଆମଦାନୀ ହୋଇଥିବା ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂରଚନା କହନ୍ତି । ଏହାର ଧାରା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦନ ଢ଼ାଞ୍ଚାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଥାଏ । କୌଣସି ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଆମଦାନୀ ହ୍ରାସ, ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉତ୍ପାଦନ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିବା କଥା ସୂଚାଏ । ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟର କ୍ରମାଗତଭାବେ ଆମଦାନୀ ବୃଦ୍ଧି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଶିଳ୍ପକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ ।

ତେଣୁ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂରଚନା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ମାତ୍ରା ସ୍ପଷ୍ଟ କରିବା ସହିତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୈତିକ ଢାଞ୍ଚା ସୂଚାଇଥାଏ । ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଭାରତର ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂରଚନାରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଛି । ପାରମ୍ପରିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯଥା ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ, ଲୁହାପଥର ଇତ୍ୟାଦିର ରପ୍ତାନୀ ହ୍ରାସ ପାଇ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯଥା ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ, ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅଳଙ୍କାର ଇତ୍ୟାଦିର ରପ୍ତାନୀ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଠିକ୍ ହେସିପରି ଆମଦାନୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ସାର, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ, ମୁକ୍ତା ଓ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ପଥର ଇତ୍ୟାଦିର ଆମଦାନୀ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ।

କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସହିତ ଥବା ବାଣିଜ୍ୟିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ବହିଃର୍ବାଣିଜ୍ୟର ଦିଗ କୁହାଯାଏ । ବହିଃବାଣିଜ୍ୟ ଦିଗର କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ବାଣିଜ୍ୟିକ ସମ୍ପର୍କ ପରିବର୍ତ୍ତନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ବାଣିଜ୍ୟିକ ସମ୍ପର୍କ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସୂଚାଏ । ସ୍ଵାଧୀନତାର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଭାରତର ବାଣିଜ୍ୟିକ ସମ୍ପର୍କ ମୁଖ୍ୟତଃ ବ୍ରିଟେନ୍ ଏବଂ ଏହାର ମିତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସହିତ ଥିଲା । କିନ୍ତୁ ସ୍ଵାଧୀନତାପରେ ଭାରତର ବାଣିଜ୍ୟିକ ସମ୍ପର୍କ ବିଭିନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସହ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇପାରିଛି ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ଭାରତର ବାଣିଜ୍ୟ ସଂରଚନା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ରପ୍ତାନୀ ଏବଂ ଆମଦାନୀ ହୋଇଥିବା ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂରଚନା ବା ସମାହାର କହନ୍ତି । ଏହାର ଧାରା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦନ ଢାଞ୍ଚାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଥାଏ । କୌଣସି ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଆମଦାନୀ ହ୍ରାସ, ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉତ୍ପାଦନ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା କଥା ସୂଚାଏ । ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟର କ୍ରମାଗତଭାବେ ଆମଦାନୀ ବୃଦ୍ଧି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଶିଳ୍ପୀକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ ତେଣୁ, ବାଣିଜ୍ୟ ସଂରଚନା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ମାତ୍ରା ସ୍ପଷ୍ଟ କରିବା ସହିତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୈତିକ ଢାଞ୍ଚା ସୂଚାଇଥାଏ ।

ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଭାରତର ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂରଚନାରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଉଛି । ପାରମ୍ପରିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯଥା, ହସ୍ତଶିଳ୍ପଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ, ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ, ଲୁହାପଥର ଇତ୍ୟାଦିର ରପ୍ତାନି ହ୍ରାସପାଇ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଦ୍ରବ୍ୟଯଥା, ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ, ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଦ୍ରବ୍ୟ, ଅଳଙ୍କାର ଇତ୍ୟାଦିରେ ରପ୍ତାନି ବୃଦ୍ଧିପାଇଛି । ଠିକ୍ ସେହିପରି ଆମଦାନୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଦେଇଛି । ସାର, ପେଟ୍ରୋଲିୟମଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ, ମୁକ୍ତା ଓ ମୂଲ୍ୟବାନ ପଥର ଇତ୍ୟାଦିର ଆମଦାନୀ ବୃଦ୍ଧିପାଇଛି ।

ଆମଦାନୀ ସଂରଚନା :
ଭାରତର ଆମଦାନୀ ପେଡ଼ି ବିବିଧ ଦ୍ରବ୍ୟର ଏକ ସମାହାର ମାତ୍ର । ସ୍ଵାଧୀନତା ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଆମଦାନୀ ପେଡ଼ିରେ ବିଶେଷ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ ନାହିଁ । କେତେକ ମୁଖ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ତଳେ ଦର୍ଶାଯାଇଛି ।

(i) ଖାଦ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ପଶୁସମ୍ପଦ – 1960-61ରେ ଖାଦ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ପଶୁସମ୍ପଦର ଆମଦାନୀ ମୂଲ୍ୟ 286 କୋଟି ଟଙ୍କା ଥିଲା । ଏହା ମୋଟ ଆମଦାନିର 15.9 ପ୍ରତିଶତ । 1970-71ରେ ଏହା 242 କୋଟି ଟଙ୍କାକୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି, ଯାହା ମୋଟ ଆମଦାନିର 14.8 ପ୍ରତିଶତ । କିନ୍ତୁ 1980-81ରେ ଆମଦାନୀ ମୂଲ୍ୟ 280 କୋଟି ଟଙ୍କାକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମୋଟ ଆମଦାନୀରେ ଏହାର ଅଂଶ ମାତ୍ର 2.2.3 ପ୍ରତିଶତ । ଏଥୁଁ ଭାରତ ଯେ ଖାଦ୍ୟ ଶସ୍ୟ ଏବଂ ପଶୁସମ୍ପଦ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ଵାବଲମ୍ବୀ ହେବାକୁ ଯାଉଛି, ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ।

(ii) କଞ୍ଚାମାଲ୍ ଓ ଶିଜୋପଯୋଗୀ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ – କଞ୍ଚାମାଲ୍ ଓ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଦ୍ରବଣ ଆମଦାନୀ ଭାରତରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି । 1960-61 ମସିହାରେ ଏହା ମୋଟ ଆମଦାନିର 43.2 ପ୍ରତିଶତ ଥିଲାବେଳେ 1980-81ରେ ଏହା 77.8 ପ୍ରତିଶତକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଆମଦାନି ସଂରଚନାରେ ଏହି ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଶିଳ୍ପୀକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସହିତ ଢାଞ୍ଚାଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନର ସୂଚନା ଦିଏ ।

(କ) ଖାଇବା ତେଲ – ଖାଇବାତେଲର ଆମଦାନୀ ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ଏଥୁରୁ ଭାରତ ଯେ ଖାଇବା ତେଲ ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ନୁହେଁ । ତାହା ପ୍ରତିଫଳିତ ହେଉଛି । କିନ୍ତୁ ମୋଟ୍ ଆମଦାନିର ଏହା ଏକ ଗୌଣ ଅଂଶ । 1970-71ରେ ଏହା 1.7 ଶତାଂଶ ଥିବାବେଳେ 2001-02ରେ ଏହା 0.19 ଶତାଂଶକୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ।

(ଖ) ପେଟ୍ରୋଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ – ପେଟ୍ରୋଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଭାରତୀୟ ଆମାଦାନି ପେଡ଼ିର ସର୍ବବୃହତ୍ ଅଂଶ । ପରିସଂଖ୍ୟାନ ମୁତାବକ ଏହା ଦୃତି ଗତିରେ ବୃଦ୍ଧିପାଇ ଚାଲିଛି । 1960-61 ତୁଳନାରେ ପେଟ୍ରୋଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଆମଦାନୀ 2001-02ରେ 612 ଗୁଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି, ଯାହା ମୋଟ୍ ଆମଦାନିର 27 ଶତାଂଶ । ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ସହିତ ପେଟ୍ରୋଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥ‌ିବାରୁ ଏବଂ ନିଜସ୍ବ ଉତ୍ପାଦନ ଖୁବ୍ କମ୍ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଆମଦାନୀ ଉପରେ ଭାରତ ମୁଖ୍ୟତଃ ନିର୍ଭର କରି ଆସୁଛି । ବିଶ୍ୱ ବଜାରରେ ପେଟ୍ରୋଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ ଆମଦାନୀ ମୂଲ୍ୟକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି କରିଛି ।

(ଗ) ସାର – କୃଷି ଉତ୍ପାଦିକା ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ସାରର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । 1970-71ରୁ 1980-81 ମଧ୍ୟରେ ଏହା 85.1 ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିବାବେଳେ 1980-81ରୁ 1990-91 ମଧ୍ୟରେ ଏହା 115 ପ୍ରତିଶତ ଏବଂ 1990-91ରୁ 2001-02 ମଧ୍ଯରେ 67 ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏହା ଭାରତରେ ସାର ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧିର ସୂଚନା ଦିଏ ।

(ଘ) ଲୁହା ଓ ଇସ୍ପାତ – ଲୁହା ଓ ଇସ୍ପାତର ଆମଦାନି ମଧ୍ଯ ଭାରତରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଚାହିଦା ମେଣ୍ଟାଇବାପାଇଁ ସକ୍ଷମ ହୋଇ ନ ପାରିବାରୁ ଆମଦାନୀ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁଛି ।

(ଙ) ମୁକ୍ତା ଓ ମୂଲ୍ୟବାନ ପଥର – ସଂପ୍ରତି ଭାରତ ମୁକ୍ତା ଓ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ପଥର ଆମଦାନି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମାନ୍ୟତା ପାଇଛି । ବିଶ୍ଵ ବଜାରରେ ଭାରତୀୟ ଅଳଙ୍କାରର ବିଶେଷ ଚାହିଦା ଥ‌ିବାରୁ ମୁକ୍ତା ଓ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ପଥର ଆମଦାନିର ଗୁରୁତ୍ଵ ରହିଛି । 1980-81ରୁ 1990-91 ମଧ୍ୟରେ ଏହାର ଆମଦାନି 652 ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିବାବେଳେ, 1990-91ରୁ 2001-02 ମଧ୍ଯରେ 490 ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ।

(iii) ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ – ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଓ ଅଣବୈଦ୍ୟୁତିକ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ପରିବହନ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଇତ୍ୟାଦି ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ ଭାରତୀୟ ଆମଦାନୀର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଅଂଶ । ଦେଶର ଔଦ୍ୟୋଷିକ ବିକାଶ ଧାରାକୁ ଜାରି ରଖୁବାପାଇଁ ଭାରତ ଦରକାରୀ ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ ଆମଦାନୀ କରି ଆସୁଛି। 1980-81 ରୁ 1990-91 ମଧ୍ୟରେ ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟର ଆବଦାନି ପ୍ରାୟ 448 ଶତାଂଶ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥ‌ିବାବେଳେ, 1990-91 ରୁ 2001-02 ମଧ୍ଯରେ 168 ଶତାଂଶ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଛି ।

ରପ୍ତାନି ସଂରଚନା :
ପ୍ରାକ୍ ବ୍ରିଟିଶ୍ କାଳରେ ଭାରତ କେତେକ ପାରମ୍ପରିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ରପ୍ତାନି କରୁଥିଲା । ଏହାର ରପ୍ତାନି ପେଡ଼ିରେ କେତେକ ପ୍ରାଥମିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ହସ୍ତତନ୍ତ୍ର ସାମଗ୍ରୀ ଇତ୍ୟାଦି ରହିଥିଲା । କିନ୍ତୁ ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତରେ ଯୋଜନାର ଯୁଗ ଆରମ୍ଭରୁ ରପ୍ତାନି ପେଡ଼ିରେ ଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟର ଆକାର ଓ ରଙ୍ଗ ବଦଳିବାରେ ଲାଗିଛି । ନିଜର ବିକାଶ ସହିତ ତାଳଦେଇ ଭାରତ ବିଶ୍ଵ ବଜାରର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଅଂଶୀଦାର ହୋଇ ପାରିଛି । ଏହାର ରପ୍ତାନି ପେଡ଼ି ଆଦି ଅନେକ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ସମାହାର ।

(i) କୃଷି ଓ କୃଷିସହଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ – ସାରଣୀରୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ କୃଷି ଓ କୃଷି ସଦ୍‌ଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ରପ୍ତାନି 1970-71ରୁ 1980-81 ମଧ୍ୟରେ 322 ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିବାବେଳେ 1980-81 ରୁ 1990-91 ମଧ୍ୟରେ 200 ପ୍ରତିଶତ ଏବଂ 1990-91 ରୁ 2001-02ରେ 364 ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । କୃଷି ଓ କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଏହି ରପ୍ତାନି ଭାରତର ଆତ୍ମମନିର୍ଭରଶୀଳତାର ପରିଚୟ । ସତୁରୀ ଦଶକରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ସବୁଜ ବିପ୍ଳବର ଏହା ଅବଦାନ ।

(ii) ଖଣିଜ ଦ୍ରବ୍ୟ – ଖଣିଜ ଦ୍ରବ୍ୟ ରପ୍ତାନି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଭାରତ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି । 1960-61ରେ ରପ୍ତାନି କରୁଥ‌ିବା 84 କୋଟି ଟଙ୍କାର ଖଣିଜ ଦ୍ରବ୍ୟ 2001-02ରେ 4736 କୋଟି ଟଙ୍କାରେ ପହଞ୍ଚିଛି । ଖଣିଜ ଦ୍ରବ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଲୁହାପଥର ଭାରତର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ରପ୍ତାନି ଦ୍ରବ୍ୟ । ଭାରତରେ ପ୍ରଚୁର ଲୁହାପଥର ମହଜୁଦ ଥ‌ିବାରୁ ଏହା ଆଜି ଏକ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ରପ୍ତାନି ଦ୍ରବ୍ୟ ରୂପେ ପରିଗଣିତ ହୋଇଛି ।

1960-61 ମସିହାରେ ଲୁହାପଥରର ରପ୍ତାନି ମାତ୍ର 27 କୋଟି ଟଙ୍କା ଥିବାବେଳେ 1970-71ରେ 177କୋଟି ଟଙ୍କାକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏହି ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର 333 ଶତାଂଶ । ସେହିପରି 1970-71 ରୁ 1980-81 ମଧ୍ଯରେ 158 ଶତାଂଶ, 1980-81 ରୁ 1990-91 ମଧ୍ଯରେ ଶତାଂଶ ଏବଂ 1990-91 ରୁ 2001-02 ମଧ୍ଯରେ 94 ଶତାଂଶ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟିଛି । ଅଭ୍ର କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଭାରତ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ରପ୍ତାନିକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ର । 1970- 71ରୁ ଅଭ୍ରର ରପ୍ତାନି କ୍ରମାଗତ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି ।

(iii) ଶିଳ୍ପଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ – ଏହା ବିଶ୍ଵବଜାରରେ ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଚାହିଦାର, ଦୃତ ବୃଦ୍ଧି ସୂଚିତ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଭାରତର ଦୃତ ଶିଳ୍ପାୟନ ପ୍ରତିଫଳନ କରେ । ଶିଳ୍ପଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ରପ୍ତାନି ପେଡ଼ିର ପ୍ରାୟ 77 ଶତାଂଶ । କେତେକ ମୁଖ୍ୟ ଶିଳ୍ପଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ରପ୍ତାନି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି ।

(କ) ମୁକ୍ତା ଓ ଅଳଙ୍କାର – ଭାରତ ପ୍ରସ୍ତୁତ ମୁକ୍ତା ଓ ଅଳଙ୍କାର ବିଶ୍ଵ ବଜାରରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିପାରିଛି । ଫଳରେ ଏହାର ରପ୍ତାନି 1960-61 ରୁ 2001-02 ମଧ୍ଯରେ ମାତ୍ର 1.6 କୋଟି ଟଙ୍କାରୁ ବଢ଼ି 34.845 କୋଟି ଟଙ୍କାରେ ପହଞ୍ଚିପାରିଛି । 1980-81 ପରେ ମୁକ୍ତା ଓ ଅଳଙ୍କାରର ଚାହିଦା ବିଶ୍ଵବଜାରରେ ବହୁଗୁଣିତ ହେବାରୁ ଭାରତ ତା’ର ରପ୍ତାନି ମଧ୍ୟ ଅନୁରୂପ ବୃଦ୍ଧିକରି ଚାଲିଛି । ମୁକ୍ତା ଓ ଅଳଙ୍କାରର ପରିମାଣ ଭାରତୀୟ ରପ୍ତାନି ପେଡ଼ିରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ । 2001-02 ପରିସଂଖ୍ୟାନ ଅନୁସାରେ ଏହା ମୋଟ ରପ୍ତାନିର 16.6 ପ୍ରତିଶତ ।

(ଖ) କପା ଓ ସୂତା ବସ୍ତ୍ର – କପା ଓ ସୂତା ବସ୍ତ୍ରର ରପ୍ତାନି କ୍ରମାଗତ ବୃଦ୍‌ଧି ପାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ 1990-91ରୁ 2001- 02 ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥ‌ିବା ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ । ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ରପ୍ତି ପ୍ରାୟ 598 ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏହା ମୋଟ ରପ୍ତାନିର 7 ଶତାଂଶ ।

(ଗ) ତିଆରି ପୋଷାକ – ଭାରତ ତିଆରି ପୋଷକର ରପ୍ତାନି ମଧ୍ୟ ଆଶାତୀତ ଭାବେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି । ମୁଖ୍ୟତଃ 1990-91ରୁ 2001-02 ମଧ୍ଯରେ ଏହାର ରପ୍ତାନି 4012 କୋଟି ଟଙ୍କାରୁ ବୃଦ୍ଧିପାଇ 23,877 କୋଟି ଟଙ୍କାରେ ପହଞ୍ଚୁଅଛି । ଏହି ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର 495 ଶତାଂଶ । ଏହା ମୋଟ ରପ୍ତାନିର 11.4 ଶତାଂଶ ।

(ଘ) ଚମଡ଼ା ଓ ଚମଡ଼ାଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ – 1970 ପରେ ଭାରତର ଚମଡ଼ା ଓ ଚମଡ଼ାଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ରପ୍ତାନି ବହୁଗୁଣିତ ହୋଇଛି । 1980-81ରୁ 1990-91 ମଧ୍ୟରେ ରପ୍ତାନି 560 ଶତାଂଶ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିବାବେଳେ 2001-02ରେ 250 ଶତାଂଶ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏହା ମୋଟ୍ ରପ୍ତାନିର ମୂଲ୍ୟର ପ୍ରାୟ 3.5 ପ୍ରତିଶତ ।

(ଙ) ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଦ୍ରବ୍ୟ – ଭାରତର ଶିଳ୍ପୀକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ତାହାକୁ ଏକ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ରପ୍ତାନିକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମାନ୍ୟତା ଦେଇଛି । ଭାରତୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ଓ ଘରୋଇ ଶିଳ୍ପ ଉନ୍ନତମାନର ଯନ୍ତ୍ରପାତି ତିଆରି କରି ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଚାହିଦା ମେଣ୍ଟାଇବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ବିଶ୍ୱବଜାରରେ ନିଜକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରିପାରିଛି । ସାରଣୀରୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ 1980-81ରୁ 1990-91 ମଧ୍ୟରେ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ରପ୍ତାନି 368 ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିବାବେଳେ 1990-91ରୁ 2001-02 ମଧ୍ଯରେ 753 ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏହା ମୋଟ୍ ରପ୍ତାନି ମୂଲ୍ୟର 15.8 ପ୍ରତିଶତ ।

(4) ଖଣିଜ ତୈଳ ଓ ଲୁବ୍ରିକାଣ୍ଟ – ସାରଣୀରୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ 1980-81 ପରେ ଭାରତୀୟ ଖଣିଜ ତୈଳ ଓ ଲୁବ୍ରିକାଣ୍ଟର ରପ୍ତାନି ଦୃତ ଗତିରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । 1980-81, 1990-91 ମଧ୍ୟରେ ଏହି ବୃଦ୍ଧି 3285 ପ୍ରତିଶତ ଥିବାବେଳେ 1990-91 2001-02 ମଧ୍ୟରେ 998 ପ୍ରତିଶତ ହୋଇଛି । 1970-71 ରୁ 1980-81 ମଧ୍ୟରେ ଏହି ମାତ୍ର 115 ପ୍ରତିଶତ ଥିଲା । ଏହି ପରିସଂଖ୍ୟାନ ଭାରତ ଯେ ଖଣିଜ ତୈଳ ଓ ଲୁବ୍ରିକାଣ୍ଟ୍ ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଗେଇ ଚାଲିଛି, ତାହା ପ୍ରମାଣ ଦିଏ ।

(5) ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ – ଭାରତର ରପ୍ତାନି ପେଡ଼ିରେ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ। 1980-81 ରୁ 1990-91 ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ରପ୍ତାନି ଦୃତ ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲେ ହେଁ 1990-91 ରୁ 2001-02 ମଧ୍ୟରେ 60- 96 ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏହା ମୋଟ ରପ୍ତାନିର 16.2 ପ୍ରତିଶତ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ଏହି ରେକର୍ଡ଼ ବୃଦ୍ଧି ନୂତନ ଆର୍ଥିକନୀତିର ପ୍ରଭାବ ।

ଉଭୟ ଆମଦାନି ଓ ରପ୍ତାନି ସଂରଚନାରୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ ଭାରତରେ ଢ଼ାଞ୍ଚାଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇଛି । ଆମଦାନୀ ହେଉଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କରି ଭାରତ ନିଜର ଦରକାର ମୁତାବକ ନୂତନ ଦ୍ରବ୍ୟ ଆମଦାନୀ କରି ପାରିଛି ଏବଂ ରପ୍ତାନିକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୋଇଛି ।

2. ଭାରତୀୟ ବହିଃବାଣିଜ୍ୟର ଦିଗ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଲୋକପାତ କର ।
Answer:
କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସହିତ ଥିବା ବାଣିଜ୍ୟିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ବହିଃବାଣିଜ୍ୟର ଦିଗ କୁହାଯାଏ । କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର ରପ୍ତାନି କରୁଛି ଏବଂ କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରରୁ ଆମଦାନି କରୁଛି, ତାହା ବହିଃବାଣିଜ୍ୟର ଦିଗହିଁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ । ବହିଃବାଣିଜ୍ୟର ଦିଗହିଁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ । ବହିଃବାଣିଜ୍ୟ ଦିଗର କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ବାଣିଜ୍ୟିକ ସମ୍ପର୍କ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସୂଚାଏ ।

ଏଥୁରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ରାଜନୈତିକ ଏବଂ କୁଟନୈତିକ ସମ୍ପର୍କରେ ହୋଇଥିବା ପରିବର୍ତ୍ତନ ଜଣାପଡ଼େ । ଭାରତୀୟ ବହିଃବାଣିଜ୍ୟର ଦିଗ ଭାରତର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସହ ଥ‌ିବା ରାଜନୈତିକ ଓ କୁଟନୈତିକ ସମ୍ପର୍କର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଫଳରେ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ହେଉଥିବା ମାଣିଜ୍ୟିକ ସମ୍ପର୍କର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଉପସ୍ଥାପନା କରେ । ସ୍ଵାଧୀନତାର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଭାରତରେ ବାଣିଜ୍ୟିକ ସମ୍ପର୍କ ମୁଖ୍ୟତଃ ବ୍ରିଟେନ୍ ଏବଂ ଏହାର ମିତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସହିତ ଥିଲା । କିନ୍ତୁ ସ୍ଵାଧୀନତାପରେ ଭାରତର ବାଣିଜ୍ୟିକ ସମ୍ପର୍କ ବିଭିନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସହ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇପାରିଛି । ଭାରତୀୟ ବହିଃବାଣିଜ୍ୟର ଦିଗ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇ ବହିଃ ବାଣିଜ୍ୟ ଇତିହାସରେ ନୂତନ ଯୁଗ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରିଛି ।

ଭାରତୀୟ ବହିଃବାଣିଜ୍ୟ ସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଥ‌ିବା ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ପାଞ୍ଚଟି ଗୋଷ୍ଠୀରେ ବର୍ଗିକରଣ କରାଯାଇପାରେ ।
(1) ଅର୍ଥନୈତିକ ସହଯୋଗ ଓ ଉନ୍ନୟନ ସଙ୍ଗଠନ – ଏହି ଗୋଷ୍ଠୀ ଦଶଟି ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମାହାର । ସେମାନେ ହେଲେ ବେଲ୍‌ଜିୟମ୍, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଜର୍ମାନୀ, ନେଦରଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ବ୍ରିଟେନ୍ ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଏବଂ ଜାପାନ୍ ।

(2) ତୈଳ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଓ ରପ୍ତାନିକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମୂହ – ଏହି ଗୋଷ୍ଠୀରେ ମୁଖ୍ୟତଃ 4ଟି ରାଷ୍ଟ୍ର ସଦସ୍ୟ ଅଛନ୍ତି । ସେମାନେ ହେଲେ – ଇରାନ୍, ଇରାକ୍, କୁଏତ୍ ଓ ସାଉଦିଆରବ । ଏହି ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଖଣିଜ ତୈଳ ଉତ୍ପାଦନ କରି ଅନ୍ୟଦେଶକୁ ରପ୍ତାନି କରନ୍ତି ।

(3) ପୂର୍ବ ୟୁରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମୂହ – ଏହି ଗୋଷ୍ଠୀରେ 1992-93 ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ରୁଷିଆ ବା ସଂଯୁକ୍ତ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମୂହ, ରୋମାନିଆ ଆଦି ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

(4) ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମୂହ – ଏହି ଗୋଷ୍ଠୀ ସମସ୍ତ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଯଥା – ପାକିସ୍ତାନ, ବଙ୍ଗଳାଦେଶ, ଶ୍ରୀଲଙ୍କା, ସିଙ୍ଗାପୁ, ଥାଇଲାଣ୍ଡ, ସୁଦାନ୍, ତାଞ୍ଜାନିଆ ଇତ୍ୟାଦି ଏସୀୟ ଏବଂ ଆଫ୍ରିକୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

(5) ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମୂହ – ଉପରୋକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମୂହ ମଧ୍ୟରେ ନଥିବା ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମୂହ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

ଆମଦାନିର ଦିଗ :
ଭାରତ OECDରୁ କରୁଥିବା ଆମଦାନି ମୋଟ ଆମଦାନିର ସର୍ବାଧ‌ିକ ଅଂଶ । 1960-61ରେ ଏହା 78 ପ୍ରତିଶତ ଥ‌ିବାବେଳେ କ୍ରମାଗତ ହ୍ରାସପାଇ 2003-04ରେ 37-8 ପ୍ରତିପତରେ ପହଞ୍ଚିଛି । OPEC ଗୋଷ୍ଠୀରୁ ଆମଦାନୀ କରୁଥି 1980-81ରେ 27.8 ପ୍ରତିଶତକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ପୂର୍ବ ୟୁରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରରୁ ହେଉଥ‌ିବା ଆମଦାନୀ 1980-81ରେ 3.4 ପ୍ରତିଶତରୁ ବୃଦ୍ଧିପାଇ 10.3 ପ୍ରତିଶତରେ ପହଞ୍ଚିଥ‌ିବାବେଳେ 2000-01 ଏବଂ 2002-03ରେ ଯଥାକ୍ରମେ 1.3 ଏବଂ 1.6 ପ୍ରତିଶତରେ ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହିଛି ।

ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କଠାରୁ ହେଉଥ‌ିବା ଆମଦାନି କ୍ରମାଗତ ବୃଦ୍ଧିପାଇ 2002-03 ମସିହାରେ ମୋଟ୍ ଆମଦାନିର 20.1 ପ୍ରତିଶତ ହୋଇଛି । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କଠାରୁ ହେଇଥ‌ିବା ଆମଦାନି ଆଶାତୀତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । 1960-61ରେ ମୋଟ ଆମଦାନୀର ଏହା 2.2 ପ୍ରତିଶତ ଥିଲା । କିନ୍ତୁ 200-01ରେ ଏହା 36.2 ପ୍ରତିଶତ ଏବଂ 2003-0466 33.3 ପ୍ରତିଶତରେ ପହଞ୍ଚିଛି ।

ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରୁ ହେଉଥ‌ିବା ଭାରତର ଆମଦାନୀ ସର୍ବଦା ସର୍ବାଧ୍ଵ ରହିଆସୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମୋଟ ଆମଦାନୀରେ ଏହାର ଅଂଶ ହ୍ରାସ ପାଇଛି । 1960-61ରେ ଏହା 29.2 ପ୍ରତିଶତ ଥିବାବେଳେ 2003-04ରେ 5.4 ପ୍ରତିଶତକୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି । ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରରୁ ହେଉଥ‌ିବା ଆମଦାନି ମଧ୍ଯ କ୍ରମଶଃ ହ୍ରାସ ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ଏହା ମୋଟ ଆମଦାନୀର ଦ୍ୱିତୀୟ ବୃହତ୍ ଅଂଶୀଦାର ରାଷ୍ଟ୍ର । 1980-81ରୁ ଆମଦାନୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜାପାନ୍, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଜର୍ମାନୀ ଇତ୍ୟାଦି ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଉପଲବ୍‌ଧ ହେଉଛି ।

ରପ୍ତାନିର ଦିଗ :
ଭାରତୀୟ ରପ୍ତାନି ଦିଗରେ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । OECDକୁ ଭାରତ ସର୍ବାଧ୍ଵ ରପ୍ତାନି କରିଥାଏ । 1960-61ରେ ଏହା 66.1 ଶତାଂଶ ଥିବାବେଳେ 1980-81ରେ ଏହା 46.6 ଶତାଂଶକୁ ଏବଂ 2003- 04ରେ 46.4 ଶତାଂଶକୁ ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମୋଟ ରପ୍ତାନିର ଏହା ସର୍ବାଧ‌ିକ ଅଂଶ । OPECକୁ ରପ୍ତାନି କ୍ରମାଗତ ବୃଦ୍ଧିପାଇବାର ଚିତ୍ର ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି । 1960-61ରେ ମୋଟ ରପ୍ତାନିର ଏହା 4.1 ଶତାଂଶ ଥିବାବେଳେ, 2003-04ରେ 15 ଶତାଂଶରେ ପହଞ୍ଚିଛି ।

କିନ୍ତୁ ପୂର୍ବ ୟୁରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ହେଉଥ‌ିବା ରପ୍ତାନିର 1980-81ରୁ ଦୃତ ହ୍ରାସ ପାଇ 2003-04ରେ 1.8 ଶତାଂଶରେ ପହଞ୍ଚିଛି । ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଭ୍ ହେଉଥ‌ିବା ଭାରତୀୟ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ । ଭାରତୀୟ ରପ୍ତାନିର ଏହା ଅଂଶ ଲଗାତର ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । 2003-04ର ପରିସଂଖ୍ୟାନ ଅନୁସାରେ ଭାରତୀୟ ରପ୍ତାନିର ଏହା 32.6 ଶତାଂଶ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କୁ ଭାରତୀୟ ରପ୍ତାନିର ଅଂଶ 1960-61ରେ 8.0 ଶତାଂଶ ଥିଲା । ଏହା 2000-04ରେ 4.2 ଶତାଂଶକୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ।

ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଭାରତର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବାଣିଜ୍ୟ ବନ୍ଧୁ । 2002-03ରେ ବେଲ୍‌ଜିୟମ୍ ଓ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଯଥାକ୍ରମେ ଦ୍ଵିତୀୟ ଓ ତୃତୀୟ ସ୍ଥାନରେ ଥ‌ିବାବେଳେ 2005-06 ଓ 2006-07ରେ ଚୀନ୍ ଓ ସଂଯୁକ୍ତ ଆରବ ଯଥାକ୍ରମେ ଦ୍ଵିତୀୟ ଓ ତୃତୀୟ ସ୍ଥାନରେ ରହିଛନ୍ତି । ବର୍ତ୍ତମାନ ଭାରତର ବାଣିଜ୍ୟ ବନ୍ଧୁରୂପେ ଚୀନ୍ ଓ ସଂଯୁକ୍ତ ଆରବର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ।

3. ରପ୍ତାନି ଓ ଆମଦାନୀ ନୀତି 2002-07 ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
2002-07 ମସିହା ସମୟ ଅବଧୂପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ରପ୍ତାନ୍ତି-ଆମଦାନୀ ନୀତିର 2002 ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ 31 ତାରିଖ ଦିନ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ନୀତି ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ରପ୍ତାନି-ଆମଦାନୀର ନୀତି ସୁଫଳକୁ ଦୃଢ଼ କରାଇବା ପାଇଁ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ 2007 ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ଦେଶୀୟ ବାଣିଜ୍ୟକୁ ବିଶ୍ବବାଣିଜ୍ୟର ଏକଶତାଂଶରେ ପହଞ୍ଚାଇଦେବା ଆହ୍ୱାନର ମୁକାବିଲା କରିବାପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥିଲା ।

ଉଦାରୀକରଣ ପଦ୍ଧତିର ସରଳୀକରଣ, ଆମଦାନୀ ଓ ରପ୍ତାନିକାରୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ କାରବାରୀ ଖର୍ଚ୍ଚ ହ୍ରାସ ଏବଂ କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ, ଚମଡ଼ା ଦ୍ରବ୍ୟ, ସୂତାବସ୍ତ୍ର, କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ, ହସ୍ତଶିଳ୍ପ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ଭଳି ଦେଶର ଗଭୀର ପାରଦର୍ଶିତା ଥ‌ିବା କ୍ଷେତ୍ରମାନଙ୍କ ଉପରେ ଅଧିକ ଧ୍ୟାନଦେବା ଥିଲା ଏହି ନୂତନ ନୀତିର ମୌଳିକ ଆଦର୍ଶ । ଆମଦାନୀ ଉପରୁ ପରିମାଣାତ୍ମକ କଟକଣା ମଧ୍ୟ ଉଠାଇ ଦିଆଗଲା ।

ଗୁଣାତ୍ମକମାନେ ମାନ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ, ଚିହ୍ନଟ ଲେବଲ୍ ଲଗାଣ ଓ ପୁଟୁଳୀକରଣ ପ୍ରଭୃତି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଆମଦାନୀ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ଵଦେଶୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ସହିତ ଗୋଟିଏ ପର୍ଯ୍ୟାୟଭୁକ୍ତ କରିବା ଫଳରେ ଆମଦାନୀ-ରପ୍ତାନି କାରବାର ସ୍ଵଚ୍ଛଦ ହେବ ବୋଲି ବିଶ୍ଵାସ କରାଗଲା । ଶୁକ୍ଳଯୋଗ୍ୟତା ଜମାଖାତା ଯୋଜନା, ଶୁକ୍ଳ ରିହାତି ଭରଣା ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର, ଆଗୁଆ ଲାଇସେନ୍ସ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏବଂ ରପ୍ତାନୀ ବିବେଚନାପାଇଁ ନିବୃତ୍ତ ଆଦି ଶୁଳ୍କକୁ ପ୍ରଭାବ ଶୂନ୍ଯ କରୁଥିବା ଯୋଜନାମାନ ଚାଲୁରହିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କୁ ସରଳ କରିଦିଆଗଲା । ଅସଲି ରପ୍ତାନିକାରୀମାନଙ୍କ ସୁବିଧା ଓ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଆରେ ରଖୁ ଉପରୋକ୍ତ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକୁ ବାରମ୍ବାର ସମୀକ୍ଷା କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା ।

