Class 7

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Hindi Solutions Chapter 8 होली आई, होली आई (कविता) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 Hindi Solutions Chapter 8 होली आई, होली आई (कविता)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) होलि के समय कौन-कौन सी फसलें उगायी जाती हैं ।
उत्तर:
होली के समय सरसों, गेहूँ, आदि की फसलें उगायी जाती हैं।

(ii) होली आने पर खेतों की शोभा कैसी होती है ?
उत्तर:
होली आने पर खेतों की शोभा निराली होती है। खेत सोने के रंग के यानी सुनहरे प्रतीत होते हैं ।

(iii) दुनिया मंगल में कैसे डूब जाती है ?
उत्तर:
होली के समय चारों ओर का दृश्य बड़ा मनमोहक होता है। बाग-बगीचों में कोयल की कूंक और भौरे का गुँजार सुखद प्रतीत होता है। इन सबके बीच दुनिया मंगल में डूब जाती है, अर्थात् सदा कुछ अच्छा लगने लगता है ।

(iv) होली के आने पर कोयल, भौंरे क्या करते हैं ?
उत्तर:
होली आने पर कोयल कुहकने लगती है और भौरे गुंजार करने लगते हैं ।

(v) होली के दिन लोग क्या करते हैं ?
उत्तर:
होली के दिन फाग अर्थात् होली के गीत गाते हैं। चौराहों और नुक्कड़ों पर होलिका को जलाने का कार्यक्रम होता है। लोग एक-दूसरे से प्रेमपूर्वक मिलकर बधाइयाँ देते हैं।

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में दीजिए:

(i) इस समय कौन सुखदायी होते हैं ?
उत्तर:
इस समय अर्थात् होली के समय सूरज और चंदा सुखदाई होते हैं ।

(ii) इस समय आँगन में क्या-क्या होता है ?
उत्तर:
इस समय आँगन में मंजीरों के खनकने और घूँघरुओं के बजने की आवाज सुनाई देती है ।

(iii) फागें कब गायी जाती हैं ?
उत्तर:
फागें होली के आने पर गायी जाती हैं।

(iv) होली में चौराहों पर क्या जलती है ?
उत्तर:
होली में चौराहों पर ‘होलिका’ जलती है।

(v) इस समय किसकी बहार आती है ?
उत्तर:
इस समय रंग और रस की बहार आती है ।

3. कविता पढ़कर रिक्त स्थानों को भरिए :
उत्तर:
खेतों में लाई है सोना ।
सरसों फूली, गेहूँ लहका ।
फूल गया टेसू जंगल में ।
जहाँ देखिए वहीं प्यार है,
नाचो, गाओ, झूमो भाई ।

4. आओ जानें उस ऋतु का नाम क्या है ?

जिसमें कोयल कुकती है ?
उत्तर: वसंतऋतु

जिसमें बादल गरजते हैं ?
उत्तर: वर्षा ऋतु

जिसमें ठंड लगती है ?
उत्तर: शीतऋतु

जिसमें लू चलती है ?
उत्तर: ग्रीष्म ऋतु

जिसमें रंग खेलते है ?
उत्तर: वसंतऋतु

जिसमें चारों ओर हरियाली छा जाती है ?
उत्तर: वर्षा ऋतु

भाषा-कार्य :

5. आओ सीखें और लिखें :

पानी का बहना, – कुत्ते का भौंकना,
गेहूँ का लहकना, – बादल का गड़गड़ाना,
गाय का रंभाना, – पत्रों का सरसराना,
बिजली का चमकना, – शेर का दहाड़ना,
टेसू का फूलना ।
जैसे – मंजीरे का खनकना
वैसे – नूपुर का रनकना
ढोलक का ठनकना

6. समझें और लिखें :

जैसे – खेतों में लाई है सोना।
उत्तर:
खेत में सोना लाई है ।

वैसे – पत्ते झूमे चिकने कौरे।
उत्तर:
चिकने कौरे पत्ते झूमे ।

फूल गया टेसू जंगल में ।
उत्तर:
जंगल में टेसू फूल गया।

गूँजे भौरे।
उत्तर:
भौरे गूँजे ।

डूब गई दुनिया मंगल में ।
उत्तर:
दुनिया मंगल में डूब गई।

ढोलक ठनकी राह-राह में ।
उत्तर:
राह-राह में ढोलक ठनकी ।

7. नीचे कुछ शब्द दिए गये हैं । उनका लिंग पहचान कर उन्हें वाक्यों में प्रयोग कीजिए :

अन्य परीक्षोपयोगी प्रश्नोत्तर

1.निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) होली का त्योहार आने पर अमराई में क्या होता है ?
उत्तर:
होली का त्योह्मर आने पर अमराई में सुगंध बिखरी होती है ।

(ii) ‘हवा नई होकर लहराई’ – कविता की इस पंक्ति का क्या अर्थ हैं ।
उत्तर:
होली का त्योहार आने पर हवा में एक अलग प्रकार की मस्ती छा जाती है। इसलिए कवि कहते हैं कि हवा एक नए अंदाज में लहरा रही है ।

(iii) होली आने पर सूरज और चंदा सुखदायी क्यों प्रतीत होती हैं ।
उत्तर:
होली वसंत ॠतु में फाल्गुन पूर्णिमा के दिन मनाई जाती है। इस समय धूप सुनहरी और सुखद होती है। साथ ही चाँद खिला-खिला सा दिखाई देता है । यही कारण है कि सूरज और चंदा सुखदायी प्रतीत होते हैं।

(iv) होलिका कौन थी ? लोग होली में होलिकादहन क्यों करते हैं ?
उत्तर:
होलिका राक्षस-राज हिरण्यकश्यप की बहन थी। बुराई की प्रतीक थी क्योंकि उसने भाई के कहने पर ईश्वर-भक्त प्रहलाद को जलाने की कोशिश की थी। लोग होली में होलिका को जलाकर बुराई पर अच्छाई की जीत की खुशी मनाते हैं।

2. कविता की निम्नलिखित पंक्तियों का अर्थ स्पष्ट कीजिए:

(i) कोयल कुहकी, गूँजे भौंरे पत्ते झूमे चिकने कौरे ।
उत्तर:
बसंत ऋतु में जब होली का त्योहार आता है ता बाग-बगीचों में कोयल की कूक सुनाई देती है ।वहाँ भौरे भी खुश होकर गुंजार करने लगते हैं । नए-नए चिकने पत्तों का झूमना बहुत आकर्षक लगता है।

(ii) जहाँ देखिए वहीं प्यार है, रंग और रस की बहार है ।।
उत्तर:
होली मौज-मस्ती और प्रेमभाव का प्रतीक त्योहार है। इस त्योहार में लोग आपसी वैरभाव भुलाकर एक-दूसरे के प्रति अपना प्यार प्रदर्शित करते हैं । होली को रंगों का त्योहार भी कहा जाता है । लोग रंगों की बौछार करते हैं और मौज-मस्ती का रस उँडेलते है। चारों ओर अपूर्व शोभा दिखाइ देती है।

3. निम्नलिखित प्रश्नों के सही विकल्प पर (✓) का निशान लगाइए :

(i) कविता ‘होली आई, होली आई’ के कवि कौन हैं ?
(क) मैथिली सरण गुप्त
(ख) सोहनलाल द्विवेदी
(ग) भवानी प्रसाद मिश्र
(घ) रामधारी सिंह ‘दिनकर’
उत्तर:
(ग) भवानी प्रसाद मिश्र

(ii) होली क्या लेकर नहीं आई है ?
(क) खेतों में सोना
(ख) पतझड़ की उदासी
(ग) महकती अमराई
(घ) नई हवा
उत्तर:
(ख) पतझड़ की उदासी

(iii) ठोलक कहाँ ठनकी ?
(क) जंगल में
(ख) शहर-शहर में
(ग) रेगिस्तान में
(घ) राह-राह में
उत्तर:
(घ) राह-राह में

(iv) होली आने पर क्या गाई जाती है ?
(क) शास्त्रीय संगीत
(ख) फिल्मी गीत
(ग) फागें
(घ) गजलें
उत्तर:
(ग) फागें

(v) होली में क्या करने को कवि कहते हैं ?
(क) नाचो, गाओ, झूमो
(ख) खूब खेलो
(ग) पढ़ो-लिखो
(घ) यात्रा करो
उत्तर:
(क) नाचो, गाओ, झूमो

भाषा-कार्य :

4. दिए गए शब्दों में अनुस्वार या अनुनासिक का सही चिह्न लगाइए :
गेहु, आगन, जगल, गूजे, रग, मजीरे
उत्तर:
गेहूँ, आँगन, जंगल, गूँजे, रंग, मंजीरे

5. निम्नलिखित शब्दों के दो-दो पर्यायवाची शब्द लिखिए:
हवा, जंगल, राह, सूरज, चंदा
उत्तर:

• हवा – वायु,पवन
• जंगल – वन, कानन
• सूरज – सूर्य, दिनकर
• चंदा – चन्द्रमा, शशि

6. दिए गए शब्दों के तुकवाले शब्द लिखिए :
सोना, लटका, जंगल, प्यार, राह, भाई
उत्तर:

• सोना – कोना
• लटका – भटका
• जंगल – मंगल
• प्यार – बहार
• राह – उछाह
• भाई – आई

पाठ का सारांशः

होली आई, होली आई
देखो तो यह क्या-क्या लाई ?
खेतों में लाई है सोना,
चमक उठा उनका हर कोना।
सरसों फूली, गेहूँ लहका,
अमराई का आँगन महका ।।

प्रसंग : प्रस्तुत पंक्तियाँ हमारी पाठ्य पुस्तक ‘मेरी हिन्दी पुस्तक-२’ की कविता ‘होली आई, होली आई’ से ली गई हैं। इन पंक्तियों में कवि भवानी प्रसाद मिश्र ने होली के त्योहार के आगमन पर खेत-खलिहानों एवं आम के बगीचों की सुंदरता का वर्णन किया है।

व्याख्या : होली आ गई है और वह अपने साथ कई तरह की विशेषताओं को ले आई है। खेत का कोना-कोना सुनहरा हो गया है। ऐसा लगता है कि सोना निखरा पड़ा हो। सरसों में पीले फूल निकल आए हैं। गेहूँ लहरा रहा है। आम के बगीचे में सुगंध का वातावरण है।

ପ୍ରସଙ୍ଗ : ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶ ଆମ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ‘ମେରୀ ହିନ୍ଦୀ ପୁସ୍ତକ-୨’ର ‘ହୋଲୀ ଆଈ, ହୋଲୀ ଆଈ’ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ। ଏଥୁରେ କବି ଭବାନୀ ପ୍ରସାଦ ମିଶ୍ର ହୋଲି ପର୍ବର ଆଗମନରେ ଖେତ, ଖଳା ଏବଂ ଆମ୍ଭ ବଗିଚାର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା : ହୋଲି ଆସିଛି। ସାଥୀରେ ଅନେକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ନେଇ ଆସିଛି। ଖେତର କୋଣ-ଅନୁକୋଣ ସୁନେଲି ରଙ୍ଗରେ ବିଭୂଷିତ ହୋଇଛି। ଏପରି ଲାଗୁଛି ଚାରିଆଡ଼େ ସୁନା ହିଁ ସୁନା ଦେଖାଯାଉଛି। ସୋରିଷ ଗଛରେ ହଳଦିଆ ଫୁଲ ଫୁଟିଛି । ଗହମ କେଣ୍ଡା ପବନରେ ଦୋଳି ଖେଳୁଛି। ଆମ୍ବ ବଗିଚାରେ ବାସନାର ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି।

हवा नई होकर लहराई,
होली आई, होली आई,
कोयल कुहकी, गूँजे भौरे,
पत्ते झूमे चिकने कौरे।
फूल गया टेसू जंगल में,
डूब गई दुनिया मंगल में ।।

प्रसंग : प्रस्तुत पंक्तियाँ हमारी पाठ्य पुस्तक ‘मेरी हिन्दी पुस्तक-२’ की कविता ‘होली आई, होली आई’ से ली गई हैं। इन पंक्तियों में कवि ने होली के त्योहार के समय के प्राकृतिक दृश्य का सुंदर वर्णन किया है।

व्याख्या : होली के आगमन के समय हवा में नएपन का आभास हो रहा है। चारों ओर नई हवा लहरा रही है। साथ ही कोयल के कूकने और भौंरों के गुंजार करने से वातावरण की शोभा और भी बढ़ गई है। पेड़ पौधों के नए चिकने पत्ते झुम रहे हैं। जंगल में टेसू यानी पलाश के फूल अपनी सुंदरता बिखरे रहे हैं। इन सब्रके बीच दुनिया का वातावरण मंगलमय हो रहा है।

ପ୍ରସଙ୍ଗ : ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶ ଆମ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ‘ମେରୀ ହିନ୍ଦୀ ପୁସ୍ତକ-୨’ ର ‘ହୋଲୀ ଆଈ, ହୋଲୀ ଆଈ’ କବିତାରୁ ଆସିଅଛି। ଏଠାରେ କବି ହୋଲି ସମୟରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଦୃଶ୍ୟର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା : ହୋଲି ଆଗମନ ସମୟରେ ପବନର ନୂତନତ୍ବର ସୂଚନା ମିଳୁଛି। ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗରେ ନବୀନ ପବନ ତରଙ୍ଗାୟିତ ହେଉଛି। ଏହା ସହିତ କୋଇଲିର କୁହୁତାନ ଓ ଭମରର ଗୁଞ୍ଜନ ବାତାବରଣର ଶୋଭାକୁ ଅଧିକ ବଢ଼ାଇଦେଇଛନ୍ତି  ବୃକ୍ଷଲତାରେ ନୂଆ ଚିକ୍‌କଣ ପତ୍ର ଦୋଳାୟମାନ ହେଉଛି। ଜଙ୍ଗଲରେ ପଲାଶଫୁଲ ଫୁଟି ତା’ର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରସାରିତ କରୁଛି। ଏହିସବୁ ମଧ୍ୟରେ ସଂସାରର ବାତାବରଣ ମଙ୍ଗଳମୟ ପ୍ରତୀତ ହେଉଛି।

सूरज चंदा सब सुखदाई,
होली आई, होली आई,
इस आँगन में मंजीरे खनके,
उस आँगन में नृपुर रनके।
दोलक ठनकी राह-राह में,
बालक, बूढ़े ब उछाह में ।।

प्रसंग : प्रस्तुत पंक्तियाँ हमारी पाठ्य पुस्तक ‘मेरी हिन्दी पुस्तक-२’ की कविता ‘होली आई, होली आई’ से ली गई हैं। इन पंक्तियों में होली के दौरान चारों ओर हँसी-खुशी के दृश्यों तथा वाद्य यंत्रों के मनमोहक स्वरों के बारे में बताया गया है।

व्याख्या : होली के त्योहार के आने से सूरज की रोशनी तथा चाँद की चाँदनी सुखद प्रतीत हो रही है। किसी के घर में मंजीरे बज रहे हैं तो कहीं से घुँघरुओं की आवाज़ आ रही है। ढोलक का स्वर हर रास्ते और चौराहे पर सुनाई दे रहा है। उस तरह के आनंदपूर्ण माहौल में बच्चे, बूढ़े सहति सभी लोगों का उत्साह देखत ही बनता है।

ପ୍ରସଙ୍ଗ : ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶ ଆମ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ‘ମେରୀ ହିନ୍ଦୀ ପୁସ୍ତକ-୨’ ର ‘ହୋଲୀ ଆଈ, ହୋଲୀ ଆଈ’ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ ହୋଇଛି। ଏହି ପଦରେ ହୋଲି ସମୟରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗରେ ହସ-ଖୁସିର ଦୃଶ୍ୟ ଓ ବାଦ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ମନମୋହନ ସ୍ଵର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା : ହୋଲି ପର୍ବ ଆସିଯିବା ପରେ ସୂର୍ଯ୍ୟର କିରଣ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରର ଜ୍ୟୋତ୍ସ୍ନା ସୁଖପ୍ରଦ ପ୍ରତୀତ ହେଉଛି। କାହା ଘରେ ଗିନି ବାଜୁଛି ତ କେଉଁଠାରୁ ନୁପୂରର ରୁଣୁଝୁଣୁ ଶବ୍ଦ ଭାସି ଆସୁଛି। ଢୋଲର ଶବ୍ଦ ସବୁ ରାସ୍ତା ଓ ଛକମାନଙ୍କରେ ଶୁଣାଯାଉଛି । ଏଭଳି ଆନନ୍ଦଦାୟକ ବାତାବରଣ ସେ ପିଲାଠାରୁ ବୁଢ଼ା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତଙ୍କ ଉତ୍ସାହପ ଦେଖିବା କଥା।

गली-गली में “फागें” गाईं,
होली आई, होली आई.
जली “होलिका” चौराहों पर
लोग मिल रहे हैं राहों पर।
जहाँ देखिए वहीं प्यार है,
रंग और रस की बहार है ।।

नाचो, गाओ, झूमो भाई
होली आई, होली आई ।।

प्रसंग : प्रस्तु पंक्तियाँ हमारी पाठ्य पुस्तक ‘मेरी हिन्दी पुस्नक-२’ की कविता ‘होली आई, होली आई’ से ली गई हैं। इन पंक्तियों में होली की मौज-मस्ती और आपसी प्रेमभाव का सुंदर वर्णन किया गया है।

व्याख्या : होली के त्योहार के अवसर पर गली-गली में होली के गीत गाए जा रहे हैं। इसके साथ ही चौराहों पर होलिका-दहन का कार्यक्रम हो रहा है। लोग आते-जाते एक-दूसरे से गले मिलकर अपनी खुशी ओर प्रेम को प्रकट कर रहे हैं। चारों ओर प्यार ही प्यार है, रंग ही रंग निखरा पड़ा है और उमंग का साम्राज्य है। कवि कहते हैं कि ऐसे अवसर पर नाचगाकर और झूमकर अपने उत्साह को प्रकट करना चाहिए। होली के त्योहार के आने का यही अर्थ है।

ପ୍ରସଙ୍ଗ : ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶ ଆମ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ‘ମେରୀ
ହିନ୍ଦୀ ପୁସ୍ତକ-୨’ ର ‘ହୋଲୀ ଆଈ, ହୋଲୀ ଆଈ’ କବିତାରୁ ଆନୀତ ହୋଇଛି । ଏଥୁରେ ହୋଲିର ଆନନ୍ଦ–ଉଲ୍ଲାସ ଓ ପାରସ୍ପରିକ ପ୍ରେମ ଭାବର ସୁନ୍ଦର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା : ହୋଲି ସମୟରେ ଗଳି-ଗଳିରେ ହୋଲୀର ଗୀତ ଗାନ କରାଯାଉଛି । ଏହା ସହିତ ଛକମାନଙ୍କରେ ହୋଲିକା ଦହନ ମଧ୍ଯ ହେଉଛି । ଲୋକେ ଯାଉଆସୁ ପରସ୍ପରକୁ କୋଳାଗ୍ରତ କରି ଖୁସି ଓ ପ୍ରେମ ପ୍ରକଟ କରୁଛନ୍ତି। ଚାରିଆଡ଼େ ପ୍ରେମ ହିଁ ପ୍ରେମ। ରଙ୍ଗ ହିଁ ରଙ୍ଗ। ଉତ୍ସାହର ରାଜୁତି ଚାରିଆଡ଼େ । କବି କହୁଛନ୍ତି ଯେ ଏଭଳି ସମୟରେ ନାଚ-ଗାଇ ଝୁମି-ଝୁମି ଲୋକେ ଉତ୍ସାହ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଛନ୍ତି । ହୋଲି ପର୍ବ ଆସିବାର ଅର୍ଥ ହିଁ ଏଇୟା।

शब्दार्थ :

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Hindi Solutions Chapter 7 उत्कलमणि Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 Hindi Solutions Chapter 7 उत्कलमणि

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) अंग्रेज भारतीयों को संतुष्ट क्यों नहीं कर पाते थे?
उत्तर:
अंग्रेज अपनी भारतीय प्रजा के सुख-दुख का ध्यान नहीं रखते थे । वे भारतीयों के कष्टों के प्रति बेपरवाह रहते थे । इसलिए वे भारतीयों को संतुष्ट नहीं कर पाते थे ।

(ii) वन विद्यालय की स्थापना किन्होंने की ?
उत्तर:
वन-विद्यालय की स्थापना ओड़िशा के कुछ नवयुवकों ने की ।

(iii) वन विद्यालय में कि-किस विषय की शिक्षा दी जाती थी ?
उत्तर:
वन-विद्यालय में चरित्र-निर्माण और नैतिक शिक्षा के अलावा छात्रों को स्वरोजगार की शिक्षा दी जाती थी। उन्हें बढ़ई के काम, खेती के काम, चित्रकला, बुनाई आदि की शिक्षा के माध्यम से स्वाव्रलंबी बनाया जाताथा।

(iv) गोपबन्धु क्यों रो रहे थे ?
उत्तर:
रात भर की वर्षा के कारण निचले इलाकों में पानी भरने के कारण बाढ़ आने का खतरा हो गया था । बाढ़ के आने से लोगों के घरवार, खेत आदि तहसनहस हो गए होंगे।इस स्थिति में सरकार भी उनकी सहायता नहीं कर रही होगी । इन स्थितियों पर विचार करते हुए गोपबंधु की आँखो में आँसू आ गए थे ।

(v) उन्होंने सबसे क्या कहा ?
उत्तर:
उन्होंने सबसे गाँव-गाँव में जाकर लोगों की मदद करने के लिए कहा ।

(vi) वे किस प्रकार के नेता थे ?
उत्तर:
वे ओड़िशा के लोगों की पीड़ा, आशा-अभिलाषाओं को अंग्रेजों के सामने निर्भीकता से रखनेवाले नेता थे। गोपबंधु सच्चे देशभक्त और जन-जन के कल्याण के लिए समर्पित नेता थे ।

(vii) वे सर्वदा क्या कहते थे ?
उत्तर:
वे सर्वदा कहते थे कि मानव-जीवन की कसौटी कर्म है । जो अच्छा कर्म करता है, उसी का जीवन सफल है । वे देश के लिए बलिदान होना जीवन की सार्थकता समझते थे ।

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक एक वाक्य में दीजिए:

(i) हमारे देश पर किसका शासन था ?
उत्तर:
हमारे देश पर अंग्रेजों का शासन था ।

(ii) वन विद्यालय, के मुखिया कौन थे ?
उत्तर:
वन विद्यालय के मुखिया गोपबंधु दास थे ।

(iii) गोपबंधु का हृदय कैसा था ।
उत्तर:
गोपबंधु का हृदय बहुत कोमल था।

(iv) उनका जन्म कहाँ हुआ था ।
उत्तर:
उनका जन्म पुरी जिले के सुआण्डो गाँव में हुआ था।

(v) गोपबन्धु किस किस के पक्षधर थे ?
उत्तर:
गोपबन्धु लोक-कल्याण, देश-प्रेम, समर्पित सेवा और सत्य-अहिंसा नीति के पक्षधर थे ।

3. कोष्ठक में दिए गए शब्दों से सहीं शब्द चुनकर खाली जगह भरिए : (प्रश्न एवं उत्तर)

(सत्यवादी, १८७७, कर्म, उत्कलमणि, अंग्रेज)
(i) हमारे देश में अंग्रेज शासन करते थे ।
(ii) कुछ नवयुवकों ने साक्षिगोपाल में सत्यवादी वनविद्यालय बनाया था।
(iii) गोपबन्धु का जन्म १८७७ ई. में हुआ था।
(iv) मानव जीवन की कसौटी उसके कर्म हैं ।
(v) गोपबन्धु सचमुच उत्कलमणि हैं।

4. उदाहरण के अनुसार बदलिए :
उत्तर:

5. नीचे दिये गये वाक्यों के सही काल चुनिए :
(i) तब हमारे देश में अंग्रेज लोग शासन करते थे।
(ii) गोपबन्धु रो रहे थे ।
(iii) गोपबन्धु उनके मुखिया थे ।
(iv) मेरे देशवासी मेरी पीठ पर चढ़कर प्रगति करें।
उत्तर:
(i) भूतकाल
(ii) भूतकाल
(iii) भूत काल
(iv) भविष्य काल

अन्य परीक्षोपयोगी प्रश्नोत्तर

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) शासक-वर्ग के लोगों का व्यवहार कैसा था?
उत्तर:
शासक-वर्ग के लोगों का व्यवहार अनुचित था। वे प्रजा के सुख-दुख से बेखबर और बेपरवाह रहते थे।

(ii) सत्यवादी वन-विद्यालय में कौन-कौन रहते थे? उनके मुखिया कौन थे ?
उत्तर:
सत्यवादी वन-विद्यालय में शिक्षक और छात्र-साथसाथ रहते थे। उनके मुखिया गोपबन्धु दास थे ।

(iii) रात के दो बजे सब जग क्यों गए ?
उत्तर:
रात के दो बजे किसी के सिसकने की आवाज सुनकर सब जग गए।

(iv) गोपबन्धु दास के आदर्श कौन थे ?
उत्तर:
धर्मपद और नचिकेता गोपबन्धु दास के आदर्श थे ।

2. निम्नलिखित कथनों के अर्थ स्पष्ट कीजिए :

(i) मानव-जीवन की कसौटी तो उसके कर्म हैं ।
उत्तर:
मानव-जीवन में कर्म का बहुत महत्व है। जिसका कर्म अच्छा होता है, उसी का जीवन सार्थक होता है। व्यक्ति द्वारा किए गए कार्यों से ही पता चलता है कि उसका जीवन सफल है या असफल।

(ii) स्वराज के पथ पर जितने गड्ढ़े हैं, वे सब मेरे अस्थि-मांस से पट जाएँ, मेरे देशवासी मेरी पीठ पर चढ़कर प्रगति करें
उत्तर:
ये शब्द उत्कलमणि गोपबन्धु दास ने कहे थे । उन्होंने अपना पूरा जीवन देशहित के कार्यों के लिए बलिदान कर दिया था। वे देश को आज़ाद कराने के मार्ग की बाधाओं को मिटाने के लिए बड़े-से बड़ा त्याग करने के लिए तैयार थे। वे सभी प्रकार के कष्ट सहकर देशवासियों की उन्नति के लिए हमेशा प्रयत्न करत रहे।

3. निम्नलिखित प्रश्नों के सही विकल्प पर (✓) का निशान लगाइए :

(i) अंग्रेज लोग किसे संतुष्ट नहीं कर पाते थे ?
(क) महारानी को
(ख) अपने राजा को
(ग) भारत की जनता को
(घ) जमींदारों को
उत्तर:
(ग) भारत की जनता को

(ii) रात भर की वर्षा से कहाँ पानी भर आया होगा?
(क) निचले इलाकों में
(ख) ऊपरी इलाकों में
(ग) समुद्र में
उत्तर:
(क) निचले इलाकों में

(iii) गोपबन्धु का हृदय कैसा था ?
(क) भारी
(ख) भौंरा
(ग) कोमल
(घ) पहाड़
उत्तर:
(ग) कोमल

(iv) उत्कल के जन-जन के प्रिय नेता कौन थे ?
(क) पठाणी सामंत
(ख) गोपबन्धु
(ग) मधुसूदन राओ
(घ) नेताजी सुभाष चन्द्र बोष
उत्तर:
(ख) गोपबन्धु

भाषा-कार्य :

4. ‘अ’ और ‘प्र’ उपसर्ग वाले दो-दो शब्द लिखिए :

5. ‘ता’, ‘ईय’ और ‘इत’ प्रत्यय वाले वाले दो-दो शब्द लिखिए :

6. नए शब्द बनाइए :
उत्तर:
गोप + बन्धु = गोपबन्धु
उत्कल + मणि = उत्कलमणि
चित्र + कला = चित्रकला
स्व + राज = स्वराज
सत्य + वादी = सत्यवादी
धर्म + पद = धर्मपद

7. मोटे छपे शब्दों के लिंग बदलकर वाक्यों को फिर से लिखिए :
(i) शिक्षक कक्षा में आ गए हैं ।
(ii) वहाँ कुछ नवयुवक खड़े थे ।
(iii) वे एक निर्भिक नेता माने जाते हैं।
(iv) छात्र चित्रकला सीख रहे हैं ।
उत्तर:
(i) शिक्षिका कक्षा में आ गई हैं ।
(ii) वहाँ कुछ नवयुवतियाँ खड़ी थीं ।
(iii) वे एक निर्भीक नेत्री मानी जाती हैं ।
(iv) छात्रा चित्रकला सीख रही हैं ।

पाठ का सारांश

आज़ादी से पहले भारत पर अंग्रेजों का शासन था। शासक-वर्ग के लोग जनता के सुख-दुख से बेखबर रहते थे, इसलिए वे अंग्रेजो से बहुत परेशान थे ।

इसी काल में ओड़िशा के युवकों ने पुरी के निकट साक्षिगोपाल में सत्यवादी वन विद्यालय की स्थापना की थी। यहाँ शिक्षा के साथ-साथ विद्यार्थियों के चरित्र-निर्माण और नैतिक सेवा पर भी पूरा ध्यान दिया जाता था। छात्रों को स्वावलंबी बनाने के लिए स्वरोजगार की शिक्षा दी जाती थी। गोपबंधु दास के नेतृत्व में शिक्षक और छात्र यहाँ साथ-साथ रहते थे ।
एक दिन रात भर वर्षा होती रही । रात के दो बजे किसी के सिसकने की आवाज सुनकर सभी जाग गए। उन्होंने देखा कि गोपबंधु रो रह हैं । वे निचले इलाकों में बाढ़ आने के कारण लोगों को होने वाले कष्टों के बारे में सोचकर दुखी हो रहे थे । उन्होंने वहाँ चलकर लोगों की मदद करने के लिए कहा। इससे पता चलता है कि उनका हृदय कितना विशाल और कोमल था ।

गोपबंधु दास लगभग ५० वर्ष तक जीवित रहे। उनका पूरा जीवन देश के लिए समर्पित था । उन्होंने बहुत निडर होकर अंग्रोजों के सामने आड़िशा के लोगों के दुख-दर्द रखे । वे भारतीय लोक सेवक मण्डल के सदस्य थे । उन्होंने समाचारपत्र ‘समाज’ का प्रकाशन और कोई पुस्तकों का लेखन किया । वे महान स्वतंत्रता सेनानी और देशसेवक थे । उत्कल के लोगों के प्रिय नेता होने के कारण वे उत्कलमणि कहलाते हैं।

ସାରାଂଶ

ସ୍ଵାଧୀନତା ପୂବରୁ ଭାରତକୁ ଇଂରେଜମାନେ ଶାସନ କରୁଥିଲେ। ଶାସନକର୍ତା ଲୋକଙ୍କ ସୁଖ-ଦୁଃଖ ବିଷୟରେ ଧାନ ଦେଉନଥିଲେ। ତେଣୁ ସେମାନେ ଇଂରେଜଙ୍କ ଯୋଗୁଁ ଉଦ୍‌ବିଗ୍ନ ଥିଲେ। ଏହି ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାର କେତେକ ନବଯୁକବ ପୁରୀ ନିକଟସ୍ଥ ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳଠାରେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ଏଠାରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ ସହିତ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ଚରିତ୍ରଗଠନ ଓ ନୈତିକ ସେବା ଉପରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯାଉଥିଲା । ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ସ୍ଵାବଲମ୍ବୀ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ବ-ରୋଜଗାର ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଉଥିଲା । ଏଠାରେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ଶିକ୍ଷକ ଓ ଛାତ୍ରମାନେ ଏକାଠି ରହୁଥିଲେ। ଦିନେ ରାତିସାରା ବର୍ଷା ହେଲା । ରାତି ଦୁଇଟାବେଳେ କେହି କଇଁ କଇଁ ହୋଇ କାନ୍ଦୁଥିବାର ଶୁଣି ସମସ୍ତେ ନିଦରୁ ଉଠିପଡ଼ିଲେ। ସେମାନେ ଦେଖ‌ିଲେ ଯେ ଗୋପବନ୍ଧୁ କାନ୍ଦୁଛନ୍ତି।

ସେ ତଳିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ବନ୍ୟା ଆସିଲେ ଲୋକଙ୍କର ବଢ଼ିଯାଉଥିବା ଦୁଃଖ-ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତାକରି ଦୁଃଖୀ ହୋଇଯାଇଥିଲେ। ସେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସେଠାକୁ ଯାଇ ଲୋକଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ କହିଲେ। ଏଥୁରୁ ତାଙ୍କର ହୃଦୟ କେତେ ବିଶାଳ ଓ କୋମଳ ଥୁଲା, ତା’ର ସୂଚନା ମିଳେ। ଗୋପବନ୍ଧୁ ପ୍ରାୟ ପଚାଶ ବର୍ଷ ବୟସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜୀବିତ ଥିଲେ। ତାଙ୍କର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନ ଦେଶ ପାଇଁ ସମର୍ପିତ ଥିଲା। ସେ ନିର୍ଭିକ ଭାବରେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଓଡ଼ିଶାର ଲୋକମାନଙ୍କର ଦୁଃଖ-ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ଉପସ୍ଥାପନ କରୁଥିଲେ। ସେ ଭାରତୀୟ ଲୋକସେବକ ମଣ୍ଡଳର ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ। ସେ ଖବରକାଗଜ ‘ ସମାଜ’ ପ୍ରକାଶ କରୁଥିଲେ ଓ କେତେକ ପୁସ୍ତକ ରଚନା କରିଥିଲେ। ସେ ମହାନ୍ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ଓ ଦେଶଭକ୍ତ ଥିଲେ। ଲୋକଙ୍କର ପ୍ରିୟ ‘ଉତ୍କଳମଣି’ କହନ୍ତି । ନେତା ହୋଇଥିବା ଯୋଗୁଁ ଲୋକେ ତାଙ୍କୁ

शब्दार्थ :

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Geography Important Questions Chapter 5 ବ୍ୟାବହାରିକ ଭୂଗୋଳ Important Questions and Answers.

