Class 10

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Political Science Solutions Chapter 4 ସଡକ ନିରାପତ୍ତା, ସଚେତନତା ଓ ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha 10th Class Political Science Solutions Chapter 4 ସଡକ ନିରାପତ୍ତା, ସଚେତନତା ଓ ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣ

୧. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ସଡ଼କ ପରିବହନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:

• ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ମାନବ ସଭ୍ୟତାକୁ ସଡ଼କ ପରିବହନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଧ୍ଵକରୁ ଅଧିକ କ୍ରିୟାଶୀଳ ଓ ତ୍ୱରାନ୍ବିତ କରିପାରିଛି ।
• ଦେଶ ତଥା ରାଜ୍ୟର ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସଡ଼କ ଓ ପରିବହନ ଏକ ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ହୋଇପଡ଼ିଛି ।
• ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଉପାଦାନ ହେଉଛି ସଡ଼କ ଓ ପରିବହନ । ଏହାର ଭିତ୍ତିଭୂମିକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବା ନିହାତି ଜରୁରୀ ।
• ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ପରିବହନ ଓ ମଣିଷର ଗତିଶୀଳତାର ପ୍ରଭାବରେ ସଂଗଠିତ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ପରିବ୍ୟାପ୍ତି ଓ ଭୟାବହତା ବିନାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଦୃଢ଼ୀଭୂତ କରିଛି ।
• ସଡ଼କ ପରିବହନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମୁଖ୍ୟତଃ ପାଞ୍ଚଟି ପ୍ରମୁଖ ଉପାଦାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ; ଯଥା – ସଡ଼କ, ଗାଡ଼ି, ଗାଡ଼ିଚାଳକ, ରାସ୍ତା ବ୍ୟବହାରକାରୀ ଓ ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥା ।

(ଖ) କାହାର ପ୍ରଭାବରେ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ସମ୍ଭାବନା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ ?
Answer:

• ସଡ଼କରେ ଦୁରବସ୍ଥା, ଗାଡ଼ିର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତ୍ରୁଟି, ଗାଡ଼ିଚାଳକ ଏବଂ ରାସ୍ତା ବ୍ୟବହାରକାରୀଙ୍କ ମାନବୀୟ ତ୍ରୁଟି ଓ ଖରାପ ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶ ଯୋଗୁଁ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ସମ୍ଭାବନା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ ।
• ସଡ଼କ ଉପରେ ପ୍ରତି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ଦୁର୍ଘଟଣା ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ । ଏହାର ପରିବ୍ୟାପ୍ତି ଏବଂ ଭୟାବହତା ହିଁ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାକୁ ଅତି ସମ୍ବେଦନଶୀଳ କରିଛି ।
• ପ୍ରତିବର୍ଷ ସାରା ବିଶ୍ବରେ ପାଞ୍ଚ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ, ଭାରତରେ ଦେଢ଼ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଏବଂ ଓଡ଼ିଶାରେ ଚାରି ହଜାରରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ମୃତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।
• ଲକ୍ଷାଧ୍ଵ ଲୋକ ଗୁରୁତର ଓ ସାମାନ୍ୟ ଆହତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ହଜାର ହଜାର ଲୋକ ଜୀବନ ଭରି ଅକର୍ମଣ୍ୟ ହୋଇଯା’ନ୍ତି ।
• ଦୁର୍ଘଟଣାର ଶିକାର ହୋଇଥିବା ଲୋକ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ପରିବାରର ଜୀବନଶୈଳୀ, ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତି ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

(ଗ) ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ପ୍ରମୁଖ କାରଣ ସମୂହ କ’ଣ ?
Answer:

• ସାମଗ୍ରିକ ଭାବରେ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ପ୍ରମୁଖ କାରଣ ସମୂହ ମଧ୍ଯରେ ରହିଛି ସଡ଼କ ତ୍ରୁଟି, ଗାଡ଼ିର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତ୍ରୁଟି, ଗାଡ଼ିଚାଳକ ଓ ରାସ୍ତା ବ୍ୟବହାରକାରୀଙ୍କ ମନୁଷ୍ୟକୃତ ତ୍ରୁଟି ଏବଂ ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥାରେ ତ୍ରୁଟି ।
• ଗାଡ଼ିଚାଳନା ସମୟରେ ଅନେକ ମାନବୀୟ ତ୍ରୁଟି ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ; ଯଥା- ଅନ୍ୟମନସ୍କତା, ବେପରୁଆ ଗାଡ଼ିଚାଳନା, ଦୃତଗତି, ମଦ୍ୟପାନ, ମୋବାଇଲ ଫୋନ୍‌ର ବ୍ୟବହାର ଇତ୍ୟାଦି ।
• ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ଅନ୍ୟ ଏକ ପ୍ରମୁଖ କାରଣ ହେଉଛି ସଡ଼କ ତ୍ରୁଟି; ଯଥା – ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ, ଡ଼ିଜାଇନ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ, ସଂପ୍ରସାରଣରେ ଅବହେଳା, ଅଦୃଶ୍ୟମାନ ଟ୍ରାଫିକ୍ ସଙ୍କେତ, ଭାରୀ ମାଲ ପରିବହନ ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଗାଡ଼ିର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତ୍ରୁଟି ମଧ୍ଯ ଦୁର୍ଘଟଣାର ଅନ୍ୟ ଏକ କାରଣ । ଯନ୍ତ୍ରଚାଳିତ ଗାଡ଼ିର ବ୍ରେକ୍, ଇଞ୍ଜିନ୍, ଷ୍ଟିଅରିଙ୍ଗ, ତୈଳଟ୍ୟାଙ୍କ୍, ରାସ୍ତାର ଅବସ୍ଥାରେ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ଦେଖାଦେଲେ ଦୁର୍ଘଟଣା ସଂଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ପାରିପାର୍ଶ୍ବକ ଅବସ୍ଥା ତ୍ରୁଟି ଦେଖାଦେଲେ ମଧ୍ୟ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣା ହୋଇଥାଏ; ଯଥା— ବର୍ଷା, ଝଡ଼, କୁହୁଡ଼ି, ବରଫାବୃତ, ଧୂଆଁଜାତ ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ବହୁ ସମୟରେ ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟାଇଥାଏ ।

(ଘ) ଓଡ଼ିଶାରେ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ପରିବ୍ୟାପ୍ତି ଓ ଭୟାବହତା ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାରେ ବାର୍ଷିକ ପ୍ରାୟ ଦଶ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ଚାରି ହଜାରରୁ ଅଧିକ ମୃତ ଓ ଦଶହଜାରରୁ ଅଧ‌ିକ ଆହତ ହେଉଛନ୍ତି ।
• ପ୍ରତି ଶହେ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ୪୫ ଜଣ ମୃତାହତ ହେଉଛନ୍ତି । କେବଳ ରାଜପଥମାନଙ୍କରେ ଚାଳିଶରୁ ଅଧ୍ଵ ପ୍ରତିଶତ ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟୁଛି ।
• ସମସ୍ତ ଯାନବାହନ ସଂଖ୍ୟାର ଅଶୀ ପ୍ରତିଶତ ଦୁଇଚକିଆ ଗାଡ଼ି, ଯାହାକି ପ୍ରାୟତଃ ଯୁବଗୋଷ୍ଠୀ ଚଳାଇଥାନ୍ତି ।
• ବିଶେଷ କରି ଦୁଇ ଚକିଆଗାଡ଼ି ଏକମାତ୍ର ଯାନ ଯାହାର ବାହ୍ୟ ସୁରକ୍ଷା ନ ଥାଏ ।
• ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ସମସ୍ତ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ୯୫ ପ୍ରତିଶତ କେବଳ ମାନବୀୟ ତ୍ରୁଟି ଯୋଗୁଁ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥାଏ ।

(ଙ) ସଡକ ଦୁର୍ଘଟଣାର ନିରାକରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା କ’ଣ ରହିଛି ?
Answer:

• ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ନିରାକରଣ ପାଇଁ ତିନିଗୋଟି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି; ଯଥା— ଶିକ୍ଷାEducation), ବଳବତ୍ତକରଣ (Enforcement), ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ (Engineering) ଭିଭିଭୂମି ।
• ଗଣମାଧ୍ୟମ, ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ, ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ସଂଘ, ମୋଟରଯାନ ସଂଘ ଇତ୍ୟାଦି ସଡ଼କ ସୁରକ୍ଷାର ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ମୁଖ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ ଅଟନ୍ତି ।
• ସଡ଼କ ଶୃଙ୍ଖଳା, ଆଚରଣ ଏବଂ ଦୁର୍ଘଟଣା ହ୍ରାସ ନିମନ୍ତେ ବଳବତ୍ତକରଣ ଅତି ଉପଯୋଗୀ ସରକାରୀ ମାଧ୍ୟମ ।
• ବଳବତ୍ତକରଣ (Enforcement) ବିଶେଷ କରି ମୋଟର ଯାନ ସମ୍ପର୍କୀୟ ନିୟମ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
• ଦୁର୍ଘଟଣା ହ୍ରାସ କରିବାପାଇଁ ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣର ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ ଏବଂ ଭିତ୍ତିଭୂମି ନିହାତି ଜରୁରୀ । ସଡ଼କଗୁଡ଼ିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଓ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ ପ୍ରଣାଳୀରେ ନିର୍ମାଣ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ, ଯାହାଫଳରେ ଦୁର୍ଘଟଣା ହ୍ରାସ ପାଇବ ।

୨. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ମୋଟର ଯାନ ଆଇନ କ’ଣ ?
Answer:

• ସଡ଼କ ପରିବହନ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ସଡ଼କ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଉନ୍ନତି, ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣା ହ୍ରାସ କରିବାପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର କିଛି ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଛନ୍ତ, ତାହାକୁ ମୋଟର ଯାନ ଆଇନ କୁହାଯାଏ ।
• ଏଥରେ ନିୟମିତ ଟ୍ରାଫିକ୍ ନିୟମ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନକାରୀମାନଙ୍କୁ କଠୋର ଦଣ୍ଡ ପ୍ରଦାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି । ୨୦୧୯ ମସିହାରେ ଏହି ମୋଟର ଯାନ ଆଇନକୁ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଛି ।

(ଖ) ସଂଶୋଧ ମୋଟର ଯାନ ଆକ୍ଟର ଆଭିମୁଖ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:

• ସଂଶୋଧ ମୋଟର ଯାନ ଆକୁ ୨୦୧୯ରେ ମୁଖ୍ୟତଃ କ୍ଷତିପୂରଣ ଏବଂ ଜୋରିମାନାକୁ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଛି ।
• ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ସୋଲାସିୟମ୍ ଫଣ୍ଡ ସ୍କିମ୍ ତରଫରୁ ହିଟ୍ ଏବଂ ରନ୍ ମୋଟରଯାନ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପରିବାରଙ୍କୁ ୨ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଏବଂ ଗୁରୁତର ଆହତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୫୦ ହଜାର ଟଙ୍କା ସହାୟତା ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଛି ।

(ଗ) ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣ କାହିଁକି ଆବଶ୍ୟକ ?
Answer:

• ସଡ଼କ ପରିବହନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପେଟ୍ରୋଲ ଡ଼ିଜେଲ ଭଳି ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣର ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ ଭୂମିକା ରହିଛି ।
• କ୍ରମବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଯାନବାହନ ସଂଖ୍ୟା ସହ ପେଟ୍ରୋଲ ଡ଼ିଜେଲ, ଭଳି ଇନ୍ଧନର ବହୁଳ ଅପବ୍ୟବହାର ବୃଦ୍ଧିପାଇଛି ।ତେଣୁ ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣ ଯୋଜନା ମାଧ୍ୟମରେ ଇନ୍ଧନର ବହୁଳ ଅପବ୍ୟବହାରକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇ ପାରିବ ।

(ଘ) ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ସମରିଟାନ୍‌ ନୀତି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:

• ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ଆହତଙ୍କୁ ତୁରନ୍ତ ମେଡ଼ିକାଲ ଚିକିତ୍ସା ପ୍ରଦାନ କରି ଜୀବନ ବଞ୍ଚାଇବା ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଚଳିତ ଗୁଡ୍ ସମରିଟାନ୍ ନୀତିର ମୁଖ୍ୟ ଆଭିମୁଖ୍ୟ !
• ସୁପ୍ରିମ୍‌କୋର୍ଟର ୨୦୧୪ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କ୍ରମେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଉକ୍ତ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ କରିଛନ୍ତି । ଏହି ନୀତିରେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନ୍ୟର ଜୀବନ ବଞ୍ଚାଇବାକୁ ଯାଇ ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ହସ୍‌ପିଟାଲକୁ ନେଇପାରିବ ।

(ଙ) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଯାନ ଓ ସାର୍ବଜନୀନ ଗାଡ଼ି ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଭେଦ କ’ଣ ରହିଛି ?

• ଆମ ରାଜ୍ୟର ସମସ୍ତ ଗାଡ଼ି ସଂଖ୍ୟାର ଦୁଇ ତୃତୀୟାଂଶରୁ ଅଧିକ ସ୍କୁଟର, ମୋଟର ସାଇକେଲ୍ ଭଳି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଗାଡ଼ି ଚଳାଚଳ କରିଥାଏ ।
• ସାର୍ବଜନୀନ ଗାଡ଼ି କହିଲେ ଆମେ ବସ୍‌, ଟ୍ୟାକ୍‌ସି, ଅଟୋ ଆଦିକୁ ବୁଝିଥାଉ । ଜନସାଧାରଣ ସେମାନଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଯାନ ବ୍ୟବହାର ନ କରି ସାର୍ବଜନୀନ ଗାଡ଼ି ଦୈନନ୍ଦିନ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଆବଶ୍ୟକ, ଯାହା ଫଳରେ ଇନ୍ଧନ କିଛି ପରିମାଣରେ ସଂରକ୍ଷିତ ହୋଇପାରିବ ।

୩. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ରାସ୍ତା ପାର ହେଲବେଳେ କି ସତର୍କତା ଅବଲମ୍ବନ କରିବ ?
Answer:
ରାସ୍ତା ପାର ହେବା ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରଥମେ ବାମକୁ, ତା’ପରେ ଡାହାଣକୁ, ପୁନର୍ବାର ବାମକୁ ଚାହିଁକି ଆବଶ୍ୟକ ।

(ଖ) ଟ୍ରାଫିକ୍ ଚିହ୍ନର ପ୍ରମୁଖ ପ୍ରକାରଭେଦ କ’ଣ ରହିଛି ?
Answer:
ଟ୍ରାଫିକ୍ ଚିହ୍ନ ସାଧାରଣତଃ ତିନି ପ୍ରକାର ଅଟେ, ଯଥା- ନିହାତି ଜରୁରୀ ଚିହ୍ନ (Mandatory Signs), ସତର୍କତାର ଚିହ୍ନ (Cautionary Signs) (Informatory Signs) |

(ଗ) ଗାଡ଼ିଚାଳକ ପାଖରେ କେଉଁସବୁ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ରହିବା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଅଟେ ?
Answer:
ଉ – ଗାଡ଼ିଚାଳକ ପାଖରେ ଡ୍ରାଇଭିଙ୍ଗ ଲାଇସେନ୍ସ, ରେଜିଷ୍ଟ୍ରେସନ, ଗାଡ଼ିର ବୀମା ଓ ପ୍ରଦୂଷଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ରହିବା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଅଟେ ।

(ଘ) ସବୁଜ ପରିବହନ କ’ଣ ?
Answer:
ସୁବଜ ପରିବହନ କହିଲେ ଆମେ ସାଧାରଣତଃ ସାଇକେଲକୁ ବୁଝିଥାଉ କାରଣ ଏଥରେ କୌଣସି ଇନ୍ଧନ ବ୍ୟବହାର ହୋଇନଥାଏ ।

(ଙ) ସମରିଟାନ୍‌ର ସଂଜ୍ଞା କ’ଣ ?
Answer:
ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ଆହତଙ୍କୁ ତୁରନ୍ତ ମେଡ଼ିକାଲ ଚିକିତ୍ସା ପ୍ରଦାନ କରି ଜୀବନ ବଞ୍ଚାଇବାକୁ ସମରିଟାନ୍‌ କୁହାଯାଏ ।

୪. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) ଡ୍ରାଇଭିଂ ଲାଇସେନ୍ସ ପ୍ରାପ୍ତି ନିମନ୍ତେ ସର୍ବନିମ୍ନ ବୟସସୀମା କେତେ ?
(i) १०
(ii) ୨୧
(iii) ୧୮
(iv) ୧୫

(ଖ) ଦୁଇଚକିଆ ଯାନର ଯାତ୍ରୀ କ୍ଷମତା କେତେ ?
(i) ୩
(ii) ୪
(iii) ୧
(iv) 9

(ଗ) ନିଶାସକ୍ତ ହୋଇ ଗାଡ଼ିଚାଳନା କଲେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ଦଣ୍ଡ ରହିଛି ?
(i) ଜେଲ
(ii) ଆର୍ଥିକ
(iii) ଆର୍ଥିକ ଓ ଜେଲ୍

(ଘ) ଗାଡ଼ିଚାଳନା ବେଳେ ମୋବାଇଲର ବ୍ୟବହାର ବେନିୟମ କି ?
(i) ହଁ
(ii)ନାଁ

Answers:
(କ) (iii) ୧୮
(ଖ) (iv) ୨
(ଗ) (iii) ଆର୍ଥିକ ଓ ଜେଲ୍
(ଘ) (i) ହଁ

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Political Science Solutions Chapter 3 ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Political Science Solutions Chapter 3 ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ

୧. ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କର ।
Answer:

• ‘ଗଣ’ ଅର୍ଥ ଲୋକମାନେ । ‘ତନ୍ତ୍ର’ ଅର୍ଥ ଶାସନ । ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଲୋକମାନଙ୍କର ଶାସନ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଦେଶର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବା ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ଦେଶ ଶାସନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ସହିତ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବରେ ନିଜର ମତାମତ ଦେଇଥା’ନ୍ତି ।
• ଆମେରିକାର ପୂର୍ବତନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆବ୍ରାହମ୍ ଲିଙ୍କନ୍ ବାସ୍ତବରେ କହିଥିଲେ, ‘‘ଗଣତନ୍ତ୍ର ହେଉଛି ଲୋକମାନଙ୍କର, ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଓ ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଶାସନ ।’’
• ରାଜନୀତିବିଜ୍ଞାନୀ ସିଲିଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ଯେଉଁ ସରକାରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥାଆନ୍ତି, ତାହାକୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।’’
• ଏଥୁରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେଉଛି ଯେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ହେଉଛି ଲୋକମାନଙ୍କର ଶାସନ ଏବଂ ଏହା ସେମାନଙ୍କର ସମୂହ ହିତ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ଏଥୁରେ ଶାସନ କ୍ଷମତା କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଗୋଷ୍ଠୀ ହାତରେ ନ୍ୟସ୍ତ ହୋଇନଥାଏ ।
• ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଜନସାଧାରଣ ହେଉଛନ୍ତି ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ ଓ ଏଥ‌ିରେ ସେମାନଙ୍କର ଅଧିକାର ସୁରକ୍ଷିତ ରହିଥାଏ । ଏବେ ବିଶ୍ୱରେ ପ୍ରାୟତଃ ୧୩୦ଟି ଦେଶରେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।

(ଖ) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଓ ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:

• ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ସମସ୍ତ ନାଗରିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ଦେଶର ପ୍ରଶାସନିକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସାମିଲ ହୋଇଥାଆନ୍ତି; ମାତ୍ର ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ନାଗରିକମାନେ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧ୍ବ ଚୟନ କରି ସେମାନଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ଦେଶ ଶାସନରେ ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀସ୍‌ର ନଗରରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚଳିତ ଥିଲା; ମାତ୍ର ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରାୟତଃ ସମସ୍ତ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚଳିତ ।
• କ୍ଷୁଦ୍ର ଓ ସୀମିତ ଲୋକସଂଖ୍ୟା ଥିବା ଅଞ୍ଚଳ ବା ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ସମ୍ଭବ ହେଉଥିଲା; ମାତ୍ର ଅଧ୍ଵକ ଜନବଦଳ ଓ ଅଧିକ ଆୟତନବିଶିଷ୍ଟ ଦେଶ ନିମନ୍ତେ ପରୋକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ହିଁ ଉପଯୁକ୍ତ ପଦ୍ଧତି ।
• ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଅଧ୍ବବାସୀମାନେ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ସମବେତ ହୋଇ ପ୍ରଶାସନିକ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରି ପାରୁଥିଲେ; ମାତ୍ର ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଜନସାଧାରଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତିନିଧୁ ନିର୍ବାଚିତ କରି ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଶର ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭାରେ ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।

(ଗ) ନିର୍ବାଚନର ଗୁରୁତ୍ଵ ବିଷୟରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
Answer:

• ଏବେକାର ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତା ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ହସ୍ତରେ ନ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛି । ପ୍ରନଶ୍ଚ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଲୋକମାନଙ୍କର ସ୍ବାଧୀନତା ଓ ସମାନତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ, ଶାସନରେ ଲୋକମାନଙ୍କର ଅଂଶଗ୍ରହଣ ନିମନ୍ତେ ସ୍ବାଧୀନ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ କ୍ଷମତାର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଥାଏ ।
• ଜନମତ ହେଉଛି ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଭିଭିଭୂମି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ଜନମତ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଭାରତରେ ଲୋକସଭା ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ପୁନର୍ଗଠନ ପାଇଁ ପ୍ରତି ପାଞ୍ଚବର୍ଷରେ ଥରେ ନିର୍ବାଚନ କରାଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ଏହି ନିର୍ବାଚନ ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ମତଦାନ ପ୍ରଥା ଉପରେ ଆଧାରିତ ।
• ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସରକାରରେ ଜନକଲ୍ୟାଣ ବା ଜନମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ଲୋକମାନେ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରତିନିଧ୍ବ ଚୟନ କରନ୍ତି । କେଉଁ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ସରକାର ଗଠନ କରିବ ତାହାର ନିଷ୍ପଭି ମତଦାତାମାନେ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ କରିଥାଆନ୍ତି । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଆମ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ।
• ଭାରତରେ ମୁକ୍ତ, ଅବାଧ ଓ ନିର୍ମଳ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉପରେ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
• ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଭୁଶୁଡ଼ି ପଡ଼ିବ ଏବଂ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଉପରେ ଗଭୀର କୁଠାରାଘାତ ହେବ ।

(ଘ) ଭାରତରେ ନିର୍ବାଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିଶେଷତ୍ଵ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ଲୋକସଭା, ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ସଦସ୍ୟ, ପୌର ନିଗମ, ପୌରପାଳିକା, ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଷଦ, ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତ, ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ଓ ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦର ସଦସ୍ୟ ଚୟନ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ହେଉଛି । କିନ୍ତୁ ରାଜ୍ୟସଭା ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନ ପରିଷଦର ସଦସ୍ୟ, ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ପଦ୍ଧତି ମାଧ୍ୟମରେ ନିବାଚିତ ହୁଅନ୍ତ ।
• ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ମତଦାନ ପ୍ରଥା ଅନୁସାରେ ଜାତି, ଧର୍ମ, ଲିଙ୍ଗ, ସମ୍ପତ୍ତି ଓ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ନିର୍ବିଶେଷରେ ୧୮ ବର୍ଷ ବା ତଦର୍ଷ ବୟସରେ ଉପନୀତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସାବାଳକ ଭାରତୀୟ ନିଜର ମତଦାନ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିବାର ଅଧ୍ୟାର ଲାଭ କରିଛନ୍ତି । ମତଦାତାମାନଙ୍କର ନାମତାଲିକା ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାଲିକାରେ ସାମିଲ ହୋଇଥାଏ । ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୩୨୬ରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ସୂଚନା ରହିଛି ଯେ ଦେଶରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜନଗଣନା ଶେଷ ହେବା ପରେ ଓ କୌଣସି ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବରୁ ମତଦାତାଙ୍କର ନାମ ତାଲିକାର ସଂଶୋଧନ ହୋଇଥାଏ ।
• ଆମ ଦେଶରେ ଏକ-ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି। ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟତଃ ସମାନ । ଗୋଟିଏ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀରୁ ଜଣେ ମାତ୍ର ପ୍ରାର୍ଥୀ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ଆମ ଦେଶରେ ଗୋପନୀୟ ମତଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଫଳରେ ନିର୍ବାଚନ ଅବାଧ, ସ୍ବଚ୍ଛ ଏବଂ ଦୁର୍ନୀତିମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଗୋଟିଏ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀର ସମସ୍ତ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଯେଉଁ ପ୍ରାର୍ଥୀ ସର୍ବାଧ‌ିକ ‘ସିଦ୍ଧମତ’ ପାଇଥିବେ ସେ ନିର୍ବାଚିତ ଘୋଷିତ ହୁଅନ୍ତି । ଏବେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋନିକ୍ସ ମତଦାନ ଯନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚଳନ ହେଉଛି । ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାର ନିର୍ବାଚନ କାର୍ଯ୍ୟର ମତଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ‘ବ୍ୟାଲଟ୍‌ ପେପର’ ମାଧ୍ୟମରେ କରାଯାଉଛି ।
• ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତିମାନଙ୍କର ସ୍ଵାର୍ଥରକ୍ଷା ପାଇଁ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାରେ ସେମାନଙ୍କ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଅନୁପାତ ଅନୁସାରେ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷଣ ହୋଇଛି । ସମ୍ବିଧାନର ୩୩୦ ଧାରାରେ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଲୋକସଭାରେ, ୩୩୨ ଧାରାରେ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାରେ ଓ ୭୩ତମ ଓ ୭୪ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନରେ ସହରାଞ୍ଚଳ ଓ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଚୟନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଆସନ ସଂରକ୍ଷଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି । ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ପର୍କିତ ସମସ୍ତ ବିବାଦ ସମାଧାନର କ୍ଷମତା ରାଜ୍ୟର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ ଦେଶର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
• ଭାରତରେ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା ଦାୟିତ୍ଵ ଦେଶର ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ ରହିଛି। ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କଦ୍ବାରା ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ତ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ । ସେ ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସରଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ପ୍ରାର୍ଥୀମାନେ ନିର୍ବାଚନ ସଂପର୍କିତ ସମସ୍ତ ହିସାବପତ୍ର ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାନ୍ତି ।

(ଙ) ଆମ ଦେଶର ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟଗୁଡ଼ିକ ସଂକ୍ଷେପରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀର ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ:
  ଭାରତର ଲୋକସଭାର ୫୪୩ଟି ସ୍ଥାନ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ କରାଯିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସମଗ୍ର ଦେଶକୁ ୫୪୩ଟି ଏକ ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ମୁଖ୍ୟତଃ ଏହା ଜନସଂଖ୍ୟା ଉପରେ ଆଧାରିତ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜନଗଣନା ପରେ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ‘ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଆୟୋଗ’ଙ୍କଦ୍ଵାରା ସ୍ଥିର ହୋଇଥାଏ ।
• ମତଦାତାଙ୍କ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ନାମ ତାଲିକା:
  ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବରୁ ଭୋଟର ତାଲିକା ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏଥ‌ିରେ ୧୮ ବର୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ଯୋଗ୍ୟ ସାବାଳକଙ୍କ ନାମ ଯୋଡ଼ାଯାଏ ଓ ମୃତ ମତଦାତାଙ୍କ ନାମ ତାଲିକାରୁ କଟାଯାଇ ନୂତନ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।
• ନିର୍ବାଚନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଘୋଷଣା ଏବଂ ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସର ଓ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସଂପୃକ୍ତ ଅନ୍ୟ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି:
  ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଆଦେଶକ୍ରମେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ, କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ସହିତ ବିଚାରବିମର୍ଶ କରି ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନର ତାରିଖ ଓ ଦିନ ଘୋଷଣା କରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଆଦେଶମତେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାରିଖ ଓ ଦିନ ଘୋଷଣା କରାଯାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ ପାଇଁ ଜଣେ ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସର ଓ ତିନିଜଣ ନିରପେକ୍ଷ ପରିଦର୍ଶକଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ପ୍ରିଜାଇଡିଂ ଅଫିସର ଓ ପୋଲିଂ ଅଫିସରମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ନିଯୁକ୍ତ କରାଯାଏ ।
• ପ୍ରାର୍ଥୀ ମନୋନୟନ:
  ଦଳୀୟ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ପକ୍ଷରୁ ଦଳୀୟ ଟିକେଟ ମିଳିଥାଏ । ସେମାନଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ନିର୍ଦ୍ଦଳୀୟ ସ୍ବାଧୀନ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନେ ମଧ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ିପାରିବେ ।
• ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଦାଖଲ:
  ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କଦ୍ଵାରା ନିର୍ବାଚନର କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀ ଘୋଷଣା ହେଲାପରେ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା କରିବାପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଫର୍ମରେ ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟ ଲେଖୁ ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସରଙ୍କ ନିକଟରେ ଦାଖଲ କରନ୍ତି ।
• ଅମାନତ ଅର୍ଥରାଶି ଦାଖଲ:
  ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରାର୍ଥୀ ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଦାଖଲ କରିବା ସମୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଅର୍ଥରାଶି ଅମାନତ ଭାବରେ ଦାଖଲ କରନ୍ତି । ଯଦି ଜଣେ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ସେହି ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀରୁ ମିଳିଥିବା ସମସ୍ତ ସିଦ୍ଧମତର ଏକ ଷକ୍ଷାଂଶ ସମର୍ଥନ ନ ମିଳେ; ତେବେ ସେ ଦାଖଲ କରିଥିବା ଅମାନତ ରାଶି କରନ୍ତି ।
• ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଯାଞ୍ଚ:
  ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଦାଖଲର ଶେଷ ତାରିଖ ଶେଷ ହେବାପରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସର ମିଳିଥିବା ସମସ୍ତ ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ରକୁ ପୁଙ୍ଖାନୁପୁଙ୍ଖ ଯାଞ୍ଚ କରନ୍ତି ।ଯେଉଁ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ନିର୍ବାଚନ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ବୈଧ ବା ସିଦ୍ଧ ଘୋଷିତ ହୋଇଥାଏ, ସେମାନଙ୍କର ଏକ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ନାମତାଲିକା ରିଟର୍ଡିଂ ଅଫିସର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ଓ ସର୍ବସାଧାରଣ ଜାଣିବାପାଇଁ ତାହା ଘୋଷଣା କରନ୍ତି ।
• ପ୍ରାର୍ଥୀପତ୍ର ପ୍ରତ୍ୟାହାର ଓ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ନାମତାଲିକା ଘୋଷଣା:
  ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଯାଞ୍ଚ ଓ ବୈଧ ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ରର ଏକ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ନାମତାଲିକା ଘୋଷଣା କରାହେବା ପରେ ଯେ କୌଣସି ଇଚ୍ଛୁକ ପ୍ରାର୍ଥୀ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟସୀମା ମଧ୍ୟରେ ସ୍ଵଇଚ୍ଛାରେ ନିଜର ପ୍ରାର୍ଥୀପତ୍ର ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିପାରିବେ । ଯଦି କୌଣସି ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀରୁ ଏକମାତ୍ର ସିଦ୍ଧ ପ୍ରାର୍ଥୀପତ୍ର ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ହୋଇଥାଏ; ତେବେ ସେ ନିର୍ବ୍ବନ୍ଦ୍ବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ଓ ସେଠାରେ ନିର୍ବାଚନ ହୁଏ ନାହିଁ ।
• ନିର୍ବାଚନ ସଂକେତ ପ୍ରଦାନ:
  ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଦଳୀୟ ସଂକେତ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ସ୍ଵାଧୀନ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କଦ୍ବାରା ସ୍ବୀକୃତ ନିର୍ବାଚନ ସଂକେତଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ନିଜ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ସଂକେତ ବାଛିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ଏ ସମ୍ପର୍କିତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
• ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ଅଭିଯାନ:
  ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ପାଇଁ ପ୍ରାୟ ୧୫ ଦିନ ସମୟ ମିଳିଥାଏ । ଏହି ପ୍ରଚାର ମତଦାନ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦିନର ୪୮ ଘଣ୍ଟା ପୂର୍ବରୁ ବନ୍ଦ ହୁଏ । ଏହି ସମୟରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ନିଜ ନିଜ ଦଳର ନିର୍ବାଚନ ଇସ୍ତାହାର ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି । ପ୍ରାଚୀରପତ୍ର, ବିଜ୍ଞାପନ, ଦୂରଦର୍ଶନରେ ବିତର୍କ, ସମ୍ବାଦପତ୍ରରେ ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରକାଶନ, ସାଧାରଣସଭା, ମ୍ୟାଲି ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରଚାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ହୁଏ ।
• ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣ ବିଧ୍:
  ନିର୍ବାଚନ ସମୟରେ ହିଂସାକାଣ୍ଡ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଅସାଧୁ ଉପାୟ ଅବଲମ୍ବନକୁ ରୋକିବାରେ ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣ ବିଧୂ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣ ବିଧ୍ ଲାଗୁ କରିଥାଆନ୍ତି ।
• ମତଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା:
  ମତଦାନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସୁଗମ ଓ ତ୍ରୁଟିଶୂନ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଏକାଧିକ ମତଦାନ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀରେ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ କେନ୍ଦ୍ରରେ ୭୦୦ ରୁ ୮୦୦ ମତଦାତା ନିଜର ମତଦାନ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥାଏ । ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ପ୍ରିଜାଇଡିଂ ଅଫିସର ଓ ଏକାଧ୍ଵ ପୋଲିଂ ଅଫିସର ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ଭୋଟଦାତାମାନେ ଫଟୋ ପରିଚୟପତ୍ରଦ୍ଵାରା ସେମାନଙ୍କର ପରିଚୟ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରାଇ ମତାମତ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ମତଦାନର ସମୟସୀମା ସକାଳ ୭ ଘଟିକାରୁ ଅପରାହ୍ନ ୫ ଘଟିକା ମଧ୍ୟରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ସିଦ୍ଧମତ ଗଣତି ଏବଂ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଫଳାଫଳ ଘୋଷଣା:
  ‘ଗୋଟିଏ ମତଦାତାର ଗୋଟିଏ ଭୋଟ’ ନୀତିରେ ଭୋଟଗଣନା କରାଯାଏ । ନାକଚ ହୋଇଥିବା ମତଦାନ ପତ୍ରକୁ ଗଣତି କରାଯାଏ ନାହିଁ । ସର୍ବାଧ‌ିକ ମତଦାତାଙ୍କର ସିଦ୍ଧମତ ସମର୍ଥନ ପାଇଥିବା ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ବିଜୟୀ ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ ।

(ଚ) ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:

• ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ୩୨୪ ଧାରାରେ ଏକ ତିନି-ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ଗଠନ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ଏଥିରେ ଜଣେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତ ଓ ଅନ୍ୟ ଦୁଇଜଣ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତ ଅଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ଆୟୁକ୍ତଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୬ ବର୍ଷ ବା ସର୍ବାଧିକ ୬୫ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବେ ।
• ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୩୨୪ ରୁ ଧାରା ୩୨୮ ମଧ୍ୟରେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ରହିଛି । ଭାରତର ସଂସଦ, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ତ ବିଷୟର ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନ, ପରିଚାଳନା ଦାୟିତ୍ବ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କ୍ଷମତା ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ ।
• ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ମତଦାତାଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ ଫଟୋ ପରିଚୟପତ୍ର ପ୍ରଦାନ, ମତଦାତାଙ୍କ ନାମତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତି ଓ ସେଥ‌ିରେ ଆବଶ୍ୟକ ସଂଶୋଧନ, ନିର୍ବାଚନ ତାରିଖ ଓ ତତ୍‌ସମ୍ପର୍କିତ କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀ ବିଷୟରେ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଜାରି କରିବା, ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ ସଂକେତ ଓ ଦଳୀୟ ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ କରିବା, ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକ ଓ ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସର ନିଯୁକ୍ତି କରିବା ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।
• ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଚାଲୁହେବା ସମୟରେ ‘ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣ ବିଧ୍’ ଲାଗୁ କରନ୍ତି । ଏହି ବିଧିକୁ ଭଙ୍ଗ କରୁଥିବା ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ଦଣ୍ଡବିଧାନ କରନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ ଦୂରଦର୍ଶନ ଓ ଆକାଶବାଣୀରେ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାରର ସୁଯୋଗ ଦେବାପାଇଁ ସମୟସୀମା, ଦିନ ଓ ତାରିଖ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।
• ସେ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି । ପ୍ରାର୍ଥୀ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଖର୍ଚ୍ଚର ହିସାବ ଦାଖଲ ନ କଲେ, ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଦଣ୍ଡର ପରିମାଣ ଘୋଷଣା କରନ୍ତି । ସେ ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ପର୍କିତ ସମସ୍ତ ବିବାଦର ସମାଧାନ କରନ୍ତି ।

(ଛ) ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ନିର୍ବାଚନ କ’ଣ ?
Answer:

• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ଜନମତ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଭାରତରେ ପ୍ରତି ୫ ବର୍ଷରେ ଥରେ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ପୁନର୍ଗଠନ କରାଯାଏ ।
• ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନରେ ଯେଉଁ ଦଳ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଲାଭକରେ, ସେହି ଦଳର ନେତା ବା ନେତ୍ରୀଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ସେହିପରି ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନରେ ଯେଉଁ ଦଳ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ହାସଲ କରିଥାଏ, ସେହି ଦଳର ନେତା ବା ନେତ୍ରୀଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।
• କେନ୍ଦ୍ରରେ ଶାସନ କରୁଥିବା ଶାସକ ଦଳ ଲୋକସଭାରେ କିମ୍ବା ରାଜ୍ୟରେ ଶାସନ କରୁଥିବା ଶାସକ ଦଳ ବିଧାନସଭାରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ହରାଇଲେ ସରକାର ପତନ ହୁଏ । ଏହିଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲୋକସଭା ବା ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ତାହାର ସ୍ବାଭାବିକ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଶେଷହେବା ପୂର୍ବରୁ ଭାଙ୍ଗିଯାଏ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ନିର୍ବାଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
• ପୂର୍ବରୁ ଭାରତରେ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଲୋକସଭା ପାଇଁ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ନିର୍ବାଚନ କରାଯାଇଛି ।

(ଜ) ଏକ-ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:

• ଭାରତରେ ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ସଂସଦୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ଲୋକସଭାର ସଦସ୍ୟମାନେ ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
• ଭାରତ ଭଳି ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ଜନମତ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ୧୮ ବର୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ ବୟସ୍କ ସାବାଳକ ନାଗରିକ ମତଦାନ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରୁଛନ୍ତି । ସମ୍ବିଧାନର ୩୨୬ ଧାରାରେ ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ।
• ଭାରତରେ ଲୋକସଭା ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ପୁନର୍ଗଠନ ପାଇଁ ପ୍ରତି ପାଞ୍ଚବର୍ଷରେ ଥରେ ନିର୍ବାଚନ କରାଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସରକାରରେ ଜନକଲ୍ୟାଣ ବା ଜନମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ଲୋକମାନେ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରତିନିଧ୍ ଚୟନ କରନ୍ତି ।
• ଭାରତର ଲୋକସଭାର ନିର୍ବାଚିତ ସାଂସଦଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୫୪୩। ସେଥିପାଇଁ ଭାରତକୁ ୫୪୩ଟି ସଂସଦୀୟ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀରୁ ଜଣେ ଲେଖାଏଁ ପ୍ରତିନିଧୁ ନିର୍ବାଚିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ-ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ କୁହାଯାଏ ।

(ଝ) ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ସମ୍ପର୍କରେ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:

• ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ନାମତାଲିକା ଘୋଷଣା କରାଯିବା ପରେ ପରେ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ । ସେଥ୍ପାଇଁ ପ୍ରାୟ ୧୫ ଦିନ ସମୟ ମିଳିଥାଏ ।
• ଏହି ସମୟରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ନିଜ ନିଜ ଦଳର ‘ନିର୍ବାଚନ ଇସ୍ତାହାର’ ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି । ସେଥୁରେ ଦଳର ଆଭିମୁଖ୍ୟ, ଦଳୀୟ କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥା ଓ ଦଳର ଭବିଷ୍ୟତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଓ ନିର୍ବାଚନ ରଣକୌଶଳ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଥାଏ । ସେହିପରି ନିର୍ଦ୍ଦଳୀୟ ସ୍ଵାଧୀନ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନେ ନିଜ ନିଜର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାରେ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ଅଭିଯାନ ଚଳାଇଥା’ନ୍ତି ।
• ପ୍ରାଚୀରପତ୍ର, ବିଜ୍ଞାପନ, ଦୂରଦର୍ଶନରେ ବିତର୍କ, ସମ୍ବାଦପତ୍ରରେ ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରକାଶନ, ସାଧାରଣସଭା, ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରଚାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ହୁଏ ।
• ବିଭିନ୍ନ ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ ଦୂରଦର୍ଶନ ଓ ଆକାଶବାଣୀ ମାଧ୍ୟମରେ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର କରିବାର ସୁବିଧା ଦିଆଯାଏ । ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଏଥିପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଦଳ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାରିଖ ଓ ସମୟସୀମା ଧାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ପ୍ରାର୍ଥୀମାନେ ଘର ଘର ବୁଲି ଭୋଟ ପାଇବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି ।
• ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ଅଭିଯାନ ମତଦାନ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦିନର ୪୮ ଘଣ୍ଟା ପୂର୍ବରୁ ବନ୍ଦ ହୁଏ ।

(ଞ) ଏକ ସ୍ଵାଧୀନ ତଥା ମୁକ୍ତ ନିର୍ବାଚନର ପ୍ରତିବନ୍ଧକଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ନିମ୍ନୋକ୍ତଗୁଡ଼ିକ ଏକ ସ୍ବାଧୀନ ତଥା ମୁକ୍ତ ନିର୍ବାଚନର ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଅଟନ୍ତି; ଯଥା

• ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା ପାଇଁ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ।
• ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାରେ ଅସ୍ଵାଭାବିକ ବୃଦ୍ଧି ।
• ନିର୍ବାଚନ ସମୟରେ ଅର୍ଧକ ସଂଖ୍ୟକ ରାଜନୈତିକ ହିଂସାଜନିତ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ବୃଦ୍ଧି ।
• ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ସ୍ଵାଧୀନ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କର ନିର୍ବାଚନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ।
• ସରକାରଙ୍କର ନିର୍ବାଚନୀ ବ୍ୟୟ ବୃଦ୍ଧି ।
• ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦୀ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସୀମା ବହିର୍ଭୂତ ଗୋପନୀୟ ନିର୍ବାଚନଜନିତ ବ୍ୟୟାଧକ୍ୟ ।
• ମାସାଧ୍ଵ ସମୟ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଜାରି ।
• ଅର୍ଥବଳ ଓ ବାହୁବଳ ଇତ୍ୟାଦି ଅସାଧୁ ପନ୍ଥାର ଅବଲମ୍ବନ ହେତୁ କେତେକ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କର ନିର୍ବାଚନରେ ଜୟଲାଭର ଅଭିଯୋଗ ।
• ନିର୍ବାଚନରେ ଅପରାଧୀକରଣ ବୃଦ୍ଧି ।

୨. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ‘ମତଦାତାଙ୍କ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚୟ ପତ୍ର’ କ’ଣ ?
Answer:

• ମତଦାତାଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କ ତରଫରୁ ‘ମତଦାତା ନିର୍ବାଚନ ପରିଚୟ ପତ୍ର’ ମିଳିଥାଏ ।
• ଏହି ପରିଚୟ ପତ୍ର ଦେଖାଇ ଜଣେ ମତଦାତା ଭୋଟ ଗ୍ରହଣ କେନ୍ଦ୍ରରେ ନିଜର ପରିଚୟ ସାବ୍ୟସ୍ତ କଲାପରେ ମତ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ଏହି ମତଦାତାଙ୍କ ପରିଚୟପତ୍ରରେ ନାମ, ପିତା/ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ନାମ, ଲିଙ୍ଗ, ବୟସ, ଠିକଣା, ଫଟୋ ଓ ପରିଚୟପତ୍ର ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କ ଦସ୍ତଖତ ଥାଏ ।

(ଖ) ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀର ସୀମା କିଏ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରନ୍ତି ଓ କିପରି ?
Answer:

• ‘ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଆୟୋଗ’ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀର ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରନ୍ତି ।
• ପ୍ରାୟତଃ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜନଗଣନା ପରେ ଜନସଂଖ୍ୟା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ବିଧାନସଭା ଓ ଲୋକସଭା ଆସନ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀର ସୀମା ସ୍ଥିର ହୁଏ ।

(ଗ) ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ପଦ୍ଧତି କ’ଣ ? ଏହା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନଠାରୁ କିପରି ଭିନ୍ନ ?
Answer:

• ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନରେ ସମସ୍ତ ମତଦାତା ସିଧାସଳଖ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରି ନିଜର ମତଦାନ କରିଥାଆନ୍ତି ଏବଂ ନିଜର ପ୍ରତିନିଧିମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚିତ କରିଥାଆନ୍ତି ।
• କିନ୍ତୁ ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନରେ ଲୋକପ୍ରତିନିଧୂ ସଭାର ସଦସ୍ୟମାନେ ଅନ୍ୟ ଲୋକ ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି ।

(ଘ) ନାମାଙ୍କନପତ୍ର ଯାଞ୍ଚ କ’ଣ ଏବଂ ଏହା କାହିଁକି କରାଯାଏ ?
Answer:

• ପ୍ରାର୍ଥୀମାନେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଫର୍ମରେ ନାମାଙ୍କନପତ୍ର ଦାଖଲ କରନ୍ତି । ନାମାଙ୍କନପତ୍ର ଦାଖଲର ଶେଷ ତାରିଖ ଶେଷହେବା ପରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସର ନାମାଙ୍କନପତ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ପୁଙ୍ଖାନୁପୁଙ୍ଖ ଯାଞ୍ଚ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ଯୋଗ୍ୟତା ଏବଂ ନିୟମ ମୁତାବକ ସମସ୍ତ କାଗଜପତ୍ର ଏହି ନାମାଙ୍କନପତ୍ର ସହିତ ଦାଖଲ କରାଯାଇଛି କି ନାହିଁ, ତାହା ଯାଞ୍ଚ କରାଯାଏ । ଯେଉଁ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ନାମାଙ୍କନପତ୍ର ନିର୍ବାଚନ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ବୈଧ ବା ସିଦ୍ଧ ଘୋଷିତ ହୁଏ, ସେମାନଙ୍କର ଏକ ନାମତାଲିକା ପ୍ରକାଶ ପାଏ । ସେମାନେ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା କରନ୍ତି ।

(ଙ) ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ଗଠନ ବିଷୟରେ ଲେଖ ।
Answer:

• ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଏକ ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ । ତାଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି ।
• ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟ ସର୍ଭାବଳୀ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ସ୍ଥିର ହୁଏ । ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳର ସର୍ବାଧ୍ଵ ବୟସସୀମା ୬୨ ବର୍ଷ ।

(ଚ) ‘ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣ ବିଧ୍ୱଂ’ ସମ୍ପର୍କରେ ଯାହା
Answer:

• ନିର୍ବାଚନ ସମୟରେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ‘ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣ ବିଧ୍’ ଲାଗୁ କରିଥାଆନ୍ତି । ଏହା ହିଂସାକାଣ୍ଡ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଅସାଧୁ ଉପାୟ ଅବଲମ୍ବନକୁ ରୋକିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରାର୍ଥୀ ଓ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଏହା ମାନିବାକୁ ବାଧ୍ୟ । ଆଚରଣ ବିଧ୍ଵ ଭଙ୍ଗ ଅଭିଯୋଗରେ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଦଣ୍ଡିତ ଜାଣିଛ ଲେଖ ।
• ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର କାର୍ଯ୍ୟରେ ସରକାରୀ ଗାଡ଼ି ଓ ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ନାହିଁ ।

(ଛ) ‘ସାବାଳକ ମତଦାନ’ ପ୍ରଥା କହିଲେ, ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:

• ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ମତଦାନ ପ୍ରଥା ହେଉଛି ଭାରତୀୟ ନିର୍ବାଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅନ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଙ୍ଗ ।
• ଏହି ପ୍ରଥା ଅନୁସାରେ ଜାତି, ଧର୍ମ, ଲିଙ୍ଗ, ସମ୍ପତ୍ତି ଓ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ନିର୍ବିଶେଷରେ ୧୮ ବର୍ଷ ବା ତଦୂର୍ଣ୍ଣ ବୟସରେ ଉପନୀତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟ ସାବାଳକ ନାଗରିକ ନିଜର ମତଦାନ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିବାର ଅଧିକାର ଲାଭ କରିଥା’ନ୍ତି । ସମ୍ବିଧାନର ୩୨୬ ଧାରାରେ ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ସୂଚନା ରହିଛି ।

(ଜ) ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କିପରି ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:

• ନେଇ ଗଠିତ ଏକ ‘ନିର୍ବାଚକ ମଣ୍ଡଳୀ’ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି ।
• ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହର ନିର୍ବାଚିତ ସଦସ୍ୟ ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାମାନଙ୍କର ନିର୍ବାଚିତ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ଏକ ‘ନିର୍ବାଚକ ମଣ୍ଡଳୀ’ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି ।

(ଝ) କେଉଁ ଆଇନ ବଳରେ ନିର୍ବାଚନ କାର୍ଯ୍ୟ ସମାହିତ ହୁଏ ?
Answer:
ସଂସଦର ଲୋକପ୍ରତିନିଧୂ ଆଇନ ୧୯୫୦ ଓ ୧୯୫୧ ବଳରେ ନିର୍ବାଚନ କାର୍ଯ୍ୟ ସମାହିତ ହୁଏ ।

(ଞ) କେଉଁ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ନିକଟରେ ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଦାଖଲ କରାଯାଏ ?
Answer:
ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀର ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସରଙ୍କ ନିକଟରେ ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଦାଖଲ କରାଯାଏ ।

୩ ।. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ‘ଅମାନତ ଅର୍ଥରାଶି’ କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରାର୍ଥୀ ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଦାଖଲ କରିବା ସମୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଅର୍ଥ ଜମା କରିଥା’ନ୍ତି, ଯାହାକୁ ‘ଅମାନତ ଅର୍ଥରାଶି’ କୁହାଯାଏ ।

(ଖ) ‘ମତଦାତାଙ୍କ ନାମ ତାଲିକା’ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
କୌଣସି ଭୋଟଗ୍ରହଣ କେନ୍ଦ୍ରରେ ଯେଉଁମାନେ ମତଦାନ କରିବେ ସେମାନଙ୍କର ଏକ ତାଲିକା ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ, ଯାହାକୁ ମତଦାତାଙ୍କ ନାମ ତାଲିକା କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ‘ଆପେକ୍ଷିକ ସଂଖ୍ୟା ଗରିଷ୍ଠତା’ କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀର ସମସ୍ତ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଯେଉଁ ପ୍ରାର୍ଥୀ ସର୍ବାଧ‌ିକ ‘ସିଦ୍ଧମତ’ ପାଇଥୁବେ, ସେ ନିର୍ବାଚିତ ଘୋଷିତ ହେବେ – ଏହାକୁ ଆପେକ୍ଷିକ ସଂଖ୍ୟା ଗରିଷ୍ଠତା କୁହାଯାଏ ।

(ଘ) ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିବାଦର ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ନିଷ୍ପତ୍ତି କିଏ ନିଅନ୍ତି ?
Answer:
ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିବାଦର ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନିଅନ୍ତି ।

(ଙ) ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ସହିତ ପ୍ରାର୍ଥୀ ଅନ୍ୟ କି ପ୍ରକାର କାଗଜପତ୍ର ଦାଖଲ କରନ୍ତି ?
Answer:
ପ୍ରାର୍ଥୀ ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ସହିତ ନିଜର ଆୟର ପରିମାଣ ଓ ନିଜ ବିରୋଧରେ ଥିବା ଫୌଜଦାରୀ ମୋକଦ୍ଦମାର ସୂଚନା ଦାଖଲ କରନ୍ତି ।

(ଚ) ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନେ କାହା ନିକଟରେ ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଦାଖଲ କରନ୍ତି ?
Answer:
ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନେ ଉପ-ଜିଲ୍ଲାପାଳ, ସଂପୃକ୍ତ ଉପଖଣ୍ଡରେ ଥ‌ିବା ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ ପାଇଁ ଥ‌ିବା ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସରଙ୍କ ନିକଟରେ ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଦାଖଲ କରନ୍ତି ।

(ଛ) ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କଦ୍ବାରା କେଉଁ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳିତ ହୁଏ ?
Answer:
ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କର ତଥା ପୌରସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କର ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା କାର୍ଯ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ପରିଚାଳନା କରନ୍ତି ।

(ଜ) ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତ କେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପଦଚ୍ୟୁତ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:
ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଜଣେ ବିଚାରପତି ଯେଉଁ କାରଣରୁ ପଦଚ୍ୟୁତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି, ସେହି କାରଣରୁ ସଂସଦର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଦନର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ସାଂସଦଙ୍କ ସମର୍ଥନରେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତ ପଦଚ୍ୟୁତ ହୁଅନ୍ତି ।

(ଝ) ଉପ-ନିର୍ବାଚନ କେତେବେଳେ କରାଯାଏ ?
Answer:
ଲୋକସଭା ବା ବିଧାସଭାର କୌଣସି ନିର୍ବାଚିତ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଇସ୍ତଫା କିମ୍ବା ମୃତ୍ୟୁ ହେତୁ ବା ତାଙ୍କର ନିର୍ବାଚନ ଅସିଦ୍ଧ ଘୋଷିତ ହେଲେ, ସେହି ଶୂନ୍ୟ ପଡ଼ିଥ‌ିବା ସଦସ୍ୟ ପଦ ପୂରଣ ପାଇଁ ଉପ-ନିର୍ବାଚନ କରାଯାଏ ।

(ଞ) ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ଆୟୁକ୍ତଙ୍କୁ କିଏ ନିଯୁକ୍ତି କରନ୍ତି ?
Answer:
ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ଆୟୁକ୍ତଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।

୪।. ନିମ୍ନରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ସଙ୍ଗେ ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ବାଛି ଲେଖ ।

(କ) ଗଣତନ୍ତ୍ର ହେଉଛି ‘‘ଲୋକମାନଙ୍କର, ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା, ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସରକାର’’ । ଏହା କିଏ କହିଥିଲେ ?
(କ) ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି
(ଖ) ଆବ୍ରାହମ୍ ଲିଙ୍କନ୍
(ଗ) ପଣ୍ଡିତ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ
(ଘ) ଡଃ ବି.ଆର୍. ଆମ୍ବେଦକର

(ଖ) ଭାରତରେ ଜଣେ ମତଦାତାଙ୍କର ସର୍ବନିମ୍ନ ବୟସସୀମା କେତେ ବର୍ଷ ?
(କ) ୨୧ ବର୍ଷ
(ଖ) ୨୦ ବର୍ଷc
(ଗ) ୧୯ ବର୍ଷ
(ଘ) ୧୮ ବର୍ଷ

(ଗ) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଉକ୍ତି ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉକ୍ତିକୁ ବାଛି ଲେଖ ।
(କ) ଭାରତରେ ଲୋକସଭାର ସଦସ୍ୟମାନେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
(ଖ) ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ସଦସ୍ୟମାନେ ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନଦ୍ଵାରା ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି
(ଗ) ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
(ଘ) ଲୋକସଭା ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ମହିଳାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷଣ ସୁବିଧା ଅଛି ।

(ଘ) ଭାରତର ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗରେ ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଆଉ କେତେଜଣ ଆୟୁକ୍ତ ଅଛନ୍ତି ?
(କ) ୧
(ଖ) ୨
(ଗ) ୩
(ଘ) ୪

(ଙ) ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ଉକ୍ତିଟି ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନାର ଆବଶ୍ୟକତା ସମ୍ପର୍କରେ ଠିକ୍ କାରଣ ନୁହେଁ ?
(କ) ନିର୍ବାଚନ ଜରିଆରେ ମତଦାତା ସରକାରଙ୍କର ସଫଳତାର ବିଚାର କରନ୍ତି ।
(ଖ) ନିଜ ମନପସନ୍ଦର ଲୋକପ୍ରତିନିଧ୍ ଚୟନ ନିର୍ବାଚନ ଜରିଆରେ କରାଯାଏ ।
(ଗ) ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ସଫଳତାର ମୂଲ୍ୟାୟନ କରାଯାଏ ।
(ଘ) ମତଦାତା ନିର୍ବାଚନ ଜରିଆରେ ଦଳୀୟ ନୀତିକୁ ସମର୍ଥନ ଜଣାନ୍ତି ।

(ଚ) ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ନିର୍ବାଚନ ଅଧିକାରୀଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସରଭୁକ୍ତ ନୁହେଁ ?
(କ) ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର
(ଖ) ମତଦାନ ପ୍ରକ୍ରିୟା
(ଗ) ମତ- ଗଣତ ପ୍ରକ୍ରିୟା
(ଘ) ଫଳାଫଳ ଘୋଷଣା

ଛ) ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣ ବିଧ୍ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ କରୁଅଛି ?
(କ) ନିର୍ବାଚନ ତାରିଖ ଘୋଷଣା ହେବା ପରେ ଜଣେ ମନ୍ତ୍ରୀ ଏକ ପ୍ରକଳ୍ପ ଉଦ୍‌ଘାଟନ କଲେ ।
(ଖ) ମତଦାତାଙ୍କ ନାମ ତାଲିକାରେ ୨୦,୦୦୦ ମତଦାତାଙ୍କର ନାମ ଜାଲ ଅଟେ ବୋଲି ତଦନ୍ତରୁ
(ଗ) ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ସଭାରେ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ବିରୋଧୀଙ୍କଦ୍ୱାରା କଳାପତାକା ପ୍ରଦର୍ଶନ ।
(ଘ) ଦୂରଦର୍ଶନରେ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ପାଇଁ ଦଳୀୟ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ନିଜର ମତାମତ ରଖୁବାକୁ ମାତ୍ର ୧୦ ମିନିଟ୍ ସମୟ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

(କ) ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ସୁସ୍ଥ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ବିରୋଧୀ ?
(କ) ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ହିଂସାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟ
(ଖ) ମତଦାତାଙ୍କ ନାମ ତାଲିକାର ଠିକ୍ ସଂଶୋଧନ
(ଗ) ମତଦାତାଙ୍କ ନାମ ତାଲିକାର ଠିକ୍ ସଂଶୋଧନ
(ଘ) ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ନିଯୁକ୍ତ ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ନିଜ ଦାୟିତ୍ଵ ସମ୍ପାଦନରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ସହଯୋଗ ପ୍ରଦାନ

(ଝ) ଭାରତର ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତଙ୍କୁ ନିମ୍ନୋକ୍ତଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କିଏ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ?
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଖ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଗ) ଭାରତର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି
(ଘ) ରାଜ୍ୟପାଳ

(ଞ) ରାଜ୍ୟସଭାର ସଦସ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ନିମ୍ନୋକ୍ତଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କିଏ ମତଦାନ କରନ୍ତି ?
(କ) ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ସଦସ୍ୟ
(ଖ) ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ
(ଗ) ଲୋକସଭାର ସାଂସଦ
(ଘ) ରାଜ୍ୟ ବିଧାନ ପରିଷଦର ସଦସ୍ୟ

(ଟ) ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋନିକ୍ ଭୋଟିଂ ମେସିନ୍‌ର ବ୍ୟବହାର କାହିଁକି ଫଳପ୍ରଦ ନୁହେଁ ?
(କ) ମତଦାନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ତ୍ଵରାନ୍ବିତ ହୁଏ ।
(ଖ) ମତଦାନ ଓ ମତ ଗଣତି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ରହେ ।
(ଗ) ଏଥରେ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଗୋଳମାଳ ଘଟିବାର ସମ୍ଭାବନା ନଥାଏ ।
(ଘ) ଏହି ଯନ୍ତ୍ରରେ ମତଦାତାଙ୍କର ମତଦାନ ଦୀର୍ଘଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିରାପଦ ଓ ସୁରକ୍ଷିତ ରହେ ।

(୦) ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ନିର୍ବାଚନରେ ଦଳୀୟ ସଂକେତ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ନାହିଁ ?
(କ) ସରପଞ୍ଚ ପଦ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ
(ଖ) ଲୋକସଭାର ସାଂସଦ ପଦ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ
(ଗ) ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ବିଧାୟକ ପଦ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ
(ଘ) ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ସଦସ୍ୟ ପଦ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ

(ଡ) ଓଡ଼ିଶାର ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତଙ୍କୁ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ଯରୁ କିଏ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ?
(କ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଖ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
(ଗ) ରାଜ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି
(ଘ) ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ବାଚସ୍ପତି

(‍ଢ) ଲୋକସଭାର ସଦସ୍ୟ ନିର୍ବାଚନରେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସରଭୁକ୍ତ ନୁହେଁ ?
(କ) ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ମତଦାନ ଓ ମତ ଗଣନା ବ୍ୟବସ୍ଥା ତଦାରଖ ଏବଂ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତଙ୍କୁ ରିପୋର୍ଟ ପ୍ରଦାନ
(ଖ) ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଦାଖଲ
(ଗ) ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ପ୍ରତ୍ୟାହାର
(ଘ) ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ଦଳୀୟ ସଂକେତ ପ୍ରଦାନ

Answers:
(କ) (ଖ) ଆବ୍ରାହମ୍ ଲିଙ୍କନ
(ଖ) (ଘ) ୧୮ ବର୍ଷ
(ଗ) (କ)ଭାରତରେ ଲୋକସଭାର ସଦସ୍ୟମାନେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
(ଘ) (ଖ) ୨
(ଙ) (ଗ) ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ସଫଳତାର ମୂଲ୍ୟାୟନ କରାଯାଏ ।
(ଚ) (କ) ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର
(ଛ) (କ) ନିର୍ବାଚନ ତାରିଖ ଘୋଷଣା ହେବାପରେ ଜଣେ ମନ୍ତ୍ରୀ ଏକ ପ୍ରକଳ୍ପ ଉଦ୍‌ଘାଟନ କଲେ ।
(ଜ) (କ) ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ହିଂସାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟ
(ଝ) (କ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଞ) (କ) ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ସଦସ୍ୟ
(ଟ) (ଗ) ଏଥରେ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଗୋଳମାଳ ଘଟିବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ ।
(କ) ସରପଞ୍ଚ ପଦ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ
(୦) (କ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଢ଼) (ଘ) ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ଦଳୀୟ ସଂକେତ ପ୍ରଦାନ

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 3 ଭାରତରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଏଥୁରେ ଓଡ଼ିଶାର ଭୂମିକା Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 3 ଭାରତରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଏଥୁରେ ଓଡ଼ିଶାର ଭୂମିକା

୧ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ଦାଣ୍ଡିଯାତ୍ରା ସମ୍ପର୍କରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:

• ୧୯୩୦ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୨ ତାରିଖରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କରି ସାବରମତୀ ଆଶ୍ରମଠାରୁ ବାହାରି ୨୪୧ ମାଇଲ୍ ଦୂର ଦାଣ୍ଡି ନାମକ ସ୍ଥାନକୁ ୭୮ ଜଣ କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀଙ୍କ ସହ ଲବଣ ଆଇନ ଭଙ୍ଗ କରିବାପାଇଁ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ ।
• ଏହି ଯାତ୍ରାପଥରେ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ପୁରୁଷ ମହିଳା ନିର୍ବିଶେଷରେ ଅନେକ ନେତା ଓ ସାଧାରଣ ଜନତା ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ସମ୍ବଦ୍ଧିତ କରିଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କ ସହିତ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।
• ସାବରମତୀଠାରୁ ଦାଣ୍ଡି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ପଦଯାତ୍ରା ଐତିହାସିକ ‘ଦାଣ୍ଡିଯାତ୍ରା’ ଭାବରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ।
• ୧୯୩୦ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ୬ ତାରିଖ ସକାଳେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଲୁଣ ମାରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଦାଣ୍ଡି ସମୁଦ୍ର ଉପକୂଳରେ ମୁଠାଏ ବାଲି ଉଠାଇଲେ ।
• ଏହାଦ୍ଵାରା ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରଚଳିତ ଲବଣ ଆଇନ ଭଙ୍ଗ ହେଲା ଏବଂ ସମଗ୍ର ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନର ସଙ୍କେତ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।

(ଖ) ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ କ’ଣ ଥିଲା ଏବଂ ଏହା କେବେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୩୦ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ୯ ତାରିଖରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା । ସେଥ‌ିରେ ନିମ୍ନଲିଖୂ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମମାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଲବଣ ଆଇନ ଭଙ୍ଗ କରି ଲବଣ ତିଆରି କରାଯିବ ।
• ମଦ ଦୋକାନ, ଅଫିମ ବିକ୍ରୟ ସ୍ଥାନ ଓ ବିଦେଶୀ ଲୁଗା ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ଦୋକାନ ଆଗରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ କରାଯିବ ଓ ଯୁବକଠାରୁ ବୃଦ୍ଧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତେ ଚରଖାରେ ସୂତା କାଟିବେ ।
• ବିଦେଶୀ ଲୁଗାରେ ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ କରାଯିବ ଓ ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ବର୍ଜନ କରାଯିବ ।
• ଛାତ୍ରମାନେ ସରକାରୀ ସ୍କୁଲ୍ ଓ କଲେଜ ପରିତ୍ୟାଗ କରିବେ, ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀମାନେ ଚାକିରିରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବେ ଏବଂ ଓକିଲମାନେ ଆଇନ ବ୍ୟବସାୟ ତ୍ୟାଗ କରିବେ ଓ ଏହି ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସତ୍ୟ ଏବଂ ଅହିଂସାତ୍ମକ ପନ୍ଥାରେ ସମ୍ପାଦିତ ହେବ ।

(ଗ) ଗାନ୍ଧି-ଇର୍‌ଉଇନ୍ ଚୁକ୍ତି କେବେ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଏହାର ଫଳାଫଳ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୩୧ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୫ ତାରିଖରେ ଗାନ୍ଧି-ଇରଉଇନ୍ ଚୁକ୍ତି ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହି ଚୁକ୍ତି ଅନୁସାରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ସମସ୍ତ ଦମନମୂଳକ ଆଇନ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିଥିଲେ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରିଥିଲେ ।
• ସରକାର ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କ ବାଜ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇଥିବା ସମ୍ପତ୍ତି ଫେରସ୍ତ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିବା କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତି କୋହଳ ନୀତି ଗ୍ରହଣ କଲେ ।
• ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଗ୍ରାମଗୁଡ଼ିକର ଅଧିବାସୀଙ୍କୁ ନିଜ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଲୁଣ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାର ଅଧିକାର ଦିଆଗଲା ।
• ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖିପାଇଁ ତଥା ଦ୍ବିତୀୟ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକରେ ଯୋଗଦେବା ପାଇଁ ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନ କଲା ।

(ଘ) ଇଞ୍ଚୁଡ଼ି ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ସମ୍ପର୍କରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାର ଇଞ୍ଚୁଡ଼ି ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ସମଗ୍ର ଭାରତରେ ଦ୍ବିତୀୟ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଥିଲା ।
• ଦାଣ୍ଡି ଲବଣ ଆଇନ ଭଙ୍ଗ କରିବା ଦିନ ଓଡ଼ିଶାରେ ୨୧ ଜଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ ଓ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ହରିହର ଦାସଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ କଟକ ସ୍ବରାଜ ଆଶ୍ରମରୁ ଇଞ୍ଚୁଡ଼ି ଅଭିମୁଖେ ପଦଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
• ଏପ୍ରିଲ୍ ୮ରେ ଚାନ୍ଦୋଳଠାରେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ ଗିରଫ ହେବାପରେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ହରିହର ପଦଯାତ୍ରାର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇ ୧୯୩୦ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ୧୨ ତାରିଖରେ ଇଞ୍ଚୁଡ଼ିଠାରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ।
• ଏହି ଇଞ୍ଚୁଡ଼ି ପଦଯାତ୍ରାରେ ରମାଦେବୀ, ମାଳତୀ ଦେବୀ, କୋକିଳା ଦେବୀ, ଜାହ୍ନବୀ ଦେବୀ ଓ ସୁଭଦ୍ରା ମହତାବ ଆଦି ନାରୀନେତ୍ରୀମାନେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।
• ଏପ୍ରିଲ୍ ୧୩ ତାରିଖରେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ହରିହର ଇଞ୍ଚୁଡ଼ିଠାରେ ଲବଣ ଆଇନ ଭଙ୍ଗ କଲେ ଓ ୭ ନିଜର ଜଣ କର୍ମୀଙ୍କ ସହ ଗିରଫ ହୋଇଥିଲେ । ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୁହାଯାଇଥାଏ ଯେ ‘ଇଞ୍ଚୁଡ଼ି ହେଉଛି ଦ୍ବିତୀୟ ଦାଣ୍ଡି’ ।

(ଙ) ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାର ଶ୍ରୀଜଙ୍ଗ ଗ୍ରାମରେ ସଙ୍ଗଠିତ କରବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନର ଅନ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦକ୍ଷେପ ଥିଲା ଚୌକିଦାରୀ କରର ବିରୋଧ ।
• ଇଞ୍ଚୁଡ଼ି ନିକଟସ୍ଥ ଶ୍ରୀଜଙ୍ଗ ଅଞ୍ଚଳରେ ଗୌରମୋହନ ଦାସ ଓ ବିଦ୍ୟାଧର ରଥଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ୧୯୩୧ ମସିହା ମେ’ ମାସରେ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
• ଚୌକିଦାର ତଥା ଦଫାଦାରମାନଙ୍କୁ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ଗୋଲାମୀ ନ କରିବାପାଇଁ କୁହାଗଲା । ଏଥିରେ ଉଦ୍‌ବୁଦ୍ଧ ହୋଇ କେତେକ ଚୌକିଦାର ଚାକିରିରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଲେ ।
• ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବାପାଇଁ ପୋଲିସ୍ କେତେକ ନେତାଙ୍କୁ ଗିରଫ କଲାପରେ ଗ୍ରାମବାସୀମାନେ ପୋଲିସ୍ ବାହିନୀକୁ ମାରଧର କରିବାରୁ ୫୪ ଜଣ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଗଲା ।
• ସେଠାରେ ନେତୃସ୍ଥାନୀୟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତି ଲୁଟ୍ ସହିତ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କ ଉପରେ ଛ’ହଜାର ଟଙ୍କାର ଶାସ୍ତିମୂଳକ କରଭାର ଲଦି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

୨ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ କାହିଁକି ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍‌କୁ ବର୍ଜନ କରିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲା ?
Answer:

• ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍‌ରେ ସାତଜଣ ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ; ମାତ୍ର ସେଥିରେ ଜଣେ ହେଲେ ଭାରତୀୟ ନ ଥିଲେ ।
• ଏହା ସମସ୍ତ ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ଅପମାନଜନକ ବୋଧହେଲା, ତେଣୁ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଏହି କମିଶନ୍‌କୁ ବର୍ଜନ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲା ।

(ଖ) ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ୧୯୨୯ ମସିହାର ଲାହୋର ଅଧ୍ବବେଶନ କାହିଁକି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ?
Answer:

• ୧୯୨୯ ମସିହାର ଲାହୋର କଂଗ୍ରେସ ଅଧିବେଶନରେ ଅନେକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରସ୍ତାବମାନ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା; ଯଥା – ‘ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଵରାଜ ପ୍ରସ୍ତାବ’ ଏବଂ ‘୧୯୩୦ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୨୬ ତାରିଖ’କୁ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ସ୍ଵାଧୀନତା ଦିବସଭାବେ ପାଳନ କରିବା ନିଷ୍ପତ୍ତି ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଏହି ଅଧ୍ଵବେଶନରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ କରିବାପାଇଁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଗ) ଗାନ୍ଧିଜୀ କାହିଁକି ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନର ଡାକରା ଦେଲେ ?
Answer:

• ଗାନ୍ଧିଜୀ ୧୧ ଦଫା ସମ୍ବଳିତ ଏକ ଶାସନ ସଂସ୍କାର ଚିଠା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ଆଗରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ଓ ଏହାକୁ ଗ୍ରହଣ ନକଲେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ କରିବେ ବୋଲି ଜଣାଇ ଦେଇଥିଲେ ।
• ମାତ୍ର ବଡ଼ଲାଟ୍ ଲର୍ଡ଼ ଇର୍‌ଉଇନ୍ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କର ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଗ୍ରହଣ ନ କରିବାକୁ ୧୯୩୦ ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧି ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନର ଡାକରା ଦେଇଥିଲେ ।

(ଘ) ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର କେବେ ଓ କାହିଁକି ପ୍ରଥମ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକ ଡକାଇଥିଲେ ?
Answer:

• ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ଅନୁଭବ କଲେ ଯେ ଶକ୍ତି ପ୍ରୟୋଗଦ୍ଵାରା ଭାରତରେ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବା ଅସମ୍ଭବ ।
• ତେଣୁ ଭାରତ ସମସ୍ୟା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଲୋଚନା କରିବାପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ୧୯୩୦ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକ ଡକାଇଥିଲେ ।

(ଙ) ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି କାହିଁକି ଅସନ୍ତୋଷ ପ୍ରକାଶ କଲେ ?
Answer:

• ଏଥିରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କର ଦାବିକୁ ଉପେକ୍ଷା କରାଯାଇ ହିନ୍ଦୁ, ମୁସଲମାନ ଓ ହରିଜନଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରଖାଗଲା ।
• ତେଣୁ ଏଥରେ ଗାନ୍ଧି ଅସନ୍ତୋଷ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।

(ଚ) ଗାନ୍ଧିଜୀ କାହିଁକି ସ୍ଥଗିତ ଥିବା ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନର ପୁନରାରମ୍ଭ କଲେ ?
Answer:

• ୧୯୩୧ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ମାସରେ ଲର୍ଡ଼ ୱିଲିଙ୍ଗ୍‌ଡ଼ନ୍ ଭାରତର ଭାଇସ୍‌ୟ ହେବାପରେ ଗାନ୍ଧି-ଇରଉଇନ୍ ଚୁକ୍ତିର କେତେକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଉପେକ୍ଷା କଲେ ଏବଂ ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରତି କଠୋର ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କଲେ ।
• ଏହି ଦମନମୂଳକ ଅଧ୍ୟାଦେଶ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବା ଏବଂ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ବରାଜ ହାସଲ ଦିଗରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କରିବାପାଇଁ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କର ଅନୁରୋଧକୁ ୱିଲିଙ୍ଗଡ଼ନ୍ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିବାରୁ ଗାନ୍ଧି ସ୍ଥଗିତ ଥିବା ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ପୁନରାରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।

(ଛ) ୧୯୩୩ ମେ’ ମାସରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ କାହିଁକି ଏକୋଇଶ ଦିନିଆ ଅନଶନ ଘୋଷଣା କଲେ ?
Answer:
୧୯୩୩ ମେ ମାସରେ ହରିଜନ ସମସ୍ୟା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବାପାଇଁ ଓ ସହଯୋଗୀମାନଙ୍କର ମନର ଶୁଦ୍ଧିକରଣ ପାଇଁ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଏକୋଇଶ ଦିନିଆ ଅନଶନ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।

(ଜ) ଦ୍ବିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ କେବେ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଗଲା ଏବଂ କେବେ ପ୍ରତ୍ୟାହୃତ ହେଲା ?
Answer:

• ଦ୍ଵିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ୧୯୩୩ ମସିହା ମେ’ ମାସରେ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଇଥିଲା ।
• ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ୧୯୩୪ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ମାସରେ ଔପଚାରିକ ଭାବେ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରାଗଲା ।

(ଝ) କୁଜଙ୍ଗଠାରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହରେ କେଉଁମାନେ ନେତୃତ୍ବ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:

• କୁଜଙ୍ଗଠାରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହରେ ନାରାୟଣ ବୀରବର ସାମନ୍ତ, ରମାଦେବୀ ଓ ମାଳତୀ ଦେବୀ ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ।
• ଏମାନଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ରାଣୀ ଭାଗ୍ୟବତୀ ପାଟମହାଦେଈ ମଧ୍ୟ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନର ଯୋଗଦାନ କରିଥିଲେ ।

(ଞ) ଓଡ଼ିଶାରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ‘ବାନରସେନା’ର ଭୂମିକା କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ୧୬ ବର୍ଷରୁ କମ୍ବବୟସ୍କ ପିଲାମାନେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କୁ ‘ବାନରସେନା’ କୁହାଯାଉଥିଲା ।
• ଏହି ବାନରସେନାର ପିଲାମାନେ ଲୁଗା ଦୋକାନ, ମଦ ଦୋକାନ ଆଗରେ ଧାରଣା ଦେବା ଓ ପ୍ରଚାରପତ୍ର ବାଣ୍ଟିବା କାର୍ଯ୍ୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ଓ ପୋଲିସ୍‌ର ବେତମାଡ଼ ମଧ୍ଯ ଖାଉଥିଲେ ।

୩ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍ କାହିଁକି ଭାରତ ଆସିଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୧୯ ଭାରତ ଶାସନ ଆଇନର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବାପାଇଁ ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍ ଭାରତ ଆସିଥିଲେ ।

(ଖ) ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍ କେଉଁଦିନ ଭାରତରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ?
Answer:
୧୯୨୮ ମସିହା ଫେବୃଆରୀ ୩ ତାରିଖ ଦିନ ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍ ଭାରତରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ।

(ଗ) ୧୯୨୯ ମସିହାର କେଉଁ ତାରିଖରେ ଲାହୋରଠାରେ ସ୍ଵାଧୀନତାର ତ୍ରିରଙ୍ଗା ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୨୯ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୩୧ ତାରିଖରେ ଲାହୋରଠାରେ ସ୍ୱାଧୀନତାର ତ୍ରିରଙ୍ଗା ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଘ) କେଉଁଠାରେ ଜନତା ଜଙ୍ଗଲ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଜନତା ଜଙ୍ଗଲ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ କରିଥିଲେ ।

(ଙ) ‘ଖୁଦାଇ ଖୁବ୍‌ମତଗାର’ର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା କିଏ ?
Answer:
‘ଖୁଦାଇ ଖ୍ଦ୍‌ମତଗାର’ର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଥିଲେ ଖାନ୍ ଅବଦୁଲ ଗଫର୍ ଖାନ୍ ।

(ଚ) ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲ୍ଟେବୁଲ ବୈଠକ କେବେଠାରୁ କେବେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକ ୧୯୩୧ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୭ ତାରିଖରୁ ଡିସେମ୍ବର ୧ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲଣ୍ଡନରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥଲା ।

(ଛ) କୁଜଙ୍ଗଠାରେ କେବେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
କୁଜଙ୍ଗଠାରେ ୧୯୩୦ ମସିହା ମେ ୮ ତାରିଖରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।

(କ) କିଏ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାରେ ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:
ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାରେ ପଣ୍ଡିତ ନୀଳକଣ୍ଠ ଦାସ ଓ ଜଗନ୍ନାଥ ରଥ ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ।

(ଝ) ଓଡ଼ିଶାରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ବିଦେଶୀ ମଦ ଦୋକାନ ଆଗରେ ବିକ୍ଷୋଭ କରି କେଉଁ ଦୁଇଜଣ ନାରୀନେତ୍ରୀ ବେତ୍ରାଘାତର ଶିକାର ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ବିଦେଶୀ ମଦ ଦୋକାନ ଆଗରେ ବିକ୍ଷୋଭ କରି ନାରୀନେତ୍ରୀ ରମାଦେବୀ ଓ ସରଳାଦେବୀ ବେତ୍ରାଘାତର ଶିକାର ହୋଇଥିଲେ ।

(ଞ) ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ସମ୍ବାଦପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ କଟକଣା ଜାରି କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶାର ସମ୍ବାଦପତ୍ର ‘ସମାଜ’, ‘ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର’ ଓ ‘ଆଶା’ ଉପରେ କଟକଣା ଜାରି କରାଯାଇଥିଲା ।

୪ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍ ଭାରତର କେଉଁ ସହରରେ ପହଞ୍ଚିଲା ?
(i) ଦିଲ୍ଲୀ
(iii) ମୁମ୍ବାଇ
(ii) ଲାହୋର
(iv) କୋଳ୍‌କତା
Answer:
(iii) ମୁମ୍ବାଇ

(ଖ) ଲକ୍ଷ୍ନୌଠାରେ ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍ ବିରୋଧୀ ଶୋଭାଯାତ୍ରାକାରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କିଏ ପୋଲିସ୍ ଲାଠିମାଡ଼ର ଶିକାର ହୋଇଥିଲେ ?
(i) ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ
(iii) ଲାଲା ଲଜପତ୍ ରାୟ
(ii) ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି
(iv) ଗୋବିନ୍ଦବଲ୍ଲଭ ପଛ
Answer:
(iv) ଗୋବିନ୍ଦବଲ୍ଲଭ ପନ୍ଥ

(ଗ) ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲ୍‌ଟେବୁଲ୍ ବୈଠକରେ କିଏ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରିଥିଲେ ?
(i) ଲର୍ଡ଼ ଇର୍‌ଉଇନ୍
(ii) ରାମ୍‌ ମାକ୍‌ନାଲ୍‌ଡ୍
(iii) ଉଇନ୍‌ଷ୍ଟନ୍‌ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍
(iv) ପଞ୍ଚମ ଜର୍ଜ
Answer:
(ii) ରାମ୍‌ ମାକ୍ସୋନାଲ୍‌ଡ୍

(ଘ) ଦଳିତ ଶ୍ରେଣୀ ପାଇଁ ପୃଥକ୍ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ ଘୋଷଣା ପ୍ରତ୍ୟାହାର ଦାବିରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ କେବେଠାରୁ ଅନଶନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ?
(i) ୧୯୩୧ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୭
(ii) ୧୯୩୧ ଡିସେମ୍ବର ୨୮
(iii) ୧୯୩୨ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦
(iv) ୧୯୩୫ ଅଗଷ୍ଟ ୨
Answer:
(iii) ୧୯୩୨ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦

(ଙ) ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
(i) କଟକ
(ii) ପୁରୀ
(iii) ବାଲେଶ୍ଵର
(iv) କାକଟପୁର
Answer:
(iii) ବାଲେଶ୍ଵର

୫| ପାଠରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ‘ତୁମ ପାଇଁ କାମ’’ଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଓ ସହାୟତାରେ ସମ୍ପାଦନ କର ।
Answer:
(ପିଲାମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖିବେ ।)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 2 ଭାରତରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 2 ଭାରତରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ

୧। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଖୁଲାଫତ୍ ଆନ୍ଦୋଳନ କାହିଁକି ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଏହାର ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଗଠିତ କମିଟିରେ କେଉଁମାନେ ସଦସ୍ୟ ରହିଥିଲେ ?
Answer:

• ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧରେ ତୁର୍କୀ ମିତ୍ରଶକ୍ତି ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧ କରିଥିଲା । ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ତୁର୍କୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟକୁ ବିଭାଜିତ କରିଦିଆଗଲା ।
• ତୁର୍କୀ ପ୍ରତି ଏତାଦୃଶ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଭାରତୀୟ ମୁସଲମାନମାନେ ବ୍ୟଥ୍‌ତ ଓ କ୍ରୋଧାନ୍ଵିତ ହେଲେ ।
• ତୁର୍କୀର ସୁଲତାନ ଥିଲେ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କ ଧର୍ମଗୁରୁ ବା ଖଲିଫା । ଖଲିଫାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦେଖାଇ ଭାରତରେ ଯେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନ ହୋଇଥିଲା, ତାହାକୁ ଖୁଲାଫତ୍ ଆନ୍ଦୋଳନ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ନେତୃତ୍ୱ ସୌକତ୍ ଅଲ୍ଲୀ ଓ ମହମ୍ମଦ ଅଲ୍ଲୀ ନାମକ ଦୁଇ ଭାଇ ନେଇଥିଲେ ।
• ଏହାର ପରିଚାଳନାପାଇଁ ଗଠିତ କମିଟିରେ ଅଲ୍ଲୀ ଭ୍ରାତାଦ୍ବୟ, ଆବୁଲ କାଲାମ ଆଜାଦ୍, ହକିମ୍ ହଜ୍‌ମଲ୍ ଖାଁ ଓ ହସରତ୍ ମୋହାନୀ ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ ।

(ଖ) ଖୁଲାଫତ୍ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଭୂମିକା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି ହିନ୍ଦୁ ଓ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କୁ ଏକତ୍ର କରିବା ସହିତ ଜାତୀୟ ଆନ୍ଦୋଳନର ଭିତ୍ତିଭୂମିକୁ ଦୃଢ଼ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଖୁଲାଫତ୍ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ ।
• ୧୯୧୯ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ନିଷ୍ଫଳ ଭାରତ ଖୋଲାଫତ୍ ସମ୍ମିଳନୀର ସଭାପତି ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହେଲେ ।
• ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ନିଷ୍ଫଳ ଭାରତ ଖୋଲାଫତ୍ କମିଟି ଅସହଯୋଗ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କରି ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ।
• ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ଛିନ୍ନ କରିବାପାଇଁ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ଖୁଲାଫତ୍ କମିଟି ନିଷ୍ପଭି ନେଇଥିଲା ।
• ମୁସଲିମ୍ ଲିଗ୍ ଓ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଖୁଲାଫତ୍ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ ।

(ଗ) ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ମୂଳ ନୀତି ଥିଲା ଇଂରେଜ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ ବିଦେଶୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ବର୍ଜନ କରିବା ସହିତ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କୁ ଅଚଳ କରିଦେବା ।
• ୧୯୧୯ ମସିହାର ଭାରତ ଶାସନ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବାକୁ ଥିବା ନିର୍ବାଚନ ଏବଂ ସରକାରୀ ଉତ୍ସବକୁ ବର୍ଜନ କରିବା ।
• ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ସରକାରୀ ଉପାଧ୍ ଫେରସ୍ତ କରିବା ଓ ସରକାରୀ ପଦବୀରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବା ।
• ଆଇନଜୀବୀଙ୍କଦ୍ବାରା ବିଚାରାଳୟ ବର୍ଜନ ଏବଂ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସରକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ବର୍ଜନ କରିବା ।
• ବିଦେଶୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ତଥା ବିଦେଶୀ ଲୁଗା ବର୍ଜନ କରିବା ଥିଲା ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ପ୍ରମୁଖ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ।

(ଘ) ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ଫଳାଫଳ କ’ଣ ହେଲା ?
Answer:

• ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ଫଳାଫଳ ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ଥିଲା । ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଇଂରେଜ ସରକାର ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ସଙ୍ଗଠିତ ଭାବେ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହା ଭବିଷ୍ୟତର ବିପ୍ଳବ ପାଇଁ ଭାରତବାସୀଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲା ।
• ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ କଂଗ୍ରେସ ଆନ୍ଦୋଳନ ଜନ ଆନ୍ଦୋଳନରୁ ଗଣ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପରିଣତ ହୋଇପାରିଥିଲା ।
• ୧୯୨୨ ମସିହାରେ ମୁସ୍ତାଫା କମାଲ ପାଶାଙ୍କଦ୍ୱାରା ତୁର୍କୀରେ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବାଦ୍ଵାରା ଖଲିଫା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉଚ୍ଛେଦ ହେବା ଫଳରେ ଖୋଲାଫତ୍ ଆନ୍ଦୋଳନର ଯୌକ୍ତିକତା ରହିଲା ନାହିଁ ।
• ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସ୍ଥଗିତ ହେବାପରେ ଭାରତରେ ଖ୍ଫତ୍ ଆନ୍ଦୋଳନର ମଧ୍ୟ ଅବସାନ ଘଟିଲା; ମାତ୍ର ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କୁ ଏକ ଶକ୍ତ ଧକ୍‌କା ଦେଇଥିଲା ।

(ଙ) ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଓଡ଼ିଶା ପରିଦର୍ଶନର ଏକ ବିବରଣୀ ଦିଅ ।
Answer:

• ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଲୋକାଭିମୁଖୀ କରାଇବା ନିମନ୍ତେ ୧୯୨୧ ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଓଡ଼ିଶା ଆସିଥିଲେ ।
• ୧୯୨୧ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୩ ତାରିଖରେ ସେ କଟକଠାରେ ଏକ ବିଶାଳ ଜନସମାବେଶକୁ ଉଦ୍‌ବୋଧନ ଦେଇଥିଲେ ।
• ତାଙ୍କ ଉଦ୍‌ବୋଧନରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ରମାଦେବୀଙ୍କ ସମେତ ବହୁ ନାରୀ ସେମାନଙ୍କର ଅଳଙ୍କାର ସାମଗ୍ରୀ ‘ତିଳକ ସ୍ଵରାଜ ପାଣ୍ଠି’କୁ ଦାନ କରିଥିଲେ ।
• ଏହାପରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଭଦ୍ରକ, ପୁରୀ ଓ ବ୍ରହ୍ମପୁରଠାରେ ଉଦ୍‌ବୋଧନ ଦେଇ ଓଡ଼ିଶାବାସୀଙ୍କ ମନରେ ଜାତୀୟ ଉନ୍ମାଦନା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ ।
• ଖଦୀର ବ୍ୟବହାର, ଚରଖାର ପ୍ରଚଳନ ଏବଂ ସ୍ବଦେଶୀ ଦ୍ରବ୍ଯ ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହ ଉପରେ ସେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥିଲେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୨ . ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ କେବେ ଓ କିପରି ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୨୦ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧ ତାରିଖରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
• ଉକ୍ତ ଦିନ ପୂର୍ବାହ୍ନରେ ଲୋକମାନ୍ୟ ତିଳକଙ୍କ ବିୟୋଗଜନିତ ଶୋକ ପାଳନ ଓ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭର ମିଶ୍ରିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ହରତାଳ ଓ ଶୋଭଯାତ୍ରା ସଙ୍ଗଠିତ ହେଲା ।

(ଖ) କେଉଁ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ଆହ୍ୱାନକୁ ସାକାର କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ଭାରତ ଶାସନ ଆଇନ ୧୯୧୯ରେ ତ୍ରୁଟି ଓ ଅମୃତସର ଘଟଣା ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତ ହଣ୍ଟର କମିଟିର ବିବରଣୀରେ ପକ୍ଷପାତିତା ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ଆହ୍ଵାନକୁ ସାକାର କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହାଛଡ଼ା ଭାରତର ମୁସଲମାନମାନଙ୍କ ଇଂରେଜ ବିରୋଧୀ ଖୋଲାଫତ୍ ଆନ୍ଦୋଳନ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ଆହ୍ଵାନକୁ ମଧ୍ୟ ସାକାର କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା ।

(ଗ) କେବେ ଓ କାହିଁକି ହଣ୍ଟର କମିଟି ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ‘ହଣ୍ଟର କମିଟି’ ୧୯୧୯ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୧୪ ତାରିଖରେ ଲର୍ଡ଼ ହଣ୍ଟରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଜାଲିଆନାୱାଲାବାଗ୍ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡର ଏକ ସରକାରୀ ତଦନ୍ତ ପାଇଁ ଦାବି ହେବାରୁ ଏହି କମିଟି ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଘ) କଂଗ୍ରେସର କେଉଁ ଅଧୁବେଶନରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ କେଉଁ ଅଧୂବେଶନରେ ଏହା ଅନୁମୋଦିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୨୦ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୪ରୁ ୯ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କଲିକତା (କୋଲକତା)ଠାରେ କଂଗ୍ରେସର ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଅଧୂବେଶନରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା ।
• ୧୯୨୦ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ ନାଗପୁର କଂଗ୍ରେସର ବାର୍ଷିକ ଅଧ୍ଵବେଶନରେ ଏହାକୁ ଅନୁମୋଦନ କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଙ) ‘ତିଳକ ସ୍ଵରାଜ ପାଣ୍ଠି’ କ’ଣ ପାଇଁ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଅର୍ଥ ଯୋଗାଇବାପାଇଁ ‘ତିଳକ ସ୍ଵଭାବ ପାଣ୍ଠି’ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଏହି ପାଣ୍ଠିକୁ ଜନସାଧାରଣ ମୁକ୍ତ ହସ୍ତରେ ଦାନ କରିବା ଯୋଗୁଁ ଏବଂ ଅଳ୍ପଦିନ ମଧ୍ଯରେ ଏଥ‌ିରେ ଏକ କୋଟି ଟଙ୍କା ଜମା ହୋଇଗଲା ।

(ଚ) ୧୯୨୨ ଫେବୃଆରୀ ୧ ତାରିଖରେ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କୁ ଗାନ୍ଧିଜୀ କ’ଣ ଚେତାବନୀ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୨୨ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୧ ତାରିଖରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କୁ ଚେତାବନୀ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ସାତଦିନ ଭିତରେ ସମସ୍ତ ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ ମୁକ୍ତ କରାନଗଲେ ଓ ସମ୍ବାଦପତ୍ରକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଵାଧୀନତା ଦିଆ ନଗଲେ ସେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କରିବେ ।

(ଛ) ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି କେଉଁ କାରଣ ପାଇଁ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସ୍ଥଗିତ ରଖିଲେ ?
Answer:

• ୧୯୨୨ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୫ ତାରିଖରେ ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶର ଗୋରଖପୁରସ୍ଥିତ ଚୌରିଚୌରାଠାରେ ଆନ୍ଦୋଳନକାରୀମାନେ ଏକ ପୋଲିସ୍ ଷ୍ଟେସନରେ ନିଆଁ ଲଗାଇଦେବା ଫଳରେ ୨୨ ଜଣ ପୋଲିସ୍ କର୍ମଚାରୀ ଜୀବନ୍ତ ଦଗ୍‌ଧ ହୋଇଥିଲେ ।
• ଏହି ହିଂସାତ୍ମକ ଘଟଣାରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ବ୍ୟର୍ଥାତ ହେଲେ ଓ ଅନୁଭବ କଲେ ଯେ ଭାରତୀୟମାନେ ଅହିଂସ ଉପାୟରେ ଆନ୍ଦୋଳନ ପାଇଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇନାହାନ୍ତି । ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ଏହି ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖିଲେ ।

(ଜ) ନାଗପୁର କଂଗ୍ରେସ ଅଧ୍ଵବେଶନ କେବେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ସେଠାରେ କେତେଜଣ ଓଡ଼ିଶାରୁ ପ୍ରତିନିଧୁ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ୧୯୨୦ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ ନାଗପୁର କଂଗ୍ରେସ ଅଧ‌ିବେଶନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ସେଠାରେ ଓଡ଼ିଶାରୁ ୩୫ ଜଣ ପ୍ରତିନିଧ୍ୟ କରିଥିଲେ ।

(ଝ) ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ କେଉଁଠାରେ ଏବଂ କ’ଣ ପାଇଁ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳଠାରେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।
• ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଶିକ୍ଷାଦେବା ନିମନ୍ତେ ଏହି ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଞ) ଓଡ଼ିଶାରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ଦମନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସମ୍ବଲପୁର ମିଶ୍ର ପ୍ରେସ୍‌କୁ କେତେ ଟଙ୍କା ଜରିମାନା କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ କାହିଁକି ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଦମନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସମ୍ବଲପୁର ମିଶ୍ର ପ୍ରେସ୍‌କୁ ୨୫ ଟଙ୍କା ଜରିମାନା କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଓଡ଼ିଶାରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଚାଲିଥିବାବେଳେ ଏହି ପ୍ରେସରୁ ‘ସ୍ଵରାଜ ସଙ୍ଗୀତ’ ନାମକ ଏକ ପ୍ରାଚୀରପତ୍ର ଛପାଯାଇଥିବାରୁ ଏହି ଜରିମାନା କରାଯାଇଥିଲା ।

୩ । ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) କେବେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ନିଷ୍ଫଳ ଭାରତ ଖୁଲାଫତ୍ ସମ୍ମିଳନୀର ସଭାପତି ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୧୯ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ନିଷ୍ଫଳ ଭାରତ ଖୁଲାଫତ୍ ସମ୍ମିଳନୀର ସଭାପତି ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।

(ଖ) କେଉଁ ତାରିଖରୁ ଭାରତ ଶାସନ ଆଇନ ୧୯୧୯ ପ୍ରଚଳିତ ହେଲା ?
Answer:
୧୯୧୯ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୨୩ ତାରିଖରୁ ‘ଭାରତ ଶାସନ ଆଇନ ୧୯୧୯’ ପ୍ରଚଳିତ ହେଲା ।

(ଗ) ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ କାହାର ପରିଦର୍ଶନକୁ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବାସନ୍ଦ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ୱେଲ୍ସର ଯୁବରାଜଙ୍କ ଭାରତ ପରିଦର୍ଶନକୁ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବାସନ୍ଦ କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଘ) କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ କଂଗ୍ରେସର ବାର୍ଷିକ ଅଧ୍ଵବେଶନରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଚାଲୁ ରଖୁବାପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଗଲା ?
Answer:
୧୯୨୧ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ କଂଗ୍ରେସର ଅହମ୍ମଦାବାଦ୍ ବାର୍ଷିକ ଅଧ‌ିବେଶନରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଚାଲୁ ରଖିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଗଲା ।

(ଙ) ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି କେଉଁଦିନ କଟକରେ ଜନସମାବେଶକୁ ଉଦ୍‌ବୋଧନ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୨୧ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୩ ତାରିଖରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି କଟକରେ ଜନସମାବେଶକୁ ଉଦ୍‌ବୋଧନ ଦେଇଥିଲେ ।

(ଚ) କାହାର ପ୍ରେରଣାରେ ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲ୍‌ର ଛାତ୍ରମାନେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ପଣ୍ଡିତ ଲକ୍ଷ୍ମୀନାରାୟଣ ମିଶ୍ରଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରେ ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲ୍‌ର ଛାତ୍ରମାନେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।

(ଛ) ‘ଅଳକା ଆଶ୍ରମ’ କେଉଁଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
‘ଅଳକା ଆଶ୍ରମ’ ଜଗତ୍‌ସିଂହପୁରଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଜ) କେଉଁ ଲେଖା ପାଇଁ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ଜେଲଦଣ୍ଡ ଭୋଗିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା ?
Answer:
‘ସମାଜ’ ସମ୍ବାଦପତ୍ରରେ ‘ସତ୍ୟ ହେଲେ ସାଂଘାତିକ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ସରକାର ବିରୋଧୀ ଲେଖା ପାଇଁ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ଜେଲଦଣ୍ଡ ଭୋଗିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା ।

(ଝ) କନିକା ପ୍ରଜା ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ କନିକାର ରାଜା କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
କନିକା ପ୍ରଜା ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ କନିକାର ରାଜା ଥିଲେ ରାଜେନ୍ଦ୍ରନାରାୟଣ ଭଞ୍ଜଦେଓ ।

(ଞ) କେଉଁ ସମ୍ବାଦପତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ କନିକା ଅତ୍ୟାଚାର ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆସିଥିଲା ?
Answer:
‘ସମାଜ’ ଓ ‘ଉତ୍କଳ ଦୀପିକା’ ସମ୍ବାଦପତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ କନିକା ଅତ୍ୟାଚାର ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆସିଥିଲା ।

୪ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) ହଣ୍ଟର କମିଟି କେବେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୧୯ ଅକ୍ଟୋବର ୧୪
(ii) ୧୯୧୯ ଡିସେମ୍ବର ୨୩
(iii) ୧୯୨୦ ଜୁନ୍ ୯
(iv) ୧୯୨୦ ଅଗଷ୍ଟ ୧
Answer:
(i) ୧୯୧୯ ଅକ୍ଟୋବର ୧୪

(ଖ) କେଉଁଟି ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ନୁହେଁ ?
(i) ବିଦେଶୀ ଭାଷା ବର୍ଜନ
(ii) ସରକାରୀ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ବର୍ଜନ
(iii) ନିର୍ବାଚନ ବର୍ଜନ
(iv) ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ବର୍ଜନ
Answer:
(i) ବିଦେଶୀ ଭାଷା ବର୍ଜନ

(ଗ) କେଉଁଠାରେ କଂଗ୍ରେସ କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀ କମିଟି ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସ୍ଥଗିତ ଘୋଷଣା ଅନୁମୋଦନ କରିଥିଲା ?
(i) ଆଲ୍ଲାହାବାଦ
(ii) ବନ୍ଦୋଳି
(iii) ଗୋରଖପୁର
(iv) ନାଗପୁର
Answer:
(ii) ବନ୍ଦୋଳି

(ଘ) କିଏ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରାଦେଶିକ କଂଗ୍ରେସ କମିଟିର ପ୍ରଥମ ସଭାପତି ଥିଲେ ?
(i) ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ
(ii) ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ
(iii) ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ
(iv) ଭାଗୀରଥ୍ ମହାପାତ୍ର
Answer:
(ii) ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

(ଙ) କେଉଁ ଅନୁଷ୍ଠାନ ‘ସ୍ଵରାଜ୍ୟ ସମାଚାର’ ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶ କରୁଥିଲା ?
(i) ସ୍ବରାଜ ଆଶ୍ରମ
(ii) ସ୍ଵରାଜ ସେବକସଂଘ
(iii) ସ୍ଵରାଜ ମନ୍ଦିର
(iv) ଉତ୍କଳ ସ୍ଵରାଜ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ପରିଷଦ
Answer:
(iii) ସ୍ଵରାଜ ମନ୍ଦିର

୫ । ପାଠରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ‘ତୁମ ପାଇଁ କାମ’’ଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଓ ସହାୟତାରେ ସମ୍ପାଦନ କର ।
Answer:
(ପିଲାମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖିବେ ।)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Important Questions Chapter 4 ରେଚନ ସଞ୍ଚାଳନ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Life Science Important Questions Chapter 4 ରେଚନ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଗବିଣୀବସ୍ତି କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ବୃକ୍‌କରେ ମୂତ୍ର ସଂଗ୍ରହ ନଳିକାଗୁଡ଼ିକ ଏକାଠି ହୋଇ ବୃକ୍‌କ ଭିତରେ ଥ‌ିବା ଏକ ଗହ୍ଵର ଭିତରକୁ ଖୋଲିଥା’ନ୍ତ ଏବଂ ଏହି ଗହ୍ଵରକୁ ଗବିଣୀ ବସ୍ତି କୁହାଯାଏ ।

2. ମୂତ୍ରାଶୟର ଅବସ୍ଥାନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖ ।
ଉ-
ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୃକ୍‌କରୁ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ମୂତ୍ରସାରଣୀ ବାହାରି ତଳିପେଟରେ ଥ‌ିବା ମୂତ୍ରାଶୟ ଭିତରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥାଏ । ଏଠାରେ ମୂତ୍ର ସଵତ ହୋଇ ରହେ ଓ ପରିସ୍ରା କଲାବେଳେ ମୂତ୍ର ମାର୍ଗ ଦେଇ ନିଷ୍କାସିତ ହୋଇଥାଏ ।

3.
ମୁଖ୍ୟତଃ ଜଳ ଓ ୟୁରିଆ ଏବଂ ଅଳ୍ପ ପରିମାଣର ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ଼, କ୍ରିଏଟିନିନ୍, ବିଭିନ୍ନ ଲବଣ; ଯଥା- ସୋଡ଼ିୟମ କ୍ଲୋରାଇଡ୍, ପୋଟାସିୟମ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଆଦି ପ୍ରଧାନ ।

4. ମଣିଷ ପରିସ୍ରାର ରଙ୍ଗ ଈଷତ୍ ହଳଦିଆ କାହିଁକି ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ମୂତ୍ରରେ ରହିଥ‌ିବା ୟୁରୋକ୍ରୋମ ନାମକ ବର୍ଣ୍ଣକଣା ଥ‌ିବା ହେତୁ ଜଣେ ସୁସ୍ଥ ବ୍ୟକ୍ତିର ପରିସ୍ରା ରଙ୍ଗ ଈଷତ୍ ହଳଦିଆ ହୋଇଥାଏ ।

5. ସୁସ୍ଥ ଲୋକର ମୂତ୍ରରେ କେଉଁ ଉପାଦାନ ରହିଲେ ରୋଗର ସୂଚନା ମିଳେ ?
ଉ-
ସୁସ୍ଥ ଲୋକର ମୂତ୍ରରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ, ପ୍ରୋଟିନ୍ ବା କୌଣସି ରକ୍ତକଣିକା ନଥାଏ; ମାତ୍ର ମୂତ୍ରରେ ଏଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଗଲେ ତାହା ରୋଗର ସୂଚନା ଦିଏ ।

6. ନିଷ୍କାସନ ବ୍ୟତୀତ ବୃକ୍‌କର ଅନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ-
ବୃକ୍‌କର ଅନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛି ଶରୀରର ଜଳ ଓ ଧାତବ ଲବଣ ପରିମାଣର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ, ରକ୍ତର ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରୀୟ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରିବା, ଶରୀରର ରକ୍ତଚାପ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ଏରିଥ୍ରୋପୋଇଏଟିନ୍ ନାମକ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରଣ କରି ଲୋହିତ ରକ୍ତ କଣିକା ତିଆରି କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ।

7. ବୃକ୍‌କ ଶରୀରର ଅନ୍ତଃ ପରିବେଶକୁ କିପରି ସୁରକ୍ଷିତ ରଖେ ?
ଉ-
ପରିସ୍ରବଣ, ପୁନଃଶୋଷଣ, କ୍ଷରଣ ଏବଂ ନିଷ୍କାସନ -ଏହି ଚାରୋଟି ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ବୃକ୍‌କ ଶରୀରର ଅନ୍ତଃପରିବେଶକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖୁଥାଏ ।

8.ଯକୃତ କେଉଁ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ନିଷ୍କାସନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ?
ଉ-
ଚୟାପଚୟରୁ ଉତ୍ପାଦିତ ବର୍ଜ୍ୟ; ଯଥା- ଖାଉଥ‌ିବା ଔଷଧର ଅବଶିଷ୍ଟ୍ୟଶ, ମାତ୍ରାଧ୍ଵ ଭିଟାମିନ୍, ଲୋହିତ ରକ୍ତକଣିକାର ବିଖଣ୍ଡନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜାତ ହେଉଥ‌ିବା ଭିତରକୁ ଯାଇଥାଏ, ପରେ ସେଠାରୁ ମଳ ସହ ନିଷ୍କାସିତ ହୋଇଥାଏ ।

9 .ଉଦ୍ଭଦରୁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ଉପଜାତ ପଦାର୍ଥର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ଉଦ୍ଭିଦରେ ରେଚନ ପାଇଁ ପ୍ରାଣୀ ପରି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ରେଚନ ଅଙ୍ଗ ନ ଥିବାରୁ ଚୟାପଚୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜାତ ବିଭିନ୍ନ ଉପଜାତ ପଦାର୍ଥ ଉଭିଦର କେତେକ ବିଶେଷ ଅଂଶରେ ଗଚ୍ଛିତ ହୋଇ ରହେ ଏବଂ ଖଇର, ଝୁଣା, ଅଠା ଓ କ୍ଷୀର ଇତ୍ୟାଦି ଏହାର ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।

B ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ମୂତ୍ର ସଂଗ୍ରହ ନଳିକାଗୁଡ଼ିକ ଏକାଠି ହୋଇ ବୃକ୍‌କ ଭିତରେ କାହା ମଧ୍ୟକୁ ଖୋଲିଥା’ନ୍ତି ?
2. ମୂତ୍ରାଶୟରେ ମୂତ୍ର ସଞ୍ଚିତ ହୋଇ ରହେ ଓ ପରିସ୍ରା କଲାବେଳେ କାହାଦେଇ ନିଷ୍କାସିତ ହୁଏ ?
3. ଗ୍ଲୋମେରୁଲସ୍‌ରେ କେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ?
4. ମୂତ୍ରରେ ଥିବା କେଉଁ ବଣ୍ଣକଣା ଯୋଗୁ ପରିସ୍ରାର ରଙ୍ଗ ଈଷତ୍ ହଳଦିଆ ଅଟେ ?
5. ସୁସ୍ଥ ବୟସ୍କ ପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିର ବୃକ୍‌କର ପ୍ରସ୍ଥ ପ୍ରାୟ କେତେ ସେ.ମି ?
6. କାହା ମଧ୍ୟଦେଇ ବୃକ୍‌କରୁ ମୂତ୍ର ମୂତ୍ରାଶୟକୁ ଆସେ ?
7. ଶିଖାକୋଷ ରେଚନ ଅଙ୍ଗ କେଉଁ ଜୀବଠାରେ ଦେଖାଯାଏ ?
8.ବୃକ୍‌କର ଭିତର ପାଖରେ ଥ‌ିବା ଖାଲୁଆ ସ୍ଥାନକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
9. ନେଫ୍ରିଡ଼ିଆ ରେଚନ ଅଙ୍ଗ କେଉଁ ଜୀବଠାରେ ଦେଖାଯାଏ ?
10. ସୁସ୍ଥ ଲୋକର ମୂତ୍ରରେ କ’ଣ ନ ଥାଏ ?
11. ଶରୀରରେ ପୁଷ୍ଟିସାର ଚୟାପଚୟ ଫଳରେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
12. ରେଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ପତଙ୍ଗମାନେ ଶରୀରରୁ କ’ଣ ନିଷ୍କାସନ କରନ୍ତି ?
13. ମେରୁଦଣ୍ଡୀ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର କେଉଁଠାରେ ୟୁରିଆ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
14. ବୃକ୍‌କର ଆକୃତି କେଉଁ ମଞ୍ଜିପରି ଅଟେ ?
15. ସୁସ୍ଥ ବୟଃପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିର ବୃକ୍‌କର ଲମ୍ବ ପ୍ରାୟ କେତେ ସେ.ମି ?
16. କାହା ମଧ୍ୟଦେଇ ବୃକ୍‌କୀୟ ଶିର, ଧମନୀ ଓ ମୂତ୍ରସାରଣୀ ବୃକ୍‌କ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ?
17. ସଂକୋଚି କି ଧାନୀ ରେଚନ ଅଙ୍ଗ କେଉଁ ଜୀବରେ ଦେଖାଯାଏ ?
18. ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୃକ୍‌କୀୟ ନଳିକାର କପ୍ ପାର୍ଶ୍ଵଟି କେଉଁ ଆଡ଼କୁ ମୁହାଁଇଥାଏ ?
19. ବୃକ୍‌କୀୟ ନଳିକାର କପ୍‌କୁ କେଉଁ ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଇଛି ?
20. କେଉଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରକ୍ତଛଣା କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ବେଶ୍ ଉପଯୋଗୀ ଅଟେ ?

