Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Foundation of Education Solutions Chapter 9 ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ ଓ ଶିକ୍ଷାଧିକାର Questions and Answers.
CHSE Odisha 12th Class Education Solutions Chapter 9 ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ ଓ ଶିକ୍ଷାଧିକାର
ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ପ୍ରତି ପ୍ରଶ୍ନତଳେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଚାରିଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।
1. କେତେଦିନ ମଧ୍ୟରେ ନିଶ୍ଚିତ ଶିକ୍ଷା ଯୋଜନାରେ ସ୍କୁଲ ଯୋଗାଇ ଦେବାପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅଛି ?
(i) ୧୨୦ ଦିନ
(ii) ୧ ବର୍ଷ
(iii) ୧୦୦ ଦିନ
(iv) ୩୦ ଦିନ
Answer:
(iii) ୧୦୦ ଦିନ
2. ବିଶ୍ବ ସାକ୍ଷରତା ଦିବସ କେବେ ପାଳନ କରାଯାଏ ?
(i) ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୮
(ii) ଫେବୃୟାରୀ ୧୮
(iii) ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୮
(iv) ଫେବୃୟାରୀ ୧୮
Answer:
(iii) ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୮
3. କିଏ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଓ ସାର୍ବଜନୀନ କରିବା ନିମିତ୍ତ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲେ ?
(i) ବାଲ୍ ଗଙ୍ଗାଧର ତିଲକ
(ii) ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି
(iii) ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣ ଗୋଖଲେ
(iv) ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ
Answer:
(iii) ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣ ଗୋଖଲେ
4. ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସମୟସୀମା ପୂର୍ବରୁ ଯଦି ପାଠତ୍ୟାଗ କରେ, ତେବେ ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯିବ ?
(i) ପାଠତ୍ୟାଗ
(ii) ଅପଚୟ
(iii) ଆବଦ୍ଧତା
(iv) ସ୍କୁଲତ୍ୟାଗୀ
Answer:
(ii) ଅପଚୟ
5. କେଉଁ ମସିହାରେ କୋଠାରୀ ଶିକ୍ଷା କମିଶନ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୫୨
(ii) ୧୯୮୬
(iii) ୧୯୬୮
(iv) ୧୯୬୪
Answer:
(iv) ୧୯୬୪
6. ‘ନିନାଦ’ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଟି ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର କେଉଁ ଉପାଦାନର ବିକାଶ ନିମିତ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(i) ସଫଳତା ହାର
(ii) ପଞ୍ଜୀକରଣ
(iii) ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ
(iv) ରକ୍ଷଣ
Answer:
(ii) ପଞ୍ଜୀକରଣ
7. ଡି.ପି.ଇ.ପି.ର ପୂରା ନାମ କ’ଣ ?
(i) District Primary Education Project
(ii) District Programme in Primary Education
(iii) District Primary Education Programme
(iv) Direct Primary Education Programme
Answer:
(iii) District Primary Education Programme
8. ଶିକ୍ଷାକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ମାନ୍ୟତା କେଉଁ ଧାରାରେ ଦିଆଯାଇଛି ?
(i) ୨୧ (କ)
(ii) ୪୫
(iii) ୪୬
(iv) ୩୧
Answer:
(i) ୨୧ (କ)
9. ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରାରେ କେତେ ବର୍ଷର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ମାଗଣାରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ସୁପାରିସ କରାଯାଇଛି ?
(i) ୭ – ୧୫ ବର୍ଷ
(ii) ୬ – ୧୪ ବର୍ଷ
(iii) ୭ – ୧୪ ବର୍ଷ
(iv) ୭ – ୧୧ ବର୍ଷ
Answer:
(ii) ୬ – ୧୪ ବର୍ଷ
10. ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ କେବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ?
(i) ୧୯୪୨ ମସିହା
(ii) ୧୯୪୭ ମସିହା
(iii) ୧୯୫୦ ମସିହା
(iv) ୧୯୬୦ ମସିହା
Answer:
(iii) ୧୯୫୦ ମସିହା
11. ଅପଚୟ ଏବଂ ଆବଦ୍ଧତା ଦୂର କରିବାପାଇଁ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ଉପାୟଟି ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ?
(i) ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ
(ii) ନିକଟରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା
(iii) ପ୍ରତିଦିନ ପ୍ରାର୍ଥନା କରାଇବା
(iv) ନାରୀ ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ ନିଯୁକ୍ତି ଦେବା
Answer:
(iii) ପ୍ରତିଦିନ ପ୍ରାର୍ଥନା କରାଇବା
12. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କାରଣଟି ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାରରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଅଟେ ?
(i) ଜାତୀୟ ଚେତନାର ଅଭାବ
(ii) ଅସାମାଜିକ ମନୋଭାର୍ବ
(iii) ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ଦରମା ବୃଦ୍ଧି
(iv) ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି
Answer:
(iv) ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି
13. କୌଣସି ପିଲା ପ୍ରକୃତ ସମୟ ସୀମା ମଧ୍ଯରେ ଶିକ୍ଷାର ପରିସମାପ୍ତି ନ କରି ଏକ ଶ୍ରେଣୀ ପାଇଁ ଏକାଧ୍ଵକ ବର୍ଷ ଆବଶ୍ୟକ କରିବାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(i) ଅପଚୟ
(ii) ଆବଦ୍ଧତା
(iii) ଅପଚୟ ଏବଂ ଆବଦ୍ଧତା
(iv) ତିନୋଟିରୁ କୌଣସି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ଆବଦ୍ଧତା
14. ସମ୍ବିଧାନର କେତେତମ ସଂଶୋଧନରେ ୬-୧୪ ବର୍ଷର ପିଲାମାନଙ୍କ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ବିଧେୟକ ଗୃହୀତ ହୋଇଛି ?
(i) ୪୮ ତମ
(ii) ୮୪ ତମ
(iii) ୯୩ ତମ
(iv) ୯୬ ତମ
Answer:
(iii) ୯୩ ତମ
15. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଶେଷ କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପିଲାକୁ ପ୍ରାଥମିକ ଶ୍ରେଣୀରେ ଧରି ରଖୁବାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(i) ସାର୍ବଜନୀନ ବ୍ୟବସ୍ଥା
(ii) ସାର୍ବଜନୀନ ଧାରଣ
(iii) ସାର୍ବଜନୀନ ପଞ୍ଜୀକରଣ
(iv) ସାର୍ବଜନୀନ ଆବଦ୍ଧତା
Answer:
(ii) ସାର୍ବଜନୀନ ଧାରଣ
16. ଡି.ପି.ଇ.ପି.ର ପୂରା ଓଡ଼ିଆ ନାମ କ’ଣ ?
(i) ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ
(ii) ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରକଳ୍ପ
(iii) ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାନୀତି
(iv) ଜିଲ୍ଲା ନୀତି ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା
Answer:
(i) ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ
17. ଏମ୍.ଏଲ୍.ଏଲ୍.ର ପୂରା ଓଡ଼ିଆ ନାମ କ’ଣ ?
(i) ସର୍ବନିମ୍ନ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ସ୍ତର
(ii) ସର୍ବନିମ୍ନ ଶିକ୍ଷଣ ସ୍ତର
(iii) ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ସ୍ତର
(iv) ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷଣ ସ୍ତର
Answer:
(ii) ସର୍ବନିମ୍ନ ଶିକ୍ଷଣ ସ୍ତର
18. ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଅଭିନବ ପଦକ୍ଷେପ ଅଟେ ?
(i) ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା
(ii) ଜାତୀୟ ସେବା ଯୋଜନା
(iii) ଇକୋକ୍ଲବ୍
(iv) ରେଡ୍ରିବନ କ୍ଲବ୍
Answer:
(i) ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା
19. ନିମ୍ନଲିଖୂତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷାର ଅପଚୟ ଓ ଆବଦ୍ଧତା ଧାରଣା ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ?
(i) କୋଠାରୀ କମିଶନ
(ii) ହଣ୍ଟର କମିଶନ
(iii) ହାର୍ଟର୍ କମିଟି
(iv) ମୁଦାଲିୟର କମିଶନ
Answer:
(iii) ହାର୍ଟର୍ କମିଟି
20. ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସବୁ ପିଲାଙ୍କୁ ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ
(i) ଧାରା ୪୭
(ii) ଧାରା ୪୮
(iii) ଧାରା ୩୦
(iv) ଧାରା ୪୫
Answer:
(iv) ଧାରା ୪୫
21. ଶିକ୍ଷା ଅଧ୍ୟାର ଆଇନ କେବେଠାରୁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହେଲା ?
(i) ଅପ୍ରେଲ, ୨୦୧୦ ମସିହା
(ii) ଅପ୍ରେଲ, ୨୦୦୯ ମସିହା
(iii) ଜାନୁୟାରୀ, ୨୦୦୯ ମସିହା
(iv) ଜାନୁୟାରୀ, ୨୦୧୦ ମସିହା
Answer:
(i) ଅପ୍ରେଲ, ୨୦୧୦ ମସିହା
22. ଶିକ୍ଷାରେ ୧୯୬୪-୧୯୬୬ ମସିହା କାହିଁକି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ?
(i) ଚୄଭିଗତ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଚଳନ
(iii) ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୀତି ପ୍ରଣୟନ
(ii) ମୌଳିକ ଶିକ୍ଷାର ପୁନର୍ବିନ୍ୟାସ
(iv) ଶିକ୍ଷା ଆୟୋଗର ରିପୋର୍ଟ ପ୍ରଦାନ
Answer:
(iv) ଶିକ୍ଷା ଆୟୋଗର ରିପୋର୍ଟ ପ୍ରଦାନ
23. ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନ ଅନୁସାରେ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରେ ବୋର୍ଡ ପରୀକ୍ଷା କିପରି କରାଯିବ ?
(i) ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରେ ବୋର୍ଡ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ
(ii) ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶ୍ରେଣୀ ଶେଷରେ
(iii) ୫ମ ଶ୍ରେଣୀ ସମାପ୍ତି ପରେ
(iv) ୮ମ ଶ୍ରେଣୀ ସମାପ୍ତି ପରେ
Answer:
(iv) ୮ମ ଶ୍ରେଣୀ ସମାପ୍ତି ପରେ
24. ଶିକ୍ଷା ଅଧ୍ୟାର ଆଇନ ଆଧରିତ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ନିୟମ ଅନୁସାରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିଚାଳନା କମିଟିରେ କେତେଜଣ ସଭ୍ୟ ରହିପାରିବେ ?
(i) ୧୦ ରୁ ୧୫ ଜଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ
(ii) ୧୨ ରୁ ୧୬ ଜଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ
(iii) ୨୦ ରୁ ୨୫ ଜଣ ମଧ୍ୟରେ
(iv) ୧୫ ରୁ ୨୦ ଜଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ
Answer:
(i) ୧୦ ରୁ ୧୫ ଜଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ
B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
1. ________________ ମସିହାରେ ବରୋଦାର ମହାରାଜା ସାହାଜୀ ରାଓ ସମସ୍ତଙ୍କ ନିକଟରେ ଶିକ୍ଷା ପହଞ୍ଚାଇବାପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲେ ।
Answer:
୧୮୯୩
2. ୧୯୧୦ ମସିହାରେ ________________ ବରୋଦା ମହାରାଜାଙ୍କ ନିକଟରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କରିବାପାଇଁ ବିଲ୍ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣ ଗୋଖଲେ
3. ୧୯୩୭ ମସିହାରେ ମୁକ୍ତ ଏବଂ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ________________ ସଫଳ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି
4. ________________ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନରେ ୬-୧୪ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଛି ।
Answer:
୯୩
5. ସାର୍ବଜନୀନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କହିଲେ ________________ କୁ ବୁଝାଏ ।
Answer:
ଚଲାବାଟରେ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟର ବ୍ୟବସ୍ଥା
6. ପଞ୍ଜୀକରଣର ଅର୍ଥ ________________ ଅଟେ ।
Answer:
ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ବିଶେଷରେ ୬ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ସମସ୍ତଙ୍କର ନାମଲେଖା
7. ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ ଭାରତର ସାକ୍ଷରତା ହାର ________________ % ।
Answer:
୭୪.୦୪
8. ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ ଓଡ଼ିଶାର ସାକ୍ଷରତା ହାର ________________ % ।
Answer:
୭୩.୪୫
9. ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପୁରୁଷ ସାକ୍ଷରତା ହାର ________________ % ।
Answer:
୮୨.୪୪
10. ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ନାରୀ ସାକ୍ଷରତା ହାର ________________ % ।
Answer:
୭୪.୪୪
C. ଭୁଲ୍ ଥିଲେ ଠିକ୍ କରି ଲେଖ ।
1. ଶିକ୍ଷାଧ୍ଵର ଶାରୀରିକ ଦଣ୍ଡକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରେ ।
Answer:
ଶିକ୍ଷାଧ୍ଵର ଶାରୀରିକ ଦଣ୍ଡକୁ ବାରଣ କରେ ।
2. ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ୫୧ ଧାରାରେ ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦିଆଯାଇଛି ।
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନ ୪୫ ଧାରାରେ ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦିଆଯାଇଛି ।
3. ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନାମଲେଖା ପାଇଁ ପିଲାର ବୟସ ସାଧାରଣତଃ ୪+ ହେବା ଦରକାର ।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନାମଲେଖା ପାଇଁ ପିଲାର ବୟସ ସାଧାରଣତଃ ୫+ ହେବା ଦରକାର ।
4. ଏମ୍.ଏଲ୍.ଏଲ୍.ର ପୂରା ନାମ – ମ୍ୟାକ୍ସିମମ୍ ଲେଭେଲ୍ ଅଫ୍ ଲଣ୍ଡିଂ ।
Answer:
ଏମ୍.ଏଲ୍.ଏଲ୍ର ପୂରା ନାମ – ମିନିମମ୍ ଲେଭେଲ୍ ଅଫ୍ ଲଣ୍ଡିଂ ।
5. ନବୋଦୟ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନାମଲେଖା ବୟସସୀମା ୬-୧୪ ବର୍ଷ ଅଟେ ।
Answer:
ନବୋଦୟ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନାମଲେଖା ବୟସସୀମା ୯-୧୩ ବର୍ଷ ଅଟେ ।
6. DPEP କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜୀନକରଣ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି ।
Answer:
OPEPA କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜୀନକରଣ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି ।
7. ଯଦି ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀରେ ଏକାଧ୍ଵକବାର ରୁହେ ତେବେ ତାହାକୁ ଶିକ୍ଷାର ଅପଚୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଯଦି ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀରେ ଏକାଧ୍ଵକବାର ରୁହେ ତେବେ ତାହାକୁ ଶିକ୍ଷାର ଆବଦ୍ଧତା କୁହାଯାଏ ।
8. ସମ୍ବିଧାନର ୨୨(କ) ଧାରା ଅନୁସାରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା ଏକ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ରୂପେ ବିବେଚନା କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୨୧(କ) ଧାରା ଅନୁସାରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା ଏକ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ରୂପେ ବିବେଚନା କରାଯାଇଛି ।
9. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ବିକାଶ ପାଇଁ ଗୋଷ୍ଠୀର ସହଯୋଗ ନିମନ୍ତେ ଗ୍ରାମ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ଅନୁସନ୍ଧାନ ସମିତି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ବିକାଶ ପାଇଁ ଗୋଷ୍ଠୀର ସହଯୋଗ ନିମନ୍ତେ ଗ୍ରାମ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ସମିତି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
D. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।
1. ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଇଛି ଓ ତାହା କ’ଣ ?
Answer:
ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରାରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଇଛି । ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରା ଅନୁସାରେ ‘‘ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନର ୧୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ୬ରୁ ୧୪ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ସମସ୍ତ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରାଯିବ ।’’
2. ୧୯୭୮ ମସିହାରେ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ଶିକ୍ଷାମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ସମ୍ମିଳନୀରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନତା ପାଇଁ ଧାର୍ଯ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟରୁ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
୧୯୭୮ ମସିହାରେ ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ ପାଇଁ ବସିଥିବା ଶିକ୍ଷା ସମ୍ମିଳନୀରେ ୧୯୭୮ ରୁ ୧୯୮୩ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ୬ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ପ୍ରାୟ ୩୨୦ ଲକ୍ଷ ପିଲାଙ୍କ ନାମ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ଜାତୀୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା ।
3. ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ଆୟୋଗ କେବେ ଓ କାହା ଅଧ୍ଯକ୍ଷତାରେ ବସିଥିଲା ?
Answer:
ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ଆୟୋଗ ୧୯୫୨ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୩ ତାରିଖରେ ମାନ୍ଦ୍ରାଜ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟର କୁଳପତି ଡ. ଲକ୍ଷ୍ମଣସ୍ଵାମୀ ମୁଦାଲିୟାରଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ବସିଥିଲା ।
4. ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଗତି ଦିଗରେ ଉପୁଜୁଥିବା ସମସ୍ୟାରୁ ଦୁଇଟି ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଗତିରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସାଜିଥିବା ଦୁଇଟି ସମସ୍ୟା ହେଲା –
(1) ନାରୀ ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀଙ୍କ ଅଭାବ,
(2) ରାଜନୈତିକ ପରିସ୍ଥିତି ।
5. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାରେ ଆବଦ୍ଧତା କ’ଣ ? କିମ୍ବା, ଶିକ୍ଷାରେ ଆବଦ୍ଧତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଯେକୌଣସି ଶ୍ରେଣୀ ହେଉନା କାହିଁକି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶ୍ରେଣୀ ସ୍ତର ପାଇଁ ସମୟସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯିବା ସତ୍ତ୍ବେ କିଛି ପିଲା ପ୍ରକୃତ ସମୟସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଶିକ୍ଷାର ପରିସମାପ୍ତି ନ କରି ଏକ ଶ୍ରେଣୀ ପାଇଁ ଏକାଧିକ ବର୍ଷ ଆବଶ୍ୟକ କରିବାକୁ ଶିକ୍ଷାରେ ଆବଦ୍ଧତା କୁହାଯାଏ ।
6. ଶିକ୍ଷାରେ ଅପଚୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଶିକ୍ଷାର ଯେକୌଣସି ସ୍ତର ହେଉନା କାହିଁକି କୌଣସି ପିଲା ଶିକ୍ଷା ପରିସମାପ୍ତି କରିବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଛାଡ଼ି ଅନ୍ୟତ୍ର ଚାଲିଯିବାକୁ ଶିକ୍ଷାରେ ଅପଚୟ କୁହାଯାଏ ।
7. ନୂତନ ଶିକ୍ଷାନୀତିର ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଉତ୍ପାଦନ ଅଭିମୁଖୀ ଶିକ୍ଷାଦ୍ୱାରା ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀକୁ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ହେବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ନୂତନ ଶିକ୍ଷାନୀତିର ଲକ୍ଷ୍ୟ ।
8. ଅପଚୟ ରୋକିବାର ଗୋଟିଏ ଉପାୟ/ପନ୍ଥା ଲେଖ ।
Answer:
ଆର୍ଥିକ ଦୁର୍ବଳ ଅଭିଭାବକଙ୍କ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ଯଦି କିଛି ପାଠ୍ୟପକରଣ ସହ ପୋଷାକପତ୍ର ବିଦ୍ୟାଳୟ/ବ୍ଳକ୍/ସରକାରଙ୍କ ତରଫରୁ ରିହାତି/ମାଗଣାରେ ଦିଆଯାଆନ୍ତା, ତେବେ ଅପଚୟ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବେ ରୋକାଯାଇ ପାରନ୍ତା ।
9. କୋଠାରୀ ଶିକ୍ଷା ଆୟୋଗର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ କିଏ ?
Answer:
ଡକ୍ଟର ଦୌଲତ୍ ଏସ୍. କୋଠାରୀ ନିଜେ କୋଠାରୀ ଶିକ୍ଷା ଆୟୋଗର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଥିଲେ ।
10. ନୂତନ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୀତି କେବେ ଘୋଷଣା କରାଗଲା ?
Answer:
ନୂତନ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୀତି ୧୯୮୬ ମସିହାରେ ଘୋଷଣା କରାଗଲା ।
11. ନୂତନ ଶିକ୍ଷାନୀତିର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୀତି – ୧୯୮୬ (National Policy on Education – 1986)
12. କେଉଁ ମସିହାରେ ଭାରତକୁ ଏକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପେ ଘୋଷଣା କରାଗଲା ?
Answer:
୧୯୫୦ ମସିହାରେ ଭାରତକୁ ଏକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପେ ଘୋଷଣା କରାଗଲା ।
13. ଶିକ୍ଷାର କେଉଁ ସ୍ତରରେ ମାତ୍ରାଧିକ ଅପଚୟ ଓ ଆବଦ୍ଧତା ଦେଖାଯାଏ ?
Answer:
ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରେ ମାତ୍ରାଧିକ ଅପଚୟ ଓ ଆବଦ୍ଧତା ଦେଖାଯାଏ ।
14. ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରଚଳିତ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୀତି କେଉଁ ମସିହାରେ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରଚଳିତ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୀତି ୧୯୮୬ ମସିହାରେ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ୧୯୯୨ ସମିହାରେ ଏହା ପୁନଃପ୍ରଣୀତ ହୋଇଅଛି ।
15. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାରେ ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରେ ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ, ଲିଙ୍ଗ, ଗୋଷ୍ଠୀ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତପ୍ରକାର ମୁକ୍ତ ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରିବାକୁ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
16. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସମସ୍ୟାର ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ସୂଚାଅ ।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସମସ୍ୟାର ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ନାମଲେଖାକୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କରିବା ଉଚିତ ।
17. କଳାପଟା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ସ୍ଥାନୀୟ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଉନ୍ନତ ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା କଳାପଟା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଲକ୍ଷ୍ୟ ।
18. ପ୍ରଥମେ କିଏ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ସୁପାରିସ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଉଇଲିୟମ୍ ଉଡ୍ ପ୍ରଥମେ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ସୁପାରିସ କରିଥିଲେ ।
19. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାରେ ସାମଗ୍ରିକ (ମୋଟ) ନାମଲେଖା ଅନୁପାତ କେତେ ?
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାରେ ସାମଗ୍ରିକ ନାମଲେଖା ଅନୁପାତ ଶତକଡ଼ା ୪୨ ଅଟେ ।
20. ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଉଲ୍ଲେଖ ହୋଇଛି ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରାରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଉଲ୍ଲେଖ ହୋଇଛି ।
21. ବର୍ତ୍ତମାନ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷାର ସାଧାରଣ ବୟସସୀମା କେତେ ?
Answer:
ବର୍ତ୍ତମାନ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷାର ସାଧାରଣ ବୟସସୀମା ୫ ବର୍ଷ ।
22. ଡ. କୋଠାରୀଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ବସିଥିବା କମିଶନର ପୂର୍ବନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଡ. କୋଠାରୀଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ବସିଥିବା କମିଶନର ପୂର୍ବନାମ ‘ଭାରତୀୟ ଶିକ୍ଷା ଆୟୋଗ ।’
23. କେଉଁ ଭାଷା ଆମ ଦେଶର ରାଷ୍ଟ୍ରଭାଷା ?
Answer:
ହିନ୍ଦୀଭାଷା ଆମ ଦେଶର ରାଷ୍ଟ୍ରଭାଷା ଅଟେ ।
24. ଆମ ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁସାରେ କେଉଁ ବର୍ଷ ସୁଦ୍ଧା ଆମ ଦେଶ ୧୧ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସବୁ ପିଲାଙ୍କୁ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଆନ୍ତା ?
Answer:
ଆମ ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁସାରେ ୧୯୬୫-୬୬ ବର୍ଷ ସୁଦ୍ଧା ଆମ ଦେଶ ୧୧ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସବୁ ପିଲାଙ୍କୁ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଆନ୍ତା ।
25. ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷାର ଶ୍ରେଣୀସୀମା ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷାର ଶ୍ରେଣୀସୀମା ପ୍ରଥମରୁ ଅଷ୍ଟମ ଅଟେ ।
26. ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ବୟସସୀମା କେତେ ?
Answer:
ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ବୟସସୀମା ୬ ବର୍ଷରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ଅଟେ ।
27. ଭାରତବର୍ଷର ସମ୍ବିଧାନ କେଉଁ ବର୍ଷ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତବର୍ଷର ସମ୍ବିଧାନ ୧୯୫୦ ମସିହାରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥିଲା ।
28. ଭାରତରେ ୨୦୦୧ ମସିହା ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ସାକ୍ଷରତା ହାର କେତେ ଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତରେ ୨୦୦୧ ମସିହା ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ସାକ୍ଷରତା ହାର ୬୫.୩୮% ଥିଲା ।
29. ୨୦୦୧ ମସିହା ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ଓଡ଼ିଶାର ସାକ୍ଷରତା ହାର କେତେ ଥିଲା ?
Answer:
୨୦୦୧ ମସିହା ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ଓଡ଼ିଶାର ସାକ୍ଷରତା ହାର ୬୩.୬୧% ଥିଲା ।
30. E. G. S. ର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
E. G. S. ର ଅର୍ଥ Education Guarantee Scheme ବା ନିଶ୍ଚିତ ଶିକ୍ଷ। ଯୋକନା ।
31. କଳାପଟା ଅଭିଯାନ କ’ଣ ?
Answer:
ବିଭିନ୍ନ ଉପକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶକୁ କଳାପଟା ଅଭିଯାନ କୁହାଯାଏ ।
32. ଜାତୀୟ ଦିବସଗୁଡ଼ିକ ପାଳନ କରାଯାଏ କାହିଁକି ?
Answer:
ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କ ମନରେ ଜାତୀୟ ଚେତନାର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଜାତୀୟ ଦିବସଗୁଡ଼ିକ ପାଳନ କରାଯାଏ ।
33. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାରେ ସାମଗ୍ରିକ (ମୋଟ) ନାମଲେଖା ଅନୁପାତ କ’ଣ ?
Answer:
ମୋଟ ପିଲାଙ୍କ ସହ ନାମ ଲେଖାଇଥିବା ପିଲାଙ୍କ ଅନୁପାତକୁ ସାମଗ୍ରିକ ନାମଲେଖା ଅନୁପାତ କୁହାଯାଏ । 1992 ମସିହା Economic Survey ଅନୁଯାୟୀ ଆମ ଦେଶରେ ପ୍ରତି ୧୦୦ ଜଣରେ ୮୧.୯୦ ଜଣ ପିଲା ନାମ ଲେଖାଇଥା’ନ୍ତି । ଏହି ଅନୁପାତ ପ୍ରାୟ ୫:୪ ।
34. SSA କ’ଣ ?
Answer:
SSA ଅର୍ଥ ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ ।
35. ୨୦୧୦ ମସିହାକୁ ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନର କେଉଁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଛି ?
Answer:
୨୦୧୦ ମସିହାକୁ ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି – ସବୁ ପିଲା ୮ ବର୍ଷରେ ଉଚ୍ଚ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ସମାପ୍ତ କରିବେ ।
36. ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରା ବଳରେ ଶିକ୍ଷା ଏକ ମୌଳିକ ଅସ୍ଵୀକାରର ମାନ୍ୟତା ପାଇଛି ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୧ (କ) ବଳରେ ଶିକ୍ଷା ଏକ ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ମାନ୍ୟତା ପାଇଛି ।
37. ଓଡ଼ିଶାରେ କେଉଁ ସଂସ୍ଥା ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ହାତକୁ ନେଉଛି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ (OPEPA) କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ହାତକୁ ନେଇଛନ୍ତି ।
38. କେଉଁ କମିଟି ପ୍ରଥମେ ଆବଦ୍ଧତା ଓ ଅପଚୟ ବିଷୟରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା ?
Answer:
ହାର୍ଟର୍ କମିଟି ୧୯୨୯ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମେ ଆବଦ୍ଧତା ଓ ଅପଚୟ ବିଷୟରେ ସୂଚନା ଦେଇଥିଲେ ।
39. DPEP କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ଜିଲ୍ଲାରେ ପରିମାଣାତ୍ମକ ଓ ଗୁଣାତ୍ମକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରି ଶିକ୍ଷାରେ ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା DPEP କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।
40. ପ୍ରାକ୍-ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା କେଉଁ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦିଆଯାଉଛି ?
Answer:
ପ୍ରାକ୍-ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ୩ ରୁ ୫ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦିଆଯାଉଛି ।
41. ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ଏହା ଏକ ସମୟଭିତ୍ତିକ ଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଯେଉଁଥରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିଚାଳନା, ଶିକ୍ଷାଦାନରେ ଗୋଷ୍ଠୀ ଏବଂ ପଞ୍ଚାୟତର ସହଯୋଗ ତଥା ଗୁଣାତ୍ମକ ଓ ପରିମାଣାତ୍ମକ ଶିକ୍ଷାର ବିକାଶ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଦିଆଯାଇଛି ।
42. SSA ର ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
୨୦୧୦ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରେ ସାମାଜିକ ଓ ଲିଙ୍ଗଗତ ବିଭେଦକୁ ଦୂର କରାଯିବ ।
43. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରତିବନ୍ଧକର ଏକ ଶିକ୍ଷାଗତ କାରଣ ଲେଖ ।
Answer:
ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀରେ ଶିକ୍ଷକ ଓ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଅନୁପାତ ଅଧ୍ଵ ଯାହାଫଳରେ ଶିକ୍ଷକ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀଙ୍କ ପ୍ରତି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଧ୍ୟାନ ବା ମନୋଯୋଗ ଦେବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ ।
44. ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ କେଉଁ ମସିହାରୁ ଲାଗୁ ହେଉଛି ?
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ୧୯୯୫ ମସିହାରୁ ଲାଗୁ ହେଉଛି ।
45. ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ୨୦୦୩ ମସିହା ନିମନ୍ତେ କି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ?
Answer:
ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ୨୦୦୩ ମସିହାରେ ଦେଶର ସମସ୍ତ ୬-୧୪ ବର୍ଷର ପିଲାଙ୍କୁ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପଞ୍ଜୀକରଣ ନିମିତ୍ତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଥିଲା ।
ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି ବା ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।
1. ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା କହିଲେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ତର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ସମାନ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଜରିଆରେ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବୁଝାଏ । ତେଣୁ ପ୍ରଥମ ୧୦ ବର୍ଷ ଶିକ୍ଷା ମଧ୍ୟରେ ୫ ବର୍ଷ ପ୍ରାଥମିକ, ୩ ବର୍ଷ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ଓ ୨ ବର୍ଷ ନିମ୍ନ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ଅନ୍ତଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଅଛି ।
2. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ପାଠ୍ୟକ୍ରମ କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ପାଠ୍ୟକ୍ରମଟି ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ନୀତି ଉପରେ ଆଧାରିତ । ଭାରତୀୟ ସଂଗ୍ରାମର ଇତିହାସ, ସାମ୍ବିଧାନିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ, ଜାତୀୟ ଐକ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନିମନ୍ତେ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ, ନାରୀ ଓ ପୁରୀଷ ମଧ୍ୟରେ ସମାନତା, ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟବସ୍ତୁ ପାଠ୍ୟକ୍ରମରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଅଛି ।
3. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନକରଣ ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ସାର୍ବଜନୀନକରଣ କରିବା ପାଇଁ ୫ଟି ସ୍ତରରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(i) ସାବର୍ଜନୀନ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ
(ii) ସାର୍ବଜନୀନ ପଞ୍ଜୀକରଣ
(iii) ସାର୍ବଜନୀନ ଧାରଣ ବା ଅଟକ
(iv) ସାର୍ବଜନୀନ ଅଂଶଗ୍ରହଣ
(v) ସାର୍ବଜନୀନ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ।
4. ଅପଚୟ ଓ ଆବଦ୍ଧତାର କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:
ଅପଚୟ ଓ ଆବଦ୍ଧତାର କାରଣଗୁଡ଼ିକ ହେଲା- ଆର୍ଥିକ, ସାମାଜିକ, ଶିକ୍ଷାଗତ ଇତ୍ୟାଦି । ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା କୁସଂସ୍କାର, ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା, କୁପ୍ରଥା ଇତ୍ୟାଦି ଅପଚୟ ଓ ଆବଦ୍ଧତା ସମସ୍ୟା ଭଳି ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।
5. ଅପଚୟ ଓ ଆବଦ୍ଧତାର ନିରାକରଣ ପନ୍ଥା କ’ଣ ?
Answer:
ଅପଚୟ ଓ ଆବଦ୍ଧତାର ନିରାକରଣ ପନ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(i) ପରିବାରର ଆର୍ଥିକ ମାନରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବା ଉଚିତ ।
(ii) ପ୍ରୌଢ଼ଶିକ୍ଷା କେନ୍ଦ୍ରମାନ ସ୍ଥାପନ କରାଯିବା ଉଚିତ ।
(iii) ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ, ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟସେବା, ମାଗଣା ବହିଖାତା ଓ ପୋଷାକ ଯୋଗାଣ କରାଯିବା ଦରକାର ।
(iv) ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳରେ ସରକାରଙ୍କ ତରଫରୁ ବିଦ୍ୟାଳୟମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉପକରଣମାନ ଯୋଗାଇ ଦେବା ଉଚିତ ।
(v) ବାସ୍ତବ ଜୀବନ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ଥିବା ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ପ୍ରଚଳନ କରିବା ଉଚିତ ।
6. ସାର୍ବଜନୀନ ସୁବିଧା, ସୁଯୋଗ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରା ୬ରୁ ୧୪ ବର୍ଷର ପିଲାମାନଙ୍କୁ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ନିମନ୍ତେ ରାଜ୍ୟ ସରକାରମାନଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛି । ବିଶେଷକରି ୫ ବର୍ଷରୁ ୧୪ ବର୍ଷର ପିଲାମାନେ କିପରି ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସମସ୍ତ ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପାଇବେ ସେଥିପାଇଁ
(i) ସାର୍ବଜନୀନ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ,
(ii) ସାର୍ବଜନୀନ ପଞ୍ଜୀକରଣ,
(iii) ସାର୍ବଜନୀନ ରକ୍ଷଣ,
(iv) ସାର୍ବଜନୀନ ଅଂଶଗ୍ରହଣ
(v) ସାର୍ବଜନୀନ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେବା ଉଚିତ ।
ପ୍ରତ୍ୟେକ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ନାମଲେଖାଇ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିବା ଉଚିତ ।
7. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ଦୁଇଟି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲେଖ ।
Answer:
(i) ଅଭିଭାବକଙ୍କ ନିରକ୍ଷରତା ।
(ii) ଜନସଚେତନତାର ଅଭାବ ।
8. ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରାରେ କ’ଣ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଅଛି ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରାରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଥିଲା ଯେ ୧୯୬୦ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ୧୪ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତ ବାଳକ ଏବଂ ବାଳିକାମାନଙ୍କୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯିବ । ନିରକ୍ଷରତା ଲୋପ ଏହାର ପ୍ରଧାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଅଟେ ।
9. ଡି.ପି.ଇ.ପି. (DPEP) ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଏହି ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଦେଶର ସମସ୍ତ ପିଲାଙ୍କୁ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା, ଅନୁନ୍ନତ ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ବିଶେଷ ସୁବିଧା ଦେବା, ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ଏବଂ ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କର ସଶକ୍ତିକରଣ ପାଇଁ ତାଲିମ ଆୟୋଜନ କରାଇବା ।
10. କଳାପଟା ଅଭିଯାନର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ଏବଂ ପରିମାଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ଘଟାଇବା । ଏହି ଯୋଜନା ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶିଶୁ ଘରଠାରୁ ୧ କି.ମି. ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପନ, ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକରେ ଅନ୍ତତଃପକ୍ଷେ ୨ଟି ଶ୍ରେଣୀଗୃହ, ଜଣେ ଶିକ୍ଷକ ପରିବର୍ତ୍ତେ ୨ଜଣ ଶିକ୍ଷକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପାଇଖାନା, ପରିସ୍ରାଗାର, ଖେଳ ସରଞ୍ଜାମ, ଶିକ୍ଷା ସହାୟକ ଉପକରଣ ଇତ୍ୟାଦି ଯୋଗାଇ ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
11. ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ କାହିଁକି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ୮୬ତମ ସଂଶୋଧନରେ ୬ ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ଯାଏଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପିଲା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ଏକ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଅଛି । ଏଥୁଁନିମନ୍ତେ ଏକ ଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସର୍ବଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ।
12. ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ମୂଳଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ୨୦୧୦ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ସମସ୍ତ ପିଲାଙ୍କୁ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଯୋଗାଇଦେବା । ୨୦୦୫ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ପ୍ରତ୍ୟେକ ପିଲା ୫ ବର୍ଷିଆ ଅର୍ଥାତ୍ ୬-୧୧ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସମାପ୍ତି କରିବେ । ୨୦୧୦ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ୮ ବର୍ଷିଆ ୬ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସନ୍ତୋଷଜନକ ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନବୃଦ୍ଧି ସହିତ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।
13. ଓଡ଼ିଶାରେ ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ ନିମନ୍ତେ ନିଆଯାଇଥିବା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାରେ ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ ନିମନ୍ତେ ନିଆଯାଇଥିବା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(i) ନିଶ୍ଚିତ ଶିକ୍ଷା ଯୋଜନା
(ii) ବିକଳ୍ପ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଶିକ୍ଷାକେନ୍ଦ୍ର
(iii) ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରଦତ୍ତ ସାହାଯ୍ୟ
(iv) ବିଦ୍ୟାଳୟ ବିକାଶ ଅନୁଦାନ
(v) ଶୈକ୍ଷିକ ଉପକରଣ ସାହାଯ୍ୟ
(vi) ମାଗଣା ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକ ପ୍ରଦାନ
(vii) ତଫସିଲଭୁକ୍ତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତି ପିଲାଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥା
(viii) ବାଳିକାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧା
(ix) ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରସ୍ତୁତି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ
(x) ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
14. ଅପଚୟର ସମସ୍ୟା କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅପଚୟ ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାର ଅନ୍ତରାୟ ସୃଷ୍ଟିକରୁଛି । ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିପରେ ୬୧ ବର୍ଷ ଅତିବାହିତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅପଚୟ ଯୋଗୁଁ ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଅଛି ।
ଏହି ସମସ୍ୟା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଏକ ଉତ୍କଟ ବ୍ୟାଧ୍ । ଅପଚୟ ଯୋଗୁଁ ଜଣେ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପରିସମାପ୍ତି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିପାରୁ ନାହିଁ । ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟୟ ହେଉଥିବା ସମସ୍ତ ଅର୍ଥ, ସମୟ ଓ ଉଦ୍ୟମ ବ୍ୟର୍ଥ ହେଉଛି ।
15. ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସମ୍ବିଧାନରେ ସୂଚିତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ ଲେଖ ।
Answer:
୧୯୫୦ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୨୬ ତାରିଖରେ ଭାରତ ଏକ ସାର୍ବଭୌମ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପରିଣତ ହୋଇ ତା’ର ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କଲା । ସମ୍ବିଧାନର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ ଧାରା ୪୫ ରେ ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ପାଇଁ ଅଧୂକ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବାପାଇଁ ଯୋଜନା କରାଗଲା । ଏହି ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରା ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମାରେ ଲିପିବଦ୍ଧ କରାଯାଇଛି ।
ତାହା ହେଲା – “ସରକାରୀ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାରେ ୬ ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ଯାଏ ପିଲାଙ୍କ ଲାଗି ଅବୈତନିକ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୀତ ହେବାର ୧୦ ବର୍ଷ ଭିତରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବ ।’’
16. ଭାରତରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ଲାଭର ପ୍ରଥମ ସୋପାନ । ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଶିଶୁର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ତଥା ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଶକ୍ତିର ବିକାଶ ସାଧନ କରିଥାଏ । ଏହା ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ଲାଭ ପାଇଁ ଭିତ୍ତିଭୂମି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ । ଭାରତ ପରି ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ଶିକ୍ଷିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଶିକ୍ଷା ଅବୈତନିକ ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ହେବା ଉଚିତ । ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର କେତେକ ବିଶିଷ୍ଟ ମହତ୍ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ରହିଛି । ସେଥୁରୁ କେତୋଟି ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲା ।
ପ୍ରଥମତଃ, ଶିଶୁର ରୁଚି, ଜ୍ଞାନର ବୃଦ୍ଧି ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ସମ୍ଭବ । ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ଏହି ଶିକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପିଲାର ବିଭିନ୍ନ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇ ସେହି ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସାମାଜିକ ବିକାଶ ମଧ୍ଯ ହୋଇଥାଏ । ତୃତୀୟତଃ, ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଶିଶୁକୁ ଆତ୍ମଶିକ୍ଷାରେ ଅଭ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇପାରିବ ।
17. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ରରେ ଅପଚୟ କିପରି ଏକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ବୁଝାଅ ।
Answer:
୧୯୨୯ ମସିହାରେ ହାର୍ଟର୍ କମିଟି ପ୍ରଥମେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାସ୍ତରରେ ଅପଚୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସୂଚନା ଦେଇଥିଲେ । ଅପଚୟ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଏକ ଉତ୍କଟ ବ୍ୟାଧ୍ । କୌଣସି ପିଲା ଯଦି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟରେ ଶିକ୍ଷା ସ୍ତର ଅତିକ୍ରମ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ପାଠପଢ଼ା ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଏ, ତେବେ ସେ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମସ୍ତ ସମୟ, ଅର୍ଥ ଓ ଉଦ୍ୟମର ଅପଚୟ ଘଟିଲା ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
18. କଳାପଟା ଯୋଜନା ସଂକ୍ଷେପରେ ବୁଝାଅ ।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନପ୍ରକାର ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । କଳାପଟା ଯୋଜନା ବା ଅଭିଯାନ (Operation Blackboard) ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସର୍ବନିମ୍ନ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ; ଯଥା – ଶିକ୍ଷକ ନିଯୁକ୍ତି, ଶ୍ରେଣୀଗୃହର ବ୍ୟବସ୍ଥା, ସର୍ବନିମ୍ନ ଶିକ୍ଷକ ସହାୟକ ସାମଗ୍ରୀ ଯୋଗାଣ ଇତ୍ୟାଦିର ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
19. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନତା ବିଷୟରେ ଲେଖ ।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସାର୍ବଜନୀନତାର ଅର୍ଥ ସମସ୍ତ ପିଲା ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସରେ ପଦାର୍ପଣ କଲା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅବୈତନିକ ତଥା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଏହା ତିନୋଟି ସ୍ତରରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଛି । ପ୍ରଥମତଃ, ବିହିତ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସାର୍ବଜନୀନତା । ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ସମସ୍ତ ପିଲାଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ସେମାନଙ୍କର ଗୃହଠାରୁ ଏକ ନିରାପଦ ମାର୍ଗରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା । ଦ୍ବିତୀୟତଃ, ତାଲିକାଭୁକ୍ତକରଣ ସାର୍ବଜନୀନତା ।
ଏହାର ଅର୍ଥ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶିଶୁକୁ ୬ ବର୍ଷରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ମୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯିବା ଉଚିତ । ତୃତୀୟତଃ, ରକ୍ଷଣରେ ସାର୍ବଜନୀନତା । ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଶିଶୁ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ତା’ର ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଶେଷ ହେଲା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିବ ।
20. ଆବଦ୍ଧତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଏହା ଅପଚୟ ସହିତ କିପରି ସମ୍ପର୍କିତ ?
Answer:
କୌଣସି ଏକ ପିଲାକୁ ଯଦି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଶିକ୍ଷାସ୍ତର ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟଠାରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଲାଗେ, ତେବେ ସେହି ଅଧୁକ ସମୟକୁ ସଂକ୍ଷେପରେ ଆବଦ୍ଧତା କୁହାଯାଏ । ଏହା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଗ୍ରସରତା କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିରାଟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଅଟେ । ଆବଦ୍ଧତା ଭଳି ଅପଚୟ ମଧ୍ୟ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଧାନ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ । ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟରେ ଶିକ୍ଷାସ୍ତର ଅତିକ୍ରମ କରିବା ପୂର୍ବରୁ କୌଣସି ଏକ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ପାଠପଢ଼ା ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଏ, ତେବେ ସମୟ ଓ ଅର୍ଥ ନଷ୍ଟ ହୁଏ ।
21. ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନର ଲକ୍ଷ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ହେଲା :
(i) ୨୦୦୩ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ୬ ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସର ସମସ୍ତ ପିଲାଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନାମ ଲେଖାଇବା ।
(ii) ୨୦୦୭ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ସବୁ ପିଲା ୫ ବର୍ଷର ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିବେ ।
(iii) ୨୦୧୦ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ସବୁ ପିଲା ୮ ବର୍ଷର ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସମାପ୍ତ କରିବେ ଓ ୧୦୦ ପ୍ରତିଶତ ଅଟକ ରହିବାକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯିବ ଓ ଯେ କୌଣସି ଲିଙ୍ଗଭେଦ ବା ସାମାଜିକ ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ଦୂର କରାଯିବ ।
(iv) ଶିକ୍ଷାଦାନ ସହ ଉନ୍ନତ ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷାରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯିବ ।
22. ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନକରଣ ପାଇଁ ନିଆଯାଇଥିବା ପଦକ୍ଷେପରୁ ୩ଟି ଲେଖ ।
Answer:
ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସାର୍ବଜନୀନକରଣ ପାଇଁ ଯେଉଁସବୁ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଛି ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ତିନୋଟି ନିମ୍ନରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଗଲା ।
(i) DPEP ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମାଧ୍ୟମରେ ନୂତନ ବିଦ୍ୟାଳୟ, ଶ୍ରେଣୀ କୋଠରି ସ୍ଥାପନ, ଶିକ୍ଷା ଉପକରଣ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଛି ।
(ii) ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକର ପୁନଃ ମୁଦ୍ରଣ ଓ ଏଥରେ ନୂତନ ଶୈକ୍ଷିକ ଦିଗଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ଥାନ ଦିଆଯାଇଛି ।
(iii) ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ତାଲିମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସହ ଶିଶୁକୈନ୍ଦ୍ରିକ ଶିକ୍ଷା ଓ ଉପଯୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷା ବାତାବରଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଛି ।
23. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ଦିଗ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
(କ) ସାର୍ବଜନୀନ ସୁବିଧା ଓ ସୁଯୋଗ
(ଖ) ସାର୍ବଜନୀନ ନାମଲେଖା
(ଗ) ସାର୍ବଜନୀନ ରକ୍ଷଣ
(ଘ) ସାର୍ବଜନୀନ ସଫଳତା (ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି)
24. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାରେ ସାର୍ବଜନୀନ ଧାରଣର ଅର୍ଥ ସଂକ୍ଷେପରେ ବୁଝାଅ ।
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରାରେ ୬-୧୪ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ସମସ୍ତ ପିଲାଙ୍କୁ ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅଛି । ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସାର୍ବଜନୀନ ଧାରଣ ଏକ ବାସ୍ତବ ଓ ବଳିଷ୍ଠ ପଦକ୍ଷେପ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ୬ ବର୍ଷରେ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପ୍ରବେଶ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ପିଲା ଯେପରି ଶିକ୍ଷା ଶେଷ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବେ ସେଥ୍ୟପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
B. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ପାଞ୍ଚଟି ବା ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।
1. ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା (‘Education for all’) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
୨୦୦୧ ମସିହା ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତର ସାକ୍ଷରତାର ହାର ୬୪.୮% । ତେଣୁ ଭାରତରେ ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଶିକ୍ଷା ପାଇବାପାଇଁ ଅପେକ୍ଷାରତ । ଏଥିପାଇଁ ଧାରା ୪୫ ଅନୁଯାୟୀ ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାଗଣାରେ ଶିକ୍ଷାଦେବା ଯୋଜନା ସଫଳୀକୃତ ହେଲାନାହିଁ ।
ନିରକ୍ଷରଙ୍କୁ ସାକ୍ଷର କରିବାପାଇଁ ପ୍ରୌଢ଼ଶିକ୍ଷା (Adult Education) କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଚାଲୁ କରାଗଲା । ଏସବୁ ସତ୍ତ୍ବେ ୧୯୯୦ ମସିହାରେ ବିଶ୍ଵବ୍ୟାଙ୍କ, UNICEF, UNESCO ଦ୍ବାରା ଶିକ୍ଷା ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ଏକ ସମ୍ମିଳନୀରେ ୧୫୫ଟି ଦେଶରୁ ପ୍ରତିନିଧୂମାନେ ଯୋଗଦେଇ ୨୦୦୧ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷାଦେବାର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସ୍ଥିର କଲେ ।
2. ଆବଦ୍ଧତା କ’ଣ ? ଏହା କିପରି ଅପଚୟ ସହ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଅଟେ ?
Answer:
(i) ୧୯୨୯ ମସିହାରେ ହାର୍ଟର୍ କମିଟି ତାଙ୍କ ରିପୋର୍ଟରେ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସ୍ତରରେ ଅପଚୟ ଏବଂ ଆବଦ୍ଧତା ଏ ଦୁଇଟି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ବୋଲି ମତ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।
(ii) ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ତର ପାଇଁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ବା କାଳ ଥାଏ ।
(iii) ସ୍ଥାୟୀ ସାକ୍ଷରତା ଅର୍ଜନ କରିବାକୁ ହେଲେ ଛାତ୍ର ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅନ୍ତତଃ ପାଞ୍ଚବର୍ଷର ପାଠ ଶେଷ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ଅଟେ ।
(iv) ମାତ୍ର କୌଣସି ପିଲା ଯଦି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟରେ ଶିକ୍ଷାସ୍ତର ଅତିକ୍ରମ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ପାଠପଢ଼ା ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଏ, ତେବେ ସେ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମସ୍ତ ସମୟ ଅର୍ଥ ଓ ଉଦ୍ୟମର ଅପଚୟ ଘଟିଲା ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
(v) ହାର୍ଟର୍ କମିଟି ଭାଷାରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପୂର୍ଣ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ପିଲାମାନେ ମଝିରେ ମଝିରେ ପାଠପଢ଼ା ଛାଡ଼ି ଦେବାହିଁ ଅପଚୟ ଅଟେ । ହାର୍ଟର୍ କମିଟି ମତରେ, ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀରେ ଏକାଧିକ ବର୍ଷ ରହିବା ହିଁ ଆବଦ୍ଧତା ଅଟେ ।
3. ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନର ଲକ୍ଷ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(i) 2003 ମସିହା ସୁଦ୍ଧା 6 ରୁ 14 ବର୍ଷ ବୟସର ସମସ୍ତ ପିଲାଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନାମ ଲେଖାଇବେ ।
(ii) 2007 ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ସବୁ ପିଲା 5 ବର୍ଷର ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ପୂର୍ଣ କରିବେ ।
(iii) 2010 ସୁଦ୍ଧା ସବୁ ପିଲା ୫ ବର୍ଷର ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସମାପ୍ତ କରିବେ ଓ 100 ପ୍ରତିଶତ ଅଟକ ରହିବାକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯିବ ଓ ଯେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ଲିଙ୍ଗଭେଦ ବା ସାମାଜିକ ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ଦୂର କରାଯିବ ।
(iv) ଶିକ୍ଷାଦାନ ସହ ଉନ୍ନତ ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷଣ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଦିଆଯିବ ।
4. ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
1964-65 ମସିହାରେ କୋଠାରୀ ଆୟୋଗ ଶିକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଥିବା ଅପଚୟ ଓ ଆବଦ୍ଧତା ବିଷୟରେ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ନିମ୍ନଲିଖ୍ତ କାରଣଗୁଡିକୁ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ।
(i) ଆର୍ଥିକ କାରଣ – ଅଧିକାଂଶ ପିତାମାତା ଅଭାବ ଅନଟନ ଭିତରେ ଜୀବିକା ନିର୍ବାହ କରୁଥିବାରୁ ତାଙ୍କ ସହିତ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା ଶେଷ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଯାଆନ୍ତି । ସାଧାରଣତଃ ଝିଅମାନେ ଘରକାମରେ ଅଧିକ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିବାରୁ ସେମାନଙ୍କ ପାଠପଢ଼ା ଅଧାରୁ ବନ୍ଦ କରିଦିଆଯାଏ ।
(ii) ସାମାଜିକ କାରଣ – ଆମ ଦେଶର ଅଶିକ୍ଷିତ ଓ ଅନୁନ୍ନତ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା, ଅଣଲିଯାଗ ଓ ଲ୯ସାରର ସରିଥରି ପାଇଁରତୀନ ଶିକ୍ଷାର ମ ମନ୍ଦିରରଲ ଆସେ । ଅଧିକାଂଶ ଭୋଇଙ୍କ ସମରେ ନାରୀ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଅନାସକ୍ତ ଭାବ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ସାମାଜିକ କାରଣ ଅଟେ ।
(iii) ଶିକ୍ଷାଗତ କାରଣ – ଅନୁପଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିବେଶ, ନୂତନ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ ଇତ୍ୟାଦି ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଅଟେ ।
5. ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସମ୍ବିଧାନରେ ସୂଚିତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ ଲେଖ ।
Answer:
୧୯୫୦ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୨୬ ତାରିଖରେ ଭାରତ ଏକ ସାର୍ବଭୌମ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପରିଣତ ହୋଇ ତା’ର ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କଲା । ସମ୍ବିଧାନର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ପାଇଁ ଅଧିକ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବାପାଇଁ ଯୋଜନା କରାଗଲା । ଏହି ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରା ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମାରେ ଲିପିବଦ୍ଧ କରାଯାଇଛି ଯେ ସରକାରୀ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାରେ ୬ ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ଯାଏ ପିଲାଙ୍କ ଲାଗି ଅବୈତନିକ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୀତ ହେବାର ୧୦ ବର୍ଷ ଭିତରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବ ।
6. କଳାପଟା ଯୋଜନା (Operation Blackboard) କ’ଣ ସଂକ୍ଷେପରେ ବୁଝାଅ ।
Answer:
କଳାପଟା ଯୋଜନା (Operation Blackboard) ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକର ସର୍ବନିମ୍ନ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ଅପରେସନ ଶବ୍ଦଟି ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଏକ ବିହିତ ବା ତୁରନ୍ତ ପଦକ୍ଷେପ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଛି । ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖ ସାଧନଗୁଡ଼ିକ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।
(i) ଅନ୍ୟୁନ ଦୁଇଟି ଶ୍ରେଣୀଗୃହ ନିର୍ମାଣ
(ii) ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଖେଳସାମଗ୍ରୀ
(iii) କଳାପଟା
(iv) ମାନଚିତ୍ର
(v) ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଉପକରଣ ଯୋଗାଣ ।
7. D.PE.P. ର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ କରିବାପାଇଁ ଭାରତ ସରକାର ଏବଂ ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟାଙ୍କ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମମାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଛନ୍ତି । ସେଥୁରୁ District Primary Education Programme (DPEP) ଅନ୍ୟତମ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ କରିବାରେ ନିମ୍ନଲିଖତ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟଗୁଡିକ ପୂରଣ କରାଯାଇପାରିବ –
(i) ଶିକ୍ଷଣର ସର୍ବନିମ୍ନ ସ୍ତର ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଆରୋପ କରିବା (Attainment of minimum levels of learning)
(ii) ଶିଶୁକୈନ୍ଦ୍ରିକ ଶିକ୍ଷା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଆରୋପ କରିବା (Emphasis on child centred education)
(iii) Waaqa âaa (Joyful learning)
(iv) ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ସୁବିଧା-ସୁଯୋଗ (Provision of infrastructure facilities)
(v) କାର୍ଯ୍ୟଭିତ୍ତିକ ଶିକ୍ଷଣ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଆରୋପ କରିବା (Emphasis on activity-centred education)
8. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ପାଞ୍ଚୋଟି ପନ୍ଥା ଲେଖ ।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ୫ ଟି ପନ୍ଥା ହେଉଛି –
(i) ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଗୃହ ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଓ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମନୋବୃତ୍ତି ଓ ଆଗ୍ରହ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା ।
(ii) ଉପଯୁକ୍ତ ଓ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଶିକ୍ଷାସାଧନ ସାମଗ୍ରୀ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ।
(iii) ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ ଓ କ୍ରୀଡ଼ାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ।
(iv) ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅଧ୍ଵସଂଖ୍ୟକ କ୍ରୀଡ଼ା ଉପକରଣ ରଖୁବା ।
(v) ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ନିମିତ୍ତ ଶିଶୁମାନଙ୍କ ପାଇଁ କୌଣସି ଦେୟର ବ୍ୟବସ୍ଥା ନ କରିବା ।
9. ସମ୍ବିଧାନରେ ସୂଚିତ ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖ ।
Answer:
ସ୍ଵାଧୀନତାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଅଭୂତପୂର୍ବ ଉନ୍ନତି ସାଧୂ ହେଲା । ୧୯୫୦ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୨୬ ତାରିଖରେ ପ୍ରଣୀତ ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନରେ ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ହେଲା ।
(i) ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରାର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ ସରକାରୀ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାରୁ ୬ ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ଯାଏ ପିଲାଙ୍କ ଅବୈତନିକ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୀତ ହେବାର ୧୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବ । ଏହି ଶିକ୍ଷା ଦୁଇଟି ପ୍ରମୁଖ ଦିଗ ଉପରେ ଆଧାରିତ ହେଲା ।
(ii) ୧୪ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତ ଶିଶୁଙ୍କୁ ନାମଲେଖା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ପାଠପଢ଼ା ଚାଲୁ ରଖୁବା ।
(iii) ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶିଶୁ ଯେପରି ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଆସେ ଓ ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରେ ସେ ଦିଗରୁ ତାକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରେରଣା ଯୋଗାଇଦେବା । ଶିଶୁର ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରତି ଉତ୍ସାହପୂର୍ଣ୍ଣ, ଆଗ୍ରହପୂର୍ଣ୍ଣ ଦୃଷ୍ଟି ରଖୁବା । ଏହାଦ୍ଵାରା ମାନବ ସମ୍ବଳର ବିକାଶ ପାଇଁ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ଫଳପ୍ରସୂ କରିବା । ଏହି ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା –
(କ) ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଶାସନକୁ ଏକୀଭୂତ କରିବା ।
(ଖ) ରାଜ୍ୟ ଯୋଜନା ବଜେଟ୍ର ୫୦% ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବା ।
(ଗ) ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅର୍ଥର ୩୦% ଏହି ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବା ।
(ଘ) ଅନଗ୍ରସର ବାଳିକା ଓ ବାଳକମାନଙ୍କୁ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ କିମ୍ବା ଅଣଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରିବା ।
10. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଅନଗ୍ରସରତାର ୫ଟି ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଲେଖ ।
Answer:
(i) ଭାରତରେ ଦ୍ରୁତ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦୁରବସ୍ଥା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଅନଗ୍ରସରତାର ମୁଖ୍ୟ ଅନ୍ତରାୟ ।
(ii) ସାମାଜିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସ୍ଵରୂପ ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣବୈଷମ୍ୟ, ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା, ନାରୀଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ବୀତସ୍ପୃହତା ଏହି ଶିକ୍ଷାର ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ।
(iii) ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ରରେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ଅଭାବ ଏକ ପ୍ରଧାନ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ।
(iv) ପାଠ୍ୟକ୍ରମର ସଂକୀର୍ଣ୍ଣତା ତଥା ପ୍ରଚଳିତ ଶିକ୍ଷାପଦ୍ଧତିର ଅନୁପଯୋଗିତା ମଧ୍ଯ ଅନଗ୍ରସରତାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଅଟେ ।
(v) ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରର ଅନଗ୍ରସରତାର ସବୁଠାରୁ ମୁଖ୍ୟ ଅନ୍ତରାୟ ହେଉଛି ଅପଚୟ ଓ ଆବଦ୍ଧତା ।
11. ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପାଠତ୍ୟାଗର ଯେକୌଣସି ପାଞ୍ଚଟି କାରଣ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
କିମ୍ବା, ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ବଳିତ ଯେକୌଣସି ୫ଟି ସମସ୍ୟା ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ପାଠତ୍ୟାଗ କରିବାର କାରଣଗୁଡ଼ିକ ହେଲା :
(i) ଦାରିଦ୍ର୍ୟ – ପିତାମାତାଙ୍କ ଶୋଚନୀୟ ଆର୍ଥିକ ଅବସ୍ଥା ।
(ii) ରକ୍ଷଣଶୀଳ ମନୋଭାବ – ନାରୀଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଅବହେଳା ପ୍ରଦର୍ଶନ ।
(iii) ବିଦ୍ୟାଳୟର ଅନାକର୍ଷଣୀୟ ବାତାବରଣ ।
(iv) ଅନୁପଯୁକ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ-ନିର୍ଘଣ୍ଟ ।
(v) ଅପଚୟ ଏବଂ ଆବଦ୍ଧତା ।
12. ଅପଚୟର ୫ଟି କାରଣ ଲେଖ ।
Answer:
(i) ପିତାମାତା ତଥା ଅଭିଭାବକମାନଙ୍କର ଅସ୍ବଚ୍ଛଳ ଆର୍ଥିକ ଅବସ୍ଥା ଅପଚୟର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ । ଆମ ଦେଶର ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମାରେଖା ତଳେ ବାସ କରୁଥିବାରୁ ଶିକ୍ଷାଲାଭ ପାଇଁ ସନ୍ତାନସନ୍ତତିମାନଙ୍କୁ ଆବଶ୍ୟକ ଅର୍ଥ ଯୋଗାଇପାରୁ ନାହାଁନ୍ତି ।
(ii) ଅଭାବ ଅନଟନ ମଧ୍ୟଦେଇ ଗତି କରୁଥିବା ପିତାମାତା ନିଜର ପିଲାମାନଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ସହିତ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଶିକ୍ଷା ଶେଷ ହେବାପୂର୍ବରୁ ବିଦ୍ୟାଳୟରୁ କାଢ଼ି ନେଇଥା’ନ୍ତି ।
(iii) ଘର କାମରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ପିଲାମାନ ପାଠପଢ଼ା ଅଧାରୁ ବନ୍ଦ କରିଦିଅନ୍ତି ।
(iv) ଅଧିକାଂଶ ଲୋକଙ୍କର ନାରୀଶିକ୍ଷା ଓ ସହଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଅନାସକ୍ତ ଭାବ ଯୋଗୁଁ ବାଳିକାମାନଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷା ସମାପ୍ତିଯାଏ ସୁଯୋଗ ମିଳିନଥାଏ ।
(v) ଭାରତରେ ବାସ କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ ମଧ୍ୟରେ ବୈଷମ୍ୟ ଭାବ, ପରଦା
ପ୍ରଥା, ବାଲ୍ୟବିବାହ, ଉଚ୍ଚନୀଚ ଭେଦଭାବ ଇତ୍ୟାଦି ଅପଚୟର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଅଟେ । ଏହା ସହିତ ଜନସଂଖ୍ୟାର
ଦ୍ରୁତ ବୃଦ୍ଧି ମଧ୍ୟ ଅପଚୟର ଏକ ପ୍ରମୁଖ କାରଣ ଅଟେ ।
13. ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନକୁ ସଫଳ କରାଯିବାର ୫ଟି ମୁଖ୍ୟ କୌଶଳ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନକୁ ସଫଳ କରିବା ନିମିତ୍ତ ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମମାନ ହାତକୁ ନିଆଯାଇଛି ।
(i) ନିଶ୍ଚିତ ଶିକ୍ଷାକେନ୍ଦ୍ର, ପ୍ରାକ୍ ଶୈଶବ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଗଠନ ।
(ii) ବ୍ଲକ୍ ସାଧନ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ସାଧନ କେନ୍ଦ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ପରିଚାଳନା ।
(iii) ଗ୍ରାମ୍ୟ ଶିକ୍ଷା କମିଟି, ପିତାମାତା -ଶିକ୍ଷକ ସଂଘ ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବାର ପ୍ରୟାସ ।
(iv) ଅଧାରୁ ପାଠ ଛାଡୁଥିବା ପିଲା, ଅନାଥ ବାଳକ ବାଳିକା, ରାସ୍ତାକଡ଼ରେ, ରେଳଷ୍ଟେସନ, ବସ୍ତି ଅଞ୍ଚଳର ପିଲାଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
(v) ଶିକ୍ଷକ ଅନୁଦାନ, ଶିକ୍ଷା ଉପକରଣର ପ୍ରସ୍ତୁତି ଓ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ।
(vi) ଆଦିବାସୀ, ହରିଜନ ଓ ବାଳିକାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମାଗଣା ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକ ଯୋଗାଣ ଇତ୍ୟାଦି ।
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
1. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ କରିବାପାଇଁ କି କି ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରାଗଲେ ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସଫଳ ହୋଇପାରିବ ?
Answer:
ଭାରତ ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ର । ଦେଶର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମସ୍ୟା; ଯଥା – ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଶିକ୍ଷା ସମସ୍ୟାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏ ସମସ୍ତ ସମସ୍ୟାରୁ ମୁକ୍ତ ହେବାପାଇଁ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଆବଶ୍ୟକ ଜ୍ଞାନ ଓ ଦକ୍ଷତାସମ୍ପନ୍ନ କରାଇବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହାଦ୍ୱାରା ସେମାନେ ଦାୟିତ୍ୱସମ୍ପନ୍ନ ନାଗରିକରୂପେ ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିପାରିବେ । କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏ ଦେଶର ଅର୍ଦ୍ଧେକ ନାଗରିକ ନିରକ୍ଷରତାର ଅନ୍ଧକାର ମଧ୍ୟରେ ଆବଦ୍ଧ ।
ତେଣୁ ସେମାନେ ଦେଶର ପ୍ରଗତିରେ କୌଣସିପ୍ରକାର ସହାୟକ ହୋଇପାରୁ ନାହାନ୍ତି । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କୁ ସର୍ବନିମ୍ନ ଶିକ୍ଷା ଯୋଗାଇବାପାଇଁ ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । ୧୯୫୦ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୨୬ ତାରିଖରେ ଭାରତ ଏକ ସାର୍ବଭୌମ, ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ, ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପରିଣତ ହେଲା ।
ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରା ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମାନୁଯାୟୀ ସରକାରୀ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାରେ ୬ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ଯାଏଁ ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅବୈତନିକ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଣୀତ ହେବାର ୧୦ ବର୍ଷ (୧୯୬୦ ମସିହା) ଭିତରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବ ।
ଶିକ୍ଷାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ କରିବାର ଉପାୟ :
(1) ଅଭାବ ଦୂରୀକରଣ – ପିତାମାତାଙ୍କର ରୋଜଗାର କ୍ଷମତା ବଢ଼ାଇଲେ ସେମାନେ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ସ୍କୁଲକୁ ପଠାଇବେ ।
(2) ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ – ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧିର ତୁରନ୍ତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହେଲେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ଅଭାବ, ନିରକ୍ଷରତା ଦୂରହେବ । ଜନସଂଖ୍ୟାର ବୃଦ୍ଧିର ଉପଯୁକ୍ତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହୋଇପାରିଲେ ଆମର ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷା ସଫଳ ହୋଇପାରିବ ।
(3) ସାମାଜିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଦୂରୀକରଣ – ସାମାଜିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଦୂରୀକରଣ ଏହି ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷାର ସଫଳତା ପାଇଁ ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ଭାରତର ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟରେ ବହୁ ବିଭିନ୍ନତା ଯୋଗୁଁ ବର୍ଷବୈଷମ୍ୟ, ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା, ଅନ୍ଧବିଶ୍ବାସ, କୁସଂସ୍କାର, ବାଲ୍ୟବିବାହ, ପରଦାପ୍ରଥା, ସ୍ତ୍ରୀଶିକ୍ଷା ଓ ସହଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଅନାସକ୍ତି ଭାବ ପ୍ରଭୃତି ଶିକ୍ଷାର ଅଗ୍ରଗତି ଦିଗରେ ମୁଖ୍ୟ ଅନ୍ତରାୟ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ।
(4) ଯାତାୟାତର ସୁବିଧା – ଭାରତ ସାଧାରଣତଃ ଏକ ଗ୍ରାମବହୁଳ ଦେଶ । ଏହି ଗ୍ରାମଗୁଡ଼ିକ ବହୁ ଅସୁବିଧାର ଏକ ସମନ୍ଵୟ । ଯାତାୟାତ ଅସୁବିଧା, ଭାଷା ସମସ୍ୟା, ଆର୍ଥିକ ସମସ୍ୟା, ସାମାଜିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଯୋଗୁଁ ଏହିସବୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପନା କରିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ଅଟେ । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ହରିଜନ ଓ ଆଦିବାସୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକମାନେ ଅତି ନିମ୍ନ ମାନର ଜୀବନଶୈଳୀ ଅତିବାହିତ କରନ୍ତି ଏବଂ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅନାଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି ।
ଏମାନଙ୍କୁ କୌଣସି ବିଷୟରେ ହୃଦ୍ବୋଧ କରାଇବା ମଧ୍ୟ କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ଅଟେ । ତେଣୁ ଏସବୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଶିକ୍ଷକ ନିଯୁକ୍ତି କରି ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଧୈର୍ଯ୍ୟ, ନିଷ୍ଠା ଓ ସମୟର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭୂତ ହୁଏ ।
(5) ତାଲିମପ୍ରାପ୍ତ ଶିକ୍ଷକ ସୃଷ୍ଟି – ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ସାଂଖ୍ୟକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଅନୁଯାୟୀ ଆମ ଦେଶର ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣରେ ତାଲିମପ୍ରାପ୍ତ ଶିକ୍ଷକ ନାହାନ୍ତି । ସ୍ଵଳ୍ପବେତନ ଓ ସରକାରଙ୍କର ନିରୁତ୍ସାହିତ ମନୋଭାବ ଯୋଗୁଁ ଏହି ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କର ଶିକ୍ଷାଦାନ ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହ ରହୁ ନାହିଁ । ଫଳରେ ଶିକ୍ଷାର ମାନ ହ୍ରାସ ପାଉଛି । ତେଣୁ ଏହି ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କର ସୁସ୍ଥ ଜୀବନଯାପନ ପ୍ରତି ସରକାର ବିଶେଷ ଦୃଷ୍ଟି ଦେବା ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ଏହା ସହିତ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ତାଲିମପ୍ରାପ୍ତ ଶିକ୍ଷକ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ନିତାନ୍ତ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ।
(6) ବିଦ୍ୟାଳୟ ଗୃହବ୍ୟବସ୍ଥା – ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଅନଗ୍ରସରତାରେ ଗୃହ ସମସ୍ୟା ଏକ ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଅଟେ । ସାଧାରଣତଃ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକ ବାରଣ୍ଡା ଓ ଦେବ ମନ୍ଦିର ପ୍ରାଙ୍ଗଣରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଉଛି । ଏଣୁ ଶିକ୍ଷାର ଅଗ୍ରଗତି ପାଇଁ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଗୃହ, ପାଠ୍ୟପକରଣ ଯୋଗାଇବା ପ୍ରତି ସରକାର ଦୃଷ୍ଟିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(7) ପାଠ୍ୟକ୍ରମର ଗୁଣାତ୍ମକ ପରିବର୍ତ୍ତନ – ଏହା ସହିତ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ପିଲାମାନଙ୍କର ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ଉନ୍ନତି କରିବା ସହିତ ଜୀବନଧର୍ମୀ ହୋଇପାରିଲେ ଏହି ଶିକ୍ଷା ସଫଳତାର ଶୀର୍ଷରେ ଉପନୀତ ହୋଇପାରିବ ।
(8) ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧି – ଶିକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅପଚୟ ଓ ଆବଦ୍ଧତା ପ୍ରତି ଶିକ୍ଷକ-ସମାଜ ଓ ସରକାର ଯଥେଷ୍ଟ ଦୃଷ୍ଟିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହାର ଉପଯୁକ୍ତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହୋଇପାରିଲେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଦ୍ରୁତ ପ୍ରସାର ହୋଇପାରିବ । ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କରେ ସାଧାରଣତଃ ବହୁସଂଖ୍ୟକ ଛାତ୍ର ପାଠ ପଢ଼ିବାକୁ ପ୍ରାୟ ଆସନ୍ତି ନାହିଁ ଏବଂ ଆସୁଥିବା ଛାତ୍ରଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ଅଧାରୁ ପଢ଼ା ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯା’ନ୍ତି ।
ଏହା ବ୍ୟତୀତ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଯୋଜନା ବଜେଟ୍ର ୫୦% ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାପାଇଁ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବେ । ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅର୍ଥର ୩୦% ଏହି ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଖର୍ଚ୍ଚ ହେବ । ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ପ୍ରକୃତ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ବିଚାର କରି ଶିକ୍ଷାବର୍ଷ ଓ ବୃତ୍ତିଗତ ଶିକ୍ଷାର ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯିବ । ଦେଶର ଆଦିବାସୀ, ହରିଜନବହୁଳ ତଥା ଗମନାଗମନର ସୁବିଧା ନ ଥିବା ଗ୍ରାମମାନଙ୍କରେ ୩ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଆଯାଇ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯିବ ।
ଶିକ୍ଷକ ତାଲିମ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଚଳିତ ପାଠ୍ୟକ୍ରମର ପୁନର୍ଗଠନ କରାଯାଇ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରାଯିବ । ଏହି ସମସ୍ତ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଦୂରୀକରଣ ଏବଂ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇପାରିଲେ ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଦେଶର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିପାରିବ ।
2. ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ପାଇଁ ଦେଖାଯାଉଥିବା କୌଣସି ଚାରିଟି ସମସ୍ୟା ଓ ସେଗୁଡ଼ିକର ଦୂରୀକରଣ ନିମିତ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ପଦକ୍ଷେପ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରାରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇଛି ଯେ, ସରକାରୀ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାରେ ୬ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ଯାଏ ପିଲାଙ୍କ ଲାଗି ଅବୈତନିକ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୀତ ହେବାର ୧୦ ବର୍ଷ (୧୯୬୦) ଭିତରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବ । ମାତ୍ର ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟର ବିଷୟ ୧୯୬୦ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଲା ନାହିଁ । ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ କହିଲେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବିଷୟକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ।
(କ) ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟର ବ୍ୟାପକ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ
(ଖ) ସାର୍ବଜନୀନ ନାମଲେଖା
(ଗ) ସାର୍ବଜନୀନ ରକ୍ଷଣ
ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ କରିବାପାଇଁ ବିଦ୍ୟାଳୟର ବ୍ୟାପକ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରିବା ଉଚିତ ଯାହାଦ୍ୱାରା ଛାତ୍ରୀମାନେ ମାତ୍ର ଦୁଇ ବା ତିନି କି.ମି. ମଧ୍ଯରେ ଏକ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଯାଇପାରିବେ । ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ବ୍ୟାପକ ନାମଲେଖାର ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରିବା ଉଚିତ ଏବଂ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ କିପରି ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିତ୍ୟାଗ କରିବେ ନାହିଁ ସେଥ୍ୟପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରିବା ଉଚିତ ।
ଏହା ଯଦି ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ, ତେବେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ ହୋଇପାରିବ । ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ; ଯଥା –
(1) ଅପଚୟ ଏବଂ
(2) ଆବଦ୍ଧତା ।
ଏହି ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଥମେ ହାର୍ଟର୍ କମିଟିଦ୍ଵାରା ଆବିଷ୍କୃତ ହୋଇଥିଲା ।
(1) ଅପଚୟ – ଅପଚୟ କହିଲେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପରିସମାପ୍ତି ପୂର୍ବରୁ ବିଦ୍ୟାଳୟର ପରିତ୍ୟାଗକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିତ୍ୟାଗର କୌଣସି ନା କୌଣସି କାରଣ ଥାଇପାରେ । ଉକ୍ତ କାରଣ ମଧ୍ୟରୁ କେତୋଟି କାରଣ ଦର୍ଶାଗଲା ।
(କ) ଦାରିଦ୍ର୍ୟ – ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରେ ପ୍ରାୟ ୫୦% ଅପଚୟ ଦେଖାଯାଏ । ଏହାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ । ଅନେକ ଅଭିଭାବକ ଅଛନ୍ତି ଯେଉଁମାନେ ଦିନକୁ ଦୁଇବେଳା ଖାଇବାକୁ ପାଆନ୍ତି ନାହିଁ । ସେମାନଙ୍କ ପକ୍ଷେ ଶିଶୁର ପଠନ ଖର୍ଚ୍ଚ ବହନ କରିବା ବଡ଼ କଷ୍ଟକର ହୁଏ ।
(ଖ) ନିରକ୍ଷରତା – ଅଳଂକାଂଶ ପିତାମାତା ଅଶିକ୍ଷିତ । ସେମାନେ ଶିକ୍ଷାର ଗୁରୁତ୍ଵ ବୁଝନ୍ତି ନାହିଁ । ତେଣୁ ସେମାନେ ପିଲାମାନଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ, ବରଂ ବିରୋଧ କରନ୍ତି ।
(ଗ) ସାମାଜିକ କୁସଂସ୍କାର – ବିଶେଷକରି ନାରୀଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ପିତାମାତାମାନେ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ସେମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ନ ଦେବା ଉଚିତ ବୋଲି ମନେକରିଥା’ନ୍ତି ।
(ଘ) ତଫସିଲଭୁକ୍ତ ଜାତି ଓ ଉପଜାତି – ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ ତଫସିଲଭୁକ୍ତ ଜାତି ଏବଂ ଉପଜାତିଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ଅଧ୍ବକ । ସେମାନଙ୍କର ଭାଷା ଅନେକ । କେଉଁ ଭାଷାରେ ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯିବ ସେଥିରେ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ ରହିଛି । ତେଣୁ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ସେମାନଙ୍କର ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ ପାଇ ନଥାଏ ।
(2) ଆବଦ୍ଧତା – ୧୯୨୯ ମସିହାରେ ହାର୍ଟର୍ କମିଟି ଆବଦ୍ଧତା ସମ୍ପର୍କରେ ଅବଗତ କରାଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମତରେ ଯେତେବେଳେ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରେ ଗୋଟିଏ ଶିଶୁ ଏକ ଶ୍ରେଣୀରେ କ୍ରମାଗତ ଦୁର୍ବଳତା ପାଇଁ ଏକାଧ୍ଵକ ବର୍ଷ ରହିଯାଏ ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଶ୍ରେଣୀକୁ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ, ସେତେବେଳେ ତାହାକୁ ଆବଦ୍ଧତା କୁହାଯାଏ । ଆବଦ୍ଧତାର ବିଭିନ୍ନ କାରଣ ଅଛି; ଯଥା –
(କ) ସାମାଜିକ କୁସଂସ୍କାର – ସାମାଜିକ କୁସଂସ୍କାର; ଯଥା – ପରଦା ପ୍ରଥା, ନାରୀଶିକ୍ଷା, ବାଲ୍ୟ ବିବାହ, ଧର୍ମାନ୍ଧତା, ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ଇତ୍ୟାଦିକୁ ସାମାଜିକ କୁସଂସ୍କାର ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଏଗୁଡ଼ିକଦ୍ୱାରା ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ।
(ଖ) ନାମଲେଖା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ନିୟମାବଳୀଜନିତ ତ୍ରୁଟି – ନାମଲେଖା ନିୟମାବଳୀ ଠିକ୍ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଉ ନାହିଁ । ଶିଶୁମାନଙ୍କର ଶାରୀରିକ, ମାନସିକ ବିକାଶରେ ଅସମତା ଦେଖାଯାଏ । ବର୍ଷସାରା ନାମଲେଖା ହେଲେ ଏହା ବେଳେବେଳେ ହୀନମନ୍ୟତା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।
(ଗ) ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ – ଶିକ୍ଷା ମୁଖ୍ୟତଃ ଶିଶୁକୈନ୍ଦ୍ରିକ ନ ହୋଇ ସମାଜକୈନ୍ଦ୍ରିକ ହୋଇଥାଏ, ଯାହା ଫଳରେ ଶିଶୁର ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଅନାଗ୍ରହ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
(ଘ) ତୃଟିପୂର୍ଣ ଶିକ୍ଷାଦାନ ପ୍ରଣାଳୀ – ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ଶିକ୍ଷାଦାନ ପ୍ରଣାଳୀ ମୁଖ୍ୟତଃ ଆବଦ୍ଧତା ପାଇଁ ଦାୟୀ । ଏକକ ଶିକ୍ଷକ ନିଯୁକ୍ତି, ଛାତ୍ର-ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କର ଅନିୟମିତତା, ଶିକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ରରେ ନାରୀଶିକ୍ଷାର ଅବହେଳା, ପରିଦର୍ଶକଙ୍କର ଅଭାବ ଏବଂ ଭାଷା ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଅଭାବ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣରେ ମୁଖ୍ୟ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।
ଉପରୋକ୍ତ କାରଣଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟତୀତ ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ, ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ଅଭାବ, ଗୃହ ସମସ୍ୟା ଓ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଶିକ୍ଷାର ଅନଗ୍ରସରତା ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦାୟୀ । ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣର ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ୟାମାନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଏହାର ପ୍ରତିକାର ନିମନ୍ତେ ନିମ୍ନଲିଖ ପଦକ୍ଷେପମାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି –
(1) ଅଭାବ ଦୂରୀକରଣ : ପିତାମାତାଙ୍କର ରୋଜଗାର କ୍ଷମତା ବଢ଼ାଇଲେ ସେମାନେ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ପଠାଇବେ ।
(2) ସାମାଜିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଦୂରୀକରଣ : ସାମାଜିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଦୂରୀକରଣ ଏହି ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷାର ସଫଳତା ପାଇଁ ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ଭାରତର ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟରେ ବହୁ ବିଭିନ୍ନତା ଯୋଗୁଁ ବର୍ଷବୈଷମ୍ୟ, ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା, ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସ, କୁସଂସ୍କାର, ବାଲ୍ୟବିବାହ, ପରଦାପ୍ରଥା, ନାରୀଶିକ୍ଷା ଓ ସହଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଅନାସକ୍ତ ଭାବ ପ୍ରଭୃତି ଶିକ୍ଷାର ଅଗ୍ରଗତି ଦିଗରେ ମୁଖ୍ୟ ଅନ୍ତରାୟ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ଏସବୁ ସାମାଜିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଦୂରୀକରଣ ଏକାନ୍ତ ଭାବେ କାମ୍ୟ ।
(3) ଯାତାୟାତର ସୁବିଧା : ଭାରତ ସାଧାରଣତଃ ଏକ ଗ୍ରାମବହୁଳ ଦେଶ । ଯାତାୟାତ ଅସୁବିଧା, ଭାଷା ସମସ୍ୟା, ଆର୍ଥିକ ସମସ୍ୟା, ସାମାଜିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଯୋଗୁଁ ଏହିସବୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପନ କରିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ଅଟେ । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ହରିଜନ, ଆଦିବାସୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକମାନେ ଅତି ନିମ୍ନମାନର ଜୀବନଶୈଳୀ ଅତିବାହିତ କରନ୍ତି ଏବଂ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅନାଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି । ତେଣୁ ଏସବୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଶିକ୍ଷକ ନିଯୁକ୍ତ କରି ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଧୈର୍ଯ୍ୟ, ନିଷ୍ଠା ଓ ସମୟର ଆବଶ୍ୟକ ଅନୁଭୂତ ହୁଏ ।
(4) ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧି : ଶିକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅପଚୟ ଓ ଆବଦ୍ଧତା ପ୍ରତି ଶିକ୍ଷକ ସମାଜ ଓ ସରକାର ଅତ୍ୟନ୍ତ କଡ଼ା ଦୃଷ୍ଟି ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହାର ଉପଯୁକ୍ତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହୋଇପାରିଲେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଦ୍ରୁତ ପ୍ରସାର ହୋଇପାରିବ ।
ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ପ୍ରକୃତ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ବିଚାର କରି ଶିକ୍ଷାବର୍ଷ ଓ ଶିକ୍ଷାବୃତ୍ତି ଓ ବୃତ୍ତିଗତ ଶିକ୍ଷାର ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯିବା ଉଚିତ । ଶିକ୍ଷକ ତାଲିମ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଚଳିତ ପାଠ୍ୟକ୍ରମର ପୁନର୍ଗଠନ କରାଯାଇ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରାଯିବା ଦରକାର । ଏହି ସମସ୍ତ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଦୂରୀକରଣ ଏବଂ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇପାରିଲେ ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଦେଶର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିପାରିବ ।
3 .ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ପାଇଁ ନିଆଯାଇଥିବା ଯେକୌଣସି ପାଞ୍ଚଟି ପଦକ୍ଷେପ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଗୋଟିଏ ସୁନ୍ଦର ଘର ଗଢ଼ିବାକୁ ହେଲେ, ଯେପରି ତା’ର ମୂଳଦୁଆ ଠିକ୍ ଭାବରେ ଗଢ଼ାଯିବା ଉଚିତ ସେହିପରି ଶିକ୍ଷାର ବିକାଶ ପାଇଁ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରାଯିବା ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ୧୯୫୦ ମସିହା ଜାନୁଆରୀ ୨୬ ତାରିଖରେ ଆମର ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କରାଗଲା । ସେହି ସମ୍ବିଧାନର ୪୫ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ୬-୧୪ ବର୍ଷ ପିଲାଙ୍କୁ ଯେଉଁ ମୁକ୍ତ ଏବଂ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଉଛି ତାହାକୁ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା (Primary Education) କୁହାଯାଏ ।
ଏହି ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସଫଳତା ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀ ରହିଛି । ଯଥା –
(1) ସାର୍ବଜନୀନ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ (Universalisation of Provision) : ଏହାର ଅର୍ଥ ପ୍ରତ୍ୟେକ ୬-୧୪ ବର୍ଷ ପିଲା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପାଇପାରିବେ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍କୁଲ୍ ପିଲାଙ୍କର ଘରଠାରୁ ମାତ୍ର ୧ କି.ମି. ଦୂରତାରେ ରହିବ ।
(2) ସାର୍ବଜନୀନ ପଞ୍ଜୀକରଣ (Universalisation of Enrolement) : ପ୍ରତ୍ୟେକ ୬-୧୪ ବର୍ଷର ପିଲାମାନଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପଞ୍ଜୀକରଣ କରାଇବା ଏହର ଲକ୍ଷ୍ୟ ।
(3) ସାର୍ବଜନୀନ ରକ୍ଷଣ (Universalisation of retention) : ଶିକ୍ଷାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ କରିବା ନିମିତ୍ତ ସାର୍ବଜନୀନ ରକ୍ଷଣ ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ପିଲାମାନେ ଯେପରି ଅଧାରୁ ପାଠଛାଡ଼ି ନଯା’ନ୍ତି ଏବଂ ବର୍ଷକୁ ବର୍ଷ ଯେପରି ପରୀକ୍ଷାରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୁଅନ୍ତି ସେଥ୍ୟପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ ।
ଏତଦ୍ବ୍ୟତୀତ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ରହିଛି; ଯଥା- ସାମାଜିକ, ରାଜୈନତିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ, ଶିକ୍ଷାଗତ ।
ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ଏବଂ ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ପାଇଁ ସରକାର କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସଂସ୍ଥା ଖୋଲିଛନ୍ତି; ଯଥା –
(i) DPEP
(ii) DIET
(iii) OB (କଳାପର ଅଭିଯାନ)
(iv) EFA
(v) SSA
(i) DPEP : District Primary Education Programme (ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ) – ଏହା ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ପାଇଁ ୧୯୯୬-୯୭ ମସିହାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି । ପ୍ରଥମେ ଏହା ରାଜ୍ୟର ୫ଟି ଜିଲ୍ଲା ଯଥା ଗଜପତି, ରାୟଗଡ଼ା, କଳାହାଣ୍ଡି, ବଲାଙ୍ଗୀର, ଢେଙ୍କାନାଳ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ପ୍ରକଳ୍ପ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥିଲା । ବିଶ୍ଵବ୍ୟାଙ୍କ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତି ଜିଲ୍ଲା ପାଇଁ ବାର୍ଷିକ ୪୦ କୋଟି ଟଙ୍କା ବ୍ୟୟ କରିଛି ।
ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପର ସୁପରିଚାଳନା ନିମନ୍ତେ ନୂତନ ଭାବରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି । ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ଭାବରେ ଜଣେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି ।
କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଆଭିମୁଖ୍ୟ :
(କ) ବିଦ୍ୟାଳୟ ଗୃହର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଏବଂ ମରାମତି କରିବା ।
(ଖ) ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିସରରେ ଶୌଚାଳୟ, ନଳକୂପ, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଗ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
(ଗ) ଅତିରିକ୍ତ ପଠନ ପାଇଁ ବିଦ୍ୟାଳୟର ପାଠାଗାରକୁ ପୁସ୍ତକ ଯୋଗାଣ ।
(ଘ) ଅନଗ୍ରସର ଗୋଷ୍ଠୀର ପିଲା ଓ ବାଳିକାମାନଙ୍କୁ ପଠନ ଓ ଲିଖନ ସାମଗ୍ରୀ ଯୋଗାଣ ।
(ଙ) ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି, ଉପଜାତି ପିଲାଙ୍କ ପାଇଁ ମାଗଣାରେ ପାଠ୍ୟପକରଣ ଯୋଗାଣ ।
(ଚ) ଝିଅମାନଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ।
(ଛ) ବ୍ୟାପକ ଶିକ୍ଷକ ତାଲିମ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ।
(ଜ) ଶିକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟଭିଭିକ ଶିଶୁକୈନ୍ଦ୍ରିକ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଚଳନ ।
(ii) DIET: District Institute of Education and Training (ଜିଲ୍ଲା ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ତାଲିମ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ) – ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷକମାନେ ତାଲିମ ପାଇବା ଉଚିତ । ଏହି ତାଲିମ ପାଇଁ କେତେକ Training School ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ଯାହାକି ଜିଲ୍ଲା ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ତାଲିମ ସଂସ୍ଥାଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳିତ ହେଉଛି । ଏହି ସଂସ୍ଥା ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଛି । ଯଥା –
(i) ଏହା Primary Schoolରେ ଉପୁଜୁଥିବା ସମସ୍ତ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରେ ।
(ii) ଏହା ପ୍ରାଥମିକ ସ୍କୁଲର ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କୁ Pre-service ଏବଂ In-service training ଦେଇଥାଏ ।
(iii) ଏହା ଝିଅମାନଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥାଏ ।
(iv) ଏହା ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଏବଂ ଶିକ୍ଷା ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକର ତଦାରଖ କରେ ।
(v) ଏହି ସଂସ୍ଥା ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍କୁଲର ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କ ପାଇଁ Orientation Programme ଆୟୋଜନ କରେ ।
(vi) DIET ସାକ୍ଷରତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପନ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରେ ।
(vii) DIET ଛୋଟ ଶିଶୁମାନଙ୍କର ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । (୦-୬ ବର୍ଷ)
(viii) DIET ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ମୂଲ୍ୟାୟନ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ବୃଦ୍ଧି କରେ ।
ସର୍ବଶେଷରେ କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ଏବଂ ସାର୍ବଜନୀନ ହେବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ହୋଇପାରିବ କେବଳ ଜିଲ୍ଲା ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ତାଲିମ୍ ସଂସ୍ଥାଦ୍ୱାରା ।
(iii) OB : Operation Blackboard (କଳାପଟା ଅଭିଯାନ)- ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସ୍ତରରେ ପରିମାଣାତ୍ମକ ଏବଂ ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ୧୯୮୬ ମସିହାରେ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୀତି (NPE) ଏହି କଳାପଟା ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ମୁଖ୍ୟତଃ ୬-୧୪ ବର୍ଷ ବୟସର ସମସ୍ତ ବାଳକ ବାଳିକା ଯେପରି ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନାମ ଲେଖାଇବେ ଏବଂ ଶିକ୍ଷା ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଛାଡ଼ି ନଯାଆନ୍ତି ସେଥ୍ୟପ୍ରତି ଯଥେଷ୍ଟ ଗୁରୁତ୍ୱ ଆରୋପ କରି ଏହି ଅଭିଯାନଟି ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
ଶ୍ରେଣୀଗୃହ, ଖେଳପଡ଼ିଆ, ଶିକ୍ଷଣ କାଳରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରୟୋଗ ପାଇଁ ମାନଚିତ୍ର, ଚାର୍ଟ, ଖେଳଣା, କଳାପଟା ପ୍ରଭୃତି ଯୋଗାଇଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା। ଏହି ଯୋଜନାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ମାତ୍ର ଶିକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଶାନୁରୂପକ ଅଗ୍ରଗତି ନହେବାରୁ Revised NPE – 1992ରେ ତା’ର କାର୍ଯ୍ୟସ୍ତରରେ କେତେକ ନୂତନ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ସୁପାରିସ କରାଯାଇଛି ।
ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା-
(i) ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଥିବା ଶିକ୍ଷା ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକର ଉପଯୁକ୍ତ ବ୍ୟବହାର ହୋଇ ନପାରିବାରୁ ତାହାର ପ୍ରକୃତ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ତାଲିମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
(ii) ଅନ୍ୟୁନ ତିନିଗୋଟି ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ବିଶିଷ୍ଟ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପନ ଓ ତିନିଜଣ ତାଲିମପ୍ରାପ୍ତ ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ନିଯୁକ୍ତି ।
(iii) ଅଫିସ୍ କାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ପାଇଁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ମଞ୍ଜୁରୀ ।
(iv) ବିଦ୍ୟାଳୟର ପାଠାଗାର ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକ ଓ ଶିକ୍ଷା ଉପକରଣର ଯୋଗାଣା ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
(v) ବାଳିକାମାନଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତି ଆକୃଷ୍ଟ କରିବା ଏବଂ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଶିକ୍ଷାସ୍ତର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ରଖୁ ନିମନ୍ତେ ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରଦାନ ।
(vi) ଏହିପରି କଳାପଟା ଅଭିଯାନଦ୍ୱାରା ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ବ ଦିଆଯାଇଛି । ଏହି ଅଭିଯାନରେ ସମସ୍ତ ବ୍ୟୟଭାର କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
(iv) EFA : (Education For All) (ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା) : ଶିକ୍ଷା ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷାସଂସ୍ଥାଦ୍ୱାରା ଶିକ୍ଷାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ କରାଯିବାଦ୍ୱାରା ଦେଶର ସମସ୍ତ ୬-୧୪ ବର୍ଷର ପିଲାମାନେ ମୁକ୍ତ ଏବଂ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ମାଗଣାରେ ପାଇବେ । ସମସ୍ତ ସୁବିଧାସୁଯୋଗ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ । ମୁଖ୍ୟତଃ ଝିଅମାନଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ । ଏସବୁ ହେଲେ ଯାଇ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ ସଫଳ ହୋଇପାରିବ ।
(v) SSA : Sarba Sikshya Abhijana (ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ) – ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ଏକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ହେଉଛି ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ । ଏହାର ସ୍ଲୋଗାନ୍ ହେଲା ‘ସଭିଏଁ ପଢ଼ନ୍ତୁ ସଭିଏଁ ବଢ଼ନ୍ତୁ ।’’ କୌଣସି ପିଲା ଯେମିତି ଅସାକ୍ଷର ନ ରହୁ । ଏହା ୨୦୦୨ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଏହାକୁ ୨୦୦୨-୨୦୦୭ ସୁଦ୍ଧା ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଉଥିଲା ।
ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନର ମୌଳିକ ସୂଚକଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ସାକ୍ଷରତା ବୃଦ୍ଧି, ପ୍ରାକ୍ ଶୈଶବ ଯନ୍ତ୍ର ଏବଂ ଶିକ୍ଷା, ବିଦ୍ୟାଳୟର ସୁବିଧା, ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିଶୁ ଉପସ୍ଥାନ ବୃଦ୍ଧି, ବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିଶୁ ପରିତ୍ୟାଗ ହାର ହ୍ରାସ, ଲିଙ୍ଗୀୟ ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ବୈଷମ୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ଏବଂ ସର୍ବଶେଷରେ ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନର ଅନ୍ୟ ଏକ ଦିଗ ଅଟେ ।
୩୦୦ ଜନସଂଖ୍ୟା ବିଶିଷ୍ଟ ଗ୍ରାମରେ ୧ କି.ମି. ଦୂରତ୍ବ ମଧ୍ଯରେ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପନ କରିବା । ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ ୨୦୦୨ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୨୦୦୭ ସୁଦ୍ଧା ସମସ୍ତ ଶିଶୁ ୫ ବର୍ଷିଆ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଓ ୨୦୧୦ ସୁଦ୍ଧା ଅଷ୍ଟମ ଶ୍ରେଣୀ ଶିକ୍ଷା ଶେଷ କରିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଛି ।
ଉପରିଲିଖ୍ତ ପଦକ୍ଷେପଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ପାଇଁ ସରକାର ହାତକୁ ନେଇଛନ୍ତି ଏବଂ ଏହାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିଛନ୍ତି ।
BSE Odisha Class 12 Education Notes
ବିଷୟଭିତ୍ତିକ ସୂଚନା
1. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ (ଡି.ପି.ଇ.ପି.), ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ, କଳାପଟା ଅଭିଯାନ, ଇ.ଜି.ଏସ୍. (Education Guarantee Scheme), ଏ.ଆଇ.ଇ. (Alternative Innovative Education),ସି.ଡବ୍ଲ୍ୟୁ. ଏସ୍.ଏନ୍., ଏନ୍.ପି.ଇ.ଜି.ଏଲ୍. (National Programme for Educations or Girls at Elementary Level), କସ୍ତୁରବା ଗାନ୍ଧି ବାଳିକା ବିଦ୍ୟାଳୟ (କେ.ଜି.ବି.ଭି.) ଗୁଡ଼ିକ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି ।
2. ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଗଠନ ଓ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ : ଭାରତୀୟ ଶିକ୍ଷା ଧାରାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟାପକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବାପାଇଁ ଭାରତ ସରକାର ନୂତନ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୀତି – ୧୯୮୬ ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟାପକ ଘୋଷଣାନାମା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନ୍ୟତମ । ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା କହିଲେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ତର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ସମାନ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଜରିଆରେ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବୁଝାଏ ।
ତେଣୁ ପ୍ରଥମ ୧୦ ବର୍ଷ ଶିକ୍ଷା ମଧ୍ୟରେ ୫ ବର୍ଷ ପ୍ରାଥମିକ, ୩ ବର୍ଷ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ଓ ୨ ବର୍ଷ ନିମ୍ନ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ଅନ୍ତଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଅଛି । ଏକ ସାଧାରଣ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ସମଗ୍ର ଦେଶର ବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କରେ ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଇଅଛି । ପାଠ୍ୟକ୍ରମଟି ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ନୀତି ଉପରେ ଆଧାରିତ । ଭାରତୀୟ ସଂଗ୍ରାମର ଇତିହାସ, ସାମ୍ବିଧାନିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ, ଜାତୀୟ ଐକ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନିମନ୍ତେ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ, ନାରୀ ଓ ପୁରୀଷ ମଧ୍ୟରେ ସମାନତା, ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟବସ୍ତୁ ପାଠ୍ୟକ୍ରମରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଅଛି ।
3. ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତର : ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କରିବା ପାଇଁ ୯୩ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନଦ୍ଵାରା ୬ ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବାପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନିକ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅଛି ।
ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୪୫ରେ ଶିକ୍ଷାକୁ ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଥିଲା । ଏଥୁରୁ ସୁଫଳ ନ ମିଳିବାରୁ ନୂତନ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୀତି ୧୯୮୬ରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଗଲା ; ଯଥା – ଅଣଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଶିକ୍ଷା, ପ୍ରୌଢ଼ଶିକ୍ଷା, ଯୁବଶିକ୍ଷା, କଳାପଟା ଅଭିଯାନ, ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ, ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା ଇତ୍ୟାଦି ।
ବିଶେଷକରି ୧୯୨୯ ମସିହାରେ ସାର୍ ଫିଲପ୍ ହାର୍ଟଗ ଦେଇଥିବା ମତ – ପାଠତ୍ୟାଗର କାରଣ ‘ଆବଦ୍ଧତା ଓ ଅପଚୟ’କୁ କମାଇବାପାଇଁ ଗୁଣାତ୍ମକ ଶିକ୍ଷା ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରାଗଲା ।
4. ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ : ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି :
(1) ସାର୍ବଜନୀନ ସୁଯୋଗ
(Universalisation of Provision)
(2) ସାର୍ବଜନୀନ ପଞ୍ଜୀକରଣ
(Universalisation of Enrolment)
(3) ସାର୍ବଜନୀନ ରକ୍ଷଣ
(Universalisation of Retention)
(4) ସାର୍ବଜନୀନ ଅଂଶଗ୍ରହଣ
(Universalisation of Participation)
(5) ସାର୍ବଜନୀନ ସଫଳତା
(Universalisation of Achievement)
ଏହି ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ଉନ୍ନତ ମାନର କରିବା ନିମିତ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଛି ।
ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ : ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(1) ଅପଚୟ : ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ସମାପ୍ତିର ଅବଧୂ ପୂର୍ବରୁ ଯଦି କୌଣସି ଶ୍ରେଣୀରେ ଗୋଟିଏ ପିଲା ପାଠତ୍ୟାଗ କରେ ତାହାକୁ ଅପଚୟ କୁହାଯାଏ ।
(2) ଆବଦ୍ଧତା : ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ଅବଧୂ ମଧ୍ଯରେ ଯେକୌଣସି ଶ୍ରେଣୀରେ ଯଦି ଗୋଟିଏ ପିଲା ଏକ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଅଟକ ରହେ ବା ସେହି ଶ୍ରେଣୀରେ ଏକ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ଥର ଫେଲ୍ ହୁଏ, ତେବେ ତାହାକୁ ଆବଦ୍ଧତା କୁହାଯିବ ।
5. ଏହି ସମସ୍ୟାର ମୂଳ କାରଣଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି –
(1) ଦ୍ରୁତ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି
(2) ଅଜ୍ଞତା ଓ ନିରକ୍ଷରତା
(3) ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ନିମ୍ନଧରଣର ସାଧାରଣ ଜୀବନଯାପନର ମାନ
(4) କମ୍ ବୟସରେ ବିବାହ ବା ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ପ୍ରଥା
(5) ନାରୀ ଶିକ୍ଷା ବା ବାଳିକା ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଅନାଗ୍ରହ ମନୋଭାବ
(6) ସହ ଶିକ୍ଷା (ବିଶେଷକରି ଗ୍ରାମ୍ୟ ପରିବେଶରେ)
(7) ବିଭିନ୍ନ ସାମାଜିକ ଓ ଧାର୍ମିକ ଅନ୍ଧବିଶ୍ବାସ ଏବଂ କୁସଂସ୍କାର
(8) ବେକାରୀ
(୨) ଯୋଜନା ଓ ସମନ୍ବୟର ଘୋର ଅଭାବ
(10) କମ୍ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟୟ ଅଟକଳ
(11) ଶାରୀରିକ ଦଣ୍ଡ
(12) ଉପଯୁକ୍ତ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗର ଅଭାବ
(13) ଉପଯୁକ୍ତ ନେତୃତ୍ୱ ନେବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଅଭାବ
(14) ଉପଯୁକ୍ତ ସଂଖ୍ୟାରେ ତାଲିମ୍ପ୍ରାପ୍ତ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଅଭାବ
(15) ପରିଦର୍ଶନ ଓ ପରିଚାଳନାଗତ ବିଭିନ୍ନ ତ୍ରୁଟି ।
6. ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣର ମୁଖ୍ୟ ପଦକ୍ଷେପ : ଏଗୁଡ଼ିକ ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ହେଲେ ଆମକୁ ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ୍ ନେବାକୁ ହେବ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ନିଆଯାଇଥବା ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ ଓ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକୁ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।
(1) ଶିକ୍ଷାକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ
(3) ଗଣଶିକ୍ଷାକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ
(4) ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା
(5) ଶିକ୍ଷାରେ ସମାନତା ଓ ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ
(6) ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବା
(7) ଏକ ଉପଯୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷଣ ବାତାବରଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା
(8) ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ଉପଯୁକ୍ତ ତାଲିମୂପ୍ରାପ୍ତ ଶିକ୍ଷକ ନିଯୁକ୍ତି କରିବା
(9) ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କୁ ସାମାଜିକ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରଦାନ ସହ ବେତନ ବୃଦ୍ଧି କରିବା
(10) ଉପସ୍ଥାନ ବୃଦ୍ଧି ନିମିତ୍ତ ସଚେତନଧର୍ମୀ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କରିବା
(11) ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ ହେଉଥିବା ଶିକ୍ଷା ସମସ୍ୟାର ସୁସମାଧାନ ନିମନ୍ତେ ତୁରନ୍ତ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିବା ।
7. ସରକାର ବର୍ତ୍ତମାନ ନିମ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଜରିଆରେ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ ନିମିତ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଛନ୍ତି; ଯଥା –
(1) କଳାପଟା ଅଭିଯାନ (Operation Blackboard)
(2) ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ (DPEP)
(3) ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ
(4) ନିଶ୍ଚିତ ଶିକ୍ଷା ଯୋଜନା
(5) ବିକଳ୍ପ ଓ ଉନ୍ନତ ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ
8. ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଗୁଡ଼ିକ ମାଧ୍ଯମରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ କରାଯାଇ ଶିକ୍ଷାର ଗୁଣାତ୍ମକ ଓ ପରିମାଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦିଆଯାଉଛି । ସେହିପରି ମାଧ୍ଯମିକ (Secondary) ଶ୍ରେଣୀକୁ ମଧ୍ୟ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯିବାପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଉଛି ।
ସେହିପରି ପାଠତ୍ୟାଗ (Drop out) କୁ କମାଇବା ଓ ରକ୍ଷଣ ବା ଧାରଣ (Retention)କୁ ଶତ ପ୍ରତିଶତ କରିବାପାଇଁ ନୂତନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଛି । ବିଶେଷକରି ବାଳିକା ଶିକ୍ଷା, ଭିନ୍ନକ୍ଷମମାନଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ଓ ଅନଗ୍ରସର ଅଞ୍ଚଳରେ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଉନ୍ନତ ମାନର କରିବା ନିମିତ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ଯୋଜନାର ସଫଳ ରୂପାୟନ କରାଯାଉଛି । ଏହାଦ୍ଵାରା ନିଶ୍ଚିତ ରୂପେ ଶିକ୍ଷାର ସାର୍ବଜନୀନୀକରଣ ସଫଳ ହୋଇପାରିବ ।
9. ଶିକ୍ଷା ଅଧ୍ବର :
ଆମ ଦେଶରେ ୬ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସର ସବୁ ପିଲାଙ୍କୁ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ସୁଯୋଗ ଯୋଗାଇବାପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ । ମାଗଣା ଏବଂ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ଶିଶୁମାନଙ୍କ ଅଧିକାର ଅଧିନିୟମ ୨୦୦୯ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଅଛି ।
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପିଲାର ମୌଳିକ ଅଧ୍ୟାକାରକୁ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିବା ଏବଂ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ କରାଇବାପାଇଁ ଆଇନ ଏବଂ ନ୍ୟାୟ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟଦ୍ବାରା ଆଗତ କରାଯାଇଥିବା ପ୍ରସ୍ତାବଗୁଡ଼ିକ ୨୬ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୦୯ରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ସମ୍ମତି ଲାଭ କଲାପରେ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୋଇଅଛି । ଆଇନତଃ ୬ରୁ ୧୪ବର୍ଷର ସମସ୍ତ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ଯୋଗାଇ ଦିଆଯିବ । ଯଦି ଶିଶୁର ଏହି ଅଧିକାରକୁ କେହି କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରେ, ତେବେ ସେ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଦଣ୍ଡିତ ହେବ ।
10. ୨୦୦୯ ମସିହାରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଏହି ଅଧିନିୟମ ପ୍ରଣୟନ କରିବା ପରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ପ୍ରାୟତଃ ୨୦୧୦ ମସିହାଠାରୁ ଏହାକୁ ନିଜ ନିଜ ରାଜ୍ୟରେ ଲାଗୁ କରିଛନ୍ତି । ଆମ ରାଜ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାରେ ୨୦୧୦ ମସିହା ଅପ୍ରେଲ ୧ ତାରିଖରୁ ଏହି ଅଧୁନିୟମକୁ ଲାଗୁ କରାଯାଇଛି ଏବଂ ଏହି ଆଧାରରେ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ନିୟମ ୨୦୧୦ ମସିହାରେ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଛି ।