BE Odisha Class 7 Geography Important Questions Chapter 5 ବ୍ୟାବହାରିକ ଭୂଗୋଳ

Subjective Type Questions With Answers
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଆନିରଏଡ୍ ଚାପମାନ ଯନ୍ତ୍ରର ଗଠନ ଲେଖ । ଏଥ‌ିରେ କିପରି ବାୟୁଚାପ ନିଷ୍କ୍ରିୟ କରାଯାଏ ବୁଝାଅ । ଏହାର ଛୁଟି କଣ ?
Answer:

1. ଆନିରଏଡ୍ ଚାପମାନ ଯନ୍ତ୍ରରେ ଏକ ଧାତବ ବାକ୍‌ସ ସହିତ ସ୍ପ୍ରିଙ୍ଗ୍ ଦ୍ବାରା ଏକ କଣ୍ଟା ଏହା ଉପରେ ଥିବା ଗୋଲାକାର ଡ୍ରମ୍ ଉପରେ ଲାଗିଥାଏ ।
2. ଧାତବ ବାକ୍‌ସରୁ ବାୟୁ କାଢ଼ି ନିଆଯାଇ ଏହାକୁ ଶୂନ୍ୟ ରଖାଯାଇଥାଏ ।
3. ଫଳରେ ବାୟୁଚାପ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲେ ଏହା ସଙ୍କୁଚିତ ହୁଏ ଏବଂ · ବାୟୁଚାପ କମିଲେ ବାକ୍‌ସଟି ଫୁଲିଉଠେ ।
4. ବାକ୍‌ସ ସହିତ ଲାଗିଥିବା କଣ୍ଟାଟି ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଏହାର ଉପରିସ୍ଥ ବାୟୁଚାପ ସୂଚାଉଥବା ଗୋଲାକାର ଡ୍ରମ୍ ଉପରେ ଦର୍ଶାଇଥାଏ ।
5. ତ୍ରୁଟି : ବାୟୁଚାପ ମାପିବାରେ ଏଥୁରେ ସଠିକତା ନ ଥାଏ ।

Question 2.
ପାଣିପାଗର ଭାବୀସୂଚନା କ’ଣ ? ଏହା କେତୋଟି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ? ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶ୍ରେଣୀ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

1. ନିକଟ ଅତୀତ ଓ ବର୍ତ୍ତମାନର ପାଗ ଅବସ୍ଥାକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରି ଭବିଷ୍ୟତ ଦିନେ ଦୁଇଦିନ ପାଗର ଯେଉଁ ପୂର୍ବାନୁମାନ କରାଯାଏ, ତାକୁ ପାଗର ଭାବୀସୂଚନା କୁହାଯାଏ ।
2. ପାଗ ଭାବୀସୂଚନା ସାଧାରଣତଃ ତିନିଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ, ଯଥା- (୧) ଦୈନିକ/ବର୍ତ୍ତମାନିକ ଭାବୀସୂଚନା, (୨) ସ୍ଵଳ୍ପକାଳୀନ ଭାବୀସୂଚନା ଓ (୩) ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ଭାବୀସୂଚନା ।
3. ଦୈନିକ ଭାବୀସୂଚନା : ଏହାଦ୍ଵାରା ୬ ଘଣ୍ଟାରୁ ୨୪ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଘଟିବାକୁ ଯାଉଥ‌ିବା ପାଗ ସୂଚନା ଦିଆଯାଇପାରେ ।
4. ସ୍ଵଳ୍ପକାଳୀନ ଭାବୀ ସୂଚନା : ଏହା ତିନିଦିନ ବା ୭୨ ଘଣ୍ଟା ପାଇଁ ପ୍ରତିଦିନ ୨ ଥର ଲେଖାଏଁ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଏଥୁରୁ ଝଡ଼ବାତ୍ୟା, ଅତ୍ୟଧିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ, ହିମପାତ, ଶିଶିରପାତ, ବାଲୁକା ବା ଧୂଳିଝଡ଼ ସମ୍ପର୍କୀୟ ସୂଚନା ମିଳିଥାଏ ।
5. ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ଭାବୀସୂଚନା : ଏଥୁରେ କୌଣସି ସ୍ଥାନ ବା ଅଞ୍ଚଳର ଆଗାମୀ ମାସ, ଋତୁ କିମ୍ବା ବର୍ଷର ପାଗ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସୂଚନା ଦିଆଯାଏ । ବିଭିନ୍ନ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତି, ଗାଣିତିକ ସୂତ୍ର ବା ପ୍ରଚଳିତ ପଞ୍ଜିକାର ଗ୍ରହ-ନକ୍ଷତ୍ର ଆଦିର ଅବସ୍ଥିତି ତଥା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ଏହି ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଆର୍ଦ୍ର ବଲ୍‌ବ ହାଇଡ୍ରୋମିଟର କାହାଦ୍ବାରା ଓ କାହିଁକି ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:

1. ଆର୍ଦ୍ର ବଲ୍‌ବ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ରର ଓଦା ମସଲିନ୍ କନାରୁ ଜଳ ବାଷ୍ପୀଭୂତ ହେବା କାରଣରୁ ବଲବଟି ଥଣ୍ଡା ରହେ ଓ କମ୍ ତାପମାତ୍ରା ରେକର୍ଡ଼ କରେ।
2. ବାୟୁର ଶୁଷ୍କତା ଉପରେ ବାଷ୍ପୀଭବନ ନିର୍ଭର କରୁଥିବାରୁ ଆର୍ଦ୍ର ବଲ୍‌ବର ତାପମାତ୍ରା ଏହାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ।

Question 2.
ପବନ ଦିଗବାରେଣୀ ଯନ୍ତ୍ର ବା ଉଇଣ୍ଡ ଭେନ୍‌ର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖା ।
Answer:

1. ପବନ କେଉଁ ଦିଗରୁ ବହୁଛି ଜାଣିବା ପାଇଁ ଏହି ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ। ଏହି ଯନ୍ତ୍ରରେ ଏକ ଲମ୍ବ ଦଣ୍ଡ ଉପରେ ହାଲୁକା କୁକୁଡ଼ାର ଛବି କିମ୍ବା ହାଲୁକା ତାର ରହିଥାଏ।
2. ପବନ ବହିଲେ କୁକୁଡ଼ାର ମୁହଁ ବା ତୀରଟିର ଗୋଜିଆ ମୁହଁ ପବନ ବହୁଥ‌ିବା ଦିଗ ଆଡ଼କୁ ରହିଥାଏ। କୁକୁଡ଼ା ଚିହ୍ନ ବା ତୀର ତଳେ ପୂ(ପୂର୍ବ), ପ(ପଶ୍ଚିମ), ଉ(ଉତ୍ତର), ଦ(ଦକ୍ଷିଣ) ଦିଗ ଚିହ୍ନ ପରସ୍ପର ସହ ସମକୋଣରେ ଦଣ୍ଡସହ ଲାଗି ଖଞ୍ଜାଯାଇଥାଏ । ଏଥୁରୁ ପବନ କେଉଁ ଦିଗରୁ ବହୁଛି ସହଜରେ ଜଣାପଡ଼େ।

Question 3.
ଉପତ୍ୟକା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଏ ?
Answer:

1. ଦୁଇଟି ସଂଲଗ୍ନସ୍ଥ ଉଚ୍ଚଭୂମି ମଧ୍ୟବର୍ତୀ ନିମ୍ନଭୂମିକୁ ଉପତ୍ୟକା କୁହାଯାଏ । କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏଗୁଡ଼ିକ ଇଂରାଜୀ ଅକ୍ଷର ‘U” ବା ‘V” ଆକୃତିର ହୋଇଥାନ୍ତି। ସେଥ‌ିପାଇଁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ‘U” ଉପତ୍ୟକା ବା ‘V” ଉପତ୍ୟକା କୁହାଯାଏ ।
2. ‘U” ଉପତ୍ୟକା ମୁଖ୍ୟତଃ ହିମବାହ ଏବଂ ‘V” ଉପତ୍ୟକା ନଦୀଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

Question 4.
ପାହାଡ଼ ବା ପର୍ବତ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଏ ?
Answer:

1. ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ସମପ୍ରାୟ ଭୂମିରୁ ହଠାତ୍ ଉପରକୁ ଉଠିଥିବା ଭୂମିରୂପଗୁଡ଼ିକୁ ପାହାଡ଼ ବା ପର୍ବତ କୁହାଯାଏ।
2. ଏପ୍ରକାର ଭୂମିରୂପର ଉଚ୍ଚତା ୩୦୦ ମିଟରରୁ କମ୍ ଥିଲେ ତାହକୁ ପାହାଡ଼ ଏବଂ ୩୦୦ ମିଟରରୁ ଅଧ‌ିକ ଥିଲେ ତାହାକୁ ପର୍ବତ କୁହାଯାଏ।

Question 5.
ମାଳଭୂମି କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଏ ?
Answer:

1. ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନରୁ ବହୁ ଉଚ୍ଚରେ ଥିବା ବିସ୍ତୃତ ସମପ୍ରାୟ ଭୂମିକୁ ମାଳଭୂମି କୁହାଯାଏ ।
2. ଏହା ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵସ୍ଥ ସମତଳଭୂମିରୁ ହଠାତ୍ ଉପରକୁ ଉଠିଯାଏ। ତେଣୁ ଏହାର ଚାରିପାଖରେ ଢାଲୁ ଅଧିକ ।

Question 6.
ସ୍ଵଳ୍ପକାଳୀନ ଭାବୀ ସୂଚନାର ଆବଶ୍ୟକତା କ’ଣ ?
Answer:

1. ସ୍ଵଳ୍ପକାଳୀନ ଭାବୀ ସୂଚନାରୁ ଝଡ଼ବାତ୍ୟା, ଅତ୍ୟଧିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ, ହିମପାତ, ଶିଶିରପାତ, ବାଲୁକା ଓ ଧୂଳିଝଡ଼ ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ | ତଥ୍ୟ ମିଳେ ।
2. ଏହା ତିନିଦିନ ବା ୭୨ ଘଣ୍ଟା ପାଇଁ ପ୍ରତିଦିନ ଦୁଇଥର ଲେଖାଏଁ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

Question 7.
ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ଭାବୀ ସୂଚନା କିପରି ସୂଚିତ ହୋଇଥାଏ ? |
Answer:

1. ବିଭିନ୍ନ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତି ତଥା ଗାଣିତିକ ସୂତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରି ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ଭାବୀ ସୂଚନା ଦିଆଯାଏ ।
2. ଏପରିକି ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରଚଳିତ ପଞ୍ଜିକାରେ ଗ୍ରହ-ନକ୍ଷତ୍ର ଆଦିର ଅବସ୍ଥିତି ତଥା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ପାଗର ଭାବୀ ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

Question 8.
ସମୋଚ୍ଚରେଖା କ’ଣ ?
Answer:

1. ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନରୁ ‘ସମାନ ଉଚ୍ଚତାରେ ଥିବା ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ମାନଚିତ୍ରରେ ଯୋଗ କରୁଥିବା ରେଖାକୁ ସମୋଚ୍ଚରେଖା କୁହାଯାଏ ।
2. ଏହି ରେଖାଗୁଡ଼ିକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟବଧାନରେ ଟଣାଯାଇଥାଏ ।

Question 9.
ଆନିମୋମିଟର କିପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ?
Answer:

1. ଆନି ମୋମିଟର ଯନ୍ତ୍ରରେ ତିନୋଟି ବା ଚାରୋଟି ଅର୍ଷଗୋଲାକାର ଧାତବ କପ୍ ଲମ୍ବଭାବେ ଥିବା ଏକ ଲୌହଦଣ୍ଡ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
2. କପ୍ ଭିତରେ ପବନ ପଶିଲେ କପ୍‌ଗୁଡ଼ିକୁ ଘୂରାଇଥାଏ । ଲମ୍ବ ଲୌହଦଣ୍ଡ ମୂଳରେ ଥିବା ଏକ ଘଣ୍ଟା ପରି ମାପିବା ଯନ୍ତ୍ର | ସହିତ କପ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ତାର ଦ୍ଵାରା ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଏଥିରୁ ପବନର ବେଗ ଜଣାପଡ଼େ ।

Question 10.
ଗିରିପଥ କ’ଣ ? ଏହାଦ୍ଵାରା କ’ଣ ସୁବିଧା ହୁଏ ?
Answer:

1. କୌଣସି ପର୍ବତମାଳାର ଶିଖର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ନିମ୍ନଭୂମି ଦେଇ ବ୍ୟବହୃତ ଯାତାୟାତ ପଥକୁ ‘ଗିରିପଥ’ କୁହାଯାଏ ।
2. ଗିରିପଥ ଦେଇ ପର୍ବତମାଳାର ଏକ ପାର୍ଶ୍ବରୁ ଅନ୍ୟ ପାର୍ଶ୍ଵକୁ ଯିବା ସମ୍ଭବ ହୁଏ ।

Question 11.
ବାୟୁ ଚାପ କାହାଦ୍ଵାରା ମପା ଯାଇଥାଏ ? କେତେ ପ୍ରକାରର ବାୟୁ ଚାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ରହିଛି, ସେଗୁଡ଼ିକର ନାମ | ଲେଖ ।
Answer:

1. ବାରୋମିଟର ବା ଚାପମାନ ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା ବାୟୁ ଚାପ ନିଷ୍କ୍ରିୟ କରାଯାଇଥାଏ ।
2. ଚାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ସାଧାରଣତଃ -୨ ପ୍ରକାରର; ଯଥା- ପାରଦ ଚାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ଓ ଆନିରଏଡ଼ ଚାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ।

Question 12.
ଆର୍ଦ୍ର ଓ ଶୁଷ୍କ ବଲ୍‌ବ ହାଇଡ୍ରୋମିଟରରେ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ଦୁଇଟି କିପରି ରଖାଯାଇଥାଏ ?
Answer:

1. ଆର୍ଦ୍ର ଓ ଶୁଷ୍କ ବଲ୍‌ବ ହାଇଡ୍ରୋମିଟରରେ ଦୁଇଟି ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ପାଖାପାଖୁ ରହିଥାଏ ।
2. ଗୋଟିକର ବଲବକୁ ମସ୍‌ଲିନ୍ କନାରେ ଗୁଡ଼ାଇ ଜଳପାତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବୁଡ଼ାଇ ରଖାଯାଏ । ଅନ୍ୟ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ରଟି ସାଧାରଣ ବାୟୁ ତାପମାତ୍ରା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରେ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍ପଣୀ ଲେଖ

1. ପାରଦ ଚାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର
Answer:

1. ପାରଦ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ରରେ ବାୟୁର ତାପମାତ୍ରା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ । ଏହା ଡିଗ୍ରୀ ଏକକରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।
2. ସାଧାରଣତଃ ତିନି ପ୍ରକାରର ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ; ଯଥା- (୧) ସେଲ୍‌ସିୟସ୍ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର, (୨) ଫାରେନ୍‌ହିଟ୍ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ଏବଂ (୩) ରିଉମାର୍ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ।
3. ଆମ ଦେଶରେ ସେଲ୍‌ସିୟସ୍ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଦିନରାତି ୨୪ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଓ ସର୍ବନିମ୍ନ ତାପମାତ୍ରା ଜାଣିବାପାଇଁ ‘U’ ଆକାର ବିଶିଷ୍ଟ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଓ ସର୍ବନିମ୍ନ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

2. ବୃଷ୍ଟିମାପକ ଯନ୍ତ୍ର :
Answer:

1. ବୃଷ୍ଟିମାପକ ଯନ୍ତ୍ର ବା ରେନ୍ଗଗଳ୍ପରେ ବୃଷ୍ଟିପାତର ପରିମାଣ ନିରୂପଣ କରାଯାଏ ।
2. ଏହି ଯନ୍ତ୍ରଟି ୧୨.୫ ସେ.ମି.ରୁ ୨୦ ସେ.ମି. ବ୍ୟାସବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ତମ୍ବା ସିଲିଣ୍ଡର ଓ ଏଥରେ ସେହି ସମାନ ବ୍ୟାସବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ତମ୍ବା କାହାଳୀର ନିମ୍ନଭାଗ ଏକ କାଚଜାର୍ ବା ତମ୍ବାପାତ୍ର ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରିଥାଏ ।
3. ସମୁଦାୟ ସିଲିଣ୍ଡରକୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ଟିଣ ଖୋଳ ଦ୍ଵାରା ଆବୃତ କରି ରଖାଯାଇଥାଏ ।
4. ସାଧାରଣତଃ ଖୋଲାପଡ଼ିଆରେ ଏହି ଯନ୍ତ୍ରକୁ ରଖାଯାଇଥାଏ । ଏହାର ନିମାଂଶ ମାଟିତଳେ ଓ ଉପର ଅଂଶଟି ମାଟି ଉପରୁ ପ୍ରାୟ ୩୦ ସେ.ମି. ଉଚ୍ଚତାରେ ରହିଥାଏ ।
5. ବୃଷ୍ଟିପାତ ପରିମାଣକୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ମାପପାତ୍ର ଦ୍ଵାରା ମାପ କରାଯାଏ । ଏଥ‌ିରେ ଥିବା ଇଞ୍ଚ ବା ମିଲିମିଟର ମାପ ଦାଗରୁ ବର୍ଷାର ପରିମାଣ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।

3. ରଙ୍ଗ ପରସ୍ତୀକରଣ :
Answer:

1. ଭୂପୃଷ୍ଠର ବିଭିନ୍ନ ଉଚ୍ଚ ନୀଚ ଭୂମିରୂପକୁ ଦର୍ଶାଇବା ପାଇଁ ରଙ୍ଗ ପରସ୍ତୀକରଣ ପ୍ରଣାଳୀ ବହୁଳ ଭାବରେ ଆଦୃତ ହୋଇଛି । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ରଙ୍ଗର ଘନତ୍ଵରେ ହ୍ରାସବୃଦ୍ଧିଦ୍ଵାରା ବିଭିନ୍ନ ଭୂମିରୂପର ପ୍ରଦର୍ଶନ କରାଯାଇଥାଏ ।
2. ମାନଚିତ୍ରରେ ଉଚ୍ଚ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଗାଢ଼ ରଙ୍ଗ ଓ ନିମ୍ନ ଭୂମିଗୁଡ଼ିକୁ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ହାଲୁକା ରଙ୍ଗ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
3. ସେହିପରି ସମୁଦ୍ରର ଗଭୀରତା ଦର୍ଶାଇବା ପାଇଁ ଅଳ୍ପ ଗଭୀରତା ବିଶିଷ୍ଟ ସମୁଦ୍ର ଅଞ୍ଚଳକୁ ହାଲୁକା ନୀଳରଙ୍ଗ ଓ ଗଭୀର ସମୁଦ୍ରକୁ ଗାଢ଼ ନୀଳରଙ୍ଗ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
4. ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ସ୍ଥାନର ପ୍ରକୃତ ଉଚ୍ଚତା ତଥା କ୍ରମ ନିମ୍ନତା ସଠିକ୍‌ଭାବେ ଦର୍ଶାଇ ହୁଏ ନାହିଁ ।

ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ

1. ହାଇଡ୍ରୋମିଟର ଓ ଆନିମୋମିଟର
Answer:

2. ଦୈନିକ ଭାବୀ ସୂଚନା ଓ ସ୍ଵଳ୍ପକାଳୀନ ଭାବୀ ସୂଚନା
Answer:

3. ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ଓ ହିମାଙ୍କ
Answer:

ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

Question i.
ସାଧାରଣତଃ କେତେ ପ୍ରକାରର ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ସାଧାରଣତଃ ତିନି ପ୍ରକାରର ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ।

Question ii.
ଆମ ଦେଶରେ କେଉଁ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର ହେଉଛି ?
Answer:
ଆମ ଦେଶରେ ସେଲ୍‌ସିୟସ୍ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ରର ବ୍ୟବହାର ହେଉଛି ।

Question iii.
ସେଲ୍ସିୟସ୍ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ରରେ ହିମାଙ୍କ କେତେ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କେତେ ?
Answer:
ସେଲ୍‌ସିୟସ୍ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ରରେ ହିମାଙ୍କ ୦° ସେଲ୍‌ସିୟସ୍ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ୧୦୦° ସେଲସିୟସ୍ ଅଟେ ।

Question iv.
ଥର୍ମୋଗ୍ରାଫ୍ ନାମକ ଯନ୍ତ୍ର କ’ଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
Answer:
ପାଗ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କେନ୍ଦ୍ରମାନଙ୍କରେ କ୍ରମାଗତଭାବେ ତାପମାତ୍ରା ରେକର୍ଡ଼ କରିବାପାଇଁ ଥର୍ମୋଗ୍ରାଫ୍ ନାମକ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି ।

Question v.
ବାୟୁଚାପ କେଉଁଥିରେ ମପାଯାଏ ?
Answer:
ବାରୋମିଟର ବା ଚାପମାନ ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ଵାରା ବାୟୁଚାପ ନିଷ୍କ୍ରିୟ କରାଯାଏ।

Question vi.
ଆନିମୋମିଟର ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା କ’ଣ ମପାଯାଏ ?
Answer:
ଆନିମୋମିଟର ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ଵାରା ପବନର ବେଗ ମପାଯାଏ।

Question vii.
ହାଇକ୍ରୋମିଟର ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା କ’ଣ ମପାଯାଏ ?
Answer:
ହାଇକ୍ରୋମିଟର ନାମକ ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ବାୟୁର ଆପେକ୍ଷିକ ଆର୍ଦ୍ରତା ମପାଯାଏ।

Question viii.
ସୃଷ୍ଟିର ପରିମାଣକୁ କେଉଁ ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ମପାଯାଏ ?
Answer:
ବୃଷ୍ଟିର ପରିମାଣକୁ ବୃଷ୍ଟିମାପକ ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ମପାଯାଏ।

Question ix.
ପାଗର ଭୀବୀସୂଚନା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ନିକଟ ଅତୀତ ଓ ବର୍ତ୍ତମାନର ପାଗ ଅବସ୍ଥାକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରି ଭବିଷ୍ୟତ ଦିନେ ଦୁଇଦିନ ପାଗର ଯେଉଁ ପୂର୍ବାନୁମାନ କରାଯାଏ, ତାକୁ ପାଗର ଭାବୀସୂଚନା କୁହାଯାଏ ।

Question x.
ବର୍ଷ ମାନିକ ବା ଦୈନିକ ଭାବୀସୂଚନା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଏ ?
Answer:
ଦୈନିକ ଭାବୀସୂଚନାଦ୍ଵାରା ଅତି କମ୍ ସମୟରେ ଅର୍ଥାତ୍ ୬ ଘଣ୍ଟାରୁ ୨୪ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଘଟିବାକୁ ଯାଉଥ‌ିବା ପାଗର ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

Question xi.
ଗିରିପଥ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
କୌଣସି ପର୍ବତମାଳାର ଶିଖର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ନିମ୍ନଭୂମି ଦେଇ ବ୍ୟବହୃତ ଯାତାୟାତ ପଥକୁ ଗିରିପଥ କୁହାଯାଏ।

Question xii.
ରଙ୍ଗ ପରସ୍ତୀକରଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଏ ?
Answer:
ରଙ୍ଗର ଘନତ୍ଵରେ ହ୍ରାସବୃଦ୍ଧିଦ୍ୱାରା ବିଭିନ୍ନ ଭୂମିରୂପ ପ୍ରଦର୍ଶନ ପଦ୍ଧତିକୁ ରଙ୍ଗ ପରସ୍ତୀକରଣ କୁହାଯାଏ।

Question xiii.
ସମୋଚ୍ଚରେଖା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସମୁଦ୍ରପତ୍ତନରୁ ସମାନ ଉଚ୍ଚତାରେ ଥ‌ିବା ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ମାନଚିତ୍ରରେ ଯୋଗ କରୁଥିବା ରେଖାକୁ ସମୋଚ୍ଚରେଖା କୁହାଯାଏ ।

Question xiv.
ବାୟୁର ଆର୍ଦ୍ରତା କେଉଁ ଯନ୍ତ୍ରରେ ମପାଯାଏ ?
Answer:
ବାୟୁର ଆର୍ଦ୍ରତା ହାଇପ୍ରୋମିଟର ଯନ୍ତ୍ରରେ ମପାଯାଏ।

ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ଗୋଟିଏ / ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କର ।

i. ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ :
Answer:
ଯେଉଁ ଡିଗ୍ରୀ ତାପମାତ୍ରାରେ ଜଳ ବାଷ୍ପରେ ପରିଣତ ହୁଏ, ତାକୁ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କୁହାଯାଏ ।

ii. ହିମାଙ୍କ :
Answer: ଯେଉଁ ଡିଗ୍ରୀ ତାପମାତ୍ରାରେ ଜଳ ବରଫରେ ପରିଣତ ହୁଏ, ତାକୁ ହିମାଙ୍କ କୁହାଯାଏ ।

iii. ବାରୋମିଟର :
Answer:
ବାୟୁ ଚାପ ମାପିବା ଯନ୍ତ୍ର ।

iv. ଉଇଣ୍ଡଭେନ୍ :
Answer:
ପବନ ଦିଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ଯନ୍ତ୍ର ।

v. ଆନିମୋମିଟର :
Answer:
ପବନର ବେଗ ମାପକ ଯନ୍ତ୍ର ।

vi. ହାଇଡ୍ରୋମିଟର :
Answer:
ବାୟୁର ଆପେକ୍ଷିକ ଆର୍ଦ୍ରତା ମାପୁଥିବା ଯନ୍ତ୍ର ।

ପ୍ରତ୍ୟେକ ବାକ୍ୟାଶକୁ ଗୋଟିଏ/ ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦରେ ପ୍ରକାଶ କର ।

i. ପୃଥ‌ିବୀର କ୍ଷୁଦ୍ର ପ୍ରତିରୂପ ।
Answer:
ଗ୍ଲୋବ୍

ii. କ୍ରମାଗତ ଭାବେ ତାପମାତ୍ରା ରେକର୍ଡ଼ କରୁଥିବା ଯନ୍ତ୍ର ।
Answer:
ଥର୍ମୋଗ୍ରାଫ୍

iii. ଆମ ଶରୀରର ତାପମାତ୍ରା ମାପିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଡିଗ୍ରୀ ଏକକ ।
Answer:
ଡିଗ୍ରୀ ଫାରେନ୍‌ହିଟ୍

iv. ନଦୀ ଦ୍ବାରା ସୃଷ୍ଟ ଉପତ୍ୟକା ।
Answer:
‘V’-ଉପତ୍ୟକା

ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।

Question 1.
୨୪ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ବାୟୁର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଓ ସର୍ବନିମ୍ନ ତାପମାତ୍ରା ଜାଣିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର କେଉଁ ଇଂରାଜୀ ଅକ୍ଷର ଆକୃତି ବିଶିଷ୍ଟ ?
(କ) V
(ଖ) U
(ଗ) w
(ଘ) x
Answer:
U

Question 2.
ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନରେ ବାୟୁଚାପ କେତେ ସେଣ୍ଟିମିଟର ପାରଦ ସ୍ତମ୍ଭର ଉଚ୍ଚତା ସଙ୍ଗେ ସମତା ରକ୍ଷା କରେ ?
(କ) ୭୦
(ଖ) ୭୬
(ଗ) ୮୦
(ଘ) ୮୬
Answer:
୭୬

Question 3.
ହାଇଡ୍ରୋମିଟର ଯନ୍ତ୍ର ବାୟୁର କ’ଣ ମାପିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ?
(କ) ଦିଗ
(ଖ) ବେଗ
(ଗ) ଆର୍ଦ୍ରତା
(ଘ) ଶୁଷ୍କତା
Answer:
ଆର୍ଦ୍ରତା

ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ପବନର ଦିଗ ମାପିବା ପାଇଁ ______ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ। (ଉଇର୍‌ଭେନ୍, ଆନିମୋମିଟର, ବାରୋମିଟର, ଥର୍ମୋମିଟର)
Answer:
ଉଇର୍‌ଭେନ୍

2. ବାୟୁର ଚାପ ମାପିବା ପାଇଁ ______ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ। (ଥର୍ମୋଗ୍ରାଫ, ବାରୋମିଟର, ଆନିମୋମିଟର, ଉଇଣ୍ଟେନ)
Answer:
ବାରୋମିଟର

3. ପାଗ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କେନ୍ଦ୍ରମାନଙ୍କରେ କ୍ରମାଗତଭାବେ ତାପମାତ୍ରା ରେକର୍ଡ଼ କରିବାପାଇଁ _____ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ। (ହାଇଡ୍ରୋମିଟର, ବାରୋମିଟର, ରେନଗଜ, ଥର୍ମୋଗ୍ରାଫ୍)
Answer:
ଥର୍ମୋଗ୍ରାଫ୍

4. ଆନିମୋମିଟର ଦ୍ଵାରା ପବନର ମପାଯାଏ। (ବେଗ, ଦିଗ, ଚାପ, ଆର୍ଦ୍ରତା)
Answer:
ବେଗ

5. ହାଇକ୍ରୋମିଟର ନାମକ ଯନ୍ତ୍ର ଦ୍ବାରା ବାୟୁର _____ ମାପ କରାଯାଏ । (ଦିଗ, ଚାପ, ଆର୍ଦ୍ରତା, ବେଗ)
Answer:
ଆର୍ଦ୍ରତା

6. ୨୪ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ବାୟୁର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଓ ସର୍ବନିମ୍ନ ତାପମାତ୍ରା ଜାଣିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ଇଂରାଜୀ ଅକ୍ଷର _____ ଆକୃତି ବିଶିଷ୍ଟ । (V, U, W, X)
Answer:
U

7. ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନରେ ବାୟୁଚାପ _______ ସେଣ୍ଟିମିଟର ପାରଦ ସ୍ତମ୍ଭର ଉଚ୍ଚତା ସଙ୍ଗେ ସମତା ରକ୍ଷା କରେ । (୭୫, ୭୬, ୭୭, ୭୮)
Answer:
୭୬

ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଆମର ନିତିଦିନିଆ ଜୀବନକୁ _____ ଓ ଜଳବାୟୁ ବିଶେଷ ଭାବେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।
Answer:
ପାଣିପାଗ

2. ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ସମପ୍ରାୟ ଭୂମିଠାରୁ ହଠାତ୍ ଉପରକୁ ଉଠିଥୁବା 300 ମିଟରରୁ ଅଧୂକ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଉଚ୍ଚଭୂମିକୁ _____ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପର୍ବତ

3. ଦୁଇଟି ସଂଲଗ୍ନସ୍ଥ ଉଚ୍ଚଭୂମି ମଧ୍ୟବର୍ତୀ ନିମ୍ନଭୂମିକୁ ______ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଉପତ୍ୟକା

4. ହିମବାହ ଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଉପତ୍ୟକାକୁ ______ ଉପତ୍ୟକା କୁହାଯାଏ ।
Answer:
‘U’

5. _____ ଭାବୀ ସୂଚନାରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତି ଓ ଗାଣିତିକ ସୂତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।
Answer:
ଦୀର୍ଘକାଳୀନ

6. ରଙ୍ଗ ପରସ୍ତୀକରଣରେ ସମୁଦ୍ର ଗଭୀରତା ଦର୍ଶାଇବା ପାଇଁ ଅଳ୍ପ ଗଭୀର ଅଞ୍ଚଳକୁ _____ ରଙ୍ଗଦ୍ବାରା ଦର୍ଶାଯାଇଥାଏ ।
Answer:
ହାଲୁକା ନୀଳ

7. ସାଧାରଣତଃ ______ ପ୍ରକାରର ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
୩

8. ସେଲ୍ସିୟସ୍ ତାପମାନ ଯନ୍ତ୍ରରେ ଜଳର ହିମାଙ୍କ _____ ଡିଗ୍ରୀ ସେ, ଅଟେ ।
Answer:
o

9. ଆଜିକାଲି ପାଗ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକ କେନ୍ଦ୍ରମାନଙ୍କରେ କ୍ରମାଗତ ତାପମାତ୍ରା ରେକର୍ଡ଼ କରିବାପାଇଁ _____ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି ।
Answer:
ଥର୍ମୋଗ୍ରାଫ୍

10. ______ ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା ବାୟୁ ଚାପ ମାପିବାରେ ସଠିକତା ନ ଥାଏ ।
Answer:
ଆନିରଏଡ଼ ଚାପମାନ ।

ସ୍ତମ୍ଭ ମିଳନ କର ।

Question 1.

Answer:

ପ୍ରଥମ ଯୋଡ଼ିକୁ ଦେଖୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ଯୋଡ଼ି ପୂରଣ କର ।

1. ବାୟୁର ଚାପ : ବାରୋମିଟର : : ବାୟୁର ଦିଗ : _____।
Answer:
ଉଇଶ୍‌ନ ବା ଦିଗବାରେଣୀ ଯନ୍ତ୍

2. ପବନର ବେଗ : ଆନିମୋମିଟର : : ବାୟୁର ଆପେକ୍ଷିକ ଆର୍ଦ୍ରତା : _____।
Answer:
ହାଇଡ୍ରୋମିଟର

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Hindi Solutions Chapter 6 सीखो (कविता) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 Hindi Solutions Chapter 6 सीखो (कविता)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) वृक्ष की झूकी डालियों से हमें क्या सीखना चाहिए।
उत्तर:
वृक्ष की झूकी डालियों से हमें सिर झुकाना यानी नम्र बनना सीखना चाहिए।

(ii) जगने की प्रेरणा हमें किससे मिलती है ?
उत्तर:
जगने की प्रेरणा हमें सूरज की किरणों से मिलती है।

(iii) लता और पेड़ क्या सिखाते हैं ?
उत्तर:
लताऔर पेड़ सबसे गले लगाना सिखाते हैं। अर्थात् ये हमें सबसे प्रेम एवं स्नेह प्रदर्शित करने की शिक्षा देते हैं ।

(iv) दीपक से हम क्या सीखते हैं ?
उत्तर:
दीपक से हम यथासंभव दूसरों के जीवन के दुख और अज्ञान रूपी अँधेरे को मिटाना सीखते हैं ।

(v) जलधारा से हमें क्या सीखना चाहिए ?
उत्तर:
जलधारा से हमें जीवन के मार्ग पर आगे बढ़ना सीखना चाहिए।

(vi) धुएँ से हम क्या सीखना है ?
उत्तर:
धुएँ से हम सदा ऊँचे उठना या उन्नति करना सीखेंगे।

(vii) सत्पुरुष और गुरु से हमें क्या सीखना है ?
उत्तर:
सत्पुरुष और गुरु से हमें चरित्र-निर्माण और उत्तम विद्या सीखनी है । सतपुरुष अपने उच्च चरित्र के माध्यम से दूसरों को चरित्रवान बनने की प्रेरणा देते हैं। इसी तरह गुरु के पास उत्तम विद्या होती है। बच्चों को अपने गुरु से श्रेष्ठ ज्ञान प्राप्त करना चाहिए।

2. नीचे एक ओर सिखाने वालों के नाम और दूसरी ओर उनसे मिलने वाली सीखें दी गयी हैं । उनकी सही जोड़े बनाइए|

‘क’ — ‘ख’
धुआँ — सबकी सेवा करना
फूल — आगे बढ़ना
लता और पेड़ — ऊपर चढ़ना
भौरे — गले लगाना
सूरज की किरण — हँसना
दीपक — गाना
पृथ्वी — अंधेरा हरना
जलधारा — जगना और जगाना
उत्तर:
‘क’ — ‘ख’
धुआँ — ऊपर चढ़ना
फूल — हँसना
लता और पेड़ — गले लगाना
भौरे — गाना
सूरज की किरण — जगना और जगाना
दीपक — अंधेरा हरना
पृथ्वी — सब की सेवा करना
जलधारा — आगे बढ़ना

भाषा-कार्य :

3. नीचे दिए गए शब्दों को विपरीत अर्थवाले शब्दों के साथ मिलाइए :

शब्द — विपरीत अर्थ
अंधकार — नीचा
अज्ञान — असत्
जीवन — पराया
अपना — मृत्यु
सत् — प्रकाश
ऊँचा — ज्ञान
उत्तर:
शब्द — विपरीत अर्थ
अंधकार — प्रकाश
अज्ञान — ज्ञान
जीवन — मृत्यु
अपना — पराया
सत् — असत्
ऊँचा — नीचा

संज्ञा के बदले आनेवाले शब्द सर्वनाम कहलाते हैं, जैसे-

राम सातवीं कक्षा में पढ़ता है ।
वह रोज विद्यालय जाता है ।
‘वह’ सर्वनाम है जो संज्ञा ‘राम’ के बदले आया है ।

नीचे कुछ सर्वनाम दिये गये हैं :
मैं, हम, तू, आप, वह, यह, वे, ये, अपना, कौन,क्या, जो, कोई, आदि ।

अब हम सर्वनाम लगाकर वाक्य बनाना सीखें —

पुलिंग
मैं = काम करता हूँ। – कर रही हूँ ।
कर रहा था – करूँगा।

हम = काम करते हैं। – कर रहे हैं।
कर रहे थे – करेंगे ।

तू = काम करता है। – कर रहा था।
कर रहा है – करेगा।

तुम = काम करते हो। – कर रहे हो ।
कर रहे थे। – करोगे ।

वह = काम करता है| – कर रहा है।
कर रहा था। – करेगा।

वे = काम करते हैं। – कर रहे हैं।
कर रहे थे – करेंगे।

4. ऊपर के वाक्यों को स्त्रीलिंग में लिखिए ।

मैं = काम करती हूँ। – कर रही हूँ।
कर रहीं थी । – करूँगी।

हम = काम करती हैं। – कर रहीं हैं ।
कर रही थी| – करेंगी।

तू = काम करती है। – कर रही है ।
कर रही थी। – करेगी।

तुम = काम करती हो। – कर रही थी ।
कर रही हो। – करोगी।

वह = काम करती है । कर रही थी ।
कर रही है। – करेगी।

वे = काम करती हैं। – कर रही हैं।
कर रही थीं। – करेंगी।

5. वचन के अनुसार वाक्यों को बदलिए।

(i) तू पढ़ता है ।
उत्तर: तुम लोग पढ़ते हो ।

(ii) वे खायेंगे ।
उत्तर: वह खाएगा ।

(iii) मैं लिख रहा था ।
उत्तर: हम लिख रहे थे ।

(iv) वह बोलेगा ।
उत्तर: वे बोलेंगे।

(v) हम दौड़ेंगे ।
उत्तर: मैं दौडूँगा ।

6. नीचे दिये गये उदाहरण के अनुसार खाली जगह भरिए।

लिखना (खुद) लिखाना (किसी दूसरे के द्वारा)
पढ़ना उत्तर – पढ़ना
उत्तर:
हँसना – हँसाना
खेलना – खिलाना
करना – कराना
झूकना – झुकाना

अन्य परीक्षोपयोगी प्रश्नोत्तर

1. निम्नलिखत प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) फूलों से हमें क्या सीख मिलती है ?
उत्तर:
फूलों से हमें सदा हँसते-खिलखिलाते रहने की सीख मिलती है ।

(ii) धुएँ से हम क्या सीख सकते हैं ?
उत्तर:
धुआँ हमेशा ऊपर ही चढ़ता है । उससे हम भी जीवन में ऊँचा उठना या उन्नति करना सीख सकते हैं ।

(iii) जीवों की सच्ची सेवा करने की सीख हमें किससे मिलती है ?
उत्तर:
जीवों की सच्ची सेवा करने की सी ख हमें पृथ्वी से मिलती है ।

(iv) कविता का मूलभाव स्पष्ट कीजिए ।
उत्तर:
कविता में प्रकृति एवं अन्य पदार्थों से विभिन्न प्रकार की शिक्षा ग्रहण करने की प्रेरणा दी गई है । फूल, सूरज, लता, पेड़, दीपक, जलधारा, धुआँ आदि हमें जीवन के लिए उपयोगी सीख प्रदान करते हैं । बुद्धिमान मनुष्य उनसे सीख लेकर अपने जीवन को उन्नत बना सकता है ।

2. कविता की निम्नलिखित पंक्तियों का आशय स्पष्ट कीजिए:

दीपक से सीखो जितना हो
सके अँधेरा हरना
पृथ्वी से सीखो जीवों की
सच्ची सेवा करना ।
उत्तर:
ऊपर लिखी पंक्तियों में दीपक और पृथ्वी से मिलने वाली सीख का वर्णन किया गया है । दीपक की रोशनी अधिक दूर तक नहीं फैलती परंतु वह अँधरे को मिटाने की पूरी कोशिश करता है । उसी तरह हमें भी अपनी शक्ति भर दूसरों के जीवन में फैले अज्ञान रूपी अँधरे को दूर करने का प्रयास करना चाहिए। पृथ्वी हमें जीवों की सच्ची सेवा करने की सीख देती है । यह सेवा के बदले किसी से कुछ नहीं माँगती। हमें भी पृथ्वी के समान बिना किसी स्वार्थ के दूसरों की सेवा करनी चाहिए।

3. निम्नलिखित प्रश्नों के सही विकल्प उत्तर पर (✓) का निशान लगाइए :

(i) हमेशा गाते-गुनगुनाते रहने की शिक्षा कौन देता है ?
(क) गायक
(ख) भौंरा
(ग) फूल
(घ) पहाड़
उत्तर:
(ग) फूल

(ii) लता और पेड़ हमें क्या सिखाते हैं ।
(क) आगे बढ़ना
(ख) हरा-भरा रहना
(ग) सेवा करना
(घ) सब को गले लगाना
उत्तर:
(घ) सब को गले लगाना

(iii) जलधारा से हम सीखते हैं –
(क) जीवन-पथ पर बढ़ना
(ख) शीतलता प्रदान करना
(ग) कभी नहीं रुकना
उत्तर:
(क) जीवन-पथ पर बढ़ना

(iv) कविता ‘सीखो’ के कवि है –
(क) जयशंकर प्रसाद
(ख) सोहन लाल द्विवेदी
(ग) गोपाल दास ‘नीरज’
(घ) महादेवी वर्मा
उत्तर:
(ख) सोहन लाल द्विवेदी

4. दिए गए वाक्यों में से संज्ञा शब्दों के समानार्थी शब्द लिखिए :
तरु, शीश, लता, दीपक, गुरु, उत्तम
उत्तर:

• तरु – वृक्ष
• लता – बेल
• गुरु – शिक्षक
• शीश – मस्तक
• दीपक – दीया
• उत्तम – श्रेष्ठ

5. निम्नलिखित शब्दों के विलोम शब्द लिखिए :
उत्तर:

• हँसना – रोना
• अँधेरा – उजाला
• जीवन – मृत्यु
• जगाना – सोना
• सच्ची – झूठी
• गुरु – शिष्य

6. संयुक्ताक्षरों वाले दो-दो शब्द लिखिए :
च + च = च्च
त् + त = त्त
द् + य = द्य
च् + छ = च्छ
उत्तर:

8. उदाहरण देखिए और लिखिए :
उदाहरण – जलधारा – जल की धारा
राजपुत्र – राजा का पुत्र
हिमालय – हिम (वर्फ) का आलय (घर)
वन्यप्राणी – वन के प्राणी
डाकगाड़ी – डाक की गाड़ी
राजमहल – राजा का महल

पाठ का सारांशः

फूलों से नित हँसना
सीखो भौंरों से नित गाना ।
तरु की झुकी डालियों से
नित सीखो शीश झुकाना ।

प्रसंग : प्रस्तुत पंक्तियाँ हमारी पाठ्यपुस्तक ‘मेरी हिन्दी पुस्तक-२’. की कविता ‘सीखो’ से ली गई हैं। इन पंक्तियों में कवि द्विवेदी ने फूलों, भौंरों और पेड़ को झुकी डालियों से मिलनेवाले सीख के बारे में बताया है ।

व्याख्या : प्रकृति और प्रकृति के प्राणी अपने स्वभाव से हमें बहुत-सी सीख देते हैं । फूलों से हमें हमेशा हँसतेखिलखिलते रहने की सीख मिलती है । गुनगुनाते भौरे हमें सदा खुशी के गीत गाने की शिक्षा देते हैं । पैड़ की झूकी हुई डालियों से हम नम्र बनने की शिक्षा ग्रहण कर सकते हैं ।

ପ୍ରସଙ୍ଗ : ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶ ଆମ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ‘ମେରୀ ହିନ୍ଦୀ ପୁସ୍ତକ-୨’ର ‘ସୀଖୋ’ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ। ଏଥରେ କବି ଦ୍ଵିବେଦୀ ଫୁଲ, ଭ୍ରମର ଓ ବୃକ୍ଷର ନଇଁ ପଡ଼ିଥିବା ଡାଳରୁ ମିଳୁଥିବା ଶିକ୍ଷା ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା : ପ୍ରକୃତି ଓ ପ୍ରକୃତିର ଅନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ଵଭାବ ଅନୁସାରେ ଆମକୁ ଅନେକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଫୁଲଠାରୁ ଆମେ ସର୍ବଦା ହସି ହସି ରହିବାର ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରୁଛୁ। ଗୁଣୁଗୁଣୁ ହେଉଥ‌ିବା ଭ୍ରମର ଆମକୁ ସବୁବେଳେ ଖୁସିରେ ଗୀତ ଗାଇବା ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରେ। ଗଛର ନଇଁ ପଡ଼ିଥିବା ଡାଳରୁ ଆମେ ନମ୍ର ହେବା ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଉ ।

सूरज की किरणों से सीखो
जगना और जगाना
लताऔर पेड़ों से सीखो
सब को गले लगाना ।

प्रसंग : प्रस्तुत पंक्तियाँ हमारी पाठ्यपुस्तक ‘मेरी हिन्दी पुस्तक-२’ की कविता ‘सीखो’ से ली गई है। इन पंक्तियों में कवि ने बताया है कि सूरज की किरणें, लता और पेड़ हमें किस तरह की सीख देते हैं ।

व्याख्या : सूरज की किरणें प्रतिदिन समय पर आकर लोगों को जग जाने का संदेश देती हैं । इसी तरह हमें भी अपनी उन्नति के साथ-साथ दूसरों की उन्नति के लिए प्रयास करना चाहिए। संसार के लोगों को जगाना हमारा कर्तव्य है । कवि लता और पेड़ों का उदाहरण देकर कहते हैं कि हमें दूसरों को गले लगाना चाहिए, अर्थात सबके साथ स्नेह प्रदर्शित करना चाहिए।

ପ୍ରସଙ୍ଗ : ଶଂସିତ ପଦଂଶ ଆମ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ‘ମେରୀ ହିନ୍ଦୀ ପୁସ୍ତକ–୨’ର ‘ ସୀଖୋ’ କବିତାରୁ ଆନୀତ ହୋଇଛି । ଏଥରେ କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ଯେ ସୂର୍ଯ୍ୟର କିରଣ, ଲତା ଓ ବୃକ୍ଷ ଆମକୁ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା : ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ପ୍ରତିଦିନ ଠିକ୍ ସମୟରେ ଆସି ଲୋକଙ୍କୁ ଉଠିପଡ଼ିବାକୁ ବାର୍ତ୍ତା ଦେଉଛି । ଏହିପରି ଭାବେ ଆମେ ମଧ୍ୟ ନିଜର ଉନ୍ନତି ଅନ୍ୟର ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଚେଷ୍ଟା କରିବା ଉଚିତ। ସଂସାରର ଲୋକଙ୍କୁ ଜାଗ୍ରତ କରିବା ଆମର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । କବି ଲତା ଓ ବୃକ୍ଷର ଉଦାହରଣ ଦେଇ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଆମେ ଅନ୍ୟକୁ ଆଲିଙ୍ଗନ କରିବା ଉଚିତ, ଅର୍ଥାତ୍ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସ୍ନେହ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଉଚିତ।

दीपक से सी खो जितना हो
सके अँधेरा हराना
पृथ्वी से सीखो जीवों की
सच्ची सेवा करना।

प्रसंग : प्रस्तुत पंक्तियाँ हमारी पाठ्यपुस्तक ‘मेरी हिन्दी पुस्तक-२’ की कविता ‘सी खो’ से ली गई हैं । इन पंक्तियों में कवि ने दीपक और पृथ्वी को परोपकारी और मार्गदर्शक बताकर इनसे सीख लेने की प्रेरणा दी है ।

व्याख्या : छोटा-सा दीपक जलकर अपने चारों ओर के अंधकार को नष्ट कर देता है । दीपक की तरह ही हमें भी यथासंभव दूसरों के जीवन के अंधकार को दूर करने का प्रयास करना चाहिए । पृथ्वी सभी जीवों को आश्रय देती है और अपने साधनों से उनका पालन-पोषण करती है । पृथ्वी से सबक लेकर हमें उसकी तरह जीवों की सच्ची सेवा करने का संकल्प लेना चाहिए।

ପ୍ରସଙ୍ଗ : ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶ ଆମ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ‘ମେରୀ ହିନ୍ଦୀ ପୁସ୍ତକ– ୨ ’ର ‘ ସୀଖୋ’ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ ହୋଇଛି । ଏଥରେ କବି ଦୀପ ଓ ପୃଥ‌ିବୀକୁ ପରୋପକାରୀ ଓ ମାର୍ଗଦର୍ଶକ ରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଛନ୍ତି ।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା : ଛୋଟ ଦୀପଟିଏ ଜଳି ଜଳି ତା’ ପାଖରେ ଥବା ଅନ୍ଧଦାରକୁ ଦୂର କରିଦିଏ। ଦୀପଟି ଭଳି ଆମେ ମଧ୍ୟ ଯଥାସମ୍ଭବ ଅନ୍ୟର ଜୀବନରୁ ଅନ୍ଧକାର ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା ଉଚିତ । ପୃଥ‌ିବୀ ସମସ୍ତ ଜୀବଙ୍କୁ ଆଶ୍ରୟ ପ୍ରଦାନ କରୁଛି ଓ ନିଜ ସାଧନ ମୁତାବକ ସେମାନଙ୍କୁ ପାଳୁଛି, ପୋଷୁଛି । ପୃଥ‌ିବୀଠାରୁ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରି ଆମେ ସମସ୍ତ ଜୀବଙ୍କର ପ୍ରକୃତ ସେବାକରିବା ପାଇଁ ସଂକଳ୍ପବଦ୍ଧ ହେବା ଉଚିତ।
जलधारा से सीखो आगे
जीवन-पथ पर बढ़ना
और धुएँ से सीखो हरदम
ऊँचे ही पर चढ़ना ।

प्रसंग : प्रस्तुत पंक्तियाँ हमारी पाठ्यपुस्तक ‘मेरी हिन्दी पुस्तक-२’ की कविता ‘सीखो’ से ली गई हैं। इन पंक्तियों में कवि सोहनलाल द्विवेदी जलधारा ओर धुएँ से मिलनेवाली सीख का वर्णन करते हैं ।

व्याख्या : कवि कहते हैं कि पानी की धारा कभी रुकती नहों, निरंतर आगे बढ़ती जाती है । जलधारा से जीवन पथ पर बढ़ते रहने की प्रेरणा लेनी चाहिए । हमें हार मान कर कभी रुकना नहीं चाहिए । धुओं की अपने स्वभाव से हमें सिखाया जाता है कि हम हमेशा ऊपर चढ़ते चले जाएँ अर्थात् जीवन में उन्नति करते चले जाएँ ।

ପ୍ରସଙ୍ଗ : ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶ ଆମ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ‘ମେରୀ ହିନ୍ଦୀ ପୁସ୍ତକ-୨’ର ‘ସୀଖୋ’ କବିତାରୁ ଉଦ୍ଧୃତ। ଏଥରେ କବି ସୋହନଲାଲ ଦ୍ବିବେଦୀ ଜଳଧାରା ଓ ଧୂଆଁଠାରୁ ମିଳୁଥିବା ଶିକ୍ଷା ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା : କବି କହୁଛନ୍ତି ଯେ ଜଳଧାରା କେବେ ଅଟକି ଯାଏନି, ସେ ସବୁବେଳେ ଆଗକୁ ବଢ଼ି ଚଲିଥାଏ। ଜଳଧାରାଠାରୁ ଆମେ ଜୀବନ-ମାର୍ଗରେ ଆଗକୁ ବଢ଼ି ଋଲିବାର ପ୍ରେରଣା ନେବା ଉଚିତ। ଆମେ ହାର୍ ସ୍ଵୀକାର କରି କେବେ ଅଟକି ଯିବା ନାହିଁ । ଧୂଆଁର ସ୍ଵଭାବରୁ ଆମକୁ ‘ଶିଖାଯାଏ ଯେ ଆମେ ସର୍ବଦା ଉପରକୁ ଚଢ଼ିବା ଅର୍ଥାତ୍ ଜୀବନରେ ଉନ୍ନତି କରି ଋଲିବା ।

सत्पुरुषों के जीवन से
सीखो चरित्र निज गढ़ना
अपने गुरु से सीखो बच्चो
उत्तम विद्या पढ़ना ।

प्रसंग : प्रस्तुत पंक्तियाँ हमारी पाठ्यपुस्तक ‘मेरी हिन्दी पुस्तक-२’ की कविता ‘सीखो’ से ली गई हैं । इन पंक्तियों में कवि सदाचारी व योग्य व्यक्तियों तथा गुरुओं से मिलनेवाली सीख की जानकारी दी है ।

व्याख्या : सदाचारी एवं योग्य व्यक्तियों का चरित्र उत्तम होता है । इनसे सीख लेकर हमें अपने चरित्र को अच्छा बनाने की कोशिश करनी चाहिए । गुरु के पास श्रेष्ठ विद्या होती है। उनसे बच्चों को श्रेष्ठ विद्या ग्रहण करनी चाहिए।

ପ୍ରସଙ୍ଗ : ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶ ଆମ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ‘ମେରୀ ହିନ୍ଦୀ ପୁସ୍ତକ-୨’ର ‘ସୀଖୋ’ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ। ଏଥିରେ କବି ସଦାପ୍ସରୀ, ଯୋଗ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ଗୁରୁଙ୍କଠାରୁ ମିଳିଥିବା ଶିକ୍ଷା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି |

ବ୍ୟାଖ୍ୟା : ସଦାପ୍ସରୀ ଓ ଯୋଗ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଚରିତ୍ର ଉତ୍ତମ ହୋଇଥାଏ। ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରି ଆମେ ନିଜ ଚରିତ୍ରକୁ ଉତ୍ତମ କରିବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା ଉଚିତ | ଗୁରୁଙ୍କ ପାଖରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବିଦ୍ୟା ରହିଥାଏ। ପିଲାମାନେ ସେହି ଗୁରୁମାନଙ୍କଠାରୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବିଦ୍ୟା ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ।

शब्दार्थ :

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Geography Important Questions Chapter 4 ଜୈବମଣ୍ଡଳ Important Questions and Answers.

BE Odisha Class 7 Geography Important Questions Chapter 4 ଜୈବମଣ୍ଡଳ

Subjective Type Questions With Answers
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଶକ୍ତି ପ୍ରବାହ କ’ଶ ସଂକ୍ଷେପରେ ବୁଝାଅ ।
Answer:

1. ଉଭିଦ ଜଗତ ଉତ୍ପାଦକ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନେ ଭକ୍ଷକ ଅଟନ୍ତି ।
2. ଉଭିଦ ଦ୍ୱାରା ମାଟିରୁ ସଂଗୃହୀତ ଖଣିଜ ଲବଣ ଓ ସୌରଶକ୍ତି ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ରହେ ।
3. ତୃଣଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀ ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ ଖାଇବା ଦ୍ଵାରା ସେମାନେ ଉଭିଦଠାରୁ କିଛି ପରିମାଣର ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି (ପ୍ରାୟ ଉଭିଦଠାରେ ଥ‌ିବା ଶକ୍ତିର ଏକ-ଦଶମାଂଶ) ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।
4. ତୃଣଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀଙ୍କଠାରୁ ଏହି ଶକ୍ତି (ପ୍ରାୟ ଏକ-ଦଶମାଂଶ) ମାଂସାଶୀ ପ୍ରାଣୀ ଓ ମନୁଷ୍ୟ ପାଖକୁ ଯାଏ ।
5. ପରିସଂସ୍ଥାରେ ଏହିପରି ଶକ୍ତିର ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣକୁ ଶକ୍ତି ପ୍ରବାହ କୁହାଯାଏ । ଶକ୍ତି ପ୍ରବାହ ପ୍ରଥମ ସ୍ତରରୁ ଚତୁର୍ଥ ସ୍ତର ଆଡ଼କୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିଗରେ ହୁଏ ଓ ଶକ୍ତିର ପରିମାଣ ପ୍ରଥମ ସ୍ତରରୁ ଶୀର୍ଷ ସ୍ତର ଆଡ଼କୁ କ୍ରମଶଃ କମିଯାଏ ।

Question 2.
ଜଳ ଦୂଷିତ ହେବାର କାରଣଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:
ନିମ୍ନଲିଖୂତ କାରଣଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ଵାରା ଜଳ ଦୂଷିତ ହୁଏ, ଯଥା-

1. ବଡ଼ ବଡ଼ ସହରର ନର୍ଦ୍ଦମା ଜଳ, ଆବର୍ଜନା, କଳକାରଖାନାରୁ ବାହାରୁଥିବା ମଇଳା ଜଳରେ ମିଶିବା ।
2. କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟବହୃତ ରାସାୟନିକ ସାର ଓ କୀଟନାଶକ ଔଷଧ ଜଳରେ ମିଶିବା ।
3. ଭୂକ୍ଷୟ ଦ୍ବାରା ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କର ପଚାସଢ଼ା ଶବ ଓ ଉଭିଦର ପତ୍ର ପାଣିରେ ପଢ଼ି ପଚିବା ଦ୍ଵାରା ।
4. ଘରୋଇ କାର୍ଯ୍ୟ ଦ୍ବାରା ନିର୍ଗତ ମଇଳା ଓ ଆବର୍ଜନାଯୁକ୍ତ ଜଳ ମିଶିବା ।

Question 3.
ଜଳ, ବାୟୁ ଓ ମୃରିକା ପ୍ରଦୂଷଣ ରୋକିବା ପାଇଁ କି କି ପଦକ୍ଷେପମାନ ନିଆଯାଇ ପାରିବ ?
Answer:
ନିମ୍ନଲିଖତ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଗଲେ ଜଳ, ବାୟୁ ଓ ମୃରିକା ପ୍ରଦୂଷଣକୁ ରୋକି ହେବ, ଯଥା-

1. ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧିର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ।
2. ଜଳ, ଖଣିଜ ଲବଣ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖଣିଜ ଦ୍ରବ୍ୟର ନିୟନ୍ତ୍ରତ ବ୍ୟବହାର କରିବା ।
3. ଜଙ୍ଗଲ କ୍ଷୟ ରୋକିବା ସହ ନୂତନ ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରିବା ।
4. କଳକାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ବିଷାକ୍ତ ଧୂଆଁକୁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବିଶୋଧ କରି ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଛାଡ଼ିବା ଏବଂ ଶିଳ୍ପଜାତ ଆବର୍ଜନାର ପୁନଃଚକ୍ରଣ କରିବା ।
5. ରାସାୟନିକ ସାର ଓ କୀଟନାଶକ ଔଷଧର ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଏବଂ ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଜୈବସାର ଓ ଜୈବ କୀଟନାଶକର ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା ।
6. ଯାନବାହନରେ କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲ, ଡିଜେଲ ଇନ୍ଧନ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବିଦ୍ୟୁତଶକ୍ତି, ସି.ଏଚ୍.ଜି. ଗ୍ୟାସ୍ ବ୍ୟବହାର କରିବା ।
7. ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ମଳ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜୈବିକ ଆବର୍ଜନାରୁ ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ ଓ ଜୈବିକ ସାର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ।

Question 4.
ମୃରିକାରେ ଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

1. ମୃତ୍ତିକା କଠିନ, ତରଳ ଓ ଗ୍ୟାସୀୟ ପଦାର୍ଥ ଉପାଦାନ ଦ୍ଵାରା ଗଠିତ । ଏହି ମୃତ୍ତିକାର କଠିନ ଅଂଶ ଉଭୟ ଅଜୈବିକ ଶିଳାରେଣୁ ଓ ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥରେ ଗଠିତ ।
2. ଏହି ଅଜୈବିକ ଶିଳାରେଣୁରେ ବୃକ୍ଷ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ପଟାସିୟମ୍, ମାଗ୍ନେସିୟମ୍, ସଲ୍‌ଫର୍‌, ବୋରନ୍, ଫସ୍‌ଫରସ୍, କାଲ୍‌ସିୟମ୍, ଲୌହ ଓ ତମ୍ବା ଆଦି ପୋଷକ ପଦାର୍ଥ ରହିଥାଏ ।
3. ମୁଭିକାର କଠିନ ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥରେ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦର ଅପଘଟିତ କ୍ଷୟାଂଶ ହିଁ ରହିଥାଏ ।
4. ମୂରିକାରେ ଥିବା ଜଳ ଏହାର ତରଳ ଉପାଦାନ । କାରଣ ଜଳ ବିନା ମାଟିର ପ୍ରାଣ ପ୍ରଦାନକାରୀ ଶକ୍ତି ନ ଥାଏ ।
5. ମୃତ୍ତିକାର ଛିଦ୍ରରେ ଅମ୍ଳଜାନ, ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ଉଦ୍‌ଜାନ ଭଳି ଗ୍ୟାସ୍ ରହିଥାନ୍ତି ।

Question 5.
କ୍ରାନ୍ତୀୟ ପଶ୍ଚିମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
Answer:

1. ବାର୍ଷିକ ହାରାହାରି ୧୦୦ରୁ ୨୦୦ ସେ.ମି. ବୃଷ୍ଟିପାତ ପାଉଥ‌ିବା ଅଞ୍ଚଳରେ କ୍ରାନ୍ତୀୟ ପର୍ଶୁ ମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ।
2. ବୃଷ୍ଟିପାତ ସାଧାରଣତଃ ଋତୁଭିଭିକ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ମୌସୁମୀ ଅରଣ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
3. ଭାରତର ଅଧିକାଂଶ ଅଞ୍ଚଳ, ଉତ୍ତର ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଓ ମଧ୍ୟ- ଆମେରିକାରେ ଏହିପ୍ରକାର ଅରଣ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ।
4. ଶୁଷ୍କ ଋତୁରେ ଏହି ଅରଣ୍ୟର ବୃକ୍ଷଗୁଡ଼ିକ ପତ୍ରଝଡ଼ା ଦେଇଥାନ୍ତି ।
5. ଏହି ଅରଣ୍ୟର ବୃକ୍ଷଗୁଡ଼ିକ ଗମ୍ବୁଜାକାର, ଶକ୍ତ ଓ ଉଚ୍ଚ । ଚନ୍ଦନ, ଶାଗୁଆନ, ଶାଳ, ପିଆଶାଳ, ଶିଶୁ, ଅସନ, କୁରୁମ ଆଦି ଏହି ଅରଣ୍ୟର ପ୍ରଧାନ ବୃକ୍ଷ ।

Question 6.
କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଚିରହରିତ୍‌ ଅରଣ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:

1. ବାର୍ଷିକ ହାରାହାରି ୨୦୦ ସେ.ମି.ରୁ ଅଧିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ହେଉଥ‌ିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ଏ ପ୍ରକାର ଅରଣ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ।
2. ଏହି ଅରଣ୍ୟ ଚିରସବୁଜ ରହିଥାଏ । ତେଣୁ ଏହାକୁ ଚିରହରିତ୍‌ ଅରଣ୍ୟ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
3. ଏହି ଅରଣ୍ୟ ଅତି ଘଞ୍ଚ ଓ ବୃକ୍ଷଗୁଡ଼ିକ ଅତି ଡେଙ୍ଗା, ଭୂମିରେ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ପଡ଼ିପାରେ ନାହିଁ । ଫଳରେ ଭୂମି ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ରହେ ।
4. ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ଅରଣ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଜାତିର ପକ୍ଷୀ, ମାଙ୍କଡ଼, ସରୀସୃପ, କୁମ୍ଭୀର ଓ ଜଳହସ୍ତୀ ଆଦି ବାସ କରନ୍ତି ଏବଂ ଆବଲୁସ୍, ମେହୋଗାନୀ, ରୋଜ୍ଉଡ୍, ରେନିଲା, ରବର ଜାତୀୟ ବୃକ୍ଷ ଦେଖାଯାଏ ।
5. ନିରକ୍ଷବୃତ୍ତର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ୧୦° ଉତ୍ତର ଓ ଦକ୍ଷିଣ ସମାକ୍ଷରେଖା ଅନ୍ତର୍ଗତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହି ଅରଣ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ । କଙ୍ଗୋ ଓ ଆମାଜନ ନଦୀର ଅବବାହିକା, ପୂର୍ବ ଆଫ୍ରିକା ଓ ଇଣ୍ଡୋନେ ସିଆ, ଭାରତର ମେଘାଳୟ ଓ ପଶ୍ଚି ମଘାଟ ପର୍ବତମାଳାର ପଶ୍ଚିମ ପାର୍ଶ୍ବରେ ଏ ପ୍ରକାର ଅରଣ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ।

Question 7.
ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣର କାରଣଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ? ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ କେଉଁ ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରେ ?
Answer:
କାରଣ :

1. ଅଗ୍ନି ଉଦ୍‌ଗିରଣ ସମୟରେ ଶହ ଶହ ଟନ୍‌ ପରିମାଣର ଆଗ୍ନେୟ ଭସ୍ମ ଓ ଗ୍ୟାସ୍ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶେ ।
2. ବିଭିନ୍ନ କଳକାରଖାନା, ମଟରଗାଡ଼ି, ଉଡ଼ାଜାହାଜ, ଆଣବିକ ବିସ୍ଫୋରଣ, ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ରରୁ ନିର୍ଗତ ବିଷାକ୍ତ ଧୂଳିଧୂଆଁ ବାୟୁରେ ମିଶେ ।
3. ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଖଣିଜ ତଥା ଜୈବିକ ଜାଳେଣି (କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲ, ଡିଜେଲ ଆଦି)ର ବ୍ୟବହାର ଯୋଗୁ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ହୁଏ ।
4. ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ସମୟରେ ତଥା କାଠ, ବାଉଁଶ ଓ ଗୋବର ଘସି ଆଦି ଜଳିବା ଦ୍ଵାରା ବାୟୁ ଦୂଷିତ ହୁଏ ।
5. ଏହା ଶ୍ଵାସନଳୀ ଓ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌କୁ ସଂକ୍ରମିତ କରେ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଆଲର୍ଜି, ଚର୍ମକର୍କଟ, ଯକ୍ଷ୍ମା ତଥା ସ୍ନାୟବିକ ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଖାଦ୍ୟ ଶୃଙ୍ଖଳ କ’ଣ ଉଦାହରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
Answer:

1. ପରିସଂସ୍ଥା ଅନ୍ତର୍ଗତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବ ଖାଦ୍ୟ ତଥା ଶକ୍ତି ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ଜୀବ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ଏହାକୁ ଖାଦ୍ୟ ଶୃଙ୍ଖଳ କୁହାଯାଏ ।
2. ଖାଦ୍ୟ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ଜୀବ ଏକ କଡ଼ି ପରି କାମ କରିଥାଏ । ଗୋଟିଏ କଡ଼ି ‘ଖାଦ୍ୟ’ ହେଲେ ଅନ୍ୟଟି ‘ଖାଦକ’ । ସେହିପରି ‘ଖାଦକ’ କଡ଼ି ଖାଦ୍ୟ ହେଲାବେଳେ ପରବର୍ତ୍ତୀ କଡ଼ି ଖାଦକ ହୁଏ ।
3. ଉଦାହରଣ : ବିଭିନ୍ନ ପୋକଜୋକ ଆଦିକୁ ବେଙ୍ଗ ଖାଇଥାଏ ।
4. ବେଙ୍ଗକୁ ଛୋଟ ସାପ, ଛୋଟ ସାପକୁ ବଡ଼ ସାପ, ବଡ଼ ସାପକୁ ନେଉଳ, ନେଉଳକୁ ଛଞ୍ଚାଣ ଖାଇ ବଞ୍ଚିଥାନ୍ତି । ପ୍ରାଣୀମାନେ ମରିଗଲା ପରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ଅପଘଟନ କରି ମାଟିରେ ମିଶାଏ ।

Question 2.
ଜୈବ ଭାରସାମ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଯାଏ ?
Answer:

1. ଖାଦ୍ୟ-ଖାଦକ ସମ୍ପର୍କ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଶକ୍ତି ପିରାମିଡ୍‌ର ପ୍ରଥମ ସ୍ତରରୁ ଚତୁର୍ଥ ସ୍ତର ଆଡ଼କୁ ଜୀବ ସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ ପାଇବା ଜରୁରୀ ।
2. ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ତରର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ଯରେ ସଂଖ୍ୟାଗତ ସୁସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୁଏ । ଏହି ପରି ସଂଖ୍ଯାଗତ ସୁସମ୍ପର୍କକୁ ଜୈବ ଭାରସାମ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
3. ଅତ୍ୟଧିକ ଜଙ୍ଗଲ ଧ୍ଵଂସ ଫଳରେ ବିଭିନ୍ନ ଶକ୍ତି ସ୍ତର ମଧ୍ଯରେ ସଂଖ୍ୟାଗତ ସୁସମ୍ପର୍କ ନଷ୍ଟ ହେଉଛି । ଫଳରେ ଅନେକ ପ୍ରଜାତିର ବୃକ୍ଷଲତା ଓ ପ୍ରାଣୀ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ ହେବାକୁ ବସିଲେଣି । ଫଳରେ ଜୈବ ଭାରସାମ୍ୟ ନଷ୍ଟ ହେବାରେ ଲାଗିଛି ।
4. ନିମ୍ନ ସ୍ତରଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେଲେ ଚତୁର୍ଥ ସ୍ତରରେ ଥ‌ିବା ମଣିଷ | ନିଶ୍ଚିତଭାବେ ବିପଦଗ୍ରସ୍ତ ହେବ । ତେଣୁ ଜୈବ ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷା ଦିଗରେ ଯନୂବାନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

Question 3.
ମୃତ୍ତିକାର ରଙ୍ଗ କାହା କାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ଓ କିପରି ?
Answer:

1. ମୃତ୍ତିକାର ରଙ୍ଗ ଶିଳାର ପ୍ରକାର, ଜୈବିକ ଅଂଶର ପରିମାଣ ଓ ଜଳବାୟୁ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
2. ଜୀବାଂଶ କମ୍ ଥିଲେ ମୃତ୍ତିକାର ରଙ୍ଗ ହାଲୁକା ବା ଧଳା ଏବଂ ଜୀବାଂଶ ବେଶୀ ପରିମାଣରେ ଥିଲେ ମୃରିକା ଗାଢ଼ ରଙ୍ଗର ହୁଏ ।

Question 4.
ମୃରିକାରେ କେତୋଟି ଆକାରର ଶିଳାରେଣୁ ରହିଛି ଓ କ’ଣ କଣ ?
Answer:

1. ମୃତ୍ତିକାରେ ଚାରୋଟି ଆକାରର ଶିଳାରେଣୁ ରହିଛି ।
2. ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି- ଗୋଡି଼, ବାଲି, ପଟୁ ଓ କର୍ଦ୍ଦମ ।

ଉଚ୍ଚ ପାର୍ବତ୍ୟ ଭୂମିରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଅରଣ୍ୟ

Question 1.
ଦେଖାଯାଏ କାହିଁକି ?
Answer:

1. ଉଚ୍ଚତା ବଢ଼ିଲେ ତାପମାତ୍ରା ହ୍ରାସ ପାଏ । ଫଳରେ ଜଳବାୟୁରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟେ ଓ ଜଳବାୟୁ ଅନୁସାରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍ଭଦ ଦେଖାଯାଏ ।
2. ତେଣୁ ଉଚ୍ଚ ପାର୍ବତ୍ୟ ଭୂମିର ପାଦଦେଶରୁ ଶୀର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଚ୍ଚତା ଭେଦରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଜଳବାୟୁ ଅନୁଭୂତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଚିରହରିତ୍‌ ଅରଣ୍ୟ, ପର୍ଣ୍ଣମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟ, ସରଳବର୍ଗୀୟ ଅରଣ୍ୟ ଓ ତୁନ୍ଦ୍ରା ଉଦ୍ଭିଦ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।

Question 2.
ସାଭାନାକୁ କାହିଁକି ପୃଥ‌ିବୀର ପଶୁଶାଳା କୁହାଯାଏ ?
Answer:

1. ସାଭାନ୍ନା ତୃଣଭୂମିରେ ଖାଦ୍ୟ ସୁଲଭତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ହାତୀ, ଜେବ୍ରା, ହରିଣ, ଜିରାଫ୍, ବଣ୍ୟମହିଷ ଭଳି ତୃଣଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀ ଦେଖାଯାନ୍ତି ।
2. ତୃଣଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ଖାଉଥିବା ମାଂସାଶୀ ପ୍ରାଣୀ, ଯଥା- ବାଘ, ଚିତାବାଘ, ସିଂହ ଆଦି ଏଠାରେ ରହିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଏହାକୁ ପୃଥ‌ିବୀର ପ୍ରାକୃତିକ ପଶୁଶାଳା କୁହାଯାଏ ।

Question 3.
ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣର କୁଫଳଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:

1. ଶ୍ଵାସନଳୀ ଓ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌ ସଂକ୍ରମଣ, ଆଲର୍ଜି, ଚର୍ମକର୍କଟ, ଯକ୍ଷ୍ମା ଓ ତଥା ସ୍ନାୟବିକ ରୋଗର ଶିକାର ହୋଇ ବହୁ ଲୋକ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରୁଛନ୍ତି ।
2. ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ଯୋଗୁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଉତ୍ତପ୍ତ ହେଉଛି । ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳର ଜଳବାୟୁ ଓ ପାଣିପାଗରେ ଅନିୟମିତତା ଦେଖାଦେଉଛି ।
3. କିଛି ସ୍ଥାନରେ ଅମ୍ଳବର୍ଷା ହେଉଛି । ଏହାର କୁପ୍ରଭାବ ମଣିଷ, ଜୀବଜଗତ ଓ ଉଭିଦ ଜଗତ ଉପରେ ପଡ଼ୁଛି ।

Question 4.
ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣର କୁପ୍ରଭାବଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:

1. ଆଜିକାଲି ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ତୁଳନାରେ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣ ମାତ୍ରା ସର୍ବାଧିକ ଅନୁଭୂତ ହୁଏ ।
2. ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଶବ୍ଦରେ କିଛି ଲୋକ କାଲ ହୋଇଯାଇଥା’ନ୍ତି ।
3. ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଯାନବାହନ ତଥା କଳକାରଖାନାରୁ ବାହାରୁଥିବା ଉଚ୍ଚ ଶବ୍ଦ ଯୋଗୁଁ ଲୋକଙ୍କର ଶ୍ରବଣ ଶକ୍ତି ଉପରେ କୁପ୍ରଭାବ ପଡ଼ୁଛି । ଲୋକମାନଙ୍କଠାରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ମୁଣ୍ଡବ୍ୟଥା, ମସ୍ତିଷ୍କ ବିକୃତି ରୋଗ ବଢ଼ିବାରେ ଆଶଙ୍କା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।

Question 5.
କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଚିରହରିତ୍‌ ଅରଣ୍ୟରେ କେଉଁ ଜାତୀୟ ବୃକ୍ଷ ଦେଖାଯାଏ ?
Answer:
କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଚିରହରିତ୍‌ ଅରଣ୍ୟରେ ଆବରୁସ୍, ମେହୋଗାନୀ, ରୋଜ୍ଉଡ୍, ଆଇରନ ଉଡ୍, ଭେନିଲା ଓ ରବର ଜାତୀୟ ବୃକ୍ଷ ଦେଖାଯାଏ ।

Question 6.
କ୍ରାନ୍ତୀୟ ପର୍ଷ ମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟରେ କେଉଁ ବୃକ୍ଷସବୁ ଦେଖାଯାଏ ?
Answer:
ଚନ୍ଦନ, ଶାଗୁଆନ, ଶାଳ, ପିଆଶାଳ, ଶିଶୁ, ଅସନ, କୁରୁମ ଆଦି ବୃକ୍ଷ କ୍ରାନ୍ତୀୟ ପର୍ଣ୍ଣ ମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟରେ ଦେଖାଯାଏ ।

Question 7.
ଟାଇଗା ଅରଣ୍ୟରେ କେଉଁ ଜୀବଜନ୍ତୁ ଦେଖାଯା’ଛି ?
Answer:
ଟାଇଗା ଅରଣ୍ୟରେ ଧଳା କୋକିଶିଆଳି, ମିକ୍ସ୍, ଧଳାଭାଲୁ ଆଦି ଜୀବଜନ୍ତୁ ଦେଖାଯା’ନ୍ତି ।

Question 8.
ତୁନ୍ଦ୍ରାଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ସିଲ୍, ତିମି, ୱାଲ୍‌ରସ୍, ବଲ୍‌ଗା ହରିଣ, ମେରୁ ଭାଲୁ, ବରଫ କୋକିଶିଆଳୀ ଓ ମେରୁ ପେଚା ଆଦି ପ୍ରାଣୀମାନେ ତୁଦ୍ରାଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯା’ନ୍ତି ।

Question 9.
ଜୁଆରିଆ ଅରଣ୍ୟ କ’ଣ ? ଏଠାରେ କି କି ବୃକ୍ଷ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ?
Answer:

1. କ୍ରାନ୍ତିମଣ୍ଡଳ ଅନ୍ତର୍ଗତ ନଦୀମୁହାଣ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଜୁଆର ପାଣି ମାଡ଼ୁଥିବା ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଅରଣ୍ୟକୁ ଜୁଆରିଆ ଅରଣ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
2. ସୁନ୍ଦରୀ, ହେନ୍ତାଳ, ଝାଉଁ, ତାଳ, ନଡ଼ିଆ ଓ ଗୁଆ ଆଦି ଏ ଅରଣ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ବୃକ୍ଷ ଅଟେ ।

Question 10.
ତୁନ୍ଦ୍ରାଞ୍ଚଳରେ କେତେ ମାସ ଗ୍ରୀଷ୍ମଋତୁ ଓ ଏଠାରେ କି କି ପ୍ରକାର ଉଭିଦ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ?
Answer:

1. ତୁଦ୍ରାଞ୍ଚଳରେ ବର୍ଷରେ ମାତ୍ର ଦୁଇ ମାସ ଗ୍ରୀଷ୍ମଋତୁ ହୋଇଥାଏ ।
2. ଗ୍ରୀଷ୍ମଋତୁରେ ବରଫ ତରଳିଲେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ମସ୍, ଲାଇକେନ୍ ଭଳି ଛୋଟ ଗୁଳ୍ମ ଜନ୍ମିଥାଏ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍ପଣୀ ଲେଖ

1. ପରିସଂସ୍ଥା :
Answer:

• ଜୈବିକ ଓ ଅଜୈବିକ ଉପାଦାନ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ପାରସ୍ପରିକ ସଂବନ୍ଧି ଯୋଗୁ ସୃଷ୍ଟ ପରିବେଶକୁ ପରିସଂସ୍ଥା କୁହାଯାଏ । ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପରିସଂସ୍ଥା ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ପରିସଂସ୍ଥା ।
• ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ଜୈବିକ ଓ ଅଜୈବିକ ଉପାଦାନ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତଃସମ୍ବନ୍ଧ ଯୋଗୁ ଅନେକ ଛୋଟବଡ଼ ପରିସଂସ୍ଥା ଗଢ଼ିଉଠିଛି ।

2. ଜୁଆରିଆ ଅରଣ୍ୟ :
Answer:
କ୍ରାନ୍ତମଣ୍ଡଳ ଅନ୍ତର୍ଗତ ନଦୀମୁହାଣ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଜୁଆର ପାଣି ମାଡ଼ୁଥ‌ିବା ସନ୍ତ ସନ୍ତୋ ଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ଜୁଆରିଆ ଅରଣ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ । ସୁନ୍ଦରୀ, ହେନ୍ତାଳ, ଝାଉଁ, ତାଳ, ନଡ଼ିଆ, ଗୁଆ ଆଦି ଉଭୟ ମଧୁର ଓ ଲୁଣି ପାଣିରେ ବଢ଼ି ପାରୁଥିବା ବୃକ୍ଷ ଦେଖାଯାଏ ।

3. ତୁନ୍ଦ୍ରା ଉଭିଦ :
Answer:

• ମେରୁ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ବର୍ଷର ୧୦ ମାସ ଅଧିକ ଥଣ୍ଡା ହୁଏ ଓ ଦୁଇ ମାସ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁ ।
• ଗ୍ରୀଷ୍ମଋତୁରେ ବରଫ ତରଳିଲେ ମସ୍, ଲାଇକେନ୍ ଭଳି ଛୋଟଛୋଟ ଗୁଳ୍ମ ଜନ୍ମେ । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ତୁନ୍ଦ୍ରା ଉଭିଦ କହନ୍ତି ।

କାରଣ ଦର୍ଶାଅ

Question 1.
ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ଚମଡ଼ା ଅଧିକ ଲୋମଯୁକ୍ତ ।
Answer:

1. ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ବର୍ଷର ୧୦ ମାସ ଅଧୁକ ଥଣ୍ଡା ଅନୁଭୂତ ହୁଏ ।
2. ପ୍ରବଳ ଶୀତରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ନିମନ୍ତେ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ଚମଡ଼ା ଅଧିକ ଲୋମଯୁକ୍ତ । ଲୋମ ତାପର କୁପରିବାହୀ ଥ‌ିବାରୁ ଶୀତର ପ୍ରଭାବରୁ ସେମାନେ ରକ୍ଷା ପାଆନ୍ତି ।

Question 2.
ସରଳବର୍ଗୀୟ ଅରଣ୍ୟରେ ଶଙ୍କୁ ଆକାରର ବୃକ୍ଷ ଦେଖାଯାଏ ।
Answer:

1. ସରଳବର୍ଗୀୟ ଅରଣ୍ୟ ଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ତୁନ୍ଦ୍ରାଞ୍ଚଳ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ତୁଷାରପାତ ହୋଇଥାଏ ।
2. ଶଙ୍କୁ ଆକାର ବୃକ୍ଷରେ ତୁଷାରପାତ ହେଲେ ତାହା ଶୀଘ୍ର ଖସି ଭୂମିରେ ପଡ଼ିବା ସୁବିଧାଜନକ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ସରଳବର୍ଗୀୟ ଅରଣ୍ୟରେ ଶଙ୍କୁ ଆକାରର ବୃକ୍ଷ ଦେଖାଯାଏ ।

Question 3.
ଓଟକୁ ମରୁଭୂମିର ଜାହାଜ କୁହାଯାଏ ।
Answer:

1. ଓଟ ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ପାଣି ନ ପିଇ ବଞ୍ଚି ରହିପାରେ ଏବଂ ବାଲୁକାରାଶି ଉପରେ ସହଜରେ ଯିବାଆସିବା କରିପାରେ ।
2. ତେଣୁ ଓଟକୁ ‘ମରୁଭୂମିର ଜାହାଜ’ କୁହାଯାଏ ।

Question 4.
ଉଦ୍ଭଦକୁ ଉତ୍ପାଦକ କୁହାଯାଏ ।
Answer:

1. ଉଦ୍ଭିଦ ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶରୁ ଆଲୋକ, ଜଳ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଲବଣ ଆଦି ସଂଗ୍ରହ କରି ନିଜ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ ।
2. ତେଣୁ ଉଭିଦକୁ ଉତ୍ପାଦକ କୁହାଯାଏ ।

Question 5.
ଉତ୍ତର ଆମେରିକା ପ୍ରେରୀ ଅଞ୍ଚଳକୁ ‘ପୃଥିବୀର ରୁଟିଝୁଡ଼ି କୁହାଯାଏ ।
Answer:

1. ଉତ୍ତର ଆମେରିକାର ପ୍ରେରୀ ଅଞ୍ଚଳ ଏକ ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି । ଏଠାରେ ପ୍ରଚୁର ଗହମ ଚାଷ ହୁଏ ।
2. ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶକୁ ଗହମ ଯୋଗାଉଥିବାରୁ ଏହାକୁ ପୃଥ‌ିବୀର ରୁଟିଝୁଡ଼ି କୁହାଯାଏ ।

Question 6.
ମୃରିକା ଆମ ପାଇଁ ଏକ ଅମୂଲ୍ୟ ସମ୍ପଦ ।
Answer:

1. ଉଭିଦଗୁଡ଼ିକ ବଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଭୂପୃଷ୍ଠର ମୃତ୍ତିକା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରାଣୀ ବଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବା ପରୋକ୍ଷଭାବେ ଉଦ୍ଭାବ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।
2. ମନୁଷ୍ୟ ତା’ର ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା, ଯଥା- ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର ଓ ବାସଗୃହ ପାଇଁ ଭୂପୃଷ୍ଠସ୍ଥ ମୃତ୍ତିକା ଉପରେ ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ତେଣୁ ମୃରିକା ଆମ ପାଇଁ ଏକ ଅମୂଲ୍ୟ ସମ୍ପଦ ।

Question 7.
ମରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ କଣ୍ଟାବୁଦାମାନ ଦେଖାଯାଏ ।
Answer:
ମରୁ ଅଞ୍ଚଳ ଅଧିକ ତାପମାତ୍ରା, ଅତି କମ୍ ବୃଷ୍ଟିପାତ ତଥା ଅନୁର୍ବର ବାଲିଆ ମାଟି ଯୋଗୁଁ ଏଠାରେ ଛୋଟ ଛୋଟ କଣ୍ଟାବୁଦାମାନ ଦେଖାଯାଏ ।

ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ

1. କ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି ଓ ନାତିଶୀତୋଷ୍ଣ ତୃଣଭୂମି
Answer:

2. ଦୋରସା ମାଟି ଓ ଜାଦୁଆ ମାଟି
Answer:

3. ଅବଶିଷ୍ଟ ମୃତ୍ତିକା ଓ ଅପସୃତ ମୃରିକା
Answer:

4. ତୃଣଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀ ଓ ମାଂସାଶୀ ପ୍ରାଣୀ
Answer:

5. ଉତ୍ପାଦକ ଓ ଭକ୍ଷକ
Answer:

6. ସାଭାଜା ଓ ପ୍ରେରୀ
Answer:

7. ପଶ୍ଚିମୋଚୀ ଉଦ୍ଭବ ଓ ସରଳବର୍ଗୀୟ ଉଦ୍ଭଦ
Answer:

ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ।

Question i.
କାହାର ସମାହାରରେ ମଜ୍ଜିକା ଗଠିତ ?
Answer:
ମୃତ୍ତିକା କଠିନ, ତରଳ ଓ ଗ୍ୟାସୀୟ ପଦାର୍ଥର ସମାହାରରେ ଗଠିତ ।

Question ii.
ମୂଇଁକାର କଠିନ ଅଂଶ କେଉଁ ପଦାର୍ଥରେ ଗଠିତ ?
Answer:
ମୃତ୍ତିକାର କଠିନ ଅଂଶ ଉଭୟ ଶିଳାରେଣୁ ଓ ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥରେ ଗଠିତ।

Question iii.
ମୃର୍ତ୍ତିକାର ରଙ୍ଗ କାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ?
Answer:
ଶିଳାର ପ୍ରକାର, ଜୈବିକ ଅଂଶର ପରିମାଣ ଓ ଜଳବାୟୁ ଉପରେ ମୃତ୍ତିକାର ରଙ୍ଗ ନିର୍ଭର କରେ।

Question iv.
ମୂଇଁକାରେ ମୁଖ୍ୟତଃ କେତୋଟି ଆକାରର ଶିଳାରେଣୁ ରହିଥାଏ ଓ ସେଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ କ’ଣ ?
Answer:
ମୃଭିକାରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଚାରୋଟି ଆକାରର ଶିଳାରେଣୁ ରହିଥାଏ; ଯଥା- ଗୋଡି଼, ବାଲି, ପଟୁ ଓ କର୍ଦ୍ଦମ।

Question v.
ଦୋରସା ମାଟି କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
Answer:
ବାଲି, ପଟୁ, କର୍ଦ୍ଦମର ସୁଷମ ବିଶ୍ରଣରେ ଦୋରସା ମାଟି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

Question vi.
ଅବଶିଷ୍ଟ ମୁଭିକା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଶିଳା ଚୂର୍ଣ୍ଣବିଚୂର୍ଣ ହୋଇ ସେହି ସ୍ଥାନରେ ମୃତ୍ତିକାରେ ପରିଣତ ହେଲେ, ତାକୁ ଅବଶିଷ୍ଟ ମୃତ୍ତିକା କୁହାଯାଏ।

Question vii.
ଅପସୃତ ମୁଷ୍ଟିକା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ନଦୀ, ହିମବାହ ଓ ବାୟୁପ୍ରବାହଦ୍ଵାରା ଅପସୃତ ଶିଳାରେଣୁ ନିମ୍ନଭୂମିରେ ଜମା ମୃରିକାକୁ ଅପସୃତ ମୃଭିକା କୁହାଯାଏ।

Question viii.
ପରିସଂସ୍ଥା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଜୈବିକ ଓ ଅଜୈବିକ (ଭୂମିରୂପ, ଜଳବାୟୁ, ମୃତ୍ତିକା) ଉପାଦାନ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପାରସ୍ପରିକ ସମ୍ବନ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟ ପରିବେଶକୁ ପରିସଂସ୍ଥା କୁହାଯାଏ।

Question ix.
କାଦୁଆ ମାଟି କିପରି ଗଠିତ ହୁଏ ?
Answer:
ମୃତ୍ତିକାରେ କର୍ଦ୍ଦମ ପରିମାଣ ଅଧିକ ହେଲେ କାଦୁଆ ମାଟି ଗଠିତ ହୁଏ ।

Question x.
ଟାଇଗା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଉତ୍ତର ଗୋଲାର୍ଦ୍ଧର ୫୦° ରୁ ୭୦° ସମାକ୍ଷରେଖା ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ସରଳବର୍ଗୀୟ ଅରଣ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ଓ ଏହି ଅଞ୍ଚଳକୁ ଟାଇଗା କୁହାଯାଏ ।

Question xi.
କାହାକୁ ପୃଥିବୀର ପଶୁଶାଳା କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସାଭାନ୍ନାକୁ ପୃଥ‌ିବୀର ପଶୁଶାଳା କୁହାଯାଏ ।

Question xii.
କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳ ଶିକାରୀର ସ୍ବର୍ଗଭାବେ ପରିଚିତ ?.
Answer:
ସାଭାନ୍ନା ଅଞ୍ଚଳ ଶିକାରୀର ସ୍ଵର୍ଗଭାବେ ପରିଚିତ ।

Question xiii.
ମରୁଭୂମିର ମରୁଦ୍ୟାନମାନଙ୍କରେ କେଉଁ ବୃକ୍ଷ ଦେଖାଯାଏ ?
Answer:
ମରୁଭୂମିର ମରୁଦ୍ୟାନମାନଙ୍କରେ ନାଗଫେଣୀ, ଖଜୁରୀ, ସିଜୁ, ବାବୁଲ ଜାତୀୟ ବୃକ୍ଷ ଦେଖାଯାଏ ।

Question xiv.
ବ୍ରାଜିଲରେ ତୃଣଭୂମିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବ୍ରାଜିଲରେ ତୃଣଭୂମିକୁ କ୍ୟାମ୍ପାସ୍ କୁହାଯାଏ।

Question xv.
ଆର୍ଜେଣ୍ଟିନାରେ ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଆର୍ଜେଣ୍ଟିନାରେ ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମିକୁ ପମ୍ପାସ୍ କୁହାଯାଏ।

ପ୍ରତ୍ୟେକର ସଂଜ୍ଞା ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କର।

i. ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶ :
Answer:
ଜଳ, ସ୍ଥଳ, ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ପରିବେଶକୁ ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶ କୁହାଯାଏ ।

ii. ଜୈବମଣ୍ଡଳ :
ଜୀବନ ଧାରଣ ପାଇଁ
Answer:
ଅଶ୍ମମଣ୍ଡଳ, ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଓ ବାରିମଣ୍ଡଳ ଅନ୍ତର୍ଗତ ପାରସ୍ପରିକ ସମ୍ବନ୍ଧ ଥିବା ତଥା ଆବଶ୍ୟକ ଉପାଦାନ ଥ‌ିବା ପତଳା କୁହାଯାଏ ।

iii. ପରିସଂସ୍ଥା :
Answer:
ସ୍ତରକୁ ଜୈବମଣ୍ଡଳ ଜୈବିକ ଓ ଅଜୈବିକ (ଭୂମିରୂପ, ଜଳବାୟୁ, ମୃତ୍ତିକା) ଉପାଦାନ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପାରସ୍ପରିକ ସମ୍ବନ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟ ପରିବେଶକୁ ପରିସଂସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ।

iv. ଜୀର୍ବାଳୀ :
Answer:
ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୌଗୋଳିକ ସୀମାରେଖା ଭିତରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ଛୋଟ ବଡ଼ ପରିସଂସ୍ଥାର ସମାହାରକୁ ଜୀବାଳୀ (Biome) କୁହାଯାଏ ।

v. ଖାଦ୍ୟ ଶୃଙ୍ଖଳ :
Answer:
କୌଣସି ପରିସଂସ୍ଥା ଅନ୍ତର୍ଗତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବ ଖାଦ୍ୟ ତଥା ଶକ୍ତି ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ଜୀବ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ଏହାକୁ ଖାଦ୍ୟ ଶୃଙ୍ଖଳ କୁହାଯାଏ ।

vi. ଖାଦ୍ୟ କାଲକ :
Answer:
କୌଣସି ପରି ସଂସ୍ଥାରେ ଛନ୍ଦାଛନ୍ଦି ହୋଇ ରହିଥ‌ିବା ଖାଦ୍ୟଶୃଙ୍ଖଳଗୁଡ଼ିକୁ ଖାଦ୍ୟ ଜାଲକ (Food Web) କୁହାଯାଏ ।

vii. ମୁଭିକା :
Answer:
ମୃତ୍ତିକା ହେଉଛି କଠିନ (ଶିଳାରେଣୁ ଓ ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥ), ତରଳ (ଜଳ) ଓ ଗ୍ୟାସୀୟ (ଅମ୍ଳଜାନ, ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ଉଦ୍‌ଜାନ ଭଳି ଗ୍ୟାସ) ପଦାର୍ଥର ସମାହାର ।

viii. ଟାଇଗା
Answer:
ସରଳବର୍ଗୀୟ ଅରଣ୍ୟକୁ ରୁଷୀୟ ଭାଷାରେ ଟାଇଗା କୁହାଯାଏ । ଯାହାର ଅର୍ଥ ବିଶୁଦ୍ଧ, ଅସ୍ପୃଶ୍ୟ ।

ix. ସାଭାନ୍ନା :
Answer:
ଆଫ୍ରିକାର କ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି ।

x. କ୍ୟାମ୍ବୋସ୍ :
Answer:
ବ୍ରାଜିଲ୍‌ରେ ଥ‌ିବା କ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି ।

xi) ଲିଆନୋସ୍ :
Answer:
ଭେନେଜୁଏଲାରେ ଥ‌ିବା କ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି ।

xii. ପ୍ରେରୀ :
Answer:
ଉତ୍ତର ଆମେରିକାର ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି ।

xiii. ଷ୍ଟେପ୍ :
Answer:
ମଧ୍ଯ-ଏସିଆର ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି ।

xiv. ଡାଉନ୍ସ :
Answer:
ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆର ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି ।

xv. ପମ୍ପାସ :
Answer:
ଆର୍ଜେଣ୍ଟିନାର ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି ।

xvi. ଭେଲ୍‌ :
Answer:
ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି ।

xvii) ଶକ୍ତି ପିରାମିଡ୍ :
Answer:
ଖାଦ୍ୟ ଶୃଙ୍ଖଳର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ତରରେ ଏକକ ସମୟ ଓ ଅଞ୍ଚଳରେ ଆହରଣ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଶକ୍ତି ପରିମାଣ ଦର୍ଶାଉଥ‌ିବା ପିରାମିଡ୍ ସଦୃଶ ଗ୍ରାଫିକ୍ ଚିତ୍ର ।

ପ୍ରତ୍ୟେକ ବାକ୍ୟାଶକୁ ଗୋଟିଏ/ଦୁଇଟି ଭୌଗୋଳିକ ଶବ୍ଦରେ ପ୍ରକାଶ କର ।

i. କଙ୍ଗୋ ଓ ଆମାଜନ ଅବବାହିକାରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ଅରଣ୍ୟ ।
Answer
କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଚିରହରିତ୍‌ ଅରଣ୍ୟ

ii. ଶୁଷ୍କ ଋତୁରେ ପତ୍ରଝଡ଼ା ଦେଉଥ‌ିବା ଅରଣ୍ୟ ।
Answer
କ୍ରାନ୍ତୀୟ ପର୍ଣ୍ଣମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟ

iii. ଭାରତର ଅଧିକାଂଶ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଅରଣ୍ୟ ।
Answer
କ୍ରାନ୍ତୀୟ ପଶ୍ଚିମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟ

iv. ଉଭୟ ମଧୁର ଓ ଲୁଣି ପାଣିରେ ବଢ଼ିପାରୁଥିବା ବୃକ୍ଷର ଅରଣ୍ୟ ।
Answer
ଜୁଆରିଆ ଅରଣ୍ୟ

v. ବ୍ରାଜିଲର କ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି ।
Answer
କ୍ୟାସ

vi. ଶିକାରୀର ସ୍ଵର୍ଗ ଭାବେ ପରିଚିତ ଅଞ୍ଚଳ ।
Answer
ସାଇନ୍ନା

vii. ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି ।
Answer
ଭେଲ୍ ଡ

viii. ଖାଦ୍ୟଶୃଙ୍ଖଳର ଶେଷ କଢ଼ି ।
Answer
ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ

ix. କୌଣସି ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥଳଭାଗ ଓ ଜଳରାଗ ଅନ୍ତର୍ଗତ ବୃହତ୍ ପରିସଂସ୍ଥା ।
Answer
ଜୀବାଳୀ

x. କ୍ରାନ୍ତିମଣ୍ଡଳ ଅନ୍ତର୍ଗତ ନଦୀମୁହାଣ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଜୁଆର ପାଣି ମାଡ଼ୁଥିବା ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ଅରଣ୍ୟ ।
Answer
ଜୁଆରିଆ ଅରଣ୍ୟ

xi. ପୃଥ‌ିବୀର ରୁଟିଝୁଡ଼ି ।
Answer
ପ୍ରେରୀ

xii. ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ପାଣି ନ ପିଇ ବଞ୍ଚୁରହି ବାଲୁକାରାଶି ଉପରେ ଯିବାଆସିବା କରିପାରୁଥିବା ପ୍ରାଣୀ ।
Answer
ଓଟ

xiii. ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ପାଇଁ ଦିଲ୍ଲୀ ଭଳି କେତେକ ସହରରେ ମଟରଗାଡ଼ିରେ ବ୍ୟବହୃତ ଗ୍ୟାସ୍ ।
Answer
କମ୍ରେସ୍‌ଡ଼ ନାଚୁରାଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍

xiv. ଶବ୍ଦର ତୀବ୍ରତା ମାପିବାର ଏକକ ।
Answer
ଡେସିବେଲ୍

xv. ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଜନ୍ମ ଥ‌ିବା ଛୋଟ ଛୋଟ ମସ୍ ଓ ଲାଇକେନ୍ ଭଳି ଉଭିଦ ।
Answer
ଦ୍ରା ଉଭିଦ

xvi. ପୃଥ‌ିବୀର ପ୍ରାକୃତିକ ପଶୁଶାଳା ।
Answer
ସାଭାନା ।

ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।

Question 1.
ମସ୍ ଓ ଲାଇକେନ୍ କେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
(କ) ମରୁଭୂମି
(ଖ) କ୍ରାନ୍ତୀୟ ପଶ୍ଚିମୋଚୀ
(ଗ) କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଚିରହରିତ୍
(ଘ) ଶୀତଳ ମରୁ
Answer:
ଶୀତଳ ମରୁ

Question 2.
କେଉଁଠାରେ ବାବୁଲ ଜାତୀୟ ବୃକ୍ଷ ଦେଖାଯାଏ ?
(କ) କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଅଞ୍ଚଳ
(ଖ) ନିରକ୍ଷୀୟ ଅଞ୍ଚଳ
(ଗ) ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ଅଞ୍ଚଳ
(ଘ) ମରୁ ଓ ଅଷ୍ଟମରୁ ଅଞ୍ଚଳ
Answer:
ମରୁ ଓ ଅଷ୍ଟମରୁ ଅଞ୍ଚଳ

Question 3.
କେଉଁ ଉଦ୍ଭିଦର କାଣ୍ଡ ମାଂସଳ ?
(କ) ଚିରହରିତ୍
(ଖ) ପର୍ଣ୍ଣମୋଚୀ
(ଗ) ତୁନ୍ଦ୍ରା.
(ଘ) ମରୁ
Answer:
ମରୁ

Question 4.
ଜିଆ, ଆଲକାତରା ଆଦି ଜୀବ ମୃର୍ତ୍ତିକାର କେଉଁ ଉପାଦାନକୁ ଧରି ରଖୁବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ?
(କ) ଜଳ
(ଖ) ବାୟୁ
(ଗ) ଜଳବାୟୁ
(ଘ) ଜୈବାଂଶ
Answer:
ଜଳବାୟୁ

Question 5.
ବଡ଼ପାଟିରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା ଶବ୍ଦ
(କ) ୪୦ ଡେସିବେଲ
(ଖ) ୫୦ ଡେସିବେଲ
(ଗ) ୬୦ ଡେସିବେଲ
(ଘ) ୭୦ ଡେସିବେଲ
Answer:
୬୦ ଡେସିବେଲ

Question 6.
ବିଶ୍ଵ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ସଂଗଠନ ଓ ବିଶ୍ଵବ୍ୟାଙ୍କର ସର୍ବେକ୍ଷଣ ଅନୁସାରେ ଭାରତରେ ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗର କେତେ ଭାଗ ଦୂଷିତ ଜଳଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ?
(କ) ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ
(ଖ) ଏକ-ଚତୁର୍ଥାଂଶ
(ଗ) ଏକ-ପଞ୍ଚମାଂଶ
(ଘ) ଏକ-ଷତାଂଶ
Answer:
ଏକ-ଚତୁର୍ଥାଂଶ

Question 7.
ବର୍ତମାନ ମଟରଗାଡ଼ିରେ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ବ୍ୟବହାର ହେଉଛି ?
(କ) ମିଥେନ୍
(ଖ) ଏଲ୍.ପି.ଜି.
(ଗ) ସି.ଏନ୍.ଜି.
(ଘ) ସି.ଏଫ୍.ଏସ୍
Answer:
ସି.ଏଚ୍.ଜି.

Question 8.
କେଉଁଟି ଚୁନ୍ଦ୍ରାଞ୍ଚଳ ପ୍ରାଣୀ ନୁହେଁ ?
(କ) ଓ୍ୱାଲରସ୍
(ଖ) ସିଲ୍
(ଗ) ଆଣ୍ଟିଲୋପ
(ଘ) ବଲ୍‌ ହରିଣ
Answer:
ଆଣ୍ଟିଲୋପ

Question 9.
କେଉଁଟି ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ପଶ୍ଚିମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟର ବୃକ୍ଷ ନୁହେଁ ?
(କ) ବିବ୍
(ଖ) ଅସନ
(ଗ) ଆସ୍
(ଘ) ଓକ୍
Answer:
ଅସନ

Question 10.
‘ଫିଜାଣ୍ଟ’ କେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯାନ୍ତି ?
(କ) କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଚିରହରିତ୍‌ ଅରଣ୍ୟ
(ଖ) ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ପର୍ଣ୍ଣମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟ
(ଗ) ସରଳବର୍ଗୀୟ ଅରଣ୍ୟ
(ଘ) ଜୁଆରିଆ ଅରଣ୍ୟ
Answer:
ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ପର୍ଶୁ ମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟ

Question 11.
କେଉଁଟି ଚିରହରିତ୍‌ ଅରଣ୍ୟର ଉଭିଦ ନୁହେଁ ?
(କ) ଆବଲୁସ୍
(ଖ) ମେହେଗାନୀ
(ଗ) ଶାଳ
(ଘ) ରୋଜ୍ଉଡ଼
Answer:
ଶାଳ

Question 12.
କେଉଁ ପ୍ରାଣୀ ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ବାସ କରେ ?
(କ) ବାଘ
(ଖ) ମାଙ୍କଡ଼
(ଗ) ସରୀସୃପ
(ଘ) ଜଳହସ୍ତୀ
Answer:
ଜଳହସ୍ତୀ

Question 13.
ଧଳା ଭାଲୁ କେଉଁ ଅରଣ୍ୟର ଜୀବ ?
(କ) ଚିରହରିତ୍
(ଖ) ଜୁଆରିଆ
(ଗ) କ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି
(ଘ) ସରଳବର୍ଗୀୟ
Answer:
ସର ଳ ବ ର୍ଗୀୟ

Question 14.
କେଉଁଟି ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି ଅଞ୍ଚଳର ପ୍ରାଣୀ ନୁହେଁ ?
(କ) ଗୟଳ
(ଖ) ସିଂହ
(ଗ) ବାଇସନ୍
(ଘ) ଆଣ୍ଟିଲୋପ
Answer:
ସିଂହ

Question 15.
କେଉଁ ପ୍ରଦୂଷଣ ହେତୁ ଅମ୍ଳବର୍ଷା ହୋଇଥାଏ ?
(କ) ଜଳ
(ଖ) ଶବ୍ଦ
(ଗ) ବାୟୁ
(ଘ) ମୃରିକା
Answer:
ବାୟୁ

ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ବାଲି, ପଟୁ, କର୍ଦ୍ଦମର ସୁଷମ ମିଶ୍ରଣରେ _____ ମାଟି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । (ବାଲିଆ, ପଟୁ, କାଦୁଆ, ଦୋରସା)
Answer:
ଦୋରସା

2. ପଟୁମାଟି ଓ ଲୋଏସ୍. ______ ମୃତ୍ତିକାର ଅନ୍ତର୍ଗତ । (ଅବଶିଷ୍ଠ, ଅପସୃତ, ପଟୁ, କୃଷ୍ଣ)
Answer:
ଅପସୃତ

3. ୨୦୦ ସେ.ମି.ରୁ ଅଧ‌ିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ଅଞ୍ଚଳରେ _____ ଅରଣ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ । (କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଚିରହରିତ୍‌, କ୍ରାନ୍ତୀୟ ପଶ୍ଚିମୋଚୀ, ଜୁଆରିଆ, ଟାଇଗା)
Answer:
କ୍ଳାନ୍ତୀୟ ଚିରହରିତ୍

4. କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଚିରହରିତ୍‌ ଅରଣ୍ୟରେ ______ ବୃକ୍ଷ ଦେଖାଯାଏ । (ସୁନ୍ଦରୀ, ଶିଶୁ, ଅସନ, ମେହୋଗାନୀ)
Answer:
ମେହୋଗାନୀ

5. କଙ୍ଗୋ ଓ ଆମାଜନ ଅବବାହିକାରେ ______ ଅରଣ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ । (ଜୁଆରିଆ, ସରଳବର୍ଗୀୟ, ମୌସୁମୀ, ଚିରହରିତ)
Answer:
ଚିରହରିତ୍‌

6. ଭାରତର ଅଧିକାଂଶ ଅଞ୍ଚଳରେ _____ ଅରଣ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ । (କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଚିରହରିତ୍‌, କ୍ରାନ୍ତୀୟ ମୌସୁମୀ, ଜୁଆରିଆ, ଟାଇଗା)
Answer:
କ୍ରାନ୍ତୀୟ ମୌସୁମୀ

7. ଜୁଆରିଆ ଅରଣ୍ୟରେ _______ ବୃକ୍ଷ ଦେଖାଯାଏ। (ସୁନ୍ଦରୀ ଓ ହେନ୍ତାଳ, ଆବଲୁସ ଓ ମେହୋଗାନୀ, ଶିଶୁ ଓ ଶାଳ, ଅସନ ଓ କୁରୁମ)
Answer:
ସୁନ୍ଦରୀ ଓ ହେନ୍ତାଳ

8. ଚିର ଓ ପାଇନ୍ ______ ଅରଣ୍ୟର ପ୍ରଧାନ ବୃକ୍ଷ । (ଜୁଆରିଆ, ସରଳବର୍ଗୀୟ, ଚିରହରିତ୍‌, ମୌସୁମୀ)
Answer:
ସରଳବର୍ଗୀୟ

9. ଧଳାଭାଲୁ ଓ ଧଳା କୋକିଶିଆଳି ______ ଅଟନ୍ତି। (ମୌସୁମୀ, ଚିରହରିତ୍‌, ଜୁଆରିଆ, ସରଳବର୍ଗୀୟ)
Answer:
ସରଳବର୍ଗୀୟ

10. ପୂର୍ବ ଆଫ୍ରିକାର କ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମିକୁ _____ ଅରଣ୍ୟର ଜୀବଜନ୍ତୁ କୁହାଯାଏ । (ସାଭାନ୍ନା, କ୍ୟାମ୍ପାସ, ଲିଆନୋସ, ପମ୍ପାସ)
Answer:
ସାଭାନ୍ନା

11. ଦେଶର କ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମିକୁ କ୍ୟାମ୍ପୋସ କୁହାଯାଏ । (ଭାରତ, ଜର୍ମାନ, ଜାପାନ, ବ୍ରାଜିଲ)
Answer:
ବ୍ରାଜିଲ

12. ଭେନଜୁଆଲାର କ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମିକୁ _____ କୁହାଯାଏ। (ଲିଆନୋସ, କ୍ୟାମ୍ବୋସ, ପମ୍ପାସ, ସାଭାନ୍ନା)
Answer:
ଲିଆନୋସ

13. ଆର୍ଜେଣ୍ଟିନାର ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମିକୁ _____ କୁହାଯାଏ । (କ୍ୟାମ୍ପୋସ, ପମ୍ପାସ, ସାରାନ୍ନା, ଲିଆନୋସ)
Answer:
ପମ୍ପାସ୍

14. ଉତ୍ତର ଆମେରିକାର ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମିକୁ ______ କୁହାଯାଏ । (ପମ୍ପାସ, କ୍ୟାମ୍ବୋସ, ପ୍ରେରୀ, ସାଭାନ୍ନା)
Answer:
ପ୍ରେରୀ

15. ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମିକୁ _____ କୁହାଯାଏ । (ପ୍ରେରୀ, ପମ୍ପାସ, ଷ୍ଟେପ୍, ଭେଲ୍‌)
Answer:
ଭେଲ୍‌

16. ମଧ୍ୟଏସିଆର ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମିକୁ ______ କୁହାଯାଏ । (ପମ୍ପାସ, ପ୍ରେରୀ, ଷ୍ଟେପ୍, ଭେଲ୍‌)
Answer:
ଷ୍ଟେପ୍

17. ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆର ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମିକୁ ______ କୁହାଯାଏ । (ପ୍ରେରୀ, ଷ୍ଟେପ୍, ଭେଲ୍‌, ଡାଉନ୍ସ)
Answer:
ଡାଉନ୍ସ

18. _____ ଗୋଟିଏ ତୃଣଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀ ନୁହେଁ । (ଛେଳି, ବାଘ, ମେଣ୍ଢା, ହରିଣ)
Answer:
ବାଘ

19. ଆଲର୍ଜି ଓ ଚର୍ମ କର୍କଟ ______ ପ୍ରଦୂଷଣ ଯୋଗୁ ହୋଇଥାଏ । (ବାୟୁ, ଜଳ, ମୃତ୍ତିକା, ଶବ୍ଦ)
Answer:
ବାୟୁ

20. କାମଳ ରୋଗ _______ ପ୍ରଦୂଷଣ ଯୋଗୁ ହୋଇଥାଏ । (ବାୟୁ, ଜଳ, ମୃତ୍ତିକା, ଶବ୍ଦ)
Answer:
ଜଳ

21. ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ପଲିଥନ୍‌ର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ଫଳରେ ______ ପ୍ରଦୂଷଣ ହୋଇଥାଏ। (ବାୟୁ, ଜଳ, ମୃତ୍ତିକା, ଶବ୍ଦ)
Answer:
ସୃଷ୍ଟିକା

22. ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣ ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁ _____ ରୋଗ ଦେଖାଯାଇଥାଏ । (ଆଲର୍ଜି, ଚର୍ମକର୍କଟ, କାମଳ, ମୁଣ୍ଡବ୍ୟଥା)
Answer:
ମୁଣ୍ଡବ୍ୟଥା

23. ସାଧାରଣ କଥାବାର୍ତ୍ତାର ଶବ୍ଦ ____ ଡେସିବେଲ୍ । (୨୦-୩୦, ୩୦-୩୫, ୩୫-୪୦, ୪୦-୪୫)
Answer:
୨୦-୩୦

24. ପୃଥ‌ିବୀର ରୁଟିଝୁଡ଼ି _____ ତୃଣଭୂମି ଅଞ୍ଚଳ ଅଟେ। (ସାରାନ୍ନା, ଲିଆନୋସ୍, ପମ୍ପାସ, କ୍ୟାମ୍ବୋସ)
Answer:
ପମ୍ପାସ୍‌

25. ପୃଥ‌ିବୀର ପଶୁଶାଳା _____ ତୃଣଭୂମି ଅଟେ । (କ୍ୟାମୋସ, ସାଭାନ୍ନା, ଷ୍ଟେପ୍, ପ୍ରେରୀ)
Answer:
ସାରାନ୍ନା

ସ୍ତମ୍ଭ ମିଳନ କର ।

Question 1.

Answer:

Question ii.
ସ୍ତମ୍ଭ ମିଳନ କର ।

Answer:

ପ୍ରଥମ ଯୋଡ଼ିକୁ ଦେଖୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ଯୋଡ଼ି ପୂରଣ କର ।

1. କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଚିରହରିତ୍‌ ଅରଣ୍ୟ : ରୋଜଉଡ୍ :: କ୍ରାନ୍ତୀୟ ପଶ୍ଚିମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟ : _____।
Answer:
ଚନ୍ଦନ

2. ଜୁଆରିଆ ଅରଣ୍ୟ : ସୁନ୍ଦରୀ :: ସରଳବର୍ଗୀୟ ଅରଣ୍ୟ : _____।
Answer:
ପାଇନ

3. କ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି : ଜେବ୍ରା :: ଉପକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତୃଣଭୂମି : _____।
Answer:
ଆଣ୍ଟିଲୋପ

4. ପୂର୍ବ ଆଫ୍ରିକା ; ସାମ୍ମାନା :: ବ୍ରାଜିଲ : _____।
Answer:
କାମ୍ବୋସ

5. ଭେନଜୁଏଲା : ଲିଆନୋସ :: ଆର୍ଜେଣ୍ଟିନା : _____।
Answer:
ପମ୍ପାସ

6. ଉତ୍ତର ଆମେରିକା : ପ୍ରେରୀ :: ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା : _____।
Answer:
ରେଲ୍‌

7. ମଧ୍ଯ-ଏସିଆ : ଷ୍ଟେପ୍ :: ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ : _____।
Answer:
ଡାଉନସ୍

8. ତୃଣଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀ : ଛେଳି :: ମାଂସାଶୀ ପ୍ରାଣୀ : _____।
Answer:
ବାଘ

9. ଖାଦ୍ୟ ଶୃଙ୍ଖଳର ପ୍ରଥମ କଡ଼ି : ଉଭିଦ :: ଖାଦ୍ୟଶୃଙ୍ଖଳର ଶେଷ କଡ଼ି : _____।
Answer:
ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ

10. ଶକ୍ତି ପ୍ରବାହର ପ୍ରଥମ ସ୍ତର : ଉଭିଦ :: ଶକ୍ତି ପ୍ରବାହର ଦ୍ଵିତୀୟ ସ୍ତର : _____।
Answer:
ତୃଣଭୋଜୀ

11. ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ : ଚର୍ମକର୍କଟ :: ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ : _____।
Answer:
କାମଳ

12. ସାଧାରଣ କଥାବାର୍ତ୍ତା : ୨୦-୩୦ ଡେସିବେଲ :: ବଡ଼ପାଟିରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା : _____।
Answer:
୬୦ ଡେସିବେଲ୍‌

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଓ ଏହାର ପ୍ରଭାବ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଓ ଏହାର ପ୍ରଭାବ

Question 1.
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର, ସୁଇଚ୍ ଆଦି ସଜାଡ଼ିଲାବେଳେ ରବର ଜୋତା ପିନ୍ଧନ୍ତି କାହିଁକି ?
Solution:
(i) ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଅଟେ । ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର, ସୁଇଚ୍ ଆଦି ସଜାଡ଼ିଲାବେଳେ ଆମ ଶରୀର ଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଭୂମିକୁ ସ୍ପର୍ଶକଲେ । ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଆଘାତ ଲାଗିବ । ଫଳରେ ମୃତ୍ୟୁର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏଡ଼ାଇ ସଜାଡ଼ିଲାବେଳେ |
(ii) ରବର ଜୋତା ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ହେତୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଆମ ଦେହ ଦେଇ ଭୂମିକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିପାରିବ ନାହିଁ । ଆମକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଆଘାତ ଲାଗିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ସଜାଡ଼ିଲାବେଳେ ରବର ଜୋତା ପିନ୍ଧାଯାଏ ।

Question 2.
ଘରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଉପରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଆଚ୍ଛାଦନ ଦିଆଯାଇଥାଏ କାହିଁକି ?
(i) ଘରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚଳ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଓ ଏହା ଯୋଡ଼ିକିଆ ତାର ମଧ୍ୟଦେଇ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ । ଗୋଟିକରେ ଧନାତ୍ମକ ଓ ଅନ୍ୟଟିରେ ଋଣାତ୍ମକ ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ । ଏଦୁଇଟି ପରସ୍ପର ଯୋଡ଼ି ହୋଇଗଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭ୍ରାଟ ଘଟିବ ।
(ii) ପୁନଶ୍ଚ ଦୁଇ ତାର ଉନ୍ମୁକ୍ତ ରହିଲେ ଆମ ଶରୀର ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଆମକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଧକ୍କା ଲାଗି ମୃତ୍ୟୁ ହେବା ମଧ୍ଯ ଅସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।
(iii) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ର କୁପରିବାହୀ । ତେଣୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଉପରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ର ଆଚ୍ଛାଦନ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରଦ୍ଵୟ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଆଚ୍ଛାଦନ ଭିତରେ ରହିବାରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭ୍ରାଟ ବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଧକ୍କାରୁ ରକ୍ଷା ମିଳେ ।

Question 3.
ବୈଜ୍ଞାନିକ କାରଣ ଦର୍ଶାଅ :
ଅତି ପୁଲକ ଧାତୁ ଲୁହାକ୍ଲ ବିଜୁପତ୍ ପରିତାହାଇ କରାଯାଏ ନାହିଁ କାହକି ?
Solution:
(i) ଲୁହା ଅତି ସୁଲଭ ଧାତୁ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କ୍ଷମତା ଖୁବ୍ କମ୍ ।
(ii) ଲୁହାର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କ୍ଷମତା ଆଲୁମିନିୟମ୍‌ର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କ୍ଷମତାର ପ୍ରାୟ ଚାରିଭାଗରୁ ଏକଭାଗ । ତେଣୁ ଲୁହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହୀ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ନାହିଁ ।

ବସ୍ତୁନିଷ୍ ପ୍ରଣୋଉର :

I. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) କୌଣସି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥକୁ ମୁଦିତ ବା ମୁକ୍ତ କରିବାକୁ _________ ର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।
(ii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିବା ବଡ଼ ଗାରଟି ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଗ୍ର ସଙ୍କେତ ରୂପେ ଏବଂ ଛୋଟ ଗାରଟି _________ ଅଗ୍ରର ସଙ୍କେତ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
(iii) ଯେଉଁଠି ଗୋଟିକରୁ ଅଧ‌ିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ, ସେହି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ _________ କୁହାଯାଏ ।
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇକୁ _________ କଲେ ବିଜୁଳି ବତୀଟି ଜଳେ ।
(v) _________ ମାର୍କ ଥ‌ିବା ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଉପକରଣ କ୍ରୟ କରିବା ଉଚିତ୍ ।
(vi) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହୀ ତାର ଉପରେ କୁପରିବାହୀ ପଦାର୍ଥର ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଆବରଣକୁ _________ କୁହାଯାଏ ।
(vii) ବର୍ତମାନ ଫ୍ୟୁଜ୍ ବଦଳରେ _________ କୁହାଯାଏ ।
(viii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ବେଳେ ତାରଟି ଚୁମ୍ବକ ପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ, ଏହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର _________ କୁହାଯାଏ ।
(ix) କେତେକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରରେ ବିଦ୍ୟୁତ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ତାହା ଉତ୍ତପ୍ତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ ସ୍ରୋତର. _________ କୁହାଯାଏ ।
(x) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରଭାବ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପ୍ରଥମେ ବୈଜ୍ଞାନିକ _________ ପରୀକ୍ଷା କରିଥିଲେ ।
Solution:
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍,
(ii) ବିଯୁକ୍ତ,
(iii) ବ୍ୟାଟେରୀ,
(iv) ମୁଦିତ,
(v) ISI,
(vi) ରୋଧନ,
(vii) ମିନିଏଚର ସର୍କିଟ୍ ବ୍ରେକର (MCB),
(viii) ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରଭାବ,
(ix) ତାପୀୟ ପ୍ରଭାବ,
(x) ହାନ୍ସ କ୍ରିଷ୍ଟିୟାନ ଓରଷ୍ଟେଡ୍

II. ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ନ ବଦଳାଇ ଭ୍ରମଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କର ।
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ଅଧିକ ମାତ୍ରାର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ଫ୍ୟୁଜ୍ ତାରଟି ସେହିପରି ରହିଥାଏ ।
(ii) ଗୋଟିଏ କାଠ ସ୍କୃ ଉପରେ ରୋଧ୍ବ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଗୁଡ଼ାଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ କଲେ ତାହା ଲୁହାଗୁଣ୍ଡକୁ ଆକର୍ଷଣ କରିବ ।
(iii) ବ୍ୟାଟେରୀର ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ ସେଲର ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଗ୍ର ଅନ୍ୟ ସେଲ୍‌ର ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଗ୍ର ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲର ସଂକେତରେ ବଡ଼ ଗାରଟି ବିଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଗ୍ର ଦର୍ଶାଇଥାଏ ।
(v) ଏକାଧ୍ଵ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍‌ର ସଂଯୋଗକୁ ସୁଇଚ୍ କୁହାଯାଏ ।
Solution:
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ଅଧିକ ମାତ୍ରାର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ଫ୍ୟୁଜ୍ ତାରଟି ତରଳିଯାଏ ।
(ii) ଗୋଟିଏ କୋମଳ ଲୁହା ଉପରେ ରୋଧ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଗୁଡ଼ାଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ କଲେ ତାହା ଲୁହାଗୁଣ୍ଡକୁ ଆକର୍ଷଣ କରିବ ।
(iii) ବ୍ୟାଟେରୀର ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍‌ର ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଗ୍ର ଅନ୍ୟ ସେଲ୍‌ର ବିଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଗ୍ରସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍‌ର ସଙ୍କେତରେ ବଡ଼ ଗାରଟି ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଗ୍ର ଦର୍ଶାଇଥାଏ ।
(v) ଏକାଧ୍ଵ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍‌ର ସଂଯୋଗକୁ ବ୍ୟାଟେରୀ କୁହାଯାଏ ।

III. ନିମ୍ନ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅଂଶଗୁଡ଼ିକର ସଙ୍କେତ ଲେଖ ।
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍
(ii) ମୁକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍
(iii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର
(v) ମୁଦିତ ଅବସ୍ଥାରେ ଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍
(vi) ବ୍ୟାଟେରୀ
Solution:

IV. ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।
(କ) ହିଟର୍‌ରେ କେଉଁ ତାର ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
(i) ନିକ୍ରୋମ
(ii) ତମ୍ବା
(iii) ଆଲୁମିନିୟମ୍
(iv) କୁହା
Solution:
(i) ନିକ୍ରୋମ

(ଖ) ନିମୋନ୍ଥ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଟି ଟିଦୁତର ଦେଇଟ ଗ୍ୟତଦୁପ ହୋଇଛି ?
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ
(ii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଙ୍ଖା
(iii) ରୁମ୍ ହିଟର
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ରୋଷ୍ଟର
Solution:
(ii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଙ୍ଖା

(ଗ) ବର୍ତ୍ତମାନ ବଜାରରେ ଫ୍ୟୁଜ୍ ବଦଳରେ କେଉଁଟି ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି ?
(i) CFL
(ii) IST
(iii) MCB
(iv) RAM
Solution:
(iv) RAM

(ଘ) ସୂଚୀ ଚୁମ୍ବକ ସର୍ବଦା କେଉଁ ଦିଗକୁ ରହେ ?
(i) ଦକ୍ଷିଣ-ଉତ୍ତର
(ii) ପଶ୍ଚିମ-ପୂର୍ବ
(iii) ପୂର୍ବ-ପଶ୍ଚିମ
(iv) ଉତ୍ତର-ଦକ୍ଷିଣ
Solution:
(iv) ଉତ୍ତର-ଦକ୍ଷିଣ

(ଙ) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ତର ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରଭାବ ଉପରେ ଆଧାରିତ ?
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ
(ii) ହିଟର
(iii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଘଣ୍ଟି
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେଟ୍‌ଲୀ
Solution:
(ii) ହିଟର

(ଚ) କେଉଁଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସାମଗ୍ରୀର ନିରାପତ୍ତା ଅଂଶକ ?
(i) ପ୍ସଲଚ୍
(ii) ପରିବାହୀ
(iii) ରେଜିଷ୍ଟର
(iv) ଫ୍ଯୁଲ
Solution:
(iv) ଫ୍ଯୁଲ

(ଛ) କୌଣସି ପରିପଥକୁ ମୁକ୍ତ କିମ୍ବା ମୁଦିତ କରିବାକୁ କାହାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅଛି ?
(i) ଚୁମ୍ବକ
(ii) ଫ୍ୟୁଜ୍
(iii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍
(iv) ସେଲ୍
Solution:
(iii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍

(ଜ) ଦୁଇ ବା ତତୋଧ୍ଵ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଲେ ତାହାକୁ କଣ କୁହାଯାଏ ?
(i) ଫ୍ୟୁଜ୍
(ii) ପରିପଥ
(iii) ବ୍ୟାଟେରୀ
(iv) ତାରକୁଣ୍ଡଳୀ
Solution:
(iii) ବ୍ୟାଟେରୀ

(ଝ) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ଯରୁ କେଉଁଟି କ୍ରେନ୍‌ର ଶେଷାଗ୍ରରେ ରଖାଯାଇଥାଏ ?
(i) ଚୁମ୍ବକ
(ii) ବିଦ୍ୟୁତ-ଚୁମ୍ବକ
(iii) ଫିଲାମେଣ୍ଟ
(iv) ବଡ଼ ଲୁହାଖଣ୍ଡ
Solution:
(ii) ବିଦ୍ୟୁତ-ଚୁମ୍ବକ

(ଙ) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହ ପାଇଁ କାହାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅଛି ?
(i) ସୁପରିବାହୀ ଧାତବ ତାର
(ii) ଫ୍ୟୁଜ୍
(iii) ବ୍ୟାଟେରୀ
(iv) ତାରକୁଣ୍ଡଳୀ
Solution:
(i) ସୁପରିବାହୀ ଧାତବ ତାର

V. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ର ଉତ୍ସ କିଏ ?
(ii) ସେଲ୍ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
(iii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥକୁ ମୁକ୍ତ ବା ମୁଦିତ କାହା ସାହାଯ୍ୟରେ କରାଯାଏ ?
(v) ଦୁଇଟି ବଡ଼ ସାନ ସମାନ୍ତରଗାର କାହାର ସଂକେତକୁ ବୁଝାଏ ?
(vi) ପରିଧାନୀର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
(vii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍‌ର ଛୋଟ ଓ ବଡ଼ ଗାର କାହାର ସଂକେତକୁ ବୁଝାଏ ?
(viii)ହିଟରରେ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ତାର ଥାଏ ?
(ix) ରୋଧନ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
(x) ବ୍ୟାଟେରୀ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
(i) ସେଲ୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ର ଉତ୍ସ ଅଟେ ।
(ii) ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ କରିପାରୁଥିବା ଏକପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥର ଧାରକକୁ ସେଲ୍
କୁହାଯାଏ ।
(iii) ଯେଉଁ ପଥଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ କହନ୍ତି ।
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥକୁ ମୁକ୍ତ ବା ମୁଦିତ ସୁଇଚ ସାହାଯ୍ୟରେ କରାଯାଏ ।
(v) ଦୁଇଟି ବଡ଼ ସାନ ସମାନ୍ତରଗାର ସେଲର ସଂକେତକୁ ବୁଝାଏ ।
(vi) ଏକାଧ୍ଵକ ସେଲ୍‌କୁ ଏକତ୍ର ଧରିରଖି ବ୍ୟାଟେରୀରେ ପରିଣତ କରିବା ପରିଧାନୀର କାର୍ଯ୍ୟ ।
(vii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସେଲ୍‌ର ଛୋଟ ଗାର ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଅଗ୍ର ଓ ବଡ଼ ଗାର ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଅଗ୍ର ସଂକେତକୁ ବୁଝାଏ ।
(viii)ହିଟରରେ ନିକ୍ରୋମ୍ ଧାତୁର କୁଣ୍ଡଳୀ ତାର ଥାଏ ।
(ix) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ତାର ଉପରେ ରହୁଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀର ଆବରଣକୁ ରୋଧନ କହନ୍ତି ।
(x) ଏକାଧ୍ଵକ ସେଲ୍‌ର ସଂଯୋଗକୁ ବ୍ୟାଟେରୀ କହନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class English Solutions Follow-Up Lesson 3 Mum Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 English Solutions Follow-Up Lesson 3 Mum

BSE Odisha 7th Class English Follow-Up Lesson 3 Mum Text Book Questions and Answers

Mum, you’re like an angel,
Sent from up above;
With all your kindness, tenderness,
And everlasting love.

You have always looked after me,
And taught me right from wrong;
And when I am down and worried,
It’s always you that come along.

You are not just mum but a friend of mine,
A friend I cannot replace;
And every time I think of you,
All I see is your smilling face.

I thank you mum, for bearing me,
And allowing me to see these times;
Because if it wasn’t- for you, dear mother,
I could never write down these lines.

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:

ତୁମେ ତ ମା’ ଏକ ସ୍ଵର୍ଗଦୂତ
ତୁମର ସମସ୍ତ ଦୟା, କୋମଳତା ସହିତ,
ପ୍ରେରିତ ହୋଇଛ ଉପର ଧାମରୁ
ଚିରନ୍ତନ ପ୍ରେମମୟ ପଥକୁ ଆବୋରି ।

ସବୁବେଳେ ଯନ୍ତ୍ର ନିଅ ମୋର
ମୋତେ ଶିଖାଇଦିଅ କିଏ ଠିକ୍ କିଏ ଅବା ଭୁଲ୍
ଏବଂ ଯେତେବେଳେ ମୁଁ ତଳକୁ ଓ ଚିନ୍ତିତ,
ସେହି ତୁମେ ପାଖେ ପାଖେ ସଦାବେଳେ ସାଥ୍‌ରେ ସାଥ୍‌ରେ ।

ନୁହଁ ତୁମେ କେବଳ ଯେ ମାମା
କିନ୍ତୁ ଏକ ସାଥୀ ଜୀବନର ସାଥୀ ଏକ ଯାହାକୁ ମୁଁ ବଦଳି ପାରେନି
ସର୍ବଦା ଓ ସବୁବେଳେ ଭାବେ ତୁମ କଥା
ଦେଖେ ଯାହା କେବଳ ସେ ତୁମ ହାସ୍ୟ ମୁଖ ।

ଧନ୍ୟବାଦ ମାମା, ତୁମେ ମୋତେ ଜନ୍ମ ଯେ ଦେଇଛ
ଏହି ସମୟ ସବୁକୁ ଦେଖିବାକୁ ଦେଇଛ ସୁଯୋଗ
କିନ୍ତୁ ଯଦି ତୁମେ ତ ନଥା’ନ୍ତ
ହେ ସ୍ନେହମୟୀ ମାମା
ଏପରି ଧାଡ଼ିଏ ମୁଁ ଲେଖୁ ଯେ ନଥା’ନ୍ତି ।

Notes And Glossary: (ଶବ୍ଦାର୍ଥ) :
Angel (ଆଞ୍ଜେଲ୍) – ସ୍ବର୍ଗଦୂତ
above ( ଏବଭ୍) – ଉପର
kindness (କାଇଗ୍‌ନେସ୍) – ଦୟା
tenderness (ଟେଣ୍ଡରନେସ୍) – କୋମଳତା
everlasting ( ଏଭରଲାଷ୍ଟିଙ୍ଗ୍) – ଚିରନ୍ତନ
look after (ଲୁକ୍ ଆପ୍‌ର) – ଯନ୍ତ୍ର ନେବା
right from wrong (ରାଇଟ୍ ଫ୍ରମ୍ ରଙ୍ଗ୍) –ଭୁଲ
worried (ଓରିଡ୍) – ବ୍ୟସ୍ତ, ବିବ୍ରତ
replace (ରିପ୍ଲେସ୍) – ବଦଳେଇବା
bearing (ବିୟରିଙ୍ଗ୍) – ପାଳିବା

Write answers to the following questions : (ନିମ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।)
Question 1.
Mother is like an angel. What angel like qualities does she have?
(ମାଆ ଜଣେ ସ୍ଵର୍ଗଦୂତ ପରି । ସ୍ବର୍ଗଦୂତ ଭଳି ତାଙ୍କର କି କି ଗୁଣ ଅଛି ?)
Answer:
Mother like an angel has kindness, tenderness and everlasting love.

Question 2.
Which of the following sentences is not true of the mother?
(ମା’ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ସତ୍ୟ ନୁହେଁ ?
(i) She looks after me. (ସେ ମୋତେ ଯନ୍ ନିଅନ୍ତି ।)
(ii) She always quarrels with me. (ସେ ମୋ ସହିତ ସର୍ବଦା କଳହ କରନ୍ତି ।)
(iii) She teaches me right from wrong. (ସେ ମୋତେ ଭୁଲଠାରୁ ଠିକ୍ କ’ଣ ଶିଖାନ୍ତି ।)
(iv) She stands by me in my troubles. (ସେ ମୋ ଅସୁବିଧାବେଳେ ପାଖେ ପାଖେ
Answer:
(ii) She always quarrels with me.

Question 3.
What does the child see when it thinks of the mother?
(ପିଲାଟି ଯେତେବେଳେ ମା’ଙ୍କ କଥା ଭାବେ ସେ କ’ଣ ଦେଖେ ?)
Answer:
When the child thinks of the mother it always sees her smiling face.

Question 4.
Which line in the stanza-4 says that mother has given birth to the child?
(୪ର୍ଥ ପଦରେ ଥ‌ିବା କେଉଁ ଶବ୍ଦ ମା’ ପିଲାଟିକୁ ଜନ୍ମ ଦେଇଥୁବାର ସୂଚାଏ ?)
Answer:
“I thank you mum, for bearing me”. This line of stanza-4 shows that mother has given birth to the child.

Question 5.
What is the child now? Who has helped it to be so great?
(ପିଲାଟି ବର୍ତ୍ତମାନ କ’ଣ ? କିଏ ତାକୁ ଏତେ ବଡ଼ ହେବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରନ୍ତି ?)
Answer:
The child is now a renowned poet. Mother has helped the child to be so great.

Word Note: (The words /phrases have been defined mostly on their contextual meanings)

angel (ଆଞ୍ଜେଲ୍) – messenger of god (ଦେବଦୂତ, ମହାନ୍ ବ୍ୟକ୍ତି)
bearing me (ବିୟରିଙ୍ଗ ମି) – giving birth to me (ମୋତେ ଜନ୍ମ ଦେଇଥ‌ିବାରୁ)
brave (ବ୍ରେକ୍) -courageous, fearless
down and worried (ଡାଉନ୍ ଆଣ୍ଡ୍ ଓରିଡ୍) – when I am in trouble / in problems (ସମସ୍ୟାରେ ବ୍ୟସ୍ତ ବିବ୍ରତ ହେଉଥିଲାବେଳେ)
everlasting (ଏଭର୍‌ଲାଷ୍ଟିଙ୍ଗ୍) – something that lasts for ever
looked after (ଲୁକ୍‌ ଆପ୍‌ର) – (you have) taken care (ଲାଳନ ପାଳନ କରିଛ, ଯତ୍ନ ନେଇଛ)
magic (ମ୍ୟାଜିକ୍) – special power, (here) magic of mother’s love (ଯାଦୁ, କୁହୁକ, ମା’ ମମତାର ଯାଦୁକରୀ ଶକ୍ତି)
replace – fill up the place (ଅନ୍ୟଦ୍ୱାରା ସ୍ଥାନ ପୂରଣ କରିବା)
tenderness (ଟେଣ୍ଡର୍‌ନେସ୍) – affectionate behaviour (ସ୍ନେହପୂର୍ଣ ବ୍ୟବହାର)

BSE Odisha 7th Class English Solutions Follow-Up Lesson 3 Mum Important Questions and Answers

(A) Choose the right answer from the options.
Question 1.
Mum, you’re like ___________.
(i) an angel
(ii) a human being
(iii) an actress
(iv) a goddess
Answer:
(i) an angel

Question 2.
Mother is sent to you by God from _____________.
(i) Earth
(ii) other countries
(iii) Mars
(iv) up above
Answer:
(iv) up above

Question 3.
Mother’s love is _____________.
(i) shortlived
(ii) immortal
(iii) longlasting
(iv) everlasting
Answer:
(iv) everlasting

Question 4.
Mother is a _____________ that can’t be replaced.
(i) teacher
(ii) goddess
(iii) philosopher
(iv) guide
Answer:
(iv) guide

(B) Answer the following questions.
Question 1.
Why does a child love its mother?
Answer:
A child loves her mother for her kindness, tenderness and deep love towards him/her. Her advice makes him/her good, brave and true.

Question 2.
What is the mother for a child?
Answer:
For a child the mother is a friend, philosopher and guide. She loves her child dearly and solve all problems of the child.

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Hindi Solutions Chapter 5 आज इतवार है Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 Hindi Solutions Chapter 5 आज इतवार है

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) स्कूल और दफ्तर किस दिन बंद रहते हैं ?
उत्तर:
स्कूल और दफ्तर इतवार के दिन बंद रहते हैं ।

(ii) इतवार के दिन लोग कहाँ और क्यों जाते हैं ?
उत्तर:
इतवार के दिन लोग बाज़ार जाते हैं । वहाँ जाकर वे ज़रूरत की चीजें खरीदते हैं ।

(iii) माँ ने कौन-कौन सी सब्जियाँ खरीदीं ?
उत्तर:
माँ ने आलू, प्याज, बैंगन, पपीता, गाजर, मूली, परवल, पालक, कच्चा केला, करैला, मिर्च, नींबू, फूलगोभी आदि कई सब्जियाँ खरीदीं ।

(iv) मदन ने मिठाइयाँ कहाँ से और क्यों खरीदीं थीं।
उत्तर:
मदन ने मिठाइयाँ हलवाई की दुकान से खरीदीं। उसने मिठाइयाँ स्कूल में टिफिन के साथ ले जाने के लिए खरीदी थीं ।

(v) क्लास टीचर सोमवार को बच्चों से क्या पूछती हैं ?
उत्तर:
क्लास टीचर सोमवार को बच्चों से पूछती हैं कि कल तुमने क्या-क्या चीजें खरीदीं ।

2. रिक्त स्थानों में उपयुक्त शब्द भरिए :

(i) माँ ………… की दुकान में पहुँचीं ।
(ii) रानी को कई ………… के नाम मालूम नहीं थे ।
(iii) मुझे तो भाई ………… बहुत अच्छी लगती है ।
(iv) पिताजी को फल बहुत ………… हैं।
(v) ………… का माहौल बहुत अच्छा लगा।
उत्तर:
(i) सब्जी’
(ii) सब्जियों
(iii) जलेबी
(iv) पसंद
(v) बाजार

3. निम्नलिखित प्रश्नों के सही विकल्प उत्तर पर (✓) का निशान लगाइए :

(i) रानी को कहाँ घूमना अच्छा लगता था ?
(क) बाज़ार में
(ख) पहाड़ी पर
(ग) शहर में
(घ) गाँव में
उत्तर:
(क) बाजार

(ii) मदन को बाजार में कौन मिल गया ?
(क) रमेश
(ख) पंकज
(ग) शाश्वत
(घ) अनुराग
उत्तर:
(ग) शाश्वत

(iii) पिताजी ने बाजार में क्या खरीदे ?
(क) सब्जियाँ
(ख) मिठाइयाँ
(ग) कपड़े
(घ) फल
उत्तर:
(क) सब्जियाँ

(iv) बाजार का माहौल कैसा था ?
क) अच्छा
(ख) बुरा
(ग) उमस भरा
(घ) सर्द
उत्तर:
(क) अच्छा

भाषा-कार्य :

4. दिए गए शब्दों के विलोम शब्द लिखिए :

दिन, अच्छा, ताजा, पसंद, ज्यादा, अपना
उत्तर:
शब्द — विलोम
दिन — रात
अच्छा — बुरा
ताजा — बासी
पसंद — नापसंद
ज्यादा — कम
अपना — पराया

5. निम्नलिखित शब्दों का वाक्यों में प्रयोग कीजिए :

छुट्टी, बाजार, सब्जी, दुकान, हलवाई
उत्तर:

• छुट्टी – रमन गर्मी की छुट्टियों में अपने गाँव गया था ।
• बाजार – बाजार से हमलोग अपनी जरूरत की चीजें खरीदते हैं ।
• सब्जी – हरी सब्जियाँ खाने से सेहत अच्छी रहती है ।
• दुकान – दुकान में बहुत भीड़ थी ।
• हलवाई – हलवाई मिठाइयाँ बनाता है ।

अन्य परीक्षोपयोगी प्रश्नोत्तर

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) स्कूल और दफ्तर कब बंद रहते हैं ?
उत्तर:
स्कूल और दफ्तर इतवार को बंद रहते हैं ।

(ii) मदन माँ के साथ कभी-कभी बाजार क्यों जाता है ?
उत्तर:
मदन माँ के साथ कभी-कभी उनकी मदद करने को बाजार जाता है।

(iii) रानी को क्या अच्छा लगता है ?
उत्तर:
रानी को बाजार में घूमना अच्छा लगता है ।

(iv) शाश्वत ने हलवाई की दुकान पर क्या देखीं?
उत्तर:
शाश्वत ने हलवाई की दुकान पर अपनी पसंद की मिठाई और नमकीन चीजें देखीं ।

(v) किसको रसगुल्ले अच्छे लगते हैं ?
उत्तर:
मदन को रसगुल्ले अच्छे लगते हैं।

2. सही कथनों के सामने (✓) का और गलत कथनों के सामने (✗) का निशान लगाइए :

(i) शनिवार छुट्टी का दिन है । (✗)
(ii) रानी को फल बहुत पसंद हैं । (✗)
(iii) मदन हलवाई की दुकान में पहुँचा । (✓)
(iv) क्लास टीचर का नाम रश्मि वर्मा है । (✗)
(v) कल तुमने क्या－क्या चीजें खरीदीं ？－यह प्रश्न पिताजी ने पूछा । (✗)

3. निम्नलिखित प्रश्नों के सही विकल्प उत्तर पर (✓) का निशान लगाइए ：

(i) माँ ने कौन－सी सब्जी नहीं खरीदी ？
(क) बैंगन
(ख) टिंडा
(ग) परवल
(घ) करैला
उत्तर:
(ख) टिंडा

(ii) मदन को क्या ज्यादा पसंद है ？
(क) रसगुल्ले
(ख) गुलाबजामुन
(ग) नमकीन
(घ) जलेबी
उत्तर:
(घ) जलेबी

(iii) पिताजी को बहुत पसंद है ：
(क) सब्जी
(ख) शाश्वत
(ग) मदन
(घ) फल
उत्तर:
(घ) फल

(iv) बाज़ार में क्या ज्यादा थी ？
(क) फल
(ख) सब्जी
(ग) भीड़
(घ) मिठाइयाँ
उत्तर:
(ग) भीड़

भाषा-कार्य

4. दिए गए वाक्यों के रिक्त स्थानों में सही कारकचिह्न भरिए :
( में, ने, की, को, से )

(i) उनकी मदद करने ——- मदन कभी-कभी चला जाता है।
(ii) रानी को बाजार ——- घूमना अच्छा लगता है।
(iii) माँ ——- सब्जियाँ खरीदीं ।
(iv) वे जलेबी ——- ज्यादा अच्छे नहीं ।
(v) उसने अपनी पसंद ——- मिठाई देखी ।
उत्तर:
(i) को
(ii) में
(iii) ने
(iv) से
(v) की

5. दिए गए शब्दों के एक-एक पर्यायवाची शब्द लिखिए:
फौरन, मदद, काफी, ज्यादा, जरूरत, रोज
उत्तर:
फौरन – शीघ्र ज्यादा – अधिक
मदद – सहायता जरूरत – आवश्यकता
काफी – पर्याप्त रोज – हर दिन

6. ‘क’ स्तम्भ के साथ ‘ख’ स्तम्भ के उपयुक्त शब्दों का मिलान कीजिए :
‘क’ स्तम्भ — ‘ख’ स्तम्भ
रविवार — क्लास टीचर
सब्जी की दुकान — मूली
हलवाई की दुकान — सब्जी
माँ — फल
पिताजी — रसगुल्ले
रश्मि शर्मा — छुट्टी का दिन
उत्तर:
‘क’ स्तम्भ — ‘ख’ स्तम्भ
रविवार — छुट्टी का दिन
सब्जी की दुकान — मूली
हलवाई की दुकान — रसगुल्ले
माँ — सब्जी
पिताजी — फल
रशिम शर्मा — क्लास टीचर

7. इन शब्दों से वाक्य बनाइए :
मदद, घूमना, केला, दुकान, बताना, अपना}
उत्तर:

• मदद – तुम मेरी मदद करो।
• घूमना – सुबह खुली हवा में घूमना अच्छा है ।
• केला – मैं केला खरीदूँगा।
• बताना – मुझे रास्ता बता दो ।
• अपना – तुम अपना काम करो ।

पाठ का सारांशः

आज इतवार है । छुट्टी का दिन होने के कारण स्कूल और दफ्तर बंद हैं । माँ बाजार जाती है तो मदन भी उनकी मदद करने साथ जाता है । रानी पिताजी के साथ बाजार घूमने और जरूरत की चीजें खरीदने जाती है ।

माँ ने सब्जी की दुकान से ताजी सब्जियाँ खरीदीं । रानी को कई सब्जियों के नाम पहली बार मालूम हुए । मदन ने हलवाई की दुकान से मिठाइयाँ खरीदीं ।

वहाँ मदन की भेंट शाश्वत से हुई । मदन ने बताया कि उसे रसगुल्लों से भी अधिक जलेबियाँ अच्छी लगती हैं । मदन के पिताजी को फल पसंद हैं । उन्होंने रानी के साथ फल खरीदे।

बाजार में चहल-पहल थी । मौसम अच्छा था, सब अपनाअपना काम कर रहे थे । बच्चे जब सोमवार को स्कूल जाते हैं तो उसकी क्लास टीचर रश्मि शर्मा बच्चों से इतवार को खरीदी गई चीज़ों के बारे में पूछती हैं । सब बच्चे उनका उत्तर देते हैं ।

ସାରାଂଶ

ଆଜି ରବିବାର । ଛୁଟିଦିନ ଯୋଗୁଁ ସ୍କୁଲ, ଅଫିସ୍ ସବୁ ବନ୍ଦ। ମା’ ବଜାର ବାହାରିଲେ। ତେଣୁ ତାଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ମଦନ ତାଙ୍କ ସହିତ ଗଲା । ରାଣୀ ମଧ୍ୟ ବାପାଙ୍କ ସହିତ ବଜାର ବୁଲିବାକୁ ଓ କିଛି ଜରୁରୀ ଜିନିଷ ପାଇଁ ଗଲା। ମା’ ପରିବା ଦୋକାନରୁ କିଛି ତଟକା ପରିବା କିଣିଲେ। ରାଣୀ ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ କେତେକ ପରିବାର ନାଁ ଜାଣିଲା। ମଦନ ଗୁଡ଼ିଆ ଦୋକାନରୁ କିଛି ମିଠା କିଣିଲା।

ସେଠାରେ ମଦନର ଶାଶ୍ଵତ ସହିତ ଭେଟ ହେଲା। ମଦନ କହିଲା ଯେ ତାକୁ ରସଗୋଲା ଅପେକ୍ଷା ଜିଲାପି ଅଧ୍ବକ ଭଲ ଲାଗେ । ମଦନର ବାପାଙ୍କୁ ଫଳ ଭଲ ଲାଗେ। ସେ ରାଣୀ ସାଥୀରେ ଫଳ କିଣିଲେ। ବଜାରରେ ଗହଳି ଥିଲା। ପାଗ ଭଲ ଥିଲା। ସମସ୍ତେ ନିଜ ନିଜ କାମରେ ଲାଗିଥିଲେ। ପିଲାମାନେ ସୋମବାର ଦିନ ସ୍କୁଲକୁ ଗଲାପରେ ସେମାନଙ୍କ ଶ୍ରେଣୀ ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ ରଶ୍ମି ଶର୍ମା । ପିଲାମାନଙ୍କୁ ରବିବାର ଦିନ କିଣାଯାଇଥିବା ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ପରରିଲେ। ସମସ୍ତେ ଉ ର ଦେଲେ।

शब्दार्थ :

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Geography Important Questions Chapter 3 ବାରିମଣ୍ଡଳ Important Questions and Answers.

BE Odisha Class 7 Geography Important Questions Chapter 3 ବାରିମଣ୍ଡଳ

Subjective Type Questions With Answers
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଆଟଲାଣ୍ଟିକ ମହାସାଗରର ଅବସ୍ଥିତି ଓ ବିଶେଷତ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:

1. ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ପୃଥିବୀର ଦ୍ଵିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ମହାସାଗର । ଏହା ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠର ଏକ-ଷଷ୍ଠୀଶ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଅଛି ।
2. ଏହାର ପୂର୍ବ ଦିଗରେ ଇଉରୋପ ଓ ଆଫ୍ରିକା, ପଶ୍ଚିମରେ ଉତ୍ତର ଆମେରିକା ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା, ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ସୁମେରୁ ମହାସାଗର ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗରେ ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକା ମହାଦେଶ ଅବସ୍ଥିତ ।
3. ଏହି ମହାସାଗର ରେ ବ୍ରିଟିଶ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ, ପଶ୍ଚିମ ଭାରତୀୟ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ, ଗ୍ରୀଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଓ ଆଇସ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ ପ୍ରଭୃତି ଦ୍ଵୀପ ରହିଛି ।
   ବିଶେଷତ୍ଵ :
4. ଏହି ମହାସାଗର ଉପକୂଳ ଅଧିକ ଦନ୍ତୁରିତ ଥ‌ିବାରୁ ଏଠାରେ ଅନେକ ପ୍ରାକୃତିକ ପୋତାଶ୍ରୟ ଓ ବନ୍ଦରମାନ ଗଢ଼ିଉଠିଛି ।
5. ଏହାର ଦୁଇ ପାଖରେ ଇଉରୋପ ଓ ଉତ୍ତର ଆମେରିକା ଭଳି ଦୁଇ ସମୃଦ୍ଧିଶାଳୀ ମହାଦେଶର ଅବସ୍ଥିତି ଯୋଗୁ ଏହି ମହାସାଗର ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ।

Question 2.
ନିରକ୍ଷୀୟ ସ୍ରୋତର ଉତ୍ପଷ୍ଟି ଓ ଗତିପଥ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:

1. ବିଷୁବ ଅଞ୍ଚଳ ତଥା କ୍ରାନ୍ତି ଅଞ୍ଚଳରେ ଅଧ୍ବକ ସୌରଶକ୍ତି ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ବିଷୁବ ଅଞ୍ଚଳର ସମୁଦ୍ର ଜଳରାଶି ଅଧ୍ବକ ଉଷ୍ମ ହୋଇ ପ୍ରସାରିତ ହୁଏ । ଫଳରେ ଏହାର ଆୟତନ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।
2. ସେହିପରି ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଶୀତଳ ଜଳରାଶି ସଙ୍କୁଚିତ ହେବାରୁ ଜଳସ୍ତର ସାମାନ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଏ । ଜଳସ୍ତରରେ ସମତା ରକ୍ଷାପାଇ ବିଷୁବ ତଥା କ୍ରାନ୍ତି ଅଞ୍ଚଳରୁ ଉଷ୍ମ ଜଳରାଶି ସମୁଦ୍ର ପୃଷ୍ଠରେ ମେରୁ ଆଡ଼କୁ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ଉଷ୍ମ ନିରକ୍ଷୀୟ ସ୍ରୋତ କୁହାଯାଏ ।
3. ପୃଥ‌ିବୀର ଆବର୍ତ୍ତନ, ବାୟୁପ୍ରବାହ ଆଦି କାରଣରୁ ଏହି ସ୍ରୋତ ସିଧାସଳଖ ମେରୁ ଆଡ଼କୁ ଯାଇପାରେ ନାହିଁ । ପୂର୍ବାବାୟୁ (ନିୟତ ବାୟୁପ୍ରବାହ) ପ୍ରଭାବରେ ଏହି ସ୍ରୋତ ବିଷୁବରେଖାର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ପଶ୍ଚିମ ଦିଗକୁ ଗତି କରେ ।
4. ଉତ୍ତର ଗୋଲାର୍ଦ୍ଧରେ ଏହା ଉତ୍ତର ନିରକ୍ଷୀୟ ସ୍ରୋତ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଗୋଲାର୍ଦ୍ଧରେ ଦକ୍ଷିଣ ନିରକ୍ଷୀୟ ସ୍ରୋତ ନାମ ଧାରଣ କରି ପ୍ରାୟ ୪୦° ସମାକ୍ଷରେଖା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ ।
5. ଏଠାରୁ ପଶ୍ଚିମାବାୟୁ ପ୍ରଭାବରେ ପୂର୍ବ ଉପକୂଳକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ କ୍ରମେ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରବେଶ କରେ ।

Question 3.
ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ କିପରି ଜଳବାୟୁକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:

1. ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳର ଜଳବାୟୁକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ । ଉଷ୍ଣସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ଜଳବାୟୁ ଉଷ୍ଣ ରହେ ଓ ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ଜଳବାୟୁ ଶୀତଳ ରହେ ।
2. ଉଷ୍ଣ ସ୍ରୋତ ଉପରେ ପ୍ରବାହିତ ବାୟୁ ଉଷ୍ଣ ଓ ଜଳୀୟବାଷ୍ପପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥ‌ିବାରୁ ଏହା ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରଚୁର ବୃଷ୍ଟି କରାଏ ।
3. ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ ଉପରିସ୍ଥ ବାୟୁ ଶୀତଳ ଓ ଶୁଷ୍କ ହୋଇଥୁବାରୁ ଏହା ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରାୟ ବର୍ଷା ହୁଏ ନାହିଁ, ତେଣୁ ମରୁଭୂମି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
4. ଉଷ୍ଣ ଓ ଶୀତଳ ସ୍ରୋତର ମିଳନସ୍ଥଳରେ ଘନ କୁହୁଡ଼ି ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ମିଳନସ୍ଥଳରେ ଶିଉଳିଜାତୀୟ ବିଭିନ୍ନ ମତ୍ସ୍ୟ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରଚୁର ମିଳୁଥ‌ିବାରୁ ଏହା ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ରରୂପେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ; ଯଥା- ନିଉଫାଉଣ୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଉପକୂଳ ।
5. ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତର ଅନୁକୂଳରେ ଜାହାଜ ଚଳାଇବା ସୁବିଧାଜନକ । ଏହା ଜାହାଜର ଗତି ବଢ଼ାଇଥିବା ସହିତ ସମୟ ଓ ଅର୍ଥ ବ୍ୟୟ କମାଇଥାଏ ।

Question 4.
ଆଙ୍ଗ୍‌ଲାଷ୍ଟିକ ମହାସାଗରର ଅବସ୍ଥିତି ଓ ଗୁରୁତ୍ଵ ଲେଖ ।
Answer:

1. ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ପୃଥ‌ିବୀର ଦ୍ଵିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ମହାସାଗର । ଏହା ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠର ଏକ-ଷତାଂଶ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଅଛି ।
2. ଏହାର ପୂର୍ବ ଦିଗରେ ଇଉରୋପ ଓ ଆଫ୍ରିକା, ପଶ୍ଚିମରେ ଉତ୍ତର ଆମେରିକା ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା, ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ସୁମେରୁ ମହାସାଗର ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗରେ ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକା ମହାଦେଶ ଅବସ୍ଥିତ ।
3. ଏହି ମହାସାଗରରେ ବ୍ରିଟିଶ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ, ପଶ୍ଚିମ ଭାରତୀୟ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ, ଗ୍ରୀଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଓ ଆଇସ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ ପ୍ରଭୃତି ଦ୍ବୀପ ରହିଛି ।
   ବିଶେଷତ୍ଵ :
4. ଏହି ମହାସାଗର ଉପକୂଳ ଅଧିକ ଦନ୍ତୁରିତ ଥିବାରୁ ଏଠାରେ ଅନେକ ପ୍ରାକୃତିକ ପୋତାଶ୍ରୟ ଓ ବନ୍ଦରମାନ ଗଢ଼ିଉଠିଛି ।
5. ଏହାର ଦୁଇ ପାଖରେ ଇଉରୋପ ଓ ଉତ୍ତର ଆମେରିକା ଭଳି ଦୁଇ ସମୃଦ୍ଧିଶାଳୀ ମହାଦେଶର ଅବସ୍ଥିତି ଯୋଗୁ ଏହି | ମହାସାଗର ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ପୃଥ‌ିବୀର ଜଳଭାଗ ଓ ସ୍ଥଳଭାଗର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଶତକଡ଼ାରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ କେତେ ହେବ ?
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀର ଜଳଭାଗର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଶତକଡ଼ା ୭୧ ଭାଗ ଓ ସ୍ଥଳଭାଗର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଶତକଡ଼ା ୨୯ ଭାଗ ।

Question 2.
ପୃଥ‌ିବୀର ମଧୁର ଜଳର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ପୃଥିବୀର ମଧୁର ଜଳର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକର ନାମ, ଯଥା-

1. ହିମୋଟୋପର
2. ଭୂତଳ ଜଳ
3. ମଧୁର ଜଳ ହ୍ରଦ
4. ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଏବଂ
5. ନଦୀ, କୂଅ, ପୋଖରୀ ।

Question 3.
ଜଳଚକ୍ର କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:

1. ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପୃଥିବୀପୃଷ୍ଠର ଜଳ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ରୂପେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ପ୍ରବେଶ କରେ ।
2. ଏହି ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଘନୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମେଘରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।,
3. ପୁନର୍ବାର ତାହା ବର୍ଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ବାରା ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଫେରିଆସେ । ଜଳର ଏପ୍ରକାର ଚକ୍ରାକାର ଗତିକୁ ଜଳଚକ୍ର କୁହାଯାଏ ।

Question 4.
ବାରିମଣ୍ଡଳ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:

1. ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ଥିବା ମହାସାଗର, ସାଗର, ହ୍ରଦ, ନଦୀ, ହିମବାହ, ଭୂତଳ ଜଳ ଏବଂ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଜଳୀୟବାଷ୍ପକୁ ନେଇ ବାରିମଣ୍ଡଳ ଗଠିତ ।
2. ଏହି ବାରିମଣ୍ଡଳ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ପ୍ରାୟ ୭୧% ଅଧିକାର କରିଛି ।

Question 5.
ପୃଥ‌ିବୀର ମହାସାଗରଗୁଡ଼ିକର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:

1. ପୃଥ‌ିବୀରେ ମୁଖ୍ୟ ୪ ଗୋଟି ମହାସାଗର ରହିଛି, ଯଥା-
   ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର, ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର, ଭାରତ ମହାସାଗର ଓ ଉତ୍ତର ବା ସୁମେରୁ ମହାସାଗର ।
2. ଏହାବ୍ୟତୀତ ଦକ୍ଷିଣ ମହାସାଗର ବା କୁମେରୁ ମହାସାଗରକୁ ମହାସାଗର ଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ।

Question 6.
ମହାସାଗର ତଳ କ’ଣ ?
Answer:

1. ମହୀଢାଲୁର ନିମ୍ନ ଅଂଶରୁ ସମୁଦ୍ର ତଳର ବିସ୍ତୃତ ଶଯ୍ୟାକୁ ମହାସାଗର ସମତଳ କୁହାଯାଏ ।
2. ଏଠାରେ ଭୂମିର ଢାଲୁ ଅତି ନଗଣ୍ୟ, ମାତ୍ର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସମତଳ ନୁହେଁ ।
3. ଏଠାରେ ମହାସାଗର ଖାତ, ନିମଜ୍ଜିତ ପର୍ବତଶ୍ରେଣୀ ଆଦି ଦେଖାଯାଏ ।
4. ମହାସାଗର ତଳରେ ସାମୁଦ୍ରିକ ଉଦ୍ଭଦ ଓ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ଧ୍ଵଂସାବଶେଷ ଜମାହୋଇ କୋମଳ ପଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସିନ୍ଧୁମଳ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

Question 7.
ସମୁଦ୍ର ତରଙ୍ଗ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:

1. ପ୍ରବାହିତ ବାୟୁର ଘର୍ଷଣ ଫଳରେ ସାଗର ପୃଷ୍ଠରେ ଜଳର ଭାଙ୍ଗ ପଡ଼ିଯାଏ । ଏହାକୁ ତରଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।
2. ସମୁଦ୍ର କୂଳରେ ତରଙ୍ଗର ଗତି ଆଗକୁ ଓ ପଛକୁ ହୋଇଥିବାବେଳେ ସମୁଦ୍ର ବକ୍ଷରେ ଏହାର ଗତି ଉର୍ଷକୁ ଓ ନିମ୍ନକୁ ହୋଇଥାଏ ।

Question 8.
କୁଆର କ’ଣ ?
Answer:

• ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଆକର୍ଷଣ ଯୋଗୁଁ ପୃଥ‌ିବୀର ଜଳଭାଗ ଅଧିକ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଫଳରେ ମହାସାଗର ଜଳସ୍ତର ସାମୟିକ ଭାବେ ଫୁଲିଉଠେ । ଏହାକୁ ଜୁଆର କୁହାଯାଏ ।
• ଅର୍ଥାତ୍ ସମୁଦ୍ର ଜଳର ନିୟମିତ ଉତ୍‌ଥାନକୁ ଜୁଆର କୁହାଯାଏ ।
• ପୃଥ‌ିବୀ, ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟର ଅବସ୍ଥାନକୁ ନେଇ ଜୁଆରକୁ ଗୁରୁ ଜୁଆର, ଲଘୁ ଜୁଆର, ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଜୁଆର ଓ ପରୋକ୍ଷ ଜୁଆର ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଇଛି ।

Question 8.
ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ବାୟୁ ପ୍ରବାହ ଭଳି ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ ସମୁଦ୍ର ଜଳ ଗତିଶୀଳ ହୋଇଥାଏ । ସମୁଦ୍ରର ଏକ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳକୁ ହେଉଥ‌ିବା ଏହି ଜଳପ୍ରବାହକୁ ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ କୁହାଯାଏ ।

Question 9.
ଲବଣତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ସମୁଦ୍ର ଜଳର ହାରାହାରି ଲବଣତା କେତେ ?
Answer:

1. କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ଜଳରେ ଯେତେ ଗ୍ରାମର ଲବଣ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଥାଏ, ତାହା ଜଳର ଲବଣତାକୁ ସୂଚାଏ ।
2. ସମୁଦ୍ର ଜଳର ହାରାହାରି ଲବଣତା ହେଉଛି ଏକ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ପ୍ରତି ୩୫ ଗ୍ରାମ୍ ।

Question 10.
ପୃଥିବୀର ଗଭୀରତମ ଖାତର ନାମ କ’ଣ ? ଏହାର ଗଭୀରତା କେତେ ?
Answer:

1. ମେରିଆନା ଖାତ ପୃଥ‌ିବୀର ଗଭୀରତମ ଖାତ ।
2. ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହି ଖାତର ଗଭୀରତା ପ୍ରାୟ ୧୧.୦୨୨ କିଲୋମିଟର ବା ୧୧ କି.ମି.ରୁ ଅଧିକ ।

Question 11.
ମହୀସୋପାନ କ’ଣ ? ଏହାର ଗୁରୁତ୍ଵ ଲେଖ ।
Answer:

1. ସମୁଦ୍ରକୂଳଠାରୁ କିଛି ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମହାଦେଶର ଅଳ୍ପ ଗଡ଼ାଣିଆ ଭୂଭାଗ ଜଳ ଭିତରେ ବୁଡ଼ି ରହିଛି । ଏହାକୁ ମହୀସୋପାନ କୁହାଯାଏ ।
2. ଏଠାରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ସାମୁଦ୍ରିକ ଜୀବଜନ୍ତୁ ଓ ଉଭିଦ ଦେଖାଯାନ୍ତି । ଏହି ଅଞ୍ଚଳରୁ ଖଣିଜତୈଳ, ପୋହଳା ଓ ମୁକ୍ତା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । ଏଠାରେ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ରମାନ ରହିଛି ।

Question 12.
କ୍ରାନ୍ତୀୟ ମଣ୍ଡଳରେ ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଲବଣତା ଅଧିକ ହେବାର କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:

1. କ୍ରାନ୍ତୀୟ ତଥା ବିଷୁବ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣରେ ସମୁଦ୍ରଜଳର ବାଷ୍ପୀଭବନ ହୋଇଥାଏ ।
2. ତେଣୁ ଏଠାରେ ଜଳର ଲବଣତା ହାର ଅଧିକ ।

Question 13.
ଅଷ୍ଟମୀ ତିଥିରେ ଲଘୁ ଜୁଆର କାହିଁକି ହୋଇଥାଏ ?
Answer:

1. ପ୍ରତ୍ୟେକ ମାସର ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ଅଷ୍ଟମୀ ତିଥ୍ ଓ କୃଷ୍ଣପକ୍ଷ ଅଷ୍ଟମୀ ତିଥ୍ୟରେ ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପୃଥ‌ିବୀକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ପ୍ରାୟ ସମକୋଣରେ ଅବସ୍ଥାନ କରନ୍ତି ।
2. ଉଭୟଙ୍କର ଆକର୍ଷଣ ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଜୁଆରର ମାତ୍ରା ଅଧିକ ନହୋଇ କମ୍ ହୋଇଥାଏ ।

Question 14.
ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଚାରିଗୋଟି ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:

• ଫିଲିପାଇନ୍‌ସ
• ନ୍ୟୁଜିଲ୍ୟାଣ୍ଡ
• ଜାପାନ ଓ
• ହାୱାଇ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ ।

Question 15.
ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ଥବା ଦୁଇଟି ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:

1. ବ୍ରିଟିଶ୍ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ ଓ
2. ପଶ୍ଚିମ ଭାରତୀୟ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ ।

Question 16.
ଭାରତ ମହାସାଗର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ମହାଦେଶର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:

• ଏସିଆ
• ଆଫ୍ରିକା ଓ
• ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍ପଣୀ ଲେଖ ।

1. ସିନ୍ଧୁମଳ :
Answer:

• ମହାସାଗର ସମତଳରେ ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ କ୍ଷୟପ୍ରାପ୍ତ ଅତି ସୂକ୍ଷ୍ମ ଶିଳାରେଣୁ, ଆଗ୍ନେୟ ଭସ୍ମ ପ୍ରଭୃତି ପଦାର୍ଥ ଭାସିଯାଇ ଜମାହୁଏ ।
• ଏହାବ୍ୟତୀତ ବିଭିନ୍ନ ସାମୁଦ୍ରିକ ଉଦ୍ଭଦ ଓ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ଧ୍ବଂସାବଶେଷ ମହାସାଗର ତଳ ଅଂଶରେ ଜମାହୋଇ ଏକପ୍ରକାର କୋମଳ ପଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଏହାକୁ ସିନ୍ଧୁମଳ କୁହାଯାଏ ।

2. ମହୀକାଲୁ :
Answer:

• ମହୀସୋପାନର ଶେଷଭାଗରୁ ଭୂମି ଅଧିକ ଢାଲୁ ହୋଇଯାଇ ଗଭୀର ସମୁଦ୍ର ଆଡ଼କୁ ଲମ୍ବିଯାଇଥାଏ ।
• ସମୁଦ୍ର ତଳର ଏହି ଅଧୂକ ଗଡ଼ାଣିଆ ଅଞ୍ଚଳକୁ ମହୀଜାଲୁ କୁହାଯାଏ ।

3. ସୁନାମି :
Answer:

• ବେଳେବେଳେ ମହାସାଗର ନିମ୍ନସ୍ଥ ଭୂଭାଗ ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଭୂମିକମ୍ପ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ସମୁଦ୍ର ଜଳରାଶିରେ କମ୍ପନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଫଳରେ ବିରାଟ ବିରାଟ ତରଙ୍ଗମାନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଏପରିଭାବେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ବିରାଟ ସାମୁଦ୍ରିକ ତରଙ୍ଗକୁ ଜାପାନୀ ଭାଷାରେ ସୁନାମି (Tsunami) କୁହାଯାଏ ।
• ସୁନାମି ତରଙ୍ଗର ଉଚ୍ଚତା ପ୍ରାୟ ୧୫ ମିଟର । ଭୂମିକମ୍ପର ତୀବ୍ରତା ଅଧିକ ହେଲେ ଏହାର ଉଚ୍ଚତା ୧୫୦ ମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଓ ଘଣ୍ଟାକୁ ୭୦୦ କି.ମି. ବେଗରେ ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳ ଆଡ଼କୁ ମାଡ଼ିଆସେ ।

4. ପରୋକ୍ଷ ଜୁଆର :
Answer:

• ଆବର୍ତ୍ତନ ସମୟରେ ଚନ୍ଦ୍ରର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥିବା ପୃଥ‌ିବୀର ମହାସାଗର ଜଳରାଶିରେ ଚନ୍ଦ୍ରର ଆକର୍ଷଣ ଯୋଗୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଜୁଆର ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହି ସମୟରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଜୁଆର ହେଉଥିବା ମହାସାଗର ଅଂଶର ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ବରେ ଚନ୍ଦ୍ରର ଆକର୍ଷଣ ନ ଥାଏ । ମାତ୍ର ଭୂପୃଷ୍ଠର କଠିନ ଅଂଶ କିଛି ମାତ୍ର ଚନ୍ଦ୍ର ଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ ହୁଏ । ଫଳରେ ଜଳଭାଗ ଓ କଠିନ ଭୂଭାଗ ମଧ୍ୟରେ ସୃଷ୍ଟ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନକୁ ପୂରଣ ପାଇଁ ଭୂପୃଷ୍ଠର ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳର ଜଳରାଶି ସେ ସ୍ଥାନକୁ ପ୍ରବାହ ହୋଇଥାଏ । ସେଠାରେ ସମୁଦ୍ର ଜଳ ସ୍ତ୍ରୀତ ହୋଇ ପରୋକ୍ଷ ଜୁଆର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

5. ଇଉରୋପର ଉଷ୍ମ କମ୍ବଳ :
Answer:

• ଇଉରୋପର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳରେ ଉଷ୍ମ ଆଙ୍ଗ୍‌ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଉପସାଗରୀୟ ଧୀର ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ।
• ଏହି ସ୍ରୋତର ଉଷ୍ମତା ପ୍ରଭାବରେ ଇଉରୋପର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳର ବନ୍ଦରଗୁଡ଼ିକ ବରଫମୁକ୍ତ ରହେ । ତେଣୁ ଏହି ଉଷ୍ମ ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତକୁ ‘ଇଉରୋପର ଉଷ୍ମ କମ୍ବଳ’ କୁହାଯାଏ ।

6. ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧ :
Answer:

• କ୍ରାନ୍ତୀମଣ୍ଡଳୀୟ ସମୁଦ୍ରରେ ପ୍ରାୟ ୨୧° ସେଲ୍‌ସିୟସ୍‌ ଅଧିକ ତାପମାତ୍ରା ଥ‌ିବା ଜଳରେ ଅଧ‌ିକ ସଂଖ୍ୟକ ପ୍ରବାଳ ବାସ କରନ୍ତି ।
• ସେହି ପ୍ରବାଳମାନଙ୍କ ମୃତ ଶରୀର ଜମିଯାଇ ପ୍ରବାଳ ସ୍ତୂପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ପାଖାପାଖୁ ପ୍ରବାଳ ସ୍ତୂପ ପରସ୍ପର ସଂଲଗ୍ନ ହେଲେ ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ମହାଦେଶର ପୂର୍ବ ଉପକୂଳର ଅନତିଦୂରରେ ‘ଗ୍ରେଟ୍ ବ୍ୟାରିଅର୍ ରିଫ୍’ ନାମକ ଏକ ବୃହତ୍ ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧ ରହିଛି ।

7. ଆଟୋଲ :
Answer:

• ସମୁଦ୍ରର କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ବୃତ୍ତାକାର ଖଣ୍ଡିତ ପ୍ରବାଳ ଘେରିବନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହାକୁ ଆଟୋଲ୍ କୁହାଯାଏ ।

8. ପ୍ଲାଙ୍କ୍‌ଟନ୍‌ :
Answer:

• ପ୍ଲାନ୍ଟଟନ୍ ଏକ ସାମୁଦ୍ରିକ ଶୈବାଳ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭବ । – ଏହା ମାଛମାନଙ୍କର ଏକ ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ଖାଦ୍ୟ ।
• ଶୀତଳ ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ ଓ ଉଷ୍ଣ ସ୍ରୋତର ମିଳନସ୍ଥଳୀରେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ପ୍ଲାନ୍‌ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭିଦ ଜନ୍ମେ । ତେଣୁ ସେଠାରେ ପସିଦ୍ଧ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର ଗଢିଉଠିଛି ।

ଭୌଗୋଳିକ କାରଣ ଦର୍ଶାଅ।

Question 1.
ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ତିଥିରେ ଗୁରୁ ଜୁଆର ହୋଇଥାଏ ।
Answer:

1. ପୂର୍ଣିମା ତିଥିରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ, ପୃଥ‌ିବୀ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ପ୍ରାୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିଥାନ୍ତି ।
2. ସେହିଦିନ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ମଝିରେ ପୃଥ‌ିବୀର ଅବସ୍ଥାନ ହୋଇଥାଏ ।
3. ତେଣୁ ପୃଥ‌ିବୀର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟର ଆକର୍ଷଣ ଯୋଗୁ ଉଚ୍ଚ ଜୁଆର ହୋଇଥାଏ ।

Question 2.
ଡଗରବ୍ୟାଙ୍ଗ୍ ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର ।
Answer:

• ଡଗରବ୍ୟାକ୍ ନିକଟରେ ଉଷ୍ଣ ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ ଓ ଶୀତଳ ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତର ମିଳନ ଘଟିଥିବାରୁ ସେଠାରେ ପ୍ଲାକ୍ଟିନ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭବ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ଜମାହୁଏ ।
• ଏହା ମାଛମାନଙ୍କର ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ଖାଦ୍ୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର ହୋଇପାରିଛି ।

Question 3.
ପୃଥ‌ିବୀର ସାମୁଦ୍ରିକ ବାଣିଜ୍ୟର ଅଧିକାଂଶ ଭାଗ ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ଦେଇ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:

1. ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ ମହାସାଗରର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଇଉରୋପ ଓ ଉତ୍ତର ଆମେରିକା ଭଳି ସମୃଦ୍ଧିଶାଳୀ ମହାଦେଶ ଅବସ୍ଥିତ ।
2. ଏହି ମହାସାଗରର ଉପକୂଳ ଦନ୍ତୁରିତ ଥିବାରୁ ଏଠାରେ ଅନେକ ପ୍ରାକୃତିକ ପୋତାଶ୍ରୟ ଓ ବନ୍ଦରମାନ ଗଢ଼ିଉଠିଛି । ତେଣୁ ଏହି ମହାସାଗର ଦେଇ ଅନେକ ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ହୋଇଥାଏ ।

Question 4.
ନିଜଫାଉଣ୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଉପକୂଳ ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର ହୋଇପାରିଛି ।
Answer:

1. ନିଉଫାଉଣ୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଉପକୂଳରେ ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ ଓ ଉଷ୍ଣ ସ୍ରୋତର ମିଳନ ଘଟିଛି । ଫଳରେ ଏଠାରେ ପ୍ଲାନ୍ ଜାତୀୟ ବିଭିନ୍ନ ମତ୍ସ୍ୟଖାଦ୍ୟ ପ୍ରଚୁର ମିଳେ ।
2. ତେଣୁ ନିଉଫାଉଣ୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ ଉପକୂଳ ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର ହୋଇପାରିଛି ।

Question 5.
ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ ଅନ୍ତଃସ୍ରୋତ ଭାବେ ପ୍ରବାହିତ ।
Answer:

1. ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବାରୁ ଏହା ସଙ୍କୁଚିତ ହୋଇଥାଏ ।
2. ତେଣୁ ଅନ୍ତଃସ୍ରୋତ ଭାବେ ଏହା ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ।

Question 6.
ଉଭୟ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଲବଣତା କମ୍ ।
Answer:

1. ଉଭୟ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଅତି ତୀର୍ଯ୍ୟକ୍ କିରଣ ଥିବାରୁ ଏହା ହିମମଣ୍ଡଳ ।
2. ଏଠାରେ ବାଷ୍ପୀଭବନ କମ୍ ହୋଇଥାଏ, ତେଣୁ ଏଠାରେ ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଲବଣତା କମ୍ ।

ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ

1. ଉପଦୀପ ଓ ଉପସାଗର
Answer:

2. ମହୀସୋପାନ ଓ ମହୀକାଳୁ
Answer:

3. ଜୁଆର ଓ ଭଟ୍ଟା
Answer:

4. ଜଷ ସ୍ରୋତ ଓ ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ
Answer:

5. ପ୍ରବଳ ଜୁଆର ଓ ଲଘୁ ଜୁଆର
Answer:

ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ।

Question 1.
କାହାକୁ ନେଇ ବାରିମଣ୍ଡଳ ଗଠିତ ?
Answer:
ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ଥିବା ମହାସାଗର, ସାଗର, ହ୍ରଦ, ନଦୀ, ହିମବାହ, ଭୂତଳ ଜଳ ଏବଂ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଜଳୀୟବାଷ୍ପକୁ ନେଇ ପୃଥିବୀର ବାରିମଣ୍ଡଳ ଗଠିତ।

Question 2.
ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ଜଳ ଓ ସ୍ଥଳ କେତେ ଭାଗ ରହିଛି ?
Answer:
ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ପ୍ରାୟ ୭୧% ଜଳଭାଗ ଏବଂ ୨୯% ସ୍ଥଳଭାଗ ରହିଛି ।

Question 3.
ଜଳର ଲବଣତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ଜଳରେ ଯେତେ ଗ୍ରାମର ଲବଣ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଥାଏ ତାହାକୁ ଜଳର ଲବଣତା କୁହାଯାଏ।

Question 4.
ବିଶ୍ବ ଜଳ ଦିବସ କେବେ ପାଳିତ ହୁଏ ?
Answer:
ପ୍ରତି ବର୍ଷ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୨ ତାରିଖକୁ ‘ବିଶ୍ବ ଜଳ ଦିବସ’ ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଏ।

Question 5.
ହିମଟୋପର କାହାକୁ ନେଇ ଗଠିତ ?
Answer:
ଉଚ୍ଚ ପର୍ବତ ଶିଖରରେ ଓ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଜମି ରହିଥିବା ବରଫ ରାଶିକୁ ନେଇ ପୃଥୁବୀର ହିମଟୋପର ଗଠିତ।

Question 6.
ବାରିମଣ୍ଡଳରେ ଥିବା ଜଳରାଶିର କେତେ ଭାଗ ମୁଖ୍ୟତଃ ପୃଥ‌ିବୀର ମହାସାଗରର ଲୁଣି ଜଳଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ?
Answer:
ବାରିମଣ୍ଡଳରେ ଥିବା ଜଳରାଶିର ଶତକଡ଼ା ପ୍ରାୟ ୯୭ ଭାଗ ମୁଖ୍ୟତଃ ପୃଥ‌ିବୀର ମହାସାଗରର ଲୁଣି ଜଳଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ।

Question 7.
ମେରିଆନା ଖାତ କେଉଁ ମହାସାଗରରେ ରହିଛି ?
Answer:
ମେରିଆନା ଖାତ ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରରେ ରହିଛି।

Question 8.
କେଉଁ ମହାସାଗର ବେଜିଂ ପ୍ରଣାଳୀଦ୍ଵାରା ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଛି ?
Answer:
ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ବେନିଂ ପ୍ରଣାଳୀଦ୍ଵାରା ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୌଛି ।

Question 9.
କେଉଁ ସାଗରଟି ପୃଥିବୀର ସାଗରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ?
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀର ସାଗରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ ସାଗର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ।

Question 10.
ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ୍ ସାଗର କେଉଁ ମହାସାଗରର ଅଂଶବିଶେଷ ?
Answer:
ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ ସାଗର ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରର ଅଂଶବିଶେଷ ।

Question 11.
କାହାକୁ ଏକ ଅନ୍ତର୍ଦେଶୀୟ ହ୍ରଦ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
କାପ୍ସିୟାନ ସାଗର ଏକ ଅନ୍ତର୍ଦେଶୀୟ ହ୍ରଦ।

Question 12.
କାହାକୁ ମହୀସୋପାନ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସମୁଦ୍ର କୂଳଠାରୁ କିଛି ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜଳ ଭିତରେ ବୁଡ଼ିରହିଥ‌ିବା ମହାଦେଶର ଅଳ୍ପ ଗଢ଼ାଣିଆ ଭୂଭାଗକୁ ମହୀସୋପାନ କୁହାଯାଏ ।

Question 13.
ମହାଜାଳୁ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ମହୀସୋପାନର ଶେଷଭାଗରୁ ଭୂମି ଅଧ‌ିକ ଢାଲୁ ହୋଇଯାଇ ଗଭୀର ସମୁଦ୍ର ଆଡ଼କୁ ଲମ୍ବିଯିବା ଫଳରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ସମୁଦ୍ରଜଳର ଗଡ଼ାଣିଆ ଅଞ୍ଚଳକୁ ମହୀଢାଲୁ କୁହାଯାଏ ।

Question 14.
ମହାସାଗର ସମତଳ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ମହୀଢାଲୁର ନିମ୍ନଅଂଶରୁ ସମୁଦ୍ର ତଳର ବିସ୍ତୃତ ଶଯ୍ୟାକୁ ମହାସାଗର ସମତଳ କୁହାଯାଏ।

Question 15.
ସିନ୍ଧୁମଳ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ବିଭିନ୍ନ ସାମୁଦ୍ରିକ ଉଭିଦ ଓ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ଧ୍ବଂସାବଶେଷ ମହାସାଗର ତଳ ଅଂଶରେ ଜମାହୋଇ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କୋମଳ ପଙ୍କକୁ ସିନ୍ଧୁମଳ କୁହାଯାଏ।

Question 16.
କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳ ଅନ୍ତର୍ଗତ ସାଗର, ମହାସାଗର ଜଳର ଲବଣତା ଅଧିକ ?
Answer:
କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଉଷ୍ମମଣ୍ଡଳ ଅନ୍ତର୍ଗତ ସାଗର, ମହାସାଗର ଜଳର ଲବଣତା ଅଧିକ ।

Question 17.
କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଲବଣତା କମ୍ ?
Answer:
ଉଭୟ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଲବଣତା କମ୍ ।

Question 18.
ସାଧାରଣତଃ ସୁନାମି ତରଙ୍ଗର ଉଚ୍ଚତା କେତେ ?
Answer:
ସାଧାରଣତଃ ସୁନାମି ଜ୍ଵରଙ୍ଗର ଉଚ୍ଚତା ପ୍ରାୟ ୧୫ ମିଟର।

Question 19.
ଭୂକମ୍ପର ତୀବ୍ରତା ଅଧ‌ିକ ହୋଇଥିଲେ ଜେଜର ଉଚ୍ଚତା କେତେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ଭୂକମ୍ପର ତୀବ୍ରତା ଅଧ‌ିକ ହୋଇଥିଲେ ଢେଉର ଉଚ୍ଚତା ୧୫୦ ମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ।

Question 20.
ସାଗର ଓ ମହାସାଗର ବକ୍ଷରେ ପ୍ରତିଦିନ ନିୟମିତ କେତେଥର ଲେଖାଏଁ ଜୁଆର ଓ ଭଟ୍ଟା ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ସାଗର ଓ ମହାସାଗର ବକ୍ଷରେ ପ୍ରତିଦିନ ନିୟମିତ ଦୁଇଥର ଲେଖାଏଁ ଜୁଆର ଓ ଭଟ୍ଟା ହୋଇଥାଏ।

Question 21.
ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଆକର୍ଷଣ ଯୋଗୁଁ ପୃଥ‌ିବୀର କେଉଁ ଭାଗ ଅଧୂକ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଆକର୍ଷଣ ଯୋଗୁଁ ପୃଥ‌ିବୀର ଜଳଭାଗ ଅଧିକ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ।

Question 22.
ଗୁରୁଜୁଆର କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଉଭୟ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଓ ଅମାବାସ୍ୟା ତିଥ୍ୟରେ ହେଉଥ‌ିବା ଉଚ୍ଚ ଜୁଆରକୁ ଗୁରୁଜୁଆର କୁହାଯାଏ ।

Question 23.
ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ କହିଲେ କ’ଣ ?
Answer:
ସମୁଦ୍ରର ଏକ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳକୁ ହେଉଥ‌ିବା ଜଳପ୍ରବାହକୁ ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ କୁହାଯାଏ।

Question 24.
ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
Answer:
ପାଖାପାଖୂ ହୋଇ ଜମା ହେଉଥିବା କେତେକ ପ୍ରବାଳସ୍ତୂପ ପ୍ରାୟ ପରସ୍ପର ସଂଲଗ୍ନ ହୋଇ ‘ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧ’ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ।

ପ୍ରତ୍ୟେକର ସଂଜ୍ଞା ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କର।

i. ଲବଣତା
Answer:
କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ଜଳରେ ଯେତେ ଗ୍ରାମର ଲବଣ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଥାଏ, ତାହାକୁ ଜଳର ଲବଣତା କୁହାଯାଏ ।

ii. ଉପଦ୍ୱୀପ
Answer:
ଯେଉଁ ସ୍ଥଳଭାଗର ତିନି ପାର୍ଶ୍ୱ ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ଜଳଭାଗ ଦ୍ୱାରା ବେଷ୍ଟିତ ତାହାକୁ ଉପଦ୍ଵୀପ କୁହାଯାଏ ।

iii. ଉପସାଗର
Answer:
ଯେଉଁ ଜଳଭାଗର ତିନି ପାର୍ଶ୍ଵ ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥଳଭାଗ ଦ୍ଵାରା ପରିବେଷ୍ଟିତ, ତାହାକୁ ଉପସାଗର କୁହାଯାଏ ।

iv. ମହୀସୋପାନ
Answer:
ସମୁଦ୍ର ଜଳ ଭିତରେ ବୁଡ଼ି ରହିଥିବା ସମୁଦ୍ରକୂଳଠାରୁ କିଛି ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମହାଦେଶର ଅଳ୍ପ ଗଡ଼ାଣିଆ ଭୂଭାଗ ।

v. ମହୀଢାଲୁ
Answer:
ମହୀସୋପାନର ଶେଷଭାଗରୁ ଭୂମି ଅଧିକ ଢାଲୁ ହୋଇ ଗଭୀର ସମୁଦ୍ର ଆଡ଼କୁ ଲମ୍ବିଥୁବା ଅଞ୍ଚଳ ।

vi. ମହାସାଗର ସମତଳ
Answer:
ମହୀଢାଲୁର ନିଗ୍ନାଂଶରୁ ସମୁଦ୍ର ତଳର ବିସ୍ତୃତ ଶଯ୍ୟା ।

vii. ସିନ୍ଧୁମଳ
Answer:
ମହାସାଗର ତଳ ଅଂଶରେ ଜମା ହେଉଥ‌ିବା ସାମୁଦ୍ରିକ ଉଦ୍ଭଦ ଓ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ଧ୍ବଂସାବଶେଷରୁ ସୃଷ୍ଟ କୋମଳ ପଙ୍କ ।

viii. ତରଙ୍ଗ
Answer:
ପ୍ରବାହିତ ବାୟୁର ଘର୍ଷଣ ଫଳରେ ସାଗର ପୃଷ୍ଠ ଜଳରେ ପଡ଼ୁଥିବା ଭାଙ୍ଗ ।

ix. ତରଙ୍ଗ ଶୀର୍ଷ
Answer:
ତରଙ୍ଗର ଉଚ୍ଚତମ ଅଂଶ ।

x. ତରଙ୍ଗ ପାଦ
Answer:
ତରଙ୍ଗର ନିମ୍ନତମ ଅଂଶ ।

xi. ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ
Answer:
ପାଖାପାଖୁ ଅବସ୍ଥିତ ଦୁଇଟି ତରଙ୍ଗ ଶୀର୍ଷ କିମ୍ବା ତରଙ୍ଗ ପାଦର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ବ୍ୟବଧାନ ।

xii. ତରଙ୍ଗ ଉଚ୍ଚତା
Answer:
ତରଙ୍ଗ ପାଦଠାରୁ ତରଙ୍ଗର ଶୀର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଚ୍ଚତା ।

xiii. ସୁନାମି
Answer:
ମହାସାଗର ନିମ୍ନସ୍ଥ ଭୂଭାଗ ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଭୂମିକମ୍ପ ଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ବିରାଟ ସାମୁଦ୍ରିକ ତରଙ୍ଗ ।

xiv. ଜୁଆର
Answer:
ସାମୁଦ୍ରିକ ଜଳର ଉତ୍‌ଥାନକୁ ଜୁଆର କୁହାଯାଏ ।

xv. ଭଟ୍ଟା
Answer:
ସାମୁଦ୍ରିକ ଜଳର ପତନକୁ ଭଙ୍ଗା କୁହାଯାଏ ।

xvi. ଗୁରୁ କୁଆର
Answer:
ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଓ ଅମାବାସ୍ୟା ତିଥିରେ ହେଉଥ‌ିବା ଉଚ୍ଚ ଜୁଆର ।

xvil. ଲଘୁ ଜୁଆର
Answer:
କୃଷ୍ଣପକ୍ଷ ଅଷ୍ଟମୀ ଓ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ଅଷ୍ଟମୀ ତିଥିରେ ହେଉଥ‌ିବା କମ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଜୁଆର ।

xvii. ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ
Answer:
ସମୁଦ୍ରର ଏକ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳକୁ ହେଉଥ‌ିବା ଜଳପ୍ରବାହ ।

xix. ପ୍ଲାଙ୍କ୍‌କ୍
Answer:
ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ ଓ ଉଷ୍ଣ ସ୍ରୋତର ମିଳନ ସ୍ଥଳରେ ଜମା ହେଉଥ‌ିବା ମାଛ ଖାଦ୍ୟ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭଦ ।

xx. ପ୍ରବାଳ ସ୍ତୂପ
Answer:
ପ୍ରବାଳମାନଙ୍କ ମୃତାବଶେଷରୁ ସୃଷ୍ଟ ହୁଙ୍କା ଆକାର ଭୂମିରୂପ ।

xxi. ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧ
Answer:
ପାଖାପାଖୁ କେତେକ ପ୍ରବାଳ ସ୍ତୂପ ପରସ୍ପର ସଂଲଗ୍ନ ହୋଇ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରାକୃତିକ ବନ୍ଧ ।

xxii. ଆଗୋଳ
Answer:
ବୃତ୍ତାକାର ଖଣ୍ଡିତ ପ୍ରବାଳ ଘେରିବନ୍ଧକୁ ଆଟୋଲ୍ କୁହାଯାଏ ।

ପ୍ରତ୍ୟେକ ବାକ୍ୟାଶକୁ ଗୋଟିଏ/ଦୁଇଟି ଭୌଗୋଳିକ ପଦରେ ପ୍ରକାଶ କର ।

i. ପୃଥ‌ିବୀର ସର୍ବବୃହତ୍ ତଥା ଗଭୀରତମ ମହାସାଗର ।
Answer:
ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର

ii. ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠର ପ୍ରାୟ ଏକ-ଷକ୍ଷାଂଶ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଥିବା ମହାସାଗର ।
Answer:
ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର

iii. ପୃଥିବୀର ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ମହାସାଗର ।
Answer:
ଭାରତ ମହାସାଗର

iv. ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର ସହ ସୁମେରୁ ମହାସାଗରକୁ ସଂଯୋଗ କରୁଥିବା ପ୍ରଣାଳୀ ।
Answer:
ବେରିଂ ପ୍ରଣାଳୀ

v. ପୃଥ‌ିବୀର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ସାଗର ।
Answer:
ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ୍ ସାଗର

vi. ଭାରତ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ସାଗର ।
Answer:
ଆରବ ସାଗର

vii. ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର ଥିବା ମହାସାଗରୀୟ ଅଂଶ ।
Answer:
ମହୀସୋପାନ

viii. ଚନ୍ଦ୍ରର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥିବା ପୃଥିବୀର ଜଳଭାଗ ଅଂଶର ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ସୃଷ୍ଟ ଜୁଆର ।
Answer:
ପରୋକ୍ଷ ଜୁଆର

ix. ଇଉରୋପ ମହାଦେଶର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ଉଷ୍ଣ ସ୍ରୋତର ଅନ୍ୟ ନାମ
Answer:
ଇଉରୋପର ଉଷ୍ଣ କମ୍ବଳ

x. ବୃତ୍ତାକାର ଖଣ୍ଡିତ ପ୍ରବାଳ ଘେରିବନ୍ଧ ।
Answer:
ଆଟୋଲ

xi. ଉତ୍ତର ଆମେରିକାର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର ।
Answer:
ନିଉଫାଉଣ୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ

xii. ଭୂକମ୍ପ ଜନିତ ସୃଷ୍ଟ ସାମୁଦ୍ରିକ ତରଙ୍ଗ ।
Answer:
ସୁନାମି,

xiii. ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟର ମିଳିତ ଆକର୍ଷଣ ଫଳରେ ହେଉଥୁବା ଜୁଆର ।
Answer:
ପ୍ରବଳ ଜୁଆର,

xiv. ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିଗରେ ସମୁଦ୍ର ଜଳର ନିରନ୍ତର ପ୍ରବାହ ।
Answer:
ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ରୋତ

xv. ନିୟମିତ ବ୍ୟବଧାନରେ ଦିନକୁ ଦୁଇଥର ଲେଖାଏଁ ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଉତ୍‌ଥାନ ଓ ପତନ ।
Answer:
ଜୁଆର-ଇଟ୍ଟା

xvi. ଉଚ୍ଚ ପର୍ବତ ଶିଖରରେ ଓ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଜମି ରହିଥିବା ବରଫ ରାଶି ।
Answer:
ହିମଟୋପର

xvii. ପୃଥିବୀର ଗଭୀରତମ ଖାତ ।
Answer:
ମେରିଆନା ଖାତ

xvili. ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ମହାଦେଶର ପୂର୍ବ ଉପକୂଳର ଅନତି ଦୂରରେ ସମୁଦ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଏକ ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧ ।
Answer:
ଗ୍ରେଟ୍ ବାରିୟର ରିଫ୍

ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

i. ଉଷ୍ଠ ସ୍ରୋତ ____ ଅଞ୍ଚଳରୁ _____ ଅଞ୍ଚଳକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ।
Answer:
ବିଷୁବ, ମେରୁ

ii. ପ୍ରବାଳ ଏକ ଶଙ୍ଖ ଜାତୀୟ _____ ଜୀବ ।
Answer:
ସାମୁଦ୍ରିକ

iii. କ୍ୟୁରେସିଓ ସ୍ରୋତ ଏକ _____ ସ୍ରୋତ ଅଟେ ।
Answer:
ଉଷ୍ଣ

iv. ଲାବ୍ରାଡ଼ର ସ୍ରୋତ ଏକ _____ ସ୍ରୋତ ଅଟେ ।
Answer:
ଶୀତଳ

v. ଶୀତଳ ଓ ଉଷ୍ଣ ସ୍ରୋତର ମିଳନ ସ୍ଥଳରେ ____ ଜାତୀୟ ଉଭିଦ ବହୁ ପରିମାଣରେ ଦେଖାଯାଏ ।
Answer:
ପ୍ଳାଙ୍କଟନ୍

vi. ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଓ ଅମାବାସ୍ୟା ତିଥିରେ ସମୁଦ୍ରରେ ____ ଜୁଆର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Answer:
ଗୁରୁ

vii. ____ ପୃଥ‌ିବୀର ଗଭୀରତମ ଖାତ ଅଟେ ।
Answer:
ମେରିଆନା

viii. ଯେଉଁ ଜଳଭାଗର ତିନିପାର୍ଶ୍ବ ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥଳଭାଗ ବେଷ୍ଟିତ, ତାହାକୁ _____ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଉପସାଗର

ix. ସମୁଦ୍ରର _____ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଖଣିଜତୈଳ, ପୋହଳା ଓ ମୁକ୍ତା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ ।
Answer:
ମହୀସୋପାନ

x. ବିଷୁବ ଅଞ୍ଚଳରେ ମହାସାଗର ଜଳର ତାପମାତ୍ରା _____ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲ୍‌ସିୟସ୍‌ ଅଧିକ ଥାଏ ।
Answer:
୨୫

ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ।

Question i.
ପୃଥ‌ିବୀର ସାଗରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ?
(କ) ଲୋହିତ ସାଗର
(ଖ) ବେଜିଂ ସାଗର
(ଗ) ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ୍ ସାଗର
(ଘ) ଭୂମଧ୍ୟ ସାଗର
Answer:
ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ୍ ସାଗର

Question ii.
ପୃଥ‌ିବୀର ଗଭୀରତମ ସାମୁଦ୍ରିକ ଖାତ କେଉଁ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
(ଖ) ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଗ) ଭାରତ
(ଘ) ସୁମେରୁ
Answer:
ପ୍ରଶାନ୍ତ

Question iii.
ପୃଥ‌ିବୀରେ ଉପଲବ୍‌ଧ ମଧୁର ଜଳର ସର୍ବାଧ‌ିକ ଭାଗ କେଉଁ ଠାରେ ରହିଅଛି ?
(କ) ଭୂତଳ ଜଳ
(ଖ) ନଦୀ
(ଗ) ହିମଟୋପର
(ଘ) ବାୟୁମଣ୍ଡଳ
Answer:
ହିମଟୋପର

Question iv.
ଜଳ ଦିବସ କେବେ ପାଳିତ ହୁଏ ?
(କ) ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୩
(ଖ) ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୨
(ଗ) ଅକ୍ଟୋବର ୨୪
(ଘ) ନଭେମ୍ବର ୧୫
Answer:
ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସ ୨୨

Question v.
ପୃଥ‌ିବୀରେ ଶତକଡ଼ା କେତେ ଭାଗ ମଧୁର ଜଳ ଯାହା ନଦୀ, ହ୍ରଦ, ତୁଷାର ଓ ବରଫ ଆକାରରେ ରହିଛି ?
(କ) ୨.୬୯
(ଖ) ୨.୬୮
(ଗ) ୨.୬୭
(ଘ) ୨,୬୬
Answer:
୨.୬୯

Question vi.
ସାଗର ଓ ମହାସାଗରର ଜଳଭାଗ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠର କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ପ୍ରାୟ ଶତକଡ଼ା କେତେ ଭାଗ ଅଧିକାର କରିଛି ?
(କ) ୩
(ଖ) ୨୯
(ଗ) ୭୧
(ଘ) ୯୭
Answer:
୭୧ ଭାଗ

Question vii.
ଉଷ୍ଣସ୍ରୋତ ଓ ଶୀତଳ ସ୍ରୋତର ମିଳନ ସ୍ଥଳରେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
(କ) କୁହୁଡ଼ି
(ଗ) ବର୍ଷା
(ଖ) ବାତ୍ଯା
(ଘ) ଜୁଆର
Answer:
କୁହୁଡ଼ି

Question viii.
ଭୂତଳ ଜଳର ଶତକଡ଼ା ପରିମାଣ କେତେ ?
(କ) ୨.୦
(ଖ) ୦.୬୮
(ଗ) ୦.୦୦୯
(ଘ) ୦.୦୦୧୯
Answer:
୦,୬୮

Question ix.
ପୃଥ‌ିବୀର ଜଳଭାଗ କେତେ କୋଟି ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଅଞ୍ଚଳରେ ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ?
(କ) ୨୬
(ଖ) ୩୬
(ଗ) ୪୬
(ଘ) ୬୩
Answer:
୩୬

Question x.
ହାଓ୍ବାଇ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ କେଉଁ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
(ଖ) ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଗ) ଭାରତ
(ଘ) ସୁମେରୁ
Answer:
ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର

Question xi.
ଭାରତ ମହାସାଗରରେ କେଉଁ ଦ୍ଵୀପ ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ଗ୍ରୀଲ୍ୟାଣ୍ଡ
(ଖ) ନ୍ୟୁଜିଲ୍ୟାଣ୍ଡ
(ଗ) ମାଡାଗାସ୍କର
(ଘ) ଆଇସ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ୍
Answer:
ମାଡାଗାସ୍କର

v

Question xii.
କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ପୃଥିବୀରେ କେଉଁ ସ୍ଥାନ ଗ୍ରହଣ କରିଛି ?
(କ) ଦ୍ବିତୀୟ
(ଖ) ତୃତୀୟ
(ଗ) ଚତୁର୍ଥ
(ଘ) ପଞ୍ଚମ
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ

Question xiii.
ନି ଭସାଇବେରୀୟ ଦ୍ଵୀପ କେଉଁ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ସୁମେରୁ
(ଖ) ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଗ) ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଘ) ସୁମେରୁ
Answer:
ସୁମେରୁ

Question xiv.
ଲୋହିତ ସାଗର କେଉଁ ମହାସାଗରର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
(କ) ଭାରତ
(ଖ) କୁମେରୁ
(ଗ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
(ଘ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
Answer:
ଭାରତ

Question xv.
ଜାପାନ ସାଗର କେଉଁ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
(ଗ) ଭାରତ
(ଖ) ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଘ) କୁମେରୁ
Answer:
ପ୍ରଶାନ୍ତ

Question xvi.
କାରିବିୟାନ୍ ସାଗର କେଉଁ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
(ଖ) ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଗ) ଭାରତ
(ଘ) ସୁମେରୁ
Answer:
ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍

Question xvii.
ଆଟ୍‌ଲାଷ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗରରେ କେଉଁ ସାଗର ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ପୀତ ସାଗର
(ଖ) ଉତ୍ତର ସାଗର
(ଗ) ଭୂମଧ୍ୟ ସାଗର
(ଘ) ପାରସ୍ୟ ଉପସାଗର
Answer:
ଭୂମଧ୍ୟ ସାଗର

Question xviii.
ସମୁଦ୍ରକଳରେ ସୋହିୟମ୍ ସହିତ କେଉଁ ଲବଣର ମାତ୍ରା ଅଧିକ ?
(କ) କ୍ୟାସିୟମ୍
(ଖ) ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍
(ଗ) ଫସ୍‌ଫରସ୍
(ଘ) ସଲ୍ଫର
Answer:
ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍

Question xix.
୨୦୦୪ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୨୬ ତାରିଖରେ ସୁନାମିର ସୃଷ୍ଟି କେଉଁଠାରେ ହୋଇଥିଲା ?
(କ) ଜାପାନ
(ଖ) ସୁମାତ୍ରା
(ଘ) ଆଣ୍ଡାମାନ ନିକୋବର
(ଗ) ଜାଭା
Answer:
ସୁମାତ୍ରା

Question xx.
ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ସ୍ରୋତ କେଉଁ ମହାସାଗର ଅନ୍ତର୍ଗତ ଏକ ଶୀତଳ ସ୍ରୋତ ?
(କ) ଭାରତ
(ଖ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
(ଗ) ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଘ) ସୁମେରୁ
Answer:
ଭାରତ

Question xxi.
ପେରୁ ସ୍ରୋତର ଅନ୍ୟନାମ କ’ଣ ?
(କ) କାନାରିସ୍ରୋତ
(ଖ) ହମ୍‌ବୋଲ୍ଟସ୍ରୋତ
(ଗ) ବେଙ୍ଗୁଆଲାସ୍ରୋତ
(ଘ) ଫକ୍‌ଲାଣ୍ଡସ୍ରୋତ
Answer:
ହମ୍ ବୋଲ୍ଟ ଟ ସ୍ରୋତ

Question xxii.
ଉପସାଗରୀୟ ସ୍ରୋତ କେଉଁ ମହାସାଗରରେ ପ୍ରବାହିତ ?
(କ) ପ୍ରଶାନ୍ତ
(ଖ) ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍
(ଗ) ଭାରତ
(ଘ) ସୁମେରୁ
Answer:
ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍

Question xxiii.
କ୍ୟୁରୋସିଓ ସ୍ରୋତକୁ କେଉଁ ସ୍ରୋତ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ବାହାମା
(ଗ) ଜାପାନ
(ଖ) ହମ୍‌ବୋଲ୍ଟ
(ଘ) ବ୍ରାଜିଲ
Answer:
ଜାପାନ

Question xxiv.
ଗ୍ରାଣ୍ଡ ବ୍ୟାଙ୍କ କେଉଁ ମହାଦେଶରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(କ) ଏସିଆ
(ଗ) ଉତ୍ତର ଆମେରିକା
(ଖ) ଇଉରୋପ
(ଘ) ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା
Answer:
ଇଉରୋପ

ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ପୃଥ‌ିବୀ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ଶତକଡ଼ା ପ୍ରାୟ _____ ଭାଗ ଜଳଭାଗ । (୭୧, ୭୨, ୭୩, ୭୪)
Answer:
୭୧

2. ପୃଥ‌ିବୀ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ଶତକଡ଼ା ପ୍ରାୟ ____ ଭାଗ ସ୍ଥଳଭାଗ। (୨୬, ୨୭, ୨୮, ୨୯)
Answer:
୨୯

3. ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠରେ ସମୁଦାୟ ଜଳଭାଗର ପ୍ରାୟ ଶତକଡ଼ା _____ ଭାଗ ଜଳ ଲୁଣିଆ। (୯୭.୩, ୯୭.୪, ୯୭.୫, ୯୭.୬)
Answer:
୯୭.୩

4. ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠରେ ସମୁଦାୟ ଜଳଭାଗର ପ୍ରାୟ ଶତକଡ଼ା ____ ଭାଗ ଜଳ ମଧୁର। (୨.୬, ୨.୭, ୨.୮, ୨.୯)
Answer:
୨.୭

5. ପୃଥିବୀର ସର୍ବବୃହତ୍ ମହାସାଗର _____ ମହାସାଗର ଅଟେ | (ପ୍ରଶାନ୍ତ, ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍, ଭାରତ, ଉତ୍ତର)
Answer:
ପ୍ରଶାନ୍ତ

6. ପୃଥ‌ିବୀର ଦ୍ଵିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ମହାସାଗର ମହାସାଗର ____ ଅଟେ । (ପ୍ରଶାନ୍ତ, ଆଟଲାଣ୍ଟିକ, ଭାରତ, ଉତ୍ତର)
Answer:
ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍

7. _____ ପୃଥିବୀର ସବୁଠାରୁ ଛୋଟ ମହାସାଗର ଅଟେ । (ପ୍ରଶାନ୍ତ, ଆଟଲାଣ୍ଟିକ, ଭାରତ, ଉତ୍ତର)
Answer:
ଉତ୍ତର

8. ପୃଥ‌ିବୀର ଗଭୀରତମ ମେରିଆନା ଖାତ _____ ମହାସାଗରରେ ଅବସ୍ଥିତ । (ପ୍ରଶାନ୍ତ, ଆଟଲାଣ୍ଟିକ, ଭାରତ, ଉତ୍ତର)
Answer:
ପ୍ରଶାନ୍ତ

9. _____ ପୃଥିବୀର ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ମହାସାଗର। (ପ୍ରଶାନ୍ତ, ଆଟଲାଣ୍ଟିକ, ଭାରତ, ଉତ୍ତର)
Answer:
ଭାରତ

10. ପୃଥ‌ିବୀର ସାଗର ମଧ୍ଯରୁ ______ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ । (ଜାପାନ ସାଗର, ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ୍ ସାଗର, ଆରବ ସାଗର, ପୀତ ସାଗର)
Answer:
ଦକ୍ଷିଣ ଚୀନ ସାଗର

11. ମହାସାଗରର _____ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଖଣିଜତୈଳ, ପୋହଳା ଓ ମୁକ୍ତା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ। (ମହୀଜାଲୁ, ମହୀସୋପାନ, ସାଗରତଳ, ସାଗରଖାତ)
Answer:
ମହୀ ସୋପାନ

12. ସମୁଦ୍ର ତଳର ଅଧିକ ଗଡ଼ାଣିଆ ଅଞ୍ଚଳକୁ ______ କୁହାଯାଏ । (ମହୀସୋପାନ, ସାଗରତଳ, ମହୀଢାଲୁ, ସାଗରଖାତ)
Answer:
ମହୀଢାଲୁ

13. ଗୁରୁଜୁଆର _____ ତିଥ୍ୟରେ ହୋଇଥାଏ । (ପୂର୍ଣ୍ଣମୀ, ଅଷ୍ଟମୀ, ନବମୀ, ଦଶମୀ)
Answer:
ପୂର୍ଣ୍ଣମୀ

14. ଲଘୁଜୁଆର ______ ତିଥିରେ ହୋଇଥାଏ । (ପୂର୍ଣ୍ଣମୀ, ଅଷ୍ଟମୀ, ନବମୀ, ଦଶମୀ)
Answer:
ଅଷ୍ଟମୀ

15. ୟୁରୋପ ମହାଦେଶର ________ ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ର । (ଗ୍ରାଣ୍ଡବ୍ୟାଙ୍କ, ନିଉଫାଉଣ୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ଫିସରଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ଫିନ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ)
Answer:
ଗ୍ରାଣ୍ଡବ୍ୟାଙ୍କ

16. ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ମହାଦେଶର _____ ଉପକୂଳରେ ‘ଏକ ବୃହତ୍ ପ୍ରବାଳ ବନ୍ଧର୍ବ ରହିଛି । (ଉତ୍ତର, ଦକ୍ଷିଣ, ପୂର୍ବ, ପଶ୍ଚିମ)
Answer:
ପୂର୍ବ

ସ୍ତମ୍ଭ ମିଳନ କର।

(i) ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳାଇ ଲେଖ ।

Answer:

(ii) ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳାଇ ଲେଖ ।

Answer:

(iii) ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳାଇ ଲେଖ ।

Answer:

ପ୍ରଥମ ଯୋଡ଼ିକୁ ଦେଖୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ଯୋଡ଼ି ପୂରଣ କର।

1. ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର : ସର୍ବବୃହତ୍ ମହାସାଗର :: ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର : _____।
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ମହାସାଗର

2. ତିନିପାର୍ଶ୍ଵ ଜଳ : ଉପଦ୍ଵୀପ :: ତିନିପାର୍ଶ୍ଵ ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥଳଭାଗ : _____।
Answer:
ଉପସାଗର

3. ଗୁରୁଜୁଆର : ପୂଶ୍ଚିମୀତିଥୁ :: ଲଘୁଜୁଆର : _____।
Answer:
ଅଷ୍ଟମୀତିଥୁ

4. ଇଷ୍ଠସ୍ରୋତ : ବାହାମାସ୍ରୋତ :: ଶୀତଳସ୍ରୋତ : _____।
Answer:
କାନାରିସ୍ରୋତ

5. ଇଉରୋପ ମହାଦେଶ : ଡଗରବ୍ୟାଙ୍କ :: ଉତ୍ତର ଆମେରିକା : _____।
Answer:
ନିଉଫାଉଣ୍ଡଲ୍ୟାଣ୍ଡ

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Hindi Solutions Chapter 4 बस यात्रा का अनुभव Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 Hindi Solutions Chapter 4 बस यात्रा का अनुभव

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) विद्यालय के बच्चे क्या देखने भुवनेश्वर गए?
उत्तर:
विद्यालय के बच्चे राज्य संग्रहालय और ताराघर देखने भुवनेश्वर गए।

(ii) प्रधानशिक्षिका ने बच्चों से क्या कहा ?
उत्तर:
प्रधानशिक्षिका ने बच्चों से कहो, “‘बच्चों ! तुम सब लाइन बनाकर खड़े हो जाआ । फिर एक एक करके बस के अंदर जाकर बैठो । देखो, हल्ला मत करना। गुरुजी और गुरुमाँ तुम्हारे बैठने की व्यवस्था कर देंगे।” गाड़ी चलते समय खिड़की के बाहर हाथ या सिर मत निकालना।’

(iii) बच्चे जब बस में बैठ गए, तब शिक्षक ने क्या कहा ?
उत्तर:
बच्चे जब बस में बैठगए, तब शिक्षक ने उनसे कहा, “तुम नाश्ता कर लो। केले के छिलके, बिस्किट के खाली पैकेट, पत्ते या कागज खिड़की से बाहर मत फेंकना। हम दूसरों को परेशान होने का काम नहीं करेंगे।”

(iv) बस चलते समय क्यों नहीं चिल्लाना चाहिए?
उत्तर:
बस चलते समय नहीं चिल्लाना चाहिए। ऐसा करने से ड्राइवर का ध्यान बँट जाने का डर रहता है ।

(v) बैस में ‘प्राथमिक उपचार पेटिका’ रखना क्यों आवश्यक है ?
उत्तर:
बस में ‘प्राथमिक उपचार पेटिका’ रखना आवश्यक है। क्योंकि दुर्घटना के समय घायल यात्रियों के प्राथमिक उपचार के लिए इसमें कुछ दवाइयाँ रखी जाती हैं।

(vi) ट्रैफिक पोस्ट पर अलग-अलग रंग की बत्तियाँ क्या सूचित करती हैं ?
उत्तर:
ट्रैफिक पोस्ट पर अलग-अलग तीनों रंग की बत्तियाँ होती हैं । पीली बत्ती गाड़ी की गति धीमी करने को, लाल बत्ती गाड़ी रोकने के लिए और हरी बत्ती गाड़ी आगे बढ़ाने को सूचित करती हैं ।

(vii) ट्रैफिक पोस्ट पर गाड़ी रोकते वक्त इंजन को क्यों बंद कर देना चाहिए ?
उत्तर:
ट्रैफिक पोस्ट पर गाड़ी रोकते वक्त इंजन को बंद कर देना चाहिए, क्योंकि इससे इंधन की बचन होती है और धुआँ न होने से प्रदूषण नहीं फैलता ।

(viii) जेब्रा क्रासिंग से लोगों की क्या सुविधा होती है ?
उत्तर:
जेब्रा क्रासिंग के पास गाड़ी रुकते समय पैदल चलते लोग रास्ता पार करते हैं ।

(ix) बच्चों ने संग्रहालय में क्या-क्या देखा ?
उत्तर:
बच्चों ने संग्रहालय में प्राचीन मूर्तियाँ, कलाकृतियाँ ताड़ के पत्ते की पोथियों, पुराने जमाने के सिक्के तरह-तरह के पुराने वस्त्र, आभूषण, अस्त्र-शस्त्र आदि देखे।

(x) युवक की मोटर साइकिल ट्रक से क्यों टकराई ?
उत्तर:
युवक मोटर साइकिल चलाते समय मोबाइल पर बात कर रहा था और अनमना था । इसलिए सामने खड़े ट्रक से उसकी मोटर साइकिल टकरा गई ।

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में दीजिए?

(i) ओड़िशा की राजधानी का नाम क्या है ?
उत्तर:
ओड़िशा की राजधानी का नाम भुवनेश्वर है ।

(ii) बच्चे क्या लेकर बस के पास पहुँचे ?
उत्तर:
बच्चे नाश्ता लेकर बस के पास पहुँचे।

(iii) ‘प्राथमिक उपचार पेटिका’ पर कौन-सा चिह्न रहता है ?
उत्तर:
‘प्राथमिक उपचार पेटिका’ पर रेडक्रॉस चिह्न रहता है ।

(iv) ड्राइवर ने कहाँ पर इंजन बंद कर दिया ?
उत्तर:
ड्राइवर ने ट्रैफिक पोस्ट पर इंजन बंद कर दिया ।

(v) ट्रैफिक पोस्ट पर कितने रंगों की बत्तियाँ रहती हैं ?
उत्तर:
ट्रैफिक पोस्ट पर तीन रंगों की बत्तियाँ रहती हैं।

(vi) सड़क पर काली-सफेद धारबाली पट्टी को क्या कहते हैं ?
उत्तर:
सड़क पर काली-सफेद धारबाली पट्टी को जेब्राक्रासिंग कहते हैं ।

(vii) संग्रहालय के पास किसने बच्चों को रास्ता पार कराया ?
उत्तर:
संग्रहालय के पास एक ट्रैफिक पुलिस ने बच्चों को रास्ता पार कराया ।

(viii) सड़क के दोनों तरफ थोड़ी ऊँचाई वाले रास्ते को क्या कहते हैं ?
उत्तर:
सड़क के दोनों तरफ थोड़ी ऊँचाई वाले रास्ते को फूटपाथ कहते हैं ।

(ix) भुवनेश्वर के ताराघर का नाम क्या है ?
उत्तर:
भुवनेश्वर के ताराघर का नाम पठाणि सांमत ताराघर है।

(x) युवक की मोदर साइकिल किससे टकराई ?
उत्तर:
युवक की मोटर साइकिल एक ट्रक से टकराई । भाषा-कार्य :

3. उदाहरण के अनुसार बदलिए :
बच्चा – बच्चे, खिड़की – खिड़कियाँ
उत्तर:

• डिब्बा – डिब्ले
• गाड़ी – गाड़ियाँ
• तारा – तारे
• बत्ती – बत्तियाँ
• नाश्ता – नाश्ते
• नारी – नारियाँ
• केला – केले
• राजधानी – राजधानियाँ

4. उदाहरण के अनुसार बदलिए :
छात्र – छात्रा
उत्तर:
शिक्षक – शिक्षिका
शिष्य – शिष्या
लेखक – लेखिका
पाठक – पाठिका

5. ‘क’ स्तम्भ के साथ ‘ख’ स्तभ्भ का मिलान कीजिए:
‘क’ स्तम्भ — ‘ख’ स्तम्भ
काली — रंग
पीली — बस
धीमी — पट्टी
बड़ी — बत्ती
तीन — गति
उत्तर:
‘क’ स्तम्भ — ‘ख’ स्तम्भ
काली — पट्टी
पीली — बत्ती
धीमी — गति
बड़ी — बस
तीन — रंग

6. कोष्ठक में दिए गए परसर्गों से खाली जगहों को भरिए :
( से, का, को, की, ने )

(i) भुवनेश्वर ओड़िशा ………… राजधानी है ।
उत्तर: की

(ii) गाड़ी की गति ४० कि.मी. ………… अधिक नहीं होनी चाहएि ।
उत्तर: से

(iii) इससे दुर्घटना ………… खतरा नहीं रहता ।
उत्तर: का

(iv) शिक्षक ………… कहा ।
उत्तर: ने

(v) बच्चों ………… भूख लग रही थी।
उत्तर: को

अन्य परीक्षोपयोगी प्रश्नोत्तर

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) किस विद्यालय के बच्चे भुवनेश्वर गए ?
उत्तर:
बंगीदा उच्च प्राथमिक विद्यालय के बच्चे भुवनेश्वर गए।

(ii) बच्चे शिक्षा-भ्रमण पर कहाँ गए ?
उत्तर:
बच्चे शिक्षा-भ्रमण पर भुवनेश्वर गए।

(iii) बोर्ड़ पर लिखा ‘४०’ क्या संकेत दे रहा था?
उत्तर:
बोर्ड़ पर लिखा ‘४०’ संकेत दे रहा था कि वहाँ गाड़ी की गति प्रति घंटा ४० कि.मी. से अधिक नहीं होनी चाहिए।

(iv) दृष्टिहीन व्यक्ति को किन्होंने रास्ता पार कराया?
उत्तर:
दृष्टिहीन व्यक्ति को कुछ बच्चों ने रास्ता पार कराया।

(v) सड़क पर क्यों भीड़ थी ?
उत्तर:
सड़क पर एक दुर्घटना हो गई थी, इसलिए वहाँ भीड़ थी ।

(vi) एक बुजुर्ग व्यक्ति ने क्या बताया ?
उत्तर:
एक बुजुर्ग व्यक्ति ने बताया, “आजकल के नौजवान किसकी सुनते हैं क्या?”

(vii) घायल युवक के सिर से क्यों खून बह रहा था?
उत्तर:
घायल युवक ने मोटर साइकिल चलाते समय हेलमेट नहीं पहना था । इसलिए सिर पर चोट लगने से खून बह रहा था।

2. सही कथनों के सामने (✓) का और गलत कथनों का सामने (✗) का निशान लगाइए :

(i) कटक ओड़िशा की राजधानी है । (✗)
(ii) बंगीदा पुरी जिले में है । (✗)
(iii) एक छात्रा ने जानना चाहा कि बस में रेडक्रास निशानवाला बक्सा क्यों लटक रहा है । (✓)
(iv) जेब्रा क्रासिंग पर लोग पैदल रास्ता पार करते हैं। (✓)
(v) एक दृष्टिहीन व्यक्ति लाठी का सहारा लेकर रास्ता पार हुआ । (✗)
(vi) ताराघर का नाम है पठाणि सांमत ताराघर । (✓)
(vii) भुवनेश्वर में राज्य संग्रहालय है । (✓)

3. निम्नलिखित प्रश्नों के सही विकल्प उत्तर पर (✓) का निशान लगाइए :

(i) छात्र-छात्राएँ कब शिक्षा-भ्रमण पर निकले ?
(क) रविवार को
(ख) सोमवार को
(ग) शनिवार को
(घ) बुधवार को
उत्तर:
(क) रविवार को

(ii) बच्चों को केले के छिलके का क्या करना था ?
(क) बाहर फेंकना था
(ख) डिब्बे में रखना था
(ग) गाय को दे देना था
(घ) सीट के नीचे रखना था
उत्तर:
(ख) डिब्ले में रखना था

(iii) ड्राइवर ने क्या पहना था ?
(क) कमीज
(ख) टोपी
(ग) जूते
(घ) सीट बेल्ट
उत्तर:
(घ) सीट बेल्ट

(iv) संग्रहालय से निकलते-निकलते कितने बज गए ?
(क) एक
(ख) तीन
(ग) दो
(घ) चार
उत्तर:
(ग) दो

(v) कौन-सी बत्ती देखकर ड्राइवर ने बस रोक दी?
(क) लाल
(ख) हरी
(ग) नीली
(घ) पीली
उत्तर:
(क) लाल

4. शब्दों को उनके अर्थ से मिलाडए :

घायल – प्रांत
खतरा – भ्रमण
छोर – विपदा
सैर – पास
नजदीक – आहत
उत्तर:
घायल – आहत
खतरा – विपदा
छोर – प्रांत
सैर – भ्रमण
नजदीक – पास

पाठ का सारांशः

खोरधा जिले के बंगीदा गाँव में एक उच्च प्राथमिक विद्यालय है। एक बार प्रधान शिक्षिका ने विद्यालय के छात्रछात्राओं को लेकर ओड़िशा की राजधानी भुवनेश्वर शैक्षिक भ्रमण पर जाने की योजना बनाई ।

रविवार को बस आ पहुँची । बच्चे लाइन बनाकर बस की भीतर जाकर बैठे । प्रधान शिक्षिका ने बच्चों को सलाह दी कि बस के भीतर हल्ला न करें और बस चलते समय खिड़की से बाहर हाथ न निकालें। बस में जब विद्यार्थियों ने नाश्ता करना शुरू किया, तब एक शिक्षक ने कहा कि बिस्कुट का खाली पैकेट, केले के छिलके, पत्ते या कागज बाहर न फेंककर अपने-अपने डिब्ये में रख लें, खिड़की से बाहर न फेंकें ।

विद्यार्थियों ने देखा कि बस के ड्राइवर ने छाती पर सीट बेल्ट बाँध रखी है । शिक्षक ने समझा दिया कि दुर्घटना के समय ज्यादा चोट न आने के लिए ड्राइवर बेल्ट बाँधता है । शिक्षक ने यह भी बताया कि बस में एक प्राथमिक उपचार पेटिका रहती है। इसमें रेडक्रॉस का निशान रहता है। दुर्घटना के समय घायल यात्रियों का प्राथमिक उपचार करने के लिए उसमें कुछ जरूरी दवाइयाँ रखी जाती हैं ।

शिक्षक ने कहा कि ड्राइवर से बस तेज चलाने का अनुरोध नहीं करना चाहिए। बस में चिल्लाना भी नहीं चाहिए। इससे ड्राइवर का ध्यान बँट जाता है । आगे सड़क पर एक बोर्ड पर ‘ 40 ‘ संख्या की ओर दिखाकर शिक्षक ने बताया कि यह ड्राइवर को बताने के लिए लिखा गया है कि गाड़ी की एक घंटे में गति चालीस किलोमीटर से अधिक नहीं होनी चाहिए ।

उसी समय पीछे से दूसरी बस का ड्राइवर हर्न बजाने लगा। वह ओवरटेक करके आगे जाना चाहता था । बच्चों की बस के ड्राइवर ने अपनी बस बाई तरफ करके दाहिने हाथ के इशारे से उसे आगे बढ़ जाने का इशारा किया ।

बस खण्डगिरि के पास ट्रैफिक पोस्ट पर रुकी । शिक्षक ने समझाया कि चौराहे पर ट्रैफिक पोस्ट वाहनों का नियंत्रण करने के लिए है । सामने लाल बत्ती जल रही है । यह गाड़ी रोकने का निर्देश है । यहाँ तीन बत्तियाँ जलती हैं । पीली बत्ती गाड़ी की गति धीमी करने के लिए, लाल बत्ती गाड़ी रोक देने के लिए और हरी बत्ती गाड़ी आगे बढ़ाने के लिए संकेत करती हैं। ट्रैफिक पोस्ट पर गाड़ी खड़ी रहते समय इंजन बंद कर देना चाहिए ।

इससे इंधन की बचत होती है और धुएँ का प्रदूषण नहीं होता । शिक्षक ने सामने काली और सफेद धारवाली पट्टियों पर लोगों को रास्ता पार करते हुए देखकर कहा कि इसे जेब्रा क्रॉसिंग कहते हैं। जहाँ जेब्रा क्रासिंग नहीं होती, वहाँ लोग दोनों दरफ की गाड़ियों पर ध्यान देकर रास्ता पार करते हैं ।

बच्चों को रास्ता पार करके खाना खाने के लिए एक भोजनालय में जाना था,। एक ट्रैफिक पुलिस ने कुछ देर के लिए दोनों तरफ से आन-जाने वाली गाड़ियाँ रोक कर बच्चों को रास्ता पार कराया। कुछ बच्चों ने एक दृष्टिहीन व्यक्ति का हाथ पकड़ कर उसे रास्ता पार करा दिया ।

बच्चे पठाणि सामन्त ताराघर के पास पहुँचे तो शिक्षक ने उनसे फूटपाथ पर चलने को कहा। सड़क के दोनों तरफ पैदल चलने के लिए थोड़ी ऊँची रास्ते बनाए गए थे, उन्हें फूटपाथ कहते हैं । बच्चों ने ताराघर में ग्रहनक्षत्रों की गतिविधियाँ देखीं।

लौटते समय बच्चों ने देखा कि सामने एक ट्रक के पास एक मोटर साइकिल पड़ी है । लोगों ने बताया कि मोबाइल पर बात करते हुए एक युवक मोटर साइकिल चला रह्मा था और अनमना हो गया था । उसकी मोटर साइकिल खड़े रहे एक ट्रक से टकरा गई। उसने हेलमेट भी नहीं पहना था । उसके सिर से बहुत खून बह गया है । उसे एंबुलैन्स से अस्पताल भेज दिया गया है । यह सुनकर सब दुखी हुए । शिक्षक ने बच्चों को समझाया कि हमें हमेशा सावधान रहना चाहिए। ऐसा करने से हम बहुत-सी दुर्घटनाओं  से बच सकेंगे ।

ସାରାଂଶ:

ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଜିଲ୍ଲାର ବଙ୍ଗିଦା ଗାଁରେ ଗୋଟିଏ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଅଛି। ଥରେ ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷୟତ୍ରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଛାତ୍ର- ଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜଧାନୀ ଭୁବନେଶ୍ଵରକୁ ଶିକ୍ଷା ପରିଭ୍ରମଣରେ ଯିବା ପାଇଁ ଯୋଜନା କଲେ। ରବିବାର ଦିନ ବସ୍ ଆସି ପହଞ୍ଚିଲା। ପିଲାମାନେ ଲାଇନ୍‌ରେ ଯାଇ ବସ୍ ଭିତରେ ବସିଲେ । ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ ପିଲାମାନଙ୍କୁ କହିଲେ ଯେ ବସ୍ ଭିତରେ କେହି ପାଟିତୁଣ୍ଡ କରିବେନି । ବସ୍ ଋଲୁଥିବା ସମୟରେ କେହି ବାହାରକୁ ହାତ ବାହାର କରିବେ ନାହିଁ। ବସ୍‌ରେ ପିଲାମାନେ ଜଳଖୁଆ ଖାଇବା ଆରମ୍ଭ କରିବା ବେଳେ ଶିକ୍ଷକ କହିଲେ, କେହି ବାହାରକୁ ବିସ୍କୁଟର ଖାଲି ପ୍ୟାକେଟ୍, କଦଳୀ ଚୋପା, ପତ୍ର କି କାଗଜ ପକାଇବେ ନାହିଁ। ସେଗୁଡ଼ିକୁ ନିଜ ନିଜ ଡବାରେ ପୂରେଇ ରଖୁଦେବେ।

ପିଲାମାନେ ଦେଖ‌ିଲେ ଯେ ବସ୍‌ର ଡ୍ରାଇଭର ଛାତିରେ ସିଗ୍‌ବେଲ୍ସ ବାନ୍ଧିଛନ୍ତି । ଶିକ୍ଷକ ବୁଝାଇଦେଲେ ଯେ ଦୁର୍ଘଟଣା ସମୟରେ ଅଧ୍ବକ ଆଘାତ ନ ଲାଗିବା ପାଇଁ ଡ୍ରାଇଭର ତାଙ୍କ ଛାତିରେ ସିବେଲ୍ଟ ବାନ୍ଧିଛନ୍ତି। ଶିକ୍ଷକ ବସ୍‌ରେ ଥିବା ପ୍ରାଥମିକ ଉପଚାର ପେଟିକା ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ବୁଝାଇଦେଲେ । ସେ କହିଲେ ଏଥୁରେ ରେଡ଼କ୍ରସ ଚିହ୍ନ ରହିଛି। ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟିଗଲେ ସେହି ସମୟରେ ଆହତ ଲୋକଙ୍କ ପ୍ରାଥମିକ ଚିକିତ୍ସା ନିମିତ୍ତ ସେଥ‌ିରେ ଜରୁରୀ ଔଷଧପତ୍ର ରଖାଯାଇଥାଏ।

ଶିକ୍ଷକ ପିଲାମାନଙ୍କୁ କହିଲେ ଯେ କେହି ଡ୍ରାଇଭରଙ୍କୁ ଜୋର୍‌ରେ ଗାଡ଼ି ଚଳାଇବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ । ବସ୍‌ରେ ଚିତ୍କାର ବି କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ତାହାଦ୍ଵାରା ଡ୍ରାଇଭରଙ୍କ ଏକାଗ୍ରତା ଭଙ୍ଗ ହୋଇଯାଏ। ସଡ଼କ କଡ଼ରେ ‘ଚାଳିଶ’ ଲେଖାଯାଇଥିବା ଗୋଟିଏ ବୋର୍ଡ଼ ଆଡ଼କୁ ହାତ ଦେଖାଇ ଶିକ୍ଷକ କହିଲେ ଡ୍ରାଇଭରଙ୍କୁ ସୂଚାଇ ଦେବାକୁ ଏହା ଲେଖାଯାଇଛି । ଏହା ଦେଖୁ ସେ ଗାଡ଼ିର ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ଗତି ସ୍ଖଳିଶ କିଲୋମିଟରରୁ ଅଧିକ କରିବେ ନାହିଁ ।

ଏହି ସମୟରେ ପଛରୁ ଆଉ ଗୋଟିଏ ବସ୍‌ର ଡ୍ରାଇଭର ହର୍ଣ୍ଣ ବଜାଇବାକୁ ଲାଗିଲେ । ସେ ଓଭରଟେକ୍ କରି ଆଗକୁ ଯିବାକୁ ଋହୁଁଥିଲେ। ତେଣୁ ପିଲାମାନେ ଯାଉଥୁବା ବସ୍‌ର ଡ୍ରାଇଭର ନିଜ ବସ୍‌କୁ ଟିକିଏ ବାମ ପଟକୁ ନେଇ ଡାହାଣ ହାତରେ ଅନ୍ୟ ବସ୍‌ର ଡ୍ରାଇଭରଙ୍କୁ ଆଗକୁ ଯିବାକୁ ଇସାରା ଦେଲେ। ବସ୍ ଖଣ୍ଡଗିରିର ଗୋଟିଏ ଟ୍ରାଫିକ୍ ପୋଷ୍ଟ ପାଖରେ ଅଟକିଲା। ଶିକ୍ଷକ ବୁଝାଇଦେଲେ ଯେ ଛକ ପାଖରେ ଏହି ଟ୍ରାଫିକ୍ ପୋଷ୍ଟ ଯାନବାହନଗୁଡ଼ିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯିବା ପାଇଁ ରହିଛି । ଦେଖ ! ଆଗରେ ଲାଲବତୀ ଜଳୁଛି । ଏହା ଗାଡ଼ି ଅଟକିବା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଉଛି । ଏଠାରେ ତିନୋଟି ରଙ୍ଗର ବତୀ ଜଳେ। ହଳଦିଆବତୀ

ଗାଡ଼ିର ଗତି କମେଇବା ପାଇଁ, ଲାଲ୍‌ବତୀ ଗାଡ଼ି ଅଟକାଇବା ପାଇଁ ଓ ସବୁଜବତୀ ଗାଡ଼ିକୁ ଆଗକୁ ନେବା ପାଇଁ ସଙ୍କେତ ଦିଅନ୍ତି । ଟ୍ରାଫିକ୍ ପୋଷ୍ଟ ପାଖରେ ଗାଡ଼ି ଅଟକିଥିବା ସମୟରେ ଇଞ୍ଜିନ୍ ବନ୍ଦ କରିଦେବା ଉଚିତ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଇନ୍ଧନ ସଞ୍ଚୟ ହୁଏ ଓ ଧୂଆଁର ପ୍ରଦୂଷଣରୁ ରକ୍ଷା ମିଳେ।
ଆଗରେ ରାସ୍ତାର କଳା-ଧଳା ପଟିଥିବା ସ୍ଥାନରେ ଲୋକେ ରାସ୍ତା ପାରି ହେଉଥୁବାର ଦେଖୁ ଶିକ୍ଷକ କହିଲେ, ଏହାକୁ ଜେବ୍ରାକୁସିଙ୍ଗ୍ କହନ୍ତି । ଗାଡ଼ି ଅଟକିଥିବା ସମୟରେ ଲୋକେ ଏହି ଜେବ୍ରାକ୍ରାସିଙ୍ଗ୍‌ରେ ରାସ୍ତା ପାର ହୁଅନ୍ତି । ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଜେବ୍ରାକୁସିଙ୍ଗ୍ ନଥାଏ, ସେଠାରେ ଲୋକେ ଦୁଇ ପାଖର ଗାଡ଼ିକୁ ଚାହିଁ ରାସ୍ତା ପାର ହୁଅନ୍ତି।

ଆଗରେ ରାସ୍ତାର କଳା-ଧଳା ପଟିଥିବା ସ୍ଥାନରେ ଲୋକେ ରାସ୍ତା ପାରି ହେଉଥୁବାର ଦେଖୁ ଶିକ୍ଷକ କହିଲେ, ଏହାକୁ ଜେବ୍ରାକୁସିଙ୍ଗ୍ କହନ୍ତି । ଗାଡ଼ି ଅଟକିଥିବା ସମୟରେ ଲୋକେ ଏହି ଜେବ୍ରାକ୍ରାସିଙ୍ଗ୍‌ରେ ରାସ୍ତା ପାର ହୁଅନ୍ତି । ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଜେବ୍ରାକୁସିଙ୍ଗ୍ ନଥାଏ, ସେଠାରେ ଲୋକେ ଦୁଇ ପାଖର ଗାଡ଼ିକୁ ଚାହିଁ ରାସ୍ତା ପାର ହୁଅନ୍ତି। . ଏହି ସମୟରେ ବସ୍ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଲା । ପିଲାମାନେ ସଂଗ୍ରହାଳୟରେ ପ୍ରାଚୀନ ମୂର୍ତ୍ତି, କଳାକୃତି, ତାଳପତ୍ରର ପୋଥ, ପୁରୁଣା ମୁଦ୍ରା, ପୁରୁଣା ବସ୍ତ୍ର, ଆଭୂଷଣ ଓ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଦେଖୁ ଖୁସି ହେଲେ।

ପିଲାମାନଙ୍କର ରାସ୍ତା ପାର ହୋଇ ଖାଇବା ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଭୋଜନାଳୟକୁ ଯିବାର ଥିଲା। ଜଣେ ଟ୍ରାଫିକ୍ ପୋଲିସ୍ କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ଦୁଇ ପାଖରୁ ଯିବାଆସିବା କରୁଥିବା ଗାଡ଼ିକୁ ଅଟକାଇ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ରାସ୍ତା ପାର କରାଇଦେଲେ। କିଛି ପିଲା ଜଣେ ଦୃଷ୍ଟିହୀନ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ହାତଧରି ତାଙ୍କୁ ରାସ୍ତା ପାର କରାଇଦେଲେ। ପିଲାମାନେ ପଠାଣି ସାମନ୍ତ ପ୍ଲାନେଟୋରିୟମ୍ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ଶିକ୍ଷକ ସେମାନଙ୍କୁ ଫୁଟ୍‌ପାଥ ଉପରେ ଋଲି କରି ଯିବାକୁ କହିଲେ। ସଡ଼କର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଲୋକେ ପାଦରେ ଋଲିଗଲି ଯିବା ପାଇଁ ଟିକିଏ ଉଚ୍ଚ ରାସ୍ତା ତିଆରି କରାଯାଇଥାଏ।

ଏହାକୁ ଫୁଟ୍‌ପାଥ କୁହାଯାଏ। ପିଲାମାନେ ପ୍ଲାନେଟୋରିୟମ୍‌ରେ ଗ୍ରହ-ନକ୍ଷତ୍ରଙ୍କ ଗତିବିଧ‌ି ବିଷୟ ଦେଖ‌ିଲେ। ଫେରିବା ସମୟରେ ପିଲାମାନେ ଗୋଟିଏ ଟ୍ରକ୍ ପାଖରେ ମୋଟର ସାଇକେଲଟିଏ ପଡ଼ିଥିବାର ଦେଖ‌ିଲେ। ଲୋକମାନେ କହିଲେ ଯେ ଜଣେ ଯୁବକ ମୋବାଇଲରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହୋଇ ହୋଇ ମୋଟର ସାଇକେଲ ଚଳାଇ ଯାଉଥିଲେ ।

ସେ ଅନ୍ୟମନସ୍କ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମୋଟର ସାଇକେଲ୍ ଠିଆହୋଇଥୁବା ଟ୍ରକ୍ ପଛରେ ଧକ୍କା ହୋଇଗଲା । ସେ ଯୁବକ ହେଲ୍‌ମେଟ୍ ପିନ୍ଧି ନଥଲେ । ତାଙ୍କ ମୁଣ୍ଡରୁ ବହୁତ ରକ୍ତ ବହୁଥିଲା। ତାଙ୍କୁ ଆମ୍ବୁଲାନ୍ସରେ ଡାକ୍ତରଖାନାକୁ ପଠାଇ ଦିଆଗଲା ।ଏକଥା ଶୁଣି ସମସ୍ତେ ଦୁଃଖୀ ହେଲେ। ଶିକ୍ଷକ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ବୁଝାଇଦେଲେ ଯେ ଆମେ ସବୁବେଳେ ସାବଧାନ ରହିବା ଉଚିତ। ଏପରି କଲେ ଆମେ ଅନେକ ଦୁର୍ଘଟଣାରୁ ରକ୍ଷା ପାଇପାରିବା।

शब्दार्थ :

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Hindi Solutions Chapter 3 अपना-अपना काम करो Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 Hindi Solutions Chapter 3 अपना-अपना काम करो

पाठ्यपुस्तक के प्रश्नोत्तर

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) आदमी ने क्या सोचा ?
उत्तर:
आदमी ने सोचा कि अभी मौसम अच्छा है, जल्दी से कामनिपटा लूँगा ।

(ii) उसने क्या पहना था ?
उत्तर:
उसने कमर में धोती बाँधी थी। बदन पर कुर्ता पहना था और गले में गमछा लपेट लिया था ।

(iii) सूरज और हवा में क्यों झगड़ा हुआ ?
उत्तर:
सूरज और हवा दोनों अपने को बड़ा बता रहे थे। सूरज का कहना था कि मेरे बिना संसार मर जाएगा। हवा कह रही थी कि मेरे न होने पर संसार साँस नहीं ले पाएगा। दोनों एक दूसरे के दोष भी ढूँढ़ रहे थे। इसलिए दोनों में झगड़ा होनेलगा।

(iv) सूरज ने हवा से क्या कहा ?
उत्तर:
सूरज ने हवा से कहा कि तुम्हारी तो ठाट निराली है, कभी धीर चलती हो तो कभी तेज। कभी तो एकदम चूप हो जाती हो, जरा भी हिलती-डुलती नहीं हो। इस तरह तुम सबको परेशान क्यों करती रहती हो ?

(v) पथिक ने उन्हें क्या उत्तर दिया ?
उत्तर:
पथिक ने उनसे कहा कि तुम अपनी हैसियत को समझो। इस संसार में कोई छोटा या बड़ा नहीं है । हम सिर और पाँव में से किसी को छोटा या बड़ा नहीं कह सकते क्योंकि सिर से हम सोचते हैं, तथा पाँव से चलते हैं । इसलिए आपस में झगड़ा बंद करके अपना-अपना काम करो।

(vi) हमें क्या करना चाहिए ?
उत्तर:
हमें न तो अपने ऊपर घमंड करना चाहिए और न ही दूसरों के दोष़ ढूँढ़ने चाहिए। बस अपना-अपना काम ईमानदारी से करते रहना चाहिए । हमें याद रखना कि इस संसार में वही बड़ा है जो दूसरों को परेशान नहीं करता है ।

2. इन प्रश्नों के उत्तर एक एक वाक्य में दीजिए :

(i) आदमी कहाँ जा रहा था ?
उत्तर:
आदमी पासवाले गाँव में जरूरी काम निपटाने जा रहा था।

(ii) वह किसे देखकर खुश हुआ ?
उत्तर:
वह सूरज के लाल-लाल से गोले को देखकर खुश हुआ ।

(iii) कौन झगड़ा सुन रहा था ?
उत्तर:
सूरज और हवा दोनों का झगड़ा पथिक सुन रहा था।

(iv) गुस्से में हवा की हालत कैसी हो रही थी ?
उत्तर:
गुस्से में हवा सनसना रही थी।

(v) तैश में आकर सूरज कैसा हो गया ?
उत्तर:
तैश में आकर सूरज बहुत गरम हो गया।

(vi) वे पथिक से क्या पूछते हैं ?
उत्तर:
वे पथिक से पूछते हैं कि दोनों में से कौन अच्छा है और कौन बड़ा है ।

(vii) कौन सबसे अच्छा होता है ?
उत्तर:
जो किसी को भी नहीं सताता, वह सबसे अच्छा होता है ।

3. कोष्ठक में से सही शब्द सुनकर भरिए ।
(आपस्म में, दुनिया, सिर, सुहाना-सा, लाल-लालसा, औकात)

(i) ………… सवेरा ।
(ii) सूरज और हवा ………… झगड़ रहे थे ।
(iii) ………… सा सूरज का गोला।
(iv) इतना तपते हो कि ………… तप जाती है ।
(v) पथिक ने कहा, “तुम अपनी-अपनी ………… समझो।”
(vi) चलने के लिए पाँव चाहिए और सोचने को ………… I
उत्तर:
(i) सुहाना-सा
(ii) आपस में
(iii) लाल-लाल-सा
(iv) दुनिया
(v) औकात
(vi) सिर

भाषा-कार्य :
संज्ञा की विशेषता बताने वाले शब्द को विशेषण कहते हैं।
जैसे – लाल सूरज । सूरज संज्ञा है । लाल उसकी विशेषता बताते है ।

4. नीचे कुछ विशेषण और कुछ संज्ञाएँ एक साथ आये हैं। उन्हें अलग-अलग कीजिए :
अच्छी, हवा, काफी, खुशी, मंद, पवन, अपना काम, थोड़ी, दूर, लाल गोला
उत्तर:
विशेषण — संज्ञा
अच्छी — हवा
काफी — खुशी
मंद — पवन
अपना — काम
थोड़ी — दूर
लाल — गोला

5. ‘क’ स्तम्भ के शब्दों को ‘ख’ स्तम्भ के पर्यायवाची शब्दों के साथ मिलान कीजिए :
‘क’ स्तम्भ — ‘ख’ स्तम्भ
तैश — योग्यता
जरूरी — आश्चर्यजनक
औकात — बहुत
निराली — आवश्यक
काफी — गुस्सा
उत्तर:
‘क’ स्तम्भ — ‘ख’ स्तम्भ
तैश — गुस्सा
जरूरी — आवश्यक
औकात — योग्यता
निराली — आश्चर्यजनक
काफी — बहुत

6. निम्नलिखित शब्दों को वाक्यों में प्रयोग कीजिए :
तैश, परेशान, दुनिया, काफी, निराली, औकात, खुश
उत्तर:
तैश – निधि की जली-कटी बातें सुनकर अनुराधा तैश में आ गई।
परेशान – वे लोग अपनी गरीबी से परेशान हैं ।
दुनिया – इस दुनिया में ईमानदार लोगों की कमी नहीं है।
काफी – यात्री के पास काफी सामान था ।
निराली – इन्द्र धनुष की छटा बहुत निराली थी ।
औकात – अपनी औकात में रह्मोगे तो हमेशा खुश रहोगे।
खुश – परीक्षा में प्रथम आने पर अनीता बहुत खुश हो रही थी।

7. निम्नलिखित शब्दों की मात्रागत अशुद्धियों को सुधार कर लिखिए :
सुरज, शांस, परेसान, तूम, खूस
उत्तर:

• सुरज – सूरज शांस – साँस
• परेसान – परेशान तूम – तुम
• खूस – खुश तूम – तुम

अन्य परीक्षोपयोगी प्रश्नोत्तर

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(i) आदमी घर सै कब निकला ?
उत्तर:
आदमी सबेरे-सबेरे ही घर से निकला। उस समय मौसम बहुत अच्छा था।

(ii) ‘लेकिन उसे तो चलना ही था न !’ इस कथन का क्या अर्थ है ?
उत्तर:
यह कथन आदमी की लगन को दर्शाता है । वह लाल-लाल सूरज को देखकर खुश हो रहा था, . परंतु उसे अपना काम पूरा करना था। अतः वह चल पड़ा।

(iii) हवा को सूरज में कौन-सा दोष नज़र आया ?
उत्तर:
हवा को सूरज का बहुत तपना अखरता था। सूरज के अधिक तपने के कारण लोग उसके जल्दी डूबने की इच्छा करने लगते हैं ।

(iv) आप कैसे कह सकते हैं सिर और पाँव में से कोई भी बड़ा या छोटा नहीं है ।
उत्तर:
सिर से हम सोचते हैं और पाँव से चलते हैं । हरेक काम का अपना-अपना महत्व है । इसलिए दोनों में से कोई भी छोटा या बड़ा नहीं है ।

2. सही कथनों के सामने (✓) का और गलत कथनों के सामने (✗) का निशान लगाइए :

(i) आदमी जरूरी काम से शहर जा रहा था । (✗)
(ii) वह तेजी से डग भरता हुआ चल रहा था । (✓)
(iii) मंद पवन के चलने से आदमी को खुशी नहीं हो रही थी। (✗)
(iv) सूरज सोच रहा ता कि संसार उसके बिना मर जाएगा। (✓)
(v) सूरज को हवा की ठाट निराली लग रही थी (✓)
(v) आदमी ने सूरज और हवा के झगड़े का निपटारा नहीं किया । (✗)

3. निम्नलिखित प्रश्नों के सही विकल्प उत्तर पर (✓) का निशान लगाइए ：

(i) आदमी घर से किस समय निकला ।
(क) शाम को
(ख) सुबह
(ग) दोपहर को
(घ) रात को
उत्तर:
(ख) सुबह

(ii) आपस में कौन झगड़ रह थे ？
(क) हवा और पवन
(ख) नदी और समुद्र
(ग) सूरंज और हवा
(घ) सूरज और बादल
उत्तर:
(क) सूरज के

(iii) किसके तपने से दुनिया तप जाती है ？
(क) सूरज के
(ख) हवा के
(ग) पहाड़ के
(घ) पानी के
उत्तर:
(क) सूरज के

(iv) सोचने का काम कौन करता है ?
(क) सिर
(ख) आदमी
(ग) जानवर
(घ) वैज्ञानिक
उत्तर:
(क) सिर

(v) सबसे अच्छा कौन होता है ?
(क) किसान
(ख) चित्रकार
(ग) धीरे-धीरे चलने वाला
(घ) किसी को न सताने वाला
उत्तर:
(घ) किसी को न सताने वाला

भाषा-कार्य :

4. दिए गए वाक्यों के रिक्त स्थानों में सही कारकचिह्न भरिए।
ने, का, में, से, कर

(i) वह पढ़ाई ………… होशियार था।
(ii) एक आदमी ………… उसे सड़क ………… पढ़ते देखा ।
(iii) एक गाँव ………… एक किसान रहता था।
(iv) रमेश घर ………… निकल पड़ा।
(v) तानसेन ………… संगीत आज भी अमर है ।
(vi) वहाँ राजा ………… सिपाही आ धमका ।
उत्तर:
(i) में
(ii) ने, पर
(iii) में
(iv) से
(v) का
(vi) का

5. दिए गए शब्दों के दो-दो पर्यायवाची शब्द लिखिए:
दिन, घर, आदमी, पथिक, दुनिया, पाँव
उत्तर:

• दिन – दिवस, घर
• घर – गृह, सदन
• आदमी – मनुष्य, नर
• पथिक- यात्री, बटोही
• दुनिया – संसार, जग
• पाँव – पग, पैर

6. शब्दों को उनके अर्थ से मिलाइए :
जरूरी — मार्ग
फौरन — क्रोध
रास्ता — आवश्यक
खुश — प्रात:
गुस्सा — प्रसन्न
सवेरा — तुरंत
उत्तर:
जरूरी — आवश्यक
फौरन — तुरंत
रास्ता — मार्ग
खुश — प्रसन्न
गुस्सा — क्रोध
सवेरा — प्रात:

पाठ का सारांश:

एक दिन सवेरे एक आदमी पासवाले गाँव में जरूरी काम निपटाने घर से निकला। मौसम अच्छा था वह लंबे-लंबे डग भरते हुए चला। कमर में धोती बाँधी, कुर्ता पहना और गले में गामछा लपेटा ।

सुहावनी हवा चल रही थी। जल्दी ही पूरव दिशा में सूरज निकल आया । आदमी खुश होकर अपनी राह चला जा रहा था । इतने में आदमी को ऐसा लगा कि सूरज और हवा आपस में झगड़ रहे हैं । सूरज ने कहा कि मेरे बिना संसार मर जाता । हवा कह रही थी कि मेरे बिना तो साँस लेना ही कठिन हो जाता। सूरूज ने हवा पर कभी तेज तो कभी धीमा चलकर सब को परेशान करने का आरोप लगाया । हवा ने सूरज पर संसार को तपा देने का दोष लगाया ।

पथिक उनकी बातें सुनते हुए अपनी राह चला जा रहा था। इधर हवा गुस्से में सनसना रही थी और सूरज भी क्रोध में काफी गर्म हो गया था । दोनों ने पथिक से पूछकर इसका फैसला करना तय किया कि दोनों में से कौन बड़ा है ।

पथिक ने दोनों की बातें सुनकर कहा – “संसार में छोटा-बड़ा कोई नहीं है । सबकी अपनी अपनी अहमियत है । कोई यह नहीं कह सकता कि पाँव बड़ा या सिर । इसलिए झगड़ा छोड़कर अपना-अपना काम करो । संसार में वही बड़ा है जो किसी को परेशान नहीं करता है । दोनों ने पथिक का कहना माना। फिर वे खुश होकर अपने-अपने रास्ते पर चल पड़े ।

ସାରାଂଶ:

ଦିନେ ଜଣେ ଲୋକ ପାଖ ଗାଁରେ ଥିବା ଗୋଟିଏ ଜରୁରୀ କାମରେ ଘର ବାହାରିପଡ଼ିଲା। ପାଗ ଭଲ ଥିଲା। ସେ ଲମ୍ବା-ଲମ୍ବା ପାଦ ପକେ ଆଗକୁ ଋଲିଲା। ସେ ଧୋତୀ ପିନ୍ଧିଥିଲା, କୁ । ପିନ୍ଧିଥିଲା, ବେକରେ ଗାମୁଛା ପକାଇଥଲା। ବଢ଼ିଆ ପବନ ବହୁଥିଲା । ଶୀଘ୍ର ପୂର୍ବ ଦିଗରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟ ବି ଉଇଁ ଆସିଲା। ଲୋକଟି ମନଖୁସିରେ ବାଟ ଋଲୁଥିଲା। ଏତିକିବେଳେ ଲୋକଟି ଅନୁଭବ କଲା, ସତେ ଯେପରି ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ପବନ ନିଜ ନିଜ ଭିତରେ କଳି କରୁଛନ୍ତି । ସୂର୍ଯ୍ୟ କହିଲା ଯେ ମୋ ବିନା ସଂସାର ମରିଯାଆନ୍ତା।

ପବନ କହୁଥିଲା ଯେ ମୋ ବିନା ନିଃଶ୍ୱାସ-ପ୍ରଶ୍ଵାସ ନେବା କଷ୍ଟକର ହୋଇପଡ଼ନ୍ତା। ପବନ କେତେବେଳେ ଜୋରରେ ବହେ, ତ କେତେବେଳେ ଧୀର ଗତିରେ ବହି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ବ୍ୟସ୍ତ କରିଦେଉଛି ବୋଲି ସୂର୍ଯ୍ୟ ତା’ ଉପରେ ଦୋଷାରୋପ କଲା। ସୂର୍ଯ୍ୟ ସଂସାରକୁ ଉ ପ୍ତ କରିଦେଉଛି ବୋଲି ପବନ ତାକୁ ଦୋଷ ଦେଲା। ବାଟୋଇଟି ସେମାନଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଶୁଣି ବାଟ ଋଲୁଥିଲା।

ଏଷର ପବନ ରାଗରେ ସାଇଁ ସାଇଁ ବହୁଥୁଲା ତ ତେଣେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ବି ରାଗରେ ବହୁତ ଗରମ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ସେମାନେ ଦୁହେଁ ସ୍ଥିର କଲେ ଯେ ବାଟୋଇକୁ ପଚାରି ଗୋଟିଏ ନିଷ୍ପ କରିନେବେ ଯେ ସେ ଦୁହିଁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବଡ଼ କିଏ। ବାଟୋଇଟି ଦୁହିଁଙ୍କ କଥା ଶୁଣି କହିଲା – ‘ସଂସାରରେ କେହି ଛୋଟ-ବଡ଼ ନୁହନ୍ତି, ସମସ୍ତଙ୍କର ନିଜ-ନିଜର ସୀମା ଅଛି। କେହି କହିପାରିବେନି କି ପାଦ ବଡ଼ କି ମୁଣ୍ଡ ବଡ଼ । ତେଣୁ କଳି ତକରାଳ ଛାଡ଼ି ନିଜ ନିଜ କାମ କର। ଯିଏ ଅନ୍ୟକୁ ହଇରାଣ କରେ ନାହିଁ, ସେ ହିଁ ଦୁନିଆରେ ବଡ଼।’’ ଦୁହେଁ ବାଟୋଇଟିର କଥା ମାନିଲେ ଓ ଖୁସି ହୋଇ ନିଜ ନିଜର କାମରେ ବାହାରିପଡ଼ିଲେ।

शब्दार्थ :