CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ __________ ବିଜ୍ଞାନ ।
(କ) ମୌଳିକ
(ଖ) ପ୍ର।ରମୃିକ
(ଗ) ସାମାଜିକ
(ଘ) ଭୌତିକ
Answer:
(ଗ) ସାମାଜିକ

୨ । ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ___________ ରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଶବ୍ଦଟି ଆନୀତ ହୋଇଛି, ଯାହାର ଅର୍ଥ __________ ।
(କ) ‘ପଲିସ୍’, ନଗର-ରାଜ୍ୟ
(ଖ) ‘ଲ୍ୟାଗ’; ସ୍ଥିର
(ଗ) ‘ସିଭିଟାସ୍’, ନଗର
(ଘ) ‘ଓଫାଏଡସ୍’,
Answer:
(କ) ‘ପଲିସ୍,ନଗର-ରାଜ୍ୟ

୩ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ ଗ୍ରୀକ୍ ଦାର୍ଶନିକ ___________ କହିଥିଲେ, “ ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ସାମାଜିକ ପ୍ରାଣୀ ।’’
(କ) ପ୍ଲାଟୋ
(ଖ) ଗାର୍ଲର
(ଗ) ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍
(ଘ) ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ
Answer:
(ଗ) ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍

୪ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କେନ୍ଦ୍ର ବିଷୟବସ୍ତୁ __________ ଓ ____________ ଅଟେ |
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ କ୍ଷମତା
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର
(ଗ) ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର ଓ ଅନୁଷ୍ଠାନ
(ଘ) ସମାଜ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ର
Answer:
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

୫ । ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କ ଲିଖୂତ ପୁସ୍ତକର ନାମ ___________ ।
(କ) ‘ପଲିଟିକ୍‌ସ’
(ଖ) ରିପବ୍ଲିକ୍‌ସ
(ଗ) କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ମ୍ୟାନିଫେଷ୍ଟା
(ଘ) ଦାସ୍ କ୍ୟାପିଟାଲ୍
Answer:
(କ) ‘ପଲିଟିକ୍‌ସ’

୬ । “ ଦି ରିପବ୍ଲିକ୍‌ସ’’ ପୁସ୍ତକଟି ____________ ଲେଖୁଥିଲେ ।
(କ) ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍
(ଖ) କାପ୍ଲାନ୍
(ଗ) ପ୍ଲାଟୋ
(ଘ) ମାକିଆଭେଲି
Answer:
(ଗ) ପ୍ଲୁଟୋ

୭ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷମତାର ରୂପ ପ୍ରଦାନ ଓ ଅଂଶଗ୍ରହଣରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ ବୋଲି ___________ ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।
(କ) ହାରୋଲଡ୍ ଲାସ୍‌ଲ
(ଖ) କାପ୍ ଲାନ୍
(ଗ) ଇଷ୍ମନ୍
(ଘ) ଆଲମଣ୍ଡ ଓ ପାୱେଲ୍‌
Answer:
(କ) ହାରୋଲଡ୍ ଲାସ୍‌ଲ

୮ । “ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଆରମ୍ଭ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଶେଷ’’ ଉକ୍ତିଟି __________ ଙ୍କର ଅଟେ ।
(କ) ଗାର୍ଣୃର
(ଖ) ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ୍
(ଗ) ଲିକକ୍
(ଘ) ଲିପ୍‌ସେଟ୍
Answer:
(କ) ଗାର୍ଣୃର

୯ । ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ରାଜନୀତିକୁ _________ କୁହାଯାଏ ।
(କ) ବିଞାନ
(ଖ) କଳା
(ଗ) ଇତିହାସ
(ଘ) କଳ୍ପନାପ୍ରସୂତ
Answer:
(ଖ) କଳା

୧୦ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତା ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରିବା ___________ ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।
(କ) ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ
(ଖ) ରାଜନୈତିକ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ
(ଗ) ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ
(ଘ) ରାଜନୈତିକ ଅର୍ଥନୀତି
Answer:
(ଗ) ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ

୧୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ________ କିନ୍ତୁ ରାଜନୀତି ଏକ ______ ।
(କ) ବିଜ୍ଞାନ; କଳା
(ଖ) କଳା; ବିଜ୍ଞାନ
(ଗ) ବିଜ୍ଞାନ; କୌଶଳ
(ଘ) କଳା; ଅଧ୍ୟୟନ
Answer:
(କ) ବିଜ୍ଞାନ; କଳା

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

୧୨ । ଦାର୍ଶନିକ ପଦ୍ଧତି __________ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଥିବାବେଳେ ପ୍ରୟୋଗସିଦ୍ଧ ମାର୍ଗ _________ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ।
(କ) କଳ୍ପନାପ୍ରସୂତ; ବୈଜ୍ଞାନିକ
(ଖ) ବୈଜ୍ଞାନିକ; କଳ୍ପନାପ୍ରସୂତ
(ଗ) ବୈଜ୍ଞାନିକ; ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ
(ଘ) ଆଦର୍ଶ; ବାସ୍ତବ
Answer:
(କ) କଳ୍ପନାପ୍ରସୂତ; ବୈଜ୍ଞାନିକ

୧୩ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ __________ ସଂପର୍କରେ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
(କ) ନାଗରିକତା
(ଖ) ସାମାଜିକ ସଂପର୍କ
(ଗ) ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା
(ଘ) କ୍ଷମତା
Answer:
(କ) ନାଗରିକତା

୧୪ । ରାଜନୀତି ସମାଜରେ __________ ର ବ୍ୟବହାରକୁ ସୂଚିତ କରେ ।
(କ) ପ୍ରଭାବ
(ଖ) କ୍ଷମତା
(ଗ) ନିୟନ୍ତ୍ରଣ
(ଘ) ତତ୍ତୂବଧାରଶ
Answer:
(ଖ) କ୍ଷମତା

୧୫ । ଆଧୁନିକ ସମୟରେ ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ପରିବର୍ତ୍ତେ ___________ ର ଉପଯୋଗ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ବ୍ୟାପକତାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ କରିଥାଏ ।
(କ) କ୍ଷମତା
(ଖ) ଶିଷ୍ଟ ସମାଜ
(ଗ) ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା
(ଘ) ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର
Answer:
(ଗ) ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା

B. ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକୁ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏବଂ କ୍ଷମତାର ସଙ୍ଗଠନ ଓ ବଣ୍ଟନ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଓ ଆଇନଗତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବ୍ୟବହାର, ଚଳଣି ଓ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉପରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଅଧ୍ଵକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଉଛି ।

୨ । ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା (Political Dynamics) କ’ଣ ?
Answer:
ସରକାରର କାର୍ଯ୍ୟପଦ୍ଧତି ଓ ରାଜନୀତିର ଗତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପଡ଼ୁଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଭାବ ଓ ଏହାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଧ୍ୟୟନକୁ ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା କୁହାଯାଏ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜନମତ, ଚାପଗୋଷ୍ଠୀ, ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇଥାଏ ।

୩ । ରାଜନୀତିର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାରର ବାସ୍ତବ ପରିଚାଳନା ଓ ତତ୍‌ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ସଂଗଠିତ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ରାଜନୀତି କୁହାଯାଏ । ରାଜନୀତି ହେଉଛି କ୍ଷମତା ପାଇଁ ସଂଘର୍ଷ । ମାର୍କ୍ସବାଦୀଙ୍କ ମତରେ ରାଜନୀତି ଶ୍ରେଣୀ ସଂପର୍କ ଉପରେ ଆଧାରିତ ।

୪ । ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା (Political System) କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରାଷ୍ଟ୍ରଠାରୁ ଏକ ବ୍ୟାପକ ଶବ୍ଦ । ଏହା ସମାଜରେ ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ ସହ ସଂପୃକ୍ତ ଅଟେ । ରବର୍ଟ ଡଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଣିଷମାନଙ୍କର ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ସଂପର୍କ ସହ ଜଡ଼ିତ ଏନଂ ଅନେକାଂଶରେ କ୍ଷମତା, ଶାସନ ବା ପ୍ରଭୁତ୍ଵଦ୍ଵାରା ହାସଲ ହୋଇଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

(C) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ “ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ, ରାଜନୈତିକ ସଙ୍ଗଠନ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ତତ୍ତ୍ଵମାନଙ୍କର ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ”- ଏହି ଉକ୍ତିଟି କାହାର ?
Answer:
ପ୍ରଫେସର ଆର୍.ଜି.ଗେଟେଲ୍ ।

୨ । “ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଗୋଟିଏ ସମାଜ ପାଇଁ ମୂଲ୍ୟମାନଙ୍କର ପ୍ରାଧୁକାରିକ ବଣ୍ଟନ ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ’- ଏହି ମତଟି କାହାର ?
Answer:
ଡେଭିଡ୍ ଇଷ୍ଟନ୍ ।

୩ । ପ୍ରାଚୀନ ରୋମ୍‌ର ଅଧୂବାସୀମାନେ ‘ପଲିସ୍’ ପରିବର୍ତ୍ତେ କେଉଁ ଶବ୍ଦର ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ସିଭିଟାସ୍ (Civitas)

୪ । କିଏ ରାଜନୀତିକୁ ତତ୍ତ୍ଵମୂଳକ ରାଜନୀତି ଓ ବ୍ୟାବହାରିକ ରାଜନୀତି ନାମକ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ସାର୍ ଫ୍ରେଡ୍‌ରିକ୍ ପୁଲକ୍ ।

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ପ୍ଲୁଟୋଙ୍କୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।

୨ । ‘ପଲଟିକ୍‌ସ’ (Politics) ପୁସ୍ତକଟି ସକ୍ରେଟିସ୍ ରଚନା କରିଥିଲେ ।
Answer:
‘ପଲଟିକ୍‌ସ’ ପୁସ୍ତକଟି ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ରଚନା କରିଥିଲେ ।

୩ । ଗାର୍ଶ୍ଵରଙ୍କୁ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଇଟାଲୀ ଦାର୍ଶନିକ ନିକୋଲୋ ମାକିଆଭେଲିଙ୍କୁ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।

୪ । ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ତତ୍ତ୍ଵମୂଳକ, ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିଭିକ ଅଟେ ।
Answer:
ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ, ବାସ୍ତବବାଦୀ ଓ ବ୍ୟାବହାରିକ ଅଟେ ।
(କିମ୍ବା) ପାରମ୍ପରିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ତତ୍ତ୍ଵମୂଳକ, ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିଭିକ ଅଟେ ।

୫ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନ ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

୬ । ରାଜନୀତି ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ।
Answer:
ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ।

୭ । ସିଲିଙ୍କ ମତରେ “ସମାଜ ‘ବିଜ୍ଞାନ ସମସ୍ତ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ଜନନୀ ଅଟେ ।”
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌ଙ୍କ ମତରେ “ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସମସ୍ତ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ଜନନୀ ଅଟେ ।”

(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଶ କରା

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ __________ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ ।
Answer:
ସାମାଜିକ

୨ । ରାଜନୀତି ଏକ ___________ ଅଟେ ।
Answer:
କଳା ।

୩ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ __________ ର ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ ସଂପର୍କରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର

୪ । ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ _____________ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦେଇଛନ୍ତି ।
Answer:
ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ (Supreme)

୫ । ମାନବ ଏକ _________ ପ୍ରାଣୀ ।
Answer:
ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି/ ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାରର ଗଠନ, ପ୍ରକୃତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଧାରଣା ପ୍ରଦାନ କରେ, ସୁନାଗରିକ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ଇତ୍ୟାଦିର ବିକାଶରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ଏବଂ ଏହାର ଚରମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ କରିବା ଅଟେ ।

୨ । କିଏ ମନ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି : ‘‘ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଶୀର୍ଷକ ଥାଇ ପରୀକ୍ଷା ପ୍ରଶ୍ନବଳୀକୁ ମୁଁ ଯେତେବେଳେ ଅବଲୋକନ କରେ, ମୁଁ ଦୁଃଖୁତ ହୁଏ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ନୁହେଁ, ବରଂ ଶୀର୍ଷକ ପାଇଁ ?’’
Answer:
ମେଟ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ ।

୩ । ମାନବକୁ ଏକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରାଣୀ ବୋଲି କିଏ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଗ୍ରୀକ୍ ଦାର୍ଶନିକ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

୪ । ‘ରାଜନୀତିକ ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ସେହି ଅଂଶ ଯାହାକି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭିଭି ଓ ସରକାରଙ୍କ ନୀତି ବିଷୟରେ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରେ ।’’ ଏହି ଉକ୍ତିଟି କାହାର ?
Answer:
ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ୍ ।

୫ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତି କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରକୃତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସଠିକ୍ ଅର୍ଥରେ କହିଲେ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ଓ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ରାଜନୀତି ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ ।

(B) ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ଆରିଷ୍ଟୋଟଲଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ନଗର-ରାଜ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଜ୍ଞାନ । ଏହା ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ‘ପଲିସ୍’ରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ । ଆଧୁନିକ ବ୍ୟବହାରବାଦୀମାନଙ୍କ ମତରେ, କ୍ଷମତାର ସଙ୍ଗଠନ ଓ ବଣ୍ଟନ ସମ୍ପର୍କରେ ଏହା ଆଲୋଚନା କରେ । ବ୍ୟାପକ ଅର୍ଥରେ ଏହା ‘ମଣିଷ’ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଅଧ୍ୟୟନ ଅଟେ।

୨ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଗୁରୁତ୍ଵ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନଦ୍ଵାରା ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା, କ୍ଷମତାର ସ୍ଵରୂପ ଓ ବଣ୍ଟନ, ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା, ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ, ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟରେ ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ କରାଯାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ସହ ସଂଯୋଜିତ ହୋଇଥିବାରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବିଶେଷତ୍ଵ ରହିଛି । ଏହା ସୁନାଗରିକତା, ସ୍ଵାର୍ଥତ୍ୟାଗ, ସହଯୋଗ ଓ ସହନଶୀଳତା ଶିକ୍ଷା ଦିଏ । ସର୍ବୋପରି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଉପଯୁକ୍ତ କୂଟନୀତିଜ୍ଞ, ପ୍ରଶାସକ, ରାଷ୍ଟ୍ରନୀତିଜ୍ଞ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

୩ । “ ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ ।”
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଆରମ୍ଭ ନଗର-ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ ହିଁ ଘଟିଥିଲା । ପ୍ରାରମ୍ଭରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ ଅବସ୍ଥା ଓ ଉନ୍ନତି ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା ସମ୍ପର୍କରେ ତର୍ଜମା କରିବା ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ମୁଖ୍ୟ କରେ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପତ୍ତି, ଉନ୍ନତି ତଥା ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ । ଏଣୁ ଗାର୍ଶ୍ଵରଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଆରମ୍ଭ ଓ ଶେଷ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନିହିତ ହୋଇଛି । ଏହି କାରଣରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଷୟବସ୍ତୁରୂପେ ସ୍ଵୀକୃତି ଦିଆଯାଇଛି ।

୪ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର କ’ଣ ?
Answer:
କେତେକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ । ପାରମ୍ପରିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ଐତିହାସିକ ଓ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ବିଷୟ ଅଧ୍ୟୟନ କଲାବେଳେ ଏହାର ପରିସର ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ଥିଲା । ମାତ୍ର ଆଧୁନିକବାଦୀମାନେ ରାଜନୈତିକ ଉପାଦାନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରିଛନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଆନ୍ତଃବିଷୟକ ଅଧ୍ୟୟନ ଯୋଗୁଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର, ରାଜନୈତକ ଗତି ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ, ରାଜନୈତିକ ଦର୍ଶନ, ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ବ, ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ସାଧାରଣ ଆଇନ, ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପର୍କ, ତୁଳନାତ୍ମକ ସରକାର ଓ ରାଜନୀତି, ବ୍ୟକ୍ତି ବନାମ ରାଷ୍ଟ୍ର ଆଦି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

୫ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ କି ?
Answer:
ହଁ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ, କାରଣ ଏହା ସମାଜ, ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ବିଶ୍ଵର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରୂପକ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା କରି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟବହାର ଗତିଶୀଳ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଏହାର ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇ ଯଥାସମ୍ଭବ ନିର୍ଭୁଲ ତଥ୍ୟ ବା ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଷୟରେ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କ୍ରିୟା ଓ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରି ଏକ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଅନୁମାନ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ ଓ ଏହାର ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିପାଦନୀୟ ବା ପରୀକ୍ଷାଯୋଗ୍ୟ ଅଟେ । ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନ ପରି ଏଠାରେ ଜ୍ଞାନ ସୁଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇ ସାର୍ବଜନୀନତା ହାସଲ କରିପାରୁଥିବାରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ ସଂଜ୍ଞା ଦେବାରେ କୌଣସି ବାଧା ନାହିଁ ।

୬ । ରାଜନୀତିକ ବିଜ୍ଞାନ ଏକ କଳା – ମତାମତ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଉପଲବ୍ଧ ସତ୍ୟକୁ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଗଲେ ତାହାକୁ ‘କଳା’ କୁହାଯାଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସିଦ୍ଧାନ୍ତଗୁଡ଼ିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଗଲେ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ‘କଳା’ କୁହାଯିବା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଅଟେ । ରାଜନୈତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଵାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ବା ରାଜନୀତିକୁ ‘କଳା’ କୁହାଯାଇଥାଏ । ରାଜନୀତିକ ପ୍ରକୃତିକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟଭାବେ ପ୍ରକାଶ କଲେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ରାଜନୀତି ଏକ କଳାର ରୂପ ପାଇଥାଏ ।

୭ । ରାଜନୀତିକ ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ – ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନରେ ମଣିଷର ସାମାଜିକ ବ୍ୟବହାରକୁ ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ମତ ପଦ୍ଧତିରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ଅଂଶ ଯାହା ମଣିଷର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର, ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୂଳଭିଭି ସରକାରର ମୂଳନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ସଂପର୍କରେ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ପଦ୍ଧତିରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଉପସ୍ଥାପନ କରେ । ଏହାର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ପରି ବଳିଷ୍ଠ ନୁହେଁ କାରଣ ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତି-ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ଆଧାରିତ ହୋଇଥାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିର ମୌଳିକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଚରିତ୍ରକୁ ଏହା ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବାରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିଭି ଅଟେ ।

୮ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ – ପରୀକ୍ଷା କର ।
Answer:
ମନୁଷ୍ୟର ଆଚାର ବ୍ୟବହାର, ଚାଲିଚଳଣ, କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଆଦି ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଓ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବା ସ୍ଵାଭାବିକ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିବର୍ତ୍ତନକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖ୍ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣେ । ପ୍ରଚଳିକ ଆଇନ କାନୁନ୍‌ର ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇ ନୂତନ ଆଇନ, ନୂତନ ନିୟମ ଓ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ନୂତନ ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ଉଦ୍ଭବ ହୁଏ ଓ ନୂତନ ପରମ୍ପରା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

(C) ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

୧ । ରାଜନୀତି (Politics) ଓ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ (Political Science) ।
Answer:
ରାଜନୀତି ଓ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ସାର୍ ଫ୍ରେଡ଼ରିକ୍ ପୋଲକ୍ ନିମ୍ନମତେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ରାଜନୀତି ବା ରାଜନୀତି (Applied Politics) ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ବା ତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଜନୀତି (Theoreticl Politics)
(i) ଏହା ବାସ୍ତବରେ ସରକାର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟପ୍ରଣାଳୀ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରେ । (i) ଏହାଦ୍ଵାରା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପତ୍ତି, କ୍ରମବିକାଶ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ ଉପାଦାନ ସମ୍ପର୍କରେ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଆଲୋଚନା ହୁଏ ।
(ii) ଏଥିରେ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସରକାର ନିଜର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି | (ii) ଏଥ୍ ରେ ଶାସନତନ୍ତ୍ର ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉପାୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ ।
(iii) ଏହା ପ୍ରକୃତ ଆଇନର ସୃଷ୍ଟି, କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଓ ବିଚାରାଳୟର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ । (iii) ଏହା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର ମୌଳିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ତଥା ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଓ ଆଦର୍ଶ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରେ ।
(iv) ଏଥୁରେ ଯୁଦ୍ଧ, ଶାନ୍ତି, କୂଟନୀତି, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆଇନକୁ ସୃଷ୍ଟି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଏ । (iv) ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ର ସହ ବ୍ୟକ୍ତିର ସମ୍ପର୍କ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସହଯୋଗ  ଇତ୍ୟାଦି ନିୟମର ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ ।
(v) ଏହା କ୍ଷମତା ଗ୍ରହଣ ଓ ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ କରେ । (v) ଏଥୁରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବାସ କରୁଥିବା ମନୁଷ୍ୟର ରାଜନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସଂଜ୍ଞା, ବିକାଶ ଓ ପରିସର ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଓ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବିଜ୍ଞାନରୂପେ ପରିଚିତ । ଏହାର ଶୃଙ୍ଖଳାବଦ୍ଧ ଅଧ୍ୟୟନ ଯେତିକି ପ୍ରାଚୀନ ସେତିକି ମଧ୍ଯ ଅର୍ବାଚୀନ । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟଙ୍କ ଜନ୍ମର ବହୁ ପୂର୍ବରୁ ସକ୍ରେଟିସ୍, ପ୍ଲାଟୋ, ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ପ୍ରଭୃତି ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କ ଆଲୋଚନା ଓ ଲିଖତ କୃତିରେ ରାଜନୀତିର ଦାର୍ଶନିକ ଓ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଅନୁଷ୍ଠାନର ପ୍ରତିଫଳନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଭାରତ ପରି ପ୍ରାଚୀନ ସଭ୍ୟତାରେ ମହାଭାରତ, କୌଟିଲ୍ୟଙ୍କ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ଅନକେ ଗ୍ରନ୍ଥରେ ରାଷ୍ଟ୍ର, ରାଜା ଓ ରାଜଧର୍ମ, ଶାସନର ବିଭିନ୍ନ ତତ୍ତ୍ଵ ଆଦି ସମ୍ପର୍କରେ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି ।

ମଧ୍ୟଯୁଗୀୟ ପଣ୍ଡିତମାନେ ମଧ୍ୟ ତତ୍କାଳୀନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଉପରେ ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କରିଯାଇଅଛନ୍ତି | ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ଜାତିଭିତ୍ତିକ ସାର୍ବଭୌମ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଭ୍ୟୁଦୟ ଘଟିଲା ଓ ଏହାର ବିଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷଣ ଓ ଦିଗର ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଆଲୋଚନା ସମ୍ବଳିତ ବିଭିନ୍ନ ତଥ୍ୟ ମାକିଆଭେଲି, ଡବସ୍, ଲକ୍, ରୁଷୋ, ବେନ୍ଥାମ୍, ମିଲ, କାଣ୍ଟ, ହେଗେଲ୍ ଓ ମାର୍କସ୍‌ଙ୍କ ପରି ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦାର୍ଶନିକଙ୍କ ଲିଖତ କୃତିରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା ।

ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ରାଜନୀତି ଶାସ୍ତ୍ରର ଅଧ୍ୟୟନ ପରିମାଣ ଓ ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଉନ୍ନତ ହୋଇଛି । ରାଷ୍ଟ୍ରନୀତିର ଏହି ବ୍ୟାପ୍ତି ଓ ସାର୍ବଜନୀନତା ଆଧୁନିକ ମନୁଷ୍ୟ ମନରେ ଏହା ପ୍ରତି ଅଶେଷ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ କୌତୂହଳ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସ୍ଵାଭାବିକ ।

ସାମାଜିକ ମାନବର ରାଜନୈତିକ ସଚେତନଶୀଳତା ବୃଦ୍ଧି ହେବା ଫଳରେ ରାଜନୀତି, ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ମାନବ ଏକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଜୀବ ଅଟେ ।” ଏଣୁ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାରର ଅନୁକୂଳ ପରିସ୍ଥିତି ବ୍ୟତୀତ ମାନବର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ମାର୍ଶାଲ୍ ବର୍ମନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ ତୁମେ ରାଜନୀତି ସମ୍ପର୍କରେ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ ନ କଲେ ମଧ୍ୟ ରାଜନୀତି ତୁମର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶର ଅନ୍ତିମ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଛି ।”

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

‘ରାଜନୀତି’ ଶବ୍ଦର ଉତ୍ପତ୍ତି ଓ ବିକାଶ :
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କ୍ରମ ଅଭ୍ୟୁଦୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଏହା ଜଣାଯାଏ ଯେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଗ୍ରୀସ୍ ଦେଶର ଦାର୍ଶନିକମାନେ ଏହି ‘ରାଜନୀତି’ (Politics) ଶବ୍ଦଟିକୁ ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ । ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀସ୍ ଦେଶରେ ଅନେକ ‘ନଗର-ରାଜ୍ୟ’ (City States) ଥୁଲା ଓ ଏହି ନଗର-ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଗ୍ରୀକ୍ ଭାଷାରେ ‘ପଲିସ୍’ (Polis) ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା । ରାଜନୀତି ଏହି ନଗର-ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଉପରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଥାଏ ।

ଏଣୁ ‘ରାଜନୀତି’ ଶବ୍ଦଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ‘ପଲିସ୍’ ବା ନଗର-ରାଜ୍ୟରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି । ଚତୁର୍ଥ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଗ୍ରୀସ୍ ଦେଶର ଶତାଧ୍ଵକ ନଗର-ରାଜ୍ୟକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ତାଙ୍କର ବିଶ୍ଳେଷଣର ଫଳାଫଳକୁ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ‘The Politics’ ପୁସ୍ତକରେ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିଛନ୍ତି । ମଧ୍ୟଯୁଗରେ ଏହି ନଗର-ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଲୟ ଘଟି ‘ଦେଶ-ରାଷ୍ଟ୍ରର’ ଅଭ୍ୟୁଦୟ ଘଟିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟଧର୍ମର ପ୍ରସାର ସାରା ଇଉରୋପରେ ବିସ୍ତାରଲାଭ କରିଥିଲା, ତେଣୁ ସେ ସମୟରେ ରାଜନୈତିକ ଦର୍ଶନ ମୁଖ୍ୟତଃ ସମ୍ରାଟଙ୍କର କ୍ଷମତା, ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଓ ଉଭୟଙ୍କର ଧର୍ମଗତ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ବିଶ୍ଳେଷଣ ଆଦି ବିଷୟରେ ସୀମିତ ଥିଲା ।

ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ଜାତିଭିଭିକ ରାଷ୍ଟ୍ର (Nation-State) ଧୀରେ ଧୀରେ ରାଜନୈତିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଓ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନାର ମୁଖ୍ୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ ହୋଇଛି । ଏହି ପ୍ରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଙ୍ଗଠନ; ସରକାରର ବିବିଧ ରୂପ କର୍ମପରିସର ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ନାନା ଶାଖା ଉପଶାଖା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଫଳରେ ଆଜିର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ ସୀମାବଦ୍ଧ ନରହି ଇତ୍ୟାଦି ଦିଗରେ ଦୃଷ୍ଟିନିକ୍ଷେପ କରିଛି । ଆଜି ଏହା ଆଧୁନିକ ମାନବର ବୌଦ୍ଧିକ ବିକାଶ ଓ ରାଜନୈତିକ ସଚେତନଶୀଳତା ପାଇଁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଇଛି ଏବଂ ମଣିଷକୁ ମଣିଷ ପରି ବଞ୍ଚାଇ ରଖୁବାପାଇଁ ଏକମାତ୍ର ପାଥେୟରେ ପରିଣତ କରିଛନ୍ତି ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସଂଜ୍ଞା :
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବହୁପ୍ରସାରୀ ବିଷୟ ଅଟେ । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ‘ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର’ ସହ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଅଟେ । ପୁନଶ୍ଚ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଓ ବ୍ୟାବହାରିକ ରାଜନୀତିକୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଂଶରୂପେ ପରିଗଣିତ କରାଯାଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଗଠନ, କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଓ ପ୍ରକାରଭେଦର ତାରତମ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ମଧ୍ୟ ବିସ୍ତୃତ ଆଲୋଚନା କରିଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ନିମ୍ନଲିଖତ ସଂଜ୍ଞା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଛନ୍ତି ।

(୧) ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ୍ (Paul Janet) – ଫ୍ରାନ୍ସର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀ ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ସେହି ଅଂଶ ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୂଳଭିଭି ଓ ସରକାରଙ୍କ ନୀତି ସହ ସଂପୃକ୍ତ ଅଟେ ।”

(୨) ବୁଣ୍ଟଳ୍କୀ (Bluntschili) – ସୁଇଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଦାର୍ଶନିକ ବୁଷ୍ଟସ୍ଵୀଙ୍କ ମତରେ, “ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ ଅବସ୍ଥା, ତା’ର ମୂଳକ ପ୍ରକୃତି, ବିଭିନ୍ନ ପରିପ୍ରକାଶର ରୂପ ଓ ଏହାର ପ୍ରଗତି ବିଷୟରେ ଦିଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ଓ ସ୍ପଷ୍ଟ ଧାରଣା ପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ସହାୟକ ହେଉଥିବା ବିଷୟକୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ ।”

(୩) ଗେଟେଲ୍ (Gettell) – “ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅତୀତ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ଐତିହାସିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ, ବର୍ତ୍ତମାନ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭବିଷ୍ୟତ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ନୀତି ସମର୍ଥିତ ରାଜନୈତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତର

(୪) ଗିଖ୍ରୀଷ୍ଟ (Gilchrist) – “ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସାଂପ୍ରତିକ ସମସ୍ୟାର ବିଚାର କରେ ଓ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରକୃତି, ଅବସ୍ଥା, ଆବିର୍ଭାବ, ଅଗ୍ରଗତି ଓ ସଙ୍ଗଠନ ବିଷୟରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରେ ।”

(୫) କ୍ୟାଟ୍‌ଲିନ୍ (Catlin) – “ରାଜନୀତିକ ଜୀବନ ପ୍ରବାହ ତଥା ସରକାରର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନା କରୁଥିବା ବିଷୟକୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ ।”

(୬) ସିଗ୍‌ଉଇକ୍ (Sigwick) – “ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରଧାନତଃ କେବଳ ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ ତଥ୍ୟ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ । ଏହା ସଭ୍ୟ ମାନବର ପରସ୍ପର ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ଓ ସମାଜରେ ଶାସନ ଓ ଶାସିତ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଆଦର୍ଶ ସମ୍ପର୍କ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରେ ।”

(୭) ବ୍ରିଡ୍‌ଲେ (Bridle) – “ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ସର୍ବୋପରି ଏକ ବର୍ଣ୍ଣନାକାରୀ ଆଲୋଚନା, ଯେଉଁଥ‌ିରେ କି ଜାତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ସେମାନଙ୍କର ଅତୀତ, ଆଦର୍ଶଗତ ନୀତି, କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା, ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଭାବିତ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରୁଥିବା କାରଣସବୁ ଓ ଫଳାଫଳ ସହିତ ଜାତୀୟ ଜୀବନ ଉପରେ ତା’ର କି ପ୍ରଭାବ ରହିଛି ଓ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଥାଏ ।”

(୮) ଗାଣ୍ଡିର (Garner) – “ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆରମ୍ଭ ଓ ଶେଷ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ହୋଇଥାଏ ।”

(୯) ଲାସ୍କି (Laski) – ‘ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରେ ।”

(୧୦) ଡଃ ଲିକକ୍ (Dr. Leacock) – ଏହା ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ ଅଟେ ।”

ଉପରୋକ୍ତ ସଂଜ୍ଞାଗୁଡ଼ିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ । କିନ୍ତୁ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀ ଆଲମଣ୍ଡଙ୍କ ମତରେ, “ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷମତାର ସଙ୍ଗଠନ, ବଣ୍ଟନ ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ଅଧ୍ୟୟନ ସହ ସମ୍ପୃକ୍ତ ।” ରାଜନୀତିକ ସଂଘ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀର ଅଧ୍ୟୟନ କରି ନୂତନ ନୀତିର ବୟାନ କରିବା ଏହାର ସାଂପ୍ରତିକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ । ଡେଭିଡ୍ ଇଷ୍ଟନ୍, ଗାବ୍ରିଏଲ ଆଲମଣ୍ଡ, ଜେ.ପି. ପାୱେଲ, ଲୁସିଆନ ପାଏ ଏବଂ ରବର୍ଟ ଡାଲ୍ ପ୍ରଭୃତି ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କର ସାଂପ୍ରତିକ ଅଧ୍ୟୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅଧ୍ୟୟନ ମୁଖ୍ୟତଃ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ କ୍ଷମତା ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ମାନବ (Political man) ସଂଘବଦ୍ଧ ଜୀବନରେ ବାସ୍ତବ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

ଅଣପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ (Non Western areas) ଅର୍ଥାତ୍ ବିକାଶୋନ୍ମୁଖୀ ଅଞ୍ଚଳର ରାଜନୀତି (Politics of development areas) ଉପରେ ଅଧୁନା ଅଧୁକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଉଛି ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଖ୍ୟାତ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀ ମାଇକେଲ ଓସ୍‌କଙ୍କ ଭାଷାରେ, “ରାଜନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରରେ ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ଅସୀମ ସମୁଦ୍ର ଲଙ୍ଘନ କରେ ଯେଉଁଥରେ ଆଶ୍ରୟ ପାଇଁ ପୋତାଶ୍ରୟ ନାହିଁ କିମ୍ବା ଅଟକିବା ପାଇଁ ଭୂତଳ ନାହିଁ; ପୁଣି ସେଠାରେ ଆରମ୍ଭସ୍ଥଳ ନାହିଁ କି ଲକ୍ଷ୍ୟସ୍ଥଳ ନାହିଁ । ସେହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ କ୍ରମଭାସମାନ ଅବସ୍ଥାରେ ରହେ । ସମୁଦ୍ର ହେଉଛି ଉଭୟ ଶତ୍ରୁ ଓ ବନ୍ଧୁ ।”

ସାଂପ୍ରତିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ଉଦାରବାଦୀ ଓ ମାର୍କସ୍‌ଦୀ, ଉଭୟ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଓ ଅଣପାଶ୍ଚାତ୍ୟ, ମୂଲ୍ୟବୋଧଜନିତ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧରହିତ ଏବଂ ଉଭୟ ଆଦର୍ଶବାଦୀ ଓ ବୈଜ୍ଞାନିକ । ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ପୁଣି ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ସାମାଜିକ ବାସ୍ତବତାକୁ ନେଇ ପରିଚାଳିତ । ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀମାନଙ୍କ ଭୂମିକା ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ ହୋଇଛି । ରାଜନୀତିର ସାଂପ୍ରତିକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି କ୍ଷମତା ଉପାଦାନର ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅଧ୍ୟୟନ (Scientific enquiry into the phenomenon of power) ।

ସେଥ‌ିପାଇଁ ରାଜନୈତିକ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତିକର ଜନ୍ମ । ରାଜନୀତି ବୋଇଲେ ଅଧୁନା ତିନିଗୋଟି ଜିନିଷକୁ ବୁଝାଏ; ଯଥା ରାଜନ ତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ (Political Activity), ରାଜନ ତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Political Process) ରାଜନ ତିକ ଶକ୍ତି । (Political Power) ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରାଣୀ ବୋଲି ବହୁଦିନରୁ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ କହିଥିଲେ । ସମାଜରେ ମନୁଷ୍ୟର ଜନ୍ମ । ସାମାଜିକ ପରିବେଷ୍ଟନୀ, ରାଜନୈତିକ ମନୁଷ୍ୟର ଚିନ୍ତାଧାରା, ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଏବଂ ଚେତନାକୁ ପ୍ରଭାବିତ ଓ ତ୍ଵରାନ୍ଵିତ କରିଥାଏ । ସାମାଜିକ ସଂସ୍ଥା (Social system) ମଧ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ ସଂସ୍ଥା (Political system) ଏବଂ ଆଇନ ସଂସ୍ଥା (Legal system) ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ସେ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କରିବାକୁ ହେଲେ ସାମାଜିକ ସଂସ୍ଥାକୁ ରାଜନୈତିକ ସଂସ୍ଥାର ଜନ୍ମ ।

ଆଲମଣ୍ଡଙ୍କ ଭାଷାରେ, “ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏକ ଅନ୍ତଃକ୍ରିୟାକଳାପ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସୂଚିତ କରେ ଯେଉଁଥରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ଵାଧୀନ ସମାଜ ଅନ୍ତଃକ୍ରିୟା ଓ ଗ୍ରହଣ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ ।” (Political system is a system of interaction found in all independent society which performs the functions of interaction and adoption.”)

ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆନଯାଇ ରାଜନୀତି ଓ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଅଧୁକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ବିଜ୍ଞାନର ଦ୍ରୁତ ଅଗ୍ରଗତି ମନୁଷ୍ୟର ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ବହୁ ପରିମାଣରେ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବାରୁ ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତିରେ ଏହାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ରାଜନୈତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବା ତଥ୍ୟ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଅଣପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଓ ଅନଗ୍ରସର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ବିଶେଷ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରୁଅଛନ୍ତି । ପୁଣି ଆନ୍ତଃବିଷୟକ ଅଧ୍ୟୟନ ଏବଂ ଗବେଷଣା (Interdisciplinary Study and Research) ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅନ୍ୟ ଏକ ସାଂପ୍ରତିକ ଓ ଅଭିନବ ଅବଦାନ ।

କ୍ଷମତା ଓ କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଅଧିକ ସଚେତନ । ତେଣୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଧ୍ୟୟନ (Science for study of exercise of power) ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ପୁଣି ରାଜନୈତିକ ସଂସ୍ଥାରେ ନିଷ୍ପଭି ଗ୍ରହଣ ବିଷୟକ ଅଧ୍ୟୟନ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ତାହା ମଧ୍ୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ । ସେଥୁପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣର ବିଜ୍ଞାନ (Science of decision-making) ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ । ଫଳରେ ନୂତନ ତଥ୍ୟ ତଥା ତତ୍ତ୍ଵ ସ୍ଥାପନ କରିବା ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ।

ସମୟ ଥିଲା, ଯେତେବେଳେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଜ୍ଞାନ ରୂପେ ସୀମିତ ଥିଲା । ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୂଳଭିଭି ଏବଂ ସରକାରର ନୀତି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ନେଇ ଏହାର ସଂଜ୍ଞା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଉଥିଲା । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମୁଖ୍ୟତଃ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ଅଙ୍ଗ; କାରଣ ସମାଜର ମୁଖ୍ୟ ଘଟଣାବଳୀ ସହିତ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଓତପ୍ରୋତଭାବେ ଜଡ଼ିତ । ଏହିପରିଭାବରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପତ୍ତି, ଗଠନ, ସ୍ଥିତି ତଥା ସରକାର ପରିଚାଳନାର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଥାଏ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିବାକୁ ଯାଇ ଗେଟେଲ୍ କହିଅଛନ୍ତି ଯେ “ ଏହା (ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅତୀତ ଇତିହାସ ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ସମସାମୟିକ ପରିସ୍ଥିତିର ବିଶ୍ଳେଷଣ କରେ ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ନୀତିଗତ ଆଲୋଚନାର କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ଅର୍ଥାତ୍ ଏହା ଏକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ବା ସମୀକ୍ଷଣ ଶାସ୍ତ୍ର; ଯେଉଁଥରେ କି ଅତୀତର ଶାସନ ପଦ୍ଧତି ଆମେ ଜାଣିବାକୁ ପାଉ । ଏହା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚଳିତ ସରକାର ପଦ୍ଧତିର ଏକ ଜ୍ଵଳନ୍ତ ନିର୍ଯ୍ୟାସ, ଉନ୍ନତ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ।” ଗେଟେଲ୍‌ଙ୍କ ମତ ଅନୁଯାୟୀ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମାନବ ପ୍ରକୃତିଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳିତ ଏବଂ ମାନବ ପ୍ରକୃତି ହିଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର :
(୧) ରାଜନୀତି ଦର୍ଶନ – ବିଭିନ୍ନ ଚିନ୍ତାଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ସମସାମୟିକ ସମାଜର ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୀତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ପର୍କରେ ଯେଉଁ ନିଜସ୍ବ ଚିନ୍ତାଧାରା ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ତାହାକୁ ରାଜନୀତି ଦର୍ଶନ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଦାର୍ଶନିକମାନଙ୍କର ମୌଳିକ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିଥାଏ । ଏହା ଉଭୟ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିଭିକ ଅଟେ । ଏହା ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ମତବାଦ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ ।

(୨) ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵ – ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ଦାର୍ଶନିକମାନେ ନିଜସ୍ଵ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବ୍ୟବହାର ଇତ୍ୟାଦିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଷୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଦାର୍ଶନିକଙ୍କ ମତକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇ ଏକ ତତ୍ତ୍ଵ ବା ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ତିଆରି କରାଯାଏ । ଏହା ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ମୂଳଭିତ୍ତି । ରାଜନୈତିକ ଦର୍ଶନ ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵ ଗଠନର ପ୍ରଥମ ପାହାଚ । ଏହା ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ବିଷୟ ଯଥା ସମ୍ପର୍କରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରେ ।

(୩) ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ – ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କେନ୍ଦ୍ର ବିଷୟ ଅଟେ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା ଓ ସରକାରର ପ୍ରକୃତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତାକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ । ଏହା ଉଭୟ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳ ସ୍ୱାୟତ୍ତଶାସନ ସଂସ୍ଥାକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକବାଦର ବିକାଶ ସହିତ ଜାତିସଂଘ, ବିଶ୍ଵ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ସଙ୍ଗଠନ ଇତ୍ୟାଦି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ଗୁରୁତ୍ଵ ।

(୪) ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନ – ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମେରୁଦଣ୍ଡ ରୂପେ ସମ୍ବିଧାନ ସ୍ଵୀକୃତି ପାଇଛି । ସମ୍ବିଧାନ ଦେଶର ମୌଳିକ ଆଇନର ସମ୍ମିଳିତ ପରିପ୍ରକାଶ ଅଟେ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ବ୍ୟକ୍ତିର ସମ୍ପର୍କ, ସରକାରର କ୍ଷମତା ପରିସର ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ପର୍କରେ ଆଇନଗତ ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ ।

(୫) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆଇନ ଓ ସମ୍ପର୍କ – ଦେଶ ଓ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ନିରୂପଣ ଓ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆଇନର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ପ୍ରଥା, ପରମ୍ପରା ଓ ଚୁକ୍ତିରୁ ଜନ୍ମ ନେଇଥାଏ । ଅଧୁନା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆଇନ ପ୍ରତି ମାନ୍ୟତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପର୍କର ଦୃଢ଼ ଭିଭିଭୂମି ଉପରେ ବିଶ୍ଵଶାନ୍ତି, ନିରାପତ୍ତା, ପ୍ରଗତିର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରାଯାଇପାରେ । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବାରୁ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ।

(୬) ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା – ସରକାରଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ରାଜନୈତିକ ଗତିଶୀଳତା କୁହାଯାଏ । ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳ, ଚାପଗୋଷ୍ଠୀ, ଜନମତ ଇତ୍ୟାଦିର ପ୍ରକୃତି ଓ ଭୂମିକାକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଏ ।

(୭) ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନ – ସରକାରଙ୍କ ଶାସନକାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା ଏକ କଳା ଅଟେ । ଏହାକୁ ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନ କୁହାଯାଏ । ଲୁଥର ଗୁଲିକ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ଯୋଜନା, ସଙ୍ଗଠନ, କମର୍ଚାରୀ ନିଯୁକ୍ତି, ନିର୍ଦ୍ଦେଶ, ସମନ୍ଵୟ, ଆୟବ୍ୟୟର ଅଟକଳ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟ ସାଧାରଣ ପ୍ରଶାସନର ପରିସରଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏହା ଲୁଥର ଗୁଲିକ୍‌ଙ୍କ ‘POSDCORB” ତତ୍ତ୍ଵ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥାଏ ।

(୮) ତୁଳନାତ୍ମକ ସରକାର – ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ତାଙ୍କ ସମୟର ବିଭିନ୍ନ ସମ୍ବିଧାନର ତୁଳନାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ସରକାରର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ତତ୍ତ୍ଵ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥିଲେ । ଏହା ଫଳରେ ଏକ ଆଦର୍ଶ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ରୂପରେଖ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଇପାରେ ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

(୯) ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତି – ଏହା ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ବିଷୟ ଅଟେ । ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବାସ୍ତବ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ତୁଳନାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇ ଏହାକୁ ଅଧିକ ବାସ୍ତବ ଓ ଉନ୍ନତ କରାଯାଏ ।. ରାଜନୈତିକ କ୍ଷମତା, ରାଜନୈତିକ କ୍ରିୟାକଳାପ ଓ ନିଷ୍ପଭି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମ୍ପର୍କରେ ତୁଳନାତ୍ମକ ରାଜନୀତିର ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ ।

ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଷୟ ରାଜନୀତିରେ ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ବ୍ୟାପକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କଲେ ‘ମଣିଷ’ ହିଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନର ବିଷୟ ଅଟେ ।

୨ । ‘ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ, କିନ୍ତୁ ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ଅଟେ’ ଏହି ଉକ୍ତି ଭିତ୍ତିରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କର ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ଅନେକ ଲୋକ କଳା ବୋଲି ଅଭିହିତ କରୁଥିବାବେଳେ ଅନ୍ୟ କେତେକ ଚିନ୍ତାଶୀଳ ଲୋକ ଏହାକୁ ବିଜ୍ଞାନ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥାଆନ୍ତି । ଏ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ମତଦ୍ଵୈଧ ଘଟେ । ବାସ୍ତବତଃ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ସରକାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସବିଶେଷ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଏହା ଏକ ପରିପକ୍ବ ବିଜ୍ଞାନ ନୁହେଁ କିମ୍ବା ରାଜନୈତିକ ଗତିବିଧ‌ିର ଭବିଷ୍ୟତ ରୂପରେଖ ନିଶ୍ଚିତଭାବରେ ପ୍ରଦାନ କରିପାରିନଥାଏ ।

ପ୍ରଖ୍ୟାତ ଐତିହାସିକ ମେଟ୍‌ଲାଣ୍ଡ ଥରେ ଲେଖୁଥିଲେ, “ମୁଁ ଯେତେବେଳେ ‘ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ’ ଶବ୍ଦ ସମ୍ବଳିତ ଶିରୋନାମା ଥିବା ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ଦେଖେ ସେତେବେଳେ ମୁଁ ପ୍ରଶ୍ନ ପାଇଁ ନୁହେଁ, ପ୍ରଶ୍ନର ଶିରୋନାମା ପାଇଁ ଅନୁତାପ କରିଥାଏ ।” ଅର୍ଥାତ୍ ତାଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କୌଣସି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗୁଣରେ ଭୂଷିତ ନହୋଇ ବିଜ୍ଞାନର ନାମ ଧାରଣ କରିବା ଅବାଞ୍ଛନୀୟ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ର ସଂଜ୍ଞା ନ ଦେବାର କାରଣ :
ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌, ବକ୍‌ଲେ, ମେଟ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ବର୍କ ଆଦି ଲେଖକ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ ସଂଜ୍ଞା ଦେବାକୁ ସହମତି ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ସେମାନଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତିର ମୌଳିକ ତତ୍ତ୍ବ ଓ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସମ୍ପର୍କରେ ମତ ବିଭେଦତା, ଅଧ୍ୟୟନ ଶୈଳୀରେ ବିବିଧତା, ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ଜ୍ଞାନ, ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା ପଦ୍ଧତିର ସୀମିତ ପ୍ରୟୋଗ, ସାର୍ବଜନୀନ ସିଦ୍ଧାନ୍ତର ଅଭାବ, ନିରପେକ୍ଷ ଗବେଷଣାରୁ ଲବ୍ଧ ଜ୍ଞାନର ଅଭାବ, କ୍ରିୟା ଓ ଫଳାଫଳ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନରେ ଅସୁବିଧା, ଭବିଷ୍ୟତର ପରିକଳ୍ପନାଜନିତ ଅସୁବିଧା, ମଣିଷ ଭଳି ଏକ ଗତିଶୀଳ ଓ ସର୍ବଦା ପରିବର୍ତ୍ତନପନ୍ଥୀ ଉପାଦାନ ଉପରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ଆଦି କାରଣ ଯୋଗୁଁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ର ମୌଳିକ ଚରିତ୍ର ଓ ଲକ୍ଷ୍ୟ ବ୍ୟାହତ ହୋଇଥାଏ ଓ ସେହି କାରଣରୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ‘ ବିଜ୍ଞାନ’ ସଂଜ୍ଞା ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ବିଜ୍ଞାନ କହିବାର କାରଣ :
କେତେକ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଓ ସତ୍ୟକୁ ଶୃଙ୍ଖଳିତଭାବରେ ସୁସଜ୍ଜିତ କରି ଉକ୍ତ ବିଷୟରୁ ନିଃସୃତ ସାଧାରଣ ସତ୍ୟ ଓ ତଥ୍ୟକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ସୁସଜ୍ଜିତ ଓ ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ଜ୍ଞାନକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ପରିବେଷଣଯୋଗ୍ୟ ଓ ପ୍ରତିପାଦିତ ହୋଇପାରୁଥିବା ଓ ଉପଯୁକ୍ତ ପଦ୍ଧତି ଅନୁଯାୟୀ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚିତ ଓ ପରୀକ୍ଷିତ ହୋଇପାରୁଥିବା ସଂକ୍ଷିପ୍ତ, ସୁସଂହତ ସମସ୍ତ ଜ୍ଞାନକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ବିଜ୍ଞାନର ଚାରିତ୍ରିକ ବିଶେଷତ୍ଵମାନଙ୍କୁ ନିମ୍ନମତେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରେ । ପ୍ରଥମତଃ, ବିଜ୍ଞାନ ନିର୍ଭୁଲ୍ ଓ ନିଶ୍ଚିତ ତଥ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରିଥାଏ ।

ଦ୍ଵିତୀୟରେ, ଏହା ଜ୍ଞାନକୁ ସୁଶୃଙ୍ଖଳିତ ଓ ସୁସଜ୍ଜିତ କରିଥାଏ । ତୃତୀୟତଃ, ଏହା ପରୀକ୍ଷିତ ତଥ୍ୟ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ । ଚତୁର୍ଥତଃ, ଏହି ତଥ୍ୟ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପ୍ରତିପାଦିତ ହୋଇଥାଏ । ପଞ୍ଚମତଃ, ଏହାର ସତ୍ୟ ଓ ତଥ୍ୟର ପ୍ରୟୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାର୍ବଜନୀନତା ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ ।

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ‘ବିଜ୍ଞାନ’ର ପର୍ଯ୍ୟାୟଭୁକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । ପ୍ରଥମତଃ, ଏହା ସମାଜ, ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ବିଶ୍ଵର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରୂପକ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପରୀକ୍ଷା-ନିରୀକ୍ଷା କରି ବିଭିନ୍ନ ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ । ଭାରତରେ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଥମେ ରାଜସ୍ଥାନ ଓ ପରେ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶରେ ସଫଳଭାବେ ପରୀକ୍ଷିତ ହୋଇସାରିବା ପରେ ଏହା ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା । ଏଣୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବହାର ପରୀକ୍ଷାଯୋଗ୍ୟ ଅଟେ ।

ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟବହାର ଗତିଶୀଳ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିର ଅବଲମ୍ବନରେ ଏହାକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇ ଯଥାସମ୍ଭବ ନିର୍ଭୁଲ୍ ତଥ୍ୟ ବା ସତ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରଯାଇଥାଏ । ତୃତୀୟତଃ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ, ରସାୟନଶାସ୍ତ୍ର ପରି ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନମାନଙ୍କ ପରି ଏଠାରେ ଜ୍ଞାନକୁ ସୁଶୃଙ୍ଖଳିତ ଓ ସୁବିନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇଥାଏ । ଚତୁର୍ଥତଃ, ତଥ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ସଂଗତି (Consistency) ସ୍ଥାପନ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଅନୁମାନ (Hypothesis) ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଥାଏ ।

ପଞ୍ଚମତଃ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ସତ୍ୟ ବା ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ପରୀକ୍ଷାର ସୁଯୋଗ ରହିଛି । ଷଷ୍ଠତଃ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ତତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରତିପାଦିତ (Verifiable) ହୋଇପାରେ । ସପ୍ତମତଃ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ତଥ୍ୟ ସର୍ବତ୍ର ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଅଟେ । ଅଷ୍ଟମତଃ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଗାଣିତିକ ସୂତ୍ର ପ୍ରୟୋଗ କରି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରୁଛି ।

‘ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ’ ସପକ୍ଷରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ମତ :

(କ) ଗେଟେଲ୍ – ତାଙ୍କ ମତରେ, ଯେଉଁ ବିଦ୍ୟାରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ (Observation), ଅଭିଜ୍ଞତା (Experience), ଆଲୋଚନା (Study) ଦ୍ଵାରା ନିରୀକ୍ଷିତ ହୋଇ ପରସ୍ପର ସମ୍ପୃକ୍ତ ଓ ସଙ୍ଗତିସିଦ୍ଧ ତଥ୍ୟ ଆହରଣ କରାଯାଏ ତାକୁ ଯଦି ବିଜ୍ଞାନ କହନ୍ତି ତେବେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ନିଶ୍ଚୟ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ ।

(ଖ) ଲର୍ଡ଼ ବ୍ରାଇସୀ – ତାଙ୍କ ମତରେ, ମେଟେରୋଲୋଜି ବା ପାଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ବିଜ୍ଞାନ ଯାହାର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସର୍ବଦା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ନୁହେଁ ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ, ତାହା ଯଦି ବିଜ୍ଞାନ ହୁଏ ତେବେ ଏକ ଗତିଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବା ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯିବା ଉଚିତ । ଲର୍ଡ଼ ବ୍ରାଇସୀଙ୍କ ମତରେ, ଯଦିଓ ମନୁଷ୍ୟର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ମନୋବୃତ୍ତି ସମସ୍ୟା ଜଟିଳ, ଅବୋଧ ତଥାପି ପୂର୍ବକାଳ ପରି ମନୁଷ୍ୟର ଗତିବିଧ‌ିରେ ସଙ୍ଗତି ଓ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଛି । ସେଥୁରୁ ଆମେ ଘଟଣାବଳୀକୁ ଓ ଅଭିଜ୍ଞତାସବୁ ଭାଗ ଭାଗ ଓ ସୁସଜ୍ଜିତ କରି ସାଧାରଣ ନିୟମ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିପାରିବା ।

(ଗ) ଆମେରିକାର ଭାନ୍ ଡାଇକ୍ (Van Dyke) – ତାଙ୍କର “Political Science – A Philosophical Analysis”, (1960) ପୁସ୍ତକରେ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ବିଜ୍ଞାନର ବିଷୟ ଓ ତତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରମାଣ ସିଦ୍ଧ ବା ପ୍ରତିପାଦନସିଦ୍ଧ (Verifiable) ସଙ୍ଗତିମୂଳକ ସାଧାରଣ ନିୟମ ନିର୍ଦ୍ଧାରକ ଅଟେ । ପ୍ରମାଣସିଦ୍ଧ ବା ପ୍ରତିପାଦନସିଦ୍ଧ ନ ହେଲେ କୌଣସି ବିଦ୍ୟା ବିଜ୍ଞାନ ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ତାଙ୍କ ମତରେ, “ଯେଉଁ ବିଦ୍ୟା କାରଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥାଏ, ଭବିଷ୍ୟତର ଇଙ୍ଗିତ ଦେଇଥାଏ ଓ ଛୋଟ ବଡ଼ ଘଟଣା ବା ବିଷୟସମୂହର ପିରାମିଡ୍ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ସାଧାରଣ ଚିନ୍ତାଧାରା, ଆଇନ ଓ ତତ୍ତ୍ବ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରୁଥାଏ, ତାକୁ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ ।

(ଘ) କଲିଙ୍ଗଉଡୁ – ବିଜ୍ଞାନର ବହୁ ଅଜଣା ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରମାଣ କରାଯାଇ ଏକ ସାଧାରଣ ନୀତି ବା ତତ୍ତ୍ବ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇଥାଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଗୋଷ୍ଠୀଗତ ବ୍ୟବହାରକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇ ପ୍ରମାଣସିଦ୍ଧ ନିୟମ ସାହାଯ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ତତ୍ତ୍ଵ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଉଥିବାରୁ ଏହାକୁ ନିଃସନ୍ଦେହରେ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଇପାରେ ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

ରାଜନୀତି ଏକ କଳା :
ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ଅଟେ । ଶିଳ୍ପକଳାରେ ନିପୁଣ ବ୍ୟକ୍ତି ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିପାରେ । ସେହିପରି ରାଜନୀତିରେ ନିରନ୍ତର ବ୍ୟାପୃତ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ନିପୁଣତା ଉପରେ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟର ସଫଳତା ନିର୍ଭର କରେ । ରାଜନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୁଶଳତାହିଁ ରାଜନୈତିକ କଳା ଏବଂ ଏହି କୁଶଳତା ବିନା ରାଜନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ଯେହେତୁ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜର ସମ୍ପର୍କ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାପାଇଁ କେତେକ ଧରାବନ୍ଧା ନିୟମ ଓ ପରମ୍ପରା ରହିଛି, ସେହିପରି ଉକ୍ତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କିପରି ସଫଳତା ସହ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବ ସେଥ‌ିପାଇଁ ରାଜନୈତିକ କଳା ବା ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବୁଦ୍ଧିର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

ବୈଜ୍ଞାନିକ ତଥ୍ୟକୁ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମାନବ ସମାଜର ଉପକାର ପାଇଁ ବିନିଯୋଗ କରାଗଲେ ତାହାକୁ କଳା ବା ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଜ୍ଞାନ (Applied Science) କୁହାଯାଏ । ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯିବା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ ଉଭୟ ତତ୍ତ୍ଵ ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗ କୌଶଳର ସନ୍ନିବେଶନ ଘଟିଥିବାରୁ ଏହାକୁ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ଫ୍ରେଡ଼େରିକ୍ ପୁଲକ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଦୁଇଟି ଦିଗ ରହିଛି; ଯଥା ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ଦିଗ ।

ଏହାର ତାତ୍ତ୍ଵିକ ବିଭାଗରେ ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଉଥିବାବେଳେ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଭାଗରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାରର ଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ସାମ୍ବିଧାନିକ ଆଇନ, ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭାର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ, ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବାହିନୀ, ବିଚାରାଳୟର ସଙ୍ଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀ ଓ କ୍ଷମତା ପରିସର, କୂଟନୀତି, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଚୁକ୍ତି, ଯୁଦ୍ଧ ଓ ଶାନ୍ତି ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟମାନଙ୍କର ଆଲୋଚନା କୁହାଯାଏ ।

ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ରାଜନୀତିର ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ବିଭାଗକୁ କଳା ବୋଲି କୁହାଗଲେ ତା’ର ମୁଖ୍ୟ ତଥା ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ସମସ୍ୟାର ତାତ୍ତ୍ଵିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣଦ୍ଵାରା ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନ ଲାଭ ହୁଏ ତାହାକୁ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି କୁହାଯିବା ଉଚିତ । ଏଣୁ ରାଜନୈତିକ କଳା ଓ ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣର ଅପୂର୍ବ ସମନ୍ଵୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନରେ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇଛି । ଏଣୁ ସଂକ୍ଷେପରେ କହିଲେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ; କିନ୍ତୁ ରାଜନୀତି ଏକ କଳା ।

୩ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନର ଉପାଦେୟତା ବା ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବହୁମୁଖୀ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ । ମନୁଷ୍ୟର ସର୍ବବିଧ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଏହି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନଦ୍ୱାରା ନିଶ୍ଚିତ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେବାକୁ ବାଧ୍ୟ । ବ୍ୟକ୍ତିର ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ୍‌କୁ ନିଶ୍ଚିତ ଓ ଦୃଢ଼ କରିବାପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନ ପ୍ରତି ଅଧ‌ିକ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ସ୍ପୃହା ଜାଗ୍ରତ ହେଉଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନୁଭବ କରୁଥିବା ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଓ ଉପାଦେୟତାଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

(a) ରାଜନୈତିକ ଚେତନାର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟାଏ – ସାମାଜିକ ଜୀବନରେ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳା ନ ରହିଲେ ପରିବେଶ ବିଷମୟ ହୁଏ । ଏହି ପରିବେଶରୁ ମୁକ୍ତିପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଆଶ୍ରୟ ନେବାକୁ ପଡ଼େ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ, ସମସ୍ୟା ଓ ସେଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ଦିଗରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମନୁଷ୍ୟକୁ ସଚେତନ କରିବା ସଂଗେ ସଂଗେ କର୍ମତତ୍ପର କରାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ଓ ଅଙ୍ଗ ସମ୍ପର୍କରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସମ୍ୟକ୍ ଧାରଣା ଦିଏ । ସରକାରର ବିଭିନ୍ନ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ବିଭିନ୍ନ ଆଇନ ଓ ବିଭିନ୍ନ ନୀତି ବିଷୟରେ ମନୁଷ୍ୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନରୁ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ କରେ ।

(b) ଉତ୍ତମ ନାଗରିକ ସୃଷ୍ଟି – ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରଗତିପାଇଁ ଉତ୍ତମ ନାଗରିକର ଯଥେଷ୍ଟ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଥାଏ । ନାଗରିକତାର ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେଉଁ ପ୍ରତିବନ୍ଧକମାନ ସୃଷ୍ଟି ହେବ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଦୂର କରିବା ରାଷ୍ଟ୍ରର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ବ୍ୟକ୍ତି ଯଦି ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଓ ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ସଚେତନ ନରହେ, ତେବେ ତା’ର ସ୍ଵାଧୀନତା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବ । ଏଣୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିର ନାଗରିକତା ଯେପରି ବିକଶିତ ଓ ଉନ୍ନତତର ହେବ ସେ ଦିଗରେ ଚେଷ୍ଟା ଅବ୍ୟାହତ ରଖୁଛି । ନାଗରିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦେଶପ୍ରୀତି ସହଯୋଗ ଓ ସୁସମ୍ପର୍କ ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରେ ।

(c) ନେତୃତ୍ଵ ସୃଷ୍ଟି କରେ – ରାଷ୍ଟ୍ରର ପରିଚାଳନା, ଶାସନଗତ ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ଦକ୍ଷତା ପାଇଁ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ତଥା ନୂତନ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ସାମାଜିକ ଓ ଆର୍ଥନୀତିକ ପରିବେଶ ସହିତ ଖାପଖୁଆଇ ଚଳିବାପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ନାଗରିକ ଏବଂ ଶାସକମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦିଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ନୂତନ ନେତୃତ୍ଵ ଓ ନୂତନ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ସହାୟକ ହୁଏ ।

(d) ସହଯୋଗ, ସହାବସ୍ଥାନ, ସହନଶୀଳତା ଓ ସଂହତି ସ୍ଥାପନ କରେ ମନୁଷ୍ୟର ସାମାଜିକ ଜୀବନ ସହାବସ୍ଥାନ, ଶାନ୍ତି, ମୈତ୍ରୀ, ସହଯୋଗ ବୃଦ୍ଧି କରେ । ଏଥପାଇଁ ପାରସ୍ପରିକ ବୁଝାମଣା ବହୁ ପରିମାଣରେ ଦାୟୀ । ତ୍ୟାଗ ଓ ସହନଶୀଳତା ବୃଦ୍ଧି ନ ପାଇଲେ ବୁଝାମଣା ଓ ସଦ୍‌ଭାବ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଅସମ୍ଭବ । ଏଣୁ ବ୍ୟକ୍ତି ବ୍ୟକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ବୁଝାମଣା ଓ ସହନଶୀଳତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଦିଗରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସହାୟକ ହୁଏ ।

(e) ରାଜନୀତିକୁ ଗତିଶୀଳ କରାଏ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର କିଛିନା କିଛି ରାଜନୀତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଥାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୀତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପଦ୍ଵାରା ଗତିଶୀଳ ହୁଏ । ଗତିଶୀଳତା ନଥିଲେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ମନୁଷ୍ୟର ଜୀବନଧାରା ସ୍ଥାଣୁ ହୋଇଥାଆନ୍ତା । ରାଜନୀତିକ ଦଳ, ଚାପଗୋଷ୍ଠୀ, ଗଣମାଧ୍ୟମ, ସଭାସମିତି, ଜନମତ ପ୍ରଭୃତି ରାଷ୍ଟ୍ରର ରାଜନୀତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସକ୍ରିୟ କରିଥାଏ । ଏହି ସକ୍ରିୟତା ମନୁଷ୍ୟର ପାରିବାରିକ, ସାମାଜିକ ତଥା ଜାତୀୟ ଜୀବନକୁ ମଧ୍ଯ ଗତିଶୀଳ କରେ ।

(f) ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଆୟୁଧ – ମନୁଷ୍ୟର ଚାଲିଚଳନ, କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ତଥା ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବା ସ୍ଵାଭାବିକ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ବିବର୍ତ୍ତନକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖ୍ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣେ । ପ୍ରଚଳିତ ଆଇନକାନୁନର ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇ ନୂତନ ଆଇନ, ନୂତନ ନିୟମ, ନୂତନ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ନୂତନ ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ଉଦ୍ଭବ ହୁଏ ।

(g) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସୃଷ୍ଟି କରେ – ନାଗରିକ ଶାସନରେ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ନ କରିପାରିବା ଅର୍ଥ ଶାସନ ଉତ୍ତମ ଶାସନ ନୁହେଁ । ନିଜକୁ ନିଜେ ଶାସନ କରିବା ବା ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ମନୁଷ୍ୟର ଏକ ସହଜାତ ପ୍ରକୃତି । ଏହା ନହେଲେ ମନୁଷ୍ୟ’ ବିପ୍ଳବ କରେ । ସମାଜରେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ବିଚାରଧାରା ସୃଷ୍ଟିକରିବା ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକର ସୁରକ୍ଷା ଓ ବିକାଶ କରିବା ଦିଗରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଭୂମିକା ଅନସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ । ସମାଜକୁ, ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଓ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଗତିଶୀଳ କରିବାରେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ମୁଖ୍ୟତଃ ଦାୟୀ ।

(h) ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମସ୍ୟା ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ କରାଏ – ନିଜ ଦେଶରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ରାଜନୀତିକ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୀତିକ ଘଟଣାବଳୀର ଦାୟିତ୍ଵ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ବର୍ତ୍ତମାନ ଅନୁଭବ କରୁଛି । ଦେଶରେ ସମ୍ବିଧାନ ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମସ୍ୟାର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଅନୁଶୀଳନ କରି ସେଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ସୂତ୍ର ନିର୍ମିତ ହେଉଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ନିକଟରେ ସମଗ୍ର ମାନବ ଜାତିର ଭବିଷ୍ୟତ୍‌ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଶ୍ନ ହୋ ପ୍ରଶ୍ନର ସମାଧାନ ପାଇଁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନହିଁ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେଉଛି ।

(i) ବିସ୍ତାରିତ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ସୃଷ୍ଟିରେ ସାହାଯ୍ୟ – ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମାନବର ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀକୁ ବିସ୍ତାରିତ କରେ । ଜାତୀୟତା, ଦେଶପ୍ରେମ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମନୋଭାବର ବିକାଶ କରି ମନୁଷ୍ୟର ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ମନୋଭାବକୁ ନଷ୍ଟକରେ । ତାକୁ ସହଯୋଗ, ସମନ୍ଵୟ, ସହିଷ୍ଣୁତା, ଦେଶ ଓ ମାନବ ସମାଜ ପାଇଁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ପ୍ରେରଣା ଦିଏ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପଠନଦ୍ଵାରା ମନୁଷ୍ୟର ଆଞ୍ଚଳିକ ମନୋଭାବ ଓ ଉଗ୍ର ଜାତୀୟତାବାଦ ପ୍ରଭୃତି ନଷ୍ଟକାରୀ ଶକ୍ତି ବିଲୁପ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସହାବସ୍ଥାନ ଓ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଥ‌ିବା ଦେଶ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଐକ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ଅଗ୍ରଗତି ଆଣିବାର ପ୍ରକ୍ରିୟାପାଇଁ ଏହା ପଥ ପରିଷ୍କାର କରିଥାଏ ।

(j) ରାଜନୀତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ରୂପ ଦିଏ – ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ରାଜନୀତିକ ଜୀବନ ଓ ବ୍ୟବହାରରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ପରିବର୍ତ୍ତନ ରାଜନୀତିକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଛି । ଏହାଦ୍ଵାରା ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାସନ ପଦ୍ଧତି ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଛି । ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାସନରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥାନ ଓ ଭୂମିକା ଏବେ ଆଉ ଗୌଣ ହୋଇ ରହିନାହିଁ । ଜନମତକୁ ଉପେକ୍ଷା କରି ଶାସନ କରିବା କୌଣସି ଶାସକ ପକ୍ଷେ ଏବେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ପ୍ରାଚୀନ କ୍ଷମତା ସଂଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀ ଅଦରକାରୀ ହୋଇ ପଡ଼ିଥ‌ିବାରୁ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଗଲାଣି । ବର୍ତ୍ତମାନର କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ସଂସ୍କାର ଏହାର ଉଦାହରଣ ।

(k) ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା – ବିଜ୍ଞାନ ମନୁଷ୍ୟର ସାମଗ୍ରିକ ଜୀବନକୁ ବହୁ ପରିମାଣରେ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଛି । ଏଣୁ ଚାରିଆଡ଼େ ମନୁଷ୍ୟ ଯେପରି ବସତି ସ୍ଥାପନ କରିପାରିବ ସେଥ‌ିପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ ହେଲାଣି । ଏଥୁସହିତ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଏପରି ମାରାତ୍ମକ ମାରଣାସ୍ତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କଲେଣି ଯେ ମୁହୂର୍ଭକ ମଧ୍ୟରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ । ଏଣୁ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବରେ ରାଷ୍ଟ୍ରନାୟକମାନେ ଯୁଦ୍ଧକୁ ପରିହାର କରି ଏକ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି ଦିଗରେ ଅନବରତ ଉଦ୍ୟମ କରୁଛନ୍ତି । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ତା’ର ବିଭିନ୍ନ ଆଦର୍ଶ ମାଧ୍ୟମରେ ଯୁଦ୍ଧ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଶାନ୍ତି ସ୍ଥାପନ କରିବାପାଇଁ ମାନବ ସମାଜକୁ ଆହ୍ଵାନ ଜଣାଉଛି ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 1 ରାଜନୀତି ତତ୍ତ୍ଵର ଆଲୋଚନା

ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ବର୍ତ୍ତମାନ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନରୂପେ ସୁପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ସମୟ ଓ ପରିସ୍ଥିତିର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ତାଳଦେଇ ଏହା ତା’ର ପରିସରକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଅଛି । ବିଭିନ୍ନ ଦିଗରୁ ଏହା ତା’ର ସୀମାକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବାରେ ଲାଗିଛି । ଏହା ବର୍ତ୍ତମାନ ମନୋବିଜ୍ଞାନ, ସମାଜବିଜ୍ଞାନ ଓ ନୃତତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରଭୃତି ଅନ୍ୟ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସୀମାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କଲାଣି ଜର୍ଜ ବର୍ଣ୍ଣାଡ୍ ଶ’ଙ୍କ ମତରେ, କେବଳ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜ୍ଞାନହିଁ ମାନବ ସମାଜକୁ ଧ୍ଵଂସମୁଖରୁ ରକ୍ଷା କରିପାରିବ ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି Textbook Exercise Questions and Answers.

+2 2nd Year Odia Optional Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି Question Answer

(କ) ବିକଳ୍ପ ସହ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ ।
(ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।)

Question ୧।
ନାରୀମରା ନୀତିକି କିଏ ଦୀକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି ?
(କ) କନ୍ଦର୍ପ
(ଖ) ରାମ
(ଗ) କୃଷ୍ଣ
(ଘ) ଚନ୍ଦ୍ରସେଣା
ଉ –
(ଗ) କୃଷ୍ଣ

Question ୨।
ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା କାହାର ଗତି ନାହିଁ ?
(କ) ତାରା
(ଖ) ଗ୍ରହ
(ଗ) କୁମୁଦ
(ଘ) ଚକୋର
ଉ –
(ଘ) ଚକୋର

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Question ୩ ।
କାହା ବିନା ମୀନ ବଞ୍ଚିପାରିବ ନାହିଁ ?
(କ) ବନ
(ଖ) ଧୀବର
(ଗ) ବଣ
(ଘ) ଚାତକ
ଉ –
(କ) ବନ

Question ୪ ।
ଦାସୀକୁ ନାଗରମଣି କେଉଁଠିକୁ ନିକ୍ଷେପ କଲେ ?
(କ) ନଦୀ ଭିତରକୁ
(ଖ) ସାଗର ଗଭକୁ
(ଗ) କାମସିନ୍ଧୁ ପାଣିକୁ
(ଘ) କୂପ ମଧ୍ୟକୁ
ଉ –
(ଗ) କାମସିନ୍ଧୁ ପାଣିକୁ

Question ୫ ।
ରାଧାଙ୍କ ହୃଦୟକୁ ନିରବଧୂ କିଏ ଦହିବ ?
(କ) ସୂର୍ଯ୍ୟ
(ଖ) ଅଗ୍ନି
(ଗ) କାମଦେବ
(ଘ) କୃଷ୍ଣ
ଉ –
(ଗ) କାମଦେବ

Question ୬ |
କୋଟି ନାଗର ଘାତ କାହା ସହିତ ତୁଳନୀୟ ନୁହେଁ ବୋଲି କବି କହିଛନ୍ତି ?
(କ) ପ୍ରେମ
(ଖ) ବିରହ
(ଗ) ଶତ୍ରୁତା
(ଘ) ବିଶ୍ଵାସଘାତକତା
ଉ –
(ଖ) ବିରହ

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Question ୭ ।
କୁମୁଦିନୀ ବିନା କାହାର ବାଧା ହୋଇନଥାଏ ?
(କ) ସୂର୍ଯ୍ୟ
(ଖ) ଆକାଶ
(ଗ) ସରସୀ
(ଘ) ବିଧୁ
ଉ –
(ଘ) ବିଧୁ

Question ୮ ।
କାଳୀ ହେଲେ ବି ଶଶୀ କାହା ପ୍ରତି ଆଦର ତ୍ୟାଗ କରିପାରେ ନାହିଁ ?
(କ) ଆକାଶ
(ଖ) ତା୍ରକା
(ଗ) ସାଗର
(ଘ) ନିଶି
ଉ –
(ଘ) ନିଶି

Question ୯।
କୃଷ୍ଣ ହେଳାକଲେ ରାଧାଙ୍କ କି ଭେଳା ବୁଡ଼ିଯାଉଛି ?
(କ) ପ୍ରୀତିଭେଳା
(ଖ) ଶାନ୍ତିଭେଳା
(ଗ) କାମଭେଳା
(ଘ) ଜୀବନଭେଳା
ଉ –
(କ) ପ୍ରୀତିଭେଳା

Question ୧୦ ।
ପୁରନ୍ଦର କିଏ ?
(କ) ଚନ୍ଦ୍ର
(ଖ) ଇନ୍ଦ୍ର
(ଗ) ଯମ
(ଘ) ବରୁଣ
ଉ –
(ଖ) ଇନ୍ଦ୍ର

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Question ୧୧ ।
କାହା ତାପରେ ପ୍ରେମକୃଷି ବଞ୍ଚିପାରିବ ନାହିଁ ?
(କ) ବୈଶାଖ
(ଖ) ଜ୍ୟେଷ୍ଠ
(ଗ) ଅଗ୍ନି
(ଘ) ସୂର୍ଯ୍ୟ
ଉ –
(ଖ) ଜ୍ୟେଷ୍ଠ

Question ୧୨ ।
ରାଧା କୃଷ୍ଣଙ୍କଠାରୁ କି ମନ୍ତ୍ର ମାଗିବାପାଇଁ ଦୂତୀକୁ କହିଛନ୍ତି ?
(କ) ପ୍ରୀତି ମନ୍ତ୍ର
(ଖ) ବଶୀକରଣ ମନ୍ତ୍ର
(ଗ) ପ୍ରେମ ଛଡ଼େଇବା ମନ୍ତ୍ର
(ଘ) ସମ୍ମୋହନ ମନ୍ତ୍ର
ଉ –
(ଗ) ପ୍ରେମ ଛଡ଼େଇବା ମନ୍ତ୍ର

(ଖ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧ ।
ରାଧା ଦୂତୀର କର ଧରି କ’ଣ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ତାଙ୍କର ପ୍ରାଣନାଶର କାରଣ ହେବ ବୋଲି ଶ୍ରୀରାଧା ଦୂତିକାର କର ଧରି ଜିଜ୍ଞାସା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୨ ।
ପ୍ରାଣବନ୍ଧୁଙ୍କୃ କ’ଣ କହିବାପାଇଁ ରାଧା କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
ନାରୀମରା ରୀତିତୁ ଦୀକ୍ଷା ନେଇଛନ୍ତି ବୋଲି ରାଧା ପ୍ରାଣବନ୍ଧୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦୋଷାରୋପ କରି ଦୂତୀଦ୍ୱାରା ସନ୍ଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

Question ୩।
କାହାକୁ କିଣିଥେଲେ ବିନାଶ କରାଯାଏ ନାହିଁ ?
ଉ –
ସେବକୀକୁ କିଣିଥିଲେ ବିନାଶ କରାଯାଏ ନାହିଁ ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Question ୪ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରେ ରାଧା କ’ଣ ବିକିଛନ୍ତି ?
ଉ –
କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରେ ଶ୍ରୀରାଧା ତାଙ୍କର ତନୁ-ମନକୁ ସମର୍ପଣ କରିଦେଇଛନ୍ତି ବୋଲି ଦୂତୀ ଆଗରେ

Question ୫ ।
କାହା ବିନା ଚକୋରର ଅନ୍ୟଗତି ନାହିଁ ?
ଉ –
ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରର ଅନ୍ୟ ଗତି ନାହିଁ ।

Question ୬।
କାମସିନ୍ଧୁ ପାଣିକି କିଏ କାହାକୁ ପକାଇଦେଲେ ?
ଉ –
କୃଷ୍ଣପ୍ରାଣଗତା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କାମସିନ୍ଧୁ ପାଣିକୁ ପକାଇଦେଲେ ବୋଲି ସେ ଖେଦୋକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୭ ।
ବିଦେହ-ପଥର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
ଉ –
ବିଦେହ-ପଥର ଅର୍ଥ ମରଣର ବାଟ ଅର୍ଥାତ୍‌ ମୃତ୍ୟୁ ପଥରେ ଯାତ୍ରା ।

Question ୮ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କର କେଉଁ ରୀତି ଭାଙ୍ଗିବ ବୋଲି ରାଧା ଦୂତୀକୁ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମଲୋଭରୀତି ଭାଙ୍ଗିବାପାଇଁ ଶ୍ରୀରାଧା ଦୂତୀକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

Question ୯।
ରାଧାଙ୍କର ସବୁ ପୁଣ୍ୟ କେମିତି ଜାଗିବ ?
ଉ –
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପଦଧୂଳି ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ସବୁପୁଣ୍ୟ ଜାଣିବ ବୋଲି ସେ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୦ ।
ବିରହକୁ କ’ଣ ତୁଳ ନୁହେଁ ?
ଉ –
ବିରହକୁ କୋଟିଏ ନାଗସର୍ପର ଦଂଶନ ସହ ତୁଳନା ନୁହେଁ ବୋଲି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହୁଥିଲେ ।

Question ୧୧ ।
ରାଧାଙ୍କ ପ୍ରୀତିଭେଳା କାହିଁକି ବୁଡ଼ିଯାଉଛି ?
ଉ –
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅବହେଳା ପାଇଁ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପ୍ରୀତିଭେଳା ବୁଡ଼ିଯାଉଛି ବୋଲି ସେ ଦୂତୀକୁ କହିଛନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Question ୧୨ ।
ରାଧାଙ୍କୁ କ’ଣ ଜାଳି ଦେଉଛି ବୋଲି ସେ ଦୂତୀକୁ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ପ୍ରେମବୀଜର ଅଙ୍କୁରକୁ କାମଦେବ ଜାଳି ଦେଉଛନ୍ତି ବୋଲି ସେ ଦୂତୀ ସମ୍ମୁଖରେ ସ୍ଵମତ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୩ ।
ବତାସକୁ କାହା ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି ?
ଉ –
ବତାସକୁ ଦୁର୍ଯୋଗ ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି ।

Question ୧୪ ।
ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ତାପରେ କ’ଣ ରହିବ ନାହିଁ ?
ଉ –
ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ମାସର ଉତ୍ତାପରେ ପ୍ରେମରୂପକ କୃଷି ଜଳିଯିବ ବୋଲି ରାଧା ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୫ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କେଉଁ ମନ୍ତ୍ର ମାଗିବାପାଇଁ ରାଧା ଦୂତୀକୁ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ପ୍ରେମଛଡ଼ା ମନ୍ତ୍ର ମାଗିବାପାଇଁ ଶ୍ରୀରାଧା ଦୂତୀକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

(ଗ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୨ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକ ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ।)

Question ୧।
‘ଅବଧୂ କଲେ ଅରଜିବେ କେଉଁ ନିଧ୍ୱ’ – ର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି ବୈଷ୍ଣବ କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କିଣିଥିବା ଦାସୀତୁଲ୍ୟ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କୁ ବିନାଶ କରି ଅବିଧ୍କୁ ଆଚରଣ କଲେ କେଉଁ ସମ୍ପଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବେ ବୋଲି ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦୂତୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଜିଜ୍ଞାସା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୨।
କେଉଁ କାରଣରୁ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅଗୁଗ୍ରହ ରାଧାଙ୍କ କପାଳ ଲିହିତ ବୋଲି ସେ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ପ୍ରିୟତମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରେ ତନୁମନ ସମର୍ପଣ କରି ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ଅନୁଗ୍ରହ ପ୍ରାପ୍ତ ନହେବା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ କପାଳ ଲିହିତ ବୋଲି ସେ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୩ ।
ଅବଳା ମାତ୍ରକେ କେଉଁ ଦାଉ ସହିପାରିବେ ନାହିଁ ?
ଉ –
ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର କୃତ “ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବିଙ୍କ ସ୍ୱରଚିତ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନାନୁଯାୟୀ ଶ୍ରୀରାଧା ସାଧାରଣ ଅବଳା ହୋଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବିଚ୍ଛେଦରେ କନ୍ଦର୍ପର ଦାଉସହି ପାରିବେ ନାହିଁ ବୋଲି ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୪ ।
ବିଦେହ ପଥ ସଙ୍ଖାଳି କିଏ ହେବ ବୋଲି ରାଧା କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ବିରଚିତ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରାଣଧନ ସ୍ଵରୂପ ଶ୍ରୀରାଧା ତାଙ୍କର ବିଚ୍ଛେଦରେ ବିଦେହ-ପଥ ଅବଲମ୍ବନ କରିବେ ବା ଦେହତ୍ୟାଗ କରିବେ ବୋଲି ଦୂତୀ ହାତରେ ସନ୍ଦେଶ ପଠାଇଛନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Question ୫ ।
ସ୍ନେହ ପରାଧୀନ ହେଲେ ଗୁଣଗ୍ରାହୀଙ୍କର କ’ଣ ହେବ ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ବିରଚିତ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ‘‘ସ୍ନେହ ପରାଧୀନ” ହେଲେ ଗୁଣଗ୍ରାହୀଙ୍କର କଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧିପାଇ ପ୍ରାଣନାଶର କାରଣ ହୁଏ ଅଥବା ସେ ଦୁଃଖରୂପକ ପଙ୍କରେ ସଢ଼ି ରହିଥା’ନ୍ତି ବୋଲି ଶ୍ରୀରାଧା ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୬।
କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଦଧୂଳି ପାଇଲେ ରାଧାଙ୍କର କ’ଣ ହେବ ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ବିରଚିତ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପଦଧୂଳି ପ୍ରାପ୍ତହେଲେ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ସମସ୍ତ ପୁଣ୍ୟଫଳ ଜାଗିଉଠିବ ବୋଲି ସେ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୭ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଯଶ କେମିତି ରହିବ ବୋଲି ରାଧା କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ବିରଚିତ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଶ୍ରୀରାଧା ନିଜକୁ ଅଭାଗିନୀ କହି ତାଙ୍କର ସହାୟତା କଲେ
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ସମସ୍ତ ଯଶ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୮ |
କୋଟି ନାଗର ଘାତ କାହା ସହିତ ତୁଳନୀୟ ନୁହେଁ ଏବଂ ଏକଥା କିଏ କହିଥିଲେ ?
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ବିରଚିତ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନାନୁଯାୟୀ କୋଟିଏ ନାଗର ବଂଶନଜନିତ ଜ୍ବାଳା ବିରହ ସହିତ ତୁଳନୀୟ ବୋଲି ଏକଦା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଥିଲେ ଯାହା ଶ୍ରୀରାଧା ରୋମନ୍ଥନ କରୁଥିଲେ ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Question ୯ |
କାଳୀ ହେଲେହେଁ କାହାର ଆଦର କିଏ ତ୍ୟାଗ କରେ ନାହିଁ ?
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ନିଶି କାଳୀ ହେଲେହେଁ ଶଶୀ ତାହାର ଆଦର ତ୍ୟାଗ କରେନାହିଁ ବୋଲି ଶ୍ରୀରାଧା ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୦ ।
କୃଷ୍ଣ ହେଳା କରିବା ଯୋଗୁଁ ରାଧାଙ୍କର କ’ଣ ବୁଡ଼ିଯାଉଛି ଏବଂ କାହିଁକି ?
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅବହେଳାରୁ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ପ୍ରୀତିରୂପକ ଭେଳା ବୁଡ଼ିଯାଉଛି । କାରଣ କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ବିହୁନରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରାଣ କଣ୍ଠାଗ୍ରତ ହୋଇଯାଇଛି ।

Question ୧୧ ।
କେଉଁ ବୀଜ ଅଙ୍କୁରିତ ହୋଇଛି ଏବଂ ତାହା କିଏ ବୁଣିଥିଲେ ?
ଉ –
‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରେମବୀଜ ଅଙ୍କୁରିତ ହୋଇଅଛି ଓ ତାହା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୁଣିଥିଲେ ।

Question ୧୨ ।
ପ୍ରୀତି ପୁରନ୍ଦର ବୋଲି ରାଧା କାହାକୁ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରୀତି ପୁରୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୩ ।
କିଏ ଉଦେ ହେଲା ପରେ ମଧ୍ୟ କ’ଣ ବୃଷ୍ଟି ହେଲାନାହିଁ ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଘନଶ୍ୟାମ ବା କଳାମେଘ ଉଦୟହେଲା ପରେ ମଧ୍ୟ ରସ ବା ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ନହେବା ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଘନଶ୍ୟାମ ବା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ପ୍ରେମରୂପକ ରସ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ପାରିନାହିଁ ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Question ୧୪ ।
କି ଗତି ନ ହେଲେ ଘନ ରସ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ
ଉ –
‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଶଉରି-ଗତି ନହେଲେ ଘନରସ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ବୋଲି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୫ ।
ରାଧା ଶ୍ରୀଛାମୁଙ୍କଠାରୁ କ’ଣ ମାଗିବାପାଇଁ ଦୂତୀକୁ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ। ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶ୍ରୀଛାମୁରୁ ବିଦାୟ ଓ ପଦଧୂଳି ମାଗିବାପାଇଁ ଦୂତୀକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

(ଘ) ଉତ୍ତରମୂଳକ ୩ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୩୦ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକ ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୨ ନମ୍ବର ।)

Question ୧।
କିଣିଥିଲେ ବିନାଶନ୍ତେ କେହି ସେବକୀ ? ରାଧା କାହିଁକି ଏ କଥା କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରେ ନିଜର ତନୁ ମନ ବିକିଦେଇଛନ୍ତି ଓ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ମଧ୍ୟ ପ୍ରୀତିରତ୍ନ ପ୍ରଦାନ କରି ତାଙ୍କୁ କିଣି ନେଇଛନ୍ତି । ମାତ୍ର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଉଦାସୀନତାରେ ଶ୍ରୀରାଧା କଣ୍ଠାଗତପ୍ରାଣା ହୋଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଉପଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଏହିପରି ମନ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୨ ।
ଦାସୀକି ପକାଇଦେଲେ କାମସିନ୍ଧୁ ପାଣିକି – କିଏ କାହାକୁ କେଉଁ ଅର୍ଥରେ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁଯାୟୀ କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ବିରହିଣୀ ଶ୍ରୀରାଧା ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋର ଓ ଜଳ ବିନା ମାଛ ପରି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଯନ୍ତ୍ରଣାଜର୍ଜରିତା ହୋଇ ଉଠିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାକୁ କାମ ବା କନ୍ଦର୍ପରୂପକ ସମୁଦ୍ର ପାଣିରେ ଭସାଇ ଦେଇଛନ୍ତି ବୋଲି ସେ ଦୂତୀ ଆଗରେ ନିଜ ହୃଦୟର ବ୍ୟଥାକୁ ପରିପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୩ ।
“ ଅବଳା ମାତ୍ରକେ ଏତେ ଦାଉ ସହିବ? – କେଉଁ ଦାଉ କଥା କିଏ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରୀ ପରି ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜର୍ଜରିତା ହୋଇଉଠିଛନ୍ତି । କନ୍ଦର୍ପରୂପକ ଅଗ୍ନି ତାଙ୍କର ହୃଦୟକୁ ନିରନ୍ତର ଦଗ୍‌ଧୀଭୂତ କରିଦେଉଛି । ସେ ସାମାନ୍ୟ ଅବଳା ମାତ୍ର । କନ୍ଦର୍ପର ଦାଉକୁ ସହ୍ୟ କରିବା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁରୂହ ବୋଲି ସେ ଦୂତୀ ଆଗରେ ନିଜର ମନକଥା ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Question ୪ ।
‘ବିଦେହ-ପଥ ସଙ୍ଖାଳି ପ୍ରାଣଧନ ହୋଇବ’ – ଏହାର ଅର୍ଥ ବୁଝାଇ ଦିଅ ।
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ବିଦେହ ପଥ କହିଲେ ଦୁଇଟି ଅର୍ଥକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ପ୍ରଥମେ ବିଦେହ ଦେହତୀତ ବା ମୃତ୍ୟୁକୁ ବୁଝାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟତଃ ବିଦେହ କନ୍ଦର୍ପ ବା କାମଦେବଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ-ବିଧୁରା ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଦେହତ୍ୟାଗ କରିଦେବେ । ଦ୍ଵିତୀୟରେ ବିଦେହପଥ ବା କନ୍ଦର୍ପର ମାର୍ଗରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାଙ୍କୁ ସହସଙ୍ଖାଳି ରୂପେ ବାଟ କଢ଼ାଇନେବେ । ଶ୍ରୀରାଧା ନିଜ ମନର ଏହି ନିଭୃତ କଥାକୁ ଦୂତୀ ନିକଟରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୫ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମଲୋଭ ରୀତି ନ ଭାଙ୍ଗିଲେ କ’ଣ ହେବ ବୋଲି ରାଧା କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ବିରହିଣୀ ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଜଳ ବିନା ମାଛ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋର ପରି କଣ୍ଠାଗତପ୍ରାଣା । ନିଜେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜର୍ଜରିତ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ସେ ଆରାଧ୍ୟ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଶୁଭାନୁକାମୀ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମରେ ଏପରି ଯନ୍ତ୍ରଣାସିକ୍ତ ନହେବାପାଇଁ ସେ ଦୂତୀକୁ ତାଙ୍କର ପ୍ରେମଲୋଭ ରୀତି ଭାଙ୍ଗିବାପାଇଁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ରାଧାଙ୍କ ପରି ପ୍ରେମରେ ଭୂତଗ୍ରସ୍ତ ବା ଉନ୍ମାଦଗ୍ରସ୍ତ ହେବାକୁ ସେ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।
ହେବାକୁ ସେ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

Question ୬।
ଅଭାଗିନୀକୁ ତାରିଲେ ଯଶ ସିନା ଦିଶିବ – ଏଠାରେ କି ପ୍ରକାର ତାରିବାପାଇଁ ରାଧା କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ।
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ସ୍ବରଚିତ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ କୃଷ୍ଣପ୍ରେମରେ ବିଧୁରା ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ସାନ୍ନିଧ୍ୟ ଲାଭରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇ ନୈରାଶରେ ତାଙ୍କ ପାଖରୁ ବିଦାୟକାଳୀନ ନିବେଦନ ଜଣାଇଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରୁ ବିଦାୟ ସହ ଶ୍ରୀରାଧା ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ପଦଧୂଳି କାମନା କରିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଦଧୂଳି ବ୍ରହ୍ମା, ଶିବଙ୍କୁ ମଧ୍ଯ ଦୁଷ୍ପାପ୍ୟ । ଶ୍ରୀରାଧା ସେହି ଦେବତା ବାଞ୍ଛିତ ପଦରଜ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ସମସ୍ତ ପୁଣ୍ୟ ତାଙ୍କର ଉଜ୍ଜୀବିତ ହୋଇଉଠିବା । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ପଦରଜ ପ୍ରଦାନକରି ତାଙ୍କୁ ଭବସାଗରରୁ ଉଦ୍ଧାର କଲେ ତାଙ୍କର ଯଶ ଅମ୍ଳାନ ରହିବ ବୋଲି ଶ୍ରୀରାଧା ଦୂତୀ ସମ୍ମୁଖରେ ନିଜ ଅନ୍ତରର ଅଭିପ୍ରାୟକୁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୭ |
ଘନରସ ଆଶା କରି ଏତେ କାଳ ଜୀଇଛି – ଏଠାରେ କି ପ୍ରକାର ଘନରସ ସମ୍ପର୍କରେ କୁହାଯାଇଛି ?
ଉ –
‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ ଶ୍ରୀରାଧା ଓ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରେମରୁପକ ବୀଜର ଅଙ୍କୁରୋଗଦ୍‌ମ ହୋଇଉଠିଥିଲ । ସେହି ଅଙ୍କୁରଟି କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ରୂପକ ଘନରସକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଛି ବୋଲି ଶ୍ରୀରାଧା ଦୂତୀ ସମ୍ମୁଖରେ ନିଜର ଆନ୍ତରିକ ଅଭିପ୍ରାୟକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Question ୮।
‘ପିପାସୀ-ଚାତକୀ ଚିତ୍ତ ଚିନ୍ତା ଚିତା ଦହିଲା’ ଏହାର ଅର୍ଥ ବୁଝାଇଦିଅ ।
ଉ –
‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ-ବିରହିଣୀ ଶ୍ରୀରାଧା ଚାତକିନୀ ପରି ଘନଶ୍ୟାମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରେମରସ ରୂପକ ଜଳକୁ ଅପେକ୍ଷାମାଣା । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଘନଶ୍ୟାମ ବା କଳାମେଘ ପରି ତାଙ୍କ ଜୀବନ ଆକାଶରେ ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ପ୍ରେମରୂପକ ଜଳ ବର୍ଷା କଲେନାହିଁ । ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ଦୁର୍ଯୋଗ ରୂପୀ ବତାସରେ ସେ ଦୂରେଇ ଗଲେ । ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ଚକୋରୀ ପରି କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ତୃଷ୍ଣାତୁରା ହୃଦୟକୁ ଚିନ୍ତାରୂପକ ଅଗ୍ନି ଦଗ୍‌ଧୀଭୂତ କରିଦେଇଛି ବୋଲି ସେ ଦୂତୀ ନିକଟରେ ଖେଦୋକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୯ ।
ଆଉ ମାନଙ୍କୁ କରିବେ ନାହିଁ ମୋଠା ରୀତିକି – କିଏ କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କାହା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ-ବିରହିଣୀ ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରିୟତମ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜର୍ଜରିତ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାଙ୍କର ସରଳ ପ୍ରେମ ବିଶ୍ଵାସରେ ବିଷ ଭରି ଦେଉଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପ୍ରତି ସେ ଯେପରି ପ୍ରତାରଣା କଲେ ଅନ୍ୟ କାହାରିକୁ ସେଭଳି ପ୍ରତାରିତା ନକରିବାପାଇଁ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଛନ୍ତି । କାରଣ ପ୍ରତାରଣା ପ୍ରେମର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ହାନି କରେ ।

Question ୧୦ ।
‘ଦୂତି ଗୋ, ଏ ଜାତି ରୀତି ପୋଡ଼ୁ ପୋଡ଼ୁ ପ୍ରୀତିର’ – ଏହାର ଅର୍ଥ ବୁଝାଇଦିଅ ।
ଉ –
“ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ ବିରହିଣୀ ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ନାମକୁ ବାରମ୍ବାର ଉଚ୍ଚାରଣ କରି ସେ ଅଚେତନ ହୋଇ ପଡ଼ିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ଏହି ଦୁର୍ଦ୍ଦଶାରେ ଭକ୍ତକବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ବିଚଳିତ ହୋଇ ପ୍ରେମର ଏହି ନିଷ୍ଠୁର ରୀତିକୁ ଧ୍ୟାର କରିଛନ୍ତି ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୫ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୧୫୦ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧ ।
ପଠିତ ଛାନ୍ଦ ଅନୁସରଣରେ ରାଧାଙ୍କର ହୃଦୟାବେଗର ସ୍ଵରୂପ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
କିମ୍ବା, ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାଟିକୁ ଭିଭିକରି କୃଷ୍ଣ-ପ୍ରେମ-ବିଧୁରା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ହୃଦୟାନୁଭୂତିକୁ ଆକଳନ କର ।
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ “ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର କାବ୍ୟ କବିତାମାନ ରଚନା କରିଯାଇଛନ୍ତି । ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ରାଧାକୃଷ୍ଣ ପ୍ରେମ ସମ୍ପର୍କିତ ରଚନାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ରସପୂର୍ଣ୍ଣ କାବ୍ୟ । କବି ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରେମଲୀଳାକୁ ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମ ଭାବରେ ଚିତ୍ରିଣ କରିଯାଇଛନ୍ତି । ‘ଚିନ୍ତାମଣି’ କହିଲେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ନାୟକ । ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମରେ କୃଷ୍ଣ ବିଦଗ୍‌ଧ ପ୍ରେମିକ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି ।

ଅନୁରୂପ ଭାବରେ ଶ୍ରୀରାଧା ମଧ୍ଯ କୃଷ୍ଣ-ପ୍ରେମ ବିଧୁରା ବିଦଗ୍‌ଧ ନାୟିକା । ସମ୍ପର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ସେ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନିଜର ତନୁ-ମନ ସମର୍ପଣ କରିଦେଇଛନ୍ତି । ମାତ୍ର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଉଦାସୀନା । ତାଙ୍କର ଅନୁଗ୍ରହ ଟିକିଏ ପାଇବା ଶ୍ରୀରାଧା. ନିଜର କପାଳ ବା ଭାଗ୍ୟ ଉପରେ ଛାଡ଼ି ଦେଇଛନ୍ତି । ନିଜ ହୃଦୟର ଭାବାବେଗକୁ ସେ ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ସଖୀ ଦୂତିକା ପାଖରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି । ରାଧାଙ୍କର ହୃଦୟର ଏହି ଭାବର ଆବେଗକୁ କବି ଅତି ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି –

“ଶ୍ରୀଚରଣେ ଦେହ ପ୍ରାଣ ବିକିଅଛି ମୁହଁତ ।
ତାଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ସିନା ମୋ କପାଳ ଲିହିତ ।
ଦୂତି ଗୋ, ଧନକୁ କହ ଆନ ଗତି ନାହିଁ ତ ।”

ଶ୍ରୀରାଧା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରେ ଦେହ-ପ୍ରାଣ ସସର୍ପଣ କରିଦେଇଛନ୍ତି । ନିଜର ନିଜସ୍ଵ ଯାହା ତାହା ସେ ଅନାବିଳ ହୃଦୟରେ ପ୍ରେମାସ୍କଦଙ୍କୁ ଅର୍ପଣ କରି ତାଙ୍କର ତାଙ୍କର ଅନୁଗ୍ରହ ପାଇବା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ଆୟତ୍ତରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ତାକୁ ସେ ନିଜର କପାଳ ବା ଭାଗ୍ୟ ଉପରେ ଛାଡିଦେଇଛନ୍ତି ।

ଜଳ ବିନା ମାଛ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋର ପରି, କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିହୁନରେ ସେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜର୍ଜରିତ । ନିଜ ହୃଦୟର ବ୍ୟଥାକୁ ସେ ପ୍ରିୟ ଦୂତିକା ନିକଟରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି –

“ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରକୁ ଆନ ଗତି ନାହିଁ କି ।
ବନ ବିନା ମୀନ ଦିନ ନେବ ପୁଣି କାହିଁକି ?”