Anawers
1. ଗବିଣୀବସ୍ତି
2. ମୂତ୍ରମାର୍ଗ
3. ରକ୍ତଛଣା
4. ୟୁରୋକ୍ରୋମ୍
5. 5 – 7
6 . ମୂତ୍ର ସାରଣୀ
7. ଚେପ୍‌ଟା କୃମି
8. ହାଇଲମ୍‌
9. ଜିଆ
11. ଏମୋନିଆ
10. ଗ୍ଲା କୋଜ୍
12. ୟୁରିକ୍ ଅମ୍ଳ
13. ଯକୃତ
14. ଶିମ୍ବ
15. 10 12
16. ହାଇଲମ୍
17. ଏମିବା
18. ବାହାର
19. ବାଓମ୍ୟାନ୍ସ କ୍ୟାପ୍‌ସୁଲ୍
20. ଗ୍ଲୋମେରୁଲସ୍

C ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଶରୀରରେ ପୁଷ୍ଟିସାର ଚୟାପଚୟ ଫଳରେ ………………….. ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ ।
2. ଜଳଚର ପ୍ରାଣୀ ଶରୀର ରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଏମୋନି ଆକୁ ……………… ଜଳୀୟ ପରିବେଶକୁ ନିଷ୍କାସିତ କରିଥାନ୍ତି ।
3. ସାର୍କ ଜାତୀୟ ମାଛ ଶରୀରରୁ ………………… ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ନିଷ୍କାସିତ କରନ୍ତି ।
4. ସରୀସୃପ ଓ ପତଙ୍ଗ ମାନେ ଶରୀର ରୁ ……………………….. ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ନିଷ୍କାସିତ କରନ୍ତି ।
5. ୟୁରିଆ ……………. ଠାରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।
6. ଏମୋନିଆ ସହ CO₂ ର ସଂଯୋଗ ଘଟି ………………… ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
7. ମଣିଷ ଶରୀରର ………………….. ଅଙ୍ଗରେ ରକ୍ତରୁ ୟୁରିଆ ଅଲଗା ହୁଏ ।
8. ବୃକ୍‌କର ଭିତର ପାଖରେ ଥ‌ିବା ଖାଲୁଆ ସ୍ଥାନକୁ ……………………… କୁହାଯାଏ ।
9. ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୃକ୍‌କ ଭିତରେ …………………… ନଳିକା ରହିଥାଏ ।
10. ଗ୍ଲୋମେରୁଲସ୍ ଓ ବାଓମ୍ୟାନ୍ସ କ୍ୟାପସୁଲ୍ ମିଶି …………………… ଗଠନ କରନ୍ତି !
11. ବୃକ୍‌କରେ ମୂତ୍ର ସଂଗ୍ରହ ନଳୀକାଗୁଡ଼ିକ ଏକାଠି ହୋଇ ବୃକ୍‌କ …………………. ଭିତରେ ଥ‌ିବା ଭିତରକୁ ଖୋଲିଥା’ନ୍ତି ।
12. ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୃକ୍‌କରୁ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ………………………… ତଳିପେଟରେ ଥ‌ିବା ମୂତ୍ରାଶୟ ଭିତରେ ପଶିଥାଏ ।
13. ବୃକ୍‌କରୁ ……………… ନାମକ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୋଇଥାଏ ।
14. ଝାଳ ତିଆରି କରିବା ………………….. ଅଙ୍ଗର ଅନ୍ୟତମ କାର୍ଯ୍ୟ ।
15. ଝାଳ ବାଷ୍ପୀଭୂତ ହେବା ଫଳରେ ଶରୀର ……………….. ହୋଇଥାଏ ।
16. ପାକତନ୍ତ୍ର ସହିତ ଜଡ଼ିତ …………………………. ନିଷ୍କାସନ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।
17. ନିଃଶ୍ବାସ ଛାଡ଼ିଲାବେଳେ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌ରୁ ଶରୀରରେ ଉତ୍ପନ୍ନ CO₂ ଓ ………………….. ବାଷ୍ପ ନିଷ୍କାସିତ ହୋଇଥାଏ ।
18. ତେନ୍ତୁଳିରେ ………………….. ଅମ୍ଳ ଅଛି ।
19. ଲେମ୍ବୁରେ ………………….. ଅମ୍ଳ ଅଛି ।
20. ସିନା ଗଛରୁ ………………….. ଉପକ୍ଷାର ମିଳେ ।
21. ତମାଖୁ ପତ୍ରରେ ………………….. ପରି ଉପକ୍ଷାର ରହିଥାଏ ।
22. ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୃକ୍‌କ …………… ରୁ ଅଧିକ ନେଫ୍ରନଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ।
23. ଜିଆ ଓ ଜୋକ ……………………… କରନ୍ତି । –
24. ରେଜିନ୍ ଓ ଟାନିନ୍ ପରି ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ ପରିପକ୍ବ …………………….. ରେ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ ।
25. ୟୁରିଆର ସଂକେତ ……………………… ।

Anawers
1. ଏମୋନିଆ
4. ୟୁରିକ୍ ଅମ୍ଳ
2. ବିସରଣ
3. ୟୁରିଆ
5. ଯକୃତ
6. ୟୁରିଆ
7. ବୃକକ୍
8. ହାଇଲମ୍
9. 10 ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ
10. ମାପିଝିଆନ୍ ପିଣ୍ଡ
11. ଗବିଣୀବସ୍ତି
12. ମୂତ୍ରସାରଣୀ
13. ଏରିଥ୍ରୋପୋଇଏଟିନ୍
14. ଚର୍ମ
15. ଶୀତଳ
16. ଯକୃତ
17. ଜଳୀୟ
18. ଟାର୍ଟାରିକ
19. ସାଇଟ୍ରିକ୍
20. କୁଇନାଇନ୍‌
21. ନିକୋଟିନ୍
22. 10 ଜାଷ
23. ନେଫ୍ରିଡ଼ିଆ
24. ଜାଇଲେମ୍
25. NH₂ – CO – NH₂

(D) ଠିକ୍ ଉକ୍ତ ପାଇଁ (✓) ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତ ପାଇଁ (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ସାର୍କଜାତୀୟ ମାଛ ଶରୀରରୁ ଇଉରିଆ ତ୍ୟାଗ କରେ ।
2. ଗ୍ଲୋମେରୁଲସ୍ ଓ ବାଓମ୍ୟାନ୍‌ କ୍ୟାପ୍‌ସୁଲ୍ ମିଶି ମାଲପିଝିଆନ୍ ପିଣ୍ଡ ଗଠନ କରନ୍ତି ।
3.ମୂତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ଓ ଏମିନୋ ଏସିଡ଼୍ ଶରୀର ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀ ନୁହେଁ ।
4. ଆମ ଶରୀରରେ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍ ଓ ଯକୃତ ରେଚନ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।
5. ବୃକ୍‌କ ଶରୀର ମଧ୍ୟରେ ରକ୍ତଚାପକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ଏବଂ ହରମୋନ୍ ମଧ୍ଯ କ୍ଷରଣ କରେ ।
6. RBC ତିଆରିରେ ଏରିଥ୍ରୋପୋଇଏଟିନ୍‌ ହରମୋନ୍ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।
7. ଚର୍ମରେ ଥ‌ିବା ସ୍ବେଦଗ୍ରନ୍ଥି ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ବାରା ଝାଳ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।
8. ଝାଳର ଘନୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ହେତୁ ଶରୀର ଶୀତଳ ହୋଇଥାଏ ।
9. ମାଲପିଝିଆନ୍ ନଳିକା ରେଚନ ଅଙ୍ଗ ଝିଣ୍ଟିକାଠାରେ ଦେଖାଯାଏ ।
10. ଶରୀରରୁ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ କିଛି ପରିମାଣରେ ଝାଳ ଆକାରରେ ଚର୍ମଦେଇ ନିଷ୍କାସିତ ହୁଏ ।
11. ତମାଖୁ ପତ୍ରରେ ଟାର୍ଟାରିକ୍ ଅମ୍ଳ ଉପକ୍ଷାର ଥାଏ ।
12. ଉଦ୍ଭଦରେ ଷ୍ଟୋମାଟା ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ସମ୍ପାଦନ କରିବା ସହ ଏକ ରେଚନ ଅଙ୍ଗ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
13. ବୃକ୍‌କ ଓ ଚର୍ମ ରେଚନ ଅଙ୍ଗ ମଣିଷଠାରେ ଦେଖାଯାଏ ।
14. ସୁସ୍ଥ ବୟଃପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିର ବୃକ୍‌କର ମୋଟେଇ ପ୍ରାୟ 4 ସେ.ମି ।
15. ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୃକ୍‌କୀୟ ନଳିକାର ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ବ କପ୍ ଆକୃତି ବିଶିଷ୍ଟ ।
16. ସଂକୋଚିକିଧାନୀ ଏମିବାର ରେଚନ ଅଙ୍ଗ ଅଟେ ।
17. ବୃକ୍‌କର ମୋଟେଇ ପ୍ରାୟ 2 ସେ.ମି. ଅଟେ ।
18. ଗ୍ଲୋମେରୁଲସ୍ ଓ ହାଇଲମ୍ ମିଶି ମାଝିଆନ୍ ପିଣ୍ଡ ଗଠନ କରନ୍ତି ।
19. ପରିସ୍ରା ମୂତ୍ରମାର୍ଗ ଦେଇ ନିଷ୍କାସିତ ହୁଏ ।
20. ମୂତ୍ରରେ ୟୁରୋକ୍ରୋମ୍ ନାମକ ବର୍ଣ୍ଣକଣା ଥିବାରୁ ପରିସ୍ରା ହଳଦିଆ ହୁଏ ।
21. ଝାଳ ତିଆରି ପାଇଁ ଚର୍ମରେ ଶିଖାକୋଷ ରହିଥାଏ ।

Anawers
1. (✓)
2. (✓)
3. (✗)
4. (✗)
5. (✓)
6. (✓)
7. (✓)
8.(✗)
9. (✓)
10. (✓)
11. (✗)
12. (✓)
13. (✓)
14. (✗)
15. (✓)
16. (✓)
17. (✗)
18. (✗)
19. (✓)
20. (✓)
21. (✗)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ପ୍ରଥମ ଯୋଡ଼ାର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଦ୍ଵିତୀୟଟିରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ବୃକ୍‌କ : ଯକୃତ	ୟୁରିଆ ନିଷ୍କାସନ :
NH3 : ଏମୋନିଆ	NH2-CO-NH2 :
ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ : ପତଙ୍ଗ	ୟୁରିଆ :
ମୂତ୍ରାଶୟ : ମୂତ୍ରାସଞୟ	ମୂତ୍ରମାର୍ଗ :
ମୂତ୍ରସଞ୍ଚୟ ସିନା : କୁଇନାଇନ୍	ତମାଖୁ :

Anawers

‘କ’ ସ୍ତମ୍	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ବୃକକ୍ : ଯକୃତ	ୟୁରିଆ ନିଷ୍କାସନ : ୟୁରିଆ
NH3 : ଏମୋନିଆ	NH2-CO-NH2 : ୟୁରିଆ
ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ : ପତଙ୍ଗ	ୟୁରିଆ : ୟୁରିକ୍ ଅମ୍ଳ
ମୂତ୍ରାଶୟ : ମୂତ୍ରାସଞୟ	ମୂତ୍ରମାର୍ଗ : ମୂତ୍ର ନିଷ୍କାସନ
ମୂତ୍ରସଞ୍ଚୟ ସିନା : କୁଇନାଇନ୍	ତମାଖୁ : ନିକୋଟିନ

 

2.‘କ’ ସ୍ତମ୍	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ତେନ୍ତୁଳି : ଟାର୍ଟାରିକ୍ ଅମ୍ଳ	ଲେମ୍ବୁ :
ଯକୃତ କୃମି : ଶିଖାକୋଷ	ନେରିସ୍ :
ପିତାକୃମି : ଶିଖାକୋଷ	ଜିଆ :
ସ୍ବେଦପ୍ରସ୍ତୁତି : ସ୍ବେଦଗ୍ରନ୍ଥି	ରକ୍ତଚାପ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ :
ଟେଷ୍ଟିସ୍ : ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍	ବୃକ୍‌କ :

Anawers

‘କ’ ସ୍ତମ୍	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ଟେଷ୍ଟିସ୍ : ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍	ଲେମ୍ବୁ : ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ
ଯକୃତ କୃମି : ଶିଖାକୋଷ	ନେରିସ୍ : ନେପିଡ଼ିଆ
ପିତାକୃମି : ଶିଖାକୋଷ	ଜିଆ : ନେପିଡ଼ିଆ
ସ୍ବେଦପ୍ରସ୍ତୁତି : ସ୍ବେଦଗ୍ରନ୍ଥି	ରକ୍ତଚାପ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ : ବୁକ
ଟେଷ୍ଟିସ୍ : ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍	ବୃକ୍‌କ : ଏରିଥୋପୋଇଏଟିନ୍

 

3.‘କ’ ସ୍ତମ୍	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ବଳକାଜଳ : ଷ୍ଟେମାଟା	ରେଜିନ୍ ଓ ଟାମିନ୍ :
ସିନା : କୁଇନାଇନ୍	ଲେମ୍ବୁ :
ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ : ଲେ	ଟାଟାରିକ ଅମ୍ଳ :
ଯକୃତ : ମାତ୍ରାଧ୍ଵ ଭିଟାମିନ୍	ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍ :
ଚର୍ମ : ଝାଳ	ଯକୃତ :

Anawers

‘କ’ ସ୍ତମ୍	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ବଳକାଜଳ : ଷ୍ଟେମାଟା	ରେଜିନ୍ ଓ ଟାନିନ୍ : ପରିପକ୍ବ ଳାଇଲେପ୍
ସିନା : କୁଇନାଇନ୍	ଲେମ୍ବୁ : ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ
ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ : ଲେ	ଟାର୍ଟାରିକ ଅମ୍ଳ : ତେନ୍ତୁଳି
ଯକୃତ : ମାତ୍ରାଧ୍ଵ ଭିଟାମିନ୍	ଫୁ ସ୍‌ଫୁ ସ୍ CO2+ କଳୀସ୍କକାଷ୍ଠ
ଚର୍ମ : ଝାଳ	ଯକୃତ : ପିତ୍ତରସ

 

Multiple Choice Questions (Mcqs) With Answers

1. କ୍ଷୁଦ୍ରାନ୍ତର କେଉଁ ଅଂଶରେ ଉଭୟ ଅଗ୍ନାଶୟ ରସ ଓ ପିତ୍ତ ମିଶିଥାଏ ?
(A) ଗ୍ରସନୀ
(C) ଯେସୁନମ୍
(B) ଗ୍ରହଣୀ
(D) ଇଲିୟମ୍
Answer
(B) ଗ୍ରହଣୀ

2. ଆମର ବକ୍ଷ ଗହ୍ଵର ଓ ଉଦର ଗହ୍ଵର କେଉଁଟି ଦ୍ଵାରା ପୃଥକ୍ ହୋଇଅଛି ?
(A) ଷ୍ଟରନମ୍
(B) ଅନ୍ତଃ ପଞ୍ଜରା ମାଂସପେଶୀ
(C) ମଧ୍ଯଚ୍ଛଦା
(D) ଗ୍ଲଟିସ୍
Answer
(C) ମଧ୍ଯଚ୍ଛଦା

3. କେଉଁଟି କ୍ଷୁଦ୍ରାନ୍ତର ପ୍ରଥମ ଅଂଶ ?
(A) ଗ୍ରସନୀ
(C) ଯେଯୁନମ୍
(B) ଗ୍ରହଣୀ
(D) ଇଲିୟମ୍
Answer
(B) ଗ୍ରହଣୀ

4. କେଉଁ ବର୍ଜ୍ୟ ଜାଇଲେମ୍ବୂରୁ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ ?
(A) ଟାନିନ୍
(B) ଅଠା
(C) ନିକୋଟିନ୍
(D) ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ
Answer
(A) ଟାନିନ୍

5. କେଉଁଟି ସୁସ୍ଥଲୋକର ମୂତ୍ରରେ ନ ଥାଏ ?
(A) ୟୁରିଆ
(B) କ୍ଲୋରାଇଡ୍
(C) ଗ୍ଲୁକୋଜ୍
(D) ଜଳ
Answer
(C) ଗ୍ଲୁକୋଜ୍

6. କେଉଁଟି ସିନା ଗଛର ଉପକ୍ଷାର ?
(A) କୁଇନାଇନ୍
(B) ଟାନିନ୍
(C) ନିକୋଟିନ୍
(D) ରେଜିନ୍
Answer
(A) କୁଇନାଇନ୍

7. କେଉଁଟି ପିତ୍ତରସ କ୍ଷରଣ କରେ ?
(A) ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟ
(C) ଗ୍ରହଣୀ
(B) ଯକୃତ୍
(D) ପାକସ୍ଥଳୀ
Answer
(B) ଯକୃତ୍

8.. ପୋଷ ଗ୍ରନ୍ଥିର କ୍ଷରଣ କ୍ଷମତାକୁ କେଉଁଟି ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରିଥାଏ ?
(A) ହାଇପୋଥାଲାମସ୍
(B) ମଧ୍ୟ ମସ୍ତିଷ୍କ
(C) ସୁଷୁମ୍ନା କାଣ୍ଡ
(D) ପଶ୍ଚ ମସ୍ତିଷ୍କ
Answer
(A) ହାଇପୋଥାଲାମସ୍

9. ମୂତ୍ର ସଂଗ୍ରହ ନଳିକାଗୁଡ଼ିକ ଏକାଠି ହୋଇ ବୃକ୍‌କ ଭିତରେ କାହା ମଧ୍ୟକୁ ଖୋଲିଥା’ନ୍ତି ?
(A) ଗବିଣୀବସ୍ତି
(C) ମେଡ୍ୟୁଲା
(B) ହାଇଲମ୍
(D) କର୍ଟେକ୍ସ
Answer
(A) ଗବିଣୀବସ୍ତି

10. ମୂତ୍ରାଶୟରେ ମୂତ୍ର ସଞ୍ଚିତ ହୋଇ ରହେ ଓ ପରିସ୍ରା କଲାବେଳେ କାହାଦେଇ ନିଷ୍କାସିତ ହୁଏ ?
(A) କର୍ଟେକ୍ସ
(B) ମେଡ୍ୟୁଲା
(C) ହାଇଲମ୍
(D) ମୂତ୍ରମାର୍ଗ
Answer
(D) ମୂତ୍ରମାର୍ଗ

11. ଗ୍ଲୋମେରୁଲସ୍‌ରେ କେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ?
(A) ରକ୍ତପ୍ରବାହ
(B) ରକ୍ତ ଜମାଟ ବାନ୍ଧିବା
(C) ରକ୍ତଛଣା
(D) ରକ୍ତ ଶୋଧନ
Answer
(C) ରକ୍ତଛଣା

12. ମୂତ୍ରରେ ଥିବା କେଉଁ ବର୍ଷକଣା ଯୋଗୁ ପରିସ୍ରାର ରଙ୍ଗ ଈଷତ୍ ହଳଦିଆ ଅଟେ ?
(A) କ୍ଲୋରୋଫିଲ୍
(C) ମେଜୋଫିଲ୍
(B) ୟୁରୋକ୍ରୋମ୍
(D) ନିଉଟ୍ରୋଫିଲ୍
Answer
(B) ୟୁରୋକ୍ରୋମ୍

13. ସୁସ୍ଥ ବୟସ୍କ ପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିର ବୃକ୍‌କର ପ୍ରସ୍ଥ ପ୍ରାୟ କେତେ ସେ.ମି. ?
(A) 2-3
(C) 4-5
(B) 3-4
(D) 5-7
Answer
(D) 5-7

14. କାହା ଦେଇ ବୃକ୍‌କରୁ ମୂତ୍ର ମୂତ୍ରାଶୟକୁ ଆସେ ?
(A) କର୍ଟେକ୍ସ
(B) ମେଡ୍ୟୁଲା
(D) ମୂତ୍ର ସାରଣୀ
(C) ହାଇଲମ୍
Answer
(D) ମୂତ୍ର ସାରଣୀ

15. ଶିଖାକୋଷ ରେ ଚନ ଅଙ୍ଗ କେଉଁ ଜୀବ ଠାରେ ଦେଖାଯାଏ ?
(A) ଏମିବା
(B) ସଞ୍ଜ
(C) ଚେପ୍‌ଟା କୃମି
(D) ଜିଆ
Answer
(C) ଚେପ୍‌ଟା କୃମି

16. ବୃକ୍‌କର ଭିତର ପାଖରେ ଥିବା ଖାଲୁଆ ସ୍ଥାନକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ମୂତ୍ର ସାରଣୀ
(B) ଗବିଣୀବସ୍ତି
(C) ହାଇଲମ୍
(D) ମେଡ୍ୟୁଲା
Answer
(C) ହାଇଲମ୍

17. ନେଫ୍ରିଡ଼ିଆ ରେଚନ ଅଙ୍ଗ କେଉଁ ଜୀବଠାରେ ଦେଖାଯାଏ ?
(A) ଜିଆ
(C) ହାଇଡ୍ରା
(B) ଏମିବା
(D) ଚେପ୍‌ଟା କୃମି
Answer
(A) ଜିଆ

18. ସୁସ୍ଥ ଲୋକର ମୂତ୍ରରେ କ’ଣ ନ ଥାଏ ?
(A) ୟୁରିକ୍ ଅମ୍ଳ
(B) କ୍ରିଏଟିନିନ୍
(C) ୟୁରୋକ୍ରୋମ୍
(D) ପ୍ଲା କୋଜ୍
Answer
(D) ପ୍ଲା କୋଜ୍

19. ଶରୀରରେ ପୁଷ୍ଟିସାର ଚୟାପଚୟ ଫଳରେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
(A) ୟୁରିଆ
(B) ୟୁରିକ୍ ଅମ୍ଳ
(C) ଆମୋନିଆ
(D) ଗ୍ଲୋ କୋଜ୍
Answer
(C) ଆମୋନିଆ

20.
(A) ଏମୋନିଆ
(B) ୟୁରିଆ
(C) ୟୁରିକ୍ ଅମ୍ଳ
(D) ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ
Answer
(C) ୟୁରିକ୍ ଅମ୍ଳ

21. ମେରୁଦଣ୍ଡୀ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର କେଉଁଠାରେ ୟୁରିଆ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
(A) ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍
(C) ଅଗ୍ନାଶୟ
(B) ବୃକ୍‌କ
(D) ଯକୃତ
Answer
(D) ଯକୃତ

1. ରେଚନ କ’ଣ ? ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା କ’ଣ ? ବିଭିନ୍ନ ଜଳଚର ଓ ସ୍ଥଳଚର ପ୍ରାଣୀମାନେ ରେଚନ କାର୍ଯ୍ୟ କିପରି ସମ୍ପାଦନ କରନ୍ତି ବୁଝାଅ ।
ଊ-

• ଶରୀରରେ ହେଉଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ଚୟାପଚୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ଶରୀର ପାଇଁ କ୍ଷତିକାରକ ଓ ଅଦରକାରୀ ଅଟେ । ଏଣୁ ପରିବେଶକୁ ପ୍ରଦୂଷଣମୁକ୍ତ ରଖେ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଜୈବ ରହେ ଓ ଶରୀର ସୁସ୍ଥ ରହେ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ରେଚନ କହନ୍ତି ।
• ରେଚନ ତନ୍ତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଶରୀରରୁ ଏମୋନିଆ, ୟୁରିଆ, ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଜାତୀୟ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁର୍ ନିଷ୍କାସନ ହୁଏ ଏବଂ ଶରୀରରେ ଜଳ ଓ ଧାତବ ଲବଣ ଆଦି ପଦାର୍ଥ ସନ୍ତୁଳନ ବଜାୟ ରହେ ।
• ଶରୀରରେ ପୁଷ୍ଟିସାର ଚୟାପଚୟ ଫଳରେ ଏମୋନିଆ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ । ଏମୋନିଆ ଏକ ଗ୍ୟାସୀୟ ପଦାର୍ଥ ଏବଂ ଜଳରେ ଏମୋନିଆ ଶରୀର ପାଇଁ କ୍ଷତିକାରକ ଅଟେ ।
• ଜଳଚର ପ୍ରାଣୀମାନେ ଶରୀର ରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ଏମୋନି ଆକୁ ବି ସରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ସିଧାସଳଖ ଜଳୀୟ ପରିବେଶକୁ ନିଷ୍କାସିତ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ସ୍ଥଳଚର ପ୍ରାଣୀମାନେ ଶରୀରରେ ଜାତ ହେଉଥ‌ିବା ଏମୋନିଆକୁ ୟୁରିଆ ବା କରିଥା’ନ୍ତି । ଯଥା – ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ପ୍ରାଣୀ ଇତ୍ୟାଦି ୟୁରିକ୍ ୟୁରିଆ ତ୍ୟାଗ କରୁଥିବାବେଳେ ପକ୍ଷୀ, ସରୀସୃପ ଓ ପତଙ୍ଗମାନେ ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍ ନିଷ୍କାସନ କରିଥା’ନ୍ତି

2. ବୃକ୍‌କର ଅନ୍ତଃଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
ଉ-

• ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୃକ୍‌କ ଭିତରେ 10 ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ସୂକ୍ଷ୍ମ ବୃକ୍‌କୀୟ ନଳିକା ରହିଥାଏ ।
• ପ୍ରତି ବୃକ୍‌କୀୟ ନଳିକାର ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ଵ ‘କପ୍’ ବା ଗିନା ଆକୃତିର । କପ୍ ଆକୃତିର ପାର୍ଶ୍ୱଟି ବୃକ୍‌କର ବାହାର ପଟକୁ ମୁହେଁଇଥାଏ । ଏହି କପ୍‌କୁ ବାଓମ୍ୟାନ୍ସ କ୍ୟାପ୍‌ସୁଲ କୁହାଯାଏ ।
• ପ୍ରତି ନେଫ୍ରନ୍ ସହ ବୃକ୍‌କୀୟ ଧମନୀର ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଶାଖା (ଏଫରେଣ୍ଟ ଅନ୍ତର୍ବାହୀ ଉପଧମନୀ) ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହା ନେଫ୍ରନ୍ ଭିତରେ ପ୍ରବେଶ କରି ଅନେକ ଅତି ସୂକ୍ଷ୍ମ ଶାଖାପ୍ରଶାଖା ବା କୈଶିକନଳୀରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ । ଏସବୁ କୈଶିକନଳୀ ବହିର୍ବାହୀ ଉପଧମନୀ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• କୈଶିକନଳୀଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରାଚୀର ଖୁବ୍ ପତଳା । ଏ ଦୁଇଟି ଉପଧମନୀ ସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ କୈଶିକନଳୀର ଏହି ଗୁଚ୍ଛକୁ କୈଶିକାଗୁଚ୍ଛ ବା ଗ୍ଲୋମେରୁଲସ୍ କୁହାଯାଏ ।
• ବାଓମ୍ୟାନ୍ସ କ୍ୟାପସୁଲର ‘କପ୍’ରେ ଏହା ଯୋହୋଇ ରହିଥାଏ । ରକ୍ତ, ଅନ୍ତର୍ବାହୀ ବାହାରକୁ ଯାଇଥାଏ ।
• ରକ୍ତଛଣା’ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ବେଶ୍ କରନ୍ତି ।
• ବୃକ୍‌କୀୟ ନଳିକାର କେତେକ ଅଂଶ ବୃକ୍‌କ ଭିତରେ ଗୁଡ଼େଇ ରହି ଶେଷ ମୁଣ୍ଡଟି ମୂତ୍ର ସଂଗ୍ରହନଳିକା ମଧ୍ଯରେ ପଶିଥାଏ ।
• ମୂତ୍ର ସଂଗ୍ରହ ନଳିକାଗୁଡ଼ିକ ଏକାଠି ହୋଇ ବୃକ୍‌କ ଭିତରେ ଥ‌ିବା ଏକ ଗହ୍ଵର ଭିତରକୁ ଖୋଲିଥା’ନ୍ତ ଓ ଏହି ଗହ୍ଵରଟିକୁ ଗବିଣୀ ବସ୍ତି କୁହାଯାଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୃକ୍‌ କରୁ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ମୂତ୍ରସାରଣୀ ବାହାରି ତଳିପେଟରେ ଥ‌ିବା ମୂତ୍ରାଶୟ ଭିତରେ ପଶିଥାଏ ।
• ମୂତ୍ରାଶୟରେ ମୂତ୍ର ସଞ୍ଜୁ ହୋଇ ରହେ ଓ ପରିସ୍ରା କଲାବେଳେ ତାହା ମୂତ୍ରମାର୍ଗ ଦେଇ ନିଷ୍କାସିତ ହୋଇଥାଏ ।

1. ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁର ନାମ ଲେଖ । ମେରୁଦଣ୍ଡୀ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ୟୁରିଆ କିପରି ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
ଉ-

• ଶରୀରରେ ହେଉଥ‌ିବା ଚୟାପଚୟ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ଏମୋନିଆ, ୟୁରିଆ, ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଭଳି ବର୍ଜ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
• ଶରୀରରେ ପୁଷ୍ଟିସାରର ଚୟାପଚୟରୁ ଜାତ ହେଉଥ‌ିବା ଏମୋନିଆ ଜଳରେ ଅତିମାତ୍ରାରେ ଦ୍ରବଣୀୟ । ଦ୍ରବୀଭୂତ ଏମୋନିଆ ଶରୀର ପାଇଁ କ୍ଷତିକାରକ ।
• ଜଳଚର ପ୍ରାଣୀ ଏମୋନିଆ ବିସରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏମୋନିଆ ୟୁରିଆ କିମ୍ବା ହୋଇଥାଏ । ମେରୁଦଣ୍ଡୀ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ଯକୃତରେ ଏମୋନିଆ ସହ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ସଂଯୋଗ ଘଟି ୟୁରିଆ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

2.
ଉ-

• ପତଙ୍ଗ ଓ ସରୀସୃପମାନଙ୍କଠାରେ ଏମୋନିଆରୁ ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ । ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଜଳରେ ପ୍ରାୟ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ତେଣୁ ମୂତ୍ର ତିଆରି ପରେ ଏହା ଦ୍ରବଣରୁ ସହଜରେ ବାହାରି ଯାଇଥାଏ ।
• ଦ୍ରବଣରେ ଥିବା ଜଳ ରକ୍ତ ଭିତରକୁ ପୁନର୍ବାର ଶୋଷିତ ହୋଇ ଚାଲିଯାଏ ।
• ଏଣୁ ପତଙ୍ଗ, ବିହଙ୍ଗ ଓ ସରୀସୃପ ଆଦି ପ୍ରାଣୀ ରେଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଧ‌ିକ ଜଳକ୍ଷୟ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍ ମଳ ସହିତ ନିଷ୍କାସିତ ହୋଇଥାଏ ।

3. ବୃକ୍‌କ ବ୍ୟତୀତ ଶରୀରର ଅନ୍ୟ ରେଚନ ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ କିପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ଉଦାହରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଶରୀରରୁ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ କିଛି ପରିମାଣରେ ଝାଳଆକାରରେ ଚର୍ମଦେଇ ନିଷ୍କାସିତ ହୁଏ । ଝାଳ ତିଆରି ଚର୍ମର ଅନ୍ୟ ଏକ କାର୍ଯ୍ୟ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ଝାଳ ଆକାରରେ ଶରୀର ରୁ ନିଷ୍କାସିତ ହୋଇଥାଏ । ଝାଳ ବାଷ୍ପୀଭୂତ ହେବାଫଳରେ ଶରୀର ଶୀତଳ ରହେ ।
• ପାକତନ୍ତ୍ର ସହ ଜଡ଼ିତ ଯକୃତ କିଛି ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ଶରୀର ଶୀତଳ ରହେ । ଖାଇଥ‌ିବା ଔଷଧର ଅବଶିଷ୍ଟ୍ୟଶ ମାତ୍ରାତ୍ମ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ଜାତ ହେଉଥ‌ିବା ବର୍ଷକଣା ପିତ୍ତରସ ସହ ମିଶି ଖାଦ୍ୟନଳୀ ଭିତରକୁ ଯାଇଥାଏ । ସେଠାରେ ମଳଦ୍ଵାରା ନିଷ୍କାସିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ନିଃଶ୍ଵାସ ଛାଡ଼ିଲେ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌ ଶରୀରରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ନିଷ୍କାସି ତ ହୋଇଥାଏ ।

1. ରେଚନ ବ୍ୟତୀତ ବୃକ୍‌କର ଅନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଶରୀରର ଜଳ ଓ ଧାତବଲବଣ ପରିମାଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
• ରକ୍ତରେ ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରୀୟ ମାତ୍ରା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିବା ପଦାର୍ଥମାନଙ୍କ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷାକରେ ।
• ଶରୀରରେ ଉଚ୍ଚରକ୍ତଚାପ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
• ଏରି ଥ୍ରୋପୋଇଏଟିନ୍ ନାମକ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରଣକରି ଲୋହିତ ରକ୍ତକଣିକା ତିଆରିରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

2. ରସଧାନୀ ଓ ପତ୍ରଦ୍ଵାରା ଉଭିଦର ରେଚନ କିପରି ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ ବୁଝାଅ ।
ଉ-

• ଅନେକ ଉଦ୍ଭଦର ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ କୋଷମଧ୍ୟସ୍ଥ ରସଧାନୀରେ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ ।
• ସ୍ଥଳବିଶେଷରେ ପତ୍ରରେ ସଂଗୃହୀତ ହେଲାପରେ ପତ୍ର ଶୁଖ୍ ଝଡ଼ିପଡ଼େ ।

3. ଏମୋନିଆ କ’ଣ ଓ ଏହା ଜୀବ ଶରୀରରେ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ-

• ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସୀୟ ପଦାର୍ଥ । ଏହା ଜଳରେ ଅତି ମାତ୍ରାରେ ଦ୍ରବଣୀୟ । ଦ୍ରବୀଭୂତ ଏମୋନିଆ ଶରୀର ପାଇଁ କ୍ଷତିକାରକ ।
• ଶରୀରରେ ପୁଷ୍ଟିସାରର ଚୟାପଚୟ ଫଳରେ ଏମୋନିଆ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ ।

4. ବୃକ୍‌କର ଅବସ୍ଥାନ ଓ ବାହ୍ୟ ଗଠନ କିପରି ?
ଉ-

• ମଣିଷର ମଧ୍ୟଚ୍ଛଦାର ଠିକ୍ ତଳକୁ ଉଦର ଦୁଇଟି ବୃକ୍‌କ ଅଛି । ବୃକ୍‌କର ଆକାର ପ୍ରାୟ ଶିମ୍ବ ମଞ୍ଜିପରି, ଲମ୍ବ ପ୍ରାୟ 10 ରୁ 12 ସେ.ମି. ପ୍ରସ୍ଥ ପ୍ରାୟ 5 ରୁ 7 ସେ.ମି. ଓ ମୋଟେଇ ପ୍ରାୟ 3 ସେ.ମି.।
• ବୃକ୍‌କର ଖାଲୁଆ ଅଂଶକୁ ହାଇଲମ୍ କହନ୍ତି । ହାଇଲମ୍‌ରେ ବୃକ୍‌କୀୟ ଶିରା, ବୃକ୍‌କୀୟ ଧମନୀ ଓ ମୂତ୍ର ସାରଣୀ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ। ମୂତ୍ରାଶୟ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

5. ବାଓମ୍ୟାନ୍ସ କ୍ୟାପସୁଲ କ’ଣ ? ଏଥିରେ ନେଫ୍ରନ୍ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଊ-

• ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୃକ୍‌କର ଭିତରେ 10 ଲକ୍ଷରୁ ଅଧି ସୂକ୍ଷ୍ମ ବୃକ୍‌କୀୟ ନଳିକା ବା ନେଫ୍ରନ୍ ଥାଏ ।
• ପ୍ରତି ବୃକ୍‌କୀୟ ନଳିକାର ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ଵ ଗିନା ବା କପ୍ ଆକୃତିର ଓ କପ୍ ଆକୃତିର ମୁହଁ ବୃକ୍‌କର ବାହାରପଟକୁ ମୁହାଁଇ ଥାଏ । ଏହି କପ୍କୁ ବାଓମ୍ୟାନ୍ସ କ୍ୟାପସୁଲ୍ କୁହାଯାଏ ।

6. ଗ୍ଲୋମେରୁଲସ୍ କିପରି ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-

• ନେଫ୍ରାନ୍ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ଏଫରେଣ୍ଟ ଉପଧମନୀ କୈଶିକନଳୀରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି କୈଶିକ ନଳୀ ପରସ୍ପର ସହ ମିଶି ଯାଇ ଇଫରେଣ୍ଟ ଉପଧମନୀ ଜାତ ହୁଏ ।
• ଏହି ଦୁଇ ଉପଧମନୀ ସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ କୈଶିକନଳୀର ଏହି ଗୁଚ୍ଛକୁ କୈଶିକ ଗୁଚ୍ଛ ବା ଗ୍ଲୋମେରୁଲସ୍ କହନ୍ତି ।

7. ଗ୍ଲୋମେରୁ ଲ ସ୍କୋରେ କେଉଁ କେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଛାଣିହୋଇ ବୃକ୍‌କୀୟ ନଳିକା ମଧ୍ଯରେ ଆସେ ଓ କେଉଁ ପଦାର୍ଥ ପୁନଃ ଶୋଷିତ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-

• ବୃକ୍‌ କୀୟ ନଳିକା ମଧ୍ୟକୁ ଆସୁଥ୍, ଏମିନୋ ଏସିଡ୍, ୟୁରିଆ, ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍, କ୍ରି ଏଟନି ନ୍, ସୋଡ଼ିୟମ୍, ପୋଟାସିୟମ୍ ଇତ୍ୟାଦି ।
• ରୁ କୋଜ ଓ ଏମୋନିଆ ଏସିଡ୍, ଜଳ ଭଳି ଉପାଦାନ ଆମ ଶରୀର ପାଇଁ ଅଧ୍ୟା ନ ହୋଇ କୈଶିକ ରକ୍ତନଳୀ ଭିତରକୁ ପୁନଃ ଶୋଷିତ ହୋଇଥାଏ ।

8. ୟୁରିଆ କେଉଁଠାରେ ଓ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ? ଏହା କିପରି ନିଷ୍କାସିତ ହୁଏ ?

• ୟୁରିଆ ଯକୃତଠାରେ ତିଆରି ହୁଏ ।
• ଏମୋନିଆ ଓ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ରାସାୟନିକ ସଂଯୋଗ ଘଟିଲେ ୟୁରିଆ ତିଆରି ହୁଏ ।
• ବୃକ୍‌କଦ୍ଵାରା ୟୁରିଆ ନିଷ୍କାସିତ ହୁଏ ।

9. ଶିଖାକୋଷ, ନେଫ୍ରିଡ଼ିଆ ଓ ମାଲପିଝି ଆନ୍ ନଳିକାର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ

• ଚେପ୍‌ଟା କୃମି, ଫିତାକୃମି, ଯକୃତ କୃମି ଶିଖାକୋଷଦ୍ଵାର। ଏମୋନି ଆ ତ୍ୟାଗ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଜିଆ, ଜୋକ, ନେରିସ୍ ନେଫ୍ରିଡ଼ିଆ ଦ୍ଵାରା ଏମୋନିଆ କିମ୍ବା ୟୁରିଆ ତ୍ୟାଗ କରିଥାନ୍ତି । ଝିଣ୍ଟିକା ମାଝିଆନ୍ ନଳିକା ଦ୍ଵାରା ୟୁରିକ୍

10. ସ୍ବେଦଗ୍ରନ୍ଥିର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-

•  ଝାଳ ତିଆରି କରିବାପାଇଁ ଚର୍ମରେ ସ୍ବେଦଗ୍ରନ୍ଥି ରହିଛି ।
• ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥିଦ୍ୱାରା ରକ୍ତରୁ ଧାତବ ଲବଣ, ସାମାନ୍ୟ ୟୁରିଆ ଶୋଷିତ ହୋଇ ପରେ ଝାଳ ଆକାରରେ ଶରୀରରୁ ନିଷ୍କାସିତ ହୋଇଥାଏ ।

11. ରେଚନ ତନ୍ତ୍ର କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ

• ପାଇଁ ଅଦରକାରୀ ଓ ହାନିକାରକ ଅଟେ ।
• ଶରୀରରେ ଧ୍ଵଂ ବିଶେଷ ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ୱାରା
• ଯେଉଁ ଅଙ୍ଗମାନଙ୍କ ସହାୟତାରେ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ରେଚନ ତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ । ମନୁଷ୍ୟର ରେଚନ ତନ୍ତ୍ର ବୃକ୍‌କ, ମୂତ୍ରସାରଣୀ ଓ ମୂତ୍ରାଶୟ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

12. ସୁସ୍ଥ ବ୍ୟକ୍ତିର ମୂତ୍ର ଈଷଦ୍ ହଳଦିଆ କାହିଁକି ? ମୂତ୍ରରେ କେଉଁ ଉପାଦାନ ଥିଲେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅସୁସ୍ଥ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼େ ।
ଊ-

• ମୂତ୍ରରେ ୟୁରୋକ୍ରୋମ୍ ନାମକ ବର୍ଷକଣା ଥିବା ହେତୁ ଜଣେ ସୁସ୍ଥ ବ୍ୟକ୍ତିର ପରିସ୍ରା ରଙ୍ଗ ଈଷତ୍ ହଳଦିଆ ହୋଇଥାଏ ।
• ମୂତ୍ରରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଉପାଦାନ ରହିଲେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅସୁସ୍ଥ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼େ; ଯଥା- ଗ୍ଲୁକୋଜ୍, ପ୍ରୋଟିନ୍, ରକ୍ତକଣିକା ।

13. ଏଫରେଣ୍ଟ (ଅନ୍ତର୍ବାହୀ) ଓ ଇଫରେ ଣ୍ଟ (ବର୍ହିବାହୀ) ଉପଧମନୀ କିପରି ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ?
ଉ-

• ପ୍ରତି ନେଫ୍ରନ୍ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ରହିଛି ଶାଖା ଯାହାକୁ ଏଫରେଣ୍ଟ (ଅନ୍ତର୍ବାହୀ)
• ଏହା ନେଫ୍ରନ୍ ଭିତରେ ପ୍ରବେଶ କରି ଅନେକ ଅତି ସୂକ୍ଷ୍ମ ଶାଖାପ୍ରଶାଖା ବା କୈଶିକନଳୀରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ । ଏସବୁ କୈଶିକନଳୀ ପରସ୍ପର ସହ ପୁଣି ମିଶିଯିବାଦ୍ଵାରା ଇଫରେଣ୍ଟ ବା ବହିର୍ବାହୀ ଉପଧମନୀ ଜାତ ହୁଏ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Maths Solutions Algebra Chapter 7 ସଡ଼କ ସୁରକ୍ଷା ଶିକ୍ଷା Ex 7 Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Maths Solutions Algebra Chapter 7 ସଡ଼କ ସୁରକ୍ଷା ଶିକ୍ଷା Ex 7

Question 1.
ସଡ଼କ ସୁରକ୍ଷା ଶିକ୍ଷାରେ ସମାନ୍ତର ପ୍ରଗତିର ପ୍ରୟୋଗ କିପରି ହୋଇପାରେ ଲେଖ ।
Solution:
ସଡ଼କ ସୁରକ୍ଷା ଶିକ୍ଷାରେ ସମାନ୍ତର ପ୍ରଗତିର ପ୍ରୟୋଗ ହେଲା – ଟ୍ରାଫିକ୍ ସଂକେତଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା ଓ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବାର ସମୟକୁ ନେଇ ଏକ ସମାନ୍ତର ଅନୁକ୍ରମ ସୃଷ୍ଟିକରି ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଏକ ଗାଣିତିକ ଭିଭିଦେବା ।

Question 2.
ଏକ କିଲୋମିଟର ବ୍ୟବଧାନରେ ଗୋଟିଏ ସଡ଼କରେ ଟ୍ରାଫିକ୍ ସଂକେତ ସବୁ ରହିଛି । ଏକ କାର୍ 15 ମିନିଟ୍‌ରେ 15ଟି ଟ୍ରାଫିକ୍ ସଂକେତକୁ ଅତିକ୍ରମ କଲା । କାର୍‌ର ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ବେଗ କେତେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:
1 କି.ମି. ବ୍ୟବଧାନରେ ଟ୍ରାଫିକ୍ ସଂକେତ ଅଛି ।
15 ଟି ଟ୍ରାଫିକ୍ ଖୁଣ୍ଟି ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟବଧାନ 15 – 1 = 14
∴ କାର୍‌ର ଘଣ୍ଟାପ୍ରତି ବେଗ = 14 × 1 କି.ମି. = 14 କି.ମି.

Question 3.
ଏକ ଟ୍ରକ୍ ରାସ୍ତାରେ ଥ‌ିବା ଟ୍ରାଫିକ୍ ଲାଇଟ୍‌କୁ 10 ମିନିଟ୍, 20 ମିନିଟ୍, 30 ମିନିଟ୍ କ୍ରମରେ ଅତିକ୍ରମ କଲା । 15 ଟି ଲାଇଟ୍‌କୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ଟ୍ରକ୍‌କୁ କେତେ ସମୟ ଲାଗିଥ୍ ?
Solution:
ଟ୍ରକ୍‌ଟି ଟ୍ରାଫିକ୍ ଲାଇଟ୍‌ଗୁଡ଼ିକୁ 10 ମିନିଟ୍, 20 ମିନିଟ୍, 30 ମିନିଟ୍ କ୍ରମରେ ଅତିକ୍ରମ କରୁଛି ।
ଏହା ସମାନ୍ତର ଅନୁକ୍ରମରେ ଅଛି ।
∴ ଅନୁକ୍ରମଟି = 10, 20, 30
ଏଠାରେ ଅନୁକ୍ରମର ପ୍ରଥମରେ = a = 10
ସାଧାରଣ ଅନ୍ତର = d = 20 – 10 = 30 – 20 = 10
ପଦସଂଖ୍ୟା = n = 15
∴ t_n = a + (n – 1) d
⇒ t₁₅ = 10 + (15 – 1) × 10
= 10 + (14 × 10)
= 10 + 140 = 150 ମିନିଟ୍
= 2 ଘଣ୍ଟା 30 ମିନିଟ୍ ।
∴ 15 ଟି ଲାଇଟ୍‌କୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବାପାଇଁ 2 ଘଣ୍ଟା 30 ମିନିଟ୍ ସମୟ ଲାଗିବ ।

Question 4.
ଏକ ସଡ଼କରେ ଲାଗିଥ‌ିବା LED ଲାଇଟ୍ ପୋଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ ସ୍ଥାନରୁ ଦୂରତା ଏକ ସମାନ୍ତର ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । 5ମ ଲାଇଟ୍ ପୋଷ୍ଟ୍ର ଦୂରତା 45 କି.ମି. ଓ 8ମ ଲାଇଟ୍‌ ପୋଷ୍ଟ୍ର ଦୂରତା 75 କି.ମି. । 10 ଟି ଲାଇଟ୍ ପୋଷ୍ଟ୍ ପାର୍ ହେବାକୁ ଯଦି ଏକ ବସ 2 ଘଣ୍ଟା ସମୟ ନିଏ ତେବେ ବସର ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ବେଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:
ଲାଇଟ୍ ପୋଷ୍ଟ୍ଗୁଡ଼ିକର ଦୂରତା ଏକ ସମାନ୍ତର ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
5ମ ଲାଇଟ୍ ପୋଷ୍ଟର ଦୂରତା = a + 4d = 45 କି.ମି.
8 ମ ଲାଇଟ୍ ପୋଷ୍ଟର ଦୂରତା = a + 7d = 75 କି.ମି.
∴ (a + 7d) – (a + 4d) = 75 – 45 = 30 କି.ମି.
⇒ 3d = 30 କି.ମି.
⇒ d = 10 କି.ମି.
ପୁନଶ୍ଚ a + 4d = 45 କି.ମି.
⇒ a + (4 × 10) = 45 କି.ମି.
⇒ a = 45 – 40 = 5 କି.ମି.
10 ମ ଲାଇଟ୍ ପୋଷ୍ଟର ଦୂରତା = a + 9d
= (5 + 9 × 10) କି.ମି.
= 5 + 90
= 95 କି.ମି.
⇒ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ଦୂରତା = 95 କି.ମି.
ସମୟ = 2 ଘଣ୍ଟା
ବସ୍‌ର ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ବେଗ = \(\frac{95}{2}\) = 47.5 କି.ମି./ଘଣ୍ଟା

Question 5.
ଦତ୍ତ ସ୍ତମ୍ଭ ଲେଖରେ କୌଣସି ସହରର ବିଗତ ବର୍ଷମାନଙ୍କରେ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବ୍ୟକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

(a) 2014 – 2015 ବର୍ଷରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର କେତେ?
Solution:
2014 ମସିହାରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା = 100
2015 ମସିହାରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା = 200
∴ ଅଧ୍ଵ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା = 200 – 100 = 100
∴ 2014 – 15 ବର୍ଷରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର

(b) 2016 – 2017 ବର୍ଷମାନଙ୍କରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ବା ହ୍ରାସ ହାର କେତେ ?
Solution:
2016 ମସିହାରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା = 300
2017 ମସିହାରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା = 200
ହ୍ରାସ = 300 – 200 = 100
ହ୍ରାସ % = \(\frac{100}{300}\) × 100%
= \(\frac{100}{3}\)%
= \(33 \frac{1}{3}\)%

Question 6.
ଦତ୍ତ ବୃତ୍ତ ଲେଖରେ 2018 ମସିହାରେ କୌଣସି ସହରର ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଡିଗ୍ରୀରେ ଦିଆଯାଇଛ ।
ଯଦି ସହରରେ ସେହିବର୍ଷ ମୋଟ 72000 ବ୍ୟକ୍ତି ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥି’ନ୍ତି କେତେ ?

(a) ମଦ୍ୟପାନ ଜନିତ ମୃତ୍ୟୁର ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
Solution:
ସହରରେ ମୋଟ ମୃତ୍ୟୁ ସଂଖ୍ୟା 72,000 ।
ଏହାର ଡିଗ୍ରୀ ପରିମାପ = 360°
ମଦ୍ୟପାନ ଜନିତ ମୃତ୍ୟୁସଂଖ୍ୟାର ଡିଗ୍ରୀ ପରିମାପ = 120°

= \(\frac{72000}{360°}\) × 120° = 24,000

(b) ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାରଣରୁ ମୃତ୍ୟୁ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
Solution:

= \(\frac{72000}{360°}\) × 50° = 10,000

(c) ବିନା ହେଲ୍‌ମେଟ୍ ଯୋଗୁଁ ମୃତ୍ୟୁସଂଖ୍ୟା କେତେ ?

= \(\frac{72000}{360°}\) × 120° = 24,000

Question 7.
ଏକ ବସଷ୍ଟାଣ୍ଡରେ ଏକ ଖମ୍ବ ଉପରେ CCTV କ୍ୟାମେରାଟିଏ ଲଗାଯାଇଛି । ଖମ୍ବର ପାଦଦେଶରୁ 30 ମିଟର ଦୂରସ୍ଥ ପ୍ଲାଟଫର୍ମର ଏକ ବିନ୍ଦୁଠାରୁ CCTV କ୍ୟାମେରାର କୌଣିକ ଉନ୍ନତି 60 ହେଲେ ଖମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା ନିଶ୍ଚୟ କର ।
Solution:
AB ହେଉଛି ଖମ୍ବ ।
AB ଖମ୍ବର A ଠାରେ CCTV କ୍ୟାମେରା ଖଞ୍ଜାଯାଇଛି ।
ଖମ୍ବର ପାଦଦେଶ B ଠାରୁ C ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୂରତା 30 ମିଟର ।

⇒ BC= 30 ମିଟର
C ଠାରେ ରହିଛି ପ୍ଲାଟଫର୍ମ । ∠C = 60°
ABC ସମକୋଣୀ A ରେ tan 60° = \(\frac{A B}{B C}\)
⇒ √3 = \(\frac{A B}{B C}\)
⇒ AB = 30√3 ମି.
ଖମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା = 30√3 ମି.

Question 8.
24 ମିଟର ଉଚ୍ଚ ଏକ ଖୁଣ୍ଟିର ଶୀର୍ଷଦେଶରେ ଏକ CCTV କ୍ୟାମେରା ଏପରି ଲଗାଯାଇଛି ଯେପରି ଖୁଣ୍ଟିର ଶୀର୍ଷରୁ 25 ମିଟର ଦୂର ଦୃଷ୍ଟିରେଖାର ଆଗକୁ ଯାତାୟତ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୋଇପାରେ ।
(a) ଯେଉଁ ସ୍ଥାନଠାରୁ ଆଗକୁ ଯାତାୟତ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ ଖୁଣ୍ଟିର ପାଦଦେଶରୁ ସେ ସ୍ଥାନର ଦୂରତା କେତେ ?
Solution:
ଖୁଣ୍ଡରୁ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ = AB
AB = 25 ମି.

ଖୁଣ୍ଟୁର ଉଚ୍ଚତା = AO = 24 ମି.
ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରୁ ଆଗକୁ ଯାତାୟାତ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚରହୁଏ,
ଖୁଣ୍ଟିଠାରୁ ପାଦଦେଶରୁ ସେ ସ୍ଥାନର ଦୂରତା = OB
= \(\sqrt{AB^2 – AO^2}\) = \(\sqrt{25^2 – 24^2}\)
= \(\sqrt{625-576}\) = \(\sqrt{49}\) = 7 ମିଟର

(b) ଖୁଣ୍ଟି ଚାରିପାଖ ସବୁଜ କ୍ଷେତ୍ରର (ଦେଖାଯାଉ ନଥ‌ିବା କ୍ଷେତ୍ର) କ୍ଷେତ୍ରଫଳ କେତେ ?
Solution:
π × (OB)² = π × (7)² = 49 π ବର୍ଗମିଟର ।
= 49 × \(\frac{22}{7}\) ବର୍ଗମିଟର (π = \(\frac{22}{7}\) ନେଲେ)
= 154 ବର୍ଗମିଟର

Question 9.
ଏକ ଚାରିଛକି ଉପରେ 10 ମିଟର ଉଚ୍ଚ ଏକ ଖମ୍ବ ଉପରେ ଏକ CCTV କ୍ୟାମେରା ଲଗାଯାଇଛି । ଗୋଟିଏ କାର ଭକ୍ତ ଖମ୍ବ ଆଡ଼କୁ ଆସୁଅଛି । ଯଦି କ୍ୟାମେରାଠାରୁ ସେହି କାରର କୌଣିକ ଅବନତି 45 ରୁ ବଦଳି 60 ହୋଇଯାଏ, ତେବେ ଏହି ସମୟ ଭିତରେ କାର୍‌ଟି କେତେ ବାଟ ଅତିକ୍ରମ କରିଥବ ?
Solution:
AB = ଖମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା = 10 ମିଟର ।
A ଠାରେ CCTV ଲାଗିଛି ।
C ହେଉଛି କାରର ପ୍ରଥମ ଅବସ୍ଥାନ, ∠ACB = 45°
D ହେଉଛି କାରର ଦ୍ଵିତୀୟ ଅବସ୍ଥାନ, ∠ADB = 60°
କାରଟି ଅତିକ୍ରମ କରିଥିବା ଦୂରତା = CD

ABC ସମକୋଣୀ A ରେ, tan 45° = \(\frac{A B}{B C}\)
⇒ 1 = \(\frac{10}{B C}\)
⇒ BC = 10 ମିଟର ।
ପୁନଶ୍ଚ ABD ସମକୋଣୀ ∆ ରେ
tan 60° = \(\frac{A B}{B D}\) ⇒ √3 = \(\frac{10}{B D}\) ⇒ BD√3 = 10
⇒ BD = \(\frac{10}{√3}=\frac{10√3}{3}\) ମିଟର ।

∴ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ଦୂରତା = CD = BC – BD
(10 – \(\frac{10√3}{3}\)) ମି. = (\(\frac{30-10√3}{3}\)) ମି.
= \(\frac{10√3(√3-1)}{3}=\frac{10(√3-1)}{√3}\) ମି.

Question 10.
ଏକ ଛକଠାରେ ୫ ମିଟର ଉଚ୍ଚ ଖମ୍ବ ଉପରେ ଏକ CCTV କ୍ୟାମେରାରୁ ଖମ୍ବ ଆଡ଼କୁ ଆସୁଥିବା ଏକ ସ୍କୁଟର ଦେଖାଯାଉଛି । ଯଦି ସ୍କୁଟରଠାରୁ CCTV କ୍ୟାମେରାର କୌଣିକ ଉନ୍ନତି 30 ରୁ 45 ରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ 1 ମିନିଟ୍ ସମୟ ଲାଗେ, ତେବେ ସ୍କୁଟରର ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ବେଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:
AB ଖମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା = 8 ମିଟର ।
C ହେଉଛି ସ୍କୁଟରର ପ୍ରଥମ ଅବସ୍ଥାନ, ∠ACB = 30°
D, ହେଉଛି ସ୍କୁଟରର ଦ୍ବିତୀୟ ଅବସ୍ଥାନ । ∠ADB = 45°
CD ଦୂରତା ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ସ୍ଫୁଟରକୁ ଲାଗେ = 1 ମିନିଟ୍ ।

ABC ସମକୋଣୀ ∆ ରେ tan 45° = \(\frac{A B}{B D}\)
⇒ 1 = \(\frac{8}{B D}\) ⇒ BD = 8 ମିଟର ।
ପୁନଶ୍ଚ ABC ସମକୋଣୀ ∆ ରେ, tan 30° = \(\frac{A B}{B C}\)
⇒ \(\frac{1}{√3}=\frac{8}{B D}\)
⇒ BC = 8 √3
∴ CD = BC – BD
= (8√3 – 8) ମିଟର ।
= 8(√3-1) ମିଟର ।
1 ଘଣ୍ଟା = 60 ମିନିଟ୍
1 ମିନିଟ୍‌ରେ ସ୍କୁଟରଟି ଯାଏ = 8(√3 – 1) ମିଟର ।
60 ମିନିଟ୍‌ରେ ସ୍କୁଟରଟି ଯାଏ = 8(√3 – 1) × 60 = 480(√3 – 1) ମିଟର ।
∴ ସ୍ଫୁଟରର ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ବେଗ = 480(√3 – 1) ମିଟର ।

Question 11.
ଏକ କାର ଘଣ୍ଟ ପ୍ରତି 60 କି.ମି. ବେଗରେ ଚାଲୁଛି । ବ୍ରେକ ଦେବା ପରେ ଯଦି ସ୍ଥିର ହେବାର ଦୂରତା 50 ମିଟର ଓ ମନ୍ଦିତ ବେଗ ସେକେଣ୍ଡ ପ୍ରତି 5 ମିଟର ହୁଏ, ତେବେ କାର୍‌ଟିର ପହଞ୍ଚିବା ସମୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:
କାରର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପରିବେଗ = u = 60 କି.ମି./ଘଣ୍ଟା = (60 × \(\frac{5}{8}\)) ମି./ସେ. = \(\frac{50}{3}\)
ସମୟ = t = ?
କାରର ଅନ୍ତିମ ପରିବେଗ = V = 0 ମି./ସେ.
ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ଦୂରତା = 50 m., a = ମନ୍ଦନ = – 5ମି./ସେ.²

କାରଟିର ପହଞ୍ଚିବା ସମୟ \(\frac{10}{3}\) ସେକେଣ୍ଡ ବା 3.34 ସେକେଣ୍ଡ ଲାଗିବ ।

Question 12.
ଏକ ସ୍ତମ୍ଭ ଉପରେ CCTV କ୍ୟାମେରା ଲଗାଯାଇଛି । ତାହା 25 ମିଟର ଦୂର ଦୃଷ୍ଟିରେଖାରେ ଯେଉଁ ସ୍ଥାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାତାୟତ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରିପାରେ, ସ୍ତମ୍ଭର ପାଦ ଦେଶରୁ ସେହି ସ୍ଥାନର ଦୂରତା 24 ମିଟର । ସ୍ତମ୍ଭର ଉଚ୍ଚତା ଓ କ୍ୟାମେରା ସ୍ତମ୍ଭର ଚାରିପାଖେ ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଯାତାୟତ ଦେଖୁପାରୁଛି, ତାହାର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:

AB = ଦୃଷ୍ଟିଗୋ (LOS) = 25 ମି.
ସ୍ତମ୍ଭର ପାଦଦେଶରୁ ଯେଉଁ ସ୍ଥାନ ପରେ ଟ୍ରାଫିକ୍ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ, ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୂରତା = 24 ମି.
⇒ OB = 24 ମି.
ସ୍ତମ୍ଭର ଉଚ୍ଚତା = AO
AOB ସମକୋଣୀ ∆ ରେ
AO = \(\sqrt{AB^2 – OB^2}\)
= \(\sqrt{25^2 – 24^2}\) = \(\sqrt{625-576}\) = \(\sqrt{49}\) = 7 ମି.
କ୍ୟାମେରା, ସ୍ତମ୍ଭର ଚାରିପାଖେ ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଯାତାୟତ ଦେଖିପାରୁଛି, ତାହାର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = π × (OB)²
= 3.14 × (24)² = (3.14 × 576) ବର୍ଗମିଟର = 1,808.64 ବର୍ଗମିଟର

Question 13.
ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ଥ‌ିବା ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

Solution:

Question 14.
ସଡ଼କ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ତୁମେ ପରିସଂଖ୍ୟାନକୁ କିପରି ପ୍ରୟୋଗ କରିପାରିବ ବୁଝାଅ ।
Solution:
ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଦୂଷଣ ତଥା ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣା ବିଷୟନ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି, ତାହାର ପରିସଂଖ୍ୟାନ ଭିତ୍ତିକ ଲେଖଚିତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ତାହା ମାଧ୍ୟମରେ ଜନ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇ ସଡ଼କ ସୁରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇପାରିବ ।

Question 15.
ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ରୋକିବା ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଧାରଣା ଦିଅ ।
Solution:
1989 ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ମୋଟର ଯାନ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ସବୁ ପ୍ରକାର ଡ଼ିଜେଲ ଓ ପେଟ୍ରୋଲ ଚାଳିତ ଯାନ ପାଇଁ ପ୍ରଦୂଷଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର (PUC) ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ସେତେଟା କଡାକଡ଼ି ଭାବେ ଲାଗୁ ନ ହେବାରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଅକ୍ଟୋବର 1, 2019 ଠାରୁ Online ପ୍ରଦୂଷଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର ଦିଆଯାଉଛି ।

Question 16.
ସଡ଼କ ସୁରକ୍ଷାରେ ତ୍ରିକୋଣମିତିର କିଭଳି ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇପାରେ ଲେଖ ।
Solution:
ସାଧାରଣତଃ ବଡ ବଡ ଖୁଣ୍ଟ ଉପରେ ବା ରାସ୍ତା କଡ଼ରେ ଥିବା ବଡ଼ ବଡ଼ ଅଟ୍ଟାଳିକା ଉପରେ ଆଲୋକ ଓ CCTV ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥାଏ । ତ୍ରିକୋଣମିତିରେ ଥ‌ିବା ଉଚ୍ଚତା ଓ ଦୂରତା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପାଠକୁ ଟ୍ରାଫିକ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସହିତ ସମ୍ପର୍କିତ କରାଯାଇ, ବହୁ ପରିମାଣରେ ରାସ୍ତା ଦୁର୍ଘଟଣା ରୋକାଯାଇପାରିବ ।

Question 17.
ନିମ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(a) ଦୃଷ୍ଟିରେଖା କ’ଣ ?
Solution:
ଦର୍ଶକର ଚକ୍ଷୁ ସହିତ ବସ୍ତୁ ବା CCTV କୁ ବିନା ବାଧାରେ ଯୋଗକରୁଥିବା ରେଖାଖଣ୍ଡକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେଖା କୁହାଯାଏ ।

(b) CCTV କ୍ୟାମେରା ଚାରିପଟେ ସବୁଜ ବଳୟ (green belt) କ’ଣ ?
Solution:
CCTV ସ୍ତମ୍ଭ ଚାରିପଟେ ଥ‌ିବା ବୃତ୍ତାକାର କ୍ଷେତ୍ର,ଯେଉଁଠି ଟ୍ରାଫିକ୍ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଏ ନାହିଁ ଓ ଏକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଘାସ ଆଚ୍ଛାଦିତ କରାଯାଇଥ‌ିବାରୁ ତାହାକୁ ସବୁଜ ବଳୟ କୁହାଯାଏ ।

(c) ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦୂରତା କ’ଣ ?
Solution:
ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦୂରତା = ସ୍ଥିରତା ଆସିବା ଦୂରତା – ବେଗକ୍ଷୟ ଦୂରତା
କିମ୍ବା, ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦୂରତା = ସ୍ଥିରତା ଆସିବା ଦୂରତା / ପିଛା କରିବା ଦୂରତା ।

(d) ବେଗ କ୍ଷୟ ଦୂରତା କ’ଣ ?
Solution:
ବେଗକ୍ଷୟ ଦୂରତା = ସ୍ଥିରତା ଆସିବା ଦୂରତା – ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦୂରତା ।

(e) ସ୍ଥିରତା ଆସିବା ଦୂରତା କ’ଣ ?
Solution:
ସ୍ଥିରତା ଆସିବା ଦୂରତା = ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦୂରତା + ବେଗକ୍ଷୟ ଦୂରତା
କିମ୍ବା, ସ୍ଥିରତା ଆସିବା ଦୂରତା = ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦୂରତା × ପିଛାକରିବା ଦୂରତା ।

(f) ପିଛା କରିବା ଦୂରତା କ’ଣ ?
Solution:
ପିଛା କରିବା ଦୂରତା = ସ୍ଥିରତା ଆସିବା ଦୂରତା | ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦୂରତା

Question 18.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(a) ବିନା ହେଲମେଟ୍‌ରେ ଗାଡ଼ି ଚଳାଇଲେ ଜୋରିମାନା ରାଶି
(b) ସିଟ୍ ବେଲ୍ସ ନବାନ୍ଧିଲେ ଜୋରିମାନା ରାଶି ……………. ଟଙ୍କା ।
(c) ସିଗନାଲ ନ ମାନିଲେ ଜୋରିମାନା ରାଶି ……… ଟଙ୍କା ।
(d) ବିନା ଲାଇସେନ୍ସରେ ଗାଡ଼ି ଚଳାଇଲେ ଜୋରିମାନା ରାଶି ……………. ଟଙ୍କା ।
(e) ନିଶାସକ୍ତ ହୋଇ ଗାଡ଼ି ଚଳାଇଲେ ଜୋରିମାନା ରାଶି ……………. ଟଙ୍କା ।
(f) ମୋବାଇଲରେ କଥା ହୋଇ ଗାଡ଼ି ଚଳାଇଲେ ଜୋରିମାନା ରାଶି ……………. ଟଙ୍କା ।
(g) ଆମ୍ବୁଲାନ୍ସକୁ ରାସ୍ତା ନ ଛାଡ଼ିଲେ ଜୋରିମାନା ……………. ।
Solution:
(a) 1000
(b) 1000
(c) 5000
(d) 5000
(e) 10,000
(f) 10,000
(g) 10,000

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Political Science Solutions Chapter 2 ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Political Science Solutions Chapter 2 ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା

Subjective Type Questions With Answers

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୩୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧।. ଆମ ସମ୍ବିଧାନରେ ନିର୍ବାଚନଭିଭିକ ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କେଉଁ ଧାରାରେ ଓ କିପରି ସୂଚିତ ହୋଇଛି ?
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନରେ ୭୩ ତମ ଓ ୭୪ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ଜରିଆରେ ଆମ ସମ୍ବିଧାନରେ ନିର୍ବାଚନଭିଭିକ ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସୂଚିତ ହୋଇଛି ।
• ଦେଶର ସହରାଞ୍ଚଳରେ ପୌର ନିଗମ, ପୌରପାଳିକା ଓ ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଷଦ ଗଠନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।
• ସେହିପରି ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ, ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ଓ ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।
• ଏହି ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ୱାରା ତୃଣମୂଳ ସ୍ତରରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇପାରିଛି ଓ ଏହା ଫଳରେ ତୃଣମୂଳ ସ୍ତର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି ।

ସଂଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧।. ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ପ୍ରଥମ ବୈଠକ କେବେ ବସିଥିଲା ଓ କେବେ ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କାର୍ଯ୍ୟ ଶେଷ ହେଲା ?
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ପ୍ରଥମ ବୈଠକ ୧୯୪୬ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୯ ତାରିଖରେ ବସିଥିଲା ।
• ୧୯୪୯ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ମାସ ୨୬ ତାରିଖ ଦିନ ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କାର୍ଯ୍ୟ ଶେଷ ହେଲା ।

୨।. କେଉଁ କେଉଁ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳରେ ବିଧାନ ପରିଷଦ ରହିଛି ?
Answer:

• ଭାରତରେ ୫ଟି ରାଜ୍ୟର ବିଧାନମଣ୍ଡଳରେ ବିଧାନ ପରିଷଦ ରହିଛି ।
• ସେହି ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି – ବିହାର, ମହାରାଷ୍ଟ୍ର, କର୍ଣ୍ଣାଟକ, ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ ଏବଂ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ।

୩।. ୭୩ ତମ ଓ ୭୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ସମ୍ପର୍କରେ ଲେଖ ।
Answer:

• ୭୩ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ଜରିଆରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦ, ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ଓ ଗ୍ରାମ
• ୭୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ଜରିଆରେ ଦେଶର ସହରାଞ୍ଚଳରେ ପୌର ନିଗମ, ପୌରପାଳିକା

Objective Type Questions With Answers

A. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. ଭାରତରେ ଏକ ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ର କିପରି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇପାରିଛି ?
Answer:
ଆମ ଭାରତର ବହୁଳ ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ ଆୟତନର ବିଶାଳତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆମ ଦେଶରେ ଏକ ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠି କରାଯାଇପାରିଛି ।

2. ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ପ୍ରଥମ ବୈଠକ କେବେ ବସିଥିଲା ?
Answer:
୧୯୪୬ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୯ ତାରିଖରେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ପ୍ରଥମ ବୈଠକ ବସିଥିଲା ।

3. ଆମ ଦେଶର ବୃହତ୍ ସମ୍ବିଧାନ ତିଆରି କରିବାପାଇଁ କେତେ ଦିନ ସମୟ ଲାଗିଥିଲା ?
Answer:
ଦୀର୍ଘ ୨ ବର୍ଷ ୧୧ ମାସ ଓ ୧୮ ଦିନ ପରେ ଆମ ଦେଶ ପାଇଁ ଏକ ସମ୍ବିଧାନ ତିଆରି ହୋଇଥିଲା ।

4. ଆମ ସମ୍ବିଧାନରେ ଅଧ୍ଵ ସୁରକ୍ଷା କାହାକୁ ଦିଆଯାଇଛି ?
Answer:
ଭାରତର ନାଗରିକମାନଙ୍କର ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ଅଧ୍ଵକ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।

5. ଭାରତର ସଂସଦ କେଉଁମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ?
Answer:
ଲୋକସଭା, ରାଜ୍ୟସଭା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ନେଇ ସଂସଦ ଗଠିତ ହୋଇଛି ।

6. ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀମାନେ କାହା ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ?
Answer:
ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ନିକଟରେ ଏହାର ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ପାଇଁ ସାମୂହିକ ଭାବରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ।

7. ଭାରତର ଜନସାଧାରଣ ଦେଶର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ କିପରି ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି ?
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ କେନ୍ଦ୍ରରେ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟରେ ବିଧାନସଭାକୁ ସଦସ୍ୟ ନିର୍ବାଚିତ କରାଇ ଭାରତର ଜନସାଧାରଣ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

8. ଆମ ସମ୍ବିଧାନରେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସୂଚିତ ହୋଇଛି ?
Answer:
୭୩ ଓ ୭୪ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ବଳରେ ଆମ ସମ୍ବିଧାନରେ ନିର୍ବାଚନଭିଭିକ ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ

9. କେଉଁମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଭାରତରେ ‘ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ମତଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା’ ପ୍ରଚଳିତ ହେଉଛି ?
Answer:
ଭାରତରେ ଲୋକସଭା, ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ଓ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରତିନିଧିମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚିତ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଇଛି ।

10. ସମ୍ବିଧାନର ୩୨୬ ଧାରାରେ କ’ଣ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ୩୨୬ ଧାରାରେ ‘ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ମତଦାନ ପ୍ରଥା’ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ।

B. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ମତଦାନ ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କିତ ସୂଚନା ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି ?
2. କିଏ କହିଥିଲେ ‘ଗଣତନ୍ତ୍ର ହେଉଛି ଲୋକମାନଙ୍କର, ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା, ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସରକାର’’ ।
3. ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭା ଗଠନ କରିବାପାଇଁ କିଏ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲା ?
4. ଭାରତକୁ କେବେଠାରୁ ଏକ ସର୍ବଭୌମ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ?
5. କେବେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାରେ ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନ ଗୃହୀତ ହେଲା ?

