Prasanna

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Economics Solutions Chapter 2 ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ପରିଚୟ ଏବଂ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସମସ୍ୟାବଳା Long Answer Questions

CHSE Odisha 12th Class Economics Chapter 2 Long Answer Questions in Odia Medium

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ଏକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କର ।
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ଲିଓନେଲ୍ ରବିନ୍ସଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ସଂଜ୍ଞାନୁସାରେ ମଣିଷର ମୌଳିକ ବା ବାସ୍ତବ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ତା’ ପାଖରେ ଥିବା ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା । ଏହା ଏକ ଆପେକ୍ଷିକ ଶବ୍ଦ ଯାହା ଚାହିଦା ତୁଳନାରେ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତାକୁ ବୁଝାଏ । ଠିକ୍ ଏହିପରି ସମସ୍ତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ବାସ୍ତବ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ତା’ର ଉତ୍ପାଦୀ ସମ୍ବଳର ସ୍ଵଚ୍ଛତା । ସମ୍ବଳର ଏହି ଦୁଶ୍ରାପ୍ୟତା ଯୋଗୁଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଏହାକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ବିନିଯୋଗ କରିବାପାଇଁ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇଥାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ଏହି ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣରେ ମଧ୍ୟ କେତେକ ସମସ୍ୟା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

(i) କ’ଣ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? ଏହି ସମସ୍ୟା ସ୍ବତଃ ଦୁଇଟି ପ୍ରଶ୍ନ ଉପସ୍ଥାପନ କରୁଛି । ପ୍ରଥମଟି ହେଲା – କେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଉତ୍ପାଦିତ ହେବ ଏବଂ କେଉଁଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ପାଦନ ହେବ ନାହିଁ ? ଦ୍ୱିତୀୟଟି ହେଲା – ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ସ୍ଥିରୀକୃତ ଦ୍ରବ୍ୟର ପରିମାଣ କେତେ ହେବ ? ତେଣୁ ଅସୀମ ଅଭାବ ମଧ୍ଯରୁ କେଉଁ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପୂରଣ କରାଯିବ ଏବଂ କେଉଁ ଅଭାବଗୁଡିକର ପରିପୂରଣ ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ, ତାହା ସ୍ଥିର କରିବା ଅର୍ଥନୀତିର ପ୍ରଧାନ ଦାୟିତ୍ଵ ।

ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ବିଭିନ୍ନ ଉତ୍ପାଦନ ସାଧନର ଉପଯୋଗ କରି ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହା କିପରି କରାଯାଏ ତାହା ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ବା ରୂପାନ୍ତରଣ ବକ୍ରରେଖା ସାରଣୀ ସାହାଯ୍ୟରେ ନିମ୍ନମତେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇପାରେ ।

ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ସ୍ୱବା

ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା	କପଡ଼(1000 ମିଟର)	ଧାନ(1000 କୁଇଣ୍ଟାଲରେ)
A	0	20
B	2	16
C	4	12
D	6	8
E	8	4
F	10	0

ମନେରଖ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ କପଡ଼ା ଓ ଧାନ, ଏହି ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଛି । ଉପରୋକ୍ତ ସାରଣୀରେ ଏହା ସୂଚିତ କରାଯାଇଛି । ଯଦି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ସମସ୍ତ ସମ୍ବଳ କେବଳ ଧାନ ଉତ୍ପାଦନରେ ନିୟୋଜିତ ହୁଏ, ତେବେ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ 20,000 କୁଇଣ୍ଟାଲ ଧାନ ଉତ୍ପାଦନ ହୋଇପାରିବ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସମସ୍ତ ସମ୍ବଳ କେବଳ ଲୁଗା ଉତ୍ପାଦନରେ ନିୟୋଜିତ ହେଲେ 10000 ମିଟର କପଡ଼ା ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇପାରିବ । ଏହି ଦୁଇଟି ଚରମ ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଆମ ନିକଟରେ B, C, D, E ଭଳି ଅନ୍ୟ ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରହିଅଛି । B- ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତାରେ ଆମେ 2000 ମିଟର କପଡ଼ା

ଏବଂ 16 କୁଇଣ୍ଟାଲ ଧାନ ଉତ୍ପାଦନ କରିପାରିବା । ଠିକ୍ ସେହିଭଳି C- ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତାରେ ଆମେ 4000 ମିଟର କପଡ଼ା ଏବଂ 12 କୁଇଣ୍ଟାଲ ଧାନ ଉତ୍ପାଦନ କରିପାରିବା । ସାରଣୀର ନିମ୍ନକୁ ଗତି କଲେ ଆମେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଅଧ୍ଵ କପଡ଼ା ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଅଧିକରୁ ଅଧୂକ ଧାନ ପରିତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ସମ୍ବଳ ଯେ ସୀମିତ ଏହି ମୌଳିକ ଘଟଣା ଯୋଗୁଁ ଉଭୟ ଦ୍ରବ୍ୟରୁ ଅଧ୍ଵ ପାଇବା ସମ୍ଭବ ହୋଇ ନଥାଏ । ଗୋଟିଏ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନ କଲେ ଆଉ ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟ ତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।

ନିମ୍ନରେ ଏହାକୁ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତାକୁ ରେଖାଚିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରାଯାଇପାରେ ।

ଉପରୋକ୍ତ ସାରଣୀ ତଥ୍ୟକୁ ଭିତ୍ତିକରି AF ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖା ଅଙ୍କନ କରାଯାଇଅଛି । ସୀମିତ ସମ୍ବଳଦ୍ଵାରା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ଯେଉଁ ବିକଳ୍ପ ସଂଯୋଗ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି ତାହା ଏହି ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖାରେ ଦର୍ଶାଉଅଛି । ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମୌଳିକ ସମସ୍ୟାବଳୀ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖା ମାଧ୍ୟମରେ ବୁଝାଯାଇପାରେ ।

(ii) କିପରି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? ସ୍ଥିରୀକୃତ ଦ୍ରବ୍ୟ କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ, ତାହାହିଁ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପରବର୍ତୀ ସମସ୍ୟା । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଅନେକ ବିକଳ୍ପ ପଦ୍ଧତି ରହିଛି । ଆମକୁ ସେଥୁମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ପଦ୍ଧତି ନିର୍ବାଚନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ହସ୍ତତନ୍ତ କିମ୍ବା ଶକ୍ତିଚାଳିତ ତନ୍ତ ବା ସ୍ବୟଂଚାଳିତ ତନ୍ତ ମାଧ୍ୟମରେ ବସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଇପାରିବ । ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା କରାଯାଇପାରେ କିମ୍ବା ରୋଲର ଓ ବୁଲ୍‌ଡୋଜର୍ ଭଳି ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ କରାଯାଇପାରେ ।

ପାରମ୍ପରିକ ଲଙ୍ଗଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ଚାଷ କରାଯାଇପାରେ କିମ୍ବା ଆଧୁନିକ କୃଷି ଯନ୍ତ୍ରପାତି ତଥା ଟ୍ରାକ୍ଟର ମାଧ୍ୟମରେ ମଧ୍ୟ କରାଯାଇପାରେ । ପୂର୍ବୋକ୍ତ ପଦ୍ଧତି ଶ୍ରମ-ସଘନ ପଦ୍ଧତି ଓ ଉପରୋକ୍ତ ପଦ୍ଧତିକୁ ପୁଞ୍ଜି-ସଘନ ପଦ୍ଧତି କୁହାଯାଇପାରେ । ଏହି ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ ପଦ୍ଧତି ମଧ୍ୟରୁ ଯେଉଁଟି ସମାଜରେ ଦୁଷ୍ପାପ୍ୟ ସମ୍ବଳର ମିତୋପଯୋଗ କରେ, ସାଧାରଣତଃ ତାହାହିଁ ଅବ୍ୟବସ୍ଥା ପାଇଁ ଯଥୋପଯୁକ୍ତ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ଏହିପରି ମାଧ୍ୟମରେ କିପରି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ତାହା ଏହି ପଦ୍ଧତି ମାଧ୍ୟମରେ ସମାଧାନ କରାଯାଇଥାଏ ।

(iii) କାହାପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? : ଉତ୍ପାଦନ କାହାପାଇଁ କରାଯିବ, ତାହା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ଅର୍ଥନୀତି ନିମନ୍ତେ ଅନ୍ୟ ଏକ ସମସ୍ୟା । ଅନ୍ୟ ଭାଷାରେ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୋଟ ପରିମାଣର କିଏ କେତେ ପାଇବା ଉଚିତ୍, ତାହା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା । ଅର୍ଥାତ୍ ଉପଭୋଗ ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ନା ଉତ୍ପାଦକଙ୍କ ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? ବିଳାସମୂଳକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ନା ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଉପଭୋଗ ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ନା ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ରପ୍ତାନି ନିମନ୍ତେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? ଇତ୍ୟାଦି । ଏହିସବୁ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ଉପଯୁକ୍ତ ନିର୍ବାଚନ ସାପେକ୍ଷ ।

(iv) କେତେ ସଞ୍ଚୟ କରିବା ଓ କେତେ ବିନିଯୋଗ କରିବା ? ସଞ୍ଚୟ ଓ ବିନିଯୋଗ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ଏକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ସମ୍ବଳର ନିୟୋଜନ ନିମନ୍ତେ ବିନିଯୋଗ ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ ଏହି ବିନିଯୋଗ ସଞ୍ଚୟରୁ ହିଁ ଆସିଥାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ସଞ୍ଚୟ ଚଳନ୍ତି ଆୟରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ସଞ୍ଚୟ ଯେତେ ଅଧ‌ିକ ହେବ ବିନିଯୋଗ ସେତେ ଅଧିକ ହେବ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସେତେ ବିକାଶରେ ଉନ୍ନତି ଘଟିବ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଯଦି ଚଳନ୍ତି ଆୟରୁ ସଞ୍ଚୟ ମୋଟେ ହେବ ନାହିଁ, ତାହାହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପୁଞ୍ଜିଗଠନ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ସହ ବିନିଯୋଗ ହ୍ରାସପାଇ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶହାର ପ୍ରତିହତ ହେବ ।

(v) ସମ୍ବଳର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସମସ୍ୟା ଏକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉତ୍ପାଦିକା ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ସମ୍ବଳର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ଅଧିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଉତ୍ପାଦନ କରିବାର କ୍ଷମତା ହାସଲ ସମ୍ପ୍ରତି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଧାନ ସମସ୍ୟା । ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁଛି । ମାନବୀୟ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଛି । ଆଧୁନିକ ମଣିଷର ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ବିବିଧ ଓ ବିସ୍ତୃତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାଜ ଜାତୀୟ ଆୟର ଦ୍ରୁତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଯନ୍ତ୍ର ବାନ ହେବା ସ୍ଵାଭାବିକ ।

ସେଥ୍ପାଇଁ ଆମକୁ ଅଧ‌ିକ ସଞ୍ଚୟ ଓ ବିନିଯୋଗ କରିବାକୁ ହେବ । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଉନ୍ନତ କାରିଗରୀ ବିଦ୍ୟାର ପ୍ରୟୋଗ କରି ସେମାନଙ୍କ ସମ୍ବଳର ଯଥେଷ୍ଟ ଅଭିବୃଦ୍ଧି କରିପାରିଛନ୍ତି । ଫଳରେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଅଧ‌ିବାସୀମାନେ ଉନ୍ନତ ଜୀବନଯାପନମାନର ଅଧିକାରୀ ହୋଇପାରିଛନ୍ତି ।

2. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାବଳୀର ଚାରିତ୍ରିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ବୁଝାଇ ଲେଖ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଅନ୍ତି ଦର୍ଶାଅ । 
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା କ’ଣ ?
ମନୁଷ୍ୟକୁ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ବହୁବିଧ ସମସ୍ୟାର ସାମନା କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ସେ ସଦାସର୍ବଦା କୌଣସି ନା କୌଣସି ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ କରିବାରେ ବ୍ରତୀ ଥାଏ । ସର୍ବତ୍ର ମଣିଷକୁ ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର, ବାସଗୃହ ଭଳି ମୌଳିକ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼େ । ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କ ପରି ସମାଜକୁ ମଧ୍ୟ ବହୁ ସମସ୍ୟାର ସାମନା କରିବାକୁ ହୁଏ । କେହି କେହି ମତ ପୋଷଣ କରନ୍ତି ଯେ ଏହି ସମସ୍ତ ସମସ୍ୟା ମୁଦ୍ରା ସହିତ ସମ୍ପର୍କିତ ହୋଇଥିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା କୁହାଯାଏ; ମାତ୍ର ଏ ପ୍ରକାର ମତ ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ ।

ଲିଓନେଲ୍‌ ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ପ୍ରଦତ୍ତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସଂଜ୍ଞା ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟିର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ୟାଖ୍ୟାରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରେ । ଏହା ସର୍ବଜନ ସ୍ଵୀକୃତ ଯେ ମନୁଷ୍ୟର ଅଭାବବୋଧ ଅସୀମ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ତାହାର ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗ କରି ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିତୃପ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟିତ । ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ ମୌଳିକ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ନିର୍ବାଚନ କରିବା ଏବଂ ଅଭାବବୋଧକୁ ପରିତୃପ୍ତ କରିବା ।

ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାବଳୀର ସଂଜ୍ଞା :

ଅଧ୍ୟାପକ ଏରିକ୍‌ରୋଲ୍ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରକରଣ କରି ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ମୁଖ୍ୟତଃ ନିର୍ବାଚନକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ ସୀମିତ ସମ୍ବଳ କିପରି ଉପଯୋଗ କରାଯାଏ ତାହା ନିର୍ବାଚନ କରିବା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ରବର୍ଟ ‘ଅ’ଙ୍କ ମତରେ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାସଲ କରିବାପାଇଁ କିପରି ଏବଂ କାହା ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ସେ ବିଷୟରେ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଉଦ୍ଭବ ହୁଏ । ଲେଫ୍‌ଟଉଇଟ୍‌ଙ୍କ ଭାଷାରେ, ବିକଳ୍ପ ମାନବୀୟ ଅଭାବର ଯଥାସମ୍ଭବ ପରିତୃପ୍ତି ପାଇଁ ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗ କରିବା ସହିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସଂପୃକ୍ତ ।

ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ :

ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ପ୍ରଦତ୍ତ ସଂଜ୍ଞା ଅନୁଶୀଳନ କଲେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହେବାର ଚତୁର୍ବିଧ ମୁଖ୍ୟ କାରଣର ସ୍ପଷ୍ଟ ସୂଚନା ମିଳେ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – (i) ମାନବୀୟ ଅଭାବ ଅସୀମ, (ii) ଅଭାବର ତୀବ୍ରତାରେ ଭିନ୍ନତା, (iii) ସମ୍ବଳର ସୀମିତତା ଏବଂ (iv) ସମ୍ବଳର ବିକଳ୍ପ ଉପଯୋଗ ।

(1) ମନୁଷ୍ୟର ଅଭାବ ଅସୀମ :
ଆମର ଅଭାବବୋଧ ଅସୀମ ହୋଇଥିବା କାରଣରୁ ଆମେ ସମସ୍ତ ଅଭାବ ପୂରଣ କରିପାରୁନା, ମାତ୍ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଭାବକୁ ପରିତୃପ୍ତି କରିଥାଉ । ଗୋଟିଏ ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତି ହେବାମାତ୍ରେ ଆଉ ଗୋଟିଏ ବା କେତୋଟି ଅଭାବ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଥାଏ । ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ଏପରି କରାଳଚକ୍ର ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ଯେ ମଣିଷର ଜୀବଦ୍ଦଶା କାଳରେ ସବୁ ଅଭାବ ପୂରଣ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ସୁତରାଂ କୁହାଯାଏ ଯେ ମଣିଷ ସମଗ୍ର ଜୀବନକାଳ ଅତୃପ୍ତ ଅଭାବର ଏକ ଗଣ୍ଠିଲି ଧରି ଚାଲିଥାଏ । 

(2) ଅଭାବର ତୀବ୍ରତାରେ ଭିନ୍ନତା :
ମଣିଷର ଅଭାବବୋଧର ତୀବ୍ରତା ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମୟ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ । ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ଅଭାବ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲାବେଳେ ଅନ୍ୟ କେତେକ କମ୍ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ମନେହୁଅନ୍ତି । ସେଥପାଇଁ ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିତୃପ୍ତ ଲାଭ କରିବାପାଇଁ ମଣିଷକୁ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସାହାଯ୍ୟ ନେବା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ, ଯାହାଫଳରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱବିଶିଷ୍ଟ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତ ପାଇଁ ସମ୍ବଳ ସର୍ବାଗ୍ରେ ଉପଯୋଗ କରାଯାଏ ଏବଂ କମ୍ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଭାବକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଏ ।

ଏହା ଫଳରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ତୃପ୍ତି ଲାଭ କରିବା ସମ୍ଭବ ହୁଏ । ଏଥୁରୁ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେବାକୁ ହୁଏ ଯେ ମଣିଷର ସବୁ ଅଭାବ ସମଗୁରୁତ୍ୱବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥିଲେ ନିର୍ବାଚନ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼ନ୍ତା ନାହିଁ କି ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଉପୁଜନ୍ତା ନାହିଁ ।

(3) ସୀମିତ ସମ୍ବଳ :
ଅଭାବକୁ ପରିତୃପ୍ତି କରିବାପାଇଁ ସମ୍ବଳ ଆବଶ୍ୟକ; ମାତ୍ର ସମ୍ବଳ ଯୋଗାଣ ଅଭାବ ତୁଳନାରେ ସୀମିତ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା କହିଲେ ଚାହିଦା ତୁଳନାରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ସ୍ୱଳ୍ପ ଯୋଗାଣକୁ ବୁଝାଯାଏ । ସମ୍ବଳର ଅପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟ କାରଣରୁ ମଣିଷକୁ ଉଦ୍ୟମ କରିବାକୁ ହୁଏ । ସୁତରାଂ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ଅନ୍ୟତମ କାରଣ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ସମ୍ବଳ ଯଦି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ମିଳୁଥା’ନ୍ତା ତେବେ ମଣିଷର ସମସ୍ତ ଅଭାବ ପୂରଣ କରାଯାଇପାରନ୍ତା । ସେଥୁପାଇଁ ଶ୍ରମ କରିବା ଆବଶକ ହୁଅନ୍ତା ନାହିଁ କି ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଅନ୍ତା ନାହିଁ । 

(4) ସମ୍ବଳର ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାର :
ସ୍ମରଣ ରଖୁବାକୁ ହେବ ଯେ ସମ୍ବଳ ଯୋଗାଣ କେବଳ ସ୍ଵଳ୍ପ ନୁହେଁ, ତାହା ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ ମଧ୍ୟ । ତେଣୁ ପ୍ରତିଯୋଗୀ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ସମ୍ବଳକୁ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଖଣ୍ଡିଏ ଜମିକୁ ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଜମିର ଆବଶ୍ୟକତା ଏବଂ ଗୃହ ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ ଜମିର ଆବଶ୍ୟକତା ପରସ୍ପର ପ୍ରତିଯୋଗୀ ହୋଇଥିବାରୁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂମିକୁ ଉଭୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇନପାରେ । ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କରିବା ଅର୍ଥ ଗୃହ ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ବିରତ ହେବା । ସୁତରାଂ କେଉଁ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗ କରାଯିବ ସେଥ‌ିପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ହୁଏ ।

ଅଭାବ ଓ ସମ୍ବଳ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନ :
ପୂର୍ବେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ, ସମ୍ବଳର ସ୍ଵଚ୍ଛତା କାରଣରୁ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ସମସ୍ତ ଅଭାବ ପୂରଣ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ସମ୍ବଳ ମଧ୍ୟ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ । ସୁତରାଂ ଅଭାବମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ କେଉଁ ଗୋଟିକୁ ତୃପ୍ତ କରିବାକୁ ହେବ ତାହା ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ଯମରେ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥାଏ । ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଅନୁରୂପ ନିର୍ବାଚନ କରିବାକୁ ହୁଏ । ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କ ଭଳି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ କ’ଣ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ, କିପରି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ଏବଂ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ପାଦିତ ସାମଗ୍ରୀ କିପରି ବଣ୍ଟନ ହେବ ସ୍ଥିର କରାଯାଏ ।

ସଂକ୍ଷେପରେ କହିଲେ, ଏକ ପକ୍ଷରେ ଅଭାବସମୂହ ଅସୀମ ହୋଇଥିବାରୁ ଏବଂ ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସମ୍ବଳ ସୀମିତ ଏବଂ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ ହୋଇଥିବାରୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାବଳୀ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

3. ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ବକ୍ରରେଖା କ’ଣ ? ଏହା କିପରି ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସମାଧାନରେ ସହାୟକ ହୁଏ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:
ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖାକୁ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ସୀମାନ୍ତ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ସମ୍ବଳ ବିନିଯୋଗ କରି ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇପାରୁଥିବା ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସଂଯୋଗକୁ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥାଏ । ଯେକୌଣସି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉତ୍ପାଦୀ ସମ୍ବଳ ସୀମିତ ଏହି ସୀମିତ ସମ୍ବଳର ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।
ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖା ନିମ୍ନଲିଖ୍ ସର୍ଭ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ।

• ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପାଦୀ ସମ୍ବଳ ସୀମିତ ।
• ଉତ୍ପାଦନ କୌଶଳରେ କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ନାହିଁ । 
• ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ମାତ୍ର ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବ । 
• ସମ୍ବଳର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ଦକ୍ଷ ବିନିଯୋଗ ହେବା ବିଧେୟ ।

ଉପରୋକ୍ତ ସର୍ପଗୁଡ଼ିକୁ ଆଧାର କରି ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ବକ୍ରରେଖା କିପରି ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ କରିଥାଏ । ମନେରଖ ଏକ ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ ଅବସ୍ଥାରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣ ସମ୍ବଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟ, ଲୁଗା ଏବଂ ଧାନ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାବା ପ୍ରପାୢବ କରାଯାଇଛି ।

ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା	କୁଗା (1000 ମିଟରରେ)	ଧାନ(1000 କୁଇଣ୍ଟାଲରେ)
A	0	20
B	4	19
C	6	16
D	8	12
E	10	6
F	12	0

ଉପରୋକ୍ତ ସାରଣୀରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମ୍ବଳର ପୁଷ୍ପ ବିନିଯୋଗ କରି ସର୍ବାଧ୍ଵ 12 ହଜାର ମିଟର ଲୁଗା ଏବଂ ଶୂନ୍ୟ ଏକକ ଧାନ ଉତ୍ପାଦିତ କରାଯାଇଥାଏ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଯେତେବେଳେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମ୍ବଳର ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିନିଯୋଗଦ୍ଵାରା 20 ହଜାର କୁଇଣ୍ଟାଲ ଧାନ ଏବଂ ଶୂନ୍ୟ ଏକକ ଲୁଗା ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଇପାରେ । ଦୁଇଟି ଚରମ ବିନ୍ଦୁରେ ଉଭୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥାଏ ।

ଉପରୋକ୍ତ ସାରଣୀର ତଥ୍ୟକୁ ଆଧାର କରି AF ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ବକ୍ରରେଖା ଅଙ୍କନ କରାଯାଇଛି । ଏହାର ବିଭିନ୍ନ ବିନ୍ଦୁରେ ଲୁଗା ଓ ଧାନର ବିଭିନ୍ନ ମିଶ୍ରଣ ସୂଚାଯାଇଛି । ‘B’ ବିନ୍ଦୁରେ ଲୁଗା (4 ହଜାର ମିଟର ) ଏବଂ ଧାନ ( 19 ହଜାର ) କୁଇଣ୍ଟାଲର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି । ଯଦି ଅଧିକ ପରିମାଣର ଲୁଗା ଉତ୍ପାଦନ କରିବାକୁ ହୁଏ ତେବେ ଧାନର ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଯାହାଦ୍ୱାରା ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ମିଶ୍ରଣ ହେବ 6 ହଜାର ମିଟର ଲୁଗା ଏବଂ 16 ହଜାର କୁଇଣ୍ଟାଲ ଧାନ ଉତ୍ପାଦନ ହୋଇପାରିବ ।

⇒ ଏହିପରି ଭାବରେ ଆମେ AF ରେଖାର ଯେତିକି ଡାହାଣକୁ ଗତି କରିବା ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସମ୍ମିଶ୍ରଣରେ ଲୁଗା ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଧାନର ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ହେବାକୁ ଲାଗିବ ।

ଅନେକ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ AF ରେଖାର C, D, E, F ବିନ୍ଦୁରେ ଦର୍ଶାଯାଇଛି । ଯେତେବେଳେ ସାରଣୀର ନିମ୍ନକୁ ଗତିକଲେ ଆମେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଅଧିକ ଲୁଗା ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଅଧିକ ଧାନ ପରିତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ସମ୍ବଳ ଯେ ସୀମିତ ଏହି ମୌଳିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ଉଭୟ ଦ୍ରବ୍ୟରୁ ଅଧିକ ପାଇବା ସମ୍ଭବ ହୋଇନଥାଏ । ଗୋଟିଏ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନ କଲେ, ଆଉ ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟ ତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ରେଖାର ‘A’ ଏବଂ ‘F’ ବିନ୍ଦୁକୁ ଉତ୍ପାଦନ ସୀମାନ୍ତ ବୋଲି ଧରାଯାଏ ।

ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମ୍ବଳର ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଉତ୍ପାଦିତ ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ AF ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖାର ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁରେ ରହିଥାଏ । ଏହି ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତାର ବାହାରେ ଅର୍ଥାତ୍ ‘P’ ବିନ୍ଦୁରେ ଅଥବା ଭିତରେ ଅର୍ଥାତ୍ ‘K’ ବିନ୍ଦୁରେ ରହିନପାରେ । କାରଣ ‘P’ ବିନ୍ଦୁରେ ଲୁଗା ଓ ଧାନ ଯେଉଁ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଉପସ୍ଥାପନ ହୁଏ ସେଥ‌ିପାଇଁ ସମ୍ବଳ ନଥାଏ । ସେହିପରି ‘K’ ବିନ୍ଦୁରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଉଥିବା ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଉତ୍ପାଦନ କଲେ ସମ୍ବଳର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଯୋଗ ହୁଏନାହିଁ ।

4. ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥ‌ିବା ନୂତନ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାବଳୀର ପ୍ରକୃତି ଓ ପରିସର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କର ।
Answer:
ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବିଭିନ୍ନ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ କ’ଣ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? କିପରି ଏବଂ କେତେ ପରିମାଣରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ, କାହା ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ଆଦି ମୌଳିକ ସମସ୍ୟା ଏହା ବ୍ୟତୀତ ନୂତନ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ସମ୍ବଳର ସଦୁପଯୋଗ ଓ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଯୋଗ, ସମ୍ବଳ ଅଭିବୃଦ୍ଧି, ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ଥିରତା ଏବଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ପରିଶୋଧରେ ସନ୍ତୁଳନ ପ୍ରଭୃତି ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।

ଏହି ନୂତନ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।
(1) ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସମସ୍ୟା : ବର୍ତ୍ତମାନ ଥିବା ସମ୍ବଳକୁ ଦୃଷ୍ଟିରଖୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାସଲ କରିବା ହେଉଛି ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ଆଉ ଏକ ଉପାଦାନ ଯାହାପ୍ରତି ବିଶେଷ ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ହେବା ସଙ୍ଗେସଙ୍ଗେ ଆବଶ୍ୟକତା ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ହେବାରେ ଲାଗିଛି । ଆବଶ୍ୟକତାଗୁଡ଼ିକ ପୂରଣ କରି ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଏକ ଉନ୍ନତ ଶ୍ରେଣୀର ଜୀବନଧାରଣା ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ତେଣୁ ଏହି ବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।

ଏହି କାରଣରୁ ନୂତନ ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ ସ୍ଥାପନ କରିବା ଏବଂ ସମ୍ବଳର ଅପଚୟ ହେଉଥ‌ିବା ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ ଭରଣା କରିବା ପାଇଁ ଯନ୍ ବାନ ହେବାକୁ ପଡ଼େ । ଏହି ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖ୍ ପୁଞ୍ଜିଗଠନ ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ପୁଞ୍ଜିଗଠନ ମୁଖ୍ୟତଃ ସଞ୍ଚୟ ଓ ବିନିଯୋଗ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ତ୍ୱରାନ୍ଵିତ କରିବାକୁ ହେଲେ ଉପସ୍ଥିତ ଆୟରୁ ଅଧ‌ିକ ସଂଚୟ କରି ବିନିଯୋଗ ହାର ବୃଦ୍ଧି କରିବାକୁ ହୁଏ । ଯଦି ସଂଚୟର ବୃଦ୍ଧି କରାନଯାଏ ତେବେ ବିନିଯୋଗ, ପୁଞ୍ଜିଗଠନ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧିରେ ବିଘ୍ନ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ସୁନିଶ୍ଚିତ । ଏଣୁ ବିକାଶଶୀଳ ଏବଂ ଅବିକଶିତ

(2) ପ୍ରାପ୍ୟ ପରିଶୋଧରେ ସନ୍ତୁଳନ : ପ୍ରାପ୍ୟ ପରିଶୋଧରେ ଅସନ୍ତୁଳନ ସମସ୍ୟା ରପ୍ତାନି ଏବଂ ଆମଦାନୀର ପାର୍ଥକ୍ୟଜନିତ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ରପ୍ତାନି ଆମଦାନୀଠାରୁ କମ୍ ହେବାରୁ ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରାର ଅଭାବ ଅନୁଭବ କରାଯାଏ । କାରଣ ଆମଦାନୀକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରା ଆକାରରେ ପ୍ରାପ୍ୟ ପରିଶୋଧ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ବିକାଶଶୀଳ ଓ ଅବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ, ବୈଦେଶିକ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ଓ କଞ୍ଚାମାଲ ପ୍ରଭୃତ ପରିମାଣରେ ଆମଦାନି କରିବାକୁ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରା ଅଭାବଜନିତ ସଙ୍କଟ ଉଗ୍ର ଆକାର ଧାରଣ କରିଥାଏ । ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ହେଉଛି ରପ୍ତାନି ବୃଦ୍ଧି କରି କିମ୍ବା ଆମଦାନି ହ୍ରାସ କରି ଅଥବା ଉଭୟ ଦିଗକୁ ଅନୁସରଣ କରି କରାଯାଇପାରେ ।

(3) ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା : ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଉଭୟ ବିକାଶଶୀଳ ଓ ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଦେଖାଯାଏ ।
ମୁଖ୍ୟ ସମସ୍ୟା । ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ଥିରତା କହିଲେ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଓ ଅବସ୍ତ୍ରୀତିର ଅନୁପସ୍ଥିତିକୁ ବୁଝାଏ । ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡିକ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବାଣିଜ୍ୟିକ ଚକ୍ରର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥାନ୍ତି । ବ୍ୟବସାୟିକ ପତନାବସ୍ଥାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସ୍ଥାଣୁ ହୋଇଥାଏ । ଉତ୍ପାଦନଜନିତ ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଆୟ ହ୍ରାସ ହେବା ସଙ୍ଗେସଙ୍ଗେ ଲୋକମାନଙ୍କର ଜୀବନଧାରଣ ମାନରେ ମଧ୍ୟ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

ଫଳସ୍ଵରୂପ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ନିମ୍ନମାନକୁ ହ୍ରାସ ହୋଇଥାଏ । ଅବସ୍ୱୀତି ଯେତେବେଳେ ସ୍ତ୍ରୀତିକ ଅବସ୍ଥାର ରୂପ ନିଏ ତାହାର କୁପରିଣାମ ସାମାଜିକ, ରାଜନୈତିକ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନୁଭବ କରାଯାଇଥାଏ । ସ୍ତ୍ରୀତିକ ଏବଂ ଅବସ୍ତୀତିକକୁ ଦୂର କରିବାକୁ ହେଲେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ଥିରତା ରକ୍ଷା କରିବା ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଧାନ କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।

(4) ସମ୍ବଳର ସଦୁପଯୋଗ ଏବଂ ପୂର୍ଣ ଉପଯୋଗ : ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା, ବିଶେଷତଃ ସ୍ଵଳ୍ପକାଳରେ ସେସବୁର ଯୋଗାଣ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ସମ୍ଭବପର ହେଉ ନଥିବାରୁ ସେସବୁର ସଦୁପଯୋଗ କରିବା ଏବଂ ସମ୍ବଳର ଅପଚୟ ହ୍ରାସ କରିବା ପ୍ରତି ବିଶେଷ ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ; ମାତ୍ର ଭୂମି, ଶ୍ରମ ଓ ପୁଞ୍ଜି ଭଳି ଉତ୍ପାଦନଶୀଳ ସମ୍ବଳର କିପରି ପୂର୍ଣ ଉପଯୋଗ କରାଯିବ ତାହା ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟିକରେ ଯାହାକି ସମସ୍ତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଊଣା ଅଧିକେ ଅନୁଭୂତ ହୁଏ ।

ଅବଶ୍ୟ ସମ୍ବଳର ସ୍ଵଳ୍ପତାକୁ ସଦୁପଯୋଗ ଏବଂ ଅପଚୟ ଦୂର କରି କିଛି ପରିମାଣରେ ଅତିକ୍ରମ କରାଯାଇପାରେ । ସମ୍ବଳର ଅପଚୟ କହିଲେ କଳକାରଖାନା ଓ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ସ୍ଥାପିତ ସାମର୍ଥ୍ୟର ଅନୁପଯୋଗକୁ ବୁଝାଏ । ଅପଚୟକୁ ଦୂର କରିପାରିଲେ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ବୃଦ୍ଧି ହେବା ଆଶା କରାଯାଇପାରେ ।

5. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ମୁଖ୍ୟତଃ ନିର୍ବାଚନ ସମସ୍ୟା – ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ସମସ୍ତ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଏକ ସାଧାରଣ ସମସ୍ୟା । ଯେତେବେଳେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନୁଭବ କରେ ଯେ ତାହାର ସମସ୍ତ ଅଭିଳଷିତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଦିନର 24 ଘଣ୍ଟା ସମୟ ଯଥେଷ୍ଟ ନୁହେଁ, ସେତେବେଳେ ସମୟ ରୂପକ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା ତା’ ପାଇଁ ସମସ୍ୟା ହୋଇ ମୁଣ୍ଡ ଟେକେ । ସେହିପରି ଆମ ନିକଟରେ ଥ‌ିବା ଆର୍ଥିକ ସମ୍ବଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ଆମେ ଅନୁଭବ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ଅଭାବ ପୂରଣ କରି ନ ପାରିଲେ ସମ୍ବଳର ସ୍ଵଳ୍ପତା ଅନୁଭବ କରୁ । ଏହିପରି ଭାବରେ ମୁଦ୍ରା ଆକାରରେ ହେଉ ବା ସମୟ ଆକାରରେ ହେଉ ଆମେ ସ୍ଵଳ୍ପତାଜନିତ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉ । ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଚ୍ଛତା କହିଲେ ଚାହିଦା ବା ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପୂରଣ କଲାଭଳି ସମ୍ବଳର ଅଭାବକୁ ବୁଝାଯାଏ ।

ମୁଦ୍ରା ଏବଂ ସମୟ ଯାହାକି ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତି କରିବାପାଇଁ ସୀମିତ, ତାହା ସ୍ୱଳ୍ପତାଜନିତ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଅର୍ଥାତ୍ ମଣିଷର କାମନା ବାସନା ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ସମ୍ବଳ ଯଦି ଅପ୍ରଚୁର ହୁଏ ତେବେ ସମ୍ବଳ ସ୍ଵଳ୍ପ ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୁଏ । ସମଗ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସବୁ ଲୋକଙ୍କ ଚାହିଦା ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ସମ୍ବଳ ଯଥେଷ୍ଟ ନ ହୋଇଥିବା କାରଣରୁ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଅନୁଭୂତ ହୁଏ । ଏହିପରି ଭାବରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମ୍ବଳ ଚାହିଦା ତୁଳନାରେ ସ୍ଵଳ୍ପ ବିବେଚିତ ହୁଏ ।

ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରବର୍ଗ କିପରି ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତାଜନିତ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୁଅନ୍ତି ତାହା ହେଉଛି ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଅଧ୍ୟୟନର ବିଷୟବସ୍ତୁ । ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ କହିଲେ ବହୁବିଧ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତି ପାଇଁ ସ୍ବଳ୍ପ ସମ୍ବଳର ଉପଯୋଗ ସହିତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ସଂପୃକ୍ତ । ସେଥ୍‌ପାଇଁ ଉପଲବ୍ଧ ସମ୍ବଳର ଅପଚୟ ନ କରି ତାହାର ସଯତ୍ନ ଉପଯୋଗ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ । ଏହି କାରଣରୁ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତାଜନିତ ନିର୍ବାଚନ କରି ଏବଂ ପରିତୃପ୍ତିକୁ ସର୍ବାଧ‌ିକ କରିବାପାଇଁ ସମ୍ବଳର ସଦୁପଯୋଗ କରିବାକୁ ହୁଏ । ଏହା ହେଉଛି ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଅଧ୍ୟୟନର ସାରମର୍ମ ।

ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଊଣା ଅଧିକେ ଏପରି ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼େ । ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପାଇଁ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା କହିଲେ ସୀମିତ ଆୟକୁ ବୁଝାଏ ଏବଂ ଅଭାବ କହିଲେ ବଞ୍ଚତ ବସ୍ତୁକୁ କ୍ରୟ କରିବା ଇଚ୍ଛାକୁ ବୁଝାଏ । ଆୟର ସୀମିତତା ଯୋଗୁଁ ସବୁ ଅଭାବ ପୂରଣକ୍ଷମ ନୁହଁନ୍ତି । ତେଣୁ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ କେଉଁ ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତ ହେବ ଏବଂ କେଉଁ ଅଭାବ ପ୍ରତିହାର ହେବ ସେ ବିଷୟରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାକୁ ହୁଏ । ପୁନଶ୍ଚ ଆୟ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବସ୍ଥାର କ୍ଷମ ହୋଇଥିବାରୁ ନିର୍ବାଚନ କରି ତାହାର ଉପଯୋଗ କରିବା ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।

କାରଣ ସର୍ବାଧ‌ିକ ତୃପ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ ଆୟକୁ ଯଥେଚ୍ଛା ବ୍ୟୟ କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ । କ’ଣ କ୍ରୟ କରାଯିବ ଏବଂ କେତେ ପରିମାଣରେ କ୍ରୟ କରାଯିବ ଯଦି ପଡ଼ି ପ୍ରଥାଦ୍ୱାରା ଆବଣ୍ଟନ ହେଉଥା’ନ୍ତା, ତେବେ ନିର୍ବାଚନ କରିବା ହୁଏତ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଅନ୍ତା ନାହିଁ । ମାତ୍ର ସରକାରଙ୍କ ପକ୍ଷରେ ସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ପଡ଼ି ପ୍ରଥା ଅନୁଯାୟୀ ଆବଣ୍ଟନ କରିବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।

ପୁନଶ୍ଚ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକର ତୀବ୍ରତା ସମାନ ନୁହେଁ । ଅର୍ଥବ୍ୟୟ କରିବାର ବିକଳ୍ପ ମାର୍ଗ ରହିଛି । ସୁତରାଂ କେଉଁ ମାର୍ଗରେ ଅର୍ଥବ୍ୟୟ କରାଯିବ ଏବଂ କେଉଁ ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତି କରାଯିବ ତାହା ନିର୍ବାଚନ ସାପେକ୍ଷ ସୀମିତ ସମ୍ବଳକୁ ବହୁବିଧ ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତି କରିବା ପାଇଁ ଉପଯୋଗ କରିବା ସହିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଜଡ଼ିତ । ବହୁବିଧ ଅଭାବର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛି ଅଭାବର ଅସୀମତା ଏବଂ ବିଭିନ୍ନତା । ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା କହିଲେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମାଜ ନିକଟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ବଳର ସୀମିତତା । ଅଭାବ ତୁଳନାରେ ସମ୍ବଳ ସ୍ଵଳ୍ପ ହୋଇଥିବା କାରଣରୁ ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗ କଲାବେଳେ ମିତାଚାର ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।

ସମ୍ବଳ ଅଭାବ ତୁଳନାରେ ପ୍ରଚୁର ହୋଇଥଲେ କୌଣସି ସମସ୍ୟା ଉପୁଜନ୍ତା ନାହିଁ; ମାତ୍ର ଏପରି ଅବସ୍ଥା ଆଶା କରିବା ଏକ ବିଡ଼ମ୍ବନା ମାତ୍ର । କାରଣ ସମ୍ବଳ ଏବଂ ଅଭାବ ମଧ୍ଯରେ ସଂପର୍କ ଏପରି ଯେ ସମ୍ବଳ ବୃଦ୍ଧି ସହିତ ଅଭାବବୋଧ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଚାଲେ ।

ଅର୍ଥନୀତିର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗ ; ଯଥା – ଉପଭୋଗ, ଉତ୍ପାଦନ ଏବଂ ବଣ୍ଟନ ପ୍ରଭୃତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନ ସମସ୍ୟା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ । ଉପଭୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ପାଇଁ ଅଧ‌ିକ ଅର୍ଥବ୍ୟୟ କରିବା ଅର୍ଥ ହେଉଛି, କୌଣସି ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ କରିବା । ବଣ୍ଟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୌଣସି ଉତ୍ପାଦନ ସାଧନକୁ ଅଧୂକ ପାରିତୋଷିକ ଦେବା ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସାଧନର ପାରିତୋଷିକ ହ୍ରାସ କରିବା ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Algebra Chapter 3 ବୀଜଗାଣିତିକ ପରିପ୍ରକାଶ ଓ ଅଭେଦ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Algebra Chapter 3 ବୀଜଗାଣିତିକ ପରିପ୍ରକାଶ ଓ ଅଭେଦ

→ ଉପକ୍ରମଣିକା (Introduction) :
→ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (Polynomial) :
ଯେଉଁ ବୀଜଗାଣିତିକ ପରିପ୍ରକାଶ (Algebraic expression) ଗୁଡ଼ିକରେ ଚଳରାଶିର ଘାତାଙ୍କ (Exponent) ଅଣରଣାତ୍ମକ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂଖ୍ୟା, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (Polynomial) କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ : –\(\frac{1}{2}\)x, 3x², 7x⁹ ………(Monomials)
2 + 3x, 5x² + 2, 4x³ – 9x² …………. (Binomials)
2x² + 3x + 1, 2x⁴ – 9x – 7 ………. (Trinomials)

→ ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ଘାତ :
ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ରେ ଥିବା ଚଳରାଶି (x)ର ଉଚ୍ଚତମ ଘାତାଙ୍କକୁ ଦତ୍ତ ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ଘାତ କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ :
3, -5, √3, \(\frac{1}{2}\) ଶୂନଘାତୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍ ବା ଧ୍ରୁବ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (Constant Polynomial)
3 = 3x°, – 5 = – 5x° ‘0’ଘାତ ବିଶିଷ୍ଟ ପଲିନୋମିଆଲ୍ ।

2x + 3 ଏକଘାତୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (First degree or Linear Polynomial)
2x² – 3x – 6 ଦ୍ୱିତୀୟ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (Second degree or Quadratic Polynomial)
3x³ – 2x + 7 ତ୍ରିଘାତୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (Third degree or Cubic Polynomial)
x⁴ – 2x³ + 5x – 3 de um (Quartic or Biquartic Polynomial)

ନିଜେ କର :
Question 1.
x + 1 ଏକଘାତୀ ପଲିନୋମିଆଲ । ଏହାକୁ (0). x² + x + 1 ଆକାରରେ ଲେଖିଲେ ଏହାର ଘାତ କେତେ ହେବ ?
ଉ –
ଏହାର ଘାତ 1 ହେବ ।

Question 2.
x² + x + 1 କୁ x³ + x² + x + 1 ଆକାରରେ ଲେଖିଲେ ଏହା ତିନିଘାତୀ ହେବ କି ?
ଉ –
ଏହା ତିନିଘାତୀ ହେବ ନାହିଁ । ଏହା ଦୁଇଘାତୀ ହେବ ।
ଯେ କୌଣସି ଅଣଶୂନ୍ୟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ଏକ 0 ଘାତ ବିଶିଷ୍ଟ ପଲିନୋମିଆଲ ହୋଇପାରିବ । ଏହାକୁ ଧ୍ରୁବ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (Constant Polynomial) କୁହାଯାଏ ।

→ ଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ପଦ :
(i) ଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଦକୁ ମନୋମିଆଲ୍ (Monomial) କୁହାଯାଏ ।
x² – 5x + 6 ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର x², -5x ଓ 6 ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୋଟିଏ ମନୋମିଆଲ ଅଟନ୍ତି ।

(ii) ଲିନୋମିଆଲ, ଦୁଇଟି ମନୋମିଆଲକୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲେ ତାକୁ ଦ୍ଵିପଦୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (Binomial) ଏବଂ ତିନି ସଂଖ୍ୟକ ମନୋମିଆଲଠାରୁ ଅଧିକ ଥିଲେ କେବଳ ପଲିନୋମିଆଲ କୁହାଯାଏ ।

→ ମନୋମିଆଲ୍‌ର ସହଗ :
ପଦଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ କେତେକ ଉତ୍ପାଦକ (Factor) ର ଗୁଣଫଳ ହୋଇପାରେ ।

3x² – 5x – 7 ଏକ ପଲିନୋମିଆଲ୍ । ଏହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଦ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ମନୋମିଆଲ୍ । ଏଠାରେ x², xର ସହଗ (Co-efficient) ଯଥାକ୍ରମେ 3 ଓ -5 । – 7x° ର ସହଗ ବା ଏକ ଧ୍ରୁବକ (Constant) । ଉପରୋକ୍ତ ସହଗଗୁଡ଼ିକୁ ସାଂଖ୍ୟକ ସହର (Numerical Co-efficient) କୁହାଯାଏ ।

ନିଜେ କର :
Question 1.
2x – 5 ଓ 3x² – 2x + 7 ପଲିନୋମିଆଲରେ ଥ‌ିବା ପଦଗୁଡ଼ିକର ସହଗଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ଥିର କର ।
ଉ –
2x – 5 ରେ x ର ସହଗ 2 ଓ 3x² – 2x + 7 ରେ x’ର ସହଗ 3 ଓ x ର ସହଗ -2 ।

Question 2.
ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ଦ୍ବିପଦୀ ଏବଂ ତ୍ରିପଦୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍ ନେଇ ସେମାନଙ୍କର ପଦସଂଖ୍ୟା, ଘାତ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଦର ପଦର ସାଂଖ୍ୟକ ସହଗଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖ ।
ଉ –
ଦ୍ବିପଦୀ ପଲିନୋମିଆଲ ; 2x + 3 ଓ 4x – 5
ଏଠାରେ ପଦସଂଖ୍ୟା = 2, ଘାତ = 1
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଦର ସାଂଖ୍ୟକ ସହଜ ଯଥାକ୍ରମେ 2 ଓ 4 ।

ତ୍ରିପଦୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍ :
4x² – 3x + 7, 5x² + 7x + 1
ଏଠାରେ ପଦସଂଖ୍ୟା = 3, ଘାତ = 2, ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଦର ସାଂଖ୍ୟକ ସହଗ ଯଥାକ୍ରମେ 4, -3 ଏବଂ -5, 7 ।

ସଦୃଶ ପଦ (Like Monomials):
ଯଦି ଏକ ଚଳରାଶି ଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ଦୁଇଟି ମନୋମିଆଲ୍ ବା ଏକାଧିକ ମନୋମିଆଲ୍ ସମାନ ଘାତ ବିଶିଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି ; ତେବେ ସେମାନଙ୍କୁ ସଦୃଶ ମନୋମିଆଲ୍ ବା ସଦୃଶ ପଦ କୁହାଯାଏ ।
ଯଥା 2x, 3x, – 5x ଆଦି ସଦୃଶ ମନୋମିଆଲ୍ ।

→ ଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ପଦ :
(i) ବଣ୍ଟନ ନିୟମ ବ୍ୟବହାର କରି ସଦୃଶ ପଦମାନଙ୍କର ଯୋଗଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।
(ii) ଯେ କୌଣସି ଦୁଇଟି ପଲିନୋମିଆଲର ଯୋଗଫଳ ନିରୂପଣ ବେଳେ ସଦୃଶ ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଏକାଠି କରି ଯୋଗ କରାଯାଏ ।
(iii) ଯୋଗକ୍ରିୟାର ସୁବିଧାପାଇଁ ପ୍ରଥମେ ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଚଳରାଶିର ଘାତ ଅନୁସାରେ (ଊକ୍ରମ ବା ଅଧଃକ୍ରମରେ) ଲେଖାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ :
ଯୋଗଫଳ ନିଶ୍ଚୟ କର : 2x² + 5x + 3 ଏବଂ 4x² – 9x – 5
ସମାଧାନ :
ଧାଡ଼ି ପ୍ରଣାଳୀ :
(2x² + 5x + 3) + (4x² – 9x – 5)
= (2x² + 4x?) + (5x – 9x) + (3 – 5) (ସଦୃଶ ପଦ ଏକାଠି କରାଗଲା)
= (2 + 4)x² + (5 – 9)x + (3 – 5) (ବଣ୍ଟନ ନିୟମ ପ୍ରୟୋଗ କରାଗଲା)
= 6x² + (-4)x+(-2) = 6x² – 4x – 2
ସ୍ତମ୍ଭ ପ୍ରଣାଳୀ :
Img 1

ଲିନୋମିଆଲ୍‌ମାନଙ୍କର ବିୟୋଗ :
(i) a ରୁ b ବିୟୋଗକରିବା ଯାହା, a ସହ b ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ ଯୋଗକରିବା ତାହା, ତେଣୁ a – b = a + (-b) ଲେଖାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ :
ଧାଡ଼ି ପ୍ରଣାଳୀ :
(5x² – 6x + 12) ରୁ (4x – 3x² + 15) ବିୟୋଗ କର ।
ନିର୍ଦେୟ ବିୟୋଗଫଳ :
= (5x² – 6x + 12) – (4x – 3x² + 15)
= (5x² – 6x + 12) + (3x² – 4x – 15)
= (5x² + 3x²) + (-6x – 4x) + (12 – 15)
= (5 + 3)x² + (6 – 4)x + (12 – 15)
= 8x² – 10x – 3