ପ୍ରମାଣପତ୍ର ଜମାଖାତା ଯୋଜନା ସମାପ୍ତ କରିବାଭଳି କେତେକ ପଦ୍ଧତିଗତ ସରଳୀକରଣ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା । ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ ସହିତ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷାକରାଯିବା ଫଳରେ ରପ୍ତାନୀକାରୀମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତିଯୋଗୀ ଦରରେ ରପ୍ତାନୀ ପୂର୍ବ ଓ ରପ୍ତାନୀ ପରବର୍ତୀ ବୈଦେଶିକ ଓ ଦେଶୀୟ ମୁଦ୍ରା ଋଣ ଯୋଗାଇଦେବା ସମ୍ଭବ ହେଲା । ମର୍ଯ୍ୟାଦାବନ୍ତ ରପ୍ତାନୀକାରୀମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱୀୟ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ଭିଭିରେ ଲାଇସେନ୍ସ ଯୋଗାଇଦେବାର ସୁବିଧା କରିଦିଆଗଲା । 2007 ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ଭାରତ ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟର ଏକ-ଶତାଂଶ ଅଧିକାର କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ କରିପାରିବ ବୋଲି ଆଶାପୋଷଣ କରାଗଲା ।

• ରପ୍ତାନିର ବାର୍ଷିକ ଲକ୍ଷ୍ୟ 80 ଶତ କୋଟି ଡଲାରକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ।
• ବିଶ୍ଵବାଣିଜ୍ୟରେ ଭାରତର ଅଂଶ ତତ୍କାଳୀନ 0.67 ଶତାଂଶରୁ 1.0 ଶତାଂଶକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ।
• ରପ୍ତାନୀକୁ ପରିମାଣଗତ କଟକଣାମୁକ୍ତ କରିବା ।
• କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ରପ୍ତାନିପାଇଁ ବିଶେଷ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଇଦେବା ।
• ରପ୍ତାନିକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବାପାଇଁ ‘ବିଶେଷ ଆର୍ଥନୀତିକ ମଣ୍ଡଳ’ମାନଙ୍କର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା ।
• ‘ଶୁଳ୍କ ଅଧିକାର ଯୋଗ୍ୟ ଜମାଖାତା’ ଏବଂ ‘ରପ୍ତାନୀ ବର୍ଷକ ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ’ ଯୋଜନାଦ୍ଵୟକୁ ଅଧ‌ିକ କୋହଳ କରିବା ।
• କୁଟୀର ଓ କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କୁ ବଜାର ସୁବିଧା ଯୋଗାଁଦେବା ।
• ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଶୁଳ୍କମୁକ୍ତ ସୁବିଧା ଯୋଗାଇଦେବାପାଇଁ ଯୋଜନାର ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବା ।
• ରସାୟନ ଓ ପେଟ୍ରୋରସାୟନ ଶିଳ୍ପକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବାପାଇଁ ନିବନ୍ଧନ ଦେୟ 250 ପ୍ରତିଶତ ୱାପସ ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ।
• ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ପଥର ଓ ଗହଣା ଉପରୁ ଆମଦାନୀ ଶୁଳ୍କ ପ୍ରତ୍ୟାହାର ଓ ଲଶଇସେନ୍ସ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉଚ୍ଛେଦ ଏବଂ ଗହଣା ରପ୍ତାନୀକୁ ଶୁଳ୍କ ରିହାତି ପ୍ରଦାନ ।
• ଭାରତୀୟ ରପ୍ତାନୀପାଇଁ ନୂଆ ବଜାର ସନ୍ଧନା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଦେଶମାନତ୍ତ୍ଵ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ପ୍ରଦାନ ।
• ଉତ୍ତର ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳ, ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର ଆଦି ବନ୍ଧନଠାରୁ ଦୂରରେ ଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ସ୍ଥାପିତ ଶିଳ୍ପ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କୁ ପରିବହନ ସହାୟତା ଯୋଗାଇ ଦେବା ।
• ବିଦେଶରେ ଶିଳ୍ପ ବନ୍ ଦକରି ତାହାକୁ ଭାରତକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରିବାର ଉଦ୍ୟମକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ପ୍ରଦାନ କରିବା ।

4. ରପ୍ତାନୀ-ଆମଦାନୀ ନୀତି 2004-09 ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସରକାର 2004 ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ 31 ତାରିଖ ଦିନ ଏକ ନୂତନ ବାଣିଜ୍ୟ ନୀତି ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ । ଏହି ନୂତନ ନୀତି ଦଶମ ଯୋଜନାର ରପ୍ତାନୀ-ଆମଦାନୀ ନୀତିଠାରୁ ବିଶେଷ ଅଲଗା ହୋଇ ନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ସମଗ୍ର ଭାରତୀୟ ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟକୁ ଏକ ସମନ୍ବିତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର୍ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରର ବିକାଶପାଇଁ ଏକ ଏକୀକୃତ ଖସଡ଼ା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲା ।

2009 ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ବିଶ୍ବବାଣିଜ୍ୟରେ ଭାରତୀୟ ଅଂଶକୁ ଦୁଇଗୁଣ କରିବା ଏବଂ ନିୟୋଜନ ସୃଷ୍ଟିକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ବାଣିଜ୍ୟ ନୀତିକୁ ଆର୍ଥନୀତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ଅସ୍ତ୍ରରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଥିଲା ଏହି ନୂତନ ନୀତିର ଦ୍ବୈତ ଅଭିପ୍ରାୟ । ଏହି ନୀତିର ମୌଳିକ ଉତ୍ପାଦନଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –

• କୃଷି ଉତ୍ପାଦନ ରପ୍ତାନୀ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ ।
• ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ ଆମଦାନୀ କରିବାର ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ ।
• ରତ୍ନ ଓ ଗହଣା, ହସ୍ତତନ୍ତ୍ର, ହସ୍ତକଳା, ଚମଡ଼ା ଓ ଜୋତା ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ପର୍କୀୟ ନିୟୋଜନ ସଘନ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ଵ ପ୍ରଦାନ ।
• ଉଦାର ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ ଆମଦାନୀ ପରିକଳ୍ପନା ଅନୁଯାୟୀ କ୍ଷୁଦ୍ର ଓ ମଧ୍ୟମ ରପ୍ତାନୀକାରୀମାନଙ୍କୁ ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ ।
• ତିନୋଟି ନୂଆ ରପ୍ତାନୀ ବୃଦ୍ଧି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ରୂପାୟନର ପରିକଳ୍ପନା ।
  → ରପ୍ତାନୀକାରୀମାନଙ୍କୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଇଦେବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ‘ଲକ୍ଷ୍ୟଯୁକ୍ତ ପରିଯୋଜନା’ ରୂପାୟନର ପରିକଳ୍ପନା ।
  → ବିଶ୍ଵ ବଜାରରେ ଭାରତୀୟ ସେବାରପ୍ତାନୀପାଇଁ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ବ୍ୟବସାୟିକ ଛାପ ସୃଷ୍ଟି ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ‘ଭାରତରୁ ଉଦ୍ଭବ ସେବା ଯୋଜନା’ ରୂପାୟନର ପରିକଳ୍ପନା ।
  → କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ରପ୍ତାନୀ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ବିଶେଷ କୃଷି ଉତ୍ପାଦ ଯୋଜନା’ ରୂପାୟନର ପରିକଳ୍ପନା ।
• ରପ୍ତାନୀକାରୀମାନଙ୍କପାଇଁ ସରଳୀକୃତ ପଦ୍ଧତି ଓ ଯୁକ୍ତିସିଦ୍ଧ ଉପାୟମାନ ଲାଗୁ କରିବା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ ।
• ଭାରତର ରପ୍ତାନୀ ଓ ଆମଦାନୀ ବାଣିଜ୍ୟକୁ ସୁଗମ କରିବାପାଇଁ ଗୋଦାମ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ସୃଷ୍ଟି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଆରୋପ ।
• ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟର ଉନ୍ନତିପାଇଁ ଦେଶରେ ‘ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ ଓ ଗୋଦାମଘର ମଣ୍ଡଳ’ମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପଭି ।
• ଦେଶସାରା ‘ଜୈବ-ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଉଦ୍ୟାନ’ମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ।
• ଦେଶରୁ ରପ୍ତାନୀ ହେଉଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପରୁ ‘ସେବାକର’ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ।

5. ରପ୍ତାନୀ-ଆମଦାନୀ ନୀତି 1991-92 ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
1991-92 ମସିହାରୁ ଭାରତର ଆର୍ଥନୀତିକ ସଂସାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ଏହା ଫଳରେ ଯେଉଁ ନୂତନ ରପ୍ତାନୀ-ଆମଦାନୀ ନୀତିର ପରିକଳ୍ପନା କରାଗଲା, ତାହା ଦେଶର ରପ୍ତାନୀ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି ଉପଲକ୍ଷେ ସରଳୀକୃତ ପଦ୍ଧତି ଅନୁସରଣ ପୂର୍ବକ ଏକ ରପ୍ତାନୀ ଅନୁକୂଳ ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଆରୋପ କରିଥିଲା । ବାଣିଜ୍ୟିକ କଟକଣା ହଟାଇ, ବାଣିଜ୍ୟିକ ଶୁଳ୍କ ହ୍ରାସ କରି, ବାସ୍ତବବାଦୀ ବଜାରଭିଭିକ ମୁଦ୍ରା ବିନିମୟରେ ହାର ପ୍ରଚଳନ କରି ରପ୍ତାନୀକରିମାନଙ୍କୁ ସମାନ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଇଦେଇ ପୂର୍ବର ରପ୍ତାନୀ ବିରୋଧୀ ମାନସିକତାରୁ ମୁକ୍ତିଲାଭ କରିବା ଥିଲା ଏହି ନୀତିର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।

ଏହି ସଂସ୍କାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉଦାରୀକରଣ, ଉନ୍ମୁକ୍ତତା, ସ୍ବଚ୍ଛତା ଓ ଜଗତୀକରଣର ଭିଭିଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା । ବିଶ୍ୱବଜାରରେ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଆଖୁ ଆଗରେ ରଖ୍ ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ସାମର୍ଥ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କରାଇବାପାଇଁ ରପ୍ତାନୀକୁ ଏହି ନୀତିରେ ପ୍ରାଥମିକତା ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଏହି ନୀତିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାପାଇଁ ନିଆଯାଇଥିବା ପଦକ୍ଷେପମାନଙ୍କର ବିବରଣୀ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ହେଲା ।

(i) ଟଙ୍କାର ଅବ ମୂଲ୍ୟାୟନ – ଘରୋଇ ମୁଦ୍ରାର ବାହ୍ୟମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ କରିବାକୁ ଅବମୂଲ୍ୟାୟନ କୁହାଯାଇଥାଏ । ଦେଶକୁ ଗୁରୁତର ବହିର୍ବାଣିଜ୍ୟ ସଙ୍କଟରୁ ଉଦ୍ଧାର କରିବାପାଇଁ 1991 ମସିହା ଜୁନ୍ ମାସରେ ଭାରତୀୟ ଟଙ୍କାର ଅବମୂଲ୍ୟାୟନ କରାଯାଇଥିଲା । ଅବମୂଲ୍ୟାୟନ ଯୋଗୁଁ ବୈଦେଶିକ ବଜାରରେ ଭାରତୀୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ସୁଲଭ ହେବା ଫଳରେ ଆମର ରପ୍ତାନୀ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା ।

(ii) ଟଙ୍କାର ପରିବର୍ତ୍ତନୀୟତା – ପ୍ରଥମାବସ୍ଥାରେ ଭାରତୀୟ ଟଙ୍କାକୁ ଆଂଶିକଭାବେ ପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ କରାଗଲା । ଏହାଫଳରେ ଭାରତୀୟ ରପ୍ତାନିକାରୀମାନେ ସେମାନଙ୍କ ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରା ଆୟର 40 ଶତାଂଶକୁ ସରକାରୀ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦରରେ ଏବଂ ଅବଶିଷ୍ଟ 60 ଶତାଂଶକୁ ବଜାର ଦରରେ ବିକ୍ରି କରିବାକୁ କ୍ଷମ ହେଲେ । 1994 ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ 19 ତାରିଖରୁ ଭାରତୀୟ ଟଙ୍କାକୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ ନଗଦୀ ଖାତାରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ କରିଦିଆଗଲା । କହିବା ବାହୁଲ୍ୟ ଯେ ଏହା ରପ୍ତାନୀପାଇଁ ଏକ ଅନୁକୂଳ ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି କଲା ।

(iii) ରପ୍ତାନୀଭିତ୍ତିକ ଆମଦାନୀର ଉଦାରୀକରଣ – ଅନେକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଆମଦାନୀ ଲାଇସେନ୍ସ ଆହରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ମୁକ୍ତି କରିଦିଆଗଲା । ରପ୍ତାନୀ ଆୟକୁ ଆମଦାନୀ ଉଦ୍ଦେଶରେ ବ୍ୟୟ କରିବାପାଇଁ ରପ୍ତାନୀକାରୀମାନଙ୍କୁ ଅନୁମତି ଦିଆଗଲା । ରପ୍ତାନୀଯୋଗ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନରେ ବ୍ୟବହୃତ ସାଧନମାନଙ୍କ ଉପରୁ ଆମଦାନୀ ଶୁଳ୍କ ହ୍ରାସ କରାଗଲା ।

ଆମଦାନୀ ଶୁଳ୍କକୁ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ହ୍ରାସକରି ତାହାକୁ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦେଶରେ ପ୍ରଚଳିତ ଆମଦାନୀ ଶୁଳ୍କହାର ସହିତ ସମାନ କରିଦେବେ ବୋଲି ସରକାର ଘୋଷଣା କଲେ । ପୁଞ୍ଜି ଦ୍ରବ୍ୟର ଆମଦାନୀକୁ ଆହୁରି ଉଦାର କରାଯାଇ ତାହାକୁ ମୁକ୍ତ ସାଧାରଣ ଲାଇସେନ୍ସ ବ୍ୟବସ୍ଥାଭୁକ୍ତ କରିଦିଆଗଲା । ଅନେକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଆମଦାନୀ ତାଲିକାରୁ କାଢ଼ିଆଣି ମୁକ୍ତ ସାଧାରଣ ଲାଇସେନ୍ସ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କରିଦିଆଗଲା । ଏହା ଆମଦାନୀର ପରିସରକୁ ବ୍ୟାପକ କରିଦେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାହାକୁ ଅଧିକ ଉଦାର କରିଦେଲା ।

(iv) ନିୟନ୍ତ୍ରଣମୁକ୍ତ ରପ୍ତାନୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା – ରପ୍ତାନୀ ଉପରେ ଥ‌ିବା ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ ସର୍ବନିମ୍ନ ସ୍ତରକୁ ଖସାଇ ଦିଆଗଲା । ଏହା ଫଳରେ ମାତ୍ର କେତୋଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପରେ ରପ୍ତାନୀ କଟକଣା ଜାରି ରହିଲା । ରପ୍ତାନୀ ଶୁଳ୍ପକୁ ଆଉ ସରକାରୀ ଆୟର ଉତ୍ସ ବୋଲି ବିଚାର କରାଗଲା ନାହିଁ । ବରଂ ଏହାକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବଜାରରେ ଭାରତୀୟ ରପ୍ତାନୀକାରୀମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ସାମର୍ଥ୍ୟ ବୃଦ୍ଧିର ଅସ୍ତ୍ର ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଗଲା ।

(v) ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଆର୍ଥନୀତିକ ମଣ୍ଡଳ ପ୍ରତିଷ୍ଠା – ରପ୍ତାନୀକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବାପାଇଁ ସରକାର ଦେଶରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଆର୍ଥନୀତିକ ମଣ୍ଡଳମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାପାଇଁ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି । ଏହି ମଣ୍ଡଳଗୁଡ଼ିକ ରପ୍ତାନୀପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ସହାୟକ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବେ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି । ଦେଶକୁ ବୈଦେଶିକ ବିନିମୟ ମୁଦ୍ରା ପ୍ରବାହ ସୁବିଧାଜନକ କରିବାପାଇଁ ସରକାର ଏହି ମଣ୍ଡଳଗୁଡ଼ିକରେ ନାନାବିଧ ରିହାତି ପ୍ରଦାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଛନ୍ତି । ଏହି ମଣ୍ଡଳଗୁଡ଼ିକରେ ସେବାକର ଧାର୍ଯ୍ୟ ନ କରିବାପାଇଁ ଟେଲିଫୋନ୍, ଜଲାଲୀ ଓ ବୀମା ଆଦି ସେବା ପ୍ରଦାନକାରୀମାନଙ୍କୁ ସରକାର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

(vi) ନିୟୋଜନ ଅଭିମୁଖୀ ପଦକ୍ଷେପ – ରପ୍ତାନୀ ବୃଦ୍ଧି ମାଧ୍ୟମରେ ଅଧିକ ନିୟୋଜନ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିନିଯୋଗ କରିବା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଆରୋପ କରିଛନ୍ତି । କୁଟୀରଶିଳ୍ପ, ହସ୍ତକଳା ଓ କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପ ଭଳି ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ଚିହ୍ନିତ ଶିଳ୍ପମାନଙ୍କୁ ସରକାର ଅନେକ ରପ୍ତାନୀର ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ମଧ୍ୟ ଯୋଗାଇ ଦେଉଛନ୍ତି ।

(vii) ନୂତନ ରପ୍ତାନୀଯୋଗ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟମାନଙ୍କର ଚିହ୍ନଟ – ପାରମ୍ପରିକ ଓ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ରପ୍ତାନୀଯୋଗ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ଅନେକ ରପ୍ତାନୀଯୋଗ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ଅନେକ ରପ୍ତାନୀଯୋଗ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ସରକାର ଚିହ୍ନଟ କରିଛନ୍ତି । ଏହିସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟମାନଙ୍କରେ ଆମାଦନୀ ହେଉଥ‌ିବା ସାଧନର ସୀମିତ ବ୍ୟବହାର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସେମାନଙ୍କ ଉତ୍ପାଦନପାଇଁ ଖୁବ୍ କମ୍ ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥିବାରୁ ଏମାନଙ୍କୁ ଆଦର୍ଶ ରପ୍ତାନୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଗଲା ।

(viii) ସରକାରୀ ବାଣିଜ୍ୟିକ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କ ଭୂମିକାର ପୁନନିର୍ଦ୍ଧାରଣ – ନୂତନ ରପ୍ତାନୀ-ଆମଦାନୀର ନୀତିରେ ସୁରକାରୀ ବାଣିଜ୍ୟିକ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କ ଭୂମିକାର ପୁନନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇଛି । ଏଣିକି ଘରୋଇ ବାଣିଜ୍ୟିକ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କ ସହିତ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରିବେ ବୋଲି ସେମାନଙ୍କୁ ଜଣାଇ ଦିଆଯାଇଛି ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ __________ ବିଜ୍ଞାନ ।
(କ) ମୌଳିକ
(ଖ) ପ୍ର।ରମୃିକ
(ଗ) ସାମାଜିକ
(ଘ) ଭୌତିକ
Answer:
(ଗ) ସାମାଜିକ

୨ । ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ___________ ରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଶବ୍ଦଟି ଆନୀତ ହୋଇଛି, ଯାହାର ଅର୍ଥ __________ ।
(କ) ‘ପଲିସ୍’, ନଗର-ରାଜ୍ୟ
(ଖ) ‘ଲ୍ୟାଗ’; ସ୍ଥିର
(ଗ) ‘ସିଭିଟାସ୍’, ନଗର
(ଘ) ‘ଓଫାଏଡସ୍’,
Answer:
(କ) ‘ପଲିସ୍,ନଗର-ରାଜ୍ୟ

୩ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ ଗ୍ରୀକ୍ ଦାର୍ଶନିକ ___________ କହିଥିଲେ, “ ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ସାମାଜିକ ପ୍ରାଣୀ ।’’
(କ) ପ୍ଲାଟୋ
(ଖ) ଗାର୍ଲର
(ଗ) ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍
(ଘ) ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ
Answer:
(ଗ) ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍

୪ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କେନ୍ଦ୍ର ବିଷୟବସ୍ତୁ __________ ଓ ____________ ଅଟେ |
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ କ୍ଷମତା
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର
(ଗ) ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର ଓ ଅନୁଷ୍ଠାନ
(ଘ) ସମାଜ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ର
Answer:
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର

୫ । ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କ ଲିଖୂତ ପୁସ୍ତକର ନାମ ___________ ।
(କ) ‘ପଲିଟିକ୍‌ସ’
(ଖ) ରିପବ୍ଲିକ୍‌ସ
(ଗ) କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ମ୍ୟାନିଫେଷ୍ଟା
(ଘ) ଦାସ୍ କ୍ୟାପିଟାଲ୍
Answer:
(କ) ‘ପଲିଟିକ୍‌ସ’

୬ । “ ଦି ରିପବ୍ଲିକ୍‌ସ’’ ପୁସ୍ତକଟି ____________ ଲେଖୁଥିଲେ ।
(କ) ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍
(ଖ) କାପ୍ଲାନ୍
(ଗ) ପ୍ଲାଟୋ
(ଘ) ମାକିଆଭେଲି
Answer:
(ଗ) ପ୍ଲୁଟୋ

୭ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷମତାର ରୂପ ପ୍ରଦାନ ଓ ଅଂଶଗ୍ରହଣରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ ବୋଲି ___________ ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।
(କ) ହାରୋଲଡ୍ ଲାସ୍‌ଲ
(ଖ) କାପ୍ ଲାନ୍
(ଗ) ଇଷ୍ମନ୍
(ଘ) ଆଲମଣ୍ଡ ଓ ପାୱେଲ୍‌
Answer:
(କ) ହାରୋଲଡ୍ ଲାସ୍‌ଲ

୮ । “ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଆରମ୍ଭ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଶେଷ’’ ଉକ୍ତିଟି __________ ଙ୍କର ଅଟେ ।
(କ) ଗାର୍ଣୃର
(ଖ) ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ୍
(ଗ) ଲିକକ୍
(ଘ) ଲିପ୍‌ସେଟ୍
Answer:
(କ) ଗାର୍ଣୃର

୯ । ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ରାଜନୀତିକୁ _________ କୁହାଯାଏ ।
(କ) ବିଞାନ
(ଖ) କଳା
(ଗ) ଇତିହାସ
(ଘ) କଳ୍ପନାପ୍ରସୂତ
Answer:
(ଖ) କଳା

୧୦ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତା ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରିବା ___________ ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।
(କ) ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ
(ଖ) ରାଜନୈତିକ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ
(ଗ) ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ
(ଘ) ରାଜନୈତିକ ଅର୍ଥନୀତି
Answer:
(ଗ) ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ

୧୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ________ କିନ୍ତୁ ରାଜନୀତି ଏକ ______ ।
(କ) ବିଜ୍ଞାନ; କଳା
(ଖ) କଳା; ବିଜ୍ଞାନ
(ଗ) ବିଜ୍ଞାନ; କୌଶଳ
(ଘ) କଳା; ଅଧ୍ୟୟନ
Answer:
(କ) ବିଜ୍ଞାନ; କଳା

୧୨ । ଦାର୍ଶନିକ ପଦ୍ଧତି __________ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଥିବାବେଳେ ପ୍ରୟୋଗସିଦ୍ଧ ମାର୍ଗ _________ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ।
(କ) କଳ୍ପନାପ୍ରସୂତ; ବୈଜ୍ଞାନିକ
(ଖ) ବୈଜ୍ଞାନିକ; କଳ୍ପନାପ୍ରସୂତ
(ଗ) ବୈଜ୍ଞାନିକ; ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ
(ଘ) ଆଦର୍ଶ; ବାସ୍ତବ
Answer:
(କ) କଳ୍ପନାପ୍ରସୂତ; ବୈଜ୍ଞାନିକ

୧୩ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ __________ ସଂପର୍କରେ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
(କ) ନାଗରିକତା
(ଖ) ସାମାଜିକ ସଂପର୍କ
(ଗ) ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା
(ଘ) କ୍ଷମତା
Answer:
(କ) ନାଗରିକତା

୧୪ । ରାଜନୀତି ସମାଜରେ __________ ର ବ୍ୟବହାରକୁ ସୂଚିତ କରେ ।
(କ) ପ୍ରଭାବ
(ଖ) କ୍ଷମତା
(ଗ) ନିୟନ୍ତ୍ରଣ
(ଘ) ତତ୍ତୂବଧାରଶ
Answer:
(ଖ) କ୍ଷମତା

୧୫ । ଆଧୁନିକ ସମୟରେ ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ପରିବର୍ତ୍ତେ ___________ ର ଉପଯୋଗ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ବ୍ୟାପକତାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ କରିଥାଏ ।
(କ) କ୍ଷମତା
(ଖ) ଶିଷ୍ଟ ସମାଜ
(ଗ) ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା
(ଘ) ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର
Answer:
(ଗ) ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା

B. ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକୁ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏବଂ କ୍ଷମତାର ସଙ୍ଗଠନ ଓ ବଣ୍ଟନ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଓ ଆଇନଗତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବ୍ୟବହାର, ଚଳଣି ଓ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉପରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଅଧ୍ଵକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଉଛି ।

୨ । ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା (Political Dynamics) କ’ଣ ?
Answer:
ସରକାରର କାର୍ଯ୍ୟପଦ୍ଧତି ଓ ରାଜନୀତିର ଗତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପଡ଼ୁଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଭାବ ଓ ଏହାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଧ୍ୟୟନକୁ ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା କୁହାଯାଏ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜନମତ, ଚାପଗୋଷ୍ଠୀ, ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇଥାଏ ।

୩ । ରାଜନୀତିର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାରର ବାସ୍ତବ ପରିଚାଳନା ଓ ତତ୍‌ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ସଂଗଠିତ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ରାଜନୀତି କୁହାଯାଏ । ରାଜନୀତି ହେଉଛି କ୍ଷମତା ପାଇଁ ସଂଘର୍ଷ । ମାର୍କ୍ସବାଦୀଙ୍କ ମତରେ ରାଜନୀତି ଶ୍ରେଣୀ ସଂପର୍କ ଉପରେ ଆଧାରିତ ।

୪ । ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା (Political System) କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରାଷ୍ଟ୍ରଠାରୁ ଏକ ବ୍ୟାପକ ଶବ୍ଦ । ଏହା ସମାଜରେ ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ ସହ ସଂପୃକ୍ତ ଅଟେ । ରବର୍ଟ ଡଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଣିଷମାନଙ୍କର ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ସଂପର୍କ ସହ ଜଡ଼ିତ ଏନଂ ଅନେକାଂଶରେ କ୍ଷମତା, ଶାସନ ବା ପ୍ରଭୁତ୍ଵଦ୍ଵାରା ହାସଲ ହୋଇଥାଏ ।

(C) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ “ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ, ରାଜନୈତିକ ସଙ୍ଗଠନ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ତତ୍ତ୍ଵମାନଙ୍କର ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ”- ଏହି ଉକ୍ତିଟି କାହାର ?
Answer:
ପ୍ରଫେସର ଆର୍.ଜି.ଗେଟେଲ୍ ।

୨ । “ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଗୋଟିଏ ସମାଜ ପାଇଁ ମୂଲ୍ୟମାନଙ୍କର ପ୍ରାଧୁକାରିକ ବଣ୍ଟନ ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ’- ଏହି ମତଟି କାହାର ?
Answer:
ଡେଭିଡ୍ ଇଷ୍ଟନ୍ ।

୩ । ପ୍ରାଚୀନ ରୋମ୍‌ର ଅଧୂବାସୀମାନେ ‘ପଲିସ୍’ ପରିବର୍ତ୍ତେ କେଉଁ ଶବ୍ଦର ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ସିଭିଟାସ୍ (Civitas)

୪ । କିଏ ରାଜନୀତିକୁ ତତ୍ତ୍ଵମୂଳକ ରାଜନୀତି ଓ ବ୍ୟାବହାରିକ ରାଜନୀତି ନାମକ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ସାର୍ ଫ୍ରେଡ୍‌ରିକ୍ ପୁଲକ୍ ।

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ପ୍ଲୁଟୋଙ୍କୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।

୨ । ‘ପଲଟିକ୍‌ସ’ (Politics) ପୁସ୍ତକଟି ସକ୍ରେଟିସ୍ ରଚନା କରିଥିଲେ ।
Answer:
‘ପଲଟିକ୍‌ସ’ ପୁସ୍ତକଟି ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ରଚନା କରିଥିଲେ ।

୩ । ଗାର୍ଶ୍ଵରଙ୍କୁ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଇଟାଲୀ ଦାର୍ଶନିକ ନିକୋଲୋ ମାକିଆଭେଲିଙ୍କୁ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।

୪ । ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ତତ୍ତ୍ଵମୂଳକ, ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିଭିକ ଅଟେ ।
Answer:
ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ, ବାସ୍ତବବାଦୀ ଓ ବ୍ୟାବହାରିକ ଅଟେ ।
(କିମ୍ବା) ପାରମ୍ପରିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ତତ୍ତ୍ଵମୂଳକ, ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିଭିକ ଅଟେ ।

୫ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନ ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ।

୬ । ରାଜନୀତି ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ।
Answer:
ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ।

୭ । ସିଲିଙ୍କ ମତରେ “ସମାଜ ‘ବିଜ୍ଞାନ ସମସ୍ତ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ଜନନୀ ଅଟେ ।”
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌ଙ୍କ ମତରେ “ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସମସ୍ତ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ଜନନୀ ଅଟେ ।”

(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଶ କରା

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ __________ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ ।
Answer:
ସାମାଜିକ

୨ । ରାଜନୀତି ଏକ ___________ ଅଟେ ।
Answer:
କଳା ।

୩ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ __________ ର ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ ସଂପର୍କରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର

୪ । ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ _____________ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦେଇଛନ୍ତି ।
Answer:
ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ (Supreme)

୫ । ମାନବ ଏକ _________ ପ୍ରାଣୀ ।
Answer:
ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି/ ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାରର ଗଠନ, ପ୍ରକୃତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଧାରଣା ପ୍ରଦାନ କରେ, ସୁନାଗରିକ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ଇତ୍ୟାଦିର ବିକାଶରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ଏବଂ ଏହାର ଚରମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ କରିବା ଅଟେ ।

୨ । କିଏ ମନ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି : ‘‘ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଶୀର୍ଷକ ଥାଇ ପରୀକ୍ଷା ପ୍ରଶ୍ନବଳୀକୁ ମୁଁ ଯେତେବେଳେ ଅବଲୋକନ କରେ, ମୁଁ ଦୁଃଖୁତ ହୁଏ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ନୁହେଁ, ବରଂ ଶୀର୍ଷକ ପାଇଁ ?’’
Answer:
ମେଟ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ ।

୩ । ମାନବକୁ ଏକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରାଣୀ ବୋଲି କିଏ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଗ୍ରୀକ୍ ଦାର୍ଶନିକ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ।

୪ । ‘ରାଜନୀତିକ ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ସେହି ଅଂଶ ଯାହାକି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭିଭି ଓ ସରକାରଙ୍କ ନୀତି ବିଷୟରେ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରେ ।’’ ଏହି ଉକ୍ତିଟି କାହାର ?
Answer:
ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ୍ ।

୫ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତି କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରକୃତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସଠିକ୍ ଅର୍ଥରେ କହିଲେ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ଓ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ରାଜନୀତି ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ ।

(B) ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ଆରିଷ୍ଟୋଟଲଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ନଗର-ରାଜ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଜ୍ଞାନ । ଏହା ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ‘ପଲିସ୍’ରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ । ଆଧୁନିକ ବ୍ୟବହାରବାଦୀମାନଙ୍କ ମତରେ, କ୍ଷମତାର ସଙ୍ଗଠନ ଓ ବଣ୍ଟନ ସମ୍ପର୍କରେ ଏହା ଆଲୋଚନା କରେ । ବ୍ୟାପକ ଅର୍ଥରେ ଏହା ‘ମଣିଷ’ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଅଧ୍ୟୟନ ଅଟେ।

୨ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଗୁରୁତ୍ଵ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନଦ୍ଵାରା ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା, କ୍ଷମତାର ସ୍ଵରୂପ ଓ ବଣ୍ଟନ, ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା, ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ, ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟରେ ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ କରାଯାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ସହ ସଂଯୋଜିତ ହୋଇଥିବାରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବିଶେଷତ୍ଵ ରହିଛି । ଏହା ସୁନାଗରିକତା, ସ୍ଵାର୍ଥତ୍ୟାଗ, ସହଯୋଗ ଓ ସହନଶୀଳତା ଶିକ୍ଷା ଦିଏ । ସର୍ବୋପରି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଉପଯୁକ୍ତ କୂଟନୀତିଜ୍ଞ, ପ୍ରଶାସକ, ରାଷ୍ଟ୍ରନୀତିଜ୍ଞ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

୩ । “ ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ ।”
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଆରମ୍ଭ ନଗର-ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ ହିଁ ଘଟିଥିଲା । ପ୍ରାରମ୍ଭରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ ଅବସ୍ଥା ଓ ଉନ୍ନତି ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା ସମ୍ପର୍କରେ ତର୍ଜମା କରିବା ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ମୁଖ୍ୟ କରେ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପତ୍ତି, ଉନ୍ନତି ତଥା ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ । ଏଣୁ ଗାର୍ଶ୍ଵରଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଆରମ୍ଭ ଓ ଶେଷ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନିହିତ ହୋଇଛି । ଏହି କାରଣରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଷୟବସ୍ତୁରୂପେ ସ୍ଵୀକୃତି ଦିଆଯାଇଛି ।

୪ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର କ’ଣ ?
Answer:
କେତେକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ । ପାରମ୍ପରିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ଐତିହାସିକ ଓ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ବିଷୟ ଅଧ୍ୟୟନ କଲାବେଳେ ଏହାର ପରିସର ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ଥିଲା । ମାତ୍ର ଆଧୁନିକବାଦୀମାନେ ରାଜନୈତିକ ଉପାଦାନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରିଛନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଆନ୍ତଃବିଷୟକ ଅଧ୍ୟୟନ ଯୋଗୁଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର, ରାଜନୈତକ ଗତି ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ, ରାଜନୈତିକ ଦର୍ଶନ, ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ବ, ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ସାଧାରଣ ଆଇନ, ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପର୍କ, ତୁଳନାତ୍ମକ ସରକାର ଓ ରାଜନୀତି, ବ୍ୟକ୍ତି ବନାମ ରାଷ୍ଟ୍ର ଆଦି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