Answer:
1. ଧାରା – ୩୨୬
2. ଆବ୍ରାହମ୍ ଲିଙ୍କନ୍
3. କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ
4. ୧୯୫୦
5. ୧୯୪୯ ନଭେମ୍ବର ୨୬

C. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଗଶତନ୍ତ୍ରରେ _______________ ହେଉଛନ୍ତି ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ ।
2. କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଅନୁସାରେ ଆମ ଦେଶରେ _________________ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥିଲା ।
3. କେଦ୍ରମନ୍ତ୍ରମଶ୍ତଳ _________________ ନିକଟରେ ସାମୂହିକଭାବେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ଅଟନ୍ତି ।
4. ବିଧାନ ପରିଷଦର ସଦସ୍ୟମାନେ ଲୋ _________________ ଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
5. ବର୍ତ୍ତମାନ ମାତ୍ର _________________ ଟି ରାଜ୍ୟରେ ବିଧାନ ପରିଷଦ ରହିଅଛି ।
6. ଭାବରେ _____________ ବର୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ବୟସ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ମତଦାନ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରୁଛନ୍ତି ।
7. ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳର ନେତୃତ୍ୱ ______________ ନେଇଥା’ନୁ ।
8. ୭୩ ଓ ୭୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ___________________ ଶାସନ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥିଲା ।

Answer:
1. ଜନସାଧାରଣ
2. ସମ୍ବିଧାନ
3. ଲୋକସଭା
4. ପରୋକ୍ଷ
5. ୫
6. ୧୮
7. ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ର।
8. ସ୍ୱାୟତ୍ତ

D. ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓ ) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ୧୯୪୭ ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖ ଦିନ ଭାରତକୁ ଏକ ସାର୍ବଭୌମ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ।
2. ଏବେ ବିଶ୍ୱରେ ପ୍ରାୟତଃ ୧୨୦ଟି ଦେଶରେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।
3. ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହେଉଛନ୍ତି ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ ।
4. ଯେଉଁ ସରକାରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି, ତାହାକୁ ରାଜତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
5. ଆମ ଭାରତର ବହୁଳ ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ ଆୟତନର ବିଶାଳତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏଠାରେ ଏକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛି ।
6. ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ପ୍ରଥମ ବୈଠକ ୧୯୪୫ ଡିସେମ୍ବର ୯ ତାରିଖରେ ବସିଥିଲା ।
7. ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ହେବାପାଇଁ ୨ ବର୍ଷ ୧୧ ମାସ ୧୮ ଦିନ ଲାଗିଥିଲା ।
8. ଭାରତର ଜନସାଧାରଣ ହେଉଛନ୍ତି ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ ।
9. ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ହେଉଛନ୍ତି ସଂସଦର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ।
10. ରାଜ୍ୟସଭାର ସଦସ୍ୟମାନେ ପରୋକ୍ଷ ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
11, ଆମ ଦେଶରେ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ପାଇଁ ପ୍ରତିନିଧୂ ଚୟନ ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ କରାଯାଇଥାଏ ।
12. ଭାରତରେ ଜଣେ ମତଦାତାଙ୍କର ସର୍ବନିମ୍ନ ବୟସସୀମା ୨୧ ବର୍ଷ ରଖାଯାଇଛି ।
13. ଦେଶର ରାଜ୍ୟ ସ୍ତରରେ ଥ‌ିବା ବିଧାନସଭାର ନିର୍ବାଚିତ ସଦସ୍ୟମାନେ ଲୋକସଭାର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି ।
14. ବିଧାନ ପରିଷଦର ସଦସ୍ୟମାନେ ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
15. ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ୩୨୪ ଧାରାରେ ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ମତଦାନ ପ୍ରଥା ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ।
16. ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନରେ କ୍ଷମତାର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।
17. ଭାରତରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖାଯାଇଅଛି ।
18. ୧୯୪୬ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୯ ତାରିଖରେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ଦ୍ବିତୀୟ ବୈଠକ ବସିଥିଲା ।

Answer:
1. x
2. x
3. x
4. x
5. x
6. x
7. ✓
8. ✓
9. ✓
10. ✓
11. x
12. x
13. x
14. x
15. x
16. ✓
17. ✓
18. x

E. ‘କ ‘ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ମିଳନ କର ।

Answer:

2.

Answer:

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 1 ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 1 ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ

୧ । ପପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଭାରତୀୟମାନେ ଶ୍ୱେତାଙ୍ଗମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା କିପରି ଅତ୍ୟାଚାରିତ ହେଉଥିଲେ ?
Answer:

• ବର୍ଣ୍ଣବୈଷମ୍ୟ ନୀତି ଯୋଗୁଁ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ କାମ କରୁଥିବା କୃଷ୍ଣାଙ୍ଗ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଓ ଭାରତୀୟମାନେ ବିଭିନ୍ନ ଅତ୍ୟାଚାରର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥିଲେ ।
• ସେଠାରେ ସେମାନଙ୍କର ଭୋଟଦାନ ଅଧିକାର ନଥିଲା । ସେମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ନାମ ପଞ୍ଜୀକରଣ କରି ନିର୍ବାଚନ କର ଦେବାକୁ ପଡୁଥିଲା ।
• ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ବସତି ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ଜନାକୀର୍ଣ୍ଣ ଅସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟକର ପରିବେଶ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ସେମାନେ ରାତି ନ’ଟା ପରେ ଘରୁ ବାହାରକୁ ଯାଇପାରୁ ନଥିଲେ କି ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ପାଦଚଲା ରାସ୍ତା ବ୍ୟବହାର କରିପାରୁ ନଥିଲେ ।
• ସେମାନେ ରେଳଗାଡ଼ିର ପ୍ରଥମ ବା ଦ୍ୱିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ କୋଠରିରେ ଯାତ୍ରା କରିପାରୁ ନଥିଲେ । ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଶ୍ଵେତାଙ୍ଗମାନେ ‘କୁଲି’ ବୋଲି ସମ୍ବୋଧନ କରୁଥିଲେ ।

(ଖ) ‘ଚମ୍ପାରନ୍ ଆନ୍ଦୋଳନ’ରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ଭୂମିକା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ଚମ୍ପାରନ୍ ଆନ୍ଦୋଳନ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କଦ୍ବାରା ଭାରତରେ ସଙ୍ଗଠିତ ପ୍ରଥମ ଆନ୍ଦୋଳନ ଥିଲା । ବିହାରର ଚମ୍ପାରନ ଜିଲ୍ଲାରେ ପ୍ରଚଳିତ ତିନିକାଠିଆ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ଜମିର କୋଡ଼ିଏ ଭାଗରୁ ତିନିଭାଗ ଅଞ୍ଚଳରେ ନୀଳ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାପାଇଁ ଇଂରେଜ ବୃକ୍ଷରୋପଣକାରୀଙ୍କଦ୍ବାରା ବାଧ୍ୟ କରାଯାଇ ସେମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦରରେ ତାଙ୍କୁ ବିକ୍ରୟ କରିବାକୁ ପଡୁଥିଲା ।
• ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ନୀଳର ଚାହିଦା ହ୍ରାସ ପାଇବାରୁ ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ନୀଳ ଚାଷ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ନ କରିବା ପାଇଁ ଜମିର ଭଡ଼ା ବଢ଼ାଇ ଦିଆଗଲା ଓ ଅନେକ ବେଆଇନ ଟିକସ ଆଦାୟ କରାଗଲା । ଏହା ବିରୋଧରେ ପ୍ରତିବାଦ କରୁଥିବା ଚାଷୀମାନେ ଅତ୍ୟାଚାର ଓ ଶୋଷଣର ଶିକାର ହେଲେ ।
• ଚାଷୀମାନଙ୍କ ସମସ୍ୟାର ଅନୁଧ୍ୟାନ ନିମନ୍ତେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି ସ୍ଥାନୀୟ ବାସିନ୍ଦା ରାଜକୁମାର ଶୁକ୍ଳଙ୍କ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କ୍ରମେ ୧୯୧୭ ଏପ୍ରିଲ୍‌ରେ ଚମ୍ପାରନ ଜିଲ୍ଲାର ସଦର ମହକୁମା ମୋତିହାରିରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ।
• ସେଠାକାର ଜିଲ୍ଲା ଅଧିକାରୀ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଓ ତାଙ୍କ ସହ ଯାଇଥିବା ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦ, ମୁଜାହର ଭଲ୍ ହକ୍, ମହାଦେବ ଦେଶାଇ, ନରହରି ପାରିଖ୍ ଓ ଜେ.ବି. କୃପାଳିନୀଙ୍କୁ ତୁରନ୍ତ ଉକ୍ତ ଜିଲ୍ଲା ଛାଡ଼ିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଲେ । ଗାନ୍ଧିଜୀ ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରି ଯେକୌଣସି ଦଣ୍ଡ ଭୋଗିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ବୋଲି ଘୋଷଣା କଲେ ।
• ଶେଷରେ ସରକାର ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଚାଷୀମାନଙ୍କ ସମସ୍ୟା ଅନୁଧ୍ୟାନ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେଇ ଗଠିତ କମିଟିରେ ସଦସ୍ୟ ରୂପେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କଲେ । ଫଳରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଉଦ୍ୟମରେ ତିନିକାଠିଆ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉଚ୍ଛେଦ ହେଲା ଓ ଇଂରେଜ ମାଲିକଙ୍କଦ୍ବାରା ବେଆଇନ ଭାବେ ଆଦାୟ ଅର୍ଥର ଶତକଡ଼ା ୨୫ ଭାଗ ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ଫେରସ୍ତ କରାଗଲା ।

(ଗ) ଖେଡ଼ାଠାରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ କାହିଁକି ଆନ୍ଦୋଳନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହାର ଫଳ କ’ଣ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୧୮ ମସିହାରେ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ଯୋଗୁଁ ଗୁଜରାଟସ୍ଥିତ ଖେଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାର ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା ରାଜସ୍ବ ବିଭାଗର ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଜମିର ସ୍ଵାଭାବିକ ଉତ୍ପାଦନ ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶରୁ କମ୍ ହେଲେ ରାଜସ୍ବ ଦେୟ ପରିମାଣ କୋହଳ କରାଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ।
• କିନ୍ତୁ ଇଂରେଜ କର୍ମଚାରୀମାନେ ଖେଡ଼ାର ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ ରାଜସ୍ଵ ଭରଣା କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରିବାରୁ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଏହା ବିରୋଧରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ କରିବାକୁ ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ସଙ୍ଗଠିତ କରିଥିଲେ ।
• ଚାଷୀମାନେ ଖଜଣା ଦେୟକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କଲେ ଏବଂ ଏଥ‌ିପାଇଁ ଯେ କୌଣସି ପରିଣାମ ଭୋଗିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଲେ ।
• ଶେଷରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ରାଜସ୍ବ ଆଦାୟରୁ ନିବୃତ୍ତ ହେଲେ ଏବଂ ଏକ ଗୁପ୍ତ ଜାରି କରି କେବଳ ସାମର୍ଥ୍ୟ ଥିବା ଚାଷୀମାନଙ୍କଠାରୁ ଖଜଣା ଆଦାୟ କରିଥିଲେ ।
• ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନର ସଫଳତାରେ ଗଭୀର ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ଖେଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାର ଅସ୍ଵାସୀ ତଥା ଅହମ୍ମଦାବାଦର ଆଇନଜୀବୀ ସର୍ଦ୍ଦାର ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କର ଜଣେ ପ୍ରଧାନ ଅନୁଗାମୀ ହୋଇଥିଲା ।

(ଘ) ଅହମ୍ମଦାବାଦ୍ ଲୁଗା କାରଖାନା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ଭୂମିକା କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ଗୁଜରାଟର ଅହମ୍ମଦାବାଦ୍ୱାରେ ଲୁଗାକଳଗୁଡ଼ିକର ମାଲିକମାନେ ପ୍ଲେଗ୍ ମହାମାରୀ ପାଇଁ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ଦେଉଥ‌ିବା ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଭତ୍ତା ‘ପ୍ଲେଗ୍ ବୋନସ୍’ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିନେବାରୁ ଶ୍ରମିକ ଓ ମାଲିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ।
• ଇଂରେଜ ଜିଲ୍ଲାପାଳଙ୍କ ଅନୁରୋଧକ୍ରମେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଏହି କଳହରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କଲେ ଏବଂ ଏଥିପାଇଁ ଏକ ଟ୍ରିବୁନାଲ୍ ଗଠନ କରି ତାହାର ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ଉଭୟଙ୍କୁ ଗ୍ରହଣ କରିବାପାଇଁ ରାଜି କରାଇଥିଲେ ।
• କିନ୍ତୁ ମାଲିକମାନେ ଏଥରୁ ଓହରିଯାଇ ଶ୍ରମିକ ମଜୁରିର କୋଡ଼ିଏ ଭାଗ ବୃଦ୍ଧି ଘୋଷଣା କଲେ; କିନ୍ତୁ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ପଇଁତିରିଶ ଭାଗ ମଜୁରି ବୃଦ୍ଧି ଦାବିକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କଲେ ।
• ମାଲିକମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ଏକ ଅହିଂସ ଆନ୍ଦୋଳନ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତାଇ ନିଜେ ଏହାର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ।
•  ଦାବି ପୂରଣ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ ଅନଶନ ଆରମ୍ଭ କଲେ । ଏଥିରେ ଭୟଭୀତ ହୋଇ ମାଲିକମାନେ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ମଜୁରି ପଇଁତିରିଶ ଭାଗ ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲେ ।
  ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନଦ୍ୱାରା ଗାନ୍ଧିଜୀ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ମନରେ ‘ସତ୍ୟାଗ୍ରହ’ ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହ, ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ସମ୍ମାନ ଆଣିପାରିଥିଲେ ।

(ଙ) ରାଓଲାତ୍ ଆଇନ କ’ଣ ଏବଂ ଏହା ବିରୋଧରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କିପରି ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ଭାରତରେ ବିଦ୍ରୋହ ଓ ବିପ୍ଳବାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁଦମନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଇଂରେଜ ସରକାର ବିଚାରପତି ରାଓଲାଡ଼ଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଏକ କମିଟି ଗଠନ କରିଥିଲେ ଓ ସେହି କମିଟିର ସୁପାରିସ ଅନୁସାରେ ଯେଉଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୀତ ହେଲା ତାହା ରାଓଲାତ୍ ଆଇନ ନାମରେ ପରିଚିତ ।
• ଏହି ଆଇନ ବଳରେ ଯେ କୌଣସି ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ଗିରଫ କରି ବିନା ବିଚାରରେ କାରାଦଣ୍ଡରେ ଦଣ୍ଡିତ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା । ଫଳରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଅଧିକାର ଓ ସ୍ବାଧୀନତା କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହେଲା ।
• ଗାନ୍ଧିଜୀ ୧୯୧୯ ଫେବୃୟାରୀରେ ଏକ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ କମିଟି ଗଠନ କରି ଏହି ଆଇନକୁ ସତ୍ୟ ଓ ଅହିଂସାଭିଭିକ ଉପାୟରେ ବିରୋଧ କରିବାକୁ ଏହାର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କୁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତାଇଲେ ।
• ବ୍ରିଟିଶ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭାରେ ଭାରତୀୟ ସଭ୍ୟମାନଙ୍କ ବିରୋଧ ସତ୍ତ୍ବେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ସରକାରୀ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନରେ ୧୯୧୯ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୮ ତାରିଖରେ ରାଓଲାତ୍ ଆଇନ ଗୃହୀତ ହେଲା ।
• ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଆହ୍ୱାନରେ ୧୯୧୯ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ୬ ତାରିଖ ଦିନ ଦେଶବାସୀ ସବୁ କାର୍ଯ୍ୟ ବନ୍ଦ କରି ଉପବାସ ଓ ପ୍ରାର୍ଥନାଦ୍ଵାରା ହରତାଳ ପାଳନ କରିଥିଲେ । ପରେ ୧୯୧୯ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ୯ ତାରିଖରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଗିରଫ କରି ଛାଡ଼ିଦେଇଥିଲେ ।
  ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଥିଲା ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଜାତୀୟ ସ୍ତରୀୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ।

୨ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଗାନ୍ଧିଜୀ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର କେଉଁ ସ୍ଥାନକୁ ଯାଇଥିଲେ ଓ କ’ଣ ପାଇଁ ଯାଇଥିଲେ ?
Answer:

• ଗାନ୍ଧିଜୀ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ନାଟାଲ୍ ନାମକ ସ୍ଥାନକୁ ଯାଇଥିଲେ ।
• ଦାଦା ଅବଦୁଲ୍ଲା ନାମକ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ମୁସଲମାନ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ଓକିଲ ରୂପେ ଏକ ମୋକଦ୍ଦମା ଲଢ଼ିବାପାଇଁ ସେ ସେଠାକୁ ଯାଇଥଲେ ।

(ଖ) ଗାନ୍ଧିଜୀ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ଅତ୍ୟାଚାର ବିରୋଧରେ ସଚେତନ କରିବାପାଇଁ କରିବାପାଇଁ କ’ଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଗାନ୍ଧିଜୀ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ଅତ୍ୟାଚାର ବିରୋଧରେ ସଚେତନ କରିବାପାଇଁ ୧୮୯୪ ମସିହାରେ ‘ନାଟାଲ୍ ଭାରତୀୟ କଂଗ୍ରେସ’ ନାମକ ଏକ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଗଠନ କରିଥିଲେ ।
• ଏହାଛଡ଼ା ସେ ଶ୍ୱେତାଙ୍ଗମାନଙ୍କ ଅତ୍ୟାଚାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ଅବଗତ କରାଇବାପାଇଁ ‘ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଓପିନିଅନ୍’ ନାମକ ଏକ ସମ୍ବାଦପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।

(ଗ) ଗାନ୍ଧିଜୀ କେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ସତ୍ୟାଗ୍ରହର ପ୍ରୟୋଗ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ୧୯୦୬ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ଯେତେବେଳେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ସରକାର ଏକ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ନିଜର ଅଙ୍ଗୁଳିଛାପ ଥ‌ିବା ପଞ୍ଜୀକୃତ ପ୍ରମାଣପତ୍ରକୁ ସବୁ ସମୟରେ ନିଜ ସହିତ ବହନ କରିବା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କଲେ, ସେତେବେଳେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଉକ୍ତ ଆଇନ ବିରୋଧରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କଲେ ।
• ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଗାନ୍ଧିଜୀ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରୟୋଗ କରିଥିଲେ ।

(ଘ) ତିନିକାଠିଆ ବ୍ୟବସ୍ଥା କ’ଣ ?
Answer:

• ବିହାରର ଚମ୍ପାରନ୍ ଜିଲ୍ଲାରେ ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ଜମିର କୋଡ଼ିଏ ଭାଗରୁ ତିନି ଭାଗ ଅଞ୍ଚଳରେ ନୀଳ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାପାଇଁ ଇଂରେଜ ବୃକ୍ଷ ରୋପଣକାରୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବାଧ୍ୟ କରାଯାଉଥିଲା ।
• ପୁନଶ୍ଚ ଇଂରେଜ ବୃକ୍ଷରୋପଣକାରୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦରରେ ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ଉତ୍ପାଦିତ ନୀଳ ସେମାନଙ୍କୁ ବିକ୍ରୟ କରିବାକୁ ପଡୁଥିଲା । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ତିନିକାଠିଆ ବ୍ୟବସ୍ଥା କୁହାଯାଉଥିଲା ।

(ଙ) ନୀଳର ଚାହିଦା ହ୍ରାସ ପାଇବା ଫଳରେ ଚମ୍ପାରନ୍‌ରେ ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ କିପରି ଶୋଷଣ କରାଗଲା ?
Answer:

• ନୀଳର ଚାହିଦା ହ୍ରାସ ପାଇବା ଫଳରେ ଚମ୍ପାରନ୍‌ର ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ନୀଳ ଚାଷ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଭାବେ ନ କରିବାପାଇଁ ଜମିର ଭଡ଼ା ବୃଦ୍ଧି କରିଦିଆଗଲା ।
• ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଅନେକ ବେଆଇନ ଟିକସ ଆଦାୟ କରି ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ଶୋଷଣ କରାଗଲା ।

(ଚ) ଖେଡ଼ା ସତ୍ୟାଗ୍ରହ କ’ଣ ପାଇଁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୧୮ ମସିହାରେ ଗୁଜରାଟର ଖେଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାରେ ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେଲା । ତତ୍‌କାଳୀନ ନିୟମାନୁସାରେ ସ୍ଵାଭାବିକ ଉତ୍ପାଦନର ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶରୁ କମ୍ ପରିମାଣର ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଲେ ଚାଷୀମାନଙ୍କର ରାଜସ୍ୱ ଦେୟ ପରିମାଣ କୋହଳ କରାଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ।
• କିନ୍ତୁ ଇଂରେଜ କର୍ମଚାରୀମାନେ ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ ରାଜସ୍ଵ ଭରଣା କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରିବାରୁ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଏହା ବିରୋଧରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।

(ଛ) ଅହମ୍ମଦାବାଦ୍ ଲୁଗାକଳର ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର କାହିଁକି ମାଲିକମାନଙ୍କ ସହିତ କଳହ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ?
Answer:

• ଗୁଜରାଟର ଅହମ୍ମଦାବାଦ୍ୱାରେ ଲୁଗାକଳଗୁଡ଼ିକର ମାଲିକମାନେ ପ୍ଲେଗ୍ ମହାମାରୀ ପାଇଁ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ‘ପ୍ଲେଗ୍ ବୋନସ୍’ ନାମରେ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭତ୍ତା ଦେଉଥିଲେ ।
• କିନ୍ତୁ ମାଲିକମାନେ ଏହି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭତ୍ତା ଦେବା ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିନେବାରୁ ଶ୍ରମିକ ଓ ମାଲିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କଳହର ସୂତ୍ରପାତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଜ) ‘ରାଓଲାତ୍ ଆଇନ’ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୧୯ ମସିହାରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ଭାରତରେ ବିଦ୍ରୋହ ଓ ବିପ୍ଳବାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ଦମନ କରିବା ପାଇଁ ବିଚାରପତି ରାଓଲାତ୍ରଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଏକ କମିଟି ଗଠନ କରିଥିଲେ । ଏହି କମିଟିର ସୁପାରିସରେ ପ୍ରଣୀତ ଆଇନକୁ ରାଓଲାତ୍ ଆଇନ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ଆଇନରେ ଯେ କୌଣସି ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇ ବିନା ବିଚାରରେ କାରାଦଣ୍ଡରେ ଦଣ୍ଡିତ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ।

(ଝ) ‘ରାଓଲାଡ୍ ଆଇନ’ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଗଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହକୁ ଆନିବେସାନ୍ତଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କେଉଁ ନେତାମାନେ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ?
Answer:
‘ରାଓଲାତ୍ ଆଇନ’ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଗଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହକୁ ଶ୍ରୀମତୀ ଆନିବେସାନ୍ତଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଦିସ ଏଦୁଲ୍‌ ୱାଚା, ସୁରେନ୍ଦ୍ରନାଥ ବାନାର୍ଜୀ, ତେଜ ବାହାଦୂର ସାହୁ ଓ ଶ୍ରୀନିବାସ ଶାସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଭଳି ନେତାଗଣ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ।

(ଞ) ଜାଲିଆନାୱାଲାବାଗ୍ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ କାହିଁକି ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ରାଓଲାତ୍ ଆଇନ ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଚାଲିଥିବାବେଳେ ୧୯୧୯ ଏପ୍ରିଲ୍ ୧୦ ତାରିଖରେ ଅମୃତସରଠାରେ ଦୁଇ ସ୍ଥାନୀୟ ନେତା ଡ. ସତ୍ୟପାଲ ଓ ଡ. ସଇଫୁଦ୍ଦିନ୍ କିଚଲୁଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଗଲା । ସେମାନଙ୍କ ଗିରଫର ପ୍ରତିବାଦ ତଥା ବୈଶାଖୀ ଉତ୍ସବ ପାଳନ କରିବାପାଇଁ ଅମୃତସରର ଜାଲିଆନାୱାଲାବାଗ୍ଠାରେ ୧୯୧୯ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ୧୩ ତାରିଖରେ ବହୁସଂଖ୍ୟକ ଲୋକ ଏକ ସଭାରେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥିଲେ ।
• ପୂର୍ବରୁ ସହରରେ ସଭାସମିତି ର୍ନ କରିବାପାଇଁ ଘୋଷିତ ନିଷେଧାଜ୍ଞା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଜନସାଧାରଣ ଅବଗତ ନଥିଲେ । ଠିକ୍ ସେହି ସମୟରେ ଅମୃତସରର ସାମରିକ ମୁଖ୍ୟ ଜେନେରାଲ ଡାୟାର୍ ସୈନ୍ୟଙ୍କ ସହ ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚ୍ ନିରୀହ ଲୋକମାନଙ୍କ ଉପରକୁ ଗୁଳିବର୍ଷଣ କରିଥିଲେ । ଏଥିରେ ଅନେକ ଲୋକ ମୃତାହତ ହୋଇଥିଲେ ।

୩ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ୧୮୯୪ରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କଦ୍ଵାରା କେଉଁ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୮୯୪ ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କଦ୍ବାରା ‘ନାଟାଲ୍ ଭାରତୀୟ କଂଗ୍ରେସ’ ନାମକ ଏକ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଖ) ‘ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଓପିନିଅନ୍’ ସମ୍ବାଦପତ୍ର କିଏ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି ‘ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଓପିନିଅନ୍’ ସମ୍ବାଦପତ୍ର ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।

(ଗ) ମୋହନଦାସ କରମଚାନ୍ଦ ଗାନ୍ଧିଙ୍କୁ କିଏ ‘ମହାତ୍ମା’ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ବିଶ୍ୱକବି ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଠାକୁର ମୋହନଦାସ କରମଚାନ୍ଦ ଗାନ୍ଧିଙ୍କୁ ‘ମହାତ୍ମା’ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥିଲେ ।

(ଘ) କାହାର ନିମନ୍ତ୍ରଣକ୍ରମେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଚମ୍ପାରନ୍ ଯାଇଥିଲେ ?
Answer:
ରାଜକୁମାର ଶୁକ୍ଳ ନାମକ ଜଣେ ସ୍ଥାନୀୟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ନିମନ୍ତ୍ରଣକ୍ରମେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଚମ୍ପାରନ୍ ଯାଇଥିଲେ ।

(ଙ) ଖେଡ଼ା ଆନ୍ଦୋଳନରେ କିଏ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ସହଯୋଗୀ ଥିଲେ ?
Answer:
ଖେଡ଼ା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଇନ୍ଦୁଲାଲ ଯାଜ୍ଞକ୍ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ସହଯୋଗୀ ଥିଲେ ।

(ଚ) ‘ପ୍ଲେଗ ବୋନସ୍’ କ’ଣ ?
Answer:
ଗୁଜରାଟର ଅହମ୍ମଦାବାଦ୍ୱାରେ ଲୁଗାକଳଗୁଡ଼ିକର ମାଲିକମାନେ ପ୍ଲେଟ୍ ମହାମାରୀ ପାଇଁ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ଦେଉଥ‌ିବା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭତ୍ତାକୁ ‘ପ୍ଲେଗ୍ ବୋନସ୍’ କୁହାଯାଉଥିଲା ।

(ଛ) ଜାଲିଆନାୱାଲାବାଗ୍ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ କେବେ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଜାଲିଆନାଓ୍ବାଲାବାଗ୍ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ ୧୯୧୯ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ମାସ ୧୩ ତାରିଖରେ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଜ) ଜେନେରାଲ ଡାୟାର୍ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ଜେନେରାଲ ଡାୟାର୍ ଅମୃତସରର ସାମରିକ ମୁଖ୍ୟ ଥିଲେ ।

(ଝ) ‘କୌଣସି ପ୍ରକାରରେ ଭାରତୀୟମାନେ ସରକାରଙ୍କର ପୈଶାଚିକ ପ୍ରବୃତ୍ତିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପାପ’’– ଏହା କିଏ କହିଥିଲେ ?
Answer:
‘‘କୌଣସି ପ୍ରକାରରେ ଭାରତୀୟମାନେ ସରକାରଙ୍କର ପୈଶାଚିକ ପ୍ରବୃତ୍ତିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପାପ’– ଏହା ଗାନ୍ଧିଜୀ କହିଥିଲେ ।

(ଞ) ଜାଲିଆନାୱାଲାବାଗ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ ପରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ କେଉଁ ଉପାଧ୍ ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଜାଲିଆନାୱାଲାବାଗ୍ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ ପରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ‘କାଇଜର୍‌-ଇ-ହିନ୍ଦ୍’ ଉପାଧ୍ ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ।

୪ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନ ପାଇଁ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟ ନିଜର ଅଙ୍ଗୁଳିଛାପ ଥିବା ପଞ୍ଜୀକରଣ ପ୍ରମାଣପତ୍ରକୁ ସବୁ ସମୟରେ ବହନ କରିବା ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ସରକାର କେବେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ ?
(i) ୧ ୮୯୪
(ii) ୧୯୦୬
(iii) ୧୯୦୮
(iv) ୧୯୧୩
Answer:
(ii) ୧୯୦୬

(ଖ) ଚାଷୀମାନଙ୍କ ସମସ୍ୟାର ଅନୁଧ୍ୟାନ ପାଇଁ ୧୯୧୭ ଏପ୍ରିଲ୍‌ରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ କେଉଁଠାରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ?
(i) ଖେଡ଼ା
(ii) ମୋତିହାରି
(iii) ଅହମ୍ମଦାବାଦ୍
(iv) ଅମୃତସର
Answer:
(ii) ମୋତିହାରି

(ଗ) ଖେଡ଼ା ଆନ୍ଦୋଳନର ସଫଳତାରେ ପ୍ରଭାବିତ କିଏ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କର ଜଣେ ପ୍ରଧାନ ଅନୁଗାମୀ ହୋଇଥିଲେ ?
(i) ରାଜକୁମାର ଶୁକ୍ଳ
(ii) ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦ
(iii) ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲ
(iv) ଇନ୍ଦୁଲାଲ୍ ଯାଞ୍ଜିକ୍
Answer:
(iii) ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲ

(ଘ) ରାଓଲାତ୍ ଆଇନ କେବେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୧୯ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୮
(ii) ୧୯୧୯ ଏପ୍ରିଲ୍ ୬
(iii) ୧୯୧୯ ଏପ୍ରିଲ୍ ୧୦
(iv) ୧୯୧୯ ଏପ୍ରିଲ୍ ୧୩
Answer:
(i) ୧୯୧୯ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୮

(ଙ) ଜାଲିଆନାଓ୍ବାଲାବାଗ୍ କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(i) ମୁମ୍ବାଇ
(ii) ଅହମ୍ମଦାବାଦ୍
(iii) ଅମୃତସର
(iv) ଲାହୋର
Answer:
(iii) ଅମୃତସର

୫। ପାଠରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ‘ତୁମ ପାଇଁ କାମ’’ଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଓ ସହାୟତାରେ ସମ୍ପାଦନ କର ।
Answer:
(ପିଲାମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖିବେ ।)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Political Science Solutions Chapter 1 ନୂତନ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଗଠନ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Political Science Solutions Chapter 1 ନୂତନ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଗଠନ

୧. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଗୋଆ ରାଜ୍ୟ ଗଠନ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ୧୯୬୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୧୯ ତାରିଖ ଦିନ ଗୋଆ, ଡାମନ ଓ ଡିଉ ଭାରତରେ ମିଶିଲା ।
• ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଦୀର୍ଘ ୪୫୦ ବର୍ଷ ଧରି ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ପର୍ତ୍ତୁଗାଲ ଅଧୀନରେ ଥିଲା ।
• ଭାରତ ସହିତ ମିଶିବା ପରେ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ବଳରେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ପ୍ରଥମେ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳର ମାନ୍ୟତା ପାଇଥିଲା ।
• ୧୯୮୭ ମସିହାର ଗୋଆ ରାଜ୍ୟ ପୁନର୍ଗଠନ ଆଇନ ବଳରେ ୧୯୮୭ ମସିହା ମେ ମାସ ୩୦ ତାରିଖରେଏକ ରାଜ୍ୟର ମାନ୍ୟତା ପାଇଥିଲା ।

(ଖ) ‘କ’ ଶ୍ରେଣୀର ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:

• ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଥମ ପରିଶିଷ୍ଟରେ ସୂଚିତ ତାଲିକା ଅନୁସାରେ ନଅଗୋଟି ରାଜ୍ୟକୁ ‘କ’ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା । ସେହିସବୁ ରାଜ୍ୟର ଶାସନ ମୁଖ୍ୟଭାବେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦ୍ବାରା ନିଯୁକ୍ତ ଜଣେ ଜଣେ ରାଜ୍ୟପାଳ ରହିଲେ ।
• ଏହି ନଅ ଗୋଟି ପ୍ରଦେଶ ପ୍ରାକ୍ତନ ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନାଧୀନ ଭାରତୀୟ ପ୍ରଦେଶ ଥିଲା ।
• ୧୯୫୦ ମସିହାର ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବାପରେ ଏହି ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ‘କ’ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ରାଜ୍ୟଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଗଲା ।
• ସେହି ‘କ’ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ଆସାମ, ବିହାର, ବମ୍ବେ, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ମାଡ୍ରାସ, ଓଡ଼ିଶା, ପଞ୍ଜାବ, ସଂଯୁକ୍ତ ପ୍ରଦେଶ ଓ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ।

(ଗ) ଦିଲ୍ଲୀ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ୧୯୮୭ ମସିହାଠାରୁ ଦିଲ୍ଲୀକୁ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଭାବେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ୧୯୯୨ ମସିହାଠାରୁ ଏହାକୁ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ରାଜ୍ୟର ମାନ୍ୟତା ମିଳିଛି ।
• ୧୯୯୨ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୧ ତାରିଖ ଦିନଠାରୁ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୩୯(କ) (କ) ଓ ୨୩୯(କ) (ଖ), ଏବଂ ୬୯ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ବଳରେ ସମ୍ବିଧାନରେ ଏହି ନୂତନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯୋଗ କରାଯାଇ ଦିଲ୍ଲୀକୁ ‘‘ଜାତୀୟ ରାଜଧାନୀ ଅଞ୍ଚଳ’’ର ମାନ୍ୟତା ମିଳିଛି ।
• ୧୯୯୩ ମସିହା ପରଠାରୁ ଦିଲ୍ଲୀପାଇଁ ଗୋଟିଏ ବିଧାନସଭା ଓ ଗୋଟିଏ ମନ୍ତ୍ରିପରିଷଦର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
• କେବଳ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ତିନୋଟି ବିଷୟ; ଯଥା – ଆଇନ ଓ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳାରକ୍ଷା, ପୋଲିସ୍ ଓ ଜମିଜମା ବିଷୟ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ବିଷୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷମତା ଦିଲ୍ଲୀ ବିଧାନସଭାର ଅଛି ।
• ଦିଲ୍ଲୀର ଶାସନମୁଖ୍ୟ ହେଉଛନ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତ ଜଣେ ଉପରାଜ୍ୟପାଳ ବା ଲେଫ୍‌ଟନନାଣ୍ଡ ଗଭର୍ଣ୍ଣର

(ଘ) ଭାଷାଭିତ୍ୟିକ ପ୍ରଦେଶ ଆୟୋଗର କେଉଁମାନେ ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ ଏବଂ ଏହି ଆୟୋଗର ସୁପାରିସ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ‘ଭାଷାଭିଭିକ ପ୍ରଦେଶ ଆୟୋଗ’ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଏହି ଆୟୋଗ ଗଠନ ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭା ସୁପାରିସ କରିଥିଲା ।
• ଏଥରେ ଯେଉଁ ତିନିଜଣ ସଦସ୍ୟ ରହିଲେ, ସେମାନେ ହେଲେ ପଣ୍ଡିତ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ, ସର୍ଦାର ବଲ୍ଲଭ ଭାଇ ପଟେଲ ଓ ପଟ୍ଟାଭି ସୀତାରାମାୟା ।
• ଏହି ଆୟୋଗ ଭାଷାଭିଭିକ ରାଜ୍ୟ ଗଠନର ବିରୋଧୀ ଥିଲା ସତ, ମାତ୍ର ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ଦିଗରେ ଆୟୋଗର

୨. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ପଣ୍ଡିଚେରୀ / ପୁଡୁଚେରୀର ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
Answer:

• ୧୯୬୨ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସର ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ପଣ୍ଡିଚେରୀ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳର ମାନ୍ୟତା ପାଇଥିଲା ।
• ୧୯୭୪ ମସିହାଠାରୁ ଏଠାରେ ଏକ ବିଧାନସଭା ଓ ମନ୍ତ୍ରିପରିଷଦର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରଖାଯାଇଛି । ଏହାର ଶାସନମୁଖ୍ୟ ହେଉଛନ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତ ଜଣେ ଉପରାଜ୍ୟପାଳ ବା ଲେଫ୍‌ଟନନାଣ୍ଡ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ।