ସ୍ତମ୍ଭ ପ୍ରଣାଳୀ :
Img 2

ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ଗୁଣନ :
(a) ଏକ ମନୋମିଆଲ୍ ସହିତ ଅନ୍ୟ ଏକ ମନୋମିଆଲ୍‌ର ଗୁଣନ :
(i) ଦୁଇଟି ମନୋମିଆଲର ଗୁଣଫଳ ଏକ ମନୋମିଆଲ୍ ଅଟେ ।
(ii) ଦୁଇଟି ମନୋମିଆଲ୍‌ର ଗୁଣଫଳର ସହଗ = ପ୍ରଥମ ମନୋମିଆଲ୍‌ର ସହଗ × ଦ୍ୱିତୀୟ ମନୋମିଆଲ୍‌ର
(iii) ତିନି ବା ତତୋଽଧ୍ଵ ମନୋମିଆଲ୍‌ର ଗୁଣଫଳ ସ୍ଥିର କରିବାକୁ ହେଲେ, ପ୍ରଥମେ ପ୍ରଥମ ଦୁଇଟିର ଗୁଣଫଳ ବାହାର କରାଯାଏ । ତତ୍ପରେ ଉକ୍ତ ଗୁଣଫଳକୁ ତୃତୀୟ ମନୋମିଆଲ୍ ସହିତ ଗୁଣନ କରାଯାଏ ।
ଏହିପରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ମନୋମିଆଲ୍‌କୁ ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଗୁଣଫଳ ସହ ଗୁଣନ କରାଯାଇ ଗୁଣଫଳ ସ୍ଥିର କରାଯାଇପାରେ ।
(iv) ଗୁଣନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ଓ ସହଯୋଗୀ ନିୟମକୁ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ ।

ଉଦାହରଣ :
4x ଓ 6x² ର ଗୁଣଫଳ ନିଶ୍ଚୟ କର ।
ଉ –
4x × 6x² = (4 × 6) × (x × x²) = 24x³

(b) ଏକ ମନୋମିଆଲ୍ ସହିତ ଏକ ବାଇନୋମିଆଲ୍ ଓ ଏକ ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ଗୁଣନ :

ଉଦାହରଣ :
5x ଓ 4x – 7 ର ଗୁଣଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଉ –
5x × (4x – 7) = 5x × 4x – 5x × 7 (ବଣ୍ଢନ ନିୟମ) = 20×2 – 35x

(c) ଏକ ପଲିନୋମିଆଲ୍ ସହିତ ଅନ୍ୟ ଏକ ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ଗୁଣନ :
(i) ଲିନୋମିଆଲ୍‌କୁ 0 (ଶୂନ) ଦ୍ବାରା ଗୁଣିଲେ, ଗୁଣଫଳ ଶୂନ ହୁଏ ।
(ii) ପଲିନୋମିଆଲ୍‌କୁ 1 ଦ୍ଵାରା ଗୁଣିଲେ, ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ ନିଜେ ଗୁଣଫଳ ହୋଇଥାଏ ।
(iii) ଗୁଣନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ଗୁଡ଼ିକୁ ଘାତାଙ୍କ କ୍ରମରେ ସଜାଇ ଲେଖାଯାଏ ।
(iv) ବଣ୍ଟନ ନିୟମ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଗୁଣନ କରାଯାଏ ।
(v) ଗୁଣଫଳର ସଦୃଶ ପଦମାନଙ୍କୁ ସଜାଇ ଏକତ୍ର ଲେଖୁ ସରଳ କରାଯାଏ ।
(vi) ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ଗୁଣନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ଓ ସହଯୋଗୀ ନିୟମ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।

ଉଦାହରଣ :
ଗୁଣଫଳ ନିଶ୍ଚୟ କର : (5x + 7) ଏବଂ (x² – 2x + 4)
ଉ –
ନିଶ୍ଚୟ ଗୁଣଫଳ = (5x + 7) (x² – 2x + 4)
= 5x (x² – 2x + 4) + 7 (x² – 2x + 4)
= 5x. x² – 5x . 2x + 5x . 4 + 7 . x² – 7 . 2x + 7 . 4
= 5x³ – 10x² + 20x + 7x² + 20x – 14x + 28
= 5x³ – 10x² + 7x² + 20x – 14x + 28
= 5x³ – 3x² – 6x + 28

→ ପଲିନୋମିଆଲ୍‌ର ଭାଗକ୍ରିୟା :
(a) ଶୂନଘାତୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍ (ଧ୍ରୁବରାଶି) ଭାଜକ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକ୍ରିୟା –
(i) ଯଦି c ≠ 0 ହୁଏ; ତେବେ (ax + b) + c = \(\frac{a x+b}{c}=\frac{a}{c} x+\frac{b}{c}\)
(ii) ଯଦି x ≠ 0 ହୁଏ; ତେବେ \(\frac{x}{x}=1\) ହେବ ।

ଉଦାହରଣ :
ଭାଗଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର : (25x + 5) ÷ 5
ଉ –
(25x + 5) ÷ 5 = \(\frac{25 x+5}{5}=\frac{25}{5} x+\frac{5}{5}\) = 5x + 1

(b) ଏକଘାତୀ ପଲିନୋମିଆଲ୍-ଭାଜକ ଦ୍ବାରା ଭାଗକ୍ରିୟା-
ଉଦାହରଣ :
ଭାଗଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର : (20x² + 8) ÷ 4
ଉ –
(20x² + 8) ÷ 4 = \(\frac{20 x^2+8}{4}=\frac{20}{4} x^2+\frac{8}{4}\) = 5x² + 2

ନିଜେ କର :
Img 3
ଉ –
ପିଲାମାନେ ନିଜେ କରିବେ ।

→ ବିସ୍ତୃତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଭାଗକ୍ରିୟା :
ଏକାଧ୍ବକ ପଦବିଶିଷ୍ଟ ପଲିନୋମିଆଲ – ଭାଜକ ଦ୍ବାରା ଭାଗକ୍ରିୟା
ଏକାଧ୍ଵକ ପଦବିଶିଷ୍ଟ ପଲିନୋମିଆଲ – ଭାଜକ ଦ୍ବାରା ଭାଗକ୍ରିୟା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବାର ବିଭିନ୍ନ ସୋପାନଗୁଡ଼ିକ ହେଲା-
(i) ପ୍ରଥମେ ଭାଗ୍ୟ ଓ ଭାଜକ ଉଭୟର ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ବଡ଼ରୁ ସାନ (ବା ସାନରୁ ବଡ଼) ଘାତ କ୍ରମରେ ସଜାଯାଏ ।
(ii) ଭାଜକ ଏକାଧ୍ଵ ପଦବିଶିଷ୍ଟ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଭାଜ୍ୟର ପ୍ରଥମ ପଦକୁ ଭାଜକର ପ୍ରଥମ ପଦ ଦ୍ବାରା ଭାଗ କରି
(iii) ଭାଜକ ଓ ଭାଗଫଳର ପ୍ରଥମ ପଦର ଗୁଣଫଳକୁ ଭାଜ୍ୟରୁ ବିୟୋଗ କରାଯାଏ ।
(iv) ଉତ୍ପନ୍ନ ବିୟୋଗଫଳକୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଭାଜ୍ୟ ରୂପେ ନିଆଯାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ଏହି ଭାଜ୍ୟର ପ୍ରଥମ ପଦକୁ ଭାଜକର ପ୍ରଥମ ପଦଦ୍ୱାରା ଭାଗକରାଯାଇ ଭାଗଫଳର ଦ୍ଵିତୀୟ ପଦ ସ୍ଥିର କରାଯାଏ । ଏହିପରି ଭାବରେ ଭାଗଶେଷ () ହେବାପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମ୍ପାଦନ କରାଯାଇ ଭାଗଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ :
ଭାଗଫଳ ନିଶ୍ଚୟ କର : (x³ – x² + 2x + 4) + (x + 1)
Img 4

→ ଭାଗକ୍ରିୟାରେ ଇଉକ୍ଲିଡ଼ୀୟ ପଦ୍ଧତି (Euclidian Algorithm) :
ଭାଜ୍ୟ = ଭାଜକ × ଭାଗଫଳ + ଭାଗଶେଷ
ଏହାକୁ ଇଉକ୍ଲିଡ଼ୀୟ ଆଲଗୋରିଦ୍‌ମ୍ (Euclidian Algorithm) କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ :
ଭାଗଫଳ ଓ ଭାଗଶେଷ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର : (x² + 7x + 17) + (x + 3)
ସମାଧାନ :
Img 5

→ ଅଭେଦ (Identity): ଯେଉଁ ଉକ୍ତିଟି ଏଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ବୀଜଗାଣିତିକ ସଂକେତମାନଙ୍କର ଯେ କୌଣସି ମାନ ପାଇଁ ସତ୍ୟ ହୁଏ, ତାହାକୁ ଅଭେଦ କୁହାଯାଏ ।
(a + 1) (a + 2) = a² + 3a + 2 ଏକ ଅଭେଦ ଅଟେ ।

ସମୀକରଣ (Equation) : ଯେଉଁ ଉକ୍ତିଟି ବୀଜଗାଣିତିକ ସଂକେତର କେବଳ କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମାନ ପାଇଁ ସତ୍ୟ ହେଉଥାଏ ସେହି ଉକ୍ତିଟିକୁ ସମୀକରଣ (Equation) କୁହାଯାଏ ।
a² + 3a + 2 = 132 ଏହା ଏକ ସମୀକରଣ ।

ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୀଜଗାଣିତିକ ସୂତ୍ର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଅଭେଦ ଅଟନ୍ତି ।

→ କେତେକ ଉପଯୋଗୀ ଅଭେଦ :
(i) (x + a) (x + b) = x² + (a + b) x + ab
(ii) (x + a) (x – b) = x² + (a – b)x – ab
(iii) (x – a)(x + b) = x² – (a – b)x – ab
(iv) (x – a)(x – b)=x² – (a + b)x + ab
(v) (a + b)² = a² + 2ab + b²
(vi) (a – b)² = a² – 2ab + b²
(vii) (a + b + c)² = a² + b² + c² + 2(ab + bc + ca)
(viii) (a – b + c)² = a² + b² + c² – 2(ab + bc – ac)
(ix) (a + b – c)² = a² + b² + c² + 2(ab – bc – ac)
(x) (a – b – c)² = a² + b² + c² – 2(ab – bc + ac)
(xi) (a + b)³ = a³ + 3a²b + 3ab² + b³ = a³ + b³ + 3ab(a + b)
(xii) (a – b)³ = a³ – 3a²b + 3ab² – b³ = a³ – b³ – 3ab(a – b)
(xiii) a² – b² = (a + b)(a – b)

ନିଜେ କର
1. ଅଭେଦ (I)ରେ b ସ୍ଥାନରେ -b ନେଇ ଦେଖ; ଅଭେଦ (II) ମିଳୁଛି କି ?
2. a = 2, b = 3, x = 5 ନେଇ, ଅଭେଦ (IV)ର ସତ୍ୟତା ପରୀକ୍ଷା କର ।
3. ଅଭେଦ (IV)ରେ a = b ନେଲେ ତୁମକୁ କ’ଣ ମିଳିବ ?
ଏହାର କ’ଣ ଅଭେଦ (I) ସହିତ କିଛି ସମ୍ବନ୍ଧ ଅଛି ?
4. ଅଭେଦ (IV)ରେ a = -c ଏବଂ b = -c ନେଲେ କ’ଣ ମିଳିବ ? ଏହାର ଅଭେଦ (II) ସହିତ କ’ଣ ସମ୍ବନ୍ଧ ଅଛି ?
5. ଅଭେଦ (IV)ରେ b = -a ନେଲେ ତୁମେ କ’ଣ ପାଇଲ ଏହାର ଅଭେଦ (III) ସହିତ କ’ଣ ସମ୍ବନ୍ଧ ଅଛି ?

ଉଦାହରଣ :
5x – 2y ର ବର୍ଗ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ :
(5x – 2y)² = (5x)² – 2 . 5x · 2y + (2y)² = 25x² – 20xy + 4y²

ଉଦାହରଣ :
(a + 2) (a + 3) ର ଗୁଣଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
(a + 2) (a + 3) = a² + (2 + 3) a + 2 × 3 = a² + 5a + 6

ଉଦାହରଣ :
(2x + y – 3z) ର ବର୍ଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
(2x + y – 3z)² = (2x)² + (y)² + (-3z)² + 2 . 2xy + 2y (-3z) + 2(- 3z) · 2x
= 4x² + y² + 9z² + 4xy – 6yz – 12 zx

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 2 ଭାରତରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା Short Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 2 Short Answer Questions in Odia Medium

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି / ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।

୧ । ଭାରତରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ କିଏ ସ୍ବୀକୃତି ଓ ଦଳୀୟ ଚିହ୍ନ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଭାରତରେ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କୁ ସ୍ବୀକୃତି ଓ ଦଳୀୟ ଚିହ୍ନ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।

୨ | ଭାରତୀୟ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଦୋଷ କ’ଣ ?
Answer:
ବହୁଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ସଂଗଠିତ ଓ ଦୃଢ଼ ବିରୋଧୀ ଦଳର ଅନୁପସ୍ଥିତି, ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳର ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ଆଞ୍ଚଳିକତାବାଦ, ବାହୁବଳ ଓ ଅର୍ଥବଳର କୁଉପଯୋଗ, ଦୁର୍ନୀତିର ଦ୍ରୁତ ପ୍ରସାର, ଅସାଧୁ ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତି ଆଦି ଭାରତୀୟ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରମୁଖ ଦୋଷ ଅଟେ ।

୩ । ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ସଂଶୋଧନ ଅନୁସାରେ ସବୁଦଳ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନଙ୍କ ନିକଟରେ ନିଜକୁ ପଞ୍ଜୀକୃତ କରାଇବାକୁ ବାଧ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୬୨ତମ ସଂଶୋଧନ ଅନୁସାରେ ସବୁଦଳ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନଙ୍କ ନିକଟରେ ନିଜକୁ ପଞ୍ଜୀକୃତ କରାଇବାକୁ ବାଧ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।

୪ । ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟିର ଆଦର୍ଶ ନୀତି ବା ଦର୍ଶନ କ’ଣ ?
Answer:
ଜାତୀୟତାବାଦ, ଜାତୀୟ ସଂହତି, ଗଣତନ୍ତ୍ର, ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷତା, ଗାନ୍ଧିବାଦ, ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମାଜବାଦ, ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ, ସ୍ଵଚ୍ଛ ଓ ଦୁର୍ନୀତିମୁକ୍ତ ପ୍ରଶାସନ, ସରକାରିଆ କମିଶନଙ୍କ ସୁପାରିସର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଆଦି ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟିର ଆଦର୍ଶ ନୀତି ବା ଦର୍ଶନ ଅଟେ ।

୫ | ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଦର୍ଶନ ଓ ନୀତି କ’ଣ ?
Answer:
ଗଣତନ୍ତ୍ର, ସମାଜବାଦ, ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷତା, ସାମାଜିକ, ରାଜନୈତିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ନ୍ୟାୟ ପାଇଁ ସଂଗ୍ରାମ, ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟତାବାଦରେ ବିଶ୍ଵାସ, ଉପନିବେଶବାଦ ଓ ବର୍ଣ୍ଣବାଦର ବିରୋଧ, ଉଦାରୀକରଣ, ଜଗତୀକରଣ, ମୁକ୍ତ ବଜାର ଅର୍ଥନୀତି, ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି, ଆଞ୍ଚଳିକ ସହଯୋଗ, ମହିଳା, ଆଦିବାସୀ, ହରିଜନ ଓ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁଙ୍କ ସ୍ଵାର୍ଥରକ୍ଷା ଆଦି ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ନୀତି ଓ ଦର୍ଶନ ଅଟେ ।

୬ | କଂଗ୍ରେସ ଦଳ କାହାଦ୍ଵାରା କେବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ?
Answer:
କଂଗ୍ରେସ ଦଳ ୧୮୮୫ ମସିହାରେ ଆଲାନ୍ ଅକ୍ଟାଭିଆନ ହ୍ୟୁମ୍‌ଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

୭ । ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଓ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟିର ପ୍ରଥମ ସଭାପତି ରୂପେ କେଉଁମାନେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ପ୍ରଥମ ସଭାପତି ରୂପେ ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଉମେଶ ଚନ୍ଦ୍ର ବାନାର୍ଜୀ ଓ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟିର ପ୍ରଥମ ସଭାପତି ରୂପେ ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଅଟଳବିହାରୀ ବାଜପେୟୀ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।

୮ | ଭାରତରେ ଜାତୀୟ ଦଳର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
Answer:
ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ, ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି, ଭାରତୀୟ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି, ମାର୍କ୍ସବାଦୀ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି, ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟି ଆଦି ଭାରତର ମୁଖ୍ୟ ଜାତୀୟ ଦଳ ଅଟେ ।

୯ । ଭାରତରେ ପ୍ରମୁଖ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
Answer:
ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶରେ ତେଲୁଗୁ ଦେଶମ୍ ପାର୍ଟି, ଓଡ଼ିଶାରେ ବିଜୁ ଜନତା ଦଳ, ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରରେ ନ୍ୟାସନାଲ୍ କନ୍‌ଫରେନ୍ସ, ଆସାମରେ ଆସାମ ଗଣ ପରିଷଦ, ବିହାରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଜନତା ଦଳ, ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଶିବସେନା, ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ତୃଣମୂଳ କଂଗ୍ରେସ, ତାମିଲନାଡୁରେ ଡି.ଏମ୍.କେ ଓ ଆନ୍ନା ଡ଼ି.ଏମ୍.କେ ଆଦି ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ପ୍ରମୁଖ ଆଞ୍ଚଳିକ ବଳ ଅଟନ୍ତି ।

୧୦ । ଦଳବଦଳ ନିରୋଧ ଆଇନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ଟିକେଟରେ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ି ସଂସଦ ବା ବିଧାନସଭାକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇ ସଭ୍ୟ ହିସାବରେ ଶପଥ ନେଇ ସାରିଲା ପରେ କେବଳ ଅଳ୍ପ କେତେକ ବ୍ୟତିକ୍ରମକୁ ବାଦ୍ ଦେଇ ଅନ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନ୍ୟ ଦଳକୁ ଲମ୍ଫ ପ୍ରଦାନକୁ ୧୯୮୫ ମସିହାର ଦଳବଦଳ ନିରୋଧ ଆଇନ ମାଧ୍ଯମରେ ବାରଣ କରାଯାଇଛି । ଏହା ଦଳବଦଳଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତାର ପ୍ରତିରୋଧ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଟେ |

(B) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।

୧ । ଭାରତୀୟ ବହୁଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଦୁର୍ଗୁଣ କ’ଣ ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ବହୁଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ଖୁବ୍ କ୍ଷତିକାରକ ହେଲାଣି । ବହୁଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯୋଗୁଁ ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଏବଂ ଦୃଢ଼ ବିରୋଧୀ ଦଳର ଅଭାବ ହୁଏ । ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ଦଳର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଅଭାବରେ ସରକାର ଗଠନରେ ଅନେକ ଅସୁବିଧା ହୁଏ ଯାହାକି ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତି ଏକ ଶକ୍ତ ଧକ୍‌କା କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ । ଏହା ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତିକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ଫଳରେ ଶାସନ ଦୁର୍ବଳ ଓ ଅଦକ୍ଷ ହୁଏ ।

୨ | ଭାରତୀୟ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ କ’ଣ ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ନିମ୍ନଲିଖତ ମୁଖ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ରହିଛି –

• ଭାରତରେ ବହୁଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳିତ ।
• ଭାରତରେ ଉଭୟ ଜାତୀୟ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ରହିଛନ୍ତି ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦଳ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ଆଧାରିତ ଅଟେ |
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦଳରେ ଅସନ୍ତୋଷ, ଗୋଷ୍ଠୀକନ୍ଦଳ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଅଭାବ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦଳ ଦଳ-ବଦଳ ରାଜନୀତି, ସୁବିଧାବାଦୀ ମେଣ୍ଟ ଗଠନ ଓ ତୁଷ୍ଟୀକରଣ ରାଜନୀତିର ନୀତିକୁ ପାଳନ କରନ୍ତି ।
• ମେଣ୍ଟ-ରାଜନୀତିର ଯୁଗରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦଳ ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବ ବା ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସାଧାରଣ ସର୍ବନିମ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଭିଭିରେ ବିଭିନ୍ନ ଦଳ ସହ ମେଣ୍ଟ କରୁଛନ୍ତି ।
• ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳମାନଙ୍କର ପ୍ରଭାବ ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ରାଜନୀତିରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି ।

୩ । ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳର ପ୍ରଭାବ ଓ ଭୂମିକା ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ଭାରତରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳମାନଙ୍କର ବହୁଳ ଉପସ୍ଥିତି ଓ କ୍ରମବର୍ଦ୍ଧମାନ ପ୍ରଭାବ ନୂତନ ରାଜନୈତିକ ସମୀକରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି । ରାଜନୀତିରେ କ୍ଷମତାର କେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ଓ ଏକଦଳୀୟ ଆଧୂପତ୍ୟର ଅବସାନ ଘଟିଛି । ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ରାଜ୍ୟର ସ୍ବାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଜନୈତିକ ମୂଲଚାଲ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ବିଚ୍ଛିନ୍ନତାବାଦୀ ନ ହୋଇ ଜାତୀୟ ସଂହତି ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି । ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳମାନଙ୍କର ଉପସ୍ଥିତି ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ତ୍ୱରାନ୍ଵିତ କରୁଛି । ଏଠାରେ ମେଣ୍ଟ-ରାଜନୀତି ପରଠାରୁ ଦୃଢ଼ ବିରୋଧୀ ଦଳର ସୁସ୍ଥ ପରମ୍ପରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।

୪ । ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ
Answer:
ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଆବଶ୍ୟକତା, ଆଞ୍ଚଳିକ ବୈଷମ୍ୟର ବିଲୋପ, ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପରିଚୟ ସୃଷ୍ଟି ଆଦି କାରଣରୁ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଗୋଟିଏ ଦଳ ସେହି ରାଜ୍ୟର ମୋଟ କାଏମ୍ ଭୋଟର ଶତକଡ଼ା ଛଅଭାଗ ଭୋଟ ପାଇଲେ କିମ୍ବା ସେହି ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ମୋଟ ଆସନ ସଂଖ୍ୟାର ଶତକଡ଼ା ତିନିଭାଗ ଆସନ ଅଧିକାର କଲେ, କିମ୍ବା ବିଧାନସଭାରେ ଅନ୍ୟୁନ ତିନିଗୋଟି ଆସନ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ତାହାକୁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ରୂପେ ସ୍ବୀକୃତି ଦିଅନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶାରେ ବିଜୁଜନତା ଦଳ (BJD), ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶରେ ତେଲୁଗୁ ଦେଶମ୍ ପାର୍ଟି, ତାମିଲନାଡୁରେ ଡି.ଏମ୍.କେ. ଓ ଆନ୍ନା.ଡି.ଏମ୍.କେ ଆଦି ଆଞ୍ଚଳିକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଅଟନ୍ତି ।

୫ | ଭାରତରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳର ବିକାଶର କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଭାରତରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳର ବିକାଶ ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖୁତ କାରଣଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦାୟୀ :

• ଭାରତୀୟ ସମାଜରେ ଥିବା ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଧାର୍ମିକ ବହୁବାଦ
• ବ୍ଯକ୍ତିତ୍ବବାଦ
• ଜାତୀୟ ଦଳମାନେ ଆଞ୍ଚଳିକ ସାର୍ଥକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ନଦେବା ।
• ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର କ୍ଷମତା ସଙ୍କୁଚିତ ହେବା ଓ କେନ୍ଦ୍ରର କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବୃଦ୍ଧି ହେବା ।
• ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ବିକାଶରେ ଅସନ୍ତୁଳନ ଦେଖାଯିବା ।
• ଜାତୀୟ ଦଳର ବିଭାଜନ ।

(C) ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

୧ । ଜାତୀୟ ଦଳ (National Party) ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ (Regional Party) ।
Answer:
ଭାରତରେ ପ୍ରଚଳିତ ବହୁଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉଭୟ ଜାତୀୟ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳମାନ ରହିଛନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦଳ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଦ୍ଵାରା ପଞ୍ଜୀକୃତ ଓ ସେମାନଙ୍କର ଦଳୀୟ ଚିହ୍ନ ମଧ୍ୟ ସ୍ଵୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ।

• ଜାତୀୟ ଦଳ – ଏହା ସର୍ବଭାରତୀୟ ସଂଗଠନ ଅଟେ । ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କ ୨୦୦୦ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୨ ତାରିଖରେ ଘୋଷିତ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଗୋଟିଏ ଦଳକୁ ଜାତୀୟ ଦଳର ମାନ୍ୟତା ମିଳିବ ଯଦି (କ) ଏହା ଲୋକସଭା ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରାପ୍ତ ମୋଟ କାଏମ୍ ଭୋଟର ଶତକଡ଼ା ଛଅଭାଗ ଭୋଟ ଚାରିଗୋଟି କିମ୍ବା ଅଧୁକ ରାଜ୍ୟରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଏକ ବା ଏକାଧ୍ଵକ ରାଜ୍ୟରୁ ଅତି କମ୍‌ରେ ୪ଟି ଲୋକସଭା ଆସନ ଜିତିଥାଏ ; କିମ୍ବା, (ଖ) ଅତି କମ୍‌ରେ ତିନିଗୋଟି ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟର ଲୋକସଭା ଆସନରୁ ଅନ୍ୟୁନ ଶତକଡ଼ା ଦୁଇଭାଗ ଆସନ ଜିତିଥାଏ । ଏହି ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଜାତୀୟ ନୀତି ଓ ଆଦର୍ଶ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ।

• ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ – ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଆବଶ୍ୟକତା, ଆଞ୍ଚଳିକ ବୈଷମ୍ୟର ବିଲୋପ, ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପରିଚୟ ସୃଷ୍ଟି ଆଦି କାରଣରୁ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଏହି ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ରାଜ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଗୋଟିଏ ଦଳ ସେହି ରାଜ୍ୟର ମୋଟ କାଏମ୍ ଭୋଟର ଶତକଡ଼ା ଛଅଭାଗ ଭୋଟ ପାଇଲେ କିମ୍ବା ସେହି ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ମୋଟ ଆସନ ସଂଖ୍ୟାର ଶତକଡ଼ା ତିନିଭାଗ ଆସନ ଅଧ‌ିକାର କଲେ, କିମ୍ବା ବିଧାନସଭାରେ ଅନ୍ୟୁନ ତିନିଗୋଟି ଆସନ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ତାହାକୁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ରୂପେ ସ୍ବୀକୃତି ଦିଅନ୍ତି । ଏହି ସର୍ଭ ହରାଇ ବସିଲେ ସ୍ବୀକୃତି ମଧ୍ଯ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରାଯାଇପାରେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Algebra Chapter 2 ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Algebra Chapter 2 ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା

→ ଉପକ୍ରମଣିକା (Introduction):
→ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ବା ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା (Natural Numbers) :
(i) ଆମ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନ ଓ ଜୀବିକାରେ ପ୍ରଥମେ ଯେଉଁ ସଂଖ୍ୟାସମୂହ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ବା ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା କହନ୍ତି ।
(ii) ଏହି ସଂଖ୍ୟାସମୂହକୁ N ସେଟ୍‌ଦ୍ୱାରା ସୂଚିତ କରାଯାଏ ।
N = {1,2,3,4,5,6, …}

→ ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ସ୍ବାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା (Extended Natural Numbers) :
(i) ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ସହ 0 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌କୁ ସଂପ୍ରସାରିତ ସ୍ବାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ କହନ୍ତି ।
(ii) ଏହି ସଂଖ୍ୟାସମୂହକୁ ସାମଗ୍ରୀକ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ (Whole number set) N* ବା W (Extended natural number set) ଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ କରାଯାଏ ।
N* = {0, 1, 2, 3, 4 …}

→ ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା (Integers) :
(i) 0 ଏକମାତ୍ର ସଂଖ୍ୟା, ଯାହା ଧନାତ୍ମକ ନୁହେଁ କି ଋଣାତ୍ମକ ନୁହେଁ ।

(ii) ଧନାତ୍ମକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା, ଶୂନ ଓ ଋଣାତ୍ମକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ସମୂହକୁ Z ସେଟ୍‌ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।
Z = {… -5, -4, -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, 4, 5, …}

• Z ସେଟ୍ ଏକ ଅସୀମ ସେଟ୍ । N ସେଟ୍ Z ସେଟ୍‌ ଏକ ଉପସେଟ୍‌ ।

(iii) ଅଣ ଧନାତ୍ମକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା (Non-positive Integers) ସେଟ୍ = {… – 5, – 4, – 3, -2, -1, 0}
ଏବଂ ଅଣ ଋଣାତ୍ମକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା (Non-Negative Integers) ବା ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ସ୍ବାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା 696= {0, 1, 2, 3, …} ପ୍ରତ୍ୟେକ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଉପସେଟ୍ ।
N ⊂ N* ⊂ Z

→ ସଂଖ୍ୟାରେଖା (Number line) :
ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇପାରେ ।

(i) ଏକ ସରଳରେଖା ଅଙ୍କନ କରି ଏହାର ଯେ କୌଣସି ଏକ ବିନ୍ଦୁକୁ O ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଉ ।
(ii) O ବିନ୍ଦୁର ଡାହାଣକୁ A, B, C, D …….. ବିନ୍ଦୁମାନ ଚିହ୍ନଟ କର, ଯାହା ଧନାତ୍ମକ ସଂଖ୍ୟା 1, 2, 3, 4 ………. ମାନଙ୍କ ପ୍ରତୀକ ହେବ ।
(iii) O ବିନ୍ଦୁର ବାମପାର୍ଶ୍ବରେ A’, B’, C’, D’ ବିନ୍ଦୁମାନ ଚିହ୍ନଟ କର, ଯାହା ଋଣାତ୍ମକ ସଂଖ୍ୟା -1, -2, -3, -4 ….. ମାନଙ୍କ ପ୍ରତୀକ ହେବ ।
(iv) ଏହି ପ୍ରକାରରେ Z ସେଟ୍‌ର ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ ପାଇଁ ବିନ୍ଦୁମାନ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇପାରିବ । ଉକ୍ତ ସରଳରେଖାକୁ ସଂଖ୍ୟାରେଖା (Number line) କୁହାଯାଏ । ଉକ୍ତ ସଂଖ୍ୟାରେଖାକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ସୂଚକ ରେଖାଚିତ୍ର ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

ସଂଖ୍ୟାରେଖାର ଧର୍ମ :

• ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରୁ ଯେଉଁ ବିନ୍ଦୁଟି ଡାହାଣରେ ଅବସ୍ଥିତ ତାର ସୂଚକ ସଂଖ୍ୟାଟି ଅନ୍ୟ ବିନ୍ଦୁର ସୂଚକ ସଂଖ୍ୟାଠାରୁ ବଡ଼ ।
• ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉପାଦାନ, ରେଖାଚିତ୍ରର ଏହାର ବାମକୁ ଥ‌ିବା ଉପାଦାନ ଅପେକ୍ଷା ବଡ଼ ।

→ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା (Rational Number) :
(i) ଯଦି p ଓ q ଦୁଇଟି ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ଓ q ≠ 0; ତେବେ p ÷ q ବା \(\frac{p}{q}\) କୁ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କହନ୍ତି ।
(ii) ସମସ୍ତ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାର ସେଟ୍‌କୁ Q ସଙ୍କେତଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।
(iii) Q ଏକ ଅସୀମ ସେଟ୍ ଏବଂ N ⊂ Z ⊂ Q ।
(iv) 0 ମଧ୍ଯ ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ।

• \(\frac{p}{q}\)ରେ q = 0 ହେଲେ, \(\frac{p}{q}\)

→ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାର ଧର୍ମ (Properties of Rational numbers) :
ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ (Closure Law):
ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା (Natural Numbers) ଏବଂ ସଂପ୍ରସାରିତ ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା (Extended Natural Numbers):

ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା (Integers) :

(iii) ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା (Rational Numbers) :
(a) ଯୋଗକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(\frac{2}{5}\) ∈ Q ଓ \(\frac{3}{7}\) ∈ Q
\(\frac{2}{5}+\frac{3}{7}=\frac{2 \times 7+5 \times 3}{5 \times 7}=\frac{14+15}{35}=\frac{29}{35}\) (∵ \(\frac{29}{35}\) ∈ Q)
a ∈ Q, b ∈ Q ⇒ a + b ∈ Q
ଅର୍ଥାତ୍ ଯୋଗକ୍ରିୟା ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ରେ ଯୋଗକ୍ରିୟା ନିୟମ ପାଳନ କରେ ।

(b) ବିୟୋଗକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(\frac{2}{3}\) ∈ Q ଓ \(\frac{3}{7}\) ∈ Q
ବର୍ତ୍ତମାନ \(\frac{2}{3}-\frac{4}{7}=\frac{2 \times 7-4 \times 3}{3 \times 7}=\frac{14-12}{21}=\frac{2}{21}\) ଏଠାରେ \(\frac{2}{21}\) ∈ Q
ସେହିପରି ମନେକର \(– \frac{2}{3}\) ∈ Q ଓ \(– \frac{1}{2}\) ∈ Q
\(\left(-\frac{2}{3}\right)-\left(-\frac{1}{2}\right)=-\frac{2}{3}+\frac{1}{2}=\frac{-2 \times 2+1 \times 3}{3 \times 2}=\frac{-4+3}{6}=-\frac{1}{6},-\frac{1}{6}\) ∈ Q
a ∈ Q, b ∈ Q ⇒ a – b ∈ Q
ଅର୍ଥାତ୍ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ରେ ବିୟୋଗକ୍ରିୟା ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ ପାଳନ କରେ ।

(c) ଗୁଣନକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(– \frac{7}{8}\) ∈ Q ଓ \(– \frac{5}{6}\) ∈ Q
∴ \(\left(-\frac{7}{8}\right) \times\left(-\frac{5}{6}\right)=\frac{+35}{48} \in \mathrm{Q}\)
ସେହିପରି \(\frac{4}{5}\) ∈ Q ଓ 0 ∈ Q ହେଲେ, \(\frac{4}{5}\) × 0 = 0 ∈ Q
ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାର ଗୁଣଫଳ ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ଅର୍ଥାତ୍ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ରେ ଗୁଣନକ୍ରିୟା
a ∈ Q, b ∈ Q ⇒ a × b ∈ Q

(d) ଭାଗକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(– \frac{2}{3}\) ∈ Q ଓ \(\frac{4}{9}\) ∈ Q
∴ \(-\frac{2}{3} \div \frac{4}{9}=-\frac{2}{3} \times \frac{9}{4}=-\frac{3}{2} \in Q\)
ସେହିପରି \(-\frac{3}{8} \div-\frac{2}{9}=-\frac{3}{8} \times \frac{-9}{2}=\frac{27}{16}\) ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା

କିନ୍ତୁ \(– \frac{5}{7}\) ଓ 0 ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, \(– \frac{5}{7}\) ÷ 0 ନିରର୍ଥକ ।

ଯେ କୌଣସି ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା a ପାଇଁ a ÷ 0 ନିରର୍ଥକ । ତେଣୁ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍‌ରେ ଭାଗକ୍ରିୟା ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ । ଶୂନ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ଭାଗକ୍ରିୟା ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ ପାଳନ କରେ ।

ନିଜେ କର :
ଦତ୍ତ ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସଂବୃତ୍ତି ନିୟମ ପାଳନ କରେ କି ନାହିଁ (ହଁ ନାହିଁ) ମାଧ୍ୟମରେ ଦତ୍ତ ସାରଣୀର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ପୂରଣ କର ।

ଡ –

→ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ (Commutative Law):
(i) ସ୍ବାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା :

(ii) ସଂପ୍ରସାରିତ ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା :

(iii) ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା :

(iv) ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା :
(a) ଯୋଗକ୍ରିୟା :
ମନେକର \(– \frac{1}{7}\) ଓ \(\frac{1}{5}\) ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ।
∴ \(-\frac{1}{7}+\frac{1}{5}=\frac{-5+7}{35}=\frac{2}{35}\)
\(\frac{1}{5}-\frac{1}{7}=\frac{7-5}{35}=\frac{2}{35}\) ତେଣୁ \(-\frac{1}{7}+\frac{1}{5}=\frac{1}{5}-\frac{1}{7}\)
ଅର୍ଥାତ୍ a ଓ b ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ a + b = b + a
ଅର୍ଥାତ୍ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯୋଗକ୍ରିୟା କ୍ରମବିନିମୟୀ ।

(b) ବିୟୋଗକ୍ରିୟା :
\(\frac{2}{5}-\frac{4}{7}=\frac{14-20}{35}=\frac{-6}{35}, \frac{4}{7}-\frac{2}{5}=\frac{20-14}{35}=\frac{6}{35}\)
ଅର୍ଥାତ୍ \(\frac{2}{5}-\frac{4}{7} \neq \frac{4}{7}-\frac{2}{5}\)
a ଓ b ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ a – b ≠ b – a
ଅର୍ଥାତ୍ ବିୟୋଗକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାକ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ ।

(c) ଗୁଣନକ୍ରିୟା :
\(\left(-\frac{5}{7}\right) \times \frac{2}{3}=\frac{-10}{21},\left(\frac{2}{3}\right) \times\left(\frac{-5}{7}\right)=\frac{-10}{21}\) ଅର୍ଥାତ୍ \(\left(\frac{-5}{7}\right) \times \frac{2}{3}=\frac{2}{3} \times\left(-\frac{5}{7}\right)\)
ତେଣୁ ଗୁଣନକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ।
ଅର୍ଥାତ୍‌ a ଓ b ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ a × b = b × a ବା ab = ba

(d) ଭାଗକ୍ରିୟା :
\(\left(-\frac{5}{4}\right) \div\left(-\frac{3}{7}\right)=-\frac{5}{4} \times\left(\frac{-7}{3}\right)=\frac{35}{12},\left(-\frac{3}{7}\right) \div\left(-\frac{5}{4}\right)=-\frac{3}{7} \times \frac{-4}{5}=\frac{12}{35}\)
ଅର୍ଥାତ୍ \(\left(-\frac{5}{4}\right) \div\left(-\frac{3}{7}\right) \neq\left(-\frac{3}{7}\right) \div\left(-\frac{5}{4}\right)\)
ଯେ କୌଣସି ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ଅଣଶୂନ୍ୟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା a ଓ b ପାଇଁ a ÷ b ≠ b ÷ a
ଅର୍ଥାତ୍ ଭାଗକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ ।

ନିଜେ କର :
ଦତ୍ତ ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ କ୍ରମବିନିମୟୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ କି ନାହିଁ (ହଁ / ନାହିଁ) ମାଧ୍ୟମରେ ଦତ୍ତ ସାରଣୀର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର।

ତ୍ତ –

→ ସହଯୋଗୀ ନିୟମ (Associative Law) :

(i) ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା : ଗଣନ ସଂଖ୍ୟାରେ ପୂର୍ବ ଶ୍ରେଣୀରେ ପଢ଼ିଥ‌ିବା ସହଯୋଗୀ ନିୟମକୁ ମନେପକାଇବା ।

(ii) ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା : ପୂର୍ବ ସଂଖ୍ୟାରେ ସହଯୋଗ ନିୟମକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ଦିଆଗଲା ।

(iii) ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା :
(a) ଯୋଗକ୍ରିୟା :

ତେଣୁ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ପାଇଁ ଯୋଗକ୍ରିୟା ସହଯୋଗୀ ଅର୍ଥାତ୍ a, b, c ∈ Q ହେଲେ a + (b + c) = (a + b) + c

(b) ବିୟୋଗକ୍ରିୟା :

ଅର୍ଥାତ୍ ବିୟୋଗ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାରେ ସହଯୋଗୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ ।

(c) ଗୁଣନକ୍ରିୟା :

ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୁଣନକ୍ରିୟା ସହଯୋଗୀ । ଅର୍ଥାତ୍ a,b,c ∈ Q ପାଇଁ a × (b × c) = ( a × b) × c

(d) ଭାଗକ୍ରିୟା :

a ÷ (b ÷ c) + (a ÷ b) ÷ c ଅର୍ଥାତ୍ ଭାଗକ୍ରିୟା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାରେ ସହଯୋଗୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ ନାହିଁ ।

ନିଜେ କର :
ଦତ୍ତ ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସହଯୋଗୀ ନିୟମ ପାଳନ କରେ କି ନାହିଁ (ହଁ / ନାହିଁ) ମାଧ୍ୟମରେ ଦତ୍ତ ସାରଣୀର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର।

ତ୍ତ –

→ ଶୂନର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ :
5 + 0 = 0 + 5 = 5, (-5) + 0 = 0 + (-5)= -5
\(\left(-\frac{3}{5}\right)+0=0+\left(-\frac{3}{5}\right)=-\frac{3}{5}\)
-a ଏକ ପୂର୍ଣସଂଖ୍ୟା ହେଲେ a + 0 = 0 + a = a
x ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ x + 0 = 0 + x = x

• ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ (Q ସେଟ୍‌ରେ) 0 (ଶୂନ)କୁ ଯୋଗାତ୍ମକ ଅଭେଦ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

→ ସଂଖ୍ୟା 1 ର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ :
7 × 1 = 1 × 7 = 7, (-5) × 1 = 1 × (-5) = -5
\(\left(-\frac{3}{8}\right)×1=1×\left(-\frac{3}{8}\right)=-\frac{3}{8}\)
ଯେକୌଣସି ଗଣନସଂଖ୍ୟା, ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା ବା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାକୁ 1 ଦ୍ଵାରା ଗୁଣନ କଲେ ସେହି ସଂଖ୍ୟାଟି ମିଳିଥାଏ ।
ଅର୍ଥାତ୍ x ∈ Q ହେଲେ, 1 × x = x × 1 = x

• 1 କୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ (Q ସେଟ୍‌ରେ) ଗୁଣନାତ୍ମକ ଅଭେଦ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

→ ସଂଖ୍ୟାର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ (Additive Inverse of a Number) :
(-3) + 3 = 3+ (-3) = 0, (-4) + 4 = 4+ (-4) = 0
∴ a ଏକ ପୂର୍ଣସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, a + (- a) = (- a) + a = 0 ହେବ ।
ଏଠାରେ a ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ -a ଓ a ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ + a ।
ସେହିପରି ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, \(\left(\frac{a}{b}\right)+\left(\frac{-a}{b}\right)=\left(\frac{-a}{b}\right)+\frac{a}{b}=0\)
ଅର୍ଥାତ୍ \(\frac{a}{b}\) ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ –\(\frac{a}{b}\) ଓ –\(\frac{a}{b}\) ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ \(\frac{a}{b}\) ।
ଯେ କୌଣସି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା x ର ଯୋଗାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ -x ଅଟେ ।
ଅର୍ଥାତ୍ x + (-x) = (- x ) + x = 0

→ ବ୍ୟତ୍‌କ୍ରମ : (Reciprocal of a Number) :
\(\frac{5}{13}\) କୁ \(\frac{13}{5}\) ସହ ଗୁଣନକଲେ ଗୁଣଫଳ 1 ହେବ ।
ଏଠାରେ \(\frac{13}{5}\) ସଂଖ୍ୟାଟି \(\frac{5}{13}\) ସଂଖ୍ୟାର ବ୍ୟତିକ୍ରମ (Inverse) । ସେହିପରି \(\frac{-2}{5}\)ର ବ୍ୟତ୍‌କ୍ରମ \(\frac{-5}{2}\) (ବା \(\frac{5}{-2}\)) ।
ଗୋଟିଏ ସଂଖ୍ୟାର ବ୍ୟକ୍ରମକୁ ତା’ର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
\(\frac{a}{b}\)ର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ \(\frac{c}{d}\) ହେଲେ, (b ≠ 0 ଓ d ≠ 0) \(\frac{a}{b} \times \frac{c}{d}=1\)
ଯଦି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା x ≠ 0 ହୁଏ; ତେବେ xର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ \(\frac{1}{x}\) ଓ \(\frac{1}{x}\) ର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ x ହେବ ।

• 0 ର ଗୁଣନାତ୍ମକ ବିଲୋମୀ ନାହିଁ ।

→ ବଣ୍ଟନ ନିୟମ (Distributive Law):

a, b, c ତିନୋଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, a(b + c) = a × b + a × c । ଏହି ନିୟମକୁ ବଣ୍ଟନ ନିୟମ କହନ୍ତି ।

→ ବିଭିନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ସମ୍ପର୍କ ।

N – ଗଣନ ବା ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ।
N* – ସମ୍ପ୍ରସାରିତ ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍
Z – ପୂର୍ଣ୍ଣସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍
Q – ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍ ହେଲେ

• N ⊂ N* ⊂ Z ⊂ Q

→ ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା :
ସଂଖ୍ୟାରେଖାର ଧନାତ୍ମକ ଦିଗରେ ଧନାତ୍ମକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ଓ ରଣାମ୍କ ଦିଗରେ ରଣାମକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ବିନ୍ଦୁଭାବେ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ – 1:
ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ \(\frac{2}{3}\) ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଟିକୁ ସୂଚାଅ ।
ସମାଧାନ :
\(\frac{2}{3}\) ର ଅର୍ଥ 3 ସମାନ ଭାଗରୁ 2 ଭାଗ । 0 < \(\frac{2}{3}\) < 1
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ ଧନାତ୍ମକ ଦିଗରେ 0 ଓ 1 ର ସୂଚକ ବିଦୁ୍ୟଦ୍ବୟ ଦ୍ବାରା ନିରୂପିତ ରେଖାଖଣ୍ଡ \(\overrightarrow{OA}\) ଉପରେ ସଂଖ୍ୟାଟିର ସୂଚକବିନ୍ଦୁଟି ଅବସ୍ଥିତ ।

\(\overrightarrow{OA}\) କୁ ସମାନ ତିନିଭାଗ କଲେ ଆମେ P, Q ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ପାଇବା । \(\overline{\mathrm{OP}}\), \(\overline{\mathrm{PQ}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{QA}}\) ଯଥାକ୍ରମେ ପ୍ରଥମ, ଦ୍ୱିତୀୟ ଓ ତୃତୀୟ ଭାଗ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଠQ ବିନ୍ଦୁଟି \(\frac{2}{3}\) ସଂଖ୍ୟାଟିର ସୂଚକ ବିନ୍ଦୁ ।

ଉଦାହରଣ – 2:
\(\frac{2}{3}\) ଓ \(\frac{3}{4}\) ମଧ୍ୟରେ କେଉଁଟି ବଡ଼ ।
ସମାଧାନ :
3 ଓ 4 ର ଲ.ସା.ଗୁ. = 12
\(\frac{2}{3}=\frac{2 \times 4}{3 \times 4}=\frac{8}{12}, \frac{3}{4}=\frac{3 \times 3}{4 \times 3}=\frac{9}{12}\)
9 > 8 ହେତୁ \(\frac{9}{12}\) > \(\frac{8}{12}\) ଅର୍ଥାତ୍ \(\frac{3}{4}\) > \(\frac{2}{3}\)

→ ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା :
(i) ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ରହିଛି ।
(ii) ସେହିପରି ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ପୂର୍ବସଂଖ୍ୟା ରହିଛି । 4 ଓ 6 ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା 5 ଅଛି । ସେହିପରି 20 ଓ 30 ଦୁଇଟି ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଗଣନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28 ଓ 2 । କିନ୍ତୁ 4 ଓ 5 ମଧ୍ୟରେ ଆଦୌ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ନାହିଁ ।
(iii)

• ଦୁଇଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଅସଂଖ୍ୟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ବିଦ୍ୟମାନ ।
• ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ରହି ନ ପାରେ ମାତ୍ର ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ରହିବା ସୁନିଶ୍ଚିତ।

ଉଦାହରଣ – 3:
– 1 ଓ 0 ମଧ୍ୟରେ 5ଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖ ।
ସମାଧାନ :
-1 = \(\frac{-10}{10}\) ଓ 0 = \(\frac{10}{10}\)
\(\frac{-10}{10}\) ଓ \(\frac{10}{10}\) ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା
\(-\frac{9}{10},-\frac{8}{10}, \frac{-7}{10}, \frac{-6}{10}, \frac{-5}{10}, \frac{-4}{10}, \frac{-3}{10}, \frac{-2}{10}, \frac{-1}{10}\)
ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯେ କୌଣସି 5 ଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ନେଇ ଉତ୍ତରଟି ଲେଖାଯାଇପାରେ
ଯଥା : \(\frac{-9}{10}<\frac{-8}{10}<\frac{-6}{10}<\frac{-4}{10}<\frac{-2}{10}\) ।

ଉଦାହରଣ – 4:
\(– \frac{1}{2}\) ଓ \(\frac{1}{2}\) ମଧ୍ୟରେ 12ଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
\(– \frac{1}{2}=- \frac{10}{20}\) ଓ \(\frac{1}{2}=\frac{10}{20}\)
ବର୍ତ୍ତମାନ \(\frac{-10}{20}\) ଓ \(\frac{10}{20}\) ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ
\(-\frac{9}{20},-\frac{8}{20}, \frac{-7}{20}, \frac{-6}{20}, \frac{-5}{20}, \frac{-4}{20}, \frac{-3}{20}, \frac{-2}{20}, \frac{-1}{20},0,\frac{1}{20}\) ……….. \(\frac{9}{20}\)
ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଯେ କୌଣସି 12 ଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାନେଇ ଉତ୍ତର ଲେଖାଯାଇପାରିବ ।

• a ଓ b ଦୁଇଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ହେଲେ, \(\frac{a+b}{2}\), a ଓ bର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା । a < b ହେଲେ, a < \(\frac{a+b}{2}\) < b ହେବ ।

ଉଦାହରଣ – 5:
\(\frac{1}{2}\) ଓ \(\frac{1}{3}\) ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
\(\frac{1}{2}\) ଓ \(\frac{1}{3}\) ମଧ୍ୟରେ ଏକ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା = \(\frac{1}{2}\left(\frac{1}{2}+\frac{1}{3}\right)=\frac{1}{2} \times \frac{3+2}{6}=\frac{5}{12}\) ଅର୍ଥାତ୍ \(\frac{1}{2} > \frac{5}{2} > \frac{1}{3}\)

ଉଦାହରଣ – 6:
\(\frac{1}{3}\) ଓ \(\frac{1}{4}\) ମଧ୍ୟରେ ତିନୋଟି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥାପନ କର ।
ସମାଧାନ :

ହାରାହାରି ସୂତ୍ର ପ୍ରୟୋଗରେ ଆମେ ସଂଖ୍ୟା ରେଖାରେ ସୂଚିତ ଯେ କୌଣସି ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟ ମଧ୍ଯରେ ଅସଂଖ୍ୟ ପରିମେୟ ସଂଖ୍ୟା ପାଇପାରିବା ।

→ ସଂଖ୍ୟା ଖେଳ (Playing With Numbers):
ଦଶମିକ ସଂଖ୍ୟା ପଦ୍ଧତିରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକ ହେଲା 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ଓ 9 ।
ଏ ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକଦ୍ଵାରା ସଂଖ୍ୟା ଗଠିତ ହୁଏ । ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ଥାନୀୟମାନ ଅନୁସାରେ ଲେଖାଯାଏ ।

→ ସଂଖ୍ୟାର ବିସ୍ତାରିତ ରୂପ (General Form of Numbers) :
67 = 6 × 10 + 7 ଏଠାରେ ରେ ସ୍ଥାନୀୟମାନ ଛଅଦଶ ଅର୍ଥାତ୍ 60 ଓ 7 ର ସ୍ଥାନୀୟମାନ 7 ଏକକ ବା, 7
ସେହିପରି 2563 କୁ ବିସ୍ତାରିତ ରୂପରେ ଲେଖୁଲେ ହେବ 2 × 1000 + 5 × 100 +6 × 10 + 3 × 1 ।

• ଏକ ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାର ଦଶକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ a ଓ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ b ହେଲେ, ସଂଖ୍ୟାଟିର ମାନ 10 × a + 1 × b = 10 a + b ।
• ଏକ ତିନି ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାର ଶତକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ a, ଦଶକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ b ଓ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଧ ହେଲେ, ସଂଖ୍ୟାଟିର ମାନ 100a + 10b + c ହେବ ।

ନିଜେ କର:
Question 1.
ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟାପକ ରୂପ ଲେଖ ।
(i) 25
(ii) 73
(iii) 569
ଉ –
(i) 25ର ବ୍ୟାପକ ରୂପ = 10 × 2 + 1 × 5
(ii) 73ର ବ୍ୟାପକ ରୂପ = = 10 × 7 + 1 × 3
(iii) 569ର ବ୍ୟାପକ ରୂପ = 100 × 5 + 10 × 6 + 1 × 9

Question 2.
ନିମ୍ନରେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସଂଖ୍ୟାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ ଦର୍ଶାଯାଇଛି । ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖ ।
(i) 10 × 5 + 6
(ii) 100 × 7 + 10 × 1 + 8
(iii) 10p + 10q + r
ଉ –
(i) 10 × 5+ 6 = 56
(ii) 100 × 7 + 10 × 1 + 8 = 718
(iii) 10p + 10q + r = 10 (p + q) + r

→ ସଂଖ୍ୟାକୁ ନେଇ ଖେଳ (Game with Numbers) :
ଦୁଇ ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାକୁ ନେଇ ଖେଳ :
ପ୍ରଥମ ଖେଳ :

ଶରତ	ସୁନିତା
(1) ଯେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଭାବ ।	ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି (49)
(2) ଭାବିଥିବା ସଂଖ୍ୟାଟିର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କର ।	ସଂଖ୍ୟାର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କଲେ (94)
(3) ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାକୁ ପ୍ରଥମେ ନେଇଥିବା ସଂଖ୍ୟା ସହ ମିଶାଅ ।	ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା ଓ ପୂର୍ବ ସଂଖ୍ୟାର ସମଷ୍ଟି (143)
(4) ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଯୋଗଫଳକୁ ‘11’ ଦ୍ବାରା ଭାଗ କରି ଭାଗଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।	ସମଷ୍ଟିକୁ ‘‘11’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ, ଭାଗଫଳ (13)
(5) ଦେଖୁ ‘11’’ ଦ୍ବାରା ଭାଗ କରିବା ଫଳରେ ଭାଗଶେଷ ନାହିଁ ।	ଭାଗଶେଷ (0) ଶୂନ ।

ସୁନିତା ପୁଣି ଶରତକୁ କହିଲା ଭାଇ ତୁମେ କିପରି ଜାଣିଲ ଯେ, ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ କିଛି ରହିବ ନାହିଁ ? ବର୍ତ୍ତମାନ ଆସ ଏ ଖେଳ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କୌଶଳଟି କ’ଣ ବୁଝିବା ।

→ ଖେଳରେ ବ୍ୟବହୃତ କୌଶଳର ବିଶ୍ଳେକ୍ଷଣ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି ab, ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 10a + b । ସଂଖ୍ୟାର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କରିବା ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି ba ହେବ, ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 10b + a ହେବ ।
ସଂଖ୍ୟାଦ୍ବୟର ସୁନିତା = 10a + b + 10b + a
= 10a + a + 10b + b
= 11a + 11b
= 11′(a + b)
[ଯଦି a > b ହୋଇଥାଏ ଅନ୍ତରଫଳ 9(a – b) ହେବ ।

ବିଶ୍ଳେକ୍ଷଣ : (10a + b) – (10b + a) = 10a + b – 10b – a
= 10a – a + b – 10b = 9a – 9b = 9(a – b)]

ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ, ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସଦାସର୍ବଦା ‘‘9’’ ର ଗୁଣିତକ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9” ଦ୍ବାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଶେଷ ରହିବ ନାହିଁ ।
ସଂଖ୍ୟାଦ୍ବୟର ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଫଳ, ଭାବିଥ୍ୟା ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ହେବ ।
(i) a < b ହେଲେ b – a ଏବଂ (ii) a > b ହେଲେ, a – b ହେବ ।
ଦ୍ଵିତୀୟ ଖେଳରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବ ଯେ, ଭୋଗ କରିବା ଦ୍ବାରା ଭାଗଫଳଟି ‘‘7’’ ଯାହା ଭାବିଥ‌ିବା ସଂଖ୍ୟା 29ର ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ।

ନିଜେ କର:
ପ୍ରଥମ ଖେଳକୁ ଅନୁସରଣ କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ ଏବଂ ଭାଗଫଳ କେତେ ରହୁଛି ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖ ।
(i) 27
(ii) 39
(iii) 64
(iv) 78
ଉ –
ସଂଖ୍ୟାଟି = 27 ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା = 72
ଯୋଗଫଳ = 27 + 72 = 99
99 ÷ 11 = ୨ (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସମଷ୍ଟି = 2 + 7 = 9

(ii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 39, ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା = 93
ଯୋଗଫଳ = 39 + 93 = 132, 132 ÷ 11 = 12 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସମଷ୍ଟି = 3 +9 = 12

(iii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 64 । ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା = 46
ଯୋଗଫଳ = 64 + 46 = 110, 110 ÷ 11 = 10 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସମଷ୍ଟି = 6 + 4 = 10

(iv) ସଂଖ୍ୟାଟି = 78 । ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟା = 87
ଯୋଗଫଳ = 78 + 87 = 165, 165 ÷ 11 = 15 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ସମଷ୍ଟି = 7+ 8 = 15

ଦ୍ବିତୀୟ ଖେଳ :
ଶରତ ପୁଣି ସୁନିତାକୁ ଗୋଟିଏ ଦୁଇ ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଭାବିବାକୁ କହି ନିମ୍ନ ପ୍ରକାରରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେବାକୁ ଲାଗିଲା ।

ଶରତ	ସୁନିତା
(1) ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଭାବ ।	ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି (29)
(2) ଭାବିଥିବା ସଂଖ୍ୟାଟିର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କର ।	ସଂଖ୍ୟାର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କଲେ (92)
(3) ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାକୁ ପ୍ରଥମେ ନେଇ ଥ‌ିବା ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସ୍ଥିର କର । ( ଅନ୍ତରଫଳ ଧନାତ୍ମକ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।)	ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କଲା (92 – 29 = 63)
(4) ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକର ।	ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9’’ ଦ୍ବାରା ଭାଗ କଲେ ଭାଗଫଳ (7)
(5) ଦେଖୁବ ‘‘9”” ଦ୍ଵାରା ଭାଗ କରିବା ଫଳରେ ଭାଗଶେଷ ରହିବ ନାହିଁ ।	ଭାଗଶେଷ (0) ।

ସୁନିତା ପୁଣି ଶରତକୁ କହିଲା ଭାଇ ତୁମେ କିପରି ଜାଣିଲ ଯେ, ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ କିଛି ରହିବ ନାହିଁ ? ବର୍ତ୍ତମାନ ଆସ ଏ ଖେଳ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କୌଶଳଟି କ’ଣ ବୁଝିବା ।

ଖେଳରେ ବ୍ୟବହୃତ କୌଶଳର ବିଶ୍ଳେଷଣ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି ab ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 10a + b । ସଂଖ୍ୟାର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ କରିବା ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି ba ହେବ, ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 10 b + a ହେବ ।
= (10 b + a) (10a + b) (a < b) = 10 ba – 10 a- b = 10b – b + a – 10 a = 9b – 9a = 9 (b – a) [ଯଦି a > b ହୋଇଥାଏ ଅନ୍ତରଫଳ 9 (a – b) ହେବ ।
ବିଶ୍ଳେଷଣ :
(10a + b) – (10b + a) = 10a + b – 10b – a
= 10a – a + b – 10b = 9a – 9b = 9(a – b)]
ଏଥୁରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ, ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସଦାସର୍ବଦା ‘‘9’’ର ଗୁଣିତକ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘‘9’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଶେଷ ରହିବ ନାହିଁ ।
ଲକ୍ଷ୍ୟ କର :
ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳକୁ ‘9’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଫଳ, ଭାବିଥ୍ୟା ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ହେବ ।
(i) a < b ହେଲେ, b – a ଏବଂ (ii) a > b ହେଲେ a – b ହେବ ।
ଦ୍ଵିତୀୟ ଖେଳରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବ ଯେ, ଭାଗ କରିବା ଦ୍ବାରା ଭାଗଫଳଟି ‘7” ଯାହା ଭାବିଥିବା ସଂଖ୍ୟା 29 ର ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ।

ନିଜେ କର:
(i) 17
(ii) 21
(iii) 96
(iv) 37
ଉ –
(i) ସଂଖ୍ୟାଟି = 17, ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 71
ବିୟୋଗଫଳ = 71 – 17 = 54, 54 ÷ 9 = 6 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ବିୟୋଗଫଳ = 7 – 1 = 6

(ii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 21, ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 12
ବିୟୋଗଫଳ = 21 – 12 = 9, 9 ÷ 9 = 1 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ବିୟୋଗଫଳ = 2 – 1 = 1.

(iii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 96, ଅଙ୍କଦ୍ବୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 69
ବିୟୋଗଫଳ = 96 – 69 = 27, 27 ÷ 9 = 3 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 9 – 6 = 3 (ଭାଗଫଳ)

(iv) ସଂଖ୍ୟାଟି = 37, ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 73
ବିୟୋଗଫଳ = 73 – 37 = 36, 36 ÷ 9 = 4 (ଭାଗଫଳ).
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 7 – 3 = 4

ତିନି ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାକୁ ନେଇ ଖେଳ :
ତୃତୀୟ ଖେଳ :
ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁନିତାର ପାଳି । ସୁନିତା, ଶରତକୁ ଗୋଟିଏ ତିନି ଅଙ୍କବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଭାବିବାକୁ କହିଲା ଏବଂ ପରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁଯାୟୀ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ କହିଲା ।

ଖେଳରେ ବ୍ୟବହୃତ କୌଶଳର ବିଶ୍ଳେଷଣ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟି abc ଯାହାର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 100a + 10b + c (a > c) ସଂଖ୍ୟାଟିକୁ ଓଲଟା କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ cba ହେବ ।
cba ବ୍ୟାପକ ରୂପ ହେଲା : 100c + 10b + a ହେବ ।
ବଡ଼ ସଂଖ୍ୟାରୁ ସାନ ସଂଖ୍ୟା ବିୟୋଗ କଲେ ପାଇବା :
(100a + 10b + c) – (100c + 10b + a)
= 100a + 10b + c – 100c – 10b – a
= 100a – a – 100c + c = 99a – 99c = 99 (a – c)
(ଯଦି c > a ହୋଇଥାଏ ତେବେ ବିୟୋଗଫଳ 99 (c – a) ହେବ)
ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ, ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ ‘“99’’ ର ଏକ ଗୁଣିତକ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟର ବିୟୋଗଫଳକୁ ‘‘99’’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଶେଷ ରହିଲା ନାହିଁ ।

ଲକ୍ଷ୍ୟ କର :
ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳକୁ ‘‘99’’ ଦ୍ୱାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଫଳ ଶତକ ଏବଂ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଦ୍ବୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ହେବ ।
ଉକ୍ତ ଖେଳରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବ ଯେ, ଭାଗ କରିବା ଦ୍ଵାରା ଭାଗଫଳ ‘‘6” ଯାହା ଭାବିଥ୍‌ ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ‘‘349’’ର ଏକକ ଓ ଶତକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ଅନ୍ତରଫଳ ସହ ସମାନ ।

ନିଜେ କର :
ତୃତୀୟ ଖେଳକୁ ଅନୁସରଣ କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ ଓ ଭାଗଫଳ କେତେ ରହୁଛି ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖ ।
(i) 132
(ii) 469
(iii) 543
(iv) 901 = 231
ଉ –
(i) ସଂଖ୍ୟାଟି = 132, ଓଲଟାଇ କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 231
ବିୟୋଗଫଳ = 231 – 132 = 99, 99 ÷ 99 = 1 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 2 – 1 = 1

(ii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 469, ଓଲଟାଇ କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 964
ବିୟୋଗଫଳ = 964 – 469 = 495, 495 ÷ 99 = 5 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 9 – 4 = 5

(iii) ସଂଖ୍ୟାଟି = 543, ଓଲଟାଇ କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 345
ବିୟୋଗଫଳ = 543 – 345 = 198, 198 ÷ 99 = 2 (ଭାଗଫଳ)
ସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 5 – 3 = 2

(iv) ସଂଖ୍ୟାଟି = 901, ଓଲଟାଇ କ୍ରମରେ ଲେଖୁଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି = 109
ବିୟୋଗଫଳ = 231 – 132 = 792, 792 ÷ 99 = 8 (ଭାଗଫଳ)
ଶତକ ଓ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ବିୟୋଗଫଳ = 9 – 1=8

ଚତୁର୍ଥ ଖେଳ :
ବର୍ତ୍ତମାନ ଶରତର ପାଳି । ଶରତ ସୁନିତାକୁ ତିନୋଟି ଅଙ୍କ ଭାବିବାକୁ କହିଲା ଏବଂ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ମୁତାବକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ କହିଲା ।

ଖେଳରେ ବ୍ୟବହୃତ କୌଶଳର ବିଶ୍ଳେଷଣ :
abcର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 100a + 10b + c
cabର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 100c + 10a + b ଓ bcaର ବ୍ୟାପକ ରୂପ 100b+ 10c + a
ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟି = (100a + 10b+c) + (100c + 10a + b) + (100b + 10c + a)
= (100a + 10a + a) + (100b+ 10b + 10b) + (100c + 10c + c)
= 111a + 111b + 111c = 111 (a + b + c) = 37 × 3 (a + b + c)
ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ, ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟି ସଦାସର୍ବଦା ‘‘37’’ ର ଏକ ଗୁଣିତକ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟିକୁ 37 ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଶେଷ ରହିବ ନାହିଁ ।

ଲକ୍ଷ୍ୟକର :
ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟିକୁ ‘37’ ଦ୍ଵାରା ଭାଗକଲେ ଭାଗଫଳ, ଭାବିଥିବା ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କତ୍ରୟର ସମଷ୍ଟିର 3 ଗୁଣ ସହ ସମାନ ହେବ ।

ନିଜେ କର :
Question 1.
ଚତୁର୍ଥ ଖେଳକୁ ଅନୁସରଣ କରି ନିମ୍ନ ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାଗଶେଷ ଓ ଭାଗଫଳ କେତେ ରହୁଛି ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖ ।
(i) 4, 1, 7
(ii) 6, 3, 2
(iii) 1, 2, 3
(iv) 9, 3, 7
ଉ –
(i) 4, 1, 7 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ତିନୋଟି ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖୁଲେ ହେବ 417, 174, 741 ।
ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳ = 417 + 174 + 741 = 1332
1332 ÷ 37 = 36 (ଭାଗଫଳ)
ଅଙ୍କତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳର ତିନିଗୁଣ 3(4 + 1 + 7) = 36

(ii) 6, 3, 2 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ତିନୋଟି ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖୁଲେ ହେବ 632, 326 ଓ 263 ।
ସଂଖ୍ୟାତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳ = 632 + 326 + 263 = 1221
1221 ÷ 37 = 33 (ଭାଗଫଳ)
ଅଙ୍କତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳର ତିନିଗୁଣ = 3(6 + 3 + 2) = 33

(iii) 1, 2, 3 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ତିନୋଟି ହେବ 123, 231, 312 ।
ସଂଖ୍ୟା ତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳ = 123 + 231 + 312 = 666
666 ÷ 37 = 18 (ଭାଗଫଳ)
ଅଙ୍କ ତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳର ତିନିଗୁଣ = 3 (1 + 2 + 3) = 18

(iv) 9, 3, 7 କୁ ନେଇ ଗଠିତ ତିନୋଟି ତିନିଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଲେଖୁଲେ ହେବ 937, 379, 793 ।
ସଂଖ୍ୟତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳ = 937 + 379 + 793 = 2109
2109 ÷ 37 = 57 (ଭାଗଫଳ), ଅଙ୍କ ତ୍ରୟର ଯୋଗଫଳର ତିନିଗୁଣ = 3(9 + 3 + 7) = 57

Question 2.
(a) 7 × 9 = 63
77 × 99 = 7623
777 × 999 = 776223
7777 × 9999 = 77762223
ଉ –
77777 × 99999 = 7777622223
777777 × 999999 = 777776222223

(b) 2178 × 4 = 8712
21978 × 4 = 87912
219978 × 4 = 879912
2199978 × 4 = 8799912
ଉ –
21999978 × 4 = 87999912
219999978 × 4 = 879999912

→ ବିଭାଜ୍ୟତା ପରୀକ୍ଷା (Tests of Divisibility) :
→ ସଂଖ୍ୟା 10 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 10) :
କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ( ହୋଇଥିଲେ, ଦତ୍ତ ସଂଖ୍ୟାଟି 10 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

ନିଜେ କର :
ନିମ୍ନ ସଂରଚନାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦୁଇ ଧାଡ଼ି ଲେଖ ।
(a) 10 = 10¹
10 × 10 = 100 = 10²
10 × 10 × 10 = 1000 = 10³
10 × 10 × 10 × 10 = 10000 = 10⁴

(b) \(\frac{1}{10}=10^{-1}=0.1\)
\(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-2}=0.01\)
\(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-3}=0.001\)
\(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-4}=0.0001\)
ଉ –
(a) 10 × 10 × 10 × 10 × 10 = 100000 = 105
10 × 10 × 10 × 10 × 10 × 10 = 100000 = 106

(b) \(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-5}=0.00001\)
\(\frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10} \times \frac{1}{10}=10^{-6}=0.000001\)

→ ସଂଖ୍ୟା 5 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 5) :
କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ( ବା 5 ହୋଇଥିଲେ, ସଂଖ୍ୟାଟି 5 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

→ ସଂଖ୍ୟା 2 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 2) :
କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଯଦି (, 2, 4, 6 ବା 8 ହୋଇଥାଏ, ତେବେ ସଂଖ୍ୟାଟି 2 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

→ ସଂଖ୍ୟା 9 ଏବଂ3 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 9 and 3) :
(i) କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ହେଲେ ସଂଖ୍ୟାଟି 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।
(ii) କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ହେଲେ ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।
(iii) 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ଯ 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

• କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କମାନଙ୍କ ସମଷ୍ଟି 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାଟି 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହୁଏ । ଅନ୍ୟଥା ସଂଖ୍ୟାଟି 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବନାହିଁ ।
• 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ସମସ୍ତ ସଂଖ୍ୟା 3 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ । କିନ୍ତୁ 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ସମସ୍ତ ସଂଖ୍ୟା 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନ ହୋଇପାରେ ।

ନିଜେ କର :
Question 1.
‘9’ର ବିଭାଜ୍ୟତା ନିୟମକୁ ଆଧାର କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ‘9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟତାକୁ ପରୀକ୍ଷା କର ।
(i) 108
(ii) 616
(iii) 294
(iv) 432
(v) 927
ଉ –
(i) 108ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 1 + 0 + 8 = 9, ଯାହା 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
(ii) 616ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 6 + 1 + 6 = 13, 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 616, 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(iii) 294ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 2 + 9 + 4 = 15, 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 294, 9ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(iv) 432ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 4 + 3 + 2 = 9, ଯାହା 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ 432, 9ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
(v) 927ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 9 + 2 + 7 = 18, ଯାହା 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ 927, 9ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

Question 2.
‘3’ ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜିତ ନିୟମକୁ ଆଧାର କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର “‘3” ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟତାକୁ ପରୀକ୍ଷା କର । ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ଉଭୟ 3 ଏବଂ 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ?
(i) 117
(ii) 213
(iii) 1735
(iv) 52722
(v) 317424
(vi) 63171423
ଉ –
(i) 117ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 1 + 1 + 7 = 9, ଏହା ୨ ଓ 3 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ 117 ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।
(ii) 213ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 2 + 1 + 3 = 6, ଯାହା 3 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ; କିନ୍ତୁ 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 213 ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ; ମାତ୍ର 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(iii) 1735ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 1 + 7 + 3 + 5 = 16, ଏହା ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 1735 ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଓ 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(iv) 52722ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 5 + 2 + 7 + 2 + 2 = 18, ଏହା ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।
(v) 317424ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 3 + 1 +7+4+2+4= 21, ଏହା 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ; ମାତ୍ର 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ 317424 ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ; ମାତ୍ର 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(vi) 63171423ରେ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 6 + 3 + 1 + 7 + 1 + 4 + 2 + 3 = 27, ଏହା ଉଭୟ 3 ଓ 9 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେଣୁ 63171423 ସଂଖ୍ୟାଟି 3 ଓ 9 ଉଭୟ ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

→ ସଂଖ୍ୟା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟତା (Divisibility by 11) :
କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଏବଂ ଅଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟିର ଅନ୍ତର ଯଦି 11 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହୁଏ ତେବେ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

କୌଣସି ସଂଖ୍ୟାର ଯୁଗ୍ମସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି ଏବଂ ଅଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟିର ଅନ୍ତର, 11 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ହେଲେ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜିତ ହେବ ।

ନିଜେ କର :
Question 1.
11’ ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟତା ନିୟମକୁ ଆଧାର କରି ନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର 11 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟତାକୁ ପରୀକ୍ଷା କର ।
(i) 1331
(ii) 14641
(iii) 132055
(iv) 2354012
(v) 2573439
ଉ –
(i) 1331 ରେ ଅଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି =1+3 = 4
ଯୁଗ୍ମ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି = 3 + 1 = 4
ଅନ୍ତର 4 – 4 = 0, 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ .:. 1331, ଏହା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ହେବ ।

(ii) 14641ରେ (1 + 6 + 1) − (4 + 4) = 8 – 8 = 0, ଏହା 11 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

(iii) 132055 ରେ (5 + 0 + 3) – (5 + 2 + 1) = 8 – 8 = 0, ଏହା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

(iv) 2354012 ରେ (2 + 0 + 5 + 2) – (1 + 4 + 3) = 9 – 8 = 1, ଏହା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।

(v) 2573439 ରେ (9 + 4 + 7 + 2) – (3 + 3 + 5) = 22 – 11 = 11, ଏହା 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
ତେଣୁ ସଂଖ୍ୟାଟି 11 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।

Question 2.
ନିମ୍ନ ସଂରଚନାଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖ୍ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଧାଡ଼ିଟି ଲେଖ ।
11 = 11
11 × 11 = 121
11 × 11 × 11 = 1331
11 × 11 × 11 × 11 = 14641

1 + 1 = 2¹
1 + 2 + 1 = 2²
1 + 3 + 3 + 1 = 2³
1+ 4 + 6 + 4 + 1 = 2⁴
ଉ –
11 × 11 × 11 × 11 × 11 =161051 ≠ 2⁵
11 × 11 × 11 × 11 × 11 × 11 = 1771561 ≠ 2⁶
(i) ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ଓଲଟାଇ ଲେଖୁଲେ ମଧ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାଟି ଅପରିବର୍ତିତ ରହେ ।
(ii) ଗୁଣଫଳର ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି ଯଥାକ୍ରମେ 2, 22, 23, 24 ଇତ୍ୟାଦି ହେବ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 2 ଭାରତରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା Objective Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 2 Objective Questions in Odia Medium

ବସୁମିଷ୍ଠ ଓ ଅତି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ଭାରତୀୟ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିମ୍ନଲିଖତ କେଉଁ ଉପାଦାନଟି ମୁଖ୍ୟ ରୂପେ ଉଭା ହୋଇଛି ?
(i) ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତି
(ii) ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ନୀତି
(iii) ସମାଜବାଦୀ ନୀତି
(iv) ଜାତୀୟ ଦଳର ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି
Answer:
(i) ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତି

୨ । ନିର୍ବାଚନ ସମୟରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ କେଉଁ ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜର ନୀତି, ଆଦର୍ଶ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆଦି ସଂପର୍କରେ ଜଣାଇଥା’ନ୍ତି ?
(i) ନିର୍ବାଚନ ଇସ୍ତାହାର
(ii) ସମ୍ବ।ଦପତ୍ର
(iii) ଦୃଶ୍ୟ-ଶ୍ରାବ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ
(iv) ସଭାସମିତି
Answer:
(i) ନିର୍ବାଚନ ଇସ୍ତାହାର

୩ । କେଉଁ ଉପାଦନଟି ଭାରତୀୟ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଅଟେ ?
(i) ଆଦର୍ଶଗତ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାର ଅନୁପସ୍ଥିତି
(ii) ବ୍ଯକ୍ତିତ୍ଵବାଦ
(iii) ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତର୍ବିବାଦ ଓ ବିଭାଜନ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ

୪ । ବାମ ଦଳରୂପେ କେଉଁ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ପରିଚିତ ?
(i) ଉଦାରବାଦୀ ଓ ଧାର୍ମିକ ଦଳ
(ii) ସମାଜବାଦୀ ଓ ପୁରାତନ ଦଳ
(iii) ଆଞ୍ଚଳିକ ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ଦଳ
(iv) ସାମ୍ୟବାଦୀ ଓ ସମାଜବାଦୀ ଦଳ
Answer:
(iv) ସାମ୍ୟବାଦୀ ଓ ସମାଜବାଦୀ ଦଳ

୫ । ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳମାନଙ୍କ ସଂପର୍କରେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଠିକ୍ ଦର୍ଶାଅ ।
(i) ସେମାନଙ୍କର କ୍ଷମତା ଭିତ୍ତିଭୂମି ଓ ଭୋଟଗ୍ରହଣ ପରିସର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୌଗୋଳିକ ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଆବଦ୍ଧ ।
(ii) ସେମାନେ ଜାତୀୟ ସ୍ଵାର୍ଥ ଅପେକ୍ଷା ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ବାର୍ଥକୁ ଅଧିକ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଅନ୍ତି ।
(iii) ଏହି ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଜାତୀୟ ସ୍ଵାର୍ଥକୁ ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵ କରିବାପାଇଁ ସଂସଦୀୟ ନିର୍ବାଚନରେ ଅଧ୍ଵକଭାବେ ଭାଗ ନିଅନ୍ତି ।
(iv) ଉଭୟ (i) ଓ (ii)
Answer:
(iv) ଉଭୟ (i) ଓ (ii)

୬ । କେଉଁ ବର୍ଷ କଂଗ୍ରେସ ଦଳର ନିର୍ବାଚନୀ ପରାଜୟ ଘଟିଥିଲା ?
(i) ୧୯୭୭
(ii) ୧୯୮୯
(iii) ୧୯୯୯
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ବର୍ଷ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ବର୍ଷ

୭ । କେଉଁ ବର୍ଷ ଭାରତୀୟ ଜନସଂଘ ଭାରତୀୟ ଜନତା ଦଳ (BJP) ନାମରେ ନୂତନ ଭାବେ ବିକଶିତ ହେଲା ?
(i) ୧୯୭୭
(ii) ୧୯୮୦
(ii) ୧୯୮୧
(iv) ୧୯୯୦
Answer:
(ii) ୧୯୮୦

୮ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଦଳମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ନୁହେଁ ?
(i) ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟି
(ii) ଜାତୀୟ କନ୍‌ଫରେନ୍ସ
(iii) ଅକାଳୀ ଦଳ
(iv) ତେଲୁଗୁ ଦେଶମ୍ ପାର୍ଟି
Answer:
(i) ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟି

୯ । କେଉଁ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଭାରତରେ ଦଳ ବଦଳକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିଛି ?
(i) ୫୧ତମ
(ii) ୫୨ତମ
(iii) ୫୪ତମ
(iv) ୬୨ତମ
Answer:
(ii) ୫୨ତମ

୧୦ । ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ କେଉଁ ବର୍ଷ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୮୮୫
(ii) ୧୯୮୫
(iii) ୧୯୮୦
(iv) ୧୭୮୫
Answer:
(i) ୧୮୮୫

୧୧ । ଭାରତରେ କେଉଁ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ?
(i) ଦ୍ବି-ଦଳୀୟ
(ii) ଏକଦଳୀୟ
(iii) ବହୁଦଳୀୟ
(iv) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ବହୁଦଳୀୟ

୧୨ । କଂଗ୍ରେସର ନିର୍ବାଚନୀ ଚିହ୍ନ _______ ଓ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟିର ନିର୍ବାଚନୀ ________ ଅଟେ ।
(i) ପଦ୍ମ, ଘଡ଼ି
(ii) ହାତ, ପଦ୍ମ
(iii) ଶଙ୍ଖ, ପଦ୍ମ
(iv) ସାଇକେଲ, ପଦ୍ମ
Answer:
(ii) ହାତ, ପଦ୍ମ

୧୩ । ଭାରତୀୟ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି କେଉଁ ବର୍ଷ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୩୪
(ii) ୧୯୨୪
(iii) ୧୯୧୪
(iv) ୧୯୩୬
Answer:
(ii) ୧୯୨୪

୧୪ । ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ କେଉଁ ଦଳ ଦୀର୍ଘ ବର୍ଷ ହେଲା ଶାସନ ଦାୟିତ୍ଵରେ ରହିଆସିଥିଲା ?
(i) କଂଗ୍ରେସ
(ii) ତୃଣମୂଳ କଂଗ୍ରେସ
(iii) କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ (ବା) ବାମମେଣ୍ଟ
(iv) ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଜନତା ଦଳ
Answer:
(iii) କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ (ବା) ବାମମେଣ୍ଟ

(B) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। ଭାରତରେ _________ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳିତ ।
Answer:
ବହୁ

୨ । ଭାରତରେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୮୮୫

୩ । ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ।
Answer:
ଅକାଳୀ ଦଳ

୪ | ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟିର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ହେଉଛନ୍ତି ।
Answer:
ଅଟଳବିହାରୀ ବାଜପେୟୀ

୫ । ବିଜୁ ଜନତାଦଳର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ସଭାପତି ।
Answer:
ନବୀନ ପଚ୍ଚନାୟକ

୬ । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ୍ ୧୯୮୫ ଦଳବଦଳକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲା ।
Answer:
୫୨ ତମ

୭ । ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଅଟନ୍ତି ।
Answer:
ଆଲାନ୍ ଅକ୍ସାଭିଆନ୍ ହ୍ୟୁମ୍

୮ । ଜାତୀୟ ସମ୍ମିଳନୀ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରମୁଖ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ।
Answer:
ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର

୯। ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ପ୍ରଥମ ସଭାପତି ଅଟନ୍ତି ।
Answer:
ଉମେଶ ଚନ୍ଦ୍ର ବାନାର୍ଜୀ ।

୧୦ । ଙ୍କ ମତରେ ‘‘ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନେ ଆଧୁନିକ ରାଜନୀତିର ଜୀବନରେଖା ।’’
Answer:
ନ୍ୟୁମାନ୍

(C) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ସାମ୍ବିଧାନିକ ଉପାୟରେ ଶାସନ କ୍ଷମତା ହାସଲ ପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରୁଥିବା ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ଚାପଗୋଷ୍ଠୀ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସାମ୍ବିଧାନିକ ଉପାୟରେ ଶାସନ କ୍ଷମତା ହାସଲ ପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରୁଥିବା ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ରାଜନୈତିକ ଦଳ କୁହାଯାଏ ।

୨ । ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟିର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ସଭାପତି ହେଉଛନ୍ତି ଲାଲକୃଷ୍ଣ ଆଡ଼ଭାନୀ !
Answer:
ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟିର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ସଭାପତି ହେଉଛନ୍ତି ଅଟଳବିହାରୀ ବାଜପେୟୀ ।

୩ । ପଶ୍ଚିମ ବଙ୍ଗରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ତୃଣମୂଳ କଂଗ୍ରେସର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ହେଉଛନ୍ତି ସୁବ୍ରତ ବାନାର୍ଜୀ ।
Answer:
ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ତୃଣମୂଳ କଂଗ୍ରେସର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ହେଉଛନ୍ତି ମମତା ବାନାର୍ଜୀ ।

୪ । ଦାଆ ଓ ଧାନକେଣ୍ଡା ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟିର ନିର୍ବାଚନ ସଂକେତ ।
Answer:
ଦାଆ ଓ ଧାନକେଣ୍ଡା ସି.ପି.ଆଇ ଦଳର ନିର୍ବାଚନ ସଙ୍କେତ ।

୫ । ଶଙ୍ଖ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଜନତା ଦଳର ନିର୍ବାଚନ ସଙ୍କେତ ।
Answer:
ଶଙ୍ଖ ବିଜୁ ଜନତା ଦଳର ନିର୍ବାଚନ ସଙ୍କେତ ।

୬ । ପଦ୍ମଫୁଲ ଅକାଳୀ ଦଳର ଦଳୀୟ ସଙ୍କେତ ।
Answer:
ପଦ୍ମଫୁଲ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟିର ଦଳୀୟ ସଙ୍କେତ ।

୭ । କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କୁ ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି |
Answer:
ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କୁ ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।

(D) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

୧ । ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତି କ’ଣ ?
Answer:
ନିର୍ବାଚନରେ କୌଣସି ଦଳ ଏକକ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ହାସଲ ନ କରିବା ପରିସ୍ଥିତିରେ ସାଧାରଣ ସର୍ବନିମ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଭିଭିରେ କେତେକ ଦଳ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତାର ପ୍ରମାଣ ଦେଇ ସରକାର ଗଠନ କଲେ ତାହାକୁ ‘ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତି’ କୁହାଯାଏ । ଏହି ମେଣ୍ଟ ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବରୁ ବା ପରେ କରାଯାଇପାରେ ।

୨ । ଜାତୀୟ ଦଳ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଯଦି କୌଣସି ଦଳ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରାପ୍ତ ମୋଟ କାଏମ୍ ଭୋଟର ଶତକଡ଼ା ଛଅଭାଗ ଭୋଟ ଚାରିଗୋଟି କିମ୍ବା ଅଧୁକ ରାଜ୍ୟରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଏକ ବା ଏକାଧିକ ରାଜ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟୁନ ୪ଟି ଲୋକସଭା ଆସନ ଜିତିଥାଏ, ତାହାହେଲେ ତାକୁ ଜାତୀୟ ଦଳ କୁହାଯାଏ ।

୩ । ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ଦଳ ସେହି ରାଜ୍ୟର ମୋଟ କାଏମ୍ ଭୋଟର ଶତକଡ଼ା ଛଅଭାଗ ଭୋଟ ପାଇଲେ କିମ୍ବା ସେହି ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାରେ ଅନ୍ୟୁନ ତିନିଗୋଟି ଆସନ ପାଇଲେ ତାହାକୁ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ କୁହାଯାଏ ।

୪ | ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ଭୋଟପ୍ରଥା କ’ଣ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମସ୍ତ ସାବାଳକ ନାଗରିକ ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ, ସଂପତ୍ତି, ଶିକ୍ଷାଗତ ଯୋଗ୍ୟତା ଆଦି ନିର୍ବିଶେଷରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବୟସସୀମା ଅତିକ୍ରମ କଲାପରେ ଭୋଟଦାନର ଅଧିକାର ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ତାହାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ଭୋଟପ୍ରଥା କୁହାଯାଏ । ଏହା ଭାରତରେ କାର୍ଯ୍ୟକରୁଛି । ଏଠାରେ ଭୋଟଦାନର ସର୍ବନିମ୍ନ ବୟସ ୧୮ ବର୍ଷ ଅଟେ ।

୫ । କଂଗ୍ରେସ ଦଳର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା କିଏ ?
Answer:
ଆଲାନ୍ ଆକ୍ଟିଭିଆନ୍ ହ୍ୟୁମ୍ କଂଗ୍ରେସ ଦଳର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଅଟନ୍ତି ।

୬ | ବି.ଜେ.ପି.ର ପ୍ରଥମ ସଭାପତି କିଏ ?
Answer:
ଅଟଳବିହାରୀ ବାଜପେୟୀ ବି.ଜେ.ପି.ର ପ୍ରଥମ ସଭାପତି ଥିଲେ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 1 ଗଣତନ୍ତ୍ର Long Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 1 Long Answer Questions in Odia Medium

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ | ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଂଜ୍ଞା ଏବଂ ଏହି ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉପକାରିତା ଓ ଅପକାରିତା ତର୍ଜମା କର ।
Answer:
ସାଧାରଣତଃ ଲୋକମାନଙ୍କର ଶାସନକୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ । ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶବ୍ଦଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଭାଷାର ‘ଡେମୋସ୍’ ଅର୍ଥାତ୍ ଗଣ ବା ଲୋକମାନେ ‘କ୍ରାଟସ୍’ ଅର୍ଥାତ୍ କ୍ଷମତା ଶବ୍ଦଦ୍ଵୟରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି । ଏହି ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦର ଯୁଗ୍ମ ଅର୍ଥ ହେଉଛି ‘ଲୋକମାନଙ୍କର କ୍ଷମତା ବା ଶାସନ’ । ଆମେରିକାର ପୂର୍ବତନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆବ୍ରାହମ୍ ଲିଙ୍କନଙ୍କ ମତରେ, “ ଗଣତନ୍ତ୍ର ହେଉଛି ଲୋକମାନଙ୍କର, ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା, ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ” ଏକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା । ଅଧ୍ୟାପକ ସିଲିଙ୍କ ଭାଷାରେ, ‘ଗଣତନ୍ତ୍ର ଏପରି ଏକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକଙ୍କର ଅଂଶ ଥାଏ ।” ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ପ୍ରକୃତ ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତା ଜନସାଧାରଣଙ୍କଠାରେ ନ୍ୟସ୍ତ ଥାଏ । ଏହା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବା ପରୋକ୍ଷ ହୋଇପାରେ । ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଜନସାଧାରଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରୁଥିବାବେଳେ ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିଜର ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସୁଗୁଣ / ଉପକାରିତା :

• ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ବାଧୀନତା – ଗଣତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵାଧୀନତା ବା ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରିଥାଏ । ଏହା ସମାନତାର ବାତାବରଣ ମଧ୍ଯରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରତା ପ୍ରଦାନ କରେ । ଏହି ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଜନସାଧାରଣ ଉଭୟ ରାଜନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରିବା ଫଳରେ ଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମସ୍ତେ ସମାନ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିପାରନ୍ତି ଯାହା ଫଳରେ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରତି ସଚେତନ ରହେ ।

• ରାଜନୈତିକ ସମାନତା – ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଆଇନ ନିକଟରେ ସମସ୍ତେ ସମାନ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସମାନ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଏକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ । ଜାତି, ବର୍ଣ୍ଣ, ଧର୍ମ ଓ ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତ ନାଗରିକ ମତଦାନର ଅଧିକାର ପାଇଥା’ନ୍ତି । ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଗୋଟିଏ ଭୋଟ ନୀତି ଉପରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ।
• ରାଜନୈତିକ ଶିକ୍ଷା – ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ ଚେତନା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ । ଏହି ଶାସନରେ ଜନସାଧାରଣ ମତଦାନ ମାଧ୍ୟମରେ ରାଜନୀତିରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହା ନାଗରିକକୁ ସୁନାଗରିକ ଭାବେ ଗଢ଼ିଥାଏ । ଶାସନରେ ଜନସାଧାରଣ ନିଜର ମତାମତ ଦେବାକୁ ସୁବିଧା ପାଉଥିବାରୁ ସେମାନଙ୍କର ରାଜନୈତିକ ଚିନ୍ତାଧାରାର ବିକାଶ ଘଟେ ।
• ଦାୟିତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ଦକ୍ଷ ସରକାର – ଗଣତନ୍ତ୍ର ସରକାର ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ ସରକାର ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ଲୋକଙ୍କର ମତ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସରକାରରେ ଶାସକମାନେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ରହନ୍ତି । ଏଥିରେ ଜନ ଅସନ୍ତୋଷର ସମ୍ଭାବନା କମ୍ ଥାଏ । ତେଣୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନ ଏକ ସ୍ଥାୟୀ, ଦକ୍ଷ ଏବଂ ଦାୟିତ୍ଵପୂର୍ଣ ସରକାର ଗଠନ କରେ ।
• ସ୍ବଦେଶପ୍ରୀତି – ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଜନସାଧାରଣ ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାସନରେ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ଗଣତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ଦେଶାତ୍ମବୋଧ ଓ ଜାତୀୟତାବାଦର ବିକାଶ ଘଟାଏ । ଏହା ଜାତୀୟ ସଂହତି ପ୍ରତିଷ୍ଠାରେ ସହାୟକ ହୁଏ ।
• ବିପ୍ଳବରୁ ମୁକ୍ତ – ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନରେ ଜନସାଧାରଣ ସ୍ଵାଧୀନଭାବରେ ନିଜର ଅସନ୍ତୋଷ ପ୍ରକାଶ କରିପାରନ୍ତି । ସରକାର ଜନମତ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଥିବାରୁ ଜନଅସନ୍ତୋଷ ଦୂର କରିବାପାଇଁ ଯତ୍ନଶୀଳ ହୁଅନ୍ତି । ତେଣୁ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ହିଂସା, ଦ୍ବେଷ ଏବଂ ବିପ୍ଳବ ଆଦିର ସ୍ଥାନ ନାହିଁ ।
• ଲୋକଙ୍କ ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଶାସନ – ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ସେବା କରିବା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷ୍ୟ; ତେଣୁ ଏହି ଶାସନରେ ସବୁ ଲୋକଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ସାଧନ ହୁଏ । ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନରେ ରାଜନୀତିରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାରେ କୌଣସି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ନଥାଏ । ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ସମୂହ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ଗଣତନ୍ତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।

ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନର ଦୁର୍ଗୁଣ / ଅପକାରିତା :
ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନରେ କେତେକ ଦୋଷ ଦୁର୍ବଳତା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ । ତାହା ନିମ୍ନରେ ପ୍ରତିପାଦନ କରାଗଲା ।

• ଅଯୋଗ୍ୟତାର ନିଦର୍ଶନ – ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଗୁଣ ଅପେକ୍ଷା ସଂଖ୍ୟାକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଗଣତନ୍ତ୍ର ନାମରେ ଅନେକ ଅଯୋଗ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତି ନିର୍ବାଚନ ଜିଣି ଶାସନକାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା କରନ୍ତି । ଫଳତଃ ଦେଶରେ ଅଜ୍ଞ, ଅଯୋଗ୍ୟ ଏବଂ ଅନଭିଜ୍ଞ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ଶାସନ ଚାଲେ । ବିଜ୍ଞ ଓ ଶିକ୍ଷିତ ଜନସାଧାରଣ ଦଳୀୟ ରାଜନୀତିରୁ ଦୂରେଇ ରହନ୍ତି ।

• ବ୍ୟୟସାପେକ୍ଷ – ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନ ବ୍ୟୟସାପେକ୍ଷ ଅଟେ । ଶସ୍ତା ଲୋକପ୍ରିୟତା ପାଇଁ ନେତାମାନେ ଅନେକ ସମୟରେ ଅପବ୍ୟୟ କରିଥା’ନ୍ତି । କ୍ଷମତାସୀନ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୈତିକ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ନ ରଖୁ ଅଯଥା ଖର୍ଚ୍ଚ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହାଦ୍ଵାରା ଜନସାଧାରଣ ଆର୍ଥିକ ସଙ୍କଟର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୁଅନ୍ତି ।
• ଦାୟିତ୍ବହୀନତାର ପ୍ରତୀକ – ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଶାସନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି; ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକର କାର୍ଯ୍ୟ କାହା କାର୍ଯ୍ୟ ନୁହେଁ” ନ୍ୟାୟରେ ଶାସନ ଅବହେଳିତ ହୁଏ । ଏଥିରେ ଦାୟିତ୍ଵ ସମସ୍ତଙ୍କ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ ଥ‌ିବାରୁ କେହି ନିଜକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ଦାୟୀ ମଣନ୍ତି ନାହିଁ । ତେଣୁ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଶାସନ ଦାୟିତ୍ବହୀନତାର ପ୍ରତୀକ ।
• ଦଳୀୟ ରାଜନୀତିର କୁପରିଣାମ – ରାଜନୈତିକ ଦଳ ବିନା ଗଣତନ୍ତ୍ର ବଞ୍ଚିପାରେ ନାହିଁ । ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଦଳୀୟ ମନୋଭାବ ନେଇ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ଫଳରେ ଏହା ଲୋକ ଚରିତ୍ର ଉପରେ କୁପ୍ରଭାବ ପକାଏ ।
• ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ପାଇଁ ଅନୁପଯୁକ୍ତ – ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନ ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ପାଇଁ ଅନୁପଯୁକ୍ତ । ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାରେ ବିଳମ୍ବ ହୁଏ; ଏଣୁ ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଉଚିତ ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଜରୁରୀ ପଦକ୍ଷେପ ଶୀଘ୍ର ନିଆଯାଇପାରେ ନାହିଁ ।
• ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତାର ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ – ଦଳ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା କରୁଥିବାରୁ ଓ ଦୃଢ଼ ଶୃଙ୍ଖଳାନୀତି ହେତୁ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତାର ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ ଏକ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସତ୍ୟରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସମସ୍ତ ଦୁର୍ଗୁଣ ସତ୍ତ୍ବେ ଏହା ଏକ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବୋଲି ଜେ.ଏସ୍.ମିଲ୍ ଓ ଲର୍ଡ଼ ବ୍ରାଇସ୍ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳତା ପାଇଁ ଜାଗ୍ରତ ନାଗରିକତ୍ଵ, ଉପଯୁକ୍ତ ମୌଳିକ ଅଧିକାର, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ନିରାକରଣ, ସର୍ବନିମ୍ନ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆବଶ୍ୟକତା ଯୋଗାଣ, ସ୍ଵାଧୀନ ସମ୍ବାଦ ସଂସ୍ଥା ଇତ୍ୟାଦିର ସର୍ବ ପୂରଣ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

୨ | ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ନିମନ୍ତେ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ସର୍ଭାବଳୀ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଗଣତନ୍ତ୍ର ବର୍ତ୍ତମାନ ପୃଥ‌ିବୀର ସର୍ବାଧ‌ିକ ଲୋକପ୍ରିୟ ସରକାର ଅଟେ । ଏଥିରେ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ଲୋକମାନଙ୍କ ଉପରେ ଆଧାରିତ । ଏହା ପ୍ରଥମେ ଗ୍ରୀସ୍ ଦେଶରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ଦୁଇଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ‘ଡିମୋସ୍’ ଓ ‘କ୍ରାଟସ୍ ରୁ ଆନୀତ ଯାହାର ଅର୍ଥ ଯଥାକ୍ରମେ ‘ଗଣ’ ଓ ‘କ୍ଷମତା’ । ସୁତରାଂ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଲୋକମାନଙ୍କର କ୍ଷମତାକୁ ବୁଝାଏ । ଆବ୍ରାହମ୍ ଲିଙ୍କନଙ୍କ ମତରେ, “ ଗଣତନ୍ତ୍ର ହେଉଛି ଲୋକମାନଙ୍କର, ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଏବଂ ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।” ଏହାର ସଫଳତା ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖୁତ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ଆବଶ୍ୟକ ।

• ନୈତିକ ଓ ବୌଦ୍ଧିକ ବିକାଶ – ଲର୍ଡ଼ ବ୍ରାଇସ୍ କହନ୍ତି ଯେ ଉତ୍ତମ ନାଗରିକତା ସକାଶେ ବୁଦ୍ଧି, ଆତ୍ମସଂଯମ ଏବଂ ବିବେକ ଦରକାର । ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ହେଲେ ସେମାନେ ନିଜର ପ୍ରତିନିଧୂ ଠିକ୍‌ଭାବେ ବାଛି ପାରିବେ । ଆତ୍ମସଂଯମ ହେଲେ ସେମାନେ ଦୁର୍ନୀତିମୁକ୍ତ ହେବେ ଏବଂ ନୈତିକ ମନୋଭାବ ସେମାନଙ୍କୁ ବିବେକୀ କରାଇଥାଏ ।

• ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର – ଭାରତର ଦାର୍ଶନିକ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସର୍ବପଲ୍ଲୀ ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନ୍ କହିଥିଲେ ଯେ ଶିକ୍ଷା ହେଉଛି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଦ୍ଵିତୀୟ ଧାଡ଼ିର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା । ଇଂରେଜ ଦାର୍ଶନିକ ମିଲ୍ କହିଥିଲେ ଯେ ସାର୍ବଜନୀନ ଭୋଟପ୍ରଥା ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷା ପରେ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଉଚିତ । ଯେଉଁ ନାଗରିକ ଅଶିକ୍ଷିତ ତାହାଦ୍ୱାରା ଗଣତନ୍ତ୍ର ସୁରକ୍ଷିତ ହେବ ନାହିଁ ।
• ଅର୍ଥନୈତିକ ସମତା – ଜାତିର ପିତା ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି କହିଥିଲେ ଯେ ଖାଲି ପେଟରେ କେହିହେଲେ ଦେଶପ୍ରେମୀ ହୋଇପାରିବେ ନାହିଁ । ଅର୍ଥନୈତିକ ବୈଷମ୍ୟ ଓ ଶୋଷଣ ରାଜନୈତିକ ସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଓ ସମତା କ୍ଷେତ୍ରରେ ବାଧା ଉପୁଜାଇଥାଏ । ଏଣୁ କୁହାଯାଏ ଅର୍ଥନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବିନା ରାଜନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଅସମ୍ଭବ ଅଟେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିର ସର୍ବନିମ୍ନ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆବଶ୍ୟକତା; ଯଥା- ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର ଓ ବାସଗୃହ ପୂରଣ ହେବା ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ।
• କ୍ଷମତା ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ – ଲର୍ଡ଼ ଆକ୍‌ଟନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, କ୍ଷମତା ମନୁଷ୍ୟକୁ ଦୁର୍ନୀତିଗ୍ରସ୍ତ କରେ । କ୍ଷମତାର କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ରୂପ ଦୁର୍ନୀତିର ଭିତ୍ତିଭୂମିକୁ ଦୃଢ଼ କରେ । ଏଣୁ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ କ୍ଷମତା ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଏ । ଲୋକମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ସମର୍ଥନ ଉପଭୋଗ କରୁଥିବା ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଲୋକମାନଙ୍କ ସମର୍ଥନ ଅନୁଯାୟୀ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରି ଲୋକମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଏହାର ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ । ସରକାରୀ ଦଳର କ୍ଷମତା ବିରୋଧୀ ଦଳ, ଜନମତ, ପ୍ରଥା, ପରମ୍ପରା, ସମ୍ବିଧାନ ଆଦିଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇଥାଏ । ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ଵାରା କ୍ଷମତା ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ତ୍ବରାନ୍ବିତ ଓ ବାସ୍ତବ ହୁଏ । ଏହା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତର ଅଟେ ।
• ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମନୋବୃତ୍ତି – ଗଣତନ୍ତ୍ରର ନୀତି ହେଉଛି “ ନିଜେ ବଞ୍ଚ ଓ ଅନ୍ୟକୁ ବଞ୍ଚିବାକୁ ଦିଅ ।” ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ନେହ, ସୌହାର୍ଘ୍ୟ, ତ୍ୟାଗ, ସହିଷ୍ଣୁତା, ଦୟା, ସହଯୋଗ ଆଦି ମାନବୀୟ ଗୁଣ ନଥିଲେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବିପଦାପନ୍ନ ହୁଏ ।
• ସୁସ୍ଥ ବିରୋଧୀ ଦଳ – ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳ ରୂପାୟନ ପାଇଁ ଏକ ଦୃଢ଼ ଶାସନ ଦଳ ପରି ଏକ ସୁସଙ୍ଗଠିତ, ଦୃଢ଼, ଗଠନମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଉପଯୁକ୍ତ ନୀତିସମ୍ପନ୍ନ ବିରୋଧୀ ଦଳର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଏହା ଶାସକ ଦଳର ଦୋଷତ୍ରୁଟିକୁ ସମାଲୋଚନା କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଜନମତ ସୃଷ୍ଟି ଓ ସଂରକ୍ଷଣରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଏହାର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ଶାସକ ଦଳ ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରୀ ହୋଇଯିବ । ଏଣୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପାଇଁ ଦ୍ବିଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପଯୋଗୀ ଅଟେ ।

• ଜାଗ୍ରତ ଜନମତ – ଜାଗ୍ରତ ଜନମତ ହିଁ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସତର୍କ ପ୍ରହରୀ । ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଜନମତ ହିଁ ପ୍ରକୃତ ଭାଗ୍ୟନିୟନ୍ତା ! ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ପ୍ରତିନିଧୁ ନିର୍ବାଚନଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଶାସନର ଦାୟିତ୍ଵ, ପରିଚାଳନା, ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଆଦି ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜନମତ ହିଁ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରେ । ଜନମତକୁ ନିଜ ସପକ୍ଷରେ ନେଲେ ଗୋଟିଏ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଶାସନ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ ଓ ବ୍ୟବହାର କରିପାରେ ।
• କର୍ତ୍ତବ୍ୟବୋଧ ଓ ଦାୟିତ୍ଵଜ୍ଞାନ – ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳତା ପାଇଁ ନାଗରିକ, ଶାସକ ଦଳ, ବିରୋଧୀ ଦଳ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ପାଖରେ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର କର୍ତ୍ତବ୍ୟବୋଧ ଓ ଦାୟିତ୍ଵଜ୍ଞାନ ଥୁବ ଆବଶ୍ୟକ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ଅନୁଷ୍ଠାନ ନିଜର ଭୂମିକା ଠିକ୍ ଭାବେ ସମ୍ପାଦନ କଲେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ସଫଳ ହେବ । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସୁରକ୍ଷା ଲୋକମାନଙ୍କର ସାମାଜିକ, ନୈତିକ ଓ ବୌଦ୍ଧିକ ଉନ୍ନତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ମାକ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ଗଣତନ୍ତ୍ର ହେଉଛି ଏକ ଜୀବନଧାରା ।

୩ । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଚାରିତ୍ରିକ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ଦର୍ଶାଅ । ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଓ ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପାର୍ଥକ୍ୟ ତର୍ଜମା କର।
Answer:
ଲର୍ଡ଼ ବ୍ରାଇସ୍ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କରି ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ, “ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଏପରି ଏକ ସରକାର ଯେଉଁଥରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଶାସନ କ୍ଷମତା କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଶ୍ରେଣୀ ବା ଶ୍ରେଣୀସମୂହ ହାତରେ ନ୍ୟସ୍ତ ନ ହୋଇ ସମାଜର ସମଗ୍ର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।” ଏଣୁ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଲୋକମାନେ କ୍ଷମତାର ମୂଳ ଆଧାର ଅଟନ୍ତି । ଏହା ସାମ୍ବିଧାନିକ ଉପାୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ ।

ଗଣତନ୍ତ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ବରୂପ (Aspects of Democracy) :

• ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ର – ଜନସାଧାରଣ ସର୍ବୋଚ୍ଚ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ ହୋଇ ଜନସ୍ବାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବା ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗଠନକୁ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।
• ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସରକାର – ଏହି ସରକାରରେ କ୍ଷମତା ଜନସାଧାରଣଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ବା ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଜନସ୍ବାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମାଜ – ଏହି ସମାଜ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା, ସମାନତା ଓ ଭ୍ରାତୃଭାବ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା – ଏହି ଅର୍ଥନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ବଣ୍ଟନ ନୀତି ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସାଧାରଣ ସ୍ଵାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଓ ପରିଚାଳନା କରାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନଧାରଣର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ସୁଯୋଗ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଓ ଶୋଷଣମୁକ୍ତ ଜନମଙ୍ଗଳକାରୀ ଅର୍ଥନୀତି ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅନ୍ୟତମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।
• ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଜୀବନଧାରା (Democratic way of life) – ଗଣତନ୍ତ୍ର ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶାନ୍ତି, ବନ୍ଧୁତ୍ଵ, ସହଯୋଗ, ସହନଶୀଳତା ଆଦି ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସୃଷ୍ଟି କରି ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରକୃତି, ବ୍ୟବହାର ଓ ଜୀବନଶୈଳୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥାଏ । ଏହି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବ୍ୟବହାର ସାମାଜିକ ବ୍ୟବହାର ନିର୍ଦ୍ଧାରଣରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଚାରିକ ଲକ୍ଷଣ (Characteristics of Democracy) :

• ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଲୋକମାନେ ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ ଅଟନ୍ତି ।
• ଏହା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା, ସମାନତା, ଅଧିକାର, ନ୍ୟାୟ ଓ ଭ୍ରାତୃଭାବର ସ୍ଥିତି ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ।
• ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଲୋକମାନେ ‘ଲକ୍ଷ୍ୟ’ (end) ଓ ରାଷ୍ଟ୍ର ତଥା ସରକାର ‘ମାଧ୍ୟମ’ (means) ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
• ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ‘ସଂଖ୍ୟାତ୍ମକର ଶାସନ’ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ସ୍ଵାଧୀନ ବିଚାର ସଂସ୍ଥା ଓ ‘ଆଇନର ଶାସନ’ର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।
• ବିରୋଧୀ ଦଳ ଓ ମତ ପ୍ରତି ସହନଶୀଳତା ଓ ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଏହାର ପ୍ରକୃତି ଅଟେ ।
• ସାମ୍ବିଧାନିକ ଉପାୟରେ ନିୟମିତ ବ୍ୟବଧାନରେ ସଂଘଟିତ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ସରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।
• ବହୁଦଳୀୟ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏହାର ସଫଳତା ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
• ମନୁଷ୍ୟର ଯୁକ୍ତିଶୀଳତା (rationality) ଉପରେ ଏହା ବିଶ୍ବାସ ସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ ।

ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଓ ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ (Difference between Direct and Indirect Democracy) :
ଐତିହାସିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଜନ ଅଂଶଗ୍ରହଣର ପ୍ରକୃତି ଭିତ୍ତିରେ ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ (Direct) ଓ ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ (Indirect or Representative) ପରି ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ ।

ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର – ଏହା ପୁରାତନ ଓ ବାସ୍ତବ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଲୋକମାନେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ବ୍ୟାପାରରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ଗ୍ରୀକ୍ ନଗର-ରାଜ୍ୟ ଓ ରୋମାନ୍ ସଭ୍ୟତା ସମୟରେ ସ୍ଵଳ୍ପ ଜନସଂଖ୍ୟା ବିଶିଷ୍ଟ କ୍ଷୁଦ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଦେଖ‌ିବାକୁ ମିଳୁଥିଲା । କିନ୍ତୁ ବିଶାଳ ଭୂଖଣ୍ଡ, ବିରାଟ ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ ବ୍ୟାପକ କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ହେତୁ ବର୍ତ୍ତମାନର ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ତଥାପି ସୁଇଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡର ପାଞ୍ଚଗୋଟି କ୍ୟାଣ୍ଟନରେ ‘ଲ୍ୟାଣ୍ଡସ୍‌ମିଣ୍ଟ୍’ (Landsgemeinde) ବା ପ୍ରାଥମିକ ସଭା ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ବାସ୍ତବ ଉପସ୍ଥିତି ଦେଖ‌ିବାକୁ ମିଳୁଛି । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସମସ୍ତ ସାବାଳକ ନାଗରିକ ବର୍ଷରେ ଥରେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ପ୍ରାଥମିକ ସଭାରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ, ଶାସନ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଓ ପରିଚାଳନା ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ସଂଗଠନକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ‘ଗଣଭୋଟ’ (Referendum), ‘ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ’ (Initiative), ‘ପ୍ରତ୍ୟାହାର’ (Recall) ଓ ‘ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟାପାରରେ ଗଣଭୋଟ’ (Plebiscite) ଆଦି ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ଯମରେ ବର୍ତ୍ତମାନର ପରିସ୍ଥିତିରେ ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଜନ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ବୃଦ୍ଧିର ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଉଛି ।

ଗଣଭୋଟ (Referendum) :
ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ କୌଣସି ବିଧେୟକକୁ ଅନୁମୋଦନ ବା ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ‘ଗଣଭୋଟ’ ମାଧ୍ୟମରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ଏଠାରେ ଲୋକମାନେ ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତାର ସର୍ବଶେଷ ଅଧିକାରୀ ବୋଲି ପ୍ରତିପାଦନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହା ଭୋଟଦାତାଙ୍କ ‘ଭିଟୋ କ୍ଷମତା’ ବୋଲି ଅଭିହିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଖରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ଅତ୍ୟାଚାରରୁ ମୁକୁଳିବା ପାଇଁ ଏକ ‘ଢାଲ’ (shield) ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଏହା ଦୁଇ ପ୍ରକାରର, ଯଥା (କ) ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଗଣଭୋଟ ଓ (ଖ) ଇଚ୍ଛାଧୀନ ଗଣଭୋଟ ।

• ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଗଣଭୋଟ (Compulsory Referendum) – ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ବିଧେୟକ ଜନସାଧାରଣଙ୍କଦ୍ବାରା ଅନୁମୋଦିତ ନ ହେଲା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାହା ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ସୁଇଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡରେ ସମସ୍ତ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂଶୋଧନ ବିଧେୟକ ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଇଚ୍ଛାଧୀନ ଗଣଭୋଟ (Optional Referendum) – ସାଧାରଣ ବିଧେୟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗଣଭୋଟ ଇଚ୍ଛାଧୀନ ଅଟେ । ସୁଇଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡରେ ୫୦,୦୦୦ ଭୋଟଦାତା କିମ୍ବା ଆଠଗୋଟି କ୍ୟାଣ୍ଟନ ଏକ ବିଧେୟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗଣଭୋଟ ଦାବି ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିପାରନ୍ତି । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭବ କଲେ ଏକ ସାଧାରଣ ବିଧେୟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗଣଭୋଟ କରିପାରନ୍ତି । ଭୋଟଦାତା ଓ କ୍ୟାଣ୍ଟନ ଗଣଭୋଟ ଦାବି କରୁଥିବା ପରିସ୍ଥିତିରେ ବିଧେୟକର ପ୍ରକାଶନର ୯୦ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଏହା କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ଅଟେ ।

ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ (Initiative) :
ସରକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ନ କଲେ ଜନସାଧାରଣ ପ୍ରସ୍ତାବ ବା ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ରୂପେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର ଉଦ୍ୟମ କରୁଥିବା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ‘ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ’ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଲୋକମାନଙ୍କ ହାତରେ ଏକ ‘ଖଡ୍‌ଗ’ (sword) ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ଯାହା ଫଳରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ସ୍ଥାଣୁତା ଓ ସ୍ଵାର୍ଥପରତା ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯୁଦ୍ଧ କରି ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର ପଥ ଉନ୍ମୁକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ | ସୁଇଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡରେ ୫୦ ହଜାର ଭୋଟଦାତା କେବଳ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂଶୋଧନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରିପାରନ୍ତି । ଏହା ଦୁଇ ପ୍ରକାରର; ଯଥା – ପୂର୍ବାଙ୍ଗ (Formulated) ଓ ଅପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ବା ପ୍ରସ୍ତାବ ଆକୃତିଧାରୀ (Unformulated) ।

• ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଗଣଉଦ୍ୟୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭୋଟଦାତା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଲିଖୁତ ଓ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ରୂପରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି ।
• ପ୍ରସ୍ତାବ ଆକୃତିଧାରୀ ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ କେବଳ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଏ ଓ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଏହାର ପୂର୍ଣ କଳେବର ନିରୂପଣ କରିଥାଏ ।

ପ୍ରତ୍ୟାହାର (Recall) :
ଲୋକ ପ୍ରତିନିଧ୍ୟ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ଏହି ସମୟସୀମା ମଧ୍ୟରେ ସେମାନେ ଅଣନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେଲେ ଅଣଦାୟିତ୍ଵସମ୍ପନ୍ନ ଓ ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରୀ ହୋଇ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମୂଳଭିଭିକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଦେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି । ଏଣୁ କେତେକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ସେମାନେ ଅଣଦାୟିତ୍ଵସମ୍ପନ୍ନ ହେବା ପରିସ୍ଥିତିରେ ସେମାନଙ୍କୁ ଭୋଟଦାତାଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି ।

ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟାପାରରେ ଗଣଭୋଟ ବା ‘ପ୍ଲେବିସାଇଟ୍’ (Plebiscite) :
‘ପ୍ଲେବିସାଇଟ୍’ ଶବ୍ଦଟି ଦୁଇଟି ଲାଟିନ୍ ଶବ୍ଦ ‘ପ୍ଲେବିସ୍’ (Plebis) ଓ ‘ସିଟିଅମ୍’ (Sitium) ରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି । ‘ପ୍ଲେବିସ୍’ର ଅର୍ଥ ‘ଜନସାଧାରଣ’ ଓ ‘ସିଟିଅମ୍’ର ଅର୍ଥ ଏକ ‘ଶୃଙ୍ଖଳା’ (an Order) । ଏଣୁ ପ୍ଲେବିସାଇଟ୍‌ର ଅର୍ଥ ‘ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଶୃଙ୍ଖଳା’ । ଏହା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରଶ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ । ପ୍ଲେବିସାଇଟ୍ ଓ ଗଣଭୋଟ ମଧ୍ୟରେ ମୁଖ୍ୟ ପାର୍ଥକ୍ୟ ହେଉଛି ପ୍ଲେବିସାଇଟ୍‌ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରଶ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜନମତାମତ ଗ୍ରହଣ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥ‌ିବାବେଳେ ‘ଗଣମତାମତ ଗ୍ରହଣ’ (Referendum) ଯେକୌଣସି ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥାଏ ।

ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଉପକାରିତା :

• ଏହା ଜନପ୍ରିୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ !
• ଥିରେ ଜନସାଧାରଣ ଉନ୍ନତ ରାଜନୈତିକ ଶିକ୍ଷା ପାଇପାରନ୍ତି ।
• ଜନମତ ଜାଣିବାପାଇଁ ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ ଉପଯୁକ୍ତ ପଦ୍ଧତି ଅଟେ ।
• ଏହା ରାଜନୈତିକ ଦଳର କୁପ୍ରଭାବ ହ୍ରାସ କରେ ।
• ବ୍ୟକ୍ତିସ୍ଵାର୍ଥର ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନକାରୀ ହିସାବରେ ଏହା ବିପ୍ଳବର ସମ୍ଭାବନା ହ୍ରାସ କରେ ।
• ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଆଇନ ଓ ସରକାର ପ୍ରତି ମାନ୍ୟତା ଓ ଆନୁଗତ୍ୟର ଭିତ୍ତି ସ୍ଵତଃସ୍ଫୁର୍ତ୍ତ ଓ ବଳିଷ୍ଠ ହୁଏ ।

ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଅପକାରିତା :

• ଏହା ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ସ୍ଵାଭିମାନ ହ୍ରାସ କରେ ।
• ସାଧାରଣ ଭୋଟଦାତା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପାଇଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଯୋଗ୍ୟତାସମ୍ପନ୍ନ ନୁହଁନ୍ତି |
• ଏହା ଏକ ବ୍ୟୟବହୁଳ ଓ ଜଟିଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ ।
• ଲୋକମାନଙ୍କ ଭିତରେ ବିତୃଷ୍ଣା ଓ ଅନାଗ୍ରହ ରହିଥ‌ିବାରୁ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ସଫଳତାର ସହ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।
• ପ୍ରଗତିଶୀଳ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।

ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ର (Indirect or Representative Democracy):
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଯୋଗ୍ୟ ହୋଇନଥିବାରୁ ଏହା ଅଯୋଗ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ଶାସନରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ । କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଓ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ନିର୍ବାଚିତ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇଥିବାରୁ ସେମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟଧାରାରେ ଦଳୀୟ ମନୋଭାବ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ବିଶାଳ ଭୂଖଣ୍ଡ, ବିରାଟ ଜନସଂଖ୍ୟା, ବ୍ୟାପକ କାର୍ଯ୍ୟପରିସର ହେତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଜନସାଧାରଣ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧୁ ନିର୍ବାଚନ କରନ୍ତି । ସେହି ପ୍ରତିନିଧୂମାନେ ଲୋକମାନଙ୍କ ତରଫରୁ କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହାର କରି ଲୋକମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ରହିଥା’ନ୍ତି । ଏହା ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ଭୋଟପ୍ରଥାଦ୍ଵାରା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ଜନମତର କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକାର ଓ ପ୍ରକାର ନଥିବାରୁ ଜନମତକୁ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରୂପରେଖ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ ଓ ଏହା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଭିଭିକୁ ଦୃଢ଼ କରିଥାଏ ।

ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଉପକାରିତା :

• ଏହା ଉତ୍ତମ ପ୍ରଶାସନ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
• ଏହା ଉତ୍ତମ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ଅଟେ ।
• ଏହା ଜନମତ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଓ ଜନସମର୍ଥନ ଭିତ୍ତିରେ ପରିଚାଳିତ ଏକ ଦାୟିତ୍ଵଶୀଳ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ ।
• ଏହା ସମାନତା, ସ୍ବତନ୍ତ୍ରତା, ଆଇନର ଶାସନ ଆଦି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରିଥାଏ ।
• ଏହା ଏକ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ଓ ଦକ୍ଷ ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରେ ।
• ଏହା ରାଜନୀତିରେ ବିରୋଧୀ ମତ ଓ ଦଳକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦିଏ ।
• ସରକାରଙ୍କୁ ସମାଲୋଚନା କରିବା ଓ ରାଜନୈତିକ ଶିକ୍ଷାପ୍ରାପ୍ତ ହେବାର କ୍ଷେତ୍ର ଏଠାରେ ଅଧିକ ବ୍ୟାପକ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହା ସାମାଜିକ, ରାଜନୈତିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ସଂସ୍କାରର ଉପଯୁକ୍ତ ମାଧ୍ୟମ ଅଟେ ।

ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଅପକାରିତା :

• ଏହା ଅଦକ୍ଷ, ଅଜ୍ଞ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସରକାର ଅଟେ ।
• ଏହା ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ଅପେକ୍ଷା ସଂଖ୍ୟାତ୍ମକ ମାନ ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଏ ।
• ଏହା ଅମଲାତନ୍ତ୍ରର ଭୂମିକା ବୃଦ୍ଧି ଓ ଉପୀଡ଼ନ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
• ଏହା ଏକ ବ୍ୟୟବହୁଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ ।

• ଏହା ସଂଖ୍ୟାଧ୍ୟାକର ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରେ ।
• ଏହା ରାଜନୈତିକ ଦଳର କୁପ୍ରଭାବର ଶିକାର ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହା ଧନିକ ଶ୍ରେଣୀର ସରକାର ଅଟେ ।
• ଏଥୁରେ ରାଜନୀତି ଏକ ବୃତ୍ତିରେ ପରିଣତ ହୋଇ ସ୍ଵାର୍ଥପରତା, ଅସାଧୁତା ଓ ଦୁର୍ନୀତି ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।
• ଏହା ଏକ ଅସ୍ଥିର ସରକାର ଅଟେ ।
• ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତିର ଉପଯୁକ୍ତ ମୁକାବିଲା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।
• ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଜାତୀୟ ଏକତାର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଦୁର୍ବଳ ହୁଏ ।

ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଉପରୋକ୍ତ ଅପକାରିତା ସତ୍ତ୍ଵେ ବାସ୍ତବତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହାହିଁ ଉପଯୁକ୍ତ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ । ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ଅଧିକ ଲୋକାଭିମୁଖୀ ଓ ବଳିଷ୍ଠ କରିବାପାଇଁ ଜନ ଅଂଶଗ୍ରହଣର ମାତ୍ରାକୁ ଅଧିକ ବ୍ୟାପକ କରାଯିବାର ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିଭିନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉଛି ।

୪ । ଗଣତନ୍ତ୍ର କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଅର୍ଥନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବିନା ରାଜନୈତିକ ସ୍ତରରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ସଫଳ ହେବ କି ? ମତ ଦିଅ ।
Answer:
‘ଗଣତନ୍ତ୍ର’ ଶବ୍ଦଟି ଦୁଇଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ‘ଡେମସ୍’ ଓ ‘କ୍ରାସିଆ’ରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ଯାହା ଯଥାକ୍ରମେ ଲୋକମାନେ ଓ କ୍ଷମତା ଅର୍ଥକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ । ଏଣୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଲୋକମାନଙ୍କର କ୍ଷମତା ବା ଶାସନକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ସିଲିଙ୍କ ମତରେ ‘ଗଣତନ୍ତ୍ର ଏପରି ଏକ ସରକାର ଯେଉଁଥରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକଙ୍କ ଅଂଶ ଥାଏ ।’ ବର୍ତ୍ତମାନ ଗଣତନ୍ତ୍ର କେବଳ ଏକ ସରକାର ମଧ୍ୟରେ ସୀମାବଦ୍ଧ ନରହି ଏହା ଏକ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଏକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ଏକ ଜୀବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ କରୁଛି । ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଲୋକମାନେ କ୍ଷମତାର ମୂଳ ଆଧାର ଅଟନ୍ତି । ଏହା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା, ସମାନତା, ନ୍ୟାୟ ଓ ଭ୍ରାତୃଭାବ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ଆଇନର ଶାସନ, ସାମ୍ବିଧାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ବିଶ୍ଵାସ ଓ ସ୍ଵାଧୀନ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ମାଧ୍ୟମରେ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।

ଉଦାରବାଦୀ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ଭୋଟପ୍ରଥା, ମୁକ୍ତ ନିର୍ବାଚନ, ଦାୟିତ୍ଵଶୀଳ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଓ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଇତ୍ୟାଦି ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ଅଧ‌ିକ ଅଂଶଗ୍ରହଣର ସୁଯୋଗ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନପ୍ରିୟତା ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଭିରିକୁ ଦୃଢ଼ କରିଛି । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ତିନିଗୋଟି ବିଭବ ରହିଛି, ଯଥା- ସାମାଜିକ, ରାଜନୈତିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ । ଏହି ତିନି ଉପାଦାନର ସହାବସ୍ଥାନ ହିଁ ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ବାସ୍ତବ ଓ ସଫଳ କରିଥାଏ । ସାମାଜିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶ୍ରେଣୀ, ଜାତି, ବର୍ଣ୍ଣ, ଲିଙ୍ଗ, ଧର୍ମ ଆଦି ମଣିଷକୃତ ବିଭେଦତା ନିର୍ବିଶେଷରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକ ସମାନ ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୋଇ ସମାନ ସୁଯୋଗ ଉପଭୋଗ କରିବାକୁ ସାମାଜିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।

ଏହା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରାଥମିକ ଆବଶ୍ୟକତା ଅଟେ ଓ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମୂଳଭିଭି ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟକରେ । ରାଜନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ନାଗରିକକୁ ଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମାନ ଅଂଶଗ୍ରହଣର ସୁଯୋଗ ଦେଇଥାଏ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆତ୍ମ-ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଅଧିକାରକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦେଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସ୍ଵାଧୀନତାର ପରିବେଶରେ ବ୍ୟକ୍ତି ଭୋଟଦାନର ଅଧିକାର, ନିର୍ବାଚନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣର ଅଧିକାର, ସରକାର ଗଠନ ଓ ସମାଲୋଚନା କରିବାର ଅଧିକାର, ଚିନ୍ତନ ଓ ପ୍ରକାଶନର ସ୍ଵାଧୀନତା ସାଧାରଣ ପଦପଦବୀ ଗ୍ରହଣ କରିବାର ସ୍ବାଧୀନତା ଇତ୍ୟାଦି ଉପଭୋଗ କରି ରାଷ୍ଟ୍ରର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟାପାରରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ସୁଯୋଗ ପାଇଥାଏ । ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ଭୋଟଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏହି ଦିଗରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ । ରାଜନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ରାଜନୈତିକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ମାଧ୍ୟମରେ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କରିଥାଏ ।

ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଶୋଷଣମୁକ୍ତ ପରିବେଶରେ ନିଜର ସର୍ବନିମ୍ନ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିପାରୁଥିବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଏହା ‘ସମାଜବାଦ’ ମାଧ୍ୟମରେ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କରେ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଆୟ ଓ ସଂପତ୍ତିର ସମାନୁପାତିକ ବଣ୍ଟନ ଏବଂ ବ୍ୟାପକ ଅର୍ଥନୈତିକ ବୈଷମ୍ୟର ଅନୁପସ୍ଥିତିର ସପକ୍ଷରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଏହା କାମ କରିବାର ଅଧିକାର । ଉପଯୁକ୍ତ ମଜୁରୀ, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟସୀମାଭିତ୍ତିକ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନ ଓ ସୁସ୍ଥ ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ସର୍ବନିମ୍ନ ସୁଯୋଗ ଆଦିକୁ ଦାବି କରିଥାଏ ।

ରାଜନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ରାଜନୈତିକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା ବ୍ୟତୀତ ମୂଲ୍ୟହୀନ ଅଟେ । ନିଜର ସର୍ବନିମ୍ନ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆବଶ୍ୟକତା ଅର୍ଥାତ୍ ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର, ବାସଗୃହ ଆଦି ପୂରଣ କରିପାରୁନଥୁବା ବ୍ୟକ୍ତିଟିଏ ରାଜନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ରାଜନୈତିକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାକୁ ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥରେ ଉପଯୋଗ କରିପାରିବ ନାହିଁ । ଅର୍ଥନୈତିକ ଶୋଷଣର ଶିକାର ହେଉଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି ପାଖରେ ରାଜନୈତିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ମୂଲ୍ୟହୀନ ଅଟେ । ଅର୍ଥନୈତିକ ତାରତମ୍ୟର ମାତ୍ରା ଅଧ୍ବକ ହେଲେ ଶାସନ କ୍ଷମତା ଧନିକ ଶ୍ରେଣୀହାତରେ ହିଁ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ହୋଇ ରହିବ ଯାହା ରାଜନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସ୍ଵରୂପକୁ ବିକୃତ କରିଦେଇଥାଏ ।

ଏଣୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅସମାନତା ରାଜନୈତିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଗୃହଣୀୟ ନୁହେଁ । ଏକ ସମାଜବାଦୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ବଣ୍ଟନର ମାଲିକାନା ରାଷ୍ଟ୍ର ନିକଟରେ ରହିଲେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ଵାର୍ଥର ସୁରକ୍ଷା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ଏଣୁ ରାଜନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳତା ପାଇଁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରାଥମିକ ସର୍ଭ ପୂରଣ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ରାଜନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଅନ୍ତଃ-ସଂପର୍କ କାରଣରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ‘ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମାଜବାଦ’ ର ବ୍ୟାପକ ପ୍ରସାର ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି ।

୫ | ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତି ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ବା ଆହ୍ବାନଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଗଣତନ୍ତ୍ର ଲୋକମତ ଅନୁଯାୟୀ ଓ ଜନସମର୍ଥନ ଭିତ୍ତିରେ ପରିଚାଳିତ ଏକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ସର୍ବୋତ୍ତମ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରୂପେ ପରିଗଣିତ ହେଉଛି । କିନ୍ତୁ ଏହା ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପ୍ରତିବନ୍ଧକର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାର ସଫଳତା ଅନେକ ପରିମାଣରେ ବ୍ୟାହତ ହେଉଛି ।

ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ :

• ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କ୍ରମବର୍ଦ୍ଧମାନ ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅସମାନତା – ବର୍ତ୍ତମାନର ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ସମସ୍ତ ନାଗରିକ ଭୋଟଦାନର ଅଧିକାର ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଏକ ବ୍ୟୟବହୁଳ ପ୍ରକ୍ରିୟା ହୋଇଥିବାରୁ କେବଳ ଧନୀମାନେ ହିଁ ନିର୍ବାଚନରେ ସଫଳତା ପାଇବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଧିକ । ସାଧାରଣ ଜନତାର ବହୁମୂଲ୍ୟ ଭୋଟ ଅଧିକାର ବିକ୍ରୟଯୋଗ୍ୟ ଓ କ୍ରୟଯୋଗ୍ୟ ବୋଲି ଗୃହୀତ ହେଉଛି । ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ସଭାରେ ଧନୀ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାତ୍ମକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ସ୍ଥିତି ସେମାନଙ୍କ ସ୍ବାର୍ଥର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପାଇଁ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ଏହା ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅସମାନତା ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ।
• ଅସାମାଜିକ ତଥା ଅପରାଧୀମାନଙ୍କ କୁପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଭୂମିକା – ନିର୍ବାଚନରେ ଅସାମାଜିକ ଶକ୍ତିର ବ୍ୟାପକ ଉପଯୋଗ କରାଯାଉଛି । ରାଜନୀତିର ଅପରାଧୀକରଣ ପରେ ନିର୍ବାଚନରେ ଅପରାଧୀ ଓ ବାହୁବଳର ବ୍ୟାପକ ନିୟୋଜନ ଶାସନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଦୁର୍ବଳ କରୁଛି । ସାଧୁତାର ସହ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା ଅସମ୍ଭବ ହୋଇପଡୁଛି ।
• ଦୁର୍ନୀତି ଓ ଅଦକ୍ଷତା – ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦୁର୍ନୀତିର କାୟା ବିସ୍ତାର ହୋଇଛି ଯାହା ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଦକ୍ଷତା ହ୍ରାସ କରୁଛି । ଅସାଧୁ, ଦୁର୍ନୀତିଗ୍ରସ୍ତ ଓ ଅଦକ୍ଷ ରାଜନେତା, ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀ ନିଜ ସ୍ବାର୍ଥ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଫଳରେ ଲୋକମାନଙ୍କର ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତି ଆକୃଷ୍ଟି ରହୁନାହିଁ ଓ ଜନସମର୍ଥନର ସ୍ଵତଃପ୍ରବୃତ୍ତ ଚରିତ୍ର ବ୍ୟାହତ ହେଉଛି ।
• ଜାତିବାଦ ଓ ସାଂପ୍ରଦାୟିକତାବାଦ – ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜାତି ଓ ଧର୍ମ ପରି ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉପାଦାନ ଗୁଡ଼ିକୁ ରାଜନୈତିକ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ସ୍ବାର୍ଥ ହାସଲ ପାଇଁ ଉପଯୋଗ କରାଯାଉଛି । ଜାତି ଏକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ବୋଲି ଜୟପ୍ରକାଶ ନାରାୟଣ ମତ ଦେଇଥିଲେ । ଜାତି ଓ ଧର୍ମକୁ ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନେ ନିଜର ଭୋଟବ୍ୟାଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ପ୍ରୟୋଗ କରୁଛନ୍ତି । ଏହା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ହାନି କରୁଛି । ସାମାଜିକ ଓ ଧାର୍ମିକ ବିଶ୍ଳେଷଭାବ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ପ୍ରଶାସନିକ ଅସ୍ଥିରତା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି ।
• ଆତଙ୍କବାଦ – ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣକାରୀ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପରିଚାଳନା କରିବା ଆତଙ୍କବାଦର ଲକ୍ଷ୍ୟ । ଭୀତି ସଞ୍ଚାର କରି ଜନମତକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବା ଏକ ସାଧାରଣ-ଘଟଣାରେ ପରିଣତ ହୋଇଗଲାଣି । ଅର୍ଥନୈତିକ ବୈଷମ୍ୟ, ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇଁ ଆହ୍ଵାନ, ପରିଚୟଗତ ସଙ୍କଟ, ଧାର୍ମିକ ମୌଳବାଦ ଆଦି ଆତଙ୍କବାଦକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରୁଛି । ସହିଷ୍ଣୁତାର ଅଭାବ ଆତଙ୍କବାଦର ତୀବ୍ରତାକୁ ବୃଦ୍ଧି କରୁଛି । ଏହା ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତି ସ୍ପୃହଣୀୟ ନୁହେଁ ।
• ଆଞ୍ଚଳିକତାବାଦ – ନିଜ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଭଲ ପାଇ ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ ପ୍ରତି ବିଦ୍ବେଷଭାବ ପୋଷଣ କରିବା ଆଞ୍ଚଳିକତାବାଦର କୁପ୍ରଭାବରୁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ଏକ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ଚିନ୍ତାଧାରା ଅଟେ ଯାହା ବ୍ୟକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ବିଭେଦତା ସୃଷ୍ଟି କରି ଐକ୍ୟଭାବକୁ ନଷ୍ଟ କରିଥାଏ ।
•  ଶିକ୍ଷା ଓ ସଚେତନଶୀଳତାର ଅଭାବ – ଗଣତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ଶିକ୍ଷା ଓ ସଚେତନଶୀଳତା ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶିକ୍ଷା ଓ ସଚେତନଶୀଳତା ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ରାଜନୈତିକ ଶିକ୍ଷା ଓ ତାଲିମର ମାତ୍ରା କମିଲେ ଓ ସଚେତନଶୀଳତାର ମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ନପାଇଲେ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳ ବିନ୍ୟାସ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ବ୍ୟକ୍ତିର ରାଜନୈତିକ ପରିପକ୍ବତା ହିଁ ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ଦୃଢ଼ ଓ ସୁବିକଶିତ କରିଥାଏ । ନାଗରିକ ନିଜର ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସଚେତନଶୀଳ ହେବା ।

• ଲିଙ୍ଗଗତ ଅସମାନତା – ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳ ବିନ୍ୟାସ ଦିଗରେ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ହେଉଛି ପୁରୁଷ ଓ ନାରୀ ମଧ୍ଯରେ ବ୍ୟାପକ ଅସମାନତା । ଯୌନ ସମ୍ପର୍କ (Sex) ଏକ ଜୈବିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥିବାବେଳେ ଲିଙ୍ଗ (Gender) ଏକ ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଷୟ ଯାହା ପୁରୁଷ ଓ ନାରୀକୁ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଦିଆଯାଇଥିବା ଭୂମିକାକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ । ଲିଙ୍ଗଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଏକ ମଣିଷକୃତ ଅସମାନତା ଅଟେ । ଅଧିକାଂଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ମହିଳାମାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏକ ପ୍ରଭେଦ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା ରୂପେ ବିବେଚିତ ହୋଇଥାଏ । ମହିଳାମାନେ ଶୋଷିତ, ନିର୍ଯାତିତ ଓ ସୁଯୋଗରୁ ବଞ୍ଚ ହେଲେ ଓ ପୁରୁଷମାନଙ୍କ ସହ ସମାନ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରାପ୍ତ ନ ହେଲେ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପଡ଼େ । ଏହା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପରିପନ୍ଥୀ ଅଟେ । ସାମାଜିକ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ରାଜନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ମୂଲ୍ୟହୀନ ଅଟେ ।

ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତି ଆହ୍ଵାନର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା :

• ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରୁ ଅସମାନତା ହ୍ରାସ ପାଇଁ ବାସ୍ତବ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ ।
• ଦଳିତ ଓ ନିଷ୍ପେଷିତ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ସ୍ଵର ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ।
• ଏକ ନିରପେକ୍ଷ ଓ ସ୍ଵାଧୀନ ଗଣମାଧ୍ୟମ କଲ୍ୟାଣର ମାଧ୍ୟମ ଓ ସୁରକ୍ଷାର କବଚ ସାଜିବାର ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ ।
• ସେବା ପ୍ରଦାନର ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ବୃଦ୍ଧି ।
• ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନେ ନିର୍ବାଚନୀ କ୍ଷମତା ରାଜନୀତିରୁ ଦୂରେଇ ରହିବା ଓ ପରସ୍ପରକୁ ଦୋଷ ଦେବାର ଖେଳ ନ ଖେଳିବା ।
• ତଥ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତିର ସୁଯୋଗ ଓ ମତପ୍ରକାଶନର ବ୍ୟାପକତା ବୃଦ୍ଧି କରିବା ।
• ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀର ବ୍ୟାପକ ଉପଯୋଗ କରାଯିବ ।
• ଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟାପକ ପ୍ରସାର କରିବା ।
• ଆତଙ୍କବାଦର ଦୃଢ଼ ମୁକାବିଲା କରିବା ।

୬ | ଅସମାନତା କ’ଣ ? ଏହା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳତା କ୍ଷେତ୍ରରେ କ’ଣ ଏକ ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ? ଏହାର ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ଭାରତରେ କ’ଣ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଉଛି ?
Answer:
ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ଅସମାନତାର କ୍ରମବର୍ତ୍ତମାନ ସ୍ଵରୂପ ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପ୍ରତି ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଆହ୍ଵାନ ରୂପେ ଦେଖାଦେଇଛି । ଏହା ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରତିହତ କରୁଛି । ସାମାଜିକ ଅସମାନତା, ଆୟଗତ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅସମାନତା, ଆଞ୍ଚଳିକ ଅସମାନତା, ଲିଙ୍ଗଗତ ଅସମାନତା ଆଦି ବିବିଧ ରୂପରେ ଅସମାନତାର ପରିପ୍ରକାଶ ଘଟିଥାଏ । ଏହି ଅସମାନତା ମାନବିକ ଏକତାକୁ ନଷ୍ଟ କରୁଛି । ଅସମାନତା ପାର୍ଥକ୍ୟ ଓ ବିଭେଦ ଆଧରିକ ଅଟେ ।

ଫଳାଫଳ ବା ପ୍ରାପ୍ତିରେ ଅସମାନତା (Inequality of Outcomes) ଓ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗରେ ଅସମାନତା (Inequality of Opportunity) ମଧ୍ୟରେ ରହିଥିବା ମୌଳିକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଅସମାନତାର ନଗ୍ନସ୍ବରୂପକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଥାଏ । ମାନବର କଲ୍ୟାଣ ସଂପର୍କିତ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଯଥା ଆୟଗତ ସ୍ତର ଓ ଶିକ୍ଷାପ୍ରାପ୍ତିର ସ୍ତର ଇତ୍ୟାଦିରେ ଅସମାନତା ତୀବ୍ର ମାତ୍ରାରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି । ମଜୁରୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଆଇନର ଉପସ୍ଥିତି ଓ ସମାଜବାଦୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସ୍ଥିତି ସତ୍ତ୍ଵେ ଆୟଗତ ଅସମାନତାର ଭୟଙ୍କର ସ୍ବରୂପ ବିଦ୍ୟମାନ । ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କରିବା ସତ୍ତ୍ବେ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଘରୋଇ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନର ବିକାଶ ଗୁଣାତ୍ମକ ଶିକ୍ଷାକୁ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ କରିବାରେ ଅନେକାଂଶରେ ବିଫଳ ହେଉଛି ।

ଏହା ଫଳାଫଳ ବା ପ୍ରାପ୍ତିର ଅସମାନତାର କ୍ଷେତ୍ରକୁ ପ୍ରଶସ୍ତ କରୁଛି । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ଶିକ୍ଷା ଓ ନିଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମାନ ସୁଯୋଗର ଅନୁପସ୍ଥିତି ରହିଛି ଯାହା ସୁବିଧାସୁଯୋଗର ଅସମାନତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରୁଛି । ଶିକ୍ଷା, ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତିରେ ବ୍ୟାପକ ଅସମାନତା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସ୍ଥିତିକୁ ଦୋହଲାଇ ଦେଉଛି । ଜନ୍ମ, ଲିଙ୍ଗ, ସହରାଞ୍ଚଳ ଓ ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତିରେ ବ୍ୟାପକ ଅସମାନତା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସ୍ଥିତିକୁ ଦୋହଲାଇ ଦେଉଛି । ଜନ୍ମ, ଲିଙ୍ଗ, ସହରାଞ୍ଚଳ ଓ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ସ୍ଥିତି ଆଦି କାରଣରୁ ଉଭୟ ପ୍ରାପ୍ତି ଓ ସୁଯୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅସମାନତା ପରିଦୃଷ୍ଟ ହେଉଛି । ସାମାଜିକ ସ୍ତରୀକୃତ ବ୍ୟବସ୍ଥା (Social Stratification) ଉପରୋକ୍ତ ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଅସମାନତା ସୃଷ୍ଟିର ଏକ ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଅଟେ ।

ସାମାଜିକ ଅସମାନତା (Social Inequality) – ଗୋଟିଏ ସମାଜ ବା ମାନବଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ଅସମାନ ପ୍ରାପ୍ତିର ସ୍ଥିତି ଏବଂ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସାମାଜିକ ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା ଲାଭ ସାମାଜିକ ଅସମାନତାକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ । ଭାରତରେ ଜାତି ଭିତ୍ତିକ ସମାଜ ଏକ ସ୍ତରୀକୃତ ସାମାଜିକ ସଂଗଠନର ସୂଚନା ଦିଏ ଯାହା ସାମାଜିକ ଅସମାନତାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ କରିଥାଏ । ବ୍ରାହ୍ମଣ ପରମ୍ପରାର ଏକ ଦାୟାଦଭାବେ ଜାତି ବ୍ୟବସ୍ଥା ତା’ର କାୟା ବିସ୍ତାର କରି ରହିଛି । ଏକ ଜାତିରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିବାର କାରଣ ସେହି ବ୍ୟକ୍ତିର ସାମାଜିକ ସ୍ଥିତି ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରେ । ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କର ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରିତା ଓ ପ୍ରାଧାନ୍ୟକୁ ବିରୋଧ କରିବା ଆଳରେ ଇଂରେଜୀ ଉପନିବେଶବାଦ ନିଜର ସ୍ଥିତି ଦୃଢ଼ କରିଥିଲା । ଶ୍ରେଣୀଗତ କାରଣରୁ ମଧ୍ଯ ଭାରତରେ ସାମାଜିକ ଅସମାନତା ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ । ଉପନିବେଶବାଦର ପ୍ରଭାବ ଶ୍ରେଣୀଭିଭିକ ସାମାଜିକ ଅସମାନତା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି । ଅତୀତର ଜମିଦାର ଶ୍ରେଣୀଠାରୁ ବର୍ତ୍ତମାନର ଅମଲାତାନ୍ତ୍ରିକ-ମ୍ୟାନେଜର ଶ୍ରେଣୀୟ ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ଭାରତରେ ଶ୍ରେଣୀଗତ ସାମାଜିକ ଅସମାନତାର ପରିପ୍ରକାଶ ଘଟୁଛି । ଜାତି ଓ ଶ୍ରେଣୀଭିଭିକ ଅସମାନତା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପଥରୋଧ କରିଥାଏ ।

ଲିଙ୍ଗଗତ ଅସମାନତା (Gender Inequality) – ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମାଜରେ ପୁରୁଷ ଓ ନାରୀକୁ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଭୂମିକା ପ୍ରଦାନରେ ରହିଥ‌ିବା ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ଲିଙ୍ଗଗତ ଅସମାନତା କୁହାଯାଏ । ପୁରୁଷକୁ କ୍ଷମତାଗତ ସମ୍ପର୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନାରୀଠାରୁ ଉତ୍କର୍ଷ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଇଥାଏ । ଏହା ଏକ ସାମାଜିକ ତଥା ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରକୃତିଗତ ଅସମାନତା ଅଟେ । ଏହା ମଣିଷକୃତ ଅସମାନତାର ପରିଚାୟକ ଅଟେ ! ଲିଙ୍ଗଗତ ଅସମାନତା ମହିଳାମାନଙ୍କ ବିରୋଧୀ ଏକ ପ୍ରସଙ୍ଗ ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୋଇଥାଏ । ମହିଳା ସମାଜରେ ଶୋଷିତ, ପୁରୁଷ ଅଧୀନସ୍ଥ ଅମର୍ଯ୍ୟାଦାଯୁକ୍ତ ଶ୍ରେଣୀ ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୁଏ । ଭାରତରେ ପ୍ରଚଳିତ ପୁରୁଷ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏଡି ଲିଙ୍ଗଗତ ଅସମାନତାର ମୁଖ୍ୟ ଆଧାର ଅଟେ । ସିଲ୍‌ଭିଆ ୱାଲବିଙ୍କ ପରି ସମାଜତତ୍ତ୍ବବିତ୍‌ମାନେ ଏହି ପୁରୁଷପ୍ରାଧାନ୍ୟ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥା’ନ୍ତି ।

ମନୁଙ୍କ ପରି ପ୍ରାଚୀନ ଆଇନବିତ୍‌ମାନେ ନାରୀକୁ ଶିଶୁ ଅବସ୍ଥାରେ ପିତାଙ୍କ, ବିବାହ ପରେ ସ୍ଵାମୀ ଓ ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ଅବସ୍ଥାରେ ବା ବିଧବାର ସ୍ଥିତିରେ ପୁତ୍ରର ନିରପତ୍ତା ବଳୟ ମଧ୍ୟରେ ରଖୁବାର ପ୍ରୟାସ କରି ଲିଙ୍ଗଗତ ଅସମାନତାକୁ ବଳିଷ୍ଠ କରିଛନ୍ତି । ବର୍ତ୍ତମାନ ମଧ୍ୟ ଏହି ସ୍ଥିତିରେ ବିଶେଷ କିଛି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇନାହିଁ । ସାମାଜିକ ନିଷ୍ପଭିଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ନାରୀ ଗୌଣ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରୁଛି । ତୀବ୍ର ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ଶିକ୍ଷାର ଅଭାବ ନାରୀର ଏହି ନିମ୍ନ ମର୍ଯ୍ୟାଦାସଂପନ୍ନ ସ୍ଥିତି ପାଇଁ ଦାୟୀ । ନାରୀଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ନିମ୍ନବର୍ଗର ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମଧ୍ୟ ସଚେତନଶୀଳତାର ଅଭାବ ରହିଛି । ନାରୀ ଭୃଣ ହତ୍ୟା ଲିଙ୍ଗଗତ ଅସମାନତାର ଏକ ଚରମ ପରିପ୍ରକାଶ ଅଟେ । ଲିଙ୍ଗଗତ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଏକ ଆହ୍ବାନରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି ।

ଲିଙ୍ଗଗତ ଅସମାନତା ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ଭାରତରେ ଆଇନଗତ ବ୍ୟବସ୍ଥା – ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରାକ୍‌କଥନରେ ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ସହ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ସୁଯୋଗ ପ୍ରାପ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନତା ପ୍ରଦାନର ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଛି । ଲିଙ୍ଗଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନର ୧୫ ଧାରାରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । କିନ୍ତୁ ୧୫(୩) ଧାରାରେ ଶିଶୁ ଓ ମହିଳାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ନିମନ୍ତେ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ରାଷ୍ଟ୍ର ନିୟାମକ ତତ୍ତ୍ଵରେ ଲିଙ୍ଗଗତ ତାରତମ୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ସମାନ କାମ ପାଇଁ ସମାନ ମଜୁରୀ, ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ପରି ନିର୍ଦେଶ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଦିଆଯାଇଛି ।

୧୯୮୭ ମସିହାର ସତୀ ନିରାକରଣ ଆଇନ, ୧୯୬୧ ମସିହାର ଯୌତୁକ ନିବାରଣ ଆଇନ, ୧୯୫୪ ମସିହାର ବିବାହ ଆଇନରେ ଆନ୍ତଃ-ଜାତି ଓ ଆନ୍ତଃ- ଧର୍ମ ବିବାହକୁ ଆଇନଗତ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ ଆଦି, ଭ୍ରୂଣ ଚିହ୍ନଟ ପ୍ରତିରୋଧ ଆଇନ, ୧୯୯୪ ଆଦି ବିବିଧ ଆଇନଦ୍ୱାରା ଲିଙ୍ଗଗତ ଅସମାନତା ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ଭାରତରେ ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି । କିନ୍ତୁ ଏହାର ପ୍ରକୃତ ନିରାକରଣ ଓ ମୂଳୋତ୍ପାଟନ ପାଇଁ ସାଂସ୍କୃତିକ ପରିସ୍ଥିତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆବଶ୍ୟକ ଯାହାଫଳରେ ଜନମାନସରେ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇପାରିବ ।

୭ । ଭାରତୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତି ନିରକ୍ଷରତା କିପରି ଏକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ରୂପେ ଉଭା ହୋଇଛି ତାହା ତର୍ଜମା କର ।
Answer:
ଗଣତନ୍ତ୍ର ଜନମତ ଓ ଜନସମର୍ଥନ ଆଧାରରେ ପରିଚାଳିତ ଏକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ । ଜନମତର ସୃଷ୍ଟି ଓ ସଂଚଳନ ପାଇଁ ତଥା ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଜନସମର୍ଥନ ପ୍ରଦାନ ନିମନ୍ତେ ନାଗରିକ ସଚେତନଶୀଳ, ଶିକ୍ଷିତ, ବିବେକବାନ ତଥା ଯୁକ୍ତିଶୀଳ ହୋଇଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏଥିପାଇଁ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରୟୋଜନୀୟତା ରହିଛି । ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳତା ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରଧାନ ସର୍ଭ ଅଟେ । ନାସ୍ତିସୂଚକ ଅର୍ଥରେ ନିରକ୍ଷରତା ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତି ଏକ ବଳିଷ୍ଠ ଆହ୍ବାନ ଅଟେ । ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତରେ ଶିକ୍ଷିତମାନଙ୍କର ହାର ଶତକଡ଼ା ୭୪.୦୪ ଅଟେ । ସର୍ବାଧ‌ିକ ୯୩.୯୧ ପ୍ରତିଶତ ଶିକ୍ଷିତ ହାର କେରଳରେ ରହିଥିବାବେଳେ ବିହାରରେ ଏହାର ସର୍ବନିମ୍ନ ହାର ଶତକଡ଼ା ୬୩,୮୨ ଅଟେ ।

୧୯୪୭ ମସିହାରେ ସ୍ଵାଧୀନତା ସମୟରେ ଏହି ଶିକ୍ଷିତ ହାର ଶତକଡ଼ା ୧୨ ରହିଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ଛଅଗୁଣରୁ ଅଧ୍ବକ ଶିକ୍ଷିତ ହାର ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବିଶ୍ବର ହାରାହାରି ଶିକ୍ଷିତ ହାର ଶତକଡ଼ା ୮୪ ଅଟେ । ଭାରତର ନିରକ୍ଷରତା ହାର ଚିନ୍ତାଜନକ ହୋଇଥିବାରୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତି ଏହା ଏକ ଚରମ ଆହ୍ଵାନରୂପେ ଦେଖାଯାଇଛି । ବର୍ତ୍ତମାନର ଶିକ୍ଷା ବିକାଶ ଧାରାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ ୨୦୬୦ ମସିହା ବେଳକୁ ଭାରତରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସାକ୍ଷରତାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରାଯାଇପାରିବ । ଶିକ୍ଷିତ ସଂଖ୍ୟାକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଭାରତରେ ବ୍ୟାପକ ଲିଙ୍ଗଗତ ବିଭେଦତା ରହିଥିବାର ଜଣାପଡ଼େ । ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତରେ ଶତକଡ଼ା ୮୨.୧୪ ପୁରୁଷ ଶିକ୍ଷିତ ହୋଇଥିବାବେଳେ ମହିଳାମାନଙ୍କ ଶିକ୍ଷିତ ହାର ଶତକଡ଼ା ୬୫.୪୬ ଅଟେ ।

ସମାଜରେ ମହିଳା ସ୍ବାକ୍ଷର ହାର ନିମ୍ନ ସ୍ତରର ଥିବାରୁ ପରିବାର ପରିଚାଳନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହାର କୁପ୍ରଭାବ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ପରିଚିତ ଲାଭ କରିବାର ଦକ୍ଷତା, ବୋଧଗମ୍ୟତାର ସାମର୍ଥ୍ୟ, ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାର ଯୋଗ୍ୟତା, ହିସାବ କରିବାର ବୁଦ୍ଧିମତ୍ତା ଆଦି ପ୍ରାପ୍ତ ହେବାକୁ ଶିକ୍ଷିତ ହେବାର ଯୋଗ୍ୟତା ଲାଭ ସ୍ଥିତିକୁ ଅଙ୍ଗୁଳି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରିଥାଏ । ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ମିଶନର ସଂଜ୍ଞା ଅନୁଯାୟୀ ପଠନ, ଲିଖନ ଓ ପାଟୀଗଣିତର ଦକ୍ଷତା ଲାଭ କରିବା ହିଁ ଶିକ୍ଷିତ ହେବାର ମାନଦଣ୍ଡ ଅଟେ । ୧୯୯୧ ମସିହାର ଜନଗଣନାଠାରୁ ୭ ବର୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ହିସାବକୁ ନିଆଯାଇ ସାକ୍ଷର ହାର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଭାରତ ବେଦଭୂମି କିନ୍ତୁ ଏଠାରେ ଅଶିକ୍ଷିତତାର ହାର ସର୍ବାଧ‌ିକ ଅଟେ ।

ସାର୍କ ଦେଶସମୂହରୁ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ପଛକୁ ଭାରତ ଷଷ୍ଠ ସ୍ଥାନରେ ଶିକ୍ଷିତ ହାର ଭିରିରେ ସ୍ଥାନିତ ହୋଇଛି । ଭାରତରେ ସହରାଞ୍ଚଳ ଓ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଜନସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟାପକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି ଯାହାର ଏକ ପ୍ରକୃତ ପ୍ରତିଫଳନ ଶିକ୍ଷିତ ହାରରେ ମଧ୍ୟ ଦେଖ‌ିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । କୃଷି ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଶିକ୍ଷିତ ହାର କର୍ମଜୀବୀ ଶ୍ରେଣୀର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଥିବା ସହରାଞ୍ଚଳର ଶିକ୍ଷିତ ହାରଠାରୁ ଯଥେଷ୍ଟ କମ୍ ଅଟେ । ପୁରୁଷ ଓ ସ୍ତ୍ରୀ ସାକ୍ଷର ହାରରେ ମଧ୍ୟ ପାର୍ଥକ୍ୟ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଭାରତର ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପୁରୁଷର ଶିକ୍ଷାପ୍ରାପ୍ତି ପାଇଁ ମହିଳାମାନଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଛି । ନିରକ୍ଷରତା ଏକ ଉନ୍ନତିକାମୀ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ବିକାଶକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିଥାଏ ।

ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ଶ୍ରେଣୀ, ବଞ୍ଚ ଓ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଶ୍ରେଣୀ, ଦଳିତ ବର୍ଗ, ମହିଳା ଆଦିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟାପକ ପ୍ରସାର ନହେଲେ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମୂଳଦୁଆ ଦୋହଲିଯିବ । ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ଓ ରାଜନୈତିକ ସଶକ୍ତିକରଣ ପାଇଁ ସମସ୍ତ ସରକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ସଫଳତା ନିରକ୍ଷରତା ଦୂରୀକରଣ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନର ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ । ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ନହେଲେ ବାଲ୍ୟ ବିବାହ, ଯୌତୁକ ପ୍ରଥା, ଧାର୍ମିକ ମୌଳବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରା ଆଦି ସାମାଜିକ କୁସଂସ୍କାରକୁ ଏଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ । ଭାରତକୁ ବିକଶିତ ହେବାକୁ ହେଲେ ଆମେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଜଣକୁ ଶିକ୍ଷିତ କରିବାର ମୂଳମନ୍ତ୍ର (Each one Teach one) ରେ ଦୀକ୍ଷିତ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ ।

ନିରକ୍ଷରତା ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ବିଧୁ ବ୍ୟବସ୍ଥା :
୧୯୮୬ ମସିହାରେ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୀତି ଗୃହୀତ ହୋଇ ନିରକ୍ଷରତା ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ବ୍ୟାପକ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଛି ।୧୯୮୮ ମସିହାରେ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ମିଶନ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇ ଏହି ଦିଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । ୧୯୯୨ ମସିହାର ଶିକ୍ଷାନୀତି ୧୪ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ମାଗଣା ତଥା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ଆଗେଇ ନେଇଛି । ୧୯୯୩ ମସିହାରେ ଭାରତର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଶିକ୍ଷାକୁ ପିଲାମାନଙ୍କର ମୌଳିକ ଅଧିକାର ବୋଲି ସୂଚିତ କରିଥିଲେ । ୨୦୦୨ ମସିହାର ୮୬ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ଧାରା ୨୧(କ)ରେ ୬-୧୪ ବର୍ଷର ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷାକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ରୂପେ ସ୍ଥାନିତ କରିଛି । ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟାପକ ପ୍ରସାର ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଛି । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରଧାନ ଶତ୍ରୁ ଦୁର୍ନୀତି ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ଦକ୍ଷତା । ଏଣୁ ସୁଶାସନର ଯଥାର୍ଥତା ରହିଛି । ନାଗରିକ ସଚେତନ ଓ ଶିକ୍ଷିତ ହେଲେ ପ୍ରଶାସନର ଉତ୍ତରଦାୟିତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଧିକ ସ୍ୱଚ୍ଛ ହୋଇପାରିବ । ଏଣୁ ନିରକ୍ଷରତା ପରି ବ୍ୟାଧ୍ୟାକୁ ସଂକ୍ରମଣର ସୁଯୋଗ ଦିଆ ନଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

୮ | ଭାରତରେ ନକ୍ସଲ ଆତଙ୍କବାଦ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଆହ୍ଵାନ ରୂପେ କିପରି ଉଭା ହୋଇଛି ତାହା ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।
Answer:
ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀଙ୍କୁ ଭାରତରେ ମାଓବାଦୀ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ସଙ୍ଗଠନର ଗରିଲା ଗୋଷ୍ଠୀର ସଦସ୍ୟରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ନକ୍ସଲବରୀ ଗ୍ରାମରୁ ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀ ଆନ୍ଦୋଳନର ସୂତ୍ରପାତ ହୋଇଥିଲା । ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀମାନେ ଉଗ୍ର ବାମପନ୍ଥୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ଅଟନ୍ତି । ଭାରତୀୟ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଦଳରେ ୧୯୬୭ ମସିହାର ବିଭାଜନ ପରେ ମାଓବାଦୀ-ଲେନିନ୍‌ବାଦୀ ଗୋଷ୍ଠୀର ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ସହ ପଡ଼ୋଶୀ ଓଡ଼ିଶା, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ଆଦିରେ ଏହି ସଙ୍ଗଠନ ନିଜର କାୟାବିସ୍ତାର କରିଥିଲା । ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ଜମି ଓ ବାସଗୃହରୁ ବିତାଡ଼ନ କରିବା ଦିଗରେ ସରକାରଙ୍କ ଉପନିବେଶବାଦୀ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବାପାଇଁ ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀ ଓ ବର୍ତ୍ତମାନର ମାଓବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନର ଉଦ୍‌ଭବ ହୋଇଥିଲା ।

ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ପାରମ୍ପରିକ ଜଙ୍ଗଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗରୁ ବଞ୍ଚିତ କରିବା ବିରୋଧରେ ଏହା ଏକ ସଂଗଠିତ ବିଦ୍ରୋହ ଅଟେ । ୨୦୦୨ ରୁ ୨୦୦୬ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ନକ୍ସଲ ଓ ସରକାରୀ ପ୍ରଶାସନ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରାୟ ତିନି ହଜାର ଲୋକଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା ଓ ୨୦୦୯ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରାୟତଃ ତିନିଲକ୍ଷ ପଚାଶ ହଜାର ଆଦିବାସୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରାଚୀନ ଭୂମି ଓ ଜୀବିକାର ବିତାଡ଼ିତ ହୋଇଥିଲେ । ୨୦୦୬ ମସିହାରେ ଭାରତର ଗୁପ୍ତଚର ସଂସ୍ଥା ‘ର’ (RAW – Research and Analysis Wing) ର ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ ପଚାଶ ହଜାର ସ୍ଥାୟୀ କ୍ୟାଡ଼ରଙ୍କ ସହ କୋଡ଼ିଏ ହଜାର ସଶସ୍ତ୍ର କ୍ୟାଡ଼ର ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀ ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ସକ୍ରିୟ ରହିଛନ୍ତି ଯାହାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମନମୋହନ ସିଂହ ଏହାକୁ ଭାରତର ଜାତୀୟ ନିରପତ୍ତା ପ୍ରତି ଏକ ଭୟଙ୍କର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବିପଦ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଥିଲେ ।

୨୦୦୯ ମସିହା ବେଳକୁ ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀମାନେ ଭାରତର ୧୦ ଗୋଟି ରାଜ୍ୟର ୧୮୦ ଟି ଜିଲ୍ଲାରେ ନିଜର ଦୃଢ଼ ଆସ୍ଥାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିସାରିଥିଲେ । ଏହାକୁ ଦମନ କରିବାପାଇଁ ଭାରତ ସରକାର ଏକ ସଂଯୁକ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ (Integrated Action Plan – IAP) ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ମିଳିତ ସହଯୋଗ କ୍ରମେ ୨୦୦୯ ଫେବୃୟାରୀ ମାସରୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କଲେ । ନକ୍ସଲ ଅନ୍ୟୁଷିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଏଥିରେ ବ୍ୟାପକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଥିଲା । ୨୦୧୦ ଅଗଷ୍ଟ ମାସରୁ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ସଫଳ ବିନ୍ୟାସ ଫଳରେ ୨୦୧୧ ମସିହାରେ କର୍ଣ୍ଣାଟକ ନକ୍ସଲମୁକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ପରିଣତ ହେଲା ଓ ନକ୍ସଲ ପ୍ରଭାବୀ ଜିଲ୍ଲା ସଂଖ୍ୟା ୮୩କୁ ଖସି ଆସିଲା । ମାଓବାଦୀମାନଙ୍କ ପ୍ରଭାବ ୨୦୧୦ରୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଏହି କାରଣରୁ ମୃତ୍ୟୁ ସଂଖ୍ୟା ଯଥେଷ୍ଟ ହ୍ରାସ ପାଉଛି ।

ଭାରତର ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ରାଜ୍ୟର ନକ୍ସଲବରୀ ଗ୍ରାମରେ ଚାରୁ ମଜୁମ୍ଦାର, କାନୁ ସାନ୍‌ୟାଲ୍ ଓ ଜଙ୍ଗଲ ସାନ୍ତାଲଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ଭୂମିହୀନଙ୍କୁ ଭୂମିର ପୁନଃବଣ୍ଟନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ୧୯୬୭ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ସାନ୍ତାଳୀ ଜନଜାତିମାନେ ଅନ୍ୟ ଗରିବ ଲୋକଙ୍କ ସହ ମିଶି ସ୍ଥାନୀୟ ଜମିଦାରମାନଙ୍କ ଉପରେ ସଶସ୍ତ୍ର ଆକ୍ରମଣ କଲେ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ୫ମ ଓ ୬ଷ୍ଠ ଅନୁସୂଚୀରେ ଜନଜାତି ଅଞ୍ଚଳର ବିକାଶ ପାଇଁ ରହିଥ‌ିବା ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ନହେବା କାରଣରୁ ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲା ।

ମାଓ ଜେଡ଼ଙ୍ଗ ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଆଦର୍ଶଗତ ନେତୃତ୍ବ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ଚାରୁ ମଜୁମ୍ଦାରଙ୍କ ଲିଖ୍ “Historic Eight Documents” ନକ୍ସଲବାଦୀ ଆଦର୍ଶବାଦର ମୁଖ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ଅଟେ । ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନର ଅନେକ ନେତା ପ୍ରାଥମିକ ଅବସ୍ଥାରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ବାମପନ୍ଥୀ ମେଣ୍ଟ ସରକାରର ଅଂଶବିଶେଷ ଥିଲେ । ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀମାନେ ଭାରତୀୟ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଦଳ (ମାର୍କ୍ସବାଦୀ- ଲେଲିନ୍‌ବାଦୀ)ର ସଦସ୍ୟ ରୂପେ ବିବେଚିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ୧୯୮୦ ମସିହାଠାରୁ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ଗୋଷ୍ଠୀରେ ବ୍ୟାପକ ବିଭାଜନ ଦେଖାଦେଲା । ୧୯୭୧ ମସିହାଠାରୁ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ଅଂଶଗ୍ରହଣ ଫଳରେ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଦୃଢ଼ ହୋଇପାରିଥିଲା ।

ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଆନ୍ଦୋଳନର କୁପ୍ରଭାବ :

• ମୋଟ ଗୃହ ଉତ୍ପାଦ (GDP) ବୃଦ୍ଧି ଓ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟରେ ହ୍ରାସ ।
• ନକ୍ସଲବାଦୀଙ୍କ ସମାନ୍ତରାଳ ସରକାର ଫଳରେ ସରକାରୀ କଳ ରାଜସ୍ଵ ଓ କର ଆଦାୟ ସଠିକ୍ ଢଙ୍ଗରେ କରି ନପାରିବା ଫଳରେ ରାଜସ୍ୱ ସଂଗ୍ରହ ହ୍ରାସ ହେଉଛି ।
• ନକ୍ସଲ ଆନ୍ଦୋଳନ ଦମନ ପାଇଁ ବ୍ୟାପକ ବ୍ୟୟବରାଦ ଫଳରେ ଉପଭୋକ୍ତାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ନିମନ୍ତେ ପୁଞ୍ଜିର ଅଭାବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଛି ।
• ଆମଦାନୀ-ରପ୍ତାନି ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେଉଛି । ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବୈଦେଶିକ ବିନିଯୋଗରେ ହ୍ରାସ ଦେଖାଦେଉଛି ।
• ଯୋଗାଯୋଗ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅବକ୍ଷୟ ଘଟୁଛି । ଏହାର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବ ହେଉନାହିଁ ।
• ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଶିଳ୍ପ ଗଭୀରଭାବେ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେଉଛି ।

• ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଉପସ୍ଥାନ ହାର ହ୍ରାସ ଘଟୁଛି ଓ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡୁଛି ।
• ବ୍ୟାଙ୍କ ଓ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇ ଉପଯୁକ୍ତ ସେବା ଯୋଗାଇ ପାରୁନାହାନ୍ତି ।
• ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀମାନେ ନିଜର ଆଧୂପତ୍ୟ ଓ ଶ୍ରେଷ୍ଠତ୍ୱ ପ୍ରତିପାଦନ ପାଇଁ ଅଧ‌ିକ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରି ପ୍ରଶାସନରେ ଅଧୂକ ହିଂସା ଓ ଅସ୍ଥିରତା ସୃଷ୍ଟି କରୁଛନ୍ତି ।
• ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀମାନେ ନିଜର ଆଧୂପତ୍ୟ ଓ ଶ୍ରେଷ୍ଠତ୍ୱ ପ୍ରତିପାଦନ ପାଇଁ ଅଧୁକ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରି ପ୍ରଶାସନରେ ଅଧୂକ ହିଂସା ଓ ଅସ୍ଥିରତା ସୃଷ୍ଟି କରୁଛନ୍ତି ।
• ନିରୀହ ଜନସାଧାରଣ ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀଙ୍କ ହିଂସାର ଶିକାର ହେଉଛନ୍ତି ।
• ସରକାରଙ୍କ ଭୂସଂସ୍କାର ଆଇନ ଓ ଯୋଜନାର ସଫଳ ରୂପାୟନ ହୋଇପାରୁନାହିଁ ।
• ଲୋକ ଯୁଦ୍ଧ ଗୋଷ୍ଠୀ (People’s War Group – PWG) ସଂସଦୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ତୀବ୍ର ବିରୋଧୀ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।

ଭାରତର ଯୋଜନା ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କୁ ଉନ୍ନୟନ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ବାସ୍ତବ ସ୍ବାଦ ଚଖାଇବା ପାଇଁ କୃଷି, ଯୋଗାଯୋଗ, ବଜାର, ବ୍ୟାଙ୍କ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରର ବିକାଶ ଘଟାଇଛନ୍ତି ଯାହା ଫଳରେ ସେମାନେ ନିଜକୁ ବଞ୍ଚିତ ଗୋଷ୍ଠୀ ଭାବେ ବିଚାର ନକରି ଜାତୀୟ ମହାସ୍ରୋତରେ ସାମିଲ ହେବେ ଓ ଏହା ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀ ବା ମାଓବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନର କୁପ୍ରଭାବରୁ ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ରକ୍ଷା କରିବ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 1 ଗଣତନ୍ତ୍ର Short Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 1 Short Answer Questions in Odia Medium

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି / ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।

୧ । ଗଣତନ୍ତ୍ର କ’ଣ ?
Answer:
ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶବ୍ଦଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଭାଷାର ‘ଡେମୋସ୍’ ଓ ‘କ୍ରାଟସ୍’ ଶବ୍ଦଦ୍ଵୟରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ଯାହାର ଅର୍ଥ ଯଥାକ୍ରମେ ‘ଲୋକମାନେ’ ଓ ‘କ୍ଷମତା’ । ଏଣୁ ଆକ୍ଷରିକ ଅର୍ଥରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ‘ଲୋକମାନଙ୍କର କ୍ଷମତା’କୁ ସୂଚିତ କରେ । ସିଲିଙ୍କ ମତରେ ଏହି ଶାସନରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିର ଅଂଶ ଥାଏ । ଏହା ଜନମତ ଅନୁଯାୟୀ ଜନସମର୍ଥନ ଭିତ୍ତିରେ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ ।

୨ । ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଜନସାଧାରଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ଶାସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହା ଜନସାଧାରଣ ଓ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଦାୟିତ୍ଵଶୀଳ ଓ ଲୋକାଭିମୁଖୀ କରିଥାଏ ।

୩ । ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବା ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ର କ’ଣ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସର ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ଶାସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ଅସମ୍ଭବ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ଏଣୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ବିକଳ୍ପଭାବେ ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବା ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଇଛି । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଲୋକମାନେ ସେମାନଙ୍କର ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵର ସୁଯୋଗ ପାଇଥା’ନ୍ତି ।

୪ । ପ୍ରତ୍ୟାହାର (Recall) କ’ଣ ?
Answer:
‘ପ୍ରତ୍ୟାହାର’ ଆଧୁନିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ ଅଟେ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ଵାରା ନିର୍ବାଚିତ ଲୋକପ୍ରତିନିଧୁମାନେ ଲୋକମାନଙ୍କ ଆଶା, ବିଶ୍ଵାସ ଅନୁଯାୟୀ କାର୍ଯ୍ୟ କରି ନପାରିଲେ ଲୋକମାନେ ସେହି ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କୁ ଫେରାଇ ଆଣିପାରନ୍ତି ।

୫। ରେଫରେଣ୍ଡ୍ମ୍ ବା ଗଣ ମତାମତ ଗ୍ରହଣ କ’ଣ ?
Answer:
ଗଣ ମତାମତ ଗ୍ରହଣ ବା ରେଫରେଣ୍ଡମ୍ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଏକ ନାସ୍ତିସୂଚକ ମାଧ୍ୟମ ଅଟେ ଯାହାଦ୍ୱାରା ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ଏକ ବିଧେୟକର ସପକ୍ଷ ବା ବିପକ୍ଷରେ ଜନମତ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ଅସ୍ତ୍ରଦ୍ଵାରା ଲୋକମାନେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ଏକ ବିଧେୟକର ଭାଗ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିପାରନ୍ତି ଏବଂ ତାକୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ ମଧ୍ୟ କରିପାରନ୍ତି ।

୬ । ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ ବା ଇନିସିଏଟିଭ୍ କ’ଣ ?
Answer:
ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ ବା ଇନିସିଏଟିଭ୍ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଏକ ଅସ୍ତିସୂଚକ ମାଧ୍ୟମ ଅଟେ । ଏହାଦ୍ଵାରା ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରୁନଥୁବା ପରିସ୍ଥିତିରେ ଲୋକମାନେ ନିଜେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ କରିପାରନ୍ତି । ସଂଖ୍ୟାତ୍ମକ ଭୋଟଦାତା ଆଇନର ସଂପୂର୍ଣ ରୂପରେଖ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିପାରନ୍ତି କିମ୍ବା ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଆଇନ ସଂପର୍କରେ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିପାରନ୍ତି ।

(B) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।

୧। ଗଣତନ୍ତ୍ର ଆଇନର ଶାସନ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ – ଉକ୍ତିଟିର ସତ୍ୟତା ପରୀକ୍ଷା କର ।
Answer:
ଗୋଟିଏ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଗୋଷ୍ଠୀର ମନମୁଖୀ ଶାସନ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ନହୋଇ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଆଇନର ଶାସନ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଆଇନ ସମ୍ମୁଖରେ ସମାନ ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ଆଇନ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସମାନ ସୁଯୋଗ ଓ ସମାନ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଆଇନ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କୁ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଆଇନର ଶାସନ ଫଳରେ ଶାସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକ ନିଜର ଅଂଶ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

୨ । ଗଣତନ୍ତ୍ର କ’ଣ ?
କିମ୍ବା, ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
‘ଗଣତନ୍ତ୍ର’ ଶବ୍ଦଟି ଦୁଇଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ‘ଡେମୋସ୍’ ଓ ‘କ୍ରାଟସ୍’ରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ଯାହାର ଅର୍ଥ ଯଥାକ୍ରମେ ‘ଲୋକମାନେ’ ଓ ‘କ୍ଷମତା’ । ଏଣୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଲୋକମାନଙ୍କର କ୍ଷମତା ଉପରେ ଆଧାରିତ ସେମାନଙ୍କର ନିଜସ୍ବ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ନିମ୍ନଲିଖୁତ ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ରହିଛି-

• ଜନସାଧାରଣ ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ ଓ ଉପଯୋଗ କରନ୍ତି ।
• ଏହା ସମାନତା, ସ୍ବତନ୍ତ୍ରତା, ଅଧିକାର ଓ ନ୍ୟାୟ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଅଟେ ।
• ଏହା ଏକ ଦାୟିତ୍ଵଶୀଳ ଓ ଲୋକାଭିମୁଖୀ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ ।
• ଏହା କ୍ଷମତାର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଏ ।
• ଏହା ଜନସମର୍ଥନର ଭିଭି ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇ ଜନମତର ଦିଗଦର୍ଶନ ଅନୁଯାୟୀ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହା ‘ଆଇନର ଶାସନ’ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରେ ।

୩ । ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ସରକାରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସାବାଳକ ନାଗରିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ । ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀସ୍ ନଗର-ରାଜ୍ୟ ଓ ରୋମାନ୍ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଇଜରଲାଣ୍ଡର ୫ଟି କ୍ୟାଣ୍ଟନ୍‌ରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ‘ଲେଣ୍ଡସ୍‌ମିନେଡ୍’ ସଂସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । ଅବଶିଷ୍ଟ ୨୦ଟି କ୍ୟାଣ୍ଟନ୍‌ରେ ଗଣ ମତାମତ ଗ୍ରହଣ ଓ ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ଅଧ୍ଵକ ଜନ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ପାଇଁ ସୁବିଧା ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଉଥିବାରୁ ସୁଇଜର୍‌ଲାଣ୍ଡକୁ ଆଧୁନିକ ପୃଥିବୀର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଦେଶ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

୪। “ଗଣତନ୍ତ୍ର ଜନମତ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଏକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା” – ଉକ୍ତିଟିର ଯଥାର୍ଥତା ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
Answer:
ଗଣତନ୍ତ୍ର ଏପରି ଏକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକଙ୍କର ଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମାନ ଅଂଶ ଥାଏ । ଏଣୁ ଏହା ଜନମତ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଏକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ । ଏହା ଲୋକମାନଙ୍କର ନିଜର ଶାସନ ସଂସ୍ଥା ହୋଇଥୁବାରୁ ସେମାନଙ୍କର ସମର୍ଥନ ସହ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟ ଚଳାଇ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବିକାଶର ପଥକୁ ସୁଗମ କରିଥାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନର ଗଣତନ୍ତ୍ର ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଅଟେ; ଏଣୁ ପ୍ରତିନିଧୁ ନିର୍ବାଚନଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଓ ଶାସନର ସ୍ଥାୟିତ୍ଵ ରକ୍ଷା ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜନମତ ହିଁ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଏଣୁ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଜନମତର ଗୁରୁତ୍ଵ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଧିକ ଅଟେ । ଜନମତ ହିଁ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନର ମୂଳଭିତ୍ତି ।

୫ । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଦୁର୍ବଳତା (ବା) ସମାଲୋଚନା ଭିଭି (ବା) ଅପକାରିତା ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଗଣତନ୍ତ୍ରର ନିମ୍ନଲିଖୁ ଅପକାରିତା ବା ଦୁର୍ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ଏହାର ଦୁର୍ବଳତାକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ ।

• ଏହା ଅଯୋଗ୍ୟ ଓ ଅଦକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କର ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ |
• ଏହା ‘ସଂଖ୍ୟାର ଦୌରାତ୍ମ୍ୟ’ ଓ ‘ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତାର ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ’ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥାଏ ।
• ଏହା ଏକ ବ୍ୟୟବହୁଳ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥିବାରୁ ବାସ୍ତବରେ ଏହା ଧନିକମାନଙ୍କର ସରକାର ରୂପେ ପରିଗଣିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହା ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କର କୁପ୍ରଭାବର ଶିକାର ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହା ସର୍ବଦା ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ଜନମତ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁଥିବାରୁ ସରକାର ଦୁର୍ବଳ ଓ ଅସ୍ଥିର ହୋଇଥାଏ ।

୬ । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସାମର୍ଥ୍ୟ ବା ଉପକାରିତା ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ନିମ୍ନଲିଖୁତ ଉପକାରିତାଗୁଡ଼ିକ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସାମର୍ଥ୍ୟ (Strength) ରୂପେ ପରିଚିତ ।

• ଗଣତନ୍ତ୍ର ଲୋକମାନଙ୍କର ସରକାର ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ଲୋକମାନଙ୍କର ସ୍ବାର୍ଥରକ୍ଷା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
• ଏହା ସମାନତା, ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା ଓ ନ୍ୟାୟ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଅଟେ ।
• ଏହା ଜନମତ ଓ ଜନ ସମର୍ଥନ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଏକ ଦୃଢ଼ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ ।
• ଏହା ଲୋକମାନଙ୍କ ସ୍ବାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଲୋକପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କଦ୍ବାରା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରୁଥିବାରୁ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ବଳିଷ୍ଠ ଆସ୍ଥା ଓ ଆନୁଗତ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହା ରାଜନୈତିକ ଶିକ୍ଷା ଓ ତାଲିମ ପ୍ରଦାନ କରି ନାଗରିକର ରାଜନୈତିକ ସଚେତନଶୀଳତାକୁ ଅଧିକ ଜାଗ୍ରତ କରିଥାଏ ।

୭ । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳତାର ସର୍ଭାବଳୀ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳତା ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖୁତ ସର୍ପଗୁଡ଼ିକର ପୂରଣ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

• ଉତ୍ତମ ପ୍ରଥା ଓ ସୁସ୍ଥ ଇତିହାସ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଉତ୍ତମ ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
• ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
• ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାର ବିକାଶ ଓ କ୍ଷମତାର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ।
• ସୁଗ୍ଧ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ଦୃଢ଼ ବିରୋଧୀ ଦଳ ।
• ଦକ୍ଷ, ସ୍ଥିର, ନିରପେକ୍ଷ ଓ ଦୁର୍ନୀତିମୁକ୍ତ ପ୍ରଶାସନିକ କଳ ।
• ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସଂପର୍କରେ ସଚେତନ ଜାଗ୍ରତ ନାଗରିକତ୍ଵ ।
• ସ୍ଵାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ।
• ସଂଖ୍ୟାନ୍ୟୁନ ଗୋଷ୍ଠୀର ସ୍ଵାର୍ଥରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ।

୯ । ଅର୍ଥନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର’ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଶାସନରେ ଲୋକମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଶାସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ଭାଗ ନ ନେଇ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କ ହସ୍ତରେ ଶାସନ କ୍ଷମତା ଅର୍ପଣ କରିଥା’ନ୍ତି ତାହାକୁ ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଶାଳ ଭୂଖଣ୍ଡ, ବିପୁଳ ଜନସଂଖ୍ୟା, ବ୍ୟାପକ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସର ଆଦି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ରୂପାନ୍ତରିତ କରିଛି । ଲୋକମାନଙ୍କର ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରତିନିଧିମାନଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ଜନମତ ଓ ଜନସମର୍ଥନ ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ଶାସନ ଉପଯୁକ୍ତ ମାଧ୍ୟମ ଅଟେ । ଏହା ରାଜନୈତିକ ଶିକ୍ଷା ଓ ତାଲିମର କ୍ଷେତ୍ରକୁ ବ୍ୟାପକ କରି ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଭିଭିକୁ ଦୃଢ଼ କରିଥାଏ । ଏହା ଏକ ଦାୟିତ୍ଵଶୀଳ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ ।

୯ । ଅର୍ଥନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର’ କ’ଣ ?
Answer:
ଗଣତନ୍ତ୍ରର ତିନିଗୋଟି ବିଭବ ରହିଛି; ଯଥା – ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ । ସାମାଜିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ ଉପରେ ଆଧାରିତ । କିନ୍ତୁ ବ୍ୟକ୍ତିର ପ୍ରାଥମିକ ଆବଶ୍ୟକତା ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରକୃତିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିବାରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଏକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଶୋଷଣମୁକ୍ତ ପରିବେଶରେ ନିଜର ସର୍ବନିମ୍ନ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପରିପୂରଣ କରିପାରୁଥିବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଏହାହିଁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର । ସମାଜବାଦ ମାଧ୍ଯମରେ ଏହି ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ କରାଯାଇପାରିବ । ଏହାର ଭିଭି ଉପରେ ରାଜନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲେ ତାହା ସଫଳ ହୋଇପାରିବ ।

୧୦ । ଲିଙ୍ଗଗତ ଅସମାନତା କ’ଣ ?
Answer:
ଭାରତରେ ଉଭୟ ହିନ୍ଦୁ ଓ ମୁସଲମାନ ସଂପ୍ରଦାୟରେ ବାଳିକା ଓ ମହିଳାମାନେ ଅନେକ ବିଭେଦତାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଛନ୍ତି । ପୁରୁଷମାନଙ୍କୁ ଆୟ ଓ ପରିବାରର ଆର୍ଥିକ ସମୃଦ୍ଧିର ଉତ୍ସରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଏକ ଦୁର୍ବଳ ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତିରେ ରଖାଯାଉଛି । ଯୌତୁକ ପ୍ରଥାର ପ୍ରଚଳନ ମହିଳାଙ୍କୁ ଏକ ଆର୍ଥିକ ବୋଝ ରୂପେ ପ୍ରତୀୟମାନ କରାଉଛି । କନ୍ୟାଭୃଣ ହତ୍ୟା ପରି ଘୃଣ୍ୟ ସାମାଜିକ ପରମ୍ପରା ବିଦ୍ୟମାନ ରହିଛି । କନ୍ୟାଶିଶୁ ମୃତ୍ୟୁହାର ବାଳକଶିଶୁ ମୃତ୍ୟୁହାର ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ । ନାରୀ ସାକ୍ଷରତା ହାର ପୁରୁଷ ସାକ୍ଷରତାଠାରୁ କମ୍ ଦଳିତବର୍ଗ ମହିଳାଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ସର୍ବାଧ‌ିକ ଅଟେ । ଶିକ୍ଷାର ହାର କମ୍ ଥିବାରୁ କର୍ମ ନିୟୋଜନର ସୁଯୋଗ ମଧ୍ୟ ମହିଳାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସୀମିତ ଅଟେ ।

୧୧ । ନିରକ୍ଷରତାର ଆହ୍ଵାନକୁ ଭାରତୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ କିପରି ମୁକାବିଲା କରାଯାଉଛି ?
Answer:
ଭାରତର ନିରକ୍ଷରତା ହାର ହ୍ରାସ ପାଉଛି; କିନ୍ତୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହାର କୁପ୍ରଭାବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଛି । ୧୯୯୦ ମସିହାକୁ ଜାତିସଂଘ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷିତ ବର୍ଷ ରୂପେ ପାଳନ କରି ଭାରତ ପରି ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣରେ ନିରକ୍ଷର ବ୍ୟକ୍ତି ଥ‌ିବା ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଏହାର ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ଆହ୍ଵାନ ଦେଇଥିଲେ । ପଢ଼ିବା, ଲେଖୁବା ଓ ଗଣିବା କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ସାକ୍ଷର ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୋଇଥାଏ । ଲିଙ୍ଗଗତ ଅସନ୍ତୁଳନ, ଆୟଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ, ଜାତିଗତ ବିଭେଦତା ଇତ୍ୟାଦି ବିବିଧ କାରଣରୁ ଭାରତରେ ନିରକ୍ଷରତା ରହିଛି । ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ପୁରୁଷମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶତକଡ଼ା ୮୨.୧୪ ଓ ମହିଳାମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶତକଡ଼ା ୬୫.୪୬ ସାକ୍ଷର ହାର ଭାରତରେ ରହିଥିବାର ନଥୁ ଓ ସରକାରୀ ତଥ୍ୟ ରହିଛି ।

୧୯୯୩ ମସିହାରେ ଭାରତର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ପିଲାମାନଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ଅଧୁକାରକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ରୂପେ ସ୍ବୀକୃତି ଦେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ୮୬ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ, ୨୦୦୨ ରେ ସମ୍ବିଧାନର ୨୧(୧) ଧାରାରେ ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷାକୁ ୬ ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ରୂପେ ସ୍ଥାନୀତ ହେଲା । ୧୯୮୬ ମସିହାର ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୀତିଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ୧୯୮୮ ର ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ମିଶନ ଓ ୨୦୦୧ ରୁ ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରୁ ବିକାଶ ପାଇଁ ବିଧ‌ିବଦ୍ଧ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପ୍ରଣୟନ ଓ ରୂପାୟନ କରୁଛନ୍ତି ।

୧୨ । ନକ୍ସଲ ଆନ୍ଦୋଳନର ପ୍ରଭାବ ଭାରତରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଉପରେ କିପରି ପଡ଼ିଛି ?
Answer:
“ ନକ୍ସଲ” ଶବ୍ଦଟି ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ନକ୍ସଲବରୀ ଗ୍ରାମରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି । ଯେଉଁଠାରେ ୧୯୬୭ ମସିହାରେ କାନ୍ଥ ସାନ୍ୟାଲ୍ ଓ ଜଙ୍ଗଲ ସାନ୍ମାଳଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏକ ହିଂସାତ୍ମକ ବିପ୍ଳବ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା । ମାଓବାଦୀ ଦର୍ଶନ ଉପରେ ଏହି ନକ୍ସଲ ସଙ୍ଗଠନ ଆଧାରିତ । ନକ୍ସଲ ଆନ୍ଦୋଳନ ୧୯୬୭ ମସିହା ମେ ୨୫ ତାରିଖ ଦିନ ଚାରୁ ମଜୁମଦାର ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଭୂ-ରାଜସ ନ ଦେବା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ନେଇ ଏହି ବିପ୍ଳବ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ସି.ପି.ଆଇ. (ମାର୍କ୍ସଷ୍ଟ)ର ବିଭାଜନ ପରେ ସିପିଆଇ (ମାଓସିଷ୍ଟ-ଲେନିନିଷ୍ଟ)ଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏହା ପରିଚାଳିତ ହେଉଛି ।

ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ପଞ୍ଚମ ଓ ନବମ ଅନୁସୂଚୀରେ ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କର ଜମି ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳର ପ୍ରକୃତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଓ ଆଦିବାସୀ କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ଉପରେ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଓଡ଼ିଶା, ଛତିଶଗଡ଼, ବିହାର, ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ, ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ, ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ପରି ୧୦ ଗୋଟି ରାଜ୍ୟରେ ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇ ଏହି ମାଓବାଦୀ ଅଞ୍ଚଳକୁ ‘ଲୋହିତ କୋରିଡ଼ର’ (Red Coridor) ନାମରେ ପରିଚିତ କରାଇଥିଲା । ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ବ୍ୟାପକ ବିସ୍ଥାପନ, ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶ ନଷ୍ଟ, ଜଙ୍ଗଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ପାଇଁ ଆଦିବାସୀଙ୍କ ଉପରେ କଠୋର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଆଦି ନକ୍ସଲ ଆନ୍ଦୋଳନ ପାଇଁ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଛି ।

ଘରୋଇକରଣ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ କଂଗ୍ରେସ ଓ ବିଜେପିର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ସାମିଲ ହୋଇଥିବାବେଳେ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଦଳମାନେ ଶ୍ରମିକ, କୃଷକ ଓ ନିମ୍ନ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ଶ୍ରେଣୀର ସାର୍ଥରକ୍ଷା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି | ପ୍ରକୃତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ବିନା ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ବିନା କେବଳ ବାହ୍ୟ ପୋଲିସ ଓ ସାମରିକ ବାହିନୀର ଉପଯୋଗଦ୍ଵାରା ନକ୍ସଲ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ । ସମାଜରେ ସାମ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନ ହେଲେ ନକ୍ସଲ ସମସ୍ୟାର ବଳୟ ମଧ୍ୟରୁ ବାହାରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ନକ୍ସଲମାନଙ୍କର ହିଂସା ଓ ମାନବିକ ଅଧିକାର ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ଅନ୍ତଃସମ୍ପର୍କ ନାହିଁ । ନିରାପତ୍ତା ଅଧିକାର, ଉନ୍ନୟନ ଆଦି ପ୍ରସଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ ସମାନ ଭାବରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟନ୍ତି ।

(C) ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

୧। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ।
Answer:
ଜନ ଅଂଶଗ୍ରହଣର ପ୍ରକୃତି ଭିଭିରେ ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତି କରାଯାଇଥାଏ, ଯଥା- ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର । ଯେଉଁ ସରକାରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସାବାଳକ ନାଗରିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥା ସକ୍ରିୟ ଭାବେ ଶାସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ‘ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର’ କୁହାଯାଏ । ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ବର୍ତ୍ତମାନର ସୁଇଜରଲାଣ୍ଡରେ ଏହାର ପ୍ରଚଳନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ଏହା ଜନପ୍ରିୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ, ରାଜନୈତିକ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର କୁପ୍ରଭାବରୁ ମୁକ୍ତ ଏକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନସଂଖ୍ୟା, ଆକାର ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସରରେ ମାତ୍ରାତ୍ତ୍ଵିକ ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ବାସ୍ତବ ରୂପାୟନ ଅସମ୍ଭବ ହେବାରୁ ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି । ଏହା ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ଜନସମର୍ଥନ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଓ ଜନମତଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ତଥା ପରିଚାଳିତ ଏକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ । ଏହା ଏକ ଦାୟିତ୍ଵଶୀଳ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା । କିନ୍ତୁ ଏହା ସଂଖ୍ୟା ଉପରେ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ଏକ ଅଦକ୍ଷ ଓ ଅଜ୍ଞ ସରକାରରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ ବୋଲି ସମାଲୋଚିତ ହୁଏ । ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ‘ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତାର ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ’ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରେ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

୨ । ଗଣମତାମତ ଗ୍ରହଣ (ରେଫରେଣ୍ଡମ୍) ଓ ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ (ଇନିସିଏଟିଭ୍) ।
Answer:
ଗଣମତାମତ ଗ୍ରହଣ (ରେଫରେଣ୍ଡମ୍) ଓ ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ (ଇନିସିଏଟିଭ୍) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଦୁଇଟି ଆଧୁନିକ ମାଧ୍ୟମ ଅଟେ । ଏହି ଦୁଇଟି ମାଧ୍ଯମଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଶାସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣର ଅଧିକ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ । ଗଣମତାମତ ଗ୍ରହଣ ବା ଗଣଭୋଟ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ସଭାରେ ଗୃହୀତ ଆଇନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ପ୍ରସ୍ତାବ ବା ବିଧେୟକଙ୍କୁ ଲୋକମାନଙ୍କର ସ୍ଵୀକୃତି ବା ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏଣୁ ଆଇନର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ପୂର୍ବରୁ ଗଣସମର୍ଥନ ଭିକ୍ଷା କରାଯାଏ । ଏହା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ବା ଇଚ୍ଛାଧୀନ ହୋଇପାରେ । ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରୀ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିବାର କ୍ଷମତା ଲୋକମାନେ ପାଇଥା’ନ୍ତି । ଏହା ନାସ୍ତିସୂଚକ ପ୍ରକୃତିସଂପନ୍ନ ଅଟେ । ଏହା ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଖରେ ଢାଲ ସଦୃଶ ଅଟେ । ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ ଅସ୍ତିସୂଚକ ମାଧ୍ୟମ ଅଟେ । ଏହାଦ୍ଵାରା ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରୁ ନଥିବା ପରିସ୍ଥିତିରେ ସଂଖ୍ୟାଧିକ ଭୋଟଦାତା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ କରିପାରନ୍ତି । ସେମାନେ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ରୂପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରି କିମ୍ବା ଆଇନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ଉପସ୍ଥାପନ କରିପାରନ୍ତି | ଏହା ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଖରେ ଖଣ୍ଡା ସଦୃଶ ଅଟେ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 1 ଗଣତନ୍ତ୍ର Objective Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 1 Objective Questions in Odia Medium

ବସୁମିଷ୍ଠ ଓ ଅତି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ଆଧୁନିକ ସୁଇଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡରେ __________ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା ।
(i) ପରୋକ୍ଷ
(ii) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
(iii) ପ୍ରତିନିଧମୂଳକ
(iv) ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିତ୍ତିକ
Answer:
(ii) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

୨ । ________ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ସମସ୍ତ ନାଗରିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ସରକାରରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।
(i) ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିଭିକ
(ii) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
(ii) ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ
(iv) ପରୋକ୍ଷ
Answer:
(ii) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

୩ । ନିର୍ବାଚନ ହେଉଛି ________ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ନୀତି ।
(i) ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିଭିକ
(ii) ସାମାଜିକ
(iii) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
(iv) ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ
Answer:
(iv) ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ

୪ । _________ କହିଥିଲେ, “ ଗଣତନ୍ତ୍ର ହେଉଛି ଲୋକମାନଙ୍କର, ଲୋକମାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଓ ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ସରକାର ।”
(i) ସିଲି
(ii) ବ୍ରାଇସ୍
(iii) ଆବ୍ରାହମ୍ ଲିଙ୍କନ୍
(iv) ଗାର୍ଲର୍
Answer:
(iii) ଆବ୍ରାହମ ଲିଙ୍କନ୍

୫ | ସିଲିଙ୍କ ମତରେ, ଗଣତନ୍ତ୍ର ଏକ ସରକାର ଯେଉଁଥରେ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କର _________ ଥାଏ ।
(i) ଅଂଶ
(ii) ଭାଗ
(iii) ଭୂମିକା
(iv) କର୍ତ୍ତବ୍ଯ
Answer:
(i) ଅଂଶ

୬ । ପୃଥ‌ିବୀର ବୃହତ୍ତମ ଗଣତନ୍ତ୍ର ରୂପେ _________ ପରିଚିତ ।
(i) ଭାରତ
(ii) ଇଂଲଣ୍ଡ
(iii) ଆମେରିକା
(iv) ସୁଇଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡ
Answer:
(i) ଭାରତ

୭ । ଗଣତନ୍ତ୍ର ________ ପାଇଁ ଏକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
(i) ଶାସକ
(ii) ପୁଞ୍ଜିପତି
(iii) ଲୋକମାନଙ୍କ
(iv) ମାଲିକ
Answer:
(iii) ଲୋକମାନଙ୍କ

୮ । ‘ଗଣତନ୍ତ୍ର’ ଶବ୍ଦଟି ଦୁଇଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ________ ଓ ________ ରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ଯାହାର ଅର୍ଥ ଯଥାକ୍ରମେ ___________ ଓ ________।
(i) ଡେମୋସ୍ ଓ କ୍ରାଟସ୍; ଲୋକମାନେ ଓ କ୍ଷମତା
(ii) କ୍ରାଟସ୍ ଓ ଡେମୋସ୍; ଲୋକମାନେ ଓ କ୍ଷମତା
(iii) ପଲିସ୍ ଓ ସିଭିଟାସ୍; ନଗରରାଜ୍ୟ ଓ ନଗର
(iv) ଫୋଏଡ଼ସ୍ ଓ ନାସିଓ; ଚୁକ୍ତି ଓ ବଂଶ
Answer:
(i) ଡେମୋସ୍ ଓ କ୍ରାଟସ୍; ଲୋକମାନେ ଓ କ୍ଷମତା

୯ । ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମାଧ୍ୟମଗୁଡ଼ିକ ହେଲା _______ ।
(i) ଗଣ ମତାମତ ଗ୍ରହଣ
(ii) ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ
(iii) ପ୍ରତ୍ୟାହାର
(iv) ଗଣ ମତାମତ ଗ୍ରହଣ (ରେଫରେଣ୍ଡମ୍), ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ (ଇନିସିଏଟିଭ୍) ଓ ପ୍ରତ୍ୟାହାର (ରିକଲ୍)
Answer:
(iv) ଗଣ ମତାମତ ଗ୍ରହଣ (ରେଫରେଣ୍ଡମ୍), ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ (ଇନିସିଏଟିଭ୍) ଓ ପ୍ରତ୍ୟାହାର (ରିକଲ୍)

୧୦ | ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ______ କୁହାଯାଏ ।
(i) ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ
(ii) ଶାସକଭିତ୍ତିକ
(iii) ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠର ସରକାର
(iv) ସର୍ବସାଧାରଣ ଶାସନ
Answer:
(i) ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ

୧୧ । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଭିତ୍ତିଭୂମି ହେଉଛି ________ ।
(i) ନିର୍ବାଚିତ ସରକାର
(ii) ଜନମଙ୍ଗଳ ରାଷ୍ଟ୍ର
(ii) ଦ୍ବିସଦନୀୟତା
(iv) ଜନପ୍ରିୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ
Answer:
(iv) ଜନପ୍ରିୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ

୧୨ । ନିମ୍ନଲିଖୁତ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସରକାରର ଉପାଦାନ ନୁହେଁ ?
(i) ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଶାସନ
(ii) ଦାୟିତ୍ଵଶୀଳ ସରକାର
(iii) ସୀମିତ ସରକାର
(iv) ଆଇନର ଶାସନ
Answer:
(i) ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଶାସନ

୧୩ । କେଉଁଟି ଗଣତନ୍ତ୍ରର ବିଭବ ଅଟେ ?
(i) ରାଜନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର
(ii) ସାମାଜିକ ଗଣତନ୍ତ
(iii) ଅର୍ଥନୈତିକ ଗଣତନ୍ତ୍ର
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ବିଭବ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ବିଭବ

୧୪ । ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର _________ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ପରିଚିତ ।
(i) ଲୋକମାନଙ୍କର ସରକାର
(ii) ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ର
(iii) ନିର୍ବାଚିତ ସରକାର
(iv) ଅଣପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର
Answer:
(ii) ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ର

୧୫ । ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ________ ନୀତି ଉପରେ ଆଧାରିତ ଅଟେ ।
(i) ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ
(ii) ସମସ୍ତଙ୍କ ଶାସନ
(iii) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ
(iv) ସରକାର ପରିଚାଳନାରେ ଲୋକମାନଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଅଂଶଗ୍ରହଣ
Answer:
(iv) ସରକାର ପରିଚାଳନାରେ ଲୋକମାନଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ।

୧୬ । _________ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ନୁହେଁ ।
(i) ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ
(ii) ଗଣମତାମତ ଗ୍ରହଣ
(iii) ଅଧ୍ୟାଦେଶ
(iv) ପ୍ରତ୍ୟାହାର
Answer:
(iii) ଅଧ୍ୟାଦେଶ

୧୭ । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳତା ପାଇଁ କେଉଁ ସର୍ଭ ଅଧୁକ ବଳିଷ୍ଠ ଅଟେ ?
(i) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ନାଗରିକତା
(ii) ଜାଗ୍ରତ ନାଗରିକତା
(iii) ଅର୍ଥନୈତିକ ସମାନତା
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ସର୍ଭ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ସର୍ଭ

୧୮ | ଗଣମତାମତ ଗ୍ରହଣ ବା ରେଫରେଣ୍ଡମ୍ ଏକ ________ |
(i) ନାସ୍ତିସୂଚକ ମାଧ୍ୟମ
(ii) ଅସ୍ତିସୂଚକ ମାଧ୍ୟମ
(iii) ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ମାଧ୍ୟମ
(iv) ହସ୍ତାନ୍ତରିତ ବ୍ୟବସ୍ଥାପନା ମାଧ୍ୟମ
Answer:
(i) ନାସ୍ତିସୂଚକ ମାଧ୍ୟମ

୧୯ । ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ ବା ଇନିସିଏଟିଭ୍ ଅର୍ଥ ________ |
(i) ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ
(ii) ଆଇନକୁ ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ
(iii) ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵ ବ୍ୟବସ୍ଥା
(iv) ବ୍ୟବସ୍ଥାପନା ବ୍ୟବସ୍ଥା
Answer:
(i) ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ

୨୦ । ସୁଇଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଗୋଟିଏ କ୍ୟାଣ୍ଟନରେ ଲୋକମାନେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ଓ ଶାସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ _______ କୁହାଯାଏ ।
(i) ଜନପ୍ରିୟ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ
(ii) ଲେଣ୍ଡସ୍‌ମିଣ୍ଡ୍ (Landsgemeinde)
(iii) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ
(iv) ହସ୍ତାନ୍ତରିତ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ
Answer:
(ii) ଲେଣ୍ଡସ୍‌ମିଣ୍ଡ୍ (Landsgemeinde)

୨୧ । ଭାରତର କେଉଁ ରାଜ୍ୟର କେଉଁ ଗ୍ରାମର କେଉଁ ଗ୍ରାମରୁ ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, ପୁରୁଲିଆ
(ii) ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, ନକ୍ସଲବରୀ
(iii) ଛତିଶଗଡ଼, ନକ୍ସଲବରୀ
(iv) ଓଡ଼ିଶା, ନକ୍ସଲବରୀ
Answer:
(ii) ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, ନକ୍ସଲବରୀ

୨୨ । ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ସର୍ବପ୍ରଥମେ କେବେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ମେ ୨୫, ୧୯୬୭
(ii) ମେ ୫, ୧୯୬୭
(iii) ମାର୍ଚ ୨୫, ୧୯୬୬
(iv) ଏପ୍ରିଲ ୨୫, ୧୯୬୮
Answer:
(i) ମେ ୨୫, ୧୯୬୭

୨୩ । ଭାରତରେ ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ ପୁରୁଷ ସାକ୍ଷରତା ହାର କେତେ ?
(i) ୮୨.୩୩%
(ii) ୮୨.୧୪%
(iii) ୮୧.୩୩%
(iv) ୮୩.୧୪%
Answer:
(ii) ୮୨.୧୪%

୨୪ । କେବଳ ନିଜ ଅଞ୍ଚଳର ବିକାଶ ଚାହୁଁଥିବା ମତବାଦ କେଉଁ ନାମରେ ପରିଚିତ ?
(i) ଆଞ୍ଚଳିକ ଉତ୍କର୍ଷତା
(ii) ଆଞ୍ଚଳିକତାବାଦ
(iii) ଆଞ୍ଚଳିକ ଅସନ୍ତୁଳତା
(iv) ଆଞ୍ଚଳିକ ସଂଘର୍ଷ
Answer:
(ii) ଆଞ୍ଚଳିକତାବାଦ

୨୫ । ଭାରତରେ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ପଢ଼ି ଓ ଲେଖୁ ପାରିଲେ ତାଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(i) ଅଶିକ୍ଷିତ
(ii) ଅର୍ଦ୍ରଶିକ୍ଷିତ
(iii) ଶିକ୍ଷିତ ବା ସାକ୍ଷର
(iv) ଉତ୍ତମ ନାଗରିକ
Answer:
(ii) ଶିକ୍ଷିତ ବା ସାକ୍ଷର

୨୬ । ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ସଂପ୍ରସାରଣଜନିତ ସମସ୍ୟା କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ ସୂଚିତ କରିଥାଏ ?
(i) ସ୍ଥାନୀୟ ସାୟର ଶାସନ ସଂସ୍ଥାକୁ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ
(ii) ସବୁସ୍ଥାନରେ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମୌଳିକ ନୀତିର ପ୍ରୟୋଗ
(iii) ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମହିଳା ଓ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ଶ୍ରେଣୀର ଅନ୍ତର୍ଭୁଢୀକରଣ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ପ୍ରସଙ୍ଗ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ପ୍ରସଙ୍ଗ

୨୭ । ଗୋଟିଏ ଜାତିର ଅଧ‌ିକ ପ୍ରଭାବ ଓ ଉପଯୋଗକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(i) ଜାତିବାଦ
(i) ଜାତିଗତ ପାବଚ୍ଛଶ୍ରେଣୀ
(iii) ଜାତିର ଆତ୍ମପତ୍ୟ
(iv) ଜାତି ସଂଘର୍ଷ
Answer:
(i) ଜାତିବାଦ

(B) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । ___________ ଙ୍କ ମତରେ ‘‘ଗଣତନ୍ତ୍ର ଏକ ସରକାର ଯେଉଁଠି ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ଅଂଶ ଥାଏ ।
Answer:
ସିଲ୍ଲ

୨ । ________ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚଳିତ ।
Answer:
ସୁଇଜରଲାଣ୍ଡ ।

୩ । __________ ଙ୍କ ମତରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଅଯୋଗ୍ୟତାର ଶାସନ ଅଟେ ।
Answer:
ଫାଗ୍ଟେ

୪ । ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନର ଅନ୍ୟ ନାମ ________ ଗଣତନ ।
Answer:
ପ୍ରତିନିଧ୍ମୂଳକ

୫ । ଭାରତର ନକ୍ସଲପନ୍ଥୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରଥମେ _________ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଚାରୁ ମଜୁମଦାର

୬ | ଗଣଭୋଟ ଓ ଗଣ ଉଦ୍ୟୋଗ __________ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ମୌଳିକ ଉପାଦାନ ।
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟଷ

୭ । ________ ଙ୍କ ମତରେ ବହୁତ ଲୋକଙ୍କଦ୍ବାରା ଶାସିତ ଖରାପ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍

୮ । __________ କୁ ସଂଖ୍ୟା ଗରିଷ୍ଠଙ୍କ ଶାସନ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଗଣତନ୍ତ

(C) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧। ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀସ୍‌ରେ ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା ।
Answer:
ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀସ୍‌ରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା ।

୨ । ଗଣତନ୍ତ୍ର ନିରଙ୍କୁଶ ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥାଏ ।
Answer:
ଗଣତନ୍ତ୍ର ଜନପ୍ରିୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥାଏ ।

୩ । ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ସମସ୍ତ ନାଗରିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ସରକାରରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ସମସ୍ତ ନାଗରିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ସରକାରରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

୪ । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ପୃଥ‌ିବୀର ସର୍ବବୃହତ୍ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ।
Answer:
ଭାରତ ପୃଥିବୀର ସର୍ବବୃହତ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ।

୫। ଶାସିତଙ୍କ ମତ ଓ ସମର୍ଥନରେ ଗଠିତ ସରକାରକୁ ରାଜତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଶାସିତଙ୍କ ମତ ଓ ସମର୍ଥନରେ ଗଠିତ ସରକାରକୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।

୬ । ନକ୍ସଲ ଆନ୍ଦୋଳନ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରୁ ୧୯୬୮ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।
Answer:
ନକ୍ସଲ ଆନ୍ଦୋଳନ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରୁ ୧୯୬୭ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।

୬ । ନକ୍ସଲ ଆନ୍ଦୋଳନ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରୁ ୧୯୬୮ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା |
Answer:
ନକ୍ସଲ ଆନ୍ଦୋଳନ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରୁ ୧୯୬୭ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।

୭ । ଜାତିସଂଘ ୧୯୯୫ ମସିହାକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷିତ କାର୍ଯ୍ୟରୂପେ ପାଳନ କରିଥିଲା ।
Answer:
ଜାତିସଂଘ ୧୯୯୦ ମସିହାକୁ, ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷିତ କାର୍ଯ୍ୟରୂପେ ପାଳନ କରିଥିଲା ।

୮ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନରେ ଶିକ୍ଷା ରୂପକ ମୌଳିକ ଅଧ୍ଵଜାରକୁ ୨୦(କ) ଧାରାରେ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନରେ ଶିକ୍ଷା ରୂପକ ମୌଳିକ ଅସ୍ଵୀକାରକୁ ୨୧(୧) ଧାରାରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ।

୯ । ଭାରତରେ ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ ୨୦୧୦ ମସିହାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ।
Answer:
ଭାରତରେ ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ ୨୦୦୧ ମସିହାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି ।

୧୦ । ୮୦ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ୬-୧୪ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷାକୁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଅଧିକାରର ମାନ୍ୟତା ଦେଇଛି ।
Answer:
୮୬ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ (୨୦୦୨) ୬-୧୪ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ପିଲାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷାକୁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଅଧିକାରର ମାନ୍ୟତା ଦେଇଛି ।

(D) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

୧ । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ଲକ୍ଷଣ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ପ୍ରଥମତଃ, ଗଣତନ୍ତ୍ର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା, ସମାନତା ଓ ନ୍ୟାୟର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ଦ୍ବିତୀୟତଃ,ଋଣତନ୍ତ୍ର ଜନମତ ଓ ଜନସମର୍ଥନ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଏକ ଦାୟିତ୍ଵଶୀଳ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ ।

୨ । ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ବହୁତ ଲୋକଙ୍କଦ୍ବାରା ଶାସିତ ଖରାପ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ବହୁତ ଲୋକଙ୍କଦ୍ଵାରା ଶାସିତ ଖରାପ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।

୩ । ପୃଥ‌ିବୀର ସର୍ବବୃହତ୍ ଗଣତନ୍ତ୍ର କିଏ ?
Answer:
ଭାରତ ପୃଥ‌ିବୀର ସର୍ବବୃହତ୍ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଅଟେ ।

୪। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଆଧୁନିକ ମାଧ୍ୟମ ବା ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ତିନିଗୋଟି ଆଧୁନିକ ମାଧ୍ୟମ ବା ଅଙ୍ଗ ରହିଛି; ଯଥା – ଗଣ ମତାମତ ଗ୍ରହଣ (Referendum) 6161 @694|6 (Initiative) 4 (Recall) |

୫ । ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ସରକାର କୁହାଯାଏ କାହିଁକି ?
Answer:
ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ସରକାର ଜନମତ ଓ ଜନସମର୍ଥନ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବାରୁ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲୋକମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଉତ୍ତରଦାୟୀ ରହୁଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ସରକାର କୁହାଯାଏ ।

୬ । ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ‘ଅଯୋଗ୍ୟର ଶାସନ’ କୁହାଯାଏ କାହିଁକି ?
Answer:
ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଯୋଗ୍ୟତା ନଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭୋଟଦାତା ନିଜର ସମାନ ଅଧିକାର ବଳରେ ନିଜର ପ୍ରତିନିଧୁ ବାଛିପାରନ୍ତି ଓ ସେହି ପ୍ରତିନିଧୁମାନେ ଶାସନ କରିବାର କଳା ବା ଦକ୍ଷତା ପ୍ରାପ୍ତ ନହୋଇ ମଧ୍ଯ ଶାସନ କରିବାର ଗୁରୁଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରୁଥିବାରୁ ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ‘ଅଯୋଗ୍ୟ ଓ ଅଜ୍ଞ ଲୋକଙ୍କ ଶାସନ’ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରାଯାଏ । ଏଠାରେ ଯୋଗ୍ୟତା ଅପେକ୍ଷା ସଂଖ୍ୟା ବା ପରିମାଣ ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

୭ । ନିରକ୍ଷରତା ଭାରତରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତି କିପରି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ?
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଓ ରାଜନୈତିକ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିରକ୍ଷରତା ଭାରତରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ଜନମତ ସୃଷ୍ଟି ଓ ପ୍ରକୃତ ଜନସମର୍ଥନ ପାଇଁ ନିରକ୍ଷରତା ଦୂରୀକରଣ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

୮ | ଆଞ୍ଚଳିକତାବାଦ ଭାରତରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତି କିପରି ଏକ ଆହ୍ବାନ ଅଟେ ?
Answer:
ଆଞ୍ଚଳିକତାବାଦ ଏକ ବିଚ୍ଛିନ୍ନତାବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରା ହିସାବରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତି ଭାରତରେ ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ଏହା ଆନ୍ତଃ-ରାଜ୍ୟ ବିବାଦକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରୁଛି । ଜାତୀୟ ସଂହତିପ୍ରତି ଏହା ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଆହ୍ବାନ ଅଟେ ।

୯ । ନକ୍ସଲ ଆନ୍ଦୋଳନ ଭାରତରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତି କିପରି ଏକ ଆହ୍ବାନ ଅଟେ ?
Answer:
ନକ୍ସଲ ଆନ୍ଦୋଳନ ଦଳିତ, ଆଦିବାସୀ, ଶୋଷିତ ବର୍ଗର ସାର୍ଥରକ୍ଷା ପାଇଁ ସଂଗଠିତ ଏକ ଆନ୍ଦୋଳନ ଅଟେ ଯାହା ହିଂସା ଓ ଭୀତି ସଞ୍ଚାର ମାଧ୍ୟମରେ ସରକାରୀ ନିଷ୍ପଭିଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟମ କରିଥାଏ । ଏହା ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଓ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ରୂପାୟନରେ ଜନଅଂଶଗ୍ରହଣକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଛି । କିନ୍ତୁ ବିକାଶ, ହିଂସା ଓ ସାମ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ଅନ୍ତଃସମ୍ପର୍କ ନାହିଁ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Geography Solutions Chapter 2 ଭୂ-ସମ୍ବଳ, ଜଳ ସମ୍ବଳ, ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ, ଖଣିଜ ଓ ଶକ୍ତି ସମ୍ବଳ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Geography Solutions Chapter 2 ଭୂ-ସମ୍ବଳ, ଜଳ ସମ୍ବଳ, ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ, ଖଣିଜ ଓ ଶକ୍ତି ସମ୍ବଳ

1. ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

(i) ଭୂମିକୁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ସମ୍ବଳ ବୋଲି କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
Answer:

• ମନୁଷ୍ୟ ତା’ର ଜୀବନ ଜୀବିକା ପାଇଁ ଭୂସମ୍ବଳକୁ ବିଭିନ୍ନ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ।
• ବସତିସ୍ଥାପନ, କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ, ପଶୁପାଳନ, ଗମନାଗମନ ପଥ ନିର୍ମାଣ, ବନୀକରଣ, ଖଣିଜ ଉତ୍ତୋଳନ, କାରଖାନା ଓ ବାଣିଜ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ର ନିର୍ମାଣ ଆଦିରେ ଭୂମିର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ।
• ଭୂମି ବ୍ୟତିରେକ ଜୀବଜଗତ ତିଷ୍ଠିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ, ତେଣୁ ଭୂମିକୁ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ ସମ୍ବଳ କୁହାଯାଏ।

(ii) ମରିକାର ଏକ ପାର୍ଶ୍ଵଚ୍ଛେଦ ଅଙ୍କନ କରି ତହିଁରେ ମୂଭିକାର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:

• ପାର୍ଶ୍ୱଚ୍ଛେଦର ଉପରିଭାଗରେ ଜୈବାଂଶ ଓ ଉଭିଦ ମୃତ୍ତିକା ସ୍ତର ରହିଥାଏ।
• ତା’ ତଳକୁ ବାଲି, ପଟୁ ଓ କର୍ଦ୍ଦମ ମିଶ୍ରିତ ଉପମୁଭିକା ସ୍ତର ଏବଂ ଉପମ୍ପରିକା ସ୍ତର ତଳେ ଚୂର୍ଶୀଭୂତ ଶିଳାଦ୍ରବ୍ୟ ରହିଛି ।
• ଚୂଷ୍ଣୀଭୂତ ଶିଳାଦ୍ରବ୍ୟ ତଳେ ଅର୍ଥାତ୍ ନିମ୍ନ ଭାଗରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିଳା ରହିଛି ।

(iii) ପୃଥ‌ିବୀରେ ଥିବା ଜଳରୁ ମୋଟ ପରିମାଣ ସର୍ବଦା ସମାନ ରହିଥାଏ। ଏହା କିପରି ସମ୍ଭବ ହୁଏ ଚିତ୍ର ବୁଝାଅ ।
Answer:

• ଜଳ ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସମୁଦ୍ର ପୃଷ୍ଠରୁ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶେ।
• ସେଠାରେ ଘନୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜଳ ବିନ୍ଦୁରେ ଓ ମେଘରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ମେଘ ଅଧ୍ଵକ ଘନୀଭୂତ ହୋଇ ବୃଷ୍ଟିପାତ ବା ହିମପାତ ରୂପେ ଭୂପୃଷ୍ଠର ଜଳଭାଗ ଓ ସ୍ଥଳଭାଗ ଉପରେ ପଡ଼େ।
• ବୃଷ୍ଟି ଆକାରରେ ସ୍ଥଳଭାଗରେ ଉପରେ ପଡୁଥ‌ିବା ଜଳର କିଛି ଅଂଶ ଭୂତଳ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରି ସେଠାରେ ଭୂଗର୍ଭସ୍ଥ ଜଳରୂପେ ସଞ୍ଚିତ ହୁଏ। ଅବଶିଷ୍ଟ ଜଳ ଝରଣା, ନଦୀ, ନାଳ ଆକାରରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ପୁନର୍ବାର ସମୁଦ୍ରରେ ମିଶେ ।

(iv) ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ ମନୁଷ୍ୟର କି କି ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ଲେଖ ।
Answer:
ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ ମନୁଷ୍ୟର ବିବିଧ ବ୍ୟବହାରରେ ଲାଗିଥାଏ; ଯଥା—

• ବୃକ୍ଷ ମନୁଷ୍ୟକୁ କାଠ ଯୋଗାଏ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଆଶ୍ରୟ ଦିଏ ।
• ଅମ୍ଳଜାନ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ଉଭିଦ ସାହାଯ୍ୟ କରେ।
• ମୃତ୍ତିକା ଅବକ୍ଷୟ ରୋକିଥାଏ ଏବଂ ଭୂଗର୍ଭସ୍ଥ ଜଳ ସଞ୍ଚୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
• ଅରଣ୍ୟଜାତ ପଦାର୍ଥ ଫଳ, ମଞ୍ଜି, କ୍ଷୀର, ଅଠା, ଔଷଧୀୟ ପଦାର୍ଥ ମିଳେ ।
• ଅରଣ୍ୟର କାଠ, ସବାଇଘାସ ଆଦିକୁ କଞ୍ଚାମାଲ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରି କାଗଜ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ।

(v) ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ନିଆଯାଉଥ‌ିବା ପଦକ୍ଷେପଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ବିଭିନ୍ନ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ଚମଡ଼ା, ମାଂସ, ଦାନ୍ତ, ଶିଙ୍ଗ ଆଦିର ବେପାର ପାଇଁ ମରାଯିବା କିମ୍ବା ଅପହରଣ କାର୍ଯ୍ୟ ଭଳି ଅନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟ ବନ୍ଦ ପାଇଁ ଜନସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଉଛି ।
• ବନ୍ୟଜନ୍ତୁଙ୍କ ସୁରକ୍ଷିତ ବାସସ୍ଥାନ ପାଇଁ ଆମ ଦେଶରେ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ, ଅଭୟାରଣ୍ୟ, ଜୈବମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କରାଯାଇଛି ।
• ୧୯୭୨ ମସିହାରେ ଆମ ଦେଶରେ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ‘ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବୋର୍ଡ଼” ଗଠନ କରାଯାଇଛି।
• ଆମ ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ବାଘ, ହାତୀ, ଗଣ୍ଡା, ସିଂହ ପ୍ରକଳ୍ପ, କୁମ୍ଭୀର ପ୍ରକଳ୍ପ ଓ ପକ୍ଷୀ ବିହାର ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି ।

(vi) ତୁମ ଘରେ ଶକ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ପଦକ୍ଷେପ ଲେଖ ।
Answer:

• ଯେକୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ଉପଲକ୍ଷେ ଅକଦୂରକୁ ଯିବାର ଥିଲେ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଗାଡ଼ି ବ୍ୟବହାର ନ କରି ସାଇକେଲ୍‌ ବ୍ୟବହାର କରିବା। ”
• ନିୟମିତ ଭାବେ ଘର୍ଷଣ ହ୍ରାସକ ଦ୍ରବ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରିବା ।
• କୋଠରିରୁ ବାହାରିବାବେଳେ କୋଠରିର ସମସ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍ ବନ୍ଦ କରିବା ।
• ଅଳ୍ପ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଅଧିକ ଆଲୋକ ପାଇବା ପାଇଁ ଘରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଏଣ୍ଟରେ ବଚିତ ବଲ୍‌ବ ଲଗାଇବା।
• ରୋଷେଇ ସମୟରେ ରୋଷେଇ ପାତ୍ରରେ ଘୋଡ଼ଣି ବ୍ୟବହାର କରିବା ।

2. ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ।

(i) ଭୂବ୍ୟବହାରର ଚାରିଗୋଟି ପ୍ରାକୃତିକ ନିୟାମକର ନାମ ଲେଖ।
Answer:
ଭୂବ୍ୟବହାରର ଚାରିଗୋଟି ପ୍ରାକୃତିକ ନିୟାମକର ନାମ ହେଉଛି– ଭୂପ୍ରକୃତି, ମୃତ୍ତିକା, ଜଳବାୟୁ ଏବଂ ଜଳର ସୁଲଭତା ।

(ii) ମୃତ୍ତିକା ଯେଉଁ ପ୍ରାଥମିକ ଶିଳାରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ସେହି ପ୍ରାଥମିକ ଶିଳା ମୃରିକାର କେଉଁ କେଉଁ ଗୁଣକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ ଲେଖ।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ଶିଳା ମୃରିକାର ରଙ୍ଗ, ବିନ୍ୟାସ, ରାସାୟନିକ ଗୁଣ, ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଖଣିଜ ଓ ରେଦ୍ୟତାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ ।

(iii) ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଚାରିଗୋଟି ପଦକ୍ଷେପ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Answer:
ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଚାରିଗୋଟି ପଦକ୍ଷେପ ହେଉଛି, ଯଥା—

• ଜଳ ଅମଳ ପ୍ରକଳ୍ପ ଦ୍ବାରା ବୃଷ୍ଟିଜଳକୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ଶୁଷ୍କ ଋତୁରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାପାଇଁ ସାଇତି ରଖୁବା ।
• ଭୂଗର୍ଭରେ ସଞ୍ଚିତ ଜଳର ଅନାବଶ୍ୟକ ଓ ମାତ୍ରାତ୍ମକ ବ୍ୟବହାରଓ ଅପଚୟ ବନ୍ଦ କରି ସତ ଜଳର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି କରିବା।
• ବୁନ୍ଦା ଜଳସେଚନ ଓ ଛିଞ୍ଚା ଜଳସେଚନ ପ୍ରଣାଳୀ ଅନୁସରଣ କରି ଜଳସେଚନରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ସେଚ ଜଳର ପରିମାଣ ହ୍ରାସ କରିବା ।
•  ନଦୀବନ୍ଧରେ ଆନିକଟ୍, ବ୍ୟାରେଜ୍, ବନ୍ଧ (ଜ୍ୟାମ୍) ତିଆରି କରି ବର୍ଷାଋତୁରେ ନଦୀଦ୍ଵାରା ସମୁଦ୍ରକୁ ନିଷ୍କାସିତ ହେଉଥ‌ିବା ବିପୁଳ ଜଳରାଶିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇ ବହୁମୁଖୀ ଆବଶ୍ୟକତା ମେଣ୍ଟାଇବା ଓ ଜଳର ସମାନ ବ୍ୟବହାର ଓ ଆବଶ୍ୟକତା ପ୍ରତି ଜନସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ।

(iv) ସ୍ଵଚ୍ଛ ବୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଶୁଷ୍କ ଅଞ୍ଚଳର ଉଭିଦଗୁଡ଼ିକର ବିଶେଷତ୍ଵ ଲେଖା ।
Answer:
ସ୍ଵଳ୍ପ ବୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ଶୁଷ୍କ ଅଞ୍ଚଳରେ ଉଭିଦଗୁଡ଼ିକର ବିଶେଷତ୍ଵ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପ୍ରକାରର, ଯଥା—

• ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ବୃକ୍ଷଗୁଡ଼ିକର ଚେର ଜଳ ପାଇବା ପାଇଁ ଭୂମିର ଅଧିକ ଗଭୀରକୁ ଯାଇଥାଏ ।
• ଅଧୁକ ଜଳୀୟ ବାଷ୍ପ ତ୍ୟାଗରୁ ନିଜକୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ବୃକ୍ଷଗୁଡ଼ିକର ପତ୍ରପୃଷ୍ଠ ଚିକ୍‌କଣ ଓ ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମୋଟା ଏବଂ କଣ୍ଟାଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ

(v) ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବିଲୋପର ଚାରିଗୋଟି ପ୍ରାକୃତିକ କାରଣ ଲେଖି ।
Answer:
ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବିଲୋପର ଚାରିଗୋଟି ପ୍ରାକୃତିକ କାରଣ ହେଉଛି, ଯଥା—

• ଅରଣ୍ୟକ୍ଷୟ,
• ନିର୍ମାଣ ଶିଳ୍ପ,
• ବନାଗ୍ନି ଏବଂ
• ସାମୁଦ୍ରିକ ବାତ୍ୟା।

(vi) ଅଧ‌ିକ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଗଚ୍ଛିତ ଥିବା ଦୁଇଟି ଅଞ୍ଚଳର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଗଚ୍ଛିତ ଥିବା ଅଞ୍ଚଳ ହେଉଛି ରୁଷିଆ ଓ ନର।

(vii) ମଫସଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ଆଦୃତ ହେଲା ଭଳି ଦୁଇଟି ଶକ୍ତି ଉତ୍ସର ନାମ ଲେଖ।
Answer:
ମଫସଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ଆଦୃତ ହେଲା ଭଳି ଦୁଇଟି ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ ହେଲା – ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ ଓ ସୌରଶକ୍ତି ।

3. ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ତଳେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଚାରିଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

(i) କେଉଁଟି ଭୂବ୍ୟବହାରର ମାନବୀୟ ନିୟାମକ ନୁହେଁ ?
(a) ଶ୍ରମଶକ୍ତି
(b) ଖଣିଜ
(c) ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ କୌଶଳ
(d) ଜନସଂଖ୍ୟା
Answer:
(b) ଖଣିଜ

(ii) ଭିକାସ୍ତରର ବହଳତା କେଉଁ ନିୟାମକ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ ?
(a) ପ୍ରାଥମିକ ଶିଳା
(b) ଜଳବାୟୁ
(c) ଗଠନ ସମୟର ଅବଧୂ
(d) ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀ
Answer:
(c) ଗଠନ ସମୟର ଅବଧୂ

(iii) ପୃଥ‌ିବୀରେ ଥିବା ମଧୁର ଜଳର ଶତକଡ଼ା କେତେ ଭାଗ ମନୁଷ୍ୟ ପାଇଁ ଉପଯୂକ୍ତ ?
(a) ଏକ
(b) ଦୁଇ
(c) ତିନି
(d) ଚାରି
Answer:
(a) ଏକ

(iv) ଫୁଲରେ ପରାଗ ସଂଗମ ପାଇଁ କିଏ ମୁଖ୍ୟ ଭାବରେ ଦାୟୀ ?
(a) ପଶୁ
(b) ପକ୍ଷୀ
(c) ମହୁମାଛି
(d) ଝିଣ୍ଟିକା
Answer:
(c) ମହୁମାଛି

(v) କେଉଁ ଖଣିଜପିଣ୍ଡରୁ ଆଲୁମିନିୟମ୍ ମିଳେ ?
(a) କ୍ରୋମାଇଟ୍
(b) ବକ୍‌ସାଇଟ୍
(c) ମାଙ୍ଗାନିକ
(d) ଅଭ୍ର
Answer:
(b) ବକ୍‌ସାଇଟ୍

(vi) ପୁଗା ଉପତ୍ୟକା କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(a) ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ
(b) ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ
(c) ଲଦାଖ
(d) ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ
Answer:
(c) ଲଦାଖ

(vii) କେଉଁ ରାଜ୍ୟରେ ଅଭ୍ର ଖଣି ନାହିଁ ?
(a) ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ
(b) ରାଜସ୍ଥାନ
(c) କର୍ଣ୍ଣାଟକ
(d) ବିହାର
Answer:
(c) କର୍ଣ୍ଣାଟକ

4. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ବିଷୟ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ସଂପୃକ୍ତ ବିଷୟକୁ ଯୋଡ଼ ।

“କ” ସ୍ତମ	‘ଖ’ସ୍ତମ୍ଭ
(i) ଭୂ-ଅବକ୍ଷୟ ନିରୋଧ	ଭୂତଳ ଜଳ ସୟରେ ସାହାଯ୍ୟ
(ii) ପଥର ବନ୍ଧ	ଜନ ସଚେତନତା
(ii) ପଥର ବନ୍ଧ	ମୃରିକାକ୍ଷୟ ନିରୋଧ
(iv) ସାମାଜିକ ବନୀକରଣ	ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପଶୁଚାରଣ
(v) କୃଷ୍ଣସୁବର୍ଣ୍ଣ	ସୋପାନ ଚାଷ
	ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍

Answer:

“କ” ସ୍ତମ	‘ଖ’ସ୍ତମ୍ଭ
(i) ଭୂ-ଅବକ୍ଷୟ ନିରୋଧ	ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପଶୁଚାରଣ
(ii) ପଥର ବନ୍ଧ	ମୃତ୍ତିକାକ୍ଷୟ ନିରୋଧ
(ii) ପଥର ବନ୍ଧ	ସୋପାନ ଚାଷ
(iv) ସାମାଜିକ ବନୀକରଣ	ଭୂତଳ ଜଳ ସଞ୍ଚୟରେ ସାହାଯ୍ୟ
(v) କୃଷ୍ଣସୁବର୍ଣ୍ଣ	ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍

5. ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

(i) ପାର୍ବତ୍ୟ ଭୂମି ଓ ସମତଳ ଭୂମି :

(ii) ପରିବାହିତ ମୃତ୍ତିକା ଓ ଅବକ୍ଷିପ୍ତ ମୃତ୍ତିକା :

(iii) ଚିରହରିତ୍ ଅରଣ୍ୟ ଓ ପଶ୍ଚିମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟ :

(iv) ଜୈବ ମଣ୍ଡଳ ଓ ବାରି ମଣ୍ଡଳ :

(v) ଧାତବ ଖଣିଜ ଓ ଅଧାତବ ଖଣିଜ:

(vi) ଖଣିଜ ଓ ଖଣିଜ ପିଣ୍ଡ :

(vii) ପାରମ୍ପରିକ ଶରି ଓ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି

(viii) ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ :

Question 6.
ଭାରତର ରେଖାଙ୍କିତ ମାନଚିତ୍ରରେ ଦର୍ଶାଅ ।
(i) ଚନ୍ଦକା ହାତୀ ଅଭୟାରଣ୍ୟ
(ii) ବମ୍ବେ ହାଇ
(iii) କର୍ନେଟ୍ ଜାତୀୟ ଅରଣ୍ୟ
(iv) କାଜିରଙ୍ଗା ଜାତୀୟ ଅରଣ୍ୟ
(v) ଗିର୍ ଜାତୀୟ ଅରଣ୍ୟ
(vi), କଳକମ୍ ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି କେନ୍ଦ୍ର
(vii) ରାଣାପ୍ରତାପ ସାଗର
(viii) କଇଗା ଆଣବିକ ଶକ୍ତି କେନ୍ଦ୍ର
Answer:

7. କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।

(i) ନଦୀ ଉପତ୍ୟକା ସମତଳ ଭୂମିଗୁଡ଼ିକ ଊର୍ବର ।
Answer:

• ନଦୀ ଉପତ୍ୟକା ସମତଳ ଭୂମିଗୁଡ଼ିକରେ ମୃତ୍ତିକାର ସ୍ତର ବହଳ ଓ ଜଳଧାରଣ କ୍ଷମତା ଅଧିକ ।
• ତେଣୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ଉର୍ବର ଏବଂ ସେଠାରେ କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ ଲାଭଜନକ ।

(ii) ପରିବାହିତ ମୃତ୍ତିକାର ଅନ୍ତଃଭୂମି ସହିତ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ନ ଥାଏ ।
Answer:

• ପରିବାହିତ ମୁଭିକା ଯେଉଁଠାରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହା ସେଠାରେ ସଞ୍ଚିତ ହୋଇ ନଥାଏ ।
• ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷୟଜାତ ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତି, ଯଥା – ବାୟୁ, ଜଳସ୍ରୋତ, ହିମବାହଦ୍ଵାରା ପରିବାହିତ ହୋଇ ଅନ୍ୟତ୍ର ସଞ୍ଚ ହୁଏ। ତେଣୁ ଏହାର ଅନ୍ତଭୂମି ସହିତ କୌଣସି ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ନଥାଏ।

(iii) ମନୁଷ୍ୟ ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଜଳ ପୃଥ‌ିବୀର ଏକ ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ବଳ ।
Answer:

• ପୃଥ‌ିବୀର ମୋଟ୍ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର 71 ଭାଗ ଜଳଭାଗ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅଧିକାଂଶ ଜଳଭାଗ ବିଭିନ୍ନ ସାଗର ଓ ମହାସାଗରରେ ବିଭକ୍ତ । ସମୁଦ୍ରର ଜଳ ଲୁଣିଆ ଥୁବାରୁ ତାହା ମନୁଷ୍ୟର ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ ନୁହେଁ ।
• ପୃଥ‌ିବୀରେ ମିଳୁଥିବା ମଧୁର ଜଳର ଶତକଡ଼ା l ଭାଗ ମନୁଷ୍ୟର ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ ଏବଂ ଏହା ଭୂଗର୍ଭସ୍ଥ ଜଳ ରୂପେ, ଭୂପୃଷ୍ଠ ଜଳ ରୂପେ ନଦୀ, ହ୍ରଦମାନଙ୍କରେ କିମ୍ବା ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ରହିଥାଏ। ଏହିସବୁ କାରଣରୁ ମଧୁର ଜଳ ପୃଥୁବୀର ଅତି ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ବଳ ।

(iv) ଅଳ୍ପବୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଶୁଷ୍କ ଅଞ୍ଚଳରେ ଉଭିଦର ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ କଣ୍ଟାଯୁକ୍ତ । ”
Answer:
ଅଳ୍ପବୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଶୁଷ୍କ ଅଞ୍ଚଳରେ ବୃକ୍ଷଗୁଡ଼ିକ ଅଧ‌ିକ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ତ୍ୟାଗରୁ ନିଜକୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ସେଗୁଡ଼ିକର ପତ୍ରପୃଷ୍ଠ ଚିକ୍‌କଣ ଓ ମୋଟା ଏବଂ କଣ୍ଟାଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ।

(v) ମୁଦ୍ରା ପ୍ରଚଳନରେ ତମ୍ବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ବ୍ରୋଞ୍ଜ ଧାତୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ।
Answer:

• ତମ୍ବା ଧାତୁର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର କରାଗଲେ ଦିନେ ନା ଦିନେ ଏଗୁଡ଼ିକର ଭଣ୍ଡାର ସରିଯିବ।
• ତେଣୁ ତମ୍ବା ଧାତୁ ବଦଳରେ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅର୍ଥାତ୍ ବ୍ରୋଞ୍ଜ ବ୍ୟବହାର କଲେ ତମ୍ବା ଧାତୁର ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯାଇ ପାରିବ।

(vi) କୋଇଲାକୁ ପୋତା ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀ ଗର୍ଭରେ ପୋତି ହୋଇ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବାରୁ କୋଇଲାକୁ ପୋତା ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

(vii) ମଫସଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ ଜାଳେଣି ଅଧୂକ ଲୋକପ୍ରିୟ ।
Answer:

• ଜୈବିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ, ଯଥା— ଗୋବର, ମୃତ ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଅଂଶଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆଦ୍ଵାରା ପଚାଇ ସଢ଼ାଇ ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ।
• ମଫସଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହି ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ ଜାଳେଣି ପାଇଁ କୌଣସି ମୂଲ୍ୟ ଦେବାକୁ ପଡ଼େନାହିଁ । ତେଣୁ ଏହି ଜାଳେଣି ସେଠାରେ ଅଧୁକ ଲୋକପ୍ରିୟ ।

BSE Odisha 8th Class Geography Notes Chapter 2 ଭୂ-ସମ୍ବଳ, ଜଳ ସମ୍ବଳ, ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ, ଖଣିଜ ଓ ଶକ୍ତି ସମ୍ବଳ

ଭୂ-ସମ୍ବଳ

• ପୂର୍ବ ଅଧ୍ୟାୟରେ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଜାଣିଲେ। ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ପଦାର୍ଥ, ଯଥା—ପବନ, ସୂର୍ଯ୍ୟରଶ୍ମି, ନଦୀ– ହ୍ରଦ-ସାଗରର ଜଳ, ମୃଭିକା, ଅରଣ୍ୟ, ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ, ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ ଅନ୍ତର୍ଗତ ।

ଭୂ- ସମ୍ବଳର ବିତରଣ :

• ପୃଥ‌ିବୀର ମୋଟ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 29 ଭାଗ ସ୍ଥଳ ଓ ଏହା 7 ଗୋଟି ମହାଦେଶକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ଏହି ସ୍ଥଳଭାଗ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ।

ଜାଣିବା କଥା
ଆମ ପୃଥ‌ିବୀର ସ୍ଥଳଭାଗ 7 ଗୋଟି ମହାଦେଶ, ଯଥା – ଏସିଆ, ଇଉରୋପ, ଉତ୍ତର ଆମେରିକା, ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା, ଆଫ୍ରିକା, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଓ ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକାକୁ ନେଇ ଗଠିତ।

ଭୂ-ସମ୍ବଳର ପ୍ରକାରଭେଦ :

• ଅଧିକ ଉଚ୍ଚତାବିଶିଷ୍ଟ ପାହାଡ଼ ଓ ପର୍ବତଗୁଡ଼ିକର ଗଠିତ ପାର୍ବତ୍ୟଭୂମି ।
• ଅଳ୍ପ ଉଚ୍ଚନୀଚ ହୋଇଥିବା ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ପଥୁରିଆ ଅଞ୍ଚଳକୁ ନେଇ ଗଠିତ ମାଳଭୂମି।
  (ମୃତ୍ତିକା ସ୍ତର ପତଳା, ପଥୁରିଆ ଓ ଜଳଧାରଣ ଶକ୍ତି କମ୍)
• ସମୁଦ୍ରପତ୍ତନରୁ ଅଳ୍ପ ଉଚ୍ଚରେ ସମାନପ୍ରାୟ ଥିବା ଭୂମି ସମତଳଭୂମି ।
  (ମୃଭିକା ସ୍ତର ବହଳ ଓ ଜଳଧାରଣ ଶକ୍ତି ଅଧ୍ବକ)

ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଭୂମିରୂପର ଅବସ୍ଥିତି ଓ ନାମ :

ଭୂ – ବ୍ୟବହାର:

କୌଣସି ଅଞ୍ଚଳ ଭୂ-ବ୍ୟବହାର ଦୁଇଟି ଅବସ୍ଥା ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ; ଯଥା—

ପୃଥ‌ିବୀର ମୋଟ ଭୂମିର 11 ଶତାଂଶ ଭୂମିରେ କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ, 26 ଶତାଂଶ ଚାରଣଭୂମି, 31 ଶତାଂଶ ବନଭୂମି ଏବଂ 32 ଶତାଂଶ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ।

କେତେକ ମୁଖ୍ୟ ଦେଶର ଭୂ-ବ୍ୟବହାର :

• କୃଷିପାଇଁ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଶତାଂଶ ଭୂମି ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା
  ଦେଶ → ଭାରତ
• ଚାରଣଭୂମିପାଇଁ ସର୍ବାଧକ ଶତାଂଶ ଭୂମି ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା
  ଦେଶ → ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ
• ବନଭୂମିପାଇଁ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଶତାଂଶ ଭୂମି ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା
  ଦେଶ → ଜାପାନ
• ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବ୍ୟବହାରପାଇଁ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଶତାଂଶ ଭୂମି ବ୍ୟବହାର କରୁଥ‌ିବା
  ଦେଶ → କାନାଡ଼ା

ଭୂବ୍ୟବହାର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭାରତ ଓ ଓଡ଼ିଶା ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନା :

ଜନସଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ମଣିଷର ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଫଳରେ ଭୂବ୍ୟବହାର ଢାଞ୍ଚା ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଉଛି।

କେତେକ ପ୍ରାକୃତିକ ଏବଂ ମାନବୀୟ କାରଣରୁ ଭୂମି ଅବକ୍ଷୟ ହେଉଛି ।

ଜାଣିବା କଥା :
ପାରିସ୍ଥିତିକ ସନ୍ତୁଳନ ପାଇଁ ଦେଶର ସମୁଦାୟ ଆୟତନର 33 ଭାଗ ଭୂମିରେ ଅରଣ୍ୟ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଭୂ ସମ୍ବଳର ସଂରକ୍ଷଣ :
ଭୂ-ଅବକ୍ଷୟ ପାଇଁ କେତେକ ସତର୍କତା ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିବା ବିଧେୟ; ଯଥା—

• ପାର୍ବତ୍ୟଭୂମିର ତୀକ୍ଷଣ ଗଡ଼ାଣି ଅଞ୍ଚଳରେ ବୃକ୍ଷରୋପଣ ଓ ପଥର କାନ୍ଥ ନିର୍ମାଣ
• ବୃଷ୍ଟିଜଳ ନିଷ୍କାସନପାଇଁ ନାଳ ବ୍ୟବସ୍ଥା
• ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ଝାଉଁବଣ ଓ ହେନ୍ତାଳ (ଲୁଣା) ଜଙ୍ଗଲର ସଂରକ୍ଷଣ
• ନଦୀର ବଜ୍ରସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ ବୁରୁଜ ନିର୍ମାଣ
• ନୂତନ ବନୀକରଣ ଓ ଜଙ୍ଗଲକୁ ସଂରକ୍ଷିତ କରିବା
• ପଶୁଚାରଣର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ

ମୃରିକା

• ଆମ ଦେଶର ବା ପୃଥିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳର ମୃଭିକା ପ୍ରାୟ ଏକାପରି ନୁହେଁ ।
• ମ୍ପରିକା ଏକ ଯୌଗିକ ପଦାର୍ଥ। ଏଥରେ ଜଳ, ବାୟୁ, କ୍ଷୟିତ ଜୈବାଂଶ ଆଦି ମିଶି ରହିଥାଏ ।
• ଚୂର୍ଣ୍ଣୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶିଳା କ୍ଷୟପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ କ୍ଷୁଦ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ର ରେଣୁରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଓ ଏଥରେ ଜଳ, ବାୟୁ, କ୍ଷୟଜାତ ଜୈବାଂଶ ଓ ଖଣିଜ ମିଶି ଭୂମିର ଉପରିଭାଗରେ ପତଳା ଆସ୍ତରଣ ଭାବରେ ବସିଯାଏ। ଏହାକୁ ମୃଭିକା କୁହାଯାଏ।

ଜାଣିବା କଥା :
ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବାହାରକୁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ ଶିଳା ଉତ୍ତାପର ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମିକ ହ୍ରାସବୃଦ୍ଧି, କରକାର ପ୍ରଭାବ, ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀ ଓ ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଖଣ୍ଡ ବିଖଣ୍ଡିତ ହୋଇ କ୍ଷୁଦ୍ରକ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳାରେଣୁ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ, ତାହାକୁ ଚୂଷ୍ଣୀଭବନ କୁହାଯାଏ ।

ମୃତ୍ତିକା ସୃଷ୍ଟିର ନିୟାମକ ଓ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଭାବ :

• ପ୍ରାଥମିକ ଶିଳା : ମୃଭିକା ରଂଗ,ବିନ୍ୟାସ, ରାସାୟନିକ ବିଭବ, ଖଣିଜ ଓ ଭେଦ୍ୟତାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ।
• ଜଳବାୟୁ : ଉଷ୍ଣତା, ବୃଷ୍ଟିପାତ, ଅବକ୍ଷୟ ଓ ଜୈବାଂଶଦ୍ବାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ।
• ଭୂ-ପ୍ରକୃତି : ଭୂମିର ଉଚ୍ଚତା ଓ ଗଡ଼ାଣି ମୃଭିକାର ସଞ୍ଚୟକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ।
• ଉଭିଦ, ପ୍ରାଣୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମାତିସୂକ୍ଷ୍ମ ଜୀବ : ଜୈବାଂଶର ଅନୁପାତକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ।
• ସମୟ : ମୃଭିକାର ବହଳତାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ।

ମୃତ୍ତିକାର ପାର୍ଶ୍ଵଚ୍ଛେଦ :

ଜାଣିବା କଥା
1 ସେ.ମି. ମୃଭିକା ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଶହ ଶହ ବର୍ଷ ଲାଗେ।

ମୃତ୍ତିକାର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ :

ଜାଣିବା କଥା
ପରିବାହିତ ମୃତ୍ତିକା, ଅବଶିଷ୍ଟ ମୃତ୍ତିକାଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ଉର୍ବର । କାରଣ ପରିବାହିତ ମୃଭିକା କ୍ଷୟଜାତ ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତିଦ୍ଵାରା ପରିବାହିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏଥୁରେ ଜୈବାଂଶ, ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖଣିଜ ମିଶି ଅଧୂକ ଉର୍ବର କରିଥାଏ।

ମୃତ୍ତିକାର ବିତରଣ :

ମୃତ୍ତିକାର ବ୍ୟବହାର :

• କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ
• ପାନୀୟ ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ
• କୁଟୀର ଶିଳ୍ପର କଞ୍ଚାମାଲ
• ତନ୍ତୁ ଜାତୀୟ ଫସଲ ଉତ୍ପାଦନ
• ଗୃହ ନିର୍ମାଣ
• ଉତ୍ପନ୍ନ କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଶିଳ୍ପର କଞ୍ଚାମାଲ ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ

ଜାଣିବା କଥା : ମୃଭିକା ଏକ ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ବଳ।

ମୃତ୍ତିକାର ସଂରକ୍ଷଣ :
ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ମୃତ୍ତିକା ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯାଇପାରେ :

• ଉଭିଦ-ଉଭିଦ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନକୁ ଶୁଷ୍କ ଉଭିଦ (ନଡ଼ା, କୁଟା, ଶୁଖୁଲା ପତ୍ର) ଦ୍ଵାରା ଘୋଡ଼ାଇବା।
• ସମାନ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ଗୋଡ଼ି, ମାଟି, ଘାସରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ହୁଡ଼ା ନିର୍ମାଣ ଓ ହୁଡ଼ା ସାମନାରେ ନାଳୀ ନିର୍ମାଣ। ଜଳ ପ୍ରବାହର ପ୍ରତିକୂଳରେ ପଥରବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ।
• ପାହାଡ଼ ବା ମାଳଭୂମିର ତୀଖ ଗଡ଼ାଣିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ପାହାଚ ଆକାରରେ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତି ।
• ଗୋଟିଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଭିନ୍ନ ଫସଲ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସମୟରେ କରିବା ।
• ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ବାୟୁର ପ୍ରତିକୂଳ ଦିଗରେ ଧାଡ଼ି ଧାଡ଼ି ବୃକ୍ଷ ରୋପଣ ।
• ପଶୁଚାରଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ।
• ସାର ଓ କୀଟନାଶକର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବ୍ୟବହାର।
• ମ୍ପଭିକା କ୍ଷୟର କୁପରିଣାମ ସଂପର୍କରେ ଜନସଚେତନତା।

ଜାଣିବା କଥା :
ପାହାଡ଼ିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥାକଥାକ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଚାଷ କରିବାକୁ ସୋପାନ ଚାଷ କୁହାଯାଏ।

ଜଳ ସମ୍ବଳ

• ଆମେ ଜାଣିଛେ ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠର 71 ଭାଗ ଜଳଭାଗଦ୍ଵାରା ଆବୃତ, ତେଣୁ ପୃଥ‌ିବୀ ଏକ ଜଳୀୟ ଗ୍ରହ ।
• ପୃଥିବୀର ମୋଟ ଜଳ ସମ୍ବଳର ଶତକଡ଼ା 2-7 ଭାଗ ମଧୁର ଜଳ ଏବଂ ସେଥିରୁ ମନୁଷ୍ୟର ବ୍ୟବହାର ମୋଟ୍ ମଧୁର ଜଳର ଶତକଡ଼ା 1 ଭାଗ ।

ଜଳଚକ୍ର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ବାରା ଜଳ ପ୍ରବାହ ଘଟୁଥ‌ିବାରୁ ପୃଥୁବୀରେ ମୋଟ୍ ଜଳର ପରିମାଣ ସମାନ ରହେ ।

ଜାଣିବା କଥା :
ଭୂପୃଷ୍ଠର ଜଳ ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ରୂପେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଯାଇ ସେଠାରେ ଘନୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜଳବିନ୍ଦୁ ଓ ମେଘରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ବୃଷ୍ଟିପାତ ଓ ହିମାପାତ ରୂପେ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ପଡ଼େ । କିଛି ଜଳ ଭୂଗର୍ଭରେ ସମ୍ପ୍ରତ ହୋଇ ରହେ ଓ ଅବଶିଷ୍ଟ ଜଳ ଭୂପୃଷ୍ଠର ଝରଣା, ନଦୀରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ସମୁଦ୍ରରେ ମିଶେ । ଏହାକୁ ଜଳପ୍ରବାହ କୁହାଯାଏ।

ମୁଖ୍ୟ ନଦୀ ଓ ହ୍ରଦ : ନଦୀ
ପୃଥ‌ିବୀ : ଆମାଜନ, ମିସୋରି-ମିସିସିପି, ନୀଳନଦୀ, କଙ୍ଗୋ, ହୋୟାଂହୋ, ସିକିୟାଙ୍ଗ୍, ଓବ୍‌, ଇନ୍‌ସୀ,ଲେନା, ଟାଇଗ୍ରୀସ୍, ଇଉଫ୍ରେଟିସ୍, ଭଲ୍‌ଗା, ରାଇନ୍, ରୋନ୍, ସେଣ୍ଟଲରେନ୍ସ, ପାରାନାପାରାଗୁଏ, ମରେ-ଡାଲିଂ ।

ଜଳର ବ୍ୟବହାର :
(i) ପାନୀୟ, ରନ୍ଧନ ଓ ପରିଷ୍କାର ପରିଚ୍ଛନ୍ନ (ii) ଶିଳ୍ପ (iii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ (iv) ଜଳପଥରୂପେ ଯାତ୍ରୀ ଓ ମାଲପରିବହନ (v) କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ (vi) ଜଳଜୀବ ସଂରକ୍ଷଣ

ଜାଣିବା କଥା :
ଜଣେ ସହରୀଲୋକର ଦୈନନ୍ଦିନ ଜଳ ବ୍ୟବହାର ୧୫୦ ଲିଟର।

ଜଳାଭାବ :

• ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ଜଳର ବ୍ୟବହାର ତଦନୁପାତରେ ବୃଦ୍ଧିପାଇ ଚାଲିଛି।
• ଚାହିଦାଠାରୁ ଜଳ ଯୋଗାଣ କମ୍ ହେବାରୁ ଜଳାଭାବ ଦେଖାଦେଇଛି ।
• ବାର୍ଷିକ ଓ ଋତୁକାଳୀନ ବୃଷ୍ଟିପାତର ପାର୍ଥକ୍ୟ ଜଳାଭାବର ପ୍ରଧାନ କାରଣ।
• ଜଳାଭାବ ଯୋଗୁ ପୃଥ‌ିବୀର ବହୁ ଅଞ୍ଚଳ ମରୁଡ଼ି ପ୍ରବଣ ଅଞ୍ଚଳରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି।

ଜଳ ସଂବଳର ସଂରକ୍ଷଣ :

• ଅପରିଷ୍କାର ଜଳ, ଶିଳ୍ପ-କାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଦୂଷିତ ଜଳ, ସହରାଞ୍ଚଳ ଓ ଡାକ୍ତରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଆବର୍ଜନାଯୁକ୍ତ ଜଳକୁ ପରିଷ୍କୃତ କରାଯାଇ ପ୍ରବାହ ଜଳରେ ମିଶାଇବା।
• କୀଟନାଶକ ଓ ସାରଯୁକ୍ତ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରର ଜଳକୁ ଶୋଧନ କରି ପ୍ରବାହ ଜଳରେ ଛାଡ଼ିବା।
• ଶବ, ମୃତ ପ୍ରାଣୀ ଜଳରେ ଭସାଇବା ଅନୁଚିତ।
• ଭୂଗର୍ଭ ଜଳର ମାତ୍ରାଧୂକ ବ୍ୟବହାର ରୋକିବା ଓ ଜଳ ସଞ୍ଚୟ ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା।
• ବନୀକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଉଭିଦ ଆଚ୍ଛାଦନ କରି ବୃଷ୍ଟିଜଳର ଗତି ରୋକିବା ।
• ଜଳ ଅମଳ ପ୍ରକଳ୍ପଦ୍ବାରା ଜଳକୁ ସାଇତି ରଖୁବା ।

ଜାଣିବା କଥା
ବର୍ଷା ଜଳକୁ ନଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ଏକତ୍ର କରି ଜଳାଭାବ ସମୟରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଜଳ ଅମଳ ପ୍ରକଳ୍ପ କୁହାଯାଏ।

• ବୁନ୍ଦା ଓ ଛିଞ୍ଚା ଜଳସେଚନ ପ୍ରଣାଳୀ ଅବଲମ୍ବନ କରିବା।
• ନଦୀରେ ଆନିକଟ୍, ବ୍ୟାରେଜ, ବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ କରି ବର୍ଷାଜଳକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇ ସେହି ଜଳର ବହୁମୁଖୀ ବ୍ୟବହାର କରିବା।

ଜଳର ବ୍ୟବହାର :

• ପାନୀୟ, ରନ୍ଧନ ଓ ପରିଷ୍କାର ପରିଚ୍ଛନ୍ନ
• ଶିଳ୍ପ
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ
• ଜଳପଥରୂପେ ଯାତ୍ରୀ ଓ ମାଲପରିବହନ
• କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ
• ଜଳଜୀବ ସଂରକ୍ଷଣ

ଜାଣିବା କଥା :
ଜଣେ ସହରୀଲୋକର ଦୈନନ୍ଦିନ ଜଳ ବ୍ୟବହାର ୧୫୦ ଲିଟର।

ଜଳାଭାବ :

• ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ଜଳର ବ୍ୟବହାର ତଦନୁପାତରେ ବୃଦ୍ଧିପାଇ ଚାଲିଛି।
• ଚାହିଦାଠାରୁ ଜଳ ଯୋଗାଣ କମ୍ ହେବାରୁ ଜଳାଭାବ ଦେଖାଦେଇଛି ।
• ବାର୍ଷିକ ଓ ଋତୁକାଳୀନ ବୃଷ୍ଟିପାତର ପାର୍ଥକ୍ୟ ଜଳାଭାବର ପ୍ରଧାନ କାରଣ।
• ଜଳାଭାବ ଯୋଗୁ ପୃଥ‌ିବୀର ବହୁ ଅଞ୍ଚଳ ମରୁଡ଼ି ପ୍ରବଣ ଅଞ୍ଚଳରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି।

ଜଳ ସଂବଳର ସଂରକ୍ଷଣ :

• ଅପରିଷ୍କାର ଜଳ, ଶିଳ୍ପ-କାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଦୂଷିତ ଜଳ, ସହରାଞ୍ଚଳ ଓ ଡାକ୍ତରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଆବର୍ଜନାଯୁକ୍ତ ଜଳକୁ ପରିଷ୍କୃତ କରାଯାଇ ପ୍ରବାହ ଜଳରେ ମିଶାଇବା।
• କୀଟନାଶକ ଓ ସାରଯୁକ୍ତ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରର ଜଳକୁ ଶୋଧନ କରି ପ୍ରବାହ ଜଳରେ ଛାଡ଼ିବା।
• ଶବ, ମୃତ ପ୍ରାଣୀ ଜଳରେ ଭସାଇବା ଅନୁଚିତ।
• ଭୂଗର୍ଭ ଜଳର ମାତ୍ରାଧୂକ ବ୍ୟବହାର ରୋକିବା ଓ ଜଳ ସଞ୍ଚୟ ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା।
• ବନୀକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଉଭିଦ ଆଚ୍ଛାଦନ କରି ବୃଷ୍ଟିଜଳର ଗତି ରୋକିବା ।
• ଜଳ ଅମଳ ପ୍ରକଳ୍ପଦ୍ବାରା ଜଳକୁ ସାଇତି ରଖୁବା ।

ଜାଣିବା କଥା
ବର୍ଷା ଜଳକୁ ନଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ଏକତ୍ର କରି ଜଳାଭାବ ସମୟରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଜଳ ଅମଳ ପ୍ରକଳ୍ପ କୁହାଯାଏ।

• ବୁନ୍ଦା ଓ ଛିଞ୍ଚା ଜଳସେଚନ ପ୍ରଣାଳୀ ଅବଲମ୍ବନ କରିବା।
• ନଦୀରେ ଆନିକଟ୍, ବ୍ୟାରେଜ, ବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ କରି ବର୍ଷାଜଳକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇ ସେହି ଜଳର ବହୁମୁଖୀ ବ୍ୟବହାର କରିବା।

ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍ଭଦ /ଅରଣ୍ୟ ସମ୍ବଳ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମ୍ବଳ :

• ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଅତି ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ବଳ।
• ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ କହିଲେ ମନୁଷ୍ୟର ବିନ୍ଧା ସାହାଯ୍ୟରେ ଆପେ ଆପେ ଜନ୍ମିଥିବା ବୃକ୍ଷ, ଲତା ଓ ତୃଣ ।
• ଜୈବମଣ୍ଡଳ ସୁରକ୍ଷିତ ରହିଲେ ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀର ବଂଶବୃଦ୍ଧି ଓ ସହାବସ୍ଥାନରେ ଉନ୍ନତି ଘଟେ ଓ ପରିବେଶର ଭାରସାମ୍ୟ . . . ରକ୍ଷା ହୁଏ । ।

ବ୍ୟବହାର :
ଅରଣ୍ୟର ବୃକ୍ଷସଂପଦ ମନୁଷ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାରରେ ଆସେ । ଯଥା –

• ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳ ହୁଏ।
• ଅମ୍ଳଜାନ ଯୋଗାଏ।
• ଫଳ, ମଞ୍ଜି, ଅଠା, ଲାଖ, ଝୁଣା, ଶିଘ୍ର ଆଦି ଅରଣ୍ୟଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ମିଳେ।
• ମ୍ପରିକା ସଂରକ୍ଷଣ କରେ ।
• ଭୂଗର୍ଭ ଜଳ ସଞ୍ଚୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ।
• କାଠ, ବାଉଁଶ, ସବାଇଘାସ ମିଳେ ଓ ଶିଳ୍ପପାଇଁ କଞ୍ଚାମାଲ ଯୋଗାଏ ।

ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦର ବିତରଣ :
ପୃଥ‌ିବୀରେ ୪ ପ୍ରକାର ଉଭିଦ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ ।

• ଅରଣ୍ୟ ଅଧିକ ଦୃଷ୍ଟିଯୁକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯାଏ। ,
• ତୃଣଭୂମି : ମଧ୍ଯମ ଦୃଷ୍ଟିଯୁକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯାଏ ।
• କଣ୍ଟାବନ :ଅଳ୍ପ ବୃଷ୍ଟି ବା ଶୁଷ୍କ ଅଞ୍ଚଳରେ ବେଖାଯାଏ।
• ତୁନ୍ଦ୍ରା : ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖାଯାଏ ।

ପୃଥିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳର ଅକ୍ଷାଂଶକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ଅରଣ୍ୟକୁ ତିନି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭାଗ କରାଯାଇଛି; ଯଥା –

• ନିରକ୍ଷୀୟ ଅରଣ୍ୟ,
• କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଅରଣ୍ୟ,
• ନାତିଶୀତୋଷ୍ଣ ଅରଣ୍ୟ ।

ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ଅରଣ୍ୟ, ଏହାର ଅକ୍ଷାଂଶ, ଅବସ୍ଥିତି ଓ ମୁଖ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ :

ଓଡ଼ିଶାରେ ଶତକଡ଼ା 32 ଭାଗ ଭୂମିରେ ଅରଣ୍ୟ ଅଛି ।

ପ୍ରାକୃତିକ ଉଭିଦର ସଂରକ୍ଷଣ :

• ମନଇଚ୍ଛା ଜଙ୍ଗଲ କଟା ବନ୍ଦ କରିବା ଓ ନୂତନ ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି କରିବା।
• ପାହାଡ଼ିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କୃଷି, ଯଥା— ପୋଡୁଚାଷ ବନ୍ଦ କରିବା ।
• ଅନିୟମିତ ପଶୁଚାରଣ ବନ୍ଦ କରିବା।
• ସାମାଜିକ ବନୀକରଣ, ପର୍ଥପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ବୃକ୍ଷରୋପଣ, ସମୁଦ୍ର ଉପକୂଳବର୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ବନୀକରଣ କରିବା ।

ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମ୍ବଳ

• ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଆମର ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ବଳ ରୂପେ ପରିଗଣିତ ।
• ପଶୁ, ପକ୍ଷୀ, କୀଟପତଙ୍ଗ ଓ ଜଳଜୀବ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମ୍ବଳର ଅନ୍ତର୍ଗତ ।
• ପରିସଂସ୍ଥାର ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷାରେ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ।

ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମ୍ବଳର ଉପକାରିତା :

• ଦୁଗ୍‌ଧ, ମାଂସ, ଚମଡ଼ା ଓ ପଶମ ମିଳେ।
• କେତେକ ପକ୍ଷୀ, ଶାଗୁଣା, କୁଆ ଆଦିଙ୍କଦ୍ୱାରା ମୃତପ୍ରାଣୀ ଭକ୍ଷଣକରି ପରିବେଶକୁ ସଫା କରନ୍ତି ।
• କେତେକ କୀଟ ଓ ପୋକଙ୍କଦ୍ବାରା ଆବର୍ଜନା ପରିଷ୍କରଣ ।
  ପରିସଂସ୍ଥାର ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷା ହୋଇଥାଏ।

ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମ୍ବଳର ବିତରଣ :
ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସମ୍ବଳକୁ ଆହାର ଦୃଷ୍ଟିରେ 3 ଭାଗରେ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ଯଥା –

• ତୃଣଭୋଜୀ (ହାତୀ, ସମ୍ବର, ହରିଣ, ଜେବ୍ରା, ଜିରାଫ ଆଦି)
• ମାଂସାଶୀ (ସିଂହ, ବାଘ, ହେଟାବାଘ ଆଦି)
• ଉଭୟ ଭୋଜୀ (ବିଲୁଆ, ଭାଲୁ ଇତ୍ୟାଦି )

ଭୂ-ପ୍ରକୃତି ଓ ଜଳବାୟୁ ଅନୁସାରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅରଣ୍ୟରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଦେଖାଯାନ୍ତି ।

ଭାରତର ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ
ହାତୀ, ବାଘ, ସିଂହ, ଗଣ୍ଡା, ଭାଲୁ, ଗୟଳ, ହରିଣ, ବାରହା, କସ୍ତୁରୀ ମୃଗ ଓ ଚମରୀ ଗାଈ, ବିଭିନ୍ନ ବିଷଧର ସର୍ପ, ଗୋଧ, କୁମ୍ଭୀର ଓ ଜଳହସ୍ତୀ; .ମୟୂର, ଶୁଆ, ଶାରୀ ଆଦି ପକ୍ଷୀ; ଜଳଭାଗରେ ହଂସ, ହଂସରାଳୀ, ସାରସ, ପାଣିକୁଆ ଇତ୍ୟାଦି

ଓଡ଼ିଶାର ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ
ନୀଳଗାଈ ଓ ଚଉଶିଙ୍ଗା ହରିଣ (ଅନୁଗୁଳ, ସମ୍ବଲପୁର, କୋରାପୁଟ), ବନ୍ଯ ମହିଷି (ଖଡ଼ିଆଳ), ହରିଣ, କୁଟୁରା, ସମ୍ବର, ବାରହା, ମୟୂର, କୁମ୍ଭାଟୁଆ, ଶୁଆ, ଶାରୀ, ଝିଙ୍କ ପକ୍ଷୀ, ନଦୀ ଓ ହ୍ରଦରେ ପାଣିକୁଆ, ହଂସରାଳି, ବଗ, ଗେଣ୍ଡାଳିଆ, କୁମ୍ଭୀର, ମଗର, କଇଁଛ ଆଦି ପ୍ରାଣୀ.

ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ସଂରକ୍ଷଣ :

• ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ 1972 ମସିହାରେ ଆମ ଦେଶରେ ‘ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବୋର୍ଡ଼’ ଗଠନ କରାଯାଇଛି ।
• ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅଭୟାରଣ୍ୟ, ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ, ବ୍ୟାଘ୍ର ପ୍ରକଳ୍ପ, କୁମ୍ଭୀର ପ୍ରକଳ୍ପ ଓ ପକ୍ଷୀବିହାର ଆଦି ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି ।
• ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ପଶୁପକ୍ଷୀ ଶିକାର ବନ୍ଦ କରି ସେମାନଙ୍କ ପରିବେଶ ପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ପ୍ରତି ଜନସଚେତନା ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ସରକାରୀ ଓ ବେସରକାରୀ ସଂସ୍ଥା ପକ୍ଷରୁ ଉଦ୍ୟମ କରାଯିବା ଉଚିତ ।

ଭାରତର କେତେକ ଅଭୟାରଣ୍ୟର ତାଲିକା

ଖଣିଜ ସମ୍ବଳ

• ଖଣିଜ ସମ୍ବଳ ଏକ ମୂଲ୍ୟବାନ ତଥା ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ ।
• ପୃଥ‌ିବୀର ସବୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଶିଳା ସହିତ ବିଭିନ୍ନ ଖଣିଜ ମିଶି ରହିଅଛି ।
• ସୃଷ୍ଟି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କରି ଖଣିଜକୁ 2 ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭିନ୍ନ କରାଯାଏ।

ଖଣିଜ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିତରଣ .

ଖଣିଜ ସମ୍ବଳର ବ୍ୟବହାର, :

ଖଣିଜ ସମ୍ବଳର ସଂରକ୍ଷଣ :

• ଖଣିଜ ଉତ୍ତୋଳନ ଓ ଏହାର ପରିବହନରେ ଖଣିଜ ନଷ୍ଟ ନହେବା ପାଇଁ ସାବଧାନତା ଅବଲମ୍ବନ କରିବା ।
• ପୁନଃଚକ୍ରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟବହୃତ ଧାତୁର ପୁନଃ ବ୍ୟବହାର କରିବା ।
• ଧାତୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ବଦଳରେ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିବା ।
• ଉଚ୍ଚମାନ ବିଶିଷ୍ଟ ଖଣିଜପିଣ୍ଡ ବଦଳରେ ନିମ୍ନମାନର ଖଣିଜପିଣ୍ଡର ବ୍ୟବହାର କରିବା ।

ଶକ୍ତି ସମ୍ବଳ

• ଶକ୍ତି ସମ୍ବଳ ଏକ ନବୀକରଣ-ଅଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ।
• ଆଧୁନିକ ମଣିଷର ଆରାମଦାୟକ ଜୀବନଯାପନ ପ୍ରଣାଳୀ ନିମିତ୍ତ ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ କୃଷି, ଶିଳ୍ପ, ପରିବହନ, ଯୋଗାଯୋଗ, ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶକ୍ତି ଚାହିଦା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି; ମାତ୍ର ତଦନୁସାରେ ଶକ୍ତିର ଯୋଗାଣ ବୃଦ୍ଧି ହେଉନାହିଁ ।

ଜାଣିବା କଥା

• ମଣିଷ ପୂର୍ବ କାଳରେ ପଶୁଶକ୍ତି ଓ ଶାରୀରିକ ଶକ୍ତି ସାହାଯ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲା ।

ପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି :
ପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ; ଯଥା – କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ ଏବଂ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଆଦି ଜୈବାଶ୍ମ ଜାଳେଣି ଅଟନ୍ତି ।

କୋଇଲାର ବ୍ୟବହାର :
ଘରୋଇ ଜାଳେଣି, ଲୌହଇସ୍ପାତ ଶିଳ୍ପ, ବାଷଚାଳିତ ଇଂଜିନ୍, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ ହୋଇଥାଏ। କୋଇଲାକୁ କୃଷ୍ଣହୀରକ କୁହାଯାଏ।

ମୁଖ୍ୟ କୋଇଲା ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଅଞ୍ଚଳ :

ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ର ବ୍ୟବହାର :
(ପେଟ୍ରୋ = ଶିଳା, ଲିୟମ = ତେଲ)
ଗାଡ଼ିମଟରକୁ ଚଳାଇବା ପାଇଁ ଜାଳେଣି ତେଲ, ଘର୍ଷଣ ନିରୋଧକ ତେଲ, କିରୋସିନି, ୱାକ୍‌ସ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ର ବ୍ୟବହାର ହୁଏ।

ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଉତ୍ପାଦନ ଅଞ୍ଚଳ :

ଜାଣିବା କଥା:
ଓଡ଼ିଶାର ମହାନଦୀ ଅବବାହିକା ଓ ପାରାଦ୍ବୀପ ନିକଟସ୍ଥ ସମୁଦ୍ର ଗର୍ଭରେ ତୈଳର ସନ୍ଧାନ ମିଳିଛି।

ପ୍ରାକୃତିକ ବାଷ୍ପ :

• ଭୂଗର୍ଭର ସ୍ତରୀୟ ଶିଳାରେ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ସହ ମିଶି ସଞ୍ଚତ ହୋଇ ରହିଥିବା ପ୍ରାକୃତିକ ବାଷ୍ପକୁ ଅଶୋଧ ତୈଳ ସହ କିମ୍ବା ନଳକୂପ ସାହାଯ୍ୟରେ ଭୂ-ଗର୍ଭରୁ ବାହାରକୁ ଅଣାଯାଏ।
• ବ୍ୟବହାର : ଘରୋଇ ଇନ୍ଧନ ଓ କଳକାରଖାନାରେ ଜାଳେଣି ଇନ୍ଧନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ।

ପ୍ରାକୃତିକ ବାଷ୍ପ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଦେଶ ଓ ଅଞ୍ଚଳ :

ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ :

• ନଦୀ ବା ଝରଣାରେ ବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ କରି ଜଳସ୍ରୋତଦ୍ୱାରା ଟରବାଇନ୍‌କୁ ଘୂରାଇ ଜେନେରେଟରରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁହାଯାଏ ।

ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଦେଶ । ଅଞ୍ଚଳ :

• ପୃଥ‌ିବୀ : ବ୍ରାଜିଲ, ପାରାଗୁଏ, ନରୱେ, ଚୀନ୍
• ଭାରତ : ରାକ୍ରାନଙ୍ଗଲ, ଗନ୍ଧିସାଗର, ନାଗାର୍ଜୁନ ସାଗର, ଦାମୋଦର ଉପତ୍ୟକା ଯୋଜନା
• ଓଡ଼ିଶା : ହୀରାକୁଦ, ରେଙ୍ଗାଲି, ବାଲିମେଳା, ମାଛକୁଣ୍ଡ

ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ :

• ସୌରଶକ୍ତି, ପବନଶକ୍ତି, ଜୁଆରି ଶକ୍ତି, ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଆଦି ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ ।
• ସୌରଶକ୍ତିକୁ ରାସ୍ତା ଆଲୋକ, ଟ୍ରାଫିକ୍ ସିଗ୍‌ନାଲ୍, ସୌର ଚୁଲ୍ଲା ଓ ସୌର କୁକରରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

ଜାଣିବା କଥା :

• ନେଦରଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ଜର୍ମାନୀ, ଡେନମାର୍କ, ଯୁକ୍ତରାଜ୍ୟ, ସ୍ପେନ, ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ପବନ ଫାର୍ମ ଗଢ଼ି ଉଠୁଛି, ଯାହାଦ୍ଵାରା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଛି ।
  ପବନ ଶକ୍ତି ଉପଯୋଗ କରି ପବନଚକ୍ରୀ ଘୂରାଇ ଜେନେରେଟରରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ ।
• ଭାରତର କର୍ଣାଟକ, ତାମିଲନାଡୁ, ଓଡ଼ିଶା ଓ ଆଣ୍ଡମାନ- ନିକୋବର ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜରେ ପବନ ଶକ୍ତିର ଉପଯୋଗ କରାଯାଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଛି ।

ଜୁଆର ଶକ୍ତି :

• ସମୁଦ୍ରର ଜୁଆର ଶକ୍ତିକୁ ଉପଯୋଗ କରି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରିବା ପାଇଁ ରୁଷିଆ, ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ଭାରତର କାୟେ ଉପକୂଳ, ପଶ୍ଚିମବଂଗର ସୁନ୍ଦରବନରେ ଜୁଆର ଫାର୍ମମାନ ଗଢ଼ିଉଠିଛି ।

ଜୈବ ଗ୍ୟାସ୍‌ :

• ଜୈବିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁରୁ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ସାହାଯ୍ୟରେ ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇ ରନ୍ଧନ ଓ ଆଲୋକ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ।

ଭୂତାପଜ ଶକ୍ତି :

• ଭୂତାପଜ ଶକ୍ତିକୁ ରନ୍ଧନ, ସ୍ନାନ ଓ ଉତ୍ତପ୍ତ କରିବା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି ।
• ନିଉଜିଲାଣ୍ଡ, ଆଇସ୍‌ଲାଣ୍ଡ, ଫିଲିପାଇନ୍ସ ଏବଂ ଭାରତର ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶର ମନିକରଣ ଏବଂ ଲଦାଖର ପ୍ଲୁଗା ଉପତ୍ୟକାରେ ଭୂତାପଜ କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ।

ଜାଣିବା କଥା
ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ପୃଥ‌ିବୀର ସର୍ବବୃହତ୍ ଭୂ-ତାପଜ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ଦେଶ ।

ଆଣବିକ ଶକ୍ତି : ୟୁରାନିୟମ୍, ଥୋରିୟମରୁ ଆଣବିକ ରିଆକ୍ଟର ମାଧ୍ୟମରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିକୁ ଆଣବିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ।

ଭାରତର ମୁଖ୍ୟ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କେନ୍ଦ୍ର :

ଶକ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ :

• ଆଜିର ଯାତ୍ତ୍ୱିକ ଯୁଗରେ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶକ୍ତିର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।
• ପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ;ଯଥା – କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଆଦି କ୍ଷୟଶୀଳ ସମ୍ବଳ ହୋଇଥିବାରୁ ଶକ୍ତିର ସଂରକ୍ଷଣ ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ।

ଶକ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣର ଉପାୟ :

• ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଗାଡ଼ି ପରିବର୍ତ୍ତେ ସାଇକେଲ୍‌ର ବ୍ୟବହାର କରିବା।
• ରୋଷେଇବେଳେ ରୋଷେଇ ପାତ୍ରରେ ଘୋଡ଼ଣି ବ୍ୟବହାର କରିବା ।
• ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଗାଡ଼ିକୁ ଅଯଥାରେ ଷ୍ଟାର୍ଟରେ ନ ରଖୁବା ।
• ଗ୍ୟାସଚୁଲା, ହିଟରର ଅଯଥା ବ୍ୟବହାର ରୋକିବା।
• ନିୟମିତ ବ୍ୟବଧାନରେ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଗାଡ଼ିଗୁଡ଼ିକର ଗ୍ୟାରେଜରେ ମରାମତି କରିବା ।
• ଅଳ୍ପ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଖର୍ଚ୍ଚ ପାଇଁ ବଚତ ବଲ୍‌ବର ବ୍ୟବହାର କରିବା ।
• ଆବଶ୍ୟକ ନଥୁଲେ ଘରର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍‌କୁ ବନ୍ଦ ରଖୁବା ।
• ଘର୍ଷଣ ହ୍ରାସକ ଦ୍ରବ୍ୟର ବ୍ୟବହାର କରିବା।

ଭୌଗୋଳିକ ଶବ୍ଦାବଳୀ

• ପାର୍ବତ୍ୟ ଭୂମି : ଅଧ‌ିକ ଉଚ୍ଚତାବିଶିଷ୍ଟ ପାହାଡ଼ ଓ ପର୍ବତ ଥିବା ଭୂମିକୁ ପାର୍ବତ୍ୟଭୂମି କୁହାଯାଏ ।
• ମାଳଭୂମି : ଅଳ୍ପ ଉଚ୍ଚନୀଚ ହୋଇଥିବା ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ପଥୁରିଆ ଅଞ୍ଚଳକୁ ମାଳଭୂମି କୁହାଯାଏ।
• ସମତଳଭୂମି : ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନରୁ ଅଳ୍ପ ଉଚ୍ଚରେ ଥିବା ପ୍ରାୟ ସମାନ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳକୁ ସମତଳ ଭୂମି କୁହାଯାଏ ।
• ଭୂ-ବ୍ଯବହାର : ମନୁଷ୍ୟ ’ ତା’ର ଜୀବନ ଜୀବିକା ପାଇଁ ଭୂସମ୍ବଳକୁ ବିଭିନ୍ନ ଭାବରେ (ବସତି ସ୍ଥାପନ, କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ, ପଶୁପାଳନ, ଗମନାଗମନ ପଥ ନିର୍ମାଣ, କାରଖାନା ନିର୍ମାଣ ଇତ୍ୟାଦି) ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଭୂବ୍ୟବହାର କୁହାଯାଏ।
• ଚୂର୍ଣ୍ଣୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟା : ବାହାରକୁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ ଶିଳା ଉତ୍ତାପର ପର୍ଯ୍ୟାୟ ମୃଭିକା କ୍ରମିକ ହ୍ରାସବୃଦ୍ଧି, କରକାର ପ୍ରଭାବ, ଉଭିଦ, ପ୍ରାଣୀ ଓ ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଖଣ୍ଡ ବିଖଣ୍ଡିତ ହୋଇ କ୍ଷୁଦ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ର ରେଣୁରେ ପରିଣତ ହେବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଚୂର୍ଥୀଭବନ କୁହାଯାଏ।
• ମୃତ୍ତିକା : ବିଭିନ୍ନ ଶିଳାର କ୍ଷୟଜାତ ସୂକ୍ଷ୍ମ ରେଣୁଗୁଡ଼ିକ ଜଳ, ବାୟୁ, କ୍ଷୟଜାତ ଜୈବାଂଶ ଓ ଖଣିଜ ସହିତ ମିଶି ଭୂମିର ଉପରି ଭାଗରେ ଯେଉଁ ପତଳା ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ତାହାକୁ ମୃଭିକା କୁହାଯାଏ ।

• ପରିବାହିତ ମୁଭିକା : ଶିଳାକ୍ଷୟ ହେବାପରେ କ୍ଷୟଜାତ ଶିଳାରାଶି ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତିଦ୍ୱାରା ପରିବାହିତ ହୋଇ ଅନ୍ୟତ୍ର ସମ୍ପ୍ରତ ହେବାଦ୍ଵାରା ଯେଉଁ ମ୍ପରିକା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହାକୁ ପରିବାହିତ ମୃଭିକା କୁହାଯାଏ।
• ବ୍ୟାରେଜ୍ : ନିକଟଠାରୁ ଅଧୂକ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଲୌହଫଳକ ସଂଯୋଗରେ ନିର୍ମିତ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ।
• ଡ୍ୟାମ୍ : ନଦୀର ଉଭୟ କୂଳକୁ ସଂଯୋଗ କରୁଥିବା କଂକ୍ରିଟ୍ ଓ ମାଟିର ବନ୍ଧ।
• ପରିସଂସ୍ଥା : ଜୈବମଣ୍ଡଳରେ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦ ମଧ୍ୟରେ ପାରସ୍ପରିକ ସହାବସ୍ଥାନ ଓ ନିର୍ଭରଶୀଳତାକୁ ପରିସଂସ୍ଥା କୁହାଯାଏ।
• ଜୈବମଣ୍ଡଳ : ଶ୍ମମଣ୍ଡଳ, ବାରିମଣ୍ଡଳ ଓ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ମିଳନ ସ୍ଥଳରେ ଥିବା ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ଅଞ୍ଚଳ ଯେଉଁ ଠାରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍ଭଦ ଓ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀମାନେ ରହିଥାନ୍ତି ।
• ଚିରହରିତ୍ ଅରଣ୍ୟ : ବର୍ଷସାରା ଅରଣ୍ୟର ଗଛଗୁଡ଼ିକର ପତ୍ର ସବୁଜ ଥବା ଓ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ସେମାନେ ସବୁପତ୍ର ଏକକାଳୀନ ଝଡ଼ୁ ନଥ‌ିବା ଉଭିଦ ।
• ପଶ୍ଚିମୋଚୀ ଅରଣ୍ୟ : ବର୍ଷର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ଅର୍ଥାତ୍ ଶୁଷ୍କ ଋତୁରେ ଜଳାଭାବରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ସମସ୍ତ ପତ୍ରଝଡ଼ା ଦେଉଥ‌ିବା ଅରଣ୍ୟ ।
• ନାତିଶୀତୋଷ୍ଣ ଅରଣ୍ୟ : ଉଭୟ ଗୋଲାର୍ଦ୍ଧର 25 ରୁ 65° ଅକ୍ଷାଂଶ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଅରଣ୍ୟ ।
• ସାଭାନ୍ନା : ଆଫ୍ରିକାର ଗ୍ରୀଷ୍ମମଣ୍ଡଳୀୟ ତୃଣଭୂମି।
• ଷ୍ଟେପୀ : ଏସିଆର ନାତିଶୀତୋଷ୍ଣ ତୃଣଭୂମି।
• ପ୍ରେରୀ : ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ନାତି ଶୀତୋଷ୍ଣ ତୃଣଭୂମି ।
• ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ବୋର୍ଡ଼ : ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ 1972 ମସିହାରେ ଆମ ଦେଶରେ ଗଠିତ ଏକ ବୋର୍ଡ / ସଂସ୍ଥା ।
• ଖଣିଜ : ମନୁଷ୍ୟର ବିନା ସାହାଯ୍ୟରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଅବସ୍ଥାରେ ସ୍ଥିତ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରାସାୟନିକ ଯୁକ୍ତ ବସ୍ତୁ ।
• ଖଣିଜ ପିଣ୍ଡ : ଯେଉଁ ଶିଳାରେ ଖଣିଜ ମିଶି ରହିଥାଏ।
• ଜୈବ ଖଣିଜ : ଜୈବ ବସ୍ତୁରୁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଖଣିଜ ।
• ଅଜୈବ ଖଣିଜ : ଅଜୈବ ବସ୍ତୁରୁ ସୃଷ୍ଟ ଖଣିଜ, ଯଥା— ଲୁହା, ସୁନା, ତମ୍ବା ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଧାତବ ଖଣିଜ : ଧାତୁ ଥିବା ଖଣିଜ ପିଣ୍ଡ ।
• ଅଧାତବ ଖଣିଜ : ଧାତୁ ନ ଥିବା ଖଣିଜ ପିଣ୍ଡ (ଚୂନପଥର, ଜିପ୍‌ସମ୍) ।
• ଖଣି ଖନନ : ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ବା ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ଅଧିକ ଗଭୀରତାରେ ଥବା ଶିଳାସ୍ତରରେ ଗଚ୍ଛିତ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥକୁ ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ଉତ୍ତୋଳନ କରାଯାଏ।
• ଡ୍ରିଲିଂ : ଭୂଗର୍ଭର ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ଗଭୀରତାରେ ଥିବା ପେଟ୍ରୋଲ ଏବଂ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ବାହାରକୁ ଆଣିବା ପାଇଁ କରାଯାଉଥିବା ଗଭୀର କୂପ ଖନନ ପ୍ରକ୍ରିୟା।
• ନିଷ୍କାସନ : ଖଣିଜପିଣ୍ଡକୁ ଭୂ-ଗର୍ଭରୁ ବାହାରକୁ ଅଣାଯାଇ କାରଖାନାକୁ ନିଆଯିବା ପରେ ତହିଁରୁ ଖଣିଜକୁ ପୃଥକ୍ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
• ଜୈବାଶ୍ମ ଜାଳେଣି : ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ନଷ୍ଟାବଶେଷ ନିୟୁତ ନିୟୁତ ବର୍ଷ ଧରି ଭୂଗର୍ଭରେ ତାପ ଓ ଚାପ ପ୍ରଭାବରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଆଦି ପଦାର୍ଥ ।

• ପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି : ଯେଉଁ ଶକ୍ତି ବହୁକାଳ ଧରି ସାଧାରଣ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇ ଆସୁଛି, ଯଥା— ଜାଳେଣି କାଠ, କୋଇଲା, ଖଣିଜ ତୈଳ ଇତ୍ୟାଦି।
• ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି : ପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତି ବଦଳରେ ସୌରଶକ୍ତି, ପବନ ଶକ୍ତି, ଜୁଆର ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ଶକ୍ତି।
• ଭୂତାପଜ ଶକ୍ତି : ପୃଥ‌ିବୀର କୈନ୍ଦ୍ରିକ ତାପରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଶକ୍ତି।
• ଜୁଆର ଶକ୍ତି, : ସମୁଦ୍ରର ଜୁଆରର ଶକ୍ତିକୁ ଉପଯୋଗ କରି ଉତ୍ପନ୍ନ କରାଯାଉଥିବା ଶକ୍ତି ।
• ବାୟୋଗ୍ୟାସ୍ : ଜୈବିକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁକୁ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆଦ୍ଵାରା ପଚାଇବା ଫଳରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ମିଥେନ ଓ ଅଙ୍ଗାରକର ମିଶ୍ରିତ ଗ୍ୟାସ୍ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Geometry Chapter 5 ପରିମିତି will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Geometry Chapter 5 ପରିମିତି

→ ପିଥାଗୋରାସ୍‌ଙ୍କ ଉପପାଦ୍ୟ ଓ ଏହାର ପ୍ରୟୋଗ :
(A) ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ।

• △ABCର ∠B ସମକୋଣ ଓ \(\overline{\mathrm{AC}})\) କର୍ଣ୍ଣ (hypotenuse) । ∠Bର ସଂଲଗ୍ନ ବାହୁଦ୍ଵୟ AB ଓ BC ମଧ୍ୟରୁ BC କୁ ଭୂମି (base) ଓ AB କୁ ଲମ୍ବ (perpendicular) କୁହାଯାଏ । ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ତ୍ରିଭୁଜର ଉଚ୍ଚତା (height) କୁହାଯାଏ ।
• ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ଉଚ୍ଚତା, ଭୂମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ କଣ୍ଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ p, b ଓ h ଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ କରାଯାଏ ।
  
• ଏକ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର କର୍ଣ୍ଣର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ବର୍ଗ ଏହାର ଅନ୍ୟ ଦୁଇବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ବର୍ଗର ସମଷ୍ଟି ସହ | h² = p² + b²

→ ପିଥାଗୋରାଯ ତ୍ରଯି (Pythagorean Triple)
ABC ସମକୋଣୀ ଧର m∠B = 90° ହେଲେ,
AC² = AB² + BC²
h² = p² + b² କିମ୍ବା h = \(\sqrt{\mathrm{p}^2+\mathrm{b}^2}\)
p² = h² + b² କିମ୍ବା p = \(\sqrt{\mathrm{h}^2-\mathrm{b}^2}\)
b² = h² + p² କିମ୍ବା b = \(\sqrt{\mathrm{h}^2-\mathrm{p}^2}\)

ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ଦାହୁମାନକ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମକ p² + b²‍ = h², ଯେଉଁ ତିନଟିକିଆ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ଗୋଷ୍ଠୀଦ୍ଵାରା ସିଦ୍ଧ ହୁଏ, ତାହାକୁ ପିଥାଗୋରୀୟ ତ୍ରୟୀ ଅଥବା ପିଥାଗୋରୀୟ ଟ୍ରିପିଲ୍ କୁହାଯାଏ ।

• ମନେରଖ : (3, 4, 5) (5, 12, 13), (7, 24, 25), (8, 15, 17), (9, 40, 41) ଏହି ତ୍ରୟୀଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ମୌଳିକ । ତେଣୁ ଉପରୋକ୍ତ ତ୍ରୟିଗୁଡ଼ିକୁ ମୌଳିକ ପିଥାଗୋରୀୟ ତ୍ରୟୀ କୁହାଯାଏ ।

→ କ୍ଷେତ୍ର ଓ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (Region and Area) :

• ଗୋଟିଏ ତ୍ରି ଭୁଜ ଓ ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଦେଶର ସପୋଗରେ ହିରୁକାକୃତି ବିଶିପ କ୍ଷେତ୍ର ଗଠିତ ହୁଏ ।
• କ୍ଷେତ୍ରର ମାପକୁ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (Area) କୁହାଯାଏ ।
  

→ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (Area) ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ :
ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ – 1 : ପ୍ରତ୍ୟେକ ବହୁଭୁଜଦ୍ୱାରା ଆବଦ୍ଧ କ୍ଷେତ୍ର (closed region)ର ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଅଛି । ଏହା ଏକ ଧନାତ୍ମକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ।
ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ – 2 : ଗୋଟିଏ ବହୁଭୁଜଦ୍ୱାରା ବିଶିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ରମାନଙ୍କର କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ସମଷ୍ଟିସହ ସମାନ ।

→ କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ମାପ :

• ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ l ଏକକ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ b ଏକକ ହେଲେ, କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = (l × b) ବର୍ଗ ଏକକ
• ବର୍ଗକ୍ଷେତ୍ରର ବାହୁ a ଏକକ ହେଲେ, କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = a² ବର୍ଗ ଏକକ
• ସମକୋଣ ତ୍ରିଭୁଜର ଯେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 1 }{ 2 }\) × ସମକୋଣସଂଲଗ୍ନ ବାହୁଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ଗୁଣଫଳ ।

→ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ :

• ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 1 }{ 2 }\) ଭୂମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଉଚ୍ଚତା
• ଭୂମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = \(\frac { 2 × କ୍ଷେତ୍ରଫଳ }{ ଉଚ୍ଚତା }\) ଏବଂ ଉଚ୍ଚତା = \(\frac { 2 × କ୍ଷେତ୍ରଫଳ }{ ଭୂମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ }\)
• ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 1 }{ 2 }\) × ସମକୋଣଲଗ ବାହଦ୍ୱପର ଗ୍ମଣପଲ |
• ସମଦାଦୁ ତ୍ରିଭୁଜର ପ୍ରତତ୍ୟକ ଦାଦୁର ଶେଶ୍ୟ a ଏକକ ଦୈର୍ଘ୍ୟର = \(\frac{\sqrt{3}}{4}\) a² ବର୍ଗ ଏକକ ।
• ଉଚ୍ଚତା ଦତ୍ତ ଥିଲେ, ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) (ଉଚ୍ଚତା)²
• ବିଷମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\sqrt{s(s-a)(s-b)(s-c)}\) ବର୍ଗ ଏକକ (s = ଅର୍ଥପରିସୀମା)

ଏହା ହେରଙ୍କ ସୂତ୍ର ଭାବରେ ପରିଚିତ ।

କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ମାପର ପ୍ରଚଳିତ ଏକକ :

→ ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ର ଓ ରମ୍ବସ୍‌ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ :
(କ) ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ର :

• ବିପରୀତ ବାହୁଗୁଡ଼ିକର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ୍ତର ଓ ସମାନ ।
• ବିପରୀତ କୋଣମାନଙ୍କର ପରିମାଣ ସମାନ ।
• କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପରକୁ ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ କର୍ଣ୍ଣ ଉପରେ ଏହାର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥ‌ିବା କୌଣିକ ବିଦୁ୍ୟଦ୍ୱୟରୁ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବନ୍ଵୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ କର୍ଷ ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଦୁଇଟି ସମକ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ତ୍ରିଭୁଜରେ ବିଭକ୍ତ କରେ ।
• ଦୁଇଟି କଣ୍ଠଦ୍ଵାରା କ୍ଷେତ୍ରଟି ଚାରିଗୋଟି ସମକ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ତ୍ରିଭୁଜରେ ବିଭକ୍ତ ହୁଏ ।
• ବର୍ଗକ୍ଷେତ୍ର, ଆୟତକ୍ଷେତ୍ର ଓ ରମ୍ବସ୍ ଆକୃତି ବିଶିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ର ।

ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ :

ଗୋଟିଏ କର୍ଣ୍ଣର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ସେଦ୍ଵି ଦାହ୍ମ ପ୍ରତି ରଲତା ଦର ଥିଲେ
ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଏକ ଦାଦିତ ବେଶ୍ୟ × ସେହ ଦାହସୃତି ଅନିତ କକଡା |

ଗୋଟିଏ କର୍ଣ୍ଣର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଏହାର ସମ୍ମୁଖୀନ ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁରୁ ଏହା ପ୍ରତି ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,

ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଗୋଟିଏ କଣ୍ଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଏହି କଣ୍ଠ ଉପରେ ଏହାର ସମ୍ମୁଖୀନ ଏକ କୌଣିକ ବିନ୍ଦୁରୁ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ।

ଗୋଟିଏ ବାହୁ ଓ କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟର ଛେଦବିନ୍ଦୁରୁ ସେହି ବାହୁ ଉପରେ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2 × ଗୋଟିଏ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × କଣ୍ଠଦ୍ଵୟର ଛେଦବିନ୍ଦୁରୁ ସେହି ବାହୁ ପ୍ରତି ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ।

ଦୁଇଟି ସନ୍ନିହିତ ବାହୁ ଓ ଗୋଟିଏ କର୍ଣ୍ଣର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(2 \sqrt{s(s-a)(s-b)(s-c)}\) ଯେଉଁଠାରେ s = \(\frac { a + b + c }{ 2 }\)

କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ଓ ଗୋଟିଏ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ABCD ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 4 × △OBCର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ।

→ ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍‌ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ
ଯେଉଁ ଚତୁର୍ଭୁଜର କେବଳ ଏକଯୋଡ଼ା ବିପରୀତ ବାହୁ ପରସ୍ପର ସମାନ୍ତର, ସେହି ଚତୁର୍ଭୁଜକୁ ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍ କୁହାଯାଏ ।

ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍‌ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac {1 }{ 2 }\) × ସମାନ୍ତର ଦତ୍ତଦ୍ୱୟର ଶେଷ୍ୟ ସମସ୍ତ × ଉଚ୍ଚତା
= ଅସମାନ୍ତର ବାୟୁଦ୍ଵୟର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁର ସଂଯୋଜକ ରେଖାଖଣ୍ଡର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଉଚ୍ଚତା

→ ଚତୁର୍ଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ :
ଗୋଟିଏ କର୍ପୂର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଏବଂ ସେହି କଣ୍ଠପ୍ରତି ତାହାର ସମ୍ମୁଖୀନ କୌଣିକ ବିଦୁ୍ୟଦ୍ୱୟରୁ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ତତ୍ରୁଭୁକର ଶେତ୍ରଫଳ = \(\frac {1 }{ 2 }\) × ଗୋଟିଏ କଣ୍ଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଉକ୍ତ କଣ୍ଠର ସମ୍ମୁଖୀନ କୌଣିକ ବିଦୁ୍ୟଦ୍ୱୟରୁ ସେହି କଣ୍ଠପ୍ରତି ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ସମଷ୍ଟି ।

ପରସ୍ପରପ୍ରତି ଲମ୍ବ ହୋଇଥିବା କର୍ଣ୍ଣଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦତ୍ତ ଥିଲେ,
ତତ୍ରୁଭୁକର ଶେତ୍ରଫଳ = \(\frac {1 }{ 2 }\) × କଣ୍ଠଦମ୍ନର ଦେଖ୍ୟ ଗୁଣଫଳ |

ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରପ୍ରକାର ଚତୁର୍ଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ :
ଚତୁର୍ଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac {1 }{ 2 }\) ବହିଃସ୍ଥ କଣ୍ଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ଉକ୍ତ କଣ୍ଠ ଉପରେ ସେହି କଣ୍ଠର ସମ୍ମୁଖୀନ ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟରୁ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ବିୟୋଗଫଳ ।

→ ଘନପଦାର୍ଥ ଏବଂ ଏହାର ଆକୃତି :

ସମଘନ, ଆୟତଘନ, ପ୍ରିଜିମ୍, ସିଲିଣ୍ଡର, କୋହ୍ଲ, ଗୋଲକ ଆଦି ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ ସମତଳରେ ରଖିଲେ ଏହାର ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ଵ ବା ଏହାର କିଛି ଅଂଶ ସମତଳରେ ରହି ଅନ୍ୟ ଅଂଶ ବା ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ସମତଳର ବାହାରେ ପଡ଼େ । ଏ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ତ୍ରି-ମାତ୍ରିକ (Three-Dimentional) ବା 3-D ଆକୃତିବିଶିଷ୍ଟ ବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ । ଉକ୍ତ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ‘ଘନପଦାର୍ଥ’ (Solid)ର ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

→ ଦଦୁଫଲକ :

• ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ଵ (Face) ବୋଲି କହୁ । ଦୁଇଟି ପାର୍ଶ୍ଵ ମିଳିତହୋଇ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ରେଖାଖଣ୍ଡ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି । ଉକ୍ତ ରେଖାଖଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକ ଘନବସ୍ତୁର ଧାର (Edge) ଅଟନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧୂକ ଧାରଗୁଡ଼ିକ ମିଳିତହୋଇ ଘନପଦାର୍ଥର ଶୀର୍ଷ (Vertex) ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହିପରି ଘନବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବହୁଫଳକ (Polyhedron) କୁହାଯାଏ ।
• ଯେଉଁ ଘନବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବହୁଭୁଜ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ବହୁଫଳକ କୁହାଯାଏ; କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ ଘନବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ବହୁଭୁଜାକାର ନୁହଁନ୍ତି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅଣ-ବହୁଫଳକ ଘନବସ୍ତୁ କହନ୍ତି । ଉଦାହରଣ (1) କୋନ୍ (2) ସିଲିଣ୍ଡର (3) ଗୋଲକ ।
  

 

• ଯଦି ଏକ ବହୁଫଳକର ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ସୁଷମ ବହୁଭୁଜଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ସମାନସଂଖ୍ୟକ ପାର୍ଶ୍ଵ ମିଳିତହୋଇ ଘନବସ୍ତୁଟିର ଶୀର୍ଷ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥା’ନ୍ତ; ତେବେ ଉକ୍ତ ବହୁଫଳକକୁ ସୁଷମ ବହୁଫଳକ କୁହାଯାଏ । (1) ସମଘନ, (2) ଟେଟ୍ରାହେନ୍ଦ୍ରନ୍
  ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା – (1) ପ୍ରିଜିମ୍ (2) ପିରାମିଡ଼୍ ।
• ପ୍ରିଜିମ୍ ଏକ ବହୁଫଳକ, ଯାହାର ଭୂମି ଓ ଉପର ପାର୍ଶ୍ଵଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ (ସମକ୍ଷେତ୍ରଫଳବିଶିଷ୍ଟ) ବହୁଭୁଜ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପାର୍ଶ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ସାମାନ୍ତରିକକ୍ଷେତ୍ର ବିଶିଷ୍ଟ ।
• ପିରାମିଡ଼ ଏକ ବହୁଫଳକ, ଯାହାର ଭୂମି ଏକ ବହୁଭୁଜ ଏବଂ ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠଗୁଡ଼ିକ (Lateral surfaces) ତ୍ରିଭୁଜାକାର ଓ ଏକ ସାଧାରଣ ଶୀର୍ଷ (Vertex) ବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏକ ପ୍ରିଜିମ୍ କିମ୍ବା ଏକ ପିରାମିଡ଼ର ବିଶେଷ ନାମକରଣ ଏହାର ଭୂମିକୁ ଆଧାର କରି ହୋଇଥାଏ ।
• ବି.ଦ୍ର. : (1) ଯେଉଁ ତ୍ରିଭୁଜାକାର ପିରାମିଡ୍‌ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପାର୍ଶ୍ବ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ, ତାହାକୁ ଟେଟ୍ରାହେନ୍ଦ୍ରନ୍ (Tetrahedron) ହୋଇଥାଏ |
  (2) ଯେଉଁ ବର୍ଗୀକୃତି ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପାର୍ଶ୍ବ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବର୍ଗାକାରକ୍ଷେତ୍ର, ତାହାକୁ ସମଘନ (cube) ହୋଇଥାଏ |

→ ବହୁଫଳକର ଶୀର୍ଷ, ଧାର ଏବଂ ପାର୍ଶ୍ଵ :
ସ୍ଵିସ୍ ଗଣିତଜ୍ଞ ଲିଓନାର୍ଡ଼ ଇଉଲର୍‌ (Leonard Euler, 1707-1783) ଗୋଟିଏ ବହୁଫଳକର ଶୀର୍ଷ (V), ପାର୍ଶ୍ଵ (F), ଏବଂ ଧାର (E) ସଂଖ୍ୟାକୁ ନେଇ ପ୍ରଥମ କରି ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଏକ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ସୂତ୍ର ଆକାରରେ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ । ସେ ସୂତ୍ରଟି ହେଲା V + F – E = 2 । ଏହାକୁ ଇଉଲରଙ୍କ ସୂତ୍ର କତୃନ୍ତି |

ମନେରଖ :

• ଗୋଟିଏ ପ୍ରିଜିମ୍‌ ଶୀର୍ଷସଂଖ୍ୟା, ଏହାର ଭୂମିର ବାହୁ ସଂଖ୍ୟାର ଦୁଇଗୁଣ ।
• ଗୋଟିଏ ପିରାମିଡ଼ର ଶୀର୍ଷସଂଖ୍ୟା, ଏହାର ଭୂମିର ବାହୁ ସଂଖ୍ୟାରୁ 1 ଅଧିକ ।
• ଗୋଟିଏ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପାର୍ଶ୍ଵସଂଖ୍ୟା, ଏହାର ଭୂମିର ବାହୁ ସଂଖ୍ୟାଠାରୁ 2 ଅଧିକ ।
• ଗୋଟିଏ ପିରାମିଡ଼ର ପାର୍ଶ୍ଵସଂଖ୍ୟା, ଏହାର ଭୂମିର ବାହୁସଂଖ୍ୟାରୁ l ଅଧିକ ।

→ ଘନବସ୍ତୁ (ବହୁଫଳକ)ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (Surface Area of a Polyhedron) :

• ଆୟତଘନର ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2(ଦୈର୍ଘ୍ୟ x ଉଚ୍ଚତା + ପ୍ରସ୍ଥ × ଉଚ୍ଚତା + ଦୈର୍ଘ୍ୟ x ପ୍ରସ୍ଥ)
• ଆୟତଘନର ପାର୍ଶ୍ଵ ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2 x ଉଚ୍ଚତା (ଦୈର୍ଘ୍ୟ + ପ୍ରସ୍ଥ)
• ସମଘନର ପାର୍ଶ୍ଵ ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 6(ବାହୁ)²
• ସମଘନର ପାର୍ଶ୍ଵ ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 4(ବାହୁ)²

→ ଘନବସ୍ତୁ (ବହୁଫଳକ)ର ଘନଫଳ :

• କୌଣସି ଘନବସ୍ତୁ ବାୟୁ, ଜଳ ଅଥବା ଶୂନ୍ୟରେ ଅଧ‌ିକାର କରିଥିବା ସ୍ଥାନର ପରିମାପକୁ ଉକ୍ତ ବସ୍ତୁର ଘନଫଳ ବା ଆୟତନ କୁହାଯାଏ ।
• ଆୟତଘନର ଘନଫଳ = ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ପ୍ରସ୍ଥ × ଉଚ୍ଚତା = ଭୂମିର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ × ଉଚ୍ଚତା
• ସମଘନର ଘନଫଳ = (ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ)³ ଘନ ଏକକ ।

ଘନଫଳର ଏକକ :
1000 ଘନ ମିଲିମିଟିର = 1 ଘନ ସେ.ମି.
1000 ଘନ ସେ.ମି. = 1 ଘନ ସେ.ମି.
1000 ଘନ ସେ.ମି. = 1 ଘନ ମି.
1000 ଘନ ମି. = 1 ଶନ ବେଳା.ମି.
1000 ଶନ ବେଳା.ମି. = 1 ଘନ ହେକ୍ନୋ.ମି.
1000 ଘନ ହେକ୍ନୋ.ମି. = 1 ଘନ କି.ମି.

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Economics Solutions Chapter 1 ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସଂଜ୍ଞା, ପରିସର ଓ ବିଷୟବସ୍ତୁ Objective & Short Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Economics Chapter 1 Objective & Short Answer Questions in Odia Medium

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1 . ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ଯରୁ କିଏ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ଜନକ ଅଟନ୍ତି ?
(A ) କେସ୍
(B) ମାର୍ଶାଲ୍
(C) ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍
(D) ରବିନ୍‌ସ୍
Answer:
(C) ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍

2 . ଅର୍ଥନୀତି କେଉଁ ପ୍ରକାରର ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ ?
(A) ପ୍ରାକୃତିକ ବିଜ୍ଞାନ
(B) ଭୌତିକ ବିଜ୍ଞାନ
(C) ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ
(D) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(C) ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ

3 . ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିରୂପଣ କରାଯାଇଥ‌ିବା ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସଂଜ୍ଞାକୁ କେଉଁ ସଂଜ୍ଞା କୁହାଯାଏ ?
(A) କଲ୍ୟାଣକାରୀ ସଂଜ୍ଞା
(B) ସମ୍ପଦ ସଂଜ୍ଞା
(C) ସ୍ଵଚ୍ଛତା ସଂଜ୍ଞା
(D) ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସଂଜ୍ଞା
Answer:
(B) ସମ୍ପଦ ସଂଜ୍ଞା

4 . ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କିଏ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ସଂଜ୍ଞାର ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ଅଟନ୍ତି ?
(A) ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍
(B) ରବିସ୍
(C) ମାର୍ଶାଲ୍
(D) ପିଗୁ
Answer:
(C) ମାର୍ଶାଲ୍

5 . ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ସଂଜ୍ଞା କେଉଁ ଉପାଦାନ ଉପରେ ଆଧାରିତ ?
(A) ସ୍ଵଳ୍ପତା ଓ ଜନକଲ୍ୟାଣ
(B) ସ୍ଵଚ୍ଛତା ଓ ମନୋନୟନ
(C) ସ୍ଵଚ୍ଛତା ଓ ଅଭିବୃଦ୍ଧି
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(B) ସ୍ଵଚ୍ଛତା ଓ ମନୋନୟନ

6. ‘ଅର୍ଥନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତି ଓ ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରବନ୍ଧ’ର ରଚୟିତା କିଏ ?
(A) ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍
(B) ମାର୍ଶାଲ୍
(C) ରବିନ୍‌ସ୍
(D) କେସ୍
Answer:
(C) ରବିନ୍‌ସ୍

7. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର କେଉଁ ବର୍ଷ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ?
(A) 1883
(B) 1772
(C) 1553
(D) 1776
Answer:
(D) 1776

8. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ କିଏ ନୈରାଶ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ ?
(A) ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍
(B) ରସ୍କିନ୍
(C) ସୁଟର
(D) ମାର୍ଶାଲ
Answer:
(B) ରସ୍କିନ୍

9. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ କିଏ ପ୍ରଥମେ ବ୍ୟଷ୍ଟି ଓ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ବିଭକ୍ତ କରିଥିଲେ ?
(A) ଫ୍ରିସିକ୍
(B) ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍
(C) ମାର୍ଶାଲ୍
(D) କେସ୍
Answer:
(A) ଫ୍ରିସିକ୍

10. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ବ୍ୟଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତିର ପରିସରଭୁକ୍ତ ?
(A) ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ଆଚରଣ
(B) ସାମୂହିକ ଚାହିଦା
(C) ଜାତୀୟ ଆୟ
(D) ସାମୂହିକ ବିନିଯୋଗ
Answer:
(A) ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ଆଚରଣ

11. ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କିଏ ଅର୍ଥନୀତିର ସମ୍ପଦ ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।
(A) ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍
(B) ଆଲ୍‌ଫ୍ରେଡ୍‌ ମାର୍ଶାଲ୍
(C) ଲିଓନେଲ୍ ରବି
(D) ପଲ୍ ସାମୁଏଲ୍‌ସନ୍
Answer:
(A) ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍

12. କିଏ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ମନୋନୟନ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ ?
(A) ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍
(B) ଆଲ୍‌ଫ୍ରେଡ୍‌ ମାର୍ଶାଲ୍
(C) ଜେ.ବି. ଶ
(D) ଲିଓନେଲ୍ ରବିନସ୍
Answer:
(B) ଆଲ୍‌ଫ୍ରେଡ୍‌ ମାର୍ଶାଲ୍

13. ଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍ଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସଂଜ୍ଞାକୁ କେଉଁ ସଂଜ୍ଞା କୁହାଯାଏ ?
(A) ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସଂଜ୍ଞା
(B) ସଂପଦ ସଂଜ୍ଞା
(C) କଲ୍ୟାଣକାରୀ ସଂଜ୍ଞା
(D) ସ୍ଵଚ୍ଛତା ସଂଜ୍ଞା
Answer:
(B) ସଂପଦ ସଂଜ୍ଞା

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର କନକ ହେଉଛନିୁ _______ ।
Answer:
ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍

2. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର କଲ୍ୟାଣକାରା ସଂଜ୍ଞା _______ ଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ।
Answer:
ଆଲଫ୍ରେଡ୍ ମାର୍ଶାଲ

3. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସମ୍ପଦ ସଂଜ୍ଞା _______ ସାଧନ ଉପରେ ଆଧାରିତ ।
Answer:
ଭୌତିକ ସମ୍ପଦର ଅଧ୍ୟଗ୍ରହଣ

4. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ _______ ନୈରାଶ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ ।
Answer:
ରସ୍କିନ୍

5. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ _______ ରୁଟି ଓ ଲହୁଣୀ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ ।
Answer:
କାର୍ଲାଇଲ୍

6. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସମ୍ପଦ ସଂଜ୍ଞା _______ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍

7. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ _______ ଧନଦେବୀଙ୍କ ବାଣୀ ଭାବେ ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ ।
Answer:
କାର୍ଲାଇଲ୍

8. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର କଲ୍ୟାଣ ସଂଜ୍ଞା _______ ପୁପୃକରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଅଛି_
Answer:
Principle of Economics

9. ଦୁଷ୍ଟ୍ରାପ୍ୟତା ସଂଜ୍ଞା _______ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।

Answer:
ଲିଓନେଲ୍ ରବିନ୍ସ୍

10. ରବିନ୍ସଙ୍କର ଦୁଷ୍ଟ୍ରାପ୍ୟତା ସଂଜ୍ଞା _______ ଉପାଦାନ ଉପରେ ଆଧାରିତ ।
Answer:
ସାଧନର ସ୍ଵଚ୍ଛତା ଓ ଚୟନ

11. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ _______ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଫ୍ରିସିକ୍ ।

C. ନିମ୍ନଲିଖ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭୁଲ୍ କି ଠିକ୍ ଲେଖ । ରେଖାଙ୍କିତ ଅଂଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କରି ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କର ।

1. ‘ଅର୍ଥନୀତି ତତ୍ତ୍ବ’ ପୁସ୍ତକ ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କଦ୍ଵାରା ଲିଖ୍ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ‘ଅର୍ଥନୀତି ତତ୍ତ୍ବ’ ପୁସ୍ତକ ମାର୍ଶାଲଙ୍କଦ୍ଵାରା ଲିଖ୍ ।

2. ରସ୍କିନ୍ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ରସ୍କିନ୍ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ବିମର୍ଷ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଥିଲେ ।

3.  “ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତି ଓ ଗୁରୁତୁ’’ ଶୀର୍ଷକ ପୁସ୍ତକର ଲେଖକ ଆଲଫ୍ରେଡ୍‌ ମାର୍ଶାଲ୍ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ‘ଅର୍ଥନୈତିକ ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତି ଓ ଗୁରୁତ୍ଵ’’ ଶୀର୍ଷକ ପୁସ୍ତକର ଲେଖକ ଲିଓନେଲ୍ ରବିନ୍‌ସ୍ ।

4. ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ବିଜ୍ଞାନ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଆଲଫ୍ରେଡ୍‌ ମାର୍ଶାଲ୍ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ବିଜ୍ଞାନ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି ।

5. ମାର୍ଶାଲ୍‌ଙ୍କୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥଙ୍କୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।

6. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସୁଚ୍ଛତା ସଂଜ୍ଞା ମାର୍ଶାଲ୍ ଦେଇଥିଲେ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସ୍ଵଳ୍ପତା ସଂଜ୍ଞା ଲିଓନେଲ୍ ରବିନ୍‌ସ୍‌ ଦେଇଥିଲେ ।

7. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଉଭୟ କଳା ଓ ବିଜ୍ଞାନ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

8. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ଚୟନ ବିଜ୍ଞାନ କହିଲେ ଅସୀମ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କେତେକ ଅଭାବର ଚୟନକୁ ବୁଝାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ଚୟନ ବିଜ୍ଞାନ କହିଲେ ସମ୍ବଳର ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟାବହାରିକ ଗୁଣ ମଧ୍ୟରୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟବହାର ପ୍ରତି ଚୟନକୁ ବୁଝାଏ ।

9. ରବିନସ୍‌ଙ୍କ ସଂଜ୍ଞା ଉଭୟ ସମ୍ବଳର ଦୁଷ୍ଟ୍ରାପ୍ୟତା ଓ ବିକାଶ ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଆକର୍ଷଣ କରେ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ସଂଜ୍ଞା କେବଳ ଦୁଷ୍ଟ୍ରାପ୍ୟତା ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଆକର୍ଷଣ କରେ ।

10. କୌଣସି ଦେଶରେ ଅର୍ଥନୀତିର ବିଲୋପ କହିଲେ ଆକ୍ଷରିକ ବିଲୋପକୁ ବୁଝାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – କୌଣସି ଦେଶରେ ଅର୍ଥନୀତିର ବିଲୋପ କହିଲେ ଢାଞ୍ଚାଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ବୁଝାଏ ।

11. ଅର୍ଥନୀତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ଥାଏ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

12. ଅର୍ଥନୀତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଯୋଗାଣ ସର୍ବଦା ସ୍ଵଚ୍ଛ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

13. ସମ୍ବଳ ସୀମିତ ହୋଇଥବାରୁ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପରିପୂରକ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

D. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଆଲଫ୍ରେଡ୍ ମାର୍ଶାଲ୍ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର କି ପ୍ରକାର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଆଲ୍‌ଫ୍ରେଡ୍‌ ମାର୍ଶାଲ୍ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର କଲ୍ୟାଣକାରୀ ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।

2. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ନିର୍ବାଚନ ସମସ୍ୟା – ଏହା କିଏ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ନିର୍ବାଚନ ସମସ୍ୟା – ଏହା ଲିଓନେଲ୍ ରବିନ୍‌ସ୍‌ କହିଥିଲେ ।

3. କେଉଁ ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ଭୌତିକ କଲ୍ୟାଣର ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଅଧ୍ୟାପକ ମାର୍ଶାଲ୍ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ଭୌତିକ କଲ୍ୟାଣର ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଥିଲେ ।

4. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ମାନବର ସାଧାରଣ ଜୀବନ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ – ଏକଥା କିଏ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ମାନବର ସାଧାରଣ ଜୀବନ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ –ଏକଥା ମାର୍ଶାଲ୍ କହିଥିଲେ ।

5. କାହାକୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ଜନକ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥଙ୍କୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ଜନକ କୁହାଯାଏ ।

6. କେଉଁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ସଂପଦ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀ ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ସଂପଦ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଥିଲେ ।

7. କେଉଁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସ୍ଵଚ୍ଛତା ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀ ଲିଓନେଲ୍ ରବିସ୍ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସ୍ବଚ୍ଛତା ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।

8. କେଉଁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀ କହିଥିଲେ ଯେ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ସାଧନ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରେ ?
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀ ଲିଓନେଲ୍ ରବିନ୍ସ କହିଥିଲେ ଯେ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ସାଧନ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ପର୍କକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରେ ।

9. କିଏ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ଏକ ବିଷାଦାତ୍ମକ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି କହିଥିଲେ ?
Answer:
କାର୍ଲାଇଲ୍ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ଏକ ବିଷାଦାତ୍ମକ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି କହିଥିଲେ ।

10. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ସମ୍ପଦ ଓ କଲ୍ୟାଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ ବୋଲି କିଏ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ସମ୍ପଦ ଓ କଲ୍ୟାଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ ବୋଲି ମାର୍ଶାଲ୍ କହିଥିଲେ ।

11. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସାରମର୍ମ କ’ଣ ?
Answer:
ଅଭାବ, ଉଦ୍ୟମ ଓ ପରିତୃପ୍ତି ହେଉଛି ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସାରମର୍ମ ।

12. ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା ଓ ଅଭାବର ଅସୀମତା ହେଉଛି ଦୁଇଟି ଭିତ୍ତିପ୍ରସ୍ତର ଯାହା ଉପରେ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଆଧାରିତ – ଏହା କେଉଁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ମତ ?
Answer:
ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା ଓ ଅଭାବର ଅସୀମତା ହେଉଛି ଦୁଇଟି ଭିତ୍ତିପ୍ରସ୍ତର ଯାହା ଉପରେ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଆଧାରିତ – ଏହା ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀ ଲିଓନେଲ୍ ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ମତ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଦୁଇଟି| ତିନୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ବ୍ୟଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି କ’ଣ ?
Answer:
ବ୍ୟଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର କୌଣସି ଏକ ଉପଭୋକ୍ତା, ଏକ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର ଭଳି କ୍ଷୁଦ୍ର ଏକକର ବିଶ୍ଳେଷଣ ସହିତ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ । ଅର୍ଥାତ୍ ବ୍ୟଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର କ୍ଷୁଦ୍ର ଏକକ ସବୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଏ ।

2. ଅର୍ଥନୀତିର ସମ୍ପଦ ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍ଙ୍କ ଦ୍ବାରା ରଚିତ ପୁସ୍ତକ ‘ଜାତୀୟ ସଂପଦର ପ୍ରକୃତି ଏବଂ କାରଣର ଏକ ଅନୁସନ୍ଧାନ’ ବା ‘ଜାତୀୟ ସଂପଦ’ (Wealth of Nations)ରେ (1776) ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ସେ, ସଂପଦର ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଥିଲେ । ସେ କହିଥିଲେ, ଅର୍ଥନୀତି ସମ୍ପଦର ବିଜ୍ଞାନ ହିସାବରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରେ ।

3. ଅର୍ଥନୀତିର କଲ୍ୟାଣକାରୀ ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
1890 ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ‘Principles of Economics’ ପୁସ୍ତକରେ ଆଲ୍‌ଫ୍ରେଡ୍‌ ମାର୍ଶାଲ୍ ମତପୋଷଣ କରିଥିଲେ ଯେ, ‘ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଜୀବନର ସାଧାରଣ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ନେଇ ମାନବ ସମାଜର ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । ଏହା ମାନବର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଓ ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀର ସେହି ଅଂଶକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରେ ଯାହା ମାନବ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଭୌତିକ ବସ୍ତୁର ପ୍ରାପ୍ତି ଓ ବିନିଯୋଗ ସହିତ ଘନିଷ୍ଠ ଭାବରେ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ । ତେଣୁ ଏହା ଏକପକ୍ଷରେ ସଂପଦର ଅଧ୍ୟୟନ ଏବଂ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ମାନବ ଅଧ୍ୟୟନର ଅଂଶବିଶେଷ ।

4. ଅର୍ଥନୀତିର ସ୍ଵଚ୍ଛତା ସଂଜ୍ଞା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କର ।
Answer:
ଇଂରେଜ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରଫେସର ଲିଓନେଲ୍ ରବିନ୍‌ସଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଲିଖ ପୁସ୍ତକ ‘Nature and Significance of Economic Sciecne’’ (ଅର୍ଥନୀତିକ ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତି ଓ ଗୁରୁତ୍ଵ) ୧୯୩୨ । ସେ ଏହି ପୁସ୍ତକରେ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ‘‘ଯେଉଁ ବିଜ୍ଞାନ ମଣିଷର ଆଚରଣକୁ ଅସୀମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଏବଂ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାର ଯୁକ୍ତ ସ୍ଵଳ୍ପ ସାଧନ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ସମ୍ପର୍କ ଭାବରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ, ତାହାକୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।

5. ସମ୍ପଦର ତିନୋଟି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ସମ୍ପଦ ରୂପେ ବିବେଚିତ ହେବା ପାଇଁ ଦ୍ରବ୍ୟର ତିନୋଟି ଗୁଣ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ, ଯଥା –
(i) ଉପକାରିତା, (ii) ସ୍ଵଳ୍ପତା ଏବଂ (iii) ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଯୋଗ୍ୟତା ଥିଲେ, ତାହାକୁ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।

6. ଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଯାଏ ?
Answer:
ମାନବିକ ଅଭାବ ପୂରଣ କରୁଥିବା ଯେଉଁସବୁ ବସ୍ତୁର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକାର ଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହାକୁ ଆମେ ଦେଖିପାରୁ ଓ ସ୍ପର୍ଶ କରିପାରୁ । କଲମ, TV, ବହି, ଖାତା, ରେଡ଼ିଓ ଇତ୍ୟାଦି ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ଦ୍ରବ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।

7. ସମ୍ପଦ ସଂଜ୍ଞା ଅର୍ଥନୀତି ସମ୍ବନ୍ଧରେ କିପରି ଏକ ଭ୍ରାନ୍ତ ଧାରଣା ସୃଷ୍ଟି କରିଛି ?
Answer:
ସମ୍ପଦ ଅର୍ଜନ ଓ ବ୍ୟୟ ବ୍ୟତୀତ ମନୁଷ୍ୟର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଓ ନୈତିକ ଜୀବନ ସମ୍ପଦ ସଂଜ୍ଞାରୁ ବାଦ୍ ପଡ଼େ । ମାତ୍ର ଏଗୁଡ଼ିକ ମନୁଷ୍ୟର ସନ୍ତୋଷ ବିଧାନ କରିଥାଏ । ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ସ୍ବାର୍ଥପର ଓ ଅସାଧୁ ହେବାକୁ ମନୁଷ୍ୟକୁ ପ୍ରେରଣା ଦିଏ । ଏହି ସଂଜ୍ଞା ଯୋଗୁଁ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନ ଜୀବନର ଏକମାତ୍ର ଓ ଶେଷ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ବୋଲି ଧରି ନିଆଯାଏ । ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥଙ୍କ ମତରେ, “Every action is motivated by some interest, self-interest is the best interest.”

8. ସ୍ଵଚ୍ଛତା ସଂଜ୍ଞାର ମୁଖ୍ୟ ଆଧାରଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:
ପ୍ରଫେସର ରବିନସ୍‌ଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ସ୍ଵଳ୍ପତା ଓ ମନୋନୟନ ଭିତ୍ତିକ ସଂଜ୍ଞା ଉନ୍ନତମାନର ଓ ବ୍ୟାପକ । ଏହା ଅର୍ଥନୀତିର ପରିସରକୁ ବ୍ୟାପକ କରିଥାଏ । ଏହାର ଆଧାରଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ମଣିଷର ଅଭାବ ଅସୀମ, ସମ୍ବଳଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଵଳ୍ପତା, ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକର ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାର ଓ ଚୟନ ସମସ୍ୟା ।

9. ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍ଙ୍କ ସଂଜ୍ଞାରେ ଅର୍ଥନୀତି କିପରି ବାସ୍ତବତାଠାରୁ ଦୂରେଇ ଯାଇଥାଏ ?
Answer:
୍ମିଥ୍ଙ୍କ ସଂଜ୍ଞା ସମ୍ପଦ ଉପରେ ମାତ୍ରାଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଆରୋପ କରିଥିବାବେଳେ ମାନବ କଲ୍ୟାଣକୁ ଆଲୋଚନାର ପରିସର ମଧ୍ୟକୁ ଆଣି ନ ଥାଏ, ଯାହାକି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅବାସ୍ତବ ଅଟେ । ବାସ୍ତବତା ଏହି ଯେ, ଧନ ଅର୍ଜନ କରିବା ମନୁଷ୍ୟର ଅନ୍ତିମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ନୁହେଁ, କାରଣ ସମ୍ପଦ ଲକ୍ଷ୍ୟ ନୁହେଁ । ଏହା ଲକ୍ଷ୍ୟ ସାଧନର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ମାତ୍ର । ଏହା କଲ୍ୟାଣ ବୃଦ୍ଧିରେ ମନୁଷ୍ୟକୁ କେବଳ ସହାୟତା କରେ । ସୁତରାଂ, ସମ୍ପଦ ଉପରେ ମାତ୍ରାଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ମାନବ କଲ୍ୟାଣକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବେ ଉପେକ୍ଷିତ କରିବାଦ୍ୱାରା ଆର୍ଥନୀତିକ ବାସ୍ତବତାଠାରୁ ଦୂରେଇ ଯାଇଥାଏ ।

10. ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ସଂଜ୍ଞା ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀର ସାମାଜିକ ଦିଗକୁ କିପରି ଅବହେଳା କରୁଛି ?
Answer:
ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ସଂଜ୍ଞା ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ଏକ ନିରପେକ୍ଷ ବିଜ୍ଞାନରେ ପରିଣତ କରିଦେଇଛି; ଯାହାଫଳରେ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀମାନେ କେବଳ ସମସ୍ୟାର ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିପାରୁଛନ୍ତି । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞମାନେ ଦେଶର ଦରଦାମ୍ ବୃଦ୍ଧିର କାରଣ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିପାରୁଛନ୍ତି । ଏହାର ନିରାକରଣ ନିମିତ୍ତ ମାର୍ଗ ସୂଚାଇ ପାରୁଛନ୍ତି, କିନ୍ତୁ କେଉଁ ମାର୍ଗଟି ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ହେବ ତାହା ସେମାନେ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରୁନାହାନ୍ତି; ମାତ୍ର ଏପରି ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଅଧ୍ୟାପକ ପିଗୁ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ଯେ, ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର କେବଳ ଆଲୋକ ସମ୍ପାତକ (Light-bearing) ନ ହୋଇ ଫଳପ୍ରଦାୟୀ (Fruit bearing) ହେବା ଉଚିତ ।

11. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ଚୟନ ସଂଜ୍ଞା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ଚୟନ ସଂଜ୍ଞା, ଅସୀମ ଅଭାବ ଓ ସସୀମ ସମ୍ବଳଗୁଡିକର ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରଯୁକ୍ତ ଗୁଣରୁ ଆର୍ଥନୀତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ବୋଲି ଦର୍ଶାଇବା ସହ ଏହି ସମସ୍ୟାର କିପରି ସମାଧାନ କରାଯାଇପାରିବ ତାହା ଆଲୋଚନା କରେ । ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ଲାଗି ପ୍ରଥମେ ଗୁରୁତ୍ଵଭିଭିକ ଅଭାବଗୁଡିକୁ କ୍ରମିକ ଉପସ୍ଥାପନା କରାଯାଇ ଉପଲବ୍ଧ ସମ୍ବଳକୁ ନେଇ ଯଥାସମ୍ଭବ ଅଭାବଗୁଡିକୁ ପୂରଣ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ତେଣୁ ଏହା ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ଉପାଦେୟ ସଂଜ୍ଞା ଅଟେ ।

12. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ‘ସମ୍ପଦ ବିଜ୍ଞାନ’ ସଂଜ୍ଞା କିଏ ଓ କେବେ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଆଡାମ୍ ସ୍ମିଥ୍ଙ୍କ ଦ୍ବାରା ରଚିତ ପୁସ୍ତକ ‘ଜାତୀୟ ସମ୍ପଦର ପ୍ରକୃତି ଏବଂ କାରଣର ଏକ ଅନୁସନ୍ଧାନ’ ବା ‘ଜାତିର ସଂପଦ’ରେ (1776) ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ସ୍, ସଂପଦର ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଥିଲେ । ସେ କହିଥିଲେ, ଅର୍ଥନୀତି ସମ୍ପଦର ବିଜ୍ଞାନ ହିସାବରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରେ ।

B ପାଞ୍ଚଟି/ ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଏକ ଚୟନ ବିଜ୍ଞାନ – କିପରି ?
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଚୟନ ବା ପସନ୍ଦମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ । ମାନବୀୟ ଅଭାବ କେବଳ ଅସୀମ ଏବଂ ସୀମିତ ସମ୍ବଳଦ୍ଵାରା ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇନଥାଏ । ଏହାକୁ ଅସୀମ ଅଭାବ, ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ଓ ସମ୍ବଳର ବିନିଯୋଗକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖ୍ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଅନୁସାରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ । ଏଠାରେ ଏକ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଅର୍ଥାତ୍ କେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟରୁ କେତେ ପରିମାଣ ଓ କେଉଁ ବାବଦରେ ବିନିଯୋଗ କରାଯିବ ଇତ୍ୟାଦି । ଏଣୁ ମଣିଷ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବରେ ପଡ଼େ । ତାକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାକୁ ପଡ଼େ । ତେଣୁ ଜଣେ ଅର୍ଥନୈତିକ ମାନବକୁ ଏକ ଯୁକ୍ତିସିଦ୍ଧ ମାନବ ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଏ । ତା’ର ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ବିଚାରଧାରା ରୁଚି, ପସନ୍ଦ ଓ ଉପଯୁକ୍ତ ଚୟନ ଏଥିରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ଏଥିପାଇଁ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ଏକ ଚୟନ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

2. ସମ୍ପଦ ସଂଜ୍ଞାରେ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ କାହିଁକି ବିମର୍ଷ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସମ୍ପଦ ସଂଜ୍ଞାରେ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର କେବଳ ଭୌତିକ ଉନ୍ନତି ବିଷୟ ଆଲୋଚନା କରେ । ସମ୍ପଦ ଅର୍ଜନ ହିଁ ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନର ଏକମାତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ୟ । ଧନର ଆଗମନ ପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତି ସର୍ବଦା ଚିନ୍ତିତ । ସେଥ୍ପାଇଁ ସେ ସ୍ବାର୍ଥପର ହୋଇଯାଏ । ଜୀବନର ସବୁ ସମୟରେ ଭୌତିକ ବସ୍ତୁ ସଂଗ୍ରହରେ ଲାଗିପଡ଼େ । ମନୁଷ୍ୟ ଯେ ଏକ ସାମାଜିକ ପ୍ରାଣୀ, ନିଜେ ସ୍ନେହ, ପ୍ରେମ ଓ କରୁଣାର ଏକ ଆଧାର, ତାହା ଭୁଲିଯାଇ ସେ ସମ୍ପଦ ପଛରେ ଗୋଡ଼ାଏ । ସମ୍ପଦ ପାଇଲେ ଖୁସି ହୁଏ । ନଚେତ୍‌ ଦୁଃଖ ପାଏ । ସେଥ‌ିପାଇଁ କାର୍ଲାଇଲ୍ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ଏକ ନିକୃଷ୍ଟ କିମ୍ବା ବିମର୍ଷ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି ।

3. କଲ୍ୟାଣକାରୀ ସଂଜ୍ଞା କେବଳ ଭୌତିକ କଲ୍ୟାଣ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ – ବୁଝାଅ ।
Answer:
ଯେକୌଣସି ଉପାୟରେ ସମ୍ପଦ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ଲକ୍ଷ୍ୟ ନୁହେଁ; ବରଂ ମାନବର କଲ୍ୟାଣ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଏହାର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ । ମାର୍ଶାଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ‘ସମ୍ପଦ ନିମିତ୍ତ ମାତ୍ର, ମାନବ କଲ୍ୟାଣ ଶେଷ ଲକ୍ଷ୍ୟ ।’’ ସମ୍ପଦର ଅଧ୍ୟୟନ ମାଧ୍ୟମରେ ମାନବ କଲ୍ୟାଣର ଧାରଣା କରାଯାଇପାରେ । କିନ୍ତୁ ଅଭୌତିକ କଲ୍ୟାଣ; ଯଥା – ଡାକ୍ତର, ଅଧ୍ୟାପକ ଓ ସେବିକାଙ୍କ ସେବା ଇତ୍ୟାଦିକୁ ମାର୍ଶାଲ୍ ବିଚାରକୁ ନେଇନାହାନ୍ତି । ଫଳରେ ଅର୍ଥନୀତିର ପରିସର ସଙ୍କୁଚିତ ହୋଇଯାଇଛି ।

4. ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ସଂଜ୍ଞା କିପରି କଲ୍ୟାଣ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ?
Answer:
ମାର୍ଶାଲଙ୍କ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ସଂଜ୍ଞାକୁ ରବିସ୍ ପସନ୍ଦ ନ କରି ଦୃଢ଼ ଭାବରେ ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ଭାବରେ ତାଙ୍କ ପ୍ରଦତ୍ତ ଅର୍ଥନୀତିର ସଂଜ୍ଞାରେ ସେହି ମାନବୀୟ କଲ୍ୟାଣର ଆଭାସ ମିଳୁଅଛି । ତାଙ୍କ ମତରେ ମନୁଷ୍ୟର ଅଭାବ ଅସୀମ ଓ ସମ୍ବଳ ସସୀମ ଅଟେ । ତେଣୁ ତାକୁ ସମ୍ବଳର ଉପଯୁକ୍ତ ବଣ୍ଟନ କରିବାକୁ ପଡ଼ୁଛି, ଯଦ୍ବାରା ସେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିତୃପ୍ତି ବା କଲ୍ୟାଣ ପାଇପାରିବ । ଏହି କଲ୍ୟାଣ ପାଇବା ନିମିତ୍ତ ସେ ଜରୁରୀ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ଥିର କରୁଛି ଏବଂ ତଦନୁସାରେ ତା’ର ପରିପୂରଣ କରୁଛି । ତେଣୁ ବାସ୍ତବରେ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ଭାବରେ ମାନବୀୟ କଲ୍ୟାଣ ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ସଂଜ୍ଞାରେ ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଅଛି ।

5. ଅର୍ଥନୀତି ମାନବ ବିଜ୍ଞାନ ଅପେକ୍ଷା ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଭାବରେ ଅଧ୍ବକ ଆଦୃତ – ବୁଝାଅ ।
Answer:
ଏକ ସମାଜବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅଭିରୁଚିଠାରୁ ସାମୂହିକ ଅଭିରୁଚିକୁ ପ୍ରଧାନ୍ୟ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜ ଦାୟିତ୍ଵରେ ସମସ୍ତ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉତ୍ପାଦନ କରିଥାଏ ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତିର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ବଣ୍ଟନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ କରିଥାଏ । ତେଣୁ ଏଭଳି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସିଦ୍ଧାନ୍ତର ଆବଶ୍ୟକତା ରହେ ନାହିଁ । ଯୋଜନାକାରୀଗଣ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଏଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ଅର୍ଥନୀତିର ସଂଜ୍ଞା ଗ୍ରହଣୀୟ ନୁହେଁ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଯଥାର୍ଥରେ କୁହାଯାଏ, ସ୍ବଳ୍ପ ସମ୍ବଳର ପରିଚାଳନା ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଏହା ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ ।

6. ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ କ’ଣ ?
Answer:
ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ଯେଉଁ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତି ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ତାହାକୁ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ ଯଥା – ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର ଓ ବାସଗୃହ ପୂରଣ ନ କଲେ ମନୁଷ୍ୟ ବଞ୍ଚିପାରିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନୁଷ୍ୟ ପ୍ରଥମେ ଏହି ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ ପୂରଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ ।

7. ନିକୃଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ନିକୃଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟ ବା ଗିପେନ୍ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଚାହିଦା ସୂତ୍ରର ବ୍ୟତିକ୍ରମ ଦେଖାଯାଏ । ଯେଉଁସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟର ଚାହିଦା ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ହ୍ରାସ ହୁଏ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ନିକୃଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ସାଧାରଣତଃ ଭାତ, ଆଳୁ ଓ ଅଟାପରି ଖାଦ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟ ଯାହା ଅଧିକାଂଶ ଲୋକଙ୍କର ଖାଦ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ତାହାକୁ ନିକୃଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟ କହନ୍ତି ।

8. ଅର୍ଥନୀତି ନିରପେକ୍ଷ ହୋଇ ନ ପାରେ – ବୁଝାଅ ।
Answer:
ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ସଂଜ୍ଞାରେ ସ୍ଵବିରୋଧୀଭାବ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଏ । ତାଙ୍କ ମତାନୁସାରେ ଅର୍ଥନୀତି ମାନବୀୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ବିଷୟରେ ନିରପେକ୍ଷ । କିନ୍ତୁ ପୁଣି ସେ ମତ ଦିଅନ୍ତି, ‘ଅର୍ଥନୀତି ଏକ ଚୟନ ବିଜ୍ଞାନ ଅର୍ଥାତ୍ ମନୁଷ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜରୁରୀ ଏବଂ ପ୍ରୟୋଜନୀୟ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ନିର୍ବାଚନ କରି ତା’ର ପରିପୂରଣ କରିବ ଯେହେତୁ ତା’ ପାଖରେ ସମ୍ବଳ ସୀମିତ ।’’ ତେଣୁ ଉପରୋକ୍ତ ଦୁଇଟିଯାକ ମତ ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ । ଅଭାବ ବା ଲକ୍ଷ୍ୟର ଆପେକ୍ଷିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଉପଲବ୍ଧ ନ ହେଲେ ସୀମିତ ସମ୍ବଳର ଉପଯୁକ୍ତ ବିଭାଜନ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । ତେଣୁ ବାସ୍ତବରେ ଅର୍ଥନୀତି କଦାପି ନିରପେକ୍ଷ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ସମାଜର କଲ୍ୟାଣ ଓ ପ୍ରଗତି ପାଇଁ କେଉଁଟା ଭଲ ବା ମନ୍ଦ, ସେଥ୍ପାଇଁ ସେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମତ ପୋଷଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

9. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଏକ ମନୋନୟନ ବିଜ୍ଞାନ — କିପରି ?
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ସମସ୍ତ ମନୋନୟନ ବା ପସନ୍ଦମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ । କେବଳ ଅସୀମ ଅଭାବ ଏବଂ ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ଯୋଗୁଁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ । ସୀମିତ ସମ୍ବଳ, ଅସୀମ ଅଭାବ ଓ ସମ୍ବଳର ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖ୍ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକୁ ଅଗ୍ରାଧ୍ୟାକାର ଭିଭିରେ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ କରାଯାଏ । ଏଠାରେ ଏକ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଅର୍ଥାତ୍ କେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟରୁ କେତେ ଏବଂ କେଉଁ ବାବଦରେ ବିନିଯୋଗ କରାଯିବ ଇତ୍ୟାଦି । ଏଥ‌ିପାଇଁ ମନୁଷ୍ୟ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବରେ ପଡ଼େ । ତାକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ନିଷ୍ଠଭି ନେବାକୁ ପଡ଼େ । ତେଣୁ ଜଣେ ଅର୍ଥନୈତିକ ମାନବକୁ ଏକ ଯୁକ୍ତିସିଦ୍ଧ ମାନବ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ତା’ର ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ବିଚାରଧାରା ପସନ୍ଦ, ରୁଚି ଓ ଉପଯୁକ୍ତ ମନୋନୟନ ଏଥୁରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ସେଥ୍ଯୋଗୁଁ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ଏକ ମନୋନୟନ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

10. ସ୍ଵଳ୍ପତା ସଂଜ୍ଞା କ’ଣ ?
Answer:
ମାର୍ଶାଲ୍‌ଙ୍କ ସଂଜ୍ଞା ବହୁଦିନ ଧରି ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଆଦୃତ ହୋଇ ଆସୁଥିଲା । କିନ୍ତୁ 1932 ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ‘ଅର୍ଥନୈତିକ ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତି ଓ ଗୁରୁତ୍ଵ’ପୁସ୍ତକରେ ଅଧ୍ୟାପକ ଲିଓନେଲ୍ ରବିନ୍‌ସ୍ ଏହି ସଂଜ୍ଞାର ତୀବ୍ର ସମାଲୋଚନା କରି ଏକ ନୂତନ ସଂଜ୍ଞାର ଅବତାରଣା କରିଅଛନ୍ତି । ସେଥ‌ିରେ ସେ ଅର୍ଥନୀତିର ଅନ୍ୟ ଏକ ଭିନ୍ନ ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରକରଣ କରିଛନ୍ତି । ଏହା ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ମୌଳିକ ସମସ୍ୟାବଳୀ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଅଛି । ଏହା ସ୍ଵଳ୍ପତା ସଂଜ୍ଞା ରୂପେ ପରିଚିତ । ଏହା ଏକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନୂତନ ଧରଣର ସଂଜ୍ଞା । ତାଙ୍କ ମତରେ, ‘ଯେଉଁ ବିଜ୍ଞାନ ମନୁଷ୍ୟର ଆଚରଣକୁ ଅସୀମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ ସୀମିତ ସମ୍ବଳର ସମ୍ପର୍କ ଭାବେ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ, ତାହାକୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।’’

11. କଲ୍ୟାଣକାରୀ ସଂଜ୍ଞା ମାନବୀୟ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀର ଅଧ୍ୟୟନ କରେ – ବୁଝାଅ ।
Answer:
ଅର୍ଥନୀତି ମାନବର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ । ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ସାମାଜିକ ପ୍ରାଣୀ । ସେ ସମାଜରେ ବାସ କରେ । ତା’ର ଅଭାବ ଅଛି ଏବଂ ଅଭାବ ପୂରଣ ପାଇଁ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ମଧ୍ୟ ଅଛି । ତେଣୁ ଅଭାବ, ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଓ ପରିତୃପ୍ତି ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ପରିସରଭୁକ୍ତ । ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ସମ୍ପଦର ଆୟ ଓ ବ୍ୟୟ ବିଷୟ ଉପରେ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଆଲୋକପାତ କରିଥାଏ ।

12. କଲ୍ୟାଣକାରୀ ସଂଜ୍ଞା ସାମାଜିକ ମାନବ ବିଷୟରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ ।
Answer:
ସମ୍ପଦ ସଂଜ୍ଞାରେ ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍ ଅର୍ଥନୈତିକ ମାନବ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲେ । ଅର୍ଥନୈତିକ ମାନବ ବ୍ୟକ୍ତିକୈନ୍ଦ୍ରିକ ଓ ସ୍ୱାର୍ଥପର । ସେ କେବଳ ନିଜର ସ୍ବାର୍ଥ ସାଧନ ପାଇଁ ସର୍ବଦା ବ୍ୟସ୍ତ । କିନ୍ତୁ ମାର୍ଶାଲ୍ ଏହି ମତକୁ ଗ୍ରହଣ ନ କରି ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ସାମାଜିକ ମାନବ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି । ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ସାମାଜିକ ପ୍ରାଣୀ । ସେଥ୍ଯୋଗୁଁ ତା’ର ପରିବାର, ଆତ୍ମୀୟସ୍ବଜନ ଓ ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବଙ୍କ ପ୍ରତି ସ୍ନେହ ଓ ମମତା ରହିଛି । ଅର୍ଥନୀତିକ ଏହିସବୁ ମାୟା ମମତାର ଅନୁଶୀଳନ କରେ । କିନ୍ତୁ ମାର୍ଶାଲ୍‌ଙ୍କ ସଂଜ୍ଞାରେ ଯେଉଁମାନେ ସମାଜ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ରଖ୍ ନ ଥ‌ିବେ କିମ୍ବା ହିମାଳୟ ଗିରିକନ୍ଦରରେ ତପସ୍ୟା କରୁଥିବେ କିମ୍ବା ନିର୍ଜନ ଦ୍ଵୀପରେ ବାସ କରୁଥିବେ, ସେମାନେ ଅର୍ଥନୀତି ଅଧ୍ୟୟନ ପରିସରକୁ ଆସିପାରିବେ ନାହିଁ ।

13. ବ୍ୟଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତିକ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
1933 ମସିହାରେ ପ୍ରଫେସର ଫ୍ରିସିକ୍ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ବ୍ୟଷ୍ଟି ଓ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ନାମରେ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଥିଲେ । ବ୍ୟଷ୍ଟି ବା Micro ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ Mikrosରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । Mikros ଅର୍ଥ କ୍ଷୁଦ୍ର । ତେଣୁ ବ୍ୟଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି କୌଣସି ଜଣେ ଉପଭୋକ୍ତା, ଏକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ, ଏକ ବଜାର, ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍ ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ପର୍କରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । ଏଠାରେ ଆଲୋଚନାର ପରିସର କ୍ଷୁଦ୍ର ଯାହା ସମୁଦାୟ ନୁହେଁ; ବରଂ ଏହା ସମୁଦାୟର ଏକ ଅଂଶ । ବ୍ୟଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଆଂଶିକ ସନ୍ତୁଳନ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରେ, ଯଥା – ପ୍ରତିଷ୍ଠାନର ସନ୍ତୁଳନ ।

C ଛଅଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖ୍ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

1. ସମ୍ପଦ ସଂଜ୍ଞା ଓ କଲ୍ୟାଣକାରୀ ସଂଜ୍ଞା :
Answer:
ଆଡ଼ାମ୍ ସ୍ମିଥ୍ ସମ୍ପଦ ଭିଭିରେ ଅର୍ଥନୀତିର ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ପିତା ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ସେ କହିଛନ୍ତି ଅର୍ଥନୀତି ସମ୍ପଦ ବିଜ୍ଞାନ ହିସାବରେ ନାଗରିକକୁ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରେ । ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର କେବଳ ଭୌତିକ ସମ୍ପଦ ଉପାର୍ଜନକୁ ବୁଝାଏ । ଏହା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଅଧିକ ସମ୍ପଦ ଉପାର୍ଜନ କରିବାର ମାର୍ଗ ଦେଖାଏ ।
ଆଲ୍‌ଫ୍ରେଡ୍‌ ମାର୍ଶାଲ୍ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ମାନବ କଲ୍ୟାଣର ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ ଭାବରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଛନ୍ତି । ସେ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି – ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ମାନବ ଜୀବନର ସାଧାରଣ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । ଏହା ମାନବର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଓ ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପର ସେହି ଅଂଶକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରେ, ଯାହା ମାନବ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ପ୍ରାପ୍ତି ଓ ବିନିଯୋଗ ସହିତ ନିବିଡ଼ ଭାବରେ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ । ଅର୍ଥାତ୍ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଭୌତିକ କଲ୍ୟାଣ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ । ଏହି ଅର୍ଥରେ, ଅଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଅଭୌତିକ କଲ୍ୟାଣ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ପରିସରଭୁକ୍ତ ନୁହେଁ ।

2. ପାର୍ଥିବ ଓ ଅପାର୍ଥିବ ସମ୍ପଦ :
Answer:
ସମ୍ପଦ କହିଲେ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ଏହା ବିନିମୟ କ୍ଷମତାସମ୍ପନ୍ନ ଯେକୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦ୍ରବ୍ୟ ସମ୍ପଦ ପଦବାଚ୍ୟ ନୁହନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମ୍ପଦ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଦ୍ରବ୍ୟ । ସମ୍ପଦର ଆକାର ପାର୍ଥିବ ବା ଅପାର୍ଥିବ ହୋଇପାରେ । ପାର୍ଥିବ ସମ୍ପଦ କହିଲେ ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ଯାହା ଆମକୁ ଖାଲି ଆଖୁରେ ଦେଖାଯାଏ, ଆମେ ତାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିପାରିବା ଓ ମାପ ମଧ୍ୟ କରିପାରିବା । ମାତ୍ର ଅପାର୍ଥିବ ସମ୍ପଦ କହିଲେ ଏହା ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ ଯାହା ଆମେ ଖାଲି ଆଖିରେ ଦେଖୁରିବା ନାହିଁ । ଏହାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କିମ୍ବା ପରିମାଣରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ କଲମ, ବହି, ଗାଡ଼ି, ଚକୋଲେଟ ଆଦି ପାର୍ଥିବ ସମ୍ମଦ ଅଟନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଶିକ୍ଷାଦାନ, ଡାକ୍ତରଙ୍କର ରୋଗୀସେବା ଆଦି ଅପାର୍ଥିବ ସମ୍ପଦ । ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସେବା କୁହାଯାଏ ।

3. ଅର୍ଥନୈତିକ ମାନବ ଓ ସ୍ୱାର୍ଥପର ମାନବ :
Answer:
ସ୍ମିଥ୍ ମୁକ୍ତ ଅର୍ଥନୀତିରେ ବିଶ୍ଵାସ କରୁଥିଲେ । ତାଙ୍କର ସମ୍ପଦ ସଂଜ୍ଞା ଦୁଇଟି ମୌଳିକ ସର୍ଭ ଉପରେ ଆଧାରିତ ହୋଇଥିଲା । ପ୍ରଥମେ ସେ ବିଶ୍ଵାସ କରୁଥୁଲେ ଯେ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନ ନିମିତ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଦ୍ୱିତୀୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥ ଓ ସାମାଜିକ ସ୍ଵାର୍ଥ ମଧ୍ଯରେ କୌଣସି ବ୍ୟବଧାନ ନାହିଁ । ଉଭୟ ପରସ୍ପର ସମାନ; ମାତ୍ର ଏହା ଏକ ଭୁଲ୍ ଧାରଣା । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥ ଓ ସାମାଜିକ ସ୍ଵାର୍ଥ ପରସ୍ପରଠାରୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଓ ସମୟ ସମୟରେ ପରସ୍ପରର ବିରୋଧୀ । ସ୍ମିଥଙ୍କର ଏହି ସର୍ଭ ଦୁଇଟି ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ହେତୁ ତାଙ୍କର ସଂଜ୍ଞା ଗ୍ରହଣୀୟ ନୁହେଁ ।