୫ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ କି ?
Answer:
ହଁ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ, କାରଣ ଏହା ସମାଜ, ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ବିଶ୍ଵର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରୂପକ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା କରି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟବହାର ଗତିଶୀଳ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଏହାର ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇ ଯଥାସମ୍ଭବ ନିର୍ଭୁଲ ତଥ୍ୟ ବା ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଷୟରେ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କ୍ରିୟା ଓ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରି ଏକ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଅନୁମାନ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ ଓ ଏହାର ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିପାଦନୀୟ ବା ପରୀକ୍ଷାଯୋଗ୍ୟ ଅଟେ । ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନ ପରି ଏଠାରେ ଜ୍ଞାନ ସୁଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇ ସାର୍ବଜନୀନତା ହାସଲ କରିପାରୁଥିବାରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ ସଂଜ୍ଞା ଦେବାରେ କୌଣସି ବାଧା ନାହିଁ ।

୬ । ରାଜନୀତିକ ବିଜ୍ଞାନ ଏକ କଳା – ମତାମତ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଉପଲବ୍ଧ ସତ୍ୟକୁ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଗଲେ ତାହାକୁ ‘କଳା’ କୁହାଯାଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସିଦ୍ଧାନ୍ତଗୁଡ଼ିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଗଲେ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ‘କଳା’ କୁହାଯିବା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଅଟେ । ରାଜନୈତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଵାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ବା ରାଜନୀତିକୁ ‘କଳା’ କୁହାଯାଇଥାଏ । ରାଜନୀତିକ ପ୍ରକୃତିକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟଭାବେ ପ୍ରକାଶ କଲେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ରାଜନୀତି ଏକ କଳାର ରୂପ ପାଇଥାଏ ।

୭ । ରାଜନୀତିକ ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ – ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନରେ ମଣିଷର ସାମାଜିକ ବ୍ୟବହାରକୁ ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ମତ ପଦ୍ଧତିରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ଅଂଶ ଯାହା ମଣିଷର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର, ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୂଳଭିଭି ସରକାରର ମୂଳନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ସଂପର୍କରେ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ପଦ୍ଧତିରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଉପସ୍ଥାପନ କରେ । ଏହାର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ପରି ବଳିଷ୍ଠ ନୁହେଁ କାରଣ ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତି-ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ଆଧାରିତ ହୋଇଥାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିର ମୌଳିକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଚରିତ୍ରକୁ ଏହା ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବାରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିଭି ଅଟେ ।

୮ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ – ପରୀକ୍ଷା କର ।
Answer:
ମନୁଷ୍ୟର ଆଚାର ବ୍ୟବହାର, ଚାଲିଚଳଣ, କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଆଦି ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଓ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବା ସ୍ଵାଭାବିକ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିବର୍ତ୍ତନକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖ୍ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣେ । ପ୍ରଚଳିକ ଆଇନ କାନୁନ୍‌ର ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇ ନୂତନ ଆଇନ, ନୂତନ ନିୟମ ଓ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ନୂତନ ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ଉଦ୍ଭବ ହୁଏ ଓ ନୂତନ ପରମ୍ପରା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

(C) ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

୧ । ରାଜନୀତି (Politics) ଓ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ (Political Science) ।
Answer:
ରାଜନୀତି ଓ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ସାର୍ ଫ୍ରେଡ଼ରିକ୍ ପୋଲକ୍ ନିମ୍ନମତେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ରାଜନୀତି ବା ରାଜନୀତି (Applied Politics)	ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ବା ତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଜନୀତି (Theoreticl Politics)
(i) ଏହା ବାସ୍ତବରେ ସରକାର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟପ୍ରଣାଳୀ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରେ ।	(i) ଏହାଦ୍ଵାରା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପତ୍ତି, କ୍ରମବିକାଶ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ ଉପାଦାନ ସମ୍ପର୍କରେ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଆଲୋଚନା ହୁଏ ।
(ii) ଏଥିରେ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସରକାର ନିଜର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି |	(ii) ଏଥ୍ ରେ ଶାସନତନ୍ତ୍ର ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉପାୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ ।
(iii) ଏହା ପ୍ରକୃତ ଆଇନର ସୃଷ୍ଟି, କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଓ ବିଚାରାଳୟର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ ।	(iii) ଏହା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର ମୌଳିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ତଥା ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଓ ଆଦର୍ଶ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରେ ।
(iv) ଏଥୁରେ ଯୁଦ୍ଧ, ଶାନ୍ତି, କୂଟନୀତି, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆଇନକୁ ସୃଷ୍ଟି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଏ ।	(iv) ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ର ସହ ବ୍ୟକ୍ତିର ସମ୍ପର୍କ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସହଯୋଗ  ଇତ୍ୟାଦି ନିୟମର ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ ।
(v) ଏହା କ୍ଷମତା ଗ୍ରହଣ ଓ ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ କରେ ।	(v) ଏଥୁରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବାସ କରୁଥିବା ମନୁଷ୍ୟର ରାଜନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସଂଜ୍ଞା, ବିକାଶ ଓ ପରିସର ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଓ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବିଜ୍ଞାନରୂପେ ପରିଚିତ । ଏହାର ଶୃଙ୍ଖଳାବଦ୍ଧ ଅଧ୍ୟୟନ ଯେତିକି ପ୍ରାଚୀନ ସେତିକି ମଧ୍ଯ ଅର୍ବାଚୀନ । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟଙ୍କ ଜନ୍ମର ବହୁ ପୂର୍ବରୁ ସକ୍ରେଟିସ୍, ପ୍ଲାଟୋ, ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ପ୍ରଭୃତି ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କ ଆଲୋଚନା ଓ ଲିଖତ କୃତିରେ ରାଜନୀତିର ଦାର୍ଶନିକ ଓ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଅନୁଷ୍ଠାନର ପ୍ରତିଫଳନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଭାରତ ପରି ପ୍ରାଚୀନ ସଭ୍ୟତାରେ ମହାଭାରତ, କୌଟିଲ୍ୟଙ୍କ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ଅନକେ ଗ୍ରନ୍ଥରେ ରାଷ୍ଟ୍ର, ରାଜା ଓ ରାଜଧର୍ମ, ଶାସନର ବିଭିନ୍ନ ତତ୍ତ୍ଵ ଆଦି ସମ୍ପର୍କରେ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି ।

ମଧ୍ୟଯୁଗୀୟ ପଣ୍ଡିତମାନେ ମଧ୍ୟ ତତ୍କାଳୀନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଉପରେ ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କରିଯାଇଅଛନ୍ତି | ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ଜାତିଭିତ୍ତିକ ସାର୍ବଭୌମ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଭ୍ୟୁଦୟ ଘଟିଲା ଓ ଏହାର ବିଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷଣ ଓ ଦିଗର ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଆଲୋଚନା ସମ୍ବଳିତ ବିଭିନ୍ନ ତଥ୍ୟ ମାକିଆଭେଲି, ଡବସ୍, ଲକ୍, ରୁଷୋ, ବେନ୍ଥାମ୍, ମିଲ, କାଣ୍ଟ, ହେଗେଲ୍ ଓ ମାର୍କସ୍‌ଙ୍କ ପରି ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦାର୍ଶନିକଙ୍କ ଲିଖତ କୃତିରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା ।

ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ରାଜନୀତି ଶାସ୍ତ୍ରର ଅଧ୍ୟୟନ ପରିମାଣ ଓ ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଉନ୍ନତ ହୋଇଛି । ରାଷ୍ଟ୍ରନୀତିର ଏହି ବ୍ୟାପ୍ତି ଓ ସାର୍ବଜନୀନତା ଆଧୁନିକ ମନୁଷ୍ୟ ମନରେ ଏହା ପ୍ରତି ଅଶେଷ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ କୌତୂହଳ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସ୍ଵାଭାବିକ ।

ସାମାଜିକ ମାନବର ରାଜନୈତିକ ସଚେତନଶୀଳତା ବୃଦ୍ଧି ହେବା ଫଳରେ ରାଜନୀତି, ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ମାନବ ଏକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଜୀବ ଅଟେ ।” ଏଣୁ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାରର ଅନୁକୂଳ ପରିସ୍ଥିତି ବ୍ୟତୀତ ମାନବର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ମାର୍ଶାଲ୍ ବର୍ମନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ ତୁମେ ରାଜନୀତି ସମ୍ପର୍କରେ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ ନ କଲେ ମଧ୍ୟ ରାଜନୀତି ତୁମର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶର ଅନ୍ତିମ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଛି ।”

‘ରାଜନୀତି’ ଶବ୍ଦର ଉତ୍ପତ୍ତି ଓ ବିକାଶ :
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କ୍ରମ ଅଭ୍ୟୁଦୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଏହା ଜଣାଯାଏ ଯେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଗ୍ରୀସ୍ ଦେଶର ଦାର୍ଶନିକମାନେ ଏହି ‘ରାଜନୀତି’ (Politics) ଶବ୍ଦଟିକୁ ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ । ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀସ୍ ଦେଶରେ ଅନେକ ‘ନଗର-ରାଜ୍ୟ’ (City States) ଥୁଲା ଓ ଏହି ନଗର-ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଗ୍ରୀକ୍ ଭାଷାରେ ‘ପଲିସ୍’ (Polis) ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା । ରାଜନୀତି ଏହି ନଗର-ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଉପରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଥାଏ ।

ଏଣୁ ‘ରାଜନୀତି’ ଶବ୍ଦଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ‘ପଲିସ୍’ ବା ନଗର-ରାଜ୍ୟରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି । ଚତୁର୍ଥ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଗ୍ରୀସ୍ ଦେଶର ଶତାଧ୍ଵକ ନଗର-ରାଜ୍ୟକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ତାଙ୍କର ବିଶ୍ଳେଷଣର ଫଳାଫଳକୁ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ‘The Politics’ ପୁସ୍ତକରେ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିଛନ୍ତି । ମଧ୍ୟଯୁଗରେ ଏହି ନଗର-ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଲୟ ଘଟି ‘ଦେଶ-ରାଷ୍ଟ୍ରର’ ଅଭ୍ୟୁଦୟ ଘଟିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟଧର୍ମର ପ୍ରସାର ସାରା ଇଉରୋପରେ ବିସ୍ତାରଲାଭ କରିଥିଲା, ତେଣୁ ସେ ସମୟରେ ରାଜନୈତିକ ଦର୍ଶନ ମୁଖ୍ୟତଃ ସମ୍ରାଟଙ୍କର କ୍ଷମତା, ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଓ ଉଭୟଙ୍କର ଧର୍ମଗତ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ବିଶ୍ଳେଷଣ ଆଦି ବିଷୟରେ ସୀମିତ ଥିଲା ।

ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ଜାତିଭିଭିକ ରାଷ୍ଟ୍ର (Nation-State) ଧୀରେ ଧୀରେ ରାଜନୈତିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଓ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନାର ମୁଖ୍ୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ ହୋଇଛି । ଏହି ପ୍ରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଙ୍ଗଠନ; ସରକାରର ବିବିଧ ରୂପ କର୍ମପରିସର ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ନାନା ଶାଖା ଉପଶାଖା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଫଳରେ ଆଜିର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ ସୀମାବଦ୍ଧ ନରହି ଇତ୍ୟାଦି ଦିଗରେ ଦୃଷ୍ଟିନିକ୍ଷେପ କରିଛି । ଆଜି ଏହା ଆଧୁନିକ ମାନବର ବୌଦ୍ଧିକ ବିକାଶ ଓ ରାଜନୈତିକ ସଚେତନଶୀଳତା ପାଇଁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଇଛି ଏବଂ ମଣିଷକୁ ମଣିଷ ପରି ବଞ୍ଚାଇ ରଖୁବାପାଇଁ ଏକମାତ୍ର ପାଥେୟରେ ପରିଣତ କରିଛନ୍ତି ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସଂଜ୍ଞା :
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବହୁପ୍ରସାରୀ ବିଷୟ ଅଟେ । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ‘ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର’ ସହ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଅଟେ । ପୁନଶ୍ଚ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଓ ବ୍ୟାବହାରିକ ରାଜନୀତିକୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଂଶରୂପେ ପରିଗଣିତ କରାଯାଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଗଠନ, କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଓ ପ୍ରକାରଭେଦର ତାରତମ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ମଧ୍ୟ ବିସ୍ତୃତ ଆଲୋଚନା କରିଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ନିମ୍ନଲିଖତ ସଂଜ୍ଞା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଛନ୍ତି ।

(୧) ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ୍ (Paul Janet) – ଫ୍ରାନ୍ସର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀ ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ସେହି ଅଂଶ ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୂଳଭିଭି ଓ ସରକାରଙ୍କ ନୀତି ସହ ସଂପୃକ୍ତ ଅଟେ ।”

(୨) ବୁଣ୍ଟଳ୍କୀ (Bluntschili) – ସୁଇଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଦାର୍ଶନିକ ବୁଷ୍ଟସ୍ଵୀଙ୍କ ମତରେ, “ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ ଅବସ୍ଥା, ତା’ର ମୂଳକ ପ୍ରକୃତି, ବିଭିନ୍ନ ପରିପ୍ରକାଶର ରୂପ ଓ ଏହାର ପ୍ରଗତି ବିଷୟରେ ଦିଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ଓ ସ୍ପଷ୍ଟ ଧାରଣା ପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ସହାୟକ ହେଉଥିବା ବିଷୟକୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ ।”

(୩) ଗେଟେଲ୍ (Gettell) – “ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅତୀତ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ଐତିହାସିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ, ବର୍ତ୍ତମାନ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭବିଷ୍ୟତ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ନୀତି ସମର୍ଥିତ ରାଜନୈତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତର

(୪) ଗିଖ୍ରୀଷ୍ଟ (Gilchrist) – “ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସାଂପ୍ରତିକ ସମସ୍ୟାର ବିଚାର କରେ ଓ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରକୃତି, ଅବସ୍ଥା, ଆବିର୍ଭାବ, ଅଗ୍ରଗତି ଓ ସଙ୍ଗଠନ ବିଷୟରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରେ ।”

(୫) କ୍ୟାଟ୍‌ଲିନ୍ (Catlin) – “ରାଜନୀତିକ ଜୀବନ ପ୍ରବାହ ତଥା ସରକାରର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନା କରୁଥିବା ବିଷୟକୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ ।”

(୬) ସିଗ୍‌ଉଇକ୍ (Sigwick) – “ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରଧାନତଃ କେବଳ ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ ତଥ୍ୟ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ । ଏହା ସଭ୍ୟ ମାନବର ପରସ୍ପର ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ଓ ସମାଜରେ ଶାସନ ଓ ଶାସିତ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଆଦର୍ଶ ସମ୍ପର୍କ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରେ ।”

(୭) ବ୍ରିଡ୍‌ଲେ (Bridle) – “ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ସର୍ବୋପରି ଏକ ବର୍ଣ୍ଣନାକାରୀ ଆଲୋଚନା, ଯେଉଁଥ‌ିରେ କି ଜାତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ସେମାନଙ୍କର ଅତୀତ, ଆଦର୍ଶଗତ ନୀତି, କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା, ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଭାବିତ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରୁଥିବା କାରଣସବୁ ଓ ଫଳାଫଳ ସହିତ ଜାତୀୟ ଜୀବନ ଉପରେ ତା’ର କି ପ୍ରଭାବ ରହିଛି ଓ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଥାଏ ।”

(୮) ଗାଣ୍ଡିର (Garner) – “ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆରମ୍ଭ ଓ ଶେଷ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ହୋଇଥାଏ ।”

(୯) ଲାସ୍କି (Laski) – ‘ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରେ ।”

(୧୦) ଡଃ ଲିକକ୍ (Dr. Leacock) – ଏହା ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ ଅଟେ ।”

ଉପରୋକ୍ତ ସଂଜ୍ଞାଗୁଡ଼ିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ । କିନ୍ତୁ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀ ଆଲମଣ୍ଡଙ୍କ ମତରେ, “ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷମତାର ସଙ୍ଗଠନ, ବଣ୍ଟନ ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ଅଧ୍ୟୟନ ସହ ସମ୍ପୃକ୍ତ ।” ରାଜନୀତିକ ସଂଘ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀର ଅଧ୍ୟୟନ କରି ନୂତନ ନୀତିର ବୟାନ କରିବା ଏହାର ସାଂପ୍ରତିକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ । ଡେଭିଡ୍ ଇଷ୍ଟନ୍, ଗାବ୍ରିଏଲ ଆଲମଣ୍ଡ, ଜେ.ପି. ପାୱେଲ, ଲୁସିଆନ ପାଏ ଏବଂ ରବର୍ଟ ଡାଲ୍ ପ୍ରଭୃତି ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କର ସାଂପ୍ରତିକ ଅଧ୍ୟୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅଧ୍ୟୟନ ମୁଖ୍ୟତଃ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ କ୍ଷମତା ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ମାନବ (Political man) ସଂଘବଦ୍ଧ ଜୀବନରେ ବାସ୍ତବ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

ଅଣପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ (Non Western areas) ଅର୍ଥାତ୍ ବିକାଶୋନ୍ମୁଖୀ ଅଞ୍ଚଳର ରାଜନୀତି (Politics of development areas) ଉପରେ ଅଧୁନା ଅଧୁକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଉଛି ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଖ୍ୟାତ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀ ମାଇକେଲ ଓସ୍‌କଙ୍କ ଭାଷାରେ, “ରାଜନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରରେ ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ଅସୀମ ସମୁଦ୍ର ଲଙ୍ଘନ କରେ ଯେଉଁଥରେ ଆଶ୍ରୟ ପାଇଁ ପୋତାଶ୍ରୟ ନାହିଁ କିମ୍ବା ଅଟକିବା ପାଇଁ ଭୂତଳ ନାହିଁ; ପୁଣି ସେଠାରେ ଆରମ୍ଭସ୍ଥଳ ନାହିଁ କି ଲକ୍ଷ୍ୟସ୍ଥଳ ନାହିଁ । ସେହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ କ୍ରମଭାସମାନ ଅବସ୍ଥାରେ ରହେ । ସମୁଦ୍ର ହେଉଛି ଉଭୟ ଶତ୍ରୁ ଓ ବନ୍ଧୁ ।”

ସାଂପ୍ରତିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ଉଦାରବାଦୀ ଓ ମାର୍କସ୍‌ଦୀ, ଉଭୟ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଓ ଅଣପାଶ୍ଚାତ୍ୟ, ମୂଲ୍ୟବୋଧଜନିତ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧରହିତ ଏବଂ ଉଭୟ ଆଦର୍ଶବାଦୀ ଓ ବୈଜ୍ଞାନିକ । ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ପୁଣି ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ସାମାଜିକ ବାସ୍ତବତାକୁ ନେଇ ପରିଚାଳିତ । ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀମାନଙ୍କ ଭୂମିକା ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ ହୋଇଛି । ରାଜନୀତିର ସାଂପ୍ରତିକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି କ୍ଷମତା ଉପାଦାନର ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅଧ୍ୟୟନ (Scientific enquiry into the phenomenon of power) ।

ସେଥ‌ିପାଇଁ ରାଜନୈତିକ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତିକର ଜନ୍ମ । ରାଜନୀତି ବୋଇଲେ ଅଧୁନା ତିନିଗୋଟି ଜିନିଷକୁ ବୁଝାଏ; ଯଥା ରାଜନ ତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ (Political Activity), ରାଜନ ତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Political Process) ରାଜନ ତିକ ଶକ୍ତି । (Political Power) ।

ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରାଣୀ ବୋଲି ବହୁଦିନରୁ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ କହିଥିଲେ । ସମାଜରେ ମନୁଷ୍ୟର ଜନ୍ମ । ସାମାଜିକ ପରିବେଷ୍ଟନୀ, ରାଜନୈତିକ ମନୁଷ୍ୟର ଚିନ୍ତାଧାରା, ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଏବଂ ଚେତନାକୁ ପ୍ରଭାବିତ ଓ ତ୍ଵରାନ୍ଵିତ କରିଥାଏ । ସାମାଜିକ ସଂସ୍ଥା (Social system) ମଧ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ ସଂସ୍ଥା (Political system) ଏବଂ ଆଇନ ସଂସ୍ଥା (Legal system) ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ସେ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କରିବାକୁ ହେଲେ ସାମାଜିକ ସଂସ୍ଥାକୁ ରାଜନୈତିକ ସଂସ୍ଥାର ଜନ୍ମ ।

ଆଲମଣ୍ଡଙ୍କ ଭାଷାରେ, “ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏକ ଅନ୍ତଃକ୍ରିୟାକଳାପ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସୂଚିତ କରେ ଯେଉଁଥରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ଵାଧୀନ ସମାଜ ଅନ୍ତଃକ୍ରିୟା ଓ ଗ୍ରହଣ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ ।” (Political system is a system of interaction found in all independent society which performs the functions of interaction and adoption.”)

ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆନଯାଇ ରାଜନୀତି ଓ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଅଧୁକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ବିଜ୍ଞାନର ଦ୍ରୁତ ଅଗ୍ରଗତି ମନୁଷ୍ୟର ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ବହୁ ପରିମାଣରେ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବାରୁ ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତିରେ ଏହାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ରାଜନୈତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବା ତଥ୍ୟ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଅଣପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଓ ଅନଗ୍ରସର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ବିଶେଷ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରୁଅଛନ୍ତି । ପୁଣି ଆନ୍ତଃବିଷୟକ ଅଧ୍ୟୟନ ଏବଂ ଗବେଷଣା (Interdisciplinary Study and Research) ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅନ୍ୟ ଏକ ସାଂପ୍ରତିକ ଓ ଅଭିନବ ଅବଦାନ ।

କ୍ଷମତା ଓ କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଅଧିକ ସଚେତନ । ତେଣୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଧ୍ୟୟନ (Science for study of exercise of power) ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ପୁଣି ରାଜନୈତିକ ସଂସ୍ଥାରେ ନିଷ୍ପଭି ଗ୍ରହଣ ବିଷୟକ ଅଧ୍ୟୟନ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ତାହା ମଧ୍ୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ । ସେଥୁପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣର ବିଜ୍ଞାନ (Science of decision-making) ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ । ଫଳରେ ନୂତନ ତଥ୍ୟ ତଥା ତତ୍ତ୍ଵ ସ୍ଥାପନ କରିବା ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ।

ସମୟ ଥିଲା, ଯେତେବେଳେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଜ୍ଞାନ ରୂପେ ସୀମିତ ଥିଲା । ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୂଳଭିଭି ଏବଂ ସରକାରର ନୀତି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ନେଇ ଏହାର ସଂଜ୍ଞା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଉଥିଲା । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମୁଖ୍ୟତଃ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ଅଙ୍ଗ; କାରଣ ସମାଜର ମୁଖ୍ୟ ଘଟଣାବଳୀ ସହିତ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଓତପ୍ରୋତଭାବେ ଜଡ଼ିତ । ଏହିପରିଭାବରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପତ୍ତି, ଗଠନ, ସ୍ଥିତି ତଥା ସରକାର ପରିଚାଳନାର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଥାଏ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିବାକୁ ଯାଇ ଗେଟେଲ୍ କହିଅଛନ୍ତି ଯେ “ ଏହା (ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅତୀତ ଇତିହାସ ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ସମସାମୟିକ ପରିସ୍ଥିତିର ବିଶ୍ଳେଷଣ କରେ ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ନୀତିଗତ ଆଲୋଚନାର କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ଅର୍ଥାତ୍ ଏହା ଏକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ବା ସମୀକ୍ଷଣ ଶାସ୍ତ୍ର; ଯେଉଁଥରେ କି ଅତୀତର ଶାସନ ପଦ୍ଧତି ଆମେ ଜାଣିବାକୁ ପାଉ । ଏହା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚଳିତ ସରକାର ପଦ୍ଧତିର ଏକ ଜ୍ଵଳନ୍ତ ନିର୍ଯ୍ୟାସ, ଉନ୍ନତ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ।” ଗେଟେଲ୍‌ଙ୍କ ମତ ଅନୁଯାୟୀ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମାନବ ପ୍ରକୃତିଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳିତ ଏବଂ ମାନବ ପ୍ରକୃତି ହିଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର :
(୧) ରାଜନୀତି ଦର୍ଶନ – ବିଭିନ୍ନ ଚିନ୍ତାଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ସମସାମୟିକ ସମାଜର ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୀତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ପର୍କରେ ଯେଉଁ ନିଜସ୍ବ ଚିନ୍ତାଧାରା ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ତାହାକୁ ରାଜନୀତି ଦର୍ଶନ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଦାର୍ଶନିକମାନଙ୍କର ମୌଳିକ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିଥାଏ । ଏହା ଉଭୟ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିଭିକ ଅଟେ । ଏହା ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ମତବାଦ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ ।

(୨) ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵ – ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ଦାର୍ଶନିକମାନେ ନିଜସ୍ଵ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବ୍ୟବହାର ଇତ୍ୟାଦିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଷୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଦାର୍ଶନିକଙ୍କ ମତକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇ ଏକ ତତ୍ତ୍ଵ ବା ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ତିଆରି କରାଯାଏ । ଏହା ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ମୂଳଭିତ୍ତି । ରାଜନୈତିକ ଦର୍ଶନ ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵ ଗଠନର ପ୍ରଥମ ପାହାଚ । ଏହା ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ବିଷୟ ଯଥା ସମ୍ପର୍କରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରେ ।

(୩) ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ – ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କେନ୍ଦ୍ର ବିଷୟ ଅଟେ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା ଓ ସରକାରର ପ୍ରକୃତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତାକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ । ଏହା ଉଭୟ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତଶାସନ ସଂସ୍ଥାକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକବାଦର ବିକାଶ ସହିତ ଜାତିସଂଘ, ବିଶ୍ଵ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ସଙ୍ଗଠନ ଇତ୍ୟାଦି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ଗୁରୁତ୍ଵ ।

(୪) ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନ – ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମେରୁଦଣ୍ଡ ରୂପେ ସମ୍ବିଧାନ ସ୍ଵୀକୃତି ପାଇଛି । ସମ୍ବିଧାନ ଦେଶର ମୌଳିକ ଆଇନର ସମ୍ମିଳିତ ପରିପ୍ରକାଶ ଅଟେ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ବ୍ୟକ୍ତିର ସମ୍ପର୍କ, ସରକାରର କ୍ଷମତା ପରିସର ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ପର୍କରେ ଆଇନଗତ ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ ।

(୫) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆଇନ ଓ ସମ୍ପର୍କ – ଦେଶ ଓ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ନିରୂପଣ ଓ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆଇନର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ପ୍ରଥା, ପରମ୍ପରା ଓ ଚୁକ୍ତିରୁ ଜନ୍ମ ନେଇଥାଏ । ଅଧୁନା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆଇନ ପ୍ରତି ମାନ୍ୟତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପର୍କର ଦୃଢ଼ ଭିଭିଭୂମି ଉପରେ ବିଶ୍ଵଶାନ୍ତି, ନିରାପତ୍ତା, ପ୍ରଗତିର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରାଯାଇପାରେ । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବାରୁ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ।

(୬) ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା – ସରକାରଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା କୁହାଯାଏ । ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳ, ଚାପଗୋଷ୍ଠୀ, ଜନମତ ଇତ୍ୟାଦିର ପ୍ରକୃତି ଓ ଭୂମିକାକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଏ ।

(୭) ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନ – ସରକାରଙ୍କ ଶାସନକାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା ଏକ କଳା ଅଟେ । ଏହାକୁ ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନ କୁହାଯାଏ । ଲୁଥର ଗୁଲିକ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ଯୋଜନା, ସଙ୍ଗଠନ, କମର୍ଚାରୀ ନିଯୁକ୍ତି, ନିର୍ଦ୍ଦେଶ, ସମନ୍ଵୟ, ଆୟବ୍ୟୟର ଅଟକଳ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟ ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନର ପରିସରଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏହା ଲୁଥର ଗୁଲିକ୍‌ଙ୍କ ‘POSDCORB” ତତ୍ତ୍ଵ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥାଏ ।

(୮) ତୁଳନାତ୍ମକ ସରକାର – ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ତାଙ୍କ ସମୟର ବିଭିନ୍ନ ସମ୍ବିଧାନର ତୁଳନାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ସରକାରର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ତତ୍ତ୍ଵ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥିଲେ । ଏହା ଫଳରେ ଏକ ଆଦର୍ଶ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ରୂପରେଖ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଇପାରେ ।

(୯) ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତି – ଏହା ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ବିଷୟ ଅଟେ । ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବାସ୍ତବ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ତୁଳନାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇ ଏହାକୁ ଅଧିକ ବାସ୍ତବ ଓ ଉନ୍ନତ କରାଯାଏ ।. ରାଜନୈତିକ କ୍ଷମତା, ରାଜନୈତିକ କ୍ରିୟାକଳାପ ଓ ନିଷ୍ପଭି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମ୍ପର୍କରେ ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତିର ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ ।

ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଷୟ ରାଜନୀତିରେ ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ବ୍ୟାପକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କଲେ ‘ମଣିଷ’ ହିଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନର ବିଷୟ ଅଟେ ।

୨ । ‘ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ, କିନ୍ତୁ ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ଅଟେ’ ଏହି ଉକ୍ତି ଭିତ୍ତିରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କର ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ଅନେକ ଲୋକ କଳା ବୋଲି ଅଭିହିତ କରୁଥିବାବେଳେ ଅନ୍ୟ କେତେକ ଚିନ୍ତାଶୀଳ ଲୋକ ଏହାକୁ ବିଜ୍ଞାନ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥାଆନ୍ତି । ଏ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ମତଦ୍ଵୈଧ ଘଟେ । ବାସ୍ତବତଃ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସବିଶେଷ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଏହା ଏକ ପରିପକ୍ବ ବିଜ୍ଞାନ ନୁହେଁ କିମ୍ବା ରାଜନୈତିକ ଗତିବିଧ‌ିର ଭବିଷ୍ୟତ ରୂପରେଖ ନିଶ୍ଚିତଭାବରେ ପ୍ରଦାନ କରିପାରିନଥାଏ ।

ପ୍ରଖ୍ୟାତ ଐତିହାସିକ ମେଟ୍‌ଲାଣ୍ଡ ଥରେ ଲେଖୁଥିଲେ, “ମୁଁ ଯେତେବେଳେ ‘ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ’ ଶବ୍ଦ ସମ୍ବଳିତ ଶିରୋନାମା ଥିବା ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ଦେଖେ ସେତେବେଳେ ମୁଁ ପ୍ରଶ୍ନ ପାଇଁ ନୁହେଁ, ପ୍ରଶ୍ନର ଶିରୋନାମା ପାଇଁ ଅନୁତାପ କରିଥାଏ ।” ଅର୍ଥାତ୍ ତାଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କୌଣସି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗୁଣରେ ଭୂଷିତ ନହୋଇ ବିଜ୍ଞାନର ନାମ ଧାରଣ କରିବା ଅବାଞ୍ଛନୀୟ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ର ସଂଜ୍ଞା ନ ଦେବାର କାରଣ :
ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌, ବକ୍‌ଲେ, ମେଟ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ବର୍କ ଆଦି ଲେଖକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ ସଂଜ୍ଞା ଦେବାକୁ ସହମତି ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ସେମାନଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତିର ମୌଳିକ ତତ୍ତ୍ବ ଓ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସମ୍ପର୍କରେ ମତ ବିଭେଦତା, ଅଧ୍ୟୟନ ଶୈଳୀରେ ବିବିଧତା, ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ଜ୍ଞାନ, ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା ପଦ୍ଧତିର ସୀମିତ ପ୍ରୟୋଗ, ସାର୍ବଜନୀନ ସିଦ୍ଧାନ୍ତର ଅଭାବ, ନିରପେକ୍ଷ ଗବେଷଣାରୁ ଲବ୍ଧ ଜ୍ଞାନର ଅଭାବ, କ୍ରିୟା ଓ ଫଳାଫଳ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନରେ ଅସୁବିଧା, ଭବିଷ୍ୟତର ପରିକଳ୍ପନାଜନିତ ଅସୁବିଧା, ମଣିଷ ଭଳି ଏକ ଗତିଶୀଳ ଓ ସର୍ବଦା ପରିବର୍ତ୍ତନପନ୍ଥୀ ଉପାଦାନ ଉପରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ଆଦି କାରଣ ଯୋଗୁଁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ର ମୌଳିକ ଚରିତ୍ର ଓ ଲକ୍ଷ୍ୟ ବ୍ୟାହତ ହୋଇଥାଏ ଓ ସେହି କାରଣରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ‘ ବିଜ୍ଞାନ’ ସଂଜ୍ଞା ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ବିଜ୍ଞାନ କହିବାର କାରଣ :
କେତେକ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଓ ସତ୍ୟକୁ ଶୃଙ୍ଖଳିତଭାବରେ ସୁସଜ୍ଜିତ କରି ଉକ୍ତ ବିଷୟରୁ ନିଃସୃତ ସାଧାରଣ ସତ୍ୟ ଓ ତଥ୍ୟକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ସୁସଜ୍ଜିତ ଓ ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ଜ୍ଞାନକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ପରିବେଷଣଯୋଗ୍ୟ ଓ ପ୍ରତିପାଦିତ ହୋଇପାରୁଥିବା ଓ ଉପଯୁକ୍ତ ପଦ୍ଧତି ଅନୁଯାୟୀ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚିତ ଓ ପରୀକ୍ଷିତ ହୋଇପାରୁଥିବା ସଂକ୍ଷିପ୍ତ, ସୁସଂହତ ସମସ୍ତ ଜ୍ଞାନକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ବିଜ୍ଞାନର ଚାରିତ୍ରିକ ବିଶେଷତ୍ଵମାନଙ୍କୁ ନିମ୍ନମତେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରେ । ପ୍ରଥମତଃ, ବିଜ୍ଞାନ ନିର୍ଭୁଲ୍ ଓ ନିଶ୍ଚିତ ତଥ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରିଥାଏ ।