(ଖ) ‘ଖ’ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:

• ‘ଖ’ ଶ୍ରେଣୀରେ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ରାଜ୍ୟ ଥିଲା ।
• ‘ଖ’ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ଶାସନମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ ‘ରାଜ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ’ କୁହାଯାଉଥିଲା ।

(ଗ) ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରକୁ ବର୍ତ୍ତମାନ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
Answer:

• ୨୦୧୯ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୩୧ ତାରିଖରେ ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର ରାଜ୍ୟ ପୁନର୍ଗଠନ ଆଇନ ୨୦୧୯ ଅନୁସାରେ ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରକୁ ବିଭାଜନ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର ଏବଂ ଲଦାଖ ନାମକ ଦୁଇଟି କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଭାବେ ଗଠିତ ହୋଇଛି । ଫଳରେ ଆମ ଦେଶରେ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ସଂଖ୍ୟା ୭ରୁ ୯ କୁ ବୃଦ୍ଧିପାଇଛି ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Notes Chapter 4 କାର୍ବନ ଓ ଏହାର ଯୌଗିକ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 Physical Science Notes Chapter 4 କାର୍ବନ ଓ ଏହାର ଯୌଗିକ

→ ଉପକ୍ରମ (Introduction) :

• ଅଧୂକ । ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର, ବିଭିନ୍ନ ଔଷଧ, ଆସବାବପତ୍ର, କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍, ପଲିମର ଇତ୍ୟାଦିରେ କାର୍ବନ ଅନ୍ୟ ମୌଳିକ ସହିତ ମିଶି ରହିଥାଏ ।
• ସମସ୍ତ ଜୀବନ୍ତ ପଦାର୍ଥରେ କାର୍ବନ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ।
• କାର୍ବନ ଏକ ଅଧାତୁ ମୌଳିକ ଓ ଏହାର ପ୍ରତୀକ C ।
• ପର୍ଯ୍ୟାୟ ସାରଣୀର ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଓ ଗ୍ରୁପ୍ 14 ରେ କାର୍ବନ ଅବସ୍ଥିତ ।
• କାର୍ବନ ଚତୁଃ ସଂଯୋଜୀ ।
• ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ଏବଂ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ କାର୍ବନର ପରିମାଣ ଅତି ଅଳ୍ପ ।
• ଖଣିଜ ରୂପରେ (କାର୍ବୋନେଟ୍, ହାଇଡ୍ରୋଜେନ କାର୍ବୋନେଟ୍, କୋଇଲା ଏବଂ ପେଟ୍ରୋଲିମରୂପେ) ଭୂପୃଷ୍ଠରେ କାର୍ବନର ପରିମାଣ ହେଉଛି ମାତ୍ର 0.02% ଏବଂ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ଼ର ପରିମାଣ 0.03% |

→ କାର୍ବନରେ ବନ୍ଧ – ସହସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧ (Bonding in Carbon – The Covalent Bond) :
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ (Electrovalent Bond) :

• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ ବା ଆୟନିକ ଯୌଗିକ ଗଠନ ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ପରମାଣୁରୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ପରମାଣୁକୁ ଏକ ବା ଏକାଧ୍ଵ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ର ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ ଫଳରେ ବନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
• ଏ ପ୍ରକାର ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣରେ ଗୋଟିଏ ପରମାଣୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ତ୍ୟାଗ କରି ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପରମାଣୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଗ୍ରହଣ କରି ନିଜର ଅଷ୍ଟକ ସୂତ୍ର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କରିଥାନ୍ତି ।
• ଫଳରେ ଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜିତ କାଟାୟନ ଓ ବିଯୁକ୍ତ ଏନାୟନ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ଦୃଢ଼ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଆକର୍ଷଣ ଦ୍ବାରା ସନ୍ଧି ଉପରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧ ବା ଆୟନିକ୍ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରନ୍ତି ।
• ଏହି ବନ୍ଧଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ଯୌଗିକକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ ବା ଆୟନିକ୍ ଯୌଗିକ କହନ୍ତି ।
  • ଆୟନିକ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ଅତି ଉଚ୍ଚ ହୋଇଥାଏ ।
  • ଏଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ରବଣରେ କିମ୍ବା ତରଳ ଅବସ୍ଥାରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରନ୍ତି ।
  • ବିଦ୍ୟୁତ ସଂଯୋଗ୍ୟ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ଏବଂ କିରୋସିନି, ପେଟ୍ରୋଲ ଆଦି ଦ୍ରାବକରେ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ଅଟନ୍ତି ।
    କାର୍ବନର କେତୋଟି ଯୌଗିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ
    
• (iv) ସାରଣୀରେ ଦିଆଯାଇଥିବା କାର୍ବନ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ବହୁତ୍ କମ୍ କାରଣ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଆକର୍ଷଣ ବଳ ବେଶୀ ଦୃଢ଼ ନୁହେଁ ।
• (v) କାର୍ବନ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ବିଶେଷଭାବରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ । କାରଣ ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ବନ୍ଧ କୌଣସି ଆୟନ ସୃଷ୍ଟିକରେ ନାହିଁ ।

→ କାର୍ବନ ସର୍ବଦା ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରେ :

• କାର୍ବନର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 6 ଓ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା K(2) ଓ L(4) ।
• ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଣାଲଗା ବୁଝାଇବାକ୍ତ ପେଗୁଡ଼ିକର ବାହ୍ୟତମ କକ୍ଷରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ମାତ୍ରାରେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ରହିବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା ଅର୍ଥାତ୍ ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟଗ୍ୟାସର ସଂରଚନା ଲାଭ କରିବାର ପ୍ରୟାସ କରେ ।
• ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍ ହିଲିୟମ୍‌ର K କକ୍ଷରେ 2ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଓ ଅନ୍ୟ ଇଲେକଟ୍ରନ୍ ଅଛି । ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ 8ଟି
• ବାହ୍ୟତମ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଗ୍ରହଣ ବା ତ୍ୟାଗକରି ମୌଳିକ ଗୁଡ଼ିକ ଆୟନିକ ଯୌଗିକ ସୃଷ୍ଟିକରେ ।
• କାର୍ବନର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଅଛି । ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା ଧାରଣ କରିବାପାଇଁ ଚାରୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଗ୍ରହଣ କରିବା କିମ୍ବା ତ୍ୟାଗକରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ପ୍ରୋଟନ ଥିବା ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସ କଷ୍ଟକର ।
• ଯଦି କାର୍ବନ ଏତେ ସଂଖ୍ୟକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଗ୍ରହଣ କିମ୍ବା ତ୍ୟାଗ କରନ୍ତା ତେବେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ସମସ୍ୟା ହୁଅନ୍ତା ।
  • C ଏନାୟନ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଆବଶ୍ୟକ । କିନ୍ତୁ ଟି ପାଇଁ 10ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଅର୍ଥାତ୍ 4ଟି ଅଧ‌ିକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆୟତ୍ତରେ ରଖ୍
  • C+ କାଟାୟନ ସୃଷ୍ଟିକରିବାକୁ ହେଲେ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ତ୍ୟାଗକରିବା ଆବଶ୍ୟକ କାର୍ବନ ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସରୁ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନକୁ ଅପସାରଣ କରିବାପାଇଁ ବହୁତ ଅଧିକ ଶକ୍ତି ଦରକାର ହେବ କାରଣ କାର୍ବନ କାଟାୟନ ଗଠନ ହେବାପାଇଁ କେବଳ 2ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନକୁ ଧରି ରଖୁବ । ଏହାର ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସରେ ଟି ପ୍ରୋଟନ ଥ‌ିବାରୁ ତାଠାରୁ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଦୂରେଇ ନେବା ପାଇଁ ଅଧିକ ଶକ୍ତି ଦରକାର ।
• ତେଣୁ କାର୍ବନ ଏହାର ସଂଯୋଜକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନଗୁଡ଼ିକ ଅନ୍ୟ କାର୍ବନର ପରମାଣୁ ସହ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସହ ସହଭାଜନ (sharing) ଦ୍ଵାରା ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି କରେ ଏବଂ ଉଭୟଙ୍କର ପରମାଣୁକୁ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍ ସଂରଚନା ପ୍ରଦାନ କରେ । ଦୁଇ ପରମାଣୁ ମଧ୍ଯରେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସହଭାଜନ ଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ବନ୍ଧକୁ ସହ ସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ କୁହାଯାଏ ।

→ ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧର ପ୍ରକାରଭେଦ :
ସହ ସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧ ତିନି ପ୍ରକାରର ।

• ଏକ ବନ୍ଧ: ପ୍ରତ୍ୟେକ ପରମାଣୁ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସହ ପରସ୍ପର ଭାଗକରିଥାନ୍ତି, ଫଳରେ ଗୋଟିଏ ବନ୍ଧ ଗଠିତ ହୁଏ । ଉଦାହରଣ : ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଅଣୁ (H₂) ।
• ଦ୍ଵିବନ୍ଧ: ପ୍ରତ୍ୟେକ ପରମାଣୁ ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଭାଗକରି ଦୁଇଟି ବନ୍ଧ ଗଠନ କରନ୍ତି । ଉଦାହରଣ : ଅକ୍‌ସିଜେନ ଅଣୁ (O₂ ) ।
• ତ୍ରିବନ୍ଧ : ପ୍ରତ୍ୟେକ ପରମାଣୁ ତିନୋଟି ଲେଖାଏଁ ଇଲେକଟ୍ରନ୍ ଭାଗ କରିବାଦ୍ଵାରା ତ୍ରି-ବନ୍ଧ ଗଠିତ ହୁଏ । (N₂) ।

→ (a) ଏକ ବନ୍ଧଥ‌ିବା ଅଣୁ :
ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଅଣୁ :

• ହାଇଡ୍ରୋଜେନର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 1 ।
• ଏହାର K – କକ୍ଷରେ ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ ଟ୍ରନ ରହିଛି ।
• K-କକ୍ଷ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବାପାଇଁ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଦରକାର ।
• ଗୋଟିଏ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ଦୁଇଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ପରମାଣୁ ସେମାନଙ୍କର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଗୁଡ଼ିକୁ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଭାଗ କରନ୍ତି ।
  
• ଫଳରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ପରମାଣୁ ଏହାଦ୍ୱାରା ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍ ପରମାଣୁ ହିଲିୟମ୍‌ର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା ଧାରଣ କରେ ।
• ସଂଯୋଜକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ପାଇଁ ଡଟ୍ ( · ) କିମ୍ବା ଛକି (x) ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ।
• ସହଭାଜିତ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଯୁଗଳ (shared pair of electrons) ଦୁଇଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ପରମାଣୁ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିଛି ବୋଲି କୁହାଯାଏ।
• ଗୋଟିଏ ଏକ ବନ୍ଧକୁ ଦୁଇଟି ପରମାଣୁ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ରେଖାଖଣ୍ଡ (– ) ଦ୍ବାରା ଦର୍ଶାଯାଇଛି ।
  

→ କ୍ଲୋରିନ୍ ଅଣୁ:

• କ୍ଲୋରିନ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 17 ଅଟେ ।
• ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା 2, 8, 7 1
• ପ୍ରତି କ୍ଲୋରିନ୍‌ ପରମାଣୁର ବାହ୍ୟତମ କକ୍ଷରେ 7ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଥିବାରୁ ଯେତେବେଳେ ଦୁଇଟି କ୍ଲୋରିନ୍ ପରମାଣୁ ପରସ୍ପର ନିକଟତର ହୁଅନ୍ତି ।
• ଉଭୟଙ୍କର ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସହଭାଜିତ ହୁଅନ୍ତି ।
• ସହଭାଜିତ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଯୁଗଳରେ ଉଭୟ କ୍ଲୋରିନ୍ ପରମାଣୁ ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସ୍‌ ସମ୍ମିଳିତ ପ୍ରଭାବରେ ରହିଥାଏ ।
• ଏହି ସମ୍ମିଳିତ ପ୍ରଭାବରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ଆକର୍ଷଣ ବଳଦ୍ୱାରା ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଲୋରିନ୍ ପରମାଣୁ ସହଭାଜନ ଫଳରେ ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍ରର ସଂରଚନା ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ।

→ (b) ଦ୍ଵିବନ୍ଧ ଥ‌ିବା ଅଣୁ:

• ଅକସିଜେନ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 8 ଓ ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସଂରଚନା 2, 6 1
• ଗୋଟିଏ ଅକ୍‌ସିଜେନ ପରମାଣୁର L କକ୍ଷରେ ଚୈ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଅଛି ।
• ଏହା ଅକ୍ଳେଟ୍ ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ଆଉ 2ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଆବଶ୍ୟକ କରେ ।
• ତେଣୁ ପ୍ରତି ଅକ୍ସିଜେନ୍ ର ପରମାଣୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ଅକ୍‌ସିଜେନର ପରମାଣୁସହିତ ଦୁଇଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଭାଗ (share) କରିଥାଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅକ୍‌ସିଜେନ ପରମାଣୁଦ୍ଵାରା ମିଳୁଥ‌ିବା ଇଲେକ୍‌ ଟ୍ରନ ଦୁଇଟି ସହଭାଜିତ ଇଲେକ୍‌ ଟ୍ରନ ଯୁଗଳ ହେଇଥାଏ
• ଏହାକୁ ଦୁଇଟି ପରମାଣୁ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ବିବନ୍ଧ ଗଠନହେଲା ବୋଲି କୁହାଯାଏ

→ (c) ତ୍ରିବନ୍ଧ ଥ‌ିବା ବନ୍ଧ :
ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ :

• ନାଇଟ୍ରୋଜେନର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 7 ଓ ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସଂରଚନା 2, 5 1
• ଅକ୍ଟୋଟ୍ ଲାଭ କରିବା ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ ପରମାଣୁ ତିନୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଦେଇଥାଏ ।
• ସହଭାଗୀ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଯୁଗଳ ପାଇଁ ପ୍ରତି ନାଇଟ୍ରୋଜେନ ଅଣୁରେ ତିନୋଟି ସହଭାଗୀ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଯୁଗଳପାଇଁ ପ୍ରତି ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ତିନୋଟି ଇଲେକଟ୍ରନ ଦେଇଥାଏ ।
• ଏହାକୁ ଦୁଇଟି ପରମାଣୁ ମଧ୍ଯରେ ତ୍ରିବନ୍ଧ ଗଠନ ହେଲା ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

→ ଏମୋନିଆ ଅଣୁବ ଗଠନ :

• ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 7 ଓ ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା 2, 5 |
• ନାଇଟ୍ରୋଜେନର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ 5 ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଅଛି । ଏହା ଅକ୍ଳେଟ୍ ପୂରଣ ପାଇଁ ଆହୁରି 3ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଛି । ଯାହାଫଳରେ ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍ Neର ସଂରଚନା ଧାରଣ କରିପାରିବ ।
• ହାଇଡ୍ରୋଜେନର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 1 ଓ ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା K(1) । ଆଉ ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ହେଲେ ତାହା ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍ He ର ସଂରଚନା ଧାରଣ କରିବ ।
• ଅକ୍ଳେଟ୍ ପୂରଣ ପାଇଁ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ତାହାର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ 3ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସହିତ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ତିନୋଟିର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସହଭାଗିତାରେ N – H ଏକ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରନ୍ତି ।
• ନୀଇଟ୍ରୋଜେନ୍‌ର ଅନ୍ୟ ଦୁଇଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ କୌଣସି ବନ୍ଧ ଗଠନରେ ଭାଗ ନ ନେଇ ସେହିପରି ରହିଥାଏ ।

→ ମିଥେନ୍‌ ଅସୁର ଗଠନ :

• ମିଥେନ କାର୍ବନର ଏକ ଯୌଗିକ ଓ ଏହାର ସଂକେତ CH₄ ।
• ଏହା ଇନ୍ଧନରୂପେ ବହୁଳ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଏହା ଏକ ଜୈବ ଗ୍ୟାସ (Biogas) ଓ ସଂଚାପିତ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ (Compressed Natural Gas ବା CNG)ର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ।
• କାର୍ବନର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 6 ଓ ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା K(2), L(4) ।
• ହାଇଡ୍ରୋଜେନର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ । ଏବଂ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସଂରଚନା K(1) । ଏହା ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ସଂରଚନା ଲାଭ କରିବାପାଇଁ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଆବଶ୍ୟକ କରିଥାଏ ।
• କାର୍ବନର ଚାରୋଟି ସଂଯୋଜକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ରହିଛି । ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍‌ ସଂରଚନା ଲାଭ କରିବା ପାଇଁ କାର୍ବନ ଏହି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଗୁଡ଼ିକୁ 4ଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ପରମାଣୁ ସହିତ ଭାଗ କରିଥାଏ ।
• ଅକ୍ଟୋଟ୍ ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ କାର୍ବନ ଏହି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଗୁଡ଼ିକୁ ଚାରୋଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ପରମାଣୁ ସହିତ ଭାଗ କରିଥାଏ ଫଳରେ C – Hର ଏକ ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଗଠିତ ହୁଏ ।
  
• C – H ବନ୍ଧ ଏକ ସମତଳରେ ରହନ୍ତି ନାହିଁ । ଏହା ଟେଟ୍ରାହେନ୍ଦ୍ରର ଚାରିକୋଣ ଆଡ଼କୁ ମୁହାଁଇଥାନ୍ତି । ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକର ଗୁଣ:

→ ସତଫପୋଇ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକର ଖୁଣ :

• ସହ ସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧଦ୍ବାରା ଗଠିତ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକର ଅଣୁର ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଶକ୍ତ ବନ୍ଧ ରହିଥିବା ଦେଖାଯାଏ, କିନ୍ତୁ ଆନ୍ତଃଅଣୁକ (Intermolecular) ବଳ କମ୍ ଥାଏ ।
• ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକଗୁଡ଼କର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କମ୍ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ କୁପରିବାହୀ । କାରଣ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଦୁଇ ପରମାଣୁ ମଧ୍ୟରେ ମିଳିତ ଭାବେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଭାଗ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଚାର୍ଜଯୁକ୍ତ କଣିକାମାନ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇନଥାଏ ।

→ ଜାଇଁ ନବ ବିଭିନ୍ ରୂପ (Allotropes of Carbon):

• ପ୍ରକୃତିରେ କାର୍ବନ ମୌଳିକ ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ ମିଳିଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ରୂପଗୁଡ଼ିକର ରାସାୟନିକ ପ୍ରକୃତି ସମାନ , ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଭୌତିକ ପ୍ରକୃତି ପୃଥକ୍ ଅଟେ ।
• ଉଭୟ ହୀରା ଓ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଏ ଦୁଇଟିରେ କାର୍ବନ-କାର୍ବନ
• ହୀରାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଅନ୍ୟ ଚାରୋଟି କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଏକ ଦୃଢ଼ ତ୍ରିବିମୀୟ (three-dimensional) ସଂରଚନା ଗଠନ କରେ ।
• ଗ୍ରାଫାଇଟ୍‌ରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଅନ୍ୟ ତିନୋଟି କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସହିତ ଏକ ସମତଳରେ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିଥାଏ ଏବଂ ଏକ ଷଡ଼ଭୁଜୀୟ ବିନ୍ୟାସ (Hexagonal array) ଦେଇଥାଏ । ଏହି ବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ହେଉଛି ଦ୍ଵିବନ୍ଧ । ତେଣୁ କାର୍ବନର ଯୋଗ୍ୟତା ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।
• ଷଡ଼ଭୁଜୀୟ ବିନ୍ୟାସଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ସ୍ତର ଉପରେ ଆଉ ଏକ ସ୍ତର ଏହିପରି ଅନେକ ସ୍ତର ରହିବାଦ୍ଵାରା ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ସଂରଚନା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
  
• ଏହି ଦୁଇ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସଂରଚନା ଫଳରେ ହୀରା ଓ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍‌ର ଭୌତିକ ଧର୍ମ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ଯଦିଓ ସେ ଦୁଇଟିର ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ ସମାନ ।
• ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ହୀରା ସବୁଠାରୁ ବେଶି ଶକ୍ତ । ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ହେଉଛି କୋମଳ (Smooth) ଏବଂ ହାତରେ ଧରିଲେ ଚିକ୍କଣ ବା ତେଲିଆ ଜଣାପଡ଼େ।
• ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଅଧାତୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରେ ।
• ଅତି ଉଚ୍ଚ ଚାପ ଓ ତାପମାତ୍ରା ପ୍ରୟୋଗ କରି ବିଶୁଦ୍ଧ କାର୍ବନରୁ ହୀରା ସଂଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଇପାରିବ । ଏହି ସଂଶ୍ଲେଷିତ ହୀରାଗୁଡ଼ିକ ଛୋଟ, ଅନ୍ୟଥା ପ୍ରାକୃତିକ ହୀରାଠାରୁ କୌଣସି ଗୁଣରେ ଭିନ୍ନ ନୁହେଁ ।
• କାର୍ବନର ଆଉ ଏକ ରୂପ ହେଉଛି ଫୁଲେରିନ୍‌ । ପ୍ରଥମେ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥିବା କାର୍ବନର ଏହି ରୂପଟି ହେଲା, C-60, ଯେଉଁଥରେ କାର୍ବନ ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକ ଫୁଟ୍‌ବଲ ଆକାରରେ ସଜ୍ଜିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ । ଏହା ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ସ୍ଥପତି ବକ୍‌ମିନ୍‌ଷ୍ଟର ଫୁଲର୍ (Buckminster Fuller)ଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇଥିବା ଭୂପରିମାଣ ବିଦ୍ୟା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଗମ୍ବୁଜ (Geodesic dome) ପରି ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବାରୁ ଏହି ଅଣୁକୁ ଫୁଲେରିନ୍‌ ନାମ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

→ କାର୍ବନର ସଂବଂ ଗୁଣଧାର1 ପ୍ରକୃତି (Versatile Nature of Carbon) :

• ଆମେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ଅନେକ ଜିନିଷରେ କାର୍ବନ ଅଛି ।
• ଆମେ ନିଜେ କାର୍ବନ ଯୌଗିକରେ ଗଠିତ ହୋଇଛୁ ।
• କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ସଂଖ୍ୟା ହେଉଛି ତିନି ନିୟୁତ (million)ରୁ ଅଧ୍ଵ ।
• ସହ ସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧର ପ୍ରକୃତି କାର୍ବନକୁ ବହୁସଂଖ୍ୟାର ଯୌଗିକ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ସମର୍ଥ ହୋଇଥାଏ ।
• କାର୍ବନ ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ଯୌଗିକ ସୃଷ୍ଟି କରିବାର କାରଣ ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା

→ କାଟିନେସନ :

• କାର୍ବନ ଅନ୍ୟ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସହିତ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରି ବୃହତ୍ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟିକରିବା ପାଇଁ ଅନନ୍ୟ ସାମର୍ଥ୍ୟ ରହିଛି । ଏହି ଗୁଣକୁ କାଟିନେସ୍‌ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ କାର୍ବନର ଦୀର୍ଘ ଶୃଙ୍ଖଳ (Long chain), କାର୍ଟନର ଶାଖାଯୁକ୍ତ ଶୃଙ୍ଖଳ କିମ୍ବା କାର୍ବନ ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକର ଚକ୍ରୀୟ ସଜ୍ଜା ହୋଇପାରେ।
• କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଗୁଡ଼ିକ ଏକ-ବନ୍ଧ, ଦ୍ୱି-ବନ୍ଧ ବା ତ୍ରି-ବନ୍ଧ ଦ୍ଵାରା ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇପାରେ । ବନ୍ଧ ଗଠନକୁ ନେଇ କାର୍ବନ ଯୌଗିକକୁ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ
• କରାଯାଏ; ଯଥା— ପୃକ୍ତ ଯୌଗିକ ଓ ଅପୃକ୍ତ ଯୌଗିକ । କାର୍ବନ ଯୌଗିକରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ କେବଳ ଏକ-ବନ୍ଧ ଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟ ପରମାଣୁ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଲେ ତାହାକୁ ପୃକ୍ତ ଯୌଗିକ କୁହାଯାଏ ।
• ଯେଉଁ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକରେ କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍‌ବନ୍ଧ କିମ୍ବା ତ୍ରିବନ୍ଧ ଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅପୃକ୍ତ ଯୌଗିକ କୁହାଯାଏ । ଉଭୟ କାର୍ବନ ଓ ସିଲିକନ୍‌ର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଥାଏ । କିନ୍ତୁ କାର୍ବନର କାଟିନେସନ୍ ଗୁଣ ଅଧ୍ୟା ଦେଖାଯାଏ ।
• କାର୍ବନ ଶହ ଶହ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଯୌଗିକ ସୃଷ୍ଟିକରେ । କିନ୍ତୁ ସିଲିକନ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ସହ ମିଶି ଯେଉଁ ଯୌଗିକ ଗଠନ କରେ ତାହା କେବଳ ସାତ କିମ୍ବା ଆଠଟି ସିଲିକନ୍ ପରମାଣୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ଖୁବ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।
• କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ବନ୍ଧ ଖୁବ୍ ଶକ୍ତ, ତେଣୁ ତାହା ସ୍ଥାୟୀ ( stable)

→ (i) ଚତୁଃସଂଯୋଜୀ:
କାର୍ବନର ଯୋଗ୍ୟତା ଚାରି ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା କାର୍ବନର ଅନ୍ୟ ଚାରୋଟି ପରମାଣୁ କିମ୍ବା ଏକ ଯୋଗ୍ୟତା ବିଶିଷ୍ଟ ଅନ୍ୟ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସହ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିବା ପାଇଁ ସମର୍ଥ ହୋଇଥାଏ ।
ଅନ୍ୟ ମୌଳିକ ଯଥା – ଅକ୍‌ସିଜେନ୍, ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍, ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍, ସଲଫର୍‌, କ୍ଲୋରିନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ସହ କାର୍ବନ୍‌ର ଯୌଗିକ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ସୁନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ (specific) ଧର୍ମ ରହିଥାଏ । ଏହି ଧର୍ମଗୁଡ଼ିକ ଅଣୁରେ ଥ‌ିବା କାର୍ବନ ଛଡ଼ା ଅନ୍ୟ ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

→ (iii) ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିବା ପ୍ରୟାସ:
କାର୍ବନର ପରମାଣୁର ଆକାର ଛୋଟ ହେତୁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଶକ୍ତ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରେ ।
ସହଭାଜିତ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଯୁଗଳକୁ ଶକ୍ତଭାବରେ ଧରି ରଖୁବା ପାଇଁ ଏହା ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସ୍‌ ସମର୍ଥ କରିଥାଏ ।

→ (iv) ଆଇସୋମେରିଜିମ୍ :
ଯେଉଁ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଏକା ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ଥାଏ କିନ୍ତୁ ଅଣୁ ଭିତରେ ପରମାଣୁ ସଜ୍ଜା ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍ ହୋଇଥାଏ ସେହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକୁ ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମର କୁହାଯାଏ ।

→ ଉଦାହରଣ :

ଅନେକ ଯୌଗିକରେ ସମାନ ଅଣକାର୍ବନ କିମ୍ବା ପରମାଣୁପୁଞ୍ଜ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇରହିଥାଏ । ଆରମ୍ଭରେ ଏହିସବୁ ଯୌଗିକରେ ସମାନ ଅଣକାର୍ବନ କିମ୍ବା ପରମାଣୁ ପୁଞ୍ଜ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇରହିଥାଏ, ଆରମ୍ଭରେ ଏହିସବୁ ଯୌଗିକ ପ୍ରାକୃତିକ ପଦାର୍ଥରୁ ନିଷ୍କାସିତ ହେଉଥିଲେ ଏବଂ ଧାରଣାଥିଲା ଯେ ଏଗୁଡ଼ିକ କେବଳ ଜୀବନ୍ତ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇପାରେ । ଫ୍ରେଡ୍ରିକ୍ ଭୋଲର୍ (Friedrich Wohler) 1828 ମସିହାରେ ଏମୋନିୟମ୍ ସିଆନେଟ୍‌ରୁ ୟୁରିଆ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଏହାକୁ ଖଣ୍ଡନ (disprove) କରିଥିଲେ ।

→ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ (Hydrocarbon):

• ଯେଉଁ ସବୁ କାର୍ବନ ଯୌଗିକରେ କେବଳ କାର୍ବନ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ରହିଛି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଦୁଇ ପ୍ରକାର; ଯଥା – ପୃକ୍ତ ଓ ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକ ।
• ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲ୍‌କେନ୍ (Alkane) କୁହାଯାଏ ।
• ଯେଉଁ ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନରେ ଏକ ବା ଅଧିକ ଦ୍ବି-ବନ୍ଧ ଥାଏ ତାକୁ ଆଲ୍‌କିନ୍ (Alkene) କୁହାଯାଏ ।
• ଏକା ବା ଅଧୂକ ତ୍ରିବନ୍ଧ ଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲକାଇନ୍ (Alkyne) କୁହାଯାଏ ।

→ ପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ :

• ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକରେ କାର୍ବନ କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ
• ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଅନ୍ୟ ଚାରୋଟି ପରମାଣୁସହ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିଥାଏ ।
• ସରଳତର ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ହେଉଛି, ମିଥେନ୍ (CH₄), ଇଥେନ୍ (C₂H₆) |
• କାର୍ବନ ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକ ଏକ ବନ୍ଧ ସହ ଏକା ସଙ୍ଗରେ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଉ । C – C
• ପ୍ରତି କାର୍ବନ ପରମାଣୁର ବାକି ତିନୋଟି ଯୋଗ୍ୟତା ଅସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ରହିଛି । ତେଣୁ ପ୍ରତି କାର୍ବନକୁ ତିନୋଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ସହ ବନ୍ଧ କରାଯାଉ ।

→ ଇଥେନ୍ (CH )ର ଗଠନ :

ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ବେଶି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ନୁହେଁ । ପୃକ୍ତ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n+2

→ ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ :
ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକରେ କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ବି-ବନ୍ଧ କିମ୍ବା ତ୍ରି-ବନ୍ଧ ଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଯୌଗକଗୁଡ଼ିକରେ କାର୍ବନ ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରି ସେମାନଙ୍କ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂଯୋଜନ କ୍ଷମତା ଉପଯୋଗ କରୁ ନ ଥିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ଅପୃକ୍ତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

(i) ଆଲ୍‌କିନ୍ : ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର କାର୍ବନ କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ବନ୍ଧ ଥାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲ୍‌କିନ୍ କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ :
ଏଥୁନ୍ (C₂H₄), ପ୍ରୋପିନ୍ (C₃H₅), ବ୍ୟୁଟିନ୍ (C₄H₈) ଇତ୍ୟାଦି ।

(ii) ଆଲ୍‌କାଇନ୍ :
ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ଗୁଡ଼ିକରେ କାର୍ବନ କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ତିନୋଟି ଲେଖାଏଁ ବନ୍ଧ ଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲ୍‌କାଇନ୍ କୁହାଯାଏ ।
( – C = C -)

→ ଉଦାହରଣ :

• ଇଥାଇନ୍ (C₂H₂), ପ୍ରୋପାଇନ୍ (C₃H₄), ବ୍ୟୁଟାଇନ୍ (C₄H₈) ଇତ୍ୟାଦି ।
  
• ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ଗୁଡ଼ିକ ପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।
• ଦ୍ବି-ବନ୍ଧଥ‌ିବା ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଂକେତ : C_nH_2n
• ଯେଉଁ ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନରେ ଏକ ବା ଅଧୂକ ତ୍ରିବନ୍ଧ ଥବ ସେହି ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲକାଇନ୍ କୁହାଯାଏ । ଏହାର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ : C_nH_2n-2

(i) ଇଥାଇନ୍ (C₂H₂)ର ଗଠନ :

(ii)
ପ୍ରୋପାଇନ୍ (C₃H₄)ର ଗଠନ :

→ ଶୃଙ୍ଖଳ, ଶାଖା ଏବଂ ଚକ୍ରାକାର (Chains, Branches & Rings) :

→ (a) ସଳଖ ଚେନ୍ ବା ଶୃଙ୍ଖଳ ଯୁକ୍ତ ଯୌଗିକ :
ଯେଉଁ ଆଲକେନ୍‌ଗୁଡ଼ିକରେ ତିନୋଟି କିମ୍ବା କମ୍ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକ ଶାଖା ଗଠନ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।
(i) ମିଥେନ୍ , ଇଥେନ୍ ଓ ପ୍ରୋପେନ୍ ଯଥାକ୍ରମେ 1, 2 ଓ 3 କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ରହିଥ‌ିବା କାର୍ବନ ଯୌଗିକ । କାର୍ବନ ପରମାଣୁର ଏହିଭଳି ଚେନ୍ ବା ଶୃଙ୍ଖଳ ଚେନ୍‌ରେ ବହୁସଂଖ୍ୟକ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ରହିପାରିବ ।
କାର୍ବନ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନର ପୃକ୍ତ ଯୌଗିକର ସଙ୍କେତ ଓ ସଂରଚନା

→ (b) ଶାଖାଯୁକ୍ତ ପୌଟିଜ :
ବ୍ଲ୍ୟୁଟେନ୍ (C₄H₁₀ ) ର ସଂରଚନା:

ଯେଉଁ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଏକା ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ସମାନ ଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଅଣୁଭିତରେ ପରମାଣୁ ସଜ୍ଜା ପୃଥକ୍ ହୋଇଥାଏ ସେହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକୁ ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମର (structural isomer) କହନ୍ତି ।

→ (C) ଚକ୍ରୀୟ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ :
ଯେଉଁ କାର୍ବନ ଯୌଗିକରେ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଗୁଡ଼ିକ ରିଙ୍ଗପରି ବା ଚକ୍ରାକାରରେ ସଜ୍ଜିତ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଚକ୍ରୀୟ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ କହନ୍ତି । ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନଗୁଡ଼ିକରେ ତିନୋଟି କିମ୍ବା ତହିଁରୁ ଅଧ୍ବକ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଉପରେ ଚକ୍ରାକାର ଚେନ୍ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।

(i) ସାଇକ୍ଲୋହେକ୍ସନ୍ (C₆H₁₂) ର ସଂରଚନା:

(ii) ବେଞ୍ଜିନ୍ (C₆H₆) ରେ ସଂରଚନା:

→ କାର୍ବନ ସହିତ ବହୁତ| (Will you be my friends):

• କାର୍ବନ ଏକ ଖୁବ୍ ବନ୍ଧୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ମୌଳିକ । ଏହା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ମୌଳିକ ଯଥା – ହାଲୋଜେନ୍, ଅକ୍‌ସିଜେନ୍, ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଏବଂ ସଲଫର୍ ସହିତ ମଧ୍ୟ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରେ ।
• ଏକ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ଏକ ବା ଅଧିକ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ସ୍ଥାନ ଏହି ମୌଳିକଦ୍ଵାରା ପୂରଣ ହୁଏ ଏବଂ କର୍ଜନର ଯୋଗ୍ୟତା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ ।
  ଏହି ଭଳି ଯୌଗିକଟୁଡ଼ିକରେ ହାଲଡ୍ରୋଜେନ୍ ବଦଳରେ ଅନ୍ୟ ଯେଉଁ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସ୍ଥାନ ନିଏ ତାହାକୁ ଅସମ ପରମାଣୁ (Heteroatom) କୁହାଯାଏ ।
• ଅସମ ପରମାଣୁ ଏବଂ ଅସମ ପରମାଣୁ ରହିଥ‌ିବା ଗ୍ରୁପ ଯୌଗିକକୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଧର୍ମ ପ୍ରଦାନ କରେ । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ (Functional Group) କୁହାଯାଏ ।
• ଗୋଟିଏ କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ଧର୍ମ ତାହାର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ, କାର୍ବନଶୃଙ୍ଖଳର ଦୀର୍ଘତା ଓ ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ନୁହେଁ ।
  ଏକ ବା ଅଧ‌ିକ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ପରମାଣୁର ସ୍ଥାନ ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିସ୍ଥାପିତ ହୋଇ ଏହି ଯୋଗ୍ଯତା ମଧ୍ୟଦେଇ କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳ ସହିତ ସଂଯୋଗ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।
  

କାର୍ବନ ଯୋଗିକରେ କେତୋଟି ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ :

→ ହୋମୋଲୋଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀ (Homologous Series):
ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପର ଉପସ୍ଥିତି କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ଧର୍ମଗୁଡ଼ିକ ଜାହିର କରିଥାଏ ।

→ ଉଦାହରଣ:

• CH₃OH, C₂H₅OH, C₃H₇OH ଓ C₄H₉OH ଇତ୍ୟାଦି ଗୁଡ଼ିକର ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ ସମାନ କାରଣ ଏଗୁଡ଼ିକର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ ସମାନ ।
  ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀର ଯେଉଁଥରେ ଏକା ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳର ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ପାଇଁ ପ୍ରତିସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥାଏ ତାକୁ ସଜାତୀୟ ବା ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀ କୁହାଯାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୌଗିକକୁ ହୋମଲୋଗ୍ କହନ୍ତି ।
• ସମାନ ସଂରଚନା ଓ ସମାନ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ଜୈବ ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀରେ ଗୋଟିଏ ଯୌଗିକ ତା’ର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଓ ଯୌଗିକ ଠାରୁ ତା’ର ଆଣବିକ ସଂକେତରେ – CH₂ ଗ୍ରୁପ୍ ଦ୍ଵାରା ପୃଥକ୍ ହୋଇଥିଲେ, ସେହି ଶ୍ରେଣୀକୁ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀ କୁହାଯାଏ ।

→ ହୋମୋଲୋଗ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଗୁଣ (ପ୍ରକୃତି) :
(i) ହୋମୋଲଗ୍ନ ଶ୍ରେଣୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ହୋମୋଲଗ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଂକେତ ଅଛି । ସଂରଚନା ମଧ୍ୟ ସମାନ । ଉଦାହରଣ ମିଥେନ୍ – CH₄, ଇଥେନ୍ – C₂H₆, ପ୍ରୋପେନ୍ – C₃H₈ , ବ୍ୟୁଟେନ – C₄H₁₀ ଇତ୍ୟାଦି ।
ଆଲକେନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n+2
ଆଲ୍‌କିନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n |
ଆଲକାଇନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n-2 |

(ii) ଉପରୋକ୍ତ ଉଦାହରଣରେ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଥିବା ଯୌଗିକ ଗୁଡ଼ିକ –CH₂ ଏକକ ଦ୍ଵାରା ପୃଥକ୍ । CH₄ ଓ C₂H₆ ଇତ୍ୟାଦି ।

(iii) କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଥିବା ଯୌଗିକ ଗୁଡ଼ିକର ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ମଧ୍ଯରେ 14u ପାର୍ଥକ୍ୟ ଥାଏ ।

CH₄ ର ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵ = 12 x 1 + 4 × 1 = 16u
C₂H₆ ର ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵ = 12 × 2 + 6 × 1 = 30 u
CH₄ ଓ C₂H₆ ର ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ 14 u
(iv) କୌଣସି ହୋମୋଲୋଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀରେ ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିବା ସହ ଭୌତିକ ପ୍ରକୃତିରେ ଏକ କ୍ରମ ବିନ୍ୟାସ (Gradation) ଦେଖାଯାଏ ।

(v) ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ ।

(vi) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦ୍ରାବକରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ହୋଇଥାଏ ।

(vii) ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ ସମାନ ରହେ ।

→ କାର୍ବନ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ନାମକରଣ ପଦ୍ଧତି (Nomenclature of carbon compounds):

• ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀରେ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ନାମ ମୂଳ କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
• ଶୃଙ୍ଖଳର ନାମ ପୂର୍ବରେ କିମ୍ବା ଶେଷରେ ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପର ପ୍ରକୃତି ସୂଚାଉଥିବା ଏକ ଶତାଂଶ ଯୋଗ କରି ଏବଂ ଶୃଙ୍ଖଳର ନାମକୁ ସାମାନ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଯୌଗିକର ନାମକରଣ କରାଯାଏ ।

→ ନିମ୍ନଲିଖୂତ ପଦ୍ଧତି ଦ୍ଵାରା କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ନାମକରଣ କରାଯାଇପାରିବ ।

• ଯୌଗିକଟିରେ କାର୍ବନ ସଂଖ୍ୟା ଚିହ୍ନଟ କର । ତିନୋଟି କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ରହିଥ‌ିବା ଯୌଗିକର ନାମ ପ୍ରୋପେନ୍‌ ହୋଇଥା’ନ୍ତା ।
• ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ ଥିଲେ ଯୌଗିକର ନାମର ପୂର୍ବରେ କିମ୍ବା ନାମର ଶେଷ ଭାଗରେ ଏକ ଶତାଂଶ ଯୋଗକରି ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍‌କୁ ସୂଚାଯାଏ ।
• ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପର ନାମକୁ ଯଦି ଶେଷଭାଗରେ ସୂଚାଇବାକୁ ହେବ ଇଂରାଜୀ ନାମର ଶେଷଭାଗରେ ଥ‌ିବା ‘e’ କୁ ବାଦଦେଇ ଏବଂ ସେହିସ୍ଥାନରେ ଉପଯୁକ୍ତ ଶତାଂଶଟି ଶେଷଭାଗରେ ଯୋଗକରି କାର୍ବନଶୃଙ୍ଖଳର ନାମକୁ ସାମାନ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଗୋଟିଏ କିଟୋଗ୍ରୁପ ସହ ଏକ ତିନି କାର୍ବନ ବିଶିଷ୍ଟ ଶୃଙ୍ଖଳକୁ ନିମ୍ନ ପ୍ରକାରରେ ନାମିତ କରାଯିବ ।
  ପ୍ରୋପେନ୍ – ‘e’ = ପ୍ରୋପାନ୍ + ‘ଓନ୍’ = ପ୍ରୋପାନୋନ୍
  (Propane – ‘e’ = Propan + ‘one’ = Propanone)
• କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳଟି ଯଦି ଅପୃକ୍ତ, ତେବେ କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳ ନାମର ଶେଷଭାଗରେ ଥ‌ିବା ଇଂରାଜୀ ଶବ୍ଦାଶ ‘ane’ସ୍ଥାନରେ ‘ene’ କିମ୍ବା ‘yne’ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ କରାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଗୋଟିଏ ଦ୍ଵିବନ୍ଧ ସହ ତିନି କାର୍ବନ ବିଶିଷ୍ଟ ଶୃଙ୍ଖଳକୁ ପ୍ରୋପିନ୍ (Propene) କୁହାଯିବ । ଯଦି ଏହି ଶୃଙ୍ଖଳରେ ତ୍ରିବନ୍ଧ ରହେ, ଏହାକୁ ପ୍ରୋପାଇନ୍ (Propyne) କୁହାଯିବ ।

→ କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ (Chemical Properties of Carbon Compounds):
→ (a) ଦହନ (Combustion):

• କାର୍ବନର ଯେକୌଣସି ରୂପ ଅକ୍‌ସିଜେନରେ ଜଳିଲେ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ସହିତ ତାପ ଓ ଆଲୋକ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଅଧିକାଂଶ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ଦହନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବହୁପରିମାଣର ତାପଶକ୍ତି ଓ ଆଲୋକଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି କରିଥାନ୍ତି । ଏହାକୁ ଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

→ ଉଦାହରଣ :

• C + O₂ → CO₂ + ତାପ ଏବଂ ଆଲୋକ
• CH₄ + O₂ → CO₂ + H₂O + ଚାପ ଓ ଆଲୋକ
• CH₃CH₂OH + O₂ → CO₂ + H₂O + ଚାପ ଓ ଆଲୋକ

→ ଶେଷ ଦୁଇଟି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସମତୁଲ କର ।
ଉ :
CH₄ + 2O₂ → CO₂ + 2H₂O + ଚାପ ଓ ଆଲୋକ
CH₃CH₂OH + 3O₂ → 2CO₂ + 3H₂O + ଚାପ ଓ ଆଲୋକ

• ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକ; ଯଥା – ମିଥେନ୍, ଇଥେନ୍, ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍, LPG, କର୍ପୂର, ଆଲକହଲ ବାୟୁରେ ଜଳିଲେ ସ୍ଵଚ୍ଛଶିଖା (Clean Flame) ଦେଇଥାଏ ।
• ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକ; ଯଥା— ଇଥ, ଗନ୍ଧକର୍ପୂର, ବେଞ୍ଜିନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଜଳିଲେ କଳା ଧୂଆଁ ସହିତ ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗର ଶିଖା ହେବ ।
• ଗୋଟିଏ ଧାତବ ଥାଳି ରଖୁ କଳା କଣିକା ଥାଳି ଉପରେ ଜମିଯିବ । ବାୟୁର ଯୋଗାଣକୁ ସୀମିତ କରିଦେଲେ
• ଘରଗୁଡ଼ିକରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବା ଗ୍ୟାସ୍, କିରୋସିନ୍ ଷ୍ଟୋଭରେ ବାୟୁ ପାଇଁ ପ୍ରବେଶ ପଥ (Inlet) ଥାଏ, ଫଳରେ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଅକ୍‌ସିଜେନଯୁକ୍ତ (Oxygen rich) ମିଶ୍ରଣ ଏକ ସ୍ବଚ୍ଛ ନୀଳ ଶିଖା ଦେଇଥାଏ ।
• ଯଦି ରନ୍ଧାପାତ୍ର କଳା ହୋଇଥାଏ ତେବେ ବାୟୁଛିଦ୍ର (airholes) ଗୁଡ଼ିକର ପଥ ଅବରୁଦ୍ଧ ହୋଇଯାଉଛି ଓ ଜାଳେଣୀ ନଷ୍ଟ ହେଉଛି ।

→ ତୁମେ ଜାଣିଛ କି ?
ଶିଖା କିମ୍ବା ବିନାଶିଖା ସହ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ କାହିଁକି ଜଳେ ?

• ଗୋଟିଏ ମହମବତୀ କିମ୍ବା ଗ୍ୟାସ୍ଟ୍ରୋଭରେ ଏଲ୍‌ପିଜି (LPG) ଏକ ଶିଖାସହ ଜଳେ । ଚୁଲିରେ କୋଇଲା କିମ୍ବା ଅଙ୍ଗାର (Charcoal) କେବଳ ନାଲିରଙ୍ଗରେ ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ହୋଇ ଏବଂ ବିନାଶିଖାରେ ତାପ ନିର୍ଗତ କରିଥାଏ । ଏହାର କାରଣ ହେଲା, କେବଳ ଗ୍ୟାସୀୟ ପଦାର୍ଥ ଜଳିଲେ ଶିଖା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ କାଠ କିମ୍ବା ଅଙ୍ଗାରକୁ ଜାଳିଲେ, ଏଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ଉଦ୍‌ୟୀ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ବାଷ୍ପରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଏବଂ ପ୍ରଥମେ ଶିଖାସହ ଜଳେ ।
• ଗ୍ୟାସୀୟ ପଦାର୍ଥର ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକ ଉତ୍ତପ୍ତ ହେଲେ ଆଲୋକ ଓ ତାପ ବିକିରଣ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରେ ଓ ପ୍ରଦୀପ୍ତ ଶିଖା (Luminous) ଦେଖାଯାଏ । ପ୍ରତି ମୌଳିକଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟ ବର୍ଣ୍ଣ ସେହି ମୌଳିକର ସ୍ବଭାବସିଦ୍ଧ (Characteristic) ଗୁଣ ।

→ କୋଇଲା ଏବଂ ପେଟ୍ରୋଲିୟମର ସୃଷ୍ଟି :
(i) ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଜୈବିକ ଏବଂ ଭୂତାନ୍ତ୍ରିକ (Biological and Geological ) ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯୋଗୁଁ ଜୈବ ବସ୍ତୁତ୍ଵରୁ କୋଇଲା ଏବଂ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ନିୟୁତ ନିୟୁତ ବର୍ଷପୂର୍ବେ ଜୀବିତ ଥିବା ଗଛ, ଫର୍ଶ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଉଦ୍ଭଦଗୁଡ଼ିକର ମୃତ ଦେହାବଶେଷ ହେଉଛି କୋଇଲା । ସମ୍ଭବତଃ ଭୂମିକମ୍ପ କିମ୍ବା ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଉଦ୍‌ଗୀରଣ ଦ୍ଵାରା ଏଗୁଡ଼ିକ ପୋତି ହୋଇଗଲା । ମାଟି ଓ ପଥରର ସ୍ତରଗୁଡ଼ିକ ତଳେ ଚାପି ହୋଇ ରହିଲା । ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ କ୍ଷୟପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ସେଗୁଡ଼ିକ କୋଇଲାରେ ପରିଣତ ହେଲା ।

(ii) ସମୁଦ୍ରରେ ଥ‌ିବା ନିୟୁତ ନିୟୁତ କ୍ଷୁଦ୍ର ଉଭିଦ ଏବଂ ପ୍ରାଣୀର ମୃତ ଦେହାବଶେଷରୁ ତୈଳ ଏବଂ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ସୃଷ୍ଟି । ମୃତ୍ୟୁପରେ ସେଗୁଡ଼ିକର ଦେହାବଶେଷ ସମୁଦ୍ର ଶଯ୍ୟା ତଳକୁ ବୁଡ଼ିଗଲା ଏବଂ ପଟୁଦ୍ୱାରା ଆଚ୍ଛାଦିତ ହୋଇଗଲା । ଉଚ୍ଚ ଚାପରେ ଥିବା ମୃତ ଅବଶେଷକୁ ବୀଜାଣୁ ଆକ୍ରମଣ କରି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ତୈଳ ଓ ଗ୍ୟାସ୍‌ରେ ପରିଣତ କରିଦେଲା । ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଚାପଦ୍ଵାରା ପଟୁ ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ଶିଳାରେ ପରିଣତ ହେଲା । ଶିଳାରେ ଥୁବା ଛିଦ୍ରଅଂଶଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟକୁ ତୈଳ ଓ ଗ୍ୟାସ୍ ବହିଗଲା ଏବଂ ସଞ୍ଚିତ ହୋଇ ରହିଲା ।

→ (b) ଜାଗଣ (Oxidation) :
କାର୍ବନ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ଦହନଦ୍ୱାରା ସହଜରେ ଜାରିତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହି ସମ୍ପୂର୍ଣ ଜାରଣ ଛଡ଼ା ଅନେକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଛି ଯେଉଁଥରେ ଆଲ୍‌କହଲ ଗୁଡ଼ିକ କାର୍ବୋକ୍‌ଲିକ୍ ଏସିଡ୍ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

→ (c) ପୋଖ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା (Addition reaction):
ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଉତ୍ପ୍ରେରକ ଉପସ୍ଥିତିରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ସହ ଯୋଗ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଦେଇଥାଏ ।

ଦନସ୍ପତି ତେଲଗୁଡ଼ିକରେ ସାଧାରଣତଃ ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳ ଥିବା ବେଳେ ପଶୁ ଚର୍ବିରେ ପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳ ରହିଥାଏ ।

→ (d) ପ୍ରତିସ୍ଥାପିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା (Substitution reaction)
ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଉପସ୍ଥିତିରେ କ୍ଲୋରିନ୍ ଅତି ଦୃତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ସହ ସଂଯୋଗ କରିଥାଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନର ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ପରମାଣୁ ସ୍ଥାନରେ କ୍ଲୋରିନ୍ ପରମାଣୁ ଗୋଟି ଗୋଟି ହୋଇ ପ୍ରତିସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

CH₃CI + Cl₂ → CH₂Cl₂ + HCl
CH₂Cl₂ + Cl₂ → CHCl₃ + HCl
CHCl₃ + Cl₂ → CCl₄ + HCl

→ କେତୋଟି ପ୍ରଧାନ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ-ଇଥାନଲ୍ ଏବଂ ଇଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍ (Some Important Carbon Compounds-Ethanol and Ethanoic acid) :
ଇଥାନଲାଭ ଧର୍ମ (Properties of Ethanol) :

• ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ତାପମାତ୍ରାରେ ଇଥାନଲ ଏକ ତରଳ ଅଟେ ।
• ଏହାର ଗଳନାଙ୍କ 156K ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ 351K ।
• ଇଥାନଲ୍‌କୁ ସାଧାରଣତଃ ଆଲକହଲ କହନ୍ତି ଏବଂ ଏହା ସମସ୍ତ ଆଲ୍‌କୋହଲିକ୍ ପାନୀୟର ସକ୍ରିୟ ଉପାଦାନ (Active ingredient) ।
• ଏହା ଏକ ଉତ୍ତମ ଦ୍ରାବକ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ଅନେକ ଔଷଧ (ଟିଙ୍କଚର ଆୟୋଡ଼ିନ୍, କାଶର ଔଷଧ (cough syrup) ଓ ଅନେକ ଟନିକ୍)ରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହା ମଧ୍ୟ ଜଳରେ ସବୁ ଅନୁପାତରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ।

→ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ:

• ସୋଡ଼ିୟମ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା:
• ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଧାତୁ ଇଥାନଲ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ କରେ ।
  
• ଇଥାନଲ ଅଧ୍ଵ ପରିମାଣ ଗାଢ଼ ସଲଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ 443K ରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଇଥାନଲ ଅଣୁରୁ ଗୋଟିଏ ଜଳ ଅଣୁ ବାହାରିଯାଇ ଏଥୁନ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
  

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Notes Chapter 3 ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 Physical Science Notes Chapter 3 ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ

→ ଉପକ୍ରମ (Introduction):

• ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆବିଷ୍କୃତ 118ଟି ମୌଳିକ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ପ୍ରାକୃତିକ ଓ କେତକ କୃତ୍ରିମ ମୌଳିକ ଅଟନ୍ତି । ପ୍ରାକୃତିକ ମୌଳିକମାନଙ୍କୁ ଧାତୁ, ଅଧାତୁ କିମ୍ବା
• ଉପଧାତୁ ରୂପେ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
• ଲୁହା, ତମ୍ବା, ଏଲୁମିନିୟମ୍, ସୋଡ଼ିୟମ୍, ଜିଙ୍କ୍ ଇତ୍ୟାଦି ସହଜରେ ମିଳୁଥିବା ଧାତୁ (Metal) ଅଟନ୍ତି ।
• କେତେକ ଧାତୁକୁ ବିଭିନ୍ନ ଉପକରଣ ଭାବରେ ଓ କେତେକକୁ ଅଳଙ୍କାର ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• କାର୍ବନ, ସଲଫର୍‌, ଫସଫରସ, ଅମ୍ଳଜାନ, ଉଦ୍‌ଜାନ ଇତ୍ୟାଦି ସହଜରେ ମିଳୁଥ‌ିବା ଅଧାତୁ (Non-Metal) ଅଟନ୍ତି ।
• ଏମାନଙ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟବହାର୍ଯ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• କେତେକ ମୌଳିକ ଯେଉଁମାନେ ଉଭୟ ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁର ଗୁଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଉପଧାତୁ (Metalloids) କହନ୍ତି । ବୋରନ୍, ସିଲିକନ୍, ଜର୍ମାନିୟମ୍ , ଆର୍ସେନିକ୍, ଏକ୍ସିମନି, ଟେଲୁରିୟମ୍, ପୋଲୋନିୟମ୍ ଆଦି ଉପଧାତୁ ଅଟନ୍ତି ।

→ ଧାତ୍ରଶ୍ନଡ଼ିକର ଭୌତିକ ଧର୍ମ (Physical properties of metals):

→ ଅଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ଭୌତିକ ଶ୍ରଣ (Physical properties of non-metals):

• ଅଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ଅନମନୀୟ ଓ ଭଙ୍ଗୁର ଅଟନ୍ତି । କଠିନ ଅଧାତୁକୁ ହାମରରେ ପିଟି ଚଦରପରି କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ନାହିଁ ।
• ଅଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ତନ୍ୟ ନୁହଁନ୍ତି । କଠିନ ଅଧାତୁରୁ ଆମେ ତାର ତିଆରି କରିପାରିବା ନାହିଁ ।
• ଅଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ତାପ ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ।
• ଅଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ମୁକ୍ତ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ନ ଥିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।
• ଅଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ଧାତବ ଔଜଲ୍ୟ ବା ଦୀପ୍ତି ନାହିଁ । (ଆୟୋଡ଼ିନ୍ ଓ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ବ୍ୟତୀତ)

→ ଅଧାତୁର ରାସାପାନିଜ ଶ୍ରଣ (Chemical properties of non-metals):

→ ଧାତୁର ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ (Chemical properties of metals):

(a) ଧାତୁକୁ ରାଷ୍ଟ ସହିତ ବଦନ (Metals burnt with Air):

• ଧାତୁ ଅମ୍ଳସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା (Reaction of Metals with Acids):
• ଧାତୁ ଅମ୍ଳସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
  ଧାତୁ + ଲଘୁ ଅମ୍ଳ → ଲବଣ + ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍

→ ଧାତୁର ଅନ୍ୟ ଧାତବ ଲବଣର ଦ୍ରବଣ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା (Reaction metals with solutions of other metal salts):

→ ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ କିପରି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ (How do metals and non-metals react ?):

• ନୋବେଲ୍‌ ଖ୍ୟାପଗୁଡିକର ଫପୋଜକ କକ୍ଷରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ମାତ୍ରାରେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଥିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ରାସାୟନିକ ସକ୍ରିୟତା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।
• ଧାତୁ ଗୁଡ଼ିକ ସହଜରେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ତ୍ୟାଗକରି ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଆୟନରେ ପରିଣତ ହୁଅନ୍ତି । ଅଧାତୁ ଗୁଡ଼ିକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଗ୍ରହଣ କରି ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଆୟନ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଅନ୍ତି । ଫଳରେ ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ ନିକଟତମ ନୋବଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଇଲେକ୍‌ନ ସଂରଚନା ଧାରଣ କରନ୍ତି ।
  

→ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ (NaCI) ଯୌଗିକର ଗଠନ :

• ସୋଡ଼ିୟମ୍ ପରମାଣୁର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା 2, 8, 1 ।
• ଏହାର M କକ୍ଷରେ ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଅଛି । ଏହା ଯଦି M କକ୍ଷର ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ହରାଇ ଦିଏ ତେବେ L କକ୍ଷଟି ବାହ୍ୟତମ କକ୍ଷ ହୋଇଯିବ
• । ଏହା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଅଷ୍ଟକ ଅଟେ । ଏହାର ପରମାଣୁର ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସରେ 11 ଟି ପ୍ରୋଟନ୍ ରହିଛି ଓ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂଖ୍ୟା 10 ହୋଇଯାଇଛି । ବଳକା
• ଗୋଟିଏ ଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜ ସୋଡ଼ିୟମ କାଟାୟନ (Nat) ସୃଷ୍ଟିକରେ ।
• କ୍ଲୋରିନ୍ ପରମାଣୁର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା 2, 8, 7 । ଅଷ୍ଟକ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବା ପାଇଁ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।
  ଯଦି ସୋଡ଼ିୟମ୍ ସହିତ କ୍ଲୋରିନ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହୁଏ, ତେବେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ହରାଇଥିବା ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍
• ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଗ୍ରହଣ କରିବାପରେ କ୍ଲୋରିନ୍‌ର ପରମାଣୁ ଗୋଟିଏ ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଚାର୍ଜ ହେବ । କାରଣ ଏହାର ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସ୍‌ରେ 17 ଟି ପ୍ରୋଟନ୍ ଥିବାବେଳେ K, L ଓ M କକ୍ଷରେ ସମୁଦାୟ 18ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରମ୍ ।
• ଏହା ଆମକୁ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଆନାୟନ (CI) ଦେଉଛି, ସେଥ‌ିପାଇଁ ଉଭୟ ଯୌଗିକ ମଧ୍ୟରେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ ହୋଇ ପାରିବ ।
  କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଆୟନ (CI) ହେବ
  
  (ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ଗଠନ ପ୍ରକ୍ରିୟା)
• ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ଓ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ଆୟନ ଦ୍ବୟ ବିପରୀତ ଚାର୍ଜ ବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥିବାରୁ ପରସ୍ପରକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ ଏବଂ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସ୍ଥିର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଆକର୍ଷଣ ବଳଦ୍ଵାରା ଧରିରଖ୍ NaCI ଗଠନ କରେ ।
• ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଅଣୁରୂପରେ ନ ରହି ବିପରୀତ ଚାର୍ଜ ଆୟନଗୁଡ଼ିକର ସମଷ୍ଟି ରୂପେ ରହେ ।

ଉଦାହରଣ -2:

→ ଆୟନିକ ଯୌଗିକ/ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ :
ଧାତୁରୁ ଅଧାତୁକୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ର ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ ଦ୍ବାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଯୌଗିକକୁ ଆୟନିକ ଯୌଗିକ ବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ (Electrovalent) ଯୌଗିକ କୁହାଯାଏ ।

→ ଆୟନିକ ଯୌଗିକର ଧର୍ମ (Properties of lonic Compounds):

→ ଧାତୁର ଉପସ୍ଥିତି (Occurrence of Metals) :

• ଧାତୁର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସ ହେଉଛି ଭୂତ୍ଵକ୍ (Earth’s crust)
• ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଓ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଦ୍ରବଣୀୟ ଲବଣ ସମୁଦ୍ର ଜଳରେ ମିଶିଥା’ନ୍ତି ।
• ପ୍ରକୃତିରେ ଭୂତ୍ଵକ୍‌ରୁ ମିଳୁଥିବା ମୌଳିକ ବା ଯୌଗିକକୁ ଖଣିଜ କୁହାଯାଏ ।
• କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ଖଣିଜର ଅଧ୍ଵ ପ୍ରତିଶତମାତ୍ରାର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧାତୁ ରହିଥାଏ ଏବଂ ସେହି ଖଣିଜରୁ ଧାତୁକୁ ନିଷ୍କାସନ କରିବା ଲାଭଜନକ ହୋଇଥାଏ । ଏହିସବୁ ଖଣିଜକୁ ଓର୍ ବା ଧାତୁପିଣ୍ଡ କୁହାଯାଏ ।
  

→ ଧାତୁ ନିଷ୍କାନ (Extraction of Metals) :
କିଛି ଧାତୁ ମୁକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ପୃଥ‌ିବୀର ଭୂତ୍ଵକ୍‌ରେ ମିଳିଥାନ୍ତି । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ସୁନା, ପ୍ଲାଟିନମ୍, ରୁପା, ତମ୍ବା ।

• ସକ୍ରିୟତା ଅନୁକ୍ରମର ନିମ୍ନଭାଗରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ । ସେମାନେ ମୁକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ କ୍ବଚିତ୍
• ତମ୍ବା ଏବଂ ରୁପା ସଲଫାଇଡ୍ ବା ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡ ଆକାରରେ ମଧ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।
• ସକ୍ରିୟତା ଅନୁକ୍ରମର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ଥିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ (K, Na, Ca, Mg, Al) ଏତେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଯେ, ତାହା ପ୍ରକୃତିରେ ମୁକ୍ତ ମୌଳିକ ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳେ ନାହିଁ ।
• ସକ୍ରିୟତା ଅନୁକ୍ରମର ମଝିରେ ଥ‌ିବା Zn, Pb, Fe ଇତ୍ୟାଦି ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟମ ଧରଣର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ । ସେଗୁଡ଼ିକ ଭୂତ୍ଵକ୍‌ରେ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ସଲଫାଇଡ୍ କିମ୍ବା କାର୍ବୋନେଟ୍ ରୂପରେ ମିଳିଥାଏ ।
• ଅଧିକାଂଶ ଧାତୁର ଧାତୁପିଣ୍ଡ ହେଉଛି ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ । କାରଣ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଅତି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ମୌଳିକ ଏବଂ
  
  ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
  • କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ବିଶିଷ୍ଟ ଧାତୁ
  • ମଧ୍ୟମ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ବିଶିଷ୍ଟ ଧାତୁ
  • ଡଇ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ବିଶିଷ୍ଟ ଧାତୁ

→ ଧାତୁପିଣ୍ଡରୁ ସମୃଦ୍ଧି (Enrichment of Ores) :

• ପୃଥ‌ିବୀର ଖଣିରୁ ବାହାରୁଥିବା ଧାତୁ ପିଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକ ଅନେକ ପରିମାଣର ଅପଦ୍ରବ; ଯଥା – ମାଟି, ବାଲି ଇତ୍ୟାଦି ଦ୍ଵାରା ଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ । ତାହାକୁ ଗାଈ (Gangue) କୁହାଯାଏ ।
• ଗାଙ୍ଗ୍ ଓ ଧାତୁପିଣ୍ଡ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ନେଇ ଧାତୁପିଣ୍ଡରୁ ଗାଈକୁ ଅଲଗା କରାଯାଏ ।

(a) ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମର ନିମ୍ନରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ନିଷ୍କାସନ (Extracting Metals Low in the Activity Series) :
ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମର ନିମ୍ନରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅଣପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ (unreactive) । ପୃଥକ୍ ଭାବେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ଏହି ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଧାତୁରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ ।

→ ଉଦାହରଣ :

• ମରକ୍ୟୁରି ଧାତୁପିଣ୍ଡର ନାମ ସିନାବାର (HgS) । ଏହାକୁ ବାୟୁରେ ଉତ୍ତପ୍ରକଲେ ମରକ୍ୟୁରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (HgO) ରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ଆହୁରି ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ମର୍‌କ୍ୟୁରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ବିଜାରିତ ହୋଇ ମରକ୍ୟୁରି ମିଳେ ।
  
• ସେହିପରି Cu S ଧାତୁପିଣ୍ଡରୁ ତମ୍ବା ପାଇବାପାଇଁ ଏହାକୁ ବାୟୁରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଯାଏ ।
  

(b) ମଧ୍ୟମ କ୍ରମର ସକ୍ରିୟ ଧାତ୍ର ନିଷ୍କାସନ (Extracting Metals in the Middle of the Activity series)
ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମର ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ; ଯଥା – ଲୁହା, ଜିଙ୍କ୍, ଲେଡ୍ , କପର ଇତ୍ୟାଦି ଧାତୁ ମଧ୍ୟମ ଧରଣର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।
ଏଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ସଲ୍‌ଫାଇଡ୍ କିମ୍ବା କାର୍ବୋନେଟ୍ ରୂପରେ ପ୍ରକୃତିରେ ମିଳିଥାଏ । ଏହାର ନିଷ୍କାସନ ପାଇଁ ତିନୋଟି ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଏ ।

• ରୋଷ୍ଟିଙ୍ଗ – ସଲ୍‌ଫାଇଡ୍ ଓରକୁ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରେ ପରିଣତ କରିବାକୁ ହେଲେ ଏହାକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣର ବାୟୁର ଉପସ୍ଥିତିରେ ଅଧୂକ ପରିମାଣରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀକୁ ରୋଷ୍ଟିଙ୍ଗ କହନ୍ତି ।
  
• କାଲସିନେସନ୍ – ସୀମିତ ପରିମାଣ ବାୟୁରେ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀକୁ କାଲସିନେସନ୍ (Calcination) କହନ୍ତି ।
  
• ବିଜାରଣ – ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କାର୍ବନ ପରି ଉପଯୁକ୍ତ ବିଜାରଣ ଦ୍ଵାରା ଉପଯୋଗୀ ଧାତୁକୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଥାଏ । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ ଯେତେବେଳେ ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌କୁ କାର୍ବନ ସହିତ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଯାଏ, ତାହା ଧାତବ ଜିକୁ ବିଜାରିତ ହୁଏ ।
  ZnO(s) + C(s) → Zn(s) + CO(g)
• ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁ; ଯଥା— ସୋଡ଼ିୟମ୍, କ୍ୟାଲସିୟମ୍, ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଇତ୍ୟାଦି ମଧ୍ୟ ବିଜାରକ ରୂପେ କାମକଲେ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁକୁ ସେମାନଙ୍କ ଯୌଗିକରୁ ଅପସାରଣ କରନ୍ତି ।

→ ଉଦାହରଣ :

• ଏଲୁମିନିୟମ୍ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁ Mnକୁ ଯୌଗିକରୁ ଅପସାରଣ କରେ ।
• ଏହି ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟି ଅତିମାତ୍ରାରେ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ଅଟେ, ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥିବା ତାପର ପରିମାଣ ଏତେ ଅଧୂକ ଯେ, ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ତରଳ ଅବସ୍ଥାରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଅନ୍ତି ।
  3MnO₂(s) + 4Al(s) → 3Mn (l) + 2Al₂O₃(s)

→ ଥରମିଟ (Thermit) ପ୍ରତିକ୍ରିୟା:

• ଫେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (Fe₂O₃) ର ଏଲୁମିନିୟମ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ରେଳଧାରଣାଗୁଡ଼ିକୁ ଯୋଡ଼ିବାରେ କିମ୍ବା ଫାଟିଯାଇଥବା ଯନ୍ତ୍ରାଂଶକୁ ଯୋଡ଼ିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଏପରି ଯୋଡ଼ିବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଥରମିଟ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
  Fe₂O₃(s) + 2Al(s) ) → 2Fe(l) + Al₂O₃(s) + ଚାପ

(c) ଅଧ୍ଵ ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମର ଧାତବ ନିଷ୍କାସନ (Extracting Metals towards the top of the Activity series):
ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତା କ୍ରମର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ଥିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଅଟେ । କାର୍ବନ ସହ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସେମାନଙ୍କ ଯୌଗିକରୁ ପାଇପାରିବା ନାହିଁ । କାରଣ ଏହି ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଜାରଣ ଦ୍ଵାରା ମିଳିଥାଏ ।

→ ଉଦାହରଣ :

• ସୋଡ଼ିୟମ୍, ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଏବଂ କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ତରଳ କ୍ଲୋରାଇଡ୍କୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଦ୍ବାରା ମିଳିଥାଏ ।
• ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ କ୍ୟାଥୋଡ଼ଠାରେ ଜମାହେଲାବେଳେ କ୍ଲୋରିନ୍ ଏନୋଡ୍ଠାରେ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
  କ୍ୟାଥୋଡ଼ଠାରେ Na⁺ + e^– → Na
  ଏନୋଡ୍ଠାରେ 2Cl^– → Cl₂ + 2e^–

→ ଧାତ୍ରୀର ପରିଷ୍କରଣ (Refining of Metals):

• ବିଭିନ୍ନ ବିଜାରଣ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ମମ୍ପୂର୍ଣଭାବେ ବିଶୁଦ୍ଧ ନୁହଁନ୍ତି । ଅଶୁଦ୍ଧ ଧାତୁକୁ ଶୁଦ୍ଧ କରିବା ପାଇଁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ପରିଷ୍କରଣ ପ୍ରଣାଳୀ ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଏ।
• ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଶୋଧନ – କପର୍‌, ଜିଙ୍କ, ଟିନ୍, ନିକେଲ୍, ରୁପା, ସୁନା ଇତ୍ୟାଦିକୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଶୋଧନ କରାଯାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅଶୋଧୃ ଧାତୁକୁ ଏନୋଡ଼ ଏବଂ ଏକ ବିଶୁଦ୍ଧ ଧାତୁର ପତଳା ପାତକୁ କ୍ୟାଥୋଡ଼ ରୂପେ ନିଆଯାଏ ।
• ସେହି ଧାତୁର କୌଣସି ଏକ ଲବଣର ଦ୍ରବଣକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଶ୍ଳେଷ୍ୟ ରୂପେ ନିଆଯାଏ ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଶ୍ଳେଷ୍ୟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହ କରିବା ଦ୍ଵାରା ଏନୋଡ଼ର ବିଶୁଦ୍ଧ ଧାତୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଶ୍ଳେଷ୍ୟରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ଯାହା ସମ ପରିମାଣରେ ବିଶୁଦ୍ଧ ଧାତୁ କ୍ୟାଥୋଡ୍ ଉପରେ ଜମାହୁଏ ।
• ଦ୍ରବଣୀୟ ଅପଦ୍ରବ ଦ୍ରବଣରେ ମିଶିଥାଏ ଓ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ଅପଦ୍ରବ ଏନୋଡ୍‌ର ବସିଥାଏ । ଏହାକୁ ଏନୋଡ୍ କର୍ଦ୍ଦମ କରନ୍ତି
  

→ ସଂକ୍ଷାରଣ (Corrosion):

• କେତେକ ଧାତୁ ଆର୍ଦ୍ରବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ମୁକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ରହିଲେ ବାୟୁ, ଜଳ ଓ ଅନ୍ୟ କେତେକ ଦ୍ରବ୍ୟ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି ଏକ ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସଂକ୍ଷାରଣ କହନ୍ତି ।

→ ଉଦାହରଣ :

• ରୁପା ବାୟୁରେ ରହିଲେ ବାୟୁରେ ଥିବା ସଲଫର ରୁପା ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି ସିଲଭର ସଲ୍‌ଫାଇଡ୍‌ର ଏକ କଳା ରଙ୍ଗର ଆବରଣ ଏହା ଉପରେ ସୃଷ୍ଟିକରେ ।
• କପର ବାୟୁରେ ଥ‌ିବା ଆର୍ଦ୍ର ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କପର କାର୍ବୋନେଟ୍‌ର ଏକ ସବୁଜ ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
• ଲୁହା ଆର୍ଦ୍ର ବାୟୁରେ ବହୁତ ସମୟ ରହିଲେ ଏଥିରେ ବାଦାମୀ ପତଳା ଆଚ୍ଛାଦନ ଲାଭ କରିଥାଏ । ଏହାକୁ
  ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ଧରେ: