Prasanna

Odisha State Board BSE Odisha Class 9 English Grammar Book Solutions Chapter 12 The Predicate Phrase Textbook Exercise Activity Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 English Grammar Solutions Chapter 12 The Predicate Phrase

What is Predicate ? (ବିଧେୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ?)
The word or words which say something about the person or the thing denoted by the subject are called Predicate. (କର୍ରାଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ବସ୍ତୁ ସଂପର୍କରେ ଯେଉଁ ଶବ୍ଦସମୂହ କିଛି କହେ ତାହାକୁ ବିଧେୟ ବା ବାକ୍ୟାଶ କୁହାଯାଏ ।)

Subject	Predicate
(i) Fire	bums.
(ii) A fierce fire (ଭୟଙ୍କର ଅଗ୍ନିକାଣ୍ଡ)	burnt down the building.
(iii) A fierce fire that broke out yesterday evening	burnt the building and many others in the same street.

Predicate phrase pattern (ବିଧେୟ ବାକ୍ୟାଶ କ୍ରମ ଗଠନ)
A predicate phrase pattern consists of two – verb pattern since verb is the indispensable part of a predicate phrase.
(ଦୁଇ ପ୍ରକାର କ୍ରିୟାପଦ ଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ନେଇ ଗୋଟିଏ predicate phrase pattern ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ, ଯେହେତୁ କ୍ରିୟାପଦ ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ବିଧେୟର ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଂଶ ।)

A. InTransitive verb pattern
In the intransitive verb pattern, the usual orders are (ଅକର୍ମକ କ୍ରିୟାର କ୍ରମ ଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀରେ)
(i) verb କ୍ରିୟା + complement (ପୂରକ ) + adjunct (ବିବର୍ଷକ)
(b) verb କ୍ରିୟା + adjunct (ବିବଦ୍ଧକ)

B. Transitive verb pattern (ସକର୍ମକ କ୍ରିୟାର ଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀ)
In the transitive verb pattern, the usual orders are:
(i) Transitive verb (କ୍ରିୟା) + object (କର୍ମ) + adjunct ((ବିବର୍ଷକ))
(ii) verb (କ୍ରିୟା) + object (କର୍ମ) + object (କର୍ମ) + adjunct ((ବିବର୍ଷକ))
(iii) verb (କ୍ରିୟା) + object (କର୍ମ) + complement (ପୂରକ) + adjunct ((ବିବର୍ଷକ))

Let’s know about verbs (Transitive or Intransitive), object, complement and adjunct in the predicate phrase. (Predicate phrase patterns ବ୍ୟବହୃତ କ୍ରିୟାପଦ, କର୍ମ, ପୂରକ ଓ ବିବର୍ଷକ ବିଷୟରେ ଜାଣିବା ।)

(i) Transitive verb is the verb that is used with an object or objects in a sentence. (ବାକ୍ୟରେ ଯେଉଁ କ୍ରିୟା ସହିତ କର୍ମ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ସେଭଳି କ୍ରିୟାକୁ ସକର୍ମକ କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।)
(ii) The intransitive verb is the verb that is used with no object in a sentence. (ବାକ୍ୟରେ କ୍ରିୟା ସହିତ କର୍ମ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇନଥାଏ, ତାହାକୁ ଅକର୍ମକ କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।)

Object (କର୍ମ)
An object in a sentence receives the action performed by the subject. (କର୍ତ୍ତାର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ଶବ୍ଦକୁ କର୍ମ କୁହାଯାଏ ।)
Like the two types of predicating verb (s), the object in a sentence or predicate phrase is of two types. (ବାକ୍ୟରେ ଦୁଇ ପ୍ରକାର predicating verb ଭଳି, object ବା କର୍ମ ମଧ୍ଯ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ।)

(i) Direct Object (D.O.) is one which answers the question ‘what’ to the verb and denotes thing. (କ୍ରିୟାପଦରେ ‘କ’ଣ’ ଲଗାଇ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିଲେ ଓ ବସ୍ତୁ ବା ପଦାର୍ଥର ଉତ୍ତର ମିଳିଲେ, direct object ହୁଏ ।)
(ii) Indirect Object (I.O) is one which answers the question ‘whom’ to the verb and denotes person or animal. (କ୍ରିୟାପଦରେ କାହାକୁ ବା କାହାପାଇଁ ଲଗାଇ ପ୍ରଶ୍ନକଲେ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ପ୍ରାଣୀର ଉତ୍ତର ମିଳିଲେ ତାହା Indirect Object ହୁଏ ।)

If there is only one object in a sentence, it is always treated as the direct object. (ବାକ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର object ଥିଲେ ତାହାକୁ direct object ର ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯାଏ।)

Complement (ପୁରକ) :
The aditional word or words by which the predicate is made complete is called the complement (ଯେଉଁ ଅତିରିକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବା ଶବ୍ଦ ସମୂହ ଦ୍ଵାରା Predicate ବା ବିଧେୟକୁ ପୂରଣ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ complement କୁହାଯାଏ ।)

(i) Subject intransitive complement is called so as the verb (s) is intransitive. (କ୍ରିୟାପଦ ଅକର୍ମକ ଥିବାରୁ ଓ subject ର complete କରୁଥିବାରୁ ବ୍ୟବହୃତ ଶବ୍ଦ ବା ଶବ୍ଦ ସମୂହ subject intransitive କୁହାଯାଏ ।)
(ii) Object (transitive) complement is called so as the verb (s) is transitive.
(କ୍ରିୟାପଦ ସକର୍ମକ ଥିବାରୁ ଓ object ବା କର୍ମର ଅର୍ଥକୁ ଶବ୍ଦ ବା ଶବ୍ଦ ବିଶେଷ complete କରୁଥିବାରୁ ତାହାକୁ object (transitive) complement କୁହାଯାଏ ।)

Subject complement (intransitive)
Examples:
(i) Honey tastes sweet. – tastes – intransitive verb, sweet – compliment
(ii) This pillow feels soft. – feels – intransitive verb, soft – complement
(iii) The old man became weak. – became – intransitive verb, weak – complement
(iv) I am a teacher. – am – intransitive verb, a teacher – compliment.

Object complement (transitive)
Examples:
(i) Mother has made the curry spicy. – (has made – transitive verb, the curry – object, spicy – object complement)

2. Subject + Verb + Complement Pattern (S+V+C)
Remember: The complement may come in different forms- a noun or noun phrase, an adjective or adjective phrase, prepositional phrase, adverb phrase and a clause. (ବାକ୍ୟରେ complement ବା ପୂରକ ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇପାରେ; ଯଥା ଏକ ବିଶେଷ୍ୟ (ବାକ୍ୟାଶ), ବିଶେଷଣ (ବାକ୍ୟାଶ), ବିଭକ୍ତି ସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ ବାକ୍ୟାଶ, କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ (ବାକ୍ୟାଶ) ବା ଏକ ଖଣ୍ଡବାକ୍ୟରେ)

3. Subject + Verb + Complement (S+V+C)

SUBJECT (S)	VERB (V)	COMPLEMENT (C) (Intransitive)
Dasaratha	was	a king (noun phrase).
Honey	tastes	sweet (adjective).
Uncle	is	on the way (Prepositional phrase).
The car	stopped	there (adverb).
I	am	what my father has made (clause).

4. Subject + Verb + Adjunct Pattern (S+V+A)

SUBJECT (S)	VERB (V) (Intransitive)	ADJUNCT (A)
The man	is walking	slowly (adverb of manner).
Father	has left	just now (adverb of time).
I	get up	early in the morning (adverb of time).

Predicate Phrase Pattern (Transitive Verb Pattern)
1. Subject + Verb + Object Pattern (S+V+O)

SUBJECT (S)	VERB (V) (Intransitive)	OBJECT (O) Direct object
The baby Meera The officer Kamini	broke worked out will suspend is knitting (ବୁଣୁଛି)	the toy all the sums, the clerk, a sweater.

2. Subject + Verb + Object + Object Pattern (S+V+O+O)

SUBJECT (S)	VERB (Transitive)	OBJECT (Indirect(କାହାକୁ)	Object (Direct) (କ’ଣ)
Tapaswini Ipsita Mother The government	gave will send has made has offered	her friend me me the players	a book, some money, some tasty cakes, a lot of land.

We can interchange the objects (ଆମ୍ଭେମାନେ କର୍ମଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାନ ବଦଳାଇ ପାରିବା) :
Examples:
(i) Tapaswini gave a book to her friend.
(a book = direct object, to her friend = indirect object)
(ii) Mother has made some tasty cakes for me.
(some tasty cakes = direct object, for me = indirect object)

3. Subject + Verb + Object + Complement Pattern (S+V+O+C)

SUBJECT (S)	VERB (V) (Transitive)	OBJECT (O) (Direct)	COMPLEMENT
Uncle The headmaster The subjects The judge The government I We	painted has put made set ordered found have made	the door the school him the prisoner the man the child the girl	blue. (adjective) into good order, (prepositional object) king, (noun) free, (adjective) to be arrested, (infinitive) asleep, (adverb) what she is today, (clause)

4. Subject + Verb + Object + Adjunct Pattern (S+V+O+A)

SUBJECT (S)	VERB (Transitive)	OBJECT (Indirect)(କାହାକୁ)	ADJUNCT (Direct) (କ’ଣ)
We	saw	a tiger	in the jungle, (placed adverb)
The teacher	has beaten	my brother	mercilessly, (adverb of manner)
They	found	the blind man	on the village road, (adverb of place)

Remember After the verbs like put, keep, and place (ରଖିବା), we use complements after the objects. (put, keep, pleace ପରେ ଆମ୍ଭେମାନେ object ପରେ complement ବ୍ୟବହାର କରୁ ।)

Examples:
(i) I put the book on the table.
(the book = direct object, put = transitive verb,
on the table = complement (adverb of place / prepositional phrase)
(ii) Father keeps his money in the post office.
(keeps = transitive verb, his money = direct object (adverb),
in the post office = (place) complement)

Textual Activities With Answers

Activity – 1

Underline the Main Verb (M.V.) and say whether it is Transitive (V) or Intransitive (Vin) (ମୁଖ୍ୟ କ୍ରିୟାପଦକୁ ରେଖାଙ୍କିତ କରି ସକର୍ମକ ବା ଅକର୍ମକ ଲେଖ ।)

1. John is playing outside.
Answer:
is playing = intransitive verb (no object), outside = adverb of place

2. Children like sweets very much.
Answer:
like = transitive verb. sweets = direct object, very much = adverb of degree

3. He has changed a lot.
Answer:
has changed = intransitive verb, a lot = adverb of degree.

4. Barsha offered me a nice gift.
Answer:
offered = transitive verb, me = indirect object, a nice gift = direct object

5. Little men desire high posts.
Answer:
desire = transitive verb, high posts = direct object

Activity – 2

Interchange the objects using ‘to’ or ‘for. (‘to’ ଏବଂ ‘for’ ବ୍ୟବହାର କରି କର୍ମର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କର ।)

(i) The chief guest offered me a prize.
Answer:
The chief guest offered a prize to me.

(ii) Fetch me a glass of water.
Answer:
Fetch (ଯାଇ ଆଣ) a glass of water for me.

(iii) Chumki sent Sunita and Tapan her best wishes.
Answer:
Chumki sent her best wishes (ଶୁଭେଚ୍ଛା) to Sunita and Tapan.

(iv) Trees give us plenty of valuable things.
Answer:
Trees give plenty of valuable things to us.

(v) Please bring me the book of the latest edition.
Answer:
Please bring the book of the latest edition (ନୂତନ ସଂସ୍କରଣ) for me.

Activity – 3

Find out the objects and complements in the following sentences. (ନିମ୍ନଲିଖତ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରୁ “କର୍ମ” ଓ “ପୂରକ’ ବାହାର କର ।)

1. Sita looks fine.
Answer:
fine – complement (looks – link verb)

2. Ramababu is a nice gentleman.
Answer:
a nice gentleman – Complement (‘be’ verb is)

3. Padminee plays chess.
Answer:
chess – direct object (What does play)

4. Trees grow well in spring.
Answer:
well – complement (manner adverb), in spring (time adverb)

5. They are making a plan.
Answer:
a plan – direct object (What are they making?)

6. Rabi is looking at the sky.
Answer:
the sky – object (What is Rabi looking at ?)

7. He is sitting on a string charpoy.
Answer:
on a string charpoy – adjunct (no complement)

8. The court rejected her appeal.
Answer:
her appeal (ଆବେଦନ) – direct object (What rejected ?)

9. Her questions often puzzle me.
Answer:
me-direct object (Whom puzzle)

10. I like green vegetables.
Answer:
green vegetables – direct object (What do you like ?)

Activity – 4

Identify the adjuncts and complements in the following sentences.
(ନିମ୍ନୋକ୍ତ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ ବିବର୍ଷକ ଓ ପୂରକ ଚିହ୍ନାଅ ।)

1. This pen costs twenty rupees.
Answer:
twenty rupees – complement

2. My brother usually writes poems.
Answer:
usually-adjunct, poems – direct object

3. Gopabandhu is an eloquent speaker.
Answer:
an eloquent speaker (ବାଗ୍ମୀ ବକ୍ତା) – complement

4. My friend got first division in the exam.
Answer:
in the examination – adjunct (noun phrase), first division – direct object

5. He became weak in a few days.
Answer:
weak – complement (adjunct), in a few days – adjunct (adverb of time)

6. Meera appears foolish.
Answer:
foolish-complement (adjunct)

7. The man has ten acres of land in our village.
Answer:
ten acres of land – complement (noun phrase), in our village – adjunct (adverb of place)

8. He has still in a state of shock.
Answer:
still-adjunct (adverb of time), in a state of shock-complement (noun phrase)

9. The dog is at the front gate.
Answer:
at the front gate – complement (adverb of place)

10. He rejected my proposals outright.
Answer:
my proposals – direct object, outright (ରୋକ୍‌ଠୋକ) – adjunct (adverb of manner)

Activity – 5

Which Noun Phrases in the following sentences work as objects and which are the complements? (ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ object ଓ complement ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା କୁ ଚିହ୍ନାଅ ।)

1. Economics is my favorite subject.
Answer:
my favorite subject = noun phrase (compliment)

2. My friend never tells a lie.
Answer:
a lie – object = noun phrase (direct)

3. An honorable man never betrays his friends.
Answer:
his friends – object = noun phrase (direct object)

4. We call Gandhiji the Father of the Nation.
Answer:
Gandhiji – direct object = noun phrase, The Father of Nation = complement = noun phrase

5. Everyone called him Sunny.
Answer:
him- direct object = noun phrase, Sunny-complement = noun phrase

6. She gives her children expensive presents.
Answer:
her children – indirect object = noun phrase, expensive (ମୂଲ୍ୟବାନ୍) presents – direct object = noun phrase

7. The students selected Bakul their monitor.
Answer:
Bakul – direct object = noun phrase, their monitor – complement = noun phrase

8. My father tasted the curry.
Answer:
the curry – direct object = noun phrase

9. None but the brave deserves the fair.
Answer:
the fair (praise) (ପ୍ରଶଂସା) – direct object = noun phrase

10. I have a house at Cuttack.
Answer:
a house complement = noun phrase, at Cuttack – adjunct

The Predicate Phrase Additional Questions With Answers

Read the following sentences and say whether the verb used in the sentence is Transitive or Intransitive.

1. We heard a noise.
Answer:
heard – Transitive

2. The thief stole the money.
Answer:
stole – Transitive

3. The policeman saw the thief.
Answer:
saw Transitive

4. The young man became an officer.
Answer:
became – Intransitive

5. The flower smells nice.
Answer:
smells – Intransitive

6. The child feels cold.
Answer:
feels Intransitive

7. The enemy attacked the town.
Answer:
attacked – Transitive

8. Children like sweets very much.
Answer:
like – Transitive

9. My mother passed me the salt.
Answer:
passed – Transitive

10. The old man died last week.
Answer:
died Intransitive

11. He left just now.
Answer:
left Intransitive

12. Padminee plays chess.
Answer:
plays Transitive

13. I gave him a book.
Answer:
gave Transitive

14. I bought a frock.
Answer:
bought Transitive

15. The child fell down.
Answer:
fell down – Intransitive

Find out the objects and complements in the following sentences.

1. The court rejected his appeal.
Answer:
his appeal – Object

2. Trees give us plenty of valuable things.
Answer:
us – Indirect Object, plenty of valuable things – Direct object

3. My teacher taught the grammar.
Answer:
the grammar – Object

4. The cat killed the rat.
Answer:
the rat – Object

5. The boy looks tired.
Answer:
tired Complement

6. The sky got dark.
Answer:
dark – Complement

7. My mother is a teacher.
Answer:
a teacher – Complement

8. Honey tastes sweet.
Answer:
sweet – Complement

9. Minakshi writes poems.
Answer:
poems – Object

10. Abdul broke the window.
Answer:
the window – Object

11. The man seems restless.
Answer:
restless – Complement

12. My brother became a doctor.
Answer:
a doctor – Complement

13. I feel very cold.
Answer:
very cold – Complement

14. He gave me a present.
Answer:
me – Indirect Object,
a present – Direct Object

15. We found him dead.
Answer:
him – Object, dead – Complement

Write the pattern of the following sentences.

1. She is on the way.
Answer:
SVC

2. We returned yesterday.
Answer:
SVA

3. The girl drew a picture.
Answer:
SVO

4. The old lady passed away.
Answer:
SV

5. I gave him a book.
Answer:
SVOO

6. The man is walking slowly.
Answer:
SVA

7. The baby cried loudly.
Answer:
SVA

8. They looks tired
Answer:
SVC

9. The book made him famous.
Answer:
SVOC

10. Neha offered me a nice gift.
Answer:
SVOO

11. Little men desire high posts.
Answer:
SVO

12. The girl is hemming her kerchief.
Answer:
SVO

13. My house is nearby.
Answer:
SVC

14. They elected me chairman.
Answer:
SVOC

15. The driver kept the car in the garage.
Answer:
SVOC (Adjunct)

Identify the adjuncts and complements in the following sentences.

1. This pen costs twenty rupees.
Answer:
twenty rupees – complement

2. The girl appears foolish.
Answer:
foolish – compliment

3. The dog is at the front gate.
Answer:
at the front gate – complement

4. He left just now.
Answer:
just now – adjunct

5. I get up early in the morning.
Answer:
early in the morning – adjunct

6. Mr. Mishra is a doctor.
Answer:
a doctor – complement

7. The wind blew slowly.
Answer:
slowly – adjunct

8. Fire burns quickly.
Answer:
quickly – adjunct

9. It seems strange.
Answer:
strange – compliment

10. The old man feels cold.
Answer:
cold- complement

11. I made it last year.
Answer:
last year – adjunct

12. The children returned happily.
Answer:
happily – adjunct

13. He met me today.
Answer:
today – adjunct

14. The baby is always crying.
Answer:
always – adjunct

15. It smells nice.
Answer:
nice compliment

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 16 ‘ମା’ ଆସିଲେଣି Textbook Exercise Questions and Answers.

+2 2nd Year Odia Optional Chapter 16 ‘ମା’ ଆସିଲେଣି Question Answer

(କ) ବିକଳ୍ପ ସହ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ ।
(ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।)

Question ୧ ।
‘ମା ଆସିଲେଣି’ – ଖବରଟି ପ୍ରଥମେ କିଏ ଘୋଷଣା କଲା ?
(କ) ମିସେସ୍ ଚୂଡ଼ାମଣି
(ଖ) ଚୂଡ଼ାମଣି
(ଗ) ଘରର ପୂଝାରୀ
(ଘ) ଘରର ଚାକର
ଉ –
(ଗ) ଘରର ପୂଝାରୀ

Question ୨।
ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ବଙ୍ଗଳାର କବାଟ ସକାଳ କେତେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଖୋଲିନଥାଏ ?
(କ) ଆଠଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ
(ଖ) ସାଢ଼େ ଆଠଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ
(ଗ) ନଅଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ
(ଘ) ଛଅଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ
ଉ –
(କ) ଆଠଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ

Question ୩ ।
ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ପୁଅଝିଅ କେଉଁଠାରେ ପଢ଼ୁଥିଲେ ?
(କ) ସରକାରୀ ସ୍କୁଲ
(ଖ) ଗାଁର ପବ୍ଲିକ୍ ସ୍କୁଲ୍
(ଗ) ଗାଁ ସ୍କୁଲ୍
(ଘ) ସହରର ପବ୍ଲିକ୍ ସ୍କୁଲ୍
ଉ –
(ଘ) ସହରର ପବ୍ଲିକ୍ ସ୍କୁଲ୍

Question ୪ ।
ପିଲାମାନେ ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କୁ କ’ଣ ସମ୍ବୋଧନ କରୁଥିଲେ ?
(କ) ଡାଡ଼୍
(ଖ) ଡାଡ଼ି
(ଗ) ବାବା
(ଘ) ବାପା
ଉ –
(ଖ) ଡାଡ଼ି

Question ୫ ।
ନିଜକୁ ମିଶାଇ ଚୂଡ଼ାମଣି କେତେ ଭାଇଭଉଣୀ ?
(କ) ଚାରି
(ଖ) ଦୁଇ
(ଗ) ଏଗାର
(ଘ) ଅଠର
ଉ –
(ଘ) ଅଠର ।

Question ୬ ।
କିଏ ପିକ୍ୟୁଲିଆର ଉଇମ୍ୟାନ୍ ?
(କ) ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ମା’
(ଖ) ମିସେସ୍ ଚୂଡ଼ାମଣି
(ଗ) ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ଝିଅ
(ଘ) ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ଭଉଣୀ
ଉ –
(କ) ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ମା’

Question ୭।
ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ମା’ ପ୍ରତ୍ୟେକଟି ମିଲ୍ ପାଇଁ କ’ଣ କାମନା କରୁଥିଲେ ?
(କ) ବିଲ୍
(ଖ) ଧନ୍ୟବାଦ
(ଗ) କରୁଣା
(ଘ) ପ୍ରତିଦାନ
ଉ –
(ଗ) କରୁଣା

Question ୮ ।
ମିସେସ୍ ଚୂଡ଼ାମଣି ପୂଝାରୀକୁ ଡାକି ମା’ଙ୍କ ପାଇଁ କ’ଣ ବରାଦ କଲେ ?
(କ) ବରା
(ଖ) ଇଡ଼ିଲି
(ଗ) ଦୋସା
(ଘ) ପ୍ରତିଦାନ
ଉ –
(ଗ) ଦୋସା

Question ୯ ।
ଚୂଡ଼ାମଣି ପ୍ରତିଦିନ ବାଥ୍‌ରୁମ୍‌ ଆସି ଅନ୍ତତଃ କେତେ ସମୟ ପାଇଁ ଚଣ୍ଡୀପାଠ କରନ୍ତି ?
(କ) ବରା
(ଖ) ଘଣ୍ଟାଟିଏ
(ଗ) ଦୁଇଘଣ୍ଟା
(ଘ) ଘଡ଼ିଏ
ଉ –
(ଖ) ଘଣ୍ଟାଟିଏ

Question ୧୦ ।
ବ୍ରେକ୍‌ଫାଷ୍ଟ୍ ବେଳେ ଟେବୁଲରେ ମା’ଙ୍କୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି କେଉଁମାନେ ବସି ସାରିଥିଲେ ?
(କ) ଚାକର ପୂଝାରୀ
(ଖ) ନାତିନାତୁଣୀ
(ଗ) ପୁଅବୋହୂ
(ଘ) ପୁଅବୋହୂ, ନାତିନାତୁଣୀ
ଉ –
(ଘ) ପୁଅବୋହୂ, ନାତିନାତୁଣୀ

Question ୧୧ ।
ମିସେସ୍ ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କୁ କିଏ ପ୍ରଥମେ ଖବର ଦେଲା ମା’ ଆସିଛନ୍ତି ଏଥର ରହିବେ ?
(କ) ସ୍ଵାମୀ
(ଖ) ପୁଅ
(ଗ) ଝିଅ
(ଘ) ପୂଝାରୀ
ଉ
(ଖ) ପୁଅ

Question ୧୨ ।
‘ହଁ ବାପା ! ମା’ ଏଥର ଖର୍ଚା ଦେବେ ନାହିଁ ଖାଇବାର” – ଏକଥା କିଏ କହିଛି ?
(କ) ଚୂଡ଼ାମଣି
(ଖ) ମିସେସ୍ ଚୂଡ଼ାମଣି
(ଗ) ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ଝିଅ
(ଘ) ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ପୁଅ
ଉ –
(ଗ) ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ଝିଅ

Question ୧୩ ।
‘‘କିରେ ତୋର ଅଙ୍କ କଷା ସଇଲା’’ ଏ କଥା ଚନ୍ଦ୍ରମଣିକୁ କିଏ ପଚାରିଥିଲେ ?
(କ) ମେମ୍ ସାହେବ
(ଖ) ଚୂଡ଼ାମଣି
(ଗ) ବୃଦ୍ଧା ମା’
(ଘ) ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ପୁଅ
ଉ –
(ଗ) ବୃଦ୍ଧା ମା’

Question ୧୪ ।
ସକାଳେ ମା’କେତେ କପ୍ କଫି ପିଇଥିଲେ ?
(କ) ତିନି
(ଖ) ଚାରି
(ଗ) ପାଞ୍ଚ
(ଘ) ଛଅ
ଉ –
(ଖ) ଚାରି

Question ୧୫ ।
ଚୂଡ଼ାମଣି ପରବାର କେଉଁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆସି ମା’ଙ୍କୁ ବଳେଇ ଦେଇଗଲେ ?
(କ) ଘରର ଦୁଆର
(ଖ) ସହରର ଶେଷ ପ୍ରାନ୍ତ
(ଗ) କଲୋନି ମୁଣ୍ଡ
(ଘ) ଫାଟକ
ଉ –
(ଘ) ଫାଟକ

(ଖ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧।
କେଉଁ ଖବରଟି ପ୍ରଥମେ ଘରର ପୂଝାରୀ ଘୋଷଣା କଲା ?
ଉ –
ମା’ ଆସିବାର ଖବରଟି ପ୍ରଥମେ ଘରର ପୂଝାରୀ ଘୋଷଣା କଲା ।

Question ୨ ।
କିଏ ଜଣେ ବିଲାତ ଫେରନ୍ତା ଅଫିସର ?
ଉ –
ଚୂଡ଼ାମଣି ସାହେବ ଜଣେ ବିଲାତ ଫେରନ୍ତା ଅଫିସର୍ ।

Question ୩ ।
ୱେଷ୍ଟ୍ରେ ବୁଢ଼ାବୁଢ଼ୀମାନେ କେଉଁଠାରେ ରହନ୍ତି ?
ଉ –
ୱେଷ୍ଟ୍ରେ ବୁଢ଼ାବୁଢ଼ୀମାନେ ହୋମ୍‌ରେ ରହନ୍ତି ।

Question ୪।
ବୁଢ଼ାବୁଢ଼ୀମାନେ କେଉଁଠାରେ ବାନପ୍ରସ୍ଥରେ ରହନ୍ତି ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
ଉ –
ବୁଢ଼ାବୁଢ଼ୀମାନେ ଇଷ୍ଟରେ ବାନପ୍ରସ୍ଥରେ ରହନ୍ତି ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୪ ।
ସେଦିନ ମା’ ପୁଅଘରେ ପହଞ୍ଚି ନାତିନାତୁଣୀଙ୍କ ନିକଟରେ କି ପ୍ରକାର ଘୋଷଣା କଲେ ?
ଉ –
ସେଦିନ ମା’ ପୁଅଘରେ ପହଞ୍ଚି ନାତିନାତୁଣୀଙ୍କ ନିକଟରେ ତାଙ୍କର ରହିବା କଥା ଗୁପ୍ତରେ ଘୋଷଣା କଲେ ।

Question ୬ ।
ପୂଝାରୀ ଚନ୍ଦ୍ରମଣି କେଉଁ ବଜାରକୁ ଗଲା ଦୋସା ଆଣିବାକୁ ?
ଉ –
ପୂଝାରୀ ଚନ୍ଦ୍ରମଣି ଦୁଇ ମାଇଲ୍ ବାଟ ବଜାରକୁ ଗଲା ଦେବା ଆଣିବାକୁ ।

Question ୭ ।
ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ବାପା ଜଣେ କି ପ୍ରକାର ଲୋକ ଥିଲେ ?
ଉ –
ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ବାପା ଜଣେ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ଲୋକ ଥିଲେ ।

Question ୮।
ବ୍ରେକ୍‌ଫାଷ୍ଟ୍ ଦେଇସାରି ଚନ୍ଦ୍ରମଣି କ’ଣ ପାଇଁ କିଚିନ୍ ଆଡ଼କୁ ଚାଲିଗଲା ?
ଉ –
ବ୍ରେକ୍‌ଫାଷ୍ଟ ଦେଇସାରି ଚନ୍ଦ୍ରମଣି କଫି ତିଆରି କରିବାକୁ କିଚିନ୍ ଆଡ଼କୁ ଚାଲିଗଲା ।

Question ୯।
ଚନ୍ଦ୍ରମଣି ପକେଟ୍‌ରୁ କାଗଜ ଓ ପେନ୍‌ସିଲ୍ କାଢ଼ି କ’ଣ କଲା ?
ଉ –
ଚନ୍ଦ୍ରମଣି ପକେଟ୍‌ରୁ କାଗଜ ଓ ପେନ୍‌ସିଲ୍ କାଢ଼ି ବୃଦ୍ଧାଙ୍କ ଖାଇବାର ବିଲ୍ କଲା ।

Question ୧୦ ।
ମା’ କେଉଁଥିରେ ବସି ଘରୁ ବାହାରିଗଲେ ?
ଉ –
ମା’ ରିକ୍‌ସାରେ ବସି ଘରୁ ବାହାରିଗଲେ ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୨ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ।)

Question ୧ ।
ଘରକୁ ମା’ କେତେ ବର୍ଷ ପରେ ଆସିଥିଲେ ?
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଘରକୁ ମା’ ପ୍ରାୟ ତିନି ବର୍ଷ ପରେ ଆସିଥିଲେ ।

Question ୨।
ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ମା’ ବିଧବା ହେଲା ପରେ କେଉଁଠାରେ ରହୁଥିଲେ ?
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ମା’ ବିଧବା ହେଲା ପରେ ଏକାକୀ ଗାଁରେ ରହୁଥିଲେ ।

Question ୩ ।
କାହାରି ପାଖରେ ଧାରୁଆ ହୋଇ ବଞ୍ଚିବା ଲୋକ ପରଜନ୍ମରେ କ’ଣ ହୁଏ ବୋଲି ମା’ଙ୍କ ଧାରଣା ?
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କାହାରି ପାଖରେ ଧାରୁଆ ହୋଇ ବଞ୍ଚିବା ଲୋକ ପରଜନ୍ମରେ ତା’ ପାଖରେ କୁକୁର ହୋଇ ଜନ୍ମହୁଏ ବୋଲି ମା’ଙ୍କ ଧାରଣା ।

Question ୪ ।
ପୂଝାରୀ ଚନ୍ଦ୍ରମଣି କାନ ଯୋଡ଼ାକ ଉଠିଲା ପରଠାରୁ କେଉଁ କଥା ପ୍ରଥମେ ଶୁଣିଲା ?
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ପୂଝାରୀ ଚନ୍ଦ୍ରମଣି କାନଯୋଡ଼ାକ ଉଠିଲା ପରଠାରୁ ‘ମା’ ଆସିଛନ୍ତି !’ କଥା ପ୍ରଥମେ ଶୁଣିଲା ।

Question ୫ ।
ଚନ୍ଦ୍ରମଣି ବ୍ରେକ୍‌ଫାଷ୍ଟବେଳେ ଟେବୁଲ୍‌ରେ କି କି ସରଞ୍ଜାମ ପରଶିଥିଲେ ?
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଛରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଚନ୍ଦ୍ରମଣି ବ୍ରେକ୍‌ଫାଷ୍ଟ୍ବେଳେ ଟେବୁଲ୍‌ରେ ଦୋସା, ସମୋସା, ସ୍ଟି, ଫୁଟ୍ସ ସହିତ କଫି ପରଶିଥୁଲା ।

Question ୬ ।
ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ପୁଅ ସକାଳର କେଉଁ ବଡ଼ ଖବରଟି ଆଗତୁରା ପ୍ରଘଟ କରିଦେଲା ?
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ପୁଅ ସକାଳରୁ ‘ମା’ ଆସିଛନ୍ତି ରହିବେ ଏଥର’ ଖବରଟି ଆଗତୁରା ପ୍ରଘଟ କରିଦେଲା ।

Question ୭ ।
ମା’ କାହିଁକି ଅଧ୍ଵ ତିନି କପ୍ କଫି ସକାଳେ ପିଇଦେଇଥିଲେ ?
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ପୁଅବୋହୂ ଓ ନାତିନାତୁଣୀଙ୍କ ସହିତ କୌଣସି ଏକ ମଜାଦାର୍ ଗପରେ, ସେଇ ସକାଳଟିକୁ ବିତାଇବାକୁ ଯାଇ, ମା’ ଅଧ୍ଵ ତିନିକପ୍ କଫି ପିଇଦେଇଥିଲେ ।

Question ୮ ।
ମା’ଙ୍କୁ ରିକ୍‌ସାରେ ବସେଇବାର କେତେ ସମୟ ପରେ ଚୂଡ଼ାମଣି ଫୋନ୍ କଲ୍‌ଟିଏ ପାଇଲେ ?
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମା’ଙ୍କୁ ରିକ୍‌ସାରେ ବସେଇବାର ପ୍ରାୟ ପନ୍ଦର ମିନିଟ୍ ସମୟ ପରେ ଚୂଡ଼ାମଣି ଫେଣ୍ଟ୍ କଲ୍‌ଟିଏ ପାଇଥିଲେ ।

(ଘ) ଅଳ୍ପ ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୩ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୩୦ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୨ ନମ୍ବର ।)

Question ୧।
ମା’ ଆସିଲାବେଳେ ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ଘର ପରିବେଶ କିପରି ଥିଲା ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମା’ ଆସିଲାବେଳକୁ ଘରର ପୂଝାରୀ କେବଳ ଉଠିଥିଲା, ଘରର ଅନ୍ୟସବୁ ସଦସ୍ୟ ସୁଷୁପ୍ତିରେ ନିଃଶ୍ବାସ ଛାଡୁଥିଲେ । ସେ ଘର ପାଇଁ ସକାଳ ମାତ୍ର ଆଠଟା ବାଜିଥାଏ । ଘରର କବାଟଗୁଡ଼ିକ ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଖୋଲି ନ ଥାଏ । ମେମ୍‌ସାହେବଙ୍କ ଶୋଇବା ବଖରାରୁ ପାଖବଖରାରୁ ସାହେବଙ୍କର ସ୍ଵର ମାତ୍ର ଶୁଭିଲା, ‘ଚନ୍ଦ୍ରମଣି ! କିଏ ଆସିଲେ’ ।

Question ୨।
ଚୂଡ଼ାମଣି ଓଡ଼ିଶାର ଗାଁଗଣ୍ଡା ଲୋକଙ୍କ ବୋଲି ସହିତ ଖୁବ୍ ପରିଚିତ ଥିଲେ କହିବାର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଚୂଡ଼ାମଣି ବିଲାତ ଫେରନ୍ତା ଅଫିସର ହେଲେ ବି, ଓଡ଼ିଶାର ଗାଁଗଣ୍ଡା ଲୋକଙ୍କ ବୋଲି ସହିତ ଖୁବ୍ ପରିଚିତ ଥିଲେ । କାରଣ ସେ ଜଣାନ୍ତି ଏବଂ ତାଙ୍କର ଆସିବାଟିକୁ ବଡ଼ପାଟିରେ ଘୋଷଣା କରନ୍ତି । ପୂଝାରୀ ଚନ୍ଦ୍ରମଣି, ବାବୁଙ୍କ ମା’ ଆସିଥିବାରୁ ପ୍ରଥମେ ଘୋଷଣା କଲେ ବି, ଆଉଥରେ ‘ଆଜ୍ଞା, ମା’ ଆସିଛନ୍ତି’ ବୋଲି ଶୁଣାଇଦେଲା । ଏଭଳି ବ୍ୟବହାରରେ ଚୂଡ଼ାମଣି ଖୁବ୍ ପରିଚିତ ଥିଲେ ବୋଲି ଲେଖକ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୩ ।
ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ବାପା ମରିବା ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କ ମା’ଙ୍କ ପାଇଁ କ’ଣ ସବୁ ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଇଥିଲେ ?
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ବାପା ମରିବା ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କ ମା’ଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରଚୁର ଧନସମ୍ପତ୍ତି ଛାଡ଼ିଯାଇଥିଲେ । ପୁନଶ୍ଚ ସେ ମଧ୍ୟ ଅଠରଟି ସୁଯୋଗ୍ୟ ପୁତ୍ରକନ୍ୟାଙ୍କର ମାତାର ଗୌରବ ଆସନରେ ତାଙ୍କୁ ବସାଇ ଯାଇଥିଲେ ।

Question ୪ ।
ବୃଦ୍ଧା ମା’ଙ୍କୁ ପିଲାମାନେ ‘ପିକ୍ୟୁଲିଆର୍ ଉଇମ୍ୟାନ୍’ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥିଲେ କାହିଁକି ?
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ବୃଦ୍ଧା ମା’ଙ୍କ ପିଲାମାନେ ଇଂରାଜୀ ଶିକ୍ଷାରେ ଶିକ୍ଷିତ ଓ ବିଲାତ ଫେରନ୍ତା ହୋଇଥିବାରୁ ମାତାଙ୍କ ରୁଚିକୁ ଆକ୍ଷେପ କରି ‘ପିକ୍ୟୁଲିଆର୍ ଉଇମ୍ୟାନ୍’ ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଏଭଳି କହିବାର କାରଣ ହେଉଛି, ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଖରେ ଥିଲାବେଳେ ସେ ପ୍ରତ୍ୟେକଟି ମିଲ୍ ପାଇଁ ସର୍ବଦା ବିଲ୍ ଚାହୁଁଥିଲେ ଠିକ୍ ହୋଟଲ୍‌ର ଗରାଖ ପରି । ଯାହାଫଳରେ ପିଲାମାନେ ମା’ଙ୍କ ଚରିତ୍ରକୁ ନେଇ ଏପରି କଥା କହୁଥିଲେ ।

Question ୫ ।
ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଅନ୍ତେ ମା’ କେଉଁ କଥାକୁ ମନେରଖ୍ ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଖରେ ନରହିବାକୁ ସଂକଳ୍ପ କରିଥିଲେ ?
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ମା’ଙ୍କର ବିଶ୍ଵାସ ଥିଲା ସଂସାରରେ କାହାରି ପାଖରେ ଧାରୁଆ ହୋଇ ବଞ୍ଚିଲେ, ପରବର୍ତ୍ତୀ ଜନ୍ମରେ ସେ ତାହା ପାଖରେ କୁକୁର ହୋଇ ଜନ୍ମହେବ । ଏଭଳି ବିଚାରବୋଧ ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ବାପାଙ୍କୁ ବ୍ୟଥ୍‌ତ କରିଥିଲା । ସେ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କହିଥିଲେ, ମୁଁ ମଲାପରେ ତୁମେ ନିଶ୍ଚୟ ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଖରେ ରହିବ । ପରିହାସରେ କହିଥିଲେ, ସେମାନଙ୍କ ପାଖରେ କୁକୁର ହେବାରେ ତୁମର କୌଣସି ଆପତ୍ତି ନାହିଁ । ସ୍ଵାମୀଙ୍କର ସେହି ପରିହାସର କଥାପଦିକ ସେ ସବୁଦିନ ମନେରଖିଲେ ଏବଂ ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଖରେ ନରହିବାକୁ ସଂକଳ୍ପ କରିଥିଲେ ।

Question ୬ ।
ସେଦିନ ମା’ ଘରକୁ ଆସିବା ମାତ୍ରେ ନାଣିନାତୁଣୀଙ୍କ ପାଖେ କେଉଁକଥା ଗୁପ୍ତରେ ଘୋଷଣା
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ମା’ ଘରକୁ ଆସିବାମାତ୍ରେ ନାତିନାତୁଣୀଙ୍କ ପାଖରେ ଗୁପ୍ତରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ‘ମୁଁ ଆସିଲି । ଏଥର ରହିବି ଏଠି ! କିନ୍ତୁ ଚୁପ୍ ! କାହାକୁ କହିବ ନାହିଁ । ଯଦି କହିଚ ଏଇ ଦେଖ ମୋ ସୁକେଶ୍, ସିଧା ବାହାରି ଚାଲିଯିବି ଗାଁକୁ ବୁଝଲ ?’ ଘୋଷଣାନାମା ଶୁଣିଲା ପରେ ପିଲା ଦୁଇଟି କାହାକୁ ଏକଥା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ କହି ନ ଥିଲେ ।

Question ୭ ।
ନାତିନାତୁଣୀଙ୍କ କେଉଁ ପ୍ରଶ୍ନ ଶୁଣି ବୁଢ଼ୀ ମା’ ପ୍ରଥମେ ଅବାକ୍ ହୋଇଯାଇଥିଲା ?
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମା’ ଘରେ ପହଞ୍ଚିବା ମାତ୍ରେ, ପୁପ୍ତରେ ନାତିନାତୁଣୀଙ୍କ ପାଖରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ, ସେ ଆସିଛନ୍ତି ରହିବେ, ଏଥର ଆଉ ଗାଁକୁ ଯିବେ ନାହିଁ । ପିଲା ଦୁଇଟି ଘୋଷଣାନାମା ପ୍ରକାଶ ନ କଲେ ବି ଜେଜେମା’ଙ୍କୁ ପ୍ରଶ୍ନ କରିଥିଲେ, ‘ତେବେ ଏଥର ପ୍ରତି ମିଲ୍ ପାଇଁ ବିଲ୍ ଦାବି କରିବ ନାହିଁ ତ ଜେଜେମା’ ?’’ନାତିନାତୁଣୀଙ୍କଠାରୁ ଏଭଳି ପ୍ରଶ୍ନ ଶୁଣି ବୁଢ଼ୀମା’ ପ୍ରଥମେ ଅବାକ୍

Question ୮ ।
ବାପା ମା’ଙ୍କର କ୍ଷଣସ୍ଥାୟୀ ଅଥର୍ବତା ସମ୍ପର୍କରେ ଦୁଇ ପୁଅଝିଅ ସଚେତନ ନ ଥିଲେ କହିବାର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ –
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମା’ ଘରେ ପହଞ୍ଚିବା ମାତ୍ରେ, ନାତିନାତୁଣୀଙ୍କୁ କହିଥିଲେ, ସେ ଏଥର ଆସିଛନ୍ତି ରହିବେ ଏବଂ ଗାଁକୁ ଯିବେନାହିଁ । ଏକଥା କାହାରି ନାତିଟି ଏହିକଥା ପ୍ରକାଶ କରିଦେଇଥିଲା । ମା’ଙ୍କ ରହିବା କଥା ଶୁଣି, ମିସେସ୍ ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ହାତରୁ ମସଲା ଦୋସାରୁ କିଛି ଅଂଶ ଖସିପଡ଼ିଲା ଏବଂ ଚୂଡ଼ାମଣିବାବୁଙ୍କ ଖାଇବାଟା ଅଳ୍ପ ସମୟ ପାଇଁ ସ୍ଥିର ହୋଇଗଲା । ମାତ୍ର ବାପା ମା’ଙ୍କର ଥିଲେ । ଅର୍ଥାତ୍ ବାପା ମା’ଙ୍କ ମାନସିକତା ନ ବୁଝି ସେମାନେ ଏକଥା ଖୁସିରେ କହିଥିଲେ ।

(ଙ) ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୫ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୧୫୦ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧ ।
ସେ ଘର ମା’ଙ୍କର ନୁହେଁ, ଡାଡ଼ି ମମିଙ୍କର ନିଶ୍ଚୟ – ପଠିତ ଗଳ୍ପ ଭିଭିରେ ଏହାରା ମର୍ମ ବୁଝାଇ ଦିଅ ।
ଉ –
କଥାକାର ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଆଧୁନିକ କଥାସାହିତ୍ୟର ଜଣେ ଗାଳ୍ପିକ ଓ ଔପନ୍ୟାସିକ ଭାବରେ ଯଥେଷ୍ଟ ସିଦ୍ଧି ଅର୍ଜନ କରିପାରିଛନ୍ତି । ସେ ଅନେକ ସାର୍ଥକ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ ରଚନା କରି ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟକୁ ପରିପୁଷ୍ଟ କରିଅଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଏକ ବିଶେଷ ଧରଣର ଗଳ୍ପ ହେଉଛି, ‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ । ଗଳ୍ପଟିରେ ଗାଳ୍ପିକ ସଂପ୍ରତିକ ସମାଜରେ ସ୍ଵାର୍ଥସର୍ବସ୍ଵ ମଣିଷ କିପରି ନିଜର ସୁଖସୁବିଧା ପାଇଁ ମୂଳ ପରିବାରରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇ, ନିଜର ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପରିଚୟ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛି, ତାହାର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦେଇଛନ୍ତି । ସହରୀ ମଣିଷ କ୍ରମଶଃ ମାତାପିତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଉଦାସୀନ ଭାବ ଦେଖାଉଛି । ଫଳସ୍ୱରୂପ ସେମାନେ ଯେଉଁ ଘରେ ରହୁଛନ୍ତି, ସେଥ‌ିରେ ନିଜର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର୍ୟ ହିଁ ଜାହିର କରୁଛନ୍ତି । କଥାକାର ସୂଚନା ଦେଇ କହିଛନ୍ତି, ‘ସେ ଘର ମା’ଙ୍କର ନୁହେଁ, ବରଂ ଡାଡ଼ି ମମିଙ୍କର’।

‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପରେ କଥାକାର ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଗଳ୍ପର ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଏଭଳି ଉକ୍ତିଟି ଦେଇ, ଘରଟିକୁ ଆଧୁନିକ ମଣିଷର ଚିନ୍ତା ଚେତନା ପରିପ୍ରକାଶିତ ହେଉଥ‌ିବା ପରିବେଶ ବୋଲି ସ୍ପଷ୍ଟ କରାଇଛନ୍ତି । ସକାଳୁ ସକାଳୁ ପୂଝାରୀ ଘୋଷଣା କଲା ‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ । ଅର୍ଥାତ୍ ସେ ମା’ ଜଣକ ହେଉଛନ୍ତି, ଘରର ମାଲିକଙ୍କ ଜନ୍ମଦାତ୍ରୀ ମା’ । ସେ ଆସି ପହଞ୍ଚିଗଲେ ଘରେ କିପରି ଗୋଟିଏ ସ୍ନେହର ବାତାବରଣ ଖେଳିଯାଏ । ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଆପେଣଇ ନେବାର ଭାବ ଯେପରି ବାଣ୍ଟି ହୋଇଯାଏ । ଫଳରେ ଚାକର ପୂଝାରୀଙ୍କ ମନ ଆନନ୍ଦରେ ତନ୍ମୟ ହୋଇଉଠେ । ତେଣୁ ପୂଝାରୀଟି ମା’ ଆସିଲେଣି ବୋଲି କେବଳ ଘୋଷଣା କଲା ନାହିଁ, ବରଂ ତା’ ସ୍ଵରରେ କିପରି ଆନନ୍ଦ ଭାବ ପରିପ୍ରକାଶ ହେଉଥିଲା । କାରଣ ଦୀର୍ଘ ତିନି ବର୍ଷ ହେଲା, ସେ ଏ ଘରକୁ ଆସି ନ ଥିଲେ କିମ୍ବା ମା’ ଭଳି ମିଠା ଶବ୍ଦ ଆଉ ଶୁଣାଯାଇ ନ ଥିଲା । ତିନିବର୍ଷ ପରେ ସେ ଆସୁଥିବାରୁ ପୂଝାରୀ ଚାକରଙ୍କ ମୁହଁରେ ମା’ ଶବ୍ଦଟି ପ୍ରତିଧ୍ଵନିତ ହୋଇଥିଲା । ଅର୍ଥାତ୍ ସମସ୍ତେ ମା’ଙ୍କ ନାମ କହି ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ।

କିନ୍ତୁ ସେ ଘର ମା’ଙ୍କର ନ ଥିଲା । ଯେଉଁ ଘରେ ବଡ଼ପାଟିରେ ସମ୍ଭାଷଣ କରିବାର ଉତ୍‌ଫୁଲ୍ଲିତ ଭାବ ଦେଖାଦେବ । ଯେହେତୁ ସେ ଘରେ ମା’ ଅତିଥୁଭଳି ଅଳ୍ପଦିନ ପାଇଁ ଆସିଛନ୍ତି, ପୁଣି ହୁଏତ ଚାଲିଯିବେ । ଯେପରି ତିନିବର୍ଷ ପରେ ଆସିଛନ୍ତି । ସେ ଘର ହେଉଛି ଡାଡ଼ି ମମିଙ୍କର । ଯେଉଁ ଘରେ ବିଲାତି ଆଦବ୍ କାଇଦାରେ ମାପଚୁପର ସଂପର୍କ । ତେଣୁ ବଡ଼ପାଟିରେ ମା’ ଡାକ ଶୁଣାଯାଉ ନ ଥିଲା । ଗାଳ୍ପିକଙ୍କ ଭାଷାରେ, “ମା’ ଶବ୍ଦର ଧ୍ୱନି ଓ ପ୍ରତିଧ୍ବନିରେ ଘରର କୌଣସି ଖୁଣ୍ଟ ନିଜ ଜାଗରୁ ଇଞ୍ଚେ ଏପଟ ସେପଟ ହେବାର ନ ଥିଲା ।”

ବାସ୍ତବିକ କଥାକାର ସ୍ଵଚ୍ଛ କଥାରେ ଅନେକ କିଛି କହିଯିବାର ଭାବରଖ୍ ଏଭଳି କଥା ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୨।
‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଏକ ରହସ୍ୟବାଦୀ ଗଳ୍ପ – ପ୍ରମାଣ କର ।
ଉ –
ଗାଳ୍ପିକ ଭାବରେ ନିଜର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ସୁରକ୍ଷିତ କରି ରଖ୍ଯାରିଛନ୍ତି । କଥାକାରଙ୍କ କଥା ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ରହିଛି ସମାଜ ଜୀବନ ପ୍ରତି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ । ସେ ସମାଜକୁ ନାନା ଭାବରେ ଦେଖୁଛନ୍ତି ଓ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଭାବରେ ଦେଖାଇବାର ପ୍ରୟାସ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପ ‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ରେ ସମାଜର ଏକ ବିଶେଷ ଦିଗକୁ ଦେଖାଇବାକୁ ଚରିତ୍ରଟି କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ପାଲଟିଛି, ସେହି ଚରିତ୍ରଟି ଗଛର ଶେଷରେ ମୃତ ବୋଲି ଖବର ମିଳିଛି । ଯଦି ଗୋଟିଏ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ମା’ ଚରିତ୍ରଟି ଅତି ଅସହାୟ ଭାବରେ, ଘରେ ହଇଜା ରୋଗରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଛନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ମା’ ଭାବରେ ଚୂଡ଼ାମଣିବାବୁଙ୍କ ଘରକୁ କିଏ ଆସିଥିଲା । ସେହି ମା’ ଚରିତ୍ରଟିରେ ସବୁକିଛି ସ୍ୱାଭାବିକତା ଥିଲେ ବି, କେହି କିପରି କିଛି ବିଶେଷ ସୂଚନା ପାଇପାରିଲେ ନାହିଁ । ବଡ଼ ରହସ୍ୟମୟ ହୋଇଉଠିଛି କଥାବସ୍ତୁଟି । ସୁତରାଂ କଥାକାର ରହସ୍ୟବାଦୀ ଭାବଧାରାଦ୍ଵାରା ଜନନୀର ବାତ୍ସଲ୍ୟ ସ୍ନେହକୁ ପ୍ରମାଣ କରିଛନ୍ତି ।

ଚୂଡ଼ାମଣିବାବୁଙ୍କ ଘରର ସକାଳ ସମୟ, ଅର୍ଥାତ୍ ଆଠଟା ବେଳକୁ ଆସି ମା’ ପହଞ୍ଚିଯାଇଛନ୍ତି । ମା’ ଆସିଛନ୍ତି ବୋଲି ଚାକର ପୂଝାରୀଙ୍କ ମୁହଁରେ ଦେଖାଦେଇଛି ଆନ୍ତରିକତାର ଭାବ । ଫଳରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ଘୋଷଣା କରିଛି, ମା’ ଆସିବାର ଖବରଟି । ପ୍ରଥମେ ମା’ ନାତିନାତୁଣୀଙ୍କ ସହିତ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହୋଇଛନ୍ତି । ପୂର୍ବଭଳି ମଜା କରିଛନ୍ତି । ଚାଲିଯିବାର ମିଥ୍ୟା ଧମକ ମଧ୍ୟ ଦେଇଛନ୍ତି । ସେ ଆସିଛନ୍ତି ଓ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ଏଠାରେ ରହିବେ ବୋଲି ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇଛନ୍ତି । ପୁଅବୋହୂଙ୍କଠାରୁ ଦେଖାଣିଆ ସମ୍ଭାଷଣ ମଧ୍ୟ ପାଇଛନ୍ତି ।

ବୋହୂ ନିଜର ଆନ୍ତରିକତା ପ୍ରମାଣ କରିବାପାଇଁ ଶାଶୁଙ୍କ ପାଇଁ ମସଲା ଦୋସା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜଳଖୁ ବରାଦ କରିଛି ପୂଝାରୀକୁ ଆଣିବାପାଇଁ । ସବୁକିଛି ଆସିଛି । ଖାଇବା ଟେବୁଲ୍ ପାଖରେ ସମସ୍ତେ ମା’ଙ୍କୁ ଘେରି ବସିଛନ୍ତି । ଖାଇବାପର୍ବ ସରିଛି । ଏହାଭିତରେ ମା’ ପୂଝାରୀକୁ ଖାଇବା ବିଲ୍ ମଧ୍ଯ ମାଗିଛନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ଜାଗାରେ ଅଧ‌ିକ ତିନିକପ୍ କଫି ପିଇଛନ୍ତି । ଶେଷରେ ସେ ନରହି ଚାଲିଯାଇଛନ୍ତି । ଘରର ସଦସ୍ୟମାନେ ତାଙ୍କୁ ଫାଟକ ପାଖରେ ବଳେଇଦେଇ ଆସିଛନ୍ତି । ଏହାର ପନ୍ଦର ମିନିଟ୍ ପରେ ଟେଲିଫୋନ୍ ଯୋଗେ ଖବର ମିଳିଛି, ମା’ କାଲିଠୁ ମରି ପଡ଼ିଛନ୍ତି । ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ମମତାମୟୀ ମା’ ପୁଅବୋହୂ ନାତି ନାତୁଣୀଙ୍କୁ ଦେଖିବାପାଇଁ ବିଶେଷରୂପରେ ଆସିଛନ୍ତି । ଦେଖ୍ ସାରିଲାପରେ ତାଙ୍କର ଆତ୍ମା ଶାନ୍ତି ପାଇଛି ।

ଉପରୋକ୍ତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କଲେ ଜଣାଯାଶ, ଏହା ଏକ ରହସ୍ୟବାଦୀ ଗଳ୍ପ, ଯେଉଁଥରେ ଅଲୌକିକ କ୍ରିୟା ହେଲାଭଳି ମନେ ହୋଇଥାଏ ।

Question ୩ ।
ଚୂଡାମଣିଙ୍କର ମା’ ଜଣେ ଅବାଗିଆ ଭଦ୍ରମହିଳା କୁହାଯିବାର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ବୁଝାଇ ଦିଅ ।
ଉ –
ଆଧୁନିକ କଥାସାହିତ୍ୟରେ ଗଳ୍ପ ଓ ଉପନ୍ୟାସ ରଚନା କରି ଯେଉଁ କେତେଜଣ ସ୍ରଷ୍ଟା, ନିଜର ବିଶେଷତାକୁ ପ୍ରମାଣ କରିଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କଥାକାର ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଅନ୍ୟତମ । ସେ ଚରିତ୍ର ଚିତ୍ରଣ ସମୟରେ ବିଭିନ୍ନ ମଣିଷଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ବିଚାରଧାରା ଓ ରୁଚିବୋଧକୁ ଅବିକଳ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥା’ନ୍ତି । ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପ ‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ର‘ ମୁଖ୍ୟ ଚରିତ୍ର ମା’ଙ୍କର ଚରିତ୍ରରେ ରହିଥ‌ିବା ବିଶେଷ ଦିଗକୁ ଦେଖାଇଛନ୍ତି ।

ସ୍ରଷ୍ଟାର ସୃଷ୍ଟିରେ କେହି ମଣିଷ ସମାନ ନୁହଁନ୍ତି । ସମସ୍ତଙ୍କର ସମାନ ଚିନ୍ତାଧାରା କିମ୍ବା ବିଚାରବୋଧ ରହିନଥାଏ । ସମୟେ ସମୟେ ଉପଯୁକ୍ତ ଜ୍ଞାନ ଓ ଶିକ୍ଷା ବଳରେ ତାହା ବଦଳି ଯାଇଥାଏ । ମାତ୍ର ସଂକୀର୍ୟ ବିଚାରଧାରା ପ୍ରମୋଦିତ ମଣିଷଟି ପରିବାର ଓ ସମାଜ ପାଇଁ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ସହାନୁଭୂତିର ସହିତ, ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ବିଚାରଧାରାକୁ ନ ବଦଳାଇଲେ, ତାହା ଜିଦ୍ରରେ ପରିଣତ ହୋଇ ଯାଇଥାଏ ଏବଂ ତାହା ଆଉ ବଦଳି ନଥାଏ । ସେ ସେହି ଜିଦ୍‌କୁ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିବାପାଇଁ ସବୁବେଳେ ଚେଷ୍ଟା କରିଥାଏ । ଗଳ୍ପଟିରେ ଚୂଡାମଣିବାବୁଙ୍କ ମା’ଙ୍କୁ ସେହିଭଳି ଏକଜିଦିଆ ସ୍ବଭାବର ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକଭାବରେ ପିଲାମାନେ ଧରି ନେଇଛନ୍ତି । ମା’ଙ୍କୁ ପାଖରେ ରଖ୍ ତାଙ୍କର ସେହି ଜିଦ୍‌କୁ ସହାନୁଭୂତି ଓ ସ୍ନେହବଳରେ ବଦଳାଇବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିନାହାନ୍ତି । ଯାହାଫଳରେ ସେ ଆହୁରି ଜିଦିଆ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି ଏବଂ ନିଜ ଜିଦ୍‌କୁ ଧରି ରଖ୍ଛନ୍ତି ।

ଚୂଡାମଣିଙ୍କ ମା’ଙ୍କର ଧାରଣା, ସଂସାରରେ କାହାରି ପାଖରେ ଧାରୁଆ ହୋଇ ଯେ ବଞ୍ଚେ, ସେ ମଲାପରେ ତା’ପାଖରେ କୁକୁର ହୋଇ ଜନ୍ମ ହୋଇଥାଏ । ସେହି ଚିନ୍ତାଧାରା ପାଇଁ ସେ ନିଜର ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ନିକଟରେ ମଧ୍ୟ ଧାରୁଆ ହୋଇ ରହିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରିନଥିଲେ । ସେ ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ଋଣ ପରିଶୋଧ ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ସେ ଅଠରଟି ସନ୍ତାନସନ୍ତତି ଦେଇଥିଲେ । ସେ ଆଉ ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ବୋଲି ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ମୁହଁ ଖୋଲି କହିଥିଲେ । ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ଜଣାଇ ଦେଇଥିଲେ- “ମୁଁ କୁକୁର ଜନ୍ମ ନେବାପାଇଁ ଆଦୌ ଆଗ୍ରହୀ ନୁହେଁ – ବିଶେଷତଃ ତୁମ ପରି ମାଲିକ ପାଖରେ ।” ସ୍ଵାମୀ ହସିହସି କହିଥିଲେ, ‘ମୁଁ ମଲାପରେ, ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଖରେ କୁକୁର ହେବାରେ ତୁମର କ’ଣ କିଛି ଆପତ୍ତି ନାହିଁ ।’’ ସ୍ପର୍ଶକାତର ସ୍ତ୍ରୀଲୋକ ଭାବରେ ସେ ସ୍ଵାମୀଙ୍କର କଥାକୁ ମନେରଖୁଥିଲେ ଏବଂ ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଖରେ ଦେୟ ଦେଉଥିଲେ । ଦେୟ ବା ବିଲ୍ ବିନା ସେ କାହାରି ଘରେ ମିଲ୍ ଖାଉନଥିଲେ ।

ଗାଳ୍ପିକ ଚୂଡାମଣିବାବୁଙ୍କ ମା’ଙ୍କର ବିଶେଷ ଧାରଣାର ସୂଚନା ଦେଇ, ତାଙ୍କ ପିଲାମାନଙ୍କର ମା’ଙ୍କ ପ୍ରତି ରହିଥ‌ିବା ଅନୁଦାର ଭାବକୁ ଦେଖାଇଛନ୍ତି ।

Question ୪ ।
ଶିକ୍ଷିତ ଓ ସହରୀବାବୁମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ମା’ର ଗୁରୁତ୍ଵ କିପରି ହ୍ରାସ ପାଇଛି, ପଠିତ ଗଳ୍ପ ଅବଲମ୍ବନରେ ଏହାର ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
ଉ –
ଲେଖକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଓଡ଼ିଆ କଥାସାହିତ୍ୟର ଏକ ଅଭୂତପୂର୍ବ ସ୍ରଷ୍ଟାର ଆସନରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିଛନ୍ତି । ମଣିଷର ଅବଚେତନ ମନର ରହସ୍ୟ ଉଦ୍‌ଘାଟନ, ମାନବିକ ଭାବସମ୍ବେଦନତା ଓ ଜୀବନର ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପହଞ୍ଚିଥ‌ିବା ମଣିଷମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ସହାନୁଭୂତିଶୀଳତା ହିଁ ତାଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିରେ ମୁଖ୍ୟ ସ୍ୱର । ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପ ‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ରେ କଥାକାର ଶିକ୍ଷିତ ଓ ସହରରେ ନିଜକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରୁଥିବା ମଣିଷମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ପିତାମାତାଙ୍କ ପ୍ରତି ରହିଥ‌ିବା ଦେଖାଣିଆ ମନୋବୃତ୍ତି ଚୂଡାମଣିବାବୁଙ୍କ ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ସୂଚିତ କରିଛନ୍ତି ।

ବସ୍ତୁତାନ୍ତ୍ରିକ ଜୀବନଶୈଳୀରେ ଆଜିର ଶିକ୍ଷିତ ମଣିଷ ଉଦ୍‌ଭ୍ରାନ୍ତ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥକୁ ସାକାର କରିବାପାଇଁ, ତା’ ନିକଟରେ ରକ୍ତର ସମ୍ପର୍କ ମୂଲ୍ୟହୀନ । ଫଳରେ ଅନ୍ତଫାଡି ଜନ୍ମ ଦେଇଥ‌ିବା, ନିଜ ସୁଖକୁ ପଛରେ ପକାଇ ପିଲାଙ୍କ ସୁଖକୁ ବଡ଼ ମନେକରିଥି ମା’ ପାଇଁ ସେ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିବାରେ କୁଣ୍ଠିତ । କେବଳ ଦେଖାଣିଆ ସ୍ବଭାବ ନେଇ, ସୀମିତ କର୍ମ ମଧ୍ୟରେ ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପରିସମାପ୍ତି ସେ ଚାହୁଁଛି । ଫଳସ୍ଵରୂପ ଜନ୍ମଦାତ୍ରୀ ମା’ ହେଉଛି ଅବହେଳିତ । ସେହିପରି ପୁଅ ହିସାବରେ ମା’ର ରୁଚିବୋଧକୁ ଓ ବିଚାରଧାରାକୁ ସେ କୌଣସି ସମୟରେ ସହାନୁଭୂତିର ସହିତ ବିଚାର କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉନାହିଁ । ବରଂ ମା’ର ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ବିଚାରବୋଧକୁ ଧରିରଖ୍, କୌଣସି ଉପାୟରେ ପାଖରୁ ଦୂରେଇ ଦେଉଛି ।

ଏପରିକି ଗଳ୍ପରେ, ଅଠରଟି ଯୋଗ୍ୟ ସନ୍ତାନସନ୍ତତି ଜନ୍ମ ଦେଇଥ‌ିବା ମା’ କାହାରି ପାଖରେ ରହିପାରି ନାହାନ୍ତି । ବରଂ ମା’ଙ୍କର ଅବାଗିଆ ଗୁଣକୁ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଦୋହରେଇ ଚାଲିଛନ୍ତି । ସେ ଏଠିସେଠି ହେବା ଅପେକ୍ଷା, ଗାଁରେ ନିଜର ସ୍ଵାଭିମାନକୁ ଧରି ବଞ୍ଚୁହିବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି । ଆଜିର ମଣିଷ ନିକଟରେ ଧନ ଅପେକ୍ଷା ମନର ଅଭାବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଛି । ଗଳ୍ପଟିରେ ଚୂଡାମଣିବାବୁ ଏବଂ ତାଙ୍କର ସ୍ତ୍ରୀ ଯେତେବେଳେ ଶୁଣିଛନ୍ତି, ମା’ ଆସିଛନ୍ତି, ସବୁଦିନ ତାଙ୍କ ପାଖରେ ରହିବେ, ସେଥ‌ିରେ ସେ ଦୁହେଁ ଚମକି ପଡ଼ିଛନ୍ତି । ଗାଳ୍ପିକ ଏହାକୁ ସୂଚନାତ୍ମକ ଭାବେ ଦେଖାଇଛନ୍ତି – “ମିସେ ସ୍ଚୂଡାମଣିଙ୍କ ହାତରୁ ତାଜା ମସଲା ଦୋସାର ଖଣ୍ଡେ ବଡ଼ ଅଂଶ କଣ୍ଟା ଅଗରେ ଅଳ୍ପ ଉପରକୁ ଉଠୁ ଉଠୁ ପୁଣି ଖସି ପଡ଼ିଲା । ଚୂଡାମଣିଙ୍କ ନିବୁଜ ପାଟି ଭିତରେ ମଜ୍ଜିତ ହେଉଥ‌ିବା ଅନ୍ୟ ଖଣ୍ଡେ ଦୋସାର ଶେଷାଶଟି ମଧ୍ଯ କିଞ୍ଚିତ୍ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୋଇ ପୁଣି ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଗଲା ।”

ମା’ ପିଲାମାନଙ୍କଠାରୁ ଯେତେ ଅବହେଳା ପାଇଲେ ବି, ସେ ପିଲାଙ୍କ ଭଲପାଇବାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥାଏ । କାରଣ ପୁତ୍ରର ଅବହେଳା ମା’ର ବାତ୍ସଲ୍ୟ ସ୍ନେହରେ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ଭଟ୍ଟା ପକାଇପାରେ ନାହିଁ । ମୃତ୍ୟୁପରେ ମଧ୍ୟ ମା’ ଜନ୍ମିତ ସନ୍ତାନସନ୍ତତିଙ୍କର କିପରି ଚିର ମଙ୍ଗଳମୟୀ ଓ ଆଶୀର୍ବାଦଦାୟିନୀ ହୋଇଛି, ଗାଳ୍ପିକ ଏହାକୁ ନିଖୁଣ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ସହରୀ ପୁଅବୋହୂ ମା’ଙ୍କ ରୁଚିବୋଧକୁ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ସାମୟିକ ଚଳେଇ ନେବାକୁ ଚାହାନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ମା’ଙ୍କୁ ନେଇ ସବୁଦିନେ ଚଳିବେ, ସେଭଳି ମାନସିକତା ସେମାନଙ୍କର ନଥାଏ । କଥାକାର ଚୂଡାମଣିବାବୁଙ୍କ ପରିବାର ଚଳଣି ମାଧ୍ୟମରେ ଏହା ଦେଖାଇ ଦେବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି ।

ଗଳ୍ପଟିରେ ଆଧୁନିକ ଶିକ୍ଷିତ ମଣିଷଙ୍କ ସ୍ଵାର୍ଥସର୍ବସ୍ଵ ମାନସିକତାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଦେଖାଇ ଦିଆଯାଇଛି ।

Question ୪।
ନିଜ ଭାଷାରେ ‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପର ଭାବାର୍ଥ ବୁଝାଇ ଦିଅ ।
ଉ –
ଲେଖକ ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଓଡ଼ିଆ କଥାସାହିତ୍ୟର ଏକ ଅଭୂତପୂର୍ବ ସ୍ରଷ୍ଟାର ଆସନରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିଛନ୍ତି । ମଣିଷର ଅବଚେତନ ମନର ରହସ୍ୟ ଉଦ୍‌ଘାଟନ, ମାନବିକ ଭାବସମ୍ବେଦନତା ଓ ଜୀବନର ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପହଞ୍ଚିଥ‌ିବା ମଣିଷମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ସହାନୁଭୂତିଶୀଳତା ହିଁ ତାଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିରେ ମୁଖ୍ୟ ସ୍ୱର । ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପ ‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ରେ କଥାକାର ଶିକ୍ଷିତ ଓ ସହରରେ ନିଜକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରୁଥିବା ମଣିଷମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ପିତାମାତାଙ୍କ ପ୍ରତି ରହିଥ‌ିବା ଦେଖାଣିଆ ମନୋବୃତ୍ତି ଚୂଡାମଣିବାବୁଙ୍କ ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ସୂଚିତ କରିଛନ୍ତି ।

ବସ୍ତୁତାନ୍ତ୍ରିକ ଜୀବନଶୈଳୀରେ ଆଜିର ଶିକ୍ଷିତ ମଣିଷ ଉଦ୍‌ଭ୍ରାନ୍ତ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥକୁ ସାକାର କରିବାପାଇଁ, ତା’ ନିକଟରେ ରକ୍ତର ସମ୍ପର୍କ ମୂଲ୍ୟହୀନ । ଫଳରେ ଅନ୍ତଫାଡି ଜନ୍ମ ଦେଇଥ‌ିବା, ନିଜ ସୁଖକୁ ପଛରେ ପକାଇ ପିଲାଙ୍କ ସୁଖକୁ ବଡ଼ ମନେକରିଥି ମା’ ପାଇଁ ସେ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିବାରେ କୁଣ୍ଠିତ । କେବଳ ଦେଖାଣିଆ ସ୍ବଭାବ ନେଇ, ସୀମିତ କର୍ମ ମଧ୍ୟରେ ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପରିସମାପ୍ତି ସେ ଚାହୁଁଛି । ଫଳସ୍ଵରୂପ ଜନ୍ମଦାତ୍ରୀ ମା’ ହେଉଛି ଅବହେଳିତ । ସେହିପରି ପୁଅ ହିସାବରେ ମା’ର ରୁଚିବୋଧକୁ ଓ ବିଚାରଧାରାକୁ ସେ କୌଣସି ସମୟରେ ସହାନୁଭୂତିର ସହିତ ବିଚାର କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉନାହିଁ । ବରଂ ମା’ର ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ବିଚାରବୋଧକୁ ଧରିରଖ୍, କୌଣସି ଉପାୟରେ ପାଖରୁ ଦୂରେଇ ଦେଉଛି ।

ଏପରିକି ଗଳ୍ପରେ, ଅଠରଟି ଯୋଗ୍ୟ ସନ୍ତାନସନ୍ତତି ଜନ୍ମ ଦେଇଥ‌ିବା ମା’ କାହାରି ପାଖରେ ରହିପାରି ନାହାନ୍ତି । ବରଂ ମା’ଙ୍କର ଅବାଗିଆ ଗୁଣକୁ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଦୋହରେଇ ଚାଲିଛନ୍ତି । ସେ ଏଠିସେଠି ହେବା ଅପେକ୍ଷା, ଗାଁରେ ନିଜର ସ୍ଵାଭିମାନକୁ ଧରି ବଞ୍ଚୁହିବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି । ଆଜିର ମଣିଷ ନିକଟରେ ଧନ ଅପେକ୍ଷା ମନର ଅଭାବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଛି । ଗଳ୍ପଟିରେ ଚୂଡାମଣିବାବୁ ଏବଂ ତାଙ୍କର ସ୍ତ୍ରୀ ଯେତେବେଳେ ଶୁଣିଛନ୍ତି, ମା’ ଆସିଛନ୍ତି, ସବୁଦିନ ତାଙ୍କ ପାଖରେ ରହିବେ, ସେଥ‌ିରେ ସେ ଦୁହେଁ ଚମକି ପଡ଼ିଛନ୍ତି । ଗାଳ୍ପିକ ଏହାକୁ ସୂଚନାତ୍ମକ ଭାବେ ଦେଖାଇଛନ୍ତି – “ମିସେ ସ୍ଚୂଡାମଣିଙ୍କ ହାତରୁ ତାଜା ମସଲା ଦୋସାର ଖଣ୍ଡେ ବଡ଼ ଅଂଶ କଣ୍ଟା ଅଗରେ ଅଳ୍ପ ଉପରକୁ ଉଠୁ ଉଠୁ ପୁଣି ଖସି ପଡ଼ିଲା । ଚୂଡାମଣିଙ୍କ ନିବୁଜ ପାଟି ଭିତରେ ମଜ୍ଜିତ ହେଉଥ‌ିବା ଅନ୍ୟ ଖଣ୍ଡେ ଦୋସାର ଶେଷାଶଟି ମଧ୍ଯ କିଞ୍ଚିତ୍ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୋଇ ପୁଣି ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଗଲା ।”

ମା’ ପିଲାମାନଙ୍କଠାରୁ ଯେତେ ଅବହେଳା ପାଇଲେ ବି, ସେ ପିଲାଙ୍କ ଭଲପାଇବାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥାଏ । କାରଣ ପୁତ୍ରର ଅବହେଳା ମା’ର ବାତ୍ସଲ୍ୟ ସ୍ନେହରେ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ଭଟ୍ଟା ପକାଇପାରେ ନାହିଁ । ମୃତ୍ୟୁପରେ ମଧ୍ୟ ମା’ ଜନ୍ମିତ ସନ୍ତାନସନ୍ତତିଙ୍କର କିପରି ଚିର ମଙ୍ଗଳମୟୀ ଓ ଆଶୀର୍ବାଦଦାୟିନୀ ହୋଇଛି, ଗାଳ୍ପିକ ଏହାକୁ ନିଖୁଣ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ସହରୀ ପୁଅବୋହୂ ମା’ଙ୍କ ରୁଚିବୋଧକୁ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ସାମୟିକ ଚଳେଇ ନେବାକୁ ଚାହାନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ମା’ଙ୍କୁ ନେଇ ସବୁଦିନେ ଚଳିବେ, ସେଭଳି ମାନସିକତା ସେମାନଙ୍କର ନଥାଏ । କଥାକାର ଚୂଡାମଣିବାବୁଙ୍କ ପରିବାର ଚଳଣି ମାଧ୍ୟମରେ ଏହା ଦେଖାଇ ଦେବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି ।

ଗଳ୍ପଟିରେ ଆଧୁନିକ ଶିକ୍ଷିତ ମଣିଷଙ୍କ ସ୍ଵାର୍ଥସର୍ବସ୍ଵ ମାନସିକତାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଦେଖାଇ ଦିଆଯାଇଛି ।

ଗାଳ୍ପିକ ପରିଚିତି :

ସ୍ଵାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳଠାରୁ ଅଦ୍ୟାବଧୂ ଓଡ଼ିଆ କଥାସାହିତ୍ୟ, ଗଳ୍ପ ଓ ଉପନ୍ୟାସ ରଚନା କରି ନିଜ ସିଦ୍ଧିର ସ୍ଵାକ୍ଷର ବାଢ଼ିଥିବା ଜଣେ ସମର୍ଥ କଥାଶିଳ୍ପୀ ହେଉଛନ୍ତି ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ । କଥାଶିଳ୍ପୀ ଆଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କର କଟକ ଜିଲ୍ଲାର କନ୍ଦରପୁର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ସିଦ୍ଧେଶ୍ଵରଠାରେ ଜନ୍ମ । ସେ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ଲାଭକରି ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନରେ ଏମ୍.ଏସ୍‌. ପାସ୍ କରିବା ପରେ, ଏଇ ବିଭାଗର ଜଣେ ଅଧ୍ୟାପକ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ସେ ପ୍ରଥମେ କରଞ୍ଜିଆ ଓ ପରେ ଜଗତ୍‌ ସିଂହପୁରର ସ୍ଵାମୀ ବିବେକାନନ୍ଦ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ଜଣେ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଚେତନାଭିଭିକ ମନୋବୈଜ୍ଞାନିକ କଥାକାର ଭାବର ସେ ସୁପରିଚିତ । ସାଧାରଣ ମଣିଷଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଉଚ୍ଚ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ମଣିଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସେ ନିଜର ଗଳ୍ପ ପରିସରଭୁକ୍ତ କରିଅଛନ୍ତି । ମଣିଷର ଅବଚେତନ ରହସ୍ୟ ଉନ୍ମୋଚନ କରିବାରେ ସେ ସିଦ୍ଧହସ୍ତ । ମାନବିକ ସମ୍ବେଦନାବୋଧ ତାଙ୍କ ଗଳ୍ପର ପ୍ରାଣଧର୍ମ ।

ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଆଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଗଳ୍ପ ସଙ୍କଳନଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି – ‘ଦୁର୍ବାର’, ‘ମନ ଅରଣ୍ୟ’, ‘ଏଇ ଶେଷ ପଦଟି’, ‘ଅରଣ୍ୟର ଚୂଳ’, ‘ଅଦିନ ବଉଳ’, ‘ମନମର୍ମର’, ‘ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀ ପାଇଁ ଗଳ୍ପ’ । ସେହିପରି ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ରଚିତ ଉପନ୍ୟାସଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି – ‘ଶତାବ୍ଦୀର ନଚିକେତା’, ‘ତିନୋଟି ରାତିର ସକାଳ’, ‘ନରକିନ୍ନର’, ‘ଦକ୍ଷିଣାବର୍ତ୍ତ’, ‘ଶକୁନ୍ତଳା’, ‘ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସେୟାର’, ‘ଅନ୍ୟ ଏକ ଭାରତ ଅନ୍ୟ ଏକ ସମୟ’ ।

ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ନିଜର ସାରସ୍ବତ ସାଧନା ପାଇଁ ‘ଝଙ୍କାର’ ତଥା ସାରଳା ସାହିତ୍ୟ ପୁରସ୍କାର ଲାଭ କରିଛନ୍ତି ପୁନଶ୍ଚ ସେ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡ଼େମୀ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡ଼େମୀଦ୍ଵାରା ପୁରସ୍କୃତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

ସ୍ପଷ୍ଟ ଅଥଚ ବ୍ୟଞ୍ଜନାମୟୀ ଭାଷା, ବ୍ୟଙ୍ଗାତ୍ମକ ଦୃଷ୍ଟି ଏବଂ ମନୋବିଶ୍ଳେଷଣଧର୍ମୀ ଚିନ୍ତାଧାରା ତାଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ଭାରକୁ ପ୍ରାଣବନ୍ତ କରି ଗଢ଼ିତୋଳିଛି, ତାଙ୍କର ସିଦ୍ଧି ତେଣୁ ଅସାମାନ୍ୟ ।

ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପଟିରେ ସହରୀ ମଣିଷର ମାତାପିତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଅବହେଳା ଓ ଉଦାସୀନତାର ସ୍ଵରୂପ ଉନ୍ମୋଚନ କରାଯାଇଛି । ବସ୍ତୁତାନ୍ତ୍ରିକ ଜୀବନଶୈଳୀ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥରେ ବାଟବଣା ହୋଇ ଆଜିର ମଣିଷ କିଭଳି ଜନ୍ମଦାତ୍ରୀ ମା’କୁ ଅବହେଳା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରେ, ତାହାର ଏକ ମନ୍ମୟ ଆଲେଖ୍ୟ ହୋଇଛି ‘ମା’ ଆସିଲେଣି’ ଗଳ୍ପ । ପୁତ୍ରର ଅବହେଳା କିନ୍ତୁ ମା’ର ବାତ୍ସଲ୍ୟ ସ୍ନେହରେ କୌଣସି ଭଟ୍ଟା ଆଣିଦେଇ ନାହିଁ । ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ମଧ୍ୟ ମା’

ହୋଇଛି । ଏକ ଚିରନ୍ତନ ମାତୃମୂର୍ତ୍ତିରେ ଅମିୟ ଆଶିଷ ଓ ଅଭୟ ବରଦାନର ସନ୍ଧାନ କରିଛନ୍ତି ଲେଖକ ।

ଗଳ୍ପର ସାରକଥା :

ମା’ଙ୍କ ପ୍ରତି ଯେ କିଛି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ରହିଛି, ସେକଥା ବିସ୍ମୃତ ହୋଇଯାଇଥା’ନ୍ତି । କାରଣ ସେମାନେ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବରେ ନିଜ କରିନଥା’ନ୍ତି । ପିତାମାତାଙ୍କ ପ୍ରତି କିଛି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମୟରେ ପିତାମାତାଙ୍କ ଦୋଷଗୁଣକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା ପୁତ୍ର ଯେତେ ଦୋଷ କଲେ ମଧ୍ୟ ମାତା, କରିବାରେ ସେମାନଙ୍କର କୌଣସି ଆଗ୍ରହ ନ ଥାଏ । ବରଂ ଅନେକ କରି ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପଥରୁ ଦୂରେଇ ଯାଇଥା’ନ୍ତି । ତାହାର ଦୋଷ ଧରେ ନାହିଁ । ପୁତ୍ରର ଅବହେଳାକୁ ସେ ଜନନୀ ସୁଲଭ ଉଦାରତାରେ ଭୁଲିଯାଇଥାଏ । ଗଳ୍ପଟିରେ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ମଧ୍ୟ ମା’ ତାହାର ଜନ୍ମିତ ସନ୍ତାନ ଓ ନାତି, ନାତୁଣୀଙ୍କ ପାଇଁ କରାଯାଇଛି । ଏକ ଚିରନ୍ତନ ମାତୃମୂର୍ତ୍ତିରେ ଅମିୟ ଆଶିଷ ଓ ଅଭୟ ବରଦାନର ସନ୍ଧାନ କରିଛନ୍ତି ଲେଖକ ।

ବଙ୍ଗଳାର କବାଟଗୁଡ଼ିକ ଖୋଲି ନ ଥାଏ । ବରଂ ସମସ୍ତଙ୍କର ନିଦ୍ରାଜନିତ ଶବ୍ଦ ବାହାରି ଆସୁଥାଏ । ସେହି ସମୟରେ ଘରର ପୂଝାରୀ ଚନ୍ଦ୍ରମଣି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଜଣାଇଦେବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲା, ମା’ ଆସିଲେଣି । ଅର୍ଥାତ୍ ଚୂଡ଼ାମଣିବାବୁଙ୍କ ମା’ ସକାଳୁ ସକାଳୁ ଆସିଗଲେଣି । ପୂଝାରୀଟିର ସ୍ଵରରେ କିଛି ଆନନ୍ଦ ଥୁଲାଭଳି ମନେ ହେଉଥିଲା । କାରଣ ପ୍ରାୟ ତିନି ବର୍ଷ ପରେ ସେ ଘରେ ପୁଣିଥରେ, ସେ ମିଠା ଶବ୍ଦଟି ପୂଝାରୀ ଚାକର ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକଙ୍କ ମୁଖରେ ପ୍ରତିଧ୍ଵନିତ ହେଉଥିଲା ।

ପୂଝାରୀ ଚନ୍ଦ୍ରମଣି ସମସ୍ତଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଦେଲା, ‘ଆଜ୍ଞା ‘ମା’ ଆସିଛନ୍ତି’। ଚୂଡ଼ାମଣିବାବୁ ସେହି ଶବ୍ଦଟି ଶୁଣିବା ମାତ୍ରେ ଚମକି ପଡ଼ିଲେ । ତାଙ୍କୁ ଜଣାପଡ଼ୁଥିଲା, ସତେକି ବିକଳ ସ୍ୱରରେ କୋଉଠି ଆଉଁନାଦ କରି କହୁଥିଲା, ରାଜ୍ୟରେ ହଇଜା, ବସନ୍ତ ବ୍ୟାପିଗଲାଣି । ସେ ଘର ଭିତରେ ମା’ଙ୍କର ସ୍ବର ଶୁଣିଲା ପରେ, ବେଡ଼ରୁମ୍‌ର ଅନ୍ଧାରିଆ କାନ୍ତକୁ ଚାହିଁଲେ । ସେହି ସମୟରେ ଚନ୍ଦ୍ରମଣି ଆଉ ଥରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲା, ‘ସମସ୍ତେ ଉଠ, ମା’ ଆସିଗଲେ ।’

କାମସାରି କବାଟ ଖୋଲିଲେ । ସବୁ ଶୁଣିପାରୁଥିଲେ ବି, ଚୂଡ଼ାମଣିବାବୁ, ତାଙ୍କର ସେହି ବିଚିତ୍ର ଧାରଣା, ହଇଜା ବସନ୍ତର ଅହେତୁକ ଆଶଙ୍କାରୁ ନିଜକୁ ମୁକ୍ତ କରିପାରୁ ନ ଥିଲେ ।

ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କର ମା’ ଥିଲେ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷିତା । ସେ ବିଧବା ହେବା ପରେ ସହର ଛାଡ଼ି ଗାଁରେ ରହିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ସ୍ଵାମୀ ତାଙ୍କୁ ଛାଡ଼ିଯିବା ପୂର୍ବରୁ ଯେ କେବଳ ପ୍ରଚୁର ଧନସମ୍ପତ୍ତି ଦେଇଯାଇ ନ ଥିଲେ, ବରଂ ଅଠରଟି ସୁଯୋଗ୍ୟ ପୁତ୍ରକନ୍ୟା ମଧ୍ୟ ଦେଇଯାଇଥିଲେ । ମାତ୍ର ତାଙ୍କୁ କୌଣସି ପୁତ୍ର କନ୍ୟା ନିଜପାଖରେ ବାନ୍ଧିରଖ୍ ନ ଥିଲେ । ଫଳରେ ଏକାକୀ ଗାଁରେ ରହୁଥ‌ିଲେ । ପିଲାମାନଙ୍କୁ ବୁଝାଇ କହୁଥିଲେ, ଗାଁରେ ସେ ବେଶ୍ ଖୁସିରେ ଅଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ଲାଗି କେହି ଚିନ୍ତାକରନ୍ତୁ ନାହିଁ ବୋଲି ବୁଝାଇ ଦେଉଥିଲେ । ପିଲାମାନେ ମଧ୍ୟ ମା’କୁ କୌଣସି ସମୟରେ କୌଣସି ଅସ୍ଵାଭାବିକତା ନ ଥିଲା ।

“ୱେଷ୍ଟରେ ବୁଢ଼ାବୁଢ଼ୀମାନେ ହୋମ୍‌ରେ ରହନ୍ତି, ଇଷ୍ଟରେ ବାନପ୍ରସ୍ଥରେ ରହନ୍ତି । ତେବେ ଆମେ ବହୁବାର ଅନୁରୋଧ କରିଛୁ ମା’କୁ ଆମ ପାଖରେ ରହିବାକୁ; କିନ୍ତୁ ସେ କ’ଣ ରହିବ । ରହିପାରିବ ? ଆପଣ ଚିହ୍ନନ୍ତି ନାହିଁ ଆମ ମା’କୁ । ପିକ୍ୟୁଲିଆର୍ ଉଇମ୍ୟାନ୍ ! ଆମ ସାଥ୍‌ରେ ରହିବାର ତା’ର ସର୍ଭ କ’ଣ ଜାଣନ୍ତି ?’ ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ଭାଇମାନେ ପରସ୍ପର ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବଙ୍କୁ ନିଜ ମା’ର ଚରିତ୍ର ସମ୍ପର୍କରେ ବୁଝାନ୍ତି, ‘ପ୍ରତ୍ୟେକଟି ମିଲ୍ ପାଇଁ ସେ ଚାହେଁ ଆମେ ତାକୁ ଗୋଟିଏ ବିଲ୍ ଦେବୁ ଆଉ ସେ ଆମର ଜଣେ ଗରାଖ ପରି ଆମ ଘରେ ରହିବ । ଆଚ୍ଛା, କହିଲେ ଆମେ କ’ଣ ତା’ପାଇଁ ନିଜ ଘରେ ଗୋଟିଏ ହୋଟେଲ୍ ଖୋଲିବୁ ?”

ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ମା’ଙ୍କର ବିଚିତ୍ର ଚିନ୍ତାଧାରା ଥିଲା । ସେ କାହାରି ପାଖରୁ ଧାରୁଆ ହୋଇ ରହିବାକୁ ଚାହୁଁ ନ ଥିଲେ । ସେ ବୁଝିଥଲେ, ଯଦି କେହି ଧାରୁଆ ହୋଇ ମରିଯାଏ, ତା’ହେଲେ, ଆରଜନ୍ମକୁ ତା’ ପାଖରେ କୁକୁର ହୋଇ ଜନ୍ମ ନେବ । ତେଣୁ ସେ ନିଜ ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ପାଖରେ ମଧ୍ୟ ଧାରୁଆ ହୋଇ ରହିବାକୁ ଚାହୁଁ ନ ଥିଲେ, ତେଣୁ ବର୍ଷ ପରେ ବର୍ଷ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ଅଠରଟି ସନ୍ତାନ ଉପହାର ଦେଇଥିଲେ । ଶେଷରେ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ମୁହଁ ଖୋଲି କହିଥିଲେ – ସେ ଆଉ ସନ୍ତାନ ଉତ୍ପାଦନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ କିମ୍ବା ଧାରୁଆ ହୋଇ ରହିପାରିବେ ନାହିଁ । ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ବାପା, ପତ୍ନୀଙ୍କର ଏଭଳି ମାନସିକତାରେ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । କହିଥିଲେ, ‘ମୁଁ ମଲାପରେ ତେମେ କେଉଁଠି ରହିବ’। ବୁଢ଼ୀ କିନ୍ତୁ ସ୍ଵାମୀଙ୍କର ସେହି କଥାକୁ ମନେରଖୁଥିଲେ ଏବଂ ପିଲାଙ୍କ ପାଖରେ ରହିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରି ନ ଥିଲେ । ଯେବେ ରହୁଥିଲେ ପ୍ରାପ୍ୟ ଦେଇ ଧାରୁଆ ନ ହେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିଲେ ।

ଚୂଡ଼ାମଣିବାବୁଙ୍କ ମା’ ଘରେ ପହଞ୍ଚୁ ପହଞ୍ଚୁ ନାତିନାତୁଣୀଙ୍କ ପାଖରେ ନିଜର ମନକଥା କହିଦେଲେ । ସେ ଆଉ ଏଠାରୁ ଯିବେନାହିଁ କିମ୍ବା ପୂର୍ବପରି ମିଲ୍ ପାଇଁ ବିଲ୍ ଦେବେନାହିଁ । ଏଥରକ ସେ କେବଳ ନାତି ନାତୁଣୀଙ୍କ ପାଖରେ କୁକୁର ହୋଇ ରହିବାର ସ୍ବୀକୃତି ଦେଇଥିଲେ । ସତକୁ ସତ ସେହି ସକାଳେ ନାତିନାତୁଣୀଙ୍କ ପଛରେ ବିରାଟ ସରକାରୀ ବଂଲୋର ଏକର ଏକର ଜମି ଉପରେ ସେ କୁକୁର ଭଳି ଧାଇଁଥିଲେ ।

ଚୂଡ଼ାମଣିବାବୁ ଶେଯରୁ ଉଠି ବୁଢ଼ୀକୁ ସଙ୍ଖାଳି ସାରି ନିତ୍ୟକର୍ମ କରିବାକୁ ଚାଲିଯାଇଥିଲେ । ମିସେସ୍ ଚୂଡ଼ାମଣି ଉଠିଲା ପରେ ପୂଝାରୀଙ୍କୁ ବରାଦ କଲେ ମସଲା ଦୋସା ଆଣିବାପାଇଁ । କାରଣ ସେ ଜାଣିଥିଲେ, ଶାଶୂଙ୍କୁ ମସଲା ଦୋସା ଭଲଲାଗେ । ବହୁଦିନ ପରେ ମିସେସ୍ ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କଠାରୁ ଏଭଳି କଥା ଶୁଣି ପୂଝାରୀଟି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲା । ଏହା ଭିତରେ ମେମ୍‌ସାହେବ ରୋଷେଇ ଘରକୁ ଯାଇ, ବ୍ରେକ୍‌ଫାଷ୍ଟ୍ ଏବଂ ତା’ପରେ ଲଞ୍ଚ୍ ଲାଗି ସୁଚିନ୍ତିତ ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଥିଲେ ।

ଯଥା ସମୟରେ ଚୂଡ଼ାମଣି ପରିବାର ନିତ୍ୟକର୍ମ ସାରିଲା ପରେ, ବ୍ରେକ୍‌ଫାଷ୍ଟ୍ ପାଇଁ ଟେବୁଲରେ ମା’କୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ବସିପଡ଼ିଲେ । ଚନ୍ଦ୍ରମଣି ସବୁ ଖାଇବା ସାମଗ୍ରୀ ଥୋଇଦେଲା ପରେ, କଫି କରିବା ପାଇଁ କିଚିନ୍‌ ଆଡ଼କୁ ଚାଲିଗଲା । ସମସ୍ତେ ବ୍ରେକ୍‌ଫାଷ୍ଟ୍ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ଏହି ସମୟରେ ନାତିଟି, ଗୋପନୀୟ କଥାକୁ ପ୍ରକାଶ କରି କହିଲା, ‘ମା’ ଆସିଛନ୍ତି ରହିବେ ଏଥର’। ଏକଥା ଶୁଣିବା ପରେ ଚୂଡ଼ାମଣିବାକୁ ଓ ମେମ୍‌ସାହେବ ସାମାନ୍ୟ ଭାବେ ଚମକିପଡ଼ି, ନିଜକୁ ଚଳାଇନେଲେ । କଥାକାର ଏହାକୁ ଯଥାର୍ଥ ଭାବରେ ଲେଖୁଛନ୍ତି – ‘ମିସେସ୍ ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ହାତରୁ ତାଜା ମସଲା ଦୋସାର ଖଣ୍ଡେ ବଡ଼ ଅଂଶ କଣ୍ଟା ଅଗରେ ଅଳ୍ପ ଉଠୁ ଉଠୁ ପୁଣି ଖସିପଡ଼ିଲା । ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ନିବୁଜ ପାଟି ଭିତରେ ମଜ୍ଜିତ ହେଉଥ‌ିବା ଅନ୍ୟ ଖଣ୍ଡେ ଦୋସାର ଶେକାଂଶଟି ମଧ୍ଯ କିଞ୍ଚିତ୍ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୋଇ ପୁଣି ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଗଲା ।’’ ନାତି ନାତୁଣୀ ବାପା ମା’ଙ୍କର ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିକୁ ଅନୁମାନ କରି ନ ଥିଲେ । ଫଳରେ ନାତୁଣୀଟି ପୁନର୍ବାର କହିଥିଲା, ‘ହଁ ବାପା ! ମା’ ଏଥର ଖର୍ଚ୍ଚ ଦେବେନାହିଁ ଖାଇବାର ।’’

ଚୂଡ଼ାମଣିବାବୁ ମିସେସ୍‌ଙ୍କୁ କଣେଇ ଚାହିଁଦେଇ, ମା’ଙ୍କୁ କଥାର ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ପଚାରିଥିଲେ । ଏହା ଭିତରେ ମେମ୍‌ସାହେବ କଫି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଥିଲେ । ହଠାତ୍‌ ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ମା’ ପୂଝାରୀକୁ ଡାକି, ଗୋପନୀୟ ଭାବେ ବିଲ୍ କଥା କହିଥିଲେ । ପୂଝାରୀଟି ଅନିଚ୍ଛା ସତ୍ତ୍ଵେ ବାବୁ ଓ ମେମ୍‌ଙ୍କୁ ଚାହିଁଥିଲା । କାହାଠାରୁ କୌଣସି ସୂଚନା ନ ପାଇ ବାଧ୍ୟହୋଇପକେଟ୍‌ରୁ ଖଣ୍ଡିଏ କାଗଜ ଓ ତା’ ସହିତ ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ଟିଏ ବାହାର କରିଥିଲା । ପୁଅବୋହୂ ଓ ନାତିନାତୁଣୀଙ୍କ ସହିତ କୌଣସି ଏକ ମଜାଦାର ଗପରେ ସକାଳଟିକୁ ବିତାଇବା ଭିତରେ, ବୃଦ୍ଧାଜଣକ ଆଉ ତିନି କପ୍ କଫି ପିଇଥୁଲେ, ଚନ୍ଦ୍ରମଣିଙ୍କ ଶେଷ ହିସାବରେ ଫର୍କଟି ଯୋଡ଼ା ହେବା ପରେ । କେହି ଜଣେ ରିକ୍‌ ଡାକିବା ପରେ ସେ ବାହାରିଥିଲେ ଫେରିଯିବା ପାଇଁ ।

ଚୂଡ଼ାମଣି, ମିସେସ୍ ଚୂଡ଼ାମଣି ଓ ତାଙ୍କର ପିଲାଦୁହେଁ ଫାଟକ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମା’ଙ୍କୁ ବଳେଇ ଦେଇ ଆସିଲେ । ଚାକରମାନେ ଦୂରରେ ଠିଆହୋଇ ଅଦ୍ଭୁତ ଦୃଶ୍ୟଟି ଦେଖୁଥିଲେ ଏବଂ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହେଉଥିଲେ ।

ମା’ଙ୍କୁ ବସେଇ ଆସିବାର ପନ୍ଦର ମିନିଟ୍ ପରେ ଟେଲିଫୋନ୍ ଆସିଲା, ‘ଆପଣଙ୍କ ମା’ କାଲିଠୁ ଏଠି ମରିପଡ଼ିଛନ୍ତି । ଗାଁରେ ଭୀଷଣ ହଇଜା । ଟେଲିଫୋନ୍ ଆସିଥି ପାଖ ପବ୍ଲିକ୍ କଲ୍ ଅଫିସ୍‌ରୁ ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଓ ସୂଚନା :

Odisha State Board BSE Odisha Class 9 English Grammar Book Solutions Chapter 10 Adverbs and Adverbials Textbook Exercise Activity Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 English Grammar Solutions Chapter 10 Adverbs and Adverbials

Look at the answers to the following questions carefully.
(ତଳଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତରଗୁଡ଼ିକୁ ଭଲ ଭାବରେ ଦେଖ ।)
1. (a) How did she sing? (ସେ କିପରି ଗାଇଲା?)
(b) She sang beautifully. (ସେ ଭଲ ଭାବରେ ଗାଇଲା ।)
2. (a) When did you see him? (ତୁମେ ତାକୁ କେତେବେଳେ ଦେଖିଲ ?)
(b) I saw him yesterday. (ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ଗତକାଲି ଦେଖୁଲି ।)
3. (a) Where were the children playing? (ପିଲାମାନେ କେଉଁଠାରେ ଖେଳୁଥିଲେ ?)
(b) They were playing in the park. (ସେମାନେ ଉଦ୍ୟାନରେ ଖେଳୁଥିଲେ ।)
4. (a) How often does he come here ? (ସେ କେତେଥର ଏଠାକୁ ଆସନ୍ତି ?)
(b) He comes here everyday. (ସେ ଏଠାକୁ ପ୍ରତିଦିନ ଆସନ୍ତି ।)

ପ୍ରଥମ ବାକ୍ୟରେ beautifully, ଦ୍ବିତୀୟ ବାକ୍ୟରେ yesterday, ତୃତୀୟ ବାକ୍ୟରେ in the park ଓ ଚତୁର୍ଥ ବାକ୍ୟରେ every day ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ Adverb । କାରଣ ଏଗୁଡ଼ିକ Verbs ବା କ୍ରିୟାପଦଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥକୁ add ବା ଯୋଗକରୁଛନ୍ତି ବା ବିଶେଷିତ କରୁଛନ୍ତି ।

What is an Adverb ? (ଏକ କ୍ରିୟାବିଶେଷଣ କ’ଣ ?)
Adverb is a word that qualifies a verb or an adjective or an adverb. (ବାକ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଗୋଟିଏ କ୍ରିୟାପଦ ବା ବିଶେଷଣ ପଦ ବା କ୍ରିୟାବିଶେଷଣ ପଦକୁ ବିଶେଷିତ କରୁଥିବା ଶବ୍ଦକୁ Adverb କୁହାଯାଏ ।)

Examples:
(i) Harish is walking slowly.
slowly (ଧୀରେ ଧୀରେ) = adverb
How is walking? (କେମିତି ଚାଲୁଛି ?)
(modifies the verb ‘ is walking’.)

(ii) Harish is too slow to work.
too (ବହୁତ) = adverb (How slow?) (କେତେ ଧୀର)
(modifies the adjective ‘slow’.)

(iii) Harish is walking very slowly.
slowly – adverb very – adverb
How slowly? (କେତେ ଧୀରେ ଧୀରେ?)
Ans. very (ବହୁତ)
(modifies the adverb ‘ slowly’.)

Adjective (Pronoun/Noun qualifier ( ବିଶେଷ୍ୟ/ ସର୍ବନାମର ବିଶେଷକ)	Adverb (“Verb’ qualifier) (କ୍ରିୟାପଦର ବିଶେଷକ)
(i) Ranjan is a careful driver. (driver = noun) (ରଞ୍ଜନ ଜଣେ ଯତ୍ନବାନ ଚାଳକ ।) (ii) Minu was polite. (Minu = noun) (ମିନୁ ନମ୍ର ଥିଲା ।)	(i) Ranjan drives carefully. (drives = verb) (ରଞ୍ଜନ ଯତ୍ନର ସହିତ ଗାଡ଼ି ଚଳାଏ ।) (ii) Minu behaved politely. (behaved = verb) (ମିନୁ ନମ୍ରତାର ସହିତ ବ୍ୟବହାର ଦେଖାଇଲା।)
Adjective	Adverbials
(i) Pintu is a friendly fellow. (ii) Our English teacher is clever.	(i) Pintu behaves in a friendly manner. (ii) Our English teacher talks in a clever manner/way.

Adverb ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ଶବ୍ଦକୁ ନେଇ ତିଆରି ହୋଇଥିବାବେଳେ Adverbial ଦୁଇ ବା ତିନିରୁ ଅଧ‌ିକ ଶବ୍ଦକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

Examples :

Adverb	Adverbial
nicely ( ସୁନ୍ଦର)	in a nice manner / way (ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ)
politely (ନମ୍ର)	in a polite manner / way (ନମ୍ର ଭାବରେ)

Formation of Adverb (କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣର ଗଠନ)
(1) Adding’ ward’ to show direction
[ଗତିପଥ ସୂଚକ ଅର୍ଥରେ ‘ward’ (ଆଡ଼କୁ) ଯୋଗ କରି] :
(i) The soldiers marched forward.
(ii) Children go homeward after school.

Others are onward (ଆଗକୁ ଆଗକୁ), upward (ଉପରକୁ), downward (ତଳକୁ), eastward ( ଆଡ଼କୁ) southward (ଦକ୍ଷିଣ ଆଡ଼କୁ), forward (ଆଗକୁ), seaward (ସମୁଦ୍ର ଆଡ଼କୁ), etc.

(2) Adding-‘wise’ (ଅନୁସାରେ) to show manner [ଅବସ୍ଥା ଅର୍ଥରେ ‘wise’ ଯୋଗ କରି] :
clockwise (ବାମରୁ ଡାହାଣକୁ), breadthwise (ଚଉଡ଼ା ଅନୁସାରେ), classwise (ଶ୍ରେଣୀ ଅନୁଯାୟୀ),subjectwise (ବିଷୟବସ୍ତୁ ଅନୁସାରେ), lengthwise (ଲମ୍ବ ଅନୁସାରେ) ।

(3) Prefixing ‘a’ to some nouns or adjectives [କେତେକ ବିଶେଷ୍ୟ ବା ବିଶେଷଣ ପଦର ଆରମ୍ଭରେ । ମୂଳରେ a ବ୍ୟବହାର କରି / ଯୋଡ଼ି]
afresh (ନୂଆକରି), anew (ନୂଆକରି), aside (ଗୋଟିଏ ପାଖକୁ), aloud (ବଡ଼ପାଟିରେ), afar (ଦୂରରୁ), along (ରାସ୍ତାର ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ଵଦେଇ), ahead (ଆଗରେ), across (ଅନ୍ୟପାଖରେ) । (ଗୋଟିଏ ପଟରୁ ଅନ୍ୟପଟକୁ), abroad (ବିଦେଶ), around (ଚାରିଆଡ଼େ), etc.

(4) Adding+ly’ to the adjectives (ବିଶେଷଣ ପଦରେ ‘ ly? ଯୋଗ କରି) :

Adjective	Suffix- ‘ly ’ (Adverb)	Odia Meanings
gentle (ଭଦ୍ରା ଧୀର)	gently	ଭଦ୍ରାମି ସହିତ / ଧୀର ଭାବରେ
easy ( ସହଜ)	easily	ସହଜରେ
true ( ସତ୍ୟ ସଚ୍ଚାଟ)	truly	ସଚ୍ଚାଟଦର ସହିତ
full (ପୂର୍ଣୃ)	fully	ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ
bright (ଉଜ୍ଜ୍ବଳ)	brightly	ଉଜ୍ଜ୍ବଳଦର ସହିତ
poor (କଦର୍ଯ୍ୟ)	poorly	କଦର୍ଯ୍ୟ ଭାବରେ
comfortable ( ଆରାମଦାୟକ)	comfortably	ଆରାମଦାୟକ ଭାବରେ

(5) Original Adverbs (ମୌଳିକ କ୍ରିୟାବିଶେଷଣ) :
fast (ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ), late (ଡେରିରେ), hard (ଜୋର୍‌ରେ), well (ଭଲ ଭାବରେ), better (ଆହୁରି ଭଲ ଭାବରେ ପୂର୍ବାପେକ୍ଷା )
Examples:
P.T. Usha runs fast. (ଦ୍ରୁତଗତିରେ)
It is raining hard. (ମୂଷଳଧାରାରେ)
The teacher has beaten my brother hard. (ନିଷ୍ଠୁର ଭାବରେ)
Are you working hard for your exams ? (କଠିନ ପରିଶ୍ରମ କରି)
India played well in the 2nd test. (ଭଲ ଭାବରେ)
He often comes to school late. (ଡେରି କରି)

Types of Adverbs (କ୍ରିୟାବିଶେଷଣର ପ୍ରକାରଭେଦ)
(1) Adverb of Manner (ଅବସ୍ଥ।)
(2) (Verb ରେ ବା କିପରି ଲଗାଇ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ)

Examples:
They walked slowly. (How did walk?)
He answered my question brilliantly. (How did answer?)
The dog is running fast. (How is running?)

Adverb of Time (ସମୟ):
(Verb ରେ at what time (କେଉଁ ସମୟରେ) / when (କେବେ) ଲଗାଇ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ)
Examples:
(i) We go to school at 10 a.m.
(ii) The train will arrive soon.
(iii) Father has just gone out.
(iv) He has already posted the letter.

(3) Adverb of Place (ସ୍ନାନ) :
(Verb ରେ କେଉଁଠାରେ ବା where ଲଗାଇ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ)
Examples:
(i) Mr Mishra lives upstairs (ଉପର ମହଲାରେ).
(ii) Have you seen him anywhere?
(iii) He is nowhere to be found.
(iv) So many children are in the park.
(v) English is spoken all over the world.

(4) Adverb of Frequency (ବାରମ୍ବାରତା) :
(Verb ରେ how often ବା କେତେଥର ଲଗାଇ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ)
Examples:
(i) Have you ever been to Agra ?
(ii) We always speak English in school.
(iii) Mother usually cooks our meals at 11 a.m.
(iv) Uncle often comes to our house.

(5) Adverb of Degree (ପରିମାଣ) :
(Adjective ରେ how much ବା କେତେ ପରିମାଣରେ ଲଗାଇ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ)
Examples:
(i) It is very cold today.
(ii) India won the match quite easily.
(iii) Manali is singing fairly well.

(6) Sentential Adverb:
Some adverbs used in the first / beginning of sentences giving the idea about the entire sentences, are called Sentential Adverbs. (ବାକ୍ୟର ମୂଳରେ ବ୍ୟବହୃତ କେତେକ କ୍ରିୟାବିଶେଷଣ ଯାହା ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ବାକ୍ୟ ବିଷୟରେ ଧାରଣା ଦେଇଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ Sentential Adverbs କୁହାଯାଏ ।)

ଏଭଳି adverbs ହେଲା fortunately (ସୌଭାଗ୍ୟବଶତଃ) / luckily, unfortunately/unluckily ( ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ), in fact (ପ୍ରକୃତରେ), perhaps (ବୋଧହୁଏ), of course(ଅବଶ୍ୟ), possibly (ସମ୍ଭବତଃ),
Examples:
(i) Fortunately the child survived the accident.
(ii) Of course the questions on English were stiff.
(iii) Perhaps the train will reach late today.
(iv) In fact India is a great country.

Confusing Adverbs (ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ କ୍ରିୟାବିଶେଷଣ):

(1) hard: He works hard for the exam. (ପରିଶ୍ରମ କରି)
hardly (କ୍ୱଚିତ୍ ବା କେବେ କେମିତି) : Uncle hardly comes to our house.
(2) near (close by) (ପାଖରେ): I found the school quite near.
nearly (almost) (ପ୍ରାୟ) : He nearly lost the match.
(3) Free (without paying) (ବିନା ମୂଲ୍ୟରେ/ ମାଗଣାରେ) : Father got this mobile free.
Freely (ମୁକ୍ତରେ/ ଅବାଧରେ/ବିନା ଭୟରେ) : Animals move freely in the forest.
(4) late (after the stipulated time) (ଡେରିରେ): The train arrived late today.
lately (in the recent past) (ନିକଟ ଅତୀତରେ): The price of vegetables has gone up lately.
(5) deep (ଭିତରକୁ): He went deep into the water.
deeply (ଗଭୀର ଭାବରେ): I love you deeply.
(6) short (କମ୍/ହ୍ରାସ) : Money ran short.
shortly (ନିକଟ ଭବିଷ୍ୟତରେ) : Our examinations begin shortly.
(7) direct (ସିଧାସଳଖ/ ବାଟରେ ନ ରହି) : He went direct to school.
directly (ମୁଣ୍ଡ ଉପରେ): The sun is directly overhead at noon.

Use of ‘Good’ and ‘Well’ :
1. Madhuri is a good dancer.
[ଏଠାରେ good = adjective (dancer = noun)]
Madhuri dances well.
[ଏଠାରେ well = adverb (dances = verb)]
2. Are you well today?
[ଏଠାରେ well = adjective (in good health)]

Adverbials (କ୍ରିୟାବିଶେଷଣ ବାକ୍ୟାଶ) :
ଉଭୟ Adverb ଓ Adverbial ର ଅର୍ଥ ଏକ । ଏକାଧିକ ଶବ୍ଦକୁ ନେଇ Adverbial ଗଠିତ । ଯେପରି –
1. Adverb Phrase:
Examples:
The cricketers played wonderfully well.
The boy is studying very well.

2. Prepositional Phrase (ବିଭକ୍ତିସୂଚକ ଅବ୍ୟୟ ଯଥା in, at, with ଇତ୍ୟାଦିରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥବା):
Examples:
Father isn’t at home.
Father returned from his office.
I cut the apple with a knife.

3. Noun Phrase :
Examples:
Mihir lives next door.
I got your letter this morning.

Position of Adverbs:
1. Front Position (ବାକ୍ୟର ପ୍ରଥମରେ କର୍ତ୍ତା ବା Subject ପୂର୍ବରୁ)
Examples:
Perhaps the man is blind.
Sometimes he comes to my house.

2. Mid-position (ସାହାଯ୍ୟକାରୀ କ୍ରିୟା ପରେ ବା ମୁଖ୍ୟ କ୍ରିୟା ପୂର୍ବରୁ)
Examples:
We never tell lies. (before the main verb ‘tell’)
We have never told lies. (after the helping verb ‘have’ before the main verb ‘told’) My watch is always breaking down. (helping verb ‘is’ ପରେ । main verb ‘breaking’ ପୂର୍ବରୁ)

3. End-position (ବାକ୍ୟର ଶେଷରେ)
Examples:
He visits this place occasionally.
Uncle is coming to our house tomorrow.
The girl painted the picture carefully.

Degree of Adverbs:
Like adjectives, adverbs have three Degrees.

Positive Degree	Comparative Degree	Superlative Degree
fast	faster	fastest
hard	harder	hardest
early	earlier	earliest
near	nearer	nearest
well	better	best
badly	more badly	most badly
little	less	least
much	more	most
far	farther/further	farthest/furthest

Use of Some Important Adverbs
1. Yet (ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) [ପ୍ରଶ୍ନସୂଚକ ଓ ନାସ୍ତିସୂଚକ ବାକ୍ୟରେ] :
Has the postman come yet? (Interrogative)
No, he hasn’t come yet. (Negative)

(2) Still (ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ)
[ପ୍ରଶ୍ନରେ ଓ ଅସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥରେ (ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ଅବଧୂ ପରେ)] :
Are you still working? (Question)
Bishu is still sleeping. (Positive)

(3) Already (before now) [ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟର ଅବଧୂ ପରେ already] :
Question (ପ୍ରଶ୍ନ) Has mother already made lunch?
Affirmative (ଅସ୍ତିସୂଚକ): Nilima has already posted the letter.

(4) No longer/ no more [not any longer / not anymore (ଆଉ ନୁହେଁ)] :
(i) Father doesn’t go to the office anymore.
Or, Father no more goes to the office. (ବାପା ଆଉ ଅଫିସ୍ ଯାଉ ନାହାନ୍ତି ।)
(ii) I don’t live in Cuttack any longer.
Or, I no longer live in Cuttack.

(5) Ago (ପୂର୍ବେ/ପୂର୍ବରୁ) [Past simple tense ସହିତ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।]
I met (Past simple) her ten days ago. (ମୁଁ ତାକୁ ଦଶଦିନ ପୂର୍ବରୁ ଭେଟିଥୁଲି ।)
The accident occurred a week ago. (Past simple) (ଦୁର୍ଘଟଣାଟି ଏକ ସପ୍ତାହ ପୂର୍ବରୁ ଘଟିଥୁଲା ।)

(6) Never (କେବେ ନୁହେଁ), Ever (କେବେ)
I have never seen Gandhi.
Have you ever seen Gandhi? (ତୁମେ କେବେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଦେଖୁଛ ?)

(7) Seldom / hardly / scarcely (କ୍ଵଚିତ୍‌ / କେବେ କେମିତି) :
Mr. Das hardly / seldom / scarcely sleeps by day.
Or, Hardly / seldom does Mr Das sleep by day. (ବାପା କ୍ଵଚିତ୍ ଦିନରେ ଶୁଅନ୍ତି ।)

(8) Quite / too / so (ଏତେ / ପୂରାପୂରି) :
The girl was so happy. (ଝିଅଟି ଏତେ । ଅତ୍ୟନ୍ତ ଖୁସି ଥିଲା । )
The man is quite/so/too tired. (ଲୋକଟି ଅତ୍ୟନ୍ତ କ୍ଳାନ୍ତ ।) too …….. to (ନାହିଁ ଅର୍ଥରେ)
The tea is too strong for me to drink. (ଚା’ଟି ଏତେ ଗରମ ଯେ ମୁଁ ପିଇପାରୁ ନାହିଁ ।)

(9) Enough (ଯଥେଷ୍ମ) :
I am strong (adjective) enough to lift the box.
(ବାକ୍‌ସଟିକୁ ଉଠାଇବାରେ ମୁଁ ଯଥେଷ୍ଟ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ।)

Word Order of Adverbs :
1. Manner + Place + Time (MPT)
Examples:
(i) The teacher taught the poem beautifully in class yesterday. [ଏଠାରେ beautifully Manner, in the class = place, yesterday = time.]
It is raining hard (manner) there (place) now (time).

(ii) Place + Manner + Time (PMT)
[With words of movement | ବା ଗତିସୂଚକ ଶବ୍ଦ (go, went, come, return, fly, reach, travel
Father went to America by plane last month.
[ଏଠାରେ to America = place, by plane = manner, last month = time.]
Let’s move into the new house (place) by car (manner) this afternoon (time).

(iii)

Mother cooked food nicely and carefully.
nicely = six letters carefully = nine letters

(iv)

Gandhi was born on the 2nd (day) of October (month) in 1869 (year).
India became an Independent country on the 15th (date) August(month), 1947(year).

Textual Activities With Answers

Activity – 1

Underline and name the adverbs in the following sentences. (ନିମ୍ନଲିଖତ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ କ୍ରିୟା ବଶେଷଣ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ରେଖାଙ୍କିତ କରି ସେଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ।)

1. We looked carefully at the man.
Answer:
carefully (ସତର୍କତାରସହିତ) = adverb of manner

2. Suddenly we heard a noise.
Answer:
Suddenly (ହଠାତ୍) = sentential adverb

3. She spoke in a friendly way.
Answer:
in a friendly way (ବନ୍ଧୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ) = adverb of manner

4. They worked really hard.
Answer:
hard (କଠିନ) = adverb of manner, really (ପ୍ରକୃତରେ) = adverb of degree

5. We played till evening.
Answer:
till evening = adverb of time

6. They are quite tired.
Answer:
quite an adverb of degree

7. I have never seen him earlier.
Answer:
never = adverb of frequency, earlier = adverb of time

8. Luckily we won the match.
Answer:
Luckily (ସୌଭାଗ୍ୟରୁ) = sentential adverb

9. Sometimes they are irregular.
Answer:
sometimes = adverb of frequency

10. We reached home early yesterday.
Answer:
home = adverb of place, early = adverb of time, yesterday = adverb of time

Activity – 2

Change the word in brackets into an adverb and use it in the blank spaces. (ପ୍ରଦତ୍ତ ଶବ୍ଦଗଡ଼ିକୁ କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣରେ ପରିଣତ କରି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।)

1. We did the sum _________ (quick)
Answer:
Quickly (ଶୀଘ୍ର)

2. Meera danced ____________ well. (fair)
Answer:
Fairly (ପ୍ରାୟତଃ)

3. We waited there ___________ (patient)
Answer:
Patiently (ଧୈର୍ଯ୍ୟର ସହିତ)

4. _________ we escaped unhurt (I am). (ଆଘାତ ନପାଇ ବଞ୍ଚିଗଲୁ). (lucky)
Answer:
Luckily (ସୌଭାଗ୍ୟରୁ)

5. She is ___________ a dancer. (probable)
Answer:
Probably (ସମ୍ଭବତଃ)

6. It is ____________ cold here. (terrible)
Answer:
Terribly (ଭୟଙ୍କର ଭାବରେ)

7. He ___________ looks better today. (Certain)
Answer:
Certainly (ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ)

8. The baby slept __________ (quiet)
Answer:
Quietly (ଶାନ୍ତିରେ)

9. I am ___________ satisfied with you. (full)
Answer:
Fully (ପୂରାପୂରି)

10. Walk on the road ____________ (careful)
Answer:
carefully (ଯତ୍ନର ସହିତ)

Activity – 3

Fill in the blanks choosing from the pair in brackets. (ବନ୍ଧନୀ ଭିତରେ ଥ‌ିବା ଶବ୍ଦଯୁଗଳ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଶବ୍ଦ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।)

1. This work is very __________ We finished it (easy / easily)
Answer:
easy (ସହଜ) – adjective, easily (ସହଜରେ)

2. Mama drew a ___________ picture. (beautiful/beautifully)
Answer:
beautiful – adjective

3. The children were ____________ They played ___________ (happy / happily)
Answer:
happy (ଖୁସି) – adjective, happily (ଖୁସିରେ) – adverb

4. I met him ___________ My meeting with the man was quite __________ (unexpected/unexpectedly)
Answer:
unexpectedly (ହଠାତ୍ / ଅପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଭାବରେ ) – adverb, unexpected (ହଠାତ୍ / ଅପ୍ରତ୍ୟାଶିତ) – adjective

5. The old woman was weeping ___________ She looked very ___________ (sad / sadly)
Answer:
sadly (ଦୁଃଖରେ) – adverb, sad (ଦୁଃଖ) – adjective

6. I am working very. ___________ (hard / hardly)
Answer:
hard (କଠିନ) – adverb

Activity – 4

Fill in the blanks choosing from the pairs of adverbs in the box below. (ବାକ୍ସ ଭିତରେ ଥିବା ଶବ୍ଦ ଯୁଗଳ ଭିତରୁ ଠିକ୍ ଶବ୍ଦ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।)
late/lately, hard/hardly, short/shortly, high/highly, free/freely

1. We reached school very ________.
Answer:
late (ବିଳମ୍ବରେ) – (adverb)

2. They worked _______ to finish the work in time.
Answer:
hard (ପରିଶ୍ରମକରି)

3. The meeting will be held ________.
Answer:
shortly (ନିକଟ ଭବିଷ୍ୟତରେ)

4. Birds can fly very ________.
Answer:
High (ଉଚ୍ଚରେ)

5. The poor man got the food ________.
Answer:
free (ମାଗଣାରେ)

Activity – 5

Say whether the italicized words are adverbs or adjectives. (ଇଟାଲିକ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ ପଦ ବା ବିଶେଷଣ ପଦ ଲେଖ ।)

1. His house is very near.
Answer:
near-adjective, very-adverb, near-adverb

2. Our examination is drawing near.
Answer:
near – adverb (ପାଖେଇଆସୁଛି)

3. We were driving along a very wide road.
Answer:
wide – adjective

4. Open your mouth wide.
Answer:
wide – adverb (ମେଲାକରି)

5. He looks better today.
Answer:
better – adjective

6. Pranati can sing better.
Answer:
better – adverb

Activity – 6

Use the adverbs given in brackets in their right places. (କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଠିକ୍ ସ୍ଥାନରେ ବ୍ୟବହାର କର ।)

1. He would help me. (Certainly)
Answer:
He would certainly help me. (ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ)

2. Have you been to Rourkela? (ever)
Answer:
Have you ever been (କେବେ ଯାଇଛ) to Rourkela?

3. Tipu is late for school. (usually)
Answer:
Usually, Tipu is late for school.
Or, Tipu is usually (ସାଧାରଣତଃ) late for school.

4. She can paint well. (extremely)
Answer:
She can paint extremely well. (ଅତି ଭଲ ଭାବରେ)

5. My tooth is aching. (really)
Answer:
My tooth is aching (ଯନ୍ତ୍ରଣା ଦେଇଛି) really.

6. These people are quarreling. (always)
Answer:
These people are always quarreling.

7. We had a lovely holiday. (last week)
Answer:
We had a lovely holiday last week.

8. I have finished the work. (just)
Answer:
I have just finished the work.

9. We crossed the river. (safely)
Answer:
We crossed the river safely. (ନିରାପଦରେ)

10. He died young. (unfortunately)
Answer:
Unfortunately (ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ) he died young.

Activity – 7

Put the adverbs given in the brackets in their right-order. (କ୍ରମ ଅନୁସାରେ କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟବହାର କର ।)

1. Gobinda has been waiting (for an hour, patiently).
Answer:
Gobinda has been waiting patiently for an hour.

2. I went (quickly, there).
Answer:
I went there quickly.

3. She ran (into the room, quickly).
Answer:
She ran into the room quickly.

4. Ramesh spoke (in the meeting, this morning, nervously).
Answer:
Ramesh spoke nervously in the meeting this morning.

5. Father called me (angrily, into his room).
Answer:
Father called me angrily into his room.

6. It rained (in the evening, heavily, at 6 o’clock )
Answer:
It rained heavily at 6 o’clock in the evening.

7. Leela rested (in her bed, peacefully, until evening).
Answer:
Leela rested peacefully in her bed until evening.

8. I saw her (in a shop, accidentally, in Cuttack)
Answer:
I saw her accidentally (ଅପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଭାବେ) in a shop in Cuttack.
[in a shop-specific place adverb, in Cuttack – general place adverb]

9. The car turned (towards the school, left)
Answer:
The car turned left towards the school.

10. Why was the child crying (in the garden, so loudly, a while ago)?
Answer:
Why was the child crying so loudly in the garden a while ago (କିଛିକ୍ଷଣ ପୂର୍ବରୁ)

Activity – 8

Put the adverbs in their right places and fill in the blanks :
(ଠିକ୍ ଜାଗାରେ କ୍ରିୟା ବିଶେଷଣ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।)

1. _______ I like to go __________ . _________ (by four o’clock, home, usually)
Answer:
Usually, I like to go home by four o’clock.

2. I ________ work __________ . __________ (much faster, always, in the morning)
Answer:
I always work much faster in the morning.

3. He _______ behaves __________ . _________ (at work, seldom, so carelessly)
Answer:
He seldom (କୃଚିତ୍) behaves so carelessly at work.

4. __________ we go __________ . ___________ . __________ (every day, to school, normally, at 10 o’clock)
Answer:
Normally (ସାଧାରଣତଃ) we go to school at 10 o’clock every day.

5. She __________ comes ___________ . ___________ (these days, occasionally, to my house)
Answer:
She occasionally comes to my house these days.

Activity – 9

Rewrite the following sentences putting the adverbs italicized at the beginning. The first one is done for you. (ରେଖାଙ୍କିତadverbs ଗୁଡ଼ିକୁ ବାକ୍ୟର ପ୍ରଥମରେ ବ୍ୟବହାର କରି ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ପୁଣିଥରେ ଲେଖ । ପ୍ରଥମଟି ତୁମ ପାଇଁ କରାଯାଇଛି ।)

1. My friend rarely visits movies. Rarely does my friend visit movies.
2. He seldom writes to me.
3. I understood only then what he meant.
4. They could nowhere find a better instructor.
5. I heard about this dreadful news only today.
6. My wife no sooner got home than it rained.
Answers
2. Seldom does he write to me.
3. Only then did I understand what he meant.
4. Nowhere could they find a better instructor. (ପ୍ରଶିକ୍ଷକ)
5. Only today did I hear about this dreadful news. (ଭୟଙ୍କର ଖବର)
6. No sooner did my wife get home (ଘରେ ପହଞ୍ଚିବା ମାତ୍ରେ) than it rained.

Adverbs And Adverbials Additional Questions With Answers

(i) Identify the adverbs and name them.

1. The train will arrive soon.
Answer:
soon – Adverb of time

2. The bus turned left.
Answer:
left- Adverb of place

3. Mini is always late for office.
Answer:
always- Adverb of frequency

4. They are absolutely right.
Answer:
absolutely-Adverb of degree

5. Samir works hard.
Answer:
hard- Adverb of manner

6. Beena was ill yesterday.
Answer:
yesterday- Adverb of time

7. We can probably raise the issue.
Answer:
probably- Sentence adverb

8. I have never seen him before.
Answer:
never – Adverb of frequency

9. This is fairly a big house.
Answer:
fairly- Adverb of degree

10. Sometimes they are irregular.
Answer:
sometimes- Adverb of frequency

11. Suresh Babu speaks in a friendly way.
Answer:
a friendly way- Adverb phrase (manner)

12. Luckily we escaped unhurt.
Answer:
Luckily – Sentence adverb

13. He certainly looks better today.
Answer:
certainly – Sentence adverb

14. We won the match quite easily.
Answer:
quite – Adverb of degree, easily – Adverb of manner

15. He has just gone out.
Answer:
just – Adverb of time

16. We visited Puri last week.
Answer:
last week – Adverb of time

17. We pay the bill monthly.
Answer:
monthly – Adverb of time

18. Mr. Mohanty lives upstairs.
Answer:
upstairs – Adverb of place

19. The game was not at all interesting.
Answer:
at all – Adverb of degree

20. Unfortunately, he lost the chance.
Answer:
unfortunately – Sentence adverb

21. We did the sum quickly.
Answer:
quickly – Adverb of manner

22. It is terribly cold.
Answer:
terribly Adverb of degree

23. He came rather late.
Answer:
rather – Adverb of degree

24. In fact, it is heart-touching.
Answer:
In fact – Sentence adverb

25. We played till evening.
Answer:
till evening – Adverb of time

(ii) Choose the correct alternatives.

1. In our state the students get textbooks _______ (free/ freely)
Answer:
Free

2. We have moved into this house _________ (late / lately)
Answer:
Lately

3. The meeting will be held __________ (short / shortly)
Answer:
Shortly

4. The children played __________ (happy / happily)
Answer:
Happily

5. The train arrived _________ (late/ lately)
Answer:
Late

6. I met him ___________ (unexpected / unexpectedly)
Answer:
Unexpectedly

7. He __________ (hard / hardly) comes here.
Answer:
Hardly

8. I ___________ (near / nearly) met with an accident.
Answer:
Nearly

9. We could finish our work __________ (easy / easily)
Answer:
Easily

10. Birds can fly __________ (high / highly)
Answer:
High

11. We finished the work __________ (quick quickly)
Answer:
Quickly

12. She looks ___________ (sad / sadly)
Answer:
Sad

13. Mira drew a __________ picture. (beautiful / beautifully)
Answer:
Beautiful

14. My meeting with him was quite __________ (unexpected / unexpectedly)
Answer:
Unexpected

15. This work is very _________ (easy / easily)
Answer:
Easy

16. The boys were __________ (happy / happily)
Answer:
Happy

17. The lady was weeping ___________ (sad / sadly)
Answer:
Sadly

18. He works very ____________ (hard / hardly)
Answer:
Hard

19. You are ____________ (usual / usually) late for school.
Answer:
Usually

20. I found the post office quite ___________ (near / nearly)
Answer:
Near

(iii) Put the adverbs/adverbials in the right order.

1. We reached _________ (safely, home yesterday)
Answer:
home safely yesterday.

2. Meet me _________ (next week, at 11 p.m., on Sunday)
Answer:
at 11 p.m. on Sunday next week.

3. We lived __________ (in Puri, in a hotel)
Answer:
in a hotel in Puri

4. She sang ___________ (in the town hall, beautifully, yesterday)
Answer:
beautifully in the town hall yesterday

5. We worked ____________ (yesterday, in the garden, hard)
Answer:
hard in the garden yesterday

6. We flew __________ (by Air India, to the USA, last week)
Answer:
to the USA by Air India last week

7. The examination begins ____________ (in the morning, at 9 a.m., on 22 February)
Answer:
at 9 a.m. in the morning on 22 February

8. He was born _________ (on 12 August, at 5 p.m., in the year 1964)
Answer:
at 5 p.m. on 12 August in the year 1964 there silently

9. I stood __________ (silently, there)
Answer:
There silently

10. I saw my friend off __________ (at 5 o’clock, at the station, yesterday evening)
Answer:
at the station at 5 o’clock yesterday evening

11. He stood __________ (for about five minutes, in the class, silently)
Answer:
silently in the class for about five minutes

12. He worked ___________ (all day, yesterday, at his office, very hard)
Answer:
very hard at his office all day yesterday

13. He hurt his leg __________ (badly, last Sunday, with a knife)
Answer:
badly with a knife last Sunday

14. Let’s go __________ (tonight, to the pictures)
Answer:
to the pictures tonight

15. Our country became independent __________ (1947, on 14-15 August, at midnight)
Answer:
at midnight on 14-15 August 1947

16. I saw her ___________. (in a shop, accidentally, in Cuttack)
Answer:
accidentally in a shop in Cuttack

17. Why was the child crying __________? (in the garden, so loudly, a while ago)
Answer:
so loudly in the garden a while ago

18. It rained ___________ (in the evening, heavily, at 6 o’clock)
Answer:
heavily at 6 o’clock in the evening

19. He spoke ____________ (in the meeting, this morning, nervously)
Answer:
nervously in the meeting this morning

20. She rested ___________ (in her bed, peacefully, until evening)
Answer:
peaceful in her bed until the evening

21. Gobinda has been waiting ________ (for an hour, patiently)
Answer:
patiently for an hour

22. She ran __________ (into the room, quickly, an hour ago)
Answer:
into the room quickly an hour ago

23. He behaved __________ (at work, carelessly)
Answer:
carelessly at work.

24. He arrived ___________ (yesterday, home, unexpectedly)
Answer:
home unexpectedly yesterday

25. He went ____________ (to the office, in the morning, in hungry)
Answer:
to the office in a hurry in the morning

(iv) Rewrite the sentences beginning with the words the phrases underlined.

1. I have never seen him before.
Answer:
Never have I seen him before.

2. We seldom go out these days.
Answer:
Seldom do we go out these days.

3. He has hardly done anything useful.
Answer:
Hardly has he done anything useful.

4. They returned after school hour.
Answer:
After school hour did they return.

5. He disappeared suddenly.
Answer:
Suddenly he disappeared.

6. June comes after May.
Answer:
After May comes June.

7. You can purify your soul only by meditation.
Answer:
Only by meditation, you can purify your soul.

8. He had scarcely finished writing when the bell rang.
Answer:
Scarcely had he finished writing when the bell rang.

9. They could nowhere find a better place.
Answer:
Nowhere could they find a better place.

10. My friend rarely visits movies.
Answer:
Rarely does my friend visit movies.

11. I heard about this dreadful news only today.
Answer:
Only today did I hear about this dreadful news.

12. My wife no sooner got home than it rained.
Answer:
No sooner did my wife get home than it rained.

13. He seldom writes to me.
Answer:
Seldom does he write to me.

14. I understood only then what he meant.
Answer:
Only then did I understand what the meant.

15. She had rarely written such a long letter.
Answer:
Rarely had she written such a long letter.

(v) Use the correct degree of the adverbs given in brackets.

1. I can run the __________ (fast) of all.
Answer:
Fastest

2. He reached __________ (early) than me.
Answer:
Earlier

3. The _________ (near) zoo is at Nandankanan.
Answer:
Nearest

4. I swim _________ (well) than he does.
Answer:
Better

5. Mumbai is _________ (far) than Kolkata.
Answer:
Farther

6. She walked the ___________ (slow) of all.
Answer:
Slowest

7. Rinu is working very __________ (hard).
Answer:
Hard

8. The female actors acted __________ (well) than male actors.
Answer:
Better

9. I can speak __________ than him. (quickly)
Answer:
more quickly

10. He makes mistakes the ___________ (little) of all.
Answer:
Least

11. She can sing ___________ (well) than her sister.
Answer:
Better

12. A deer can run ____________ (fast) than an elephant.
Answer:
Faster

13. He would certainly have met you ___________ (early)
Answer:
Earlier

14. I can speak as ____________ (quickly) as you.
Answer:
Quickly

15. Rabi speaks __________ (politely) of all.
Answer:
most politely.

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 17 ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ Textbook Exercise Questions and Answers.

+2 2nd Year Odia Optional Chapter 17 ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ Question Answer

(କ) ବିକଳ୍ପ ସହ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ ।
(ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।)

Question ୧।
ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ କେଉଁପରି ପ୍ରତିବର୍ଷ ଥରେ ଲେଖାଏଁ ଓଡ଼ିଶାକୁ ଆସେ ?
(କ) ଉଲ୍କଣ୍ଠାପରି
(ଖ) ମିନିଟ୍ କଣ୍ଟାପରି
(ଗ) ଘଣ୍ଟାକଣ୍ଟାପରି
(ଘ) ସେକେଣ୍ଡ କଣ୍ଟାପରି
ଉ –
(ଗ) ଘଣ୍ଟାକଣ୍ଟାପରି ।

Question ୨।
ମାଳିକୁ କ’ଣ ଅଡ଼ୁଆ ?
(କ) ବୋଦା
(ଖ) ମେଣ୍ଢା
(ଗ) ଛେଳି
(ଘ) ଗାଈ
ଉ –
(ଗ) ଛେଳି ।

Question ୩ ।
ମେହେରଙ୍କ ଛବିକୁ ରଖୁବା ପାଇଁ କ’ଣଟିଏ ଦରକାର ପଡ଼ିଲା ?
(କ) ଚଉକିଟିଏ
(ଖ) ଟେବୁଲଟିଏ
(ଗ) ଖଟଟିଏ
(ଘ) ଖଟୁଲିଟିଏ
ଉ
(ଖ) ଟେବୁଲଟିଏ ।

Question ୪ ।
କଙ୍କାଳ ଓ ଖପୁରିମାନଙ୍କ ସ୍ବାଗତ ଦେଖୁ ସାହିତ୍ୟିକ କ’ଣ ହେଲେ ?
(କ) ଭୟରେ ଥରିଲେ
(ଖ) ଖୁବ୍ ଡରିଗଲେ
(ଗ) ଛାନିଆରେ ହୁରୁଡ଼ିଲେ
(ଘ) ମୁହଁ ବୁଲାଇଦେଲେ
ଉ –
(ଗ) ଛାନିଆରେ ହୁରୁଡ଼ିଲେ ।

Question ୫।
କେଉଁ ଅବିଭକ୍ତ ଜିଲ୍ଲା କବିଙ୍କୁ କ୍ରୋଡ଼ରେ ଧରି ଧନ୍ୟ ହୋଇଥିଲା ?
(କ) ସୁନ୍ଦରଗଡ଼
(ଖ) ସମ୍ବଲପୁର
(ଗ) ମୟୂରଭଞ୍ଜ
(ଘ) କୋରାପୁଟ
ଉ –
(ଖ) ସମ୍ବଲପୁର ।

Question ୬।
ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଆନାଟୋମି ଅଧ୍ୟାପକ ସ୍ଵର୍ଗୀୟ ସନାତନ ପୁଝାରୀ କେଉଁ ଜିଲ୍ଲାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
(କ) କେନ୍ଦୁଝର
(ଖ) କୋରାପୁଟ
(ଗ) ସମ୍ବଲପୁର
(ଘ) କଳାହାଣ୍ଡି
ଉ –
(ଗ) ସମ୍ବଲପୁର ।

Question ୭ |
କବି ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କର ‘ପ୍ରଣୟବଲ୍ଲରୀ’ କାବ୍ୟ ଠିକ୍ କେଉଁପରି ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
(କ) ଭାଙ୍ଗପରି
(ଖ) ଗଞ୍ଜେଇ ପରି
(ଗ) ଅଫିମ ପରି
(ଘ) ମାଦକଦ୍ରବ୍ୟ ପରି
ଉ –
(ଗ) ଅଫିମପରି ।

Question ୮ |
ଜିଭରେ କ’ଣ ଟିକିଏ ମାରିଦେଲେ ମିଷ୍ଟତା ଦୀର୍ଘକାଳ ଧରି ଅନୁଭୂତ ହୁଏ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
(କ) ଗୁଡ଼
(ଖ) ଚିନି
(ଗ) ସାକାରିନ୍
(ଘ) ମହୁ
ଉ –
(ଗ) ସାକାରିନ୍ ।

Question ୯ ।
କବି ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କର କେଉଁ କାବ୍ୟ ପଢ଼ିଲେ ମେଲାଲିଆ ହୋଇଯାଇପାରେ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
(କ) ତପସ୍ବିନୀ
(ଖ) ପ୍ରଣୟବଲ୍ଲରୀ
(ଗ) ଇନ୍ଦୁମତୀ
(ଘ) କୀତକବଧ
ଉ –
(କ) ତପସ୍ବିନୀ ।

Question ୧୦ ।
କବି ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କର କେଉଁ ଲେଖା ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସକମାନଙ୍କୁ କୁଇନାଇନ୍ ପରି ଲାଗିଥିଲା ?
(କ) ଅର୍ଘ୍ୟଥାଳୀ
(ଖ) ଅହଲ୍ୟାପ୍ତବ
(ଗ) ଭାରତୀ – ଭାବନା
(ଘ) ପଦ୍ମିନୀ
ଉ –
(ଗ) ଭାରତୀ-ଭାବନା ।

(ଖ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧ ।
ପ୍ରତିବର୍ଷ ଓଡ଼ିଶାକୁ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ କିପରି ଆସେ ।
ଉ –
ପ୍ରତିବର୍ଷ ଓଡ଼ିଶାକୁ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ ଘଣ୍ଟାକଣ୍ଟା ପରି ଆସେ ।

Question ୨।
ମାଳିକୁ କ’ଣ ଅଡ଼ୁଆ ?
ଉ –
ମାଳିକୁ ଛେଳି ଅଡ଼ୁଆ ।

Question ୩ ।
ଚକଚକିଆ ଟେବୁଲଟିଏ କେଉଁଠାରୁ ଆସିଲା ?
ଉ –
ଚକଚକିଆ ଟେବୁଲଟିଏ ଅପରେସନ୍ କୋଠରିରୁ ଆସିଲା ।

Question ୪ ।
ସାହିତ୍ୟିକ ଛାନିଆରେ କାହିଁକି ହୁରୁଡ଼ିଲେ ?
ଉ –
ଘରେ ପଶୁ ନ ପଶୁଣୁ କଙ୍କାଳ ଓ ଖପୁରିମାନଙ୍କ ସ୍ଵାଗତ ଦେଖୁ ସାହିତ୍ୟିକ ଛାନିଆରେ ହୁରୁଡ଼ିଲେ ।

Question ୫।
କିଏ ଆଧୁନିକ ପିଣ୍ଡତତ୍ତ୍ବ ବା ଆନାଟୋମିର ଜନକ ଥିଲେ ?
ଉ –
ହେନେରି ଗ୍ରେ ଆଧୁନିକ ପିଣ୍ଡତତ୍ତ୍ଵ ବା ଆନାଟୋମିର ଜନକ ଥିଲେ ।

Question ୬।
କବି ଗଙ୍ଗାଧର କେଉଁଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମରେ ଲିପ୍ତ ଥିଲେ ?
ଉ –
କବି ଗଙ୍ଗାଧର ୪.୪.୧୯୨୪ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମରେ ଲିପ୍ତ ଥୁଲେ ।

Question ୭ ।
କବି ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କ ସମୟରେ କେଉଁମାନେ ଦେଶର ଶାସକ ଥିଲେ ।
ଉ –
କବି ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କ ସମୟରେ ଗୋରାମାନେ ଦେଶର ଶାସକ ଥିଲେ ।

Question ୮।
ଆମ ଦେଶର ରତ୍ନମାନଙ୍କୁ କିଏ ଖାତିର କରୁନଥିଲେ ?
ଉ –
ଆମ ଦେଶର ରତ୍ନମାନଙ୍କୁ କିଏ ଗୋରାସକମାନେ କରୁନଥିଲେ ।

Question ୯।
ମେହେରଙ୍କ କବିତାରେ ମଧୁରତାକୁ କାହା ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି ।
ଉ –
ମେହେରଙ୍କ କବିତାରେ ମଧୁରତାକୁ ଉତ୍ତର ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଛି ।

Question ୧୦ ।
ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସକମାନଙ୍କୁ କବି ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କର କେଉଁ ଲେଖା କୁଇନାଇନ୍ ପରି ଲାଗିଥିଲା ।
ଉ –
ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସକମାନଙ୍କୁ କବି ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କର ‘ଭାରତୀ ଭାବନା’ ଲେଖା କୁଇନାଇନ୍ ପରି ଲାଗିଥିଲା ।

(ଗ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୨ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ।)

Question ୧।
ଭାବପ୍ରବଣ ଛାତ୍ରମାନେ ମେହେରଙ୍କ ପରି ହେବାପାଇଁ କାହାକୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରନ୍ତି ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଭାବପ୍ରବଣ ଛାତ୍ରମାନେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ମେହେରଙ୍କ ପରି ହେବାପାଇଁ ମନେମନେ ସରସ୍ଵତୀଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରନ୍ତି ।

Question ୨।
କାହାର ହାତକୁ ନମସ୍କାର କରିବା ଭଙ୍ଗୀରେ ରଖ୍ ସୁତା ବାନ୍ଧି ଦିଆଗଲା ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କଙ୍କାଳ ବା ସ୍କେଲିଟନ୍ ହାତକୁ ନମସ୍କାର କରିବା ଭଙ୍ଗୀରେ ରଖ୍ ସୁତା ବାନ୍ଧି ଦିଆଗଲା ।

Question ୩ ।
ମେହେରଙ୍କ ଛବିଟି କାହାକୁ ଢିରା ଦିଆହୋଇ ଥୁଆଗଲା ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମେହେରଙ୍କ ଛବିଟି ହାଡ଼ଯୋଡ଼ା ଦଣ୍ଡା ବା ସ୍ପ୍ଲୀଣ୍ଟ ଢିରା ଦିଆହୋଇ ଥୁଆଗଲା ।

Question ୪।
କେଉଁ ଜିଲ୍ଲାରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଆନାଟୋମି ଅଧ୍ୟାପକ ସନାତନ ପୁଝାରୀ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲାରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଆନାଟୋମି ଅଧ୍ୟାପକ ସନାତନ ପୁଝାରୀ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

Question ୫।
କେଉଁ ନିୟମ ପାଳିବାରୁ କବିଙ୍କର ଶରୀର ବେଶ୍ ପୁଷ୍ଟ ହୋଇ ଆସିଥିଲା ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରାକୃତିକ ନିୟମ ପାଳିବାରୁ କବିଙ୍କର ଶରୀର ବେଶ୍ ପୁଷ୍ଟ ହୋଇ ଆସିଥିଲା ।

Question ୬।
କବି ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କ ପିତା ଓ ମାତାଙ୍କ ନାମ କ’ଣ ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କବି ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ନାମ ଚୈତନ୍ୟ ମେହେର ଓ ମାତାଙ୍କ ନାମ ସେବତୀ ଦେବୀ ।

Question ୭ ।
ଶକୁନ୍ତଳା ପାଖରେ ଥ‌ିବା ପ୍ରିୟମ୍ବଦା ଏବଂ ଅନସୂୟା କାହାପରି ଦେଖାଯା’ନ୍ତି ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଶକୁନ୍ତଳା ପାଖରେ ଥ‌ିବା ପ୍ରିୟମ୍ବଦା ଏବଂ ଅନସୂୟା ଗାଇନାକୋଲଜିଷ୍ଟ ପାଖେ ଦିଓଟି ନର୍ସପରି ଦେଖାଯା’ନ୍ତି ।

Question ୮ |
କେଉଁମାନେ ଗାଇନାକୋଲଜିଷ୍ଟ ପାଖରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇ ନର୍ସ ଭଳି ଦେଖାଯା’ନ୍ତି ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଶକୁନ୍ତଳା ପାଖରେ ଥ‌ିବା ପ୍ରିୟମ୍ବଦା ଓ ଅନସୂୟା ଗାଇନାକୋଲଜିଷ୍ଟ ପାଖରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇ ନର୍ସ ଭଳି ଦେଖାଯା’ନ୍ତି ।

Question ୯ ।
କବିଙ୍କର କେଉଁ ଲେଖାକୁ ବ୍ରୋମାଇଡ୍ ପରି ଅବସାଦକ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କବିଙ୍କର ‘ତପସ୍ବିନୀ’ କାବ୍ୟକୁ ବ୍ରୋମାଇଡ୍ ପରି ଅବସାଦକ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୧୦ ।
କେଉଁ ଦିନ ଓଡ଼ିଶାବାସୀ ଜାଣିଲେ ଯେ ତାଙ୍କର ନମସ୍ୟ କବି ଗଙ୍ଗାଧର ଆଉ ନାହାଁନ୍ତି ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ତା ୪-୪-୧୯୨୪ ଦିନ ଓଡ଼ିଶାବାସୀ ଜାଣିଲେ ଯେ ତାଙ୍କର ନମସ୍ୟ କବି ଗଙ୍ଗାଧର ଆଉ ନାହାଁନ୍ତି ।

(ଘ) ଅଳ୍ପ ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୩ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୩୦ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୨ ନମ୍ବର ।)

Question ୧।
ଭାବପ୍ରବଣ ଛାତ୍ରମାନେ ସରସ୍ଵତୀଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରନ୍ତି କାହିଁକି ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କୌଣସି ଜୟନ୍ତୀ ସମାରୋହରେ କବି, ସାହିତ୍ୟିକ ତଥା ସାହିତ୍ୟ ପ୍ରେମୀମାନେ, ଜୟନ୍ତୀପାଳନ କରାଯାଉଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ, ସାହିତ୍ୟ ସାଧନା ଓ କର୍ମମୟ ଜୀବନ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରିଥା’ନ୍ତି । ସେହିପରି ଅଭିଜ୍ଞ ବକ୍ତାମାନେ ମଧ୍ୟ କୃତୀ ସେହି ସୁଯୋଗ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିଭଳି ହେବାକୁ ସରସ୍ଵତୀଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥା’ନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର ବିଶ୍ଵାସଥାଏ ସରସ୍ଵତୀଙ୍କର ଦୟାହେଲେ, ସେ ସାରସ୍ଵତ ସାଧକ ଭାବରେ ଯଶସ୍ବୀ ହୋଇ ପାରିବେ ।

Question ୨।
ଖାଳେଇ ଭିତରେ ମାଛ ଆସି ଛାଏଁ ଛାଏଁ ପଶିଯିବା କଥା କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୁହାଯାଇଛି ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଖୋଜି ଆଣିବାପାଇଁ ଦାୟିତ୍ବ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ସେମାନେ ଡାକ୍ତରଖାନା ଫାଟକ ପାଖରେ ଦେଖ‌ିଲେ ଜଣେ ସାହିତ୍ୟିକ ପେଟକୁ ଚିପିଧରି, ମୁହଁକୁ ନିସାଡ଼ି ରିକ୍‌ସାରେ ଆସୁଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କୁ ଆଉ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ ଖୋଜିବାପାଇଁ ସହର ଭିତରକୁ ଯିବାକୁ ହେଲା ନାହିଁ । ସେମାନେ ସେହି ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ, ‘ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ଯାଉଥ’ କହି ନେଇ ଆସିଲେ । ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଖାଳେଇ ଭିତରେ ମାଛଆସି ଛାଏଁ ଛାଏଁ ପଶି ଯିବା କଥା କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୩।
ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କର ଜିଭଟା ତାଙ୍କ ଅଲକ୍ଷରେ ନିଜର ଦାନ୍ତମୂଳକୁ ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖେଲା କାହିଁକି ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ ପାଳନ କରିବା ପାଇଁ ଦୁଇଜଣ ଛାତ୍ର ଜଣେ ପେଟମରା ରୋଗୀ ତଥା ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ କହିବୋଲି ଧରି ଆଣିଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ନେଇ ଦାନ୍ତ ଓପଡ଼ା ଚଉକି ଉପରେ ବସାଇ ଦେଲେ । ଏ ଚଉକି ସହ ଆଗରୁ ସେ ପରିଚିତ ଥିଲେ । ତେଣୁ ଅଲକ୍ଷ୍ୟରେ ସାହିତ୍ୟିକ ଜଣକ ତାଙ୍କ ଜିଭଟାକୁ ସବୁ ଦାନ୍ତମୂଳ ଠିକ୍ ଅଛି କି ନାହିଁ ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖୁଲେ । ଦାନ୍ତଓପଡ଼ା ଚଉକି ଉପରେ ବସିଥିବାରୁ ସେ ଏପରି କରିଥିଲେ ।

Question ୪।
ଚଉକି ଉପରେ ବସିବାକୁ ସାହିତ୍ୟିକ କୁନ୍ଥୁକୁନ୍ଥୁ ହେଉଥିଲେ କାହିଁକି ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ‘ଫତୁରାନନ୍ଦ’ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ଜୟନ୍ତୀ ଉତ୍ସବ ପାଳନ ଅବସରରେ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ କୌଣସି ପ୍ରକାର କହିବୋଲି ଧରି ଆଣିଥିଲେ । ସେ ପ୍ରଥମେ ଘର ଭିତରକୁ ପଶୁପଶୁ କଙ୍କାଳଙ୍କୁ ଦେଖ୍ ଛାନିଆ ହୋଇଥିଲେ । ପରେ ଯେତେବେଳେ ତାଙ୍କୁ ଦାନ୍ତ ଉପଡ଼ା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଚଉକି ଉପରେ ବସିବାକୁ କୁହାଗଲା, ସେତେବେଳେ ସେ ସେଭଳି ଚଉକି ଉପରେ ବସିବାକୁ କୁନ୍ଥୁକୁନ୍ଥୁ ହୋଇଥିଲେ । କାରଣ କାଳେ ତାଙ୍କର ଦାନ୍ତ ଓପାଡ଼ି ଦେବେ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ଆଶଙ୍କା କରିଥିଲେ ।

Question ୫।
କାହାର ମେରୁଦଣ୍ଡର ବକ୍ରତା କାହିଁକି ସାମାନ୍ୟ ବଢ଼ିଯାଇଥିଲା ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ ପାଳନ ଅବସରରେ ଡାକ୍ତରୀ ବକ୍ତା ଜଣକ, ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ କହିବା ଅବସରରେ ଏହା କହିଥିଲେ । ଗଙ୍ଗାଧର ଯେହେତୁ ତନ୍ତୁବାୟ ପରିବାରର ଦାୟାଦ ଥିଲେ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ବୟନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲିପ୍ତ ରହିବାରୁ ତାଙ୍କର ମେରୁଦଣ୍ଡର ବକ୍ରତା ସାମାନ୍ୟ ବଢ଼ିଯାଇଥିଲା ।

Question ୬ |
କବିଙ୍କର ‘ପ୍ରଣୟବଲ୍ଲରୀ’ କାବ୍ୟକୁ କାହିଁକି ଅଫିମ ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ସାଧନା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ଯାଇ, ‘ପ୍ରଣୟ ବଲ୍ଲରୀ’ କାବ୍ୟକୁ ଅଫିମ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ଅଫିମ ନିଶାକୁ ଯେପରି ଛାଡ଼ି ହୁଏନା ବରଂ ବାରମ୍ବାର ଖାଇବାକୁ ହୁଏ ଠିକ୍ ସେହିପରି ‘ପ୍ରଣୟବଲ୍ଲରୀ’ କାବ୍ୟକୁ ବାରମ୍ବାର ପଢ଼ିବାକୁ ହୁଏ । ପୁନଶ୍ଚ ଏଥିରେ ଦୁଷ୍ମନ୍ତ ଓ ଶକୁନ୍ତଳାଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଆକର୍ଷଣୀୟ ହୋଇଛି ବୋଲି କହିଛନ୍ତି, ଯାହାକି ଅଫିମ ନିଶାଭଳି ମୋହଗ୍ରସ୍ତ କରାଏ ।

Question ୭ ।
‘ଭାଇନମ୍ ଗାଲିସାଇ’’ କ’ଣ ? ଏହା କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୁହାଯାଇଛି ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ‘ଭାଇନମ୍ ଗାଲିସାଇ’ ଏକ ଔଷଧୀୟ ଦ୍ରବଣ ଯାହା ସେବନ କଲେ ପ୍ରଥମେ ଉତ୍ତେଜନା ପରେ ଅବସାଦ ଅନୁଭୂତ ହୁଏ । ବକ୍ତା ଜଣକ ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କ ସାରସ୍ଵତ ସାଧନା ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ଯାଇ ‘‘ପ୍ରଣୟବଲ୍ଲରୀ’’ର ଆକର୍ଷଣୀୟତା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛି । ସେ କହିଛନ୍ତି, ଯେଉଁ ସ୍ଥାନଟିରେ ଶକୁନ୍ତଳା ଓ ଦୁଷ୍ମନ୍ତଙ୍କ ଭେଟ ବଣ୍ଡିତ ହୋଇଛି ତାହା ଭାଇନମ୍ ଗାଲିସାଇ ପରି ଆକର୍ଷଣୀୟ । ଶକୁନ୍ତଳାଙ୍କର ପତିଗୃହକୁ ଗମନ ଓ ପତିଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ ପାଠକ ମନରେ ସେହିଭାବ ଆଣେ ବୋଲି ସେ କହିଛନ୍ତି ।

Question ୮ ।
ଆମ ବଣରେ କେଉଁ ସବୁ ଔଷଧୀୟ ବୃକ୍ଷଗୁଡ଼ିକ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇ ରହିଛି ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଡାକ୍ତରୀ ବକ୍ତାଜଣକ ମେହେର ସାହିତ୍ୟରେ ତ୍ରୁଟି ବିଚ୍ୟୁତି ଦେଖାଇବାକୁ ଯାଇ କହିଛନ୍ତି, ମେହେରଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା ଭଲ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେଥ‌ିରେ ଔଷଧୀୟ ବୃକ୍ଷଗୁଡ଼ିକର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇ ନାହିଁ। ଆମ ବଣରେ ପାତାଳଗରୁଡ଼, ସିଙ୍କୋନା, କରାଯାଇଛି ।

Question ୯ ।
ମେଲାନ କୋଲିଆ କ’ଣ ? ଏହା କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୁହାଯାଇଛି ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମେଲାନ କୋଲିଆ ହେଉଛି ଅବସାଦମୂଳକ ଅସୁସ୍ଥତା । ଡାକ୍ତରୀ ବ୍ୟକ୍ତିଜଣକ ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କ ସାରସ୍ଵତ କୃତି ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ଯାଇ, ‘ତପସ୍ବିନୀ’ କାବ୍ୟକୁ ବଡ଼ ମର୍ମନ୍ତୁଦ ଓ ଅବସାଦକ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ସେହି କାବ୍ୟକୁ ବେଶି ପଢ଼ିଲେ ମେଲାନ୍ କୋଲିଆ ହୋଇଯାଇପାରେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।

Question ୧୦ ।
‘ଭାଇନମ୍ ଇପିକାକ୍‌’ କ’ଣ ? ଏହା କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୁହାଯାଇଛି ?
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଭାଇନମ୍ ଇପିକାକ୍ ହେଉଛି ବିଶେଷ ଗୁଣଯୁକ୍ତ ଏକ ଔଷଧୀୟ ଦ୍ରବଣ । ଏହାକୁ ସେବନକଲେ ନିୟମିତ ବ୍ୟବଧାନରେ ଉତ୍ତେଜନା ଓ ଅବସାଦ ଅନୁଭୂତ ହୁଏ । ଡାକ୍ତରୀ ବକ୍ତା ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କ ‘ଭାରତୀ-ଭାବନାକୁ’ ଭାଇନମ୍ ଇପିକାକ୍ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ଭାଇନାମ୍ ଇପିକାକର ଦ୍ବିବିଧ କ୍ରିୟାଥ୍‌ଲା ପରି, ଭାରତୀଭାବନାର ଦ୍ବିବିଧ ଅର୍ଥ ଥ‌ିବାରୁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସକଙ୍କ ଠାରୁ ମେହେର ରକ୍ଷା ପାଇଯାଇଥିଲେ ।

(ଙ‍) ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୫ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୧୫୦ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧।
‘ମେଡ଼ିକାଲ୍ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଏକ ରମ୍ୟରଚନା, ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ –
ଫତୁରାନନଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ବ୍ୟଙ୍ଗ, ବିଦ୍ରୁପ ଓ ହାସ୍ୟରସରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ । ବିଶେଷକରି ତାଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକଟି ଗଳ୍ପ ହାସ୍ୟରସ ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ନିଜର ମନ୍ତବ୍ୟଟିକୁ ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି । ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପ ‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ମଧ୍ୟ ଅନୁରୂପ ଗଳ୍ପ । ଗଳ୍ପ ହେଲେ ବି, ଆରମ୍ଭରୁ ଶେଷଯାଏ କଥାକାର ଯେପରି ସରସ ଉକ୍ତିମାନ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି, ତାହାକୁ ଏକ ରମ୍ୟରଚନା ଭାବରେ ଆକଳନ କରାଯାଇପାରେ । ସେ କୌଣସି କଥାକୁ ସିଧାସିଧ ପ୍ରକାଶ ନ କରି ବରଂ ତୁଳନାତ୍ମକ ଚିତ୍ର ଦେଇ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଯେଉଁ ତୁଳନାଟି ପାଠକ ପ୍ରାଣରେ ରସସିକ୍ତ ବା ରମଣୀୟ ଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।

ପ୍ରତିବର୍ଷ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ ପାଳନ କରାଯାଏ ଏବଂ କବି, ସାହିତ୍ୟିକମାନେ ପୂଜ୍ୟପୂଜାର ମାନସିକତା ନେଇ, ମେହେରଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ସାଧନାକୁ ବିଚାର ଆଲୋଚନା କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହାଦ୍ୱାରା ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ି ବିଶେଷ ଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ଏହାକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି କଥାକାର ଲେଖୁଛନ୍ତି – ‘‘ଘଣ୍ଟାକଣ୍ଟା ପରି ପ୍ରତିବର୍ଷ ଥରେ ଲେଖାଏଁ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ ଓଡ଼ିଶାକୁ ଆସେ ।’’ ତରୁଣ ବକ୍ତାମାନେ ଦୁଇ ଚାରିଦିନ ଆଗରୁ କାଦୁଅ ଚିପି କୋଚିଆ ଧରିଲା ପରି, ବିଷୟବସ୍ତୁ ପାଇବା ପାଇଁ ମେହେର ଗ୍ରନ୍ଥାବଳୀ ଘାଣ୍ଟିବସନ୍ତ ଓ ଠିକଣା ସମୟରେ ଖାଳେଇ ଭିତରୁ ଘଘାଳ୍ କରି ମାଛଗୁଡ଼ାକ କାଢ଼ି ପକାଇଲା ପରି ପେଟରୁ ମେହେରଙ୍କ ବିଷୟରେ ଜ୍ଞାନଗୁଡ଼ିକ ଓକାଳି ପକାଇବାକୁ ଉହୁଙ୍କି ରହିଥା’ନ୍ତି ।” “ମୋଟ ଉପରେ ଚୋରାବସନ୍ତ ଆସିଲେ ଦେହ ଉଲୁସିଲା ପରି କବି, ସାହିତ୍ୟିକମାନଙ୍କ ଦେହ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ ଆଗମନରେ ଉଲୁସି ଉଠେ ।” ଏହିପରି ପ୍ରତ୍ୟେକ କଥାକୁ ସେ ରମଣୀୟ ଭାବେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ ପାଳନ କରିବାକୁ ଡାକ୍ତର, ଡାକ୍ତରୀ ଛାତ୍ରମାନେ ଇଚ୍ଛା କରିଛନ୍ତି । ଯେଉଁ ପରିବେଶରେ ଯାହା କରିହେବ, ସେପରି ନ କରି ଯଦି ଅନ୍ୟ କେହି କାମକରିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ତାହା ସଫଳ ହେବ ନାହିଁ ।

ଡାକ୍ତରୀ ଛାତ୍ରମାନେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ ପାଳନ କରିବାକୁ ଯାଇ ସେଭଳି ପରିବେଶ କରିଛନ୍ତି, ତାହା ନିହାତି ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ମନେ ହୋଇଛି । ସଭାଗୃହକୁ ସଜାଇବାପାଇଁ ଫାଟକ ପାଖରେ କଙ୍କାଳକୁ ନମସ୍କାର ଭଙ୍ଗୀରେ ରଖୁବା, ମୁଣ୍ଡର ହାଡ଼ ଥୋଇ ତା’ ତଳକୁ ସ୍ବାଗତମ୍ ଲେଖୁ, ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ଯାଇ ଜଣେ ପେଟରୋଗୀକୁ ଆଣିବା, ସଭାଗୃହକୁ ରକ୍ତକଣିକାର ବଡ଼ ବଡ଼ ରଙ୍ଗୀନ୍ କାନ୍ଥ ଛବିକୁ ଟଙ୍ଗାଇବା, ସଭାପତିଙ୍କ ପାଇଁ ଦାନ୍ତ ଓପଡ଼ା ଚେୟାର ରଖିବା, ଟେବୁଲ ଉପରେ ଫୁଲଦାନୀ ବଦଳରେ ଭୃଣସାଇତା ହୋଇଥିବା କାଚ ବୁୟମ୍ ରଖିବା ଏବଂ ସଭାରେ ଯେଉଁ ଡାକ୍ତରମାନେ ବକ୍ତା ଭାବରେ ମେହେରଙ୍କୁ ଭିନ୍ନ ଭାବରେ ଚିତ୍ରଣ କରିବା, ସବୁଗୁଡ଼ିକ ନିହାତି ହାସ୍ୟରସାତ୍ମକ । ଗାଳ୍ପିକ ଏସବୁ ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ସାହିତ୍ୟ ସଭା ନିହାତି ଅବାନ୍ତର ।

ଉକ୍ତ ଗଳ୍ପଟିରେ ନିଜର ହାସ୍ୟରସାତ୍ମକ ଭାବକୁ, ଗାଳ୍ପିକ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୨।
ମେଡ଼ିକାଲ୍ କଲେଜରେ ଡାକ୍ତରୀ ଛାତ୍ରମାନେ କିପରି ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ ପାଳନ କଲେ ?
ଉ –
ଗାଳ୍ପିକ ଫତୁରାନନ୍ଦ ଜଣେ ହାସ୍ୟରସାତ୍ମକ କଥାକାର ଭାବରେ ପରିଚିତ । ସେ ତାଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗଳ୍ପରେ ବ୍ୟଙ୍ଗ ଓ ହାସ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ସମାଜର ଦୁର୍ବଳ ଦିଗକୁ ଆକ୍ଷେପ କରନ୍ତି । ବାହାରକୁ କେବଳ ହାସ୍ୟରସର ଭାବ ରହିଥିଲେ ବି, ସମାଜର ତ୍ରୁଟି ସୁଧାରିବା ହିଁ ତାଙ୍କ ଗଳ୍ପର ମୂଳଲକ୍ଷ୍ୟ । ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ, ଡାକ୍ତରମାନେ ସାହିତ୍ୟ ସଭାକଲେ କିମ୍ବା କୌଣସି ବିଶେଷ ସାରସ୍ଵତ ସାଧକଙ୍କର ଜୟନ୍ତୀ ପାଳନ କଲେ, ସେଥିରେ ସେମାନେ ସଫଳ ହୋଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ ବୋଲି ସେ ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

‘କାଉ ଧାନ ଖାଇବା ଦେଖୁ ବଗ ଧାନ ଖାଇଲାପରି’ କିମ୍ବା ‘ଓଧ ସାଙ୍ଗରେ ଭୁଆଁ ବିରାଡ଼ି ବାଇ’ ହେଲାପରି ଥରେ ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜର ଡାକ୍ତରୀ ଛାତ୍ରମାନେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ ପାଳନ କରିବାକୁ ସ୍ଥିରକଲେ । ସେମାନେ ପୂରାଦମ୍ରେ ଲାଗିପଡ଼ିଲେ । ସଭାର ଆୟୋଜନ କରାଗଲା । ସେମାନେ ତାଙ୍କର ଅଧ୍ୟାପନା କୋଠରୀକୁ ସଭାଗୃହ ଭାବରେ ସଜାଇ ଦେଲେ । ହଲର ଫାଟକ ଦୁଇ ପାଖରେ ଯୋଡ଼ାଏ କଙ୍କାଳକୁ ଠିଆ କରାଇ ଦେଲେ । ଉଭୟ କଙ୍କାଳର ହାତକୁ ନମସ୍କାର କରିବା ଭଙ୍ଗୀରେ ରଖ୍ ସୁତା ବାନ୍ଧି ଦିଆଗଲା । ମୁଣ୍ଡ ଉପରକୁ ଦୁଇଟା ଜାନୁହାଡ଼ ଛକି ପକାଇ ତା’ ଆଗକୁ ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡହାଡ଼ ରଖେଦେଲେ । ସେହି ମୁଣ୍ଡ ହାଡ଼ ତଳକୁ ସେମାନେ ‘ସ୍ବାଗତମ୍’ ଲେଖ୍ ଦେଇଥିଲେ ।

ଘର ଭିତରକୁ ସଜାଇବାକୁ ଯାଇ, ରକ୍ତ କଣିକାର ବଡ଼ ବଡ଼ ରଙ୍ଗୀନ୍ କାନ୍ଥଛବି ସବୁ ଚାରିପାଖେ ମାରିଦେଲେ । ମେହେରଙ୍କ ଛବିକୁ ସେମାନେ ଅପରେସନ୍ ଟେବୁଲ୍ ଉପରେ ଗଳ୍‌କନା ପକାଇ ଠିଆ କରାଇଦେଲେ । ସଭାପତିଙ୍କ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଭଲ ଚେୟାର ଦରକାର ପଡ଼ିବାରୁ, ଦାନ୍ତଭଙ୍ଗା ଘରୁ ଦାନ୍ତଭଙ୍ଗା ଚୌକିଟି ଆଣି ଥୋଇଦେଲେ । ସଜାସଜି ପରେ ଦୁଇଜଣ ଛାତ୍ର ସାହିତ୍ୟିକ ଭାବରେ ଜଣେ ପେଟ ରୋଗୀକୁ ନେଇ ଆସିଲେ । ସଭାପତି ଜଣକ ଏଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦେଖୁ ମନେ ମନେ ଛାନିଆଁ ହୋଇଗଲେ ବି କୁନ୍ଥୁକୁନ୍ଥୁ ହୋଇ, ଚୌକି ଉପରେ ବସିଲେ ।

ଏହାପରେ ଡାକ୍ତରମାନେ ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ଭାଷଣ ଦେଲେ । ସେମାନେ ମେହେରଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନ ଓ ସାରସ୍ଵତ ଜୀବନକୁ ସେମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ଅନୁଯାୟୀ ବିଚାର ଆଲୋଚନା କଲେ । ଯେହେତୁ ସେମାନେ ରୋଗ, ରୋଗୀ ଓ ଔଷଧ ଚିନ୍ତାଧାରାରେ ରହିଥିଲେ, ସେହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସେମାନେ ଅନୁରୂପ ବିଚାରଧାରା ପରିପ୍ରକାଶ କଲେ ।

ଶେଷରେ ସଭାପତିଙ୍କ ବକ୍ତବ୍ୟ ମଧ୍ଯ ଥିଲା ସଭାର ଅନୁରୂପ । ସେ କହିଥିଲେ, ‘ସାହିତ୍ୟରେ ଯଦି କେଉଁଠାରେ କିଛି କ୍ଷତହୁଏ, ତେବେ ଆପଣମାନେ ନିଶ୍ଚୟ ତାକୁ ଲୋସନ୍ ପାଣିରେ ଧୋଇ ଗଜ୍ ବ୍ୟାଣ୍ଡେଜ୍‌ରେ ବାନ୍ଧିଦେବେ, ଏଥରେ ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ।’’ ତାଙ୍କର ପେଟରୋଗ ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ଷ୍ଟ୍ରେଚର୍‌ରେ ମେଡ଼ିକାଲ ୱାର୍ଡ଼କୁ ନିଆଯାଇଥିଲା ।

ଏହିସବୁ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କରି ଦେଖ‌ିଲେ ଗଳ୍ପଟିକୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ନେଇ ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇଛି ।

Question ୩ ।
ତୁମ ପଠିତ ଗଳ୍ପଟି ପରିକଳ୍ପନାରେ ଫତୁରାନନ୍ଦଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀର ପରିଚୟ ପ୍ରଦାନ କର ।
ଉ –
‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମିଶ୍ର ଓରଫ ଫତୁରାନନ୍ଦଙ୍କର ଏକ ଅନବଦ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି । କଥାକାର ବୃତ୍ତିରେ ଡାକ୍ତର ଥିଲେ । ସେ ଡାକ୍ତରୀ ପାଠ ପଢ଼ି ଡାକ୍ତରୀ ବୃତ୍ତିକୁ ଆପଣେଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକଲେ ବି ପ୍ରବୃତ୍ତିରେ ହୋଇଯାଇଥିଲେ ସାହିତ୍ୟ ସାଧକ । ସାହିତ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଜୀବନକୁ ଚିକିତ୍ସା କରିବାଭଳି ଏକ ନୂତନ ଆଦର୍ଶକୁ ସେ ଅଙ୍ଗୀକାର କରିନେଇଥିଲେ । ହସ ଓ ବ୍ୟଙ୍ଗଭଳି ଉପାଦାନକୁ ସାହିତ୍ୟ ରଚନାର ସର୍ବୋତ୍ତମ ବିଭବ ଭାବରେ ସେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଯଦି ଡାକ୍ତର ଓ ଡାକ୍ତରୀଛାତ୍ରମାନେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ ପାଳନ କରନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ସେମାନଙ୍କ ଅଭିଭାଷଣ କେବେବି କବି, ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କ ବକ୍ତବ୍ୟ ଭଳି ହେବ ନାହିଁ । ବରଂ ସେମାନଙ୍କ ଅଭ୍ୟାସ ଓ ବୃଦ୍ଧିକୁ ନେଇ ମେହେରଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନ ଓ ସାରସ୍ବତ ଜୀବନକୁ ଅନୁଶୀଳନ କରିବେ ।

କବି ବଳଦେବ ରଥ ‘ଜଗତେ କେବଳ’ କବିତାରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଲେ, ଯିଏ ଯାହା, ସିଏ ତାହାହିଁ ହୋଇ ରହବା ଉଚିତ୍ । କାରଣ ସବୁ ମଣିଷଙ୍କର ବିଚାରଧାରା ସମାନ ନୁହେଁ କିମ୍ବା ସବୁ ବୃତ୍ତିର ମଣିଷ କେବେବି ସବୁକାମକୁ ଯଥାଯଥ ଭାବରେ ସମାପନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ସେହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରୋଗୀ, ରୋଗ ଓ ଔଷଧକୁ ନେଇ ସଦାସର୍ବଦା ଚିନ୍ତା କରୁଥିବା ଡାକ୍ତରମାନେ ଯଦି ଜୟନ୍ତୀ ସଭାରେ ଅଭିଭାଷଣ ଦିଅନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ସେମାନେ ନିଶ୍ଚୟ ରୋଗୀ, ରୋଗ ଓ ଔଷଧ କଥାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବେ ।

ଡାକ୍ତର ଓ ଡାକ୍ତରୀଛାତ୍ରମାନେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀପାଳନ କରିବାକୁ ସ୍ଥିରକଲେ । ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ପରି ଏକ ସଭାର ଆୟୋଜନ କଲେ । ଡାକ୍ତରଖାନା ପରିବେଶରେ ଯେଉଁ ସବୁ ଜିନିଷ ମିଳେ, ସେହି ସବୁ ଜିନିଷକୁ ନେଇ ସେମାନେ ସଭାଗୃହକୁ ସଜାଇ ଦେଲେ । ସଭାପାଇଁ ଟେବୁଲ୍ ଭାବରେ ସେମାନେ ଅପରେସନ୍ ଟେବୁଲ୍‌କୁ ବ୍ୟବହାର କଲେ । ଟେବୁଲ୍ ଉପରେ ପକାଇବା ପାଇଁ ଗଜକନା ଆଣିଥିଲେ । ସଭାପତିଙ୍କ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଭଲ ଚୌକି ଦରକାର ପଡ଼ିବାରୁ ସେମାନେ, ଦାନ୍ତଭଙ୍ଗା ରୁମ୍ଭରୁ ଦାନ୍ତଭଙ୍ଗା ଚୌକି ଆଣିଥିଲେ । ଟେବୁଲ୍ ଉପରେ ଫୁଲଦାନୀ ନ ମିଳିବାରୁ, ଫୁଲଦାନୀ ବଦଳରେ ଭୃଣ ସାଇତା ହୋଇଥିବା କେତେଗୁଡ଼ିଏ କାଚର ବୁୟମ୍ ଆଣି ରଖିଦେଲେ ।

ଏକ ପେଟରୋଗୀକୁ ସଭାପତି ଆସନରେ ବସାଇ ସାରିବା ପରେ, ବକ୍ତାମାନେ ବକ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ । ବକ୍ତାମାନେ ମେହେରଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନକୁ, ବର୍ଣ୍ଣନା କରି, ସୁଷମ ଖାଦ୍ୟର ଅଭାବ ଯୋଗୁ, ତାଙ୍କ ଶରୀର ପୁଷ୍ପ ନ ଥିଲା । ଖେଳୁ ଖେଳୁ ତାଙ୍କର ଅସ୍ଥି ଚଡ଼କି ଯାଇଥିଲା, ଯୁବାବସ୍ଥା ବେଳକୁ ସବୁ ଠିକ୍ ହୋଇ ଯାଇଥିଲା । ସେହିପରି ସାରସ୍ଵତ ସାଧନା ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରଣୟବଲ୍ଲରୀ, ତପସ୍ବିନୀ ଓ ଭାରତୀ ଭାବନାକୁ ଡାକ୍ତରୀ ଔଷଧ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି ।

କେଉଁ ପରିବେଶରେ କିପରି ମାନସିକତା ପରିପ୍ରକାଶ ପାଏ, କଥାକାର ତାହାହିଁ ଦେଖାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୪।
ହାସ୍ୟାଦ୍ଦୀପକ ତଥା କୌତୂହଳ ପ୍ରଦ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ ଭାବରେ ‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଗଳ୍ପର ସାର୍ଥକତା ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –
ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମିଶ୍ର ବା ଫତୁରାନନ୍ଦଙ୍କର ‘ମେଡ଼ିକାଲ୍ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ । ଏଥିରେ ହାସ୍ୟ ଓ ବ୍ୟଙ୍ଗ ମାଧ୍ୟମରେ କଥାକାର ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗକୁ ଦେଖାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି । ହାସ୍ୟରସର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ହସ ସୃଷ୍ଟି, ଯାହାକି ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପର ଆରମ୍ଭରୁ ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେହି ଭାବଧାରା ପରିପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି । ଫତୁରାନନ୍ଦ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ସୃଷ୍ଟିରେ ଏହିଭଳି ଶୈଳୀ ଅନୁସରଣ କରିଛନ୍ତି ।

ଜୟନ୍ତୀ ପାଳନ ଉତ୍ସବ ପୂର୍ବରୁ ବକ୍ତାମାନେ ଗ୍ରନ୍ଥାବଳୀ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ଦେଖ୍, ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ଭାଷଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥା’ନ୍ତି ଏବଂ ସଭାରେ ତାହାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥା’ନ୍ତି । ତାହାକୁ ବର୍ଣନା କରି କଥାକାର ଲେଖୁଛନ୍ତି – “ତରୁଣ ବକ୍ତାମାନେ ଦୁଇ ଚାରିଦିନ ଆଗରୁ କାଦୁଅ ଚିପି କୋଚିଆ ଧରିଲା ପରି, ବିଷୟବସ୍ତୁ ପାଇବା ପାଇଁ ମେହେର ଗ୍ରନ୍ଥାବଳୀ ଘାଣ୍ଟି ବସନ୍ତି ଓ ଠିକଣା ସମୟରେ ଖାଳେଇ ଭିତରୁ ଘଘାଳ କରି ମାଛଗୁଡ଼ାକ କାଢ଼ି ପକାଇଲା ପରି ପେଟରୁ ମେହେରଙ୍କ ବିଷୟର ଜ୍ଞାନଗୁଡ଼ିକ ଓକାଳି ପକାଇବାକୁ ଉହୁଙ୍କି ରହିଥା’ନ୍ତି । ବୟସ୍କ ବକ୍ତାମାନଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ସେ କହିଛନ୍ତି – “ବୁଢ଼ା ଧୋକଡ଼ା ବକ୍ତାମାନେ ମେହେରଙ୍କୁ କିପରି ନୂଆ ଭାବରେ ସଜାଇ ଲୋକଙ୍କୁ ଦେଖାଇବେ, ସେଥିଲାଗି ନିଜ ନିଜ ମୁଣ୍ଡକୁ ଦହିହାଣ୍ଡି ମଜ୍ଜିଲା ପରି ମଛିବାରେ ଲାଗିପଡ଼ନ୍ତି ।” ଜଣେ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ, ସେଭଳି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଲେଖକ ଲେଖୁଛନ୍ତି – “ଯେଉଁ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କର ପେଟମରା ଥୁବ ଓ ଖେଞ୍ଚ୍ ହେଉଥବ, ତାକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ମାତ୍ରେ ଧାଇଁ ଆସିବ । ବେଶି ଖୋଜିବାକୁ ପଡ଼ିବ ନାହିଁ, କାରଣ ଅଧିକାଂଶ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କର ପେଟକୁ ମାରେ ।”

ସଭାଗୃହକୁ ଡାକ୍ତରୀ ଛାତ୍ରମାନେ ସଜାଇବାକୁ ଯାଇ, କଙ୍କାଳମାନଙ୍କୁ ହାତଯୋଡ଼ିବା, ମଣିଷ ମୁଣ୍ଡହାଡ଼ ଉପରେ ସ୍ବାଗତମ୍ ଲେଖା ଦେଖିଲା ପରେ, କେତେକ ଯାହା କହିଥିଲେ, ତାହା ନିହାତି ହାସ୍ୟାଦ୍ଦୀପକ । “ପାଖରେ ଠିଆ ହୋଇ ଦେଖୁଥ‌ିବା କେତେକ ବାହାର ଲୋକ ଗୁଣୁଗୁଣୁ ହୋଇ କହୁଥା’ନ୍ତି ।” ‘ଅଳପେଇସେ ଯମ ଘରକୁ ସ୍ଵାଗତ କରୁଛନ୍ତି, ଭାବରେ ଆଣିଥିଲେ । ସେହି ଅତିଥ୍‌ଙ୍କୁ ଦାନ୍ତଭଙ୍ଗା ଚୌକିରେ ବସିବାକୁ କହିବାରୁ ତାଙ୍କର ଅବସ୍ଥା ସଂପର୍କରେ କଥାକାର କୋଉ ବୋକଡ଼ ଜାଣୁ ଜାଣୁ ତା’ ଭିତରକୁ ପଶିବ ?” ଘରସଜା ଭଳି ଜଣେ ପେଟମରା ରୋଗୀକୁ ସେ ସଭାପତି ଭାବରେ ଆଣିଥିଲେ । ସେହି ଅତିଥ୍‌ଙ୍କୁ ଦାନ୍ତଭଙ୍ଗା ଚୌକିରେ ବସିବାକୁ କହିବାରୁ ତାଙ୍କର ଅବସ୍ଥା ସଂପର୍କରେ କଥାକାର ଲେଖୁଛନ୍ତି – “ଆଉ ସହର ଭିତରକୁ ଯିବାକୁ ଦରକାର ପଡ଼ିଲା ନାହିଁ । ଦୈବ ଅନୁକୂଳ ହେଲେ ସିନା ଏମିତି ଖାଳେଇ ଭିତରେ ମାଛ ଆସି ଛାଏଁ ଛାଏଁ ପଶିଯାଏ । X X X ଏ ଚଉକି ସହ ଆଗରୁ ଥରେ ସେ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ଅଲକ୍ଷ୍ୟରେ ତାଙ୍କ ଜିଭଟା ସବୁ ଦାନ୍ତମୂଳ ଠିକ୍ ଅଛି କି ନା ତାହା ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖୁନେଲେ ।”

ଗଳ୍ପର ଆରମ୍ଭରୁ ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅନେକ ପ୍ରକାର ତୁଳନାତ୍ମକ ବର୍ଣ୍ଣନା ଦେଇ ଗଳ୍ପଟିକୁ ସରସ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି । ଫତୁରାନନ୍ଦ ଅନୁରୂପ ଶୈଳୀରେ ତାଙ୍କର ସମଗ୍ର ଗଳ୍ପ ସୃଷ୍ଟିକୁ ମହିମା ମଣ୍ଡିତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୫।
ତୁମ ପଠିତ ଗଳ୍ପ ଅବଲମ୍ବନରେ ଫତୁରାନନ୍ଦଙ୍କର ସାହିତ୍ୟ ଶୈଳୀ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ –
ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମିଶ୍ର ବା ଫତୁରାନନ୍ଦଙ୍କର ‘ମେଡ଼ିକାଲ୍ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ । ଏଥିରେ ହାସ୍ୟ ଓ ବ୍ୟଙ୍ଗ ମାଧ୍ୟମରେ କଥାକାର ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗକୁ ଦେଖାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି । ହାସ୍ୟରସର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ହସ ସୃଷ୍ଟି, ଯାହାକି ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପର ଆରମ୍ଭରୁ ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେହି ଭାବଧାରା ପରିପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି । ଫତୁରାନନ୍ଦ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ସୃଷ୍ଟିରେ ଏହିଭଳି ଶୈଳୀ ଅନୁସରଣ କରିଛନ୍ତି ।

ଜୟନ୍ତୀ ପାଳନ ଉତ୍ସବ ପୂର୍ବରୁ ବକ୍ତାମାନେ ଗ୍ରନ୍ଥାବଳୀ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ଦେଖ୍, ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ଭାଷଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥା’ନ୍ତି ଏବଂ ସଭାରେ ତାହାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥା’ନ୍ତି । ତାହାକୁ ବର୍ଣନା କରି କଥାକାର ଲେଖୁଛନ୍ତି – “ତରୁଣ ବକ୍ତାମାନେ ଦୁଇ ଚାରିଦିନ ଆଗରୁ କାଦୁଅ ଚିପି କୋଚିଆ ଧରିଲା ପରି, ବିଷୟବସ୍ତୁ ପାଇବା ପାଇଁ ମେହେର ଗ୍ରନ୍ଥାବଳୀ ଘାଣ୍ଟି ବସନ୍ତି ଓ ଠିକଣା ସମୟରେ ଖାଳେଇ ଭିତରୁ ଘଘାଳ କରି ମାଛଗୁଡ଼ାକ କାଢ଼ି ପକାଇଲା ପରି ପେଟରୁ ମେହେରଙ୍କ ବିଷୟର ଜ୍ଞାନଗୁଡ଼ିକ ଓକାଳି ପକାଇବାକୁ ଉହୁଙ୍କି ରହିଥା’ନ୍ତି । ବୟସ୍କ ବକ୍ତାମାନଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ସେ କହିଛନ୍ତି – “ବୁଢ଼ା ଧୋକଡ଼ା ବକ୍ତାମାନେ ମେହେରଙ୍କୁ କିପରି ନୂଆ ଭାବରେ ସଜାଇ ଲୋକଙ୍କୁ ଦେଖାଇବେ, ସେଥିଲାଗି ନିଜ ନିଜ ମୁଣ୍ଡକୁ ଦହିହାଣ୍ଡି ମଜ୍ଜିଲା ପରି ମଛିବାରେ ଲାଗିପଡ଼ନ୍ତି ।” ଜଣେ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ, ସେଭଳି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଲେଖକ ଲେଖୁଛନ୍ତି – “ଯେଉଁ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କର ପେଟମରା ଥୁବ ଓ ଖେଞ୍ଚ୍ ହେଉଥବ, ତାକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ମାତ୍ରେ ଧାଇଁ ଆସିବ । ବେଶି ଖୋଜିବାକୁ ପଡ଼ିବ ନାହିଁ, କାରଣ ଅଧିକାଂଶ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କର ପେଟକୁ ମାରେ ।”

ସଭାଗୃହକୁ ଡାକ୍ତରୀ ଛାତ୍ରମାନେ ସଜାଇବାକୁ ଯାଇ, କଙ୍କାଳମାନଙ୍କୁ ହାତଯୋଡ଼ିବା, ମଣିଷ ମୁଣ୍ଡହାଡ଼ ଉପରେ ସ୍ବାଗତମ୍ ଲେଖା ଦେଖିଲା ପରେ, କେତେକ ଯାହା କହିଥିଲେ, ତାହା ନିହାତି ହାସ୍ୟାଦ୍ଦୀପକ । “ପାଖରେ ଠିଆ ହୋଇ ଦେଖୁଥ‌ିବା କେତେକ ବାହାର ଲୋକ ଗୁଣୁଗୁଣୁ ହୋଇ କହୁଥା’ନ୍ତି ।” ‘ଅଳପେଇସେ ଯମ ଘରକୁ ସ୍ଵାଗତ କରୁଛନ୍ତି, ଭାବରେ ଆଣିଥିଲେ । ସେହି ଅତିଥ୍‌ଙ୍କୁ ଦାନ୍ତଭଙ୍ଗା ଚୌକିରେ ବସିବାକୁ କହିବାରୁ ତାଙ୍କର ଅବସ୍ଥା ସଂପର୍କରେ କଥାକାର କୋଉ ବୋକଡ଼ ଜାଣୁ ଜାଣୁ ତା’ ଭିତରକୁ ପଶିବ ?” ଘରସଜା ଭଳି ଜଣେ ପେଟମରା ରୋଗୀକୁ ସେ ସଭାପତି ଭାବରେ ଆଣିଥିଲେ । ସେହି ଅତିଥ୍‌ଙ୍କୁ ଦାନ୍ତଭଙ୍ଗା ଚୌକିରେ ବସିବାକୁ କହିବାରୁ ତାଙ୍କର ଅବସ୍ଥା ସଂପର୍କରେ କଥାକାର ଲେଖୁଛନ୍ତି – “ଆଉ ସହର ଭିତରକୁ ଯିବାକୁ ଦରକାର ପଡ଼ିଲା ନାହିଁ । ଦୈବ ଅନୁକୂଳ ହେଲେ ସିନା ଏମିତି ଖାଳେଇ ଭିତରେ ମାଛ ଆସି ଛାଏଁ ଛାଏଁ ପଶିଯାଏ । X X X ଏ ଚଉକି ସହ ଆଗରୁ ଥରେ ସେ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ଅଲକ୍ଷ୍ୟରେ ତାଙ୍କ ଜିଭଟା ସବୁ ଦାନ୍ତମୂଳ ଠିକ୍ ଅଛି କି ନା ତାହା ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖୁନେଲେ ।”

ଗଳ୍ପର ଆରମ୍ଭରୁ ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅନେକ ପ୍ରକାର ତୁଳନାତ୍ମକ ବର୍ଣ୍ଣନା ଦେଇ ଗଳ୍ପଟିକୁ ସରସ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି । ଫତୁରାନନ୍ଦ ଅନୁରୂପ ଶୈଳୀରେ ତାଙ୍କର ସମଗ୍ର ଗଳ୍ପ ସୃଷ୍ଟିକୁ ମହିମା ମଣ୍ଡିତ କରିଛନ୍ତି ।

କବି ପରିଚିତି :

ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ହାସ୍ୟରସ ସ୍ରଷ୍ଟା ଫତୁରାନନ୍ଦ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଆସନର ଅଧିକାରୀ । ତାଙ୍କର ସାରସ୍ବତ ସାଧନା ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ସମାଜର ବହୁ କୁସଂସ୍କାର ବିରୋଧରେ କୁଠାରଘାତ କରିଛନ୍ତି । ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ଭାଷାଭାଷୀ ହାସ୍ୟରସର ପ୍ରଣେତାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କର ଯଥେଷ୍ଟ ଖ୍ୟାତି ରହିଛି । ଫଳସ୍ଵରୂପ ତାଙ୍କର ଅନେକ ଗଳ୍ପ ବହୁ ଭାରତୀୟ ଭାଷାରେ ଅନ୍ତବାଦ ହୋଇ ସଫଳତା ଲାଭକରିଛି ।

ଫତୁରାନନ୍ଦଙ୍କ ପ୍ରକୃତ ନାମ ଡାକ୍ତର ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମିଶ୍ର । ମାତ୍ର ହାସ୍ୟରସର ସ୍ରଷ୍ଟା ହେବାପରେ ସେ ନିଜକୁ ଲେଖା ମାଧ୍ୟମରେ ଫତୁରାନନ୍ଦ ବୋଲି ପରିଚିତ କରାଇଥିଲେ । ସେ କଟକ ସହରର ଝାଞ୍ଜିରୀ ମଙ୍ଗଳା ଅଞ୍ଚଳରେ ପିତା ବିଦ୍ୟାଧର ମିଶ୍ର ଏବଂ ମାତା ସୁଭଦ୍ରା ଦେବୀଙ୍କ ଔରସରୁ ୧୯୧୫ ମସିହାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ପେଶାରେ ସେ ଚିକିତ୍ସକ ଥିଲେ ବି ନିଶାରେ ଥିଲେ ସାହିତ୍ୟିକ ।

ଫତୁରାନନ୍ଦ ଧନ ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟ ଭିତରେ ବଢ଼ିଥିଲେ । ସେ ଥିଲେ ତାଙ୍କ ପିତାମାତାଙ୍କର ଏକମାତ୍ର ସନ୍ତାନ । ମାତ୍ର ଭାଗ୍ୟର ନିର୍ମମ ଚାବୁକ ପ୍ରହାରରେ ସେ ନିଃସ୍ବ ଓ ଅସହାୟ ହୋଇଯାଇଥିଲେ । ଅସରନ୍ତି ଦୁଃଖ, ଅକଳନ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଭିତରେ ପୋଡ଼ିଜଳି ଶୁଦ୍ଧ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଜାଜୁଲ୍ୟମାନ ହେଲାପରି ହସିବା ଓ ହସେଇବା ତାଙ୍କର ଏକ ଅପୂର୍ବ ଏକାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ଥିଲା । ନିଜର ଦୁଃଖ ଯେତେ ନିଷ୍ଠୁର, ଯେତେ ଅସହ୍ୟ ହୋଇଥାଉ ପଛକେ ଅନ୍ୟର ଆଖ୍ୟାରେ ଲୁହଟୋପାଏ ଦେଖ‌ିଲେ ସେ ତା’ପ୍ରତି ସହାନୁଭୂତିଶୀଳ ହୋଇ ଉଠୁଥିଲେ । ତା’ପ୍ରତି ଦରଦ ପ୍ରକାଶ କରି ତା’କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଆଗେଇ ଆସୁଥିଲେ ।

ଫତୁରାନନ୍ଦ ଚାଟଶାଳୀରୁ ବିଦ୍ୟା ଆରମ୍ଭକରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ କଲେଜିଏଟ୍ ସ୍କୁଲରେ ପାଠ ପଢ଼ିଥିଲେ । କଲେଜିଏଟ୍ ସ୍କୁଲରେ ବିଦ୍ୟାଶିକ୍ଷା ପରେ ସେ ମେଡ଼ିକାଲ ସ୍କୁଲରେ ନାମ ଲେଖାଇଥିଲେ । ଜଣେ ଡାକ୍ତର ହୋଇ ରୋଗୀସେବା କରିବାରେ ଆଶା କରିଥିଲେ ତାଙ୍କର ଜେଜେବାପା । ସେ ଡାକ୍ତରୀ ପାର୍ଶ୍ଵକଲେ ମାତ୍ର ରୋଗୀସେବା କରିପାରିଲେ ନାହିଁ । ବରଂ ଶରୀର ସେବା ଅପେକ୍ଷା ମନସେବା ଅର୍ଥାତ୍ ଅନ୍ୟମୁହଁରେ ହସ ଭରିଦେବାର ଯୋଜନା କରି ହାସ୍ୟରସର ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିକଲେ । ଅନ୍ୟର ମନକୁ ଉତ୍‌ଫୁଲ୍ଲିତ କରିବାର ସଂକଳ୍ପ ନେଲେ ଏବଂ ସେଥ‌ିରେ ସିଦ୍ଧି ଅର୍ଜନ କରିଥିଲେ ।

ହାସ୍ୟ ଓ ବ୍ୟଙ୍ଗ ତାଙ୍କ ଲେଖାର ମୂଳଥିଲା । ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ନିଜେ ସ୍ଵୀକାର କରି କହିଛନ୍ତି – ‘ଦୁଃଖରୁ ନିଷ୍କୃତ ପାଇଁ ତାକୁ ବ୍ୟଙ୍ଗକରି ନିଜେ ହସିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକଲେ । କ୍ରମେ ଏହି ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ବେଶି ହୋଇଗଲେ ତାହା ଉଚ୍ଛୁଳି ପଡ଼ି ସାହିତ୍ୟରୂପରେ ଦେଖାଯାଏ । ଫତୁରାନନ୍ଦ ଯେଉଁ ପୁସ୍ତକ ରଚନା କରିଛନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି – ‘ନାକଟା ଚିତ୍ରକର (ଉପନ୍ୟାସ) – ୧୯୫୦, ‘ନିଲଠାକବି’ ‘କବିତା’, ‘ସାହିତ୍ୟ ଚାଷ’ (ଗଳ୍ପ) ୧୯୫୯, ‘ହେରେସା’ (ଗଳ୍ପ), ‘ବିଦୂଷକ’ (ଗଳ୍ପ) ୧୯୬୩, ‘ମଙ୍ଗଳବାରିଆ ସାହିତ୍ୟ ସଂସଦ’ (ଗଳ୍ପ) ୧୯୬୩, ‘ହସକୁରା’ (ଗଳ୍ପ) – ୧୯୭୨, ‘ବୃହତ୍‌ଭାଣ୍ଡ’ (ଗଳ୍ପ) – ୧୯୭୭, ‘ଅମୃତବେହିଆ’ (ଗଳ୍ପ) ୧୯୭୭, ‘ଭୋଟ୍’, (ଗଳ୍ପ) – ୧୯୮୦, ‘ଗମାତ୍’ (ଗଳ୍ପ) – ୧୯୮୨, ନିଦ୍ରା ବେହେଲା (ଗଳ୍ପ) – ୧୯୮୨, ‘ଫମାଲୋଚନା’ (ହାସ୍ୟରଚନା) – ୧୯୮୨, ‘କଲିକତି ଚେଙ୍କ’ (ନାଟକ) – ୧୯୮୨, ‘ଥଟଲିବାଜା’ (ଗଳ୍ପ) – ୧୯୮୨, ‘ନବଜିଆ’ (ଗଛ) ୧୯୮୩, ‘ସାହିତ୍ୟ ବେଉଷଣ’ (ଗଛ) – ୧୯୮୩, ‘ସାହିତ୍ୟ ବଛାବଛି’ (ଗଳ୍ପ) – ୧୯୮୪, ‘ମୋ ଫୁଟାଢଙ୍ଗାର କାହାଣୀ’ (ଆତ୍ମଜୀବନୀ) ଇତ୍ୟାଦି ।

ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପ ରଚନାରେ ହାସ୍ୟ ଓ ବ୍ୟଙ୍ଗର ଅପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀ ସମ୍ରାଟ ଫତୁରାନନ୍ଦ । ତାଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବକ୍ତବ୍ୟର ସ୍ପଷ୍ଟତା । ଦୃଷ୍ଟି ଓ ଦର୍ଶନର ପରିପକ୍ବତାର ସ୍ପଷ୍ଟ ଆଭାସ ମିଳିଥାଏ । ନିହାତି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଓ ନିଜସ୍ଵ ଅନୁଭୂତିକୁ ନେଇ ସେ ରଚନା କରୁଥିଲେ ଗଳ୍ପ । ସୁତରାଂ ତାଙ୍କର ଗଳ୍ପଥିଲା ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ଓ ମନନଧର୍ମୀ । ତାଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକଟି ଗଳ୍ପ ସଙ୍କଳନରେ ଏହାର ସତ୍ୟତା ପ୍ରମାଣିତ ।

ଗଳ୍ପର ସାରକଥା :

ଫତୁରା ନନ୍ଦ ଓରଫ ରାମତନ୍ଦ୍ର ମିଶ୍ରଙ୍କର ‘ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ’ ଏକ ହାସ୍ୟରସାମ୍ୟକ ଲଘୁରସ ମୂଳକ ସରସ ରଚନା । ଉକ୍ତ ଗଳ୍ପଟିରେ ଗାଳ୍ପିକ ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି, ସାହିତ୍ୟସଭା କିମ୍ବା ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କ ଜୟନ୍ତୀ କେବଳ ସାହିତ୍ୟ ଅନୁରାଗୀଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ଯେକୌଣସି ସ୍ତରର ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କଲେ, ସେଥ‌ିରେ କିଛି ନୂଆତତ୍ତ୍ବ ମିଳିଥାଏ । ଡାକ୍ତରୀ ପଢୁଥ‌ିବା ଛାତ୍ରମାନେ, ସଦାସର୍ବଦା ରୋଗୀସେବା, ଶରୀର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଶିକ୍ଷା ଓ ଔଷଧପତ୍ର ନେଇ ନିଜର ମାନସିକ ପ୍ରସ୍ତୁତି କରିଥା’ନ୍ତି । ସେଭଳି ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଯଦି ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କ ସୁଯୋଗ ଦିଆଯାଏ । ତା’ହେଲେ ସେମାନେ ପରିବେଶ, ଶରୀର ଓ ଔଷଧକୁ ନେଇ ତୁଳନା କରିଥା’ନ୍ତି । ଗାଳ୍ପିକ ଗଳ୍ପଟିରେ ହାସ୍ୟରସ ମାଧ୍ୟମରେ ଏହାହିଁ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

ସାହିତ୍ୟ ସଭାର ସାହିତ୍ୟିକମାନେ କିମ୍ଵା ବକ୍ତାମାନେ ଅଭିଭାଷଣ ଦେବାପୂର୍ବରୁ ଅନେକ ପ୍ରକାର ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ ପଡ଼େ ଏବଂ କବି, ସାହିତ୍ୟିକ ଓ ସାହିତ୍ୟ ପ୍ରେମୀମାନେ ସେହି ତଥ୍ୟ କଣ୍ଠସ୍ଥ କରନ୍ତି ଓ ତାହାକୁ ସଭାରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି । ମାତ୍ର ବୟସ୍କ ବକ୍ତାମାନେ ମେହେର ସାହିତ୍ୟର ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଦିଗକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରନ୍ତି । ଭାବପ୍ରବଣ ଛାତ୍ରମାନେ ସେପରି ହେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି । ଗାଳ୍ପିକ ଏହାକୁ ବର୍ଣ୍ଣନାକରି ଲେଖୁଛନ୍ତି – “ଚୋରା ବସନ୍ତ ଆସିଲେ ଦେହ ଉଲୁସିଲା ପରି କବି, ସାହିତ୍ୟିକମାନଙ୍କ ଦେହ ମେହେର ଜୟନ୍ତୀ ଆଗମନରେ ଉଲ୍ଲସି ଉଠେ । ସମସ୍ତେ ଊଣା ଅଧିକେ ଜୟନ୍ତୀକୁ ସାଦର ଅଭ୍ୟର୍ଥନା ଜଣାନ୍ତି ।”

କାଉ ଧାନ ଖାଇବା ପରି ବକ ଧାନ ଖାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରିବା ଭଳି ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜର ଡାକ୍ତର ଓ ଡାକ୍ତରୀ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ମେହେରଜୟନ୍ତୀ ପାଳନ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ଥିର କଲେ । ସଭାର ଆୟୋଜନ ହେଲା । ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ଉପଲବ୍ଧ ନାନା ସରଞ୍ଜାମରେ ସଭାଗୃହ ସଜେଇ ଦିଆଗଲା । ଅଧ୍ୟାପନା କୋଠରୀ ବା ଲେକ୍‌ଟର ହଲ୍‌ର ଫାଟକକୁ ଦୁଇପାଖରେ ଯୋଡ଼ାଏ କଙ୍କାଳଙ୍କୁ ଠିଆ କରାଇ ଦିଆଗଲା । ଉଭୟଙ୍କ ହାତକୁ ନମସ୍କାର କରିବା ଭଙ୍ଗୀରେ ରଖ୍ ସୂତା ବାନ୍ଧି ଦିଆଗଲା । ମୁଣ୍ଡ ଉପରକୁ ଜାନୁହାଡ଼ ଛକି ପକାଇ ତା’ ଆଗକୁ ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡହାଡ଼ ରଖାଯାଇ ତା’ ତଳକୁ ସ୍ଵାଗତମ୍ ଲେଖାଗଲା । ପାଖରେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ଲୋକମାନେ ଏପରି ଆୟୋଜନ ପାଇଁ ମନେମନେ ବିରକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରୁଥିଲେ ।

ଘର ସଜାଇବାକୁ ଯାଇ ସେମାନେ, ରକ୍ତକଣିକାର ବଡ଼ ବଡ଼ ରଙ୍ଗୀନ୍ କାନ୍ଥଛବି, ଚାରିପାଖରେ ମାରିଦେଲେ । ମେହେରଙ୍କ ଛବିକୁ ରଖ୍ ପାଇଁ ସେମାନେ ଅପରେସନ୍ ଟେବୁଲ୍‌କୁ ବ୍ୟବହାର କଲେ । ଟେବୁଲ୍ ଉପରେ ଗଜକନା ପକାଇ, ହାଡ଼ଯୋଡ଼ାକ ଢିରାଦେଇ ମେହେରଙ୍କ ଫଟୋକୁ ରଖିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କଲେ । ସଭାପତିଙ୍କ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଭଲ ଚେୟାର ଦରକାର ପଡ଼ିବାରୁ ସେମାନେ ଦାନ୍ତଭଙ୍ଗା ଘରୁ, ସେହି ଚଉକିଟି ନେଇ ଆସିଲେ । ଟେବୁଲ୍ ଉପରେ ଫୁଲଦାନୀ ବଦଳରେ, ସେମାନେ ଭୃଣ ସାଇତା କେତେଗୁଡ଼ିଏ କାଚର ବୁୟମ୍ ଆଣି ରଖିଦେଲେ ।

ସଭାଘର ସଜା ସରିଲାବେଳକୁ, ଅତିଥ୍ ଆଣିବାକୁ ଯାଇଥିବା ଦୁଇଜଣ ଛାତ୍ର ପେଟରୋଗୀ, ଯେକି ଯନ୍ତ୍ରଣାପାଇଁ ମୁଖବିକୃତି କରୁଥିଲା । ତାହାକୁ ଧରି ଆଣିଲେ । ପେଟରୋଗୀଟି ଭଲ ଔଷଧ ପାଇବା ଆଶାରେ, ଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ସଙ୍ଗରେ ଚାଲି ଆସିଥିଲେ । ମାତ୍ର ଘରେ ପଶୁ ପଶୁ ଏଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦେଖୁ ସେ ଛାନିଆ ହୋଇଗଲେ । ତଥାପି ଭଦ୍ରତା ଖାତିରରେ ନିଜର ମନୋଭାବକୁ ଲୁଚାଇ ରଖିଲେ । ଦାନ୍ତ ଓପଡ଼ା ଚଉକିରେ ସେ ଥରେ ବସିଥିଲେ, ସେଭଳି ଚଉକିରେ ବସିବାକୁ ଅନିଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କଲେ ମଧ୍ୟ ପରିସ୍ଥିତିରେ ପଡ଼ି ବାଧ୍ୟହୋଇ ସେଥ୍ରେ ବସିଲେ । ଟେବୁଲ ଉପରେ ଥୁଆ ହୋଇଥ‌ି ବୁୟମ୍ ଦେଖ୍ ତାଙ୍କର ମୁଖବିକୃତି ଟିକିଏ ବଢ଼ିଯାଇଥିଲା । ଅତିଥିଙ୍କ ପେଟମାରୁଛି ଭାବି, ତାହାର ଉପଚାର କରାଗଲା । ମାମୁଲି ରୀତିନୀତିରେ ସଭାକାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।

ପ୍ରଥମେ ଜଣେ ଡାକ୍ତର ଉଠି ବକ୍ତବ୍ୟ ଦେଲେ, ମେହେରଙ୍କୁ ସମସ୍ତେ ଜାଣନ୍ତି ଓ ସବୁସ୍ଥାନରେ ସେ ପରିଚିତ ବୋଲି ପ୍ରମାଣ କରିଥିଲେ । ସେ ତାଙ୍କର ଜନ୍ମସ୍ଥାନର ପରିଚୟ ଦେଇ କହିଛନ୍ତି – ‘ଯେଉଁଠାରେ ରୌଦ୍ରଘାତ ଅଧ୍ୟକ ପରିମାଣରେ ହୋଇଥାଏ, ସେହି ବରପାଲି ଗ୍ରାମରେ ସେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର ପିଲାଦିନେ ଖେଳୁ ଖେଳୁ ଗୋଡ଼ ଭାଙ୍ଗି ଯାଇଥିଲା । ସେଭଳି ଗୋଡ଼ ଭାଙ୍ଗିବାର କାରଣ ମଧ୍ୟ ବକ୍ତା ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।

ଅଧିକ ସମୟ ସେ ବୟନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବାରୁ, ତାଙ୍କ ମେରୁଦଣ୍ଡର ବକ୍ରତା ସାମାନ୍ୟ ବଢ଼ିଯାଇଥିଲା । ଥରେ ତା’ କୁଡ଼ିରେ କାଙ୍କ ଆଙ୍ଗୁଠି ଫୁଟିଯାଇ ବିଷାକ୍ତ ହେବାରୁ, ସେପ୍‌ଟିକ୍ ହୋଇଗଲା । ସେଭଳି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ, ଅନ୍ୟଜଣେ ଚୁଙ୍ଗୁଚୁଙ୍ଗିଆ ଛାତ୍ର ଉଠିପଡ଼ି ଔଷଧ ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବାକୁ କହିଥିଲା । ସେ ଯେଉଁ ଔଷଧ କଥା କହିଲେ, ସେତେବେଳକୁ ସେ ଔଷଧ ଆବିଷ୍କୃତ ହୋଇନଥିଲା । କୌଣସି ଉପାୟରେ ତୁଟୁକା ତୁଟୁକିରେ ସେ ଆରୋଗ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ । ଥରେ ତାଙ୍କର ଘର ପୋଡ଼ି ଯାଇଥିଲା ଏବଂ ନିଆଁ ଲିଭାଇବାକୁ ଯାଇ, ତାଙ୍କ ଶରୀରର ବହୁ ଯାଗାରେ ପୋଡ଼ିଯାଇଥିଲା । ସେତେବେଳେ ଟ୍ୟାନିକ ଏସିଡ଼୍ ମଲମ ବା ଜେଳି ବାହାରି ନ ଥ‌ିବାରୁ ରନ୍ଧା ନଡ଼ିଆ ତେଲରେ ମେହେରଙ୍କ – ଘା’ ଶୁଖିଥିଲା । ଏହିଭଳି ଗୁଡ଼ାଏ ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ କଥା କହିସାରିବା ପରେ ସେ ମେହେରଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା କଥା କହି ବକ୍ତବ୍ୟ ଶେଷକରି ଥିଲେ ।

ତାଙ୍କ ବକ୍ତବ୍ୟ ଶେଷହେବାରୁ ଆଉ ଜଣେ ବକ୍ତାମଧ୍ୟ, ମେହେରଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ କୃତି ସେତେବେଳେ ପରିପ୍ରଚାରିତ ହେବା କଥାକୁ କ୍ଲୋରୋଫର୍ମର ବାଷ୍ପ ସହିତ ତୁଳନା କରିଥିଲେ । ସେହିପରି ମେହେରଙ୍କ କବିତାକୁ ସାକାରିନ୍, ପ୍ରଣୟବଲ୍ଲରୀ କାବ୍ୟକୁ ଅଫିମ, ଦୁଷ୍ମନ୍ତ ଶକୁନ୍ତଳାଙ୍କର ଭେଟକୁ ଭାଇନମ୍ ଗାଲିସାଇ, ପ୍ରିୟମ୍ବଦା ଓ ଅନୁସୂୟାଙ୍କୁ ଗାଇନାକୋଲଜିଷ୍ଟ ପାଖରେ ରହିଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ନର୍ସଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରି କାବ୍ୟକୁ ସୁନ୍ଦର ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । କବି ତାଙ୍କର କାବ୍ୟରେ ଅରଣ୍ୟର ବର୍ଣ୍ଣନା ଦେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେଥ‌ିରେ ବିନୌଷଧ ବର୍ଣନା ନ କରିଥିବାରୁ, ମେହେରଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ହୋଇଛି ଦୋଷାବହ ।

ଦ୍ଵିତୀୟ ବକ୍ତାଟି ବସୁନବସୁ ଅନ୍ୟଜଣେ ବକ୍ତା କବିଙ୍କର ତପସ୍ବିନୀ କାବ୍ୟ ବଡ଼ ମର୍ମନ୍ତୁଦ ବୋଲି କହିଥିଲେ । ସେହି କାବ୍ୟ ବ୍ରୋମାଇଡ୍ ପରି ଅବସାଦକ ବୋଲି କହିଥିଲେ । କାରଣ ସେଭଳି କାବ୍ୟ ପଢ଼ିଲେ ମେଲେନ୍‌ଲିଆ ହୋଇଯାଇପାରେ । କବିଙ୍କର ‘ଭାରତୀ ଭାବନା’ ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସକମାନଙ୍କୁ କୁଇନାଇନ୍ ପରି ଲାଗିଥିଲା । କୁଇନାଇନ୍‌ର ଦ୍ବିବିଧ କ୍ରିୟାଥ୍‌ଲା ଭଳି, କାବ୍ୟଟି ଦ୍ବିବିଧ ଅର୍ଥଯୁକ୍ତ ଥିବାରୁ କବି କୌଣସି ଉପାୟରେ ରକ୍ଷାପାଇ ଯାଇଥିଲେ । କବି କୃଷକ ଓ କୃଷିଦ୍ରବ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ଲେଖୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଔଷଧ ଗଛ ବିଷୟରେ କିଛି କହି ନଥ‌ିବାରୁ, ବକ୍ତା କ୍ଷୋଭ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ଏଭଳି ବକ୍ତବ୍ୟ ଶୁଣି ସଭାପତି ଆତଙ୍କିତ ହେଉଥିଲେ, କାରଣ କବି ଔଷଧ ମୋଷଦରୁ ରକ୍ଷା ପାଇଯାଆନ୍ତୁ ବୋଲି ସେ ଭଗବାନ୍‌ଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଡାକୁଥିଲେ ।

ଶେଷରେ ସଭାପତି ଡାକ୍ତର ଓ ଡାକ୍ତରୀ ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ସୁହାଇଲା ଭଳି ବକ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ । ସାହିତ୍ୟକୁ ସେମାନେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କରିଛନ୍ତି ବୋଲି ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲେ । ହାସ୍ୟରସାତ୍ମକ ମନ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରି କଥାକାର “ତାକୁ ଲୋସନ୍ ପାଣିରେ ଧୋଇ ଗଜ ବ୍ୟାଣ୍ଡେଜ୍‌ରେ ବାନ୍ଧିଦେବେ, ଏଥ‌ିରେ ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ।’’

ସଭାପତିଙ୍କର ପେଟମରା ଯୋଗୁ ସାହିତ୍ୟ ଚର୍ଚ୍ଚାରେ ବାଧା ଆସିଥିଲା ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ଷ୍ଟ୍ରେଚରରେ ମେଡ଼ିକାଲ ୱାର୍ଡ଼କୁ ବୁହାହୋଇ ଯିବା ପରେ ସଭାଭଙ୍ଗ ହୋଇଥିଲା ।

କଥାକାର ଡାକ୍ତର ଥିବାରୁ ଏବଂ ଡାକ୍ତରଖାନା ପରିସରରେ ଅଧ‌ିକ ସମୟ ଥ‌ିବାରୁ, ଗଳ୍ପଟିକୁ ସେହି ପରିବେଶରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ନେଇ ବିଚାର କରିଛନ୍ତି ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଓ ସୂଚନା :

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Sanskrit Solutions Grammar ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ବିବରଣୀ Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 12 Sanskrit Grammar ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ବିବରଣୀ Question Answer

अधोलिखितं गद्यांशस्य संक्षिप्तविवरण प्रदत्तः

1. चिकित्सा विज्ञानक्षेत्रे भारतस्य महती परम्परा अस्ति । अथर्ववेदे आयुर्विज्ञानस्य चर्चा दृश्यते । तत्र वहुविधा चिकित्सा पद्धतिः वर्णिता भवन्ति । अश्विनीकुमारौ देववैद्यौ आस्ताम् । उपमन्योः रक्षा तौ कृतवन्तौ । भगवान् धन्वन्तरी लोकानां रोगनिवारणार्थमवतारं गृहीतवान् । चरकसुश्रुतप्रभृतयः चिकित्सकाः चिकित्साशास्त्रं विरच्य ख्यातिमुपर्जितवन्तः । चिकित्साक्षेत्रे प्रयुक्तानां यन्त्राणां स्वरूपं तेन निर्धारितम् । विविधाः चिकित्साः तेन वर्णितम् । यन्त्रविज्ञानक्षेत्रे विश्वकर्मनल प्रमुखाः यन्त्रिणः प्रसिद्धा अभवन् । प्रसिद्ध – यन्त्रिणः नलस्य साहय्येन रामचन्द्रः अतलसागरे सेतुनिर्माणं कृतवान् इति पौराणिकी वार्त्ता प्रचलति । अतः अस्माकं देशे चिकित्सकानां यन्त्रिणां च आदरः सर्वत्रैव परिलभ्यते । अतः छात्राः सर्वे एतादृशम् अध्ययने सदा निरताः भवेयुः ।
Solution:
ଭାରତୀୟ ପ୍ରାଚୀନ ଚିକିତ୍ସାପରମ୍ପରାୟାମ୍ ଅଥର୍ବବେଦସ୍ୟ ସ୍ଥାନଂ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରମ୍ । ଚିକିତ୍ସାବିଜ୍ଞାନେ ଯେଷା ନାମ ଶୁୟତେ ତେ ଭବନ୍ତ ଯଥା – ଅଶ୍ବିନୀକୁମାରୌ, ଧନ୍ବନ୍ତରୀ, ଚରକ, ସୁଶ୍ରୁତଃ ପ୍ରଭୃତୟଃ । ଯନ୍ତ୍ରବିଜ୍ଞାନେ ବିଶ୍ଵକର୍ମତଃ, ନଳସ୍ୟ ଚ ଉଲ୍ଲେଖମାସୀତ୍ । ଅତଃ ଛାତ୍ରୀ ସଦୈବ ଆଦୃତାୟାଂ ଯନ୍ତ୍ରଚିକିତ୍ସାୟାଂ ମନୋନିବେଶଃ କରଣୀୟା ।
ଶୀର୍ଷକଃ – ” ଚିକିମା – ମନ୍ତ୍ର ବିନ୍ଯାନମୋ: ମଦ୍ରରମ୍ଭ” ।

2. संप्रति अवलोक्यते – विशालभारतवर्षस्य संस्कृतिः क्रमशः अवक्षीयते । स्वचरित्रं विस्मर्यते । प्रगतिश्च व्याहन्यते ! नाना कारणमध्ये संस्कृतस्य अवहेला भारतस्य पतनाय अन्यतमं कारणम् । यदा संस्कृतस्य परंपरातः वयं विच्युताः तदा अस्माकम् एकत्वं विनश्यति । गर्वतः इदं वक्तुं शक्यते – संस्कृतज्ञः जनः उत्कृष्टतरः भारतीयः । कारणं पृथिव्यां विभिन्न देशेषु यः आचारः परिवेशः अथवा रुचिवोधः कल्याणकर तत्सर्वं वेदेषु प्रकीर्त्तितम् । वेदस्य ज्ञानं भारतस्य स्वाभिमानवर्धकम् ।
Solution:
ସଂସ୍କୃତଂ ପ୍ରତି ଅବହେଳା ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତଃ, ଚରିତ୍ରସ୍ଖଳନସ୍ୟ, ପ୍ରଗତଃ ବାଧକସ୍ୟ ଚ କାରଣଂ ଭବତି । ସଂସ୍କୃତଃ ଏକତାୟା ସୂତ୍ରମ୍ । ସଂସ୍କୃତଜ୍ଞ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଭାରତୀୟଃ । ବିଶ୍ଵସଂସ୍କୃତଃ ବାହକଃ ଭାରତୀୟ ସ୍ବାଭିମାନଂ ଚ ବେଦଃ ।
ଶୀର୍ଷକଃ – ‘ସଂସ୍କୃତଃ ସଂସ୍କୃତଃ ମୂଳମ୍’ ।

3. संप्रतिकाले सम्वादपत्राणां भूमिका अतीव गुरुत्वपूर्णम् । यथा शरीरस्य कृते अन्नं भोजनं तथा सम्वादपत्रमपि मानसं भोजनम् । यथा दीपं विना सर्वत्र अन्धकारः दृश्यते, तथैव सम्वादपत्रविहीनस्य मानवं सर्वदिशः शून्या दृश्यते । सांप्रतिक युगे यः सम्वादपत्रं न पठति, स कूपमण्डुकवत् वर्त्तते । देशस्य किमपि सम्वादे ज्ञातुं न प्रभवति । संप्रति विज्ञानस्य युगः । देशविदेशयोः तथा प्रगतिशीलजातेः धर्मः । सम्वादपत्रमाध्यमेन जनमतं प्रकटितं भवति । विशेषतः गणतान्त्रिकराष्ट्रेषु सम्वादपत्रस्य यथेष्टं गुरुत्वं विद्यते । शासनां भ्रम प्रदर्शनेन ते उचित मार्गेण परिचालिताः भवन्ति, तथा देशस्य मङ्गलमपि साधयन्ति ।
Solution:
ସମ୍ବାଦପତ୍ର ମାନମଃ ଭୋଜନଂ ଭବତି । ସମ୍ବାଦପତ୍ର ବିନା ମନୁଷ୍ୟାନାଂ ଜ୍ଞାନବର୍ଦ୍ଧନଂ ନ ଭବିଷ୍ୟତି । ବିଜ୍ଞାନଯୁଗେ ସଂବାଦପତୃମ୍ୟ ରୁମିଲା ଅଥଚ ଗ୍ରୁତ୍ୱତ୍ପଣ୍ଡମ୍ | ଗଣତନ୍ତୁମା ଭବିଜଣାମନତ୍ୟସ୍ଥାର୍ଥ ସମ୍ପାଦପତ୍ରାଶି ମାଳିଦଣକା ଉତନ୍ତ୍ |
ଶୀର୍ଷକଃ – ‘ଜନମତ ପ୍ରକାଶକଂ ସମ୍ବାଦପତ୍ରମ୍’’ ।

4. सन्ति पञ्चमातरः इति पण्डिताः वदन्ति । तासां मातृणाम् अन्यतमा खलु पृथिवी । यतः सा माता इव लोकान् धारयति पालयति च । पृथिवीश्च अंशविशेषा नराणां जन्मभूमिः । सापि मातृवत् सदा माननीया । जननी यथा मातृभक्तानाम्, जन्मभूमिस्तथा देशभक्तानां परमा देवता । तस्याः : कृते ते प्राणान् अपि परित्यजन्ति, किं पुनः स्वर्गम् । अतः जननीव स्वर्गादपि अधिका जन्मभूमिः । ये खलु देशभक्ताः ते जन्मभूमि विहाय स्वर्गमपि गन्तुं नेच्छन्ति । नास्ति तेषां कृते अन्यः स्वर्गः । जन्मभूमि इव तेषां परमः स्वर्गः ।
Solution:
ଇୟଂ ପୃଥ‌ିବୀ ମାତାରୂପେଣ ଜନାନାଂ ଧାରୟିତ୍ୱ ପାଳୟିତ୍ୱ ଚ ମାତୃଭୂମି ଇତି ଉଚ୍ୟତେ । ଦେଶଭକ୍ତାନାଂ ଦେବତା ଇୟଂ ପୃଥ‌ିବୀ । ମାତୃଭୂମି ସ୍ବର୍ଗାତ୍ ଅପି ବଳିୟସୀ । ଦେଶଭକ୍ତା ଜନ୍ମଭୂମି ବିହାୟ ସ୍ଵର୍ଗମପି ଗତଂ ନ ଇଚ୍ଛନ୍ତି ।
ଶୀର୍ଷକଃ – ‘ଜନନୀ ଜନ୍ମଭୂମିଶ୍ଚ ସ୍ବର୍ଗାଦପି ଗରୀୟସୀ’’ ।

5. अस्माकं भारतवर्षे सर्वविध कृषिसमन्विताः जातयः, वहवः संप्रदाया: विभिन्न भाषाभाषिणश्च निवसन्ति । अत्र प्रागऐतिहासिक युगे अस्माकं प्राक्तनाः ऋषयः वेदमन्त्रान् प्रकाशितवन्तः । एते आर्यजनाः इति कथिताः । एते आर्यजनाः पञ्चभिः गोष्ठिभिः परिचिताः । कालक्रमेण एते आर्यः सैन्धवगाङ्गेय भूमिषु वसतिं विस्तारितवन्तः । अतः अयं भूभागः आर्यावर्त्त इति आख्यातः । महर्षिः अगस्त्यः विन्ध्यपर्वतमतिक्रम्य दाक्षिणात्ये आर्यसंस्कृति प्रचारतिवान् । कालक्रमेण इयं भारतभूमिः वहुभिः जनपदैः परिशोभिता आसीत् ।
Solution:
ଭାରତବର୍ଷ କୃଷିପ୍ରଧାନଃ ଦେଶଃ । ପ୍ରାକ୍ତନଋଷୟ ବେଦମନ୍ତ୍ରାନ୍ ଉଚ୍ଚାରିତବନ୍ତଃ । ଏତେ ଆର୍ଯ୍ୟଜନା । ଆର୍ଯ୍ୟା ସିନ୍ଧୁତଟେ ବସପିଂ ଚକାରଃ । ଅସ୍ମାକଂ ଭାରତବର୍ଷ ଆର୍ଯ୍ୟାବର୍ଜ୍ୟ ଇତି ଖ୍ୟାତଃ ।
ଶୀର୍ଷକଃ – ଭାରଣାମାଦମମଦ: |

6. सर्वदा सर्वत्र च नारी सम्मानार्हा । स्वपरिवारे समाजे च नारीणां स्थानं महत्त्वपूर्णं गुरुत्वपूर्णश्च । नार्यः यदि अज्ञानान्धकारे निमग्नाः भवन्ति, तर्हि तासामन्तः गुणानां विकाशः न भवति । परिणामे समाजस्य उन्नतिः प्रतिहता भवेत् । पुरुषः नारी च समाजस्य अङ्गद्वयमेव । शिक्षालाभात् यदि नारी वञ्चिता भवति शरीरकल्पस्य समाजस्य एकमङ्गमपरिपुष्टं स्यात् । अतः मानसिकशक्तेः विवृद्धये नारीणां शिक्षया नितरां प्रयोजनमस्ति ।
Solution:
ନାରୀ ସଦା ସମ୍ମାନାହାଁ ମହତ୍ତ୍ବପୂର୍ଣା ଚାସୀତ୍ । ନାରୀଣାମ୍ ଅନ୍ତକରଣସ୍ୟ ଗୁଣା ଯଦି ନ ବିକଶନ୍ତି ତହିଁ ସମାଜସ୍ୟ ଉନ୍ନତିଃ ପ୍ରତିହତା ଭବତି । ନାରୀ ସମାଜସ୍ୟ ଅଙ୍ଗମ୍ । ମାନସିକଶକ୍ତେ ବର୍ଣନାର୍ଥୀ ନାରୀଶିକ୍ଷା ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟା ।
ଶୀର୍ଷକଃ – ଯତ୍ର ନାର୍ଯ୍ୟସ୍ତୁ ପୂଜ୍ୟନ୍ତେ ରମନ୍ତେ ତତ୍ର ଦେବତାଃ ।

7. वालकाः विद्याध्ययनाय यत् व्रतमाचरन्ति तत् ब्रह्मचर्य नाम्ना प्रसिद्धम् । ब्रह्मचर्य एव महान् तपोऽस्ति । अनेन तपसा देवाः मृत्युं जित्वा अमरत्वम् अलभन्त । ब्रह्मचर्येण शरीरं सुस्थं कान्तियुक्तं च भवति । वह्मचर्येण मस्तिस्कस्य विकाशे भवति । वुद्धिः शुद्धः तीव्रा च भवति । इदं विद्याध्ययेन महती सहायतां करोति । ब्रह्मचर्येण अस्माकं पूर्वजाः वलवन्तः तेजस्विनः विद्वांसः दीर्घजीविनश्च अभवन् । अतएव चतुर्षु आश्रमेषु ब्रह्मचर्याश्रम एव प्रथम अस्ति ।
Solution:
ବାଳକ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ୟବ୍ରତଂ ପାଳୟନ୍ତି । ଦେବା ଅନେନ ଅମରତ୍ୱମ୍ ଅଲଭନ୍ତ । ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ୟଣ ଶରୀରଂ ସୁସ୍ଥ କାନ୍ତିଯୁକ୍ତ ମସ୍ତିସ୍କବିକାଶଂ ଚ ଭବତି । ଶୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧି ବିଦ୍ୟାଧୟନେ ସହାୟିକା ଭବତି । ଅନେନ ପୂର୍ବଜା ବଳବନ୍ତଃ ତେଜସ୍ବିନଃ, ବିଦ୍ୱାନଃ ଦୀର୍ଘଜୀବିନଶ୍ଚ ଭାବନ୍ତି । ଅୟଂ ପ୍ରଥମାଶ୍ରମଃ ଭବତି ।
ଶୀର୍ଷକଃ – ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ୟମ୍ ।

8. राष्ट्रस्य प्रगत्यर्थं समृद्धये च नारीशीक्षा अपरिहार्य्या । पाश्चात्य मानवाः एतदनुभूय नारीशिक्षां प्रति ध्यानं सम्मानञ्च ददाति । प्राचीनकाले वैदिकयुगे च भरतभूखण्डे नारीशिक्षा प्रचलिता आसीत् । प्राक् गार्गी – मैत्रेयी – विश्ववारा – लोपामुद्रा – लीलावती – संघमित्रा प्रमुख्याः परमविदुष्यः आसन् । शिक्षा क्षेत्रे ताश्च अग्रगण्याः । तथा च मध्ययुगे दुर्गावती – पद्मिनी – मीरावाइ प्रभृतिनां सुमहत् अवदानमस्ति । भारतवर्षस्य स्वाधीनता लाभार्थं संग्रामभूमौ झान्सीराणी लक्ष्मीवाइ प्रभृतिनां वीरत्वं सुविदितमेव ।
Solution:
ନାରୀଶିକ୍ଷା ରାଷ୍ଟ୍ରପ୍ରଗତିଃ ସମୃଦ୍ଧି ଚ ଅତଃ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟା ଅସ୍ମିନ୍ ବିଷୟ ସମ୍ମାନୟନ୍ତି । ବୈଦିକକାଳେ ଗାର୍ଗୀ -ମୈତ୍ରେୟୀ – ବିଶ୍ଵବାରା – ଲୋପାମୁଦ୍ରା –ଲୀଳାବତୀ-ସଂଘମିତ୍ରାଦୟ ବିଦୁଷ୍ୟ ଆସନ୍ । ମଧ୍ୟଯୁଗେ ଦୁର୍ଗାବତୀ-ପଦ୍ମିନୀ-ମୀରାବାଇ ସୁମହତୀ । ସ୍ଵାଧୀନତା ଭାରତବର୍ଷେ ରାଣୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀବାଈ ବୀରତ୍ୱ ସୁବିଦିତା ।
ଶୀର୍ଷକଃ – ନାରୀଶିକ୍ଷା ରାଷ୍ଟ୍ରପ୍ରଗତିଶ୍ଚ ।

9. यः संस्कृतं जानाति, सः साहित्य काव्य – पुराण – दर्शनादि अध्ययनं कृत्वा आनन्दितं भवति । सः भारतस्य आत्मानं सम्यक् रूपेण जानाति । व्यासेन सह हिमालयात् आरभ्य विभिन्नेषु वनारण्येषु भ्रमति वहुवीधेषु पर्यटनं करोति च । वाल्मीकिना सह पञ्चवट्यां शरदं यापयति । किस्मिन्ध्यां लङ्गाञ्च परिपश्यति । कालिदासेन सह मेघपृष्ठे भारतस्य अपूर्वं सौन्दर्यं विलोकयति । रघोः सैनिकैः सार्धं ससागरां धरां विजयते । विश्वनाथकविराजेन सहं काव्यशास्त्राणां मनोरमं सौन्दर्यवोधम् आस्वादयति ।
Solution:
ସଂସ୍କୃତଜ୍ଞ ସାହିତ୍ୟ-କାବ୍ୟ-ପୁରାଣଦର୍ଶନାଦି ଅଧ୍ୱ ସହ ବନାରଣ୍ୟଷୁ ଭ୍ରମତି । ବାଲ୍ମୀକିନା ସହ ଶରଦଂ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟମବଲୋକୟତି । ରଘୋ ସୈନିକୈ ସାନଂ ଧରାଂ ବିଜୟତେ ବିଶ୍ଵନାଥେନ ସହ କାବ୍ଯସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟମ୍ ଆସ୍ବାଦୟତି ଚ |
ଶୀର୍ଷକଃ – ସଂସ୍କୃତଃ ଭାରତସ୍ୟାତ୍ମା | ଭାରତାତ୍ମା ସଂସ୍କୃତମ୍ ।

10. सर्वे भद्रजनाः न महान्तः । अनेकाः मिष्टभाषिणः भवन्ति, ते केषामपि उपकारं न चिन्तयन्ति । स्वल्पमपि हितं साधयन्ति । ते धर्मनीतेः किमपि नियमस्य विरुद्धेन तथा च नियमस्यविरुद्धेन किमपि कार्यं न कुर्वन्ति । एते प्रशंसर्हाः अत्र नास्ति सन्देहः । परं एते महान् इति न उच्यते । महानतायाः विचारे केवलम् एतावन्न गृह्यते ।
Solution:
ସର୍ବେ ଭଦ୍ରଜନାଃ ନ ମହାନ୍ତଃ । ମିଷ୍ଟଭାଷିତଃ ପରୋପକାରଂ ନ ଚିନ୍ତୟତ୍ତି ସ୍ଵହିତ୍ୟ ସାଧୟନ୍ତ ଚ । ଧର୍ମନୀତଃ ବିରୁଦ୍ଧମବିରୁଦ୍ଧ ବା ନ କୁର୍ବନ୍ତି । ଏତେ ପ୍ରଶଂସାହାଁ ନ ମହାନ୍ ଇତି । ମହାନତାୟାଂ ବ୍ୟାପାରେ ଏତାବତ୍ ନ ଗୃହ୍ୟତେ ।
ଶୀର୍ଷକଃ – ମହାତ୍ମାଲକ୍ଷଣମ୍ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Sanskrit Solutions Grammar ଅନୁଚ୍ଛେଦଭାଗ Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 12 Sanskrit Grammar ଅନୁଚ୍ଛେଦଭାଗ Question Answer

ଅନୁଚ୍ଛେଦ – ୯

देवाः, मानवाः दानवाः च प्रजापतेः पुत्राः । एकदा ते पितरं प्रजापतिम् उपसृत्य प्रार्थयामासुः । भगवन्, अस्मभ्यम् उपदेशं देहि । प्रजापतिः ‘द’ इति त्रिवारं सूत्ररूपेण उच्चारितवान् । एतेन ते सन्तुष्टाः । देवाः उपदेशसूत्रं ज्ञातवन्तः । ते स्वर्गे सुखरताः विलासप्रियाः । तेषां कृते आत्मनिग्रहः आवश्यकः । ददाम्यत इन्द्रियदमनं कुरुत इत्यर्थं ते गृहीतवन्तः । मानवा: स्वार्थपराः दानाविमुखाः । तेषां निमित्तं दानम् प्रयोजनीयम् । अतः, द दत्त । दानादिना परोपकारं कुरुत इत्यर्थं ते अवगतवन्तः । दानवाः निष्ठुराः हिंसापरायणाः । तदर्थं दया हि परमो धर्मः । अतः, द – दयध्वम् – इत्यर्थं ते ज्ञातवन्तः । प्रजापतेः वाणी द-द-द इति निर्गता । दाम्यत, दत्त, दयध्वम् – इति नीतिवाणी गगने गुञ्जन्ती अमूल्यं जीवनादर्शम् उपदिशति । स्वार्थात्मिका प्रवृत्तिर्हि निवृत्तिस्तु परा मता ।

प्रश्नाः
१ । एकेन वाक्येन उत्तरं लिखत ।
(क) प्रजापतेः के पुत्राः ?
(ख) प्रजापतिपुत्राः किं प्रार्थयामासुः ?
(ग) प्रजापतिः कीदृशम् आशीर्वादं दत्तवान् ?
(घ) प्रथम ‘द’ स्य कः अर्थः ?
(ङ) द्वितीय ‘द’स्य कम् अर्थं मानवाः ज्ञातवन्तः ?
(च) अत्र का नीतिशिक्षा लभ्यते ?
(छ) प्रजापतिः कं वर्णं त्रिवारम् उच्चारितवान् ?
ଉତ୍ତର :
(କ) ଦେବାଃ, ମାନବାଃ ଦାନବାଃ ଚ ପ୍ରଜାପତଃ ପୁତ୍ରାଃ ।
(ଖ) ପ୍ରତାପତିପୁତ୍ରା ‘ଭଗବାନ୍, ଅସ୍ମଭ୍ୟମ୍ ଉପଦେଶଂ ଦେହି ‘ – ଇତି ପିତରଂ ପ୍ରଜାପତଂ ପ୍ରାର୍ଥୟାମାସୁ ।
(ଗ) ପ୍ରଜାପତିଃ ‘ଦ’ ଇତି ତ୍ରିବାରଂ ସୂତ୍ରରୂପେଣ ଆଶୀର୍ବାଦଂ ଦତ୍ତବାନ୍ ।
(ଘ) ପ୍ରଥମ ‘ଦ’ ଇତି ଅସ୍ୟ ଅର୍ଥ ଦାମ୍ୟତ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଦମନଂ କୁରୁତ ।
(ଙ) ଦ୍ବିତୀୟ ‘ଦ’ ଇତି ଅସ୍ୟ ଦାନାଦିନା ପରୋପକାରଂ କୁରୁତ୍ୱ ଇତ୍ୟର୍ଥୀ ମାନବାଃ ଜ୍ଞାତବନ୍ତଃ ।
(ଚ) ଅତ୍ର ନୀତିଶିକ୍ଷା ଲଭ୍ୟତେ ଯତ୍ – ସ୍ଵାର୍ଥାମ୍ବିକା ପ୍ରବୃଭିହିଁ ନିବୃତ୍ତିସ୍ତୁ ପରା ମତା ।’
(ଛ) ପ୍ରଜାପତିଃ ଦ ଇତି ତ୍ରିବାରମ୍ ଉଚ୍ଚାରିତବାନ୍ ।

ଅନୁଚ୍ଛେଦ – ୧୦

एकस्मिन् तपोवने कश्चिद् ऋषिः आसीत् । तस्य अनेके शिष्याः । कदाचिद् गुरुः उपदिष्टवान् । सर्वप्राणिषु भगवान् अस्ति । अतः समभावः सर्वत्र दर्शनीयः । एकदा कश्चित् शिष्यः मार्गे गच्छति स्म । एकः मदोन्मत्तः गजः आगच्छति । ‘अपसर अपसर’ इति कोलाहलः श्रुतः । स शिष्यः चिन्तितवान् – गजः भगवतस्वरूपः, अतः धावनेन किम् ? गजोपरि हस्तिपकः ‘शीघ्रं धाव’ इति निर्देशं कृतवान् । किन्तु शिष्यः अविचलितः तत्र स्थितः । गजः शुण्ड्या शिष्यम् उत्क्षिप्य दूरे निक्षिप्तवान् । शिष्यः आहतः चेतनाहीनः जातः । तस्य सहपाठिनः तम् नीत्वा उपचारं कृतवन्तः ।

शिष्यः स्वस्थः सन् गुरुं पृच्छति – गुरो ! गजः भगवतस्वरूपः, स कथम् इत्थं कृतवान् ? गुरुः पृष्ठवान् – हस्तिपकः अपि भगवतस्वरूपः । तस्य वचनं कथं न श्रुतम् ? स च कथितवान्- वत्स ! सर्वजलं न गङ्गाजलम् । समुद्र – जलम् अपि जलं किन्तु न पानयोग्यम् । अतएव सज्जनः असज्जनः इति भेदः अस्ति । अतः तद्भेदं ज्ञात्वा एव कार्यं सम्पादनीयम् । ज्ञानं भारः क्रियां विना ।

प्रश्नाः
१ । एकेन वाक्येन उत्तरं लिखत ।
(क) गुरुः शिष्यान् किम् उपदिष्टवान् ?
(ख) शिष्यः धावनार्थं कथं विमुखाः जातः ?
(ग) गंजः शिष्यस्य कां दशां कृतवान् ?
(घ) संज्ञां प्राप्य शिष्यः गुरुं किं पृष्ठवान् ?
(ङ) गुरुः कीदृशम् उत्तरं दत्तवान् ?
(च) मार्गे कीदृशः गजः आगतवान् ?
(छ) अन्ये शिष्याः आहतस्य शिष्यस्य किं कृतवन्तः ?
ଉତ୍ତର :
(କ) ଗୁରୁ ଶିଷ୍ୟାନ୍ ଉପଦିଷ୍ଟବାନ୍ – ସର୍ବପ୍ରାଣିଷ୍ଣୁ ଭଗବାନ୍ ଅସ୍ଥି । ଅତଃ ସମଭାବ ସର୍ବତ୍ର ଦର୍ଶନୀୟ ।
(ଖ) ସ ଶିଷ୍ୟ ଚିତବାନ୍ – ଗଜଃ ଭଗବତସ୍ୱରୂପଃ, ଅତଃ ଧାବନାର୍ଥୀ ଡଃ ବିମୁଖ ଜାତଃ ।
(ଗ) ଗଜଃ ଶୁଶ୍ୟା ଶିଷ୍ୟମ୍ ଉତ୍‌କ୍ଷିପ୍ୟ ଦୂରେ ନିକ୍ଷିପ୍ତବାନ୍, ଯେନ ସ ଆହତଃ ଚେତନାହୀନଃ ଜାତଃ ।
(ଘ) ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରାପ୍ୟ ଶିଷ୍ୟ ଗୁରୁ – ପୃଷ୍ଟବାନ୍ ଗୁରେ ! ଭଗବତଃସ୍ୱରୂପ, ସ କଥମ୍ ଇଡିଂ କୃତବାନ୍ ।
(ଙ) ଉତ୍ତରଣ ଗୁରୁ ଶିଷ୍ୟ ପୃଷ୍ଟବାନ୍ – ହସ୍ତପକଃ ଅପି ଭଗବତସ୍ଵରୂପଃ, ପରନ୍ତୁ ତସ୍ୟ ବଚନଂ କଲଂ ନ ଶ୍ରୁତମ୍ ?
(ଚ) ମାର୍ରେ ଏକ ମଦୋନ୍ଵିତଃ ଗଜଃ ଆଗତବାନ୍ ।
(ଛ) ଅନ୍ୟ ଶିଷ୍ୟ ଆହତସ୍ୟ ଶିଷ୍ୟସ୍ୟ ଉପଚାରଂ କୃତବନ୍ତଃ ।

ଅନୁଚ୍ଛେଦ – ୧୧

पुरा कश्चित् चित्रकलाप्रियः नृपः आसीत् । सः कलाकारान् सम्मानयति स्म । एकदा द्वौ चित्रकरौ आगतौ । एकः कथितवान् – अहं महाभारतचित्रं करोमि । तदर्थं दशवर्षाणि उपेक्षितानि । द्वितीयः कथितवान् – अहं गुप्तं किमपि चित्रं रचयामि । तदर्थम् अनुमतिः दीयते चेत् स्वकलाम् अन्ते दर्शयामि । तत्र भित्तिद्वयं परस्परम् अभिमुखम् अस्ति । एकस्यां प्रथमः महाभारतचित्रं करोतु । द्वितीयः अपरत्र लिखतु इति राजादेशः आसीत् । एवं दशवर्षाणि व्यतीतानि । चित्रोन्मोचनस्य कालः आगतः । पूर्वम् राजा प्रथमस्य चीत्रं दृष्टवान् । स महाभारतस्य चित्रं विलोक्य चमत्कृतः । अद्भुतां कलां प्रशंसितवान् ।

द्वितीयः राजसमिपम् आगत्य उक्तवान् – महाराज ! मम चित्रमपि सम्पन्नम् । जवनिकाम् अपसारयतु भवान् । तत्रापि प्रथमस्य चित्रस्य अविकलं रूपं दृश्यते । कोऽपि भेदः न ज्ञायते । राजा कारणं पृष्टवान् । द्वितीय: चित्रकरः विनीतं निवेदितवान्, महाराज ! न मया चित्रं लिखितम् । केवलं दशवर्षाणि भित्तेः संस्कारः कृतः । तेन भित्तिः दर्पण इव दृश्यते । यत्र चित्रम् अविकलं प्रतिफलितं दृश्यते । राजा उभयोः कलाकारयोः पटुतां विलोक्य पारितोषिकं दत्तवान् । भित्तिः यथा निर्मला तथैव मनः निर्मलं चेत् तत्र आदर्शपुरुषाणां चरितानि अपि प्रतिफलितानि भविष्यन्ति ।

प्रश्ना:
एकेन वाक्येन उत्तरं लिखत ।
(क) प्रथम : चित्रकरः किं कथितवान् ?
(ख) द्वितीय: चित्रकरः किं निवेदितवान् ?
(ग) द्वितीयस्य कीदृशीं कलां राजा दृष्टवान् ?
(घ) द्वितीयः चित्रकरः किं कृतवान् ?
(ङ) अत्र का नीतिशिक्षा लभ्यते ?
(च) पुरा कीदृशः नृपः आसीत् ?
(छ) चित्रसम्पादने कति वर्षाणि व्यतीतानि ?
ଉତ୍ତର :
(କ) ପ୍ରଥମଃ ଚିତ୍ରକରଃ କଥ୍ତବାନ୍ – ଅହଂ ମହାଭାରତଚିତ୍ର କରୋମି, ତଦର୍ଥ ଦଶବର୍ଷାଣି ଅପେକ୍ଷିତାନି ।
(ଖ) ଦ୍ବିତୀୟତଃ ଚିତ୍ରକର ନିବେଦିତବାନ୍ – ଅହଂ ଗୁପ୍ତ କିମପି ଚିତ୍ର ରଚୟାମି, ତଦର୍ଥମ୍ ଅନୁମତଃ ଦୀୟତେ ଚେତ୍ ସ୍ଵକଳାମ୍ ଅନ୍ତେ ଦର୍ଶୟାମି ।
(ଗ) ଦ୍ବିତୀୟ ଚିତ୍ରକରସ୍ୟ ପ୍ରଥମଚିତ୍ରସ୍ୟ ଅବିକଳଂ ରୂପଂ ରାଜା ଦୃଷ୍ଟବାନ୍ ।
(ଘ) ଦ୍ବିତୀୟ ଚିତ୍ରକରଃ ଚିତ୍ର ନ ଲିଖ୍ତବାନ୍; କେବଳଂ ଦଶବର୍ଷାଣି ଭିତ୍ତେ ସଂସ୍କାରଃ କୃତବାନ୍ ।
(ଙ) ଅତ୍ର ନୀତିଶିକ୍ଷା ଲଭ୍ୟତେ ଯତ୍ – ଭିଭିଂ ଯଥା ଚରିତାନି ଅପି ପ୍ରତିଫଳିତାନି ଭବିଷ୍ୟନ୍ତ ।
(ଚ) ପୁରା କଶ୍ଚିତ୍ ଚିତ୍ରକଳାପ୍ରିୟ ନୃପଃ ଆସୀ ।
(ଛ) ଚିତ୍ର ସମ୍ପାଦନେ ଦଶବର୍ଷାଣି ବ୍ୟତୀତାନୀ ।

ଅନୁଚ୍ଛେଦ – ୧୨

एकदा कश्चिद् वणिक् व्यापारनिमित्तम् उष्ट्रेण यात्रां कृतवान् । एवं मार्गे गमनकाले रात्रिः अभवत् । ग्रामः दूरे आसीत् । किमपि आश्रयस्थलं न प्राप्तवान् । रात्रियापनार्थं स स्वशिबिरं स्थापितवान् ।

समीपस्थे स्कम्भे उष्ट्रस्य बन्धनं कृतवान् । रात्रौ आहारं कृत्वा निद्रां गतवान् । गभीररात्रौ शीतं प्रबलमभवत् । उष्ट्रः शीतम् असहमानः स्वामिनं प्रार्थयमास – स्वामिन्, शीतम् असह्यम् । शिबिरस्य कोणे स्वमुखं स्थापयामि । कृपां करोतु भवान् । दयालुः स्वामी अनुमतिं दत्तवान् । अनन्तरं ग्रीवाप्रवेशया अनुमतिं याचितवान् । अनुमतिः प्राप्ता । ततः स्वपादप्रवेशार्थम् उष्ट्रः प्रार्थितवान् । एवं उष्ट्रः क्रमशः सकलं शरीरं तत्र प्रावेशयत् । वहिर्गमनाय स्वामिनं निर्दिष्टवान् यतः तत्र द्वयोः कृते स्थानं नासीत् । कुण्ठितं स्वामिनं विलोक्य उष्ट्रः तं पादेन ताड़यित्वा वहिष्कृतवान् । संचेतनो वणिधु चिन्तयति- आदौ एव दुर्जनः दूरे स्थापनीयः नोचेत् विपत्तिः आगमिष्यति ।

प्रश्ना:
एकेन वाक्येन उत्तरं लिखत ।
(क) गमनकाले रात्रौ वणिक् किं कृतवान् ?
(ख) उष्ट्रबन्धनानन्तरं वणिक् किं कृतवान् ?
(ग) प्रथमम् उष्ट्रः स्वामिनं किं प्रार्थितवान् ?
(घ) मुखप्रवेशानन्तरम् उष्ट्रः किं कृतवान् ?
(ङ) क्रमशः उष्ट्रः किं कृतवान् ?
(च) वणिक् केन यात्रां कृतवान् ?
(छ) कुत्र वणिक् उष्ट्रस्य बन्धनं कृतवान् ?
ଉତ୍ତର :
(କ) ଗମନକାଳେ ରାତ୍ରୈ ବଣିକ୍ ରାତ୍ରିଯାପନାର୍ଥୀ ସ୍ୱଶିବିରଂ ସ୍ଥାପିତବାନ୍ ।
(ଖ) ଉଷ୍ଟ୍ରବନ୍ଧନାନ୍ତରଂ ବଣିକ୍ ରାତ୍ରୈ ଆହାରଂ କୃତ୍ୱା ନିଦ୍ରାଗତବାନ୍ ।
(ଗ) ପ୍ରଥମମ୍ ଉଷ୍ଟ୍ରୀ ଶୀତମ୍ ଅସହମାନଃ ସ୍ଵାମିନଂ ପ୍ରାର୍ଥୟାମାସ – ସ୍ବାମିନ୍, ଶୀତମ୍ ଅସହ୍ୟମ୍, ଶିବିରସ୍ୟ କୋଣେ କୃପୟା ସ୍ଵମୁଖ୍ୟ ସ୍ଥାପନାର୍ଥମ୍ ଅନୁମତଂ ଦଦାତୁ ।
(ଘ) ମୁଖ ପ୍ରବେଶାନନ୍ତରମ୍ ଉଷ୍ଟ୍ରୀ ଗ୍ରୀବାପ୍ରବେଶାୟ ଅନୁମତି ଯାଚିତବାନ୍ ।
(ଙ) ଉଷ୍ଟ୍ର କ୍ରମଶଃ ସକଳଂ ଶରୀରଂ ଶିବିରମଧ୍ୟ ପ୍ରାବେଶୟତ୍ ।
(ଚ) ବଣିକ୍ ଉଷ୍ଟେଣ ଯାତ୍ରା କୃତବାନ୍ ।
(ଛ) ବଣିକ୍ ସ୍କମ୍ଭେ ଉଷ୍ଟ୍ରସ୍ୟ ବନ୍ଧନଂ କୃତବାନ୍ ।

ଅନୁଚ୍ଛେଦ – ୧୩

कस्मिंश्चिदधिष्ठाने देवशमी इति जनः प्रतिवसति स्म । तस्य भार्या सुतश्च आस्ताम् । तस्य गृहे नकुलशिशुः अपि आसीत् । सुतंवत्सला माता सुतेन सह नकुलम् अपि पोषयामास । एकदा सा जलकुम्भम् आदाय जलार्थं तडागं गतवती । सा गृहरक्षणार्थं देवशर्मााणम् उक्तवती । देवशर्मा निमन्त्रणम् आसाद्य सत्वरं निर्गतः । अत्रान्तरे दैववशात् कृष्णसर्पो विलान्निष्क्रान्तः । नकुलशिशुः भ्रातुः रक्षार्थं सर्पेण सह युद्धं कृत्वा तं खण्डशः कृतवान् ।

माता तड़ागान् आगत्य नकुलशिशुं रुधिरक्लिन्नमुखं विलोक्य शङ्कितचित्ता । अनेन दुरात्मना मे सुतो भक्षितः । इति विचिन्त्य कोपात् तस्योपरि तं जलकुम्भं निक्षिप्तवती । गृहाभ्यन्तरम् आगत्य सुतं सुप्तं दृष्टवती । समीपे कृष्णसर्पं खण्डशः कृतम् अवलोक्य पुत्रकल्पनकुलस्य वधशोकेन आत्माशिरो वक्षः स्थलं च ताडितवती । अतः सुष्षूच्यते अपरीक्ष्य न कर्त्तव्यम् । अपि च सहसा विदधीत न क्रियाम् ।

प्रश्ना:
एकेन वाक्येन उत्तरं लिखत ।
(क) देवशर्मणः गृहे के आसन् ?
(ख) देवशर्मणः भार्या कस्य कस्य पोषणं कृतवती ?
(ग) देवशर्मपत्नी तडागं कथं गतवती ?
(घ) नकुलशिशुः देवशर्मणः पुत्रं कथं रक्षितवान् ?
(ङ) देवशर्मभार्या नकुलशिशुं दृष्ट्वा किं कृतवती ?
(च) सा कथं शोचनां कृतवती ?
(छ) अन का नीतिशिक्षा लभ्यते ?
ଉତ୍ତର :
(କ) ଦେବଶର୍ମଶଃ ଗୃହେ ତସ୍ୟ ଭାର୍ଯ୍ୟା, ସୁତଃ ନକୁଳଶିଶୁ ଚ ଆସନ୍ ।
(ଖ) ଦେବଶର୍ମଶଃ ଭାର୍ଯ୍ୟା ସୁତେନ ସହ ନକୁଳମ୍ ଅପି ପୋଷଣଂ କୃତବତୀ ।
(ଗ) ଦେବଶର୍ମପତ୍ନୀ ତଡ଼ାଗଂ ଜଳାର୍ଥୀ ଗତବତୀ ।
(ଘ) ନକୁଳଶିଶୁ ସର୍ପଣ ସହ ଯୁଦ୍ଧ କୃତାଂ ତଂ ଖଣ୍ଡଶଃ କୃତବାନ୍ ଦେବଶର୍ମଶଃ ପୁନଃ ରକ୍ଷିତବାନ୍ ଚ ।
(ଙ) ଦେବଶର୍ମଭାର୍ଯ୍ୟା ନକୁଳଶିଶୋ ରୁଧକ୍ଲିନ୍ନମୁଖ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟା ଶଙ୍କିତଚିତ୍ତା ଅନେନ ଦୁରାତ୍ମନା ମେ ସୁତଃ ଭକ୍ଷିତଃ ଇତି ବିଚିତ୍ୟ କୋପାତ୍ର ତସ୍ୟାପରି ତଂ ଜଳକୁମ୍ଭ ନିକ୍ଷିପ୍ତବତୀ ।
(ଚ) ଗୃହାଭ୍ୟନ୍ତରେ ସୁତଂ ସୁପ୍ତ ଦୃଷ୍ଟା ସମୀପେ କୃଷ୍ଣସପିଂ ଖଣ୍ଡଶଃ କୃତମ୍ ଅବଲୋକ୍ୟ ପୁତ୍ରକଳ୍ପ ନକୁଳସ୍ୟ ବଧଶୋକେନ ଆତ୍ମଶିରୋ ବୟଃସ୍ଥଳଂ ଚ ତାଡ଼ୟିତ୍ଵ ସା ଶୋଚନା କୃତବତୀ ।
(ଛ) ଅତ୍ର ନୀତିଶିକ୍ଷା ଲଭ୍ୟତେ ଯତ୍ – ‘ଅପରୀକ୍ଷ୍ୟ ନ କର୍ତ୍ତବ୍ୟମ୍ ‘ , ଅପିଚ ସହସା ବିଦଧୀତ ନ କ୍ରିୟାମ୍ ।

ଅନୁଚ୍ଛେଦ – ୧୪

सर्वे मानवाः न समाऩाः । केचन कुटिला : दुर्जनाः । केचन सरलाः सज्जनाः । मानवस्य यथार्थदृष्टेः अभावेन सत्प्रकृतयः तथा न प्रतीयन्ते । दुर्जनाः अपि मध्यारूपम् अभिनयन्तः सरलस्वभावाः विभासन्ते । तस्मात् आपातप्रतीयमानं रूपं न सहसा विश्वसनीयम् । कस्यापि विषये विना विवेकं मतं न पोषणीयम् । एकदा कश्चित् साधुः भिक्षासंग्रहार्थं कमपि ग्रामं गच्छति स्म । कस्मिंश्चिद् गोचरे भ्रमतः तस्य दृष्टिपथं कोऽपि मेषः आगतः ।

विचित्रवेषं साधुं विलोक्य भृशं कुपितः स मस्तकम् अवनमयन् प्रचण्डघाताय कतिचित्पदानि पश्चाद् गतवान् । साधुः तस्य ईदृशं व्यवहारं दृष्ट्वा व्यचारयत् – अहो साधुस्वभावः शिष्टश्च अयं प्राणी । पुण्यनिधिं मां दृष्ट्वा एव गुणज्ञः अयम् अभिवादनाय स्वमस्तकम् अवनमयति । तस्मिन्नेव क्षणे तं प्रचण्डम् अभ्यसरत् मेषः । एकेनैव मेषमुण्डाघातेन साधुः भूमौ अलुठत् । अपात्रेषु उञ्चमतपोषणं दुर्गतिकारणमेव ।

प्रश्ना:
एकेन वाक्येन उत्तरं दत्त ।
( क ) मानवाः कीदृशाः सन्ति ?
(ख) सत्प्रकृतयः तथा कथं न प्रतीयन्ते ?
(ग) कीदृशं रूपं सहसा न विश्वसनीयम् ?
(घ) मेषः साधोः दृष्टिपथं कथम् आगतः ?
(ङ) साधुं विलोक्य मेषः कीदृशीं प्रतिक्रियां प्रदर्शितवान् ?
(च) के मिथ्यारूपम् अभिनयन्ति ?
(छ) किं रूपं सहसा न विश्वसनीयम् ?
ଉତ୍ତର :
(କ) ସର୍ବେ ମାନବାଃ ନ ସମାନଃ, କେଚନ କୁଟିଳା ଦୁର୍ଜନାଃ କେଚନ ସରଳା ସଜନାଃ ଚ ସନ୍ତି ।
(ଖ) ମାନବସ୍ୟ ଯଥାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟି ଅଭାବେନ ସତ୍ତ୍ଵେ ପ୍ରକୃତୟଃ ତଥା ନ ପ୍ରତୀୟନ୍ତେ ।
(ଗ) ଆପତ ପ୍ରତୀୟମାନଂ ରୂପଂ ସହସା ନ ବିଶ୍ବସନୀୟମ୍ ।
(ଘ) କଟିଂଶ୍ଚିତ୍ ଗୋଚରେ ଭ୍ରମତଃ ସାଧୋ ଦୃଷ୍ଟିପଥ୍ୟ କୋଽପି ମେଷ ଆଗତଃ ।
(ଙ) ସାଧୁ ବିଲୋକ୍ୟ ଭୃଶଂ କୁପିତଃ ସ ମେଷ ମସ୍ତକମ୍ ଅବନମୟନ୍ ପ୍ରଚଣ୍ଡଘାତାୟ କତିଚିତ୍ ପଦାନି ପଶ୍ଚାତ୍ ଗତବାନ୍ ।
(ଚ) ଦୁର୍ଜନା ମିଥ୍ୟାରୂପମ୍ ଅଭିନୟନ୍ତ ।
(ଛ) ଆପାତପ୍ରତୀୟମାନଂ ରୂପଂ ସହସା ନ ବିଶ୍ଵସନୀୟମ୍ ।

ଅନୁଚ୍ଛେଦ – ୧୫

कस्मिंश्चिद् राज्ये महेन्द्रो नाम भूपतिः आसीत् । स न्यायशीलः उदारः च । एकदा स मन्त्रिभिः सह राज्यस्य परिक्रमां करोति स्म । तत्र स दृष्टवान् यत् कश्चिद् वृद्धः माली उपवने क्षुद्रम् आम्रतरुं रोपयति । राजा तद् उपवनं गतवान् । तं मालिनं पृष्टवान् – किं त्वम् अत्र सेवकः अथवा स्वामी । माली उक्तवान् – नाहं कुत्र सेवारतः । इदम् उपवनं मम पूर्वजानां पितृपितामहानाम् । राजा अवदत् – किं त्वं चिन्तयसि, अस्य वृक्षस्य फलभक्षणस्य त्वं जीविष्यसि ?

आम्रवृक्षः महता कालेन फलम् ददाति इति प्रसिद्धम् । वृद्धमाली नरपतेः वचनं श्रुत्वा अकथयत् – अहं येभ्यः वृक्षेभ्यः फलानि आस्वादयामि ते वृक्षाः न मया रोपिताः । अन्यरोपितवृक्षाणां फलानि अहं भक्षयामि । अहमपि अन्यस्य हेतोः फलवृक्षं रोपयामि । फलवृक्षरोपणे परार्थता हि अस्माकं चिराचरिता नीति: । न कोऽपि स्वयं स्वार्थाीय वृक्षं रोपयति । नरपतिः मालिनः श्लाध्येन विचारेण सन्तुष्टः तं पुरस्कारैः संवर्धितवान् ।

प्रश्नाः
एकेन वाक्येन उत्तरं लिखत ।
(क) भूपतिः कीदृशः आसीत् ?
(ख) राज्यभ्रमणकाले राजा किं दृष्टवान् ?
(ग) राजा मालिनं किं पृष्टवान् ?
(घ) माली राजानं किम् उक्तवान् ?
(ङ) आम्रवृक्षस्य फलदानविषये किं प्रसिद्धम् ?
(च) अत्र का नीतिशिक्षा लभ्यते ?
(छ) भूपतेः नाम किम् ?
ଉତ୍ତର :
(କ) ଭୂପତିଃ ନ୍ୟାୟଶୀଳ ଉଦାରଃ ଚ ଆସୀତ୍ ।
(ଖ) ରାଜ୍ୟଭ୍ରମଣକାଳେ ରାଜା ଦୃଷ୍ଟବାନ୍ ଯତ୍ କଶ୍ଚିତ୍ ବୃଦ୍ଧ ମାଳୀ ଉପବନେ କ୍ଷୁଦ୍ରମ୍ ଆମ୍ରତରୁ ରୋପୟତି ।
(ଗ) ରାଜା ମାଳିନଂ ପୃଷ୍ଟବାନ୍— କିଂ ତ୍ୱମ୍ ଅତ୍ର ସେବକଃ ଅଥବା ସ୍ଵାମୀ ।
(ଘ) ମାଳୀ ରାଜାନମ୍ ଉକ୍ତବାନ୍— ନାହଂ କୁତ୍ର ସେବାରତଃ । ଇଦମ୍ ଉପବନଂ ମମ ପୂର୍ବଜାନାଂ ପିତୃପିତାମହାନାମ୍ ।
(ଙ) ଆମ୍ରବୃକ୍ଷ ମହତା କାଳେନ ଫଳଂ ଦଦାତି ଇତି ପ୍ରସିଦ୍ଧମ୍ ।
(ଚ) ଅତ୍ର ନୀତିଶିକ୍ଷା ଲଭ୍ୟତେ ଯତ୍ – ‘ଫଳବୃକ୍ଷରୋପଣେ ପରାର୍ଥତା ହି ଅସ୍ମାକଂ ଚିରାଚରିତା ନୀତିଃ ।
(ଛ) ଭୂପତଃ ନାମ ମହେନ୍ଦ୍ର ଆସୀତ୍ ।

ଅନୁଚ୍ଛେଦ – ୧୬

कस्मिंश्चिद् वने सिंहः व्याघ्रः च आस्ताम् । सिंहः क्रमशः वृद्धः संजातः । व्याघ्रः कनीयान् सवलः च आसीत् । वृद्धात् अपि सिंहात् व्याघ्रः बिभेति । सिंहो वृद्धोपि व्याघ्रापेक्षया बलीयान् । अतः व्याघ्रः सिंहेन सह मैत्रीं कृत्वा अतिष्ठत् । कदाचित् वनमध्ये ताभ्यां किञ्चिदपि भोजनं नासादितम् । उभौ वुभुक्षया पीडितौ । सौभाग्यात् एकदा समक्षं चरन्तं क्षुद्रं हरिणं तौ दृष्टबन्तौ । व्याघ्र उक्तवान् अंहं द्रुतचलने समर्थः । अतः अहं हरिणं धरामि । भबान् नालीबन्धोपरि सावधानं तिष्ठतु । येन तेन मार्गेण हरिणः द्रुतधावनं कृत्वा आत्मानं न गोपयेत् । सिंहः तथा कृतवान् । व्याघ्रः हरिणम् अभ्यपतत् तं च धृतवान् ।

सिंहःव्याघ्रः च उभौ क्षुधार्तौ । आहारास्तु स्वल्पः । उभयोः तद्भक्षणे लोभः जातः । व्याघ्रः उक्तवान्- स्वयम् अहम् हरिणं धृतवान् । अतः स ममैव भक्षणीयः । सिंहः उक्तवान् – अहं पशुपतिः वनराजः । अतः स मम आहारः । त्वं चलनसमर्थः, अतः धावित्वा अन्य जन्तुं गृहाण । एवं द्वयोर्मध्ये विवादः जातः । आहारं त्वक्त्वा परस्परम् आक्रमणं कृतवन्तौ । नखैः दशनैः च परस्पराघातेन क्षतौ रक्ताक्तौ उभौ निश्चलौ संजातौ । एकः शृगालः एतद् दृश्यं गुप्तं पश्यति स्म । स वहिरागत्य हरिणं स्वदशनमध्ये स्थापयित्वा द्रुतं पलायितवान् ।

अतः सुष्षूच्यते दृयोर्विवादे तृतीयस्य लाभः । यत्र बन्धुता सहयोगश्च तत्र कदापि भेदभावः विवादः वा न स्पृहणीयः ।

प्रश्ना:
एकेन वाक्येन उत्तरं लिखत ।
(क) व्याघ्रः वलवान् अपि कथं वृद्धात् सिंहात् बिभेति ?
(ख) व्याघ्रः किं कृत्वा अतिष्ठत् ?
(ग) सिंहः कथं नालीबन्धोपरि तिष्ठेत् ?
(घ) व्याघ्रः किं कृत्वा हरिणं धृतवान् ?
(ङ) आहारं स्वायत्तं कृत्वा व्याघ्रः किम् उक्तवान् ?
(च) सिंह: व्याघ्रं किम् उक्तवान् ?
(छ) उभौ कथं निश्चलौ जातौ ?
ଉତ୍ତର :
(କ) ସିଂହ ବୃଦ୍ଧାଽପି ବ୍ୟାଘ୍ରାପେକ୍ଷୟା ବଳୀୟାନ୍, ଅତଃ ବ୍ୟାଘ୍ର ବଳବାନ୍ ଅପି ବୃଦ୍ଧସିଂହାତ୍ ବିଭେତି ।
(ଖ) ବ୍ୟାଘ୍ର ସିଂହନ ସହ ମୈତ୍ରୀ କୃତ୍ଵା ଅତିଷ୍ଠତ୍ ।
(ଗ) ଯେନ ତେନ ମାର୍ଗଣ ହରିତଃ ଦ୍ରୁତଧାବିତ୍ରା ଆତ୍ମାନଂ ନ ଗୋପୟେତ୍ ଅତଃ, ସିଂହଃ ସାବଧାନଂ ନାଳୀବନ୍ଦୋପରି
(ଘ) ବ୍ୟାଘ୍ର ହରିଣମ୍ ଅଭ୍ୟପତତ୍ ତଂ ଚ ଧୃତବାନ୍ ।
(ଙ) ଆହାରଂ ସ୍ଵାୟତଂ କୃତ୍ୱା ବ୍ୟାଘ୍ର ଉକ୍ତବାନ୍ – ସ୍ବୟମ୍ ଅହଂ ହରିଣଂ ଧୃତବାନ୍ । ଅତଃ ସ ମମିବ ଭକ୍ଷଣୀୟ ।
(ଚ) ସିଂହଃ ବ୍ୟାଘ୍ରମ୍ ଉକ୍ତବାନ୍– ଅହଂ ପଶୁପତିଃ ବନରାଜଃ, ଅତଃ ସ ସମ ଆହାରଃ । ତଂ ଚଳନସମର୍ଥ, ଅତଃ ଧାବିତ୍ଵା ଅନ୍ୟ ଜନ୍ତୁ ଗୃହାଣ ।
(ଛ) ପରସ୍ପରମ୍ ଆକ୍ରମଣଂ କୃତବରୌ ତୌ ନଖି ଦଶତିଃ ଚ ପରସ୍ପରାଘାତନେ କ୍ଷତୌ ରକ୍ତାଭୌ ଉଭୌ ନିଶ୍ଚନୌ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Sanskrit Solutions Grammar ବିଭିନ୍ନ ପରୀକ୍ଷାରେ ପଡ଼ିଥିବା ବାକ୍ୟମାନଙ୍କର ସଂସ୍କୃତାନୁବାଦ Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 12 Sanskrit Grammar ବିଭିନ୍ନ ପରୀକ୍ଷାରେ ପଡ଼ିଥିବା ବାକ୍ୟମାନଙ୍କର ସଂସ୍କୃତାନୁବାଦ Question Answer

1. पत्यानां (5) वाक्यानां संस्कृतेन अनुवादं कुरुत :

(क) In what region does the sun set?
କେଉଁ ଦିଗରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ?

(ख) I saved you from that danger.
ମୁଁ ତୁମକୁ ସେହି ବିପଦରୁ ରକ୍ଷା କଲି ।

(ग) Three boys have gone to the festival.
ତିନିଜଣ ବାଳକ ମେଳାକୁ ଗଲେ ।

(घ) He cut the tree with an axe.
ସେ କୁରାଢ଼ିରେ ଗଛଟିକୁ ହାଣିଲା ।

(ङ) Hari got angry with the servant.
ହରି ଚାକର ଉପରେ ରାଗିଲା ।

(च) The girl is singing sweet song.
ଝିଅଟି ମଧୁର ଗୀତ ଗାଉଛି ।

(छ) The disciple shows respect to the preceptor.
ଶିଷ୍ୟ ଗୁରୁଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଜଣାଉଛି ।

(ज) This is the biggest tree in the garden.
ବଗିଚାରେ ଏହା ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଗଛ ।
उत्तर:
(क) କସ୍ୟା ଦିଶି ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅସ୍ତଂ ଭବତି ?
(ख) ଅହଂ ତାଂ ତସ୍ୟା ବିପଦଃ ଅରକ୍ଷମ୍ ।
(ग) ତ୍ରୟଂ ବାଳକା ମେଳାସ୍ଥଳମ୍ ଅଗଚ୍ଛନ୍ ।
(घ) ଡଃ କୁଠାରେଣ ବୃକ୍ଷମ୍ ଅଛିନ୍ନତ୍ ।
(ङ) ହରି ଭୂତ୍ୟାୟ ଅକୁତ୍ ।
(च) ବାଳିକା ମଧୁରଂ ଗୀତଂ ଗାୟତି ।
(छ) ଶିଷ୍ୟ ଗୁରବେ ସମ୍ମାନଂ ଜ୍ଞାପୟତି ।
(ज) ଉଦ୍ୟାନେ ଅୟଂ ସର୍ବବୃହତ୍ ବୃକ୍ଷ ।

2. संस्कृतेन पञ्चानां (5) अनुवादं कुरुत |

(a) Time waits for none.
ସମୟ କାହାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରେ ନାହିଁ ।

(b) He who makes best use of time, prospers.
ଯିଏ ସମୟର ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ଉପଯୋଗ କରେ, ସେ ଉନ୍ନତି କରେ ।

(c) But those who waste their time in vain, suffer from poverty and starvation.
କିନ୍ତୁ ଯେଉଁମାନେ ବୃଥାରେ ସମୟ ନଷ୍ଟ କରନ୍ତି, ସେମାନେ ଅନାହାର ତଥା ଦାରିଦ୍ର୍ୟରେ ସଢ଼ିଥା’ନ୍ତି ।

(d) Procrastination is a great foe of human life.
ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରତା ମଣିଷ ଜୀବନର ବଡ଼ ଶତ୍ରୁ ।

(e) Hence we should attend to our duties and responsibilities in time.
ତେଣୁ ଆମେ ଆମର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଏବଂ ଦାୟିତ୍ୱ ଠିକ୍ ସମୟରେ କରିବା ଉଚିତ ।

(f) Some people are very lazy.
କିଛି ଲୋକ ଭାରି ଅଳସୁଆ ।

(g) They never work in time.
ସେମାନେ କେବେ ଠିକ୍ ସମୟରେ କାମ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

(h) So they suffer a lot in life.
ତେଣୁ ସେମାନେ ଜୀବନରେ ବେଶି ଦୁଃଖ ପାଆନ୍ତି ।
उत्तर:
(a) ସମୟ କସ୍ମି ନ ଅପେକ୍ଷ୍ୟତେ ।
(b) ଯଃ ସମୟସ୍ୟ ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟମ୍ ଉପଯୋଗ କରୋତି, ଡଃ ଉନ୍ନତଂ କରୋତି ।
(c) ଅପିତୁ, ଯେ ବୃଥା ସମୟଂ ନଶ୍ୟନ୍ତ, ତେ ଅନାହାରେଣ ଦାରିଦ୍ର୍ୟନ ଚ ପୀଡ଼ିତା ଭବନ୍ତି ।
(d) ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରତା ମାନବଜୀବନସ୍ୟ ମହତ୍ ଶତ୍ରୁ ।
(e) ତତଃ ବୟମ୍ ଅସ୍ମାକଂ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଦାୟିତ୍ୱ ଚ ସମୁଚିତସମୟେନ କୁର୍ଯ୍ୟାମ୍ ।
(f) କେଚିତ୍ ଜନଃ ଅତୀବ ଆଳସ୍ୟପରାୟଣ ।
(g) ତେ କଦାପି ସମୁଚିତସମୟେନ କାର୍ଯ୍ୟ ନ କୁର୍ବନ୍ତି ।
(h) ତତଃ ତେ ଜୀବନେ ଅଧିକଂ ଦୁଃଖୀ ପ୍ରାପ୍ଲା ବନ୍ତି ।

3. संस्कृतभाषया पञ्चानां (5) वाक्यानाम् अनुवादं कुरुत :

(a) At daybreak, the sun slowly rises in the East.
ସିନ୍ଦୂରା ଫାଟିଲେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ପୂର୍ବଦିଗରେ ଉଦୟ ହୁଅନ୍ତି ।

(b) The peacock dances at the sight of the cloud in the sky.
ଆକାଶରେ ମେଘ ଦେଖ‌ିଲେ ମୟୂର ନାଚେ ।

(c) Gopabandhu was born in the village called ‘Suando’.
ଗୋପବନ୍ଧୁ ‘ସୁଆଣ୍ଡୋ’ ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମଲାଭ କରିଥିଲେ ।

(d) He saw me from the top of the building.
ସେ ମୋତେ କୋଠା ଉପରୁ ଦେଖୁ ।

(e) Morning walk is conducive to health.
ପ୍ରାତଃଭ୍ରମଣ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ପକ୍ଷେ ହିତକର ।

(f) Nothing on the earth lasts for ever.
ପୃଥ‌ିବୀରେ କୌଣସି ବସ୍ତୁ ଚିରକାଳ ରହେ ନାହିଁ ।

(g) Next year All-India Oriental Conference will be held at Nagpur.
ଆସନ୍ତା ବର୍ଷ ପ୍ରାଚ୍ୟବିଦ୍ୟା ସମ୍ମଳନ ନାଗପୁରରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ ।

(h) It is our prime duty to preserve and promote the environment.
ପରିବେଶର ସୁରକ୍ଷା ଓ ଉନ୍ନତିବିଧାନ ଆମର ପରମ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।
उत्तर
(a) ସମାରବ୍‌ ଦିବସେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଶନଃ ଶନଃ ପୂର୍ବସ୍ୟା ଦିଶି ଉଦେତି ।
(b) ଆକାଶେ ମେଘଂ ପଶ୍ୟତି | ମେଘେ ଦୃଷ୍ଟେ ମୟୂରଃ ନୃତ୍ୟତି ।
(c) ଗୋପବନ୍ଧୁ ସୁଆଣ୍ଡୋ ଗ୍ରାମେ ଜନ୍ମଲାଭାଂ କୃତବାନ୍ ।
(d) ସ୍ଵଂ ମାଂ ପ୍ରାସାଦାତ୍ ଅପଶ୍ୟତ୍ ।
(e) ପ୍ରାତଃ ଭ୍ରମଣଂ ସ୍ଵାସ୍ଥାୟ ହିତକରମ୍ ।
(f) ପୃଥ‌ିବ୍ୟା କିଞ୍ଚିତ୍ ବସ୍ତୁ ଚିରକାଳଂ ନ ତିଷ୍ଠତି ।
(g) ଆଗାମୀ ସମ୍ବତ୍ସରେ ପ୍ରାଚ୍ୟବିଦ୍ୟା ସମ୍ମଳନଂ ନାଗପୁରେ ଅନୁଷ୍ଠିତଂ ଭବିଷ୍ୟତି ।
(h) ପରିବେଶସ୍ୟ ସୁରକ୍ଷା ଉନ୍ନତିବିଧାନଂ ଚ ଅସ୍ଵାକଂ ପର୍‌ମକର୍ତ୍ତବ୍ୟମ୍ ।

4. केषाञ्चित् पंञ्चानां (5) वाक्यानां संस्कृतभाषया अनुवादं कुरुत |

(a) We sat in the shade of a tree.
ଆମେ ଗଛ ଛାଇରେ ବସିଲୁ ।
(b) Rama obeys the commands of his father.
ରାମ ବାପାଙ୍କ ଆଜ୍ଞାକୁ ମାନେ ।

(c) The children were not happy without their mother.
ମା’ ବିନା ଛୁଆମାନେ ସୁଖୀ ହେଉ ନଥିଲେ ।

(d) Sushil did not come to school yesterday.
ସୁଶୀଳ କାଲି ସ୍କୁଲକୁ ଆସି ନଥୁଲା ।

(e) The girl wishes to write a letter.
ଝିଅଟି ଚିଠି ଲେଖୁବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରୁଛି ।

(f) Everyone should discharge his own duty.
ସମସ୍ତେ ନିଜ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିବା ଉଚିତ ।

(g) The sound is coming from this direction.
ଏହି ଦିଗରୁ ଶବ୍ଦ ଆସୁଛି ।

(h) We know the power of penance.
ଆମେ ତପସ୍ୟାର ଶକ୍ତି ଜାଣୁ ।
उत्तर:
(a) ବରଂ ବୃକ୍ଷଛାୟାୟାମ୍ ଉପବିଷ୍ଟବନ୍ତଃ ।
(b) ରାମଃ ପିତୁଃ ଆଦେଶଂ ମାନୟତି ।
(c) ମାତ୍ରା ବିନା ଶିଶୟଃ ସୁଖୁନଃ ନ ଅଭିବନ୍ ।
(d) ସୁଶୀତଃ ହାଃ ବିଦ୍ୟାଳୟଂ ନ ଆଗତବାନ୍ ।
(e) ବାଳିକା ପତ୍ର ଲିଖମ୍ ଇଚ୍ଛତି ।
(f) ସର୍ବେ ସ୍ଵକର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରଣୀୟମ୍ ।
(g) ଆସ୍ୟା ଦିଶଃ ଶବ୍ଦ ଆଗଚ୍ଛତି ।
(h) ବୟଂ ତପସ୍ୟାୟଃ ଶକ୍ତି ଜାନୀମଃ ।

5. पंञ्चानां (5) वाक्यानां संस्कृतभाषया अनुवादं कुरुत |
(i) ଭୁବନେଶ୍ଵର ମନ୍ଦିରମାଳିନୀ ନଗରୀ ଅଟେ ।
(ii) ଭଦ୍ରକ ଓ ବାରିପଦା ମଧ୍ଯରେ ବାଲେଶ୍ଵର ।
(iii) ବାରାଣସୀ ପ୍ରାଚ୍ୟବିଦ୍ୟାର ପୀଠ ଥିଲା ।
(iv) କିଏ ଆମେରିକା ଯିବ, କୁହ ।
(v) ହରିଣ ସବୁବେଳେ ବାଘକୁ ଡରେ ।
(vi) ଛାତ୍ର ଶ୍ରେଣୀଗୃହରେ ବସିବା ଉଚିତ ।
(vii) ମନୋରଞ୍ଜନକୁ ଏକ ବସ୍ତ୍ର ଦିଅ ।
उत्तर:
(i) ଭୁବନେଶ୍ଵରଂ ମନ୍ଦିରମାଳିନୀ ନଗରୀ ଭବତି ।
(ii) ଭଦ୍ରକଂ ବାରିପଦା ଚ ଅନ୍ତରା ବାଲେଶ୍ଵରମ୍
(iii) ବାରାଣସୀ ପ୍ରାଚ୍ୟବିଦ୍ୟାୟା ପୀଠମ୍ ଆସୀତ୍ ।
(iv) କଃ ଆମେରିକାଂ ଗମିଷ୍ୟତି, ବଦ ?
(v) ମୃଶଃ ସଦା ବ୍ୟାଘ୍ରାତ୍ ବିଭେତି ।
(vi) ଛାତ୍ର ଶ୍ରେଣୀଗୃହେ ଉପବିଶେତ୍ ।
(vi) ମନୋରଞ୍ଜନାୟ ଏବଂ ବରଂ ଦେହି ।

6. पंञ्चानां (5) वाक्यानां संस्कृतभाषया अनुवादं कुरुत |
(i) ସେ ଆଜି କଟକ ଯିବ ।
(ii) ମୁଁ କଲେଜ ହତାରେ ମଧୁକୁ ବୁଲୁଥିବାର ଦେଖିଲି ।
(iii) ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବ ସହିତ ମୁଁ ଏକମତ ଅଟେ ।
(iv) ମୁଁ ଚନ୍ଦ୍ର ଦେଖିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରୁଛି ।
(v) ଭଗବାନ୍‌ ଆପଣଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ କରନ୍ତୁ ।
(vi) ସତ୍ୟ ଏବଂ ସରଳତା ମହାନ୍ ଗୁଣ ।
(vii) ଏହି ଲୋକଟି ଜଣେ ସାଧୁ ହୋଇଥିବେ ।
उत्तर:
(i) ଡଃ ଅଦ୍ୟ କଟକଂ ଗମିଷ୍ୟତି ।
(ii) ଅହଂ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟପ୍ରାଙ୍ଗଣେ ଭ୍ରମରଂ ମଧୁମ୍ ଅପଶ୍ୟମ୍ ।
(iii) ଅନେନ ପ୍ରସ୍ତାବେନ ସହ ଅହମ୍ ଏକମତଂ ଭବାମି ।
(iv) ଅହଂ ଚନ୍ଦ୍ର ଦ୍ରଷ୍ଟୁମ୍ ଇଚ୍ଛାମି ।
(v) ଭଗବାନ୍ ଭବତଃ ମଙ୍ଗଳଂ କରୋତୁ ।
(vi) ସତ୍ୟ ସରଳତା ଚ ମହାନ୍ ଗୁନଃ ।
(vi) ଅୟଂ ଜନଃ ଏକଃ ସାଧୁ ଭବେତ୍ ।

7. पंञ्चानां (5) वाक्यानां संस्कृतभाषया अनुवादं कुरुत |
(i) ଫମ୍ପା ମାଠିଆର ଶବ୍ଦ ବେଶି ।
(ii) କାଲି ମୁଁ ଫୁଟବଲ ମ୍ୟାଚ୍ ଦେଖୁଥୁଲି ।
(iii) ସକାଳେ ଘାସ ଗାଲିଚାରେ ବୁଲିବା ଉଚିତ ।
(iv) ଏବର୍ଷ ବାତ୍ୟା କ୍ଷତି ଘଟାଇଲା ।
(v) ବାପା ମୋ ପାଇଁ କମ୍ପ୍ୟୁଟର କିଣିଲେ ।
(vi) ବିପଦରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ସର୍ବପ୍ରଥମେ କରିବ ।
(vii) ନିଜର ପଡ଼ୋଶୀକୁ ଭଲ ପାଅ ।
उत्तर:
(i) ଅର୍ଧା ଘଟୋ ଘୋଷମୁପେତି ନୂନମ୍ ।
(ii) ହଂ ଅହଂ ପାଦକନ୍ଦୁକ ପ୍ରତିଯୋଗିତାମ୍ ଅପଶ୍ୟମ୍ ।
(iii) ପ୍ରାତଃ ତୃଣାସ୍ତରେଣ ଭ୍ରମେତ୍ ।
(iv) ଐଷମଃ ବାତ୍ୟା କ୍ଷୟମ୍ ଅଘଟୟତ୍ ।
(v) ପିତା ମଦପିଂ ସଂଗଣକଯନ୍ତ୍ରମ୍ ଅକ୍ରୀଣତ୍ ।
(vi) ବିପଦି ଆତ୍ମରକ୍ଷଣଂ ସର୍ବାଦୌ କରିଷ୍ଯସି ।
(vii) ସ୍ବସ୍ୟ ପ୍ରତିବେଶିନେ ଗୃହୟ ।

8. पंञ्चानां (5) वाक्यानां संस्कृतभाषया अनुवादं कुरुत |
(i) ପରୋପକାର ଆତ୍ମସନ୍ତୋଷ ପ୍ରଦାନ କରେ ।
(ii) ମୋ ଭାଇ ତୁମ ପାଇଁ କ’ଣ ଆଣିବେ ?
(iii) ସିଂହ ପଶୁମାନଙ୍କର ରାଜା ବୋଲି ବିଦିତ ।
(iv) ମାଆ ଏବଂ ମାତୃଭୂମିଠାରୁ କେହି ବଡ଼ ନୁହେଁ ।
(v) ଅଜଣା ଲୋକକୁ ବିଶ୍ୱାସ କରିବା ଅନୁଚିତ ।
(vi) ଦେବତା ଏବଂ ଅସୁର କୃଷ୍ଣଙ୍କର କୃପାଲାଭ କଲେ ।
(vii) ଉତ୍ତମ ପୁସ୍ତକ ପଠନ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ହିତକର ।
उत्तर:
(i) ପରୋପକାରଃ ଆତ୍ମସନ୍ତୋଷ ପ୍ରଦଦାତି ।
(ii) ମମ ଭ୍ରାତା ତନ୍ତ୍ର କୃତେ କିମ୍ ଅନେଶ୍ୟତି ?
(iii) ସିଂହଃ ପଶୁନାଂ ରାଜା ଇତି ବିଦିତଃ ।
(iv) ଜନନୀ ଜନ୍ମଭୂମିଶ୍ଚ କୋଽପି ଗରୀୟସୀ ।
(v) ଅଜ୍ଞଜନେ ନ ବିଶ୍ୱସେତ୍ ।
(vi) ଦେବା ଅସୁରା ଚ କୃଷ୍ଣସ୍ୟ କୃପାମ୍ ଅଲଭନ୍ତ ।
(vii) ଉତ୍ତମପୁସ୍ତକସ୍ୟ ପଠନଂ ସର୍ବେଭ୍ୟ ହିତକରମ୍ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 11 ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିତ୍ତି Textbook Exercise Questions and Answers.

+2 2nd Year Odia Optional Chapter 11 ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିତ୍ତି Question Answer

(କ) ବିକଳ୍ପ ସହ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ।
(ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।)

Question ୧ ।
ବେଦାନ୍ତ ଦର୍ଶନ ଓ ସାଂଖ୍ୟ ଦର୍ଶନରେ ଦୁଃଖକୁ କେତେ ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(କ) ଦୁଇ
(ଖ) ପାଞ୍ଚ
(ଗ) ତିନି
(ଘ) ଚାରି
ଉ –
(ଗ) ତିନି

Question ୨ ।
ଗୀତାର କେଉଁ ଅଧ୍ୟାୟରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆପଣାକୁ ବିଦ୍ୟାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମବିଦ୍ୟା ବୋଲି କହିଛନ୍ତି
(କ) ଦଶମ
(ଖ) ପ୍ରଥମ
(ଗ) ଚତୁର୍ଥ
(ଘ) ଏକାଦଶ
ଉ –
(କ) ଦଶମ

Question ୩ ।
କେଉଁ ନଦୀ କୂଳରେ ପ୍ରଥମେ ଆର୍ଯ୍ୟମାନଙ୍କ କଣ୍ଠରୁ ଦିବ୍ୟଗୀତିକା ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ?
(କ) ବ୍ରହ୍ମପୁତ୍ର
(ଖ) ଗଙ୍ଗା
(ଗ) ଯମୁନା
(ଘ) ସରସ୍ଵତୀ
ଉ –
(ଘ) ସରସ୍ଵତୀ

Question ୪ ।
ଗୁରୁଙ୍କର ସନ୍ତୋଷଭାଜନ ହେଲେ ଶିଷ୍ୟମାନେ କ’ଣ ଲାଭ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ?
(କ) ବେଦଜ୍ଞାନ
(ଖ) ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ
(ଗ) ସାଧାରଣ ଜ୍ଞାନ
(ଘ) ଦୈବଜ୍ଞାନ
ଉ –
(ଖ) ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ

Question ୫ ।
ବ୍ରହ୍ମଶକ୍ତି ହିଁ ବିଶ୍ଵର ମୂଳ ପଦାର୍ଥ ବା ମୂଳ କାରଣ ରୂପେ ବିଦ୍ୟମାନ ବୋଲି କାହାଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିପାଦିତ ହୋଇଛି ?
(କ) ବେଦାନ୍ତ ଦର୍ଶନ
(ଖ) ସାଂଖ୍ୟ ଦର୍ଶନ
(ଗ) ପୁରାଣ ଶାସ୍ତ୍ର
(ଘ) ଶ୍ରୀମଦ୍ ଭଗବଦ୍ ଗୀତା
ଉ –
(କ) ବେଦାନ୍ତ ଦର୍ଶନ

Question ୬ ।
ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ମୂଳ ମନ୍ତ୍ର ରୂପେ ବିଦ୍ୟମାନ ?
(କ) ପୌବାଣିକ
(ଖ) ଆର୍ଥନୀତିକ
(ଗ) ନୈତିକ
(ଘ) ସାମାଜିକ
ଉ –
(ଗ) ନୈତିକ

Question ୭ ।
କର୍ମ ଭକ୍ତି ସମନ୍ବିତ ଓ ଜ୍ଞାନର ସାଧକ ନ ହେଲେ ତାହା କେଉଁଥ‌ିରେ ପରିଣତ ହୁଏ ?
(କ) କୁକର୍ମ
(ଖ) ଅକର୍ମ
(ଗ) ସୁକର୍ମ
(ଘ) କର୍ମ
ଉ –
(ଖ) ଅକର୍ମ

Question ୮ ।
କିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ଚକ୍ଷୁରେ ‘ମହତୀ ଦେବତା’ର ସ୍ବରୂପ ?
(କ) ସେନାପତି
(ଖ) ମନ୍ତ୍ରୀ
(ଗ) ପ୍ରଜା
(ଘ) ରାଜା
ଉ –
(ଘ) ରାଜା

Question ୯ ।
ସ୍ନାନ ଜଳରେ କେଉଁମାନଙ୍କୁ ଆରୋପ କରି ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ନାନ କରୁଥିଲା ?
(କ) ଗଙ୍ଗାଦି ତୀର୍ଥମାନଙ୍କୁ
(ଖ) ଦେବତାମାନଙ୍କୁ
(ଗ) ରାଜାମାନଙ୍କୁ
(ଘ) ହିମାଳୟ ଆଦି ପର୍ବତମାନଙ୍କୁ
ଉ –
(କ) ଗଙ୍ଗାଦି ତୀର୍ଥମାନଙ୍କୁ

Question ୧୦ ।
ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଖାଦ୍ୟ ସମର୍ପଣ କରି ଭାରତବାସୀ କେଉଁ ରୂପରେ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିଲେ ?
(କ) ପ୍ରସାଦ
(ଖ) ଭୋଜନ
(ଗ) ଉଚ୍ଚିଷ୍ଟ
(ଘ) ଅନ୍ନ
ଉ –
(କ) ପ୍ରସାଦ

Question ୧୧ ।
କେଉଁ ବେଦରୁ ଚତୁର୍ବର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଜଣାପଡ଼େ ?
(କ) ଯଜୁର୍ବେଦ
(ଖ) ଅଥର୍ବବେଦ
(ଗ) ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ
(ଘ) ସାମବେଦ
ଉ –
(ଗ) ଋଗ୍‌ବେଦ

Question ୧୨ ।
‘ଚତୁର୍ବ ମୟାସୃଷ୍ଟ ଗୁଣକର୍ମ ବିଭାଗଶଃ’ – ଏହି ଉକ୍ତି କେଉଁଥୁରୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇଛି ?
(କ) ମହାଭାରତ
(ଖ) ଗୀତା
(ଗ) କମିଳସଂହିତା
(ଘ) ରାମାୟଣ
ଉ –
(ଖ) ଗୀତା

(ଖ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧ ।
ଦେବତା ଓ ଦୈବୀ ଶକ୍ତି ହେତୁରୁ ଯେଉଁ ଦୁଃଖ ଘଟେ, ତାହା କି ପ୍ରକାର ଦୁଃଖ ?
ଉ –
ଦେବତା ଓ ଦୈବୀ ଶକ୍ତି ହେତୁରୁ ଯେଉଁ ଦୁଃଖ ଘଟେ, ତାହା ହେଉଛି ଆଧିଦୈବିକ ଦୁଃଖ ।

Question ୨ ।
ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଦୁଃଖ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ –
ଯେଉଁ ଦୁଃଖ କେବଳ ଭୋକ୍ତାର ଦେହ ଓ ମନରୁ ଜାତ ହୁଏ, ତାହା ହିଁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଦୁଃଖ ।

Question ୩ ।
‘ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ’ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
ଉ –
ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ହେଉଛି- ଜୀବାତ୍ମାସଂକ୍ରାନ୍ତ-ଅର୍ଥାତ୍ ଯାହା ଜୀବାତ୍ମାର ଶାରୀରିକ ଓ ମାନସିକ କ୍ରିୟା-

Question ୪ ।
ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭିକ’ଣ ?
ଉ –
ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି କହିଲେ ବୁଝିବାକୁ ହେବ, ପରାତ୍ପର ଆମ୍ବଶକ୍ତି ବା ଐଶୀଶକ୍ତିର ଅସ୍ଥିତ୍ଵରେ ବିଶ୍ଵାସ ।

Question ୫ ।
ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ଗ୍ରନ୍ଥକାରମାନେ ଗ୍ରନ୍ଥ ରଚନା ଓ ଗ୍ରନ୍ଥ ସମାପ୍ତି ନିମିତ୍ତ ଆରମ୍ଭରୁ କାହାର କୃପା ଭିକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି ?
ଉ –
ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ଗ୍ରନ୍ଥକାରମାନେ ଗ୍ରନ୍ଥ ରଚନା ଓ ଗ୍ରନ୍ଥ ସମାପ୍ତି ନିମିତ୍ତ ଆରମ୍ଭରୁ ଦେବଶକ୍ତିର କୃପାଭିକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୬ ।
କାହାକୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରି ବ୍ୟାସଦେବ ବିରାଟ ପୁରାଣ ପରମ୍ପରା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ ?
ଉ –
ବାଗ୍‌ଦେବୀଙ୍କୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରି ବ୍ୟାସଦେବ ବିରାଟ ପୁରାଣ ପରମ୍ପରା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ।

Question ୭ ।
ଗର୍ଭାଧାନଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଭାରତୀୟ ଜୀବନ କାହା ଭିତ୍ତିରେ ଚାଳିତ ହୋଇଆସିଛି ?
ଉ –
ଗର୍ଭାଧାନଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଭାରତୀୟ ଜୀବନ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିତ୍ତିରେ ଚାଳିତ ହୋଇଆସିଛି ।

Question ୮ ।
କେଉଁମାନଙ୍କୁ ଦମନ କରି ଅମୃଶୁଦ୍ଧି ବଳରେ ଭାରତୀୟ ଜୀବନ ନୈତିକତାର ଚରମ ସୀମାକୁ ଗତି କରିବାକୁ ସତତ ସଚେଷ୍ଟ ଥିଲା ?
ଉ –
ଷଡ଼ରିପୁମାନଙ୍କୁ ଦମନ କରି ଅମୃଶୁଦ୍ଧି ବଳରେ ଭାରତୀୟ ଜୀବନ ନୈତିକତାର ଚରମ ସୀମାକୁ ଗତି କରିବାକୁ ସତତ ସଚେଷ୍ଟ ଥିଲା ।

Question ୯ ।
ଆଜି ମାନବ ନିଜକୁ କ’ଣ ବୋଲି କହି ଆପଣାର ତଥା ସମାଜ ବା ଜାତିର ଅକଲ୍ୟାଣ ସାଧନ କରୁଅଛି ?
ଉ –
ଆଜି ମାନବ ନିଜକୁ ‘କର୍ମାହଂ’ ବୋଲି କହି ଆପଣାର ତଥା ସମାଜ ବା ଜାତିର ଅକଲ୍ୟାଣ ସାଧନ କରୁଅଛି ।

Question ୧୦ ।
ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ କେଉଁ ନୀତି ସାରା ପୃଥିବୀକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରି ଆସୁଅଛି ?
ଉ –
ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଅହିଂସା ନୀତି ସାରା ପୃଥିବୀକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରି ଆସୁଅଛି।

Question ୧୧ ।
ସରସ୍ଵତୀ ନଦୀ କୂଳରେ କେଉଁମାନଙ୍କ କଣ୍ଠରୁ ଦିବ୍ୟଗୀତ ଝରିଥିଲା ?
ଉ –
ସରସ୍ଵତୀ ନଦୀକୂଳରେ ଆର୍ଯ୍ୟଋଷିବୃନ୍ଦଙ୍କ କଣ୍ଠରୁ ଦିବ୍ୟଗୀତ ଝରିଥିଲା ।

Question ୧୨ ।
କିଏ ବେଦର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ କରି ସେଥିରେ ନିହିତ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ପୁରାଣ ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ?
ଉ –
ବ୍ୟାସ ମହର୍ଷି ବେଦର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ କରି ସେଥିରେ ନିହିତ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ପୁରାଣ ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।

Question ୧୩ ।
ଶିଷ୍ୟମାନେ କିପରି ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ ଲାଭ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ବିବେଚିତ ହୁଅନ୍ତି ?
ଉ –
ଶିଷ୍ୟମାନେ ଗୁରୁଙ୍କର ସନ୍ତୋଷଭାଜନ ହେଲେ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ ଲାଭ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ବିବେଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।

(ଗ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୨ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକ ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ।)

Question ୧ ।
ପରମାତ୍ମାଶ୍ରୟୀ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା କ’ଣ ବୁଝାଇ ଦିଅ।
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଶବ୍ଦର ଅନ୍ୟ ଏକ ଅର୍ଥ ହେଉଛି ପରମାତ୍ମାଶ୍ରୟୀ – ଯାହା ପରମାତ୍ମା ବା ଐଶୀଶକ୍ତି ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ। ଯାହା ପରମାତ୍ମା ବା ଐଶୀଶକ୍ତି ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ।

Question ୨ ।
ଭୌତିକବାଦର ସ୍ବରୂପ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ଭୌତିକବାଦର ସ୍ଵରୂପ ହେଉଛି- ଏ ବିଶ୍ଵ ଜଗତ ନିର୍ଜୀବ ଭୌତିକ ତଥା ଚୈତନ୍ୟହୀନ ଜଡ଼ ପରମାଣୁମାନଙ୍କର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟହୀନ ଅନିୟନ୍ତ୍ରତ ଗତି ଓ ଆକସ୍ମିକ ମିଳନରୁ କାଳକ୍ରମେ ଉଦ୍‌ଭୂତ ହୋଇଅଛି ଏବଂ ଜୀବ ମାତ୍ରକେ ସେମାନଙ୍କର ଉକ୍ତ ଗତି ଓ ମିଳନର ଫଳ । ଏହାକୁ ଜଡ଼ବାଦ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

Question ୩ ।
ବେଦର ଆଦ୍ୟ ଉତ୍ସରଣ କିପରି ଘଟିଥିଲା ?
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ପୁରାଣ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଭାରତଭୂମିରେ ଆର୍ଯ୍ୟଋଷିବୃନ୍ଦ ଯେତେବେଳେ ପୁଣ୍ୟତୋୟା ସରସ୍ଵତୀ ନଦୀ କୂଳରେ ପ୍ରକୃତିର ବିରାଟତା ଓ ଅନିର୍ବଚନୀୟ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ସଦର୍ଶନ କଲେ, ସେତେବେଳେ ସେମାନଙ୍କ କଣ୍ଠରୁ ଯେଉଁ ଦିବ୍ୟଗୀତିସମୂହ ବାହାରି ପଡ଼ିଥିଲା ସେଗୁଡ଼ିକ ବେଦ ରୂପରେ ପରିଚିତ ହେଲା ଓ ସେଇଠୁ ହିଁ ବେଦର ଆଦ୍ୟ ଉତ୍ସରଣ ଘଟିଥିଲା ।

Question ୪ ।
ବେଦାନ୍ତ ଦର୍ଶନ କ’ଣ ପ୍ରତିପାଦିତ କରିଅଛି ?
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ପ୍ରତିପାଦିତ କରିଅଛି, ଏକ ଅଦ୍ବିତୀୟ ଅଖଣ୍ଡ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ବ୍ରହ୍ମଶକ୍ତି ହିଁ ବିଶ୍ଵର ମୂଳ ପଦାର୍ଥ ବା ମୂଳ କାରଣ ରୂପେ ବିଦ୍ୟମାନ – ବିଶ୍ବର ଯାବତୀୟ ବିଭାଗ ବସ୍ତୁ ଓ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରକାଶମାନ।

Question ୫ ।
ଭାରତୀୟ ଦେବମନ୍ଦିରମାନଙ୍କର କଳାନୈପୁଣ୍ୟ କି ବାର୍ତ୍ତା ଦେଇଥାଏ ?
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ଭାରତୀୟ ଦେବମନ୍ଦିରମାନଙ୍କର କଳାନୈପୁଣ୍ୟ କେବଳ ଦେବଶକ୍ତିର ମହତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରତିପାଦନ ସକାଶେ ଅଭିପ୍ରେତ ବୋଲି ପ୍ରାଣକୁ ସଂସାର ଜଞ୍ଜାଳରୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଆଡ଼କୁ ଟାଣି ନେବାପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ।

Question ୬ ।
ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ କିପରି ରାଜନୀତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ମୂଳନୀତି ଥିଲା, ଉଲ୍ଲେଖ କର।
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ରାଜର୍ଷି ଜନକ ରାଜା ଥିଲେ। ସହସ୍ର ସହସ୍ର ଗାଭୀଙ୍କୁ ସ୍ପଶ୍ଚିମଣ୍ଡିତ କରି ଆଧ୍ୟାତ୍ମବିଦ୍ୟା-ବିଶାରଦ କେବଳ ସେତିକି ନୁହେଁ, ରାଜା ପ୍ରଜାଙ୍କ ସମ୍ପର୍କ ଏହି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଥିଲା। ରାଜା ପ୍ରଜା ତଥା ରାଷ୍ଟ୍ରର ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ଚକ୍ଷୁରେ ‘ମହତୀ ଦେବତା’ ସ୍ଵରୂପ ଥିଲେ। ଏହିପରି ଭାବେ ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ରାଜନୀତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ମୂଳନୀତି ଥିଲା।

Question ୭ ।
ମାନବର କର୍ମକ୍ଷେତ୍ର କିଭଳି ହେବା ଉଚିତ ?
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ମାନବର କର୍ମକ୍ଷେତ୍ର ଭକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ସହେଯାଗରେ ପରିଚାଳିତ ହେବା ଉଚିତ। କର୍ମ ଭକ୍ତି ସମନ୍ବିତ ଓ ଜ୍ଞାନର ସାଧକ ନହେଲେ ଅକର୍ମରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ସୁତରାଂ ମାନବର କର୍ମକ୍ଷେତ୍ର ତାହାର ନୈତିକ ଜୀବନ, ଶାସ୍ତ୍ରୋକ୍ତ ବିଧିବିଧାନର ବଶବର୍ତ୍ତୀ – ତେଣୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି ଉପରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ ହେବା ଉଚିତ।

Question ୮ ।
ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଅଧୋଗତିର କାରଣ ବୋଲି କେତେକ ମନେକରନ୍ତି କାହିଁକି ?
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ଅନେକଙ୍କ ମତରେ ଭାରତର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ମାନବକୁ କର୍ମହୀନ ଶିକ୍ଷା ଦେଇଥାଏ। ନିଜ କର୍ମକୁ ତ୍ୟାଗ କରି କେବଳ ମାତ୍ର ଈଶ୍ଵର ଭକ୍ତି ଉପରେ, ଆରାଧନା ଉପରେ ମନୋନିବେଶ କରିଥାଏ। ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ କର୍ମ ସଂପାଦନା ନିମନ୍ତେ ତା’ର ଉଦାସୀନତା ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥକୁ ବ୍ୟଙ୍ଗ କରେ। ଏହିସବୁ କାରଣରୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଭାରତର ଅଧୋଗତି ବୋଲି କେତେକ ମନେକରନ୍ତି ।

(ଘ) ଅଳ୍ପ ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୩ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ ଓ ଉତ୍ତର | ୩୦ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକ ପାଇଁ ୧ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୨ ନମ୍ବର ।)

Question ୧ ।
ବେଦାନ୍ତ ଦର୍ଶନ ଓ ସାଂଖ୍ୟ ଦର୍ଶନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ଅର୍ଥ ଲେଖ ।
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ବେଦାନ୍ତ ଦର୍ଶନର ସୁଖ ଦୁଃଖ-ବିଭାଗ ସଂପର୍କରେ ଓ ସାଂଖ୍ୟ ଦର୍ଶନର ଦୁଃଖତ୍ରୟ ସଂପର୍କରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଉଭୟ ଦର୍ଶନରେ ଭୋକ୍ତାର ଦେହ ଓ ମନରୁ ଯେଉଁ ଦୁଃଖ ଜାତ ହୁଏ ତାହାକୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଦୁଃଖ ଅର୍ଥାତ୍ ଯାହା ଜୀବାତ୍ମାର ଶାରୀରିକ ଓ ମାନସିକ କ୍ରିୟା-ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ଜାତ ।

Question ୨ ।
ପରମାତ୍ମାକୁ ଆଶ୍ରୟ କରି ଘଟୁଥିବା ବ୍ୟାପାରମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ପରମାତ୍ମାକୁ ଆଶ୍ରୟ କରି ଅର୍ଥାତ୍ ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କ ଆଶ୍ରୟ କରି ଜଗତରେ ନାନା ବ୍ୟାପାରମାନ ଘଟେ, ତେବେ ଏହି ଯେଉଁ ବ୍ୟାପାରମାନ ଘଟେ ସେହିସବୁ ପରମାତ୍ମା ବା ଐଶୀଶକ୍ତି ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ। ତେଣୁ ଏଇ ବ୍ୟାପାରକୁ ବିଶେଷ ଅର୍ଥରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ହିଁ କୁହାଯାଏ।

Question ୩ ।
‘ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ’ର ଅର୍ଥ ‘ପରମାତ୍ମାଶ୍ରୟୀ’- ବୋଲି କାହିଁକି କୁହାଯାଇଛି ?
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ଅନ୍ୟ ଏକ ଅର୍ଥ ହେଉଛି- ଯାହା ‘ପରମାତ୍ମାଶ୍ରୟୀ’, ଯାହା ପରମାତ୍ମା ବା ଐଶଶକ୍ତି ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ ଏହି ଅର୍ଥରେ ‘ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ’ ଶବ୍ଦଟି ‘ଭୌତିକ’ ବା ‘ଜଡ଼ାତ୍ମକ’ ଶବ୍ଦର ବିପରୀତ । ତେବେ ପରମାତ୍ମା ବା ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କୁ ଆଶ୍ରୟକରି ଜଗତରେ ଯେଉଁ ଘଟଣା ବା ବ୍ୟାପାରମାନ ଘଟେ, ସେଇସବୁ ଏଇ ଅର୍ଥରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ।

Question ୪ ।
ବ୍ୟାସ ମହର୍ଷି ବେଦର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ କରି କିଭଳି ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭାବ ବିକଶିତ କରିଛନ୍ତି ?
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାମ୍ବିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ବିଷୟକ ତଥ୍ୟମାନ ପୁରାଣାକାରରେ ପ୍ରକାଶ କରି ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ଭାବରେ ଭାବମୟ କରିବାକୁ ଯାଇଛନ୍ତି। ଏହିଭଳି ବ୍ୟାସ ମହର୍ଷି ବେଦର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ କରି ସେଥିରେ ନିହିତ ଥିବା ସୃଷ୍ଟି ପ୍ରକ୍ରିୟାର ମୂଳତତ୍ତ୍ୱ ଓ ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଏବଂ ଜୀବନ ବ୍ୟାସ ମହର୍ଷି ବେଦର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ କରି ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭାବ ବିକଶିତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୫ ।
ଉପନିଷଦଗୁଡ଼ିକରେ ବ୍ରହ୍ମାପାସନା ପ୍ରସଙ୍ଗ କେଉଁଥିପାଇଁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାମ୍ବିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ଉପନିଷଦଗୁଡିକରେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ବ୍ରହ୍ମୋପାସନା କରିସାରି ରଷିମାନେ ଶିଷ୍ୟବର୍ଗଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନାରେ ପ୍ରବୃତ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି। ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଧ୍ୟାନ କରି ମନଃଶାନ୍ତି ଓ ଚିତ୍ତଶୁଦ୍ଧି ଆଣିବାପାଇଁ ଆଲୋଚନାର ଆରମ୍ଭରେ ଏହିପରି ସ୍ତୁତି ଓ ପ୍ରାର୍ଥନାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି।

Question ୬ ।
‘ ବାକ୍ ଶକ୍ତି ହିଁ ବ୍ରହ୍ମ ଶକ୍ତି’, କାହିଁକି କୁହାଯାଇଛି ?
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାମ୍ବିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ଭାରତୀୟମାନେ ବାଗ୍‌ଦେବୀଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟାଦାତ୍ରୀ ରୂପେ ସର୍ବଦା ପୂଜା କରିଆସିଛନ୍ତି। ଏହି ବାଗ୍‌ଦେବୀଙ୍କୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରି ବ୍ୟାସଦେବ ବିରାଟ ପରମ୍ପରା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ ଏବଂ ବ୍ରହ୍ମା ସନତ୍ କୁମାରଙ୍କୁ ଜ୍ଞାନ ଦାନ କରିଥିଲେ । ଏଇ ବିଶ୍ଵାସରେ ଚାଳିତ ହୋଇ ବାକ୍‌ଶକ୍ତି ହିଁ ବ୍ରହ୍ମଶକ୍ତି ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୭ ।
ଷଡ଼ରିପୁଙ୍କୁ ଦମନ କରିବାଦ୍ଵାରା କି କି ଲାଭ ହୁଏ ?
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାମ୍ବିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ଷଡ଼ରିପୁ ଦମନ କରିବାଦ୍ୱାରା ଆତ୍ମଶୁଦ୍ଧି ବଳରେ ଭାରତୀୟ ଜୀବନ ନୈତିକତାର ଚରମସୀମାକୁ ଗତି କରିଥାଏ । ଜୀବନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସୁଖ ନୁହେଁ, ଭୋଗବିଳାସ ନୁହେଁ, କେବଳ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସଂଯମ ଆଉ ଏଇ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସଂଯମତା ହିଁ ହୋଇଥାଏ ।

Question ୮ ।
ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର ରାଜନୀତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ସ୍ଥାନ କ’ଣ ଥିଲା ?
ଉ –
ପ୍ରବନ୍ଧ – ଆଧ୍ୟାମ୍ବିକ ଭିଭି
ପ୍ରାବନ୍ଧିକ – ରନ୍‌କର ପତି

ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ରାଜନୀତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ମୂଳନୀତି ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା। ସେ ସମୟରେ ରାଜା ପ୍ରଜା ତଥା ରାଷ୍ଟ୍ରର ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଯେଉଁ ସଂପର୍କ ଥିଲା ତାହା ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଥିଲା । ରାଜା, ପ୍ରଜା ତଥା ରାଷ୍ଟ୍ରର ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରେ ମହତୀ ଦେବତାର ସ୍ଵରୂପ ଥିଲା। ରାଜର୍ଷି ଜନକ ଥିଲେ ଏହାର ଉଦାହରଣ ।

(ଙ) ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୫ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୧୫୦ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧ ।
ପଠିତ ପ୍ରବନ୍ଧ ଅନୁସରଣରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଶବ୍ଦର ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଅର୍ଥ ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।
ଉ –
ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିପାରିଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ରନ୍‌କର ପତି ଏକ ବହୁଚର୍ଚ୍ଚିତ ଓ ପରିଚିତ ନାମ। ଓଡିଶାର ସଂସ୍କୃତି, ପରମ୍ପରା, ଶିକ୍ଷା, ନାନା ସମସ୍ୟା ଆଦିକୁ ନେଇ ତାଙ୍କ ମୌଳିକ ବିଚାରର ସ୍ପଷ୍ଟ ରୂପ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ତାଙ୍କ ପ୍ରବନ୍ଧସମୂହରେ। ବହୁ ଶାସ୍ତ୍ର ଅଧ୍ୟୟନଜନିତ ଅଭିଜ୍ଞତା, ଦର୍ଶନର ଅଧ୍ୟାପନାଜନିତ ଅନୁଭୂତି, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ଆଦିର ମିଶ୍ରଣରେ ତାଙ୍କ ସୃଷ୍ଟିଗୁଡିକ ଯେମିତି ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ସେମିତି ଭାବଗମ୍ଭୀର ।

ତାଙ୍କ ସ୍ମରଣୀୟ ସୃଷ୍ଟିଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ ‘ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶ’ ପ୍ରଥମଭାଗ ଓ ଦ୍ବିତୀୟଭାଗ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟଗାରରେ ଅମୂଲ୍ୟ ସଂପତ୍ତି ଭାବରେ ବିଦ୍ୟମାନ ।

ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି’ ପ୍ରବନ୍ଧ ତାଙ୍କର ଏକ ବହୁପଠିତ ଓ ଆଦୃତ ପ୍ରବନ୍ଧ । ଏଥିରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକର ବିଶ୍ଲେଷଣ କରିଛନ୍ତି ।

‘ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ’ ଏକ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଶବ୍ଦଟିଏ। ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅର୍ଥରେ ଏହାର ସଂଜ୍ଞାକୁ ବୁଝାଇଦେବା ଏତେ ସହଜ ନୁହେଁ। ଏହି ‘ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ’ ଶବ୍ଦଟି ପ୍ରଧାନତଃ ଦୁଇଟି ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିବାର ଦେଖାଯାଏ। ବେଦାନ୍ତ-ଦର୍ଶନର ସୁଖ ଦୁଃଖ ବିଭାଗ ସଂପର୍କରେ ଓ ସାଂଖ୍ୟ ଦର୍ଶନର ‘ଦୁଖତ୍ରୟ’ ସଂପର୍କରେ ଏହାର ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ। ଉଭୟ ଦର୍ଶନରେ ଦୁଃଖକୁ ଆଧିଦୈବିକ, ଆଧିଭୌତିକ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ, ଏହି ତିନି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭାଗୀକରଣ କରାଯାଇଛି ।

ଦେବତା ବା ଦୈବୀଶକ୍ତି ଯୋଗୁଁ ଯେଉଁ ଦୁଃଖ ଘଟେ, ତାହା ଆଧିଦୈବିକ ଦୁଃଖ। ବହିର୍ଜଗତ ପୃଥିବୀ ଆଦି ପଞ୍ଚମହାଭୂତରେ ଗଠିତ ବସ୍ତୁମାନଙ୍କ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଯେଉଁ ଦୁଃଖ ମିଳେ, ତାହା ଆଧିଭୌତିକ ଦୁଃଖ। ତେବେ ଯେଉଁ ଦୁଃଖ ଭୋକ୍ତାର ଦେହ ଓ ମନରୁ ଜାତ ହୁଏ ତାହା ହିଁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ। ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ‘ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ’ ଶବ୍ଦଟିର ଅର୍ଥ ହେଉଅଛି-
‘ଜୀବାତ୍ମାସଂକ୍ରାନ୍ତ’ – ଅର୍ଥାତ ଯାହା ଜୀବାତ୍ମାର ଶାରୀରିକ ଓ ମାନସିକ କ୍ରିୟା-ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ଜାତ। ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଏହାର ଅନ୍ୟ ଏକ ଅର୍ଥ ହେଉଛି, ଯାହା ‘ପରମାତ୍ମାଶ୍ରୟୀ’ – ଯାହା ପରମାତ୍ମା ବା ଐଶୀଶକ୍ତି ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ। ଏହି ଅର୍ଥରେ ‘ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ’ ଶବ୍ଦଟି ‘ଭୌତିକ’ ବା ‘ ଜଡ଼ାତ୍ମକ’ ଶବ୍ଦର ବିପରୀତ। ପରମାତ୍ମା ବା ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କୁ ଆଶ୍ରା କରି ଜଗତରେ ଯେଉଁ ବ୍ୟାପାରମାନ ଘଟେ, ସେସବୁ ଏଇ ଅର୍ଥରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ।

ତେବେ ଶବ୍ଦଟିର ମୂଳ ଅର୍ଥ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟିଦେଲେ ଏହାର ଅର୍ଥ ଆହୁରି ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବ । ଯାହା ଆତ୍ମାକୁ ଅଧିକାର କରି ରହିଅଛି ଅର୍ଥାତ ଯାହା ଆମାଶ୍ରୟୀ ତାହା ହିଁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ।

Question ୨ ।
ଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ କିଭଳି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଛି ଆଲୋଚନା କର।
କିମ୍ବା
ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ପ୍ରଭାବ ସଂପର୍କରେ ଅଲୋକପାତ କର।
ଉ –
ସ୍ଵାଧୀନତା ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଓଡିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେଉଁ କେତେଜଣ ବେଶ୍ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପ୍ରାବନ୍ଧିକଙ୍କ ନାମ ସର୍ବାଗ୍ରେ ସ୍ମରଣୀୟ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ରନ୍‌କର ପତି ଅନ୍ୟତମ ସାରସ୍ଵତ ସାଧକ। ସମସ୍ୟାର ଉପସ୍ଥାପନା ଓ ଏହାର ବିଶ୍ଳେଷଣରେ ସମାଧାନର ପନ୍ଥା ନିର୍ଣ୍ଣୟ ଏବଂ ମୌଳିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ନେଇ ସେ ଓଡ଼ିଆ ପାଠକ ପାଖରେ ସେ ଯେମିତି ଉଚ୍ଚ ପ୍ରଶଂସିତ ସେମିତି ବେଶ୍ ପରିଚିତ। ନୈତିକତା, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା, ପାରମ୍ପାରିକତା, ଆଦର୍ଶବାଦିତା, ତଥା ନ୍ୟାୟନିଷ୍ଠତାର ସ୍ଵାଦଭରା ତାଙ୍କ ପ୍ରବନ୍ଧାବଳୀ ଯେପରି ଭାବଗର୍ଭକ ସେମିତି ପ୍ରେରଣାଦାୟକ।

ତାଙ୍କ ସ୍ମରଣୀୟ ସୃଷ୍ଟିଗୁଡିକୁ ନେଇ ‘ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶ’ ପ୍ରଥମଭାଗ ଓ ଦ୍ବିତୀୟଭାଗ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟାଗାରରେ ଅମୂଲ୍ୟ ସଂପତ୍ତି ଭାବରେ ବିଦ୍ୟମାନ ।

ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି’ ପ୍ରବନ୍ଧ ତାଙ୍କର ଏକ ବହୁପଠିତ ଓ ଆଦୃତ ପ୍ରବନ୍ଧ । ଏଥିରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକର ସଂଜ୍ଞା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ସହିତ ଏହାର ଭିତ୍ତିଭୂମି କିପରି ଜୀବନକୁ ସୁମାର୍ଗରେ ପରିଚାଳିତ କରିପାରିବ, ତାହା ଯଥାର୍ଥ ଭାବରେ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଛନ୍ତି। ଏହା ସହିତ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା କିପରି ଜ୍ଞାନ ସହ ସଂପୃକ୍ତ ତାହା ମଧ୍ୟ ଆଲୋଚିତ।

ଆମର ଏଇ ଭାରତଭୁମି ଚିରକାଳ ଜ୍ଞାନର ପୂଜାସ୍ଥଳ। ସତ୍ୟ ଶିବ ସୁନ୍ଦରର ଉପାସନା ପୀଠ। ଆର୍ଯ୍ୟମାନଙ୍କର ଅଧୃଷ୍ଠାନ କ୍ଷେତ୍ର। ଆଉ ଏଇ ଆର୍ଯ୍ୟଋଷିବୃନ୍ଦ ଏଇ ପୁଣ୍ୟପୀଠରେ ସେମାନଙ୍କ ଦିବ୍ୟବାଣୀ ଓ ଜ୍ଞାନଚର୍ଚ୍ଚାକୁ ମାନବର ହିତଲାଗି ରଖିଯାଇଛନ୍ତି।

ସାଧନ କରିବାପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ। ଏଇ ଶାସ୍ତ୍ରମାନଙ୍କରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭାବରେ ଭାବମୟ କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସ ଭାରତର ଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯଦି ଆମେ ଦୃଷ୍ଟିନିବେଶ କରିବା, ତେବେ ଏହା ଉପରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ପ୍ରଭାବକୁ ମୂଲ୍ୟାୟନ କରିପାରିବା। ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର ଜ୍ଞାନକ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଲେ ଆମେ ଦେଖିବା ପ୍ରତିଟି ଗ୍ରନ୍ଥ, ଶାସ୍ତ୍ରକୁ ସ୍ରଷ୍ଟା ତଥା ଗ୍ରନ୍ଥକାରମାନେ କୌଣସି ନା କୌଣସି ଦେବଶକ୍ତି ନିକଟରେ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଛନ୍ତି। ଗ୍ରନ୍ଥର ଆରମ୍ଭରୁ ଦେବଶକ୍ତିର କୃପାଭିକ୍ଷା ପ୍ରବୃତ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି |

ଏଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ପ୍ରଭାବରେ ଗୁରୁଭକ୍ତିକୁ ଭାରତୀୟ ଜ୍ଞାନମାର୍ଗରେ ସର୍ବାଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଛି। ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ ନିମନ୍ତେ ଗୁରୁଙ୍କ ପ୍ରତି ଆନୁଗତ୍ୟର ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟତା ଉପରେ ବେଶି ଦୃଷ୍ଟି ଦିଆହେଇଛି । ଏହା ସହିତ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ପ୍ରଭାବରେ ବାଗ୍‌ଦେବୀଙ୍କ ଅରାଧନା ଓ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନାକୁ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମୁଖ୍ୟ କର୍ମ ବୋଲି ନିର୍ଦେଶ ହୋଇଛି । ଏମିତିକି ଏଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଜ୍ଞାନ ହିଁ ମୋକ୍ଷଲାଭର ଉପାୟ। ଏହାଛଡ଼ା ଜ୍ୟୋତିର୍ବିଜ୍ଞାନ, ଆୟୁର୍ବେଦ ପ୍ରଭୃତି ଶାସ୍ତ୍ରମାନ ଏଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି ଉପରେ ହିଁ ରଚିତ।

Question ୩ ।
‘ଭାରତ କିପରି ସତ୍ୟ ଶିବ ସୁନ୍ଦରର ଉପାସକ’’ – ବ୍ୟାଖ୍ୟା କର ।
ଉ –
ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟର ଇତିହାସରେ ରତ୍ନାକର ପତିଙ୍କ ନାମ ସର୍ବାଦୌ ସ୍ମରଣୀୟ | ଦର୍ଶନ ବିଭାଗର ଅଧ୍ୟାପକ ଭାବେ ତାଙ୍କର ଦାର୍ଶନିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ବେଶ୍ ବଳିଷ୍ଠ ତଥା ରୁଚିପୂର୍ଣ । ଜୀବନ ସହିତ ଜଡ଼ିତ ନାନା ସମସ୍ୟାକୁ ସରଳ, ସହଜ ଓ ନୀତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ସମାଧାନର ସୂତ୍ର ବାହାର କରିବା ଥିଲା ତାଙ୍କ ପ୍ରବନ୍ଧର ଆଧାର । ତାଙ୍କ ନୀତିନିଷ୍ଠ ପ୍ରବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ‘ ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶ’ ପ୍ରଥମ ଓ ଦ୍ଵିତୀୟ ଭାଗରେ ଉଲ୍ଲିଖତ । ଆଲୋଚ୍ୟ ପ୍ରବନ୍ଧ ‘ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି’ ଏକ ତତ୍ତ୍ଵମୂଳକ ଉପାଦେୟ ପ୍ରବନ୍ଧ ଯେଉଁଥରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ଭିଭିକୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କରିବା ସହିତ ତାହାର ତତ୍ତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଦିଗକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଛନ୍ତି ।

ପୁଣ୍ୟଭୂମି ଭାରତବର୍ଷ କେଉଁ ଆଦିମ କାଳରୁ ସତ୍ୟ, ଶିବ ଓ ସୁନ୍ଦରର କଥା କହି ଆସିଛି । ସତ୍ ଚିତ୍ ଆନନ୍ଦର ମୂର୍ତିମନ୍ତ ବିଗ୍ରହ ଭାରତ । ସତ୍ୟ ଶିବ ସୁନ୍ଦରର ଉପାସକ ଭାବେ ସର୍ବବିଦିତ । ଏହି ତ୍ରିବିଧ ଆଦର୍ଶକୁ ବିଶ୍ଵ କାରଣର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗ ରୂପେ ଧରି ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତ ତାହାର ସମାଜ, ରାଜନୀତି ଓ ନୈତିକ ଜୀବନ ଗଢ଼ି ଆସିଛି । ଭାରତୀୟ ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟି ପୂରି ରହିଅଛି । ମନୁ, ପରାଶର ଆଦି ମହର୍ଷିମାନଙ୍କ ସ୍ମୃତି ଶାସ୍ତ୍ରମାନଙ୍କରେ ସାମାଜିକ, ପାରବାରିକ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନର ପରିଚାଳନା ନିମିତ୍ତ ଯେଉଁ ବିଧ୍ଵବିଧାନ ରହିଛି ତାହା ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭିରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ।

ମୋଟ ଉପରେ କହିଲେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଉକ୍ତ ପ୍ରବନ୍ଧରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିତ୍ତିଭୂମିକୁ ଗର୍ଭାଧାନଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଭାରତୀୟ ଜୀବନ ଚଳଣିର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗରେ ସ୍ୱୟଂଚାଳିତ ହୋଇ ଆସୁଅଛି ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ବାସ୍ତବିକ ପ୍ରବନ୍ଧଟି ତତ୍ତ୍ଵଧର୍ମୀ ପ୍ରବନ୍ଧ ଭାବେ ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ହୋଇଛି ।

Question ୪ ।
ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଦୈନନ୍ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ କିପରି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭାବାପନ୍ନ ଥିଲା- ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ –
ସ୍ଵାଧୀନତା ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟର ବିକାଶଧାରାରେ ଜଣେ ଅନନ୍ୟ ଗଦ୍ୟକାରିଗର, ଅଦ୍ୱିତୀୟ ପ୍ରବନ୍ଧପ୍ରତିଭା ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ରନ୍‌କର ପତି । ସାତ୍ତ୍ଵିକ ବିଚାରଧାରାକୁ ନେଇ ସକାରାତ୍ମକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନର ଅଭିଜ୍ଞାନ ସହ ସେ ଯେଉଁପରି ଭାବରେ ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧର ଏକ ନୂତନଧାରା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ ତାହା ହିଁ ପ୍ରମାଣ କରେ ତାଙ୍କ ପ୍ରତିଭାର ମହନୀୟତା ଓ ତାଙ୍କ ଜ୍ଞାନର ବ୍ୟାପକତା । ନୈତିକତା, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା, ପାରମ୍ପାରିକତା ଓ ଆଦର୍ଶବାଦିତାର ସ୍ବାଦକୁ ନେଇ ତାଙ୍କ ପ୍ରବନ୍ଧାବଳୀ ଯେମିତି ଭାବୋଦ୍ଦୀପକ, ସେମିତି ଜ୍ଞାନପ୍ରଦାୟକ, ଯାହାର ପ୍ରମାଣ ବହନ କରେ ତାଙ୍କର ଅନନ୍ୟ ପ୍ରବନ୍ଧ କୃତି ‘ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶ’ର ପ୍ରଥମ ଭାଗ ଓ ଦ୍ବିତୀୟ ଭାଗ ।

ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି’ ତାଙ୍କର ଏକ ଅନନ୍ୟ ପ୍ରବନ୍ଧ । ଏଥ‌ିରେ ଭାରତୀୟଙ୍କ ଜୀବନଯାପନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ପ୍ରଭାବ କିପରି ପରିଲକ୍ଷିତ ତାହା ଆଲୋଚିତ । କରିଥାନ୍ତି । ଭାରତର ସମାଜ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ଆଧାରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ପ୍ରଭାବ ବେଶ୍ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ପରିଦୃଶ୍ୟ । ମନୁ, ଯାହା ହେଉନା କାହିଁକି ଏହି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭିରେ ହିଁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ଗର୍ଭାଧାନଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଭାରତୀୟ ଜୀବନ ଏଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭିରେ ଚାଳିତ ହୋଇ ଆସିଅଛି । ଧନଜନ ଗୋପଲକ୍ଷ୍ମୀ ସବୁଥିରେ ଦେଖାଯାଏ ଏଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକର ପ୍ରଭାବ ।

ଚରମସୀମାକୁ ଗତି କରିବା ହିଁ ଥିଲା ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ । ଭାରତୀୟଙ୍କ କର୍ମକ୍ଷେତ୍ର ଭକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ସହଯୋଗରେ ପରିଚାଳିତ ।

ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟର ଦୈନନ୍ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସର୍ବଦା ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭାବାପନ୍ନ ଥିଲା । ପ୍ରଭାତର ଜାଗ୍ରତରେ ଈଶ୍ଵରଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା ସହ ଦିନଚର୍ଯ୍ୟା ଆରମ୍ଭ ହେଉଥିଲା । ତରୁତୃଣରେ, କାଷ୍ଠପାଷାଣରେ ଦେବଶକ୍ତି ନିହତ ଥ‌ିବାର ବିଶ୍ୱାସ ରଖ୍ ସେମାନଙ୍କୁ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନଯାତ୍ରାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଗୁରୁତ୍ବ ଦେଉଥିଲା । ସ୍ନାନଜଳରେ ଗଙ୍ଗାଦି ତୀର୍ଥମାନଙ୍କୁ ଆରୋପ କରି ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ନାନ କରୁଥିଲା । ତା’ର ଦୈନନ୍ଦିନ ଭୋଜନକୁ ଈଶ୍ବରଙ୍କୁ ସମର୍ପଣ କରି ସେ ଭକ୍ଷଣ କରୁଥିଲା ।

Question ୫ ।
‘ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଜୀବନ ନିୟମିତ ନ ହେଲେ ଆଧୁନିକ ଯୁଗର ଦୁର୍ଗତିରୁ ରକ୍ଷା ନାହିଁ’ – ଉକ୍ତିଟିର ଅର୍ଥ ବୁଝାଇ ଦିଅ ।
ଭ-
ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେଉଁ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପ୍ରାବନ୍ଧିକଙ୍କ ନାମ ସର୍ବାଗ୍ରେ ସ୍ମରଣୀୟ ସେ ନାମ ନିରେ ରନ୍‌କର ପତି। ସମସ୍ୟାର ଉପସ୍ଥାପନା ଓ ଏହାର ବିଶ୍ଳେଷଣରେ ସମାଧାନର ପନ୍ଥା ନିର୍ଣ୍ଣୟ ଏବଂ ମୌଳିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ନେଇ ସେ ଓଡ଼ିଆ ପାଠକ ପାଖରେ ସେ ଖୁବ୍ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରଶଂସିତ । ନୈତିକତା, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା, ପାରମ୍ପାରିକତା, ଆଦର୍ଶବାଦିତା, ତଥା ନ୍ୟାୟନିଷ୍ଠତାର ସ୍ଵାଦଭରା ତାଙ୍କ ପ୍ରବନ୍ଧାବଳୀ ଯେପରି ଭାବଗର୍ଭକ ସେମିତି ପ୍ରେରଣାଦାୟକ।

ତାଙ୍କ ସ୍ମରଣୀୟ ସୃଷ୍ଟିଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ ‘ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶ’ ପ୍ରଥମଭାଗ ଓ ଦ୍ବିତୀୟଭାଗ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟାଗାରରେ ଅମୂଲ୍ୟ ସଂପତ୍ତି ଭାବରେ ବିଦ୍ୟମାନ ।

ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି’ ପ୍ରବନ୍ଧ ତାଙ୍କର ଏକ ବହୁ ପଠିତ ଓ ଆଦୃତ ପ୍ରବନ୍ଧ । ଏଥିରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକର ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଛନ୍ତି । ଏହି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା କିପରି ଭାରତୀୟଙ୍କ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ତା’ର ପ୍ରଭାବ ପକାଇଛି ତାହା ଉପସ୍ଥାପିତ। ଭାବାପନ୍ନ ଥିଲା। ତାହାର ବିଶ୍ଵାସ, କାଷ୍ଠପାଷାଣ-ତରୁ-ତୃଣରେ ଦେବଶକ୍ତି ନିହିତ। ସାମାନ୍ୟ ଟିକିଏ ଦାନ୍ତକାଠି ପାଇଁ ବା

ମୃତ୍ତିକା ପାଇଁ ପ୍ରଥମେ ଭକ୍ତିର ସହିତ ବୃକ୍ଷ ବା ପୃଥିବୀକୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିବାକୁ ପଡୁଥିଲା। ସ୍ନାନଜଳରେ ଗଙ୍ଗାଦି ତୀର୍ଥମାନଙ୍କୁ ଆରୋପ କରି ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ନାନ କରୁଥିଲା। ଦୈନନ୍ଦିନ ପାନ-ଭୋଜନରେ ମଧ୍ୟ ଏଇ ଭାବ ପୂରି ରହିଥିଲା। ଏଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ପ୍ରଭାବରେ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ସମର୍ପଣ କରି ଭାରତବାସୀ ପ୍ରସାଦ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିଲେ ।

ଠିକ୍ ସେହିପରି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନଠାରୁ ସାମୂହିକ ଜୀବନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ପ୍ରଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ ଥିଲା। ଉଭୟ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଓ ସମଷ୍ଟିଗତ ଜୀବନ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭିରେ ଚାଳିତ ହୋଇ ସୁଶୃଙ୍ଖଳ ଓ ସୁଖଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ରହିଥିଲା। ଯଦିଓ କେହି କେହି ଏହାକୁ ଭାରତର ଅଧୋଗତିର କାରଣ ବୋଲି ଚିହ୍ନିତ କରିଛନ୍ତି, ତଥାପି ଏହାର ଗୁରୁତ୍ଵ ସର୍ବାଧିକ ମନେହୁଏ। ଭାରତର ଅଧ୍ୟାତ୍ମିକତା କେତେବେଳେ ବି ଭାରତୀୟଙ୍କୁ କର୍ମହୀନତା ଶିକ୍ଷା ଦେଇନାହିଁ। ବରଂ ସେମାନଙ୍କୁ ନିର୍ଭିକ , କର୍ମପ୍ରବଣ ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟନିଷ୍ଠ ହେବାକୁ ଶିକ୍ଷା ଦେଇଅଛି। ସ୍ଵାମୀ ବିବେକାନନ୍ଦଙ୍କଠାରୁ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏବଂ ଆହୁରି ଅନେକ ବିଦ୍ୱାନ୍ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ସପକ୍ଷରେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ନ୍ତି ।

ଏଇ ଅଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଭାରତର ଅନ୍ୟତମ ବିଶେଷତ୍ଵ ଭାବେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇ ଆସିଛି । ସାରା ବିଶ୍ବରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହାର ଭୂମିକାକୁ ଅସ୍ଵୀକାର କରିବା କାଠିକର ପାଠ। ହେଲେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାକୁ ଦୃଢ଼କରି ନଧରି କେବଳ ଅନୁଷ୍ଠାନ ସଫଳ ହେବନାହିଁ । ବାସ୍ତବିକ ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ମାନବ ସମାଜର ଦୁର୍ଗତି ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଲେ ମନେହେବ ଯେ ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର ସେଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ବେଶ୍ ଭଲ ଥିଲା ଓ ଜୀବନକୁ ନାନାଭାବେ ନିୟନ୍ତ୍ରତ କରୁଥିଲା, ତେଣୁ ସେପରି ବିଶ୍ଵସ୍ତ ହେବା ବରଂ ଶ୍ରେୟସ୍କର।

ବାସ୍ତବିକ ପ୍ରାବନ୍ଧିକଙ୍କ ଏତାଦୃଶ ମୂଲ୍ୟାୟନ ଯଥାର୍ଥ ମନେହୁଏ।

ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧର ସୃଷ୍ଟି ଓ ସମ୍ଭାବନା :

ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ପ୍ରବନ୍ଧର ଜନ୍ମଲଗ୍ନ ସେତେ ପ୍ରାଚୀନ ନୁହେଁ; କିନ୍ତୁ ଆଧୁନିକ କାଳରେ ଏହି ବିଭାଗଟି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏକ ସ୍ଵୟଂସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କଳାତ୍ମକ ବିଭାଗରେ ଏହାର ସ୍ଵୀକୃତି ବେଶ୍ ସମ୍ମାନଜନକ । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଭାବ ଓ ସାହିତ୍ୟିକ ଚେତନାର ସଂକ୍ରମଣରୁ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ପ୍ରବନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି ।

ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଧାରା :

ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟର ବିକାଶ ପର୍ବ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟିପାତ କଲେ ଏହା ଯେ ଦୀର୍ଘଦିନର ନୁହେଁ, ତାହା ସହଜରେ କୁହାଯାଇପାରେ । ତେବେ ଏହାର ବିକାଶଧାରାକୁ ସାଧାରଣ ଭାବରେ ତିନିଗୋଟି ବିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ ।

(କ) ଆଦି ପର୍ଯ୍ୟାୟ – ୧୮୬୬-୧୯୯୦
(ଖ) ମଧ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ – ୧୯୯୧-୧୯୪୭
(ଗ) ସ୍ଵାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟ – ୧୯୪୭ଠାରୁ ସାମ୍ପ୍ରତିକ କାଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ

(କ) ଆଦି ପର୍ଯ୍ୟାୟ :

ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟର ଆଦି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସର୍ବପ୍ରଥମ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଭାବରେ କବିବର ରାଧାନାଥଙ୍କୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରେ । ୧୮୭୩ ମସିହାରେ ସେ ‘ବିବେକୀ’ ପ୍ରବନ୍ଧ ରଚନା କରିଥିଲେ । ଏହି ପ୍ରବନ୍ଧଟି ହେଉଛି ତାଙ୍କର ଏକ ଚିନ୍ତାମୂଳକ ଦୀର୍ଘ ପ୍ରବନ୍ଧ । ଏଥ‌ିରେ କବିବର ରାଧାନାଥ ରାୟଙ୍କର ଚିନ୍ତାଗତ, ଗାମ୍ଭୀର୍ଯ୍ୟ ଓ ମୌଳିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି ।

କବିବର ରାଧାନାଥଙ୍କ ପରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରିୟ ପଟ୍ଟଶିଷ୍ୟ ଭକ୍ତକବି ମଧୁସୂଦନ ରାଓ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକର ଅଭାବ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ପ୍ରଥମେ ଏହି ଅଭାବ ଦୂର କରିବାପାଇଁ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକ ରଚନା କରିବାକୁ ପ୍ରଯତ୍ନ କରିଥିଲେ । ଏହି ସମୟରେ ସେ କେତେକ ଶିକ୍ଷାମୂଳକ ଓ ଉପାଦେୟ ପ୍ରବନ୍ଧ ରଚନା କରିଥିଲେ ଯାହା ‘ସାହିତ୍ୟ କୁସୁମ’ ଏବଂ ‘ସାହିତ୍ୟ ପ୍ରସଙ୍ଗ’ ପ୍ରଭୃତି ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଛି । ମଧୁସୂଦନଙ୍କର ପ୍ରବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକର ଭାବ ଗାମ୍ଭୀର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ, ଭାଷା ମଧ୍ୟ ସଂସ୍କୃତାନୁସାରୀ । ବିଶେଷତଃ ସେ ଶିକ୍ଷାମୂଳକ ପ୍ରବନ୍ଧ ରଚନା କରିବାରେ ସିଦ୍ଧି ଅର୍ଜନ କରିପାରିଛନ୍ତି ।

ଏହାପରେ ଊନବିଂଶ ଶତକର ଶେଷ ଦଶକ ଆଡ଼କୁ ଅନ୍ୟ କେତେକ ପ୍ରାବନ୍ଧିକଙ୍କ କୃତିରେ ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟ ଯଥେଷ୍ଟ ମର୍ଯ୍ୟଦା ଲାଭ କରିଛି । ଯେଉଁ ପ୍ରାବନ୍ଧିକମାନେ ଏଇ ସମୟର ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟକୁ ସମୃଦ୍ଧି କରିଯାଇଛନ୍ତି, ସେମାନେ ହେଲେ ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତି, ଗୌରୀଶଙ୍କର ରାୟ, ପଣ୍ଡିତ ବିଶ୍ଵନାଥ କର, ପ୍ୟାରିମୋହନ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ, ସାଧୁଚରଣ ରାୟ, କୃଷ୍ଣପ୍ରସାଦ ଚୌଧୁରୀ, ଗୋପାଳଚନ୍ଦ୍ର ପ୍ରହରାଜ, ପଣ୍ଡିତ ଗୋପୀନାଥ ନନ୍ଦ ଓ ଶ୍ୟାମସୁନ୍ଦର ରାଜଗୁରୁ ପ୍ରମୁଖ ବହୁ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ।

(ଖ) ମଧ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ :

ବିଂଶ ଶତକର ଆଦ୍ୟ ପଦଠାରୁ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତି ବା ୧୯୪୭ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମୟସୀମାକୁ ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟର ମଧ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ବୋଲି କୁହାଯାଇପାରେ । ପ୍ରାୟ ଏଇ ଅର୍ଦ୍ଧ ଶତାବ୍ଦୀ ଭିତରେ ଅନେକ ଘଟଣା ଘଟିଯାଇଛି ଓ ସଭ୍ୟତା, ସଂସ୍କୃତି, ସମାଜ, ରାଜନୀତି, ଅର୍ଥନୀତି ଏବଂ ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ବହୁବିଧ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିଛି । ଏଇ ସମୟର ଯାବତୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଅଛି । ସେ ସମୟର ପ୍ରାବନ୍ଧିକମାନେ ହେଲେ ପଣ୍ଡିତ ଗୋପୀନାଥ ନନ୍ଦ, ତାରିଣୀଚରଣ ରଥ, ପଣ୍ଡିତ ମୃତ୍ୟୁଞ୍ଜୟ ରଥ, ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ, ପଦ୍ମଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକ, ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ, ନୀଳକଣ୍ଠ ଦାସ, ଚନ୍ଦ୍ରମୋହନ ମହାରଣା, କୃପାସିନ୍ଧୁ ମିଶ୍ର, ରାମଶଙ୍କର ରାୟ ଓ ଶ୍ରୀବତ୍ସ ପଣ୍ଡା ।

ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟ ନିଜକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରି ପରେ ପରେ ବିଚିତ୍ର ବର୍ଷବିଭାରେ ହୋଇଉଠିଲା ବର୍ଷବିଭୋର । ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟରେ ଦେଖାଦେଲା ରମ୍ୟରଚନା । କେତେକ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ଲଳିତ ନିବନ୍ଧ ବୋଲି କହିଥା’ନ୍ତି । ଏଇ ଧରଣର ରଚନା ସର୍ବପ୍ରଥମେ ବ୍ୟାସକବି ଫକୀରମୋହନଙ୍କ ଲେଖନୀରେ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କରିପାରିଥିଲା । ଏହା ପରେ ରଚନା କଲେ, ‘ଭାଗବତ ଟୁଙ୍ଗୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’, ‘ବାଇ ମହାନ୍ତିଙ୍କ ପାଞ୍ଜି’, ‘ବାଇ ନାନୀଙ୍କ ବୁଜୁଳି’, ‘ଆମ ଘରର ହାଲଚାଲ’ ଇତ୍ୟାଦି । ଏଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରବନ୍ଧତୁଲ୍ୟ ଗମ୍ଭୀର ନୁହଁନ୍ତି ବରଂ ଲଘୁଧର୍ମୀ ଓ ସରସ ରଚନା ।

ଏହି ସମୟରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଶଶୀଭୂଷଣ ରାୟ, ଅଧ୍ୟାପକ ବିପିନବିହାରୀ ରାୟ ଅନେକ ଉପାଦେୟ ପ୍ରବନ୍ଧ ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ଅଧ୍ୟାପକ ରତ୍ନାକର ପତି ବହୁ ଦାର୍ଶନିକ ତତ୍ତ୍ବ ସମ୍ବଳିତ ପ୍ରବନ୍ଧ ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଏହି ସମୟରେ ମୋହିନୀମୋହନ ସେନାପତି, ବ୍ରଜବିହାରୀ ମହାନ୍ତି, ଜଳନ୍ଧର ଦେବ, ପଣ୍ଡିତ ବାସୁଦେବ ମହାପାତ୍ର, ଡକ୍ଟର ଆର୍ତ୍ତବଲ୍ଲଭ ମହାନ୍ତି, ଡକ୍ଟର ପ୍ରାଣକୃଷ୍ଣ ପରିଜା, ଜଗବନ୍ଧୁ ସିଂହ, କପିଳେଶ୍ଵର ଦାସ, ବଂଶୀଧର ସାମନ୍ତରାୟ ଏବଂ କାଳିଆ ପାଣିଗ୍ରାହୀ ପ୍ରମୁଖ ବହୁ କୃତବିଦ୍ୟ ପ୍ରାବନ୍ଧିକଙ୍କଦ୍ୱାରା ସମୃଦ୍ଧ ହେଲା ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟ ।

(ଗ) ସ୍ଵାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟ :

ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟର ଯଥାର୍ଥ ଉନ୍ନତି ସ୍ଵାଧୀନତା ପରଠାରୁ ସମ୍ଭବ ହେଲା । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟର ଅଧ୍ୟୟନ, ଅଧ୍ୟାପନା ଓ ଗବେଷଣାଦ୍ଵାରା ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ସମାଲୋଚନା ଦିଗଟି ହେଲା ଉନ୍ନତ । ଯେଉଁ ଗବେଷକବୃନ୍ଦ ଏଥ‌ିରେ କୃତିତ୍ଵ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ, ସେମାନେ ହେଲେ ଡକ୍ଟର କରୁଣାକର କର, ଆର୍ତ୍ତବଲ୍ଲଭ ମହାନ୍ତି, କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ, ଡକ୍ଟର କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ତ୍ରିପାଠୀ, ଡକ୍ଟର ବଂଶୀଧର ମହାନ୍ତି, ଡକ୍ଟର ଗୋପାଳଚନ୍ଦ୍ର ମିଶ୍ର, ନଟବର ସାମନ୍ତରାୟ, ଡକ୍ଟର କୃଷ୍ଣଚରଣ ସାହୁ, ଡକ୍ଟର କୃଷ୍ଣଚରଣ ବେହେରା, ଡକ୍ଟର ଦେବେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତି, ଡକ୍ଟର ବାସୁଦେବ ସାହୁ, ଡକ୍ଟର ନିତ୍ୟାନନ୍ଦ ଶତପଥୀ, ଡକ୍ଟର ବୈଷ୍ଣବଚରଣ ସାମଲ, ଡକ୍ଟର ସାବିତ୍ରୀ ଦେବୀ, ଡକ୍ଟର ରେଖା ମହାନ୍ତି, ଡକ୍ଟର ରତ୍ନାକର ଚଇନି ଓ ଆହୁରି ଅନେକ କୃତି ଗବେଷକ ଏବଂ ଅଧ୍ୟାପକ ।

ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟର ଆଧୁନିକ ପର୍ବରେ ଏକ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ବିଭାଗ ହେଉଛି ରମ୍ୟ ରଚନା । ପ୍ରଥମେ ଫକୀରମୋହନଙ୍କଦ୍ଵାରା ସ୍ଵୀକୃତି ଲାଭ କରି, ଗୋପାଳଚନ୍ଦ୍ର ପ୍ରହରାଜଙ୍କଦ୍ଵାରା ଏହା ହୋଇଥିଲା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ନିତ୍ୟାନନ୍ଦ ମହାପାତ୍ର, କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ, ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ରଥ, ଭୁବନେଶ୍ଵର ବେହେରା, ମହାପାତ୍ର ନୀଳମଣି ସାହୁ, ଚୌଧୁରୀ ହେମକାନ୍ତ ମିଶ୍ର, ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର, ବସନ୍ତ କୁମାର ଶତପଥୀ ପ୍ରଭୃତି ବହୁ ଲେଖକ ଏ ଦିଗରେ ସଫଳତା ପାଇଛନ୍ତି ।

ବହୁ ମୌଳିକ ପ୍ରବନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି କରି ଚାଲିଛନ୍ତି । ଏହା ଫଳରେ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟର ଭବିଷ୍ୟତ ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ସମ୍ଭାବନାମୟ ବୋଲି ଜଣାଯାଏ ।

ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ପରିଚିତି :

ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ ସାହିତ୍ୟର ବିକାଶଧାରାରେ ଗୋଟିଏ ବହୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଓ ପରିଚିତ ନାମ ରନ୍‌କର ପତି । ଜୀବନ ଜଗତ ସଂପର୍କିତ ନାନା ଜଟିଳ ବିଷୟ ସମ୍ବଳିତ ତଥ୍ୟର ଦାର୍ଶନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ ତାଙ୍କ ପ୍ରବନ୍ଧର ଆଭିମୁଖ୍ୟ। ନୈତିକତା, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା, ପାରମ୍ପରିକତା, ଆଦର୍ଶବାଦିତା ତଥା ନ୍ୟାୟନିଷ୍ଠତାର ସ୍ଵାଦ ଭରିଦେବାରେ ଲେଖକ ସତତ ସଚେଷ୍ଟ। ସମସ୍ୟାର ସୂକ୍ଷ୍ମ ବିନ୍ୟାସ ସହ ତା’ର ସମାଧାନ ପାଇଁ ସ୍ଵକୀୟ ଇଙ୍ଗିତ ପ୍ରଦାନରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ରତ୍ନାକର ବେଶ୍ ଆଗ୍ରହୀ । ସମସ୍ୟାର ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ସମାଧାନ ପନ୍ଥା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବାପାଇଁ ସେ ଯେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗମାନ ଉଦ୍ଧାର କରନ୍ତି,ତାହା ତାଙ୍କ ବହୁଶାସ୍ତ୍ର ଅଧ୍ୟୟନର ଫଳଶ୍ରୁତି। ମାନସିକ ଶୁଦ୍ଧତା ଓ ଉତ୍‌ଥାନ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାଙ୍କର ପ୍ରବନ୍ଧଗୁଡିକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପାଦେୟ। ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ରନ୍‌କର ପତି ଦର୍ଶନଶାସ୍ତ୍ରରେ ଜଣେ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ଅଧ୍ୟାପକ ଥିଲେ। ଅଧ୍ୟାପକ ପତି ରଚନା କରିଥିବା ପ୍ରବନ୍ଧଗୁଡିକ ଯେମିତି ତାତ୍ତ୍ଵିକ ସେମତି ଭାବଗମ୍ଭୀର |

ରନ୍ଧାକର ପତି ରଚନା କରିଥିବା ପ୍ରବନ୍ଧଗୁଡିକୁ ‘ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶ’ ପ୍ରଥମ ଭାଗ ଓ ‘ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶ’ ଦ୍ଵିତୀୟ ଭାଗ ଶୀର୍ଷକ ଗ୍ରନ୍ଥଦ୍ୱୟରେ ସଂକଳିତ ହୋଇଛି ।

ବିଷୟ ପ୍ରବେଶ :

ଆଲୋଚ୍ୟ ପ୍ରବନ୍ଧ ‘ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି’ ଏକ ବହୁପଠିତ ଓ ଆଦୃତ ରଚନା । ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଏଥିରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ସଂଜ୍ଞା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ସହିତ ଏହାର ଭିତ୍ତିଭୂମିରେ କିପରି ଜୀବନ ସୁମାର୍ଗରେ ପରିଚାଳିତ ହୋଇପାରିବ, ତାହା ଯଥାର୍ଥ ଭାବରେ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଛନ୍ତି। ଅମ୍କୁ ଯାହା ଅଧିକାର କରିଛି ବା ଆଶ୍ରା କରିଛି, ତାହା ହିଁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା । ଏହା ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଭାବନାର ମୌଳିକ ବିଶେଷତ୍ବ। ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନରେ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ଵ କାଳେ କାଳେ ଉପଲବ୍‌ଧ ହୋଇଆସୁଛି। ବେଦ, ବେଦାନ୍ତ, ପୁରାଣ, ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ର ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦର୍ଶନଶାସ୍ତ୍ରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ଯେଉଁ ନିରବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଜୟଗାନ କରାଯାଇଛି, ତାହାର ଭିତ୍ତି ଦୃଢୀଭୂତ ହେବା ବାଞ୍ଛନୀୟ ।

ପ୍ରାଚୀନକାଳରେ ଜୀବନର ସକଳ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ଉପେଯାଗ ହେଉଥିଲା। ପୂର୍ବେ ଜ୍ଞାନଚର୍ଚ୍ଚା, ଗ୍ରନ୍ଥରଚନା, କଳାନୈପୁଣ୍ୟ, ରାଜନୀତି, ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନଚର୍ଯ୍ୟା ପ୍ରଭୃତି ପ୍ରତିଟି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ମହକ ବାରିହୋଇ ପଡୁଥିଲା। ସଂପ୍ରତି ମନୁଷ୍ୟ ଜଡ଼ବାଦ ପ୍ରଭାବରେ ଏହି ମହାର୍ଘ ପ୍ରତୀତିଠାରୁ ଦୂରେଇ ଯିବାରୁ ବହୁ ଦୁର୍ଗତିର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଛି। ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିକୁ ପୁନର୍ବାର ଆପଣାର କରିପାରିଲେ ସକଳ ସଂକଟ ଦୂର ହେବ ବୋଲି ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଯେଉଁ ବିଶ୍ଵାସ ଉପସ୍ଥାପନା କରିଛନ୍ତି, ତାହା ଯଥାର୍ଥ ମନେହୁଏ।

ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ରତ୍ନାକର ପତି ଜଣେ ଆଦର୍ଶବାଦୀ, ଦାର୍ଶନିକ ଓ ଭାବୁକତାପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରବନ୍ଧ ରଚୟିତା ଭାବେ ସୁପରିଚିତ । ‘ପ୍ରବନ୍ଧ ପ୍ରକାଶ’ ପ୍ରଥମ ଭାଗ ଓ ଦ୍ବିତୀୟ ଭାଗ ତାଙ୍କ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ କୀର୍ତ୍ତି । ମାନସିକ ଶୁଦ୍ଧତା ଓ ଉତ୍ଥାନ ପାଇଁ ତାଙ୍କ ରଚିତ ପ୍ରବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପାଦେୟ । ଆଲୋଚ୍ୟ ପ୍ରବନ୍ଧ ‘ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିଭି’ ଏକ ତତ୍ତ୍ଵମୂଳକ ପ୍ରବନ୍ଧ ରୂପେ ବହୁପଠିତ ଓ ଆଦୃତ ରଚନା । ଏଥରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ସଂଜ୍ଞା ନିଷ୍କ୍ରିୟ କରିବା ସହିତ ଏହାର ଭିତ୍ତିଭୂମିରେ କିଭଳି ଜୀବନ ସୁମାର୍ଗରେ ପରିଚାଳିତ ହୋଇପାରିବ, ତାହା ଯଥାର୍ଥ ଭାବରେ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଛନ୍ତି ।

‘ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ’ ଏକ ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଶବ୍ଦଟିଏ। ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅର୍ଥରେ ଏହାର ସଂଜ୍ଞାକୁ ବୁଝାଇଦେବା ଏତେ ସହଜ ନୁହେଁ। ଏହି ‘ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ’ ଶବ୍ଦଟି ପ୍ରଧାନତଃ ଦୁଇଟି ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିବାର ଦେଖାଯାଏ। ବେଦାନ୍ତ-ଦର୍ଶନର ସୁଖ ଦୁଃଖ ବିଭାଗ ସଂପର୍କରେ ଓ ସାଂଖ୍ୟ ଦର୍ଶନର ‘ଦୁଖତ୍ରୟ’ ସଂପର୍କରେ ଏହାର ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ। ଉଭୟ ଦର୍ଶନରେ ଦୁଃଖକୁ ଆଧିଦୈବିକ, ଆଧିଭୌତିକ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ, ଏହି ତିନି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭାଗୀକରଣ କରାଯାଇଛି।

ଦେବତା ବା ଦୈବୀଶକ୍ତି ଯୋଗୁଁ ଯେଉଁ ଦୁଃଖ ଘଟେ, ତାହା ଆଧିଦୈବିକ ଦୁଃଖ। ବହିର୍ଜଗତ ପୃଥିବୀ ଆଦି ପଞ୍ଚମହାଭୂତରେ ଗଠିତ ବସ୍ତୁମାନଙ୍କ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଯେଉଁ ଦୁଃଖ ମିଳେ, ତାହା ଆଧିଭୌତିକ ଦୁଃଖ। ତେବେ ଯେଉଁ ଦୁଃଖ ଭୋକ୍ତାର ଦେହ ଓ ମନରୁ ଜାତ ହୁଏ ତାହା ହିଁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ। ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ‘ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ’ ଶବ୍ଦଟିର ଅର୍ଥ ହେଉଅଛି – ‘ଜୀବାତ୍ମାସଂକ୍ରାନ୍ତ’ – ଅର୍ଥାତ ଯାହା ଜୀବାତ୍ମାର ଶାରୀରିକ ଓ ମାନସିକ କ୍ରିୟା-ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ଜାତ। ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଏହାର ଅନ୍ୟ ଏକ ଅର୍ଥ ହେଉଛି, ଯାହା ‘ପରମାତ୍ମାଶ୍ରୟୀ’ – ଯାହା ପରମାତ୍ମା ବା ଐଶୀଶକ୍ତି ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ। ଏହି ଅର୍ଥରେ ‘ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ’ ଶବ୍ଦଟି ‘ଭୌତିକ’ ବା ‘ ଜଡ଼ାତ୍ମକ’ ଶବ୍ଦର ବିପରୀତ। ପରମାତ୍ମା ବା ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କୁ ଆଶ୍ରା କରି ଜଗତରେ ଯେଉଁ ବ୍ୟାପାରମାନ ଘଟେ, ସେସବୁ ଏଇ ଅର୍ଥରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ।

ଆମର ଏଇ ଭାରତଭୁମି ଚିରକାଳ ଜ୍ଞାନର ପୂଜାସ୍ଥଳ। ସତ୍ୟ ଶିବ ସୁନ୍ଦରର ଉପାସନା ପୀଠ। ଆର୍ଯ୍ୟମାନଙ୍କର ଅଧ୍ଵଷ୍ଠାନ କ୍ଷେତ୍ର । ଆଉ ଏଇ ଆର୍ଯ୍ୟଋଷିବୃନ୍ଦ ଏଇ ପୁଣ୍ୟପୀଠରେ ସେମାନଙ୍କ ଦିବ୍ୟବାଣୀ ଓ ଜ୍ଞାନଚର୍ଚ୍ଚାକୁ ମାନବର ହିତଲାଗି ରଖିଯାଇଛନ୍ତି । ନାନା ଶାସ୍ତ୍ରମାନ ରଚନା କରିଯାଇଛନ୍ତି । ଏଇ ଶାସ୍ତ୍ରମାନଙ୍କର ନୀତି ନିୟମମାନ ଭାରତୀୟ ଜୀବନର ସକଳ ଦିଗର ବିକାଶକୁ ସାଧନ କରିବାପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ। ଏଇ ଶାସ୍ତ୍ରମାନଙ୍କରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭାବରେ ଭାବମୟ କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରାଯାଇଛି ।

ଭାରତର ଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯଦି ଆମେ ଦୃଷ୍ଟିନିବେଶ କରିବା, ତେବେ ଏହା ଉପରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ପ୍ରଭାବକୁ ମୂଲ୍ୟାୟନ କରିପାରିବା। ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର ଜ୍ଞାନକ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଲେ ଆମେ ଦେଖିବା ପ୍ରତିଟି ଗ୍ରନ୍ଥ, ଶାସ୍ତ୍ରକୁ ସ୍ରଷ୍ଟା ତଥା ଗ୍ରନ୍ଥକାରମାନେ କୌଣସି ନା କୌଣସି ଦେବଶକ୍ତି ନିକଟରେ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଛନ୍ତି। ଗ୍ରନ୍ଥର ଆରମ୍ଭରୁ ଦେବଶକ୍ତିର କୃପାଭିକ୍ଷା ପ୍ରବୃତ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

ଏଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ପ୍ରଭାବରେ ଗୁରୁଭକ୍ତିକୁ ଭାରତୀୟ ଜ୍ଞାନମାର୍ଗରେ ସର୍ବାଧିକ ଗୁରୁତ୍ବ ଦିଆଯାଇଛି। ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ ବାଗ୍ଦେବୀଙ୍କ ଅରାଧନା ଓ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନାକୁ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମୁଖ୍ୟ କର୍ମ ବୋଲି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ହୋଇଛି। ଏମିତିକି ଏଇ ବାଗ୍‌ଦେବୀଙ୍କ ଅରାଧନା ଓ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନାକୁ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମୁଖ୍ୟ କର୍ମ ବୋଲି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ହୋଇଛି। ଏମିତିକି ଏଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଜ୍ଞାନ ହିଁ ମୋକ୍ଷଲାଭର ଉପାୟ। ଏହାଛଡ଼ା ଜ୍ୟୋତିର୍ବିଜ୍ଞାନ, ଆୟୁର୍ବେଦ ପ୍ରଭୃତି ଶାସ୍ତ୍ରମାନ ଏଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିତ୍ତି ଉପରେ ହିଁ ରଚିତ ।

କରିଥାନ୍ତି । ଭାରତର ସମାଜ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ଆଧାରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ପ୍ରଭାବ ବେଶ୍ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ପରିଦୃଶ୍ୟ । ମନୁ, ପରାଶର ଆଦି ମହର୍ଷିମାନେ ସ୍ବରଚିତ ଶାସ୍ତ୍ରମାନଙ୍କରେ ସାମାଜିକ, ପାରିବାରିକ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନରେ ପରିଚାଳନା ନିମନ୍ତେ ଯାହା ହେଉନା କାହିଁକି ଏହି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭିତ୍ତିରେ ହିଁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ଗର୍ଭାଧାନଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଭାରତୀୟ ଜୀବନ ଏଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମକ ଭିଭିରେ ଚାଳିତ ହୋଇ ଆସିଅଛି । ଧନଜନ ଗୋପଲକ୍ଷ୍ମୀ ସବୁଥରେ ଦେଖାଯାଏ ଏଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକର ପ୍ରଭାବ ।

ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ସହ ଗତିଶୀଳ । ଷଡ଼ରିପୁକୁ ଦମନକରି ଆତ୍ମଶୁଦ୍ଧି ବଳରେ ଭାରତୀୟ ଜୀବନ ନୈତିକତାର ପରିଚାଳିତ । ଚରମସୀମାକୁ ଗତି କରିବା ହିଁ ଥିଲା ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ । ଭାରତୀୟଙ୍କ କର୍ମକ୍ଷେତ୍ର ଭକ୍ତି ଓ ଜ୍ଞାନର ସହଯୋଗରେ ପରିଚାଳିତ ।

ପ୍ରାର୍ଥନା ସହ ଦିନଚର୍ଯ୍ୟା ଆରମ୍ଭ ହେଉଥିଲା । ତରୁତୃଣରେ, କାଷ୍ଠପାଷାଣରେ ଦେବଶକ୍ତି ନିହତ ଥ‌ିବାର ବିଶ୍ୱାସ ରଖ୍ ସେମାନଙ୍କୁ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ନାନ କରୁଥିଲା । ତା’ର ଦୈନନ୍ଦିନ ଭୋଜନକୁ ଈଶ୍ବରଙ୍କୁ ସମର୍ପଣ କରି ସେ ଭକ୍ଷଣ କରୁଥିଲା ।

ଏଇ ଅଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଭାରତର ଅନ୍ୟତମ ବିଶେଷତ୍ଵ ଭାବେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇ ଆସିଛି । ସାରା ବିଶ୍ବରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଭାଗବଣ୍ଟାରେ ଆବଦ୍ଧ ରହିଲେ କିମ୍ବା କଳହ ବିସମ୍ବାଦର କ୍ଷେତ୍ରରେ ପରିଣତ ହେଲେ ଏଇ ପୃଥିବୀର କୌଣସି ଅନୁଷ୍ଠାନ ସଫଳ ହେବନାହିଁ । ବାସ୍ତବିକ ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ମାନବ ସମାଜର ଦୁର୍ଗତି ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଲେ ମନେହେବ ଯେ ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର ସେଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ବେଶ୍ ଭଲ ଥିଲା ଓ ଜୀବନକୁ ନାନାଭାବେ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରୁଥିଲା, ତେଣୁ ସେପରି ବିଶ୍ୱସ୍ତ ହେବା

କଠିନ ଶବ୍ଦ ଓ ତା’ର ଅର୍ଥ :

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Optional Odia Solutions Chapter 15 ପକ୍ଷାଘାତ Textbook Exercise Questions and Answers.

+2 2nd Year Odia Optional Chapter 15 ପକ୍ଷାଘାତ Question Answer

(କ) ବିକଳ୍ପ ସହ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ ।
(ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।)

Question ୧।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କେଉଁ ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ଥିଲେ ?
(କ) ମଧୁମେହ
(ଖ) ଅପସ୍ମାର
(ଗ) ପକ୍ଷାଘାତ
(ଘ) ରକ୍ତଚାପ
ଉ
(ଗ) ପକ୍ଷାଘାତ

Question ୨।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କେତେବର୍ଷ ବୟସରେ ପେନ୍‌ସନ୍ ନେଲେ ?
(କ) ଅଠାବନ
(ଖ) ପଞ୍ଚାବନ
(ଗ) ଷାଠିଏ
(ଘ) ବାଷଠି
ଉ –
(ଖ) ପଞ୍ଚାବନ

Question ୩।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କେତେବର୍ଷ ଧରି ଚାକିରି କରିଥିଲେ ?
(କ) ତିରିଶ
(ଖ) ଏକତିରିଶ
(ଗ) ବତିଶ
(ଘ) ଚଉତିରିଶ
ଉ –
(କ) ତିରିଶ

Question ୪।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କର କେତୋଟି ପୁଅ ?
(କ) ଦୁଇଟି
(ଖ) ଗୋଟିଏ
(ଗ) ତିନୋଟି
(ଘ) ଚାରୋଟି
ଉ –
(ଗ) ତିନୋଟି

Question ୫ ।
ପିତା କାହା ମାଧ୍ୟମରେ ଅମର ହୁଏ ?
(କ) ପୁତ୍ର
(ଖ) କନ୍ୟା
(ଗ) ପତ୍ନୀ
(ଘ) ଭ୍ରାତା
ଉ –
(କ) ପୁତ୍ର

Question ୬ |
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ବଡ଼ପୁଅ କ’ଣ ହେବାପାଇଁ ଆଗେଇ ଚାଲିଥିଲେ ?
(କ) ନେତା
(ଖ) ଅଭିନେତା
(ଗ) ସୁବକ୍ତା
(ଘ) ଦାର୍ଶନକ
ଉ –
(ଗ) ସୁବକ୍ତା

Question ୭।
ମଝିଆଁପୁଅ ହାତରେ କ’ଣ ଧରି ପିତା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ପାଖକୁ ଆସିଥିଲେ ?
(କ) ଫୁଲମାଳ
(ଖ) ଉପହାର
(ଗ) ମଦ ବୋତଲ
(ଘ) ଭାଗବତ ଗ୍ରନ୍ଥ
ଉ –
(ଗ) ମଦ ବୋତଲ

Question ୮ |
ଘରର ସମସ୍ତେ କେତେବେଳେ ଫେରିବେ ବୋଲି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଭାବିଛନ୍ତି ?
(କ) ମଧ୍ୟରାତ୍ରରେ
(ଖ) ଆସନ୍ତାକାଲି ସକାଳେ
(ଗ) ଅନେକ ରାତିରେ
(ଘ) ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳେ
ଉ –
(ଗ) ଅନେକ ରାତିରେ

Question ୯ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କେଉଁ ପୁତ୍ରକୁ କୁଳର କଳଙ୍କ ବୋଲି ଭାବିଥିଲେ ?
(କ) ବଡ଼ପୁଅ
(ଖ) ମଝିଆଁପୁତ୍ର
(ଗ) ତୃତୀୟପୁଅ
(ଘ) ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର
ଉ –
(ଗ) ତୃତୀୟପୁଅ

Question ୧୦ ।
କେଉଁ ପୁତ୍ର ପାଖରେ ଜୀବନର ସବୁ ଦୋଷଦୁର୍ବଳତା ଖୋଲି କହିଦେବାକୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କର ଇଚ୍ଛା ହେଲା ?
(କ) ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର
(ଖ) ତୃତୀୟପୁତ୍ର
(ଗ) ମଝିଆଁପୁଅ
(ଘ) ବଡ଼ପୁଅ
ଉ –
(ଖ) ତୃତୀୟପୁତ୍ର

(ଖ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କାହା ଉପରେ କାନ୍ଥକୁ ଡେରି ପଡ଼ିଥାଆନ୍ତି ?
ଉ –
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ବାରଣ୍ଡାରେ ପଡ଼ିଥିବା ଖଗ ଉପରେ କାନ୍ଥକୁ ଡେରି ପଡ଼ିଥାଆନ୍ତି ।

Question ୨।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କେଉଁ ଆଡ଼କୁ ଚାହିଁ ପାନ ପାକୁଳି କରୁଥାଆନ୍ତି ?
ଉ –
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ଆକାଶକୁ ଚାହିଁ ପାନ ପାକୁଳି କରୁଥାଆନ୍ତି ।

Question ୩ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କେଉଁ ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ?
ଉ –
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ପକ୍ଷାଘାତ ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ।

Question ୪ ।
କେଉଁ ବୟସରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ଅବସର ନେଲେ ?
ଉ –
ପଞ୍ଚାବନ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ଅବସର ନେଲେ ।

Question ୫ ।
କିଏ ନିସ୍ପୃହ ଭାବରେ ଖଣ୍ଡେ କାଠ ଭଳି ପଡ଼ି ରହୁଥିଲେ ?
ଉ –
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ଦ୍ଵିତୀୟପକ୍ଷ ସ୍ତ୍ରୀ ନିସ୍ପୃହ ଭାବରେ ଖଣ୍ଡେ କାଠଭଳି ପଡ଼ି ରହୁଥିଲେ ।

Question ୬ ।
ଦେହ ଓ ମନରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କାହାକୁ ନବ୍ୟା କରିଲେ ?
ଉ –
ଦେହ ଓ ମନରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ନିଜର ଦ୍ବିତୀୟପକ୍ଷ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ନବ୍ୟା କରିଲେ ।

Question ୭ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କର କେତୋଟି ପୁଅ ?
ଉ –
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କର ତିନୋଟି ପୁଅ ।

Question ୮।
ପିତା କାହା ମାଧ୍ୟମରେ ଅମର ହୁଏ ?
ଉ –
ପିତା ପୁତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଅମର ହୁଏ।

Question ୯।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ମଝିଆଁ ପୁଅ ହାତରେ କ’ଣ ଧରି ପ୍ରବେଶ କଲେ ?
ଉ –
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ମଝିଆଁ ପୁଅ ହାତରେ ମଦବୋତଲ ଧରି ପ୍ରବେଶ କଲେ ।

Question ୧୦ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ତୃତୀୟ ପୁତ୍ର କ’ଣ ପିନ୍ଧି ଆସିଥିଲେ ?
ଉ –
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ତୃତୀୟ ପୁତ୍ର ଗେରୁଆଲୁଗା ପିନ୍ଧି ଆସିଥିଲେ ।

(ଗ ) କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ୨ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ।)

Question ୧।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ପିଠିଆଡ଼େ କ’ଣଟିଏ କିପରି ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ପିଠିଆଡ଼େ ଗୋଟାଏ ତେଲଚିକିଟା ଛିଣ୍ଡା ତକିଆ ଆଉଜି ରହିଥାଏ ।

Question ୨ ।
ଚାକିରି ଜୀବନରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କ’ଣ ସବୁ ପାଇଥିଲେ ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଚାକିରି ଜୀବନରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କ୍ଷମତା, ପ୍ରତିପରି, ସମ୍ମାନ ଓ ଅର୍ଥ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ପାଇଥିଲେ ।

Question ୩।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କେବେ ଓ କେତେଦିନ ଭିତର କଳାକାଠ ପଢ଼ି ଶୁଖୁଲେ ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ପଞ୍ଚାବନ ବର୍ଷ ବୟସରେ ପେନ୍‌ସନ୍ ନେବା ପରେ ଓ ଦୁଇଦିନ ଭିତରେ କଳାକାଠ ପଡ଼ି ଶୁଖୁଲେ ।

Question ୪।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କେବେ ଓ କାହିଁକି ନିଜକୁ ଜଣେ ସାଧାରଣ ନାଗରିକ ବୋଲି ଭାବିଲେ ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ପେନ୍ସନ୍ ନେବା ପରେ ଓ ତାଙ୍କଠାରୁ ପବଦୀ ଯିବା ପରେ ନିଜକୁ ସେ ଜଣେ ସାଧାରଣ ନାଗରିକ ବୋଲି ଭାବିଲେ ।

Question ୫ ।
ନାରୀର ସୁପ୍ତ ଅଭିଳାଷ ଜଗାଇବା ଅନୁଚିତ ବୋଲି କିଏ କାହିଁକି କହିଥିଲେ ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ନାରୀର ସୁପ୍ତ ଅଭିଳାଷ ଜଗାଇବା ଅନୁଚିତ ବୋଲି ମୋପାସାଁ କହିଥିଲେ, କାରଣ ଥରେ ଜାଗିଲେ ତା’ର ଗତିରୋଧ କରିବା ଅସମ୍ଭବ ।

Question ୬ ।
ବର୍ତ୍ତମାନ କାହିଁକି ମୋତେ ଭାଗବତ ଶୁଣାଉଚ ବୋଲି କିଏ କାହାକୁ କହିଲେ ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ବର୍ତ୍ତମାନ କାହିଁକି ମୋତେ ଭାଗବତ ଶୁଣାଉଚ ବୋଲି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ସ୍ତ୍ରୀ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କୁ କହିଲେ ।

Question ୭ ।
ଜୀବନ ପ୍ରବାହର ନିୟମ କାହା ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଜୀବନ ପ୍ରବାହର ନିୟମ ପୁରୁଷ ଓ ସ୍ତ୍ରୀର ପ୍ରେମ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ ।

Question ୮ ।
ମୋର ଗୁପ୍ତ ଚରିତ୍ରର ଏକ ପ୍ରକାଶ୍ୟ ବିଗ୍ରହ ବୋଲି କିଏ କାହାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି କହିଲେ ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମୋର ଗୁପ୍ତ ଚରିତ୍ର ଏକ ପ୍ରକାଶ୍ୟ ବିଗ୍ରହ ବୋଲି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ନିଜର ବଡ଼ପୁଅକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି କହିଲେ ।

Question ୯।
ଅନ୍ତରେ ବାହାରେ ଏକା ବୋଲି କିଏ କାହିଁକି ଅନୁଭବ କଲେ ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କୁ ପରିବାରର ସଦସ୍ୟମାନେ ଯେ ଯାହାର ପ୍ରବୃତ୍ତି ମାର୍ଗ ଧରି ଚାଲିଯାଆନ୍ତି ଏବଂ ଅନେକ ରାତିରେ ଫେରନ୍ତି, ସେତେବେଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ଅନ୍ତରେ ବାହାରେ ଏକା ବୋଲି ଅନୁଭବ କରୁଥିଲେ ।

Question ୧୦ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କେଉଁ ପୁତ୍ରକୁ କୁଳର କଳଙ୍କ ବୋଲି ଭାବୁଥିଲେ ଏବଂ କାହିଁକି ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ତାଙ୍କର ତୃତୀୟ ପୁତ୍ର ସନ୍ୟାସୀ ହୋଇ ଚାଲିଯାଇଥିବାରୁ, ତାହାକୁ କୁଳର କଳଙ୍କ ବୋଲି ଭାବୁଥିଲେ ।

(ଘ) ଅଳ୍ପ ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୩ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୩୦ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୨ ନମ୍ବର ।)

Question ୧।
କୌଳିକ ଦେବତାରା ଅବସ୍ଥାର ପ୍ରସଙ୍ଗ କାହିଁକି ଅବତାରଣା କରାଯାଇଛି ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ହଠାତ୍ ପକ୍ଷାଘାତ ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହେଲା ପରେ, ତାଙ୍କ ପରିବାରର ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସହିତ ସାମାନ୍ୟ ଦୈହିକ ସଂଯୋଗ ଥିଲେ ବି ମାନସିକ ସଂଯୋଗ ଆଦୌ ନ ଥିଲା । ସେହି ଅବସରରେ ଗାଳ୍ପିକ ବିଚାର କରିଛନ୍ତି, ଏ ଯୁଗର ହଠାତ୍ ଧନୀ ଓ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସଭ୍ୟତାର ପୂଜାରୀ ପରିବାରରେ କୌଳିକ ଦେବତା ଯେପରି ବହିଷ୍କୃତ ନୁହେଁ, ପରିତ୍ୟକ୍ତ ଠିକ୍ ସେହିପରି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ଅବସ୍ଥା ହୋଇଛି ।

Question ୨।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ଚାକିରି ଜୀବନ କିପରି ଥିଲା ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କର ଚାକିରି ଜୀବନ ଥିଲା ତିରିଶ ବର୍ଷର । ଚାକିରି ତାଙ୍କର ଆରମ୍ଭ ଖୁବ୍ ତଳରୁ ହୋଇଥିଲେ ବି ଶେଷକୁ ସେ ଉଚ୍ଚ ଆସନର ଅଧିକାରୀ ହୋଇଥିଲେ । କ୍ଷମତା, ପ୍ରତିପରି, ସମ୍ମାନ ଓ ଅର୍ଥ ସେ ଚାକିରି ଜୀବନରେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ପାଇଥିଲେ ।

Question ୩ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କୁ ପକ୍ଷାଘାତ ରୋଗ କିପରି ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲା ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କର ପଞ୍ଚାବନ୍ ବର୍ଷ ବୟସରେ ପେନ୍‌ସନ୍ ନେବାର ଦୁଇଦିନ ପରେ ଶୁଖ୍ କଳାକାଠ ପଡ଼ିଯାଇଥିଲେ । ସେ ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ମାନସିକ ଚାପରେ ରହିଥିଲେ । ତୃତୀୟ ଦିନ ଖରାବେଳେ ସେ ବାହାରକୁ ଯିବାବେଳେ ଗୋଡ଼ ଖସିଯିବାରୁ ପଡ଼ିଯାଇଥିଲେ । ଉଠିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକଲେ ବି ଗୋଡ଼ ଉଠିଲା ନାହିଁ କିମ୍ବା ଡାକିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକଲେ ବି ପାଟି ଖୋଲିଲା ନାହିଁ । ସେ ବୁଝିପାରିଲେ ଯେ ହଠାତ୍ ପକ୍ଷାଘାତ ରୋଗ ତାଙ୍କୁ ଆକ୍ରମଣ କଲା ।

Question ୪ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ସହିତ ବାଦାନୁବାଦ କରି ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ତାଙ୍କୁ କ’ଣ କହିଲେ ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ପତ୍ନୀ ଥିଲେ, ଲଜ୍ଜାବତୀ ଓ ମଫସଲି ଢଙ୍ଗର । ମାତ୍ର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ତାଙ୍କୁ ନବ୍ୟା କରାଇଥିଲେ । ଫଳରେ ସେ ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରିଣୀ ଭାବେ ନିଜ ଜୀବନକୁ ଉପଭୋଗ କରିଚାଲିଲେ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ଏହାର ବିରୋଧ କରିବାରୁ ସେ ପ୍ରତିବାଦ କରି କହିଥିଲେ, “କିଏ କହିଥିଲା ମୋତେ ବାହାରିବାକୁ, ସମସ୍ତଙ୍କ ସହିତ ମିଶିବାକୁ, ମଦ ଖାଇବାକୁ । ବର୍ତ୍ତମାନ କାହିଁକି ଭାଗବତ ଶୁଣାଉଚ । ମୋତେ ଯଦି ପୁତ୍ରାର୍ଥେ ଭାର୍ଯ୍ୟା କରିଥାନ୍ତ ତା’ହେଲେ କଥା ଅଲଗା ହୋଇଥା’ନ୍ତ । ମୁଁ କହିଥୁଲି, ନାରୀର ଇଚ୍ଛା ଯଦି ଜାଣ, ସମ୍ଭାଳି ପାରିବ ନାହିଁ ।’’

Question ୫ ।
ଜୀବନ ପ୍ରବାହ ସମ୍ପର୍କରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କର ଧାରଣା କ’ଣ ଥିଲା ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ଜୀବନ ପ୍ରବାହ ସଂପର୍କରେ ଧାରଣା ଥିଲା, ଜୀବନ କ୍ଷଣସ୍ଥାୟୀ, ମରଣଶୀଳ ସତ; କିନ୍ତୁ ଜୀବନ ପ୍ରବାହ ଚିରନ୍ତନ । ପିତାମାତା ଉତ୍ପାଦନ କରନ୍ତି ସନ୍ତାନସନ୍ତତି । ସନ୍ତାନ ପୁଣି ଦିନେ ପିତାମାତା ହୋଇ ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମ ଦିଅନ୍ତି । ଜୀବନ ପରେ ଜୀବନ ଚାଲିଯାଏ; ମାତ୍ର ଜୀବନ ପ୍ରବାହ ଚିରନ୍ତନ ହିଁ ଚାଲିଥାଏ । ପୁରୁଷ ଓ ସ୍ତ୍ରୀର ପ୍ରେମ ମଧ୍ୟରେ ନିୟମରହିଁ ପ୍ରକାଶ କେବଳ । ପିତା ଅମର ହୁଏ ପୁତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ।

Question ୬ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ବଡ଼ପୁଅ ତାଙ୍କର ଗୋଡ଼ ଘଷି ଦେଉଥଲେ କାହିଁକି ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଛରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ବଡ଼ପୁଅ ତାଙ୍କର ଗୋଡ଼ ଘଷି ଦେଉଥିଲା । ସେବା ମନୋବୃତ୍ତି ପାଇଁ ନୁହେଁ ବରଂ ନିଜର ପରିପ୍ରଚାର ପାଇଁ । ସେ ଗୋଡ଼ ଘଷି ଦେଲାବେଳେ କ୍ୟାମେରାବାଲା ଫଟୋ ଉଠାଇ ନେଇଥିଲା । ସେ କେବଳ ପିତୃଭକ୍ତିର ଫଟ ଉଠାଇବାକୁ ଆସିଥିଲା, ବାପାଙ୍କୁ ସେବାକରିବା ପାଇଁ ନୁହେଁ ।

Question ୭ ।
ମଝିଆଁ ପୁଅ ପିତା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ କ’ଣ କହିଲେ ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମଝିଆଁ ପୁଅ ଜଣେ ମଦ୍ୟପ । ତେଣୁ ସେ ମାତାଲ୍ ଅବସ୍ଥାରେ ପିତା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ସାଷ୍ଟାଙ୍ଗ ପ୍ରଣିପାତ ଜଣାଇ କାନ୍ଦି ପକାଇଥିଲା, ସକାଳୁ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ବୋତଲ ପିଇଛି ବୋଲି ସଫେଇ ଦେଇଥିଲା ଓ ବୋତଲରେ ବଳିଥ‌ିବା ମଦକୁ ତାଙ୍କୁ ପିଇବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲା ।

Question ୮।
କେଉଁଟି ଅମଙ୍ଗଳଜନକ ଏବଂ କେଉଁଟି ମଙ୍ଗଳକାରକ ବୋଲି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଭାବିଛନ୍ତି ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ଅନୁତାପ କରି ଭାବିଥିଲେ, ଦେହର ନାନାକ୍ରିୟାରୁ ଜାତ, ନାନା ଇଚ୍ଛାକୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଓ ଚରିତାର୍ଥ କଲେ, ତାହା ସମାଜ ପାଇଁ ଅମଙ୍ଗଳଜନକ ଓ ଧ୍ୱଂସକାରକ ହୋଇଥାଏ । ମାତ୍ର ଦେହଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ନ ହୋଇ ଶୁଦ୍ଧ ଚିନ୍ତାକରି କାମକଲେ ତାହା ସମାଜ ପାଇଁ ମଙ୍ଗଳକାରକ ହୋଇଥାଏ ।

Question ୯।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କେଉଁ ଘଟଣାରୁ ଅମରତ୍ଵର ଅନୁଭବ କରିଛନ୍ତି ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ପକ୍ଷାଘାତ ରୋଗଗ୍ରସ୍ତ ହେବା ପରେ ଅନୁତାପର ନିଆଁରେ ଜଳୁଥିଲେ । ଯେଉଁ ସାନପୁଅକୁ ସେ କୁଳାଙ୍ଗାର ବୋଲି ଭାବୁଥିଲେ, ସେହି ପୁଅକୁ ଦେଖ୍ ତାଙ୍କ ମନରେ ଅଶେଷ ବଳ ଓ ସାର୍ଚ୍ଚନା ଆସିଥିଲା । ସେହି ପୁଅକୁ ଦେଖ୍ ଭାବିଲେ, ତାଙ୍କ ଭିତରେ ସବୁ ପଶୁପ୍ରବୃତ୍ତି ଭିତରେ ଗୋଟାଏ କ୍ଷୀଣ ଶୁଦ୍ଧ ଚିନ୍ତା ଲୁଚିରହିଥିଲା । ସେ ତାହାର ସନ୍ଧାନ ପାଇ ନ ଥିଲେ ବି, ପୁଅ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ ପାଉଥ‌ିବା ଦେବଭାବ ହିଁ, ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅମରତ୍ଵ ବୋଲି ସେ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ।

Question ୧୦ ।
ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ପୁତ୍ର କେଉଁ ମନ୍ତ୍ରରେ ପିତାଶ୍ରୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଅଭିମନ୍ତ୍ରିତ କରିଛନ୍ତି ?
ଉ –
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଦୈହିକ କ୍ରିୟାରୁ ଜାତ ଇଚ୍ଛାକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେବା ହିଁ ଅନୀତି । ବରଂ ଯାହାର ଇଚ୍ଛାରେ ଏ ସୃଷ୍ଟି ଆତଯାତ ହେଉଛି, ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି ଓ ବିଲୟ ହେଉଛି, ତାଙ୍କ ଚିନ୍ତା ଜୀବନର ଶେଷ ମୁହୂର୍ତ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାହା କରିବା ଶୁଦ୍ଧ ଚିନ୍ତା। ସେଭଳି ଚିନ୍ତା କରିବାକୁ ଏବେ ମଧ୍ୟ ସମୟ ଅଛି । ପାଇଁ ବେଳ ରହିଥାଏ ।

(ଙ) ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ୫ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ । ୧୫୦ଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

Question ୧।
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଏକ ଆତ୍ମବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ଗଳ୍ପ – ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ –
ଆତ୍ମବିଶ୍ଳେଷଣ କରିପାରେ । ସେ ନିଜକୁ ନିଜେ ସମୀକ୍ଷା କରେ । ନିଜର କର୍ମକୁ ନେଇ ଠିକ୍ ଭୁଲ୍‌ର ହିସାବ କରେ । କାରଣ ଜୀବନରେ ଅର୍ଥ ବଳରେ, କ୍ଷମତା ବଳରେ, ପ୍ରତିପତ୍ତି ବଳରେ ଓ ବୟସ ବଳରେ ସେ ଯାହାସବୁ କରିଯାଏ, ତାହାକୁ ସେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସମୟରେ, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସମୀକ୍ଷା କରେ । ନିଜର ଭୁଲ୍ ପାଇଁ ଅନୁତାପ କରେ । ନିଜକୁ ନିଜେ ଦଣ୍ଡ ଦେବାକୁ ଇଚ୍ଛାକଲେ ବି, ସେପରି କରିପାରେନା । ଶେଷରେ ସେ ପରମାତ୍ମା, ସବୁ ସୃଷ୍ଟିର ନିୟନ୍ତ୍ରଣକାରୀଙ୍କ ନିକଟରେ ଶରଣାପନ୍ନ ହୁଏ ଓ ତାଙ୍କରି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ହାତ ଯୋଡ଼େ । ଏହିଭଳି ଏକ କଥାବସ୍ତୁକୁ ନେଇ କଥାକାର କର୍ମ ପାଇଁ ଅନୁତାପ କରିଛନ୍ତି । ସେ ଯେପରି ଅନୁତାପ ଅନଳରେ ଦଗ୍ଧଭୂତ ହୋଇ ନିଜର ଭୁଲ୍ ପାଇଁ ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କ ନିକଟରେ ଶରଣାପନ୍ନ ହୋଇଛନ୍ତି ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ଥିଲେ କଚେରୀରେ ହାକିମ । ତଳସ୍ତରରୁ ଚାକିରି ଆରମ୍ଭ କରି ନିଜର କୁଟିଳ ବୁଦ୍ଧି ବଳରେ, ସେ ଉପରସ୍ତରରେ ପହଞ୍ଚିଲେ । କ୍ଷମତାର ସେ ଅପପ୍ରୟୋଗ କରିଥିଲେ । ଯାହାଫଳରେ ସେ ଅର୍ଥ, କ୍ଷମତା ଓ ପ୍ରତିପତ୍ତି ବଳରେ ଚାକିରି ଜୀବନରେ ଜୀବନକୁ ବେଶ୍ ଉପଭୋଗ କରିଥିଲେ । ମାତ୍ର ସେ ପଞ୍ଚାବନ ବର୍ଷ ବୟସରେ ପେନ୍‌ସନ୍ ନେବାପରେ, ତାଙ୍କଠାରୁ ସବୁ କିଛି ଚାଲିଯାଇଥିଲା । ସେ ହୋଇଥିଲେ ଜଣେ ସାଧାରଣ ମଣିଷ। ତାଙ୍କୁ କେହି ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦେଇ ନ ଥିଲେ କିମ୍ବା ନମସ୍କାରଟିଏ ଜଣାଇ ନଥିଲେ । ହଠାତ୍ କ୍ଷମତା ଚାଲିଗଲା ପରେ ସେ ହୋଇଗଲେ ମାନସିକ ଚାପଗ୍ରସ୍ତ । ଅବସର ନେବାର ତିନିଦିନ ପରେ ସେ ପଡ଼ିଯାଇ, ପାଲଟିଗଲେ ପକ୍ଷାଗାତ ରୋଗୀ । ତାଙ୍କର ହାତଗୋଡ଼ ଚଳିଲା ନାହିଁ କିମ୍ବା କଥା କହିବାର ଶକ୍ତି ରହିଲା ନାହିଁ । ଫଳରେ ପରିବାର ପାଇଁ ସେ ହୋଇଗଲେ ଏକ ପ୍ରକାର ବୋଝ ଭଳି । ଦୟାକରି କେହି କିଛି କରିଲେ କରିଲା କିମ୍ବା ନ କରିଲେ ମଧ୍ୟ ଅଭିଯୋଗ କରିବାର ଶକ୍ତି ନାହିଁ । ଫଳରେ ସେ ରାଜପ୍ରାସାଦ ପରି ଘର କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବାହାର ବାରଣ୍ଡାରେ ଗୁହାଳ ଘର ପାଖକୁ ସେ ପଡ଼ିରହିଲେ ଏକାନ୍ତ ନିଃସ୍ଵ ଭାବରେ । ଆକାଶକୁ ଚାହିଁ ଚାହିଁ ସମୟ ଅତିବାହିତ କଲେ ।

ନିହାତି ଏକୁଟିଆ ସମୟରେ ସେ ଚିନ୍ତାକଲେ ନିଜର ଦ୍ଵିତୀୟପକ୍ଷ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ କଥା । ବୟସ ଆବେଦନରେ ସେ ଯାହାକୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ, ଲଜ୍ଜାବତୀ ଓ ମଫସଲିରୁ ନବ୍ୟା କରିଥିଲେ, ସେ ଆଉ ତାଙ୍କର ଭଲମନ୍ଦ ବୁଝିଲା ନାହିଁ । କାରଣ ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ଦାୟୀ । ଘରର ଘରଣୀକୁ ସେ ବାହାରକୁ ନେଇଥିଲେ । ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କ ସହିତ ମିଳାମିଶା କରିବାର ସୁଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ମଦ୍ୟପାନ କରାଇଥିଲେ । ଫଳରେ ସ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କର ନହୋଇ ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରିଣୀ ହୋଇଯାଇଥିଲା । ଦିନସାରା ଜୀବନକୁ ଉପଭୋଗ କରି ବିଳମ୍ବିତ ରାତିରେ ଘରକୁ ଫେରୁଥିଲା ।

ବଡ଼ପୁଅ ନେତାଭାବରେ ନିଜକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲା । ସେ ପୁଅକୁ ଦେଖ୍ ଭାବିଥିଲେ – ‘ମୁଁ ଯେବେ ଧନଲୋଭରେ ନାନା ଅସଦ୍ ଉପାୟକୁ ଧରିଥିଲି, ନାନା କୂଟନୀତିଦ୍ଵାରା ଚାକିରି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦ୍ରୁତ ଉପରକୁ ଉଠିଚାଲିଥିଲି, ଏ ପୁତ୍ର ମୋର ସେଇ ସମୟର, ମୋର ଗୁପ୍ତ ଚରିତ୍ରର ଏକ ପ୍ରକାଶ୍ୟ ବିଗ୍ରହ । ଅତଏବ ତା’ର କିଛି ଦୋଷ ନାହିଁ । ମୋର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଦୋଷ ।’’ ମଝିଆଁ ପୁଅ ଥିଲେ ମଦ୍ୟପ । ତାକୁ ମଧ୍ୟ ଦେଖ୍ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ଭାବିଥିଲେ, ସେ ଦିନେ ମଦ ପିଇବା ଖରାପ କର୍ମ ନୁହେଁ ବୋଲି ଯୁକ୍ତି କରୁଥିଲେ । ସାରା ପରିବାର ଆଗରେ ମଦ ପିଉଥିଲେ । ସଭ୍ୟଦେଶରେ ମଦ୍ୟପାନର ଉଦାହରଣ ଦେଇଥିଲେ, ସେହି ମାନସିକତା ଆଜି ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର ପାଖରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି ।

ସାନପୁଅ ଯେ କି ସନ୍ନ୍ୟାସୀ, ତାହାକୁ ସେ କୁଳାଙ୍ଗାର ବୋଲି ଚିନ୍ତା କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ଶେଷ ସମୟରେ ସେ ହିଁ ତାଙ୍କ ଜୀବନ ମରୁଭୂମିରେ ଓଏସିସ୍ ପାଲଟି ଯାଇଛି । ଆତ୍ମସମୀକ୍ଷା କରି ସେ ଭାବିଥିଲେ – “ତେବେ କଅଣ ବାହାରର ପଶୁପ୍ରବୃତ୍ତି ଭିତରେ ଗୋଟିଏ କ୍ଷୀଣ ଶୁଦ୍ଧ ଚିନ୍ତା ଲକ୍‌କାୟିତ ଥିଲା । କାହିଁ, ମୁଁ କେବେ ତା’ର ସନ୍ଧାନ ପାଇନି । ଏଇ କ’ଣ ତେବେ ଅମରତ୍ୱ ।” ସାନପୁଅ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କୁ ବୁଝାଇଥିଲା । ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କୁ ଚିନ୍ତାକରିବା ପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲା ଏବଂ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ତାହାହିଁ କରିଥିଲେ ।

Question ୨।
ପରିବାର ପ୍ରତି ଅବହେଳା କରି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କିପରି ଦଣ୍ଡିତ ହୋଇଛନ୍ତି, ପଠିତ ଗଳ୍ପ ଅବଲମ୍ବନରେ ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
ଉ –
ପରିବାର ସଭ୍ୟ ମଣିଷର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳୀ । ମଣିଷ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମ ନିଏ, ବଢ଼େ ଓ ନିଜର ସୁରକ୍ଷିତ ସ୍ଥିତିକୁ ପରିପ୍ରକାଶ କରେ । ମଧୁସୂଦନ ରାଓ ଲେଖୁଛନ୍ତି –

“ବୈକୁଣ୍ଠ ସମାନ ଆହା ଅଟେ ସେହି ଘର,
ପରସ୍ପର ସ୍ନେହ ଯହିଁ ଥାଏ ନିରନ୍ତର ।”

ପରସ୍ପର ସ୍ନେହରେ ପାରିବାରିକ ଜୀବନରେ ସ୍ବର୍ଗୀୟ ସୁଖ ମିଳିଥାଏ । ପରିବାର ଗଠନ କରି ପିତାମାତା ନିଜର ସୁବିଧା ଓ ସୁଖକୁ ପଛରେ ପକାଇଦେଇ, ପୁତ୍ରକନ୍ୟାଙ୍କ ସୁଖକୁ ଅଗ୍ରାଧିକାର ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ପୁତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଉପଯୁକ୍ତ ମଣିଷ ଓ ଆଦର୍ଶ ନାଗରିକ ହେବାପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ମାତ୍ର ଅନେକ ସମୟରେ ଅନେକ ପିତାମାତା ପୁତ୍ରକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପରାମର୍ଶ ଦେବାକୁ ଓ ପୁତ୍ରପ୍ରତି କର୍ତ୍ତବ୍ୟକୁ ଭୁଲିଯାଇଥା’ନ୍ତି । କ୍ଷମତା, ଅର୍ଥ ଓ ବୟସ ତାଙ୍କୁ ପରିବାରଠାରୁ ଦୂରେଇ ନେଇଥାଏ । ପରିଣତିରେ ପରିବାର ହୋଇଯାଏ ଅସଜଡ଼ା । ପୁତ୍ରମାନେ ପିତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଉପଯୁକ୍ତ ବ୍ୟବହାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିବାରୁ ଦୂରେଇ ଯାଇଥା’ନ୍ତି । ପରିଣତ ବୟସରେ ବେହିସାବୀ ପିତାଟି ଅନୁତାପ କରେ ସିନା ଆଉ କିଛି କରିବାର ନ ଥାଏ । ନେଡ଼ିଗୁଡ଼ ସେତେବେଳକୁ କହୁଣିକୁ ବୋହିଯାଇଥାଏ, ତାହାକୁ ସଜାଡ଼ିବା ଆଉ ସମ୍ଭବ ହୋଇ ନ ଥାଏ । ନିଜର ଭୁଲ୍ ପାଇଁ ସେ ମଧ୍ୟ ଦଣ୍ଡିତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କଚେରିରେ ହାକିମ ଥାଇ କ୍ଷମତା ଓ ପଦବୀର ମୋହରେ ନିଜ ପାରିବାରିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟକୁ ଭୁଲିଯାଇଥିଲେ । ପତ୍ନୀଙ୍କୁ ଠିକ୍ ବାଟରେ ରଖ୍ ନ ଥିଲେ କିମ୍ବା ପୁଅମାନଙ୍କୁ ଭଲମଣିଷ ହେବାପାଇଁ ଯତ୍ନବାନ୍ ହୋଇ ନ ଥିଲେ । ତିନୋଟି ପୁତ୍ରସନ୍ତାନ ଥାଇ ମଧ୍ୟ ସେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ବୟସରେ ଦ୍ବିତୀୟ ପତ୍ନୀ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ପଦବୀ ମୋହରେ ଓ ଅର୍ଥବଳରେ ସେ ପରିବାର ପ୍ରତି ଅବହେଳା କରିଥିଲେ । ଫଳରେ ଯେଉଁ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ସେ ଲଜ୍ଜାବତୀ ଓ ମଫସଲିରୁ ନବ୍ୟା କରିଥିଲେ, ସେ ହୋଇଯାଇଥିଲା ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରିଣୀ । ପତ୍ନୀଠାରୁ ସେ ସାମାନ୍ୟଭାବେ ସହାନୁଭୂତି ପାଇ ନ ଥିଲେ ।

ପକ୍ଷାଘାତ ରୋଗଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇ, କଥା କହିବାର ଓ ଚାଲିବାର କ୍ଷମତା ହରାଇ ଥିଲାବେଳେ, ସେ କେବଳ ସବୁ ଦେଖୁଥିଲେ, କିଛି କରିପାରୁ ନ ଥିଲେ । କେବଳ ଗଁ ଗଁ ହୋଇ ନିଜର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରୁଥିଲେ । ବଡ଼ପୁଅ ନେତା ହେବାକୁ ଯାଇ, ବାପାଙ୍କର ସେବା ନ କରି, ପିତୃସେବା କରିବାର ଫଟୋ ଉଠାଇ ନେଇଥିଲେ । ମଝିଆଁ ପୁଅ ମଦ୍ୟପ ଭାବରେ ବାପାଙ୍କୁ ମଦ୍ୟପାନ କରିବାକୁ କହିଥିଲେ । ପରିବାର ତାଙ୍କର ନିହାତି ଅସଜଡ଼ା ହୋଇଯାଇଥିଲା । ଅଟ୍ଟାଳିକା ପରି ଘର କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ଗୁହାଳ ପାଖ ବାହାର ବାରଣ୍ଡାର ଖଟ ଉପରେ ପଡ଼ିରହିଥିଲେ । ସେ ଅନୁତାପ ଅନଳରେ ଦଗ୍ଧଭୂତ ହୋଇଯାଉଥିଲେ । ଆଖୁ ତାଙ୍କର ଝରିଯାଉଥିଲା ଅବାରିତ ଲୁହ । କିଛି କହି ନ ପାରି ସେ କେବଳ ଗଁ ଗଁ ହେଉଥିଲେ ।

ପରିବାର ପ୍ରତି ଅବହେଳା କରି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କିପରି ଦଣ୍ଡିତ ହୋଇଥିଲେ, ତାହା ଗାଳ୍ପିକ ମନୋଜ୍ଞ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୩ ।
ପକ୍ଷାଘାତ ଗଳ୍ପର ସାରମର୍ମ ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।
ଉ –
ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଜଣେ ସ୍ୱନାମଧନ୍ୟ ଗଳ୍ପକାର ଭାବରେ ସୁପରିଚିତ । ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ସହ ମାନବିକତାର ମଣିକାଞ୍ଚନ ସମନ୍ଵୟରେ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ଗଳ୍ପ ଉର୍ଜସ୍ବଳ ହୋଇଉଠିଛି । ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରୁ ସେ ଚରିତ୍ର ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି ଓ ତାହାକୁ ନେଇ ସେ ସମାଜ ପାଇଁ ନିଆରା ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦିଅନ୍ତି । ସମାଜ ପାଇଁ ସେ ହୁଅନ୍ତା ଜଣେ ପଥପ୍ରଦର୍ଶକ । ଅଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପ ‘ପକ୍ଷାଘାତ’ରେ କଥାକାର ଅନୁରୂପ ଭାବଧାରା ପରିପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ସମାଜରେ ଅନେକ ମଣିଷ ଥାଆନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ କି କ୍ଷମତା, ଅର୍ଥ ଓ ବୟସ ମଦମତ୍ତରେ ଜୀବନରେ ନିଜର ସୁଖସୁବିଧାକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ସେମାନେ ପରବାରର କୌଣସି ଯତ୍ନ ନିଅନ୍ତି ନାହିଁ ।

ତାଙ୍କର ଯେ ପରିବାର ପାଇଁ କିଛି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ରହିଛି, ସେମାନେ ତାହା ଭୁଲିଯାଇଥା’ନ୍ତି । ପିତା ହିସାବରେ ପୁତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେଇ, ଆଦର୍ଶ ମଣିଷ କରି ଗଢ଼ିବାରେ ସେମାନେ ଅବହେଳା କରିଥା’ନ୍ତି । ଫଳରେ ତାଙ୍କ ପରିବାର ହୋଇଯାଏ ଅସଜଡ଼ା । ପତ୍ନୀ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ଯେତେବେଳେ ପିତା ଜଣକ ଅବସର ନିଅନ୍ତି, ରୋଗଗ୍ରସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି, ପରିବାରର ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟ ଆଶା କରନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ସେମାନଙ୍କୁ ତାହା ମିଳେନାହିଁ । ଅନୁତାପ ଓ ଅନୁଶୋଚନାରେ ଶେଷ ଜୀବନରେ ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କଠାରେ ନିଜକୁ ସମର୍ପଣ କରିଦେଇଥା’ନ୍ତି ।

ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଏହା ଦେଖାଇଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କଚେରିରେ ହାକିମ ଥାଇ କ୍ଷମତା ଓ ପଦବୀର ମୋହରେ ନିଜର ପାରିବାରିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟକୁ ଭୁଲିଯାଇଛନ୍ତି । ତିନୋଟି ପୁତ୍ର ସନ୍ତାନ ଥାଇ ମଧ୍ୟ ସେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ବୟସରେ, ନିଜ ବୟସଠାରୁ ପନ୍ଦର ବର୍ଷ ସାନ ଦ୍ଵିତୀୟ ପତ୍ନୀ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । ବିଳାସରେ ରହି ପରିବାର ପ୍ରତି କୌଣସି ପ୍ରକାର ଯତ୍ନଶୀଳ ହୋଇନାହାଁନ୍ତି । ପଦବୀ ମୋହରେ ନିଜ ପତ୍ନୀକୁ ସେ ନବ୍ୟା କରିଛନ୍ତି, ପୁତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଭଲ ମଣିଷ କରି ଗଢ଼ିବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିନାହାଁନ୍ତି ।

ମାତ୍ର ଅବସର ନେବାର ଦୁଇଦିନ ପରେ ତୃତୀୟ ଦିନ ସେ ପକ୍ଷାଘାତ ରୋଗର ଶିକାର ହୋଇଛନ୍ତି । ଫଳରେ ସେ ପରିବାର ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରକାର ବୋଝ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । ସ୍ତ୍ରୀ ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରିଣୀ ଭାବରେ ବାହାରେ ବୁଲି ବିଳମ୍ବିତ ରାତିରେ ଫେରିଲେ ମଧ୍ୟ କୌଣସି ସମୟରେ ସ୍ଵାମୀଙ୍କର ସାମାନ୍ୟ ଦେଖାଶୁଣା କରିବାକୁ ଚାହିଁନାହିଁ । ସେ ଘଣ୍ଟା ଘଣ୍ଟା ଧରି ନିଜକୁ ସଜାଇହେଲେ ବି ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ଆଡ଼ଆଟ୍‌ରେ ଚାହିଁନାହିଁ । ବଡ଼ପୁଅ ସାଜିଛି ବିଫଳ ରାଜନେତା । ବାପାଙ୍କର ସେବା ନ କରି ମଧ୍ୟ ପିତୃଭକ୍ତ ପ୍ରମାଣ କରିବାର ଫଟ ଉଠାଇଛି । ମଝିଆଁ ପୁଅ ମଦ୍ୟପ ଭାବରେ, ବାପାଙ୍କୁ ମଦ୍ୟପାନ କରିବାକୁ କହିଛି । ମାତାଲ୍ ଭାବରେ ବାପାଙ୍କ ପ୍ରତି ମନଇଚ୍ଛା ବ୍ୟବହାର କରିଛି । ମାତ୍ର ସାନପୁଅ ଯେ କି ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ହେଲା, ତାକୁ ସେ କୁଳାଙ୍ଗାର ବୋଲି ମନେକରୁଥିଲେ, ସେ ହିଁ ହୋଇଛି ବଞ୍ଚିବାର ସାହାରା। ସେ ସାନପୁଅର ପ୍ରେରଣାରେ ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କ ନିକଟରେ ଶରଣାପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।

Question ୪।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କର ଦ୍ଵିତୀୟ ପକ୍ଷର ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ଚରିତ୍ର ଚିତ୍ରଣ କର ।
ଉ –
କଥାକାର ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ଜଣେ ଅପୂର୍ବ ଚରିତ୍ରଶିଳ୍ପୀ । ତାଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗଳ୍ପରେ ସେ ଚରିତ୍ରର କଳାକୁଶଳତା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଚରିତ୍ରମାନେ ତାଙ୍କର ମାନସ ସନ୍ତାନ ହୋଇଥିବାରୁ, ସେହି ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ହିଁ ସେ ନିଜସ୍ଵ ଚିନ୍ତା ଓ ଚେତନାକୁ ପରିପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ସେହି କଳ୍ପିତ ଚରିତ୍ରକୁ ଆଧାର କରି ସମାଜର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ଦର୍ଶାଇଥା’ନ୍ତି । ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପ ‘ପକ୍ଷାଘାତ’ରେ, କଥାକାର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କର ଦ୍ଵିତୀୟ ପକ୍ଷର ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଗୌଣ ଚରିତ୍ର ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ହେଁ ତାଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ନାରୀ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

ନାରୀର ହୃଦୟକୁ ଜିତିବା ଓ ମନକୁ ଆପଣେଇବାପାଇଁ ପୁରୁଷ ସବୁବେଳେ ଚେଷ୍ଟାକରେ । ମାତ୍ର ସେଥ‌ିରେ ସେ ସଫଳ ହୁଏନାହିଁ । ନାରୀ ହୋଇଯାଏ ଆହୁରି ରହସ୍ୟମୟୀ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କର ତିନି ତିନିଟି ପୁଅ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ଦ୍ବିତୀୟ ସ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । ସ୍ତ୍ରୀଟି ତାଙ୍କ ବୟସଠାରୁ ପନ୍ଦର ବର୍ଷ ସାନ । ମାତ୍ର ସେ ଅର୍ଥ ଓ ପଦବୀ ବଳରେ, ଦ୍ୱିତୀୟ ବିବାହ କରି ଜୀବନକୁ ଉପଭୋଗ କରିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ । ବିବାହବେଳେ ସ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କର ଥିଲେ ଲଜ୍ଜାବତୀ ଓ ମଫସଲୀ । ତେଣୁ ଏକା ଖଟରେ ଶୋଇଲେ ମଧ୍ୟ, ସ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କର ପଡ଼ିରହୁଥିଲେ ନିସ୍ପୃହ ଭାବରେ ଖଣ୍ଡେ କାଠଭଳି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ନିଜ ଚଳଣିକୁ ସରସ ସୁନ୍ଦର କରିବାପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ଦେହ ଓ ମନରେ ଆଧୁନିକା କରାଇଲେ । ଫଳରେ ସ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କର ଆଉ ଅଧୀନରେ ରହିବାକୁ ଚାହିଁଲେ ନାହିଁ ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ସ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରିଣୀ । ସ୍ଵାମୀଙ୍କର ଅସାମର୍ଥ୍ୟର ସୁଯୋଗ ନେଇ ସେ ମଟର ନେଇ ସବୁବେଳେ ସହରରେ ବୁଲିଲେ । ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କ ସହିତ ମିଶି ନିଜ ଜୀବନକୁ ଉପଭୋଗ କଲେ । ସବୁବେଳେ ବିଳମ୍ବିତ ରାତ୍ରିରେ ଘରକୁ ଫେରିଲେ ମଧ୍ୟ, ତାଙ୍କଠାରେ ପତ୍ନୀସୁଲଭ ଶାଳୀନତା ସାମାନ୍ୟ ଭାବେ ନ ଥିଲା । ବରଂ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ଅଭିଯୋଗ କଲେ ଅନେକ ପ୍ରକାର ସତମିଛ କଥା କହି, କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ନିଜକୁ ଦୂରେଇ ନେଉଥଲେ । ଏପରିକି ବାଦାନୁବାଦ ହେଲେ, ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ଦୋଷାରୋପ କରି କହୁଥିଲେ, ‘କିଏ କହିଥିଲା ମୋତେ ବାହାରିବାକୁ, ସମସ୍ତଙ୍କ ସହିତ ମିଶିବାକୁ, ମଦ ଖାଇବାକୁ, ଶୁଣେ ? ବର୍ତ୍ତମାନ କାହିଁକି ମୋତେ ଭାଗବତ ଶୁଣାଇଚ ? ମୋତେ ଯଦି କେବଳ ପୁତ୍ରାର୍ଥେ ଭାର୍ଯ୍ୟା କରିଥାଆନ୍ତ କଥା ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଆନ୍ତା । ତୁମେ କଲ ମୋତେ ତୁମର ……. ତୁମେ ବୁଢ଼ା, କିନ୍ତୁ ମୁଁ ନୁହେଁ, ତୁମକୁ କହିଥିଲି, ନାରୀର ଇଚ୍ଛା ଯଦି ଜାଣ, ସମ୍ଭାଳି ପାରିବ ନାହିଁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ।’’ ଏଭଳି ଉକ୍ତିରୁ ଜଣେ ଭ୍ରଷ୍ଟା ନାରୀର ମାନସିକତାକୁ ଅନୁମାନ କରିହୁଏ ।

ସ୍ଵାମୀ ପକ୍ଷାଘାତରେ ପଡ଼ିଥିଲେ ବି, ସ୍ତ୍ରୀ ହିସାବରେ ସ୍ଵାମୀଙ୍କର ସେବା ତ ଦୂରର କଥା, ବରଂ ଆଡ଼ଆସ୍‌ ସୁଦ୍ଧା ସେ ଚାହାଁନ୍ତି ନାହିଁ । ବରଂ ବାହାରକୁ ଯିବା ପୂର୍ବରୁ ଘଣ୍ଟା ଘଣ୍ଟା ଧରି ସଜବାଜ ହୁଅନ୍ତି । ଗୁଣୁଗୁଣୁ ଗୀତ ଗାଇ ଅତର ସୁଗନ୍ଧରେ ନିଜକୁ ସୁଗନ୍ଧିତ କରାନ୍ତି । ବାହାରକୁ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ମୁଣା ହଲାଇ ଚାଲିଗଲାବେଳେ, ତାଙ୍କର ଯେ ସ୍ଵାମୀ ଅଛନ୍ତି, ସେ ତାହା ଭୁଲିଯାଆନ୍ତି ।

ଗାଳ୍ପିକ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ଦ୍ଵିତୀୟ ପକ୍ଷର ସ୍ତ୍ରୀ ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଜଣେ ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରିଣୀ ନାରୀର ମାନସିକତାକୁ ଦେଖାଉଛନ୍ତି ।

Question ୫।
‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପର ସାର୍ଥକତା ନିରୂପଣ କର ।
ଉ –
ଆଧୁନିକ ଗଦ୍ୟସାହିତ୍ୟର ଅନ୍ୟତମ ବଳିଷ୍ଠ ବିଭାଗ ହେଉଛି କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ । ଏହି ବିଭାଗଟି ଯେପରି କଳାତ୍ମକ ଓ ଉପଭୋଗ୍ୟ, ସେହି ପରିମାଣରେ ବୁଦ୍ଧିଦୀପ୍ତ ।

ସୁବିସ୍ତୃତ ଜୀବନ ପ୍ରବାହ ମଧ୍ୟରୁ ଯେଉଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମୁହୂର୍ଭଟି ମଣିଷ ହୃଦୟରେ ଗଭୀର ରେଖାପାତ କରେ, ସେହି ସ୍ମରଣୀୟ ମୁହୂର୍ତ୍ତଟିକୁ ଚକିତ ଉଦ୍ଭାସିତ କରିବା କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପର ଧର୍ମ । ଗଳ୍ପ ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ରସଘନ ନିବିଡ଼ ମୁହୂର୍ତ୍ତର ପକାଇ ପାରେନାହିଁ । କେତୋଟି ମୁହୂର୍ଭ ଗଭୀର ଭାବରେ ହୃଦୟରେ ଛାପ ପକାଇଥାଏ । ସେହି ଗଭୀର ପ୍ରଭାବକୁ ଧରିରଖେ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ । କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପର ବ୍ୟାପ୍ତି ନାହିଁ ସତ, ମାତ୍ର ଅଛି ଦୀପ୍ତି l ସେହି ଦୀପ୍ତି ସମଗ୍ର ଜୀବନସଭାକୁ ଆଲୋକିତ କରିଦିଏ ।

‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଗଳ୍ପର ଆରମ୍ଭ ନାଟକୀୟ । ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସେଟିଂରେ ନାଟକ ଅଭିନୀତ ହେଲାଭଳି, ଏଥରେ ବାହାର ବାରଣ୍ଡାରେ ପଡ଼ିଥିବା ଖଟ ଉପରେ ଗଳ୍ପନାୟକ ତେଲଚିକିଟା ତକିଆ ଦେଇ, କାନ୍ଥକୁ ଆଉଜି ପଡ଼ିରହିଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଉଠିବାର କିମ୍ବା କଥା କହିବାର କୌଣସି ଶକ୍ତି ନ ଥାଏ । ବଲ ବଲ କରି ଆକାଶକୁ ଚାହିଁ ପାନ ପାକୁଳି କରୁଥା’ନ୍ତି । ସେହି ଅବସରରେ ମୁଖ୍ୟ ଚରିତ୍ର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କର ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ପରିଣତିକୁ ଦେଖାଇ ଦିଆଯାଇଛି । ଗଳ୍ପର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ଭାବଧାରା ବର୍ଣ୍ଣିତ ।

ଗଳ୍ପର କାହାଣୀ ବା କଥାବସ୍ତୁ ସ୍ଵଳ୍ପ । ମାତ୍ର ସେଥ‌ିରେ କଥାକାର ଜଣେ କ୍ଷମତା ମଦମତ୍ତ, ପଦବୀସର୍ବସ୍ଵ ମଣିଷର କରୁଣ ପରିଣତିକୁ ଦେଖାଇଛନ୍ତି । ଜୀବନରେ ଜଣେ ଯାହା କରେ, ପ୍ରତିବଦଳରେ ସେହିଭଳି ସୁଖ ବା ଦୁଃଖ ଭୋଗ କରେ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ପରିବାର ପ୍ରତି ଯେଉଁ ଅବହେଳା କରିଛନ୍ତି, ପରିଣତିରେ ସେହିଭଳି ଦୁଃଖ ପାଇଛନ୍ତି । କୃତକର୍ମ ପାଇଁ ଅନୁତାପ କରି ପରମେଶ୍ଵରଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ହାତ ଯୋଡ଼ିଛନ୍ତି ।

ଗଳ୍ପଟିର ସ୍ଵଳ୍ପସଂଖ୍ୟକ ଚରିତ୍ର ବର୍ଣ୍ଣନା ରହିଛି । ମୁଖ୍ୟ ଚରିତ୍ର ହେଉଛନ୍ତି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ । ସେହି ମୁଖ୍ୟ ଚରିତ୍ରକୁ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଦେଖାଇବାପାଇଁ ଏଥୁରେ ବିଫଳ ରାଜନେତା ବଡ଼ପୁଅ, ମଦ୍ୟପ ମଝିଆଁ ପୁଅ, ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ସାନପୁଅ ଓ ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରିଣୀ ଦ୍ୱିତୀୟ ପତ୍ନୀଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ନିଜ ଜୀବନର ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ପାଇଁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ଯେ ଦାୟୀ ହାତ ପ୍ରମାଣ କରାଯାଇଛି ।

ସହଜ, ସରଳ, ଏକମୁଖୀ ଘଟଣାକୁ ନେଇ ଗଛଟି ଆଗେଇ ଚାଲିଛି । ଗଳ୍ପର ବର୍ଣ୍ଣନାପାଟବତା ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ପଷ୍ଟ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇ, ତାହାର କଳାତ୍ମକ ପରିପ୍ରକାଶକୁ ଦ୍ବିଗୁଣିତ କରାଯାଇଛି । ଗଳ୍ପର ଶେଷରେ ଗାଳ୍ପିକ ଯାହା କହିବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି, ତାହା ହିଁ ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

ଏସବୁ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କରି ଦେଖୁଲେ, ‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଏକ ସାର୍ଥକ ଗଳ୍ପ ।

ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପର ସୃଷ୍ଟି ଓ ସମ୍ଭାବନା :

ଆବହମାନ କାଳରୁ ଗଳ୍ପର କାନ୍ତକୋମଳ ସ୍ପର୍ଶରେ ମାନବ ପ୍ରାଣ ଚିର ଦ୍ରବୀଭୂତ । ଗଳ୍ପ କହିବା ଓ ଶୁଣିବା ମାନବର ଅନ୍ତରାତ୍ମାର ଚିର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି । ଏହି କହିବା ଓ ଶୁଣିବାକୁ ନେଇ କଳାପାଟବତାର କାଳ୍ପନିକ ଗତିସ୍ରୋତରେ ଗଳ୍ପକଳାର ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ ଘଟିଥାଏ । ବିଶ୍ବର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସାହିତ୍ୟ ସହ ତାଳ ଦେଇ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପ ସାହିତ୍ୟ ମଧ୍ଯ ତା’ର ଗତାନୁଗତିକତାରେ ନିତ୍ୟ ଧାବମାନ । ଏହି କହିବା ଶୁଣିବାକୁ ନେଇ ସମାଜ, ସଂସ୍କୃତି ସହ ମାନବ ମନୋରାଜ୍ୟର ରହସ୍ୟମୟ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିମାନ ଗଳ୍ପକଳାର ସହଜ ସ୍ଵାଭାବିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମିରେ ଅତି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପରିସ୍ଫୁଟିତ ହୋଇଥାଏ । ପାରିମ୍ପରିକ ଭାବେ ଯାହା ଆଈମା’ କାହାଣୀ ବୁଢ଼ୀ ଅସୁରୁଣୀ କଥା ଓ ରାଜପୁତ୍ର ରାଜକନ୍ୟାଙ୍କ ଜୀବନର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ଥିଲା ସମୟ ସ୍ରୋତରେ ତାହା ଆଧୁନିକ ଜୀବନର ବ୍ୟସ୍ତବହୁଳ ଜୀବନଚର୍ଯ୍ୟାକୁ ନେଇ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ ମାଧ୍ୟମରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଉଠିଲା ।

ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ସିନ୍ଧୁର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ଆଦର୍ଶ ନେଇ ଆଧୁନିକ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ ଆଧୁନିକ ଜୀବନର ଜଞ୍ଜାଳ ଯନ୍ତ୍ରଣା ମାନସିକତାରେ ଆଶ୍ବସ୍ତିକରତାର ସ୍ନିଗ୍‌ଧ ପ୍ରଲେପ ଦେବାପାଇଁ ପ୍ରୟାସରତ । ଆଧୁନିକ ମାନବର ଘଟଣାବହୁଳ ଜୀବନକୁ ଦଣ୍ଡାୟମାନ । ପରିସର ସ୍ଵଳ୍ପ ହେଲେହେଁ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିର ଚମତ୍କାରିତାରେ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପର କଳେବର ଚିର ରସୋତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ । ସୀମିତ କଳେବର ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶଭଙ୍ଗୀର ତନ୍ମୟତା ଓ ସାବଳୀଳ ଶବ୍ଦ ସଂଯୋଜନା ମଧ୍ୟରେ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ, ସାହିତ୍ୟର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଭାଗଠାରୁ ସମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଅଟେ । ମୁହୂର୍ଭସର୍ବସ୍ଵ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ଉପରେ ମାନବ ଜୀବନର ଶାଶ୍ଵତ ସତ୍ୟକୁ ଉପସ୍ଥାପନା କରିବାର ବିଶେଷତ୍ଵ ନେଇ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପର ସାର୍ଥକତା ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ । ସ୍ଵଳ୍ପ ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ଅନନ୍ତ ସମ୍ଭାବନାର ସ୍ରୋତକୁ ଉଦ୍‌ଘାଟନ କରି କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ ସୃଜନୀକଳାର ଏକ ମହନୀୟ ଭୂମିକାକୁ ଚରିତାର୍ଥ କରିଥାଏ ।

ଛୋଟ ଘଟଣାପ୍ରବାହ, ମାନବ ପ୍ରାଣର କ୍ଷୁଦ୍ର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ଅତି ସହଜ ସରଳ ଭାବରେ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପର ଅବୟବ ମାଧ୍ୟମରେ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କରି ଅଗଣିତ ପାଠକକୁ ଚମତ୍କୃତ କରିଦିଏ । ଜୀବନର ଓ ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗ ଉପରେ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପର ମନ୍ମୟ ପରିପ୍ରକାଶ ସହଜସିଦ୍ଧ ଅଟେ । ଇତିହାସଠାରୁ ରାଜନୀତି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତଥା ପୌରାଣିକରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଜୀବନଚର୍ଯ୍ୟାର ପରିସ୍ ମଧ୍ଯରେ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପର ପରିସର ନିତ୍ୟନୂତନ ବର୍ଷବିଭାରେ ତରଙ୍ଗାୟିତ ହୋଇପାରେ ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ସାମଜରେ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପର ପରିସର ବହୁବର୍ଷା । ଆଦର୍ଶବାଦୀ, ବାସ୍ତବବାଦୀ, ଘଟଣାପ୍ରଧାନ, ଚରିତ୍ରପ୍ରଧାନ, ସ୍ଥିତିବାଦୀ ଚେତନା ତଥା ଅଣୁଧର୍ମୀ ଓ ଆଭାସଧର୍ମୀ ଭିଭିରେ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପର ପରିସ୍ ଅଭିନବ ଚମତ୍କାରିତାରେ ଅଭୂତପୂର୍ବ ଅଟେ । ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵ, ସାଙ୍କେତିକତା, ଆଭାସଧର୍ମୀ, ମାନବଧର୍ମୀ ଅତିବାସ୍ତବିକତାକୁ ନେଇ ମଧ୍ୟ ଆଧୁନିକ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପର ଅବୟବ ବିଚିତ୍ରବର୍ଣ୍ଣା ବିଭାରେ ଭାସ୍ଵରମୟ ହୋଇଉଠିଛି । ତେଣୁ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପର ସୃଷ୍ଟି ରହସ୍ୟରୁ ଏହାର ସମ୍ଭାବନା ବହୁ ଗୁଣରେ ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ।

ଲେଖନୀ ସ୍ପର୍ଶରେ ଆଧୁନିକ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ ଆଧୁନିକ ଜୀବନର ନବୀନ ସଂଜୀବନୀ ମନ୍ତ୍ରରେ ସମୃଦ୍ଧିସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇପାରିଛି । ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଆଧୁନିକ ଯୁଗର ବାର୍ତ୍ତାବହ ଭାବରେ ଯେଉଁ ସ୍ୱନାମଧନ୍ୟ ପ୍ରବାଦପୁରୁଷମାନେ ଅଗ୍ରଦୂତ ସାଜିଥିଲେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯଥାକ୍ରମେ କବିବର ରାଧାନାଥ ରାୟ, ଭକ୍ତକବି ମଦୁସୂଦନ ରାଓ ଓ ସ୍ଵଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ଲଭିଲା । ‘ରେବତୀ କୁ ବାଦ୍ ଦେଲେ ଗାଳ୍ପିକ ଫକୀରମୋହନ ଧୂଳିଆବାବା, ପେଟେଣ୍ଟ ମେଡ଼ିସିନ୍, ସଭ୍ୟ ଜମିଦାର, ବୀରେଇ ବିଶ୍ଵାଳ, ରାଣ୍ଡିପୁଅ ଅନନ୍ତା ପ୍ରଭୃତି କୋଡ଼ିଏଟି କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପର ସ୍ରଷ୍ଟା ଥିଲେ ।

ହୋଇଥିଲା । ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ନନ୍ଦ ସତୀବଟ, ତେନ୍ତୁଳିଆ ପୀର, ନଚିକେତା ଓ ଆହତ ପକ୍ଷୀ ପ୍ରଭୃତି କେତୋଟି ଗଳ୍ପକୁ ନେଇ ଏକ ‘ଗଳ୍ପଗ୍ରନ୍ଥ’ର ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ସେହପରି ଦୟାନିଧି ମିଶ୍ର ପ୍ରଦୀପ, ନିର୍ବାଣ, ଶାନ୍ତି, ଆକର୍ଷଣ ପ୍ରଭୃତି କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପମାନ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ । ଗାଳ୍ପିକ ଦିବ୍ୟସିଂହ ପାଣିଗ୍ରାହୀ ମଧ୍ୟ ଏହି ସମୟରେ ଗୟାଶ୍ରାଦ୍ଧ, ଅମୃତ କଙ୍କଡ଼ା, ହିସାବ ନିକାଶ, ପରିବର୍ତ୍ତନ ପ୍ରଭୃତି ଗଳ୍ପଗୁଡ଼ିକର ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ । ତେବେ ସମୟର ଆହ୍ଵାନକୁ ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ଗଳ୍ପିକ ଭାବରେ ସଙ୍କେତ ସୃଷ୍ଟି କଲା । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ଲେଖନୀ ମୁନରେ ବୁଢ଼ାଶଙ୍ଖାରି, ପ୍ରତିବାଦ, ପରୀକ୍ଷାଫଳ, ପ୍ରଜାପତିଙ୍କୁ ଅଭିଶାପ ସ୍ଵାଗତ ଜଣାଇଲା ।

କାନ୍ତକବିଙ୍କ ପରେ ଓଡ଼ିଆ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପର ଶ୍ରୀବୃଦ୍ଧି ସାଧନ ପାଇଁ ବହୁ ଯଶସ୍ୱୀ ଗଳ୍ପକାରମାନେ ଆଗେଇ ଆସିଥିଲେ । ଲେଖନୀ ମୁନରେ ଭାସ୍ଵରିତ ହୋଇଉଠିଲା ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରେବା ରାୟ, ଚିନ୍ତାମଣି ମହାନ୍ତି, ଦାଶରଥ୍ ମହାପାତ୍ର, ଥିଲା । ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ନବଜାଗରଣର ଉଷା କାଳରେ ପଣ୍ଡିତ ଗୋଦାବରୀଶ ମିଶ୍ର ଓ ତାଙ୍କର ଛାତ୍ର ଗୋଦାବରୀଶ ମହାପାତ୍ରଙ୍କର ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପ ସାହିତ୍ୟକୁ ଅନନ୍ୟ ଅବଦାନ ଥିଲା। ପଣ୍ଡିତ ମିଶ୍ରଙ୍କର ଲେଖନୀ ସଂଯତ ଓ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ କରିଥିଲେ ।

ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟାକୁ ନେଇ ଗାଳ୍ପିକମାନେ ଗଳ୍ପ ରଚନା କଲେ । ବିଶେଷକରି ମାର୍କସ୍ଵାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ନେଇ କଥାକାର ଭଗବତୀଚରଣ ପାଣିଗ୍ରାହୀ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ଚାଞ୍ଚଲ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କଲେ । ଲେଖକଙ୍କର ‘ଶିକାର’ ଗଳ୍ପଟି ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପ ସାହିରେ ଏକ ଆଲୋଡ଼ନ ସୃଷ୍ଟି କଲା । ଗାଳ୍ପିକ ମନୋଜ ଦାସ, ଅନନ୍ତ ପଟ୍ଟନାୟକ ପ୍ରଭୃତି ଏହି ଚିନ୍ତା ଓ ଚେତନାର ଅନୁବର୍ତୀ ହୋଇ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପ ସାହିତ୍ୟକୁ ନୂତନ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେଲେ ।

ମାର୍କସ୍‌ବାଦ ସାଙ୍ଗକୁ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସବୁଜ ଚେତନାର ମଧ୍ୟ ଆବିର୍ଭାବ ହେଲା। ଏହି ଶ୍ରେଣୀୟ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବହୁ ପ୍ରବୀଣ ଓ ନବୀନ ଗାଳ୍ପିକବୃନ୍ଦଙ୍କର ଅଭ୍ୟୁଦୟ ହେଲା । ପତି, ବ୍ରହ୍ମାନନ୍ଦ ପଣ୍ଡା, ପ୍ରସନ୍ନ କୁମାର ପାଟଶାଣୀ, ବିଭୁତି ପଟ୍ଟନାୟକ, ପ୍ରତିଭା ରାୟ, ଗୋପୀନାଥ ମହାନ୍ତି ପ୍ରଭୃତି କୋଡ଼ିଏଟି କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପର ସ୍ରଷ୍ଟା ଥିଲେ ।

ବିଶେଷକରି କଥାକାର ଶାନ୍ତନୁ କୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ, କିଶୋରୀଚରଣ ଦାସ ଓ ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ଲେଖନୀର ଚମତ୍କାରିତା ଏକମାତ୍ର ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପ ସାହିତ୍ୟରେ ସୀମାବଦ୍ଧ ନ ହୋଇ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରକୁ ସ୍ପର୍ଶ କଲା । ତେଣୁ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପର ସୃଷ୍ଟି ଘର ଅଗଣାର ଆଈମା’ ମୁହଁରୁ ଅୟମାରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସମୟର ଦୁର୍ବାର ସ୍ରୋତରେ ତାହାର ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପସମୂହ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର କୃତ୍ବବିଦ୍ୟ ଗଳ୍ପକାରଙ୍କ ପାଇଁ ଗୌରବର ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେବାରେ ସର୍ବସମର୍ଥ କୃତିତ୍ଵମୟ ସମ୍ଭାବନା ବିଶ୍ବର ବିଭିନ୍ନ ଗଳ୍ପ ସାହିତ୍ୟ ସହ ସମାନ ଭାବରେ ପାଦ ମିଳାଇ ବିଜୟଶ୍ରୀମଣ୍ଡିତ ହୋଇପାରିଛି । କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ ।

ଗାଳ୍ପିକ ପରିଚିତି :

ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର ତାଙ୍କର ସରସ୍ଵତ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ସ୍ୱନାମଧନ୍ୟ । ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାର ପୁରୁଷୋତ୍ତମପୁରର ବରୁଆଠାରେ ୧୯୧୫ ମସିହାରେ ଗାଳ୍ପିକ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଓ ୧୯୭୬ ମସିହାରେ ତାଙ୍କର ଦେହାବସାନ ହୋଇଥିଲା । ଓଡ଼ିଆ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ ରଚନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ ନିଜର ଦକ୍ଷତାକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସାହିତ୍ୟର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦିଗ ପ୍ରତି ସେ ଉଦାସୀନ ନଥିଲେ । ‘ଚନ୍ଦ୍ର ଓ ଚମ୍ପା’ ତାଙ୍କର ଏକ ଅପୂର୍ବ ଉପନ୍ୟାସ ଯାହା ପାଠକୀୟ ସ୍ଵୀକୃତି ଅନାୟାସରେ ଲାଭ କରିପାରିଛି । ତେବେ ଗଳ୍ପ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ ରଚନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲେଖକଙ୍କର ସୃଷ୍ଟିର ପରିଧ୍ ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ।

ଲେଖକଙ୍କର ରଚନାରେ ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଭାବଧାରାର ତ୍ରିବେଣୀ ସଙ୍ଗମ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ । ବିଶେଷକରି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାକୁ ଲେଖକ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମାନବିକତା ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାକୁ ସେ ଗୋଟିଏ କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ଉପରେ ସମ୍ମିଳିତ କରିବାପାଇଁ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ସୃଷ୍ଟିମାନଙ୍କରେ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାରତ ରହିଛନ୍ତି । ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଓ ମାନବିକତାକୁ ଅଭେଦ ଓ ଅବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ପରିକଳ୍ପନା କରି କଲମ ଚଳାଇଛନ୍ତି । ଆଧ୍ୟାତ୍ମ ବୃତ୍ତର ଅନୁଶୀଳନ କଲେ ମାନବିକତା ଯେ ଆପଣାଛାଏଁ ଅଙ୍କୁରିତ ହୋଇଉଠେ, ଏହି ଚିରନ୍ତନ ସତ୍ୟକୁ ଗାଳ୍ପିକ ପାଠକ ସମ୍ମୁଖରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ମତରେ ମାନବ ଅନ୍ତରର ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ସଦ୍‌ଗୁଣ, ନୈତିକତା, ବିବେକଶୀଳତା ଓ ସହୃଦୟତା ହିଁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ସ୍ଵରୂପ ଯାହା ପରୋକ୍ଷରେ ମାନବିକତାକୁ ପରିମାର୍ଜିତ କରିଥାଏ । ଲେଖକ ଏହି ଚିରନ୍ତନୀ ସତ୍ୟକୁ ପ୍ରାୟତଃ ତାଙ୍କୁର ସାରସ୍ଵତ କୃତିମାନଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ପାଠକ ସମ୍ମୁଖରେ କରିଛନ୍ତି ।

ଲେଖକଙ୍କର ସାରସ୍ଵତ ସୃଷ୍ଟିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗଳ୍ପ ସଙ୍କଳନ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରିଆସିଛି । ସେହି ସଙ୍କଳନମାନ ଯଥାକ୍ରମେ ‘ସ୍ଵପ୍ନସିଦ୍ଧ’ (୧୯୬୦), ‘ଅସୀମ’ (୧୯୬୧), ‘ପାଷାଣର ପ୍ରାଣ’ (୧୯୬୧), ‘ବଟମହାପୁରୁ ଓ ମହାପୁରୁଷବାଗ’ (୧୯୬୩), ‘ନରଛଞ୍ଚାଣ’ ଓ ‘କୀର୍ତିଯସ୍ୟ’ । ଏହି ସମସ୍ତ ଗଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ସଙ୍କଳନ ଆକାରରେ ‘ମିତ୍ରକଳ୍ପ’ (୧୯୭୯) ଓ ‘ମିତ୍ରଗଳ୍ପ’ (୧୯୮୦)ରେ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କରିଛି । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଗାଳ୍ପିକଙ୍କର ରମ୍ୟରଚନା ଓ ଲଳିତ ନିବନ୍ଧମାନ ‘ଏଣୁଶ୍ଚ ତେଣୁଶ୍ଚ’ ନାମକ ପୁସ୍ତକରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଅଛି । ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପଟି – ୨’ ଗ୍ରନ୍ଥରୁ ଆନୀତ ।

ଗଳ୍ପର ସାରକଥା :

‘ପକ୍ଷାଘାତ’ ଏକ ଆତ୍ମବିଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ଗଳ୍ପ । ମଣିଷ ବୟସ ଥିଲାବେଳେ, କ୍ଷମତା ଥିଲାବେଳେ ଅନେକ ପ୍ରକାର ପ୍ରତିପରି ଜାହିର୍ କରେ । କାହାକୁ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦେବାକୁ ଚାହେଁ ନାହିଁ । ଅକରଣୀୟ କାମ କରିବସେ । କ୍ଷମତା ମଦମତ୍ତରେ ଜୀବନକୁ ଉପଭୋଗ କରିଯାଏ । ଜୁଆରରେ ନିଶ୍ଚୟ ଭଟ୍ଟା ଆସିଲା ପରି, ଯେତେବେଳେ ବୟସ ଚାଲିଯାଏ, କ୍ଷମତା ହାତଛଡ଼ା ହୋଇଯାଏ, ସେତେବେଳେ ସେ ନିଜକୁ ଅତି ନିଃସ୍ବ ମନେକରେ । ପୁଣି ସେହି ସମୟରେ ମଣିଷଟି ଯଦି ରୋଗଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଯାଏ, ସେହି ସମୟରେ ବଞ୍ଚିବା ତା ପାଇଁ ଦୁର୍ବିସହ ହୋଇପଡ଼େ । ବିବେକର ଜାଣୀ ଶୁଣିଲାବେଳକୁ ବହୁତ ଡେରି ହୋଇଯାଇଥାଏ । ଗଛଟିରେ ଗାଳ୍ପିକ ବାମାଚରଣ ମିତ୍ର କଳ୍ପିତ ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ କହିଛନ୍ତି, କ୍ଷମତା, ଅର୍ଥ, ପ୍ରତିପରି ମଣିଷକୁ ବିପଥଗାମୀ କରିଥାଏ । ଏହାର ରିପୁଗୁଡ଼ିକୁ ସେ ଠିକ୍ ଭାବରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ରଖିପାରେ ନାହିଁ । ଫଳରେ ଜୀବନ ହତାଶମୟ ହୋଇଯାଏ । ଗଡ଼ିଗଲା ସମୟ ପାଇଁ ମନରେ ଅନୁତାପ ଆସେ, ମାତ୍ର କର୍ମଫଳ ଭୋଗ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ କଚେରିରେ ହାକିମ ଥିଲେ । ଦୀର୍ଘ ତିରିଶ ବର୍ଷଧରି ଚାକିରି କରି ସେ ପେନ୍‌ସନ୍‌ ନେଲେ । ସେ ଚାକିରି ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଖୁବ୍ ତଳସ୍ତରରୁ । କିନ୍ତୁ ନିଜ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାରେ, ନିଜର ବୁଦ୍ଧି ବଳରେ ସେ ତଳସ୍ତରରୁ ଉପରସ୍ତର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାକିରିର ସୀମା ବଢ଼ାଇଥିଲେ । ସୁତରାଂ ଚାକିରି ଶେଷବେଳକୁ ସେ ଅତି ଉଚ୍ଚ ଆସନର ଅଧିକାରୀ ଥିଲେ । ସେହି ଚାକିରି ଜୀବନରେ କ୍ଷମତା, ପ୍ରତିପରି, ସମ୍ମାନ ଓ ଅର୍ଥ ପ୍ରଚୁର ଭାବେ ପାଇଥିଲେ । ପେନ୍‌ସନ୍‌ ନେବା ପରେ ସେ ଅତି ସାଧାରଣ ମଣିଷ ପାଲଟି ଯାଇଥିଲେ । ଚାକିରି ସମୟରେ ସେ ବର୍ଷ ବର୍ଷ ଧରି ହାକିମ ଥିଲେ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ସବୁବେଳେ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପାଇଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଅବସର ନେଲା ପରେ ତାଙ୍କୁ କେହି ଆଡ଼ଆଖିରେ ମଧ୍ୟ ଚାହିଁ ନ ଥିଲେ । ଅତୀତର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପାଇଁ ତାଙ୍କ ମନ ବ୍ୟାକୁଳ ହୋଇଉଠିଥିଲା । ଖୁବ୍ ମାନସିକ ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ ଥାଇ, ଅବସର ନେବାର ତିନି ଦିନ ପରେ, ବାହାରକୁ ଯିବାବେଳେ ତାଙ୍କର ଗୋଡ଼ ଖସିଯାଇଥିଲା ଓ ସେ ପଡ଼ିଯାଇଥିଲେ । ସେହି ପଡ଼ିଯିବା ପରେ ତାଙ୍କର ଗୋଡ଼ ଚଳିଲା ନାହିଁ କିମ୍ବା କାହାକୁ ଡାକିବାକୁ ପାଟି ଫିଟିଲା ନାହିଁ । ସେ ହୋଇଗଲେ ପକ୍ଷାଘାତ ରୋଗୀ ।

ପକ୍ଷାଘାତ ରୋଗୀ ହେଲା ପରେ, ତାଙ୍କର ସ୍ଥାନ ସବୁବେଳେ ହେଉଛି, ବାହାର ବାରଣ୍ଡାରେ ପଡ଼ିଥ‌ିବା ଖଟ ଉପରେ । ସେହି ଖଟ ଉପରେ କାନ୍ଥକୁ ଡେରି ହୋଇ ରହିଥା’ନ୍ତି । ପିଠିଆଡ଼େ ଥାଏ, ଗୋଟିଏ ତେଲଚିକିଟା ଛିଣ୍ଡା ତକିଆ । ବଲ ବଲ କରି ସେ କେବଳ ଆକାଶକୁ ଚାହିଁଥା’ନ୍ତି । କାହାକୁ କିଛି କହିବାର ଯୁ’ ନ ଥାଏ । କେତେବେଳେ କାହାର ଇଚ୍ଛା ହେଲେ ଖଣ୍ଡେ ପାନ ଦେଇଯାଏ କିମ୍ବା ତକିଆକୁ ଟିକିଏ ସଜାଡ଼ି ଦେଇ ଯାଇଥାଏ । ଘରର ସବୁଲୋକ ଦେଖେଇ ହେବାକୁ ଯାହାକିଛି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରନ୍ତି, ମାତ୍ର ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ସମସ୍ତେ ବିରକ୍ତ ହେଉଥା’ନ୍ତି ।

ଖଟ ଉପରେ ସେ ପଡ଼ି ରହିଥିଲାବେଳେ, ଘରେ ତାଙ୍କର କେହି ନ ଥା’ନ୍ତି । ସ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କର ଦ୍ଵିତୀୟ ପକ୍ଷର । ବୟସରେ ପନ୍ଦର ବର୍ଷ ତଫାତ୍ । ବିବାହ ସମୟରେ ସେହି ସ୍ତ୍ରୀ ଲଜ୍ଜାବତୀ ଓ ମଫସଲି ଢଙ୍ଗର ଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ତା’କୁ ଆଧୁନିକ ଚଳଣି ସହିତ ପରିଚିତ କରାଇଲେ । ଫଳରେ ସ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କର ଦେହରେ ମନରେ ଆଧୁନିକା ହୋଇଗଲେ । ମଟର ନେଇ ସେ ସବୁବେଳେ ବାହାରେ ବୁଲୁଥିଲେ ଏବଂ ବିଳମ୍ବିତ ରାତିରେ ଘରକୁ ଫେରୁଥିଲେ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବ୍ୟବହାର ନେଇ ଅନୁତାପ କରୁଥିଲେ । ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ସେ ଆଧୁନିକା କରାଇଥିବାରୁ, ସେ ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରିଣୀ ହୋଇଛି ବୋଲି ଭାବୁଥିଲେ ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କର ତିନୋଟି ପୁଅ ଅଛନ୍ତି । ମାତ୍ର କେହି ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଯତ୍ନବାନ୍ ନୁହଁନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପାଟିରୁ ପାନ ସରିଗଲେ ମଧ୍ୟ, କେହି ମନ ଜାଣି ପାନ ଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ । ସେ ଜୀବନରେ ବହୁ ଅର୍ଥ ରୋଜଗାର କରି ଅଟ୍ଟାଳିକା ପରି ଘର କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ପଡ଼ିଥା’ନ୍ତି ଗୁହାଳକୁ ଲାଗିଥିବା ପିଣ୍ଡା ଉପରେ । ସ୍ତ୍ରୀ ବାହାରକୁ ଯିବା ପୂର୍ବରୁ ଘଣ୍ଟା ଘଣ୍ଟା ଧରି ସଜ ହେଲେ ବି, ତାଙ୍କ ଆଡ଼କୁ ଥରେ ହେଲେ ଚାହାନ୍ତି ନାହିଁ । ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଦେଖି ତାଙ୍କର ଦେହ ମନ ଅସହ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ ଚିତ୍କାର କରିବାକୁ ଚାହିଁଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ଚିତ୍କାର କରିପାରୁ ନ ଥିଲେ । କେବଳ ତାଙ୍କ ପାଟିରୁ ଗଁ ଗଁ ଶବ୍ଦ ବାହାରୁଥିଲା ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ପାଖକୁ ଆସିଲେ ତାଙ୍କର ବଡ଼ ପୁଅ । ସେ ନେତା ହୋଇନାହାଁନ୍ତି, ମାତ୍ର ନେତା ହେବାପାଇଁ ଅସତ୍ ଉପାୟରେ ପ୍ରଚୁର ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନ କରୁଛନ୍ତି । ନାନାପ୍ରକାର ପେଞ୍ଚ ଓ କୂଟନୀତି ପ୍ରୟୋଗ କରି ସେ ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ଉପରକୁ ଉଠୁଥିଲେ । ପୁଅ ଆସି ତାଙ୍କ ଗୋଡ଼ ଘଷିଦେବାକୁ ଲାଗିଲେ । ସେହି ସମୟରେ କ୍ୟାମେରାବାଲା ଫଟ ଉଠାଇନେଲେ । ଫଟ ଉଠିସାରିଲା ପରେ, ପୁଆ କାମ ସରିଗଲା ଓ ସେ ହସି ହସି ବାପାଙ୍କଠାରୁ ବିଦାୟ ନେଇଥିଲା । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ଜାଣିଲେ, ପୁଅ ତାଙ୍କର ପିତୃଭକ୍ତ ଫଟ ଉଠାଇବାକୁ ଆସିଥିଲା । ସେହି ପୁଅକୁ ଦେଖି, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ନିଜ ଚରିତ୍ରକୁ ସମୀକ୍ଷା କରିଥିଲେ । ଗାଳ୍ପିକ ଏହାକୁ ବର୍ଣନା କରି ଲେଖିଛନ୍ତି – “ମୁଁ ଯେବେ ଧନଲୋଭରେ ନାନା ଅସଦୁପାୟକୁ ଧରିଥୁଲି, ନାନା କୂଟନୀତିଦ୍ୱାରା ଚାକିରି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦ୍ରୁତ ଉପରକୁ ଉଠି ଚାଲିଥିଲି, ଏ ପୁତ୍ର ମୋର ସେଇ ସମୟର, ମୋର ଗୁପ୍ତ ଚରିତ୍ରର ଏକ ପ୍ରାକାଶ୍ୟ ବିଗ୍ରହ ।” ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ଜାଣି ପାରିଛନ୍ତି, ଏଥୁରେ ପୁଅର କୌଣସି ଦୋଷ ନାହିଁ । ଅନୁତାପରେ ତାଙ୍କ ଆଖିରୁ ଲୁହ ଝରି ଯାଉଥିଲା । ସେ କିଛି କହିନପାରି କେବଳ ଗଁ ଗଁ ହେଉଥିଲେ ।

ଏହି ସମୟରେ ତାଙ୍କ ପାଖକୁ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲା ମଝିଆଁ ପୁଅ । ହାତରେ ମଦ ବୋତଲ ଧରି ଟଳି ଟଳି ସେ ଆସିଥିଲା । ମାତାଲ ଅବସ୍ଥାରେ ବାପାଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ ଜଣାଇଥିଲା । ସକାଳୁ ସକାଳୁ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ବୋତଲ ପିଇଛି ବୋଲି କହିଥିଲା । ବାପାଙ୍କୁ ପିଇବାପାଇଁ ମଦ ଯାଚିଥିଲା। ସେହି ପୁଅକୁ ଦେଖ୍ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ନିଜର ଅତୀତକୁ ମନେ ପକାଇଥିଲେ । ସେ କିପରି ମଦ୍ୟପାନ କରି ମାତାଲ ହେଉଥିଲେ । ସେ ସମୟରେ ନିଜର କ୍ଷମତା ଜାହିର୍ କରି କହୁଥିଲେ, ମଦ ପିଇବା କିଛି ଖରାପ ନୁହେଁ । ସଭ୍ୟଦେଶରେ ପରିବାରର ସଦସ୍ୟମାନେ ଏକାଠି ମଦ୍ୟପାନ କରିଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଏଭଳି ଅନୁଚିନ୍ତାର ପରିପ୍ରକାଶ ହେଉଛି ମଝିଆଁ ପୁଅ । ଅନୁତାପର ଅଗ୍ନିରେ ସେ ଯେପରି ଜଳି ଯାଉଥିଲେ । ନିଜ ହାତରେ ନିଜ ବେକ ଚିପି ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ । ମାତ୍ର ତାଙ୍କ ହାତରେ ସେଭଳି କରିବାକୁ ସାମର୍ଥ୍ୟ ନ ଥିଲା ।

ଏତେବଡ଼ ଘରେ, ଦୂର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ଏକୁଟିଆ ପଡ଼ିରହିଥିଲେ । ଯିଏ ଯାହାର ପ୍ରବୃତ୍ତି ମାର୍ଗ ଧରି ବାହାରକୁ ଯାଇଥିଲେ । ସମସ୍ତେ ଫେରିବେ ବିଳମ୍ବିତ ରାତ୍ରିରେ । ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କୁ ଏକୁଟିଆ ପଡ଼ିରହିବାକୁ ହେଉଥିଲା । ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ମନ ତାଙ୍କର ହାହାକାର କରି ଉଠୁଥିଲା । ଗାଳ୍ପିକ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କର ଅସହାୟତା ଓ ଅନୁତାପକୁ ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖିଛନ୍ତି, ‘ଦିନ ଥିଲା ଯେବେ ସେ ଦେହର ନାନା କ୍ରିୟାର ଜାତ ନାନା ଇଚ୍ଛାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେଉଥିଲେ ଏବଂ ଚରିଚାର୍ଥ କରୁଥିଲେ । ଦେହଦ୍ୱାରା କୌଣସି ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ନ ହୋଇ ଶୁଦ୍ଧ ଚିନ୍ତା ଯେ ଥାଇପାରେ ସେ କଥା ସ୍ଵୀକାର କରୁନଥିଲେ । ଆଜି ସେ ଭାବୁଛନ୍ତି ପ୍ରଥମଟି ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମାଜ ପକ୍ଷରେ ଅମଙ୍ଗଳଜନକ, ସଂସକାରକ ଏବଂ ଦ୍ବିତୀୟଟି ଉଭୟଙ୍କ ପକ୍ଷରେ ମଙ୍ଗଳକାରକ, କିନ୍ତୁ ଲେଡ଼ି ଗୁଡ଼ କହୁଣିକି ଗଡ଼ିଗଲା ପରେ ଆଉ କି ଉପାୟ ଅଛି । ସେ କୌଣସିମତେ, ବହୁ ଯନ୍ତ୍ରଣା ପାଇଲେ ମଧ୍ୟ ଦୁଇ ହାତ ଯୋଡ଼ି ନମସ୍କାର କଲେ ।

ବାପାଙ୍କୁ ନମସ୍କାର ହେଉଥ‌ିବାର ଦେଖି, ସାନପୁଅ ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇଥିଲେ । ବାପାଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ, ଭଗବତ୍ ବିଶ୍ଵାସରେ ନିମଜ୍ଜିତ ରହିବାପାଇଁ । ପୁଅକୁ ଦେଖି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁ ଚିନ୍ତା କରିଥିଲେ, ପୁଅଟି ତାଙ୍କର ମେଧାବୀ ଥିଲା । ମାତ୍ର ପାଠପଢ଼ା ସମୟରେ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ହୋଇ ଯାଇଥିଲା । ପୁଅର ଏଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ସେତେବେଳେ ସେ ଲଜ୍ଜିତ ହୋଇଥିଲେ । ପୁଅକୁ କୁଳର କଳଙ୍କ ବୋଲି ମନେକରିଥିଲେ । ଏପରିକି କୌଣସି ସମୟରେ ସାନପୁଅ କଥା ମନେପଡ଼ିଲେ ନିଜେ ଅପମାନିତ ମନେକରୁଥିଲେ । ମାତ୍ର ସେହି ପୁଅ ଅସହାୟ ସମୟରେ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଥିଲା ଅଶେଷ ବଳ ଓ ସାଲ୍ଗୁନା ଥିଲା । ତାଙ୍କର ସବୁ ପଶୁ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଭିତରେ ଗୋଟିଏ କ୍ଷୀଣ ଶୁଦ୍ଧ ଚିନ୍ତା ରହିଥିଲା, ଯାହାର ପରିପ୍ରକାଶ ହେଉଛି ସାନପୁଅ ।

ପୁଅଟି ବାପାଙ୍କ ପାଖରେ ବସି ଦେହ ଆଉଁସି ଦେଉଥିଲା । ବାପାଙ୍କୁ ବୁଝାଇ କହୁଥିଲା – “କ୍ଷମତା ପ୍ରତିପତ୍ତି ଉଚ୍ଚାସନ ମାନ ସମ୍ମାନ ପାଇବା ପୂର୍ବରୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଶୋଧନ ଦରକାର; ତାହା ଯାହାର କରିବାର ଇଚ୍ଛା ବା କ୍ଷମତା ନାହିଁ, ସେ ସାଧାରଣ ଲୋକ ଭାବରେ ରହିବା ଉଚିତ । ତା’ ନ ହେଲେ ସେ ଯେତେ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ହେଉ ନା କାହିଁକି ସମାଜରେ ଘୋର ଅମଙ୍ଗଳ ହେବ ।”

ପୁଅଠାରୁ ସତ୍ ପରାମର୍ଶ ଶୁଣିସାରିଲା ପରେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କର ଇଚ୍ଛା ହେଉଥିଲା, ପୁଅ ପାଖରେ ଜୀବନରେ କରିଥିବା ସବୁ ଦୋଷକୁ ସ୍ବୀକାର କରିଯିବାପାଇଁ । ମାତ୍ର ଯେତେ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ବି, ସେଥ‌ିରେ ସେ ସଫଳ ହୋଇନଥିଲେ । ବରଂ ତାଙ୍କ ଆଖିରୁ ଝରି ଆସୁଥିଲା ଅବାରିତ ଅନୁତାପର ଅଶ୍ରୁ ।

ପୁଅ ବାପାଙ୍କର କଷ୍ଟକୁ ବୁଝିପାରିଥିଲା । ସେ ଆଶ୍ୱାସନା ଦେଇ ବାପାଙ୍କୁ ବୁଝାଇ କହିଥିଲା “ଭୁଲ୍ କିଛି ନାହିଁ, ଅବଶ୍ୟ ଦୈହିକ କ୍ରିୟାରୁ ଜାତ ଇଚ୍ଛାକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଓ ସ୍ଵାଧୀନତା ଦୋବହିଁ ଅନୀତି । ଯେଉଁ ଅଦ୍ଭୁତ ନିୟମରେ ବା ଯାହାର ଇଚ୍ଛାରେ କୋଟି କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ପ୍ରତି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ସୃଷ୍ଟିହୋଇ ପ୍ରତି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ବିଲୟ ହେଉଚି, ତାଙ୍କ ଚିନ୍ତା ହିଁ ଶୁଦ୍ଧ ଚିନ୍ତା । ଆପଣ ସେ ଚିନ୍ତା କରିନାହାଁନ୍ତି ବୋଲି ବ୍ୟସ୍ତ ହୁଅନ୍ତୁ ନାହିଁ, ବର୍ତ୍ତମାନ ମଧ୍ୟ ସମୟ ଅଛି । ଜୀବନର ଶେଷ ମୁହୂର୍ତ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାହା ପାଇଁ ବେଳ ରହିଥାଏ ।”

ସାନପୁଅର କଥା ଶୁଣି, ନିଜକୁ ସମୀକ୍ଷା କରୁଥିବା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନବାବୁଙ୍କ ମନ ପରିତୃପ୍ତରେ ଭରିଯାଇଥିଲା । ଜୀବନର ବାସ୍ତତାକୁ ସେ ଚିହ୍ନିସାରିଲା ପରେ, ପୁଣିଥରେ ବହୁ କଷ୍ଟରେ ହାତଯୋଡ଼ି ଭଗବାନ୍‌ଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ନମସ୍କାର ଜଣାଇଥିଲେ ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଓ ସୂଚନା :

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Sanskrit Solutions Poem 2 गीतासौरभम् Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 12 Sanskrit Poem 2 गीतासौरभम् Question Answer

१. एकेन वाक्येन उत्तरं लिखत –
(ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।)

(क) कुत्र ते अधिकारः अस्ति ?
Solution:
କର୍ମଣି ଏବଂ ତେ ଅଧୂକାରଃ ଅସ୍ଥି ।

(ख) कुत्र तव सङ्गः मा अस्तु ?
Solution:
ଅକର୍ମଣି ତେ ସଙ୍ଗୀ ମା ଅସ୍ତୁ ।

(ग) कः स्थितधी : ?
Solution:
ଦୁ:ଖେଯୁ ଅନ୍ମହ୍ବିଗ୍ନମନା: ସ୍ନଖେଣ୍ଟ ବିଗତସ୍ନଦୃ ବାତରାଗଲ ଦେଖା ସ୍ନନି: ଉପବେ ।

(घ) भगवान् कदा आत्मानं सृजति ?
Solution:
ଯଦା ଯଦା ହି ଧର୍ମସ୍ୟ ଗ୍ଳାନିଂ ଭବତି ଅଧର୍ମସ୍ୟ ଅଭ୍ୟୁତ୍‌ଥାନଂ ଭବତି ତଦା ଭଗବାନ୍ ଆତ୍ମାନଂ ସୃଜତି।

(ङ) पण्डिताः केषु समदर्शनं कुर्वन्ति ?
Solution:
ବିଦ୍ୟାବିନୟସଂପନ୍ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ, ଗବି, ହସ୍ତିନି, ଶୁନି, ଶୁପାକେ ଚ ଇତି ଏତେଷୁ ପଣ୍ଡିତଃ ସମଦର୍ଶନଂ କୁର୍ବନ୍ତି ।

(च) कः वेदवित् ?
Solution:
ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥମ୍ ଊର୍ଧମୂଳମ୍ ଅଧଃଶାଖମ୍ ଅବ୍ୟୟଂ ପ୍ରାଦୁଃ ଛନ୍ଦସି ଯସ୍ୟ ପଶ୍ଚିନି, ଯଃ ତଂ ବେଦ ସ ବେଦବିତ୍ ।

(छ) सात्त्विकप्रियाः आहाराः के ?
Solution:
ଆୟୁ ସତ୍ତ୍ବବଳାରୋଗ୍ୟସୁଖପ୍ରୀତିବିବର୍ଣନା ରସ୍ୟ ସ୍ନିଗ୍ଧା ସ୍ଥିରଃ ହୃଦ୍ୟା ଚ ସାତ୍ତ୍ଵିକପ୍ରିୟା ଆହାରାଃ ଭବନ୍ତି ।

(ज) परमात्मा की दृशं जनं मेक्षायिष्यति ?
Solution:
ସର୍ବଧର୍ମାନ୍ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ଭଗବନ୍ତ ଯେ ଶରଣଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ତେଭିଂ ଜନେଭ୍ୟ ସର୍ବପାପେଭ୍ୟ ପରମାତ୍ମା ମୋକ୍ଷୟିଷ୍ଯତି ।

२. एकेन पदेन उत्तरं लिखत
(ଏକ ପଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ)

(क) कस्य मृत्युः ध्रुवः ?
Solution:
ଜାତସ୍ୟ ।

(ख) कामात् कः अभिजायते ?
Solution:
କ୍ରୋଧଃ ।

(ग) परधर्मः कीदृश: ?
Solution:
ଭୟାବହଃ ।

(घ) कः आत्मनः बन्धुः ?
Solution:
ଆତ୍ମା ।

(ङ) ईश्वरः वेदानां मध्ये कः ?
Solution:
ସାମବେଦଃ ।

(च) कः वेदवित् ?
Solution:
ପୁରୁଷୋତ୍ତମଃ ।

(छ) कर्मफलत्यागात् किं लभ्यते ?
Solution:
ଶାନ୍ତଃ ।

(ज) नरकस्य द्वारं कतिविधम् ?
Solution:
ନିଃ ।

३. बन्धनीमध्यात् उपयुक्तं पदं निरूप्य शून्यस्थानं पूरयत
(ବନ୍ଧନୀମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପଦ ନିରୂପଣ କରି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।)

(क) मा _____ कदाचन । (कर्मसु, फलेषु, भोगेषु)
Solution:
ଫଳେଷୁ

(ख) _____ ध्रुवं मृतस्य च । (जन्म, , मृत्युः, स्वर्गः )
Solution:
ଜନ୍ମ

(ग) क्रोधात् भवति _____ । (कामः, संम्मोहः, बुद्धिनाशः )
Solution:
ସଂଶୋହଃ

(घ) स्वधर्मे निधनं _____ । (ज्ञानं, प्रेयः, श्रेयः)
Solution:
ଶ୍ରେୟଃ

(ङ) परमात्मा इन्द्रियेषु _____ । (चक्षुः,,हस्तः, मनः )
Solution:
ମନଃ

(च) ज्ञानात् विशिष्यते _____ । (ध्यानं, प्रेम, स्तुतिः)
Solution:
ଧ୍ୟାନମ୍

(छ) सत्त्वस्थाः गच्छन्ति _____ । (ऊर्ध्वम्, अधः, मध्यम्)
Solution:
ଊର୍ଧମ୍

(ज) नरकस्य त्रिविधं द्वारं _____ । (गच्छेत् त्यजेत् पश्येत्)
Solution:
ତ୍ୟଜେତ୍

४ . उत्कलभाषया आङ्गलभाषया वा अनुवादं कुरुत
(ଓଡ଼ିଆ ଅଥବା ଇଂରାଜୀରେ ଅନୁବାଦ କର |)

(क) जातस्य …………………………………………………. अर्हसि ।।२।।
Solution:
ଯେ ଜନ୍ମ ହୋଇଛି ତା’ର ମୃତ୍ୟୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ ଏବଂ ଯେ ମୃତ୍ୟୁଲାଭ କରିଛି ତାହାର ଜନ୍ମ ନିଶ୍ଚିତ । ତେଣୁ ଏହା ଯେତେବେଳେ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସଂପାଦନରେ ପଛେଇବା ଉଚିତ ନୁହେଁ କି ଦୁଃଖ ପ୍ରକାଶ କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।

(ख) ध्यायतो ……………………………………………. क्रोधोऽभिजायते ||४||
Solution:
ବ୍ୟକ୍ତି ଇନ୍ଦ୍ରିୟଭୋଗ୍ୟ ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ଚିନ୍ତା କରୁଥିଲାବେଳେ ସେଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ତା’ର ଆସକ୍ତି ଜାତ ହୁଏ ଏବଂ ଏ ପ୍ରକାର ଆସକ୍ତିରୁ କାମନା ଜାତ ହୁଏ ଏବଂ କାମନାରୁ କ୍ରୋଧ ଜାତ ହୁଏ ।

(ग) विद्याविनय ………………………………………. समदर्शिनः ||९||
Solution:
ପଣ୍ଡିତମାନେ ବିଦ୍ୟା ଏବଂ ବିନୟସଂପନ୍ନ ବ୍ରାହ୍ମଣଠାରେ ଓ ଚାଣ୍ଡାଳଠାରେ, ତଥା ଗାଭୀଠାରେ, ହାତୀଠାରେ ଓ ସମଭାବାପନ୍ନ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

(घ) पत्रं पुष्पं ……………………………………………… प्रयतात्मनः ।।१३।।
Solution:
ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଭକ୍ତି ସହକାରେ ପତ୍ର, ଫୁଲ, ଫଳ ଓ ଜଳ ମୋତେ ଅର୍ପଣ କରେ, ସେହି ଶୁଦ୍ଧଚେତ୍ତାର ଭକ୍ତିରେ ଅର୍ପିତ ସେସବୁକୁ ମୁଁ ଗ୍ରହଣ କରେ।

(ङ) ऊध्वंगच्छन्ति ………………………………………… तामसाः ।।१८।।
Solution:
ଯେଉଁମାନେ ସତ୍ତ୍ଵଗୁଣରେ ସ୍ଥିତ, ସେମାନେ କ୍ରମେ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବକୁ ଗତି କରି ଉଚ୍ଚତର ଲୋକକୁ ଯା’ନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ ରଜୋଗୁଣରେ ସ୍ଥିତ ସେମାନେ ଏ ଧରାଧାମରେ ରହନ୍ତି ଏବଂ ଯେଉଁମାନେ ଘୃଣିତ କର୍ମ ଆଚରଣ କରି ତମୋଗୁଣରେ ସ୍ଥିତ ସେମାନେ ନିମ୍ନକୁ ନର୍କାନୁଗାମୀ ହୁଅନ୍ତି।

(च) त्रिविधं ……………………………………………… त्यजेत् ।।२०।।
Solution:
ନର୍କକୁ ଯିବାର ତିନିଗୋଟି ଦ୍ଵାର ହେଉଛି – କାମ, କ୍ରୋଧ ତଥା ଲୋଭ | ପ୍ରତ୍ୟେକ ସୁସ୍ଥମନା ମନୁଷ୍ୟ ଏ ତିନିଟିକୁ ତ୍ୟାଗ କରିବା ଉଚିତ । କାରଣ ଏମାନେ ଆତ୍ମାର ଅଧୋଗତି ବିଧାନ କରନ୍ତି।

(छ) सर्वधर्मान् …………………………………………. मा शुचः ।।२२।।
Solution:
ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଧର୍ମ ତ୍ୟାଗ କରି କେବଳ ମୋର ଶରଣାପନ୍ନ ହୁଅ। ମୁଁ ତୁମକୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ପାପକର୍ମର ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ମୁକ୍ତି ଦେଇପାରିବି। ଏଥରେ ଭାବନା ବା ଦୁଃଖ କରନାହିଁ ।

५. सन्धिं कुरुत
(ସନ୍ଧି କର ।)

कर्मणि + एव, ध्रुवः + मृत्युः, मुनिः + उच्यते, क्रोधः + अभिजायते, सु + अनुष्ठितात्, उद्धरेत् + आत्मना, माम् + एव नास्ति + अत्र ।
Solution:
କର୍ମଣି + ଏବ = କପଶ୍ୟେବ
ଧ୍ରୁନଃ + ମୃତ୍ୟୁ = ଧ୍ରୁବ
ମୁନିଃ + ଉଚ୍ୟତେ = ମୁନିରୁଚ୍ୟତେ
କ୍ରୋଧଃ + ଅଭିଜାୟତେ = କ୍ତୋଧୋଽରିକାୟରେ
ସୁ + ଅନୁଷ୍ଠିତାତ୍ = ସ୍ଵନୁଷ୍ଠିତାତ୍
ଉଦ୍ଧରେତ୍ + ଆତ୍ମନା = ଉଦ୍ଧରେଦାମ୍‌ନା
ମାମ୍ + ଏବ = ମାନେବ ।
ନାସ୍ତି + ଅତ୍ର = ନାସ୍ତ୍ୟତ୍ର ।

६. सन्धिविच्छेदं कुरुत
(ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ କର ।)

सङ्गस्तेषु, सम्मोहः, तदात्मानम्, चैव, आत्मैव, मामेव, मद्भावम्, भक्त्युपहृतम्, मनश्चास्मि, त्यागच्छान्तिः, एतत्त्रयम् ।
Solution:
ସଙ୍ଗସ୍ତେଷୁ = ସରଃ + ତେଣୁ
ସଶୋହଃ = ସମ୍ + ମୋହ
ତଦାତ୍ମାନମ୍ = ତତ୍ + ଆତ୍ମାନମ୍
ଚୈବ = ଚ + ଏବ
ଆଜୈବ = ଆତ୍ମା + ଏବ
ମାମେବ = ମାମ୍ + ଏବ
ମଦ୍‌ବମ୍ = ମତ୍ + ଭାବମ୍
ଭଲ୍ୟୁପହୃତମ୍ = ଭକ୍ତ + ଉପହୃତମ୍
ମନଶ୍ଚାସ୍ତି = ମନଃ + ଚ + ଅସ୍ତି
ତ୍ୟାଗାଚ୍ଛାନ୍ତି = ତ୍ୟାଗାତ୍ + ଶାନ୍ତି
ଏତତ୍ତ୍ଵୟମ୍ = ଏତତ୍ + ତ୍ରୟମ୍

७. रेखाङ्कितपदानां सकारणं विभक्तिं निरूपयत
(ରେଖାଙ୍କିତ ପଦଗୁଡ଼ିକର ସକାରଣ ବିଭକ୍ତି ନିରୂପଣ କର ।)

(क) मा ते सङ्गोऽस्त्वकर्मणि ।
Solution:
ତେ = ସମ୍ବନ୍ଧ ୬ଷ୍ଠୀ ।

(ख) जातस्य हि ध्रुवो मृत्युः ।
Solution:
ଜାତସ୍ୟ = ନିର୍ଦ୍ଧାରଣେ ୬ଷ୍ଠୀ ।

(ग) सुखेषु विगतस्पृहः ।
Solution:
ସୁଖେଷୁ = ଅଧିକରଣେ ୭ମୀ ।

(घ) सङ्गात् कामः संजायते ।
Solution:
ସଙ୍ଗୀତ୍ = ‘ଜନିକର୍ତ୍ତୃପ୍ରକୃତି’ ଯୋଗେ ୫ମୀ ।

(ङ) परधर्मात् विगुणः स्वधर्मः श्रेयान् ।
Solution:
ପରଧର୍ମାତ୍ = ଅପାଦାନେ ୫ମୀ ।

(च) अहं भक्त्या जातुं शक्यः ।
Solution:
ଭକ୍ତ = ହେତୌ ୩ୟା ।

(छ) तस्मात् एतत्त्रयं त्यजेत् ।
Solution:
ତସ୍ମାତ୍ = ହେତୌ ୫ମୀ ।

(ज) भूतानामस्मि चेतना ।
Solution:
ଭୂତାନାମ୍ = ନିର୍ଦ୍ଧାରଣେ ୬ଷ୍ଠୀ ।

(झ) त्वां सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि ।
Solution:
ପରଧର୍ମାତ୍ = ଅପାଦାନେ ୫ମୀ ।

८. सविग्रहं समासनाम लिखत
(ବ୍ୟାସବାକ୍ୟ ସହ ସମାସ ନାମ ଲେଖ ।)

अकर्मणि, विगतस्पृहः, स्थितधीः, बुद्धिनाशः, परधर्मः, भक्त्युपहृतम्, कर्मफलत्यागः, सात्त्विकप्रियाः, सर्वपापेभ्यः ।
Solution:
ଅକର୍ମଣି = ନ କର୍ମଣି (ନଞ୍ଚ୍ ତତ୍)
ବିଗତତଃ = ବିଗତଃ ସ୍ପୃହାଃ ଯସ୍ୟ ଡଃ (ବହୁବ୍ରୀହିଃ)
ସ୍ଥିତଧୀ = ସ୍ଥିତାଃ ଧୀ ଯସ୍ୟ ଡଃ (ବହୁବ୍ରୀହିଃ)
ପରଧର୍ମ = ବୁଦ୍ଧେ ନାଶଃ ( ୬୩ ତତ୍)
ଭଲ୍ୟୁପହୃତମ୍ = ପରସ୍ୟ ଧର୍ମ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍)
ଭଲ୍ୟୁପହୃତମ = ଭକ୍ତ ଉପହୃତମ୍ (୩ୟା)
କର୍ମଫଳତ୍ୟାଗ = କର୍ମଶଃ ଫଳମ୍, ତସ୍ୟ ତ୍ୟାଗ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍)
ସାତ୍ତ୍ଵିକପ୍ରିୟା = ସାତ୍ତ୍ଵିକା ପ୍ରିୟା ଯେସାଂ ତେ (ବହୁବ୍ରୀହିଃ)
ସର୍ବପାପେଭ୍ୟ = ସର୍ବ ପାପଃ, ତେଭିଂ (କର୍ମଧାରୟ)

९. शून्यस्थाने प्रकृतिं / प्रत्ययं वा लिखत
(ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନରେ ପ୍ରକୃତି / ପ୍ରତ୍ୟୟ ଲେଖ ।)

व्यवस्थितः – वि + अव् + …… + क्त: ।
Solution:
ସ୍ଥା |

प्रवृत्तः प्र + वृत् + …… ।
Solution:
କ୍ତ |

शोचितुं – ………….. + तुमुन् ।
Solution:
ଶୋଚ୍

ध्यायतः – ध्यै + ………… ।
Solution:
କ୍ତ

निधनं – नि + ………… + ल्युट् ।
Solution:
ହନ୍

प्रवेष्टुं प्र + विश् + ……….. ।
Solution:
ତୁମୁନ୍

त्यागः – त्यज् + ………. ।
Solution:
ଘଞ୍ଚ୍

परित्यज्य – परि + …….. + ल्यप् ।
Solution:
ତ୍ୟକ୍

१० दत्तपदानि व्यवहृत्य वाक्यानि रचयत
(ପ୍ରଦତ୍ତ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ବାକ୍ୟଗଠନ କର ।)

ध्रुवम्, कामः, श्रेयान् पण्डितः, मुक्त्वा, ज्ञानम्, द्वारम्, आहारः, शरणम् ।
Solution:
ଧ୍ରୁବମ୍ (ନିଶ୍ଚିତ) = ତସ୍ୟ ମରଣଂ ଧ୍ରୁବମ୍ ।
କାମଃ ( କାମ) = ସଙ୍ଗୀତ୍ କାମଃ ସଂଜାୟତେ ।
ପଣ୍ଡିତଃ ( ବିଦ୍ଵାନ) = ଶତଶ୍ଳୋକେନ ପଣ୍ଡିତଃ ।
ମୁକ୍ତା ( ମୁକ୍ତି କରି) = ବ୍ୟାଧଃ ପକ୍ଷିନ୍ ମୁକ୍ତା ଅବଦତ୍ ।
ଜ୍ଞାନମ୍ (ଜ୍ଞାନ) = ସଂସ୍କୃତସ୍ୟ ଜ୍ଞାନମ୍ ଅସ୍ଵାଭିଂ କରଣୀୟା ।
ଦ୍ଵାରମ୍ (ଦ୍ଵାର) = ଦ୍ଵାରଂ କପାଟେନ ଆବଦ୍ଧ ।
ଆହାରଃ (ଖାଦ୍ୟ) = ସର୍ବଦା ସାତ୍ତ୍ଵିକା ଆହାରାଃ ଖାଦେୟଃ ।
ଶରଣମ୍ (ଶରଣ) = ତ୍ଵମେବ ଶରଣଂ ମମ ।

११. अधोलिखितानां रेखाङ्कितपदानां मूलधातु – पुरुष – काल निरूपणं कुरुत
(ନିମ୍ନଲିଖିତ ଲେଖାକରି ପଦଗ୍ମତିକାର ମୂଳଧାତୁ – ପୁରୁଷ – କାଲ ନିର୍ମାଣ କାର |)

(क) न त्वं शोचितुमर्हसि ।
Solution:
ଅର୍ହସି = ଅର୍ହ ଧାତୁ ମଧ୍ୟମ ପୁରୁଷ ଲଟ୍ ଲକାର (ବର୍ତ୍ତମାନ କାଳ) ।

(ख) स्थितधीः मुनिः उच्यते ।
Solution:
ଉଚ୍ୟତେ = ବଚ୍ ଧାତୁ ,ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ଲଟ୍ ଲକାର (ବର୍ତ୍ତମାନ କାଳ) ।

(ग) बुद्धिनाशात् प्रणश्यति ।
Solution:
ପ୍ରଣଶ୍ୟତି = ପ୍ର ଉପସର୍ଗ ପୂର୍ବକ ନଶ୍ ଧାତୁ ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ବର୍ତ୍ତମାନ କାଳ ।

(घ) मध्ये तिष्ठन्ति राजसाः ।
Solution:
ତିପନ୍ = ସ୍ପା ଧାତୁ ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ଲଟ୍ ଲକାର (ବର୍ତ୍ତମାନ କାଳ) ।

(ङ) मामेकं शरणं व्रज ।
Solution:
ବ୍ରଜ = ବ୍ରଜ୍ ଧାତୁ ମଧ୍ୟମ ପୁରୁଷ ଏକବଚନ ଲଟ୍ ଲକାର (ବର୍ତ୍ତମାନ କାଳ) ।

१२. अधोलिखितानां पदानां मूलशब्द- लिङ्ग – विभक्ति वचन निरुपणं कुरुत ।
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପଦଗୁଡ଼ିକର ମୂଳଶବ୍ଦ – ଲିଙ୍ଗ – ବିଭକ୍ତି – ବଚନ ନିରୂପଣ କର ।)

(क) मा फलेषु कदाचन ।
Solution:
ଫଳେଷୁ = ଫଳ ଶବ୍ଦ କ୍ଲବଲିଙ୍ଗ ସପ୍ତମୀ ବିଭକ୍ତି ବହୁବଚନ ।

(ख) ध्रुवं जन्म मृतस्य च ।
Solution:
ମୃତସ୍ୟ = ମୃତ ଶବ୍ଦ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ଷଷ୍ଠୀ ବିଭକ୍ତି ଏକବଚନ ।

(ग) पुंसः तेषु सङ्गः उपजायते ।
Solution:
ପୁଂଧଃ = ପୁମସ୍ ଶବ୍ଦ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ଷଷ୍ଠୀ ବିଭକ୍ତି ଏକବଚନ ।

(घ) सम्मोहात् स्मृतिविभ्रमः ।
Solution:
ମରେହାତ = ସଂମୋହ ଶବ୍ଦ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ପଞ୍ଚମୀ ବିଭକ୍ତି ଏକବଚନ ।

(ङ) परित्राणाय साधुनां विनाशाय च दुष्कृताम् ।
Solution:
ପରିତ୍ରାଣାୟ = ପରିତ୍ରାଣ ଶବ୍ଦ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ଚତୁର୍ଥୀ ବିଭକ୍ତି ଏକବଚନ ।

(च) न आत्मानम् अवसादयेत् ।
Solution:
ଆମ୍ବାନମ୍ = ଆତ୍ମନ୍ ଶବ୍ଦ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ଦ୍ଵିତୀୟା ବିଭକ୍ତି ଏକବଚନ ।

(छ) दैवी ह्येषा गुणमयी मम माया ।
Solution:
ଦୈବୀ = ଦୈବୀ ଶବ୍ଦ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ ପ୍ରଥମା ବିଭକ୍ତି ଏକବଚନ ।

(ज) रस्याः स्निग्धाः स्थिरा हृद्या आहाराः सात्तिकप्रियाः ।
Solution:
ରସ୍ୟା = ରସ୍ୟ ଶବ୍ଦ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ପ୍ରଥମା ବିଭକ୍ତି ବହୁବଚନ ।

१३. प्रतिशब्दद्वयं लिखत ।
(ଦୁଇଟି ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ଲେଖ |)

ब्राह्मणः, कलेवर:, पत्रम्, वासवः, पापम् ।
Solution:
ବ୍ରାହ୍ମଣୀ = ଦ୍ବିଜଃ, ବିପଃ ।
କଳେବରଃ = ଶରୀରମ୍, ଗାତ୍ରମ୍ ।
ପତ୍ରମ୍ = ପଶ୍ଚିମ୍, ପଲାଶମ୍ ।
ବାସବ: = ଇନ୍ଦ୍ର, ଦେବରାଜଃ ।
ପାପମ୍ = ଅଘମ୍, ଏନସ୍ ।

१४. स्त्रीप्रत्यये रूपं लिखत ।
(ସ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରତ୍ୟୟ ରୂପ ଲେଖ। )

मुनि, विगुण, ब्राह्मण, हस्तिन्, बन्धु, सात्त्विक ।

ମୁନି = ମୁନୀ
ବ୍ରାହ୍ମଣ = ବ୍ରାହ୍ମଣୀ
ବନ୍ଧୁ = ବନ୍ଦୀ / ବନ୍ଧୁ
ବିଗୁଣ = ବିଗୁଣା
ହସ୍ତିନ୍ = ହସ୍ପିନୀ
ସାତ୍ତ୍ଵିକ = ସାତ୍ତ୍ଵିକୀ

ପଚାଷା ଭପଯୋଗା ଅତିରିକୃ ପୃହୋଇର

1. कोष्ठकमध्यात् उपयुक्तं पदं निरूप्य शून्यस्थानं पूरयत ।
(ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପଦ ନିରୂପଣ କରି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।)

1. कर्मण्येवाधिकारस्ते मा _____ कदाचन ।
Solution:
କର୍ମଣ୍ୟବାଧିକାରସ୍ତେ ମା ଫଳେଷୁ କଦାଚନ ।

2. मा कर्म _____ हेतुर्भूः । (मूल, फल, शाखा)
Solution:
ମା କର୍ମ ଫଳ ହେତୁଭଃ ।

3. जातस्य हि _____ मृत्युः । (सदा, कृतो, ध्रुवो)
Solution:
ଜାତସ୍ୟ ହି ଧ୍ରୁବୋ ମୃତ୍ୟୁ ।

4. जातस्य ध्रुव _____ । ( व्याधिः, मृत्युः, गेहः )
Solution:
ଜାତସ୍ୟ ହି ଧ୍ରୁବୋ ମୃତ୍ୟୁ ।

5. _____ जन्म मृतस्य च । (ध्रुवं, नित्यं, वृथा )
Solution:
ଧ୍ରୁବଂ ଜନ୍ମ ମୃତସ୍ୟ ଚ ।

6. तस्मादपरिहार्येऽर्थे न त्वं _____ अर्हसि । (बाधितुम्, शोचितुम्, काङ्खितुम्)
Solution:
ତସ୍ମାଦପରିହାର୍ଯ୍ୟଽର୍ଥେ ନ ତଂ ଶୋଚିତୁମ୍ ଅର୍ହସି ।

7. दुःखेष्वनुद्विग्नमनाः _____ विगतस्पृहः । ( गतेषु, गृहेषु, सुखेषु)
Solution:
ଦୁଃଖେଷ୍ଠନୁଦ୍‌ବିଗ୍ନମନାଃ ସୁଖେଷୁ ବିଗତସ୍ପୃହ ।

8. वीतरागभयक्रोधः स्थितधीः _____ उच्यते । ( मुनिः, गुरुः, कवि: )
Solution:
ବୀତରାଗଭୟକ୍ରୋଧଃ ସ୍ଥିତଧୀ ମୁନିଃ ଉଚ୍ୟତେ ।

9. ध्यायतो विषपान् पुंसः _____ स्तेषूपजायते । ( सङ्ग, रङ्ग, भङ्ग)
Solution:
ଧାୟତୋ ବିଷୟାନ୍ ପୁଂସ ସଙ୍ଗ ସ୍ତେତୂପଜାୟତେ ।

10. सङ्गात् संजायते _____ । (भाव:, रागः, कामः )
Solution:
ସଙ୍ଗୀତ୍ ସଂଜାୟତେ କାମଃ ।

11. _____ क्रोधोऽभिजायते । (रागात्, भावात्, कामात्)
Solution:
କାମାତ୍ କ୍ରୋଧୋଽଭିଜାୟତେ ।

12. कामात् _____ अभिजायते । (भाव:, सङ्गः, क्रोधः )
Solution:
କାମାତ୍ କ୍ରୋଧଃ ଅଭିଜାୟତେ ।

13. क्रोधात् भवि _____ । (सम्मोह:, संयोग:, संशय:)
Solution:
କ୍ରୋଧାତ୍ ଭବତି ସମ୍ମୋହ ।

14. सम्मोहात् _______ विभ्रमः । (शृति, स्मृति, वुद्धि)
Solution:
ସମ୍ମୋହାତ୍ ସ୍ମୃତି ବିଭ୍ରମଃ ।

15. _____ नाशात् प्रणश्यति । (स्मृति, वृद्धि, शृति)
Solution:
ବୁଦ୍ଧି ନାଶାତ୍ ପ୍ରଣଶ୍ୟତି ।

16. _______ निधनं श्रेयः । (अधर्मे, स्वधर्मे, विधर्मे )
Solution:
ସ୍ୱଧର୍ମେ ନିଧନଂ ଶ୍ରେୟଃ ।

17. स्वधर्मे _______ श्रेयः । (पतनं, निधनं, गमनं)
Solution:
ସ୍ୱଧର୍ମେ ନିଧନଂ ଶ୍ରେୟଃ ।

18. परधर्मो _______ । (भयावहः, दयावहः, विवर्जितः )
Solution:
ପରଧର୍ମେ ଭୟାବହଃ ।

19. यदा यदा हि _______ ग्लानिर्भवति भारत । (कामस्य, रागस्य, धर्मस्य )
Solution:
ଯଦା ଯଦା ହି ଧର୍ମସ୍ୟ ଗ୍ଳାନିର୍ଭବତି ଭାରତ ।

20. परित्राणाय _______ विनाशाय च दुष्कृताम् । ( भक्तानां, रक्तानां साधूनां )
Solution:
ପରିତ୍ରାଣାୟ ସାଧୁନାଂ ବିନାଶୟ ଚ ଦୁଷ୍କୃତାମ୍ ।

21. आत्मैव ध्यात्मनो बन्धुरात्मैव _______ आत्मनः । (रिपुः, मित्रम्, गुरु: )
Solution:
ଆତ୍ମବ ହ୍ୟାତ୍ମନୋ ବନ୍ଧୁରାସୈବ ରିପୁ ଆତ୍ମନଃ ।

22. आत्मैव ह्यात्मनो _______ आत्मैव रिपुरात्मनः । (शत्रुः, वन्धुः, दुःखः)
Solution:
ଆସୈବ ହ୍ୟାତ୍ମନୋ ବନ୍ଧୁ ଆମ୍ଭେବ ରିପୁରାତ୍ମନଃ ।

23. दैवी ह्येषा _______ मम माया दुरत्यया । (विधिमयी, भवमयी, गुणमयी)
Solution:
ଦୈବୀ ଜ୍ୟେଷା ଗୁଣମୟୀ ମମ ମାୟା ଦୁରତ୍ୟୟା ।

24. दैवी ह्येषा गुणमयी मम _______ दूरत्यया । (कोप:, इच्छा, माया)
Solution:
ଦୈବୀ ଜ୍ୟେଷା ଗୁଣମୟୀ ମମ ମାୟା ଦୁରତ୍ୟୟା ।

25. मामेव ये प्रपद्यन्ते _______ एतां तरन्ति ते । ( विद्याम्, वाञ्छाम्, मायाम्)
Solution:
ମାମେବ ଯେ ପ୍ରପଦ୍ୟନ୍ତେ ମାୟାମ୍ ଏତାଂ ତରନ୍ତି ତେ ।

26. अन्तकाले च मामेव स्मरन् . कलेवरम् । (मुक्त्वा, नीत्वा, त्यक्त्वा)
Solution:
ଅନ୍ତକାଳେ ଚ ମାମେବ ସ୍ମରନ୍ ମୁକ୍ତା କଳେବରମ୍ ।

27. अन्तकाले च मामेव . मुक्त्वा कलेवरम् । ( स्पृशन्, विलपन्, स्मरन् )
Solution:
ଅନ୍ତକାଳେ ଚ ମାମେବ ସ୍ମରନ୍ ମୁକ୍ତା କଳେବରମ୍ ।

28. पत्रं पुष्पं फलं _______ यो मे भक्त्या प्रयच्छति । ( तोयं, मूलं, क्षीरं)
Solution:
ପତ୍ର ପୁଷ୍ପ ଫଳ ତୋୟାଂ ଯେ ମେ ଭକ୍ତ ପ୍ରୟଚ୍ଛତି ।

29. पत्रं पुष्पं फलं तोयं यो मे _______ प्रयच्छति । (भक्त्या, मान्या, मत्या)
Solution:
ପତ୍ର ପୁଷ୍ପ ଫଳ ତୋୟାଂ ଯୋ ମେ ଭକ୍ତ ପ୍ରୟଚ୍ଛତି ।

30. वेदानां _______ अस्मि । (सामवेदः, ऋग्वेद, यजुर्वेद : )
Solution:
ବେଦାନାଂ ସାମବେଦଃ ଅଗ୍ନି ।

31. देवानामस्मि _______ । (राघव:, माधवः, वासव:)
Solution:
ଦେବାନାମସ୍ତି ବାସତଃ ।

32. भूतानामस्मि _______ । ( कामना, भावना, चेतना )
Solution:
ଭୂତାନାମସ୍ତି ଚେତନା ।

33. श्रेयो हि ज्ञानम् _______ । (अज्ञानात्, अभावात्, अभ्यासात्)
Solution:
ଶ୍ରେୟୋ ହି ଜ୍ଞାନମ୍ ଅଭ୍ୟାସାତ୍ ।

34. ज्ञानात् _______ विशिष्यते । (मौनं, ध्यानं, त्यागम्)
Solution:
ଲାନାତ୍ ଧ୍ୟାନ ବିଣିଯ୍ୟରେ ।

35. त्यागात् _______ रनन्तरम् । (कान्ति, भ्रान्ति, शान्ति)
Solution:
ତ୍ୟାଗାତ୍ ଶାନ୍ତି ରନନ୍ତରମ୍ ।

36. ऊर्ध्वं गच्छन्ति _______ । (सत्त्वस्था:, राजसाः, तामसाः)
Solution:
ରଧିଂ ଗଛନ୍ତି ସତ୍ତମା ।

37. मध्ये तिष्ठन्ति _______ । (सत्त्वस्थाः, राजसाः, तामसाः)
Solution:
ମଧ୍ୟେ ଡିପନ୍ତି ରାକସା ।

38. जघन्यगुणवृत्तिस्था अधो गच्छन्ति _______ । (सात्त्विकाः, राजसाः, तामसाः )
Solution:
ଘନ୍ୟଗୁଣବୃତ୍ତିସ୍ଥା ଅଧୋ ଗଛନ୍ତି ତାମସା ।

39. छन्दांसि यस्य _______ यस्तं वेद स वेदवित् । (पर्णानि, शाखा:, फलानि )
Solution:
ଛନ୍ଦସି ଯସ୍ୟ ପର୍ଶୁନି ଯସ୍ତଂ ବେଦ ସ ବେଦବିତ୍ ।

40. त्रिविधं नरकस्येदं _______ नाशनमात्मनः । (द्वां, विलं, गृहं)
Solution:
ତ୍ରିବିଧ୍ୱଂ ନରକସ୍ୟଦଂ ଦ୍ବାରଂ ନାଶନମାତ୍ମନଃ ।

41. _______ क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्रयं त्यजेत् । (काम:, रागः, भावः)
Solution:
କାମଃ କ୍ରୋଧସ୍ତଥା ଲୋଭସ୍ତସ୍ମାଦେତତ୍ତ୍ୱୟଂ ତ୍ୟଜେତ୍ !

42. रस्याः स्निग्धाः स्थिरां हृद्या _______ सात्त्विकप्रियाः । (पानीया:, ग्राह्याश्च, आहारा 🙂
Solution:
ରସ୍ୟା ସ୍ନିଗ୍ଧା ସ୍ଥିରାଂ ହୃଦ୍ୟା ଆହାରାଃ ସାତ୍ତ୍ଵିକପ୍ରିୟା ।

43. सर्वधर्मान् परित्यज्य _______ एकं शरणं व्रज । (माम्, तम्, यम्)
Solution:
ସର୍ବଧର୍ମାନ୍ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ମାମ୍ ଏବଂ ଶରଣଂ ବ୍ରଜ ।

अतिसंक्षेपेण उत्तरं लिखत :

1. कर्मण्येव ते किं वर्तते ?
Solution:
ର୍ଥଧ୍କାର:

2. कुत्र ते अधिकारः अस्ति ?
Solution:
କମାଣ

3. कस्य मृत्युः ध्रुवः ?
Solution:
କାରମ୍ୟ

4. मृतस्य किं ध्रुवम् ?
Solution:
କଳ୍କ

5. अपरिहार्य्येऽर्थे त्वं किं कर्तुं न अर्हसि ?
Solution:
ଶୋଚିତୁମ୍

6. ध्यायतो विषयान् पुंसः किमुपजायते ?
Solution:
ସଙ୍ଗ

7. सङ्गात् किं संजायते ?
Solution:
କାମଃ

8. कस्मात् कामः संजायते ?
Solution:
ସଙ୍ଗୀତ୍

9. कस्मात् क्रोधोऽभिजायते ?
Solution:
କାମାତ୍

10. कस्मात् सम्मोहः भवति ?
Solution:
କ୍ରୋଧାତ୍

11. कस्मात् स्मृतिविभ्रमः भवति ?
Solution:
ସମ୍ମୋହାତ୍

12. कस्मात् बुद्धिनाश: भवति ?
Solution:
ସ୍ମତିଭ୍ରଂଶାତ୍

13. स्वधर्मे किं श्रेयः ?
Solution:
ନିଧନମ୍

14. परधर्मः किम्भूत: ?
Solution:
ଉଯାବହ

15. केषां परित्राणाय भगवान् युगे युगे सम्भवति ?
Solution:
ଦୁଷ୍କୃତାମ୍

16. केषां विनाशाय भगवान् युगे युगे सम्भवति ?
Solution:
ଦୁଯତାମ

17. किमर्थं युगे युगे भगवान् सम्भवति ?
Solution:
ଧର୍ମସଂସ୍ଥାପନାର୍ଥାୟ

18. आत्मना किमुद्धरेत् ?
Solution:
ଆତ୍ମାନମ୍

19. कः आत्मनः बन्धु ?
Solution:
ଆତ୍ମା

20. कः आत्मनः रिपुः ?
Solution:
ଆତ୍ମା

21. वेदानां भगवान् कः ?
Solution:
ସାମବେଦ

22. देवानां भगवान् कः ?
Solution:
ବାସଦ:

23. इन्द्रियाणां भगवान् कः ?
Solution:
ମନଃ

24. भूतानां भगवान् कः ?
Solution:
ଚେତନା

25. अभ्यासात् किं श्रेयः ?
Solution:
ଜ୍ଞାନମ୍

26. ज्ञानं कस्मात् श्रेयः ?
Solution:
ଅଭ୍ଯାସାତ୍

27. कस्मात् ध्यानं विशिष्यते ?
Solution:
ଜ୍ଞାନମ୍

28. ज्ञानात् किं विशिष्यते ?
Solution:
ଧ୍ୟାନମ୍

29. कर्मफलत्यागः कस्मात् भवति ?
Solution:
ଧ୍ୟାନାତ୍

30. कस्मात् शान्तिः भवति ?
Solution:
ତ୍ୟାଗାତ୍

31. सत्त्वस्थाः क्व गच्छन्ति ?
Solution:
ଉର୍ଧମ

32. ऊर्ध्वं के गच्छन्ति ?
Solution:
ସତ୍ତ୍ବସ୍ଥା

33. राजसाः कुत्र तिष्ठन्ति ?
Solution:
ମଧ୍ୟ

34. मध्ये के तिष्ठन्ति ?
Solution:
ରାଜସା

35. तामसाः कुत्र गच्छन्ति ?
Solution:
ଅଧଃ

36. के अधो गच्छन्ति ?
Solution:
ତାମସା

37. त्रिविधं नरकस्य किं भवति ?
Solution:
ଦ୍ବାରମ୍

38. कस्य त्रिविधं द्वारं भवति ?
Solution:
ନରକସ୍ୟ

39. किं परित्यज्य भगवन्तं शरणं व्रज़ ?
Solution:
ସର୍ବଧର୍ମାନ୍

40. भगवान् केभ्यः मोक्षयिष्यति ?
Solution:
ସର୍ବପାପେଭ୍ୟ

संक्षेपेण उत्तरं लिखत :

1. कर्मविषये भगवान् अर्जुनं किमुक्तवान् ?
Solution:
ଭଗବାନ୍ ଅର୍ଜୁନଂ କଣ୍ଠତବାନ୍ ଯତ୍ – ହେ ଅର୍ଜୁନ ! କର୍ମଣି ଏବ ତେ ଅଧିକାରଃ ଅସ୍ଥି । କର୍ମଫଳେଷୁ ତେ ଅଧିକାରଃ ନାସ୍ତି । ଅତଃ ଫଳେଚ୍ଛା ତ୍ୟକ୍ସା ସ୍ଵକର୍ତ୍ତବ୍ୟ କୁରୁ । ନଂ କଦାପି କର୍ମବିମୁଖ ନ ଭବ । ପୁନଶ୍ଚ ନଂ କର୍ମଫଳସ୍ୟ କାରଣଂ ନ ଇବ । କର୍ମଣି ତବ ମମତ୍ୱ ନ ଧ୍ୟାତ୍ !

2. जन्ममृत्युविषये भगवान् किमुक्तम् ?
Solution:
ଅସ୍ଥିନ୍ ସଂସାରେ ଯଃ ଜାୟତେ ତସ୍ୟ ମରଣଂ ସୁନିଶ୍ଚିତମ୍ । ପୁନଶ୍ଚ ଯସ୍ୟ ମୃତ୍ୟୁ ଭବତି ଡଃ ଜୀବ ଜନ୍ମମୃତ୍ଯୁଚକ୍ର ବିହାତଂ ନ ଶକ୍ନୋତି । ଏତତ୍ ତୁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ବିଷୟ ଭବତି । ଅସ୍କ୍ରିନ୍ ବିଷୟ ହେ ଅର୍ଜୁନ ! ତବ ଶୋକଃ ନ କରଣୀୟଂ । କେବଳଂ କ୍ଷତ୍ରିୟୋଚିତଂ କର୍ମ କୁରୁ ।

3. मुने: लक्षणं किम् ?
Solution:
ଯଃ ଜନଃ ସର୍ବାନ୍ କାମାନ୍ ପରିତ୍ୟଜତି ପୁନଶ୍ଚ ଦୁଃଖେଷୁ ଅନୁଦ୍‌ବିଗ୍ନମନା ଭବତି, ସୁଖେଷୁ ବିଗତସ୍ପୃହଃ ଭବତି ସ୍ୱ ମୁନଃ । ଅପି ଚ ଯସ୍ୟ ରାଗ-ଭୟ-କ୍ରୋଧଃ ଚ ଅତୀତଃ ଭବତି ଡଃ ମୁନଃ ଭବତି ।

4. पुरुषः कथं प्रणश्यति ?
Solution:
ଯଃ ଜନଃ ସାଂସାରିକଃ ବିଷୟାନ୍ ସଦା ଚିନ୍ତୟତି, ତସ୍ମିନ୍ ବିଷୟ ଆସକ୍ତ ଭବତି । ତସ୍ୟ ମନସି ବିଷୟଭୋଗବିଳାସଂ ଜାୟତେ । ଯଦି କାମନା ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ନ ଭବତି ତହିଁ ମନସି କ୍ରୋଧଭାବମ୍ ଆୟାତି । କ୍ରୋଧାତ୍ ସମ୍ମୋହ ଜନସ୍ୟ ସ୍ମତିଃ ବିଭ୍ରମତି । ସ୍ମୃତିଭ୍ରଂଶାତ୍ ବୁଦ୍ଧି ନଶ୍ୟତି । ଅନ୍ତତଃ ଗଢ଼ା ବୁଦ୍ଧିନାଶାତ୍ ଏବଂ ମନୁଷ୍ୟ ମୃତ୍ୟୁ ଭବତି ।

5. स्वधर्मपरधर्मयोर्मध्ये को भेदः ?
Solution:
ଅସ୍ଥିନ୍ ସଂସାରେ କର୍ମାନୁସାରୀ ମାନବାନାଂ ଜନ୍ମ ଭବତି । ଜନ୍ମନଃ ମାନବାନାଂ କୃତେ ସ୍ଵଧର୍ମପାଳନମ୍ ଏକାନ୍ତମ୍ ଆବଶ୍ୟକୀୟମ୍ । ଯଦ୍ୟପି ସ୍ୱଧର୍ମ ଭବତି ତଥାପି ସ୍ଵଧର୍ମ ଶ୍ରେୟସ୍କରଃ ଅନୁଷ୍ଟେୟଶ୍ଚ ଭବତି । ସ୍ୱଧର୍ମେ ନିଧନଂ ବରଂ ପରନ୍ତୁ ପରଧର୍ମୀ ଭୟାବହିଃ । ସ୍ବଧର୍ମ ପରଧର୍ମୟୋ ଅୟଂ ଭେଦଃ ଅସ୍ଥି ।

6. कदा धर्मस्य ग्लानिः भवति ?
Solution:
ଯଦା ଅସ୍ମିନ୍ ସଂସାରେ ସଦାଚାରିତାଂ ନିରପରାଧାନାଂ ଦୁର୍ବଳାନାମ୍ ଉପରି ଦୁରାଚାରିଣୀ ପାପାନାମ୍ ଅତ୍ୟାଚାରଃ ବର୍ଧତେ ତସ୍ମିନେବ କାଳେ ଅଧର୍ମସ୍ୟ ଅଭ୍ୟୁତ୍‌ଥାନଂ ଭବତି, ଧର୍ମସ୍ୟ ଗ୍ଳାନିଂ ଭବତି ଚ । ସଂସାରେ ଅଧର୍ମ ଅତ୍ୟାଚାରଃ, ପାପଃ ବର୍ଧନଂ ଭବତି ।

7. भगवान् कदा आत्मानं सृजति ?
Solution:
ହେ ଭାରତ ! ଅହଂ ପ୍ରାଣିନାମ୍ ଈଶ୍ଵରଃ । ପ୍ରାଣିଜାତଂ ମୟା ରଚିତମ୍ । ଅହଂ ସଂସାରାତୀତଃ ତ୍ରିଗୁଣାତୀତ । ତଥାପି ଯୋଗମାୟାମ୍ ଉପାଶ୍ରିତ୍ୟ ଯୁଗେ ଯୁଗେ ଭୂଲୋକେ ଆତ୍ମାନଂ ସୃଜାମି । ଯଦା ଯଦା ଅସ୍ଥିନ୍ ସଂସାରେ ଧର୍ମସ୍ୟ କ୍ଷୟଂ ଅଧର୍ମସ୍ୟ ଅଭ୍ୟୁତ୍‌ଥାନଂ ଚ ଭବତି, ତଦା ହି ଅହମ୍ ଆତ୍ମାନଂ ସୃଜାମି ।

8. भगवान् किमर्थं सम्भवति ?
Solution:
ଯଦା ଅସ୍ମିନ୍ ସଂସାରେ ଧର୍ମସ୍ୟ ଗ୍ଳାନିଃ ଭବତି, ଅଧର୍ମସ୍ୟ ଅଭ୍ୟୁତ୍‌ଥାନଂ ଭବତି ତଦା ଭଗବାନ୍ ଆତ୍ମାନଂ ସୃଜତି । ପୁନଶ୍ଚ ସାଧୁନାଂ ପରିତ୍ରାଣାୟ, ଦୁଷ୍କୃତାଂ ବିନାଶାୟ, ଧର୍ମସଂସ୍ଥାପନାର୍ଥାୟ ଚ ଭଗବାନ୍ ଯୁଗେ ଯୁଗେ ସମ୍ଭବତି ।

9. भगवतः माया कीदृशी ?
Solution:
ସଂସାରୋଽୟଂ ତ୍ରିଗୁଣାତ୍ମକଃ । ଗୁଣା ସତ୍ତ୍ଵ-ରଜ-ତମ ଭେଦେନ ତ୍ରିବିଧା । ଭଗବତଃ ମାୟା ତୁ ତ୍ରିଗୁଣମୟୀ । ଇୟଂ ମାୟା ଦୁରତ୍ୟୟା ଭବତି । କୋଽପି ପ୍ରାଣୀ ଭଗବତଃ ମାୟାଂ ତରିତଂ ନ ଶକ୍ନୋତି । ପରନ୍ତୁ ଯେ ଭଗବତଃ ଶରଣାପନଂ ଭବନ୍ତି ତେ ଏବ ଦୈବୀ ତ୍ରିଗୁଣମୟୀ ଦୁରତ୍ୟୟା ଚ ମାୟାମ୍ ଅବଶ୍ୟ ତରିଷ୍ୟନ୍ତି ।

10. के भगवद् भावं याति ?
Solution:
ଅଶ୍ବିନ୍ ସଂସାରେ ସର୍ବେ ଭଗବତଃ ଆଶ୍ରୟଂ ଲଭନ୍ତେ । ମୃତ୍ୟୁକାଳେ ଯେ ଜିତ୍ୟତାୟୀ ଭଗବନ୍ତମେବ ସ୍ମରନ୍ତି ତେ ଅବଶ୍ୟ ମୋକ୍ଷ ପ୍ରାପ୍ଲା ବନ୍ତି । ବିଷ୍ଣୁଲୋକଂ ଗଛନ୍ତି । ଅସ୍ଥିନ୍ ବିଷୟେ କିମପି ସଂଦେହ ନାସ୍ତି । ଅତଃ ମୃତ୍ୟୁକାଳେ ଭଗବତଃ ସ୍ମରଣଂ କରଣୀୟମ୍ ।

11. भगवान् किं किम् अश्नाति ?
Solution:
ଭଗବତେ ଭକ୍ତ, ପତ୍ର, ପୁଷ୍ପ, ଫଳଂ, ତୋୟଂ ଚ ପ୍ରଦଦାତି ତହିଁ ଡଃ ନୂନମେବ ଗ୍ରହଣ କରିଷ୍ଯତି । ଭକ୍ତ ଯତ୍‌କିମପି ଭଗବତ ପ୍ରଦୀୟତେ ତତ୍ ଏବ ଡଃ ଭକ୍ଷୟତି । ଭକ୍ତସ୍ୟ ଚିରଂ ସଦା ଶୁଦ୍ଧ ନିଷ୍କାମଂ ଚ ସ୍ୟାତ୍ ।

12. भगवतः महिमा कीदृशी ?
Solution:
ଶ୍ରୀମଦ୍‌ଭଗବଦ୍‌ଗୀତାୟାଂ ଦଶମାଧ୍ୟାୟେ ବିଭୂତିଯୋଗନାମ ଅଧ୍ୟାୟେ ଭଗବତଃ ମହିମା ବର୍ଣ୍ଣିତଂ ଭବତି । ସଂସାରୋଽୟଂ ଭଗବତଃ ବିଶେଷା ମହିମା ଭବତି । ଭବବାନ୍ ଋଗାଦିବେଦାନାଂ ମଧ୍ୟ ସାମବେଦଃ, ଦେବାନାଂ ମଧ୍ୟ ବାସବାଃ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟାନାଂ ମନଃ ଭୂତାନଂ ଚେତନା ଚ ଇତି ଭଗବତଃ ମହିମା ଅସ୍ଥି ।

13. मनुष्यानां गतिः कीदृशी भवति ?
Solution:
ସତ୍ତ୍ଵାଦିଗୁଣ ପ୍ରଧାନାନାଂ ସାଧକାନାଂ ଗତଃ ବିବିଧା ଭବତି । ସତ୍ତ୍ବଗୁଣାତ୍ ଜ୍ଞାନଂ, ରଜୋଗୁଣାତ୍ ଲୋଭଃ, ତମୋଗୁଣାତ୍ ମୋହଃ ଅଜ୍ଞାନଞ୍ଚ ଜାୟତେ । ସାର୍‌କାଜନା ସ୍ଵର୍ଗଲୋକଂ, ରାଜସିକାଂ ନର୍କଲୋକଂ ଗଛନ୍ତି । ଜନାନାମ୍ ଇଦୃଶୀ ଗତିର୍ଭବତି ।

14. के अधः गच्छन्ति ?
Solution:
ଅସ୍ଥିନ୍ ସଂସାରେ ତ୍ରିପ୍ରକାରକଂ ଜନଃ ସନ୍ତି । ସତ୍ତ୍ଵଗୁଣଯୁକ୍ତା ତାମସା ଚ । ଗୁଣାନୁସାରଂ ମନୁଷ୍ୟାନାଂ ଗତିଃ ଭିନ୍ନ ଭବତି । ସସ୍ଥା ଊର୍ଧ ନାମ ସ୍ଵର୍ଗ ଗଚ୍ଛନ୍ତି, ରାଜସା ମର୍ତ୍ତ୍ୟ ତିଷ୍ଠନ୍ତି, ପରନ୍ତୁ ଜଘନ୍ୟଗୁଣବୃତ୍ତିସ୍ଥା ତାମସା ଅଧଃ ଗଛନ୍ତି

15. कः वेदवित् ?
Solution:
ସଂସାରୋଽୟଂ ବିଚିତଂ ଭବତି । ଅୟମ୍ ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥବୃକ୍ଷ ସଦୃଶଂ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ଚ ବିଦ୍ୟତେ । ପରନ୍ତୁ ସଂସାରରୂପ ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥବୃକ୍ଷସ୍ୟ ମୂଳମ୍ ଉର୍ରେ ଶାଖା ଛନ୍ଦସି ପର୍ଶୁନି ଭବନ୍ତି । ଇଙ୍ଖ ବୃକ୍ଷ ଯଃ ବେଦଃ ମଃ ବେଦବିତ୍ ଭବତି ।

16. सात्त्विकप्रियाः आहारा: के ?
Solution:
ଆହାରୋଽପି ତ୍ରିଗୁଣାତ୍ମକମ୍ । ସପ୍ତାହାରଃ, ରାଜସିକାହାରଃ, ତାମସିକାହାରୟେତି । ସାତ୍ତ୍ଵିକପ୍ରିୟା ଆହାରାଃ ଆୟୁବର୍ଷକା, ବୁଦ୍ଧିବର୍ଷକା, ବଳବର୍ଷକା, ଆରୋଗ୍ୟଦାୟକା, ସୁଖବର୍ଷକା, ପ୍ରୀତିବର୍ଷକା, ରସ୍ୟା, ସ୍ନିଗ୍ଧା, ସ୍ଥିରଃ, ହୃଦ୍ୟା ଚ ଭବନ୍ତି । ସାତ୍ତ୍ଵିକପ୍ରିୟଜନା ଏତାଦୃଶମ୍ ଆହାରଂ ସ୍ଵୀକୁର୍ବନ୍ତି ।

17. परमात्मा कीदृशं जनं मोक्षयिष्यति ?
Solution:
ଭଗବାନ୍ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୀତାୟାମ୍ ଅର୍ଜୁନଂ ମୋକ୍ଷସ୍ୟ ମାର୍ଗ କଥୁତବାନ୍ । ଯଦା ଅର୍ଜୁନସ୍ୟ ମୋହଜାତଃ ତଦା ଭଗବାନ୍ ତମ୍ ଉପଦେଶ ଦତ୍ତବାନ୍ – ହେ ଅର୍ଜୁନ ! ସର୍ବଧର୍ମାନ୍ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ଭଗବନ୍ତ ଯେ ଶରଣଂ ଗଛନ୍ତି ତେଭ୍ୟ ଜନେଭ୍ୟ ସର୍ବପାପେଭ୍ୟ ପରମାତ୍ମା ମୋକ୍ଷୟିଷ୍ୟତି । ଅସ୍ଥିନ୍ ବିଷୟ ସଂଦେହ ନାସ୍ତି ।

दीर्घप्रश्नोत्तरम्

1. भगवान् श्रीकृष्णः गीतायां किम् उपदेशं प्रदत्तम् ।
Solution:
ଉପଦେଶଂ ଦଦାତି ତତ୍ ସର୍ବେଷା ମାନବାନାଂ କୃତେ ଭବତି । ଅସ୍ଥିନ୍ ସଂସାରେ କର୍ମଣି ଏବଂ ଅଧିକାରଃ ଅସ୍ଥି ଫଳେଷୁ କଦାଚନ ଅଧିକାରଃ ନାସ୍ତି । ଯଃ ଜନଃ ସଂସାରେ ଜାତଃ ତସ୍ୟ ମରଣଂ ତୁ ଧ୍ରୁବଂ ପୁନଶ୍ଚ ଯଃ ମୃତଃ ତସ୍ୟ ଜନ୍ମ ଏବଂ ନିଶ୍ଚିତଃ । ଦୁଃଖେଷୁ ଅନୁଦ୍‌ବିଗ୍ନମନାଃ ସୁଖେଷୁ ବିଗତସ୍ପୃହ ବୀତରାଗ-ଭୟ-କ୍ରୋଧଃ ଚ ଜନଃ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ଭବତି । ବିଷୟାସତଃ ମନୁଷ୍ୟାମାଂ ବିନାଶଃ ଭବତି । ସ୍ୱଧର୍ମେ ନିଧନଂ ଶ୍ରେୟଃ ପରନ୍ତୁ ପରଧର୍ମୀ ଭୟାବହିଃ । ପଣ୍ଡିତଃ ସମଦର୍ଶନଃ ଭବନ୍ତି । ଭଗବନ୍ତଃ ଯେ ଶରଣାପନ୍ନ ଯାନ୍ତି ତେ ମାୟାମୟଂ ସଂସାରଂ ତରନ୍ତି । କାମ, କ୍ରୋଧଃ, ଲୋଭଃ ଚ ଆତ୍ମନାଶକଃ ନରକସ୍ୟ ତ୍ରିବିଧ୍ୱଂ ଦ୍ବାରଂ ଭବତି । ସଂସାରସ୍ବରୂପ ଅଶ୍ବତ୍‌ ଯଃ ଜାନାତି ଧଃ ବେଦବିତ୍ । ଏତାଦୃଶୀ ବିବିଧା ଶିକ୍ଷା ଅତ୍ର ପ୍ରଦୀୟତେ ।

2. कर्माचरणविषये भगवान् अर्जुनं किमवदत् ?
Solution:
କର୍ମାଚରଣବିଷୟ ଭଗବାନ୍ ଅର୍ଜୁନଂ କଥୟତି ଯତ୍ – ହେ ଅର୍ଜୁନ୍ । ନିଷ୍କାମକର୍ମଣ ଏବଂ ତବ ଅଧିକାରଃ ଅସ୍ଥି । କ୍ଷତ୍ରିୟକୁଳେଜାତଃ ତବ କ୍ଷାତ୍ରକର୍ମଣି ଏବଂ ଅଧିକାରଃ ବର୍ଗତେ । କର୍ମଶଃ ଫଳେଷୁ ତବ ଅଧିକାରଃ ନାସ୍ତି । କର୍ମ ମନୁଷ୍ଯାଧୀନଂ ଭବତି ପରନ୍ତୁ ଫଳଂ ପ୍ରାରବ୍ଧଧୀନଂ ଭଗବଦଧୀନଂ ବା ଭବତି । ଅତଃ ଫଳେଚ୍ଛାତ୍ୟକ୍ତା ସ୍ଵକର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମାଚାର । କ୍ଷତ୍ରିୟୋଚିତଂ କର୍ମ ଭବତି ଯୁଦ୍ଧମ୍ ଇତି । ସାଧାରଣତଃ ଅସ୍ଥିନ୍ ସଂସାରେ ମନୁଷ୍ୟ ଫଳକାମନୟା କର୍ମ କରୋତି । ଅତଃ ଫଳସ୍ୟ କାରଣଂ ଭବତି । ପରନ୍ତୁ ହେ ଅର୍ଜୁନ୍ । ବଂ ତାଦୃଶଂ ମା ଭବ । ଯଦି ସ୍ୱଧର୍ମ ପାଳନଂ ତଂ ନ କରିଷ୍ଯସି ତହିଁ ଅବଶ୍ୟମ୍ ଅଧୋଗତଂ ପ୍ରାପ୍‌ସ୍ୟତି । ଅତଃ ତ୍ଵ କ୍ଷତ୍ରିୟୋଚିତଂ କର୍ମ ନାମ ଯୁଦ୍ଧ କୁରୁ । ଯତଃ ସ୍ଵଧର୍ମପାଳନଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠକର୍ମ ରୂପେଣ ଅଭିହିତମ୍ ।

गीतासोरशम् (ଗୀତାସୌରଭମ୍ )

ଶ୍ଳୋକ – ୧

कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन ।
मा कर्मफलहेतुर्भूर्माते सङ्गोऽस्त्वकर्मणि ।। १ ।।
କର୍ମଣ୍ୟବାଧ୍ୟକାରସ୍ତେ ମା ଫଳେଷୁ କଦାଚନ ।
ମା କର୍ମଫଳହେତୁର୍ଭୂମାତେସଙ୍ଗୋଽକର୍ମଣି ॥୧॥|

ଅନ୍ବୟ – କର୍ମଣି ଏବ ଅଧିକାରଃ ତେ (ଅସ୍ଥି), ଫଳେଷୁ ମା (ଅସ୍ଥି); କଦାଚନ କର୍ମଫଳ ହେତୁଃ ମା ଭୂ, ଅକର୍ମଣି – ତେ ସଙ୍ଗ ମା ଅସ୍ତୁ ।
ଶବ୍ଦାର୍ଥ – କର୍ମଣି = ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ଏବ = ହିଁ । ନିଶ୍ଚିତଭାବେ । ଅଧିକାରଃ = ଅଧିକାର । ତେ = ତୁମର । ଫଳେଷୁ = ଫଳରେ । ମା = ନୁହେଁ । କଦାଚନ = କେବେହେଲେ । କର୍ମଫଳ = କର୍ମଫଳରେ । ହେତୁଃ =କାରଣ । ଭୂ = ହୁଅ । ଅକର୍ମଣି = ଅକାର୍ଯ୍ୟରେ । ସଙ୍ଗ = ଆସକ୍ତ । ଅସ୍ତୁ = ହେଉ ।

ଅନୁବାଦ – କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କର୍ମ ସମ୍ପାଦନ କରିବାର ଅଧିକାର ତୁମର ଅଛି । କିନ୍ତୁ କର୍ମଫଳରେ ତୁମର ଅଧିକାର କେବେହେଲେ ଆସକ୍ତ ହୁଅନାହିଁ ।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ଶଂସିତଃ ଶ୍ଳୋକ ପଠିତଃ ସଂସ୍କୃତପ୍ରଭା ପୁସ୍ତକସ୍ୟ ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟଭାଗସ୍ଥ ଭଗବାବ୍ୟାସ ବିରଚିତଂ ମହାଭାରତଗ୍ରନ୍ଥସ୍ୟ ଭୀଷ୍ମପର୍ବାନ୍ତର୍ଗତଃ ଶ୍ରୀମଦ୍‌ଭଗବଦ୍‌ଗୀତାୟା ଦ୍ଵିତୀୟାଧ୍ୟୟ ସାଂଖ୍ୟଯୋଗାତ୍ ଆନୀତଃ । ଅସ୍ମିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ ଭଗବାନ୍ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅର୍ଜୁନଂ କର୍ମାଧ୍ୟାକାରପ୍ରସଙ୍ଗ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ |

ସାଧାରଣତଃ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ତ୍ରିବିଧମ୍ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କର୍ଭବ୍ୟ, ଯଥେଚ୍ଛୁକର୍ମ କର୍ମଶୂନ୍ୟତା ଚ ଅର୍ଜୁନଂ ପ୍ରତି ଭଗବତଃ ଉପଦେଶଂ

ଯତ୍ – ହେ ଅର୍ଜୁନ ! କର୍ମଣି ଏବଂ ତେ ଅଧିକାରଃ ଅସ୍ଥି । କଦାଚନ ଫଳେଷୁ ଅଧିକାରଃ ନାସ୍ତି । ଅତଃ ତଂ କଦାଚନ କର୍ମଫଳ ହେତୁ ମା ଭୂ । ଅପିଚ ଅକର୍ମଣି ତେ ସଙ୍ଗ ମା ଅସ୍ତୁ । ଅତଃ ତଂ ନିଷ୍କାମକର୍ମ କୁରୁ ଇତି ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – କର୍ମଣ୍ୟବାଧ୍ୱକାରସ୍ତେ = କର୍ମଣି + ଏବଂ + ଅଧୂକାରଃ + ତେ | କର୍ମଫଳହେତୁର୍ଭୂମାଁତେସଙ୍ଗେଽସ୍ଵକର୍ମଣ = କର୍ମଫଳହେତୁଃ + ଭୂ + ମା + ତେ + ସଙ୍ଗ + + ଅସ୍ତୁ + ଅକର୍ମଣି ।

ସମାସ – କର୍ମଫଳହେତୁଃ = କର୍ମଶଃ ଫଳମ୍ (୬ଷ୍ଠ ତତ୍), ତସ୍ୟ ହେତୁଃ (୬ଷ୍ଠ ତତ୍) । ଅକର୍ମଣି = ନ କର୍ମଣି (ନଞ୍ଚ୍ ତତ୍) ।

ପୃକତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ଅଧୂକାରଃ = ଅଧୂ + କୃ + ଘଞ୍ଚ୍ ।

ଶ୍ଳୋକ – ୨

जातस्य हि ध्रुवो मृत्युर्ध्रुवं जन्म मृतस्य च ।
तस्मादपरिहार्येऽर्थे न त्वं शोचितुमर्हसि ||२||
ଜାତସ୍ୟ ହି ଧ୍ରୁବୋ ମୃତ୍ଯୁଧ୍ରୁବଂ ଜନ୍ମ ମୃତସ୍ୟ ଚ ।
ତସ୍ମାଦପରିହାର୍ଯ୍ୟଽର୍ଥେ ନ ତ୍ରିଂ ଶୋଚିତୁମର୍ହସି ||୨||

ଅନ୍ବୟ – ଜାତସ୍ୟ ହି ମୃତ୍ୟୁ ଧ୍ରୁମଃ ମୃତସ୍ୟ ଜନ୍ମ ଧ୍ରୁବଂ ଚ । ତସ୍ମାତ୍ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅର୍ଥେ ତଂ ଶୋଚିତୁଃ ନ ଅର୍ହସି ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ଜାତସ୍ୟ = ଯେ ଜନ୍ମ ହୋଇଛି । ହି = ଯେହେତୁ । ମୃତ୍ୟୁ : ସେହିହେତୁରୁ । ତେଣୁ । ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଯୋଗ୍ୟ / ଉଚିତ ।

ଅନୁବାଦ – ଯେ ଜନ୍ମ ହୋଇଛି ତା’ର ମୃତ୍ୟୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ ଏବଂ ଯେ ମୃତ୍ୟୁଲାଭ କରିଛି ତାହାର ଜନ୍ମ ନିଶ୍ଚିତ ତେଣୁ ଏହା ଯେତେବେଳେ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସଂପାଦନରେ ପଛେଇବା ଉଚିତ ନୁହେଁ କି ଦୁଃଖ ପ୍ରକାଶ କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ଆନୀତଃ | ଅସ୍ଥିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ ଜୀବନସ୍ୟ ଚରମିଂ ତଥା ମରମଂ ରହସ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ |

ନିୟତଃ ନିୟମେନ ସୃଷ୍ଟି ଇୟଂ ପରିଚାଳିତା । ‘ଚକ୍ରବତ୍ ପରିବର୍ତ୍ତନ୍ତେ ଦୁଃଖାନି ଚ ସୁଖାନି ଚ।’ ଅସ୍ଥିନ୍ ସଂସାରେ ମନୁଷ୍ୟାମାଂ ଜନ୍ମ ମୃତ୍ୟୁ ଚ ଚକ୍ରାକାରେଣ ଘୂର୍ଣାୟମାନଂ ଭବତି । ସଂସାରେଽସ୍ମିନ୍ ଯସ୍ୟ ଜନ୍ମ ଭବତି ତତ୍ସ୍ୟ ମୃତ୍ୟୁ ସୁନିଶ୍ଚିତମ୍ । ପରମେଶ୍ଵରସ୍ୟ ଇଚ୍ଛାମାତ୍ରେଣ ସର୍ବ ପରିଚାଳିତଂ ଭବତି । କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରସ୍ୟ ସମରାଙ୍ଗଣେ କ୍ଷତ୍ରିୟରୂପେଣ ଅର୍ଜୁନସ୍ୟ ଯୁଦ୍ଧ ତୁ ପରମକର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଭବତି । ସ୍ଵକର୍ତ୍ତବ୍ୟସ୍ୟ ପୁରତଃ କସ୍ୟ ମୃତ୍ୟୁ ନାପେକ୍ଷ୍ୟତେ । କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମାହିତେ ସତି ଯଦି କୋଽପି ସ୍ଵଜନସ୍ୟ ମୃତ୍ୟୁ ଭବତି ତହିଁ ଅନୁଶୋଚନା ନ କରଣୀୟମ୍ । ସ୍ବକର୍ଭବ୍ୟାତ୍ ଚ୍ୟୁତଃ ମନୁଷ୍ୟ ପାପେ ଲିପ୍ତ ଭବତି । ଅତଃ ମୃତ୍ୟୁ ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ । ଜୀବନସ୍ୟ ଏତାଦୃଶ ସତ୍ୟତା ଉପଲବିଂ କୃତ୍ୱା ଅନୁଶୋଚନଂ ନ କୁର୍ଯ୍ୟାତ୍ । ସଦୈବ ସ୍ଵକୀୟକର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନେ ବ୍ରତୀ ଭବେତ୍ ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ମୃତ୍ୟୁର୍ଧବମ୍ = ମୃତ୍ୟୁ + ଧ୍ରୁବମ୍ । ତସ୍ମାଦପରିହାର୍ଯ୍ୟର୍ଥେ = ତସ୍ମାତ୍ + ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ + ଅର୍ଥେ । ଶୋଚିତୁମର୍ହସି = ଶୋଚିତୁମ୍ + ଅର୍ହସି |

ସମାସ – ଅପରିଦ୍ଵାମ୍ୟୌ = ନ ପରିହାର୍ଯ୍ୟ, ତସ୍ମିନ୍ (ନଞ୍ଚ୍ ତତ୍) ।

ମୂତସ୍ୟ = ସମ୍ବନ୍ଧ ୬ଷ୍ଠୀ । ଧ୍ରୁମଃ, ମୃତ୍ୟୁ ରଂ, ଜନ୍ମ = କର୍ଭରି ୧ ମା । ତସ୍ମାଦ୍ = ହେତୌ ୫ମୀ । ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ, ଅର୍ଥେ = ଅଧୂକରଣେ ୭ମୀ ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ଜାତଃ = ଜନ୍ + କ୍ତ । ଶୋଚିତୁମ୍ = ଶୋଚ୍ + ଣିଚ୍ + ତୁମୁନ୍ ।

ଶ୍ଳୋକ – ୩

दुःखेष्वनुद्विग्नमनाः सुखेषु विगतस्पृहः |
वीतरागभयक्रोधः स्थितधीर्मुनिरुच्यते ||३||
ଦୁଃଖେଷ୍ଠନୁବିଗ୍ନମନାଃ ସୁଖେଷୁ ବିଗତତଃ |
ବାତରାଗଭୟକ୍ତେଧ ସିଉଧାମ୍ବନିର୍ଦ୍ୟତେ ||୩||

ଅନ୍ବୟ – ଦୁଃଖେଷୁ ଅନୁଦ୍‌ବିଗ୍ନମନାଃ ସୁଖେଷୁ ବିଗତସ୍ପୃହ ବୀତରାଗଭୟକ୍ରୋଧଃ ସ୍ଥିତଧୀ ମୁନଃ ଉଚ୍ୟତେ। ଦୁଃଖେଷୁ = ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଦୁଃଖରେ । ଅନୁଦ୍‌ବିଗ୍ନମନା = ଉଦ୍‌ବିଗ୍ନ ନହୋଇ । ସୁଖେଷୁ = ସୁଖରେ । ବିଗତସ୍ପୃହ = ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ ନ କରି । ବୀତ = ମୁକ୍ତ । ରାଗ = ଆସକ୍ତି । ଭୟ = ଭୟ । କ୍ରୋଧଃ = ରାଗ । ସ୍ଥିତଧୀ = ସ୍ଥିରମତି ବା ବୁଦ୍ଧି । ମୁନଃ = ଋଷି / ମନନଶୀଳ ।

ଅନୁବାଦ – ବିବିଧ ଦୁଃଖ ତଥା ତ୍ରିତାପରେ ଯେ ବିଚଳିତ ହୁଏନାହିଁ, ସୁଖରେ ଯେ ଆନନ୍ଦବିଭୋର ହୁଏନାହିଁ ଏବଂ ଯେ ଆସକ୍ତି (ରାଗ), ଭୟ ଏବଂ କ୍ରୋଧରୁ ମୁକ୍ତ ତାଙ୍କୁ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ମୁନି ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

ତ୍ୟାଖ୍ୟା – ଶଂସିତ ଶ୍ଳୋକଃ ପଠିତଃ ସଂସ୍କୃତପ୍ରଭା ପୁସ୍ତକସ୍ଥ ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟଭାଗାତ୍ ଆନୀତଃ । ଅୟଂ ସଂଗୃହିତଃ । ଅସ୍ଥିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞସ୍ୟ ଲକ୍ଷଣଂ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ ।

ଦୁଃଖ ତ୍ରିବିଧମ୍ – ଆଧ୍ୟାତ୍ମକମ୍, ଆଦୈବିକମ୍, ଆଭୌତିକଂ ଚେତି । ଏଷ୍ଣୁ ତ୍ରିବଧଦୁଃଖେଷୁ ଯଃ ଉଦ୍‌ବିଗ୍ନାଂ ନ ଭବତି, ସ୍ୱୟମେବ ସ୍ଥିରଃ ଭବତି ପୁନଶ୍ଚ ସୁଖପ୍ରାପ୍ତିକାଳେଽପି ଆନନ୍ଦବିଭୋରଂ ନ ଭବତି, ଅର୍ଥାତ୍ ସୁଖ ଦୁଃଖ ଚ ସମାନରୂପେଣ ପଶ୍ୟତି ଧଃ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ଭବତି । ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଶାଂ ସୁଖଭୋଗଂ ଭବତି ଆସକ୍ତି, ଏତତ୍ ରହିତଂ ତୁ ଅନାସିକ୍ତ ଇତି କଥ୍ୟତେ । ଲୋଭଶୂନ୍ୟ ଭୟଶୂନ୍ୟ ଅନାସଭ୍ରଂ ଚ ଯଃ ଭବତି ସ ସ୍ଥିତଧୀ ମନସି ରାଗ-ଭୟ-କ୍ରୋଧଃ ଚ ନ ଭବତି ଏତାଦୃଶ ଶାନ୍ତଚେତ୍ତା ମୁନଃ ଭବିତୁମ୍ ଅର୍ହସି । ଅତଃ ଉଚ୍ୟତେ-ଦୁଃଖେଷୁ ଅନୁଦ୍‌ବିଗ୍ନମନାଃ ସୁଖେଷୁ ବିଗତସ୍ପୃହ ବୀତରାଗଭୟକ୍ରୋଧଃ ମୁନଃ ସ୍ଥିତଧୀ ଉଚ୍ୟତେ । ‘ନାସୌ ମୁନଃ ଯସ୍ୟ ମତଂ ନ ଭିନ୍ନମ୍ ।’ ଇତି ଉକ୍ତଧାରେଣ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞସ୍ୟ ଲକ୍ଷଣଂ ନିର୍ଣ୍ଣୀତମ୍ । ଏତଦ୍ ବିଷୟମ୍ ଅତୀବ ମନୋଜ୍ଞ ଗ୍ରହଣୀୟଂ ସ୍ପୃହଣୀୟଂ ଚ ଭବତି ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ଦୁଃଖେଷ୍ଠନୁଦ୍‌ବିଗ୍ନମନାଃ = ଦୁଃଖେଷୁ + ଅନୁଦ୍‌ବିଗ୍ନମନାଃ । ସ୍ଥିତଧୀର୍ମୁନିରୁଚ୍ୟତେ =ସ୍ଥିତଧୀ + ମୁନିଃ + ଉଚ୍ୟତେ ।

ଅନୁଦ୍‌ବିଗ୍ନମନାଃ = ଉଦ୍‌ବିଗ୍ନ ମନଃ ଯସ୍ୟ ଡଃ ତେ (ବହୁବ୍ରୀହିଃ), ନ ଉଦ୍‌ବିଗ୍ନମନାଃ (ନଞ୍ଚ୍ ତତ୍) । ବିଗତସ୍ପୃହଃ = ବିଗତଃ ସ୍ପୃହା ଯସ୍ୟ ଡଃ ( ବହୁବ୍ରୀହିଃ) । ସ୍ଥିତଧୀ = ସ୍ଥିତାଃ ଧୀ ଯସ୍ୟ ଡଃ (ବହୁବ୍ରୀହିଃ) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ଦୁଃଖେଷୁ, ସୁଖେଷୁ = ଅଧିକରଣେ ୭ମୀ । ଅନୁଦ୍‌ବିଗ୍ନମନଃ, ବିଗତସ୍ପୃହ, ବୀତରାଗଭୟକ୍ରୋଧଃ, ସ୍ଥିତଧୀ, ମୁନଃ = ଉକ୍ତ କର୍ମଣି ୧ ମା ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ରାଗ = ରଞ୍ଜ୍ + ଘଞ୍ଜ୍ । କ୍ରୋଧଃ = କୃଧୂ + ଘଞ୍ଚ୍ । ସ୍ଥିତଃ = ସ୍ଲା + କ୍ତ ।

ଶ୍ଳୋକ – ୪

ध्यायतो विषयान् पुंसः सङ्गस्तेषूपजायते ।
सङ्गात् संजायते कामः कामात् क्रोधोऽभिजायते ।।४।।
ଧ୍ୟାଯ୍ତୋ ବିଷୟନ ଫୁସ: ସଲଂସ୍ତେତ୍ପପ୍ରଦାୟରେ |
ସଙ୍ଗୀତ୍ ସଂଜାୟତେ କାମଃ କାମାତ୍ କ୍ରୋଧାଽଭିଜାୟତେ || ୪ ||

ଅନ୍ବୟ – ବିଷୟାନ୍ ଧ୍ୟାୟତଃ ପୁଂଧଃ ତେଷୁ (ବିଷୟେଷୁ) ସଙ୍ଗୀ ଉପଜାୟତେ । ସଙ୍ଗୀତ୍ କାମ ସଂଜାୟତେ, କାମାତ୍ କ୍ରୋଧଃ ଅଭିଜାୟତେ |

ଣଦାର୍ଥ – ବିଷୟାନ୍ = ଇନ୍ଦ୍ରିୟଭୋଗ୍ୟ ବିଷୟମାନଙ୍କୁ । ଧ୍ୟାୟତଃ = ଚିନ୍ତା କଲାବେଳେ । ପୁଂନଃ = ପୁରୁଷର | ତେଣୁ = ଇନ୍ଦ୍ରିୟଭୋଗ୍ୟ ବିଷୟବସ୍ତୁରେ । ସଙ୍ଗ = ଆସକ୍ତି । ଉପଜାୟତେ = ବୃଦ୍ଧିଲାଭ କରେ । ସଙ୍ଗୀତ୍ = ସଂଜାୟତେ = ବୃଦ୍ଧିଲାଭ କରେ । କାମଃ = କାମନା । କାମାତ୍ = କାମନାରୁ । କ୍ରୋଧଃ = କ୍ରୋଧ ବା ରାଗ । ଅଭିଜାୟତେ = ଜାତ ହୁଏ ।

ଅନୁବାଦ – ବ୍ୟକ୍ତି ଇନ୍ଦ୍ରିୟଭୋଗ୍ୟ ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ଚିନ୍ତା କରୁଥିଲାବେଳେ ସେଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ତା’ର ଆସକ୍ତି ଜାତ ହୁଏ ଏବଂ ଏ ପ୍ରକାର ଆସକ୍ତିରୁ କାମନା ଜାତ ହୁଏ ଏବଂ କାମନାରୁ କ୍ରୋଧ ଜାତ ହୁଏ ।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ଶ୍ଳୋକୋଽୟଂ ପଠିତଃ ‘ ଗୀତାସୌରଭମ୍ ପଦ୍ୟାତ୍ ଆନୀତଃ । ଭଗବାନ୍ ବ୍ୟାସବିରଚିତଂ ମହାଭାରତଗ୍ରନ୍ଥସ୍ୟ ଭୂତ୍ରା କୀଦୃଶଂ ଭାବଂ ସମାଗଚ୍ଛତି ତଦେବ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ ।

ସାଂସାରିକ ଜୀବନଂ ନିର୍ବାହୟିତୁ ମନୁଷ୍ୟ ବିଭିନ୍ନେଷୁ ବିଷୟେଷୁ ସଂଲଗ୍ନ ଭବତି । ବିଷୟ ଅପି ମନୁଷ୍ୟାନ୍ ଆକର୍ଷୟନ୍ତି । ବିଷୟାନାଂ ଧ୍ୟାନଂ କୁର୍ବନ୍ତଃ ଜନଃ ତେଷୁ ବିଷୟେଷୁ ସଙ୍ଗ ଭବନ୍ତି । ବିଷୟସଙ୍ଗୀତ୍ ମନସି କାମଃ ଭାବାଃ ଚ ଜାୟତେ । ପୁନଶ୍ଚ ଯଦା କାମନାୟା ପରିପୂରଣଂ ନ ଭବତି ତଦା କ୍ରୋଧଭାବ ଜାୟତେ । ଅତଃ ମନୁଷ୍ୟ ସଦୈବ ବିଷୟାତ୍ ଧାନଂ ନ କୁର୍ଯ୍ୟାତ୍ । ଅନାସକ୍ତ ପୁରୁଷ ପରମାର୍ଥୀ ପ୍ରାପ୍ଳୁତି ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ସଙ୍ଗସ୍ତେଷ୍ଠପଜାୟତେ = ସଙ୍ଗୀ + ତେଷୁ + ଉପଜାୟତେ | କ୍ରୋଧୋଽଭିଜାୟତେ = କ୍ରୋଧଃ + ଅଭିଜାୟତେ |

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ଧ୍ୟାୟତଃ, ପୁଂନଃ = ସଙ୍ଗୀ + ତେଷୁ + ଉପଜାୟତେ । କ୍ରୋଧୋଽଭିଜାୟତେ = କ୍ରୋଧଃ + ସମ୍ବନ୍ଧ ୬ଷ୍ଠୀ । ବିଷୟାନ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା । ସଙ୍ଗୀ, କାମ, କ୍ରୋଧଃ = କଉଁରି ୧ ମା । ତେଷୁ = ଅଧିକରଣେ ୭ମୀ । ସଙ୍ଗାତ, କାମାତ୍ = ‘ଜନିକର୍ତ୍ତୃପ୍ରକୃତି’ ଯୋଗେ ୫ମୀ ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – କାମଃ = କମ୍ + ଘଞ୍ଜ୍ । କ୍ରୋଧଃ = କୃଧୂ + ଘଞ୍ଚ୍ । ଧାୟତଃ =

ଶ୍ଳୋକ – ୫

क्रेाधाद् भवति सम्मोहः सम्मोहात् स्मृतिविभ्रमः ।
स्मृतिभ्रंशाद् बुद्धिनाशेो वुद्धिनाशात् प्रणश्यति || ५ ||
କ୍ରୋଧାଦ୍ ଭବତି ସହ ସମ୍ମୋହାତ୍ ସ୍ମୃତିବିଭ୍ରମଃ ।
ସ୍ମୃତିଭ୍ରଂଶାଦ୍ ବୁଦ୍ଧିନାଶୋ ବୁଦ୍ଧିନାଶାତ୍ ପ୍ରଣଶ୍ୟତି ॥ ୫ ||

ଅନ୍ବୟ – କ୍ରୋଧାଦ୍ ସମ୍ମୋହଃ ଭବତି, ସମ୍ମୋହାତ୍ ସ୍ମୃତିବିଭ୍ରମଃ (ଭବତି), ସ୍ମୃତିଭ୍ରଂଶାଦ୍ ବୁଦ୍ଧିନାଶଃ ( ଭବତି), ବୁଦ୍ଧିନାଶାତ୍ ପ୍ରଣଶ୍ୟତି |

ଣଦାର୍ଥ – କ୍ରୋଧାତ୍ = କ୍ରୋଧରୁ । ସଂମୋହଃ = ପୂର୍ଣମୋହ ବା ଅଜ୍ଞାନ । ଭବତି = ଜାତ ହୁଏ । ସଂମୋହାତ୍ = ମୋହରୁ । ସ୍ମୃତି = ସ୍ମୃତିର | ବିଭ୍ରମ = ବିଭ୍ରମ | ସ୍ମୃତିଭ୍ରଂଶାତ୍ = ସ୍ମୃତିନାଶରୁ । ବୁଦ୍ଧିନାଶଃ = ବୁଦ୍ଧି ନଷ୍ଟ । ବୁଦ୍ଧିନାଶାତ୍ =ବୁଦ୍ଧିବିନଷ୍ଟତାରୁ । ପ୍ରଣଶ୍ୟତି = ମୃତ୍ୟୁ ବା ଅଧୋପତନ ହୁଏ ।

ଅନ୍ମବାଦ – କ୍ରୋଧରୁ ମୋହ ଜାତ ହୁଏ ଏବଂ ମୋହରୁ ସ୍ମୃତିବିଭ୍ରମ ହୁଏ । ସ୍ମୃତିବିଭ୍ରମ ହେଲେ ବୁଦ୍ଧି ନାଶ ହୁଏ ଏବଂ ଯେତେବେଳେ ବୁଦ୍ଧି ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ, ସେତେବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତିର ମୃତ୍ୟୁ ବା ଅଧୋପତନ ହୁଏ |

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ଶପିଙ ଶୋଇ ବ୍ୟାସବିରଚିତ ମହରାରଗଣ୍ଡସ୍ୟ ଭାପବାନ୍ତ୍ରଗତ ଣ୍ଡାମହ୍ଭଗହଣାତାମା ସାଂଖ୍ୟଯୋଗନାମ ଦ୍ବିତୀୟାଧ୍ୟାୟାତ୍ ଆନୀତଃ । ଅୟଂ ପଠିତଃ ସଂସ୍କୃତପ୍ରଭା ପୁସ୍ତକସ୍ୟ ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟ ସନ୍ନିବେଶିତଃ । ଅସ୍ମିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ ମନୁଷ୍ୟସ୍ୟ ଅଧୋପତନଂ କର୍ଡିଂ ଭବତି ତଦେବ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ ।

ସାଂସାରିକ ଭୋଗବାସନାୟାଂ ଲିପ୍ତ ମନୁଷ୍ୟସ୍ୟ ମନସି ପ୍ରଥମତଃ ଆସ କାମନା ଅଚରିତାର୍ଥ ସନ୍‌ କ୍ରୋଧଃ ଜାୟତେ । ଅତ୍ୟଧିକ କ୍ରୋଧଃ ମନୁଷ୍ୟ ହିତାହିତଂ ଜ୍ଞାନଂ ନ ଭବତି । ମୋହବଶାତ୍ ଅଜ୍ଞାନାତ୍ ବା ସ୍ମୃତିବିଭ୍ରମଃ ତସ୍ୟ ବୁଦ୍ଧି ନାଶଂ ଯାତି । ମନୁଷ୍ୟତାଂ ସର୍ବସ୍ୱ ଭବତି ବୁଦ୍ଧି ବିବେକଃ ତିଷ୍ଠତି । ସ୍ୱ ଅଧୋପତିତଃ ଭବତି । ସାଂସାରାର୍ଣ୍ଣବେ ଭାସମାନଃ ପ୍ରାୟଃ ବିଷୟାନ୍ ପ୍ରତି ଅନାସକ୍ତିମାଧ୍ୟମେନ ଭଗବତଃ କୃପା ଲଭ୍ୟତେ । ଅତଃ ଚିନ୍ତନଂ ଚ କରଣୀୟମ୍ ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ସହଃ = ସମ୍ + ମୋହ ।

ଜାୟତେ । ଅସ୍ମାତ୍ କାମନାୟା ଜନ୍ମ ଭବତି । ଜ୍ଞାନଶୂନ୍ୟ ସମ୍ମୋହିତଂ ଚ କରୋତି | ତଥ୍ୟ ଭବତି । କିମପି ସୂତୌ ନ ତିଷ୍ଠତି । ଅନେନ ବିଭ୍ରମେନ ଚ । ଯଦି ନଶ୍ୟତି ବୁଦ୍ଧି ତହିଁ ମନୁଷ୍ୟସ୍ୟ ସତ୍ତାପି ନ ଭବତି । ଅତଃ ସଦୈବ ପରମେଶ୍ଵରସ୍ୟ ଧ୍ୟାନଂ ତଥା ମନମଃ ସ୍ଥିରତା, ବିଷୟବାସନା ରାହିତ୍ୟମ୍, ଈଶ୍ବର

ସମାସ – ସ୍ମୃତିବିଭ୍ରମଃ = ସ୍ଵତଃ ବିଭ୍ରମଃ (୬୩ ତତ୍) । ବୁଦ୍ଧିନାଶଃ = ବୁଦ୍ଧି ନାଶଃ ( ୬ଷ୍ଠ ତତ୍) । ସ୍ମୃତିଭ୍ରଂଶାତ୍ ସ୍ଵତଃ ଭ୍ରଂଶ ତସ୍ମାତ୍ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – କ୍ରୋଧାତ୍, ସଂମୋହାତ୍, ସ୍ମୃତିଭ୍ରଂଶାତ୍, ବୁଦ୍ଧିନାଶାତ୍ = ଜନିକର୍ତ୍ତୃପ୍ରକୃତି ଯୋଗେ ୫ମୀ | ସଂମ୍ମୋହଃ, ସ୍ମୃତିବିଭ୍ରମ, ବୁଦ୍ଧିନାଶଃ = କଉଁରି ୫ମୀ ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ସଂହିଃ = ସମ୍ + ମୁହ + ଘଞ୍ଚ୍ । ସ୍ମୃତି = ସ୍କୃ + ସ୍କ୍ରିନ୍ । ବିଭ୍ରମ = ବି + ଭ୍ରମ୍ + ଅଚ୍ ।

ଶ୍ଳୋକ – ୬

श्रेयान् स्वधर्मे विगुणः परधर्मात् स्वनुष्ठितात् ।
स्वधर्मे निधनं श्रेयः परधर्मो भयावह || ६ ||
ଶ୍ରେୟାନ୍ ସ୍ଵଧର୍ମେ ବିଗୁନଃ ପରଧର୍ମାତ୍ ସ୍ୱନୁଷ୍ଠିତାତ୍ ।
ସ୍ଵଧର୍ମେ ନିଧନଂ ଶ୍ରେୟଃ ପରଧର୍ମୋ ଭୟାବହିଃ ॥ ୬ ||

ଅନ୍ବୟ – ସ୍ଵନୁଷ୍ଠିତାତ୍ ପରଧର୍ମାତ୍ ବିଗୁନଃ (ଅପି) ସ୍ଵଧର୍ମୀ ଶ୍ରେୟାନ, ସ୍ଵଧର୍ମେ ନିଧନଂ ଶ୍ରେୟଃ ପରଧର୍ମୀ ଭୟାବହିଃ ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ଶ୍ରେୟାନ୍ = ବରଂ ଉତ୍ତମ । ସ୍ଵଧର୍ମୀ = ବ୍ୟକ୍ତିର ନିଜ ଧର୍ମ ବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧର୍ମ । ବିଗୁନଃ = ଦୋଷଯୁକ୍ତ ହେଲେ ସୁଦ୍ଧା । ପରଧର୍ମାତ୍ = ଅନ୍ୟ ନିମିତ୍ତ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧର୍ମ ଅପେକ୍ଷା । ସ୍ୱନୁଷ୍ଠିତାତ୍ = ଭଲଭାବରେ କରିବା ଅପେକ୍ଷା । ସ୍ଵଧର୍ମେ ନିଜ ଧର୍ମରେ । ନିଧନଂ = ମୃତ୍ୟୁ । ଶ୍ରେୟଃ = ଉତ୍ତମ । ପରଧର୍ମ = ଅନ୍ୟର ଧର୍ମ । ଭୟାବହିଃ = ବିପଦପୂର୍ଣ୍ଣ ।

ଅନ୍ମବାଦ – ଅନ୍ୟର ଧର୍ମ ବା କର୍ମ ଆଚରଣ କରିବା ଅପେକ୍ଷା ନିଜର ଧର୍ମ ବା କର୍ମ ଯେତେ ଦୋଷଯୁକ୍ତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ତାହାକୁ ହିଁ ଆଚରଣ କରିବା ଉଚିତ । ଅନ୍ୟର ଧର୍ମାଚରଣ କରିବା ଅପେକ୍ଷା ନିଜର ଧର୍ମ ବା କର୍ମରେ ସ୍ଥିର ରହି ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିବା ବରଂ ଭଲ । କାରଣ ଅନ୍ୟର ଧର୍ମ ବା କର୍ମ ଅନୁସରଣ କରିବା ବିପଦପୂର୍ଣ୍ଣ ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – କର୍ମଯୋଗନାମ ତୃତୀୟାଧ୍ୟାୟାତ୍ ଆନୀତଃ । ଅୟଂ ପଠିତଃ ସଂସ୍କୃତପ୍ରଭା ପୁସ୍ତକସ୍ୟ ଅସ୍ମିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ କର୍ମଯୋଗସ୍ୟ ମାହାତ୍ମ୍ୟ ତଥା ସ୍ଵଧର୍ମପାଳନପ୍ରସଙ୍ଗ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ । ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟ ସନ୍ନିବେଶିତଃ । ଅସ୍ମିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ କର୍ମଯୋଗସ୍ୟ ମାହାତ୍ମ୍ୟ ତଥା ସ୍ଵଧର୍ମପାଳନପ୍ରସଙ୍ଗ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ |

ସାଂସାରିକଜନଃ ସ୍ୱକୀୟଂ କର୍ତ୍ତବ୍ୟମ୍ ଅବଶ୍ୟ କରଣୀୟମ୍ । ମାନବାନାଂ କୃତେ ମାନବଧର୍ମୀ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭବତି । ସ୍ଵଧର୍ମ ଶ୍ରେୟାନ୍ । ପୁନଶ୍ଚ ସ୍ୱଧର୍ମେ ନିଧନଂ ଶ୍ରେୟଃ ପରନ୍ତୁ ପରଧର୍ମୀ ଭୟାବହିଃ ଭବତି । ଅତଃ ସଦୈବ ସ୍ୱଧର୍ମାଚରଣଂ କୁମ୍ୟୁ । ହେ ଅର୍ଜୁନଃ ! ସ୍ଵଂ କ୍ଷତ୍ରିୟୋଚିତଃ ଧର୍ମ ନାମ ଯୁଦ୍ଧ କୁରୁ । ଯଥା ସ୍ଵଧର୍ମସ୍ୟ ମହତ୍ତ୍ୱ ବର୍ଣ୍ଣିତଂ ତଦେବ ସ୍ପୃହଣୀୟଂ ଗ୍ରହଣୀୟଂ ଚ ଇତଡି |

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ଭୟାବହିଃ = ଭୟ + ଆବହିଃ । ସ୍ଵନୁଷ୍ଠିତାତ୍ = ସୁ + ଅନୁଷ୍ଠିତାତ୍ ।

ସମାସ – ସ୍ଵଧର୍ମୀ = ସ୍ଵସ୍ୟ ଧର୍ମୀ (୬ଷ୍ଠୀ ତ୍‌ତ୍) । ପରଧର୍ମାତ୍ = ପରସ୍ୟ ଧର୍ମୀ, ତସ୍ମାତ୍ (୬ଷ୍ଠ ତତ୍) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ସ୍ଵନୁଷ୍ଠିତାତ୍, ପରଧର୍ମାତ୍ = ଅପାଦାନେ ୫ମୀ । ସ୍ଵଧର୍ମୀ = ଅଧିକରଣେ ୭ମୀ । ଶ୍ରେୟଃ, ପରଧର୍ମୀ = କଉଁରି ୧ ମା ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ଧର୍ମୀ = ଧୃ + ମନ୍ ।

ଶ୍ଳୋକ – ୭

यदा यदा हि धर्मस्य ग्लानिर्भवति भारत !
अभ्युत्थानमधर्मस्य तदात्मानं सृजाम्यहम् ||७||
ଯଦା ଯଦା ହି ଧର୍ମସ୍ୟ ଗ୍ଳାନିର୍ଭବତି ଭାରତ ।
ଅଭ୍ୟୁତ୍‌ଥାମ୍ ଧର୍ମସ୍ୟ ତଦାତ୍ମାନଂ ସୃଜାମ୍ୟହମ୍ ॥ ୭||

ଅନ୍ବୟ – ଭାରତ ! ଯଦା ଯଦା ହି ଧର୍ମସ୍ୟ ଗ୍ଳାନିଃ ଭବତି ଅଧର୍ମସ୍ୟ ଅଭ୍ୟୁତ୍‌ଥାନଂ ( ଭବତି) ତଦା ଅହମ୍ ଆତ୍ମାନଂ ତ୍ସକାମି |

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ଭାରତ ! = ହେ ଭରତବଂଶଜ । ଯଦା = ଯେତେବେଳେ । ଯଦା = ଯେଉଁଠାରେ । ହି = ନିଶ୍ଚିତଭାବେ । ଧର୍ମସ୍ୟ = ଧର୍ମର । ଗ୍ଳାନିଃ = ଅପଚୟ । ଭବତି = ହୁଏ, ଦେଖାଯାଏ । ଅଧର୍ମସ୍ୟ = ଅଧର୍ମର । ଅଭ୍ୟୁତ୍‌ଥାନଂ = ଉନ୍ନତି । ତଦା = ସେତେବେଳେ । ଅହମ୍ = ମୁଁ । ଆତ୍ମାନଂ = ନିଜକୁ । ସୃଜାମି = ପ୍ରକାଶିତ କରେ ।

ଅନୁବାଦ – ହେ ଭରତବଂଶଜ ! ଯେଉଁଠାରେ ଏବଂ ଯେତେବେଳେ ଧର୍ମର ଗ୍ଲାନି (ଅପଚୟ) ଦେଖାଦିଏ ଏବଂ ଅଧର୍ମର ଅଭ୍ୟୁତ୍‌ଥାନ (ଉନ୍ନତି) ହୁଏ, ସେତେବେଳେ ମୁଁ ଅବତରଣ କରେ ବା ଆବିର୍ଭୂତ ହୁଏ ।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ଶ୍ଳୋକୋଽୟଂ ପଠିତଃ ‘ ଗୀତାସୌରଭମ୍ ପଦ୍ୟାତ୍ ଆନୀତଃ । ଭଗବାନ୍ ବ୍ୟାସ ବିରଚିତଂ ମହାଭାରତଗ୍ରନ୍ଥସ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ଆବିର୍ଭାବାଃ ବା କଦା ଭବତି ତଦେବ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ ।

ସଂସାରୋଽୟଂ ଭଗବତଃ ସୃଷ୍ଟି । ମନୁଷ୍ୟତାଂ ଧର୍ମୀ ହି ମୂଳମ୍ । ଜୀବନନିର୍ବାହାର୍ଥମ୍ ଅସ୍ଥିନ୍ ସଂସାରେ ଧର୍ମ ଆଚରଣୀୟ ଭବତି । ପରନ୍ତୁ ସ୍ବାର୍ଥୀ ମନୁଷ୍ୟ ସ୍ବଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପରିପୂରଣାର୍ଥମ୍ ଅଧର୍ମମ୍ ଆଚରତି । ଧର୍ମ ପୁଣ୍ୟ ଚ ବିହାୟ ଜନଃ ଅଧର୍ମ ପାପଂ ଚ ଆଚରନ୍ତି । ସଂସାରାତ୍‌ ଧର୍ମସ୍ୟ ଗ୍ଳାନିଃ ଭବତି ପୁନଶ୍ଚ ଅଧର୍ମସ୍ୟ ଅଭ୍ୟୁତ୍‌ଥାନଂ ଭବତି । ଅସ୍ଥିନ୍ ଏବ କାଳେ ଭଗବାନ୍ ଆତ୍ମାନଂ ସୃଜତି ସଂସାରେ ଆବିର୍ଭୂତଃ ଚ ଭବତି । ସାଧୁନାଂ ପରିତ୍ରାଣାୟ ଦୁଷ୍କୃତାନ୍ ବିନାଶାୟ ଧର୍ମସଂସ୍ଥାପନାର୍ଥାୟ ଚ ଭଗବାନ୍ ଆତ୍ମାନଂ ସୃଜତି । ହେ ଭାରତ ! ଅହଂ ଧର୍ମସଂସ୍ଥାପନାୟ ଯୁଗେ ଯୁଗେ ସଂଭବାମି । ଭବବତଃ ଉକ୍ତ ଯାଥାର୍ଥ୍ୟମ୍ ଅସ୍ଥି ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ଗ୍ଳାନିର୍ଭବତି = ଗ୍ଳାନିଃ + ଭବତି । ଅଭ୍ୟୁତ୍ଥାନମଧର୍ମସ୍ୟ = ଅଭି +ଉତ୍ + ସ୍ଥାନମ୍ + ଅଧର୍ମସ୍ୟ । ତଦାତାନଂ = ତଦା + ଆତ୍ମାନମ୍ । ସୃଜାମ୍ୟହମ୍ = ସୃଜାମି + ଅହମ୍ ।

ସମାସ – ଅଧର୍ମସ୍ୟ = ନ ଧର୍ମୀ, ତସ୍ୟ (ନଞ୍ଚ୍ ତତ୍) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ଭାରତ ! = ସମ୍ବୋଧନେ ୧ମା । ଧର୍ମସ୍ୟା, ଅଧର୍ମସ୍ୟ = ସମ୍ବନ୍ଧ ୬ଷ୍ଠୀ । ଅହମ୍ = କର୍ଭରି ୧ମ । ଆତ୍ମାନଂ = କର୍ମଣି ୨ୟା ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ଗ୍ଳାନି = ଗ୍ଲୋ + ସ୍କ୍ରିନ୍ । ଅଭ୍ୟୁତ୍‌ଥାନମ୍ = ଅଭି + ଉତ୍ + ସ୍ପା + ଲ୍ୟୁଟ୍ ।

ଶ୍ଳୋକ – ୮

परित्राणाय साधूनां विनाशाय च दुष्कृताम् ।।
धर्मसंस्थापनार्थाय सम्भवामि युगे युगे ||८||
ପରିତ୍ରାଣାୟ ସାଧୁନାଂ ବିନାଶାୟ ଚ ଦୁଷୃତାମ୍ ।
ଧର୍ମସଂସ୍ଥାପନାର୍ଥାୟ ସମ୍ଭବାମି ଯୁଗେ ଯୁଗେ ॥ ୮॥

ଅନ୍ବୟ – ସାଧୂନ୍ୟ ପରିତ୍ରାଣାୟ, ଦୁଷ୍ମତାଂ ବିନାଶାୟ, ଧର୍ମସଂସ୍ଥାପନାର୍ଥାୟ ଚ (ଅହଂ) ଯୁଗେ ଯୁଗେ ସମ୍ଭବାମି |

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ସାଧୁନାଂ = ସଜ୍ଜନମାନଙ୍କର । ପରିତ୍ରାଣାୟ ଉଦ୍ଧାର ନିମନ୍ତେ | ଦୁଷ୍କୃତାମ୍ = ଦୁର୍ବୃର୍ତ୍ତିମାନଙ୍କର । ବିନାଶାୟ = ବିନାଶ ନିମିତ୍ତ | ଧର୍ମସଂସ୍ଥାପନାର୍ଥାୟ = ଧର୍ମର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନିମନ୍ତେ । ଯୁଗେ ଯୁଗେ = ଯୁଗ ଯୁଗରେ । ସମ୍ଭବାମି = ଆବିର୍ଭୂତ ହୁଏ ।

ସାଧୁ ବା ସଜନମାନଙ୍କର ଉଦ୍ଧାର ବା ରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ଓ ଦୁର୍ବୃତ୍ତମାନଙ୍କର ବିନାଶ ନିମନ୍ତେ ତଥା ଧର୍ମର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନିମନ୍ତେ ମୁଁ ଯୁଗେ ଯୁଗେ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ ହୁଏ । ଶ୍ଳୋକେ ଭଗବାନ୍ କିମର୍ଥ୍ୟ ଯୁଗେ ଯୁଗେ ସମ୍ଭବତି ତଦେବ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ । ପାପେ ନିମଗ୍ନାଂ ଭବନ୍ତି । ସଜନାଃ ଅକୁଳା ଭବନ୍ତି । ଦୃଷ୍କୃତଃ ବାତାବରଣମ୍ ଆଚ୍ଛନ୍ତଃ ଭବତି । ଅସ୍ଥିନ୍ ଏବ କାଳେ ଭଗବାନ୍ ଆଚରତି । ସଂସାରୋଽୟଂ ପାପପୂର୍ଣ୍ଣ ଭବତି । ଜନଃ ସ୍ଵାର୍ଥପରା ପ୍ରଭାବଂ ବିସ୍ତାରୟତ୍ତି । ସଜନାନ୍‌ ପୀଡ଼ୟନ୍ତି ଚ । ସର୍ବତ୍ରୈବ ହିଂସାୟା ଆବିର୍ଭୂତଃ ଭବତି । ସ୍ଵୟଂ ଭଗବତା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣନ ଅର୍ଜୁନଃ କଥ୍ୟତେ ଯତ୍ ସାଧୁନାଂ ପରିତ୍ରାଣାୟ ଦୁଷ୍କର୍ମକାରିତାଂ ବିନାଶାୟ ଧମସମ୍ଵାପନାଆପ୍ ଚ କ୍ଷ୍ବଗେ କ୍ଷ୍ବଗେ ଅହିଂ ସପୂବାମି | ବସ୍ତୁତ ଭଗବତ ଧରାବତରଣ ତିଶ୍ୱକଲମପ ଉନତି |

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ଦୁଷୃତାମ୍ = ଦୁଃ + କୃତାମ୍ । ଧର୍ମସଂସ୍ଥାପନାର୍ଥାୟ = ଧର୍ମସଂସ୍ଥାପନ + ଅର୍ଥାୟ ।

ସମାସ – ଧର୍ମସଂସ୍ଥାପନାର୍ଥାୟ = ଧର୍ମସ୍ୟ ସଂସ୍ଥାପନମ୍ (୬ଷ୍ଠ ତତ୍), ତଥ୍ୟ ଅର୍ଥମ୍, ତସ୍ମି (୬୩ ତତ୍) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ପରିତ୍ରାଣାୟ, ବିନାଶାୟ, ଧର୍ମସଂସ୍ଥାପନାର୍ଥାୟ = ନିମିତ୍ତାର୍ଥେ ୪ ର୍ଥୀ । ସାଧୁନାଂ, ଦୁଷ୍କୃତାମ୍ ସମ୍ବନ୍ଧ ୬ଷ୍ଠୀ । ଯୁଗେ ଅଧୂକରଣେ ୭ମୀ ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ସଂଭବ: = ସମ୍ + ଭୂ + ଅଚ୍ ।

ଶ୍ଳୋକ – ୯

विद्याविनयसंपन्ने ब्राह्मणे गवि हस्तिनि ।
शुनि चैव श्वपाके च पण्डिताः समदर्शिनः || ९ ||
ବିଦ୍ୟାବିନୟସଂପନ୍ନେ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଗବି ହସ୍ତିନି |
ଶୁନି ଚୈବ ଶ୍ୱପାକେ ଚ ପଣ୍ଡିତଃ ସମଦର୍ଶନଃ ॥ ୯ ॥

ଅନ୍ବୟ – ପଣ୍ଡିତଃ ବିଦ୍ୟାବିନୟସଂପନ୍ନେ ବ୍ରାହ୍ମଣେ ଶୁପକେ ଚ ଗବି ହସ୍ତିନି ଶୁନି ଚ ଏବଂ ସମଦର୍ଶନଃ (ଭାବନ୍ତି) ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ପଣ୍ଡିତଃ = ପଣ୍ଡିତମାନେ । ବିଦ୍ୟା = ଶିକ୍ଷା । ବିନୟ = ବିନୟଭାବ । ସମ୍ପନ୍ନ = ପୂର୍ଣଭାବେ ଅଧିକୃତ । ହସ୍ତିନି = ହାତୀଠାରେ । ଶୁନି = କୁକୁରଠାରେ । ଚ = ଓ | ଏବ = ହିଁ | ସମଦର୍ଶନଃ = ସମାନ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖନ୍ତି ।

ଅନୁବାଦ – ପଣ୍ଡିତମାନେ ବିଦ୍ୟା ଏବଂ ବିନୟସଂପନ୍ନ ବ୍ରାହ୍ମଣଠାରେ ଓ ଚାଣ୍ଡାଳଠାରେ, ତଥା ଗାଭୀଠାରେ, ହାତୀଠାରେ ଓ କ୍ମକ୍ସରଠାରେ ଦସମହାପନ ହେଲଥା’ନ୍ତି |

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ଶ୍ଳୋକୋଽୟଂ ପଠିତଃ ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟାତ୍ ଆନୀତଃ । ଅୟଂ ଭଗବାନ୍ ବ୍ୟାସବିରଚିତଂ ଶ୍ଳୋକେ ପଣ୍ଡିତଃ କୁତ୍ର ସମଦର୍ଶନଃ ଭବନ୍ତି ତଦେବ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ ।

ଅଜ୍ଞଜନା ସଂସାରୋଽୟଂ ଭିନ୍ନଭିନ୍ନ ରୂପେଣ ପଶ୍ୟନ୍ତି । ସ୍ଵଳ୍ପବୁଦ୍ଧିବଳେନ ଅୟଂ ନରଃ ଅୟଂ ବାନରଃ ଇତି ଚିନ୍ତୟନ୍ତି । ମନୁଷ୍ୟ ତଥା ମନୁଷ୍ୟତରଂ ପ୍ରାଣିନଃ ଭିନ୍ନଭିନ୍ନ ରୂପେଣ ଇତି ଅବଗଣୟନ୍ତି । ପରନ୍ତୁ ପଣ୍ଡିତାନାଂ ସ୍ବଭାବଂ ତୁ ଭିନଂ ଭବତି । ତେଷା ଦର୍ଶନଂ ତୁ ଭିନ୍ନ ସମଭାବାପନଂ ଚ ଭବତି । ଅତଃ ତେ ସମସ୍ତଂ ସଂସାରମ୍ ଏକରୂପେଣ ଅବଲୋକୟନ୍ତ । ପଣ୍ଡିତାଃ ବିଦ୍ୟାବିନୟସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ରାହ୍ମଣେ, ଗବି, ହସ୍ତିନି, ଶୁନି, ଶୁପାକେ ଚାଣ୍ଡାଳେ ବା ଚ ଏବଂ ସମଦର୍ଶନଃ ଭବନ୍ତି ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ଚୈବ = ଚ + ଏବ ।

ସମାସ – ବିଦ୍ୟାବିନୟସଂପନ୍ନ = ବିଦ୍ୟା ଚ ବିନୟ ଚ (ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ) ତ ସମ୍ପନ୍ନମ୍, ତସ୍ମିନ୍ (୬ଷ୍ଠ ତତ୍) । ଶ୍ଵପାକେ ଶ୍ଵାନଂ ପାଚୟତି ଯଃ ସ୍ୱ, ତସ୍ମିନ୍ (ବହୁବ୍ରୀହୀ) । ପଣ୍ଡିତଃ ପଣ୍ଡା ବେଦୋଜ୍ୱଳା ବୁଦ୍ଧି ଯସ୍ୟ ସ୍ୱ, ତେ (ବହୁବ୍ରୀହିଃ) । ସମଦର୍ଶନଃ = = ସମଃ ଦର୍ଶୀ ତେ (କର୍ମଧାରୟ) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ପଣ୍ଡିତାଃ = କଉଁରି ୧ ମା । ବିଦ୍ୟାବିନୟସଂପନ୍ନ, ବ୍ରାହ୍ମଣେ, ଗବି, ହସ୍ତିନି, ଶୁନି, ଶୁପାକେ = ଅଧିକରଣେ ୭ମୀ ।

ଶ୍ଳୋକ – ୧୦

उद्धरेदात्मनात्मानं नात्मानमवसादयेत् ।
आत्मैव ह्यात्मनो बन्धुरात्मैव रिपुरात्मनः ||१०||
ଉତ୍ତରେଦାତ୍ମନାତ୍ମାନାଂ ନାତ୍ମାନମବସାଦୟେତ୍ ।
ଆଜୈବ ହ୍ୟାତ୍ମନୋ ବନ୍ଧୁରାଜୈବ ରିପୁରାତ୍ମନଃ ॥ ୧୦ ||

ଅନ୍ବୟ – ଆତ୍ମନା ଆତ୍ମାନମ୍ ଉଦ୍ଧରେତ୍ ଆତ୍ମାନଂ ନ ଅବସାଦୟେତ୍ । ହି ଆତ୍ମା ଏବଂ ଆତ୍ମନଃ ବନ୍ଧୁ ଆତ୍ମା ଏବ ଆତ୍ମନଃ ରିପୁ ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ଆତ୍ମନା = ମନ ସାହାଯ୍ୟରେ । ଆତ୍ମାନମ୍ = ବଦ୍ଧଜୀବାତ୍ମାକୁ । ଉଦ୍ଧରେତ୍ = ଉଦ୍ଧାର କରିବା ଉଚିତ । ଅବସାଦତ୍ = ଅଧୋଗତି କରାଇବା । ହି ଯେହେତୁ । ଆତ୍ମା = ମନ | ଏବ = ହିଁ | ଆତ୍ମନଃ ବଦ୍ଧଜୀବାତ୍ମାର ବନ୍ଧୁ = ମିତ୍ର । ରିପଃ = ଶତ୍ରୁ ।

ଅନୁବାଦ – ବ୍ୟକ୍ତି ମନ ସାହାଯ୍ୟରେ ନିଜକୁ ଉପରକୁ ଉଠାଇବା ଉଚିତ, ତଳକୁ ନେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ମନ ବଦ୍ଧଜୀବାତ୍ମାର ବନ୍ଧୁ ତଥା ଶତ୍ରୁ ମଧ୍ୟ ଅଟେ ।

‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟଭାଗେ ସନ୍ନିବେଶିତଃ । ଅସ୍ମିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ ଆଲୋଦ୍ଧାରପ୍ରସଙ୍ଗ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ । ଆତ୍ମନଃ ବର୍ଷିତମ୍ ।

ସଂସାରୋଽୟଂ ପରମାତ୍ମନଃ ସୃଷ୍ଟି । ଅତ୍ର ସାଂସାରିକଃ ଜୀନଃ ସଦୈବ ପରମାକର୍ଷିତଃ ଭବତି । ଜୀବ ସ୍ଵସ୍ୟରକ୍ଷଣାର୍ଥମ୍ ଚ ଭବତି । ଆତ୍ମରକ୍ଷଣମ୍ ଆତ୍ମଦର୍ଶନଂ ପ୍ରତ୍ୟେକଜୀବସ୍ୟ ମୂଳଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଭବେତ୍ । ଆମ୍ଭୋଦ୍ଧାରଂ କଣଂ ବା ଭବେତ୍ ? ଅନେନ ପ୍ରସଙ୍ଗେନ ଭଗବତଃ ଉକ୍ତ ଯତ୍– ଆତ୍ମନା ଜୀବାତ୍ମା ବା ଆତ୍ମାନମ୍ ଉଦ୍ଧରେତ୍, ଆତ୍ମାନଂ ନ ଅବସାଦୟେତ୍ ଚ । ହି ଆତ୍ମା ଏବ ଆତ୍ମନଃ ବନ୍ଧୁ, ଆତ୍ମା ଏବ ଆତ୍ମନଃ ରିପୁ ଚ ଭବତି । ଜୀବ ସ୍ଵସ୍ୟ ରକ୍ଷଣାର୍ଥୀ ସ୍ୱୟମେବ ପ୍ରଯତ୍ନଶୀଳ ଭବେତ୍ ।

ନାତ୍ମାନମବସାଦୟେତ୍ = ନ + ଆତ୍ମାନମ୍ + ଅବସାଦୟେତ୍ । ଆଜୈବ = ଆତ୍ମା + ଏବ । ହ୍ୟାତ୍ମନଃ = ହି + ଆତ୍ମନଃ । ବନ୍ଧୁରାଜୈବ = ବନ୍ଧୁ + ଆତ୍ମା + ଏବ । ରିପୁରାତ୍ମନଃ = ରିପଃ + ଆତ୍ମନଃ ।

କର୍ମଣି ୨ୟା । ଆତ୍ମା = ଏବଂ ଯୋଗେ ୧ ମା । ରିପୁ = କଉଁରୀ ୧ ମା । ଆତ୍ମାନଃ = ସମ୍ବନ୍ଧ ୬ଷ୍ଠୀ |

ଶ୍ଳୋକ – ୧୧

दैवी ह्येषा गुणमयी मम माया दुरत्यया ।
मामेव ये प्रपद्यन्ते मायामेतां तरन्ति ते ।।११।।
ଦୈବୀ ଜ୍ୟେଷା ଗୁଣମୟୀ ମମ ମାୟା ଦୁରତ୍ୟୟା ।
ମାମେବ ଯେ ପ୍ରପଦ୍ୟନ୍ତେ ମାୟାମେତାଂ ତରନ୍ତି ତେ ॥୧୧||

ଅନ୍ବୟ – ଗୁଣମୟୀ ମମ ଏଷା ଦୈବୀ ମାୟା ଦୁରତ୍ୟୟା ହି ଯେ ମାଂ ପ୍ରପଦ୍ୟନ୍ତେ ତେ ଏବ ଏତାଂ ମାୟାଂ ତରନ୍ତି ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ତ୍ରିଗୁଣମୟୀ ପ୍ରକୃତି । ମମ = ମୋର । ଏଷା = ଏହି । ଦୈବୀ = ଦେବୀ । ମାୟା = ଶକ୍ତି | ଯେହେତୁ । ଯେ = ଯେଉଁମାନେ । ମାଂ = ମୋତେ । ପ୍ରପଦ୍ୟନ୍ତେ = ଅତିକ୍ରମ କରିବା ବଡ଼ କଠିନ । ହି = ଶରଣରେ ଆସନ୍ତି । ତେ = ସେମାନେ । ଏବ = ହିଁ । ଏତାଂ ମାୟାମ୍ = ଏହି ମାୟାଶକ୍ତିକୁ |

ଅନ୍ମବାଦ – ଭୂତ ପ୍ରକୃତିର ତ୍ରିଗୁଣଯୁକ୍ତ ମୋର ଏହି ଦୈବୀ ମାୟାଶକ୍ତିକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବା ବଡ଼ କଠିନ । କିନ୍ତୁ ଯେଉଁମାନେ ମୋର ଶରଣରେ ଆସିଥା’ନ୍ତି ସୋମାନେ ଅତି ମନ୍ତ୍ରଣରେ ଏହ୍ରାକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିଯା’ନ୍ତି |

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ଶ୍ଳୋକୋଽୟଂ ପଠିତଃ ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟାତ୍ ଆନୀତଃ । ଅୟଂ ଭଗବାନ୍ ବ୍ୟାସବିରଚିତଃ ଶ୍ଳୋକେ ଦୈବୀମାୟା କର୍ଡିଂ ତରଣୀୟଂ ତଦେବ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ ।

ମାୟାପ୍ରପଞ୍ଚୋଽୟଂ ସଂସାରଃ । ଭଗବାନ୍ ତୁ ସ୍ଵୟଂ ମାୟାଧରଃ । ତସ୍ୟ ମାୟୟା ଜଗତ୍ଵବ୍ୟାପ୍ତ ବା ଭବତି । ସାଂସାରିକ ମନୁଷ୍ୟ ନ ଜାନାତି ଦୈବୀମାୟାଂ ପରନ୍ତୁ ସଂସାର ସର୍ବସ୍ଵସୁଖଭୋଗଂ ପ୍ରାୟୁମ୍ ଅଧିକାଧି ମାୟାୟାମ୍ ଆପୁ ତଃ ଭବତି । ମାୟା ତ୍ରିଗୁଣାମ୍ବିକା ଭବତି । ସତ୍ତ୍ଵ-ରଜ-ତମ ତ୍ରିଗୁଣାମ୍ବିକା ଭବତି ମାୟା । ଅତଃ ଭଗବାନ୍ କଥୟତି ଯତ୍-ମମ ଏଷା ଦୈବୀ ଗୁଣମୟୀ ମାୟା ହିଁ ଦୁରତ୍ୟୟା । ପରନ୍ତୁ ଯେ ମାମ୍ ଏବ ପ୍ରପଦ୍ୟନ୍ତେ, ତେ ଏତାଂ ମାୟାଂ ତରନ୍ତି ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ଜ୍ୟେଷା ହି + ଏଷା । ମାମେବ = ମାମ୍ + ଏବ । ମାୟାମେତାଂ = ମାୟାମ୍ + ଏତାମ୍ ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ମମ = ସମ୍ବନ୍ଧ ୬ଷ୍ଠୀ । ମାମ୍, ମାୟାମ୍, ଏତାମ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା । ଯେ, ଏଷା, ଗୁଣମୟୀ, ତେ, ଦୈବୀ, ମାୟା କଉଁରି ୧ ମା ।

ଶ୍ଳୋକ – ୧୨

अन्तकाले च मामेव स्मरन् मुक्त्वा कलेवरम् ।
यः प्रयाति स मद्भावं याति नास्त्यत्र संशयः ।।१२।।
ଅନ୍ତକାଳେ ଚ ମାମେବ ସ୍ମରନ୍ ମୁକ୍ତା କଳେବରମ୍ ।
ଯଃ ପ୍ରୟାତି ସ ମଦ୍‌ବଂ ଯାତି ନାସ୍ଥ୍ୟତ୍ର ସଂଶୟଃ || ୧୨ ||

ଅନ୍ବୟ – ଯଃ ଅନ୍ତକାଳେ ମାମ୍ ଏବ ସ୍ମରନ୍ କଳେବରଂ ମୁକ୍ତା ପ୍ରୟାତି ସ ମଦ୍‌ବଂ ଯାତି ଚ ଅତ୍ର ସଂଶୟଃ ନାସ୍ତି ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ଯଃ = ଯେ । ଅନ୍ତକାଳେ = ଜୀବନର ଶେଷ ସମୟରେ । ମାମ୍ = ମୋତେ । ଏବ = ହିଁ | ସ୍ଵରନ୍ ସ୍ମରଣ କରି । କଳେବରମ୍ = ଶରୀର। ମୁକ୍ତା = ତ୍ୟାଗକରି। ପ୍ରୟାତି = ଯାଏ । ଡଃ = ସେ । ମଦ୍‌ବମ୍ = ମୋ ପ୍ରକୃତି ବା ସ୍ଵଭାବକୁ। ଯାତି = ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ । ଅତ୍ର = ଏଥିରେ । ସଂଶୟଃ = ସନ୍ଦେହ ।

ଅନ୍ନବାଦ – ଯେ ମୃତ୍ୟୁ ସମୟରେ କେବଳ ମୋତେ ସ୍ମରଣ କରି ଶରୀର ତ୍ୟାଗକରେ ସେ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ମୋ ପ୍ରକୃତିକୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ । ଏଥ‌ିରେ କୌଣସି ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ଶ୍ଳୋକୋଽୟଂ ପଠିତଃ ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟାତ୍ ଆନୀତଃ । ଅୟଂ କବିବ୍ୟାସକୃତଂ ମହାଭାରତଗ୍ରନ୍ଥସ୍ୟ ଭଗବଦ୍‌ଭାବଂ ପ୍ରସ୍ତୋତି ତଦେବ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ ।

ବିଷୟଭୋଗବାସନାୟାଂ ନିଷ୍ପେଷିତଂ ଭବତି । ଈପ୍‌ସିତଂ ପ୍ରାପୁଂ ପ୍ରୟାସଂ କରୋତି । ଚିନ୍ତା ତଥା ମୋହମଧ୍ୟ କଦା ଜୀବନସ୍ୟ ଅନ୍ତଃ ଭବତି ଡଃ ନ ଜାନାତି । ଅନ୍ତକାଳେଽପି ତଦେବ କାମନା ସାଂସାରିକ ଭାବନା ଚ ମନସି ତିଷ୍ଠତି । ଜନ୍ମଜନ୍ମାନ୍ତରେ ପୀଡ଼ା ପ୍ରାପ୍ତ ଭବତି, ମୁଭିଂ ନ ଲଭତେ । ଅତଃ ଭଗବାନ୍ ଅର୍ଜୁନଂ ଆଦିଶତି ଯତ୍-ଅନ୍ତକାଳେ ଚ ଯଃ ମାମ୍ ଏବ ସ୍ମରନ୍ କଳେବରଂ ମୁକ୍ତା ପ୍ରୟାତି, ଡଃ ମଦ୍‌ବଂ ଯାତି ଇତି ଅତ୍ର ସଂଶୟଃ ନାସ୍ତି ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ମାମେବ = ମମ୍ + ଏବ | ମଦ୍‌ଭାବଂ = ମତ୍ + ଭାବମ୍ | ନାସ୍ତ୍ୟତ୍ର = ନାସ୍ତି + ଅତ୍ର |
ସମାସ – ଅନ୍ତକାଳେ = ଅନ୍ତସ୍ୟ କାଳୀ, ତସ୍ମିନ୍ (୬ଷ୍ଠ ତତ୍) | ମଦ୍‌ଭାବଂ = ମମ ଭାବମ୍ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) |

ଯଃ, କଃ = କଉଁରି ୧ ମା । ମାମ୍, କଳେବରମ୍, ମନ୍‌ଦମ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା । ଅନ୍ତକାଳେ = ଅଧିକରଣେ ୭ମୀ ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ସ୍ମରନ୍ = ସ୍କୃ + ଶତ୍ରୁ । ମୁକ୍ତା = ମୁଚ୍ + ଭ୍ରାତ୍। ସଂଶୟ =

ଶ୍ଳୋକ – ୧୩

पत्रं पुष्पं फलं तोयं यो मे भक्त्या प्रयच्छति ।
तदहं भक्त्युपहृतमश्नामि प्रयतात्मनः ।।१३।।
ପତ୍ର ପୁଷ୍ପ ଫଳ ତୋୟାଂ ଯୋ ମେ ଭକ୍ତ ପ୍ରୟଚ୍ଛତି ।
ତଦହ୍ ଭର୍ପଦ୍ରତମଶ୍ନାମି ପ୍ରତଶ୍ଳନ: ।।१३।।

ଅନ୍ବୟ – ଯଃ ଭକ୍ତ ପତ୍ର ପୁଷ୍ପ ଫଳଂ ତୋୟାଂ (ଚ) ମେ ପ୍ରୟଚ୍ଛତି, ପ୍ରୟତାନଃ ଭକ୍ତି ଉପହୃତଂ ତତ୍ (ସର୍ବମ୍) ଅହମ୍ ଅଣ୍ଡାମି |

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ଯଃ = ଯେ। ଭକ୍ତା = ଭକ୍ତିରେ । ପତ୍ର = ପତ୍ର । ପୁଷ୍ପ = ଫୁଲ। ଫଳ = ଫଳ। ତୋୟଂ = ଜଳଂ । ମେ = ମୋତେ । ପ୍ରଯଚ୍ଛତି = ଅର୍ପଣ କରେ । ପ୍ରୟତାତ୍ମନଃ = ସେହି ଶୁଦ୍ଧଚେତ୍ତା । ଭକ୍ତ ଉପହୃତମ୍ = ଭକ୍ତିରେ ଅର୍ପିତ । ତତ୍ ସେସବୁକୁ । ତାହା। ଅହମ୍ = ମୁଁ । ଅଣ୍ଡାମି = ଗ୍ରହଣ କରେ।

ଅନୁବାଦ – ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଭକ୍ତି ସହକାରେ ପତ୍ର, ଫୁଲ, ଫଳ ଓ ଜଳ ମୋତେ ଅର୍ପଣ କରେ, ସେହି ଶୁଦ୍ଧଚେଭାର ଭକ୍ତିରେ ଅର୍ପିତ ସେସବୁକୁ ମୁଁ ଗ୍ରହଣ କରେ ।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟ ସନ୍ନିବେଶିତଃ । ଅତ୍ର ଅସ୍ଥିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ ଭଗବାନ୍ ଭକ୍ତଭ୍ୟ କିଂ କିଂ ଗୃହ୍ମାତି ତଦେବ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ । ଭକ୍ତାନାଂ ଭଗବାନ୍ । ଉଲ୍ଲେଭ୍ୟ ଭଣ୍ଡିଂ ସଦୈବ ଇଚ୍ଛତି । ଭକ୍ତ ସଦୈବ କିମପି କିମପି ପ୍ରାପ୍ୟର୍ଥୀ ଭଗବରଂ ପୂଜୟତି । ପୂଜାମାଧମେନ କିମପି ପ୍ରଦାତୁମ୍ ଇଚ୍ଛତି । ତସ୍ୟାଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଭବତି ପ୍ରଭୂତ ଧନସୁଖାଦିକଂ ପ୍ରାପ୍ତି । ଅଳ୍ପମାତ୍ର ଦତ୍ତ୍ୱ ପ୍ରଚୁରଂ ପ୍ରାସ୍ତୁମ୍ ଇଚ୍ଛତି ଭକ୍ତ ! ଅନେନ ରାଜସୟା ଡଃ ଭଣ୍ଡିଂ ତ୍ୟଜତି । କେବଳମ୍ ଔପଚାରିକତୟା ପୂଜାପାଠ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରଗାନଂ ଫଳପୁଷ୍ପାର୍ଘ୍ୟ ଚ ପ୍ରୟଚ୍ଛତି । ପରନ୍ତୁ ଭଗବାନ୍ ସ୍ଵୟମେବ ଅର୍ଜୁନମାଧମେନ ସର୍ବାନ୍ ଭକ୍ତାନ୍ କଥୟତି ଯତ୍-ଯଃ ଜନଃ ମେ ଭକ୍ତା ପତ୍ର ପୁଷ୍ପ ଫଳଂ ତୋୟଂ ଚ ପ୍ରୟଚ୍ଛତି, ଅହଂ ପ୍ରୟତାତ୍ମନଃ ଶୁଦ୍ଧଚିତ୍ତସ୍ୟ ତସ୍ୟ ଭଲ୍ୟୁପହୃତଂ ତତ୍ ସର୍ବମ୍ ଅକ୍ଲାମି । ଅତଃ ସର୍ବେ ଭଗବନ୍ତମ୍ ଅବଶ୍ୟ ଭଣ୍ଡିଂ କୁର୍ଯ୍ୟ ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ତଦହଂ = ତତ୍ + ଅହମ୍ । ଭଲ୍ୟୁପହୃତମଣ୍ଡାମି = ଭକ୍ତ + ଉପହୃତମ୍ + ଅଶ୍ମାମି । ପ୍ରୟତାତ୍ମନଃ = ପ୍ରୟତ + ଆତ୍ମନଃ ।

ସମାସ – ଭକ୍ତିଭପହ୍ନତମ୍ବ = ଭକ୍ତ ଉପହୃତମ୍ (୩ୟା ତତ୍) । ପ୍ରିୟତଆତ୍ମନଃ = ପ୍ରୟତଃ ଆତ୍ମା ଯସ୍ୟ ଡଃ ତଥ୍ୟ (ବହୁବ୍ରୀହିଂ)।

ସକାରଣବିଭକ୍ତ – ଯଃ, ଅହମ୍ କଉଁରି ୧ ମା । ଭକ୍ତ = ସହାର୍ଥେ ୩ୟା । ଯେ = = ସଂପ୍ରଦାନେ ୪ର୍ଥୀ ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ଭକ୍ତି = ଭଜ୍ + ସ୍କ୍ରିନ୍ । ଉପହୃତମ୍ = ଉପ + ହୃ + କ୍ତ |

ଶ୍ଳୋକ – ୧୪

वेदानां सामवेदोऽस्मि देवानामस्मि वासवः ।
इन्द्रियाणां मनश्चास्मि भूतानामस्मि चेतना || १४ ||
ବେଦାନ ସାମବେଦୋଽସି ଦେବାନଂମସି ବାମଦ: |
ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣା ମନଶ୍ଚାସ୍ତି ଭୂତାନାମସ୍ତି ଚେତନା ॥ ୧୪ ||

ଅନ୍ବୟ – ବେଦାନାଂ ସାମବେଦଃ (ଅହଂ) ଅସ୍ଥି, ଦେବାନାଂ ବାସବଂ (ଅହଂ) ଅସ୍ଥି, ଇନ୍ଦ୍ରିୟାନାଂ ମନଃ (ଅହଂ) ଅସ୍ଥି, ଭୂତାନାଂ ଚେତନା ( ଅହଂ) ଅସ୍ଥି ଚ ।

ସମାସ – ବେଦାନ = ବେଦମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟରେ । ସାମବେଦଃ = ସାମବେଦ । ଅସ୍ଥି = ଅଟେ । ଦେବାନାଂ = ଦେବତାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ । ବାସବ = ଦେବରାଜ ବା ଇନ୍ଦ୍ର । ଇନ୍ଦ୍ରିୟାନାଂ = ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ । ମନଃ = = ଜୀବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ । ଚେତନା = ଚୈତନ୍ୟ ବା ଜୀବନଶକ୍ତି । ଅସ୍ଥି = ଅଟେ !

ଅନୁବାଦ – ବେଦମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ (ମୁଁ) ସାମବେଦ, ଦେବତାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ (ମୁଁ) ଇନ୍ଦ୍ର, ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ (ମୁଁ) ମନ ଏବଂ ଜୀବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ (ମୁଁ) ଚେତନା ବା ଜୀବନଶକ୍ତି ଅଟେ ।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ବିଭୂତିଯୋଗନାମ ଦଶମାଧ୍ୟାୟାତ୍ ଆନୀତଃ । ଅୟଂ ପଠିତଃ ସଂସ୍କୃତପ୍ରଭା ପୁସ୍ତକସ୍ଥ ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟ ସନ୍ନିବେଶିତଃ । ଅତ୍ର ଅଶ୍ବିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ ଭଗବାନ୍ ଅର୍ଜୁନସ୍ୟ ପୁରତଃ ସ୍ଵକୀୟ ବିଭୂତିଃ ମହିମା ବା ବର୍ଣ୍ଣୟତି । ଭଗବତଃ ମହିମା ମନୁଷ୍ୟାନାଂ କୃତେ ଅଗୋଚରଃ ଭବତି । ଏତଦେବ ସମ୍ଭବଂ ଭବତି କେବଳଂ ଭଗବତଃ ଇଚ୍ଛାମାତ୍ରେଣ । ଯଦି ଭଗବାନ୍ ଇଚ୍ଛତି ତହିଁ ଜୀବୀ ତଥ୍ୟ ମହିମାଂ ଜ୍ଞାତୁଃ ସମର୍ଥ ଭବତି ଅନ୍ୟଥା ନ । ସ୍ଵକୀୟଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠତା ବର୍ଣ୍ଣୟିତ୍ଵ ଭଗବାନ୍ କଥୟତି ଯତ୍-ହେ ଅର୍ଜୁନ ! ବେଦାନାଂ ମଧ୍ୟ ଅହଂ ସାମବେଦଃ ଅସ୍ଥି । ଅତଃ ବେଦେଷୁ ସାମବେଦଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭବତି । ଦେବାନାଂ ମଧ୍ୟ ଅହଂ ବାସବ ଅସ୍ଥି । ଦେବରାଜ ଇନ୍ଦ୍ର ଅତଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠ । ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣା ମନଃ ଅହଂ ଅସ୍ଥି । ଅତଃ ଏକାଦଶଇନ୍ଦ୍ରିୟ ମଧ୍ୟ ମନଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭବତି । ଭୂତାନାମ୍ ଅହଂ ଚେତନା ଅସ୍ଥି । ସଂସାରେ ଯେ ପ୍ରାଣିନଃ ସନ୍ତୋ ତନ୍ମଧେ ଭଗବାନ୍ ଚେତନାରୂପେଣ ବିଦ୍ୟମାନଃ ଚ ଭବତି ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ସାମବେଦୋଽସ୍ମି = ସାମବେଦଃ + ଅସ୍ଥି । ଦେବାନାମସ୍କି = ଦେବାନାମ୍ + ଅସ୍ଥି । ମନଶାସ୍ତି = ମନଃ + ଚ + ଅସ୍ଥି। ଭୂତନାମସ୍ତି = ଭୂତାନାମ୍ + ଅସ୍ଥି ।

ସମାସ – ସାମବେଦଃ = ସାମ ନାମ ବେଦଃ (ମଧ୍ୟପଦଲୋପୀ କର୍ମଧାରାୟ) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତ – ବେଦନାଂ, ଦେବାନାଂ, ଇନ୍ଦ୍ରିୟାଣଂ, ଭୂତାନାମ୍ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣେ ୬ଷ୍ଠୀ । ସାମବେଦଃ, ବାସନଃ, ମନଃ, ଚେତନା = କଉଁରି ୧ ମା। |

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ବେଦଃ =ବିଦ୍ + ଘଞ୍ଚ୍ ଦେବାଃ = ଦିବ୍ + ଅଚ୍।

ଶ୍ଳୋକ – ୧୫

भक्त्या त्वनन्यया शक्य अहमेवंविधाऽर्जुन !
ज्ञातुं द्रष्टुं च तत्त्वेन प्रवेष्टुं च परंतप ! ।।१५।।
ଭକ୍ତା ଦ୍ଵନନ୍ୟୟା ଶକ୍ୟ ଅହମେବଂବିଧୋଽର୍ଜୁନ ।
ଜ୍ଞାନଂ ଦ୍ରୁଟିଂ ଚ ତତ୍ତ୍ଵେନ ପ୍ରବେଜିଂ ଚ ପରଂତପ | ୧୫ ||

ଅନ୍ବୟ – ପରଂତପ ! ଅନନ୍ୟୟା ଭକ୍ତ ତୁ ଏବଂବିଧଃ ଅହଂ ଜ୍ଞାନଂ ଶକ୍ୟ, (ଏବଂବିଧଃ ଅହଂ) ଦ୍ରସ୍ତୁ (ଶକ୍ୟ), ଅର୍ଜୁନ ! ତତ୍ତ୍ଵେନ ପ୍ରବେଜିଂ (ଶକ୍ୟ) ଚ |

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ପରଂତପ ! = ହେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ତପସ୍ବି ! ଅନନ୍ୟୟା = ସକାମ କର୍ମରେ ବା କାଳ୍ପନିକ ଜ୍ଞାନରେ ମିଶ୍ରିତ ନ ହୋଇ । ଭକ୍ତା = ଭକ୍ତିଦ୍ଵାରା । ତୁ = କିନ୍ତୁ । ଏବଂବିଧଃ ଏହିପରି। ଅହଂ = ମୁଁ । ଜ୍ଞାତୁ ଜାଣିବାକୁ । ଶକ୍ୟ = ସକ୍ଷମ । ଦ୍ରଷ୍ଟୁ = ଦେଖିବାକୁ । ଅର୍ଜୁନ = ହେ ଅର୍ଜୁନ । ତତ୍ତ୍ଵେନ = ବାସ୍ତବରେ । ପ୍ରବେଜିଂ = ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ । ଚ = ଏବଂ |

ଅନୁବାଦ – ହେ ପରମ ତପସ୍ବି ! କେବଳ ଅନନ୍ୟ ଭକ୍ତି ବଳରେ (ଭକ୍ତ) ମୋର ପ୍ରକୃତ ସ୍ଵରୂପକୁ ଜାଣିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହେବ; ମୁଁ ଯେପରି ପ୍ରକୃତ ସ୍ଵରୂପରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ତୁମ ଆଗରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ ହୋଇଛି, ଠିକ୍ ଏହି ସ୍ଵରୂପକୁ ଭକ୍ତ ଜାଣିପାରିବ। ଏହି ପ୍ରକାର ମୁଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୋଇପାରିବି । କେବଳ ଏହି ପ୍ରକାରେ ତୁମେ ମୋର ରହସ୍ୟକୁ ଭେଦ କରିପାରିବ |

ଅନନ୍ୟୟା ଭକ୍ତ ଭଗବତଃ ଜ୍ଞାନଂ କର୍ଡିଂ କରଣୀୟ ଅଗ୍ନିନ୍ ସଂସାରେ ବଦ୍ଧଜୀବସ୍ୟ ପରମାଂ ପ୍ରଯନୁଶୀଳୀ ଭବେତ୍ । ଭଗବତଃ ଜ୍ଞାନଂ ତସ୍ୟ ସ୍ଵୟଂ ଭଗବତା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣନ ଗୀତାୟାମ୍ ଅର୍ଜୁନଂ ତଦେବ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ । ଚରମଂ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଭବତି ଭଗବତ୍ ତତ୍ତ୍ଵସ୍ୟ ଜ୍ଞାନମ୍ । ଏତଦ ସ ସଦୈବ ସ୍ୱରୂପଂ, ତସ୍ମିନ୍‌ମଧ୍ଯ ପ୍ରବେଶଂ ଚ ସର୍ବମେବ ଅନନ୍ୟୟା ଭକ୍ତ ସଂଭବଂ ଭବତି । ପ୍ରତି କଥୟତି – ହେ ପରଂତପ ଅର୍ଜୁନ ! ଅନନ୍ୟୟ ଭକ୍ତ ତୁ ଜନଃ ଏବଂବିଧଃ ଚତୁର୍ଭୁଜଃ ସ୍ଵରୂପମ୍ ଅହଂ ତତ୍ତ୍ଵେନ ଜ୍ଞାତଂ ଦ୍ରଷ୍ଣୁ ପ୍ରବେଜିଂ ଚ ଶକ୍ୟ । ଭକ୍ତିମାଧମେନ ଜନା ଭଗବରଂ ଜ୍ଞାନଂ, ଦୁଷ୍ଟ, ପ୍ରବେଷ୍ଟୁ ଚ ସମର୍ଥା ଭବିଷ୍ଯତ୍ତି । ଅତଃ ଭକ୍ତି ଏବ ଶକ୍ତି ଇତି କଥ୍ୟତେ ।

ସନ୍ଧିବିଛେଦ – ତନନଜଣା = ତୁ + ଅନନ୍ୟୟା । ଅହମେବଂବିଧୋଽର୍ଜୁନ = ଅହମ୍ + ଏବଂବିଧଃ + ଅର୍ଜୁନ ।

ସମାସ – ଅନନ୍ୟୟା = ନ ଅନ୍ୟ, ତୟା (ନଞ୍ଚ୍ ତତ୍) । ଅର୍ଜୁନଃ = ଅରୀନ୍ ଶତ୍ରୁନ୍ ଜୟତି ଯଃ (ଉପପଦ ତତ୍)।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ପରଂତପ !, ଅର୍ଜୁନ ! = ସମ୍ବୋଧନେ ୧ମା । ଅନନ୍ୟୟା, ଭକ୍ତା = କରଣେ ୩ୟା । ଭରେନ = କରଣେ ୩ଯ୍ବା |

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ଶକ୍ୟ = ଶକ୍ + ପଣ୍ । ଜ୍ଞାତୁ ଜ୍ଞା + ତୁମୁନ୍ । ଦ୍ରଷ୍ଟ = ଦୃଶ୍ + ତୁମୁନ୍ । ପ୍ରବେଜିଂ = ପ୍ର + ବିଶ୍ + ତୁମୁନ୍ ।

ଶ୍ଳୋକ – ୧୬

श्रेया हि ज्ञानमभ्यासात् ज्ञानाद्ध्यानं विशिष्यते ।
ध्यानात् कर्मफलत्यागः त्यागाच्छान्तिरनन्तरम् ।।१६।।
ଶ୍ରେୟୋ ହି ଜ୍ଞାନମଭ୍ୟାସାତ୍ ଜ୍ଞାନାଦ୍ଵାନଂ ବିଶିଷ୍ୟତେ ।
ଧ୍ୟାନାତ୍ କର୍ମଫଳତ୍ୟାଗ ତ୍ୟାଗାଚ୍ଛାନ୍ତରନନ୍ତରମ୍ ॥ ୧୬ ||

ଅନ୍ବୟ – ଅଭ୍ୟାସାତ୍ ଜ୍ଞାନଂ ହି ଶ୍ରେୟ, ଜ୍ଞାନାତ୍ ଧ୍ୟାନଂ, ଧ୍ୟାନାତ୍ କର୍ମଫଳତ୍ୟାଗ ବିଶିଷ୍ୟତେ, ତ୍ୟାଗାତ୍ ଅନନ୍ତରଂ

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ଜ୍ଞାନାତ୍ = ଜ୍ଞାନଠାରୁ । ଧ୍ୟାନଂ ଧ୍ୟାନ । ଧ୍ୟାନୀତ୍ = ଧ୍ୟାନଠାରୁ । କର୍ମଫଳତ୍ୟାଗ = ସକ୍ଷମ କର୍ମର ଫଳତ୍ୟାଗ। ବିଶିଷ୍ୟତେ = ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଟେ । ତ୍ୟାଗାତ୍ = ତ୍ୟାଗଠାରୁ । ଅନନ୍ତରମ୍ = ପରେ । ଶାନ୍ତଃ = ଶାନ୍ତି ।

ଅଭ୍ୟାସ ଯୋଗ ଅପେକ୍ଷା ଜ୍ଞାନ ଶ୍ରେଷ୍ଠ, ଜ୍ଞାନଠାରୁ ଧ୍ୟାନ ଉତ୍ତମ ଏବଂ ଧ୍ୟାନଠାରୁ କର୍ମଫଳ ତ୍ୟାଗ ଉତ୍ତମ । କାରଣ କର୍ମଫଳ ତ୍ୟାଗ ପରେ ହିଁ ଶାନ୍ତି ଲାଭ ହୁଏ ।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ଶମିିତ: ଶ୍ଳୋକ: ମଦୃପ: ବ୍ୟାସବିରଚିତଂ ମଦ୍ରାଭାରତଣ୍ଡଳଦ ଭାଷପବାନ୍ତ୍ରଗତ: ଣ୍ଡାମହଉଗଦଗାତାୟା ଭକ୍ତିଯୋଗନାମ ଦ୍ବାଦଶାଧ୍ୟାୟାତ୍ ଆନୀତଃ । ଅକ୍ଷାଂ ପଠିତ ସଂସ୍କୃତପ୍ରଭା ପୁସ୍ତକସ୍ଥ ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟ ସନ୍ନିବେଶିତଃ । ଅତ୍ର ଅସ୍ଥିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ ଭଗବତଃ ପ୍ରାପ୍ତି ଉପାୟଂ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ ।

ଭଗବତଃ ପ୍ରାପ୍ତେ ବିଭିନେଷୁ ଉପାୟେଷୁ କର୍ମଫଳତ୍ୟାଗ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭବତି । ଅନେନ ମନୁଷ୍ୟ ସର୍ବୋତ୍ତମଂ ସୁଙ୍ଖ ପରମାନନ୍ଦ ଚ ପ୍ରଶ୍ନୋତି । ସଂସାରସ୍ୟ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରାଣୀ ଭବତି ମନୁଷ୍ୟ ତଥାପି ତଥ୍ୟ ମନସି ଦୁଃଖମ୍, ଅଶାନ୍ତଃ, ନିରାନନ୍ଦଯୁକ୍ତ ଚ ଭାବନା ଆୟାତି । ତସ୍ୟ ଦୁଃଖସ୍ୟାନ୍ତ ନ ଭବତି । କାମନାୟା ଉତ୍ତୁଙ୍ଗଶିଖରଂ ସ ନିର୍ମାତି । ଏକ ଏବଂ କାମନାୟା ବିନାଶେନ ଅପରସ୍ୟା ଜାତା ଭବତି । କାମନାୟା ବିନାଶେନ ଦୁଃଖସ୍ୟ ବିନାଶମ୍ ଇତ୍ୟେବ ବାଣୀ ତଂ ନ ଆକର୍ଷୟତି । ଅତଃ ଅଭ୍ୟାସାତ୍ ଜ୍ଞାନଂ ଶ୍ରେୟମ୍, ଜ୍ଞାନାତ୍ ଧ୍ୟାନଂ ଶ୍ରେୟମ୍‌, ଧ୍ୟାନାତ୍ କର୍ମଫଳତ୍ୟାଗ ଶ୍ରେୟଃ ବିଶିଷ୍ୟତେ ବା, ତ୍ୟାଗାତ୍ ଅନନ୍ତରଂ ଶାନ୍ତଃ ଲଭତେ । ଯାବତ୍ ମନୁଷ୍ୟ ସ୍ଵକର୍ମଫଳ ଧାରୟତି ତାବତ୍ ଅସୁଖୀ ଅଶାନ୍ତ ଚ ଭବତି । ଯଦା ତୁ ତ୍ୟଜତି ସୁଖଶାନ୍ତି ପ୍ରାଷ୍ଟୋତି । ଅତ ଗୀତାକାରେଣ ଉକ୍ତ ଯତ୍-‘ଅଶାନ୍ତସ୍ୟ କୁତଃ ସୁଖମ୍ ।’

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ଜ୍ଞାନମଭ୍ୟସାତ୍ = ଜ୍ଞାନମ୍ + ଅଭ୍ୟାସାତ୍ । ଜ୍ଞାନାଦ୍ଵାନଂ = ଜ୍ଞାନାତ୍ + ଧ୍ୟାନମ୍ । ତ୍ୟାଗାଚ୍ଛାନ୍ତରନନ୍ତରମ୍ = ତ୍ୟାଗାତ୍ + ଶାନ୍ତଃ + ଅନନ୍ତରମ୍ ।

ସମାସ – କର୍ମଫଳତ୍ୟାଗ = କର୍ମଶଃ ଫଳମ୍, ତସ୍ୟ ତ୍ୟାଗ (୬ଷ୍ଠ ତତ୍) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ଅଭ୍ୟାସାତ୍, ଧ୍ୟାନାତ୍ = ଅପାଦାନେ ୫ମୀ । ଜ୍ଞାନମ୍, ଧ୍ୟାନମ୍ = କର୍ଭରି ୧ ମା। ତ୍ୟାଗାତ୍ = ଅନନ୍ତରମ୍ ଯୋଗେ ୫ମୀ |

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ଶ୍ରେୟଃ = ଶ୍ରି + ଅଚ୍। ଶାନ୍ତଃ = ଶମ୍ + ସ୍କ୍ରିନ୍ । ତ୍ୟାଗ = ତାଜ୍ + ଘଞ୍ଚ୍ । ଜ୍ଞାନମ୍ = ଜ୍ଞା + ଲୁଟ୍ ।

ଶ୍ଳୋକ – ୧୭

अध्यात्मज्ञाननित्यत्वं तत्त्वज्ञानार्थदर्शनम् ।
एतज् ज्ञानमिति प्रोक्तमज्ञानं यदतोऽन्यथा ।।१७।।
ର୍ଥଧ୍ୟାତ୍ନକାନନିତ୍ୟତ୍ବ ତତ୍ଵକାନାର୍ଥଦଣ |
ଏତକ୍ ଦ୍ବାନମିତି ପ୍ରୋକ୍ତମଳାନ ଯଦଣୋଽଦାଥା ||१७।।

ଅନ୍ବୟ – ଅଧ୍ୟାତ୍ମଜ୍ଞାନନିତ୍ୟତଂ ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନାର୍ଥଦର୍ଶନମ୍ ଇତି ଏତତ୍ ଜ୍ଞାନଂ ପ୍ରୋକ୍ତମ୍, ଅତଃ ଅନ୍ୟଥା ଯତ୍ (ତତ୍)

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ଅଧ୍ୟାତ୍ମଜ୍ଞାନନିତ୍ୟଙ୍ଖ = ଆତ୍ମା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଜ୍ଞାନର ନିତ୍ୟଭାବ । ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନାର୍ଥଦର୍ଶନମ୍ = ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନବିଷୟବସ୍ତୁ ଦର୍ଶନ। ଇତି = ବୋଲି (ଏହିପରି) । ଏତତ୍ = ଏସବୁ । ଜ୍ଞାନଂ କୁହାଯାଇଛି । ଅତଃ= ଏହାଠାରୁ । ଅନ୍ୟଥା = ଭିନ୍ନ । ଯତ୍ = ଯାହା । ଅଜ୍ଞାନମ୍ = ଅଜ୍ଞାନ। = ଜ୍ଞାନ ।

ଅନୁବାଦ – ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଆରୋପ ଓ ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନ ଲାଭ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଜିଜ୍ଞାସୁ ହେବା ଇତ୍ୟାଦି ଜ୍ଞାନ ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟ ସନ୍ନିବେଶିତଃ । ଅସ୍ଥିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ କିଂ ଜ୍ଞାନମ୍ ଇତି ଭଗବାନ୍ ବ୍ୟାଖ୍ୟାନଂ କୃତମ୍ ।

ଆତ୍ମାନୁଭୂତୌ ଭକ୍ତିଯୋଗୀ ବାସ୍ତବ ମାର୍ଗ ଭବତି । ଆତ୍ମା ପରମାତ୍ମା ମଧେ ଶ୍ଵାଶ୍ୱତଃ ସମ୍ବନ୍ଧ ଭବତି । ଭକ୍ତି ଏବ ନିତ୍ୟ ଶାସ୍ଵତଃ ଚ । ଅତଃ ଗୀତାୟାମ୍ ଉକ୍ତମ୍ – ‘ବଦନ୍ତି ତତ୍ ତତ୍ତ୍ବବିଦଃ ତତ୍ତ୍ୱ ଯଜ୍ଞାନାମ୍ ଅନ୍ବୟମ୍’ । ପରମତତ୍ତ୍ୱାନୁଭୂତୌ ଭଗବଦ୍ ଅନୁଭୂତିଃ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ତଥା ସର୍ବାନ୍ତଃ ଭବତି । ଭଗବତଃ ଜ୍ଞାନଂ ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଦର୍ଶନଂ ଚ ଅବଶ୍ୟ କରଣୀୟମ୍ । ଇଦମେବ ଜ୍ଞାନସ୍ୟ ପୂର୍ଣତ୍ୱମ୍ । ଅତଃ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନଂ ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନଂ ଚ ପ୍ରକୃଷ୍ଟଜ୍ଞାନମ୍ । ଏତଦ୍ ଅତିରିକ୍ତ ଅନ୍ୟ ସର୍ବମ୍ ଅଜ୍ଞାନମ୍ । ଅତଃ ସର୍ବେ ଅଜ୍ଞାନଂ ବିହାୟ ଜ୍ଞାନଂ କରଣୀୟମ୍ ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ଅଧ୍ + ଆତ୍ମଜ୍ଞାନନିତ୍ୟତ୍ଵମ୍ । ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନାର୍ଥଦର୍ଶନମ୍ = ତତ୍ତ୍ଵଜ୍ଞାନ + ଜ୍ଞାନମ୍ + ଇତି । ପ୍ରୋକ୍ତମଜ୍ଞାନଂ = ପ୍ରୋକ୍ତମ୍ + ଅଜ୍ଞାନମ୍। ଯଦତୋଽନ୍ୟଥା = ଯତ୍ + ଅତଃ + ଅନ୍ୟଥା |

ସମାସ – ଅଧ୍ୟାତ୍ମ = ଆତ୍ମନି ଇତି (ଅବ୍ୟୟୀଭାବ) । ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନମ୍ = ତତ୍ତ୍ଵାନାଂ ଜ୍ଞାନମ୍ (୬ଷ୍ଠୀ ତତ୍) । ଅଜ୍ଞାନମ୍ = ନ ଜ୍ଞାନମ୍ (ନଞ୍ଚ୍ ତତ୍) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ଜ୍ଞାନମ୍, ଅଜ୍ଞାନମ୍ = କଉଁରି ୧ ମା ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ଦର୍ଶନମ୍ = ଦୃଶ୍ + ଲ୍ୟୁଟ୍ । ଜ୍ଞାନମ୍ = ଜ୍ଞା + ଲ୍ୟୁଟ୍ । ପ୍ରୋକ୍ତମ୍ = ପ୍ର + ବଚ୍ + କ୍ତ ।

ଶ୍ଳୋକ – ୧୮

ऊर्ध्वं गच्छन्ति सत्त्वस्था मध्ये तिष्ठन्ति राजसाः ।
जघन्यगुणवृत्तिस्था अधा गच्छन्ति तामसाः ।। १८ ।।
ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଵ ଗଛନ୍ତି ସତ୍ତ୍ଵସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ତିଷ୍ଠନ୍ତି’ ରାଜସା ।
ଜଘନ୍ୟଗୁଣବୃଭିସ୍ମା ଅଧୋ ଗଛନ୍ତି ତାମସା ||୧୮||

ଅନ୍ବୟ – ସତ୍ତ୍ଵସ୍ଥା ଊର୍ଧ ଗଛନ୍ତି, ରାଜସା ମଧ୍ୟ ତିଷ୍ଠନ୍ତି, ଜଘନ୍ୟଗୁଣବୃତ୍ତିସ୍ଥା ତାମସା ଅଧଃ ଗଛନ୍ତି ।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ସତ୍ତ୍ଵସ୍ଥା = ଯେ ସତ୍ତ୍ଵଗୁଣରେ ସ୍ଥିତ । ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଵ = ଉପରକୁ ବା ସ୍ଵର୍ଗକୁ । ଗଛନ୍ତି = ଯାଆନ୍ତି । ରାଜସ୍ୱ = ଯେଉଁମାନେ ରଜୋଗୁଣରେ ସ୍ଥିତ । ମଧ୍ୟ = ମଝିରେ ବା ମର୍ତ୍ତ୍ୟରେ । ତିଷ୍ଠନ୍ତି = ରୁହନ୍ତି । ଜଘନ୍ୟଗୁଣବୃଭିସ୍ତା = ଘୃଣିତ ଗୁଣ ବୃତ୍ତିରେ ସ୍ଥିତ । ତାମସା = ଯେଉଁମାନେ ତମୋଗୁଣରେ ସ୍ଥିତ । ଅଧଃ = ତଳକୁ ବା ନର୍କକୁ । ଗଛନ୍ତି = ଯାଆନ୍ତି ।

ଅନୁବାଦ – ଯେଉଁମାନେ ସତ୍ତ୍ଵଗୁଣରେ ସ୍ଥିତ, ସେମାନେ କ୍ରମେ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବକୁ ଗତି କରି ଉଚ୍ଚତର ଲୋକକୁ ବା ସ୍ଵର୍ଗକୁ ଯା’ନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ ରଜୋଗୁଣରେ ସ୍ଥିତ ସେମାନେ ଏ ଧରାଧାମରେ ରହନ୍ତି ଏବଂ ଯେଉଁମାନେ ପୃଣିତ କର୍ମ ଆଚରଣ କରି ତମୋଗୁଣରେ ସ୍ଥିତ ସେମାନେ ନିମ୍ନକୁ ନର୍କାନୁଗାମୀ ହୁଅନ୍ତି।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ଉଦ୍ଧୃତଃ ଶ୍ଳୋକଃ ମହାମହିମମହର୍ଷି ବ୍ୟାସବିରଚିତଂ ମହାଭାରତଗ୍ରନ୍ଥସ୍ୟ ଭୀଷ୍ମ ପର୍ବାନ୍ତର୍ଗତଃ ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟ ସନ୍ନିବେଶିତଃ । ଅତ୍ର ଅସ୍ଥିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ ତ୍ରିଗୁଣସମ୍ପନ୍ତଃ ଗତିଃ କୁତ୍ର ଭବତି ତଦେବ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ ।

ଗୁଣ ତ୍ରିବିଧଃ-ସତ୍ତ୍ଵ-ରଜ-ତମଶ୍ଚ । ସତ୍ତ୍ବଗୁଣସମ୍ପତଃ ବ୍ୟକ୍ତି ସାତ୍ତ୍ଵିକଃ, ରଜୋଗୁଣସମ୍ପରଃ ବ୍ୟକ୍ତି ରାଜସିକଃ, ତମୋଗୁଣସମ୍ପନ୍ତଃ ବ୍ୟକ୍ତି ତାମସିକଣ୍ଠ ଭବତି । ତଦ୍‌ବତ୍ ସକଳବିଶ୍ୱବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡସ୍ୟ ସ୍ଥିତିଃ ଅପି ତ୍ରିଗୁଣାତ୍ମକମ୍ । ସ୍ବର୍ଗ ଦ୍ୟୁଲୋକଂ ଚ ସତ୍ତ୍ବଗୁଣସମ୍ପନ୍ନମ୍ । ମର୍ତ୍ତ୍ୟଲୋକଂ ରଜୋଗୁଣସମ୍ପନ୍ନମ୍, ନର୍କ ତମୋଗୁଣପୂର୍ଣ୍ଣ ଚ ଭବତି । ମନୁଷ୍ୟାଽପି ତ୍ରିଗୁଣସମ୍ପନ୍ନ ଭବତି । ସସ୍ଥା ଉତଂ ନାମ ସ୍ଵର୍ଗ ଗଛନ୍ତି । ରାଜସ୍ୱ ମଧ୍ୟ ମର୍ତ୍ତ୍ୟ ଚ ତିଷ୍ଠନ୍ତି, ଜଘନ୍ୟଗୁଣବୃତ୍ତିସ୍ଥା ତାମସା ଅଧଃ ନାମ ନର୍କ ଗଛନ୍ତି । ଏତାଦୃଶରୂପେଣ ମନୁଷ୍ୟତାଂ ଗତିଃ ଭବତି ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସମାସ – ସତ୍ତ୍ଵସ୍ଥା = ସତ୍ତ୍ଵେ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଯେ (ଉପପଦ ତତ୍) । ରାଜସା = ରଜସି. ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଯେ (ଉପପଦ୍ ତତ୍)। = ଜଘନ୍ୟ ଗୁନଃ (କର୍ମଧାରୟ) ତସ୍ୟ ବୃତିଃ ( ୬ଷ୍ଠ ତତ୍), ତସ୍ମିନ୍ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଯେ (ଉପପଦ ତତ୍) । ତାମସା = ତମସି ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଯେ (ଉପପଦ ତତ୍) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ସତ୍ତ୍ଵସ୍ଥ୍ୟ, ରାଜସା, ଜଘନ୍ୟଗୁଣବୃତ୍ତିସ୍ଥା, ତାମସା = କଉଁରି ୧ମା। ଊନଂ = କର୍ମ ୨ୟା । ମଧ୍ୟ = ଅଧୂକରଣେ ୭ମୀ ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ବୃଷ୍ଟି = ବୃତ୍ + ସ୍କ୍ରିନ୍ ।

ଶ୍ଳୋକ – ୧୯

ऊर्ध्वमूलमधः शाखमश्वत्थं प्राहुरव्ययम् ।
छन्दांसि यस्य पर्णानि यस्तं वेद स वेदवित् ||१९||
ଊର୍ଧମୂଳମଧଃଶାଖମଶ୍ଵତ୍ଥ ପ୍ରାହୁରବ୍ୟୟମ୍ ।
ଛନ୍ଦସି ଯସ୍ୟ ପର୍ଶୁନି ଯସ୍ତଂ ବେଦ ସ ବେଦବିତ୍ ॥ ୧୯ ||

ଅନ୍ଵୟ – (ବେଦୀ) (ରଂ) ଅଶ୍ଵତ୍‌ଥମ୍ ଊର୍ଧମୂଳମ୍, ଅଧଃଶାଖମ୍ ଅବ୍ୟୟଂ ପ୍ରାଦୁଃ ଛନ୍ଦସି ଯସ୍ୟ ପଶ୍ଚିନି, ଯଃ ତଂ ବେଦ, ସ ବେଦବିତ୍।

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ଊର୍ଧମୂଳମ୍ = ମୂଳ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବକୁ । ଅଧଃ = ତଳକୁ । ଶାଖାମ୍ = ଶାଖାସବୁ। ଅଶ୍ବତ୍‌ = ଅଶ୍ଵତ୍‌ଥ ବୃକ୍ଷ । ପ୍ରାଦୁଃ = କୁହାଯାଏ । ଅବ୍ୟୟମ୍ = ଶାଶ୍ବତ । ଛନ୍ଦାସି ବେଦମନ୍ତ୍ରମାନ । ଯସ୍ୟ = ଯାହାର । ପର୍ଶୁନି = ପତ୍ରସବୁ । ଯଃ = ଯେ । ତଂ = ତାହା । ବେଦ = ଜାଣେ। କଃ = ସେ । ବେଦବିତ୍ = ବେଦଜ୍ଞ ଅଟେ। |

ବ୍ୟାକରଣ:
ଅନୁବାଦ – ଏକ ଅଶ୍ଵତ୍‌ଥ ବୃକ୍ଷ ଅଛି ଯାହାର ମୂଳସବୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବକୁ ଓ ଶାଖାସବୁ ତଳକୁ ଏବଂ ଯାହାର ପତ୍ରସବୁ ବେଦମନ୍ତ୍ର ଅଟେ । ଏହା କ୍ଷଣସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅବିନାଶୀ । ଯେ ଏହି ବୃକ୍ଷକୁ ଜାଣେ ସେ ବେଦଜ୍ଞ ଅଟେ ।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ଶଂସିତଃ ଶ୍ଳୋକଃ ମହାମହିମ ମହର୍ଷି ବ୍ୟାସବିରଚିତଂ ମହାଭାରତଗ୍ରନ୍ଥସ୍ୟ ଭୀଷ୍ମ ପର୍ବାନ୍ତର୍ଗତଃ ଶ୍ରୀମଦ୍‌ଭଗବଦ୍‌ଗୀତାୟା ପୁରୁଷୋତ୍ତମଯୋଗୀ ନାମ ପଞ୍ଚଦଶାଧ୍ୟାୟତ୍ ଆନୀତଃ । ଅୟଂ ପଠିତଃ ସଂସ୍କୃତପ୍ରଭା ପୁସ୍ତକସ୍ଥ ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟ ସନ୍ନିବେଶିତଃ । ଅତ୍ର ଅସ୍ଥିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ ସଂସାରମ୍ ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥବୃକ୍ଷରୂପେଣ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ ।

ଭଗବାନ୍ ସଂସାର ସ୍ୟ ସ୍ୱରୂପମ୍ ଅବବୋଧୟିତୁଃ କଥୟତି ଯତ୍-ହେ ଅର୍ଜୁନ ! ସଂସାରୋଽୟଂ ମାୟାପୂର୍ଣ୍ଣ ମ୍ ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥବୃକ୍ଷସଦୃଶମ୍ । ଯସ୍ୟ ମୂଳମ୍ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ଶାଖା ଚ ନିମ୍ନଦେଶ ବିଦ୍ୟତେ । ଅସ୍ୟ ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଭବତି ଯତ୍ନ-ବ୍ରହ୍ମ ସଂସାରଷ୍ଟେ ମୂଳମ୍ । ସଂସାରରୂପବୃକ୍ଷସ୍ୟ ମୂଳମ୍ ଊର୍ଷେ ପରମେଶ୍ଵରସ୍ୟ ସମୀପେ ବର୍ଷତେ । ଅସ୍ୟ ଶାଖା ତୁ ମର୍ତ୍ତ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟଲୋକେ ବିଦ୍ୟମାନା ଭବତି । ଛନ୍ଦସ ବେଦସମୂହଃ ପଣ୍ଡାନି ଭବନ୍ତି । ଯମ୍ ଏବ ଅବ୍ୟୟଂ ପ୍ରାହୁ । ସଂସାରସ୍ୟ ବିନାଶଂ ନାସ୍ତି ଇତି । ତଂ ସଂସାରରୂପମ୍ ଅଶ୍ୱତ୍‌ ଯଃ ବେଦଃ ସ ବେଦବିତ୍ ଭବତି । ସଂସାରସ୍ୟ ପ୍ରକୃତସ୍ବରୂପଂ ବେଦଜ୍ଞମେବ ଜାନାତି ।

ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ଊର୍ଧମୂଳମଧଃଶାଖମଶ୍ଵତ = ଊର୍ଧମୂଳମ୍ + ଅଧଃଶାଖମ୍ + ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥମ୍ । ପ୍ରାହୁରବ୍ୟୟମ୍ = ପ୍ରାଦୁଃ + ଅବ୍ୟୟମ୍ । ଯସ୍ତଂ = ଯଃ + ତମ୍ ।

ସମାସ – ଊର୍ଧମୂଳମ୍ = ଊର୍ଧମୂଳ ଯସ୍ୟ ସ, ତମ୍ (ବହୁବ୍ରୀହିଃ) । ଅଧଃଶାଖମ୍ = ଅଧଃ ଶାଖା ଯସ୍ୟ ଡଃ, ତମ୍ (ବହୁବ୍ରୀହିଂ)। ଅବ୍ୟୟମ୍ = ନ ବ୍ୟୟମ୍ (ନଞ୍ଚ୍ ତତ୍) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ଅଶ୍ଵତ୍‌, ଊର୍ଧମୂଳ, ଅଧଃଶଙ୍ଖ, ଅବ୍ୟୟଂ, ତମ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା । ଯଃ, କଃ = ୧ମା । ଯସ୍ୟ = ସମ୍ବନ୍ଧ ୬ଷ୍ଠୀ |

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ବେଦଃ = ବିଦ୍ + ଘଞ୍ଚ୍ |

ଶ୍ଳୋକ – ୨୦

त्रिविधं नरकस्येदं द्वारं नाशनमात्मनः ।
कामः क्रेाधस्तथा लाभस्तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत् ||२०||
ତ୍ରିବିଧ୍ୱଂ ନରକସ୍ୟଦଂ ଦ୍ବାରଂ ନାଶନମାତ୍ମନଃ ।
କାମଃ କ୍ରୋଧସ୍ତଥା ଲୋଭସ୍ତସ୍ମାଦେତତ୍ତ୍ଵୟଂ ତ୍ୟଜେତ୍ ॥ ୨୦ ||

ଅନ୍ନକ୍ଷ – କାପ: କ୍ତେଧ: ତଥା ଲେଉ: କଦ ଦ୍ୱିବିଧମ୍ ଆଣ୍ଡନ: ନଣନ ନରକମଥତାରପ୍, ତମାଦ ଏଉତ୍ ପ୍ରମ ତ୍ୟକେତ |

ଶଦାର୍ଥ – କାମ: = କାମ | କ୍ରେଧ: = କ୍ରେଧ | ତଥା = ତଥା | ଲୋତ = ଲୋକ | ଲଦଂ = ଏଦ୍ | ତିସାର = ସେଦ୍ରିଦ୍ରେତୁ / ଗେଣ୍ଡ | ତିନିଟିକୁ ତ୍ୟାଗ କରିବା ଉଚିତ | କାରଣ ଏମାନେ ଆତ୍ମାର ଅଧୋଗତି ବିଧାନ କରନ୍ତି |

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ଶଂସିତଃ ଶ୍ଳୋକଃ ମହାମହିମ ମହର୍ଷି ବ୍ୟାସବିରଚିତଂ ମହାଭାରତଗ୍ରନ୍ଥସ୍ୟ ଭୀଷ୍ମ ପର୍ବାନ୍ତର୍ଗତଃ ଶ୍ରୀମଦ୍‌ଭଗବଦ୍‌ଗୀତାୟା ପୁରୁଷୋତ୍ତମଯୋଗୀ ନାମ ପଞ୍ଚଦଶାଧ୍ୟାୟତ୍ ଆନୀତଃ । ଅୟଂ ପଠିତଃ ସଂସ୍କୃତପ୍ରଭା ପୁସ୍ତକସ୍ଥ ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟ ସନ୍ନିବେଶିତଃ । ଅତ୍ର ଅସ୍ଥିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ ସଂସାରମ୍ ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥବୃକ୍ଷରୂପେଣ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ ।

କାମଃ ନାମ ବାସନା ଲାଳସା ଚ ସଦୈବ ମନୁଷ୍ୟାନ୍ ଆକର୍ଷତି । ସ୍ବକୀୟ କାମଭାବନାଂ ଚରିତାର୍ଥୀ କର୍ଡିଂ ସ୍ୱ ଯତ୍ନବାନ୍ ଭବତି । ସ୍ବପ୍ରଯନ ଯଦ୍ୟପି କାମନା ପରିପୂରିତଂ ନ ଭବତି ତହିଁ ମନସି କ୍ରୋଧଃ ଭାବ ସମୁଦେତି । ଲୋଭଃ ଅପି ମନୁଷ୍ୟାନ୍ ଆକର୍ଷୟତି । କାମାସକ୍ତ ପୁରୁଷ ସଦା ଲୋଭବଶବର୍ତ୍ତୀ ଭବତି । ଅନେନ ମନୁଷ୍ୟ ସ୍ବବିନାଶଂ ସାଧୟତି । ଏତଦ ଏତେ ନର୍କସ୍ୟ ତ୍ରିବିଧ୍ୱଂ ଦ୍ବାରରୂପେଣ ବର୍ଥ୍ୟତେ । ଅତଃ ଭଗବତଃ ନିର୍ଦ୍ଦେଶଂ ଯତ୍ ଏତଦ୍ ତ୍ରିବିଧ୍ୱଂ ନର୍କସ୍ୟ ଦ୍ଵାରଂ ତ୍ରୟଂ ତ୍ୟଜେତ୍ ।

ବ୍ୟାକରଣ:

ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ନରକସ୍ଯଦମ୍ = ନରକସ୍ୟ + ଇଦମ୍ । ନାଶନମାତ୍ମନଃ = ନାଶନମ୍ + ଆତ୍ମନଃ। କ୍ରୋଧସ୍ତଥା = ଲୋଭଃ + ତସ୍ମାତ୍ + ଏତତ୍ + ତ୍ରୟମ୍ ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – କାମଃ, କ୍ରୋଧଃ, ଲୋଭଃ, ଇଦମ୍ = କଉଁରି ୧ ମା । ଆତ୍ମନଃ = ସମ୍ବନ୍ଧେ ୬ଷ୍ଠୀ । ନରକସ୍ୟ = ସମ୍ବନ୍ଧ ୬ଷ୍ଠୀ । ତସ୍ମାତ୍ = ହେତୌ ୫ମୀ ।

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – କମ୍ + ଘଞ୍ଜ୍ । କ୍ରୋଧଃ = କୃଧୂ + ଘଞ୍ଜ୍ । ଲୋଭ = ଲୁଭ + ଘଞ୍ଜ୍ ।

ଶ୍ଳୋକ – ୨୧

आयुः सत्वबलारोग्यसुखप्रीतिविवर्द्धना ।
रस्याः स्निग्धाः स्थिरा हृद्या आहाराः सात्त्विकप्रियाः ।।२१।।
ଆୟୁ ସତ୍ଵବଳାରୋଗ୍ୟସୁଖପ୍ରୀତିର୍ବିବର୍ଦ୍ଧନା ।
ରସ୍ୟ ସ୍ନିଗ୍ଧା ସ୍ଥିରା ହୃଦ୍ୟା ଆହାରାଃ ସାତ୍ତ୍ଵିକପ୍ରିୟ || ୨୧ ||

ଅନ୍ବୟ – ସାତ୍ତ୍ଵିକା ଆହାରାଃ ଆୟୁ ସତ୍ତ୍ଵବଳାରୋଗ୍ୟ ସୁଖ ପ୍ରୀତିବିବର୍ଣନାଃ ରସ୍ୟ ସ୍ନିଗ୍‌ଧା ସ୍ଥିରଃ ହୃଦ୍ୟା ପ୍ରିୟା (ଚ ଭବନ୍ତି) |

ଶବ୍ଦାର୍ଥ – ସାତ୍ତ୍ଵିକା = ସାତ୍ତ୍ଵିକ । ଆହାରାଃ = ଖାଦ୍ୟ । ଆୟୁ = ଆୟୁଷ । ସତ୍ଵ = ଅସ୍ଥିତ୍ଵ । ବଳ = ସୁଖ ବା ଆନନ୍ଦ। ପ୍ରୀତି = ସନ୍ତୋଷ । ବିବର୍ଷନଃ = ବୃଦ୍ଧିକାରକ। ରସ୍ୟା = ଆରୋଗ୍ୟ = ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ । ସ୍ନିଗ୍‌ଧା = ଚର୍ବିଯୁକ୍ତ। ସ୍ଥିରଃ = ରସଯୁକ୍ତ । ଦୀର୍ଘକାଳସ୍ଥାୟୀ । ହୃଦ୍ୟା = ହୃଦୟର ଆନନ୍ଦଦାୟକ । ପ୍ରିୟା = ସ୍ଵାଦୁକର ।

ଅନୁବାଦ – ସାତ୍ତ୍ଵିକ ଖାଦ୍ୟ ଆୟୁଷ ବୃଦ୍ଧିକରେ, ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଥିତିକୁ ବିଶୁଦ୍ଧ କରେ ଏବଂ ବଳ, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ସୁଖ ଓ ସନ୍ତୋଷ ଦିଏ। ଏ ପ୍ରକାର ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ ସୁମିଷ୍ଟ, ରସଯୁକ୍ତ, ସ୍ନିଗ୍‌ଧ ଏବଂ ସ୍ଵାଦୁକର ଅଟେ ।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ଶଂସିତଃ ଶ୍ଳୋକଃ ମହାମହିମ ମହର୍ଷି ବ୍ୟାସବିରଚିତଂ ମହାଭାରତଗ୍ରନ୍ଥସ୍ୟ ଭୀଷ୍ମ ପର୍ବାନ୍ତର୍ଗତଃ ଶ୍ରୀମଦ୍‌ଭଗବଦ୍‌ଗୀତାୟା ପୁରୁଷୋତ୍ତମଯୋଗୀ ନାମ ପଞ୍ଚଦଶାଧ୍ୟାୟତ୍ ଆନୀତଃ । ଅୟଂ ପଠିତଃ ସଂସ୍କୃତପ୍ରଭା ପୁସ୍ତକସ୍ଥ ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟ ସନ୍ନିବେଶିତଃ । ଅତ୍ର ଅସ୍ଥିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ ସଂସାରମ୍ ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥବୃକ୍ଷରୂପେଣ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ ।

ଆହାରୋଽପି ତ୍ରିଗୁଣାତ୍ମକମ୍ । ସପ୍ତାହାରଃ, ରାଜସିକାହାରଃ ତାମସିକାହାରୟେତି । ଅତ୍ର ସାତ୍ତ୍ଵିକାହାରଃ ବିଷୟ ବର୍ଣ୍ଣିତଂ ଭବତି । ସାତ୍ତ୍ଵିକପ୍ରିୟା ଆହାରାଃ ଆୟୁବର୍ଣକଃ, ବୁଦ୍ଧିବର୍ଷକା, ବଳବର୍ଷକା, ଆରୋଗ୍ୟଦାୟକା, ସୁଖବର୍ଷକା, ପ୍ରୀତିବର୍ଷକା, ରସ୍ୟା, ସ୍ନିଗ୍ଧା, ସ୍ଥିରଃ, ହୃଦ୍ୟା ଚ ଭବନ୍ତି । ସାତ୍ତ୍ଵିକଜନା ଏତାଦୃଶମ୍ ଆହାରଂ ସ୍ବୀକୁର୍ବନ୍ତି । ଏତାଦୃଶଃ ଆହାରଃ ଅସ୍ମାକଂ କାମ୍ଯ ଭବେତ୍ ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ସତ୍ତ୍ଵେବଳାରୋଗ୍ୟସୁଖପ୍ରୀତିବିବର୍ଣ୍ଣନା = ସର୍‌ବଳ + ଆରୋଗ୍ୟସୁଖପ୍ରୀତିର୍ବିବର୍ଦ୍ଧନା।

ସମାସ – ସତ୍ତ୍ଵେବଳାରୋଗ୍ୟସୁଖପ୍ରୀତିବିବର୍ଦ୍ଧନା = ସତ୍ତ୍ୱେ ଚ ବରଂ ଚ ଆରୋଗ୍ୟ ଚ ସୁଙ୍ଖ ଚ ପ୍ରୀତିଃ ଚ ବିବର୍ଷନଃ ଚ ସାତ୍ତ୍ଵିକା ପ୍ରିୟା ଯେସାଂ, ତେ (ବହୁବ୍ରୀହିଂ)।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ଆୟୁ, ରସ୍ୟା, ସ୍ନିଗ୍‌ଧା, ସୁରାଃ, ହୃଦ୍ୟା, ପ୍ରିୟଃ, ସାତ୍ତ୍ଵିକା, ଆହାରାଃ = କଉଁରି ୧ ମା। |

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ପ୍ରୀତିଃ = ପ୍ରୀଣ୍ + ସ୍କ୍ରିନ୍ ।

ଶ୍ଳୋକ – ୨୨

सर्वधर्मान् परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज ।
अहं त्वां सर्वपापेभ्येा मोक्षयिष्यामि मा शुचः ।। २२ ।।
ସର୍ବଧର୍ମାନ୍ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ମାମେକଂ ଶରଣଂ ବ୍ରଜ ।
ଅହଂ ତାଂ ସର୍ବପାପେଭ୍ୟ ମୋକ୍ଷୟିଷ୍ୟାମି ମା ଶୁନଃ || ୨୨ ||

ଅନ୍ବୟ – ସର୍ବଧର୍ମାନ୍ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ଏବଂ ମାଂ ଶରଣଂ ବ୍ରଜ। ଅହଂ ତାଂ ସର୍ବପାପେଭ୍ୟା ମୋକ୍ଷୟିଷ୍ୟାମି, ମା ଶୁନଃ ।

ସମାସ –ସର୍ବଧର୍ମାନ୍ = ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଧର୍ମ । ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ = ପରିତ୍ୟାଗ କରି । ଏକମ୍ =କେବଳ । ମାମ୍ = ମୋତେ । ଶରଣମ୍ = ଶରଣ । ବ୍ରଜ = ଯାଅ | ଅହଂ = ମୁଁ । ତାଂ = ତୁମକୁ । ମୋକ୍ଷୟିଷ୍ୟାମି = ମୁକ୍ତ କରିବି । ମା ଶୁନଃ = ଦୁଃଖ କରନାହିଁ ।

ଅନୁବାଦ – ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଧର୍ମତ୍ୟାଗ କରି କେବଳ ମୋର ଶରଣାପନ୍ନ ହୁଅ। ମୁଁ ତୁମକୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ପାପକର୍ମର ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ମୁକ୍ତି ଦେଇପାରିବି। ଏଥରେ ଭାବନା ବା ଦୁଃଖ କର ନାହିଁ |

ବ୍ୟାଖ୍ୟା – ଶଂସିତଃ ଶ୍ଳୋକଃ ମହାମହିମ ମହର୍ଷି ବ୍ୟାସବିରଚିତଂ ମହାଭାରତଗ୍ରନ୍ଥସ୍ୟ ଭୀଷ୍ମ ପର୍ବାନ୍ତର୍ଗତଃ ଶ୍ରୀମଦ୍‌ଭଗବଦ୍‌ଗୀତାୟା ପୁରୁଷୋତ୍ତମଯୋଗୀ ନାମ ପଞ୍ଚଦଶାଧ୍ୟାୟତ୍ ଆନୀତଃ । ଅୟଂ ପଠିତଃ ସଂସ୍କୃତପ୍ରଭା ପୁସ୍ତକସ୍ଥ ‘ଗୀତାସୌରଭମ୍’ ପଦ୍ୟ ସନ୍ନିବେଶିତଃ । ଅତ୍ର ଅସ୍ଥିନ୍ ଶ୍ଳୋକେ ସଂସାରମ୍ ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥବୃକ୍ଷରୂପେଣ ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ ।

ଶରଣଂ ଜୀବସ୍ୟା ପରମକର୍ତ୍ତବ୍ୟମ୍ ଇତି ବର୍ଣ୍ଣିତମ୍ । ଈଶସୃଷ୍ଟି ଅୟଂ ସଂସାରଃ । ଅସ୍ଥିନ୍ ଚ । ସାଂସାରିକ ଧର୍ମାନ୍ ନିର୍ବାହୟିତଂ ଜୀବା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣନ ଅର୍ଜୁନମାଧମେନ ସର୍ବଜୀବାନାଂ ଅର୍ଜୁନ ! ସର୍ବଧର୍ମାନ୍ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ଏବଂ ମାଂ ସଂସାରେ ବଦ୍ଧଜୀବା ସୃଜୀବନନିର୍ବାହାର୍ଥୀ କିମପି କିମପି ଧର୍ମମ୍ ଆଚରନ୍ତି ଗୃହ୍ନାନ୍ତି ପାପେ ନିମଗ୍ନା ଭବନ୍ତି । ବଦ୍ଧଜୀବସ୍ୟ ସାଂସାରିକ ମୋହ ତ୍ୟାଗାମିଂ ସ୍ଵୟଂ ଭଗବତା କୃତେ ମାନବଜାତଃ ଉଦ୍ଧରଣାର୍ଥୀ ପ୍ରଯତମାନଂ ଭବତି । ଅତଃ କଥୟତି – ହେ ଶରଣଂ ବ୍ରଜ । ଅହଂ ତାଂ ସର୍ବପାପେଭ୍ୟ ମୋକ୍ଷୟିଷ୍ୟାମି, ବଂ ଶୋଚନା ମା କୁରୁ ।

ବ୍ୟାକରଣ:
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ – ମାସକର = ମାମ୍ + ଏକମ୍ ।

ସମାସ – ସର୍ବଧର୍ମାନ୍ = ସର୍ବ ଧର୍ମ ତାନ୍ (କର୍ମଧାରୟ) । ସର୍ବପାପେଭ୍ୟ = ସର୍ବ ପାପଃ, ତେଭିଂ (କର୍ମଧାରୟ ) ।

ସକାରଣବିଭକ୍ତି – ସର୍ବଧର୍ମାନ୍ = କର୍ମଣି ୨ୟା । ମାମ୍, ଏକମ୍, ଶରଣଂ ୧ ମା । ତାଂ = କର୍ମଣି ୨ୟା । ସର୍ବପାପେଭ୍ୟ = ଅପାଦାନେ ୫ମା |

ପ୍ରକୃତିପ୍ରତ୍ୟୟ – ପତିପ୍ୟାକ୍ = ପରି + ବ୍ୟକ୍ + ଲ୍ୟପ୍ |

Odisha State Board BSE Odisha Class 9 English Grammar Book Solutions Chapter 11 Negatives and Interrogatives Textbook Exercise Activity Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 English Grammar Solutions Chapter 11 Negatives and Interrogatives

A declarative sentence is divided into two broad sentences.
(ଗୋଟିଏ ତଥ୍ୟାତ୍ମକ ବା ବିବୃତିମୂଳକ ବାକ୍ୟ ୨ ମୁଖ୍ୟ ବାକ୍ୟରେ ବିଭକ୍ତ)

Affirmative sentence (ଅସ୍ତିସୂଚକ ବାକ୍ୟ) :
An affirmative sentence one which affirms or denotes ‘yes’ to a statement. (କୌଣସି ଉକ୍ତିକୁ ଅସ୍ତି ମୁହଁ ଅର୍ଥରେ ପ୍ରକାଶ କରୁଥିବା ବାକ୍ୟକୁ ଅସ୍ତିସୂଚକ ବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।)

Negative sentence (ନାସ୍ତିସୂଚକ ବାକ୍ୟ) :
A negative sentences gives or denotes a negative statement. Or, Anegative sentence is one which negates a statement.
(ଯେଉଁ ବାକ୍ୟ କୌଣସି ଉକ୍ତିକୁ “ନାହିଁ’ ବା “ ନାସ୍ତି’ ଅର୍ଥରେ ପ୍ରକାଶ କରେ, ତାହାକୁ ନାସ୍ତିସୂଚକ ବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ।)

Affirmative sentences	Negative sentences
(i) Mini is fond of (ପ୍ରିୟ) sweets.	Mini is not fond of sweets.
(ii) Swallows are seen in winter.	Swallows are not seen in winter.
(iii) Bhima can climb up the tree.	Bhima can’t climb up the tree.
(iv) Sasmita slept last night.	Sasmita did not sleep last night.
(v) The moonlit night is boring.	The moonlit night is not boring.
(vi) He falls in bad company (କୁସଙ୍ଗ).	He does not fall in bad company.

While making a sentence negative, ‘not’ is normally used after the auxiliaries. (ସାହାଯ୍ୟକାରୀ କ୍ରିୟା ସହିତ ‘not’ ବ୍ୟବହାର କରି ବାକ୍ୟକୁ ନାସ୍ତିସୂଚକରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ।)

In the absence of an auxiliary / helping verb, the appropriate form of the ‘do’ verb is taken to make it negative. (ସାହାଯ୍ୟକାରୀ କ୍ରିୟା ନଥୁଲେ, ନାସ୍ତିସୂଚକ ବାକ୍ୟରେ ‘do’ ର ସଠିକ ନାସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ।)

Example :

‘Do’ verbs in negatives
Present Simple	Present Simple	Past Simple
(eat)	(eats)	(ate)
don’t eat	does not eat	did not eat
(take)	(takes)	(took)
don’t take	does not take	did not take
(help)	(helps)	(helped)
do not help	does not help	did not help
(sing)	(sings)	(sang)
do not sing	does not sing	did not sing
(speak)	(speaks)	(spoke)
do not speak	does not speak	did not speak
(tell)	(tells)	(told)
do not tell	does not tell	did not tell
(cut / shut)	(cuts / shuts)	(cut / shut)
do not cut/shut	does not cut / shut	did not cut/shut
(fly)	(flies)	(flew)
do not fly	does not fly	did not fly
(feed)	(feeds)	(fed)
do not feed	does not feed	did not feed
(swim)	(swims)	(swam)
do not swim	does not swim	did not swim
(find)	(finds)	(found)
do not find	does not find	did not find
(sleep)	(sleeps)	(slept)
do not sleep	does not sleep	did not sleep
(know)	(knows)	(knew)
do not know	does not know	did not know
(write)	(writes)	(wrote)
Do not write	Does not write	Did not write
Do(main verb)	Does(M. V)	Did(M. V)
Do not do	Does not do	Did not do
(run)	(runs)	(ran)
Do not run	Does not run	Did not run

[Helping verb / auxiliary verb +not+ ‘base’ verb]
(ସାହାଯ୍ୟକାରୀ କ୍ରିୟା + not (ନାହିଁ) + କ୍ରିୟାର ମୂଳରୂପ)
(Base verbs are eat, go, help, write, fly, move, ask, leave, swim, etc.)

Contractions (Auxiliary verbs) (ସାହାଯ୍ୟକାରୀ କ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକର ସଂକୁଚିତ / କ୍ଷୁଦ୍ର ରୂପ)

Affirmative	Contracted Affirmative	Contracted Negative
I am ill.	I’m ill. (am = helping verb)	I’m not ill.
She is ill.	She’s ill. (is = helping verb)	She isn’t ill.
They are ill.	They’re ill. (are = helping verb)	They aren’t ill.
I have done.	I’ve done, (have = helping verb)	I haven’t done.
She will do.	She’ll do. (will=helping verb)	She won’t do.
I shall do.	I’ll do. (shall = helping verb)	I shan’t do.

Remember Pronouns (ସର୍ବନାମ)/ Nouns + contracted helping verbs
Nouns + contracted helping verbs	Pronouns + contracted helping verb with n’t
Ram’s done this work, (’s = has)	Rama hasn’t done this work.
You’d rung me by then, (’d = had)	You hadn’t rung me by then.  ‘
Neelima’d visit the zoo with her father. (’d=would)	Neelima wouldn’t visit the zoo with her father.
People’re getting selfish (ସ୍ଵାର୍ଥପର). (’re = are)	People aren’t getting selfish.

Helping verbs or auxiliary verbs are contracted with their use after the nouns or pronouns. (ବିଶେଷ୍ୟ ବା ସର୍ବନାମ (I, you, he, she, they, we, it ) ସହିତ ବ୍ୟବହୃତ ସାହାଯ୍ୟକାରୀ କ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକୁ ସଂକୁଚିତ କରାଯାଏ। )

‘not’ is contracted into n’t after the auxiliaries. (ସାହାଯ୍ୟକାରୀ କ୍ରିୟାପଦ ପରେ ବ୍ୟବହୃତ not କୁ ସଂକୁଚିତ n’t ରେ ଲେଖାଯାଏ)
‘d (had) – main verb past, participle, ‘d (would) – main verb ‘base’ form

Examples:
1. He had convened (ଡକାଇଥିଲେ) a meeting (convened = past participle)
Ans. He’d convened a meeting.

2. He would convene a meeting. (convene = base verb)
Ans. He’d convene (ଡକାଇବ) a meeting.
(not = full form/n’t = contracted form)

To make a sentence negative, we also use negative operators such as – no, never, nor, neither…nor and none.
(ବାକ୍ୟକୁ ନାସ୍ତିସୂଚକ କରିବା ପାଇଁ ଆମ୍ଭେମାନେ କେତେକ negative operators (ନାସ୍ତିସୂଚକ କାରକ) ବ୍ୟବହାର କରୁ।)

Examples:
(i) No one / None can count the stars.
(ii) We can never forget Gandhiji.
(iii) There is no rose that has no thorn.
(iv) You can neither cheat me nor befool me.
(v) He did not help me, nor his father.

An exclamatory sentence can never be negative.
(ବିସ୍ମୟସୂଚକ ବାକ୍ୟକୁ ଆଦୌ ନାସ୍ତିବାଚକରେ ପରିଣତ କରିହେବ ନାହିଁ ।)

Wrong / Incorrect	Right / correct
(i) How unfortunate (ହତଭାଗ୍ୟ) he is not!	= How unfortunate he is !
(ii) How beautifully she couldn’t sing!	= How beautifully she sang!
(iii) What nonsense your words are not!	= What nonsense your words are !
(iv) What a huge palace it was not!	= What a huge palace it was !
(v) How brilliantly the team India have not played !	= How brilliantly the team India have played!
(vi) What an exciting victory it wasn’t!	= What an exciting victory it was !

Interrogative Sentences/Questions (ପ୍ରଶ୍ନସୂଚକ ବାକ୍ୟ)
An interrogative sentence is one that interrogates or puts question(s) about something or somebody. (କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ବା ବସ୍ତୁ ସଂପର୍କରେ ପ୍ରଶ୍ନ କରୁଥିବା ବାକ୍ୟକୁ ପ୍ରଶ୍ନସୂଚକ କୁହାଯାଏ ।)
Look at the sentences below:
1. Is it raining? (ବର୍ଷା ହେଉଛି କି ?)
2. Will Bikun come today? (ବିକୁନ୍ ଆଜି ଆସିବ କି ?)
3. Do you like sweets? (ତୁମକୁ ମିଠା ଭଲ ଲାଗେ କି ?)
4. Did the police arrest the thief? (ପୋଲିସ୍ ଚୋରକୁ ଗିରଫ କଲା କି ?)
5. Why are you late? (ତୁମର ଡେରି କାହିଁକି ?)
6. What is your hobby? (ତୁମର ଅବସରକାଳୀନ ପ୍ରିୟ କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?)
7. How do you go there ? (ତୁମେ ସେଠାକୁ କିପରି ଯାଅ ?)

In the first four sentences, we expect answers whether ‘yes’ or ‘no’. So they are called ‘Yes’ ‘No’ Interrogatives.
(ପ୍ରଥମ ଚାରୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଆମ୍ଭେମାନେ ହଁ ବା ନାହିଁରେ ଉତ୍ତର ଆଶା କରୁଥିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ‘Yes? – ‘No’ Interrogative କୁହାଯାଏ ।)
In the last three sentences, one expects answers to questions like why, what and how. So these sentences are called Wh-Interrogatives.
(ଶେଷ ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଜଣେ କାହିଁକି, କ’ଣ ଓ କିପରି ଆଦି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଆଶା କରୁଥିବାରୁ ଏଭଳି ବାକ୍ୟକୁ Wh-Interrogatives / Wh-questions କୁହାଯାଏ ।)

Declarative sentence	Yes-No Interrogative (beginning with Auxiliary verbs)	Wh-Interrogative (beginning with Wh-word)
Sibasis scored better marks.	Did Sibasis score better marks?	Who scored better marks?
An elephant lives on green leaves.	Does an elephant live on green leaves?	What does an elephant live on?
They will visit father tomorrow.	Will they visit father tomorrow?	When will they visit Father?
I pray to God every day.	Do you pray to God every day?	Whom do you pray every day?

Making of ‘Yes – No’ Interrogatives and Wh-interrogatives

Yes – No Interrogatives	Wh – Interrogatives
Auxiliary + subject + ……… ?	(i)Wh – questions + main verb …….. ? Or (ii)Wh – questions + auxiliary verb + subject + main verb +……. ?

Examples:
The Prime Minister met the President yesterday.
Wh-question (i) : Who met (main veb) the President yesterday? (For the Prime Minister)
Wh-question (ii) : When did (auxiliary verb) the Prime Minister meet the President? (For ‘yesterday’)

The use of Wh-words:
What’ – କ’ଣ (ବସ୍ତୁ ବା ପଦାର୍ଥ)
Whose – କାହାର (ବ୍ୟକ୍ତି । ପ୍ରାଣୀ । ବସ୍ତୁ)
Where – କେଉଁଠାରେ ( ସ୍ଥାନ)
Why – କାହିଁକି (କାରଣ)
How long – କେତେସମୟ (ସମୟର ପର୍ଯ୍ୟାୟ)
How many – କେତେ ସଂଖ୍ୟକ (ଗଣନୀୟ)
Which – କେଉଁଟା (ବାନ୍ଧିବ) (ବସ୍ତୁ । ପଦାର୍ଥ । ସ୍ଥାନ)
Whom – କାହାକୁ (ବ୍ୟକ୍ତି । ପ୍ରାଣୀ)
When – କେତେବେଳେ (ସମୟ )
How – କିପରି (ଅବସ୍ଥା)
How far – କେତେଦୂର (ଦୂରତା)
How much – କେତେ ପରିମାଣରେ (ଅଗଣନୀୟ)

Yes-No Interrogatives with ‘Do’ verbs
(i) Declarative sentence: They shout a lot.
Yes-No Interrogative: Do they shout a lot?
(ii) Declarative sentence: A Motorola mobile costs much.
Yes-No Interrogative: Does a Motorola mobile cost a lot?
(iii) Declarative sentence: Mother fed the beggar boy.
Yes-No Interrogative: Did mother feed the beggar boy?
(iv) Declarative sentence: Padmini cut her middle finger this morning.
Yes-No Interrogative: Did Padmini cut her middle finger this morning?
(v) Declarative sentence: I hate you.
Yes-No Interrogative: Do you hate me?

Textual Activities With Answers

Activity – 1

Make the following sentences negative. The first one has been done for you. (ନିମ୍ନଲିଖତ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ନାସ୍ତିସୂଚକରେ ପରିଣତ କର (ଦିଆଯାଇଥିବା ଉଦାହରଣ ସହ)।

Affirmatives Negatives
(Mark the underlined helping verbs)
(ରେଖାଙ୍କିତ ସାହାଯ୍ୟକାରୀ କ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କର ।)

1. A baby can swim.
Answer:
A baby can’t swim.

2. This tea is hot.
Answer:
This tea is not hot. (main verb)

3. Rabi is sleeping.
Answer:
Rabi is not sleeping.

4. The boys are playing.
Answer:
The boys are not playing.

5. Namita will return today.
Answer:
Namita won’t return today.

6. She must be Sheela.
Answer:
She mustn’t/ can’t be Sheela. (ହୋଇ ନଥ‌ିବ)

7. Mantu has done a mistake.
Answer:
Mantu has not done a mistake.

8. Babita may come here.
Answer:
Babita may not come here

Note: will not won’t, shall + not = shall not or shan’t

Activity – 2

Make the following sentences negative. The first one has been done for you. (ପ୍ରଦତ୍ତ ଉଦାହରଣ ଭଳି ନିମ୍ନଲିଖିତ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ନାସ୍ତି ସୂଚକରେ ପରିଣତ କର Negative sentence )

1. Kuna invited me.
Answer:
Kuna did not invite me.

2. Rajesh has a red pen.
Answer:
Rajesh has not a red pen.

3. The fire engine came late.
Answer:
The fire engine did not come late.

4. They often make noise.
Answer:
They don’t make noise quite often.

5. The ozone layer keeps us safe.
Answer:
The ozone layer does not keep us safe.

6. The girl told a lie. (ମିଛକଥା)
Answer:
The girl did not tell a lie.

Activity – 3

Turn the following sentences into negatives. Use the contracted form n’t for not. The first one has been done for you. (contracted form n’t ବ୍ୟବହାର ନିମ୍ନଲିଖତ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ନାସ୍ତିସୂଚକରେ ପରିଣତ କର)

1. We should help one another.
Answer:
We shouldn’t help one another.

2. Swati writes well.
Answer:
Swati doesn’t write well.

3. Buddhiman has been to Kolkata.
Answer:
Buddhiman hasn’t been to Kolkata.

4. You must ask him.
Answer:
You mustn’t ask him.

5. Rebati should remember it.
Answer:
Rebati shouldn’t remember it.

6. He does his work sincerely.
Answer:
He doesn’t do his work sincerely.

7. My father can speak four languages.
Answer:
My father can’t speak four languages.

Activity – 4

Make interrogative sentences.
Example: Kajal can solve the problem. Q: Can Kajal solve the problem?

Affirmatives Interrogatives
1. Shivaji was clever.                – Q: Was Shivaji clever?
2. Ranjita had done that.         – Q: Had Ranjita done that?
3. The children are shouting.   – Q: Are the children are shouting?
4. She has seen me.                 – Q: Has she seen me?
5. Dogs can be more faithful.  – Q: Can dogs be more faithful?
6. Mohan is a good student.   – Q: Is Mohan a good student?
7. I am doing my best.            – Q: Are you doing your best?

Activity – 5

Make Yes/No answer type questions. One example has been shown.
Example: Reshma works at home. – Q: Does Reshma work at home?

1. Rupali always smiles?                                 – Q: Does Rupali always smile?
2. Biswajit occasionally tells a lie.                  – Q: Does Biswajit occasionally tell a lie?
3. Trees breathe out oxygen.                          – Q: Do trees breathe out Oxygen?
4. He put the book on the table.                    – Q: Did he put the book on the table?
5. Mother cooks nicely.                                  – Q: Does mother cook nicely?
6. Everyone in the team performed well.       – Q: Did everyone in the team perform well?
7. He confessed (ସ୍ଵୀକାର କଲା) his guilt (ଦୋଷ).   – Q: Did he confess his guilt?

Activity – 6

Make questions using Who/What/When/Which/Where/Why/How to get the underlined words as answers. The first one has been done for you. (Wh-words କୁ ସଠିକ୍ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରି ପ୍ରଦତ୍ତ ଉଦାହରଣ ଭଳି ପ୍ରଶ୍ନସୂଚକ ବାକ୍ୟରେ ପରିଣତ କର ।)

Examples:
1. He lives in Kolkata.
2. I’m 14 years old.
3. Rajesh reached home at 7 p.m.
4. Pinky snatched the book from Seema.
5. Her name is Avipsa.
6. They went there on a picnic.
7. The second flat belongs to Mr Patra.
Interrogatives
Q: Where does he live?
Q: How old are you?
Q: When did Rajesh reach home?
Q: Who snatched the book from Seema?
Q: What is her name?
Q: Why did they go there?
Q: Which flat belongs to Mr Patra?

Negatives and Interrogatives Additional Questions With Answers

Make the following sentences negative. (Use a contracted form of ‘not’)

1. Swallows are seen in winter.
Answer:
Swallows aren’t seen in winter.

2. Mantu has done a mistake.
Answer:
Mantu hasn’t done a mistake.

3. The boy can swim.
Answer:
The boy can’t swim

4. The moonlit night is very pleasant.
Answer:
The moonlit night isn’t very pleasant

5. Minu writes well.
Answer:
Minu doesn’t write well

6. She cut her finger.
Answer:
She didn’t cut her finger

7. Jayadev plays cricket.
Answer:
Jayadev doesn’t play cricket

8. I paid the bill in cash.
Answer:
I didn’t pay the bill in cash

9. He does his work sincerely.
Answer:
He doesn’t do his work sincerely

10. Mahesh did it by mistake.
Answer:
Mahesh didn’t do it by mistake.

11. Jyotsna will win the game.
Answer:
Jyotsna won’t win the game

12. We should help one another.
Answer:
We shouldn’t help one another

13. They are ill today.
Answer:
They aren’t ill today.

14. Mousumi has been to Kolkata.
Answer:
Mousumi hasn’t been to Kolkata

15. We have done our work.
Answer:
We haven’t done our work

16. My father can speak Hindi.
Answer:
My father can’t speak Hindi

17. He has a black pen.
Answer:
He doesn’t have a black pen

18. He told me an interesting story.
Answer:
He didn’t tell me an interesting story

19. The farmers plough their field.
Answer:
The farmers don’t plough their field

20. She made a great mistake.
Answer:
She didn’t make a great mistake

21. The police arrested the thief.
Answer:
The police didn’t arrest the thief

22. We go there in summer.
Answer:
We don’t go there in summer

23. Winter has set in.
Answer:
Winter hasn’t set in

24. The children play here.
Answer:
The children don’t play here

25. The sun set at 6 p.m.
Answer:
The sun didn’t set at 6 p.m.

Make yes / no answer-type questions of the following sentences.

1. Puja is a good student.
Answer:
Is Puja a good student?

2. Dogs can be more faithful.
Answer:
Can dogs be more faithful?

3. Nishant will come tomorrow.
Answer:
Will Nishant come tomorrow?

4. Trees breathe out oxygen.
Answer:
Do trees breathe out oxygen?

5. The girl sings beautifully.
Answer:
Does the girl sing beautifully?

6. The boy broke his slate.
Answer:
Did the boy break his slate?

7. The sun rises in the east.
Answer:
Does the sun rise in the east?

8. He has a nice wristwatch.
Answer:
Does he have a nice wristwatch?

9. Bedant returned yesterday.
Answer:
Did Bedant return yesterday?

10. The book contains 150 pages.
Answer:
Does the book contain 150 pages?

11. The hunter saw a hare.
Answer:
Did the hunter see a hare?

12. He caught the hare.
Did he catch the hare?
Answer:

13. The cat ate the mouse.
Answer:
Did the cat eat the mouse?

14. They grow wheat in their fields.
Answer:
Do they grow wheat in their fields?

15. Today is a holiday.
Answer:
Is today a holiday?

Make questions using who/ what/ when / why / where/ how to get the underlined words as answers.

1. They have something in their hands.
Answer:
What do they have in their hands?

2. He cuts the corn very quickly.
Answer:
What does he cut very quickly?

3. The boy is very friendly.
Answer:
What is the boy like?

4. The children want to play.
Answer:
What do the children want to do?

5. His funny face made me laugh.
Answer:
What made you laugh?

6. He found a coin on the road.
Answer:
What did he find on the road?

7. He goes there by train.
Answer:
How does he go there?

8. He cut the apple with a knife.
Answer:
How did he cut the apple?

9. The girl is 10 years old.
Answer:
How old is the girl?

10. Cuttack is 20 km far from Bhubaneswar.
Answer:
How far is Cuttack from Bhubaneswar?

11. The wall is 8 feet high.
Answer:
How high is the wall?

12. The book costs fifty rupees.
Answer:
How much does the book cost?

13. Her father returned on 20 March.
Answer:
When did her father return?

14. They come home during vacations.
Answer:
When do they come home?

15. His name is Samir.
Answer:
What is his name?

16. He reads in a co-education school.
Answer:
Where does he read?

17. He didn’t come due to his illness.
Answer:
Why didn’t he come?

18. That red book is mine.
Answer:
Which book is yours?

19. My father is in New Delhi.
Answer:
Where is your father?

20. Mr. Panda is my best friend.
Answer:
Who is your best friend?

21. The children can play for a long time.
Answer:
Who can play for a long time?

22. She likes her profession very much.
Answer:
How does she like her profession?

23. He put the book on the table.
Answer:
Where did he put the book?

24. The child cried because it didn’t find its mother.
Answer:
Why did the child cry?

25. English is spoken all over the world.
Answer:
Where is English spoken?