ଦ୍ଵିତୀୟରେ, ଏହା ଜ୍ଞାନକୁ ସୁଶୃଙ୍ଖଳିତ ଓ ସୁସଜ୍ଜିତ କରିଥାଏ । ତୃତୀୟତଃ, ଏହା ପରୀକ୍ଷିତ ତଥ୍ୟ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ । ଚତୁର୍ଥତଃ, ଏହି ତଥ୍ୟ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପ୍ରତିପାଦିତ ହୋଇଥାଏ । ପଞ୍ଚମତଃ, ଏହାର ସତ୍ୟ ଓ ତଥ୍ୟର ପ୍ରୟୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାର୍ବଜନୀନତା ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ର ପର୍ଯ୍ୟାୟଭୁକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । ପ୍ରଥମତଃ, ଏହା ସମାଜ, ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ବିଶ୍ଵର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରୂପକ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପରୀକ୍ଷା-ନିରୀକ୍ଷା କରି ବିଭିନ୍ନ ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ । ଭାରତରେ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଥମେ ରାଜସ୍ଥାନ ଓ ପରେ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶରେ ସଫଳଭାବେ ପରୀକ୍ଷିତ ହୋଇସାରିବା ପରେ ଏହା ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା । ଏଣୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର ପରୀକ୍ଷାଯୋଗ୍ୟ ଅଟେ ।

ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟବହାର ଗତିଶୀଳ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିର ଅବଲମ୍ବନରେ ଏହାକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇ ଯଥାସମ୍ଭବ ନିର୍ଭୁଲ୍ ତଥ୍ୟ ବା ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରଯାଇଥାଏ । ତୃତୀୟତଃ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ, ରସାୟନଶାସ୍ତ୍ର ପରି ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନମାନଙ୍କ ପରି ଏଠାରେ ଜ୍ଞାନକୁ ସୁଶୃଙ୍ଖଳିତ ଓ ସୁବିନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇଥାଏ । ଚତୁର୍ଥତଃ, ତଥ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ସଂଗତି (Consistency) ସ୍ଥାପନ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଅନୁମାନ (Hypothesis) ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଥାଏ ।

ପଞ୍ଚମତଃ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସତ୍ୟ ବା ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ପରୀକ୍ଷାର ସୁଯୋଗ ରହିଛି । ଷଷ୍ଠତଃ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ତତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରତିପାଦିତ (Verifiable) ହୋଇପାରେ । ସପ୍ତମତଃ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ତଥ୍ୟ ସର୍ବତ୍ର ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଅଟେ । ଅଷ୍ଟମତଃ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଗାଣିତିକ ସୂତ୍ର ପ୍ରୟୋଗ କରି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରୁଛି ।

‘ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ’ ସପକ୍ଷରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ମତ :

(କ) ଗେଟେଲ୍ – ତାଙ୍କ ମତରେ, ଯେଉଁ ବିଦ୍ୟାରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ (Observation), ଅଭିଜ୍ଞତା (Experience), ଆଲୋଚନା (Study) ଦ୍ଵାରା ନିରୀକ୍ଷିତ ହୋଇ ପରସ୍ପର ସମ୍ପୃକ୍ତ ଓ ସଙ୍ଗତିସିଦ୍ଧ ତଥ୍ୟ ଆହରଣ କରାଯାଏ ତାକୁ ଯଦି ବିଜ୍ଞାନ କହନ୍ତି ତେବେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ନିଶ୍ଚୟ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ ।

(ଖ) ଲର୍ଡ଼ ବ୍ରାଇସୀ – ତାଙ୍କ ମତରେ, ମେଟେରୋଲୋଜି ବା ପାଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହାର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସର୍ବଦା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ନୁହେଁ ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ, ତାହା ଯଦି ବିଜ୍ଞାନ ହୁଏ ତେବେ ଏକ ଗତିଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବା ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯିବା ଉଚିତ । ଲର୍ଡ଼ ବ୍ରାଇସୀଙ୍କ ମତରେ, ଯଦିଓ ମନୁଷ୍ୟର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ମନୋବୃତ୍ତି ସମସ୍ୟା ଜଟିଳ, ଅବୋଧ ତଥାପି ପୂର୍ବକାଳ ପରି ମନୁଷ୍ୟର ଗତିବିଧ‌ିରେ ସଙ୍ଗତି ଓ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଛି । ସେଥୁରୁ ଆମେ ଘଟଣାବଳୀକୁ ଓ ଅଭିଜ୍ଞତାସବୁ ଭାଗ ଭାଗ ଓ ସୁସଜ୍ଜିତ କରି ସାଧାରଣ ନିୟମ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିପାରିବା ।

(ଗ) ଆମେରିକାର ଭାନ୍ ଡାଇକ୍ (Van Dyke) – ତାଙ୍କର “Political Science – A Philosophical Analysis”, (1960) ପୁସ୍ତକରେ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ବିଜ୍ଞାନର ବିଷୟ ଓ ତତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରମାଣ ସିଦ୍ଧ ବା ପ୍ରତିପାଦନସିଦ୍ଧ (Verifiable) ସଙ୍ଗତିମୂଳକ ସାଧାରଣ ନିୟମ ନିର୍ଦ୍ଧାରକ ଅଟେ । ପ୍ରମାଣସିଦ୍ଧ ବା ପ୍ରତିପାଦନସିଦ୍ଧ ନ ହେଲେ କୌଣସି ବିଦ୍ୟା ବିଜ୍ଞାନ ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ତାଙ୍କ ମତରେ, “ଯେଉଁ ବିଦ୍ୟା କାରଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥାଏ, ଭବିଷ୍ୟତର ଇଙ୍ଗିତ ଦେଇଥାଏ ଓ ଛୋଟ ବଡ଼ ଘଟଣା ବା ବିଷୟସମୂହର ପିରାମିଡ୍ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ସାଧାରଣ ଚିନ୍ତାଧାରା, ଆଇନ ଓ ତତ୍ତ୍ବ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରୁଥାଏ, ତାକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ ।

(ଘ) କଲିଙ୍ଗଉଡୁ – ବିଜ୍ଞାନର ବହୁ ଅଜଣା ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରମାଣ କରାଯାଇ ଏକ ସାଧାରଣ ନୀତି ବା ତତ୍ତ୍ବ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇଥାଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଗୋଷ୍ଠୀଗତ ବ୍ୟବହାରକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇ ପ୍ରମାଣସିଦ୍ଧ ନିୟମ ସାହାଯ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ତତ୍ତ୍ଵ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଉଥିବାରୁ ଏହାକୁ ନିଃସନ୍ଦେହରେ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଇପାରେ ।

ରାଜନୀତି ଏକ କଳା :
ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ଅଟେ । ଶିଳ୍ପକଳାରେ ନିପୁଣ ବ୍ୟକ୍ତି ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିପାରେ । ସେହିପରି ରାଜନୀତିରେ ନିରନ୍ତର ବ୍ୟାପୃତ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ନିପୁଣତା ଉପରେ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟର ସଫଳତା ନିର୍ଭର କରେ । ରାଜନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୁଶଳତାହିଁ ରାଜନୈତିକ କଳା ଏବଂ ଏହି କୁଶଳତା ବିନା ରାଜନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ଯେହେତୁ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜର ସମ୍ପର୍କ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାପାଇଁ କେତେକ ଧରାବନ୍ଧା ନିୟମ ଓ ପରମ୍ପରା ରହିଛି, ସେହିପରି ଉକ୍ତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କିପରି ସଫଳତା ସହ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବ ସେଥ‌ିପାଇଁ ରାଜନୈତିକ କଳା ବା ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବୁଦ୍ଧିର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

ବୈଜ୍ଞାନିକ ତଥ୍ୟକୁ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମାନବ ସମାଜର ଉପକାର ପାଇଁ ବିନିଯୋଗ କରାଗଲେ ତାହାକୁ କଳା ବା ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଜ୍ଞାନ (Applied Science) କୁହାଯାଏ । ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯିବା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ ଉଭୟ ତତ୍ତ୍ଵ ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗ କୌଶଳର ସନ୍ନିବେଶନ ଘଟିଥିବାରୁ ଏହାକୁ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ଫ୍ରେଡ଼େରିକ୍ ପୁଲକ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଦୁଇଟି ଦିଗ ରହିଛି; ଯଥା ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ଦିଗ ।

ଏହାର ତାତ୍ତ୍ଵିକ ବିଭାଗରେ ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଉଥିବାବେଳେ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଭାଗରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାରର ଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନ, ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭାର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ, ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବାହିନୀ, ବିଚାରାଳୟର ସଙ୍ଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀ ଓ କ୍ଷମତା ପରିସର, କୂଟନୀତି, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଚୁକ୍ତି, ଯୁଦ୍ଧ ଓ ଶାନ୍ତି ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟମାନଙ୍କର ଆଲୋଚନା କୁହାଯାଏ ।

ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ରାଜନୀତିର ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଭାଗକୁ କଳା ବୋଲି କୁହାଗଲେ ତା’ର ମୁଖ୍ୟ ତଥା ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ସମସ୍ୟାର ତାତ୍ତ୍ଵିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣଦ୍ଵାରା ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନ ଲାଭ ହୁଏ ତାହାକୁ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି କୁହାଯିବା ଉଚିତ । ଏଣୁ ରାଜନୈତିକ କଳା ଓ ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣର ଅପୂର୍ବ ସମନ୍ଵୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନରେ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇଛି । ଏଣୁ ସଂକ୍ଷେପରେ କହିଲେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ; କିନ୍ତୁ ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ।

୩ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନର ଉପାଦେୟତା ବା ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବହୁମୁଖୀ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ । ମନୁଷ୍ୟର ସର୍ବବିଧ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଏହି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନଦ୍ୱାରା ନିଶ୍ଚିତ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେବାକୁ ବାଧ୍ୟ । ବ୍ୟକ୍ତିର ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ୍‌କୁ ନିଶ୍ଚିତ ଓ ଦୃଢ଼ କରିବାପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନ ପ୍ରତି ଅଧ‌ିକ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ସ୍ପୃହା ଜାଗ୍ରତ ହେଉଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନୁଭବ କରୁଥିବା ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଓ ଉପାଦେୟତାଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

(a) ରାଜନୈତିକ ଚେତନାର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟାଏ – ସାମାଜିକ ଜୀବନରେ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳା ନ ରହିଲେ ପରିବେଶ ବିଷମୟ ହୁଏ । ଏହି ପରିବେଶରୁ ମୁକ୍ତିପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଆଶ୍ରୟ ନେବାକୁ ପଡ଼େ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ, ସମସ୍ୟା ଓ ସେଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ଦିଗରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମନୁଷ୍ୟକୁ ସଚେତନ କରିବା ସଂଗେ ସଂଗେ କର୍ମତତ୍ପର କରାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ଓ ଅଙ୍ଗ ସମ୍ପର୍କରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସମ୍ୟକ୍ ଧାରଣା ଦିଏ । ସରକାରର ବିଭିନ୍ନ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ବିଭିନ୍ନ ଆଇନ ଓ ବିଭିନ୍ନ ନୀତି ବିଷୟରେ ମନୁଷ୍ୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନରୁ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ କରେ ।

(b) ଉତ୍ତମ ନାଗରିକ ସୃଷ୍ଟି – ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରଗତିପାଇଁ ଉତ୍ତମ ନାଗରିକର ଯଥେଷ୍ଟ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଥାଏ । ନାଗରିକତାର ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେଉଁ ପ୍ରତିବନ୍ଧକମାନ ସୃଷ୍ଟି ହେବ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଦୂର କରିବା ରାଷ୍ଟ୍ରର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ବ୍ୟକ୍ତି ଯଦି ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଓ ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ସଚେତନ ନରହେ, ତେବେ ତା’ର ସ୍ଵାଧୀନତା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବ । ଏଣୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିର ନାଗରିକତା ଯେପରି ବିକଶିତ ଓ ଉନ୍ନତତର ହେବ ସେ ଦିଗରେ ଚେଷ୍ଟା ଅବ୍ୟାହତ ରଖୁଛି । ନାଗରିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦେଶପ୍ରୀତି ସହଯୋଗ ଓ ସୁସମ୍ପର୍କ ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରେ ।

(c) ନେତୃତ୍ଵ ସୃଷ୍ଟି କରେ – ରାଷ୍ଟ୍ରର ପରିଚାଳନା, ଶାସନଗତ ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ଦକ୍ଷତା ପାଇଁ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ତଥା ନୂତନ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ସାମାଜିକ ଓ ଆର୍ଥନୀତିକ ପରିବେଶ ସହିତ ଖାପଖୁଆଇ ଚଳିବାପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ନାଗରିକ ଏବଂ ଶାସକମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦିଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ନୂତନ ନେତୃତ୍ଵ ଓ ନୂତନ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ସହାୟକ ହୁଏ ।

(d) ସହଯୋଗ, ସହାବସ୍ଥାନ, ସହନଶୀଳତା ଓ ସଂହତି ସ୍ଥାପନ କରେ ମନୁଷ୍ୟର ସାମାଜିକ ଜୀବନ ସହାବସ୍ଥାନ, ଶାନ୍ତି, ମୈତ୍ରୀ, ସହଯୋଗ ବୃଦ୍ଧି କରେ । ଏଥପାଇଁ ପାରସ୍ପରିକ ବୁଝାମଣା ବହୁ ପରିମାଣରେ ଦାୟୀ । ତ୍ୟାଗ ଓ ସହନଶୀଳତା ବୃଦ୍ଧି ନ ପାଇଲେ ବୁଝାମଣା ଓ ସଦ୍‌ଭାବ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଅସମ୍ଭବ । ଏଣୁ ବ୍ୟକ୍ତି ବ୍ୟକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ବୁଝାମଣା ଓ ସହନଶୀଳତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଦିଗରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସହାୟକ ହୁଏ ।

(e) ରାଜନୀତିକୁ ଗତିଶୀଳ କରାଏ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର କିଛିନା କିଛି ରାଜନୀତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଥାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୀତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପଦ୍ଵାରା ଗତିଶୀଳ ହୁଏ । ଗତିଶୀଳତା ନଥିଲେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ମନୁଷ୍ୟର ଜୀବନଧାରା ସ୍ଥାଣୁ ହୋଇଥାଆନ୍ତା । ରାଜନୀତିକ ଦଳ, ଚାପଗୋଷ୍ଠୀ, ଗଣମାଧ୍ୟମ, ସଭାସମିତି, ଜନମତ ପ୍ରଭୃତି ରାଷ୍ଟ୍ରର ରାଜନୀତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସକ୍ରିୟ କରିଥାଏ । ଏହି ସକ୍ରିୟତା ମନୁଷ୍ୟର ପାରିବାରିକ, ସାମାଜିକ ତଥା ଜାତୀୟ ଜୀବନକୁ ମଧ୍ଯ ଗତିଶୀଳ କରେ ।

(f) ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଆୟୁଧ – ମନୁଷ୍ୟର ଚାଲିଚଳନ, କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ତଥା ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବା ସ୍ଵାଭାବିକ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିବର୍ତ୍ତନକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖ୍ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣେ । ପ୍ରଚଳିତ ଆଇନକାନୁନର ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇ ନୂତନ ଆଇନ, ନୂତନ ନିୟମ, ନୂତନ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ନୂତନ ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ଉଦ୍ଭବ ହୁଏ ।

(g) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସୃଷ୍ଟି କରେ – ନାଗରିକ ଶାସନରେ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ନ କରିପାରିବା ଅର୍ଥ ଶାସନ ଉତ୍ତମ ଶାସନ ନୁହେଁ । ନିଜକୁ ନିଜେ ଶାସନ କରିବା ବା ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ମନୁଷ୍ୟର ଏକ ସହଜାତ ପ୍ରକୃତି । ଏହା ନହେଲେ ମନୁଷ୍ୟ’ ବିପ୍ଳବ କରେ । ସମାଜରେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ବିଚାରଧାରା ସୃଷ୍ଟିକରିବା ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକର ସୁରକ୍ଷା ଓ ବିକାଶ କରିବା ଦିଗରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଭୂମିକା ଅନସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ । ସମାଜକୁ, ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଓ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଗତିଶୀଳ କରିବାରେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ମୁଖ୍ୟତଃ ଦାୟୀ ।

(h) ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମସ୍ୟା ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ କରାଏ – ନିଜ ଦେଶରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ରାଜନୀତିକ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୀତିକ ଘଟଣାବଳୀର ଦାୟିତ୍ଵ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ବର୍ତ୍ତମାନ ଅନୁଭବ କରୁଛି । ଦେଶରେ ସମ୍ବିଧାନ ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମସ୍ୟାର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଅନୁଶୀଳନ କରି ସେଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ସୂତ୍ର ନିର୍ମିତ ହେଉଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ନିକଟରେ ସମଗ୍ର ମାନବ ଜାତିର ଭବିଷ୍ୟତ୍‌ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଶ୍ନ ହୋ ପ୍ରଶ୍ନର ସମାଧାନ ପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନହିଁ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେଉଛି ।

(i) ବିସ୍ତାରିତ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ସୃଷ୍ଟିରେ ସାହାଯ୍ୟ – ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମାନବର ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀକୁ ବିସ୍ତାରିତ କରେ । ଜାତୀୟତା, ଦେଶପ୍ରେମ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମନୋଭାବର ବିକାଶ କରି ମନୁଷ୍ୟର ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ମନୋଭାବକୁ ନଷ୍ଟକରେ । ତାକୁ ସହଯୋଗ, ସମନ୍ଵୟ, ସହିଷ୍ଣୁତା, ଦେଶ ଓ ମାନବ ସମାଜ ପାଇଁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ପ୍ରେରଣା ଦିଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପଠନଦ୍ଵାରା ମନୁଷ୍ୟର ଆଞ୍ଚଳିକ ମନୋଭାବ ଓ ଉଗ୍ର ଜାତୀୟତାବାଦ ପ୍ରଭୃତି ନଷ୍ଟକାରୀ ଶକ୍ତି ବିଲୁପ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସହାବସ୍ଥାନ ଓ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଥ‌ିବା ଦେଶ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଐକ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ଅଗ୍ରଗତି ଆଣିବାର ପ୍ରକ୍ରିୟାପାଇଁ ଏହା ପଥ ପରିଷ୍କାର କରିଥାଏ ।

(j) ରାଜନୀତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ରୂପ ଦିଏ – ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ରାଜନୀତିକ ଜୀବନ ଓ ବ୍ୟବହାରରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ପରିବର୍ତ୍ତନ ରାଜନୀତିକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଛି । ଏହାଦ୍ଵାରା ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାସନ ପଦ୍ଧତି ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଛି । ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାସନରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥାନ ଓ ଭୂମିକା ଏବେ ଆଉ ଗୌଣ ହୋଇ ରହିନାହିଁ । ଜନମତକୁ ଉପେକ୍ଷା କରି ଶାସନ କରିବା କୌଣସି ଶାସକ ପକ୍ଷେ ଏବେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ପ୍ରାଚୀନ କ୍ଷମତା ସଂଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀ ଅଦରକାରୀ ହୋଇ ପଡ଼ିଥ‌ିବାରୁ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଗଲାଣି । ବର୍ତ୍ତମାନର କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ସଂସ୍କାର ଏହାର ଉଦାହରଣ ।

(k) ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା – ବିଜ୍ଞାନ ମନୁଷ୍ୟର ସାମଗ୍ରିକ ଜୀବନକୁ ବହୁ ପରିମାଣରେ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଛି । ଏଣୁ ଚାରିଆଡ଼େ ମନୁଷ୍ୟ ଯେପରି ବସତି ସ୍ଥାପନ କରିପାରିବ ସେଥ‌ିପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ ହେଲାଣି । ଏଥୁସହିତ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଏପରି ମାରାତ୍ମକ ମାରଣାସ୍ତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କଲେଣି ଯେ ମୁହୂର୍ଭକ ମଧ୍ୟରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ । ଏଣୁ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବରେ ରାଷ୍ଟ୍ରନାୟକମାନେ ଯୁଦ୍ଧକୁ ପରିହାର କରି ଏକ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି ଦିଗରେ ଅନବରତ ଉଦ୍ୟମ କରୁଛନ୍ତି । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ତା’ର ବିଭିନ୍ନ ଆଦର୍ଶ ମାଧ୍ୟମରେ ଯୁଦ୍ଧ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଶାନ୍ତି ସ୍ଥାପନ କରିବାପାଇଁ ମାନବ ସମାଜକୁ ଆହ୍ଵାନ ଜଣାଉଛି ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବର୍ତ୍ତମାନ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନରୂପେ ସୁପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ସମୟ ଓ ପରିସ୍ଥିତିର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ତାଳଦେଇ ଏହା ତା’ର ପରିସରକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଅଛି । ବିଭିନ୍ନ ଦିଗରୁ ଏହା ତା’ର ସୀମାକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବାରେ ଲାଗିଛି । ଏହା ବର୍ତ୍ତମାନ ମନୋବିଜ୍ଞାନ, ସମାଜବିଜ୍ଞାନ ଓ ନୃତତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରଭୃତି ଅନ୍ୟ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସୀମାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କଲାଣି ଜର୍ଜ ବର୍ଣ୍ଣାଡ୍ ଶ’ଙ୍କ ମତରେ, କେବଳ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜ୍ଞାନହିଁ ମାନବ ସମାଜକୁ ଧ୍ଵଂସମୁଖରୁ ରକ୍ଷା କରିପାରିବ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 10 ସମ୍ବିଧାନର ଦର୍ଶନ Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 10 ସମ୍ବିଧାନର ଦର୍ଶନ

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ___________ ସମ୍ବିଧାନର ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାରେ ସାଧାରଣ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବାବେଳେ ___________ ସମ୍ବିଧାନର ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତାର ଆବଶ୍ୟକତା ଦେଖାଯାଏ ।
(କ) ନମନୀୟ, ଅନମନୀୟ
(ଖ) ଅନମନୀୟ, ନମନୀୟ
(ଗ) ଲିଖତ, ଅନମନୀୟ
(ଘ) ଅଲିଖତ, ନମନୀୟ
Answer:
(କ) ନମନୀୟ, ଅନମନୀୟ

୨ । ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନର ଦର୍ପଣ ___________ ଅଟେ ।
(କ) ମୌଳିକ ଅସ୍ଵୀକାର
(ଖ) ମୌଳିକ କର୍ଭବ୍ୟ
(ଗ) ପ୍ରାକ୍‌କଥନ ବା ମୁଖବନ୍ଧ
(ଘ) ନ୍ୟାୟପାଳିକା
Answer:
(ଗ) ପ୍ରାକ୍‌କଥନ ବା ମୁଖବନ୍ଧ

୩ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନରେ ___________ ଟି ଧାରା ଓ ___________ ଟି ଅନୁଚ୍ଛେଦ ଅଛି ।
(କ) ୪୦୩, ୧୦
(ଖ) ୪୦୩, ୧୨
(ଗ) ୩୯୫, ୧୦
(ଘ) ୩୯୫, ୧୨
Answer:
(ଘ) ୩୯୫, ୧୨

୪ । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନରେ ___________ ସ୍ତମ୍ଭ ଅଛି ।
(କ) ପାଞ୍ଚଗୋଟି
(ଖ) ଛଅଗୋଟି
(ଗ) ଚାରିଗୋଟି
(ଘ) ତିନିଗୋଟି
Answer:
(କ) ପାଞ୍ଚଗୋଟି

୫ । ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ___________ ନାଗରିକତ୍ବପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଛି ।
(କ) ଏକକ
(ଖ) ଦ୍ବୈତ
(ଗ) ତ୍ରୟ
(ଘ) ମିଣ୍ରିତ
Answer:
(କ) ଏକକ

୬ । ଭାରତରେ ଏକ ___________ ଓ ___________ ନ୍ୟାୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
(କ) ସ୍ଵାଧୀନ, ନିରପେକ୍ଷ
(ଖ) ବଶୀଭୂତ, ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ
(ଗ) ସ୍ଵାଧୀନ, ବିଜ୍ଞ
(ଘ) ନିରପେକ୍ଷ, ସାଧୁ
Answer:
(କ) ସ୍ଵାଧୀନ, ନିରପେକ୍ଷ

୭ । ଭାରତରେ ___________ ଭୋଟ ପ୍ରଥା ପ୍ରଚଳିତ ।
(କ) ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ
(ଖ) ଜାତିଗତ
(ଗ) ସାଂପ୍ରଦାୟିକ
(ଘ) ଧର୍ମଗତ
Answer:
(କ) ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ

୮ । ପଦଟି ସମ୍ବିଧାନର ଉତ୍ସ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ଦିଏ ।
(କ) ସମାନତା
(ଖ) ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା
(ଗ) ଭ୍ରାତୃଭାବ
(ଘ) ଆମ୍ଭେ ଭାରତବାସୀ
Answer:
(ଘ) ଆମ୍ଭେ ଭାରତବାସୀ

୯ । ଭାରତ ଏକ ସାର୍ବଭୌମ ସମାଜବାଦୀ ___________ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ ।
(କ) ପରୋକ୍ଷ
(ଖ) ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ
(ଗ) ଉଦାରବାଦୀ
(ଘ) ଗାନ୍ଧିବାଦୀ
Answer:
(ଖ) ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ

୧୦ । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ___________, ___________ ଏବଂ ___________ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛି ।
(କ) ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ, ରାଜନୈତିକ
(ଖ) ନୈତିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ, ଆଇନଗତ
(ଗ) ଉଦାରବାଦୀ, ସାମାଜିକ ଆର୍ଥିକ
Answer:
(କ) ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ

୧୧ । ଭାରତ ଗୋଟିଏ ___________ ରାଷ୍ଟ୍ର ହୋଇଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳିତ କୌଣସି ଶିଷ୍ଠାନୁଷ୍ଠାନରେ କୌଣସି ଧର୍ମ ସମ୍ପର୍କରେ ଶିକ୍ଷାପ୍ରଦାନ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
(କ) ସମାଜବାଦୀ
(ଖ) ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ
(ଗ) ଉଦାରବାଦୀ
(ଘ) ଗାନ୍ଧିବାଦୀ
Answer:
(ଖ) ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ

୧୨ । ଭାରତରେ ___________ ଟି ରାଜ୍ୟ ଓ ___________ ଟି କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ରହିଛି ।
(କ) ୨୮, ୭
(ଖ) ୩୦, ୮
(ଗ) ୨୮, ୧୦
(ଘ) ୨୮, ୮
Answer:
(କ) ୨୮, ୭

୧୩ । ମୌଳିକ ଅଧୁକାରଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ବିଧାନର ___________ ଭାଗରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇରହିଛି |
(କ) ଚତୁର୍ଥ
(ଖ) ଚତୁର୍ଥ (କ)
(ଗ) ତୃତୀୟ
(ଘ) ଏକାଦଶ
Answer:
(ଗ) ତୃତୀୟ

୧୪ । ରାଷ୍ଟ୍ର ନିର୍ଦ୍ଦେଶମୂଳକ ନୀତି ସମ୍ବିଧାନର ___________ ଭାଗରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇ ରହିଛି |
(କ) ଚତୁର୍ଥ
(ଖ) ଚତୁର୍ଥ (କ)
(ଗ) ତୃତୀୟ
(ଘ) ଏକାଦଶ
Answer:
(କ) ଚତୁର୍ଥ

୧୫ । ସମ୍ବିଧାନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ଆଦର୍ଶ ___________ ରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇ ରହିଛି ।
(କ) ମୌଳିକ ଅଧିକାର
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ରନିୟାମକ ତତ୍ତ୍ଵ
(ଗ) ମୁଖବନ୍ଧ
(ଘ) ମୌଳିକ କର୍ଭବ୍ୟ
Answer:
(ଗ) ମୁଖବନ୍ଧ

୧୬ । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଉଭୟ ___________ ଏବଂ ___________ ଅଟେ ।
(କ) ନମନୀୟ, ଉଦାରବାଦୀ
(ଖ) ସମାଜବାଦୀ, ଅନମନୀୟ
(ଗ) ଗାନ୍ଧିବାଦୀ, ନମନୀୟ
(ଘ) ନମନୀୟ ଓ ଅନମନୀୟ
Answer:
(ଘ) ନମନୀୟ ଓ ଅନମନୀୟ

୧୭ । ଭାରତ ଆକାରରେ ___________ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକାରରେ ___________ ।
(କ) ସଂଘୀୟ, ଐକିକ
(ଖ) ଐକିକ, ସଂଘୀୟ
(ଗ) ସମାଜବାଦୀ, ସଂଘୀୟ
(ଘ) ଉଦାରବାଦୀ, ଐକିକ
Answer:
(କ) ସଂଘୀୟ, ଐକିକ

୧୮ । ଦାୟିତ୍ଵଶୀଳ ସରକାର ___________ ଶାସନର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତୀୟ
(ଖ) ସଂସଦୀୟ
(ଖ) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ
(ଘ) ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ
Answer:
(ଖ) ସଂସଦୀୟ

୧୯ । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଣୋଧନ ପ୍ରଣୋଳା ___________ ଧାରାରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇ ରହିଛି ।
(କ) ୩୬୫
(ଖ) ୩୬୬
(ଗ) ୩୬୮
(ଘ) ୩୭୦
Answer:
(ଗ) ୩୬୮

୨୦ । ସମ୍ବିଧାନର ୧ ଧାରାରେ ଭାରତକୁ ଏକ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ___________ ରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି |
(କ) ମିଶ୍ରଣ
(ଖ) ସମ୍ମେଳନ
(ଗ) ରାଜ୍ୟ
(ଘ) ସଂଗଠନ
Answer:
(ଖ) ସମ୍ମେଳନ

୨୧ । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କ୍ଷମତା ___________ ଠାରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
(କ) ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଗ) ସଂସଦ
(ଘ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଗ) ସଂସଦ

୨୨ । ନିଜର କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଧର୍ମ ନଥୁବାରୁ ଭାରତ ଏକ ___________ ରାଷ୍ଟ୍ର ।
(କ) ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ
(ଖ) ଧର୍ମଭିଭିକ
(ଗ) ଉଦାରବାଦୀ
(ଘ) ସାର୍ବଭୌମ
Answer:
(କ) ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ

୨୩ । ___________ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ “ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ’’ ଅଧ୍ୟାୟକୁ ସମ୍ବିଧାନର ___________ ଖଣ୍ଡରେ ଓ ___________ ଧାରାରେ ସଂଯୁକ୍ତ କରିଛି ।
(କ) ୪୨; ଚତୁର୍ଥ (କ); ୫୧ (କ)
(ଖ) ୪୪; ଚତୁର୍ଥ ; ୫୧
(ଗ) ୪୩; ତୃତୀୟ ; ୫୨ (କ)
(ଘ) ୪୨; ଚତୁର୍ଥ ; ୫୨ (କ)
Answer:
(କ) ୪୨; ଚତୁର୍ଥ (କ); ୫୧ (କ)

୨୪ । ___________ ସମ୍ବିଧାନ ଚିଠା ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଥିଲେ ଯାହାଙ୍କୁ ‘ସମ୍ବିଧାନର ଜନକ’ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଇଥାଏ ।
(କ) ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦ
(ଖ) ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ
(ଗ) ପଣ୍ଡିତ ଜବାହାରଲାଲ ନେହେରୁ
(ଘ) ଡ. ଭୀମରାଓ ଆମ୍ବେଦକର
Answer:
(ଘ) ଡ. ଭୀମରାଓ ଆମ୍ବେଦକର

୨୫ । ଗୋଟିଏ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟ ___________ ।
(କ) ମନୋନୀତ
(ଖ) ବଂଶାନୁକ୍ରମିକ
(ଗ) ନିର୍ବାଚିତ
(ଘ) ସାମରିକବାହିନୀଦୄ।ରା ନିୟୁକ୍ତ
Answer:
(ଗ) ନିର୍ବାଚିତ

୨୬ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ କେବେଠାରୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ?
(କ) ୧୯୪୭, ଅଗଷ୍ଟ ୧୫
(ଖ) ୧୯୪୯, ନଭେମ୍ବର ୨୬
(ଗ) ୧୯୫୦, ଜାନୁୟାରୀ ୨୬
(ଘ) ୧୯୫୦, ଜାନୁୟାରୀ ୩୦
Answer:
(ଗ) ୧୯୫୦, ଜାନୁୟାରୀ ୨୬

(B) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକୁ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

୧ । ସମ୍ବିଧାନ କ’ଣ ?
Answer:
ଗେଟେଲଙ୍କ ମତରେ, “ସମ୍ବିଧାନ ମୌଳିକ ନୀତିନିୟମର ଏକ ସଂଗ୍ରହ ଅଟେ”, ଯାହାଦ୍ଵାରା ସରକାର ଓ ଶାସିତ ବା ପ୍ରଜାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଇନଗତ ସଂପର୍କ ନିରୂପିତ ହୁଏ ଏବଂ ଯାହା ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ ଆଇନ ଗ୍ରନ୍ଥ ହିସାବରେ ସରକାର, ନିୟନ୍ତ୍ରକ, ପଥପ୍ରଦର୍ଶକ, ବିବେକ ଓ ମେରୁଦଣ୍ଡରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟକରେ ।

୨ । ନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ (Flexible Constitution) କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ସମ୍ବିଧାନ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ସାଧାରଣ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ସହ ସଂଶୋଧନ ହୋଇପାରେ ଓ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନ ଓ ସାଧାରଣ ଆଇନ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ପାର୍ଥକ୍ୟ ନଥାଏ, ତାହାକୁ ନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ କୁହାଯାଏ ।

୩ । ଅନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ (Rigid Constitution) କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ସମ୍ବିଧାନ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଅର୍ଥାତ୍ ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସମର୍ଥନ ସହ ଜଟିଳ ପଦ୍ଧତିରେ ସଂଶୋଧୃତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନ ଓ ସାଧାରଣ ଆଇନ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ, ତାହାକୁ ଅନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ କୁହାଯାଏ ।

୪ । ‘ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର କ’ଣ ’ ?
କିମ୍ବା, ଭାରତକୁ କାହିଁକି ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟ ବଂଶାନୁକ୍ରମିକଭାବେ ବଛା ନ ଯାଇ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ତାହାକୁ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ । ଭାରତରେ ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟ ଅର୍ଥାତ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଭାରତକୁ ଏକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ।

୫ । ସଂସଦୀୟ ଶାସନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଜଣେ ନାମକୁମାତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟ ଏବଂ ଆଉ ଜଣେ ବାସ୍ତବ ଶାସନମୁଖ୍ୟଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ଏବଂ ଯେଉଁ ଶାସନରେ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ସଂସ୍ଥା ନିଜର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ରୁହେ, ତାକୁ ସଂସଦୀୟ ଶାସନ କୁହାଯାଏ ।

(C) ଗୋଟିଏ ପଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ସମ୍ବିଧାନର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ କେଉଁ ଶାସନ ଦେଖାଯାଏ ?
Answer:
ଅରାଜକତା

୨ । ଭାରତର ଶାସନ ବିଧାୟକ ସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ଡକ୍ଟର ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦ

୩ । ଭାରତର ଚିଠା ପ୍ରଣୟନ ସମିତିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ଡକ୍ଟର ବି.ଆର୍. ଆମ୍ବେଦକର

୪ । ଭାରତକୁ କେଉଁ ସମ୍ବିଧାନ ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରାଯାଏ ?
Answer:
ଉଦ୍ଧୃତ ସମ୍ବିଧାନ

୫ । ଭାରତ ଏକ ଐକିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ବୋଲି କେଉଁ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ଧାରା-୧

୬ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ଲକ୍ଷ୍ୟ, ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆଦି ସଂପର୍କରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଅଂଶରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ପ୍ରାକ୍‌କଥନ (Preamble)

୭ । କେଉଁ ସମ୍ବଧାନ ସଂଶୋଧନଦ୍ଵାରା ଭାରତରେ ଭୋଟଦାନ ବୟସକୁ ୨୧ ରୁ ୧୮କୁ ଖସାଇ ଅଣାଯାଇଛି ?
Answer:
୬୨ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ଏକ ଅନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଅଟେ ।
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ଏକ ଅନମନୀୟତା ଓ ନମନୀୟତା ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରୁଥିବା ଏକ ସମ୍ବିଧାନ ଅଟେ ।

୨ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନରେ ୪୦୬ ଗୋଟି ଧାରା ରହିଛି ।
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନରେ ୩୯୫ ଗୋଟି ଧାରା ରହିଛି ।

୩ । ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ।
Answer:
ଭାରତ ଏକ ଅର୍ଥସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ।

୪ । ଭାରତ ଆକାରରେ ଐକିକ କିନ୍ତୁ ପ୍ରକୃତିରେ ସଂଘୀୟ ଅଟେ ।
Answer:
ଭାରତ ଆକାରରେ ସଂଘୀୟ କିନ୍ତୁ ପ୍ରକୃତିରେ ଐକିକ ଅଟେ ।

୫ । ସାଧାରଣ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଭାରତ ଏକ ଐକିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ।
Answer:
ସାଧାରଣ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ।

୬ । ଭାରତରେ ଦ୍ଵୈତ ନାଗରିକତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ଭାରତରେ ଏକକ ନାଗରିକତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

୭ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ନଭେମ୍ବର ୨୬, ୧୯୪୯ ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ।
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ଜାନୁଆରୀ ୨୬, ୧୯୫୦ ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ।

୮ । ଭାରତ ଏକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ନୁହେଁ ।
Answer:
ଭାରତ ଏକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ।

(E) ଶନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । ଭାରତୀୟ ନାଗରିକକୁ ___________ ଗୋଟି ଅଧୂକାର ଓ ___________ ଗୋଟି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
୬, ୧୧

୨ । ମୌଳିକ ଅଧୂକାର ଆଇନଗତ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ___________ ଅଟେ |
Answer:
ନ୍ୟାୟଯୋଗ୍ୟ

୩ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ପଦ୍ଧତି ___________ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ।
Answer:
୩୬୮

୪ । ଭାରତୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘରେ ___________ ଗୋଟି ରାଜ୍ୟ ଓ ___________ ଗୋଟି କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଅଛି ।
Answer:
୨୮ ଓ ୭

୫ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ୯୨ତମ ସଂଶୋଧନ, ୨୦୦୩ ଦ୍ଵାରା ନୂତନଭାବେ କେତୋଟି ଭାଷା ସଂଯୋଗ କରାଯିବା ପରେ ଅଷ୍ଟମ ଅନୁସୂଚୀରେ ସମ୍ବିଧାନ ସ୍ଵୀକୃତ ଭାଷା ସଂଖ୍ୟା ___________ ହୋଇଛି ।
Answer:
୨୨ (ବୋଡ଼ୋ, ଡୋଗ୍ରୀ, ମୈଥୁଳି ଓ ସାନ୍ତାଳିଭାଷା ନୂତନଭାବେ ସଂଯୋଜିତ ହୋଇଛି )

୬ । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନରେ ୨୧(କ) ଧାରାରେ ୬ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷାକୁ ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
୮୬ତମ

୭ । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସମ୍ବିଧାନିକ ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ କରିଛି ।
Answer:
୭୩ତମ

୮ । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନକୁ ସମ୍ବିଧାନର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ରୂପରେଖ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।
Answer:
୬୨ତମ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ କେଉଁ ମସିହାରେ ପ୍ରଣୀତ ହେଲା ଏବଂ କେଉଁ ମସିହାଠାରୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ୧୯୪୯ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୨୬ ତାରିଖରେ ପ୍ରଣୀତ ହେଲା ଏବଂ ୧୯୫୦ ମସିହାଜାନୁୟାରୀ ୨୬ ତାରିଖରୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ।

୨ । ସମ୍ବିଧାନର ମୁଖବନ୍ଧ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ମୁଖବନ୍ଧ କହିଲେ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରାକ୍‌କଥନକୁ ବୁଝାଏ; ଯେଉଁଥରେ ସମ୍ବିଧାନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ଦାର୍ଶନିକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଛି ।

୩ । ୪୨ତମ ସଂବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଫଳରେ ମୁଖବନ୍ଧରେ କ’ଣ ଯୋଗ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୭୬ ମସିହାର ୪୨ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଫଳରେ ମୁଖବନ୍ଧରେ ‘ସମାଜବାଦୀ’, ‘ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ’ ଓ ‘ସଂହତି’ ନାମକ ତିନୋଟି ଶବ୍ଦ ଯୋଗ କରାଯାଇଥିଲା ।

୪ । ଭାରତୀୟ ସଂବିଧାନରେ କେଉଁ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସମ୍ବିଧାନରୁ ଅନୁକରଣ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନରେ ଆଇନର ଶାସନ ଓ ସଂସଦୀୟ ସରକାର ନୀତିକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସମ୍ବିଧାନରୁ ଅନୁକରଣ କରାଯାଇଛି ।

୫ । ଆମେରିକା ସମ୍ବିଧାନରୁ ମୁଖ୍ୟତଃ କେଉଁ ବିଷୟଟି ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁକରଣ କରିଛି ?
Answer:
ଆମେରିକା ସମ୍ବିଧାନରୁ ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଅନୁକରଣ କରିଛି ।

୬ । ଏକକ ନାଗରିକତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ପ୍ରାଦେଶିକ ସ୍ତରରେ ନାଗରିକତା ନ ଥାଇ ବ୍ୟକ୍ତି ସମଗ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ନାଗରିକ ହେଲେ ତାକୁ ଏକକ ନାଗରିକତା କୁହାଯାଏ ।

୭ । ମୁଖବନ୍ଧ ପାଠ କଲେ କ’ଣ ଜଣାଯାଏ ?
Answer:
ମୁଖବନ୍ଧ ପାଠକଲେ ବିଶେଷତଃ ତିନିଗୋଟି ଜିନିଷ ଜଣାଯାଏ; ଯଥା- ସମ୍ବିଧାନର ଆଦର୍ଶ ଓ ଆଭିମୁଖ୍ୟ, ସମ୍ବିଧାନର ଉତ୍ସ ଏବଂ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନର ତାରିଖ ।

୮ । କାହା ମତରେ ମୁଖବନ୍ଧର ଗମ୍ଭୀର ଘୋଷଣା, ଭାଷା ଓ ଶୈଳୀ ସମ୍ବିଧାନକୁ ପବିତ୍ର କରିଦେଇଛି ?
Answer:
ମାନ୍ୟବର ବିଚାରପତି ଶ୍ରୀ ମହାଜନଙ୍କ ମତରେ, ମୁଖବନ୍ଧର ଗମ୍ଭୀର ଘୋଷଣା, ଭାଷା ଓ ଶୈଳୀ ସମ୍ବିଧାନକୁ ପବିତ କରିଦେଇଛି ।

୯ । କିଏ ୧୯୪୬ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୧୩ ତାରିଖ ଦିନ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତାବ ପେଶ୍ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ପଣ୍ଡିତ ଜବାହାରଲାଲ ନେହେରୁ ୧୯୪୬ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୧୩ ତାରିଖ ଦିନ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତାବ ପେଶ୍ କରିଥିଲେ ।

୧୦ । କିଏ ସମ୍ବିଧାନକୁ ଭାରତର ସଂଘ ଶାସନକୁ ପ୍ରାୟକ ସଂଘ ଶାସନରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ?
Answer:
ପ୍ରଫେସର କେ. ସି. ହୁଏର ଭାରତର ସଂଘଶାସନକୁ ପ୍ରାୟକ ସଂଘ ଶାସନରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି |

୧୧ । ଭାରତ ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା ଦିଆଯାଉଥବା ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ ଏକ ଉପାଧ୍ବ କି ?
Answer:
ଏହା ଏକ ଉପାଧ୍ଵ ନୁହେଁ, ବରଂ ସମ୍ମାନସୂଚକ ଭୂଷଣ ଅଟେ ।

୧୨ । ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଉଚ୍ଚ ଏବଂ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ କେତୋଟି ରିଟ୍ ଅଛି ?
Answer:
ମୌଳିକ ଅଧୁକାରର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଉଚ୍ଚ ଏବଂ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ରିଟ୍ ଅଛି ।

୧୩ । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର କିଛି ଭୂମିକା ଅଛି କି ?
କିମ୍ବା, ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନକୁ ସଂଶୋଧନ କରିବାର କ୍ଷମତା କାହା ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛି ?
Answer:
ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନକୁ ସଂଶୋଧନ କରିବା କ୍ଷମତା କେବଳ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛି । କେବଳ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସଂଶୋଧନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅର୍ବାଧ‌ିକ ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭାର ଅନୁମୋଦନ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ।

୧୪ । କେଉଁ ସମ୍ବିଧାନ ପୃଥ‌ିବୀର ବୃହତ୍ତମ ଲିଖୁତ ସମ୍ବିଧାନ ଅଟେ ?
Answer:
ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ପୃଥିବୀର ବୃହତ୍ତମ ଲିଖ୍ତ ସମ୍ବିଧାନ ଅଟେ ।

୧୫ । ଭାରତ କାହିଁକି ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପେ ପରିଚିତ ହୋଇଛି ?
Answer:
ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର କାରଣ ଏଠାରେ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମସ୍ତ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଉପାଦାନ; ଯଥା – ଏକ ଲିଖୁତ ଓ ଅନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ, ଦ୍ଵୈତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା, କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ କ୍ଷମତାର ବଣ୍ଟନ, ଏକ ନିରପେକ୍ଷ ସ୍ଵାଧୀନ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଓ ଦ୍ବିସଦନୀୟତାର ଉପସ୍ଥିତି ରହିଛି ।

୧୬ । ଭାରତର ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଭାରତର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା ଓ ବାହ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ ରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଵାଧୀନତାକୁ ଏହାର ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ କୁହାଯାଏ ।

୧୭ । ଭାରତରେ ନୂତନ ରାଜ୍ୟ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରିବ ?
Answer:
ଭାରତର ସଂସଦରେ ସାଧାରଣ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତାଦ୍ୱାରା ସଂଶୋଧନ କରାଗଲେ ନୂତନ ରାଜ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରିବ ।

୧୮ । ସୀମିତ ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେତେବେଳେ ଶିକ୍ଷା, ସମ୍ପତ୍ତି, ଧର୍ମ, ଜାତି, ବର୍ଷ ଆଦି ଭିଭିରେ ଭୋଟଦାନର ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ, ସେତେବେଳେ ସୀମିତ ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵର ସମ୍ଭାବନା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହା ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଅଟେ ।

୧୯ । ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ପ୍ରଥମ ବୈଠକରେ କିଏ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଡଃ. ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ସିହ୍ନା ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ପ୍ରଥମ ବୈଠକରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରିଥିଲେ ।

୨୦ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ପ୍ରଥମ ବୈଠକ କେଉଁଦିନ ବସିଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ପ୍ରଥମ ବୈଠକ ୧୯୪୬ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୯ ତାରିଖ ଦିନ ବସିଥିଲା ।

୨୧ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ଅଧିକାଂଶ ଭାଗର ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ କଷ୍ଟସାଧ ପଦ୍ଧତି ଅନୁସୃତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ମୋଟାମୋଟିଭାବେ ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ କେଉଁ ପ୍ରକାର ସମ୍ବିଧାନ ଅଟେ ?
Answer:
ଅନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ।

୨୨ । ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭା ଚିଠା କମିଟିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ଡଃ ଭୀମ୍ରାଓ ଆମ୍ବେଦକର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ଚିଠା କମିଟିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଥିଲେ ।

୨୩ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁଠାରେ ‘ସମାନ କାମ ପାଇଁ ସମାନ ଦରମା’ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ?
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ଚତୁର୍ଥ ଖଣ୍ଡରେ ସ୍ଥାନିତ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିୟାମକ ତତ୍ତ୍ଵରେ ‘ସମାନ କାମ ପାଇଁ ସମାନ ଦରମା’ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦେଖ‌ିବାକୁ ମିଳେ ।

୨୪ । ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ଭୋଟପ୍ରଥା କ’ଣ ?
Answer:
ଜାତି, ବର୍ଷ, ଧର୍ମ, ଲିଙ୍ଗ, ଶିକ୍ଷାଗତ ଯୋଗ୍ୟତା, ସମ୍ପରି ଆଦି ନିର୍ବିଶେଷରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବୟସ ସୀମା ପରେ ଗୋଟିଏ ଦେଶର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକଙ୍କୁ ଭୋଟଦାନର ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ‘ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ଭୋଟପ୍ରଥା’ କୁହାଯାଏ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ୩୨୬ ଧାରାରେ ୬୨ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନର ସଂଶୋଧୃତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ୧୮ ବର୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକଙ୍କୁ ଭୋଟଦାନର ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

(B) ପାଞ୍ଚଗୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ସମ୍ବିଧାନର ମୁଖବନ୍ଧର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ମୁଖବନ୍ଧ ସମ୍ବିଧାନର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ସଦୃଶ; ଯେଉଁଥିରେ ସମ୍ବିଧାନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ଦାର୍ଶନିକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଛି । ଏହା ବାସ୍ତବରେ ସମ୍ବିଧାନର ଆତ୍ମା ସଦୃଶ । ଜାତିର ଅଭୀପ୍‌ସା, ଆକାଂକ୍ଷା ଓ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଏଥିରେ ସନ୍ନିବେଶିତ ହୋଇଛି । ମୁଖବନ୍ଧ ପାଠକରି ଆମେ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରକୃତି ଓ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ସମ୍ୟକ୍ ଧାରଣା ପାଇଥାଉ ଏବଂ ଏହା ସମ୍ବିଧାନର ଚାବିକାଠି ସଦୃଶ ।

୨ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ଆକାର ଏତେ ବୃହତ୍ କାହିଁକି ?
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ଆକାର ବଡ଼ ହେବାର ଅନେକ କାରଣ ଅଛି । ପ୍ରଥମତଃ ବିଭିନ୍ନ ଦେଶର ସମ୍ବିଧାନରୁ କିଛି ଅଂଶ ଆମେ ଉଦ୍ଧାର କରିଛୁ । ଦ୍ଵିତୀୟତଃ ୧୯୩୫ ଭାରତଶାସନ ଆଇନରୁ ଅଧିକାଂଶ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ଏବଂ ବିଚାରାଳୟ, ନିର୍ବାଚନ, ପ୍ରଶାସନିକ ସେବା, ଭାଷା, ସଂସଦର କାର୍ଯ୍ୟପ୍ରଣାଳୀ ଆଦି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଂଶଭାବରେ ସ୍ଥାନ ଦିଆଯାଇଛି । ତୃତୀୟତଃ ତଫସିଲଭୁକ୍ତ ଜାତି ଏବଂ ଉପଜାତି ପ୍ରତି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଏକ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା । ଚତୁର୍ଥତଃ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟର ସମ୍ପର୍କକୁ ନେଇ ବିସ୍ତୃତ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି । ସର୍ବଶେଷରେ ମୌଳିକ ଅଧୂକାର ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରନୀତି ନିୟାମକତତ୍ତ୍ଵ ପାଇଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଅଧ୍ୟାୟ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଆଦି କାରଣରୁ ଏହି ସମ୍ବିଧାନ ବୃହତ୍ ହୋଇଛି ।

୩ । ଭାରତ ଏକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର କି ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ମୁଖବନ୍ଧରେ ଭାରତକୁ ଏକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ଯେଉଁ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ବା ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟ ବଂଶାନୁକ୍ରମିକ ଭାବରେ ମନୋନୀତ ନହୋଇ ଏକ ସୀମିତ ସମୟପାଇଁ ଜନସାଧାରଣଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବା ପରୋକ୍ଷଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ତାକୁ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ | ଭାତରେ ରାଜତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ନାହିଁ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟ ଭାବେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପରୋକ୍ଷଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।

୪ । ଭାରତ ଏକ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ରାଷ୍ଟ୍ର କି ?
Answer:
୧୯୭୬ ମସିହାରେ ସମ୍ବିଧାନର ୪୨ତମ ସଂଶୋଧନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ଶବ୍ଦଟି ମୁଖବନ୍ଧରେ ସଂଯୋଗ କରାଯାଇଛି । ଭାରତବର୍ଷରେ କୌଣସି ଧର୍ମକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଧର୍ମଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇ ନାହିଁ । ଏଠାରେ ସବୁ ଧର୍ମକୁ ସମାନ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦିଆଯାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ଯେକୌଣସି ଧର୍ମକୁ ସ୍ଵାଧୀନଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରି ପ୍ରଚାର ଏବଂ ପ୍ରସାର କରିପାରିବେ । ଧର୍ମକ୍ଷେତ୍ରରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିରପେକ୍ଷତା ଅବଲମ୍ବନ କରୁଥିବାରୁ ଭାରତକୁ ଏକ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ । ଏଠାରେ ଧର୍ମ ଉପରେ କର ବସେ ନାହିଁ କିମ୍ବା ସରକାରୀ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ କୌଣସି ଧର୍ମ-ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଏ ନାହିଁ ।

୫ । ସାର୍ବଜନୀନ ଭୋଟି କ୍ଷମତା କ’ଣ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୩୨୬ ଧାରାନୁସାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସାବାଳକ ଭୋଟ କ୍ଷମତା ପାଇଛନ୍ତି । ଏଥିପାଇଁ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଜଗତରେ ଯୁଗଯୁଗ ଧରି ଆନ୍ଦୋଳନ କରାଯାଇଛି । ଧନ, ଶିକ୍ଷା, ଲିଙ୍ଗ, ଧର୍ମ, ଜନ୍ମସ୍ଥାନ, ଜାତି ନିର୍ବିଶେଷରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସାବାଳକ ଭୋଟକ୍ଷମତା ପାଇଛନ୍ତି । ଏହା ଭାରତକୁ ବୃହତ୍ତମ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ପରିଣତ କରିଛି । ସମ୍ବିଧାନର ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏକ ସାହସିକ ପଦକ୍ଷେପରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ୬୨ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନଦ୍ଵାରା ବର୍ତ୍ତମାନ ୧୮ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ଲୋକଙ୍କୁ ଭୋଟଦାନ କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଛି ।

୬ । ସମ୍ବିଧାନର ପଞ୍ଚମ ସ୍ତମ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ, ଅର୍ଥ କମିଶନ, ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନିକ ସେବା ଆୟୋଗ, ଅଡ଼ିଟର ଜେନେରାଲ ଏବଂ ଆଟର୍ନି ଜେନେରାଲ ଆଦି ପାଞ୍ଚୋଟି ସ୍ତମ୍ଭ ଉପରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ ହୋଇଛି । ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ ଅବାଧ ଓ ମୁକ୍ତ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା ମାଧ୍ୟମରେ ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ବଞ୍ଚାଇ ରଖୁଛି । ଅର୍ଥ କମିଶନ ରାଜସ୍ୱର ସୁଷମ ବଣ୍ଟନ କରି ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୂଳଭିଭିକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିଛି ।

ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନିକ ସେବା ଆୟୋଗ ଶାସନର ସୁପରିଚାଳନାପାଇଁ ଦକ୍ଷ କର୍ମଚାରୀ ନିଯୁକ୍ତ କରିବାରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି । ଆଟଣ୍ଡି ଜେନେରାଲ ସରକାରଙ୍କ ଆଇନ ରୂପକ ଶାସନର ବିବେକରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । ଅଡ଼ିଟର ଜେନେରାଲ ସାଧାରଣ ଅର୍ଥର ଜଗୁଆଳି ଅଟେ । ଏହି ସ୍ତମ୍ଭଗୁଡ଼ିକ ନୀତିନିୟମର ମଙ୍ଗ ଧରି ସମ୍ବିଧାନକୁ ସୁସ୍ଥ ଓ ସବଳ କରି ବଞ୍ଚାଇ ରଖୁଛନ୍ତି ।

୭ । ସମ୍ବିଧାନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ବୋଲି କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ ନୀତିଗ୍ରନ୍ଥ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାସନର ମୌଳିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଓ ଆଇନଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ବିଧାନରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇଥାଏ । ଏଥିରେ ସରକାରର କ୍ଷମତା, ନାଗରିକମାନଙ୍କର ଅଧୂକାର, କର୍ଭବ୍ୟ ତଥା ସରକାର ଓ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସୁଚାରୁରୂପେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ସରକାର ଗଠନ ଓ ପରିଚାଳନା ଯେଉଁ ନୀତିନିୟମ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ସେଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ବିଧାନରୁ ସୃଷ୍ଟି । ସେଥ୍ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

୮ । ଭାରତବର୍ଷର ସମ୍ବିଧାନ ଅନମନୀୟ – ଏହା ସତ୍ୟ କି ?
Answer:
ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ଏକ ଲିଖୁତ ସମ୍ବିଧାନ ଓ ଏହାର କେତେକ ଅଂଶ ନମନୀୟ ଓ କେତେକ ଅଂଶ ଅନମନୀୟ ଅଟେ । ସଂଘ ଶାସନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଧାରାସମୂହ, କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ବିଧାନମଣ୍ଡଳ ଓ ବିଚାରସଂସ୍ଥା, କ୍ଷମତା ବିତରଣ ତାଲିକା ଆଦି ବିଷୟ ଅନମନୀୟ ପଦ୍ଧତିରେ ସଂଶୋଧୃତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ସମସ୍ତ ବିଷୟ ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ସଂସଦର ଉପସ୍ଥିତ ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ତଥା ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାର ଅର୍ଦ୍ଧାଧିକ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନ ସହ ପ୍ରସ୍ତାବଟି ଗୃହୀତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅର୍ଦ୍ଧାଧ‌ିକ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ଅନୁମୋଦନ ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ । ଏଣୁ ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ କେତେକାଂଶରେ ଅନମନୀୟ ଅଟେ । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ, ସଂଘୀୟ ବିଷୟକୁ ବାଦ୍ ଦେଇ ଅନ୍ୟ ବିଷୟ କେବଳ ସଂସଦର ଅର୍ଦାତ୍ମକ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନକ୍ରମେ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇ ପାରୁଥିବାରୁ ଏହା ନମନୀୟ ମଧ୍ଯ ଅଟେ । ଏଣୁ ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନମନୀୟ କିମ୍ବା ଅନମନୀୟ ନୁହେଁ ।

୯ । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ସଂଶୋଧନ ପଦ୍ଧତି ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ଦିଅ ।
Answer:
ଭାରତର ସଂସଦଦ୍ବାରା ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଥାଏ । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ପଦ୍ଧତି ୩୬୮ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ଏହି ପଦ୍ଧତି ନମନୀୟତା ଓ ଅନମନୀୟତାର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଅଟେ । ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ତିନିଗୋଟି ପଦ୍ଧତିରେ (୧) କେତେକ ନୀତି ସଂସଦର ସାଧାରଣ .ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ସହ ସଂଶୋଧୃତ ହୁଏ । (୨) କେତେକ ନୀତି ସଂସଦର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ସହ ସଂଶୋଧତ ହୁଏ । (୩) କେତେକ ନୀତି ସଂସଦର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ସହ ସଂଶୋଧୂତ ହୋଇ ଅନ୍ଧାଧୁକ ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାଦ୍ଵାରା ଅନୁମୋଦିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ପ୍ରଥମ ପଦ୍ଧତିଟି ନମନୀୟ ଓ ଦ୍ଵିତୀୟ ଓ ତୃତୀୟ ପଦ୍ଧତି ଅନମନୀୟ ପଦ୍ଧତି ଅଟେ ।

୧୦ । ଭାରତ କାହିଁକି ଏକ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ ?
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ୩୮ ଧାରାରେ ଭାରତକୁ ଏକ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି । ଚତୁର୍ଥ ଅଧ୍ୟାୟର ରାଷ୍ଟ୍ର ନିୟାମକ ତତ୍ତ୍ଵ ନାଗରିକର ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କୁ ଅନେକ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛି । ଭାରତରେ ମିଶ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତି, ସମାଜବାଦୀ, ଉଦାରବାଦୀ ନୀତିକୁ କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯିବା ଫଳରେ ଏଠାରେ ନାଗରିକର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ସମସ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି । ଏଣୁ ଭାରତ ନିଃସନ୍ଦେହରେ ଏକ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ ।

୧୧ । “ଆମ୍ଭେ ଭାରତର ଜନସାଧାରଣ” ପଦଟି ବୁଝାଇ ଦିଅ ।
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରାକ୍‌କଥନ ‘ଆମ୍ଭେ ଭାରତର ଜନସାଧାରଣ’ ପଦରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର କୌଣସି ଧାରାରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ କ୍ଷମତାର ଉତ୍ସ ସମ୍ପର୍କରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରାକ୍‌କଥନର ଏହି ପଦ ଭାରତୀୟ ଜନସାଧାରଣ ସମସ୍ତ କ୍ଷମତାର ଉତ୍ସବୋଲି ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ ।

ଭାରତୀୟ ଜନସାଧାରଣ ସମ୍ବିଧାନକୁ ନିଜେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ନିଜେ ନିଜକୁ ପ୍ରଦାନ କରିଥିବାର ତଥ୍ୟ ଏଥୁରୁ ମିଳିଥାଏ । ଏହା ଭାରତରେ ‘ଜନପ୍ରିୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ’ ରହିଥିବାର ପ୍ରମାଣ ଦିଏ । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଲୋକମାନଙ୍କର କ୍ଷମତା ଉପରେ ଆଧାରିତ ହୋଇଥିବାରୁ କୌଣସି ଜନସାଧାରଣ ବା ଅନୁଷ୍ଠାନ ଏହାର ବିଲୋପସାଧନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଏହା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଦୃଢ଼ଭିଭିକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ ।

୧୨ । କାହିଁକି ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନକୁ ‘ଆଇନଜୀବୀଙ୍କ ଅମରାବତୀ’ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ପୃଥ‌ିବୀର ଦୀର୍ଘତମ ଲିଖ୍ ସମ୍ବିଧାନ । ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣେତାମାନେ ତତ୍କାଳୀନ ଭାରତର ପରିସ୍ଥିତି, ଭାରତୀୟମାନଙ୍କର ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ନିରକ୍ଷରତା ଓ ଅନଗ୍ରସରତାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଷୟ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗଭାବେ ଲିଖୁତ ରୂପରେ ସମ୍ବିଧାନରେ ସ୍ଥାନିତ କରିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କରେ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ପାଇଁ ପୃଥକ୍ ସମ୍ବିଧାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଭାରତରେ ଉଭୟ ବିଷୟ ଏକ ସମ୍ବିଧାନରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି ।

ବିଭିନ୍ନତା ମଧ୍ୟରେ ଏକତ୍ଵ ପ୍ରତିଷ୍ଠାପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଵାର୍ଥଗୋଷ୍ଠୀର ସ୍ଵାର୍ଥ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଏଥିରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ସମ୍ବିଧାନକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇ କେତେକ ଉତ୍ତମ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଭାରତୀୟ ପରିବେଶରେ ଖାପଖୁଆଇ ଚାଲିବାପାଇଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇ ସମ୍ବିଧାନରେ ସ୍ଥାନ ଦିଆଯାଇଛି । ଏହି ସମସ୍ତ ବିଷୟ ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନକୁ ଏକ ହସ୍ତୀକାର ରୂପ ଓ ଜଟିଳ ଆଇନଗ୍ରନ୍ଥରେ ପରିଣତ କରିଛି । ସାଧାରଣ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ଏହାକୁ ବୁଝିବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।

ଓକିଲମାନଙ୍କର ଭୂମିକା ଏହାଦ୍ଵାରା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏହିସବୁ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆଇଭର୍ ଜେନିଙ୍ଗ୍‌ସ ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନକୁ ସମାଲୋଚନା କରି ଓକିଲମାନଙ୍କର ସ୍ଵର୍ଗ’ (Lawyer’s Paradise) ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି । ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କକ୍ଷର ଅନେକ ପ୍ରମୁଖ ସଦସ୍ୟ ଆଇନଜୀବୀ ତଥା ପ୍ରମୁଖ ରାଜନୀତିଜ୍ଞ ଥିବାରୁ ସମ୍ବିଧାନକୁ ଏପରି ଏକ ଜଟିଳ ଆଇନଗ୍ରନ୍ଥରେ ପରିଣତ କରାଯାଇଥିବାର ସମାଲୋଚନା କରାଯାଏ ।

୧୩ । କାହିଁକି ଭାରତକୁ ଏକ ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରାକ୍‌କଥନରେ ‘ସମାଜବାଦୀ’ ଶବ୍ଦଟି ୪୨ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ବଳରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି । କିନ୍ତୁ ତା’ ପୂର୍ବରୁ ମୂଳ ସମ୍ବିଧାନରେ ମଧ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିୟାମକ ତତ୍ତ୍ଵରେ ସମାଜବାଦୀ ନୀତି ସ୍ଥାନିତ ହୋଇଥିଲା । ଏକ ଅର୍ଥନୈତକ ଶୋଷଣମୁକ୍ତ ସର୍ବନିମ୍ନ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇପାରୁଥିବା ଏକ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଭାରତୀୟ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ସମାଜବାଦୀ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ଅଟେ ।

ସମାନ କାମ ପାଇଁ ଲିଙ୍ଗ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମାନ ମଜୁରି, ଜାତୀୟ ସମ୍ପଦର ସୁଷମ ବଣ୍ଟନ, ଶାରୀରିକ ଅକ୍ଷମ ଓ ବୃଦ୍ଧବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ, ଆୟଗତ ବୈଷମ୍ୟ ହ୍ରାସ, ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ଶିଳ୍ପ ପରିଚାଳନାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ସୁଯୋଗ ଆଦି ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ଭାରତକୁ ଏକ ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ରୂପ ଦିଆଯାଇଛି ।

୧୪ । ସମ୍ବିଧାନର ଆବଶ୍ୟକତା ଓ ଗୁରୁତ୍ବ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ ଆଇନର ସମାହାର ଅଟେ । ଜେଲିନେକଙ୍କ ମତରେ, ‘ସମ୍ବିଧାନ ବିନା ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅରାଜକତାର ରାଜତ୍ଵରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।’ ଏହା ବ୍ୟକ୍ତି ଶାସନ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଆଇନର ଶାସନ’ (Rule of Law) ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରେ । ଏହା ସରକାରର ମୌଳିକ ନୀତି ଓ ସ୍ଵରୂପ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରି କ୍ଷମତାର ଅପବ୍ୟବହାରକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିପାରେ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ୱରୂପ ପ୍ରତିଫଳନ କରି ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତି ଆନୁଗତ୍ୟର ଧାରାର ପ୍ରକୃତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରେ ।

ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ଅଧିକାରକୁ ଆଇନଗତ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଏଣୁ ସମ୍ବିଧାନ ବିଶୃଙ୍ଖଳା ମଧ୍ୟରେ ଶୃଙ୍ଖଳା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ପ୍ରଶାସନିକ ସ୍ଥିରତା ଓ ଦକ୍ଷତା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଏହା ଏକ ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ । ଜେଲିଟେନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ “ସମ୍ବିଧାନର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଏପରିକି ନିଜେ ସରକାର ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରୀ ହୋଇଯିବେ ଏବଂ ଏହା ଫଳରେ ଅରାଜକତାର ରାଜତ୍ଵ ଚାଲିବ ।”

୧୫ । ଭାରତ ଏକ ଅର୍ଥ-ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ।
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର କୌଣସି ଧାରାରେ ଭାରତକୁ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇ ନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏଠାରେ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ ଯଥା- ଲିଖ୍ତ ଓ ଅନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ, କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କ୍ଷମତାର ସାମ୍ବିଧାନିକ ବଣ୍ଟନ, ସ୍ଵାଧୀନ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଓ ଦ୍ବିସଦନୀୟତା ଆଦି ରହିଥିବାରୁ ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ।

କିନ୍ତୁ ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ୧ ଧାରାରେ ଭାରତକୁ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ଏକ ସଖେଳନ ବୋଲି ଘୋଷଣା ରାଜ୍ୟର ସାମ୍ବିଧାନିକ ମୁଖ୍ୟ ରାଜ୍ୟପାଳ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟକରିବା, ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତିରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜ୍ୟପ୍ରଶାସନ ଉପରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କରିବା, ଏକକ ସମ୍ବିଧାନ ଓ ଏକକ ନାଗରିକତା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନକୁ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସେବାର ଅଧିକାରୀମାନେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ପରିଚାଳନ କରିବା ଇତ୍ୟାଦି କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରୁଥିବାରୁ ଭାରତକୁ ଏକ ଅର୍ଥ-ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରାଯାଇଥାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ-ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନ କେତେକ ମୌଳିକ ଆଇନର ଏକତ୍ର ପଞ୍ଜିକରଣକୁ ବୁଝାଏ ଯାହା ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସରକାରର ସଙ୍ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ । ସମ୍ବିଧାନର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ବ୍ୟକ୍ତି ସରକାରର ଦୟାର ପାତ୍ର ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ସରକାର ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ହୋଇଯିବାର ଯଥେଷ୍ଟ ସମ୍ଭାବନା ଦେଖାଯାଇଥାଏ । ତେଣୁ ପ୍ରଚଳିତ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ସମ୍ବିଧାନ ବିନା ରାଷ୍ଟ୍ରର ପରିକଳ୍ପନା ଅସମ୍ଭବ ଅଟେ । ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ଆଶା ଓ ଆକାଂକ୍ଷାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିଥାଏ ।

ଏହି ସମ୍ବିଧାନ ଲୋକମାନଙ୍କର ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତି ଆନୁଗତ୍ୟର ଧାରାକୁ ସ୍ୱତଃପ୍ରବୃତ୍ତ କରିବାର ପଥ ସୁଗମ କରିଥାଏ ଏବଂ ଏ ସମସ୍ତ ନିର୍ଭର କରେ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଣୟନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ । ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭା ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ହେଲେ ବାସ୍ତବ ଓ ଆଦର୍ଶ ସମ୍ବିଧାନଟିଏ ପ୍ରଣୟନ କରିବା ସମ୍ଭବପର ହୋଇଥାଏ । ଭାରତୀୟମାନେ ନିଜର ସମ୍ବିଧାନ ନିଜେ ପ୍ରଣୟନ କରିବା ନିମିତ୍ତ ସର୍ବପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ସ୍ୱରାଜ୍ୟ ଦଳ ମାଧ୍ୟମରେ ୭, ଅପ୍ରେଲ, ୧୯୩୪ ମସିହାରେ ଦାବି କରିଥିଲେ ।

ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଫୈଜପୁର ଅଧ୍ଵବେଶନରେ ୨୮, ଡିସେମ୍ବର, ୧୯୩୬ର ପ୍ରସ୍ତାବନା ଉପରୋକ୍ତ ଦାବିକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲା । ଏହା ସାବାଳକ ଭୋଟପ୍ରଥା ଦ୍ଵାରା ନିର୍ବାଚିତ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭା ଗଠନପାଇଁ ଦାବି କରିଥିଲା । ମାତ୍ର ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଏବଂ ୧୯୩୯ ମସିହାରେ କଂଗ୍ରେସ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କର ମନମୁଖୀ ନୀତିର ବିରୋଧ କରି ଇସ୍ତଫା ଦେଇଦେବାର ଜଟିଳ ରାଜନୈତିକ ବାତାବରଣ ମଧ୍ଯରେ ସାର ଷ୍ଟାଫୋର୍ଡ଼ କ୍ରିପ୍‌ସଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ କ୍ରିପ୍‌ସ କମିଶନ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା ୧୯୪୨ ମସିହାରେ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ।

ଏହି କ୍ରିପ୍‌ କମିଶନର ରିପୋର୍ଟ ଗ୍ରହଣ ବା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇ ନ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ଏହା ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ଦାବିକୁ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବେ ସ୍ଵୀକୃତି ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା । ପୁନଶ୍ଚ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ (Cabinet Mission) (୧୯୪୬) ଭାରତୀୟମାନଙ୍କର ଉପରୋକ୍ତ ଦାବି ପ୍ରତି ସେମାନଙ୍କର ଦୃଢ଼ ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ, ଯଦିଓ ‘ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭା’ ଶବ୍ଦଟି ଉକ୍ତ ରିପୋର୍ଟରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇ ନ ଥିଲା । ଏହି ଶବ୍ଦଟି ‘ଭାରତୀୟ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆଇନ ୧୯୪୭’ର ୮ମ ଉପଧାରାରେ କରାଗଲା ।

ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ସଙ୍ଗଠନ – କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ (୧୯୪୬)ର ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ ୧୯୪୬ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି କକ୍ଷର ଗଠନ ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରସ୍ତାବନା କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ ଦେଇଥିଲେ ।

(୧) ସଭାର ମୋଟ ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ୩୮୯ ହେବ । ଏହା ମଧ୍ୟରୁ ୨୯୨ ଜଣ ବ୍ରିଟିଶ୍-ପ୍ରଦେଶମାନଙ୍କୁ, ୪ ଜଣ ମୁଖ୍ୟ କମିଶନର୍‌ଙ୍କ ପ୍ରଦେଶମାନଙ୍କୁ ଏବଂ ୯୩ ଜଣ ଭାରତୀୟ ପ୍ରାଦେଶିକ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତିନିଧୂତ୍ବ କରିବେ ।
(୨) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଦେଶକୁ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଅନୁପାତରେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କକ୍ଷରେ ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵର ସୁଯୋଗ ଦିଆଯିବ । ପ୍ରତି ୧ ନିୟୁତ ଜନସଂଖ୍ୟା ପାଇଁ ଜଣେ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ରହିବେ ।
(୩) ଜନସଂଖ୍ୟାର ବିଭିନ୍ନ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଅନୁପାତକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଦେଶର ସ୍ଥାନକୁ ବିଭିନ୍ନ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ମଧ୍ୟରେ ବଣ୍ଟନ କରାଯିବ ।
(୪) ନିର୍ବାଚକମାନଙ୍କୁ ତିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯିବ, ଯଥା –
(କ) ସାଧାରଣ (ହିନ୍ଦୁ, ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ, ଆଂଗ୍ଲୋ-ଭାରତୀୟ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ୍‌ମାନେ ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବେ ।)
(ଖ) ମୁସଲମାନ୍
(ଗ) ଶିଖ (କେବଳ ପଞ୍ଜାବ ପାଇଁ)

(୫) ଭାରତୀୟ ପ୍ରାଦେଶିକ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରୁ ପ୍ରତିନିଧୁମାନେ ନିର୍ବାଚିତ ନ ହୋଇ ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ଆଲୋଚନା (Negotiation) ମାଧ୍ୟମରେ ମନୋନୀତ ହେବେ । ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ଗଠନ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ଜୁଲାଇ, ୧୯୪୬ରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା । ବ୍ରିଟିଶ୍-ପ୍ରଦେଶ ଏବଂ ମୁଖ୍ୟ କମିଶନରଙ୍କ ପ୍ରଦେଶର ସମୁଦାୟ ୨୯୬ ଗୋଟି ସ୍ଥାନ ପାଇଁ ହୋଇଥିବା ନିର୍ବାଚନରୁ କଂଗ୍ରେସ ୨୧୨ଟିରେ ବିଜୟୀ ହୋଇଥିଲା; ୬୩ ଗୋଟି ସ୍ଥାନ ମୁସ୍‌ଲିମ୍ ଲିଗ୍ ଅଧୁକାର କରିଥିଲା ଏବଂ ଅବଶିଷ୍ଟ ୧୧ଟି ସ୍ଥାନ ମଧ୍ୟରୁ ୬ଟି ସ୍ଥାନର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ କଂଗ୍ରେସକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ ।

୨୧୮ଟି ପ୍ରତିନିଧ‌ିଙ୍କ ସମର୍ଥନ ପାଇଥିବା କଂଗ୍ରେସ ଦଳର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତାକୁ ମହମ୍ମଦ ଅଲ୍ଲି ଜିନ୍ନା “ପାଶବ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା” (Brute Majority) ବୋଲି ମତ ଦେଇଥିଲେ । ନିର୍ବାଚନର ଫଳାଫଳ ମୁସ୍‌ଲିମ୍ ଲିଗ୍‌ର କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ୍ ଯୋଜନା ସମ୍ପର୍କୀୟ ନିଷ୍ପଭିକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଇ ଦେଇଥିଲା । ମୁସଲିମ୍ ଲିଗ୍ ଅଭିଯୋଗ କରିଥିଲେ ଯେ, ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ସରକାର ଗଠନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ମୌଳିକ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ବିଶ୍ବାସ ଭଙ୍ଗ କରିଛନ୍ତି ।

ତେଣୁ ମୁସ୍‌ଲିମ୍ ଲିଗ୍ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାକୁ ବାସନ୍ଦ (Boycott) କରିଥିଲା । ମୁସ୍‌ଲିମ୍ ଲିଗ୍‌ର ଏହି ବାସନ୍ଦ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵ ଗୁଣ କିମ୍ବା ଏହାର ଦକ୍ଷତା ହ୍ରାସ ଦିଗରେ କୌଣସି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟି କରିନଥିଲା । ବରଂ ପୁରୁଖା ପ୍ରଶାସକ, ବରିଷ୍ଠ ରାଷ୍ଟ୍ରନାୟକ, ଖ୍ୟାତନାମା ଆଇନଜ୍ଞ ଓ ବିଜ୍ଞ ମନୀଷୀମାନଙ୍କ ସମାବେଶରେ ଏହା ସମୃଦ୍ଧ ଓ ଦକ୍ଷତାସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇପାରିଥିଲା ।

କର୍ମକାରକୀୟ ପ୍ରସ୍ତାବ (Objective Resolution) – ସ୍ଵାଧୀନତା ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ଡିସେମ୍ବର ୯, ୧୯୪୬ରେ ଡଃ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ସିହ୍ନାଙ୍କ ଅସ୍ଥାୟୀ ଅଧ୍ଯକ୍ଷତାରେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କକ୍ଷର ଅଧିବେଶନ ବସିଥିଲା । ମାତ୍ର ଡିସେମ୍ବର ୧୧, ୧୯୪୬ ଦିନ ବିହାରର ଡକ୍ଟର ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦ ଓ ବଙ୍ଗଳାର ଡକ୍ଟର ହରେନ୍ଦ୍ର କୁମାର ମୁଖାର୍ଜୀ ଯଥାକ୍ରମେ ଶାସନ ବିଧାୟକ ସଭାର ସଭାପତି ଓ ଉପ-ସଭାପତି ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।

ସଭାର ସ୍ଥାନ ପୂରଣ ନିମିତ୍ତ ଯଦି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ହୋଇଥା’ନ୍ତା, ତାହାହେଲେ, ହୁଏତ ଭାରତର ବହୁ ବିଶିଷ୍ଟ ବିଜ୍ଞ ବ୍ୟକ୍ତି ଏହାର ସଭ୍ୟ ହୋଇପାରି ନ ଥା’ନ୍ତେ । ଡଃ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦ ଏକ ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ସମାଜର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ସର୍ବଦା ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରୁଥିଲେ । ଏହି ସମସ୍ତ ଆଦର୍ଶର ପ୍ରତିଫଳନ ପଣ୍ଡିତ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁଙ୍କଦ୍ଵାରା ଡିସେମ୍ବର ୧୩, ୧୯୪୬ରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ପ୍ରସ୍ତାବ – “କର୍ମକାରକୀୟ ପ୍ରସ୍ତାବ ବା ସଂକଳ୍ପ” (Objective Resolution) ମାଧ୍ୟମରେ ଘଟିଥିଲା । ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ନେହେରୁଙ୍କ ଏହି “କର୍ମକାରକୀୟ ପ୍ରସ୍ତାବ” ଭାରତର ଭବିଷ୍ୟତ ରୂପରେଖ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରୁଥିଲା । ନିମ୍ନଲିଖତ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଉପରୋକ୍ତ ପ୍ରସ୍ତାବର ଗୁରୁତ୍ଵ ଉପଲବ୍ଧି କରିହେବ ।

(୧) ଭାରତର ଜନସାଧାରଣ ସାର୍ବଭୌମ, ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତ, ଏହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଞ୍ଚଳ ଏବଂ ସରକାରଙ୍କ ଅଙ୍ଗ (Organ) ମାନଙ୍କର କ୍ଷମତାର ଉତ୍ସରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବେ ।
(୨) ଭାରତର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକଙ୍କୁ ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ନ୍ୟାୟ; ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା, ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଏବଂ ଆଇନ ସମ୍ମୁଖରେ ସମାନତା, ଚିନ୍ତନ, ପ୍ରକାଶନ, ବିଶ୍ଵାସ, ପୂଜନ, ବୃତ୍ତି, ସଂଘ ଗଠନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ଵାଧୀନତା ସାଧାରଣ ନୈତିକତା ଓ ଆଇନର ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ଦିଆଯିବ ।
(୩) ସଂଖ୍ୟାନ୍‌ନ ଗୋଷ୍ଠୀ, ଅନୁନ୍ନତ ଏବଂ ଆଦିବାସୀ ଅଧୁଷିତ ଅଞ୍ଚଳ ଏବଂ ଦଳିତ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅନୁନ୍ନତ ସମ୍ପ୍ରଦାୟଙ୍କୁ ଉପଯୁକ୍ତ ନିରାପତ୍ତା ଦିଆଯିବ ।
(୪) ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭୂଖଣ୍ଡୀୟ ଏକତ୍ଵ ଏବଂ ଜଳ, ସ୍ଥଳ ଓ ଆକାଶ ଭାଗରେ, ନ୍ୟାୟ ଏବଂ ସଭ୍ୟଜାତିଙ୍କ ଆଇନ ଅନୁମୋଦିତ ନୀତିରେ, ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱକୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରି ରଖୁହେବ ।
(୫) ଏହି ପୁରାତନ ଜାତି ପୃଥିବୀରେ ତା’ର ସମ୍ମାନଜନକ ଏବଂ ଯଥାର୍ଥ ସ୍ଥାନ ପାଇବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିବ ଏବଂ ବିଶ୍ଵ-ଶାନ୍ତି ଏବଂ ମାନବଜାତିର କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ସ୍ଵତଃ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା କରିବ ।

ପଣ୍ଡିତ ନେହେରୁଙ୍କର ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବ ବର୍ଷବର୍ଷ ଧରି ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପ୍ରେରଣା ଦେଇ ଆସିଥୁବା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ମନରେ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିର ବହ୍ନିକୁ ପ୍ରଜ୍ଜଳନ କରିବାରେ ଘୃତ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ଆଦର୍ଶ, ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ସ୍ଵପ୍ନକୁ ବାସ୍ତବତାର ରୂପ ଦେଇଥିଲା । ଭବିଷ୍ୟତର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ପାଇଁ ଏହା ଏକ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଅଙ୍କନ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା ।

କେ. ଏମ୍. ମୁନ୍‌ସି ଯଥାର୍ଥରେ ମତ ଦେଇଥିଲେ, “ ଆମର ସାର୍ବଭୌମ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନ୍ମପତ୍ରିକା (Horoscope) ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ ହୋଇଅଛି ।’’ ନେହେରୁଙ୍କ ମତରେ “ ଏହା ଆମ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଆନ୍ତରିକ ଶପଥକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରୁଛି ।’’ ଏହାର ଏକ ଗଭୀର ଏବଂ ସୂକ୍ଷ୍ମ ବିଶ୍ଳେଷଣ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କକ୍ଷର ଅନ୍ତିମ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ କରିଥାଏ ଯାହା ଏକ ସାର୍ବଭୌମ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥାପନ ବିଷୟରେ ସ୍ଥିର-ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥିଲା ।

ଉପରୋକ୍ତ “କର୍ମକାରକୀୟ ପ୍ରସ୍ତାବ” ଜାନୁୟାରୀ ୨୨, ୧୯୪୭ରେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କକ୍ଷଦ୍ବାରା ଅନୁମୋଦିତ ଓ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା । ଏହାପରେ ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗ ସମ୍ପର୍କରେ ପୁଙ୍ଖାନୁପୁଙ୍ଖ ଆଲୋଚନା ଓ ତଥ୍ୟ ସଂକଳନ ପାଇଁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବୈଷୟିକ କମିଟିମାନ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହିସବୁ କମିଟିଦ୍ଵାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ରିପୋର୍ଟକୁ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କକ୍ଷରେ ଆଲୋଚନା ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇ ଗୃହୀତ କରାଯାଇଥିଲା ।

ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା – ଆଇନଗତ ଓ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କଲେ ଏହି ସଭା ଏକ ସାର୍ବଭୌମ ଅନୁଷ୍ଠାନ ନ ଥିଲା । ଏହାର ସୃଷ୍ଟି, ସ୍ଥିତି ଓ ବିଲୟ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କର ନୀତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁଥିଲା । କିନ୍ତୁ ସେତେବେଳେର ରାଜନୈତିକ ପରିବେଶକ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଏହା ସ୍ଥିର-ନିଶ୍ଚିତ ହଏ ଯେ, ଥରେ ଏହି ସଭାର ସ୍ଥାପନା ହୋଇସାରିବା ପରେ, ପୁଣି ଏହାର ବିଲୋପସାଧନ ଘଟାଇବା ବା ଏହାର କ୍ଷମତାକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରିବା ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କ ପକ୍ଷରେ ଅସମ୍ଭବ ଥିଲା ।

ତେଣୁ ଏହାର ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ ବିଷୟରେ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଦୃଢ଼ ମତ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବାବେଳେ ଶ୍ରୀ ଜୟକର ତଥା ମୁସ୍‌ଲିମ୍ ଲିଗ୍‌ର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସଭ୍ୟମାନେ ଏହାର ପ୍ରକୃତିକୁ ଦୃଢ଼ ସମାଲୋଚନା କରୁଥିଲେ ।

ଭାରତ ବିଭାଜନ ଏବଂ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କକ୍ଷର କାର୍ଯ୍ୟ “ କର୍ମକାରକୀୟ ପ୍ରସ୍ତାବ”ର ଗୃହୀତ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଉପ-କମିଟିର ସ୍ଥାପନ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ଥିଲା । ମୁସ୍‌ଲିମ୍ ଲିଗ୍ ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର ବାସନ୍ଦ ନୀତି ଓ ପାକିସ୍ତାନ ସୃଷ୍ଟି ଦିଗରେ ଏକ୍‌ଜିଦିଆ ମନୋଭାବ ଫଳରେ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ନେତାମାନେ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ପାକିସ୍ତାନର ଦାବିକୁ ମାନିନେବା ପାଇଁ ଓ ତା’ପରେ ଭାରତୀୟ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆଇନ, ୧୯୪୭ ବ୍ରିଟିଶ ପାର୍ଲାମେଣ୍ଟଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ହେଲା ।

ଏହା ଫଳରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନ ପରି ଦୁଇଟି ଔପନିବେଶିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତ ରାଜ୍ୟ (Dominion Status) । ଏହା ଆଇନ ଭାରତର ବିଭାଜନ, ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନ ପାଇଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ସୃଷ୍ଟି ଏବଂ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାକୁ ୩୦୮କୁ ଖସି ଆସିବାପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦାୟୀ ।

ସ୍ଵାଧୀନତା ଆଇନ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ମାଧ୍ୟମରେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦାର ପରିବର୍ତ୍ତନ – ଭାରତସ୍ଵାଧୀନତା ଆଇନ, ୧୯୪୭ର ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ପରେ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କକ୍ଷକୁ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଅସ୍ଥାୟୀ ପାର୍ଲାମେଣ୍ଟ ରୂପେ ସ୍ଵୀକୃତି ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଏହା ଫଳରେ ଏହି ସଭା ଏକ ସାର୍ବଭୌମ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ପରିଣତ ହେଲା । ୧୯୫୨ ମସିହାର ପ୍ରଥମ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରେ ନୂତନ ପାର୍ଲାମେଣ୍ଟର ଗଠନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ସଭା – ଏହି ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭା ଏବଂ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭା (Union Parliament) ର ଦାୟିତ୍ଵ ସମ୍ପାଦନ କରୁଥିଲା ।

ଏକ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଆଇନଗତ ସ୍ଥିତି ସମ୍ପର୍କରେ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁଙ୍କର ଅଗଷ୍ଟ ୧୫, ୧୯୪୭ର ମତ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ – “ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ କ୍ଷମତା ଦାୟିତ୍ବର ବୋଝ ମୁଣ୍ଡାଇ ଦିଏ । ଏହି ଦାୟିତ୍ଵ ଏହି ସାର୍ବଭୌମ ପ୍ରଣୟନ ସଭା ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ ଯାହା ଭାରତର ଲୋକମାନଙ୍କର ମୂର୍ତ୍ତିମନ୍ତ ପ୍ରତୀକ ।”

ଚିଠାକରଣ (Drafting) କମିଟି – ଅଗଷ୍ଟ ୨୯, ୧୯୪୭ ଦିନ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କକ୍ଷର ଚିଠାକରଣ କମିଟିକୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଏହା ଡଃ ବି.ଆର. ଆମ୍ବେଦକରଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲା । ଏଥିରେ ଏନ୍. ଗୋପାଳସ୍ଵାମୀ ଆୟାଙ୍ଗର, ଆଲ୍ଲାଦି କ୍ରିଷ୍ଣାସ୍ଵାମୀ ଆୟାର, କେ. ଏମ୍. ମୁନ୍‌ସି, ଟି.ଟି. କ୍ରିଷ୍ଣାମାଚାରୀ, ମହମ୍ମଦ୍ ସାଦୁଲ୍ଲା, ଏନ୍. ମହାଦେବ ରାଓ ଇତ୍ୟାଦି ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ସଭ୍ୟରୂପେ ରହିଥିଲେ ।

ଏହି ଚିଠାକରଣ କମିଟିର ରିପୋର୍ଟ ଫେବୃୟାରୀ ୨୧, ୧୯୪୮ରେ ସଭାରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଚିଠା ସମ୍ବିଧାନଟି ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାରେ ନଭେମ୍ବର ୪, ୧୯୪୮ରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ଚିଠା ସମ୍ବିଧାନଟି ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ଅନୁମୋଦନ ନଭେମ୍ବର ୨୬, ୧୯୪୯ରେ ଲାଭ କରିଥିଲା; ମାତ୍ର ଜାନୁୟାରୀ ୨୬, ୧୯୫୦ ତାରିଖ ଦିନ ଏହା ବାସ୍ତବରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ।

ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କକ୍ଷର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ – ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ୧୧ଟି ଅଧୂବେଶନ ବସିଥିଲା ଏବଂ ଏହା ୧୬୫ ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟରତ ଥୁଲା | ମୋଟ ୧୬୫ ଦିନ ମଧ୍ୟରୁ ୧୧୪ ଦିନ ଚିଠା ସମ୍ବିଧାନ ସମ୍ପର୍କୀୟ ଆଲୋଚନା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥିଲା । ସରକାରୀ ଭାବରେ ଏହି ସଭାର କାର୍ଯ୍ୟ ଡିସେମ୍ବର ୯, ୧୯୪୬ରେ, ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ନଭେମ୍ବର ୨୬, ୧୯୪୯ ଦିନ ଶେଷ ହୋଇଥିଲା । ଅର୍ଥାତ୍ ଏହା ସମୁଦାୟ ୨ ବର୍ଷ ୧୧ ମାସ ଓ ୧୮ ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା । ୩୯୫ଟି ଧାରା ଓ ୮ଟି ଅନୁସୂଚୀବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ବିରାଟ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କରିବା ପାଇଁ ସର୍ବମୋଟ ୬.୪ କୋଟି ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥିଲା ।

ସମାଲୋଚନା – ଭାରତୀୟ ସ୍ଵାଧୀନତାକୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରି ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଏକ ସ୍ଥିର ରୂପରେଖ ଦେବା ନିମିତ୍ତ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ଦାୟିତ୍ଵ ଅନସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ । ଭାରତୀୟ ଜନଜୀବନରେ ଏକ ନୂତନ ଯୁଗର ଅଭ୍ୟୁଦୟ ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନ ରୂପକ ଐତିହାସିକ ନଥର ସଂଯୋଜନା, ଏହି କକ୍ଷର ସଭ୍ୟଭୁକ୍ତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ମହାନତା ଓ ପରିବ୍ୟାପ୍ତତାକୁ ସୂଚିତ କରେ । ତଥାପି ଏହା ସମାଲୋଚକମାନଙ୍କର ସମାଲୋଚନାରୁ ମୁକ୍ତ ନୁହେଁ । ସମାଲୋଚକମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ନିମ୍ନଲିଖତ ଯୁକ୍ତିର ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥା’ନ୍ତି ।

(୧) ଏହା ଏକ କଂଗ୍ରେସୀ ଚିଠା – ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର କଂଗ୍ରେସ ଦଳର ସଂଖ୍ୟାଧ‌ିକ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଥ‌ିବାରୁ ଏବଂ ଦଳୀୟ ହୁଇପୂର ଭୟରେ କଂଗ୍ରେସର ଅଳ୍ପ ମାନ୍ୟଗଣ୍ୟ ସଭ୍ୟଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ପ୍ରସ୍ତାବ କକ୍ଷର ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କରୁଥିବାରୁ, ଏହି ସଭାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ ସମ୍ବିଧାନ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଦଳର ଏକମୁଖୀ ଦର୍ଶନକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରୁଛି ବୋଲି ସମାଲୋଚକମାନେ ଦାବି କରନ୍ତି । ଏହି ସଭାର ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଦାୟିତ୍ଵସମ୍ପନ୍ନ, ଯୋଗ୍ୟ ବିରୋଧୀଦଳ ଅନୁପସ୍ଥିତ ଥିଲା, ଯାହା ସମ୍ବିଧାନର ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସମ୍ପର୍କରେ ଭୂ-କୁଞ୍ଚୁତ କରିବାପାଇଁ ସମାଲୋଚକମାନଙ୍କୁ ସୁଯୋଗ ଦେଇଥିଲା ।

(୨) ଲୋକମାନଙ୍କର ସଠିକ୍ ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ବ ପାଇଁ ଯଥାଯୋଗ୍ୟ ସୁଯୋଗର ଅନୁପସ୍ଥିତି – ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କକ୍ଷ ଲୋକମାନଙ୍କର ପ୍ରକୃତ ସମର୍ଥନ ଲାଭରୁ ବଞ୍ଚିତ ଥିଲା । କାରଣ ଏହା ପ୍ରାଦେଶିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭା (Provincial Legislative Assemblies) ମାନଙ୍କର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା | ଏହି ପ୍ରାଦେଶିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭାଗୁଡ଼ିକ ୧୯୪୫ ମସିହାରେ ଲୋକମାନଙ୍କର ସୀମିତ ଭୋଟଦାନ କ୍ଷମତା ମାଧ୍ୟମରେ ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା । ତେଣୁ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କକ୍ଷ ଏକ ବାସ୍ତବ ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ନ ଥିଲା ।

(୩) ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟ (Princely States) ମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵର ସୁଯୋଗ ଦିଆଯାଇ ନ ଥିଲା – ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରୁ ରାଜାମାନଙ୍କର ମନୋନୀତ ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କୁ ଏହି ସଭାର ସଭ୍ୟପଦ ଦିଆଯିବା ବିଧ୍ୱଂସମ୍ମତ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏବଂ ଏହା ପାଇଁ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ୍ ଯୋଜନାର ରିପୋର୍ଟରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ଏହା ସଠିକ୍ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇ ନ ଥିଲା । ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରତିନିଧୁଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ମନୋନୀତ ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କୁ ନିଆଯିବା ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ଵାରା ଭାରତର ଜନସଂଖ୍ୟାର ଶତକଡ଼ା ୪୦ ଭାଗ ବାସ୍ତବ ପ୍ରତିନିଧୂତ୍ବ ବ୍ୟବସ୍ଥାରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।

(୪) ଗରିବ ଲୋକଙ୍କର ପ୍ରତିନିଧୁ ନୁହେଁ ବରଂ ଓକିଲମାନଙ୍କର ସମାବେଶ ଏହି କକ୍ଷରେ ଘଟିଥିଲା – ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାରେ ଓକିଲ ଓ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ସଂଖ୍ୟାତ୍ମକ ଉପସ୍ଥିତି ଥିଲା । ସେମାନେ ଗରିବ ଲୋକଙ୍କର ସମସ୍ୟା ଜର୍ଜରିତ ଜୀବନ ସମ୍ପର୍କରେ ଅଜ୍ଞ ଓ ବୀତସ୍ପୃହ ଥିଲେ, ଯେଉଁ ମନୋଭାବ ସମ୍ବିଧାନ ମାଧ୍ୟମରେ ସାମାଜିକ-ଅର୍ଥନୈତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟର ପରିପନ୍ଥୀ ହୋଇଥିଲା ।

ଉପରୋକ୍ତ ସମାଲୋଚନାର ପାତ୍ର ହୋଇଥିବା ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭା ଯେ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଏକ ଦାୟିତ୍ଵସମ୍ପନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟର ସୂଚାରୁ ସମ୍ପାଦନ କରିଛି ତାହା ବିବାଦ ବହିର୍ଭୂତ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଅଟେ । ସ୍ଵାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ ଭାରତର ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତା ଓ ବିଚ୍ଛିନ୍ନତାବାଦୀ ଶକ୍ତିର ରକ୍ତାକ୍ତ ଚୁମ୍ବନରୁ ଆମର କଷ୍ଟ ଉପାର୍ଜିତ ସ୍ଵାଧୀନତାକୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଏହାର ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସ୍ଵାଗତଯୋଗ୍ୟ । ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଆଲୋଚନାପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନାର ସ୍ତର ଦେଇ ଏହା ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତ ପାଇଁ ଏକ ଦୃଢ଼ ମେରୁଦଣ୍ଡ – ଏକ ସୁବିନ୍ୟସ୍ତ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲା ଏବଂ ଏହାହିଁ ହେଉଛି ଉକ୍ତ ସଭାର ପ୍ରକୃତ ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ ।

୨ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରାକ୍‌କଥନ ବା ମୁଖବନ୍ଧ (Preamble)ର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ଆଦର୍ଶଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ମୁଖବନ୍ଧ ବା ପ୍ରସ୍ତାବନା ସମ୍ବିଧାନର ମୁଖ ସଦୃଶ । ଜାତିର ଅଭୀପ୍‌ସା, ଆକାଂକ୍ଷା ଓ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଏଥିରେ ସନ୍ନିବେଶିତ ହୋଇଅଛି । ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଣେତାମାନେ ଭାରତବାସୀଙ୍କ ତରଫରୁ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କରି ସେହିମାନଙ୍କର ହସ୍ତରେ ଅର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି ବୋଲି ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି । ସମ୍ବିଧାନର ମୌଳିକ ଭିତ୍ତି, ନୈତିକ ଆଦର୍ଶ ତଥା ବିଶିଷ୍ଟ ବିଭବଗୁଡ଼ିକର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ସୂଚନା ପ୍ରସ୍ତାବନାରେ ମିଳିଥାଏ । ଏହା ସମ୍ବିଧାନର ଆତ୍ମା ସଦୃଶ ।

ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରସ୍ତାବନାରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ, “ଆମେ ଭାରତବାସୀ ଦୃଢ଼ସଂକଳ୍ପବଦ୍ଧ ହୋଇ ଭାରତକୁ ଏକ ସାର୍ବଭୌମ, ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ, ସମାଜବାଦୀ, ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ,
ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ହିସାବରେ ଗଠନ କରିବାକୁ ଓ ଏହାର ସମସ୍ତ ନାଗରିକଙ୍କୁ ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ନ୍ୟାୟବିଚାର, ଚିନ୍ତା, ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି, ବିଶ୍ଵାସ, ଧର୍ମ ଉପାସନାର ସ୍ଵାଧୀନତା, ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ସୁଯୋଗର ସମତା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭ୍ରାତୃତ୍ଵର ବିକାଶ କରାଇବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ବ୍ୟକ୍ତିର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ଜାତିର ଐକ୍ୟ ଓ ସଂହତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇ ଆମରି ଶାସନ ବିଧାୟକ ସଭାରେ ୧୯୪୯ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସର ଆଦ୍ୟ ୨୬ ତାରିଖ ଦିନ ଏହି ସମ୍ବିଧାନକୁ ଅଙ୍ଗୀକୃତ ଅଧୁନିୟମିତ ଏବଂ ଆତ୍ମାର୍ପିତ କରୁଛୁ ।’’

(୧) ସମ୍ବିଧାନର ଉତ୍ସ :
ପ୍ରସ୍ତାବନାରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥିବା ‘ଆମ୍ଭେ ଭାରତବାସୀ’ ଶବ୍ଦାବଳୀ ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତା ଲୋକମାନଙ୍କଠାରେ ନ୍ୟସ୍ତ ବୋଲି ସୂଚନା ଦିଏ ।

(୨) ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରକୃତି :
ସାର୍ବଭୌମ ରାଷ୍ଟ୍ର : ଭାରତ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଓ ବାହ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିରଙ୍କୁଶ କ୍ଷମତା ବିସ୍ତାର କରିଅଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସରକାରଙ୍କର ନିଷ୍ପଭିକୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମାନିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ।
ଭାରତକୁ ପ୍ରଶାସନିକ ସୁବିଧା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବହୁ ରାଜ୍ୟରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକତା ଅକ୍ଷୁଣ୍ଣ ରହିଛି ଓ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ଓ ଏକୀକରଣ ହୋଇ ରହିଛି ।

ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ର : ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଧନୀଦରିଦ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବୈଷମ୍ୟ ଦୂରୀକରଣ, ସବୁଶ୍ରେଣୀର ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଜାତୀୟ ସମ୍ପଦର ବଣ୍ଟନ, ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ବାରା ଉତ୍ପାଦନ ଓ ବଣ୍ଟନ ପ୍ରଣାଳୀର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ, ଜାତି-ଧର୍ମ-ବର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସମାନ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ଆର୍ଥନୀତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସାଧନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଏ ।

ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ରାଷ୍ଟ୍ର : ପ୍ରସ୍ତାବନାରେ ଭାରତକୁ ଏକ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି । ରାଷ୍ଟ୍ର କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧର୍ମକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଧର୍ମରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିନାହିଁ । ସବୁଧର୍ମକୁ ସମାନ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରଦାନ କରିବା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଧର୍ମ । ଭାରତର ଜଣେ ଅଧିବାସୀ ସ୍ଵାଧୀନଭାବରେ ଯେକୌଣସି ଧର୍ମକୁ ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବ ଏବଂ ପ୍ରଚାର କରିପାରିବ । ଏଥିପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ତରଫରୁ କୌଣସି କଟକଣା ନାହିଁ ।

ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ର : ଭାରତର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ । ଏଠାରେ ଅବାଧ ଓ ସମୟାନୁକ୍ରମିକ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚଳିତ । ସାର୍ବଜନୀନ ଭୋଟ ପ୍ରଥା ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିଛି । ଆଇନର ଶାସନ, ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ, ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ତଥା ଦାୟିତ୍ଵପୂର୍ଣ ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପ୍ରଭୃତି ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଇଛି ।

ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର : ଭାରତରେ ରାଜତନ୍ତ୍ରକୁ ଉପେକ୍ଷାକରି ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ରକୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି । ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପାଞ୍ଚବର୍ଷ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ଉତ୍ତରାଧୁକାର ସୂତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦବୀ ମଣ୍ଡନ କରାଯାଏ ନାହିଁ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାସନର ସମସ୍ତ କ୍ଷମତା ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ହାତରେ ନ୍ୟସ୍ତ ଥାଏ ।

(୩) ସମ୍ବିଧାନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ଆଦର୍ଶ :
ନ୍ୟାୟ : ପ୍ରସ୍ତାବନାରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନ୍ୟାୟ ଦିଆଯିବ । କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କୌଣସି କାରଣରୁ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରାପ୍ତିରୁ ବଞ୍ଚିତ କରାଯିବ ନାହିଁ ।
ସ୍ବତନ୍ତ୍ରତା : ଚିନ୍ତନ, ପ୍ରକାଶନ, ପୂଜନ ଓ ବିଶ୍ଵାସର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବେ ।
ସମାନତା : ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରସ୍ତାବନାରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଛି । ଆଇନ ଦୃଷ୍ଟିରେ ସମସ୍ତେ ସମାନଭାବେ ବିଚାର କରିବା ଓ କୌଣସି ବାଛବିଚାର ନକରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକକୁ ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଉପଭୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମାନତା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଛି ।