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିନା ତାଙ୍କର ଜୀବନଧାରଣ ଅସମ୍ଭବ । ସେ ହୁଏତ ବିଦେହ-ପଥର ଯାତ୍ରୀ ହୋଇପାରନ୍ତି । କୃଷ୍ଣ ପ୍ରେମ ବ୍ୟତୀତ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଦେହଧାରଣ ଅସମ୍ଭବ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ସେ କାହାରିକୁ ଦୋଷାରୋପ ନକରି ବିଧାତା! ବା ଭାଗ୍ୟକୁ ଦୋଷ ଦେଇ କହିଛନ୍ତି – “କାହାକୁ କି ହେବ କହି ସବୁ କଲା ଦଇବ ।’’

କୃଷ୍ଣପ୍ରେମରେ ସେ ଉନ୍ମାଦିନୀ । ଜଗତ ତାଙ୍କୁ କୃଷ୍ଣମୟ ଦିଶୁଛି । ନିଜର ବିରହ-ଯନ୍ତ୍ରଣା ପାଇଁ ସେ ଯେତେ ଚିନ୍ତା ନକରନ୍ତି ଅନୁରୂପ ଭାବରେ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦ ଯନ୍ତ୍ରଣା ନେଇ ସେ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପ୍ରେମରେ କୃଷ୍ଣ ହୁଏତ ସମଦଶା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥ‌ିବେ – ଏହି ଆଶଙ୍କାରେ ସେ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ପ୍ରେମଲୋଭରୀତି ଭାଙ୍ଗିବାକୁ ଦୂତୀକୁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି –

“ଦୂତି ଗୋ କୃଷ୍ଣର ପ୍ରେମଲୋଭ ରୀତି ଭାଙ୍ଗିବ ।
ନୋହିଲେ ମୋହରି ପରା ପ୍ରେମଭୂତ ଲାଗିବ ।’’

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏକଦା କହୁଥିଲେ ବିରହ କୋଟିଏ ନାଗସାପର ଦଂଶନଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଆହୁରି ଯନ୍ତ୍ରଣାଦାୟକ । ମାତ୍ର ସେ ଏବେ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କୁ ବିରହ-ଅନଳରେ ଛଟପଟ କରୁଛନ୍ତି । ପ୍ରିୟତମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁ ପ୍ରେମବୀଜର ଅଙ୍କୁରୋଦ୍‌ଗମ ହୋଇଛି କୃଷ୍ଣପ୍ରେମୋଦକ ବିନା ତାହା ବଞ୍ଚିପାରିବ ନାହିଁ । ଘନଶ୍ୟାମ ଗୁଣେ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସେ ପାଇଥିଲେ ମାତ୍ର ତାଙ୍କର ପ୍ରେମରସ ବିନା ପ୍ରେମକୃଷ୍ଣ ଜ୍ୟେଷ୍ଠମାସର ଉତ୍ତାପ ସମ ଦଗ୍‌ଧୀଭୂତ ହେଉଛି । ଦୁର୍ଯୋଗରୂପୀ ବତାସ ଘନଶ୍ୟାମ ରୂପୀ ମେଘକୁ ବହୁତ ଦୂରକୁ ନେଇଯାଇଛି ।

ତେଣୁ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ପାଇବା ଆଶା ତ୍ୟାଗକରି ତାଙ୍କଠାରୁ ବିଦାୟ ଓ ପଦରଜର ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଛନ୍ତି । ଦେବତା ବାଞ୍ଛିତ କୃଷ୍ଣ-ପଦରଜ ବ୍ରହ୍ମା, ଶିବଙ୍କୁ ମଧ୍ଯ ଦୁର୍ଲଭ । କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନ ପାଇଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ପଦଧୂଳି ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ରାଧା ତୃଷ୍ଣାତୁରା ଚାତକୀ ପରି ଅପେକ୍ଷାମାଣା ଥିଲେ । ଦୁର୍ଯୋଗ ବତାସରେ ସେହି ଘନଶ୍ୟାମ ଦୂରେଇଯିବାରୁ ତାଙ୍କର ‘‘ପିଶାଚୀ – ଚାତକୀ ଚିତ୍ତ ଚିନ୍ତା ଚିତା ଦହିଲା’ ବୋଲି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଅର୍ଥାତ ଚାତକୀ ପରି ତାଙ୍କର ତୃଷ୍ଣାତୁରା ହୃଦୟ ଚିନ୍ତାରୂପକ ଚିତା ବା ଅଗ୍ନିରେ ଦଗ୍‌ଧୀଭୂତ ହେଉଛି । ପ୍ରେମର ଗୋଲାପ ତୋଳୁ ତୋଳୁ ସେ କଣ୍ଟକରେ କ୍ଷତାକ୍ତ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । ମିଳନରେ ହୃଦୟର ଯେଉଁ ପୁଲକ ଥିଲା ବିଚ୍ଛେଦରେ ସେ ଏବେ ସହସ୍ର ନାଗସାପ ଭଳି ତାଙ୍କୁ ଦଂଶନ କରୁଛି ।

ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ପ୍ରିୟତମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହୃଦୟକୁ ପଥର ପରି ଟାଣ କରିଦେଇ ତାଙ୍କ କଥା ଥରୁଟିଏ ମଧ୍ୟ ସ୍ମୃତିପଥରେ ଆଣୁ ନାହାନ୍ତି । କୃଷ୍ଣ କେଉଁ ମନ୍ତ୍ର ବଳରେ ଏଭଳି ଉଦାସୀନ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀରାଧା ସେହି ପ୍ରେମଛଡ଼ା ମନ୍ତ୍ର ପାଇଁ କାମନାକରି ଦୂତୀ ପାଖରେ ନିଜର ହୃଦୟ ଯନ୍ତ୍ରଣାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

କୃଷ୍ଣ ବିରହ ଅନଳରେ ହୃଦୟ ତାଙ୍କର ଦଗ୍‌ଭୂତ । ମୋହନଙ୍କ ନାମ ଉଚ୍ଚାରଣ କରି ଶେଷରେ ସେ ମୋହପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । ବାସ୍ତବରେ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ଏହି କୃଷ୍ଣ-ବିଚ୍ଛେଦ-ଜନିତ ହୃଦୟର କରୁଣ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମର୍ମସ୍ପର୍ଶୀ ଅଟେ ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Question ୨।
ପଠିତ ଛାନ୍ଦରୁ ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ସ୍ଵରୂପ ପ୍ରଦାନ କର ।
କିମ୍ବା, ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାକୁ ଭିଭିକରି କବିଙ୍କର ଭକ୍ତିଭାବର ପରିଚୟ ଦିଅ ।
ଉ –
ଭକ୍ତକବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ ଏକ ପ୍ରେମଭକ୍ତିମୂଳକ କାବ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥ ଅଟେ । ପରମ ବୈଷ୍ଣବ କବି ସଦାନନ୍ଦ କବିସୂର୍ଯ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କର ଶିଷ୍ୟତ୍ଵ ଗ୍ରହଣ ପରେ ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାର ନିଜକୁ କୃଷ୍ଣ-ଭକ୍ତି ରସରେ ନିମଜ୍ଜିତ କରିଦେଇଥିଲେ । ହୃଦୟର ଏହି ଭାବାନୁଭୂତିକୁ ସେ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ-ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟରେ ପରିବେଷଣ କରିଛନ୍ତି । ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ସେ ନିଜର ଆରାଧ୍ୟ ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପଦବନ୍ଦନା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମମୂର୍ତ୍ତି ଜୟ ରାଧା ହରି ।
ଅବ୍ୟକ୍ତ ଲୀଳାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କର ଦେହ ଧରି ।
କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ସର୍ଜକହେ ଈଶ୍ଵରୀ ଈଶ୍ବର।
ଅହେତୁକ କରୁଣାକୁ ପରସ୍ପରେ କର ।’’

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମ ପ୍ରାକୃତ ନୁହେଁ ତାହା ଅପ୍ରାକୃତ । ସେମାନେ ସାଧାରଣ ନାରୀ ପୁରୁଷ ନୁହଁନ୍ତି ‘କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ସର୍ଜକ ଈଶ୍ଵରୀ ଈଶ୍ଵର’ । ସାଧାରଣ ଲୋକ ସେହି ନିତ୍ୟ ପ୍ରେମର ଆସ୍ଵାଦନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଟାଣ ଚଣାକୁ ଭକ୍ଷଣକରି ଦନ୍ତ ଓ ମନଲୋକ ସ୍ଵାଦ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ପାଇଥାଏ । କବିଙ୍କର ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି କାବ୍ୟ ଏକମାତ୍ର ଭକ୍ତମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବୋଧଗମ୍ୟ । ତେଣୁ କବି କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ଠକ ନୁହେଁ ଗୁରୁ କୃଷ୍ଣ ବିଇଷ୍ଣବ ଯେଣୁ
ଠିକେ ଏଠି ମର୍ମ ଜାଣି ପାରିବଟି ସେହୁ ।’’

କବି ଗୋବିନ୍ଦ ଚରିତକୁ ନିଜ କାବ୍ୟରେ ମୁଖ୍ୟନାୟକ ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । କାବ୍ୟର “ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ । ଚିନ୍ତାମଣି କହିଲେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ପ୍ରେମିକ । କବି ନାମ ତାଙ୍କର କବିତ୍ଵ ଅପେକ୍ଷା କୃଷ୍ଣ ଚରିତକୁ ବେଶୀ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି କାବ୍ୟରେ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ଢମପଣେ ବର୍ଣ୍ଣୁଛି ମୁଁ ଗୋବିନ୍ଦ ଚରିତ
ଢଗ ଢମାଳି ହେଲେହେଁ ସାକ୍ଷାତ ଅମୃତ
ଅମ୍ବୁ ଯେ ହେଉ ସେ ହେଉ ଶାଳଗ୍ରାମ ସ୍ଵାନେ
ଅଗ୍ରାହ୍ୟ କାହାର ହେବ ପାଦୋଦକ ଜ୍ଞାତେ ।”

ଯେକୌଣସି ପାଣିରେ ଶାଳଗ୍ରାମ ସ୍ନାନ କଲେ ତାହା ପାଦୋଦକ । ପାଣିର ଗୁରୁତ୍ଵ ଏଠି ବିଚାରକୁ ଆସେ ନାହିଁ । ତେଣୁ କବି କୃଷ୍ଣ ଚରିତକୁ ଲପଲକ୍ଷ୍ୟ କରି କାବ୍ୟ ରଚନା କରିଥିବାରୁ ତାଙ୍କ କାବ୍ୟ ଢଗଢମାଳି ହେଲେହେଁ ଅମୃତ ତୁଲ୍ୟ ।

ପଠିତ କବିତାଟି ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଛାନ୍ଦପରି ଏଠାରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ଦିବ୍ୟ ଫଲ୍‌ଗୁ ଉଦ୍ଭାସିତ । ସାଧାରଣ ପ୍ରେମ ସ୍ବାର୍ଥ ବିଜଡ଼ିତ । କିନ୍ତୁ ଏଠାରେ ରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମ ନିସ୍ଵାର୍ଥପୂର୍ଣ୍ଣ । ନିଜେ ସେ ଯନ୍ତ୍ରଣାଜର୍ଜରିତ ହୋଇ ମଧ୍ୟ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦୁଃଖ ନଦେବାପାଇଁ ଦୂତୀକୁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି ।

“ଦୂତି ଗୋ, କହିବୁ ଦାସୀ ଗୁଣକୁ ନ ଗାଇବ ।
ନିଲକ୍ଷଣୀ ପାଇଁ କିମ୍ପା ଏତେ ଦୁଃଖ ପାଇବ ।”

ସେହିପରି ପଠିତ ଛାନ୍ଦରେ ‘ବିଦେହପଥ ସଙ୍ଖାଳି ପ୍ରାଣଧନ ହୋଇବ’’ ପଦଟି ଶାଶ୍ଵତ ଭକ୍ତିମାର୍ଗକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରେ । ରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମ ଦେହରୁ ମୁକ୍ତିପାଇ ବିଦେହ ପଥରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରାଣଧନକୁ ସଙ୍ଖାଳି ଭାବରେ ପାଇବାକୁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ ହୋଇଛି । ମୃତ୍ୟୁରେ ମଧ୍ଯ ଅମୃତର ସନ୍ଧାନ ଦେଇଛି । ଏହା ଦେହରୁ ଦେହୀତୀତ । ଶାଶ୍ଵତ ପ୍ରେମଭକ୍ତି ।

ପଠିତ କବିତାର ଅଷ୍ଟମ ଛାନ୍ଦରେ ରାଧାଙ୍କର ବିଦାୟ ଓ ପଦଧୂଳି ପ୍ରାର୍ଥନା ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ସ୍ଵରୂପକୁ ଉଦ୍ଭାସିତ କରେ । ଦୂତୀକୁ ସେ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି –

“ତାଙ୍କ ଶ୍ରୀଛାମୁରୁ ମୋହ ପାଇଁ ବିଦା ମାଗିବା
ପଦଧୂଳି ଦତ୍ତ କଲେ ସବୁ ପୁଣ୍ୟ ଜାଗିବ ।’’

ଏହା ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମ ବା ପ୍ରେମଭକ୍ତି । ସାଧାରଣ ପ୍ରେମିକା ପ୍ରେମିକର ସାମାନ୍ୟ ପଦଧୂଳିରେ ତୃପ୍ତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ଏଯାବତ୍, ମାତ୍ର ଶ୍ରୀରାଧା ଅନନ୍ୟା ଓ ଅସାଧାରଣା । ତାଙ୍କର ପ୍ରେମିକ ଚନ୍ତୟ ଓ ଶାଶ୍ୱତ । ବ୍ରହ୍ମା, ଶିବଙ୍କୁ ଦୁର୍ଲଭ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପଦରଜଇ ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କୁ ଅଜ୍ଞେୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ସେ କହିଛନ୍ତି ‘ପଦଧୂଳି ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ତାଙ୍କର ପୁଣ୍ୟଫଳ ଜାଗରିତ ହୋଇଯିବ ଓ ସେ ଭବସାଗରରୁ ଉଦ୍ଧାର ପାଇବେ ।’’ ପୁନଶ୍ଚ ‘ଅଭାଗିନୀକି ତାରିଲେ ଯଶ ସିନା ରହିବ’’ ପଂକ୍ତିରୁ ପ୍ରେମଭକ୍ତିରେ ସୂଚନା ମିଳେ ।

କବିତାର ଶେଷରେ ମୋହନଙ୍କ ନାମ ଉଚ୍ଚାରଣ କରି ଶ୍ରୀରାଧା ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି । ଏହା ମଧ୍ୟ ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ଭାବରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି । ଆଲୋଚ୍ୟ ଛାନ୍ଦଟିରେ ମଧ୍ଯ ଅନ୍ତସ୍ରାବୀ ଫଲ୍‌ଗୁଧାରା ପରି ଭକ୍ତିରସରେ ଫଲ୍‌ଗୁଧାରା କବିତାଟି ରସସିକ୍ତ କରିଦେଇଅଛି ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Question ୩ ।
କିମ୍ବା ପଠିତ ଛାନ୍ଦରୁ ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ସ୍ଵରୂପ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –
ଭକ୍ତକବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ ଏକ ପ୍ରେମଭକ୍ତିମୂଳକ କାବ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥ ଅଟେ । ପରମ ବୈଷ୍ଣବ କବି ସଦାନନ୍ଦ କବିସୂର୍ଯ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କର ଶିଷ୍ୟତ୍ବ ଗ୍ରହଣ ପରେ ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାର ନିଜକୁ କୃଷ୍ଣ-ଭକ୍ତି କରିଛନ୍ତି । ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ସେ ନିଜର ଆରାଧ୍ୟ ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପଦବନ୍ଦନା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମମୂର୍ତ୍ତି ଜୟ ରାଧା ହରି ।
ଅବ୍ୟକ୍ତ ଲୀଳାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କର ଦେହ ଧରି ।
କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ସର୍ଜକହେ ଈଶ୍ଵରୀ ଈଶ୍ଵର ।
ଅହେତୁକ କରୁଣାକୁ ପରସ୍ପରେ କର ।।’’

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମ ପ୍ରାକୃତ ନୁହେଁ ତାହା ଅପ୍ରାକୃତ । ସେମାନେ ସାଧାରଣ ନାରୀ ପୁରୁଷ ନୁହଁନ୍ତି ‘କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ସର୍ଜକ ଈଶ୍ଵରୀ ଈଶ୍ଵର’ । ସାଧାରଣ ଲୋକ ସେହି ନିତ୍ୟ ଚଣାକୁ ଭକ୍ଷଣକରି ଦନ୍ତ ଓ ମନଲୋକ ସ୍ଵାଦ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ପ୍ରେମର ଆସ୍ଵାଦନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଟାଣ ପାଇଥାଏ । କବିଙ୍କର ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି କାବ୍ୟ ଏକମାତ୍ର ଭକ୍ତମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବୋଧଗମ୍ୟ । ତେଣୁ କବି କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ଠକ ନୁହେଁ ଗୁରୁ କୃଷ୍ଣ ବିଇଷ୍ଣବ ଯେଣୁ
ଠିକେ ଏଠି ମର୍ମ ଜାଣି ପାରିବଟି ସେହୁ ।’’

“ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ । ଚିନ୍ତାମଣି କହିଲେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ପ୍ରେମିକ । କବି ତାଙ୍କର କବିତ୍ଵ ଅପେକ୍ଷା କୃଷ୍ଣ ଚରିତକୁ ବେଶୀ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି କାବ୍ୟରେ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଲେଖୁଛନ୍ତି ~

“ଢମପଣେ ବର୍ଣ୍ଣୁଛି ମୁଁ ଗୋବିନ୍ଦ ଚରିତ
ଢଗ ଢମାଳି ହେଲେହେଁ ସାକ୍ଷାତ ଅମୃତ
ଅମ୍ବୁ ଯେ ହେଉ ସେ ହେଉ ଶାଳଗ୍ରାମ ସ୍ଵାନେ
ଅଗ୍ରାହ୍ୟ କାହାର ହେବ ପାଦୋଦକ ଜ୍ଞାତେ ।”

ଯେକୌଣସି ପାଣିରେ ଶାଳଗ୍ରାମ ସ୍ନାନ କଲେ ତାହା ପାଦୋଦକ । ପାଣିର ଗୁରୁତ୍ଵ ଏଠି ବିଚାରକୁ ଆସେ ନାହିଁ । ତେଣୁ କବି କୃଷ୍ଣ ଚରିତକୁ ଲପଲକ୍ଷ୍ୟ କରି କାବ୍ୟ ରଚନା କରିଥିବାରୁ ତାଙ୍କ କାବ୍ୟ ଢଗଢମାଳି ହେଲେହେଁ ଅମୃତ ତୁଲ୍ୟ !

ପଠିତ କବିତାଟି ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଛାନ୍ଦପରି ଏଠାରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ଦିବ୍ୟ ଫଲ୍‌ଗୁ ଉଦ୍ଭାସିତ । ସାଧାରଣ ପ୍ରେମ ସ୍ଵାର୍ଥ ବିଜଡ଼ିତ । କିନ୍ତୁ ଏଠାରେ ରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମ ନିସ୍ଵାର୍ଥପୂର୍ଣ୍ଣ । ନିଜେ ସେ ଯନ୍ତ୍ରଣାଜର୍ଜରିତ ହୋଇ ମଧ୍ୟ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦୁଃଖ ନଦେବାପାଇଁ ଦୂତୀକୁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି ।

‘‘ଦୂତି ଗୋ, କହିବୁ ଦାସୀ ଗୁଣକୁ ନ ଗାଇବ।
ନିଲକ୍ଷଣୀ ପାଇଁ କିମ୍ପା ଏତେ ଦୁଃଖ ପାଇବ।’’

ସେହିପରି ପଠିତ ଛାନ୍ଦରେ ‘ବିଦେହପଥ ସଙ୍ଖାଳି ପ୍ରାଣଧନ ହୋଇବ’’ ପଦଟି ଶାଶ୍ଵତ ଭକ୍ତିମାର୍ଗକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରେ । ରାଧାଙ୍କ ପ୍ରେମ ଦେହରୁ ମୁକ୍ତିପାଇ ବିଦେହ ପଥରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରାଣଧନକୁ ସଙ୍ଖାଳି ଭାବରେ ପାଇବାକୁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ ହୋଇଛି । ମୃତ୍ୟୁରେ ମଧ୍ଯ ଅମୃତର ସନ୍ଧାନ ଦେଇଛି । ଏହା ଦେହରୁ ଦେହୀତୀତ । ଶାଶ୍ଵତ ପ୍ରେମଭକ୍ତି ।

‘‘ପଠିତ କବିତାର ଅଷ୍ଟମ ଛାନ୍ଦରେ ରାଧାଙ୍କର ବିଦାୟ ଓ ପଦଧୂଳି ପ୍ରାର୍ଥନା ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ସ୍ବରୂପକୁ ଉଦ୍ଭାସିତ କରେ । ଦୂତୀକୁ ସେ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି –

“ତାଙ୍କ ଶ୍ରୀଛାମୁରୁ ମୋହ ପାଇଁ ବିଦା ମାଗିବା
ପଦଧୂଳି ଦତ୍ତ କଲେ ସବୁ ପୁଣ୍ୟ ଜାଗିବ ।’’

ଏହା ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମ ବା ପ୍ରେମଭକ୍ତି । ସାଧାରଣ ପ୍ରେମିକା ପ୍ରେମିକର ସାମାନ୍ୟ ପଦଧୂଳିରେ ତୃପ୍ତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ଏଯାବତ୍, ମାତ୍ର ଶ୍ରୀରାଧା ଅନନ୍ୟା ଓ ଅସାଧାରଣା । ତାଙ୍କର ପ୍ରେମିକ ଚନ୍ତୟ ଓ ଶାଶ୍ୱତ । ବ୍ରହ୍ମା, ଶିବଙ୍କୁ ଦୁର୍ଲଭ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପଦରଜଇ ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କୁ ଅଜ୍ଞେୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ସେ କହିଛନ୍ତି “ପଦଧୂଳି ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ତାଙ୍କର ପୁଣ୍ୟଫଳ ଜାଗରିତ ହୋଇଯିବ ଓ ସେ ଭବସାଗରରୁ ଉଦ୍ଧାର ପାଇବେ ।’’ ପୁନଶ୍ଚ “ଅଭାଗିନୀକି ତାରିଲେ ଯଶ ସିନା ରହିବ’’ ପଂକ୍ତିରୁ ପ୍ରେମଭକ୍ତିରେ ସୂଚନା ମିଳେ ।

କବିତାର ଶେଷରେ ମୋହନଙ୍କ ନାମ ଉଚ୍ଚାରଣ କରି ଶ୍ରୀରାଧା ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି । ଏହା ମଧ୍ୟ ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ । ପ୍ରେମଭକ୍ତି ରସାତ୍ମକ କାବ୍ୟ “ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ର ସମସ୍ତ ଛାନ୍ଦରେ ପ୍ରେମଭକ୍ତିର ସ୍ରୋତ ନିରବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି । ଆଲୋଚ୍ୟ ଛାନ୍ଦଟିରେ ମଧ୍ଯ ଅନ୍ତସ୍ରାବୀ ଫଲ୍‌ଗୁଧାରା ପରି ଭକ୍ତିରସରେ ଫଲ୍‌ଗୁଧାରା କବିତାଟି ରସସିକ୍ତ କରିଦେଇଅଛି ।

Question ୪ ।
ପଠିତ ଛାନ୍ଦରୁ କବିଙ୍କର କବିତ୍ଵ ଓ ରସଚେତନାର ପରିଚୟ ଦିଅ ।
କିମ୍ବା, ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାକୁ ଅନୁସରଣ କରି କବିଙ୍କ କବିତ୍ଵର ଆଦର୍ଶ ଓ ରସବୋଧର ଆକଳନ କର ।
ଉ –
“ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠକୃତି (Master Peice) ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମକୁ ନେଇ କବି ଏହି ଦିବ୍ୟ କାବ୍ୟସମ୍ପଦକୁ ପାଠକ ସମାଜକୁ ଉପହାର ଦେଇଛନ୍ତି ।

କବି ନିଜର କବିତ୍ଵ ସମ୍ପର୍କରେ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ର ପ୍ରଥମ ଛାନ୍ଦରେ ନିଜସ୍ବ ମତ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିଛନ୍ତି – ଯାହା ତାଙ୍କର କବିତ୍ଵର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟକୁ ପ୍ରତିପାଦିତ କରେ । ଅଭିମନ୍ୟୁ ପ୍ରଥମେ ଭକ୍ତ ପରେ କବି । କାରଣ ପରମ ବୈଷ୍ଣବ ଏହି ସମୟରେ ନିଜ ଆରାଧ୍ୟ ଓ ଇଷ୍ଟଙ୍କର ଦିବ୍ୟପ୍ରେମର ମାହାତ୍ମ୍ୟକୁ ଉପଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ସେ ରଚନା କରିଛନ୍ତି ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟ ଯାହାର ନାୟକ ଭାବରେ ସେ ବିଦଗ୍‌ଧ ପ୍ରେମିକ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଉପସ୍ଥାପନା କରିଛନ୍ତି ।

କାବ୍ୟନାୟିକା ଶ୍ରୀରାଧା ଚିର ଶ୍ୟାମ-ପ୍ରେମ-ବିଧୁରା । କବି ସେମାନଙ୍କୁ କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଈଶ୍ୱର-ଈଶ୍ଵରୀ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । କବିତାଟିରେ ମଧୁର ରସର ଦିବ୍ୟ ଫଲ୍‌ଗୁଧାରା ଅବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ପ୍ରବାହିତ । ଏହା ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଲବ୍ଧି କରିବା ଦୁରୂହ । ତେଣୁ କବି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି –

‘‘ଟାଣ ଚଣା ଚର୍ବଣ ନାରଦ କଲା ପରି
ଟେକ ଡଜ ଭାଙ୍ଗିବ ଅବଶ୍ୟ ଶ୍ରମ କରି ।’’

ନାରଦ କହିଲେ ଏଠାରେ ଦନ୍ତହୀନ ଲୋକଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ଟାଣଚଣାର ସ୍ଵାଦ ସେ ଉପଲବ୍ଧି କରିପାରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଦାୟିକ ଓ ନାସ୍ତିକ ଲୋକମାନେ ତାଙ୍କ କବିତ୍ଵର ରସଚେତନାକୁ ଉପଲବ୍ଧି କରିବା କଷ୍ଟକର କେବଳ ଭକ୍ତ ଓ ସୁଧୀ ସମାଜକୁ କବି ଏହା ଉପହାର ଦେଇଛନ୍ତି । ତେଣୁ କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି –

“ଡାକି ମୁଁ କହୁଛି ରାଗମାର୍ଗ ସୁଧୀଜନେ
ଡେରି କର୍ଷ ସସ୍ନେହତା କର ମୋ ବଚନେ ।
X X X X X
ଭାବେ ବୈଶ୍ୟ ପରାୟ ମୁଁ ମେଲିଛି ପସରା
ଭାବ ସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଗ୍ରାହକ ଲୋଡ଼ା ପରା।’’

କବି ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କର ଏହାହିଁ ନିଜସ୍ଵ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ । କବିତ୍ଵକୁ ଉପଲବ୍ଧି କରିବାପାଇଁ କବିଙ୍କ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ପ୍ରଥମେ ଜାଣିବା ଉଚିତ । ତେଣୁ କବି କାବ୍ୟର ପ୍ରଥମ ଛାନ୍ଦରେ ହିଁ ନିଜର କବିତ୍ଵ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।

କରାଯାଇଛି । ଏହାର ରସଚେତନା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଚିତ୍ତାକର୍ଷକ । କବିତାଟି ଭକ୍ତିରସ ପ୍ରଧାନ ହେଲେହେଁ ଏହା ପ୍ରେମମୂଳକ କାବ୍ୟ ହୋଇଥିବାରୁ ସମଗ୍ର କାବ୍ୟରେ ଶୃଙ୍ଗାର ରସର ମନୋଜ୍ଞ ପରିପ୍ରକାଶ ପାଠକକୁ ଚମତ୍କୃତ କରେ । ସାହିତ୍ୟର ଶୃଙ୍ଗାରରସ ଭକ୍ତିମାର୍ଗରେ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟଭାବ ନାମରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ । ଶୃଙ୍ଗାର ରସ ନରନାରୀଙ୍କର ପ୍ରଣୟ ଚେତନାରେ ସୀମିତ । ମାତ୍ର ମାଧୁର୍ଯ୍ୟଭାବ ଭକ୍ତ ଓ ଭଗବାନଙ୍କର ଦିବ୍ଯପ୍ରେମକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରେ । ବୈଷ୍ଣବ ଧର୍ମରେ ନିଜକୁ ନାରୀ ଓ ପରମପୁରୁଷ ଶ୍ରୀଭଗବାନଙ୍କୁ ପୁରୁଷ ରୂପରେ ଗ୍ରହଣ କରି ପ୍ରେମ ସମ୍ପର୍କ ଗଢ଼ିଉଠେ । କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ କବି ଏହି କାବ୍ୟର ନାୟକ ନାୟିକାଙ୍କୁ କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ସର୍ଜନାକାରୀ ଈଶ୍ଵର ଈଶ୍ୱରୀ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣକରି ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରେମକୁ ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଛନ୍ତି ।

ଯେହେତୁ ପ୍ରେମ ଅପ୍ରାକୃତ ସେଥ‌ିପାଇଁ ଶୃଙ୍ଗାରରସ ଏଠାରେ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଭାବରେ ଗୃହୀତ । ପଠିତ ଛାନ୍ଦରେ ମଧୁର ରସ ବା ଶୃଙ୍ଗାର ରସର ମନୋଜ୍ଞ ପରିପ୍ରକାଶ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମନଛୁଆଁ । ଏଠାରେ ଶ୍ୟାମପ୍ରେମ ବିଧୁରା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ମୁଖରେ କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି –

“ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରକୁ ଆନଗତି ନାହିଁକି ।
ବନ ବିନା ମୀନ ଦିନ ନେବ ପୁଣି କାହିଁକି ?”

ସେହିପରି “ନିରବଧୂ ହୃଦୟକୁ କାମଦେବ ଦହିବ”, “ବିରହକୁ ତୁଳ ନୁହେଁ ଘାତ କୋଟି ନାଗର’’। “ବୁଣିଥିଲେ ପ୍ରେମ ବୀଜ ଅଙ୍କୁର ସେ ହୋଇଛି’’ । ‘ଉଦେ ହେଲା ଘନଶ୍ୟାମ ରସବୃଷ୍ଟି ନୋହିଲା’’ ପ୍ରଭୃତ ପଂକ୍ତିରୁ ଶୃଙ୍ଗାରରସ ବା ମଧୁରରସର ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଆକଳନ କରିହୁଏ ।

ପଠିତ ଛାନ୍ଦଟିରେ ଭକ୍ତିରସର ଅନ୍ତସ୍ରାବୀ ଫଲ୍‌ଗୁ ପ୍ରବାହିତ । ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ବିଦାୟକାଳୀନ ପଦଧୂଳି ଭିକ୍ଷା, ପୁଣ୍ୟଫଳ ପାଇବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛା, ଅଭାଗିନୀକୁ ତାରିବାପାଇଁ ନିବେଦନ ଓ କବିତାର ଶେଷ-ପଂକ୍ତିରେ ‘‘ଦୀନ ଅଭିମନ୍ୟୁ
ଭାବେ ପଦ ରସବତୀର’ ଅର୍ଥାତ୍ କବିଙ୍କର ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପଦ ବନ୍ଦନା ପ୍ରଭୃତି ଭକ୍ତିରସର ସୂଚନା ଦିଏ । ଅତଏବ ପଠିତ ଛାନ୍ଦରେ କବିଙ୍କ କବିତ୍ଵ ଓ ରସଚେତନା ଅତ୍ୟନ୍ତ ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Question ୫।
ଏହି କବିତାରେ ଶୃଙ୍ଗାର-ରସର ମନୋଜ୍ଞ ବିଳାସ କିପରି ଘଟିଛି, ଆଲୋଚନା କର ।
କିମ୍ବା, ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାକୁ ଭିଭିକରି କୃଷ୍ଣପ୍ରେମ-ବିରହଣୀ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ପ୍ରେମ-ରସର ମାଧୁର୍ଯ୍ୟକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ ‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର “ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦରୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଛି । ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ର ନାୟକ ହିଁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ଯେହେତୁ ଚିନ୍ତାମଣି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅନ୍ୟନାମ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ପ୍ରେମିକ । କାବ୍ୟର ନାୟିକା ମଧ୍ୟ ଶ୍ୟାମ-ପ୍ରେମ-ବିଧୁରା ଶ୍ରୀରାଧା । ପ୍ରିୟତମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ସେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜର୍ଜରିତ । ହୋଇ ଦୂତୀ ଆଗରେ ଜନିତ ପରିପ୍ରକାଶ କରୁଛନ୍ତି ।

କବିତାଟିରେ ପ୍ରେମ ସମ୍ପର୍କିତ ଶୃଙ୍ଗାରରସର ପରିସ୍ଫୁଟନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମନୋଜ୍ଞ । ସାଧାରଣ ନରନାରୀ ପ୍ରେମରେ ଯାହା ଶୃଙ୍ଗାର ରସ ଭକ୍ତିମାର୍ଗରେ ତାହା ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଭାବ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ପ୍ରଥମ ଛାନ୍ଦରେ କବି ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମକୁ ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମ ଓ ନାୟକ ନାୟିକାଙ୍କୁ କୋଟିବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ସର୍ଜନାକାରୀ ଈଶ୍ଵର-ଯେହେତୁ ପ୍ରେମ ଅପ୍ରାକୃତ ସେଥ‌ିପାଇଁ ଶୃଙ୍ଗାରରସ ଏଠାରେ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଭାବରେ ଗୃହୀତ । ପଠିତ ଛାନ୍ଦରେ ମଧ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ତେବେ ଶୃଙ୍ଗାରରସ ଓ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଭାବ ଏକାକଥା। ପ୍ରେମିକ ପ୍ରେମିକାଙ୍କର ସମ୍ପର୍କ, ବିରହ ଓ ମିଳନ ପ୍ରଭୃତିକୁ ନେଇ କବିତାରେ ଯେଉଁ ରସର ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥାଏ ତାହା ଶୃଙ୍ଗାରରସ ଭାବରେ ସାହିତ୍ୟରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି ।

କାବ୍ୟନାୟିକା ଶ୍ରୀରାଧା ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ନାୟିକା ଭାବରେ ବିଦ୍ୟମାନ । ପ୍ରିୟସଖୀ ବା ଦୂତୀ ଆଗରେ ସେ ତାଙ୍କର ପ୍ରିୟ-ବିଚ୍ଛେଦଜନିତ ମନର ସ୍ଥିତିକୁ ପରିପ୍ରକାଶ କରୁଛନ୍ତି । ତେଣୁ କବିତାଟିରେ ଶୃଙ୍ଗାରରସର ବର୍ଣ୍ଣନା ସ୍ଵାଭାବିକ । କବି ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କ ଚମତ୍କାର ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ଏହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ମନୋଜ୍ଞ ହୋଇପାରିଛି । କବିତାର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରେମିକ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅଭାବରେ ଜୀବନକୁ ତୁଚ୍ଛ ବୋଧ କରିବା ଓ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନାରୀମରା ରୀତିରେ ଦୀକ୍ଷା ନେବା ପ୍ରଭୃତି ପ୍ରେମ- ବିଚ୍ଛେଦର ମନସ୍ଥିତିକୁ ପରିସ୍ଫୁଟନ କରେ ।

କବିତାର ପଞ୍ଚମ ପଂକ୍ତିରେ ଶ୍ୟାମ-ପ୍ରେମ-ବିରହିଣୀ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ବିରହବ୍ୟର୍ଥାତ ସ୍ଵର ‘ନିରବଧୂ ହୃଦୟକୁ କାମଦେବ ଦହିବ | ଅବଳା ମାତ୍ରକେ ଏତେ ଦାଉ କେହି ସହିବ’’ ପଦରେ ଶୃଙ୍ଗାରରସର ମନଛୁଆଁ ଶୈଳୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ । ସେହିପରି ଶ୍ୟାମ ପ୍ରେମରେ ଉନ୍ମାଦିନୀ ହୋଇ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ମୁଖରେ ‘ନୋହିଲେ ମୋହରି ପରି ପ୍ରେମଭୂତ ଲାଗିବ’’ ପଦଟି ମଧ୍ୟ ଶୃଙ୍ଗାରୀ ଚେତନାକୁ ସୂଚାଇ ଦେଇଥାଏ ।

ବିରହବିଧୁରା ଶ୍ରୀରାଧା ଜଳ ବିନା ମୀନ, ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରା ପରି ପ୍ରିୟତମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ମ୍ରିୟମାଣ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଳମ୍ବ ସେ ସହ୍ୟକରି ପାରୁନାହାନ୍ତି । ଦୂତୀ ସମ୍ମୁଖରେ ସେ ତାଙ୍କର ମନୋଦଶାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି –
‘ହେଳା କଲେ ପ୍ରୀତିଭେଳା ମୋର ବୁଡ଼ିଯାଉଛି ।
X X X X X X
ନାଥ ଥାଉଁ ଅନାଥୁନୀ ଦଶା ପରା ହେଉଛି ।’

“ବୁଣିଥିଲେ ପ୍ରେମବୀଜ ଅଙ୍କୁର ସେ ହୋଇି | ଘନରସ ଆଶାକରି ଏତେକାଳ ଜୀଇଛି ।’’ ପଦ ମଧ୍ୟ ଶୃଙ୍ଗାର-ରସର X X X ପିପାସୀ -ଚାତକୀ ଚିତ୍ତ ଚିନ୍ତା ଚିତା ଦହଲା ।’ ପଦମାନଙ୍କରେ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ବିରହ-ବ୍ୟସ୍ତତ ଭାବଦଶା ଉଚ୍ଚାରଣ କରି “ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ହେବା ମଧ୍ଯ ଶୃଙ୍ଗାରରସର ମନୋଜ୍ଞ ପରିପ୍ରକାଶକୁ ସୂଚାଇଦିଏ । ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ଆଦ୍ୟ ଭାଗରୁ ପ୍ରାନ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶ୍ୟାମ-ପ୍ରେମ-ବିଧୁରା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ଖେଦୋକ୍ତିରେ ଶୃଙ୍ଗାର ରସର ମନୋଜ୍ଞ ପରିପ୍ରକାଶ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମର୍ମସ୍ପର୍ଶୀ ।

Question ୬ ।
ଉକ୍ତ ଛାନ୍ଦରୁ ରାଧାଙ୍କ ସମର୍ପିତ ହୃଦୟର ଚିତ୍ର ପ୍ରଦାନ କର ।
କିମ୍ବା, ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାରୁ ଭିତ୍ତିକରି ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ଆତ୍ମସମର୍ପଣ ଭାବରେ ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ ‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ମନକୁ ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରେ ସମର୍ପଣ କରି ଦେଇଛନ୍ତି । କବିତାଟିର ଆଦ୍ୟଭାଗରେ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ଆତ୍ମସମର୍ପଣର ଚିତ୍ର ଅତ୍ୟନ୍ତ ମର୍ମସ୍ପର୍ଶୀ ଭାବରେ କବି ଲେଖନୀରେ ପରିସ୍ଫୁଟିତ ହୋଇଉଠିଛି –

“ଶ୍ରୀଚରଣେ ଦେହ ପ୍ରାଣ ବିକିଅଛି ମୁହିତ ।
ତାଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ସିନା ମୋ କପାଳ ଲିହିତ ।
ଦୂତିଗୋ, ଧନକୁ କହ ଆନ ଗତି ନାହିଁ ତ ।”

ଶ୍ରୀରାଧା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ କୃଷ୍ଣଗତପ୍ରାଣା । ତାଙ୍କର ଯାହା କିଛି ନିଜସ୍ଵ ଦେହ, ପ୍ରାଣ, ମନ ସମସ୍ତ ସେ କୃଷ୍ଣପାଦରେ ବିସର୍ଜନ ଦେଇଛନ୍ତି । ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ତାଙ୍କର ଆୟତ୍ତରେ ନାହିଁ । ସେ ତାହାକୁ କପାଳ ବା ଭାଗ୍ୟ ଉପରେ ଛାଡ଼ିଦେଇଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ଗତି ଓ ମୁକ୍ତି । ତାଙ୍କ ବିନା ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ ଗତି ନାହିଁ । ନିଜକୁ ସେ ବିକ୍ରିକରି କୃଷ୍ଣଙ୍କର ସେବକୀ ବା ଦାସୀ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । କୃଷ୍ଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ପ୍ରାଣ, ଜୀବନ ସବୁକିଛି । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ସେ କଣ୍ଠାଗତାପ୍ରାଣା ହୋଇ ଦୂତୀ ପାଖରେ “ଜିଜ୍ଞାସା କରିଛନ୍ତି’’ – “କିଣିଥିଲେ ପୁଣି ବିନାଶନ୍ତେ କେହି ସେବକୀ ?’’

କୃଷ୍ଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ଗତି ମୁକ୍ତି । ତାଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ ଗତି ନାହିଁ । ପ୍ରେମାସ୍ବଦଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମର୍ପିତା । କବି ରାଧାଙ୍କର ଏହି ସମର୍ପଣର ଚିତ୍ରକୁ ଅତି ଜୀବନ୍ତ ଭାବରେ ପରିସ୍ଫୁଟିତ କରିଛନ୍ତି –

“ବନ ବିନା ମୀନ ଦିନ ନେବ ପୁଣି କାହିଁକି ?’’

ଜଳ ବିନା ମାଛ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରୀ ପରି ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ମ୍ରିୟମାଣା । କବିତାଟିର ଷଷ୍ଠ ପଂକ୍ତିରେ ଏହି ସମର୍ପଣର ଭାବ ଆହୁରି ଜୀବନ୍ତ । ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କଠାରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ପଂକ୍ତିରେ ଏହି ସମର୍ପଣର ଭାବ ଆହୁରି ଜୀବନ୍ତ । ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କଠାରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ସଙ୍ଖାଳିରୂପେ ପାଇବାପାଇଁ ବ୍ୟଗ୍ର ଓ ବ୍ୟାକୁଳ ହୋଇଉଠିଛନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ବିଦେହ କହିଲେ କନ୍ଦର୍ପ ବା କାମଦେବଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ପ୍ରେମ-ବିରହ ବିଚ୍ଛେଦରେ କନ୍ଦର୍ପ ହିଁ ପ୍ରେମୀଯୁଗଳଙ୍କୁ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜର୍ଜରିତ କରିଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପଥରେ ଯାତ୍ରା କରିବାପାଇଁ ପ୍ରାଣଧନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁ ଏକମାତ୍ର ସଂଖାଳି । କାରଣ ରାଧା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ କୃଷ୍ଣଗତପ୍ରାଣା । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ପ୍ରେମିକର ସ୍ଵପ୍ନ ମଧ୍ଯ ସେ କେବେ ଦେଖୁନାହାଁନ୍ତି । ତାଙ୍କର ପ୍ରେମ କନିଷ୍ଠ, ପବିତ୍ର ଓ ସ୍ୱର୍ଗୀୟ ଆତ୍ମସମର୍ପଣରେ ଉଦ୍ଭାସିତ ।

ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ପ୍ରାଣ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ସମର୍ପିତ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଦେହଧାରଣ କରିବା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅସମ୍ଭବ । ତେଣୁ ଦେହ ଛାଡ଼ିବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ପ୍ରିୟତମଙ୍କୁ ବିଦାୟକାଳୀନ ଖେଦୋକ୍ତିରେ ତାଙ୍କର ପଦଧୂଳି ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଛନ୍ତି –

“ତାଙ୍କ ଶ୍ରୀଛାମୁରୁ ମୋହ ପାଇଁ ବିଦା ମାଗିବ ।
ପଦଧୂଳି ଦତ୍ତ କଲେ ସବୁ ପୁଣ୍ୟ ଜାଗିବ ।
ଦୂତି ଗୋ, ପ୍ରାଣନାଥରେ ଥରେ ଏହା ଭାଷିବ ।”

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସେ ସେ ପ୍ରାଣନାଥ ସମ୍ବୋଧନ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପ୍ରାଣର ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧିକାରୀ । ତାଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ସେ ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ଯାଉଛନ୍ତି । ସେଥ‌ିପାଇଁ ତିଳେହେଲେ ତାଙ୍କର କ୍ରୋଧ ବା ପ୍ରତିଶୋଧର ଭାବ ମନଭିତରେ
ବଳି ଆତ୍ମସମର୍ପଣର ନୈସର୍ଗିକ ଚିତ୍ର ଆଉ କ’ଣ ଥାଇପାରେ ? ତାଙ୍କର ମନ ପ୍ରାଣ ଓ ଜୀବନ । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅସହନୀୟ ହୋଇଉଠିଛି । ତେଣୁ ସେ ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ବା ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

Question ୭ ।
ପଠିତ ଛାନ୍ଦରୁ ରାଧାଙ୍କର ସଖୀ ନିକଟରେ ନିବେଦନର ସ୍ଵରୂପ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
କିମ୍ବା, ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାକୁ ଭିଭିକରି ରାଧାଙ୍କର ଆତ୍ମନିବେଦନର ସ୍ଵରୂପ ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ
ମନକୁ ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ଶ୍ରୀଚରଣରେ ସମର୍ପଣ କରି ଦେଇଛନ୍ତି । କବିତାଟିର ଆଦ୍ୟଭାଗରେ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ଆତ୍ମସମର୍ପଣର ଚିତ୍ର ଅତ୍ୟନ୍ତ ମର୍ମସ୍ପର୍ଶୀ ଭାବରେ କବି ଲେଖନୀରେ ପରିସ୍ଫୁଟିତ ହୋଇଉଠିଛି –

“ତାଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ସିନା ମୋ କପାଳ ଲିହିତ ।
ଦୂତିଗୋ, ଧନକୁ କହ ଆନ ଗତି ନାହିଁ ତ ।”

ଶ୍ରୀରାଧା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ କୃଷ୍ଣଗତପ୍ରାଣା । ତାଙ୍କର ଯାହା କିଛି ନିଜସ୍ବ ଦେହ, ପ୍ରାଣ, ମନ ସମସ୍ତ ସେ କୃଷ୍ଣପାଦରେ ବିସର୍ଜନ ଦେଇଛନ୍ତି । ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ତାଙ୍କର ଆୟତ୍ତରେ ନାହିଁ । ସେ ତାହାକୁ କପାଳ ବା ଭାଗ୍ୟ ଛାଡ଼ିଦେଇଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ଗତି ଓ ମୁକ୍ତି । ତାଙ୍କ ବିନା ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ ଗତି ନାହିଁ । ନିଜକୁ ସେ ବିକ୍ରିକରି କୃଷ୍ଣଙ୍କର ସେବକୀ ବା ଦାସୀ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । କୃଷ୍ଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ପ୍ରାଣ, ଜୀବନ ସବୁକିଛି । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ସେ କଣ୍ଠାଗତାପ୍ରାଣା ହୋଇ ଦୂତୀ ପାଖରେ “ଜିଜ୍ଞାସା କରିଛନ୍ତି’’ – “କିଣିଥିଲେ ପୁଣି ବିନାଶନ୍ତେ କେହି ସେବକୀ ?”

କୃଷ୍ଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ଗତି ମୁକ୍ତି । ତାଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ ଗତି ନାହିଁ । ପ୍ରେମାସ୍ବଦଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମର୍ପିତ । କବି ରାଧାଙ୍କର ଏହି ସମର୍ପଣର ଚିତ୍ରକୁ ଅତି ଜୀବନ୍ତ ଭାବରେ ପରିସ୍ଫୁଟିତ କରିଛନ୍ତି –

“ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରକୁ ଆନ ଗତି ନାହିଁକି
ବନ ବିନା ମୀନ ଦିନ ନେବ ପୁଣି କାହିଁକି ?’

ଜଳ ବିନା ମାଛ ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋରୀ ପରି ଶ୍ରୀରାଧା ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ମ୍ରିୟମାଣା । କବିତାଟିର ଷଷ୍ଠ ପଂକ୍ତିରେ ଏହି ସମର୍ପଣର ଭାବ ଆହୁରି ଜୀବନ୍ତ । ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କଠାରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ସେ ଦେହତ୍ୟାଗ କରି ବିଦେହ-ପଥର ଯାତ୍ରୀ ସାଜିବେ । ଜୀବନରେ ନହେଲେ ମରଣରେ ମଧ୍ୟ ସେ ପ୍ରାଣଧନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସଙ୍ଖାଳିରୂପେ ପାଇବାପାଇଁ ବ୍ୟଗ୍ର ଓ ବ୍ୟାକୁଳ ହୋଇଉଠିଛନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ବିଦେହ କହିଲେ କନ୍ଦର୍ପ ବା କାମଦେବଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ପ୍ରେମ-ବିରହ ବିଚ୍ଛେଦରେ କନ୍ଦର୍ପ ହିଁ ପ୍ରେମୀଯୁଗଳଙ୍କୁ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଜର୍ଜରିତ କରିଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପଥରେ ଯାତ୍ରା କରିବାପାଇଁ ପ୍ରାଣଧନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ହିଁ ଏକମାତ୍ର ସଂଖାଳି । କାରଣ ରାଧା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ କୃଷ୍ଣଗତପ୍ରାଣା । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ପ୍ରେମିକର ସ୍ଵପ୍ନ ମଧ୍ଯ ସେ କେବେ ଦେଖୁନାହାଁନ୍ତି । ତାଙ୍କର ପ୍ରେମ କନିଷ୍ଠ, ପବିତ୍ର ଓ ସ୍ୱର୍ଗୀୟ ଆତ୍ମସମର୍ପଣରେ ଉଦ୍ଭାସିତ ।

ତେଣୁ ଦେହ ଛାଡ଼ିବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ପ୍ରିୟତମଙ୍କୁ ବିଦାୟକାଳୀନ ଖେଦୋକ୍ତିରେ ତାଙ୍କର ପଦଧୂଳି ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଛନ୍ତି –

“ତାଙ୍କ ଶ୍ରୀଛାମୁରୁ ମୋହ ପାଇଁ ବିଦା ମାଗିବ ।
ପଦଧୂଳି ଦତ୍ତ କଲେ ସବୁ ପୁଣ୍ୟ ଜାଗିବ।
ଦୂତି ଗୋ, ପ୍ରାଣନାଥରେ ଥରେ ଏହା ଭାଷିବ ।’’

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସେ ସେ ପ୍ରାଣନାଥ ସମ୍ବୋଧନ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପ୍ରାଣର ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧିକାରୀ । ତାଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ସେ ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ଯାଉଛନ୍ତି । ସେଥ‌ିପାଇଁ ତିଳେହେଲେ ତାଙ୍କର କ୍ରୋଧ ବା ପ୍ରତିଶୋଧର ଭାବ ମନଭିତରେ ଆସୁନାହିଁ । ବରଂ ଅତି ବିନମ୍ର ଭାବରେ ତାଙ୍କର ପଦରଜ ପାଇଁ ସେ ଅନ୍ତିମ ଅଭିଳାଷ ପୋଷଣ କରୁଛନ୍ତି । ଏହାଠାରୁ ବଳି ଆତ୍ମସମର୍ପଣର ନୈସର୍ଗିକ ଚିତ୍ର ଆଉ କ’ଣ ଥାଇପାରେ ?

କବିତାର ଶେଷଭାଗରେ ସେ ମୋହନ ନାମ ଉଚ୍ଚାରଣପୂର୍ବକ ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । କାରଣ କୃଷ୍ଣ ହିଁ ତାଙ୍କର ମନ ପ୍ରାଣ ଓ ଜୀବନ । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅସହନୀୟ ହୋଇଉଠିଛି । ତେଣୁ ସେ ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ବା ହୋଇଉଠିଛି ।

କବି ପରିଚିତି :

ବିଦଗ୍‌ଧ କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାର ୧୭୫୭ ମସିହାରେ ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାର ବାଲିଆ ଜମିଦାରୀରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ପିତା ଇନ୍ଦ୍ରଜିତ ସାମନ୍ତସିଂହାର ଓ ମାତା ତୁଳସୀ ଦେବୀଙ୍କର ସୁଯୋଗ୍ୟ ସନ୍ତାନ ଭାବରେ ଏହି ଅନନ୍ୟ ପ୍ରତିଭା ଉତ୍କଳର୍ ପୁରପଲ୍ଲୀରେ ତାଙ୍କର ସାରସ୍ବତ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ସ୍ମରଣୀୟ ହୋଇଛନ୍ତି । ତୁଳସୀ ଦୁଇପତ୍ରରୁ ବାସିଲାପରି ଶିଷ୍ୟତ୍ଵ ଗ୍ରହଣକରି ସେ ତାଙ୍କର ଜନ୍ମଜାତ ପ୍ରତିଭାକୁ ଚରମ ଶିଖରରେ ପହଞ୍ଚାଇ ପାରିଥିଲେ । ଜଣେ ମେଧାବୀ ଛାତ୍ରରୂପେ ସେ ସଂସ୍କୃତ ବ୍ୟାକରଣ, ଅମରକୋଷ, ଭଞ୍ଜସାହିତ୍ୟ, ଅଳଙ୍କାର ଗ୍ରନ୍ଥ, ବେଦ, ଉପନିଷଦ ଓ ବୈଷ୍ଣବ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଷଡ଼ଗୋସ୍ଵାମୀଙ୍କ ପ୍ରଣୀତ ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିମାନଙ୍କୁ ଅଧ୍ୟୟନ ଓ ଆୟତ୍ତ କରିପାରିଥିଲେ ।

ଜୀବନର କିଶୋର ବୟସରେ ସେ ‘ଚଢ଼େଇଗୀତ’, ‘ବାଘଗୀତ’, ‘ବୋଲେ ହୁଁ’ ଗୀତ ରଚନାକରି ନିଜର ସୃଜନୀ ଶକ୍ତିର ପରିଚୟ ଦେଇଥିଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସେ ‘ରସକଳା’, ‘ପ୍ରେମକଳା’, ‘ସୁଲକ୍ଷଣା’ ଓ ‘ରସବତୀ’ ପରି କାବ୍ୟମାନ ସୃଷ୍ଟି କରି ନିଜର ବିଚିତ୍ର ସ୍ରଷ୍ଟାମାନଙ୍କର ପରିଚୟ ଦେଇଗଲେ ।

ବୈଷ୍ଣବ ଧର୍ମରେ ଦୀକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ ପରେ ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କର ଅଦ୍ଭୁତ ସୃଜନୀ ଶକ୍ତିର ସ୍ଫୁରଣ ହେଲା । ଉତ୍କଳ ବାଣୀଭଣ୍ଡାରକୁ ଅମୂଲ୍ୟ ଅବଦାନ ରୂପେ କବିଙ୍କର ‘ବିଦ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ ଓ ‘ପ୍ରେମ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟଦ୍ୱୟ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କଲା । ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କବିଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠକୃତି (Master Peice) ଅଟେ । ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମକୁନେଇ ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମକୁ ନେଇ କବି ଏହି ଚମତ୍କାର କାବ୍ୟଟିକୁ ରଚନାକରି ତାଙ୍କର ଚରମ ପ୍ରତିଭାର ପରିଚୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ଆଲୋଚ୍ୟ “ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି” ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କର “ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି” କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ ।

ବିଷୟ ପ୍ରବେଶ :

କବି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ ଶ୍ରେଷ୍ଠକୃତି । ଚିନ୍ତାମଣି କହିଲେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ଏଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ନାୟକ । ମାତ୍ର ସେ ସାଧାରଣ ନାୟକ ନୁହନ୍ତି । ସେ ନିଜେ ପ୍ରେମସ୍ୱରୂପ । ତାଙ୍କର ପ୍ରେମ ପ୍ରାକୃତ ନୁହେଁ – ଅପ୍ରାକୃତ ଓ ଚିନ୍ମୟ । ସେହିପରି ପ୍ରେମମୟୀ ଶ୍ରୀରାଧା ମଧ୍ୟ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଇଁ ବିରହବିଧୂରା । ଉଭୟେ ଉଭୟଙ୍କ ପାଇଁ ସୃଷ୍ଟି । ତାଙ୍କର ପ୍ରେମଲୀଳା ଦେହରୁ-ଦେହାତୀତ ବ୍ୟକ୍ତରୁ ଅବ୍ୟକ୍ତ । ତେଣୁ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ କବି ସେହି ଦିବ୍ୟ ଚିନ୍ମୟ ପ୍ରେମର ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମମୂର୍ତ୍ତି ଜୟ ରାଧା ହରି
ଅବ୍ୟକ୍ତ ଲୀଳାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ଦେହ ଧରି ।”

ସମଗ୍ର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟଟି ଏହି ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମର ଅନନ୍ତ ଫଲ୍‌ଗୁଧାରୀ କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବନାହିଁ । ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ନାୟିକା ଶ୍ରୀରାଧା ଦୂତୀ ନିକଟରେ ନିଜ ମନର ବ୍ୟାକୁଳ ଭାବାବେଗକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରୁଛନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

ସାରକଥା :

‘‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟଟି ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ କୃତି (Master Peice) ଅଟେ । ଏହି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏଠାରେ ବିଦଗ୍‌ଧ ନାୟକ । ନାୟିକା ଶ୍ରୀରାଧା ମଧ୍ଯ କୃଷ୍ଣପ୍ରେମବିଧୂରା । ଉଭୟ ଉଭୟଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟାକୁଳ । କବି ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମଲୀଳା ଅପ୍ରାକୃତ । ସାଧାରଣ ଦେହଜ ପ୍ରେମଠୁ ଏହା ଅନେକ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ । “ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି” କାବ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ କବି ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ “ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମମୂର୍ତ୍ତି ଜୟ ରଧା ହରି” / ଅବ୍ୟକ୍ତ ଲୀଳାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ଦେହ ଧରି’’ ବୋଲି ସ୍ତୁତି କରିଛନ୍ତି । ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମତତ୍ତ୍ଵକୁ ସାଧାରଣ ବ୍ୟକ୍ତି ବୁଝିବା କଠିନ । ତେଣୁ କବି ଲେଖୁଛନ୍ତି – “ଠକ ନୁହେଁ ଗୁରୁ କୃଷ୍ଣ ବୈଇଷ୍ଣବେ ଯେହୁ / ଏକେ ଏହି ମର୍ମ ବୁଝି ପାରିବେଟି ସେହୁ ।”

ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମତତ୍ତ୍ଵ ସାଧାରଣ ଜନତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅଜ୍ଞେୟ ଓ ଦୁର୍ବୋଧ ଅଟେ । ଗୁରୁ, କୃଷ୍ଣ ଓ ସାଧୁଙ୍କ କୃପା ବ୍ୟତୀତ ଏହାର ମର୍ମ ସାଧାରଣଙ୍କ ପାଇଁ ଦୁର୍ଗମ ଅଟେ । ସମଗ୍ର ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ କାବ୍ୟଟି ଏହି ଦିବ୍ଯପ୍ରେମର ଅଲୌକିକ ଫଲ୍‌ଗୁଧାର । ଆଲୋଚ୍ୟ ‘‘ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’’ କାବ୍ୟର ପଞ୍ଚସ୍ତରୀତମ ଛାନ୍ଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ କୃଷ୍ଣ-ପ୍ରେମ-ବିଧୂରା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ବ୍ୟାକୁଳ ଭାବ ଉଦ୍ଭାସିତ । ପ୍ରିୟ ସହଚରୀ ଲଳିତା ଅଥବା ଦୂତୀ ଆଗରେ ଶ୍ରୀରାଧା ତାଙ୍କର କୃଷ୍ଣ-ବିରହ-ବିଚ୍ଛେଦ ବ୍ୟାକୁଳତାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରୁଛନ୍ତି ।

କବିତାର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଶ୍ରୀରାଧା କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦଜନିତ ଅଗ୍ନିରେ ଦଗ୍‌ଧୀଭୂତା । ସେ କହୁଛନ୍ତି କୃଷ୍ଣ ବିରହ ଅନଳରେ ତାଙ୍କର ଜୀବନର ଅବସାନ ହୋଇଯିବ । ଦୂତୀକୁ ସେ ଦୁଃଖର ସହିତ କହୁଛନ୍ତି ଯେ ପ୍ରିୟତମ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୋଧେ ନାରୀମରା ରୀତିକୁ ନିଜ ଜୀବନରେ ବ୍ରତ କରି ଦେଇଛନ୍ତି । ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରିୟତମଙ୍କ ଆଦର ବନ୍ୟାରେ ସେ ଉତ୍‌ଫୁଲ୍ଲିତା ହୋଇଉଠିଥିଲେ । ମାତ୍ର ଏବେ ତାଙ୍କର ଶଠତା ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କୁ ମର୍ମନ୍ତୁଦ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହେଉଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଦୟାନିଧୂ ଓ ଶ୍ରୀରାଧା ତାଙ୍କର ଚିର ଅନୁଗତା । ତେଣୁ ସେ ଦୂତୀକୁ ନିଜ ଅନ୍ତରର ଅନ୍ତର୍ଦାହକୁ ବ୍ୟକ୍ତକରି କହୁଛନ୍ତି –

“ଶ୍ରୀଚରଣେ ଦେହ ପ୍ରାଣ ବିକିଅଛି ମୁହଁତ ।
ତାଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ସିନା ମୋ କପାଳ ଲିହିତ ।”

ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଖରେ ନିଜର ତନୁ ମନ ସମସ୍ତ ସମର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି । ମାତ୍ର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହ ତାଙ୍କ ଆୟତ୍ତରେ ନାହିଁ । ଏହା ତାଙ୍କର ଭାଗ୍ୟ ବା କପାଳ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଚନ୍ଦ୍ର ବିନା ଚକୋର, ଜଳ ବିନା ମାଛ ପରି ଶ୍ରୀରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ ଜର୍ଜରିତ । ହୁଏତ ଦେହଧାରଣ କରିବା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅସମ୍ଭବ । ତେଣୁ ସେ ଦୂତୀ ଆଗରେ ନିଜର ଏହି ଦୁର୍ବଳତାକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି

“ବିଦେହ-ପଥ ସଙ୍ଖାଳି ପ୍ରାଣଧନ ହୋଇବ ।
କାହାକୁ କି ହେବ କହି ସବୁ କଲା ଦଇବ ।”

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି

କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅଭାବରେ ସେ ଦେହଧାରଣ କରି ନପାରି ବିଦେହପଥ ବା ମୃତ୍ୟୁପଥରେ ଅଭିସାରିକା ହେବେ । ଏହା ନେଇଛନ୍ତି । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ଯେ ଯେଉଁ ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ଭୋଗୁଛନ୍ତି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସେହିପରି ଅନୁରୂପ ଯନ୍ତ୍ରଣାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ସେ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ତେଣୁ ଦୂତୀକୁ କୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରେମଲୋଭ ଭାଙ୍ଗିବା ପାଇଁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇ ସେ କହୁଛନ୍ତି –

“ଦୂତି ଗୋ, କୃଷ୍ଣର ପ୍ରେମଲୋଭରୀତି ଭାଙ୍ଗିବ ।
ନୋହିଲେ ମୋହରି ପରା ପ୍ରେମଭୂତ ଲାଗିବ ।”

ରାଧାଙ୍କୁ ପ୍ରେମଭୂତ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଗ୍ରାସ କରିଛି । କୃଷ୍ଣଙ୍କ କଥାନୁଯାୟୀ ପ୍ରେମର ବିଚ୍ଛେଦ କୋଟିଏ ନାଗର ଦଂଶନଜ୍ଵାଳାଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଆହୁରି ମର୍ମନ୍ତୁଦ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସବୁଜାଣି ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ ଛଟପଟ କରୁଛନ୍ତି ।

ଚନ୍ଦ୍ର, କୁମୁଦ ଓ ଶଶୀ ନିଶିର ପ୍ରୀତିକୁ ରାଧା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଦେଇଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀରାଧା ଓ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଯାଉଛି । ଜ୍ୟେଷ୍ଠମାସର ଉତ୍ତାପ ପରି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦଜନିତ ଅଗ୍ନିରେ ପ୍ରେମରୂପକ କୃଷି ଧ୍ୱଂସାଭିମୁଖୀ । ତେଣୁ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବିଦାୟକାଳୀନ ପଦଧୂଳି ଭିକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଯେପରି ତାଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରି ବିରହ ଅନଳରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କବଳିତ କରିଛି । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଚ୍ଛେଦରେ ମ୍ରିୟମାଣ ଶ୍ରୀରାଧା ଶେଷରେ ମୂର୍ଚ୍ଛା, ଅଚେତନ ହୋଇ ଯାଇଛନ୍ତି ଓ କବି ସେହି ପ୍ରେମବିରହିଣୀ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କ ପାଦପଦ୍ମକୁ ଲୟରଖ୍ କବିତାଟିର ଉପସଂହାର କରିଛନ୍ତି ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଓ ସୂଚନା :

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି - 1
CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି - 2
CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 3 ଧୀରେ ରାଧା କର ଧରି - 3

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 2 ରାଷ୍ଟ୍ର

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 2 ରାଷ୍ଟ୍ର Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 2 ରାଷ୍ଟ୍ର

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ___________ ନୈତିକ ଅଧ୍ଵକାରକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦେଉନଥିବାବେଳେ ଆଇନଗତ ଅଧିକାରକୁ ସଂରକ୍ଷିତ କରିଥାଏ ।
(ଜ) ସମାଜ
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର
(ଗ) ସରକାର
(ଘ) ସଂଘ
Answer:
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର

୨। ବ୍ୟନ୍ତି ଓ __________ ପରସ୍ପର ନିର୍ଭରଶୀଳ ।
(ଜ) ରାଷ୍ଟ୍ର
(ଖ) ସମାଜ
(ଗ) ସରକାର
(ଘ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା
Answer:
(ଖ) ସମାଜ

୩ । ରାଷ୍ଟ୍ର ସଂଘମାନଙ୍କର ଏକ ___________ ଅଟେ ।
(କ) ସଂଘ
(ଖ) ସମାଜ
(ଗ) ସମ୍ମଳନ
(ଘ) ମିଶ୍ରଣ
Answer:
(କ) ସଂଘ

୪। ସରଜ।ର ରାଷ୍ଟ୍ରର _______ ଅଟେ ।
(କ) ସଙ୍କେତ
(ଖ) ମାଧ୍ୟମ
(ଗ) ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ
(ଘ) ପ୍ରମାଶ
Answer:
(ଗ) ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 2 ରାଷ୍ଟ୍ର

୫ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ _________ ସଂଘ ଅଟେ ।
(କ) ରାଜନୈତିକ
(ଖ) ସାମାଜିକ
(ଗ) ଜନକଲ୍ୟ।ଶ
(ଘ) ଅବସର ବିନୋଦନ
Answer:
(କ) ରାଜନୈତିକ

୬ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ହେଲା _________ ।
(କ) ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ
(ଖ) ସରଜ।ର
(ଗ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତି
(ଘ) ଜନସଂଖ୍ୟା
Answer:
(କ) ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ

୭। ସରଜ।ର _________ ଗୋଟି ଅଙ୍ଗ ରହିଛି ।
(କ) ଚାରି
(ଖ) ତିନି
(ଗ) ପାଞ୍ଚ
(ଘ) ଦୁଇ
Answer:
(ଖ) ତିନି

୮ । ଓଡ଼ିଶା ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର ନୁହେଁ, କାରଣ ଏହାର _________ ନାହିଁ ।
(କ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତି
(ଖ) ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ
(ଗ) ସରକାର
(ଘ) ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା
Answer:
(ଖ) ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ

୯। ___________ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସଂଘ ମୃତ୍ୟୁ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ପ୍ରଦାନ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପକ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ
(ଖ) ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ
(ଗ) ଆଇନଗତ ସଂଗଠନ
(ଘ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମୁଦାୟ
Answer:
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପକ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ

୧୦ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଭୂଭାଗ, ଜନଗଣ, ସରକାର ଓ __________ ।
(କ) ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ
(ଖ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ୱୀକୃତି
(ଗ) ରାଜନୈତିକ କ୍ଷମତା
(ଘ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସଂପର୍କ
Answer:
(କ) ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ

୧୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ________ ଗୋଟି ଉପାଦାନ ରହିଛି ।
(କ) ଚାରି
(ଖ) ପାଞ୍ଚ
(ଗ) ଦୁଇ
(ଘ) ତିନି
Answer:
(ଖ) ପାଞ୍ଚ

୧୨ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସମାଜ ମଧ୍ୟରେ ____________ ଅଧୂକ ପ୍ରାଚୀନ ।
(କ) ସମସ।ୟିକ
(ଖ) ସମାଜ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ର
(ଘ) କହିହେବ ନାହିଁ
Answer:
(ଖ) ସମାଜ

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 2 ରାଷ୍ଟ୍ର

୧୩ । ଦଣ୍ଡଦେବାର କ୍ଷମତା _________ କୁ ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କଠାରୁ ପୃଥକ୍ କରାଏ ।
(କ) ସମାଜ
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର
(ଗ) ସରଜ।ର
(ଘ) ରାଜନୈତିକ ଦଳ
Answer:
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର

୧୪ । ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ଶବ୍ଦଟି ଟିଉଟୋନିକ୍ ଉତ୍ସ __________ ରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ଯାହାର ଅର୍ଥ ____________ ।
(କ) ଷ୍ଟାଟସ୍ (Status), ସାମାଜିକ ସ୍ଥିତି ବା ମର୍ଯ୍ୟାଦା
(ଖ) ଲ୍ୟାଗ, ସ୍ଥିର
(ଗ) ଫୋଏଡ଼ସ୍; ଚୁକ୍ତି
(ଘ) ପଲିସ; ନଗର-ରାଜ୍ୟ
Answer:
(କ) ଷ୍ଟାଟସ୍ (Status), ସାମାଜିକ ସ୍ଥିତି ବା ମର୍ଯ୍ୟାଦା

୧୫ । ଏକ ଲାଟିନ୍ ଶବ୍ଦ __________ ରୁ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଶବ୍ଦଟି ଆନୀତ ଯାହାର ଅର୍ଥ ____________ ।
(କ) ‘ସୁପର୍ ଆନସ୍’; ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା
(ଖ) ଷ୍ଟାଟସ୍; ମର୍ଯ୍ୟାଦା
(ଗ) ନେସିଓ; ଜାତି
(ଘ) ସିଭିଟାସ୍; ନଗର
Answer:’
(କ) ‘ସୁପର୍ ଆନସ୍’, ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା

(B) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକୁ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ର କ’ଣ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ରାଜନୈତିକ ସଂଗଠନରେ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଉପାଦାନ, ଯଥା- (କ) ଜନସଂଖ୍ୟା, (ଖ) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାୟୀ ଭୂଖଣ୍ଡ, (ଗ) ସରକାର, (ଘ) ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଓ (ଙ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ବୀକୃତି ରହିଥିଲେ ତାହା ରାଷ୍ଟ୍ର ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।

୨ । ସରକାର କ’ଣ ?
Answer:
ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଯାହା ମାଧ୍ୟମରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଇଚ୍ଛା ପ୍ରତିଫଳିତ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ହାତ, ଗୋଡ଼, ଆଖୁ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗର ସାମଗ୍ରିକ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନ କରିଥାଏ ।

୩ । ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ, ଅଣହସ୍ତାନ୍ତରଣୀୟ, ଅବିଭାଜ୍ୟ, ମୌଳିକ, ନିରଙ୍କୁଶ କ୍ଷମତାକୁ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ କୁହାଯାଏ ।

୪ । ରାଜନୈତିକ ସଂଘ କ’ଣ
Answer:
କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତି ସାମୂହିକ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାଦ୍ଵାରା ସେମାନଙ୍କର ସାଧାରଣ ରାଜନୈତିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ ସ୍ଥାପନ କରିଥାନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ ଅଟେ ।

(C) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଅଣହସ୍ତାନ୍ତରଣୀୟ, ଅବିଭାଜ୍ୟ କ୍ଷମତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ

୨ । କିଏ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ ଅଟେ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 2 ରାଷ୍ଟ୍ର

୩ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଇଚ୍ଛାକୁ ପ୍ରତିଫଳନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରୁଥିବା ଅଙ୍ଗକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସରଜ।ର

୪ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ପଞ୍ଚମ ଉପାଦାନରୂପେ ବର୍ତ୍ତମାନ କେଉଁ ଉପାଦାନଟି ସୂଚିତ ହେଉଛି ?
Answer:
ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ୱୀକୃତି

୫ । କାହାକୁ ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ଜାତିସଂଘ ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ ରୂପେ ବିବେଚିତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ ରୂପେ ବିବେଚିତ ହୋଇଥାଏ ।

୨ । ସବୁ ସଂଘମାନଙ୍କ ପରି ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଖରେ ମଧ୍ୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ରହିଛି ।
Answer:
କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଖରେ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ରହିଛି ।

୩ । ରାଷ୍ଟ୍ର ସରକାରର ପ୍ରତିନିଧୂ ଅଟେ ।
Answer:
ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଅଟେ ।

୪ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ସଂଘ ସ୍ଥାୟୀ ଅଟନ୍ତି ।
Answer:
କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ସଂଘ ଅଟେ।

(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ରାଜନୈତିକ ବିଷୟ; କିନ୍ତୁ ଜାତି ଏକ _________ ବିଷୟ ଅଟେ ।
Answer:
ରାଜନୈତିକ ତଥା ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ

୨। _________ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵକୁ ଏକଚାଟିଆଭାବେ ଉପଭୋଗ କରେ ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର

୩ । _________ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ପ୍ରାଚୀନ ।
Answer:
ସମାଜ

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 2 ରାଷ୍ଟ୍ର

୪ । ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନର ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ସୁସ୍ଥ ଜୀବନର ବିକାଶ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୃଷ୍ଟି ବୋଲି ____________ ମତ ଦିଅନ୍ତି ।
Answer:
ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍

୫ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଶବ୍ଦଟି ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦ ‘ରାଜ’ ଓ ଟିଉଟୋନିକ୍ ଉତ୍ସ ___________ ରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି ।
Answer:
ସ୍ଥିତି (Status)

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି/ ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କଠାରୁ କିପରି ପୃଥକ୍ ?
କିମ୍ବା, ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ “ ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ’’ ବୋଲି କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ପାଖରେ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ରହିଥିବାରୁ ଏହା ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିପାରେ ଏବଂ ଏହି କାରଣରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ “ ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ’’ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

୨। ସରକାରର କେତେଗୋଟି ଅଙ୍ଗ ଅଛି ଓ କ’ଣ କ’ଣ ?
Answer:
ସରକାରର ତିନିଗୋଟି ଅଙ୍ଗ ରହିଛି; ଯଥା- ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା, କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଓ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ।

୩ । ଓଡ଼ିଶା, ବିହାର ବା ଜାତିସଂଘ ରାଷ୍ଟ୍ର ପଦବାଚ୍ୟ କି ?
Answer:
ନା, ଓଡ଼ିଶା, ବିହାର ବା ଜାତିସଂଘ ଆଦି ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଅଭାବରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।

୪ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କେଉଁ ଉପାଦାନ ଏହାକୁ ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କଠାରୁ ପୃଥକ କରାଏ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଏହାକୁ ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କଠାରୁ ପୃଥକ କରାଏ ।

(B) ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା (Need of the State) ତର୍ଜମା କର ।
Answer:
ଗ୍ରୀକ୍ ଦାର୍ଶନିକ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ‘ଜୀବନର ସୁରକ୍ଷା’ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବାବେଳେ ଏକ ‘ ସୁସ୍ଥ ଜୀବନ’ ପ୍ରଦାନ କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ହସ, ଲକ୍, ରୁଷୋ ଆଦି ଦାର୍ଶନିକମାନେ ନିଜ ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବ୍ୟକ୍ତି ପାରସ୍ପରିକ ଚୁକ୍ତି ଫଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସ୍ଥାପନ କରିବା ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରତିପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନୁପସ୍ଥିତି ପୁଣି ଏକ ‘ପ୍ରକୃତି-ରାଜ୍ୟ’କୁ ଫେରାଇନେବ ବୋଲି ସେମାନେ ଆଶଙ୍କା ପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି ।

ବାର୍କର ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ସୂଚିତ କରି ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ମାନବର ସଚେତନଶୀଳତା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ପ୍ରତି ଅଙ୍ଗୁଳି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରେ; ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର କୋଳରେ ଅଧୂକାର ବିକଶିତ ହୁଏ ଓ ଅଧିକାର ନିଜର ଯଥାର୍ଥ ଉପଯୋଗିତାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି, ପରିବେଶ ଓ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଦାବି କରେ । ମାର୍କସ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରରୁ ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷର ମାଧ୍ୟମରୂପେ ଚିତ୍ରଣ କରି ଏହାର ବିଲୋପସାଧନ ପାଇଁ ଦାବି କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନମଙ୍ଗଳ ପ୍ରକୃତି ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନରେ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରୁଛି ।

୨ । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର କି ?
Answer:
ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ନୁହେଁ । ଏହା ସାର୍ବଭୌମ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମିତି ଅଟେ । ଯୁଦ୍ଧ ବିଭୀଷିକାରୁ ମାନବ ସମାଜକୁ ସଂରକ୍ଷିତ କରି ରଖୁବାପାଇଁ ଏହାର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଚାରିଗୋଟି ଉପାଦାନ ବିଶେଷ କରି ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ନଥିବାରୁ ଜାତିସଂଘକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ନାହିଁ ।

୩ । ‘ରାଷ୍ଟ୍ର ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ’ ସତ୍ୟତା ପରୀକ୍ଷା କର ।
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ବିବିଧ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ସଂଘ ତିଆରି କରିଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ ଅଟେ । ଏହା ସାର୍ବଭୌମତ୍ବର ଏକଚାଟିଆ ଉପଭୋଗ କରୁଥିବାରୁ ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କୁ ନିଜ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ସହ ପରିଚାଳନା କରିପାରେ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କର ଜନ୍ମ, ସ୍ଥିତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟଧାରା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଇନଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଓ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ର ସଂଘମାନଙ୍କୁ ବିଲୋପ କରିପାରେ କିମ୍ବା ସେମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସରକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରିପାରେ । ଏହିସବୁ କାରଣରୁ ‘ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ’ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 2 ରାଷ୍ଟ୍ର

୪ । ପୃଥ୍ବୀକରଣ ଯୁଗରେ ରାଷ୍ଟ୍ର-ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ ଅର୍ଥହୀନ ।
Answer:
ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆତ୍ମା ଅଟେ । ଏହା ଉଭୟ ବାହ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବ୍ୟପାରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତାକୁ ସୂଚିତ କରେ । କିନ୍ତୁ ପୃଥ୍ବୀକରଣ ଯୁଗରେ ବିଶ୍ଵ ସଙ୍କୁଚିତ ହୋଇ ପାରସ୍ପରିକ ସହଯୋଗ ଭିତ୍ତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଭୌଗୋଳିକ ପ୍ରାଚୀର ଉଠାଇଦେଇ ଏକ ବିଶ୍ଵ-ଗ୍ରାମ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ବର୍ତ୍ତମାନର ପ୍ରାଥମିକ ଆବଶ୍ୟକତାରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି । ଏହା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ବୃହତ୍ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରୁଛି । ଏହାଫଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵର ପୁରାତନ ଏକକ ମତବାଦ ଅର୍ଥହୀନ ହୋଇଯାଇଛି ।

ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମାଜର ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସଂପର୍କ ରକ୍ଷା ଓ ନିଜର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଶାସନ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ ଓ ପରିଚାଳନା ବ୍ୟାପାରରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିରଙ୍କୁଶ ଭାବେ ନିଜର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତାର କରିପାରୁନାହିଁ । ଏଣୁ ପୃଥ୍ବୀକରଣ ଯୁଗରେ ରାଷ୍ଟ୍ର-ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ ଅର୍ଥହୀନ ନହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମାଜର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଆବଶ୍ୟକତା ଭିତ୍ତିରେ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଓ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇଛି ।

(C) ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସମାଜ :
Answer:
ପ୍ରାଚୀନ ରାଜନୀତି ବିଶାରଦମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସମାଜ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖୁନଥିଲେ । ହେଗେଲ୍ ମଧ୍ଯ ପ୍ଲାଟୋ ଓ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କ ମତକୁ ଏକପ୍ରକାର ସମର୍ଥନ କରୁଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତି ବିଶାରଦମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସମାଜ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରଠାରୁ ସମାଜ ବ୍ୟାପକ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ; କିନ୍ତୁ ସମାଜ ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନର ସମସ୍ତ ବିଭାଗ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ । ସମାଜରେ ବିଭିନ୍ନ ସାମାଜିକ ସଂଗଠନ ରହିଥ‌ିବାବେଳେ ରାଷ୍ଟ୍ର ମୁଖ୍ୟତଃ ଏକ ରାଜନୈତିକ ସଙ୍ଗଠନ ।
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର ସମାଜର ବହୁ ପରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ସମାଜ ରାଷ୍ଟ୍ରଠାରୁ ପ୍ରାଚୀନତର ।
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୀମା ସୀମିତ ହୋଇଥିବାବେଳେ ସମାଜର ସୀମା ନାହିଁ । ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡର ଆବଶ୍ୟକତା ଥିବାବେଳେ ସମାଜ ପାଇଁ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ ।
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ର ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ କଲେ ଦଣ୍ଡର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି । ସମାଜର ଏ କ୍ଷମତା ନଥିବାରୁ ସାମାଜିକ ନିୟମ ମାନିବାରେ ବାଧ୍ୟବାଧକତା ନ ଥାଏ ।
(ଙ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଇନ ବ୍ୟକ୍ତିର ବାହ୍ୟ ବ୍ୟବହାରଗୁଡ଼ିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିବାବେଳେ ସମାଜ ବ୍ୟକ୍ତିର ଧର୍ମ, ବିଶ୍ଵାସ, ଆଚାର, ବ୍ୟବହାର ଇତ୍ୟାଦିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ ।
ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବିନା ସମାଜରେ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ବାସ୍ତବତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସମାଜ ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ନୁହନ୍ତି, ବରଂ ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ଅଟନ୍ତି ।

୨। ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସଂଘ ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସଂଘ ମଧ୍ଯରେ ନିମ୍ନଲିଖତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମା ଥାଏ; କିନ୍ତୁ ସଂଘ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ବାନ୍ଧିହୋଇ ରହିନଥାଏ ।
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଭ୍ୟପଦ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ; କିନ୍ତୁ ସଂଘର ସଭ୍ୟପଦ ଇଚ୍ଛାଧୀନ ।
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଅନୁଷ୍ଠାନ; କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟ ସଂଘଗୁଡ଼ିକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଅଟନ୍ତି ।
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତା ଅଛି; କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ନାହିଁ । ଏହି ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ବଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗୋଟିଏ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟ ସଂଘକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ । ଏଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ‘ ସଂଘମାନଙ୍କର ସଂଘ’ କୁହାଯାଏ ।
(ଙ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଇନକୁ ଭଙ୍ଗକଲେ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଦଣ୍ଡ ଦିଆଯାଏ; କିନ୍ତୁ ସଂଘର ନିୟମ ଭଙ୍ଗକଲେ ସଂଘ କେବଳ ନିଜ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସାଧାରଣ ଦଣ୍ଡ ଦେଇପାରେ ।

୩ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର :
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ ନିମ୍ନଲିଖତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ –
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଶାଶ୍ଵତ କାଳ୍ପନିକ ସଂସ୍ଥା ହୋଇଥିବାବେଳେ ଏହାର ଇଚ୍ଛାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଉଥିବା ସଂସ୍ଥା ଅର୍ଥାତ୍ ସରକାର ବାସ୍ତବ ଅଟେ ।
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ସଂସ୍ଥା; ମାତ୍ର ସରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ଅଟେ ।
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମସ୍ତ ଅଧ୍ଵବାସୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଦସ୍ୟତା ଗ୍ରହଣ ପାଇଁ ବାଧ୍ୟ ଅଟନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ସରକାରରେ ଅଳ୍ପ କେତେଜଣ ସଭ୍ୟ ହୋଇ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା କରିଥାନ୍ତି ।
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ରାଜନୈତିକ ସଂଘ ଓ ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର, ଏକ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଉପାଦାନ ଅଟେ ।
(ଙ) ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ନାଗରିକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରେ ନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ଏକ ଅତ୍ୟାଚାରୀ ସରକାର ବିରୁଦ୍ଧରେ ସେ ବିଦ୍ରୋହ କରି ଏହାର ପ୍ରକୃତି ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ସ୍ଵର ଉତ୍ତୋଳନ କରିପାରିବ ।

୪ । ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ (State) ଓ ଜାତି (Nation) :
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ନିମ୍ନଲିଖତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନର “ ଏକ ଜାତି ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର” ତତ୍ତ୍ବ ଏହି ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ହ୍ରାସ କରୁଛି-
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ, ଜନସଂଖ୍ୟା, ସରକାର ଓ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବାବେଳେ ଜାତି ଗଠନ ପାଇଁ ଜନ, ଭାଷା, ସଂସ୍କୃତି ଓ ଧର୍ମଗତ ଐକ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ ।
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସ୍ଵାଧୀନ ସାର୍ବଭୌମ ସଂସ୍ଥା ହେଲେ ସ୍ଵାଧୀନତାକାମୀ ଜନସମଷ୍ଟିକୁ ‘ଜାତି’ କୁହାଯାଏ ।
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ ଥିବାବେଳେ ଜାତି ପରି ଏକ ମନସ୍ତାତ୍ଵିକ ଭାବଧାରାର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂସୀମା ନଥାଏ ।
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ବୀକୃତି ଆବଶ୍ୟକ, କିନ୍ତୁ ଜାତି ପାଇଁ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭୂତ ହୁଏ ନାହିଁ ।
(ଙ) ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଏକାଧ୍ଵକ ଜାତି ରହିପାରେ, କିନ୍ତୁ ଗୋଟିଏ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ଏକାଧ୍ଵକ ରାଷ୍ଟ୍ର ରହିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।
(ଚ) ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଧ୍ଵବାସୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଐକ୍ୟ ମନୋଭାବ ପ୍ରକାଶ ହେଲେ ଏହା ଏକ ଜାତିରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଜାତି = ରାଷ୍ଟ୍ର + ଜାତୀୟତା ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 2 ରାଷ୍ଟ୍ର

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କର ଓ ଏହାର ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତାଶାଳୀ ସାର୍ବଭୌମ ସଂଘ ଅଟେ ଯାହା ସମାଜରେ ଆଇନ ଓ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ବ୍ୟକ୍ତିର ବହୁବିଧ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବିକାଶର ମାଧ୍ୟମରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଖରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନିୟନ୍ତ୍ରଣକାରୀ କ୍ଷମତା ରହିଥିବାରୁ ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିର ସାମାଜିକ ଚରିତ୍ରର ସୁରକ୍ଷାକାରୀ ହିସାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଏହାର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ସମାଜରେ ଅରାଜକତା, ବିଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ‘ଜୋର ଯାହାର ମୁଲକ୍ ତାହାର’ ନୀତିର ବିକାଶ ହୋଇଥାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉପଯୋଗିତାର ଯଥେଷ୍ଟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଛି । ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ଯଥାର୍ଥରେ କହିଥିଲେ, “ ଜୀବନରକ୍ଷାର ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଏକ ସୁସ୍ଥ ଓ ସମୃଦ୍ଧ ଜୀବନ ପ୍ରଦାନ ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହାର ସ୍ଥିତି ବଜାୟ ରହିଛି ।”

ପ୍ରାଚୀନ ସମୟରେ ‘ପଲିସ୍’, ‘ସିଭିଟାସ୍’ ଅନୁଷ୍ଠାନ କ୍ଷୁଦ୍ର ନଗର-ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ସୂଚିତ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନ ‘ଜାତି-ରାଷ୍ଟ୍ର’ର ଯୁଗ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି । ଟିଉଟୋନିକ୍ ଶବ୍ଦ ‘ଷ୍ଟାଟସ୍’ (Status) ରୁ ଷ୍ଟେଟ୍ (State) ବା ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ଶବ୍ଦଟି ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି ଯାହା ବ୍ୟକ୍ତିର ସାମାଜିକ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବା ସ୍ଥିତିକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ । ଷୋଡ଼ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ମାକିଆଭେଲି ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଏକ ସାର୍ବଭୌମ, ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ଓ ଜାତୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନରୂପେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଚିତ୍ରିତ କରିଥିଲେ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପରି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ମତ ବିଭେଦତା ଦେଖାଯାଏ । ଦୈବୀତତ୍ତ୍ଵ ଅନୁଯାୟୀ ଏହା ଈଶ୍ଵରଙ୍କଦ୍ଵାରା ସ୍ପଷ୍ଟ ଏକ ଅନୁଷ୍ଠାନରୂପେ ସ୍ଵୀକୃତ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଶକ୍ତି ତତ୍ତ୍ଵ ଏହାକୁ ବଳ ଓ କ୍ଷମତାର ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ପରିପ୍ରକାଶ ବୋଲି ମତ ଦେଇଥାଏ । ସାମାଜିକ ଚୁକ୍ତି ତତ୍ତ୍ଵ ଏହାକୁ ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ସମ୍ପାଦିତ ଏକ ଚୁକ୍ତି ବଳରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ବୋଲି କହୁଥିବାବେଳେ ଐତିହାସିକ ବା ବିବର୍ତ୍ତନବାଦ ଏହା ପରିବାର, ଧର୍ମ, ଶକ୍ତି, ଚୁକ୍ତି, ଅର୍ଥନୈତିକ ଭିଭି ବିବିଧ କାରଣରୁ ଏହାର ବିକାଶ ହେଉଛି ବୋଲି ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ ।

ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲ୍‌ସନ୍ – ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ଆଇନ ପାଇଁ ସଂଗଠିତ ଜନସମାଜକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ।
ଲାସ୍କି (Laski) – ଏକ ଆଞ୍ଚଳିକ ସମିତି ଯଦି ସରକାର ଓ ପ୍ରଜା ଆକାରରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇ ନିଜର ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ପ୍ରାକୃତିକ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ଥିବା ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଉପରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦାବି କରେ, ତାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ।

ଗାର୍ଲର (Garner) – ବାହ୍ୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ସ୍ଵାଧୀନ ବା ସ୍ଵାଧୀନ ପ୍ରାୟ ପୃଥ‌ିବୀର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡକୁ ସ୍ଥାୟୀ ଭାବେ ଅଧୁକାର କରି ରହିଥିବା କମ୍ ବା ବହୁସଂଖ୍ୟକ ଲୋକଙ୍କ ସମଷ୍ଟିର ସଂଗଠିତ ସରକାରକୁ ସଂଖ୍ୟାଧିକ ଲୋକ ଅଭ୍ୟାସଗତ ଆସ୍ଥା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥିଲେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଓ ସାଧାରଣ ଆଇନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତାହାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ।

ଏହି ସଂଜ୍ଞାଗୁଡ଼ିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଚାରିଗୋଟି ମୌଳିକ ଉପାଦାନ ସମ୍ପର୍କରେ ଧାରଣା ମିଳିଥାଏ । ଏହି ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – (୧) ଅଧ୍ଵବାସୀ (Population), (୨) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ (Fixed Territory), (୩) ସରକାର (Government), (୪) ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ (Sovereignty) । କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନର ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏକ ପଞ୍ଚମ ଉପାଦାନ ରୂପେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତି (International Recognition) ସଂଯୋଗ ହୋଇଛି ।

(୧) ଅଧ୍ବବାସୀ (ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭିରି) (Population) – ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ମାନବୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନ ହୋଇଥିବାରୁ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଏକ ପରିମାଣ କେତେ ହେବ ସେ ବିଷୟରେ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନୀତିନିୟମ ନାହିଁ । ଗ୍ରୀକ୍ ଦାର୍ଶନିକ ପ୍ଲାଟୋ ଓ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ଓ ଫରାସୀ ଦାର୍ଶନିକ ରୁଷୋ ସେମାନଙ୍କର ଆଦର୍ଶ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନସଂଖ୍ୟା ସମ୍ପର୍କରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି । ପ୍ଲୁଟୋଙ୍କର ଆଦର୍ଶ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଜନସଂଖ୍ୟା ୫୦୪୦ ଏବଂ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କ ଆଦର୍ଶ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଜନସଂଖ୍ୟା ଦଶ ହଜାରଠାରୁ କମ୍ ହେବା ଏବଂ ଏକ ଲକ୍ଷଠାରୁ ଅଧିକ ନ ହେବା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ରହିଥିଲା ।

