Bhagya

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Economics Solutions Chapter 12 ମୁଦ୍ରାସ୍ଥୀତି Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Economics Solutions Chapter 12 ମୁଦ୍ରାସ୍ଥୀତି

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିକଳ୍ପଉତ୍ତରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ।

1. ମୁହୁ ମୂଲ୍ୟବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଆୟ ନିଯୋଗର କ’ଣ ହୁଏ ?
(i) ବୃଦ୍ଧିହୁଏ
(ii) ହ୍ରାସପାଏ
(iii) ସ୍ଥିରରହେ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(i) ବୃଦ୍ଧିହୁଏ।

2. ପୂର୍ଣ୍ଣନିୟୋଜନ ପରେ ଦରବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଉତ୍ପାଦନର କ’ଣ ହୁଏ ?
(i). ବୃଦ୍ଧିହୁଏ
(ii) ବୃଦ୍ଧିପାଏ ନାହିଁ
(iii) ହ୍ରାସପାଏ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ବୃଦ୍ଧିପାଏ ନାହିଁ

3. ଦର ହୁହୁ ହୋଇ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲେ ଏହାକୁ ଯେଉଁ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି କୁହାଯାଏ ?
(i) ମୁଦ୍ର। ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି
(ii) ଆଂଶିକ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି
(iii) ଅବାଧ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି
(iv) ଅତିମୁଦ୍ରାନ୍ତୀତି
Answer:
(iv) ଅତିମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି

4. ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସମୟରେ ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉତ୍ପାଦନ ଲାଭଜନକ ହୁଏ ।
(i) ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ
(ii) ବିଳାସ ଦ୍ରବ୍ୟ
(iii) ଆରାମପ୍ରଦ ଦ୍ରବ୍ୟ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ବିଳାସ ଦ୍ରବ୍ୟ

5. ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସମୟରେ ଖାତକମାନଙ୍କର ଯାହା ହୁଅନ୍ତି :
(i) ଲାଭବାନ
(ii) କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ
(iii) ଲାଭବାନ ବା କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(i) ଲାଭବାନ

6. ଦରବୃଦ୍ଧି ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେଲେ ତାହାକୁ କେଉଁ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କୁହାଯାଏ ?
(i) ମୁଦ୍ର। ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି
(ii) ଅବଦମତି ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି
(iii) ମୁକ୍ତ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ମୁକ୍ତ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି

7. ଜାତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ମାଗଣର ଆଧ‌ିକ୍ୟ ହେଲେ ତାହାକୁ କେଉଁ ମୁଦ୍ରାନ୍ତୀତି କୁହାଯାଏ ?
(i) ପରିବ୍ୟୟ ପୃଷ୍ନ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି
(ii) ଅବାଧ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି
(iii) ମାଗଣ ଆକୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ମାଗଣ ଆକୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତ

8. ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତିର ପରିମାଣ ଏବଂ ପରିସୀମାର ପରିସଂଖ୍ୟାନିକ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ନିମିତ୍ତ ଅନୁସୃତ ପଦ୍ଧତିକୁ ଯାହା କୁହାଯାଏ ?
(i) ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତିର ବ୍ୟବଧାନ
(ii) ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି
(iii) ସ୍ଥିତିକ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(i) ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତିର ବ୍ୟବଧାନ

9. ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସମୟରେ ସରକାର ଅଧୂକ ଟିକସ ବସାଇ ଲୋକମାନଙ୍କ ହାତରୁ ଯାହା ପ୍ରତ୍ୟାହୃତ କରିବା ଉଚିତ ।
(i) ସମ୍ପତ୍ତି
(ii) ସଞ୍ଚୟ
(iii) କ୍ରୟଶକ୍ତି
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) କ୍ରୟଶକ୍ତି

10. ମୌଦ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ମୁଦ୍ରାଣ୍ଡୀତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଏ, ମୌଦ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଉଛି ।
(i) ବ୍ୟାଙ୍କ ସୁଧହାରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ
(ii) ଖୋଲାବଜାର କାରବାର
(iii) ଜମା ସଂରକ୍ଷଣର ଅନୁପାତର ପରିବର୍ତ୍ତନ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଅତିସ୍ତୀତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦରବୃଦ୍ଧି ____________________ ।
Answer:
ଅସୀମ

2. ଏକାଧ୍ୟାକାରୀ ଶ୍ରମିକ ସଂଘର ମନମୁଖୀ ନୀତି ଯୋଗୁଁ ମଜୁରି ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ____________________ ସ୍ତ୍ରୀତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Answer:
ମଜୁରି ପ୍ରବୃଦ୍ଧସ୍ଵୀତି

3. ମହାଜନମାନେ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସମୟରେ _____________________ ହୁଅନ୍ତି ।
Answer:
କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ

4. ଉତ୍ପାଦକମାନେ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସମୟରେ ___________________ ହୁଅନ୍ତି ।
Answer:
ଲାଭବାନ

5. ଖାତକ ଏବଂ ମହାଜନମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ, ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି ସମୟରେ _________________ ମାନେ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।
Answer:
ମହାଜନ

6. ଯେଉଁମାନଙ୍କର ଆୟଦର ସହିତ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ସେମାନେ ବିଶେଷ ___________________ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ ।
Answer:
କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ

7. ମୁଦ୍ରାସୀତି ଏକ ଲୁକାୟିତ __________________ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
Answer:
କର

8. ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଯୋଗୁଁ ___________________ ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ହେତୁ ତାହା ନିରୁତ୍ସାହିତ ହୁଏ ।
Answer:
ସଞ୍ଚୟ

9. ମୌଦ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଫଳରେ ସରକାର ଦେଶର _______________________ ଯୋଗାଣକୁ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି ।
Answer:
ମୁଦ୍ରା

10. ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି ସମୟରେ ସରକାର ଅଧ‌ିକ ଟିକସ ବସାଇ ଲୋକମାନଙ୍କ ହାତରୁ ଅତିରିକ୍ତ ______________________ କୁ ପ୍ରତ୍ୟାହୃତ କରାଯାଏ ।
Answer:
କ୍ରୟଶକ୍ତି

C. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ।

1. ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତି ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେତେବେଳେ ଦେଶର ପୂର୍ଣ୍ଣନିଯୋଗ ପରେ ଦରବୃଦ୍ଧି ହୁଏ, ସେହି ଦର ବୃଦ୍ଧିକୁ ମୁଦ୍ରାସୀତି କୁହାଯାଏ ।

2. ଅବାଧ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କ’ଣ ?
Answer:
ଦରବୃଦ୍ଧି ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେଲେ, ଏହାକୁ ମୁକ୍ତ ବା ଅବାଧ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କୁହାଯାଏ ।

3. ଅବଦମିତ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କ’ଣ ?
Answer:
ଅବଦମିତ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କହିଲେ ସେହି ମୁଦ୍ରାଣ୍ଡୀତିକୁ ବୁଝାଏ, ଯେଉଁଠାରେ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତିରୋଧ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଫଳରେ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି.ପ୍ରତିରୋଧ ଏବଂ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇଥାଏ ।

4. ମାଗଣ ଆକୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି କ’ଣ ?
Answer:
ଯେତେବେଳେ ମାଗଣ ଦେଶର ଦ୍ରବ୍ୟ, ପଣ୍ୟ ଓ ସେବାର ଯୋଗାଣଠାରୁ ଅଧିକ ହୁଏ; ଅର୍ଥାତ୍ ମାଗଣ ଯୋଗାଣକୁ ବଳିଯାଏ ଏବଂ ଦର ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ, ତାହାକୁ ମାଗଣ ଆକୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରଢ଼ୀତି କୁହାଯାଏ ।

5. ପରିବ୍ୟୟ ପୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି କ’ଣ ?
Answer:
ଯେତେବେଳେ ଦେଶରେ ମଜୁରି ଏବଂ ଲାଭର ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ଦ୍ରବ୍ୟ, ପଣ୍ୟ ଏବଂ ପରିବ୍ୟୟ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ, ତାହାକୁ ପରିବ୍ୟୟ ପୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି କୁହାଯାଏ ।

6. ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତିକ ବ୍ୟବଧାନ କ’ଣ ?
Answer:
ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତିର ପରିମାଣ ଏବଂ ପରିସୀମାର ପରିସଂଖ୍ୟାନିକ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ନିମିତ୍ତ ଅନୁସୃତ ପଦ୍ଧତିକୁ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତିର ବ୍ୟବଧାନ କୁହାଯାଏ ।

7. ମୁଦ୍ରାର ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ଯୋଗାଣ ଫଳରେ କ’ଣ ହୁଏ ?
Answer:
ମୁଦ୍ରାର ଅତ୍ୟଧିକ ଯୋଗାଣ ହେତୁ ଅଧିକ ମୌଦ୍ରିକ ଆୟ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଏହା ମାଗଣକୁ ବୃଦ୍ଧିକରେ ।

8. ଯୁଦ୍ଧ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଦୁର୍ଯୋଗ ଯଥା – ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା, ମରୁଡ଼ି ଓ ଫସଲ ହାନି ଯୋଗୁଁ କ’ଣ ହୁଏ ?
Answer:
ଯୁଦ୍ଧ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଦୁର୍ଯୋଗ ଯଥା – ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା, ମରୁଡ଼ି ଓ ଫସଲ ହାନି ହେତୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ଯୋଗାଣ ହ୍ରାସ ପାଏ ।

9. ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ହେତୁ ବଡ଼ଚାଷୀମାନଙ୍କର କ’ଣ ହୁଏ ?
Answer:
ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ହେତୁ ବଡ଼ଚାଷୀମାନେ ଅଧିକ ଲାଭବାନ ହଅନ୍ତି ।

10. ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତି ସମୟରେ ଖାତକ ବା ମହାଜନ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:
ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ସମୟରେ ଖାତକମାନେ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି ।

D. ନିମ୍ନଲିଖ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭୁଲ କି ଠିକ୍ ଲେଖ । ରେଖାଙ୍କିତ ଅଂଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କରି ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କର ।

1. ମୁଦ୍ରାସ୍ତୀତି ସମୟରେ ଖାଉଟିମାନେ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି ।
Answer:
ମୁଦ୍ରାସ୍ତୀତି ସମୟରେ ଉତ୍ପାଦନକାରୀମାନେ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି ।

2. ମହାଜନମାନେ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ହେତୁ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି ।
Answer:
ଖାତକମାନେ ମୁଦ୍ରାସୀତି ହେତୁ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି ।

3. ମୁଦ୍ରାଣ୍ଡୀତି ସମୟରେ ମଜୁରିଆ ଓ ବେତନ ଭୋଗୀ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକେ ସର୍ବଦା ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି ।
Answer:
ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସମୟରେ ମଜୁରିଆ ଓ ବେତନଭୋଗୀ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକ ସର୍ବଦା କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।

4. ସ୍ଥିର ଆୟ ସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତି ସମୟରେ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।
Answer:
ଠିକ୍

5. ବ୍ୟବସାୟୀ ଏବଂ ଉଦ୍ୟୋକ୍ତମାନେ ଦର ବୃଦ୍ଧି ସମୟରେ ଯଥେଷ୍ଟ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।
Answer:
ବ୍ୟବସାୟୀ ଏବଂ ଉଦ୍ୟୋକ୍ତମାନେ ଦର ବୃଦ୍ଧି ସମୟରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି ।

6. ମୂଦୁ ମୂଲ୍ୟବୃଦ୍ଧିକୁ ଅଶ୍ଵଦଉଡ଼ ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ମୃଦୁ ମୂଲ୍ୟବୃଦ୍ଧିକୁ ଗୁରୁଣ୍ଡି ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କୁହାଯାଏ ।

7. ଆଂଶିକ ମୁଦ୍ରାନ୍ତୀତି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦରବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଆଂଶିକ ମୁଦ୍ରାସୀତି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର କୌଣସି ଏକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ହୋଇଥାଏ ।

8. ଦରବୃଦ୍ଧି ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେଲେ ଏହାକୁ ମୁକ୍ତ ବା ଅବାଧ ମୁଦ୍ରାଣ୍ଡୀତି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଠିକ୍

9. ଜାତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ମାଗଣର ଆଧ‌ିକ୍ୟ ହେଲେ ପରିବ୍ୟୟ ପୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ ।
Answer:
ଜାତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ମାଗଣର ଆଧ୍ୟା ହେଲେ ମାଗଣ ଆକୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ ।

10. ସାମୟିକ ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧିକୁ ମୁଦ୍ରାନ୍ତୀତି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଅନବରତ ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧିକୁ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କୁହାଯାଏ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
E. ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନମାନଙ୍କ ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି / ତିନୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଦିଅ ।

1. ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କ’ଣ ?
Answer:
ଦରବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଏବଂ ମୁଦ୍ରାର କ୍ରୟଶକ୍ତି ବା ମୂଲ୍ୟହ୍ରାସ ହେଲେ ଯେଉଁ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହାକୁ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କୁହାଯାଏ । ଜନ୍ ମେନାର୍ଡ କେନ୍‌ସଙ୍କ ମତରେ, ଯେତେବେଳେ ଦେଶର ପୂର୍ଣନିଯୋଗ ପରେ ଦର ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ, ସେହି ଦର ବୃଦ୍ଧିକୁ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କୁହାଯାଏ ।

ତେଣୁ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି ପୂର୍ଣ୍ଣନିୟୋଜନର ଉତ୍ତର ବ୍ୟବସ୍ଥା । କ୍ରାଉଥରଙ୍କ ମତରେ ଯେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ମୁଦ୍ରା ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସପାଏ ଅର୍ଥାତ୍ ଦର ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ, ସେହି ଅବସ୍ଥାକୁ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି କୁହାଯାଏ । ହ୍ରାସ କହନ୍ତି ଯେ, ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସମୟରେ ଅଧିକ ମୁଦ୍ରା ଅଳ୍ପ କେତେକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଅନ୍ଵେଷଣ କରନ୍ତି । ପଲ୍ ଏନଜିଗ ତାଙ୍କର ପୁସ୍ତକ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତିରେ କହିଛନ୍ତି, ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି ଏକ ଅସମତୁଲ ପରିସ୍ଥିତି ଯେଉଁଠାରେ କ୍ରୟଶକ୍ତିର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଦରବୃଦ୍ଧିର କାରଣ ବା ପ୍ରଭାବ ହୋଇପାରେ ।

2. ମାଗଣ ଆକୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାନ୍ତୀତି କ’ଣ ?
Answer:
ଜାତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ମାଗଣର ଆଧ‌ିକ୍ୟ ହେଲେ ମାଗଣ ଆକୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଦେଖାଯାଏ । ମାଗଣ ଆକୃଷ୍ଟ ସେତିକିବେଳେ ଦେଖାଯାଏ, ଯେତେବେଳେ ଦେଶର ମୌଦ୍ରିକ ମାଗଣ ଦେଶର ଦ୍ରବ୍ୟ, ପଣ୍ୟ ଓ ସେବାର ଯୋଗାଣଠାରୁ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ । ମାଗରଣ ଯୋଗାଣଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ହୋଇଥାଏ । ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ, ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଜନ୍ମହୁଏ । ମାଗଣ ଆକୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଦୁଇଗୋଟି କାରଣରୁ ହୋଇଥାଏ ।

ପ୍ରଥମରେ ଦେଶର ମୁଦ୍ରା ଯୋଗାଣ ବୃଦ୍ଧି ହେବାରୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ମାଗଣ ସମତାଳରେ ବୃଦ୍ଧି ନପାଇଲେ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦରବୃଦ୍ଧି ହୁଏ । ଦ୍ଵିତୀୟରେ ଦେଶରେ ନିବେଶ, ଲାଭ ଓ ଆୟର ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଲୋକମାନଙ୍କର ଉପଭୋଗର ମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ । ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ସେବା ସେହି ଅନୁଯାୟୀ ବୃଦ୍ଧି ନହେଲେ ମାଗଣ ଯୋଗାଣକୁ ବଳିଯାଏ । ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତି ସଂଘଟିତ ହୁଏ ।

3. ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତିକ ବ୍ୟବଧାନ କ’ଣ ?
Answer:
ମୁଦ୍ରାସ୍ପତିର ପରିମାଣ ଏବଂ ପରିସୀମାର ପରିସଂଖ୍ୟାନିକ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ନିମିତ୍ତ ଅନୁସୃତ ପଦ୍ଧତିକୁ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତିର ବ୍ୟବଧାନ କୁହାଯାଏ । ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ଜନ୍ମଦାତା କେନ୍ସ ତାଙ୍କର ସର୍ବଶେଷ ପୁସ୍ତକ ‘ଯୁଦ୍ଧପାଇଁ କିପରି ପରିଶୋଧ ହେବ’’ ରେ ଏହି ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତିକ ବ୍ୟବଧାନ ଅଭିଧାରଣାକୁ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମତରେ ‘ଦେଶର ସୁଲଭ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ସେବାର ମୂଳ ଦରରେ ଧାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥିବା ମୌଦ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟଠାରୁ ଅଧୂକ ପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ମୋଟ ବ୍ୟୟକୁ ମୁଦ୍ରାନ୍ତୀତିର ବ୍ୟବଧାନ କୁହାଯାଏ ।

4. ପରିବ୍ୟୟ ପୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି କ’ଣ ?
Answer:
ପରିବ୍ୟୟ ପୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଦେଶରେ ମଜୁରି ଏବଂ ଲାଭର ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ଦ୍ରବ୍ୟ, ପଣ୍ୟ ଏବଂ ସେବାର ପରିବ୍ୟୟ ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ସଂଘଟିତ ହୁଏ । ଏକାଧ୍ୟାକାର ଶ୍ରମିକ ସଂଘର ମନମୁଖା ନୀତି ଯୋଗୁଁ ମଜୁରି ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଏପରି ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ସେଥ‌ିଯୋଗୁଁ ପରିବ୍ୟୟ ପୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାସ୍ତୀତି ହେଉଛି ମଜୁରି ପ୍ରବୃଦ୍ଧସ୍ଵୀତି । ଯେତେବେଳେ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ମଜୁରି ସେମାନଙ୍କର ସୀମାନ୍ତ ଉତ୍ପାଦନଶୀଳତାଠାରୁ ଅଧିକ ହୁଏ ।

5. ପଳାତକ ମୁଦ୍ରାଣ୍ଡୀତି କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ପୂର୍ଣନିୟୋଜନ ଲାଭପରେ ଯଦି ଦର ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ତେବେ ଦର ଅଧିକ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଆଉ ନିଯୋଗ ଓ ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ନାହିଁ । କେବଳ ଦର ହୁ ହୁ ହୋଇ ବୃଦ୍ଧିହୁଏ । ଏହାକୁ ଅତି ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଅବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ । ଏ ପ୍ରକାର ଦରବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଲୋକମାନେ ମୁଦ୍ରା ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ହେତୁ ଆଉ ଅଧ‌ିକ ସଞ୍ଚୟ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ସମସ୍ତେ ମୁଦ୍ରାକୁ ବିନିମୟ କରି କୌଣସି ବାସ୍ତବ ପରିସମ୍ପତ୍ତିରେ ପରିଣତ କରନ୍ତି । ଏହାକୁ ପଳାତକ ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତି କୁହାଯାଏ । ଏ ପ୍ରକାର ପରିସ୍ଥିତିରେ ନିବେଶ, ନିଯୋଗ ଓ ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ନାହିଁ ।

F. ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖ୍ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

1. ମୁଦ୍ରାଣ୍ଡୀତି ଏବଂ ସାମାଜିକ ପରିଣତି ।
Answer:
ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଫଳରେ ଦେଶର ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବିପୁଳ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ । ମୁଦ୍ରାନ୍ତୀତି ସାମାଜିକ ଆୟକୁ ପୁନର୍ବଣ୍ଟନ କରେ । ମୁଦ୍ରାସ୍ତୀତିର ପରିଣତି ସମାଜ ପ୍ରତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଭୟାବହ କାରଣ ଏହା ଫଳରେ ଦରିଦ୍ର ଲୋକମାନଙ୍କର ବେତନ, ମଜୁରି ଓ ଆୟ ହ୍ରାସ ହେତୁ ଜୀବନଧାରଣ ମାନ ନିମ୍ନଗାମୀ ହୁଏ । ଧନୀ ଲୋକମାନେ କଳାବଜାର ଅଗ୍ରଗାମୀ ବ୍ୟବସାୟ ଏବଂ ଫଟକା ବଜାରରୁ ରାତାରାତି ବିପୁଳ ଅର୍ଥ ଲାଭ କରନ୍ତି । ଧନୀ ହୁଏ ଧନିକ । ଦରିଦ୍ର ହୁଏ ଭିକାରୀ ଏବଂ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକମାନେ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତିର ଗରଳକୁ ନୀଳକଣ୍ଠ ପରି ଭକ୍ଷଣ କରନ୍ତି । ଦରବୃଦ୍ଧି ଅର୍ଥନୀତିର ସମସ୍ତ ଶ୍ରେଣୀ ଲୋକମାନଙ୍କପାଇଁ ଆନୁପାତିକ ହୁଏ ନାହିଁ ।

2. ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତି ସମୟରେ ବ୍ୟବସାୟୀ ଏବଂ ଉଦ୍ୟୋକ୍ତା ।
Answer:
ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଦରଦାମ୍ ସ୍ତର ନିରବଚ୍ଛିନ ଭାବରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ । ଫଳରେ, ବ୍ୟବସାୟୀ ଏବଂ ଉଦ୍ୟୋକ୍ତାମାନେ ଦର ବୃଦ୍ଧି ସମୟରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି । ଦର ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ବିକ୍ରି ହୋଇ ନ ଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଭଣ୍ଡାର ସେମାନଙ୍କୁ ଅଧ‌ିକ ଆୟ ପ୍ରଦାନ କରେ । ବ୍ୟବସାୟୀ ଏବଂ ଉଦ୍ୟୋକ୍ତାମାନେ ଅନେକ ସମୟରେ ଆକସ୍ମିକ ଭାବରେ ପ୍ରଚୁର ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନ କରନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ ଦେଶର ଦ୍ରବ୍ୟ, ପଣ୍ୟ ଓ ସେବାର ଯୋଗାଣଠାରୁ ଅଧ୍ଵ ହୋଇଥାଏ । ଫଳରେ ବ୍ୟବସାୟୀ ଓ ଉଦ୍ୟୋକ୍ତାମାନେ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି ।

3. ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସମୟରେ ଖାତକ ଏବଂ ମହାଜନ ।
Answer:
ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତ ସାମାଜିକ ଆୟକୁ ପୁନର୍ବଣ୍ଟନ କରେ । ଦରବୃଦ୍ଧି ଅର୍ଥନୀତିର ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବା ସମସ୍ତ ଶ୍ରେଣୀ ଲୋକମାନଙ୍କପାଇଁ ସମାନ ହୁଏ ନାହିଁ । ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସମୟରେ ମହାଜନମାନେ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ଖାତକମାନେ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି । ମୁଦ୍ରା ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସହେତୁ ଏବଂ ସୁଧଦର ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ଯୋଗୁ ମହାଜନମାନେ ଅଧ‌ିକ ଦେଇ ଅଳପ ପରିଶୋଧ ପାଆନ୍ତି । ଖାତକମାନେ ଅଧିକ ନେଇ ଅଳ୍ପ ଦେଲାଫଳରେ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି । କାରଣ ମୁଦ୍ରା ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ହେତୁ ଖାତକମାନଙ୍କୁ କମ୍ ଦେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।

4. ଆଂଶିକ ମୁଦ୍ରାଜ୍ଞୀତି ଏବଂ ବ୍ୟାପକ ମୁଦ୍ରାସୀତି ।
Answer:
ଆଂଶିକ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର କୌଣସି ଏକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଖାଯାଏ । ପ୍ରାକୃତିକ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଗ ବା କୃତ୍ରିମ ଅନାଟନ ହେତୁ ପ୍ରଥମେ ଖାଦଶସ୍ୟର ଦର ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ । ସରକାର ଦର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପଦ୍ଧତି ସାହାଯ୍ୟରେ ଏହି ଆଂଶିକ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତିକୁ ଦମନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି । ବ୍ୟାପକ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ହେଲେ ଅର୍ତବ୍ୟବସ୍ଥାର ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦର ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ ।

ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମସ୍ତ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦର ବୃଦ୍ଧି ବ୍ୟାଦ୍ଵାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ପ୍ରଥମେ ଆଂଶିକ ହୋଇ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର କୌଣସି ଏକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଦର ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମସ୍ତ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦର ବୃଦ୍ଧିଦ୍ୱାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ମୁଦ୍ରାସ୍ତୀତି ପ୍ରଥମେ ଆଂଶିକ ହୋଇ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର କୌଣସି ଏକ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ହୁଏ ।

5. ମୃଦୁ ଏବଂ ଅତିମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ।
Answer:
ମୃଦୁ ମୂଲ୍ୟବୃଦ୍ଧିକୁ ଗୁରୁଣ୍ଡି ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କହନ୍ତି । ମୁଦୁ ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦରବୃଦ୍ଧିର ହାର ଅତୀବ ଶିଥୁଳ । ଅତିମୁଦ୍ରାସ୍ପତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦରବୃଦ୍ଧି ଅସୀମ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଜର୍ମାନୀରେ ଏବଂ ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଚୀନରେ ଏହି ପ୍ରକାର ଘୋଡ଼ାଦୌଡ଼ ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥିଲା । ସେତେବେଳେ ଜିନିଷପତ୍ରର ଦରଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତିଦିନ ହୁ ହୁ ହୋଇ ବଢ଼ିଲା ।

ଫଳରେ ଜର୍ମାନୀରେ ହିଟ୍‌ରଙ୍କ ଏକଛତ୍ର ଶାସନ ଏବଂ ଚାଇନାରେ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଶାସନର ଆବିର୍ଭାବ ହେଲା ଦ୍ରବ୍ୟ ବା ଉତ୍ପାଦନର ଚାହିଦାର ଅହେତୁକ ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ଦରଦାମ୍ ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧିପାଏ । କିମ୍ବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସାମଗ୍ରୀର ଉତ୍ପାଦନ ପରିବ୍ୟୟ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ଦରଦାମ୍ ସ୍ତରର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତି କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ? ଏହାର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଦରବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଏବଂ ମୁଦ୍ରାର ମୂଲ୍ୟହ୍ରାସ ହେଲେ ଯେଉଁ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ତାହାକୁ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କହନ୍ତି, କାରଣ ଏହି ପ୍ରକାର ପରିସ୍ଥିତି ମୁଦ୍ରାର ଯୋଗାଣ ଅଧିକ ହେତୁ ବା ସ୍ତ୍ରୀତି ହେତୁ ହୋଇଥାଏ ।
ଜନ୍ ମେନାର୍ଡ଼ କେନ୍ସ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତିକୁ ଦେଶର ନିଯୋଗ ସମ୍ପର୍କିତ କରି ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଛନ୍ତି । ଯେତେବେଳେ ଦେଶର ପୂର୍ଣନିଯୋଗ ପରେ ଦର ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ, ସେହି ଦର ବୃଦ୍ଧିକୁ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କୁହାଯାଏ ।

ଦେଶର ସମସ୍ତ ସମ୍ବଳ ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜିତ ପରେ ଯଦି କୌଣସି ଉଦ୍ୟୋକ୍ତା ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି କରିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି ତେବେ ସେ ଯେଉଁ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକୁ ନିୟୋଜିତ କରିବେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ତାଙ୍କର ପୂର୍ବ ନିୟୋଜନରେ ପ୍ରାପ୍ତ ପାଉଣାଠାରୁ ଅଧିକ ପାଉଣା ଦେବାକୁ ହେବ ନଚେତ୍ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ସୁଲଭ ହେବେ ନାହିଁ । ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ଅଧିକ ପାଉଣା ପ୍ରଦତ୍ତ ହେଲେ ଉତ୍ପାଦନ ପରିବ୍ୟୟ ବୃଦ୍ଧି ହେବ ଏବଂ ଦରବୃଦ୍ଧି ହେବ । ଫଳରେ ଦେଶରେ ମୁଦ୍ରାନ୍ତୀତି ଘଟିବ ।

ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦେଶରେ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକର ପୂର୍ବ ନିଯୋଗ ହୋଇନାହିଁ, ସେତେବେଳେ କୌଣସି କାରଣରୁ ଦରବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଅନିୟୋଜିତ ସମ୍ବଳର ନିୟୋଜନ ବୃଦ୍ଧିପାଇବ । ଦେଶରେ ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧିପାଇବ ଓ ଦର ହ୍ରାସ ହେବ । ତେଣୁ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦରବୃଦ୍ଧି ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଘଟାଏ ନାହିଁ । କେନ୍‌ସଙ୍କର ଏହି ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି ଆଜି ଅନେକ ଦେଶରେ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ହେଉନାହିଁ । କାରଣ ଆମ ଦେଶପରି ଅନେକ ଦେଶରେ ଦରବୃଦ୍ଧି ସହିତ ସମ୍ବଳର ଅନିଯୋଗ ଦେଖାଯାଏ । ଉତ୍ପାଦନ ସ୍ଥାଣୁ ଏବଂ ଦରର କ୍ଷିପ୍ରବୃଦ୍ଧି ଆଜି ଅନେକ ଦେଶର ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ।

ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରୀମାନେ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତିକୁ ମୁଦ୍ରାଯୋଗାଣ ସମ୍ପର୍କିତ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଛନ୍ତି । କ୍ରାଉଥରଙ୍କ ମତରେ ଯେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ମୁଦ୍ରା ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସପାଏ ଅର୍ଥାତ୍ ଦରବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ସେହି ଅବସ୍ଥାକୁ ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତି କୁହାଯାଏ । ହାମ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ସମୟରେ ଅଧିକ ମୁଦ୍ରା ଅଳ୍ପ କେତେକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଅନ୍ଵେଷଣ କରନ୍ତି । ଏହି ସମସ୍ତ ସଂଜ୍ଞାର ବିଶେଷତ୍ଵ ଏହି ଯେ ସେମାନେ ମୁଦ୍ରାଯୋଗାଣକୁ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତିର କାରଣ ଏବଂ ଦର ବୃଦ୍ଧିକୁ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତିର ପ୍ରଭାବ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଜର୍ମାନୀରେ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା । ସେଠାରେ ଦରବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ସରକାର ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ମୁଦ୍ରା ଯୋଗାଣକୁ ଅତ୍ୟଧିକ ବୃଦ୍ଧି କଲେ । ଫଳରେ ଜର୍ମାନୀରେ ଅତି ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି ଦେଖାଗଲା । ତେଣୁ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ମୁଦ୍ରାର ଯୋଗାଣ ଏବଂ ଦରର ବୃଦ୍ଧି ଯେକୌଣସି କାରଣରୁ ଘଟିପାରେ । ପଲ୍ ଏନଜିଗ୍ ମତ ଅନୁସାରେ, ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଏକ ଅସମତୁଲ ପରିସ୍ଥିତି ଯେଉଁଠାରେ କ୍ରୟଶକ୍ତିର ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଦରବୃଦ୍ଧିର କାରଣ ବା ପ୍ରଭାବ ହୋଇପାରେ । ତେଣୁ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଦରସ୍ତରର ବୃଦ୍ଧିଜନିତ ଏକ ପରିସ୍ଥିତି ଯାହା ପ୍ରଥମରେ ଅଧ୍ୟକ ମୁଦ୍ରା ଯୋଗାଣ ଏବଂ ପରେ ଅଧିକ ଦର ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥାଏ ।

ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଦରଦାମ୍ ସ୍ତର ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ । ଦରଦାମ୍ ସ୍ତରର ସାମୟିକ ବୃଦ୍ଧି କୌଣସି କାରଣରୁ ଘଟିଲେ ଏହାକୁ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି କୁହାଯାଏ ନାହିଁ । ମାତ୍ର ଏହି ବୃଦ୍ଧି ଏକାଧାରରେ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ବା ନିୟମିତ ଭାବେ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ତାହାକୁ ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତିର ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଏ । କୌଣସି ସମୟରେ ମୌଦ୍ରିକ ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ତୁଳନାରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଯୋଗାଣ ସ୍ଵଳ୍ପ ହୋଇ ଦରଦାମ୍ ସ୍ତରର ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ବୃଦ୍ଧିକୁ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ଅତ୍ୟଧ୍ୟ ମୁଦ୍ରାଯୋଗାଣ ମୁଦାୟୀତିର କାରଣ ହୋଇଥାଏ ।

ଆଧୁନିକ ମତବାଦ ଅନୁସାରେ କୌଣସି ଦେଶର ଆୟ ଓ ବ୍ୟୟ ଯଦି ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାସମୂହର ଯୋଗାଣ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଅନୁପାତିକ ହାରରେ ବୃଦ୍ଧିପାଏ, ତେବେ ଦରଦାମ୍‌ରେ ବୃଦ୍ଧିଘଟେ । ଏହି ପରିସ୍ଥତିରେ ମୁଦ୍ରାର ମୂଲ୍ୟ ବା ଏହାର କ୍ରୟ ଶକ୍ତି ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ । ମୁଦ୍ରାସ୍ତୀତି ବା ଦରଦାମ୍ ସ୍ତରର ନିୟମିତ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ବୃଦ୍ଧି ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଟି କାରଣରୁ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରଥମତଃ ଦ୍ରବ୍ୟ ବା ଉତ୍ପାଦର ଚାହିଦାର ଅହେତୁକ ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ଦରଦାମ୍ ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧିପାଏ । ଦ୍ବିତୀୟତଃ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସାମଗ୍ରୀର ଉତ୍ପାଦନ ପରିବ୍ୟୟ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ଦରଦାମ୍ ସ୍ତରର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ।

ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତିର ବୈଶିଷ୍ନ୍ୟ –
(କ) ଏହା ଦରବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ମୁଦ୍ରା ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ଜନିତ ପରିସ୍ଥିତି ।
(ଖ) ଦରବୃଦ୍ଧି ଅଧିକ ମାଗଣ ବା ସ୍ଵଳ୍ପ ଯୋଗାଣ ହେତୁ ଘଟିଥାଏ ।
(ଗ) ଦେଶରେ ମୁଦ୍ରା ଓ ଋଣର ଯୋଗାଣର ଆଧ୍ୟା ହେତୁ ଏପରି ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
(ଘ) ସାମୟିକ ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ମୁଦ୍ରାନ୍ତୀତି ନୁହେଁ । ଅନବରତ ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧିକୁ ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତି କୁହାଯାଏ ।
(ଙ) ଅନେକଙ୍କ ମତରେ ଏହା ପୂର୍ଣନିଯୋଗୋତ୍ତର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।

2. ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତର ପ୍ରକାର ଭେଦ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
କୌଣସି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଦରଦାମ୍ ସ୍ତରରେ ସ୍ଥିରତା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ ନାହିଁ । ସମୟେ ସମୟେ ଦରଦାମ୍‌ର ସ୍ତର ଅଧ୍ଵରୁ ଅଧ‌ିକ ହେବା ଦେଖାଯାଏ । ଦର ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ, ମୁଦ୍ରାର କ୍ରୟଶକ୍ତି ବା ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ହେଲେ, ତାହାକୁ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କୁହାଯାଏ । ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତିର ମାତ୍ରା ଅନୁଯାୟୀ, ଏହା ଅନେକ ପ୍ରକାର ହୋଇଥାଏ । କେତେବେଳେ ଏହା ମୃଦୁ ଏବଂ କେତେବେଳେ ଏହା ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ହୋଇଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତିଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –

(କ) ମୃଦୁ ଏବଂ ଅତିମୁଦ୍ରାସ୍ପତି– ମୃଦୁ ମୂଲ୍ୟବୃଦ୍ଧିକୁ ଗୁରୁଣ୍ଡି ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଏବଂ ଅତି ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତିକୁ ଅଶ୍ଵଦୌଡ଼ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି କୁହାଯାଏ । ମୁଦୁ ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦରବୃଦ୍ଧିର ହାର ଅତୀବ ଶିଥୁଳ । ଅତିମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦରବୃଦ୍ଧି ଅସୀମ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଜର୍ମାନୀରେ ଏବଂ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଚୀନରେ ଏହି ପ୍ରକାର ଅଶୁଦୌଡ଼ ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥିଲା ।

(ଖ) ଆଂଶିକ ଏବଂ ବ୍ୟାପକ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି – ଆଂଶିକ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର କୌଣସି ଏକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଖାଯାଏ । ଆମ ଦେଶରେ, ଖାଦ୍ୟ ଶସ୍ୟ ଦର କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଥମେ ଦରବୃଦ୍ଧି ଦେଖାଯାଇଥିଲା । ପ୍ରାକୃତିକ ଦୁର୍ବିପାକ ବା କୃତ୍ରିମ ଅନାଟନ ହେତୁ ପ୍ରଥମ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟର ଦରବୃଦ୍ଧି ହେଲା । ସରକାର ଦର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପଦ୍ଧତି ସାହାଯ୍ୟରେ ଏହି ଆଂଶିକ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ବ୍ୟାପକ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ହେଲେ ଅର୍ଥବ୍ୟସ୍ଥାର ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦର ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ ।

ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମସ୍ତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଦର ବୃଦ୍ଧି ଦ୍ବାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ପ୍ରଥମେ ଆଂଶିକ ହୋଇ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର କୌଣସି ଏକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ହୁଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ଭାରତରେ ଖାଦ୍ୟ ଶସ୍ୟର ଦରବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ମଜୁରି ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସମସ୍ତ ସ୍ଥାନରେ ପରିବ୍ୟୟ ପୁଷ୍ପ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଘଟିଥାଏ ।

(ଘ) ଅବାଧ ଏବଂ ଅବଦମିତ ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତି– ଦରବୃଦ୍ଧି ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେଲେ ଏହାକୁ ଅବାଧ ବା ମୁକ୍ତ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି କୁହାଯାଏ । ଦରବୃଦ୍ଧିକୁ ରୋକିବା ନିମିତ୍ତ ସରକାରୀ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଏଠାରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୁଏ ନାହିଁ । ଦରବୃଦ୍ଧି ଆପେଆପେ ସ୍ୱୟଂକ୍ରିୟ ହୁଏ ଏବଂ ଯେଉଁମାନେ ଏହି ବର୍ଦ୍ଧିତ ଦର ପରିଶୋଧ କରିପାରିବେ ସେହିମାନେହିଁ କେବଳ ସମ୍ପର୍କିତ ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ରୟ କରିବେ ।

ଅବଦମିତ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି କହିଲେ ସେହି ମୁଦ୍ରାସ୍ପତିକୁ ବୁଝାଏ, ଯେଉଁଠାରେ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତିରୋଧ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଫଳରେ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ପ୍ରତିରୋଧ ଏବଂ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇଥାଏ । ସରକାର ଏଠାରେ ଦରକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଏବଂ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ପଡ଼ିପ୍ରଧା ଅନୁଯାୟୀ ମୁଦ୍ରାତି ସମୟରେ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଦରିଦ୍ର ନାଗରିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବଣ୍ଟନ କରି ଦରକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

(ଙ) ମାଗଣ ଆକୃଷ୍ଟ ଏବଂ ପରିବ୍ୟୟ ପୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି– ମାଗଣ ଆକୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଅର୍ଥନୀତିରେ ସେତିକିବେଳେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ଯେତେବେଳେ ଦେଶର ମୌଦ୍ରିକ ମାଗଣ ଦେଶର ଦ୍ରବ୍ୟ, ପଣ୍ୟ ଓ ସେବାର ଯୋଗାଣଠାରୁ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ମାଗଣ ଯୋଗାଣଠାରୁ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ । ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ, ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଦେଖାଯାଏ ।

ମାଗଣ ଆକୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଦୁଇଗୋଟି କାରଣରୁ ହୋଇଥାଏ । ମାଗଣ ସମତାଳରେ ବୃଦ୍ଧି ନ ପାଇଲେ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦରବୃଦ୍ଧି ହୁଏ । ଲୋକମାନଙ୍କର ଉପଭୋଗର ମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିହୁଏ । ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ସେବା ସେହି ଅନୁଯାୟୀ ବୃଦ୍ଧି ନ ହେଲେ ମାଗଣ ଯୋଗାଣକୁ ବଳିଯାଏ ଏବଂ ମୁଦ୍ରା ।

ପରିବ୍ୟୟ ପୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତି ଦେଶରେ ମଜୁରି ଏବଂ ଲାଭର ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ସେବାର ପରିବ୍ୟୟ ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ସଂଘଟିତ ହୁଏ । ଏକାଧ୍ୟାକାରୀ ଶ୍ରମିକ ସଂଘର ମନମୁଖୀ ନୀତି ଯୋଗୁଁ ମଜୁରି ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଏତାଦୃଶ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ସେଥ୍ଯୋଗୁଁ ପରିବ୍ୟୟ ପୃଷ୍ଟ ମୁଦ୍ରାନ୍ତୀତିକୁ ମଜୁରି ପ୍ରବୃଦ୍ଧସ୍ତୀତି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଯେତେବେଳେ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ମଜୁରି ସେମାନଙ୍କର ସୀମାନ୍ତ ଉତ୍ପାଦନଶୀଳତାଠାରୁ ଅଧିକ ହୁଏ ସେତେବେଳେ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉତ୍ପାଦନ ବ୍ୟୟ ଏବଂ ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ।

3. ମୁଦ୍ରାସ୍ତୀତି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ନିମିତ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସାମାଜିକ ଆୟକୁ ପୁନର୍ବଣ୍ଟନ କରେ । ଧନୀ ହୁଏ ଅଧ୍ବକ ଧନୀ । ଦରିଦ୍ର ଲୋକମାନଙ୍କର ଦୁଃଖଢ଼ ଓ କଷଣ ବୃଦ୍ଧିପାଏ । ମୁଦ୍ରାନ୍ତୀତି ମୁଦ୍ରା ମୂଲ୍ୟରେ ଅସ୍ଥିରତା ଆଣନ୍ତି । ମୁଦ୍ରା ମୂଲ୍ୟର ପରିମାପକ, ଏହାର ମୂଲ୍ୟ ଅସ୍ଥିରତା ଆଣନ୍ତି । ମୁଦ୍ରା ମୂଲ୍ୟର ପରିମାପକ, ଏହାର ମୂଲ୍ୟ ଅସ୍ଥିର ହେଲେ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ବିଭିକ ଅଟକଳ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୁଏ । ତେଣୁ ଯୋଜନା ଓ ପ୍ରକଳ୍ପ ଅସମ୍ପୂର୍ଣ ହୁଏ । ତେଣୁ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ମନେହୁଏ । ମୁଦ୍ରାନ୍ତୀତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ନିମିତ୍ତ ତିନିଗୋଟି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ; ଯଥା –
(କ) ମୌଦ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା,
(ଖ) ବିଭିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା,
(ଗ) ବିବିଧ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।

(କ) ମୌଦ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା :
ମୌଦ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଫଳରେ ସରକାର ଦେଶର ମୁଦ୍ରା ଯୋଗାଣକୁ ଅର୍ଥନୀତିର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି । ମୁଦ୍ରାର ଯୋଗାଣ କହିଲେ ସାଧାରଣତଃତଃ ବ୍ୟାଙ୍କ ମୁଦ୍ରାର ପରିମାଣ ଅଧ୍ଵକ । ତେଣୁ ବ୍ୟାଙ୍କ ମୁଦ୍ରା ଏବଂ ଋଣକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ସର୍ବାଦୌ ଉଚିତ । ବ୍ୟାଙ୍କ ରଣକୁ ବ୍ୟାଙ୍କ ସୁଧହାରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ଖୋଲାବଜାର କାରବାର ଏବଂ ଜମା ସଂରକ୍ଷଣର ଅନୁପାତର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଫଳରେ ଦେଶର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବ୍ୟାଙ୍କ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରେ । ଏହି ସମସ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଫଳରେ ଲୋକମାନଙ୍କର ବ୍ୟାଙ୍କ ଋଣ ହ୍ରାସ ପାଇବ । ଫଳରେ ମୁଦ୍ରାଣ୍ଡୀତି ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେବ ।

(ଖ) ବିଭିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା :
ବିଭିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା କହିଲେ ସରକାରଙ୍କ ଆୟ ବ୍ୟୟ ନୀତିକୁ ବୁଝାଏ । ସରକାରଙ୍କର ଟିକସ, କରଜ ଏବଂ ବ୍ୟୟନୀତି ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରିବା ନିମିତ୍ତ ଅସ୍ତ୍ରରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ମୁଦ୍ରାନ୍ତୀତି ସମୟରେ ସରକାର ଅଧ‌ିକ ଟିକସ ବସାଇ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ହାତରୁ ଅତିରିକ୍ତ କ୍ରୟ ଶକ୍ତିକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହୃତ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହା ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ସତ୍ୟ ଯେ; ଅର୍ଧକ ଟିକସ ପ୍ରଚଳନ ବେସରକାରୀ ବ୍ୟୟକୁ ହ୍ରାସକରେ । ଫଳରେ ମାଗଣ ଏବଂ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ହ୍ରାସ ହୁଏ ।

ସେହିପରି ସରକାର ସଞ୍ଚୟକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ଏବଂ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ସଞ୍ଚୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରି ଲୋକମାନଙ୍କ ହାତରୁ କ୍ରୟଶକ୍ତି ଛଡ଼ାଇ ନେବା ଫଳରେ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ହ୍ରାସପାଏ । ସରକାର ଖୋଲାବଜାରରୁ ଋଣ ସଂଗ୍ରହ କରି ଲୋକମାନଙ୍କଠାରୁ କରଜ ନିଅନ୍ତି । ଫଳରେ ଦେଶରେ ମୁଦ୍ରା ଯୋଗାଣ ଏବଂ କ୍ରୟଶକ୍ତି ହ୍ରାସପାଇ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୁଏ । ଅବଶେଷରେ ସରକାର ତାଙ୍କର ବ୍ୟୟନୀତିକୁ ଏପରି ଭାବରେ ପରିଚାଳନା କରିବା ଉଚିତ ଯାହା ଫଳରେ ଅନୁତ୍ପାଦିତ ଏବଂ ଅପଚୟମୂଳକ ବ୍ୟୟ କରାଯିବ ନାହିଁ, ଏହା ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତିକୁ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ କରିଥାଏ ।

(ଗ) ବିବିଧ ନୀତି :
(i) ଦର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଏବଂ ପଡ଼ିପ୍ରଥା- ସରକାର ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର ଧାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି କେତେ ପରିମାଣରେ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ପାଇବେ, ତାହାର ପରିମାଣ ମଧ୍ଯ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଏହାକୁ ସର୍ବସାଧାରଣ ବଣ୍ଟନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ । ଫଳରେ ଦରିଦ୍ର ଲୋକମାନେ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସରକାରୀ ଧାର୍ଯ୍ୟ ଦରରେ ସୁବିଧାରେ ପାଆନ୍ତି । ଦର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଏବଂ ପଡ଼ିପ୍ରଥା ଉଭୟ ଏକ ସଙ୍ଗରେ ପ୍ରଚଳନ କରାଯାଏ ।

(ii) ଶ୍ରମିକ ଶୃଙ୍ଖଳା – ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ସମୟରେ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ମଜୁରି ହ୍ରାସ ପାଉଥିବାରୁ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସମୟରେ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ମଜୁରି ହ୍ରାସ ପାଉଥବାରୁ ଶ୍ରମିକମାନେ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୁଅନ୍ତି । ସେମାନେ ମଜୁରି ଏବଂ ବୋନସ ବୃଦ୍ଧି ନିମିତ୍ତ ଧର୍ମଘଟ ଓ ଧାରଣା ପରି ଆନ୍ଦୋଳନାତ୍ମକ ପନ୍ଥାର ଆଶ୍ରୟ ନିଅନ୍ତି । ଶ୍ରମିକ ଅଶାନ୍ତି ଫଳରେ ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସପାଏ ଏବଂ ଦରବୃଦ୍ଧି ହୁଏ । ତେଣୁ ଶ୍ରମିକ ଅଶାନ୍ତର ନିରାକରଣ ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ।
(iii) ପ୍ରତ୍ୟାରୋଧ ଭଣ୍ଡାର କାରବାର– ପ୍ରତ୍ୟାରୋଧ ଭଣ୍ଡାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଫଳରେ ଖାଦ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟ ପରି ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ପଦାର୍ଥ ଭବିଷ୍ୟତର ଅନାଟନକୁ ମୁକାବିଲା କରିବା ନିମିତ୍ତ ମହଜୁଦ ରଖାଯାଏ । ଯେଉଁଠାରେ ଦ୍ରବ୍ୟର ଅଭାବ ଅତ୍ୟଧୀକ ହୁଏ, ସେଠାରୁ ଏହି ଭଣ୍ଡାରରୁ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଏ ।

(iv) ଖାଉଟି ଆନ୍ଦୋଳନ– ଖାଉଟିମାନେ ଦରବୃଦ୍ଧିକୁ ରୋକିବା ନିମିତ୍ତ ପ୍ରତିରୋଧ ଆନ୍ଦୋଳନ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିବା ଉଚିତ । ଆମେରିକାର ଏ ପ୍ରକାର ଆନ୍ଦୋଳନ ଫଳରେ ଏକାଧ୍ୟାକାରୀ ବ୍ୟବସାୟୀମାନେ ଖାଉଟିମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ଦର ମାଧ୍ୟମରେ ଶୋଷଣ କରି ପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ଆମ ଦେଶରେ ଖାଉଟି ପ୍ରତିରୋଧ ଆନ୍ଦୋଳନ ସୁଦୃଢ଼ ହେଲେ ଏବଂ ଖାଉଟି ସମବାୟ

(v) ସୁଚିନ୍ତିତ ମଜୁରି ଏବଂ ଆୟନୀତି— ସୁଚିନ୍ତିତ ମଜୁରି ଏବଂ ଆୟନୀତି ଫଳରେ ସରକାର ମୁଦ୍ରାସ୍ପତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିପାରିବେ । ଆୟ ଓ ମଜୁରିରେ ସ୍ମତା ନ ଆସିଲେ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିହେବ ନାହିଁ । ଯେଉଁମାନେ ସହଜ ଉପାୟରେ ରାତାରାତି ବିପୁଳ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନ କରିବେ, ସେମାନେ ଦରବୃଦ୍ଧିକୁ ଭୂକ୍ଷେପ କରିବେ ନାହିଁ ଏବଂ ଯେଉଁମାନେ କଠିନ ପରିଶ୍ରମ କରି ସ୍ଵଳ୍ପ ଆୟ ଲାଭ କରିବେ, ସେମାନେ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତିର କୁଫଳର ଶୀକାର ହେବେ । ତେଣୁ ଦେଶରେ ଏକ ସମତା ନୀତି ଉପରେ ଆଧାରିତ ଆୟ ଓ ମଜୁରି ନୀତି ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହେବା ଉଚିତ ।

ଏ ସମସ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସତ୍ତ୍ଵେ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ହ୍ରାସ ନପାଇ ପାରେ । ଉତ୍ପାଦନ ଅଧିକ ନହେଲେ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ହ୍ରାସ ହେବ ନାହିଁ । ବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଉତ୍ପାଦନ, ସମବଣ୍ଟନ ଏବଂ ସାମାଜିକ ସହଯୋଗ ବ୍ୟତୀତ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇ ନପାରେ । ତେଣୁ ଏହା ନହେଲେ ଆମକୁ ଆଗାମୀ ବର୍ଷମାନଙ୍କରେ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ସହିତ ବଞ୍ଚିବାକୁ ହେବ ।

4. ମୁଦ୍ରାଣ୍ଡୀତି ହେଲେ ସମାଜର କି କି ପ୍ରକାର ପରିଣତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ସାମାଜିକ ଆୟକୁ ପୁନର୍ବଣ୍ଟନ କରେ । ଧନୀ ହୁଏ ଅଧିକ ଧନୀ । ଦରିଦ୍ର ଲୋକମାନଙ୍କର ଦୁଃଖ ଓ କଷଣ ବୃଦ୍ଧିପାଏ । ଦରବୃଦ୍ଧି ଅର୍ଥନୀତିର ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବା ସମସ୍ତ ଶ୍ରେଣୀ ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନ ବା ଆନୁପାତିକ ହୁଏ ନାହିଁ । ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ହେଲେ ସମାଜର କି କି ପ୍ରକାର ପରିଣତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହା ଜାଣିବାକୁ ହେଲେ ବିଭିନ୍ନ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକଙ୍କୁ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରି ସେମାନଙ୍କର ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଜନିତ ଲାଭ କ୍ଷତି ବିଚାର କରାଯାଏ ।

(କ) ଖାଉଟି ଏବଂ ଉତ୍ପାଦକ – ଉତ୍ପାଦକ ବିଶେଷତଃ ଖାଦ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉତ୍ପାଦକମାନେ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସମୟରେ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି । ଖାଉଟିମାନେ ଅଯଥା ହଇରାଣ ଓ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ଦରବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ସମପରିମିତ ବ୍ୟୟକରି ସେମାନେ ସ୍ଵଳ୍ପଖାଦ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ରୟ କରନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର ଜୀବନଧାରଣମାନ ଅପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଭାବରେ ହ୍ରାସପାଏ । ଅନାଟନ ଓ ଦରବୃଦ୍ଧି ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନକୁ ଦୁର୍ବିସହ କରେ । ବଡ଼ଚାଷୀମାନେ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟର ଦରବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ଅଧ୍ଵ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି । କ୍ଷୁଦ୍ର ଏବଂ ନାମମାତ୍ର ଚାଷୀମାନେ ଖାଦ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ରୟ କରୁଥିବାରୁ ଅଯଥା କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।

(ଖ) ଖାତକ ଏବଂ ମହାଜନ – ମହାଜନମାନେ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି ସମୟରେ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ଖାତକମାନେ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି । ମୁଦ୍ରା ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ହେତୁ ଏବଂ ସୁଧ ଦର ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ଯୋଗୁଁ ମହାଜନମାନେ ଅଧ୍ଵ ଋଣ ଦେଇ ଅଳ୍ପ ପରିଶୋଧ ପାଆନ୍ତି । ଖାତକମାନେ ଅଧିକ ନେଇ ଅଳ୍ପ ଦେଲା ଫଳରେ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି ।

(ଗ) ମଜୁରି ଏବଂ ବେତନଭୋଗୀ – ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ସମୟରେ ମଜୁରିଆ ଓ ବେତନଭୋଗୀ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକେ ସର୍ବଦା କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ମୁଦ୍ରାମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ହେତୁ ସେମାନଙ୍କର ବାସ୍ତବ ଆୟ ହ୍ରାସପାଏ । ଦରବୃଦ୍ଧି ସହିତ ମଜୁରି ବା ବେତନ ସମତାଳରେ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ନାହିଁ । ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ଯଦିଓ ମୁଦ୍ରାମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ହେତୁ ମହଙ୍ଗା ଭତ୍ତା ଦିଆଯାଏ ତଥାପି ମହଙ୍ଗାଭତ୍ତା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ସମୟ ସାପେକ୍ଷ । ତେଣୁ ସେମାନେ ଯେକୌଣସି ମତେ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । କର୍ମଚାରୀଗୋଷ୍ଠୀ ସାଧାରଣତଃ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକ ।

ଦରବୃଦ୍ଧି ସେମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ବାଧେ । ଶ୍ରମିକ ଏବଂ କର୍ମଚାରୀ ସଂଘ ଏହି ଅନ୍ୟାୟର ପ୍ରତିରୋଧ ନିମିତ୍ତ ଧର୍ମଘଟ, କାମବନ୍ଦ, ଘେରାଉ, ଧାରଣା ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି । ଦେଶସାରା ଅରାଜକତା ବ୍ୟାପେ । ଆଇନକୁ ସମ୍ମାନ କରୁଥି ନାଗରିକମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଅବମାନନା କରିବା ନିମିତ୍ତ ତିଳେମାତ୍ର କୁଣ୍ଠାବୋଧ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

(ଘ) ସ୍ଥିର ଆୟ ସମ୍ପନ୍ନ ଏବଂ ପରିବର୍ତୀ ଆୟ ସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଥିର ଆୟ ସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ସମୟରେ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ଥ ହୁଅନ୍ତି । ଆୟ ସ୍ଥିର ରହି ଦରବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ସେମାନେ ସମପରି ମିତ ମୁଦ୍ରା ବିନିମୟରେ ସ୍ଵଳ୍ପ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ସେବା ଲାଭ କରନ୍ତି । ଭତ୍ତା ପାଉଥ‌ିବା ବା ଦୀର୍ଘମିଆଦି ଚୁକ୍ତିବଦ୍ଧ ଆୟକାରୀ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ପେନ୍‌ସନପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କୁ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଅସୁବିଧାରେ ପକାଏ । ମୁଦ୍ରାମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ହେତୁ ଦୈନିକ ସେମାନଙ୍କର ଆୟ ହ୍ରାସ ପାଏ । ଯେଉଁମାନଙ୍କର ଆୟ ଦର ସହିତ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ସେମାନେ ବିଶେଷ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ ।

(ଙ) ବ୍ୟବସାୟୀ ଏବଂ ଉଦ୍ୟୋକ୍ତା– ବ୍ୟବସୟୀ ଏବଂ ଉଦ୍ୟୋକ୍ତାମାନେ ଦରବୃଦ୍ଧି ସମୟରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଲାଭବାନ ହୁଅନ୍ତି । ଦର ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ବିକ୍ରି ହୋଇ ନଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଭଣ୍ଡାର ସେମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ଆୟ ପ୍ରଦାନ କରେ । ବ୍ୟବସାୟୀ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦକମାନେ ଅନେକ ସମୟରେ ଆକସ୍ମିକ ଭାବରେ ପ୍ରଚୁର ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନ କରନ୍ତି ।

(ଚ) ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଏବଂ ସାମାଜିକ ପରିଣତ– ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଫଳରେ ଦେଶର ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବିପୁଳ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ । ପ୍ରଥମରେ ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତିର ପରିଣତି ସମାଜ ପ୍ରତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଭୟାବହ କାରଣ ଏହା ଫଳରେ ଦରିଦ୍ର ଲୋକମାନଙ୍କର ବେତନ, ମଜୁରି ଓ ଆୟ ହ୍ରାସ ହେତୁ ଜୀବନଧାରଣମାନ ନିମ୍ନଗାମୀ ହୁଏ । କଳାବଜାର ବ୍ୟବସାୟ ଏବଂ ଫଟକା ବଜାରରୁ ରାତାରାତି ବିପୁଳ ଅର୍ଥ ଲାଭ କରନ୍ତି । ଧନୀ ହୁଏ ଧନିକ । ଦରିଦ୍ର ହୁଏ ଭିକାରୀ ଏବଂ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକମାନେ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତିର ଗରଳକୁ ନୀଳକଣ୍ଠ ପରି ଭକ୍ଷଣ କରନ୍ତି ।

ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଏକ ଲୁକାୟିତ କର ବ୍ୟବସ୍ଥା । ସରକାରୀମାନେ ଲୋକମାନଙ୍କ ଉପରେ କର ବସାଇଲେ ତାହା ପ୍ରତିରୋଧ ହେବ ବୋଲି ସେମାନେ ଅଧିକ ନୋଟ ଛାପି ମୁଦ୍ରା ଯୋଗାଣକୁ ବୃଦ୍ଧି କରି ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରନ୍ତି । ଅଧୂକ ଦର ହେତୁ ମାଗଣ ଓ ଉପଭୋଗ ହ୍ରାସ ପାଏ, ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଦରିଦ୍ର ଲୋକମାନଙ୍କର ଆୟ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ହ୍ରାସପାଏ ।

ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଯୋଗୁଁ ସଞ୍ଚୟ ମୂଲ୍ୟହ୍ରାସ ହେତୁ, ସଞ୍ଚୟ ନିରୂତ୍ସାହିତ ହୁଏ । ମୁଦ୍ରାସ୍ତୀତି ସମୟରେ ଆୟ ହ୍ରାସପାଏ, ଫଳରେ ଜାତୀୟ ନିବେଶକୁ ନିରୁତ୍ସାହିତ କରନ୍ତି । ଫଳରେ ଜାତୀୟ ନିବେଶକୁ ନିରୁତ୍ସାହିତ କରନ୍ତି । ଫଳରେ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ନିଯୋଗ ହ୍ରାସପାଏ ।

ଯେତେବେଳେ ଫଟକା କାରବାର ଏବଂ ବେଆଇନ କାରବାର ଆକର୍ଷଣୀୟ ବୃତ୍ତିରୂପେ ସାମାଜିକ ସ୍ବୀକୃତି ଲାଭ କରେ ସେତେବେଳେ ପୁଞ୍ଜି ସଘନ ବିଳାସ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉତ୍ପାଦନ ଅଧିକ ଲାଭଜନକ ହୁଏ । ଯୋଜନାବଦ୍ଧ ଅର୍ଥନୀତିରେ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ହେତୁ ଯୋଜନାର ସମସ୍ତ ଅଟକଳ, ପ୍ରକଳ୍ପର ବ୍ୟୟ ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ନିୟୋଜନ ସମସ୍ତ ମୁଦ୍ରାମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ହେତୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୁଏ ।

ଯୋଜନାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ପ୍ରତିଦିନ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୁଏ । ଦେଶର ବହିର୍ବାଣିଜ୍ୟ ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ହୁଏ । ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଦରବୃଦ୍ଧି ହେବାରୁ ରପ୍ତାନି ଦ୍ରବ୍ୟର ଦରବୃଦ୍ଧି ହୁଏ । ଫଳରେ ବୈଦେଶିକ ବଜାରରେ ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ବିକ୍ରୟ ହୁଏ ନାହିଁ । ଦେଶ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଦେଣନେଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅସମତୁଲ ଅବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟିହୁଏ । ରପ୍ତାନି ସ୍ଵଳ୍ପ ଏବଂ ଆମଦାନୀ ଅଧିକ ହୁଏ ।

ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତି ଏକ ଆଇନସିଦ୍ଧ ଦସ୍ୟୁ । ସେ ଦସ୍ୟୁ କିନ୍ତୁ ଅପରାଧୀ ନୁହେଁ । ଏହି ଦସ୍ୟୁବୃତ୍ତି ପାଇଁ ଆମେ କାହାକୁ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିପାରିବୁ ନାହିଁ । ଯେଉଁମାନେ ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି ସମୟରେ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ସେମାନେ ଭାବନ୍ତି ଯେଉଁମାନେ ଏହାଦ୍ଵାରା ଲାଭବାନ ହୋଇଛନ୍ତି ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ସେମାନଙ୍କର ଏକ ବିରାଟ ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର, ଫଳରେ ସେମାନେ ଏହାର ପ୍ରତିରୋଧ କରିବାକୁ ଯାଇ ଧର୍ମଘଟ, ଧାରଣା, ଘେରାଓ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟବନ୍ଦ’ର ଆଶ୍ରୟ ନିଅନ୍ତି ।

ମୁଦ୍ରାସ୍ପତି ସାମାଜିକ ଅରାଜକତା ବୃଦ୍ଧିପରେ । ଚୀନରେ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଏବଂ ଜର୍ମାନୀରେ ହିଟଲରୀ ଏକଛତ୍ର ଶାସନ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଯୋଗୁଁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥିଲା । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଅଧ୍ୟାପକ ସୁରଜଭାନୁ ଗୁନ୍ତା କହିଛନ୍ତି କୌଣସି ସରକାର ନିଜର ସ୍ଥିତି ଏବଂ ନିଜେ ପ୍ରତିନିଧ୍ୟ କରୁଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ରାଜନୈତିକ ସଂସ୍ଥାକୁ ବିପନ୍ନ ନକଲେ ମୁଦ୍ରାଙ୍ଗୀତିକୁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ଏବଂ ପାଳନ କରିବ ନାହିଁ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Odia Solutions Chapter 13 ଆକାଶ କଇଁଛ Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 12 Odia Chapter 13 ଆକାଶ କଇଁଛ Question Answer

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଉତ୍ତର

(କ) ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନ । ଚାରିଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର।

Question ୧ ।
ସରୋବରରେ ରହୁଥ‌ିବା କଚ୍ଛପଟିର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
ଚିତ୍ରଗୀବ, କସ୍ତୁଗ୍ରୀବ, ମଣିଗ୍ରୀବ, ଶଂଖଗ୍ରୀବ ।
Answer:
କସ୍ତୁଗ୍ରୀବ

Question ୨ ।
କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ କ’ଣ ଥିବାରୁ ତା’ ପରିବେଶ ତାକୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିପାରୁ ନଥିଲା ?
ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷୀ, ଉଚ୍ଚାକାଙ୍‌କ୍ଷୀ, କଳ୍ପନାଶ୍ରୟୀ, ଭାବପ୍ରବଣ ।
Answer:
ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷୀ

Question ୩ ।
କଚ୍ଛପଟି କୂଳକୁ ଉଠିଯାଇ କେଉଁଥ‌ିରେ ବିଚରଣ କରୁଥାଏ ?
ଶିଶିର ବିନ୍ଦୁରେ, ଘାସଫୁଲରେ, ମୃଦୁ ସମୀରଣରେ, ସବୁଜ ଉପତ୍ୟକାରେ ।
Answer:
ମୃଦୁ ସମୀରଣରେ

Question ୪ ।
କଚ୍ଛପଟି ଆଖବୁଜି କେଉଁଠି ଭଳିକି ଭଳି ଅଜବ ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖେ ?
ବିମୁଗ୍‌ଧ କଳ୍ପଲୋକରେ, ବର୍ଷଣମୁଖର ସନ୍ଧ୍ୟାରେ, ସ୍ୱଚ୍ଛ ସରୋବରରେ, ସାତରଙ୍ଗୀ ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁରେ ।
Answer:
ବିମୁଗ୍‌ଧ କଳ୍ପଲୋକରେ

Question ୫ ।
କେତେବେଳେ ଦୁଇଗୋଟି ହଂସ ସରୋବରରେ ଉପନୀତ ହେଉଥିଲେ ?
ଶୀତଋତୁ, ଶରତଋତୁ, ବସନ୍ତଋତୁ, ବର୍ଷାଋତୁ ।
Answer:
ବର୍ଷାଋତୁ

Question ୬ ।
ଖଣ୍ଡିଏ କାଠିର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତକୁ କିଏ କାମୁଡ଼ି ଧରିଥିଲେ ?
ବିକଟ ଓଁ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ, କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ଓ ସଙ୍କଟ, ବିକଟ ଓ ସଂକଟ, ମଣିଗ୍ରୀବ ଓ ବିକଟ ।
Answer:
ବିକଟ ଓ ସଂକଟ

Question ୭ ।
‘‘ପରୀକ୍ଷା ସଫଳ’’ ବୋଲି କିଏ କହିଥିଲା ?
ସଙ୍କଟ, ବିକଟ, କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ, ଚିତ୍ରଗ୍ରୀବ ।
Answer:
ବିକଟ

Question ୮ ।
ଶୂନ୍ୟରେ ଥିବାଯାଏ ମୁହଁ ନ ଖୋଲିବାକୁ କିଏ କମ୍ପୁଗ୍ରୀବକୁ ଚେତେଇ ଦେଇଥିଲା ?
ସଙ୍କଟ, ବିକଟ, ମର୍କଟ, ସୁଗ୍ରୀବ ।
Answer:
ସଙ୍କଟ

Question ୯ ।
ଆକାଶର ଭବିଷ୍ୟତ ଅନ୍ଧକାର ବୋଲି କିଏ ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ କରିଥିଲା ?
ଚିଲ, ବଗ, କାଉ, ବକ ।
Answer:
ବକ

Question ୧୦ ।
ହଂସମାନେ ବିଶ୍ଵାସଘାତକ ବୋଲି କିଏ କହିଛି ?
ବତାସୀ, ଘରଚଟିଆ, ଚିଲ, ବକ ।
Answer:
ବକ

Question ୧୧ ।
କେଉଁ ଶବ୍ଦଟିକୁ କମ୍ମୁଗ୍ରୀବ ଗଳାଧଃକରଣ କରିଦେଇଥିଲା ?
ଆଃ, ବୁଦ୍ଦୁ, ବୋକା, ମୂର୍ଖ ।
Answer:
ବୁଦ୍ଦୁ

Question ୧୨ ।
ରାଜା ଉଡ଼ନ୍ତା କଚ୍ଛପଟିକୁ ଦେଖ୍ କ’ଣ କହିଥିଲେ ?
ଅଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ, ଅଦ୍‌ଭୁତ, ବିଚିତ୍ର, ଅସାଧାରଣ ।
Answer:
ବିଚିତ୍ର

Question ୧୩ ।
ତାଙ୍କ ରାଜ୍ୟରେ କିଏ ଉଡ଼ିଯିବାର ଦେଖାଯାଏ ବୋଲି ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ କହିଥିଲେ ?
ଠେକୁଆ, ଶିଆଳ, ଘୁଷୁରି, ମଇଁଷି ।
Answer:
ଘୁଷୁରି

Question ୧୪ ।
ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତଙ୍କ ରାଜ୍ୟରେ କେଉଁ ଭଳି ବୃହଦାକାର ବିହଙ୍ଗମାନେ ଅଛନ୍ତି ବୋଲି ସେ କହିଥିଲେ ?
ମଇଁଷି, ଗଣ୍ଡା, ଜଳହସ୍ତୀ, ଜିରାଫ ।
Answer:
ମଇଁଷି

Question ୧୫ ।
କେତେ ବର୍ଷରେ ଥରେ ଶୂନ୍ୟରୁ କଚ୍ଛପ ବୃଷ୍ଟିହୁଏ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
ଶହେ, ଲକ୍ଷେ, ଅୟୁତ, ସହସ୍ର ।
Answer:
ସହସ୍ର

Question ୧୬ ।
କଚ୍ଛପମାଂସ କାହାର ଅଯୋଗ୍ୟ ବୋଲି ମହାପଣ୍ଡିତେ କହିଥିଲେ ?
ଦେବ ମଣୋହି, ରାଜ ମଣୋହି, ସାଧାରଣ ମଣୋହି, ଜନ ମଣୋହି ।
Answer:
ରାଜ ମଣୋହି

Question ୧୭ ।
କାହା ଆଡ଼କୁ ଦୃଷ୍ଟିପାତ କରି ରାଜାଙ୍କର ଗୋଟିଏ ଚକ୍ଷୁ ଝଟକି ଉଠିଥିଲା ?
ବିହଙ୍ଗ, ହଂସ, କଚ୍ଛପ, ମଇଁଷି ।
Answer:
କଚ୍ଛପ

Question ୧୮ ।
ସେନାପତି କେଉଁ ରୋଗରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ ଫାଳେ କଚ୍ଛପ ମାଂସ ଖାଇବାକୁ କହିଥିଲେ ?
ଶ୍ଵାସ, ଆମାଶୟ, ନିମୋନିଆ, ଗଣ୍ଠିବାତ ।
Answer:
ଗଣ୍ଠିବାତ

Question ୧୯ ।
ଶୂନ୍ୟରୁ ଖସିଲାବେଳେ କଚ୍ଛପଟି କେଉଁ ଶବ୍ଦ ଉଚ୍ଚାରଣ କରିଥିଲା ?
ଗର୍ବୀ, ପଙ୍ଗୁ, ବୁଦ୍ଧ, ଲୋଭୀ ।
Answer:
ବୁଦ୍ଧ

Question ୨୦ ।
କେଉଁ ବ୍ୟାଧିରୁ ସେ ମୁକ୍ତ ହେବା ଜରୁରୀ ବୋଲି ରାଜା କହିଥିଲେ ?
ଅହଂକାରୀ, ଲୋଭୀ, ପୃଥୁଳକାୟ, ବୁଦୁ ।
Answer:
ବୁଦ୍ଧି

Question ୨୧ ।
ରାଜାଙ୍କ କୋଳରେ ପାଚକର ସହକାରୀ କ’ଣ ବିଛାଇ ଦେଇଥିଲା ?
ଚିତ୍ରିତ ସତରଞ୍ଜି, ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପଗଡ଼ି, ରାଜାଙ୍କ ଉତ୍ତରୀୟ, ମଖମଲ ଚାଦର ।
Answer:
ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପଗଡ଼ି

Question ୨୨ ।
ରାଜାଙ୍କ ଧମକ କେଉଁଭଳି ସଭାସଦ୍‌ମାନଙ୍କ କୋହ – କାନ୍ଦଣାକୁ ନିସ୍ତବ୍‌ଧ କରିଦେଇଥିଲା ?
ବୁଲ୍‌ଡ଼ୋଜର, ଟ୍ରାକ୍‌ଟର, ଶଗଡ଼, ମଟରଗାଡ଼ି ।
Answer:
ବୁଲ୍‌ଡ଼ୋଜର

Question ୨୩ ।
ତାଙ୍କ ରାଜ୍ୟର ମଇଁଷି ଆକାରର ବିହଙ୍ଗରୁ କେତେ ନେଇଆସିବାକୁ ରାଜା, ଦେଇଥିଲେ ?
ଚାରୋଟି, ହଳେ, ଗୋଟିଏ, ପାଞ୍ଚଟି ।
Answer:
ହଳେ

Question ୨୪ ।
ମହତକାର୍ଯ୍ୟ ବୋଲି ରାଜା କେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଇଙ୍ଗିତ କରିଛନ୍ତି ?
ଶିକାର, ବୈଦେଶିକ ସମ୍ପର୍କ, ରାଜୋତ୍ସବ, ଯୁଦ୍ଧ ।
Answer:
ଯୁଦ୍ଧ

(ଖ) ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନ । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର ।

Question ୧।
କମ୍ବୁଗ୍ରୀବକୁ କେଉଁ ପରିବେଶ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିପାରୁ ନଥିଲା ?
Answer:
ସରୋବରର ସ୍ୱଚ୍ଛଜଳ, ଉପତ୍ୟକାର ସବୁଜତା କମ୍ବୁଗ୍ରୀବକୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିପାରୁ ନଥିଲା ।

Question ୨।
କଚ୍ଛପଟି କାହିଁକି ନିଜ ଭାଗ୍ୟକୁ ଧୂକ୍‌କର ଦେଇଥାଏ ?
Answer:
ସେ ବିହଙ୍ଗଟିଏ ନ ହୋଇ କଚ୍ଛପଟିଏ ହୋଇଥିବାରୁ ନିଜ ଭାଗ୍ୟକୁ ସ୍ଵୀକାର କରୁଥିଲା ।

Question ୩ ।
କେଉଁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ତର୍କସଭା ହେବାର କସ୍ତୁଗ୍ରୀବ ଦେଖିପାରୁଥିଲା ?
Answer:
ନର ଓ ବାନରବର୍ଗଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ତର୍କସଭା ହେବାର କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ଦେଖିପାରୁଥିଲା ।

Question ୪ ।
କେଉଁଠିକୁ ଯିବା ମାର୍ଗରେ ଦୁଇଗୋଟି ହଂସ ସରୋବରଟିରେ ସପ୍ତାହେ ବିଶ୍ରାମ ନେଉଥିଲେ ?
Answer:
ପର୍ବତଶ୍ରେଣୀ ସେପାରିସ୍ଥ ଏକ ବୃହତ୍ତର ସରୋବରକୁ ଯିବା ମାର୍ଗରେ ଦୁଇଗୋଟି ହଂସ ସରୋବରଟିରେ ସପ୍ତାହେ ବିଶ୍ରାମ ନେଉଥିଲେ ।

Question ୫ ।
ହଂସଯୁଗଳ କେଉଁ ସମ୍ପର୍କରେ ଅବହିତ ଥିଲେ ?
Answer:
ହଂସଯୁଗଳ କଚ୍ଛପର ଅନୁସନ୍ଧିତ୍ସା ସମ୍ପର୍କରେ ଅବହିତ ଥିଲେ ।

Question ୬।
ଅର୍ଥକୋଶ ଅତିକ୍ରମ କଲାପରେ ହଂସ-ଯୁଗଳ ଓ କଚ୍ଛପ କେଉଁଠି ଅବତରଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଅର୍ଥକୋଶ ଅତିକ୍ରମ କଲାପରେ ହଂସ-ଯୁଗଳ ଓ କଚ୍ଛପ ଏକ ଅନୁଚ୍ଚ ପାହାଡ଼ ଉପରେ ଅବତରଣ କରିଥିଲେ ।

Question ୭ ।
ମୃଦୁହାସ୍ୟ ସହକାରେ ବିକଟ କ’ଣ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲା ?
Answer:
ମୁଦୁହାସ୍ୟ ସହକାରେ ବିକଟ ପରୀକ୍ଷା ସଫଳ ବୋଲି ବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲା ।

Question ୮ ।
କଚ୍ଛପ ଉତ୍କଣ୍ଠିତ ଭାବରେ କ’ଣ ପ୍ରଶ୍ନ କରିଥିଲା ?
Answer:
ଶୂନ୍ୟରେ ଥିବାଯାଏ ମୁହଁ ଖୋଲିବ ପାହିଁ, ଏତିକି ମାତ୍ର କହିବାପାଇଁ ଅବତରଣ କରିବା ଦରକାର ଥିଲା ବୋଲି କଚ୍ଛପ ଉତ୍କଣ୍ଠିତ ଭାବରେ ପ୍ରଶ୍ନ କରିଥିଲା ।

Question ୯।
କସ୍ତୁଗ୍ରୀବ କିପରି ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗ ନିରୀକ୍ଷଣ କରିଲାଗିଥିଲା ?
Answer:
କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ବିସ୍ମୟ ଓ ପୁଲକରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗ ନିରୀକ୍ଷଣ କରି ଲାଗିଥିଲା ।

Question ୧୦ ।
କଚ୍ଛପ ଗଦ୍‌ଗଦ୍ କଣ୍ଠରେ କ’ଣ କହିଥିଲା ?
Answer:
କଚ୍ଛପ ଗଦ୍‌ଗଦ୍ କଣ୍ଠରେ କହିଥିଲା, ‘‘ଇତିହାସରେ ପ୍ରଥମ କଚ୍ଛପ – ମହାକାଶଚ।ରୀ ଉ।ବରେ ମୋ’ ନାମ ଅମର ରହିବ ।’’

Question ୧୧ ।
ଆକାଶର ଅକଳ୍ପନୀୟ ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖ୍ କେଉଁ ପକ୍ଷୀ ବିମୂଢ଼ ପାଲଟି ଯାଇଥିଲେ ?
Answer:
ଆକାଶରେ ଅକଳ୍ପନୀୟ ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖ୍ ଘରଚଟିଆ ଓ ବତାସୀ ଭଳି ସାଧାରଣ ପକ୍ଷୀମାନେ ବିମୂଢ଼ ପାଲଟି ଯାଇଥିଲେ ।

Question ୧୨ ।
କେଉଁମାନଙ୍କୁ ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ପକ୍ଷୀ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ପାରା ଓ ଚିଲଙ୍କୁ ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ପକ୍ଷୀ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୧୩ ।
ନିରାଶାବାଦୀ ପକ୍ଷୀ ଭାବେ କିଏ ଜଣାଶୁଣା ?
Answer:
ନିରାଶାବାଦୀ ପକ୍ଷୀଭାବେ କାଉ ଜଣାଶୁଣା ।

Question ୧୪ ।
‘ବକ’ଟିଏ କ’ଣ ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଥିଲା
Answer:
ହଂସମାନେ ଯୁଗେ ଯୁଗେ ବିଶ୍ଵାସଘାତକ ବୋଲି ବକଟି ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଥିଲା ।

Question ୧୫ ।
ଆକାଶମାର୍ଗୀୟ ଅଭିନବ ଘଟଣାଟି ପ୍ତଥମେ କାହାର ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଆକାଶମାର୍ଗୀୟ ଅଭିନବ ଘଟଣାଟି ପ୍ତଥମେ କେତେଜଣ ଗାଈଅ।ଳ ଗେ।କାମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୋଇଥିଲା ।

Question ୧୬ ।
ଟୋକାମାନେ କେଉଁଠାରେ ଅଟକି ଯିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
ଟୋକାମାନେ ନଦୀତୀରଯାଏ ଆସି ଅଟକି ଯିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ।

Question ୧୭ ।
ହଂସମାନେ ବେଶି ଉପରକୁ ଉଠିପାରୁ ନଥିଲେ କାହିଁକି ?
Answer:
କମ୍ବୁଗ୍ରୀବର ଓଜନ ଯୋଗୁ ହଂସମାନେ ବେଶି ଉପରକୁ ଉଠିପାରୁ ନ ଥିଲେ ।

Question ୧୮ ।
ବୃଦ୍ଧଜଣକ କାହା ସହ ନୌକାରେ ଫେରୁଥିଲେ ?
Answer:
ବୃଦ୍ଧଜଣକ ତରୁଣୀ ଭାର୍ଯ୍ୟା ସହ ନୌକାରେ ଫେରୁଥିଲେ ।

Question ୧୯ ।
ବୃଦ୍ଧଜଣକ ମୁକୁଟ ସହ ଉଠି ଠିଆ ହେଲାବେଳେ କ’ଣ ଘଟିଥିଲା ?
Answer:
ବୃଦ୍ଧଜଣକ ମୁକୁଟ ସହ ଉଠି ଠିଆହେଲାବେଳେ ଭାରସାମ୍ୟ ହରାଇ ପଡ଼ିଗଲେ ।

Question ୨୦ ।
‘‘ବୁଦୁ’’ ବୋଲି କହି ଆସୁଥ‌ିବା କସ୍ତୁଗ୍ରୀବ ତା’ର ଉଦ୍‌ଗତ ଶବ୍ଦଟିକୁ କ’ଣ କଲା ?
Answer:
‘ବୁଦୁ’ ବୋଲି କହି ଆସୁଥ‌ିବା କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ତା’ର ଉଦ୍‌ଗତ ଶବ୍ଦଟିକୁ ଗଳାଧଃକରଣ କରିଦେଲା ।

Question ୨୧ ।
ତାଙ୍କ ରାଜ୍ୟରେ ଘୁଷୁରି ଉଡ଼ାଇନେବା କେଉଁମାନଙ୍କର ସଉକ ବୋଲି ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ତାଙ୍କ ରାଜ୍ୟରେ ଘୁଷୁରି ଉଡ଼ାଇନେବା ମଇଁଷି ଉଳି ବୃହଦାକାର ବହଙ୍ଗମାନଙ୍କର ସଭକ ବୋଲି ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ କହିଥିଲେ ।

Question ୨୨ ।
ସଭାସଦ୍ରବର୍ଗ କାହିଁକି ଶଙ୍କି ଯାଇଥିଲେ ?
Answer:
ଉଦ୍‌ଗତ ଭାବାବେଗ ସମ୍ଭାଳି ନ ପାରି କନ୍ତୁଗ୍ରୀବ ତଳେ ପଡ଼ିଯିବାର ଶବ୍ଦରେ ସଭାସଦ୍‌ବର୍ଗ ଶଙ୍କି ଯାଇଥିଲେ ।

Question ୨୩ ।
ରାଜା, ମହାପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ କ’ଣ ପ୍ରଶ୍ନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ରାଜା, ମହାପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ ପ୍ରଶ୍ନ କରିଥିଲେ, ‘ଆପଣ ଏଇଟିର ପତନ ସଂପର୍କରେ ଭବିଷ୍ୟତବାଣୀ କରି ନ ଥିଲେ କାହିଁକି ?

Question ୨୪ ।
କଚ୍ଛପ ଆଡ଼କୁ ଦୃଷ୍ଟିପାତ କରିବାରୁ ରାଜାଙ୍କର କ’ଣ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
କଚ୍ଛପ ଆଡ଼କୁ ଦୃଷ୍ଟିପାତ କରିବାରୁ ରାଜାଙ୍କର ଗୋଟିଏ ଚକ୍ଷୁ ଝଟକି ଉଠିଥିଲା ।

Question ୨୫ ।
କଚ୍ଛପ କାହାକୁ ମିଳିବ ବୋଲି ରାଜା କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଯାହାର ସର୍ବାଧ‌ିକ ପ୍ରୟୋଜନ କଚ୍ଛପ ତାହାକୁ ମିଳିବ ବୋଲି ରାଜା କହିଥିଲେ ।

Question ୨୬ ।
ଗମ୍ଭୀର ମୌନତା ଭିତରେ ସଭାସଦ୍‌ବର୍ଗ କ’ଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଗମ୍ଭୀର ମୌନତା ଭିତରେ ସଭାସଦ୍‌ବର୍ଗ ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ଘନଘନ ଦୃକ୍‌ତ କରିଥିଲେ ।

Question ୨୭ ।
ରାଜା ହଠାତ୍ କାନ୍ଦିଉଠି କ’ଣ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ରାଜା ହଠାତ୍ କାନ୍ଦିଉଠି କହିଲେ, ‘ବାକି ରହିଲି ମୁଁ – ଅର୍ଥାତ୍ ମୁଁ ହିଁ ବୁଦ୍ଧ।’

Question ୨୮ ।
ସଭାସଦ୍ରବର୍ଗଙ୍କ କାନ୍ଦ ଅବ୍ୟାହତ ଥାଉଁ ଥାଉଁ ରାଜା କ’ଣ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ସଭାସଦ୍‌ବର୍ଗଙ୍କ କାନ୍ଦ ଅବ୍ୟାହତ ଥାଉଁ ଥାଉଁ ରାଜା କହିଲେ, ରାଜା ବୁଦ୍ଧି ହେଲେ ଚଳିବ ନାହିଁ ଏବଂ ଦରକାର ହେଲେ ରାଜପରିବାରର ପବିତ୍ର ପରମ୍ପରା ଭଙ୍ଗକରି ରାଜା ପଚ୍ଛପ ମାଂସ ଖାଇ ବୁଦୁ ବ୍ୟାଧୁରୁ ମୁକ୍ତ ହେବେ ।

Question ୨୯ ।
ରାଜାଙ୍କ ଧମକ ସଭାସଦ୍‌ମାନଙ୍କର କ’ଣ କରିଥିଲା ?
Answer:
ଯୁଦ୍ଧ ଅଭାବ କାରଣରୁ ସେନାପତି ଗଣ୍ଠିବାତ ଭୋଗ କରୁଛନ୍ତି ବୋଲି ରାଜା କହିଛନ୍ତି ।

(ଗ) ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନ । ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୨ ନମ୍ବର । ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ।

ଗଳ୍ପ – ଆକାଶ କଇଁଛ, ଗାଳ୍ପିକ – ମନୋଜ ଦାସ

Question ୧ ।
ସମୟ ସମୟରେ କସ୍ତୁଗ୍ରୀବ କୂଳକୁ ଉଠିଯାଇ କ’ଣ କରେ ?
Answer:
ସମୟ ସମୟରେ କସ୍ତୁଗ୍ରୀବ କୂଳକୁ ଉଠିଯାଇ ମୃଦୁ ସମୀକରଣରେ ବିଚରଣ କରିଥାଏ ।

Question ୨ ।
ହଂସଯୁଗଳ କଚ୍ଛପର ମନୋରଞ୍ଜନ ପାଇଁ କ’ଣ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ହଂସଯୁଗଳ କଚ୍ଛପର ମନୋରଞ୍ଜନ ପାଇଁ ଦୂରଦୂରାନ୍ତରର କାହ।ଣୀ ଶୁଣାଉଥିଲେ ।

Question ୩ ।
ବିକଟ ସଙ୍କଟ କିପରି କସ୍ତୁଗ୍ରୀବକୁ ଧରି ଶୂନ୍ୟକୁ ଉଠିଥିଲେ ?
Answer:
ବିକଟ ସଙ୍କଟ ଖଣ୍ଡିଏ କାଠିକୁ ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତର କାମୁଡ଼ି ଧରିଥିଲାବେଳେ, କାଠିର ମଧ୍ୟଭାଗକୁ କାମୁଡ଼ି ଧରିଥିଲା କସ୍ତୁଗ୍ରୀବ ଏବଂ ତା’ପରେ ସେମାନେ ଉଡ଼ି ଶୂନ୍ୟକୁ ଉଠିଥିଲେ ।

Question ୪ ।
କମ୍ବୁଗ୍ରୀବକୁ ସଙ୍କଟ କ’ଣ ଚେତାଇ ଦେଇଥିଲା ?
Answer:
କମ୍ବୁଗ୍ରୀବକୁ ସଙ୍କଟ ଶୂନ୍ୟରେ ଥିବାଯାଏ ମୁହଁ ଖୋଲିବ ନାହିଁ ବୋଲି ଚେତାଇ ଦେଇଥିଲା ।

Question ୫ ।
ହଂସମାନେ କଚ୍ଛପଟିର ଶୋଚନୀୟ ଅବସ୍ଥା କଥା ମନେପକାଇ ଦେଲେ ମଧ୍ୟ କସ୍ତୁଗ୍ରୀବ କ’ଣ କହିଥିଲା ?
Answer:
ହଂସମାନେ କଚ୍ଛପଟିର ଶୋଚନୀୟ ଅବସ୍ଥା କଥା ମନେପକାଇ ଦେଲେ ମଧ୍ୟ କସ୍ତୁଗ୍ରୀବ ବିସ୍ମୟ ଓ ପୁଲକରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗ ନିରୀକ୍ଷଣ କରିବାରେ ଲାଗିଥିଲା ।

Question ୬ ।
ହଂସମାନେ କିପରି ଊର୍ଷକୁ ଉଠିଥିଲେ ?
Answer:
ହଂସମାନେ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଅଧିକ ସ୍ବାଚ୍ଛନ୍ଦ୍ୟ ଓ ଅ।ମ୍ୱବିଶ୍ଵ।ସ ସହକାରେ ଊର୍ଷକୁ ଉଠିଥିଲେ ।

Question ୭ ।
କଚ୍ଛପଦ୍ବାରା ଏ ଆକାଶ-ବିଜୟ ସମ୍ପର୍କରେ ‘କାଉ’ କ’ଣ କହିଥିଲା ?
Answer:
କଚ୍ଛପଦ୍ଵାରା ଏ ଆକାଶ ବିଜୟ ସମ୍ପର୍କରେ କାଉ କହିଥିଲା, ଆକାଶର ଭବିଷ୍ୟତ ଅନ୍ଧକାର ବୋଲି ମୁଁ ଯେଉଁ ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ କରିଆସିଥିଲି ଏହା ସେହି ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ ପରିଣତିର ଆରମ୍ଭମାତ୍ର ।

Question ୮।
କେଉଁକଥା କେଉଁଠି ଗାଈଆଳଟୋକାଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଆକାଶମାର୍ଗୀୟ ସେ ଅଭିନବ ଘଟଣା ପର୍ବତ ସେପାରି ପ୍ରାନ୍ତରର ଗାଈଆଳ ଟୋକାଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୋଇଥିଲା ।

Question ୯ ।
ଟୋକାମାନେ ଅଟକି ଯିବାକୁ ବାଧ୍ୟହେବାରୁ କଚ୍ଛପଟି କ’ଣ ଅନୁଭବ କରିଥିଲା ?
Answer:
ନଦୀତୀରଯାଏ ଯାଇ ଯେବେଳେ ଟୋକାମାନେ ଅଟକି ଯିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ, ସେତେବେଳେ କଚ୍ଛପଟି ସ୍ଵୟଂ ହାତତାଳି ଦେବାର ପ୍ରେରଣା ଅନୁଭବ କରିଥିଲା ।

Question ୧୦ ।
ଅସ୍ତମାନ ସୂର୍ଯ୍ୟର ରଶ୍ମିଜାଳ ସମ୍ପର୍କରେ ଆସି ହଂସ ଓ କଚ୍ଛପଙ୍କର କ’ଣ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଅସ୍ତମାନ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ରଶ୍ମିଜାଳ ହଂସଦ୍ଵୟଙ୍କ ଚଞ୍ଚଳ ପକ୍ଷ ଓ କଚ୍ଛପର ମସୃଣ ପୃଷ୍ଠଦେଶରେ ସୁନାର ଧୂଳି ମଖାଇ ଦେଲାଭଳି ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥିଲା ।

Question ୧୧ ।
କେଉଁ କଥାରେ କଚ୍ଛପ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ନିଜକୁ ସମ୍ଭାଳି ନେଇଥିଲା ?
Answer:
‘ଆ ! ମୁଁ ଉଡ୍ଡୀୟମାନ !’’ ହଠାତ୍ ଏତକ ବଡ଼ପାଟିରେ କହିବାକୁ ଉଦ୍ୟତ ହୋଇ କଚ୍ଛପ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ନିଜକୁ ସମ୍ଭାଳି ନେଇଥିଲା ।

Question ୧୨ ।
ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତଙ୍କ ରାଜ୍ୟରେ ଘୁଷୁରି ଉଡ଼ିବର କଥା ଶୁଣି ରାଜା ତାଙ୍କୁ କ’ଣ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତଙ୍କ ରାଜ୍ୟରେ ଘୁଷୁରି ଉଡ଼ିବର କଥା ଶୁଣି ରାଜା ତାଙ୍କୁ କହିଥିଲେ, ଘୁଷୁରିମାନଙ୍କୁ କିଏ ଉଡ଼ାଇ ନିଏ କିମ୍ବା ତାଙ୍କର ପର ଅଛି ଅଥବା ତମ ରାଜାଙ୍କର ଲାଞ୍ଜ ଅଛି ।

Question ୧୩ ।
କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ କିପରି ନଅର ଛାତ ଉପରେ ପଡ଼ିଯାଇଥିଲା ?
Answer:
କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ଚକ୍ରବତ୍‌ ବୁଲି ବୁଲି ଆସି ସଶବ୍ଦ ଛାତ ଉପରେ ପଡ଼ିଯାଇଥିଲା ।

Question ୧୪ ।
ଦରବାରର ପ୍ରଧାନ ବିଶେଷଜ୍ଞ – ଭୋଜନପ୍ରେମୀ କ’ଣ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ପ୍ରଧାନ ବିଶେଷଜ୍ଞ – ଭୋଜନପ୍ରେମୀ କହିଥିଲେ, ଏଇଟି ଦୁର୍ଲଭ ଧରଣର ସୁସ୍ୱାଦୁ କଇଁଛ ।’

Question ୧୫ ।
ଦରବାରର କବିରାଜ ଜ୍ୟୋତିଷୀ କଚ୍ଛପମାଂସ ସମ୍ପର୍କରେ କ’ଣ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଦରବାରରେ କବିରାଜ ଜ୍ୟୋତିଷୀ କଚ୍ଛପମାଂସ ସମ୍ପର୍କରେ କହିଥିଲେ, ସହସ୍ର ବର୍ଷରେ ଶୂନ୍ୟରୁ କଚ୍ଛପ ବୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ସେ କଚ୍ଛପ ମାଂସ ସହସ୍ର ଧରଣର ରୋଗବ୍ୟାଧ ଓ ଦୋଷ ଦୁର୍ବଳତାର ପ୍ରତିଷେଧକ ହୋଇଥାଏ ।

Question ୧୬ ।
ରାଜାଙ୍କ ପ୍ରଶ୍ନରେ ମହାପଣ୍ଡିତେ କି ଉତ୍ତର ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ରାଜାଙ୍କ ପ୍ରଶ୍ନରେ ମହାପଣ୍ଡିତେ ଉତ୍ତର ଦେଇ କହିଥିଲେ, ଯେହେତୁ କଚ୍ଛପ ମାଂସ ରାଜ ମଣୋହିର ଅଯୋଗ୍ୟ, ତେଣୁ ଏ ଘଟଣାକୁ ମୁଁ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ବୋଲି ବିଚାରି ନ ଥିଲି ।

Question ୧୭ ।
କ’ଣ କହି ରାଜା ମୁଖ୍ୟପାଚକକୁ କଚ୍ଛପଟି ରାନ୍ଧିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
‘ଯେହେତୁ ଏହି ମାଂସ ବହୁ ରୋଗ ଓ ଦୋଷ ଦୁର୍ବଳତାର ମହୌଷଧ, ଏହାକୁ ରନ୍ଧନ କରି ପୀଡ଼ିତମାନଙ୍କୁ ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା’ କହି ରାଜା ମୁଖ୍ୟପାଚକକୁ’ କଚ୍ଛପଟିକୁ ରାନ୍ଧିବାକୁ ନିର୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ ।

Question ୧୮ ।
କଚ୍ଛପ ମାଂସ ଖାଇବା ସମ୍ପର୍କରେ ସେନାପତି କ’ଣ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଅଧିକ ଦକ୍ଷତା ସହ ରାଜସେବା କରିବା ନିମନ୍ତେ ଗଣ୍ଠିବାତରୁ ସହଜ ମୁକ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ କଚ୍ଛପ ମାଂସ ଫାଳେ ଖାଇବା ଆବଶ୍ୟକ ବୋଲି ସେନାପତି କହିଥିଲେ ।

Question ୧୯ ।
ମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ସଭାସଦ୍‌ବର୍ଗ କେଉଁ ବିଷୟରେ ଆଗ୍ରହୀ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
ମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ସଭାସଦ୍‌ବର୍ଗ ଅଧ‌ିକ ଦକ୍ଷ ରାଜସେବା ନିମନ୍ତେ କଚ୍ଛପର କିୟଦଂଶମାଂସ ଭକ୍ଷଣ କରି କୌଣସି ନା କୌଣସି ରୋଗରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଁ ଆଗ୍ରହୀ ଥିଲେ ।

Question ୨୦ ।
କଚ୍ଛପ ମାଂସ ସମ୍ପର୍କରେ ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ କ’ଣ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ?
Answer:
କଚ୍ଛପ ମାଂସ ସମ୍ପର୍କରେ ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ, ଆମ ଦୁଇ ମହାନ୍ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ମୈତ୍ରୀ ଗାଢ଼ତର କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସେ କିଞ୍ଚ୍ କଚ୍ଛପ ମାଂସ ଭକ୍ଷଣ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ।

Question ୨୧ ।
ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ ରାଜାଙ୍କ କେଉଁ ବକ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରତି ସମର୍ଥନ ଜଣାଇଥିଲେ ?
Answer:
ରାଜା କହିଥିଲେ, ଆମର ସମ୍ମାନିତ ଅତିଥ୍ ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ ମହୋଦୟ ତାଙ୍କ କୂଟନୈତିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବୁଦ୍ଧି ପଦବାଚ୍ୟ ନୁହଁନ୍ତି ଏବଂ ରାଜାଙ୍କର ଏହି ବକ୍ତବ୍ୟକୁ ରାଜଦୂତ ସମର୍ଥନ ଜଣାଇଥିଲେ ।

Question ୨୨ ।
ମନ୍ତ୍ରୀବର୍ଗଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ରାଜା କ’ଣ ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ମନ୍ତ୍ରୀବର୍ଗଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ରାଜା ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇ କହିଥିଲେ, ଆମ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ହୁଏତ ମନ୍ତ୍ରୀ ନ ହେଲେ ବୁଦ୍ଧି, ଏକାଧାରରେ ଉଭୟ ହୋଇ ନ ପାରନ୍ତି ।

Question ୨୩ ।
ସମସ୍ତ ସଭାସଦ୍ କାହିଁକି କାନ୍ଦି ଉଠିଥିଲେ ?
Answer:
ରାଜା କାନ୍ଦିଉଠି କହିଲେ, ‘ବାକି ରହିଲି ମୁଁ ଅର୍ଥାତ୍‌ ମୁ ହିଁ ବୁଦୁ’ ଏବଂ ରାଜାଙ୍କ କାନ୍ଦ ଦେଖୁ ସମସ୍ତ ସଭାସଦ୍ କାନ୍ଦି ଉଠିଥିଲେ ।

Question ୨୪ ।
ଦୀର୍ଘକାଳ ହେବ ତାଙ୍କ ରାଜ୍ୟରେ କ’ଣ ହୋଇଛି ବୋଲି ରାଜା କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଦୀର୍ଘକାଳ ହେବ ତାଙ୍କ ରାଜ୍ୟରେ କୌଣସି ମହତ୍ କାର୍ଯ୍ୟ ଅର୍ଥାତ୍ ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇନାହିଁ, ଫଳରେ ସୈନ୍ୟମାନେ ମୋଟେଇ ଯାଇଛନ୍ତି ଏବଂ ସେନାପତି ଗଣ୍ଠିବାତ ଭୋଗୁଛନ୍ତି ।

(ଘ) ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନ । ୩୦ଟି ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୩ ନମ୍ବର । ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୨ ନମ୍ବର ରହିବ ।

ଗଳ୍ପ – ଆକାଶ କଇଁଛ, ଗାଳ୍ପିକ – ମନୋଜ ଦାସ

Question ୧ ।
ଦିଗନ୍ତ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟିପାତ କରି କସ୍ତୁଗ୍ରୀବ କ’ଣ ଭାବୁଥିଲା ?
Answer:
ଦିଗନ୍ତ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟିପାତ କରି କସ୍ତୁଗ୍ରୀବ ଦୀର୍ଘଶ୍ଵାସ ଛାଡୁଥିଲା । ସେ ଭାବୁଥିଲା ଦୂରର ପର୍ବତଶ୍ରେଣୀ ସେପାରିସ୍ଥ ସରୋବରମାନ କେତେ ସ୍ୱଚ୍ଛତର ଓ ଉପତ୍ୟକାମାନ କେତେ ସବୁଜତର ହୋଇ ନ ଥ‌ିବ । ସେ ବିହଙ୍ଗଟିଏ ନ ହୋଇ କଚ୍ଛପ ହୋଇଥିବା ହେତୁ ନିଜ ଭାଗ୍ୟକୁ ସ୍ଵୀକାର କରୁଥିଲା ।

Question ୨ ।
କମ୍ବୁଗ୍ରୀବର ଦୂରାନ୍ତରର ଅଜଣାକୁ ଜାଣିବାର ପିପାସା ସମ୍ପର୍କରେ କ’ଣ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
କମ୍ପୁଗ୍ରୀବ ଅନେକ ସମୟରେ କୂଳକୁ ଉଠିଯାଇ ମୃଦୁ ସମୀରଣରେ ବିଚରଣ କରେ । ବେଳେ ବେଳେ ଲତାପତ୍ର ଦେହରୁ ଶିଶିର ବିନ୍ଦୁଟିଏ ଚାଟିଦିଏ ତ କେତେବେଳେ ଘାସ ଫୁଲଟିଏ ଚୋବାଇ ପକାଏ; କିନ୍ତୁ ଦୂରାନ୍ତରର ଅଜଣାକୁ ଜାଣିବାର ପିପାସା ସେଥ‌ିରେ ବଢ଼େ ସିନା, କମେ ନାହିଁ ।

Question ୩ ।
ବିମୁଗ୍‌ଧ କଳ୍ପନାଲୋକରେ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ କ’ଣ ଦେଖୁଥାଏ ?
Answer:
ବିମୁଗ୍‌ଧ କଳ୍ପନାଲୋକରେ କସ୍ତୁଗ୍ରୀବ ଭଳିକି ଭଳି ଅଜବ ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖୁଥାଏ । ଗୀତ ବୋଲୁଥିବା ଗଛଲତା, ମେଘମାଳା ଭିତରୁ ସିଧାସଳଖ ଝରିଆସୁଥିବା ସାତରଙ୍ଗୀ ନଦୀ, ପ୍ରଶସ୍ତ ସଦନରେ ଏକତ୍ରିତ ସ୍ୱନାମଧନ୍ୟ ନର ଓ ବାନରବର୍ଗ ମଧ୍ୟରେ ଲାଙ୍ଗୁଳର ଉପଯୋଗିତ ସମ୍ପର୍କରେ ତର୍କସଭା ଇତ୍ୟାଦି ଦେଖୁଥାଏ ।

Question ୪ ।
ବର୍ଷାଋତୁ ହେଲେ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ କାହାର ଆଗମନକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥାଏ ?
Answer:
ବର୍ଷାଋତୁ ହେଲେ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ, ବିକଟ ଓ ସଙ୍କଟ ନାମକ ଦୁଇଗୋଟି ହଂସଙ୍କ ଆଗମନକୁ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥାଏ । କାରଣ ସେମାନେ ଦୈନିକ ଘଣ୍ଟାଏ ଦୁଇଘଣ୍ଟା ଦୂରଦୂରାନ୍ତରର କାହାଣୀ ଶୁଣାଇ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବର ମନୋରଞ୍ଜନ କରୁଥିଲେ ।

Question ୫ ।
କେଉଁ ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ ନେବା ସମ୍ପର୍କରେ ହଂସଯୁଗଳ ରାଜି ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
ବନ୍ଧୁତାପାଇଁ କନ୍ତୁଗ୍ରୀବ ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ପର୍ବତଶ୍ରେଣୀ ସେପାରିସ୍ଥ ସରୋବରକୁ ଯିବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା । ପ୍ରସ୍ତାବରେ ଯଥେଷ୍ଟ ସନ୍ଦେହ ଥିଲେ ବି ହଂସଦ୍ଵୟ ପ୍ରଥମ ଅର୍ଥକୋଶ ପଥଯାଏ ଏକ ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାକୁ ରାଜି ହୋଇଥିଲେ ।

Question ୬ ।
ହଂସମାନେ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବକୁ କେଉଁ କଥା ମନେପକାଇ ଦେଇଥିଲେ ଓ କାହିଁକି ?
Answer:
ହଂସମାନେ ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ଭାବେ, କମ୍ବୁଗ୍ରୀବକୁ ଅର୍ଥକୋଶ ଅତିକ୍ରମ କରାଇ ନେଇ ଏକ ଅନୁଚ୍ଚ ପାହାଡ଼ ଉପରେ ଅବତରଣ କଲେ । ପରୀକ୍ଷା ସଫଳ ହେବାରୁ, ସେମାନେ ପୁଣି ଉଡ଼ଇବା ଆରମ୍ଭ କରିବା ପୂର୍ବରୁ, ଶୂନ୍ୟରେ ଥ‌ିବାଯାଏ, ମୁହଁ ନ ଖୋଲିବାପାଇଁ କହିଥିଲେ । ମାତ୍ର ଅବତରଣ ନ କରି ଏକଥା କହିଥିଲେ ଚଳିଥା’ନ୍ତା ବୋଲି କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ କହିଲା । ଏହାଶୁଣି, ହଂସମାନେ ମନେପକାଇ ଦେଇଥିଲେ, ଅବତରଣ ନ କରି ଏକଥା କହିଥିଲେ ତମ ଅବସ୍ଥା ଶୋଚନୀୟ ହୋଇଥା’ନ୍ତା ।

Question ୭ ।
ମହାକାଶରେ କଚ୍ଛପ ଉଡ଼ିଚାଲିଥିବାର ଦେଖୁ ପକ୍ଷୀମାନେ କି କି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ମହାକାଶରେ କଚ୍ଛପ ଉଡ଼ିଚାଲିଥିବାର ଦେଖ୍ ଘରଚଟିଆ ଓ ବତାସୀ ଭଳି ସାଧାରଣ ପକ୍ଷୀମାନେ ବିମୂଢ଼ ପାଲଟି ଯାଇଥିଲେ । ମାତ୍ର ପାରା ଓ ଚିଲ ଜାତୀୟ ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ପକ୍ଷୀମାନେ ଉଦ୍‌ବେଗ ପ୍ରକାଶ କଲେ । ନିରାଶବାଦୀ ପକ୍ଷୀ କାଉ କହିଲା, ଆକାଶ ଭବିଷ୍ୟତ ଅନ୍ଧକାର ହେବ । ବକ କହିଲା, ହଂସମାନେ ଯୁଗେ ଯୁଗେ ବିଶ୍ଵାସଘାତକ । ପକ୍ଷୀମାନେ ନିଜ ମନମୁତାବକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।

Question ୮ ।
ଆକାଶମାର୍ଗୀୟ ଅଭିନବ ଘଟଣାଟିକୁ ଦେଖ୍ ଗାଈଆଳଟୋକାମାନେ କ’ଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଆକାଶମାର୍ଗୀୟ ଅଭିନବ ଘଟଣାଟିକୁ ଦେଖ୍ ଗାଈଆଳ ଟୋକାମାନେ ଯଥାଶକ୍ତି ହାତ ତାଳି ଦେଇ କଚ୍ଛପବାହୀ ହଂସମାନଙ୍କ ସହ ତାଳରଖ୍ ଦୌଡ଼ିଲେ । ନଈତୀର ଯାଏ ଦୌଡ଼ି ଦୌଡ଼ି ଆସି ଟୋକାମାନେ ଅଟକି ଯାଇଥିଲେ ।

Question ୯ ।
ନୌକାରେ ଫେରୁଥ‌ିବା ବୃଦ୍ଧ ଓ ତାଙ୍କ ତରୁଣୀ ଭାର୍ଯ୍ୟାଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ କ’ଣ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ନୌକାରେ ବୃଦ୍ଧି ଓ ତାଙ୍କ ତରୁଣୀ ଭାର୍ଯ୍ୟା ଫେରୁଥିଲେ । ଆକାଶରେ ହଂସ, କଚ୍ଛପକୁ ଉଡ଼ାଇ ନେଉଥ‌ିବା ଘଟଣାଟି ଦେଖିବାପାଇଁ କନ୍ୟାଟି ମୁଣ୍ଡର ଓଢ଼ଣା କାଢ଼ି ଦେଇଥିଲେ । ନିଜ ସ୍ଵାମୀକୁ କୋମଳ କହୁଣୀରେ ପ୍ରଥମ ସ୍ପର୍ଶ କରି, ମୋତେ ସେଇଟି ଆଣିଦିଅ ବୋଲି କହିଥିଲା । ସ୍ତ୍ରୀ କଥାନୁସାରେ ବୃଦ୍ଧି ଠିଆ ହୋଇପଡ଼ିଲେ ଏବଂ ଭାରସାମ୍ୟ ହରାଇ ପୁଣି ପଡ଼ିଗଲେ ।

Question ୧୦ ।
ଆକାଶରେ ଏକ ଅପୂର୍ବ ଦୃଶ୍ୟର ଖବର ପାଇ ରାଜା କ’ଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଆକାଶରେ ଏକ ଅପୂର୍ବ ଦୃଶ୍ୟର ଖବର ପାଇ ରାଜା ତାଙ୍କର ସମଗ୍ର ଦରବାରକୁ ଛାତ ଉପରକୁ ଉଠାଇନେଲେ । ଦରବାରରେ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ ଜଣେ ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ । ଆକାଶରେ କଇଁଛକୁ ହଂସମାନେ ଉଡ଼ାଇ ନେବାର ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖ୍ ରାଜା କହିଥିଲେ ‘ବିଚିତ୍ର’ ।

Question ୧୧ ।
ଘୁଷୁରିମାନେ ଉଡ଼ିବା ସମ୍ପର୍କରେ ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ କ’ଣ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ହଂସମାନେ କଇଁଛକୁ ଉଡ଼ାଇ ନେବାର ଦୃଶ୍ୟକୁ ରାଜା ବିଚିତ୍ର ବୋଲି କହିଥିଲେ । ମାତ୍ର ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ ତାଙ୍କ ଦେଶରେ ଘୁଷୁରିମାନେ ଉଡ଼ିବା କଥା କହିଛନ୍ତି । ଏହା କିପରି ସମ୍ଭବ ବୋଲି ରାଜା ପଚାରିବାରୁ, ରାଜଦୂତ କହିଛନ୍ତି, ଆମ ଘୁଷୁରିମାନେ ପକ୍ଷବନ୍ତ ନୁହଁନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ମଇଁଷି ଭଳି ବୃହଦାକାର ବିହଙ୍ଗ ଅଛନ୍ତି ଯେଉଁମାନଙ୍କର ଘୁଷୁରି ଉଡ଼ାଇ ନେବାରେ ସଉକ ରହିଛି ।

Question ୧୨ ।
କମ୍ବୁଗ୍ରୀବର ସଶବ୍ଦ ପତନ ସମ୍ପର୍କରେ କ’ଣ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ଭାବବେଗ ସମ୍ଭାଳି ନ ପାରି କସ୍ତୁଗ୍ରୀବ ‘ବୁଦୁ’ ବୋଲି କହିଦେବାରୁ ଚକ୍ରପରି ବୁଲି ବୁଲି ସେ ଆସି ସଶବ୍ଦ ପଡ଼ିଲା ନଅର ଛାତରେ । ସଭାସଦ୍ ଶଙ୍କିଯାଇଥିଲେ । ହଂସମାନେ ବାଡ଼ିଖଣ୍ଡିକ ପକାଇଦେଇ କିଛି ସମୟ ଆର୍ଭରବ ଛାଡ଼ି ନଅର ଉପରେ ଉଡ଼ି ଉଡ଼ି, ପାର୍ଶ୍ଵବର୍ତ୍ତୀ ଗଛରେ ବସିପଡ଼ିଲେ ।

Question ୧୩ ।
କବିରାଜ ଜ୍ୟୋତିଷୀ କ’ଣ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ?
Answer:
କଇଁଛଟି ଉପରୁ ପଡ଼ିବାରୁ କବିରାଜ ଜ୍ୟୋତିଷୀ ନିଜର ବଡ଼ପଣ ଦେଖାଇ ଘୋଷଣା କଲେ ବର୍ଷରେ ଥରେ ଯାଇ ଶୂନ୍ୟରୁ କଚ୍ଛପ ବୃଷ୍ଟିହୁଏ । ଆଉ ସେ କଚ୍ଛପ ମାଂସ ସହସ୍ର ଧରଣର ରୋଗବ୍ୟାଧ ଓ ଦୋଷଦୁର୍ବଳତାର ପ୍ରତିଷେଧକ ହୋଇଥାଏ ।’’

Question ୧୪ ।
ମହାପଣ୍ଡିତେ କଚ୍ଛପର ପତନ ଭଳି ଘଟଣାକୁ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ବିଚାରି ନଥିଲେ କାହିଁକି ?
Answer:
ମହାପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ, ‘ଆପଣ ଏଇଟିର ପତନ ସମ୍ପର୍କରେ ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ କରି ନ ଥିଲେ କାହିଁକି’ ବୋଲି ରାଜା ପଚାରିଥିଲେ । ରାଜାଙ୍କ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ଦେବାପାଇଁ ମହାପଣ୍ଡିତେ କହିଥିଲେ, ‘ଛାମୁଙ୍କୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ମୋର ସବୁ ଗଣନା । ଯେହେତୁ କଚ୍ଛପ ମାଂସ ରାଜା ମଣୋହିର ଅଯୋଗ୍ୟ, ତେଣୁ କଚ୍ଛପର ପତନ ଭଳି ଘଟଣାକୁ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ବିଚାରି ନ ଥିଲେ ।’’

Question ୧୫ ।
ଚଳନ୍ତି ସିଂହାସନ ଉପରେ ଉପବେଶନ କରି କଚ୍ଛପ ସମ୍ପର୍କରେ ରାଜା କ’ଣ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଚଳନ୍ତି ସିଂହାସନ ଉପରେ ଉପବେଶନ କରି କଚ୍ଛପ ସଂପର୍କରେ ରାଜା କହିଥିଲେ, ଯାହାର ସର୍ବାଧ‌ିକ ପ୍ରୟୋଜନ, କଚ୍ଛପ ତାଙ୍କୁ ହିଁ ମିଳିବ । ସେ କଥା ଆମ୍ଭେ ଦେଖୁ । କିନ୍ତୁ ଜୀବଟି ଶୂନ୍ୟରୁ ଖସିଲାବେଳେ କିଛି ଗୋଟିଏ କହିବାର ଆମେ ଶୁଣିଲୁ । ସେଇଟି କ’ଣ ବୋଲି, ବୃହତ୍ତମ କର୍ଶ ସମ୍ବଳିତ ଲୋକଟିକୁ ପଚାରି ବୁଝିବାକୁ ରାଜା ଚାହିଁଥିଲେ ।

Question ୧୬ ।
ରାଜା କେଉଁ କଥାରେ ବିସ୍ମୟ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ?
Answer:
କଇଁଛଟି ଆକାଶରୁ ଖସିଲା ବେଳେ ‘ବୁଦୁ’ କହିଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଏହା କାହାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ଏଭଳି ସମ୍ବୋଧନ କରିଥାଇପାରେ । ଆମ ଭିତରେ ପୁଣି ବୁଦୁ କିଏ ? ଏ କଥାରେ ରାଜା ବିସ୍ମୟ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।

Question ୧୭ ।
ରାଜାଙ୍କ କେଉଁ ବକ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରତି ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ ସମର୍ଥନ ଜଣାଇଥିଲେ ?
Answer:
ରାଜାଙ୍କର ବକ୍ତବ୍ୟ ଥିଲା, ‘ଆମ ସମ୍ମାନିତ୍ ଅତିଥୁ ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ ମହୋଦୟ କୂଟନୈତିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବୁଦ୍ଧି ପଦବାଚ୍ୟ ନୁହଁନ୍ତି ।’’ରାଜାଙ୍କର ଏଭଳି ବକ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରତି ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ ମୁଣ୍ଡହଲାଇ ସମର୍ଥନ ଜଣାଇଥିଲେ ।

Question ୧୮ ।
ସେନାପତି କାହିଁକି ବିକଳ ହସ ହସି ସମସ୍ତଙ୍କ ମୁହଁକୁ ଅନାଇଥିଲେ ?
Answer:
କଇଁଛ ମାଂସ ଖାଇବା ଲୋଭରେ ସେନାପତି ନିଜର ଗଣ୍ଠିବାତ ହୋଇଥିବା କଥା ସ୍ଵୀକାର କରିଥିଲେ । ତେଣୁ ସେନାପତି ଯେ ବୁଦୁ ନୁହଁନ୍ତି ତାହାକୁ ପ୍ରମାଣ କରି ରାଜା କହିଛନ୍ତି – ‘ଆମ ସେନାପତି ସର୍ବସମକ୍ଷରେ, ଏପରିକି ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ ଥିବା ସତ୍ତ୍ବେ, ନିଜର ଗଣ୍ଠିବାତ କଥା କହିଥିବାରୁ, ତାଙ୍କ ଚେହେରାରୁ ଯେତିକି ଜଣାପଡ଼େ, ତା’ ତୁଳନାରେ ଅଧ‌ିକ ବିଜ୍ଞ।’ ଏହା ଶୁଣି ସେନାପତି ବିକଳ ହସ ହସି ସମସ୍ତଙ୍କ ମୁହଁକୁ ଅନାଇଥିଲେ ।

Question ୧୯ ।
‘‘କିନ୍ତୁ ରାଜାଟିଏ ବୁଦୁ ହେଲେ ଚଳିବ କି ?’’ ଏ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କ’ଣ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ରାଜା ଯେତେବେଳେ ବାତିଲ୍ ରୀତିରେ ଅତି ଚତୁରତାର ସହିତ, ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟ ବୁଦ୍ଧି ନୁହଁନ୍ତି ବୋଲି ପ୍ରମାଣ କଲେ, ସେତେବେଳେ ସେ ଅବଶିଷ୍ଟ ଲୋକ ହିସାବରେ ନିଶ୍ଚୟ ବୁଢୀ। ଏହା କହି ସେ ହଠାତ୍ କାନ୍ଦି ପକାଇଲେ । ରାଜାଙ୍କ କାନ୍ଦ ଦେଖୁ ସମସ୍ତ ସଭାସଦ୍ କାନ୍ଦି ପକାଇଲେ । ଏଥର ରାଜା କହିଲେ, ରାଜାଟିଏ ବୁଦୁ ହେଲେ ରାଜ୍ୟ ଚଳିବ ନାହିଁ । ସୁତରାଂ ସେ ରାଜପରିବାରର ପବିତ୍ର ପରମ୍ପରା ଭାଙ୍ଗି କଇଁଛ ମାଂସ ଖାଇ ବୁଦୁ ବ୍ୟାଧିରୁ ମୁକ୍ତ ହେବେ ।

Question ୨୦ ।
ବିଦେଶୀ ରାଜାଦୂତଙ୍କୁ ରାଜା କେଉଁଥିପାଇଁ ମାସେଟିଏ ସମୟ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ ରାଜାଙ୍କ କଥା ଉପରେ ନିଜର ବଡ଼ପଣ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ । ରାଜା ଯେତେବେଳେ କଇଁଛ ଉଡ଼ାଇନେବା ବିଚିତ୍ର ବୋଲି କହିଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ରାଜଦୂତ ତାଙ୍କ ଦେଶରେ ଘୁଷୁରିକୁ ଉଡ଼ାଇ ନେବା ପ୍ରସଙ୍ଗ କହିଥିଲେ । ତେଣୁ ରାଜା ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତଙ୍କୁ ମାସଟିଏ ସମୟ ଦେଇଥିଲେ, ଯେଉଁ ସମୟରେ ସେ ତାଙ୍କ ରାଜ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସୁଲଭ ଥିବା ମଇଁଷି ଆକାରର ବିହଙ୍ଗରୁ ହଳେ ଆଣିବେ, ନଚେତ୍ ତାଙ୍କର ରାଜ୍ୟ ରାଜାଙ୍କ ତାଲୁକରେ ପରିଣତ ହେବ ।

Question ୨୧ ।
‘‘ଯୁଦ୍ଧଟିଏ ଅଭାବରୁ ଏ ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ସିନା’’ – ଏହା କାହିଁକି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ରାଜା ବିଦେଶୀ ରାଜ୍ୟ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ କରିବାର ଯୋଜନା କରି କହିଛନ୍ତି, ଦୀର୍ଘକାଳ ହେବ ଆମ୍ଭେ କୌଣସି ମହତ୍ କାର୍ଯ୍ୟରେ ହାତ ଦେଇନାହୁଁ; ଫଳରେ ଆମର ସୈନ୍ୟମାନେ ମୋଟେଇ ଯାଇଛନ୍ତି, ସେନାପତି ଗଣ୍ଠିବାତ ଭୋଗ କରୁଛନ୍ତି । ଏସବୁ କେବଳ ହୋଇଛି, ଯୁଦ୍ଧ ଅଭାବରୁ । ଯୁଦ୍ଧ ହେଲେ ସମସ୍ତେ ଶାରୀରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଠିକ୍ ରହିବ ।

(ଙ‍) ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୧୫୦ ଶବ୍ଦରେ ଦେବାକୁ ହେବ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୫ ନମ୍ବର ।

Question ୧।
ପଠିତ ଗଳ୍ପରୁ କମ୍ମୁଗ୍ରୀବର ପରିବେଶ ଓ ତା’ର ମାନସିକ ସ୍ଥିତି ଉପରେ ଦୃଷ୍ଟିପାତ କର ।
Answer:
କଥାକାର ମନୋଜ ଦାସ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରବାଦ ପୁରୁଷ । ସେ ତାଙ୍କର ଅନେକ ଗଳ୍ପରେ ମାନବେତର ଚରିତ୍ରମାନଙ୍କୁ ମାନବୀୟ ରୂପ ଦେଇ, ସେମାନଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ସମାଜକୁ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ପ୍ରାଚୀନ ପରମ୍ପରା, ପଞ୍ଚତନ୍ତ୍ର, ହିତୋପଦେଶ ଭଳି ଚରିତ୍ର ସେ ସଂଗ୍ରହ କରିଥିଲେ ବି ସେ ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ନିଜର ବ୍ୟଙ୍ଗାତ୍ମକ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି । ଫଳରେ ତାଙ୍କର ଗଳ୍ପ ହୋଇଯାଇଥାଏ, କାଳଜୟୀ । ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପ ‘ଆକାଶ କଇଁଛ’ରେ କଥାଶିଳ୍ପୀ ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଦାସ ଜଣେ ଅତି ଆଶାୟୀ ବ୍ୟକ୍ତିର କରୁଣ ପରିଣତି ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି ।

କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ଏକ କଇଁଛ । ସେ ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଥିଲା, ସେ ସ୍ଥାନ ତା’ପାଇଁ ଥିଲା ଯଥେଷ୍ଟ ଅନୁକୂଳ ଓ ନିରାପଦ । ସେ ଯେଉଁ ସରୋବରରେ ରହିଥିଲା ସେ ସରୋବରର ଜଳ ଥିଲା ସ୍ଵଚ୍ଛ । ସରୋବର ରହିଥ‌ିବା ଉପତ୍ୟକାଟି ମଧ୍ୟ ଥିଲା ସବୁଜ । ଗୋଟିଏ କଇଁଛ ବଞ୍ଚିବାପାଇଁ ଓ ଚଳିବାପାଇଁ ଯାହାକିଛି ଆବଶ୍ୟକ, ସେହିଭଳି ପରିବେଶ ରହିଥିଲା । ମାତ୍ର କଇଁଛ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବର ମନରେ ରହିଥିଲା ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷ, ଯାହାଫଳରେ ସେ ସେଥ‌ିରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇପାରୁ ନଥିଲା; ବରଂ ବାହାରକୁ ଯିବାପାଇଁ ମନେ ମନେ ଚିନ୍ତାକରୁଥିଲା । ନିଜର ସ୍ଥିତିକୁ ନେଇ ସେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇପାରୁ ନଥିଲା । କଥାକାରି ଏହାକୁ କଚ୍ଛପ ମୁହଁରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି – ‘‘ଦୂରର ପର୍ବତଶ୍ରେଣୀ ସେପାରିସ୍ଥ ସରୋବରମାନ କେତେ ସ୍ବଚ୍ଛତର ଓ ଉପତ୍ୟକାମାନ କେତେ ସବୁଜତର ହୋଇନଥ‌ିବ । ସେ ବିହଙ୍ଗଟିଏ ନହୋଇ କଚ୍ଛପ ହୋଇଥିବା ହେତୁ ନିଜ ଭାଗ୍ୟକୁ ଧକ୍‌କାର ଦିଏ ।’

ସମୟେ ସମୟେ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ କୂଳକୁ ଉଠିଯାଏ । ସେଠାକାର ମୃଦୁ ସମୀରଣରେ ବିଚରଣ କରେ । କେତେବେଳେ କେମିତି ଲତାପତ୍ର ଦେହରୁ ଶିଶିର ବିନ୍ଦୁଟିକୁ ଚାଟିଦେଇ, ତାହାର ସ୍ଵାଦୁ ଆକଳନ କରେ । ପୁଣି ଆଉ କେତେବେଳେ ଘାସ ଫୁଲଟିକୁ ଦେଖ‌ିଲେ, ଚୋବାଇ ଚୋବାଇ ଖାଇଦିଏ । ସେହି ପରିବେଶକୁ ଯେମିତି ପୂର୍ବଭାବରେ ଉପଭୋଗ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରେ । ମାତ୍ର ଏଭଳି ଉପଭୋଗରେ ତା’ର ଦୂରାନ୍ତରର ଅଜଣା ସ୍ଥାନକୁ ଯିବାର ପିପାସା ବଢ଼େ ସିନା କମେ ନାହିଁ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ଥରେ ଥରେ କଳ୍ପନା ଭୋଳରେ ଭାସିଯାଏ, ଏକ ଅସମ୍ଭବ ଇଲାକାକୁ, ଯେଉଁଠାରେ ସେ ଦେଖାରେ ଭଳିକି ଭଳି ଦୃଶ୍ୟ । ଗୀତ ବୋଲୁଥ‌ିବା ଗଛଲତା, ମେଘ ଭିତରୁ ସିଧାସଳଖ ଝରି ଆସୁଥିବା ସାତରଙ୍ଗୀ ନଦୀ, ପ୍ରଶସ୍ତ ସଦନରେ ଏକତ୍ରିତ ସ୍ୱନାମଧନ୍ୟ ନର ଓ ବାନରବର୍ଗ ମଧ୍ୟରେ ଲାଙ୍ଗୁଳର ଉପଯୋଗିତା ସଂପର୍କରେ ତର୍କସଭା ଇତ୍ୟାଦି ।

ବାସ୍ତବରେ କଥାକାର କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ମାଧ୍ୟମରେ ଜଣେ ସ୍ଵପ୍ନବିଳାସୀ, ସଦା ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଭାବ ରହିଥ‌ି ଚରିତ୍ରର ସୁନ୍ଦର ନମୁନା ବଖାଣି ବସିଛନ୍ତି ।

Question ୨ ।
‘‘ପରୀକ୍ଷା ସଫଳ’’ – ପଠିତ ଗଳ୍ପରୁ ଉକ୍ତିଟିର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ବୁଝାଅ ।
Answer:
ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଆ କଥାସାହିତ୍ୟରେ ଯେଉଁ କେତେଜଣ ସଫଳ ଗଳ୍ପସ୍ରଷ୍ଟା ମାନବେତର ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଜୀବନର ଅନୂରଦର୍ଶତାକୁ ବ୍ୟଙ୍ଗ।ମ୍ନକ ଭ।ବରେ ପ୍ରକାଣ କରିଛନ୍ତି ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କଆକାର ମନୋଜ ଦାସ ଅନ୍ୟତମ । ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପ ‘ଆକାଶ କଇଁଛ’ରେ ସେ କଇଁଛ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ମନରେ ରହିଥ‌ିବା ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷକୁ ଯଥାଯଥ ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ସୁନ୍ଦର ସରୋବର, ସ୍ଵଚ୍ଛ ଜଳରାଶି, ସବୁଜ ପରିବେଶରେ ରହି ସୁଦ୍ଧା ମନରେ ତା’ର ରହିଥିଲା ସଦା ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟଭାବ । ସେ ନିଜର ସ୍ଥିତିକୁ ନେଇ ଅନୁତାପ କରେ । ସେ ବିହଙ୍ଗଟିଏ ନହୋଇ କଚ୍ଛପଟିଏ ହୋଇଥବାରୁ ନିଜର ଭାଗ୍ୟକୁ ନିନ୍ଦାକରେ । ସେହି ପରିବେଶରେ ଯେତେ ବୁଲାବୁଲି କଲେ ମଧ୍ୟ, ସେଥ‌ିରେ ତା’ର ଦୂରାନ୍ତରର ଅଜଣାକୁ ଜାଣିବାର ପିପାସା ବଢ଼େ ସିନା କୌଣସି ସମୟରେ କମେ ନାହିଁ । ଏପରିକି ସେ ସମୟେ ସମୟେ ଆଜି ବିମୁଗ୍‌ଧ ଭାବରେ କଳ୍ପଲୋକରେ ଭାସିବୁଲେ । ଅଜବ ଅଜବ ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ ।

ପ୍ରତିବର୍ଷ ବର୍ଷାଋତୁରେ ସମାଗତ ହୁଅନ୍ତି ବିକଟ ଓ ସଙ୍କଟ ନାମକ ଦୁଇଟି ହଂସ । ଗଭୀର ଆଗ୍ରହର ସହିତ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥାଏ, ସେମାନଙ୍କର ଆଗମନକୁ । କାରଣ ସେମାନେ ଆସିଲାପରେ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବକୁ ଦୂରଦୂରାନ୍ତର କାହାଣୀ ଶୁଣାଇଥା’ନ୍ତି । କ୍ରମଶଃ ସେମାନଙ୍କର ବନ୍ଧୁତା ଦୃଢ଼ତର ହେଲାପରେ, କୟୁଗ୍ରୀବ ସେମାନଙ୍କ ଆଗରେ ନିଜର ମନର କଥା ଖୋଲି କହିଲା । ପର୍ବତଶ୍ରେଣୀ ସେପାରିସ୍ଥ ସରୋବରକୁ ଯିବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କଲା । ପ୍ରସ୍ତାବର ବିଜ୍ଞତା ସଂପର୍କରେ ଯଥେଷ୍ଟ ସନ୍ଦେହ ଥିଲେ ବି, ହଂସଦ୍ଵୟ ପ୍ରଥମେ ଅର୍ଦ୍ଧେକ୍ରୋଶ ପଥଯାଏ ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାକୁ ରାଜି ହେଲେ ।

ବିକଟ ଓ ସଙ୍କଟ ଗୋଟିଏ କାଠିର ଦୁଇମୁଣ୍ଡକୁ କାମୁଡ଼ି ଧରିଲେ । କାଠିର ମଧ୍ୟଭାଗକୁ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ କାମୁଡ଼ି ଧରିଲା । ତା’ପରେ ସେମାନେ ସତର୍କତାର ସହ ଉପରକୁ ଉଠିଲେ । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ସେମାନେ ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ଭାବେ ଅର୍ଷକୋଶ ଅତିକ୍ରମ କରିବାପରେ, ଏକ ଅନୁଚ୍ଚ ପାହାଡ଼ ଉପରେ ଅବତରଣ କଲେ । ଏହିଭଳି ଭାବରେ ସେମାନେ ପର୍ବତଶ୍ରେଣୀ ପାର ହୋଇପାରିବେ ବୋଲି, ସେମାନଙ୍କ ମନରେ ଆତ୍ମବିଶ୍ଵାସ ଆସିଲା । ତେଣୁ ମୃଦୁହାସ୍ୟ ସହକାରେ ବିକଟ ନାମକ ହଂସ ବ୍ୟକ୍ତ କଲା ‘ପରୀକ୍ଷା ସଫଳ’ । ଏହାପରେ ସେମାନେ ବନ-ପର୍ବତ, ନଗର-ଜନପଦ ଉପରେ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ଉଡ଼ିପାରିବେ ବୋଲି ବିଚାରକଲେ ।

ବାସ୍ତବରେ ବିକଟର ଏଭଳି ଉକ୍ତି ଗଳ୍ପଟିର ଚମତ୍କାରିତା ବଢ଼ାଇପାରିଛି ।

Question ୩ ।
ମହାକାଶଚାରୀ କଚ୍ଛପ ବିଷୟରେ ପକ୍ଷୀମାନେ ଦେଇଥିବା ମନ୍ତବ୍ୟର ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।
Answer:
ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଆ କଥାସାହିତ୍ୟର ପ୍ରବାଦପୁରୁଷ କଥାଶିଳ୍ପୀ ମନୋଜ ଦାସ । ସେ ଗଳ୍ପ ରଚନାରେ ବେଶ୍ ପାରଙ୍ଗମ । ତେଣୁ ସେ ମାନବ କାହିଁକି ମାନବେତର ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜର ମନକଥାକୁ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିପାରନ୍ତି । କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ନାମରେ କଚ୍ଛପଟି ମନରେ ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷ ପ୍ରତିପୋଷଣ କରି, ନିଜ ପରିବେଶରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ରହିପାରୁନଥିଲା । ନିଜର ସ୍ଥିତି ସଂପର୍କରେ ସଚେତନ ହୋଇ ବରଂ ବିହଙ୍ଗଟିଏ ହୋଇଥିଲେ ଭଲ ହୋଇଥାନ୍ତା ବୋଲି ଚିନ୍ତା କରିଥିଲା । ସଙ୍କଟ ଓ ବିକଟ ନାମରେ ହଂସଙ୍କୁ ବନ୍ଧୁରୂପେ ପାଇ ସେ ମନର କଥାକୁ ସେମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ।

ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ଭାବେ ସଙ୍କଟ ଓ ବିକଟ, କଚ୍ଛପଟିକୁ କାଠି ସାହାଯ୍ୟରେ ଉଡ଼ାଇ ନେଇଥିଲେ । ପରୀକ୍ଷା ସଫଳ ସଙ୍କଟ କସ୍ତୁଗ୍ରୀବକୁ ଚେତାଇ ଦେଇଥିଲା, ଶୂନ୍ୟରେ ଥ‌ିବାଯାଏ ମୁହଁ ଖୋଲିବ ନାହିଁ । କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ଅନ୍ୟ ସାହାଯ୍ୟରେ ଉଡୁଥୁଲେ ମଧ୍ୟ ନିଜର ସ୍ଥିତିକୁ ବିଚାର କରିପାରୁ ନଥିଲା । ବରଂ ସେ ବିସ୍ମୟ ଓ ପୁଲକରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗକୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କରି ଚାଲିଥିଲା । ପୁନର୍ବାର କାଠି ମଝିରେ ଦାନ୍ତ ବସାଇବା ପୂର୍ବରୁ, ‘‘ଇତିହାସର ପ୍ରଥମ କଚ୍ଛପ ମହାକାଶଚାରୀ ଭାବରେ ତା’ର ନାମ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇ ରହିବ’’ ବୋଲି ସେ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ।

ହଂସମାନେ ପୂର୍ବ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ସ୍ଵାଚ୍ଛନ୍ଦ୍ୟ ଓ ଆତ୍ମବିଶ୍ଵାସ ସହକାରେ ଊର୍ଷକୁ ଉଠିଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପବନ ଥିଲା ଅନୁକୂଳ ଏବଂ ଆକାଶ ଥିଲା ମେଘମୁକ୍ତ । ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ସମୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଅନେକ ପକ୍ଷୀ ଆକାଶରେ ଉଡ଼ୁଥିଲେ । ସେମାନେ ଦେଖ‌ିଲେ ଏହି ଅଦ୍ଭୁତ ଦୃଶ୍ୟକୁ । ଘରଚଟିଆ ଓ ବତାସୀ ଭଳି ସାଧାରଣ ପକ୍ଷୀମାନେ ସେ ଅକଳ୍ପନୀୟ ଦୃଶ୍ୟରେ ବିମୂଢ଼ ପାଲଟି ଯାଇଥିଲେ । ପାରା ଓ ଚିଲ ଭଳି ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ପକ୍ଷୀମାନେ ଉଦ୍‌ବେଗ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ସେମାନେ ଆଶଙ୍କା କଲେ ଏହାଦ୍ଵାରା ସେମାନଙ୍କ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ହୁଏତ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯିବ । ନିରାଶାବାଦୀ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା କାଉ କହିଲା, ‘ଆକାଶର ଭବିଷ୍ୟତ ଅନ୍ଧକାର ବୋଲି ମୁଁ କେତେଦିନରୁ କହିଆସୁଛି । କଚ୍ଛପଦ୍ବାରା ଏ ଆକାଶ ବିଜୟ ସେହି ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ ପରିଣତିର ଆରମ୍ଭମାତ୍ର ।’’ବକ କୌଣସି ସମୟରେ ହଂସମାନଙ୍କୁ ସହିପାରେ ନାହିଁ, ତେଣୁ ସେ ହଂସଙ୍କର ଏଭଳି ଭାବକୁ ଭଲ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖପାରିଲା ନାହିଁ । ବରଂ କହିଲା, ‘ହଂସମାନେ ଯୁଗେ ଯୁଗେ ବିଶ୍ଵାସଘାତକ ।’

ବାସ୍ତବରେ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର ମନ୍ତବ୍ୟ ନାଟକୀୟ ଓ ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ହେ।ଇପାରିଛି । ପକ୍ଷ।ମାନଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରବ୍ୟରେ ସେମାନଙ୍କର ଚରିତ୍ରକୁ କଥାକାର ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୪।
ଆକାଶମାର୍ଗୀୟ ଅଭିନବ ଘଟଣାକୁ ଦେଖୁ ମଣିଷଙ୍କ ଭିତରୁ କିଏ କିପରି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
କଥାଶିଳ୍ପୀ ମନୋଜ ଦାସ ସମାଜ ଜୀବନର ଚିତ୍ର ଓ ଚରିତ୍ରକୁ ନେଇ ଗଳ୍ପରଚନା କରିଥା’ନ୍ତି । ମଣିଷମାନଙ୍କ ନିଚ୍ଛକ ଭାବକୁ ଦେଖାଇବାକୁ ଯାଇ, ସେଥ‌ିରେ କିଛିଟା ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବାକୁ ସେ ଚେଷ୍ଟାକରନ୍ତି । ଅତି ମନୋଜ୍ଞ ଓ ବ୍ୟଙ୍ଗାତ୍ମକ ଭାବରେ ଚରିତ୍ରର ମାନସିକତା ଦେଖାଇବାରେ ସେ ସଫଳ ହୋଇଛନ୍ତି, ଯାହାକୁକି ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପ ‘ଆକାଶ କଇଁଛ’ ‘ଗଳ୍ପରୁ ଆକଳନ କରାଯାଇପାରେ ।

ବିକଟ ଓ ସଙ୍କଟ ନାମକ ହଂସଦ୍ଵୟ ଗଭୀର ଆତ୍ମବିଶ୍ଵାସର ସହିତ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ନାମକ କଇଁଛକୁ ଅ।କାଣରେ ଉଡ଼ାଇ ଉଡ଼ାଇ ନେଉଥାନ୍ତି । ଆକାଶମାର୍ଗୀୟ ସେ ଅଭିନବ ଘଟଣା ମଣିଷଙ୍କ ଭିତରୁ ପ୍ରଥମେ ପର୍ବତ ସେପାରିର ପ୍ରାନ୍ତରରେ କେତେଜଣ ଗାଈଆଳ ଟୋକାଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହେଲା । ସେହି ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖୁ ସେମାନେ କେବଳ ଉତ୍‌ଫୁଲ୍ଲିତ ହୋଇନଥିଲେ, ବରଂ କଇଁଛଟିକୁ କିପରି ପାଇବେ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ପ୍ରୟାସ ଜାରିରଖିଲେ । ଯଥାଶକ୍ତି ହାତତାଳି ଦେଇ କଚ୍ଛପବାହୀ ହଂସମାନଙ୍କ ସହ ତାଳରଖ୍ ସେମାନେ ଦୌଡ଼ିଥିଲେ । ଦୌଡ଼ି ଦୌଡ଼ି ନଈତୀର ଯାଏ ଯାଇ, ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ଅଟକି ଯାଇଥିଲେ ।

କିଛି ବାଟ ଉଡ଼ିଲା ପରେ ଏବଂ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବର ଓଜନ ପାଇଁ, ହଂସଦ୍ଵୟ ବେଶି ଉପରକୁ ଉଠିପାରୁ ନଥିଲେ । ନଦୀ ଉପରେ ସେମାନେ ଉଡ଼ି ଉଡ଼ି ଯାଉଥିଲାବେଳେ, ନଦୀବକ୍ଷରେ ଜଣେ ବୃଦ୍ଧ ଏକ ତରୁଣୀ ଭାର୍ଯ୍ୟାକୁ ସାଙ୍ଗରେ ନେଇ ନୌକରେ ଫେରୁଥିଲେ । କନ୍ୟା ଦୀର୍ଘ ଓଢ଼ଣା ଦେଇ ବସିଥିଲା ବେଳେ ଆକାଶରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ଅଭାବନୀୟ ଘଟଣାକୁ ଦେଖିବାପାଇଁ ସହଯାତ୍ରୀମାନେ ପାଟିଗୋଳ କରିଥିଲେ । ଏହା ଶୁଣିବାମାତ୍ରେ ତରୁଣୀଟି କ୍ଷୀପ୍ରଗତିରେ ଓଢ଼ଣା ଅପସାରଣ କରି ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ କୋମଳ କହୁଣୀରେ ପ୍ରଥମ ସ୍ଵାଦ ଖୋଇ, ‘ମୋତେ ସେହିଟି ଆଣିଦିଅ’ ବୋଲି କହିଥିଲେ । ତରୁଣୀ ଭାର୍ଯ୍ୟାର ଅନୁରୋଧ ରକ୍ଷାକରିବାପାଇଁ ବୃଦ୍ଧଜଣକ ଅସାମର୍ଥ୍ୟ ସତ୍ତ୍ଵେ ଠିଆ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ; ମାତ୍ର ନିଜର ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷା ନକରି ସେ ପଡ଼ିଯାଇଥିଲେ ।

କଆକାର ଆକାଶମାର୍ଗୀୟ ଅଭିନବ ଘଟଣା ଦେଖ୍ ମଣିଷମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଯେଉଳି ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା, ତାହାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୫ ।
ରାଜା କାହିଁକି ‘‘ବିଚିତ୍ର’’ ! ଶବ୍ଦ ଉଚ୍ଚାରଣ କରିଥିଲେ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ସାରସ୍ଵତ ସାଧକ ମନୋଜ ଦାସ ଜଣେ ଯଶସ୍ବୀ କଥାଶିଳ୍ପୀ । ପ୍ରାଚୀନ କାହାଣୀକୁ ସେ ନୂତନ ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରି, ନିଜର ଅସାଧାରଣ ବିଜ୍ଞତାର ପରିଚୟ ଦେଇଥାନ୍ତି । ପରମ୍ପରାକୁ ମାନ୍ୟତା ଦେଇ ସେ ଏହି ଶ୍ରେଣୀୟ ଗଳ୍ପରେ କିଛି ନୂତନ ସନ୍ଦେଶ ଦେଇଥାନ୍ତି । ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପ ‘ଆକାଶ କଇଁଛ’ରେ କଥାଶିଳ୍ପୀ ଅନୁରୂପ ଭାବଧାରା ଗ୍ରହଣ କରି ରାଜାଙ୍କର ସ୍ଵାର୍ଥାନ୍ଵେଷୀ ମନୋଭାବକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଦେଖାଇଛନ୍ତି ।

କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ନାମକ କଇଁଛଟି, ଉପତ୍ୟକାର ସ୍ଵଚ୍ଛ ସରୋବରରେ ରହି ମଧ୍ୟ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇପାରୁ ନଥିଲା । ବୃଥା ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷ ମାନସିକତା ପାଇଁ ସେ ସରୋବର ପରିତ୍ୟାଗ ଅନ୍ୟ ସରୋବରକୁ ଯିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲା । ସଂକଟ ଓ ବିକଟ ନାମକ ହଂସଦ୍ଵୟଙ୍କ ସହ ବନ୍ଧୁତା ହେଲାପରେ, ସେମାନଙ୍କ ସହାୟତାରେ ସେହି ସରେ।ବରକୁ ଛାଡ଼ି ଦୂରର୍ପବତଶ୍ରେଣୀ ସେପାରିସ୍ଥ ସରୋବରରେ ରହିବାକୁ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ଚାହିଁଥିଲା। ତେଣୁ ଗୋଟିଏ କାଠିର ଦୁଇପଟକୁ ହଂସଦ୍ଵୟ କାମୁଡ଼ି ଧରିଥିଲାବେଳେ, ମଝି ଅଂଶଟିକୁ କଇଁଛ କାମୁଡ଼ି ଧରିଥିଲା । ସେମାନେ ଆକାଶରେ ଉଡ଼ି ଉଡ଼ି ବନ-ପର୍ବତ, ନଗର- ଜନପଦ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବେ ଅତିକ୍ରମ କରିଚାଲିଥିଲେ ।

ସେମାନେ ଉଡ଼ି ଉଡ଼ି କ୍ରମଶଃ ରାଜନବର ଉପରେ ଆସି ପହଞ୍ଚିଲେ । ଇତି ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ଲୋକ ଦୌଡ଼ିଯାଇ, ରାଜାଙ୍କୁ ସେ ଅପୂର୍ବ ଦୃଶ୍ୟର ସମ୍ବାଦ ଜଣାଇ ସାରିଥିଲେ । ସେହି ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖିବାପାଇଁ ରାଜା ମଧ୍ୟ ଛାତ ଉପରକୁ ଉଠି ଯାଇଥିଲେ । ରାଜାଙ୍କ ସହିତ ସମଗ୍ର ଦରବାରର ଲୋକ ସେହି ଦୃଶ୍ୟକୁ ଦେଖୁଥିଲେ । ଦରବାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ସଙ୍ଗରେ ରହିଥିଲେ । ରାଜା ଉଡ଼ନ୍ତା କଚ୍ଛପକୁ ଦେଖ୍ କହିଲେ ‘ବିଚିତ୍ର’ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏହି ଦୃଶ୍ୟ ଆଗରୁ କେବେ ଦେଖାଦେଇନଥିଲା । ମାତ୍ର ରାଜାଙ୍କ ପାଖରେ ଥ‌ିବା ବିଦେଶୀ ଦୂତ ରାଜାଙ୍କ କଥାର ମାନକୁ କମାଇ ଦେବାପାଇଁ କହିଥିଲା, ‘ବିଚିତ୍ର କ’ଣ ମଣିମା ! ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ଥରେ ଥରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସଂପୂର୍ଣ ଘୁଷୁରି ଉଡ଼ିଯିବାର ଦେଖାଯାଇଥାଏ ।’’ ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତଙ୍କ କଥାକୁ ରାଜା ଅବିଶ୍ଵାସ କରି ବ୍ୟଙ୍ଗାତ୍ମକ ଭାବରେ କହିଲେ, ‘‘ତମର ଘୁଷୁରିମାନଙ୍କର ପର ଅଛି, ଅଥବା ଅଛି ତମ ରାଜାଙ୍କର ଲାଞ୍ଜ ।’’ ରାଜଦୂତ କହିଥିବା ମିଛକଥାକୁ ଦୋହରାଇ କହିଲା, ‘ଆମ ଘୁଷୁରିମାନେ ପକ୍ଷବନ୍ତ ନୁହଁନ୍ତି, ଆମ ଛାମୁଙ୍କର ନାହିଁ ଲାଞ୍ଜ । କିନ୍ତୁ ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ମଇଁଷିଭଳି ବୃହଦାକାର ବିହଙ୍ଗମାନ ଅଛନ୍ତି । ଘୁଷୁରି ଉଡ଼ାଇନେବା ସେହିମାନଙ୍କର ସଉକ ।’’ ରାଜା ପୁନର୍ବାର କହିଲେ ‘ବିଚିତ୍ର’ ।

ରାଜା ଓ ରାଜଦୂତଙ୍କ କଥୋପକଥନରେ ଗଳ୍ପଟି ନାଟକୀୟ ଓ ମନୋଜ୍ଞ ହୋଇପାରିଛି ।

Question ୬ ।
କଚ୍ଛପ ମାଂସ ଭକ୍ଷଣ କରିବାକୁ କିଏ କିପରି ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ – ଦର୍ଶାଅ।
Answer:
ଗାଳ୍ପକ ମନୋଜ ଦାସ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପସାହିତ୍ୟରେ ଚୁଚିପୂର୍ଣ୍ଣ ନୂତନଚିନ୍ତା ଏବଂ ନବୀନସ୍ୱାଦ ପରିବେଷଣରେ ସିଦ୍ଧି ଅର୍ଜନ କରିଛନ୍ତି । ମାନବ ଜୀବନର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗକୁ, ବିଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସେ ବିଚାର କରିଛନ୍ତି । ମାନବ ମନର ଗୋପନ ରହସ୍ୟ ଓ ବିଚାରଧାରାକୁ ସେ ତାଙ୍କର କନ୍ଦିତ ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି । ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପ ‘ଆକାଶ କଇଁଛ’ରେ ଗାଳ୍ପିକ ଖାଦ୍ୟ ସହିତ ମଣିଷ ମନର ଆକର୍ଷଣକୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କରିଛନ୍ତି । ଖାଦ୍ୟର ଜୀବନରେ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଥିଲେ ବି ରୁଚିପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ବାଦଯୁକ୍ତ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବାପାଇଁ ସମସ୍ତେ ଲାଳାୟିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବାପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ଓ ଇଚ୍ଛା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ନିଜର ସ୍ଥିତିକୁ ଚାହିଁ ସେମାନେ ସିଧାସିଧ୍ ତାହା ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତିନାହିଁ । ଗଳ୍ପଟିରେ ରାଜାଙ୍କଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ସମସ୍ତ ପରିଷଦ, ଏପରିକି ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ, ସୁସ୍ବାଦୁ କଇଁଛ ମାଂସ ଖାଇବାପାଇଁ ମନରେ ଆଗ୍ରହ ରଖୁଛନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ତାହା ସିଧାସିସ୍ ନକହି ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

କଚ୍ଛପଟିକୁ ଦେଖ୍ ପ୍ରଧାନ ବିଶେଷଜ୍ଞ ଭୋଜନପ୍ରେମୀ କହିଲେ, ‘ଏଇଟି ଦୁର୍ଲଭ ଧରଣର ସୁସ୍ବାଦୁ କଚ୍ଛପ । କଚ୍ଛପ ମାଂସ ରାଜକୀୟ ଖାଦ୍ୟ ତାଲିକାର ବହିର୍ଭୂତ ହୋଇନଥିଲେ ଏହା ରାଜଭୋଗର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପାଇବାକୁ ହକଦାର ଥିଲା ।’’ କବିରାଜ ଜ୍ୟୋତିଷୀ ନିଜର ବଡ଼ପଣ ଓ ବିଶେଷତାକୁ ଦେଖାଇବାକୁ ଯାଇ କହିଲେ, ‘ସହସ୍ର ବର୍ଷରେ ଥରେ ଯାଇ କଚ୍ଛପ ବୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଆଉ ସେ କଚ୍ଛପ୍ ମାଂସ ସହସ୍ର ଧରଣର ରୋଗବ୍ୟାଧ୍ ଓ ଦୋଷ ଦୁର୍ବଳତାର ପ୍ରତିଷେଧକ ହୋଇଥାଏ ।’’ କଚ୍ଛପ ଆଡ଼କୁ ଦୃଷ୍ଟିପାତ କରି ରାଜାଙ୍କର ଚକ୍ଷୁ ଝଲସି ଉଠିଲା । ନିଜର ମନର ଭାବକୁ ସେ ଗୋପନ ରଖ୍ କହିଲେ, ‘ଏହା ଯେ ସ୍ଥଳେ ବହୁରୋଗ ଓ ଦୋଷ ଦୁର୍ବଳତାର ମହୌଷଧ, ଏହାକୁ ରନ୍ଧନକରି ପୀଡ଼ିତମାନଙ୍କୁ ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ।’’ ରାଜା ମୁଖ୍ୟ ପାଚକକୁ ରନ୍ଧନ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଲେ । ସେନାପତି, କଚ୍ଛପ ମାଂସ ଖାଇବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛା କରିଥିଲେ ବି ରାଜାଙ୍କୁ କହିଥିଲେ, ଛାର କଚ୍ଛପ ମାଂସ ଖାଇବାକୁ ସେ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ, ଏଇଟିରୁ ବରଂ ଫାଳେ ଖାଇବେ । ଅଧ୍ଵ ଦକ୍ଷତା ସହ ରାଜସେବା କରିବା ନିମନ୍ତେ ସେ ଗଣ୍ଠିବାତରୁ ସହଳ ମୁକ୍ତି ପାଇବା ଆବଶ୍ୟକ । ସେନାପତିଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ସମସ୍ତ ମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ସଭାସଦ୍‌ବର୍ଗ କହିଲେ, ଅଧ୍ଵକ ଦକ୍ଷ ରାଜସେବା ନିମନ୍ତେ କଚ୍ଛପର କିୟଦଂଶମାନ ଭକ୍ଷଣକରି କୌଣସି ନା କୌଣସି ରୋଗରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଁ ସେମାନେ ଆଗ୍ରହୀ ।

ସମସ୍ତଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ ମଧ୍ୟ, କଚ୍ଛପ ମାଂସ ଖାଇବାର ଲୋଭ ସମ୍ବରଣ କରିପାରିଲେ ନାହିଁ । ନିଜର ମନର ଭାବକୁ ଗୋପନ ରଖ୍ ସେ କହିଲେ, ‘ଆମ ଦୁଇ ମହାନ୍ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ମୈତ୍ରୀ ଗାଢ଼ତର କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ମୁଁ ମଧ୍ୟ କିଞ୍ଚିତ୍ କଚ୍ଛପ ମାଂସ ଭକ୍ଷଣ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ।’

ବାସ୍ତବରେ କଥାକାର ସମସ୍ତଙ୍କର ‘ବକ୍ତବ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ସେମାନଙ୍କର ମାନସିକତାକୁ ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୭ ।
‘ବୁଦ୍ଧି ସ୍ୱୟଂ ମାନି ନଗଲେ ଆମ୍ଭକୁ ବାତିଲ୍ ରୀତିଦ୍ଵାରା ତାକୁ ଆବିଷ୍କାର କରିବାକୁ ହେବ’’ – ଉକ୍ତିଟିର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ବୁଝାଅ ।
Answer:
କଥାଶିଳ୍ପୀ ମନୋଜ ଦାସ ଗଳ୍ପସୃଷ୍ଟିରେ ଅସାଧାରଣ ପ୍ରତିଭାର ଅଧିକାରୀ । ସେ ନିଜର କାହାଣୀଭାଗକୁ ହାସ୍ୟ ଓ ବ୍ୟଙ୍ଗ ମାଧ୍ୟମରେ ସରସ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥା’ନ୍ତି । ଆମ ସାମାଜିକ ଜୀବନରେ ରହିଥ‌ିବା ଦୋଷତ୍ରୁଟି ଓ ମାନବୀୟ ଗତି ପ୍ରବାହରେ ରହିଥ‌ିବା ବିଡ଼ମ୍ବନାକୁ ଚିହ୍ନି ଚିହ୍ନେଇବାରେ ତାଙ୍କର ବିଶେଷତା ରହିଛି । ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଆକାଶ କଇଁଛ ଗଳ୍ପରେ ଗାଳ୍ପିକ ଚାତୁର୍ଯ୍ୟକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଦେଖାଇଛନ୍ତି ।

କଇଁଛଟି ଖସିପଡ଼ିଲା ପରେ ରାଜା ଓ ରାଜପରିଷଦ କଇଁଛ ମାଂସ ଖାଇବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛା କରିଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ କେହି ସିଧାସିଧ୍ ନକହି, ବରଂ ପ୍ରକାରାନ୍ତରରେ ନିଜର ଅସୁସ୍ଥତା ଦେଖାଇ କଇଁଛ ମାଂସରେ ଭାଗୀଦାର ହେବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି । ତେଣୁ ରାଜା କହିଛନ୍ତି, ଯାହାର ସର୍ବାଧ‌ିକ ପ୍ରୟୋଜନ କଇଁଛ ମାଂସ ତାହାକୁ ହିଁ ମିଳିବ । କିନ୍ତୁ କଇଁଛଟି ଶୂନ୍ୟରୁ ଖସିଲାବେଳେ କିଛି ଗୋଟିଏ କହୁଥିବାର ଶୁଣାଯାଇଛି । ଏ ସଂପର୍କରେ ବୃହତ୍ତମ କଣ୍ଠସମ୍ବଳିତ ସଭାସଦ୍‌କୁ ପଚାରିବାରୁ ସେ କହିଥିଲା, ଜୀବଟି ‘ବୁଦୁ’ ବୋଲି ଉଚ୍ଚାରଣ କରିଥିଲା ।

କାହାକୁ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟକରି କଇଁଛଟି ‘ବୁଦୁ’ ବୋଲି ସମ୍ବୋଧନ କରିଥିଲା, ତାହା ରାଜା ଜାଣିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ । କେହି ନିଜକୁ ବୁଘୁ ବୋଲି ପରିଚିତ ନକରି ବରଂ ପରସ୍ପର ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ଘନ ଘନ ଦୃଢ଼ପାତ କରିଥିଲେ । ତେଣୁ ରାଜା ସଭାସଦ୍‌ଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଥିଲେ, ‘ବୁଦୁ ସ୍ବୟଂ ମାନିନଗଲେ, ଆମ୍ଭକୁ ବାତିଲ୍ ରୀତିଦ୍ୱାରା ତାକୁ ଆବିଷ୍କାର କରିବାକୁ ହେବ ।’’ ରାଜା ଜଣକ ପରେ ଜଣଙ୍କର ବିଶେଷତଃ ସୂଚିତ କଲେ ଏବଂ କେହି ବୁଦୁ ନୁହନ୍ତି ବୋଲି ସ୍ୱୀକାର କଲେ ।

ରାଜା ପ୍ରଥମେ ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଲେ, ‘ରାଜଦୂତ ମହୋଦୟ ତାଙ୍କ କୂଟନୈତିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବୁଦ୍ଧି ପଦବାଚ୍ୟ ହୋଇନପାରନ୍ତି ।’’ ରାଜଦୂତ ମୁଣ୍ଡହଲାଇ ରାଜାଙ୍କ କଥାକୁ ସମର୍ଥନ କଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ କହିଲେ, ‘ଆମ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ କେବଳ ମନ୍ତ୍ରୀ, ସେମାନେ ବୁଦ୍ଧି ହୋଇନପାରନ୍ତି ।’’ ସ୍ମିତହସମାନ ଫୁଟାଇ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ‘ଆମ ସେନାପତି, ଯିଏକି ସର୍ବ ସମକ୍ଷରେ, ଏପରିକି ଜଣେ ବିଦେଶୀ ଦୂତଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ସତ୍ତ୍ୱେ, ନିଜ ଗଣ୍ଠିବାତର ରହସ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରିଦେଲେ, ସେ ନିଶ୍ଚୟ ତାଙ୍କ ଚେହେରାରୁ ଯେତିକି ଜଣାପଡ଼େ, ତା’ ତୁଳନାରେ ଅଧ୍ବକ ବିଜ୍ଞ ।’’ ରାଜାଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ସେନାପତି ବିକଳ ହସ ହସି ସମସ୍ତଙ୍କ ମୁହଁକୁ ଅନାଇଲେ ।

ଏହିପରି ବାତିଲ୍ ରୀତିରେ ଜଣ ଜଣ ହୋଇ ସମସ୍ତ ସଭାସଦ୍ ବୁଦ୍ଧି ହୋଇଥିବାର ସମ୍ଭାବନାରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ଶେଷରେ ରାଜା ଦୀର୍ଘଶ୍ଵାସ ପକାଇ କାନ୍ଦି ଉଠି କହିଥିଲେ, ‘ବାକି ରହିଲି ମୁଁ, ଅର୍ଥାତ୍ ମୁଁ ହିଁ ବୁଦୁ ।’’

କଥାକାର ରାଜାଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଯେପରି ବାତିଲ୍ ରୀତି ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି, ତାହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ସରସ ହୋଇପାରିଛି ।

Additional Multiple Choice Questions (Mcqs) With Answers

Question ୧ ।
ନିରାଶାବାଦୀ ପକ୍ଷୀ ଭାବେ କିଏ ଜଣାଶୁଣା ?
(i) ବଗ
(ii) କୋଇଲି
(iii) କାଉ
(iv) ଘରଚଟିଆ
Answer:
(iii) କାଉ

Question ୨ ।
କଚ୍ଛପର ମନୋରଞ୍ଜନ ପାଇଁ ହଂସଦ୍ଵୟ କେତେ ସମୟ ନେଉଥିଲେ ?
(i) ଏକ ଘଣ୍ଟା
(ii) ଦୁଇ ଘଣ୍ଟା
(iii) ତିନି ଘଣ୍ଟା
(iv) ଚାରି ଘଣ୍ଟା
Answer:
(ii) ଦୁଇ ଘଣ୍ଟା

Question ୩ ।
କଚ୍ଛପ ମାଂସ କାହାର ଅଯୋଗ୍ୟ ବୋଲି ମହାପଣ୍ଡିତେ କହିଥିଲେ ?
(i) ଦେବ ମଣୋହି
(ii) ରାଜ ମଣୋହି
(iii) ସାଧାରଣ ମଣୋହି
(iv) ଜନ ମଣୋହି
Answer:
(ii) ରାଜ ମଣୋହି

Question ୪।
କାହା ଆଡ଼କୁ ଦୃଷ୍ଟିପାତ କରି ରାଜାଙ୍କର ଗୋଟିଏ ଚକ୍ଷୁ ଝଟକି ଉଠିଥିଲା ?
(i) ବିହଙ୍ଗ
(ii) ହଂସ
(iii) କଚ୍ଛପ
(iv) ମଇଁଷି
Answer:
(iii) କଚ୍ଛପ

Question ୫ ।
କଚ୍ଛପଟି କୂଳକୁ ଉଠିଯାଇ କେଉଁଥ‌ିରେ ବିଚରଣ କରୁଥାଏ ?
(i) ଶିଶିର ବିନ୍ଦୁରେ
(ii) ଘାସଫୁଲରେ
(iii) ମୃଦୁ ସମୀରଣରେ
(iv) ସବୁଜ ଉପତ୍ୟକାରେ
Answer:
(iii) ମୃଦୁ ସମୀରଣରେ

Question ୬ ।
କେଉଁ ପୁସ୍ତକ ପାଇଁ ଗାଳ୍ପିକ ମନୋଜ ଦାସ ସରସ୍ଵତୀ ପୁରସ୍କାର ଲାଭ କରିଛନ୍ତି ?
(i) ଅମୃତଫଳ
(ii) ଆକାଶର ଇସାରା
(iii) ପ୍ରଭଞ୍ଜନ
(iv) ଶେଷ ବସନ୍ତର ଚିଠି
Answer:
(i) ଅମୃତଫଳ

Question ୭ ।
ଗାଳ୍ପିକଙ୍କ ଶୈଳୀ କେଉଁପରି ?
(i) ଅଭିଜାତପୂର୍ଣ କଥନଶୈଳୀ
(ii) ବ୍ୟଙ୍ଗଶୈଳୀ
(iii) ଲଘୁ ହାସ୍ୟରସ ଶୈଳୀ
(iv) ନାଟକୀୟ ଶୈଳୀ
Answer:
(iii) ଲଘୁ ହାସ୍ୟରସ ଶୈଳୀ

Question ୮ ।
ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ଗାଳ୍ପିକଙ୍କ ଗଳ୍ପ ସଂକଳନ ନୁହେଁ ?
(i) ସମୁଦ୍ରର କ୍ଷୁଧା
(ii) ଆରଣ୍ୟକ
(iii) ଜୀବନର ସ୍ବାଦ
(iv) ପ୍ରଥମ ଓ ଶେଷ
Answer:
(iv) ପ୍ରଥମ ଓ ଶେଷ

Question ୯ ।
ପଠିତ ଗଳ୍ପ ‘ଆକାଶ କଇଁଛ’’ ଗାଳ୍ପିକଙ୍କ କେଉଁ ଗଳ୍ପଗ୍ରନ୍ଥରୁ ଆସିଛି ?
(i) ଧୂମ୍ରାଭ ଦିଗନ୍ତ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାହାଣୀ
(ii) ସମୁଦ୍ରର କ୍ଷୁଧା
(iii) କଥା ଓ କାହାଣୀ
(iv) ଲକ୍ଷ୍ମୀର ଅଭିସାର
Answer:
(i) ଧୂମ୍ରାଭ ଦିଗନ୍ତ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାହାଣୀ

Question ୧୦ ।
ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ଉଡ଼ାଣ ନିମନ୍ତେ ହଂସଦ୍ଵୟ କଚ୍ଛପକୁ କେତେ ବାଟ ଉଡ଼ାଇ ନେଲେ ?
(i) ଦୁଇକୋଣ
(ii) ଅଵିକ୍ରୋଶ
(iii) ଏକ କୋଶ
(iv) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ଅଵିକ୍ରୋଶ

Question ୧୧ ।
ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ କେଉଁଥିପାଇଁ କଚ୍ଛପମାଂସ ଭକ୍ଷଣ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ?
(i) ଗଣ୍ଠିବାତ ରୋଗରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଁ
(ii) ଦକ୍ଷ ରାଜସେବା ନିମନ୍ତେ
(iii) ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ମୈତ୍ରୀ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ
(iv) ବୁଦ୍ଧି ଦୋଷ କଟାଇବା ପାଇଁ
Answer:
(iii) ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ମୈତ୍ରୀ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ

Question ୧୨ ।
ପାଚକର ସହକାରୀ କାହା ପଗଡ଼ି ଓଟାରିଆଣି ରାଜାଙ୍କ କୋଳରେ ବିଛାଇ ତହିଁରେ କଚ୍ଛପ ମାଂସ ଥୋଇଲା ?
(i) ମନ୍ତ୍ରୀ
(ii) ସେନାପତି
(iii) କବିରାଜ ଜ୍ୟୋତିଷ
(iv) ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ
Answer:
(i) ମନ୍ତ୍ରୀ

Question ୧୩ ।
କାନ୍ଦୁଥ‌ିବା ସଭାସଦ୍‌ଙ୍କ ପ୍ରତି ରାଜାଙ୍କର ଧମକ କିପରି ଥୁଲା ?
(i) ବନ୍ଧୁକରୁ ଗୁଳି ଫୁଟିଲା ପରି
(ii) ତୋପ ଗର୍ଜିଲା ପର
(iii) ବୁଲଡୋଜର ପରି
(iv) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ବୁଲଡୋଜର ପରି

Question ୧୪ ।
ତମ ରାଜ୍ୟ ଆଗର ଏକ ତାଲକରେ ପରିଣତ ହେବ । – ରେଖାଙ୍କିତ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
(i) ଭୂ-ସଂପରି
(ii) ଦୁର୍ବଳ ରାଜ୍ୟ
(iii) ସ୍ଵାଧୀନ ରାଜ୍ୟ
(iv) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(i) ଭୂ-ସଂପରି

Question ୧୫ ।
ରାଜାଙ୍କର ତଥାକଥ୍ତ ବିଜ୍ଞ ଓ ପଣ୍ଡିତ ପଦବାଚ୍ୟ ସଭାସଦ୍‌ମାନଙ୍କର କେଉଁ ଗୁଣକୁ ଗଛଟି ପ୍ରକଟିତ କରୁଛି ?
(i) ଅଜ୍ଞତା ଓ ନିର୍ବୋଧତା
(ii) ବିଜ୍ଞତା
(iii) ଆସ୍ଫାଳନ
(iv) ପାଣ୍ଡିତ୍ୟ
Answer:
(i) ଅଜ୍ଞତା ଓ ନିର୍ବୋଧତା

Question ୧୬ ।
ଆଲୋଚ୍ୟ ଗଳ୍ପ ସାମଗ୍ରିକ ରୂପେ ମନୁଷ୍ୟର କେଉଁ ପ୍ରକାର ଅବସ୍ଥାକୁ ବ୍ୟଙ୍ଗ କରୁଛି ?
(i) ମନୁଷ୍ୟର ସ୍ଥିତି ଓ ତା’ର କାରୁଣ୍ୟ
(ii) ମନୁଷ୍ୟର ଆସ୍ଫାଳନ
(iii) ମନୁଷ୍ୟର ପଦପଦବୀ
(iv) ମନୁଷ୍ୟର ପାଣ୍ଡିତ୍ୟ
Answer:
(i) ମନୁଷ୍ୟର ସ୍ଥିତି ଓ ତା’ର କାରୁଣ୍ୟ

Question ୧୭ ।
କଚ୍ଛପ ବହୁରୋଗ ଓ ଦୋଷଦୁର୍ବଳତାର ମହୌଷଧ୍ ବୋଲି କିଏ କହିଛନ୍ତି ?
(i) ରାଜା
(ii) ସେନାପତି
(iii) କବିରାଜ ଜ୍ୟୋତିଷ
(iv) ଭୋଜନ ବିଶେଷଜ୍ଞ
Answer:
(iii) କବିରାଜ ଜ୍ୟୋତିଷ

Question ୧୮ ।
ମଇଁଷି ଆକାରର ବିହଙ୍ଗରୁ ହଳେ ଆଣିବାକୁ ରାଜା ବିଦେଶୀ ରାଜାଦୂତଙ୍କୁ କେତେ ସମୟ ଦେଇଥିଲେ ?
(i) ଏକ ମାସ
(ii) ତିନି ମାସ
(iii) ଦୁଇ ମାସ
(iv) ଚାରି ମାସ
Answer:
(i) ଏକ ମାସ

Question ୧୯ ।
କ’ଣ ପାଇଁ ରାଜାଙ୍କର ସୈନ୍ୟମାନେ ମୋଟେଇ ଯାଉଛନ୍ତି ଓ ସେନାପତି ଗଣ୍ଠିବାତ ଭୋଗୁଛନ୍ତି ?
(i) ଘରେ ବସିରହିବା ଯୋଗୁଁ
(ii) ଯୁଦ୍ଧ ଅଭାବରୁ
(iii) ତୋସାମଦିଆ ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ
(iv) ସବୁଗୁଡ଼ିକ
Answer:
(ii) ଯୁଦ୍ଧ ଅଭାବରୁ

Question ୨୦ ।
ସଭାସଦ୍ ବର୍ଗ କଚ୍ଛପ ପାଖରେ କିପରି ରହି ଚମତ୍କୃତ ହୋଇ ଅନାଇ ରହିଲେ ?
(i) ଚକ୍ରାକାରେ ରହି
(ii) ମାଡ଼ି ବସି
(iii) ବସ୍ତ୍ରାବୃତ କରି
(iv) ସଙ୍କଟ ବିକଟ
Answer:
(i) ଚକ୍ରାକାରେ ରହି

Question ୨୧ ।
ବର୍ଷାଋତୁ ସମାଗତ ହେଲେ କେଉଁମାନେ ସରୋବରରେ ଉପନୀତ ହେଉଥିଲେ ?
(i) ବଗବଗୁଲୀ
(ii) ଶୁକଶୁକୀ
(iii) କପୋତ କପୋତୀ
(iv) ଓଲଟାଇ
Answer:
(iv) ଓଲଟାଇ

Question ୨୨ ।
ପାରା ଓ ଚିଲ ଜାତୀୟ ପକ୍ଷୀଙ୍କୁ କିଭଳି ପକ୍ଷୀ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
(i) ଅବିଶ୍ବାସୀ
(ii) ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ
(iii) ମହତ
(iv) ନୀତିବାନ୍
Answer:
(ii) ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ

Question ୨୩ ।
ବୃଦ୍ଧ ଜଣକ କାହା ସହ ନୌକାରେ ଫେରୁଥିଲେ ?
(i) ତରୁଣୀ ଭାର୍ଯ୍ୟା
(ii) ବୃଦ୍ଧା ଭାର୍ଯ୍ୟା
(iii) ଯୁବତୀ ଭାର୍ଯ୍ୟା
(iv) ବୃଦ୍ଧ ସହଚର
Answer:
(i) ତରୁଣୀ ଭାର୍ଯ୍ୟା

Question ୨୪ ।
ହଂସମାନେ ବେଶି ଉପରକୁ ଉଠିପାରୁ ନଥିଲେ କାହିଁକି ?
(i) କମ୍ବୁଗ୍ରୀବର ଓଜନ ଯୋଗୁଁ
(ii) ଅଧୂକ ପବନ ଯୋଗୁଁ
(iii) ଅଧ‌ିକ ଖରା ଯୋଗୁଁ
(iv) ଅଧ‌ିକ ଶ୍ରମ ଯୋଗୁଁ
Answer:
(i) କମ୍ବୁଗ୍ରୀବର ଓଜନ ଯୋଗୁଁ

Question ୨୫ ।
ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ଉଡ଼ାଣ ପରେ ସେମାନେ କେଉଁଠାରେ ଅବତରଣ କଲେ ?
(i) ଉଚ୍ଚ ପାହାଡ଼
(ii) ଅନୁଚ୍ଚ ପାହାଡ଼
(iii) ବୃକ୍ଷଶାଖା
(iv) ସ୍ଥଳଭାଗରେ
Answer:
(ii) ଅନୁଚ୍ଚ ପାହାଡ଼

Question ୨୬ ।
ପକ୍ଷୀମାନେ ଆକାଶବ୍ୟାପୀ ବିଞ୍ଚ୍ ହୋଇ ରହିଥ‌ିବା ଦୃଶ୍ୟକୁ ଗାଳ୍ପିକ କେଉଁପରି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ?
(i) କାଗଜ ଉପରେ ସ୍ୟାହି ବିଞ୍ଚ୍ ହେଲାପରି
(ii) ଶୁଭ୍ର ଆକାଶରେ ଭାସମାନ କଳାମେଘ ପରି
(iii) ବିରାଟ ଇଲାକାରେ କ୍ଷୁଦ୍ର ଜନବସତି ପରି
(iv) ସମୁଦ୍ର ବକ୍ଷରେ ବୋଇତ ଭାସିଲା ପରି
Answer:
(i) କାଗଜ ଉପରେ ସ୍ୟାହି ବିଞ୍ଚ୍ ହେଲାପରି

Question ୨୭ ।
କାହାକୁ ସାଧାରଣ ପକ୍ଷୀ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
(i) ଘରଚଟିଆ
(ii) ପାରା
(iii) ଚିଲ
(iv) ବକ
Answer:
(i) ଘରଚଟିଆ

Question ୨୮ ।
ନଦୀରେ ନୌକା ଯୋଗେ ବୃଦ୍ଧ ସହିତ କିଏ ଫେରୁଥିଲେ ?
(i) ଜ୍ଯୋତିଷ
(ii) ତରୁଣୀ ଭାର୍ଯ୍ୟା
(iii) ରାଜଦୂତ
(iv) ଗାଈଆଳ ଟୋକା
Answer:
(ii) ତରୁଣୀ ଭାର୍ଯ୍ୟା

Question ୨୯ ।
କ’ଣ ବଡ଼ପାଟିରେ କହିବାକୁ ଯାଇ କଚ୍ଛପ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ସମ୍ଭାଳିଗଲା ?
(i) ବୁଦୁ
(ii) ମୁଁ ଉଡ୍ଡୀୟମାନ୍
(iii) ବିଚିତ୍ର
(iv) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ମୁଁ ଉଡ୍ଡୀୟମାନ୍

Question ୩୦ ।
ରାଜାଙ୍କ ଦରବାରରେ କିଏ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ନଥିଲେ ?
(i) ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ
(ii) କବିରାଜ ଜ୍ୟୋତିଷ
(iii) ପଡ଼ୋଶୀ ରାଜା
(iv) ସେନାପତି
Answer:
(iii) ପଡ଼ୋଶୀ ରାଜା

Question ୩୧ ।
କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ କଇଁଛ କେଉଁଠାରେ ଖସି ପଡ଼ିଲା ?
(i) ନଅର ଛାତ ଉପରେ
(ii) ନଦୀ ଗର୍ଭରେ
(iii) ସ୍ଥଳଭାଗରେ
(iv) ବୃକ୍ଷ ଶାଖାରେ
Answer:
(i) ନଅର ଛାତ ଉପରେ

Question ୩୨ ।
‘‘କଚ୍ଛପ ମାଂସ ସହସ୍ରଧରଣର ରୋଗବ୍ୟାଧୂ ଓ ଦୋଷ ଦୁର୍ବଳତାର ପ୍ରତିଷେଧକ ହୋଇଥାଏ’ – ଗଳ୍ପରେ ଏହା କାହାର ଉକ୍ତି ?
(i) ଜ୍ଯୋତିଷ
(ii) ସେନାପତି
(iii) ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ
(iv) ରାଜା
Answer:
(i) ଜ୍ଯୋତିଷ

Question ୩୩ ।
କିଏ ଗଣ୍ଠିବାତ ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
(i) କବିରାଜ ଜ୍ୟୋତିଷ
(ii) ସେନାପତି
(iii) ବିଦେଶୀ ରାଜଦୂତ
(iv) ରାଜା
Answer:
(ii) ସେନାପତି

(କ) ଗାଳ୍ପିକ ପରିଚିତି :

ଓଡ଼ିଆ କଥାସାହିତ୍ୟରେ କଥାକାର ମନୋଜ ଦାସ ହେଉଛନ୍ତି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଭା । ସେ ତାଙ୍କର ସାରସ୍ୱତ ଜୀବନ ଛାତ୍ରଜୀବନରୁ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ସେ ପ୍ରଥମେ ମାର୍କସୀୟ ଚିନ୍ତାଧାରାଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ଥିଲେ । ସେହି ଭାବଧାରାକୁ ନେଇ ସେ କବିତା ରଚନା କରୁଥିଲେ । କବିତା ରଚନା ସହିତ ସେ ଗଳ୍ପଲେଖାରେ ମନୋନିବେଶ କଲେ । ପରେ ସେ କବିତା ଲେଖାରୁ ଦୂରେଇଯାଇ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣରେ ଗଳ୍ପ ରଚନା କଲେ । ସେହି ଗଳ୍ପରେ ସେ ଅଧ୍ଵ ସଫଳତାର ଅଧୀକାରୀ ହୋଇପାରିଥିଲେ । ଅବଶ୍ୟ ତାଙ୍କର ଗଳ୍ପରେ ସୁନ୍ଦର କାବିକ ଭାବମୂର୍ତ୍ତି ସେ ପ୍ରକାଶକଲେ, କିନ୍ତୁ କବିତାରେ ପ୍ରକାଶିତ ମାର୍କସୀୟ ଅନୁଚିନ୍ତା ଗଳ୍ପକୁ ଅଧ୍ଵକ ପରିମାଣରେ ପ୍ରଭାବିତ କରି ରଖିପାରିଲା ନାହିଁ । ତଥାପି ଗଳ୍ପ ରଚନାରେ ସେ ଯେଭଳି ଅନନ୍ୟତା ପ୍ରକାଶ କଲେ ତାହା ତାଙ୍କୁ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପଜଗତରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଆସନ ପ୍ରଦାନ କଲା । ତାଙ୍କର ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ପର୍କରେ ‘ଗଳ୍ପବିଚିତ୍ରା’ର ଉପୋଦ୍‌ଘାତରେ ଅଧ୍ୟାପକ ମହାପାତ୍ର ନୀଳମଣି ସାହୁ ଲେଖିଥିଲେ । – “ଲେଖକ ତାଙ୍କର ଅଧିକାଂଶ ଗଳ୍ପରେ ଆତ୍ମସଚେତନ ଅନୁଭୂତିପ୍ରବଣ ବ୍ୟକ୍ତି ମାନସରେ ମଗ୍ନ । ଅବଚେତନ ଭିତରୁ ବହୁ ନିଗୁଢ଼ ସୁକୁମାର ଏଷଣା, ପୁଣି ବାସନାଲୋକରେ ବହୁ ସୂକ୍ଷ୍ମଭାବ ଓ ରସର ନିରାକାର ସତ୍ତାମାନେ ଏକ ପରିସ୍ଥିତିରେ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଭିତରେ ଆକସ୍ମିକ ଭାବେ ଏକ ନାଟକୀୟ ହଟ୍ଟକାରିତାରେ ସାକାର ହୋଇଉଠନ୍ତି; କେବଳ ଚମତ୍କାରିତା ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ବୋଲି ନୁହେଁ, ସେହି ଅସମ୍ଭବ ସମ୍ଭାବନାମାନେ ପାଠକର ତନ୍ମୟ ଚିତ୍ତକୁ ସମ୍ମୋହିତ ବିଶ୍ଵାସରେ ଏକ ଭାବମୟ ଜଗତ ଭିତରକୁ ଟାଣିନିଅନ୍ତି । ଏକ ସଚେତନ ବାକ୍‌ଯମ ବାକ୍ୟବିନ୍ୟାସରେ କିଞ୍ଚିତ୍ ତିର୍ଯ୍ୟକ ରସିକତା ସହ ଏକ ବିତର୍କିତ ଚତୁର ନିର୍ଲିପତାରେ ସ୍ଵର ତାଙ୍କ ଶୈଳୀର ବିଶେଷତ୍ଵ ।’’

କଥାଶିଳ୍ପୀ ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଦାସ ତାଙ୍କର ଗଳ୍ପ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡ଼େମୀ ଓ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡ଼େମୀଦ୍ଵାରା ପୁରସ୍କୃତ ଓ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ସାରଳା ପୁରସ୍କାରଦ୍ଵାରା ସେ ମଧ୍ଯ ସମ୍ମାନିତ । ତାଙ୍କ ଗଳ୍ପ ସୃଷ୍ଟିରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ବିଶେଷତ୍ଵ ହେଉଛି ସେ ଅନେକ ସମୟରେ ବହୁ ଗଳ୍ପକୁ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି ଏବଂ ବିଦେଶୀ ସାହିତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଲାଭ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେହି ଗଳ୍ପକୁ ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କ ଗଳ୍ପଲେଖାର ବିଶେଷତ୍ଵ ହେଉଛି ବୌଦ୍ଧିକ ମନନଶୀଳତା ଓ ସୂକ୍ଷ୍ମ ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ ।

ମଣିଷ ବାହାରକୁ ଯାହା ଦେଖାଇ ହେଲେ ବି ଅନ୍ତର ଭିତରେ ସେ ତାହା ନୁହେଁ । ମଣିଷର ଏହିଭଳି ଅସହାୟତାବୋଧ ଓ ବିଫଳତାକୁ ମନୋଜ ଦାସ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଗଳ୍ପରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି । ନିଜସ୍ବ ଗଳ୍ପ ସମ୍ପର୍କରେ ସେ କହନ୍ତି – ‘ମଣିଷର ଅସହାୟତାକୁ ଚିତ୍ରଣ କରି ମୁଁ ତା’ପାଇଁ ଅନ୍ୟଠାରୁ ସହାନୁଭୂତି ଆକର୍ଷଣ କରିବାକୁ ଚାହେଁ । ରାଜନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ଜୀବନରେ କେହି କ୍ଷମତା ଅଥବା ଅନ୍ୟ କେହି ଧର୍ମର ମୁଖାଧରି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ଏଇ ମୁଖାତଳେ ଥିବା ତା’ର ପ୍ରକୃତ ଅସହାୟ ଅବସ୍ଥା କଥା ଭାବି ମୁଁ ଅଭିଭୂତ ହୁଏ ଏବଂ ଜଣେ ଜୀବନ୍ତ ଶିଳ୍ପୀଭାବରେ ଯେତେବେଳେ ମୁଁ ତା’ର ମୁଖା ଖୋଲେ, ମୁଖର ଆକୃତି ଗଳ୍ପରେ ରୂପଦିଏ, ତାହା କିଛି ପରିମାଣରେ ତିତ୍ୟିକ ବ୍ୟଙ୍ଗରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।’

ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ଗଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ବିଶେଷ ଭାବରେ କାହାଣୀଧର୍ମୀ ଓ ସୁଖପାଠ୍ୟ । ସେ ଗଳ୍ପ ଉପସ୍ଥାପନାରେ ନିଜେ ଦୂରରେ ରହି ଗଭୀର ସମ୍ବେଦନଶୀଳତା ସହ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ କାହାଣୀ ଶୁଣାଇଲା ଭଳି ଗଳ୍ପକୁ ଲେଖିଥା’ନ୍ତି । ଗଳ୍ପ ଭିତରେ ସେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିଥିବା ଲୌକିକ, ଅଲୌକିକ, ଇହଲୋକ ଓ ପରଲୋକର ପରିବେ ପାଠକଙ୍କୁ ମୁଗ୍ଧଚକିତ କରିଥାଏ । ଚିରନ୍ତନ ମାନବୀୟ ନୀତିବୋଧ ଓ ରୁଚିବୋଧକୁ ସେ ସୁକୁମାର ଶୈଳୀରେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେଭଳି ଉପସ୍ଥାପନା ତାଙ୍କ ଗଳ୍ପକୁ ଲୋକପ୍ରିୟ କରିଥାଏ । ସେ ଯେ କେବଳ ଚରିତ୍ରମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ସମ୍ବେଦନଶୀଳତା ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ତାହା ନୁହେଁ, ସେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟଙ୍ଗାତ୍ମକ ହାସ୍ୟ କଥାବସ୍ତୁ । ତେଣୁ ସଂସ୍କୃତ, ବେଦ, ଉପନିଷଦୀୟ ଭାରତୀୟ ପରମ୍ପରାଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଫକୀରମୋହନଙ୍କ କଥାସାହିତ୍ୟ ହେଉଛି ତାଙ୍କ ଗଳ୍ପସାହିତ୍ୟର ଭୂମି ପ୍ରସ୍ତୁତକାରୀ । ସମାଜର ଯାହାକିଛି ଦୋଷତ୍ରୁଟି ରହିଛି, ସେ ତାହାକୁ ମନୋମୁଗ୍ଧକର ଭାବେଲେଖିଛନ୍ତି – ‘ମନୋଜ ଗଳ୍ପମାନସ ଆଶା-ଆଶଙ୍କା ବିବର୍ଜିତ ଏକ ନିର୍ଭିକ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ମାନସ । ଏ ମାନସ ଯେତିକି ବ୍ୟାପକ ସେତିକି ଗଭୀର । ଯେତିକି ଏହାର ଅଛି ବ୍ୟାପ୍ତି, ସେତିକି ଅଛି ଦୀପ୍ତି । ଏହା ବ୍ୟାପକ ଗଭୀର ଦୀପ୍ତିଯୁକ୍ତ ମାନସ ସଂଯତ, ଏକାଗ୍ର । ଏହାର ଦୀପ୍ତିରେ ଆଲୋକିତ ହୋଇଉଠିଲା ସମଗ୍ର ମଣିଷ ଜୀବନର ରହସ୍ୟଘନ ଭାବଧାରା । ଏହି ମାନସ ବାହ୍ୟଜଗତର ସ୍ଥୂଳବିଗ୍ରହ-ଲାଳସୀ ନୁହେଁ । ମାତ୍ର ଅନ୍ତର୍ଜଗତର ଅନ୍ଧକାର କାରାକକ୍ଷରେ ଏହା ବିଚରଣ କରିଛି । ଯନ୍ତ୍ରଣାର କଂସକାରାକୁ ଭେଦକରି ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ମାନବାତ୍ମାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିଛି । ଏହି ହେତୁ ଏ ଗଳ୍ପମାନସ ହୋଇଛି ମାନବାତ୍ମାର ଯଥାର୍ଥ ଶିଳ୍ପୀ ।’’

ଗାଳ୍ପିକ ଦାସ ବାଲେଶ୍ଵର ଜିଲ୍ଲାର ଭୋଗରାଇଠାରେ ୧୯୩୦ ମସିହାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସେ ଇଂରାଜୀ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ ଏମ୍.ଏ.ପାଶ୍ କରିବାପରେ ଅଧ୍ୟାପକ ଭାବେ ନିଜର କର୍ମମୟ ଜୀବନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ସେ ପ୍ରଥମେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ କିଛିବର୍ଷ ପାଇଁ ଇଂରାଜୀ ଅଧ୍ୟାପକଭାବେ ଅଧ୍ୟାପନା
କରିଥିଲେ । ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ସେ ଶ୍ରୀମାଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରାରେ ଦୀକ୍ଷିତ ହେଲାପରେ ପଣ୍ଡିଚେରୀର ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶିକ୍ଷାକେନ୍ଦ୍ରରେ ଅଧ୍ୟାପନା କରିବାକୁ ଚାଲିଯାଇଥିଲେ ।

ମନୋଜ ଦାସ ସମ୍ପାଦକ ହିସାବରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଲାଭ କରିଛନ୍ତି । ସେ କିଶୋର ବୟସରେ ହାତଲେଖା ପତ୍ରିକା ସମ୍ପାଦନା ଦାୟିତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ । ପରେ ସେ ‘ଦିଗନ୍ତ’ ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦନା ଦାୟିତ୍ଵ ନେଇ ନୂତନ ଚିନ୍ତାଧାରା ଓ ସାର୍ଥକ କଳାସୃଷ୍ଟିରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସେ ‘HERITAGE’ ନାମରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଖ୍ୟାତିସମ୍ପନ୍ନ ମାସିକ ଇଂରାଜୀ ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦକ ଦାୟିତ୍ଵ ନେଇ ପତ୍ରିକାଟିକୁ ପ୍ରକାଶ କରୁଛନ୍ତି ।

ସାହିତ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗ – କବିତା, କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ, ନିବନ୍ଧ, ଉପନ୍ୟାସ, ସାହିତ୍ୟ ସମାଲୋଚନା, ଭ୍ରମଣ ସାହିତ୍ୟ ଆଦି ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଭାଗରେ ସେ ଲେଖନୀ ଚାଳନା କରିଛନ୍ତି ଓ ସଫଳ ହୋଇଛନ୍ତି ମଧ୍ୟ । ତାଙ୍କ ରଚିତ ସାରସ୍ବତ କୃତିଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ‘ମନୋଜ ଦାସ କଥା ଓ କାହାଣୀ’, ‘ଲକ୍ଷ୍ମୀର ଅଭିସାର’, ‘ଆବୁପୁରୁଷ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାହାଣୀ’, ‘ବିଷକନ୍ୟାର କାହାଣୀ’, ‘ଧୂମ୍ରାଭ ଦିଗନ୍ତ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାହାଣୀ’, ‘ଶେଷ ବସନ୍ତର ଚିଠି’, ‘ଆରଣ୍ୟକ’, ‘ସମୁଦ୍ର କ୍ଷୁଧା’, ‘ନନ୍ଦାବତୀର ମାଝି?, ‘ପଦଧ୍ଵନି’, ‘ଜୀବନର ସ୍ଵାଦ’, ‘ସରଳ ରାମାୟଣ’, ‘ଦୂରଦୂରାନ୍ତ’ । ତାଙ୍କ ଲେଖନୀ ଏବେ ମଧ୍ଯ ଅବିଶ୍ରାନ୍ତ ଭାବେ ଚାଲି ପତ୍ରପତ୍ରିକାର କଳେବରକୁ ମହିମାନ୍ବିତ କରାଉଛି ।

(ଖ) ଗଳ୍ପର ପୃଷ୍ଠଭୂମି :

‘ଆକାଶ କଇଁଛ’ ଗଳ୍ପଟି ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ‘ପ୍ରାପ୍ତବୟସ୍କର ପଞ୍ଚତନ୍ତ୍ର’ ଗଳ୍ପର ଅନ୍ୟତମ ଗଳ୍ପ । ଗଳ୍ପଟିରେ କଥାକାର ମାନବେତର ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ, ଯିଏ ନିଜର ଶକ୍ତି ଅନୁସାରେ କାମନାକରି, ଅଧିକ କିଛି ଆଶାକରେ, ସେ କିପରି ବିପଦରେ ପଡ଼ିଥାଏ, ତାହା କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ନାମକ କଇଁଛ ମାଧ୍ୟମରେ ଦେଖାଇଛନ୍ତି । କଇଁଛର ଉଡ଼ିବା ଶକ୍ତି ନଥିଲେ ବି, ଅନ୍ୟର ସହାୟତାରେ ଉଡ଼ିବା ଦ୍ଵାରା ନିଜର ବଡ଼ପଣକୁ ଜାହିର୍ କରିବା ଓ ଯେଉଁ ସମୟରେ କଥା ନକହିବା କଥା, ସେ ସମୟରେ ପାଟି ଖୋଲିବା, ତା’ପାଇଁ ବିପଦର କାରଣ ହୋଇଛି । ଅର୍ଥାତ୍ କଇଁଛଟି ନିଜର ଅଦୂରଦର୍ଶିତା ପାଇଁ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ିଛି । କାରଣ ତା’ ଦୃଷ୍ଟିରେ ସେ ହୋଇଛି ସବୁଠାରୁ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ଓ ଅନ୍ୟମାନେ ହେଉଛନ୍ତି ବୁଦ୍ଧିହୀନ ।

ପୁନଶ୍ଚ କଇଁଛଟି ତଳେ ପଡ଼ିଗଲା ପରେ, ତାହା ସମ୍ପର୍କରେ ଜ୍ୟୋତିଷ ପଞ୍ଜିକାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି କବିରାଜ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅତି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ଅଭିମତ ଦେଇଛନ୍ତି । ସମସ୍ତ ଭିତରେ ରହିଛି କଇଁଛର ସୁସ୍ବାଦୁ ମାଂସ ଭକ୍ଷଣ କରିବାର ଇଚ୍ଛା । ଶେଷରେ ରାଜା ଅତି ଚତୁରତାର ସହିତ କଇଁଛ ମାଂସ ଭକ୍ଷଣ କରିଛନ୍ତି ଏବଂ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଜ୍ୟର ଦୂତକୁ ଯୁଦ୍ଧ ସମ୍ପର୍କରେ ଚେତାବନୀ ଶୁଣାଇଛନ୍ତି ।

(ଗ) ଗଳ୍ପର ସାରକଥା :

ଉପତ୍ୟକା ଭିତରର ସରୋବରର ଜଳ ଥିଲା ସ୍ଵଚ୍ଛ । ପରିବେଶ ଥିଲା ସବୁଜ । ମାତ୍ର ସେହି ସରୋବରରେ ରହୁଥ‌ିବା କଇଁଛ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ, ସେଠାରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ନଥିଲା । ସେ ଚାହୁଁଥିଲା ଦୂରର ପର୍ବତଶ୍ରେଣୀ ସେ ପାରିରେ ଥ‌ିବା ସ୍ୱଚ୍ଛତର ସରୋବରକୁ । କାରଣ ସେ ମନେ ମନେ ଭାବିଥିଲା ସେଠିକାର ପରିବେଶ, ଏଠିକାର ପରିବେଶଠାରୁ ଆହୁରି ସୁନ୍ଦର ଓ ସବୁଜ । ସେ ବିହଙ୍ଗଟିଏ ହୋଇଥଲେ ଏହି ପରିବେଶକୁ ଛାଡ଼ି ସେହି ପରିବେଶକୁ ଚାଲିଯାଆନ୍ତା । ଉଡ଼ିବାର ଶକ୍ତି ନଥ‌ିବାରୁ ସେ ନିଜକୁ ନିଜେ ଧ୍ୟାର କଲା । ବେଳେବେଳେ କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ କୂଳକୁ ଉଠିଆସେ । ମୁଦୁସମୀରଣରେ ବିଚରଣ କରେ । ଲତାପତ୍ର ଦେହରେ ଲାଗିଥିବା ଶିଶିରବିନ୍ଦୁକୁ ଚାଟିଦିଏ । କଅଁଳିଆ ଘାସଫୁଲକୁ ଚୋବାଇଦିଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଦୂରାନ୍ତରର ଅଜଣାକୁ ଜାଣିବାର ପିପାସା ତା’ର ବଢ଼େ ସିନା, କମେ ନାହିଁ ।

ଥରେ ଥରେ ସେ ଆଖିବୁଜି ବିମୁଗ୍ଧ କଳ୍ପନାରେ ଦେଖେ ଅଜବ ଦୃଶ୍ୟକୁ । ସେଠାରେ ସେ ଦେଖେ ଗୀତ ବୋଲୁଥୁବା ଗଛଲତାଙ୍କୁ । ମେଘମାଳାରୁ ସିଧା ଝରି ଆସୁଥ‌ିବା ସପ୍ତରଙ୍ଗର ନଦୀକୁ । ପୁଣି ଦେଖେ ନର-ଓ ବାନରଙ୍କର ଲାଙ୍ଗୁଡ଼ର ଉପଯୋଗିତା ସମ୍ପର୍କରେ ତର୍କସଭାକୁ ।

ପ୍ରତିବର୍ଷ ବର୍ଷାଋତୁରେ ସଙ୍କଟ ଓ ବିକଟ ନାମରେ ଦୁଇଗୋଟି ହଂସ ପର୍ବତଶ୍ରେଣୀ ସେପାରିର ବୃହତ୍ତର ସରୋବରକୁ ଯିବା ବାଟରେ, ଏହି ସରୋବରରେ ସପ୍ତାହେ ବିଶ୍ରାମ ନେଉଥିଲେ । ବିଶ୍ରାମ ନେବା ଅବକାଶରେ ସେମାନଙ୍କ ସହିତ କସ୍ତୁଗ୍ରୀବର ସମ୍ପର୍କ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା । ପ୍ରତି ବର୍ଷ କର୍ତ୍ତୁଗ୍ରୀବ ହଂସଯୁଗଳଙ୍କୁ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହୁଥିଲା । ହଂସଯୁଗଳ ମଧ୍ଯ କଚ୍ଛପର ଅନୁସନ୍ଧିତ୍ସା ସମ୍ପର୍କରେ ଅବଗତ ଥିଲେ । ତେଣୁ ସେମାନେ ଦୂରଦୂରାନ୍ତରର କାହାଣୀ କହି, କଚ୍ଛପର ମନୋରଞ୍ଜନ କରୁଥିଲେ ।

ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବନ୍ଧୁତା ଯଥେଷ୍ଟ ନିବିଡ଼ ହେବାରୁ, କଚ୍ଛପଟି ସେମାନଙ୍କୁ ପର୍ବତ ସେପାଖରେ ଥ‌ିବା ସରୋବରକୁ ଯିବାର ଇଚ୍ଛାପ୍ରକାଶ କଲା । ପ୍ରସ୍ତାବଟି ସନ୍ଦେହଜନକ ହେଲେ ବି, ସେମାନେ ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ଭାବେ ଅର୍ଥକୋଶ ପଥଯାଏ କଇଁଛକୁ ଉଡ଼ାଇନେଲେ । କାରଣ ଖଣ୍ଡିଏ କାଠିର ଦୁଇପାଖକୁ ହଂସଦ୍ଵୟ କାମୁଡ଼ି ଧରିଥିଲାବେଳେ, ମଝିଟିକୁ କାମୁଡ଼ି ଧରିଥିଲା କଇଁଛ । ଅର୍ଷକୋଶଯାଏ ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ଭାବେ ଗଲାପରେ ସେମାନେ ଏକ ଅନୁଚ୍ଚ ପାହାଡ଼ ଉପରେ ଅବତ୍‌ରଣ କଲେ ।

ପାହାଡ଼ର ଅବତରଣ କଲାପରେ, ସଙ୍କଟ କସ୍ତୁଗ୍ରୀବକୁ ଚେତାଇଦେଲା ଏଥର ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ଉଡ଼ିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଆଉ ଏହି ସମୟରେ ଯେପରି ସେ କେବେବି ପାଟି ଖୋଲିବ ନାହିଁ । କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ହଂସଙ୍କ ସହିତ ଉଡ଼ିଥିବାରୁ ଅଧିକ ଭାବବିହ୍ବଳ ହୋଇଯାଇଥିଲା । ତେଣୁ ସେ କହିଲା, ଏତିକି ମାତ୍ର କଥା କହିବାକୁ ଅବତରଣ କରିବାର କିଛି ଆବଶ୍ୟକତା ନଥୁଲା । କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ଜାଣିପାରୁ ନଥିଲା ଯେ ଉଡ଼ୁଥିଲାବେଳେ ପଦିଏ କଥା ନୁହେଁ, ପାଟି ଖୋଲିବା ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ହଂସଟିର କୌଣସି କଥା ଶୁଣିବାକୁ ଚାହୁଁନଥିଲା, ସେ ବରଂ ବିସ୍ମୟ ଓ ପୁଲକରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗକୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କରୁଥିଲା । ପୁନର୍ବାର କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ କାଠିକୁ ଦାନ୍ତରେ ଧରିବା ପୂର୍ବରୁ ଗଦ୍ ଗଦ୍ ହୋଇ କହୁଥୁଲା, ‘ଇତିହାସରେ ପ୍ରଥମ କଚ୍ଛପ ମହାକାଶଚାରୀ ଭାବରେ ମୋ ନାମ ଅମର ରହିବ।’’

ହଂସମାନେ ଏଥର ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଅଧ୍ଵ ସ୍ବଚ୍ଛନ୍ଦ ଓ ଆତ୍ମବିଶ୍ଵାସର ସହିତ କଚ୍ଛପକୁ ନେଇ ଉଡ଼ି ଉଡ଼ି ଚାଲିଲେ । ସେହି ଦୃଶ୍ୟକୁ ଦେଖି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପକ୍ଷୀମାନେ ଉଦ୍‌ବେଗ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ସେମାନେ କଚ୍ଛପ ପ୍ରତି ଅସୂୟା ପ୍ରକାଶ କରି ଅନେକ କଥା କହିଲେ । ଆକାଶରେ ଉଡ଼ି ଉଡ଼ି ଯାଉଥଲାବେଳେ କେତେଜଣ ଗାଈଆଳ ଟୋକା, କଚ୍ଛପକୁ ପାଇବା ଆଶାରେ ହଂସ ସହିତ ତାଳଦେଇ ଦୌଡ଼ିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ମାତ୍ର ହଂସମାନେ ଯେତେବେଳେ ନଦୀ ଉପରେ ଉଡ଼ିଲେ, ସେତେବେଳେ ଟୋକାମାନେ ବାଧ୍ୟହୋଇ କୂଳରେ ଅଟକି ରହିଲେ । ଗାଈଆଳ ଟୋକାମାନେ ଅଟକି ଯିବାରୁ କମ୍ମୁଗ୍ରୀବକୁ ଆମୋଦିତ ଲାଗିଲା, ସେ ଖୁସିରେ ତାଳି ମାରିବାକୁ ଇଚ୍ଛାକରି ମଧ୍ଯ ତାଳି ମାରିପାରିଲା ନାହିଁ ।

କମ୍ବୁଗ୍ରୀବର ଓଜନ ଯୋଗୁଁ ହଂସମାନେ ବେଶି ଉଚ୍ଚାରେ ଉଡ଼ିପାରୁ ନଥିଲେ । ତଳେ ନଦୀବକ୍ଷରେ ଡଙ୍ଗାରେ ଜଣେ ବୃଦ୍ଧ ତରୁଣୀ ଭାର୍ଯ୍ୟାକୁ ସାଙ୍ଗରେ ନେଇ ଫେରୁଥିଲେ । ତରୁଣୀ ଭାର୍ଯ୍ୟାର ସୂଚନାତ୍ମକ ପ୍ରେରଣାରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ, ବୃଦ୍ଧଟି ଉଠୁ ଉଠୁ ପଡ଼ିଯାଇଥିଲା । ଏହି ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖି କମ୍ବୁ ‘ବୁଦୁ’ ବୋଲି କହି ଆସୁଥିଲେ ବି କଣ୍ଠରୁ କଥା ବାହାରକଲା ନାହିଁ ।

ଅସ୍ତମାନ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର କିରଣ ପଡ଼ିଥିଲା ହଂସମାନଙ୍କର ଡେଣା ଉପରେ ଓ କଇଁଛର ମସୃଣ ପୃଷ୍ଠ ଉପରେ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେମାନେ ସୁନେଲି ବର୍ଣ୍ଣର ଦେଖାଯାଉଥିଲେ ।

ଅଦୂରରେ ଦେଖାଯାଉଥିଲା ରାଜନବରର ଶିଖର । ଇତି ମଧ୍ୟରେ କେହି ଜଣେ ଦୌଡ଼ିଯାଇ ରାଜାଙ୍କୁ ଏହି ଅଦ୍‌ଭୁତ ଦୃଶ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ସମ୍ବାଦ ଦେଇଥିଲା । ରାଜା ସମେତ ସମସ୍ତ ଦରବାରର ସଦସ୍ୟ ଛାତ ଉପରକୁ ଉଠିଯାଇଥିଲେ, ଉଡ଼ନ୍ତା କଇଁଛକୁ ଦେଖିବାପାଇଁ ।

ରାଜା ସେହି ଦୃଶ୍ୟକୁ ଦେଖି କହିଲେ ‘ବିଚିତ୍ର’ । ମାତ୍ର ପାଖରେ ଥ‌ିବା ଜଣେ ବିଦେଶୀ ଦୂତ କହିଲା, ‘ବିଚିତ୍ର କ’ଣ ମଣିମା’, ଆମ ଦେଶରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଘୁଷୁରି ମଧ୍ୟ ଆକାଶରେ ଉଡ଼ିଥାଏ ।’ରାଜା ଏଥିରେ ଅତିଷ୍ଠ ହୋଇ କହିଲେ, ‘ତୁମ ଦେଶରେ ଘୁଷୁରିଙ୍କର କ’ଣ ପର ଅଛି ନା ତୁମ ରାଜାଙ୍କର ଲାଞ୍ଜ ଅଛି ।’’ବାହାସ୍ଫୋଟ ମାରୁଥିବା ରାଜଦୂତର ପାଟି ଖନି ମାରିଯାଇଥଲା । ତଥାପି ନିଜ କଥାର ସତ୍ୟତା ପ୍ରମାଣ କରିବାକୁ କହିଥିଲା, ‘ଆମ ଘୁଷୁରିମାନେ ପକ୍ଷବନ୍ତ ନୁହଁନ୍ତି, ଆମ ଛାମୁଙ୍କର ନାହିଁ ଲାଞ୍ଜ । କିନ୍ତୁ ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ମଇଁଷି ଭଳି ବୃହଦାକାର ବିହଙ୍ଗମାନ ଅଛନ୍ତି । ଘୁଷୁରି ଉଡ଼ାଇନେବା ସେମାନଙ୍କର ସଉକ ।’’

ବିଦେଶୀ ଦୂତ କଥା ଶୁଣି ରାଜା କହିଲେ ‘ବିଚିତ୍ର’ ।

ରାଜା ଓ ଦୂତ କଥା ଶୁଣି କମ୍ବୁଗ୍ରୀବ ଭାବପ୍ରବଣ ହୋଇ ଉଠିଲେ । ତା’ ପାଟିରୁ ବାହାରିପଡ଼ିଲା ଏକ ଅବଜ୍ଞାସୂଚକ ଶବ୍ଦ, ‘ବୁଦ୍ଦୁ’ ପରିଣତିରେ ସେ ଚକ୍ରବତ୍ ବୁଲି ବୁଲି ନଅର ଛାଡ଼ ଉପରେ ଶବ୍ଦକରି ଖସିପଡ଼ିଲା ।

ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ସଭାସଦ୍‌ବର୍ଗ ଚମକି ପଡ଼ିଲେ । ହଂସଦ୍ଵୟ ବାଡ଼ିଖଣ୍ଡିକ ପକାଇ ଦେଇ ଚିତ୍କାର କରି ନଅର ଉପରେ ଚକ୍‌କର କାଟିବା ପରେ ପାର୍ଶ୍ଵବର୍ତୀ ଏକ ଗଛ ଉପରେ ବସି ପଡ଼ିଲେ ।

ସଭାସଦ୍‌ବର୍ଗ କଚ୍ଛପଟିକୁ ଘେରିଗଲେ । ସମସ୍ତେ ସୁଦୃଶ୍ୟ କଇଁଛକୁ ଦେଖି ତା’ର ମାଂସ ଖାଇବାପାଇଁ ମନରେ ଆଶାପୋଷଣ କଲେ । ମାତ୍ର ନିଜ ନିଜର ପଦର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରଖି ବିଭିନ୍ନ କଥା କହିଲେ ।

ଭୋଜନପ୍ରେମୀ ବିଶେଷଜ୍ଞ କହିଲେ, ‘ଏଇଟି ଦୁର୍ଲଭ ଧରଣର ସୁସ୍ବାଦୁ କଇଁଛ’ ।

କବିରାଜ କହିଲେ – ‘‘ସହସ୍ର ବର୍ଷରେ ଥରେ ଯାଇ ଶୂନ୍ୟରୁ କଚ୍ଛପ ବୃଷ୍ଟିହୁଏ । ଆଉ ସେ କଚ୍ଛପ ମାଂସ ରୋଗବ୍ୟାଧ୍ ଓ ଦୋଷ ଦୁର୍ବଳତାର ପ୍ରତିଷେଧକ ହୋଇଥାଏ ।’’

ଜ୍ୟୋତିଷ କହିଲେ – ଆଜିଠାରୁ ନଅଶହ ବର୍ଷ ନଅମାସ ନଅ ସପ୍ତାହ ପରେ ଭବିଷ୍ୟତରେ, ଏହିପରି କଚ୍ଛପ ଶୂନ୍ୟରୁ ଖସିବ ।

ରାଜା ଚତୁରତାର ସହିତ କଚ୍ଛପ ମାଂସକୁ, ପୀଡ଼ିତମାନଙ୍କୁ ଦେବାକୁ କହି ମୁଖ୍ୟପାଚକ ହାତରେ ଦେଇଦେଲେ । ସେନାପତି ନିଜର ଗଣ୍ଠିବାତରୁ ମୁକ୍ତ ହେବାପାଇଁ ଫାଳେ କଇଁଛ ମାଂସ ଖାଇବେ ବୋଲି ପ୍ରସ୍ତାବ ରଖିଲେ । ସେନାପତିଙ୍କ କଥାଶୁଣି ମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ସଭାସଦ୍‌ବର୍ଗ କଚ୍ଛପ ମାଂସ ଭକ୍ଷଣ କରି ନୀରୋଗ ରହିବେ ବୋଲି ପ୍ରକାଶ କଲେ । ରାଜଦୂତ ମଧ୍ୟ କହିଲେ, ଦୁଇ ମହାନ୍ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ମୈତ୍ରୀଭାବ ରଖିବାକୁ ସେ କଇଁଛ ମାଂସ ଭକ୍ଷଣ କରିବେ । ଇତି ମଧ୍ୟରେ ରାଜାଙ୍କ ପାଇଁ ଛାତ ଉପରକୁ ସିଂହାସନ ଆସିଯାଇଥିଲା । ରାଜା ତହିଁରେ ଉପବେଶନ କରିବାରୁ ଅନ୍ୟମାନେ ତଳେ ବସିପଡ଼ିଥିଲେ ।

ରାଜା ସଭାସଦ୍‌ଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଲେ, ଯାହାର ଅଧିକ ପ୍ରୟୋଜନ ସେ ନିଶ୍ଚୟ କଚ୍ଛପ ମାଂସ ଖାଇବ । ମାତ୍ର ଏହି ଜୀବଟି ତଳକୁ ଖସିଲାବେଳେ କ’ଣ ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦ କହିଥିଲା, ତାହା ଶୁଣିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ । ଏହି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତରରେ ଲମ୍ବକର୍ଣ୍ଣ ଥ‌ିବା ସଭାସଦ୍ କହିଥିଲା, ‘ଜୀବଟି ‘ବୁଦୁ’ ବୋଲି କହିଥିଲା ।’’

ରାଜା ଗୋଟି ଗୋଟି କରି ସମସ୍ତ ସଭାସଦ୍ ଓ ରାଜଦୂତକୁ, କିଏ ବୁଦ୍ଧି ହୋଇପାରେ ବୋଲି ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିଥିଲେ । ମାତ୍ର ନିଜର ପଦବୀ ସୁରକ୍ଷା ଭୟରେ କେହି ନିଜକୁ ବୁଦୁ ବୋଲି କହିନଥିଲେ । ଅତିଥ୍ ଭାବରେ ରହିଥ‌ିବା ରାଜଦୂତ କେବେ ବୁଦୁ ହୋଇ ନପାରନ୍ତି, କାରଣ ସେ କୂଟନୈତିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଯୁକ୍ତ । ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ କେବଳ ମନ୍ତ୍ରୀ, ସେମାନେ କେବେହେଲେ ଏକାଧାରରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ବୁଦୁ ହୋଇପାରିବେ ନାହିଁ । ସେହିପରି ଯେଉଁ ସେନାପତି, ସର୍ବସମ୍ମୁଖରେ ଏପରିକି ବିଦେଶୀ ଦୂତଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ନିଜ ଗଣ୍ଠିବାତର ରହସ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରିଦେଲେ, ସେ ନିଶ୍ଚୟ ଜଣେ ବିଜ୍ଞ ।

ଏହିପରି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିଲା ପରେ, ରାଜା ନିଜକୁ ବୁଦ୍ଧି ବୋଲି କହି କାନ୍ଦି ଉଠିଲେ । କିନ୍ତୁ ରାଜା ବୁଦ୍ଧି ହେଲେ ଚଳିବ ନାହିଁ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ସମଗ୍ର କଚ୍ଛପ ମାଂସ ଖାଇ ବୁଦୁ ବ୍ୟାଧିରୁ ମୁକ୍ତ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ତେଣୁ ସଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିବା କଚ୍ଛପ ମାଂସକୁ ରାଜା ଏକାକୀ ଖାଇଥିଲେ ।

ତତ୍‌ପରେ ସେ ସଭାସଦ୍‌ଙ୍କୁ ଚୁପ୍ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ । ଯେଉଁ ରାଜଦୂତ ରାଜାଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଅସମ୍ଭବ କଥାକହି ବାହାବା ନେବାକୁ କହିଥିଲା, ତା’ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଥିଲେ, ‘ଶୁଣ ଦୂତ ମହାଶୟ ! ମାସଟିଏ ସମୟ ଦେଲି | ତମ ରାଜ୍ୟରେ ସୁଲଭ ଥିବା ମଇଁଷି ଆକାରର ବିହଙ୍ଗରୁ ହଳେ ନେଇଆସ । ନ ହେଲେ ତମ ରାଜ୍ୟ ଆମର ଏକ ତାଲୁକରେ ପରିଣତ ହେବ । ଦୀର୍ଘକାଳ ହେବ ଆମ୍ଭେ କୌଣସି ମହତ୍ କାର୍ଯ୍ୟରେ ହାତ ଦେଇନାହୁଁ; ଫଳରେ ଆମ ସୈନ୍ୟମାନେ ମୋଟେଇ ଯାଇଛନ୍ତି, ସେନାପତି ଗଣ୍ଠିବାତ ଭୋଗୁଛନ୍ତି । ଯୁଦ୍ଧଟିଏ ଅଭାବର ଏ ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ସିନା ।’’

ରାଜା ଚତୁରତାର ସହିତ କେବଳ କଇଁଛ ମାଂସ ଖାଇଲେ ନାହିଁ, ବରଂ ରାଜ୍ୟର ପାରିଷଦଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ କର୍ମର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଇଦେଲେ ।

ହାସ୍ୟ ଓ ବ୍ୟଙ୍ଗ ମାଧ୍ୟମରେ ଗାଳ୍ପିକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଚରିତ୍ରଙ୍କର ମନୋଭାବକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Science Notes Chapter 18 ବାୟୁ ଓ ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Science Notes Chapter 18 ବାୟୁ ଓ ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ

→ଉପକ୍ରମ :
ବାୟୁ ଓ ଜଳ ଉଭୟ ଜୀବଜଗତ ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟ ସମ୍ବଳ । ପୂର୍ବରୁ ଆକାଶ ଅତି ନୀଳ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବାରୁ ନିର୍ମଳ ଜଳ ଓ ମୁକ୍ତ ବାୟୁ ଉପଲବ୍‌ଧ ହେଉଥିଲା; କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ବାୟୁ ଓ ଜଳର ମାନ କ୍ରମଶଃ ଅବକ୍ଷୟ ହେବାରେ ଲାଗିଛି । ଜଳ ଓ ବାୟୁର ପ୍ରଦୂଷଣର କାରଣ ଓ ଏହାର ନିରାକରଣ କରିବାପାଇଁ ଆମକୁ ପଦକ୍ଷେପ ନେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

→ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ (Air Pollution):
(i) ବାୟୁ ବିଭିନ୍ନ ଗ୍ୟାସର ଏକ ମିଶ୍ରଣ । ଏଥରେ ପ୍ରାୟ 78% ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଓ 21% ଅମ୍ଳଜାନ ସହ ଅତି କମ୍ ମାତ୍ରାରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ, ମିଥେନ୍, ଓଜୋନ୍ ଓ ଆରଗନ୍ ଭଳି ଗ୍ୟାସ ଏବଂ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଥାଏ ।
(ii) ମାରଣାସ୍ତ୍ର ବିସ୍ଫୋରଣ, ପଥର କ୍ଵାରୀର କ୍ରସରଯନ୍ତ୍ର ପଥରଗୁଣ୍ଡ କଲାବେଳେ, ସିମେଣ୍ଟ କାରଖାନା, ତାଳଚେର ଅଞ୍ଚଳରେ ଉଡ଼ନ୍ତା ପାଉଁଶଦ୍ୱାରା ବେଳେବେଳେ ଧୂଆଁ ଓ ଧୂଳିକଣା ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ ।
(iii) ବାୟୁରେ ଅଦରକାରୀ ପଦାର୍ଥ ମିଶିଲେ ତା’ର କ୍ଷତିକାରକ ପ୍ରଭାବ ସଜୀବ ଓ ନିର୍ଜୀବ ଉପରେ ପଡ଼ିଥାଏ । ଏହି ପ୍ରଭାବକୁ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ କୁହାଯାଏ ।
(iv) ବାୟୁକୁ ପ୍ରଦୂଷଣ କରୁଥିବା ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଦୂଷକ କୁହାଯାଏ ।

→ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣର ହୁଏ କିପରି ?
(i) ଘରେ କାଠ, ଶୁଖୁଲା ଗୋବର, କୋଇଲା, କିରୋସିନି ଆଦି ଇନ୍ଧନ ଜାଳିବା ଦ୍ଵାରା କାର୍ବନ୍ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ଼, ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ, ସଲଫର୍‌ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ଼ ଭଳି ପ୍ରଦୂଷକ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇ ବାୟୁକୁ ପ୍ରଦୂଷଣ କରେ ।
(ii) କାର୍, ବସ୍, ଟ୍ରକ, ମଟରସାଇକେଲ୍ ଆଦି ଯାନବାହାନ ଚଳାଚଳରୁ କାର୍ବନ୍ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ୍ (CO), ସଲ୍‌ଫର୍‌ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (SO₂), ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (NO₂ ) ଭଳି କ୍ଷତିକାରକ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷକ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
(iii) କଳକାରଖାନା ଓ ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ରରୁ ସଲ୍‌ଫର୍‌ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (SO₂), ନାଇଟ୍ରୋଜେନ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍(NO₂), କ୍ଲୋରିନ୍, କୋଇଲାଗୁଣ୍ଡ, ସିମେଣ୍ଟ ଗୁଣ୍ଟ, ଆଳବିଷୟ ଗୁଣ୍ଡ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପ୍ରଦୂଷଣ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେ।ଇଥାଏ ।
(iv) କୃଷି କାର୍ଯ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ସାର ଓ କୀଟନାଶକର ବ୍ୟବହାର ଯୋଗୁଁ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ ।
(v) ଜଙ୍ଗଲକ୍ଷୟ ଯୋଗୁଁ ବାୟୁରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ ।
(vi) ଧୂଳିଝଡ଼ ଯୋଗୁଁ ବାୟୁରେ ଧୂଳିକଣା ବୃଦ୍ଧିପାଇ ବାୟୁକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରାଏ ।
(vii) ଜଙ୍ଗଲରେ ନିଆଁ ଲାଗିବା ଦ୍ବାରା ଅଙ୍ଗାରକଣିକା ଓ ପାଇଁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ବାୟୁ ଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ ।
(viii ) ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଉଦ୍‌ଗିରଣରୁ ବିଭିନ୍ନ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ପାଉଁଶ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇ ବାୟୁକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିଥାଏ ।
(ix) ଜୈବ ଓ ଅଜୈବ ପଦାର୍ଥ ପଟିଲଢ଼ି ଆମୋନିଆ (NH₂ ) ବାଶ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ଯାହା ବାୟୁକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିଥାଏ ।

→ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣର ପ୍ରଭାବ (Effects of Air Pollution)
(i) ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ଶ୍ଵାସ ପାଇଁ କ୍ଷତିକାରକ । ଯାନବାହାନଗୁଡ଼ିକରେ ଇନ୍ଧନର ଅସଂପୂର୍ଣ; ଫଳରେ କାର୍ଟୁନ୍ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହା ରକ୍ତର ହିମୋଗ୍ଲୋବିସହ ମିଶି ମନୁଷ୍ୟର ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟାରେ କୁପ୍ରଭାବ ପକାଏ ।
(ii) ଶୀତଦିନେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଥବା କୁହୁଡ଼ି ସହ ଧୂଆଁ ମିଶି ସ୍ଥଗ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏହାର ପ୍ରଭାବରେ ଅଧିକାଂଶ ଶିଶୁ କାଶ, ଜିଙ୍କ ଓ ଆଜ୍‌ମାରେ ପୀଡ଼ିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।
(iii) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ବିଶୋଧନାଗାର ଅଞ୍ଚଳରେ ସଲ୍‌ଫର୍‌ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (SO₂), ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (NO₂) ପରି ଗ୍ୟାସୀୟ ପ୍ରଦୂଷଣର ପରିମାଣ ବେଶୀ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଗ୍ୟାସ୍ ଶ୍ବାସ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସହ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌କୁ ମଧ୍ୟ ନଷ୍ଟ କରିଦିଏ ।
(iv) ଓଜୋନ୍‌ ଢାଲ ସୂର୍ଯ୍ୟରୁ ଆସୁଥିବା କ୍ଷତିକାରକ ଅତିବାଇଗଣୀ ରଶ୍ମି ପ୍ରଭାବରୁ ଜୀବଜଗତକୁ ରକ୍ଷାକରିଥାଏ । କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲୋରୋକାର୍ବନ ଗ୍ୟାସ୍ ଦ୍ବାରା ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତରର ରନ୍ଧ୍ର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏହାଦ୍ବାରା ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମି ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌କୁ ମଧ୍ୟ ନଷ୍ଟ କରିଦିଏ ।
(v) ପେଟ୍ରୋଲ ଓ ଡିଜେଲର ଦହନରୁ ଜାତ କଣିକା ବାୟୁରେ ଅଧ୍ଵ ସମୟ ଭାସିଥାଏ । ଇସ୍ପାତ କାରଖାନା ଓ ମାଇନିଂ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକରେ ମଧ୍ୟ ଏଭଳି କଣିକା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହା ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଦ୍ବାରା ଶରୀରରେ ପ୍ରବେଶ କରି ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

ପ୍ର, ପ୍ରବୃଷକ କେଉଁଠି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଓ କି ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ, ଏହା ଉପରେ ଏକ ସାରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ।

→ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ (Observation):
(i) ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ପ୍ରଭାବରେ ତାଜମହଲର ଧଳା ମାର୍ବଲ ଫିକା ପଡ଼ିଗଲାଣି । ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେଉଛି ଯେ କେବଳ ସଜୀବ ନୁହେଁ, ବାସଗୃହ, ପକ୍‌କାଘର, ଐତିହାସିକ ସୌଧ ଆଦି ଉପରେ ମଧ୍ୟ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣର ପ୍ରଭାବ ପଢୁଛି ।
(ii) ଆଗ୍ରା ସହରରେ ଓ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥ‌ିବା ରବର ଶିଳ୍ପ, ରସାୟନ ଶିଳ୍ପ, ଅଟୋମୋବାଇଲ ଶିଳ୍ପ, ତୈଳ ରିଫାଇନେରୀ ଯୋଗୁଁ ସଲ୍‌ଫର୍ ଡାଇଅକସାଇଡ୍ ଓ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି ।
(iii) ଏହି ଗ୍ୟାସ ବର୍ଷାଜଳ ସହ ମିଶି ଗନ୍ଧକାମ୍ଳ ଓ ଯବକ୍ଷାରାମ୍ଳ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଏହି ଅମ୍ଳ ବର୍ଷାଜଳ ସହିତ ମିଶି ଅମ୍ଳବର୍ଷା ବା ଏସିଡ୍ ରେଡ୍ କରିଥାଏ । ଏହା ମାର୍ବଲ ପଥରକୁ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ କରାଏ । ଏଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ‘ମାର୍ବଲ କ୍ୟାନସର’’ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

ତାଜମହଲର ସୁରକ୍ଷା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ମାନ୍ୟବର ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ମଧ୍ୟ ପଦକ୍ଷେପ ନେଲେଣି । ସେ ଅଞ୍ଚଳରେ କମ୍ରେସଡ୍ ନେଚ୍ୟୁରାଲ ଗ୍ୟାସ (CNG) ଓ ଲିକ୍ୟୁଫାଇଡ୍ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଗ୍ୟାସ୍ (LPG) ଇନ୍ଧନ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରିବା

→ସବୁଜ କୋଠରି ପ୍ରଭାବ ଏବଂ ବିଶ୍ଵତାପନ (Green house effect & Global Warming) :
(i) ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ମିଥେନ୍ ପରି କେତେକ ଗ୍ୟାସର ତାପଶୋଷଣ ସାମର୍ଥ୍ୟ ରହିଛି । ଏହିସବୁ ଗ୍ୟାସର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଏକ ‘ସବୁଜ କୋଠରି’’ରେ ପରିଣତ କରି ଦେଇଛି ।
(ii) ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ବାୟୁର ଏକ ଉପାଦାନ । ମନୁଷ୍ୟର ବିକାଶମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଯୋଗୁଁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ପରିମାଣ ନିରନ୍ତର ବଢ଼ିଚାଲିଛି । ଜଙ୍ଗଲ କ୍ଷୟଯୋଗୁଁ CO₂ ପରିମାଣ ବଢୁଛି । ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ତାପକୁ ଧରି ରଖୂପାରୁଛି, ତେଣୁ ପୃଥ‌ିବୀର ହାରାହାରି ତାପମାତ୍ରା ବଢ଼ିଚାଲୁଛି । ଏହାକୁ ବିଶ୍ୱ ତାପନ ବା ଗ୍ଲୋବାଲ ୱାମିଂ (Global Warming) କୁହାଯାଏ ।
(iii) ମିଥେନ୍, ନାଇଟ୍ରସ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ମଧ୍ୟ ଏହି ପ୍ରଭାବ ପକାଉଥ‌ିବାରୁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ‘ଗ୍ରୀନ୍ ହାଉସ ଗ୍ୟାସ୍’’ ରୂପେ ଗଣନା କରାଯାଏ ।

→ବିଶ୍ବ ତାପନ – ଏକ ଭୟଙ୍କର ବିପଦ :
(i) ବିଶ୍ୱ ତାପନ ଯୋଗୁଁ ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନ ବଢ଼ିବା, ବୃଷ୍ଟିପାତ ଓ ଜଳବାୟୁ ପ୍ରଭାବିତ ହେବା ସହ ଜଙ୍ଗଲ, କୃଷି, ଉଭିଦ ତଥା ପ୍ରାଣୀମାନେ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେବେ । ସବୁଜ କୋଠରି ଗ୍ୟାସ ପରିମାଣକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପାଇଁ ଆମ ହାତରେ ବେଶୀ ସମୟ ନାହିଁ । ଏହା କରି ନ ପାରିଲେ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ଚଳିତ ଶତାବ୍ଦୀ ଶେଷ ଆଡ଼କୁ 2 ରୁ ଅଧିକ ହୋଇଯିବ । ଏହା ଭୟଙ୍କର ବିପଦର କାରଣ ହୋଇଯିବ ।
(ii) ପୃଥ‌ିବୀର ତାପମାତ୍ରା ମାତ୍ର 0.5°C ବଢ଼ିଥ‌ିବାରୁ ଅନେକ ସମସ୍ୟା ଦେଖାଦେଇଛି । ଏବେ ବିଶ୍ୱ ତାପନ ଯୋଗୁଁ ହିମାଳୟର ଗଙ୍ଗୋତ୍ରୀ ହିମସ୍ରୋତ ବା ଗ୍ଲାସିୟର ତରଳୁଅଛି । ବରଫ ତରଳିବା ଗ୍ଲୋବାଲ ୱାର୍ମିଙ୍ଗ୍‌ର ଏକ
ସଂକେତ ଅଟେ ।

→ଆମେ କ’ଣ କରି ପାରିବା ?
(i) ସୀସାବିହୀନ ପେଟ୍ରୋଲ ଓ CNG ପରି ପରିଷ୍କାର ଇନ୍ଧନଦ୍ୱାରା ଗାଡ଼ିମୋଟର ଚାଲିବା ଫଳରେ ନଗରର ବାୟୁ
(ii) କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲ ଆଦି ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନ ବଦଳରେ ଧୀରେ ଧୀରେ ସୌରଶକ୍ତି, ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଓ ପବନ
(iii) ଗାଡ଼ି ମଟରର ବ୍ୟବହାର ଯଥାସମ୍ଭବ ହ୍ରାସ କରି କୌଣସି ସ୍ଥାନକୁ ସାଇକେଲ କିମ୍ବା ପାଦରେ ଚାଲି ଚାଲି ଯିବା ଉଚିତ ।
(iv) ଖାଲି ଜାଗାମାନଙ୍କରେ ଅଧିକ ବୃକ୍ଷରୋପଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

→ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ (Water Pollution):
(i) ଜଳ, ଆମ ବଞ୍ଚିବା ଓ ବଢ଼ିବାପାଇଁ ଏକ ମୂଲ୍ୟବାନ ସଂପଦ ।
(ii) ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ ଜଳର ଅଭାବ ଦେଖାଦେଲାଣି । ଗାଧୋଇବାବେଳେ, ଲୁଗା ସଫାକଲେ, ଗାଡ଼ିମଟର ଧୋଇବା ବେଳେ ଜଳରେ ଅନ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ମିଶିଥାଏ; ଫଳରେ ଜଳର ରଙ୍ଗ, ଗନ୍ଧ ଓ ଗୁଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ । ଜଳକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରୁଥିବା ପଦାର୍ଥକୁ ଜଳ ପ୍ରଦୂଷକ କୁହାଯାଏ ।

→ଜଳ କିପରି ପ୍ରଦୂଷିତ ହୁଏ ?
(ii) ଏହାର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ଆଶାନେଇ 1985 ମସିହାରେ ‘‘ଗଙ୍ଗା ଆକ୍‌ସନ ପ୍ଲାନ୍’’ (Ganga Action Plan) ନାମରେ ଏକ ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଛି । ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଗଙ୍ଗା ନଦୀର ପ୍ରଦୂଷଣ ମାତ୍ରା କମ୍
(iii) ଅନେକ ଶିଳ୍ପର ଦୂଷିତ ଆବର୍ଜନା, ବିଷାକ୍ତ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ନଦୀ ଓ ଝରଣାମାନଙ୍କର ଜଳକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିଥାଏ । ତୈଳ ରିଫାଇନାରୀ, କାଗଜ ଶିଳ୍ପ, ଲୁଗା ଶିଳ୍ପ, ଚିନି କାରଖାନା ଓ ରାସାୟନିକ କାରଖାନା ଆଦି ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସ ।
(iv) ପ୍ରଦୂଷିତ ଜଳ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ଲୋକେ ହଇଜା, ଟାଇଫଏଡ୍ ଓ ଜଣ୍ଡିସ୍ ଆଦି ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।
(v) ଉତ୍ତପ୍ତ ଜଳ ଏକ ପ୍ରକୃଷକ ହୋଇପାରେ, କାରଣ ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି କେନ୍ଦ୍ର ଓ ଅନ୍ୟ ଶିଳ୍ପରୁ ଏହି ଜଳ ନଦୀରେ ପ୍ରବେଶକରେ ନଦୀନଳ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ । ତାହାର ପ୍ରଭାବ ଜୀବମାନଙ୍କ ଉପରେ ପଡ଼େ ।

→ପାନୀୟ ଜଳ କ’ଣ ? ଜଳ ବିଶେଧନ ଉପାୟ :
(i) ପିଇବାଯୋଗ୍ୟ ପାଣିକୁ ପାନୀୟଜଳ କୁହାଯାଏ । ଜଳଛଣା ଯନ୍ତ୍ର ବା ଫିଲ୍ଟରରେ ପରିସ୍ରବଣ ପ୍ରଣାଳୀ (filtration) ଦ୍ୱାରା କିଛି ପରିମାଣରେ ଜଳ ବିଶୋଧନ କରାଯାଏ ।
(ii) ଆମ ଘରମାନଙ୍କରେ ଜ୍ୟାଣ୍ଡଲଯୁକ୍ତ ଫିଲ୍‌ଟର୍ ବ୍ୟବହାର କରି ଜନ ଛଣାଯାଏ । ଏହା ପରିସ୍ରବଣ ପ୍ରଣାଳୀ ଅଟେ । ଏହା ଏକ ଭୌତିକ ପଦ୍ଧତି ।
(iii) ଜଳ ବିଶୋଧନ ପାଇଁ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିର ଏକ ଉଦାହାରଣ କ୍ଲୋରିନ୍‌ ବଟିକା ଦ୍ବାରା କ୍ଲୋରିନେସନ (chlorination) ବା ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର ବ୍ୟବହାର । ସାବଧାନତାର ସହିତ ଉଚିତ ପରିମାଣର କ୍ଲୋରିନ୍‌ ବଟିକା

→ଆଉ କ’ଣ କରିପାରିବା ?
(i) ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶିଳ୍ପାଞ୍ଚଳରେ ଜଳ ବିଶୋଧନ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯିବା ଉଚିତ । ନଦୀ ଓ ହ୍ରଦମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ ଜଳ ପ୍ରବେଶ ନିରୋଧ ପାଇଁ ଶିଳ୍ପାନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଆଇନ କଡ଼ାକଡ଼ି ପ୍ରୟୋଗ ହେବା ବିଧେୟ ।
(ii) ଆମେମାନେ ନିଜେ ନିଜର ସାଧ୍ଯମତେ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ସହ ଜଳ ଅପଚୟ ନ କରିବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟିତ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଆମ ମୂଳମନ୍ତ୍ର ହେଉଛି (3R) : Reduce ( କମ୍ ବ୍ୟବହାର), Reuse ( ପୁନର୍ଜ୍ୟବହାର), Recycle (ପୁନଶ୍ଚକ୍ରଣ)
(iii) ଆମ ଦୈନନ୍ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଜଳ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୁଏ । ଏହାଦ୍ୱାରା ଆମେ ଓ ଅନ୍ୟମାନେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବିତ ହୁଅନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଜଳର ଶୁଦ୍ଧତା ରକ୍ଷାକରିବା ଆମର ଦାୟିତ୍ଵ ଅଟେ ।

→ ବିଷୟଭିତ୍ତିକ ଶବ୍ଦୀବ୍ଦଳ:

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 14 କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 14 କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏବଂ ଉପ-ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏକାସଙ୍ଗରେ ଇସ୍ତଫା ଦେବା ପରିସ୍ଥିତିରେ ___________ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଦାୟିତ୍ଵ ସଂପାଦନ କରନ୍ତି ।
(କ) ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି
(ଖ) ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି
(ଗ) ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି
(ଘ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ମନୋନୀତ ବ୍ୟକ୍ତି
Answer:
(ଗ) ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି

୨ । କୌଣସି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଇନ କିମ୍ବା ତଥ୍ୟ ବିଷୟରେ ___________ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟଙ୍କର ମତାମତ ଲୋଡ଼ିବାର କ୍ଷମତାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଅଛନ୍ତି ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ବାଚସ୍ପତି
Answer:
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି

୩ । ଭାରତର ___________ ଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନେ ନିଯୁକ୍ତ ଓ ପଦଚ୍ୟୁତ ହୁଅନ୍ତି ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ବାଚସ୍ପତି
Answer:
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି

୪ । ___________ ହେଉଛନ୍ତି ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବାହିନୀର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସେନାପତି ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ବାଚସ୍ପତି
Answer:
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି

୫ । ___________ ହେଉଛନ୍ତି ଯୋଜନା ଆୟୋଗର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ବାଚସ୍ପତି
Answer:
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ

୬ । ଅର୍ଥ ଆୟୋଗ ପ୍ରତି ___________ ବର୍ଷରେ ଗଠିତ ହୁଏ ।
(କ) ଛଅ
(ଖ) ସାତ
(ଗ) ପାଞ୍ଚ
(ଘ) ଆଠ
Answer:
(ଗ) ପାଞ୍ଚ

୭ । ରାଜ୍ୟର ସାମ୍ବିଧାନିକ ମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ

୮ । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ___________ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ଓ ପଦଚ୍ୟୁତ ମଧ୍ୟ କରିପାରନ୍ତି ।
କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି

୯ । ରାଜ୍ୟପାଳ ହେବା ପାଇଁ ___________ ବର୍ଷ ବୟସ ହୋଇଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(କ) ୩୦
(ଖ) ୩୪
(ଗ) ୨୫
(ଘ) ୩୫
Answer:
(ଘ) ୩୫

୧୦ । ___________ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ

୧୧ । ___________ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରକୃତ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଅଟନ୍ତି ।
(କ) ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ବା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ଥିବା ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟ ସଚିବ
Answer:
(କ) ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ବା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ଥିବା ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ

୧୨ । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ___________ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ

୧୪ । ___________ ଚାହିଁଲେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅନ୍ତର କରିଦେଇ ପାରିବେ ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି

୧୫ । ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟର ସମସ୍ତ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକର ___________ ଅଟନ୍ତି ।
(କ) କୁଳପତି
(ଖ) ପ୍ରଧାନ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ
(ଗ) କୁଳାଧୂପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା
Answer:
(ଗ) କୁଳାଧୂପତି

୧୬ । ରାଜ୍ୟର ଆଡ଼ଭୋକେଟ୍ ଜେନେରାଲଙ୍କୁ ___________ ନିଯୁକ୍ତ ଦିଅନ୍ତି ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ

୧୭ । ଅଧ୍ୟାଦେଶ ___________ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଳବତ୍ତର ରୁହେ ଓ ରାଜ୍ୟରେ ଏହାକୁ ___________ ଜାରି କରନ୍ତି ।
(କ) ୬ ମାସ ଓ ୬ ସପ୍ତାହ; ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଖ) ୬ ସପ୍ତାହ; ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ୬ ମାସ; ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଘ) ୬ ମାସ, ୬ ସପ୍ତାହ; ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(କ) ୬ ମାସ ଓ ୬ ସପ୍ତାହ; ରାଜ୍ୟପାଳ

୧୮ । ___________ ବିଧାନସଭାକୁ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇପାରନ୍ତି ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ

୧୯ । ରାଜ୍ୟ ରାଜନୈତିକ ସଂକଟକୁ ଦୂର କରିବାପାଇଁ ___________ ଏକ ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ତ୍ର ଅଟେ ।
(କ) ଆର୍ଥକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ
(ଗ) ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି
(ଘ) ଅଧ୍ୟାଦେଶ
Answer:
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ

୨୦ । ରାଜ୍ୟପାଳ ___________ ପଦ୍ଧତିରେ ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।
(କ) ନିର୍ବାଚନ
(ଖ) ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ
(ଗ) ନିଯୁକ୍ତି ପରୀକ୍ଷା
(ଘ) ମନୋନୟନ
Answer:
(ଘ) ମନୋନୟନ

୨୧ । ବିଧାନସଭାକୁ ଦୂତ ଓ ବାର୍ତ୍ତା ପଠାଇବାର କ୍ଷମତା ___________ ଙ୍କର ରହିଛି ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ

୨୨ । ରାଜ୍ୟ ପବ୍ଲିକ୍ ସର୍ଭିସ କମିଶନର ସଭ୍ୟ ଓ ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍‌ଙ୍କୁ ___________ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ

୨୩ । ___________ ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀସଭାର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ପଦ ଗୋପନୀୟତାର ଶପଥପାଠ କରାନ୍ତି ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ

୨୪ । ରାଜ୍ୟର ___________ ଙ୍କ ପୂର୍ବ ଅନୁମୋଦନ ନ ଥିଲେ, କୌଣସି ଅର୍ଥବିଲ୍ ସଂପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟର ବିଧାନସଭାରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ

୨୫ । ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ସାମୂହିକଭାବରେ ସଂପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟର ___________ ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ।
(କ) ଲୋକସଭା
(ଖ) ବିଧାନସଭା
(ଗ) ରାଜ୍ୟସଭା
(ଘ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଖ) ବିଧାନସଭା

୨୬ । ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟପାଳ ___________ ସମୟରେ ଅଧ୍ୟାଦେଶ ଜାରି କରନ୍ତି ।
(କ) ବିଧାନସଭାର ଅଧୂବେଶନ ବସି ନଥୁବା ଓ ଜରୁରୀ ଆବଶ୍ୟକତା
(ଖ) ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି
(ଗ) ପ୍ରାକୃତିକ
(ଘ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଇସ୍ତଫା
Answer:
(କ) ବିଧାନସଭାର ଅଧୂବେଶନ ବସିନଥୁବା ବା ଜରୁରୀ ଆବଶ୍ୟକତା

୨୭ । ___________ ହେଉଛନ୍ତି ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଖ) ରାଜ୍ୟପାଳ

୨୮ । ___________ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବୈଠକରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଖ) ବାଚସ୍ପତି
(ଗ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଘ) କେନ୍ଦ୍ରୀ ଗୃହମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଗ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ

୨୯ । ___________ ଙ୍କୁ “ପ୍ରାଇମସ୍ ଇଣ୍ଟର ପ୍ୟାରସ୍’’ କୁହାଯାଏ ଯାହାର ଆକ୍ଷରିକ ଅର୍ଥ ___________ ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ସମାନ
(ଖ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ; ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦବୀ
(ଗ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ବା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ; ସମାସ୍କନ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ
(ଘ) ବାଚସ୍ପତି; ଅସମାନ
Answer:
(ଗ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ବା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ; ସମାସ୍କନ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ

୩୦ । ‘ଇଣ୍ଟର ଷ୍ଟେଲାସ୍ ଲୁନା ମାଇନୋରସ୍’ ପଦର ଅର୍ଥ ___________ ।
(କ) କ୍ଷୁଦ୍ର ତାରକାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଚନ୍ଦ୍ର
(ଖ) ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚାରିପାଖରେ ଗ୍ରହ
(ଗ) ସମାସ୍କନ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପକ ଜାହାଜର ଚାଳକ
Answer:
(କ) କ୍ଷୁଦ୍ର ତାରକାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଚନ୍ଦ୍ର

୩୧ । ଭାରତରେ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବାହିନୀର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କମାଣ୍ଡର କିଏ ?
(କ) ପଦାତିକ ସେନାମୁଖ୍ୟ
(ଖ) ନୌସେନା ମୁଖ୍ୟ
(ଗ) ବାୟୁସେନା ମୁଖ୍ୟ
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
Answer:
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି

(B) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକୁ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

୧ । ଅଧ୍ୟାଦେଶ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ସଂସଦର ଅଧୂବେଶନ ଚାଲି ନଥିବା ସମୟରେ କୌଣସି ଆଇନର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼ିଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଯେଉଁ ଜରୁରୀ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରନ୍ତି ତାକୁ ଅଧ୍ୟାଦେଶ କୁହାଯାଏ ।

୨ । ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ କ’ଣ ?
Answer:
ବିରୋଧୀ ଦଳ କାର୍ଯ୍ୟରତ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅନ୍ତର ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଲୋକସଭାରେ ଆଗତ କରନ୍ତି । ଯଦି ଏହା ଅର୍ଦ୍ଧେକରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ସଭ୍ୟଙ୍କଦ୍ବାରା ଗୃହୀତ ହୁଏ ତାହେଲେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପତନ ଅଟେ । ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ କୁହାଯାଏ ।

୩ । ‘ପ୍ରାଇମସ୍ ଇଣ୍ଟର ପ୍ୟାରେସ୍’ ର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
‘ପ୍ରାଇମସ୍ ଇଣ୍ଟର ପ୍ୟାରେସ୍’ର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ସମାସ୍କନ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ । ସଂସଦୀୟ ଶାସନରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ଏହି ଉକ୍ତିର ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ ।

୪ । ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିଫଳତା ହେଲେ କ’ଣ ହୁଏ ?
କିମ୍ବା, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ କ’ଣ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟର ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିଫଳତା ହୋଇଛି ବୋଲି ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟପାଳ ବା ଅନ୍ୟସୂତ୍ରରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ ଉପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ହୃଦ୍‌ବୋଧ ହେଲେ ୩୫୬ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ସେ ରାଜ୍ୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ବା ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରନ୍ତି ।

୫ । ମିଳିତ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ କ’ଣ ?
Answer:
ଏକାଧ୍ଯକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ମିଳିତଭାବରେ ଯେଉଁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କରନ୍ତି ତାକୁ ମିଳିତ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ କୁହାଯାଏ ।

୬ । ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରବଲୋକନ (Judicial Review)କ୍ଷମତା କ’ଣ ?
Answer:
ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରବଲୋକନ ଉଚ୍ଚତମ ଓ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ପାଖରେ ଏକ ବିଶେଷ କ୍ଷମତା ଯାହାର ଉପଯୋଗ କରି ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଓ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବିଧାନ ବିରୋଧୀ କି ନୁହେଁ ତାହା ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଇପାରେ ଏବଂ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବିଧାନ ବିରୋଧୀ ହେଲେ ତାହାକୁ ଅସିଦ୍ଧ ବା ଅଣସାମ୍ବିଧାନିକ ଘୋଷଣା କରାଯାଇପାରେ ।

(C) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦ ବା ପଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କେନ୍ଦ୍ର କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର କେଉଁ ମୁଖ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ?
Answer:
ନାମମାତ୍ର, ସାମ୍ବିଧାନିକ ଓ ଆଳଙ୍କାରିକ ମୁଖ୍ୟ

୨ । କେଉଁ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜାରି ହୋଇପାରିବେ ?
Answer:
ଜାତୀୟ ଓ ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି

୩ । ସଂସଦ ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର କେଉଁ ସଦସ୍ୟମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ?
Answer:
ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟ

୪ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିର୍ବାଚନ ପଦ୍ଧତିଟି କ’ଣ ?
Answer:
ସମାନୁପାତିକ ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵ ଅନୁସାରେ ଏକକ ହସ୍ତାନ୍ତରଣୀୟ ଭୋଟଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା

୫ । ସଂସଦର ଦୁଇଟି କ୍ରମାଗତ ଅଧୂବେଶନ ମଧ୍ୟରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ କେତେ ଦିନ ବ୍ୟବଧାନ ରହିପାରିବ ?
Answer:
୬ (ଛଅ) ମାସ

୬ । ସଂସଦର ବିନା ଅନୁମୋଦନରେ ରାଜ୍ୟ ଓ ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ସର୍ବାଧ୍ଵକ କେତେଦିନ ବଳବତ୍ତର ରହିପାରିବ ?
Answer:
୨ (ଦୁଇ) ମାସ

୭ । ସଂସଦର ବିନା ଅନୁମୋଦନରେ ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ସର୍ବାଧ‌ିକ କେତେଦିନ କାଏମ ରହେ ?
Answer:
୧ (ଏକ) ମାସ

୮ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନ ମାମଲା କେଉଁ ଅଦାଲତରେ ବିଚାର ହୁଏ ?
Answer:
ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ

୯ । ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ସଭ୍ୟ ନ ହୋଇ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ସର୍ବାଧ‌ିକ କେତେଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇପାରିବେ ?
Answer:
୬ (ଛଅ) ମାସ

୧୦ । କିଏ ରାଜ୍ୟ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳଗୁଡ଼ିକର କୁଳାଧୂପତି ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ?
Answer:
ରାଜ୍ୟପାଳ

(D) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଉସ୍ତଫା ଦେଲେ ଆଉ ଜଣେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି କିନ୍ତୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳରେ କିଛି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ନାହିଁ ?
Answer:
ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଇସ୍ତଫା ଦେଲେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଭାଙ୍ଗିଯାଏ ।

୨ । ଏକାଧ୍ଵକ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଜଣେ ରାଜ୍ୟପାଳ ରହିପାରିବେ ନାହିଁ ?
Answer:
ଏକା ବା ଏକାଧିକ ରାଜ୍ୟପାଇଁ ଜଣେ ରାଜ୍ୟପାଳ ରହିପାରିବେ ।

୩ । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଶପଥପାଠ କରାନ୍ତି ?
Answer:
ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଶପଥପାଠ କରାନ୍ତି ।

୪ । ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନମଣ୍ଡଳ କେବଳ ବିଧାନସଭାକୁ ନେଇ ଗଠିତ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନମଣ୍ଡଳ କେବଳ ରାଜ୍ୟପାଳ ଓ ବିଧାନସଭାକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

୫ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ରାଜ୍ୟପାଳ ପଦବୀ ପାଇଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ବୟସ ୩୦ ବର୍ଷ ଅଟେ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ରାଜ୍ୟପାଳ ପଦବୀ ପାଇଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ବୟସ ୩୫ ବର୍ଷ ଅଟେ ।

୬ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ପରାମର୍ଶଦାତା ହେଉଛନ୍ତି ତାଙ୍କର ସଚିବ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ପରାମର୍ଶଦାତା ହେଉଛନ୍ତି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ।

୭ । ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ସମୟରେ ୨୦ ଓ ୨୧ ଧାରା ମଧ୍ୟ ବାତିଲ ହୁଏ ?
Answer:
ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ସମୟରେ ୨୦ ଓ ୨୧ ଧାରା ବାତିଲ ହୁଏ ନାହିଁ ।

୮ । ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓଡ଼ିଶାରେ ୧୦ଥର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓଡ଼ିଶାରେ ୬(ଛଅ) ଥର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରାଯାଇଛି ?

୯ । ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ ସଂସଦର ଯେକୌଣସି ଗୃହରେ ପ୍ରଥମେ ଆଗତ କରାଯାଇପାରିବ ?
Answer:
ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ ସଂସଦର ଉଚ୍ଚ ସଦନ ଅର୍ଥାତ୍ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ପ୍ରଥମେ ଆଗତ କରାଯାଇପାରିବ ।

୧୦ । ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଭାବେ କୌଣସି ଦରମା ପାଆନ୍ତି ନାହିଁ ?
Answer:
ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭାବେ ସେ କୌଣସି ଦରମା ପାଆନ୍ତି ନାହିଁ ।

(E) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମାସିକ ଦରମା ___________ ।
Answer:
୧,୫୦,୦୦୦ ଟଙ୍କା

୨ । ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମାସିକ ___________ ଦରମା ପାଆନ୍ତି ।
Answer:
୧, ୨୫,୦୦୦ଟଙ୍କା

୩ । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ମାସିକ ଦରମା ___________ ।
Answer:
୧, ୧୦,୦୦୦ ଟଙ୍କା

୪ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆସନ ଖାଲିପଡ଼ିଲେ ___________ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ହିସାବରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ___________ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ୬(ଛଅ)

୫ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବହିଷ୍କାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଏକ ___________ ଦିନିଆ ନୋଟିସ ମାଧ୍ୟମରେ ସଂସଦରେ ଆସିଥାଏ ?
Answer:
୧୪

୬ । ___________ ଜାତିର ନେତା ହିସାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।
Answer:
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ

୭ । କ୍ୟାବିନେଟ୍‌ର ___________ ପରାମର୍ଶ କ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି କରନ୍ତି ?
Answer:
ଲିଖ୍ତ

୮ । କେନ୍ଦ୍ରମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ___________ ନିକଟରେ ମିଳିତଭାବେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ରୁହେ ।
Answer:
ଲୋକସଭା

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ କିଏ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଲୋକସଭା, ରାଜ୍ୟସଭା ଓ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ନିର୍ବାଚିତ ସଭ୍ୟମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ନିର୍ବାଚକମଣ୍ଡଳୀ ନିଜ ନିର୍ବାଚିତ କରେ ।

୨ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦବୀ ପାଇଁ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦିତା କରୁଥିବା ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କର ସର୍ବନିମ୍ନ ବୟସସୀମା କେତେ ?
Answer:
୩୫ ବର୍ଷ

୩ । କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ପଦରୁ ବହିଷ୍କାର କରାଯାଇପାରିବ ?
Answer:
ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ବହିଷ୍କାର ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆବଶ୍ୟକ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ସମର୍ଥନକ୍ରମେ ଗୃହୀତ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ପଦରୁ ବହିଷ୍କାର କରାଯାଇପାରିବ ।

୪ । ଅର୍ଥ କମିଶନଙ୍କୁ କିଏ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଅର୍ଥ କମିଶନଙ୍କ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।

୫ । ପଦବୀରେ ଥାଇ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ କଲେ କ’ଣ ହୁଏ ?
Answer:
ପଦବୀରେ ଥାଇ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରଣତ୍ୟାଗ କଲେ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆସନ ଅଳଙ୍କୃତ କରନ୍ତି ।

୬ । ସଂସଦର ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନ କିଏ ଆହ୍ବାନ କରନ୍ତି ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସଂସଦର ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନ ଆହ୍ଵାନ କରନ୍ତି ।

୭ । କେଉଁ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଆର୍ଥକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା କରାଯାଇପାରିବ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୩୬୦ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା କରାଯାଇପାରିବ ।

୮ । ସର୍ବଶେଷଥର କେଉଁ ବର୍ଷ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୭୫ ମସିହାରେ ଶେଷଥର ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜରି କରିଥିଲେ ।

୯ । ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର ବା କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅନ୍ତର କରିବାପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଏକଚାଟିଆ ଅଧୁକାର ସଂସଦର କେଉଁ ସଦନର ଅଛି ?
Answer:
ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର ବା କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅନ୍ତର କରିବାପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସଂସଦର ଉଚ୍ଚ ସଦନ ବା ରାଜ୍ୟସଭାର ଏକଚାଟିଆ ଅଧିକାର ଅଛି ।

୧୦ । ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଯେତେବେଳେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଦାୟିତ୍ବ ତୁଲାଇଥାଆନ୍ତି ସେହି ସମୟରେ କିଏ ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଯେତେବେଳେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଦାୟିତ୍ଵ ତୁଲାନ୍ତି ସେହି ସମୟରେ ରାଜ୍ୟ ସଭାର ଉପାଧ୍ୟକ୍ଷ ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।

୧୧ । ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପ୍ରଧାନ କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସାହାଯ୍ୟ ଓ ପରାମର୍ଶ ଦେବା ହେଉଛି ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପ୍ରଧାନ କାର୍ଯ୍ୟ ।

୧୨ । ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କିଏ ଯୋଗସୂତ୍ର ରକ୍ଷା କରନ୍ତି ?
Answer:
ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଯୋଗସୂତ୍ର ରକ୍ଷା କରିଥା’ନ୍ତି ।

୧୩ । କୌଣସି କାରଣରୁ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦ ଉପୁଜିଲେ କିଏ ସମାଧାନ କରିଥାଆନ୍ତି ?
Answer:
ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି କାରଣରୁ ବିବାଦ ଉପୁଜିଲେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ତା’ର ସମାଧାନ କରିଥାଆନ୍ତି ।

୧୪ । କିଏ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳର ଆକାର ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରି ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ କରନ୍ତି ?
Answer:
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଆକାର ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରି ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ କରନ୍ତି ।

୧୫ । ବଜେଟ୍ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବାର୍ଷିକ ଆୟବ୍ୟୟର ଅଟକଳକୁ ବଜେଟ୍ କୁହାଯାଏ ।

୧୬ । ରାଜ୍ୟସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ କେତେ ବର୍ଷ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟସଭା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଗୃହ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ନଥାଏ ।

୧୭ । ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କୁ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅନ୍ତର କରିବାପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଏକାଚାଟିଆ ଅଧିକାର ସଂସଦର କେଉଁ ସଦନର ଅଛି ?
Answer:
ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କୁ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅନ୍ତର କରିବାପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଏକଚାଟିଆ ଅସ୍ଵୀକାର ସଂସଦର ଉଚ୍ଚ ସଦନ ବା ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଛି ।

୧୮ । ବିଲ୍ କିପରି ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ?
Answer:
ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହର ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କରିଥିବା ବିଲଟି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ପାଇଲା ପାରେ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

୧୯ । କେଉଁ ବିଧେୟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମିଳିତ ବୈଠକ ଡାକି ପାରନ୍ତି ?
Answer:
ସାଧାରଣ ବିଧେୟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହ ମଧ୍ୟରେ ମତବିଭେଦତା ଦେଖାଗଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଭୟ ଗୃହର ମିଳିତ ବୈଠକ ଡାକିପାରନ୍ତି ।

୨୦ । ଭାରତର ମହାନ୍ୟାୟବାଦୀ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଭାରତର ମହାନ୍ୟାୟବାଦୀ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସୁପାରିସ କ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ସେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ଅଧ୍ଵବକ୍ତା ଅଟନ୍ତି । ସେ ସରକାରଙ୍କୁ ଆଇନ ସମ୍ପର୍କୀୟ ପରାମର୍ଶ ଓ ସାହାଯ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।

୨୧ । କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳରେ କେତେ ଶ୍ରେଣୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀ ଥାନ୍ତି ଓ କ’ଣ କ’ଣ ?
Answer:
କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳରେ ସାଧାରଣତଃ ତିନି ଶ୍ରେଣୀର ମନ୍ତ୍ରୀଥା’ନ୍ତି; ଯଥା – କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ, ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ଉପମନ୍ତ୍ରୀ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ସଂସଦୀୟ ସଚିବ ନାମରେ ଚତୁର୍ଥ ପ୍ରକାର ମନ୍ତ୍ରୀ ମଧ୍ୟ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରହିଥା’ନ୍ତି ।

୨୨ । କୌଣସି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଇନଗତ ପ୍ରଶ୍ନର ସମାଧାନ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କାହାର ପରାମର୍ଶ ମାଗିଥାନ୍ତି ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ୧୪୩ ଧାରାନୁଯାୟୀ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ନ୍ତି ।

୨୩ । ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କଠାରୁ ରିପୋର୍ଟ ନ ପାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେହି ରାଜ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରିପାରିବେ କି ?
Answer:
ହଁ, ରାଜ୍ୟପାଳ ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ ସୂତ୍ରରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ତଥ୍ୟ ଉପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ବିଶ୍ଵାସ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସେହି ରାଜ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରିପାରିବେ ।

୨୪ । ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ କିଏ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ?
Answer:
ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।

୨୫ । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଚିଠା-ଆଇନକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ ରହିତ କରିପାରିବେ କି ?
Answer:
ହଁ, ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଚିଠା-ଆଇନକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ ରହିତ କରିପାରିବେ ।

୨୬ । କେଉଁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପଦାଧୂକାରୀ ସଂସଦର ଆଲୋଚନାରେ ଭାଗ ନେଇପାରିବେ, ମାତ୍ର ଭୋଟ ଦାନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ?
Answer:
ଭାରତର ମୁଖ୍ୟ ଅଧ୍ଵବକ୍ତା, ମୁଖ୍ୟ ହିସାବରକ୍ଷକ ଓ ନିରୀକ୍ଷକ ସଂସଦର ଆଲୋଚନାରେ ଭାଗ ନେଇପାରିବେ, ମାତ୍ର ଭୋଟଦାନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ।

୨୭ । ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ନିର୍ବାଚନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଏ ?
Answer:
ସଂସଦ ବା ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ପାଇଁ ପ୍ରତି ୫ ବର୍ଷରେ ଥରେ ନିର୍ବାଚନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ । କିନ୍ତୁ ୫ ବର୍ଷ ପୂର୍ଣ ହେବା ପୂର୍ବରୁ କୌଣସି କାରଣରୁ ଏକକ ବା ମିଳିତଭାବେ କୌଣସି ରାଜନୈତିକ ଦଳ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କରିନପାରିଲେ କେନ୍ଦ୍ର କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ରାଜ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଯଥାକ୍ରମେ ଲୋକସଭା ଓ ବିଧାନସଭା ଭଙ୍ଗ କରି ସାନି ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ଘୋଷଣା କରନ୍ତି । ଏହି ନିର୍ବାଚନକୁ ମଧ୍ୟବର୍ତୀକାଳୀନ ନିର୍ବାଚନ କୁହାଯାଏ ।

୨୮ । କିଏ ଜାତୀୟ ଉନ୍ନୟନ ପରିଷଦର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ?
Answer:
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜାତୀୟ ଉନ୍ନୟନ ପରିଷଦର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଅଟନ୍ତି ।

୨୯ । ରାଜ୍ୟସରକାରଙ୍କର ସାମ୍ବିଧାନିକ ମୁଖ୍ୟ କିଏ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟସରକାରଙ୍କର ସାମ୍ବିଧାନିକ ମୁଖ୍ୟ ରାଜ୍ୟପାଳ ।

୩୦ । ରାଜ୍ୟରେ ଅଧ୍ୟାଦେଶ ସମ୍ବିଧାନର କେତେ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଜାରି ହୁଏ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟରେ ଅଧ୍ୟାଦେଶ ସମ୍ବିଧାନର ୨୧୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଜାରି କରନ୍ତି ।

୩୧ । ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ କିଏ କରେ ?
Answer:
ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ କରନ୍ତି ।

୩୨ । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କିପରି ନିଯୁକ୍ତି ହୁଅନ୍ତା ?
Answer:
ରାଜ୍ୟପାଳ ବିଧାନସଭାର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଦଳର ନେତାଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀରୂପେ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।

୩୩ । କିଏ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ଶପଥପାଠ କରାନ୍ତି ?
Answer:
ରାଜ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ଶପଥପାଠ କରାନ୍ତି ।

୩୪ । ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନସଭାର ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ ଆଗତ କରିବା ପୂର୍ବରୁ କାହାର ଅନୁମତି ନେବା ଦରକାର ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନସଭାରେ ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ ଆଗତ ପୂର୍ବରୁ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଅନୁମତି ଦରକାର ।

୩୫ । ସମ୍ବିଧାନର କେତେ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଜଣେ ରାଜ୍ୟପାଳ ରହିବେ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୧୫୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଜଣେ ରାଜ୍ୟପାଳ ରହିବେ ।

୩୬ । ରାଜ୍ୟପାଳ କେତେବେଳେ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଶାସନଭାର ନିଜ ହାତକୁ ନିଅନ୍ତି ?
Answer:
ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟରେ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି ହୋଇଥିବା ସମୟରେ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଶାସନଭାର ନିଜ ହାତକୁ ନିଅନ୍ତି ।

୩୭ । କାହାର ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କଲାପରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କଦ୍ୱାରା ଜାରି ହୋଇଥବା ଅଧ୍ୟାଦେଶ ଆଇନର ରୂପ ନିଏ ?
Answer:
ବିଧାନସଭାର ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କଲାପରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କଦ୍ଵାରା ଜାରି ହୋଇଥବା ଅଧ୍ୟାଦେଶ ଆଇନର ରୂପ ନିଏ ।

୩୮ । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ଇଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷମତା କ’ଣ ?
Answer:
ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳର ବିନା ପରାମର୍ଶରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ସ୍ଵାଧୀନଭାବରେ ଯେଉଁ କ୍ଷମତାଗୁଡ଼ିକୁ ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି ତାକୁ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ଇଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷମତା କୁହାଯାଏ ।

୩୯ । କେଉଁ ବିଲ୍‌କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ସ୍ଥଗିତ ରଖୁଥାଆନ୍ତି ?
Answer:
ଯଦି କୌଣସି ବିଲ୍ ହାଇକୋର୍ଟର ସାମ୍ବିଧାନିକ ମର୍ଯ୍ୟାଦା କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରିବାକୁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥାଏ ତେବେ ତାକୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ସ୍ଥଗିତ ରଖୁପାରିବେ ।

୪୦ । ବିଧାନସଭାରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲେ କ’ଣ ହୁଏ ?
Answer:
ବିଧାନସଭାରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଭାଙ୍ଗିଯାଏ ।

୪୧ । ଜଣେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଇସ୍ତଫା ଦେଲେ କ’ଣ ହୁଏ ?
Answer:
ଜଣେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଇସ୍ତଫା ଦେଲେ ତାଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଆପେ ଆପେ ଭାଙ୍ଗିଯାଏ ଏବଂ ନୂତନ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

୪୨ । ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରଥମ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କିଏ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରଥମ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଡ. ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ।

୪୩ । ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଶାସନିକ ପରାମର୍ଶଦାତା କିଏ ?
Answer:
ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଶାସନିକ ପରାମର୍ଶଦାତା ସମ୍ପୃକ୍ତ ବିଭାଗର ସଚିବ ଅଟନ୍ତି ।

୪୪ । ବିଧାନସଭାକୁ କିଏ ସୁଗିତ ରଖୁପାରିବେ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟପାଳ ବିଧାନସଭାକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖିପାରିବେ ।

୪୫ । ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରିପରିଷଦ କାହା ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ରୁହନ୍ତି ?
Answer:
ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ରୁହେ ।

୪୬ । ରାଜ୍ୟପାଳ କାହା ନିକଟରେ ଉତ୍ତର ଦାୟୀ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ରୁହନ୍ତି ।

୪୭ । ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟ ନଥିବା ଜଣେ ଅଣସଦସ୍ୟ କେତେଦିନ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳରେ ରହିପାରିବେ ?
Answer:
ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟ ନଥାଇ ଜଣେ ଅଣସଦସ୍ୟ ଅତିବେଶିରେ ୬ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳରେ ରହିପାରିବେ ।

୪୮ । କେଉଁ ସାଂବିଧାନିକ ପଦାଧ୍ୟାକାରୀ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନପାଳିକାରେ ଆଲୋଚନାରେ ଭାଗ ନେଇପାରିବେ, ମାତ୍ର ଭୋଟଦାନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟ ମୁଖ୍ୟ ଅଧ୍ଵବକ୍ତା ରାଜ୍ୟ ବିଧାନପାଳିକାର ଆଲୋଚନାରେ ଭାଗ ନେଇପାରିଲେ ମଧ୍ୟ ଭୋଟଦାନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ।

୪୯ । ସମଗ୍ର ଓଡ଼ିଶାରେ ଥିବା ଓଡ଼ିଶାର ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ଗୁଡ଼ିକର କୁଳାଧୂପତି କିଏ ?
Answer:
ସମଗ୍ର ଓଡ଼ିଶାରେ ଥିବା ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକର କୁଳାଧୂପତି ହେଉଛନ୍ତି ଓଡ଼ିଶାର ରାଜ୍ୟପାଳ ।

୫୦ । ରାଜ୍ୟ ଶାସନରେ କିଏ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ପ୍ରଧାନ ପରାମର୍ଶଦାତାରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ?
Answer:
ରାଜ୍ୟ ଶାସନରେ ରାଜ୍ୟ ମୁଖ୍ୟ ଶାସନସଚିବ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ପ୍ରଧାନ ପରାମର୍ଶଦାତାରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।

୫୧ । ଆଡ଼ଭୋକେଟ୍ ଜେନେରାଲଙ୍କୁ କିଏ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଆଡ଼ଭୋକେଟ୍ ଜେନେରାଲଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସୁପାରିସ କ୍ରମେ ସଂପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟପାଳ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।

(B) ପାଞ୍ଚଗୋଟି ବାକ୍ୟ
ମଧ୍ଯରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ଦିଅ ।

୧ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କାହିଁକି ପରୋକ୍ଷଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:
ଭାରତ ସଂସଦୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ । ଏଠାରେ ଜଣେ ନାମକୁମାତ୍ର ମୁଖ୍ୟ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଜଣେ ପ୍ରଧାନମୁଖ୍ୟ ରହିବେ । ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତି ଦୁର୍ବଳ ହେତୁ ନାମକୁ ମାତ୍ର ମୁଖ୍ୟ ପାଇଁ ଅଧିକ ବ୍ୟୟସାପେକ୍ଷ ହେବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ । ଜନବହୁଳତା ଓ ନିରକ୍ଷରତା ପ୍ରଭାବଯୋଗୁଁ ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ହୁଏ । ଉଭୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚିତ ହେଲେ କ୍ଷମତା ପାଇଁ କଳହ ହୋଇପାରେ ।

୨ । ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ସମ୍ବିଧାନ ଲଙ୍ଘନ କରିଥିବା କାରଣରୁ ଶାସନକାର୍ଯ୍ୟରୁ ବହିଷ୍କାର କରିବାପାଇଁ ଯେଉଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରାଯାଏ ତାକୁ ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ କୁହାଯାଏ । ସମ୍ବିଧାନର ୬୧ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସଂସଦର ଯେକୌଣସି ଗୃହରେ ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରାଯାଇପାରେ; ମାତ୍ର ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଉକ୍ତ ଗୃହର ମୋଟ ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାର ଏକ-ଚତୁର୍ଥାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସ୍ଵାକ୍ଷରିତ କ୍ରମେ ଏକ ୧୪ ଦିନିଆ ନୋଟିସ୍ ଜାରି କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଉକ୍ତ ପ୍ରସ୍ତାବଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିନ ଗୋଟିଏ ଗୃହରେ ଆଲୋଚିତ ହୋଇ ଅନ୍ତତଃ ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନ ସହ ଗୃହୀତ ହେଲେ ଏହା ଅନ୍ୟ ସଦନକୁ ପଠାଯାଏ । ଅନ୍ୟ ଗୃହଟି ଅଭିଯୋଗ ସମ୍ପର୍କରେ ଦଦନ୍ତ କରି ଯଦି ଅଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବଟି ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନ କ୍ରମେ ଗ୍ରହଣ କରେ ତାହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅନ୍ତର ହୁଅନ୍ତି ।

୩ । ‘ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନାମକୁ ମାତ୍ର ଶାସନ ମୁଖ୍ୟ’–ବୁଝାଅ ।
Answer:
ଭାରତରେ ସଂସଦୀୟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳିତ ଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କେବଳ ନାମକୁ ମାତ୍ର କେନ୍ଦ୍ର ଶାସନର ମୁଖ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ନେତୃତ୍ଵରେ ପରିଚାଳିତ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପରାମର୍ଶ ଅନୁଯାୟୀ ସେ ନିଜର ଦାୟିତ୍ଵ ତୁଲାନ୍ତି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନିଯୁକ୍ତି ଓ ଲୋକସଭା ଭଙ୍ଗ କରିବା ପରି କେତେକ ପରିସ୍ଥିତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର କ୍ଷମତା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବାସ୍ତବ ଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳର ପରାମର୍ଶ ବିନା କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ହେଉଛନ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୁଖ୍ୟ; ମାତ୍ର ବାସ୍ତବ ଶାସନ କ୍ଷମତା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

୪ । ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଭୂମିକା ବର୍ଣନା କର ।
Answer:
ସଂସଦର ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗଭାବରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ସଂସଦରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିବା ବିଧେୟକଗୁଡ଼ିକ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ଲାଭ କଲାପରେ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ସଂସଦରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିବା ସାଧାରଣ ବିଧେୟକକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସ୍ବୀକୃତି ନ ଦେଇ ପୁନର୍ବିଚାରପାଇଁ ଫେରାଇ ଦେଇପାରନ୍ତି । ମାତ୍ର ଉକ୍ତ ବିଧେୟକ ଯଦି ସଂସଦରେ ପୁନର୍ବାର ଗୃହୀତ ହୋଇ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯାଏ, ତେବେ ସ୍ବୀକୃତି ଦେବାପାଇଁ ବାଧ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ଅଧାଦେଶ ଜାରି କରିବା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ଅନ୍ୟ ଏକ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷମତା, ମାତ୍ର ଏହାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି ଯେତେବେଳେ ଆଇନର ଜରୁରୀ ଆବଶ୍ୟକତା ଥାଏ; ମାତ୍ର ସଂସଦ କାର୍ଯ୍ୟରତ ନଥାଏ ।

୫ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର କି କି ଆର୍ଥିକ କ୍ଷମତା ରହିଛି ?
Answer:
ଆର୍ଥିକ ପ୍ରଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ତାଙ୍କ ବିନା ଅନୁମୋଦନରେ କୌଣସି ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ ଲୋକସଭାରେ ଆଗତ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ପ୍ରତି ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ ଆରମ୍ଭରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ତରଫରୁ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ଆଗାମୀ ବର୍ଷର ଆୟବ୍ୟୟର ଅଟକଳ ବା ବଜେଟ ସଂସଦରେ ଆଗତ କରନ୍ତି । କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଆୟର ସୁଷମ ବଣ୍ଟନପାଇଁ ସେ ପ୍ରତି ପାଞ୍ଚବର୍ଷରେ ଥରେ ଅର୍ଥ ଆୟୋଗ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ବଜେଟ୍ ଗୃହୀତ ହୋଇ ନ ପାରିଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅଧ୍ୟାଦେଶ ବଳରେ ଅର୍ଥ ବ୍ୟୟପାଇଁ ଜରୁରୀ ପାଣ୍ଠିରୁ ବରାଦ ଦିଅନ୍ତି ।

୬ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅଧ୍ୟାଦେଶ କ’ଣ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୧୨୩ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅଧ୍ୟାଦେଶ ଜାରି କରନ୍ତି । ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ବୈଠକ ବସି ନ ଥିବାବେଳେ କୌଣସି ଆଇନର ଜରୁରୀ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭୂତ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହି ଅଧ୍ୟାଦେଶ ଜାରି କରନ୍ତି । ଅଧ୍ୟାଦେଶଟି ଆଇନ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ଅଧ‌ିବେଶନ ଆରମ୍ଭ ହେବାଠାରୁ ୬ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଏହା ଅନୁମୋଦିତ ନ ହେଲେ ରଦ୍ଦ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ଅନୁମୋଦିତ ହେଲେ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଚାହିଁଲେ ଯେକୌଣସି ସମୟରେ ଅଧ୍ୟାଦେଶକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିପାରନ୍ତି ।

୭ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା କରନ୍ତି ?
Answer:
ସମଗ୍ର ଭାରତବର୍ଷରେ ବା କୌଣସି ଅଞ୍ଚଳରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତା ବା ଦେବାଳିଆ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ବୋଲି ଯଦି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ହୃଦବୋଧ ହୁଏ, ତେବେ ସମ୍ବିଧାନର ୩୬୦ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସେ ଆର୍ଥକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା କରିପାରିବେ । ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତିର ନିୟମ ଅନୁସାରେ ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ସଂସଦଦ୍ଵାରା ଅନୁମୋଦିତ ହୁଏ ଏବଂ ପ୍ରତି ଛଅ ମାସରେ ଥରେ ଏହାର ମିଆଦ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇଥାଏ । ଏହା ଘୋଷଣାହେଲେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜ୍ୟ ସରକାରମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସୁପରିଚାଳିତ କରିବାପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥାଆନ୍ତି । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଆର୍ଥିକ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ସୁଧାରିବାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆବଶ୍ୟକ ମନେକଲେ ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କର ଦରମା ହ୍ରାସ କରିପାରିବେ ।

୮ । ‘ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସମ୍ବିଧାନର ରକ୍ଷକ’ – ବୁଝାଅ ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟଭାବରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତିନିଧୃତ୍ଵ କରନ୍ତି ଏବଂ ଜନମତର ପ୍ରତିଫଳନ କରୁଥିବା ସମ୍ବିଧାନକୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଦେଶର ପ୍ରକୃତ ଶାସକ ହେଲେ ମଧ୍ୟ କେବଳ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଆନୁଗତ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ନକରି ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରତି ବିଶ୍ଵସ୍ତ ରହି ସମ୍ବିଧାନର ସୁରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଶପଥପାଠ କରାନ୍ତି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ସମ୍ବିଧାନ ବିରୋଧୀ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପରାମର୍ଶ ଦେଲେ ବା ସେହି ପ୍ରକାର କାର୍ଯ୍ୟଲାଗି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ତାକୁ ଉପେକ୍ଷା କରି ସମ୍ବିଧାନର ସୁରକ୍ଷା ଲିପ୍ତ ହେଲେ ଓ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଲାଗି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ନୈତିକ ଅଧୁକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ଅଛି । ସେ ସମ୍ବିଧାନର ୬୦ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସମ୍ବିଧାନର ରକ୍ଷକ ଅଟନ୍ତି । ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵର ଜୀବନ୍ତ ପ୍ରତୀକ ହେଉଛନ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ।

୯ । ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ବିଷୟରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ୬୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଭାରତରେ ଜଣେ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରହିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି । ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଅଟନ୍ତି । ସେ ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ଦରମା ଓ ଭତ୍ତା ପାଆନ୍ତି ଏବଂ ଗୃହକାର୍ଯ୍ୟକୁ ପରିଚାଳନା କରନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ, ଇସ୍ତଫା କିମ୍ବା ବହିଷ୍କାର ଆଦି କୌଣସି କାରଣରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଆସନ ଖାଲି ପଡ଼ିଲେ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦାୟିତ୍ଵ ତୁଲାନ୍ତି । ସେ ଖୁବ୍ ବେଶିରେ ଏହି ଦାୟିତ୍ଵ ୬ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତୁଲାନ୍ତି । ସେ ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭ୍ରମଣ କରି ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରନ୍ତି ଏବଂ ବହୁ ସାଂସ୍କୃତିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଯୋଗଦାନ କରନ୍ତି ।

୧୦ । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ‘ସମକକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ’ – ମନ୍ତବ୍ୟ ଦିଅ ।
Answer:
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହେଉଛନ୍ତି ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ମେରୁଦଣ୍ଡ । ସେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଗଠନ କରନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ଅଭିଜ୍ଞତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ କରନ୍ତି । ସେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପ୍ରତିନିଧୂତ୍ବ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସମସ୍ତ ବୈଠକରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି । ସେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ପାହ୍ୟାର ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ସହ ସମକକ୍ଷ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ହାତମୁଠାରେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କର ଜୀବନ ରହିଥାଏ । ବାସ୍ତବରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହେଉଛନ୍ତି ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳର ଚାବିକାଠି । ସେଥିପାଇଁ ଯଥାର୍ଥରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ‘ସମକକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ’ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।

୧୧ । କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ କିପରି ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରେ ଲୋକସଭାରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ହାସଲ କରିଥିବା ଦଳର ଦଳପତିଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀରୂପେ ନିଯୁକ୍ତ କରି ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କରିବାପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରନ୍ତି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।
ବାସ୍ତବିକ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ସଦୃଶ । ସେ ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ, ବିଭାଗ ଅଦଳବଦଳ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥାଆନ୍ତି । ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଆକାର ତାଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ସଂସଦର କୌଣସି ଗୃହର ସଭ୍ୟ ହୋଇନଥୁବା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଚାହିଁଲେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳରେ ସ୍ଥାନ ଦେଇପାରନ୍ତି । ମାତ୍ର ତାଙ୍କୁ ୬ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ସଂସଦର ସଦସ୍ୟ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ ।

୧୨ । କ୍ୟାବିନେଟ୍ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ କ’ଣ ?
Answer:
ସଂସଦୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ସଂସଦକୁ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡ ବୋଲି ବିଚାର କରାଯାଏ । ମାତ୍ର ସଂପ୍ରତି କେତେକ, କାରଣରୁ ସଂସଦ ପରିବର୍ତ୍ତେ କ୍ୟାବିନେଟ୍‌ର କ୍ଷମତା ବ୍ୟାପକଭାବରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ । କାଳକ୍ରମେ ସଂସଦର କ୍ଷମତା କ୍ୟାବିନେଟ୍ ହାତକୁ ଚାଲିଯିବାରୁ ସଂସଦ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ସଂସଦକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଛି | ସଂସଦରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଫାଇଦା ଉଠାଇ ଦଳୀୟ ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ସଂସଦୀୟ ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟବ୍ୟସ୍ତତା ଓ ଅନଭିଜ୍ଞତାର ସୁଯୋଗ ନେଇ କ୍ୟାବିନେଟ ତା’ର ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରିବାକୁ ସମର୍ଥ ହୋଇପାରିଛି । ତେଣୁ କ୍ୟାବିନେଟ୍‌ର ଏହି କ୍ଷମତାକୁ କ୍ୟାବିନେଟ୍‌ର ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ କୁହାଯାଏ ।

୧୩ । ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ସାମୂହିକ ଦାୟିତ୍ବ କ’ଣ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୭୫ (୩) ଧାରା ଅନୁସାରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ସରକାରୀ ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପାଇଁ ମିଳିତଭାବେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ନିକଟରେ ଦାୟୀ । ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗୃହୀତ ନିଷ୍ପତ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ସାମୂହିକଭାବେ ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରନ୍ତି; ଯଥା— ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ବାହାରେ ଓ ଭିତରେ ଗୋଟିଏ ସଂସ୍ଥାରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ଉଭୟ କକ୍ଷର ସଭ୍ୟମାନେ ଅଧୁବେଶନ ସମୟରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରନ୍ତି । ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ । କୌଣସି ମନ୍ତ୍ରୀ ଉତ୍ତର ଦେଇ ନ ପାରିଲେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ବା ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ତରଫରୁ ଉତ୍ତର ଦିଅନ୍ତି । ବଜେଟ୍ ପ୍ରସ୍ତାବବେଳେ ବିରୋଧୀ ଦଳମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଆଗତ କାଟ୍ ପ୍ରସ୍ତାବ ସଂସଦରେ କାଟ ପ୍ରସ୍ତାବ ବିରୋଧୀ ଦଳମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ହେଲେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଇସ୍ତଫା ଦିଅନ୍ତି | ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସଦସ୍ୟମାନେ ସାଙ୍ଗ ହୋଇ ପହଁରନ୍ତି ଏବଂ ସାଙ୍ଗ ହୋଇ ବୁଡ଼ି ମରନ୍ତି ।

୧୪ । ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏକ ରବର ଷ୍ଟାମ୍ପ କି ?
Answer:
ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟ ଭାବେ ସମଗ୍ର ସାମ୍ବିଧାନିକ କ୍ଷମତାର ଅଧୂକାରୀ । କିନ୍ତୁ ସେ ବାସ୍ତବରେ ଏହି କ୍ଷମତାଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ତାଙ୍କର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ତାଙ୍କର କ୍ଷମତାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରନ୍ତି । ୪୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ସମସ୍ତ ପରାମର୍ଶ ମାନିବାକୁ ବାଧ୍ୟ । ତେଣୁ ସମାଲୋଚକମାନେ କହନ୍ତି, ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏକ ରବର ଷ୍ଟାମ୍ପ ।

୧୫ । ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା ହେଲେ କ’ଣ ହୁଏ ?
Answer:
ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା ହେଲେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କୁ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଅନ୍ତି । ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ଯେକୌଣସି ବିଷୟ ଉପରେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ । କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାଜସ୍ଵ ବଣ୍ଟନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସ୍ଥଗିତ ବା ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିପାରିବେ । ୧୯ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ନାଗରିକର ସ୍ଵାଧୀନତା ଅଧିକାର ଓ ୩୨ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିକାର ଅଧିକାରକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରାଯାଇପାରେ । ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଏକ ବର୍ଷ ବଢ଼ାଇ ଦିଆଯାଇପାରେ ଏବଂ ଏହି ଘୋଷଣାନାମା ପ୍ରତ୍ୟାହୃତ ହେଲେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ବଦ୍ଧିତ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଅତି ବେଶୀରେ ଛଅ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହେ ।

୧୬ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ଵେଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷମତା କ’ର ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିଜ ଇଚ୍ଛାରେ ଦୁଇଟି କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି, ଯଥା-
(୧) କୌଣସି ଦଳ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ନ ଥିଲେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି;
(୨) କ୍ଷମତାସୀନ ଦଳ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ହୋଇଗଲେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ବିନା ପରାମର୍ଶରେ ଲୋକସଭା ଭାଙ୍ଗିବା ତାଙ୍କର ଇଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷମତା ପରିସରଭୁକ୍ତ ଅଟେ ।

୧୭ । ଲୋକସଭା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ କିପରି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ?
Answer:
ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ସାମୂହିକଭାବରେ ଲୋକସଭା ନିକଟରେ ଦାୟୀ । ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ, ମୁଲତବୀ ପ୍ରସ୍ତାବ, ନିନ୍ଦା ପ୍ରସ୍ତାବ, ଖର୍ଚ୍ଚ କାଟ ପ୍ରସ୍ତାବ, ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର ଇତ୍ୟାଦି ମାଧ୍ୟମରେ ଲୋକସଭା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଉପରେ ନିଜର କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ଜାରି କରିଥାଏ । ସରକାରଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ, ନିନ୍ଦା ପ୍ରସ୍ତାବ, କାଟ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।

୧୮ । ଭାରତର ସଞ୍ଚତ ପାଣି ବିଷୟରେ ଟିପ୍ପଣୀ ଦିଅ ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୨୬୬ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଭାରତରେ ଏକ ସଞ୍ଚେତ ପାଣ୍ଠି ରହିବ । ଏହି ପାଣ୍ଠିରେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଖଜଣା, କର, ଟିକସ, ଋଣ, ଅଗ୍ରୀମ ପରିଶୋଧ ହେଉଥିବା ଋଣ ପ୍ରଭୃତିରୁ ଆଦାୟ ହେଉଥିବା ସମସ୍ତ ରାଜସ୍ଵ ଜମା ରହେ । ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ସମସ୍ତ ବ୍ୟୟ ଏହି ପାଣ୍ଠି ବହନ କରେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ଏହି ପ୍ରକାର ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପ୍ରତ ପାଣ୍ଠି ନାମରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ପାଣ୍ଠି ରହିଛି ।

୧୯ । ଭାରତର ଜରୁରୀ ପାଣ୍ଠି କ’ଣ ?

ସମ୍ବିଧାନର ୨୬୭ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଭାରତର ଏକ ଜରୁରୀ ପାଣ୍ଠି ରହିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ଏହି ପାଣ୍ଠି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦାୟିତ୍ଵରେ ଥାଏ । ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ଆଇନ ଅନୁସାରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଏହି ପାଣ୍ଠିରେ ଅର୍ଥ ଜମା କରାଯାଏ । କୌଣସି କାରଣରୁ ଠିକ୍ ସମୟରେ ଦେଶର ବଜେଟ୍ ଗୃହୀତ ହୋଇ ନ ପାରିଲେ; ବଜେଟ୍‌ରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥିବା ଅର୍ଥ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଖର୍ଚ୍ଚ ପାଇଁ କମ୍ ହେଲେ, ସରକାରଙ୍କୁ କୌଣସି ଆକସ୍ମିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ବହନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲେ ସରକାର ଜରୁରୀ ପାଣ୍ଠିରୁ ଅର୍ଥ ଆଣି ଏହି ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ମୁକାବିଲା କରନ୍ତି । ପରେ ବଜେଟ୍ ଆଗତ କରି ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ଅନୁମୋଦନ କ୍ରମେ ନିଆଯାଇଥିବା ଅର୍ଥ ଜରୁରୀ ପାଣ୍ଠିକୁ ଫେରାଇ ଦିଆଯାଏ । ତେଣୁ ଏହା ଏକ ଆପଦକାଳୀନ ପାଣ୍ଠି ।

୨୦ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦ ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କର କେଉଁ ସବୁ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦ ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କର ନିମ୍ନଲିଖତ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ
(କ) ସେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥବେ ।
(ଖ) ତାଙ୍କର ବୟସ ୩୫ ବର୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ହୋଇଥିବ ।
(ଗ) ଲୋକସଭାର ସଦସ୍ୟ ହେବାପାଇଁ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବ, କିନ୍ତୁ ସେ କୌଣସି ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭାର ସଭ୍ୟ ହୋଇନଥିବେ ।
(ଘ) ସେ ସରକାରଙ୍କ ସହ ଲାଭଜନକ ବ୍ୟବସାୟରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ନଥିବେ ।

୨୧ । ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଯୋଗ୍ୟତା କ’ଣ ?
Answer:
ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦ ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କର ନିମ୍ନଲିଖତ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ –
(କ) ସେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥବେ ।
(ଖ) ତାଙ୍କୁ ଅନ୍ତତଃ ପକ୍ଷେ ୩୫ ବର୍ଷ ବୟସ ହୋଇଥିବ ।
(ଗ) ତାଙ୍କର ରାଜ୍ୟସଭାର ସଭ୍ୟ ହେବାପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବ, କିନ୍ତୁ ସେ କୌଣସି ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭାର ସଭ୍ୟ ହୋଇନଥିବେ ।
(ଘ) ସେ ସରକାରଙ୍କ ସହ କୌଣସି ଲାଭଜନକ ବ୍ୟବସାୟରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ନଥିବେ ।

୨୨ । କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ନୁହେଁ – ଯଥାର୍ଥତା ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
Answer:
କ୍ୟାବିନେଟ୍ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ଦୁଇଟି ଏକ ଅର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ନୁହନ୍ତି । (୧) ମନ୍ତ୍ରପରିଷଦ ହେଉଛି ଏକ ବୃହତ୍ତର ସଙ୍ଗଠନ, ଯେଉଁଥରେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ, ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ, ଉପମନ୍ତ୍ରୀ ଆଦି ସ୍ଥାନ ପାଉଥିବାବେଳେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ଏହାର ଅଂଶବିଶେଷ ଅଟେ । (୨) କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କର ସଭାରେ ନିୟମିତ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇ ଶାସନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଉଥ‌ିବାବେଳେ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ବୈଠକରେ ଏହା କ୍ଵଚିତ୍ର ହୁଏ । (୩) ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେବାର ଅଧିକାର କେବଳ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ରହିଛି |

୨୩ । ଭାରତର ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି କିପରି ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:
୩୫ ବର୍ଷ ବୟସରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ରାଜ୍ୟସଭାର ସଦସ୍ୟ ହେବାପାଇଁ ସମସ୍ତ ଯୋଗ୍ୟତାସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ ଓ ସରକାରଙ୍କ ସହ କୌଣସି ଲାଭଜନକ ବ୍ୟବସାୟରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ନଥିଲେ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦ ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥୀ ହୋଇପାରିବେ । ସମ୍ବିଧାନର ୬୬ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ରାଜ୍ୟସଭା ଓ ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସମାନୁପାତିକ ପ୍ରତିନିଧୂ ତଥା ଏକକ ହସ୍ତାନ୍ତରଣୀୟ ଭୋଟ ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ଵାରା ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

୨୪ । ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ କ’ଣ ?
Answer:
ସଂସଦୀୟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ବା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଯଥାକ୍ରମେ ସଂସଦ ବା ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଆସ୍ଥା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ତାଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ଥିବା ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ସାମୂହିକ ଦାୟିତ୍ଵ ନୀତି ପାଳନ କରୁଥିବାରୁ ଯେକୌଣସି ମନ୍ତ୍ରୀ ବା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ବା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବିରୋଧରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଗୃହ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ କଲେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପତନ ଘଟେ । ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା ଉପସ୍ଥାପିତ ବଜେଟ୍ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଗୃହର ଅନୁମୋଦନ ପ୍ରାପ୍ତ ନହେଲେ ମଧ୍ୟ ତାହା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେବା ସହ ସମାନ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ବାସ୍ତବ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରିକରେ ।

୨୫ । ମିଳିତ ସରକାର (Coalition Government) କ’ଣ ?
Answer:
ବହୁଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳିତ ଥିବା ସଂସଦୀୟ ସରକାରରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ନିମ୍ନ ସଦନରେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦଳ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ପାଇ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାଙ୍କଠାରୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ପାଇବା ଅନେକ ସମୟରେ କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଚଳ ଅବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି କରେ । କିନ୍ତୁ ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବରୁ ବା ନିର୍ବାଚନ ପରେ କେତେକ ସାଧାରଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଭିଭିରେ ଦୁଇ ବା ଅଧୁକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ବୁଝାମଣା ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ଏବଂ ସେମାନେ ସମଷ୍ଟିଗତଭାବେ ନିଜର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ପ୍ରତିପାଦନ କଲେ ସେହି ଦଳମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ମିଳିତ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠିତ ହୁଏ । ଏହା ପ୍ରାୟତଃ ଏକ ରାଜନୈତିକ ସଂସ୍କୃତିରେ ପରିଣତ ହେଲାଣି । କେନ୍ଦ୍ରରେ ଏନ୍.ଡ଼ି.ଏ. ସରକାର ଓ ଓଡ଼ିଶାରେ ବି.ଜେ.ଡ଼ି. ଓ ବି.ଜେ.ପି.ର ମିଳିତ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଏହାର ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।

୨୬ । ଭାରତର ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି କିପରି ପଦଚ୍ୟୁତ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:
ଭାରତର ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସାଧାରଣ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପାଞ୍ଚବର୍ଷ | କିନ୍ତୁ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ପ୍ରଥମେ ଗୃହର ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସ୍ଵାକ୍ଷରରେ ଏକ ଚଉଦଦିନିଆ ନୋଟିସ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଗତ ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ ଉକ୍ତ ଗୃହର ସମସ୍ତ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ସମର୍ଥନରେ ଗୃହୀତ ଏବଂ ପରେ ଲୋକସଭାଦ୍ଵାରା ଅନୁମୋଦିତ ହେବା ପରିସ୍ଥିତିରେ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦଚ୍ୟୁତ ହୁଅନ୍ତି ।

୨୭ । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ କାହିଁକି କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତିନିଧୁ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟପାଳ ନାମକୁ ମାତ୍ର ଶାସକ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଥାଆନ୍ତି । ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ପାଇଁ ସେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପାଖରେ ଦାୟୀ ରହନ୍ତି । କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟର ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିଷୟରେ ପ୍ରତି ୧୫ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ସେ ଗୁପ୍ତ ବିବରଣୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପାଖକୁ ପଠାନ୍ତି । ରାଜ୍ୟରେ ରହି କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ସହ ଯୋଗସୂତ୍ର ରକ୍ଷା କରିବା ତାଙ୍କର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । କେନ୍ଦ୍ରଦ୍ଵାରା ନିଯୁକ୍ତି ପାଇ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ହୋଇଥିବାରୁ ତାଙ୍କୁ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ କୁହାଯାଏ ।

୨୮ । ରାଜ୍ୟପାଳ ବିଧାନସଭାର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ – ବୁଝାଅ ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୧୬୮ (କ) ଧାରାରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ବିଧାନସଭାର ଏ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ସେ ବିଧାନସଭାର ଅଧିବେଶନ ଆହ୍ବାନ କରନ୍ତି ଏବଂ ସ୍ଥଗିତ ମଧ୍ଯ ରଖିପାରନ୍ତି । ବିଧାନସଭାକୁ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ରକୁ ସୁପାରିସ କରିବାର କ୍ଷମତା ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ରହିଛି । ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହୀତ ସମସ୍ତ ବିଧେୟକ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ସ୍ଵୀକୃତି ଲାଭ କଲା ପରେ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହେବ । ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷର ପ୍ରଥମ ଅଧୂବେଶନରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଭାଷଣ ଦେଇ ସାରିବା ପରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକଭାବେ ଅଧିବେଶନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ । ଏହିସବୁ କାରଣରୁ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ବିଧାନସଭାର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

୨୯ । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ଆର୍ଥିକ କ୍ଷମତା କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷର ଆରମ୍ଭରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟର ବାର୍ଷିକ ଆୟବ୍ୟୟ ଅଟକଳ ରାଜ୍ୟର ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଜରିଆରେ ବିଧାନସଭାରେ ଆଗତ କରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ବିନା ଅନୁମତିରେ କୌଣସି ଅର୍ଥ ବିଲ୍ ବିଧାନସଭାରେ ଆଗତ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ଅପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଖର୍ଚ୍ଚ ପାଇଁ ରାଜ୍ୟପାଳ ତାଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥିବା ଜରୁରୀ ପାଣ୍ଠିରୁ ଅର୍ଥ ମଞ୍ଜୁର କରିଥାଆନ୍ତି । ଅଡ଼ିଟ ରିପୋର୍ଟକୁ ବିଧାନସଭାରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିବାପାଇଁ ଆଦେଶ ଦେବାର କ୍ଷମତା ତାଙ୍କର ଅଛି ।

୩୦ । ଅସ୍ଥାୟୀ ରାଜ୍ୟପାଳ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟପାଳ ଇସ୍ତଫା ଦେଲେ ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି କାରଣରୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ପଦବୀ ଖାଲି ରହିଲେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଙ୍କଟ ଏଡ଼େଇବାପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ହାଇକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ଅସ୍ଥାୟୀ ରାଜ୍ୟପାଳ ରୂପେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ସମସ୍ତ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି ।

୩୧ । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କିପରି ରାଜ୍ୟପାଳ ଓ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ମଧ୍ୟରେ ଯୋଗସୂତ୍ର ରକ୍ଷା କରନ୍ତି ?
Answer:
ରାଜ୍ୟପାଳ ହେଉଛନ୍ତି ରାଜ୍ୟର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଶାସନ ମୁଖ୍ୟ, ମାତ୍ର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହେଉଛନ୍ତି ପ୍ରକୃତ ଶାସନମୁଖ୍ୟ । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସୁପାରିସ କ୍ରମେ ରାଜ୍ୟପାଳ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସମସ୍ତ ନିଷ୍ପଭି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ଜଣାନ୍ତି । ରାଜ୍ୟ ଶାସନର କୌଣସି ବିଷୟ ଜାଣିବାକୁ ଚାହିଁଲେ ରାଜ୍ୟପାଳ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ଜାଣିପାରନ୍ତି । କୌଣସି ମନ୍ତ୍ରୀ ନିଜର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ମତ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ଜଣାଇଲେ ରାଜ୍ୟପାଳ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଆଲୋଚନା ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇଥାଆନ୍ତି ।

୩୨ । ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ସାମୂହିକ ଦାୟିତ୍ଵ କ’ଣ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୧୬୪ (୨) ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ସାମୂହିକ ଭାବରେ ବିଧାନସଭାର ଆସ୍ଥାଭାଜନ ହୋଇଥୁବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ କ୍ଷମତାରେ ରହିବେ ଏବଂ ଆସ୍ଥା ହରାଇବା ମାତ୍ରେ ଇସ୍ତଫା ଦେବେ । ସବୁ ପ୍ରକାର ସରକାରୀ ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ପାଇଁ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦକୁ ସମଷ୍ଟିଗତ ଭାବରେ ବିଧାନସଭା ନିକଟରେ ଦାୟୀ ରହିବାକୁ ପଡ଼େ । ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ଗୃହୀତ ସମସ୍ତ ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ସବୁ ମନ୍ତ୍ରୀ ମିଳିତଭାବରେ ଦୃଢ଼ ସମର୍ଥନ ଜଣାଇଥାଆନ୍ତି । ଜଣେ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ କୌଣସି କାରଣରୁ ବିଧାନସଭାରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲେ ସମଗ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।

୩୩ । “ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ସମକକ୍ଷଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ” – ମନ୍ତବ୍ୟ ଦିଅ । –
Answer:
ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଜଣେ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ହେଉଛନ୍ତି ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଜନ୍ମଦାତା ଓ ସର୍ବମୟ କର୍ତ୍ତା । ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଗଠନ, ସ୍ଥିତି ଓ ଅବସାନ ତାଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ସେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଏବଂ ତାଙ୍କ ତତ୍ତ୍ଵାବଧାନରେ କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ଘଣ୍ଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ । ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳରେ ତାଙ୍କର ଯଥେଷ୍ଟ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଥିବାରୁ ତାଙ୍କୁ ଯଥାର୍ଥରେ ‘ସମକକ୍ଷଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ’ ବୋଲି ବିଚାର କରାଯାଏ ।

୩୪ । ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିବା ଚିଠା ପ୍ରସ୍ତାବରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ତାଙ୍କର ଦସ୍ତଖତ ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ କି ?
Answer:
ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିବା ଚିଠାଟି ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ଲାଭ କରି ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ; କିନ୍ତୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ନିଜର ସ୍ଵୀକୃତି ଦେବାପାଇଁ ବାଧ୍ୟ ନୁହନ୍ତି । ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିବା ବିଲ ଯେତେବେଳେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯାଏ, ସେତେବେଳେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଚାହିଁଲେ ସେହି ବିଲ୍‌କୁ ସ୍ବୀକୃତି ନ ଦେଇ ପୁନଃବିଚାର ନିମନ୍ତେ ବିଧାନସଭାକୁ ଫେରାଇ ଦେଇପାରନ୍ତି । ମାତ୍ର ଯଦି କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ନହୋଇ ସେହି ବିଲ୍‌ ପୁଣି ଥରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚେ, ତେବେ ରାଜ୍ୟପାଳ ତାକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୁଅନ୍ତି । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିବା ବିଲ୍‌ରେ ନିଜର ସ୍ବାକ୍ଷର ନ ଦେଇ ରାଜ୍ୟପାଳ ସମ୍ବିଧାନର ୨୦୦ ଓ ୨୦୧ ଧାରା ବଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇ ଦେଇପାରିବେ ।

୩୫ । ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଓ ବିଧାନସଭା ମଧ୍ଯରେ କି ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ?
Answer:
ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଶାସକ ଦଳର କେତେକ ନେତାଙ୍କୁ ନେଇ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠିତ ହେଇଥାଏ । ମିଳିତ ଦାୟିତ୍ଵ ଯୋଗୁଁ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଓ ମିଳିତଭାବରେ ବିଧାନସଭା ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ରହନ୍ତି । ବିଧାନସଭାର ଆସ୍ଥାଭାଜନ ଥ‌ିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ କ୍ଷମତାରେ ରହିଥାଏ । ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଧାନସଭାରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଭାଙ୍ଗିଯାଏ ।

୩୬ । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଇଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷମତା କ’ଣ ?
Answer:
ସାଧାରଣତଃ ରାଜ୍ୟପାଳ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ଥିବା ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ପରାମର୍ଶ କ୍ରମେ ନିଜର ସାମ୍ବିଧାନିକ କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ନିମ୍ନଲିଖିତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରନ୍ତି
(କ) ଏକକ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ନଥିବା ପରିସ୍ଥିତିରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି;
(ଖ) ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ ଓ ବଜେଟ୍ ଅନୁମୋଦିତ ନ ହେବା ପରିସ୍ଥିତିରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ବରଖାସ୍ତ;
(ଗ) ରାଜ୍ୟର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଶାସନ ସମ୍ପର୍କରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ;
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ରଖାଯାଇଥିବା ବିଧେୟକ ।

୩୭ । ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ କିପରି ଭାବେ ପଦଚ୍ୟୁତ କରାଯାଏ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟର ବିଧାନସଭାରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ବା ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର କୌଣସି ସଦସ୍ୟଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲେ କିମ୍ବା ବଜେଟ୍ ଅନୁମୋଦିତ ନହେଲେ ରାଜ୍ୟପାଳ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ପଦରୁ ଅନ୍ତର କରିପାରନ୍ତି ।

୩୮ । ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ଗଠନ କିପରି ହୁଏ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୧୬୩ (୧) ଧାରାନୁସାରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଧିନାୟକତ୍ଵରେ ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ଗଠନ ହୋଇଥାଏ । ରାଜ୍ୟର ବିଧାନସଭା ପାଇଁ ଅନୁଷ୍ଠିତ ନିର୍ବାଚନରେ ଯେଉଁ ନେତା ବିଧାନସଭାର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ସଭ୍ୟଙ୍କର ସମର୍ଥନ ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି ରାଜ୍ୟପାଳ ତାଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦରେ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସୁପାରିସକ୍ରମେ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ଅନ୍ୟ ସଭ୍ୟମାନଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି । ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ କରନ୍ତି । ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବିଶ୍ଵାସ ଉପରେ ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ବିଧାନସଭାର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଆସ୍ଥା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

୩୯ । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ବା ଉତ୍ସବଗତ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ହିସାବରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ଅନେକ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ବା ଉତ୍ସବଗତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ବିଧାନସଭାର ନୂତନ ବଜେଟ୍ ଅଧିବେଶନ ବା ବର୍ଷର ପ୍ରଥମ ଅଧୂବେଶନରେ ଉଦ୍‌ଘାଟନୀ ଭାଷଣ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ସଦସ୍ୟ ଓ ରାଜ୍ୟ ଉଚ୍ଚନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ଶପଥପାଠ କରାନ୍ତି । ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ଦିବସରେ ସେ ଅଭିବାଦନ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି । ସେ ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ଅତିଥୁ ସତ୍କାରକ ଅଟନ୍ତି ।

୪୦ । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ନ୍ୟାୟିକ କ୍ଷମତାଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟ ଆଇନକୁ ଭଙ୍ଗକରି ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ଯେକୌଣସି ଅପରାଧୀର ଆବେଦନକ୍ରମେ ତାକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ କ୍ଷମା ପ୍ରଦାନ କରିପାରନ୍ତି; କିମ୍ବା ଦଣ୍ଡାଦେଶ ଲାଘବ କରିପାରନ୍ତି; କିମ୍ବା ଦଣ୍ଡାଦେଶ ସ୍ଥଗିତ ରଖୁବାର ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇପାରନ୍ତି | ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ନିଜର ପଦବୀରେ ଥିବା ସମୟରେ ତାଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ କୌଣସି ଅଦାଲତରେ ଦୌନୀ ଓ ଫୌଜଦାରୀ ମୋକଦ୍ଦମା କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ । ସେହି ରାଜ୍ୟର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତି ନିଯୁକ୍ତି ସମୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ତାଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ କରିପାରନ୍ତି ।

୪୧ । ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟର ‘ସାଂବିଧାନିକ ମୁଖ୍ୟ’ ଅଟନ୍ତି ।
Answer:
କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଭଳି ଭାରତର ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ସରକାରମାନେ ମଧ୍ଯ ସଂସଦୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଗ୍ରହଣ କରୁଛନ୍ତି । ଏଠାରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ନାମକୁ ମାତ୍ର ଓ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନେତୃତ୍ବରେ ଥ‌ିବା ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ବାସ୍ତବ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଉପରେ ସମ୍ବିଧାନ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନର ସମସ୍ତ କ୍ଷମତା ଅର୍ପଣ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବିନା ପରାମର୍ଶରେ ବା ପରାମର୍ଶର ବିରୁଦ୍ଧାଚାରଣ କରି ସେ ନିଜର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଦାୟିତ୍ଵ ସଂପାଦନ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ସେ ରାଜ୍ୟର ‘ସାମ୍ବିଧାନିକ ମୁଖ୍ୟ’ ଅଟନ୍ତି | ସମ୍ବିଧାନର ସଂରକ୍ଷଣ, ପ୍ରତିରକ୍ଷଣ ଓ ପରିରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ସେ ଶପଥ ଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ସମ୍ବିଧାନର ସଂରକ୍ଷକଭାବେ ସେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସାମ୍ବିଧାନିକ ସ୍ଥିତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦିଅନ୍ତି ।

(C) ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ

୧ । ଅଧ୍ୟାଦେଶ ଓ ଆଇନ
Answer:
ଅଧ୍ୟାଦେଶ ହେଉଛି ଆଇନର ପୂର୍ବାବସ୍ଥା । ସଂସଦର ଅଧୂବେଶନ ବସି ନଥୁବା ସମୟର କୌଣସି ଆଇନର ଆବଶ୍ୟକତା ପଢ଼ିଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସୀମିତ ସମୟ ପାଇଁ ଯେଉଁ ଜରୁରୀ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରନ୍ତି, ତାକୁ ଅଧ୍ୟାଦେଶ କୁହାଯାଏ । ଅଧ୍ୟାଦେଶର ମିଆଦ ଛଅ ମାସ ଓ ଛଅ ସପ୍ତାହ । ସଂସଦର ଅଧିବେଶନ ବସିବାର ଛଅ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଯଦି ବିଧୁବଦ୍ଧଭାବେ ଏହା ଅନୁମୋଦିତ ହୁଏ ତେବେ ଏହା ସ୍ଥାୟୀ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ବିଧେୟକଟି ସଂସଦର ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କରି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ଵୀକୃତି ପାଇଲା ପରେ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

୨ । କ୍ୟାବିନେଟ୍ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ
Answer:
କ୍ୟାବିନେଟ୍ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ଶବ୍ଦଦ୍ଵୟ ସମାର୍ଥବୋଧକ ନୁହନ୍ତି । ସେହି ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ଯରେ ନିମ୍ନଲିଖତ ମୁଖ୍ୟ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି –
(i) ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ଏକ ବୃହତ୍ତମ ସଙ୍ଗଠନ ଯେଉଁଥରେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ, ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ଉପମନ୍ତ୍ରୀ ଆଦି ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ରହିଥା’ନ୍ତି । ଏଣୁ କ୍ୟାବିନେଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ପ୍ରଥମଶ୍ରେଣୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀ ଅଟନ୍ତି ।
(ii) ନିଆଯାଉଥିବାବେଳେ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ବୈଠକ କ୍ଵଚିତ ହୁଏ ।
(ii) ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେବାର ଅଧିକାର କେବଳ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ରହିଛି ।
(iv) ସମସ୍ତ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ସଦସ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସଦସ୍ୟ ଅଛନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟ କ୍ୟାବିନେଟ୍‌ର ସଦସ୍ୟ ନୁହନ୍ତି ।
(v) ବାସ୍ତବ ଅର୍ଥରେ ସରକାର କହିଲେ କ୍ୟାବିନେଟ୍‌କୁ ହିଁ ବୁଝାଇଥାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ କ୍ଷମତା ଓ ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଭାରତ ଶାସନର ସମସ୍ତ କ୍ଷମତା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ହସ୍ତରେ ନ୍ୟସ୍ତ । ୪୨ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ଏହି କ୍ଷମତାଗୁଡ଼ିକୁ ସେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ । ଭାରତବର୍ଷରେ ଦୈନନ୍ଦିନ ଶାସନ ତାଙ୍କ ନାମରେ ଚାଲେ। ତାଙ୍କର କ୍ଷମତାଗୁଡ଼ିକୁ ନିମ୍ନଲିଖତ ଭାବେ ବିଭାଗୀକରଣ କରାଯାଇପାରେ ।

(୧) କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା କ୍ଷମତା :
ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରଦାନ – ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ଓ ତାଙ୍କ ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି। ଅଡ଼ିଟର ଜେନେରାଲ, ଆଟର୍ନି ଜେନେରାଲ, ସୁପ୍ରିମ୍‌କୋର୍ଟ ଓ ହାଇକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଚାରପତି, ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ, ଅର୍ଥ କମିଶନ, ରାଜ୍ୟପାଳ ଏବଂ ଉପରାଜ୍ୟପାଳ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ସେ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥା’ନ୍ତି ।

ଅପସାରଣ – ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ବା କୌଣସି ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅପସାରଣ କରିପାରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ଚାକିରିରୁ ବରଖାସ୍ତ କରିବା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ କ୍ଷମତାଭୁକ୍ତ। ହାଇକୋର୍ଟ ଓ ସୁପ୍ରିମ୍‌କୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ଵାକ୍ଷର କ୍ରମେ ଚାକିରିରୁ ବହିଷ୍କୃତ ହୁଅନ୍ତି ।

ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ – ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କ୍ଷମତା ପ୍ରକୃତପକ୍ଷେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳଦ୍ଵାରା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଥିଲେହେଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳରେ ଗୃହୀତ ସମସ୍ତ ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ଅବଗତ କରାଯାଏ । କୌଣସି ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ନିଷ୍ପତ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ହୃଦ୍‌ବୋଧ ନ ହେଲେ ସେ ନିଷ୍ପଭିକୁ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦରେ ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି ।

ସାମରିକ – ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ପ୍ରଧାନ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ସେ ଭାରତୀୟ ଜଳ, ସ୍ଥଳ ଓ ଆକାଶ ସାମରିକ ବାହିନୀଗୁଡ଼ିକର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସେନାପତି। ଭାରତ ପକ୍ଷରୁ ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ଯୁଦ୍ଧଘୋଷଣା, ଶାନ୍ତିସ୍ଥାପନ ଓ ସନ୍ଧି ସ୍ଵାକ୍ଷର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କରନ୍ତି ।

କୂଟନୀତିକ – ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭାରତୀୟ ସାର୍ବଭୌମତ୍ବର ପ୍ରତୀକ । ସେ ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି । ବିଦେଶରେ ଭାରତର ପ୍ରତିନିଧୂତ୍ବ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ଵାରା କରାଯାଇଥାଏ ।

(୨) ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା କ୍ଷମତା :
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସଂସଦର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ । ଏଣୁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଭୂତ କ୍ଷମତା ରହିଛି ।
(କ) ସଂସଦର ବୈଠକ ଆହ୍ବାନ – ସମ୍ବିଧାନର ୮୫ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ଉଭୟ ଗୃହର ଅଧୂବେଶନ ଆହ୍ବାନ କରନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ଅଧୂବେଶନରୁ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଅଧିବେଶନକୁ ସମୟ ତଫାତ୍ ୬ ମାସରୁ ଅଧିକ ହୁଏ ନାହିଁ ।
(ଖ) ଭାଷଣ ପ୍ରଦାନ – ନିର୍ବାଚନ ପରେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ପ୍ରଥମ ଅଧୂବେଶନ, ପ୍ରତି ବର୍ଷର ପ୍ରଥମ ଅଧୂବେଶନ ଓ ବଜେଟ୍ ଅଧିବେଶନରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭାଷଣ ପ୍ରଦାନ କରି ସରକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।
(ଗ) ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରେରଣ – ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସଂସଦକୁ ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରେରଣ କରିପାରନ୍ତି । ସଂସଦର ଯେଉଁ ଗୃହରେ କୌଣସି ବିଧେୟକ ଅଟକିଥିବ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିଷୟ ବିଚାର ହେବାରେ ବିଳମ୍ବ ହୋଇଥିବ, ସେ ବିଷୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସେହି ଗୃହକୁ ବାର୍ତ୍ତା ପଠାଇପାରିବେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହି କ୍ଷମତାକୁ ବ୍ୟବହାର କରିନାହାନ୍ତି ।

ମନୋନୟନ – ସମ୍ବିଧାନର ୮୦ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭାର କେତେକ “ଭ୍ୟଙ୍କୁ ମନୋନୀତ କରନ୍ତି । ସାହିତ୍ୟ, କଳା, ବିଜ୍ଞାନ ଓ ସମାଜସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପାରଦର୍ଶିତା ଲାଭ କରିଥିବା, ଅନୁଭୂତିସମ୍ପନ୍ନ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୧୨ ଜଣଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ମନୋନୀତ କରନ୍ତି। ଯଦି ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନରେ ଆଗ୍ନେ- ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଲୋକସଭାରେ ଉଚିତ ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵ ପାଇନଥିବେ ତେବେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସେ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ୨ଜଣ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ଲୋକସଭାକୁ ମନୋନୀତ କରିବେ ।

(ଙ) ଲୋକସଭା ଭଙ୍ଗ – ସମ୍ବିଧାନର ୮୫ (ii) (ଖ) ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଲୋକସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପୂରିବା ପୂର୍ବରୁ ବା ପୂରିଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହାକୁ ଭାଙ୍ଗିଦେଇ ସାନି ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ଆଦେଶ ଦିଅନ୍ତି । ଏହା ପ୍ରାୟତଃ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ହୋଇଥାଏ ।

(ଚ) ଅଧୂବେଶନ ସ୍ଥଗିତ – ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧୂବେଶନକୁ ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ଥଗିତ ରଖୁବା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ କ୍ଷମତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

(ଚ) ଅଧୂବେଶନ ସ୍ଥଗିତ – ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧୂବେଶନକୁ ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ଥଗିତ ରଖୁବା ସମ୍ମତିରେ ଆଇନରୂପେ ପରିଗଣିତ ହେବ ନାହିଁ। କୌଣସି ବିଲ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ପାଇଁ ପଠାଗଲେ ସେ ବିଧେୟକ ଉପରେ ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନ କରିପାରନ୍ତି ବା ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନ ନ କରି ପୁନର୍ବିଚାର ଲାଗି ବିଧେୟକଟିକୁ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟକୁ ଫେରସ୍ତ କରିପାରନ୍ତି । ପୁନର୍ବିଚାର ପାଇଁ ରହିଥିବା ବିଲ୍‌ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ପୁନଶ୍ଚ ଗୃହୀତ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହାକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୁଅନ୍ତି । ଏହାକୁ ସ୍ଥଗିତ ନିଷେଧାକାର କୁହାଯାଏ। କୌଣସି ଅର୍ଥବିଲ୍ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ଆଗତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ତାହା ଉପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମଞ୍ଜୁରୀ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ। ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ ଓ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ବିଲ୍ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅଧ୍ୟାଦେଶ ଜାରି କରିବା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ଏକ ବିଶେଷ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା କ୍ଷମତା ଅଟେ । ସମ୍ବିଧାନର ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁମୋଦନ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ।

(ଜ) ଅଧ୍ୟାଦେଶ – ଅଧ୍ୟାଦେଶ ଜାରି କରିବା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ଏକ ବିଶେଷ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା କ୍ଷମତା ଅଟେ। ସମ୍ବିଧାନର ୧୨୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅଧ୍ୟାଦେଶ ଜାରି କରନ୍ତି । ଅଧ୍ୟାଦେଶ ଜାରି କରିବାପାଇଁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ସୁପାରିସ କରେ । ସଂସଦ ଅଧୂବେଶନ ବସି ନ ଥିବାବେଳେ କୌଣସି ଜରୁରୀ ଆଇନର ଆବଶ୍ୟକତା ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅଧ୍ୟାଦେଶ ଜାରି କରନ୍ତି । ଅଧାଦେଶ ଜାରି ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଆଇନ ପରି କାମ କରେ । କିନ୍ତୁ ଅଧାଦେଶ ଜାରି ହେବାର ୬ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଏହା ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହରେ ଗୃହୀତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ। ସଂସଦରେ ଗୃହୀତ ନ ହେଲେ ଏହା ଅକାମୀ ହୋଇଯାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଚାହିଁଲେ ସଂସଦର ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଅଧ୍ୟାଦେଶକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରି ନେଇପାରନ୍ତି ।

(୩) ଆର୍ଥିକ କ୍ଷମତା :
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆର୍ଥିକ ସ୍ଵାବଲମ୍ବନଶୀଳତା ଉପରେ ଦୃଷ୍ଟି ଦିଅନ୍ତି। ତାଙ୍କର ବିନା ଅନୁମତିରେ କୌଣସି ଅର୍ଥ ବିଲ୍ ଲୋକସଭାରେ ଆଗତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।
(କ) ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ ଆରମ୍ଭ ପୂର୍ବରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି। ଏହି ବଜେଟ୍‌ରେ ବାର୍ଷିକ ଆୟ ଓ ବ୍ୟୟର ଅଟକଳ ଥାଏ।
(ଖ) କର ଓ ଶୁଳ୍କ – ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ବିନା ଅନୁମୋଦନରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ଉପରେ କୌଣସି କର ବସାଯାଏ ନାହିଁ । ଏଣୁ କର ଲାଗୁ କରିବା ଏବଂ ଛାଡ଼ କରିବାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ଆବଶ୍ୟକ ।
(ଗ) ଅର୍ଥ ଆୟୋଗ – ସମ୍ବିଧାନର ୨୮୦ ଧାରା ଅନୁସାରେ ପ୍ରତି ୫ ବର୍ଷରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏକ ଅର୍ଥ ଆୟୋଗ ଗଠନ କରନ୍ତି । ଏହା କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଆର୍ଥିକ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ସୁପାରିସ କରେ ।
(ଘ) ଜରୁରୀ ପାଣ୍ଠି – ବଜେଟ୍ ବହିର୍ଭୂତ ତଥା ଅପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଖର୍ଚ୍ଚ ତୁଲାଇବାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମାର୍କତରେ ଏକ ପାର୍ଶ୍ଵ ଗଠନ କରାଯାଇଛି । ଆବଶ୍ୟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହି ପାଣ୍ଠିରୁ ଖର୍ଚ୍ଚ ପାଇଁ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟଦ୍ଵାରା ଏହା ଭରଣା କରାଯାଏ।
(ଙ) ଅଡିଟ୍ ରିପୋର୍ଟ ଉପସ୍ଥାପନ – ଅଡିଟ୍‌ ଜେନେରାଲଙ୍କ ପ୍ରଦତ୍ତ ଅଡିଟ୍ ରିପୋର୍ଟକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରନ୍ତି । ଏହାଦ୍ଵାରା ଖର୍ଚ୍ଚର ଦୋଷଦୁର୍ବଳତା ପଦାକୁ ଆସେ ଏବଂ ସଂସ୍କାରମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇପାରେ ।

(୪) ନ୍ୟାୟିକ କ୍ଷମତା :
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନ୍ୟାୟର ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଅଟନ୍ତି । ତେଣୁ ତାଙ୍କ ହସ୍ତରେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ନ୍ୟାୟିକ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
(କ) କ୍ଷମା ପ୍ରଦାନ – କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ହାଇକୋର୍ଟ, ସୁପ୍ରିମ୍‌କୋର୍ଟ ବା ସାମରିକ ଅଦାଲତଦ୍ବାରା ମୃତ୍ୟୁଦଣ୍ଡ ଓ ଅନ୍ୟ ଦଣ୍ଡାଦେଶଦ୍ଵାରା ଦଣ୍ଡିତ ହୋଇଥିଲେ ମାନବିକତା ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ତାଙ୍କୁ କ୍ଷମା ପ୍ରଦାନ କରିପାରନ୍ତି । ଏହା ସମ୍ବିଧାନର ୭୨ ଧାରାର ଏକ ନମୁନା। ବମ୍ବେ ବିସ୍ଫୋରଣ ଓ ଆତଙ୍କବାଦୀ କାର୍ଯ୍ୟ ସହ ସଂପୃକ୍ତ କସାବ୍ ମଧ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟରେ ୨୦୧୨ ମସିହାରେ ରାଜକ୍ଷମା ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲା ।
(ଖ) ବହିଷ୍କରଣ – ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟଦ୍ବାରା ମହାଭିଯୋଗରେ ଦଣ୍ଡିତ ହେଲେ ସୁପ୍ରିମ୍‌କୋର୍ଟ ଓ ହାଇକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦଚ୍ୟୁତ କରିଥାଆନ୍ତି ।
(ଗ) ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ସହ ପରାମର୍ଶ – ସମ୍ବିଧାନର ୧୪୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସ୍ବାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ବିବେଚିତ ହେଉଥିବା କୌଣସି ଆଇନଗତ ପ୍ରଶ୍ନ ଉପୁଜିଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ତାହାକୁ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟକୁ ପରାମର୍ଶ ପାଇଁ ପଠାନ୍ତି । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ରାମ ଜନ୍ମଭୂମି – ବାବରୀ ମସଜିଦ୍ ଘଟଣାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ିଥିଲେ ଏବଂ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ ।

(୫) ବିବିଧ କ୍ଷମତା :
ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟ ହିସାବରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅନେକ ଉତ୍ସବ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ଯୋଗ ଦିଅନ୍ତି। ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳର ସଭ୍ୟ, ସୁପ୍ରିମ୍‌କୋର୍ଟର ବିଚାରପତି, ଅଡିଟର ଜେନେରାଲ ପ୍ରଭୃତିଙ୍କୁ ଶପଥ ପାଠ କରାନ୍ତି । ସେ ନିଜ ଇଚ୍ଛାରେ ଦୁଇଟି କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି – (କ) କୌଣସି ଦଳ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ନ ଥିଲେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନିଯୁକ୍ତି ଓ କ୍ଷମତାସୀନ ଦଳ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ହୋଇଗଲେ ମଝିମଣ୍ଡଳର ବିନା ପରାମର୍ଶରେ ଭାଙ୍ଗି ଦିଆଯାଏ ।

(୬) ଜରୁରୀକାଳୀନ କ୍ଷମତା :
ସମ୍ବିଧାନରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିରାପତ୍ତା, ରାଜ୍ୟରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆର୍ଥିକ ସ୍ୱଚ୍ଛଳତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଛି । ଏଥିପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ହସ୍ତରେ ତିନି ପ୍ରକାର ଜରୁରୀକାଳୀନ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
(କ) ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି – ୩୫୨ ଧାରା
କାରଣ – ଯୁଦ୍ଧ, ବହିଃଶତ୍ରୁ ଆକ୍ରମଣ ବା ସଶସ୍ତ୍ର ବିଦ୍ରୋହଦ୍ଵାରା ରାଷ୍ଟ୍ର ବା ରାଷ୍ଟ୍ରର କେତେକାଂଶରେ ନିରାପତ୍ତା ବିପନ୍ନ କିଛି ବା ହେବାର ଆଶଙ୍କା ଅଛି ବୋଲି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ହୃଦ୍‌ବୋଧ କଲେ ଜାତୀୟ ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା କରିପାରିବେ ।

କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା – ଏହି ଘୋଷଣାର ମାସକ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୃହରେ ଉପସ୍ଥିତ ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟାର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ଭୋଟଦ୍ଵାରା ଓ ସମୁଦାୟ ସଦସ୍ୟଙ୍କର ଅର୍ଦ୍ଧାଧିକ ଭୋଟଦ୍ଵାରା ଅନୁମୋଦିତ ନ ହେଲେ ଆପେ ଆପେ ରଦ୍ଦ ହୋଇଯାଏ । ଲୋକସଭାଟି ଭାଙ୍ଗି ଯାଇଥିଲେ ଘୋଷଣାଟି ରାଜ୍ୟସଭାଦ୍ଵାରା ଅନୁମୋଦିତ ହୁଏ । ନୂତନ ଲୋକସଭାର ପ୍ରଥମ ଅଧୂବେଶନର ୩୦ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଘୋଷଣାଟି ଅନୁମୋଦନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ। ଥରେ ଘୋଷଣାଟି ଅନୁମୋଦିତ ହେଲେ ଛଅମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଳବତ୍ତର ରହିବ । ଏହି ସମୟସୀମା ଥରକୁ ଛଅ ମାସ ଲେଖାଏଁ ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଢ଼ାଯାଇପାରେ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଚାହିଁଲେ ଯେକୌଣସି ସମୟରେ ଏହି ଘୋଷଣାନାମାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରି ନେଇପାରିବେ । ତୃତୀୟ ଥରରେ ୧୯୭୫ କରିଥିଲେ। ଏହା ୧୯୭୭ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରେ ପ୍ରତ୍ୟାହୃତ ହୋଇଥିଲା ।

ସଂଶୋଧନ – ଜାତୀୟ ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ କ୍ଷମତାର ଅପବ୍ୟବହାରକୁ ରୋକିବାପାଇଁ ୧୯୭୮ ମସିହା ୪୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି। କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଲିଖୁତ ପରାମର୍ଶ ନ ପାଇଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି କରିପାରିବେ ନାହିଁ ।

ଫଳାଫଳ – କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କୁ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇପାରିବେ । ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ଯେକୌଣସି ବିଷୟ ଉପରେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରିବେ । କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାଜସ୍ଵ ବଣ୍ଟନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସ୍ଥଗିତ ବା ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିପାରିବେ। ୧୯ ଏବଂ ୩୨ ଧାରା ଅନୁସାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ମୌଳିକ ଅସ୍ଵୀକାରଗୁଡ଼ିକ ସଂକୁଚିତ କରାଯାଇପାରିବ। ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଏକ ବର୍ଷ ବଢ଼ାଇ ଦିଆଯାଇପାରେ ଏବଂ ଏହି ଘୋଷଣାନାମା ପ୍ରତ୍ୟାହୃତ ହେଲେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ବଦ୍ଧିତ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଅତିବେଶିରେ ଛଅ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହେ ।

(ଖ) ରାଜ୍ୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି – ୩୫୬ ଧାରା
କାରଣ – କୌଣସି ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କଦ୍ଵାରା କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସୂତ୍ରରୁ ମିଳିଥିବା ସମ୍ବାଦ ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଯଦି ଅନୁଭବ କରନ୍ତି ଯେ ରାଜ୍ୟର ଶାସନ ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁସାରେ ପରିଚାଳିତ ହେବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ, ସେହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ୩୫୬ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି ହୁଏ।

ଏହା ୨ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଳବତ୍ତର ରହେ । ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଯେପରିଭାବରେ ସଂସଦଦ୍ୱାରା ଅନୁମୋଦିତ ହୁଏ ଏହା ମଧ୍ୟ ସେହିପରିଭାବରେ ସଂସଦଦ୍ଵାରା ଅନୁମୋଦିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟଦ୍ୱାରା ଅନୁମୋଦିତ ହେଲେ ଏହାର ମିଆଦ ଥରକେ ୬ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ । ଏହିପରି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଏକ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଢ଼ାଇ ଦିଆଯାଇପାରେ । ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ସେହି ରାଜ୍ୟର ନିର୍ବାଚନ କରିବା ଅସମ୍ଭବ ହେଉଥିବାର ମମାଣପତ୍ର ଦେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନର ମିଆଦ ସର୍ବାଧିକ ତିନିବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇପାରେ ।

ଫଳାଫଳ – ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସେହି ରାଜ୍ୟର ହାଇକୋର୍ଟର କ୍ଷମତା ବ୍ୟତୀତ ସମସ୍ତ ଶାସନ କ୍ଷମତା ନିଜ ହାତକୁ ନେଇଥାଆନ୍ତି । ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟର ସମସ୍ତ କ୍ଷମତା ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ହସ୍ତରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରିପାରନ୍ତି। ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଉକ୍ତ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ସମସ୍ତ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ଓ ବଜେଟ୍ ଗୃହୀତ କରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କେତେକ ପରାମର୍ଶଦାତା ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ଏମାନେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରନ୍ତି ।

(ଗ) ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି – ୩୬୦ ଧାରା
କାରଣ – ଯଦି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ହୃଦ୍‌ବୋଧ ହୁଏ ଯେ ଭାରତରେ ଏପରି ଏକ ପରିସ୍ଥିତି ଉପୁଜିଛି ଯାହାଫଳରେ ସମଗ୍ର ଦେଶର ବା କୌଣସି ଅଂଶବିଶେଷରେ ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିରତା ବିପନ୍ନ ହେଉଛି ତାହାହେଲେ ସମ୍ବିଧାନର ୩୬୦ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ସେ ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା କରିପାରିବେ । ଏହା ଜାତୀୟ ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ଅନୁଯାୟୀ ଅନୁମୋଦିତ ହୁଏ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ।

ଫଳାଫଳ – କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜ୍ୟ ସରକାରମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସୁପରିଚାଳିତ କରିବା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଅନ୍ତି । ସୁପ୍ରିମ୍‌କୋର୍ଟ ଓ ହାଇକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କ ସମେତ ସମସ୍ତ ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀମାଳଙ୍କ ଦରମା ଓ ଭତ୍ତା ହ୍ରାସ କରନ୍ତି । କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ବଳ ବଣ୍ଟନ ନୀତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିପାରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ଅର୍ଥ ବିଗୁଡ଼ିକ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ନିମିତ୍ତ ରଖାଯାଇପାରିବ । କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରଶାସନିକ ଖର୍ଚ୍ଚ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମିତବ୍ୟୟିତା ଅବଲମ୍ବନ କରାଯିବ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ଥିତି :
ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସମ୍ପକରେ ଯାହା ସମ୍ବିଧାନରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ତାହା କୁହେଳିକାପୂର୍ଣ୍ଣ । ବାସ୍ତବ ଜୀବନରେ ଏହାର ଅନେକ ତାରତମ୍ୟ ଦେଖୁବାକୁ ମିଳେ। ସମ୍ବିଧାନବିତ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ଆଳଙ୍କାରିକ ମୁଖ୍ୟଭାବେ ଚିତ୍ରିତ କଲାବେଳେ ଅନ୍ୟ କେତେକ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ବାସ୍ତବ କ୍ଷମତାର ତର୍ଜମା କରିଛନ୍ତି ।

(୧) ସାମ୍ବିଧାନିକ ମୁଖ୍ୟ :
ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ମୁଖ୍ୟ କହିବାରେ ଅନେକ କାରଣ ରହିଛି ଯାହାକି ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟ ମାତ୍ର ଶାସନମୁଖ୍ୟ ନୁହନ୍ତି – ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ବାସ୍ତବରେ ଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ତାଙ୍କର କିଛି ଭୂମିକା ନଥାଏ। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରକୃତ ଶାସନମୁଖ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତୀୟ ଶାସନ ନୁହେଁ – ଭାରତରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତୀୟ ଶାସନ ପରିବର୍ତ୍ତେ ସଂସଦୀୟ ଶାସନ ପ୍ରଚଳିତ । ଏଣୁ ସଂସଦୀୟ ଶାସନରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରକୃତ ଶାସନମୁଖ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବାସ୍ତବ ମୁଖ୍ୟ ହୋଇଥିବାରୁ ସେଠାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତୀୟ ଶାସନ ପ୍ରଚଳିତ ।
(ଗ) ବ୍ରିଟିଶ୍ ପରମ୍ପରା ବ୍ରିଟିଶ୍ ଢାଞ୍ଚାରେ ଭାରତ ଶାସନ ଚାଲେ । ଇଂଲଣ୍ଡ ଭଳି ଏଠାରେ ସଂସଦୀୟ ଶାସନ ଚାଲେ । ଇଂଲଣ୍ଡର ରାଜା ଏବଂ ରାଣୀଙ୍କ ଭଳି ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆଳଙ୍କାରିକ ମୁଖ୍ୟ ହୋଇ କାର୍ଯ୍ୟ ତୁଲାନ୍ତି । ସେ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ନିଷ୍ପଭିକୁ ଅନୁମୋଦନ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ । ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ସମ୍ବିଧାନର ୭୫(୩) ଧାରା ଅନୁସାରେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ।

ରବରଷ୍ଟାମ୍ପ୍, ସ୍ଵର୍ଣାଚ୍ଛାଦିତଶୂନ୍ୟ ଏବଂ ଅନ୍ତଃସାରଶୂନ୍ୟ ଅବୟବ ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଏ । ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଜଣାପଡ଼େ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆଳଙ୍କାରିକ ମୁଖ୍ୟଭାବେ ପଦମଣ୍ଡନ କରିଥାଆନ୍ତି। ତେଣୁ ତାଙ୍କୁ ରବରଷ୍ଟାମ୍ପ୍, ସ୍ଵର୍ଣାଚ୍ଛାଦିତଶୂନ୍ୟ ଏବଂ ଅନ୍ତଃସାରଶୂନ୍ୟ ଅବୟବ ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଏ ।

(୨) ବାସ୍ତବ ମୁଖ୍ୟ :
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚିତ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତୀକ ସଦୃଶ ରୂପ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଆନ୍ତି ।

(୩) ସମ୍ବିଧାନର ସଂରକ୍ଷକ :
ସମ୍ବିଧାନର ୬୦ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସମ୍ବିଧାନର ସଂରକ୍ଷଣ, ପରୀକ୍ଷଣ ଓ ପ୍ରତିରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶପଥ ନିଅନ୍ତି । ଏହି ଶପଥ ଭଙ୍ଗ କଲେ ତାଙ୍କୁ ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼େ । ଏଣୁ ସମ୍ବିଧାନର ସୁରକ୍ଷା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ମୌଳିକ ଦାୟିତ୍ଵ। ସମ୍ବିଧାନ ଭଙ୍ଗ ହେଲେ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବିଶୃଙ୍ଖଳା ସୃଷ୍ଟି ହେବ ଓ ଆଇନର ଶାସନ ବ୍ୟାହତ ହେବ ।

(୪) ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ନିଯୁକ୍ତିଦାତା :
ସମ୍ବିଧାନର ୭୫ ଧାରା ଅନୁସାରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସମେତ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମର୍ଜି ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଏଥିରୁ ଜଣାପଡ଼େ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ହେଉଛନ୍ତି ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା ଓ ସଂହାରକର୍ତ୍ତା ।

(୫) ଲୋକସଭା ଭଙ୍ଗ କ୍ଷମତା :

ସମ୍ବିଧାନର ୮୫ ଧାରାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପୂରିବା ପୂର୍ବରୁ ଲୋକସଭାକୁ ଭାଙ୍ଗି ଦେବାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଛି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ତାଙ୍କର ସ୍ଵେଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ କରନ୍ତି। ଲୋକସଭାରେ ସରକାରୀ ଦଳ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ହରାଇଲେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବିନା ପରାମର୍ଶରେ ସେ ଲୋକସଭାକୁ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇପାରିବେ ।

(୬) ଭିଟୋ କ୍ଷମତା :
ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ଗୃହୀତ ବିଲ୍‌କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସମ୍ବିଧାନର ୧୧୧ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସ୍ଵୀକୃତି ଦିଅନ୍ତି ବା ନ ଦେବାର ଘୋଷଣା ମଧ୍ୟ କରିପାରନ୍ତି। ବିଲକ ସ୍ବୀକୃତି ଦେବାର ନିରଙ୍କୁଶ ନିଷେଧାଧୁକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ନାହିଁ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କିଛି ବିଲ୍‌କୁ ସ୍ଵୀକୃତି ନଦେଇ ନିଜର ମତ ସହିତ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟକୁ ପୁନର୍ବିଚାର ପାଇଁ ଫେରାଇ ଦେଇପାରନ୍ତି । ଏହା ଫଳରେ ତରବରିଆଭାବେ ବିଲ୍‌ ଗୃହୀତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ବା ବିଲ୍‌ରେ କିଛି ସଂଶୋଧନ ଅଣାଯାଇପାରେ। ଏହି ସୁଗିତ ନିଷେଧାଧୁକାର ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଉପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଇଚ୍ଛାର ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ। ପୁନର୍ବିଚାର ପାଇଁ ବିଲ୍‌କୁ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟକୁ ଫେରାଇବାର ସମୟସୀମା ସମ୍ବିଧାନଦ୍ଵାରା ଧାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇନଥିବାରୁ ଏ ଦିଗରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କାଳକ୍ଷେପଣ ନୀତି ଅନୁସରଣ କରିପାରନ୍ତି ।

(୭) ଶାସନ ଉପରେ ସତର୍କ ଦୃଷ୍ଟି :
ସମ୍ବିଧାନର ୭୮ ଧାରାରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପ୍ରତି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରଶାସନ ଓ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଉପରେ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ନିଷ୍ପଭିଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ଜଣାନ୍ତି । ଏହାଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ ହୁଏ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରଶାସନ ଉପରେ ସତର୍କ ଦୃଷ୍ଟି ରଖୁଥାଆନ୍ତି। ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅଜ୍ଞାତସାରରେ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର କୌଣସି ନିଷ୍ପତ୍ତି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବ ନାହିଁ ।

୨ । ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ଜରୁରିକାଳୀନ କ୍ଷମତାର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କର।
କିମ୍ବା, ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ବ୍ୟାପାର ଆଲୋଚନା କର । ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ଅଧିକାର
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଣେତାଗଣ ଭାରତରେ ସଂସଦୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପରି ଦୁଇଟି ଆଧୁନିକ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିଛନ୍ତି । ଏକ ଦୁର୍ବଳ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଭାରତରେ ବିଭାଜନକାରୀ ଶକ୍ତିକୁ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିବାକୁ ସୁଯୋଗ ଦେଇପାରେ ବୋଲି ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ଚିନ୍ତା କରୁଥିଲେ ଓ ଏହାର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାରୂପେ ଦେଶର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାକୁ ଏହି ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତିର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ‘ ଜରୁରୀ କ୍ଷମତା’ ଅର୍ପଣ କରିଥିଲେ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଜରୁରୀ କ୍ଷମତା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଡି.ଡି. ବସ ମତ ଦିଅନ୍ତି ଯେ “ ଏହା ସଂଘୀୟ ସରକାରକୁ ପରିସ୍ଥିତିର ଆହ୍ଵାନର ଓ ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ଐକିକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବଳ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ।’’ ଏଣୁ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କକ୍ଷର ସଦସ୍ୟ ଶ୍ରୀ ଟି.ଟି. କ୍ରିଷ୍ଣମାଚାରୀ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସମ୍ବିଧାନର ‘ରକ୍ଷାକବଚ’ (Safety-Valve) ରୂପେ ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି। ଏହା ବ୍ୟତିରେକେ ‘‘ସମ୍ବିଧାନ କେତେବେଳେ ଯେ ଭୁଶୁଡ଼ି ପଡ଼ିବ,” ତାହା ଚିନ୍ତା କରିହେବ ନାହିଁ ବୋଲି ସେ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ।’’

ଶାସନ ବିଧାୟକ ସଭାରେ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ବୁଝାଇବାକୁ ଯାଇ କେ, ସାନ୍ମାନମ୍ କହିଥିଲେ ଯେ, “ବାହ୍ୟ ଆକ୍ରମଣ ବା ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବିଶୃଙ୍ଖଳା ଯୋଗୁଁ ସରକାରଙ୍କର ଭୌତିକ (Physical) ବିଲୋପ ସାଧନର ଆଶଙ୍କା ରହିଛି । ରାଜ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ କାରଣରୁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଶାସନ ଭାଙ୍ଗିଯିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି। ଆଉ ମଧ୍ଯ ଯଦି କୌଣସି ରାଜ୍ୟରେ କୌଣସି ସରକାର ଲୋକଙ୍କର ପ୍ରିୟଭାଜନ ହେବାକୁ ଟିକସ ସବୁ ଛାଡ଼ କରି ରାଜ୍ୟକୁ ଦେବାଳିଆ କରିବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରେ, କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ତହିଁରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବା ବିଧେୟ । ସେଥିପାଇଁ ଏସବୁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି।” ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଏହାର ଯଥାର୍ଥ ଉପଯୋଗିତାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ଆଲ୍ଲାଦି କ୍ରିଷ୍ଣାସ୍ଵାମୀ ଆୟାର ଏହି କ୍ଷମତାକୁ “ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରାଣକେନ୍ଦ୍ର ବା ଜୀବନ” ରୂପେ ସୂଚିତ କରିଛନ୍ତି ।

ଦେଶରେ ନିରାପତ୍ତା ଓ ଅଖଣ୍ଡତା, ରାଜ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ ସ୍ଥିରତା ଓ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଶାସନ ଓ ଦେଶର ଆର୍ଥନୈତିକ ଦେବାଳିଆ ସ୍ଥିତିର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ତିନିପ୍ରକାରର ଜରୁରୀକାଳୀନ କ୍ଷମତା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି; ଯଥା – (୧) ଜାତୀୟ ବା ଭୌତିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି, (୨) ରାଜ୍ୟ ବା ରାଜନୈତିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଓ (୩) ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ।

(୧) ଜାତୀୟ ବା ଭୌତିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି (National or Physical Emergency) – ୪୪ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନଦ୍ଵାରା ସଂଶୋଧ ୩୫୨ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଯୁଦ୍ଧ, ବହିଃଆକ୍ରମଣ, ଆକ୍ରମଣର ଆଶଙ୍କା ବା ସଶସ୍ତ୍ର ବିପ୍ଳବ ଯୋଗୁଁ ଦେଶର ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ଓ ଏହି ପରିସ୍ଥିତି ଉପୁଜିଛି ବୋଲି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ହୃଦ୍‌ବୋଧ ହେଲେ ସେ ସମୁଦାୟ ଦେଶ ପାଇଁ ବା ଦେଶର କୌଣସି ଅଞ୍ଚଳ ପାଇଁ ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା କରିପାରିବେ ।

‘ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଗଣ୍ଡଗୋଳ’ (Internal Disturbance) ଶବ୍ଦର ସ୍ଥାନରେ ୪୪ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ “ ସଶସ୍ତ୍ର ବିପ୍ଲବ” (armed rebellion) ଶବ୍ଦର ସ୍ଥାପନା କରିଛି । ଏହି ଘୋଷଣାନାମା ଜାରିକରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ୪୪ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଉପଦେଶ ଲିଖୁତ ଆକାରରେ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ । ସଂସଦର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଦନ-ଉପସ୍ଥିତ ଓ ଭୋଟ ଦେଉଥିବା ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟାର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ଯାହାକି ମୋଟ ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାର ଅଧାଠାରୁ ଅଧୂକ-ପଦ୍ଧତି ଅନୁଯାୟୀ ଏକମାସ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ଘୋଷଣାକୁ ଅନୁମୋଦନ ମିଳିବା ଉଚିତ ।

୪୪ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ପୂର୍ବରୁ ଏହି ଘୋଷଣାନାମା ଦୁଇମାସ ମଧ୍ୟରେ ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା । ଯଦି ଲୋକସଭା ଭାଙ୍ଗିଯାଇଥାଏ ବା ଏହା ଏକମାସ ମଧ୍ଯରେ ଭାଙ୍ଗିଯାଏ, ତେବେ ରାଜ୍ୟସଭା ଉକ୍ତ ସମୟସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଏହାକୁ ଅନୁମୋଦନ କରିବା ଉଚିତ ଏବଂ ନୂତନ ଲୋକସଭାଦ୍ଵାରା ଏହାର ପ୍ରଥମ ଅଧୂବେଶନ ଆରମ୍ଭର ୩୦ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ଘୋଷଣା ଅନୁମୋଦିତ ହେବା ବାଞ୍ଛନୀୟ। ଅନ୍ୟଥା ଘୋଷଣାଟି ଆପେ ଆପେ ରଦ୍ଦ ହୋଇଯାଏ ।

୪୪ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ସଂସଦ ଏକାଥରକେ ଛଅମାସ ପାଇଁ ଅନୁମୋଦନ କରିପାରିବ ଓ ଦରକାର ହେଲେ ପ୍ରତିଥର ଛଅମାସ କରି ଏହି ଘୋଷଣାର ମିଆଦ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇ ପାରିବ। ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଏହା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଳବତ୍ତର ରହୁଥିଲା ଓ ଲୋକସଭା ଏହାକୁ ରଦ୍ଦ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିବାର ଅଧିକାରକୁ ଉପଭୋଗ କରୁନଥିଲା । ମାତ୍ର ନୂତନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ସାମାନ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ସହ ଲୋକସଭାର ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଅଧିବେଶନରେ ଗୃହୀତ ପ୍ରସ୍ତାବ ବଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉକ୍ତ ଘୋଷଣାନାମାକୁ ବାତିଲ କରିଦେଇଥା’ନ୍ତି । ଲୋକସଭାର ଏକ-ଦଶମାଂଶ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସ୍ଵାକ୍ଷର ସହ ୧୪ ଦିନିଆ ନୋଟିସ୍ ଦେଇ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ଆବେଦନ କଲେ ସେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଅଧିବେଶନ ଆହ୍ଵାନ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ । ଯଦି ଅଧୂବେଶନ ଚାଲିଥାଏ ତେବେ ବାଚସ୍ପତି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବୈଠକ ଡାକି ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବର ଆଲୋଚନା କରାଇଥା’ନ୍ତି ।

୪୪ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ବଳରେ ଏହି ଘୋଷଣାନାମାକୁ ଆଇନ ଅଦାଲତର ବିଚାରଭୁକ୍ତ କରାଯାଇପାରିବ । କିନ୍ତୁ ୩୮ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ଏହାକୁ ଆଇନ-ଅଦାଲତର ବିଚାର ବହିର୍ଭୂତ କରାଯାଇଥିଲା ।

ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣାର ଫଳ ବା ପ୍ରଭାବ – ୩୫୨ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଘୋଷିତ ଏହି ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତିର ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଭାବ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଉପରେ ପଡ଼ିଥାଏ ।

(କ) ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ପ୍ରାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ପ୍ରଭାବ :
(୧) ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଐକିକ ଶାସନର ଫଳ ପ୍ରଦାନ କରେ।
(୨) ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇପାରିବେ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅମାନ୍ୟ କଲେ ୩୬୫ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରାଯାଇପାରେ ।
(୩) ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରିବେ ।
(୪) ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାମାନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ର ଆଇନକୁ ବିରୋଧକରି କୌଣସି ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ।
(୫) ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ମଧ୍ୟରେ ରାଜସ୍ଵ ବଣ୍ଟନ ନୀତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିପାରିବେ । ଏହା ସଂସଦର ଅନୁମୋଦନସାପେକ୍ଷ ଓ ଗୋଟିଏ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ ପାଇଁ ବଳବତ୍ତର ରହେ ।
(୬) ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ସମ୍ବିଧାନର ୮୩ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ନିଜର କାର୍ଯ୍ୟକାଳକୁ ଥରକୁ ୧ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଢ଼ାଇ ପାରିବ ।

ମାତ୍ର ୪୪ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବା ଦିନଠାରୁ କେବଳ ଯୁଦ୍ଧ ବା ବହିଃଆକ୍ରମଣ ସମୟରେ ଏହି ୧୯ ଧାରାକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଇପାରିବ। ସଶସ୍ତ୍ର ବିପ୍ଳବ ସମୟରେ ଏହାକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ। ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣାଟି ରବ୍ଦ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଏହି ସ୍ଥଗିତାଦେଶଟି ମଧ୍ଯ ପ୍ରତ୍ୟାହୃତ ହୋଇଥାଏ ।

ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନ ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାର ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ୨୦ ଓ ୨୧ ଧାରାକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏହା ୪୪ ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ ।

ସ୍ଵାଧୀନ ’ଭାରତରେ ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ୧୯୬୨ ମସିହାରେ ଏହି ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୬୨ ଭାରତ-ଚୀନ୍ ଯୁଦ୍ଧ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏହା ଜାରି କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୬୫ର ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଏହା ବଳବତ୍ତର ରହିଥିଲା । ପୁନଶ୍ଚ ୧୯୭୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ ହେତୁ ଏହା ଜାରି କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୭୫ ମସିହା ଜୁନ୍ ମାସରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି କରିଥିଲେ। ୧୯୭୭ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ବଳବତ୍ତର ଥିଲା ।

(୨) ରାଜ୍ୟ ବା ରାଜନୈତିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି (State or Political Emergency) – ସମ୍ବିଧାନର ୩୫୬ ଧାରା ଅନୁସାରେ କୌଣସି ରାଜ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ ସଙ୍କଟ ଦେଖାଗଲେ ବା ରାଜ୍ୟ ଶାସନ ସମ୍ବିଧାନମତେ ଚଳି ନ ପାରିଲେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ରିପୋର୍ଟ ବା ଅନ୍ୟ ଉପାୟରେ ସଂଗୃହୀତ ଖବର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ହୃଦ୍‌ବୋଧ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା କରି ରାଜ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହାର ପରିଣତିସ୍ଵରୂପ ରାଜ୍ୟର ଶାସନଭାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାକୁ ଭାଙ୍ଗିଦେଇ ପାରନ୍ତି ବା ତା’ର କାର୍ଯ୍ୟସବୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଇପାରେ ।

ଏ ସମ୍ପର୍କୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଘୋଷଣାନାମାକୁ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ୧ (ଏକ) ମାସ ମଧ୍ୟରେ ଅନୁମୋଦନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ଓ ଅନୁମୋଦନ ପାଇଲେ ଏହା ୬ (ଛଅ) ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଳବତ୍ତର ରହେ। ପ୍ରତି ୬ ମାସରେ ଥରେ ଏହି ଘୋଷଣାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ବଢ଼ାଇ ଦିଆଯାଇପାରେ ଏବଂ ଲାଗ ଲାଗ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ୩ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ବା ସାମ୍ବିଧାନିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି କରାଯାଇପାରିବ ।

୪୪ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ବଳରେ ୩୬୫(୫) ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଏକ ବର୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଵ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହେବାକୁ ହେଲେ ପ୍ରଥମତଃ, ଜାତୀୟ ସଙ୍କଟ ଘୋଷଣା ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥବା ଉଚିତ ଓ ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ ନିର୍ବାଚନ ହେବାରେ ଅସୁବିଧା ହେବ ବୋଲି ସୁପାରିସ କରିବା ବାଞ୍ଛନୀୟ ।

ଏହି ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି ସମୟରେ ଯଦି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାକୁ ଭାଙ୍ଗି ନ ଦେଇ ସୁଗିତ ରଖୁଥା’ନ୍ତି, ଯାହାକି ପରେ ଭାଙ୍ଗି ଦିଆଯାଇପାରେ ବା ପୁନଶ୍ଚ କ୍ଷମତାକୁ ବ୍ୟବହାରର ଅଧିକାର ପାଇପାରେ, ତାହାହେଲେ ଏହି ପ୍ରକାରର ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ‘ଅର୍ଶ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି’ (Half Emergency) ବୋଲି ନାମିତ କରାଯାଇଥାଏ ।

ରାଜନୈତିକ ସଙ୍କଟ ବା ରାଜ୍ୟରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଅଚଳ ଅବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ବୋଲି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ହୃଦ୍‌ବୋଧ ହେଲେ ତାହା ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଟେ। ତାଙ୍କ ହୃଦ୍‌ବୋଧର କାରଣ ଯାହା ହେଉନା କାହିଁକି, ତାହା କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ। ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଚତୁର୍ଥ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରଠାରୁ ଏକ ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ତ୍ରରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି । ୧୯୭୬ ମସିହାର ୪୨ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ଏହି ‘ହୃଦ୍‌ବୋଧ’କୁ ଆଇନ-ଅଦାଲତର ବିଚାରଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ନ କରିବାପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇ ଏହାର ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାର ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତି କରିଥିଲା । ମାତ୍ର ୪୪ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ଏହି ‘ହୃଦ୍‌ବୋଧ’ ବିରୋଧରେ ଆଇନ ଅଦାଲତରେ ପ୍ରଶ୍ନ କରାଯାଇ ପାରିବ ବୋଲି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଛି ।

୧୯୫୯ରେ କେରଳରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ସମର୍ଥନ ଉପଭୋଗ କରୁଥିବା କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ସରକାରଙ୍କୁ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗାଦିଚ୍ୟୁତ କରିବାଠାରୁ ଆଜିପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବହୁଳଭାବରେ ଏହା ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଆସୁଅଛି। ୧୯୬୭ଠାରୁ ୧୯୭୩ ମଧ୍ୟରେ ଏହାକୁ ୪୫ଥର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ କଂଗ୍ରେସକୁ ଶାସନ ଗାଦିରେ ଅଧିଷ୍ଠିତ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୬୭ ମସିହାରେ ହରିଆଣାର ସରକାରଙ୍କୁ ଏକ ବୃହତ୍ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ ମାଧ୍ୟମରେ କ୍ଷମତାର ଅପବ୍ୟବହାର ଓ ଦଳବଦଳ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଛି ବୋଲି ଅଭିଯୋଗ କରି ଗାଦିଚ୍ୟୁତ କରାଯାଇଥିଲା । ଏପରିକି ୧୯୭୭ ମସିହାରେ ଜନତା ସରକାର ୯ ଗୋଟି କଂଗ୍ରେସ ଶାସିତ ରାଜ୍ୟର ଲୋକମାନେ କଂଗ୍ରେସକୁ ସମର୍ଥନ କରୁନାହାନ୍ତି ବୋଲି ଅଭିଯୋଗ ଆଣି ନୂତନ ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ଏହିସବୁ ରାଜ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରିଥିଲେ ।

ସମ୍ବିଧାନର ୩୭୦ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସାମ୍ବିଧାନିକ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଉପଭୋଗ କରୁଥିବାରୁ ଏହା ୩୫୬ ଧାରାର ପରିସରଭୁକ୍ତ ନୁହେଁ ।

ରାଜ୍ୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରିର ଫଳ ବା ପ୍ରଭାବ :
(୧) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟଶାସନକୁ ନିଜ ହାତକୁ ନେଇ ରାଜ୍ୟପାଳ ବା ଜଣେ ପ୍ରଶାସକଙ୍କଦ୍ବାରା ଏହି କ୍ଷମତାର ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି ।
(୨) ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଶାସନ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ପରାମର୍ଶଦାତାମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ ଦେଇଥା’ନ୍ତି ।
(୩) ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାକୁ ଭାଙ୍ଗି ଦିଆଯାଇଥିଲେ ବା ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସଂସଦ ସଂପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ଓ ବଜେଟ୍‌କୁ ଗୃହୀତ କରନ୍ତି। ଏହି ଆଇନଗୁଡ଼ିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ପ୍ରତ୍ୟାହୃତ ହେବାର ଛଅମାସ ପର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମଧ୍ଯ ବଳବତ୍ତର ରହେ।
(୪) ଲୋକସଭାର ଅଧିବେଶନ ବସି ନଥୁଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟର ଖର୍ଚ୍ଚଭାର ବହନ ପାଇଁ ଭାରତର ଘନୀଭୂତ ପାଣ୍ଠିରୁ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିଥା’ନ୍ତି ଯାହାକି ପରେ ସଂସଦଦ୍ଵାରା ଅନୁମୋଦିତ ହେବା ଉଚିତ ।
(୫) ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବାପାଇଁ କ୍ଷମତା ହସ୍ତାନ୍ତର କରିଦେଇପାରନ୍ତି । କେନ୍ଦ୍ର ଘରୋଇ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ସଂପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟର ସବୁ ବା କେତେକ ଏମ୍.ପି.ଙ୍କୁ ନେଇ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ପରାମର୍ଶଦାତା କମିଟି ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ।
(୬) କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ସଂସଦ ନିକଟରେ ଉକ୍ତ ସମୟର ରାଜ୍ୟ ଶାସନ ପାଇଁ ଦାୟୀ ରହିଥାଏ ।
(୭) ଉକ୍ତ ସମୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଉପରେ କୌଣସି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କରିପାରିବେ ନାହିଁ ।

(୩) ଆର୍ଥକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି (Financial emergency) –
ସମ୍ବିଧାନର ୩୬୦ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତ ବା ଏହାର କୌଣସି ଅଞ୍ଚଳରେ ଯଦି ଅର୍ଥନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତା ଲାଗିରହେ ବା ଦେବାଳିଆ ପରିସ୍ଥିତି ଉପୁଜେ, ତାହାହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆର୍ଥକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି କରିପାରିବେ । ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ପରି ଅନୁରୂପ ସଂସଦୀୟ ଅନୁମୋଦନ ଏହାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଓ ବଳବତ୍ତର ହେବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ। ଆଜିପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ପ୍ରକାରର ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରିର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼ି ନାହିଁ । ଏହାର ଅପବ୍ୟବହାର ରୋକିବା ପାଇଁ ୪୪ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ଏହାକୁ ନ୍ୟାୟିକ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନା (Judicial Review) କ୍ଷମତାର ପରିସରଭୁକ୍ତ କରିଛି।

(୧) କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଯେକୌଣସି ରାଜ୍ୟ ସରକାରକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସଙ୍କଟରୁ ମୁକ୍ତ ହେବାପାଇଁ ଯେକୌଣସି ସମୟରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମା ଦେଇପାରିବେ ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ସେହିସବୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକୁ ମାନିବାକୁ ବାଧ୍ୟ । ଯଦି ନ ମାନିବେ, ତାହାହେଲେ ୩୬୫ ଧାରା ଲାଗୁହୋଇ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରାଯାଇପାରିବ।
(୨) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବିଭିନ୍ନ ଶ୍ରେଣୀର କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ଦରମା ଓ ଭତ୍ତା କାଟ, ଏପରିକି ଉଚ୍ଚତମ ଓ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିଙ୍କ ଦରମା ଓ ଭତ୍ତା ହ୍ରାସ ପାଇଁ ଆଦେଶ ଦେଇପାରନ୍ତି ।
(୩) ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ୍ରମେ ରାଜ୍ୟପାଳମାନେ ସଂପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟର ଅର୍ଥ ଚିଠାଗୁଡ଼ିକୁ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହୀତ ହୋଇସାରିବା ପରେ, ୨୦୭ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମଞ୍ଜୁରୀ ପାଇଁ ପ୍ରେରଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

୪୪ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପୂର୍ବରୁ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ବିଷୟ ଏକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମ୍ବିଧାନର ଏକ ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଅଂଶ ଥିଲା। ଭାରତରେ ଅସୀମିତ କ୍ଷମତାର ଅଧୂକାରୀ ଏକ ନିରଙ୍କୁଶ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ପାଇଁ ଏହା ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲା । ଏଚ୍.ଭି. କାମାଥ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ପାଇଁ କ୍ଷୋଭ ପ୍ରକାଶ କରି କହିଥିଲେ ଯେ କୌଣସି ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସମ୍ବିଧାନରେ ଏପରି ବ୍ୟବସ୍ଥା ନଥିବାରୁ ଯେଉଁଦିନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହି କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହାର କରିବେ, ସେହିଦିନଟି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁଃଖଦ ଓ ଲଜ୍ଜାକର ଦିବସରୂପେ ପରିଚିତ ହେବ ।

ଏପରିକି କ୍ରିଷ୍ଣାମାଚାରୀ ଯିଏ କି ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଜଣେ ଦୃଢ଼ ସମର୍ଥକ, ତାଙ୍କ ମତରେ, “ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏକ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥା’ନ୍ତି।’ ୧୯୫୯ ମସିହାରେ କେରଳରେ ଓ ତତ୍ପରବର୍ତ୍ତୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ ୩୫୬ ଧାରାର ଯେଉଁ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି, ତାହା ଉପରୋକ୍ତ ମନ୍ତବ୍ୟର ସତ୍ୟତାକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଥାଏ ।

ଶାସନ ବିଧାୟକ ସଭାରେ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସମର୍ଥନ କରି ଡଃ ଆମ୍ବେଦକର ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ, ଏହି କ୍ଷମତା କେବଳ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତିର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଛି। ଏହା ସମ୍ବିଧାନର ସାଧାରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନୁହେଁ । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ଉକ୍ତ ସଭାର ଅନ୍ୟ ଜଣେ ସଦସ୍ୟ ଟି.ଟି. କ୍ରିଷ୍ଣମାଚାରୀ ମତ ଦେଇଥିଲେ, “ଏହି ଜରୁରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଏକ କୁ-ଆବଶ୍ୟକତାରୂପେ ସହ୍ୟ କରିବା ବାଞ୍ଛନୀୟ ଏବଂ ଏହିପରି ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥା’ନ୍ତା ।”

ଭାରତର ଅତୀତ ରାଜନୈତିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମିକୁ ବିଚାରକୁ ନେଲେ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବାସ୍ତବତା ଓ ଯଥାର୍ଥତାର ପ୍ରକୃତ ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ ସମ୍ଭବ ଅଟେ । ସେହି ସମ୍ପର୍କରେ ଭି.ଏନ୍. ଶୁକ୍ଲ ମତ ଦିଅନ୍ତି ଯେ, “ ମୌଳିକ ଅଧ‌ିକାର ଓ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ଏହିପରି ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅତ୍ୟନ୍ତ କ୍ରୂର ଓ ଅନୁପଯୁକ୍ତ ମନେହୁଏ। କିନ୍ତୁ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଭାରତର ଅତୀତ ଇତିହାସ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରାଯିବା ଉଚିତ ।

ଅତୀତ ଭାରତରେ ଯେଉଁ ସମୟରେ କେନ୍ଦ୍ରଶକ୍ତି ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଯାଇଛି, ତାହା ଭାରତ ପାଇଁ ଅମଙ୍ଗଳକର ବୋଧ ହୋଇଛି।” ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ଜାତୀୟ ସଂହତି ଓ ଭୂଖଣ୍ଡୀୟ ଏକତ୍ଵର ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଏହିପରି ଦୃଢ଼ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଆବଶ୍ୟକତା ଉପରେ ଜୋର ଦେଇଥିଲେ । ଏଣୁ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣେତାମାନଙ୍କର ଆଶା ଓ ଆକାଂକ୍ଷାକୁ ଆଖୁଗରେ ରଖ୍ ଏହି କ୍ଷମତାକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରାଗଲେ ଏହା ତାହାର ମୂଳଲକ୍ଷ୍ୟ ସାଧନ କରିବ ଓ ଭାରତରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର, ବ୍ୟକ୍ତିସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତା, ଜାତୀୟ ସଂହତି ଇତ୍ୟାଦି ମହନୀୟଭାବରେ ପ୍ରକଟିତ ହେବାର ସୁଯୋଗ ପାଇପାରିବ।

୩ । କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ସଂସଦୀୟ ଶାସନର ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ଅଙ୍ଗ। ୧୯୩୫ ମସିହା ଭାରତ ଶାସନ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ଭାରତର ପ୍ରଦେଶମାନଙ୍କରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଶାସନ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା ।

ସମ୍ବିଧାନର ୭୪(୩) ଧାରାରେ ଲିଖୂତ ଅଛି ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନାରେ ସାହାଯ୍ୟ ଓ ପରାମର୍ଶ ଦେବାପାଇଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ଏକ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ରହିବ ।

ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ – ସମ୍ବିଧାନର ୭୫(୧) ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ଓ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ବାରା ନିର୍ବାଚନ ହୁଅନି ।

ମନ୍ତ୍ରୀ ହେବା ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟତା :
(୧) ସେ ଜଣେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ସଦସ୍ୟ ହୋଇଥ‌ିବେ । ଯଦି ହୋଇନଥିବେ ତାହାହେଲେ ୬ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ। ଏହି ୬ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ସଦସ୍ୟ ହେବା ମନ୍ତ୍ରୀ ହେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ।
(୨) ମନ୍ତ୍ରୀ ମନୋନୟନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ସ୍ଵାଧିକାରଭୁକ୍ତ ହୋଇଥିବାରୁ ତାଙ୍କର ବିଶ୍ଵସ୍ତ ଓ ଆସ୍ଥାଭାଜନ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳରେ ସ୍ଥାନ ପାଆନ୍ତି ।

ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ :
(୧) କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ – ଏହିମାନେ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀର ମନ୍ତ୍ରୀ । ସେମାନେ ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗର ମୁଖ୍ୟଭାବେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରନ୍ତି । କ୍ୟାବିନେଟ୍ ବୈଠକରେ ଯୋଗ ଦେଇ ଶାସନ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ନୀତିଗତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ କରିବା ସେମାନଙ୍କର ଦାୟିତ୍ଵ ।
(୨) ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ – ଏହି ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ଦ୍ଵିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀର ମନ୍ତ୍ରୀ । କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ପରି ଏମାନେ ମଧ୍ୟ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଦାୟିତ୍ଵରେ ଥାଆନ୍ତି। ଅନ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀମାନେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଏମାନେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ବୈଠକରେ ଯୋଗଦେଇ ପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।
(୩) ଉପମନ୍ତ୍ରୀ – ଏହିମାନେ ତୃତୀୟ ପାହ୍ୟାର ମନ୍ତ୍ରୀ। ଏମାନେ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ ଏବଂ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।
(୪) ସଂସଦୀୟ ସଚିବ – ସଂସଦୀୟ ସଚିବମାନେ ପ୍ରକୃତରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ପଦବାଚ୍ୟ ନୁହନ୍ତି। ସେମାନେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଏହା ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଟ୍ରେନିଂ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖରଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳରେ ନକୁଳ ନାୟକ (M.P.) ଏହି ପଦବୀରେ ଥିଲେ ।

କାର୍ଯ୍ୟକାଳ – ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୫ ବର୍ଷ । କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ସମାପ୍ତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଇସ୍ତଫା ଦେଇପାରେ। ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଇଚ୍ଛା କଲେ ମିଆଦ ପୂର୍ବରୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇପାରନ୍ତି। ଲୋକସଭାର ନିନ୍ଦା ପ୍ରସ୍ତାବ, କାଟ ପ୍ରସ୍ତାବ ଏବଂ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲେ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପୂର୍ବରୁ ମଧ୍ୟ ସରକାରର ପତନ ଘଟେ ।

କାର୍ଯ୍ୟ – ସମ୍ବିଧାନରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଲ୍ଲେଖ ନଥିଲେ ମଧ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ର,ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଭାରତ ଶାସନରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।

(କ) ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ – ଦେଶର ସମସ୍ତ ନୀତି ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ। ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳଦ୍ଵାରା ସ୍ଥିରୀକୃତ ହୋଇଥିବା ନୀତିଦ୍ଵାରା ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ସେମାନଙ୍କ ବିଭାଗର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରନ୍ତି । ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ନୀତିଗୁଡ଼ିକ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟଦ୍ୱାରା ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କରିବା ଉଚିତ ।

(ଖ) ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା – ଗୃହୀତ ନିଷ୍ପତ୍ତିଗୁଡ଼ିକ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଗୁରୁଦାୟିତ୍ଵ । ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ୍ରମେ ପ୍ରଣାସନିକ ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟରେ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି। କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କ ଦୋଷତ୍ରୁଟି ପାଇଁ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ସର୍ବସାଧାରଣ ଆଗରେ ଦାୟୀ ରହନ୍ତି ।

(ଗ) ବୈଦେଶିକ ସମ୍ପର୍କ ରକ୍ଷା – ପଡ଼ୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସହ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ସୁରକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଅନ୍ୟତମ କାର୍ଯ୍ୟ । ବିଦେଶରେ ଭାରତ ଓ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କର ସ୍ଵାର୍ଥ ସଂରକ୍ଷଣ ନିମନ୍ତେ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବା ନୀତି ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ । ବିଭାଗୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ବିଦେଶ ଗସ୍ତରେ ଯାଇ ବୈଦେଶିକ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି ।

(ଘ) ଶାସନ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ – ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳର ନିଷ୍ପଭିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ବେତନଭୋଗୀ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କର ଦାୟିତ୍ବ। କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ଆବଶ୍ୟକ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେବା, ଆବଶ୍ୟକସୁଳେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ କରିବା ଓ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ତଦାରଖ କରିବା ଦାୟିତ୍ଵ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କର। କର୍ତ୍ତବ୍ୟରେ ଖୁଲାପ କରୁଥିବା କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ଶୃଙ୍ଖଳାଗତ ଶାସ୍ତିବିଧାନ କରନ୍ତି ।

(ଙ) ବିଲ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତୀକରଣ – ବିଧେୟକ ବା ବିଲ୍‌ଗୁଡ଼ିକର ରୂପରେଖ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବୈଠକରେ ସ୍ଥିର ହୁଏ । ବିଭାଗୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ବିଲ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି, ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ଆଗତ କରନ୍ତି ଏବଂ ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କରନ୍ତି ।

(ଚ) ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନ – ପ୍ରତିବର୍ଷ ଆୟ ଓ ବ୍ୟୟର ଅଟକଳ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ଆଗତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବୈଠକରେ ଅନୁମୋଦିତ ହୁଏ । ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଅନୁମୋଦନକ୍ରମେ ନୂତନ ଟିକସ ବସାଯାଏ ଏବଂ ଟିକସ ମଧ୍ଯ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରାଯାଏ। ବିଭାଗୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ସେମାନଙ୍କର ବିଭାଗ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଖର୍ଚ୍ଚ ଦାବିଗୁଡ଼ିକୁ ଆଗତ କରି ଗୃହୀତ କରନ୍ତି ।

(ଛ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ – ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟର ସୁପରିଚାଳନା ପାଇଁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହି ପରାମର୍ଶ ମାନିବାକୁ ବାଧ୍ୟ। ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳର ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜାତୀୟ, ଆର୍ଥକ ଓ ରାଜ୍ୟ ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା କରନ୍ତି । ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ନିଷ୍ପତ୍ତି ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅଧ୍ୟାଦେଶ ଜାରି କରନ୍ତି ।

(ଜ) ଜାତୀୟ ଐକ୍ୟ ଓ ସଂହତି – ଜାତୀୟ ଏକତା, ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ, ଅଖଣ୍ଡତା ଓ ସଂହତିର ସୁରକ୍ଷା କରିବା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପ୍ରଥମ ଓ ପ୍ରଧାନ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକତା, ଆଞ୍ଚଳିକତାବାଦ ଓ ବିଚ୍ଛିନ୍ନତାବାଦକୁ ଲୋପ କରି ଶାନ୍ତି, ସଂହତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଦାୟିତ୍ଵ ।

(ଝ) ସମନ୍ବୟ ସ୍ଥାପନ – ପ୍ରଶାସନିକ ବିଭାଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ, ଜାତୀୟ ଯୋଜନା ଏବଂ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା, ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ସ୍ଵାର୍ଥର ସୁରକ୍ଷା ତଥା ଦେଶ ଏବଂ ନାଗରିକର ସ୍ଵାର୍ଥସମ୍ବଳିତ ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ସ୍ଥାପନ କରିବା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଦାୟିତ୍ଵ। ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗ ମଧ୍ୟରେ ଉପୁଜିଥିବା ଦ୍ଵନ୍ଦର ସମାଧାନ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବୈଠକରେ ହିଁ କରାଯାଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନ ହେଲେ ଭବିଷ୍ୟତ ଉନ୍ନତି ପଥରେ ଅନ୍ତରାୟ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଅଜ୍ଞାତସାରରେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ହୁଏ ନାହିଁ । ଇଂଲଣ୍ଡର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ସହିତ ଭାରତ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସାଦୃଶ୍ୟ ରହିଛି । ବିଲାତ ପରି ଭାରତର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ରାଜନୀତିକ ତୋରଣର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତର ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

୪ । ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ କ୍ଷମତା ଓ ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା ଆଲୋଚନା କର ।
କିମ୍ବା, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଓ ଭୂମିକା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୭୪(୧) ଧାରା ଅନୁସାରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଏକ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠିତ ହୁଏ। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପ୍ରାଣକେନ୍ଦ୍ରରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ୭୫ ଧାରା ଅନୁସାରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଲୋକସଭାର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଦଳର ନେତାଙ୍କୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀରୂପେ ବାଛନ୍ତି । ଯଦି କୌଣସି ଦଳ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ହାସଲ ନ କରେ ତାହେଲେ ମିଳିତ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କରାଯାଏ। ସମ୍ବିଧାନର ୭୮ ଧାରା ଅନୁସାରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଗୃହୀତ ସମସ୍ତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଜଣାଇଥାଆନ୍ତି ।

ଶପଥ ପାଠ – ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଲାପରେ ପଦବୀର ଗୋପନୀୟତା ପାଇଁ ଶପଥ ପାଠ କରାଇଥା’ନ୍ତି।
କାର୍ଯ୍ୟକାଳ – ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ୫ ବର୍ଷ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା କଥା; ମାତ୍ର ଲୋକସଭା ନ ଭାଙ୍ଗିଲେ କିମ୍ବା ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ବରଖାସ୍ତ ନକଲେ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୫ ବର୍ଷ ଅତିବାହିତ କରିବ ନଚେତ୍ କାର୍ଯ୍ୟକାଳର ସ୍ଥିରତା ନାହିଁ । ଲୋକସଭାର ଆସୁଭାଜନ ଥୁବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ଏହି ପଦରେ ରୁହନ୍ତି । ପଣ୍ଡିତ ନେହେରୁଙ୍କ ଦୀର୍ଘ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଓ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖରଙ୍କ ସ୍ଵଳ୍ପ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଏହାର ପ୍ରମାଣ ।

ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :
(୧) ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ – ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଦଳର ନେତାଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀରୂପେ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି । ଏହାପରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ନାମ ତାଲିକା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଅଦଳବଦଳ କରନ୍ତି। ସେଥ‌ିପାଇଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନର ଜୀବନ ଓ ବିଲୟର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
(୨) ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ – ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ କରନ୍ତି । ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ କଲାବେଳେ ସେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କର ଦକ୍ଷତା ଓ ଅଭିଜ୍ଞତା ବିଚାରକୁ ନେଇଥାଆନ୍ତି ।
(୩) ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ – ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ଉପରେ ଦୃଷ୍ଟି ରଖନ୍ତି । ସେ ମୁଖ୍ୟ ହିସାବରେ ବିଭିନ୍ନ’ ବିଭାଗର ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି। ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କର ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ ଓ ମତଭେଦ ଥିଲେ ତା’ର ଆଶୁ ସମାଧାନ କରନ୍ତି ।
(୪) ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବୈଠକରେ ସଭାପତିତ୍ବ – ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ବୈଠକ ଆହ୍ବାନ କରନ୍ତି, କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ଓ ବୈଠକରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି। ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳୀୟ କମିଟିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ଦାୟିତ୍ଵ ତୁଲାଇ ଥାଆନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକୁ ମାନିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୁଅନ୍ତି ।
(୫) ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯୋଗସୂତ୍ର – ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ମଧ୍ୟରେ ଯୋଗସୂତ୍ର ରକ୍ଷା କରନ୍ତି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବିନାନୁମତିରେ କୌଣସି ମନ୍ତ୍ରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସହ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କ ରକ୍ଷା କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ସମ୍ପର୍କରେ କୌଣସି ବିବରଣୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଚାହିଁଲେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ତାହା ଯୋଗାଇ ଥାଆନ୍ତି ।
(୬) ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପରାମର୍ଶଦାତା – ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସହିତ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କ ଅଛି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନେକ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି। ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି, ଲୋକସଭା ଭଙ୍ଗ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସଂଘୀୟ ନିଯୁକ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ହିଁ
କରିଥାଆନ୍ତି ।
(୭) ଦେଶର ନେତା – ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ସମଗ୍ର ଦେଶର ନେତାରୂପେ ସମ୍ମାନୀତ । ସେ ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନକୁ ଯାଇ ଲୋକମାନଙ୍କ ସହ ସମ୍ପର୍କ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ ସାଂସ୍କୃତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଯୋଗଦେଇ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ସମସ୍ୟା ସହ ପରିଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଂକଟ ସମୟରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଦୃଢ଼ତା ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ମନରେ ଆଶା ସଞ୍ଚାର କରେ ।
(୮) ଦଳର ନେତା – ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ଦଳ ପାଇଁ ଭୋଟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥାଏ । ଅନେକ ସମୟରେ ଦଳର ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ଦଳ ପାଇଁ ଭୋଟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥାଏ । ଅନେକ ସମୟରେ ଦଳର ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନିର୍ବାଚନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
(୯) ବୈଦେଶିକ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ – ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ସରକାରଙ୍କ ମୁଖ୍ୟଭାବେ ବୈଦେଶିକ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରନ୍ତି । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ଥିତି ଓ ସମ୍ମାନକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବା ତାଙ୍କର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ସ୍ଵର୍ଗତ ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧୀ, ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ଆଦି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲାବେଳେ ପୃଥବୀର ଗୋଷ୍ଠୀନିରପେକ୍ଷ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଛନ୍ତି । ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆ ଆଞ୍ଚଳିକ ସହଯୋଗ ସଙ୍ଗଠନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଅଟଳ ବିହାରୀ ବାଜପେୟୀ ଲାହୋର ବସ୍‌ତ୍ରା କରି ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନର ସମ୍ପର୍କକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିଛନ୍ତି ।
(୧୦) ବିଭିନ୍ନ ଜାତୀୟ ପରିଷଦର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ – ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରଶାସନିକ ଉନ୍ନତି ତଥା ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ପାଇଁ ଗଠିତ ବିଭିନ୍ନ ଜାତୀୟ ପରିଷଦ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ପରିଚାଳିତ ହୁଏ । ଜାତୀୟ ଯୋଜନା କମିଶନ, ଜାତୀୟ ଉନ୍ନୟନ ପରିଷଦ, ଜାତୀୟ ସଂହତି ପରିଷଦ ପ୍ରଭୃତି ଜାତୀୟ ପରିଷଦମାନଙ୍କରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ।

ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା :
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଦେଶର ପ୍ରଧାନ ଶାସକ । ଦେଶର ପ୍ରଗତି ଓ ବିକାଶ ତାଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ସେ ଏକାଧାରରେ ସରକାରର ଅଧ୍ଵନାୟକ ଓ ଶାସନର ନିୟନ୍ତ୍ରକ ଅଟନ୍ତି ।

ସମକକ୍ଷଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ – ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ସମେତ ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ସମତା ଭିଭିରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି। ବେତନ ଓ ଭତ୍ତା ସମାନ ନିଅନ୍ତି । ଏ ସମସ୍ତ ସତ୍ତ୍ଵେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଭାଙ୍ଗିଦେବାର ଓ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳରୁ ବହିଷ୍କାର କରିବାର ବିଶେଷ ଅଧୁକାର ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି । ତେଣୁ ସେ ସମକକ୍ଷଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ ବୋଲି ପରିଗଣିତ ହୁଅନ୍ତି ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ତାରାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଚନ୍ଦ୍ର – ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ମୁଖ୍ୟ। ସେ ବହୁ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ। ତାଙ୍କ ନିକଟରେ ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ନିଷ୍ପ୍ରଭ ଦିଶନ୍ତି। ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ କ୍ଷୁଦ୍ର ତାରକା ସଦୃଶ ହେଲେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଚନ୍ଦ୍ର ସଦୃଶ ଅଟନ୍ତି । William Harcourt ଙ୍କ ମତରେ, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହେଉଛନ୍ତି “Inter Stellas Luna Minors”.

ଗ୍ରହପୁଞ୍ଜ ମଧ୍ଯରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ – ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଜନ୍ମଦାତା, ପାଳନକର୍ତା ଓ ସଂହାରକର୍ତ୍ତା। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କ୍ଷମତା, ଅର୍ଥ ଓ ପ୍ରତିପତ୍ତିର ଉତ୍ସ ହୋଇଥିବାରୁ ବିଭିନ୍ନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଚାରିପଟେ ଘୂରିବୁଲନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ନିକଟତର ହେବାକୁ ଓ ଅନୁକମ୍ପା ଲାଭ କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟମ କରନ୍ତି। ସୂର୍ଯ୍ୟ ଯେପରି ସମସ୍ତ ଶକ୍ତିର ଆଧାର ଓ ଗ୍ରହ ନକ୍ଷତ୍ରମାନେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଶକ୍ତିରେ ଶକ୍ତିମାନ୍ ଠିକ୍ ସେହିପରି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ସମସ୍ତ କ୍ଷମତାର ମୂଳପିଣ୍ଡ । Sir Jenings କହିଛନ୍ତି ଯେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହେଉଛନ୍ତି ସୂର୍ଯ୍ୟ ସ୍ଵରୂପ ଯାହାଙ୍କ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗରେ ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ଗ୍ରହପୁଞ୍ଜ ବା ନକ୍ଷତ୍ରରୂପେ ଘୂରୁଥାଆନ୍ତି ।

ସରକାରଙ୍କର ପ୍ରଧାନ ସୂତ୍ରଧର – ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହେଉଛନ୍ତି ଜାତିର କର୍ଣ୍ଣଧାର। ସମସ୍ତ ସରକାରୀ ନୀତି ତାଙ୍କଦ୍ବାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୁଏ। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବିନା ସଂସଦୀୟ ଶାସନ ଅକାମୀ ହୋଇପଡ଼େ। ନେହେରୁ ନିଜ ଅଭିଜ୍ଞତାରୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ସରକାରଙ୍କର ପ୍ରଧାନ ସୂତ୍ରଧରରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ପ୍ରଶସ୍ତ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ, କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା, କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ମନୋବୃତ୍ତି ପ୍ରଭୃତି ଅନନ୍ୟସାଧାରଣ ଗୁଣ ଥାଏ। ସାଧାରଣ ବ୍ୟକ୍ତି ଅପେକ୍ଷା ସେ ଯଥେଷ୍ଟ ଉନ୍ନତ ମାନର ଓ ରୁଚିର କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରନ୍ତି ।

କ୍ରସ୍‌ମ୍ୟାନ୍ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଆଧୁନିକ ସଂସଦୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଶାସନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀୟ ଶାସନରେ ପରିଣତ ହୋଇଗଲାଣି । ବର୍ତ୍ତମାନ ସବୁ ଜାତୀୟ ନୀତି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କଠାରୁ ନିଃସୃତ । କ୍ଷମତା, ଅର୍ଥନୀତି, ଆଇନର ସ୍ରୋତକୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସାମ୍ବିଧାନିକ କ୍ଷମତା ଓ ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦାରୁ ନିଃସୃତ ହୋଇଅଛି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମିଳିତ ଦାୟିତ୍ଵ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାନ୍ତି । ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ସରକାରୀ ପକ୍ଷକୁ ସବଳ ରଖୁବା ଓ ତର୍କ ବିତର୍କରେ ସରକାରୀ ନୀତିକୁ ସଂରକ୍ଷିତ କରାଇବା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ । ଦଳର ଶୃଙ୍ଖଳା, ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ଓ କ୍ଷମତାସୀନ ଦଳର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା, କାର୍ପଟଦାର ଓ ଛାଟିଆମାନଙ୍କର ତୀକ୍ଷ୍ଣଣ ଦୃଷ୍ଟି ଓ ନିର୍ବାଚନ ଟିକେଟ୍ ନ ମିଳିବାର ଭୟ ଯୋଗୁଁ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଦଳର ସଦସ୍ୟମାନେ ଦଳର ନେତାଙ୍କ ହାତମୁଠା ଟାଣ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୁଅନ୍ତି । ସେ ଏକାଧାରରେ ଜାତିର ନେତା, ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ପୋତର କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍, ସରକାରୀ ଦଳର ଭାଗ୍ୟନିୟନ୍ତା, ଭାରତର ମୁଖପାତ୍ର ଓ ସରକାରର ଅଧୁନାୟକ ଅଟନ୍ତି ।

ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ଯେପରିଭାବରେ ପ୍ରତିରୋଧ କରିଥିଲେ ତା’ର ପ୍ରତିଶୋଧ ସ୍ଵରୂପ ସେମାନେ ଓଡ଼ିଆ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଖଣ୍ଡବିଖଣ୍ଡିତ କରି କେତେକ ବଙ୍ଗଳା, କେତେକ ମାନ୍ଦ୍ରାଜ ଓ କେତେକ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ ଭିତରେ ବହୁଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶାସନାଧୀନ କରି ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଐକ୍ୟ ନଷ୍ଟ କରି ଦେଇଥିଲେ। ଗଡ଼ଜାତ ମିଶ୍ରଣ ପରେ ୧୯୪୮ ଓ ୧୯୪୯ ମସିହା ପରଠାରୁ ବିଶାଳ ଓଡ଼ିଶା ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଛି ।

ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ କିମ୍ବା ଏକାଧ୍ଵକ ରାଜ୍ୟପାଇଁ ଜଣେ ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତି ପାଇ ୧୫୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରହିବେ। ସେ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ସଂଯୋଜକ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଆନ୍ତି । ସେ ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ସ୍ୱାର୍ଥ ସଂରକ୍ଷଣ କରନ୍ତି । ସମ୍ବିଧାନରେ ସେ ନାମକୁମାତ୍ର ମୁଖ୍ୟ ଅଟନ୍ତି, କାରଣ ଆମ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ସଂସଦୀୟ ସରକାର ପ୍ରଚଳିତ । ରାଜ୍ୟର ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ସହିତ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଐକ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ତାଙ୍କର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭୂମିକା ରହିଛି ।

ନିଯୁକ୍ତି – ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତି ପାଆନ୍ତି । ତାଙ୍କର ନିଯୁକ୍ତି ସମୟରେ ସାମାଜିକ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦିଆଯାଏ । ସମ୍ବିଧାନର ୧୫୫ ଧାରା ଅନୁସାରେ ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରଣାଳୀର ବିଶଦ୍ ଆଲୋଚନା ହୋଇଛି । ‘ସରକାରିଆ କମିଶନ’ ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ସମୟରେ ସେହି ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସହ ପରାମର୍ଶ ଆବଶ୍ୟକ। ବାସ୍ତବରେ ଏହି ନିଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦୁଇଟି ପରମ୍ପରା ଦେଖ‌ିବାକୁ ମିଳେ – (୧) ରାଜ୍ୟପାଳ ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟର ଅଧ୍ଵବାସୀ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ଏବଂ (୨) ରାଜ୍ୟପାଳର ନିଯୁକ୍ତି ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁସାରେ ହୋଇଥାଏ ।

ଯୋଗ୍ୟତା – ସମ୍ବିଧାନର ୧୫୬ ଓ ୧୫୮ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ପଦ ପାଇଁ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ନିମ୍ନଲିଖତ ଯୋଗ୍ୟତା ଥ‌ିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(୧) ସେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥବେ।
(୨) ତାଙ୍କୁ ୩୫ ବର୍ଷରୁ ଅଧ‌ିକ ବୟସ ହୋଇଥିବ।
(୩) ସେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ କିମ୍ବା ବିଧାନସଭାର ସଦସ୍ୟ ହୋଇନଥ‌ିବେ।
(୪) ସେ କୌଣସି ଲାଭଜନକ ବ୍ୟବସାୟରେ ଲିପ୍ତ ନଥ‌ିବେ ।

କାର୍ଯ୍ୟକାଳ – ସମ୍ବିଧାନର ୧୫୭ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ରାଜ୍ୟପାଳ ୫ ବର୍ଷ ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଇଚ୍ଛା କଲେ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ବଢ଼ାଇ ଦେଇପାରନ୍ତି। ମୋଟାମୋଟି ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମର୍ଜି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ। ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ବିଧାନମଣ୍ଡଳ ବାହାର କରିପାରିବ ନାହିଁ ।

ଶପଥ – ସମ୍ବିଧାନର ୧୫୯ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟଭାର ଗ୍ରହଣ ପୂର୍ବରୁ ରାଜ୍ୟ ହାଇକୋର୍ଟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଏକ ଶପଥପାଠ କରନ୍ତି । ସେ ସମ୍ବିଧାନର ସୁରକ୍ଷା, ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ପ୍ରତିରକ୍ଷଣ ଏବଂ ରାଜ୍ୟର ଅଧିବାସୀଙ୍କ ସେବା ଓ ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିବେ ବୋଲି ଶପଥ କରିଥାଆନ୍ତି ।

ଦରମା ଓ ଭତ୍ତା – ସମ୍ବିଧାନର ୧୫୮ ଧାରାରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ଦରମା ଓ ଭତ୍ତା ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି। ରାଜ୍ୟପାଳ ମାସିକ ୧, ୧୦,୦୦୦ ଟଙ୍କା ଦରମା ପାଆନ୍ତି । ସେ ବିନା ଭଡ଼ାରେ ଏକ ବାସଗୃହ ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି। ଏହାକୁ ‘ରାଜଭବନ’ କୁହାଯାଏ। ଏତଦ୍‌ଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ଏକ ଗ୍ରୀଷ୍ମନିବାସ ମଧ୍ଯ ଥାଏ। ଓଡ଼ିଶାର ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଗ୍ରୀଷ୍ମନିବାସ ପୁରୀଠାରେ ଅଛି।

କ୍ଷମତା :
(କ) କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା କ୍ଷମତା :
ସମ୍ବିଧାନର ୧୫୪ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟର କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା କ୍ଷମତା ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ହାତରେ ନ୍ୟସ୍ତ ରହିଛି। ରାଜ୍ୟର ଦୈନନ୍ଦିନ ଶାସନ ତାଙ୍କ ନାମରେ ଚାଲେ । ମାତ୍ର ଏହି କ୍ଷମତାଗୁଡ଼ିକୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପରାମର୍ଶ ଓ ସହାୟତାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ ।
(୧) ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ – ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି । ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରେ ବିଧାନସଭାର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଦଳର ନେତାଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀରୂପେ ବାଛନ୍ତି। ମାତ୍ର ଏବେ ଏହି ନେତା ବିଧାନସଭାର ସଦସ୍ୟ ନଥାଇ ଦଳୀୟ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗଠନଦ୍ଵାରା ସ୍ଥିରୀକୃତ ହେଉଛି । ଯେତେବେଳେ କୌଣସି ଦଳର ରାଜ୍ୟପାଳ ଯେକୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀରୂପେ ବାଛିବେ । ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଆନ୍ତି ।
(୨) ନିଯୁକ୍ତି କ୍ଷମତା – ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟର ସମସ୍ତ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପାଇଁ କୁଳପତି ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ଆର୍‌କେଟ୍ ଜେନେରାଲ, ରାଜ୍ୟ ସାଧାରଣ ସେବା ଆୟୋଗର ଅଧ୍ଯକ୍ଷ ଓ ସଭ୍ୟମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି । ରାଜ୍ୟ ହାଇକୋର୍ଟର ବିଚାରପତିଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତିବେଳେ ତାଙ୍କର ପରାମର୍ଶ ନିଆଯାଇଥାଏ।
(୩) ପ୍ରଶାସନିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ – ରାଜ୍ୟ ଶାସନ ଉପରେ ରାଜ୍ୟପାଳ କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ଜାହିର କରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନ ପାଇଁ ସେ ନିୟମମାନ ପ୍ରଣୟନ କରନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ତ୍ରୀ ତଥା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି । ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସମସ୍ତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ଜଣାନ୍ତି । ଆବଶ୍ୟକ ମନେକଲେ ରାଜ୍ୟପାଳ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ କିମ୍ବା କୌଣସି ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିପାରନ୍ତି ।
(୪) ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟର ଶାସନ ପରିସ୍ଥିତି ବିଷୟରେ ପ୍ରତି ୧୫ ଦିନରେ କେନ୍ଦ୍ରକୁ ଏକ ଗୁପ୍ତ ବିବରଣୀ ପଠାନ୍ତି । ରାଜ୍ୟର ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି ପାଇଁ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି ।
(୫) ତଫସିଲଭୁକ୍ତ ଉପଜାତିର ମଙ୍ଗଳ – ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ବିହାର, ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ଓଡ଼ିଶା ଓ ଆସାମର ରାଜ୍ୟପାଳମାନଙ୍କୁ ତଫସିଲଭୁକ୍ତ ଉପଜାତିର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଛି । ଏହିସବୁ ରାଜ୍ୟର ଆଦିବାସୀ ଉନ୍ନୟନ ପାଇଁ ଜଣେ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରିବା ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ବୈଧାନିକ ଦାୟିତ୍ଵ ।

(ଖ) ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା କ୍ଷମତା ବା ବିଧାୟକ କ୍ଷମତା :
ସମ୍ବିଧାନର ୧୬୮ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।
(i) ବିଧାନସଭା ଆହ୍ବାନ, ସ୍ଥଗିତ ଓ ଭଙ୍ଗ – ସମ୍ବିଧାନରେ ୧୭୪ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ବୈଠକ ଆହ୍ବାନ କରନ୍ତି । ବିଧାନସଭା ବର୍ଷକୁ ଦୁଇ ଥର ବସେ। ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରେ ବିଧାନସଭାର ପ୍ରଥମ ବୈଠକ ବା ପ୍ରତିବର୍ଷର ପ୍ରଥମ ଅଧ‌ିବେଶନ ରାଜ୍ୟପାଳ ଆହ୍ବାନ କରନ୍ତି । ସେ ଅଧିବେଶନକୁ ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ପାଇଁ ସ୍ଥଗିତ ରଖିପାରନ୍ତି।
(ii) ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରେରଣ – ସେ ବିଧାନସଭାକୁ ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରେରଣ କରନ୍ତି ।
(iii) ବିଧାନସଭା ଭଙ୍ଗ – ବିଧାନସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ସମାପ୍ତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ଚାହିଁଲେ ବିଧାନସଭାକୁ ଭାଙ୍ଗି ନୂତନ ବିଧାନସଭା ଗଠନ କରିବାପାଇଁ ନିର୍ବାଚନର ଆଦେଶ ଦେଇଥାଆନ୍ତି ।
(iv) ସଭ୍ୟ ମନୋନୟନ – ବିଧାନସଭାରେ ଆଙ୍ଗ୍‌ଲୋ-ଭାରତୀୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵ ପାଇ ନ ଥିଲେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଦୁଇ ଜଣ ଆଙ୍ଗ୍‌ଲୋ-ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ବିଧାନସଭାକୁ ମନୋନୀତ କରନ୍ତି । ଯେଉଁଠାରେ ବିଧାନ ପରିଷଦ ଅଛି ସେଠାରେ ଅଧିକ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ମନୋନୀତ କରନ୍ତି ।
(v) ବିଲ୍‌କୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦେବା ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳଦ୍ଵାରା ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କରିଥିବା ବିଲ୍ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ସ୍ଵୀକୃତି ପାଇଲେ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ସାଧାରଣ ବିଲ୍ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଲ୍‌ ବିଧାନସଭାର ସ୍ଵୀକୃତି ଲାଭ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ରାଜ୍ୟପାଳ ପୁନର୍ବିଚାର ପାଇଁ ବିଲଟିକୁ ଫେରାଇ ଦିଅନ୍ତି । ଏହାକୁ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ସ୍ଥଗିତ ନିଷେଧାଜ୍ଞା କୁହାଯାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ବିଲ୍‌ ଗୃହୀତ ହେଲେ ରାଜ୍ୟପାଳ ସ୍ଵୀକୃତି ଦେବାପାଇଁ ବାଧ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।
(vi) ଅଧ୍ୟାଦେଶ – ସମ୍ବିଧାନ ୨୧୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଅଧ୍ୟାଦେଶ ଜାରି କରନ୍ତି । ଯେତେବେଳେ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ଅଧୂବେଶନ ବସି ନଥାଏ ଏବଂ କୌଣସି ବିଷୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ହଠାତ୍ ଦରକାର ହେଉଥାଏ ସେତେବେଳେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଅଧ୍ୟାଦେଶ ଜାରି କରିପାରନ୍ତି। ବିଧାନସଭା ବସିବାର ୬ ସପ୍ତାହ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବ ଏବଂ ଏହା ଭିତରେ ତାହା ବିଧାନ ସଭାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ହେବା ଦରକାର । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ରାଜ୍ୟପାଳ ସରକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଳନ ପାଇଁ ନିୟମ ପ୍ରଣୟନ କରିଥାଆନ୍ତି, ତାହା ସମ୍ବିଧାନର ୬୬(୩) ଧାରାନୁସାରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇ ଆଇନ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ ।

(ଗ) ଆର୍ଥିକ କ୍ଷମତା :
ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟର ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି ।
(i) ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନ – ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ ଆରମ୍ଭ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଦ୍ବାରା ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାରେ ଏହି ବାର୍ଷିକ ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି । ବଜେଟ୍ ବିନା ଅନୁମୋଦନରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାର କୌଣସି ଅର୍ଥ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ବଜେଟ୍ ପରିମାଣ ଅର୍ଥ ନିଅଣ୍ଟ ହେଲେ ବିଧାନସଭାର ଏକ ଅନୁରୂପକ ଆୟବ୍ୟୟ ଅଟକଳ ରାଜ୍ୟପାଳ ଆଗତ କରାଇଥାଆନ୍ତି ।
(ii) ଜରୁରୀ ପାଣ୍ଡି – ରାଜ୍ୟରେ ଏକ ଜରୁରୀ ପାଣ୍ଠି ଥାଏ । ରାଜ୍ୟପାଳ ଏହାର ତତ୍ତ୍ଵାବଧାରକ। ରାଜ୍ୟରେ ଠିକ୍ ସମୟରେ ବଜେଟ୍ ଗୃହୀତ ହୋଇନପାରିଲେ କିମ୍ବା ଦୈବଦୁର୍ବିପାକର ସମାନା କରିବାପାଇଁ ଅର୍ଥର ଆବଶ୍ୟକତା ଦେଖାଦେଲେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଉକ୍ତ ପାଣ୍ଠିରୁ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କୁ ଅଗ୍ରୀମ ଆକାରରେ ଅର୍ଥ ଦିଅନ୍ତି ।

(ଘ) ନ୍ୟାୟିକ କ୍ଷମତା :
ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ କେତେକ ନ୍ୟାୟିକା କ୍ଷମତା ରହିଛି । ଦୋଷୀକୁ କ୍ଷମାଦାନ, ଦଣ୍ଡ ଲଘୁକରଣ, ସ୍ଥଗିତ, ପରିହାର ତଥା ବିଳମ୍ବନ ଆଦି ନ୍ୟାୟିକ କ୍ଷମତା ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ରହିଛି। ରାଜ୍ୟ ଆଇନ ବିଭାଗ ତଥା ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳର ପରାମର୍ଶରେ ସେ ଏହି କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ କରନ୍ତି । ଏହି କ୍ଷମତା କେବଳ ରାଜ୍ୟର ଆଇନ ଭଙ୍ଗ ବିରୋଧରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଦଣ୍ଡପ୍ରତି ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ।

(ଙ) ଜରୁରୀକାଳୀନ କ୍ଷମତା :
ସମ୍ବିଧାନର ୩୫୬ ଧାରାନୁସାରେ ରାଜ୍ୟରେ ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟବସ୍ଥାସମ୍ମତ ଶାସନ ଚାଲିପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ରିପୋର୍ଟ ଦେବା ପାଇଁ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର କ୍ଷମତା ଅଛି । ଏହି ରିପୋର୍ଟ ପାଇବା ପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ପରାମର୍ଶରେ ରାଜ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିପାରନ୍ତି । ସେହି ସମୟରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଉପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ତରଫରୁ ପୂର୍ଣ ଶାସନଭାର ନ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ତାଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେବା ପାଇଁ ଏକ ପରାମର୍ଶ ବୋର୍ଡ଼ ଗଠନ କରାଯାଇଥାଏ । ତାହା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳଭଳି କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରେ । ସେହି ସମୟରେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ହିଁ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ । ତେବେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଅନୁମୋଦନ କ୍ରମେ ଜାରି ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବିଧାନସଭାଟି ଭାଙ୍ଗି ନଥାଏ । ଯେତେବେଳେ ମଧ୍ୟବର୍ତୀ ସମୟଟିରେ ଗୃହ ସସ୍ପେଣ୍ଡ ହୋଇ ରହି ବ। ବିହାରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ ନ କରି ପାରିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନଟି ଆପେ ଆପେ ଅକାମୀ ହୋଇଗଲା । ଏହା ବାଜପେୟୀଙ୍କ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀତ୍ଵ ସମୟର ଘଟଣା ଅଟେ ।

(ଚ) ପାରମ୍ପରିକ କ୍ଷମତା :
ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ହିସାବରେ ଅନେକ ପାରମ୍ପରିକ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ବିଧାନସଭାର ନୂତନ ବଜେଟ୍ ଅଧିବେଶନରେ ଉଦ୍‌ଘାଟନୀ ଭାଷଣ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଏବଂ ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ଶପଥପାଠ କରାନ୍ତି।

(ଛ) ଇଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷମତା :
ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଣେତାଙ୍କ ମତରେ, ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର କୌଣସି ଇଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷମତା ନାହିଁ। ମାତ୍ର ବାସ୍ତବ ଅଭିଜ୍ଞତାରୁ ନିମ୍ନଲିଖତ କ୍ଷମତା ରହିଛି।
(୧) ପ୍ରତି ପନ୍ଦର ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟର ରାଜନୈତିକ ଓ ଆଇନ ଶୃଙ୍ଖଳା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଗୁପ୍ତ ବିବରଣୀ
(୨) ସମ୍ବିଧାନର ୩୫୬ ଧାରା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ପାଇଁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଅଗୋଚରରେ ରିପୋର୍ଟ ପଠାନ୍ତି ।
(୩) ନିର୍ବାଚନ ପରେ ଯଦି କୌଣସି ଦଳ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ହାସଲ କରି ନ ଥାଏ ରାଜ୍ୟପାଳ ଯେକୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀରୂପେ ବାଛିପାରିବେ ।
(୪) ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲାପରେ ଆର୍ଥିକ ଆଇନରେ ସରକାର ପରାଜିତ ହୋଇ କିମ୍ବା ସରକାରୀ ଦଳବଦଳ କରି ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ ପରେ ଯଦି ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଇସ୍ତଫା ନ ଦିଏ, ତେବେ ତାକୁ ବରଖାସ୍ତ କରିବାର କ୍ଷମତା ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ରହିଛି।
(୫) ଯେକୌଣସି ବିଷୟ ଉପରେ ସେ ସରକାରଙ୍କଠାରୁ ଖବର ମାଗିପାରନ୍ତି। ଏଥପାଇଁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପରାମର୍ଶ ଦରକାର ହୁଏ ନାହିଁ ।

ସମ୍ବିଧାନର ୧୬୩ (୨) ଧରାନୁସାରେ ଯଦି ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠେ ଯେକୌଣସି ବିଷୟ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ଇଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷମତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କି ନୁହେଁ, ତେବେ ସେ ବିଷୟରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି ହିଁ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ । ଏହା ହେଉଛି ଇଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷମତା ।

ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ଭୂମିକା :
ରାଜ୍ୟପାଳ ଏକ କ୍ରୀଡ଼ାପୁତ୍ତଳିକା – ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ହସ୍ତରେ କ୍ଷମତା ନ୍ୟସ୍ତ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ରାଜ୍ୟପାଳ ଜଣେ ନାମକୁମାତ୍ର ଶାସକ ଅଟନ୍ତି। ରାଜ୍ୟରେ ସଂସଦୀୟ ଶାସନ ଢାଞ୍ଚାରେ ଶାସନ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥିବାରୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ଜଣେ ନାମକୁମାତ୍ର ଶାସକ ଅଟନ୍ତି। ରାଜ୍ୟରେ ସଂସଦୀୟ ଶାସନ ଢାଞ୍ଚାରେ ଶାସନ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥିବାରୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରକୃତ ଶାସନକର୍ତ୍ତା। ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ହସ୍ତରେ ନ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥିବା କ୍ଷମତା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପରାମର୍ଶ ଅନୁସାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ । ଏଥିପାଇଁ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ଅସୁବିଧାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼େ । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ନିଜସ୍ଵ କ୍ଷମତା ନ ଥିବାରୁ ତାଙ୍କୁ କେତେକ ଏକ ରବର ଷ୍ଟାମ୍ପ ଆଖ୍ୟା ଦିଅନ୍ତି। ଶ୍ରୀମତୀ ସରୋଜିନୀ ନାଇଡୁ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶର ରାଜ୍ୟପାଳ ଥିଲାବେଳେ ନିଜକୁ ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣ ପଞ୍ଜୁରିର ଏକ ପକ୍ଷୀ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ । ଏଣୁ ବହୁବ୍ୟକ୍ତି ରାଜ୍ୟପାଳ ପଦବୀର ଅନାବଶ୍ୟକତା ଉପରେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥାଆନ୍ତି ।

ସାମ୍ବିଧାନିକ ମୁଖ୍ୟ (ସମ୍ବିଧାନର ସଂରକ୍ଷକ) – ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି କି ନାହିଁ ଦେଖନ୍ତି । ସମ୍ବିଧାନର ସଂରକ୍ଷଣ, ପ୍ରତିରକ୍ଷଣ ଓ ପରିରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ରାଜ୍ୟପାଳ ଶପଥ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଆନ୍ତି। ସମ୍ବିଧାନର ସଂରକ୍ଷକ ଭାବେ ସେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସାମ୍ବିଧାନିକ ସ୍ଥିତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦିଅନ୍ତି । ସେ ରାଜ୍ୟର ହିତ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି ପାଇଁ ମତାମତ ଦିଅନ୍ତି ।

କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତିନିଧୂ – ସେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତି ପାଆନ୍ତି ଏବଂ ତାଙ୍କ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅନ୍ତର ହୁଅନ୍ତି । ରା. ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ତରଫରୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟର ଶାସନଭାର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।

ଦଳୀୟ ରାଜନୀତିର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ – ରାଜ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଦଳ ସକ୍ରିୟ ଥାଆନ୍ତି । ବିରୋଧୀ ଦଳ ସରକାରର ପ୍ରଭାବ ହ୍ରାସ କରିବାପାଇଁ ସତତ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି । ବିରୋଧୀ ଦଳ ସରକାରୀ ଦଳ ନାମରେ ଶତ ଦୁର୍ନାମ ଆଣନ୍ତି । ଅନେକ ସମୟରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ବରଖାସ୍ତ କରିବାପାଇଁ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ନିକଟରେ ଦାବି ହୁଏ । ଏଣୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜନୀତିର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ରହି ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବାପାଇଁ ନିରପେକ୍ଷତା ଅବଲମ୍ବନ କରି ସମ୍ବିଧାନର ମର୍ଯ୍ୟାଦାକୁ ବୃଦ୍ଧି କରନ୍ତି ।

କୁଳାଧୂପତି – ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକର କୁଳାଧୂପତି। ୧୯୮୩ ମସିହା ରାଜ୍ୟପାଳ ସମ୍ମିଳନୀରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜ୍ଞାନୀ ଜୈଲ ସିଂହ ଏହା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଆରୋପ କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କ ମତରେ, ରାଜ୍ୟର ଶିକ୍ଷାର ମତାମତ ସେ ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ।

ସଂସ୍କୃତିର ପୃଷ୍ଠପୋଷକ – ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସମ୍ମାନାସ୍ପଦ ବ୍ୟକ୍ତି। ରାଜ୍ୟରେ କଳା, ସାହିତ୍ୟ ଓ ସଂସ୍କୃତିର ସେ ପୃଷ୍ଠପୋଷକତା କରନ୍ତି। ବିଦେଶରୁ ବା ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟରୁ ଆସିଥିବା ବିଶିଷ୍ଟ ଅତିଥିଙ୍କୁ ସେ ସ୍ଵାଗତ ଓ ବିଦାୟ ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧନା ଜଣାନ୍ତି । ରାଜ୍ୟର ଦୁଃସ୍ଥିତି ସମୟରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ସେବାକାର୍ଯ୍ୟରେ ଅଗ୍ରଣୀ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି । ଜଣେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଯଦି ଏକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କ ରକ୍ଷା କରିପାରନ୍ତି, ତେବେ ସେ ନିଜର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ବୃଦ୍ଧି କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ରାଜ୍ୟପାଳ ବିଦେଶୀ ସରକାର ବା ସଙ୍ଗଠନ ସହିତ ଗୁପ୍ତ ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର କଲେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଉକ୍ତ ସରକାରକୁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରିବାପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ରକୁ ରିପୋର୍ଟ ଦେଇପାରିବେ ଓ ଭାରତର ସଂହତି ତଥା ସ୍ଵାଧୀନତା ବଞ୍ଚାଇ ପାରିବେ । ଏଣୁ ବିଜ୍ଞ, ବିବେକବନ୍ତ, ଅଭିଜ୍ଞ, ସଂସ୍କୃତିସମ୍ପନ୍ନ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ରାଷ୍ଟ୍ରନୀତିଜ୍ଞ ଓ ନିର୍ମଳ ଚରିତ୍ରର ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ରୂପେ ନିଯୁକ୍ତି ମିଳିବା ଦରକାର ଅଟେ ।

୬ । ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୧୬୩ (୧) ଧାରାନୁସାରେ ରାଜ୍ୟରେ ଏକ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ରହିବ। ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପରାମର୍ଶ ନିଅନ୍ତି ନାହିଁ ।

ନିଯୁକ୍ତି – ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରେ ବିଧାନସଭାର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଦଳର ନେତାଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ସରକାର ଗଠନ କରିବାକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ରୂପେ ନିଯୁକ୍ତି ମିଳେ । ତାଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁସାରେ ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି ।

ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଆକାର – ଶାସନ ସଂସ୍କାର କମିଶନରଙ୍କ ରିପୋର୍ଟରେ ସୁପାରିସ ହୋଇଛି ଯେ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାରେ ଶତକଡ଼ା ୧୦ ଜଣଙ୍କୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରିବ। ମାତ୍ର ଏହାକୁ କେହି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁନାହାନ୍ତି । M.L.A. ମାନଙ୍କୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିବାପାଇଁ ଅଧୂକସଂଖ୍ୟକ ମନ୍ତ୍ରୀ ନିଯୁକ୍ତି ପାଉଛନ୍ତି ।

ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ :
(୧) କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ – ଏମାନେ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀର ମନ୍ତ୍ରୀ ଅଟନ୍ତି ।
(୨) ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ – ଏମାନେ ଦ୍ଵିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀର ମନ୍ତ୍ରୀ ଅଟନ୍ତି । ଏମାନେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ବୈଠକରେ ଯୋଗ ଦେଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।

ଶପଥପାଠ – ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସମେତ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସଭ୍ୟମାନେ ଏକ ଶପଥପାଠ କରନ୍ତି। ରାଜ୍ୟପାଳ ଏମାନଙ୍କୁ ଓ ଗୋପନୀୟତାର ଶପଥପାଠ କରାନ୍ତି । ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରତି ଆନୁଗତ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରିବା, ଭାରତୀୟ ସଂହତି ଏବଂ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ରକ୍ଷା କରିବା, ବିଶ୍ବସ୍ତ ଭାବେ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିବା, ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ କୌଣସି ଭୟ ବା ଅନୁଗ୍ରହର ବଶବର୍ତୀ ନହୋଇ ଶ୍ରଦ୍ଧା ବା ବିରକ୍ତି ଭାବ ପୋଷଣ ନକରି ସବୁ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଉଚିତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଶପଥ କରନ୍ତି ।

କାର୍ଯ୍ୟକାଳ – ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ସର୍ବାଧ‌ିକ ୫ ବର୍ଷ ଏବଂ ସର୍ବନିମ୍ନ ବିଧାନସଭାର ଆସ୍ଥା ଓ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ବିବରଣୀ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :
(୧) ବିଲ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି – ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହେବାକୁ ଥିବା ଆଇନଗୁଡ଼ିକର ଚିଠା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ। ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର
(୨) ଶାସନ ନୀତି ନର୍ଦ୍ଧାରଣ – ଶାସନ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ପ୍ରଥମ ଓ ପ୍ରଧାନ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ । ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ସମସ୍ତ ସରକାରୀ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରେ ।
ଶାସନ ନୀତିର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା – ଶାସନ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇ ତାହା ଆଇନରେ ପରିଣତ ହେଲାପରେ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ସେଗୁଡ଼ିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାକୁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଅନ୍ତି। ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ବିଭିନ୍ନ ଶାସନ ବିଭାଗର ଦାୟିତ୍ଵରେ ଥାଆନ୍ତି । ବିଭାଗୀୟ ଆଇନକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାକୁ ସେମାନେ ସେମାନଙ୍କର ବିଭାଗୀୟ ଶାସନ ଅଧୁକାରୀମାନଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଅନ୍ତି ।
(୩) ବିଧାନସଭାରେ କାର୍ଯ୍ୟ – ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ଅନେକ ପ୍ରକାର ବିଧାନମଣ୍ଡଳୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ବିଧାନସଭାର ଆଲୋଚନା ଓ ବିତର୍କରେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ଅଗ୍ରଣୀ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି। ବିଧାନସଭାରେ ଥିବା ବିଭିନ୍ନ ବିଧାନମଣ୍ଡଳୀୟ କମିଟିରେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ସଭ୍ୟ ବା ଅଧ୍ଯକ୍ଷ ହୋଇପାରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଅଭିଭାଷଣ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦଦ୍ଵାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଏବଂ ଅନୁମୋଦିତ ହୋଇଥାଏ।
(୪) ବଜେଟ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି – ରାଜ୍ୟର ବାର୍ଷିକ ଆୟବ୍ୟୟ ଅଟକଳ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ନିଷ୍ପତ୍ତି କ୍ରମେ ସ୍ଥିର ହୋଇଥାଏ। ବଜେଟ୍‌ରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥିବା ବିଭାଗଗୁଡ଼ିକର ବାର୍ଷିକ ଆୟବ୍ୟୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ। ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପୂର୍ବ ସମ୍ମତି ବିନା ଏହା ବିଧାନସଭାରେ ଆଗତ ହୁଏ ନାହିଁ ।
(୫) ସରକାରୀ ନୀତିର ପ୍ରବକ୍ତା – ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସଭ୍ୟମାନେ ସରକାରୀ ନୀତିକୁ ସାମୂହିକ ଭାବେ ସମର୍ଥନ ଜଣାନ୍ତି । ସରକାରୀ ନୀତିଗୁଡ଼ିକ ଯେପରି ଠିକ୍ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବ ସେଥୁପ୍ରତି ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ସତର୍କ ଦୃଷ୍ଟି ରଖେ। ସମାଲୋଚକମାନଙ୍କୁ ସରକାରୀ ନୀତି ସମ୍ପର୍କରେ ସ୍ପଷ୍ଟୀକରଣ ଦେବା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଅନ୍ୟତମ କାର୍ଯ୍ୟ।
(୬) ଯୋଜନା ଚୁଡ଼ାନ୍ତକରଣ – ନୂତନ ପ୍ରକାର ଯୋଜନାର ରୂପରେଖ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ବୈଠକରେ ସ୍ଥିର କରାଯାଏ। ଯୋଜନାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସମନ୍ଵୟକାରୀ ଓ ତଦାରଖକାରୀ ସଂସ୍ଥା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ହୁଏ। ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକର ମୂଲ୍ୟାୟନ କରେ ଏବଂ ସଫଳତା ପାଇଁ ଯଥୋଚିତ ପଦକ୍ଷେପ ନିଏ ।
(୭) ଉନ୍ନୟନ ପ୍ରଶାସନ – ରାଜ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଜନମଙ୍ଗଳ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ନିଷ୍ପତ୍ତି କ୍ରମେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ । ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଏବଂ ସହରାଞ୍ଚଳ ତଥା ଏହାର ଅଧିବାସୀମାନଙ୍କ ସର୍ବବିଧ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରଶାସନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରେ।
(୮) ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା – ବିଭିନ୍ନ ଶାସନ ବିଭାଗ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ଅନ୍ୟ ଏକ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ। ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ଗୋଟିଏ ସମଷ୍ଟିଗତ ଗୋଷ୍ଠୀ। ଏହା ମିଳିତଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ। ସରକାରୀ ଶାସନକଳ ଠିକ୍ ଭାବରେ ଚାଲିବାକୁ ହେଲେ ଶାସନ ବିଭାଗମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସହଯୋଗ ଓ ସମନ୍ଵୟ ରହିବା ଦରକାର । ବିଭାଗ ବିଭାଗ ମଧ୍ୟରେ ମତଭେଦ ବା ବିବାଦ ଥିଲେ ବିଭାଗୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟସ୍ଥତାରେ ସମାଧାନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

୭ । ରାଜ୍ୟ ଶାସନରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର କ୍ଷମତା ଓ ଭୂମିକା ବର୍ଣନା କର ।
Answer:
ସଂସଦୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଜଣେ ପ୍ରଧାନ ମୁଖ୍ୟ ଏବଂ ଆଉ ଜଣେ ନାମମାତ୍ର ମୁଖ୍ୟ ରହିବେ । ଏହାକୁ ଆଖୁ ଆଗରେ ରଖୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ନାମକୁମାତ୍ର ମୁଖ୍ୟ ହେଲାବେଳେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରକୃତ ଶାସନମୁଖ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ସେ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନର କର୍ଣ୍ଣଧାର ଅଟନ୍ତି । ସେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଜନ୍ମଦାତା ଅଟନ୍ତି ।

ନିଯୁକ୍ତି – ସମ୍ବିଧାନର ୧୬୪ ଧାରା ଅନୁସାରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କଦ୍ଵାରା ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି। ଏହି ନିଯୁକ୍ତିରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ କୌଣସି ଇଚ୍ଛା ପ୍ରତିଫଳିତ ହୁଏ ନାହିଁ । ବିଧାନମଣ୍ଡଳରେ ସଭ୍ୟ ନଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଯଦି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଭାବେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଆନ୍ତି ତାଙ୍କୁ ୬ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ସଭ୍ୟ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ ଅନ୍ୟଥା ସେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେବେ ।

ମିଳିତ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ – ବିଧାନସଭାର ଏକାଧ୍ଵକ ଦଳ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଭିଭିରେ ମିଳିତ ହୋଇ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ପ୍ରମାଣ କରିପାରିଲେ ସେହି ମିଳିତ ଦଳର ନେତାଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ରୂପେ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଗଠିତ

କାର୍ଯ୍ୟକାଳ – ସାଧାରଣତଃ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପାଞ୍ଚବର୍ଷ । ଏହା ପୂର୍ବରୁ ସେ ଇସ୍ତଫା ଦେଇପାରନ୍ତି କିମ୍ବା ବିଧାନସଭାରେ ଆସ୍ଥା ହରାଇଲେ ତାଙ୍କର ପଦଚ୍ୟୁତି ଘଟେ ଅଥବା ଦଳର ହାଇକମାଣ୍ଡଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତି କିମ୍ବା ମର୍ଜି ଉପରେ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ନିର୍ଭର କରେ ।
କାର୍ଯ୍ୟକାଳ :
(୧) ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ନିର୍ମାତା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ। କିଏ ମନ୍ତ୍ରୀ ହେବ ଏବଂ କେଉଁ ବିଭାଗ ନେବ ତାହାହିଁ ତାଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ସେ ମଧ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପରିବର୍ତ୍ତନ ବା ପୁନର୍ବିନ୍ୟାସ କରିଥାଆନ୍ତି । ଏହା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ବିଶେଷ ଅଧିକାର ଅଟେ । ସେ ଇସ୍ତଫା ଦେଲେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଇସ୍ତଫା ବୋଲି ଧରିନେବାକୁ ପଡ଼ିବ ।
(୨) କ୍ୟାବିନେଟ୍ ବୈଠକର ଅଧ୍ଯକ୍ଷ – ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବୈଠକ ଆହ୍ବାନ କରନ୍ତି ଏବଂ ଅଧ୍ଯକ୍ଷତା କରନ୍ତି, କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରନ୍ତି ଏବଂ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରେରିତ କୌଣସି ବିଷୟକୁ ସେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବୈଠକରେ ଆଗତ କରନ୍ତି ।
(୩) ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ପରାମର୍ଶଦାତା – ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରଶାସନିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ପରାମର୍ଶଦାତା । ତାଙ୍କ ବିନା ପରାମର୍ଶରେ ରାଜ୍ୟପାଳ କୌଣସି ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଅନ୍ତି ନାହିଁ। ରାଜ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ଉଚ୍ଚ ପଦବୀର ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି । ରାଜ୍ୟପାଳ ଚାହିଁଲେ ଶାସନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟ ସେ ତାଙ୍କୁ ଜଣାଇଥାଆନ୍ତି ।
(୪) ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଦଳର ନେତା – ସେ ବିଧାନସଭାରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଦଳର ନେତା ଅଟନ୍ତି । ବିଧାନସଭାର କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣରେ ତାଙ୍କର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଛି । ସେ ଗୃହର ନେତାଭାବେ ରାଜ୍ୟରେ ପରିଚିତ ଏବଂ ସରକାରୀ ଦଳ ଉପରେ ତାଙ୍କର ଅଖଣ୍ଡ ପ୍ରଭାବ ଥାଏ। ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ମିଳିତ ଦାୟିତ୍ଵ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସେ ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କର ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦିଅନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ ବିଲ୍ କିଭଳି ଭାବେ ଗୃହୀତ ହେବ ସେଥୁପ୍ରତି ସେ ବିଶେଷ ଯତ୍ନବାନ୍ ହୁଅନ୍ତି ।
(୫) ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ମୁଖପାତ୍ର – ‘ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହେଉଛନ୍ତି ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ମୁଖପାତ୍ର । ତାଙ୍କର ମନ୍ତବ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ମନ୍ତବ୍ୟ ବୋଲି ଧରାଯାଏ । ତାଙ୍କର ବାକ୍ୟ ଉପରେ ସମଗ୍ର ରାଜ୍ୟର ବିଶ୍ଵାସ ଥାଏ । ପ୍ରଶାସନିକ କର୍ମଚାରୀମାନେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିକୁ ପାଳନ କରନ୍ତି ।
(୬) ରାଜ୍ୟର ପ୍ରତିନିଧୂ – ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଜାତୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ ସମ୍ମିଳନୀରେ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରତିନିଧୃତ୍ଵ କରନ୍ତି । ସେ ଜାତୀୟ ଉନ୍ନୟନ ପରିଷଦ, ଜାତୀୟ ସଂହତି ପରିଷଦ, ଆଞ୍ଚଳିକ ପରିଷଦ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସର୍ବଭାରତୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କରେ ସଭ୍ୟରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।
(୭) ଦଳର ନେତା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କେବଳ ବିଧାନସଭାର ନେତା ନୁହଁନ୍ତି; ସେ ନିଜ ଦଳର ନେତା ଅଟନ୍ତି। ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ତାଙ୍କର ଦଳର ସଂଖ୍ୟାଧ‌ିକ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନ ପାଉଥିବେ ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ତାଙ୍କ ପଦବୀରେ ସୁରକ୍ଷିତ ରହିପାରିବେ । ତାଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ଉପରେ ରାଜ୍ୟରେ ତାଙ୍କ ଦଳର ଭବିଷ୍ୟତ ନିର୍ଭର କରେ। ତେଣୁ ସେ ଦଳର ସଙ୍ଗଠନକୁ ସୁଦୃଢ଼ ରଖିବା, ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଏକତା ଓ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଦଳର ସମ୍ମାନ ଅକ୍ଷୁଣ୍ଣ ରଖ୍ ଦଳକୁ ନିର୍ବାଚନରେ ।

ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଭୂମିକା ଓ ସ୍ଥିତି :
(୧) ସମକକ୍ଷମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅଗ୍ରଗଣ୍ୟ – ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ବଳୟ ଭିତରେ ସେ କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ଅଟନ୍ତି। ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସେ ପ୍ରଥମ। ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ତାରା ହେଲେ ସେ ଚନ୍ଦ୍ର । ସେ ଯେହେତୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଜନ୍ମଦାତା; ତେଣୁ ତାଙ୍କର ସ୍ଥିତି ସବୁଠୁ ଅଗ୍ରଗଣ୍ୟ ଅଟେ ।
(୨) ପ୍ରକୃତ ଶାସନମୁଖ୍ୟ – ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜ୍ୟ ଶାସନର ପ୍ରକୃତ ମୁଖ୍ୟ ଅଟନ୍ତି। ତାଙ୍କର ନିଷ୍ପତ୍ତି ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟ ଶାସନ ଚାଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ତାଙ୍କର ବିରୋଧାଚରଣ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବିରୋଧ କରୁଥିବା ମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳରୁ ବାଦ୍ ପଡ଼ନ୍ତି ।
(୩) ସହନଶୀଳତାର ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି – ରାଜ୍ୟର ବିକାଶ ଓ ଅଧୋଗତିର ମୁଖ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅଟନ୍ତି। ଶାସନଗତ ସମସ୍ତ ଦୋଷକୁ ସେ ମୁଣ୍ଡପାତି ସହି ନିଅନ୍ତି । ସମସ୍ତ ଆଘାତ ସେ ସହନ୍ତି । ସହନଶୀଳତା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ମାପକାଠି ଅଟେ ।
(୪) ବିଧାନସଭା ଭଙ୍ଗ ପାଇଁ ପରାମର୍ଶ – ବିଧାନସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ବିଧାନସଭା ଭଙ୍ଗ ପାଇଁ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି। ରାଜ୍ୟପାଳ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନିଅନ୍ତି । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଗୃହୀତ ନହେଲେ ରାଜ୍ୟ ଶାସନରେ ଅସ୍ଥିରତା ଦେଖାଦେବା ସ୍ଵାଭାବିକ ।
(୫) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ – ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦମଣ୍ଡନ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ଅଧିକାରୀ ହେବା ଉଚିତ । ଏହି ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବଳରେ ସେ ଜନସାଧାରଣ, ସହଯୋଗୀ ମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ସମ୍ମାନଭାଜନ ହୋଇପାରିବେ । ଡଃ. ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ନିଜର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ପାଇଁ ବହୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଅର୍ଜନ କରିପାରିଥିଲେ ।
(୬) ଦଳୀୟ ସମର୍ଥନ – ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଦଳ ମଧ୍ୟରୁ ଅକୁଣ୍ଠିତ ସମର୍ଥନ ଲାଭ ନ କଲେ ଶାସନ ପରିଚାଳନା କରିବା କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ହେବ । ଦଳୀୟ ସମର୍ଥନ ବିନା ସେ ଦଳ ଉପରେ ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ବିସ୍ତାର କରିପାରିବେ ନାହିଁ ।
(୭) କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରର ପ୍ରଭାବ – ରାଜ୍ୟର ପ୍ରଗତି ଅନେକାଂଶରେ କେନ୍ଦ୍ରର ସାହାଯ୍ୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିନପାରିଲେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସାହାଯ୍ୟରୁ ବଞ୍ଚତ ହୁଅନ୍ତି। ଏଣୁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କର ବିଶ୍ଵାସଭାଜନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଉପରେ ନିଜର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବଳରେ ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରି ଅଧିକ ଅନୁଦାନ ଆଣି ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଗତିରେ ଲଗାଇ ପାରନ୍ତି ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Political Science Solutions Chapter 13 ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Political Science Solutions Chapter 13 ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ଭାରତବର୍ଷ ଏକ ___________ ରାଷ୍ଟ୍ର ।
(କ) ସଂସଦୀୟ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ
(ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତୀୟ ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ
(ଗ) ବୈଜ୍ଞାନିକ ସମାଜବାଦୀ
(ଘ) ଧର୍ମଭିଭିକ
Answer:
(କ) ସଂସଦୀୟ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ

୨ । ___________ ର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
(କ) କେବଳ ରାଜ୍ୟସଭା
(ଖ) କେବଳ ଲୋକସଭା
(ଗ) ସଂସଦ ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା
(ଘ) ସଂସଦର ଉଭୟ ସଦନ
Answer:
(ଘ) ସଂସଦର ଉଭୟ ସଦନ

୩ । ଓଡ଼ିଶାରୁ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ___________ ଜଣ ସଦସ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।
(କ) ୧୨
(ଖ) ୧୧
(ଗ) ୧୦
(ଘ) ୧୩
Answer:
(ଗ) ୧୦

୪ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ଵାରା ମନୋନୀତ ___________ ଜଣ ଆଙ୍ଗ୍ଲଭାରତୀୟ ସଦସ୍ୟ ଲୋକସଭାରେ ଅଛନ୍ତି ।
(କ) ୧୨
(ଖ) ୧୦
(ଗ) ୨୧
(ଘ) ୨
Answer:
(ଘ) ୨

୫ । ___________ ଭାରତୀୟ ସଂସଦର ଅଧିକ କ୍ଷମତାଶାଳୀ ସଦନ ।
(କ) ଲୋକସଭା
(ଖ) ରାଜ୍ୟସଭା
(ଗ) ବିଧାନସଭା
(ଘ) ବିଧାନପରିଷଦ
Answer:
(କ) ଲୋକସଭା

୬ । ଲୋକସଭାର ସାଧାରଣ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ___________ ବର୍ଷ ।
(କ) ୫
(ଖ) ୪
(ଗ) ୬
(ଘ) ୩
Answer:
(କ) ୫

୭ । ___________ ର ସଂସଦକୁ ପୃଥିବୀର ସବୁ ସଂସଦର ଜନନୀ କୁହାଯାଏ ।
(କ) ଆମେରିକା
(ଖ) ଜାପାନ
(ଗ) ରୁଷିଆ
(ଘ) ଇଂଲଣ୍ଡ
Answer:
(ଘ) ଇଂଲଣ୍ଡ

୮ । ଭାରତର ସଂସଦ ___________ କକ୍ଷ ବିଶିଷ୍ଟ ।
(କ) ୩
(ଖ) ୨
(ଗ) ୪
(ଘ) ୧
Answer:
(ଖ) ୨

୯ । ସଂସଦ ଲୋକସଭା, ରାଜ୍ୟସଭା ଏବଂ ___________ ଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ।
(କ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଖ) ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି
Answer:
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି

୧୦ । ହେଉଛି ସଂସଦର ନିମ୍ନ କକ୍ଷ ଏବଂ ଜନପ୍ରିୟ ଗୃହ ।
(କ) ଲୋକସଭା
(ଖ) ରାଜ୍ୟସଭା
(ଗ) ବିଧାନସଭା
(ଘ) ବିଧାନପରିଷଦ
Answer:
(ଖ) ରାଜ୍ୟସଭା

୧୧ । ___________ କୁ ସଂସଦର ଉଚ୍ଚ କକ୍ଷ କୁହାଯାଏ ।
(କ) ଲୋକସଭା
(ଖ) ରାଜ୍ୟସଭା
(ଗ) ବିଧାନସଭା
(ଘ) ବିଧାନପରିଷଦ
Answer:
(ଖ) ରାଜ୍ୟସଭା

୧୨ । ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟମାନେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କଦ୍ବାରା ___________ ଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।
(କ) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
(ଖ) ପରୋକ୍ଷ
(ଗ) ବେଳେବେଳେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଓ ବେଳେବେଳେ ପରୋକ୍ଷ
(ଘ) ନିର୍ବାଚକ କଲେଜ
Answer:
(କ) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

୧୩ । ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟ ପଦ ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କର ସର୍ବନିମ୍ନ ବୟସ ___________ ବର୍ଷ ଓ ରାଜ୍ୟସଭାର ସଭ୍ୟପଦ ପାଇଁ ___________ ବର୍ଷ ଦରକାର ଅଟେ ।
(କ) ୨୫, ୩୦
(ଖ) ୩୦, ୨୫
(ଗ) ୩୨, ୨୬
(ଘ) ୨୬, ୩୦
Answer:
(କ) ୨୫, ୩୦

୧୪ । ଓଡ଼ିଶାର ___________ ଟି ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ ରହିଛି ।
(କ) ୨୦
(ଖ) ୨୨
(ଗ) ୨୧
(ଘ) ୨୩
Answer:
(ଗ) ୨୧

୧୫ । ___________ ରାଜ୍ୟରୁ ସର୍ବାଧିକ ସଭ୍ୟ ଲୋକସଭାକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
(କ) ବିହାର
(ଖ) ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ
(ଗ) ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ
(ଘ) ପଣ୍ଙିମବଇଂ
Answer:
(ଗ) ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ

୧୬ । ___________ କକ୍ଷ ସଂସଦର ସ୍ଥାୟୀ କକ୍ଷ ।
(କ) ଉଚ୍ଚ
(ଖ) ନିମ୍ନ
(ଗ) ଦ୍ଵିତୀୟ
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(କ) ଉଚ୍ଚ

୧୭ । ___________ ଲୋକସଭାର ସମସ୍ତ ବୈଠକରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଖ) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଗ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଘ) ବାଚସ୍ପତି
Answer:
(ଘ) ବାଚସ୍ପତି

୧୮ । ବାଚସ୍ପତି ତାଙ୍କର ଇସ୍ତଫାପତ୍ର ___________ ଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇଥାଆନ୍ତି ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଖ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଗ) ଉପବାଚସ୍ପତି
(ଘ) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି
Answer:
(ଗ) ଉପବାଚସ୍ପତି

୧୯ । କୌଣସି ବିଲ୍ ସାଧାରଣ ବିଲ୍ କି ଅର୍ଥବିଲ୍ ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ___________ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଅନ୍ତି ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଖ) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଗ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଘ) ବାଚସ୍ପତି
Answer:
(ଘ) ବାଚସ୍ପତି

୨୦ । ସଂସଦର ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନରେ ___________ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ।
(କ) ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି
(ଖ) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଗ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଘ) କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଵରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(କ) ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି

୨୧ । ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ସମୟରେ ___________ ଦେଶ ପାଇଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରନ୍ତି ।
(କ) ବିଧାନସଭା
(ଖ) ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ
(ଗ) ସଂସଦ
(ଘ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
Answer:
(ଗ) ସଂସଦ

୨୨ । କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ସାମୂହିକ ଭାବରେ ___________ ନିକଟରେ ଦାୟୀ ।
(କ) ବିଧାନସଭା
(ଖ) ରାଜ୍ୟସଭା
(ଗ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଘ) ଲୋକସଭା
Answer:
(ଘ) ଲୋକସଭା

୨୩ । ___________ ଲୋକସଭାରେ ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଭୋଟ ଦିଅନ୍ତି ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଖ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଗ) ବାଚସ୍ପତି
(ଘ) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି
Answer:
(ଗ) ବାଚସ୍ପତି

୨୪ । ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ___________ ରେ ଗୃହୀତ ହେଲେ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଭାଙ୍ଗିଯାଏ ।
(କ) ବିଧାନସଭା
(ଖ) ରାଜ୍ୟସଭା
(ଗ) ବିଧାନ ପରିଷଦ
(ଘ) ଲୋକସଭା
Answer:
(ଘ) ଲୋକସଭା

୨୫ । ଅର୍ଥବିଲ୍ କେବଳ ___________ ରେ ଆଗତ ହୋଇଥାଏ ।
(କ) ବିଧାନ ପରିଷଦ
(ଖ) ରାଜ୍ୟସଭା
(ଗ) ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ
(ଘ) ଲୋକସଭା
Answer:
(ଘ) ଲୋକସଭା

୨୬ । ଚିଠାର ଚରମ ପର୍ଯ୍ୟାୟକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
(କ) ବିଧେୟକ
(ଖ) ଆଇନ
(ଗ) ରାୟ
(ଘ) ଅଧ୍ୟାଦେଶ
Answer:
(ଖ) ଆଇନ

୨୭ । ରାଜ୍ୟସଭାର ସର୍ବାଧିକ ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା ___________ ଓ ଲୋକସଭାର ସର୍ବାଧିକ ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ___________ ।
(କ) ୨୫୦, ୫୪୫
(ଖ) ୫୪୫, ୨୫୦
(ଗ) ୧୪୭, ୨୫୦
(ଘ) ୨୫୦, ୫୪୮
Answer:
(କ) ୨୫୦, ୫୪୫

୨୮ । ରାଜ୍ୟସଭାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଭ୍ୟଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ___________ ବର୍ଷ ।
(କ) ୫
(ଖ) ୭
(ଗ) ୬
(ଘ) ୮
Answer:
(ଗ) ୬

୨୯ । ପ୍ରତି ___________ ବର୍ଷରେ ରାଜ୍ୟସଭାର ଏକ -ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।
(କ) ତିନି
(ଖ) ଚାରି
(ଗ) ଛଅ
(ଘ) ଦୁଇ
Answer:
(ଘ) ଦୁଇ

୩୦ । କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିବାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କ୍ଷମତା ___________ ର ରହିଛି ।
(କ) ବିଧାନ ସଭା
(ଖ) ରାଜ୍ୟସଭା
(ଗ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଘ) ଲୋକସଭା
Answer:
(ଘ) ଲୋକସଭା

୩୧ । ସମ୍ବିଧାନର ସଂଶୋଧନ ବିଷୟକ ବିଧେୟକ ___________ ଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(କ) ଲୋକସଭା
(ଖ) ରାଜ୍ୟସଭା
(ଗ) ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହ
(ଘ) ଲୋକସଭା, ରାଜ୍ୟସଭା ଓ ବିଧାନସଭା
Answer:
(ଗ) ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହ

୩୨ । ଲୋକସଭାରେ ଗୃହୀତ ଅର୍ଥ ବିଧେୟକକୁ ରାଜ୍ୟସଭା କେବଳ ___________ ଦିନ ପାଇଁ ସ୍ଥଗିତ ରଖିପାରିବେ ।
(କ) ୧୬
(ଖ) ୧୫
(ଗ) ୧୪
(ଘ) ୧୩
Answer:
(ଗ) ୧୪

୩୩ । ___________ ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଅଟନ୍ତି ।
(କ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଖ) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଗ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ଘ) ବାଚସ୍ପତି
Answer:
(ଖ) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି

୩୪ । ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା ___________ ।
(କ) ୧୪୮
(ଖ) ୧୪୫
(ଗ) ୧୪୭
(ଘ) ୨୫୦
Answer:
(ଗ) ୧୪୭

୩୫ । ___________ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରଧାନ ମୁଖପାତ୍ର ।
(କ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଖ) ବାଚସ୍ପତି
(ଗ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
(ଘ) ବିରୋଧୀ ଦଳର ନେତା
Answer:
(ଗ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ

୩୬ । ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ନିମ୍ନ ସଦନକୁ ___________ କହନ୍ତି ।
(କ) ବିଧାନପରିଷଦ
(ଖ) ବିଧାନସଭା
(ଗ) ରାଜ୍ୟସଭା
(ଘ) ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ
Answer:
(ଖ) ବିଧାନସଭା

୩୭ । ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନସଭାର ___________ ଟି ସ୍ଥାନ ତଫସିଲଭୁକ୍ତ ଜାତି ଓ ଉପଜାତିଙ୍କ ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷିତ ହୋଇଅଛି ।
(କ) ୫୮
(ଖ) ୫୬
(ଗ) ୫୭
(ଘ) ୮୬
Answer:
(ଖ) ୫୬

୩୮ । ବିଧାନସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କ ___________ କହନ୍ତି ।
(କ) ବାଚସ୍ପତି
(ଖ) ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍
(ଗ) ଅଧ୍ୟକ୍ଷ
(ଘ) ସଭାପତି
Answer:
(କ) ବାଚସ୍ପତି

୩୯ । ଭାରତର ___________ ଟି ରାଜ୍ୟରେ ବିଧାନପରିଷଦ ଅଛି ।
(କ) ୪
(ଖ) ୬
(ଗ) ୫
(ଘ) ୮
Answer:
(ଗ) ୫

୪୦ । ବିଧାନପରିଷଦର ସଦସ୍ୟଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ___________ ବର୍ଷ ।
(କ) ୬
(ଖ) ୭
(ଗ) ୫
(ଘ) ୪
Answer:
(କ) ୬

୪୧ । ବିଧାନପରିଷଦ ଏକ ___________ ଗୃହ ।
(କ) ସାୟୀ
(ଖ) ଅର୍ଦ୍ଧସ୍ଥାୟୀ
(ଗ) ଚିରସ୍ଥାୟୀ
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ଖ) ଅର୍ଦ୍ଧସ୍ଥାୟୀ

୪୨ । ବିଧାନସଭାର ଅଧିବେଶନ ଆହ୍ବାନ କରିବା ___________ ଙ୍କର ସାମ୍ବିଧାନିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।
(କ) ରାଜ୍ୟପାଳ
(ଖ) ବାଚସ୍ପତି
(ଗ) ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
(ଘ) ସଂସଦୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(କ) ରାଜ୍ୟପାଳ

୪୩ । କିଏ ସର୍ବଭାରତୀୟ ସେବା ସୃଷ୍ଟି କରିପାରିବେ ?
(କ) ଲୋକସଭା
(ଖ) ରାଜ୍ୟସଭା
(ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ଘ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ଖ) ରାଜ୍ୟସଭା

B. ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକୁ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

୧ । ବଜେଟ୍ କାହାକୁ କୁହଯାଏ ?
Answer:
ବାର୍ଷିକ ଆୟବ୍ୟୟର ଅଟକଳକୁ ବଜେଟ୍ କୁହାଯାଏ ।

୨ । କୋରମ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ସଂସଦରେ ଯେକୌଣସି ଗୃହରେ ଏକ-ଦଶମାଂଶ ସଭ୍ୟ ଉପସ୍ଥିତ ଥିଲେ ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧ ବୈଠକ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଏହି ନୂନତମ ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାକୁ କୋରମ୍ କୁହାଯାଏ ।

୩ । ବିଲ୍ କ’ଣ ?
Answer:
ବିଲ୍‌ର ଅର୍ଥ ଏକ ଚିଠା ଆଇନ ଯାହା ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଆଇନର ଶୀର୍ଷକ ଧାରା, ଉପଧାରା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ।

୪ । ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ କ’ଣ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ବିଧେୟକ ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ କି ନୁହେଁ ବୋଲି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବାର କ୍ଷମତା କେନ୍ଦ୍ର କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି ଓ ରାଜ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଧାନସଭାର ବାଚସ୍ପତିଙ୍କର ରହିଛି । ଏହି ବିଧେୟକରେ ଅର୍ଥ ଆଗମନ, ବ୍ୟୟ ଓ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ସ୍ଥାନ ପାଇଥାଏ ।

୫ । ମୁଲତବୀ ପ୍ରସ୍ତାବ (Adjournment Motion) କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରଶାସନିକ ଦୋଷତ୍ରୁଟି ଓ ଜରୁରୀ ବିଷୟରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭାରେ ଆଲୋଚନା ପାଇଁ ଗୃହର ସଭ୍ୟମାନେ ମୁଲତବୀ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରନ୍ତି ।

୬ । ଝୁଲା ସଂସଦ (Hung Parliament) କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସଂସଦର ନିମ୍ନ ସଦନ ପାଇଁ ହେଉଥ‌ିବା ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନରେ ଯଦି କୌଣସି ଦଳ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବା ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ପୂର୍ବ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ହାସଲ କରିପାରିନଥିବା ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏକକ ବା ମିଳିତ ଭାବେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କରିବା ଅସମ୍ଭବ ହୋଇପଡ଼େ, ସେହି ଅବସ୍ଥାକୁ “ଝୁଲା ସଂସଦ’’ କୁହାଯାଏ ।

୭ । ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ମତଦାନ କ’ଣ ?
Answer:
କୌଣସି ବିଷୟରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାରେ ଭୋଟ ଗ୍ରହଣ ସମୟରେ ଯଦି ସମର୍ଥନ ଓ ବିରୋଧରେ ସମାନ ସଂଖ୍ୟକ ଭୋଟ ମିଳିଥାଏ ତେବେ ଗୃହର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ତାଙ୍କର ବିଶେଷ ମତଦାନ କରନ୍ତି ଓ ତାହାହିଁ ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

C. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦ / ପଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । କିଏ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭାର ମିଳିତ ବୈଠକରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ?
Answer:
ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି

୨ । ସଂସଦ କ୍ଷେତ୍ରରେ କିଏ ଅର୍ଥବିଧେୟକକୁ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ଦିଅନ୍ତି ?
Answer:
ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି

୩ । ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ଭୋଟକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଭୋଟ (Casting Vote)

୪ । ଭାରତରେ ଅବଶେଷ କ୍ଷମତା କାହାଠାରେ ନ୍ୟସ୍ତ ?
Answer:
କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ

୫ । ଲୋକସଭାର ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟମାନେ କେଉଁ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ?
Answer:
ଆଙ୍ଗ୍ -ଭାରତୀୟ

୬ । ବିଧାନସଭାର ବୈଠକ ବସିବା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବା ସର୍ବନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟକ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
କୋରମ୍ (Quorum)

୭ । ପ୍ରତି ଦୁଇବର୍ଷରେ ଥରେ ରାଜ୍ୟସଭା ଓ ବିଧାନପରିଷଦର କେତେ ସଦସ୍ୟ ଅବସର ନିଅନ୍ତି ?
Answer:
ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ

୮ । କେଉଁ ବିଧେୟକ କରଧାର୍ଯ୍ୟ, କର ଉଚ୍ଛେଦ, କରହ୍ରାସ, କର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଆଦି ରାଜସ୍ଵ ସଂପର୍କୀୟ ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଜଡ଼ିତ ?
Answer:
ରାଜସ୍ଵ ମଞ୍ଜୁରୀ ବିଧେୟକ (Finance Bill)

୯ । ବାର୍ଷିକ ଆୟବ୍ୟୟର ଅଟକଳ ବା ବିବରଣୀକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବଜେଟ୍

୧୦ । ଭାରତରେ ଆର୍ଥିକବର୍ଷ କେବେ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ?
Answer:
ଏପ୍ରିଲ ୧ ରୁ

D. ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ସଂସଦ ନିଜର ଅବମାନନା ପାଇଁ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ନିଜେ ଦଣ୍ଡବିଧାନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ।
Answer:
ସଂସଦ ନିଜର ଅବମାନନା ପାଇଁ ଯେକୌଣସି ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ନିଜେ ଦଣ୍ଡବିଧାନ କରିପାରିବେ ।

୨ । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ବିଧେୟକ ଉପରେ ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହ ସହମତ ନ ହେଲେ ମିଳିତ ବୈଠକରେ ଆହ୍ବାନ କରାଯାଏ ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ବିଧେୟକ ଉପରେ ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହ ସହମତ ନ ହେଲେ ମିଳିତ ବୈଠକ ବସିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ ।

୩ । ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କୁ ଗୃହର ସଦସ୍ୟମାନ ନିଜ ମଧ୍ୟରୁ ନିର୍ବାଚନ କରିଥା’ନ୍ତି ।
Answer:
ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷରୂପେ ନିଜ ପଦବୀବଳରେ ଭାରତର ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି କାର୍ଯ୍ୟକରନ୍ତି ।

୪ । ଅର୍ଥବିଧେୟକ ସଂସଦର ଯେକୌଣସି ଗୃହରେ ପ୍ରଥମେ ଆଗତ କରିହେବ ।
Answer:
ଅର୍ଥବିଧେୟକ ସଂସଦର କେବଳ ନିମ୍ନସଦସ ଅର୍ଥାତ୍ ଲୋକସଭାରେ ପ୍ରଥମେ ଆଗତ କରିହେବ ।

୫ । ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର ବିହାର ଓ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଏକସଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ରହିଛି ।
Answer:
ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର, ବିହାର ଓ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଦ୍ବିସଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ରହିଛି ।

୬ । ବିଧାନସଭା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଗୃହ ।
Answer:
ବିଧାନସଭା ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଗୃହ । (କିମ୍ବା, ବିଧାନପରିଷଦ ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଗୃହ)

୭ । ଗୃହର କୋରମ୍ ହେଉଛି ମୋଟ ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟାର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ !
Answer:
ଗୃହର କୋରମ୍ ହେଉଛି ମୋଟ ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟାର ଏକ-ଦଶମାଂଶ ।

୮ । ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଜ୍ୟସଭାର କୌଣସି କ୍ଷମତା ନାହିଁ ।
Answer:
ଅର୍ଥବିଧେୟକ ଗୃହୀତ କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଜ୍ୟସଭା ୧୪ ଦିନ ବିଳମ୍ବ ଘଟାଇ ପାରିବ ।

୯ । ୨୦୦୯ ମସିହାରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଲୋକସଭା ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୨୦୦୯ ମସିହାରେ ପଞ୍ଚଦଶ ଲୋକସଭା ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

୧୦ । ରାଜ୍ୟସଭାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ବାରା ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟ ନାହାନ୍ତି ।
Answer:
ରାଜ୍ୟସଭାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ଵାରା ମନୋନୀତ ୧୨ ଜଣ ସଦସ୍ୟ ରହିଛନ୍ତି ।

E. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ । ସଂସଦରେ ପ୍ରଶ୍ନକାଳ (Question Hour) ଦିନ ___________ ରୁ ___________ ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ ।
Answer:
୧୧ ରୁ ୧୨

୨ । ସଂସଦରେ ଶୂନ୍ୟକାଳ (Zero Hour) ଦିନ ___________ ରୁ ___________ ଟା ମଧ୍ୟରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ ।
Answer:
୧୨ ରୁ ୧

୩ । ଆର୍ଥିକ ଓ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲୋକସଭାର କ୍ଷମତା ରାଜ୍ୟସଭା ଅପେକ୍ଷା ___________ ।
Answer:
ଅଧୂକ ।

୪ । ___________ ବିଧେୟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭା ମଧ୍ଯରେ ସହମତି ନ ଦେଲେ ସମ୍ବିଧାନର ୧୦୮ ଧାରା ବଳରେ ___________ ଉଭୟଗୃହର ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନ ଆହ୍ବାନ କରନ୍ତି ।
Answer:
ଅଣ-ଅର୍ଥ (ସାଧାରଣ), ରାଷ୍ଟ୍ରପତି

୫ । ___________ ବିଧେୟକ ଲୋକସଭାରେ ଗୃହୀତ ନହେଲେ ଖର୍ଚ୍ଚଦାବି ଓ ସମ୍ମିଳିତ ପାଣ୍ଠିରୁ ଅର୍ଥବ୍ୟୟ ସମ୍ଭବ ହୋଇ ନ ଥାଏ ?
Answer:
ବ୍ୟୟମଞ୍ଜୁରୀ ବିଧେୟକ (Appropriation Bill)

୬ । ସରକାରୀ ବିଧେୟକ ଓ ବେସରକାରୀ ବିଧେୟକ ଆଗତ କରିବାକୁ ଗୃହର ଅନୁମତି ପାଇଁ ଯଥାକ୍ରମେ ___________ ଦିନ ଓ ___________ ମାସ ପୂର୍ବରୁ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଦେବାକୁ ହୁଏ ?
Answer:
୭ (ସାତ) ଦିନ ଓ ୦୧ (ଏକ) ମାସ

୭ । ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଓ ___________ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲେ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ଇସ୍ତଫା ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୁଏ ।
Answer:
କାଟ୍

୮ । ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଖର୍ଚ୍ଚଦାବି ଗୃହୀତ କରାଇବାପାଇଁ ଓ ___________ ପ୍ରୟାଗ କରାଯାଏ ?
Answer:
ବନ୍ଦ (Closure) ଓ ଗିଲୋଟିନ୍ (Guillotine)

୯ । ___________ ର ପ୍ରସ୍ତାବ କ୍ରମେ ସଂସଦ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ବିଧାନପରିଷଦ ସୃଷ୍ଟି କିମ୍ବା ବିଳୟ କରିପାରେ ।
Answer:
ବିଧାନସଭା

୧୦ । ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନସଭାରେ ହରିଜନ ବା ତଫସିଲଭୁକ୍ତ ଜାତି (SC) ଓ ତଫସିଲଭୁକ୍ତ ଜନଜାତି ବା ଆଦିବାସୀ (ST) ଙ୍କ ପାଇଁ ଯଥାକ୍ରମେ ___________ ଓ ___________ ଗୋଟି ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷିତ ରହିଛି ।
Answer:
୨୨, ୩୪

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ଭାରତର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନକାରୀ ସଂସ୍ଥାର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଭାରତର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନକାରୀ ସଂସ୍ଥାର ନାମ ସଂସଦ ।

୨ । ସଂସଦ କାହାକୁ ନେଇ ଗଠିତ ?
Answer:
ସଂସଦ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ରାଜ୍ୟସଭା ଓ ଲୋକସଭାକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

୩ । ସଂସଦର ଦୁଇ କକ୍ଷ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଅଧୂକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ?
Answer:
ସଂସଦର ଦୁଇ କକ୍ଷ ମଧ୍ୟରୁ ଲୋକସଭାଟି ଅଧୁକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ।

୪ । ଲୋକସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ବଢ଼ାଯାଇପାରିବ ?
Answer:
ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି ସମୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଲୋକସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳକୁ ଏକ ବର୍ଷ ବଢ଼ାଇ ଦେଇପାରିବେ ।

୫ । ଲୋକସଭାର ସର୍ବାଧ‌ିକ ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
Answer:
ଲୋକସଭାର ସର୍ବାଧ‌ିକ ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା ୫୪୫ ।

୬ । ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି କିପରି ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:
ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ପରେ ନିର୍ବାଚିତ ସଭ୍ୟମାନେ ପ୍ରଥମ ବୈଠକରେ ଶପଥ ନେଇସାରି ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ତି ଓ ଆଉ ଜଣକୁ ଉପବାଚସ୍ପତି ଭାବରେ ବାଛିଥା’ନ୍ତି ।

୭ । ଲୋକସଭାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ କିଏ ?
Answer:
ଲୋକସଭାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ବାଚସ୍ପତି ।

୮। ରାଜ୍ୟସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ କେତେ ବର୍ଷ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟସଭା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଗୃହ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନଥାଏ ।

୯ । କେଉଁ ନିୟମ ଭିତ୍ତିରେ ରାଜ୍ୟସଭାର ସଭ୍ୟମାନେ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ?
Answer:
ପ୍ରତି ଦୁଇ ବର୍ଷରେ ରାଜ୍ୟସଭାର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।

୧୦ । ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କୁ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅନ୍ତର କରିବାପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଏକଚାଟିଆ ଅଧୁକାର ସଂସଦର କେଉଁ ସଦନର ଅଛି ?
Answer:
ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କୁ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅନ୍ତର କରିବାପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଏକଚାଟିଆ ଅଧୁକାର ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଛି ।

୧୧ । ବିଲ୍ କିପରି ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ?
Answer:
ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହର ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କରିଥିବା ବିଲ୍‌ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ଵୀକୃତି ପାଇଲା ପରେ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

୧୨ । ରାଜ୍ୟସଭା ଆର୍ଥିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦୁର୍ବଳ କାହିଁକି ?
Answer:
ରାଜ୍ୟସଭାରେ କୌଣସି ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ ଆଗତ କରାଯାଇପାରୁ ନଥିବାରୁ ଏବଂ ଏହାକୁ ଅନୁମୋଦନ କରିବା ଏହାର କୌଣସି ଭୂମିକା ନଥିବାରୁ ଆର୍ଥିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ଦୁର୍ବଳ ଅଟେ ।

୧୩ । ଲୋକସଭାର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଲୋକସଭାର ମନମୁଖୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାପନାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ରାଜ୍ୟସଭାର ପ୍ରଧାନ କାର୍ଯ୍ୟ ।

୧୪ । କେଉଁ ବିଧେୟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମିଳିତ ବୈଠକ ଡାକି ପାରନ୍ତି ?
Answer:
ସାଧାରଣ ବିଧେୟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହ ମଧ୍ୟରେ ମତବିଭେଦତା ଦେଖାଗଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଭୟ ଗୃହର ମିଳିତ ବୈଠକ ଡାକିପାରନ୍ତି ।

୧୫ । ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତିଙ୍କୁ କିପରି ତାଙ୍କ ପଦରୁ ବହିଷ୍କାର କରାଯାଇପାରିବ ?
Answer:
ଲୋକସଭାର ଅନ୍ଧାଧୁକ ସଭ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କରିଥିବା ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବଦ୍ଵାରା ବାଚସ୍ପତିଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରାଯାଇପାରିବ ।

୧୬ । ସଂସଦର କେଉଁ ଗୃହକୁ ବୟସ୍କଙ୍କ ସଦନ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସଂସଦର ଉଚ୍ଚ କକ୍ଷ ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ବୟସ୍କଙ୍କ ସଦନ କୁହାଯାଏ ।

୧୭ । କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳରେ କେତେ ଶ୍ରେଣୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀ ଥାନ୍ତି ଓ କ’ଣ କ’ଣ ?
Answer:
କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳରେ ସାଧାରଣତଃ ତିନି ଶ୍ରେଣୀର ମନ୍ତ୍ରୀ ଥାଆନ୍ତି, ଯଥା- କ୍ୟାବିନେଟ୍, ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ଉପମନ୍ତ୍ରୀ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ସଂସଦୀୟ ସଚିବ ନାମରେ ଚତୁର୍ଥ ପ୍ରକାର ମନ୍ତ୍ରୀ ମଧ୍ୟ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରହିଥା’ନ୍ତି ।

୧୮ । କୌଣସି ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଇନଗତ ପ୍ରଶ୍ନର ସମାଧାନ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କାହାର ପରାମର୍ଶ ମାଗିଥା’ନ୍ତି ?
Answer:
କୌଣସି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଇନଗତ ପ୍ରଶ୍ନର ସମାଧାନ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ୧୪୩ ଧାରାନୁଯାୟୀ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ନ୍ତି ।

୧୯ । ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମାସିକ ଦରମା କେତେ ?
Answer:
ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମାସିକ ଦରମା ୫୦,୦୦୦ ଟଙ୍କା ଅଟେ ।

୨୦ । ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କଠାରୁ ରିପୋର୍ଟ ନ ପାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେହି ରାଜ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରିପାରିବେ କି ?
Answer:
ହଁ, ରାଜ୍ୟପାଳ ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ ସୂତ୍ରରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ତଥ୍ୟ ଉପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ବିଶ୍ଵାସ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସେହି ରାଜ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରିପାରିବେ ।

୨୧ । ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ କିଏ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ?
Answer:
ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନରଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।

୨୨ । ଲୋକସଭାରେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟ ଥାଆନ୍ତି ?
Answer:
ଲୋକସଭାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ଵାରା ଆଙ୍ଗେ-ଭାରତୀୟ ସଂପ୍ରଦାୟରୁ ମନୋନୀତ ଦୁଇଜଣ ସଦସ୍ୟ ଥାଆନ୍ତି |

୨୩ । ରାଜ୍ୟସଭା ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କେତେ ଜଣ ସଭ୍ୟଙ୍କୁ ମନୋନୀତ କରିପାରିବେ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟସଭା ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କଳା, ବିଜ୍ଞାନ, ସମାଜସେବା, ସାହିତ୍ୟ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ କୃତିତ୍ଵସଂପନ୍ନ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୧୨ ଜଣଙ୍କୁ ମନୋନୀତ କରିପାରିବେ ।

୨୪ । କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇପାରିବେ କି ?
Answer:
ନା, ରାଜ୍ୟସଭା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଗୃହ ହୋଇଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇପାରିବେ ନାହିଁ ।

୨୫ । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଚିଠା-ଆଇନକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ ରହିତ କରିପାରିବେ କି ?
Answer:
ହଁ, ସମ୍ବିଧାନ ଚିଠା-ଆଇନକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ ରହିତ କରିପାରିବେ ।

୨୬ । ସଂସଦର ଦୁଇ ସଦନ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଚିଠା ଆଇନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ମତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଘଟିଲେ ବିଲ୍‌ର କ’ଣ ହୁଏ ?
Answer:
ସଂସଦର ଦୁଇ ସଦନ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଚିଠା ଆଇନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ମତପାର୍ଥକ୍ୟ ଘଟିଲେ ବିଲଟି ଗୃହୀତ ହୋଇନପାରି ପ୍ରତ୍ୟାହୃତ ହୋଇଥାଏ ।

୨୭ । କେଉଁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପଦାଧୂକାରୀ ସଂସଦର ଆଲୋଚନାରେ ଭାଗ ନେଇପାରିବେ, ମାତ୍ର ଭୋଟଦାନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ?
Answer:
ଭାରତର ମୁଖ୍ୟ ଅଧ୍ଵବକ୍ତା, ମୁଖ୍ୟ ହିସାବରକ୍ଷକ ଓ ନିରୀକ୍ଷଣକ ସଂସଦର ଆଲୋଚନାରେ ଭାଗନେଇ ପାରିବେ, ମାତ୍ର ଭୋଟଦାନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ।

୨୮ । ସଂସଦରେ ରେଳବାଇ ବଜେଟ୍ କିଏ ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି ?
Answer:
ସଂସଦରେ ରେଳବାଇ ବଜେଟ୍, ସାଧାରଣ ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନର ଗୋଟିଏ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ କେନ୍ଦ୍ର ରେଳବାଇ ମାତ୍ର ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି ।

୨୯ । ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ନିର୍ବାଚନ (Midterm election) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଏ ?
Answer:
ସଂସଦ ବା ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ପାଇଁ ପ୍ରତି ୫ ବର୍ଷରେ ଥରେ ନିର୍ବାଚନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ । କିନ୍ତୁ ୫ ବର୍ଷ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବା ପୂର୍ବରୁ କୌଣସି କାରଣରୁ ଏକକ ବା ମିଳିତଭାବେ କୌଣସି ରାଜନୈତିକ ଦଳ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କରି ନପାରିଲେ କେନ୍ଦ୍ର କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ରାଜ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଯଥାକ୍ରମେ ଲୋକସଭା ଓ ବିଧାନସଭା ଭଙ୍ଗ କରି ସାନି ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ଘୋଷଣା କରନ୍ତି । ଏହି ନିର୍ବାଚନକୁ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ନିର୍ବାଚନ କୁହାଯାଏ ।

୩୦ । କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଲୋକସଭାକୁ ଆଇଣ୍ଡିଆନ୍ ସଂପ୍ରଦାୟର ସଭ୍ୟଙ୍କୁ ମନୋନୀତ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଲୋକସଭାରେ ଦୁଇଜଣ ଆଙ୍ଗେ-ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ସଂପ୍ରଦାୟର ନିର୍ବାଚିତ ସଭ୍ୟ ନଥିବା ପରିସ୍ଥିତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଲୋକସଭାକୁ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଦୁଇଜଣ ଆଙ୍ଗ୍‌-ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ସଭ୍ୟ ମନୋନୀତ କରନ୍ତି |

୩୧ । ରାଜ୍ୟସଭାକୁ କାହିଁକି ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ସଭା (Council of States) କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟସଭା ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ଵ କରୁଥିବାରୁ ଏହାକୁ ‘ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ସଭା’ କୁହାଯାଏ ।

୩୨ । ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥବିଲ୍‌କୁ କିଏ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥବିଲ୍‌କୁ ନିମ୍ନ ସଦନର ବାଚସ୍ପତି ଅର୍ଥାତ୍ ସଂସଦ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି ଏବଂ ରାଜ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଧାନସଭାର ବାଚସ୍ପତି ପ୍ରମାଣପତ୍ର ଦିଅନ୍ତି ।

୩୩ । ସଂସଦର ନ୍ୟାୟିକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ କ’ଣ ?
Answer:
ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ କରି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ଉଚ୍ଚତମ ଓ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତି ଆଦି ଉଚ୍ଚ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପଦାଧ୍ୟାକାରୀମାନଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିବା ଏବଂ ନିଜର ସ୍ଵାଧୁକାର ଭଙ୍ଗ ବିଷୟରେ ବିଚାର କରି ଅର୍ଥ ବା କାରାଦଣ୍ଡ ଦେବାର କ୍ଷମତାକୁ ସଂସଦର ନ୍ୟାୟିକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀର ପରିସରଭୁକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ ।

B. ପାଞ୍ଚଗୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧ । ସଂସଦୀୟ ଆଧୂପତ୍ୟର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ସଂସଦ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭା ଏବଂ ସମସ୍ତ କ୍ଷମତାର ଉତ୍ସ ଓ ଆଧାର । ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ସଂସଦର ସଭ୍ୟ ଏବଂ ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ । ତେଣୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ତା’ର ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ଯ୍ୟପାଇଁ ସଂସଦ ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ରହେ । ଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଂସଦର କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ଜାହିର କରିଥାଏ । ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ, ନିନ୍ଦା ପ୍ରସ୍ତାବ ଏବଂ କାଟ ପ୍ରସ୍ତାବ ଜରିଆରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ଭାଙ୍ଗିଦେବାର କ୍ଷମତା ମଧ୍ଯ ସଂସଦର ରହିଛି । ଏଣୁ ସଂସଦୀୟ ଆଧୂପତ୍ୟ କହିଲେ ସଂସଦର ଅଖଣ୍ଡ କ୍ଷମତାକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ।

୨ । ସଂସଦକୁ କାହିଁକି ଜନମତର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରତିନିଧୂରୂପେ ବର୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ସଂସଦ ଏକ ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ସମସ୍ତ କ୍ଷମତାର ଉତ୍ସ ଓ ଆଧାର । ଏହା ଲୋକମାନଙ୍କର ଦାବି ଓ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଯଥାସମ୍ଭବ ପୂରଣ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଅର୍ଥ ସମ୍ବଳିତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥାଏ । ତେଣୁ ସଂସଦକୁ ଜନମତର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରତିନିଧୁରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।

୩ । ବାଚସ୍ପତି କଥା କହନ୍ତି ନାହିଁ – ବୁଝାଅ ।
Answer:
ସଂସଦୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କର ନିରପେକ୍ଷ ଓ ନିନ୍ଦନୀୟ ମନୋଭାବ ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ଲୋକସଭାର ଅଧ୍ଯକ୍ଷ ହିସାବରେ ସେ ଲୋକସଭାର ସମସ୍ତ ବୈଠକରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି । ଗୃହରେ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରି ତର୍କବିତର୍କ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ବାଚସ୍ପତିଙ୍କର ପ୍ରଧାନ କାର୍ଯ୍ୟ । ସେ କୌଣସି ଆଲୋଚନା କିମ୍ବା ତର୍କବିତର୍କରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ । କେବଳ କୌଣସି ବିଷୟରେ ସପକ୍ଷ ଓ ବିପକ୍ଷ ଭୋଟ ସମାନ ହେଲେ ବାଚସ୍ପତି ନିଜର ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଭୋଟ ଦେଇ ଉକ୍ତ ଅଚଳାବସ୍ଥା ଦୂର କରନ୍ତି । ସେଥିପାଇଁ ବାଚସ୍ପତି କଥା କହନ୍ତି ନାହିଁ, ବରଂ ଆଇନକାନୁନ୍‌ରେ ସବୁ କରନ୍ତି ।

୪ । ଲୋକସଭା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ କିପରି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ?
Answer:
ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ସାମୂହିକଭାବରେ ଲୋକସଭା ନିକଟରେ ଦାୟୀ । ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ, ମୁଲତବୀ ପ୍ରସ୍ତାବ, ନିନ୍ଦା ପ୍ରସ୍ତାବ, ଖର୍ଚ୍ଚ କାଟ, ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର ଇତ୍ୟାଦି ମାଧ୍ୟମରେ ଲୋକସଭା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଉପରେ ନିଜର କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ଜାରି କରିଥାଏ । ସରକାରଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ, ନିନ୍ଦା ପ୍ରସ୍ତାବ, କାଟ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।

୫ । ‘ରାଜ୍ୟସଭା ଭାରତୀୟ ସଂସଦର ଦ୍ବିତୀୟ କକ୍ଷ ଅଟେ’ – ବୁଝାଅ ।
Answer:
ରାଜ୍ୟସଭା ଭାରତୀୟ ସଂସଦର ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଏବଂ ଦ୍ଵିତୀୟ କକ୍ଷ ଅଟେ । ଆଞ୍ଚଳିକ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲୋକସଭା ତୁଳନାରେ ରାଜ୍ୟସଭାର କ୍ଷମତା ସୀମିତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଦ୍ଵିତୀୟ କକ୍ଷ ଭାବରେ ଏହାର ଯଥେଷ୍ଟ ଉପାଦେୟତା ରହିଛି । ରାଜ୍ୟସଭା ଲୋକସଭାର ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରକୁ ପ୍ରତିହତ କରିଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନ, ମୁଲତବୀ ପ୍ରସ୍ତାବ, ତର୍କବିତର୍କ ଓ ସରକାରୀ ନୀତିର ସମାଲୋଚନା ମାଧ୍ୟମରେ ରାଜ୍ୟସଭା ସରକାରଙ୍କ ଦୋଷତ୍ରୁଟି ଦର୍ଶାଇ ଜନମତକୁ ଅନେକାଂଶ ପ୍ରଭାବିତ କରେ ।

ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଲୋକସଭାରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିବା ବିଧେୟକରେ କୌଣସି ଦୋଷତ୍ରୁଟି ଥିଲେ ତାକୁ ସଂଶୋଧନ କରି ଉତ୍ତମ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବାରେ ଲୋକସଭା ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ରାଜ୍ୟସଭା ସଂସଦର ଦ୍ଵିତୀୟ କକ୍ଷ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଅଦରକାରୀ ନୁହେଁ । ଲୋକସଭା ଉପଭୋଗ କରୁନଥୁବା ଦୁଇଟି ବିଶେଷ କ୍ଷମତା ରାଜ୍ୟସଭା ଉପଭୋଗ କରେ ।

ସମ୍ବିଧାନର ୨୪୯ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ରାଜ୍ୟସଭା ତାହାର ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କ ଅନୁମୋଦନକ୍ରମେ ସଂସଦକୁ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ଯେକୌଣସି ବିଷୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବାପାଇଁ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରେ । ପୁନଶ୍ଚ ସମଗ୍ର ଦେଶ ପାଇଁ ସର୍ବଭାରତୀୟ ସ୍ତରରେ କୌଣସି ନୂତନ ଚାକିରି ସଂସ୍ଥା ଖୋଲିବା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ରାଜ୍ୟସଭା ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟକୁ ସୁପାରିଶ କରିଥାଏ ।

୬ । କେଉଁ କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉଭୟ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭା ସମାନ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଲୋକସଭା ଏକ ଲୋକପ୍ରିୟ ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ସଦନ ହୋଇଥିବାରୁ ରାଜ୍ୟସଭା ତୁଳନାରେ ଅଧ୍ଵକ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭା ସମାନ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି । ସାଧାରଣ ବିଧେୟକ ଗ୍ରହଣ କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉଭୟ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭା ସମାନ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉଭୟ ସଭାର ସମାନ କ୍ଷମତା ରହିଛି ।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନ ଓ ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ ବିଷୟରେ ଉଭୟ ସଭା ସମାନ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତି, ମହାସମୀକ୍ଷକ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କର ପଦଚ୍ୟୁତିପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରିବାରେ ଉଭୟର ସଭାର ସମାନ କ୍ଷମତା ରହିଛି ।

୭ । ସଂସଦୀୟ ସ୍ଵାଧୀକାର କ’ଣ ?
Answer:
ସଂସଦର ସଭ୍ୟମାନେ ନିଜ ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ନିମିତ୍ତ ଯେଉଁ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗମାନ ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି, ତାକୁ ସଂସଦୀୟ ସ୍ଵାଧିକାର କୁହାଯାଏ ।
(କ) ସଭ୍ୟମାନେ ସଂସଦରେ ଯେଉଁ ମତ ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ସେଥିପାଇଁ ତାଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅଭିଯୋଗ ଆଗତ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।
(ଖ) ଅଧୁବେଶନ ଚାଲିଥିବା ସମୟରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କୁ ନଜଣାଇ କୌଣସି ସଭ୍ୟଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
(ଗ) ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ସଭ୍ୟମାନେ ରହଣି ନିମିତ୍ତ ରିହାତି ଭଡ଼ାରେ ବାସଗୃହ, ଅଧୂବେଶନ ସମୟରେ ଭତ୍ତା, ଯାତାୟାତ ପାଇଁ ରେଳ ପାସ୍ ଇତ୍ୟାଦି କେତେକ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ପାଇଥାଆନ୍ତି ।
(ଘ) ସଭ୍ୟମାନଙ୍କ ଭାଷଣ ଯୋଗୁଁ ସେମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ମୋକଦ୍ଦମା କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।

୮ । ମୁଲତବୀ ପ୍ରସ୍ତାବ କ’ଣ ?
Answer:
ସାଧାରଣ ସ୍ଵାର୍ଥଜଡ଼ିତ କୌଣସି ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥା ଜରୁରୀ ବିଷୟକୁ ସରକାର ଏବଂ ଲୋକମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିକୁ ଆଣିବାପାଇଁ ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟମାନେ ମୁଲତବୀ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଣିଥାଆନ୍ତି । ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ସଂଘର୍ଷ, ଧର୍ମଘଟ, ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା, ମରୁଡ଼ି ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ବିରୋଧୀ ଦଳର ସଦସ୍ୟମାନେ ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଣନ୍ତି । ଏହାଦ୍ଵାରା ସଭ୍ୟମାନେ ସରକାରଙ୍କର ଅପାରଗତା ଦର୍ଶାଇ ଥାଆନ୍ତି ।

୯ । ଭାରତର ସଞ୍ଚିତ ପାଣ୍ଠି ବିଷୟରେ ଟିପ୍ପଣୀ ଦିଅ ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୨୨୬ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଭାରତରେ ଏକ ସମ୍ପ୍ରତ ପାଣ୍ଠି ରହିବ । ଏହି ପାଣ୍ଠିରେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଖଜଣା, କର, ଟିକସ, ଋଣ, ଅଗ୍ରିମ ପରିଶୋଧ ହେଉଥିବା ଋଣ ପ୍ରଭୃତିରୁ ଆଦାୟ ହେଉଥିବା ସମସ୍ତ ରାଜସ୍ଵ ଏହି ସଞ୍ଚତ ପାଣ୍ଠିରେ ଜମାଇବେ । ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ସମସ୍ତ ବ୍ୟୟ ଏହି ପାଣ୍ଠି ବହନ କରେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ଏହି ପ୍ରକାର ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପ୍ରତ ପାଣ୍ଠି ନାମରେ ଏକ ପାଣ୍ଠି ରହିଛି ।

୧୦ । ଭାରତର ଜରୁରୀ ପାଣ୍ଠି କ’ଣ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୨୬୭ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଭାରତରେ ଏକ ଜରୁରୀ ପାଣ୍ଠି ରହିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ଏହି ପାଣ୍ଠି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦାୟିତ୍ଵରେ ଥାଏ । ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ଆଇନ ଅନୁସାରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଏହି ପାଣ୍ଠିରେ ଅର୍ଥ ଜମା କରାଯାଏ । କୌଣସି କାରଣରୁ ଠିକ୍ ସମୟରେ ଦେଶର ବଜେଟ୍ ଗୃହୀତ ହୋଇ ନ ପାରିଲେ; ବଜେଟ୍‌ରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥିବାରୁ ଅର୍ଥ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଖର୍ଚ୍ଚ ପାଇଁ କମ୍ ହେଲେ; ସରକାରଙ୍କୁ କୌଣସି ଆକସ୍ମିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ବହନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲେ ସରକାର ଜରୁରୀ ପାଣ୍ଠିରୁ ଅର୍ଥ ଆଣି ଏହି ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ମୁକାବିଲା କରନ୍ତି । ପରେ ବଜେଟ୍ ଆଗତ କରି ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ଅନୁମୋଦନ କ୍ରମେ ନିଆଯାଇଥିବା ଅର୍ଥ ଜରୁରୀ ପାଣ୍ଡିକୁ ଫେରାଇ ଦିଆଯାଏ । ତେଣୁ ଏହା ଏକ ଆପଦକାଳୀନ ପାଣ୍ଠି ।

୧୧ । ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟ ହେବାପାଇଁ କେଉଁ କେଉଁ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ?
Answer:
ସଂସଦର ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟ ହେବାପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କର ନିମ୍ନଲିଖତ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବା ଦରକାର
(କ) ସେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥବେ ।
(ଖ) ତାଙ୍କୁ ୨୫ ବର୍ଷ ବୟସରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ବୟସ ହୋଇଥିବ ।
(ଗ) ସେ କୌଣସି ସରକାରୀ ଲାଭଜନକ ବ୍ୟବସାୟରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ନଥିବେ ।
(ଘ) ସେ ମସ୍ତିଷ୍କ ବିକୃତ ବା ଦେବାଳିଆ ହୋଇନଥିବେ ।
(ଙ) ଜନପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଆଇନଦ୍ଵାରା ସେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି କାରଣରୁ ଅଯୋଗ୍ୟ ଘୋଷିତ ହୋଇ ନଥିବେ ।

୧୨ । ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ସମ୍ପର୍କରେ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ସୂଚନା ଦିଅ ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୯୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଲୋକସଭାର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା କରିବାପାଇଁ ଜଣେ ବାଚସ୍ପତି ରହିଛନ୍ତି । ସେ ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ନିଜ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚିତ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେ ଲୋକସଭାର ବୈଠକମାନଙ୍କରେ ସଂସଦର ଯୁଗ୍ମ ଅଧୂବେଶନରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି । କୌଣସି ଚିଠା ଆଇନ ଅର୍ଥ-ଚିଠା ବୋଲି ସେ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ଦିଅନ୍ତି ।

୧୩ । ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି କିପରି ପଦଚ୍ୟୁତ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୯୪ ଧାରାରେ ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତିଙ୍କୁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରିବାର ପଦ୍ଧତି ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ଲୋକସଭା ୧୪ ଦିନିଆ ନୋଟିସ୍ ଦେଇ ଗୃହର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ମତ ସହ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କୁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରିଥାଏ । ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟପଦ ହରାଇଲେ ମଧ୍ୟ ବାଚସ୍ପତି ପଦଚ୍ୟୁତ ହୁଅନ୍ତି ।

୧୪ । ଅର୍ଥ ବିଧେୟକର ବିଶେଷତ୍ଵଗୁଡ଼ିକ ବୁଝାଇ ଦିଅ ।
Answer:
ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥ ବିଧେୟକର ନିମ୍ନଲିଖୂତ ବିଶେଷତ୍ଵ ରହିଛି –
(କ) ନିମ୍ନ ସଦନର ବାଚସ୍ପତି ଏକ ବିଧେୟକକୁ ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ ବୋଲି ସୁପାରିଶପତ୍ର ଦେଇଥା’ନ୍ତି ।
(ଖ) ଏକ ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ କେବଳ ନିମ୍ନ ସଦନରେ ପ୍ରଥମେ ଆଗତ ହୋଇପାରେ ।
(ଗ) ଗୃହରେ ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ ଆଗତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାଙ୍କ ପୂର୍ବ ଅନୁମତି ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ।
(ଘ) ଅର୍ଥ ବିଧେୟକକୁ ଗୃହୀତ କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ଦୁଇ ସଦନ ମଧ୍ଯରେ ମତ ବିଭେଦତା ଦେଖାଦେଲେ ଯୁଗ୍ମ ଅଧୂବେଶନ ଆହ୍ବାନ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
(ଙ) ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ହୋଇସାରିବା ପରେ ଏହାକୁ ଅନୁମୋଦନ କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ‘ସୁଗିତ ଭିଟୋ’ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।

୧୫ । ସଂସଦର ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନ ।
Answer:
ଏକ ଚିଠା ବିଧେୟକ ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହର ଅନୁମୋଦନ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ସହ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ । କିନ୍ତୁ ଏକ ସାଧାରଣ ବିଧେୟକଙ୍କୁ ଅନୁମୋଦନ କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉଭୟ ରାଜ୍ୟସଭା ଓ ଲୋକସଭା ମଧ୍ୟରେ ମତବିଭେଦତା ଓ ତଦ୍ଵଜନିତ ଅଚଳ ଅବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସଂସଦର ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନ ଆହ୍ବାନ କରନ୍ତି । ଏହି ଅଧୂବେଶନରେ ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ।

ଏହି ଅଧୂବେଶନର ନିଷ୍ପତ୍ତି ସଂସଦର ଉଭୟ ସଦନର ନିଷ୍ପଭିରୂପେ ଗୃହୀତ ହୁଏ । ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା ରାଜ୍ୟସଭାଠାରୁ ଅଧିକ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହି ଅଧୂବେଶନର ସାଧାରଣତଃ ଲୋକସଭାର ମତ ବଳବତ୍ତର ରୁହେ । ଅର୍ଥବିଧେୟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲୋକସଭାର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ରହୁଥିବାରୁ ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନ ଆହ୍ବାନର ଆବଶ୍ୟକତା ଦେଖାଯାଇନଥାଏ । ୨୦୦୨ ମସିହାରେ ଆତଙ୍କବାଦ ନିରାକରଣ ବିଧେୟକ ଗ୍ରହଣପାଇଁ ସଂସଦର ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

୧୬ । ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିବା ଚିଠା ପ୍ରସ୍ତାବରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ତାଙ୍କର ଦସ୍ତଖତ ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ କି ?
Answer:
ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିବା ଚିଠାଟି ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ଲାଭ କରି ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ; କିନ୍ତୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ନିଜର ସ୍ଵୀକୃତି ଦେବାପାଇଁ ବାଧ୍ୟ ନୁହନ୍ତି । ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିବା ବିଲ ଯେତେବେଳେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯାଏ, ସେତେବେଳେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଚାହିଁଲେ ସେହି ବିଲ୍‌କୁ ସ୍ବୀକୃତି ନ ଦେଇ ପୁନଃବିଚାର ନିମନ୍ତେ ବିଧାନସଭାକୁ ଫେରାଇ ଦେଇପାରନ୍ତି ।

ମାତ୍ର ଯଦି କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ନହୋଇ ସେହି ବିଲ୍‌ ପୁଣି ଥରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚେ, ତେବେ ରାଜ୍ୟପାଳ ତାକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୁଅନ୍ତି । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିବା ବିଲ୍‌ରେ ନିଜର ସ୍ବାକ୍ଷର ନଦେଇ ରାଜ୍ୟପାଳ ସମ୍ବିଧାନର ୨୦୦ ଓ ୨୦୧ ଧାରା ବଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇ ଦେଇପାରିବେ ।

୧୭ । ବିଧାନ ପରିଷଦ କିପରି ଉଚ୍ଛେଦ ହୁଏ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୧୬୯ ଧାରାନୁସାରେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରି କୌଣସି ରାଜ୍ୟର ବିଧାନ ପରିଷଦକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରିପାରିବେ । ଉକ୍ତ ବିଧାନସଭାରେ ଏଥପାଇଁ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାର ଅର୍ଦ୍ଧାଧ‌ିକ ଓ ଉପସ୍ଥିତ ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଭୋଟଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ଉଚ୍ଛେଦ ପ୍ରସ୍ତାବ ମଞ୍ଜୁର ହୋଇଥିବା ଦରକାର ।

୧୮ । ଓଡ଼ିଶା ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭାର ଗଠନ ବର୍ଣନା କର ।
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭା ରାଜ୍ୟପାଳ ଓ ବିଧାନସଭାକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ରାଜ୍ୟପାଳ ବିଧାନସଭାର ଏକ ସଭ୍ୟ ନହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ । ଓଡ଼ିଶା ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭା ଏକ ସଦନବିଶିଷ୍ଟ ଏବଂ ଏହି ସଦନର ନାମ ବିଧାନସଭା । ଓଡ଼ିଶାର ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ୧୪୭ ଅଟେ । ସେମାନେ ସାବାଳକ ଭୋଟ ପ୍ରଥାଦ୍ଵାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।

୧୯ । ବିଧାନପରିଷଦ ଗଠନରେ ରାଜ୍ୟରେ ଥିବା ସ୍ବାୟତ୍ତ ଶାସନ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଭୂମିକା କ’ଣ ?
Answer:
ବିଧାନପରିଷଦ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ସଦସ୍ୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାର ପ୍ରତିନିଧୂ ଅନ୍ୟତମ ଅଟନ୍ତି । ଗୃହର ମୋଟ ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟାର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ମ୍ୟୁନିସିପାଲିଟି, ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଷଦ, ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ସଂସ୍ଥା ଆଦି ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନ ଅନୁଷ୍ଠାନଦ୍ଵାରା ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

୨୦ । ବିଧାନସଭା ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ବିଧାନସଭା ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି –
(କ) ବିଧାନସଭାର ଅଧିବେଶନରେ ଅଧ୍ଯକ୍ଷତା କରିବା ।
(ଖ) ବିଧାନସଭାରେ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରିବା, ତର୍କ-ବିତର୍କ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ଓ ଗୃହ ପରିଚାଳନା କରିବା ।
(ଗ) ବିଧାନସଭାର କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଓ ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର ଅଧିକାର ସଂରକ୍ଷଣ କରିବା ।
(ଘ) ବିଭିନ୍ନ ଗୃହ କମିଟିର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରିବା !
(ଙ) କୌଣସି ବିଧେୟକକୁ ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ ବୋଲି ସୁପାରିସ ଦେବା ।
(ଚ) ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହୀତ ବିଧେୟକକୁ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ପଠାଇବା ।

୨୧ । ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟରେ କିପରି ବିଧାନପରିଷଦ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟରେ ବିଧାନ ପରିଷଦ ସୃଷ୍ଟି ହେବାପାଇଁ ସେହି ରାଜ୍ୟର ବିଧାନସଭାରେ ବିଧାନ ପରିଷଦ ସୃଷ୍ଟିହେବା ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ପ୍ରସ୍ତାବ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାର ଅର୍ଦ୍ଧାଧ‌ିକ ଓ ଉପସ୍ଥିତ ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଭୋଟଦ୍ଵାରା ଅନୁମୋଦିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହାକୁ ସଂସଦ ସାଧାରଣ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ସହ ଅନୁମୋଦନ କଲେ ବିଧାନପରିଷଦ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

C. ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ

୧ । ବିଧେୟକ ଓ ଆଇନ :
Answer:
ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପାଇଁ ଯେଉଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ସଂସଦରେ ଆଗତ ହୁଏ ତାକୁ ବିଧେୟକ ବା ବିଲ୍ କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲୋକସଭା ଅଧିକ କ୍ଷମତାଶାଳୀ ଏବଂ ଏହା ପ୍ରଥମେ ଲୋକସଭାରେ ଆଗତ ହୁଏ । ଅର୍ଥବିଲ୍ ସାଧାରଣ ବିଧେୟକ ଯେକୌଣସି ଗୃହରେ ଆଗତ ହୋଇପାରେ । ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହରେ ଗୃହୀତ ହେବାପରେ ବିଧେୟକକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ପାଇଁ ପଠାଯାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ଲାଭ କଲାପରେ ବିଧେୟକଟି ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ତେଣୁ ବିଧେୟକ ହେଉଛି ଆଇନର ପୂର୍ବାବସ୍ଥା ଓ ଆଇନ ହେଉଛି ବିଧେୟକର ଚରମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।

୨ । ସାଧାରଣ ବିଧେୟକ ଓ ଅର୍ଥ ବିଧାୟକ :
Answer:
ସାଧାରଣ ବିଧେୟକ ସରକାରୀ ବା ବିରୋଧୀ ଦଳର ସଭ୍ୟଙ୍କଦ୍ବାରା ଆଗତ କରାଯାଇପାରେ । ମାତ୍ର ସାଧାରଣ ବିଲ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନରେ ସଂସଦର ଯେକୌଣସି ଗୃହରେ ଆଗତ କରାଯାଇପାରେ । ମାତ୍ର ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ କେବଳ ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା ଆଗତ କରାଯାଇଥାଏ । ଏକ ବିଧେୟକକୁ ଅର୍ଥ ବିଧେୟକ ବୋଲି ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି ସୁପାରିଶପତ୍ର ଦିଅନ୍ତି ।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ କ୍ରମେ ଅର୍ଥବିଲ୍ କେବଳ ଲୋକସଭାରେ ଆଗତ କରାଯାଇଥାଏ । ସାଧାରଣ ବିଲ୍ ସଂସଦରେ ଗୃହୀତ ହେଲାପରେ ମଧ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପୁନର୍ବିଚାରପାଇଁ ଫେରାଇ ଦେଇପାରନ୍ତି; ମାତ୍ର ଅର୍ଥ ବିଲ୍‌କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପୁନର୍ବିଚାର ପାଇଁ ଫେରାଇ ପାରିବେ ନାହିଁ । ସାଧାରଣ ବିଧେୟକକୁ ରାଜ୍ୟସଭା ୬ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଟକାଇ ରଖିପାରେ, ମାତ୍ର ଅର୍ଥ ବିଲ୍‌କୁ କେବଳ ୧୪ ଦିନ ପାଇଁ ଅଟକାଇ ରଖିପାରେ । ଅର୍ଥ ବିଲ୍‌କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାରେ ଲୋକସଭାର ପୂର୍ଣ୍ଣ କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ରହିଛି ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ରାଜ୍ୟସଭାର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଭାରତ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ରାଜ୍ୟସଭା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଉଚ୍ଚଗୃହ । ଏହା ସଂଘୀୟ ସ୍ଵାର୍ଥ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରେ । ଏହା ସ୍ଥାୟୀ ଶାସନ ଦେବାରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ସ୍ଵାର୍ଥକୁ ବିଶେଷଭାବରେ ସୁରକ୍ଷା ଦିଏ ।

ଗଠନ : ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା : ସମ୍ବିଧାନର ୮୦ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟସଭାର ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା ୨୫୦ ଅଟେ । ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ୧୨ ଜଣ ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ବାରା ମନୋନୀତ ହୁଅନ୍ତି ଏବଂ ଅନ୍ୟ ୨୩୮ ଜଣ ସଭ୍ୟ ବିଧାନସଭା (ରାଜ୍ୟ) ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରୁ ସମାନୁପାତିକ ବା ଏକକ ହସ୍ତାନ୍ତରଣୀୟ ଭୋଟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ପରୋକ୍ଷଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।

ଯୋଗ୍ୟତା : ରାଜ୍ୟସଭାର ସଭ୍ୟହେବା ପାଇଁ ନିମ୍ନ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(୧) ସେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥିବେ ।
(୨) ତାଙ୍କୁ ୩୦ ବର୍ଷ ହୋଇଥିବ ।
(୩) ସେ ବିକୃତମସ୍ତିଷ୍କ ବା ଦେବାଳିଆ ହୋଇନଥିବେ ।
(୪) ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ସଭ୍ୟ ହେବା ପାଇଁ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବ ।
(୫) ସେ ବେତନଭୋଗୀ କର୍ମଚାରୀ ହୋଇନଥିବେ ।

କାର୍ଯ୍ୟକାଳ : ରାଜ୍ୟସଭା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ କକ୍ଷ । ରାଜ୍ୟସଭାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଭ୍ୟ ୬ ବର୍ଷ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ରାଜ୍ୟସଭା ଏପରିଭାବେ ଗଠିତ ଯେ ଏହାର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟ ପ୍ରତି ଦୁଇ ବର୍ଷରେ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି । ସେମାନେ ସମସ୍ତ ୬ ବର୍ଷରେ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ସମ୍ପୂର୍ଣ କରିଥାଆନ୍ତି ।

ଅଧକ୍ଷ : ସମ୍ବିଧାନର ୮୯ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି । ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ରାଜ୍ୟସଭାର ବୈଠକ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଜଣେ ଉପାଧ୍ୟକ୍ଷ ରାଜ୍ୟସଭାର ସଦସ୍ୟଙ୍କଦ୍ଵାରା ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ଉଭୟ ଅଧ୍ଯକ୍ଷ ଓ ଉପାଧ୍ଯକ୍ଷ ଅନୁପସ୍ଥିତ ହେଲେ ବୈଠକରେ ସଭାପତିତ୍ବ କରିବା ପାଇଁ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ବାରା ମନୋନୀତ ଏକ ତାଲିକା ବରିଷ୍ଠତା ଭିଭିରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।

କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ : ରାଜ୍ୟସଭାର ନିମ୍ନଲିଖତ କ୍ଷମତା ପରିସର ସମ୍ବିଧାନରେ ୧୦୭ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଧାରାରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି ।
(୧) ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷମତା : ଅର୍ଥ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଚିଠା ଆଇନ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଚିଠା ଆଇନ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇ ଆଲୋଚିତ ହୋଇପାରିବ । ରାଜ୍ୟସଭାର ବିନା ଅନୁମୋଦନରେ କୌଣସି ଅଣଆର୍ଥିକ ସାଧାରଣ ଆଇନ ଚିଠା ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ବିବାଦୀୟ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଉଭୟ ସଦନର ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ମତରେ ସେଭଳି ବିବଦମାନ ଆଇନର ମଞ୍ଜୁର କରାଯାଇପାରିବ । ଏଭଳି ଦୁଇଥର ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନ ବସି ବିବଦମାନ ଆଇନକୁ ମଞ୍ଜୁରୀ ଦିଆଯାଇଛି । ଯେକୌଣସି ଚିଠା ଆଇନ ବିଷୟରେ ଛଅମାସ ଭିତରେ ରାଜ୍ୟସଭା ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାକୁ ହେବ । ଏହି ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସମ୍ବିଧାନର ୧୦୮(୧) ଅନୁସାରେ ଡାକନ୍ତି ଏବଂ ଏହି ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନରେ ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ।

(୨) ଅର୍ଥ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କ୍ଷମତା : ରାଜ୍ୟସଭାର ଅର୍ଥ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କ୍ଷମତା ଅତି ସୀମିତ । ଅର୍ଥବିଲ୍ କେବଳ ଲୋକସଭାରେ ହିଁ ଆଗତ ହୁଏ । ଲୋକସଭାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ଅର୍ଥବିଲ୍‌କୁ ରାଜ୍ୟସଭା ମାତ୍ର ୧୪ ଦିନ ପାଇଁ ଅଟକାଇ ରଖୁପାରେ । ୧୪ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ରାଜ୍ୟସଭା ଏହି ବିଲ୍ ଉପରେ କୌଣସି ସୁପାରିସ ନଦେଲେ ତାହା ଗୃହୀତ ହେଲା ବୋଲି ଧରି ନିଆଯାଏ । ସମ୍ବିଧାନର ୧୦୯ ଧାରାରେ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯୋଗୁଁ ରାଜ୍ୟସଭାର ଅର୍ଥ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କ୍ଷମତା ନାହିଁ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

(୩) କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ : ରାଜ୍ୟସଭା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ଗାଦିଚ୍ୟୁତ କରିପାରେ ନାହିଁ । ରାଜ୍ୟସଭାରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରାଯାଇ ପାରିବେ ନାହିଁ । ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରି ରାଜ୍ୟସଭାର ସଭ୍ୟମାନେ ଉତ୍ତର ଆଦାୟ କରନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟରେ ବିତର୍କ, ଆଲୋଚନା, ଧ୍ୟାନ ଆକର୍ଷଣକାରୀ ପ୍ରସ୍ତାବ ଓ ମୁଲତବୀ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଦି ମାଧ୍ୟମରେ ସରକାରଙ୍କର ଦୋଷ ଦୁର୍ବଳତାକୁ ପଦାକୁ ଆଣିଥାଆନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ ଯାଞ୍ଚ କମିଟି, ଗୃହ କମିଟି ଓ ସଂସଦୀୟ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ କମିଟିର ରାଜ୍ୟସଭାର ସଭ୍ୟମାନେ ଏହି ଶାସନ କଳ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟସଭାରେ ବିରୋଧୀ ଦଳର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଥିଲେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ମାପିଚୁପି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।

(୪) ବିଚାରଗତ କ୍ଷମତା : ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ବହିଷ୍କରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ରାଜ୍ୟସଭାର କ୍ଷମତା ଲୋକସଭା ସଙ୍ଗେ ସମାନ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ବିଷୟରେ ଅଭିଯୋଗ ଫଦ ଉପସ୍ଥାପନା ବା ବିଚାର କ୍ଷମତା ରାଜ୍ୟସଭାର ରହିଛି । ସେହିପରି ରାଜ୍ୟସଭାର ସ୍ଵାଧୀକାର ଭଙ୍ଗ ବିଷୟରେ ବିଚାର କରି ନ୍ୟାୟାଳୟ ପରି ଅର୍ଥ ବା ଜେଲଦଣ୍ଡ ଦେବାର କ୍ଷମତା ରହିଛି । ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରିବାର ଲୋକସଭା ସହିତ ସମାନ କ୍ଷମତା ରାଜ୍ୟସଭା ଉପଭୋଗ କରେ ।

(୫) ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କ୍ଷମତା : ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କରିବାରେ ରାଜ୍ୟସଭାର ସମାନ କ୍ଷମତା ରହିଛି । ଲୋକସଭାରେ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ମଞ୍ଜୁରିପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ରାଜ୍ୟସଭାର ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ଦରକାର । ୪୪ତମ ସଂଶୋଧନ ଚିଠା-ଆଇନର ୫ଟି ଧାରା କାଟ ଖାଇଯାଇଥିଲା । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଧାରାସବୁ ଗୃହୀତ ହୋଇ ମଞ୍ଜୁରି ପାଇଲା । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ମିଳିତ ବୈଠକ ଡକାଇବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ । ଏଣୁ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କ୍ଷମତାରେ ରାଜ୍ୟସଭାର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ରହିଛି ।

(୬) ନିର୍ବାଚନ କ୍ଷମତା : ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନରେ ରାଜ୍ୟସଭାର କ୍ଷମତା ରହିଛି । ରାଜ୍ୟସଭାର ଉପାଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ରାଜ୍ୟସଭା ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି ।

(୭) ସଂଘୀୟ ସ୍ଵାର୍ଥ ପ୍ରହରୀ କ୍ଷମତା : ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ମତ ଅନୁସାରେ ଏକ ବର୍ଷ ପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କୌଣସି ବିଷୟରେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରିପାରିବେ ବୋଲି ରାଜ୍ୟସଭାରେ ପ୍ରସ୍ତାବ କରାଯାଇପାରିବ । ୨୪୯ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଜାତୀୟ ଗୁରୁତ୍ବ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଜ୍ୟ ହାତରୁ କ୍ଷମତା କାଢ଼ିନେବା ପାଇଁ କେବଳ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ସଦନ ହିସାବରେ ରାଜ୍ୟସଭାର କ୍ଷମତା ରହିଛି । ଏପରି ପ୍ରସ୍ତାବର ମିଆଦ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଦୁଇ ବର୍ଷ ପାଇଁ ବଳବତ୍ତର ରହିବ । ପ୍ରଥମ ବର୍ଷ ପରେ ଆଉ ଏକ ବର୍ଷପାଇଁ ମିଆଦକୁ ବଢ଼ାଇବା ଲାଗି ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ମତରେ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ହେବ ।

(୮) ଜରୁରିକାଳୀନ କ୍ଷମତା : ଲୋକସଭାର ଯଦି ବିଘଟନ ଘଟିଥାଏ, ନିର୍ବାଚନ ହୋଇନଥାଏ, ଜରୁରିକାଳୀନ ଘୋଷଣାକୁ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ମଞ୍ଜୁରି ନିମନ୍ତେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ରାଜ୍ୟସଭାରେ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ନହେଲେ ଦୁଇ ମାସ ପରେ ଘୋଷଣା ଅକାମୀ ହୋଇଯିବ । ଲୋକସଭାର ବିଘଟନ ଘଟିଲେ ମଧ୍ୟ ଉଭୟ ସଦନରେ ଜରୁରିକାଳୀନ ଘୋଷଣାକୁ ପ୍ରସ୍ତାବଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ କରାଇବାକୁ ହେବ । ରାଜ୍ୟସଭାର ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ଷମତା ସମାନ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଦନରେ ଜରୁରୀକାଳୀନ ଘୋଷଣା ଉପସ୍ଥାପିତ ହେବ ଓ ପ୍ରସ୍ତାବ ଜରିଆରେ ଗୃହୀତ ହେବ । ଯେହେତୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ସବୁ ଚିଠା-ଆଇନ ନୁହେଁ; ତେଣୁ ୧୦୮ ଧାରା ଅନୁସାରେ ମିଳିତ ବୈଠକ ଡକାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।

(୯) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ବହିଷ୍କରଣ : ସମ୍ବିଧାନ ୬୬(ଖ) ଧାରା ଅନୁସାରେ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ କେବଳ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ହିଁ ଆଗତ କରାଯାଇପାରିବ । ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବ ରାଜ୍ୟସଭାର ଅର୍ଦ୍ଧାଧ‌ିକ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନ ଲାଭ କରି ଲୋକସଭାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ହେଲେ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବହିଷ୍କୃତ ହୁଅନ୍ତି ।

(୧୦) ରାଜ୍ୟସଭାର ଭୂମିକା : ଇଂଲଣ୍ଡର ଲର୍ଡ଼ ସଭାପରି ରାଜ୍ୟସଭା ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୃହ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଲର୍ଡ଼ ସଭା ତୁଳନାରେ ଏହାର ଯଥେଷ୍ଟ ଉପାଦେୟତା ରହିଛି । ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାସନରେ ଏହା ଗୌଣ ନୁହେଁ ।

(୧୧) ବୟସ୍କମାନଙ୍କ ଗୃହ : ରାଜ୍ୟସଭାର ସଭ୍ୟପଦ ପାଇଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ବୟସ ୩୦ ଧାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଲୋକସଭାପାଇଁ ଏହା ୨୫ ବର୍ଷ ବୋଲି ସ୍ଥିର ହୋଇଛି । ରାଜ୍ୟସଭାରେ ବୟସ୍କ, ଦକ୍ଷ, ଅଭିଜ୍ଞ ଓ ଜ୍ଞାନୀ ଲୋକମାନେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥାଆନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର ଦୀର୍ଘଦିନର ଅଭିଜ୍ଞତା ଓ ଦକ୍ଷତା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ସହାୟକ ହୁଏ ।

(୧୨) ବ୍ୟବସ୍ଥାପନା କ୍ଷେତ୍ରରେ : ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲୋକସଭାର ତରବରିଆ ଓ ଅନଭିଜ୍ଞ ବିଲ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ରାଜ୍ୟସଭାର ବୟସ୍କ ଓ ଅଭିଜ୍ଞ ସଭ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଆଲୋଚିତ ହେଲାବେଳକୁ ମୂଳ ବିଲ୍‌ରୁ ଦୋଷତ୍ରୁଟିକୁ ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ସୁଚିନ୍ତିତ ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି ।

୧୯୬୨ରେ ଯୌତୁକ ଆଇନ, ୧୯୭୦ରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ହାତପାଣ୍ଠି ଉଚ୍ଛେଦ ଆଇନ ଏବଂ ୧୯୮୬ରେ ଡାକ ବିଲ୍, ୧୯୯୦ରେ ପ୍ରସାର ଭାରତୀ ବିଲ୍ ପ୍ରଭୃତି ରାଜ୍ୟସଭା ଲୋକସଭାଠାରୁ ଭିନ୍ନ ମତ ପୋଷଣ କରି ଲୋକସଭା ଉପରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଗୁରୁତ୍ଵ ହାସଲ କରିଛି ।

(୧୩) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ସୁରକ୍ଷା : ରାଜ୍ୟସଭା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ କକ୍ଷ । ଲୋକସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ସରିଯାଇଥିଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଯେପରି ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକଭାବେ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ ନ କରନ୍ତି, ରାଜ୍ୟସଭା ସେଥୁପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦିଏ । ଲୋକସଭାଦ୍ଵାର ଗୃହୀତ ବିଲ୍ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଆଲୋଚିତ ହେବା ଦ୍ଵାରା ସମୟର ବ୍ୟବଧାନ ବଢ଼େ ଓ ନାଗରିକମାନେ ବିଲ୍ ସମ୍ପର୍କରେ ସୁଚିନ୍ତିତ ମତ ପ୍ରକାଶ କରିପାରନ୍ତି । ଏହାଦ୍ଵାରା ସୁସ୍ଥ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପରମ୍ପରା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

୨ । ଲୋକସଭାର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଲୋକସଭା ଭାରତ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ପ୍ରଥମ ବା ନିମ୍ନ ସଦନ । ଏହି ସଭ୍ୟମାନେ ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ଏଠାରେ ଭାରତୀୟ ଲୋକମତର ପ୍ରତିଫଳନ ହୋଇଥାଏ ।

ଗଠନ : ସମ୍ବିଧାନର ୮୧ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଲୋକସଭାର ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର କରାଯାଇଛି । ଏହାର ସଦସ୍ୟମାନେ ତ୍ରିସ୍ତରରେ ସଭ୍ୟ ହୁଅନ୍ତି ।

ପ୍ରଥମ – ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟର ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀରୁ ଅତି ବେଶିରେ ୫୨୫ ଜଣ ସଭ୍ୟ ଲୋକସଭାକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ଭାରତର ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସର୍ବାଧ‌ିକ ୫୨୫ଟି ନିର୍ବାଚିତ ମଣ୍ଡଳୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇ ପ୍ରତ୍ୟେକରୁ ଜଣେ ଲେଖାଏଁ ସଭ୍ୟଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ କରାଯିବ ।

ଦ୍ଵିତୀୟ – କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଅତି ବେଶୀରେ ୨୦ ଜଣ ସଭ୍ୟ ଲୋକସଭାକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇ ଆସିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି । ସେମାନେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଜନସାଧାରଣଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହେବେ ।

ତୄତୀୟ – ମନୋନୟନ – ଆଙ୍ଗ୍‌-ଭାରତୀୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଲୋକସଭାରେ ଉପଯୁକ୍ତଭାବେ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵତ୍ଵ କରୁନଥିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅନୁଭବ କଲେ ୨ ଜଣ ଆଙ୍ଗ୍‌ଲୋ–ଭାରତୀୟ ସଭ୍ୟଙ୍କୁ ସେ ଲୋକସଭାକୁ ମନୋନୀତ କରିପାରିବେ ।

ଯୋଗ୍ୟତା – ସମ୍ବିଧାନର ୮୪ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟ ହେବା ପାଇଁ ଜଣେ ