Class 8

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Algebra Chapter 2 ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Algebra Chapter 2 ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା

→ ଉପକ୍ରମଣିକା (Introduction):
→ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ବା ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା (Natural Numbers) :
(i) ଆମ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନ ଓ ଜୀବିକାରେ ପ୍ରଥମେ ଯେଉଁ ସଂଖ୍ୟାସମୂହ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ବା ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା କହନ୍ତି ।
(ii) ଏହି ସଂଖ୍ୟାସମୂହକୁ N ସେଟ୍‌ଦ୍ୱାରା ସୂଚିତ କରାଯାଏ ।
N = {1,2,3,4,5,6, …}

→ ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ସ୍ବାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା (Extended Natural Numbers) :
(i) ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ସହ 0 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌କୁ ସଂପ୍ରସାରିତ ସ୍ବାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ କହନ୍ତି ।
(ii) ଏହି ସଂଖ୍ୟାସମୂହକୁ ସାମଗ୍ରୀକ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ (Whole number set) N* ବା W (Extended natural number set) ଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ କରାଯାଏ ।
N* = {0, 1, 2, 3, 4 …}

→ ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା (Integers) :
(i) 0 ଏକମାତ୍ର ସଂଖ୍ୟା, ଯାହା ଧନାତ୍ମକ ନୁହେଁ କି ଋଣାତ୍ମକ ନୁହେଁ ।

(ii) ଧନାତ୍ମକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା, ଶୂନ ଓ ଋଣାତ୍ମକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ସମୂହକୁ Z ସେଟ୍‌ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।
Z = {… -5, -4, -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, 4, 5, …}

• Z ସେଟ୍ ଏକ ଅସୀମ ସେଟ୍ । N ସେଟ୍ Z ସେଟ୍‌ ଏକ ଉପସେଟ୍‌ ।

(iii) ଅଣ ଧନାତ୍ମକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା (Non-positive Integers) ସେଟ୍ = {… – 5, – 4, – 3, -2, -1, 0}
ଏବଂ ଅଣ ଋଣାତ୍ମକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା (Non-Negative Integers) ବା ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ସ୍ବାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା 696= {0, 1, 2, 3, …} ପ୍ରତ୍ୟେକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଉପସେଟ୍ ।
N ⊂ N* ⊂ Z

→ ସଂଖ୍ୟାରେଖା (Number line) :
ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇପାରେ ।

(i) ଏକ ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କରି ଏହାର ଯେ କୌଣସି ଏକ ବିନ୍ଦୁକୁ O ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଉ ।
(ii) O ବିନ୍ଦୁର ଡାହାଣକୁ A, B, C, D …….. ବିନ୍ଦୁମାନ ଚିହ୍ନଟ କର, ଯାହା ଧନାତ୍ମକ ସଂଖ୍ୟା 1, 2, 3, 4 ………. ମାନଙ୍କ ପ୍ରତୀକ ହେବ ।
(iii) O ବିନ୍ଦୁର ବାମପାର୍ଶ୍ବରେ A’, B’, C’, D’ ବିନ୍ଦୁମାନ ଚିହ୍ନଟ କର, ଯାହା ଋଣାତ୍ମକ ସଂଖ୍ୟା -1, -2, -3, -4 ….. ମାନଙ୍କ ପ୍ରତୀକ ହେବ ।
(iv) ଏହି ପ୍ରକାରରେ Z ସେଟ୍‌ର ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ ପାଇଁ ବିନ୍ଦୁମାନ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇପାରିବ । ଉକ୍ତ ସରଳରେଖାକୁ ସଂଖ୍ୟାରେଖା (Number line) କୁହାଯାଏ । ଉକ୍ତ ସଂଖ୍ୟାରେଖାକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ସୂଚକ ରେଖାଚିତ୍ର ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

ସଂଖ୍ୟାରେଖାର ଧର୍ମ :

• ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରୁ ଯେଉଁ ବିନ୍ଦୁଟି ଡାହାଣରେ ଅବସ୍ଥିତ ତାର ସୂଚକ ସଂଖ୍ୟାଟି ଅନ୍ୟ ବିନ୍ଦୁର ସୂଚକ ସଂଖ୍ୟାଠାରୁ ବଡ଼ ।
• ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉପାଦାନ, ରେଖାଚିତ୍ରର ଏହାର ବାମକୁ ଥ‌ିବା ଉପାଦାନ ଅପେକ୍ଷା ବଡ଼ ।

→ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା (Rational Number) :
(i) ଯଦି p ଓ q ଦୁଇଟି ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ଓ q ≠ 0; ତେବେ p ÷ q ବା \(\frac{p}{q}\) କୁ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କହନ୍ତି ।
(ii) ସମସ୍ତ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାର ସେଟ୍‌କୁ Q ସଙ୍କେତଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।
(iii) Q ଏକ ଅସୀମ ସେଟ୍ ଏବଂ N ⊂ Z ⊂ Q ।
(iv) 0 ମଧ୍ଯ ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ।

• \(\frac{p}{q}\)ରେ q = 0 ହେଲେ, \(\frac{p}{q}\)

→ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାର ଧର୍ମ (Properties of Rational numbers) :
ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ (Closure Law):
ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା (Natural Numbers) ଏବଂ ସଂପ୍ରସାରିତ ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା (Extended Natural Numbers):

ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା (Integers) :

(iii) ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା (Rational Numbers) :
(a) ଯୋଗକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(\frac{2}{5}\) ∈ Q ଓ \(\frac{3}{7}\) ∈ Q
\(\frac{2}{5}+\frac{3}{7}=\frac{2 \times 7+5 \times 3}{5 \times 7}=\frac{14+15}{35}=\frac{29}{35}\) (∵ \(\frac{29}{35}\) ∈ Q)
a ∈ Q, b ∈ Q ⇒ a + b ∈ Q
ଅର୍ଥାତ୍ ଯୋଗକ୍ରିୟା ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ରେ ଯୋଗକ୍ରିୟା ନିୟମ ପାଳନ କରେ ।

(b) ବିୟୋଗକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(\frac{2}{3}\) ∈ Q ଓ \(\frac{3}{7}\) ∈ Q
ବର୍ତ୍ତମାନ \(\frac{2}{3}-\frac{4}{7}=\frac{2 \times 7-4 \times 3}{3 \times 7}=\frac{14-12}{21}=\frac{2}{21}\) ଏଠାରେ \(\frac{2}{21}\) ∈ Q
ସେହିପରି ମନେକର \(– \frac{2}{3}\) ∈ Q ଓ \(– \frac{1}{2}\) ∈ Q
\(\left(-\frac{2}{3}\right)-\left(-\frac{1}{2}\right)=-\frac{2}{3}+\frac{1}{2}=\frac{-2 \times 2+1 \times 3}{3 \times 2}=\frac{-4+3}{6}=-\frac{1}{6},-\frac{1}{6}\) ∈ Q
a ∈ Q, b ∈ Q ⇒ a – b ∈ Q
ଅର୍ଥାତ୍ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ରେ ବିୟୋଗକ୍ରିୟା ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ ପାଳନ କରେ ।

(c) ଗୁଣନକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(– \frac{7}{8}\) ∈ Q ଓ \(– \frac{5}{6}\) ∈ Q
∴ \(\left(-\frac{7}{8}\right) \times\left(-\frac{5}{6}\right)=\frac{+35}{48} \in \mathrm{Q}\)
ସେହିପରି \(\frac{4}{5}\) ∈ Q ଓ 0 ∈ Q ହେଲେ, \(\frac{4}{5}\) × 0 = 0 ∈ Q
ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାର ଗୁଣଫଳ ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ଅର୍ଥାତ୍ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ରେ ଗୁଣନକ୍ରିୟା
a ∈ Q, b ∈ Q ⇒ a × b ∈ Q

(d) ଭାଗକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(– \frac{2}{3}\) ∈ Q ଓ \(\frac{4}{9}\) ∈ Q
∴ \(-\frac{2}{3} \div \frac{4}{9}=-\frac{2}{3} \times \frac{9}{4}=-\frac{3}{2} \in Q\)
ସେହିପରି \(-\frac{3}{8} \div-\frac{2}{9}=-\frac{3}{8} \times \frac{-9}{2}=\frac{27}{16}\) ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା

କିନ୍ତୁ \(– \frac{5}{7}\) ଓ 0 ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, \(– \frac{5}{7}\) ÷ 0 ନିରର୍ଥକ ।

ଯେ କୌଣସି ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା a ପାଇଁ a ÷ 0 ନିରର୍ଥକ । ତେଣୁ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ରେ ଭାଗକ୍ରିୟା ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ । ଶୂନ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ଭାଗକ୍ରିୟା ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ ପାଳନ କରେ ।

ନିଜେ କର :
ଦତ୍ତ ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ ପାଳନ କରେ କି ନାହିଁ (ହଁ ନାହିଁ) ମାଧ୍ୟମରେ ଦତ୍ତ ସାରଣୀର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ପୂରଣ କର ।

ଡ –

→ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ (Commutative Law):
(i) ସ୍ବାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା :

(ii) ସଂପ୍ରସାରିତ ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା :

(iii) ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା :

(iv) ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା :
(a) ଯୋଗକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(– \frac{1}{7}\) ଓ \(\frac{1}{5}\) ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ।
∴ \(-\frac{1}{7}+\frac{1}{5}=\frac{-5+7}{35}=\frac{2}{35}\)
\(\frac{1}{5}-\frac{1}{7}=\frac{7-5}{35}=\frac{2}{35}\) ତେଣୁ \(-\frac{1}{7}+\frac{1}{5}=\frac{1}{5}-\frac{1}{7}\)
ଅର୍ଥାତ୍ a ଓ b ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ a + b = b + a
ଅର୍ଥାତ୍ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯୋଗକ୍ରିୟା କ୍ରମବିନିମୟୀ ।

(b) ବିୟୋଗକ୍ରିୟା :
\(\frac{2}{5}-\frac{4}{7}=\frac{14-20}{35}=\frac{-6}{35}, \frac{4}{7}-\frac{2}{5}=\frac{20-14}{35}=\frac{6}{35}\)
ଅର୍ଥାତ୍ \(\frac{2}{5}-\frac{4}{7} \neq \frac{4}{7}-\frac{2}{5}\)
a ଓ b ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ a – b ≠ b – a
ଅର୍ଥାତ୍ ବିୟୋଗକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାକ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ ।

(c) ଗୁଣନକ୍ରିୟା :
\(\left(-\frac{5}{7}\right) \times \frac{2}{3}=\frac{-10}{21},\left(\frac{2}{3}\right) \times\left(\frac{-5}{7}\right)=\frac{-10}{21}\) ଅର୍ଥାତ୍ \(\left(\frac{-5}{7}\right) \times \frac{2}{3}=\frac{2}{3} \times\left(-\frac{5}{7}\right)\)
ତେଣୁ ଗୁଣନକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ।
ଅର୍ଥାତ୍‌ a ଓ b ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ a × b = b × a ବା ab = ba

(d) ଭାଗକ୍ରିୟା :
\(\left(-\frac{5}{4}\right) \div\left(-\frac{3}{7}\right)=-\frac{5}{4} \times\left(\frac{-7}{3}\right)=\frac{35}{12},\left(-\frac{3}{7}\right) \div\left(-\frac{5}{4}\right)=-\frac{3}{7} \times \frac{-4}{5}=\frac{12}{35}\)
ଅର୍ଥାତ୍ \(\left(-\frac{5}{4}\right) \div\left(-\frac{3}{7}\right) \neq\left(-\frac{3}{7}\right) \div\left(-\frac{5}{4}\right)\)
ଯେ କୌଣସି ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ଅଣଶୂନ୍ୟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା a ଓ b ପାଇଁ a ÷ b ≠ b ÷ a
ଅର୍ଥାତ୍ ଭାଗକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ ।

ନିଜେ କର :
ଦତ୍ତ ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ କି ନାହିଁ (ହଁ / ନାହିଁ) ମାଧ୍ୟମରେ ଦତ୍ତ ସାରଣୀର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର।

ତ୍ତ –

→ ସହଯୋଗୀ ନିୟମ (Associative Law) :

(i) ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା : ଗଣନ ସଂଖ୍ୟାରେ ପୂର୍ବ ଶ୍ରେଣୀରେ ପଢ଼ିଥ‌ିବା ସହଯୋଗୀ ନିୟମକୁ ମନେପକାଇବା ।

(ii) ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା : ପୂର୍ବ ସଂଖ୍ୟାରେ ସହଯୋଗ ନିୟମକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ଦିଆଗଲା ।

(iii) ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା :
(a) ଯୋଗକ୍ରିୟା :

ତେଣୁ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ପାଇଁ ଯୋଗକ୍ରିୟା ସହଯୋଗୀ ଅର୍ଥାତ୍ a, b, c ∈ Q ହେଲେ a + (b + c) = (a + b) + c

(b) ବିୟୋଗକ୍ରିୟା :

ଅର୍ଥାତ୍ ବିୟୋଗ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାରେ ସହଯୋଗୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ ।

(c) ଗୁଣନକ୍ରିୟା :

ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୁଣନକ୍ରିୟା ସହଯୋଗୀ । ଅର୍ଥାତ୍ a,b,c ∈ Q ପାଇଁ a × (b × c) = ( a × b) × c

(d) ଭାଗକ୍ରିୟା :

a ÷ (b ÷ c) + (a ÷ b) ÷ c ଅର୍ଥାତ୍ ଭାଗକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାରେ ସହଯୋଗୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ ।

ନିଜେ କର :
ଦତ୍ତ ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସହଯୋଗୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ କି ନାହିଁ (ହଁ / ନାହିଁ) ମାଧ୍ୟମରେ ଦତ୍ତ ସାରଣୀର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର।

ତ୍ତ –

→ ଶୂନର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ :
5 + 0 = 0 + 5 = 5, (-5) + 0 = 0 + (-5)= -5
\(\left(-\frac{3}{5}\right)+0=0+\left(-\frac{3}{5}\right)=-\frac{3}{5}\)
-a ଏକ ପୂର୍ଣସଂଖ୍ୟା ହେଲେ a + 0 = 0 + a = a
x ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ x + 0 = 0 + x = x

• ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ (Q ସେଟ୍‌ରେ) 0 (ଶୂନ)କୁ ଯୋଗାତ୍ମକ ଅଭେଦ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

→ ସଂଖ୍ୟା 1 ର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ :
7 × 1 = 1 × 7 = 7, (-5) × 1 = 1 × (-5) = -5
\(\left(-\frac{3}{8}\right)×1=1×\left(-\frac{3}{8}\right)=-\frac{3}{8}\)
ଯେକୌଣସି ଗଣନସଂଖ୍ୟା, ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା ବା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାକୁ 1 ଦ୍ଵାରା ଗୁଣନ କଲେ ସେହି ସଂଖ୍ୟାଟି ମିଳିଥାଏ ।
ଅର୍ଥାତ୍ x ∈ Q ହେଲେ, 1 × x = x × 1 = x

• 1 କୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ (Q ସେଟ୍‌ରେ) ଗୁଣନାତ୍ମକ ଅଭେଦ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

→ ସଂଖ୍ୟାର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ (Additive Inverse of a Number) :
(-3) + 3 = 3+ (-3) = 0, (-4) + 4 = 4+ (-4) = 0
∴ a ଏକ ପୂର୍ଣସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, a + (- a) = (- a) + a = 0 ହେବ ।
ଏଠାରେ a ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ -a ଓ a ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ + a ।
ସେହିପରି ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, \(\left(\frac{a}{b}\right)+\left(\frac{-a}{b}\right)=\left(\frac{-a}{b}\right)+\frac{a}{b}=0\)
ଅର୍ଥାତ୍ \(\frac{a}{b}\) ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ –\(\frac{a}{b}\) ଓ –\(\frac{a}{b}\) ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ \(\frac{a}{b}\) ।
ଯେ କୌଣସି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା x ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ -x ଅଟେ ।
ଅର୍ଥାତ୍ x + (-x) = (- x ) + x = 0

→ ବ୍ୟତ୍‌କ୍ରମ : (Reciprocal of a Number) :
\(\frac{5}{13}\) କୁ \(\frac{13}{5}\) ସହ ଗୁଣନକଲେ ଗୁଣଫଳ 1 ହେବ ।
ଏଠାରେ \(\frac{13}{5}\) ସଂଖ୍ୟାଟି \(\frac{5}{13}\) ସଂଖ୍ୟାର ବ୍ୟତିକ୍ରମ (Inverse) । ସେହିପରି \(\frac{-2}{5}\)ର ବ୍ୟତ୍‌କ୍ରମ \(\frac{-5}{2}\) (ବା \(\frac{5}{-2}\)) ।
ଗୋଟିଏ ସଂଖ୍ୟାର ବ୍ୟକ୍ରମକୁ ତା’ର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
\(\frac{a}{b}\)ର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ \(\frac{c}{d}\) ହେଲେ, (b ≠ 0 ଓ d ≠ 0) \(\frac{a}{b} \times \frac{c}{d}=1\)
ଯଦି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା x ≠ 0 ହୁଏ; ତେବେ xର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ \(\frac{1}{x}\) ଓ \(\frac{1}{x}\) ର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ x ହେବ ।

• 0 ର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ ନାହିଁ ।

→ ବଣ୍ଟନ ନିୟମ (Distributive Law):

a, b, c ତିନୋଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, a(b + c) = a × b + a × c । ଏହି ନିୟମକୁ ବଣ୍ଟନ ନିୟମ କହନ୍ତି ।

→ ବିଭିନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ସମ୍ପର୍କ ।

N – ଗଣନ ବା ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ।
N* – ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍
Z – ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍
Q – ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ହେଲେ

• N ⊂ N* ⊂ Z ⊂ Q

→ ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା :
ସଂଖ୍ୟାରେଖାର ଧନାତ୍ମକ ଦିଗରେ ଧନାତ୍ମକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ଓ ରଣାମ୍କ ଦିଗରେ ରଣାମକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ବିନ୍ଦୁଭାବେ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ – 1:
ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ \(\frac{2}{3}\) ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଟିକୁ ସୂଚାଅ ।
ସମାଧାନ :
\(\frac{2}{3}\) ର ଅର୍ଥ 3 ସମାନ ଭାଗରୁ 2 ଭାଗ । 0 < \(\frac{2}{3}\) < 1
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ ଧନାତ୍ମକ ଦିଗରେ 0 ଓ 1 ର ସୂଚକ ବିଦୁ୍ୟଦ୍ବୟ ଦ୍ବାରା ନିରୂପିତ ରେଖାଖଣ୍ଡ \(\overrightarrow{OA}\) ଉପରେ ସଂଖ୍ୟାଟିର ସୂଚକବିନ୍ଦୁଟି ଅବସ୍ଥିତ ।

\(\overrightarrow{OA}\) କୁ ସମାନ ତିନିଭାଗ କଲେ ଆମେ P, Q ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ପାଇବା । \(\overline{\mathrm{OP}}\), \(\overline{\mathrm{PQ}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{QA}}\) ଯଥାକ୍ରମେ ପ୍ରଥମ, ଦ୍ୱିତୀୟ ଓ ତୃତୀୟ ଭାଗ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଠQ ବିନ୍ଦୁଟି \(\frac{2}{3}\) ସଂଖ୍ୟାଟିର ସୂଚକ ବିନ୍ଦୁ ।

ଉଦାହରଣ – 2:
\(\frac{2}{3}\) ଓ \(\frac{3}{4}\) ମଧ୍ୟରେ କେଉଁଟି ବଡ଼ ।
ସମାଧାନ :
3 ଓ 4 ର ଲ.ସା.ଗୁ. = 12
\(\frac{2}{3}=\frac{2 \times 4}{3 \times 4}=\frac{8}{12}, \frac{3}{4}=\frac{3 \times 3}{4 \times 3}=\frac{9}{12}\)
9 > 8 ହେତୁ \(\frac{9}{12}\) > \(\frac{8}{12}\) ଅର୍ଥାତ୍ \(\frac{3}{4}\) > \(\frac{2}{3}\)

→ ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା :
(i) ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ରହିଛି ।
(ii) ସେହିପରି ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା ରହିଛି । 4 ଓ 6 ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା 5 ଅଛି । ସେହିପରି 20 ଓ 30 ଦୁଇଟି ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଗଣନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28 ଓ 2 । କିନ୍ତୁ 4 ଓ 5 ମଧ୍ୟରେ ଆଦୌ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ନାହିଁ ।
(iii)

• ଦୁଇଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଅସଂଖ୍ୟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ବିଦ୍ୟମାନ ।
• ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ରହି ନ ପାରେ ମାତ୍ର ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ରହିବା ସୁନିଶ୍ଚିତ।

ଉଦାହରଣ – 3:
– 1 ଓ 0 ମଧ୍ୟରେ 5ଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖ ।
ସମାଧାନ :
-1 = \(\frac{-10}{10}\) ଓ 0 = \(\frac{10}{10}\)
\(\frac{-10}{10}\) ଓ \(\frac{10}{10}\) ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା
\(-\frac{9}{10},-\frac{8}{10}, \frac{-7}{10}, \frac{-6}{10}, \frac{-5}{10}, \frac{-4}{10}, \frac{-3}{10}, \frac{-2}{10}, \frac{-1}{10}\)
ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯେ କୌଣସି 5 ଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ନେଇ ଉତ୍ତରଟି ଲେଖାଯାଇପାରେ
ଯଥା : \(\frac{-9}{10}<\frac{-8}{10}<\frac{-6}{10}<\frac{-4}{10}<\frac{-2}{10}\) ।

ଉଦାହରଣ – 4:
\(– \frac{1}{2}\) ଓ \(\frac{1}{2}\) ମଧ୍ୟରେ 12ଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
\(– \frac{1}{2}=- \frac{10}{20}\) ଓ \(\frac{1}{2}=\frac{10}{20}\)
ବର୍ତ୍ତମାନ \(\frac{-10}{20}\) ଓ \(\frac{10}{20}\) ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ
\(-\frac{9}{20},-\frac{8}{20}, \frac{-7}{20}, \frac{-6}{20}, \frac{-5}{20}, \frac{-4}{20}, \frac{-3}{20}, \frac{-2}{20}, \frac{-1}{20},0,\frac{1}{20}\) ……….. \(\frac{9}{20}\)
ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଯେ କୌଣସି 12 ଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାନେଇ ଉତ୍ତର ଲେଖାଯାଇପାରିବ ।

• a ଓ b ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, \(\frac{a+b}{2}\), a ଓ bର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା । a < b ହେଲେ, a < \(\frac{a+b}{2}\) < b ହେବ ।

ଉଦାହରଣ – 5:
\(\frac{1}{2}\) ଓ \(\frac{1}{3}\) ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
\(\frac{1}{2}\) ଓ \(\frac{1}{3}\) ମଧ୍ୟରେ ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା = \(\frac{1}{2}\left(\frac{1}{2}+\frac{1}{3}\right)=\frac{1}{2} \times \frac{3+2}{6}=\frac{5}{12}\) ଅର୍ଥାତ୍ \(\frac{1}{2} > \frac{5}{2} > \frac{1}{3}\)

ଉଦାହରଣ – 6:
\(\frac{1}{3}\) ଓ \(\frac{1}{4}\) ମଧ୍ୟରେ ତିନୋଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥାପନ କର ।
ସମାଧାନ :

ହାରାହାରି ସୂତ୍ର ପ୍ରୟୋଗରେ ଆମେ ସଂଖ୍ୟା ରେଖାରେ ସୂଚିତ ଯେ କୌଣସି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟ ମଧ୍ଯରେ ଅସଂଖ୍ୟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ପାଇପାରିବା ।

→ ସଂଖ୍ୟା ଖେଳ (Playing With Numbers):
ଦଶମିକ ସଂଖ୍ୟା ପଦ୍ଧତିରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକ ହେଲା 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ଓ 9 ।
ଏ ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକଦ୍ଵାରା ସଂଖ୍ୟା ଗଠିତ ହୁଏ । ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ଥାନୀୟମାନ ଅନୁସାରେ ଲେଖାଯାଏ ।

→ ସଂଖ୍ୟାର ବିସ୍ତାରିତ ରୂପ (General Form of Numbers) :
67 = 6 × 10 + 7 ଏଠାରେ ରେ ସ୍ଥାନୀୟମାନ ଛଅଦଶ ଅର୍ଥାତ୍ 60 ଓ 7 ର ସ୍ଥାନୀୟମାନ 7 ଏକକ ବା, 7
ସେହିପରି 2563 କୁ ବିସ୍ତାରିତ ରୂପରେ ଲେଖୁଲେ ହେବ 2 × 1000 + 5 × 100 +6 × 10 + 3 × 1 ।

• ଏକ ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାର ଦଶକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ a ଓ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ b ହେଲେ, ସଂଖ୍ୟାଟିର ମାନ 10 × a + 1 × b = 10 a + b ।
• ଏକ ତିନି ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାର ଶତକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ a, ଦଶକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ b ଓ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଧ ହେଲେ, ସଂଖ୍ୟାଟିର ମାନ 100a + 10b + c ହେବ ।

ନିଜେ କର:
Question 1.
ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟାପକ ରୂପ ଲେଖ ।
(i) 25
(ii) 73
(iii) 569
ଉ –
(i) 25ର ବ୍ୟାପକ ରୂପ = 10 × 2 + 1 × 5
(ii) 73ର ବ୍ୟାପକ ରୂପ = = 10 × 7 + 1 × 3
(iii) 569ର ବ୍ୟାପକ ରୂପ = 100 × 5 + 10 × 6 + 1 × 9

Question 2.
ନିମ୍ନରେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସଂଖ୍ୟାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ ଦର୍ଶାଯାଇଛି । ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖ ।
(i) 10 × 5 + 6
(ii) 100 × 7 + 10 × 1 + 8
(iii) 10p + 10q + r
ଉ –
(i) 10 × 5+ 6 = 56
(ii) 100 × 7 + 10 × 1 + 8 = 718
(iii) 10p + 10q + r = 10 (p + q) + r

→ ସଂଖ୍ୟାକୁ ନେଇ ଖେଳ (Game with Numbers) :
ଦୁଇ ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାକୁ ନେଇ ଖେଳ :
ପ୍ରଥମ ଖେଳ :

ଶରତ	ସୁନିତା
(1) ଯେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଭାବ ।	ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି (49)
(2) ଭାବିଥିବା ସଂଖ୍ୟାଟିର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କର ।	ସଂଖ୍ୟାର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କଲେ (94)
(3) ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାକୁ ପ୍ରଥମେ ନେଇଥିବା ସଂଖ୍ୟା ସହ ମିଶାଅ ।	ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା ଓ ପୂର୍ବ ସଂଖ୍ୟାର ସମଷ୍ଟି (143)
(4) ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଯୋଗଫଳକୁ ‘11’ ଦ୍ବାରା ଭାଗ କରି ଭାଗଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।	ସମଷ୍ଟିକୁ ‘‘11’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ, ଭାଗଫଳ (13)
(5) ଦେଖୁ ‘11’’ ଦ୍ବାରା ଭାଗ କରିବା ଫଳରେ ଭାଗଶେଷ ନାହିଁ ।	ଭାଗଶେଷ (0) ଶୂନ ।

ସୁନିତା ପୁଣି ଶରତକୁ କହିଲା ଭାଇ ତୁମେ କିପରି ଜାଣିଲ ଯେ, ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ କିଛି ରହିବ ନାହିଁ ? ବର୍ତ୍ତମାନ ଆସ ଏ ଖେଳ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କୌଶଳଟି କ’ଣ ବୁଝିବା ।

→ ଖେଳରେ ବ୍ୟବହୃତ କୌଶଳର ବିଶ୍ଳେକ୍ଷଣ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି ab, ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 10a + b । ସଂଖ୍ୟାର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କରିବା ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି ba ହେବ, ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 10b + a ହେବ ।
ସଂଖ୍ୟାଦ୍ବୟର ସୁନିତା = 10a + b + 10b + a
= 10a + a + 10b + b
= 11a + 11b
= 11′(a + b)
[ଯଦି a > b ହୋଇଥାଏ ଅନ୍ତରଫଳ 9(a – b) ହେବ ।

ବିଶ୍ଳେକ୍ଷଣ : (10a + b) – (10b + a) = 10a + b – 10b – a
= 10a – a + b – 10b = 9a – 9b = 9(a – b)]

ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ, ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସଦାସର୍ବଦା ‘‘9’’ ର ଗୁଣିତକ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9” ଦ୍ବାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଶେଷ ରହିବ ନାହିଁ ।
ସଂଖ୍ୟାଦ୍ବୟର ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଫଳ, ଭାବିଥ୍ୟା ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ହେବ ।
(i) a < b ହେଲେ b – a ଏବଂ (ii) a > b ହେଲେ, a – b ହେବ ।
ଦ୍ଵିତୀୟ ଖେଳରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବ ଯେ, ଭୋଗ କରିବା ଦ୍ବାରା ଭାଗଫଳଟି ‘‘7’’ ଯାହା ଭାବିଥ‌ିବା ସଂଖ୍ୟା 29ର ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ।

ନିଜେ କର:
ପ୍ରଥମ ଖେଳକୁ ଅନୁସରଣ କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ ଏବଂ ଭାଗଫଳ କେତେ ରହୁଛି ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖ ।
(i) 27
(ii) 39
(iii) 64
(iv) 78
ଉ –
ସଂଖ୍ୟାଟି = 27 ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା = 72
ଯୋଗଫଳ = 27 + 72 = 99
99 ÷ 11 = ୨ (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସମଷ୍ଟି = 2 + 7 = 9

(ii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 39, ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା = 93
ଯୋଗଫଳ = 39 + 93 = 132, 132 ÷ 11 = 12 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସମଷ୍ଟି = 3 +9 = 12

(iii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 64 । ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା = 46
ଯୋଗଫଳ = 64 + 46 = 110, 110 ÷ 11 = 10 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସମଷ୍ଟି = 6 + 4 = 10

(iv) ସଂଖ୍ୟାଟି = 78 । ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା = 87
ଯୋଗଫଳ = 78 + 87 = 165, 165 ÷ 11 = 15 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ସମଷ୍ଟି = 7+ 8 = 15

ଦ୍ବିତୀୟ ଖେଳ :
ଶରତ ପୁଣି ସୁନିତାକୁ ଗୋଟିଏ ଦୁଇ ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଭାବିବାକୁ କହି ନିମ୍ନ ପ୍ରକାରରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେବାକୁ ଲାଗିଲା ।

ଶରତ	ସୁନିତା
(1) ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଭାବ ।	ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି (29)
(2) ଭାବିଥିବା ସଂଖ୍ୟାଟିର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କର ।	ସଂଖ୍ୟାର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କଲେ (92)
(3) ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାକୁ ପ୍ରଥମେ ନେଇ ଥ‌ିବା ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସ୍ଥିର କର । ( ଅନ୍ତରଫଳ ଧନାତ୍ମକ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।)	ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କଲା (92 – 29 = 63)
(4) ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକର ।	ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9’’ ଦ୍ବାରା ଭାଗ କଲେ ଭାଗଫଳ (7)
(5) ଦେଖୁବ ‘‘9”” ଦ୍ଵାରା ଭାଗ କରିବା ଫଳରେ ଭାଗଶେଷ ରହିବ ନାହିଁ ।	ଭାଗଶେଷ (0) ।

ସୁନିତା ପୁଣି ଶରତକୁ କହିଲା ଭାଇ ତୁମେ କିପରି ଜାଣିଲ ଯେ, ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ କିଛି ରହିବ ନାହିଁ ? ବର୍ତ୍ତମାନ ଆସ ଏ ଖେଳ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କୌଶଳଟି କ’ଣ ବୁଝିବା ।

ଖେଳରେ ବ୍ୟବହୃତ କୌଶଳର ବିଶ୍ଳେଷଣ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି ab ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 10a + b । ସଂଖ୍ୟାର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କରିବା ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି ba ହେବ, ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 10 b + a ହେବ ।
= (10 b + a) (10a + b) (a < b) = 10 ba – 10 a- b = 10b – b + a – 10 a = 9b – 9a = 9 (b – a) [ଯଦି a > b ହୋଇଥାଏ ଅନ୍ତରଫଳ 9 (a – b) ହେବ ।
ବିଶ୍ଳେଷଣ :
(10a + b) – (10b + a) = 10a + b – 10b – a
= 10a – a + b – 10b = 9a – 9b = 9(a – b)]
ଏଥୁରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ, ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସଦାସର୍ବଦା ‘‘9’’ର ଗୁଣିତକ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଶେଷ ରହିବ ନାହିଁ ।
ଲକ୍ଷ୍ୟ କର :
ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘9’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଫଳ, ଭାବିଥ୍ୟା ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ହେବ ।
(i) a < b ହେଲେ, b – a ଏବଂ (ii) a > b ହେଲେ a – b ହେବ ।
ଦ୍ଵିତୀୟ ଖେଳରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବ ଯେ, ଭାଗ କରିବା ଦ୍ବାରା ଭାଗଫଳଟି ‘7” ଯାହା ଭାବିଥିବା ସଂଖ୍ୟା 29 ର ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ।

ନିଜେ କର:
(i) 17
(ii) 21
(iii) 96
(iv) 37
ଉ –
(i) ସଂଖ୍ୟାଟି = 17, ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 71
ବିୟୋଗଫଳ = 71 – 17 = 54, 54 ÷ 9 = 6 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ବିୟୋଗଫଳ = 7 – 1 = 6

(ii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 21, ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 12
ବିୟୋଗଫଳ = 21 – 12 = 9, 9 ÷ 9 = 1 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ବିୟୋଗଫଳ = 2 – 1 = 1.

(iii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 96, ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 69
ବିୟୋଗଫଳ = 96 – 69 = 27, 27 ÷ 9 = 3 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 9 – 6 = 3 (ଭାଗଫଳ)

(iv) ସଂଖ୍ୟାଟି = 37, ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 73
ବିୟୋଗଫଳ = 73 – 37 = 36, 36 ÷ 9 = 4 (ଭାଗଫଳ).
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 7 – 3 = 4

ତିନି ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାକୁ ନେଇ ଖେଳ :
ତୃତୀୟ ଖେଳ :
ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁନିତାର ପାଳି । ସୁନିତା, ଶରତକୁ ଗୋଟିଏ ତିନି ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଭାବିବାକୁ କହିଲା ଏବଂ ପରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ କହିଲା ।

ଖେଳରେ ବ୍ୟବହୃତ କୌଶଳର ବିଶ୍ଳେଷଣ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି abc ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 100a + 10b + c (a > c) ସଂଖ୍ୟାଟିକୁ ଓଲଟା କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ cba ହେବ ।
cba ବ୍ୟାପକ ରୂପ ହେଲା : 100c + 10b + a ହେବ ।
ବଡ଼ ସଂଖ୍ୟାରୁ ସାନ ସଂଖ୍ୟା ବିୟୋଗ କଲେ ପାଇବା :
(100a + 10b + c) – (100c + 10b + a)
= 100a + 10b + c – 100c – 10b – a
= 100a – a – 100c + c = 99a – 99c = 99 (a – c)
(ଯଦି c > a ହୋଇଥାଏ ତେବେ ବିୟୋଗଫଳ 99 (c – a) ହେବ)
ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ, ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ ‘“99’’ ର ଏକ ଗୁଣିତକ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟର ବିୟୋଗଫଳକୁ ‘‘99’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଶେଷ ରହିଲା ନାହିଁ ।

ଲକ୍ଷ୍ୟ କର :
ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳକୁ ‘‘99’’ ଦ୍ୱାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଫଳ ଶତକ ଏବଂ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଦ୍ବୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ହେବ ।
ଉକ୍ତ ଖେଳରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବ ଯେ, ଭାଗ କରିବା ଦ୍ଵାରା ଭାଗଫଳ ‘‘6” ଯାହା ଭାବିଥ୍‌ ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ‘‘349’’ର ଏକକ ଓ ଶତକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ।

ନିଜେ କର :
ତୃତୀୟ ଖେଳକୁ ଅନୁସରଣ କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ ଓ ଭାଗଫଳ କେତେ ରହୁଛି ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖ ।
(i) 132
(ii) 469
(iii) 543
(iv) 901 = 231
ଉ –
(i) ସଂଖ୍ୟାଟି = 132, ଓଲଟାଇ କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 231
ବିୟୋଗଫଳ = 231 – 132 = 99, 99 ÷ 99 = 1 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 2 – 1 = 1

(ii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 469, ଓଲଟାଇ କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 964
ବିୟୋଗଫଳ = 964 – 469 = 495, 495 ÷ 99 = 5 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 9 – 4 = 5

(iii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 543, ଓଲଟାଇ କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 345
ବିୟୋଗଫଳ = 543 – 345 = 198, 198 ÷ 99 = 2 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 5 – 3 = 2

(iv) ସଂଖ୍ୟାଟି = 901, ଓଲଟାଇ କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 109
ବିୟୋଗଫଳ = 231 – 132 = 792, 792 ÷ 99 = 8 (ଭାଗଫଳ)
ଶତକ ଓ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 9 – 1=8

ଚତୁର୍ଥ ଖେଳ :
ବର୍ତ୍ତମାନ ଶରତର ପାଳି । ଶରତ ସୁନିତାକୁ ତିନୋଟି ଅଙ୍କ ଭାବିବାକୁ କହିଲା ଏବଂ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ମୁତାବକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ କହିଲା ।

ଖେଳରେ ବ୍ୟବହୃତ କୌଶଳର ବିଶ୍ଳେଷଣ :
abcର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 100a + 10b + c
cabର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 100c + 10a + b ଓ bcaର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 100b+ 10c + a
ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟି = (100a + 10b+c) + (100c + 10a + b) + (100b + 10c + a)
= (100a + 10a + a) + (100b+ 10b + 10b) + (100c + 10c + c)
= 111a + 111b + 111c = 111 (a + b + c) = 37 × 3 (a + b + c)
ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ, ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟି ସଦାସର୍ବଦା ‘‘37’’ ର ଏକ ଗୁଣିତକ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟିକୁ 37 ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଶେଷ ରହିବ ନାହିଁ ।

ଲକ୍ଷ୍ୟକର :
ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟିକୁ ‘37’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଫଳ, ଭାବିଥିବା ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟିର 3 ଗୁଣ ସହ ସମାନ ହେବ ।

ନିଜେ କର :
Question 1.
ଚତୁର୍ଥ ଖେଳକୁ ଅନୁସରଣ କରି ନିମ୍ନ ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ ଓ ଭାଗଫଳ କେତେ ରହୁଛି ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖ ।
(i) 4, 1, 7
(ii) 6, 3, 2
(iii) 1, 2, 3
(iv) 9, 3, 7
ଉ –
(i) 4, 1, 7 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ତିନୋଟି ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖୁଲେ ହେବ 417, 174, 741 ।
ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳ = 417 + 174 + 741 = 1332
1332 ÷ 37 = 36 (ଭାଗଫଳ)
ଅଙ୍କତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳର ତିନିଗୁଣ 3(4 + 1 + 7) = 36

(ii) 6, 3, 2 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ତିନୋଟି ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖୁଲେ ହେବ 632, 326 ଓ 263 ।
ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳ = 632 + 326 + 263 = 1221
1221 ÷ 37 = 33 (ଭାଗଫଳ)
ଅଙ୍କତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳର ତିନିଗୁଣ = 3(6 + 3 + 2) = 33

(iii) 1, 2, 3 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ତିନୋଟି ହେବ 123, 231, 312 ।
ସଂଖ୍ୟା ତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳ = 123 + 231 + 312 = 666
666 ÷ 37 = 18 (ଭାଗଫଳ)
ଅଙ୍କ ତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳର ତିନିଗୁଣ = 3 (1 + 2 + 3) = 18

(iv) 9, 3, 7 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ତିନୋଟି ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖୁଲେ ହେବ 937, 379, 793 ।
ସଂଖ୍ୟତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳ = 937 + 379 + 793 = 2109
2109 ÷ 37 = 57 (ଭାଗଫଳ), ଅଙ୍କ ତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳର ତିନିଗୁଣ = 3(9 + 3 + 7) = 57

Question 2.
(a) 7 × 9 = 63
77 × 99 = 7623
777 × 999 = 776223
7777 × 9999 = 77762223
ଉ –
77777 × 99999 = 7777622223
777777 × 999999 = 777776222223

(b) 2178 × 4 = 8712
21978 × 4 = 87912
219978 × 4 = 879912
2199978 × 4 = 8799912
ଉ –
21999978 × 4 = 87999912
219999978 × 4 = 879999912

→ ବିଭାଜ୍ୟତା ପରୀକ୍ଷା (Tests of Divisibility) :
→ ସଂଖ୍ୟା 10 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 10) :
କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ( ହୋଇଥିଲେ, ଦତ୍ତ ସଂଖ୍ୟାଟି 10 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

ନିଜେ କର :
ନିମ୍ନ ସଂରଚନାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦୁଇ ଧାଡ଼ି ଲେଖ ।
(a) 10 = 10¹
10 × 10 = 100 = 10²
10 × 10 × 10 = 1000 = 10³
10 × 10 × 10 × 10 = 10000 = 10⁴

(b) \(\frac{1}{10}=10^{-1}=0.1\)
\(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-2}=0.01\)
\(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-3}=0.001\)
\(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-4}=0.0001\)
ଉ –
(a) 10 × 10 × 10 × 10 × 10 = 100000 = 105
10 × 10 × 10 × 10 × 10 × 10 = 100000 = 106

(b) \(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-5}=0.00001\)
\(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-6}=0.000001\)

→ ସଂଖ୍ୟା 5 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 5) :
କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ( ବା 5 ହୋଇଥିଲେ, ସଂଖ୍ୟାଟି 5 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

→ ସଂଖ୍ୟା 2 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 2) :
କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଯଦି (, 2, 4, 6 ବା 8 ହୋଇଥାଏ, ତେବେ ସଂଖ୍ୟାଟି 2 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

→ ସଂଖ୍ୟା 9 ଏବଂ3 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 9 and 3) :
(i) କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ହେଲେ ସଂଖ୍ୟାଟି 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।
(ii) କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ହେଲେ ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।
(iii) 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ଯ 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

• କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କମାନଙ୍କ ସମଷ୍ଟି 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାଟି 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହୁଏ । ଅନ୍ୟଥା ସଂଖ୍ୟାଟି 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବନାହିଁ ।
• 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ସମସ୍ତ ସଂଖ୍ୟା 3 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ । କିନ୍ତୁ 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ସମସ୍ତ ସଂଖ୍ୟା 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନ ହୋଇପାରେ ।

ନିଜେ କର :
Question 1.
‘9’ର ବିଭାଜ୍ୟତା ନିୟମକୁ ଆଧାର କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ‘9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟତାକୁ ପରୀକ୍ଷା କର ।
(i) 108
(ii) 616
(iii) 294
(iv) 432
(v) 927
ଉ –
(i) 108ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 1 + 0 + 8 = 9, ଯାହା 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
(ii) 616ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 6 + 1 + 6 = 13, 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 616, 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(iii) 294ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 2 + 9 + 4 = 15, 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 294, 9ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(iv) 432ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 4 + 3 + 2 = 9, ଯାହା 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ 432, 9ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
(v) 927ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 9 + 2 + 7 = 18, ଯାହା 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ 927, 9ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

Question 2.
‘3’ ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜିତ ନିୟମକୁ ଆଧାର କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର “‘3” ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟତାକୁ ପରୀକ୍ଷା କର । ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ଉଭୟ 3 ଏବଂ 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ?
(i) 117
(ii) 213
(iii) 1735
(iv) 52722
(v) 317424
(vi) 63171423
ଉ –
(i) 117ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 1 + 1 + 7 = 9, ଏହା ୨ ଓ 3 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ 117 ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।
(ii) 213ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 2 + 1 + 3 = 6, ଯାହା 3 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ; କିନ୍ତୁ 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 213 ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ; ମାତ୍ର 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(iii) 1735ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 1 + 7 + 3 + 5 = 16, ଏହା ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 1735 ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଓ 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(iv) 52722ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 5 + 2 + 7 + 2 + 2 = 18, ଏହା ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।
(v) 317424ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 3 + 1 +7+4+2+4= 21, ଏହା 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ; ମାତ୍ର 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 317424 ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ; ମାତ୍ର 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(vi) 63171423ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 6 + 3 + 1 + 7 + 1 + 4 + 2 + 3 = 27, ଏହା ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ 63171423 ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଓ 9 ଉଭୟ ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

→ ସଂଖ୍ୟା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 11) :
କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଏବଂ ଅଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟିର ଅନ୍ତର ଯଦି 11 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହୁଏ ତେବେ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଯୁଗ୍ମସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି ଏବଂ ଅଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟିର ଅନ୍ତର, 11 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ହେଲେ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ହେବ ।

ନିଜେ କର :
Question 1.
11’ ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟତା ନିୟମକୁ ଆଧାର କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର 11 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟତାକୁ ପରୀକ୍ଷା କର ।
(i) 1331
(ii) 14641
(iii) 132055
(iv) 2354012
(v) 2573439
ଉ –
(i) 1331 ରେ ଅଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି =1+3 = 4
ଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି = 3 + 1 = 4
ଅନ୍ତର 4 – 4 = 0, 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ .:. 1331, ଏହା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

(ii) 14641ରେ (1 + 6 + 1) − (4 + 4) = 8 – 8 = 0, ଏହା 11 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

(iii) 132055 ରେ (5 + 0 + 3) – (5 + 2 + 1) = 8 – 8 = 0, ଏହା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

(iv) 2354012 ରେ (2 + 0 + 5 + 2) – (1 + 4 + 3) = 9 – 8 = 1, ଏହା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।

(v) 2573439 ରେ (9 + 4 + 7 + 2) – (3 + 3 + 5) = 22 – 11 = 11, ଏହା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

Question 2.
ନିମ୍ନ ସଂରଚନାଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖ୍ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଧାଡ଼ିଟି ଲେଖ ।
11 = 11
11 × 11 = 121
11 × 11 × 11 = 1331
11 × 11 × 11 × 11 = 14641

1 + 1 = 2¹
1 + 2 + 1 = 2²
1 + 3 + 3 + 1 = 2³
1+ 4 + 6 + 4 + 1 = 2⁴
ଉ –
11 × 11 × 11 × 11 × 11 =161051 ≠ 2⁵
11 × 11 × 11 × 11 × 11 × 11 = 1771561 ≠ 2⁶
(i) ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ଓଲଟାଇ ଲେଖୁଲେ ମଧ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାଟି ଅପରିବର୍ତିତ ରହେ ।
(ii) ଗୁଣଫଳର ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି ଯଥାକ୍ରମେ 2, 22, 23, 24 ଇତ୍ୟାଦି ହେବ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Science Solutions Chapter 3 ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ ଓ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Science Solutions Chapter 3 ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ ଓ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍

Question 1.

(i) କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁକୁ ତନ୍ତୁ ଏବଂ …………………. ତନ୍ତୁ ମଧ୍ଯ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ପ୍ରଥମ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ ହେଉଛି …………………. ।
(iii) କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ ଭଳି ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ମଧ୍ୟ …………………. ଅଟେ ।
(iv) ପଲିମରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶକୁ ……………………. କୁହାଯାଏ ।

Answers:
(i) ସଂଶ୍ଳେଷିତ, ପଲିମର୍,
(ii) ପଲିଥ୍,
(iii) ପଲିମର୍,
(iv) ଏକକ

Question 2.
ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟିକୁ ବାଛି ଲେଖ ।
(i) କେଉଁଟି ବସ୍ତ୍ରରୂପେ ଏବଂ କାଚ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି ?
(କ) ଫର୍ମିକା
(ଖ) ମେଲାମାଇନ୍
(ଗ) ପଲିସ୍ପିରିନ୍
(ଘ) ଏକ୍ରିଲିକ୍

(ii) କେଉଁଟି ନନ୍‌ଷ୍ଟିକ୍ ବାସନରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି ?
(କ) ପି. ଭି. ସି.
(ଖ) ଟେଫୁଲନ୍
(ଗ) ବେକେଲାଇଟ୍
(ଘ) ଫର୍ମିକା

(iii) ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରିକ୍‌ ସ୍ଵିଚ୍, ପ୍ଲଗ୍ ଆଦି କେଉଁଟିରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଛି ?
(କ) ମେଲାମାଇନ୍
(ଖ) ବେକେଲାଇଟ୍
(ଗ) ପଲିଷ୍ଟିରିନ୍
(ଘ) ପଲିଷ୍ଟିରିନ୍

(iv) କେଉଁଟିରୁ କାନ୍ଥରେ ବ୍ୟବହୃତ ଟାଇଲ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ?
(କ) ଫର୍ମିକା
(ଖ) ମେଲାମାଇନ୍
(ଗ) ଟେଫ୍‌ଲନ୍
(ଘ) ପଲିସ୍ଟିରିନ୍

Answers:
(i) ଏପ୍ରିଲିକ୍,
(ii) ଟେଫ୍‌ଲନ୍
(iii) ବେକେଲାଇଟ୍,
(iv) ମେଲାମାଇନ୍

Question 3.
ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ‘ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଯୋଗ୍ୟ’ ଏବଂ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ‘ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ’ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଅଲଗା ଅଲଗା ତାଲିକା କର ।
ଊ-
ଟେଲିଫୋନ୍ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଖେଳନା, ରୋଷେଇ ବାସନର ହ୍ୟାଣ୍ଡେଲ୍, ଡଟ୍‌ପେନ୍, ଚୌକି, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ବାହ୍ୟ ଆବରଣ, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ବିଚ୍ ।

Question 4.
ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକ ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ୍ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ରୁ କାହିଁକି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ, ବୁଝାଅ ।
(i) ସସ୍‌ମ୍ୟାନ୍, ତାୱା, ପ୍ରେସରକୁକର୍‌ର ହ୍ୟାଣ୍ଡେଲ୍
(ii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ଲଗ୍, ସ୍ଵିଚ୍, ପ୍ଲଗ୍ ଓ ସ୍ଵିଚ୍ ବୋର୍ଡ
ଉ-
ଏଥିରେ ବ୍ୟବହୃତ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ (ବେକେଲାଇଟ୍)କୁ ଉତ୍ତପ୍ତକଲେ ତାହା ନରମ ହୁଏ ନାହିଁ କିମ୍ବା ତରଳ ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସେ ନାହିଁ ଓ ପ୍ରସ୍ତୁତିବେଳେ ଏଗୁଡ଼ିକର ଆକାର ଓ ଆକୃତି ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ନୁହେଁ । କାରଣ ଏହା
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ଅଟେ ।
(ii) ତାପ ସହନଶୀଳ ଗୁଣ ରହିଥାଏ ।

Question 5.
ନାଇଲନ୍ ତନ୍ତୁ ଖୁବ୍ ଶକ୍ତ ବୁଝାଇବା ପାଇଁ ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଲେଖ ।
ଉ-
(i) ନାଇଲନ୍ ତନ୍ତୁରେ ଥିବା ଉଚ୍ଚ ମାନର ସ୍ଥିତିସ୍ଥାପକତା, ହାଲୁକା ଓ ଶକ୍ତ ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ଏଥୁରୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ମୋଟେଇର ଦଉଡ଼ି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଏହାକୁ ପର୍ବତ ଆରୋହଣ, ଆକାଶଛତା ଓ ପର୍ବତାରୋହଣରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
(ii) ସମାନ ଲମ୍ବ ଓ ସମାନ ମୋଟେଇର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରସି ନେଇ ପ୍ରତ୍ୟେକର ଭାର ପରିବହନ କ୍ଷମତା ପରୀକ୍ଷାକଲେ ଦେଖାଯିବ ଯେ ନାଇଲନ୍ ତନ୍ତୁର ପରିବହନ କ୍ଷମତା ସର୍ବାଧ‌ିକ !

Question 6.
ରେୟକୁ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ କୁହାଯାଏ କାହିଁକି ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ରେୟନ୍ ତନ୍ତୁର ମୂଳ ଉପାଦାନ ହେଉଛି ପ୍ରାକୃତିକ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ ତନ୍ତୁ । ପ୍ରଥମେ ନରମ କାଠରୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପଦ୍ଧତିରେ କାଠମଣ୍ଡ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । କାଠମଣ୍ଡରେ ଥ‌ିବା ଅଶୁଦ୍ଧସେଲ୍ୟୁଲୋଜକୁ କେତେକ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିଦ୍ୱାରା ବିଶୁଦ୍ଧ ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍‌ରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ଆଉ କେତେକ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ରେୟନ୍ ତନ୍ତୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।
(ii) ରେୟନ୍ ତନ୍ତୁ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ କୃତ୍ରିମ ଉପାୟ ତଥା ମନୁଷ୍ୟ କୃତ ଉପାୟମାନ ଅବଲମ୍ବନ କରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ।

Question 7.
ଶୀଲା ଓ ଇଲା ଖରାଦିନେ ପିନ୍ଧିବାପାଇଁ ପୋଷାକ କିଣିବାକୁ ଦୋକାନକୁ ଗଲେ । ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ କେଉଁ କପଡ଼ାର ପୋଷାକ ଆରାମଦାୟକ ହେବ, କାରଣ ସହ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-
ଖରା ଦିନେ ପିନ୍ଧିବା ପାଇଁ ପୋଖାଳ ଦିବାପାଇଁ ହେଲେ ପ୍ରାକୃତିକ ତରୁ (କପା)ରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ପୋଷାଳ ଆରାମଦାୟଳ ହେବ; କାରଣ ପଲିମର ବସ୍ତ୍ର ଝାଳ ଅବଶୋଷଣ କରି ପାରିବ ନାହିଁ; ଫଳରେ ଅଶ୍ୱସ୍ତିକର ଉପଲବ୍ଧ ହେବ ।

Question 8.
ହୋଇକରିବା ସମୟରେ କିଛି କରିବାର ପୋଷାକ ନିରାପଦ ହୁଅ ।
(i) ଗୋଲ କରିବା ସମୟରେ କପାସୂତାରେ ନିର୍ମିତ ଘୋଷାଳ ଅଧୂକ ନିଶା ପର୍ବ । ଏହି ପୋଷାକ ପଲିମର୍ ଘୋଷାଳ ଭଳି ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍‌ ନିଆଁ ଧରେ ନାହିଁ କିମ୍ବା ତରଳି ଶରୀରର ଚର୍ମ ଓ ମାଂସ ସହ ଲାଖ୍ ହୋଇ ରହିଯାଏ ନାହିଁ ।
(ii) ପୁନଶ୍ଚ ଏହି ପୋଷାକରେ ଲାଗିଥିବା ନିଆଁକୁ ଶୀଘ୍ର ଓ ସହଜରେ ଲିଭାଇ ହୁଏ ।

Question 9.
ଥର୍ମୋପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ ଏବଂ ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ୍ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-

Question 10.
ଜୈବ-ଅବକ୍ଷୟ ଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ଏବଂ ଜୈବ-ଅବକ୍ଷୟ ଅଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-

Question 11.
ପୁନଃ-ଚକ୍ରଣ ଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ଏବଂ ପୁନଃ-ଚକ୍ରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-

Question 12.
ପଲିମର୍ କ’ଣ ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ-
କେତେଗୁଡ଼ିଏ କ୍ଷୁଦ୍ର ଏକକ ଏକତ୍ର ସଂଶ୍ଳେଷିତ ହୋଇ ଗଠନ କରୁଥିବା ଏକ ଲମ୍ବା ଶିକୁଳୀକୁ ପଲିମର୍ କୁହାଯାଏ ।
(i) ପଲିଥୁନରେ ଥ‌ିବା ଏକପ୍ରକାର କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ ଏଥୁଲିନ୍ ନାମକ ଗ୍ୟାସୀୟ ଯୌଗିକରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ।
(ii) ଉଚ୍ଚ ତାପମାତ୍ରା ଓ ଚାପରେ ଏଥୁଲିନ୍‌ର ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଅଣୁ ଏକତ୍ର ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଗୋଟିଏ ବୃହତ୍ ଅଣୁ ଗଠନ
(iii) ଏହି ବୃହତ୍ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକୁ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଏକକ କୁହାଯାଏ ।
(iv) କେତେକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ବାରା ଏହି ଏକକଗୁଡ଼ିକ ଏକତ୍ର ସଂଶ୍ଳେଷିତ ହୋଇ ଗଠନ କରୁଥିବା ଆହୁରି ବୃହତ୍ତର ଏକକ ହେଉଛି ପଲିଥୁନ୍ ।
(v) ଏହି ପଲିଥନ୍ ହେଉଛି ଏକ ପଲିମର୍ ଓ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

Question 13.
କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ ଉତ୍ପାଦନ ଜଙ୍ଗଲ ସଂରକ୍ଷଣର ସହାୟକ କି ? ଦଶଟି ବାକ୍ୟରେ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-
ଉତ୍ପାଦିତ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ କୃତ୍ରିମ ପଲିମରରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥ‌ିବାରୁ ଉକ୍ତ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ସହଜରେ ମାଟିରେ ମିଶେନାହିଁ ।
(i) ଉତ୍ପାଦିତ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ କୃତ୍ରିମ ପଲିମରରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିବାରୁ ଉକ୍ତ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ସହଜରେ ମାଟିରେ ମିଶେନାହିଁ ।
(ii) ଏହି କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁରୁ ନିର୍ମିତ ପଲିବସ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧିଯୋଗୁଁ ପ୍ରାକୃତିକ ପଲିମରର ଚାହିଦା ହ୍ରାସ ପାଇବ, ଫଳରେ କପାଚାଷ, ନଳିତା ଚାଷ, ଶିମିଳି ଗଛ ରୋପଣର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିବ ନାହିଁ ।
(iii) କୃତ୍ରିମ ପଲିମରରୁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ନିର୍ମିତ ସମ୍ଭବ । ଉକ୍ତ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ନିର୍ମିତ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ ଜଙ୍ଗଲ ସଂରକ୍ଷଣରେ
(iv) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ଜୈବ-ଅବକ୍ଷୟ ଅଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ । ତେଣୁ ପରିତ୍ୟକ୍ତ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ ଆବର୍ଜନାଗୁଡ଼ିକ ଭୂମିରେ ବୀଜାଣୁମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ବିଘଟନ ହୋଇ ନ ପାରି ମୁଭିକା ପ୍ରଦୂଷଣ କରିଥାଏ ଓ ଉଭିଦ ବୃଦ୍ଧିରେ ବାଧାସୃଷ୍ଟି କରେ ।
(v) କମିବାରେ ଲାଗିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଗଛର ଅଭିବୃଦ୍ଧିରେ ସହାୟକ ହେବନାହିଁ ।
(vi) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଆବର୍ଜନା ପୋଡ଼ିଲେ ସେଥୁରୁ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ମିଥେନ୍ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଷାକ୍ତ ବାଷ୍ପ ବାହାରି ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରେ । ଏହା ଉଭିଦଜଗତ ପାଇଁ ସଙ୍କଟ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
(vii) ରେୟନର ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁଥ‌ିବା ବେଳେ ଏହାର ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଉଭିଦ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ଫଳରେ ଜଙ୍ଗଲ ହ୍ରାସ ହେବା ସୁନିଶ୍ଚିତ । କୃତ୍ରିମ ବା ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁର ନିର୍ମିତ ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଏହି ସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟର ଆବର୍ଜନା ମୃତ୍ତିକା, ବାୟୁ ଓ ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ପାଇଁ ସମପରିମାଣରେ ଦାୟୀ ।
(viii) ତେଣୁ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁର ଉତ୍ପାଦନ କୌଣସିମତେ ଜଙ୍ଗଲ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ସହାୟକ ହେବନାହିଁ ।

Question 14.
ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍‌ଠାରୁ ଦୂରରେ ରୁହ’- ଏହି ଉକ୍ତିର ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଦଶଟି ବାକ୍ୟରେ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-
(i) ଏବେ ସାରା ପୃଥ‌ିବୀରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ଏକ ଭୟାବହ ପ୍ରଦୂଷଣକାରୀ ପଦାର୍ଥ ରୂପେ ଦେଖାଦେଇ ଜୀବଜଗତ ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କଲାଣି ।
(ii) ଗୋରୁଗାଈ ଓ ଅନେକ ଜଳଚର ଜୀବ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ ଖାଇ ଅସମୟରେ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡୁଛନ୍ତି ।
(iii) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବିଘଟିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏମାନେ ଜୈବ ଅବକ୍ଷୟ ଅଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ଅଟନ୍ତି ।
(iv) ଅଦରକାରୀ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ମାଟିରେ ପୋତିବା, ଏଣେତେଣେ ଫୋପାଡ଼ିବା, ଜଳରେ ପକାଇଦେବା ବା ନିଆଁରେ ପୋଡ଼ିବା ପରିବେଶ ପାଇଁ କ୍ଷତିକାରକ ।
(v) ସୁତରାଂ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସର ଉତ୍ପାଦନ ଓ ବ୍ୟବହାରକୁ ସୀମିତ କରିବାବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ଉପାୟ ନଥ‌ିବାରୁ ଏହାଠାରୁ ଦୂରରେ ରହିବା ଭଲ ।

Question 15.
‘ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ମନୁଷ୍ୟର ଉତ୍ତମ ବନ୍ଧୁ, କିନ୍ତୁ ପରମ ଶତ୍ରୁ ।’’– ଦଶଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଏହି ଉକ୍ତିର ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
ଉ-
ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ମନୁଷ୍ୟର ଉତ୍ତମ ବନ୍ଧୁ କାରଣ :
(i) ଧାତବ ଦ୍ରବ୍ୟ ତୁଳନାରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ କମ୍ ଅଟେ ।
(ii) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍‌ ନିର୍ମିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ହାଲୁକା, ଅଭଙ୍ଗୁର, ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ, ସୁନ୍ଦର ଓ ଶସ୍ତା ଅଟେ ।
(iii) ନମନୀୟତା ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ଏଥୁରୁ ଯେ କୌଣସି ଆକୃତିର ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇପାରେ ।
(iv) ତାପ କୁପରିବାହୀ ହୋଇଥିବାରୁ ରୋଷେଇ ସାମଗ୍ରୀର ହ୍ୟାଣ୍ଡେଲ ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସାମଗ୍ରୀ କରାଯାଇଥାଏ ।
(v) ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାରଆଦି ଦ୍ଵାରା ଏହା କ୍ଷୟ ହୁଏ ନାହିଁ ।

ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ମନୁଷ୍ୟର ପରମ ଶତ୍ରୁ କାରଣ :
(i) ଜଳଚର ଜୀବମାନଙ୍କର ଅସମୟରେ ମୃତ୍ୟୁର ଅନ୍ୟତମ କାରଣ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ଅଟେ ।
(ii) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ଅକ୍ଷୟ ଅବସ୍ଥାରେ ରହି ମୃଭିକା ପ୍ରଦୂଷିତ କରୁଛନ୍ତି ।
(iii) ବର୍ଷାଜଳ ମାଟିର ତଳ ସ୍ତରକୁ ଯିବାରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ଅବରୋଧ କରୁଅଛି ।
(iv) ଭୂତଳ ଜଳ ସ୍ତର ହ୍ରାସର ଅନ୍ୟତମ କାରଣ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ।
(v) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକୁ ନିଆଁରେ ପୋଡ଼ିଲେ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ହେଉଛି ।

Question 16.
ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ ସ୍‌କୁ ପୋତିବା ଅନୁଚିତ ଏବଂ ପୋଡ଼ିବା ବି ଅନୁଚିତ’’ କାହିଁକି, ବୁଝାଅ ।
ଉ-
ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌କୁ ପୋତିବା ଅନୁଚିତ କାରଣ :

(i) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ ଜୈବ ଅବକ୍ଷୟ ଅଯୋଗ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ହୋଇଥ‌ିବାରୁ ଶହଶହ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାଟିରେ ଅକ୍ଷୟ ଅବସ୍ଥାରେ ରହି ମୃତ୍ତିକାକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିଥାଏ ।
(ii) ବର୍ଷାଜଳ ମାଟିର ତଳ ସ୍ତରକୁ ଯିବାରେ ପଲିଥୁନ୍ ଅବରୋଧ କରୁଥିବାରୁ ଭୂତଳ ଜଳ ସ୍ତରର ପରିମାଣ କମିବାରେ ଏଗୁଡ଼ିକ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ପୋଡ଼ିବା ଅନୁଚିତ କାରଣ :
(i) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ଗୁଡ଼ିକୁ ନିଆଁରେ ପୋଡ଼ିଲେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣର ମିଥେନ୍ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଷାକ୍ତ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହୋଇ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ କରିଥାଏ ।
(ii) ପୋଡ଼ିସାରିବା ପରେ ଏଥିରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥ‌ିବା କଠିନ ଅବଶେଷ ମୁଭିକା ପ୍ରଦୂଷଣ କରିଥାଏ । ଉପରୋକ୍ତ କାରଣଗୁଡ଼ିକ ଯୋଗୁଁ ପ୍ଲାଷ୍ଟକ୍‌ସ୍ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକୁ ପୋତିବା ବା ପୋଡ଼ିବା ନିରାପଦ ନୁହେଁ ।

Question 17.
PVC ର ପୂରାନାମ ଇଂରାଜୀ ଓ ଓଡ଼ିଆରେ ଲେଖ ।
ଊ-

Question 18.
PET ର ପୂରାନାମ ଇଂରାଜୀ ଓ ଓଡ଼ିଆରେ ଲେଖ ।
ଉ-

Question 19.
ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(a) ଥର୍ମୋପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ : ବୈଖ୍ୟକ ଏକକ ସଜ୍ଜା : : ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ୍ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ : ………………………… ।
(b) ଥର୍ମୋପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ : ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଯୋଗ୍ୟ :: ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ୍‌ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ : …………………………. ।
ଉ-
(a) ପୁନଃଚକ୍ରଶ ଅଯେ।ଗ୍ୟ
(b) ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶ୍ନେ। ଭର

1. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଉଦ୍ଭବ ତଥା ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କଠାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ତନ୍ତୁକୁ ……………………… କୁହାଯାଏ ।
(ii) ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ତନ୍ତୁକୁ …………………. କୁହାଯାଏ ।
(iii) ପଲିଥୁନ୍ ……………………. ନାମକ ଗ୍ୟାସୀୟ ଯୌଗିକରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ।
(iv) ପଲି + ଇଷ୍ଟର = …………………….
(v) ଲିଷ୍ଟର + ଉଲ୍ = ……………………….
(vi) ପଲିଷ୍ଟର + କଟନ୍ = ……………………….
(vii) ଟେରିଲିନ୍ + ଉଲ୍ …………………….
(viii) କପାର ତନ୍ତୁ ……………………….. ପଲିମର୍‌ରେ ଗଠିତ ।
(ix) ଝୁଣା ଓ ରବର …………………..
(x) ଟେରିଲିନ୍‌କୁ ……………………… ତନ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ।
(xi) ସୂତାରୁ ବୁଣାଯାଇଥିବା କପଡ଼ାକୁ ………………….. ବସ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
(xii) ଉଲ୍‌ରେ ବୁଣାଯାଉଥିବା କପଡ଼ାକୁ ………………… ବସ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
(xiii) ଉଭୟ ରେଶମ ଓ ପଶମ ବସ୍ତ୍ର ……………………. ତନ୍ତୁ ଅଟନ୍ତି
(xiv) ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କପଡ଼ାକୁ ………………………. ବସ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
(xv) କୋଇଲା, ଜଳ ଓ ବାୟୁରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କପଡ଼ାକୁ ………………………. ବସ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
(xvi) ଇଷ୍ଟର ଏକକକୁ ନେଇ ଗଠିତ ପଲିମର୍‌କୁ ……………………. କୁହାଯାଏ ।
(xvii) ଟେରିଲିନ୍ ସୂତା ଓ କପାସୂତା ମିଶାଯାଇ ……………………… କପଡ଼ା ବୁଣାଯାଏ ।
(xviii) ପାଲବନ୍ଧା ଡଙ୍ଗାର ପାଲ ………………….. ପଲିଷ୍ଟରରେ ତିଆରି କରାଯାଏ ।
(xix) ଏକ୍ରିଲିକ୍ ତନ୍ତୁ ଦେଖିବାକୁ ଭଲ ବା ପଶ୍ଚିମ ତନ୍ତୁ ଭଳି ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ …………………… କୁହାଯାଏ ।

Answers:
(i) ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ
(ii) କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ
(iii) ଏଥୁଲିନ୍
(iv) ପଲିଷ୍ଟର
(v) ପଲିଉଲ୍
(vi) ପଲିକଟ୍
(vii) ଟେରିଭଲ୍
(viii) ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍
(ix) ପ୍ରାକୃତିକ
(x) ସଂଶ୍ଲେଷିତ
(xi) କପାସୂତା
(xii) ପଶମ
(xiii) ପ୍ରାଣୀଜ ପ୍ରାକୃତିକ
(xiv) ପଲିମର୍
(xv) ନାଇଲନ୍
(xvi) ପଲି-ଇଷ୍ଟର
(xvii) ଡେକ୍ରନ୍
(xviii)PET (ପେଟ୍)
(xix) କୃତ୍ରିମ ଉଲ୍

2. ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) …………… ତନ୍ତୁ ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍ ଜଳେ ଓ କାଗଜ ପୋଡ଼ା ଗନ୍ଧ ହୁଏ । (ରେୟନ, କଟନ୍, ସିଲ୍‌କ୍, ପଶମ)
(ii) ……………. ତନ୍ତୁ ବିଳମ୍ବରେ ଜଳେ ଓ କେଶ ପୋଡ଼ା ଗନ୍ଧ ହୁଏ । (କଟନ୍, ରେୟନ୍, ନାଇଲନ୍, ପଲିଷ୍ଟର )
(iii) ……………… ତନ୍ତୁ ବହୁତ ବିଳମ୍ବରେ ଜଳେ ଓ କଳାଧୂଆଁ ବାହାରେ । (ସିଲ୍‌କ୍, ରେୟନ୍, ନାଇଲନ୍, ପଲିଷ୍ଟର)
(iv) ……………… ତନ୍ତୁ କଳା ଧୂଆଁ ସହ ଜଳେ ଓ କଳାରଙ୍ଗର କଠିନ କଣ୍ଠି ସୃଷ୍ଟିକରେ । (ଏକ୍ରିଲିକ୍, ନାଇଲନ୍, ରେୟନ୍, କଟନ୍)
(v) ……………… ତନ୍ତୁ ଶିଖା ସହ ଜଳେ ଓ ପୋଡ଼ିଗଲେ ପାଉଁଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ । (ଏକ୍ରିଲିକ୍, ନାଇଲନ୍, ରେୟନ, କଟନ୍)
(vi) ………………… ତନ୍ତୁ ଶିଖା ସହ ଜଳେ ଓ ପୋଡ଼ିଗଲେ ପାଉଁଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ । (ମେଲାମାଇନ୍, ଫର୍ମିକା, ବେକେଲାଇଟ୍, ଏକ୍ରିଲିକ୍)
(vii) ……………… ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍‌ରୁ ସନ୍‌ମାଇକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । (ମେଲାମାଇନ୍, ଫର୍ମିକା, ବେକେଲାଇଟ୍, ଏବ୍ରିଲିକ୍)
(viii) ……………… ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉପକରଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । (ମେଲାମାଇନ୍, ଫର୍ମିକା, ବେକେଲାଇଟ୍, ଏକ୍ରିଲିକ୍)
(ix) ……………… ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍‌ରୁ ବସ ଓ କାର ଇତ୍ୟାଦିର କାଚ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । (ମେଲାମାଇନ୍, ଫର୍ମିକା, ବେକେଲାଇଟ୍, ଏକ୍ରିଲିକ୍)
(x) ……………… ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍‌ର ଆବରଣ ନନ୍‌ଷ୍ଟିକ୍ କଡ଼େଇରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । (ଟେପ୍‌ଲନ, ପଲିଷ୍ଟିରିନ୍, ପଲିପ୍ରପିନ୍, PVC)

Answers:
(i) ରେୟନ
(ii) ‘ନାଇଲନ୍
(iii) ପଲିଷ୍ଟର
(iv) ଏକ୍ରିଲିକ୍
(v) କଟନ୍
(vi) ମେଲାମାଇନ୍
(vii) ଫର୍ମିକା
(viii) ବେଜେଲାଇଟ୍
(ix) ଏକ୍ରିଲିକ୍
(x) ଟେଫଲନ୍

3. ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଦଉଡ଼ି : ପଲିପ୍ରପିନ୍ :: ଥର୍ମୋକୋଲ : ……………………… ।
(ii) କୃତ୍ରିମ ସୋଲ : ପଲିଷ୍ଟିରିନ୍‌ :: ନନ୍‌ଷ୍ଟିକ କଡ଼େଇର ଲେପ : ……………………… ।
(iii) ବର୍ଷାତି : PVC :: ଉଡ଼ାଜାହାଜ ଝରକା : ……………………… ।
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉପକରଣ : ବେକେଲାଇଟ୍ : : ସାନ୍‌ମାଇକା : ……………………… ।
(v)ପ୍ରେସର କୁକର ହାଣ୍ଡଲ : ବେକେଲାଇଟ୍ :: ଅଗ୍ନିନିରୋଧକ କପଡ଼ା : ……………………… ।
(vi) ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଯୋଗ୍ୟ : ଥର୍ମୋପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ :: ପୁନଃ-ଚକ୍ରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ : ……………………… ।
(vii) ଥର୍ମୋପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍‌ : ରୈଖ୍ୟକ ଏକକ ସଜ୍ଜା :: ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ : ……………………… ।
(viii) ବହୁତ ବିଳମ୍ବରେ ଜଳେ : ପଲିଷ୍ଟର :: ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍ ଜଳେ : ……………………… ।
(ix) ପାଉଁଶ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ; କଟନ୍ :: କଠିନ କଣ୍ଠି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ : ……………………… ।
(x) ରେଶମ ଓ ପଶମ ବସ୍ତ୍ର : ପ୍ରାଣୀଜ ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ :: ନଳିତା ଗଛର ବଳ୍‌କଳରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ତନ୍ତୁ : ……………………… ।

Answers:
(i) ପଲିଷ୍ଟିରିନ୍
(ii) ଟେଫୁଲନ୍
(iii) ଏକ୍ରିଲିକ୍
(iv) ଫମିକା
(v) ମେଲାମାଇନ୍
(vi) ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ
(vii) କ୍ରସଲିଙ୍କଡ଼ ଏକକ ସଜ୍ଜା
(viii)ରେୟନ
(ix) ପଲିଷ୍ଟର
(x) ଉଦ୍ଭିଦଜ ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ

4. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ସହ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ମିଳାଅ !

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(i) ଗୁ କୋଜ ଏକକର ସମାହାର	(i) ସଂଶ୍ଳେଷିତ ତନ୍ତୁ
(ii) କପା ତନ୍ତୁ	(ii) NYLON
(iii) ଝୋଟ	(iii) ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ ପଲିମର
(iv) ଟେରିଲିନ୍	(iv) ଟେରିଲିନ୍ ବସ୍ତ୍ର
(v) ରେୟନ୍	(v) ପ୍ରାକୃତିକ ପଲିମର
(vi) ନ୍ୟୁୟର୍କ ଓ ଲଣ୍ଡନ	(vi) ଟେରିକଟ୍
(vii) Wash & wear	(vii) ଉଦ୍ଭିଦଜ ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ
(viii) ଟେରିଲିନ୍ + କପା	(viii) ଟେରିଉଲ୍
(ix) ଫଟୋ ଉଠାଇବା ଫିଲ୍ମ	(ix) PET
(x) ଟେରିଲିନ୍ + ଉଲ୍	(x) କାଠମଣ୍ଡ

Answers:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(i) ଗୁ କୋଜ ଏକକର ସମାହାର	(iii) ସେଲ୍ୟୁଲୋଜ୍ ପଲିମର
(ii) କପା ତନ୍ତୁ	(v) ପ୍ରାକୃତିକ ପଲିମର
(iii) ଝୋଟ	(vii) ଉଦ୍ଭିଦଜ ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ
(iv) ଟେରିଲିନ୍	(i) ଗୁ କୋଜ ଏକକର ସମାହାର
(v) ରେୟନ୍	(x) କାଠମଣ୍ଡ
(vi) ନ୍ୟୁୟର୍କ ଓ ଲଣ୍ଡନ	(ii) NYLON
(vii) Wash & wear	(iv) ଟେରିଲିନ୍ ବସ୍ତ୍ର
(viii) ଟେରିଲିନ୍ + କପା	(vi) ଟେରିକଟ୍
(ix) ଫଟୋ ଉଠାଇବା ଫିଲ୍ମ	(viii) ଟେରିଉଲ୍
(x) ଟେରିଲିନ୍ + ଉଲ୍	(ix) PET

5. କେବଳ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(i) ଇଷ୍ଟର ଏକକକୁ ନେଇ ଗଠିତ ପଲିମର୍‌କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(ii) ଏକ୍ରିଲିକ୍‌ର ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ?
(iii) ଅଡ଼ିଓ କ୍ୟାସେଟ୍‌ର ଟେପ୍ କେଉଁ ପଲିଷ୍ଟରରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ?
(iv) କେଉଁ କପଡ଼ା wash & wear ରୂପେ ପରିଚିତ ?
(v) କେଉଁ ତନ୍ତୁ ଶିଖା ସହ ଜଳେ ଓ ପାଉଁଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ ?
(vi) କେଉଁ ତନ୍ତୁ ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍‌ ଜଳେ ଓ କାଗଜ ପୋଡ଼ା ଗନ୍ଧ କରେ ?
(vii) କେଉଁ ତନ୍ତୁ କଳା ଧୂଆଁ ସହ ଜଳେ ଓ କଠିନ କଣ୍ଠି ସୃଷ୍ଟି କରେ ?
(viii) କେଉଁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ?
(ix) କେଉଁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍‌ ଅଗ୍ନିନିରୋଧକ ?
(x) କେଉଁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ପୁନଃଚକ୍ରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ?
(xi) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ୍ ସମ୍ପର୍କିତ ଆଇନର ନାମ କ’ଣ ?
(xii) କେଉଁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସରେ ତେଲ କିମ୍ବା ପାଣି ଲାଗେ ନାହିଁ ? .
(xiii) ଧାତବ ପଦାର୍ଥର ଅବକ୍ଷୟ ହେବା ଆନୁମାନିକ ସମୟସୀମା କେତେ ?
(xiv) ପଶମ ବସ୍ତ୍ରର ଅବକ୍ଷୟ ହେବା ଆନୁମାନିକ ସମୟସୀମା କେତେ ?
(xv) କାଠର ଅବକ୍ଷୟ ହେବା ଆନୁମାନିକ ସମୟସୀମା କେତେ ?
(xvi) ଉଭୟ ପ୍ରାକୃତିକ ଓ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ କ’ଣ ଅଟନ୍ତି ?
(xvii) ରେୟନ୍ କେଉଁ ତନ୍ତୁର ରୂପାନ୍ତରଣ ଅଟେ ?
(xviii)ପ୍ରାୟ ସବୁ ପ୍ରକାର ପ୍ଲାଷ୍ଟିକସ୍ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀର ପଦାର୍ଥ ଅଟନ୍ତି ?
(xix) ଟେରିଲିନ୍‌ର ଅନ୍ୟନାମ କ’ଣ ?
(xx) ଝୁଣା ଓ ରବର କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀର ପଲିମର ଅଟନ୍ତି ?

Answers:
(i) ପଲି-ଇଷ୍ଟର
(ii) କୃତ୍ରିମ ଉଲ୍
(iii) PET
(vi) ଟେରିଲିନ୍
(v) କଟନ୍
(vi) ରେଯନ୍
(vii) ଏକ୍ରିଲିକ୍
(viii) ଅର୍ମେ।ପ୍ଳାଷ୍ଟିକ୍ସ୍
(ix) ଥର୍ମୋସେଟିଙ୍ଗ୍ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ସ
(x) ମେଲାମାଇନ୍, ବେକେଲାଇଟ୍, ଫର୍ମିକା
(xi) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ ବ୍ୟବହାର ଆଇନ ୨୦୦୯
(xii) ଟେଫ୍ଲନ୍
(xiii) 100 ରୁ 500 ବର୍ଷ
(xiv) 1 ବର୍ଷ
(xv) 10 ରୁ 15 ବର୍ଷ
(xvi) ପଲିମର
(xvii) ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ
(xviii) ଜୈବ- ଅବକ୍ଷୟ ଅଯୋଗ୍ୟ
(xix) ଡେକ୍ରନ
(xx) ପ୍ରାକୃତିକ ପଲିମର

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Geography Solutions Chapter 2 ଭୂ-ସମ୍ବଳ, ଜଳ ସମ୍ବଳ, ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ, ଖଣିଜ ଓ ଶକ୍ତି ସମ୍ବଳ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Geography Solutions Chapter 2 ଭୂ-ସମ୍ବଳ, ଜଳ ସମ୍ବଳ, ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ, ଖଣିଜ ଓ ଶକ୍ତି ସମ୍ବଳ

1. ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

(i) ଭୂମିକୁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ସମ୍ବଳ ବୋଲି କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
Answer:

• ମନୁଷ୍ୟ ତା’ର ଜୀବନ ଜୀବିକା ପାଇଁ ଭୂସମ୍ବଳକୁ ବିଭିନ୍ନ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ।
• ବସତିସ୍ଥାପନ, କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ, ପଶୁପାଳନ, ଗମନାଗମନ ପଥ ନିର୍ମାଣ, ବନୀକରଣ, ଖଣିଜ ଉତ୍ତୋଳନ, କାରଖାନା ଓ ବାଣିଜ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ର ନିର୍ମାଣ ଆଦିରେ ଭୂମିର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ।
• ଭୂମି ବ୍ୟତିରେକ ଜୀବଜଗତ ତିଷ୍ଠିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ, ତେଣୁ ଭୂମିକୁ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ ସମ୍ବଳ କୁହାଯାଏ।

(ii) ମରିକାର ଏକ ପାର୍ଶ୍ଵଚ୍ଛେଦ ଅଙ୍କନ କରି ତହିଁରେ ମୂଭିକାର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:

• ପାର୍ଶ୍ୱଚ୍ଛେଦର ଉପରିଭାଗରେ ଜୈବାଂଶ ଓ ଉଭିଦ ମୃତ୍ତିକା ସ୍ତର ରହିଥାଏ।
• ତା’ ତଳକୁ ବାଲି, ପଟୁ ଓ କର୍ଦ୍ଦମ ମିଶ୍ରିତ ଉପମୁଭିକା ସ୍ତର ଏବଂ ଉପମ୍ପରିକା ସ୍ତର ତଳେ ଚୂର୍ଶୀଭୂତ ଶିଳାଦ୍ରବ୍ୟ ରହିଛି ।
• ଚୂଷ୍ଣୀଭୂତ ଶିଳାଦ୍ରବ୍ୟ ତଳେ ଅର୍ଥାତ୍ ନିମ୍ନ ଭାଗରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିଳା ରହିଛି ।

(iii) ପୃଥ‌ିବୀରେ ଥିବା ଜଳରୁ ମୋଟ ପରିମାଣ ସର୍ବଦା ସମାନ ରହିଥାଏ। ଏହା କିପରି ସମ୍ଭବ ହୁଏ ଚିତ୍ର ବୁଝାଅ ।
Answer:

• ଜଳ ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସମୁଦ୍ର ପୃଷ୍ଠରୁ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶେ।
• ସେଠାରେ ଘନୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜଳ ବିନ୍ଦୁରେ ଓ ମେଘରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ମେଘ ଅଧ୍ଵକ ଘନୀଭୂତ ହୋଇ ବୃଷ୍ଟିପାତ ବା ହିମପାତ ରୂପେ ଭୂପୃଷ୍ଠର ଜଳଭାଗ ଓ ସ୍ଥଳଭାଗ ଉପରେ ପଡ଼େ।
• ବୃଷ୍ଟି ଆକାରରେ ସ୍ଥଳଭାଗରେ ଉପରେ ପଡୁଥ‌ିବା ଜଳର କିଛି ଅଂଶ ଭୂତଳ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରି ସେଠାରେ ଭୂଗର୍ଭସ୍ଥ ଜଳରୂପେ ସଞ୍ଚିତ ହୁଏ। ଅବଶିଷ୍ଟ ଜଳ ଝରଣା, ନଦୀ, ନାଳ ଆକାରରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ପୁନର୍ବାର ସମୁଦ୍ରରେ ମିଶେ ।

(iv) ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ ମନୁଷ୍ୟର କି କି ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ଲେଖ ।
Answer:
ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ ମନୁଷ୍ୟର ବିବିଧ ବ୍ୟବହାରରେ ଲାଗିଥାଏ; ଯଥା—

• ବୃକ୍ଷ ମନୁଷ୍ୟକୁ କାଠ ଯୋଗାଏ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଆଶ୍ରୟ ଦିଏ ।
• ଅମ୍ଳଜାନ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ଉଭିଦ ସାହାଯ୍ୟ କରେ।
• ମୃତ୍ତିକା ଅବକ୍ଷୟ ରୋକିଥାଏ ଏବଂ ଭୂଗର୍ଭସ୍ଥ ଜଳ ସଞ୍ଚୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
• ଅରଣ୍ୟଜାତ ପଦାର୍ଥ ଫଳ, ମଞ୍ଜି, କ୍ଷୀର, ଅଠା, ଔଷଧୀୟ ପଦାର୍ଥ ମିଳେ ।
• ଅରଣ୍ୟର କାଠ, ସବାଇଘାସ ଆଦିକୁ କଞ୍ଚାମାଲ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରି କାଗଜ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ।

(v) ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ନିଆଯାଉଥ‌ିବା ପଦକ୍ଷେପଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ବିଭିନ୍ନ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ଚମଡ଼ା, ମାଂସ, ଦାନ୍ତ, ଶିଙ୍ଗ ଆଦିର ବେପାର ପାଇଁ ମରାଯିବା କିମ୍ବା ଅପହରଣ କାର୍ଯ୍ୟ ଭଳି ଅନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟ ବନ୍ଦ ପାଇଁ ଜନସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଉଛି ।
• ବନ୍ୟଜନ୍ତୁଙ୍କ ସୁରକ୍ଷିତ ବାସସ୍ଥାନ ପାଇଁ ଆମ ଦେଶରେ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ, ଅଭୟାରଣ୍ୟ, ଜୈବମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କରାଯାଇଛି ।
• ୧୯୭୨ ମସିହାରେ ଆମ ଦେଶରେ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ‘ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବୋର୍ଡ଼” ଗଠନ କରାଯାଇଛି।
• ଆମ ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ବାଘ, ହାତୀ, ଗଣ୍ଡା, ସିଂହ ପ୍ରକଳ୍ପ, କୁମ୍ଭୀର ପ୍ରକଳ୍ପ ଓ ପକ୍ଷୀ ବିହାର ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି ।

(vi) ତୁମ ଘରେ ଶକ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ପଦକ୍ଷେପ ଲେଖ ।
Answer:

• ଯେକୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ଉପଲକ୍ଷେ ଅକଦୂରକୁ ଯିବାର ଥିଲେ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଗାଡ଼ି ବ୍ୟବହାର ନ କରି ସାଇକେଲ୍‌ ବ୍ୟବହାର କରିବା। ”
• ନିୟମିତ ଭାବେ ଘର୍ଷଣ ହ୍ରାସକ ଦ୍ରବ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରିବା ।
• କୋଠରିରୁ ବାହାରିବାବେଳେ କୋଠରିର ସମସ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍ ବନ୍ଦ କରିବା ।
• ଅଳ୍ପ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଅଧିକ ଆଲୋକ ପାଇବା ପାଇଁ ଘରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଏଣ୍ଟରେ ବଚିତ ବଲ୍‌ବ ଲଗାଇବା।
• ରୋଷେଇ ସମୟରେ ରୋଷେଇ ପାତ୍ରରେ ଘୋଡ଼ଣି ବ୍ୟବହାର କରିବା ।

2. ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ।

(i) ଭୂବ୍ୟବହାରର ଚାରିଗୋଟି ପ୍ରାକୃତିକ ନିୟାମକର ନାମ ଲେଖ।
Answer:
ଭୂବ୍ୟବହାରର ଚାରିଗୋଟି ପ୍ରାକୃତିକ ନିୟାମକର ନାମ ହେଉଛି– ଭୂପ୍ରକୃତି, ମୃତ୍ତିକା, ଜଳବାୟୁ ଏବଂ ଜଳର ସୁଲଭତା ।

(ii) ମୃତ୍ତିକା ଯେଉଁ ପ୍ରାଥମିକ ଶିଳାରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ସେହି ପ୍ରାଥମିକ ଶିଳା ମୃରିକାର କେଉଁ କେଉଁ ଗୁଣକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ ଲେଖ।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ଶିଳା ମୃରିକାର ରଙ୍ଗ, ବିନ୍ୟାସ, ରାସାୟନିକ ଗୁଣ, ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଖଣିଜ ଓ ରେଦ୍ୟତାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ ।

(iii) ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଚାରିଗୋଟି ପଦକ୍ଷେପ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Answer:
ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଚାରିଗୋଟି ପଦକ୍ଷେପ ହେଉଛି, ଯଥା—

• ଜଳ ଅମଳ ପ୍ରକଳ୍ପ ଦ୍ବାରା ବୃଷ୍ଟିଜଳକୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ଶୁଷ୍କ ଋତୁରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାପାଇଁ ସାଇତି ରଖୁବା ।
• ଭୂଗର୍ଭରେ ସଞ୍ଚିତ ଜଳର ଅନାବଶ୍ୟକ ଓ ମାତ୍ରାତ୍ମକ ବ୍ୟବହାରଓ ଅପଚୟ ବନ୍ଦ କରି ସତ ଜଳର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି କରିବା।
• ବୁନ୍ଦା ଜଳସେଚନ ଓ ଛିଞ୍ଚା ଜଳସେଚନ ପ୍ରଣାଳୀ ଅନୁସରଣ କରି ଜଳସେଚନରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ସେଚ ଜଳର ପରିମାଣ ହ୍ରାସ କରିବା ।
•  ନଦୀବନ୍ଧରେ ଆନିକଟ୍, ବ୍ୟାରେଜ୍, ବନ୍ଧ (ଜ୍ୟାମ୍) ତିଆରି କରି ବର୍ଷାଋତୁରେ ନଦୀଦ୍ଵାରା ସମୁଦ୍ରକୁ ନିଷ୍କାସିତ ହେଉଥ‌ିବା ବିପୁଳ ଜଳରାଶିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇ ବହୁମୁଖୀ ଆବଶ୍ୟକତା ମେଣ୍ଟାଇବା ଓ ଜଳର ସମାନ ବ୍ୟବହାର ଓ ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରତି ଜନସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ।

(iv) ସ୍ଵଚ୍ଛ ବୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଶୁଷ୍କ ଅଞ୍ଚଳର ଉଭିଦଗୁଡ଼ିକର ବିଶେଷତ୍ଵ ଲେଖା ।
Answer:
ସ୍ଵଳ୍ପ ବୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ଶୁଷ୍କ ଅଞ୍ଚଳରେ ଉଭିଦଗୁଡ଼ିକର ବିଶେଷତ୍ଵ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପ୍ରକାରର, ଯଥା—

• ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ବୃକ୍ଷଗୁଡ଼ିକର ଚେର ଜଳ ପାଇବା ପାଇଁ ଭୂମିର ଅଧିକ ଗଭୀରକୁ ଯାଇଥାଏ ।
• ଅଧୁକ ଜଳୀୟ ବାଷ୍ପ ତ୍ୟାଗରୁ ନିଜକୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ବୃକ୍ଷଗୁଡ଼ିକର ପତ୍ରପୃଷ୍ଠ ଚିକ୍‌କଣ ଓ ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମୋଟା ଏବଂ କଣ୍ଟାଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ

(v) ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବିଲୋପର ଚାରିଗୋଟି ପ୍ରାକୃତିକ କାରଣ ଲେଖି ।
Answer:
ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବିଲୋପର ଚାରିଗୋଟି ପ୍ରାକୃତିକ କାରଣ ହେଉଛି, ଯଥା—

• ଅରଣ୍ୟକ୍ଷୟ,
• ନିର୍ମାଣ ଶିଳ୍ପ,
• ବନାଗ୍ନି ଏବଂ
• ସାମୁଦ୍ରିକ ବାତ୍ୟା।

(vi) ଅଧ‌ିକ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଗଚ୍ଛିତ ଥିବା ଦୁଇଟି ଅଞ୍ଚଳର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଗଚ୍ଛିତ ଥିବା ଅଞ୍ଚଳ ହେଉଛି ରୁଷିଆ ଓ ନର।

(vii) ମଫସଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ଆଦୃତ ହେଲା ଭଳି ଦୁଇଟି ଶକ୍ତି ଉତ୍ସର ନାମ ଲେଖ।
Answer:
ମଫସଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ଆଦୃତ ହେଲା ଭଳି ଦୁଇଟି ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ ହେଲା – ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ ଓ ସୌରଶକ୍ତି ।

3. ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ତଳେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଚାରିଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

(i) କେଉଁଟି ଭୂବ୍ୟବହାରର ମାନବୀୟ ନିୟାମକ ନୁହେଁ ?
(a) ଶ୍ରମଶକ୍ତି
(b) ଖଣିଜ
(c) ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ କୌଶଳ
(d) ଜନସଂଖ୍ୟା
Answer:
(b) ଖଣିଜ

(ii) ଭିକାସ୍ତରର ବହଳତା କେଉଁ ନିୟାମକ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ ?
(a) ପ୍ରାଥମିକ ଶିଳା
(b) ଜଳବାୟୁ
(c) ଗଠନ ସମୟର ଅବଧୂ
(d) ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀ
Answer:
(c) ଗଠନ ସମୟର ଅବଧୂ

(iii) ପୃଥ‌ିବୀରେ ଥିବା ମଧୁର ଜଳର ଶତକଡ଼ା କେତେ ଭାଗ ମନୁଷ୍ୟ ପାଇଁ ଉପଯୂକ୍ତ ?
(a) ଏକ
(b) ଦୁଇ
(c) ତିନି
(d) ଚାରି
Answer:
(a) ଏକ

(iv) ଫୁଲରେ ପରାଗ ସଂଗମ ପାଇଁ କିଏ ମୁଖ୍ୟ ଭାବରେ ଦାୟୀ ?
(a) ପଶୁ
(b) ପକ୍ଷୀ
(c) ମହୁମାଛି
(d) ଝିଣ୍ଟିକା
Answer:
(c) ମହୁମାଛି

(v) କେଉଁ ଖଣିଜପିଣ୍ଡରୁ ଆଲୁମିନିୟମ୍ ମିଳେ ?
(a) କ୍ରୋମାଇଟ୍
(b) ବକ୍‌ସାଇଟ୍
(c) ମାଙ୍ଗାନିକ
(d) ଅଭ୍ର
Answer:
(b) ବକ୍‌ସାଇଟ୍

(vi) ପୁଗା ଉପତ୍ୟକା କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(a) ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ
(b) ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ
(c) ଲଦାଖ
(d) ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ
Answer:
(c) ଲଦାଖ

(vii) କେଉଁ ରାଜ୍ୟରେ ଅଭ୍ର ଖଣି ନାହିଁ ?
(a) ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ
(b) ରାଜସ୍ଥାନ
(c) କର୍ଣ୍ଣାଟକ
(d) ବିହାର
Answer:
(c) କର୍ଣ୍ଣାଟକ

4. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ବିଷୟ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ସଂପୃକ୍ତ ବିଷୟକୁ ଯୋଡ଼ ।

“କ” ସ୍ତମ	‘ଖ’ସ୍ତମ୍ଭ
(i) ଭୂ-ଅବକ୍ଷୟ ନିରୋଧ	ଭୂତଳ ଜଳ ସୟରେ ସାହାଯ୍ୟ
(ii) ପଥର ବନ୍ଧ	ଜନ ସଚେତନତା
(ii) ପଥର ବନ୍ଧ	ମୃରିକାକ୍ଷୟ ନିରୋଧ
(iv) ସାମାଜିକ ବନୀକରଣ	ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପଶୁଚାରଣ
(v) କୃଷ୍ଣସୁବର୍ଣ୍ଣ	ସୋପାନ ଚାଷ
	ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍

Answer:

“କ” ସ୍ତମ	‘ଖ’ସ୍ତମ୍ଭ
(i) ଭୂ-ଅବକ୍ଷୟ ନିରୋଧ	ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପଶୁଚାରଣ
(ii) ପଥର ବନ୍ଧ	ମୃତ୍ତିକାକ୍ଷୟ ନିରୋଧ
(ii) ପଥର ବନ୍ଧ	ସୋପାନ ଚାଷ
(iv) ସାମାଜିକ ବନୀକରଣ	ଭୂତଳ ଜଳ ସଞ୍ଚୟରେ ସାହାଯ୍ୟ
(v) କୃଷ୍ଣସୁବର୍ଣ୍ଣ	ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍

5. ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

(i) ପାର୍ବତ୍ୟ ଭୂମି ଓ ସମତଳ ଭୂମି :

(ii) ପରିବାହିତ ମୃତ୍ତିକା ଓ ଅବକ୍ଷିପ୍ତ ମୃତ୍ତିକା :

(iii) ଚିରହରିତ୍ ଅରଣ୍ୟ ଓ ପଶ୍ଚିମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟ :

(iv) ଜୈବ ମଣ୍ଡଳ ଓ ବାରି ମଣ୍ଡଳ :

(v) ଧାତବ ଖଣିଜ ଓ ଅଧାତବ ଖଣିଜ:

(vi) ଖଣିଜ ଓ ଖଣିଜ ପିଣ୍ଡ :

(vii) ପାରମ୍ପରିକ ଶରି ଓ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି

(viii) ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ :

Question 6.
ଭାରତର ରେଖାଙ୍କିତ ମାନଚିତ୍ରରେ ଦର୍ଶାଅ ।
(i) ଚନ୍ଦକା ହାତୀ ଅଭୟାରଣ୍ୟ
(ii) ବମ୍ବେ ହାଇ
(iii) କର୍ନେଟ୍ ଜାତୀୟ ଅରଣ୍ୟ
(iv) କାଜିରଙ୍ଗା ଜାତୀୟ ଅରଣ୍ୟ
(v) ଗିର୍ ଜାତୀୟ ଅରଣ୍ୟ
(vi), କଳକମ୍ ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି କେନ୍ଦ୍ର
(vii) ରାଣାପ୍ରତାପ ସାଗର
(viii) କଇଗା ଆଣବିକ ଶକ୍ତି କେନ୍ଦ୍ର
Answer:

7. କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।

(i) ନଦୀ ଉପତ୍ୟକା ସମତଳ ଭୂମିଗୁଡ଼ିକ ଊର୍ବର ।
Answer:

• ନଦୀ ଉପତ୍ୟକା ସମତଳ ଭୂମିଗୁଡ଼ିକରେ ମୃତ୍ତିକାର ସ୍ତର ବହଳ ଓ ଜଳଧାରଣ କ୍ଷମତା ଅଧିକ ।
• ତେଣୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ଉର୍ବର ଏବଂ ସେଠାରେ କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ ଲାଭଜନକ ।

(ii) ପରିବାହିତ ମୃତ୍ତିକାର ଅନ୍ତଃଭୂମି ସହିତ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ନ ଥାଏ ।
Answer:

• ପରିବାହିତ ମୁଭିକା ଯେଉଁଠାରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହା ସେଠାରେ ସଞ୍ଚିତ ହୋଇ ନଥାଏ ।
• ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷୟଜାତ ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତି, ଯଥା – ବାୟୁ, ଜଳସ୍ରୋତ, ହିମବାହଦ୍ଵାରା ପରିବାହିତ ହୋଇ ଅନ୍ୟତ୍ର ସଞ୍ଚ ହୁଏ। ତେଣୁ ଏହାର ଅନ୍ତଭୂମି ସହିତ କୌଣସି ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ନଥାଏ।

(iii) ମନୁଷ୍ୟ ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଜଳ ପୃଥ‌ିବୀର ଏକ ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ବଳ ।
Answer:

• ପୃଥ‌ିବୀର ମୋଟ୍ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର 71 ଭାଗ ଜଳଭାଗ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅଧିକାଂଶ ଜଳଭାଗ ବିଭିନ୍ନ ସାଗର ଓ ମହାସାଗରରେ ବିଭକ୍ତ । ସମୁଦ୍ରର ଜଳ ଲୁଣିଆ ଥୁବାରୁ ତାହା ମନୁଷ୍ୟର ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ ନୁହେଁ ।
• ପୃଥ‌ିବୀରେ ମିଳୁଥିବା ମଧୁର ଜଳର ଶତକଡ଼ା l ଭାଗ ମନୁଷ୍ୟର ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ ଏବଂ ଏହା ଭୂଗର୍ଭସ୍ଥ ଜଳ ରୂପେ, ଭୂପୃଷ୍ଠ ଜଳ ରୂପେ ନଦୀ, ହ୍ରଦମାନଙ୍କରେ କିମ୍ବା ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ରହିଥାଏ। ଏହିସବୁ କାରଣରୁ ମଧୁର ଜଳ ପୃଥୁବୀର ଅତି ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ବଳ ।

(iv) ଅଳ୍ପବୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଶୁଷ୍କ ଅଞ୍ଚଳରେ ଉଭିଦର ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ କଣ୍ଟାଯୁକ୍ତ । ”
Answer:
ଅଳ୍ପବୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଶୁଷ୍କ ଅଞ୍ଚଳରେ ବୃକ୍ଷଗୁଡ଼ିକ ଅଧ‌ିକ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ତ୍ୟାଗରୁ ନିଜକୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ସେଗୁଡ଼ିକର ପତ୍ରପୃଷ୍ଠ ଚିକ୍‌କଣ ଓ ମୋଟା ଏବଂ କଣ୍ଟାଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ।

(v) ମୁଦ୍ରା ପ୍ରଚଳନରେ ତମ୍ବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ବ୍ରୋଞ୍ଜ ଧାତୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ।
Answer:

• ତମ୍ବା ଧାତୁର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର କରାଗଲେ ଦିନେ ନା ଦିନେ ଏଗୁଡ଼ିକର ଭଣ୍ଡାର ସରିଯିବ।
• ତେଣୁ ତମ୍ବା ଧାତୁ ବଦଳରେ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅର୍ଥାତ୍ ବ୍ରୋଞ୍ଜ ବ୍ୟବହାର କଲେ ତମ୍ବା ଧାତୁର ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯାଇ ପାରିବ।

(vi) କୋଇଲାକୁ ପୋତା ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀ ଗର୍ଭରେ ପୋତି ହୋଇ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବାରୁ କୋଇଲାକୁ ପୋତା ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

(vii) ମଫସଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ ଜାଳେଣି ଅଧୂକ ଲୋକପ୍ରିୟ ।
Answer:

• ଜୈବିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ, ଯଥା— ଗୋବର, ମୃତ ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଅଂଶଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆଦ୍ଵାରା ପଚାଇ ସଢ଼ାଇ ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ।
• ମଫସଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହି ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ ଜାଳେଣି ପାଇଁ କୌଣସି ମୂଲ୍ୟ ଦେବାକୁ ପଡ଼େନାହିଁ । ତେଣୁ ଏହି ଜାଳେଣି ସେଠାରେ ଅଧୁକ ଲୋକପ୍ରିୟ ।

BSE Odisha 8th Class Geography Notes Chapter 2 ଭୂ-ସମ୍ବଳ, ଜଳ ସମ୍ବଳ, ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ, ଖଣିଜ ଓ ଶକ୍ତି ସମ୍ବଳ

ଭୂ-ସମ୍ବଳ

• ପୂର୍ବ ଅଧ୍ୟାୟରେ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଜାଣିଲେ। ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ପଦାର୍ଥ, ଯଥା—ପବନ, ସୂର୍ଯ୍ୟରଶ୍ମି, ନଦୀ– ହ୍ରଦ-ସାଗରର ଜଳ, ମୃଭିକା, ଅରଣ୍ୟ, ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ, ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ ଅନ୍ତର୍ଗତ ।

ଭୂ- ସମ୍ବଳର ବିତରଣ :

• ପୃଥ‌ିବୀର ମୋଟ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 29 ଭାଗ ସ୍ଥଳ ଓ ଏହା 7 ଗୋଟି ମହାଦେଶକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ଏହି ସ୍ଥଳଭାଗ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ।

ଜାଣିବା କଥା
ଆମ ପୃଥ‌ିବୀର ସ୍ଥଳଭାଗ 7 ଗୋଟି ମହାଦେଶ, ଯଥା – ଏସିଆ, ଇଉରୋପ, ଉତ୍ତର ଆମେରିକା, ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା, ଆଫ୍ରିକା, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଓ ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକାକୁ ନେଇ ଗଠିତ।

ଭୂ-ସମ୍ବଳର ପ୍ରକାରଭେଦ :

• ଅଧିକ ଉଚ୍ଚତାବିଶିଷ୍ଟ ପାହାଡ଼ ଓ ପର୍ବତଗୁଡ଼ିକର ଗଠିତ ପାର୍ବତ୍ୟଭୂମି ।
• ଅଳ୍ପ ଉଚ୍ଚନୀଚ ହୋଇଥିବା ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ପଥୁରିଆ ଅଞ୍ଚଳକୁ ନେଇ ଗଠିତ ମାଳଭୂମି।
  (ମୃତ୍ତିକା ସ୍ତର ପତଳା, ପଥୁରିଆ ଓ ଜଳଧାରଣ ଶକ୍ତି କମ୍)
• ସମୁଦ୍ରପତ୍ତନରୁ ଅଳ୍ପ ଉଚ୍ଚରେ ସମାନପ୍ରାୟ ଥିବା ଭୂମି ସମତଳଭୂମି ।
  (ମୃଭିକା ସ୍ତର ବହଳ ଓ ଜଳଧାରଣ ଶକ୍ତି ଅଧ୍ବକ)

ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଭୂମିରୂପର ଅବସ୍ଥିତି ଓ ନାମ :

ଭୂ – ବ୍ୟବହାର:

କୌଣସି ଅଞ୍ଚଳ ଭୂ-ବ୍ୟବହାର ଦୁଇଟି ଅବସ୍ଥା ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ; ଯଥା—

ପୃଥ‌ିବୀର ମୋଟ ଭୂମିର 11 ଶତାଂଶ ଭୂମିରେ କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ, 26 ଶତାଂଶ ଚାରଣଭୂମି, 31 ଶତାଂଶ ବନଭୂମି ଏବଂ 32 ଶତାଂଶ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ।

କେତେକ ମୁଖ୍ୟ ଦେଶର ଭୂ-ବ୍ୟବହାର :

• କୃଷିପାଇଁ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଶତାଂଶ ଭୂମି ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା
  ଦେଶ → ଭାରତ
• ଚାରଣଭୂମିପାଇଁ ସର୍ବାଧକ ଶତାଂଶ ଭୂମି ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା
  ଦେଶ → ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ
• ବନଭୂମିପାଇଁ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଶତାଂଶ ଭୂମି ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା
  ଦେଶ → ଜାପାନ
• ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବ୍ୟବହାରପାଇଁ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଶତାଂଶ ଭୂମି ବ୍ୟବହାର କରୁଥ‌ିବା
  ଦେଶ → କାନାଡ଼ା

ଭୂବ୍ୟବହାର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭାରତ ଓ ଓଡ଼ିଶା ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନା :

ଜନସଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ମଣିଷର ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଫଳରେ ଭୂବ୍ୟବହାର ଢାଞ୍ଚା ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଉଛି।

କେତେକ ପ୍ରାକୃତିକ ଏବଂ ମାନବୀୟ କାରଣରୁ ଭୂମି ଅବକ୍ଷୟ ହେଉଛି ।

ଜାଣିବା କଥା :
ପାରିସ୍ଥିତିକ ସନ୍ତୁଳନ ପାଇଁ ଦେଶର ସମୁଦାୟ ଆୟତନର 33 ଭାଗ ଭୂମିରେ ଅରଣ୍ୟ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଭୂ ସମ୍ବଳର ସଂରକ୍ଷଣ :
ଭୂ-ଅବକ୍ଷୟ ପାଇଁ କେତେକ ସତର୍କତା ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିବା ବିଧେୟ; ଯଥା—

• ପାର୍ବତ୍ୟଭୂମିର ତୀକ୍ଷଣ ଗଡ଼ାଣି ଅଞ୍ଚଳରେ ବୃକ୍ଷରୋପଣ ଓ ପଥର କାନ୍ଥ ନିର୍ମାଣ
• ବୃଷ୍ଟିଜଳ ନିଷ୍କାସନପାଇଁ ନାଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା
• ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ଝାଉଁବଣ ଓ ହେନ୍ତାଳ (ଲୁଣା) ଜଙ୍ଗଲର ସଂରକ୍ଷଣ
• ନଦୀର ବଜ୍ରସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ ବୁରୁଜ ନିର୍ମାଣ
• ନୂତନ ବନୀକରଣ ଓ ଜଙ୍ଗଲକୁ ସଂରକ୍ଷିତ କରିବା
• ପଶୁଚାରଣର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ

ମୃରିକା

• ଆମ ଦେଶର ବା ପୃଥିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳର ମୃଭିକା ପ୍ରାୟ ଏକାପରି ନୁହେଁ ।
• ମ୍ପରିକା ଏକ ଯୌଗିକ ପଦାର୍ଥ। ଏଥରେ ଜଳ, ବାୟୁ, କ୍ଷୟିତ ଜୈବାଂଶ ଆଦି ମିଶି ରହିଥାଏ ।
• ଚୂର୍ଣ୍ଣୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶିଳା କ୍ଷୟପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ କ୍ଷୁଦ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ର ରେଣୁରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଓ ଏଥରେ ଜଳ, ବାୟୁ, କ୍ଷୟଜାତ ଜୈବାଂଶ ଓ ଖଣିଜ ମିଶି ଭୂମିର ଉପରିଭାଗରେ ପତଳା ଆସ୍ତରଣ ଭାବରେ ବସିଯାଏ। ଏହାକୁ ମୃଭିକା କୁହାଯାଏ।

ଜାଣିବା କଥା :
ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବାହାରକୁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ ଶିଳା ଉତ୍ତାପର ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମିକ ହ୍ରାସବୃଦ୍ଧି, କରକାର ପ୍ରଭାବ, ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀ ଓ ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଖଣ୍ଡ ବିଖଣ୍ଡିତ ହୋଇ କ୍ଷୁଦ୍ରକ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳାରେଣୁ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ, ତାହାକୁ ଚୂଷ୍ଣୀଭବନ କୁହାଯାଏ ।

ମୃତ୍ତିକା ସୃଷ୍ଟିର ନିୟାମକ ଓ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଭାବ :

• ପ୍ରାଥମିକ ଶିଳା : ମୃଭିକା ରଂଗ,ବିନ୍ୟାସ, ରାସାୟନିକ ବିଭବ, ଖଣିଜ ଓ ଭେଦ୍ୟତାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ।
• ଜଳବାୟୁ : ଉଷ୍ଣତା, ବୃଷ୍ଟିପାତ, ଅବକ୍ଷୟ ଓ ଜୈବାଂଶଦ୍ବାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ।
• ଭୂ-ପ୍ରକୃତି : ଭୂମିର ଉଚ୍ଚତା ଓ ଗଡ଼ାଣି ମୃଭିକାର ସଞ୍ଚୟକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ।
• ଉଭିଦ, ପ୍ରାଣୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମାତିସୂକ୍ଷ୍ମ ଜୀବ : ଜୈବାଂଶର ଅନୁପାତକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ।
• ସମୟ : ମୃଭିକାର ବହଳତାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ।

ମୃତ୍ତିକାର ପାର୍ଶ୍ଵଚ୍ଛେଦ :

ଜାଣିବା କଥା
1 ସେ.ମି. ମୃଭିକା ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଶହ ଶହ ବର୍ଷ ଲାଗେ।

ମୃତ୍ତିକାର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ :

ଜାଣିବା କଥା
ପରିବାହିତ ମୃତ୍ତିକା, ଅବଶିଷ୍ଟ ମୃତ୍ତିକାଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ଉର୍ବର । କାରଣ ପରିବାହିତ ମୃଭିକା କ୍ଷୟଜାତ ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତିଦ୍ଵାରା ପରିବାହିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏଥୁରେ ଜୈବାଂଶ, ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖଣିଜ ମିଶି ଅଧୂକ ଉର୍ବର କରିଥାଏ।

ମୃତ୍ତିକାର ବିତରଣ :

ମୃତ୍ତିକାର ବ୍ୟବହାର :

• କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ
• ପାନୀୟ ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ
• କୁଟୀର ଶିଳ୍ପର କଞ୍ଚାମାଲ
• ତନ୍ତୁ ଜାତୀୟ ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ
• ଗୃହ ନିର୍ମାଣ
• ଉତ୍ପନ୍ନ କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଶିଳ୍ପର କଞ୍ଚାମାଲ ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ

ଜାଣିବା କଥା : ମୃଭିକା ଏକ ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ବଳ।

ମୃତ୍ତିକାର ସଂରକ୍ଷଣ :
ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ମୃତ୍ତିକା ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯାଇପାରେ :

• ଉଭିଦ-ଉଭିଦ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନକୁ ଶୁଷ୍କ ଉଭିଦ (ନଡ଼ା, କୁଟା, ଶୁଖୁଲା ପତ୍ର) ଦ୍ଵାରା ଘୋଡ଼ାଇବା।
• ସମାନ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ଗୋଡ଼ି, ମାଟି, ଘାସରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ହୁଡ଼ା ନିର୍ମାଣ ଓ ହୁଡ଼ା ସାମନାରେ ନାଳୀ ନିର୍ମାଣ। ଜଳ ପ୍ରବାହର ପ୍ରତିକୂଳରେ ପଥରବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ।
• ପାହାଡ଼ ବା ମାଳଭୂମିର ତୀଖ ଗଡ଼ାଣିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ପାହାଚ ଆକାରରେ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତି ।
• ଗୋଟିଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଭିନ୍ନ ଫସଲ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସମୟରେ କରିବା ।
• ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ବାୟୁର ପ୍ରତିକୂଳ ଦିଗରେ ଧାଡ଼ି ଧାଡ଼ି ବୃକ୍ଷ ରୋପଣ ।
• ପଶୁଚାରଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ।
• ସାର ଓ କୀଟନାଶକର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବ୍ୟବହାର।
• ମ୍ପଭିକା କ୍ଷୟର କୁପରିଣାମ ସଂପର୍କରେ ଜନସଚେତନତା।

ଜାଣିବା କଥା :
ପାହାଡ଼ିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥାକଥାକ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଚାଷ କରିବାକୁ ସୋପାନ ଚାଷ କୁହାଯାଏ।

ଜଳ ସମ୍ବଳ

• ଆମେ ଜାଣିଛେ ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠର 71 ଭାଗ ଜଳଭାଗଦ୍ଵାରା ଆବୃତ, ତେଣୁ ପୃଥ‌ିବୀ ଏକ ଜଳୀୟ ଗ୍ରହ ।
• ପୃଥିବୀର ମୋଟ ଜଳ ସମ୍ବଳର ଶତକଡ଼ା 2-7 ଭାଗ ମଧୁର ଜଳ ଏବଂ ସେଥିରୁ ମନୁଷ୍ୟର ବ୍ୟବହାର ମୋଟ୍ ମଧୁର ଜଳର ଶତକଡ଼ା 1 ଭାଗ ।

ଜଳଚକ୍ର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ବାରା ଜଳ ପ୍ରବାହ ଘଟୁଥ‌ିବାରୁ ପୃଥୁବୀରେ ମୋଟ୍ ଜଳର ପରିମାଣ ସମାନ ରହେ ।

ଜାଣିବା କଥା :
ଭୂପୃଷ୍ଠର ଜଳ ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ରୂପେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଯାଇ ସେଠାରେ ଘନୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜଳବିନ୍ଦୁ ଓ ମେଘରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ବୃଷ୍ଟିପାତ ଓ ହିମାପାତ ରୂପେ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ପଡ଼େ । କିଛି ଜଳ ଭୂଗର୍ଭରେ ସମ୍ପ୍ରତ ହୋଇ ରହେ ଓ ଅବଶିଷ୍ଟ ଜଳ ଭୂପୃଷ୍ଠର ଝରଣା, ନଦୀରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ସମୁଦ୍ରରେ ମିଶେ । ଏହାକୁ ଜଳପ୍ରବାହ କୁହାଯାଏ।

ମୁଖ୍ୟ ନଦୀ ଓ ହ୍ରଦ : ନଦୀ
ପୃଥ‌ିବୀ : ଆମାଜନ, ମିସୋରି-ମିସିସିପି, ନୀଳନଦୀ, କଙ୍ଗୋ, ହୋୟାଂହୋ, ସିକିୟାଙ୍ଗ୍, ଓବ୍‌, ଇନ୍‌ସୀ,ଲେନା, ଟାଇଗ୍ରୀସ୍, ଇଉଫ୍ରେଟିସ୍, ଭଲ୍‌ଗା, ରାଇନ୍, ରୋନ୍, ସେଣ୍ଟଲରେନ୍ସ, ପାରାନାପାରାଗୁଏ, ମରେ-ଡାଲିଂ ।

ଜଳର ବ୍ୟବହାର :
(i) ପାନୀୟ, ରନ୍ଧନ ଓ ପରିଷ୍କାର ପରିଚ୍ଛନ୍ନ (ii) ଶିଳ୍ପ (iii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ (iv) ଜଳପଥରୂପେ ଯାତ୍ରୀ ଓ ମାଲପରିବହନ (v) କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ (vi) ଜଳଜୀବ ସଂରକ୍ଷଣ

ଜାଣିବା କଥା :
ଜଣେ ସହରୀଲୋକର ଦୈନନ୍ଦିନ ଜଳ ବ୍ୟବହାର ୧୫୦ ଲିଟର।

ଜଳାଭାବ :

• ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ଜଳର ବ୍ୟବହାର ତଦନୁପାତରେ ବୃଦ୍ଧିପାଇ ଚାଲିଛି।
• ଚାହିଦାଠାରୁ ଜଳ ଯୋଗାଣ କମ୍ ହେବାରୁ ଜଳାଭାବ ଦେଖାଦେଇଛି ।
• ବାର୍ଷିକ ଓ ଋତୁକାଳୀନ ବୃଷ୍ଟିପାତର ପାର୍ଥକ୍ୟ ଜଳାଭାବର ପ୍ରଧାନ କାରଣ।
• ଜଳାଭାବ ଯୋଗୁ ପୃଥ‌ିବୀର ବହୁ ଅଞ୍ଚଳ ମରୁଡ଼ି ପ୍ରବଣ ଅଞ୍ଚଳରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି।

ଜଳ ସଂବଳର ସଂରକ୍ଷଣ :

• ଅପରିଷ୍କାର ଜଳ, ଶିଳ୍ପ-କାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଦୂଷିତ ଜଳ, ସହରାଞ୍ଚଳ ଓ ଡାକ୍ତରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଆବର୍ଜନାଯୁକ୍ତ ଜଳକୁ ପରିଷ୍କୃତ କରାଯାଇ ପ୍ରବାହ ଜଳରେ ମିଶାଇବା।
• କୀଟନାଶକ ଓ ସାରଯୁକ୍ତ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରର ଜଳକୁ ଶୋଧନ କରି ପ୍ରବାହ ଜଳରେ ଛାଡ଼ିବା।
• ଶବ, ମୃତ ପ୍ରାଣୀ ଜଳରେ ଭସାଇବା ଅନୁଚିତ।
• ଭୂଗର୍ଭ ଜଳର ମାତ୍ରାଧୂକ ବ୍ୟବହାର ରୋକିବା ଓ ଜଳ ସଞ୍ଚୟ ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା।
• ବନୀକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଉଭିଦ ଆଚ୍ଛାଦନ କରି ବୃଷ୍ଟିଜଳର ଗତି ରୋକିବା ।
• ଜଳ ଅମଳ ପ୍ରକଳ୍ପଦ୍ବାରା ଜଳକୁ ସାଇତି ରଖୁବା ।

ଜାଣିବା କଥା
ବର୍ଷା ଜଳକୁ ନଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ଏକତ୍ର କରି ଜଳାଭାବ ସମୟରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଜଳ ଅମଳ ପ୍ରକଳ୍ପ କୁହାଯାଏ।

• ବୁନ୍ଦା ଓ ଛିଞ୍ଚା ଜଳସେଚନ ପ୍ରଣାଳୀ ଅବଲମ୍ବନ କରିବା।
• ନଦୀରେ ଆନିକଟ୍, ବ୍ୟାରେଜ, ବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ କରି ବର୍ଷାଜଳକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇ ସେହି ଜଳର ବହୁମୁଖୀ ବ୍ୟବହାର କରିବା।

ଜଳର ବ୍ୟବହାର :

• ପାନୀୟ, ରନ୍ଧନ ଓ ପରିଷ୍କାର ପରିଚ୍ଛନ୍ନ
• ଶିଳ୍ପ
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ
• ଜଳପଥରୂପେ ଯାତ୍ରୀ ଓ ମାଲପରିବହନ
• କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ
• ଜଳଜୀବ ସଂରକ୍ଷଣ

ଜାଣିବା କଥା :
ଜଣେ ସହରୀଲୋକର ଦୈନନ୍ଦିନ ଜଳ ବ୍ୟବହାର ୧୫୦ ଲିଟର।

ଜଳାଭାବ :

• ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ଜଳର ବ୍ୟବହାର ତଦନୁପାତରେ ବୃଦ୍ଧିପାଇ ଚାଲିଛି।
• ଚାହିଦାଠାରୁ ଜଳ ଯୋଗାଣ କମ୍ ହେବାରୁ ଜଳାଭାବ ଦେଖାଦେଇଛି ।
• ବାର୍ଷିକ ଓ ଋତୁକାଳୀନ ବୃଷ୍ଟିପାତର ପାର୍ଥକ୍ୟ ଜଳାଭାବର ପ୍ରଧାନ କାରଣ।
• ଜଳାଭାବ ଯୋଗୁ ପୃଥ‌ିବୀର ବହୁ ଅଞ୍ଚଳ ମରୁଡ଼ି ପ୍ରବଣ ଅଞ୍ଚଳରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି।

ଜଳ ସଂବଳର ସଂରକ୍ଷଣ :

• ଅପରିଷ୍କାର ଜଳ, ଶିଳ୍ପ-କାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଦୂଷିତ ଜଳ, ସହରାଞ୍ଚଳ ଓ ଡାକ୍ତରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଆବର୍ଜନାଯୁକ୍ତ ଜଳକୁ ପରିଷ୍କୃତ କରାଯାଇ ପ୍ରବାହ ଜଳରେ ମିଶାଇବା।
• କୀଟନାଶକ ଓ ସାରଯୁକ୍ତ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରର ଜଳକୁ ଶୋଧନ କରି ପ୍ରବାହ ଜଳରେ ଛାଡ଼ିବା।
• ଶବ, ମୃତ ପ୍ରାଣୀ ଜଳରେ ଭସାଇବା ଅନୁଚିତ।
• ଭୂଗର୍ଭ ଜଳର ମାତ୍ରାଧୂକ ବ୍ୟବହାର ରୋକିବା ଓ ଜଳ ସଞ୍ଚୟ ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା।
• ବନୀକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଉଭିଦ ଆଚ୍ଛାଦନ କରି ବୃଷ୍ଟିଜଳର ଗତି ରୋକିବା ।
• ଜଳ ଅମଳ ପ୍ରକଳ୍ପଦ୍ବାରା ଜଳକୁ ସାଇତି ରଖୁବା ।

ଜାଣିବା କଥା
ବର୍ଷା ଜଳକୁ ନଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ଏକତ୍ର କରି ଜଳାଭାବ ସମୟରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଜଳ ଅମଳ ପ୍ରକଳ୍ପ କୁହାଯାଏ।

• ବୁନ୍ଦା ଓ ଛିଞ୍ଚା ଜଳସେଚନ ପ୍ରଣାଳୀ ଅବଲମ୍ବନ କରିବା।
• ନଦୀରେ ଆନିକଟ୍, ବ୍ୟାରେଜ, ବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ କରି ବର୍ଷାଜଳକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇ ସେହି ଜଳର ବହୁମୁଖୀ ବ୍ୟବହାର କରିବା।

ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍ଭଦ /ଅରଣ୍ୟ ସମ୍ବଳ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମ୍ବଳ :

• ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଅତି ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ବଳ।
• ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ କହିଲେ ମନୁଷ୍ୟର ବିନ୍ଧା ସାହାଯ୍ୟରେ ଆପେ ଆପେ ଜନ୍ମିଥିବା ବୃକ୍ଷ, ଲତା ଓ ତୃଣ ।
• ଜୈବମଣ୍ଡଳ ସୁରକ୍ଷିତ ରହିଲେ ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀର ବଂଶବୃଦ୍ଧି ଓ ସହାବସ୍ଥାନରେ ଉନ୍ନତି ଘଟେ ଓ ପରିବେଶର ଭାରସାମ୍ୟ . . . ରକ୍ଷା ହୁଏ । ।

ବ୍ୟବହାର :
ଅରଣ୍ୟର ବୃକ୍ଷସଂପଦ ମନୁଷ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାରରେ ଆସେ । ଯଥା –

• ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳ ହୁଏ।
• ଅମ୍ଳଜାନ ଯୋଗାଏ।
• ଫଳ, ମଞ୍ଜି, ଅଠା, ଲାଖ, ଝୁଣା, ଶିଘ୍ର ଆଦି ଅରଣ୍ୟଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ମିଳେ।
• ମ୍ପରିକା ସଂରକ୍ଷଣ କରେ ।
• ଭୂଗର୍ଭ ଜଳ ସଞ୍ଚୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ।
• କାଠ, ବାଉଁଶ, ସବାଇଘାସ ମିଳେ ଓ ଶିଳ୍ପପାଇଁ କଞ୍ଚାମାଲ ଯୋଗାଏ ।

ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦର ବିତରଣ :
ପୃଥ‌ିବୀରେ ୪ ପ୍ରକାର ଉଭିଦ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ ।

• ଅରଣ୍ୟ ଅଧିକ ଦୃଷ୍ଟିଯୁକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯାଏ। ,
• ତୃଣଭୂମି : ମଧ୍ଯମ ଦୃଷ୍ଟିଯୁକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯାଏ ।
• କଣ୍ଟାବନ :ଅଳ୍ପ ବୃଷ୍ଟି ବା ଶୁଷ୍କ ଅଞ୍ଚଳରେ ବେଖାଯାଏ।
• ତୁନ୍ଦ୍ରା : ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯାଏ ।

ପୃଥିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳର ଅକ୍ଷାଂଶକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ଅରଣ୍ୟକୁ ତିନି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭାଗ କରାଯାଇଛି; ଯଥା –

• ନିରକ୍ଷୀୟ ଅରଣ୍ୟ,
• କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଅରଣ୍ୟ,
• ନାତିଶୀତୋଷ୍ଣ ଅରଣ୍ୟ ।

ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଅରଣ୍ୟ, ଏହାର ଅକ୍ଷାଂଶ, ଅବସ୍ଥିତି ଓ ମୁଖ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ :

ଓଡ଼ିଶାରେ ଶତକଡ଼ା 32 ଭାଗ ଭୂମିରେ ଅରଣ୍ୟ ଅଛି ।

ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦର ସଂରକ୍ଷଣ :

• ମନଇଚ୍ଛା ଜଙ୍ଗଲ କଟା ବନ୍ଦ କରିବା ଓ ନୂତନ ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି କରିବା।
• ପାହାଡ଼ିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କୃଷି, ଯଥା— ପୋଡୁଚାଷ ବନ୍ଦ କରିବା ।
• ଅନିୟମିତ ପଶୁଚାରଣ ବନ୍ଦ କରିବା।
• ସାମାଜିକ ବନୀକରଣ, ପର୍ଥପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ବୃକ୍ଷରୋପଣ, ସମୁଦ୍ର ଉପକୂଳବର୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ବନୀକରଣ କରିବା ।

ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମ୍ବଳ

• ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଆମର ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ବଳ ରୂପେ ପରିଗଣିତ ।
• ପଶୁ, ପକ୍ଷୀ, କୀଟପତଙ୍ଗ ଓ ଜଳଜୀବ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମ୍ବଳର ଅନ୍ତର୍ଗତ ।
• ପରିସଂସ୍ଥାର ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷାରେ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ।

ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମ୍ବଳର ଉପକାରିତା :

• ଦୁଗ୍‌ଧ, ମାଂସ, ଚମଡ଼ା ଓ ପଶମ ମିଳେ।
• କେତେକ ପକ୍ଷୀ, ଶାଗୁଣା, କୁଆ ଆଦିଙ୍କଦ୍ୱାରା ମୃତପ୍ରାଣୀ ଭକ୍ଷଣକରି ପରିବେଶକୁ ସଫା କରନ୍ତି ।
• କେତେକ କୀଟ ଓ ପୋକଙ୍କଦ୍ବାରା ଆବର୍ଜନା ପରିଷ୍କରଣ ।
  ପରିସଂସ୍ଥାର ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷା ହୋଇଥାଏ।

ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମ୍ବଳର ବିତରଣ :
ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମ୍ବଳକୁ ଆହାର ଦୃଷ୍ଟିରେ 3 ଭାଗରେ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ଯଥା –

• ତୃଣଭୋଜୀ (ହାତୀ, ସମ୍ବର, ହରିଣ, ଜେବ୍ରା, ଜିରାଫ ଆଦି)
• ମାଂସାଶୀ (ସିଂହ, ବାଘ, ହେଟାବାଘ ଆଦି)
• ଉଭୟ ଭୋଜୀ (ବିଲୁଆ, ଭାଲୁ ଇତ୍ୟାଦି )

ଭୂ-ପ୍ରକୃତି ଓ ଜଳବାୟୁ ଅନୁସାରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅରଣ୍ୟରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଦେଖାଯାନ୍ତି ।

ଭାରତର ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ
ହାତୀ, ବାଘ, ସିଂହ, ଗଣ୍ଡା, ଭାଲୁ, ଗୟଳ, ହରିଣ, ବାରହା, କସ୍ତୁରୀ ମୃଗ ଓ ଚମରୀ ଗାଈ, ବିଭିନ୍ନ ବିଷଧର ସର୍ପ, ଗୋଧ, କୁମ୍ଭୀର ଓ ଜଳହସ୍ତୀ; .ମୟୂର, ଶୁଆ, ଶାରୀ ଆଦି ପକ୍ଷୀ; ଜଳଭାଗରେ ହଂସ, ହଂସରାଳୀ, ସାରସ, ପାଣିକୁଆ ଇତ୍ୟାଦି

ଓଡ଼ିଶାର ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ
ନୀଳଗାଈ ଓ ଚଉଶିଙ୍ଗା ହରିଣ (ଅନୁଗୁଳ, ସମ୍ବଲପୁର, କୋରାପୁଟ), ବନ୍ଯ ମହିଷି (ଖଡ଼ିଆଳ), ହରିଣ, କୁଟୁରା, ସମ୍ବର, ବାରହା, ମୟୂର, କୁମ୍ଭାଟୁଆ, ଶୁଆ, ଶାରୀ, ଝିଙ୍କ ପକ୍ଷୀ, ନଦୀ ଓ ହ୍ରଦରେ ପାଣିକୁଆ, ହଂସରାଳି, ବଗ, ଗେଣ୍ଡାଳିଆ, କୁମ୍ଭୀର, ମଗର, କଇଁଛ ଆଦି ପ୍ରାଣୀ.

ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ସଂରକ୍ଷଣ :

• ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ 1972 ମସିହାରେ ଆମ ଦେଶରେ ‘ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବୋର୍ଡ଼’ ଗଠନ କରାଯାଇଛି ।
• ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅଭୟାରଣ୍ୟ, ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ, ବ୍ୟାଘ୍ର ପ୍ରକଳ୍ପ, କୁମ୍ଭୀର ପ୍ରକଳ୍ପ ଓ ପକ୍ଷୀବିହାର ଆଦି ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି ।
• ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ପଶୁପକ୍ଷୀ ଶିକାର ବନ୍ଦ କରି ସେମାନଙ୍କ ପରିବେଶ ପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ପ୍ରତି ଜନସଚେତନା ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ସରକାରୀ ଓ ବେସରକାରୀ ସଂସ୍ଥା ପକ୍ଷରୁ ଉଦ୍ୟମ କରାଯିବା ଉଚିତ ।

ଭାରତର କେତେକ ଅଭୟାରଣ୍ୟର ତାଲିକା

ଖଣିଜ ସମ୍ବଳ

• ଖଣିଜ ସମ୍ବଳ ଏକ ମୂଲ୍ୟବାନ ତଥା ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ ।
• ପୃଥ‌ିବୀର ସବୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଶିଳା ସହିତ ବିଭିନ୍ନ ଖଣିଜ ମିଶି ରହିଅଛି ।
• ସୃଷ୍ଟି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କରି ଖଣିଜକୁ 2 ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭିନ୍ନ କରାଯାଏ।

ଖଣିଜ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିତରଣ .

ଖଣିଜ ସମ୍ବଳର ବ୍ୟବହାର, :

ଖଣିଜ ସମ୍ବଳର ସଂରକ୍ଷଣ :

• ଖଣିଜ ଉତ୍ତୋଳନ ଓ ଏହାର ପରିବହନରେ ଖଣିଜ ନଷ୍ଟ ନହେବା ପାଇଁ ସାବଧାନତା ଅବଲମ୍ବନ କରିବା ।
• ପୁନଃଚକ୍ରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟବହୃତ ଧାତୁର ପୁନଃ ବ୍ୟବହାର କରିବା ।
• ଧାତୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ବଦଳରେ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିବା ।
• ଉଚ୍ଚମାନ ବିଶିଷ୍ଟ ଖଣିଜପିଣ୍ଡ ବଦଳରେ ନିମ୍ନମାନର ଖଣିଜପିଣ୍ଡର ବ୍ୟବହାର କରିବା ।

ଶକ୍ତି ସମ୍ବଳ

• ଶକ୍ତି ସମ୍ବଳ ଏକ ନବୀକରଣ-ଅଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ।
• ଆଧୁନିକ ମଣିଷର ଆରାମଦାୟକ ଜୀବନଯାପନ ପ୍ରଣାଳୀ ନିମିତ୍ତ ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ କୃଷି, ଶିଳ୍ପ, ପରିବହନ, ଯୋଗାଯୋଗ, ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶକ୍ତି ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି; ମାତ୍ର ତଦନୁସାରେ ଶକ୍ତିର ଯୋଗାଣ ବୃଦ୍ଧି ହେଉନାହିଁ ।

ଜାଣିବା କଥା

• ମଣିଷ ପୂର୍ବ କାଳରେ ପଶୁଶକ୍ତି ଓ ଶାରୀରିକ ଶକ୍ତି ସାହାଯ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲା ।

ପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି :
ପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ; ଯଥା – କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ ଏବଂ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଆଦି ଜୈବାଶ୍ମ ଜାଳେଣି ଅଟନ୍ତି ।

କୋଇଲାର ବ୍ୟବହାର :
ଘରୋଇ ଜାଳେଣି, ଲୌହଇସ୍ପାତ ଶିଳ୍ପ, ବାଷଚାଳିତ ଇଂଜିନ୍, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ ହୋଇଥାଏ। କୋଇଲାକୁ କୃଷ୍ଣହୀରକ କୁହାଯାଏ।

ମୁଖ୍ୟ କୋଇଲା ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଅଞ୍ଚଳ :

ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ର ବ୍ୟବହାର :
(ପେଟ୍ରୋ = ଶିଳା, ଲିୟମ = ତେଲ)
ଗାଡ଼ିମଟରକୁ ଚଳାଇବା ପାଇଁ ଜାଳେଣି ତେଲ, ଘର୍ଷଣ ନିରୋଧକ ତେଲ, କିରୋସିନି, ୱାକ୍‌ସ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ର ବ୍ୟବହାର ହୁଏ।

ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଉତ୍ପାଦନ ଅଞ୍ଚଳ :

ଜାଣିବା କଥା:
ଓଡ଼ିଶାର ମହାନଦୀ ଅବବାହିକା ଓ ପାରାଦ୍ବୀପ ନିକଟସ୍ଥ ସମୁଦ୍ର ଗର୍ଭରେ ତୈଳର ସନ୍ଧାନ ମିଳିଛି।

ପ୍ରାକୃତିକ ବାଷ୍ପ :

• ଭୂଗର୍ଭର ସ୍ତରୀୟ ଶିଳାରେ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ସହ ମିଶି ସଞ୍ଚତ ହୋଇ ରହିଥିବା ପ୍ରାକୃତିକ ବାଷ୍ପକୁ ଅଶୋଧ ତୈଳ ସହ କିମ୍ବା ନଳକୂପ ସାହାଯ୍ୟରେ ଭୂ-ଗର୍ଭରୁ ବାହାରକୁ ଅଣାଯାଏ।
• ବ୍ୟବହାର : ଘରୋଇ ଇନ୍ଧନ ଓ କଳକାରଖାନାରେ ଜାଳେଣି ଇନ୍ଧନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ।

ପ୍ରାକୃତିକ ବାଷ୍ପ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଦେଶ ଓ ଅଞ୍ଚଳ :

ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ :

• ନଦୀ ବା ଝରଣାରେ ବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ କରି ଜଳସ୍ରୋତଦ୍ୱାରା ଟରବାଇନ୍‌କୁ ଘୂରାଇ ଜେନେରେଟରରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁହାଯାଏ ।

ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଦେଶ । ଅଞ୍ଚଳ :

• ପୃଥ‌ିବୀ : ବ୍ରାଜିଲ, ପାରାଗୁଏ, ନରୱେ, ଚୀନ୍
• ଭାରତ : ରାକ୍ରାନଙ୍ଗଲ, ଗନ୍ଧିସାଗର, ନାଗାର୍ଜୁନ ସାଗର, ଦାମୋଦର ଉପତ୍ୟକା ଯୋଜନା
• ଓଡ଼ିଶା : ହୀରାକୁଦ, ରେଙ୍ଗାଲି, ବାଲିମେଳା, ମାଛକୁଣ୍ଡ

ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ :

• ସୌରଶକ୍ତି, ପବନଶକ୍ତି, ଜୁଆରି ଶକ୍ତି, ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଆଦି ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ ।
• ସୌରଶକ୍ତିକୁ ରାସ୍ତା ଆଲୋକ, ଟ୍ରାଫିକ୍ ସିଗ୍‌ନାଲ୍, ସୌର ଚୁଲ୍ଲା ଓ ସୌର କୁକରରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

ଜାଣିବା କଥା :

• ନେଦରଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ଜର୍ମାନୀ, ଡେନମାର୍କ, ଯୁକ୍ତରାଜ୍ୟ, ସ୍ପେନ, ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ପବନ ଫାର୍ମ ଗଢ଼ି ଉଠୁଛି, ଯାହାଦ୍ଵାରା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଛି ।
  ପବନ ଶକ୍ତି ଉପଯୋଗ କରି ପବନଚକ୍ରୀ ଘୂରାଇ ଜେନେରେଟରରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ ।
• ଭାରତର କର୍ଣାଟକ, ତାମିଲନାଡୁ, ଓଡ଼ିଶା ଓ ଆଣ୍ଡମାନ- ନିକୋବର ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜରେ ପବନ ଶକ୍ତିର ଉପଯୋଗ କରାଯାଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଛି ।

ଜୁଆର ଶକ୍ତି :

• ସମୁଦ୍ରର ଜୁଆର ଶକ୍ତିକୁ ଉପଯୋଗ କରି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରିବା ପାଇଁ ରୁଷିଆ, ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ଭାରତର କାୟେ ଉପକୂଳ, ପଶ୍ଚିମବଂଗର ସୁନ୍ଦରବନରେ ଜୁଆର ଫାର୍ମମାନ ଗଢ଼ିଉଠିଛି ।

ଜୈବ ଗ୍ୟାସ୍‌ :

• ଜୈବିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁରୁ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ସାହାଯ୍ୟରେ ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇ ରନ୍ଧନ ଓ ଆଲୋକ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ।

ଭୂତାପଜ ଶକ୍ତି :

• ଭୂତାପଜ ଶକ୍ତିକୁ ରନ୍ଧନ, ସ୍ନାନ ଓ ଉତ୍ତପ୍ତ କରିବା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି ।
• ନିଉଜିଲାଣ୍ଡ, ଆଇସ୍‌ଲାଣ୍ଡ, ଫିଲିପାଇନ୍ସ ଏବଂ ଭାରତର ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶର ମନିକରଣ ଏବଂ ଲଦାଖର ପ୍ଲୁଗା ଉପତ୍ୟକାରେ ଭୂତାପଜ କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ।

ଜାଣିବା କଥା
ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ପୃଥ‌ିବୀର ସର୍ବବୃହତ୍ ଭୂ-ତାପଜ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଦେଶ ।

ଆଣବିକ ଶକ୍ତି : ୟୁରାନିୟମ୍, ଥୋରିୟମରୁ ଆଣବିକ ରିଆକ୍ଟର ମାଧ୍ୟମରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିକୁ ଆଣବିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ।

ଭାରତର ମୁଖ୍ୟ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କେନ୍ଦ୍ର :

ଶକ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ :

• ଆଜିର ଯାତ୍ତ୍ୱିକ ଯୁଗରେ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶକ୍ତିର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।
• ପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ;ଯଥା – କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଆଦି କ୍ଷୟଶୀଳ ସମ୍ବଳ ହୋଇଥିବାରୁ ଶକ୍ତିର ସଂରକ୍ଷଣ ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ।

ଶକ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣର ଉପାୟ :

• ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଗାଡ଼ି ପରିବର୍ତ୍ତେ ସାଇକେଲ୍‌ର ବ୍ୟବହାର କରିବା।
• ରୋଷେଇବେଳେ ରୋଷେଇ ପାତ୍ରରେ ଘୋଡ଼ଣି ବ୍ୟବହାର କରିବା ।
• ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଗାଡ଼ିକୁ ଅଯଥାରେ ଷ୍ଟାର୍ଟରେ ନ ରଖୁବା ।
• ଗ୍ୟାସଚୁଲା, ହିଟରର ଅଯଥା ବ୍ୟବହାର ରୋକିବା।
• ନିୟମିତ ବ୍ୟବଧାନରେ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଗାଡ଼ିଗୁଡ଼ିକର ଗ୍ୟାରେଜରେ ମରାମତି କରିବା ।
• ଅଳ୍ପ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଖର୍ଚ୍ଚ ପାଇଁ ବଚତ ବଲ୍‌ବର ବ୍ୟବହାର କରିବା ।
• ଆବଶ୍ୟକ ନଥୁଲେ ଘରର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍‌କୁ ବନ୍ଦ ରଖୁବା ।
• ଘର୍ଷଣ ହ୍ରାସକ ଦ୍ରବ୍ୟର ବ୍ୟବହାର କରିବା।

ଭୌଗୋଳିକ ଶବ୍ଦାବଳୀ

• ପାର୍ବତ୍ୟ ଭୂମି : ଅଧ‌ିକ ଉଚ୍ଚତାବିଶିଷ୍ଟ ପାହାଡ଼ ଓ ପର୍ବତ ଥିବା ଭୂମିକୁ ପାର୍ବତ୍ୟଭୂମି କୁହାଯାଏ ।
• ମାଳଭୂମି : ଅଳ୍ପ ଉଚ୍ଚନୀଚ ହୋଇଥିବା ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ପଥୁରିଆ ଅଞ୍ଚଳକୁ ମାଳଭୂମି କୁହାଯାଏ।
• ସମତଳଭୂମି : ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନରୁ ଅଳ୍ପ ଉଚ୍ଚରେ ଥିବା ପ୍ରାୟ ସମାନ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳକୁ ସମତଳ ଭୂମି କୁହାଯାଏ ।
• ଭୂ-ବ୍ଯବହାର : ମନୁଷ୍ୟ ’ ତା’ର ଜୀବନ ଜୀବିକା ପାଇଁ ଭୂସମ୍ବଳକୁ ବିଭିନ୍ନ ଭାବରେ (ବସତି ସ୍ଥାପନ, କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ, ପଶୁପାଳନ, ଗମନାଗମନ ପଥ ନିର୍ମାଣ, କାରଖାନା ନିର୍ମାଣ ଇତ୍ୟାଦି) ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଭୂବ୍ୟବହାର କୁହାଯାଏ।
• ଚୂର୍ଣ୍ଣୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟା : ବାହାରକୁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ ଶିଳା ଉତ୍ତାପର ପର୍ଯ୍ୟାୟ ମୃଭିକା କ୍ରମିକ ହ୍ରାସବୃଦ୍ଧି, କରକାର ପ୍ରଭାବ, ଉଭିଦ, ପ୍ରାଣୀ ଓ ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଖଣ୍ଡ ବିଖଣ୍ଡିତ ହୋଇ କ୍ଷୁଦ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ର ରେଣୁରେ ପରିଣତ ହେବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଚୂର୍ଥୀଭବନ କୁହାଯାଏ।
• ମୃତ୍ତିକା : ବିଭିନ୍ନ ଶିଳାର କ୍ଷୟଜାତ ସୂକ୍ଷ୍ମ ରେଣୁଗୁଡ଼ିକ ଜଳ, ବାୟୁ, କ୍ଷୟଜାତ ଜୈବାଂଶ ଓ ଖଣିଜ ସହିତ ମିଶି ଭୂମିର ଉପରି ଭାଗରେ ଯେଉଁ ପତଳା ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ତାହାକୁ ମୃଭିକା କୁହାଯାଏ ।

• ପରିବାହିତ ମୁଭିକା : ଶିଳାକ୍ଷୟ ହେବାପରେ କ୍ଷୟଜାତ ଶିଳାରାଶି ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତିଦ୍ୱାରା ପରିବାହିତ ହୋଇ ଅନ୍ୟତ୍ର ସମ୍ପ୍ରତ ହେବାଦ୍ଵାରା ଯେଉଁ ମ୍ପରିକା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହାକୁ ପରିବାହିତ ମୃଭିକା କୁହାଯାଏ।
• ବ୍ୟାରେଜ୍ : ନିକଟଠାରୁ ଅଧୂକ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଲୌହଫଳକ ସଂଯୋଗରେ ନିର୍ମିତ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ।
• ଡ୍ୟାମ୍ : ନଦୀର ଉଭୟ କୂଳକୁ ସଂଯୋଗ କରୁଥିବା କଂକ୍ରିଟ୍ ଓ ମାଟିର ବନ୍ଧ।
• ପରିସଂସ୍ଥା : ଜୈବମଣ୍ଡଳରେ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦ ମଧ୍ୟରେ ପାରସ୍ପରିକ ସହାବସ୍ଥାନ ଓ ନିର୍ଭରଶୀଳତାକୁ ପରିସଂସ୍ଥା କୁହାଯାଏ।
• ଜୈବମଣ୍ଡଳ : ଶ୍ମମଣ୍ଡଳ, ବାରିମଣ୍ଡଳ ଓ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ମିଳନ ସ୍ଥଳରେ ଥିବା ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ଅଞ୍ଚଳ ଯେଉଁ ଠାରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍ଭଦ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀମାନେ ରହିଥାନ୍ତି ।
• ଚିରହରିତ୍ ଅରଣ୍ୟ : ବର୍ଷସାରା ଅରଣ୍ୟର ଗଛଗୁଡ଼ିକର ପତ୍ର ସବୁଜ ଥବା ଓ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ସେମାନେ ସବୁପତ୍ର ଏକକାଳୀନ ଝଡ଼ୁ ନଥ‌ିବା ଉଭିଦ ।
• ପଶ୍ଚିମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟ : ବର୍ଷର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ଅର୍ଥାତ୍ ଶୁଷ୍କ ଋତୁରେ ଜଳାଭାବରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ସମସ୍ତ ପତ୍ରଝଡ଼ା ଦେଉଥ‌ିବା ଅରଣ୍ୟ ।
• ନାତିଶୀତୋଷ୍ଣ ଅରଣ୍ୟ : ଉଭୟ ଗୋଲାର୍ଦ୍ଧର 25 ରୁ 65° ଅକ୍ଷାଂଶ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଅରଣ୍ୟ ।
• ସାଭାନ୍ନା : ଆଫ୍ରିକାର ଗ୍ରୀଷ୍ମମଣ୍ଡଳୀୟ ତୃଣଭୂମି।
• ଷ୍ଟେପୀ : ଏସିଆର ନାତିଶୀତୋଷ୍ଣ ତୃଣଭୂମି।
• ପ୍ରେରୀ : ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ନାତି ଶୀତୋଷ୍ଣ ତୃଣଭୂମି ।
• ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବୋର୍ଡ଼ : ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ 1972 ମସିହାରେ ଆମ ଦେଶରେ ଗଠିତ ଏକ ବୋର୍ଡ / ସଂସ୍ଥା ।
• ଖଣିଜ : ମନୁଷ୍ୟର ବିନା ସାହାଯ୍ୟରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଅବସ୍ଥାରେ ସ୍ଥିତ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରାସାୟନିକ ଯୁକ୍ତ ବସ୍ତୁ ।
• ଖଣିଜ ପିଣ୍ଡ : ଯେଉଁ ଶିଳାରେ ଖଣିଜ ମିଶି ରହିଥାଏ।
• ଜୈବ ଖଣିଜ : ଜୈବ ବସ୍ତୁରୁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଖଣିଜ ।
• ଅଜୈବ ଖଣିଜ : ଅଜୈବ ବସ୍ତୁରୁ ସୃଷ୍ଟ ଖଣିଜ, ଯଥା— ଲୁହା, ସୁନା, ତମ୍ବା ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଧାତବ ଖଣିଜ : ଧାତୁ ଥିବା ଖଣିଜ ପିଣ୍ଡ ।
• ଅଧାତବ ଖଣିଜ : ଧାତୁ ନ ଥିବା ଖଣିଜ ପିଣ୍ଡ (ଚୂନପଥର, ଜିପ୍‌ସମ୍) ।
• ଖଣି ଖନନ : ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ବା ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ଅଧିକ ଗଭୀରତାରେ ଥବା ଶିଳାସ୍ତରରେ ଗଚ୍ଛିତ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥକୁ ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ଉତ୍ତୋଳନ କରାଯାଏ।
• ଡ୍ରିଲିଂ : ଭୂଗର୍ଭର ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ଗଭୀରତାରେ ଥିବା ପେଟ୍ରୋଲ ଏବଂ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ବାହାରକୁ ଆଣିବା ପାଇଁ କରାଯାଉଥିବା ଗଭୀର କୂପ ଖନନ ପ୍ରକ୍ରିୟା।
• ନିଷ୍କାସନ : ଖଣିଜପିଣ୍ଡକୁ ଭୂ-ଗର୍ଭରୁ ବାହାରକୁ ଅଣାଯାଇ କାରଖାନାକୁ ନିଆଯିବା ପରେ ତହିଁରୁ ଖଣିଜକୁ ପୃଥକ୍ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
• ଜୈବାଶ୍ମ ଜାଳେଣି : ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ନଷ୍ଟାବଶେଷ ନିୟୁତ ନିୟୁତ ବର୍ଷ ଧରି ଭୂଗର୍ଭରେ ତାପ ଓ ଚାପ ପ୍ରଭାବରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଆଦି ପଦାର୍ଥ ।

• ପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି : ଯେଉଁ ଶକ୍ତି ବହୁକାଳ ଧରି ସାଧାରଣ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇ ଆସୁଛି, ଯଥା— ଜାଳେଣି କାଠ, କୋଇଲା, ଖଣିଜ ତୈଳ ଇତ୍ୟାଦି।
• ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି : ପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି ବଦଳରେ ସୌରଶକ୍ତି, ପବନ ଶକ୍ତି, ଜୁଆର ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ଶକ୍ତି।
• ଭୂତାପଜ ଶକ୍ତି : ପୃଥ‌ିବୀର କୈନ୍ଦ୍ରିକ ତାପରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଶକ୍ତି।
• ଜୁଆର ଶକ୍ତି, : ସମୁଦ୍ରର ଜୁଆରର ଶକ୍ତିକୁ ଉପଯୋଗ କରି ଉତ୍ପନ୍ନ କରାଯାଉଥିବା ଶକ୍ତି ।
• ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ : ଜୈବିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁକୁ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆଦ୍ଵାରା ପଚାଇବା ଫଳରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ମିଥେନ ଓ ଅଙ୍ଗାରକର ମିଶ୍ରିତ ଗ୍ୟାସ୍ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Geometry Chapter 5 ପରିମିତି will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Geometry Chapter 5 ପରିମିତି

→ ପିଥାଗୋରାସ୍‌ଙ୍କ ଉପପାଦ୍ୟ ଓ ଏହାର ପ୍ରୟୋଗ :
(A) ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ।

• △ABCର ∠B ସମକୋଣ ଓ \(\overline{\mathrm{AC}})\) କର୍ଣ୍ଣ (hypotenuse) । ∠Bର ସଂଲଗ୍ନ ବାହୁଦ୍ଵୟ AB ଓ BC ମଧ୍ୟରୁ BC କୁ ଭୂମି (base) ଓ AB କୁ ଲମ୍ବ (perpendicular) କୁହାଯାଏ । ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ତ୍ରିଭୁଜର ଉଚ୍ଚତା (height) କୁହାଯାଏ ।
• ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ଉଚ୍ଚତା, ଭୂମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ କଣ୍ଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ p, b ଓ h ଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ କରାଯାଏ ।
  
• ଏକ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର କର୍ଣ୍ଣର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ବର୍ଗ ଏହାର ଅନ୍ୟ ଦୁଇବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ବର୍ଗର ସମଷ୍ଟି ସହ | h² = p² + b²

→ ପିଥାଗୋରାଯ ତ୍ରଯି (Pythagorean Triple)
ABC ସମକୋଣୀ ଧର m∠B = 90° ହେଲେ,
AC² = AB² + BC²
h² = p² + b² କିମ୍ବା h = \(\sqrt{\mathrm{p}^2+\mathrm{b}^2}\)
p² = h² + b² କିମ୍ବା p = \(\sqrt{\mathrm{h}^2-\mathrm{b}^2}\)
b² = h² + p² କିମ୍ବା b = \(\sqrt{\mathrm{h}^2-\mathrm{p}^2}\)

ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ଦାହୁମାନକ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମକ p² + b²‍ = h², ଯେଉଁ ତିନଟିକିଆ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ଗୋଷ୍ଠୀଦ୍ଵାରା ସିଦ୍ଧ ହୁଏ, ତାହାକୁ ପିଥାଗୋରୀୟ ତ୍ରୟୀ ଅଥବା ପିଥାଗୋରୀୟ ଟ୍ରିପିଲ୍ କୁହାଯାଏ ।

• ମନେରଖ : (3, 4, 5) (5, 12, 13), (7, 24, 25), (8, 15, 17), (9, 40, 41) ଏହି ତ୍ରୟୀଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ମୌଳିକ । ତେଣୁ ଉପରୋକ୍ତ ତ୍ରୟିଗୁଡ଼ିକୁ ମୌଳିକ ପିଥାଗୋରୀୟ ତ୍ରୟୀ କୁହାଯାଏ ।

→ କ୍ଷେତ୍ର ଓ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (Region and Area) :

• ଗୋଟିଏ ତ୍ରି ଭୁଜ ଓ ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଦେଶର ସପୋଗରେ ହିରୁକାକୃତି ବିଶିପ କ୍ଷେତ୍ର ଗଠିତ ହୁଏ ।
• କ୍ଷେତ୍ରର ମାପକୁ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (Area) କୁହାଯାଏ ।
  

→ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (Area) ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ :
ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ – 1 : ପ୍ରତ୍ୟେକ ବହୁଭୁଜଦ୍ୱାରା ଆବଦ୍ଧ କ୍ଷେତ୍ର (closed region)ର ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଅଛି । ଏହା ଏକ ଧନାତ୍ମକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ।
ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ – 2 : ଗୋଟିଏ ବହୁଭୁଜଦ୍ୱାରା ବିଶିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ରମାନଙ୍କର କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ସମଷ୍ଟିସହ ସମାନ ।

→ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ମାପ :

• ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ l ଏକକ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ b ଏକକ ହେଲେ, କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = (l × b) ବର୍ଗ ଏକକ
• ବର୍ଗକ୍ଷେତ୍ରର ବାହୁ a ଏକକ ହେଲେ, କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = a² ବର୍ଗ ଏକକ
• ସମକୋଣ ତ୍ରିଭୁଜର ଯେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 1 }{ 2 }\) × ସମକୋଣସଂଲଗ୍ନ ବାହୁଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ଗୁଣଫଳ ।

→ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ :

• ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 1 }{ 2 }\) ଭୂମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଉଚ୍ଚତା
• ଭୂମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = \(\frac { 2 × କ୍ଷେତ୍ରଫଳ }{ ଉଚ୍ଚତା }\) ଏବଂ ଉଚ୍ଚତା = \(\frac { 2 × କ୍ଷେତ୍ରଫଳ }{ ଭୂମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ }\)
• ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 1 }{ 2 }\) × ସମକୋଣଲଗ ବାହଦ୍ୱପର ଗ୍ମଣପଲ |
• ସମଦାଦୁ ତ୍ରିଭୁଜର ପ୍ରତତ୍ୟକ ଦାଦୁର ଶେଶ୍ୟ a ଏକକ ଦୈର୍ଘ୍ୟର = \(\frac{\sqrt{3}}{4}\) a² ବର୍ଗ ଏକକ ।
• ଉଚ୍ଚତା ଦତ୍ତ ଥିଲେ, ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) (ଉଚ୍ଚତା)²
• ବିଷମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\sqrt{s(s-a)(s-b)(s-c)}\) ବର୍ଗ ଏକକ (s = ଅର୍ଥପରିସୀମା)

ଏହା ହେରଙ୍କ ସୂତ୍ର ଭାବରେ ପରିଚିତ ।

କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ମାପର ପ୍ରଚଳିତ ଏକକ :

→ ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ର ଓ ରମ୍ବସ୍‌ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ :
(କ) ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ର :

• ବିପରୀତ ବାହୁଗୁଡ଼ିକର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ୍ତର ଓ ସମାନ ।
• ବିପରୀତ କୋଣମାନଙ୍କର ପରିମାଣ ସମାନ ।
• କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ କର୍ଣ୍ଣ ଉପରେ ଏହାର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥ‌ିବା କୌଣିକ ବିଦୁ୍ୟଦ୍ୱୟରୁ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବନ୍ଵୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ କର୍ଷ ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଦୁଇଟି ସମକ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ତ୍ରିଭୁଜରେ ବିଭକ୍ତ କରେ ।
• ଦୁଇଟି କଣ୍ଠଦ୍ଵାରା କ୍ଷେତ୍ରଟି ଚାରିଗୋଟି ସମକ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ତ୍ରିଭୁଜରେ ବିଭକ୍ତ ହୁଏ ।
• ବର୍ଗକ୍ଷେତ୍ର, ଆୟତକ୍ଷେତ୍ର ଓ ରମ୍ବସ୍ ଆକୃତି ବିଶିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ର ।

ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ :

ଗୋଟିଏ କର୍ଣ୍ଣର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ସେଦ୍ଵି ଦାହ୍ମ ପ୍ରତି ରଲତା ଦର ଥିଲେ
ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଏକ ଦାଦିତ ବେଶ୍ୟ × ସେହ ଦାହସୃତି ଅନିତ କକଡା |

ଗୋଟିଏ କର୍ଣ୍ଣର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଏହାର ସମ୍ମୁଖୀନ ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁରୁ ଏହା ପ୍ରତି ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,

ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଗୋଟିଏ କଣ୍ଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଏହି କଣ୍ଠ ଉପରେ ଏହାର ସମ୍ମୁଖୀନ ଏକ କୌଣିକ ବିନ୍ଦୁରୁ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ।

ଗୋଟିଏ ବାହୁ ଓ କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟର ଛେଦବିନ୍ଦୁରୁ ସେହି ବାହୁ ଉପରେ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2 × ଗୋଟିଏ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × କଣ୍ଠଦ୍ଵୟର ଛେଦବିନ୍ଦୁରୁ ସେହି ବାହୁ ପ୍ରତି ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ।

ଦୁଇଟି ସନ୍ନିହିତ ବାହୁ ଓ ଗୋଟିଏ କର୍ଣ୍ଣର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(2 \sqrt{s(s-a)(s-b)(s-c)}\) ଯେଉଁଠାରେ s = \(\frac { a + b + c }{ 2 }\)

କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ଓ ଗୋଟିଏ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ABCD ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 4 × △OBCର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ।

→ ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍‌ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ
ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର କେବଳ ଏକଯୋଡ଼ା ବିପରୀତ ବାହୁ ପରସ୍ପର ସମାନ୍ତର, ସେହି ଚତୁର୍ଭୁଜକୁ ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍ କୁହାଯାଏ ।

ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍‌ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac {1 }{ 2 }\) × ସମାନ୍ତର ଦତ୍ତଦ୍ୱୟର ଶେଷ୍ୟ ସମସ୍ତ × ଉଚ୍ଚତା
= ଅସମାନ୍ତର ବାୟୁଦ୍ଵୟର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁର ସଂଯୋଜକ ରେଖାଖଣ୍ଡର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଉଚ୍ଚତା

→ ଚତୁର୍ଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ :
ଗୋଟିଏ କର୍ପୂର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଏବଂ ସେହି କଣ୍ଠପ୍ରତି ତାହାର ସମ୍ମୁଖୀନ କୌଣିକ ବିଦୁ୍ୟଦ୍ୱୟରୁ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ତତ୍ରୁଭୁକର ଶେତ୍ରଫଳ = \(\frac {1 }{ 2 }\) × ଗୋଟିଏ କଣ୍ଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଉକ୍ତ କଣ୍ଠର ସମ୍ମୁଖୀନ କୌଣିକ ବିଦୁ୍ୟଦ୍ୱୟରୁ ସେହି କଣ୍ଠପ୍ରତି ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ସମଷ୍ଟି ।

ପରସ୍ପରପ୍ରତି ଲମ୍ବ ହୋଇଥିବା କର୍ଣ୍ଣଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ତତ୍ରୁଭୁକର ଶେତ୍ରଫଳ = \(\frac {1 }{ 2 }\) × କଣ୍ଠଦମ୍ନର ଦେଖ୍ୟ ଗୁଣଫଳ |

ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରପ୍ରକାର ଚତୁର୍ଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ :
ଚତୁର୍ଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac {1 }{ 2 }\) ବହିଃସ୍ଥ କଣ୍ଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଉକ୍ତ କଣ୍ଠ ଉପରେ ସେହି କଣ୍ଠର ସମ୍ମୁଖୀନ ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟରୁ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ବିୟୋଗଫଳ ।

→ ଘନପଦାର୍ଥ ଏବଂ ଏହାର ଆକୃତି :

ସମଘନ, ଆୟତଘନ, ପ୍ରିଜିମ୍, ସିଲିଣ୍ଡର, କୋହ୍ଲ, ଗୋଲକ ଆଦି ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ ସମତଳରେ ରଖିଲେ ଏହାର ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ଵ ବା ଏହାର କିଛି ଅଂଶ ସମତଳରେ ରହି ଅନ୍ୟ ଅଂଶ ବା ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ସମତଳର ବାହାରେ ପଡ଼େ । ଏ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ତ୍ରି-ମାତ୍ରିକ (Three-Dimentional) ବା 3-D ଆକୃତିବିଶିଷ୍ଟ ବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ । ଉକ୍ତ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ‘ଘନପଦାର୍ଥ’ (Solid)ର ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

→ ଦଦୁଫଲକ :

• ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ଵ (Face) ବୋଲି କହୁ । ଦୁଇଟି ପାର୍ଶ୍ଵ ମିଳିତହୋଇ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ରେଖାଖଣ୍ଡ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି । ଉକ୍ତ ରେଖାଖଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକ ଘନବସ୍ତୁର ଧାର (Edge) ଅଟନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧୂକ ଧାରଗୁଡ଼ିକ ମିଳିତହୋଇ ଘନପଦାର୍ଥର ଶୀର୍ଷ (Vertex) ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହିପରି ଘନବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବହୁଫଳକ (Polyhedron) କୁହାଯାଏ ।
• ଯେଉଁ ଘନବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବହୁଭୁଜ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ବହୁଫଳକ କୁହାଯାଏ; କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ ଘନବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ବହୁଭୁଜାକାର ନୁହଁନ୍ତି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅଣ-ବହୁଫଳକ ଘନବସ୍ତୁ କହନ୍ତି । ଉଦାହରଣ (1) କୋନ୍ (2) ସିଲିଣ୍ଡର (3) ଗୋଲକ ।
  

 

• ଯଦି ଏକ ବହୁଫଳକର ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ସୁଷମ ବହୁଭୁଜଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ସମାନସଂଖ୍ୟକ ପାର୍ଶ୍ଵ ମିଳିତହୋଇ ଘନବସ୍ତୁଟିର ଶୀର୍ଷ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥା’ନ୍ତ; ତେବେ ଉକ୍ତ ବହୁଫଳକକୁ ସୁଷମ ବହୁଫଳକ କୁହାଯାଏ । (1) ସମଘନ, (2) ଟେଟ୍ରାହେନ୍ଦ୍ରନ୍
  ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା – (1) ପ୍ରିଜିମ୍ (2) ପିରାମିଡ଼୍ ।
• ପ୍ରିଜିମ୍ ଏକ ବହୁଫଳକ, ଯାହାର ଭୂମି ଓ ଉପର ପାର୍ଶ୍ଵଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ (ସମକ୍ଷେତ୍ରଫଳବିଶିଷ୍ଟ) ବହୁଭୁଜ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ର ବିଶିଷ୍ଟ ।
• ପିରାମିଡ଼ ଏକ ବହୁଫଳକ, ଯାହାର ଭୂମି ଏକ ବହୁଭୁଜ ଏବଂ ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠଗୁଡ଼ିକ (Lateral surfaces) ତ୍ରିଭୁଜାକାର ଓ ଏକ ସାଧାରଣ ଶୀର୍ଷ (Vertex) ବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏକ ପ୍ରିଜିମ୍ କିମ୍ବା ଏକ ପିରାମିଡ଼ର ବିଶେଷ ନାମକରଣ ଏହାର ଭୂମିକୁ ଆଧାର କରି ହୋଇଥାଏ ।
• ବି.ଦ୍ର. : (1) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜାକାର ପିରାମିଡ୍‌ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପାର୍ଶ୍ବ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ, ତାହାକୁ ଟେଟ୍ରାହେନ୍ଦ୍ରନ୍ (Tetrahedron) ହୋଇଥାଏ |
  (2) ଯେଉଁ ବର୍ଗୀକୃତି ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପାର୍ଶ୍ବ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବର୍ଗାକାରକ୍ଷେତ୍ର, ତାହାକୁ ସମଘନ (cube) ହୋଇଥାଏ |

→ ବହୁଫଳକର ଶୀର୍ଷ, ଧାର ଏବଂ ପାର୍ଶ୍ଵ :
ସ୍ଵିସ୍ ଗଣିତଜ୍ଞ ଲିଓନାର୍ଡ଼ ଇଉଲର୍‌ (Leonard Euler, 1707-1783) ଗୋଟିଏ ବହୁଫଳକର ଶୀର୍ଷ (V), ପାର୍ଶ୍ଵ (F), ଏବଂ ଧାର (E) ସଂଖ୍ୟାକୁ ନେଇ ପ୍ରଥମ କରି ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଏକ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ସୂତ୍ର ଆକାରରେ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ । ସେ ସୂତ୍ରଟି ହେଲା V + F – E = 2 । ଏହାକୁ ଇଉଲରଙ୍କ ସୂତ୍ର କତୃନ୍ତି |

ମନେରଖ :

• ଗୋଟିଏ ପ୍ରିଜିମ୍‌ ଶୀର୍ଷସଂଖ୍ୟା, ଏହାର ଭୂମିର ବାହୁ ସଂଖ୍ୟାର ଦୁଇଗୁଣ ।
• ଗୋଟିଏ ପିରାମିଡ଼ର ଶୀର୍ଷସଂଖ୍ୟା, ଏହାର ଭୂମିର ବାହୁ ସଂଖ୍ୟାରୁ 1 ଅଧିକ ।
• ଗୋଟିଏ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପାର୍ଶ୍ଵସଂଖ୍ୟା, ଏହାର ଭୂମିର ବାହୁ ସଂଖ୍ୟାଠାରୁ 2 ଅଧିକ ।
• ଗୋଟିଏ ପିରାମିଡ଼ର ପାର୍ଶ୍ଵସଂଖ୍ୟା, ଏହାର ଭୂମିର ବାହୁସଂଖ୍ୟାରୁ l ଅଧିକ ।

→ ଘନବସ୍ତୁ (ବହୁଫଳକ)ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (Surface Area of a Polyhedron) :

• ଆୟତଘନର ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2(ଦୈର୍ଘ୍ୟ x ଉଚ୍ଚତା + ପ୍ରସ୍ଥ × ଉଚ୍ଚତା + ଦୈର୍ଘ୍ୟ x ପ୍ରସ୍ଥ)
• ଆୟତଘନର ପାର୍ଶ୍ଵ ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2 x ଉଚ୍ଚତା (ଦୈର୍ଘ୍ୟ + ପ୍ରସ୍ଥ)
• ସମଘନର ପାର୍ଶ୍ଵ ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 6(ବାହୁ)²
• ସମଘନର ପାର୍ଶ୍ଵ ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 4(ବାହୁ)²

→ ଘନବସ୍ତୁ (ବହୁଫଳକ)ର ଘନଫଳ :

• କୌଣସି ଘନବସ୍ତୁ ବାୟୁ, ଜଳ ଅଥବା ଶୂନ୍ୟରେ ଅଧ‌ିକାର କରିଥିବା ସ୍ଥାନର ପରିମାପକୁ ଉକ୍ତ ବସ୍ତୁର ଘନଫଳ ବା ଆୟତନ କୁହାଯାଏ ।
• ଆୟତଘନର ଘନଫଳ = ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ପ୍ରସ୍ଥ × ଉଚ୍ଚତା = ଭୂମିର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ × ଉଚ୍ଚତା
• ସମଘନର ଘନଫଳ = (ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ)³ ଘନ ଏକକ ।

ଘନଫଳର ଏକକ :
1000 ଘନ ମିଲିମିଟିର = 1 ଘନ ସେ.ମି.
1000 ଘନ ସେ.ମି. = 1 ଘନ ସେ.ମି.
1000 ଘନ ସେ.ମି. = 1 ଘନ ମି.
1000 ଘନ ମି. = 1 ଶନ ବେଳା.ମି.
1000 ଶନ ବେଳା.ମି. = 1 ଘନ ହେକ୍ନୋ.ମି.
1000 ଘନ ହେକ୍ନୋ.ମି. = 1 ଘନ କି.ମି.

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Science Solutions Chapter 2 ଅଣୁଜୀବ: ଉପକାରୀ ଓ ଅପକାରୀ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Science Solutions Chapter 2 ଅଣୁଜୀବ : ଉପକାରୀ ଓ ଅପକାରୀ

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କୁ ଆମେ ……………….. ସହାୟତାରେ ଦେଖିୁପାରୁ ।
(ଖ) ମାଟିର ଉର୍ବରତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ନୀଳଜନିତ ଥିବାହ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ସିଧାସଳଖ …………… ବିବନ୍ଧନ କରିଥାଆନ୍ତ ।
(ଗ) ସୁରାସାର …………………. ସହାୟତାରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ।
(ଘ)ହଇଚ୍ଚା ……………………. ଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

Answers:
(କ) ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର,
(ଖ) ଯବକ୍ଷାରଜାନ,
(ଗ) ଇଷ୍ଟ,
(ଘ) ବୀଜାଣୁ

Question 2.
ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ପାଖରେ ଠିକ୍ ଚିହ୍ନ (✓) ଦିଅ ।
(କ) କ’ଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାପାଇଁ ଇଷ୍ଟ୍ ଦରକାର ହୋଇଥାଏ ?
(i) ଚିନି
(ii) ସୁରାସାର
(iii) ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍
(iv) ଅମ୍ଳଜାନ

(ଖ) ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଜୀବଘ୍ନ ?
(i) ସୋଡ଼ିଅମ୍ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ୍
(ii) ସ୍ଟ୍ରେପ୍ଟୋମାଇସିନ୍
(iii) ସୁରାସାର
(iv) ଇଷ୍ଟ୍

(ଗ) କିଏ ମ୍ୟାଲେରିଆ ଜ୍ଵର ଉପୁଜାଉଥ‌ିବା ଆଦିପ୍ରାଣୀର ବାହକ ?
(i) ମାଈ ଏନୋଫିଲିସ୍ ମଶା
(ii) ଅସରପା
(iii) ମାଛି
(iv) ପ୍ରଜାପତି

(ଘ) କିଏ ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗର ସବୁଠାରୁ ସାଧାରଣ ବାହକ ?
(i) ପିମ୍ପୁଡ଼ି
(ii) ମାଛି
(iii) କଙ୍କି
(iv) ବୁଢ଼ିଆଣୀ

(ଙ) ପାଉଁରୁଟି କିମ୍ବା ଇଡ୍‌ଲି ପିଠଉ କାହାଦ୍ଵାରା ଫୁଲିଥାଏ ?
(i) ଉତ୍ତାପ
(ii) ପେଷିବା
(iii) ଇଷ୍ଟ୍ ଜୀବକୋଷର ବୃଦ୍ଧି
(iv) ଘାଣ୍ଟିବା

(ଚ) ଚିନିକୁ ସୁରାସାରରେ ପରିଣତ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(i) ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନ
(ii) ସଂକ୍ରମଣ
(iii) କିଣ୍ବନ
(iv) ସଂଚରଣ

Answers:
(କ) (ii) ସୁରାସାର,
(ଖ) (ii) ସ୍ଟ୍ରେପ୍ଟୋମାଇସିନ୍,
(ଗ) (i) ମାଈ ଏନୋଫିଲିସ୍ ମଶା,
(ଘ) (ii) ମାଛି
(ଙ) (iii) ଇଷ୍ଟ୍ ଜୀବକୋଷର ବୃଦ୍ଧି,
(ଚ) (iii) କିଣ୍ବନ

Question 3.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥ‌ିବା ଜୀବମାନଙ୍କୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥ‌ିବା ସେମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ସହ ମିଳାଅ ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(i) ବୀଜାଣୁ	ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନ
(ii) ରାଇଜୋବିଅମ୍	ବସାଦହି ତିଆରି
(iii) ଲାକ୍ସୋବାସିଲସ୍	ପାଉଁରୁଟି ପ୍ରସ୍ତୁତି
(iv) ଇଷ୍ଟ	ମ୍ୟାଲେରିଆ ଜ୍ଵରର କାରଣ
(v) ଆଦିପ୍ରାଣୀ	ହଲଜାର କାରଶ
(vi) ଭୂତାଣୁ	ପ୍ରତିପିଣ୍ଡ ଉତ୍ପନ୍ନ କରିବା
	ଏଡ଼ସ୍‌ର କାରଣ

Answer:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(i) ବୀଜାଣୁ	ହଲଜାର କାରଶ
(ii) ରାଇଜୋବିଅମ୍	ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନ
(iii) ଲାକ୍ସୋବାସିଲସ୍	ବସାଦହି ତିଆରି
(iv) ଇଷ୍ଟ	ପାଉଁରୁଟି ପ୍ରସ୍ତୁତି
(v) ଆଦିପ୍ରାଣୀ	ମ୍ୟାଲେରିଆ ଜ୍ଵରର କାରଣ
(vi) ଭୂତାଣୁ	ଏଡ଼ସ୍‌ର କାରଣ

Question 4.
ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କୁ ଖାଲି ଆଖରେ ଦେଖିହେବ କି ? ଯଦି ନା; ତେବେ କାହା ସାହାଯ୍ୟରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖୁପାରିବା ?
ଊ-
ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କର ଆକାର ଏତେ ଛୋଟ ଯେ ଏମାନଙ୍କୁ ଖାଲି ଆସ୍‌ରେ ଦେଖୁ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏହି ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପାଉଁରୁଟିରେ ବଢୁଥ‌ିବା କବକକୁ ଉତ୍ତଳ ଯବକାଚ ଦ୍ବାରା ଦେଖାଯାଇପାରିବ । ଅନ୍ୟ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କୁ ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ବିନା ଦେଖ‌ିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏହି ଜୀବମାନଙ୍କର ଆକୃତି ଏତେ ଛୋଟ ହୋଇଥିବାରୁ ଏମାନଙ୍କୁ ଅଣୁଜୀବ କୁହାଯାଉଛି ।

Question 5.
ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିବା ପ୍ରଧାନ ଶ୍ରେଣୀଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
ଊ-
ଛୋଟ ଛୋଟ ଜୀବ, ଯେଉଁମାନଙ୍କୁ କେବଳ ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ରରେ ଦେଖୁହୁଏ, ସେମାନଙ୍କୁ ଅଣୁଜୀବ କୁହାଯାଏ । ଏମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଚାରିଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ; ଯଥା –

• ବୀଜାଣୁ
• କବକ
• ଆଦିପ୍ରାଣୀ
• ଶୈବାଳ

Question 6.
ମାଟିରେ ଯବକ୍ଷାରକାନ ବିବନ୍ଧନ କରୁଥିବା ଅଣୁଜୀବର ନାମ ଲେଖା ।
ଊ-
ମାଟିରେ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନ କରୁଥ‌ିବା ଅଣୁଜୀବମାନେ ହେଲେ – ବୀଜାଣୁ ଓ ନୀଳ ହରିତ୍‌ ଶୈବାଳ ।

Question 7.
ଆମ ପାଇଁ ଅଣୁଜୀବଗୁଡ଼ିକର ଉପକାରିତା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଦଶଥାଡ଼ିରେ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଲାକ୍ସୋବାସିଲସ୍ ନାମକ ବୀଜାଣୁ କ୍ଷୀରକୁ ଦହିରେ ପରିଣତ କରେ ।
• ଇଷ୍ଟଦ୍ୱାରା ଶର୍କରାରୁ କିଣ୍ବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସୁରାସାର ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।
• ବୀଜାଣୁ ଓ କବକମାନଙ୍କୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଆଣ୍ଟିବାୟୋଟିକ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଛି ।
• ଟିକା ମାଧ୍ୟମରେ ଶରୀରରେ ପ୍ରତିପିଣ୍ଡ ସୃଷ୍ଟି କରି ରୋଗକାରୀ ଅଣୁଜୀବ ଦାଉରୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି ।
• ନଷ୍ଟକ ଓ ଆନାବେନା ଜାତୀୟ ଶୈବାଳ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନରେ ସହାୟକ ହୁଅନ୍ତି ।
• ଡାଲି ଜାତୀୟ ଗଛର ଚେରରେ ଥ‌ିବା ରାଇଜୋବିଅମ୍ ବୀଜାଣୁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଆଣି ଉଭିଦକୁ ଯୋଗାଏ ।
• ଆଜାଟୋବ୍ୟାକ୍ଟର ଏବଂ କ୍ଲୋଷ୍ଟ୍ରିଡ଼ିୟମ ବୀଜାଣୁ ମୃର୍ତ୍ତିକାରେ ରହି ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।
• ଏସିଟିକ୍ ଅମ୍ଳ ଏବଂ ଆଲହଲ ତିଆରିରେ ଏସିଟୋବ୍ୟାକ୍ଟର ନାମକ ବୀଜାଣୁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ ।
• ପାଉଁରୁଟି, ଚକୁଳି, ଇଡ୍‌ଲି ଓ କେକ୍ ଆଦି ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ଏମାନେ ସାହାଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।

Question 8.
ଜୀବଘ୍ନ କ’ଣ ? ଏହାର ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ କି କି ସତର୍କତା ନିଆଯାଇଥାଏ ?
ଉ-
ଜୀବଘ୍ନ :

• ଜୀବଘ୍ନ ଅଣୁଜୀବରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହାକୁ ସେବନକଲେ ଶରୀରରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥ‌ିବା ରୋଗକାରକ ଅଣୁଜୀବମାନେ ମରିଯାଆନ୍ତି କିମ୍ବା ସେମାନଙ୍କ ବଂଶବୃଦ୍ଧି ପ୍ରତିହତ ହୋଇଥାଏ ।
• ବିଭିନ୍ନ ରୋଗର ଚିକିତ୍ସାପାଇଁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଣୁଜୀବର ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରାଇ ସେଥୁରୁ ଜୀବଘ୍ନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ଅଣୁଜୀବରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଷ୍ଟେପ୍ଟୋମାଇସିନ୍, ଟେଟ୍ରାସାଇକ୍ଲିନ୍ ଏବଂ ଏରିଥ୍ରୋମାଇସିନ୍ ଭଳି କେତେକ ଜୀବଘ୍ନ

ସତର୍କତା –

• କେବଳ ଯୋଗ୍ୟ, ଅନୁଭୂତିସମ୍ପର୍ଣ୍ଣ ଡାକ୍ତରଙ୍କ ଉପଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ ଜୀବଘ୍ନ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଉଚିତ । ଡାକ୍ତରଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ମାନି ଏହା ସେବନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• କମ୍, ବେଶି ବା ଭୁଲ୍ ମାତ୍ରାରେ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାରକଲେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଏହା ଫଳପ୍ରଦ ହୋଇ ନଥାଏ ।
• ଅନାବଶ୍ୟକ ଜୀବଘ୍ନ ବ୍ୟବହାରକଲେ ଏହା ଆମ ଶରୀରରେ ଥିବା ଉପକାରୀ ବୀଜାଣୁମାନଙ୍କୁ ମାରିଦେଇଥା’ନ୍ତି ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ ଓ ପ୍ରକଳ୍ପ –

• ଗୋଟିଏ ବୁଟ କିମ୍ବା ବିଗଛ ଉପାଡ଼ି ଆଣ । ଏହାର ମୂଳକୁ ଦେଖ‌ିଲେ ସେଥିରେ ଗୋଲାକାର ଗଣ୍ଠି ବା ଗ୍ରନ୍ଥିକାମାନ ଦେଖାଯିବ । ଏହାକୁ ମୂଳ ଗ୍ରନ୍ଥିକା କହନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ମୂଳର ଚିତ୍ର କରି ସେଥ‌ିରେ ଥିବା ମୂଳ ଗ୍ରନ୍ଥିକାଗୁଡ଼ିକୁ ଦର୍ଶାଅ ।
• ଜାମ୍ ଏବଂ ଜେଲି ଥ‌ିବା ବୋତଲରେ ଲାଗିଥିବା ଛାପଗୁଡ଼ିକୁ ସଂଗ୍ରହ କର । ଏଥ‌ିରେ ଛପାହୋଇଥ‌ିବା ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକର ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
• ଡାକ୍ତରଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଇ ଜୀବଘ୍ନର ଅଧିକ ବ୍ୟବହାରକଲେ କ’ଣ ହେବ ବୁଝି ଏହାର ଏକ ଛୋଟ ବିବରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
• ପ୍ରକଳ୍ପ

ଆବଶ୍ୟକ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଓ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ :
ଦୁଇଟି ପରୀକ୍ଷାନଳୀ, ଚିହ୍ନ ଦିଅ । କଲମ, ଚିନି, ଇଷ୍ଟ ପାଉଡ଼ର, ଦୁଇଟି ବେଲୁନ ଓ ଚୂନପାଣି ।
‘A’ ଏବଂ ‘B’ ଚିହ୍ନିତ ଦୁଇଟି ଟେଷ୍ଟ ଟ୍ୟୁବ୍ ନିଅ । ଗୋଟିଏ ଷ୍ଟାଣ୍ଡରେ ଏହାକୁ ରଖ । ଉପରକୁ କିଛି ଅଂଶ ଛାଡ଼ିଦେଇ ପାଣି ଭର୍ତ୍ତି କର । ପ୍ରତି ଟେଷ୍ଟ ଟ୍ୟୁବରେ ଦୁଇ ଚାମଚ ଲେଖାଏଁ ଚିନି ପକାଅ । ‘B’ ଚିହ୍ନିତ ଟେଷ୍ଟ ଟ୍ୟୁବ୍‌ରେ ଏକ ଚାମକ ଇଷ୍ଟ୍ ପାଉଡ଼ର ପକାଅ । ବେଲୁନ୍ ଦୁଇଟିକୁ ଅଳ୍ପ ଫୁଙ୍କି ପ୍ରତି ଟେଷ୍ଟ ଟ୍ୟୁବ୍‌ର ମୁହଁରେ ବାନ୍ଧିଦିଅ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣଠାରୁ ଦୂରରେ ଏକ ଗରମ ଜାଗାରେ ଟ୍ୟୁବ୍ ଦୁଇଟିକୁ ରଦିଅ । 3-4 ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରତିଦିନ ଟେଷ୍ଟ ଟ୍ୟୁବ୍ ଦୁଇଟିରେ ହେଉଥ‌ିବା ପରିବର୍ତ୍ତନ ଲେଖ ଓ କାହିଁକି ଏପରି ହେଉଛି ଚିନ୍ତା କର । ବର୍ତ୍ତମାନ ଅନ୍ୟ ଏକ ଟେଷ୍ଟ୍ ଟ୍ୟୁବ୍‌ର 4 ଭାଗରୁ l ଭାଗ ଚୂନପାଣି ନିଅ । ‘B’ ଟେଷ୍ଟ୍ ଟ୍ୟୁବ୍‌ର ମୁହଁରେ ବନ୍ଧା ହୋଇଥିବା ବେଲୁନ୍‌କୁ ଏପରି ବାହାର କର ଯେ, ବେଲୁନ୍ ଭିତରେ ଥିବା ଗ୍ୟାସ ଯେପରି ବାହାରି ନଯାଏ । ଚୂନପାଣି ଥ‌ିବା ଟେଷ୍ଟ ଟ୍ୟୁବ୍‌ରେ ବେଲୁକୁ ବାନ୍ଧି ଭଲ ଭାବରେ ଟେଷ୍ଟ ଟ୍ୟୁବ୍‌ଟିକୁ ହଲାଇ କ’ଣ ଘଟୁଛି ଦେଖ ।

ଚ୍ଚାଶିଛ କି ?
ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ମଣିଷ ଉଦ୍ଭବ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ବୀଜାଣୁଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ଘଟିଛି; ଅର୍ଥାତ୍ ସେମାନେ ମଣିଷ ଆଗରୁ ପୃଥ‌ିବୀରେ ବାସକରୁଛନ୍ତି । କଷ୍ଟସହିଷ୍ଣୁ ହୋଇଥ‌ିବାରୁ ସେମାନେ ଯେ କୌଣସି ପରିବେଶରେ ବଞ୍ଚିପାରନ୍ତି । ଉତ୍ତପ୍ତ ମାଟିପାତ୍ର ଏବଂ ଅତି ଥଣ୍ଡା ବରଫ ପାଣିରେ ମଧ୍ଯ ଏଗୁଡ଼ିକ ବଞ୍ଚି’ନ୍ତି । କଷ୍ଟିକ୍ ସୋଡ଼ାର ଦ୍ରବ, ଗାଢ଼ ଗନ୍ଧକାମ୍ଳ ପୂର୍ଣ୍ଣ ପୋଖରୀ, ଗଭୀର ଗାତରେ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି । ବୋଧହୁଏ ସେମାନେ ମହାକାଶରେ ବଞ୍ଚିପାରିବେ । ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠରେ ଦୁଇ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରଖାଯାଇଥ‌ିବା ଏକ କ୍ୟାମେରାରୁ ଏକପ୍ରକାର ବୀଜାଣୁ ଥିବାର ଜଣାପଡ଼ିଛି । ଏପରି ପରିବେଶ ବୋଧହୁଏ ନାହିଁ ଯେଉଁଠାରେ ବୀଜାଣୁମାନେ ମଧ୍ୟ ରହିପାରିବେ ନାହିଁ ।

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶ୍ନେ। ଭର

1. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଯେଉଁ ଜୀବମାନଙ୍କୁ କେବଳ ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ରରେ ଦେଖାହୁଏ ସେମାନଙ୍କୁ ……………….. କୁହାଯାଏ ।
(ii) ଅଣୁଜୀବମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ………………… ପ୍ରକାର ।
(iii) ଅଣୁଜୀବଜଗତରେ ………………… ଏକ ବିଚିତ୍ର ସତ୍ତା ।
(iv) ଭୂତାଣୁମାନଙ୍କୁ ……………………… ଦ୍ଵାରା ଦେଖ୍ହୁଏ ।
(v) ଏକ ବିଚିତ୍ରସତ୍ତା …………………. ମାଇକ୍ରନ ।
(vi) ସର୍ଦ୍ଦିଭଳି ସାଧାରଣ ରୋଗ ……………………… ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ।
(vii) ପୋଲିଓଭଳି ମାରାତ୍ମକ ରୋଗ ………………….. ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ।
(viii) ଆମାଶୟ ରୋଗ ……………………. ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ।
(ix) ଯକ୍ଷ୍ମାରୋଗ …………………….. ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ।
(x) ……………. ଅଣୁଜୀବ ଏକକୋଷୀ ଓ ଏକାକୀ ବାସକରେ ।
(xi) ………….. ଓ …………………. ଅଣୁଜୀବ ସଂଘ ବା ମଣ୍ଡଳରେ ବାସକରନ୍ତି ।
(xii) କ୍ଷୀରକୁ ଦହିରେ ପରିଣତ କରିବାରେ …………………. ନାମକ ବୀଜାଣୁ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
(xiii) କିଣ୍ବନ ପଦ୍ଧତି ……………… ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉଦ୍ଭାବନ କରିଥିଲେ ।
(xv) ପେନିସିଲିନ୍ …………………… ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉଦ୍ଭାବନ କରିଥିଲେ ।
(xiv) ରୋଗ ହେଲେ ଆମକୁ ……………….. ବଟିକା ଖାଇବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।
(xvi) ବସନ୍ତ ରୋଗର ନିରାକରଣ ପାଇଁ ଟିକା …………………. ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉଦ୍ଭାବନ କରିଥିଲେ ।
(xvii) ରୋଗକାରକ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କୁ ……………….. କୁହାଯାଏ ।
(xviii) ମାଈ ଏଡ଼ିସ୍‌ ମଶା …………………. ଭୂତାଣୁର ବାହକ ।
(xix) ମାଈ ଏନୋଫିଲିସ୍ ମଶା …………………… ପରଜୀବୀର ବାହକ ।
(xx) ଆର୍ଥ୍ରାକ୍‌ସ ରୋଗ ………………….. ଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଉଦ୍ଭାବିତ ହୋଇଥିଲା ।

Answers:
(i) ଅଣୁଜୀବ
(ii) 4
(iii) ଭୂତାଣୁ
(iv) ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋନିକ୍ ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ
(v) \(=\frac{1}{1000}\)
(vi) ଭୂତାଣୁ
(vii) ଭୂତାଣୁ
(viii) ଆଦିପ୍ରାଣୀ
(ix) ବୀଜାଣୁ
(x) ଏମିବା
(xi) କବକ, ବୀଜାଣୁ
(xii) ଲାକ୍ସୋବାସିଲସ୍
(xiii)ଲୁଇ ପାଶ୍ଚର
(xiv) 199
(xv) ଆଲେକ୍‌ଜାଣ୍ଡର ଫ୍ଲେମିଂ
(xvi) ଏଡ୍ଡି ଜେନର୍
(xvii) ବ୍ୟାଧ୍ଵଜାତକ
(xviii) ଡେଙ୍ଗୁଜ୍ଵର
(xix) ମ୍ୟାଲେରିଆ
(xx) ରବର୍ଟ କକ

2. ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଯଷ୍ଟାରେ।ଗ ………………… ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟାପିଥାଏ । (ବାୟୁ, ଜଳ, ସଂସ୍ପର୍ଶ, ଖାଦ୍ୟ)
(ii) ଟାଇଫଏଡ୍ ରୋଗ ………………… ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟାପିଥାଏ । (ବାୟୁ, ଜଳ, ସଂସ୍ପର୍ଶ, ଖାଦ୍ୟ)
(iii) ହାଡ଼ଫୁଟି ରୋଗ …………… ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟାପିଥାଏ । (ବାୟୁ ଜଳ, ଜଳ/ଖାଦ୍ୟ, ବାୟୁ/ସଂସ୍ପର୍ଶ, ଜଳ/ମଶା)
(iv) ମିଳିମିଳା ରୋଗ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ଅଣୁଜୀବ ………………. ଅଟେ । (ବୀଜାଣୁ, ଭୂତାଣୁ, ଶୈବାଳ, ଆଦିପ୍ରାଣୀ)
(v) ମ୍ୟାଲେରିଆ ଜ୍ଵର ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ଅଣୁଜୀବ ……………. ଅଟେ । (ବୀଜାଣୁ, ଭୂତାଣୁ, ଶୈବାଳ, ଆଦିପ୍ରାଣୀ)
(vi) ଲେମ୍ବୁର ଜାଦୁରା ରୋଗ ………………….. ଅଣୁଜୀବ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ । (ବୀଜାଣୁ, କବକ, ଭୂତାଣୁ, ଆଦିପ୍ରାଣୀ)
(vii) ଗହମର କଳଙ୍କିରୋଗ ……………. ଅଣୁଜୀବ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ । (ବୀଜାଣୁ, କବକ, ଭୂତାଣୁ, ଆଦିପ୍ରାଣୀ)
(viii) ଭେଣ୍ଡିର ୟେଲୋଭେନ୍ ରୋଗ …………………….. ଅଣୁଜୀବ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ । (ବୀଜାଣୁ, କବକ, ଭୂତାଣୁ, ଆଦିପ୍ରାଣୀ)
(ix) ଆଚାରକୁ ଅଣୁଜୀବ ଦାଉରୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଏଥରେ …………………….. ମିଶାଯାଇଥାଏ । (ଲୁଣ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାର କିମ୍ବା ଲଙ୍କା, ହଳଦୀ କିମ୍ବା ଜିରା, କିମ୍ବା ସୋରିଷ)
(x) ପାଶ୍ଚରୀକରଣ ପଦ୍ଧତିରେ କ୍ଷୀରକୁ 70°C ରେ …………………. ସେକେଣ୍ଡ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗରମ କରାଯାଏ । (10-15, 15-30, 30 – 45, 45 – 60)

Answers:
(i) ବାୟୁ
(ii) ଜଳ
(iii) ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶ
(iv) ଭୂତାଣୁ
(v) ଆଦିପ୍ରାଣୀ
(vi) ବୀଜାଣୁ
(vii) କବକ
(vi) ଭୂତାଣୁ
(ix) ଲୁଣ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳ
(x) 15-30

3. ବାମ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ବରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ସର୍ଦ୍ଦି : ସାଧାରଣ ରୋଗ :: ପୋଲିଓ : ………………….. ।
(ii) ଆମାଶୟ : ଆଦିପ୍ରାଣୀ :: ଟାଇଫଏଡ୍ : ………………….. ।
(iii) ଯକ୍ଷ୍ମା : ବୀଜାଣୁ :: ହାଡ଼ଫୁଟି : ………………….. ।
(iv) ଏକାକୀ ବାସକରେ : ଏମିବା : : ସଂଘରେ ବାସକରେ : ………………….. ।
(v) ଲୁଇ ପାଶ୍ଚର : କିଣ୍ବନ :: ଫ୍ଲେମିଂ : ………………….. ।
(vi) ଏଡ଼ୱାର୍ଡ଼ ଜେନର : ବସନ୍ତ :: ରବର୍ଟ କକ୍ : ………………….. ।
(vii) ମ୍ୟାଲେରିଆ : ପରଜୀବୀ :: ଡେଙ୍ଗୁଜ୍ୱର : ………………….. ।
(viii) ମ୍ୟାଲେରିଆ : ମାଈ ଏନୋଫିଲିସ୍ :: ଡେଙ୍ଗୁଜ୍ଵର : ………………….. ।
(ix) ହଇଜା : ବୀଜାଣୁ :: ମ୍ୟାଲେରିଆ ଜ୍ଵର : ………………….. ।
(x) ଯକ୍ଷ୍ମା : ବୀଜାଣୁ :: ପୋଲିଓ : ………………….. ।

Answers:
(i) ମାରାତ୍ମକ ରେ।ଟ
(ii) ବୀଜାଣୁ
(iii) ଭୂତାଣୁ
(iv) କବକ/ବୀଜାଣୁ
(v) ପେନିସିଲିନ୍
(vi) ଆର୍ଥ୍ରାକ୍‌ସ
(vi) ଭୂତାଣୁ
(viii) ମାଈ ଏଡ଼ିସ୍‌
(ix) ଆଦିପ୍ରାଣୀ
(x) ଭୂତାଣୁ

4. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ସହ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ମିଳାଅ ।

‘କ’	‘ଖ’
(i) ଆଚାର	(i) ବାୟୁ
(ii) ଜାମ୍ , ଜେଲି	(ii) ମଞ୍ଜ
(iii) ପରିରକ୍ଷକ	(iii) କ୍ଷୀର
(iv) ଭେଣ୍ଡିର ମୋଜା	(iv) ତୈଳ ଏବଂ ଭିନେଗାର
(v) ଗହମର କଳଙ୍କ	(v) କୀଟ
(vi) ହଇଜା	(vi) ଆଦିପ୍ରାଣୀ
(vii) ମ୍ୟାଲେରିଆ	(vii) ଭୂତାଣୁ
(viii) ଲେମ୍ବୁର ଜାଦୁରା	(viii) ବୀଜାଣୁ
(ix) ପାଶ୍ଚରୀକରଣ	(ix) ଲୁଣ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳ
(x) ହିପାଟାଇଟିସ୍-B	(x) ଚିନି

Answers:

‘କ’	‘ଖ’
(i) ଆଚାର	(iv) ତୈଳ ଏବଂ ଭିନେଗାର
(ii) ଜାମ୍ , ଜେଲି	(x) ଚିନି
(iii) ପରିରକ୍ଷକ	(ix) ଲୁଣ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳ
(iv) ଭେଣ୍ଡିର ମୋଜା	(v) କୀଟ
(v) ଗହମର କଳଙ୍କ	(ii) ମଞ୍ଜ
(vi) ହଇଜା	(viii) ବୀଜାଣୁ
(vii) ମ୍ୟାଲେରିଆ	(vi) ଆଦିପ୍ରାଣୀ
(viii) ଲେମ୍ବୁର ଜାଦୁରା	(i) ବାୟୁ
(ix) ପାଶ୍ଚରୀକରଣ	(iii) କ୍ଷୀର
(x) ହିପାଟାଇଟିସ୍-B	(vii) ଭୂତାଣୁ

5. କେବଳ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(i) ଯେଉଁ ଜୀବମାନଙ୍କୁ କେବଳ ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ରରେ ଦେଖିହୁଏ ସେମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ଅଣୁଜୀବ

(ii) ଅଣୁଜୀବମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ କେତେ ପ୍ରକାର ?
ଉ-
4 ପ୍ରକାର

(iii) କେଉଁ ଅଣୁଜୀବ ଏବଂ ବିଚିତ୍ର ସତ୍ତା, ଯାହାକୁ ପ୍ରହେଳିକା ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ?
ଉ-
ଭୂତାଣୁ

(iv) ଭୂତାଣୁମାନେ ପୋଷକ ଜୀବର କେଉଁଠାରେ ବଂଶବିସ୍ତାର କରନ୍ତି ?
ଉ-
କୋଷ ଭିତରେ

(v) ପୋଲିଓ ଏବଂ ହାଡ଼ଫୁଟି କେଉଁ ଅଣୁଜୀବ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ଭୂତାଣୁ

(vi) ଆମାଶୟ ଏବଂ ମ୍ୟାଲେରିଆ କେଉଁ ଅଣୁଜୀବ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ଆଦିପ୍ରାଣୀ

(vii) ଟାଇଫଏଡ୍ ଓ ଯକ୍ଷ୍ମା କେଉଁ ଅଣୁଜୀବ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ବୀଜାଣୁ

(viii) କବକ ଓ ବୀଜାଣୁ କିପରି ବାସକରନ୍ତି ?
ଉ-
ସଂଘ ବା ମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କରି

(ix) କ୍ଷୀରକୁ ଦହିରେ ପରିଣତ କରିବା କେଉଁ ବୀଜାଣୁଦ୍ୱାରା ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ଲାକ୍ସୋବାସିଲସ୍

(x) କେଉଁ ଅଣୁଜୀବର ବ୍ୟବହାରଦ୍ୱାରା ସୁରାସାର ଓ ମଦ ତିଆରି ହୁଏ ?
ଉ-
ଇଷ୍ଟ

(xi) କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ଇଷ୍ଟଦ୍ୱାରା ଶର୍କରାରୁ ସୁରାସାର ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ?
ଉ-
କିଶ୍ଵନ

(xii) କେଉଁ ଭୂତାଣୁଜନିତ ରୋଗର ନିରାକରଣ ଜୀବଘ୍ନଦ୍ୱାରା ହୋଇ ନଥାଏ ?
ଉ-
ସର୍ଦ୍ଦି ଏବଂ ଫ୍

(xiii) ଅଣୁଜୀବମାନେ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁକୁ କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମାଟିରେ ମିଶାଇଦିଅନ୍ତି ?
ଉ-
ଅପଘଟନ

(xiv) ରୋଗକାରକ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ବ୍ଯାଧ୍ଜାତକ

(xv) ହଇଜା, ସର୍ଦ୍ଦି, ହାଡ଼ଫୁଟି, ଯକ୍ଷ୍ମା ଇତ୍ୟାଦି କେଉଁ ପ୍ରକାର ରୋଗ ଅଟନ୍ତି ?
ଉ-
ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗ

(xvi) ମାଈ ଏନୋଫିଲିସ୍ ମଶା କେଉଁ ରୋଗର ବାହକ ?
ଉ-
ମ୍ୟାଲେରିଆ

(xvii) ମାଈ ଏଡ଼ିସ୍ ମଶା କେଉଁ ରୋଗର ବାହାକ ?
ଉ-
ଡେଙ୍ଗୁଜ୍ଵର

(xviii) ଗାଈଗୋରୁମାନଙ୍କ ଫାଟୁଆ ରୋଗ କାହାଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ଭୂତାଣୁ

(xix) ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କ ବୃଦ୍ଧିକୁ ହ୍ରାସ ବା ବନ୍ଦ କରିଥାଏ, ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ପରିରକ୍ଷକ

(xx) କ୍ଷୀରକୁ ପ୍ୟାକେଟ୍‌ରେ ପଠାଇବାପାଇଁ କେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଇଥାଏ ?
ଉ-
ପାଶ୍ଚରୀକରଣ

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Science Solutions Chapter 1 ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ପରିଚାଳନା Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Science Solutions Chapter 1 ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ପରିଚାଳନା

Question 1.
ନିମ୍ନରେ ଥ‌ିବା ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(ଭାସିବା, ଜଳ,.ଫସଲ, ପୋଷକ, ବୁଡ଼ିବା, ପ୍ରସ୍ତୁତି)
(କ) କୌଣସି ଏକ ପ୍ରକାର ଉଭିଦ ବହୁ ପରିମାଣରେ ଚାଷ କରିବାକୁ …………………… କୁହାଯାଏ
(ଖ)ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ ପୂର୍ବରୁ ମୃଭିକା …………………. ପ୍ରଥମ ପଦକ୍ଷେପ ଅଟେ ।
(ଗ) ନଷ୍ଟ ହୋଇଥିବା ମଞ୍ଜିଗୁଡ଼ିକ ପାଣି ଉପରେ ………………… କୁ ଲାଗେ ।
(ଘ) ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ପ୍ରଚୁର ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଏବଂ ………………… ସହ ପୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ……………. ଆବଶ୍ୟକ ।
ଉ-
(କ) ଫସଲ,
(ଖ) ପ୍ରସ୍ତୁତି,
(ଗ) ଭାସିବା,
(ଘ) ଜଳ, ପୋଷକ

Question 2.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବାଛି ମିଳାଅ ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(କ) ଖରିଫ୍ ଫସଲ	ଗୃହପାଳିତ ପଶୁ ଖାଦ୍ୟ
(ଖ) ରବି ଫସଲ	ଧାନ ଓ ମକା
(ଗ) ରାସାୟନିକ ସାର	ଗହମ, ବୁଟ ଓ ମଟର
(ଘ) ଜୈବିକ ସାର	ୟୁରିଆ ଏବଂ ସୁପର ଫସ୍‌ଫେଟ୍
	ପ୍ରାଣୀର ମଳ ଓ ଗୋବର, ମୂତ୍ର ଏବଂ ଉଭିଦ ଅବଶେଷ

 Answer:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(କ) ଖରିଫ୍ ଫସଲ	ଧାନ ଓ ମକା
(ଖ) ରବି ଫସଲ	ଗହମ, ବୁଟ ଓ ମଟର
(ଗ) ରାସାୟନିକ ସାର	ୟୁରିଆ ଏବଂ ସୁପର ଫସ୍‌ଫେଟ୍
(ଘ) ଜୈବିକ ସାର	ପ୍ରାଣୀର ମଳ ଓ ଗୋବର, ମୂତ୍ର ଏବଂ ଉଭିଦ ଅବଶେଷ

 

Question 3.
ପ୍ରତ୍ୟେକରୁ ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
(କ) ଖରିଫ୍ ଫସଲ
(ଖ) ରବି ଫସଲ
ଉ-
(କ) ଖରିଫ୍ ଫସଲ – ଧାନ, ମକା
(ଖ) ରବି ଫସଲ – ଗହମ, ବୁଟ

Question 4.
ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ସବୁଜ ସାର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
କଅଁଳ, କଞ୍ଚା, ସବୁଜ ଡାଳପତ୍ରକୁ ମାଟିରେ ମିଶାଇଲେ ଏହା ଅଣୁଜୀବଦ୍ୱାରା ପଚିସଢ଼ି ଯାଏ । ଏହି ପଚିଯାଇଥିବା ପଦାର୍ଥ (ଜୈବିକ ସାର)କୁ ସବୁଜ ସାର କୁହାଯାଏ ।

(ଖ) ‘କମ୍ବାଇନ୍’ ମେସିନର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ-
‘କମ୍ବାଇନ’ ମେସିନଦ୍ୱାରା ଉଭୟ ଧାନ କାଟିବା ଓ ଉଡ଼ାଇବା କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇପାରୁଛି ।

(ଗ) ଅମଳ ପରେ ମଞ୍ଜିକୁ ପବନରେ ଉଡ଼ାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ-
ଅମଳ ପରେ ଦାନାକୁ କୁଲା ବା ମେସିନ ସାହାଯ୍ୟରେ ଉଡ଼ାଇଲେ ଅଗାଡ଼ି ଅଲଗା ହୁଏ ଓ ପରିଷ୍କୃତ ମଞ୍ଜି ସଂଗୃହିତ ହୋଇଥାଏ ।

(ଘ) ଉତ୍ତମ ମଞ୍ଜି ବାଛିବ କିପରି ?
ଉ-
ଉତ୍ତମ ମଞ୍ଜିଗୁଡ଼ିକ ବାଛିବା ପାଇଁ ମଞ୍ଜିଗୁଡ଼ିକ ପାଣିରେ ପକାଯାଏ । ଫଳରେ ଏଗୁଡ଼ିକ ପାଣିରେ ବୁଡ଼ିଯାଏ । ସୁତରାଂ ଉତ୍ତମ ମଞ୍ଜି ବାଛିବାପାଇଁ ପାଣିରେ ଭସା ପଦ୍ଧତି ଏକ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଉପାୟ ଅଟେ ।

(ଙ) ବୁନ୍ଦା ଜଳସେଚନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-
ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନରେ ଜଳ ବୁନ୍ଦା ବୁନ୍ଦା ହୋଇ ଉଭିଦ ମୂଳରେ ପଡ଼ିଥାଏ ତାହାକୁ ବୁନ୍ଦା ଜଳସେଚନ କୁହାଯାଏ । ଅନବରତ ବା ଅଳ୍ପକିଛି ସମୟ ବ୍ୟବଧାନରେ ସରୁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ପାଇପଦ୍ବାରା ବୁନ୍ଦା ଜଳସେଚନ କରାଯାଏ ।

Question 5.
ସଂକ୍ଷେପରେ ନିଜ ଭାଷାରେ ଲେଖ ।
ଉ-
(କ) ମୃରିକା ପ୍ରସ୍ତୁତି, (ଖ) ମଞ୍ଜିବୁଣା, (ଗ) ତୃଣକ ଦମନ (ଘ) ଉଇନୋଇଙ୍ଗ୍
(କ) ମୃତ୍ତିକା ପ୍ରସ୍ତୁତି :
(a) ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାପାଇଁ ମାଟିକୁ ତଳ ଉପର କରି ଏହାକୁ ଫସଫସିଆ ଓ ହାଲୁକା କରି ଅନୁକୂଳ ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିବା କାର୍ଯ୍ୟକୁ ମୃତ୍ତିକା ପ୍ରସ୍ତୁତି କୁହାଯାଏ ।
(b) ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମାଟିରେ ଭୌତିକ, ରାସାୟନିକ ଓ ଜୈବିକ ଗୁଣରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ ।
(i) ଏହାଦ୍ଵାରା ଗଛର ଚେର ଅଧିକ ଗଭୀରକୁ ଯାଇପାରେ ଓ ସହଜରେ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରିପାରେ ।
(ii) ଜିଆ ଓ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କର ବୃଦ୍ଧିଘଟି ମାଟିକୁ ତଳ-ଉପର କରି ହାଲୁକା କରିବା ସହିତ ହ୍ୟୁମସ୍ ବୃଦ୍ଧିକରେ ।

(ଖ) ମଞ୍ଜିବୁଣା :
ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ମଞ୍ଜି ବୁଣା ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ।

• ମଞ୍ଜିଗୁଡ଼ିକ ଉନ୍ନତ ମାନର, ସୁସ୍ଥ ଓ ସଂକ୍ରମଣ ହେବା ଦରକାର ।
• ଏଗୁଡ଼ିକ ଅଧ‌ିକ ଅମଳକ୍ଷମ ହେବା ପାଇଁ ଓ ରୋଗମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ କବକ ମାରି ପ୍ରୟୋଗ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ମଞ୍ଜିଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍ ଗଭୀରତାରେ ବୁଣାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ଆଜିକାଲି ଟ୍ରାକ୍ଟରରେ ଖଞ୍ଜାଯାଇଥବା ଡ୍ରିଲିଙ୍ଗ ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା ମଞ୍ଜିବୁଣା କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପାରୁଛି । ଏହାଦ୍ୱାରା ମଞ୍ଜିଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ମାଟି ଘୋଡ଼ାଇ ହୋଇଯାଏ ଓ ପକ୍ଷୀମାନେ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଖାଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।

(ଗ) ତୃଣକ ଦମନ :
(a) ଜମିରେ ଫସଲ ସହିତ ଅନ୍ୟ କେତେକ ଅନାବଶ୍ୟକ ଉଦ୍ଭିଦ ଆପେ ଆପେ ବଢ଼ିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ଅନାବନା ଗଛକୁ ତୃଣକ କୁହାଯାଏ । ତୃଣକଗୁଡ଼ିକୁ ଜମିରୁ ନିର୍ମୂଳ କରିବାକୁ ତୃଣକ ଦମନ କୁହାଯାଏ ।
(b) ତୃଣକ ଦମନ କରାନଗଲେ ଏମାନେ ଜଳ, ପୋଷକ, ସ୍ଥାନ ଓ ଆଲୋକପାଇଁ ଫସଲ ସହିତ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରି ଅମଳରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ।
(c) ତୃଣକ ବଢ଼ୁଥ‌ିବା ଅବସ୍ଥାରେ ଏବଂ ଫୁଲ ଓ ମଞ୍ଜି ଧରିବା ପୂର୍ବରୁ ତୃଣକମାରୀ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ । ତୃଣକମାରୀକୁ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରାଯାଇ ସିଞ୍ଚନ ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ସିଞ୍ଚନ କରି ତୃଣକ ଦମନ କରାଯାଏ ।

(ଘ) ଉଇନୋଇଙ୍ଗ୍ :
(a) ଅମଳ ହୋଇଥ‌ିବା ଦାନାକୁ କୁଲା ବା ମେସିନ ସାହାଯ୍ୟରେ ଉଡ଼ାଇ ଅଗାଡ଼ି ଅଲଗା କରି ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ଉଇନୋଇଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।
(b) ଅମଳ ହୋଇଥ‌ିବା ଶସ୍ୟରେ ସାଧାରଣତଃ ରୁ 10% କୁଟା, କାଠି, ଧୁଷ ଅଗାଡ଼ି ଇତ୍ୟାଦି ମିଶି ରହିଥାଏ । କୁଲାରେ ଉଡ଼ାଇ ସଫା କରିବା ପଦ୍ଧତିରେ ଜଣେ ଲୋକ ଦ୍ବାରା ଦିନକୁ କୁଇଣ୍ଟାଲ ଶସ୍ୟ ସଫା ହୋଇଥାଏ ।
(c) ଉପରୋକ୍ତ ଉପାୟରେ ଅଧ‌ିକ ସମୟ ଓ ପରିଶ୍ରମ ଲାଗିବା ସହ ଶସ୍ୟ ମଧ୍ଯ ଭଲ ଭାବରେ ପରିଷ୍କାର ହୁଏ ନାହିଁ । ଏହି କାରଣରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ 2 ପ୍ରକାର ଶସ୍ୟ ସଫା କରିବା ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି;
ଯଥା-

• ହସ୍ତଚାଳିତ ପଙ୍ଖା [1 ଘଣ୍ଟାରେ 120 କି.ଗ୍ରା. ଧାନ]
• ଶକ୍ତିଚାଳିତ ପଙ୍ଖା [1 ଘଣ୍ଟାରେ 4 ରୁ 5 କୁଇଣ୍ଟାଲ ଧାନ]

Question 6.
ରାସାୟନିକ ସାର ଜୈବିକ ସାରଠାରୁ କିପରି ପୃଥକ୍ ?
ଉ-

• ସାର ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଦେହାବଶେଷରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁର ଅପଘଟନରୁ ଜମିରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ସାର ମୁଭିକାକୁ କୌଣସି ହ୍ୟୁମସ୍ ପ୍ରଦାନ କରୁନଥିବାବେଳେ ଜୈବିକ ସାର ମୃଭିକାକୁ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣର ହ୍ୟୁମସ୍ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ସାରରେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ଉଭିଦ ପୋଷକ (N, P, K.) ରହିଥ‌ିବାବେଳେ ଜୈବିକ ସାରରେ ଏହା ଅପେକ୍ଷାକୃତ କମ୍ ଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ସାରରେ ପୋଷକଗୁଡ଼ିକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁପାତରେ ଥ‌ିବାବେଳେ ଜୈବିକ ସାରରେ ପୋଷକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁପାତରେ ନଥାଏ ।
• ବାରମ୍ବାର ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରୟୋଗଦ୍ଵାରା ମୃତ୍ତିକାର ପ୍ରାକୃତିକ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ହ୍ରାସ ହୁଏ; କିନ୍ତୁ ଜୈବିକ ସାରଦ୍ୱାରା

Question 7.
ଜଳସେଚନ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ଜଳସେଚନର ଦୁଇଟି ପଦ୍ଧତି ବର୍ଣ୍ଣନ କର, ଯେଉଁଥରେ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ହୁଏ ।
ଉ-

• କୂପ, ନଳକୂପ, ପୋଖରୀ, ହ୍ରଦ, ନଦୀ, ଜଳଭଣ୍ଡାର ଏବଂ କେନାଲ ଇତ୍ୟାଦି ଜଳସେଚନର ଉତ୍ସ ଅଟନ୍ତି ।
• ପୁରାତନ ପଦ୍ଧତିରେ କୂପ, ନଦୀନାଳରୁ ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ମଣିଷ ଓ ଗୃହପାଳିତ ପଶୁମାନଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟରେ ଶସ୍ତାରେ ଜଳସେଚନ କରାଯାଉଥିଲା; କିନ୍ତୁ ଏହା ଏତେ ଫଳପ୍ରଦ ନଥ‌ିବାରୁ ଅଧୁନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଜଳସେଚନ ।

(A) ଛିଞ୍ଚା ପଦ୍ଧତି:

• ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଜଳ ପାଉ ନଥ‌ି ଅସମତଳ ସ୍ଥାନରେ ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଜଳସେଚନ କରାଯାଏ ।
• ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଜଳକୁ ପମ୍ପ, ମୁଖ୍ୟନାଳ, ଉପମୁଖ୍ୟନାଳ, ଶାଖାନାଳ, ଖାଡ଼ି ଓ ସେଚକ ମାଧ୍ୟମରେ ଫସଲକୁ କୃତ୍ରିମ ବର୍ଷାରୂପେ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଏ ।
• ମାଟି ବାଲିଆ ହୋଇଥିଲେ, ମୃତ୍ତିକା ସ୍ତର ଅତି ଅଗଭୀର ଥିଲେ, ଜମିକୁ ସମତୁଲ କରିବା ସମ୍ଭବ ହେଉନଥିଲେ, ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପରିମାଣର ସେଚଜଳ ମିଳୁ ନଥୁଲେ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଜଳସେଚନ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ଶୁଷ୍କଞ୍ଚଳରେ ମରୁଡ଼ି ସମୟରେ ଫସଲକୁ ଜୀବନ ରକ୍ଷାକାରୀ ଜଳସେଚନ ଦେବାପାଇଁ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ଉପଯୁକ୍ତ ଅଟେ ।
• ବିଶେଷକରି ଫଳ ବଗିଚା, ଚା’, କଫି, ଅଳେଇଚ ଆଦି ଅର୍ଥକରୀ ଫସଲ ପାଇଁ ଏକ ଉତ୍ତମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ ।

(B) ବୁନ୍ଦା ପଦ୍ଧତି :

• ଏହା ଏକ ଆଧୁନିକ ଜଳସେଚନ ପଦ୍ଧତି ।
• ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଜଳକୁ ପମ୍ପ, ଚାପ ନିୟନ୍ତ୍ରକ, ଛଣାଯନ୍ତ୍ର, ମୁଖ୍ୟନାଳ, ଉପମୁଖ୍ୟ ନାଳ, ଶାଖାନାଳ, ଉଦ୍‌ଗାରିଣୀ ନଳୀ ଏବଂ କପାଟି ଦେଇ ଗଛ ମୂଳକୁ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଏ ।
• ଜଳ ଅଭାବ ଏବଂ ଲବଣତା ସମସ୍ୟା ଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଜଳ ବୁନ୍ଦା ବୁନ୍ଦା ହୋଇ ଅନବରତ ବା ଅଳ୍ପ କିଛି ସମୟ ବ୍ୟବଧାନରେ ଗଛ ମୂଳରେ ସରୁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ପାଇପ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ପଡ଼ିଥାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରଣାଳୀଦ୍ଵାରା ଜଳ ଖର୍ଚ୍ଚ ବହୁତ କମ୍ ହୁଏ; କାରଣ କେବଳ ଗଛମୂଳକୁ କ୍ଷେତ୍ରଧାରଣ ସୀମା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆର୍ଦ୍ର କରାଯାଏ ଏବଂ ଗଛ ଗଛ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଫାଙ୍କା ଜାଗାକୁ ଓଦା କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ନଥାଏ ।

Question 8.
ବର୍ଷାଦିନେ ଗହମ ବୁଣିଲେ କ’ଣ ଅସୁବିଧା ହେବ, କାରଣ ସହ ବର୍ତ୍ତନ କର ।
ଉ-
ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଫସଲ ବିଭିନ୍ନ ପରିମାଣର ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିବାରୁ ଫସଲ ଅବସ୍ଥାକୁ ଦେଖ୍ ଆବଶ୍ୟକ ମୁତାବକ ଜଳସେଚନ କରାଯିବା ଉଚିତ ।

• ଗହମ ଏକ ରବି ଫସଲ ଅଟେ । ଏହି ଫସଲକୁ ସାଧାରଣତଃ ଅକ୍ଟୋବରରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଷ କରାଯାଏ; ଫଳରେ ଏଥପାଇଁ କମ୍ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ ।
• ବର୍ଷାଦିନେ ଗହମ ବୁଣିଲେ ଗହମ ଗଛମୂଳେ ଅଧିକ ପାଣି ଜମା ହୋଇଥାଏ । ଫଳରେ ଗଛ ମରିଯାଏ ।
• ଜମିରେ ପାଣି ଜମିଗଲେ ଗଛର ମୂଳ ଅମ୍ଳଜାନ ପାଇବାରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୁଏ ଓ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷତିକାରକ ଲବଣ ମାଟିରେ ଜଗିଯାଏ; ଫଳରେ ଗହମର ଉତ୍ପାଦନ କମିଯାଏ ।

Question 9.
ବାରମ୍ବାର ଫସଲ ଚାଷ କଲେ ଜମିର କି କ୍ଷତି ହୁଏ ?
ଉ-

• ବାରମ୍ବାର ଗୋଟିଏ ଜମିରେ ଫସଲ ଚାଷ କଲେ ମୃତ୍ତିକାରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କେତେକ ପୋଷକର ପରିମାଣ କମିଯାଏ ।
• ଜମିରେ ବାରମ୍ବାର ଫସଲ ଚାଷ କଲେ ଜମିରେ ସାର ପ୍ରୟୋଗ କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ତେଣୁ ଆବଶ୍ୟକତାଠାରୁ କମ୍ ବା ବେଶୀ ସାର ପ୍ରୟୋଗ ଦ୍ବାରା ଦୁର୍ବଳ ଗଛ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ସାର ପ୍ରୟୋଗ ଫଳରେ କେତେକ ଅଣୁଜୀବ ଓ ଜିଆ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯିବା ଫଳରେ ଜମି ତା’ର ଉର୍ବରତା ହରାଏ ।

ଉଦାହରଣ : ଗୋଟିଏ ଜମିରେ ଧାନଫସଲ କରିବାଦ୍ୱାରା ମାଟିରେ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ପୋଷକର ପରିମାଣ ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ ଓ ପରେ ଡାଲିଜାତୀୟ ଫସଲ କଲେ, ମାଟିରେ ଯବକ୍ଷାରଜାନର ଅଭାବ ପୂରଣ ହୋଇଥାଏ ।

Question 10.
ତୃଣକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ସେଗୁଡ଼ିକୁ କିପରି ଦମନ କରାଯାଏ ?
ଉ-
ତୃଣକ : ଜମିରେ ଫସଲ ସହିତ ଅନ୍ୟ କେତେକ ଅନାବଶ୍ୟକ ଉଭିଦ ଆପେ ଆପେ ବଢ଼ିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ଅନାବନା ଗଛକୁ ତୃଣକ କୁହାଯାଏ । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଫସଲ ସୃଷ୍ଟିରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି ।
ତୃଣକ ଦମନ : ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରି ତୃଣକଗୁଡ଼ିକୁ ଜମିରୁ ନିର୍ମୂଳ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ତୃଣକ ଦମନ କୁହାଯାଏ । କୃଷକ ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ତୃଣକ ଦମନ କରିଥାଏ । ମଞ୍ଜି ବୁଣିବା ପୂର୍ବରୁ ତୃଣକଗୁଡ଼ିକ ହଳଦ୍ଵାରା ଉପୁଡ଼ିଯା’ତ୍ତି ଓ ଶୁଖୂ ମାଟିରେ ମିଶିଯାଆନ୍ତି । ସାଧାରଣତଃ ହାତରେ ଉପାଡ଼ି ବା ଖୁରୁପି କିମ୍ବା ମଞ୍ଜି ଡ୍ରିଲଯନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା ବା ତୃଣକମାରୀ ବ୍ୟବହାର କରି ଫୁଲ ଓ ମଞ୍ଜି ଧରିବା ପୂର୍ବରୁ ତୃଣକଗୁଡ଼ିକୁ ଦମନ କରାଯାଏ ।

Question 11.
ଆଖୁ ଉତ୍ପାଦନର ଫ୍ଲୋ ଚାର୍ଟ ଦେଖାଇବା ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ସଗୁଡ଼ିକ କ୍ରମ ଅନୁସାରେ ସଜାଅ ।
ଉ-

Question 12.
ନିମ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ସୂତ୍ର ପ୍ରୟୋଗ କରି ଶବ୍ଦଖନ୍ଦା ପୂରଣ କର ।
ଉପରୁ ତଳକୁ
1. ଜମିକୁ ଚାଷ କରିବା
2. ଅଣୁଜୀବ ଦ୍ବାରା ପଚିସଢ଼ି ଯିବା

ବାମରୁ ଡାହାଣକୁ
1. ଜମିକୁ ପାଣି ମଡ଼ାଇବା
2. ଅନାବନା ଗଛକୁ ନିର୍ମୂଳ କରିବା

ତୁମ ପାଇଁ କାମ ଓ ପ୍ରକଳ୍ପ :
1. ମାଟିରେ କିଛି ମଞ୍ଜି ବୁଣି ବୁନ୍ଦା ଜଳସେଚନ ପଦ୍ଧତି ଅନୁଯାୟୀ ସେଗୁଡ଼ିକ ସଜାଅ ଓ ପ୍ରତିଦିନ ନିରୀକ୍ଷଣ କର ।
(କ) ତୁମେ ଭାବୁଛ କି ଏହାଦ୍ଵାରା ଜଳ ସଞ୍ଚୟ ହୋଇପାରୁଛି ?
(ଖ) ମଞ୍ଜିରେ କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଉଛି ଲକ୍ଷ୍ୟ କର ।
2. ବିଭିନ୍ନ କିସମର ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କର ଏବଂ ତାକୁ ଛୋଟ ମୁଣିରେ ରଖ । ଏହି ମୁଣିଗୁଡ଼ିକୁ ହର୍ବାରିୟମ ଫାଇଲରେ ନାମ ଲେଖ୍ ରଖ !
3. ଜମିର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଅନୁଯାୟୀ ବିହନ ଓ ସାରର ପ୍ରୟୋଗ ପରିମାଣ ହିସାବ କର ।
4. ନୂଆ ନୂଆ କୃଷି ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ଛବି ସଂଗ୍ରହ କର; ତା’ର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ୍ ଏକ ଫାଇଲରେ ରଖ ।
5. ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରସ୍ତୁତି – ତୁମ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପାଖରେ ଥିବା ଏକ କୃଷି ଫାର୍ମ, ନର୍ସରୀ, ବଗିଚା କିମ୍ବା ଚାଷ ଜମିକୁ ଯାଇ
(କ) ମଞ୍ଜି ମନୋନୟନର ଗୁରୁତ୍ଵ
(ଗ) ଉଦ୍ଭିଦ ଉପରେ ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ଗରମ ଓ ଅତ୍ୟଧିକ ଥଣ୍ଡା ଜଳବାୟୁର ପ୍ରଭାବ
(ଘ) ଉଦ୍ଭିଦ ଉପରେ ଧାରାବାହିକ ବର୍ଷାର ପ୍ରଭାବ
(ଙ) ରାସାୟନିକ ସାର ଖତ ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କର ।
ଉ-
ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଅଭିଭାବକ/ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟ ନେଇ ଏଗୁଡ଼ିକ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶ୍ନେ। ଭର

1. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଖାଦ୍ୟରୁ ମିଳୁଥିବା ଶକ୍ତିକୁ ଜୀବ …………… ପାଇଁ ଉପଯୋଗ କରେ ।
(ii) ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ……………….. – ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲୋକମାନେ ଯାଯାବର ଭାବେ ଜୀବନଯାପନ କରୁଥିଲେ ।
(iii) କୌଣସି ପ୍ରକାର ଗୋଟିଏ ଉଦ୍ଭଦ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଅଧିକ ମାତ୍ରାରେ ଚାଷ କରିବାକୁ ………………… କୁହାଯାଏ ।
(iv) ବର୍ଷାଦିନେ ଚାଷ କରାଯାଉଥିବା ଫସଲକୁ …………………. କୁହାଯାଏ ।
(v) ଶୀତଦିନେ ଚାଷ କରାଯାଉଥିବା ଫସଲକୁ ………………… କୁହାଯାଏ ।
(vi) ଖରିଫ୍ ଫସଲକୁ ସାଧାରଣତଃ ………………… ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଷ କରାଯାଏ ।
(vii) ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ପୂର୍ବରୁ ………………… ହେଉଛି ପ୍ରାଥମିକ ସୋପାନ ।
(viii) ……………. ଏବଂ ………… କୃଷକର ବନ୍ଧୁ ଅଟନ୍ତି ।
(ix) ମୃତ୍ତିକାକୁ ତଳ-ଉପର କରିବା ଏବଂ ହାଲୁକା କରିବା ପଦ୍ଧତିକୁ ………………… କୁହାଯାଏ ।
(x) ହଳ ସମୟରେ ବାହାରି ପଡ଼ିଥିବା ବଡ଼ ମାଟିଖଣ୍ଡକୁ ……………………. କୁହାଯାଏ ।
(xi) ମଞ୍ଜି ବୁଣିବା ପୂର୍ବରୁ ମାଟିର ……………… ଠିକ୍ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(xii) ବହୁ ପୁରାତନ କାଳରୁ ଜମି କର୍ଷଣ, ସାର ବୁଣିବା ଏବଂ ଅନାବନା ଘାସ ଦମନ ପାଇଁ ……………………. ଠିକ୍ ଥ‌ିବା ଆବଶ୍ୟକ
(xiii) ଲଙ୍ଗଳରେ ଥିବା ତ୍ରିଭୁଜାକୃତି ଲୁହା ପ୍ଲେଟ୍‌କୁ ………………… କୁହାଯାଏ ।
(xiv) ଲଙ୍ଗଳର ଲମ୍ବା ଅଂଶଟିକୁ ……………….. କୁହାଯାଏ ।
(xv) ଲଙ୍ଗଳର ହାତରେ ଧରାଯାଉଥ‌ିବା ଅଂଶକୁ ……………………. କୁହାଯାଏ ।
(xvi) ନଷ୍ଟ ହୋଇଥିବା ବିହନଠାରୁ ଭଲ ବିହନ ଅଲଗା କରିବାପାଇଁ ……………… ପଦ୍ଧତି ଏକ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଉପାୟ ।
(xvii) ପାରମ୍ପରିକ ପଦ୍ଧତିରେ ମଞ୍ଜି ବୁଣିବାପାଇଁ ……………………. ସଦୃଶ ଏବଂ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା |
(xviii) ଆଜିକାଲି ଟ୍ରାକ୍ଟରରେ ଖଞ୍ଜାଯାଇଥିବା ……………………….. ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା ମଞ୍ଜିବୁଣା କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପାରୁଛି
(xix) ମୃଭିକାରେ ଗଛ ହୃଷ୍ଟପୁଷ୍ଟ ହୋଇ ବଢ଼ିବାପାଇଁ ଯେଉଁ ପୋଷକ ଅତିରିକ୍ତଭାବେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ ତାହାକୁ …………………….. କୁହାଯାଏ ।
(xx) ………………… ଦ୍ଵାରା ମୃତ୍ତିକାରେ ପୋଷକ ପଦାର୍ଥ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ ।

Answers:
(i) ଶାରୀରିକ କ୍ରିୟା
(ii) 10 ହଜାର
(iii) ଅକ୍ଟୋବରରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ
(iv) ଖରିଫ୍ ଫସଲ
(y) ରବି ଫସଲ
(vi) ଜୁରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର
(vii) ମୂରିକା ପ୍ରସ୍ତୁତି
(viii) ଜିଆ, ଅଣୁଜୀବ
(ix) ବତର
(x) ମାଟିଟେଳା
(xiii) ଲଙ୍ଗଳ ମୁଣ୍ଡା
(xvi) ପାଣିରେ ଭସା
(xi) ବତର
(xii) ହଳ ଲଙ୍ଗଳ
(xiv) ଈଷ
(xv) କଣ୍ଟି
(xvii) କାହାଳୀ
(xviii) ଡ୍ରିଲିଙ୍ଗ
(xix) ଖତ ଓ ସାର
(xx) ଫସଲ ପର୍ଯ୍ୟାୟ

2. ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଶିମ୍ବ, ମଟର ଇତ୍ୟାଦି ଛୁଇଁ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭଦର ଚେରରେ ଥିବା ଗ୍ରନ୍ଥିକା ବା ଗଣ୍ଠିରେ ……………………. ବୀଜାଣୁ ରହିଥା’ନ୍ତି । (ସ୍ପାଇରୋଗାଇରା, ରାଇଜୋବିୟମ, ୟୁଲୋଥିକ୍‌ସ, ଇଷ୍ଟ)
(ii) ରାସାୟନିକ ସାର ମୃତ୍ତିକାକୁ କୌଣସି ………………. ଦେଇ ନଥାଏ । ( ଲବଣ, ପୋଷକ, ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ, ହ୍ୟୁମସ୍)
(iii) ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦର ଆବର୍ଜନା …………………… ଦ୍ଵାରା ପଚିସଢ଼ି ଯାଏ । ( ଅଣୁଜୀବ, ଶୈବାଳ, କବକ, ଆଦିପ୍ରାଣୀ)
(iv) ଆବଶ୍ୟକତାଠାରୁ ବେଶି ବା କମ୍ ସାର ପ୍ରୟୋଗ ………………….. ଗଛ ସୃଷ୍ଟିକରେ । (ସବଳ, ଦୁର୍ବଳ, ସିଧା, ବଙ୍କା)
(v) ଉଦ୍ଭିଦ ଦେହରେ ……………… ଭାଗ ଜଳ ରହିଥାଏ ।
(60, 70, 80, 90)
(vi) ଜମିର ଆର୍ଦ୍ରତା ରକ୍ଷା …………….. ଦ୍ଵାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । (ଜଳସେଚନ, ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରୟୋଗ, ଖତସାର ପ୍ରୟୋଗ, କର୍ଷଣ )
(vii) ବାଲିଆ ଜମିପାଇଁ ଆଧୁନିକ ଜଳସେଚନ ପଦ୍ଧତି ………………… ଅବଲମ୍ବନ କରାଯା ଏ (ବୁନ୍ଦା ପଦ୍ଧତି, ଛିଞ୍ଚା ପଦ୍ଧତି, ସିଆର ପଦ୍ଧତି, ପଟାଳୀ ପଦ୍ଧତି)
(viii) ବୁନ୍ଦା ପଦ୍ଧତିରେ ଜଳସେଚନର ଅନ୍ୟ ନାମ ………………… ପଦ୍ଧତି ଅଟେ । (ସ୍ପ୍ରିଙ୍କଲ୍‌ର, ଡ୍ରିପ୍ ଜଳସେଚନ, ବେସିନ୍, ଫ୍ରିଡ଼ିଙ୍ଗ)
(ix) ଧାନ କାଟିବା ଓ ଉଡ଼ାଇବା କାର୍ଯ୍ୟ ……………………. ମେସିନ୍‌ଦ୍ବାରା କରାଯାଇପାରୁଛି । (ତେଣ୍ଡା, ଶଗଡ଼ି, କମ୍ବାଇନ୍, ରହଟ)
(x) ଅବଲମ୍ବନ କରାଯା ଏ …………………… ଭିଟାମିନ୍ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥାଏ । (A, B, C, D)

Answers:
(i) ରାଇଜୋବିୟମ
(ii) ହ୍ୟୁମସ୍
(iii) ଅଣୁଜୀବ
(iv) ଦୁର୍ବଳ
(v) 90
(vi) ଜଳସେଚନ
(vii) ଛିଞ୍ଚା ପଦ୍ଧତି
(viii) ଡ୍ରିପ୍
(ix) କମ୍ବା ଇନ୍
(x) D

3. ବାମ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ବରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ବର୍ଷାଦିନ ଚାଷ : ଖରିଫ୍ ଫସଲ :: ଶୀତଦିନ ଚାଷ : …………………… ।
(ii) ସୋରିଷ : ରବି ଫସଲ :: ଚିନାବାଦାମ : ………………………… ।
(iii) କପା : ରାଶି :: ଜୁନ୍‌ରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର : ……………………….. ।
(iv) ଲଙ୍ଗଳ : ମୃତ୍ତିକା ପ୍ରସ୍ତୁତି :: ଡ୍ରିଲିଙ୍ଗ ଯନ୍ତ୍ର : …………………………. ।
(v) ଅଜୈବ ଲବଣ : ରାସାୟନିକ ସାର :: ପ୍ରାକୃତିକ ପଦାର୍ଥ : ……………………… ।
(vi) ଜମିରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ : ଖତ :: କାରଖାନାରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ : ……………………… ।
(vii) ମୃତ୍ତିକାକୁ ହ୍ୟୁମସ୍ ଦିଏ : ଖତ :: ମୃତ୍ତିକାକୁ ହ୍ୟୁମସ୍ ଦିଏ ନାହିଁ : ……………………… ।
(viii) ବାଲିଆ ଜମି : ଛିଞ୍ଚା ପଦ୍ଧତି :: ଜଳ ଅଭାବ ଅଞ୍ଚଳ : ……………………… ।
(ix) ବୁନ୍ଦା ପଦ୍ଧତି : ଫଳଗଛ :: ଛିଞ୍ଚା ପଦ୍ଧତି : ……………………… ।
(x) ଧାନ କାଟିବା ଓ ଉଡ଼ାଇବା : କମ୍ବାଇନ :: ଅଗାଡ଼ି ଉଡ଼ାଇବା : ……………………… ।

Answers:
(i) ରବି ଫସଲ
(ii) ଖରିଫ୍ ଫସଲ
(iii) ଅକ୍ଟୋବରରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ ମଞ୍ଜିବୁଣା
(iv) ମଞ୍ଜିବୁଣା
(v) ଖତ
(vi) ରାସାୟନିକ ସାର
(vii) ରାସାୟନିକ ସାର
(viii) ବୁନ୍ଦା ପଦ୍ଧତି
(ix) ଚା’, କଫି, ଅଳେଇଚ
(x) ଉଇନୋଇଙ୍ଗ

4. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥ‌ିବା ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥ‌ିବା ଉପଯୁକ୍ତ ପଦସହ ମିଳାଅ ।
କ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(i) ଭିଟାମିନ୍ – D
(ii) ସିଲେ
(iii) 2-4.D
(iv) ଉଇନୋଇଙ୍ଗ୍
(v) କମ୍ବାଇନ୍
(vi) 86
(vii) ବୈଶାଖୀ
(viii) ବୁନ୍ଦା ପଦ୍ଧତି
(ix) ଛିଞ୍ଚା ପଦ୍ଧତି
(x) N.P.K.

କ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(ii) ଅଗାଡ଼ି ଅଲଗା କରିବା
(iii) ଅମଳ ଉତ୍ସବ
(iv) ଅସମତଳ ସ୍ଥାନ
(v) ଗୋଲାକାର ଉଚ୍ଚ କୋଠାଘର
(vi) ରାସାୟନିକ ସାର
(vii) ଧାନ କାଟିବା ଓ ଉଡ଼ାଇବା
(viii) ମାଛ
(ix) ତୃଣକମାରୀ
(x) ଜଳ ଅଭାବ ଥ‌ିବା ଅଞ୍ଚଳ

Answers:
(i) (viii)
(ii) (v)
(iii) (ix)
(iv) (ii)
(v) (vii)
(vi) (i)
(vii) (iii)
(viii) (x)
(ix) (iv)
(x) (vi)

5. କେବଳ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(i)କେବେ ଲୋକମାନେ ଯାଯାବର ଭାବେ ଜୀବନଯାପନ କରୁଥିଲେ ?
ଉ-
10 ହଜାର ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ

(ii) ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାର ଉଭିଦକୁ ଗୋଟିଏ ଜମିରେ ଅଧୂକ ମାତ୍ରାରେ ଚାଷ କରିବାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ଫସଲ

(iii) ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଫସଲଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
ଉ-
ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ, ପନିପରିବା ଓ ଫଳ

(iv) ଦୁଇଟି ଉନ୍ନତ କିସମର କୃଷି ପ୍ରଣାଳୀର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ଖରିଫ୍ ଫସଲ ଓ ରବି ଫସଲ

(v) ବର୍ଷାଦିନେ ଚାଷ ହେଉଥିବା ଫସଲ କେଉଁ ନାମରେ ନାମିତ ?
ଉ-
ଖରିଫ୍ ଫସଲ

(vi) ଶୀତଦିନେ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା ଫସଲ କେଉଁ ନାମରେ ନାମିତ ?
ଉ-
ରବି ଫସଲ

(vii) କେଉଁ ମାସରେ ଖରିଫ୍ ଫସଲ ଚାଷ କରାଯାଏ ?
ଉ-
ଜୁରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର

(viii) କେଉଁ ମାସରେ ରବି ଫସଲ ଚାଷ କରାଯାଏ ?
ଉ-
ଅକ୍ଟୋବରରୁ ମର୍ଚ୍ଚ

(ix) ଖରିଫ୍ ଫସଲର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ-
ଧାନ ଓ ମକା

(x) ରବି ଫସଲର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ-
ଗହମ ଓ ବୁଟ

(xi) ଖାଦ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନପାଇଁ କୃଷକ ଯେଉଁ ପନ୍ଥା ଅବଲମ୍ବନ କରେ ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
କୃଷି ପ୍ରଣାଳୀ

(xii) ହାଲୁକା ମୃତ୍ତିକା କାହାର ବୃଦ୍ଧିରେ ସହାୟକ ହୁଅନ୍ତି ?
ଉ-
ଜିଆ ଓ ଅଣୁଜୀବ

(xiii) ମୃତ୍ତିକାକୁ ତଳ-ଉପର ଓ ହାଲୁକା କରିବାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ଚାଷ ବା ହଳ

(xiv) ମାଟିଟେଳାକୁ କାହାଦ୍ଵାରା ଗୁଣ୍ଡ କରାଯାଏ ?
ଉ-
ମାଇ

(xv) ହଳ ସମୟରେ ବାହାରୁଥିବା ବଡ଼ ମାଟି ଖଣ୍ଡକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ମାଟି ଟେଳା

(xvi) ମଞ୍ଜି ବୁଣିବା ପୂର୍ବରୁ ମାଟିର କ’ଣ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ?
ଉ-
ବତର

(xvii) ଲଙ୍ଗଳର ଲମ୍ବା ଅଂଶକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ଈଷ

(xviii) ଲଙ୍ଗଳର ହାତରେ ଧରାଯାଉଥ‌ିବା ଅଂଶକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
କଣ୍ଟି

(xix) ଟ୍ରାକ୍ଟରରେ କେଉଁ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାରଦ୍ଵାରା, ମଞ୍ଜିବୁଣା କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପାରୁଛି ?
ଉ-
ଡ୍ରିଲିଙ୍ଗ୍ ଯନ୍ତ୍ର

(xx) ଧାନଭଳି ବିହନକୁ କେଉଁଠାରେ ବୁଣି ଖୁବ୍‌ଶୀଘ୍ର ଉତରାଯାଏ ?
ଉ-
ନର୍ସରୀ

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Solutions Algebra Chapter 9 ଚଳନ Ex 9(b) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Maths Solutions Algebra Chapter 9 ଚଳନ Ex 9(b)

Question 1.
ନିମ୍ନ ଚଳରାଶିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କେଉଁଟି ସଳଖ ଚଳନ ଓ କେଉଁଟି ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ?
(i) କମଳା ସଂଖ୍ୟା x ଓ ତାହାର ମୂଲ୍ୟ y ଟଙ୍କା ।
(ii) ପାରିଶ୍ରମିକ x ଟଙ୍କା ଓ ଶ୍ରମ ସମୟ y ଦିନ ।
(iii) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦୂରତା ଅତିକ୍ରମ କରିବା ସମୟ x ଘଣ୍ଟା ଓ ବେଗ y କି.ମି. ପ୍ରତି ଘଣ୍ଟା ।
(iv) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାମ ସମ୍ପନ୍ନ କରୁଥିବା ଶ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା x ଓ ଶ୍ରମ ସମୟ y ଘଣ୍ଟା ।
(v) ସମାନ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ଆୟତାକାରକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ x ମି. ଓ ପ୍ରସ୍ଥ Y ମି. ।
(vi) ଗୋଟିଏ ଘର ରଙ୍ଗ କରିବାପାଇଁ ଶ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା
(vii) ଗୋଟିଏ ମହମବତି ଦୈନିକ x ଘଣ୍ଟା ଜଳିଲେ y ଦିନ ଯାଏ ।
Solution:
(i), (ii) ସଳଖ ଚଳନ ।
(iii), (iv), (v), (vi), (vii) – ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନ |

Question 2.
ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟ ସମାପନ ପାଇଁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକ ପୂରଣ କର ।

Solution:

ସୂଚନା :
ଲଶ୍ୟକର, ଚଳନର ଧଦ୍ବାଜ [K = x × y = 20 × 6 = 120]
ତେଣୁ ତୃତୀୟ ଧାଡ଼ିର ସମସ୍ତ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ 120 ଦ୍ୱାରା ପୂରଣ ହେବ । x ଓ y ଚଳରାଶିଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଦ୍ଵାରା 120 କୁ ଭାଗକଲେ, ଅନ୍ୟଟି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିହେବ ।

Question 3.
ଦତ୍ତ ସାରଣୀମାନଙ୍କରୁ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?

Solution:
(i) ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନ
(ii) ସଳଖ ଚଳନ
(iii) ସଳଖ ଚଳନ
(iv) ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନ

Question 4.
ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀଗୃହରେ 30 ଜଣ ଛାତ୍ର ବସିଲେ ଜଣପିଛା 4 ବର୍ଗମିଟର ସ୍ଥାନ ମିଳେ । ଯଦି ସେହି ଶ୍ରେଣୀରେ ଆଉ 15 ଜଣ ଛାତ୍ର ନାମ ଲେଖାଇଥା’ନ୍ତି; ତେବେ ଜଣପିଛା କେତେ ବର୍ଗମିଟର ସ୍ଥାନ କମିଯିବ ?
Solution:
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ

ଏଠାରେ ଛାତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ବସିବା ସ୍ଥାନ, ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
∴ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ସୂତ୍ରାନୁଯାୟୀ x₁ y₁ = x₂y₂
⇒ 30 × 4 = 45 × y₂ ⇒ y₂ = \(\frac { 120 }{ 45 }\) = \(\frac { 8 }{ 3 }\) ବର୍ଗମିଟର
କମିଯାଇଥିବା ସ୍ଥାନର ପରିମାଣ = 4 – \(\frac { 8 }{ 3 }\) = \(\frac { 12 – 8 }{ 3 }\) ବ.ମି. = \(\frac { 4 }{ 3 }\) ବ.ମି. = 1\(\frac { 1 }{ 3 }\) ବର୍ଗମିଟର
∴ ଜଣପିଛା 1\(\frac { 1 }{ 3 }\) ବର୍ଗମିଟର ସ୍ଥାନ କମିଯିବ ।

Question 5.
ଗୋଟିଏ ସ୍କୁଲ୍‌ଘର ରଙ୍ଗ କରିବାପାଇଁ 6 ଜଣ ଶ୍ରମିକ 15 ଦିନ ନିଅନ୍ତି; ତେବେ କାମଟି 5 ଦିନରେ ଶେଷ କରିବାପାଇଁ କେତେ ଅଧ୍ଵ ଶ୍ରମିକ ଆବଶ୍ୟକ ?
Solution:
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ଶ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା ଓ ଶେଷ କରିବା ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
∴ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ସୂତ୍ରାନୁଯାୟୀ x₁ y₁ = x₂y₂
⇒ 6 × 15 = x₂ × 5 ⇒ 5x₂ = 90 ⇒ x₂ = \(\frac { 90 }{ 5 }\) = 18
କାମଟିକୁ ଶେଷ କରିବାପାଇଁ 18 ଜଣ ଶ୍ରମିକ ଆବଶ୍ୟକ । କିନ୍ତୁ 6 ଜଣ ଶ୍ରମିକ ଆଗରୁ ଅଛନ୍ତି ।
ତେଣୁ ଆବଶ୍ୟକ ଅଧ‌ିକ ଶ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା = 18 – 6 = 12 ଜଣ ।
କାମଟି 5 ଦିନରେ ଶେଷ କରିବାପାଇଁ 12 ଜଣ ଅଧ୍ବକ ଶ୍ରମିକ ଆବଶ୍ୟକ ।

Question 6.
ଅଂଶୁମାନର ଜନ୍ମଦିନରେ ତାହାର 6 ଜଣ ସାଙ୍ଗ ଆସିଥିଲେ । ପ୍ରତି ସାଙ୍ଗ ପାଇଁ 10ଟି ଲେଖାଏଁ ଚକୋଲେଟ୍‌ର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା । କିନ୍ତୁ ତା’ର ଆଉ 4 ଜଣ ଅଧ୍ଵ ସାଙ୍ଗ ଆସି ପହଞ୍ଚିଲେ; ତେବେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କେତୋଟି କରି ଚକୋଲେଟ୍ ପାଇବେ ?
Solution:
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ଏଠାରେ ପିଲା ସଂଖ୍ୟା ଓ ଆସିଥିବା ଚକୋଲେଟ୍ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
∴ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ସୂତ୍ରାନୁଯାୟୀ x₁ y₁ = x₂y₂
⇒ 6 × 10 = 10y₂ ⇒ y₂ = \(\frac{10 \times 6}{10}\) = 6
∴ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଟି କରି ଚକୋଲେଟ୍ ପାଇବେ ।

Question 7.
ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟର ଅର୍ଦ୍ଧେକକୁ 12 ଜଣ ଶ୍ରମିକ 15 ଦିନରେ ଶେଷ କରନ୍ତି । ସେହି କାମଟିକୁ 30 ଜଣ ଶ୍ରମିକ କେତେ ସମୟରେ ଶେଷକରିବେ ?
Solution:
ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟର ଅର୍ଦ୍ଧେକକୁ 12 ଜଣ ଶ୍ରମିକ 15 ଦିନ ନିଅନ୍ତି ।
ତେବେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟକୁ 12 ଜଣ ଶ୍ରମିକ 15 × 2 = 30 ଦିନରେ ଶେଷକରିବେ ।
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ଏଠାରେ ଶ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସରିବାର ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
∴ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ସୂତ୍ରାନୁଯାୟୀ x₁ y₁ = x₂y₂
⇒ 12 × 30 = 30 × y₂ ⇒ y₂ = \(\frac{12 \times 30}{30}\) = 12
∴ କାମଟିକୁ 30 ଜଣ ଶ୍ରମିକ 12 ଦିନରେ ଶେଷକରିବେ ।

Question 8.
ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣ ବୁନ୍ଦିରେ 50 ପଇସା ମୂଲ୍ୟର 100ଟି ମିଠାଇ ତିଆରି ହୁଏ; ତେବେ ସେହି ବୁନ୍ଦାରେ ଦୁଇଟଙ୍କା ମୂଲ୍ୟର କେତୋଟି ମିଠାଇ ତିଆରି ହେବ ?
Solution:
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ଏଠାରେ ଶ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସରିବାର ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
∴ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ସୂତ୍ରାନୁଯାୟୀ x₁ y₁ = x₂y₂
⇒ \(\frac{1}{2}\) × 100 = 2.y₂ ⇒ 50 = 2y₂ ⇒ y₂ = \(\frac{50}{2}\) = 25
∴ ସେହି ବୁନ୍ଦିରେ ଦୁଇଟଙ୍କା ମୂଲ୍ୟର 25ଟି ମିଠାଇ ତିଆରି ହେବ ।

Question 9.
ସମାନ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ତିନୋଟି ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଯଥାକ୍ରମେ 24, 12 ଓ 8 ମିଟର ହେଲେ,
(i) ସେମାନଙ୍କର ଅନ୍ୟ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସ୍ଥିର କର ।
(ii) ଆୟତକ୍ଷେତ୍ର ତିନୋଟିର ପ୍ରସ୍ଥମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ ସ୍ଥିର କର । ପ୍ରଥମ ପ୍ରଶ୍ନର ଏକାଧିକ ଉତ୍ତର ସମ୍ଭବ କି ? ଯଦି ସମ୍ଭବ, କାହିଁକି ?
Solution:
(i) ମନେକର ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରତ୍ରୟର ଅନ୍ୟ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଯଥାକ୍ରମେ a, b ଓ ୯ ମିଟର ।
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ଏଠାରେ ଶ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସରିବାର ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
∴ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ସୂତ୍ରାନୁଯାୟୀ x₁ y₁ = x₂y₂ = z₁z₂ ⇒ 24 . a = 12 . b = 8 . c
ଦରମାନ 24 a = 12b ⇒ \(\frac { a }{ b }\) = \(\frac { 12 }{ 24 }\) = \(\frac { 1 }{ 2 }\) …(i)
ପ୍ରଥମ 12b = 8c ⇒ \(\frac { b }{ c }\) = \(\frac { 8 }{ 12 }\) = \(\frac { 2 }{ 3 }\) …(ii)
∴ Eqⁿ. (i) ଓ Eqⁿ. (ii) ରୁ ପାଇଲେ, a = 1, b = 2, c = 3
∴ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ର ତିନୋଟିର ଅନ୍ୟ ବାହୂତ୍ରୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପାଇଲେ1 ମି. 2 ମି. ଓ 3 ମି. |

(ii) ଆୟତକ୍ଷେତ୍ର ତିନୋଟିର ବାହୂତ୍ରୟର ପାଇଲେ 1 ମି. 2 ମି. ଓ 3 ମି. |
∴ ସେମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ 1 : 2 : 3 ହେବ ।
ପ୍ରଥମ ପ୍ରଶ୍ନ ବା (i)ର ଏକାଧିକ ଉତ୍ତର ସମ୍ଭବ, କାରଣ ଦୈର୍ଘ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ନେଲେ ଉତ୍ତରଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ହେବ ।

Question 10.
ଗୋଟିଏ ବନ୍ୟା ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳରେ 120 ଜଣ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ୨ ଦିନର ଚୁଡ଼ା ଓ ଗୁଡ଼ର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା । ସେଠାକୁ ଆଶ୍ରୟ ନେବାପାଇଁ 180 ଜଣ ଲୋକ ଆସିଲେ । ସେହି ଖାଦ୍ୟ ସେମାନଙ୍କର କେତେ ଦିନ ଯିବ ?
Solution:
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ଏଠାରେ ଶ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସରିବାର ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
ତେଣୁ ତ୍ପତିଲୋମା ଭଲନ ସତ ଅନୁଯାୟୀ x₁ y₁ = x₂y₂ ⇒ 120 × 9 = 180 × y₂ ⇒ y₂ = \(\frac{12 0\times 9}{180}\) = 6
∴ ସେହି ଖାଦ୍ୟ ସେମାନଙ୍କର 6 ଦିନ ଯିବ ।

Question 11.
ରବି ସାଇକେଲ୍‌ରେ 10 କି.ମି. ପ୍ରତି ଘଣ୍ଟା ବେଗରେ ଯାଇ ସ୍କୁଲରେ 12 ମିନିଟ୍‌ରେ ପହଞ୍ଚେ ! ସେ ତାହାର ଘଣ୍ଟାପ୍ରତି ବେଗ ଆଉ 2 କି.ମି. ବଢ଼ାଇଲେ ସ୍କୁଲ୍‌ରେ କେତେ ସମୟରେ ପହଞ୍ଚିବ ? ଘରଠାରୁ ତାହାର ସ୍କୁଲ୍ କେତେ ବାଟ ?
Solution:
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ଏଠାରେ ଘଣ୍ଟାପ୍ରତି ବେଗ ଓ ସମୟ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନ ସୂତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ x₁ y₁ = x₂y₂
⇒ 10 × \(\frac { 12 }{ 60 }\) = 12 × y₂ ⇒ 2 = 12y₂ ⇒ y₂ = \(\frac { 2 }{ 12 }\) = \(\frac { 1 }{ 6 }\) ଣଣ ଦା 10 ମିନିଟ୍
∴ଏଠାରେ ଚଳନର ଧ୍ରୁବାଙ୍କ xy = ଘରଠାରୁ ସ୍କୁଲର ଦୂରତା
∴ ରବି 10 ମିନିଟ୍‌ରେ ଘରେ ପହଞ୍ଚିବ ଓ ଘରଠାରୁ ତାହାର ସ୍କୁଲର ଦୂରତା 2 କି.ମି. ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Solutions Geometry Chapter 4 ଅଙ୍କନ Ex 4(e) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Maths Solutions Geometry Chapter 4 ଅଙ୍କନ Ex 4(e)

Question 1.
ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜ ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରି AB = 4 ସେ.ମି., BC = 3 ସେ.ମି., AD = 2.5 ସେ.ମି., CD = 3 ସେ.ମି. ଓ BD = 4 ସେ.ମି |
Solution:

(i) △ABD ଅଙ୍କନ କରି, ମାଦ୍ରାର AB = 4 ସେ.ମି., AD = 2.5 ସେ.ମି. ଏବଂ BD = 4 ସେ.ମି. |
(ii) D ଓ B ଉଭୟକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି 3 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ବିଶିଷ୍ଟ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରିକି ଚାପଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦକରିବେ । ଛେଦବିନ୍ଦୁର ନାମ C ଦିଅ ।
(iii) \(\overline{\mathrm{CD}})\) ଏବଂ \(\overline{\mathrm{BC}})\) ଅଙ୍କନ କରି ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କର ।

Question 2.
ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜ ଅଙ୍କନ କର, ଯାହାର AB = BC = 5.5 ସେ.ମି., CD = 4 ସେ.ମି., AD 6.3 ସେ.ମି. ଏବଂ AC = 9.4 ସେ.ମି. । ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ଅଙ୍କନ କରି BD ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:
(i) △ABC ଅଙ୍କନ କର, ଯାହାର AB = 5.5 ସେ.ମି., BC = 5.5 ସେ.ମି. ଏବଂ AC = 9.4 ସେ.ମି. ।
(ii) A ଓ Cକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ଯଥାକ୍ରମେ 6.3 ସେ.ମି. ଏବଂ 4 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ବିଶିଷ୍ଟ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର ଯେପରିକି ଚାପଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦ କରିବେ । ଛେଦବିନ୍ଦୁର ନାମ D ଦିଅ ।

(iii) D, Aକୁ ଏବଂ D, Cକୁ ଯୋଗକରି ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କର ।
(iv) B, Dକୁ ଯୋଗକରି BD ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପ ।

Question 3.
ଗୋଟିଏ ରମ୍ବସ୍ ଅଙ୍କନ କର, ଯାହାର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 4.5 ସେ.ମି. ଏବଂ ଗୋଟିଏ କର୍ପୂର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 6 ସେ.ମି. । ରମ୍ବସ୍‌ ଅଙ୍କନ କରି ତାହାର ଅନ୍ୟ କର୍ପୂର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପି ସ୍ଥିର କର ।
Solution:
(i)
A ABC ଅଙ୍କନ କର, ଯାହାର BC = 4.5 ସେ.ମି., AB = 4.5 ସେ.ମି. ଏବଂ AC = 6 ସେ.ମି. ।

(ii) A ଓ Cକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି 4.5 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧବିଶିଷ୍ଟ ଦୁଇଟି ଚାପ ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରିକି ସେମାନେ ପରସ୍ପରକୁ D ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରିବେ ।
(iii) D, A ଏବଂ D, Cକୁ ଯୋଗକରି ABCD ରମ୍ବସ୍ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କର ।
(iv) BD ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପ ।

Question 4.
ABCD ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର, ଯାହାର AB = 3 ସେ.ମି., BC = 4.2 ସେ.ମି. ଓ କଣ୍ଠ AC ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = 6 ସେ.ମି. |
Solution:
(i) △ABC ଅଙ୍କନ କର, ଯାହାର BC 4.2 ସେ.ମି., AB = 3 ସେ.ମି. ଏବଂ AC = 6 ସେ.ମି. |

(ii) A ଓ Cକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ଯଥାକ୍ରମେ 4.2 ସେ.ମି. ଏବଂ 3 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଷବିଶିଷ୍ଟ ଚାପଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ D ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରନ୍ତୁ ।
(iii) D, A ଏବଂ D, Cକୁ ଯୋଗକରି ABCD ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କର ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Solutions Geometry Chapter 4 ଅଙ୍କନ Ex 4(d) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Maths Solutions Geometry Chapter 4 ଅଙ୍କନ Ex 4(d)

Question 1.
ABC ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ କର, ଯହିଁରେ କର୍ଣ୍ଣ AC ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 5 ସେ.ମି. ଓ BC =3 ସେ.ମି. । ତ୍ରିଭୁଜଟି ଅଙ୍କନ କରି \(\overline{\mathrm{AB}})\) ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପ ।
Solution:

(i) 3 ସେ.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ \(\overline{\mathrm{BC}})\) ରେଖାଖଣ୍ଡ ଅଙ୍କନ କର ।
(ii) B ବିନ୍ଦୁରେ ∠XBC ଅଙ୍କନ କର, ଯାହାର ପରିମାଣ 90° ହେବ ।
(iii) C ବିନ୍ଦୁକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି 5 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ବିଶିଷ୍ଟ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର ଯେପରିକି ଉକ୍ତ ଚାପ \( \overrightarrow{\mathrm{BX}}\) କୁ A ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରିବ ।
(iv) C, Aକୁ ଯୋଗକର । ବର୍ତ୍ତମାନ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ABC ତ୍ରିଭୁଜ ମିଳିବ ।

Question 2.
ଗୋଟିଏ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ କର, ଯାହାର କର୍ପୂର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 8 ସେ.ମି. ଓ ଅନ୍ୟ ଏକ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 5.1 ସେ.ମି. ।
Solution:

(i) 5.1 ସେ.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ AB ରେଖାଖଣ୍ଡ ଅଙ୍କନ କର ।
(ii) B ବିନ୍ଦୁରେ ∠XBC ଅଙ୍କନ କରି, ଯାହାର ପରିମାଣ 90° ହେବ ।
(iii) A ବିନ୍ଦୁକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି 8 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଷ ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରିକି ଏହା BX କୁ C ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରିବ ।
(iv) C, Aକୁ ଯୋଗ କର । ବର୍ତ୍ତମାନ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ABC ତ୍ରିଭୁଜ ମିଳିବ ।

Question 3.
△ABC ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରି AB = BC = 5.6 ସେ.ମି. । B ହେବ AC ପ୍ରତି ଅଜିତ ଲମ୍ବର ପାଦବିନ୍ଦୁ D | BD = 4 ସେ.ମି. |
Solution:

(i) \(\overleftrightarrow{\mathrm{MN}}\) ରେଖା ଅଙ୍କନ କର ଏବଂ D ବି ନ୍ଦୁ ରେ DX ⊥ \(\overleftrightarrow{\mathrm{MN}}\) ଅଙ୍କନ କର ।
(ii) \( \overrightarrow{\mathrm{DX}}\) ରୁ DB = 4 ସେ.ମି. ଅଂଶ ଛେଦନ କର |
(iii) Bକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି 5.6 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ବିଶିଷ୍ଟ ଦୁଇଟି ଚାପ MNକୁ ଯଥାକ୍ରମେ A ଓ C ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରୁ ।
(iv) B, Aକୁ ଏବଂ B, Cକୁ ଯୋଗ କରି △ABC ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କର ।

Question 4.
△ABCରେ AC = 5 ସେ.ମି. | \(\overline{\mathrm{AB}})\) ପ୍ରତି CD ଲମ୍ବ । CD = 4 ସେ.ମି., BC = 6 ସେ.ମି. । ତ୍ରିଭୁଜଟି ଅଙ୍କନ କର ।
Solution:

(i) MN ରେଖା ଅଙ୍କନ କର ଏବଂ D ବିନ୍ଦୁରେ . \(\overline{\mathrm{DX}})\) ⊥ \(\overleftrightarrow{\mathrm{MN}}\) ଅଙ୍କନ କର ।
(ii) \( \overrightarrow{\mathrm{DX}}\) ରୁ \(\overline{\mathrm{DC}})\) = 4 ସେ.ମି. ଅଂଶ ଛେଦନ କର |
(iii) Cକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି 5 ସେ.ମି. ଓ 6 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଦୁଇଟି ଚାପ \(\overleftrightarrow{\mathrm{MN}}\) କୁ ଯଥାକ୍ରମେ A ଓ B ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ- କରୁ ।
(iv) C, A ଏବଂ C, Bକୁ ଯୋଗ କରି △ABC ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କର ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Geometry Chapter 3 ଚତୁର୍ଭୁଜ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Geometry Chapter 3 ଚତୁର୍ଭୁଜ

→ ଚତୁର୍ଭୁଜର ପରିଚୟ :

• ଗୋଟିଏ ସମତଳରେ ଚାରୋଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ ଗୋଟିଏ ସମତଳରେ ତିନି ପ୍ରକାର ଅବସ୍ଥାରେ ରହିପାରନ୍ତି; ଯଥା – (i) ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁ ଏକରେଖୀ, (ii) ଯେ କୌଣସି ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁ ଏକରେଖୀ, (iii) ଯେ କୌଣସି ତିନିଗୋଟି
• ଏକ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଚାରିଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁ A, B, C ଓ D ମଧ୍ୟରୁ ଯଦି କୌଣସି ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ନ ହୁଅନ୍ତି ଏବଂ \(\overline{\mathrm{AB}})\), \(\overline{\mathrm{BC}})\),\(\overline{\mathrm{CD}})\) ଓ DA ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିନ୍ଦୁରେ ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ, ତେବେ AB, BC, CD ଓ DA ର ସଂଯୋଗକୁ ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଚତୁର୍ଭୁଜକୁ ‘ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜ’ କୁହାଯାଏ ।
• ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜକୁ ‘BCDA, CDAB ବା DABC ଚତୁର୍ଭୁଜ’ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
• ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜ ଏକ ସମତଳରେ ଅଙ୍କିତ ଏକ ସମତଳୀୟ ଚିତ୍ର ।
• AB, BC,CD ଓ DA – ରେଖାଖଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକ ବିନ୍ଦୁ ମାନଙ୍କର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସେଟ୍ ଅଟନ୍ତି | ତେଣ୍ଡ ଏମାନକ ସଯୋଗରେ ଗଠିତ ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜ ମଧ୍ୟ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସେଟ୍ ଅଟେ ।
  
• ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜ= AB ∪ BC ∪ CD ∪ DA |

→ ଚତୁର୍ଭୁଜ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଜାଣିବା କଥା :

• A, B, C, D ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ (Vertex) କୁହାଯାଏ ।
• AB, BC, CD, DA ରେଖାଖଣ୍ଡମାନକୁ ABCD ତତୁରୁକର ବାହୁ (side) କ୍ମଦାଯାଏ |
• ଗୋଟିଏ ବାହୁର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁକୁ ଚତୁର୍ଭୁଜର କ୍ରମିକ ଶୀର୍ଷ କୁହାଯାଏ ଏବଂ କ୍ରମିକ ଶୀର୍ଷ ହୋଇ ନ ଥ‌ିବା ଶାପଦ୍ଵଯକୁ ଦିପରାତ ଶାପ କୁଦ୍ଦାଯାଏ |
• ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜର A ଓ B, B ଓ C, C ଓ D, D ଓ A ମାନ କ୍ରମିକ ଶୀର୍ଷ ଏବଂ A ଓ C, B ଓ D ବିପରୀତ ଶୀର୍ଷ ଅଟନ୍ତି ।
• ∠ABC, ∠BCD, ∠CDA, ∠DAB କୁ ତଡୁରୁକ ABCDର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ କୋଣ କୁହାଯାଏ |
• ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ଶୀର୍ଷରେ ଥ‌ିବା କୋଣଦ୍ଵୟକୁ କ୍ରମିକ କୋଣ (ଯଥା – ∠A ଓ ∠B) ଏବଂ ବିପରୀତ ଶୀର୍ଷରେ ଥ‌ିବା କୋଣଦ୍ଵୟକୁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବିପରୀତ କୋଣ (ଯଥା -∠A ଓ ∠C) କୁହାଯାଏ ।
• ଚତୁର୍ଭୁଜର ପରସ୍ପରଛେଦୀ ବାହୁଦ୍ୱୟକୁ ସନ୍ନିହିତ ବାହୁ (ଯଥା – AB, BC ) ଏବଂ ପରସ୍ପରଛେଦୀ ହୋଇ ନ ଥ‌ିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୋଡ଼ା ବାହୁକୁ (ଯଥା – AB, CD ଏବଂ AD, BC) ବିପରୀତ ବାହୁ କୁହାଯାଏ ।
• ଚତୁର୍ଭୁଜର ବିପରୀତ ଶୀର୍ଷର ସଂଯୋଜକ ରେଖାଖଣ୍ଡକୁ ଏହାର କର୍ୟ କୁହାଯାଏ । ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜରେ AC ଓ BD ଦୁଇଟି କଣ୍ଠ ଅଟନ୍ତି ।

→ ଉତ୍ତଳ ଚତୁର୍ଭୁଜ (Convex quadrilateral) :

• ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦକରନ୍ତି, ତାହାକୁ ଉତ୍ତଳ ଚତୁର୍ଭୁଜ କୁହାଯାଏ ।

→ ତତୁଭୁଲଭ ଥନ୍ତଲେକଣ ଦହାଦେଶ (Interior and Exterior of a Quadrilateral) :

• ଯେ କୌଣସି ଦୁଇ ବିପରୀତ କୋଣର ଅନ୍ତର୍ଦେଶର ସାଧାରଣ ଅଂଶ ଅର୍ଥାତ୍ ଅନ୍ତର୍ଦେଶର ଛେଦକୁ ଉତ୍ତଳ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ କୁହାଯାଏ ।
• ଅନ୍ତର୍ଦେଶରେ ଅବସ୍ଥିତ ବିନ୍ଦୁକୁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ ।
• ବାହୁ ଉପରେ ନ ଥାଏ ଏବଂ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଦେଶରେ ମଧ୍ୟ ନ ଥାଏ, ତେବେ ତାହାକୁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ ।
• ବହିଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁମାନେ ଗଠନ କରୁଥିବା ସେଟ୍‌କୁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବହିର୍ଦେଶ କୁହାଯାଏ ।
  
  ଗୋଟିଏ ଉତ୍ତଳ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଏକ ଉତ୍ତଳ ସେଟ୍ ।

ଚତୁର୍ଭୁଜାକାର କ୍ଷେତ୍ର (Quadrilateral Region) :

• ଗୋଟିଏ ଚତୁର୍ଭୁଜ ଓ ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଦେଶର ସଂଯୋଗରେ ଗଠିତ ସେଟ୍‌କୁ ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜ ଆକୃତିବିଶିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ର ବା ଚତୁର୍ଭୁଜାକାର କ୍ଷେତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
• ଚତୁର୍ଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ, କୋଣ ଓ ବାହୁମାନଙ୍କୁ ଯଥାକ୍ରମେ ଏହି ଚତୁର୍ଭୁଜାକାର କ୍ଷେତ୍ରର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ, କୋଣ ଓ ବାହୁ କୁହାଯାଏ ।

→ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଚତୁର୍ଭୁଜ :

• ବିଭକ୍ତ; ଯଥା – (1) ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍, (2) ସାମାନ୍ତରି, ଚିତ୍ର ।

→ ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍ :
ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର କେବଳ ଏକ ଯୋଡ଼ା ବିପରୀତ ବାହୁ ସମାନ୍ତର, ତାହାକୁ ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍
ABCD ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍‌ର AD || BC |

→ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର :
ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଦୁଇଯୋଡ଼ା ବିପରୀତ ବାହୁ ସମାନ୍ତର, ତାହା ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ।
ABCD ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର AD || BC ଓ AB || CD |

(i) ଆୟତଚିତ୍ର :
ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଣ ସମକୋଣ, ତାହା ଏକ ଆୟତ ଚିତ୍ର । ABCD ଏକ ଆୟତଚିତ୍ର ।
[ବି.ଦ୍ର. : ଆୟତଚିତ୍ର ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପ୍ରକାରର ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର, ଯାହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଣ 90° ।]

(ii) ରମ୍ବସ୍ :
ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବାହୁମାନଙ୍କ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ତାହା ଏକ ରମ୍ବସ୍ । ABCD ଏକ କୋଣ |
[ବି.ଦ୍ର. : ରମ୍ବସ୍ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପ୍ରକାରର ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ଯାହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ।]

(iii) ବର୍ଗଚିତ୍ର :
ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବାହୁମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଣର ପରିମାଣ 90° ତାହା ଏକ ବର୍ଗଚିତ୍ର ।
[ବି.ଦ୍ର. : ବର୍ଗଚିତ୍ର ଏକ ସମକୋଣବିଶିଷ୍ଟ ରମ୍ବସ୍ ।]

→ ଚତୁର୍ଭୁଜ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କେତେକ ପରୀକ୍ଷା ଓ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ :
ଚତୁର୍ଭୁଜର କୋଣମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ବନ୍ଧ :

•  ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 1 :
  ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଚାରି କୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 360° ।
• ତୁମପାଇ କାପ :
  1. ଗୋଟିଏ କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ଆଣି ସେଥରେ ଗୋଟିଏ ଚତୁର୍ଭୁଜ ଅଙ୍କନ କର ।
  2. ତତୁରୁକାର ଗୋଟିଏ କଣ୍ଡ ଅଳନ କରି ତତୁରୁକକୁ ଦ୍ରରୁକରେ ପରିଣତ କର ।
  3. ‘‘ତ୍ରିଭୁଜର ତିନିକୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180°” ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଦର୍ଶାଅ ଯେ, ଚତୁର୍ଭୁଜର ଚାରିକୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 360° |
  

ନକେ କାର :
1. ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ p, q, r ଓ s ଚିହ୍ନିତ କୋଣମାନଙ୍କର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି ସ୍ଥିର କର ।
ଉ – ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ p, q, r ଓ s ଚିହ୍ନିତ କୋଣମାନଙ୍କର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି = 360°

2. ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ r କୋଣର ପରିମାଣ 70 ଏବଂ p କୋଣର ପରିମାଣ 50° ହେଲେ q ଓ s କୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି କେତେ ?
ଭ – ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ I କୋଣର ପରିମାଣ 70° ଓ p କୋଣର ପରିମାଣ = 50° ହେଲେ, q କୋଣର ପରିମାଣ = 130° ଓ s କୋଣର ପରିମାଣ = 110° ଦେଦ |

• ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର ବିପରୀତ ବାହୁମାନଙ୍କର ପରସ୍ପର ସମାନ :
  ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 2 : ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର ବିପରୀତ ବାହୁମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପରସ୍ପର ସମାନ ।
  ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 1 : ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରରେ ବିପରୀତ ବାହୁମାନ ସମାନ୍ତର ଓ ସମଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ।
  ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 2 : ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଏକ ଯୋଡ଼ା ବିପରୀତ ବାହୁ ସମାନ୍ତର ଏବଂ ସମଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ହେଲେ, ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ହେବ ।

ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର ବିପରୀତ ବାହୁମାନଙ୍କର ପରସ୍ପର ସମାନ :

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 3 : ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର ବିପରୀତ ବାହୁମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପରସ୍ପର ସମାନ ।
ଆମେ ଜାଣିଲେ – ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର କ୍ରମିକ କୋଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ।

ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ବନ୍ଧ :
ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 4 : ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।

ରନ୍ପ୍ରଭ କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ବନ୍ଧ :
ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 5 : ଏକ ରମ୍ବସ୍‌ର କଣ୍ଠଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ସମକୋଣରେ ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।

ଆୟତଚିତ୍ରର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ବନ୍ଧ :
ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 6 :
ଏକ ଆୟତଚିତ୍ରର କଣ୍ଠଦ୍ଵୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ଏବଂ ସେଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।

ରନ୍ପ୍ରଭ କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ବନ୍ଧ :
ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – 7 :
ଏକ ଆୟତଚିତ୍ରର କଣ୍ଠଦ୍ଵୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମଦେଶ୍ୟଦିଶିପ୍ପ ଓ ସେଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।

→ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଚତୁର୍ଭୁଜମାନଙ୍କର କର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ବନ୍ଧର ବିଶ୍ଳେଷଣ :

• ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।
• ରମକର କଣୃଦ୍ଵୟ ପରମଣକୁ ସମକୋଣରେ ସମଦ୍ୱଖସ୍ତ କରନ୍ତି |
• ଆୟତଚିତ୍ରର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ସମଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ ଓ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।
• ବର୍ଗଚିତ୍ରର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପର ସମଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ, ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ଲମ୍ବ ଓ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Geometry Chapter 4 ଅଙ୍କନ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Geometry Chapter 4 ଅଙ୍କନ

→ କେତେକ ମୌଳିକ ଅଙ୍କନ (ଭୁଲର୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ଅଙ୍କନ) :

• ଦର ଦିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟରଦକ ଏକ ସରଳରେଖା ଅନେ
• ଦର ଦିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟସଯୋକକ ସରଳରେଖା ଅନେ
• ଦତ୍ତ ରେଖାଖଣ୍ଡର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡୀକରଣ
• ଏକ ଦତ୍ତ କୋଣର ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡୀକରଣ
• ଏକ ଦତ୍ତ କୋଣର ସମପରିମାଣ ବିଶିଷ୍ଟ ଅନ୍ୟ ଏକ କୋଣ ଅଙ୍କନ
• ଏକ ଦତ୍ତ ରେଖା ସହ ସମାନ୍ତର କରି ତାହାର ବହିଃସ୍ଥ ଏକ ହିନ୍ଦୁ ଦେଇ ଏକ ରେଖା ଅଙ୍କନ
• ଏକ ଦତ୍ତ ସରଳରେଖା ବହିଃସ୍ଥ ଏକ ହିନ୍ଦୁ ସମପରିମାଣ ସହ ଅଙ୍କନ

→ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ :
ସୂଚନା :

• ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରଥମେ ଏକ ରଫ୍ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କରି ତାହାର ନାମକରଣ କରାଯାଏ ।
• ଦତ୍ତ ଥ‌ିବା ଅଂଶଗୁଡ଼ିକର ମାପକୁ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଚିତ୍ରର ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଦର୍ଶାଇଲେ ତାହାକୁ ‘ବିଶ୍ଳେଷଣ ଚିତ୍ର’ କୁହାଯାଏ ।
• ବିଶ୍ଳେଷଣ ଚିତ୍ରଦ୍ଵାରା ପ୍ରଥମେ କେଉଁ ଅଂଶ ଅଙ୍କନ କରିବାକୁ ହେବ ତାହା ଜାଣିହୁଏ ।
• ରଫ୍ ଚିତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ଅଙ୍କନର ବିଭିନ୍ନ ସୋପାନ ସହଜରେ ସ୍ଥିର କରିହୁଏ ।

ମନେରଖ:
△ABC ରେ ∠A, ∠B ଓ ∠C ର ସମ୍ମୁଖୀନ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ଯଥାକ୍ରମେ a, b ଓ c ସଙ୍କେତଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।

ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ 1 : ତିନି ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ (ବାହୁ – ବାହୁ – ବାହୁ)
△ABC ଅଙ୍କନ କର, ଯାହାର a = 7 ସେ.ମି., b = 6 ସେ.ମି. ଓ c = · 5 ସେ.ମି. |

ଅଙ୍କନ ପ୍ରଣାଳୀ :
(i) 7 ସେ.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟନେଇ \(\overline{\mathrm{BC}})\) ଅଙ୍କନ କର ।

(ii) Bକୁ କେନ୍ଦ୍ର ନେଇ 5 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର ।

(iii) C କୁ କେନ୍ଦ୍ର ନେଇ 6 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଷବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରି B କୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ଅଙ୍କିତ ହୋଇଥିବା ଚାପକୁ ଏହା ଛେଦକରିବ । ଛେଦବିନ୍ଦୁର ନାମ A ଦିଅ ।

(iv) AB ଓ AC ଅଙ୍କନ କର । ବର୍ତ୍ତମାନ ABC ଆବଶ୍ୟକୀୟ ତ୍ରିଭୁଜ ।

ଟୀକା : B ଓ C ବିନ୍ଦୁକୁ କେନ୍ଦ୍ର ନେଇ ଅଙ୍କନ କରାଯାଇଥିବା ଚାପଦ୍ଵୟ BC ର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦ କରି A ବିନ୍ଦୁର ଦୁଇଗୋଟି ଅବସ୍ଥିତି ମିଳିବ । ମାତ୍ର A ର ଯେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଅବସ୍ଥିତିକୁ ନେଇ AABC ଅଙ୍କନ କରିବାକୁ ହେବ ।

ନିଜେ କର:
ନିମ୍ନରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ତିନୋଟି ଲେଖାଏଁ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପ ଦିଆଯାଇଛି । କେଉଁ ତିନୋଟିକୁ ତ୍ରିଭୁଜର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ରୂପେ ନେଇ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ଦର୍ଶାଅ ।

• 7 ସେ.ମି. , 5 ସେ.ମି. , 6.3 ସେ.ମି.
• 7 ସେ.ମି. , 4.5 ସେ.ମି. , 12 ସେ.ମି.
• 6.2 ସେ.ମି. , 9.5 ସେ.ମି. , 9.5 ସେ.ମି.

ଉତ୍ତର : 7 ସେ.ମି., 4.5 ସେ.ମି., 12 ସେ.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ବାହୁତ୍ରୟକୁ ନେଇ ତ୍ରିଭୁଜ ଅଙ୍କନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।
ବି.ଦ୍ର. : ତ୍ରିଭୁଜର ଯେ କୌଣସି ଦୁଇବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ସମଷ୍ଟି ଏହାର ତୃତୀୟ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟଠାରୁ ବୃହତ୍ତର

→ ଚତୁର୍ଭୁଜ ଅଙ୍କନ
ଚତୁର୍ଭୁଜ ଅଙ୍କନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଶ୍ଳେଷଣ :

• ଦତ୍ତ ମାପ ବ୍ୟବହାର କରି ଚତୁର୍ଭୁଜଟିଏ ଅଙ୍କନ ପୂର୍ବରୁ ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜର ରଫ୍ ଚିତ୍ର (ବିଶ୍ଳେଷଣ ଚିତ୍ର) ଅଙ୍କନ କର ।
• ଏହି ଚିତ୍ର ସଦ୍ୱାଯ୍ୟରେ ତତୁରୁଲଭ କେଉଁ ଅଣଟିକ୍ସ ଅଲମ କାରାଯାଉ ବା କେଉଁ ବାଦ୍ଵିଟିରୁ ଅଲମ କରାଯିବ ତାହା ସ୍ଥିର କରି ଅଙ୍କନ କରିବାକୁ ହେବ ।

ଚତୁର୍ଭୁଜ ଅଙ୍କନ – 1 : ଚାରିବାହୁ ଓ ଏକ କଣ୍ଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ, ଚତୁର୍ଭୁଜ ଅଙ୍କନ :
ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜ ଅଙ୍କନ କର, ଯହିଁରେ AB = 4 ସେ.ମି., BC = 6 ସେ.ମି., CD = 5 ସେ.ମି., AD = 5.5 ସେ.ମି. 3 d AC = 8 ସେ.ମି. |

ବିଶ୍ଳେଷଣ : (i) ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜର ରଫ୍ ଚିତ୍ରଟିଏ ଅଙ୍କନ କରି ତହିଁରେ \(\overline{\mathrm{AB}})\), BC, CD, AD ଓ ACର ମାପଗୁଡ଼ିକ ସୂଚାଯାଉ ।
(ii) △ABC ଓ △ACD ପ୍ରତ୍ୟେକର ତିନିବାହୁ ଦତ୍ତ ଥିବାରୁ ଆମେ କଣ୍ଠ ACର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ABC ଓ ACD ତ୍ରିଭୁଜଦ୍ଵୟକୁ ଅଙ୍କନ କରିପାରିବା ଓ ଏହାଦ୍ଵାରା ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ମିଳିଯିବ ।

→ ଅଙ୍କନ ପ୍ରଣାଳୀ :

• 8 ସେ.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ AC ଅଙ୍କନ କର ।
• A କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି 4 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର ।
• C କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି 6 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନେଇ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରି ତାହା A କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ଅଙ୍କିତ ଚାପକୁ ଛେଦ କରିବ । ଛେଦବିଦୁର ନାମ B ଦିଅ ।
• ପୁନଶ୍ଚ A କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି 5.5 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଷ ବିଶିଷ୍ଟ ଅନ୍ୟ ଏକ ଚାପ, ACର ଯେଉଁ ପାର୍ଶ୍ଵରେ B ଅଛି, ତାହାର ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଅଙ୍କନ କର ।
• C କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି 5 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଅନ୍ୟ ଏକ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର । ତାହା A କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ଅଙ୍କିତ 5.5 ସେ.ମି. ବ୍ୟାସାର୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଚାପକୁ ଛେଦକରୁ । ଛେଦବିଦୁର ନାମ D ଦିଅ ।
• AB, BC, CD ଓ AD ଅଙ୍କନ କର । ବର୍ତ୍ତମାନ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଚତୁର୍ଭୁଜ ABCD ମିଳିଲା ।

ସୂଚନା : ରଫ୍ ଚିତ୍ରରୁ ଆମେ ଜାଣିଲୁ ଯେ AB + BC > AC (କାରଣ 4 ସେ.ମି. + 6 ସେ.ମି. > 8 ସେ.ମି.) ଓ AD + DC > AC (କାରଣ 5.5 ସେ.ମି. + 5 ସେ.ମି. > 8 ସେ.ମି.) । ତେଣୁ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ଅଙ୍କନ କରିବା ସମ୍ଭବ ।

→ ବୃତ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ସୁଷମ ଷଡ଼ଭୁଜ, ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ଓ ବର୍ଗଚିତ୍ରର ଅନ୍ତର୍ଲିଖନ :

• •  ବୃତ୍ତ ମଧ୍ଯରେ ସୁଷମ ଷଡ଼ଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଲିଖନ :
    (i) ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବାହୁଗୁଡ଼ିକ ସମଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଓ କୋଣଗୁଡ଼ିକ ସମପରିମାଣ ବିଶିଷ୍ଟ, ତାହାକୁ ସୁଷମ ବହୁଭୁଜ କୁହାଯାଏ । ଛଅଟି ବାହୁ ବିଶିଷ୍ଟ ସୁଷମ ବହୁଭୁଜକୁ ସୁଷମ ଷଡ଼ଭୁଜ କହନ୍ତି ।
    
    ମନେଇଖ :
    ଗୋଟିଏ ଦଦୁରୁଲଭ ଶାଯଦିନ୍ଦୁଗୁଣିକ ଏକ ଦ୍ଵଭରେ ଅଦମିତ ହେଲେ ତାହାକୁ ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖ୍ତ ବହୁଭୁଜ କୁହାଯାଏ । ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ ଏକ ସୁଷମ ଷଡ଼ଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଲିଖନ କରିବାକୁ ହେଲେ ଆମକୁ ବୃତ୍ତ ଉପରେ ଛଅଟି ବିନ୍ଦୁ – A, B, C, D, E, F – ଏଭଳି ଭାବରେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବାକୁ ହେବ, ଯେପରି ABCDEF ଏକ ସୁଷମ ବହୁଭୁଜ ହେବ।

→ ଅଙ୍କନ ପ୍ରଣାଳୀ :

• ମନେକର ବୃତ୍ତର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ r ଅଟେ ।
• ବୃତ୍ତ ଉପରେ ଯେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁ ନେଇ ତାହାର ନାମ A ଦିଅ ।
• A କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି R ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନେଇ ଗୋଟିଏ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର । ଏହି ଚାପ ବୃତ୍ତକୁ ଛେଦକରୁଥିବା ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁର ନାମ B ଦିଅ । ପୁଣି B କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ପୂର୍ବ ବ୍ୟାସାର୍ଷ ବିଶିଷ୍ଟ ଚାପ ଅଙ୍କନ କର । ତାହା ବୃତ୍ତକୁ ଯେଉଁ ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରେ (A ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ ଏକ ବିନ୍ଦୁ) ତାହାର ନାମ C ଦିଅ । ଏହି କ୍ରମରେ ବୃତ୍ତ ଉପରେ D, E, F ବିନ୍ଦୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
• AB, BC, CD, DE, EF, \(\overline{\mathrm{FA}})\) ରେଖାଖଣ୍ଡମାନ ଅକ୍ କର | ABCDEF ରବିଯୁ ଦ୍ଵରାନ୍ତଲିଖଦ ସୁଷମ ଷଡ଼ଭୁଜ ।

କେତୋଟି ଜାଣିବା କଥା :
(a) F କୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି I ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନେଇ ଚାପ ଅଙ୍କନକଲେ ତାହା ବୃତ୍ତକୁ ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରି ପାରିବ । ସେଥୁରୁ ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁ E ଓ ଅନ୍ୟଟି A ଅଟେ । ତେଣୁ ଷଡ଼ଭୁଜର ବାହୁ ଛଅଟି, ସମଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ।

(b) ଚିତ୍ରରେ OA = OB = OC = OD = OE = OF = r (ବୃତ୍ତର ବ୍ୟାସାର୍କ) ସେହିପରି AB = BC = CD = DE = EF = FA = 1 (ଅଙ୍କନବେଳେ ଚାପଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ r ନିଆଯାଇଛି ।) ତେଣୁ ଷଡ଼ଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ଓ ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ର ଠ ର ସଂଯୋଗକାରୀ ରେଖାଖଣ୍ଡମାନ ଅଙ୍କନକଲେ ଆମେ ବୃତ୍ତର ଅନ୍ତର୍ଦେଶରେ ଛଅଟି ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ପାଇବା ।
ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଣର ପରିମାଣ 60° ହୋଇଥିବାରୁ ଅଙ୍କିତ ବହୁଭୁଜର ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଣର ପରିମାଣ 120° ଅଟେ ।

2. ବୃତ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର ଅନ୍ତର୍ଲିଖନ :
(i) ସୁଷମ ଷଡ଼ଭୁଜ ଅଙ୍କନ ପ୍ରଣାଳୀର ବୃତ୍ତ ଉପରେ A, B, C, D, E, F ବିନ୍ଦୁ କ୍ରମିକ ଭାବରେ ଅଙ୍କନ କର ।
(ii) ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକୁ ଗୋଟିଏ ଛଡ଼ା ଗୋଟିକୁ (ଯେପରି A, C, E) ନେଇ ରେଖାଖଣ୍ଡ ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରି \(\overline{\mathrm{AC}})\), \(\overline{\mathrm{CE}})\), \(\overline{\mathrm{EA}})\) |

ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ △ACE ଆବଶ୍ୟକ ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।
ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ୟ : ଚିତ୍ରରେ ଆମେ ଅନ୍ୟ △BDF ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ଅନ୍ତର୍ଲିଖନ କରିପାରିବା |

3. ବୃତ୍ତ ମଧ୍ଯରେ ବର୍ଗଚିତ୍ର ଅନ୍ତର୍ଲିଖନ :
ବୃତ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ପରସ୍ପରପ୍ରତି ଲମ୍ବ ଦୁଇଟି ବ୍ୟାସ ଅଙ୍କନ କରି ବର୍ଗଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କରାଯାଏ ।

→ ଅଙ୍କନ ପ୍ରଣାଳୀ :

• ମନେକର ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ର O ଅଟେ । ବୃତ୍ତ ଉପରେ ଯେ କୌଣସି ଏକ ବିନ୍ଦୁ A ନେଇ \(\overrightarrow{\mathrm{AO}}\) ଅଙ୍କନ କର । ତାହା ବୃତ୍ତକୁ ଛେଦ– କରୁଥିବା ବିନ୍ଦୁର ନାମ C ଦିଅ । ବୃତ୍ତର AC ଗୋଟିଏ ବ୍ୟାସ ।
• \(\overrightarrow{\mathrm{OX}}\) ଅଙ୍କନ କର, ଯେପରି ∠AOX ଏକ ସମକୋଣ ହେବ ।
  \(\overrightarrow{\mathrm{OX}}\) ଓ ବୃତ୍ତର ଛେଦବିନ୍ଦୁର ନାମ B ଦିଅ ।
  
• \(\overrightarrow{\mathrm{BO}}\) ଅଙ୍କନ କର । ତାହା ବୃତ୍ତିକୁ ଛେଦକରୁଥିବା ବିନ୍ଦୁର ନାମ D ଦିଅ । BD ବୃତ୍ତର ଆଉ ଗୋଟିଏ ବ୍ୟାସ, ଯେପରି AC ⊥ BD |
• AB, BC, CD ଓ DA ଅଙ୍କନ କର । ABCD ଆବଶ୍ୟକ ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖ ବର୍ଗଚିତ୍ର ।