ଭ୍ରାତୃତ୍ବ ଓ ଜାତୀୟ ଐକ୍ୟ : ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବୃଦ୍ଧି କରି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଐକ୍ୟ ଓ ସଂହତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବନାରେ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଛି । ବିଭିନ୍ନତା ମଧ୍ୟରେ ଐକ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ । ଭାଷା, ଧର୍ମ, ଦେଶ, ସଂସ୍କୃତି ପ୍ରଭୃତିର ବିଭିନ୍ନତା ସତ୍ତ୍ଵେ ଭାରତ ଏକ ଏବଂ ଭାରତୀୟମାନେ ଯେ ଅଭିନ୍ନ ଏହା ପ୍ରତିପାଦିତ ହୋଇଛି । ବିଭିନ୍ନ ସଂସ୍କୃତିର ମିଳନରେ ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତି ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଓ ଭାରତକୁ ଏକ ସୁସଂହତ ଏବଂ ଦୃଢ଼ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପରିଣତ କରିବା ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ।

(୪) ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଣୟନ ତାରିଖ : ପ୍ରସ୍ତାବନାର ଶେଷଭାଗରେ ଥ‌ିବା ୧୯୪୯ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୨୬ ତାରିଖ ହେଉଛି ସମ୍ବିଧାନ ଗୃହୀତର ଦିନ । ଏହି ଦିନ ସମ୍ବିଧାନ ଶାସନ ବିଧାୟକ ସଭାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଜାନୁୟାରୀ ୨୬, ୧୯୫୦ରେ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ।

ପ୍ରସ୍ତାବନାକୁ ପଣ୍ଡିତ ଠାକୁର ଦାସ ଭାର୍ଗବ ସମ୍ବିଧାନର ଆତ୍ମା ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ବିଶିଷ୍ଟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀ ବାର୍କରଙ୍କ ମତରେ, ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରସ୍ତାବନାରେ ସମ୍ବିଧାନର ସାରତତ୍ତ୍ଵ ଓ ଯୁକ୍ତି ସନ୍ନିବେଶିତ ହୋଇଛି । ଏଣୁ ଏହାକୁ ସମ୍ବିଧାନର ଚାବିକାଠିରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।

୩ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ମୌଳିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ବା ଚାରିତ୍ରିକ ଲକ୍ଷଣ (Salient Features)ଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନ ହେଉଛି ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ ନୀତିଗ୍ରନ୍ଥ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାସନର ମୌଳିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଓ ଆଇନଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ବିଧାନରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଏକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ମୌଳିକ ସୃଷ୍ଟି ନୁହେଁ । ଏହା ବିଶ୍ଵର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମ୍ବିଧାନଦ୍ଵାରା କେତେକାଂଶରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିବାରୁ ସମାଲୋଚକମାନେ ଏହାକୁ ଏକ ଉଧାର ସମ୍ବିଧାନ କହନ୍ତି । ଏହି ବୃହତ୍ ସମ୍ବିଧାନକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କଲେ ନିମ୍ନଲିଖିତ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟମାନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ । କିନ୍ତୁ ଉଦ୍ଧୃତ ବିଷୟ ଭାରତୀୟ ପରିବେଶରେ ଖାପ ଖାଇବା ହିଁ ଆମର ମୌଳିକତା ।

(୧) ବୃହତ୍ ଲିଷ୍କୃତ ସମ୍ବିଧାନ : ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ପୃଥ‌ିବୀର ସର୍ବବୃହତ୍ ଲିଖତ ସମ୍ବିଧାନ ଅଟେ । ଏହି ସମ୍ବିଧାନରେ ସର୍ବମୋଟ ୩୯୫ଟି ଧାରା ଏବଂ ୧୨ଟି ଅନୁସୂଚୀ ରହିଛି । ଏହାର ବିଶାଳତା ଓ ଜଟିଳତାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ଏହାକୁ ‘ଓକିଲମାନଙ୍କର ସ୍ଵର୍ଗ’ ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରାଯାଇଛି । ଏପରି ବିଶାଳକାୟ ହେବାର କାରଣ ହେଲା ଶାସନ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବା ସମସ୍ତ ବିଧାନ ଲିଖତଭାବରେ ରଖାଯାଇଛି, ସମ୍ବିଧାନକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ, ସରଳ, ବୋଧଗମ୍ୟ କରାଯାଇଛି ଏବଂ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ତଥା ରାଜ୍ୟର ଶାସନ ପ୍ରଣାଳୀ ପୃଥକ୍‌ଭାବେ ସୂଚିତ ହୋଇଛି ।

(୨) ସାର୍ବଭୌମ, ସମାଜବାଦୀ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ର : ସ୍ଵାଧୀନତା ହାସଲ ପରେ ଭାରତ ବାହ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଶାସନ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ । ଏଠାରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରହିଛି । ଭାରତରେ ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।

(୩) ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ରାଷ୍ଟ୍ର : ୧୯୭୬ ମସିହାରେ ସମ୍ବିଧାନର ୪୨ ତମ ସଂଶୋଧନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ଭାରତ ଏକ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପେ ପରିଗଣିତ ହେଲା । ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଧର୍ମ ନାହିଁ । ସବୁ ଧର୍ମପ୍ରତି ସମାନ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବରେ ଧର୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବ, ଏଥପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ତରଫରୁ କୌଣସି କଟକଣା ନାହିଁ । ଧର୍ମ ଉପରେ କର ବସିବା ଓ ସରକାରୀ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ ଧର୍ମଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନକୁ ବାରଣ କରାଯାଇଛି ।

(୪) ନମନୀୟତା ଓ ଅନମନୀୟତାର ସମାହାର : ଯେଉଁ ସମ୍ବିଧାନର ସଂଶୋଧନ ପ୍ରଣାଳୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସରଳ ଅର୍ଥାତ୍ ଯେଉଁ ସମ୍ବିଧାନର ବିଷୟଗୁଡ଼ିକୁ ସାଧାରଣ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ସଂସଦଦ୍ଵାରା ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇପାରେ, ତାକୁ ନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ କୁହାଯାଏ । ମାତ୍ର ଯେଉଁ ସମ୍ବିଧାନର ସଂଶୋଧନ ପଦ୍ଧତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜଟିଳ ଓ କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ଏବଂ ସଂସଦର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସମର୍ଥନ ଓ ଅନ୍ଧାଧିକ ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ସମର୍ଥନ ସହ ସଂଶୋଧନ ହୁଏ ତାକୁ ଅନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ କୁହାଯାଏ । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରୟୋଜନ ଅନୁଯାୟୀ ନମନୀୟ ଓ ଅନମନୀୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଉଭୟ ପଦ୍ଧତିର ସୁବିଧା ଉପଭୋଗ କରିଥାଏ ।

(୫) ସଂସଦୀୟ ଶାସନ : ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନ ପରି ଭାରତରେ ସଂସଦୀୟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳିତ । କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଓ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଏଠାରେ ପାରସ୍ପରିକ ସହଯୋଗ ମଧ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ନିକଟରେ ଦାୟୀ ରୁହେ । ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟ ଓ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଶାସନମୁଖ୍ୟଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରକୃତପକ୍ଷେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳିତ ହୁଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନାମକୁମାତ୍ର ମୁଖ୍ୟ ହୋଇ ରହନ୍ତି । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ । ରାଜ୍ୟପାଳ ନାମକୁମାତ୍ର ମୁଖ୍ୟ, ମାତ୍ର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରକୃତ ଶାସନମୁଖ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।

(୬) ସଂଘୀୟ ଶାସନ : ଆମ ଭାରତ ୨୮ଟି ରାଜ୍ୟ ଓ ୭ଟି କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ଭାରତୀୟ ଶାସନକୁ ସଂଘୀୟ ରୂପ ପ୍ରଦାନ କରିଛି । ଏହାର ସମ୍ବିଧାନ ଏକ ଲିଷ୍କୃତ ଓ ଅନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନ । ଦ୍ଵୈତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଦ୍ଵୈତ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ କ୍ଷମତା ବଣ୍ଟନ ଏବଂ ଏକ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଆଦି ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମସ୍ତ ଲକ୍ଷଣ ବିଦ୍ୟମାନ ଥିବାରୁ ଏହାକୁ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ।

ଭାରତୀୟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରାୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିଶେଷଭାବରେ ଅନୁଭୂତ ହୁଏ । ଜାତୀୟ ଏକତା ଓ ସଂହତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ନେଇ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଣେତାମାନେ ଭାରତରେ କେନ୍ଦ୍ରାଭିମୁଖୀ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପରିକଳ୍ପନା କରିଥିଲେ ।

(୭) ମୌଳିକ ଅଧୂକାର : ସମ୍ବିଧାନର ତୃତୀୟ ପରିଚ୍ଛେଦରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ଆମେରିକା ସମ୍ବିଧାନ ପରି ଆମର ମୌଳିକ ଅଧୂକାର ସମ୍ବିଧାନରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇଛି । ଏହାକୁ ୬ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । ଏହା ନ୍ୟାୟଯୋଗ୍ୟ ଅଟେ ।
(୧) ସମାନତା ଅଧିକାର – (୧୪ ଧାରାରୁ ୧୮ ଧାରା)
(୨) ସ୍ଵାଧୀନତା ଅଧିକାର – (୧୯ ଧାରାରୁ ୨୨ ଧାରା)
(୩) ଶୋଷଣ ବିରୋଧରେ ଅଧୂକାର – (୨୩ ଧାରାରୁ ୨୪ ଧାରା)
(୪) ଧର୍ମଗତ ଅଧିକାର (୨୫ ଧାରାରୁ ୨୮ ଧାରା)
(୫) ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ ଅଧିକାର (୨୯ ଧାରାରୁ ୩୦ ଧାରା)
(୬) ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିକାର ଅଧୁକାର (୩୨ ଧାରା) ଏହା ସମ୍ବିଧାନର ୧୨ ଧାରାରୁ ୩୫ ଧାରା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଶଦ୍‌ଭାବରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି ।

(୮) ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ – ଧାରା ୫୧(କ) : ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପରସ୍ପର ଅଙ୍ଗାଙ୍ଗୀଭାବେ ଜଡ଼ିତ । ନାଗରିକମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ କେତେକ କର୍ଭବ୍ୟ ପାଳନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ୧୯୭୬ ମସିହାରେ ହୋଇଥିବା ୪୨ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ବଳରେ ୫୧ (କ) ଧାରାରେ ୧୦ଟି ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଛି । ସମ୍ବିଧାନ, ଜାତୀୟ ପତାକାକୁ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ, ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଓ ଏକତା ରକ୍ଷା, ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା, ନାରୀ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରକ୍ଷା ଆଦି ବିଷୟ ଏଥିରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି ।

(୯) ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶମୂଳକ ନୀତି (୩୬ ଧାରାରୁ ୫୧ ଧାରା) : ସମ୍ବିଧାନର ୪ର୍ଥ ପରିଚ୍ଛେଦରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନୀତିନିୟାମକ ବା ନିର୍ଦ୍ଦେଶତତ୍ତ୍ଵ ସନ୍ନିବେଶିତ ହୋଇ ରହିଛି । ଏହା କେବଳ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାତ୍ମକ ନୀତି ଆଇନ ନୁହେଁ । କୋର୍ଟ କଚେରିରେ ମୋକଦ୍ଦମା କରି ଏ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ଦେଶର ଶାସନ ପାଇଁ ଏହା ମୌଳିକ ନୀତିରୂପେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି । ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ସମୟରେ ଅଥବା ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କଲାବେଳେ ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀକୁ ବିଚାରକୁ ନେବା ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଣେତାମାନେ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଛନ୍ତି । ସମ୍ବିଧାନର ୩୬ ଧାରାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୫୧ ଧାରା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ ଲିପିବଦ୍ଧ ରହିଛି ।

(୧୦) ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା : ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ମୁଖବନ୍ଧ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିର୍ଦ୍ଦେଶମୂଳକ ନୀତି ସମୂହରେ ଭାରତକୁ ଏକ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପରିଣତ କରିବାପାଇଁ କଳ୍ପନା କରାଯାଇଛି । ଏଠାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଧିବାସୀମାନଙ୍କୁ ସର୍ବନିମ୍ନ ସୁବିଧା ଯୋଗାଇ ଦିଆଯିବାପାଇଁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦିଆଯାଇଛି । ସାଧାରଣ ଜୀବନର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ସୁବିଧା ଅବ୍ୟାହତ ରଖୁଛି ।

(୧୧) ସ୍ଵାଧୀନ ନିରପେକ୍ଷ ବିଚାର ବ୍ୟବସ୍ଥା : ଭାରତରେ ଏକ ସୁସଙ୍ଗତ, ନିରପେକ୍ଷ ଓ ସ୍ଵାଧୀନ ବିଚାର ସଂସ୍ଥା ରହିଛି । ତେଣୁ ସୁପ୍ରିମ୍ କୋର୍ଟଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ନିମ୍ନ ଅଦାଲତ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତ ବିଚାର ସଂସ୍ଥା ଏକତ୍ର ବାନ୍ଧି ହୋଇ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଆନ୍ତି । ବିଚାର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇଁ ବିଚାରପତିମାନଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି, ବେତନ, ଭତ୍ତା ଓ ଚାକିରି ସର୍ଭାବଳୀ ସମ୍ବିଧାନଦ୍ୱାରା ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇଛି ।

(୧୨) ସାର୍ବଜନୀନ ଭୋଟ କ୍ଷମତା : ସମ୍ବିଧାନର ୩୨୬ ଧାରାନୁସାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସାବାଳକ ଭୋଟ କ୍ଷମତା ପାଇଛନ୍ତି । ଏଥିପାଇଁ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଜଗତରେ ଯୁଗ ଯୁଗ ଧରି ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ଅପେକ୍ଷା କରାଯାଇଛି । ଭାରତରେ ଧନ, ଶିକ୍ଷା, ଲିଙ୍ଗ, ଧର୍ମ, ଜନ୍ମସ୍ଥାନ, ଜାତି ନିର୍ବିଶେଷରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସାବାଳକ ଭୋଟ କ୍ଷମତା ପାଇଛନ୍ତି । ଏହା ଭାରତକୁ ବୃହତ୍ତମ ଗଣତନ୍ତ୍ର କରିଦେଇଛି । ସମ୍ବିଧାନର ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏକ ସାହସିକ ପଦକ୍ଷେପରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ୬୨ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନଦ୍ୱାରା ବର୍ତ୍ତମାନ ୧୮ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ଲୋକଙ୍କୁ ଭୋଟଦାନ କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଛି ।

(୧୩) ଏକକ ନାଗରିକତ୍ବ : ଭାରତରେ ଏକକ ନାଗରିକତ୍ଵ ପ୍ରଚଳିତ । ଭାରତରେ ବାସ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକଭାବେ ପରିଚିତ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁସାରେ କୌଣସି ରାଜ୍ୟ ନାଗରିକତା ପ୍ରଦାନ କରିପାରିବ ନାହିଁ । ଅର୍ଥାତ୍ ସମସ୍ତେ ଭାରତର ନାଗରିକ ହେବେ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଜାତୀୟ ଏକତା ଓ ସଂହତି ବୃଦ୍ଧି ପାଏ । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରରେ ଦ୍ଵୈତ ନାଗରିକତା ପ୍ରଚଳିତ । ସେଠାରେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜ ରାଜ୍ୟର ନାଗରିକ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଆମେରିକାର ନାଗରିକ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ଵାରା ଭାରତ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିରୋଧାଚରଣ କରୁଛି । କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକତା, ଅଖଣ୍ଡତା ଓ ସଂହତିକୁ ଦୃଢ଼ କରିବାପାଇଁ ଭାରତରେ ଏ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଛି ।

(୧୪) ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର : ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ବଂଶାନୁକ୍ରମିକ ଉତ୍ତରାଧୁକାରୀ ସୂତ୍ରରେ କ୍ଷମତା ଦଖଲ କରନ୍ତି ନାହିଁ; ବରଂ ନିର୍ବାଚନଦ୍ଵାରା କ୍ଷମତାପ୍ରାପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ଆମ ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନଦ୍ଵାରା କ୍ଷମତାପ୍ରାପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ଆମେରିକା ଏହି ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରିଛି ।

(୧୫) ସମ୍ବିଧାନର ପାଞ୍ଚ ସ୍ତମ୍ଭ : ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଧାନ ପାଞ୍ଚୋଟି ସ୍ତମ୍ଭ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ ରହିଛି; ଯଥା –
(୧) ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ,
(୨) ଅର୍ଥ କମିଶନ,
(୩) ପବ୍ଲିକ୍ ସର୍ଭିସ୍ କମିଶନ,
(୪) ଅଡ଼ିଟର ଜେନେରାଲ,
(୫) ଆଟଣ୍ଡି ଜେନେରାଲ ।

(୧୬) ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ : (୧) ଦ୍ବିସଦନତା, (୨) ଜରୁରିକାଳୀନ ବ୍ୟବସ୍ଥା, (୩) ସର୍ବଭାରତୀୟ ସେବାସଂସ୍ଥା, (୪) କ୍ଷମତା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରୀକରଣ, (୫) ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ଗୋଷ୍ଠୀର ଭାଷା ଓ ସଂସ୍କୃତିର ସଂରକ୍ଷଣ, (୬) ଜାତୀୟ ଭାଷା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ, (୭) ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଚରଣ ଓ ପଦ୍ଧତି, (୮) ବୈଦେଶିକ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ, (୯) ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ବ୍ୟବସ୍ଥା, (୧୦) ତଫସିଲଭୁକ୍ତ ଜାତି ଓ ଉପଜାତିର ମଙ୍ଗଳ ବିଧାନ, (୧୧) ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟର ଅଞ୍ଚଳ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ, (୧୨) ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷମତା ବିସ୍ତୃତୀକରଣ, ବାଣିଜ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା, (୧୩) ଜାମ୍ମୁକାଶ୍ମୀର, ଆନ୍ଧ୍ର, ଗୁଜରାଟ, ନାଗାଲାଣ୍ଡ, ସିକିମ୍, ଆସାମ ପ୍ରଭୃତି ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ବିଶେଷ ବ୍ୟବସ୍ଥାମାନ ରହିଛି । (୧୪) ସର୍ବୋପରି ୪୨ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନରେ ଭାରତକୁ ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇ ମୁଖବନ୍ଧର ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଛି । (୧୫) ୭୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନଦ୍ଵାରା ପଞ୍ଚାୟତିରାଜକୁ ସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ୟ, ମାନ୍ୟତା ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଛି ।

ପରିଶେଷରେ ଏତିକି କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ପୃଥିବୀର ସର୍ବବୃହତ୍ ଏବଂ ଏକ ମହାନ୍ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମ୍ବିଧାନ ଅଟେ । ଅଧ୍ୟାପକ ଜେନିଙ୍ଗ୍‌ସଙ୍କ ମତରେ, ‘ସମସ୍ତ ସମ୍ବିଧାନଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଅତୀତର ଉତ୍ତରାଧୁକାରୀ ଓ ଭବିଷ୍ୟତର ପରୀକ୍ଷାକାରୀ ।’’ ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ଉପରୋକ୍ତ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଅତୀତ କ୍ରମବିବର୍ତ୍ତନର ଫଳ ଓ ଭବିଷ୍ୟତର ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶକ ।

୪ । ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ସଂଶୋଧନ ପଦ୍ଧତି (Amendment Procedure) ବର୍ଣନା କର ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରର ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବା ମୌଳିକ ଆଇନଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ବିଧାନରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇଥାଏ । ପରିବେଶ ଓ ପରିସ୍ଥିତିର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ମନୁଷ୍ୟର ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟୁଛି । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖ୍ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣେତାମାନେ ସମ୍ବିଧାନକୁ ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କରାଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥାଆନ୍ତି । ଏହାଦ୍ଵାରା ସମ୍ବିଧାନକୁ ଯୁଗୋପଯୋଗୀ କରାଯାଇପାରିବ । ଏହି ସଂଶୋଧନ ପ୍ରଣାଳୀ ସମ୍ବିଧାନର ୩୬୮ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।

ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ଏହାର ସଂଶୋଧନ ପଦ୍ଧତି କେବଳ ସଂସଦଦ୍ବାରା ହିଁ ହୋଇଥାଏ । ଭାରତରେ ଏକ ଭିନ୍ନଧରଣର ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳିତ ଥିବାରୁ ସମ୍ବିଧାନର ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ପନ୍ଥା ଅବଲମ୍ବନ ପରିବର୍ତ୍ତେ ୩ଟି ପନ୍ଥା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଛି ଯାହାକି ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲା ।

(୧) ପ୍ରଥମ ପଦ୍ଧତି : ସାଧାରଣ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ସହ ସଂଶୋଧନ : କେତେକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଧାରା ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ଉପସ୍ଥିତ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ମତରେ ସଂଶୋଧୁତ କରାଯାଇପାରିବ; ଯଥା –
(i) ନୂଆ ରାଜ୍ୟ ଗଠନ, ନାମ ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ, ସଂପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ସମ୍ମତି ନେଇ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇପାରେ । ସମ୍ବିଧାନର ୩ ଧାରାରେ ଏହା ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ।
(ii) ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ଦ୍ଵିତୀୟ ସଦନ ଉଚ୍ଛେଦ କରିବା ପାଇଁ ୧୬୯ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସଂଶୋଧନ ପ୍ରସ୍ତାବ ।
(iii) ନାଗରିକତା ଏବଂ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳ ବା ଉପଜାତିମାନଙ୍କ ବିଷୟରେ ସଂଶୋଧନ କରିବାକୁ ହେଲେ ସାଧାରଣ ଆଇନ ପରି ଉପସ୍ଥିତ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଭୋଟରେ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇପାରେ ।

(୨) ଦ୍ଵିତୀୟ ପଦ୍ଧତି : ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ସହ ସଂଶୋଧନ : ସଂସଦର ଉଭୟ କକ୍ଷରେ ସମୁଦାୟ ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଓ ଉପସ୍ଥିତ ଥିବା ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନ କ୍ରମେ ଚତୁର୍ବିଂଶ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉକ୍ତ ସଂଶୋଧନ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ବୋଲି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଛି । ଏହି ଧାରା ଅନୁସାରେ ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ସମ୍ମତି ଦରକାର ହୁଏ ନାହିଁ । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀଦ୍ଵାରା ସମ୍ବିଧାନର (କ) ମୌଳିକ ଅଧ୍ବକାର (ତୃତୀୟ ପରିଚ୍ଛେଦ), (ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିର୍ଦେଶମୂଳକ ନୀତି (ଚତୁର୍ଥ ପରିଚ୍ଛେଦ) ସଂଶୋଧୃତ ହୁଏ ।

(୩) ତୃତୀୟ ପଦ୍ଧତି : ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଓ ଅର୍ଦ୍ଧାଧ‌ିକ ରାଜ୍ୟର ଅନୁମୋଦନ ସହ ସଂଶୋଧନ ତ୍ରିସ୍ତର ସମ୍ମତିଦ୍ୱାରା କରାଯାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତି ଅନୁସାରେ ପ୍ରଥମେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଦନରେ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାର ଅର୍ଦ୍ଧାଧ‌ିକ ସମ୍ମତି ଲାଭ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଉପସ୍ଥିତ ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ସମ୍ମତି ଲାଭ କରିଥିବା ଦରକାର ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମଞ୍ଜୁରି ପାଇଁ ଏହା ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଯାଏ । ତ୍ରିସ୍ତର ସମ୍ମତି ପଦ୍ଧତି ନିମ୍ନଲିଖତ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ ।

୫୪ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ ଗଠନ, ୫୫ ଧାରା ଅନୁସାରେ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଣାଳୀ, ୭୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ କ୍ଷମତା, ୧୬୨ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର କ୍ଷମତା, ୨୦୧ ଧାରା ଅନୁସାରେ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ, ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ କ୍ଷମତା, ଏକାଦଶ ପରିଚ୍ଛେଦ, କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ, ସପ୍ତମ ତାଲିକାର ଅଧୁକାର ତାଲିକାୟ, ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ପ୍ରତିନିଧୃତ୍ଵ ଏବଂ ୩୬୮ ଧାରାରେ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ପଦ୍ଧତି ପ୍ରଣାଳୀ ଆଦି ବିଷୟବସ୍ତୁ ଏହି ତୃତୀୟ ପଦ୍ଧତିର ପରିସରଭୁକ୍ତ ।

ସଂଶୋଧନ ପ୍ରକ୍ରିୟା : ସମ୍ବିଧାନର କୌଣସି ଧାରାକୁ ସଂଶୋଧନ କରିବାକୁ ହେଲେ ସେହି ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ଏକ ବିଲ୍ ସଂସଦର ଯେକୌଣସି କକ୍ଷରେ ଆଗତ କରାଯାଏ । ବିଲ୍‌ ସେହି କକ୍ଷରେ ଗୃହୀତ ହେଲା ପରେ ଅନ୍ୟ କକ୍ଷକୁ ଆଲୋଚନା ପାଇଁ ପଠାଯାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟ କକ୍ଷରେ ଆଲୋଚନା ପରେ ଗୃହୀତ ହେଲେ ତାହା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ଵାକ୍ଷର ଲାଭକରି ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଯେଉଁ ସଂଶୋଧନ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ଅନୁମୋଦନ ଆବଶ୍ୟକ କରେ ତାହା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ବାକ୍ଷର ପୂର୍ବରୁ ଅନୁମୋଦିତ ହୋଇଥାଏ । ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ସଂସଦର ଉଭୟ କକ୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ମତପାର୍ଥକ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ପ୍ରସ୍ତାବଟି ଅନୁମୋଦିତ ନହୋଇପାରିଲେ ତାହା ନାକଚ ହୋଇଯାଏ । ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ୯୨ଥର ସଂଶୋଧନ ହୋଇସାରିଲାଣି ।

ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ପଦ୍ଧତିର ସମାଲୋଚନା :
(i) ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ପ୍ରାୟତଃ କ୍ଷମତା ନାହିଁ ।
(ii) କୌଣସି ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଉପରେ ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହ ମଧ୍ୟରେ ମତଭେଦ ଦେଖାଗଲେ ତାହା ଦୂର କରାଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ ।
(iii) କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅର୍ଦ୍ଧାଧ‌ିକ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ଅନୁମୋଦନ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସମୟସୀମା ଧାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇନଥିବାରୁ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ଅବହେଳା ଯୋଗୁଁ ବିଧେୟକଟି ଅକାମୀ ହୋଇଯିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି ।
(iv) ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ସମ୍ବିଧାନର ‘ମୌଳିକ ଗଢ଼ଣ’ (Basic Structure) ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୌଳିକ ଢାଞ୍ଚାର ପ୍ରକୃତ ସ୍ଵରୂପ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ସମ୍ଭବ ହୋଇନାହିଁ ।
(v) ସୁଇଜରଲାଣ୍ଡରେ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ପୂର୍ବରୁ ଲୋକମାନଙ୍କର ମତାମତ ଜାଣିବା ପାଇଁ ‘ଗଣଭୋଟ’ (Referendum) କରାଯାଇଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଭାରତରେ ଏପରି କୌଣସି ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ ।

ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କ୍ଷମତା ଅତ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପକ ହୋଇଥିଲାବେଳେ ମିନର୍ଭା ମିଲ୍ସ ମୋକଦ୍ଦମାରେ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ରାୟ ଅନୁଯାୟୀ ଏହି କ୍ଷମତା ବଳରେ ସମ୍ବିଧାନର ‘ମୌଳିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା’କୁ ସଂଶୋଧନ ବା ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯିବାର କ୍ଷମତା କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦର ନାହିଁ ବୋଲି ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଛି । ତିନୋଟିଯାକ ସଂଶୋଧନ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ଏଠାରେ ଉଭୟ ନମନୀୟ ଓ ଅନମନୀୟ ନୀତିର ସମାହାର ଘଟିଛି । ପ୍ରଥମ ପ୍ରଣାଳୀଟି ନମନୀୟ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଦ୍ଵିତୀୟ ଓ ତୃତୀୟ ପ୍ରଣାଳୀ ଅନମନୀୟ ଅଟନ୍ତି । ଏଣୁ ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ଇଂଲଣ୍ଡର ନମନୀୟ ନୀତି ଓ ଆମେରିକାର ଅନମନୀୟ ନୀତି ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରେ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 12 ନିର୍ବାଚନ ଓ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ଵ Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 12 ନିର୍ବାଚନ ଓ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ଵ

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନ ସହିତ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ଭାରତରେ ନିବର୍ବାନ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଥ‌ିବା ସଂସ୍ଥାର ନାମ କ’ଣ ?
(i) ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ
(ii) ନିର୍ବାଚନ ପରିଷଦ
(iii) ନିର୍ବାଚନ ସଂଘ
(iv) ନିର୍ବାଚନ ସଂସ୍ଥା
Answer:
(i) ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ

୨ । ଭାରତରେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ସଂସ୍ଥା ?
(i) ସାମ୍ବିଧାନିକ
(ii) ସଂସଦୀୟ ଆଇନଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟ
(iii) ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନିକ ନିଷ୍ପତ୍ତିଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟ
(iv) ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶରୁ ସୃଷ୍ଟ
Answer:
(i) ସାମ୍ବିଧାନିକ

୩ । ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଅଧ୍ୟୟରେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ସମ୍ପର୍କରେ ବର୍ଣ୍ଣନା ରହିଛି ?
(i) ଷୋଡ଼ଶ
(ii) ଦ୍ଵାଦଶ
(iii) ପଞ୍ଚଦଶ
(iv) ଏକାଦଶ
Answer:
(iii) ପଞ୍ଚଦଶ

୪ । ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ଗଠନ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ରହିଛି ?
(i) ୩୨୨
(ii) ୩୨୧
(iii) ୩୨୪
(iv) ୩୨୬
Answer:
(iii) ୩୨୪

୫ । ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କୁ କିଏ ସ୍ବୀକୃତି ଦିଅନ୍ତି ?
(i) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ii) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(iii) ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ
(iv) ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି
Answer:
(iii) ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । ___________ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ମୁଖ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।
Answer:
ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତ

୨ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନ ___________ ପରିଚାଳନା କରନ୍ତି ।
Answer:
ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ

୩ । ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କୁ ___________ ନିର୍ବାଚନ ସଙ୍କେତ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।
Answer:
ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ

୪ । ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ମୋଟ ___________ ଜଣ ସଦସ୍ୟ ଅଛନ୍ତି ।
Answer:
ତିନି

୫ । ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ___________ ନିଯୁକ୍ତି ଓ ବହିଷ୍କାର କରନ୍ତି ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି

C. ଏକ ପଦ ବା ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଓ ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା କରୁଥିବା ସଂସ୍ଥା କିଏ ?
Answer:
ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ।

୨ । ନିର୍ବାଚନରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ କ’ଣ ଜାରି କରିଥାଏ ?
Answer:
ଆଚରଣବିଧ୍ ।

୩ । ସାନି ନିର୍ବାଚନ କରିବାର ନିଷ୍ପତ୍ତି କିଏ ନିଏ ?
Answer:
ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ।

D. ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଜସ୍ଵ ନିଷ୍ପଭିକ୍ରମେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତମାନଙ୍କୁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରନ୍ତି ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସଂସଦର ଗୃହୀତ ପ୍ରସ୍ତାବ ଭିତ୍ତିରେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତମାନଙ୍କୁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରନ୍ତି ।

୨ । ଭୋଟର ତାଲିକା ସଂଶୋଧନ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ହୁଏ ।
Answer:
ଭୋଟର ତାଲିକା ସଂଶୋଧନ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ହୁଏ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସାଧୁତା ଓ ନିରପେକ୍ଷତା ସହ ବିଶ୍ୱସନୀୟ ପରିସ୍ଥିତିରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ନିମନ୍ତେ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଏକ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂସ୍ଥାଭାବେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଛି । ଏହାର ସୁପରିଚାଳନା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଭିଭିକୁ ଦୃଢ଼ କରିଥାଏ ।

୨ । ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ କିପରି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ ?
Answer:
ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କୁ ସ୍ବୀକୃତି, ପଞ୍ଜୀକୃତ ଓ ନିର୍ବାଚନ ସଙ୍କେତ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ନିର୍ବାଚନରେ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରଣୀତ ଆଚରଣବିଧ ଉଲଂଘନ ହେଲେ ବିହିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

B. ଛଅଗୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ କିପରି ଗଠିତ ହୁଏ ?
Answer:
ପ୍ରଶାସନିକ ଦକ୍ଷତା, ଅଭିଜ୍ଞତା ଓ ବିଚାରପତି ହେବାର ଯୋଗ୍ୟତା ଆଦିକୁ ଆଧାର କରି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ତିନିଜଣ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତ ହିସାବରେ ମଧ୍ୟ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଥା’ନ୍ତି । ଏହି ସଦସ୍ୟମାନେ ୬୫ ବର୍ଷ ବୟସ ବା ୫ ବର୍ଷିଆ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ମଧ୍ଯରୁ ପ୍ରଥମେ ପଡ଼ୁଥ‌ିବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିଜ ପଦରେ ରହିଥା’ନ୍ତି । ସଂସଦରେ ସେମାନଙ୍କର ‘ପ୍ରମାଣିତ ଅସଦ୍ ବ୍ୟବହାର’ ବା ‘ଅଯୋଗ୍ୟତା’ କାରଣରୁ ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସମର୍ଥନରେ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସମ୍ପୃକ୍ତ ଆୟୁକ୍ତଙ୍କୁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହା ଏକ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂସ୍ଥା ହୋଇଥିବାରୁ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷତାର ସହ ଆୟୁକ୍ତମାନେ ନିଜର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

୨ । ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ଭୂମିକା କ’ଣ ?
Answer:
କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ, ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିର୍ବାଚନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ । ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ଭୋଟର ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତି, ସଂଶୋଧନ, ନିର୍ବାଚନର ତାରିଖ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପ୍ରସ୍ତୁତି, ଭୋଟଦାନ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ନିର୍ବାଚନ ଫଳାଫଳ ପ୍ରକାଶ, ନିର୍ବାଚନରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଆଚରଣବିଧ୍ ପ୍ରଣୟନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାର ସମସ୍ତ ଦାୟିତ୍ଵ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ଅଟେ । ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ଅଭିଯୋଗର ଶୁଣାଣି କରିବା ଏହାର ଦାୟିତ୍ଵ ଅଟେ । ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ସାଧୁତା ଓ ନିରପେକ୍ଷତା ସହ ବିଶ୍ବସନୀୟ ଢଙ୍ଗରେ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା କରି ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଭିଭିକୁ ଦୃଢ଼ କରିଥାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ଭାରତରେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ପଞ୍ଚଦଶ ଅଧ୍ୟାୟରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରଭାବେ ଏକ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟପଦ୍ଧତି ସମ୍ପର୍କରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ଏହି ସଙ୍ଗଠନ ସମ୍ପର୍କରେ ସବିସ୍ତୃତ ପୁଙ୍ଖାନୁପୁଙ୍ଖ ଆଲୋଚନା କରାଯିବା, ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣେତାମାନଙ୍କ ଏହାକୁ ସମ୍ବିଧାନର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଂଶ ରୂପେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରି ତତ୍ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଅଧିକାରର ସଂରକ୍ଷଣ ପ୍ରତି ଦୁର୍ବଳତାକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ ।

ଶାସନ ବିଧାୟକ ସଭାର ଜନୈକ ସଦସ୍ୟ ଏଚ.ଏନ୍.କୁଞ୍ଜୁରୁଙ୍କ ମତରେ, “ଯଦି ନିର୍ବାଚନ କଳ ତ୍ରୁଟିଯୁକ୍ତ ବା ଏହାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରୁଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କର ଚରିତ୍ର ସନ୍ଦେହମୁକ୍ତ ନୁହେଁ, ତାହାହେଲେ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଚେର ମଧ୍ୟ ବିଷାକ୍ତ ହୋଇଯିବ । ’’ବର୍ତ୍ତମାନର ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନ ପରୋକ୍ଷ ଓ ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଅଟେ । କ୍ରମବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସରରେ ବୃଦ୍ଧିଜନିତ ଚାପ ହେତୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ଏକ ଅସମ୍ଭବ ବ୍ୟାପାର ଅଟେ ।

ଏଣୁ ବର୍ତ୍ତମାନର ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନ ଲୋକପ୍ରତିନିଧୂମାନଙ୍କ ଶାସନ ଅଟେ । ଏହି ଲୋକପ୍ରତିନିଧୂମାନଙ୍କର ମନୋନୟନ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି । ଏଣୁ ଭାରତରେ ନିର୍ବାଚନ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସ୍ବୀକୃତି ଲାଭ କରିଛି । ଏଥିନିମନ୍ତେ ଏକ ସ୍ବାଧୀନ ନିରପେକ୍ଷ ତଥା ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂସ୍ଥା ଗଠନ କରାଯାଇ ସମ୍ବିଧାନର ୩୨୪ ଧାରା ବଳରେ ଏହାକୁ ସଂସଦ ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାକୁ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା, ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ତଥା ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନ ନିମନ୍ତେ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ଏହି ସଂସ୍ଥାକୁ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ କୁହାଯାଏ ।

ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ତଥା ଆଞ୍ଚଳିକ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥା’ନ୍ତି; ମାତ୍ର ଏହି ନିଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂସଦୀୟ ନିୟମ ନ ଥିଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଜସ୍ବ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମା ଜାରି କରିପାରନ୍ତି । ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ଆସ୍ଥାଭାଜନ ଥିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିଜ ପଦରେ ରହିଥା’ନ୍ତି । ଆଞ୍ଚଳିକ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ ତତ୍‌ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ରିପୋର୍ଟକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବିଚାରକୁ ନେଇଥା’ନ୍ତି ।

ଏହି ସଂସ୍ଥାର ସ୍ଵାଧୀନତା ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ ପଦଚ୍ୟୁତି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କ ପରି ଅନୁରୂପ ଜଟିଳ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ କରାଯାଉଛି । ‘ପ୍ରମାଣିତ ଅସଦ୍ ବ୍ୟବହାର’ କିମ୍ବା ‘ଅଯୋଗ୍ୟତା’ କାରଣରୁ ସଂସଦର ଉଭୟ ସଦନଦ୍ୱାରା ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନ ସହ ଏକ ବହିଷ୍କାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲେ, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସେହି ପ୍ରସ୍ତାବ ବଳରେ ତାଙ୍କୁ ପଦଚ୍ୟୁତି କରିଥା’ନ୍ତି ।

ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟଧାରା :
(୧) କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାକୁ ନିର୍ବାଚନ କରାଯିବା ପୂର୍ବରୁ ତଥା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜନଗଣନା ପରେ ଭୋଟର ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତି ଓ ସଂଶୋଧନ କରିବାର ଦାୟିତ୍ଵ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କର ଅଟେ ।
(୨) ନିର୍ବାଚନକୁ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷଭାବେ ପରିଚାଳନା କରିବାର ସମସ୍ତ ଦାୟିତ୍ଵ ଉକ୍ତ କମିଶନରଙ୍କ ଅଟେ ।
(୩) ନିର୍ବାଚନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତାରିଖ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଘୋଷଣା ଉକ୍ତ କମିଶନ କରିଥାଏ ।
(୪) ନିର୍ବାଚନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଉପୁଜିଥିବା ସମସ୍ତ ଦ୍ଵହର ସମାଧାନ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥା’ନ୍ତି ।
(୫) ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରି ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ କର୍ମଚାରୀ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି ।
(୬) ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ, ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କୁ ସ୍ବୀକୃତି ତଥା ନିର୍ବାଚନ ସଙ୍କେତ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଏକ ବିଚାରାଳୟରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
(୭) କୌଣସି କେନ୍ଦ୍ରର ସାନି ଭୋଟ ଗ୍ରହଣ ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଉକ୍ତ କମିଶନ ନେଇଥା’ନ୍ତି ।
(୮) ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟରେ ଏକ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ କାଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ବଳବତ୍ତର ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ, ମୁଖ୍ୟ କମିଶନର ସେଠାରେ ନିର୍ବାଚନ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ବୋଲି ଏକ ସୁପାରିସପତ୍ର ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(୯) ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ ନିର୍ବାଚନ ସମୟରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ତଥା ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ପାଇଁ ଆଚରଣବିଧ୍ (Code of Conduct) ପ୍ରଣୟନ କରିପାରନ୍ତି । ୧୯୭୨ ମସିହାରେ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିବା ପଞ୍ଚମ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଏହିପରି ଏକ ଆଚରଣବିଧ୍ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲା । ଉକ୍ତ ଆଚରଣବିଧରେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟ ବିଷୟ ଭାବରେ ସ୍ଥାନ ଗ୍ରହଣ କରିଛି ।

(କ) କୌଣସି ଦଳ କିମ୍ବା ପ୍ରାର୍ଥୀ, କୌଣସି ଗୋଷ୍ଠୀ ବା ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତେଜନା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିବେ ନାହିଁ ।
(ଖ) ଗୋଟିଏ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଦଳକୁ କେବଳ ଏହାର ନୀତି ଓ ଯୋଜନା ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସମାଲୋଚନା କରିପାରିବ ।
(ଗ) ଅନ୍ୟ ପ୍ରତିଯୋଗୀମାନଙ୍କ ନିର୍ବାଚନ ସଭା ଓ ଶୋଭାଯାତ୍ରାଗୁଡ଼ିକରେ ଜଣେ ପ୍ରତିଯୋଗୀ ନିଜର ସମର୍ଥକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା କୌଣସି ଗଣ୍ଡଗୋଳ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ।
(ଘ) ଜଣେ ପ୍ରାର୍ଥୀ କୌଣସି ପୋଲିସ୍ ଅଧ୍ୟାକାରୀଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଆପରି କରିବାକୁ ଚାହିଁଲେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଜିଲ୍ଲା ସୁପରିଟେଣ୍ଡେଣ୍ଟଙ୍କ ନିକଟରେ ଏହା କରିପାରିବେ ।
(ଙ) ଭୋଟ ସଂଗ୍ରହ ସ୍ଲୋଗାନ୍‌ରେ କିମ୍ବା ଭାଷଣରେ ଜାତିଗତ ତଥା ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ପ୍ରତିଧ୍ଵନିତ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।
(ଚ) ନିର୍ବାଚନ ଆଇନରେ ଉଲ୍ଲିଖତ ସମସ୍ତ ଦୁର୍ନୀତିମୂଳକ ପନ୍ଥାକୁ ପ୍ରାର୍ଥମୀନେ ସାଧୁତାର ସହ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

୨ । ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଓ ଭୂମିକା ତର୍ଜମା କର ।
Answer:
ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା, ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ତଥା ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନ କରିବାର ସମସ୍ତ କ୍ଷମତା ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ ପରି ଏକ ସ୍ଵାଧୀନ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂସ୍ଥା ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇଛି । ଏହା ତିନି ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଅଟେ । ଏହାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କୁ ‘ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର’ କୁହାଯାଏ । ସଂସଦଦ୍ୱାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ତାଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏକ ପାଞ୍ଚବର୍ଷିଆ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପୂରଣ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟକୁ ନିଜର ଇସ୍ତଫାପତ୍ର ପଠାଇ ଦେଇପାରନ୍ତି । ସଂସଦର ଉଭୟ ସଦନଦ୍ୱାରା ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ସହ ‘ପ୍ରମାଣିତ ଅସଦ୍ ବ୍ୟବହାର’ ଓ ‘ଅଯୋଗ୍ୟତା’ କାରଣରୁ ଗୃହୀତ ପ୍ରସ୍ତାବ ଭିଭିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ତାଙ୍କୁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରିଥା’ନ୍ତି ।

ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :
(୧) କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ସେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଓ ସଂସଦୀୟ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଭୋଟର ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଓ ସଂଶୋଧନ କରାଇଥା’ନ୍ତି ।
(୨) ସେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ସଂସଦ ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିଜର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ଜାରି କରିଥା’ନ୍ତି ।
(୩) କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର କୌଣସି ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଅଯୋଗ୍ୟତା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସେ ଯଥାକ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥା’ନ୍ତି ।
(୪) କୌଣସି ରାଜ୍ୟରେ ଏକ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ କାଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ବଳବତ୍ତର ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ଉକ୍ତ ରାଜ୍ୟରେ ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ବୋଲି ଏକ ସୁପାରିସପତ୍ର ସେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ଦିଅନ୍ତି ।
(୫) ସେ ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦିଅନ୍ତି ଓ ସଙ୍କେତ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ଓ ବିବାଦ ସମାଧାନ କରନ୍ତି ।
(୬) ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଅନୁମତି ନେଇ ସେ ଆବଶ୍ୟକୀୟ କର୍ମଚାରୀ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି ।
(୭) ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା ସମୟରେ ସେ ବିଭିନ୍ନ ବିବାଦର ସମାଧାନ କରନ୍ତି ।
(୮) ନିର୍ବାଚନ ଆଚରଣବିଧୂର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଉପରେ ସେ ତୀକ୍ଷ୍ଣ ନଜର ରଖନ୍ତି ।
(୯) ସେ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଆଞ୍ଚଳିକ କମିଶନରମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି କରିବାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି ।

ଭାରତର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ, ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନକୁ ସମ୍ବିଧାନର ଏକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ବୋଲି ମତ ଦେଇଛନ୍ତି । ତେଣୁ ନିର୍ବାଚନକୁ ନିର୍ମଳ କରିବା ତଥା ନିର୍ବାଚନ କଳକୁ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ସନ୍ଦେହରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ରଖିବା ନିମନ୍ତେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦାୟିତ୍ଵ ରହିଛି । ତେଣୁ ରାଜନୈତିକ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ପ୍ରଭାବରୁ ନିଜକୁ ମୁକ୍ତ କରି ଆଇନର ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିବା ତାଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।

୩ । ଭାରତରେ ନିର୍ବାଚନ ପଦ୍ଧତିରେ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଥିବା ତ୍ରୁଟି ଓ ନିର୍ବାଚନ ସଂସ୍କାର ପାଇଁ ଦିଆଯାଉଥିବା ପ୍ରସ୍ତାବ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
୧୯୫୧-୫୨ ମସିହାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତରେ ଷୋହଳଟି ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ସଂଘଟିତ ହୋଇ ସାରିଲାଣି । ଶହେ କୋଟିରୁ ଅଧିକ ଜନସଂଖ୍ୟା ବିଶିଷ୍ଟ ଦେଶରେ ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା କରିବା ସହଜ ନୁହେଁ । ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ବ୍ୟତୀତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟରେ ଅନେକ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ପାଇଁ ବହୁତ ନିର୍ବାଚନ ହୋଇଛି । ଏହା ନିଶ୍ଚିତ ଯେ ଆମ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଏହା ଏକ ବିଶେଷ ସଫଳତା । କିନ୍ତୁ ସମୟ ଆଗେଇବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଆମ ନିର୍ବାଚନ ପଦ୍ଧତିରେ କେତେକ ଦୋଷ ଦେଖାଦେଇଛି, ଯାହା ଫଳରେ ଆମ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ କିଛି କଳାଦାଗ ଲାଗିଯାଉଛି । ଆମ ନିର୍ବାଚନ ପଦ୍ଧତିର ଦୋଷଗୁଡ଼ିକ ଏଠାରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି ।

(୧) ଅପେକ୍ଷାକୃତ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା (Relative Majority) – ପ୍ରଚଳିତ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଯିଏ ଅଧ୍ବକ ଭୋଟ ପାଏ, ସେ ନିର୍ବାଚନରେ ବିଜୟୀ ହୁଏ । ଅଧିକାଂଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଜୟୀ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନେ ଶତକଡ଼ା ପଚାଶରୁ ଯଥେଷ୍ଟ କମ୍ ଭୋଟ ପାଇଥା’ନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ, ବିଜୟୀ ପ୍ରାର୍ଥୀ କେତେଦୂର ଭୋଟରମାନଙ୍କ ପ୍ରକୃତ ପ୍ରତିନିଧ୍, ସେ ବିଷୟରେ ସନ୍ଦେହ ଉପୁଜିଥାଏ ।

(୨) ଭୋଟ-ଆସନ ବ୍ୟବଧାନ (Vote-Seat Gap) – ଅଧିକାଂଶ ସମୟରେ ମିଳିଥିବା ଭୋଟ ଓ ମିଳିଥିବା ଆସନ ମଧ୍ୟରେ ବଡ଼ ବ୍ୟବଧାନ ଦେଖାଦେଉଛି । ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଦଳ ଶତକଡ଼ା ୨୫ ଭୋଟ ପାଇ ୧୫ଟି ଲୋକସଭା ଆସନ ପାଇଥବ, କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ଦଳ ଶତକଡ଼ା ୨୩ ଭୋଟ ପାଇ ଦୁଇଟି ଲୋକସଭା ଆସନ ପାଇଥବ । ସେହିପରି କୌଣସି ରାଜ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଦଳ ଶତକଡ଼ା ୩୦ ଭୋଟ ପାଇ ୭୦ଟି ବିଧାନସଭା ଆସନ ପାଇଥବ, କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ଦଳ ଶତକଡ଼ା ୨୬ ଭୋଟ ପାଇ ୧୫ଟି ବିଧାନସଭା ଆସନ ପାଇଥବ । ରାଜନୀତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ମିଳିଥିବା ଭୋଟ ଭାଗ ଓ ମିଳିଥିବା ଆସନ ଭାଗ ମଧ୍ଯରେ ଏହି ଅସମାନୁପାତିତା ଓ ଅସନ୍ତୁଳନ ଏକ ଅନ୍ୟାୟ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ଏହା ହେଉଛି ଏକ ବହୁଦଳୀୟ ପଦ୍ଧତିରେ ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବିଡ଼ମ୍ବନା (Democratic irony) ।

(୩) ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କର ଅଯଥା ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି (Unnecessary Increase in the Number of Contestants) – କୌଣସି ନିର୍ବାଚନରେ ବିଜୟୀ ହେବାକୁ ଜଣେ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ଶତକଡ଼ା ପଚାଶ ଭାଗରୁ ଅଧିକ ଭୋଟ ପାଇବା ନିହାତି ଦରକାର ନୁହେଁ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ସେ ଶତକଡ଼ା ତିରିଶ ଭାଗ ଭୋଟ ପାଇ ମଧ୍ଯ ବିଜୟୀ ହୋଇପାରନ୍ତି, ଯଦି ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପ୍ରାର୍ଥୀ ସେତିକି ଭୋଟ ପାଇ ନ ଥା’ନ୍ତି । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଫଳରେ ପ୍ରତି ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀରେ ବହୁତ ଲୋକ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦିତା କରିଥା’ନ୍ତି । ଆଶା ଥାଏ, ଟିକିଏ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ଶତକଡ଼ା ପଚିଶ ତିରିଶ ଭାଗ ଭୋଟ ପାଇବା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରେ ।

(୪) ସରକାରର ବୈଧତା ଏକ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ (Government’s Legitimacy Questioned) – ଯେହେତୁ ଅନେକ ସମୟରେ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟରେ ଶାସନ କରିଥିବା ବା କରୁଥିବା ରାଜନୀତିକ ଦଳ ବା ମେଣ୍ଟଗୁଡ଼ିକ ଶତକଡ଼ା ପଚାଶ ଭାଗରୁ ଯଥେଷ୍ଟ କମ୍ ଭୋଟ ପାଇ କ୍ଷମତାକୁ ଆସିଥା’ନ୍ତି, ସେହି ସରକାରଗୁଡ଼ିକର ବୈଧତା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଗଭୀର ସନ୍ଦେହ ଉପୁଜିଥାଏ । ଏହି ସରକାରଗୁଡ଼ିକ ଭୋଟଦାତାମାନଙ୍କର ପ୍ରକୃତ ପ୍ରତିନିଧି ହେବାକୁ କେତେଦୂର ସମର୍ଥ, ତାହା ଏକ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ହୋଇଯାଏ ।

(୫) ସ୍ଵଳ୍ପ ଭୋଟ ଦାନ (Low Voter Nurn-out) – ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ ଅନେକ ଭୋଟଦାତା ଭୋଟ ଦେଉ ନାହାନ୍ତି । ଶିକ୍ଷିତ ଓ ଚାକିରିଆ ଲେକାମାନେ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରତି ବିମୁଖ । ଅଶିକ୍ଷିତ, ମୂର୍ଖ ଲୋକମାନଙ୍କ ଭୋଟ ଓ ସେମାନଙ୍କର ଭୋଟର ମୂଲ୍ୟ ଏକା ହୋଇଥିବାରୁ ସେମାନେ ବ୍ୟର୍ଥାତ ଅଟନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ଏହି କାରଣରୁ ଭୋଟ ଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ । ଅପରପକ୍ଷରେ ଗରିବ ଲୋକେ ଗୁଜୁରାଣ ମେଣ୍ଟାଇବାରେ ଏତେ ବ୍ୟସ୍ତ ଯେ ନିର୍ବାଚନ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତା କରିବାକୁ ସେମାନଙ୍କର ଆଗ୍ରହ କିମ୍ବା ସମୟ ନାହିଁ । ଅଜ୍ଞତା ହେତୁ ସେମାନେ ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବହୁତ କଥା ବୁଝନ୍ତି ନାହିଁ । ପରିବାର ପୋଷଣ ପାଇଁ ଦିନରାତି ଖଟୁଥିବାରୁ ଭୋଟଦେବାକୁ ସେମାନଙ୍କ ପାଖରେ ସମୟ ନ ଥାଏ । ଅଳ୍ପ ଲୋକ ଭୋଟ ଦେଉଥିବାରୁ କମ୍ ଭୋଟ ପାଇ ଜଣେ ପ୍ରାର୍ଥୀ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇପାରୁଛି !

(୬) ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୋଟ ତାଲିକା (Defective Electoral Rolls) – ଅନେକ ସମୟରେ ଭୋଟ ତାଲିକାରେ ଭୁଲ ରହୁଛି । ବହୁସଂଖ୍ୟକ ଭୋଟରଙ୍କର ନାଁ ଏଥିରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେଉନାହିଁ । ବେଳେବେଳେ ଅଭିଯୋଗ ହୁଏ ଯେ, ଶାସକ ଦଳ ଜାଣିଶୁଣି ବିରୋଧୀ ଦଳର ଭୋଟରମାନଙ୍କର ନାମ ଭୋଟର ତାଲିକାରୁ କାଟି ଦେଇଥାନ୍ତି । ଯେଉଁ ଅଫିସର ଓ କର୍ମଚାରୀମାନେ ଭୋଟର ତାଲିକା ତିଆରି କରିବା ଦାୟିତ୍ଵରେ ଥାଆନ୍ତି ସେମାନଙ୍କ ଅବହେଳା ହେତୁ ବି ଏହି ତାଲିକାରୁ କେତେ ପୁରୁଣା ଭୋଟରଙ୍କ ନାଁ କଟି ଯାଇଥାଏ ତ ଏହି ତାଲିକାରେ କେତେ ନୂଆ ଭୋଟରଙ୍କ ନାଁ ପଶିପାରି ନ ଥାଏ ।

(୭) ଅର୍ଥବଳ ଓ ହିଂସାର ପ୍ରୟୋଗ (Use of Money Power and Violence) — ନିର୍ବାଚନରେ ଅର୍ଥ ଓ ହିଂସାର ପ୍ରୟୋଗ ବଢି ବଢି ଚାଲିଛି । ନିର୍ବାଚନ ଏତେ ବ୍ୟୟସାପେକ୍ଷ ହେଉଛି ଯେ, କେବଳ ଧନୀମାନେ ହିଁ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିବୃହିତା କରିପାରିବେ । ଗରିବମାନଙ୍କ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିବା ସ୍ୱପ୍ନ ଅଟେ । ନିର୍ବାଚନରେ ହିଂସା ପ୍ରୟୋଗରେ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥିବାରୁ ଭଦ୍ରଲୋକମାନେ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା କରିବାକୁ ଭୟ କରୁଛନ୍ତି । ବହୁସଂଖ୍ୟକ ଗୁଣ୍ଡା, ଅସାମାଜିକ ବ୍ୟକ୍ତି ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରାର୍ଥୀ ହେଉଛନ୍ତି । ହିଂସାକୁ ଡରି ମହିଳାମାନେ ପ୍ରାର୍ଥୀ ହେବାକୁ ଡରୁଛନ୍ତି । ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦିତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭାରତୀୟ ଗଣବନ୍ତ୍ର ଧନୀ, ଦୁର୍ନୀତିଗ୍ରସ୍ତ ଓ ଅସାମାଜିକ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ଏକ ଆଡ୍ଡାସ୍ଥଳୀ ହେବାକୁ ବସିଲାଣି ।

(୮) ନିର୍ବାଚନ ମକଦ୍ଦମା (Election Disputes) – ଯଦି ପରାଜିତ ପ୍ରାର୍ଥୀ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି ଯେ ବିଜୟୀ ପ୍ରାର୍ଥୀ ନିର୍ବାଚନ ନିୟମ ଭଙ୍ଗ କରିଛନ୍ତି, ତେବେ ସେ ବିଜୟୀ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ବିରୋଧରେ ହାଇକୋର୍ଟରେ ମକଦ୍ଦମା କରିପାରିବେ । କିନ୍ତୁ ଏହି ମକଦ୍ଦମାଗୁଡ଼ିକ ଶୀଘ ଫଇସଲା ହୋଇ ନ ଥାଏ । ଏଥିପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ସମୟ ଲାଗିଥାଏ ଓ ବହୁତ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ବିଳମ୍ବିତ ନ୍ୟାୟ ନ୍ୟାୟ ନୁହେଁ (Justice delayed is justice denied) । ବେଳେବେଳେ ପରାଜିତ ପ୍ରାର୍ଥୀ ମକଦ୍ଦମାରେ ଜିତିଲେ ବି ଇତିମଧ୍ଯରେ ବହୁତ ସମୟ ଚାଲିଯାଇଥିବାରୁ ସେ-ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ନ ଥା’ନ୍ତି ।

ନିର୍ବାଚନ ସଂସ୍କାର (Electoral Reforms) :
ଭାରତରେ ନିର୍ବାଚନ ପଦ୍ଧତିକୁ ଅଧ୍ଵ ଗୁଣାତ୍ମକ ଓ ଫଳପ୍ରଦ କରିବାପାଇଁ ଅନେକ ସଂସ୍କାରାତ୍ମକ ପ୍ରସ୍ତାବ ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ଅନୁଷ୍ଠାନଦ୍ୱାରା ଆଗତ ହୋଇଛି । ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ କିଛି ଉତ୍ତମ ଓ ବାସ୍ତବବାଦୀ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଲୋଚିତ ହୋଇଛି ।

(୧) ମହିଳାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଆସନ ସଂରକ୍ଷଣ (Reservation for women) – ମୋଟ ଭୋଟଦାତାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମହିଳାଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଅଧା । କିନ୍ତୁ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କ ଭିତରେ ସେମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଶତକଡ଼ା ଦଶରୁ କମ୍ । ରାଜନୀତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ପୁରୁଷ ଆଧ୍ୟତ୍ୟ ଥିବାରୁ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ସମାନୁପାତିକ ଭିଭିରେ ଟିକେଟ ମିଳୁନାହିଁ । ଆଉ ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମହିଳାମାନେ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା କରିନାହାନ୍ତି, ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆମ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗୁଣ ଦୁର୍ବଳ ଅଟେ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ପ୍ରତି ଲୋକସଭା ଓ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ମହିଳାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷଣ ରଖୁବା ଏକ ନ୍ୟାୟୋଚିତ ପ୍ରସ୍ତାବ ଅଟେ ।

(୨) ନିର୍ବାଚନ ଖର୍ଚ୍ଚ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ (Control over Poll Expenses) – ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ନିର୍ବାଚନ ଖର୍ଚ୍ଚ ଉପରେ ଆଇନ ମାଧ୍ୟମରେ ସିଲିଂ ରଖାଯାଇଛି । କିନ୍ତୁ ଏହା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଜଣା ଯେ, ଏ ସିଲିଂକୁ କୌଣସି ପ୍ରାର୍ଥୀ, ବିଶେଷତଃ କୌଣସି ଦଳୀୟ ପ୍ରାର୍ଥୀ ଓ ଧନୀ ସ୍ବାଧୀନ ପ୍ରାର୍ଥୀ ମାନି ନ ଥା’ନ୍ତି । ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତେ ଏ ସିଲିଂକୁ ଟପିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ନିୟମକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାକୁ ସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି ଓ ଚେଷ୍ଟା ବି କରାଯାଉଛି । କିନ୍ତୁ ଏ ଯେଉଁ ଚେଷ୍ଟା କରାଯାଇଛି, ତାହା ଉପରଠାଉରିଆ । ତେଣୁ ନିର୍ବାଚନ ଖର୍ଚ୍ଚ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ନିୟମକୁ ପରୀକ୍ଷା କରି ଦରକାର ପଡ଼ିଲେ ନୂଆ ନିୟମ କରାଯାଉ ଏବଂ ସେହି ନିୟମକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଉ । ବର୍ତ୍ତମାନ ନିୟମକୁ ବି କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବେ ପାଳନ କଲେ ନିର୍ବାଚନ ପଦ୍ଧତିରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଉନ୍ନତି ଘଟିବ ।

(୩) ଗାମ୍ଭୀର୍ଯ୍ୟହୀନ ପ୍ରାର୍ଥିତ୍ଵକୁ ନିରୁତ୍ସାହ (Discouragement to Frivolous Candidates) — ନିର୍ବାଚନରେ ଅନେକ ଗାମ୍ଭୀର୍ଯ୍ୟହୀନ ପ୍ରାର୍ଥୀ ଥାଆନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରାର୍ଥୀତ୍ଵ ନିର୍ବାଚନର ଗୁଣକୁ ନଷ୍ଟ କରି ଦେଇଥାଏ । ସେମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଣାଳୀରୁ ବାହାରେ ରଖୂପାରିଲେ ନିର୍ବାଚନରେ ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ହେବ । ଏଥପାଇଁ ଦୁଇଟି କୌଶଳ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରେ; ଯଥା –
(କ) କୌଣସି ନିର୍ବାଚନରେ ଅନ୍ତତଃ ଶତକଡ଼ା ଏକ କିମ୍ବା ଦୁଇଭାଗ ଭୋଟ ପାଇ ନ ଥିବା ପ୍ରାର୍ଥୀ ପରବର୍ତ୍ତୀ ନିର୍ବାଚନରେ ସଂଖ୍ୟା ଯଥେଷ୍ଟ କମିଯିବ ।
(ଖ) ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ପାଇଁ ରଖାଯାଇଥିବା ଅମାନତ ଅର୍ଥର ପରିମାଣ ଯଥେଷ୍ଟ ବଢ଼ାଇ ଦେଲେ ଗାମ୍ଭୀର୍ଯ୍ୟହୀନ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଯଥେଷ୍ଟ କମିଯିବ ।

(୪) ଏକାଧ୍ଵ ପ୍ରତିଦ୍ବହିତା ଉପରେ କଟକଣା (Restrictions on Contesting from Several Constituencies) – ଅନେକ ନେତା ଏକାଧ୍ଵକ ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀରେ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦିତା କରିବା ଫଳରେ ବହୁତ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । କୌଣସି ପ୍ରାର୍ଥୀ ଦୁଇଟି ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀରେ ବିଜୟୀ ହେଲେ ତାଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ଆସନ ଛାଡ଼ିବାକୁ ପଡ଼ିବ ଏବଂ ସେହି ଆସନ ପାଇଁ ଆଉଥରେ ନିର୍ବାଚନ ହେବ । ଏହା ଫଳରେ ସରକାରଙ୍କର ଅଯଥା ସମୟ ଓ ଅର୍ଥ ନଷ୍ଟ ହେଉଛି । ଏହା ଉପରେ କଟକଣା ଜାରି କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଜଣେ ଯେପରି ଗୋଟିକରୁ ଅଧିକ ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା କରିପାରିବ ନାହିଁ, ସେଥୂପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ।

(୫) ନିର୍ବାଚନୀ ମକଦ୍ଦମାର ତ୍ବରିତ ଫଇସଲା (Early Settlement of Election Disputes) – ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ମକଦ୍ଦମାଗୁଡ଼ିକର ଶୀଘ୍ର ଫଇସଲା ପାଇଁ ପ୍ରତି ବିଧାନସଭା ଓ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ପରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର କୋର୍ଟ ସ୍ଥାପନ କରାଯିବା ଉଚିତ । ଏହି କୋର୍ଟର ବିଚାରପତି ଭାବେ ହାଇକୋର୍ଟର ଜଣେ ବିଚାରପତି ନଚେତ୍ କେବଳ ଏଇଥପାଇଁ ହାଇକୋର୍ଟ ବିଚାରପତିଙ୍କ ପାହ୍ୟାର ଜଣେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯିବା ଉଚିତ । ତିନିମାସ ଭିତରେ ଏହି ମକଦ୍ଦମାଗୁଡ଼ିକର ଫଇସଲା ହେବା ଉଚିତ ।

(୬) ଅପରାଧୀ ଭାବରେ ଅଭିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା କରିବାକୁ ବାରଣ (Ban on Accused Persons Contesting in Elections) — ରାଜନୀତିର ଅପରାଧୀକରଣ (Criminalisation of politics) ଭାରତୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପାଇଁ ଏକ ବିରାଟ ବିପଦ । ବିଭିନ୍ନ ଅପରାଧରେ ଅଭିଯୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା କରି ବିଜୟୀ ହୋଇ ମନ୍ତ୍ରୀ ବି ହେଉଛନ୍ତି ।

ଏହା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ସାମର୍ଥ୍ୟ ହାନି କରୁଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ଜାତୀୟ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମେଣ୍ଟ (National Democratic Front) କଂଗ୍ରେସ-ମେଣ୍ଟଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତ ‘ଦାଗୀ’ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କରୁଛି । ସେମାନଙ୍କ ଯୁକ୍ତିର ଦୁର୍ବଳତା ହେଉଛି, ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ବିଧାୟକ କିମ୍ବା ସାଂସଦ ହୋଇ ନିର୍ବାଚିତ ହେବା ପରେ ତାଙ୍କୁ ମନ୍ତ୍ରୀ ହେବାକୁ ବାରଣ କଲେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀର ଭୋଟରମାନଙ୍କୁ ଅସମ୍ମାନ କରିବା ହେବ ।

ତେଣୁ ଅଧିକ ଯୁକ୍ତିସଙ୍ଗତ ହେବ, ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି କୌଣସି ଅପରାଧରେ ଅଭିଯୁକ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି ଏବଂ ତାଙ୍କ ବିରୋଧରେ କୋର୍ଟରେ ଚାର୍ଜସିଟ୍ (ଅଭିଯୋଗ ପତ୍ର) ଦାଖଲ ହୋଇଛି, ମକଦ୍ଦମା ତାଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ ଫଇସଲା ନ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ କୌଣସି ନିର୍ବାଚନରେ ଭାଗ ନେଇପାରିବେ ନାହିଁ । ଏହା ଏକ ଚରମ ବ୍ୟବସ୍ଥା, କିନ୍ତୁ ରାଜନୀତିର ଅପରାଧୀକରଣ ଭଳି ଏକ ସାଂଘାତିକ ରୋଗର ନିଦାନ ପାଇଁ ଏହା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇପାରେ ।

(୭) କମ୍ପାନୀ ଚାନ୍ଦା ଉପରେ କଟକଣା (Restrictions on Company Donations) – ବଡ଼ ବଡ଼ କମ୍ପାନୀମାନେ ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୀତିକ ଦଳକୁ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିବାପାଇଁ ଚାନ୍ଦା ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ଏହା ଗଣତନ୍ତ୍ର ପାଇଁ କ୍ଷତିକାରକ ହୋଇପାରେ, କାରଣ ଚାନ୍ଦା ନେଇଥିବା ଦଳ କ୍ଷମତାକୁ ଆସିଲେ ଚାନ୍ଦା ଦେଇଥିବା କମ୍ପାନୀକୁ ଅନୁଗ୍ରହ ଦେଖାଇପାରେ । କମ୍ପାନୀ ଓ ରାଜନୀତିକ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ବନ୍ଧନ ଦେଶର ଅର୍ଥନୀତିକୁ ନଷ୍ଟ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସାଧାରଣ ଲୋକର ସ୍ବାର୍ଥହାନି କରିଥାଏ ।

ଏହି ଚାନ୍ଦାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ କଡ଼ା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ହେବା ଉଚିତ । ଗୋଟିଏ କମ୍ପାନୀ ରାଜନୀତିକ ଦଳମାନଙ୍କୁ କେତେ ଚାନ୍ଦା ଦେଇପାରିବ, ତାହା ଆଇନ ଅନୁସାରେ ଧାର୍ଯ୍ୟ ହେବା ଉଚିତ । ଏହା ଲୁକ୍କାୟିତଭାବେ କରାଯିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।