ରୁଷୋଙ୍କ ଆଦର୍ଶ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନସଂଖ୍ୟା ଦଶହଜାର ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ଥିଲା । ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଚୀନ, ଭାରତ ପରି ଖୁବ୍ ଜନବହୁଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସନ୍‌ମାରିନୋ, ଗ୍ଲାଟେମାଲା ପରି କମ୍ ଲୋକସଂଖ୍ୟାବିଶିଷ୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ର ରହିଛି । ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଅନୁମେୟ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ଜନସଂଖ୍ୟା ବା ଅଧ୍ଵବାସୀ ଏକ ଜରୁରୀ ଆବଶ୍ୟକତା ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଜନସଂଖ୍ୟାର ପରିମାଣ ସମ୍ପର୍କରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନୀତିର ଅଭାବ ରହିଛି ।

(୨) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ (ଭୌତିକ ଭିଭି) (Fixed Territory) – ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଧ୍ଵବାସୀ ସ୍ଥାୟୀଭାବେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ବସତି ସ୍ଥାପନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଯାଯାବରମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ଇହୁଦୀମାନେ ସ୍ଥାୟୀଭାବେ ଇସ୍ରାଏଲ୍‌ରେ ବସତି ସ୍ଥାପନ କରିବା ପରେ ଯାଇ ୧୯୪୮ ମସିହାଠାରୁ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ହାସଲ କରିଛନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ଜେଲିନେକ, ଇଉଲୋଗିବି, ଡୁଜୁଇଟ୍‌ ଇତ୍ୟାଦି ଦାର୍ଶନିକମାନେ ଭୂଖଣ୍ଡକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନ ପାଇଁ ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଉପାଦାନରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିନାହାନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 2 ରାଷ୍ଟ୍ର

ବୁଣ୍ଡସ୍ଵୀଙ୍କ ମତରେ, “ ଜନସଂଖ୍ୟା ରାଷ୍ଟ୍ରର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭିଭି ହୋଇଥିବାବେଳେ ଭୂଖଣ୍ଡ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବସ୍ତୁଗତ ଭିଭି ଅଟେ । ଜନସଂଖ୍ୟା ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ସ୍ଥାୟୀଭାବେ ବସତି ସ୍ଥାପନ ନ କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।” ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଭାଗ, ଏହାର ଉପରିସ୍ଥ ଆକାଶଭାଗ ଓ ସମୁଦ୍ରକୂଳଠାରୁ ତିନି କି.ମି. ପରିବ୍ୟାସରେ ଥୁବା ଜଳଭାଗକୁ ନେଇ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭୂଖଣ୍ଡ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ; କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନ ହେବାପାଇଁ ଭୂଖଣ୍ଡର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ କେତେ ହେବ ସେ ବିଷୟର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମତ ନାହିଁ ।

ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ଠ, ଭାରତ ପରି ବୃହତ୍ ଭୂଖଣ୍ଡ ବିଶିଷ୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ମୋନାକୋ, ଭାଟିକାନ୍ ସିଟି ପରି କ୍ଷୁଦ୍ର ଭୂଖଣ୍ଡବିଶିଷ୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି । ବର୍ତ୍ତମାନର ଆଧୁନିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଯୁଗରେ ଏକ ବିଶାଳ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଶାସନ କରିବା ଆଦୌ ଅସମ୍ଭବ ବ୍ୟାପାର ନୁହେଁ ।

(୩) ସରକାର (ରାଜନୈତିକ ଭିରି) (Government) – ସରକାର ପରି ଏକ ରାଜନୈତିକ ସଂଗଠନ ବ୍ୟତୀତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାସନ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । ଗାର୍ଶ୍ଵରଙ୍କ ମତରେ, କରିପାରୁନଥୁବା ଏକ ଅଣସଂଗଠିତ, ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ଜନଗୋଷ୍ଠୀରେ ପରିଣତ ହେବ ।” ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଶାଶ୍ଵତ ଅନୁଷ୍ଠାନ । ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଯାହା ମାଧ୍ୟମରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଇଚ୍ଛା ପ୍ରତିଫଳିତ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ସରକାରର ଚରିତ୍ର ଓ କାର୍ଯ୍ୟଧାରା ନିର୍ଭର କରେ ।

ସରକାରର ତିନିଗୋଟି ଅଙ୍ଗ; ଯଥା – ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭା, କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଓ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ମାଧ୍ୟମରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଶାସନକାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ସରକାରର ଦକ୍ଷତା ଉପରେ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସ୍ଥିରତା, ଦୃଢ଼ତା ଓ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଆନୁଗତ୍ୟର ଧାରା ନିର୍ଭର କରେ ।

(୪) ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ (ଶାଶ୍ବତ ଭିଭି) (Sovereignty) – ‘ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ’ ଶବ୍ଦଟି ଏକ ଲାଟିନ୍ ଶବ୍ଦ ‘ସୁପର୍‌ଆନସ୍’ରୁ ଆନୀତ ହୋଇଛି, ଯାହାର ଅର୍ଥ ‘ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା’ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଉପାଦାନ ଅଟେ । ଲାସ୍କିଙ୍କ ମତରେ, ଏହି ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ରାଷ୍ଟ୍ର ପରି ଏକ ରାଜନୈତିକ ସଂଘକୁ ଅନ୍ୟ ସଂଘମାନଙ୍କଠାରୁ ପୃଥକ୍ କରିଛି । ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତାକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ । ଏହା ଦୁଇ ପ୍ରକାରର; ଯଥା- ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଓ ବାହ୍ୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ।

ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜ ଭୂଖଣ୍ଡର ପରିସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଜନସାଧାରଣ ଓ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଉପରେ ନିଜର କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲେ ଏବଂ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବ୍ୟାପାରରେ ସର୍ବେସର୍ବା ହେଲେ ତାହାକୁ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ନିଜର ବୈଦେଶିକ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ସମୟରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରକାଶ କଲେ ତାହାକୁ ବାହ୍ୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଶକ୍ତି ଏହି ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ଯୋଗୁଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଓ ବାହ୍ୟ ବ୍ୟାପାରରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିପାରେ ନାହିଁ ।

(୫) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ବୀକୃତି (ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଭିଭି) (International Recognition) – ଓପନ୍‌ହାମଙ୍କ ମତରେ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତି ସହ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ, ଜନସଂଖ୍ୟା, ସରକାର ଓ ସାର୍ବଭୌମ ଉପାଦାନର ସମର୍ଥନ ସହିତ ରାଷ୍ଟ୍ର ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମାଜର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଏହା ସ୍ବୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ୧୯୭୧ ମସିହା ପୂର୍ବରୁ ଚୀନ୍‌ର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତି ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଉପାଦାନ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ର ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇପାରିନଥୁଲା । ଏହା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତି ପାଇବା ପରେ ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଉପଭୋଗ କଲା । ୧୯୯୧ ମସିହାରେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷର ବଲଟିକ୍ ଅଞ୍ଚଳର ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତି ସହ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ହାସଲ କଲେ ।

ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ଜନସଂଖ୍ୟା, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାୟୀ ଭୂଖଣ୍ଡ, ସରକାର, ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଵୀକୃତିର ଏକତ୍ର ସହାବସ୍ଥାନ ଫଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନ୍ମ ହୁଏ । ଗେଟେଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ଏହି ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ସମ ଗୁରୁତ୍ଵବିଶିଷ୍ଟ ଅଟନ୍ତି । ଏଣୁ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଉପାଦାନର ଅନୁପସ୍ଥିତି ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଲୋପସାଧନକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ କରିଥାଏ ।

୨ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ବା ଉପାଦେୟତା (Need of the State) ର ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ମୂଲ୍ୟାୟନ କର ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ତଥା ସାର୍ବଭୌମ ସଂଗଠନ ଅଟେ ଯାହା ସମାଜରେ ଆଇନ ଓ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରିବା ସହ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଖରେ ସର୍ବଶେଷ ଦଣ୍ଡବିଧାନକାରୀ କ୍ଷମତା ରହିଥ‌ିବାରୁ ଏହାର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ସମସ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ମାନିବାପାଇଁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ‘ଜୋର ଯାହାର ମୁଲକ ତାହାର’ ନୀତିର ବ୍ୟାପକ ତଥା ଅବାଧ ପ୍ରସାର ଏକ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାନ୍ତା ।

ହବସ୍, ଲକ୍, ରୁଷୋ ଆଦି ଚୁକ୍ତିବାଦୀ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ର ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରାକ୍-କାଳକୁ ‘ପ୍ରକୃତି ରାଜ୍ୟ’ (State of Nature) ବୋଲି ପରିକଳ୍ପନା କରିଛନ୍ତି ଯେଉଁ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିବିଧ ଅସୁବିଧା ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଚୁକ୍ତି ସ୍ଥାପନ କରି ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ବାଧ୍ୟ କରିଥିଲା ବୋଲି ସେମାନେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥାନ୍ତି । ଲକ୍‌ଙ୍କ ‘ପ୍ରାକୃତିକ ଅଧିକାର’ (Natural Right) ତତ୍ତ୍ଵ ସତ୍ତ୍ଵେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ‘ ଅଧିକାର’ର ପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥା ଆଇନଗତ ଉପଭୋଗ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ପରି ଏକ ସାର୍ବଭୌମ ଅନୁଷ୍ଠାନର ପରିବେଶ କାମନା କରନ୍ତି ।

ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନଙ୍କର ରାଷ୍ଟ୍ର ‘ ନାସ୍ତିସୂଚକ’ ‘ପୋଲିସ ରାଷ୍ଟ୍ର’ର ପ୍ରକୃତି ବହନ କରି ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ, ଅଧୂକାର, ସମ୍ପତ୍ତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱକୁ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିବାର ସୀମିତ ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରି ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ବ୍ୟକ୍ତି ପାଖରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉପାଦେୟତାକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରୁଥିବାବେଳେ ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ସମାଜବାଦୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଏକ ଶୋଷଣ ବିରୋଧୀ ଅର୍ଥନୈତିକ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନରୂପେ ପ୍ରତିପାଦନ କରେ ।

ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ବ୍ୟାପକ କରି ରାଜନୈତିକ ସାମ୍ୟ ସହିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ସାମ୍ୟ ପ୍ରଦାନର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇ ବ୍ୟକ୍ତି ନିକଟରେ ନିଜର ଉପାଦେୟତା ପ୍ରତିପାଦନ କଲା । ଗ୍ରୀକ୍ ଦାର୍ଶନିକ ପ୍ଲାଟୋ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ସମାଜବାଦୀରୂପେ ପରିଗଣିତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହି ତତ୍ତ୍ଵ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଏକ ସମବାୟିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ (Co-operative Institution) ରୂପେ ପ୍ରତିପାଦନ କରି ବ୍ୟକ୍ତିର ଭୂମିକା ଓ ଗୁରୁତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଦିଗରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲା ।

ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅବସ୍ଥାରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଜନମଙ୍ଗଳକାରୀ ଓ ସାମାଜିକ ସେବା ପ୍ରଦାନକାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରି ନିଜର ଉପାଦେୟତାର ଗଭୀରତା ଓ ଗମ୍ଭୀରତା ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ପ୍ରଦାନ କରୁଛି । ହବସନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ବହୁବିଧ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ଡାକ୍ତର, ଶିକ୍ଷକ, ବ୍ୟବସାୟୀ, ବୀମା ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଇତ୍ୟାଦି ସହସ୍ରାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ ଓ ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜର ଉପାଦେୟତା ପ୍ରତିପାଦନ କରିଥାଏ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ଆମେ କାହିଁକି ଅନୁଭବ କରୁ ? କିମ୍ବା ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି କାହିଁକି ସମ୍ଭବ ହେଲା ? ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର କିମ୍ବା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଦିଆଯାଇପାରୁଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉପଯୋଗିତା ବା ଆବଶ୍ୟକତାର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ ଏକ ବିବଦମାନ ବିଷୟ ଅଟେ । ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ ଗ୍ରୀକ୍ ଦାର୍ଶନିକ ଆରିଷ୍ଟୋଟଲଙ୍କ ମତରେ, ‘ମଣିଷର ଜୀବନ (life) ର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବାବେଳେ ମଣିଷକୁ ଏକ ‘ସୁସ୍ଥ ଜୀବନ’ (good life) ଦେବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଏହା ନିଜର ସ୍ଥିତି ବଜାୟ ରଖୁଛି ।”

ମଣିଷ ଏକ ଗତିଶୀଳ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ବିବେକଯୁକ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ହୋଇଥିବାରୁ ତା’ ନିକଟରେ ‘ସୁସ୍ଥ ଜୀବନ’ର ସଂଜ୍ଞା ସର୍ବଦା ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ । ପରିବର୍ତ୍ତିତ ପରିସ୍ଥିତି ଓ ପରିବେଶ ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜ କାର୍ଯ୍ୟଧାରାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣି ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସୁସ୍ଥ-ଜୀବନ ଦେବାପାଇଁ କରୁଥିବା କ୍ରମାଗତ ଉଦ୍ୟମରୁ ତାହାର ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରତିପାଦନ କରାଯାଇପାରେ । ଏଣୁ ମଣିଷ ଜୀବନରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ସଙ୍ଗଠନ ଅଟେ, ଯାହା ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵାର୍ଥକୈନ୍ଦ୍ରିକ ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ଆଇନଗତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କରି ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସାମାଜିକ ଜୀବନର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରଦାନ କରେ ଓ ତା’ର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ସମସ୍ତ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 2 ରାଷ୍ଟ୍ର

ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ବ୍ୟକ୍ତିଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରାଚୀନ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରି ବ୍ୟକ୍ତି ପକ୍ଷରେ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରୁଥିବାବେଳେ ହବସ୍, ଲକ୍‌ଙ୍କ ପରି ଇଂରେଜ ଓ ରୁଷୋଙ୍କ ପରି ଫରାସୀ ଚୁକ୍ତିବାଦୀ ଦାର୍ଶନିକମାନେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଚୁକ୍ତି ବା ରାଜିନାମା ଫଳସ୍ଵରୂପ ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପକ ସାର୍ବଭୌମ ଅନୁଷ୍ଠାନର ସୃଷ୍ଟି ବୋଲି ମତ ଦେଇଛନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଜନସମର୍ଥନ ସହ ବ୍ୟକ୍ତିର ଉନ୍ନତିକଵେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ ବୋଲି ସେମାନେ ମତ ଦିଅନ୍ତି ।

ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନୁପସ୍ଥିତି ପୁଣି ଏକ ‘ପ୍ରକୃତି-ରାଜ୍ୟ’କୁ ଫେରାଇନେବ ଯାହା ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ, ଅଧ୍ବକାର ଆଦିର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବ ବୋଲି ସେମାନେ ଧାରଣା ଦେଇ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି । ମାକ୍ ଆଇଭର ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆବଶ୍ୟକତା ପାଇଁ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଛି ବୋଲି ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ପୂର୍ବୋକ୍ତ ଧାରଣାକୁ ସମାଲୋଚନା କରି ମତ ଦିଅନ୍ତି, ଯେ, “ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଏକ କ୍ରମବିବର୍ତ୍ତନ ଧାରା ଏବଂ ମାନବ ସମାଜର ଅସ୍ପଷ୍ଟ ଅତୀତକୁ ଇତିହାସର ବିଭିନ୍ନ ମତ ଦେଇ ଏହାର କ୍ରମାଗତ ବିକାଶ ଚାଲିଛି ।’’

ରାଷ୍ଟ୍ର ସୃଷ୍ଟିର ବିଭିନ୍ନ ମତବାଦ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଓ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତରୂପେ ବିବେଚିତ ଐତିହାସିକ ବିବର୍ତ୍ତନବାଦ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ମାନବ ସମାଜର ସୃଷ୍ଟି ଓ ବିକାଶଧାରା ସହ ସଂଯୋଜିତ କରିଛି । ମାକ୍ ଆଇଭର୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ପରିବାର, ପ୍ରଥାଭିଭିକ ଆଇନ, ଯୁଦ୍ଧ ଓ ରାଜ୍ୟଜୟ, ସହରାଞ୍ଚଳ ବିକାଶ, ସମାଜରେ ଶ୍ରେଣୀ ବିଭାଜନ, ସଂପତ୍ତିର ସଂରକ୍ଷଣ ଆଦି ବିବିଧ ସମାଜତାତ୍ତ୍ଵିକ, ନୃତାତ୍ତ୍ଵିକ କାରଣରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି ଓ ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଦୃଢ଼ଭାବେ ଜାହିର କରୁଛି ।

ବାର୍କର ଯଥାର୍ଥରେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛନ୍ତି ଯେ ମାନବର ସଚେତନଶୀଳତା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା (libery) ପ୍ରତି ଅଙ୍ଗୁଳି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରେ, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର କୋଳରେ ଅଧୁକାର ବିକଶିତ ହୁଏ ଓ ଅଧୁକାର ନିଜର ଯଥାର୍ଥ ଉପଯୋଗିତା ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି, ପରିବେଶ ଓ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଦାବି କରେ ।

କିନ୍ତୁ ଭିନ୍ନ ଏକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କରି ମାର୍କବାଦୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଶ୍ରେଣୀ ସଂଘର୍ଷରୁ ସୃଷ୍ଟ ଏକ ଶୋଷଣକାରୀ ଅସ୍ତ୍ର ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ପୁଞ୍ଜିପତିମାନେ ଖଟିଖୁଆ ଶ୍ରମିକ ଶ୍ରେଣୀର ଶୋଷଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବାରୁ ସାମ୍ୟବାଦୀ ସମାଜରେ ଏକ ବିପ୍ଳବ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ‘ଶ୍ରେଣୀଗତ ଅନୁଷ୍ଠାନ’ (Class Institution) ରୂପେ ନିଜର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ହରାଇଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଲୋପସାଧନ ପାଇଁ ଏହି ମାର୍କସ୍‌ବାଦୀମାନେ ଦାବି କରିଥା’ନ୍ତି । ଏକ ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଶୋଷଣମୁକ୍ତ ସମାଜର ସ୍ଵପ୍ନକୁ ସାକାର କରିବାପାଇଁ ସେମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିକୃତ ସ୍ଥିତିକୁ ପସନ୍ଦ କରିନ’ଥାନ୍ତି ।

ମାର୍କସ୍‌, ଲେନିନ୍ ଆଦିଙ୍କ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିଲୋପ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ମତବାଦ ଯେତେ ବଳିଷ୍ଠ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହାର ସତ୍ୟତା ଓ ବାସ୍ତବତା ପରୀକ୍ଷାଠାରୁ ବହୁ ଦୂରରେ ରହିଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା, ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଜନୀନତା, ଜନମଙ୍ଗଳ ପ୍ରକୃତି, ଉଦାରବାଦୀ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଚିନ୍ତାଧାରାର ପ୍ରସାର ଆଦିର ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ଵତଃ ପ୍ରତିପାଦିତ ଓ ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।

୪ । ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ (State) ଓ ସରକାର (Government) ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ପୁରାତନ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’କୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଶାଶ୍ଵତ ଅନୁଷ୍ଠାନ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ଯାହା ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜର ଲକ୍ଷ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରେ ସେହି ଅନୁଷ୍ଠାନକୁ ‘ସରକାର’ କୁହାଯାଏ । ଗାର୍ଶ୍ଵର, ଲର୍ଡ଼ ଆକ୍ସନ, ବ୍ଲାଣ୍ଟସ୍ଵୀ ଇତ୍ୟାଦି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ର’ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ ବୋଲି ସୂଚିତ କରିଥିବାବେଳେ ସିଲି, ଲିକକ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଦାର୍ଶନିକମାନେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘କେବଳ ସରକାର’ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ ବୋଲି ସୂଚିତ କରିଛନ୍ତି ।

ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ପଲ୍ ଜ୍ୟାନେଟ, ଗିଲଖ୍ରୀଷ୍ଟ, ଡିମକ୍ ଆଦି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନକୁ ‘ଉଭୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର’ର ଅଧ୍ୟୟନ ସହ ସଂଯୋଜିତ କରିଛନ୍ତି । ଏଣୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଉଭୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର, ଶାଶ୍ଵତ ରୂପ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଅଙ୍ଗ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥାଏ ।

ସାଧାରଣ ବ୍ୟବହାରରେ ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ଓ ‘ସରକାର’ ଶବ୍ଦଦ୍ଵୟ ସମାର୍ଥବୋଧକ ଓ ପରସ୍ପର ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ଶବ୍ଦ ହିସାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ଫ୍ରାନ୍ସର ରାଜା ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଲୁଇ ‘ମୁଁ ରାଷ୍ଟ୍ର’ (I am the State) କହିବାବେଳେ ସେ ନିଜକୁ ସର୍ବକ୍ଷମତାସମ୍ପନ୍ନ ସରକାର ବୋଲି ଅଭିହତ କରିଥିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖୁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଇଂରେଜ ଦାର୍ଶନିକ ଜନ୍ ଲକ୍ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟର ରେଖା ଟାଣିଲେ ।

‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ଓ ‘ସରକାର’ର ଅର୍ଥ – ଅଧୂକନ୍ତୁ କମ୍‌ସଂଖ୍ୟକ ଜନସମୂହ ସ୍ଥାୟୀଭାବେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ବସବାସ କରି ଏକ ସୁସଙ୍ଗଠିତ ସରକାର ପ୍ରତି ଅଭ୍ୟାସଗତ ଆସ୍ଥା ପ୍ରଦର୍ଶନ କଲେ ଓ ଉକ୍ତ ସରକାର ଉଭୟ ବାହ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିଜର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିପାରିଲେ ତଥା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରରେ ପୃଥିବୀର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମଧର୍ମୀ ଅନୁଷ୍ଠାନ ସହ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସମ୍ଭବ ହେଲେ ଯେଉଁ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ତାହାକୁ ‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ କୁହାଯାଏ ।

ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ‘ସରକାର’ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ବା ମାଧ୍ୟମ ଯାହାଦ୍ଵାରା ଲୋକମାନଙ୍କର ସାମୂହିକ ଇଚ୍ଛା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଇଚ୍ଛା ପ୍ରସ୍ତୁତ, ପ୍ରତିଫଳିତ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ଏଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଅଦୃଶ୍ୟ, ଶାଶ୍ଵତ ଅନୁଷ୍ଠାନ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ପ୍ରତିନିଧ‌ିକୁ ‘ସରକାର’ କୁହାଯାଏ ।

‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ଓ ‘ସରକାର’ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ :
‘ରାଷ୍ଟ୍ର’ ଓ ‘ସରକାର’ ମଧ୍ୟରେ ନିମ୍ନଲିଖିତ ମୁଖ୍ୟ ପାର୍ଥକ୍ୟ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ-

(୧) ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନ୍ୟତମ ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ଅଟେ – ସ୍ଥାୟୀ ଭୂଖଣ୍ଡ, ସରକାର, ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ୱୀକୃତି ପରିଗଣିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ଏହି ଉପାଦାନ ମଧ୍ୟରୁ ସରକାର ଅନ୍ୟତମ ଅଟେ ।

(୨) ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନ ପାଇଁ ସ୍ଥାୟୀ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥିବାବେଳେ ସରକାର ପାଇଁ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ ଆବଶ୍ୟକତା ଥିବାବେଳେ ସରକାର ଗଠନ ପାଇଁ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭୌଗୋଳିକ ସୀମା ବାହାରେ ମଧ୍ୟ ଗଠିତ ଓ ପରିଚାଳିତ ହେଉଛି । ଏହାକୁ ‘ରାଷ୍ଟ୍ର ବାହାରେ ଗଠିତ (Government of exile) ନିର୍ବାସନ ସରକାର ।

(୩) ରାଷ୍ଟ୍ର ସାର୍ବଭୌମ ଅଟେ; କିନ୍ତୁ ସରକାର ନୁହେଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା ବା ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵର ଏକଚାଟିଆ ଅଧିକାରୀ ଅଟେ । ଏହା ଉଭୟ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଓ ବାହ୍ୟ ବ୍ୟାପାରରେ ନିଜର ସର୍ବୋଚ୍ଚ, ଅଦମ୍ୟ କ୍ଷମତା ଜାହିର କରେ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଵାଧୀନତାର ପରିଚାୟକ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ସରକାର କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ପ୍ରତିନିଧ୍ୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଉପଭୋଗ କରେ ନାହିଁ; ମାତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ସରକାର ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ଓ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ସରକାରଦ୍ଵାରା ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୁଏ ।

(୪) ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଭ୍ୟପଦ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ; କିନ୍ତୁ ସରକାରର ନୁହଁ- ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଦସ୍ୟତା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଅଟେ । ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଯେକୌଣସି ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଦସ୍ୟ ହୋଇପାରେ, କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଦସ୍ୟତାବିହୀନ ଜୀବନଯାପନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଭ୍ୟପଦ ତା’ପାଇଁ ଅଧୁକାରର ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରେ । କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ସରକାରର ସଦସ୍ୟ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ନୁହେଁ । ସରକାର ସ୍ଥାୟୀ ଅମଲାତନ୍ତ୍ର ଓ ରାଜନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା, ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଆଦିକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ବିଭିନ୍ନ ଯୋଗ୍ୟତା ଓ ନୀତିରେ ଏହି ପଦଗୁଡ଼ିକ ପୂରଣ କରାଯାଏ । ତେଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଦସ୍ୟ ସରକାରର ସଦସ୍ୟ ହେବା ବାଞ୍ଛନୀୟ ନୁହେଁ । ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆକାର ସରକାରଠାରୁ ଅଧିକ ବଡ଼ ଅଟେ ।

(୫) ସରକାର ବିନା ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି ଅସମ୍ଭବ; କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିନା ସରକାର ଗଠନ ସମ୍ଭବ ଅଟେ- ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଶାଶ୍ଵତ ଅନୁଷ୍ଠାନ ହୋଇଥ‌ିବାରୁ ଏହାର ଇଚ୍ଛା ସରକାର ରୂପକ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଅଙ୍ଗ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ଏଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତିକୁ ସରକାରର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇନପାରେ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ମୌଳିକ ଉପାଦାନ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି ନଥାଇ ମଧ୍ୟ ସରକାର ଗଠିତ ହୋଇପାରେ ।

ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନତା ପୂର୍ବରୁ ସୁଭାଷ ବୋଷ ବର୍ମାରେ ସରକାର ଗଠନ କରିଥିଲେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଭାରତର ଶିଙ୍ଖାମାନେ ନିଜର ମତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ନଥାଇ ମଧ୍ୟ ‘ ଖଲିସ୍ତାନ ସରକାର’ ଗଠନ ଓ ପରିଚାଳନା କରୁଛନ୍ତି । ପାଲେଷ୍ଟାଇନ୍‌ର ଉଦାହରଣ ମଧ୍ଯ ନିଆଯାଏ ।

(୬) ରାଷ୍ଟ୍ର ସ୍ଥାୟୀ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିବାବେଳେ ସରକାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅସ୍ଥାୟୀ- ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ସଂଘ । ଏହା ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟଦ୍ଵାରା ଅଧ୍ବକୃତ ନ ହେଲେ, ନିଜେ ବିଘଟିତ ନହେଲେ ଅର୍ଥାତ୍ ନିଜର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଅକ୍ଷୁଣ୍ଣ ଥିବା ପର୍ଯନ୍ତ ଏହା ନିଜର ସ୍ଥିତି ବଜାୟ ରଖୁଥାଏ; କିନ୍ତୁ ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ‌ି ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର ପ୍ରକୃତି ଓ ନେତୃତ୍ୱ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ଭବପର । ରାଷ୍ଟ୍ର ସ୍ଥାୟୀ ଓ ସ୍ଥିର ରହିଥିବାବେଳେ ସରକାର ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ । ବଙ୍ଗଳାଦେଶର ସଂସଦୀୟ ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତୀୟ ସରକାରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା । ଇରାକରେ ସଦାମ ହୁସେନ୍‌ଙ୍କ ସରକାରର ପତନ ପରେ ନୂତନ କାମଚଳା ସରକାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।

(୭) ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରକୃତି ସର୍ବତ୍ର ସମାନ; କିନ୍ତୁ ସରକାରର ସ୍ଵରୂପରେ ଅସାଦୃଶ୍ୟତା ବା ଅସାମଞ୍ଜସ୍ୟତା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ – ପୃଥ‌ିବୀର ସର୍ବତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପକ ରାଜନୈତିକ ସଂଗଠନର ପ୍ରକୃତି ଏକ । ଏହା ଜନସଂଖ୍ୟା, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାୟୀ ଭୂଖଣ୍ଡ, ସରକାର, ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ବୀକୃତି ଆଦି ଉପାଦାନ ସମ୍ପୃକ୍ତ ହୋଇ ରହିଥାଏ । ଏଥୁରେ ଭିନ୍ନତା ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । କେବଳ ଜନସଂଖ୍ୟାର ପରିମାଣ, ଭୂଖଣ୍ଡର ଆକାରକୁ ନେଇ ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଥାଏ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସରକାରର ସ୍ଵରୂପ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଅଟେ । ଏହା ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ, ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ, ଅଭିଜନତାନ୍ତ୍ରିକ, ସାମରିକ, ରାଜତାନ୍ତ୍ରିକ, ସଂସଦୀୟ, ରାଷ୍ଟ୍ରପତୀୟ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଵରୂପ ଗ୍ରହଣ କରିପାରେ ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 2 ରାଷ୍ଟ୍ର

(୮) ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାଶ୍ଵତ ଓ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଥିବାବେଳେ ସରକାର ଦୃଶ୍ୟ ଓ ବାସ୍ତବ ଅଟେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଶାଶ୍ଵତ ଅନୁଷ୍ଠାନ । ଏହାର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଵରୂପ ନଥୁବାରୁ ଏହାକୁ ଦେଖ‌ିବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । କିନ୍ତୁ ସରକାର ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଅଙ୍ଗ ଅଟେ । ଏହା ବାସ୍ତବ ଅଟେ । ଏହାର ରୂପ ଓ କାର୍ଯ୍ୟଧାରାକୁ ଅବଲୋକନ କରାଯାଇପାରେ । ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟଧାରା ଉପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ ନିର୍ଭର କରେ ।

(୯) ରାଷ୍ଟ୍ର ମୁନିବ ଓ ସରକାର, ଭୃତ୍ୟ ଓ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଅଟେ – ରାଷ୍ଟ୍ର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱର ଅଧିକାରୀ । ଏହା ଉଭୟ ବାହ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବ୍ୟାପାରରେ ନିଜର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା ଜାହିର କରିଥାଏ । ଏହାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଇଚ୍ଛା ଓ କ୍ଷମତାକୁ ପ୍ରତିଫଳନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାର ଦାୟିତ୍ଵ ଏହାର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ହୋଇଥାଏ । ଏହାର ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପକ ମୁନିବ ପାଖରେ ସରକାର ଭୃତ୍ୟ ଓ ପ୍ରତିନିଧୁରୂପେ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ ।

(୧୦) ଲୋକମାନେ ସରକାର ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କରିପାରନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ନୁହେଁ- ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନସାଧାରଣ ବା ନାଗରିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କରିବା ଅର୍ଥ ନିଜର ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵକୁ ନିଜ ହାତରେ ତଣ୍ଟି ଚିପି ହତ୍ୟା କରିବା; କିନ୍ତୁ ନାଗରିକ ଉଭୟ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଓ ବୈପ୍ଳବିକ ପଦ୍ଧତିରେ ସରକାରର ପ୍ରଶାସନିକ ତ୍ରୁଟି- ବିଚ୍ୟୁତି, ଜନସ୍ଵାର୍ଥ ବିରୋଧୀ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ବିରୋଧ କରିପାରେ । ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଅନ୍ୟଟିର ବ୍ୟବହାର ପ୍ରାୟତଃ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ସମାର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ନୁହନ୍ତି ଏବଂ ଗୋଟିକର ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ନୁହେଁ ।

ହବସ୍, ଲାସ୍କି, ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ଆଦି ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖୁନଥିଲେ; କାରଣ ସେମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅସ୍ତିସୂଚକ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଆକୃତି ଉପରେ ନଜର ରଖୁଥିଲେ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ସରକାରଦ୍ଵାରା ରାଷ୍ଟ୍ର ନାମରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରତିପାଦନ ସରକାରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ବ୍ୟାକରଣ (ପଦପ୍ରକରଣ, ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ, ସର୍ବନାମ, ଅବ୍ୟୟ, କ୍ରିୟା)

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Grammar ବ୍ୟାକରଣ (ପଦପ୍ରକରଣ, ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ, ସର୍ବନାମ, ଅବ୍ୟୟ, କ୍ରିୟା) Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ବ୍ୟାକରଣ (ପଦପ୍ରକରଣ, ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ, ସର୍ବନାମ, ଅବ୍ୟୟ, କ୍ରିୟା)

(ଗ) ବ୍ୟାକରଣ :

ପଦ ପ୍ରକରଣ :
ଶବ୍ଦ : ଭାଷାରେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଧ୍ଵନି ସଂକେତ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କଲେ ତାହାକୁ ଶବ୍ଦ କୁହାଯାଏ ।
ପଦ : ଶବ୍ଦ ଉପଯୁକ୍ତ ରୂପରେ ଅର୍ଥ ବହନ କରି ଓ ବିଭକ୍ତିଯୁକ୍ତ ହୋଇ ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଲେ ତାହାକୁ ପଦ କୁହାଯାଏ ।
ବିଭକ୍ତିଯୁକ୍ତ ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥ‌ିବା ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ପାଞ୍ଚଟି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ; ଯଥା – ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ, ସର୍ବନାମ, ଅବ୍ୟୟ ଓ କ୍ରିୟା ।

ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ :
ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ପଦ ଯଦି କୌଣସି ନାମକୁ ବୁଝାଉଥାଏ, ତାହାକୁ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ କୁହାଯାଏ । ସାଧାରଣତଃ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଥମ ବିଭକ୍ତିରୁ ସପ୍ତମୀ ବିଭକ୍ତି ଯାଏ ପ୍ରତ୍ୟୟ ବା ଚିହ୍ନକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବାର କ୍ଷମତା ରଖନ୍ତି । ଯଥା : ଲୋକଟି, ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ, ଦେଶରେ, ଗ୍ରାମରୁ ଇତ୍ୟାଦି । କେତେକ ସ୍ଥଳରେ ବିଭକ୍ତି ପ୍ରତ୍ୟୟ ଉହ୍ୟ ଥାଇ ମଧ୍ୟ ଶବ୍ଦ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦରେ, ପରିଣତ ହୋଇପାରେ । ଯଥା – କୋଣାର୍କ ସୂର୍ଯ୍ୟ(କ) ଉପାସନା ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ।
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦଗୁଡ଼ିକ ଏହାର ଭାବ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ୫ (ପାଞ୍ଚ) ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ; ଯଥା – ନାମବାଚକ, ଜାତିବାଚକ, ବସ୍ତୁବାଚକ, ଗୁଣବାଚକ ଓ କ୍ରିୟାବାଚକ ।

(୧) ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ – ଯେଉଁ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତି, ସ୍ଥାନ, ନଦୀ, ପର୍ବତ, ଦେଶ, ଗ୍ରାମ, ସହର, ଗ୍ରହ-ନକ୍ଷତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ନାମକୁ ବୁଝାଇଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ନାମବାଚକ ବା ସଂଜ୍ଞାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କୁହାଯାଏ ଯଥା – ରାମ, କଟକ, ମିଟୁ, ନଡ଼ିଆ, ହିମାଳୟ ଇତ୍ୟାଦି ।

(୨) ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ – ଯେଉଁ ପଦ ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀ, ସମୂହ ବା ଜାତିକୁ ବୁଝାଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଜାତିବାଚକ
ବିଶେଷ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଯେଉଁ ନାମ ଏକାଧ୍ଵକ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସଂଜ୍ଞାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟର ସାଧାରଣ ନାମ, ତାହାକୁ ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କହନ୍ତି । ବ୍ୟକ୍ତି ବା ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟର ସମାହାର ହେଉଛି ଜାତି । ଯଥା ମଣିଷ, ନଈ, ପଶୁ, ପର୍ବତ, ବୃକ୍ଷରାଜି, ଗୋରୁ।

(୩) ବସ୍ତୁବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ – ଯେଉଁ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ କୌଣସି ବସ୍ତୁର ନାମକୁ ବୁଝାଏ, ତାହାକୁ ବସ୍ତୁବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କହନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ – ସୁନା, ରୁପା, କାଠ, ପଥର, କୋଇଲା, ଆମ୍ବ ଓ ପଣସ ଇତ୍ୟାଦି ।

ଯେ କୌଣସି ବସ୍ତୁକୁ ଟିକି ଟିକି କରିଦେଲେ, ବା ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ କରିଦେଲେ ଯଦି ତାହାର ସେହି ନାମ ରହେ, ତେବେ ତାହା ବସ୍ତୁବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ । ଯଦି ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ ପରେ ସେହି ନାମ ରହେ ନାହିଁ, ତେବେ ତାହା ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ ।

(୪) ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ – ଯେଉଁ ପଦଗୁଡ଼ିକ କୌଣସି ଗୁଣର ନାମକୁ ବୁଝାଇଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ – ଦୟା, କ୍ଷମା, ଭକ୍ତି, ପାଣ୍ଡିତ୍ୟ, ଶ୍ରଦ୍ଧା, କରୁଣା, ସାଧୁତା ଇତ୍ୟାଦି ।

(୫) କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ – ଯେଉଁ ପଦଗୁଡ଼ିକ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ରିୟା ବା କାର୍ଯ୍ୟର ନାମକୁ ବୁଝାଏ, ତାହାକୁ କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କହନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ – ପହଁରା, ଗମନ, ପଠନ, ଦର୍ଶନ, ନିର୍ମାଣ ।
ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ କହିଲେ ଯେଉଁ କ୍ରିୟାରୁ କାଳ, ପୁରୁଷ, ବଚନ ପ୍ରଭୃତିର ଧାରଣା ଜନ୍ମେ ତାହା କ୍ରିୟାପଦ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ, ଯେଉଁ କ୍ରିୟାରୁ ଏସବୁ ଜଣାପଡ଼େ ନାହିଁ ତାହା କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ ହୁଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ବ୍ୟାକରଣ (ପଦପ୍ରକରଣ, ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ, ସର୍ବନାମ, ଅବ୍ୟୟ, କ୍ରିୟା)

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକଣ୍ଠ ପ୍ତଶ୍ମାବଲାଭ ଉରର :

୧। ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ଶବ୍ଦ କେତେବେଳେ ପଦ ରୂପରେ ଚିହ୍ନିତ ହୁଏ ?
Solution:
ଶବ୍ଦ ଉପଯୁକ୍ତ ରୂପରେ ଅର୍ଥାତ୍ ବିଭକ୍ତିଯୁକ୍ତ ହୋଇ ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଲେ, ତାହା ପଦ ରୂପରେ ଚିହ୍ନିତ ହୁଏ ।

(ଖ) ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Solution:
ବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ପଦ କୌଣସି ନାମକୁ ବୁଝାଇଲେ ତାହାକୁ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ କହନ୍ତି ।

(ଗ) ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ କେତେ ପ୍ରକାର ?
Solution:
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ ପାଞ୍ଚ ପ୍ରକାର ।

(ଘ) କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Solution:
ଯେଉଁ ପଦଗୁଡ଼ିକ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ରିୟା ବା କାର୍ଯ୍ୟର ନାମକୁ ବୁଝାଏ, ତାହାକୁ କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କହନ୍ତି |

(ଙ) ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Solution:
କୌଣସି ପଦ ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀ, ସମୂହ ବା ଜାତିକୁ ବୁଝାଇଲେ ତାହାକୁ ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

(ଚ) ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କ’ଣ ?
Solution:
ଯେଉଁ ପଦଗୁଡ଼ିକ କୌଣସି ଗୁଣର ନାମକୁ ବୁଝାନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

୨। ନିମ୍ନଲିଖତ ଶବ୍ଦପୁଞ୍ଜ ମଧ୍ୟରୁ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନାଅ ।
(କ) ରାମ, ହିମାଳୟ, ଓ, ସେମାନେ, ଭଲ
Solution:
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ : ରାମ, ହିମାଳୟ, ଭଲ

(ଖ) ମଧୁର, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, କୃଷ୍ଣ, ପରା, କିନ୍ତୁ
Solution:
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ : ମଧୁର, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, କୃଷ୍ଣ

(ଗ) କୁକୁର, ସୁନା, କଲମ, ତାଙ୍କୁ, ଦୁଷ୍ଟ
Solution:
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ : କୁକୁର, ସୁନା, କଲମ

(ଘ) ଓଡ଼ିଶା, ଇଟା, କେଉଁଠି, କାହିଁକି,
Solution:
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ : ଓଡ଼ିଶା, ଇଟା

(ଙ) ନାଚୁଛି, ଦୌଡ଼ୁଛି, ଆପଣ, ଶୁଣିଲେ, ଚାଉଳ
Solution:
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ : ଚାଉଳ

(ଚ) ଶକ୍ତିମାନ, ପାଉଁଶିଆ, ମେଘାସନ, ସୂର୍ଯ୍ୟ, ଆଚ୍ଛା
Solution:
ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ : ଶକ୍ତିମାନ, ମେଘାସନ, ସୂର୍ଯ୍ୟ

୩ । ରେଖାଙ୍କିତ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ କି ପ୍ରକାର ବିଶେଷ୍ୟ ଚିହ୍ନାଅ ।
(କ) ସାରଳା ଦାସ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ମହାଭାରତ ରଚନା କରିଥିଲେ ।
Solution:
ସାରଳା, ମହାଭାରତ – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଖ) ସାହସର ସହିତ ଅନ୍ୟାୟର ବିରୋଧ କର ।
Solution:
ସାହସ – ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଗ) ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଓଡ଼ିଶାର ଗାନ୍ଧୀ ଥିଲେ ।
Solution:
ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁ, ଓଡ଼ିଶା – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଘ) ଟେବୁଲ ଉପରେ କଲମ ଅଛି ।
Solution:
ଟେବୁଲ, କଲମ – କାତିତାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଙ) ଲୋଭ ମନୁଷ୍ୟର ପରମ ଶତ୍ରୁ ।
Solution:
ଲୋଭ – ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଚ) ବାଲ୍ୟକାଳୁ ଧର୍ମ ଧନ ସଞ୍ଝା ଉଚିତ ।
Solution:
ବାଲ୍ୟକାଳୁ – ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଜ) ହିମାଳୟ ବିଶ୍ଵର ଉଚ୍ଚତମ ପର୍ବତ
Solution:
ହିମାଳୟ – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ପର୍ବତ – କାତିତାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଝ) ପକ୍ଷୀ ଆକାଶରେ ଉଡ଼ନ୍ତି ।
Solution:
ପକ୍ଷୀ – କାତିତାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଞ) ଦେବା ଠାରୁ ପୁଣ୍ୟ ନାହିଁ ।
Solution:
ଦେବା – କ୍ତିଯାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ବ୍ୟାକରଣ (ପଦପ୍ରକରଣ, ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ, ସର୍ବନାମ, ଅବ୍ୟୟ, କ୍ରିୟା)

୪ | ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧାଡ଼ିରେ କେତେଗୁଡିଏ ବଣେଶ୍ୟ ପଦ ଦିଆଯାଲଛ | ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଯେ ସରକାରସ୍ ବିଶେଷ୍ୟ ନୁହେଁ ଚିହ୍ନାଇ ଦିଅ ।
(କ) ବାଘ, ନଦୀ, ମାଛ, ଗ୍ରାମ, ପାହାଡ଼, କବି, ଫକୀରମୋହନ, ଗଙ୍ଗା
Solution:
ବାଘ, ନଦୀ, ମାଛ, ଗ୍ରାମ, ପାହାଡ଼, କବି – ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ ଫକୀରମୋହନ, ଗଙ୍ଗା – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଖ) କୋଣାର୍କ, ଭାରତ, ବିଷ୍ଣୁ, ବିନ୍ଧ୍ୟ, ପଥର, ସୁନା, ସୋନପୁର
Solution:
କୋଣାର୍କ, ଭାରତ, ବିଷ୍ଣୁ, ବିନ୍ଧ୍ୟ, ସୋନପୁର – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ପଥର, ସୁନା – ବସ୍ତବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଗ) ମହୁ, ଚାଉଳ, ଚିନି, ଝୁଣା, କାଠ, ଟେବୁଲ
Solution:
ମହୁ, ଚାଉଳ, ଚିନି, ଝୁଣା, କାଠ – ବସ୍ତୁବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ଟେବୁଲ – ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଘ) ଆହାର, ବିଚାର, ହରିଣ, ନାଚିବା, ଉଡ଼ିବା, ବନ୍ଧନ, ଲକ୍ଷ୍ମଣ
Solution:
ଆହାର – ବସ୍ତବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ହରିଣ – କାତିବାଚଳ ବିଶେଷ୍ୟ
ନାଚିବା, ଉଡ଼ିବା, ବନ୍ଧନ, ବିଚାର – କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ଲଶଣ – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(ଙ) ସାଧୁତା, ନମ୍ରତା, ବାଲ୍ୟ, କ୍ରନ୍ଦନ, ଶାନ୍ତି, କୌଶଳ,
Solution:
ସାଧୁତା, ନମ୍ରତା, ଶାନ୍ତି, କୌଶଳ, ବୁଦ୍ଧି – ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
କ୍ରନ୍ଦନ – କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ବାଲ୍ୟ – ଅବସ୍ଥା / ଗୁଣଢାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

୫। ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀର ବିଶେଷ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
ପଥର, ଗୋବିନ୍ଦ, ନମ୍ରତା, ଦୁଃଖ, ସୁଖ, ସାଧୁତା, ମହାନଦୀ, ହିମାଳୟ, କଟକ, ଗମନ, ଭୋଜନ, ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ଦୟା, କ୍ଷମା, ସହର, ଦେଶ, ତେଲ
Solution:
ପଥର, ତେଲ – ବସ୍ମବାଚକ ବିଶେଶ୍ୟ
ଗୋବିନ୍ଦ, ମହାନଦୀ, ହିମାଳୟ, କଟକ – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ନମ୍ରତା, ସାଧୁତା, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ଦୟା, କ୍ଷମା – ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ଦୁଃଖ, ସୁଖ, ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ – ଗୁଣ | ଅବସ୍ଥାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ଗମନ, ଭୋଜନ – କ୍ରିୟାବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ସହର, ଦେଶ – କାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

୬। ନିମ୍ନପ୍ରଦତ୍ତ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦମାନଙ୍କୁ ଚିହ୍ନାଇ ଦିଅ ।
(୧) ରୁପା ଗୋଟିଏ ମୂଲ୍ୟବାନ ଧାତୁ ।
Solution:
ରୁପା – ବସ୍ତୁବାଚଳ ବିଶେଷ୍ୟ

(୨) ଆଜିକାଲି ସୁନାହାର ପିନ୍ଧି ରାସ୍ତାରେ ଯିବା ନିରାପଦ ନୁହେଁ ।
Solution:
ସୁନାହାର – କାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(୩) ପାଣି ପିଇବ ଛାଣି, ପଇସା ନେବ ଗଣି ।
Solution:
ପାଣି, ପଇସା – ବସ୍ତୁବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(୪) କାଳିଦାସ କବିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ।
Solution:
କାଳିଦାସ – ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
କଟି – କାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(୫) ମହାନଦୀ ନଦୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବଡ଼ ନଦୀ ।
Solution:
ମହାନଦୀ – ନାମବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ନଦା – ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

(୬) ମୂର୍ଖ ସମାଜରେ ଆଦର ପାଏ ନାହିଁ ।
Solution:
ମୂର୍ଖ, ସମାଜ – ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ଆଦର – ଗ୍ଣବାଚକ ବିଶେଯ୍ୟ

(୭) ସୁନାପିଲାକୁ ସମସ୍ତେ ଆଦର କରନ୍ତି ।
Solution:
ପିଲା – ଜାତିବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ
ଥାଦର – ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ

ବିଶେଷଣ ପଦ :

ବାକ୍ୟରେ ଯେଉଁ ପଦ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦର ଓ ବାକ୍ୟାଶର ଗୁଣ, ଅବସ୍ଥା, ସଂଖ୍ୟା, ପରିମାଣ ବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ ତାହାକୁ ବିଶେଷଣ କୁହାଯାଏ । ବିଶେଷଣ ପଦକୁ ନିମ୍ନ ସ୍ତକାରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଲପାରେ |

(କ) ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷଣ –ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ପଦ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦର ଗୁଣକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ, ତାହାକୁ
(ଖ) ଅବସ୍ଥାବାଚକ ବିଶେଷଣ – ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ପଦ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦର ଅବସ୍ଥାକୁ ବୁଝାଏ, ତାହାକୁ
ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ପଦ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦର ପରିମାଣକୁ ବୁଝାଏ, ତାହାକୁ ପରିମାଣବାଚକ ବିଶେଷଣ କୁହାଯାଏ ।
(ଙ) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାବାଚକ ବିଶେଷଣ – ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ ତାହାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାବାଚକ ବିଶେଷଣ କହନ୍ତି । ଏହାକୁ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ ।
ପୂରଣବାଚକ ବିଶେଷଣ ସଂଖ୍ୟାରୁ ଗଠିତ ହୋଇ ବିଶେଷ୍ୟର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ । ଯଥା : ତୃତୀୟ ପୁତ୍ର, ପଞ୍ଚମ ଧାଡ଼ି ।
(ଚ) ସର୍ବନାମିକ ବିଶେଷଣ – ସର୍ବନାମରୁ ଗଠିତ ହୋଇ ବା ସର୍ବନାମ ଯେଉଁଠାରେ ବିଶେଷ୍ୟର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତା ପ୍ରକାଶ କରେ, ତାହାକୁ ସର୍ବନାମିକ ବିଶେଷଣ କୁହାଯାଏ । ଏପରି ସ୍ଥଳେ ସର୍ବନାମ ଯେଉଁ ଆକୃତିରେ ରହୁପଛେ, ତା’ପରେ ବିଶେଷ୍ୟ ଥିଲେ ସର୍ବନାମିକ ବିଶେଷଣ ହୁଏ ।
(ଛ) ତୁଳନାତ୍ମକ ବିଶେଷଣ – ଦୁଇଟି ବିଶେଷଣ ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନା ହେଲେ ମୂଳ ବିଶେଷଣକୁ ଛାଡ଼ି, ଅର୍ଥାତ୍ ଦୁଇଟି ରୂପ ତୁଳନାତ୍ମକ ବିଶେଷଣ ହୁଅନ୍ତି ।
(ଜ) କ୍ରିୟାଜ ବିଶେଷଣ – କ୍ରିୟାରୁ ଜାତ ବିଶେଷଣ ପଦକୁ କ୍ରିୟାଜ ବିଶେଷଣ କହନ୍ତି । ଏହା ବିଶେଷଣର କ୍ରିୟା-ଅବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ ।
(ଝ) ବିଶେଷଣର ବିଶେଷଣ – ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ଅନ୍ୟ ବିଶେଷଣର ପରିମାଣ ବା ଆଧ‌ିକ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରେ ତାହାକୁ ବିଶେଷଣର ବିଶେଷଣ କହନ୍ତି ।
(ଞ) କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ – ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ପଦ କ୍ରିୟା ପଦକୁ ବିଶେଷିତ କରେ, ତାହାକୁ କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ କହନ୍ତି । କ୍ରିୟା କିପରି ଭାବେ ହେଲା ଏହା ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ପଦଦ୍ୱାରା ସୂଚିତ ହୁଏ ତାହାକୁ ଆମେ କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ ରୂପେ ଚିହ୍ନିତ କରିପାରିବା । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ କହିଲେ କ୍ରିୟାପଦ ପୂର୍ବରେ କିପରି ଲଗାଇ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ ଯେଉଁ ଉତ୍ତର ମିଳେ ତାହାକୁ କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ କୁହାଯାଏ ।
(ଟ) ସାମ୍ବନ୍ଧିକ ବିଶେଷଣ ଷଷ୍ଠୀ ବିଭକ୍ତି ଯୁକ୍ତ ହୋଇ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ ବିଶେଷଣ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଲେ ସାମ୍ବନ୍ଧିକ ବିଶେଷଣ ହୁଏ ।
(୦) ବିଧେୟ ବିଶେଷଣ – କୌଣସି ପ୍ରକାର ବିଶେଷଣ ଯଦି ବିଶେଷ୍ୟର ପୂର୍ବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ବିଧେୟ ବିଶେଷଣ କହନ୍ତି ।

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକଣ୍ଠ ପ୍ତଶ୍ମାବଲାଭ ଉରର :

୧। ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ ଥ‌ିବା ବିଶେଷଣ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନାଅ ।
(କ) ଏହି ଆମ୍ବଟି ଅତ୍ୟନ୍ତ ମଧୁର ।
Solution:
ଏହି – ସବନାମିକ ବିଶେଷଣ
ଅତ୍ୟନ୍ତ – ବିଶେଷଣର ବିଶେଷଣ
ମଧୁର – ଗୁଣବାଚକ୍ ବିଶେଷଣ

(ଖ) କଲିକତାର ଦ୍ଵଶ୍ୟ ମନୋରଣ |
Solution:
ମନୋରମ – ବିଧେୟ ନିଶେଷଣ

(ଗ) ହରିଣୀଟି ବେଗରେ ଦୌଡ଼ୁଅଛି ।
Solution:
ବେଗରେ – କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ

(ଘ) ପବନ ଅତି ଧୀରେ ବହୁଅଛି ।
Solution:
ଅତି – ବିଶେଷଣର ବିଶେଷଣ
ଧୀରେ – କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ

(ଙ) ଣିମାଦି ପ୍ରାଞଁଲ ଭାବରେ ଛି।ତ୍ରମାନକ୍ତ ବ୍ୟାକରଣେ ଚୁଖାଲ ଦେଲୋ |
Solution:
ପ୍ରାଞ୍ଜଳ ଭାବରେ – କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ

(ଚ) ପିଲାଟି କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି ଫେରିଗଲା ।
Solution:
କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି – କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ

(ଛ) ଜଳ ବିନ୍ଦୁ ବିନ୍ଦୁ ପଡୁଛି ।
Solution:
ବିନ୍ଦୁ ବିନ୍ଦୁ – କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ

(ଜ) ଉଡ଼ନ୍ତା ଚଢ଼େଇକୁ ଧରିବା ସହଜ ନୁହେଁ ।
Solution:
ଉଡ଼ନ୍ତା – କ୍ରିୟାକ ବିଶେଷଣ

(ଝ) ରାମରାଜ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ।
Solution:
ପ୍ରତିଷ୍ଠା – କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ

(ଞ) ଯଦୁ ଗୋଟିଏ ମୂର୍ଖ !
Solution:
ବିଧେୟ ବିଶେଷଣ

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ବ୍ୟାକରଣ (ପଦପ୍ରକରଣ, ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ, ସର୍ବନାମ, ଅବ୍ୟୟ, କ୍ରିୟା)

୨। ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନମାନଙ୍କର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।
(କ) ବିଶେଷଣ ପଦ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Solution:
ଯେଉଁ ପଦ ଅନ୍ୟ ପଦର ଗୁଣ, ଅବସ୍ଥା, ସଂଖ୍ୟା, ପରିମାଣ ବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ, ତାହାକୁ ବିଶେଷଣ କୁହାଯାଏ ।

(ଖ) ବିଶେଷଣ ପଦ କେତେ ପ୍ରକାର ?
Solution:
ବିଶେଷଣ ପଦ ୧୨ ପ୍ରକାର ।

(ଗ) କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Solution:
ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ପଦ କ୍ରିୟା ପଦକୁ ବିଶେଷିତ କରେ, ତାହାକୁ କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ କହନ୍ତି ।

(ପ) ବିଶେଷଣର ବିଶେଷଣ କ’ଣ ?
Solution:
ଯେଉଁ ବିଶେଷଣ ପଦ ଅନ୍ୟ ବିଶେଷଣ ପଦର ପରିମାଣ ବା ଆଧ‌ିକ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରେ, ତାହାକୁ ବିଶେଷଣର

(ଙ) ସର୍ବନାମିକ ବିଶେଷଣରୁ ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
Solution:
ଯେ ଦେଶେ ଯାଇ ସେ ଫଳ ଖାଇ ।
ରେଖାଙ୍କିତ ପଦଦ୍ଵୟ ସର୍ବନାମିକ ବିଶେଷଣ ।

୩ । ବିଶେଷଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ଏହା କେତେ ପ୍ରକାର ଓ କ’ଣ କ’ଣ ?
Solution:
ଯେଉଁ ପଦି ଅନ୍ୟ ପଦର ଗୁଣ, ଅବସ୍ଥା, ସଂଖ୍ୟା, ପରିମାଣ ବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାକୁ ପ୍ରକାଶ କରେ, ତାହାକୁ ବିଶେଷଣ କୁହାଯାଏ ।

ବିଶେଷଣ ପଦ ୧୨ ପ୍ରକାର । ଯଥା (୧) ଗୁଣବାଚକ ବିଶେଷଣ, (୨) ଅବସ୍ଥାବାଚକ ବିଶେଷଣ, (୩) ସଂଖ୍ୟାବାଚକ ବିଶେଷଣ, (୪) ପରିମାଣବାଚକ ବିଶେଷଣ, (୫) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତାବାଚକ ବିଶେଷଣ, (୬) ସର୍ବନାମିକ ବିଶେଷଣ, (୭) ତୁଳନାତ୍ମକ ବିଶେଷଣ, (୮) କ୍ରିୟାଜ ବିଶେଷଣ, (୯) ବିଶେଷଣର ବିଶେଷଣ, (୧୦) କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ, (୧୧) ସାମ୍ବନ୍ଧିକ ବିଶେଷଣ, (୧୨) ବିଧେୟ ବିଶେଷଣ ।

୪ । ଉପଯୁକ୍ତ ବିଶେଷଣ ଦେଇ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

(କ) ବୈଶାଖ ମାସରେ ……………………. ଖରା ହୁଏ ।
Solution:
ବୈଶାଖ ମାସରେ ଟାଣ ଖରା ହୁଏ ।

(ଖ) ମନ ………………. ଥିଲେ ଗଡ଼ିଆ ଗଙ୍ଗା ।
Solution:
ମନ ନିର୍ମଳ ଥିଲେ ଗଡ଼ିଆ ଗଙ୍ଗା ।

(ଗ) ………………… ମେଘ ବରଷେ ନାହିଁ ।
Solution:
ଗରଜିଲା ମେଘ ବରଷେ ନାହିଁ ।

(ଣ) କାମକ ଅତ୍ୟନ୍ତ୍ର ………………… ରୋଗ ।
Solution:
କାମକ ଅତ୍ୟନ୍ତ୍ର ମାରାମୂକ ରୋଗ ।

(ଙ) ଚିଲିକାର ପାଣି ………………….. ଲୁଣିଆ ।
Solution:
ଚିଲିକାର ପାଣି ଭାରି ଲୁଣିଆ |

(ଚ) ……………. ପୁଅର ଭାଗ ନାହିଁ ।
Solution:
ଶୋଇଲା ପୁଅର ଭାଗ ନାହିଁ ।

୫। ନିମ୍ନଲିଖ ବିଶେଷଣଗୁଡ଼ିକ ପରେ ଉପଯୁକ୍ତ ବିଶେଷ୍ୟ ବସାଅ ।
କ୍ଷୁଦ୍ରତମ, ଆଧୁନିକ, ଉନ୍ନତ, ବିରାଟ, ମହାନ୍, ତେଜସ୍ବିନୀ, ପ୍ରସିଦ୍ଧ
Solution:
କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ରାଜ୍ୟ, ଆଧୁନିକ ଭାରତ, ଉନ୍ନତ ଦେଶ, ବିରାଟ ନଗର, ମହାନ୍ ବ୍ୟକ୍ତି, ତେଜସ୍ବିନୀ ନାରୀ/ମହିଳା, ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଗ୍ରନ୍ଥ

୭ । ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ ପୂର୍ବରେ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଉପଯୁକ୍ତ ବିଶେଷଣ ଯୋଗ କର ।
CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar Img 1

୭ । ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ବିଶେଷଣ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା କର ।

(କ) ଓଜନ, ହରିଶ୍ଚନ୍ଦ୍ର, ପ୍ରକୃତି, ବୈଦିକ, ଆଧୁନିକ
Solution:
ବିଶେଷଣ ପଦ – ବୈଦିକ, ଆଧୁନିକ

(ଖ) ଜଗତ, ଧରୁଛି, ସୁଖୀ, ଧନୀ, ଉତ୍କଳୀୟ
Solution:
ବିଶେଷଣ ପଦ – ସୁଖୀ, ଧନୀ, ଉତ୍କଳୀୟ

(ଗ) ଘାସୁଆ, ନାଟକ, ଅଭିନୟ, ଧେତ୍, ଭୁସ୍‌ସ୍
Solution:
ବିଶେଷଣ ପଦ – ଘାସୁଆ, ଭୁସ୍‌ସ୍

(ଘ) ମଧୁର, ଯେମିତି, ସାଧୁତା, ସରଳତା, ଓ
Solution:
ବିଶେଷଣ ପଦ – ମପୁର

(ଙ) ରାଧାନାଥ, ବିନୟୀ, ଜ୍ଞାନ, ଏବଂ, ନିଷ୍ଠୁର
Solution:
ବିଶେଷଣ ପଦ – ବିନୟୀ, ନିଷ୍ଠୁର

ସର୍ବନାମ ପଦ :

ଯେଉଁ ପଦ ସାଧାରଣତଃ ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ ଓ ବାକ୍ୟାର୍ଥ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ସର୍ବନାମ
ସର୍ବନାମ ପଦକୁ ନିମ୍ନମତେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ ।
(୧) ପୁରୁଷବାଚକ ବା ବ୍ୟକ୍ତିବାଚକ ସର୍ବନାମ
(୨) ପ୍ରଶ୍ନବାଚକ ସର୍ବନାମ
(୩) ନିର୍ଦ୍ଦେଶାତ୍ମକ ସର୍ବନାମ
(୪) ଆପେକ୍ଷିକ ବା ସମ୍ବନ୍ଧବାଚକ ସର୍ବନାମ
(୫) ଅନିଶ୍ଚୟବାଚକ ସର୍ବନାମ
(୭) ସମୁଜୟୀ ସର୍ବନାମ
(୮) ଗୁରୁତ୍ବାରୋପକ ସର୍ବନାମ
(୯) ଆତ୍ମବାଚକ ସର୍ବନାମ

(୨) ପ୍ରଶ୍ନବାଚକ ସର୍ବନାମ – ଯେଉଁ ସର୍ବନାମ ବାକ୍ୟକୁ ‘ପ୍ରଶ୍ନସୂଚକ’ କରେ, ତାହାକୁ ପ୍ରଶ୍ନବାଚକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ । ସାଧାରଣତଃ ‘କିଏ’ ‘କ’ଣ’, ‘କାହାକୁ’, ‘କାହାର’, ‘କେଉଁଠି’, ‘କେହି’ ଆଦି ପଦଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଅନ୍ତି । ତେଣୁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରଶ୍ନବାଚକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ ।
(୩) ନିର୍ଦ୍ଦେଶାତ୍ମକ ସର୍ବନାମ – ଯେଉଁ ସର୍ବନାମ ପଦଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟବହାରରେ ‘ନିର୍ଦ୍ଦେଶ’ ସୂଚିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାତ୍ମକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ ।
(୪) ସମ୍ବନ୍ଧବାଚକ ବା ଆପେକ୍ଷିକ ସର୍ବନାମ – କେତେକ ସର୍ବନାମ ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଭାବର ବ୍ୟକ୍ତ ପାଇଁ ପରସ୍ପରକୁ ଅପେକ୍ଷା କରନ୍ତି । ଏଥୁରୁ କୌଣସି ଗୋଟିକର ବିନା ବାକ୍ୟର ଅର୍ଥ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏନାହିଁ । ଏପରି
(୫) ଅନିଶ୍ଚୟବାଚକ ସର୍ବନାମ – ଯେଉଁ ସର୍ବନାମଦ୍ୱାରା କୌଣସି ନିଶ୍ଚିତ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ବସ୍ତୁର ଧାରଣା ହୁଏନାହିଁ ତାହାକୁ ଅନିଶ୍ଚୟବାଚକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ ।
(୬) ନିର୍ଣ୍ଣୟାତ୍ମକ ସର୍ବନାମ – ଯେଉଁ ସର୍ବନାମ ପଦ ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦକୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରେ ତାହାକୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟାତ୍ମକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ ।
(୨) ସମୁଜୟୀ ସର୍ବନାମ – କୌଣସି ସର୍ବନାମ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇ ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟକୁ ଯୋଗକଲେ, ତାହାକୁ ସମୁଜୟୀ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ ।
(୮) ଗୁରୁତ୍ବାରୋପକ ସର୍ବନାମ – ଯେଉଁ ସର୍ବନାମ ପଦ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦରେ ଗୁରୁତ୍ଵଆରୋପ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ଗୁରୁତ୍ବାରୋପକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ |
(୯) ଆତ୍ମବାଚକ ସର୍ବନାମ – ‘ନିଜେ’, ‘ନିଜକୁ’, ‘ନିଜର’, ‘ନିଜ’, ‘ନିଜଦ୍ୱାରା’, ଆଦି ସର୍ବନାମ ପଦ ଯେତେବେଳେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ‘ଆତ୍ମବାଚକ ସର୍ବନାମ’ କୁହାଯାଏ ।

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକଣ୍ଠ ପ୍ତଶ୍ମାବଲାଭ ଉରର :

୧। ସର୍ବନାମ ପଦ ଲଗାଇ ଅନୁଚ୍ଛେଦଟିକୁ ଶ୍ରୁତିମଧୁର କର ।
ଗୋବିନ୍ଦ ବଡ଼ ଗୁଣଗ୍ରାହୀ ଲୋକ । ଗୋବିନ୍ଦଙ୍କ ଘର ସୁନାବେଡ଼ାରେ । ଗୋବିନ୍ଦ ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କର ଉପକାର କରନ୍ତି । ତେଣୁ ଗୋବିନ୍ଦ ବାବୁଙ୍କ ବନ୍ଧୁମାନେ ଗୋବିନ୍ଦବାବୁଙ୍କୁ ଶ୍ରଦ୍ଧା କରିବା ସହ ଭଲ ପାଆନ୍ତି ।
Solution:
ଗୋବିନ୍ଦ ବଡ଼ ଗୁଣଗ୍ରାହୀ ଲୋକ । ତାଙ୍କ ଘର ସୁନାବେଡ଼ାରେ । ସେ ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କର ଉପକାର କରନ୍ତି । ତେଣୁ ତାଙ୍କ ବନ୍ଧୁମାନେ ତାଙ୍କୁ ଶ୍ରଦ୍ଧା କରିବା ସହ ଭଲ ପାଆନ୍ତି ।

୨। ନିମ୍ନଲିଖିତ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ ସର୍ବନାମ ପଦଗୁଡ଼ିକ ଚିହ୍ନାଇ ଦିଅ ।

(କ) ଆକାଶରେ ଚନ୍ଦ୍ର ସୁନ୍ଦର ଦିଶୁଛି । ଶିଶୁଟି ତାହା ଆଡ଼କୁ ହାତ ବଢ଼ାଇ ଡାକୁଛି ।
Solution:
ସଚନାପ ପଦ : ତାହା

(ଖ) ଭୁବନ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏକ ବଡ଼ ଗ୍ରାମ । ଏଠାରେ ବହୁତ ଲୋକ ବାସ କରନ୍ତି ।
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ଏଠାରେ

(ଗ) ବିଚାରପତି ଆଜି ତାଙ୍କର ରାୟ ଶୁଣାଇଲେ ।
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ତାଙ୍କର

(ଘ) ଶିକ୍ଷକ ଛାତ୍ରକୁ ପଚାରିଲେ – ତୁମ ନାମ କଅଣ ?
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ତୁମ

(ଙ) ଧର୍ମ ଧାର୍ମିକକୁ ରକ୍ଷା କରେ, ଏହା ଆଦୌ ଭୁଲ୍ ନୁହେଁ ।
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ଏହା

(ଚ) ଏପରି ଲୋକ ନାହିଁ; ଯେ ସବୁବେଳେ ମିଥ୍ୟା କୁହେ ।
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ଏପରି, ଯେ

(ଛ) ତୁମେ କ’ଣ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଯାଉଛ ?
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ତୁମେ

(ଜ) ଆମେ କେଉଁଠି ନାଚିବା ?
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ଆମେ, କେଉଁଠି

(ଝ) ଯାହା ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛ ତାହା ପ୍ରକାଶ କର ।
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ ; ଯାହା, ତାହା

(ଞ) ଏପରି ଲୋକ ନାହିଁ, ଯିଏ ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ନ ଜାଣିଛି ।
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ଏପରି, ଯେ

(ଟ) ଯେ ଦେଶ ଯାଇ, ସେ ଫଳ ଖାଇ ।
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ : ଯେ, ସେ

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ବ୍ୟାକରଣ (ପଦପ୍ରକରଣ, ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ, ସର୍ବନାମ, ଅବ୍ୟୟ, କ୍ରିୟା)

୩। ଉପଯୁକ୍ତ ସର୍ବନାମ ପଦ ଦେଇ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ସ୍ଵାର୍ଥପର ଲୋକ ଆଗେ ……………. ସୁଖ ଚାହେଁ ।
Solution:
ସ୍ଵାର୍ଥପର ଲୋକ ଆଗେ ତାହାର ସୁଖ ଚାହେଁ ।

(ଖ) …………….. ପୃତ୍କତରେ ଭଲମନା | ……………. ମଦୃଭ ଦିନେ ନା ଦିନେ ସମପ୍ତେ ଥନ୍ମର କରିବେ |
Solution:
ସେ ପ୍ରକୃତରେ ଉଚ୍ଚମନା । ତାହାର ମହତ୍ତ୍ବ ଦିନେ ନା ଦିନେ ସମସ୍ତେ ଅନୁଭବ କରିବେ ।

(ଗ) ଯେଉଁମାନେ ପରର ଉପକାର କରନ୍ତି, ………………. ଧନ୍ୟ ।
Solution:
ଯେଉଁମାନେ ପରର ଉପକାର କରନ୍ତି, ସେମାନେ ଧନ୍ୟ ।

(ଘ) ଏ ଘଣ୍ଟାଟି ……………….., ତାକୁ ଦେଇ ଦିଅ ।
Solution:
ଏ ଘଣ୍ଟାଟି କାହାର, ତାକୁ ଦେଇ ଦିଅ ।

୪। ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନମାନଙ୍କ ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।
(କ) ସର୍ବନାମ ପଦ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Solution:
ପେଇଁ ପଦ ସାଧାରଣଙ ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ ଓ ବାକକଥା ପରିବରେ ବ୍ୟବରେ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ ।

(ଖ) ସର୍ବନାମ ପଦ କେତେ ପ୍ରକାର ?
Solution:
ସର୍ବନାମ ପଦ ୯ ପ୍ରକାର ।

(ଗ) ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବା ସର୍ବନାମର ନାମ କ’ଣ ?
Solution:
ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବା ସର୍ବନାମର ନାମ ହେଉଛି ବ୍ୟକ୍ତିବାଚକ ସର୍ବନାମ ବା ପୁରୁଷବାଚକ ସବଂନାମ |

(ଘ) ପ୍ରଶ୍ନସୂଚକ ସର୍ବନାମ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Solution:
ଯେଉଁ ସର୍ବନାମ ବାକ୍ୟକୁ ‘ପ୍ରଶ୍ନବାଚକ’ କରେ, ତାହାକୁ ପ୍ରଶ୍ନସୂଚକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ ।

(ଙ) ଆପେକ୍ଷିକ ସର୍ବନାମକୁ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଇ ଦିଅ ।
Solution:
କେତେକ ସର୍ବନାମ ବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଭାବର ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ପରସ୍ପରକୁ ଅପେକ୍ଷା କରନ୍ତି । ଏଥୁରୁ କୌଣସି ଗୋଟିକର ବିନା ବାକ୍ୟର ଅର୍ଥ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ନାହିଁ । ଏପରି ସର୍ବନାମକୁ ଆପେକ୍ଷିକ ସର୍ବନାମ କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣ – ଯେ ପରିଶ୍ରମ କରେ, ସେ ଫଳ ପାଏ ।

ଅବ୍ୟୟ ପଦ :

ଯେଉଁ ପଦର ରୂପ, ବଚନ, କାଳ, ବିଭକ୍ତି, କାରକ, ଲିଙ୍ଗ ଆଦି ଭେଦରେ ଆଦୌ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏନାହିଁ, ତାହାକୁ ଅବ୍ୟୟ ପଦ କୁହାଯାଏ ।
(୧) ସଂଯୋଜକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦଗୁଡ଼ିକ ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵକ ପଦ ବା ବାକ୍ୟକୁ ସଂଯୋଗ କରନ୍ତି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସଂଯୋଜକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ ।
(୨) ବିଯୋଜକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦଦ୍ୱାରା ଦୁଇଟି ପଦର ବା ବାକ୍ୟର ଅର୍ଥକୁ ବିୟୋଜନ ବା ଭାଗ ଭାଗ କରାଯାଏ ତାହାକୁ ବିଯୋଜକ ଅବ୍ୟୟ କହନ୍ତି ।
(୩) ପଦାନ୍ବୟୀ ଅବ୍ୟୟ ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦଗୁଡ଼ିକ ଅନ୍ୟ ପଦ ସହିତ ଅନ୍ବିତ ବା ମିଳିତ ହୁଅନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପଦାନ୍ବୟୀ ଅବ୍ୟୟ କହନ୍ତି ।
(୪) ବିଭକ୍ତିସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – କେତେକ ଅବ୍ୟୟ ଠିକ୍ ବିଭକ୍ତି ପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଆନ୍ତି । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ବିଭକ୍ତିସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ ।
(୫) କାଳସୂଚକ / ସମୟସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ କାଳ ବା ସମୟର ସୂଚନା ଦିଏ, ତାହାକୁ କାଳସୂଚକ / ସମୟସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ ।
(୬) ନିଷେଧାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ପଦଦ୍ୱାରା ନିଷେଧ ବା ବାରଣ ସୂଚିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ନିଷେଧାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ ।
(୭) ପରିମାଣସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦଦ୍ୱାରା ପରିମାଣ ସୂଚିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ପରିମାଣସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କହନ୍ତି ।
(୮) ସମ୍ଭାବନାସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦ ସମ୍ଭାବନା ପ୍ରକାଶ କରେ ତାହାକୁ ସମ୍ଭାବନାସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କହନ୍ତି ।
(୯) ବୀପ୍‌ସାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦଗୁଡ଼ିକ ବାରମ୍ବାର ବା ପୁନଃ ପୁନଃ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କରେ ତାହାକୁ ବୀପ୍‌ସାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ କହନ୍ତି ।

(୧୦) ସମ୍ମତିସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ପଦଦ୍ୱାରା ସ୍ୱୀକୃତି ବା ସମ୍ମତି ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ସମ୍ମତିସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ‘ହଁ’, ‘ଆଜ୍ଞା’, ‘ଅବଧାନ’, ‘ହୁଁ’, ‘ଅବଶ୍ୟ’, ‘ନିଶ୍ଚୟ’, ‘ଆଜ୍ଞା’ ଇତ୍ୟାଦି ।

(୧୧) ବିକଳ୍ପାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦ ବିକଳ୍ପର ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରେ, ତାହାକୁ ବିକଳ୍ପାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ ‘ବା’, ‘ଅବା’, ‘କିମ୍ବା’, ‘ଅଥବା’, ‘ନଚେତ୍’, ‘ନୋହିଲେ’, ‘ନତୁବା’ ପ୍ରଭୃତି ।

(୧୨) ସମ୍ବୋଧନସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – କାହାରିକୁ ଡାକିବା ବା ସମ୍ବୋଧନ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଅବ୍ୟୟକୁ ସମ୍ବୋଧନସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ହେ, ଆହେ, ଆରେ, ଗୋ, ଲୋ, ଆଗୋ, ଇଲୋ, ବେ, ଆବେ, ହଇଗୋ….ଇତ୍ୟାଦି ।

(୧୩) ସାଦୃଶ୍ୟବୋଧକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ସାଦୃଶ୍ୟ ବୁଝାଇବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ତାହାକୁ ‘ସାଦୃଶ୍ୟବୋଧକ’ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ଯେମିତି, ସେମିତି, ଯେପରି, ସେପରି, ଯଥା, ତଥା, ଏମନ୍ତ, ଯେମନ୍ତ, ପରି, ଏପରି … ଇତ୍ୟାଦି ।

(୧୪) ଆନୁକ୍ରମିକ ବା କ୍ରମବୋଧକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ପଦଦ୍ୱାରା କାର୍ଯ୍ୟର କ୍ରମ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ମିଳେ ତାହାକୁ ଆନୁକ୍ରମିକ ବା କ୍ରମବୋଧକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ। ଯଥା – ‘କ୍ରମେ କ୍ରମେ’, ‘ଧୀରେ ଧୀରେ’, ‘ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ’, ‘ଟିକେ ଟିକେ’ ଇତ୍ୟାଦି ।

(୧୫) ଶବ୍ଦାନୁସାରୀ ବା ଧ୍ଵନ୍ୟାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ – ଶବ୍ଦ ବା ଧ୍ଵନିର ଅନୁକରଣରେ ଗଠିତ ଅବ୍ୟୟଗୁଡ଼ିକୁ ଶବ୍ଦାନୁସାରୀ ବା ଧ୍ଵନ୍ୟାର୍ଥକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ‘ଠନ୍ ଠନ୍’, ‘ଟିକ୍ ଟିକ୍’, ‘ଫଡ୍‌ ଫଡ଼’, ‘ଭୋ ଭୋ’, ‘ଭୁସ୍ ଭୁସ୍’, ‘ମଟ୍ ମଟ୍’, ‘ଖଡ଼୍ ଖଡ଼୍’… ଇତ୍ୟାଦି।

(୧୬) ଭାବସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟଦ୍ୱାରା ହର୍ଷ, ବିଷାଦ, ଘୃଣା, ବିସ୍ମୟ ପ୍ରଭୃତି ମନର ଭାବ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଭାବସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ‘ଓ’, ‘ଓହୋ’, ‘ଆ’, ‘ଆହା’, ‘ବାଃ’, ‘ବାହବା’, ‘ସାବାସ’, ‘ଧେତ୍’, ‘ଇସ୍’ … ଇତ୍ୟାଦି ।

(୧୭) ପ୍ରଶ୍ନସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟଦ୍ୱାରା କାହାରିକି କିଛି ପ୍ରଶ୍ନ କରାଯାଉଥବାର ଭାବ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ (ସୂଚିତ ହୁଏ) ତାହାକୁ ପ୍ରଶ୍ନସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ‘କି’, ‘କଅଣ’, ‘ପରା’, ‘କିପରି’, ‘କେମିତି’, ‘ଟି’, ‘କାହିଁକି’, ‘କିସ’, ‘କ’ଣ’, ‘କିଆଁ’… ଇତ୍ୟାଦି ।

(୧୮) ଅନୁଭୂତିସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – ଅନୁଭୂତିର ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ଅବ୍ୟୟଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁଭୂତିସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ‘ଗଲଗଲ’, ‘ସଲସଲ’, ‘କୁତୁକୁତୁ’, ‘କଲବଲ’, ‘ଛଟପଟ’, … ଇତ୍ୟାଦି ।

(୧୯) ପଦବିକାରମୂଳକ ଅବ୍ୟୟ – କେତେକ ପଦ ବିକୃତ ଭାବରେ ମୂଳପଦ ସହିତ ଯୁକ୍ତ ହୋଇ ସେହି ମୂଳ ପଦର ଅର୍ଥକୁ ନୂତନ ରୂପ ଦିଅନ୍ତି; ମାତ୍ର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଭାବରେ ଏହିସବୁ ଯୁକ୍ତ ପଦର କିଛି ଅର୍ଥ ନାହିଁ । ସେମାନଙ୍କୁ ‘ଗାଁ ଗଣ୍ଡା’, ‘ପିଲାଝିଲା’, ‘ଚାକରବାକର’, ‘କନ୍ଦାକଟା’, ‘ଜମିବାଡ଼ି’, ‘ମାଛଫାଛ’, ‘ଲୁଗାପଟା’, ‘ଗପସପ’, ‘ବାସନକୁସନ’, ‘ଜମିଫମି’ … ଇତ୍ୟାଦି। ବାକ୍ୟରେ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ଓ ପ୍ରକାଶଭଙ୍ଗୀର ଚମତ୍କାରିତା ପାଇଁ ଯେଉଁସବୁ

(୨୦) ଆଳଙ୍କାରିକ ଅବ୍ୟୟ – ପଦଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଅନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କୁ ଆଳଙ୍କାରିକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଟିକି, ଟି, ତ, ମ, ପରା ପ୍ରଭୃତି ଆଳଙ୍କାରିକ ଅବ୍ୟୟ ।

(୨୧) ହେତୁବୋଧକ ଅବ୍ୟୟ ଯେଉଁ ଅବ୍ୟୟ ‘ହେତୁ’ ବା କାରଣ ପ୍ରକାଶ କରେ – ତାହାକୁ ହେତୁବୋଧକ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ‘ଏଣୁ’, ‘ତେଣୁ’, ‘ସୁତରାଂ’, ‘ଅତଏବ୍’, ‘ଯେଣୁ’, … ଇତ୍ୟାଦି ।

(୨୨) ସମୁଦାୟସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ – ସୂଚକ’ ଅବ୍ୟୟ କହନ୍ତି । ଯଥା – ‘ଓଗେର’, ‘ଇତ୍ୟାଦି’, ‘ପ୍ରଭୃତି’।

(୨୩) ଯୌଗ ପଦ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅବ୍ୟୟ କେତେକ ଅବ୍ୟୟ ବ୍ୟବହାର ମାତ୍ରେ ଦୁଇଟି କାମ ଏକ ସମୟରେ ଘଟିଥିବାର ସୂଚନା ମିଳିଲେ ତାହାକୁ ଯୌଗ ପଦ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ ।

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକଣ୍ଠ ପ୍ତଶ୍ମାବଲାଭ ଉରର :

୧। ନିମ୍ନୋକ୍ତ ବାକ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଅବ୍ୟୟ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନାଅ ।
(କ) ଠନ୍ ଠକ୍ କରି ଘଣ୍ଟାରେ ଦଶଟା ବାଜିଲା ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ଠନ୍ ଠନ୍

(ଗ) ଇସ୍ ! କି କଦର୍ଯ୍ୟ ଲୋକ !
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ଇସ୍, କି

(ଘ) ଫଡ୍ ଫଡ୍‌ କରି ଚଢ଼େଇମାନେ ଉଡ଼ିଗଲେ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ଫଡ୍ ଫଡ଼

(ଙ) ସେଠାକୁ ବାରମ୍ବାର ଯିବା ସତ୍ତ୍ବେ କିଛି ଫଳ ହେଲାନାହିଁ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ବାରମ୍ବାର

(ଚ) ସତ୍ୟ ଛଡ଼ା ଜୀବନରେ ପୂର୍ଣ୍ଣତା ନାହିଁ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ଛଡ଼ା

(ଛ) ଯଦି ସେ ଆସିବେ ମୁଁ ଯିବି ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ଯଦି ଅବଶ୍ୟ

(ଝ) ସର୍ବଦା ସତ୍ୟ ଉପରେ ଚାଲ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ସର୍ବଦା

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ବ୍ୟାକରଣ (ପଦପ୍ରକରଣ, ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ, ସର୍ବନାମ, ଅବ୍ୟୟ, କ୍ରିୟା)

୨ା ଉପଯୁକ୍ତ ଅବ୍ୟୟ ପଦ ଦେଲ ଶନ୍ୟୁନମାନ ପୂରଣ କାର |
(କ) ମଣିଷ …………………. ଅନୀତି କରିବ; ନିଶ୍ଚୟ ଦଣ୍ଡ ପାଇବ |
Solution:
ମଣିଷ ଯଦି ଅନୀତି କରିବ; ନିଶ୍ଚୟ ଦଣ୍ଡ ପାଇବ ।

(ଖ) ଗୋବିନ୍ଦ ଭୁଲ୍ କଲା, ………………. ଦଣ୍ଡ ପାଇଲା ।
Solution:
ଗୋବିନ୍ଦ ଭୁଲ୍ କଲା, ତେଣୁ ଦଣ୍ଡ ପାଇଲା ।

(ଗ) ରାମ …………… ଶ୍ୟାମ କେହି ଜଣେ ଆସିଲେ ଚଳିବ ।
Solution:
ରାମ ଶ୍ୟାମ କେହି ଜଣେ ଆସିଲେ ଚଳିବ ।

(ପ) ତା’ର ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ମୋର କାନ ………………… ହୋଇଗଲା ।
Solution:
ତା’ର ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ମୋର କାନ ଭାଁ ଭାଁ ହୋଇଗଲା ।

(ର୍ତ) ଜୀବନ ………………. ଯୌବନ ଚିରସ୍ଥାୟୀ ନୁହେଁ ।
Solution:
ଜୀବନ ଯୌବନ ଚିରସ୍ଥାୟୀ ନୁହେଁ ।

(ଚ) ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ………………… ଆମ୍ବ ଦେଲି ସେ ମୋତେ ……………….. ନଡ଼ିଆ ଦେଲେ ।
Solution:
ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ଯେତେ ଆମ୍ବ ଦେଲି ସେ ମୋତେ ସେତେ ନଡ଼ିଆ ଦେଲେ ।

୩ । ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଅବ୍ୟୟ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଲଗାଇ ବାକ୍ୟ ଗଢ଼ ।
କଲବଲ, କ୍ରମେକ୍ରମେ, ସରି, ଛି, ଠକଠକ, କାହିଁକି, ଆଲୋ, ସହିତ, ଅଥଚ, କାଳେ, ଫେର୍, ଯେତିକି, ସେତିକି, ଯେପରି, ଗାଁ’ଗଣ୍ଡା, ଗପସପ ।
Solution:
କଲବଲ – ପୁଅଟି ମାନ୍ତ କଲତଲ କରଛି |
ସରି – ରାଧା ସରି ପ୍ରେମିକା ନାହାନ୍ତି
ଛି – ଛି କରିଥିବା କଥା ଆଉ କୁହନାହିଁ ।
ଠକଠକ କବାଟ ଠକଠକ କରନାହିଁ ।
କାହିକି ତୁମେ କାହିଁକି ରାଗୁଛ ?
ଆଲୋ – ଆଲୋ ସଖି, ଆପଣା ମହତ ଆପେ ରଖି ।
ସହିତ – ତୁମେ ମୋ ସହିତ ଚାଲ ।
ଅଥଚ – ମୁଁ ବୁଝାଇଲି ଅଥଚ ସେ ବୁଝିଲା ନାହିଁ ।
ସେ କାଳେ ଆସିବ, ମୁଁ ଘରକୁ ଯିବି ।
ଫେର୍ – ମନା କଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ଫେର୍ ଆସିଲା ।
ଯେତିକି / ସେତିକି – ଗଙ୍ଗା ଗଲି ଯେତିକି, ଫଳ ପାଇଲି ସେତିକି ।
ଯେପରି – ବାପ ଯେପରି ପୁଅ ସେପରି ।

୪ | ଉପଯୁକ୍ତ ଅବ୍ୟୟ ସାହାଯ୍ୟରେ ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭକୁ ଯୋଗକର ।
CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar Img 2

୬। ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଶବ୍ଦପୁଞ୍ଜରୁ ଅବ୍ୟୟ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା କର ।

(କ) କିନ୍ତୁ, ମାତ୍ର, ବିଚ୍ଛେଦ, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ, ଗୋବିନ୍ଦ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : କିନ୍ତୁ, ମାତ୍ର

(ଖ) ଲାଗଲାଗ, ନାହିଁ, ଉଦାର, ବନ୍ଧୁର, ବ୍ୟବସାୟ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ଲାଗଲାଗ, ନାହିଁ

(ଗ) କାଳେ, ତେବେ, ଅଥବା, କୃଷି, ବାଣିଜ୍ୟ, ବିଷ୍ଣୁ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : କାଳେ, ତେବେ, ଅଥବା

(ଘ) ଆହା, ଦୁଃଖ, ରୋଗୀ, ବୁଭୁକ୍ଷୁ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ଆହା

(ଙ) ବିନା, ଯାତନା, ବେଦନା, ଖେଳୁଛି, ମୁଁ ।
Solution:
ଅବ୍ୟୟ ପଦ : ବିନା

କ୍ତିଯ୍ୟାଦ :

ଧାତୁରେ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଯୋଗ ହୋଇ କ୍ରିୟାପଦ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
କ୍ତିଯା ମ୍ନଖ୍ୟତଃ ଦ୍ଵିବିଧ –
(୧) ସମାପିକା କ୍ରିୟା
(୨) ଅସମାପିକା କ୍ରିୟା
ସମାପିକା କ୍ରିୟା – ଯେଉଁ କ୍ରିୟାର ବ୍ୟବହାରରେ ବାକ୍ୟର ଅର୍ଥ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ପ୍ରକାଶ ପାଏ ଏବଂ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ କ୍ରିୟାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରାଯାଏ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ସମାପିକା କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ଅସମାପିକା କ୍ରିୟା – ଯେଉଁ କ୍ରିୟାର ବ୍ୟବହାରଦ୍ୱାରା ବାକ୍ୟର ଅର୍ଥ ସମ୍ପୂର୍ଣ ରୂପେ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ ନାହିଁ ଏବଂ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ କ୍ରିୟାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ଅସମାପିକା କ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

ଅମିଶ୍ର କ୍ରିୟା ଓ ମିଶ୍ରକ୍ରିୟା :

ଅମିଶ୍ର କ୍ରିୟା – ଗୋଟିଏ ପଦରେ ସୃଷ୍ଟ କ୍ରିୟାକୁ ଅମିଶ୍ର କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ମିଶ୍ର କ୍ରିୟା – ଏକାଧ୍ଵ ପଦର ମିଶ୍ରଣରେ ଗଠିତ କ୍ରିୟାପଦକୁ ମିଶ୍ରକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

ସକର୍ମକ କ୍ରିୟା, ଅକର୍ମକ କ୍ରିୟା ଓ ଦ୍ବିକର୍ମକ କ୍ରିୟା :

କମ ଆଧାରରେ କୃପଦବକ୍ତ ଦିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ |
(କ) ସକର୍ମକ କ୍ରିୟା (ଖ) ଅକର୍ମକ କ୍ରିୟା (ଗ) ଦ୍ବିକର୍ମକ କ୍ରିୟା ।
ସକର୍ମକ କ୍ରିୟାପଦ – ଯେଉଁ କ୍ରିୟାପଦର କର୍ମ ଥାଏ, ତାହାକୁ ସକର୍ମକ କ୍ରିୟାପଦ କୁହାଯାଏ ।
ଦ୍ବିକର୍ମକ କ୍ରିୟାପଦ – ଯେଉଁ କ୍ରିୟାପଦର ଦୁଇଟି କର୍ମ ଥାଏ ତାହାକୁ ଦ୍ବିକର୍ମକ କ୍ରିୟାପଦ କୁହାଯାଏ । ଦୁଇଟି କର୍ମ ଭିତରୁ ଗୋଟିଏ ମୁଖ୍ୟ କର୍ମ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଅନ୍ୟଟି ଗୌଣକର୍ମ ହୋଇଥାଏ ।

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକଣ୍ଠ ପ୍ତଶ୍ମାବଲାଭ ଉରର :

୧। ନିମ୍ନଲିଖତ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ ପ୍ରଦତ୍ତ କ୍ରିୟା ଚିହ୍ନାଇ ଦିଅ ।

(କ) ଘୋଡ଼ା, ଜୋର୍‌ରେ ଦଉଡୁଛି ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଦଉଡ଼ୁଛି

(ଖ) କୁକୁର ଜୋର୍‌ରେ ଭୁକୁଛି ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଭୁକୁଛି

(ଗ) ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କୁ କିଏ ନ ଜାଣେ ?
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : କାଣେ

(ଘ) ମାଧବୀ ଆମକୁ ଗୀତ ଶୁଣାଇଲା ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଗୁଣାଲିଲା

(ଙ) ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟ ବଡ଼ ଜ୍ଞାନୀ ଥିଲେ ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଥିଲେ

(ଚ) ବାପା ମୋତେ ସାହିତ୍ୟ ବୁଝାଇଲେ ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ତୁଟାକଲେ

(ଛ) ରାମ ଆସିଲେ ମୁଁ ଯିବି ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଆସିଲେ, ଯିବି

(ଜ) ଗୋବିନ୍ଦ ଧାଇଁ ଧାଇଁ ଥକି ଗଲାଣି ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଧାଇଁ ଧାଇଁ, ଥକି ଗଲାଣି

(ଝ) ରାଧାଶ୍ୟାମ ପଢୁ ପଢ଼ୁ ଶୋଇପଡ଼ିଲା ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ପଢ଼ୁ ପଢ଼ୁ, ଶୋଇପଡ଼ିଲା

(ଞ) ସେ ଆସୁ, ମୁଁ ଯିବି ।
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଆସୁ, ଯିବି

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ବ୍ୟାକରଣ (ପଦପ୍ରକରଣ, ବିଶେଷ୍ୟ, ବିଶେଷଣ, ସର୍ବନାମ, ଅବ୍ୟୟ, କ୍ରିୟା)

୨। ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(କ) ସମାପିକା କ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Solution:
ଯେଉଁ କ୍ରିୟାର ବ୍ୟବହାରରେ ବାକ୍ୟର ଅର୍ଥ ସମ୍ପୂର୍ଣ ରୂପେ ପ୍ରକାଶ ପାଏ ଏବଂ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ କ୍ରିୟାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରାଯାଏ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ସମାପିକା କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

(ଖ) ଅସମାପିକା କ୍ରିୟାର ସ୍ବରୂପ କ’ଣ ?
Solution:
ଯେଉଁ କ୍ରିୟାର ବ୍ୟବହାରଦ୍ୱାରା ବାକ୍ୟର ଅର୍ଥ ସମ୍ପୂର୍ଣ ରୂପେ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ ନାହିଁ ଏବଂ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ କ୍ରିୟାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ଅସମାପିକା କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ସମାପିକା କ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣଟିଏ ଦିଅ ।
Solution:
ଗାଈଟି ପଡ଼ିଆରେ ଚରୁଅଛି ।
(ଚରୁଅଛି – ସମାପିକା କ୍ରିୟା)

(ଘ) ଅସମାପିକା କ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣଟିଏ ଦିଅ ।
Solution:
ଗୋପାଳ ଖାଇସାରି ଖେଳିବାକୁ ଯିବ।
(ଖାଇସାରି – ଅସମାପିକା କ୍ରିୟା)

୩ । ନିମ୍ନଲିଖତ ପଦମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସମାପିକା ଓ ଅସମାପିକା କ୍ରିୟା ଚିହ୍ନାଅ ।
ଶୋଇଲା, ବସିଲା, ହସିଲା, ଗଲା, ଯାଉଯାଉ, ଖାଉଖାଉ, ପଢ଼ି, ନାଚି, ଖାଇ, ଶୋଇ, ବସି, ହସି, ଗାଇଲା, ଯିବି, ନେବି, ପଢ଼ିବି ।
Solution:
ସମାପିକା କ୍ରିୟା – ଶୋଇଲା, ବସିଲା, ହସିଲା, ଗଲା, ଗାଇଲା, ଯିବି, ନେବି, ପଢ଼ିବି ।
ଅସମାପିକା କ୍ରିୟା – ଯାଉଯାଉ, ଖାଉଖାଉ, ପଢ଼ି, ନାଚି, ଖାଇ, ଶୋଇ, ବସି, ହସି ।

୪। ନିମ୍ନ ଶବ୍ଦପୁଞ୍ଜମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କ୍ରିୟାପଦକୁ ଅଲଗା କର ।
(କ) ବାସୁଦେବ, ସୁଦର୍ଶନ, ଏବଂ, ହସୁଛି, ଦୈବ
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ହସୁଛି

(ଖ) ବିଶାଳ, ସାହସୀ, ବାଳକ, ଧାଉଁଛି, ଯେଣୁ
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଧାଉଁଛି

(ଗ) କଟକ, ବାରଣାସୀ, ଲାଲ ବାହାଦୁର, ହକି,
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଖେଳୁଛି

(ଘ) କ୍ରିକେଟ, କମ୍ପ୍ୟୁଟର, ଲତା, ପଢୁଛି, ଏବଂ
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ପଡୁଛି

(ଙ) ଭୋଜନ, ଗମନ, ବିଦାୟ, ଗୋପାଳ,
Solution:
କ୍ରିୟାପଦ : ଶୋଇଛି

ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଣୋଉର :

୧। ନିମ୍ନଲିଖୁ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ବିଶେଷଣ ପଦରେ ପରିଣତ କରି ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କର ।
Solution:
CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar Img 3

୨। ନିମ୍ନଲିଖୂତ ବିଶେଷଣ ପଦକୁ ବିଶେଷ୍ୟ ପଦରେ ପରିଣତ କରି ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କର ।
Solution:
CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar Img 4

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ____________ ତତ୍ତ୍ଵ ଅନୁସାରେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ତା’ର ନିଜ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଛାଡ଼ିଦେବା ଉଚିତ ।
କିମ୍ବା, ଯେଉଁ ତତ୍ତ୍ଵ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସର୍ବନିମ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଓ ସର୍ବାଧ‌ିକ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତା ସପକ୍ଷରେ ମତଦାନ କରେ, ____________ ତତ୍ତ୍ଵ କୁହାଯାଏ ।
କିମ୍ବା, __________ ତତ୍ତ୍ଵ ଅନୁସାରେ, “ ରାଷ୍ଟ୍ର ଯେତେ କମ୍ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରେ, ସେତେ ଭଲ ।’’
(କ) ସମାଜବାଦ
(ଖ) ବ୍ଯକ୍ତିବାଦ
(ଗ) ଉଦାରବାଦ
(ଘ) ଗାଷାବାଦ
Answer:
(ଖ) ବ୍ଯକ୍ତିବାଦ

୨ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ତତ୍ତ୍ଵ ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ___________ ମନ୍ଦ ଅନୁଷ୍ଠାନ ।
(କ) ଜରୁରୀ
(ଖ) ଆବଶ୍ୟକୀୟ
(ଗ) ଗ୍ରହଶାୟ
(ଘ) ପରିତ୍ୟାଗଯୋଗ୍ୟ
Answer:
(ଖ) ଆବଶ୍ୟକୀୟ

୩ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ __________ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ଏକ __________ ଅଟେ ।
(କ) ମାଧ୍ଯମ, ଲକ୍ଷ୍ୟ
(ଖ) ଲକ୍ଷ୍ୟ, ମାଧ୍ୟମ
(ଗ) ଅନୁଷ୍ଠାନ, ଲକ୍ଷ୍ୟ
(ଘ) ଯନ୍ତ୍ର, ମନ୍ତ୍ର
Answer:
(କ) ମାଧ୍ଯମ, ଲକ୍ଷ୍ୟ

୪ । ଆଧୁନିକ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ___________ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟନ୍ତି ।
(କ) ବ୍ଯକ୍ତିବାଦୀ
(ଖ) ସମାଜବାଦା
(ଗ) ଜନମଙ୍ଗଳ
(ଘ) ଉଦାରବାଦୀ
Answer:
(ଗ) ଜନମଙ୍ଗଳ

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି

୫ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନଙ୍କର ମତରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ___________ ଅଟେ ।
(କ) କୁ-ଆବଶ୍ୟକତା
(ଖ) ଜରୁରୀ ଆବଶ୍ୟକତା
(ଗ) ପରିତ୍ୟାଗ୍ରହୀନ ଆବଶ୍ୟକତା
(ଘ ସୁ-ଆବଶ୍ୟକତା
Answer:
(କ) କୁ-ଆବଶ୍ୟକତା

୬ । ଭାରତରେ ବାସ୍ତବ ଅର୍ଥରେ ଜଗତୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ____________ ମସିହାରୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।
(କ) ୧୯୯୦
(ଖ) ୧୯୯୧
(ଗ) ୧୯୯୨
(ଘ)୨୦୦୧
Answer:
(ଖ) ୧୯୯୧

୭ । ଜଗତୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ________, ________ ଓ ________ ସଂଗଠନର ଉପଯୋଗ କରାଯାଇଥାଏ ।
(କ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି (IMF), ବିଶ୍ଵ ବ୍ୟାଙ୍କ (WB) ଓ ବିଶ୍ଵବାଣିଜ୍ୟ ସଂଗଠନ (WTO)
(ଖ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି (IMF), ବିଶ୍ଵ ବ୍ୟାଙ୍କ (WB) ଓ ଜାତିସଂଘ (UN)
(ଗ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି (IMF), ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂଗଠନ (WTO) ଓ ବିଶ୍ଵ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ସଂଗଠନ (WHO)।
Answer:
(କ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି (IMF), ବିଶ୍ଵବ୍ୟାଙ୍କ (WB) ଓ ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂଗଠନ (WTO) ।

୮। ଜଗତୀକରଣ ପାଇଁ ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ___________ ଓ ___________ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ।
(କ) ସମାଜବାଦ ଓ ଉଦାରବାଦ
(ଖ) ବ୍ୟବସାୟବାଦ ଓ ସମାଜବାଦ
(ଗ) ଘରୋଇକରଣ ଓ ଉଦାରୀକରଣ
(ଘ) ବ୍ୟବସାୟୀକରଣ ଓ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ
Answer:
(ଗ) ଘରୋଇକରଣ ଓ ଉଦାରୀକରଣ

୯ । ଜଗତୀକରଣ ________ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଵରୂପ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଏ ।
(କ) ସମାଜବାଦ
(ଖ) ଉଦାରବାଦୀ
(ଗ) ଜନମଙ୍କଳ
(ଘ) ବ୍ଯକ୍ତିବାଦୀ
Answer:
(ଗ) ଜନମଙ୍କଳ

୧୦ । ଜଗତୀକରଣ ଏକ ________ ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖୁଥାଏ ।
(କ) ବିଶ୍ବଗ୍ରାମ
(ଖ) ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର
(ଗ) ସଂରାଷ୍ଟ୍ର
(ଘ) ବ୍ଯକ୍ତିବାଦୀ
Answer:
(କ) ବିଶ୍ବଗ୍ରାମ

(B) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକୁ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

୧ । ଲେସେଜ୍ ଫେୟାର୍‌ର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ଫରାସୀ ଶବ୍ଦ ଲେସେଜ୍ ଫେୟାରର ଅର୍ଥ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣମୁକ୍ତ କରି ଏକୁଟିଆ ଛାଡ଼ିଦିଅ । ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିବାଦକୁ ସୂଚିତ କରେ ।

୨ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵାଧୀନତାର ପରିସରକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କ୍ଷମତାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ମୁକ୍ତ କରି ବ୍ୟାପକ କରିବା ଏବଂ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ରକ୍ଷା କରି କେବଳ ପୋଲିସ୍ କର୍ମଚାରୀର ସର୍ବନିମ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀରୂପେ ସୂଚିତ କରିବା ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି

୩ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ପରିସରକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପକ କରାଯାଇ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନର ଦାୟିତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥାଏ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସାମାଜିକ କଲ୍ୟାଣ ସଂସ୍ଥା ପରି ଦାୟିତ୍ଵ ସଂପାଦନ କରେ, ସେହି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ।

୪ । ଜଗତୀକରଣ (Globalisation) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଜଗତୀକରଣ ଏପରି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହା ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିର୍ବିଶେଷରେ ଏକ ‘ବିଶ୍ଵ-ଗ୍ରାମ’ରେ ପରିଣତ କରିବାପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଯେଉଁଠାରେ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପରସ୍ପର ନିର୍ଭରଶୀଳତା ଭିତ୍ତିରେ ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆନ୍ତଃସଂପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇପାରିବ । ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବାଣିଜ୍ୟକୁ ଅବାଧ ଓ କଟକଣାଶୂନ୍ୟ କରିଦେବା । ତଥ୍ୟ, ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ପୁଞ୍ଜିର ଅବାଧ ପ୍ରବାହ ମାଧ୍ୟମରେ ଜଗତୀକରଣ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥାଏ ।

(C) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ

୧ । ଆଧୁନିକ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ କେଉଁ ସଂସ୍ଥା ହିସାବରେ ଗ୍ରହଣ କରେ ?
Answer:
ସଂଯୋଜନାକାରା ସଂସ୍ଥା

୨ । ପୁରାତନ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ କେଉଁ ଅନୁଷ୍ଠାନରୂପେ ବିବେଚନା କରେ ?
Answer:
ଆବଶ୍ୟକୟ ମଦ

୩ । ଆଧୁନିକ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ସାଧରଣତଃ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟନ୍ତି ?
Answer:
ଜନମଙ୍କଳ

୪ । ଜଗତୀକରଣର ସର୍ବଶେଷ ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ବିଶୃଗ୍ର।ମ ପ୍ରତିଷ୍ଠା

୫ । କେଉଁ ତତ୍ତ୍ଵ ଉଦାରୀକରଣ ଓ ଘରୋଇକରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ କରେ ?
Answer:
ଜଗତୀକରଣ

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି

୬ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଜାତିସଂଘର ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
Answer:
୧୯୨ (ମୋଣ୍ଟେନିଟ୍ରୋ ୨୦୦୯ ମସିହାରେ ୧୯୨ତମ ସଦସ୍ୟ)

୭ । “ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ନାଗରିକ ବା ସଭ୍ୟ ସମାଜ ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ, ବିକଳ୍ପ ନୁହଁନ୍ତି”- ଏହି ଉକ୍ତିଟି କାହାର ?
Answer:
ସମାଜଶାସ୍ତ୍ରୀ ଆତ୍ରେ ବେଟେଲି

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ନାଗରିକ ସମାଜ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୋଧୀ ଅଟେ ।
Answer:
ନାଗରିକ ସମାଜ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୋଧୀ ନୁହେଁ ।

୨ । ଆଇନର ଶାସନ, କ୍ଷମତା ପୃଥକୀକରଣ, ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାଗରିକ ସମାଜର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଆବଶ୍ୟକ ନୁହେଁ।
Answer:
ଆଇନର ଶାସନ, କ୍ଷମତା ପୃଥକୀକରଣ, ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାଗରିକ ସମାଜର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଆବଶ୍ୟକ ।

୩ । ଜନମଙ୍ଗଳରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ନକାରାତ୍ମକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ ।
Answer:
ଜନମଙ୍ଗଳରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସକାରାତ୍ମକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ ।

୪ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଅମଲାତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଏ ।
Answer:
ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଅମଲାତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।

୫ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଅନାବଶ୍ୟକ ଭଲ ଅନୁଷ୍ଠାନ ।
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ମନ୍ଦ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଅଟେ ।

(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । __________ ଯୋଗ୍ୟତମ ହିଁ ତିଷ୍ଠି ରୁହେ ନୀତିରେ ବିଶ୍ଵାସ କରେ ।
Answer:
ବ୍ଯକ୍ତିବାଦ

୨ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ସଂପର୍କୀୟ ___________ ତତ୍ତ୍ଵ ଅର୍ଥନୈତିକ ଉଦାରବାଦରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।
Answer:
ବ୍ଯକ୍ତିବାଦ

୩ । ___________ ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକକୁ ଜୀବନଧାରଣ ନିମନ୍ତେ ସର୍ବନିମ୍ନ ମାନ ଓ ସୁଯୋଗର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ପ୍ରଦାନ କରେ ।
Answer:
ଜନମଙ୍କଳ

୪ । _________ ନାଗରିକ ସମାଜ ଗଠନର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଧାର ।
Answer:
ସାମାଜିକ ବହୁଳବାଦିତା (Social Pluralism)

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି

୫ | _____________ରାଷ୍ଟ୍ର ସଭ୍ୟ ବା ନାଗରିକ ସମାଜ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ।
Answer:
ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ, ସାମ୍ବିଧାନିକ ଓ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି/ ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ବିଷୟରେ କେଉଁ ତତ୍ତ୍ବ ସର୍ବନିମ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ବିଷୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ତତ୍ତ୍ଵ ସର୍ବନିମ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥାଏ ।

୨ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ନାଗରିକର ଜୀବନ ଓ ଅଧିକାରର ଆଇନଗତ ସୁରକ୍ଷା, ଦେଶର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଓ ଭୂଖଣ୍ଡୀୟ ଏକତ୍ଵର ସଂରକ୍ଷଣ ଏବଂ ପୃଥିବୀର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସହ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସଂପର୍କ ରକ୍ଷା ।

୩ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଜଗତୀକରଣକୁ କିପରି ଉତ୍ସାହିତ କରୁଛି ?
Answer:
ବିଶ୍ବକୁ ଏକତ୍ର କରିବାର ବିଧବଦ୍ଧ ଯୋଜନା ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ୧୯୨୦ ମସିହାରେ ଜାତିସଂଘ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦ୍ଵାରା ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୧୯୪୫ ମସିହାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ପ୍ରତିଷ୍ଠାଦ୍ଵାରା ରାଜନୈତିକ ଜଗତୀକରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଉଛି । ବିଶ୍ଵବ୍ୟାଙ୍କ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି, ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟ ସଙ୍ଗଠନ ଆଦି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂସ୍ଥାମାନେ ଜଗତୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରୁଛନ୍ତି ।

୪ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ କାହିଁକି ସମାଲୋଚନା କରାଯାଏ ?
Answer:
ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଅମଲାତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନ ହୋଇ କରଭାର ବୃଦ୍ଧି, ଶିଳ୍ପ ସଂକୋଚନ, ବ୍ୟୟବହୁଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆଦି କାରଣରୁ ସମାଲୋଚିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ଅଧିକ ଦକ୍ଷଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରେ ନାହିଁ । ଏହା ଦରିଦ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀ ନୁହେଁ ।

(B) ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ କୁ-ଆବଶ୍ୟକତା (Necessary-evil) ଅଟେ – ଆଲୋଚନା କର ।
କିମ୍ବା, ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ର କ’ଣ ?
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ସମ୍ପର୍କୀୟ ବିବିଧ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ଅଟେ । ସ୍ପେନ୍‌ସର, ଆଦାମ୍ ସ୍ମିଥ୍, ଜେ.ଏସ୍. ମିଲ୍ ପ୍ରଭୃତି ଦାର୍ଶନିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୀମିତ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିବା ଓ ସୀମିତ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବା ନୀତିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ । ଏହା ଏକ ‘ନାସ୍ତିସୂଚକ ରାଷ୍ଟ୍ର’ ଅଟେ । ଏହା ଏକ ଫରାସୀ ଶବ୍ଦ ‘ଲେସେଜ୍ ଫେୟାର’ (Laissez faire) ରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ଯାହାର ଅର୍ଥ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣମୁକ୍ତ କରି ସର୍ବାଧିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ କରିବା ।

ଏହି ତତ୍ତ୍ଵରେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଏକ ‘କୁ-ଆବଶ୍ୟକତା’ (Necessary-evil) ରୂପେ ଚିତ୍ରଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଯେତେବେଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ସୀମିତ ରାତ୍ରିଜଗୁଆଳି ବା ପୋଲିସ୍ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରେ ସେତେବେଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଥିବାବେଳେ ନିଜର ଏହି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କାର୍ଯ୍ୟ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରି ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଉପରେ ଅଧ୍ଵକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କଲେ ଏହା ‘କୁ’ (evil) ଅନୁଷ୍ଠାନର ରୂପ ବହନ କରିଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି

୨ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର (Welfare State) କ’ଣ ? .
Answer:
ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ଓ ସମାଜବାଦର ସମନ୍ବୟରେ ଗଠିତ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଏକ ସର୍ବାଦୌଗୃହିତ ବିଂଶଶତାବ୍ଦୀୟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଅଟେ । ଜି.ଡ଼ି.ଏଚ୍.କୋଲେଙ୍କ ମତରେ, ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ସର୍ବନିମ୍ନ ଜୀବନ ଧାରଣର ସୁବିଧା ପାଇଥାଏ, ସେହି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ । ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ । ହବସନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ବହୁବିଧ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ଡାକ୍ତର, ଶିକ୍ଷକ, ବ୍ୟବସାୟୀ, ବୀମା ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଆଦି ସହସ୍ରାଧ‌ିକ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ । ଏହି ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଜନୈତିକ ଆନୁଗତ୍ୟର ଧାରାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ, ସ୍ଵତଃସ୍ଫୁର୍ତ୍ତ ଓ ସରଳ କରିଥାଏ ।

୩ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଓ ଇଚ୍ଛାଧୀନ ପରି ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ; କାରଣ ଏହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକକୁ ଜୀବନ ଧାରଣର ସର୍ବନିମ୍ନ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ଯାହା ବ୍ୟକ୍ତିର ବିକାଶ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ । ତଥାପି ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ସମ୍ପଭିର ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା, ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଶାନ୍ତି ଓ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା, ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ଭୂଖଣ୍ଡୀୟ ଏକତ୍ଵ ଓ ସ୍ଵାଧୀନତା ରକ୍ଷା, ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ ଆଦି ଅନ୍ୟତମ ଅଟେ ।

୪ । ଜଗତୀକରଣ (Globalisation) ର ଯଥାର୍ଥତା ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
Answer:
ଜଗତୀକରଣର ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଉପକାରିତା ଏହାର ଯଥାର୍ଥତାକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଥାଏ –
(i) ଜଗତୀକରଣର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟକୁ ଅବାଧ ଓ କଟକଣା ଶୂନ୍ୟ କରିଦେବା ।
(ii) ବହିର୍ବାଣିଜ୍ୟର ପ୍ରସାର, ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ଓ କୌଶଳ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶ ଉନ୍ନତି କରି ପୃଥବୀକୁ ଏକ ‘ ବିଶ୍ଵ ଗ୍ରାମ’ (Global Village) ରେ ପରିଣତ କରିବା ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।
(iii) ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଅର୍ଥନୀତି, ଉତ୍ପାଦନ, ପୁଞ୍ଜି ଓ କୌଶଳ ବିନିଯୋଗ ଆଦି ପ୍ରତିଯୋଗିତାମୂଳକ ହେବା ଫଳରେ ଉପଭୋକ୍ତା ଶସ୍ତା ଓ ଉନ୍ନତମାନର ଦ୍ରବ୍ୟ ନିଜ ବଜାରରେ ପାଇପାରେ ।
(iv) ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପୀକରଣ ଫଳରେ ଅର୍ଥନୀତିର ଉନ୍ନତି ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଅଧିକ କର୍ମସଂସ୍ଥାନର ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରନ୍ତି ।
(v) ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ଓ ସର୍ବାଧୁନିକ କୌଶଳର ବିନିଯୋଗ କରି ଅନୁନ୍ନତ ଓ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିଜର ପ୍ରାକୃତିକ ଓ ମାନବ ସମ୍ବଳର ସୁଷମ ଉପଯୋଗ କରି ଅର୍ଥନୈତିକ ସମୃଦ୍ଧି ଲାଭ କରିପାରନ୍ତି |
(vi) ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୀତି ସହ ସାଂସ୍କୃତିକ ବିକାଶ ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।

୫ । ଜଗତୀକରଣ (Globalisation) ର କୁପ୍ରଭାବ ଦର୍ଶାଅ ।
କିମ୍ବା, ଜଗତୀକରଣର ଅପକାରିତା ବା ‘ ସମାଲୋଚନାର କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଜଗତୀକରଣ ନିଜର ନିମ୍ନଲିଖତ କୁ-ପ୍ରଭାବ ଯୋଗୁଁ ସମାଲୋଚିତ ହୋଇଥାଏ ।
(i) ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀମାନେ ଭାରତ ସହ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵର ଦେଶଗୁଡ଼ିକର ବଜାରକୁ ପୁନଃଦଖଲ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉକ୍ତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଏହି ନୂଆ ଧରଣର ଆର୍ଥିକ ନୀତି ଚପାଇଦେଇ ଜଗତୀକରଣର ଢାଞ୍ଚାକୁ ଜନ୍ମ ଦେଇଛନ୍ତି ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରାଯାଉଛି ।
(ii) ଏହା ଅର୍ଥନୈତିକ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦ ପରି ଏକ ନୂତନ ଉପନିବେଶବାଦକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଉଛି । ସୁନିର୍ଭରଶୀଳତାକୁ ନଷ୍ଟ କରୁଛି ।
(iii) ଏହା ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ଓ କୌଶଳ ପ୍ରୟୋଗର ଲୋଭ ଦେଖାଇ ବହୁରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କମ୍ପାନୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଜାତୀୟ ସମ୍ପଦର ଲୁଟ୍ କରୁଛି ।
(iv) ଅମର୍ତ୍ତ୍ୟ ସେନ୍‌ଙ୍କ ପରି ଅର୍ଥନୀତି ବିଶାରଦମାନେ ଏହି ନିୟନ୍ତ୍ରଣହୀନ ଜଗତୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅର୍ଥନୈତିକ ବୈଷମ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ବୋଲି ମତପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।
(v) ଏହା ଅର୍ଥନୈତିକ ଦାସତ୍ଵର ମାଧ୍ୟମରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।
(vi) ଏହା ଉନ୍ନତ କୌଶଳ, ଘରୋଇକରଣ ଓ କମ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ଶ୍ରମିକମାରଣ ନୀତିକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଛି ।
(vii) ଏହା ସମାଜବାଦର ବିରୋଧୀ ଅଟେ ।

୬ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ଯଥାର୍ଥତା ବା ସପକ୍ଷ ଯୁକ୍ତି ।
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ସପକ୍ଷରେ ନିମ୍ନଲିଖତ ଯୁକ୍ତି ଏହାର ଯଥାର୍ଥତାକୁ ପ୍ରତିପଦାନ କରିଥାଏ –
(i) ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଯୋଗ୍ଯତା, ପ୍ରତିଭା, ଦକ୍ଷତା ଓ ସ୍ଵାର୍ଥର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବିଚାରକ ହୋଇଥିବାରୁ ତା’ର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବିକାଶ ପାଇଁ ତାକୁ ସର୍ବାଧ‌ିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(ii) ବୈଜ୍ଞାନିକ ଯୁକ୍ତି ଅନୁସାରେ “ ଯୋଗ୍ୟତମ ହିଁ ତିଷ୍ଠି ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।”
(iii) ଅର୍ଥନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହା ମୁକ୍ତ ପ୍ରତିଯୋଗିତାମୂଳକ ବଜାର ସୃଷ୍ଟି କରି ସୁଲଭ ମୂଲ୍ୟରେ ଅଧିକ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋକ୍ତାକୁ ପ୍ରଦାନ କରିପାରେ ।
(iv) ବାସ୍ତବତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ହସ୍ତକ୍ଷେପ ନ ରହିଲେ ‘ଅମଲାତାନ୍ତ୍ରିକ ବିଳମ୍ବ’ ଓ ‘ଦକ୍ଷତା ହ୍ରାସ’ ହୁଏ ନାହିଁ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିର ସୃଜନଶୀଳତା ଓ ଦକ୍ଷତାର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଯୋଗ କରାଯାଇପାରେ ।

୭ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ସମାଲୋଚନା ।
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିବାଦକୁ ନିମ୍ନଲିଖତ କାରଣରୁ ସମାଲୋଚନା କରାଯାଇପାରେ ।
(i) ବ୍ୟକ୍ତି ଉପରେ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ନ୍ୟସ୍ତ କରାଗଲେ ଏହାର ଅପପ୍ରୟୋଗ ଘଟିବ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନ ଲାଗି ସର୍ବଦା କନ୍ଦଳ ଲାଗିରହିବ ।
(ii) ମୁକ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଶୋଷଣକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରେ ।
(ii) ଆଇନ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରେ ନାହିଁ ବରଂ ଏହାପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସର୍ଭ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
(iv) ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ମନ୍ଦ ଅନୁଷ୍ଠାନ ନୁହେଁ, ବରଂ ଏକ ଜନମଙ୍ଗଳ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଅଟେ ।
(v) ବ୍ୟକ୍ତି ସର୍ବଦା ନିଜ ସ୍ଵାର୍ଥର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବିଚାରକ ନୁହେଁ ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରା ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ତତ୍ତ୍ବ (Individualism) ତର୍ଜମା କର । ଏହାର ସପକ୍ଷବାଦୀ ଯୁକ୍ତି ଏବଂ ସମାଲୋଚନାର ଭିଭିର ବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ବିକାଶ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ଏହା ସର୍ବସମ୍ମତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ‘ବ୍ୟକ୍ତିର ବିକାଶ’ର ସଂଜ୍ଞା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରର ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ସମ୍ପର୍କରେ ମତ ବିଭେଦତା ଦେଖା ଦେଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର କେନ୍ଦ୍ର ବିଷୟ ହୋଇଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ମଧ୍ୟ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ଅଧ୍ୟାୟ ଅଟେ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟ ସହିତ ବ୍ୟକ୍ତି ଘନିଷ୍ଠଭାବେ ସଂପୃକ୍ତ ଥିବାରୁ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମସ୍ତ କ୍ଷମତା ବ୍ୟକ୍ତିର କଲ୍ୟାଣ ପ୍ରତି ଅଭିପ୍ରେତ ଥିବାରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ସଚେତନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ବ୍ୟକ୍ତିର ଆନୁଗତ୍ୟର ଧାରାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା ସମୟରେ ଏକ ସାଧାରଣ ପ୍ରଶ୍ନ ଉତ୍‌ଥାପିତ ହୋଇଥାଏ- ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି ବା ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥିତି ଆବଶ୍ୟକ । ଜର୍ମାନ୍ ଆଦର୍ଶବାଦୀଙ୍କ ମତରେ, ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିକାଶ ଓ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସକାଶେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ବଳିଦାନ ଦିଆଯାଇପାରେ । ଅରାଜକତାବାଦୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ ବ୍ୟକ୍ତିପକ୍ଷରେ ଅହିତକର ଓ ଅସହ୍ୟରୂପେ ଅଭିହିତ କରି ଏହାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଧ୍ବଂସସାଧନ ସପକ୍ଷରେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛନ୍ତି ।

କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ପୁଞ୍ଜିପତିମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ବ୍ୟବହୃତ ଶୋଷଣର ଏକ ମାଧ୍ୟମରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରି ଏକ ଶ୍ରେଣୀବିହୀନ ଶୋଷଣମୁକ୍ତ ସମାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଲୋପସାଧନ ପାଇଁ ମତ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଗାନ୍ଧିବାଦୀମାନେ ବ୍ୟକ୍ତିର ନୈତିକତା ଓ ଆତ୍ମନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଉପରେ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରି ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହ୍ରାସ ପାଇଁ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନେ ଅତ୍ୟଧିକ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତା ସପକ୍ଷରେ ମତ ଦେଇ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଏକ ରାତ୍ରିଜଗୁଆଳି ବା ପୋଲିସ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ ଅର୍ପଣ କରିବାପାଇଁ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥା’ନ୍ତି ।

ସେମାନଙ୍କ ରାଷ୍ଟ୍ର ‘ପୋଲିସ୍ ରାଷ୍ଟ୍ର’ ନାମରେ ଖ୍ୟାତ । ସମାଜବାଦୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ବୃଦ୍ଧିକରିବା ସପକ୍ଷରେ ମତ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ଏହି ସମସ୍ତ ମତବାଦକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଗୋଟିଏ ସାଧାରଣ ନୀତିର ଅବସ୍ଥିତି ଜଣାପଡ଼େ । କେତେକ ଦାର୍ଶନିକ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ପରିସର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ସୀମିତ କରନ୍ତି ଏବଂ ଅନ୍ୟ କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ପରିସର ସୀମିତ କରି ସାମୂହିକ କଲ୍ୟାଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ବ୍ୟାପକ କରନ୍ତି ।

ଏଣୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ବିପରୀତମୁଖୀ ଅଟନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିବେଚନା କଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରେ ନାହିଁ; ବରଂ ବାସ୍ତବ ଓ ସାମୂହିକ କଲ୍ୟାଣସାଧନ ପାଇଁ ବ୍ୟାପକ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ସମ୍ପର୍କୀୟ ଉପରୋକ୍ତ ଧାରଣାକୁ ନେଇ ଦୁଇଟି ମତବାଦ; ଯଥା ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ (Individualism) ଓ ସମାଜବାଦ (Socialism) ର ଜନ୍ମ ହୋଇଛି ।

ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଏକ ଆବଶ୍ୟକୀୟ କୁ-ସଂସ୍ଥା (Necessary-evil) ର ରୂପ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ସ୍ଵାର୍ଥକୈନ୍ଦ୍ରିକ ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କରି ତା’ର ଜୀବନ ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ପୋଲିସ୍ ବା ରାତ୍ରିଜଗୁଆଳି ପରି କେବଳ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଉଚିତ ବୋଲି ସେମାନଙ୍କର ମତ । ହବସ୍, ଲକ୍‌, ରିକାର୍ଡୋ, ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍, ମିଲ, ସ୍ପେନସ୍‌ର, କାଣ୍ଟ ଇତ୍ୟାଦି ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ସମର୍ଥକ ଅଟନ୍ତି ।

ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀସ୍‌ରେ ସୋଫିଷ୍ଟମାନଙ୍କର ବିଚାରଧାରା ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ଥିଲା । ଷ୍ଟାଇକ୍ ବିଚାରଧାରାରେ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ଦର୍ଶନର ପ୍ରତିଫଳନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଲକ୍ ଓ ରୁଷୋ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତାର ପୃଷ୍ଠପୋଷକ ଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ଜନମତ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନର ରୂପରେଖ ସେମାନେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିଥିଲେ । ହବସ୍‌ଙ୍କ ଦର୍ଶନ ନିରଙ୍କୁଶ ରାଜତନ୍ତ୍ରକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଅନ୍ତଃସ୍ଵର ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ଅଟେ ।
ଶିଳ୍ପବିପ୍ଳବ ପରେ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରାର ବ୍ୟାପକ ପ୍ରସାର ହେଲା ।

ଫ୍ରାନ୍ସର ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରବିତ୍, ଇଂଲଣ୍ଡର ଉପଯୋଗିତାବାଦୀ (Utilalitarians) ପ୍ରଭୃତି ଏହାକୁ ସମର୍ଥନ କରିଛନ୍ତି । ଉପଯୋଗିତାବାଦୀମାନେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ସର୍ବାଧ‌ିକ ସୁଖ ନୀତିରେ ବିଶ୍ଵାସ କରି ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ସୀମିତ ରଖୁବାପାଇଁ ମତ ଦେଇଥିଲେ । ଜନ୍ ଷ୍ଟୁଆର୍ଟ ମିଲ୍ ଏହି ତତ୍ତ୍ଵର ଟାଣୁଆ ସମର୍ଥକ ଅଟନ୍ତି । ସ୍ପେନ୍ସର ଯୋଗ୍ୟତମର ଅବସ୍ଥିତି ନୀତି ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ମନ୍ଦ ଅନୁଷ୍ଠାନର ରୂପ ଦେଇଛନ୍ତି ।

ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନଙ୍କ ମତରେ, ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଦରକାରୀ କ୍ଷତିକାରକ ସଂସ୍ଥା । ରାଷ୍ଟ୍ର ଦରକାରୀ, କାରଣ ରାଷ୍ଟ୍ରର କେତୋଟି କାର୍ଯ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ । ଏହି ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ହେଲା ତିନିପ୍ରକାରର ।
(୧) ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଆଇନଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରିବା ।
(୨) ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ବହିଃଆକ୍ରମଣରୁ ରକ୍ଷା କରିବା, ଏବଂ
(୩) ଆଇନ ଅନୁମୋଦିତ ଚୁକ୍ତିକୁ ରକ୍ଷାକରିବା ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି

ଏହି ତିନୋଟି କାର୍ଯ୍ୟ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ହସ୍ତକ୍ଷେପ କଲେ ଏହା କ୍ଷତିକାରକ ସଂସ୍ଥାଭାବେ ପରିଚିତ ହେବ । କାରଣ ରାଷ୍ଟ୍ର ଯେତେ ଅଧ‌ିକରୁ ଅଧ‌ିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବ, ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ସେତେ ହ୍ରାସ ପାଇବ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନେ ବ୍ୟକ୍ତିସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟର ନିଷ୍ଠାପର ସମର୍ଥକ ହୋଇଥିବାରୁ ସେମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ସୀମିତ ରଖ୍ ବ୍ୟକ୍ତି ଉପରେ ଅଧ‌ିକ କାର୍ଯ୍ୟ ନ୍ୟସ୍ତ କରିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ।

ଅତଏବ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନେ ସେଇଥପାଇଁ କହନ୍ତି ଯେ, କମ୍ ଶାସନ କରୁଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରହିଁ ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ର । (That State is best State which governs the least.) । ଏହି ମତକୁ ବ୍ୟକ୍ତିସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ତତ୍ତ୍ଵ (Laissez faire theory) ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

ଏହି ତତ୍ତ୍ଵ ସପକ୍ଷରେ ଚାରୋଟି ଯୁକ୍ତି ରହିଛି ।
(୧) ନୈତିକ ଯୁକ୍ତି – ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନେ ମତପୋଷଣ କରନ୍ତି ଯେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମଣିଷ ମଧ୍ୟରେ ସୁପ୍ତ ପ୍ରତିଭାର ବିକାଶ ପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତି-ସ୍ଵାତନ୍ୟ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ । ତେଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଳ୍ପ କାର୍ଯ୍ୟରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରି ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଅଧ‌ିକରୁ ଅଧିକ ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ପ୍ରଦାନ କଲେ, ବ୍ୟକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପ୍ରତିଭା ଠିକ୍ ଭାବରେ ବିକଶିତ ହେବ । ତେଣୁ ନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ତତ୍ତ୍ଵ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ।

(୨) ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୁକ୍ତି – ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ କରାଗଲେ ପ୍ରତିଯୋଗିତାମୂଳକ ବ୍ୟବସାୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ । ତେଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନ ହେବ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଦ୍ରୁତ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ସଂଘଟିତ ହେବ ।

(୩) ବୈଜ୍ଞାନିକ ଯୁକ୍ତି ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ବିବର୍ତ୍ତନବାଦ ତତ୍ତ୍ଵ କହେ ଯେ ସମାଜରେ କେବଳ ଯୋଗ୍ୟତମର ହିଁ ବଞ୍ଚିବାର ଅଧିକାର ରହିଛି । କାରଣ ଜୀବନ-ସଂଘର୍ଷର ଅଗ୍ନିପରୀକ୍ଷାରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟକ୍ତି ହିଁ ସମାଜ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନେ ବ୍ୟକ୍ତି-ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଏବଂ ପ୍ରତିଯୋଗିତାକୁ ପ୍ରଶ୍ରୟ ଦେଇ ଯୋଗ୍ୟତମର ବଞ୍ଚିବାର ଅଧିକାରକୁ ସମର୍ଥନ କରନ୍ତି ଏବଂ ଏହା ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ବୋଲି ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ।

(୪) ବାସ୍ତବବାଦୀ ଯୁଢି – ବାସ୍ତବବାଦୀ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଚିନ୍ତାକଲେ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କଲେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ଉପଯୁକ୍ତଭାବରେ କରିପାରିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କାମ କରିବାର ଅଧ‌ିକ ସୁଯୋଗ ଦେବା ବିଧେୟ ।

(୧) ବ୍ୟକ୍ତି ଉପରେ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ନ୍ୟସ୍ତ କରାଗଲେ ଏହାର ଅପପ୍ରୟୋଗ ଘଟିବ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନ ଲାଗି ସର୍ବଦା କଳହ ଲାଗିରହିବ ।

(୨) ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲେ ସମାଜରେ ଦୁଇଗୋଷ୍ଠୀର ସୂତ୍ରପାତ ଘଟିବ । ଦଳେ ଧନୀରୁ ଅଧିକ ଧନୀ ହେବେ ଏବଂ ଅନ୍ୟଦଳେ ଦରିଦ୍ରରୁ ଅଧ‌ିକ ଦରିଦ୍ର ହେବେ । ଫଳତଃ, ଦରିଦ୍ର ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକମାନଙ୍କୁ ନ୍ୟାୟ ମିଳିବ ନାହିଁ ।

(୩) ଯୋଗ୍ୟତମର ହିଁ ବଞ୍ଚିବା ଯଥାର୍ଥ କଥାଟିକୁ ସମାଜବାଦୀମାନେ ନାପସନ୍ଦ କରନ୍ତି । ଏହାଦ୍ଵାରା ଖଳପ୍ରକୃତି ଲୋକଙ୍କୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ମିଳିବ । ଅଥଚ କବି, କଳାକାର ସମାଜ ଉପରେ କରିତ୍‌କର୍ମା କଳାବଜାରୀର ଅଟ୍ଟାଳିକା ଗଢ଼ିଉଠିବ ।

(୪) ପୁନଶ୍ଚ ସମାଲୋଚକମାନେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ନ୍ତି ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଧ‌ିକ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ହ୍ରାସ ପାଇବ ନାହିଁ, ବରଂ ବ୍ୟକ୍ତିସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଏବଂ ସ୍ଵାଧୀନତା ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ଵାରା ସୁରକ୍ଷା କରାଯାଇପାରିବ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଗୋଟିଏ ଦେଶର।

(୫) ସର୍ବଶେଷରେ ଏହି ତତ୍ତ୍ଵଦ୍ଵାରା ରାଷ୍ଟ୍ରରେ କୌଣସି ପ୍ରକାରର ଜନମଙ୍ଗଳ କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ପାଇଲେ ସେମାନେ ନିଜ ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନରେ ବ୍ୟସ୍ତ ରହି ସାମୂହିକ କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରତି ଅବହେଳା କରିବେ ।

ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଆଡ଼କୁ ପୁରାତନ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ଲୋକପ୍ରିୟତା ହ୍ରାସ ପାଇଲା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ହସ୍ତକ୍ଷେପର ମାତ୍ରା ତୀବ୍ରଭାବେ ବୃଦ୍ଧିପାଇଲା । ଅଧ୍ୟାପକ ଲାସ୍କଙ୍କ ମତରେ, ନୈତିକ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ଦୁର୍ବଳତା ହେତୁ ଏହି ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ମୃତ୍ୟୁ ଆସନ୍ନ ହେଲା । ଶିଳ୍ପଭିଭିକ ପୁଞ୍ଜିବାଦର ସମସ୍ୟାକୁ ସମାଧାନ କରିବା ଏହା ପକ୍ଷରେ ସମ୍ଭବପର ହେଲା ନାହିଁ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ପରିସର ଅତ୍ୟଧୂକଭାବେ ବୃଦ୍ଧିପାଇବା ହେତୁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସ୍ଵରୂପ ‘ଆଧୁନିକ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ’ (Modern individualism) ର ଜନ୍ମ ହେଲା ।

ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ଅପେକ୍ଷା ସମାନ ଲକ୍ଷ୍ୟର ପରିତୃପ୍ତି ସାଧନ ପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ଗୋଷ୍ଠୀ (Group) ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଆରୋପ କଲା । ବ୍ୟକ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ରାଜନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସୁସଂଯୋଜିତ ହେବା ଅପେକ୍ଷା ନିଜର ବାସ୍ତବ କାର୍ଯ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଗଠିତ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ସଂଯୋଜିତ ହେବା ଅଧୂକ ବଳିଷ୍ଠ ହେଲା । ମୁଖ୍ୟତଃ ଯୋଗୁଁ ଆଧୁନିକ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ସ୍ଥିତି ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି । ପ୍ରଥମତଃ, ଆଧୁନିକ ସମାଜର ବହୁମୁଖୀ ଚରିତ୍ରକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦିଆଯାଇଛି ଯାହା ଗୋଷ୍ଠୀ (Group) ର ସ୍ଥିତି ଗୁରୁତ୍ଵକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଛି | ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ପରିସର ଗ୍ରାହାମ୍ ୱାଲାସ୍, ମିସ୍ ଫୋଲେଟ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଅନ୍ୟତମ ଅଟନ୍ତି ।

ସେମାନେ ‘ଗୋଷ୍ଠୀ’ର ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନ କ୍ଷମତା ପାଇଁ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକଚାଟିଆ ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହାର ସମାଲୋଚନା ନିମନ୍ତେ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଆଧୁନିକ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀମାନେ ‘ଗୋଷ୍ଠୀ’କୁ ଏକ ବାସ୍ତବ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପରସ୍ପର ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦୀ ସ୍ଵାର୍ଥଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ସମାଧାନକାରୀ ଓ ସଂହତି ରକ୍ଷାକାରୀ ସଂସ୍ଥାର ଭୂମିକା ଅର୍ପଣ କରିଛନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ଉନ୍ନତି ତଥା ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ପ୍ରକୃତ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅସ୍ତିସୂଚକ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୃତସ୍ତୁପ ଉପରେ ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରାସାଦ ଗଢ଼ିଉଠିଛି।

୨ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର କ’ଣ ? ଏହାର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଓ ଇଚ୍ଛାଧୀନ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଆଲୋଚନା କର । ଏହାର ଯଥାର୍ଥତା ଓ ସମାଲୋଚନାର ଭିଭିକୁ ତର୍ଜମା କର ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ସମ୍ପର୍କରେ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ (Individualism) ଓ ସମାଜବାଦ (Socialism) ତତ୍ତ୍ଵକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସରକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସଙ୍କୁଚିତ କରିବା ସପକ୍ଷରେ ମତ ଦେବାବେଳେ ସମାଜବାଦ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଅତ୍ୟଧ‌ିକ କ୍ଷମତା ଦେବାର ପକ୍ଷପାତୀ ଅଟେ; କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ପୂର୍ଣ୍ଣମାତ୍ରାରେ ବ୍ୟକ୍ତବାଦୀ ବା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାଜାବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ଦେଖ‌ିବା ବିରଳ । ଏଣୁ ମଧ୍ଯମପନ୍ଥା ସ୍ଵରୂପ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ଓ ସମାଜର ମହତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷାକରି ‘ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର’ (Welfare State) ର ଜନ୍ମ ହୋଇଛି ।

ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଲଗାମହୀନ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଓ ଲାଭଖୋର ମନୋବୃତ୍ତି ଏବଂ ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହ୍ରାସ ଓ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ଶାସନ ବ୍ୟକ୍ତିର ‘ସୂକ୍ଷ୍ମ ଜୀବନ’ ପାଇଁ ଦୁର୍ବିସହ ବୋଧ ହେଲା ଓ ଏହି ଦୁଇ ଚରମ ତତ୍ତ୍ଵର ମଧ୍ୟମ ସୋପାନରୂପେ ‘ଜନକଲ୍ୟାଣ ରାଷ୍ଟ୍ର’ର ଉତ୍ପତ୍ତି ହେଲା । ଆଧୁନିକ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଟି.ଡବ୍ଲ୍ୟୁ.କେଣ୍ଟ୍ ସାମାଜିକ ସେବାକାରୀ ସଂସ୍ଥା ସହ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ଏହା ଏକ ପୋଲିସ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିରୋଧାଚରଣ କରି ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନର ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରିଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି

ଜି.ଡି.ଏଚ୍. କୋଲେଙ୍କ ମତରେ, ‘ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏପରି ଏକ ସମାଜ ଯାହାକି ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକକୁ ଜୀବନଧାରଣର ସର୍ବନିମ୍ନ ମାନ ଓ ସୁଯୋଗ ନିଶ୍ଚିତଭାବେ ଅର୍ପଣ କରିଥାଏ ।’’ ହବସ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ବହୁବିଧ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ଡାକ୍ତର, ଶିକ୍ଷକ, ବ୍ୟବସାୟୀ, ବୀମା ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଇତ୍ୟାଦି ପରି ସହସ୍ରାଧିକ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ । ମାକ୍ ଆଇଭର୍ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବାକୁ ଯାଇ ମତ ଦିଅନ୍ତି ଯେ ‘ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉଭୟ ଅସ୍ତିସୂଚକ ଓ ନାସ୍ତିସୂଚକ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛି ଶୃଙ୍ଖଳା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵକୁ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ।’

ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବେ ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀୟ ବିଷୟ ନୁହେଁ । ପୁରାତନ ଇତିହାସରେ ବଣ୍ଡିତ ରାଜା- ମହାରାଜାମାନଙ୍କର ‘ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଯୁଗ’କୁ ବର୍ତ୍ତମାନର ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହ ତୁଳନା କରାଯାଇପାରେ; କିନ୍ତୁ ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥରେ ଏହି ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିକାଶ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ବ୍ୟକ୍ତିବାଦର ଦୋଷତ୍ରୁଟି, ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୋଜନା, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା, ସାମ୍ୟବାଦୀ ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଯୋଗିତା, ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନ୍ମ, ସ୍ଥିତି ଓ ବିକାଶ ପାଇଁ ଦାୟୀ ଅଟେ । ହବ୍‌ମାନ (Hobman)ଙ୍କ ମତରେ, ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ (Individualism) ଓ ସାମ୍ୟବାଦ (Communism) ମଧ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ-ସୋପାନରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିବାଦୀ ତତ୍ତ୍ବ ପରି ରାଷ୍ଟ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ-ପରିସରକୁ ଏକ ପୋଲିସ୍ ବା ରାତ୍ରିଜଗୁଆଳି ପରି କେବଳ ଶାନ୍ତି-ଶୃଙ୍ଖଳା ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖୁବାପାଇଁ ଦାବି କରେ ନାହିଁ କିମ୍ବା ସାମ୍ୟବାଦ ପରି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଶୋଷଣର ମାଧ୍ୟମରୂପେ ଚିତ୍ରିତ କରି ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଲୋପସାଧନ ପାଇଁ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼େ ନାହିଁ; ବରଂ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ଅସୀମିତ ହୋଇ ବ୍ୟକ୍ତିର ବହୁବିଧ କଲ୍ୟାଣ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଏହାର ସ୍ଥିତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ ।

ଜନକଲ୍ୟାଣ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୃଷ୍ଟି ଅନ୍ତରାଳେ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ବିଦ୍ୟମାନ । ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧରେ ପୃଥ‌ିବୀର ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟାପକ ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷୟକ୍ଷତିର ଶିକାର ହୋଇ ଏହାର ପୁନଃବିନ୍ୟାସ ପାଇଁ ସୀମିତ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଗୁରୁତ୍ଵକୁ ଅନୁଭବ କଲେ । ତେଣୁ ସମାଜବାଦୀ ତତ୍ତ୍ଵର ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୋଜନା ଗ୍ରହଣ କରିବାପାଇଁ ସେମାନେ ବାଧ୍ଯ ନାହିଁ । ଏଣୁ ସେମାନେ ସମାଜବାଦ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିବାଦ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ଘଟାଇ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭିତ୍ତି ସ୍ଥାପନ କଲେ ।

ଏହି ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ମୁକ୍ତ ଅର୍ଥନୀତି (Free Economy) ଓ ଆବଦ୍ଧ ଅର୍ଥନୀତି (Closed Economy) ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ନୀତି ସମର୍ଥନ କରାନଯାଇ ମିଶ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତି (Mixed Economy)କୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । ପୃଥିବୀର ଅଧିକାଂଶ ରାଷ୍ଟ୍ର ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରକୃତି ବହନ କରୁଛନ୍ତି, କାରଣ ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ରାଜନୈତିକ ଆନୁଗତ୍ୟର ଧାରା ସରଳ, ସ୍ପଷ୍ଟ ଓ ଅଭ୍ୟାସଗତ ହୋଇଥାଏ ।

ଜନକଲ୍ୟାଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :
ସାଂପ୍ରତିକ ବିଶ୍ଵର ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଜନକଲ୍ୟାଣ ରାଷ୍ଟ୍ରଭାବେ ପରିଚିତ । ଏହି ଆଧୁନିକ ଜନକଲ୍ୟାଣ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ପ୍ରାଧାନତଃ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ; ଯଥା- (କ) ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ, (ଖ) ଇଚ୍ଛାଧୀନ ।

(କ) ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ (Compulsory Functions) :
ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥିତି ପାଇଁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ । ଏହି କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ସମ୍ପାଦନ ନ କଲେ ରାଷ୍ଟ୍ର ‘ରାଷ୍ଟ୍ର ’ ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏହା ପାଞ୍ଚ ପ୍ରକାରର; ଯଥା- (୧) ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିରାପତ୍ତା, (୨) ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଶାନ୍ତି-ଶୃଙ୍ଖଳା, (୩) ବୈଦେଶିକ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ, (୪) ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ ଓ ସମ୍ପତ୍ତି ରକ୍ଷା, (୫) ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ବିଚାର ସଂସ୍ଥା ।

(୧) ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିରାପତ୍ତା : ଏହା ଯେକୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ରାଷ୍ଟ୍ର ଯଦି ବହିଃଶତ୍ରୁ ଆକ୍ରମଣର ଶିକାର ହୁଏ, ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଜୀବନଧାରଣ ବିପନ୍ନ ହେବ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ସେନାବାହିନୀ ଅବସ୍ଥାପନ କରି ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଅନ୍ତି ।

(୨) ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଶାନ୍ତି-ଶୃଙ୍ଖଳା : ରାଷ୍ଟ୍ର ଭିତରେ ଥିବା ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ଧନଜୀବନ ସୁରକ୍ଷା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ । ଚୋର, ଡକାୟତ, ଗୁଣ୍ଡା ଆଦି ଅସାମାଜିକ ଲୋକଙ୍କ ଦାଉରୁ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିବା ଲାଗି ରାଷ୍ଟ୍ର ପୋଲିସ୍ ସଂସ୍ଥା ଗଠନ କରିଛି । ପୋଲିସ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଇନ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରାଯାଏ । ତାଛଡ଼ା ବିଭିନ୍ନ ନ୍ୟାୟାଳୟ ମାଧ୍ୟମରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମାଜର ଖଳଲୋକମାନଙ୍କୁ ଦଣ୍ଡ ଦେଇ ଉତ୍ତମ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଉପଯୁକ୍ତ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ କରେ ।

(୩) ବୈଦେଶିକ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ : ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉଦ୍ଭାବନ ଫଳରେ ସମ୍ପ୍ରତି ପୃଥ‌ିବୀର ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ପରସ୍ପର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହେଉଛନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ଅର୍ଥନୈତିକ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ବୈଦେଶିକ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଆଧୁନିକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ହୋଇପଡ଼ିଛି । କୂଟନୈତିକ ଦୂତ ପ୍ରେରଣ ଓ ଗ୍ରହଣ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମସ୍ୟା ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ଆଲୋଚନା, ଜାତିସଂଘ ଆଦି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସଂସ୍ଥା ସହ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ ସାଂପ୍ରତିକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।

(୪) ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ ଓ ସମ୍ପତ୍ତି ରକ୍ଷା : ଚୁକ୍ତିବାଦୀ ଦାର୍ଶନିକ ଲକ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ ଓ ସମ୍ପତ୍ତିଗତ ଅଧିକାର ପ୍ରାକୃତିକ ଅଧ୍ବକାର (Natural right) ପଦବାଚ୍ୟ । ଏହି ମୌଳିକ ଅଧୂକାରର ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୃଷ୍ଟି | ଏଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏହି ଅଧିକାରକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଇନଗତ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରଦାନ କରି ଆଇନ ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ ଓ ସମ୍ପତ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ ।

(୫) ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ବିଚାର ସଂସ୍ଥା : ଏକ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ବିଚାର ସଂସ୍ଥା ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ବ୍ୟକ୍ତି ନ୍ୟାୟ ପାଇବା ସମ୍ଭବପର ହେବ ନାହିଁ । ଆଇନ ଓ ନ୍ୟାୟର ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେବା ମଧ୍ଯ ସମ୍ଭବପର ହେବ ନାହିଁ । ବ୍ୟକ୍ତିର ଅଧୂକାରର ସଂରକ୍ଷକ ହିସାବରେ ଏହି ବିଚାର ସଂସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କ୍ଷମତାର ଅବାଞ୍ଛିତ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଏକ ସ୍ଵାଧୀନ ନିରପେକ୍ଷ, ଅଣପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ ବିଚାର ସଂସ୍ଥାର ଭୂମିକା ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ ।

(ଖ) ଇଚ୍ଛାଧୀନ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ (Optional Functions) :
ନିମ୍ନଲିଖତ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀଗୁଡ଼ିକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଇଚ୍ଛା, ସମ୍ବଳ, ଜନମତର ଚାପ, ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରକୃତି, ସମୟ ଓ ପରିସ୍ଥିତିର ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ଵାରା ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ ।

(୧) ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର : ଆଧୁନିକ ଜୀବନରେ ଶିକ୍ଷା ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଦିଗ । ଏଣୁ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହାର ପ୍ରସାର ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଶିକ୍ଷା ବୃତ୍ତିଭିତ୍ତିକ, ବୈଷୟିକ ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ହେବା ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ । ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ନିଜର ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ, ରାଜନୈତିକ ପରିବେଶ ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ପର୍କରେ ସଚେତନଶୀଳ କରାଇଥାଏ । ବିଦ୍ୟାଳୟ, ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଅନୁଦାନ ଓ ଛାତ୍ରବୃତ୍ତି ପ୍ରଦାନ ଇତ୍ୟାଦି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନ୍ୟତମ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି

(୨) ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ପରିମଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା : ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ପରିମଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବ୍ୟକ୍ତିର ଅନ୍ୟତମ ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ହୋଇଥିବାରୁ ଏବଂ ଏହାର ବ୍ୟାପକତା ତଥା ବିପୁଳ ବ୍ୟୟଭାର ଯୋଗୁଁ ଏହାକୁ ଘରୋଇ ସଂସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ରାଜି ହେଉନଥିବା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହାର ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରିଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ର ରୋଗପ୍ରତିଷେଧକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଦାନ କରେ, ମାଗଣା ଚିକିତ୍ସା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯୋଗାଇଦିଏ ଏବଂ ପରିବାର କଲ୍ୟାଣ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିଥାଏ ।

(୩) କୃଷି, ଶିଳ୍ପ ଓ ବାଣିଜ୍ୟର ବିକାଶ : କୃଷି, ଶିଳ୍ପ ଓ ବାଣିଜ୍ୟର ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶ ନ ହେଲେ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୀତି ସୁସ୍ଥ ଓ ସମୃଦ୍ଧ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ | କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରୟୋଗ, ଶିଳ୍ପ ପାଇଁ ପୁଞ୍ଜି, କାରିଗରୀ କୌଶଳ ଇତ୍ୟାଦି ଯୋଗାଣ ଓ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ପାଇଁ ବଜାର ସୃଷ୍ଟି ଏବଂ ଉଭୟ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଓ ବାହ୍ୟ ବାଣିଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିକାଶ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନ୍ୟତମ ମୁଖ୍ୟ ଦାୟିତ୍ଵରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି ।

(୪) ଆମଦାନୀ ଓ ରପ୍ତାନି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ : ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୈତିକ ଅବସ୍ଥାର ଉନ୍ନତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆମଦାନୀ ଓ ରପ୍ତାନି ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଓ ଏହାର ପ୍ରୟୋଗ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ବ୍ୟକ୍ତିର ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ଵାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହି ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରିଥାଏ ।

(୫) ଶ୍ରମମଙ୍ଗଳ : ସମାଜର ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନେକ ପ୍ରକାରର ଯୋଜନା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଶ୍ରମ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମାନବିକ ପରିବେଶ ପ୍ରଦାନ, ଶ୍ରମ- ସମୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ, ବେତନ ହାର ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ, ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ଶିଳ୍ପ ପରିଚାଳନାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ଇତ୍ୟାଦି ବିବିଧ କାର୍ଯ୍ୟ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ସାମୂହିକ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସମ୍ପାଦନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।

(୬) ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ନିରାକରଣ ଆଧୁନିକ ବିଶ୍ଵରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଏକ ଦୁରାରୋଗ୍ୟ ସଂକ୍ରାମକ ବ୍ୟାଧର ଭୂମିକା ନେଉଥ‌ିବାବେଳେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ନିରାକରଣ ପାଇଁ ଉଚିତ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିବା ନିମିତ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ଯୋଜନା ସହ ଆଗେଇ ଆସିଛନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସର୍ବନିମ୍ନ ଆବଶ୍ୟକତା; ଯଥା- ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର ଓ ବାସଗୃହ ପ୍ରଦାନ ଆଦି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି । ଏହା ଦେଶରେ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା, କୃଷିର ଉନ୍ନତି, ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ସଦ୍‌ଉପଯୋଗ କରି ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

(୭) ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା : ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ସାମାଜିକ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ସଂସ୍ଥା ହୋଇଥିବାରୁ ବୃଦ୍ଧାବସ୍ଥା, ଶାରୀରିକ ଅକର୍ମଣ୍ୟ ଅବସ୍ଥା, ବେକାରୀ, ଅସହାୟତା ଇତ୍ୟାଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସାହାଯ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଏହା ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ଭତ୍ତା, ବେକାରୀ ଭତ୍ତା, ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳୀ ପ୍ରଦାନ ଇତ୍ୟାଦି ବିବିଧ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।

(୮) ସାଧାରଣ ସେବା ପ୍ରଦାନକାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା : ରାଷ୍ଟ୍ର ବିଭିନ୍ନ ସାଧାରଣ ସେବାପ୍ରଦାନକାରୀ ସଂସ୍ଥା; ଯଥା- ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭାଗ, ରେଳ ବିଭାଗ, ଡାକ ଓ ତାର ବିଭାଗ, ଦୂରଦର୍ଶନ ଓ ଆକାଶବାଣୀ ସଂସ୍ଥା ଇତ୍ୟାଦିକୁ ନିଜ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ବିଭିନ୍ନ ସେବା ଯୋଗାଇବାପାଇଁ ପରିଚାଳନା କରିଥାଏ । ଏହା ଲାଭ ସୃଷ୍ଟି କରୁନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତର । ଓ ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହି ସମସ୍ତ ବିବିଧ ସାଧାରଣ ସେବା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।

(୯) ନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ସଂସ୍କାର : ଗ୍ରୀନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ରାଷ୍ଟ୍ରର ବ୍ୟକ୍ତିର ନୈତିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଆଧୁନିକ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା, ବେଶ୍ୟାବୃତ୍ତି, ବାଲ୍ୟବିବାହ, ବଳିଦାନ, ଅଜ୍ଞତା, ଅଶିକ୍ଷିତତା ଇତ୍ୟାଦି ଅନେକ ପ୍ରକାରର ସାମାଜିକ କୁସଂସ୍କାର ବିରୁଦ୍ଧରେ ସ୍ଵର ଉତ୍ତୋଳନ କରି ଏବଂ ଅନେକ ସମୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ଓ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅସ୍ତିସୂଚକ ସଚେତନଶୀଳତା ସୃଷ୍ଟି କରି ଏଗୁଡ଼ିକର ଉଚ୍ଛେଦର ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରିଛି ।

ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଯଥାର୍ଥତା : ବାସ୍ତବତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିବେଚନା କଲେ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦାୟିତ୍ଵ ନେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଓ ଇଚ୍ଛାଧୀନ ପରି ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏହା ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ କୌଣସି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟଭାବରେ ସୂଚିତ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିର ଗତିଶୀଳ ପ୍ରକୃତି ତଥା ସମାଜର ଅଗ୍ରଗତି ସହ ପାଦ ମିଳାଇ ଚାଲିଥାଏ । ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ ପାଇଁ ସମସ୍ତ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଉଥିବାରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତି ନିଜର ଅଭ୍ୟାସଗତ ଆସ୍ଥା ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ପ୍ରଦାନ କରି ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଭିଭିଭୂମି ଦୃଢ଼ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଦିଗରେ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

(i) ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥିତି ଓ ବିକାଶ ପାଇଁ ଏକ ଉପଯୁକ୍ତ ବିକଳ୍ପବିହୀନ ମାଧ୍ୟମ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
(ii) ଏହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଉନ୍ନତ ଜୀବନଧାରଣର ସର୍ବନିମ୍ନ ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
(iii) ଏହା ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମୂଳଭିଭି ରୂପେ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ରାଜନୈତିକ ଆଧୁନିକୀକରଣ ଓ ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ତ୍ବରାନ୍ବିତ କରିଥାଏ ।
(iv) ଏହା ବିଶ୍ଵ ଅର୍ଥନୀତି, ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୋଜନା ପ୍ରଣୟନ ଓ ପ୍ରୟୋଗଦ୍ଵାରା ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୈତିକ ସମୃଦ୍ଧି ବୃଦ୍ଧି କରିପାରୁଛି ।
(v) ଏହା ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ପାନୀୟ ଜଳ, ଯୋଗାଯୋଗ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଇତ୍ୟାଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାଧାରଣ ସେବା ପ୍ରଦାନ କରି ନିଜର ସ୍ଥିତିକୁ ବଳିଷ୍ଠ କରିପାରୁଛି ।
(vi) ଏହା ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ, ଅର୍ଥନୈତିକ ନ୍ୟାୟ ଓ ରାଜନୈତିକ ସଂହତି ଆଦି ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ କରିପାରୁଛି ।

ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମାଲୋଚନା : ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ସର୍ବାଧ‌ିକ ଲୋକପ୍ରିୟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଓ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସମାଲୋଚନାରୁ ମୁକ୍ତ ନୁହେଁ-
(i) ଏହା ଏକ ବ୍ୟୟବହୁଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥିବାରୁ ଲୋକମାନଙ୍କ ଉପରେ କରଭାର ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ ।
(ii) ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ବୃଦ୍ଧି ସପକ୍ଷରେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ୁଥିବାରୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ନିଜସ୍ଵ ସୃଜନଶୀଳତା, ଉଦ୍ୟୋଗୀ ମନୋବୃତ୍ତି, ମୌଳିକତା, କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ପାଇଁ ସ୍ଵଇଚ୍ଛା ଇତ୍ୟାଦି ବିକଶିତ ବା ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।
(iii) ବହୁବାଦୀ (Pluralist) ମାନଙ୍କ ମତରେ, କ୍ଷମତା ପରିସର ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ଗୋଷ୍ଠୀ (Group)ର ଭୂମିକା ସଙ୍କୁଚିତ ହୋଇଯିବ ଏବଂ ଯାହାଫଳରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ପ୍ରକୃତ ବିକାଶ ବା ଉନ୍ନତି ସମ୍ଭବପର ହେବ ନାହିଁ।
(iv) ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି ସରକାରଙ୍କ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ପ୍ରକୃତିକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥାଏ । ଏହା ‘ଅମଲାତାନ୍ତ୍ରିକ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ’ (Bureaucratic Despotism)କୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଇଥାଏ । ଏହାଫଳରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନ, ଦୁର୍ନୀତି, ନାଲିଫିତାର କୁପ୍ରଭାବ ଆଦିର ପ୍ରଭାବ କ୍ରମେ ବ୍ୟକ୍ତି କଲ୍ୟାଣ ସଙ୍କୁଚିତ ହୁଏ ।
(v) ମାର୍କ ହିଲଡ଼୍ (Mark Heald)ଙ୍କ ମତରେ, ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ‘ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ ପରିବର୍ତ୍ତେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଗୌରବ ବର୍ଦ୍ଧନ କରେ ।’’ ଅର୍ଥାତ୍ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବ୍ୟକ୍ତି ଗୌଣ ହୋଇଯାଏ ।
(vi) ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ପରିସର ଅତ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପକ ହେବାଦ୍ଵାରା ଅନେକ କାର୍ଯ୍ୟ ଯଥାର୍ଥ ଓ ଦକ୍ଷତାସମ୍ପନ୍ନଭାବେ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।
(vii) ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୁଯୋଗ ସୁବିଧା ଦକ୍ଷ ଓ ସମୃଦ୍ଧ ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଏ ବୋଲି ଆର.ଏମ୍.ଟିଗ୍‌ମସ୍ ଆଦି ରାଜନୈତିକ ପ୍ରବକ୍ତାମାନଙ୍କ ମତ ଅଟେ ।

ଉପରୋକ୍ତ ସମାଲୋଚନାଗୁଡ଼ିକର ଗୁରୁତ୍ଵ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବାସ୍ତବ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦୃଷ୍ଟିରୁ କମ୍ ହୋଇଥିବାରୁ ମାନବର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶର ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ମାଧ୍ୟମରୂପେ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ସ୍ଵୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ । କିନ୍ତୁ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ, ଜନମତ, ନୈତିକତା, ଧର୍ମ, ସାମାଜିକ ପ୍ରଥା, ପରମ୍ପରା ଓ ସଂସ୍କୃତି ଇତ୍ୟାଦିର ପ୍ରଭାବରୁ ମୁକ୍ତ ନୁହେଁ । ଏହି ସମସ୍ତ ଉପାଦାନର ପ୍ରଭାବ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ବ୍ୟକ୍ତିର କଲ୍ୟାଣ ଦିଗରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ କରିଥା’ନ୍ତି ।

୩ । ଜଗତୀକରଣ (Globalisation) କ’ଣ ? ଏହାର ପ୍ରକୃତି, ଯଥାର୍ଥତା ଓ ସମାଲୋଚନାର ଭିଭି ଆଲୋଚନା କର । ଭାରତରେ ଏହାର ସ୍ବରୂପ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ଦିଅ । ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କର ।
Answer:
ଆଧୁନିକ ବିଜ୍ଞାନର ଉଦ୍ଭାବନ, ଶିଳ୍ପବିପ୍ଲବ ହେଲାଠାରୁ ପୁଞ୍ଜିବାଦ ଓ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦର ଦ୍ରୁତ ପ୍ରସାର ଘଟିଲା ଏବଂ ଏହା ସହିତ ଶିଳ୍ପାନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନଗ୍ରସର ରାଜ୍ୟ ଉପରେ ଅତ୍ୟାଚାର ଓ ଶୋଷଣର ମାତ୍ରା ଅସହ୍ୟ ହୋଇଉଠିଲା । ଅନେକ ଦେଶ ସ୍ଵାଧୀନତା ହରାଇ ପରାଧୀନତାର ଗ୍ଳାନିରେ ମ୍ରିୟମାଣ ହୋଇ ଶକ୍ତିହୀନ ଓ ନିଶ୍ରଣ ହୋଇଗଲେ । କ୍ରମେ କ୍ରମେ ଦେଶ-ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ଦେହ, ବିଦ୍ବେଷ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା । ବିଶ୍ଵ ମାନବିକତା ସ୍ଥାନରେ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଲା ଆଞ୍ଚଳିକତାବାଦ । ବିଜ୍ଞାନ ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ଅଭୂତପୂର୍ବ ବିକାଶ ଫଳରେ ଦୂରତା ସଙ୍କୁଚିତ ହେଲା ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି

ତଥ୍ୟଗତ, ବ୍ୟବସାୟିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ସମ୍ପର୍କ ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ହେଲା; ମାତ୍ର ଆତ୍ମୀୟତା ଓ ସଭାବର ଅବକ୍ଷୟ ହେଲା | ଆଧୁନିକ ଶକ୍ତିର ବହୁଳ ପ୍ରସାର, ଏକଚାଟିଆ ବାଣିଜ୍ୟର ପ୍ରଭାବ ବୃଦ୍ଧି କରି କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପ, କୁଟୀରଶିଳ୍ପର ବିଲୋପ କରିଚାଲିଲା ଏବଂ ରାସାୟନିକ ଓ ଧାତବ ଶିଳ୍ପ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀର ପରିବେଶକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିଦେଲା । ଏହି ପ୍ରଦୂଷଣର ଶିକାର ହୋଇଛନ୍ତି ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵ ତଥା ବିକାଶଶୀଳ ଏସୀୟ, ଆଫ୍ରିକୀୟ, ଲାଟିନ୍ ଆମେରିକୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ।

ଶିଳ୍ପସମୃଦ୍ଧ ଦେଶ ଓ ବହୁରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କମ୍ପାନୀମାନଙ୍କର ସର୍ବଗ୍ରାସୀ ଲାଳସା ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵର ଜନବହୁଳ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ଶୋଷଣ କରିଚାଲିଛନ୍ତି । ବିତ୍ତୀୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦ ଓ ବହୁରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କମ୍ପାନୀ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନକର୍ତ୍ତୃକ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ନବ୍ୟ-ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦ ଗରିବ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ଏପରି କବଳିତ କରି ଚାଲିଛି ଯେ ଏ ସମସ୍ତ ଦେଶର ଜନସାଧାରଣ ବିଦେଶୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ଚାକଚକ୍ୟରେ ମୋହିତ ହୋଇ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ହନ୍ତସନ୍ତ ହେଉଛନ୍ତି ।

ଦୀର୍ଘ ୨୦ ବର୍ଷ ଧରି ମୁଦ୍ରା – ପାଣ୍ଠି, ବିଶ୍ଵ ବ୍ୟାଙ୍କ ଓ ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ଜଗତୀକରଣ (Globalisation)ର ଯେଉଁ ଢେଉ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି, ସେଥୁରେ ଅବାଧ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟ ପ୍ରସାର ଲାଭ କରିଛି ଏବଂ ତା’ର ସୁଫଳ ଲାଭ କରିଛନ୍ତି ଧନୀ ଶିଳ୍ପାନ୍ନତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ । କିନ୍ତୁ ଏହା ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵର ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ବେକାରୀ ଓ ବୈଷମ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ଓ ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ସଙ୍କଟ ସୃଷ୍ଟି କରି ସାଧାରଣ ଜୀବନକୁ ଦୁର୍ବିସହ କରିଦେଇଛନ୍ତି ।

ଜଗତୀକରଣର ପ୍ରକୃତି :
ଜଗତୀକରଣ (Globalisation), ଉଦାରୀକରଣ (Liberalisation) ଘରୋଇକରଣ (Privatisation) ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କର ସାଧାରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ସମାନ । ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅସମୀଚୀନ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଦୂର କରି ଅର୍ଥନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବକୁ ଏକ ‘ବିଶ୍ଵ-ଗ୍ରାମ’ (Global Village)ରେ ରୂପାନ୍ତରିତ କରିବା ଏହି ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟାପକ ପ୍ରୟୋଗ ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଦଶନ୍ଧିରେ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଥମ ଓ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧରେ ପୃଥ‌ିବୀର ଧନିକ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ପଡ଼ିଥିବା କୁପ୍ରଭାବରୁ ମୁକ୍ତ ହେବା ପାଇଁ ସେମାନେ ପ୍ରଥମେ ’‘ଗାଟ୍’ (GATT- General Agreement on Trade and Tariff) ଓ ପରେ ’ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂଗଠନ’ (WTO- World Trade Organisation), ‘ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଡି’ (IMF – International Monetary Fund), ‘ବିଶ୍ଵ ବ୍ୟାଙ୍କ’ (WB – World Bank) ଆଦି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଯୋଗ କରିଥିଲେ ଓ ଏହା ଜଗତୀକରଣ ତତ୍ତ୍ଵର ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲା।

ଜଗତୀକରଣର ଅର୍ଥ ବିଶ୍ଵ ବଜାର ସହିତ ପୃଥ‌ିବୀର ସମସ୍ତ ଦେଶର ବଜାର ଓ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସଂଯୋଜିତ କରିବା । ଆଣ୍ଟୋନୀ ଗିଡ଼େନ୍ସ (Anthony Giddens)ଙ୍କ ମତରେ, ‘ଜଗତୀକରଣର ଅର୍ଥ ବହୁ ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଜନସମୂହକୁ ବିଶ୍ବବ୍ୟାପୀ ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କର ତୀବ୍ରତା ଓ ଘନତ୍ଵ ସହ ସଂଯୋଜିତ କରିବା ।’’ ରବର୍ଟସନ୍‌ଙ୍କ ଭାଷାରେ, ‘ ଜଗତୀକରଣ ବିଶ୍ଵ ସଂକୋଚନ ଓ ସାମଗ୍ରୀକଭାବେ ବିଶ୍ଵ ସଚେତନଶୀଳତା ଭାବର ପ୍ରସାର ସମ୍ପର୍କିତ ଏକ ବିଷୟ ଅଟେ ।’’

ଏଣୁ ସାଧାରଣ ଅର୍ଥରେ ଜଗତୀକରଣ ଏପରି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହା ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀକୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିର୍ବିଶେଷରେ ଏକ ‘ବିଶ୍ଵ ଗ୍ରାମ’ରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଯେଉଁଠାରେ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପରସ୍ପର ନିର୍ଭରଶୀଳତା ଭିଭିରେ ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅନ୍ତଃସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇପାରିବ । ତଥ୍ୟ, ପୁଞ୍ଜି ଓ ଦ୍ରବ୍ୟର ଅବାଧ ପ୍ରବାହ ମାଧ୍ୟମରେ ଜଗତୀକରଣ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ପୃଥିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶର ସମାଜ ଓ ସଂସ୍କୃତିକୁ ପରସ୍ପରର ନିକଟତର କରିପାରିଛି ।

ଜଗତୀକରଣର ଭପାଦାନ :
(i) ଶିଳ୍ପ ଓ ବାଣିଜ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପରିଚାଳନାରେ ଉଦାରବାଦୀ ନୀତିର ପ୍ରୟୋଗ ।
(ii) ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ ନୀତିର ପାଳନ ।
(iii) ଜାତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ବିଶ୍ଵ ଅର୍ଥନୀତି ସହ ସଂଯୋଗୀକରଣ ।
(iv) ଶିଳ୍ପ, ବାଣିଜ୍ୟ ତଥା ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟାପାରର ଘରୋଇକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ସୁସ୍ଥ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ତଥା ଦକ୍ଷତାବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ ।
(v) ରପ୍ତାନି – ଆମଦାନୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉଦାରୀକରଣ ନୀତିର ପ୍ରୟୋଗ ।
(vi) ଦ୍ରୁତ ଆଧୁନିକୀକରଣ, ବୈଷୟିକ କୌଶଳ, ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ ଆଦିର ଅବାଧ ପ୍ରବାହ ଓ ବିଶ୍ଵ ସହଯୋଗ ବୃଦ୍ଧି ।
(vii) ବଜାର ଅର୍ଥନୀତିର ଚାପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ସଂସ୍କାର ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାରେ ଜଗତୀକରଣର ପ୍ରଭାବ :
ଜଗତୀକରଣର ସମର୍ଥକମାନେ ଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ଯେ ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସରକାରମାନେ ସେମାନଙ୍କର ଅର୍ଥନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଅଧ‌ିକ ଉନ୍ମୁକ୍ତ କରିଦେବା ଫଳରେ ବିଶ୍ଵ ଅର୍ଥନୀତି ସହ ସଂଯୋଜିତ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଧୁକ ବଳିଷ୍ଠ ହେବ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଆର୍ଥିକ ସମୃଦ୍ଧି ସମ୍ଭବପର ହୋଇପାରିବ । ପୁଞ୍ଜି ଓ କୌଶଳର ଅବାଧ ପ୍ରବାହ ଏହି ଆର୍ଥିକ ସମୃଦ୍ଧିର ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସୁଗମ କରିବ । ରୁଗ୍ଣ ସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗର ନୂତନ ଜୀବଦାନ ସମ୍ଭବ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ନିଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରଶସ୍ତ ହେବ ଓ ଉତ୍ପାଦନର ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ ବୋଲି ଏହି ପ୍ରବକ୍ତାମାନେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥା’ନ୍ତି ।

ଏହାଫଳରେ ବହୁଦେଶୀୟ କମ୍ପାନୀ (MNC – Multi-National Companies)ଗୁଡ଼ିକ ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରେ ସେମାନଙ୍କର ଉଦ୍ୟୋଗ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିବେ । ଏହା ଘରୋଇକରଣ ନୀତି ମାଧ୍ୟମରେ ହିଁ ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇପାରିବ ।

ଏଣୁ ଜଗତୀକରଣର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟକୁ ଅବାଧ ଓ କଟକଣାଶୂନ୍ୟ କରିଦେବା ଯାହାଫଳରେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵର ବଜାର ମୁକ୍ତ ହୋଇଯିବ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶର ବଜାରରେ ବିଭିନ୍ନ ଦେଶର ଦ୍ରବ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦ୍ବତା ସୃଷ୍ଟି ହେବ । ଏହି ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତାମୂଳକ ମୁକ୍ତ ବଜାରର ସହାୟକ ହେଉଛି ଉଦାର ବା କୋହଳ ଅର୍ଥନୀତି, ରପ୍ତାନି ଓ ଆମଦାନୀ ଶୁଳ୍କ ହ୍ରାସ, ପୁଞ୍ଜି ଲଗାଣ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଉଚ୍ଛେଦ ଓ ଉତ୍ପାଦନ–ବଣ୍ଟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ବା ସରକାରଙ୍କ ଭୂମିକା ହ୍ରାସ ଏବଂ ସର୍ବୋପରି ଘରୋଇ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତି କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ନିର୍ବିଚାର ଅନୁମତି ଓ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ।

ଜଗତୀକରଣର ଯଥାର୍ଥତା (Justification) :
(୧) ଆମଦାନୀ, ରପ୍ତାନି, ପୁଞ୍ଜି ଲଗାଣ, କୌଶଳର ବିନିଯୋଗ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦିତା ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଫଳରେ ଦ୍ରବ୍ୟର ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିବ, ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍ ହ୍ରାସ ଘଟିବ ଏବଂ ମୋଟ ଉପରେ ଉପଭୋକ୍ତା ଉପକୃତ ହେବ ।

(୨) ଗୋଟିଏ ଦେଶର ଆର୍ଥିକ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପୁଞ୍ଜି ଓ ଉନ୍ନତ କୌଶଳ ବିନିଯୋଗ ହୋଇପାରିବ ।
(୩) କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଶିଳ୍ପ, ପୁଞ୍ଜି ଓ କୌଶଳର ସଙ୍କଟ ରୂପକ ପଞ୍ଜୁରି ମଧ୍ୟରେ ଆବଦ୍ଧ ନରହି ଏହାର ଦ୍ରୁତ ପ୍ରସାର ଘଟିବା ଫଳରେ ଜନଜୀବନ ଧାରାରେ ଉନ୍ନତି ପରିଲକ୍ଷିତ ହେବ ।
(୪) ଉପଭୋକ୍ତା ପାଇଁ ଏକ ବୃହତ୍ ବିଶ୍ଵ ବଜାର ନିଜ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଭୌଗୋଳିକ ସ୍ଥିତି ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ । ଉତ୍ପାଦନରେ ଉନ୍ନତି ଓ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଫଳରେ ଉନ୍ନତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଶସ୍ତାରେ ଉପଭୋକ୍ତା ପାଇପାରିବ । ଏକଚାଟିଆ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦିତା ଶୂନ୍ୟ ବଜାରର ଅନୁପସ୍ଥିତି ସେମାନଙ୍କୁ ଶୋଷଣରୁ ମୁକ୍ତ କରିବ ଓ ପସନ୍ଦର କ୍ଷେତ୍ରକୁ ସୁବିସ୍ତୃତ କରିଦେବ ।
(୫) ଶିଳ୍ପୀକରଣ ଓ ରୁଗ୍‌ଣ ଶିଳ୍ପର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ଫଳରେ ନିଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଧ‌ିକ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇ ବେକାରୀ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନର ପନ୍ଥା ଉନ୍ମୁକ୍ତ ହୋଇପାରିବ ।
(୬) ଗୋଟିଏ ଦେଶର ଅର୍ଥନୀତିକୁ ବିଶ୍ଵ ଅର୍ଥନୀତି ସହ ସଂଯୋଜିତ କରି ଏକ ‘ବିଶ୍ଵ-ଗ୍ରାମ’ (Global Village) ଗଠନର ସ୍ଵପ୍ନ ସାକାର କରିହେବ ।
ଜଗତୀକରଣର ସମାଲୋଚନାର ଭିଭି (Criticism) :

(୧) ପ୍ରଖ୍ୟାତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀ ଜେ.ଏମ୍.କିସ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ସ୍ଵାର୍ଥ ଓ ସାମାଜିକ ସ୍ଵାର୍ଥ ସବୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମାନ ଓ ସହଯୋଗୀ ହୋଇନଥିବାରୁ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ଵନ୍ଦୁ ଜାତ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ହସ୍ତକ୍ଷେପ ବାଞ୍ଛନୀୟ । କିନ୍ତୁ ଜଗତୀକରଣ ଫଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହ୍ରାସ ପାଇବା ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ୱାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏକ ଶୁଭ ଲକ୍ଷଣ ନୁହେଁ । ୨୦୦୦ ମସିହାର ଜାତିସଂଘର ଉନ୍ନୟନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ରିପୋର୍ଟରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି ଯେ ମୁକ୍ତ ବଜାର ଓ ଜଗତୀକରଣର ଉପକାର ବହୁ ଲୋକଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚି ନାହିଁ । ୨୦୦୦ ମସିହାର ବିଶ୍ଵ ଅର୍ଥନୈତିକ ବହିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟି (World Economic Outlook-2000)ରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ସାରା ପୃଥ‌ିବୀରେ ବୈଷମ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବାରୁ ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ନିଷ୍ଫଳ ହେବ, ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଧ୍ଵଂସ ହେବ ଓ ନୈତିକତାର ଅବକ୍ଷୟ ଘଟିବ ।

CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 3 ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରାର ପ୍ରକୃତି

(୨) ଜଗତୀକରଣ ଫଳରେ ଜାତୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଶୁଭଙ୍କରୀ ନୁହେଁ ।
(୩) ଦେଶ-ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଅବାଧ ପୁଞ୍ଜି ପ୍ରବାହ ଅର୍ଥନୀତି ଉପରେ କୁ-ପ୍ରଭାବ ପକାଉଛି । କିଛି ବର୍ଷ ତଳେ ଦେଖାଯାଇଥିବା ଏସୀୟ ବିତ୍ତୀୟ ସଙ୍କଟ ଏହାର ଉଦାହରଣ ଅଟେ । ନିକଟରେ ବିଶ୍ଵ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆଲୋଚନା ସଂସ୍ଥା (World Economic Forum) ମତପ୍ରକାଶ କରିଛି ଯେ ‘ବିତ୍ତୀୟ ବିଶ୍ଵ ବଜାର ପାଗଳ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି, ସରକାରମାନଙ୍କୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଦେଉଛି, ଜନସଂଗଠନକୁ ବାଧାଦେଇ ସାଧାରଣ ଜନତା ମନରେ ନୈରାଶ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ।”

(୪) ଏହା ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ପ୍ରକୃତିଯୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏହା ଫଳରେ ଧନିକ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଗରିବ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ଉପରେ ନିଜର ଶ୍ରେଷ୍ଠତ୍ଵ ଓ କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ନିଜର ଅର୍ଥନୈତିକ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରୁଛନ୍ତି । ଏହା ଏକ ନବ୍ୟ-ଉପନିବେଶବାଦ (Neo-Colonialism) ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରାଯାଉଛି ।
(୫) ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଵାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିନିଯୋଗ ହେବା ଫଳରେ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।
(୬) ଜଗତୀକରଣ ଫଳରେ ବହୁରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କମ୍ପାନୀମାନେ ଅଧ‌ିକ ଉନ୍ନତ ବୈଷୟିକ କୌଶଳ ପ୍ରୟୋଗ କରୁଥିବାରୁ ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପୀକରଣ ସତ୍ତ୍ଵେ ବେକାରୀ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ଓ ବୈଷମ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ।
(୭) ଏହା କ୍ଷୁଦ୍ର ଓ କୁଟୀରଶିଳ୍ପର ଧ୍ବଂସସାଧନ କରୁଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଅର୍ଥନୀତି ବିପନ୍ନ ହେବ ।
(୮) ଦେଶଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥନୈତିକ ଦାସତ୍ଵ (Economic Slavery) ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ । ବହୁରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କମ୍ପାନୀ, ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମୁଦ୍ରା ପାଣ୍ଠି, ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂଗଠନ ଆଦିର କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ, ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ମାଲିକାନାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଶାସନ ଓ ଅର୍ଥନୀତି ପରିଚାଳିତ ହେବ ।
(୯) ଜଗତୀକରଣ ସମାଜବାଦୀ ନୀତିର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିରୋଧୀ ଅଟେ ।
(୧୦) ଏହା ସାଧାରଣ ଉଦ୍ୟୋଗର ଘରୋଇକରଣ ପାଇଁ ଜୋର ଦେଉଥିବାରୁ ଅଧ୍ବକ ଶ୍ରମିକ ବିରୋଧୀ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି ।
(୧୧) ଲେ-ମୁଣ୍ଡେଙ୍କ ମତରେ, ‘ବିଶ୍ଵଟି ବିକ୍ରୟ ପାଇଁ ନୁହେଁ – ପୁଞ୍ଜିବାଦ ଏବେ ବଜାର ଅକ୍ତିଆର ମାଧ୍ୟମରେ ତା’ର ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି କରିଛି ।’’

ଭାରତ ଓ ଜଗତୀକରଣ : ଭାରତ ୧୯୮୦ ମସିହାରୁ ଜଗତୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ବୈଷୟିକ ବିପ୍ଳବ ଧାରାକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବାସ୍ତବ ଅର୍ଥରେ ଆର୍ଥିକ ଉଦାରୀକରଣ (Economic liberalisation) ପ୍ରକ୍ରିୟା ୧୯୯୧ ମସିହାରେ ନରସିଂହ ରାଓଙ୍କ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀତ୍ଵ ସମୟରେ ଦେଶର ବାହ୍ୟ ଋଣ ପରିଶୋଧ ବ୍ୟାପାରରେ ଦେଖାଦେଇଥିବା ସଂକଟରୁ ମୁକୁଳିବାପାଇଁ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ବର୍ଷ ନୂତନ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ଯାହା ବର୍ତ୍ତମାନର ଏନ୍.ଡି.ଏ. ସରକାରର ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ମଧ୍ଯ ରୂପାୟିତ ହେଉଛି ।

ଏଥିପାଇଁ ୧୯୯୧ ମସିହାରେ ଶିଳ୍ପ ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ଲାଇସେନ୍ସ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରାଯାଇଛି, ସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗର ପରିସର ସୀମିତ ରଖାଯାଇଛି । ବୈଦେଶିକ ପୁଞ୍ଜି ଓ କୌଶଳ ଆଗମନ ଓ ବିନିଯୋଗ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅତ୍ୟନ୍ତ ସରଳ ଓ ବ୍ୟାପକ ହୋଇଛି । ଭାରତ ଜଗତୀକରଣର ଅର୍ଥନୈତିକ ନୀତି ପ୍ରଣୟନକାରୀ ସଂସ୍ଥା ବିଶ୍ଵ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂଗଠନ (WTO) ର ସଦସ୍ୟତା ଗ୍ରହଣ କରିଛି । ୧୯୯୫ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଏହି ସଂସ୍ଥା ବର୍ତ୍ତମାନ ୧୩୯ଟି ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଦସ୍ୟତା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ମୁକ୍ତ ବାଣିଜ୍ୟ, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆମଦାନୀ ଶୁଳ୍କକ ଧାର୍ଯ୍ୟ ଓ ବାଣିଜ୍ୟ ବିବାଦର ସମାଧାନ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।

ଏହାର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଜେନେଭାଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଜଗତୀକରଣ, ବହିର୍ବାଣିଜ୍ୟର ପ୍ରସାର ଓ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ଲଗାଣ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଉନ୍ନତି କରିପାରିବ ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକୃତରେ ଏହାଦ୍ଵାରା ସୁଶାସିତ ସୁଦୃଢ଼ ଦେଶ ଉପକୃତ ହେଉଥିବାବେଳେ ଦୁର୍ବଳ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେଉଛନ୍ତି । ତେଣୁ ଅମର୍ତ୍ତ୍ୟ ସେନ୍ ଯଥାର୍ଥରେ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ‘ମୁକ୍ତ ବଜାର ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶ କରିବାରେ ସହାୟକ ହେଉଥିଲେ ହେଁ ସମାଜର ସ୍ଵାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆବଶ୍ୟକମତେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ହେବ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ Textbook Exercise Questions and Answers.

+2 2nd Year Odia Optional Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ Question Answer

(କ) ବିକଳ୍ପ ସହ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ ।
(ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।)

Question 1.
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କିଏ ?
(କ) ସଖୀ
(ଖ) ଦୂତୀ
(ଗ) ଗୋପୀ
(ଘ) ଦାସୀ
ଉ –
(ଖ) ଦୂତୀ

Question 2.
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ଦେହର ବର୍ଣ୍ଣ କିପରି ?
(କ) ଗୋରା
(ଖ) କଳା
(ଗ) ଶ୍ୟାମଳ
(ଘ) ଗହମ
ଉ –
(ଗ) ଶ୍ୟାମଳ ।

Question 3.
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କେଉଁ ରସରେ ଗୁଣଗ୍ରାହୀ ଥିଲା ?
(କ) ନବରସ
(ଖ) ଷଡ଼ରସ
(ଗ) ପଞ୍ଚରସ
(ଘ) ଅଷ୍ଟରସ
ଉ –
(କ) ନବରସ ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question 4.
ଗୋପପୁରରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀକୁ କ’ଣ ଡାକନ୍ତି ?
(କ) ଭାଉଜ
(ଖ) ଖୁଡ଼ୀ
(ଗ) ଆଈ
(ଘ) ସଖୀ
ଉ –
(ଗ) ଆଈ

Question 5.
କାନରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କି ଆଭୂଷଣ ପିନ୍ଧିଥାଏ ?
(କ) କାନଫୁଲ
(ଖ) ବର୍ଣ୍ଣବସଣି
(ଗ) କୁଣ୍ଡଳ
(ଘ) ତଡ଼କୀ
ଉ –
(ଘ) ତଡ଼କୀ ।

Question 6.
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କବରୀ ଭିତରେ କ’ଣ ଥାଏ ?
(କ) ସୁନାର ଫୁଲ
(ଖ) ହୀରାର ଫୁଲ
(ଗ) ଗଜରା ଫୁଲ
(ଘ) କୃଷ୍ଣ ଚଉଁରୀ ବେଣା
ଉ –
(ଘ) କୃଷ୍ଣ ଚଉଁରୀ ବେଣା ।

Question 7.
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ହୃଦୟରେ ନିରନ୍ତର କ’ଣ ବୋଳି ହୋଇଥାଏ ?
(କ) ଅତର
(ଖ) ସୁବାସିତ ତୈଳ
(ଗ) ଗନ୍ଧ ଚନ୍ଦନ
(ଘ) ଗୋଲାପ ଜଳ
ଉ-
(ଗ) ଗନ୍ଧଚନ୍ଦନ

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question 8.
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କେଉଁ ରଙ୍ଗର ବସ୍ତ୍ର ନିତ୍ୟ ପରିଧାନ କରିଥାଏ ?
(କ) ନାଲି
(ଖ) କଳା
(ଗ) କମଳା
(ଘ) ଧୋବ (ଧଳା) ।
ଉ –
(ଘ) ଧୋବ (ଧଳା) ।

Question 9.
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ଠଣା କେଉଁଠାରେ ଥିଲା ?
(କ) ନଗ୍ର ଉପକଣ୍ଠରେ
(ଖ) ଦେଉଳ ମଣ୍ଡପରେ
(ଗ) ନନ୍ଦ ପୁରରେ
(ଘ) ରାଣୀ ପୁରରେ
ଉ –
(ଖ) ଦେଉଳ ମଣ୍ଡପରେ

Question 10.
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ମତ୍ତଗଜକୁ କେଉଁଥ‌ିରେ ବାନ୍ଧିପାରେ ?
(କ) ରଜ୍ଜୁରେ
(ଖ) ଗଛ ଚେରରେ
(ଗ) ଲୁହା ଶିକୁଳିରେ
(ଘ) ମାଙ୍କଡ଼ସା ସୂତାରେ
ଉ –
(ଘ) ମାଙ୍କଡ଼ସା ସୂତାରେ ।

Question
କାହାର ଚିତ୍ତ ସେ କୌତୁକରେ ରଞ୍ଜିପାରେ ?
(କ) ରୋଗୀମାନଙ୍କର
(ଖ) ବାଳକମାନଙ୍କର
(ଗ) ଯୁବକମାନଙ୍କର
(ଘ) ଯୋଗୀଜନଙ୍କର
ଉ –
(ଘ) ଯୋଗୀଜନଙ୍କର ।

Question ୧୨।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ଶରୀର କିପରି ଥୁଲା ?
(କ) ବାଳିକା
(ଖ) ଯୁବତୀ
(ଗ) ପ୍ରୌଢ଼ା
(ଘ) ବୃଦ୍ଧା
ଉ –
(ଘ) ବୃଦ୍ଧା ।

Question ୧୩ ।
ରୂପରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କିପରି ଥିଲା ?
(କ) ଅପରୂପା
(ଖ) ଅସୁନ୍ଦରୀ
(ଗ) କୁତ୍ସିତା
(ଘ) ଜଗତଜିଣା
ଉ –
(ଘ) ଜଗତଜିଣା

Question ୧୪।
କାହାର ମଧ୍ୟସ୍ଥ ସାଜି ସେ ଗୋପପୁରରେ ରହିଥିଲା ?
(କ) ଗୋବିନ୍ଦ
(ଖ) ରାଧା
(ଗ) ଗୋପାଇଂନା
(ଘ) ଲଳିତା
ଉ –
(କ) ଗୋବିନ୍ଦ ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୧୫।
ଗୋପପୁରର ଗୋପାଳୁଣୀମାନେ କ’ଣ ଲଙ୍ଘି ପାରନ୍ତି ନାହିଁ ?
(କ) କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବାଣୀ
(ଖ) ରାଧାଙ୍କ ବାଣୀ
(ଗ) ଦୂତିକାର ବାଣୀ
(ଘ) ଯଶୋଦାଙ୍କ ବାଣୀ
ଉ –
(ଗ) ଦୂତିକାର ବାଣୀ ।

Question ୧୬ ।
ନନ୍ଦଘରେ କି ଉତ୍ସବ ଚାଲିଥିଲା ?
(କ) ଚନ୍ଦନ ଯାତ
(ଖ) କୁମାର ପୂର୍ଣ୍ଣମୀ
(ଗ) ଧନୁଯାତ୍ରା
(ଘ) ରାହାସ ପୂର୍ଣ୍ଣମୀ
ଉ –
(ଖ) କୁମାର ପୂର୍ଣ୍ଣମୀ ।

Question ୧୭ ।
ଗୋବିନ୍ଦ କେଉଁଥ‌ିରେ ବିଜେ କରିଛନ୍ତି ?
(କ) ଯଶୋଦାଙ୍କ କୋଳରେ
(ଖ) ରତ୍ନ ଦୋଳିରେ
(ଗ) ରତ୍ନ ପୂଲଙ୍କରେ
(ଘ) ଖଟ ଉପରେ
ଉ –
(ଗ) ରତ୍ନ ପୂଲଙ୍କରେ ।

Question ୧୮।
କୃଷ୍ଣ ପାଦପଦ୍ମକୁ କିଏ ଲୟ ରଖା’ନ୍ତି ?
(କ) ଦେବତା
(ଖ) ମାନର
(ଗ) ଯୋଗୀଜନ
(ଘ) ଭକ୍ତ
ଉ –
(ଗ) ଯୋଗୀଜନ ।

Question ୧୯ ।
କେଉଁ ଭାବରେ ଗୋପ ନଗ୍ର ନରନାରୀ ଭଗବାନ କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଭେଟ ପାଇଥିଲେ ?
(କ) ପ୍ରେମଭାବରେ
(ଖ) ଭକ୍ତଭାବରେ
(ଗ) ସଦ୍‌ଭାବରେ
(ଘ) ସମର୍ପଣ ଭାବରେ
ଉ –
(ଗ) ସଦ୍‌ଭାବରେ ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୨୦ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦେଖ୍ କ’ଣ କହିଛି ?
(କ) ପୁନର୍ଜନ୍ମ ପାଇଲି
(ଖ) ନିସ୍ତରିଲି
(ଗ) ପାପକ୍ଷୟ କଲି
(ଘ) ସ୍ବର୍ଗ ପାଇଲି
ଉ –
(ଖ) ନିସ୍ତରିଲି

(ଖ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କେଉଁଠାରେ ଆସି ମିଳିଲା ?
ଉ –
ରାତ୍ର ବେନିଘଡ଼ି ସମୟରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ନନ୍ଦରାଜାଙ୍କର ଦରବାରରେ ପଦାର୍ପଣ କରିଥିଲେ ।

Question ୨।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ତନୁର ବର୍ଷ କ’ଣ ଥିଲା ?
ଉ –
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀଙ୍କ ତନୁର ବର୍ଣ୍ଣ ଶ୍ୟାମଳ ଥିଲା ।

Question ୩ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ମୁଖ କିପରି ଥିଲା ?
ଉ –
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ମୁଖ ଦନ୍ତବିହୀନ ଥିଲା ।

Question ୪ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ବାଳ କିପରି ଥିଲା ?
ଉ –
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ବାଳ ପାଚି ଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାହା ଖୁବ୍ ଲମ୍ବା ଥିଲା ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୫ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କାହାର ପ୍ରିୟ ଥିଲା ?
ଉ –
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଗୋପପୁରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାରୀମାନଙ୍କର ଅତି ପ୍ରିୟ ଥିଲା ।

Question ୬ |
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କି କି ବିଦ୍ୟା କହିପାରେ ?
ଉ –
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ନବନାଟକର ବିଦ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଅତି ସହଜରେ କହିପାରୁଥିଲା ।

Question ୭ |
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କାହା କାହା ସଙ୍ଗେ ସାଙ୍ଗ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ବାଳ, ବୃଦ୍ଧ ଓ ତରୁଣ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ସହ ସାଙ୍ଗ ହେଉଥିଲା ।

Question ୮ |
ସେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ କିପରି ଟାହି କରେ ?
ଉ –
ବିଭିନ୍ନ ଢଗଢ଼ମାଳିର ପ୍ରୟୋଗ କରି ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଟାହିଟାପରା କରୁଥିଲା ।

Question ୯।
କେଉଁ ରସରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଜଗଜିଣା ?
ଉ –
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଖେଳ କୌତୁକ ରସରେ ଜଗଢିଣା ଥିଲା ।

Question ୧୦ ।
ସେ କ’ଣ ବୋଲି ବାରି ହୁଏ ନାହିଁ ?
ଉ –
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ସଧବା କିମ୍ବା ବିଧବା ଏହା ବାରି ହୁଏ ନାହିଁ ।

Question ୧୧ ।
କାହାର ଲୟ ସେ ଅବହେଳେ ଭାଞ୍ଜିପାରେ ?
ଉ –
ଭଗବତ୍ ପରାୟଣ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀଙ୍କର ଲୟ ସେ ଅନାୟାସରେ ଭାଞ୍ଜି ପାରୁଥିଲା ।

Question ୧୨ ।
ଦୂତୀ କାହା କାହା ସଙ୍ଗେ ମେଳ କରିଥାଏ ?
ଉ –
ସାନ ବଡ଼ ନିର୍ବିଶେଷରେ ଦୂତୀର ସମସ୍ତଙ୍କ ସହିତ ମେଳା ରହିଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୧୩ ।
କେତେ ଘରେ ଦୂତୀର ଠଣା ଥିଲା ?
ଉ –
ଗୋପନଗରୀର ଥିବା ନବଲକ୍ଷ ଘରର ସବୁଠାରେ ଦୂତୀର ଠଣା ଥିଲା ।

Question ୧୪ ।
ସବୁଘରେ ଦଇବ ବିଧାତା କିଏ ?
ଉ –
ଗୋପପୁରର ସବୁଘରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଦୂତୀ ଦଇବ ବିଧାତା ଥିଲା ।

Question ୧୫ ।
କେଉଁଠାରୁ କେଉଁଠାକୁ ଚହଳ ବାଜୁଥିଲା ?
ଉ –
ନନ୍ଦରାଜାଙ୍କର କୁମାର ଉତ୍ସବ ପାଳନ ଅବସରରେ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ ସମ୍ବାଦ ମଧୁବନ ପର୍ବତରୁ ଗୋମତ ପର୍ବତ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚହଳ ବାଜି ଯାଉଥିଲା ।

Question ୧୬ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଚାରିପାର୍ଶ୍ଵରେ କେଉଁମାନେ ବେଢ଼ିଛନ୍ତି ?
ଉ –
କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଚାରିପାର୍ଶ୍ବରେ ଗୋପୀମାନେ ଓ ପରିଚାରୀମାନେ ବେଢ଼ି ରହିଥିଲେ ।

Question ୧୭ ।
ଯଶୋବନ୍ତୀ ଧାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ସହ କିପରି ଉଭା ହୋଇଛନ୍ତି ?
ଉ –
ଯଶୋବନ୍ତୀ ଧାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ସହ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଖଟଦୋଳି ଧରି ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ତାରା ବେଢ଼ିଲା ଭଳି ଉଭା ହୋଇଥିଲେ ।

Question ୧୮ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଜାଜୁଲ୍ୟମାନ ତେଜକୁ କେଉଁଠାରେ ପଟାନ୍ତର ନାହିଁ ?
ଉ –
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଜାଜୁଲ୍ୟମାନ ତେଜକୁ ସ୍ଵର୍ଗ, ମର୍ତ୍ତ୍ୟ ଓ ପାତାଳ ତ୍ରିଭୁବନରେ ମଧ୍ୟ ପଟାନ୍ତର ନାହିଁ ।

Question ୧୯ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କ ରୂପକୁ କିଏ ସରି ନୁହେଁ ?
ଉ –
ଅଶେଷ କୋଟି କନ୍ଦର୍ପ ମଧ୍ୟ ସମାନ ହେବେନାହିଁ ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୨୦ ।
ଛଦ୍ରମେ କେଉଁରୂପ ଦେବସ୍ଵାମୀ ଧରିଛନ୍ତି ?
ଉ –
ଛଦ୍ରରେ ବାଳୁତ ରୂପରେ ଦେବସ୍ଵାମୀ ଦେହଧାରଣ କରିଥିଲେ ।

Question ୨୧ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଦପୂଜା କିଏ କିଏ କରନ୍ତି ?
ଉ –
ବ୍ରହ୍ମା, ଇନ୍ଦ୍ର ଓ ଶିବ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଦପୂଜା କରିଥା’ନ୍ତି ?

Question ୨୨ ।
କାହାର ମୁକ୍ତି ନିମନ୍ତେ ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟ ଉଦୟ ହୋଇଛନ୍ତି ?
ଉ –
ପ୍ଲେଛ-ଆଦି ଅତ୍ୟାଚାରୀ ଜନମାନଙ୍କର ମୁକ୍ତି ନିମନ୍ତେ ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟ ଉଦୟ ହୋଇଛନ୍ତି ।

(ଗ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୨ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକ ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ।)

Question ୧ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କେତେବେଳେ ଓ କେଉଁଠାରେ ଆସି ମିଳିଲା ?
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ “ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁଯାୟୀ ରାତ୍ର ବେନିଘଡ଼ି ସମୟରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ରାତ୍ରି ଦୁଇଘଡ଼ି ସମୟରେ ନନ୍ଦରାଜାଙ୍କ ପ୍ରାସାଦରେ ପଦାର୍ପଣ କରିଥିଲା ।

Question ୧ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଦେଖ୍କୁ କପରି ଥିଲା ?
ଉ –
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ “ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଛି । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନାନୁସାରେ ‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ଶ୍ୟାମଳବର୍ଣ୍ଣା ଶୁକ୍ଳକେଶ ଓ ଦନ୍ତବିହୁନା ଥିଲା ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୩ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କି କି ଅଳଙ୍କାର ପରିଧାନ କରିଥିଲା ?
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ‘ହରିବଂଶ’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡ ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁସାରେ ‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ବାହୁରେ କଙ୍କଣ ଓ ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣଚୂଡ଼ି ଅଙ୍ଗୁଷ୍ଠିରେ ମୁଦ୍ରିକା, କଣ୍ଠରେ ତାଡ଼କୀ, ନାକରେ ନାକଚଣା ଓ ଗୋଡ଼ରେ ନୁପୂର ପ୍ରଭୃତି ଅଳଙ୍କାରମାନ ପରିଧାନ କରିଥିଲା ।

Question ୪ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କେଉଁ ରସରେ ଗୁଣଗ୍ରାହୀ ଥିଲା ?
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ‘ହରିବଂଶ’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ନବରସର ଗୁଣଗ୍ରାହୀ ଥିଲା ବୋଲି କବି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୫।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କି କି ବିଦ୍ୟା ଜାଣିଥିଲା ?
ଉ –
‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ “ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ବ୍ୟାଘ୍ର, ଭଲ୍ କ ଓ ମତ୍ତଗଜର ବଶୀକରଣ ସହିତ ନବନାଟକ ବିଦ୍ୟା ନୃତ୍ୟଗୀତ ବିଦ୍ୟାରେ ପାରଙ୍ଗମ ଥିଲା ।

Question ୬।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କାହାର ପ୍ରିୟ ଥିଲା ?
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ “ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଗୋପପୁରର ସମସ୍ତ ନାରୀମାନଙ୍କର ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରିୟ ଥିଲା ବୋଲି କବି

Question ୭ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କର୍ଣ୍ଣ ଓ ନାସାରେ କି କି ଅଳଙ୍କାର ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା ?
ଉ –
‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ‘ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ ।

Question ୮ |
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ପାଦରେ କ’ଣ ପିନ୍ଧିଥିଲା ?
ଉ –
‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ‘ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ପାଦରେ ଅଳତା ସହିତ ରୁଣୁଝୁଣୁ ଶବ୍ଦାୟିତ ନୂପୁର ପିନ୍ଧିଥିଲା ବୋଲି କବି

Question ୯ |
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କଣ୍ଠରେ କ’ଣ ଆଭରଣ ଥିଲା ?
ଉ –
ଆରେଲାଗ୍ୟ ‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ‘ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଛି । ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କଣ୍ଠରେ ଅନେକ ରତ୍ନହାର ଧାରଣ କରିଥିଲା
ବୋଲି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୧୦ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଗୋପନଗ୍ରରେ କେମିତି ରହିଥିଲା ?
ଉ –
‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି ମହାପୁରୁଷ ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦଙ୍କ କୃତ “ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ତା’ ନିଜ ଇଚ୍ଛାସୁଖରେ ବିରାଜମାନ କରିଥାଏ ।

Question ୧୧ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କ’ଣ ବୋଲି ଜାଣିହୁଏ ନାହିଁ ?
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ” କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ବିରଚିତ “ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁଯାୟୀ ‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ସଧବା କିମ୍ବା ବିଧବା ଏକଥା ସହଜରେ ଜାଣିହୁଏ ନାହିଁ ।

Question ୧୨ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କାହାର ଚିତ୍ତ ଅବହେଳେ ରଞ୍ଜି ଦେଇପାରେ ?
ଉ –
‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ହରିବଂଶ’’ କାବ୍ୟ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ

Question ୧୩ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କ’ଣ ନିଗାଡ଼ିଲା ?
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ‘ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁଯାୟୀ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ରତିଶାସ୍ତ୍ରରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଷୋଳକଳା ନିଗାଡ଼ି ଥିଲା ।

Question ୧୪ ।
ସବୁରି ସଙ୍ଗରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କ’ଣ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ‘ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁଯାୟୀ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ସାନଠାରୁ ବଡ଼ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସବୁରି ସାଙ୍ଗରେ ସଦ୍‌ଭାବ ବା ମେଳକ ରହିଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୧୫ ।
କେତେ ଘରେ “ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ର ଠଣା ଥାଏ ?
ଉ –
‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କର ସ୍ଵରଚିତ “ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ କବି ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଗୋପପୁରରେ ଥ‌ିବା ନବଲକ୍ଷ ଘରର ସବୁଠାରେ ଠଣା ଥ‌ିବା କଥା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୬ ।
ସବୁଘରେ ଦୂତିକାକୁ କ’ଣ ମନେକରନ୍ତି ?
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ ‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ହରିବଂଶ’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଗୋପନଗରର ସବୁଠାରେ ଦୂତିକା ଦଇବ ବିଧାତା ରୂପରେ ପରିଚୟ ପାଇଥିଲା ବୋଲି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୭ ।
ଏକା ଦୂତିକା କ’ଣ କରିପାରେ ?
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ ‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ‘ହରିବଂଶ’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଗୋପପୁରର ଏକା ଦୂତିକା ଦଶଦିଗକୁ ଆୟତ୍ତ ଓ ବିମୋହିତ କରିପାରୁଥିଲା ବୋଲି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୮ ।
ଦୂତୀକାର ବାଣୀ କିଏ ସବୁ ଲଙ୍ଘିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ?
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ “ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ‘ହରିବଂଶ’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ କବି ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ବାଣୀ କିପରି ଗୋପର ଗୋପାଳୁଣୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅଲଙ୍ଘନୀୟ ଥିଲା ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।

Question ୧୯ ।
ଦେବହରି କିପରି ପହୁଡ଼ି ଥିଲେ ?
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ “ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ‘ହରିବଂଶ’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ ।

Question ୨୦ ।
କୃଷ୍ଣ କାହାର ମୁଖ୍ୟପାନ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ “ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ “ହରିବଂଶ” ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଦେବଦେବଙ୍କର ମୁଖ୍ୟପାନ ଅଟନ୍ତି ବୋଲି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୨୧ ।
କିଏ କିପରି ଭଗବାନଙ୍କର ଭେଟ ପାଇଲେ ?
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ “ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଗୋପପୁରର ନରନାରୀମାରେ ପଦ୍ଭାବରେ ନିର୍ଗୁଣ, ନିରଜ୍ଞନ ଭଗବାନଙ୍କର ଭେଟ ପାଇଲେ ବୋଲି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୨୨ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କିପରି ତୋଷ ହେଲେ ?
ଉ –
‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ “ହରିବଂଶ” ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ସମ୍ମୁଖରେ ଯୋଡ଼ହସ୍ତରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ ହୋଇଥ୍‌ ସହଚରୀ “ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’କୁ ଦେଖ୍ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆତ୍ମସନ୍ତୋଷ ଲାଭ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୨୩ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଚାହିଁ ଦୂତୀ ଆନନ୍ଦ ହୋଇ କ’ଣ କହିଲା ?
ଉ –
‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ “ହରିବଂଶ” ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରି ଦୂତୀ ନିଜକୁ ଧନ୍ୟ ମନେକରି ତା’ର ସମସ୍ତ ପାପରୁ ମୁକ୍ତିଲାଭ କରିଛି ବୋଲି ସ୍ଵମତ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲା ।

Question ୨୪ ।
କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କି ପୁରୁଷ ବୋଲି ଦୂତୀ କହିଛି ?
ଉ –
‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ “ହରିବଂଶ” ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଦୂତୀ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବ୍ରହ୍ମା, ଇନ୍ଦ୍ର ଓ ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କଦ୍ଵାରା ପୂଜିତ କଳପାଧ୍ ପୁରୁଷ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଅଛି ।

(ଘ) ଅଳ୍ପ ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୩ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୩୦ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୨ ନମ୍ବର ।)

Question ୧ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ରୂପ ଶୋଭା କିପରି ଥିଲା ?
ଉ –
‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ “ହରିବଂଶ” ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡ ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଦୂତୀ ଶ୍ୟାମବର୍ଣ୍ଣା, ଦନ୍ତବିହୀନା ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ ଅଳଙ୍କାରରେ ସୁସଜ୍ଜିତା ଥିଲା । ସେ କଣ୍ଠରେ ତାଡ଼କୀ, ନାକରେ ନାକଚଣା, ହସ୍ତରେ କଙ୍କଣ, ଅଙ୍ଗୁଷିରେ ମୁଦ୍ରିକା ସହ ପାଦରେ ଅଳତା ଲଗାଇ ନୂପୁର ପରିଧାନ କରିଥିଲା । ବୟସରେ ସେ ବୃଦ୍ଧ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ରୂପରେ ଜଗଜିଣା ଥିଲା ବୋଲି କବି ‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ର ରୂପଶୋଭାକୁ ବର୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୨।
‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କି କି ବିଦ୍ୟା ଜାଣିଥିଲା ?
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କର ବିରଚିତ “ହରିବଂଶ” ମହାକାବ୍ୟର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡ ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ଦୂତୀ ନବନାଟକ ବିଦ୍ୟା ସହିତ ନୃତ୍ୟଗୀତ ବିଦ୍ୟାରେ ପାରଙ୍ଗମ ଥିଲା । ଏଥିସହିତ ସେ ସ୍ତମ୍ଭନ ମୋହନ ବିଶ୍ୟ ଓ ଉଚ୍ଚାଟନ ବିଦ୍ୟମାନ ଆୟତ୍ତ କରି ବ୍ୟାଘ୍ର, ଭଲ୍ କ ଓ ମତ୍ତଗଜମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଆୟତ୍ତାଧୀନ କରିପାରୁଥିଲା ବୋଲି କବି ବର୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୩।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଜୀବନର କେଉଁ କେଉଁ କଥାମାନ କାହାରିକୁ ଜଣା ନାହିଁ ?
ଉ –
‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କର ବିରଚିତ ‘ହରିବଂଶ’ କାବ୍ୟର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନୁସାରେ “ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ଅନେକଦିନରୁ ଗୋପପୁରରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିଆସୁଛି । ତା’ର ପିତାମାତା ଓ ଭ୍ରାତାଙ୍କ ପରିଚୟ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଅଜ୍ଞେୟ । ସେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସିହାଣୀ ଓ ଚାତୁର୍ଯ୍ୟରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥ‌ିବାରୁ ସଧବା କିମ୍ବା ବିଧବା ଏକଥା କାହାରିକୁ ଜଣାପଡ଼େ ନାହିଁ ।

Question ୪ ।
ମାଙ୍କଡ଼ସା ସୂତାରେ ସେ ବାନ୍ଧିପାରଇ ମତ୍ତଗଜ – ଏହାର ଅର୍ଥ ବୁଝାଇ ଦିଅ ।
ଉ –
ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଛି । ମାଙ୍କଡ଼ସା ସୂତା କହିଲେ ବୁଢ଼ିଆଣୀ ଜାତୀୟ ଏକ କୀଟର ସୂକ୍ଷ୍ମ ରଜ୍ଜୁ ଅଟେ, ଯାହା ସ୍ପର୍ଶ ମାତ୍ରକେ ମିଳାଇଯାଏ । ମତ୍ତଗଜ ହେଉଛି ପାଗଳା ହାତୀ ଯାହାର ପ୍ରବଳ ଗତିକୁ ଅବରୋଧ କରିବାପାଇଁ ମହାଶକ୍ତିର ପ୍ରୟୋଜନ ହୁଏ । ମାତ୍ର ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଏତେ ସିହାଣୀ ଓ ଚତୁରୀ ଥୁଲା ଯେ ସେ ତା’ର ପରାକାଷ୍ଠା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବାକୁ ଯାଇ କବି ଏହି ମନ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୫ ।
ସେ କାହାକୁ କିପରି ରଞ୍ଜିପାରେ ଓ କାହାକୁ କିପରି ଭାଞ୍ଜିପାରେ – ସୂଚେଇ ଦିଅ ।
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ “ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କର ବିରଚିତ “ହରିବଂଶ” କାବ୍ୟର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଛି । ଏଠାରେ କବି “ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ର ସିଂହାଣପଣ ବିଷୟରେ ସୂଚାଇ ଦେଇଛନ୍ତି । ସଂସାର ବିରାଗୀ ଯୋଗୀଜନମାନଙ୍କର ଚିତ୍ତକୁ ମଧ୍ୟ ‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ଅନାୟାସରେ ବିମୋହିତ କରିଦେଉଥିଲା । ସେହିପରି ଭଗବତ ପରାୟଣ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ପୁରୁଷଙ୍କର ଲୟ ବା ଧାନକୁ ସେ ତା’ର ଚାତୁର୍ଯ୍ୟ ବଳରେ ବିଚଳିତ କରିଦେଉଥ୍ଲା ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୬।
ଗୋବିନ୍ଦର ମଧ୍ୟସ୍ଥକୁ ସେ ଗୋପପୁରରେ ରହି ଏହାର ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କର ।
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ “ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କର ବିରଚିତ “ହରିବଂଶ’’ କାବ୍ୟର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଅଛି । ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବ୍ରଜଧାମରେ ଲୀଳା ପୁରୁଷ ରୂପେ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲେ । ମହାଭାବମୟୀ ଶ୍ରୀରାଧା ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ଲୀଳା ସହଚରୀ ଥିଲେ । ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଏହି ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମଲୀଳାର ସହଚରୀ ବା ମଧ୍ୟସ୍ଥ ପରିଚାରିକା ରୂପେ “ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ଦୂତୀ ରୂପରେ ଗୋପପୁରରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଥିଲା ବୋଲି କବି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୭।
କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଗୋପୀମାନେ ବେଢ଼ି ରହିଥ‌ିବା ଦୃଶ୍ୟକୁ କବି କିପରି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କର ବିରଚିତ “ହରିବଂଶ’’ କାବ୍ୟର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । କୁମାର ପୂର୍ଣ୍ଣିମାର ଉତ୍ସବ ପାଳନ ଅବସରରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ରତ୍ନପଲଙ୍କ ଉପରେ ଉତ୍ତାନଶାୟୀ ହୋଇ ଶୋଇଥିର ଓ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ଗୋପୀମାନଙ୍କର ଘେରି ରହିଥ‌ିବା ଦୃଶ୍ୟକୁ ଅବଲୋକନ କରିଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଚାରିପାଖରେ ଗୋପୀମାନଙ୍କୁ ଦେଖୁଥ‌ିବା ଦୃଶ୍ୟକୁ କବି ଚନ୍ଦ୍ରକୁ ନକ୍ଷତ୍ରମାନେ ବେଢ଼ିଥିବା ସହ ଓ ପଦ୍ମବନ ମଧ୍ୟରେ ରାଜହଂସର ଅବସ୍ଥାନ ସହ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୮ |
ନିଦ୍ରାଗତ କୁଷ୍ଠ କିପରି ଶୋଭା ପାଉଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କର ବିରଚିତ ହରିବଂଶ କାବ୍ୟର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅନ୍ତଯାୟୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଖଟଦୋଳି ଉପରେ ଉଦ୍ଭାନଶୀୟ ହୋଇ ଶୟନ କରିଥିଲେ । ଏହି ଦୃଶ୍ୟକୁ କବି ଅନ୍ଧାର ରାତିରେ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ଚନ୍ଦ୍ରମା ସହ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୯।
“ବିକଚ ପଦ୍ମବନ ଭିତରେ ଯେସନେ ରାଜହଂସ ଖେଳା” – କବି କେଉଁ ଉପଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଏହି ଉପମା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ?
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କର ବିରଚିତ “ହରିବଂଶ’’ କାବ୍ୟର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡ ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏଠାରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୋପୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପରିବେଷ୍ଟିତ ଶୟନରତ ଥିଲେ । ଏଠାରେ କବି ଗୋପୀମାନଙ୍କୁ ପଦ୍ମବନ ଓ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ରାଜହଂସ ସହ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୦ ।
‘‘ମେଚ୍ଛାଦି ମୁକତି ନିମନ୍ତେ ହୋଇଛି ଉଦୟେ’’ – କିଏ କାହାକୁ କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କହିଛି ?
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କର ବିରଚିତ “ହରିବଂଶ’’ କାବ୍ୟର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଲୀଳାମୟ ପୁରୁଷ । ସେ ଓ ପତିତମାନଙ୍କ ବିନାଶ ତଥା ସେମାନଙ୍କ ମୁକ୍ତି ନିମନ୍ତେ ଦେହଧାରଣ କରିଛନ୍ତି । ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଦୂତୀ ସ୍ତୁତି ଛଳରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଏକଥା କହିଛନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

(ଙ) ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୫ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୧୫୦ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧ ।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କବିତାରୁ ଦୂତୀକାର ଚରିତ୍ର ଚିତ୍ରଣ କର ।
କିମ୍ବା, ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାକୁ ଭିଭିକରି ‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ଦୂତୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
ଉ –
ମହାପୁରୁଷ ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦଙ୍କର “ହରିବଂଶ” ଏକ ଜନପ୍ରିୟ ପୌରାଣିକ ଗ୍ରନ୍ଥଅଟେ । ଉତ୍କଳର ପୁରପଲ୍ଲୀରେ ଏହାର ପଠନ, ଶ୍ରବଣ ଓ ପାରାୟଣକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶ୍ରଦ୍ଧାର ସହିତ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ‘ହରିବଂଶ’ର ତୃତୀୟଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ଶୀର୍ଷକ କବିତାଟି ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇ ଅଛି । ଲୀଳାମୟ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ବ୍ରଜଲୀଳାରେ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ନାଟକୀୟ ଢଙ୍ଗରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀକୁ ନନ୍ଦରାଜାଙ୍କ ଉଆସରେ ଆବିର୍ଭାବ କରାଇ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

“ୟେସନକ ସମୟେ ବେନିଘଡ଼ି ରାତି
ନନ୍ଦର ମନ୍ଦିରେ ଆସି ମିଳିଲା ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଦୂତୀ ।’’

“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ର ଚରିତ୍ର ଅତ୍ୟନ୍ତ ରହସ୍ୟମୟ । ଶ୍ୟାମବର୍ଣ୍ଣା ଦନ୍ତହୀନା ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ପକ୍ଵକେଶ ଅଟେ । ପକ୍ଵକେଶ ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟର ସୂଚନା ଦିଏ । ମାତ୍ର କବି ‘ବୟସେ ମତୁଆଳ’ ବୋଲି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଅର୍ଥାତ୍‌ ତାହାର ବୟସରେ ମାଦକତା ପୂରି ରହିଛି । ବୟସର ଛାପ ତା’ ଉପରେ କୌଣସି ପ୍ରଭାବ ପକାଇ ନାହିଁ । ତେଣୁ କବି ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଏହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ଯେ –

‘‘ ବୟସେଣ ବୃଦ୍ଧା ଶରୀର ରୂପେ ଜଗତଜିଣା,
ନବଲକ୍ଷ ଘରଯାକେ ସବୁଠାରେ ତା’ର ଠଣା ।’’

“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ର ଚରିତ୍ର ଅତ୍ୟନ୍ତ ରହସ୍ୟମୟ । ଶ୍ୟାମବର୍ଣ୍ଣା ଦନ୍ତହୀନା ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ପକ୍ଵକେଶ ଅଟେ । ଗୋପପୁରର ନବୃଲକ୍ଷ ଗୃହରେ ତା’ର ଗମନାଗମନ ରହିଛି । ନିଜ ଶରୀରର ଶୋଭାବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ସେ ବିଦ, ମୁଦି, କବରୀ, ତାଡ଼କୀ, ନାକଚଣା ଓ ନୂପୁର ପ୍ରଭୃତି ଅଳଙ୍କାରମାନ ପରିଧାନ କରିଥାଏ । କାବ୍ଯସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ସହିତ ତା’ର ଆନ୍ତରିକ ଗୁଣମାନ ମଧ୍ୟ ଚମକପ୍ରଦ। ସ୍ତମ୍ଭନ, ମୋହ, ବଶ୍ୟ ଉଚ୍ଚାଟନ ପ୍ରଭୃତି ଗୁଣରେ ସେ ପାରଙ୍ଗମ ଅଟେ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ନବନାଟକ, ନୂଆଗୀତରେ ସେ ପ୍ରବୀଣା । ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଅହ୍ୟ ବି ବିଧବା ଏହା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଅଜ୍ଞେୟ । ତା’ର ପିତା, ମାତା ଓ ଭ୍ରାତାଙ୍କ ପରିଚୟ ମଧ୍ଯ ଅନାମଧେୟ । ଗୋପପୁରରେ ସେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଖରେ ‘ଆଈ’’ର ପରିଚୟ ଦେଇ ପ୍ରିୟପାତ୍ର ହୋଇଛି ।

ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସିହାଣୀ ଓ ଚତୁରୀ । ଯେକୌଣସି ଅସାଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସେ ସାଧ କରିପାରେ । କବିଙ୍କ ମତରେ – ‘‘ଧୃତିଙ୍କର ଧୃତି ସେ ସିହାଣୀଙ୍କର ଅଗ୍ରଜ । ମାଙ୍କଡ଼ସା ସୂତାରେ ସେ ବାନ୍ଧିପାରଇ ମତ୍ତଗଜ ।’’ କରିଦେଇପାରେ ।

ଗୋପପୁରରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ସମସ୍ତଙ୍କର ବିଶ୍ଵାସର ପାତ୍ରୀ । ବିଶେଷକରି ରାଧା ଗୋବିନ୍ଦଙ୍କର ମିଳନ ପର୍ବରେ ସେ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ବା ସହଚରୀର ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରେ । କୁମାରପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଉତ୍ସବ ପାଳନ ଅବସରରେ ନନ୍ଦରାଜାଙ୍କ ଗୃହରେ ପଦାର୍ପଣ କରି ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତୁତିଗାନ ଛଳରେ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଅଭିବାଦନ ଜଣାଇଛି । ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ରହସ୍ୟମୟ ଲୀଳର ମୁଖ୍ୟ ସମ୍ପାଦିକା ଓ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅନନ୍ତ ସ୍ଵରୂପକୁ ସେ ଅବଗତ ଥିଲା। ତେଣୁ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଚରିତ୍ରର ବୈଶିଷ୍ଟ ପଠିତ କବିତାରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୨।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କବିତାରୁ କବିଙ୍କ କବିତ୍ଵ ଓ ରସ ଚେତନାର ପରିଚୟ ଦିଅ ।
କିମ୍ବା, ‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାକୁ ଭିଭିକରି କବିଙ୍କର ବର୍ଣନାଶୈଳୀ ଓ ରସବୋଧର ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କର ବିରଚିତ “ହରିବଂଶ’’ ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡ ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ପ୍ରଧାନତଃ ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ବୈଷ୍ଣବଧର୍ମରେ ଦୀକ୍ଷିତ ହେଲାପରେ ଭକ୍ତିପଥର ଅନୁଗାମୀ ହୋଇଥିଲେ । ତେଣୁ ସେ ପ୍ରଥମେ ଭକ୍ତ ଓ ପରେ କବି । ପ୍ରାୟତଃ ତାଙ୍କର ସାରସ୍ଵତ ସୃଷ୍ଟିଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ରସରେ ରସୋତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସବୁଠାରେ ଭକ୍ତିରସରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଅନୁଭବ କରିହୁଏ । ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାଟି ମଧ୍ୟ ଭକ୍ତିରସ ପ୍ରଧାନ ଅଟେ । କବିତାଟିର ଆଦ୍ୟରେ କବି ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଦୂତୀର ରହସ୍ୟମୟ ପରିଚୟ ଦେଇଛନ୍ତି । ଶ୍ୟାମବର୍ଣ୍ଣ ଦନ୍ତହୀନ ପକ୍ବକେଶୋ ଦୂତୀ ନିଜର ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ସତ୍ତ୍ଵେ ବୟସର ମାଦିକତାକୁ ଅତୁଟ ରଖୁଛି । କବି ଏହାକୁ ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି –

“ତନୁ ଶ୍ୟାମଳ ବର୍ଣ୍ଣ ବୟସେ ମତୁଆଳ
ଦନ୍ତ ବିହୁନେ ମୁଖ ପାକଲା ଲମ୍ବା ବାଳ ।’’

ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ପାଖରେ ପରାଜୟ ସ୍ୱୀକାର କରିଛି । ଗୋପପୁରର ନବଲକ୍ଷ ଗୃହକୁ ଅନାୟାସରେ ତା’ର ଗମନାଗମନ । ତେଣୁ କବି ଅତି ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ଏହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି –

‘‘ ବୟେସେଣ ବୃଦ୍ଧା ଶରୀର ରୂପେ ଜଗତଜିଣା,
ନବଲକ୍ଷ ଘରଯାକେ ସବୁଠାରେ ତା’ର ଠଣା ।’’

ସେହିପରି ଦୂତିକା ଭାବରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ଯୋଗ୍ୟତାକୁ କବି ଅତି ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ପରିସ୍ଫୁଟନ କରିଛନ୍ତି – ‘‘ତାହାର ମହିମା ଅବା କହିବଇଁ କିସ | ଏକା ଦୂତିକା ମୋହି ପାରଇ ଦଶଦିଶ । ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଜଣେ ମାତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତି ଯେ ଦଶଦିଗକୁ ମଧ୍ୟ ଆୟତ୍ତ କରିଦେଇପାରେ । ରାଧାଗୋବିନ୍ଦଙ୍କର ମିଳନ ପର୍ବରେ ସେ ମୁଖ୍ୟ ସଂଯୋଜିକା । ବିଧାତା

ବ୍ୟତୀତ ଯୋଗୀ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଚାତୁର୍ଯ୍ୟରେ ବଶୀଭୂତ କରିପାରେ । କବି ଏ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ମଧ୍ୟସ୍ଥ ପଣର ପରାକାଷ୍ଠାକୁ ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି – “ମାଙ୍କଡ଼ସା ସୂତାରେ ସେ ବାନ୍ଧି ପାରଇ ମତ୍ତଗଜ ।” ଅର୍ଥାତ୍ ଯେକୌଣସି ଅସାଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସେ ସହଜସିଦ୍ଧ କରିଦେଇପାରେ ।

ଅଙ୍ଗଲାବଣ୍ୟକୁ ସେ କୋଟି କନ୍ଦର୍ପର ଲାବଣ୍ୟଠାରୁ ଆହୁରି ଚିତ୍ତାକର୍ଷକ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ନକ୍ଷତ୍ରବେଷ୍ଟିତ ଚନ୍ଦ୍ରମା, ପଦ୍ମବନ ମଧ୍ୟରେ ରାଜହଂସ ପରି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଜାଜୁଲ୍ୟମାନ ରୂପକାନ୍ତିର ବର୍ଣ୍ଣନା କବିଙ୍କର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟବୋଧର ତିମିରି ’’ ଓ ‘ ଜାଜୁଲ୍ୟମାନ ତେଜ ଦିଶଇ ଅତି ସଞ୍ଚ ’’ ପ୍ରଭୃତି ପଦମାନଙ୍କରେ ପ୍ରତିପାଦିତ କରି ନିଦ କବିତ୍ଵ ଶୈଳୀରେ ସୁନ୍ଦର ପରିଚୟ ଦେଇଛନ୍ତି । କବିତାଟିର ଶେଷଭାଗରେ ଭକ୍ତିରସର ବର୍ଣନା ରହିଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସେ ‘‘ ନିରଞ୍ଜନ ନିରାକାର ନିର୍ଗୁଣ ଦେହଧାରୀ ’’ କରିଛନ୍ତି –

“ଧନ୍ୟ ସେ ଗୋପନଗ୍ରେ ନରନାରୀଙ୍କର ଜୀବନ
ସଦ୍‌ଭାବେ ଭେଟ ପାଇଲେ ପ୍ରଭୁ ଭଗବାନ ।’’

ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ମୁଖରେ କବି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବ୍ରହ୍ମା, ବିଷ୍ଣୁ ଏବଂ ଶିବଙ୍କଦ୍ଵାରା ପୂଜିତ ଦେବାଧୂରାଜ ରୂପେ ବନ୍ଦନା କରିଛନ୍ତି । ସ୍ନେଛମାନଙ୍କୁ ମୁକ୍ତି ଦେବାପାଇଁ ନିରାକାର ପୁରୁଷ ସାକାର ଭାବରେ ଆବିର୍ଭୂତ । ତେଣୁ କବି ନିଜ ଭକ୍ତିଭାବର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିଚୟ ଦେଇ କବିତାଟିକୁ ଉପସଂହାର କରିଛନ୍ତି । ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଭକ୍ତକବି ହେଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟଚେତନା, ଶବ୍ଦ ସଂଯୋଜନା, କବିତ୍ଵର ଚାତୁରୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ରସବୋଧ ଅଟେ; ରୋଚକ ଓ ଚିତ୍ତାକର୍ଷକ
ଅଟେ ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୩ ।
‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାରୁ କବିଙ୍କର ଭକ୍ତିମତ୍ତାର ପରିଚୟ ପ୍ରଦାନ କର ।
କିମ୍ବା, ପଠିତ କବିତାକୁ ଭିଭିକରି କବିଙ୍କର ବିଭୁବୋଧର ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।
ଉ –
ମହାପୁରୁଷ ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ବୈଷ୍ଣବ ପଞ୍ଚସଖା ଗୋଷ୍ଠୀର ଭକ୍ତ ଶିରୋମଣି । ଜଣେ ତତ୍ତ୍ଵଦର୍ଶୀ ସିଦ୍ଧପୁରୁଷ ମହାପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ସେ ଉତ୍କଳୀୟ ବୈଷ୍ଣବଧର୍ମ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ନିଜକୁ ଜଣେ ବଳିଷ୍ଠ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ଭାବରେ ପ୍ରମାଣିତ କରିଛନ୍ତି । କବିଙ୍କର ରଚନାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ‘ଗୁରୁଭକ୍ତି ଗୀତା’, ‘ଶୂନ୍ୟସଂହିତା’, ‘କ୍ଷେତ୍ର ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ ଓ ହରିବଂଶ ପ୍ରଭୃତି ତାଙ୍କର ଭକ୍ତମତ୍ତା, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଓ ବିଭୁବୋଧର ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ପରିଚୟ ଅଟେ । ଆଲୋଚ୍ୟ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ କବି ଲୀଳାମୟ ପୁରୁଷ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବ୍ରଜଲୀଳାର ଚରିତାର୍ଥ ନିମନ୍ତେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଚରିତ୍ରଟିକୁ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି ।

ବିଶେଷକରି ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅପ୍ରାକୃତ ପ୍ରେମଲୀଳାରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ସହଚରୀ ବା ଦୂତିକାର ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରିଛି । ମଧ୍ୟସ୍ଥକୁ ସେ ଗୋପପୁରେ ରହି ’’ । ସେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଲୀଳା ସହଚରୀ । ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ମିଳନ ପର୍ବର ମୁଖ୍ୟ ନାୟିକା । କବି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଯୋଗୀଜନ ବନ୍ଦୀ ନିର୍ଗୁଣ ନିରାକାର ରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ନିଜର ଭକ୍ତିମତ୍ତାର ପରିଚୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । କବି ହୃଦୟର ଏହି ନିର୍ମଳ ଭକ୍ତିଭାବକୁ ସେ କବିତାରେ ପରିସ୍ଫୁଟନ କରିଛନ୍ତି –

“ଯୋଗୀଜନମାନେ ଯେବଣ ପଦ୍ମପାଦକୁ କରନ୍ତି ଲୟେ,
ସେ ସ୍ଵାମୀ ଦେହ ବହି ଯେ ହୋଇଛନ୍ତି ଉଦୟେ ।’’

ଦୁଷ୍ଟଦଳନ ଓ ସାଧୁମାନଙ୍କ ପରିତ୍ରାଣ ପାଇଁ ଭଗବାନ ନିର୍ଗୁଣ, ନିରାକାର ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସାକାର ମାନବ ରୂପରେ ଦେହଧାରଣ କରିଛନ୍ତି । ଭକ୍ତିମାର୍ଗର ଏହି ତତ୍ତ୍ଵ କବିଙ୍କ ପଠିତ କବିତାରେ ଉନ୍ମୋଚିତ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସେ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଗୋପୀମାନେ ଭାବଡ଼ୋରିରେ ବାନ୍ଧି ରଖୁଛନ୍ତି । କବି ଭକ୍ତିମାର୍ଗର ଭାବଧାରାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି –

“ଧନ୍ୟ ସେ ଗୋପନଗ୍ର ନରନାରୀଙ୍କ ଜୀବନ
ସଦ୍‌ଭାବେ ଭେଟ ପାଇଲେ ପ୍ରଭୁ ଭଗବାନ ।”

ଭଗବାନ ଭାବଗ୍ରାହୀ । ଭକ୍ତର ଭାବରେ ସେ ବନ୍ଧା। ସେ ଚିର ଭାବ ବିନୋଦିଆ । କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ମଧ୍ଯ ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ ଏକ ଭଜନରେ ଏକଥା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି –

“ଭାବବିନୋଦିଆ ଠାକୁର
ଭକ୍ତବସଳ ହରି
ଭକ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଅବତାର
ଦଶମୂରତି ଧରି ।’’

ଭକ୍ତ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ସେ ଦଶ ଅବତାର ଧାରଣ କରିଛନ୍ତି । ଦୁଷ୍ଟର ବିନାଶ ଓ ସନ୍ଥର ପରିତ୍ରାଣପାଇଁ ବ୍ରହ୍ମା, ଇନ୍ଦ୍ର ଓ ଶିବଙ୍କର ଆରାଧ୍ୟ ନିର୍ଗୁଣ ବ୍ରହ୍ମ ଦେହଧାରୀ ହୋଇଛନ୍ତି । କବିଙ୍କ ମତରେ ସେ ଦେବାଦେବଙ୍କର ଅଟନ୍ତି ମୁଖ୍ୟପାନ । ଅଶେଷ କୋଟି କନ୍ଦର୍ପର ରୂପଲାବଣ୍ୟକୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅଙ୍ଗକାନ୍ତି ଉପହାସ କରୁଛି ।

କବି ନିଜର ଗଭୀର ବିଭୁବୋଧ ନେଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଭଗବାନଙ୍କ ରୂପରେ ଆରାଧନା କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଭକ୍ତି-ରସାଣିତ ଲେଖନୀରେ ପରିସ୍ଫୁଟିତ ହୋଇ ଉଠିଛି – ‘‘ ନିରାକାର ପୁରୁଷ ନିର୍ମଳ ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟେ | ସ୍ନେଛାଦି ମୁକତି ନିମନ୍ତେ ହୋଇଛି ଉଦୟେ ।’’ କବିତାଟିର ଉପସଂହାରରେ କବି ନିଜ ଇଷ୍ଟଙ୍କର ସ୍ତୁତିଗାନ କରି ନିଜର ଆନ୍ତରିକ ଭକ୍ତିମତ୍ତାର ପରିଚୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୪।
ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର କୃଷ୍ଣ ଭକ୍ତିର ପରିଚୟ ଦିଅ ।
କିମ୍ବା, ପଠିତ କବିତା ଅବଲମ୍ବନରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଦୂତୀର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପ୍ରତି ଥ‌ିବା ଭାବଭକ୍ତିର ଆକଳନ କର ।
ଉ –
ଆଲୋଚ୍ୟ “ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦଙ୍କର “ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଲୀଳାମୟ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୋପପୁରରେ ଦେହଧାରଣ ଓ ବ୍ରଜଲୀଳାକୁ ନେଇ ବୈଷ୍ଣବ ସାହିତ୍ୟ ମୁଖରିତ । ବହୁ କବି ବ୍ରଜଧାମରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଲୀଳା କାହାଣୀକୁ ନେଇ ସେମାନଙ୍କର ସାରସ୍ବତ ସୃଷ୍ଟିକୁ ସମୃଦ୍ଧିସମ୍ପନ୍ନ କରିଯାଇଛନ୍ତି । କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ମଧ୍ଯ ତାଙ୍କର ଅନନ୍ୟ କୃଷ୍ଣ ଭକ୍ତିର ନିଦର୍ଶନ ସ୍ୱରୂପ ‘ହରିବଂଶ’ ପୁରାଣ ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ବ୍ରଜଧାମରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ମିଳନ ପର୍ବରେ ସହଚରୀ ରୂପେ କବି ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଚରିତ୍ରଟିକୁ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି । କବି ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ପ୍ରତିପାଦନ କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ଗୋବିନ୍ଦର ମଧ୍ୟସ୍ଥକୁ ଯେ ଗୋପପୁରରେ ରହି
ଯତନେ ବିଧାତା ତାକୁ ଅଛି ନିରିଭାଇ ।’’

ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ବ୍ରଜଧାମର ପ୍ରେମଲୀଳାରେ ସେ ମୁଖ୍ୟ ସହଚରୀ । ବିଧାତା ତାକୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭାବରେ ସେଥ୍ପାଇଁ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି । ସେ ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଚିରଅନୁଗତା ଓ ବିଶ୍ଵାସନୀୟା ସହଚରୀ । ନନ୍ଦଘରେ କୁମାର ଉତ୍ସବ ପରିପାଳନ ଅବସରରେ ସେ ଆସି ତାର ଆରାଧ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଦର୍ଶନ କରିଛି । ଦୋଳି ଉପରେ ନିର୍ଗୁଣ ନିରଞ୍ଜନ ନିରାକାର ନର ବାଳୁତ ରୂପରେ ବିଦ୍ୟମାନ । ତାଙ୍କର ଶ୍ରୀଅଙ୍ଗର ଲାବଣ୍ୟତାକୁ କୋଟୀ କନ୍ଦର୍ପର ରୂପଶୋଭା ମଧ୍ୟ ତୁଳନୀୟ ନୁହେଁ ।
‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ର ଭାବଭକ୍ତିରେ ଚରମ ଅତ୍ମତୃପ୍ତି ଲାଭ କରିଛନ୍ତି । କବି ଉଭୟଙ୍କର ସାକ୍ଷାତକାରକୁ ନେଇ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି –

“କରପତ୍ର ଯୋଡ଼ି ଦୂତୀ ଛାମୁରେ ଉଭାଯାଇଁ,
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତୋଷ ହୋଇଲେ ସହଚରୀ ମୁଖ ଚାହିଁ ।”

ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଦର୍ଶନରେ କୁମୁଦପନ୍ତର ବିକଶିତ ହେଲାପରି କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଦର୍ଶନରେ ଦୂତୀ ମଧ୍ୟ ଅନୁରୂପ ଭାବରେ ଉଲ୍ଲସିତା ହୋଇଉଠିଛି । ଭକ୍ତ ଓ ଭଗବାନଙ୍କର ଏ ଅପୂର୍ବ ସମନ୍ବୟ । ଉଭୟେ ଉଭୟଙ୍କ ପାଇଁ ଧନ୍ୟ ହୋଇଛନ୍ତି । ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ସ୍ତୁତିଗାନ କରିଛି । ଦୂତୀର ଭକ୍ତିମତ୍ତାକୁ କବି କବିତାରେ ପରିସ୍ଫୁଟିତ କରିଛନ୍ତି –

“ ଭୋଦେବ କୃଷ୍ଣ ଆଜ ତୋତେ ଦେଖ୍ ନିସ୍ତରିଲି,
ଏ ମୋହର ପାତକ ସଂପୋଡ଼େ ନାଶ କଲି ।’’

ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ଭାବାବେଗ ଅତୁଳନୀୟ । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଦର୍ଶନରେ ସେ ସମସ୍ତ ପାପରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଛି । ଜୀବନ ତା’ର ଧନ୍ୟ ହୋଇଛି ବୋଲି ସେ ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଛି । ସର୍ବଶେଷରେ ଦୂତୀ ଶତମୁଖରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ସ୍ତୁତିଗାନ କରିଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କଳପାଧ୍ ପୁରୁଷ ଓ ଦେବତାମାନଙ୍କର ଆରାଧ୍ୟ । ବ୍ରହ୍ମା, ଇନ୍ଦ୍ର ଓ ରୁଦ୍ରାଦି ଦେବତାଙ୍କର ସେ ସେବ୍ୟ ଓ ସମସ୍ତେ ତାଙ୍କର ସେବକ । ସେ ନିରାକାର ପୁରୁଷ ଓ ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟ । ସାଧୁମାନଙ୍କ ପରିତ୍ରାଣ ଓ ଦୁଷ୍ଟଦଳନ ପାଇଁ ଭକ୍ତିରସରେ ରସୋତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ କରିଦେଇଅଛି ।

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ

Question ୫।
‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାରୁ କବିଙ୍କର ବର୍ଣ୍ଣନାଶୈଳୀ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
କିମ୍ବା, ‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାରୁ କବିଙ୍କର କବିତ୍ଵ ଓ ରସଚେତନାର ପରିଚୟ ଦିଅ ।
ଉ –
“ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ ବିରଚିତ “ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡ ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ପ୍ରଧାନତଃ ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ବୈଷ୍ଣବଧର୍ମରେ ଦୀକ୍ଷିତ ହେଲାପରେ ଭକ୍ତିପଥର ଅନୁଗାମୀ ହୋଇଥିଲେ । ତେଣୁ ସେ ପ୍ରଥମେ ଭକ୍ତ ଓ ପରେ କବି । ପ୍ରାୟତଃ ତାଙ୍କର ସାରସ୍ବତ ସୃଷ୍ଟିଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ରସରେ ରସୋତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସବୁଠାରେ ଭକ୍ତିରସରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଅନୁଭବ କରିହୁଏ । ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାଟି ମଧ୍ୟ ଭକ୍ତିରସ ପ୍ରଧାନ ଅଟେ । କବିତାଟିର ଆଦ୍ୟରେ କବି ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଦୂତୀର ଅତୁଟ ରଖୁଛି । କବି ଏହାକୁ ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି –

“ତନୁ ଶ୍ୟାମଳ ବର୍ଣ୍ଣ ବୟସ ମତୁଆଳ
ଦନ୍ତ ବିହୁନେ ମୁଖ ପାକଲା ଲମ୍ବା ବାଳ ।’’

ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ପାଖରେ ପରାଜୟ ସ୍ବୀକାର କରିଛି । ଗୋପପୁରର ନବଲକ୍ଷ ଗୃହକୁ –

‘ବୟେସେଣ ବୃଦ୍ଧା ଶରୀର ରୂପେ ଜଗତଜିଣା,
ନବଲକ୍ଷ ଘରଯାକେ ସବୁଠାରେ ତା’ର ଠଣା ।’’

‘‘ ତାହାର ମହିମା ଅବା କହିବଇଁ କିସ | ଏକା ଦୂତିକା ମୋହି ପାରଇ ଦଶଦିଶ । ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଜଣେ ମାତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତି ଯେ ଦଶଦିଗକୁ ମଧ୍ୟ ଆୟତ୍ତ କରିଦେଇପାରେ । ରାଧାଗୋବିନ୍ଦଙ୍କର ମିଳନ ପର୍ବରେ ସେ ମୁଖ୍ୟ ସଂଯୋଜିକା । ବିଧାତା

ବ୍ୟତୀତ ଯୋଗୀ ବ୍ରହ୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ଚାତୁର୍ଯ୍ୟରେ ବଶୀଭୂତ କରିପାରେ । କବି ଏ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ମଧ୍ୟସ୍ଥ ପଣର ପରାକାଷ୍ଠାକୁ ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି – ‘ ମାଙ୍କଡ଼ସା ସୁତାରେ ସେ ବାନ୍ଧି ପାରଇ ମତ୍ତଗଜ ।’ ଅର୍ଥାତ୍ ଯେକୌଣସି ଅସାଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସେ ସହଜସିଦ୍ଧ କରିଦେଇପାରେ ।

ଅଙ୍ଗଲାବଣ୍ୟକୁ ସେ କୋଟି କନ୍ଦର୍ପର ଲାବଣ୍ୟଠାରୁ ଆହୁରି ଚିତ୍ତାକର୍ଷକ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ନକ୍ଷତ୍ରବେଷ୍ଟିତ ଚମତ୍କାରିତାକୁ ପ୍ରମାଣିତ କରେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର କମନୀୟ ରୂପକାନ୍ତିକୁ ସେ ‘ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଚନ୍ଦ୍ରମା ଉଇଁଛିକି ମହାଘୋର ତିମିରି” ଓ “ଜାଜୁଲ୍ୟମାନ ତେଜ ଦିଶଇ ଅତି ସଞ୍ଚ ’’ ପ୍ରଭୃତି ପଦମାନଙ୍କରେ ପ୍ରତିପାଦିତ କରି ନିଦ କବିତ୍ର ଶୈଳୀରେ ସୁନ୍ଦର ପରିଚୟ ଦେଇଛନ୍ତି ।

କବିତାଟିର ଶେଷଭାଗରେ ଭକ୍ତିରସର ବର୍ଣ୍ଣନା ରହିଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସେ ‘‘ ନିରଞ୍ଜନ ନିରାକାର ନିର୍ଗୁଣ ଦେହଧାରୀ ’ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଗୋପୀମାନେ ଭାବଋଜୁରେ ଭାବଗ୍ରାହୀକୁ ବାନ୍ଧିଛନ୍ତି । କବି ସୁନ୍ଦର ଭା୮ରେ ଏହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି –

“ଧନ୍ୟ ସେ ଗୋପନଗ୍ରେ ନରନାରୀଙ୍କର ଜୀବନ
ସଦ୍‌ଭାବେ ଭେଟ ପାଇଲେ ପ୍ରଭୁ ଭଗବାନ ।’’

ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ମୁଖରେ କବି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବ୍ରହ୍ମା, ବିଷ୍ଣୁ ଏବଂ ଶିବଙ୍କଦ୍ଵାରା ପୂଜିତ ଦେବାଧୂରାଜ ରୂପେ ବନ୍ଦନା କରିଛନ୍ତି । ମ୍ଲଛମାନଙ୍କୁ ମୁକ୍ତି ଦେବାପାଇଁ ନିରାକାର ପୁରୁଷ ସାକାର ଭାବରେ ଆବିର୍ଭୂତ । ତେଣୁ କବି ତାଙ୍କର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟଚେତନା, ଶବ୍ଦ ସଂଯୋଜନା, କବିତ୍ଵର ଚାତୁରୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ରସବୋଧ ଅଟେ; ରୋଚକ ଓ ଚିତ୍ତାକର୍ଷକ ଅଟେ ।

କବି ପରିଚିତି :

ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସ ଜଣେ ଅନନ୍ୟ ପ୍ରତିଭାଧର କବି ଭାବରେ ଅଗଣିତ ଜନତାର ଶ୍ରଦ୍ଧାଭାଜନ ହୋଇଆସିଛନ୍ତି । ବିଶେଷକରି ମାଳିକାକାର କବି ଭାବରେ ଅଚ୍ୟୁଦାନନ୍ଦଙ୍କର ‘ଭବିଷ୍ୟମାଳିକା’ ଉତ୍କଳୀୟ ଜନଜୀବନରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ହୋଇଆସିଛି । ଉତ୍କଳୀୟ ପଞ୍ଚସଖା ଗୋଷ୍ଠୀର ଏହି ସାରସ୍ଵତସାଧକ ତାଙ୍କ ସାଧନା ଓ ସୃଷ୍ଟିଦ୍ୱାରା ଉତ୍କଳ-ବାଣୀଭଣ୍ଡାରକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିଯାଇଛନ୍ତି । ଷୋଡ଼ଶ ଓ ୧୭ଶ ଶତାବ୍ଦୀ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ପଞ୍ଚସଖା ଗୋଷ୍ଠୀର ଅଭ୍ୟୁଦୟ ଓ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟକୁ ସେମାନଙ୍କର ଅବଦାନ ଏକ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଅଧ୍ୟାୟ ଥିଲା । କବି ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ମଧ୍ୟ ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କର ଅନୁଗାମୀ ତଥା ପଞ୍ଚସଖା ଗୋଷ୍ଠୀର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟନ୍ତି ।

ଏହି ଯୋଗଜନ୍ମା ଓ ଯଶସ୍ବୀ ସାଧକ ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦଙ୍କର ଜନ୍ମସ୍ଥଳୀ ରୂପେ କଟକ ଜିଲ୍ଲା ଅନ୍ତର୍ଗତ ନେମାଳପୀଠ ଅଚ୍ୟୁତ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଶ୍ରଦ୍ଧାଭାଜନ ହୋଇଛି । ନେମାଳପୀଠ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ତିଳକଣା ଗ୍ରାମରେ ମାତା ପଦ୍ମାବତୀ ଦେବୀ ଓ ପିତା ଦୀନବନ୍ଧୁ ଖୁଣ୍ଟିଆଙ୍କ ଯୋଗ୍ୟ ଦାୟାଦ ଭାବରେ ସନ୍ଥ ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦଙ୍କର ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇଥିଲା । ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଚଳଚଞ୍ଚଳ ଓ ସାଧାରଣ ବାଳକର କୈଶୋରସୁଲଭ ଚପଳତାରେ ପାରଙ୍ଗମ ଥିଲେ । ବିଦ୍ୟାର୍ଜନରେ ପ୍ରାରମ୍ଭରୁ ତାଙ୍କର ବିଶେଷ ଅନ୍ୟମନସ୍କତାର ଲକ୍ଷଣ ଦେଖ୍ ଶିକ୍ଷକ ଓ ପିତାମାତା ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଅତ୍ୟନ୍ତ କଠୋର ପ୍ରଥାର ଅବଲମ୍ବନ କରୁଥିଲେ ।

ମାତ୍ର ବିଧ‌ିର ବିଚିତ୍ର ବିଧାନ ଅନୁସାରେ ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦଙ୍କର ସହ ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ସାକ୍ଷାତ ତାଙ୍କ ଜୀବନର ଗତିପଥକୁ ବଦଳାଇ ଦେଇଥିଲା । ନିଜ ପିତାଙ୍କ ସହ ପୁରୀଗ୍ରସ୍ତ ସମୟରେ ସେ ମହାପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ସନାତନ ଗୋସ୍ଵାମୀଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ବୈଷ୍ଣବଧର୍ମରେ ଦୀକ୍ଷିତ ହୋଇଥିଲେ ।

ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଉତ୍କଳୀୟ ବୈଷ୍ଣବଧର୍ମର ପ୍ରଚାର ଓ ପ୍ରସାର ପାଇଁ ସେ ନିଜର ସାରସ୍ଵତ ପ୍ରତିଭାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ନିୟୋଜିତ କରିଥିଲେ । କବି ଅଚ୍ୟୁତଙ୍କର ସେହି ସାରସ୍ଵତ ସାଧନାର ଅମୃତମୟ ଫଳରୂପେ ଅସଂଖ୍ୟ ଜଣାଣ, ଭଜନ, ମାଳିକା ଓ ଚଉତିଶାର ପଂକ୍ତିମାନ ଆଜି ସୁଦ୍ଧା ଉତ୍କଳର ଆବାଳ-ବୃଦ୍ଧ-ବନିତାଙ୍କର କଣ୍ଠରେ ଗୁଞ୍ଜରିତ ହୋଇଉଠେ । ହରିବଂଶ ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ କୃତି ଅଟେ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ସେ ‘ଗୁରୁଭକ୍ତି ଗୀତା’, ‘ଶୂନ୍ୟ ସଂହିତା’ ‘ଆଗତ ଭବିଷ୍ଯମାଳିକା’, ‘ଅଷ୍ଟ ଗୁଜରୀ’, ‘କ୍ଷେତ୍ରମାହାତ୍ମ୍ୟ’, ‘ଗୋପାଳଙ୍କ ଓଗାଳ’ ଓ ‘ଲଉଡ଼ି ଖେଳ’ ପ୍ରଭୃତି ରଚନା କରିଛନ୍ତି ।

ଉତ୍କଳୀୟ ଜନ-ଜୀବନରେ ଅତ୍ୟୁତାନନଙ୍କର “ଭବିଷ୍ୟ ମାଳିକା” ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରେ । ଆଲୋଚ୍ୟ “ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କବିତାଟି କବିଙ୍କର ସ୍ଵରଚିତ “ହରିବଂଶ’’ ପୁରାଣର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡ ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଅଛି ।

ବିଷୟ ପ୍ରବେଶ :

ପୁରାଣ, ମାଳିକା, ଗୀତା ଓ ସଂହିତା ରଚନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ମହାପୁରୁଷ ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଉତ୍କଳୀୟ ଜନ-ଜୀବନରେ କାବ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ । ଏହା ସାତଖଣ୍ଡରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ଉତ୍କଳର ପୁରପଲ୍ଲୀରେ ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥର ପଠନ, ଶ୍ରବଣ ଓ ଖଣ୍ଡ ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଲୀଳାମୟ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ବ୍ରଜଲୀଳାରେ ସହାୟତା କରୁଥିବା ଦୂତୀରୂପେ କବି ‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ଚରିତ୍ରକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ବିଶେଷକରି ରାଧା-କୃଷ୍ଣଙ୍କର ମିଳନପର୍ବରେ ‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରିଛି । ଗୋପନଗରୀର ଆବାଳ-ବୃଦ୍ଧ-ବନିତାଙ୍କ ନିକଟରେ “ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ସମସ୍ତଙ୍କର ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ନେହ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ବିଶ୍ୱାସର ଆଦରଣୀୟା ଚରିତ୍ର ଅଟେ । ଶ୍ୟାମବର୍ଣ୍ଣା, ଶୁକ୍ଳବସ୍ତ୍ର-ପରିହିତା, ଶୁକ୍ଳକେଶା ‘ସରହ- ସୁନ୍ଦରୀ’’ ସ୍ତମ୍ଭନ, ମୋହନ ବିଦ୍ୟାରେ ସୁନିପୁଣା ଥିଲା । ଗୋପାଧୂପତି ନନ୍ଦରାଜାଙ୍କର କୁମାରଉତ୍ସବ ପାଳନ ଅବସରରେ ସେ ବ୍ରଜଧାମରେ ପ୍ରବେଶ କରିଛି । ନନ୍ଦରାଜା ଓ ଯଶୋମତୀ ରାଣୀଙ୍କଠାରୁ ବଧାଇ ମାଗିବାର ଅବସରରେ ସେ ଦୋଳି ଉପରେ ଶୟନ କରିଥିବା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଅଭିବାଦନ କରିଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ପରସ୍ପର ବ୍ରଜଲୀଳାର ସାର୍ଥକତା ଦେହଧାରଣ କରିଛିନ୍ତି । ଉଭୟଙ୍କର ସାକ୍ଷାତକାରରେ କରିତାଟିର ଉପସଂହାର ହୋଇଛି ।

ସାରକଥା :

ମହାପୁରୁଷ ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦଙ୍କର ‘ହରିବଂଶ’ ଏକ ଜନପ୍ରିୟ ପୌରାଣିକ କାବ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥ ଅଟେ । ଉତ୍କଳର ପୁରପଲ୍ଲୀରେ ଏହାର ପଠନ, ଶ୍ରବଣ ଓ ପାରାୟଣର ପରମ୍ପରା ରହିଅଛି । ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ସହର ସୁନ୍ଦରୀ’ କବିତାଟି ହରିବଂଶ କାବ୍ୟର ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡ ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟର ଅଂଶବିଶେଷ ଅଟେ ।

କରିବା ପାଇଁ ବହୁତ ଦେବତା ଓ ସିଦ୍ଧି ସାଧକମାନେ ଛଦ୍ମ ରୂପରେ ଗୋପପୁରରେ ଦେହଧାରଣ କରିଥିଲେ । ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’ ଚରିତ୍ରଟି ସେହିପରି ଏକ ବିଶେଷ ବିଶ୍ଵାସନୀୟ ଆଧାର ରୂପେ ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ମିଳନ ପର୍ବରେ
ମହାରାଜା ନନ୍ଦଙ୍କର କୁମାର-ଉତ୍ସବପାଳନ ଅବସରରେ ରାତ୍ର ଦୁଇଘଡ଼ି ସମୟରେ ‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’ ରାଜନବରରେ ପ୍ରବଶେ କରିଛି ବୋଲି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

“ୟେସନକ ସମୟେ ବେନି ଘଡ଼ିରାତି,
ନନ୍ଦର ମନ୍ଦିରେ ଆସି ମିଳିଲା ସରହସୁନ୍ଦରୀ ଦୂତୀ’’ ।

କବିତାର ପ୍ରାରମ୍ଭ ନାଟକୀୟ ଶୈଳୀରେ ପରିବେଷଣ ହୋଇଛି । ଦୁଇଘଡ଼ି ରାତ୍ରି ସମୟରେ ‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’ର ଆକସ୍ମିକ ଆଗମନ । କବିତାଟିକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସରସ ସୁନ୍ଦର କରି କବି ସରହ ସୁନ୍ଦରୀର ପରିଚୟ, ବେଶଭୁଷା ପ୍ରଭୃତି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ତାର ବିଶେଷତ୍ଵ ଦୂତି ଭାବରେ ପ୍ରତିପାଦିତା ଶ୍ୟାମବର୍ଣ୍ଣା ଦନ୍ତଶୂନ୍ୟା ଶୁକରୂପେ ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ମୁଦି, କଙ୍କଣ, ପ୍ରଭୃତି ସ୍ଵାର୍ଣ୍ଣାଳଙ୍କାରରେ ବିଭୁଷିତ । କଣ୍ଠରେ ତାଡ଼କୀ, ନାକରେ ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣ ନାକଚଣା ଗଳାରେ ସ୍ଵର୍ୟହାର ଓ ପାଦରେ ପାଉଁଜି ଲଗାଇ ସେ ତା’ର ଅଳଙ୍କାର ପ୍ରିୟତାର ପ୍ରମାଣ ଦେଉଛି । ବୟସରେ ପ୍ରବୀଣ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ମନରେ ସେ ତାରୁଣ୍ୟତାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣା । କସ୍ତୁରୀ, ଚନ୍ଦନ ଓ ଅଳତା ପ୍ରଭୃତି ଅଙ୍ଗରାଗରେ ସେ ତା’ର ଶରୀରକୁ ଆକର୍ଷଣୀୟ କରିଛି । କାବ୍ୟରେ ଏହି ବେଶଭୂଷା ସହିତ କବି ‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ର ବିଭିନ୍ନ ବିଦ୍ୟାର ପାରଦର୍ଶିତା ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି –

“ନଗରୀ ନାରୀ ସିଂହାଣୀ ସେ ଗୋଟିକା ଅଞ୍ଜନ ।
X X X X X
ନବ ନୀଟକ ବିଦ୍ୟମାନ ପାରଇ ସେ କହି
ବ୍ୟାଘ୍ରଉଲ୍ କ, ମତ୍ତଗଜ, ଯେବଣଅଉଷଧେ ପାରଇ ମୋହି ।”

‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ନୃତ୍ୟଗୀତରେ ପ୍ରବୀଣା, ସ୍ତମ୍ଭନ, ମୋହଙ୍କ ଓ ଉଚ୍ଚାଟନ ବିଦ୍ୟାରେ ପାରଙ୍ଗମ । ଗୋପପୁରରେ ବାଳ, ବୃଦ୍ଧ, ତରୁଣ ସମସ୍ତ ବର୍ଗର ନାରୀ ପୁରୁଷ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରିୟ ଓ ଆପଣାର ଥିଲା । ସେ କେଉଁ ଆବାହମାନ କାଳରୁ ଗୋପନଗରରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଛି ତାହା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଅଜ୍ଞାତ । ଏଥ୍ ସହିତ ତା’ ପିତା ମାତା ବା ଭ୍ରାତାର ପରିଚୟ ମଧ୍ୟ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଅଜ୍ଞେୟ ଅଟେ । ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ ସଧବା କିମ୍ବା ବିଧବା ତାହା କାହାରିକୁ ଜ୍ଞାତ ନୁହେଁ । ବୟସରେ ବୃଦ୍ଧା ହେଲେହେଁ ତା’ର ରୂପ ଅତୁଳନୀୟା । କବିଙ୍କ ମତରେ – ‘ବୟସରେ ବୃଦ୍ଧା ଶରୀର ରୂପେ ଜଗତଜିତା ।’’ ଏହି ‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ବ୍ରଜଧାମରେ ସମସ୍ତଙ୍କର ବିଶ୍ଵାସର ପାତ୍ରୀ । ଗୋପପୁରର ସମସ୍ତ ନାରୀ ତା’ କଥାରେ ବଶୀଭୂତା ଅଟନ୍ତି । କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନାରେ –

“ଗୋପ ନଗରେ ଅଛନ୍ତି ଯେତେକ ଗୋପାଳୁଣୀ
କେହି ଲଙ୍ଘି ନପାରନ୍ତି ‘ୟେକା ଦୂତିକାର ବାଣୀ ।”

ଏହିପରି ରୂପଗୁଣରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣା ‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ କୁମାର ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଉତ୍ସବ ପାଳନ ଅବସରରେ ନନ୍ଦରାଜାଙ୍କ ଘରେ ଉପସ୍ଥିତ ହୋଇଛି । ନନ୍ଦରାଜାଙ୍କୁ ଅଭିବାଦନ କରି ସେ ରାଣୀ ଯଶୋଦାଙ୍କୁ ବଧାଇ ଛଳରେ ରତ୍ନପଲଙ୍କରେ ଶୟନ କରିଥିବା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅନିନ୍ଦ୍ୟ ରୂପମାଧୁରୀ ସ୍ଵର୍ଗ, ମର୍ତ୍ତ୍ୟ, ପାତାଳ ତିନିପୁରରେ ଅତୁଳନୀୟ ଥିଲା ।
କବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନାରେ –

“ଅଶେଷ କୋଟି କନ୍ଦର୍ପ ଯାହାର ରୂପକୁ ନୁହଇ ସରି
ନିରଞ୍ଜନ ନିରାକାର ନିର୍ଗୁଣ ଦେହଧାରୀ ।’’

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଶ୍ୟାମକାନ୍ତି କୋଟିଏ କନ୍ଦର୍ପର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଆହୁରି ରମଣୀୟ । ସେ ନିର୍ଗୁଣ, ନିରାକାର, ନିରଞ୍ଜନ । ମର୍ତ୍ତ୍ୟଲୀଳା କରି ଦୁଷ୍ଟର ବିନାଶ ନିମନ୍ତେ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ । ‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ସେହି ଦେବାଧାଜଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରି ତାଙ୍କର ସ୍ତୁତିଗାନ କରିଛି । ପରସ୍ପର ପରସ୍ପରକୁ ସାକ୍ଷାତ କରିଛନ୍ତି । ‘‘ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ’’ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ବ୍ରଜଲୀଳା ପାଇଁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସହଚରୀ ବା ଦୂତୀ ଥିଲା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ସହିତ ତା’ର ସାକ୍ଷାତକାରକୁ ନେଇ କବିତାଟିର ଉପସଂହାର ହୋଇଅଛି ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଓ ସୂଚନା:

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ - 1

CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ - 2
CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ - 3
CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 2 ସରହ ସୁନ୍ଦରୀ - 4

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 5 Short Answer Questions in Odia Medium

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Sociology Solutions Unit 5 ସମାଜଶାସ୍ତ୍ର, ପଦ୍ଧତି ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗ କୌଶଳ Short Answer Questions.

CHSE Odisha 11th Class Sociology Unit 5 Short Answer Questions in Odia Medium

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ୨ଟି / ୩ଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

1. ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ (observation) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଅର୍ଥ, ଦେଖିବା ବା ନିରୀକ୍ଷଣ କରିବା । ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ଆମ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ଘଟିଯାଉଥ‌ିବା ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକୁ ଆମେ ଦେଖୁଥାଉ । ମାତ୍ର ଏସବୁକୁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଯଦି କୌଣସି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ରଖ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥିତ ଢଙ୍ଗରେ କରାଯାଇ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ, ତେବେ ତାକୁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯିବ ।

2. ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ଶ୍ରୀମତୀ ପି.ଭି. ୟଙ୍ଗ ଲେଖୁଛନ୍ତି ‘‘ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକ ସ୍ବାଭାବିକଭାବେ ଘଟୁଥିବା ସମୟରେ ଆଖୁଦ୍ଵାରା ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ଓ ସୁବିଚାରିତ ଭାବେ କରାଯାଉଥିବା ଅଧ୍ୟୟନ ଅଟେ ।’’

3. ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଅଧ୍ୟୟନ ବିଷୟକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଏ ନାହିଁ, ବରଂ ଘଟଣା ଯେପରି ଘଟୁଥାଏ ସେହି ସ୍ଵାଭାବିକ ବା ବାସ୍ତବରୂପକୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କରାଯାଏ । ତାହାକୁ ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ ।

4. ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଏକ ପଦ୍ଧତି, ଯାହା ସାହାଯ୍ୟରେ ଗବେଷକ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଉଥିବା ଘଟଣା ଓ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରି ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ହେଉଛି ଏପରି ଏକ ବିଧ୍ ଯାହାର କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ତତ୍ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଯୋଜନା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରାଯାଇଥାଏ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣକୁ ମଧ୍ଯ ପୂର୍ବ ନିୟୋଜିତ ବା ବ୍ୟବସ୍ଥିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଇଥାଏ ।

5. ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ (Participant Observation) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯଦି ଅଧ୍ୟୟନ କର୍ତ୍ତା ନିଜେ, ଅଧ୍ୟୟନ ସମୂହ ବା ସମୁଦାୟର ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ହୋଇ ଅଧ୍ୟୟନ ସମୂହର ସଦସ୍ୟଙ୍କ ବାସ୍ତବ ଜୀବନ ତଥା ଦୈନନ୍ଦିନ ବ୍ୟବହାରରେ ସକ୍ରିୟ ଭାଗନିଏ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ଘନିଷ୍ଠ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରି ସେମାନଙ୍କର ଉତ୍ସବ, ସଂସ୍କାର, କର୍ମକାଣ୍ଡ ତଥା ଅନ୍ୟ କ୍ରିୟାକଳାପ ଇତ୍ୟାଦିରେ ଏକ ପ୍ରକାର ନିଜକୁ ମିଶାଇ ଦେଇ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ, ତେବେ ସେ ପ୍ରକାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣକୁ ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 5 Short Answer Questions in Odia Medium

6. ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ଶ୍ରୀମତୀ ୟଙ୍ଗଙ୍କ ଭାଷାରେ ‘‘ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରୁଥିବା ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କର୍ତ୍ତା ଯେଉଁ ସମୂହର ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥାଏ, ସେହି ସମୂହରେ ବାସକରେ ଏବଂ ସେହି ସମୂହର ଜୀବନଧାରାରେ ଭାଗନେଇଥାଏ ।

7. ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଅବଧାରଣା କେବେ ଓ କାହାଦ୍ଵାରା କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଅବଧାରଣା ସର୍ବପ୍ରଥମେ ୧୯୨୪ ମସିହାରେ ପ୍ରଫେସର ଏଡ଼ୱାର୍ଡ଼ ଲାଇଣ୍ଡମେନ୍ ନିଜର ପ୍ରକାଶିତ “‘Social Discovery’ ପୁସ୍ତକରେ କରିଥିଲେ । ଏହା ପରଠାରୁ ସମାଜବିଜ୍ଞାନର ଏକ ମହତ୍ତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଗବେଷଣାର ମାଧ୍ୟମ ରୂପେ ଏହାର ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇ ଆସୁଅଛି ।

8. ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ (Non-Participant Observation) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯଦି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କର୍ତ୍ତା କୌଣସି ସମୂହର ନିକଟ ଏବଂ ଘନିଷ୍ଠ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ନ ଆସି ଏକ ସାଧାରଣ ଅପରିଚିତ ବ୍ୟକ୍ତି ରୂପରେ ଘଟଣାର ଅଧ୍ୟୟନ କରେ ତେବେ ସେ ପ୍ରକାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣକୁ ‘ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ (Non- Participant observation) କୁହାଯାଏ ।

9. ଅର୍ଥ ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ (Quasi-Participant Observation) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସମ୍ପୂର୍ଣ ସହଯୋଗୀତା ଦ୍ବାରା ଅଧ୍ୟୟନର ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠତା ଲୋପ ପାଇବାର ଭୟ ଥାଏ ଓ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅସହଭାଗୀତା ଦ୍ଵାରା ଅଧ୍ୟୟନର ଗୋପନୀୟତା ତଥା ମହତ୍ତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତି ନ ହେବାର ଆଶଙ୍କା ରହିଥାଏ । ଏ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅଧ୍ୟୟନକୁ ଅଧିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ କରିବା ଲାଗି ଏହାକୁ ଆଂଶିକ ସହଭାଗୀ ଓ ଆଂଶିକ ଅସହଭାଗୀ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହାକୁ ଅର୍ଦ୍ଧ ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ । ଏ ପ୍ରକାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଉଭୟ ସହଭାଗୀ ଓ ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟମାନ ଅଟେ ।

10. ସାମୂହିକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ (Mass Observation) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଯଦି ଗୋଟିଏ ବ୍ୟକ୍ତିଦ୍ୱାରା ନ ହୋଇ ଅନେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଦ୍ବାରା ସାମୁହିକ ଭାବରେ କରାଯାଏ, ତାହା ହେଲେ ସେ ପ୍ରକାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣକୁ ସାମୂହିକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ ।

11. ସାମୂହିକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ସିନ୍ ପାଓ ୟାଙ୍ଗ (HsinPao Yang) ଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ସାମୂହିକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଓ ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଏକ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ । ଏଥ‌ିରେ ଅନେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ତଥ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରାଯାଇ ଆଲେଖନ କରାଯାଏ ଏବଂ ତଥ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକର ସଂକଳନ ଏବଂ ପ୍ରୟୋଗ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତି ଦ୍ଵାରା କରାଯାଇଥାଏ ।’’

12. ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ (Questionnaire) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ହେଉଛି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନର ଏକ ସୂଚୀ । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଅଧ୍ୟୟନ ବିଷୟ ନିମିତ୍ତ ଯେଉଁ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ, ତାହା ପାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରଥମେ କେତେକ ପ୍ରଶ୍ନର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହାକୁ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ (Questionnaire) କୁହାଯାଏ ।

13. ଡାକଦ୍ଵାରା ପ୍ରେରିତ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ (Mailed Questionnaire) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଫେରସ୍ତ କରିଦେବା ପାଇଁ ଏକ ନିବେଦନ ପତ୍ର ସହିତ ଡାକଦ୍ବାରା ଉତ୍ତରଦାତାଙ୍କ ପାଖକୁ ପଠାଇ ଦିଆଯାଏ । ଉତ୍ତରଦାତାଙ୍କ ଠାରୁ ଡାକ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରାପ୍ତ ସୂଚନାର ଆଧାରରେ ଅଧ୍ୟୟନ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ନିଷ୍କର୍ଷ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଉପଯୋଗ ଡାକ ମାଧ୍ୟମରେ କରାଯାଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ଡାକଦ୍ବାରା ପ୍ରେରିତ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ (Mailed Questionnaire) କୁହାଯାଏ ।

14. ପ୍ରଶାବଳୀର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ଗୁଡ଼େ ଏବଂ ହାଙ୍କ ମତରେ, ‘ସାଧାରଣଭାବେ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ଶବ୍ଦଟି ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ପାଇବା ପାଇଁ ଏକ ଉପକରଣକୁ ଦର୍ଶାଇଥାଏ, ଯାହାକୁ ଏକ ଫର୍ମ ମାଧ୍ୟମରେ ଉତ୍ତରଦାତା ପୂରଣ କରିଥାଏ ।’’

15. ଅନୁସୂଚୀ (Schedule) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଅନୁସୂଚୀ ହେଉଛି, ଅଧ୍ୟୟନ ବିଷୟ ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥିତ ଏବଂ ଶ୍ରେଣୀବଦ୍ଧ ସୂଚୀ, ଯାହା ସାହାଯ୍ୟରେ ଅଧ୍ୟୟନ କର୍ତ୍ତା ସୂଚନାଦାତାଙ୍କ ସହିତ ସାକ୍ଷାତ୍‌କାର କରି ଆବଶ୍ୟକ ସୂଚନା ସଂଗ୍ରହ କରିଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 5 Short Answer Questions in Odia Medium

16. ସାକ୍ଷାତ୍‌କାର ଅନୁସୂଚୀ (Interview Schedule) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପାଇଁ ଅନୁସୂଚୀ ହେଉଛି, ଏପରି ଏକ ମାଧ୍ୟମ ଯେଉଁଥରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ, ସାକ୍ଷାତ୍‌କାର ତଥା ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଏଥିରେ ଅଧ୍ୟୟନ କର୍ତ୍ତା, ସୂଚନାଦାତାଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତକରି ବିଭିନ୍ନ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥିବାରୁ ଏହାକୁ ସାକ୍ଷାତକାର ଅନୁସୂଚୀ (Interview Schedule) କୁହାଯାଏ ।

17. ଅନୁସୂଚୀର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ?
Answer:
ଗୁଡ଼େ ଏବଂ ହାଙ୍କ ମତରେ, ଅନୁସୂଚୀ ହେଉଛି, କେତେକ ପ୍ରଶ୍ନର ସମଷ୍ଟି, ଯାହା ଏକ ସାକ୍ଷାତ୍‌କାର କର୍ତ୍ତା, ଅନ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମୁହାଁ ମୁହିଁ ପଚାରି ତାର ଉତ୍ତର ନିଜେ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିଥାଏ ।

18. କମ୍‌ ତ୍ରି-ସ୍ତରୀୟ ନିୟମକୁ ଯେଉଁ ତିନୋଟି ଐତିହାସିକ କାଳ ସହ ସମ୍ପର୍କ କରିଛନ୍ତି ତାହା ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌ ମାନବ ବିକାଶର ତିନୋଟି ସ୍ତରକୁ ତିନୋଟି ଐତିହାସିକ କାଳ ସହ ସଂପର୍କୀତ କରିଛନ୍ତି । ଏହି ଅନୁସାରେ ପ୍ରଥମ ସ୍ତର ୧୩୦୦ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଥିଲା । ଦ୍ୱିତୀୟ ସ୍ତର ୧୩୦୦ ମସିହା ଓ ୧୮୦୦ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ଥିଲା । ୧୮୦୦ ମସିହାଠାରୁ ବିଶ୍ୱରେ ତୃତୀୟ ସ୍ତର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଲାଭ କରିଛି ।

19. ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ବା କାଳ୍ପନିକ ସ୍ତର (Theological or Fictitious Stage) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
କଣ୍ଟେଙ୍କ ମତରେ ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସ୍ତର ହେଉଛି ସେହି ସ୍ତର ଯେତେବେଳେ ମନୁଷ୍ୟ ସବୁ ଘଟଣାକୁ କେତେ ଅତି ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଦେଖୁଥାଏ ଓ ବିଚାର କରିଥାଏ । ଏହି ସ୍ତରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଘଟଣା ପଛରେ କୌଣସି ନା କୌଣସି ଶକ୍ତିର ହାତ ଥ‌ିବା କଥା ମନୁଷ୍ୟ ଭାବିଥାଏ । ମନୁଷ୍ୟ ଧରିନିଏ ଯେ ସମସ୍ତ ଘଟଣା ଅଲୌକିକ ବା ଅତି ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତିର କ୍ରିୟାର ପରିଣାମ ଅଟେ । ଆଦିମ ମାନବ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନଦୀ ଓ ବୃକ୍ଷରେ ଈଶ୍ବରଙ୍କୁ ଦେଖୁଥାଏ ।

20. ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରର ସ୍ତର କେତେଗୋଟି ସ୍ତରରେ ବିଭକ୍ତ ଓ ସେଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
କଷ୍ଟେଙ୍କ ମତରେ ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସ୍ତର ତିନିଗୋଟି ସ୍ତରରେ ବିଭକ୍ତ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – (୧) ଆତ୍ମାବାଦ (Fetishism), (୨) ବହୁବିବାହ (Polytheism), (୩) ଏକତାବାଦ |(Monotheism)

21. ଆତ୍ମାବାଦ (Fetishism) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସାମାଜିକ ବିକାଶର ଆରମ୍ଭରେ ମନୁଷ୍ୟ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲା ଯେ ସମସ୍ତ ଜୀବନଯୁକ୍ତ ଓ ଜଡ଼ ବସ୍ତୁ ଜୀବନ୍ତ ଅଟେ । ଅର୍ଥାତ୍ ସଂସାରରେ ଯେତେ ବସ୍ତୁ ଅଛି ସେହି ବସ୍ତୁର ଜୀବନ ଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁ ଭିତରେ ଆତ୍ମା ବାସ କରୁଛି ବୋଲି ସେମାନେ ବିଶ୍ଵାସ କରୁଥିଲେ । ଏପରିକି ଜଡ଼ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ ଜୀବନ ବିହୀନ ନୁହଁନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁର ଏକ ଆତ୍ମା ରହିଛି । ବସ୍ତୁ ଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥିତି ଓ ଗତି ନିମନ୍ତେ ଏହି ଆତ୍ମାଗୁଡ଼ିକ ଦାୟୀ ଅଟନ୍ତି । ଆଦିମାନବର ଚିନ୍ତନ ଏହି ସ୍ତରରେ ଥିଲା ।

22. ବହୁଦେବବାଦ (Polytheism) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେହେତୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁ ନିମନ୍ତେ ଗୋଟିଏ ଆତ୍ମା ଥାଏ, ତେଣୁ ସମସ୍ତ ବସ୍ତୁ ନିମନ୍ତେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ଆତ୍ମା ଥାଏ । କିନ୍ତୁ ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ଆତ୍ମା ମାନସିକ ଭ୍ରମ ସୃଷ୍ଟି କଲା ଏବଂ ଆତ୍ମାବାଦ ବା ପ୍ରେତବାଦ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପଡ଼ିଲା । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ତରରେ ଏହି ପ୍ରକାର ଭ୍ରମର ରକ୍ଷା ପାଇବା ନିମନ୍ତେ ମନୁଷ୍ୟ ମନ ଆତ୍ମାଗୁଡ଼ିକର ସଂଖ୍ୟାକୁ ହ୍ରାସ କଲା ଏବଂ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଦେବତାଙ୍କୁ ସୃଷ୍ଟି କଲା । ତେଣୁ ଆତ୍ମାବାଦ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବହୁଦେବବାଦର ଉତ୍ପତ୍ତି ହେଲା । କମ୍ଫେ ଏହାକୁ ବହୁଦେବବାଦ ନାମରେ ନାମିତ କରିଛନ୍ତି ।

23. ଏକ ଦେବବାଦ (Monotheism) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଧାର୍ମିକ ସ୍ତରରେ ବିକାଶର ତୃତୀୟ ସ୍ତରକୁ କମ୍ ଏକଦେବବାଦ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ଯେତେବେଳେ ମନୁଷ୍ୟ ମନ ଉତ୍ତମରୂପେ ସଂଗଠିତ ହୋଇଯାଏ, ସେତେବେଳେ ସେ ଅନେକ ଦେବତାଙ୍କ ଅସ୍ତିତ୍ୱକୁ ଅସ୍ବୀକାର କରିଦିଏ । ତେଣୁ ଏହି ସ୍ତରରେ ମନୁଷ୍ୟ ଅନେକ ଦେବତାଙ୍କୁ ଗ୍ରହଣ ନ କରି ଏକ ମାତ୍ର ଦେବତାଙ୍କ ଉପରେ ଆସ୍ଥା ଓ ବିଶ୍ବାସ ସ୍ଥାପନ କଲା । ଈଶ୍ବରଙ୍କୁ ସମଗ୍ର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ମାଲିକ ବୋଲି ବିଚାର କରାଗଲା ଏବଂ ସେ ସମସ୍ତ ଘଟଣାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ କରନ୍ତି ବୋଲି ମନୁଷ୍ୟ ବିଶ୍ଵାସ କଲା । ସମସ୍ତ ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣା ସେହି ଦେବତାଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପରିଚାଳିତ । ସେ ହେଉଛନ୍ତି ସର୍ବ ଶକ୍ତିମାନ ।

24. ଇମାଇଲ୍ ଦୁର୍ଖମ୍ (Emile Durkheim)ଙ୍କ ମତରେ ‘‘ଆତ୍ମହତ୍ୟା’’ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଏ ?
Answer:
୧୮୯୭ ମସିହାରେ ଦୁର୍ଖମ୍ ଆତ୍ମହତ୍ୟା (suicide) ଗ୍ରନ୍ଥ ରଚନା କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମତରେ ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ କାରକ ଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ସାମାଜିକ ଅବସ୍ଥାର ଫଳ । ସାମାଜିକ ଅବସ୍ଥା, ମନ (Mind) କୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ । ତେଣୁ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ସାମାଜିକ ଅବସ୍ଥା ସହିତ ସଂପର୍କୀତ । ଏହା ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଅବସ୍ଥା ସହିତ ସଂପର୍କୀତ ନୁହେଁ ।

25. ଇମାଇଲ୍ ଦୁର୍ଖମ୍‌ଙ୍କ ‘‘ଆତ୍ମହତ୍ୟା’’ (Suicide) ର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ଦୁର୍ଖଙ୍କ ମତରେ ‘ଆତ୍ମହତ୍ୟା’’ ଶବ୍ଦ ଉପୀଡ଼ିତ ବ୍ୟକ୍ତିର ସକାରାତ୍ମକ ବା ନକାରାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବା ପରୋକ୍ଷ ଭାବେ ଘଟୁଥୁବା ମୃତ୍ୟୁର ସମସ୍ତ ଘଟଣାକୁ ଦର୍ଶାଇଥାଏ । ଉପୀଡ଼ିତ ବ୍ୟକ୍ତିର ସକାରାତ୍ମକ ବା ନକାରାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପର ଫଳାଫଳ କ’ଣ ହେବ ସେ ଜାଣିଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 5 Short Answer Questions in Odia Medium

26. ସଂସ୍କୃତିକରଣ (Sanskritisation) ଉପରେ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଦିଅ ।
Answer:
ହିନ୍ଦୁ ସମାଜରେ ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଗତିଶୀଳତାକୁ ସଂସ୍କୃତୀକରଣ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହା ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ପରିବତ୍ତର୍ନରେ ପ୍ରତୀକ ଭାବେ ପରିଚିତ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରଫେସର ଏମ୍. ଏନ୍. ଶ୍ରୀନିବାସ (Prof. M. N. Srinivas) ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଏହି ଶବ୍ଦର ପ୍ରୟୋଗ କରିଥିଲେ ।

27. ସଂସ୍କୃତିକରଣ ଶବ୍ଦର ସୃଷ୍ଟି ଉପରେ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଦିଅ ।
Answer:
ପ୍ରଖ୍ୟାତ ଭାରତୀୟ ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀ ପ୍ରଫେସର ଏମ୍. ଏନ୍. ଶ୍ରୀନିବାସ (Prof. M. N. Srinivas) ତାଙ୍କ ରଚିତ ‘କୁର୍ଗମାନଙ୍କର ଧର୍ମ ଓ ସମାଜ’’ ନାମକ ପୁସ୍ତକରେ ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଗତିଶୀଳତାକୁ ବୁଝାଇବା ପାଇଁ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଏହି ‘‘ସଂସ୍କୃତିକରଣ’’ (Sanskritisation) ଶବ୍ଦଟିକୁ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ । ଏହି ପୁସ୍ତକଟି ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା ।

28. ସଂସ୍କୃତିକରଣ (Sanskritisation) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସଂସ୍କୃତିକରଣ ଭାରତୀୟ ସମାଜର ଏକ ଅନ୍ତଃ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ । ହିନ୍ଦୁ ସମାଜରେ ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଗତିଶୀଳତାକୁ ବୁଝାଇବାକୁ ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀ ଏମ୍. ଏନ୍. ଶ୍ରୀନିବାସ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ସଂସ୍କୃତିକରଣ ଶବ୍ଦଟିକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରିଥିଲେ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ନିମ୍ନଜାତିର ହିନ୍ଦୁ ବା ଜନଜାତି ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସମୂହ ନିଜର ପ୍ରଥା, ବିଚାରଧାରା ଓ ଜୀବନଶୈଳୀକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଜାତି ସ୍ତରୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରସ୍ଥିତି ଲାଭ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥାନ୍ତି ।

B. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ୫ଟି / ୬ଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

1. ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ମୌଳିକ ଗୁଣ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ମୌଳିକ ଗୁଣ ହେଉଛି : –
(କ) ମାନବ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଗୁଡ଼ିକର ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିନିଯୋଗ ।
(ଖ) ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଏକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ସୁବିଚାରିତ ପଦ୍ଧତି ।
(ଗ) ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ସାମାଜିକ ଗବେଷଣାର ହେଉଛି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପଦ୍ଧତି ।
(ଘ) ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଏକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତି ଅଟେ ।
(ଙ) ଏହା ଘଟଣା ଗୁଡ଼ିକର ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ ।
(ଚ) ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କାରଣ-ଫଳାଫଳ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଥାଏ ।

2. ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ପ୍ରକାରଭେଦ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣକୁ ଛଅଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(କ) ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ।
(ଖ) ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ।
(ଗ) ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ।
(ଘ) ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ।
(ଙ) ଅର୍ଦ୍ଧ ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ।
(ଚ) ସାମୁହିକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ।

3. ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଉପଯୋଗିତା ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
(କ) ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କର୍ତ୍ତା ଅନେକ ବିଶେଷ ସମସ୍ୟା, ପରିସ୍ଥିତି ତଥା କ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକୁ ସରଳତା ପୂର୍ବକ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ ।
(ଖ) ଏହି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଦ୍ବାରା ଅଧ୍ୟୟନ କର୍ତ୍ତା, ଅଧ୍ୟୟନ ସାମଗ୍ରୀ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇନଥାଏ । ଯାହାଫଳରେ ବାସ୍ତବ ଏବଂ ବିଶ୍ଵାସନୀୟ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇପାରେ ।
(ଗ) ଅଧ୍ୟୟନ କର୍ତ୍ତାର ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ବା ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଉଥିବା ଘଟଣା ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ନ ରହିବା ଫଳରେ ଏହି ପ୍ରକାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଅଧ‌ିକ ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ହୋଇଥାଏ ।
(ଘ) ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବହାରକୁ ଏହି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଦ୍ବାରା ସରଳଭାବରେ ବୃଝି ହୁଏ ।

4. ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଅପକାରିତାମାନ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
(କ) ଏ ପ୍ରକାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଗବେଷକ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ନ ରହିବା ହେତୁ ଯଦି ଗବେଷକର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭୁଲ୍ ହୋଇଯାଏ ତେବେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧ୍ୟୟନ ଭୁଲ୍ ହୋଇଯିବାର ଆଶଙ୍କା ଥାଏ ।
(ଖ) ଦର୍ଶକ ଭାବେ ଗବେଷକ ଆବଶ୍ୟକ ତଥା ଅନାବଶ୍ୟକ ସବୁପ୍ରକାର ସୂଚନାକୁ ଏକତ୍ରିତ କରିଥାଏ । ଯାହାଫଳରେ ଅଯଥା ସମୟ ଏବଂ ପରିଶ୍ରମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।
(ଗ) ବେଷକ ସୁବିଧା ଦେଖ୍ ତାହା ଲେଖୁଥାଏ । ଫଳରେ ହୁଏତ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଘଟଣାକୁ ବାଦ୍ ଦେଇ କମ୍ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଘଟଣାକୁ ଲେଖୁବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ ।
(ଘ) ଏହି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କାଳରେ ଯଦି ଗବେଷକ ଧୈର୍ଯ୍ୟହୀନ ହୋଇପଡ଼ନ୍ତି, ତେବେ ଅନେକ ବାସ୍ତବ ଏବଂ ଉପଯୋଗୀ ତଥ୍ୟ ପାଇବାରୁ ସେ ବଞ୍ଚତ ହୁଅନ୍ତି ।

5. ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଓ ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
(କ) ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଘଟଣା ବା ପରିସ୍ଥିତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରାଯାଏ । ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଘଟଣା ବା ପରିସ୍ଥିତି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କର୍ତ୍ତାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ନ ଥାଏ ।

(ଖ) ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କର୍ରା ପୂର୍ବ-ନିଶ୍ଚିତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁସାରେ ନିଜର ବ୍ୟବହାର ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଶୈଳୀକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ନିଜ ବ୍ୟବହାର ଉପରେ କୌଣସି ପ୍ରକାରର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ନ ଥାଏ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 5 Short Answer Questions in Odia Medium

(ଗ) ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଥମେ ଏକ ନିଶ୍ଚିତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ରୂପରେଖ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାକୁ ପଡିଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୌଣସି ପୂର୍ବ-ଯୋଜନା ନ ଥାଇ, ଯେ କୌଣସି ସମୟରେ ଓ ଯେକୌଣସି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରାଯାଏ।

(ଘ) ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଏକ କୃତ୍ରିମ ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ନ ରହିବା ଯୋଗୁଁ ଅଧ୍ୟୟନ ଅଧିକ ସ୍ଵାଭାବିକ ହୋଇଥାଏ ।

(ଙ) ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କର୍ତ୍ତାର ମନୋବୃତ୍ତି, ବିଚାରଧାରା, ତଥା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପକ୍ଷପାତ ଇତ୍ୟାଦିର ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିନଥାଏ । ଫଳରେ ଅଧ୍ୟୟନ ଅଧ୍ଵ ନିରପେକ୍ଷ ଓ ବିଶ୍ବସନୀୟ ହୋଇଥାଏ । ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କର୍ତ୍ତା ନିଜର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ତଥା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ରୁଚିର ଅଧ‌ିକ ପ୍ରୟୋଗ କରିଥାଏ । ତେଣୁ ଅଧ୍ୟୟନ ପକ୍ଷପାତ ପୂର୍ଣ ଏବଂ କମ୍ ବିଶ୍ୱସନୀୟ ହୋଇଥାଏ ।

(ଚ) ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ, କ୍ଷୁଦ୍ର ବା କୌଣସି ବିଶେଷ ପକ୍ଷକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ପାଇଁ ଅଧିକ ଉପଯୁକ୍ତ ଅଟେ । ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ବୃହତ୍ତ ସମୂହର ଅଧୟନ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ଅଟେ ।

(ଛ) ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ କର୍ତ୍ତା ସ୍ଵାଧୀନ ହୋଇନଥାଏ, ତେଣୁ ଘଟଣା ଏବଂ ବ୍ୟବହାର ଗୁଡ଼ିକର ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅଧ୍ୟୟନ ସମ୍ଭବପର ହୋଇନଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ସ୍ଵାଧୀନତା ଥିବା ଯୋଗୁଁ କୌଣସି ସମୂହର ଗଭୀର ଅଧ୍ୟୟନ ସମ୍ଭବପର ଅଟେ ।

6. ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଗୁରୁତ୍ବ ବା ଉପକାରିତାମାନ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ବା ଉପକାରିତାମାନ ହେଲା –
(କ) ବାସ୍ତବ ବ୍ୟବହାର ଅଧ୍ୟୟନ ସମ୍ଭବପର ଅଟେ ।
(ଖ) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇଥାଏ ।
(ଗ) ସ୍ଵପ୍ନ ଓ ଗଭୀର ଅଧ୍ୟୟନ ସମ୍ଭବପର ଅଟେ ।
(ଘ) ସରଳ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇଥାଏ ।

7. ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ମୁଖ୍ୟ ଅପକାରିତାମାନ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ମୁଖ୍ୟ ଅପକାରିତାମାନ ହେଲା –
(କ) ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠତାର ଅଭାବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ।
(ଖ) ପୂର୍ଣ୍ଣ ସହଭାଗୀତା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।
(ଗ) ଏହା ବ୍ୟୟ-ବହୁଳ ପ୍ରଣାଳୀ ଅଟେ ।
(ଘ) ସମୂହ ବ୍ୟବହାରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।
(ଙ) ବିଶିଷ୍ଟ ସମୂହର ଅଧ୍ୟୟନରେ ଅସୁବିଧା ।
(ଚ) ଉଚିତ୍ ପ୍ରତିନିଧ୍ର ଅଭାବ ।

8. ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଉପକାରିତାମାନ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଉପକାରିତାମାନ ହେଲା –
(କ) ଅଧ‌ିକ ସହଯୋଗ ।
(ଖ) ଅଧ‌ିକ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ।
(ଗ) ମିତବ୍ୟୟୀ ପ୍ରଣାଳୀ ।
(ଘ) ଅଧ୍ବକ ବିଶ୍ବସନୀୟ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ।
(ଙ) ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଅଧ୍ୟୟନ ସମ୍ଭବପର ଅଟେ ।

9. ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଦୋଷ ଛୁଟି ବା ଅପକାରିତାମାନ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ମୁଖ୍ୟ ଦୋଷ ତ୍ରୁଟି ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(କ) ଏ ପ୍ରକାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଅଧ୍ୟୟନ କର୍ତ୍ତା ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକୁ ସମୂହର ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ନ ଦେଖ୍, ନିଜ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଦେଖୁଥାଏ ।
(ଖ) କୌଣସି ଗ୍ରୁପ୍ତ ଏବଂ ଦରକାରୀ ସୂଚନା ପାଇବା ଦିଗରେ ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ବିଶେଷ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରେ ନାହିଁ ।
(ଗ) ଅଧ୍ୟୟନ ଅସ୍ଵାଭାବିକ ଓ ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ ।
(ଘ) ଏହି ପ୍ରକାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଅଧ୍ୟୟନ କାର୍ଯ୍ୟ ଅସମାପ୍ତ ରହିଯିବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 5 Short Answer Questions in Odia Medium

10. ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଓ ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
(କ) ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଅଧ୍ୟୟନ କର୍ତ୍ତା ଅଧ୍ୟୟନ ସମୂହର ଅଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗଭାବେ ଘଟଣାର ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ,
ମାତ୍ର ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଅଧ୍ୟୟନ କର୍ତ୍ତାର ଭୂମିକା ଜଣେ ଅପରିଚିତ ଏବଂ ମୌନସ୍ରଷ୍ଟା ରୂପେ ହୋଇଥାଏ ।
(ଖ) ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଅଧ୍ୟୟନ କର୍ତ୍ତା ଜଣେ ଗୁପ୍ତଚର ପରି ସମୂହର ଜୀବନଧାରାରେ ମିଶିଯାଇ ଏହାର ସ୍ଵାଭାବିକ ବ୍ୟବହାରକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିପାରିଥାଏ । ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ସମୂହର ସଦସ୍ୟମାନେ ଅଧ୍ୟୟନ କର୍ତ୍ତାକୁ ଜଣେ ଅପରିଚିତ ବ୍ୟକ୍ତିଭାବେ କୃତ୍ରିମ ବ୍ୟବହାର ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥାନ୍ତି ।
(ଗ) ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଘଟଣା ଗୁଡ଼ିକର ସ୍ବପ୍ନ ଓ ଗଭୀର ଅଧ୍ୟୟନ ସମ୍ଭବପର ହୋଇଥାଏ, ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଅଧ୍ୟୟନ ସମୂହର ବାହ୍ୟ ବ୍ୟବହାରକୁ ଯେଉଁ ରୂପରେ ଜାଣିହୁଏ, ଗୋପନୀୟ ତଥ୍ୟକୁ ସେହି ରୂପରେ ଜାଣି ହୁଏ ନାହିଁ ।
(ଘ) ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ତଥ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକର ପରୀକ୍ଷଣ ଓ ପୁନଃ ପରୀକ୍ଷଣ ସମ୍ଭବପର ହୋଇଥାଏ; କିନ୍ତୁ ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ତୁଳନାତ୍ମକ ପରୀକ୍ଷା କଷ୍ଟକର ଅଟେ ।
(ଙ) ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଅଧିକ ସମୟ ଓ ଧନ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ; ମାତ୍ର ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଅପେକ୍ଷାକୃତ କମ୍ ସମୟ ଓ ଧନ ଦରକାର ପଡ଼େ ।
(ଚ) ସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଅଧ୍ୟୟନର ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠତା କମ୍ ଦେଖାଯାଏ କିନ୍ତୁ ଅସହଭାଗୀ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଅଧ୍ୟୟନ ଅଧ‌ିକ ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଏବଂ ନିରପେକ୍ଷ ହୁଏ ।

11. ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଉପଯୋଗିତା ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଉପଯୋଗିତା ବା ଉପକାରିତାମାନ ହେଲା
(କ) ବିସ୍ତୃତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଧ୍ୟୟନ ।
(ଖ) ଅପେକ୍ଷାକୃତ କମ୍ ଧନ, ଶ୍ରମ ଓ ସମୟ ବ୍ୟୟ ।
(ଗ) ଅଧ୍ୟୟନର ପୁନରାବୃତ୍ତି ସମ୍ଭବ ଅଟେ ।
(ଘ) ଉଭୟ ଅଧ୍ୟୟନ କର୍ତ୍ତା ଓ ସୂଚନାଦାତାଙ୍କ ପାଇଁ ସୁବିଧାଜନକ ଅଟେ ।
(ଙ) ପରିସଂଖ୍ୟାନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଶ୍ଳେଷଣରେ ସୁବିଧା ।
(ଚ) ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଏବଂ ପ୍ରାମାଣିକ ସୂଚନା
(ଛ) ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ସୂଚନାର ସମ୍ଭାବନା ।
(ଜି) ସରଳ ଉପଯୋଗ ।

12. ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଦୋଷ ବା ଅପକାରିତା ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଦୋଷ ବା ଅପକାରିତା ମାନ ହେଲା –
(କ) ଅଶିକ୍ଷିତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପାଇଁ ଅନୁପଯୁକ୍ତ ଅଟେ ।
(ଖ) ଗଭୀର ଅଧ୍ୟୟନ ପାଇଁ ଅନୁପଯୁକ୍ତ ଅଟେ ।
(ଗ) ଉତ୍ତର ପ୍ରାପ୍ତିର ସମସ୍ୟା ।
(ଘ) ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ମାଣ ଅସମ୍ଭବ ।
(ଙ) ଉତ୍ତରଦାତାର ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବର ସମସ୍ୟା ।
(ଚ) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପର୍କର ଅଭାବ ।
(ଛ) ଅସ୍ପଷ୍ଟ ହସ୍ତାକ୍ଷରର ସମସ୍ୟା ।

13. ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ବା ଲକ୍ଷଣମାନ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
(କ) ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ଅଧ୍ୟୟନର ବିଭିନ୍ନ ପକ୍ଷ ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ସୂଚନା ଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରାପ୍ତ କରିବାପାଇଁ ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥିତ ସୂଚୀ ଅଟେ ।
(ଖ) ଏହା ସୂଚନାଦାତାଙ୍କ ଠାରୁ ପ୍ରାଥମିକ ସାମଗ୍ରୀ ସଂଗ୍ରହ କରିବାର ହେଉଛି ଏକ ଅପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଉପକରଣ ।
(ଗ) ସାଧାରଣତଃ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ଡାକଦ୍ବାରା ପଠାଯାଇଥାଏ, ମାତ୍ର ସ୍ଥଳ ବିଶେଷରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବେ ମଧ୍ୟ ଏହା ବିତରଣ କରାଯାଇଥାଏ ।
(ଘ) ପ୍ରଶ୍ନବଳୀରେ ଉତ୍ତରଦାତା ନିଜେ ଫର୍ମ ପୂରଣ କରିଥାଏ ।
(ଙ) ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ଦ୍ଵାରା କେବଳ ଶିକ୍ଷିତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଠାରୁ ସୂଚନା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ ।
(ଚ) ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଉତ୍ତର ସଂଗ୍ରହ କଲାବେଳେ ଉତ୍ତରଦାତାଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ପ୍ରଶ୍ନକର୍ତ୍ତା ନ ଥ‌ିବାରୁ, ସେ ନିଃସଙ୍କୋଚରେ କେତେକ ଗୁପ୍ତତଥ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରିଦିଏ ।

14. ଅନୁସୂଚୀର ଉପଯୋଗିତା ବା ମହତ୍ତ୍ବ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଅନୁସୂଚୀର ଉପଯୋଗିତା ବା ମହତ୍ତ୍ବଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(କ) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ ହୋଇଥାଏ ।
(ଖ) ଯଥାର୍ଥ ତଥା ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ସୂଚନା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
(ଗ) ଏହା ସମସ୍ତ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ଅଟେ ।
(ଘ) ସର୍ବାଧ‌ିକ ଜବାବ ବା ଉତ୍ତର ମିଳି ପାରିଥାଏ ।
(ଙ) ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ଭବପର ହୋଇଥାଏ ।
(ଚ) ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ସୁବିଧା ସମ୍ଭବପର ଅଟେ ।
(ଛ) ଅସ୍ପଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ସମ୍ଭବ ଅଟେ ।
(ଜ) ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିବାରେ ଏକ ରୂପତା ସମ୍ଭବ ଅଟେ ।

15. ଅନୁସୂଚୀର ଦୋଷ ବା ଅପକାରିତାମାନ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଅନୁସୂଚୀର ଦୋଷ ବା ଅପକାରିତା ମାନ ହେଲା –
(କ) ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରଶ୍ନର ସମସ୍ୟା ।
(ଖ) ଅଧିକ ଧନ ଏବଂ ସମୟ ବ୍ୟୟ ।
(ଗ) ସଂଗଠନାତ୍ମକ ସମସ୍ୟା ।
(ଘ) ବିଶାଳ କ୍ଷେତ୍ରପାଇଁ ଅନୁପଯୁକ୍ତ ଅଟେ ।
(ଙ) ଉତ୍ତରଦାତାଙ୍କ ସହିତ ସମ୍ପର୍କରେ ସମସ୍ୟା ।
(ଚ) ସୂଚନାଦାତାର ପକ୍ଷପାତ ପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟବହାର ।

16. ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌ଙ୍କ ତ୍ରି-ସ୍ତରୀୟ ନିୟମ (Law of three Stages of Auguste Comte) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସମାଜଶାସ୍ତ୍ରର ସ୍ରଷ୍ଟା ହେଉଛନ୍ତି ବିଶିଷ୍ଟ ଫରାସୀ ସମାଜଶାସ୍ତ୍ରବିତ୍ ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌ । ତାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମାନବ ମନ ବା ଭାବନାର ବିକାଶ ମୁଖ୍ୟତଃ ତିନିଗୋଟି ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତର ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଗତିକରିଥାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(୧) ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ବା କାଳ୍ପନିକ ସ୍ତର (Theological or Fictitious Stage)
(୨) ମେଟାଫାଇଜିକାଲ୍ ପର୍ଯ୍ୟାୟ (Metaphysical stage)
(୩) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାତ୍ମକ ବା ବୈଜ୍ଞାନିକ ସ୍ତର (Positive or Scientific Stage) ଏହାକୁ ତ୍ରି-ସ୍ତରୀୟ ନିୟମ କୁହାଯାଏ ।

17. ତାତ୍ତ୍ଵିକ ସ୍ତର (Metaphysical Stage) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ମାନବ ଚିନ୍ତନର ବିବର୍ତ୍ତନର ଦ୍ବିତୀୟ ସ୍ତର ହେଉଛି ତାତ୍ତ୍ଵିକ ସ୍ତର । ଏହା ମଧ୍ୟ ଭାବନାତ୍ମକ ବା ଅମୂର୍ଖ ସ୍ତର (Abstract Stage) ନାମରେ ପରିଚିତ । ଏହା ମାନବ ଚିନ୍ତା ଶକ୍ତିର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ତର ଅଟେ । ଯେତେବେଳେ ମାନବ ଚିନ୍ତନର ବିକାଶ ଘଟିଲା, ତର୍କଶକ୍ତିର ମଧ୍ଯ ବିକାଶ ଘଟିଲା । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଘଟଣାକୁ ଈଶ୍ବର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ପରିଚାଳିତ କରନ୍ତି ବୋଲି ମନୁଷ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କଲା ନାହିଁ । ଏହି ସ୍ତରରେ ମନୁଷ୍ୟ ଧରିନେଲା ଯେ ସମସ୍ତ ଘଟଣାର କାରଣ ଈଶ୍ଵର ନୁହଁନ୍ତି ଏବଂ ଏହି ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକୁ ସେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

ଏକ ଅମୂର୍ଖ ବା ଅଦୃଶ୍ୟଶକ୍ତି ସମସ୍ତ ଘଟଣାକୁ ସୃଷ୍ଟି କରେ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ । ଏହି ସ୍ତରରେ ମନୁଷ୍ୟ ସମଗ୍ର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ମାଲିକ ରୂପେ ଏକ ଅମୂର୍ଖ ଶକ୍ତିକୁ ଗ୍ରହଣ କରେ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 5 Short Answer Questions in Odia Medium

18. ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାତ୍ମକ ବା ବୈଜ୍ଞାନିକ ସ୍ତର (Positive or Scientific Stage) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ମାନବ ଚିନ୍ତନର ଶେଷ ବା ତୃତୀୟ ସ୍ତର ହେଉଛି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାତ୍ମକ ସ୍ତର । ଏହି ସ୍ତରକୁ ମଧ୍ଯ ବୈଜ୍ଞାନିକ ସ୍ତର କୁହାଯାଏ । ଏହି ସ୍ତରରେ ମସ୍ତିଷ୍କ ଦୈବୀଧାରଣା ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଉତ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକର କାରଣକୁ ଖୋଜିବାର ବୃଥା କଥାକୁ ଛାଡ଼ିଦିଏ ଓ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକର ବାସ୍ତବ ଓ ନିଶ୍ଚିତ ସମ୍ବନ୍ଧ ଖୋଜିବାରେ ଲାଗିଯାଏ । ଏହି ସ୍ତରରେ ମନୁଷ୍ୟ ଭୌତିକ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକୁ ନିଜର ବୁଦ୍ଧି ସହାୟତାରେ ବିଚାର କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରିଥାଏ ।

ଏଠାରେ ବିଶ୍ବାସ ବା କଳ୍ପନାର ସ୍ଥାନ ନାହିଁ । ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାତ୍ମକ ସ୍ତରରେ ବିବେକ, ବୁଦ୍ଧି ଓ ଅବଲୋକନ ଉପରେ ଅଧ‌ିକରୁ ଅଧ୍ଵ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଏ । ଅନୁଭୂତି ଭିଭିରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ନିୟମଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରସ୍ତୁତି ବୈଜ୍ଞାନିକ ସ୍ତରର ମୁଖ୍ୟ ଆଧାର ଅଟେ ।

19. ଦୁର୍ଖମଙ୍କ ମତରେ ସାମାଜିକ ପ୍ରବାହ (Social Current) କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
ଆତ୍ମହତ୍ୟାର କାରଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବ୍ୟାଖ୍ୟାନ ନିମନ୍ତେ ଦୁଖ୍ ଏକ ସଂପ୍ରତ୍ୟୟର ବିକାଶ କରିଛନ୍ତି ଯାହା ‘‘ସାମାଜିକ ପ୍ରବାହ’’ (Social Current) ଭାବରେ ଜଣା । ସାମାଜିକ ପ୍ରବାହ ସାମାଜିକ ଅବସ୍ଥା (Social Condition) ଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଦୁର୍ଖମ୍ ସଂହତି (Integration) ଏବଂ ସମାଜ ଦ୍ବାରା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ (Regulations) ଆଧାରିତ ଦୁଇଟି ସାମାଜିକ ଅବସ୍ଥାକୁ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସେ ଏହି ଦୁଇଟି ଅବସ୍ଥାକୁ ସାମାଜିକ ପ୍ରବାହର ଉତ୍ସ ଭାବରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସାମାଜିକ ପ୍ରବାହ ଆତ୍ମହତ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ସାମାଜିକ ପ୍ରବାହ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କୁ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ନିମନ୍ତେ ବାଧ୍ୟ କରିଥାଏ ।

20. ଦୁର୍ଖମ୍ ଆତ୍ମହତ୍ୟାକୁ କେତେ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
ସାମାଜିକ ଅବସ୍ଥା ଏବଂ ଏଥୁରୁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ସାମାଜିକ ପ୍ରବାହ ଆଧାରରେ ଦୁର୍ଖମ୍ ଚାରି ପ୍ରକାର ଆତ୍ମହତ୍ୟାକୁ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା (୧) ଅହଂବାଦୀ ଆତ୍ମହତ୍ୟା (Egoistic Suicide), (୨) ପରାର୍ଥବାଦୀ ଆତ୍ମହତ୍ୟା (Altruistic Suicide), (୩) ଅନୋମିକ୍ ଆତ୍ମହତ୍ୟା (Anomic Suicide) ଓ ସାଂଘାତିକ ଆତ୍ମହତ୍ୟା (Fatalistic Suicide) । ଦୁର୍ଖମ୍ ଆତ୍ମହତ୍ୟାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରକାରକୁ ସମାଜର ସଂହତି କିମ୍ବା ସମାଜ ଦ୍ବାରା ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ମାତ୍ରା (Degree) ସହିତ ସଂଯୋଗ କରିଛନ୍ତି ।

21. ଅହଂବାଦୀ ଆତ୍ମହତ୍ୟା (Egoistic Suicide) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେତେବେଳେ ସାମୂହିକତା କିମ୍ବା ସମୂହ ସହିତ ବ୍ୟକ୍ତିର ସଂଯୋଗର ଅଭାବ ରହେ ସେତେବେଳେ ଏହି ପ୍ରକାର ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଦେଖାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ ଯେତେବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତି ସାମାଜିକ ସମୂହଠାରୁ ନିଜକୁ ଅତିମାତ୍ରାରେ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇ ପଡ଼ିଥିବା ଅନୁଭବ କରେ ସେତେବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସାମାଜିକ ସମୂହ ସହିତ ଥ‌ିବା ସମନ୍ୱୟ କିମ୍ବା ସଂପର୍କ ଅତିମାତ୍ରାରେ ବିଗିଡ଼ିଯାଏ ବା ସମୂହ ଭିତରେ ଆଭ୍ୟନ୍ତରିକ ସଂଯୋଗଶୀଳତା (Cohesiveness) କୁ ବଜାୟ ରଖାଯାଏ ନାହିଁ ସେତେବେଳେ ଉପରୋକ୍ତ ପରିସ୍ଥିତି ଦେଖାଯାଏ ।

22. ପରାର୍ଥବାଦୀ ଆତ୍ମହତ୍ୟା (Altruistic Suicide) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେତେବେଳେ ସାମାଜିକ ସଂହତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୃଢ଼, ସେତେବେଳେ ଆତ୍ମହତ୍ୟାର ଅଧ‌ିକ ସମ୍ଭାବନା ଦେଖାଦିଏ । ଏହି ପ୍ରକାର ଆତ୍ମହତ୍ୟାକୁ ଦୁର୍ଖମ୍ ପରାର୍ଥବାଦୀ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ଏହି ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଏକ ପ୍ରକାର ତ୍ୟାଗ ଅଟେ । ଦୃଢ଼ ସାମାଜିକ ସଂହତି ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତିର ସମାଜ ପ୍ରତି ଅତ୍ୟଧକ ଅନୁରକ୍ତି ଥିଲେ ବ୍ୟକ୍ତି ସମାଜର ମୂଲ୍ୟ ତୁଳନାରେ ନିଜ ଜୀବନକୁ ମୂଲ୍ୟହୀନ ମନେ କରେ । ତେଣୁ ସମାଜର ହିତପାଇଁ ନିଜେ ନିଜକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥାଏ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ମୃତ ସ୍ଵାମୀର ଚିତୀରେ ସ୍ତ୍ରୀ ଝାସଦେବା ବା ପୂର୍ବ କାଳରେ ପ୍ରଚଳିତ ସତୀଦାହ ପ୍ରଥା ।

23. ଅପ୍ରତିମାନୀୟ ଆତ୍ମହତ୍ୟା (Anomic Suicide) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଦୁର୍ଖମ୍ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ଯେ, ଯେତେବେଳେ ସମାଜର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କ୍ଷମତା ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼େ, ସେତେବେଳେ ଯେଉଁ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଦେଖାଯାଏ, ତାହାକୁ ଅପ୍ରତିମାନୀୟ ଆତ୍ମହତ୍ୟା କୁହାଯାଏ । ତାଙ୍କ ମତରେ ଯେତେବେଳେ ଏକ ସମାଜ ଏକ ଆକସ୍ମିକ ଘଟଣା ବା ଜଟିଳ ପରିସ୍ଥିତିର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୁଏ, ସେତେବେଳେ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର କ୍ଷମତା ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼େ । ଅର୍ଥନୈତିକ ମାନ୍ଦାବସ୍ଥା (Economic Depression) ପରି ସଂକଟ ସମୟରେ କର୍ମଚାରୀ ତାର ଚାକିରି ହରାଏ, ଧନୀକ ବ୍ୟକ୍ତି ଦରିଦ୍ର ହେବା ଇତ୍ୟାଦି ଘଟଣାରେ ଯେଉଁ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଦେଖାଯାଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଅପ୍ରତିମାନୀୟ ଆତ୍ମହତ୍ୟା (Anomic Suicide) କୁହାଯାଏ ।

24. ଭାଗ୍ୟବାଦୀ ଆତ୍ମହତ୍ୟା (Fatalistic Suicide) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଦୁର୍ଖମ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ମାତ୍ରାଧ‌ିକ ହେଲେ ଭାଗ୍ୟବାଦୀ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଦେଖାଯାଏ । ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ଭବିଷ୍ୟତର ଦ୍ବାରକୁ ନିର୍ଭୟ ଭାବରେ ବନ୍ଦ କରିଦିଆଯାଏ ଏବଂ ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କୁ ଦମନମୂଳକ ବା ପିଡ଼ାଦାୟକ ଶୃଙ୍ଖଳାଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଏ, ସେତେବେଳେ ଯେଉଁ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଦେଖାଯାଇଥାଏ ତାହାକୁ ଭାଗ୍ୟବାଦୀ ଆତ୍ମହତ୍ୟା (Fatalistic Suicide) କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ ଏକ କ୍ରୀତଦାସ (Slave) ନିଜ ମୁନିବର (Master) ଅତ୍ୟାଚାରରେ ଅତିଷ୍ଠ ହୋଇ ଯେଉଁ ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିଥାଏ ତାହା ଭାଗ୍ୟବାଦୀ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଅଟେ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 5 Short Answer Questions in Odia Medium

25. ପ୍ରଫେସର ଜି. ଏସ୍. ଘୂରେ (Prof. G. S. Ghurey) ଙ୍କ ପ୍ରଦତ୍ତ ଜାତିର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣମାନ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ପ୍ରଫେସର ଜି. ଏସ୍. ଘୂରେ ତାଙ୍କ ରଚିତ ପୁସ୍ତକ ‘ଭାରତରେ ଜାତି ଏବଂ ପ୍ରଜାତି’’ (Caste and Race in India) ରେ ଜାତିର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣମାନ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(୧) ଜାତି ଏକ ସମୂହ ଯାହାର ସଦସ୍ୟ ପଦ ଜନ୍ମଦ୍ଵାରା ସ୍ଥିର ହୋଇଥାଏ ।
(୨) ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପରିଦୃଷ୍ଟ ସ୍ତରୀକରଣରେ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ଶୀର୍ଷସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଥାନ୍ତି ।
(୩) ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏହାର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସାମାଜିକ, ମିଳାମିଶା, ଖାଦ୍ୟ ଓ ପାନୀୟ ଗ୍ରହଣରେ କଟକଣା ଜାରି କରିଥାଏ ଏବଂ କେଉଁ ଜାତିର ସଦସ୍ୟ କେଉଁ ଜାତି ସହିତ କିଭଳି ସାମାଜିକ ମିଳାମିଶା କରିବ ତାହା ସ୍ଥିର କରିଥାଏ ।
(୪) ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍ ଜାତିପାଇଁ ସାମାଜିକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ତଥା ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
(୫) ଜାତିର ସଦସ୍ୟମାନେ କୌଳିକ ବୃତ୍ତି ଅବଲମ୍ବନ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।
(୬) ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜାତିର ସଦସ୍ୟ ନିଜ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ବିବାହ କରିଥାନ୍ତି ।

26. ସଂସ୍କୃତିକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଲକ୍ଷଣମାନ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ସଂସ୍କୃତିକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଲକ୍ଷଣମାନ ହେଲା –
(୧) ସଂସ୍କୃତିକରଣ ଭାରତୀୟ ସମାଜର ଏକ ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ସଞ୍ଚଳନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ ।
(୨) ସଂସ୍କୃତିକରଣ ଏକ ଆନ୍ତଃଦେଶୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ ।
(୩) ସାମାଜିକ ସ୍ତରୀକରଣରେ ନିଜର ସାମାଜିକ ପ୍ରସ୍ଥିତି ଉଚ୍ଚ କରିବା ଏହାର ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ଅବବୋଧ ପରୀକ୍ଷଣ – (ଖ) ପଦ୍ୟାଂଶ

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Grammar ଅବବୋଧ ପରୀକ୍ଷଣ – (ଖ) ପଦ୍ୟାଂଶ Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ଅବବୋଧ ପରୀକ୍ଷଣ – (ଖ) ପଦ୍ୟାଂଶ

ପଦପାଂଶ – ୧

ଏହି କଥାମାନ ବାବୁରେ ……………………………………………… କରିବୁ ଗୋପନେ ।

ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ :
(କ) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
ରାଜା ଦେଶରେ କାହାକୁ ବରଣ କରିବ ?
୨ । ରାଜା କାହାକୁ ଦଳପତି ନିଯୁକ୍ତ କରିବ ?
୩ । ରାଉତକୁ ବର୍ଜନ ଦେଲେ ସେ କ’ଣ କରିବ ?
୪। କାହା ସହିତ ରାଜା ଗୋପନରେ ମନ୍ତଗା ନ୍ନଭିବ?
୫। ପୂର୍ବର ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଡଗରର ଭୂମିକା କ’ଣ ଥିଲା ?
ନମ୍ନାନା ଭଉର – ଉପରୋକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକରେ ଦିଆଯାଇଛି ।

ପଦଂଶ – ୨

ଭୂମିରେ ଯେତେ ଜଳ ଥୁଲା ………………………………… ନିଶଲ ହୋଜଳପ୍ ବରିଧ୍ |

ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ :
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
୧। ଶରତ ଋତୁର ଆଗମନରେ ଭୂମିରେ ଥିବା ଜଳରାଶି ନିର୍ମଳ ହୋଇଯିବା ଦେଖ୍ କବି ଏହାକୁ କାହା ସହିତ ତୁଳନା
୨। କ’ଣ ପାଇଁ ମନରେ ପାପ ଲାଗେ ନାହିଁ ?
୩ । ଗୁରୁ କାହାକୁ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ?
୪। ଅଳ୍ପ ପାଣିରେ ଥ‌ିବା ଜନ୍ତୁମାନେ କିପରି କଷ୍ଟ ପାଆନ୍ତି ?
୫। ମନୁଷ୍ୟର ଅଜ୍ଞାନ ଭାବ କିପରି କ୍ଷୟ ହୋଇଯାଏ ?

ନମୁନା ଉତ୍ତର
୧। ଶରତ ଋତୁର ଆଗମନରେ ଭୂମିରେ ଥ‌ିବା ଜଳରାଶି ନିର୍ମଳ ହୋଇଯିବା ଦେଖ୍ କବି ଏହାକୁ ଭ୍ରଷ୍ଟଯୋଗୀଙ୍କର ଯୋଗସାଧନା ଦ୍ଵାରା ଚିତ୍ତ ନିର୍ମଳ ହେବା ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି ।
୨। ହରି ଭକ୍ତିର ପ୍ରଭାବ ପାଇଁ ମନରେ ପାପ ଲାଗେ ନାହିଁ ।
୩ । ଗୁରୁ ଉତ୍ତମ ଶିଷ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।
୪। ଅଳ୍ପ ପାଣିରେ ଥ‌ିବା ଜନ୍ତୁମାନେ ଦରିଦ୍ର କୁଟୁମ୍ବୀଙ୍କ ପରି କଷ୍ଟପାଆନ୍ତି ।
୫। ମନୁଷ୍ୟର ଅଜ୍ଞାନ ଭାବ ଯୋଗଲୟ ଦ୍ଵାରା କ୍ଷୟ ହୋଇଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ଅବବୋଧ ପରୀକ୍ଷଣ - (ଖ) ପଦ୍ୟାଂଶ

ପଦଂଶ – ୩

କବିତ୍ଵ ବନିତା କନ୍ଧିତା ……………………………………………………………………. ଆମ୍ବିଳ ଦଧୂ ।
ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ :
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
୧ । କବିତାର ପ୍ରକୃତ ଉପଭୋକ୍ତା କିଏ ?
୨। ନାରୀର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ କାହାକୁ ଆକର୍ଷଣ କରିପାରେନା ?
୩ । କବିତାର ସ୍ଵାଦୁ କିଏ କିପରି ଜାଣିପାରେ ?
୪। କବିତ୍ଵ ରୂପକ ବନିତାର ସମ୍ପର୍କୀୟ ଲୋକ ସବୁ କିଏ ?
୫ । କବିତ୍ଵ ରୂପକ କ୍ଷୀର କିପରି ଦହି ହୁଏ ?

ନମୁନା ଉତ୍ତର
୧। କବିତାର ପୃକତ ଭପଭୋକ୍ତା ଉମିକ ନେତା |
୨। ନାରୀର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ନପୁଂସକକୁ ଆକର୍ଷଣ କରିପାରେନା ।
୩ । କବିତାର ସ୍ଵାଦୁ ବର୍ଣ୍ଣ ରୂପକ ତୁଣ୍ଡରେ ପାନକାରୀ ଜାଣିପାରେ ।
୪। କବିତ୍ଵ ରୂପକ କବିତାର ପିତା କବି, ସମାଲୋଚନା କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ବିମାତା ଏବଂ କୁମତି ଭାବ ପ୍ରକାଶ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ତା’ର ବିମାତା ପୁତ୍ର ଭାଇ ।
୫। କବିତ୍ଵ ରୂପକ କ୍ଷୀର କୁତ୍ସିତ ବୁଦ୍ଧି ସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ଦହି ହୁଏ ।

ପଦଂଶ – ୪

ବିଦଗ୍ଧ ଶାମୁକାରେ …………………………………………………… ଛେଦନ ହେଲା ଶିର |

ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ :
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
୧। ଚନ୍ଦନ ଆଦି ଶୀତଳ ଉପଚାର ବିରହୀ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କିପରି ଲାଗେ ?
୨। ଅମୃତ ପାନ ପରେ କାହାର ଶିର ଛେଦ ହୋଇଥିଲା ?
୩ । ମଙ୍ଗଳ ଗ୍ରହର ମହତ୍ତ୍ବ କ’ଣ ?
୪। ପୋଡ଼ା ଶାମୁକାରେ ପାଣି ଢାଳିଲେ କ’ଣ ହୁଏ ?
୫ । ବିରହର ଉପଚାର କ’ଣ ?

ନମୁନା ଉତ୍ତର
୧ । ଚନ୍ଦନ ଆଦି ଶୀତଳ ଉପଚାର ବିରହୀ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଜମ୍ବାଳରେ ତପ୍ତଲୌହ ଦେଲା ପରି କଷ୍ଟକର ହୋଇଥାଏ ।
୨ । ଅମୃତ ପାନ ପରେ ରାହୁର ଶିରଛେଦ ହୋଇଥିଲା ।
୩ । ଭାଗ୍ୟରେ ମଙ୍ଗଳ ଗ୍ରହ ଥିଲେ, ସବୁକିଛି ଦୁଃଖକଷ୍ଟ ଦେଇଥାଏ ।
୪। ପୋଡ଼ା ଶାମୁକାରେ ପାଣି ଢାଳିଲେ ସନ୍ତାପିତ ହୁଏ ।

ପଦ୍ୟାଂଶ – ୫

ତୋ ମଧେ ଅଶେଷ ……………………………………………………………….. ଉପମା ତୋର ନାହିଁ ।
ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ :
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
୧ । ଈଶ୍ବର କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ନ ଥାନ୍ତି ?
୩ । କିଏ ନିଜେ ନିଜର ତୁଳନୀୟ ଅଟନ୍ତି ?
୪। କର୍ମର ଅଧୀନ କିଏ ?
୫। ସୃଷ୍ଟି ଓ ପ୍ରଳୟକୁ ଈଶ୍ବରଙ୍କର କେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ସହ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି ?

ନମୁନା ଉତ୍ତର
୧ । ଈଶ୍ବର କାହାରି ମଧ୍ୟରେ ନଥାନ୍ତି ।
୨ । ଭଗବାନଙ୍କ ଅଶିକ୍ଷା ଶକ୍ତି ତ୍ରିଗୁଣ, ତ୍ରିବେଦ ଓ ତ୍ରିପୁର ।
୩ । ଈଶ୍ବର ନିଜେ ନିଜର ତୁଳନୀୟ ଅଟନ୍ତି ।
୪। କର୍ମର ଅଧୀନ ଈଶ୍ବର ।
୫ । ସୃଷ୍ଟି ଓ ପ୍ରଳୟକୁ ଈଶ୍ବରଙ୍କ ନିଃଶ୍ବାସ ଆତଯାତ କାର୍ଯ୍ୟ ସହ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି ।

ପଦ୍ୟାଂଶ – ୬

ଏଇ ମନ ସିନା ………………………………………………………….. ହେ ମୂଢ଼ମତି ।
ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ :
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

୧। କେଉଁ କଥା ଜାଣିପାରିଲେ ମଣିଷ ଯମ ଦଣ୍ଡରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବ ?
୨ । କି କି କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ଧର୍ମ ହୁଏ ବୋଲି ଲୋକେ ବିଶ୍ବାସ କରନ୍ତି ?
୩ । ମଣିଷ କିପରି ପ୍ରକୃତ ସୁଖ ପାଇବ ?
୫ । ଏଇ କବିତାଟି ପଢ଼ିବା ପରେ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ସ୍ଥିତି ସମ୍ପର୍କରେ ତୁମର ମତାମତ କ’ଣ ?

ନମୁନା ଉତ୍ତର
୧। ଚାରିବେଦର ତତ୍ତ୍ବ ଜାଣିପାରିଲେ ମଣିଷ ଯମ ଦଣ୍ଡରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବ ।
୨ । ତଡ଼ାଗ କୂପ ଖୋଳାଇଲେ, ଦେଉଳ ତୋଳାଇଲେ, ଦିଅଁ ସ୍ଥାପନକଲେ, ଗୋପବୃନ୍ଦାବନ ଗଲେ, ପ୍ରୟାଗରେ ସ୍ନାନ କଲେ ଧର୍ମ ହୁଏ ବୋଲି ଲୋକ ବିଶ୍ଵାସ କରନ୍ତି ।
୩ । ସାଧୁସନ୍ଥଙ୍କ ଭେକ ହେଉଛି କୌପୁନି, ମାଳାତିଳକ ଏବଂ ଭସ୍ମ ଅଙ୍ଗ ।
୪। ଆତ୍ମାରେ ଆତ୍ମାକୁ ଦେଖ‌ିଲେ ମଣିଷ ପ୍ରକୃତ ସୁଖ ପାଇବ ।
୫ । ନିଜ ମଧ୍ୟରେ ଓ ନିଜ ମନରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଧା ମୂର୍ତ୍ତି ଈଶ୍ଵର ଜାଜୁଲ୍ୟମାନ ହେଉଛନ୍ତି ବୋଲି ଦେଖିବାକୁ ମିଳିବ ।

ପଦଂଶ – ୭

ଗଜରାଜ ଚିନ୍ତା କଲା ……………………………………………………………………. ତାକୁ ବିଦାରିଲ ତକ୍ଷଣ ।

ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ :
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
୧। ଗଜରାଜକୁ ପ୍ରଭୁ କିପରି ଉଦ୍ଧାର କଲେ ?
୨ । ଦ୍ରୌପଦୀର ଲଜ୍ଜା କିଏ କିପରି ନିବାରଣ କଲେ ?
୩ । ମୃଗୁଣୀ କିପରି କଷ୍ଟରୁ ରକ୍ଷା ପାଇଥିଲା ?
୪। ପ୍ରଭୁ କାହାକୁ ଶରଣ ଦେଇଥିଲେ ?
୫। ଦୁଷ୍ଟ ହିରଣ୍ୟକଶିପୁକୁ ଜଗନ୍ନାଥ କିପରି ବିନାଶ କରିଥିଲେ ?

ନମୁନା ଉତ୍ତର
୧। ପ୍ରଭୁ ନିଜର ଚକ୍ରକୁ ପଠାଇ, ଗ୍ରାହକୁ ନାଶକରି ଗଜରାଜକୁ ଉଦ୍ଧାର କଲେ ।
୨ । କୋଟି କୋଟି ବସ୍ତ୍ର ଦେଇ ଦ୍ରୌପଦୀର ଲଜ୍ଜା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିବାରଣ କଲେ ।
୩ ।ମୃଗୁଣୀ ଭଗବାନଙ୍କ କରୁଣାରୁ ତାଙ୍କର ମାୟାବଳରେ କଷ୍ଟରୁ ରକ୍ଷା ପାଇଥିଲା ।
୪। ପ୍ରଭୁ ରାବଣର ଭାଇ ବିଭୀଷଣକୁ ଶରଣ ଦେଇଥିଲେ ।
୫। ଦୁଷ୍ଟ ହିରଣ୍ୟକଶିପୁକୁ ଜଗନ୍ନାଥ ସ୍ତମ୍ଭରୁ ନୃସିଂହ ରୂପରେ ବାହାରି, ନଖରେ ବିଦାରଣ କରି ବିନାଶ କରିଥିଲେ ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Grammar ଅବବୋଧ ପରୀକ୍ଷଣ - (ଖ) ପଦ୍ୟାଂଶ

ପଦଂଶ – ୮

ତୋଳି ମୁଁ ଧଇଲେ ……………………………………………………… କି ଚାତୁରୀ ରଙ୍ଗେ ।

ପ୍ରଣୀବଳା :
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
୧। ଯଶୋଦା କାହିଁକି ପୁତ୍ର କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବନକୁ ଯିବାକୁ ବାରମ୍ବାର ମନା କରୁଥିଲେ ?
୨ । ଝାଞ୍ଜି ଖରା ଲାଗି କୃଷ୍ଣଙ୍କର କି ଅବସ୍ଥା ହେଉଥ‌ିବ ?
୩ । ଯଶୋଦାଙ୍କର କାହିଁକି କୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୃଦୁପାଦର ଚିନ୍ତା ହେଉଥିଲା ?
୪ । କିଏ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଠାରୁ ଅଧିକ ମନୁଆ ବୋଲି ଯଶୋଦା ଭାବୁଛନ୍ତି ?
୫। କ’ଣ ଦେଖୁ ଯଶୋଦାଙ୍କ ଆଖ୍ ସୁଖୀ ହେଉଥିଲା ?

ନମୁନା ଉତ୍ତର
୧ । ବନରେ ଥ‌ିବା ଡାକିନୀ ବା ଡାଆଣୀ କାଳେ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଲୋଭକରି ନଜର ପକାଇ ଦେବେ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ଯଶୋଦା ପୁତ୍ର କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ବନକୁ ଯିବାକୁ ବାରମ୍ବାର ମନା କରୁଥିଲେ ।
୨ । ଝାଞ୍ଜି ଖରା ଲାଗି କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅଙ୍ଗରୁ ଝାଳବୋହି ଯାଉଥ‌ିବ ଏବଂ ଶ୍ରମପାଇ ସେ ଗଛଛାଇରେ ବସିବାର ଅବସ୍ଥା ହେଉଥ‌ିବ ।
୩ । ବନକୁ ଯିବା ସମୟରେ କଠଉ ନେଇ ନଥ‌ିବାରୁ, ଯଶୋଦାଙ୍କର, କୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୃଦୁପାଦର ଚିନ୍ତା ହେଉଥିଲା ।
୪ । ବଡ଼ଭାଇ ବଳରାମ କୃଷ୍ଣଙ୍କଠାରୁ ଅଧ୍ଵ ମନୁଆ ବୋଲି ଯଶୋଦା ଭାବୁଛନ୍ତି ।
୫। କୃଷ୍ଣଙ୍କର ରୂପ ମାଧୁରୀ ଓ ଚାତୁର୍ଯ୍ୟ ଦେଖ୍ ଯଶୋଦାଙ୍କ ଆଖ୍ ସୁଖୀ ହେଉଥିଲା ।

ପଦଂଶ – ୯

ଉଭା ହୋଇଥ‌ିବ କଦମ୍ବର …………………………………….. ଏ ବେଶ ତୁମ୍ଭରିପାଇଁ ।

ପ୍ରଣୀବଳା :
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
୧। କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଏତେ ସବୁ ବେଶ କାହାପାଇଁ ?
୨। ମୋହନ ମ୍ନରଲାକ୍ତ କଣ ନ କରିବାକୁ ରାଧା କସ୍ତୁରିନ୍ତି ?
୩ । ପାଟ ପିତାମୂକ୍ତେ କିପରି ପିଦବାକୁ ରାଧା ଲଛା କରିଛିନ୍ତି |
୪। ତ୍ରିଭଙ୍ଗୀମା ଚୂଳରେ କ’ଣ ଖୋଷିଲେ ତାହା ଅଧ୍ଵକ ସୁନ୍ଦର ଦିଶେ ?
୫। ଚନ୍ଦନ ବିନ୍ଦୁ ସହିତ କାହାର ମିଶ୍ରଣ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୁଖକୁ ଅଧିକ ସୁନ୍ଦର କରେ ?

ନମୁନା ଉତ୍ତର
୧। କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଏତେସବୁ ବେଶ ରାଧ୍ୟାଙ୍କ ପାଇଁ ।
୨। ମୋହନ ମୁରଲୀକୁ ଅଧରରେ ଚୁମ୍ବିବ ନାହିଁ ବୋଲି ରାଧା
୩ । ପାଟ ପୀତାମ୍ବରକୁ ଭୂମିରେ ନଲୋଟାଇ ପିନ୍ଧିବାକୁ ରାଧା କହୁଛନ୍ତି । ଇଚ୍ଛା କରିଛନ୍ତି ।
୪। ତ୍ରିଭଙ୍ଗିମା ଚୂଳରେ ମୟୂର ଚନ୍ଦ୍ରିକା ଖୋଷିଲେ ତାହା ଅଧ୍ଵକ ସୁନ୍ଦର ଦିଶେ ।
୫। ଚନ୍ଦନବିନ୍ଦୁ ସହିତ ଗୋରଚନାର ମିଶ୍ରଣ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୁଖକୁ ଅଧ‌ିକ ସୁନ୍ଦର କରେ ।

ପଦଂଶ – ୧୦

ଆଣୁ ନ ଥିଲେ ……………………………………………………………. ଜୀଇଁବେ ନାହିଁ ହେ । ଦଇବ ।

ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ :
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
୧। ରାମଚନ୍ଦୁ ମାତରୁ କାହକ ସଙ୍ଗରେ ଆଣିବାକ୍ତ ଚାହ୍ନ ନଥିଲେ ?
୨। ମୁନିଋଷିମାନେ ସୀତାଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ କି ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ କରିଥିଲେ ?
୩ । ସଂସାରରେ କାହାକୁ ଦୋଷ ଦିଆଯାଏ ?
୪ । ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଶାଶୁମାନଙ୍କ ଆଗରେ କ’ଣ କହିବେ ?
୫। ରାମଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଖବର ଶୁଣିଲେ ଶାଶୁମାନଙ୍କର କି ଦଶା ହେବ ?

ନମୁନା ଉତ୍ତର
୧। ବନରେ କୌଣସି ବିପଦ ପଡ଼ିବାର ଆଶଙ୍କାକରି, ରାମଚନ୍ଦ୍ର ସୀତାଙ୍କୁ ସଙ୍ଗରେ ଆଣିବାକୁ ଚାହୁଁ ନଥିଲେ ।
୨। ମୁନିଋଷିମାନେ ସୀତାଙ୍କ ବିଧବାଯୋଗ ନାହିଁ ବୋଲି ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ କରିଥିଲେ ।
୩ । ଯୁବତୀ ଆଗରେ ପତିର ମୃତ୍ୟୁ ହେଲେ ସଂସାରରେ ତାହାକୁ ଦୋଷ ଦିଆଯାଏ ।
୪ । ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଶାଶୁମାନଙ୍କ ଆଗରେ କହିବେ, ସୀତାକୁ ହରଣକରି ନେଇ ଦୈତ୍ୟରାବଣ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ମାରିଲେ ।
୫। ରାମଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଖବର ଶୁଣିଲେ ଶାଶୁମାନେ ଆଉ ଜୀଇବେ ନାହିଁ ଅର୍ଥାତ୍ ସେମାନଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହେବ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Short Answer Questions in Odia Medium

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Sociology Solutions Unit 4 ପ୍ରକ୍ରିୟା, ସ୍ତରୀକରଣ ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତନ Short Answer Questions

CHSE Odisha 11th Class Sociology Unit 4 Short Answer Questions in Odia Medium

(କ) ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା (SOCIAL PROCESSES)

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ୨ଟି / ୩ଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

1. ସହଯୋଗିତା କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସହଯୋଗିତା ସାମାଜିକ ଆନ୍ତଃ-କ୍ରିୟାର ଏକ ସମ୍ବନ୍ଧକାରୀ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୂପେ ପରିଚିତ । ସହଯୋଗିତାର ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଏକତ୍ରିତଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିବା । ଏକ ସାଧାରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟକୁ ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵକ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ମିଳିତ ଉଦ୍ୟମକୁ ସହଯୋଗିତା କୁହାଯାଇଥାଏ ।

2. ସହଯୋଗିତାର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ଏଲଡ୍ରେଜ୍ ଏବଂ ମେରିଲ୍ (Eldredge and Merrill) ଙ୍କ ମତରେ, ‘ସହଯୋଗିତା ହେଉଛି ଏକ ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯେଉଁଥରେ କି ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵକ ବ୍ୟକ୍ତି ଏକ ସାଧାରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ନିମନ୍ତେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି ।’’ ସହଯୋଗିତାର ଯେକୌଣସି ଦୁଇଗୋଟି ଲକ୍ଷଣ ଦର୍ଶାଅ ।

3. ସହଯୋଗିତାର ଯେକୌଣସି ଦୁଇଗୋଟି ଲକ୍ଷଣ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ସହଯୋଗିତାର ଦୁଇଗୋଟି ଲକ୍ଷଣ ହେଲା-
(i) ସଚେତନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ (ii) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।

4. ଯେକୌଣସି ଚାରି ପ୍ରକାର ସହଯୋଗିତାର ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଚାରିପ୍ରକାର ସହଯୋଗିତାର ନାମ ହେଲା-
(i) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସହଯୋଗିତା,
(ii) ପରୋକ୍ଷ ସହଯୋଗିତା,
(iii) ପ୍ରାଥମିକ ସହଯୋଗିତା ଏବଂ
(iv) ଗୌଣ ସହଯୋଗିତା ।

5. ପ୍ରାଥମିକ ସହଯୋଗିତା କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ସହଯୋଗିତା ପ୍ରାଥମିକ ସମୂହରେ ଦେଖ‌ିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ଏହିପ୍ରକାର ସହଯୋଗିତାରେ ସଦସ୍ୟମାନେ ପରସ୍ପରକୁ ସହଯୋଗ କରି କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ପରିବାର ହେଉଛି ପ୍ରାଥମିକ ସହଯୋଗିତାର ଏକ କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥଳୀ । ପରିବାର ମଧ୍ୟରେ ପିତାମାତା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ପିଲାମାନେ ପରସ୍ପରକୁ ସହଯୋଗ କରି ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Short Answer Questions in Odia Medium

6. ଗୌଣ ସହଯୋଗିତା କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଏହିପ୍ରକାର ସହଯୋଗିତା ଗୌଣ ସମୂହରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । କାରଣ ଏହିପ୍ରକାର ସହଯୋଗିତାରେ ସହଯୋଗର ଭିଭି ସାମୂହିକ ଆଗ୍ରହ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୀତିକ, ଧାର୍ମିକ, ଆର୍ଥନୀତିକ ଏବଂ ଶିଳ୍ପଭିଭିକ ସଙ୍ଗଠନଗୁଡ଼ିକରେ ଏହି ଗୌଣ ସହଯୋଗିତା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ।

7. ଆଂଶିକ ସହଯୋଗିତା କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଏହିପ୍ରକାର ସହଯୋଗିତା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଵାର୍ଥ ସାଧନ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ- ଯେତେବେଳେ ନିର୍ବାଚନ ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରାଜନୀତିକ ଦଳକୁ ପରାଜିତ କରିବାପାଇଁ ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧୂକ କ୍ଷୁଦ୍ର ରାଜନୀତିକ ଦଳ ଏକତ୍ରିତଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି, ତାହାକୁ ଆଂଶିକ ସହଯୋଗିତା କୁହାଯାଇଥାଏ ।

8. ଅଭିଯୋଜନ କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଅଭିଯୋଜନ ଏକ ସମ୍ବନ୍ଧକାରୀ ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା । ଏହା ସଂଘର୍ଷ ସମାଧାନର ଏକ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଉପାୟ । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିବେଶ ସହିତ ଖାପଖୁଆଇ ଚଳିବା ପଦ୍ଧତିକୁ ଅଭିଯୋଜନ କୁହାଯାଇଥାଏ । ଅଭିଯୋଜନ ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହା ମାଧ୍ୟମରେ କି ବିରୋଧୀ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ ଏକ ସାଧାରଣ ରାଜିନାମାରେ ଉପନୀତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

9. ଅଭିଯୋଜନର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ଗିଲିନ୍ ଏବଂ ଗିଲିନ୍ (Gillin and Gillin) ଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ଅଭିଯୋଜନ ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହାଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିଯୋଗିତାରତ ଏବଂ ସଂଘର୍ଷରତ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ ପ୍ରତିଯୋଗିତା, ପ୍ରତିରୋଧ ବା ସଂଘର୍ଷଦ୍ବାରା ଉପୁଜିଥ‌ିବା ଅସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକୁ ଦୂର କରିବାପାଇଁ ପରସ୍ପର ସହିତ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରିଥା’ନ୍ତି ।’’

10. ଅଭିଯୋଜନର ଯେକୌଣସି ତିନିଗୋଟି ଲକ୍ଷଣ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଅଭିଯୋଜନର ତିନିଗୋଟି ଲକ୍ଷଣ ହେଲା-
(i) ଅଭିଯୋଜନ ହେଉଛି ସଂଘର୍ଷର ଶେଷ ପରିଣତି,
(ii) ଅଭିଯୋଜନ ଏକ ସଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା,
(iii) ଅଭିଯୋଜନ ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।

11. ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ସଂଜ୍ଞା ଦିଅ ।
Answer:
ସଦରଲାଣ୍ଡ, ଉର୍ଚ୍ଚ ଏବଂ ମାକ୍‌ୱେଲ୍‌ (Sutherland, Woodword and Max-well) ଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ସନ୍ତୋଷ ଲାଭ ପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ହେଉଥ‌ିବା ଅବୈୟକ୍ତିକ, ଅଚୈତନିକ ଏବଂ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଉଦ୍ୟମକୁ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ, ଯାହାକି ସୀମିତ ଯୋଗାଣ ଫଳରେ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ଚାହିଦାକୁ ପୂରଣ କରିପାରି ନଥାଏ ।’’

12. ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ଚାରିଗୋଟି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ
Answer:
ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ଚାରିଗୋଟି ମୁଖ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ହେଲା-
(i) ଅବୈତ୍ତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, (ii) ଅଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, (iii) ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ (iv) ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।

13. ଚାରିପ୍ରକାର ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଚାରିଗୋଟି ପ୍ରକାରର ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ନାମ ହେଲା-
(i) ସାମାଜିକ ପ୍ରତିଯୋଗିତା, (ii) ଆର୍ଥନୀତିକ ପ୍ରତିଯୋଗିତା, (iii) ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଏବଂ (iv) ପ୍ରଜାତୀୟ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ।

14. ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ତିନିଗୋଟି ସକାରାତ୍ମକ ବା ଅସ୍ଥିସୂଚକ (Positive) ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟର ନାମ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ତିନିଗୋଟି ସକାରାତ୍ମକ (Posivive) ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ହେଲା-
(i) ପ୍ରତିଯୋଗିତା ବ୍ୟକ୍ତିର ପ୍ରସ୍ଥିତିକୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଏ ।
(ii) ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ ।
(iii) ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସଂଘର୍ଷରୁ ନିବୃତ୍ତ କରିଥାଏ ।

15. ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ତିନିଗୋଟି ନକାରାତ୍ମକ ବା ନାସ୍ତିସୂଚକ (Negative) ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ତିନିଗୋଟି ନାସ୍ତିସୂଚକ (Negative) ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
(i) ଏହା ଆବେଗାତ୍ମକ ଏବଂ ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ ବିଶୃଙ୍ଖଳା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।
(ii) ଏହା ଶୋଷଣର ପ୍ରତୀକ ଅଟେ ।
(iii) ଏହା ବ୍ୟକ୍ତି ମନରେ ନୈରାଶ୍ୟଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Short Answer Questions in Odia Medium

16. ସଂଘର୍ଷ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସଂଘର୍ଷ ମାନବ ସମାଜରେ ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୂପେ ପରିଚିତ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ପକ୍ଷ ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷକୁ ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ କରିବାପାଇଁ ହିଂସାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସାହାଯ୍ୟ ନେଇଥାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ, ସଂଘର୍ଷ ହେଉଛି ସେହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯେଉଁଥରେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ ବିରୋଧୀ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହକୁ ହିଂସାତ୍ମକ ଉପାୟରେ ଦମନ କରି ନିଜ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ପୂରଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥାଏ ।

17. ସଂଘର୍ଷର ଚାରିଗୋଟି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ସଂଘର୍ଷର ଚାରିଗୋଟି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ହେଲା- (i) ସଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, (ii) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପ୍ରକ୍ରିୟା, (iii) ଅନିୟମିତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ (iv) ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।

18. ଅବ୍ୟକ୍ତ ସଂଘର୍ଷ (Latent conflict) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେତେବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହଗୁଡ଼ିକ ଖୋଲାଖୋଲିଭାବେ ସେମାନଙ୍କର ସଂଘର୍ଷ ମନୋଭାବକୁ ପ୍ରକାଶ କରି ନ ଥା’ନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ଅସନ୍ତୋଷକୁ ଗୋପନୀୟ ରଖୁ’ନ୍ତି, ତାହାକୁ ଅବ୍ୟକ୍ତ ସଂଘର୍ଷ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।

19. ପ୍ରକାଶ୍ୟ ସଂଘର୍ଷ (Overt conflict) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେତେବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହଗୁଡ଼ିକ ସେମାନଙ୍କର ସଂଘର୍ଷ ମନୋଭାବକୁ ମୁକ୍ତଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସଂଘର୍ଷରେ ଜଡ଼ିତ ହୁଅନ୍ତି, ତାହାକୁ ପ୍ରକାଶ୍ୟ ସଂଘର୍ଷ (Over conflict) କୁହନ୍ତି । ଦୁଇଜଣ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଂଘର୍ଷ, ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ଏହି ପ୍ରକାଶ୍ୟ ସଂଘର୍ଷର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ ।

20. ସଂଘର୍ଷର ତିନିଗୋଟି ଅସ୍ତିସୂଚକ ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ସଂଘର୍ଷର ତିନିଗୋଟି ଅସ୍ତିସୂଚକ (Positive) ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ହେଲା-
(i) ସଂଘର୍ଷ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥାଏ ।
(ii) ଏହା ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥାଏ ।
(iii) ଏହା ମୂଲ୍ୟବୋଧର ବାର୍ଭାବହ ଅଟେ ।

21. ସଂଘର୍ଷର ତିନିଗୋଟି ନାସ୍ତିସୂଚକ (Negative) ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟର ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ସଂଘର୍ଷର ତିନିଗୋଟି ନାସ୍ତିସୂଚକ ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ହେଲା-
(i) ଏହା ଅନୁତ୍ପାଦନଶୀଳ ଅଟେ ।
(ii) ଏହା ନୈତିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ଅଧଃପତନ ଘଟାଇଥାଏ ।
(iii) ଏହା ସାମାଜିକ ସଂହତିକୁ ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ କରିଥାଏ ।

22. ଆତ୍ମୀକରଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଆତ୍ମୀକରଣ ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯେଉଁଥିରେ ସାଧାରଣ ଅଭିବୃଦ୍ଧି, ସାଧାରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଏବଂ ଆନୁଗତ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥାଏ ।

23. ଆତ୍ମୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଦୁଇଗୋଟି ଗୁଣ ବା ଲକ୍ଷଣ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଆତ୍ମୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଦୁଇଗୋଟି ଗୁଣ ବା ଲକ୍ଷଣ ହେଲା-
(i) ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହେବା ପ୍ରକାର ଅନ୍ତଃକ୍ରିୟା (Approaching type of interaction)
(ii) ଅବରୋଧିତ ପାରସ୍ପରିକ କ୍ରିୟା (Unrestricted interaction)

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Short Answer Questions in Odia Medium

24. ‘ଆତ୍ମୀକରଣକୁ ସହାୟତା କରୁଥିବା ଦୁଇଗୋଟି କାରକର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଆତ୍ମୀକରଣକୁ ସହାୟତା କରୁଥିବା ଦୁଇଗୋଟି କାରକର ନାମ ହେଲା –
(i) ସହିଷ୍ଣୁତା (Toleration)
(ii) ସମାନ ଅର୍ଥନତିକ ସୁଯୋଗ (Equal Economic Opportunity)

25. ଆତ୍ମୀକରଣରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରୁଥ‌ିବା ଦୁଇଗୋଟି କାରକର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଆତ୍ମୀକରଣରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା ଦୁଇଗୋଟି କାରକର ନାମ ହେଲା-
(i) ଏକାନ୍ତିକରଣ (Isolation)
(ii) ସାଂସ୍କୃତିକ ପାର୍ଥକ୍ୟ (Cultural difference)

B. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ୫ଟି / ୬ଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

1. ସହଯୋଗିତାର ପ୍ରକାରଭେଦ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ବିଭିନ୍ନ ସମାଜବିଜ୍ଞାନ ସହଯୋଗିତାକୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଅଛନ୍ତି । ମାକାଇଭର ଏବଂ ପେଜ୍ (MacIver and Page) ସହଯୋଗିତାକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଛନ୍ତି; ଯଥା- (1) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସହଯୋଗିତା ଏବଂ (2) ପରୋକ୍ଷ ସହଯୋଗିତା ।

(1) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସହଯୋଗିତା (Direct co-operation)- ଯେତେବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ପରସ୍ପରକୁ ସହଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି, ତାହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସହଯୋଗିତାର ଉଦାହରଉ ଅଟେ । ଏହି ପ୍ରକାର ସହଯୋଗିତାର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଏହି ଯେ, ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ବ୍ୟକ୍ତି ଏକାକୀ କରିବାକୁ ଅସମର୍ଥ, ସେହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଅନେକ ବ୍ୟକ୍ତି ମିଳିତ ଭାବରେ ସମ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

(2) ପରୋକ୍ଷ ସହଯୋଗିତା (Indirect co-operation)- ଏହିପ୍ରକାର ସହଯୋଗିତାରେ ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି, ମାତ୍ର ସେମାନଙ୍କର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଥାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ଏକ ସାମୂହିକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ନନିତ୍ତ ଲୋକମାନେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତଭାବେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କଲେ ତାହାକୁ ପରୋକ୍ଷ ସହଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ । ଏହି ପରୋକ୍ଷ ସହଯୋଗିତା ଶ୍ରମବିଭାଜନ ନିୟମ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ବୃହତ୍ ଶିଳ୍ପାନୁଷ୍ଠାନରେ ବିଭିନ୍ନ ଶ୍ରମିକ କଠିନ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍ ଭାବେ ସମ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କ ନ ଥାଏ । ଏକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପୂରଣ ପାଇଁ ସେମାନେ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକାର ସହଯୋଗିତା ଆଧୁନିକ ଶିଳ୍ପଭିଭିକ ସମାଜର ମୁଖ୍ୟ ବିଶେଷତ୍ଵ ।

ଏ. ଡବ୍‌ଲ୍ୟୁ. ଗ୍ରୀନ୍ (A.W.Green) ସହଯୋଗିତାକୁ ତିନିଗୋଟି ବିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

(i) ପ୍ରାଥମିକ ସହଯୋଗିତା (Primary co-operation)- ଏହି ପ୍ରକାର ସହଯୋଗିତା ପ୍ରାଥମିକ ସମୂହ; ଯଥା- ପରିବାର, ପଡ଼ୋଶୀ ପରି ପ୍ରାଥମିକ ସମୂହରେ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ । ଏହିପ୍ରକାର ସହଯୋଗିତାରେ ସ୍ଵାର୍ଥପରତାର ସ୍ଥାନ ନ ଥାଏ। ପରିବାର ମଧ୍ୟରେ ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟ ପରସ୍ପରକୁ ସହଯୋଗ କରି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ସହଯୋଗିତା ପ୍ରାଥମିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିଥାଏ ।

(ii) ଗୌର ସହଯୋଗିତା (Secondary co-operation)- ଗୌଣ ସହଯୋଗିତା ଗୌଣ ସମୂହରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ଏହା ରାଜନୀତିକ ଦଳ, ଶ୍ରମିକ ସଂଘ, ଶିଳ୍ପସଂସ୍ଥା ଆଦିରେ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ । ଏହିପ୍ରକାର ସହଯୋଗିତା ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟକୁ ସମାନ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଦେଇ ନ ଥାଏ ।

(iii) ଆଂଶିକ ସହଯୋଗିତା (Tertiary co-operation)- କେତେକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପରିସ୍ଥିତିରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଵାର୍ଥ ପୂରଣ ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ସମୂହ ମଧ୍ଯରେ ହେଉଥ‌ିବା ସହଯୋଗିତାକୁ ଆଂଶିକ ସହଯୋଗିତା କୁହାଯାଇଥାଏ । ନିର୍ବାଚନ ସମୟରେ ଦୁଇଗୋଟି ରାଜନୈତିକ ଦଳ ପରସ୍ପର ସହିତ ସହଯୋଗ କରି ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ବୃହତ୍ ଦଳକୁ ପରାଜିତ କରିବାକୁ ଚାହିଁଥା’ନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକାର ସହଯୋଗିତାକୁ ଆଂଶିକ ସହଯୋଗିତା ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।

2. ସହଯୋଗିତାର ମୁଖ୍ୟ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଅଭିଯୋଜନର ଲକ୍ଷଣ ବା ଗୁଣଗୁଡ଼ିକୁ ନିମ୍ନମତେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇପାରେ ।
(i) ଏହି ସହଯୋଗିତା ଏକ ସଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ ସଚେତନଭାବରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ପାଇଁ ଏକତ୍ରିତଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି ।
(ii) ସହଯୋଗିତା ଏକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ । ଏଥିରେ ବ୍ୟକ୍ତି ଏବଂ ସମୂହ ପରସ୍ପର ସହିତ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପର୍କ ରଖୁଥା’ନ୍ତି । ସେମାନେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରିବାପାଇଁ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।
(iii) ସହଯୋଗିତା ଏକ ଧାରାବାହିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ । ଏହାର ପରିସମାପ୍ତି ଘଟି ନ ଥାଏ । ଅତୀତରେ ସମାଜରେ ଏହି ସହଯୋଗିତାର ଯଥେଷ୍ଟ ମହତ୍ତ୍ବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଥିଲା । ବର୍ତମାନ ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତ ସମାଜରେ ମଧ୍ୟ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା କାର୍ଯ୍ୟ କରି ଚାଲିଥବ । ସହଯୋଗ ବିନା ଜୀବନ ସୁଖମୟ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ସହଯୋଗର ଅଭାବରେ ମନୁଷ୍ୟ ସମାଜ ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିବ ।
(iv) ସହଯୋଗିତା ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ ଯାହା ସମସ୍ତ ସମୂହ, ସମସ୍ତ ସମାଜ ଏବଂ ସବୁ ଜାତିରେ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।
(v) ସହଯୋଗିତାର ଆଉ ଏକ ବିଶେଷ ଗୁଣ ହେଉଛି ଏହି ଯେ, ଏହା ସର୍ବଦା ସାଧାରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଏବଂ ସଙ୍ଗଠିତ ଉଦ୍ୟମ (Organised effort) ନାମକ ଦୁଇଟି ଉପାଦାନ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠତ ।

3. ଅଭିଯୋଜନର ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଅଭିଯୋଜନର ଲକ୍ଷଣ ବା ଗୁଣଗୁଡ଼ିକୁ ନିମ୍ନମତେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇପାରେ ।
(i) ଅଭିଯୋଜନ ସଂଘର୍ଷର ଶେଷ ପରିଣତି (Accommodation is the end result of conflict) – ଏହି ଅଭିଯୋଜନ ସଂଘର୍ଷ ବା ଦ୍ଵନ୍ଦର ଶେଷ ପରିଣତି ବା ପରିମାର୍ଜିତ ରୂପ ଅଟେ । ସଂଘର୍ଷ ସମାପ୍ତି ପରେ ଅଭିଯୋଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଯଦି ସଂଘର୍ଷ ବା ଦ୍ଵନ୍ଦର ଆଶଙ୍କା ନ ଥାଏ, ତାହାହେଲେ ଅଭିଯୋଜନର ଆବଶ୍ୟକତା ଦରକାର ପଡ଼ି ନ
ଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Short Answer Questions in Odia Medium

(ii) ସଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Conscious Process)- ଅଭି ଯୋଜନ ସଚେତନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ । ମନୁଷ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକଭାବେ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ବ୍ୟକ୍ତି ପରିସ୍ଥିତି ସମ୍ପର୍କରେ ଠିକ୍‌ଭାବେ ଉପଲବ୍ଧ ନ କରି କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ ସହିତ ଅଭିଯୋଜନ କରି ନ ଥାଏ ।

(iii) ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Universal process)- ଅଭିଯୋଜନ ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟାଭାବେ ପରିଚିତ । ସମାଜରେ ସଂହତି ଏବଂ ସ୍ଥାୟିତ୍ଵ ରକ୍ଷା କରିବା ନିମିତ୍ତ ଏହାର ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱ ରହିଛି । ଅଭିଯୋଜନା ପ୍ରକ୍ରିୟା ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାଜରେ ସବୁ ସମୟରେ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ।

(iv) ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Continuous social process)- ଅଭିଯୋଜନ ଏକ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାଭାବେ ମାନବ ସମାଜରେ ସର୍ବଦା ଦେଖାଯାଇଥାଏ । ଏହାର ପରିସମାପ୍ତି ଘଟି ନ ଥାଏ । ବ୍ୟକ୍ତି ଜନ୍ମଠାରୁ ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ହୋଇଥାଏ ।

(v) ପ୍ରେମ ଏବଂ ଘୃଣାର ଏକ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ (Mixture of love and hatred)- ଅଭିଯୋଜନ ପ୍ରେମ ଏବଂ ଘୃଣାର ଏକ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଅଟେ । ପ୍ରେମ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ସହଯୋଗିତା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ଏବଂ ଘୃଣା ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ସଂଘର୍ଷର ସୂତ୍ରପାତ କରିଥାଏ । ତେଣୁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଆମେ ପ୍ରେମ ଏବଂ ଘୃଣା ଦେଖିବାକୁ ପାଇଁଥାଉ ।

4. ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକୁ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

(i) ଅବୈୟତ୍ତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Impersonal process)- ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଏକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ନୁହେଁ । ପାର୍କ ଏବଂ ବର୍ଗେସ୍ (Park and Burgess) କହିଛନ୍ତି, ପ୍ରତିଯୋଗିତା ହେଉଛି ସାମାଜିକ ସଂସର୍ଗ ନ ଥ‌ିବା ଏକ ଆନ୍ତଃ-କ୍ରିୟା । ପ୍ରତିଯୋଗିତା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିଯୋଗୀମାନେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ତରରେ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରି ନ ଥା’ନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଭିଳଷିତ ବସ୍ତୁକୁ ଲାଭ କରିବା ।

(ii) ଅଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Unconscious process)- ପ୍ରତି ଯୋଗିତା ଏକ ଅଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ । ପ୍ରତିଯୋଗିତା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିଯୋଗୀମାନେ ପରସ୍ପରକୁ ଭଲଭାବେ ଜାଣି ନ ଥା’ନ୍ତି । ସମସ୍ତ ପ୍ରତିଯୋଗୀମାନଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ଏକ ସାଧାରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାଛଡ଼ା ସେମାନେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିଷୟ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଇ ନ ଥା’ନ୍ତି ।

(iii) ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Universal process)- ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟାଭାବେ ପରିଚିତ । ଏହାର ପରିସମାପ୍ତି ଘଟି ନ ଥାଏ । ଯେହେତୁ କେତେକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଯୋଗାଣରେ ସ୍ଵଳ୍ପ ବା ବିରଳ, ତେଣୁ ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟର ଅଧିକାରୀ ହେବାପାଇଁ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟର ସ୍ୱଳ୍ପତା ପ୍ରତିଯୋଗିତାକୁ ସମାଜର ଏକ ଧାରାବାହିକ ବା ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପରିଣତ କରିଥାଏ ।

(v) ପ୍ରତିଯୋଗିତା ନିୟମର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ଅଟେ (Governed by norms)- ପ୍ରତିଯୋଗିତା କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନିୟମଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ସମସ୍ତ ପ୍ରତିଯୋଗୀ ଏହି ନିୟମର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ହୋଇ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ଏହି ନିୟମକୁ ଅବଜ୍ଞା କରିବା ଏକ ଦଣ୍ଡନୀୟ ଅପରାଧ ଅଟେ ।

5. ସଂଘର୍ଷର ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସଂଘର୍ଷର କେତେକ ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

(i) ସଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Conscious process)- ସଂଘର୍ଷ ଏକ ସଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୂପେ ପରିଚିତ । ସଂଘର୍ଷରେ ବିରୋକ୍ଷୀ ପକ୍ଷ ବା ଗୋଷ୍ଠୀମାନେ ସେମାନଙ୍କର ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ ବିଷୟରେ ସଚେତନ ଥା’ନ୍ତି । ସେମାନେ ସଚେତନଭାବରେ ପରସ୍ପରକୁ ପରାସ୍ତ କରିବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥା’ନ୍ତି । ରବର୍ଟ ଏବଂ ପାର୍କ (Robert and Park) ଙ୍କ ମତରେ, ସଂଘର୍ଷ ସର୍ବଦା ସଚେତନ

(ii) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Personal process)- ସଂଘର୍ଷ ଏକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପ୍ରକ୍ରିୟାଭାବେ ପରିଚିତ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗତି କରଚଥିବା ଦୁଇ ବିରୋଧୀ ପକ୍ଷ ପରସ୍ପରକୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତଭାବେ ଜାଣିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ସଂଘର୍ଷର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ବିରୋଧୀ ପକ୍ଷକୁ ପରାଜିତ କରିବା । ତେଣୁ କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ, ସଂଘର୍ଷ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦୁଇ ପକ୍ଷ ଏହି ସଂଘର୍ଷ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସହିତ ବ୍ୟକ୍ତିଗତଭାବେ ପ୍ରକ୍ରିୟାଭାବେ ପରିଚିତ ।

(iii) ଅନିୟମିତ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Intermittent process)- ସଂଘର୍ଷ ଏକ ଧାରାବାହିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ନୁହେଁ । ଏହା ଏକ ପରିସମାପ୍ତି ଘଟିଥାଏ । ତେଣୁ କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ, ସଂଘର୍ଷ ଏକ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ନୁହେଁ ।

(iv) ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Universal process)- ସଂଘର୍ଷ ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟାଭାବେ ପରିଚିତ । ମାନବ ସମାଜର ପ୍ରତି ସ୍ତରରେ ସଂଘର୍ଷ ତିଷ୍ଠ ରହିଥାଏ । କୌଣସି ସମାଜ ସଂଘର୍ଷର ପ୍ରଭାବରୁ ମୁକ୍ତ ନୁହେଁ । ମନୁଷ୍ୟର ଆତ୍ମସ୍ଵାର୍ଥ ଏବଂ ବସ୍ତୁବାଦୀ ପ୍ରବୃତ୍ତି ସଂଘର୍ଷର ସାର୍ବଜନୀନତା ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦାୟୀ ଅଟେ ।

(v) ଆବେଗମୟ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Emotional process)- ସଂଘର୍ଷ ଏକ ଆବେଗାତ୍ମକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୂପେ ପରିଚିତ । ଆବେଗମୟ ପ୍ରବୃତ୍ତିର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ହୋଇ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ ସଂଘର୍ଷରେ ଲିପ୍ତ ରହିଥାଏ । ଯେତେବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତି ଘୃଣା, ପରଶ୍ରୀକାତରତା ପ୍ରଭୃତି ଆବେଗମୟ ପ୍ରବୃତ୍ତିର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ହୁଏ, ସେତେବେଳେ ସଂଘର୍ଷର ସୂତ୍ରପାତ ହୋଇଥାଏ ।

6. ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଏବଂ ସଂଘର୍ଷ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଉଭୟ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଏବଂ ସଂଘର୍ଷ ସାମାଜିକ ଆନ୍ତଃକ୍ରିୟାର ବିସମ୍ବନ୍ଧକାରୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେଲେ ସୁଦ୍ଧା ଉଭୟ ମଧ୍ୟରେ କେତେକ ପ୍ରଭେଦ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୋଇଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ପ୍ରତିଯୋଗୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପର୍କ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Short Answer Questions in Odia Medium

(i) ପ୍ରଥମତଃ, ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଏକ ଅବୈତ୍ତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ହୋଇଥିବାବେଳେ ସଂଘର୍ଷ ଏକ ବ୍ରତ୍ତିଗତ ପ୍ରକ୍ରିୟାଭାବେ ପରିଚିତ । ପ୍ରତିଯୋଗିତା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିଯୋଗୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପର୍କ ଦେଖିବାକୁ ମିଳି ନ ଥାଏ ଏବଂ ସେମାନେ ପରସ୍ପରକୁ ପ୍ରାୟ ଜାଣି ନ ଥା’ନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ଅପରପକ୍ଷରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ କାରଣକୁ ଭିତ୍ତି କରି ସଂଘର୍ଷର ସୂତ୍ରପାତ ହୋଇଥାଏ । ସଂଘର୍ଷରେ ଲିପ୍ତ ରହୁଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ ପରସ୍ପରକୁ ଭଲଭାବରେ ଜାଣିଥା’ନ୍ତି ।

(ii) ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଏକ ଅଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ହୋଇଥିବାବେଳେ ସଂଘର୍ଷ ଏକ ସଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୂପେ ପରିଚିତ । ପ୍ରତିଯୋଗିତା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିଯୋଗୀମାନେ ସେମାନଙ୍କର ଅଭିଳଷିତ ବସ୍ତୁକୁ ଲାଭ କରିବା ଛଡ଼ା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିଷୟ ପ୍ରତି ସଚେତନ ନ ଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ପ୍ରତିଯୋଗିତାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ଏକ ଅଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୂପେ ଧରି ନିଆଯାଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଅପରପକ୍ଷରେ ସଂଘର୍ଷ ସଚୈତନିକ ସ୍ତରରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ସଂଘର୍ଷରତ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଗୋଷ୍ଠୀ ପରସ୍ପରର କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରତି ସଚେତନ ଥା’ନ୍ତି ।

(iii) ତୃତୀୟତଃ, ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଏକ ଅବିରାମ ପ୍ରକ୍ରିୟା ହୋଇଥିବାବେଳେ ସଂଘର୍ଷ ଏକ ସବିରାମ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ । ପ୍ରତିଯୋଗୀତା ସମସ୍ତ ସମାଜରେ ଏବଂ ସବୁ ସମୟ ପାଇଁ ଲାଗି ରହିଥାଏ । ଏହା ଏକ ଅପରିସମାପ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୂପେ ପରିଚିତ । କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସଂଘର୍ଷ ଆକସ୍ମିକଭାବେ ସୃଷ୍ଟ ହୁଏ ଏବଂ ଶୀଘ୍ର ଏହାର ପରିସମାପ୍ତି ଘଟିଥାଏ ।

(iv) ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଏକ ଅହିଂସାତ୍ମକ ପ୍ରକ୍ରିୟାଭାବେ ପରିଚିତ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ସଂଘର୍ଷ ଏକ ହିଂସାତ୍ମକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ । ପ୍ରତିଯୋଗୀମାନେ ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ନୀତିନିୟମଦ୍ୱାରା ଆବଦ୍ଧ । କିନ୍ତୁ ବିରୋଧ ପକ୍ଷକୁ ପରାସ୍ତ କରିବା ସଂଘର୍ଷର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ । ସଂଘର୍ଷରେ ଲିପ୍ତଥିବା ଲୋକମାନେ ସବୁ ସମୟ ପାଇଁ ହିଂସାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଥାଆନ୍ତି ।
(v) ସମସ୍ତ ପ୍ରତିଯୋଗୀମାନେ ପ୍ରତିଯୋଗିତାକୁ କିଛି ନା କିଛି ଉପକାର ପାଇଥା’ନ୍ତି; ମାତ୍ର ସଂଘର୍ଷରେ କେବଳ ବିଜୟୀ ଦଳ ବିଶେଷ ଲାଭବାନ୍ ହୋଇଥାଏ । ପରାଜିତ ଦଳ ବହୁ କ୍ଷତିର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥାଏ।
(vi) ପ୍ରତିଯୋଗିତା ସମାଜ ପାଇଁ ଖୁବ୍ ଉପଯୋଗୀ ଅଟେ । ଏହା ସମାଜର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉନ୍ନତିକୁ ତ୍ୱରାନ୍ବିତ କରିଥାଏ । ମାତ୍ର ସଂଘର୍ଷର ନାସ୍ତିସୂଚକ ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ସମାଜ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷତିକାରକ ଅଟେ ।

7. ଅଭିଯୋଜନ ଏବଂ ଆତ୍ମୀକରଣ ବା ସ୍ବାଙ୍ଗୀକରଣ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ?
Answer:
(୧) ଅଭିଯୋଜନ, ଆତ୍ମୀକରଣ ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ପ୍ରଦାନ କରେ । ଅଭିଯୋଜନରେ ସଂଘର୍ଷ ଅସ୍ଥାୟୀ ଉଚ୍ଛେଦ ହୋଇଥାଏ, ମାତ୍ର ଆତ୍ମୀକରଣରେ ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବେ ଓ ସ୍ଥାୟୀଭାବେ ଉଠିଯାଇଥାଏ । ଆତ୍ମୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସଂଘର୍ଷରତ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ ସାମୂହିକଭାବେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥାଆନ୍ତି ।
(୨) ଆକସ୍ମିକଭାବେ ଅଭିଯୋଜନା ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଆତ୍ମୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଧୀରେ ଧୀରେ ସ୍ଥାନ ଗ୍ରହଣ କରେ । ତେଣୁ ତୁଳନାତ୍ମକଭାବେ ଆତ୍ମୀକରଣ ଏକ ମନ୍ତର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ ।
(୩) ଅଭିଯୋଜନ ଏକ ସଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ମାତ୍ର ଆତ୍ମୀକରଣ ଏକ ଅବୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ ।
(୪) ଅଭିଯୋଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ ନିଜକୁ ପରିସ୍ଥିତି ସହିତ ଖାପଖୁଆଇ ଚଳିଥାଆନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ଆତ୍ମକରଣରେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ ଅନ୍ୟର ସଂସ୍କୃତି ପ୍ରତି ସହନଶୀଳ ହୋଇ ସମମନୋଭାବ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥାଆନ୍ତି ।

(ଖ) ସାମାଜିକ ସ୍ତରୀକରଣ (SOCIAL STRATIFICATION)

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ହିନ୍ଦୁ ସମାଜର ସାମାଜିକ ସ୍ତରୀକରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ । ଏହି ସ୍ତରୀକୃତ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବିଭିନ୍ନ ଜାତିଗୁଡ଼ିକ ଉଚ୍ଚନୀଚ କ୍ରମରେ ସଜ୍ଜିତ ହୋଇ ରହିଥା’ନ୍ତି । ଏହା ଜନ୍ମ ବା ବଂଶ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଅଟେ ।

2. ଶ୍ରେଣୀ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସାମାଜିକ ସ୍ତରୀକରଣର ପ୍ରକାର ହେଉଛି ଶ୍ରେଣୀ । ସମାନ ସାମାଜିକ ଓ ଆର୍ଥିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଲାଭ କରିଥିବା ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରକାରର ସାମାଜିକ ସମୂହକୁ ଶ୍ରେଣୀ କୁହାଯାଏ । ମାକାଇଭର୍‌ ଓ ପେଜ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ‘ସାମାଜିକ ଶ୍ରେଣୀ ହେଉଛି ଏକ ସମୁଦାୟର ଯେକୌଣସି ଅଂଶ ଯାହାକି ସାମାଜିକ ପ୍ରସ୍ଥିତିଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟ ଅଂଶଠାରୁ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥାଏ ।’’

3. ଲିଙ୍ଗ ବା ‘Gender’ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଲିଙ୍ଗ ବା ‘Gender’ ମୁଖ୍ୟତଃ ପୁରୁଷ ଓ ନାରୀ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସାମାଜିକ, ଆର୍ଥନୀତିକ, ରାଜନୀତିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଅସମାନତାକୁ ବୁଝାଇଥାଏ, ଯାହା ମାନବ ସମାଜଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ପୁରୁଷ ପ୍ରଧାନ ସମାଜରେ ନାରୀମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଥିବା ନୂନ ମନୋଭାବକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ଏହା ଫଳରେ ମହିଳାମାନେ ସମସ୍ତ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗରୁ ବଞ୍ଚ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

4. ସାମାଜିକ ସ୍ତରୀକରଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସାମାଜିକ ସ୍ତରୀକରଣ କହିଲେ ସାଧାରଣତଃ ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଜନକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ସ୍ତରୀକରଣ ଶବ୍ଦଟି ଲାଟିନ୍ ଶବ୍ଦ ‘ଷ୍ଟାଟା’ (Strata) ରୁ ଆସିଅଛି, ଯାହାର ଅର୍ଥ ସ୍ତର । ତେଣୁ ସ୍ତରୀକରଣର ସମାଜରେ ଉଚ୍ଚ-ନୀଚ ସ୍ଥିତିକୁ ସୂଚାଇଥାଏ । ଭାରତରେ ସାମାଜିକ ସ୍ତରୀକରଣ ମୁଖ୍ୟତଃ ଜାତି ପଦ୍ଧତି ଓ ଶ୍ରେଣୀ ପଦ୍ଧତି ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ।

5. ସାମାଜିକ ସ୍ତରୀକରଣର ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:
ସାମାଜିକ ସ୍ତରୀକରଣର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ହେଲା- (୧) ଏହାର ପ୍ରକୃତି ସାମାଜିକ ଅଟେ । (୨) ଏହା ପ୍ରାଚୀନ ଅଟେ । (୩) ଏହା ସର୍ବବ୍ୟାପକ ଅଟେ । (୪) ଏହା ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଅଟେ । (୫) ଏହାର ପରିଣାମ ଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Short Answer Questions in Odia Medium

6. ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
Answer:
ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସାମାଜିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଭାବେ ଜାତିବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନେକ ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ । ଜାତି ସମ୍ପାଦନ କରୁଥିବା ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ତିନି ଭାଗବରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ; ଯଥା- (କ) ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନରେ ଜାତିର ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ, (ଖ) ସାମୁଦାୟିକ ଜୀବନରେ ଜାତିର ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ (ଗ) ସମାଜ ପାଇଁ ଜାତିର ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ।

7. ଶ୍ରେଣୀ ଉପରେ ଏକ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଦିଅ ।
Answer:
ଜାତି ପରି ଶ୍ରେଣୀ ମଧ୍ୟ ଏକ ସାମାଜିକ ସ୍ତରୀକରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ଶ୍ରେଣୀ ବ୍ୟକ୍ତିର ସାଧଗତ ବା ଅର୍ଜିତ ବୈଷମ୍ୟ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଅଟେ । ଶ୍ରେଣୀ ମୁଖ୍ୟତଃ ଶିଳ୍ପଭିତ୍ତିକ ସମାଜରେ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ସମାନ ସାମାଜିକ ଓ ଆର୍ଥିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଲାଭ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ଏକ ସ୍ତର ବା ସାମାଜିକ ସମୂହକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ଶିକ୍ଷା, ଧନ, ସମ୍ପଦ ଓ ବ୍ୟବସାୟ ଆଦି ଶ୍ରେଣୀର ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଅଟନ୍ତି ।

8. ଶ୍ରେଣୀ ସଚେତନତା ଉପରେ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଦିଅ ।
Answer:
ଶ୍ରେଣୀ ସଚେତନତା ଶ୍ରେଣୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅନ୍ୟ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଶ୍ରେଣୀର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଏକ ଦୃଢ଼ ସଚେତନ ଭାବ ବା ଆତ୍ମିକ ଭାବନାକୁ ଶ୍ରେଣୀ ସଚେତନତା କୁହାଯାଏ । ଏହି ସଚେତନତାଦ୍ୱାରା ସେମାନେ ନିଜକୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଶ୍ରେଣୀର ସଦସ୍ୟଭାବେ ପରିଚିତ କରାଇଥା’ନ୍ତି ।

9. ଜାତି ଓ ଶ୍ରେଣୀ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ପାର୍ଥକ୍ୟ ସଂକ୍ଷେପରେ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
(୧) ଜାତି ଏକ ବଂଶାନୁକ୍ରମିକ ଓ ଅନ୍ତର୍ବିବାହୀ ଦଳ ହୋଇଥିବାସ୍ଥଳେ ଶ୍ରେଣୀ ମୁଖ୍ୟତଃ ଏକ ଅର୍ଜିତ ପ୍ରସ୍ଥିତିଭିତ୍ତିକ ଓ ବହିଁବିବାହୀ ଦଳ ଅଟେ ।
(୨) ଜାତିର ସଂରଚନା ଅନମନୀୟ ଓ କଠୋର ହୋଇଥିବାବେଳେ ଶ୍ରେଣୀର ସଂରଚନା ନମନୀୟ ଅଟେ ।
(୩) ଜାତିର ସାମାଜିକ ସଞ୍ଚଳନତା ସ୍ଵଳ୍ପ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଶ୍ରେଣୀରେ ସାମାଜିକ ସଞ୍ଚଳନତା ଦ୍ରୁତ ହୋଇଥାଏ ।
(୪) ଜାତିର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବୃତ୍ତି ଥାଏ; କିନ୍ତୁ ଶ୍ରେଣୀର ସେପରି ବୃତ୍ତି ନଥାଏ ।

10. ଶ୍ରେଣୀର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
କାର୍ଲ ମାର୍କସ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ‘ଜଣଙ୍କର ଶ୍ରେଣୀ ପ୍ରସ୍ଥିତି ଉତ୍ପାଦନର ଉତ୍ପାଦକ ସହ ଥ‌ିବା ଏହାର ସମ୍ପର୍କଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ । ଶ୍ରେଣୀ ମୁଖ୍ୟତଃ ଅଧ୍ଵକୃତ ଧନ ସମ୍ପଦ, ବୃତ୍ତି ଏବଂ ଆୟ ଆଦି ଅନେକ ଆର୍ଥିକ ମାନଦଣ୍ଡଦ୍ଵାରା ସ୍ଥିର ହୋଇଥାଏ ।’’ କିନ୍ତୁ ମାକାଇଭର ଓ ପେଜଙ୍କ ମତରେ ‘‘ସାମାଜିକ ଶ୍ରେଣୀ ହେଉଛି ଏକ ସମୁଦାୟର ଯେକୌଣସି ଏକ ଅଂଶ ଯାହାକି ସାମାଜିକ ପ୍ରସ୍ଥିତିଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟ ଅଂଶଠାରୁ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥାଏ ।’’

11. ଜାତିର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ଜାତି ଏକ ପାରମ୍ପରିକ ଜୀବିକା ଥିବା ବଂଶାନୁକ୍ରମିକ ଅନ୍ତର୍ବିବାହୀ ଗୋଷ୍ଠୀ । ସି.ଏଚ୍.କୁଲେଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀର ସଦସ୍ୟ ପଦ କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବେ ଜନ୍ମଗତ ହୋଇଯାଏ, ଆମେ ତାକୁ ଜାତି କହିଥାଉ ।’’ ସେହିପରି କେଟ୍‌ରଙ୍କ ମତରେ, ‘ଜାତି ହେଉଛି ଦ୍ବିବଧ ଲକ୍ଷଣ ଥିବା ଏକ ସାମାଜିକ ସମୂହ । ପ୍ରଥମତଃ, ଏହି ଗୋଷ୍ଠୀର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କଠାରୁ ଜନ୍ମ ହୋଇଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି ହିଁ ଏହାର ସଦସ୍ୟ ହୋଇପାରିବ । ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ଏକ ଅଲଙ୍ଘନୀୟ ସାମାଜିକ ନିୟମଦ୍ୱାରା ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କର ନିଜ ସମୂହ ବହିର୍ଭୂତ ବିବାହକୁ ନିଷେଧ କରାଯାଇଥାଏ ।

12. ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅପକାରିତା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
Answer:
ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜ ପାଇଁ ଅନେକ ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଅନେକ ଅପକାରିତା ଓ ଅପକାର୍ଯ୍ୟ ରହିଛି । ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା ସାମାଜିକ ପ୍ରଗତିରେ ଅନ୍ତରାୟ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସହିତ ଆର୍ଥନୀତିକ ପ୍ରଗତିରେ ମଧ୍ୟ ବାଧା ପହଞ୍ଚାଇଥାଏ । ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ସମାଜରେ ରାଜନୀତିକ ଅସ୍ଥିରତା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ଏହା ମଧ୍ୟ ସାମାଜିକ ଅସମାନତାକୁ ଚିରସ୍ଥାୟୀ କରିବା ସହିତ ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନାରୀମାନଙ୍କର ଅବସ୍ଥା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୋଚନୀୟ ହୋଇଥାଏ ।

13. ଜାତିର ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକୁ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
Answer:
ପାରମ୍ପରିକ ଜୀବିକା ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ବଂଶାନୁକ୍ରମିକ ଅନ୍ତର୍ବିବାହୀ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ଜାତି କୁହାଯାଏ ଜି.ଏସ୍. ଘୁରେ ଏବଂ ଏନ୍.କେ. ଦତ୍ତ ଜାତିର କେତେକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି; ଯଥା-
(୧) ଜାତିଭିଭିକ ସମାଜ ଅନେକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଗୋଷ୍ଠୀରେ ବିଭାଜିତ ।
(୨) ଏକ ଜାତିଭିତ୍ତିକ ସମାଜରେ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ଜାତି ଉଚ୍ଚ-ନୀଚ କ୍ରମରେ ସଜ୍ଜିତ ହୋଇ ରହିଥା’ନ୍ତି ।
(୩) ଏକ ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା। ଏହାର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ଉପରେ ଖାଦ୍ୟପାନୀୟ ଓ ସାମାଜିକ ସଂସର୍ଗ ସ୍ଥାପନ କ୍ଷେତ୍ରରେ କେତେକ କଟକଣା ଜାରି କରିଥାଏ ।
(୪) ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜାତିର ଏକ ପାରମ୍ପରିକ ବୃତ୍ତି ଓ ଜାତି ପଞ୍ଚାୟତ ରହିଥାଏ ।

14. ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥିବା ସାମ୍ପ୍ରତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସାମାଜିକ ଅନୁଷ୍ଠାନଭାବେ ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା ପରିବର୍ତ୍ତନରୁ ବାଦ୍ ପଡ଼ିନାହିଁ । ବିଭିନ୍ନ କାରଣର ପ୍ରଭାବରେ ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଛି । ସମ୍ପ୍ରତି ଜାତିଭିଭିକ ସମାଜରେ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କ ଗୁରୁତ୍ଵ ହ୍ରାସ ପାଇଛି । ସେହିପରି ଜାତିର ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟରେ ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଲାଣି । ଜାତିର ବିବାହ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ନୀତିରେ ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଯିବା ସହିତ ବୃତ୍ତି ନିର୍ବାଚନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଯାଇଛି ।

15. ଜାତି ପଞ୍ଚାୟତ ଉପରେ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଦିଅ ।
Answer:
ଜାତି ପଞ୍ଚାୟତ ଜାତିର ଏକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଅଟେ । ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜାତିର ଏକ ଜାତି ପଞ୍ଚାୟତ ଥାଏ । ଏହି ଜାତି ପଞ୍ଚାୟତ ଜାତିର ମୁରବୀ, ବୟସ୍କ ଓ ମାନ୍ୟଗଣ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ । ଏହା ଜାତିର ନୀତିନିୟମ ପାଳନ ହେବା ଦେଖିବା ସହିତ ଜାତିଗତ ଗଣ୍ଡଗୋଳର ସମାଧାନ କରିଥାଏ । ଏହି ନିୟମ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ କରିଥିବା ସଦସ୍ୟଙ୍କ ପ୍ରତି ଏହା ଦଣ୍ଡବିଧାନ କରିଥାଏ ।

16. ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥ‌ିବା କାରଣଗୁଡ଼ିକ ସଂକ୍ଷେପରେ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏକ କଠୋର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସମ୍ପ୍ରତି ଏଥ‌ିରେ ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଛି । କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କାରକ ଓ ପ୍ରତିକୂଳ ଉପାଦାନ ଯୋଗୁଁ ଏପରି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଯାଇଛି । ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବା ପ୍ରମୁଖ କାରଣଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଆଧୁନିକ ଶିକ୍ଷା, ଶିଳ୍ପୀକରଣ ଓ ସହରୀକରଣର ବ୍ୟାପକ ପ୍ରସାର, ଆଧୁନିକ ପରିବହନ, ଗମନାଗମନ ଓ ଯୋଗାଯୋଗ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରସାର, ନୂତନ ସାମାଜିକ ସଂସ୍କାର ଆନ୍ଦୋଳନ, ରାଜନୈତିକ ଆନ୍ଦୋଳନ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରଧାନ ଅଟେ ।

17. ଶ୍ରେଣୀର ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍‌ପଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ସମାନ ଆର୍ଥିକ ଓ ସାମାଜିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଲାଭ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କର ଏକ ସ୍ତରକୁ ଶ୍ରେଣୀ କୁହାଯାଏ । ଏହାର ପ୍ରମୁଖ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି- ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଶ୍ରେଣୀଗୁଡ଼ିକ ଉଚ୍ଚ-ନୀଚ କ୍ରମରେ ସଜ୍ଜିତ ହୋଇ ରହିଥା’ନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶ୍ରେଣୀର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ପ୍ରକାର ଶ୍ରେଣୀ ସଚେତନତା ଥାଏ । ଶ୍ରେଣୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସଂରଚନା ନମନୀୟହେବା ସହିତ ଏଥ‌ିରେ ଦ୍ରୁତ ସଞ୍ଚଳନ ଦେଖାଯାଇଥାଏ । ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିଭିନ୍ନ ଶ୍ରେଣୀ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କର ଜୀବନଶୈଳୀରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ।

18. ଅର୍ଜିତ ପ୍ରସ୍ଥିତି ଉପରେ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଲେଖ ।
Answer:
ଯେତେବେଳେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିର ପ୍ରସ୍ଥିତି ତା’ର ଜନ୍ମଦ୍ଵାରା ସ୍ଥିର ନ ହୋଇ ତା’ର ବୃତ୍ତି ଦକ୍ଷତା ଓ କର୍ମକୁଶଳତା ଭିତ୍ତିରେ ସ୍ଥିରୀକୃତ ହୋଇଥାଏ । ତା’ର ସେହି ପ୍ରସ୍ଥିତିକୁ ଅର୍ଜିତ ପ୍ରସ୍ଥିତି କୁହାଯାଏ । ଏହା ଶ୍ରେଣୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଏକ ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Short Answer Questions in Odia Medium

19. ଜାତି ବା କାଷ୍ଟ (Caste) କ’ଣ ?
Answer:
ଜାତି ହିନ୍ଦୁ ସମାଜର ଏକ ମୌଳିକ ସାମାଜିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଅଟେ । ଜାତିର ଇଂରାଜୀ ପ୍ରତିଶବ୍ଦ କାଷ୍ଟ (Caste) ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ ଶବ୍ଦ କାଷ୍ଠାରୁ ଆସିଅଛି ଯାହାର ଅର୍ଥ ବଂଶ, ପ୍ରଜାତି ବା ଗୋଷ୍ଠୀ । ଏହା ହିନ୍ଦୁ ସମାଜର ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ସାମାଜିକ ସମୁହକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ଜାତି ଶବ୍ଦଟି ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦ ‘ଜାନା’ରୁ ଆସିଛି ଯାହାର ଅର୍ଥ ଜନ୍ମଦେବା । ତେଣୁ ଜନ୍ମ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ଏକ ସମୂହକୁ ଜାତି କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ (SOCIAL CHANGE)

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ୨ଟି / ୩ଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

1. ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ମାକାଇଭର୍ ଏବଂ ପେଜ୍ (MacIver and Page) ଙ୍କ ମତରେ, ‘ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀଭାବେ ଆମ୍ଭେମାନେ ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କ ସହିତ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ସମ୍ପୃକ୍ତ । ଏହି ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ହିଁ କେବଳ ଆମ୍ଭେମାନେ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନଭାବେ ଅଭିହିତ କରିଥାଉ ।’’
ଏମ୍.ଡି.ଜେନ୍‌ସନ୍ (M.D. Jenson) ଙ୍କ ମତରେ, ‘ଲୋକମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଏବଂ ଚିନ୍ତା କରିବା ପ୍ରଣାଳୀରେ ରୂପାନ୍ତରକୁ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।’’

2. ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଯେକୌଣସି ଚାରିଗୋଟି ଲକ୍ଷଣ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଚାରିଗୋଟି ଲକ୍ଷଣ ହେଲା-
(i) ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ଘଟଣା ଅଟେ ।
(ii) ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସାମୁଦାୟିକ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସୂଚାଇଥାଏ ।
(iii) ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏକ ଗତିଶୀଳ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ ।
(iv) ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ ଦେବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

3. ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ତିନିଗୋଟି କାରକର ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ତିନିଗୋଟି କାରକ ହେଲା-
(i) ଭୈତିକ କାରକ
(ii) ସାଂସ୍କୃତିକ କାରକ
(iii) ପ୍ରାଦ୍ୟୋଗିକ କାରକ

4. ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ ତତ୍ତ୍ଵର ମୁଖ୍ୟ ପୃଷ୍ଠପୋଷକ କିଏ ?
Answer:
ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ ତତ୍ତ୍ଵର ମୁଖ୍ୟ ପୃଷ୍ଠପୋଷକ ହେଉଛନ୍ତି ଡବ୍ଲ୍ୟୁ. ଏଫ୍.ଓର୍‌ବର୍ଣ୍ଣ (W.F.Ogburn) ।

5. ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ଓର୍‌ବର୍ଣ୍ଣଙ୍କ ମତରେ, ବସ୍ତୁଭିଭିକ ବା ଭୌତିକ ଏବଂ ବୱେଭର ସଂସ୍କୃତି ମଧ୍ୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ବ୍ୟବଧାନକୁ ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ (Caltural lag) କୁହାଯାଇଥାଏ ।

6. ପ୍ରଦ୍ୟୋଗ କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ପ୍ରଦ୍ୟୋଗ ହେଉଛି, ସମସ୍ତ ଯନ୍ତ୍ର, ଜ୍ଞାନ ଏବଂ କୌଶଳର ସମଷ୍ଟି ଯାହାଦ୍ୱାରା ମନୁଷ୍ୟ ଭୌତିକ ଏବଂ ଜୈବିକ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଏକତ୍ରିତ କରିଥାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଜ୍ଞାନକୌଶଳର ପ୍ରୟୋଗକୁ ପ୍ରଦ୍ୟୋଗ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।

7. ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Annswer:
ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା-
(i) ସଂସ୍କୃତୀକରଣ (Sanskritization)
(ii) ପାଶ୍ଚାତ୍ୟକରଣ (Westernization)
(iii) ଆଧୁନିକୀକରଣ (Modernization)
(iv) ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷତା (Secularization)

8. ‘ସଂସ୍କୃତୀକରଣ’ ଶବ୍ଦକୁ କିଏ ବାହାର କରିଥିଲେ ?
Answer:
ପ୍ରଫେସର ଏମ୍. ଏନ୍. ଶ୍ରୀନିବାସ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ‘କୁର୍ଗମାନଙ୍କ ଧର୍ମ ଏବଂ ସମାଜ’ରେ ‘ସଂସ୍କୃତୀକରଣ’ ଶବ୍ଦର ପ୍ରୟୋଗ କରିଥିଲେ, ଯାହାକି ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Short Answer Questions in Odia Medium

9. ସଂସ୍କୃତୀକରଣର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ପ୍ରଫେସର ଏମ୍. ଏନ୍. ଶ୍ରୀନିବାସଙ୍କ ମତରେ, ‘ସଂସ୍କୃତୀକରଣ ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହାଦ୍ଵାରା ଏକ ନିମ୍ନ ଜାତିର ହିନ୍ଦୁ ବ ଜନଜାତି ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସମୂହ ନିଜର ପ୍ରଥା, କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ବିଚାରଧାରା ଏବଂ ଜୀବନଶୈଳୀକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଉଚ୍ଚଜାତିର ମର୍ଯ୍ୟାଦାଲାଭ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥା’ନ୍ତି ।’’

10. ଅଣ-ସଂସ୍କୃତୀକରଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଅଣ-ସଂସ୍କୃତୀକରଣ (De-Sanskritization) କହିଲେ ସେହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ବୁଝାଇଥାଏ, ଯେଉଁଥିରେ କି ଉଚ୍ଚଜାତିର ଲୋକମାନେ, ନିମ୍ନଜାତିର କେତେକ ବ୍ୟବହାର ଶୈଳୀକୁ ଅନୁକରଣ କରିବାର ଦେଖାଯାଇଥାଏ ।

11. ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅର୍ଥ ସମାଜର ପରିବର୍ତ୍ତନ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ, ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କ, ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ସଂରଚନା, ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ ସାମାଜିକ ସଙ୍ଗଠନର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଭାଗର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।

12. ସଂସ୍କୃତୀକରଣ (Sanskritisation) କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସଂସ୍କୃତୀକରଣ ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯେଉଁଥରେ ନିମ୍ନ ଜାତିର ହିନ୍ଦୁ ବା ଜନଜାତି, ଉଚ୍ଚଜାତି ବା ବିଶେଷଭାବରେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଜାତିର ପ୍ରଥା ପରମ୍ପରା, ଆଦର୍ଶ, କର୍ମକାଣ୍ଡ, ଜୀବନଶୈଳୀ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ଅନୁକରଣ କରି ଉଚ୍ଚ ପ୍ରସ୍ଥିତି ଲାଭ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କୁହାଯାଏ ।

13. ସଂସ୍କୃତୀକରଣ ଶବ୍ଦଟି କେବେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ସଂସ୍କୃତୀକରଣ ଶବ୍ଦଟି ସର୍ବପ୍ରଥମେ ପ୍ରଫେସର ଏମ୍.ଏନ୍. ଶ୍ରୀନିବାସ (Prof. M.N. Srinivas) ଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ।

14. ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନର ଦୁଇଗୋଟି ଉଦାହରଣ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
(୧) ଭାରତୀୟ ସମାଜରେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସଭ୍ୟତାର ଖାଦ୍ୟପେୟ, ବେଶଭୂଷା ଇତ୍ୟାଦିକୁ ଭାରତୀୟମାନେ ସହଜରେ ଅନୁକରଣ କରୁଥିବା ସ୍ଥଳେ, ନିଜର ହିନ୍ଦୁଧର୍ମକୁ କେବେ ପରିତ୍ୟାଗ କରିନାହାନ୍ତି ।
(୨) ସହରମାନଙ୍କରେ ଦ୍ରୁତ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥ‌ିବାବେଳେ ଏହି ଜନସଂଖ୍ୟାର ପ୍ରଭାବରେ ସୃଷ୍ଟି ବିଭିନ୍ନ ଅସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟ ବା ଅପରାଧଗୁଡ଼ିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାପାଇଁ ପୋଲିସ୍ ବିଭାଗର ଆଧୁନିକୀକରଣ ହୋଇପାରିନାହିଁ । ଫଳରେ ଏହା ଏକ ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ ସୃଷ୍ଟି କରାଉଛି ।

15. ଅଭୌତିକ ସଂସ୍କୃତିର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ଅଭୌତିକ ସଂସ୍କୃତିର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ହେଲା-
(୧) ଆଦର୍ଶ, ମୂଲ୍ୟବୋଧ
(୨) ପ୍ରଥା, ପରମ୍ପରା

16. କେବେ ବିଶ୍ୱ ପରିବେଶ ଦିବସ ପାଳନ କରାଯାଏ ?
Answer:
ଅଭୌତିକ ସଂସ୍କୃତିର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ହେଲା-
(୧) ଆଦର୍ଶ, ମୂଲ୍ୟବୋଧ (୨) ପ୍ରଥା, ପରମ୍ପରା

17. ପରିବେଶକୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ପରୁଥ‌ିବା ଦୁଇଗୋଟି କାରକର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ କରୁଥିବା ଦୁଇଗୋଟି କାରକ ହେଲା-
(୧) ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପୀକରଣଦ୍ୱାରା ନିର୍ଗତ ଧୂଆଁ । (୨) ଯାନବାହନରୁ ନିର୍ଗତ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍

18. ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର ଦୁଇଗୋଟି ପ୍ରଭାବ ଲେଖ ।
Answer:
ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର ଦୁଇଗୋଟି ପ୍ରଭାବ ହେଲା-
(୧) ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତରରେ ଗର୍ଭ ସୃଷ୍ଟିକରି ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି କରୁଛି ।
(୨) ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ପାଇଁ ମହାମାରୀ ଓ ଆମାଶୟ ରୋଗ ଆଦି ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି ।

B. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ୫ଟି / ୬ଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

1. ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରକୃତି ବିଷୟରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ସୂଚନା ଦିଅ ।
Answer:
ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ, ବିଚାରଧାରା, ସାମାଜିକ ସଂସ୍ଥା, ନିୟମ ଏବଂ ପ୍ରତିମାନ ପ୍ରଭୃତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । ନିମ୍ନରେ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରକୃତି ବିଷୟରେ ସମ୍ୟକ୍ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

ପ୍ରଥମତଃ, ଏହି ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ଘଟଣାରୂପେ ପରିଚିତ । ପ୍ରାଚୀନ ସମାଜଠାରୁ ଆଧୁନିକ ସମାଜ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅହରହ ଲାଗିରହିଥାଏ । ସମସ୍ତ ସମାଜ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ଅଟନ୍ତି । ଏକ ସ୍ଥିର ସମାଜ ବିଷୟରେ ଆଦୌ କଳ୍ପନା କରାଯାଇ ନ ପାରେ ।

ଦ୍ବିତୀୟତଃ, ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ବେଗ ସବୁ ସମୟରେ ଏବଂ ସବୁ ସମାଜରେ ସମାନ ନ ଥାଏ । କେତେକ ସମାଜରେ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନର ବେଗ ତୀବ୍ରତର ହୋଇଥିବାବେଳେ ଅନ୍ୟ କେତେକ ସମାଜରେ ଏହା ଧୀର ଅଟେ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Short Answer Questions in Odia Medium

ତୃତୀୟତଃ, ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସୂଚାଇ ନ ଥାଏ । ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମୁଦାୟ ଜୀବନ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଅଟେ । ତେଣୁ ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମୁଦାୟର ପରିବର୍ତ୍ତନଭାବେ ବିବେଚିତ ହୁଏ, ତାହା ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନଭାବେ ପରିଚିତ ।

କିଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନ ସଂଘଟିତ ହେବ, ସେ ବିଷୟରେ କଳନା କରାଯାଇ ନ ପାରେ । କେବଳ ଏହା ଅନୁମାନ କରାଯାଇପାରେ । ପଞ୍ଚମତଃ, ଯଦିଓ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସବୁକ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଖାଯାଇଥାଏ; ମାତ୍ର ଭୌତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ଅଧିକ ତୀବ୍ରତର ଅଟେ ।

ଷଷ୍ଠତଃ, ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ଅନେକ କାରକ ଦାୟୀ ଅଟନ୍ତି । କୌଣସି ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାରଣ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ଦାୟୀ ନୁହେଁ ।

2. ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଭୌତିକ କାରକର ଭୂମିକା ସଂକ୍ଷେପରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମୁଖ୍ୟତଃ ଭୌତିକ ପରିବେଶରେ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥାଏ । ସମୟ ସମୟରେ ପ୍ରକୃତି ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ହେଲେ ଜନସଂଖ୍ୟା ତଥା ପାରସ୍ପରିକ ସାମାଜିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନାନାପ୍ରକାର ଭୟଙ୍କର ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ସେହିପରି ହଇଜା, ମହାମାରୀ, ପ୍ଲେଗ ଆଦି ଭୟଙ୍କର ବ୍ୟସ୍‌ କୁପ୍ରଭାବ ଲୋକମାନଙ୍କର ଜୀବନ ତଥା ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କ ଉପରେ ପଡ଼ିଥାଏ ।

ବଢ଼େ ଏବଂ ହଣ୍ଟିଙ୍ଗଟନ୍ (Buckle and Huntington) ଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ଜଳବାୟୁ ସଭ୍ୟତାର ପୂର୍ଣ୍ଣବିକାଶ ଏବଂ ବିନାଶର ଏକ କାରଣ ଅଟେ ।’’ ପ୍ରାକୃତିକ ଅବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ମନୁଷ୍ୟର ସାମାଜିକ ତଥା ଭୌତିକ ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ଯେଉଁଠାରେ ପ୍ରକୃତିର କରାଳ ରୂପ; ଯଥା- ଅକାଳ ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ, ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ, ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା, ଭୂମିକମ୍ପ ଆଦି ଘଟିଥାଏ, ସେଠାରେ ମନୁଷ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତିଦ୍ୱାରା ଗଭୀରଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ ।

ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ସୂଚନା ମିଳେ ଯେ ପ୍ରାକୃତିକ ବା ଭୌତିକ କାରଣଗୁଡ଼ିକ ସାମାଜିକ ଜୀବନ ବା ସମ୍ପର୍କରେ ବୈପ୍ଳବିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥାଏ । ଭୂଗୋଳବିମାନଙ୍କ ମତରେ, ମାନବ ସମାଜର ଅଭିବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ଭୌତିକ ପରିବେଷ୍ଟନୀ (physical environment) ମୁଖ୍ୟତଃ ଦାୟୀ । ସିନ୍ଧୁ ସଭ୍ୟତା ଏବଂ ମିଶରୀୟ ସଭ୍ୟତାର ପ୍ରସାରପାଇଁ ଯଥାକ୍ରମେ ସିନ୍ଧୁନଦୀ ଏବଂ ନୀଳନଦୀର ଭୌତିକ ପରିବେଷ୍ଟନୀ ଦାୟୀ ଅଟେ ।

3. ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ପ୍ରାଦ୍ୟୋଗିକର ପ୍ରଭାବ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ପ୍ରାଦ୍ୟୋଗିକ କାରକର ପ୍ରଭାବ ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗ ଉପରେ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପ୍ରାଦ୍ୟୋଗିକ ପ୍ରଭାବ ବଳରେ ସମାଜରେ ଯେଉଁସବୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥାଏ, ସେଥିମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ମୁଖ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ପର୍କରେ ନିମ୍ନରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

(a) ପାରିବାରିକ ଜୀବନ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ (Impact on family life) – ପାରିବାରିକ ଜୀବନରେ ପ୍ରାଦ୍ୟୋଗ ଗଭୀର ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ । ଏହି ପ୍ରାଦ୍ୟୋଗିକ କାରକ ଯୋଗୁଁ ସାମାଜିକ ଗତିଶୀଳତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ । ଫଳରେ ଯୌଥ ପରିବାର ବିଘଟନମୁଖୀ ହେବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଇଥାଏ । ନାରୀମାନଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ କଳକାରଖାନାଗୁଡ଼ିକରେ କର୍ମନିଯୁକ୍ତି ସେମାନଙ୍କର ବୈବାହିକ ଜୀବନରେ ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିପାରିଛି । ଆଉ ମଧ୍ଯ ପ୍ରେମ ବିବାହ (Love marriage) ଏବଂ ଆନ୍ତଃ-ଜାତି ବିବାହ (Inter-caste marriage) ପ୍ରଭୃତି ଅଧ୍ଵକଭାବେ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଛି ।

(b) ସାମାଜିକ ଜୀବନ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ (Impact on social life) – ପ୍ରଦ୍ୟୋଗର ଉନ୍ନତି ସାମାଜିକ ଜୀବନକୁ ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ କରିଛି । ଏହା ଜାତି ପଦ୍ଧତିର ବିଲୋପ ସାଧନ କରିବାରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି । ସମାଜରେ ପ୍ରଚଳିତ ପ୍ରଥା, ପରମ୍ପରା, ଲୋକରୀତି, ଲୋକନିୟମ ଏବଂ ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ପ୍ରଭୃତିକୁ ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତିତ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଛି ।

(c) ଧାର୍ମିକ ଜୀବନ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ (Impact on religious life) – ପ୍ରୌଦ୍ୟୋଗିକ କାରଣ ଯୋଗୁଁ ଆଜି ବ୍ୟକ୍ତିର ଜ୍ଞାନ, ବିବେକ ଏବଂ ତର୍କଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଉନ୍ନତି ଘଟିଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ବ୍ୟକ୍ତି ଧାର୍ମିକ ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସଦ୍ୱାରା ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହେଉନାହିଁ । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ବିଭିନ୍ନ ଧାର୍ମିକ ସମୂହର ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ଏକତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଯୋଗୁଁ ଧାର୍ମିକ ବିଭେଦ ହ୍ରାସ ପାଇଁ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ଭାବର ଉଦ୍ରେକ ଘଟିଛି ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Short Answer Questions in Odia Medium

(d) ଆର୍ଥନୀତିକ ଜୀବନ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ (Impact on economical life) – ପ୍ରାଦ୍ୟୋଗିକ ବିକାଶ ବ୍ୟକ୍ତିର ଆର୍ଥନୀତିକ ଜୀବନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରି ଜୀବନଧାରଣ ମାନକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିପାରିଛି । କଳକାରଖାନାର ପ୍ରସାର ଯୋଗୁଁ ଏବଂ ଏହି କଳକାରଖାନାରେ ନୂତନ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ବ୍ୟବହାର ଯୋଗୁଁ ସ୍ବଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ବହୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇପାରୁଛି । ଫଳରେ ଏହା ଆର୍ଥନୀତିକ ପ୍ରଗତିକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଛି ।

4. ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ସଂକ୍ଷେପରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଏକ ମୁଖ୍ୟ କାରଣରୂପେ ପରିଚିତ । ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ ତତ୍ତ୍ବରେ ମୁଖ୍ୟ ପୁରୋଧା ହେଉଛନ୍ତି ଡବ୍ଲ୍ୟୁ.ଏଫ୍.ଓଗ୍‌ବର୍ଷ (W.F.Ogburn) । ତାଙ୍କ ମତରେ, ସଂସ୍କୃତି ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଗୋଟି ବିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ଅଟେ; ଯଥା – ଭୌତିକ ବା ବସ୍ତୁଭିଭିକ ଏବଂ ଅଭୌତିକ ବା ବସ୍ଵେତ୍ତର । ଭୌତିକ ସଂସ୍କୃତି ସେହିସବୁ ଉପାଦାନକୁ ନେଇ ଗଠିତ ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖ୍ହୁଏ ଏବଂ ସ୍ପର୍ଶ କରିହୁଏ । ମାତ୍ର ଅଭୌତିକ ସଂସ୍କୃତି ସେହିସବୁ ଉପାଦାନକୁ ନେଇ ଗଠିତ ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖହୁଏ ନାହିଁ କିମ୍ବା ସ୍ପର୍ଶକରି ହୁଏ ନାହିଁ ଓରବର୍ଣ୍ଣଙ୍କ ମତରେ, ଭୌତିକ ସଂସ୍କୃତି ଅଭୌତିକ ସଂସ୍କୃତି ତୁଳନାରେ ଦୃତ ଗତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥାଏ ।

ଅଭୌତିକ ସଂସ୍କୃତିର ବେଗ ଧୀର ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ଭୌତିକ ସଂସ୍କୃତି ତୁଳନାରେ ପଛରେ ପଡ଼ିଯାଇଥାଏ । ଭୌତିକ ଏବଂ ଅଭୌତିକ ସଂସ୍କୃତି ମଧ୍ୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ବ୍ୟବଧାନକୁ ‘ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ’ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଓରବଙ୍କର ଏକ ଉଦାହରଣ ଦେଇ କହିଛନ୍ତି, କୌଣସି ଏକ ସହରର ଜନସଂଖ୍ୟାର ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ, ଏହାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାପାଇଁ ପୋଲିସ୍‌ମାନଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଆବଶ୍ୟକ; କିନ୍ତୁ ଯଦି ଏଥିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରା ନ ଯାଏ, ପୋଲିସ ସଂଖ୍ୟା ଜନସଂଖ୍ୟାର ପଛରେ ପଡ଼ିଯାଏ । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

ସମାଲୋଚନା (Criticism) – ଓରବଙ୍କର ଏହି ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ ତତ୍ତ୍ଵକୁ କେତେକ ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀ ସମାଲୋଚନା କରିଅଛନ୍ତି । ସେମାନେ ମତ ଦିଅନ୍ତି ଯେ –
(i) ବସ୍ତୁଭିଭିକ ଏବଂ ବସ୍ତେର୍‌ର ସଂସ୍କୃତି ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନୀ ଭିଭିକ ନୁହେଁ ।
(ii) ଭେବ୍‌ଲିନ୍ (Veblin) କୁହନ୍ତି ଯେ, ଭୌତିକ ବା ବସ୍ତୁଭିଭିକ ସଂସ୍କୃତିର ଶୀଘ୍ର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିଥାଏ । ଏହା କହିବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ; ତାହାର କାରଣ ହେଉଛି ଯେ, ପୁଞ୍ଜିପତି ଗୋଷ୍ଠୀ ତାଙ୍କର ଆର୍ତନୀତିକ ସ୍ଥିତିକୁ ଅକ୍ଷୁର୍ଣ୍ଣ ରଖୁବା ନିମିତ୍ତ ଭୌତିକ ସଂସ୍କୃତିରେ ସଂଘଟିତ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଦୃଢ଼ ବିରୋଧ କରିଥା’ନ୍ତି ।
(iii) ସଦରଲାଣ୍ଡ, ଉର୍ଡ଼ଙ୍କ ମତରେ, ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ ସିଦ୍ଧାନ୍ତର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଦୁର୍ବଳତା ହେଉଛି ଯେ, ଏହା ସାଂସ୍କୃତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଅଧ୍ଵରୁ ଅଧିକ ସରଳ କରିଛି ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Sociology Solutions Unit 4 ପ୍ରକ୍ରିୟା, ସ୍ତରୀକରଣ ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତନ Objective Questions

CHSE Odisha 11th Class Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

(କ) ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା (SOCIAL PROCESSES)

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ / ଅତି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ :

1. ‘‘ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ପାଇଁ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଉଦ୍ୟମଦ୍ୱାରା ବ୍ୟକ୍ତି ଏବଂ ସମୂହ ମଧ୍ୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ପାରସ୍ପରିକ ପ୍ରଭାବକୁ ସାମାଜିକ ଆନ୍ତଃ-କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।’’- ଏ ସଂଜ୍ଞାଟି କିଏ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
(କ) ଏ.ଡବ୍ଲ୍ୟୁ. ଗ୍ରୀନ୍
(ଖ) ଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ
(ଗ) ମାକାଇଭର୍
(ଘ) କୁଲେ
Answer:
(କ) ଏ.ଡବ୍ଲ୍ୟୁ.ଗ୍ରୀନ୍

2. କେଉଁଟି ସାମାଜିକ ଆନ୍ତଃ-କ୍ରିୟାର ଏକ ସମ୍ବନ୍ଧକାରୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ ?
(କ) ପ୍ରତିଯୋଗିତା
(ଖ) ସଂଘର୍ଷ
(ଗ) ସହଯୋଗିତା
(ଘ) ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ଗ) ସହଯୋଗିତା

3. କେଉଁଟି ସାମାଜିକ ଆନ୍ତଃ କ୍ରିୟାର ଏକ ବିସମ୍ବନ୍ଧକାରୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ ?
(କ) ସହଯୋଗିତା
(ଖ) ଅଭିଯୋଜନ
(ଗ) ଆତ୍ମୀକରଣ
(ଘ) ପ୍ରତିଯୋଗିତା
Answer:
(ଘ) ପ୍ରତିଯୋଗିତା

4. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କାରକଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଆତ୍ମୀକରଣକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିଥା’ନ୍ତି ?
(କ) ସହନଶୀଳତା
(ଖ) ନିଃସଙ୍ଗତା
(ଗ) ମିଳନ
(ଘ) ସାଧାରଣ ଭାଷା ଓ ଧର୍ମ
Answer:
(ଖ) ନିଃସଙ୍ଗତା

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

5. କେଉଁଟି ଆତ୍ମୀକରଣର ସହାୟକ ହେଉଥ‌ିବା ଏକ କାରକ ଅଟେ ?
(କ) ସହନଶୀଳତା
(ଖ) ନିଃସଙ୍ଗତା
(ଗ) ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରଭେଦତା
(ଘ) ଶାରୀରିକ ପ୍ରଭେଦତା
Answer:
(କ) ସହନଶୀଳତା

6. କେଉଁଟି ଆତ୍ମୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଏକ ଲକ୍ଷଣ ନୁହେଁ ?
(କ) ସଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା
(ଖ) ଧୀର ଓ କ୍ରମୋନ୍ନତ ପ୍ରକ୍ରିୟା
(ଗ) ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟା
(ଘ) ସମୃଷକାରା ପ୍ରକ୍ରିୟା
Answer:
(କ) ସଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା

7. “ଅଭିଯୋଜନ କେଉଁ ପ୍ରକାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ ?
(କ) ବିସମ୍ବନ୍ଧକାରୀ
(ଖ) ସମ୍ବନ୍ଧକାରୀ
(ଗ) ପ୍ରତିଯୋଗିତା ମୂଳକ
(ଘ) ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ଖ) ସମ୍ବନ୍ଧକାରୀ

8. କେଉଁଟି ଅଭିଯୋଜନର ଏକ ଲକ୍ଷଣ ନୁହେଁ ?
(କ) ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟା
(ଖ) ସାର୍ବଜୀନନ ପ୍ରକ୍ରିୟା
(ଗ) ପ୍ରେମ ଓ ଘୃଣା ମିଶ୍ରିତ ପ୍ରକ୍ରିୟା
(ଘ) ନିଃସଙ୍ଗତା
Answer:
(ଘ) ନିଃସଙ୍ଗତା

9. କେଉଁଟି ସହଯୋଗିତାର ଏକ ଲକ୍ଷଣ ନୁହେଁ ?
(କ) ସଚୈତନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା
(ଖ) ଅବୈୟକ୍ତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା
(ଗ) ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟା
(ଘ) ସମ୍ବନ୍ଧକାରୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା
Answer:
(ଖ) ଅବୈୟକ୍ତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା

10. ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ପାଇଁ ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧୂକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହେଉଥ‌ିବା ଉଦ୍ୟମକୁ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଏହା ସୀମିତ ହୋଇଥିବା ଫଳରେ ସମସ୍ତେ ଏଥ‌ିରେ ଭାଗୀଦାର ହୋଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।’’- ଏହି ସଂଜ୍ଞାଟି କିଏ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
(କ) ଇ.ଏସ୍. ବୋଗାର୍ଡ଼ସ୍‌
(ଖ) ବିସାଞ୍ଜ ଏବଂ ବିସାଞ୍ଜ
(ଗ) ଏ.ଡବ୍ଲ୍ୟୁ.ଗ୍ରୀନ୍
(ଘ) ଓଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ନିମ୍‌ଫ୍
Answer:
(ଖ) ବିସାଞ୍ଜ ଏବଂ ବିସାଞ୍ଜ

B. ଏକ ପଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ :

1. ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵକ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ ସେମାନଙ୍କ ଉଦ୍ୟମକୁ ଏକତ୍ର କରି କେତେକ ସାଧାରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ନିମନ୍ତେ ଉଦ୍ୟମ କରିଥା’ନ୍ତି, ସେହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସହଯୋଗିତା

2. ଯେତେବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ପରସ୍ପରକୁ ସହଯୋଗ କରିଥା’ନ୍ତି ଏବଂ ଏକତ୍ର ମିଳିମିଶି କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସହଯୋଗିତା

3. ‘ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ୱାରା ମନୁଷ୍ୟ ତା’ର ପରିବେଶ ସହିତ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ଅଭିଯୋଜନ କୁହାଯାଏ ।’’ ଏ ସଂଜ୍ଞାଟି କିଏ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ମାକାଇଭର୍ ଏବଂ ପେଜ୍

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

4. ଯେଉଁ ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ୱାରା ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହଗୁଡ଼ିକ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଟେ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣରେ ଅଂଶୀଦାର ହୋଇଥାଆନ୍ତି, ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଆତ୍ମୀକରଣ/ସ୍ଵାଙ୍ଗୀକରଣ

5. ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵକ ବ୍ୟକ୍ତି କେତେକ ପାରସ୍ପରିକ ବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପୂରଣ ନିମିତ୍ତ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ କରୁଥିବା ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଉଦ୍ୟମକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପ୍ରତିଯୋଗିତା

6. ସମାଜରେ ଏକ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରସ୍ଥିତି, ଯଶ ଓ ଖ୍ୟାତି ପାଇଁ ଲୋକେ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ କରୁଥିବା ପ୍ରତିଯୋଗିତା କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
ସାମାଜିକ ପ୍ରତିଯୋଗିତା

7. “ଅନ୍ୟର ଇଚ୍ଛାକୁ ବିରୋଧ କରିବା, ବାଧାଦେବା କିମ୍ବା ଦମନ କରିବାର ସୁବିବେଚିତ ଚେଷ୍ଟାକୁ ସଂଘର୍ଷ କୁହାଯାଏ’’- ଏ ସଂଜ୍ଞାଟିଏ କିଏ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଏ. ଡବ୍ଲ୍ୟୁ. ଗ୍ରୀନ୍ (A.W. Green)

8. ସେତେବେଳେ କରିନଥା ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହଗୁଡ଼ିକ ସେମାନଙ୍କର ସଂଘର୍ଷ କନିତ ମନାଉାବାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିନଥା’ନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ତାହା କେଉଁ ନାମରେ ପରିଚିତ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ଅପ୍ରକାଶିତ ସଂଘର୍ଷ ଅବ୍ୟକ୍ତ ସଂଘର୍ଷ ।

9. ‘‘ସହଯୋଗିତା ଓ ସଂଘର୍ଷ, ସାମାଜିକ ପ୍ରଭେଦୀକରଣ ଓ ସଂକଳନ, ବିକାଶ, ଗତିରୋଧ ଓ କ୍ଷୟକୁ ମିଶାଇ ବ୍ୟକ୍ତି କିମ୍ବା ସମୂମହଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସାମାଜିକ ଆନ୍ତଃକ୍ରିୟାର ବିଭିନ୍ନ ରୂପକୁ ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।’- ଏ ସଂଜ୍ଞାଟି କିଏ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ମୋରିସ୍ ଜିନ୍‌ସବର୍ଗ (Morris Ginsberg)

10. ‘ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ପାଇଁ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଉଦ୍ୟମଦ୍ୱାରା ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ ମଧ୍ଯରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ପାରସ୍ପରିକ ପ୍ରଭାବକୁ ସାମାଜିକ ଆନ୍ତଃକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।’’- ଏ ସଂଜ୍ଞାଟି କିଏ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଏ. ଡବ୍ଲ୍ୟୁ. ଗ୍ରୀନ୍ (A.W. Green)

C. ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର :

1. ଯେତେବେଳେ ପାରସ୍ପରିକ କ୍ରିୟା ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରୂପ ନେଇ ବହୁ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାରମ୍ବାର ଘଟିଥାଏ, ତାହାକୁ ସାମାଜିକ ସ୍ତରୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଯେତେବେଳେ ପାରସ୍ପରିକ କ୍ରିୟା ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରୂପ ନେଇ ବହୁ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାରମ୍ବାର ଘଟିଥାଏ, ତାହାକୁ ‘ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା’ କୁହାଯାଏ ।

2. ସହଯୋଗିତା (Co-operation) ଶବ୍ଦଟି ଦୁଇଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ‘କୋ’ (Co) ଏବଂ ‘ଅପେରାରୀ’ (Operari) ର ସମ୍ମିଶ୍ରଣରେ ଗଠିତ।
Answer:
ସହଯୋଗିତା (Cooperation) ଶବ୍ଦଟି ଦୁଇଟି ଲାଟିନ୍ ଶବ୍ଦ ‘କୋ’ (Co) ଏବଂ ‘ଅପୋରାରୀ’ (Operari) ର ସମ୍ମିଶ୍ରଣରେ ଗଠିତ ।

3. ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟା ବ୍ୟକ୍ତି-ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ-ସମୂହ ମଧ୍ୟରେ ସାମାଜିକ ସଂହତି ରକ୍ଷା କରିଥାଏ ତାହାକୁ ବିସମ୍ବନ୍ଧକାରୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟା ବ୍ୟକ୍ତି-ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ-ସମୂହ ମଧ୍ୟରେ ସାମାଜିକ ସଂହତି ରକ୍ଷା କରିଥାଏ ତାହାକୁ ସମ୍ବନ୍ଧକାରୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

4. କୌଣସି ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପରିବେଶ ସହିତ ଖାପଖୁଆଇ ଚଳିବାକୁ ଆତ୍ମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
କୌଣସି ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପରିବେଶ ସହିତ ଖାପଖୁଆଇ ଚଳିବାକୁ ଅଭିଯୋଜନ (Accommodation) କୁହାଯାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

5. ଓର୍‌ବର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ନିମ୍ନଙ୍କ ମତରେ, ‘ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ମନୁଷ୍ୟ ତା’ର ପରିବେଶ ସହିତ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ଅଭିଯୋଜନ କୁହଯାଏ ।’’
Answer:
ମାକାଇଭର୍ ଏବଂ ପେଜ୍ (MacIver & Page) ଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ମନୁଷ୍ୟ ତାର ପରିବେଶ ସହିତ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ଅଭିଯୋଜନ କୁହାଯାଏ ।’’

D. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର । :

1. ଅଭିଯୋଜନ ______________ ର ଶେଷ ଫଳାଫଳ ।
Answer:
ସଂଘର୍ଷ

2. ଯେତେବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ କେତେକ ଆଦର୍ଶ ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ସଂଘର୍ଷ କରିଥାଆନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ତାହାକୁ ___________ ସଂଘର୍ଷ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଅବୈୟକ୍ତିକ ଆଦର୍ଶର ।

3. ଏ.ଡବ୍‌ଲ୍ୟୁ.ଗ୍ରୀନ୍. (A.W.Green) ଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ପାଇଁ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଉଦ୍ୟମଦ୍ୱାରା ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମୂହ ମଧ୍ୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ପାରସ୍ପରିକ ପ୍ରଭାବକୁ __________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସାମାଜିକ ଆନ୍ତଃକ୍ରିୟା

4. ମେରିଲ୍ ଏବଂ ଏଲ୍‌ଡ୍ରେଜ୍ (Merrill & Eldredge) ଙ୍କ ମତରେ, ‘ସହଯୋଗିତା ହେଉଛି ଏକପ୍ରକାର ସାମାଜିକ ଆନ୍ତଃକ୍ରିୟା ଯେଉଁଥ‌ିରେ ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ୱକ ବ୍ୟକ୍ତି ଏକ ___________ ହାସଲ ନିମନ୍ତେ ଏକତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସାଧାରଶ ଲକ୍ଷ୍ୟ

5. ଓଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ନିମ୍‌ଫ୍ (Ogburn & Nimkoff) ଙ୍କ ମତରେ, ___________ ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହାଦ୍ଵାରା ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ପରିଚୟ ଦେଇଥା’ନ୍ତି ।’’
Answer:
ଆମ୍।କରଶ

6. ___________ ହେଉଛି ସାମାଜିକ ଆନ୍ତଃକ୍ରିୟାର ଏକ ନାଟ୍ୟାତ୍ମକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଯାହାକି ସମାଜରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ବିଶୃଙ୍ଖଳା ଏବଂ ବିଘଟନ ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦାୟୀ ।
Answer:
ବିସମ୍ବନ୍ଧକାରୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା

7. ଓର୍‌ବର୍ଣ୍ଣ ଓ ନିମ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ଯୋଗାଣ ଅପେକ୍ଷା ଚାହିଦା ଅଧ୍ବକ ହେଲେ ____________ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ।
Answer:
ପ୍ରତିଯୋଗିତା

8. କ୍ଷମତା ହାସଲ ପାଇଁ ରାଜନୀତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରତିଯୋଗିତାକୁ ________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ରାଜନୀତିକ ପ୍ରତିଯୋଗିତା

9. ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵକ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହ ଯେକୌଣସି ଲକ୍ଷ୍ୟ ବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପୂରଣ ନିମିତ୍ତ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ କଳହରେ ଲିପ୍ତ ରହିଲେ ତାହାକୁ ____________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସଂଘର୍ଷ /ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ

10. ପାର୍କ ଏବଂ ବର୍ଗେସ୍ (Park & Burgess) ଙ୍କ ମତରେ ___________ ସଦାସର୍ବଦା ସଚୈତନିକ ଅଟେ ।
Answer:
ସଂଘର୍ଷ

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

11. ଏକ ସାମୂହିକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ପାଇଁ ଲୋକମାନେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତଭାବେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କଲେ, ତାହାକୁ ___________ ସହଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପରୋକ୍ଷ

(ଖ) ସାମାଜିକ ସ୍ତରୀକରଣ (SOCIAL STRATIFICATION)

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ / ଅତି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ :

1. ‘ପ୍ରକୃତ ଭାରତ ଗ୍ରାମ ସମାଜରେ ହିଁ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।’’ ଏହା କିଏ କହିଥିଲେ ?
(କ) ଏ.ଆର୍. ଦେଶାଇ
(ଖ) ଏମ୍.କେ. ଗାନ୍ଧୀ
(ଗ) ମାକ୍‌ସ ୱେବର
(ଘ) ଡି.ଏନ୍. ମଜୁମ୍‌ଦାର
Answer:
(କ) ଏ.ଆର୍. ଦେଶାଇ

2. କାଷ୍ଟ (Caste) ଶବ୍ଦଟି କେଉଁ ଭାଷାରୁ ଆସିଛି ?
(କ) ଲାଟିନ୍
(ଖ) ଗ୍ରୀକ୍
(ଗ) ଜର୍ମାନ
(ଘ) ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍
Answer:
(ଘ) ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍

3. ଗୋଟିଏ ଜାତିର ବୟସ୍କ, ମୁରବୀ ଓ ମାନ୍ୟଗଣ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ସଙ୍ଗଠନକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ଜାତି ସମୂହ
(ଖ) ବଂଶ
(ଗ) ଜାତି ପଞ୍ଚାୟତ
(ଘ) ଶ୍ରେଣୀ ସମୂହ
Answer:
(ଗ) ଜାତି ପଞ୍ଚାୟତ

4. ନିମ୍ନଲିଖତ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଜାତିର ଲକ୍ଷଣ ?
(କ) ଧାର୍ମିକ ସମୂହ
(ଖ) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା
(ଗ) ସାଧାରଣ ଖାଦ୍ୟ
(ଘ) କୌଳିକ ବୃତ୍ତି
Answer:
(ଘ) କୌଳିକ ବୃତ୍ତି

5. କେଉଁ ଧର୍ମରେ ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅତ୍ୟନ୍ତ କଠୋର ଅଟେ ?
(କ) ବୌଦ୍ଧ
(ଖ) ହିନ୍ଦୁ
(ଗ) ମୁସଲିମ୍
(ଘ) ଖ୍ରୀଷ୍ଟ
Answer:
(ଖ) ହିନ୍ଦୁ

6. ନିମ୍ନଲିଖତ ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଭାରତର ଏକ ମୌଳିକ ଓ ପୁରାତନ ସାମାଜିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଭାବେ ପରିଚିତ ?
(କ) ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା
(ଖ) ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା
(ଗ) କୃଷି ବ୍ୟବସ୍ଥା
(ଘ) ଶିକୃ ବ୍ୟବସ୍ଥା
Answer:
(କ) ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା

7. ଜାତିର ଉଚ୍ଚ-ନୀଚ କ୍ରମ କେଉଁ ଭାବନା ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ?
(କ) ପବିତ୍ର ଓ ଅପବିତ୍ର
(ଖ) ସାନ ଓ ବଡ଼
(ଗ) ଧନୀ ଗରିବ
(ଘ) ଗୋରା ଓ କଳା
Answer:
(କ) ପବିତ୍ର ଓ ଅପବିତ୍ର

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

8. ଜାତି ଶବ୍ଦଟି କେଉଁ ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦରୁ ଆସିଛି ?
(କ) ଜାନା
(ଖ) ଜାତି
(ଗ) କାଷ୍ଟ
(ଘ) ଜନ
Answer:
(କ) ଜାନା

9. ନିମ୍ନଲିଖତଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଜାତିର ଲକ୍ଷଣ କେଉଁଟି ?
(କ) ଆଧୁନିକ ଶିକ୍ଷା
(ଖ) ଶିଳ୍ପୀକରଣ
(ଗ) ଉଚ୍ଚ-ନୀଚ କ୍ରମ
(ଘ) ସହରାକରଣ
Answer:
(ଗ) ଉଚ୍ଚ-ନୀଚ କ୍ରମ

10. ନିମ୍ନଲିଖତଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଜାତିର ଅପକାରିତା କେଉଁଟି ?
(କ) ଏହା ବୃତ୍ତି ସ୍ଥିର କରେ ।
(ଖ) ଏହା ମାନସିକ ସୁରକ୍ଷା ଦିଏ ।
(ଗ) ଏହା ଆର୍ଥନୀତିକ ପ୍ରଗତିର ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
(ଘ) ଉଚ୍ଚ-ନୀଚ କ୍ରମ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
Answer:
(ଗ) ଏହା ଆର୍ଥନୀତିକ ପ୍ରଗତିର ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

11. ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହନ୍ତି ?
(କ) ଧର୍ମ
(ଖ) ପରିବାର
(ଗ) ଜାତି
(ଘ) ଗୋଷ୍ଟ।
Answer:
(ଗ) ଜାତି

12. “‘ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀର ସଦସ୍ୟ ପଦ କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବେ ଜନ୍ମଗତ ହୋଇଯାଏ, ଆମେ ତାକୁ ଜାତି କହିଥାଉ ।”’ ଜାତିର ଏହି ସଂଜ୍ଞା କିଏ ଦେଇଥିଲେ ?
(କ) ରିସ
(ଖ) ସି.ଏଚ୍.କୁଲେ
(ଗ) ଏମ୍.ଏନ୍.ଶ୍ରୀନିବାସ
(ଘ) କେଟ୍‌ର
Answer:
(ଖ) ସି.ଏଚ୍.କୁଲେ

13. ଭାରତର ହିନ୍ଦୁ ସମାଜରେ ସାଧାରଣତଃ କେତେ ପ୍ରକାର ଜାତି ବା ବର୍ଷ ଦେଖାଦେଇଥିଲା ?
(କ) ୪
(ଖ) ୩
(ଗ) ୫
(ଘ) ୬
Answer:
(କ) ୪

14. ସମାଜର କ୍ଷୁଦ୍ର ବିଭାଜନ, ଉଚ୍ଚ-ନୀଚ କ୍ରମ, ଖାଦ୍ୟ, ପାନୀୟ ଓ ସାମାଜିକ ମିଳାମିଶାରେ ବାଧା, ବୃତ୍ତି ନିର୍ବାଚନରେ ବାଧା, ସଗୋତ୍ର ବିବାହ ଆଦି ଜାତିର ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ କିଏ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
(କ) ସି.ଏଚ୍. କୁଲେ
(ଖ) କେଟ୍‌ର
(ଗ) ଆଣ୍ଡିବେତେ
(ଘ) ଜି.ଏସ୍.ଘୁରେ
Answer:
(ଘ) ଜି.ଏସ୍.ଘୁରେ

15. ନିମ୍ନଲିଖୁତ ଗୁଳ୍ମକ ଲକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଶ୍ରେଣୀର ଲକ୍ଷଣ ?
(କ) ସଗୋତ୍ର ବିବାହ
(ଖ) କଠୋର ସଂରଚନା
(ଗ) ଅର୍ଜିତ ପ୍ରସ୍ଥିତି
(ଘ) ବଂଶାନୁକ୍ରମିକ ପ୍ରସ୍ଥିତି
Answer:
(ଗ) ଅର୍ଜିତ ପ୍ରସ୍ଥିତି

16. ନିମ୍ନଲିଖତ କାରଣଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଛି ?
(କ) ଉଚ୍ଚ-ନୀଚ କ୍ରମ
(ଖ) ଶ୍ରମ ବିଭାଜନ
(ଗ) ନାରୀ ପ୍ରସ୍ଥିତି
(ଘ) ଆଧୁନିକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା
Answer:
(ଘ) ଆଧୁନିକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

17. ‘ଶ୍ରେଣୀ ମୁଖ୍ୟତଃ ଶିଳ୍ପଭିଭିକ ସମାଜରେ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ??? କିଏ ଏକଥା କହିଥିଲେ ?
(କ) ଏମ୍.ଏନ୍. ଶ୍ରୀନିବାସ
(ଖ) ଟି.ବି. ବଟମୋର
(ଗ) ସି.ଏଚ୍.କୁଲେ
(ଘ) ମାକାଇଭର
Answer:
(ଖ) ଟି.ବି. ବଟମୋର

18. “‘ସାମାଜିକ ଶ୍ରେଣୀ ହେଉଛି ଏକ ସମୁଦାୟର ଯେକୌଣସି ଅଂଶ ଯାହାକି ସାମାଜିକ ପ୍ରସ୍ଥିତିଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟ ଅଂଶଠାରୁ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥାଏ ।’’ ଶ୍ରେଣୀର ଏ ସଂଜ୍ଞା କିଏ ଦେଇଥିଲେ ?
(କ) କାର୍ଲ ମାର୍କସ୍
(ଖ) ମାକାଇଭର ଏବଂ ପେଜ୍
(ଗ) ଅଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ
(ଘ) ସି.ଏଚ୍.କୁଲେ
Answer:
(ଖ) ମାକାଇଭର ଏବଂ ପେଜ୍

19. ହିନ୍ଦୁ ବିବାହ ଆଇନ କେବେ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲା ?
(କ) ୧୯୫୫
(ଖ) ୧୯୪୭
(ଗ) ୧୯୩୫
(ଘ) ୧୯୫୧
Answer:
(କ) ୧୯୫୫

20. ଭାରତୀୟ ଶୂଦ୍ରଜାତିକୁ ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ କେଉଁ ନାମରେ ଡାକୁଥିଲେ ?
(କ) ଗିରିଜନ
(ଖ) ଅସ୍ଵାସୀ
(ଗ) ଅସ୍ପୃଶ୍ୟ
(ଘ) ହରିଜନ
Answer:
(ଘ) ହରିଜନ

21. କେଉଁ ଜାତିକୁ ସାଧାରଣତଃ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି କୁହାଯାଏ ?
(କ) ବ୍ରାହ୍ମଣ
(ଖ) ଶୂଦ୍ର
(ଗ) କ୍ଷତ୍ରିୟ
(ଘ) ବୈଶ୍ୟ
Answer:
(ଖ) ଶୂଦ୍ର

22. ନିମ୍ନଲିଖତ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଜନଜାତିର ପ୍ରମୁଖ ସମସ୍ୟା ?
(କ) ଜନସଂଖ୍ୟା
(ଖ) ଜଙ୍ଗଲରୁ ଅଧିକାର ହ୍ରାସ
(ଗ) ସାହୁକାର
(ଘ) ରାସୁଘାଟ
Answer:
(ଖ) ଜଙ୍ଗଲରୁ ଅଧିକାର ହ୍ରାସ

23. ‘କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାଷା ଓ ସଂସ୍କୃତିଦ୍ୱାରା ଅନୁପ୍ରାଣିତ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳ ଅଧୂକୃତ ଓ ସ୍ଵଳ୍ପ ଶିକ୍ଷାପ୍ରାପ୍ତ ସ୍ଥାନୀୟ ସମୂହର ସମଷ୍ଟିକୁ ଜନଜାତି କୁହାଯାଏ ।’’ ଏକଥା କିଏ କହିଥିଲେ ?
(କ) ଗିଲିନ୍ ଏବଂ ଗିଲିନ୍
(ଖ) ଲୁସି ମେୟର
(ଗ) ମଜୁମଦାର
(ଘ) ଅଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ନିମ୍‌କଫ
Answer:
(କ) ଗିଲିନ୍ ଏବଂ ଗିଲିନ

24. ବିଭିନ୍ନ ସୁଯୋଗ ପ୍ରାପ୍ତି ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନର ଅଷ୍ଟମ ଅନୁଚ୍ଛେଦରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ଅନୁନ୍ନତ ଜାତିମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହନ୍ତି ?
(କ) ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି
(ଖ) ଜାତି ପଞ୍ଚାୟତ
(ଗ) ଶୂଦ୍ର
(ଘ) ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି
Answer:
(କ) ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି

25. ଭାରତର ସମୁଦାୟ ଜନସଂଖ୍ୟାର କେତେକ ଭାଗ ହେଉଛନ୍ତି ଅଧ୍ୟାବାସୀ ?
(କ) ୧୨
(ଖ) ୬
(ଗ)୨୪
(ଘ) ୮
Answer:
(ଘ) ୮

26. ‘ଭାରତ ସର୍ବଦା ଗ୍ରାମମାନଙ୍କର ଏକ ଦେଶ’’ । ଏହା କିଏ କହିଥିଲେ ?
(କ) ଗାନ୍ଧୀ
(ଖ) ନେହେରୁ
(ଗ) ଦେଶାଇ
(ଘ) ୱେବର
Answer:
(ଘ) ୱେବର

27. ‘ସାଧାରଣ ସଂସ୍କୃତି ଥାଇ ଏକ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ବିଭାଜନକୁ ଜନଜାତି କୁହାଯାଏ ।’’ ଏହି ସଂଜ୍ଞା କିଏ ଦେଇଥିଲେ ?
(କ) ଡି.ଏନ୍. ମଜୁମ୍‌ଦାର
(ଖ) ଗିଲିନ୍ ଏବଂ ଗିଲିନ୍
(ଗ) ମାକାଇଭର
(ଘ) ଲୁସି ମେୟର
Answer:
(ଘ) ଲୁସି ମେୟର

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

28. ‘‘କେଉଁଠାରୁ ସହର ଶେଷ ଓ ଗ୍ରାମର ଆରମ୍ଭ ଏହା କହିବା କଷ୍ଟକର, ଉଭୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ସୀମାରେଖା ନାହିଁ ।’’ ଏହା କିଏ କହିଥିଲେ ?
(କ) ଏ.ଆର୍.ଦେଶାଇ
(ଖ) ଶ୍ରୀନିବାସ
(ଗ) କାର୍ଲ ମାର୍କସ୍
(ଘ) ମାକାଇଭର
Answer:
(ଘ) ମାକାଇଭର

29. ‘‘ଗ୍ରାମ ସମୁଦାୟଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ଯାହାର କି ଆବଶ୍ୟକ ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥ ରହିଥାଏ ଏବଂ ଯାହାକି ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ବୈଦେଶିକ ସମ୍ପର୍କଠାରୁ ସ୍ଵାଧୀନ ଅଟେ ।’’ ଏହା କିଏ କହିଥଲେ ?
(କ) ଦେଶାଇ
(ଖ) ଏମ୍.ଏନ୍. ଶ୍ରୀନିବାସ
(ଗ) ଚାର୍ଲସ୍ ମେଟାକାଫ୍
(ଘ) କୌଟିଲ୍ୟ
Answer:
(ଗ) ଚାର୍ଲସ୍ ମେଟାକାଫ୍

30. ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ଜନଜାତିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଇଛି ?
(କ) ଗିରିଜନ
(ଖ) ଆଦିମ ଅଧିବାସୀ
(ଗ) ତଫସିଲଭୁକ୍ତ ଉପଜାତି
(ଘ) ଜନଜାତି
Answer:
(ଗ) ତଫସିଲଭୁକ୍ତ ଉପଜାତି

31. ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତୀୟ ସମାଜରେ ବ୍ରାହ୍ମଣ, କ୍ଷତ୍ରିୟ ଓ ଶୂଦ୍ର କି ନାମରେ ପରିଚିତ ଥିଲେ ?
(କ) ଜାତି
(ଖ) ଶ୍ରେଣୀ
(ଗ) ବର୍ଣ୍ଣ
(ଘ) ଗୋଷୃ।
Answer:
(ଗ) ବର୍ଣ୍ଣ

32. ‘‘ଭାରତ ତା’ର ଗ୍ରାମରେ ବାସ କରେ ।’’ ଏହା କିଏ କହିଥିଲେ ?
(କ) ଏ.ଆର୍.ଦେଶାଇ
(ଖ) ନେହେରୁ
(ଗ) ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ
(ଘ) ୱେବର
Answer:
(ଗ) ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ

33. ସର୍ବପ୍ରଥମ ମାନବ ସଭ୍ୟତା କେଉଁଠି ଦେଖାଯାଇଥିଲା ?
(କ) ସହର
(ଖ) ଗ୍ରାମ
(ଗ) ନଗର
(ଘ) ବପୁି ଅଞ୍ଚଳ
Answer:
(ଖ) ଗ୍ରାମ

34. କନ୍ୟାକ୍ରୟ ସମୟରେ ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ଟଙ୍କାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ଯୌତୁକ
(ଖ) କନ୍ୟାସୁନା
(ଗ) ବରସୁନା
(ଘ) କନ୍ୟା ସନ୍ତକ
Answer:
(ଖ) କନ୍ୟାସୁନା

35. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନୀ ଏସ୍.ସି.ଦୁବେ (S.C. Dube) ଭାରତୀୟ ଜନଜାତିମାନଙ୍କୁ କେତେ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ?
(କ) ୫
(ଖ) ୬
(ଗ) ୭
(ଘ) ୮
Answer:
(କ) ୫

36. ନିମ୍ନଲିଖୁତ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଜନଜାତିର ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ ?
(କ) ସ୍ତରୀକରଣ
(ଗ) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ
(ଗ) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ
(ଘ) ବୃଦ୍ଧି ନିର୍ବାଚନ
Answer:
(ଗ) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂଖଣ୍ଡ

37. ‘ସହର କ’ଣ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକ ଜାଣନ୍ତି; ମାତ୍ର କେହି ସହରର ସନ୍ତୋଷଜନକ ସଂଜ୍ଞା ଦେଇପାରିବେ ନାହିଁ ।’’ ଏହା କିଏ କହିଥିଲେ ?
(କ) ଦେଣାଇ
(ଖ) ବରଜେଲ
(ଗ) ମକାଇଭର
(ଘ) ଚାର୍ଲସ୍ ମେଟାକାଫ୍
Answer:
(ଖ) ବରଜେଲ

38. କେଉଁଠି ଜନସଂଖ୍ୟାର ଅଧ‌ିକ ଘନତ୍ବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ?
(କ) ସହର ସମୁଦାୟ
(ଖ) ଗ୍ରାମ ସମୁଦାୟ
(ଗ) ପାହାଡ଼ିଆ ଅଞ୍ଚଳ
(ଘ) ସମତଳ ଅଞ୍ଚଳ
Answer:
(କ) ସହର ସମୁଦାୟ

39. ସମୁଦାୟ ଭାରତର ଜନସଂଖ୍ୟାରୁ କେତେ ଭାଗ ଲୋକ ଗ୍ରାମରେ ବାସ କରନ୍ତି ?
(କ)୯୦
(ଖ) ୬୦
(ଗ) ୭୦
(ଘ) ୩୦
Answer:
(ଗ) ୭୦

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

40. ଗ୍ରାମ ସମୁଦାୟ କ୍ଷୁଦ୍ର ଆକାର ଏହାର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ?
(କ) ଆମେ ଭାବନା
(ଖ) ଭେଦଭାବ
(ଗ) ଜାତି ଭାବ
(ଘ) ବିବାଦ
Answer:
(କ) ଆମେ ଭାବନା

B. ଏକ ପଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ :

1. ମନୁ ସଂହିତା କିଏ ରଚନା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ମନୁ

2. ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଜଣକର ଜାତି କିପରି ସ୍ଥିର ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ଜନ୍ମ ଭିଭିରେ

3. ଜାତିର ଇଂରାଜୀ ପ୍ରତିଶବ୍ଦ କାଷ୍ଟ (Caste) କେଉଁ ଶବ୍ଦରୁ ଆସିଛି ?
Answer:
ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶବ୍ଦ କାଷ୍ଟ (Caste)

4. ଜାତିର ମୁରବୀ, ବୟସ୍କ ଓ ମାନଗଣ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ପରିଷଦକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଜାତି ପଞ୍ଚାୟତ

5. ଆଦିମ ଅଧ‌ିବାସୀ ଓ ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଜନଜ।ତି

6. ଉଚ୍ଚ ଜାତିର ପୁରୁଷ ସହିତ ନୀଚ ଜାତିର କନ୍ୟାର ବିବାହକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଅନୁଲୋମା ବିବାହ

7. ଶ୍ରେଣୀର ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ଲକ୍ଷଣ ଲେଖ ।
Answer:
ଅର୍ଜିତ ପ୍ରସ୍ଥିତି

8. ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଏକ ଅପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ବା ଅପକାରିତା ଲେଖ ।
Answer:
ଆର୍ଥନୀତିକ ପ୍ରଗତିରେ ବାଧା ।

9. ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କର ବୃତ୍ତି କିପରି ସ୍ଥିର ହେଉଥ୍ଲା ?
Answer:
ଜାତି ଅନୁସାରେ

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

10. ଜାତି ଶବ୍ଦଟି କେଉଁ ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦରୁ ଆସିଛି ?
Answer:
ଜାନା (Jana)

11. କିଏ ପ୍ରଥମ ହିନ୍ଦୁ ଆଇନଦାତା ଭାବେ ପରିଚିତ ?
Answer:
ମନୁ

12. ‘‘ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀର ସଦସ୍ୟ ପଦ କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବେ ଜନ୍ମଗତ ହୋଇଯାଏ, ଆମେ ତାକୁ ଜାତି କହିଥାଉ ।’’ ଜାତିର ଏହି ସଂଜ୍ଞା କିଏ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ସି.ଏଚ୍.କୁଲେ

13. ଜାତି ନୀତିନିୟମ ଅମାନ୍ୟ କଲେ ଏହାର ବିଚାର କେଉଁଠି ହେଉଥିଲା ?
Answer:
ଜାତି ପଞ୍ଚାୟତ

14. କେଉଁ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ଉଚ୍ଚରେ ଓ ଶୂଦ୍ରମାନେ ନୀଚରେ ରହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା

15. ଭାରତୀୟ ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉଚ୍ଚ-ନୀଚ କ୍ରମ କେଉଁ ଭାବନା ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ?
Answer:
ପବିତ୍ରତା ଓ ଅପବିତ୍ରତା

16. ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଘଟିଥିବା ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଜାତି ବୃତ୍ତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ

17. ଭାରତୀୟ ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା ପୂର୍ବେ କେଉଁ ନାମରେ ପରିଚିତ ଥିଲା ?
Answer:
ବର୍ଣ୍ଣବ୍ୟବସ୍ଥ‍।

18. ଏକ ପାରମ୍ପରିକ ଜୀବିକା ଥିବା ବଂଶାନୁକ୍ରମିକ ଅନ୍ତର୍ବିବାହୀ ଓ ଉଚ୍ଚ-ନୀଚ କ୍ରମରେ ସଜ୍ଜିତ ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଜାତି ବା କାଷ୍ଟ (Caste)

19. ‘‘କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାଷା ଓ ସଂସ୍କୃତିଦ୍ୱାରା ଅନୁପ୍ରାଣିତ, ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳ ଅଧ୍ଵକୃତ ଓ ସ୍ଵଳ୍ପ ଶିକ୍ଷାପ୍ରାପ୍ତ ସ୍ଥାନୀୟ ସମୂହର ସମଷ୍ଟିକୁ ଜନଜାତି କୁହାଯାଏ ?’’ ଏହି ସଂଜ୍ଞା କିଏ ଦେଇଥିଲେ ।
Answer:
ଗିଲିନ୍ ଏବଂ ଗିଲିନ୍

20. ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବା କାରଣଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଲେଖ ।
Answer:
ଆଧୁନିକୀକରଣ

21. ଓଡ଼ିଶାରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ଜନଜାତିର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ସାନ୍ତାଳ, ମୁଣ୍ଡା

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

22. “‘ସାମାଜିକ ଶ୍ରେଣୀ ହେଉଛି ଏକ ସମୁଦାୟର ଯେକୌଣସି ଏକ ଅଂଶ ଯାହାକି ସାମାଜିକ ପ୍ରସ୍ଥିତିଦ୍ୱାରା ଅନ୍ୟ ଅଂଶଠାରୁ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥାଏ ।’’ ଏହି ସଂଜ୍ଞା କିଏ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ମାକାଇଭର ଏବଂ ପେଜ୍

23. ଟଙ୍କା ବା ପଦାର୍ଥଦ୍ଵାରା କନ୍ୟାକୁ କ୍ରୟ କରାଯାଇ ବିବାହ କରାଯିବାର ପ୍ରଥାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
କ୍ରୟ ବିବାହ

24. ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ଜାତି ସମ୍ପାଦନ କରୁଥ‌ିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିକର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ସାମାଜିକ ପ୍ରସ୍ଥିତି ପ୍ରଦାନ କରେ ।

25. ଜନଜାତିମାନେ ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥ‌ିବା ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ସମସ୍ୟା ଲେଖ ।
Answer:
ଧର୍ମ।ନୁରାକରଣ

26. ଜନସଂଖ୍ୟାର ଅଧିକ ଘନତ୍ଵ ଏବଂ ୭୫ ଭାଗରୁ ଅଧ‌ିକ ପୁରୁଷ ଅଣକୃଷି ସମ୍ପର୍କିତ କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ ଥିଲେ ସେହି ସମୁଦାୟକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
Answer:
ସହର ସମୁଦାୟ

27. ମନୁଷ୍ୟ ସମାଜର ସର୍ବପ୍ରଥମ ଅଧ୍ବସତି କେଉଁଠି ଗଢ଼ି ଉଠିଥିଲା ?
Answer:
ଗ୍ରାମ ସମୁଦାୟ

28. ଗ୍ରାମ ଓ ସହର ସମୁଦାୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଜନସଂଖ୍ୟା ଘନତ୍ବର ପାର୍ଥକ୍ୟ

29. ଭାରତରେ ସମୁଦାୟ ଗ୍ରାମ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
Answer:
୬ ଲକ୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ

30. ଗ୍ରାମ ସମୁଦାୟର ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ଲକ୍ଷଣ ଲେଖ ।
Answer:
କ୍ଷୁଦ୍ର ଆକାର

31. ଭାରତର ସମୁଦାୟ ଜନସଂଖ୍ୟାର କେତେ ଭାଗ ଲୋକ ଗ୍ରାମରେ ବାସ କରନ୍ତି ?
Answer:
୭୦ ଭାଗରୁ ବେଶି ।

32. ‘‘କେଉଁଠାରୁ ସହରର ଶେଷ ଓ ଗ୍ରାମର ଆରମ୍ଭ ଏହା କହିବା କଷ୍ଟକର, ଉଭୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ସୀମାରେଖା ନାହିଁ ।’? ଏହା କିଏ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ମାକାଇଭର

33. ‘‘ଭାରତ ତା’ର ଗ୍ରାମରେ ବାସ କରେ ।’’ ଏହା କିଏ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ମହାମ୍।ଗାଦା

34. ‘‘ଗ୍ରାମ ସମୁଦାୟ ହେଉଛି ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର, ଯାହାର କି ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ସମସ୍ତ ଜିନିଷ ରହିଛି ଏବଂ ଯାହାକି ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ବୈଦେଶିକ ସମ୍ପର୍କଠାରୁ ସ୍ଵାଧୀନ ଅଟେ ।’? ଏହି ସଂଜ୍ଞା କିଏ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ଚାର୍ଲସ୍ ମେଟାକାଫ୍

C. ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର :

1. ହିନ୍ଦୁ ସମାଜରେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିର ପ୍ରସ୍ଥିତି ତା’ର ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତିଦ୍ୱାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ହିନ୍ଦୁ ସମାଜରେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିର ପ୍ରସ୍ଥିତି ତା’ର ଜାତିଦ୍ୱାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।

2. ଜାତି ଇଂରାଜୀ ପ୍ରତିଶବ୍ଦ କାଷ୍ଟ ଲାଟିନ୍ ଶବ୍ଦ କାଷ୍ଠା (Casta) ରୁ ଆସିଛି ।
Answer:
ଜାତିର ଇଂରାଜୀ ପ୍ରତିଶବ୍ଦ କାଷ୍ଟ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶବ୍ଦ କାଷ୍ଟା (Casta) ରୁ ଆସିଛି ।

3. ମାର୍କସ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀର ସଦସ୍ୟ ପଦ କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବେ ଜନ୍ମଗତ ହୋଇଥାଏ, ଆମେ ତାକୁ ଜାତି କହିଥାଉ ।”?
Answer;
ସି.ଏଚ୍ କୁଲେଙ୍କ ମତରେ ‘ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀର ସଦସ୍ୟ ପଦ କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବେ ଜନ୍ମଗତ ହୋଇଯାଏ, ଆମେ ତାକୁ ଜାତି କହିଥାଉ ।’’

4. ଜନ୍ମ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ଏକ ସମୂହକୁ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଜନ୍ମ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ଏକ ସମୂହକୁ ଜାତି କୁହାଯାଏ ।

5. ଜାତି ଶବ୍ଦଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ଜାନା (Jana) ରୁ ଆସିଛି ।
Answer:
ଜାତି ଶବ୍ଦଟି ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦ ଜାନା (Jana) ରୁ ଆସିଛି ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

6. ଯେଉଁ ଟଙ୍କା ବା ପଦାର୍ଥଦ୍ଵାରା କନ୍ୟାକୁ କ୍ରୟ କରି ବିବାହ କରାଯାଏ, ତାକୁ ଯୌତୁକ କହନ୍ତି ।
Answer:
ଯେଉଁ ଟଙ୍କା ବା ପଦାର୍ଥଦ୍ବାରା କନ୍ୟାକୁ କ୍ରୟ କରି ବିବାହ କରାଯାଏ, ତାକୁ କନ୍ୟାସୁନା ବା କନ୍ୟାଧନ କୁହାଯାଏ ।

7. ଜାତି ଏକ ବହିଁବିବାହୀ ଦଳ।
Answer:
ଜାତି ଏକ ଅନ୍ତର୍ବିବାହୀ ଦଳ ।

8. ‘ପ୍ରକୃତ ଭାରତ ଗ୍ରାମରେ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।’’ ଏହା ମାକାଇଭର କହିଥିଲେ ।
Answer:
‘ପ୍ରକୃତ ଭାରତ ଗ୍ରାମରେ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।’’ ଏହା ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀ ଏ.ଆର୍.ଦେଶାଇ କହିଥିଲେ ।

9. ଜନଜାତି ଏକ ଧାର୍ମିକ ସମୂହ ।
Answer:
ଜନଜାତି ଏକ ଆଞ୍ଚଳିକ ସମୂହ ଅଟେ ।

10. ଅଗବର୍ଣ୍ଣ ଓ ନିମ୍‌କଙ୍କ ମତରେ, ‘ସାମାଜିକ ଶ୍ରେଣୀ ହେଉଛି ଏକ ସମୁଦାୟର ଯେକୌଣସି ଏକ ଅଂଶ ଯାହାକି ସାମାଜିକ ପ୍ରସ୍ଥିତିଦ୍ୱାରା ଅନ୍ୟ ଅଂଶଠାରୁ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥାଏ ।’’
Answer:
ମାକାଇଭର ଓ ପେଜଙ୍କ ମତରେ, ‘ସାମାଜିକ ଶ୍ରେଣୀ ହେଉଛି ଏକ ସମୁଦାୟର ଯେକୌଣସି ଅଂଶ ଯାହାକି ସାମାଜିକ ପ୍ରସ୍ଥିତିଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟଅଂଶଠାରୁ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥାଏ ।’’

11. ଭାରତରେ ପାଞ୍ଚଲକ୍ଷ ଗ୍ରାମ ରହିଛି ।
Answer:
ଭାରତରେ ଛଅଲକ୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଵ ଗ୍ରାମ ରହିଛି ।

12. ଗିଲିନ୍ ଏବଂ ଗିଲିନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ସାଧାରଣ ସଂସ୍କୃତି ଥାଇ ଏକ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ରାଜନୈତିକ ବିଭାଜନକୁ ଜନଜାତି କୁହାଯାଏ ।’’
Answer:
ଲୁସି ମେୟରଙ୍କ ମତରେ, ‘ସାଧାରଣ ସଂସ୍କୃତି ଥାଇ ଏକ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ରାଜନୈତିକ ବିଭାଜନକୁ ଜନଜାତି କୁହାଯାଏ ।

13. ଉଚ୍ଚ-ନୀଚ କ୍ରମ ଶ୍ରେଣୀର ଏକ ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ ।
Answer:
ଶ୍ରେଣୀ ସଚେତନତା ଶ୍ରେଣୀର ଏକ ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ ।

14. ଜନଜାତିମାନଙ୍କର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ କେବଳ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ପଦକ୍ଷେପ ନେଉଛନ୍ତି ।
Answer:
ଜନଜାତିମାନଙ୍କର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଉଭୟ ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ପଦକ୍ଷେପ ନେଉଛନ୍ତି ।

15. ଗ୍ରାମ ସମୁଦାୟରେ ଶତକଡ଼ା ୭୫ ଭାଗରୁ ଅଧ୍ଵ ଲୋକ ଅଣକୃଷିକାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ ।
Answer:
ସହର ସମୁଦାୟରେ ଶତକଡ଼ା ୭୫ ଭାଗରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ଅଣକୃଷିକାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ ।

D. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର । :

1. _____________ ଙ୍କ ମତରେ, ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରାୟ ୨୦୦୦ ଜାତି ଓ ୩୦୦୦ ଉପଜାତି ରହିଥା’ନ୍ତି ।
Answer:
ପ୍ରଫେସର ଜି.ଏସ୍.ଘୁରେ

2. ଗାର୍ଡିଆ ଡି.ଓର୍ଟା _____________ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ କାଷ୍ଟ ବା ଜାତି ଶବ୍ଦର ପ୍ରୟୋଗ କରିଥିଲେ ।
Answer:
୧୫୬୩

3. ଉଚ୍ଚଜାତିର ପୁରୁଷ ସହ ନୀଚଜାତିର କନ୍ୟାର ବିବାହକୁ ________ ବିବାହ କହନ୍ତି ।
Answer:
ଅନୁଲୋମା

4. _____________ ଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାଜ ସ୍ତରୀକୃତ ଅଟେ ।’’
Answer:
ପି.ସରୋଜିନ

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

5. ___________ ଜାତିର ଏକ ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ ।
ଭଜନାଚ

6. ଜାତି ଶବ୍ଦଟି ______________ ଶବ୍ଦ ‘ଜାନା’ରୁ ଆସିଛି ।_________
Answer:
ସଂସ୍କୃତ

7. ଜାତି ଏକ ____________ ଦଳ ଅଟେ ।
Answer:
ବଂଶାନୁକ୍ରମିକ

8. ___________ ଙ୍କ ମତରେ, କେଉଁଠାରୁ ସହରର ଶେଷ ଓ ଗ୍ରାମର ଆରମ୍ଭ ଏହା କହିବା କଷ୍ଟକର । ଉଭୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ସୀମାରେଖା ନାହିଁ ।
Answer:
ମାକାଇଭର

9. ___________ ଜନଜାତିମାନଙ୍କର ଏକ ପ୍ରଧାନ ସମସ୍ୟା ।
Answer:
ଧର୍ମ।ନୁରାକରଣ

10. ______________ ଜନଜାତିମାନଙ୍କୁ ଗିରିଜନ ବୋଲି ସମ୍ବୋଧନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ

11. ଗ୍ରାମ ସମୁଦାୟର ଆକାର _____________ ଅଟେ ।
Answer:
କ୍ଷୁଦ୍ର

12. ହିନ୍ଦୁ ବିବାହ ଆଇନ ___________ ମସିହାରେ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୫୫

13. ____________ ମତରେ ଭାରତ ତା’ର ଗ୍ରାମରେ ବାସ କରେ ।
Answer:
ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ

14. ଆମ ସମ୍ବିଧାନରେ ଜନଜାତିମାନଙ୍କୁ __________ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।
Answer:
ତଫସିଲଭୁକ୍ତ ଉପଜାତି

15. __________ ଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ଭାରତ ସର୍ବଦା ଗ୍ରାମମାନଙ୍କର ଏକ ଦେଶ ।’’
Answer:
ୱେବର

16. _________ ମତରେ, ‘ଜଣଙ୍କର ଶ୍ରେଣୀ ପ୍ରସ୍ଥିତି ଉତ୍ପାଦନର ଉତ୍ପାଦକ ସହ ଥ‌ିବା ଏହାର ସମ୍ପର୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।’’
Answer:
କାର୍ଲ ମାର୍କସ୍

17. ଗ୍ରାମ ସମୁଦାୟର କ୍ଷୁଦ୍ର ଆକାର ଏହାର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ____________ ଭାବନା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।
Answer:
ଦୃଢ଼ ଆମ୍ବିକ

(ଗ) ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ (SOCIAL CHANGE)

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ / ଅତି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ :

1. ‘ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କହିଲେ, କେବଳ ସେହି ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ବୁଜାଏ, ଯାହା ସାମାଜିକ ସଙ୍ଗଠନ ଓ ସଂରଚନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ହିଁ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥାଏ ।’’– ଏ ସଂଜ୍ଞାଟି କିଏ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
(କ) କେ, ଡେଭିସ୍
(ଖ) ମାକାଇଭର୍
(ଗ) କୁଣ୍ଡବର୍ଗ
(ଘ) ଓଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ
Answer:
(କ) କେ.ଡେଭିସ୍

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

2. କେଉଁଟି ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଏକ ଲକ୍ଷଣ ନୁହେଁ ?
(କ) ପରିବର୍ତ୍ତନ ସାମୁଦାୟିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅଟେ
(ଖ) ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମୟ କାରକଦ୍ବାରା ପ୍ରଭାବିତ
(ଗ) ସାର୍ବଜନୀନ ଘଟଣା
(ଘ) ଅବୈୟକ୍ତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା
Answer:
(ଘ) ଅବୈୟଲ୍ଲିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା

3. କେଉଁଟି ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଏକ କାରକ ନୁହେଁ ?
(କ) ଭୌତିକ
(ଖ) ସାଂସ୍କୃତିକ
(ଗ) ରାଜନୀତିକ
(ଘ) ପ୍ରାଦ୍ୟୋଗିକ
Answer:
(ଗ) ରାଜନୀତିକ

4. ସାଧାରଣତଃ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ଜନସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ, ଏ ଦୁଇଗୋଟି ଜନସଂଖ୍ୟାତ୍ମକ କାରଣ ଯୋଗୁଁ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ । – ଏକଥା କିଏ କହିଥିଲେ ?
(କ) କାର୍ଲ ମାକ୍ସ
(ଖ) ମାଲଥସ୍
(ଗ) ଓଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ
(ଘ) ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେହି ନୁହେଁ
Answer:
(ଖ) ମାଲଥସ୍

5. କେଉଁଟି ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଏକ ସାଂସ୍କୃତିକ କାରକ ନୁହେଁ ?
(କ) ସାଂସ୍କୃତିକ ସଂଘର୍ଷ
(ଖ) ଅନ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି ଗ୍ରହଣ
(ଗ) ଧାର୍ମିକ ପ୍ରଭେଦତା
(ଘ) ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରସାରଣ
Answer:
(ଗ) ଧାର୍ମିକ ପ୍ରଭେଦତା

6. ‘ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ’ ତତ୍ତ୍ଵର ମୁଖ୍ୟ ପୁରୋଧା କିଏ ?
(କ) ଡବ୍ଲ୍ୟୁ.ଏଫ୍.ଓଗ୍ବର୍ଣ୍ଣ
(ଖ) ସମ୍ବନର
(ଗ) ମାଲିନସ୍କି
(ଘ) ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରସାରଣ
Answer:
(କ) ଡବ୍‌ଲ୍ୟୁ.ଏଫ୍.ଓର୍‌ବର୍ଣ୍ଣ

7. ସଂସ୍କୃତୀକରଣ ଶବ୍ଦଟିକୁ କିଏ ରୂପରେଖ ଦେଇଥିଲେ ?
(କ) ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌
(ଖ) ମାକ୍‌ସ ୱେବର
(ଗ) ଏମ୍.ଏନ୍.ଶ୍ରୀନିବାସ
(ଘ) ସମ୍ବନର
Answer:
(ଗ) ଏମ୍.ଏନ୍.ଶ୍ରୀନିବାସ

8. “‘ପ୍ରଦ୍ୟୋଗ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କ ପରିବେଶକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବା ସହିତ ସମାଜକୁ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଥାଏ । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଭୌତିକ ପରିବେଶରେ ଘଟିଥାଏ ଏବଂ ଏହା ପ୍ରଚଳିତ ସମାଜର ପ୍ରଥା ଏବଂ ସାମାଜିକ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥାଏ’’– ଏକଥା କିଏ କହିଥିଲେ ?
(କ) କୁଲେ
(ଖ) ମାଲ୍‌ସ୍
(ଗ) ସେନ୍ସର
(ଘ) ଡବ୍ଲ୍ୟୁ.ଏଫ୍.ଓଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ
Answer:
(ଘ) ଡବ୍ଲ୍ୟୁ.ଏଫ୍.ଓଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ

9. “‘ସଂସ୍କୃତୀକରଣ ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଯାହାଦ୍ୱାରା ଏକ ନିମ୍ନ ଜାତିର ହିନ୍ଦୁ ବା ଜନଜାତି ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସମୂହ ନିଜର ପ୍ରଥା, କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ, ବିଚାରଧାରା ଏବଂ ଜୀବନଶୈଳୀକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଉଚ୍ଚଜାତିର ମର୍ଯ୍ୟାଦାଲାଭ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥା’ନ୍ତି ।’’ ଏ ସଂଜ୍ଞାଟି କିଏ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।
(କ) ଏମ୍.ଏନ୍.ଶ୍ରୀନିବାସ
(ଖ) ମାକ୍‌ସ ୱେବର୍‌
(ଗ) ଓଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ
(ଘ) ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେହି ନୁହେଁ
Answer:
(କ) ଏମ୍.ଏନ୍.ଶ୍ରୀନିବାସ

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

10. ନିମ୍ନସ୍ଥ କେଉଁଟି ଅଭୌତିକ ସଂସ୍କୃତି ନୁହେଁ ?
(କ) ପୁସ୍ତକ
(ଖ) ପରମ୍ପରା
(ଗ) ପ୍ରଥା
(ଘ) ମୂଲ୍ୟବୋଧ
Answer:
(କ) ପୁସ୍ତକ

B. ଏକ ପଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ :

1. ପ୍ରଫେସର ଏମ୍.ଏନ୍. ଶ୍ରୀନିବାସ କେଉଁ ପୁସ୍ତକରେ ସଂସ୍କୃତୀକରଣ ଶବ୍ଦର ପ୍ରୟୋଗ କରିଥିଲେ ?
Answer:
‘କୁର୍ଗମାନଙ୍କ ଧର୍ମ ଏବଂ ସମାଜ’

2. ସଂସ୍କୃତୀକରଣ ଶବ୍ଦଟି କେବେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୫୨ ମସିହାରେ

3. ଭୌତିକ ସଂସ୍କୃତିର ଦୁଇଗୋଟି ଉଦାହରଣ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
(i) ପୁସ୍ତକ (ii) ବାସଗୃହ

4. ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଦୁଇଗୋଟି ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
(i) ଆଧୁନିକୀକରଣ (ii) ପାଶ୍ଚାତ୍ୟକରଣ

5. ପ୍ରଦ୍ୟୋଗ କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳର ପ୍ରୟୋଗକୁ ପ୍ରାଦ୍ୟୋଗ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।

6. କିଏ ସଂସ୍କୃତିକୁ ବସ୍ତୁଭିଭିକ ଓ ଅବସ୍ତୁଭିତ୍ତିକ ସଂସ୍କୃତି ଭାବରେ ବର୍ଗୀକୃତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଡବ୍ଲ୍ୟୁ.ଏଫ୍. ଓର୍‌ବର୍ଣ୍ଣ

7. ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଦୁଇଗୋଟି କାରକ ଲେଖ ।
Answer:
(i) ସାଂସ୍କୃତିକ କାରକ (ii) ପ୍ରାଦ୍ୟୋଗିକ କାରକ

8. ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଦୁଇଗୋଟି ଲକ୍ଷଣ କ’ଣ ?
Answer:
(i) ସାର୍ବଜନୀନତା (ii) ଗତିଶୀଳ ପ୍ରକ୍ରିୟା

9. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନୀ ଭାବେ ଆମ୍ଭେମାନେ ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କ ସହିତ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ସମ୍ପୃକ୍ତ । ଏହି ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ହିଁ କେବଳ ଆମ୍ଭେମାନେ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଭାବେ ଅଭିହିତ କରିଥାଉ ।?’– ଏ ସଂଜ୍ଞାଟି କିଏ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ମାକାଇଭର୍ ଏବଂ ପେଜ୍ (Maclver & Page)

10. ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଭୌତିକ କାରକଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟତଃ କେଉଁ କାରକଗୁଡ଼ିକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ?
Answer:
ପ୍ରାକୃତିକ କାରକ

C. ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର :

1. ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କରେ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କରେ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।

2. ପ୍ରଖ୍ୟାତ ଜନବିବରଣବିତ୍ ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌ ଜନସଂଖ୍ୟାର ବୃଦ୍ଧି ଓ ଜନସଂଖ୍ୟାର ହ୍ରାସକୁ ଦୁଇଗୋଟି ମୁଖ୍ୟ ଜନସଂଖ୍ୟାତ୍ମକ କାରକରୂପେ ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି ।
Answer:
ପ୍ରଖ୍ୟାତ ଜନବିବରଣବିତ୍ ମାଲ୍‌ସ୍ (Malthus) ଜନସଂଖ୍ୟାର ବୃଦ୍ଧି ଓ ଜନସଂଖ୍ୟାର ହ୍ରାସକୁ ଦୁଇଗୋଟି ମୁଖ୍ୟ ଜନସଂଖ୍ୟାତ୍ମକ କାରକରୂପେ ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି ।

3. ମୋରିସ୍ ଜିନ୍ସବର୍ଗଙ୍କ ମତରେ, ସାଂସ୍କୃତିକ ସଂଘର୍ଷ, ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଷମଯୁକ୍ତତା, ଅନ୍ୟ ସଂସ୍କୃତିଗ୍ରହଣ ତଥା ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରସାରଣ ଫଳରେ ସମାଜରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଡବ୍ଲ୍ୟୁ.ଇ.ମୁରେ (W.E. Moore) ଙ୍କ ମତରେ, ସାଂସ୍କୃତିକ ସଂଘର୍ଷ, ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଷମଯୁକ୍ତତା, ଅନ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି ଗ୍ରହଣ ତଥା ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରସାରଣ ଫଳରେ ସମାଜରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ ।

4. ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରସାରଣ ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହାଦ୍ୱାରା ସଂସ୍କୃତି ଗୋଟିଏ ସମାଜରୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ଦିଗକୁ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରସାରଣ ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହାଦ୍ବାରା ସଂସ୍କୃତି ଗୋଟିଏ ସମାଜରୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ସମାଜକୁ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 11 Sociology Unit 4 Objective Questions in Odia Medium

5. ପ୍ରଖ୍ୟାତ ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀ ମାକ୍‌ସ ୱେବର ସର୍ବପ୍ରଥମେ ‘ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ନିଜ ପୁସ୍ତକ ‘ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ’ରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ପ୍ରଖ୍ୟାତ ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀ ଡବ୍ଲ୍ୟୁ.ଏଫ୍.ଓର୍‌ବର୍ଣ୍ଣ (W.F.Ogburn) ସର୍ବପ୍ରଥମେ ‘ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ନିଜ ପୁସ୍ତକ ‘ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ’ରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଲେ ।

6. ଓ ଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ ସଂସ୍କୃତିକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ଯଥା- ଭୌତିକ ବା ବସ୍ତୁଭିଭିକ ଏବଂ ସାଂସ୍କୃତିକ ଶ୍ରେଣୀରେ ବର୍ଗୀକୃତ କରିଛନ୍ତି ।
Answer:
ଓଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ ସଂସ୍କୃତିକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ଯଥା- ଭୌତିକ ବା ବସ୍ତୁଭିଭିକ ଏବଂ ଅଭୌତିକ ବା ବୱେଭର ଶ୍ରେଣୀରେ ବର୍ଗୀକୃତ କରିଛନ୍ତି ।

D. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର । :

1. ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ସାମାଜିକ ସଂରୂପ ଏବଂ ସାମାଜିକ ଆନ୍ତଃକ୍ରିୟାର ଯେକୌଣସି ବିଭାଗର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ

2. _____________ ର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ବା ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ନିୟମ ।
Answer:
ସୃଷ୍ଟି

3. ପ୍ରଥା, ପରମ୍ପରା, ମୂଲ୍ୟବୋଧ, ବିଶ୍ଵାସ, ଧର୍ମଧାରଣା, ଆଦର୍ଶ ଆଦି ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ _________ ଗଠିତ ।
Answer:
ସଂସ୍କୃତି

4. ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ସମୂହ ଅନ୍ୟ ଏକ ଭିନ୍ନ ସଂସ୍କୃତିର ଆକର୍ଷଣ ଫଳରେ ସେହି ସଂସ୍କୃତିର ଆଦର୍ଶଗୁଡ଼ିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କରିଥାଏ, ମାତ୍ର ନିଜର ମୂଳ ସଂସ୍କୃତିକୁ ମଧ୍ୟ ଛାଡ଼ିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ନଥାଏ, ସେହି ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ __________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଷମଯୁକ୍ତତା

5. ବସ୍ତୁଭିତ୍ତିକ ଓ ଅବସ୍ତୁଭିତ୍ତିକ ସଂସ୍କୃତି ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବ୍ୟବଧାନକୁ ଓଗ୍ବର୍ଣ୍ଣ _________ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଛନ୍ତି ।
Answer:
‘ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ’

6. ବୈଜ୍ଞାନିକ ଜ୍ଞାନକୌଶଳର ଉଦ୍ଭାବନ ଓ ପ୍ରୟୋଗକୁ ____________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପ୍ରଦ୍ୟୋଗ

7. ଏମ୍.ଡ଼ି. ଜେସନ୍(M.D. Jenson) ଙ୍କ ‘‘ଲୋକମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଏବଂ ଚିନ୍ତା କରିବା ପ୍ରଣାଳୀରେ ____________ କୁହାଯାଏ।
Answer:
ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ

8. ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଳମ୍ବନ ତତ୍ତ୍ଵର ମୁଖ୍ୟ ପୁରୋଧା ହେଉଛନ୍ତି ବିଶିଷ୍ଠ ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀ
Answer:
ଡବ୍ଲ୍ୟୁ. ଏଫ୍. ଓର୍‌ବର୍ଣ୍ଣ (W. F. Ogburn).

CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 12 ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 12 ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Odia Chapter 12 ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ Question Answer

ପାଠ୍ୟପୁସୃଜମ ପ୍ତଖାବଲାଭ ଇଉର :

Question 1.
ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର । ଚାରିଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

(କ) ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ ନାଟକଟିର ପ୍ରଥମ ଚରିତ୍ର କିଏ ? (ମାନମୟୀ ଦେବୀ, କୃପାମୟୀ ଦେବୀ, ପ୍ରେମମୟୀ ଦେବୀ, ସ୍ନେହମୟୀ ଦେବୀ)
Solution:
ପ୍ରେମମୟୀ ଦେବୀ

(ଖ) କରୁଣାଙ୍କ ପୁଅର ବୟସ କେତେ ? (ଚାରିବର୍ଷ, ପାଞ୍ଚବର୍ଷ, ତିନିବର୍ଷ, ଦୁଇବର୍ଷ )
Solution:
ତିନିବର୍ଷ

(ଗ) କରୁଣା କେଉଁ ଚାକିରୀ କରିଥିଲେ ? (କିରାଣୀ, ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ, ନର୍ସ, ପିଅନ)
Solution:
ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ

(ଘ) ଛାତିରେ କ’ଣ ପଡ଼ିଲେ ସହିବାକୁ ହୁଏ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ? ( ପତର, ମାଙ୍କଡ଼ା, ଡେଣୁଆ, ପଥର)
Solution:
ପଥର

CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 12 ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ

(ତ) ‘ନାଟର ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ’ କେତେ ନମ୍ବର ଚରିତ୍ର ? (ଏକନମ୍ବର, ଦୁଇନମ୍ବର, ତିନିନମ୍ବର, ଚାରିନମ୍ବର)
Solution:
ଚାରିନମ୍ବର

(ଚ) ‘ନାଟର ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ’ ଚରିତ୍ରର ପ୍ରକୃତ ନାମ କ’ଣ ? (ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ, ଗନ୍ଧର୍ବ, ମୁକୁନ୍ଦ, ଯୋଗୀନ୍ଦ୍ର)
Solution:
ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ

(ଛ) କାହାପାଇଁ ଏ ଘରେ ସେ ଅଛନ୍ତି ବୋଲି କରୁଣା କହିଛି ? (ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ପାଇଁ, ମା’ଙ୍କ ପାଇଁ, ପୁଅ ପାଇଁ, ସାଙ୍ଗ ପାଇଁ)
Solution:
ପୁଅ ପାଇଁ

(ଜ) ତାଙ୍କର ଏକା କ’ଣ ମାଡ଼ିବସୁଚି ବୋଲି ମା’ କହିଛି (ବଳ, ବୟସ, ବଳବୟସ, ଶକତି)
Solution:
ବଳବୟସ

(ଝ) ବାହାରୁ ଦେଖିବାକୁ ପରିବାରଟି ଛୋଟ ହେଲେ ବି ଭିତରଟା କ’ଣ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ? (ଅଯୋଧ୍ୟା, ଲଙ୍କା, ମଥୁରା, ଦ୍ବାରିକା)
Solution:
ଲଙ୍କା

(ଞ) ‘କେଉଁ ଯୁଗରେ ଚାକରଟାଏ ପୁଣି କ’ଣ ବୋଲି ଶାଶୂ କହିଛି ? (ଅଭାବୀ ଯୁଗରେ, ମହରଗ ଯୁଗରେ, ଦରଦାମ ଯୁଗରେ, ଶିଖାପଢ଼ା ଯୁଗରେ)
Solution:
ମହରଗ ଯୁଗରେ

(ଟ) ନିଜକୁ ଗୋଟାଏ ଚାକିରାଣୀ ବୋଲି କିଏ କହିଛି ? (ଶାଶୁ, ବୋହୂ, ସ୍କୁଲର ବାସୀ, ମୂଲିଆଣୀ)
Solution:
ଶାଶୂ

(୦) କାହା ଘରେ ପିଲାଟାକୁ ରୋଜ୍ ଛାଡ଼ିକି ଯାଉଚି ବୋଲି ବୋହୂ କହିଛି ? (ଚାକରାଣୀ, ପାଖ ପଡ଼ୋଶୀ, ସ୍କୁଲର ଦାସୀ, ସ୍କୁଲ ବେଳର ସାଙ୍ଗ)
Solution:
ସ୍କୁଲର ଦାସୀ

(ଉ) କାହା ପାଇଁ ବୋହୂଟି ବଞ୍ଚିବାକୁ ଚାହେଁ ବୋଲି କହିଛି ? (ମୁନା, କୁନା, ଟୁନା, ସୁନା)
Solution:
କୁନା

(ଢ) ନାଟକଟିର ଉପସଂହାରକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଇଛି ? (କନ୍‌କୁ ଜନ, ସସ୍ପେନ୍ସ, କାଟାଷ୍ଟ୍ରୋଫି, ପ୍ରିଲ୍ୟୁଡ଼)
Solution:
କାଟାଷ୍ଟ୍ରୋଫି

(ଣ) ସ୍ତ୍ରୀ ତା’ର ସ୍ୱାମୀକୁ କେଉଁ ଲୋକ ବୋଲି କହିଛି ? (ଗର୍ବୀ, ଅହଙ୍କାରୀ, ଜିଦ୍ଵାର, କ୍ରୋଧୀ)
Solution:
ଜିଦ୍ଵାର

(ତ) ତାଙ୍କ ସମ୍ପର୍କଟା ଖାଲି ଗୋଟାଏ କ’ଣ ବୋଲି ସ୍ତ୍ରୀ ଜାଣିଥୁବାର କହିଛି ? (ବାହାର ଦେଖାଣିଆ, ମିଛିମିଛିକା, ବାହାନା, ଛଳନା)
Solution:
ବାହାନା

(ଥ) ସ୍ତ୍ରୀ କାହାଭଳି ମୂକ ହୋଇଥବ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ? (ମେଣ୍ଢାଭଳି, ଗାଈଭଳି ’ଗଧଭଳି, ଓଟଭଳି)
Solution:
ଗାଈଭଳି

(ଦ) ସ୍ଵାମୀ-ସ୍ତ୍ରୀର ସମ୍ପର୍କଟା କାହାଠାରୁ ବଳି ଅଧିକ ସୁନ୍ଦର ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ? (ଗୋଟିଏ ନାଟକର ଦୃଶ୍ୟ, ଗୋଟିଏ ନାଟକର ଅଭିନୟ, ଗୋଟିଏ ରଙ୍ଗିନ୍ ଫୁଲ, ଗୋଟିଏ ପୂର୍ଣିମା ଜହ୍ନ)

Question 2.
ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର ।

(କ) ‘’ଏଡ଼େ ବହପ ତୋର’’ ଏହା କିଏ କାହାକୁ କହିଛି ?
Solution:
‘ଏଡ଼େ ବହପ ତୋର’’ ଏହା ଶାଶୁ ବୋହୂକୁ କହିଛି ।

(ଉ) ‘ଭାରି ଭୋକ ବୋଲି ନାତି କହିବାରୁ ବୋହୂ କ’ଣ କହିଛି ?
Solution:
ଭାରି ଭୋକ ବୋଲି ନାତି କହିବାରୁ ବୋହୂ କହିଛି, ‘ମୋତେ ଖାଇ ଦେ, ମୁଁ ଏ ନର୍କରୁ ତରିଯା’ନ୍ତି ।’’

(ଗ) ନାତି ପିଲାଟାକୁ ବୋହୂ ଦୁମ୍‌କିନା ବିଧାଟାଏ ଥୋଇବାରୁ ଶାଶୁ କ’ଣ କହିଛି ?
Solution:
ନାତି ପିଲାଟାକୁ ବୋହୂ ଦୁମ୍‌କିନା ବିଧାଟାଏ ଥୋଇବାରୁ ଶାଶୂ କହିଛି, ‘‘ତାକୁ କାଇଁକିଦୁମ୍‌କିନା ବିଧାଟାଏ ଥୋଇଦେଲୁ ? ବାଞ୍ଚ ହୋଇଛୁ କି ?’’

(ଘ) ଶାଶୁ, କାହିଁକି ତା’ ବାପା-ମା’ର ଶ୍ରାଦ୍ଧ କରୁଛନ୍ତି ବୋଲି ବୋହୂଟି କହିଲା ?
Solution:
ଯଉତୁକ ଦେଇ ଝିଅ ପଠେଇ ନ ଥିଲେ ବୋଲି, ଶାଶୂ ତା’ ବାପା-ମା’ର ଶ୍ରାଦ୍ଧ କରୁଛନ୍ତି ବୋଲି ବୋହୂଟି କହିଲା ।

(ଙ) କେଉଁକଥା ମିଛକଥା ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ କହିଛି ?
Solution:
ସ୍ତ୍ରୀ ବାପଘରକୁ ଗଲେ ଫେରିବନି, ଏହା ମିଛକଥା ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ କହିଛି ।

(ଚ) ମା’ ତା’ର ପୁଅକୁ କେଉଁ କଥା ପଚାରିଛି ?
Solution:
ମା’ ତା’ର ପୁଅକୁ ‘ସବୁତକ ବୋଝ ମୋରି ମୁଣ୍ଡକୁ’ ବୋଲି ପଚାରିଛି ।

(ଛ) ମା’ ତା’ କଥାଗୁଡ଼ାକ କିପରି ଲାଗୁଚି ବୋଲି ମା’ ପୁଅକୁ କହିଛି ?
Solution:
ମା’ କଥାଗୁଡ଼ାକ ଖାଲି ଗନ୍ଧଉଚି ବୋଲି ମା’ ପୁଅକୁ କହିଛି ।

(ଜ) ତୋ’ ସ୍ତ୍ରୀର କଥାଗୁଡ଼ାକ କିପରି ଲାଗୁଚି ମା’ ପୁଅକୁ କହିଛି ?
Solution:
ତୋ’ ସ୍ତ୍ରୀର କଥାଗୁଡ଼ାକ ଭାରି ସୁଆଦିଆ କି ନା, ଖାଲି ବାସୁଚି ବୋଲି ମା’ ପୁଅକୁ କହିଛି ।

(ଝ) କେଉଁ କଥା ଶେଷ ହେବାକୁ ନାଇଁ ବୋଲି ପୁଅ ମା’କୁ କହିଛି ?
Solution:
ରୋଜ୍ ରାତି ପାହିଲା କ୍ଷଣି ଏଇ ଗୋଟିଏ ପାଲା ଚାଲିଛି ଯେ ଶେଷ ହବାକୁ ନାହିଁ ବୋଲି ପୁଅ ମା’କୁ କହିଛି ।

(ଞ) କେଉଁ କଥା ନିଜେଇ ଠିକ୍ ବୁଝିପାରୁନି ବୋଲି ପୁଅ କହିଛି ?
Solution:
ଶାଶୂ ଓ ବୋହୂକୁ କିପରି ବୁଝେଇବି, ସେ କଥା ନିଜେଇ ଠିକ୍ ବୁଝି ପାରୁନି ବୋଲି ପୁଅ କହିଛି ।

(ଟ) କ’ଣ ପାଇଁ ଦେଖିବାକୁ ପୁଅ ମା’କୁ କହିଛି ?
Solution:
ରନ୍ଧାରନ୍ଧି ଟିକେ ଜଲଦି କିପରି ସରିବ ଦେଖିବାକୁ ପୁଅ ମା’କୁ କହିଛି ।

(୦) କେଉଁ କଥା ହେଲେ ବସି ମଜ୍ଜା ପାଉଥବ ବୋଲି ପୁଅ କହିଛି ?
Solution:
ଏମିତି ସବୁଦିନ ଡେରିରେ ଗଲେ, ଚାକିରିଟା କେଉଁଦିନ ହଠାତ୍ ଯେ ଚାଲିଯିବ, ବସି ମଜ୍ଜା ପାଉଥବ ବୋଲି ପୁଅ କହିଛି ।

(ଉ) କ’ଣ ମାଟି ହୋଇଗଲା ବୋଲି ବୋହୂ କହିଛି ?
Solution:
କେତେ ଆଶା ନେଇ ମୁଁ ଘର ସଂସାର କରିଥିଲି, ସବୁ ମାଟି ହୋଇଗଲା ବୋଲି ବୋହୂ କହିଛି ।

(ଢ) ପୂର୍ବ ଜନ୍ମରେ ବୋହୂ କ’ଣ ହୋଇ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲା ବୋଲି ଶାଶୂ କହିଛି ?
Solution:
ପୂର୍ବ ଜନ୍ମରେ ବୋହୂ ସୀତା-ସାବିତ୍ରୀ ହୋଇ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲା ବୋଲି ଶାଶୂ କହିଛି ।

(ଣ) ବୋହୂଟି ତା’ ସ୍ଵାମୀକୁ ଭଲପାଏ ନା ଘୃଣା କରେ ?
Solution:
ବୋହୂଟି ତା’ ସ୍ଵାମୀକୁ ଘୃଣା କରେ ।

(ତ) କେଉଁ କଥା ଶୁଣିବାକୁ ଚାହାନ୍ତିନି ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
ମା’ ବିରୁଦ୍ଧରେ ପଦେ ହେଲେ କଥା ଶୁଣିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତିନି ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ।

(ଥ) କେଉଁ କାମ ସେ କରିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତିନି ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କହିଛି ?
Solution:
ତମ ମନରେ ଆଘାତ ଦେଲାଭଳି କେବେ କିଛି କାମ କରିବାକୁ ଚାହିଁନି ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ, ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କହିଛି ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 12 ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ

(ଦ) କେଉଁ କଥା ତାଙ୍କର ବୋକାମୀ ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ କରୁଣାଙ୍କୁ କହିଛି ?
Solution:
ପୁଅକୁ ତାଙ୍କଠାରୁ ଦୂରେଇ ରଖିବା ତାଙ୍କର ବୋକାମୀ ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ କରୁଣାଙ୍କୁ କହିଛି ।

(ଧ) କେଉଁ କଥା ଆପେ ଆପେ ଫୁଟି ବାହାରି ପଡ଼ିବ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Solution:
ସତଟାକୁ ଯେତେ ଘୋଡ଼େଇଲେ ବି ସେଇଟା ଆପେ ଆପେ ଫୁଟି ବାହାରିପଡ଼ିବ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୨ ନମ୍ବର । ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଏବଂ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ରହିବ ।

(କ) ସ୍ନେହମୟୀ ଦେବୀଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ କ’ଣ କୁହାଯାଇଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସ୍ନେହମୟୀ ଦେବୀ ଦେବୀଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ କ’ଣ କୁହାଯାଇଛି |

(ଖ) କରୁଣାଙ୍କ ଚାକିରିରୁ ଫେରିବାବେଳ ସମ୍ପର୍କରେ ତାଙ୍କ ଶାଶୁ କ’ଣ କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କରୁଣାଙ୍କ ଚାକିରିରୁ ଫେରିବାବେଳ ସମ୍ପର୍କରେ ତାଙ୍କ ଶାଶୂ କହିଛନ୍ତି, ଆଗେ ଆମ୍ବ ଠାକୁରାଣୀ ଯେ ଏଇନେ ଆସୁ ଆସୁ ବେଳ ଯାଉଚି ।

(ଗ) ସ୍କୁଲ କଥା ସମ୍ପର୍କରେ କରୁଣା କ’ଣ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ସମ୍ପର୍କରେ କରୁଣା କହିଛି, ଖାଲି ତ ପିଲାଙ୍କୁ ପଢ଼େଇଲେ ହେବନି, ନାନା ବେଳ ଗଡ଼ିଲାବେଳକୁ ଆସୁଥିଲେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସ୍କୁଲ କଥା କାମ କରିବାକୁ ପଡ଼ୁଛି ।

(ଘ) ମରି ମରି ଖଟି ଆସିଲାବେଳକୁ ଶାଶୁ ପୁଣି କ’ଣ କହୁଛନ୍ତି ବୋଲି ବୋହୂ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମରି ମରି ଖଟିକି ଆସିଲାବେଳକୁ ଶାଶୁ ପୁଣି ଏମିତିଆ ଆବର୍ଜନିଆ କଥା କହୁଛନ୍ତି ବୋଲି ବୋହୂ କହିଛି ।

(ଙ) ନାତି ଖାଇବା କଥା କହିବାରୁ ବୋହୂ ଶାଶୁକୁ କ’ଣ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ନାତି ଖାଇବା କଥା କହିବାରୁ ବୋହୂ ଶାଶୁକୁ କହିଛି, ପିଲାଟା ସକାଳ ପହରୁ ଯାଇଥିଲା, ‘ଆଗ ପିଲାଟାକୁ ଦି ମୁଠା ଖାଇବାକୁ ଦେ’ ବୋଲି କହିଲନି ।

(ଚ) ‘‘ଥାଉ ବେଶି କୁହନି’’ କହି ବୋହୂ ପୁଣି ଶାଶୁକୁ କ’ଣ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ‘ଆଉ ବେଶି କୁହନି’ କହି ବୋହୂ ପୁଣି ଶାଶୁକୁ କହିଛି, ଶାଶୂ ହୋଇ ପଚାରିଲନି ସକାଳ ପହରୁ ପିଲାଟା ମୋ ସାଙ୍ଗେ ଯାଇଥିଲା ଯେ ଏଇନେ ଫେରୁଛି, ହଉ ଦେ, ଆଗ ପିଲାଟାକୁ ଦି ମୁଠା ଖୁଆଇ ଦେ ।

(ଛ) ସେ ଘରକୁ କେମିତି ବୋହୂ ହୋଇ ଆସିଥିଲା ବୋଲି ବୋହୂ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସେ ଘରକୁ ମନକୁ ମନ ପଶି ଆସିଥିଲା ବୋଲି ବୋହୂ କହିଛି।

(ଜ) ବୋହୂ କେମିତି ଘରକୁ କମ୍ପଉଚି ଏବଂ କେଉଁ କଥାକୁ ଜଗୁନି ବୋଲି ଶାଶୂ କହିଛି
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ବୋହୂ କେତେ ବଡ଼ ପାଟିଟାଏ କରି ଘରକୁ କେମିତି କମ୍ପଉଚି ଏବଂ ମାନ ମହତକୁ ବି ଟିକିଏ ଜଗୁନି ବୋଲି ଶାଶୂ କହିଛି ।

(ଝ) କେଉଁ କଥାରେ ବୋହୂ ଫଟେଇ ହେଉଚି ବୋଲି ଶାଶୂ କହିଛି ?
Solution:
ଖାଉଚି ବୋଲି, ବୋହୂ ଫଟେଇ ହେଉଚି ବୋଲି ଶାଶୂ କହିଛି ।

(ଞ) ମା’ କ’ଣ କହୁଥିଲା ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ, ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମା’ କହୁଥିଲା · ଏଇ କେତେ ଦିନ ହେଲା ତମେ କୁଆଡ଼େ ବାପଘରକୁ ଯିବ ବୋଲି ଖୁବ୍‌ ଜିଦ୍ ଧରି ବସିଛ ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କହିଛି

(ଟ) ସ୍ତ୍ରୀ ତାଚ୍ଛଲ୍ୟ କରି ତାଙ୍କ ସ୍ବାମୀଙ୍କୁ କ’ଣ କହିଥିଲେ ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସ୍ତ୍ରୀ ତାଚ୍ଛଲ୍ୟ କରି ତାଙ୍କ ସ୍ବାମୀଙ୍କୁ କହିଥିଲା, ତୁମର ଖାଲି ପୁଅଟାଏ ଦରକାର, ମୋ ସଙ୍ଗେ ତମର ସମ୍ପର୍କ ବା କ’ଣ ।

(୦) ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କର କେଉଁ ଅଭ୍ୟାସ କଥା ସ୍ଵାମୀ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ସବୁବେଳେ ସବୁ କଥାକୁ ଓଲଟା ବୁଝିବାର ଅଭ୍ୟାସ କଥା ସ୍ଵାମୀ କହିଛି ।

(ଡ) ‘‘ଯାହା ମୁଁ ଦେଖୁଚି?? – କ’ଣ ଦେଖୁଛନ୍ତି ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଯେତେସବୁ ବାଜେ କଥା, ସବୁବେଳେ ମୁଣ୍ଡଟା ଭିତରେ ଭର୍ତ୍ତି କରି, ମୁଣ୍ଡଟାକୁ ବିଗାଡ଼ି ସାରିଲଣି, ଯାହା ମୁଁ ଦେଖୁଛି, ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ କହିଛନ୍ତି ।

(ଢ) କ’ଣ ଚାହିଁବେନି ଓ କ’ଣ କରିବେ ବୋଲି ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମୁଁ ଠିକ୍‌କରି ନେଇଛି, ଏଣିକି ଏ ଘରେ ମୋ ତରଫରୁ ଆଉ କେଉଁ କଥାକୁ ବଢ଼େଇବାକୁ ବାହିବିନି, ବରଂ କମେଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବି ବୋଲି ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ।

(ଣ) କେଉଁ କଥା ତାଙ୍କୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଲାଗେ ବୋଲି ସ୍ତ୍ରୀ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ପୁଅ କାନ୍ଦିଲେ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ଚିନ୍ତା ହୋଇଯାଏ, ଏହିକଥା ତାଙ୍କୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଲାଗେ ବୋଲି ସ୍ତ୍ରୀ କହିଛି ।

(ତ) ପୁଅ କ’ଣ ଦେଖୁଛି ବୋଲି ମା’କୁ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ପୁଅ ଦେଖୁଛି, ତମେ ଦି’ଟା ଯାକ ମିଶି ମୋ ଭେଜାଟାକୁ ଏକଦମ୍ ଖାଇଗଲଣି, ପାଗଳ ହୋଇଯିବାକୁ ମତେ ଆଉ ବେଶି ବେଳ ଲାଗିବନି ବୋଲି ମା’କୁ କହିଛି ।

(ଥ) ବୋହୂ ନିଜେ ତା’ ବାପା ସମ୍ପର୍କରେ କ’ଣ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ବୋହୂ ତା’ ବାପା ସମ୍ପର୍କରେ କହିଛି, ବାପା ସବୁ ଅବସ୍ଥା ଜାଣିଲେ ବି ଏ ବୟସରେ ଆଖିରୁ ଲୁହ ସିନା ଗଡ଼ଉଛନ୍ତି, ହେଲେ ବାପା ସମ୍ପର୍କରେ କ’ଣ କହିଛି |

(ଦ) ବୋହୂ ନିଜେ ତା’ ଭାଇ ସମ୍ପର୍କରେ କ’ଣ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ବୋହୂ ନିଜେ ତା’ ଭାଇ ସମ୍ପର୍କରେ କହିଛି, କଟା ଘା’ରେ ଚୂନ ଦେଲାଭଳି ଭାଇଟା କହୁଚି – ତୋ’ ଅଭାବ କଥା ସବୁବେଳେ ତୁ ତୋ’ ବରକୁ ଜଣା, ସେ ଯାହା କରିବେ, ଆମେ କିଛି କରିବୁ ନାହିଁ ।

(ଧ) ବୋହୂର ବାପା-ଭାଇଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଶାଶୁ କ’ଣ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ବୋହୂର ବାପା- ଭାଇଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଶାଶୂ କହିଛି, ‘ବାପା ଭାଇ ତ ଯଦି ତତେ ପୋଷିବାର ଇଚ୍ଛା, ତାହେଲେ ପୋଷୁ ନାହାଁନ୍ତି, କିଏ ମନା କରୁଚି ? ତତେ ନେଇ ମୁଣ୍ଡରେ ବସେଇ ଜୀବନସାରା ଏବେ ପୋଷନ୍ତୁ ।’

(ନ) ଚାକିରୀ କରୁଛି ବୋଲି ବୋହୂ କ’ଣ କରୁଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଚାକିରୀ କରୁଛି ବୋଲି ବୋହୂ ପରପୁରୁଷଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ମିଶୁଚୁ କିନା, ସେଇଥିପାଇଁ ଏତେ ବଡ଼ ବଡ଼ ଫୁଟାଣି କଥାଗୁଡ଼ାକ କହିବାକୁ ସାହସ ପାଉଚି ।

(ପ) ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ପଦେ କଥା କ’ଣ ଥିଲା ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ପଦେ କଥା ଥୁଲା, ମା’ ମନରେ କେବେ ଦୁଃଖ ଦେବନାହିଁ ।

(ଫ) ପୁଅ କୁନା ବିଷୟରେ ସେ କାହିଁକି ଚିନ୍ତିତ ବୋଲି ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ପୁଅ କୁନା ବିଷୟରେ ସେ ଖୁବ୍ ଚିନ୍ତିତ କାରଣ ତା’ ଉପରେ ତମର ପ୍ରଭାବ ଯେମିତି ନ ପଡ଼େ ବୋଲି ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ କହିଛି ।

(ବି) ସ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରକୃତରେ କ’ଣ କରିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରକୃତରେ, ସ୍ଵାମୀ ସ୍ତ୍ରୀର ସମ୍ପର୍କଟା ପୂରାପୂରି ଲୋକ ଦେଖାଣିଆ, ଆଉ ମିଛିମିଛିକା ବାହାନା ବୋଲି କହିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି ପ୍ରାୟ ୩୦ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୩ ନମ୍ବର । ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୨ ନମ୍ବର ରହିବ ।

(କ) ଶାଶୁ ତାଙ୍କ ବୋହୂ ସମ୍ପର୍କରେ କ’ଣ କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଶାଶୂ ତାଙ୍କ ବୋହୂ ସମ୍ପର୍କରେ ସଦା ବିରକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି । ସେ କହିଛନ୍ତି ଛତରଖାଇ, ଅଇଁଠା ଗୋଟେଇବାକୁ ବୋହୂ କରି ଆଣିଲି ଯେ, ତା’ର କୋଉ କଥାରେ ଚିନ୍ତା ନାହିଁ । ବାରବୁଲିକୁ ଘରକଥା କହିଲେ ଦାଣ୍ଡରେ ଯାଇ ନାଚିବ ।

(ଖ) “ସେଠି କାମ ପଡିବାନ” – ଏ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଶାଶୁ କ’ଣ କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
ବୋହୂ ସ୍କୁଲରେ କାମ ନାଁରେ ଅଧ‌ିକ ସମୟ ରହୁଛି । ଘରକୁ ଆସିଲେ କାଳେ କାମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ଏଭଳି କରୁଛି । ଶାଶୂ କହିଛି ସେଠାରେ କାମ ପଡ଼ିବନି, ତା’ ନ ହେଲେ ଘରଟା ଯାକର କାମ ପଡ଼ିବ ଓ ମହାରାଣୀ ଆମର ଚାକରାଣୀ ହୋଇଯିବେ ।

(ଗ) ହଇଲୋ ହେ ହେ କହି ଶାଶୁ ବୋହୁକୁ କ’ଣ କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ହଇଲୋ ହେ …. ହେ … ଠାକୁରାଣୀ ସମାନ ଶାଶୂଟାର ତୁ ମରଣ ଚାହୁଁଛୁ । ଆଲୋ ତୋତେ ଦଇବ ସହିବ ଚ । ତୋ ମୁହଁକୁ ଟିକେ ଲାଜ ନାହିଁ । ଏଇମିତି ଅଲକ୍ଷଣିଆ କଥା କହିବାକୁ ତୋ ଜିଭ ଲେଉଟୁଛି । ହଁ ଲୋ ମା’ ମୁଁ ମଲେ ଯାଇ ଏ ଯୋଗିଣୀଖାଇଟାକୁ ସଜବାଜ ହେଇ ମଉଜ କରିବାକୁ ସୁଯୋଗ ମିଳିବ ପରା ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 12 ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ

(ଘ) ‘‘ଭାରି ବଢ଼ି ବଢ଼ି କଥା କହୁଚୁ ତ’’ ଉତ୍ତରରେ ବୋହୂ କ’ଣ କହିଥିଲା ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ‘ଭାରି ବଢ଼ି ବଢ଼ି କଥା କହୁଚୁ ତ’ ଉତ୍ତରରେ ବୋହୂ କହିଥିଲା, ଆଜିଯାଏ କେବେ କହିନଥୁଲି, ହେଲେ ଏଣିକି କହିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେଲି । ତମେ ମତେ ଶାଶୂର ସ୍ନେହ ଦେଇଥିଲେ ମୁଁ ତୁମକୁ ବୋହୂର ଭକ୍ତି ଦେଖାଇଥା’ନ୍ତି । ତମେ ମତେ ଯାହା ଦେଇଚ, ମୋଠୁ ବି ଠିକ୍ ସେଇଆ ପାଇବ ।

(ଙ) ତାକୁ (ମୋତେ) ଡରାଣ ଦେଖେଇବେନି ବୋଲି ବୋହୂ ଶାଶୁକୁ କାହିଁକି କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଯେହେତୁ ବୋହୂ ପୁଅଠାରୁ କିଛି କମ୍ ରୋଜଗାର କରୁନି ଏବଂ ସବୁତକ ପଇସା ଘରକୁ ଆଣୁଛି । କିଛି ବାପାଭାଇଙ୍କୁ ଦେଉନାହିଁ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ଡରାଣ ଦେଖେଇବେନି ବୋଲି ବୋହୂ ଶାଶୁକୁ କହିଛି ।

(ଚ) ‘‘ତମଭଳି ଗୋଟେ ଲୋକଙ୍କୁ ନେଇ କେମିତି ଚଳିବ’’ର ଉତ୍ତରରେ ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ କ’ଣ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ‘ତମଭଳି ଗୋଟେ ଲୋକଙ୍କୁ ନେଇ କେମିତି ଚଳିବି’ର ଉତ୍ତରରେ ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ କହିଛି, ‘ମତେ ଛାଡ଼ି ଆଉ ଗୋଟାଏ ବାହା ହୋଇ ପଡ଼ୁନ – ଯିଏ ତୁମକୁ ସୁଖ ସରାଗ ଅଜାଡ଼ି ଦେଇ ଠିକ୍ ଚଳେଇ ପାରିବ । ସବୁକଥାକୁ ତମର ସିଧା ବୁଝିବ ।

(ଛ) କେଉଁ ଯୋଗ୍ୟତା ତାଙ୍କର ହେଇନି ବୋଲି ସ୍ତ୍ରୀ କହିଥିଲା ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସାଙ୍ଗରେ ବସି ଖାଇବା ପାଇଁ ମତେ ଆଗରୁ କେବେ ଡାକି ନ ଥୁଲ ବୋଲି ସ୍ତ୍ରୀ କହିଛି । ଅର୍ଥାତ୍ ସାଙ୍ଗରେ ବସି ଖାଇବାର ଯୋଗ୍ୟତା ତାଙ୍କର ହେଇନି ବୋଲି ସ୍ତ୍ରୀ କହିଥିଲା ।

(ଜ) କେଉଁ କଥା ଶୁଣି ତାଙ୍କ ମନ ଭାରାକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିବ ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଖାଇବାକୁ ସାଙ୍ଗରେ ଡାକିଲେ, ସାଙ୍ଗ ହୋଇ ଖାଇବ ନାହିଁ । ବରଂ ବିଭିନ୍ନ କଥା କହିବ । ତମ ସାଙ୍ଗରେ ଖାଇବାପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟତା ହୋଇନି ବୋଲି କହିବ । ଏଭଳି ଉତ୍ତର ଶୁଣି ତାଙ୍କ ମନ ଭାରାକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ ପଡ଼ିବ ବୋଲି ସ୍ୱାମୀ କହିଛନ୍ତି ।

(ଝ) ଘରର ବାସିକାମ ନ ସରୁଣୁ କ’ଣ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଏ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଘରର ବାସି କାମ ନ ସରୁଣୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଏ ସ୍ଲୋଗାନ – ଆମର ଦାବି ପୂରଣ ହେଉ ଅନଶନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ । ସବୁକଥା ଏଇ ପରିବାରକୁ ନେଇ କହିଛନ୍ତି ।

(ଞ) ମା’ କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି ପୁଅକୁ କ’ଣ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମା’ କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି ପୁଅକୁ କହିଛି, ଏତେ ସବୁ ଦହଗଞ୍ଜ ଭିତରେ ଘାଣ୍ଟି ହେବାଠୁ ମଝିରୁ ମୁଁ ହେଲେ ମରିଯା’ନ୍ତି କି ତ୍ରାହି ପାଇଯାଆନ୍ତି । ଖଟିବ ଖଟିବ ବୋଲି କ’ଣ ମଲା ଯାକେ ଖଟୁଥ‌ିବ ? ପୁନିଅଁ ନାଇଁ କି ପରବ ନାହିଁ, ଟିକେ ଯାଇ ଆସି ପାରିବିନି ।

(ଟ) ‘‘ମୁଁ ଆଉ କାହାକୁ କହିବି କହ’’ର ଉତ୍ତରରେ ମା’ କ’ଣ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ‘ମୁଁ ଆଉ କାହାକୁ କହିବି କହ’ ଉତ୍ତରରେ ମା’ କହିଛି, ‘ନା, ମୁଁ ଘରେ କେହି ନୁହେଁ, କିଛି ନୁହେଁ । ସବୁ ହେଉଚି ତୋର ଭାରିଯା । ଏ ଘରେ ମୁଁ ଅଛି ବୋଲି ଖଟୁଛି । ଦି’ଟାଯାକ ତମେ ରୋଜଗାର କରୁଚ ବୋଲି କାହାରି ଧନ ମୁଁ ବସି ବସି ଖାଇଯାଉନି ।

(o) ‘‘କୁଆଡ଼େ ଆଉ ଯିବି ମୁଁ”? – କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଏହା କୁହାଯାଇଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମା’ ଅଭିମାନରେ ପୁଅକୁ କହିଛି, ତା’କୁ ନେଇ କୌଣସି ମଠ କି ଆଶ୍ରମରେ ଛାଡ଼ି ଆସିବାକୁ । କାରଣ ବାପଘର କିମ୍ବା ଭାଇମାନଙ୍କଠାରୁ ସେ କୌଣସି ସ୍ନେହ ପାଇଲେ, ତେଣୁ ‘କୁଆଡ଼େ ଆଉ ଯିବି ମୁଁ’ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।

(ତ) ‘‘ମୁଁ କ’ଣ ଜାଣିଥୁଲିରେ ପୁଅ’’ – କେଉଁ କଥା ମା’ ଜାଣି ନ ଥିଲା ବୋଲି କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ‘ମୁଁ କ’ଣ ଜାଣିଥୁଲିରେ ପୁଅ, ମୋର ସେବା କରିବ ବୋଲି ଘରକୁ ଯାହାକୁ ବୋହୂ କରି ଆଣିଥୁଲି, ଶେଷରେ ସେଇ ଆସି ମୋ ମୁଣ୍ଡରେ ବସିଲା ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

(ଢ) ବୋହୂର ଭାତ ହଜମ କଥା ଶାଶୂ କାହିଁକି କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଶାଶୁ ବୋହୂକୁ ଆକ୍ଷେପ କରି କହିଛି, ଆଉ ତ କେହି ନାହାଁନ୍ତି । ମୋରି ସାଙ୍ଗରେ ବଜର ବଜର ନ ହେଲେ କି ତୋ’ର ଭାତ ହଜମ ହଉଚି ?’ ବୋଲି ଶାଶୁ କହିଛି ।

(ଣ) ବୋହୂଟି ତା’ ଭାଇ ସମ୍ପର୍କରେ କ’ଣ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ବୋହୂଟି ତା’ ଭାଇ ସମ୍ପର୍କରେ କହିଛି, କଟା ଘା’ରେ ଚୂନ ଦେଲା ଭଳି ଭାଇଟା କହୁଚି, ତୋ ଅଭାବ ଅସୁବିଧା ତୁ ତୋ ବରକୁ ଜଣା । ସେ ଯାହା କରିବ, ଆମେ କିଛି କରିପାରିବୁ ନାହିଁ ।

(ଥ) କେଉଁ ପାପଚିନ୍ତା କରିବା ଭଲ ନୁହେଁ ବୋଲି ବୋହୂ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସ୍କୁଲରେ ଥିବା କେତେ ଜଣ ମାଷ୍ଟ୍ରାଣୀ ବାହା ନ ହୋଇ ଏକୁଟିଆ ରହୁଛନ୍ତି । ତାହା ବୋଲି ସେମାନଙ୍କର କ’ଣ ମାନ ମହତ ନାହିଁ । ସେମାନଙ୍କୁ କେହି ଚରିତ୍ରହୀନା କିମ୍ବା କୁଳଟା କହୁନାହାଁନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ପାପଚିନ୍ତା କରିବା ଭଲ ନୁହେଁ ବୋଲି ବୋହୂ କହିଛି ।

(ଦ) ବୋହୂଟି କୋହଭରା କଣ୍ଠରେ ତା’ ଶାଶୁକୁ କ’ଣ କହିଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ବୋହୂଟି କୋହଭରା କଣ୍ଠରେ ତା’ ଶାଶୁକୁ କହିଛି, ସେ କେବଳ ପୁଅ କୁନା ବି ତା’ ସଙ୍ଗରେ ରହିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେଉଛି । କାରଣ ଅବଳା ଗୋଟିଏ ପୁରୁଷର ସାହାରା ଦରକାର । ଶାଶୂର ଗଞ୍ଜଣା ଭାବରେ ମାନ ମହତ ନେଇ ବଞ୍ଚିବାକୁ ହେଲେ ସାଙ୍ଗକୁ ବରର ଗାଳିମାଡ଼ ଖାଇ ସେ ଆଉ କଣ୍ଠରେ ତା’ ଶାଶୁକୁ କ’ଣ କହିଛି |

(ଧ) ସେ କ’ଣ ଦେଖୁଛନ୍ତି ଏବଂ ସେଥ‌ିପାଇଁ କ’ଣ କରିବାକୁ ହେବ ବୋଲି ସ୍ଵାମୀ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସ୍ୱାମୀ ଦେଖୁଛନ୍ତି ଝଗଡ଼ା କରିବାକୁ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ରାତିଦିନ କିଛି ଅଣ୍ଡୁ ନାହିଁ । ସେଥିପାଇଁ ସ୍ଵାମୀ ପରାମର୍ଶ ଦେଇ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କହୁଛନ୍ତି, ଟିକେ ନିଜ ଆଡୁ ନରମିଗଲେ ରାମାୟଣ ଅଶୁଦ୍ଧ ହୋଇଯିବ ନାହିଁ ।

(ନ) କେମିତି ଏକାଥରକେ ସବୁ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ହୋଇଯା’ନ୍ତା ବୋଲି ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି, ମତେ କହିପାରୁଚ, ହେଲେ ନିଜ ମା’ଙ୍କୁ କହୁନ – ଯେମିତି କିଛି କାମ ନ କରି ହାତଗୋଡ଼ ଜାକି ବସିଛନ୍ତି, ଠିକ୍ ସେମିତି ପାଟି ମୁହଁ ବନ୍ଦ କରି ଚୁପ୍‌ଚାପ୍ ବସି ରହନ୍ତେ, ଏକାଥରକେ ସବୁ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ହୋଇଯା’ନ୍ତା ବୋଲି ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି |

(ପ) ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ଗୋଟାଏ ଜିହ୍ୱାର ଲୋକ କହି ସ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କୁ କ’ଣ ପଚାରିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ଗୋଟାଏ ଜିର ଲୋକ କହି ସ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କୁ ପଚାରିଛନ୍ତି, ‘କେବେହେଲେ ତମେ ଗୋସେଇଁ ମା’ କୋଳରେ ନାତିକୁ ଦେଖିନାହଁ, ପୁନଶ୍ଚ ଛୁଆଟା ମୋର ଏଡ଼େ ଅଭାଗା ଯେ ବାପର ସ୍ନେହ ବି କେବେ ଟିକେ ପାଇଲାନି ।

(ଫ) ଯଦି ଭବିଷ୍ୟତରେ ତା’ ପୁଅ ବୋହୂ ତାଙ୍କୁ ଅବହେଳା କରନ୍ତି, ତେବେ କରୁଣା କ’ଣ କରିବେ ବୋଲି ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଯଦି ଭବିଷ୍ୟତରେ ତା’ ପୁଅ ବୋହୂ ତାଙ୍କୁ ଅବହେଳା କରନ୍ତି, ତେବେ କରୁଣା ନିଜ ମନକୁ ବୁଝାଇ ଭାବିନେବେ, ଜୀବନଟାକୁଇ ଖାଲିଟାରେ ବିତେଇ ଦେଇଚି, ଭାଗ୍ୟରେ ମୋର ସୁଖ ବୋଲି କିଛି ନାହିଁ । ସେମାନଙ୍କର ହସ ଖୁସି ଦେଖି ମୋ’ ହଜିଲା ଦିନର ଦୁଃଖ ଶୋକର ବୋଝକୁ ଟିକେ ହାଲୁକା କରିବି ବୋଲି ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ।

(ବ) କେଉଁ କଥାଟା ଏକଦମ୍ ସ୍ପଷ୍ଟ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Solution:
‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସ୍ଵାମୀ-ସ୍ତ୍ରୀ ସମ୍ପର୍କକୁ ନେଇ ଏଭଳି ଅଭିମତ ଦେଇଛନ୍ତି । ସ୍ଵାମୀ-ସ୍ତ୍ରୀ ସମ୍ପର୍କରେ ବାହାନାଟା ବେଶି ଏବଂ ସମ୍ପର୍କଟା କମ୍ ଏକଦମ୍ ସ୍ପଷ୍ଟ । ଯେଉଁଟାକୁ ନିତାନ୍ତ ନିରୁପାୟ ବୋଲି କହିଲେ ଅଧ୍ଵକ ଠିକ୍ ହେବ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର :

Question 3.
(କ) ‘ଆମର ସମ୍ପର୍କରେ ବାହାନା ବୋଲି, ସମ୍ପର୍କ କମ୍’’ – ପଠିତ ଏକାଙ୍କିକାଟିରୁ ଉକ୍ତିଟିର ସତ୍ୟତା ବୁଝାଅ ।
Solution:
‘ଆମର ସମ୍ପର୍କରେ ବାହାନା ବେଶି, ସମ୍ପର୍କ କମ୍’ ଉକ୍ତିଟି ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ରହିଥିବା ତିକ୍ତ ସମ୍ପର୍କକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରାଇଛନ୍ତି । ପାରିବାରିକ ଜୀବନରେ ସମ୍ପର୍କ ହିଁ ମୂଳ । ସମ୍ପର୍କ ଯଦି ମଧୁର ହୁଏ, ତାହେଲେ ସୁଖ ମିଳିନଥାଏ । ନାଟ୍ୟକାର କରୁଣା ମାଧ୍ୟମରେ ସମ୍ପର୍କକୁ ସୀମିତ ନ କରି ବ୍ୟାପକ କରିବାକୁ କହିଛନ୍ତି । ପତ୍ନୀ କରୁଣା କର୍ମଜୀବୀ ମହିଳା । ସ୍କୁଲରେ ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ ଭାବରେ କାମ କରେ । ସ୍ଵାମୀ ତା’ର ଚାକିରି କରନ୍ତି । ତା’ର ତିନିବର୍ଷର ପୁଅ ରହିଛି । ସବୁକିଛି ରହିଥିଲେ ବି ସେ ପାରିବାରିକ ଜୀବନରେ ବେଶ୍ ଅସହାୟ ।

ଶାଶୁ କୌଣସି ସମୟରେ ତାକୁ ପଦେ କଅଁଳ କଥା କହନ୍ତି ନାହିଁ । ସବୁବେଳେ ଟାଣ ଟାଣ କଥା କହନ୍ତି । ଏପରିକି ଚରିତ୍ରକୁ ନେଇ ଆକ୍ଷେପ କରନ୍ତି । କରୁଣା ସହି ସହି ଶେଷରେ ଶାଶୂ ମୁହଁରେ ଜବାବ ଦେଇଛି । ଫଳରେ ଶାଶୂର ପଦେ କି, ବୋହୂର ପଦେ ଜବାବ୍ ସୁଆଲ ଚାଲେ । କରୁଣାର ସ୍ୱାମୀ, କୌଣସି ସମୟରେ ପତ୍ନୀର ଓ ମା’ ଝଗଡ଼ାକୁ ସମାଧାନ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । କେବଳ ପତ୍ନୀ କରୁଣାକୁ ବୁଝେଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି । ମା’ ସମ୍ପର୍କରେ ବା ମା’ ବିରୁଦ୍ଧରେ କୌଣସି ପଦେ କଥା ଶୁଣିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି ନାହିଁ ।

ଏକାଙ୍କିକାର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କରୁଣା ଭୟଙ୍କର ଭାବରେ ସ୍ଵାମୀ ଉପରେ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇଛି । ସେ ସିଧାସିଧ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ଆକ୍ଷେପ କରି କହିଛି, ‘ମୁଁ କେବଳ ପୁଅ ପାଇଁ ବଞ୍ଚୁଛି । ନିଜ ପୁଅ ପାଇଁ ତମ ନାଁରେ ଲୋକ ଦେଖାଣିଆ ଆଶ୍ରୟ ଚାହେଁ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ତୁମକୁ ମନ ଭିତରେ ଘୃଣା କଲେ ବି, ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ନିକଟରେ ପତ୍ନୀ ଭାବରେ ମୁଣ୍ଡ ପୋତି ପଡ଼ି ରହିବି । କାରଣ ବର୍ତ୍ତମାନର ସମାଜ ସ୍ବାମୀ ବିନା ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ସହିତ ବଞ୍ଚିବାକୁ ଦେବନି ।’’ କରୁଣାର ଏଭଳି ଆକ୍ଷେପରେ ସ୍ଵାମୀ ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଛନ୍ତି । ଏତେ ଦିନର ସ୍ଵାମୀ-ସ୍ତ୍ରୀର ସମ୍ପର୍କଟା ପୂରାପୂରି ଲୋକ ଦେଖାଣିଆ ମାନି ନେବାକୁ ସେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ନୁହଁନ୍ତି । କରୁଣା ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ଦୃଢ଼ ଭାବରେ କହିଛି, ସତଟାକୁ ଯେତେ ଘୋଡ଼େଇଲେ ବି ସତଟା ନିଶ୍ଚୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇବ । କାରଣ ସେମାନଙ୍କର ସମ୍ପର୍କରେ ବାହାନା ବେଶି । ସେମାନେ କେବଳ ସ୍ଵାମୀ-ସ୍ତ୍ରୀ ହୋଇ ରହିଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ କୌଣସି ସମୟରେ ପତି ପତ୍ନୀଙ୍କର ନିରୁତା ପ୍ରେମ ବା ଭଲ ପାଇବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିନାହିଁ । ସମ୍ପର୍କଟା କେବଳ ଉପରଠାଉରିଆ । ବାସ୍ତବରେ ଏହି ସଂଳାପରୁ ଏକାଙ୍କିକାର ସାମଗ୍ରିକ ରୂପକୁ ଆକଳନ କରିହୁଏ ।

(ଖ) ‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରୁ ଶାଶୁ-ବୋହୂଙ୍କ ସମ୍ପର୍କ କିପରି ଥିଲା ଆଲୋଚନା କର ।
Solution:
ଶାଶୁ-ବୋହୂର ସମ୍ପର୍କ ଏକ ଆପେକ୍ଷିକ ସମ୍ପର୍କ । କାରଣ ଆଜି ଯେ ଶାଶୂ ଗତକାଲି ସେ ବୋହୂ ଥିଲା ଏବଂ ଆଜି ଯେ ବୋହୂ ଆସନ୍ତାକାଲି ସେ ଶାଶୂ ହେବ । ତଥାପି ଶାଶୂ ସବୁବେଳେ ବୋହୂ ଉପରେ ଆଧୂପତ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରିବାକୁ ଚାହେଁ । ପୁଅର ମା’ ହିସାବରେ ତା’ ମନରେ ସବୁବେଳେ ଗର୍ବ ଥାଏ । ଅପରପକ୍ଷରେ ବୋହୂ ଯେହେତୁ ଅନ୍ୟ ଘରୁ ଆସିଛି, ତେଣୁ ସେ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରଥମେ ଡରି କରି ଚାଲେ । ଶାଶୂର ଆଦେଶକୁ ଇଚ୍ଛା ବିରୁଦ୍ଧରେ ମାନେ । ମାତ୍ର ବୋହୂ ପୁରୁଣା ହୋଇଗଲେ ଶାଶୁ କଥାକୁ ସବୁବେଳେ ମାନେ ନାହିଁ ।

ଶାଶୁ ଯେତେବେଳେ ବୋହୂର ବାପଘର କଥା ନେଇ ଆକ୍ଷେପ କରେ, ସେତେବେଳେ ବୋହୂର ତୁଣ୍ଡ ଖୋଲେ । ପଦେକୁ ପଦେ କଥା ପଡ଼େ । ଶେଷରେ ମହାସମରର ସୂତ୍ରପାତ ହୁଏ । ଶାଶୁ- ବୋହୂର ସମ୍ପର୍କ ଶତ୍ରୁ ଶତ୍ରୁର ସମ୍ପର୍କ ହୁଏ । ଆଲୋଚ୍ୟ ଏକାଙ୍କିକାରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ରେ ଏକାଙ୍କିକାର ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଶାଶୂ ଚାଉଳରୁ ଗୋଡି଼ ବାଛୁଚି ଏବଂ ନିଜର ବିରକ୍ତି ଭାବକୁ ପ୍ରକାଶ କରୁଛି । ଏହି ସମୟରେ ସ୍କୁଲରେ ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ ବୋହୂ ଘରକୁ ଫେରିଛି ।

ବୋହୂକୁ ଦେଖୁ ଦେଖୁ, ବୋହୂର ସାମାନ୍ୟ ବିଳମ୍ବକୁ ଛଳେଇ କହିଛି ଶାଶୂ । ସ୍କୁଲରୁ କାମ କରି ଆସିଥିବା ବୋହୂ ଯେତେ ବୁଝାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ମଧ୍ୟ ଶାଶୁ ବୁଝିନାହିଁ । ଶାଶୁ କହିଛି – ‘ଘରକାମ କଲେ ମହାରାଣୀ ଆମର ଚାକରାଣୀ ହୋଇଯିବେ । ତା’ ସାଙ୍ଗକୁ ସୁନା ଚମ୍ପା ଦେହଟା କଳାକାଠ ପଡ଼ିଗଲେ, ରସିବ କିଏ । ବୋହୂ ପ୍ରଥମେ ସହିଗଲେ ବି ବାରମ୍ବାର ଏଭଳି କଥାଶୁଣି କଥା ପାଖକୁ କଥା କହିଛି । ବୋହୂ କହିଛି ‘‘ତମେ ମତେ ଶାଶୂର ସ୍ନେହ ଦେଇଥିଲେ ମୁଁ ତୁମକୁ ବୋହୂର ଭକ୍ତି ଦେଖେଇଥା’ନ୍ତି । ତମେ ମତେ ଯାହା ଦେଇଚ, ମୋଠୁ ଠିକ୍ ସେଇଆ ପାଇବ । X x x x x ସାଇପଡ଼ିଶା କାହାକୁ ଅଛପା ଅଛି ଯେ କହିଲେ ଜାତି ପଳେଇବ । ମୁଁ ତୁମ ପୁଅଠୁ କିଛି କମ୍ ରୋଜଗାର କରୁନି । ସବୁତକ ପଇସା ଆଣି ଏ ଘରେ ଇ ଅଜାଡ଼ି ଦେଉଚି ।’’ ବୋହୂର ଆକ୍ଷେପ ଶାଶୂ ପାଖରେ ଅସହ୍ୟ ହୁଏ । ଶାଶୁ ପୁରୁଣା ଦିନର ନଥ୍ ଖୋଲେ । ବିନା ଯଉତୁକରେ ବିବାହ ହୋଇଥିବାର କଥା କହେ । ପାଠୋଇ ଝିଅ ହିସାବରେ ଯଉତୁକର ଆବଶ୍ୟକତା ନ ଥିଲା ବୋଲି ବୋହୂ କହେ । ଏକାଙ୍କିକାର climaxରେ ପୁଣି ଶାଶୂ ବୋହୂଙ୍କୁ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି ।

ଶାଶୂ ଏଣୁତେଣୁ କହିଲାବେଳେ ବୋହୂ ଦୁଃଖ ପ୍ରକାଶ କରିଛି । ସାଂସାରିକ ଜୀବନର ବିଫଳତା ନେଇ କାନ୍ଦି ପକାଇଛି । ଶାଶୂଠାରୁ ବୋହୂ କୌଣସି ପ୍ରକାର ସହାନୁଭୂତି ପାଇନାହିଁ । ବରଂ ଶାଶୂ ବୋହୂକୁ ଆହୁରି ବିରକ୍ତିକର କଥା କହିଛି । ‘‘ଚାକିରୀ କରିଚୁ ବୋଲି ପରପୁରୁଷଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ମିଶୁଚୁ କିନା, ସେଥ‌ିପାଇଁ ଏତେ ବଡ଼ ବଡ଼ ଫୁଟାଣି କଥାଗୁଡ଼ାଏ କହିବାକୁ ସାହସ ହେଉଛି ।’’ ଶାଶୂର ଏଭଳି କଥାରେ ବୋହୂ ଅସହାୟ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ଏକାଙ୍କିକାରେ ଶାଶୁ-ବୋହୂର ସମ୍ପର୍କ ଅତି ସୀମିତ, ଯେଉଁଥରେ କାହାରି କାହାରି ପ୍ରତି ଆନ୍ତରିକତା ନାହିଁ । (ଗ) ପଠିତ ଏକାଙ୍କିକାରୁ ‘ଶାଶୂ’ର ଚରିତ୍ର ଚିତ୍ରଣ କର । ଆମ ସମାଜରେ ଶାଶୂର ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ଝିଅଟିଏ ବିବାହ କଲାପରେ ଶାଶୁ ଘରକୁ ଯାଏ। ଶାଶୂ ଅଧୀନର ଘରକୁ ଯାଏ । ମାଆଟିଏ ପୁଅ ବଡ଼ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଅନେକ ସ୍ଵପ୍ନ ଦେଖେ । ପୁଅ ବିବାହ କରିବ । ବୋହୂ ଆଣିବ ।

ବୋହୂ ଆଣିଥିବା ଧନରତ୍ନ, ଯାନି ଯଉତୁକରେ ଘର ପୂରିଯିବ । ଅନେକ ସମୟରେ ଦେଖାଯାଏ, ବୋହୂ ଆସେ ହେଲେ, ଘରକୁ ଧନ ଆସେ ନାହିଁ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ମା’ ମନରେ ରୋଷ ହୁଏ । ସେ ମା’ରୁ ଶାଶୂ ପାଲଟିଯାଏ । ବୋହୂକୁ ଆକ୍ଷେପ କରି କହେ । ପୁଅର ସରଳତାକୁ ନେଇ ଶାଶୁ ଆହୁରି ପ୍ରତାପଶାଳୀ ହୁଏ । ବୋହୂର କୌଣସି ସମୟରେ ସୁଖ ସୁବିଧା ଦେଖିପାରେ ନାହିଁ । ସମୟକ୍ରମେ ଶାଶୁ-ବୋହୂଙ୍କ କଥା କଟାକଟି ମହାସମରର ରୂପ ନିଏ । ପାରିବାରିକ ଜୀବନରେ ସୁଖ ସୁବିଧା ପାଶୋରି ଯାଏ । ଆଲୋଚ୍ୟ ଏକାଙ୍କିକା ‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ, ଅନୁରୂପ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ନେଇ, ଶାଶୁ ସ୍ନେହମୟୀର ପରିକଳ୍ପନା କରିଛି ।

ଶାଶୂ ସ୍ନେହମୟୀ, ମାତ୍ର ମନରେ ବୋହୂ ପ୍ରତି ସାମାନ୍ୟ ସ୍ନେହ ପ୍ରେମ ନାହିଁ । ସବୁବେଳେ ବୋହୂକୁ ଆକ୍ଷେପ । ବୋହୂ କେତେବେଳେ ଗଲା, ଅଇଲା, ସବୁ ନଜର ରଖିଥାଏ । କଥା କଥାକେ କଥାର ଛୁରୀ ଚଳାଇ ଦିଏ, ଯେପରି ବୋହୂ ଦେହରୁ ମାଉଁସ ଝଡ଼ି ପଡ଼ିବ । କଥାରେ ବୋହୂର ହୃଦୟ ଭାଙ୍ଗିଦିଏ । ମନ ଊଣା କରିଦିଏ । ଏକାଙ୍କିକାର ଆରମ୍ଭରେ ସ୍ନେହମୟୀର ପରିଚୟ ନାଟ୍ୟକାର ଦେଇଛନ୍ତି । ଏକାଙ୍କିକାର ସେ ପ୍ରଥମ ଚରିତ୍ର । ବୟସ ପ୍ରାୟ ପଞ୍ଚାବନ ବର୍ଷ ।

ସ୍ଵାମୀ ତାଙ୍କର ଥିଲେ କରନ୍ତି । ଏପରିକି କାମ କରୁଥିଲାବେଳେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କର ପାଟି ଚାଲିଥବ । ଯେପରି ଚାଉଳରୁ ଗୋଡ଼ି ବାଛୁଛନ୍ତି, ହେଲେ, କହୁଛନ୍ତି, ‘ନିଆଁଲଗା ଚାଉଳର ଚୁଲିପଶା ଗୋଡି଼ତକ ବାଛୁ ବାଛୁ ବେଳ ଗଡ଼ିଗଲା ।’ ବୋହୂ ନ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବୋହୂ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ‘‘ଛତରଖାଇ, ଅଇଁଠା ଗୋଟେଇବାକୁ ବୋହୂ କରି ଆଣିଲି ଯେ, ତାକୁ କୋଉ କଥାକୁ ହେଲେ ଲଗା ଅଛି ନା ପଘା ଅଛି ? ବାରବୁଲୀକୁ ଘରକଥା କହିଲେ, ଦାଣ୍ଡରେ ଯାଇ ନାଚିବ।’’

ବୋହୂ ଚାକିରି କରିଥୁବାରୁ, ସ୍କୁଲରୁ ଫେରି ଶାଶୁକୁ ସ୍ନେହରେ ସମ୍ବୋଧନ କଲେବି ଶାଶୂ ଆକ୍ଷେପମୂଳକ କଥା କହିଛି । ବୋହୂ ପ୍ରତି ନାନା ପ୍ରକାର ବିଷ ଉଦ୍‌ଗାରିଲା ପରି କଥା କହିଛି, ଯେପରି – ‘ମହାରାଣୀ ଆମର ଆସିଗଲେ ।’’ X X X X X ‘‘ଘର କାମ କଲେ ମହାରାଣୀ ଆମ ଚାକରାଣୀ ହୋଇ ଯିବେନି ? ତା’ ସାଙ୍ଗକୁ ପୁଣି ସୁନାଚମ୍ପା ଦେହଟା କଳାକାଠ ପଡ଼ିଗଲେ, ରସିବ କିଏ ?”’ ‘ହଁ, ଲୋ ମା’ ମୁଁ ମଲେ ଯାଇ ଏ ଯୋଗିଣୀଖାଇଟାକୁ ସଜବାଜ ହୋଇ ମଉଜ କରିବାକୁ ସୁଯୋଗ ମିଳିବ ।’’ ବୋହୂ କିଛି ନ କହିଲେ ଶାଶୁ ଏହିପରି କଥା କହେ । ବୋହୂ ଯେତେବେଳେ ଅସହ୍ୟ ହେଲେ କଥାର ଜବାବ ଦିଏ, ଶାଶୁ ଆହୁରି ରାଗିଯାଏ, ପୁରୁଣା କଥାକୁ ଖୋଲି କହେ । ଯାନି ଯଉତୁକ ଆଣିନି ବୋଲି ଖୁଣ୍ଟା ଦିଏ । ବୋହୂର ବାପା ଭାଇଙ୍କ ନାଁ ନେଇ ବାରକଥା କହେ । ଶେଷରେ ବୋହୂର ଚରିତ୍ର ସଂହାର କରିବାକୁ ମଧ୍ୟ ପଛାଏ ନାହିଁ । ଛଳେଇ କହେ, ‘‘ଆହାଲୋ, ମୋ ସତୀ ଶିରୋମଣି । ପୂର୍ବଜନ୍ମରେ ସତେ ଯେମିତି ତୁଇ ଏକ ସୀତା-ସାବିତ୍ରୀ ହୋଇ ନାଟ୍ୟକାର ଏହିଭଳି ଶାଶୂ ଚରିତ୍ର ଚିତ୍ରଣ କରି, ଶାଶୁମାନଙ୍କ ହୀନ ମାନସିକତାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି ।

(ଘ) ‘‘ଆମର ସମ୍ପର୍କଟା ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ନାଟକର ଅଭିନୟଠୁ ବଳି ବେଶି ସୁନ୍ଦର’’ – ପଠିତ ଉକ୍ତିଟିର ମର୍ମ ବୁଝାଅ ।
Solution:
ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଏକାଙ୍କିକା ‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ରେ ନାଟକରେ ବୋହୂ/ସ୍ତ୍ରୀ/କରୁଣା ମୁହଁରେ ଏହା କହି, ସେମାନଙ୍କର ପାରିବାରିକ ସମ୍ପର୍କ କେତେ ସୀମିତ ତାହା ସ୍ପଷ୍ଟ କରାଇଛନ୍ତି । ନାରୀ ଓ ପୁରୁଷ ପତି-ପତ୍ନୀ ଭାବରେ କନ୍ୟାଟିକୁ, କନ୍ୟାପିତା ବର ହାତରେ ଦେଲାବେଳେ, ଝିଅର ଦଶଦୋଷ କ୍ଷମା କରିବାକୁ କହେ । କନ୍ୟା କେବଳ ବରର ସ୍ନେହ ପ୍ରେମକୁ ନେଇ ସଂସାର କରିବାର ସ୍ଵପ୍ନ ଦେଖେ । ବର ପାଇଁ ବରଘରର ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଭଲ ପାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ । ସିନା, ପତ୍ନୀର ବାସ୍ତବ ମାନସିକତା ବୁଝିନଥାଏ । ଫଳରେ ପତ୍ନୀ ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ପତିକୁ ଘୃଣା କରେ । ପତ୍ନୀ ଭାବରେ ସେ ଅଭିନୟ କଲାଭଳି ବ୍ୟବହାର ପ୍ରଦର୍ଶନ କଲେ, ସେ ବାସ୍ତବ ଜୀବନରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଥାଏ ।

ନିଜ ପୁଅ କୁନା ସମ୍ପାଦନ କରିଛି । ମାତ୍ର ଏତେ କାମ କଲେ ବି ସ୍ଵାମୀଠାରୁ ଯେତିକି ସ୍ନେହ ଆଦର ପାଇବା କଥା, ସେତିକି ପାଇନାହିଁ । ଶାଶୂର କଟୁକଥା ସେ ସ୍ଵାମୀ ଆଗରେ କହିଲେ, ସ୍ଵାମୀ ସେସବୁ ଶୁଣିବାକୁ କୌଣସି ସମୟରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇନାହାଁନ୍ତି । ବରଂ ସବୁକିଛି ସହିଯିବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି । କରୁଣା ପାଇଁ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛି । ଏଭଳି ପରିବେଶରୁ ବାହାର କରିନେବାକୁ ଚାହିଁଛି, ହେଲେ ସେ ତାହା ସବୁ ରାଗ ସ୍ଵାମୀ ଉପରେ ଶୁଝାଇଛି । ବିରକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରି କହିଛି – ‘ମୁଁ ଜାଣେ, ଆମ ସମ୍ପର୍କଟା କରିପାରି ନାହିଁ । ବରଂ ଖାଲି ଗୋଟାଏ ବାହାନା । ଆଜି ବି ମୁଁ ବୁଝିଚି, ତମେ ନିଜ ମା’ ପାଇଁ ସ୍ତ୍ରୀ ନାଁରେ ଗୋଟିଏ ଚାକରାଣୀ ରଖିବାକୁ ଚାହୁଁ, ଯେ କି ଗାଈ ଭଳି ମୂକ ହୋଇଥବ । ଆଉ ମୁଁ ବି ନିଜ ପୁଅ ପାଇଁ ତମ ନାଁରେ ଲୋକଦେଖାଣିଆ ଆଶ୍ରୟ ଚାହେଁ । ଆଉ ସେଥ‌ିପାଇଁ ମୁଁ ତୁମକୁ ଘୃଣା କଲେ ବି, ତମ ସହ ତଥାକଥିତ ପତ୍ନୀତ୍ଵ ଜାହିର କରି ମୁଣ୍ଡ ପୋତି ଏଇଠି ପଡ଼ିରହିଛି ।’’

ସ୍ଵାମୀ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ନ ବୁଝାଇ ବରଂ ସ୍ତ୍ରୀ କଥାକୁ ଆହୁରି ଦୋହରାଇଛି । ଫଳରେ ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ଵାମୀକୁ ଆକ୍ଷେପ କଲାଭଳି କହିଛି, ସେମାନଙ୍କ ସମ୍ପର୍କ ଯେ ମିଛ ସମ୍ପର୍କ, ତାହାକୁ ବୁଝାଇ ଦେଇଛି । କାରଣ ସତଟାକୁ ଯେତେ ଘୋଡ଼େଇଲେ ବି ସତଟା ଆପେ ଆପେ ଫୁଟି ବାହାରି ପଡ଼ିବ । ଫଳରେ ସେମାନଙ୍କର ସମ୍ପର୍କରେ ବାହାନା ବେଶି ଏବଂ ସମ୍ପର୍କ କମ୍ । ଯୋଉଟାକୁ ନିତାନ୍ତ ନିରୁପାୟ କହିଲେ ଅଧ୍ବକ ଠିକ୍ ହେବ । ସ୍ଵାମୀ ସ୍ତ୍ରୀ ହିସାବରେ ସେମାନେ ଗୋଟିଏ ଛାତ ତଳେ, ଏକାଠି ମିଳିମିଶି ରହିଲେ ବି, ସେମାନଙ୍କ ମନ ବହୁ ଦୂରରେ । କାହାର କେହି କାହାରି ସୁଖଦୁଃଖରେ ସହାୟ ହେବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି ନାହିଁ । ନାଟକରେ ନ ଥାଏ । ଏଠାରେ କରୁଣା ବିରକ୍ତି ଓ କ୍ରୋଧ ପ୍ରକାଶ କରି ଏଭଳି ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଛି । ନାଟ୍ୟକାର ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ରଥ ସ୍ଵାମୀ-ସ୍ତ୍ରୀ ସମ୍ପର୍କକୁ ସୀମିତ କରି ଦେଖାଇବାକୁ ଯାଇ ଏଭଳି ଉକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 12 ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ

(ଡ) ପଠିତ ଏକାଙ୍କିକାରୁ କରୁଣାଙ୍କ ପାରିବାରିକ ସମସ୍ୟା ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କର ।
Solution:

“ବୈକୁଣ୍ଠ ସମାନ ଆହା ଅଟେ ସେହି ଘର,
ପରସ୍ପର ସ୍ନେହ ଯହିଁ ଥାଏ ନିରନ୍ତର ।’’

ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ, ପାରିବାରିକ ଜୀବନରେ ପରସ୍ପର ସ୍ନେହ, ପ୍ରେମ ହିଁ ସ୍ଵର୍ଗୀୟ ସୁଖ ଦେଇଥାଏ । ଟଙ୍କାପଇସା, ଚାକିରୀ ପଦପଦବୀ ପାରିବାରିକ ଜୀବନକୁ ମଧୁମୟ କରେ ନାହିଁ । ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ଭୁଲ ବୁଝାମଣା, ଅନ୍ୟର ମନକୁ ବୁଝିବାରେ ଅଭାବ ହିଁ ପାରିବାରିକ ଜୀବନରେ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ରେ ସେହି ଭାବକୁ, ଅର୍ଥାତ୍ କରୁଣାର ପାରିବାରିକ ଜୀବନର ଥ‌ିବା ସମସ୍ୟାକୁ ବିଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସହଯୋଗୀ ଚରିତ୍ରମାନଙ୍କ କରୁଣାର ପ୍ରଥମ ସମସ୍ୟା, ସେ ଜଣେ କର୍ମଜୀବୀ । କର୍ମଜୀବୀ ରୂପରେ ସେ ସ୍କୁଲରେ ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ ଭାବରେ ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ପାଠ ପଢ଼ାଏ । ଠିକ୍ ସମୟରେ ସ୍କୁଲ ଯାଏ ଓ ଅପରାହ୍ନକୁ ଘରକୁ ଫେରେ । ଘରକୁ ଫେରିଲେ, ସେ ଆଉ ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ ହୋଇନଥାଏ । ସେ ହୋଇଯାଏ ମୁଖରା ଶାଶୂର ବୋହୂ । ତେଣୁ ସ୍କୁଲରୁ ଫେରୁ ଫେରୁ ତା’ କାନ ପାଖକୁ ସିଧାସିଧ୍ ଅନେକ କଥା ଅକଥା ଚାଲିଯାଏ। ଶାଶୁକୁ ସେ ଯେତେ ବୁଝାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକଲେ ବି ସେଥ‌ିରେ ସେ ସଫଳ ହୋଇପାରେନା ।

ତୃତୀୟତଃ କରୁଣା ଜଣେ ମା’ । ତିନିବର୍ଷର ପୁଅ କୁନାକୁ ସେ ଶାଶୂ ପାଖରେ ଛାଡ଼ି ଯାଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ଶାଶୂ ଯଦି ନାତିକୁ ଜେଜେମା’ ହିସାବରେ ଯତ୍ନ ନିଅନ୍ତେ, କରୁଣାର ସମସ୍ୟା ଦୂରେଇ ଯାଆନ୍ତା । ତା’ ମନରେ ଶାଶୂ ପ୍ରତି ସହାନୁଭୂତି ଦେଖା ଦିଅନ୍ତା, ମାତ୍ର ସେପରି ହୁଏ ନାହିଁ । ଫଳରେ କୁନା ଯେତେବେଳେ କରୁଣାଙ୍କୁ ଖାଇବାକୁ ମାଗିଛି, ସେଥୁରେ କରୁଣା ବିରକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ପୁଅକୁ ମାଡ଼ ଦେଇ କହିଛନ୍ତି, ‘କ’ଣ ଖାଇବୁ ? ମୋତେ ଖାଇଦେ, ମୁଁ ହେଲେ ଏ ନର୍କରୁ ତରି ଯାଆନ୍ତି ।’’ ପୁଅକୁ ମାରିସାରିଲା ପରେ କରୁଣା ଆଉ ଶାଶୁ କଥା ସହେ ନାହିଁ । କଥା ପାଖକୁ କଥା କହେ । ‘ଆଜିଯାଏ କେବେ କହି ନ ଥୁଲି, ହେଲେ ଏଣିକି କହିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେଲି । ତମେ ମତେ ଶାଶୂର ସ୍ନେହ ଦେଇଥିଲେ, ମୁଁ ତମୁକ ବୋହୂର ଭକ୍ତି ଦେଖାଇଥା’ନ୍ତି ।’’

ଶାଶୂର ଆକ୍ଷେପମୂଳକ କଥାରେ କରୁଣା ଭାଙ୍ଗିପଡ଼େ । କରୁଣାର ଚତୁର୍ଥ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି, ବାପଘର ସମସ୍ୟା । ଭଲମନ୍ଦରେ ସେ ବାପ ଘରକୁ ଯାଇପାରେନା । କାରଣ ବାପା ବୁଢ଼ା ବୟସରେ ଆଖିରୁ ଲୁହ ଗଡ଼ାଉଛନ୍ତି ସିନା, କିନ୍ତୁ ସମାଧାନର ବାଟ ପାଉ ନାହାଁନ୍ତି । ଭାଇ, ଆଉ ଭଉଣୀର କୌଣସି ସମସ୍ୟା ସମସ୍ୟା ଓ ବଡ଼ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି, କରୁଣାର ପତି-ପତ୍ନୀର ସମସ୍ୟା । ପତି ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ବୁଝିଲାଭଳି କଥା କହନ୍ତି ନାହିଁ । କେବଳ ଉପରଠାଉରିଆଙ୍କ ପରି ମା’ର ସବୁ କଥାକୁ ସହିଯିବା ଏଥୁରେ କରୁଣା ମନରେ ପତି ପ୍ରତି ଘୃଣାଭାବ ଆସେ । ସେ ପତିକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦେଇ କଥା କହେ ନାହିଁ । କରୁଣାର ଅନ୍ୟତମ ସମସ୍ୟା ସାମାଜିକ ସମସ୍ୟା । ନାରୀ ହିସାବରେ ସେ ସ୍ଵାମୀର ଛତ୍ରଛାୟା ତଳେ ବଞ୍ଚିବାକୁ ଚାହେଁ । କାରଣ ସେ କହିଛି, ଏକା ଏକା ବଞ୍ଚିବାକୁ ଚାହିଁଲେ ବି ଆଜିର ଦୁନିଆ ମତେ ମାନ ମହତ ନେଇ ବଞ୍ଚିବାକୁ ଦବନି ।’’

ଏହିଭଳି ବିଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କଲେ, ନାଟ୍ୟକାର ନାରୀ ସମସ୍ୟାକୁ କରୁଣା ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । (ଚ) ‘ନାଟର ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ’ କିଏ ? ‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ ଏକାଙ୍କିକାରୁ ଏହା କହିବାର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଉ ‘ନାଟର ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ’ ଅର୍ଥ ନାଟକର ମୂଳ ସୂତ୍ରକାରୀ । ସେହି ଚରିତ୍ରକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ଅନ୍ୟ ବିଚାର କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ଆଲୋଚ୍ୟ ଏକାଙ୍କିକା ‘ସୀମିତ ସମ୍ପର୍କ’ରେ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ, ନାଟକର ନାୟକ ବା ପୁରୁଷ ଚରିତ୍ରକୁ ନାଟର ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ନାଟ୍ୟକାର ପ୍ରଥମେ ଏହାର ପରିଚୟ ଦେଇ ଲେଖିଛନ୍ତି – ‘ୟା’ପରେ ଆପଣମାନେ ଭେଟିବେ ଏଇ ନାଟର ଗୋବର୍ଦ୍ଧନଙ୍କୁ । ଅର୍ଥାତ୍ ଆମର ନାୟକ-ଚରିତ୍ର ନମ୍ବର ଚାରି । ପ୍ରକୃତରେ ତାଙ୍କର ବୁଝିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ନୁହେଁ । ଶେଷ କରୁଣାକୁ କେତେବେଳେ ମନ ପାଇଁ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି ।

ସ୍ଵାମୀ ଏବଂ ଛୋଟ ପୁଅ କୁନାର ସେ ବାପା । ପାରିବାରିକ ଜୀବନର ଏତେ ଡୋରିରେ ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ବାନ୍ଧି ହୋଇଥିଲେ ବି ସେ ସବୁ ସମ୍ପର୍କରେ ଶିଥୁଳ । ସେ ମା’ର ପୁଅ କିନ୍ତୁ ମା’କୁ କୌଣସି ସମୟରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିପାରି ନାହାଁନ୍ତି । ତେଣୁ ମା’ କହିଛନ୍ତି ‘ମୁଁ ତୋ’ର କି ଦୋଷ କଲି ? ତୁ ମୋ ଉପରେ ଗରଗର ହେଉଚୁ କାହିଁକି ? ନିଜର ରକତ ମାଉଁସ ଢାଳି ପଢ଼େଇ ଲେଖେଇ ତତେ ମୁଁ ମଣିଷ କଲି, କ’ଣ ତୁ ମତେ ଶେଷକୁ ଏଇ ଫଳ ଦବୁ ବୋଲି ?’’ ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ପାଇଁ ସଂସାର । ଗୋବର୍ଦ୍ଧନକୁ ମଣିଷ କରିଥିବାରୁ, ସ୍ନେହମୟୀଙ୍କ ମନରେ ଗର୍ବ । ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ପାଇଁ ସେ ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ କରୁଣାକୁ ଘରକୁ ବୋହୂ କରି ଆଣିଛନ୍ତି । ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ପୁଣି ପୁଅର ବାପା ହିସାବରେ, ପୁଅର ଭଲମନ୍ଦ କିଛି ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ହେଉଛନ୍ତି ମୂଳ ସୂତ୍ରଧର । ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ସଂସାରୀ ମଣିଷ । ସେ ପୁଣି ଚାକିରି କରିଛି । ଅଫିସ୍‌କୁ ଠିକ୍ ସମୟରେ ଯିବା ହେଉଛି ତାହାର କାମ । ସେ ଘରକୁ ଫେରିଲେ ଦେଖେ ସ୍ତ୍ରୀ ଓ ମା’ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ କଳି କରି, ମନ ଖରାପ କରିଥା’ନ୍ତି ।

ବିଧବା ମା’ର ପୁଅ ହିସାବରେ ସେ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ବୁଝାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ । ପୁଅ ପାଇଁ ପଦେ କଥା କହିଲେ ସ୍ତ୍ରୀଠାରୁ ତାଚ୍ଛଲ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା ଶୁଣେ । ସ୍ତ୍ରୀ କହେ – ‘ମତେ ଛାଡ଼ି ଆଉ ଗୋଟାଏ ବାହା ହୋଇ ପଡୁନ – ଯିଏ ତୁମକୁ ସୁଖ ସରାଗ ଅଜାଡ଼ି ଦେଇ ଠିକ୍ ଚଳେଇ ନେବ । ସବୁ କଥାକୁ ତମର ସିଧା ବୁଝିବ ।’’ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ନେଇ ସାଙ୍ଗ ହୋଇ ଖାଇବାକୁ କହିଲେ, ସ୍ତ୍ରୀ ବୁଝେ ନାହିଁ । ତଥାପି ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ବୁଝାଇ କହେ : ଏ ବୟସରେ ମା’କୁ ବଦଳାଇବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ତା’ର ମନକୁ ଚାହିଁ ଆମେ ନିଜ ନିଜକୁ ବଦଳାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ ।’’ କୌଣସି କଥା ସ୍ତ୍ରୀ ବୁଝିନାହିଁ । ପ୍ରକୃତରେ ପତ୍ନୀର ମନ ନେଇ କିପରି ଚଳିବାକୁ ହୁଏ, ସେ ବୁଝିନାହିଁ । ଫଳରେ ତା’କୁ ଶୁଣିବାକୁ ପଡ଼ିଛି, ତାଙ୍କ ପତିପତ୍ନୀର ସମ୍ପର୍କ ଗୋଟାଏ ବାହାନା । ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ଗୋଟାଏ ମିଛିମିଛିକା ବାହାନା ?’’ ଏହିଭଳି ବିଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କଲେ, ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ହିଁ ନାଟର ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ।

(କ) ନାଟ୍ୟକାର ପରିଚିତି :

ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସପ୍ତମ ଦଶକ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ରଥ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଯେ ଏକ ନୂତନ ପରୀକ୍ଷାଧର୍ମୀ ନାଟ୍ୟଧାରା ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି, ଏଥ‌ିରେ ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ । ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ରଥଙ୍କ କଥା ଓ କଳ୍ପନା ପରିଚିତ ପୃଥ‌ିବୀକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଟକ ଅବକ୍ଷୟିତ ଜୀବନ, ପୀଡ଼ିତ ଆତ୍ମା ଓ ଅସଂଲଗ୍ନ ସାମାଜିକ ଜୀବନ ଚିତ୍ରକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ପରୀକ୍ଷା ଓ ପ୍ରୟୋଗ ନେଇ ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ରଥ ଓଡ଼ିଆ ନାଟ୍ୟ ପରମ୍ପରାରେ ଏକ ସମୃଦ୍ଧଧାରା ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି । ‘ଜୀବନ ଯୁଦ୍ଧ’ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ପ୍ରକାଶିତ ନାଟକ । ନାଟ୍ୟକାର ‘ସ୍ଵର୍ଗଦ୍ଵାର’, ‘ସ୍ମୃତି’, ସାନ୍ତନା ଓ ଶୂନ୍ୟତା’, ‘ଜଉଘର’, ‘ସମୁଦ୍ରର ରଙ୍ଗ ଯନ୍ତ୍ରଣା’ ‘ଆଜିର ରାଜା’, ‘ଅନ୍ୟ ଆକାଶ’, ‘ମୁଁ ନୁହେଁ, ‘ଏବଂ ବହ୍ନିମାନ’, ‘ଅନ୍ଧକାରର ଅଇନା’, ‘ତୃତୀୟ ପୃଥ‌ିବୀ’, ‘ମାଂସର ଫୁଲ’, ‘ଈଶ୍ବର ଜଣେ ଯୁବକ’ ପରି ଅନେକ ଅବିସ୍ମରଣୀୟ ସୃଷ୍ଟି ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ।

ନାଟକର ଚରିତ୍ର ଚିତ୍ରଣରେ, ମଞ୍ଚ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ, ଘଟଣା ବିନ୍ୟାସରେ ଅନେକ ପରୀକ୍ଷାନିରୀକ୍ଷା ସେ କରିଛନ୍ତି । ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଇଚ୍ଛାକୃତ ଦୁର୍ବୋଧତା ତାଙ୍କ ନାଟକଗୁଡ଼ିକୁ ଅସ୍ପଷ୍ଟ କରିପକାଇଛି । ଆଲୋକ ସଂପାତରେ, ସଂଳାପରେ ଏବଂ ଗ୍ରାହ୍ୟ ହୋଇପାରେ । ଆଶା କରାଯାଇପାରେ ତାଙ୍କ ଲେଖନୀରୁ ଆମେ ପ୍ରତିନିଧୁଶ୍ରେଣୀୟ ନାଟକ ପାଇପାରିବୁ ।

(ଖ) ଏକାଙ୍କିକାର ସାରକଥା :

ଗଢ଼େ । ପରସ୍ପର ସ୍ନେହ ଓ ପ୍ରେମକୁ ନେଇ ପରିବାରରେ ସୁଖଶାନ୍ତି ଗଢ଼ିଉଠିଥାଏ । ସେଥ‌ିପାଇଁ କୁହାଯାଇଛି, ଯେଉଁ ଘରେ ପରସ୍ପର ସ୍ନେହ ପ୍ରେମ ଥାଏ, ସେ ଘର ବା ପରିବାର ହେଉଛି ବୈକୁଣ୍ଠ । ପରିବାର ହିଁ ସ୍ଵର୍ଗର ପ୍ରତିରୂପ । ପରିବାରରେ ସ୍ନେହ, ପ୍ରେମ ସହିତ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ରହିଥାଏ ତ୍ୟାଗ ଓ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ଭାବ । ମାତ୍ର ସାମ୍ପ୍ରତିକ ସମାଜରେ ଏହା ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ କମି କମି ଆସିଲାଣି । ଏକାନ୍ତବର୍ତ୍ତୀ ପରିବାର ଆଉ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁନାହିଁ । ଏପରିକି ଛୋଟ ପରିବାରର ସଦସ୍ୟମାନେ ମଧ୍ୟ ପରିବ୍ୟାପ୍ତି ହେଉଛି ସୀମିତ ।

ଏଠାରେ ସମ୍ପର୍କର ବନ୍ଧନ ଯେପରି ଶିଥୁଳ, ତ୍ୟାଗ ଓ ସହନଶୀଳତାର ଅନୁଭୂତି ମଧ୍ୟ ସେହିପରି ନିଷ୍ପ୍ରଭ । ସାମ୍ପ୍ରତିକ ପରିବାରର ଅସମ୍ପର୍କିତ ମଣିଷର ଚିତ୍ର, ଉକ୍ତ ଏକାଙ୍କିକାରେ ଦେଖାଇ ଦିଆଯାଇଛି । ଏକାଙ୍କିକାରେ ଚରିତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ସୀମିତ । ମାତ୍ର ଚାରୋଟି ଶାଶୁ/ମା’, ବୋହୂ/ସ୍ତ୍ରୀ, ସ୍ଵାମୀ/ପୁଅ ଏବଂ ନାତି । ଏହାର ସ୍ଥାନ ହେଉଛି ସାମାଜିକ ଏବଂ କାଳ ହେଉଛି ସାମ୍ପ୍ରତିକ । ଏକାଙ୍କିକାର ଆରମ୍ଭରେ ନେପଥ୍ୟରୁ ନାଟକର ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଛି । ଓ ଅସନ୍ତୋଷରେ ରହିଛନ୍ତି ।

ବୟସ ୫୫ ହେବ । ସେ କୁଲାରେ ବସି ଚାଉଳରୁ ଗୋଡ଼ି ବାହୁଛନ୍ତି । ଦୀର୍ଘ ପନ୍ଦରବର୍ଷ ହେବ ତାଙ୍କର ସ୍ଵାମୀକୁ ସେ ହରେଇଛନ୍ତି । ସ୍ଵାମୀ ଥିଲେ ଇଂରେଜ ଅମଳର କିରାଣୀ । ମୃତ୍ୟୁବେଳକୁ ସେଇ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର କିରାଣୀ ଭାବରେ ଥିଲେ । ଅର୍ଥାତ୍ ତାଙ୍କ ଅବସ୍ଥାରେ କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇନଥିଲା । ସେ ଅଶାନ୍ତିରେ ଥିଲେ । ଅଶାନ୍ତିର କାରଣ ହେଉଛି ସ୍ନେହରେ କଥା କହୁନଥିଲେ । ସେହି କାମକଲାବେଳେ ସେ ନିଜର ଅସୁସ୍ଥଭାବକୁ ପ୍ରକାଶ କଲାବେଳେ ବୋହୂକୁ ମନେମନେ ଗାଳି ଦେଉଥ‌ିଲେ । ସେହି ଘରର ବୋହୂ ହେଉଛନ୍ତି କର୍ମଜୀବୀ । ବାଳିକା ସ୍କୁଲର ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ ଭାବରେ, ଘରର କାମ ବେଶି କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ସ୍କୁଲରେ କାମକରିକରି ଆସି ବିରକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି । ଶାଶୁ ବୋହୂକୁ କାମ ନ କରୁଥିବାରୁ ଆକ୍ଷେପ କରନ୍ତି ।

ଫଳରେ ଶାଶୁବୋହୂଙ୍କର ହୁଏ ବଚସା, କଥା କଟାକଟି । ଶାଶୁ ନିଜର ଶାଶୁପଣିଆ ବୋହୂ ଉପରେ ଜାହିର୍ କରନ୍ତି । କଥା କହୁକହୁ ଅକଥାବି କହିପକାନ୍ତି । ଯେପରି ଶାଶୁକହନ୍ତି – ‘ଘରକାମ କଲେ ମହାରାଣୀ ଆମ ଚାକରାଣୀ ହୋଇଯିବେନି ? ତା’ ସାଙ୍ଗକୁ ପୁଣି ସୁନାଚମ୍ପା ଦେହଟା କଳାକାଠ ପଡ଼ିଗଲେ, ରସିବ କିଏ ??’ ଶାଶୁ କଥାର ସାମାନ୍ୟ ପ୍ରତିବାଦ କରେ ବୋହୂ । ସେହି ପ୍ରତିବାଦକୁ ଶାଶୁ ସହିପାରେନି । ଆହୁରି ଖରାପକରି, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କଥାକହେ । ଏହି ସମୟରେ ନାତି ବୋହୂକୁ ଖାଇବାକୁ ମାଗିବାରୁ, ବୋହୂ ନାତି ପିଠିରେ ବିଧା ଥୋଇ ନିଜର ରାଗ ଶୁଝାଇଛି ।

ବୋହୂ ଆକ୍ଷେପ କରି କହିଛି, ମୁଁ ଛାଏଁ ଛାଏଁ ତୁମ ଘରକୁ ଆସି ନଥୁଲି । ଏ ଛୁଆକୁ ମୁଁ ଗୋଟେଇ ଆଣିନାହିଁ । ଶାଶୁ କଥାର ବେଶ୍ ଜବାବ ଦେଇଛି ବୋହୂ । ଶାଶୁ ଯେମିତି ବଡ଼ ପାଟି କରିଛି, ବୋହୂ ମଧ୍ୟ ଅନୁରୂପ ବଡ଼ ପାଟି କରିଛି । ଶାଶୁ ବୋହୂକୁ ଉଦଣ୍ଡୀ, ରଣଚଣ୍ଡୀ ବୋଲି କହିଛି । ବାପାଭାଇ କିଛି ଜାନି ଯୌତୁକ ଦେଇନାହାନ୍ତି ବୋଲି କଥାକଥାକେ ଆକ୍ଷେପ କରିଛି । ବୋହୂ ଶାଶୁକଥାରେ ପ୍ରତିବାଦ କରିଛି । ଯେହେତୁ ସେ ପାଠ ପଢ଼ି, ଚାକିରି କରିଛି, ନିଜେ ରୋଜଗାରକ୍ଷମ, ତେଣୁ ସେ ଯୌତୁକ ଆଣିବାର ଦରକାର ପଡ଼ିନାହିଁ । ସେ ଶାଶୁଘରକୁ ଆସିଲା ପରେ ତା’ ରୋଜଗାର ପଇସାରେ ନଣନ୍ଦ ଦୁଇଟାଙ୍କୁ ବାହାଘର କରାଇଛି । ଶାଶୁ ବୋହୂ କଥାର କଡ଼ା ଜବାବ ଦେଇଛି ।

ଏହା ଥିଲା ନାଟିକାର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟ । ଏଥିରେ ଶାଶୁ ଓ ବୋହୂ ଉଭୟେ ଉଭୟଙ୍କୁ ଦୋଷାରୋପ କରିଛନ୍ତି । କେହି କାହାକୁ ସହ୍ୟ କରିପାରି ନାହାଁନ୍ତି । ସଂସାର କରିବାକୁ ହେଲେ ଯେ, ଛାତିରେ ପଥର ନଦି ଚଳିବାକୁ ହୁଏ, ଏମାନେ ତାହା ଭୁଲି ଯାଇଛନ୍ତି । ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ଦେଖାଦେଇଛନ୍ତି ସ୍ଵାମୀ/ପୁଅ, ଯାହାର ନାମ ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ । ସେ ଘରକୁ ପଶି ଆସୁ ଆସୁ ମା’କୁ ଖୋଜିଛି । ସ୍ତ୍ରୀ କରୁଣାକୁ ଦେଖ୍, ମା’ କୁଆଡ଼େ ଗଲା ବୋଲି ପଚାରିଛି । ବୋହୂ ଶାଶୁ ଉପରେ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଥ‌ିବାରୁ, ସେହି ଭାବକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଛି ସ୍ଵାମୀ ପାଖରେ ।

ଶାଶୁଙ୍କୁ ସବୁବେଳେ ଖୋଜୁଥ‌ିବାରୁ ସେ ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ଉପରେ ଚିଡ଼ିଯାଇଛି । ସ୍ଵାମୀ ହଠାତ୍ ସ୍ତ୍ରୀର ଏପରି କଥା ଶୁଣି ସେ ବିରକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରିଛି । ସ୍ତ୍ରୀକୁ ପଚାରିଛି, ସେ କୁଆଡ଼େ ବାପଘର ଯିବ ବୋଲି ଜିଦ୍ କରୁଛି । ଗଲେ ଆଉ ଆସିବନି ବୋଲି କହିଛି । ସ୍ଵାମୀ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ବୁଝାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରିଛି । ପରିସ୍ଥିତିକୁ ସେ ସୁଧାରି ନେବାକୁ ଚାହିଁଛି । ପୁଅକୁ ମାଧ୍ୟମକରି ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ କଥା କଟାକଟି ହୋଇଛି । ସ୍ତ୍ରୀ ଯେତେ ଓଲଟା କଥା କହିଲେ ବି ସ୍ଵାମୀ କଥାକୁ ସହଜ ସରଳ କରିନେବାକୁ ଚାହିଁଛି । ସାଙ୍ଗ ହୋଇ ଖାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଛି । ହେଲେ ସ୍ତ୍ରୀ କୌଣସି କଥା ଶୁଣିବାକୁ ଚାହିଁନାହିଁ । ବରଂ ଅସଜଡ଼ା କଥାଗୁଡ଼ାଏ କହିଛି । ଏହି ସମୟରେ ଭିତରୁ ପୁଅକାନ୍ଦ ଶୁଣାଗଲେ ମଧ୍ୟ, କେହି ପୁଅ କଥା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇନାହାଁନ୍ତି । ସ୍ତ୍ରୀ କହିଛି, ଏ ଘରର ଅସୁସ୍ଥ ପରିବେଶରେ ମୁଁ ମୋ ପୁଅକୁ ରଖୁ ନାହିଁ । ତାହାକୁ ପରଦିନ ସକାଳ ହୋଇଛି । ଯାହା ଆଜି ଘଟୁଛି, ସବୁଦିନ ସେଇଭଳି ଘଟଣା ଘଟୁଛି ।

ବାସି କାମ ସରୁ ନସରୁଣୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଏ ଅଭିଯୋଗର ଫର୍ଦ୍ଦ। ଶାଶୁ/ମା’ ଏବଂ ସ୍ଵାମୀ/ପୁଅଙ୍କର କଥାବାର୍ତ୍ତା ଚାଲିଛି । ମା’ ଅବୁଝା ହୋଇଛି । ଆକ୍ଷେପକରି କାନ୍ଦିଛି । ପୁଅ ଯେତେ ପାରେ ସେତେ ବୁଝାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରିଛି । ହେଲେ ମା’ କୌଣସି କଥା ବୁଝିବାକୁ ଚାହିଁନାହିଁ । ସେ ଅଧ୍ଵକ କାମ କରୁଛି, କାମ କରି କରି ଥକି ପଡ଼ୁଛି, ବୋହୂକଥା ସହି ପାରୁନାହିଁ, ଏହିଭଳି ଅନେକ କଥା କହି ପୁଅସାଙ୍ଗରେ କଜିଆ ଲଗାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରିଛି । ମା’ର ଏଭଳି କଥାଶୁଣି, ପୁଅ ବିରକ୍ତ ହୋଇଯାଇଛି । ଉଭୟଙ୍କଠାରୁ ଏଭଳି କଥା ଶୁଣି ଶୁଣି ମୁଣ୍ଡ ଖରାପ ହୋଇଯିବ ବୋଲି କହିଛି ।

ମା’ କିନ୍ତୁ କିଛି ବୁଝିବାକୁ ଚାହିଁନାହିଁ । ପୁଅ ପରିବେଶକୁ ସୁଧାରି ନେବାପାଇଁ ରନ୍ଧାରନ୍ଧି ଦେଖୁବାପାଇଁ ମା’କୁ କହିଛି । ନେପଥ୍ୟରୁ ଶୁଣାଯାଇଛି, ପରିବେଶ କିପରି ଅଛି । ଏତେ ଅଶାନ୍ତି, ଲଢ଼େଇ ଝଗଡ଼ା ଭିତରେ ବି ସବୁକାମ ଚାଲିଛି । କେବଳ କାହାରି ମନରେ ସରସତା ନାହିଁ । କାହାରି ମନ କାହାରି ସହିତ ମିଶୁନାହିଁ । ବାହାରକୁ ଛୋଟ ପରିବାର ଦେଖାଗଲେ ପରିସର । ସେଥ‌ିରେ ସମସ୍ତେ ନିଜ ନିଜ ବିଚାରରେ ରହିଛନ୍ତି । କେହି କାହା ସହିତ ବି, ଭିତରଟା ଗୋଟିଏ ଅସଜଡ଼ା ଅଧିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଯିବ ।

ପିଲାଟି କିପରି ହଇରାଣ ଶୁଣିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ନୁହେଁ । ମାତ୍ର କୌଣସି ସମୟରେ ମଞ୍ଚରେ ଆଲୋକ ପଡ଼ିବା ମାତ୍ରେ ଦେଖାଦେଇଛି ଯେ ଶାଶୁ ବୋହୂ ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ତୀକ୍ଷ୍ଣ ବାକ୍ୟ-ବାଣ ପ୍ରୟୋଗ କରୁଛନ୍ତି । ବୋହୂ କହୁଛି ଯେ, ଘରେ କାମ କରିବା ପାଇଁ ଚାକର ପିଲାଟିଏ ରଖୁଥିଲା । ସ୍କୁଲ ପାଖରେ ଘରଭଡ଼ା ମିଳିବାରୁ ଚାକର ପିଲାଟିକୁ ବାହାର କରିଦିଆଗଲା । ଶାଶୁ କହିଛି, ଏ ମହଙ୍ଗା ଯୁଗରେ ଚାକରଟା ରଖୁ ନିଜକୁ ସେ ଚାକରାଣୀ ବୋଲି କହି ବୋହୂକୁ ଆକ୍ଷେପ କରିଛି ।

ବୋହୂ ନିଜର ଦୟନୀୟ ପରିସ୍ଥିତି, ହେଉଛି, ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଶାଶୁକୁ ବୁଝାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛି । ମାତ୍ର ଶାଶୁ ବୋହୂର କୌଣସି କଥା ବୋହୂ ନିଜର ଭାଗ୍ୟକୁ ନେଇ ବ୍ୟସ୍ତହୋଇଛି । ସେ କେତେ ଆଶାକରି ଘର ସଂସାର କରିଥିଲା, ସେ ସୁଖ ପାଇଲା ନାହିଁ । ଫଳରେ ତା’ର ବାପାଭାଇ ଦୁଃଖରେ ଅଛନ୍ତି । ବାପା ଭାଇଙ୍କ କଥାଶୁଣିବା ମାତ୍ରେ ଆହୁରି କେତେ କ’ଣ ଶାଶୁ କହିଛି । ଏପରିକି ବୋହୂ ଚାକରି କରି ପରପୁରୁଷଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ମିଶୁଛି ବୋଲି ଖୁଣ୍ଟା ଦେଇଛି । ବୋହୂ ପରିବେଶ ଓ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ନେଇ ଚଳିବା କଥା କହିଲେ ଶାଶୁ କିଛି ବୁଝିନାହିଁ । ଛଳେଇ କରି କହିଛି – ‘ଆହାଲୋ . . . ମୋ ସତୀ ଶିରୋମଣି । ପୂର୍ବ ଜନ୍ମରେ ସତେ ଯେମିତି ତୁଇ ଏକା ସୀତା-ସାବିତ୍ରୀ ହୋଇ ଜନ୍ମିଥିଲୁ ।’’ ଶାଶୁର ଛଳୋକ୍ତିରେ ବୋହୂ କାନ୍ଦି ପକାଇଛି ।

କୋହଭରା କଣ୍ଠରେ ପୁଅ ପାଇଁ ସେ ଏତେକଥା ଶୁଣୁଛି ବୋଲି କହିଛି । କେବଳ ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ସହିତ ଚଳିବ ବୋଲି ସେ ସ୍ଵାମୀ ସହିତ ରହିଛି, ନହେଲେ ସେ କୁଆଡ଼େ ପଳାଇଯାଆନ୍ତାଣି । ଶାଶୁର ଗଞ୍ଜଣା ଓ ସ୍ୱାମୀର ଗାଳିମାଡ଼ ଖାଇ ଆଉ ସେ ଏଠାରେ ପଡ଼ି ରହିନଥାନ୍ତା । ଶେଷଦୃଶ୍ୟରେ ଦେଖାଯାଇଛି ସ୍ଵାମୀ ସ୍ତ୍ରୀ ରାତ୍ରିରେ ନିଦ୍ରାଯିବା ପୂର୍ବରୁ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରୁଛନ୍ତି । କଥାବାର୍ତ୍ତା ନୁହେଁ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ କଥା କଟାକଟି କରୁଛନ୍ତି । ସେମାନେ ରାତିରେ ମଧ୍ୟ ଭଲରେ ଶୋଇପାରୁ ନାହାଁନ୍ତି । ସ୍ତ୍ରୀ ମନର ପୁଞ୍ଜୀଭୂତ ରାଗରୋଷକୁ ସ୍ଵାମୀ ଆଗରେ ବଖାଣି ବସିଛି । ସ୍ଵାମୀ କିଛି ଶୁଣିବାକୁ ଚାହିଁନି । ମା’ ବିରୁଦ୍ଧରେ ସେ କିଛିବି ଶୁଣିବାକୁ ଚାହିଁ ନାହିଁ । ମାତୃଭକ୍ତ ଭାବରେ କହିଛି ମା’ ଏ ବୟସରେ କେବେବି ବଦଳିବ ନାହିଁ ।

ତେଣୁ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ବଦଳିଯିବା ପାଇଁ ସ୍ଵାମୀ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛି । ସ୍ତ୍ରୀ କହିଛି ଗୋସେଇଁ ମା’ ହିସାବରେ ନାତିକୁ କେତେବେଳେ ସ୍ନେହ ଶ୍ରଦ୍ଧା କରୁନାହାଁନ୍ତି । ସେହି ଛୋଟପିଲାର ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଆଖ୍ ଆଗରେ ରଖ୍ ଏପରି ପରିବେଶରୁ ସେ ଦୂରେଇ ଯିବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି । ସ୍ୱାମୀ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ବୁଝାଇଛନ୍ତି । ଯଦି ତୁମ ବୋହୂ ତୁମ ପ୍ରତି ଅବହେଳା କରେ, ଭବିଷ୍ୟତକୁ ବିଚାର କର । ମାତ୍ର ସ୍ତ୍ରୀ ବୋହୂର ସବୁକଥା ସହିଯିବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।

ସ୍ତ୍ରୀ ନିଜ ମନର ପୁଞ୍ଜୀଭୂତ ଦୁଃଖକୁ ପ୍ରକାଶ କରି କହିଛି – ସେମାନଙ୍କର ସ୍ଵାମୀ ସ୍ତ୍ରୀ ସମ୍ପର୍କରେ ଗୋଟାଏ ବାହାନା, ଯେଉଁଥିରେ ବାସ୍ତବତା ନାହିଁ । ବରଂ ସେ ତାଙ୍କ ଘରକୁ ସ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ଆସି ନାହାଁନ୍ତି, ଆସିଛନ୍ତି ଗୋଟିଏ ଚାକରାଣୀ ଭାବରେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସେ ପୁଅ ପାଇଁ କେବଳ ସ୍ଵାମୀ ପାଖରୁ ଗୋଟିଏ ମିଛ ଆଶ୍ରୟ ଚାହେଁ । ତାଙ୍କ ମନରେ ସ୍ଵାମୀ ପ୍ରତି ଯେତେ ଘୃଣା ରହିଲେବି, ସେ ପତ୍ନୀ ଭାବରେ ମୁଣ୍ଡମାଡ଼ି ରହିଥ‌ିବେ । ସେ ଏକା ବଞ୍ଚିବାକୁ ଚାହିଁଲେ ବି ଆଜିର ଦୁନିଆ ତାଙ୍କୁ ଏକା ବଞ୍ଚିବାକୁ ଦେବନାହିଁ ।

କ୍ଷୋଭର ସହିତ ସ୍ତ୍ରୀ ପୁଣି କହିଛି – ‘ସତଟାକୁ ଯେତେ ଘୋଡ଼େଇଲେ ବି ସେଇଟା ଆପେ ଆପେ ଫୁଟି ବାହାରି ପଡ଼ିବ । କଥାଟା ଏକଦମ୍ ସ୍ପଷ୍ଟ-ଆମର ସମ୍ପର୍କରେ ବାହାନାଟା ବେଶି, ସମ୍ପର୍କ କମ୍। ଯୋଉଟାକୁ ନିରୁପାୟ ବୋଲି କହିଲେ ଅଧ୍ଵକ ଠିକ୍ ହେବ । ଆମେ ଦୁହେଁ ଗୋଟାଏ ଘରର ଛାତତଳେ ସ୍ଵାମୀ ସ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ଏକାଠି ମିଳିମିଶି ରହୁଥିଲେ ବି ଆମର ସମ୍ପର୍କଟା ଯେକୌଣସି ଗୋଟାଏ ନାଟକର ଅଭିନୟଠୁ ବଳି ବେଶି ସୁନ୍ଦର . . . ଅଧ୍ଵ ଜୀବନ୍ତ ।’’

ନେପଥ୍ୟରୁ ଶୁଣାଯାଇଛି, ଏଇଠି ନାଟିକାଟି ଶେଷ ହୋଇନାହିଁ । ଏହାକୁ ପୁଣି ଆରମ୍ଭ ବୋଲି ଧରାଯାଇପାରେ । କାରଣ ସମ୍ପର୍କ ଯେତେବେଳେ ସୀମିତ, ସେଠାରେ କାହାଣୀର ସମାପ୍ତି ନାହିଁ କିମ୍ବା ଏ ଘଟଣାର ସମାଧାନ ଖୋଜିବା ଅସମ୍ଭବ ।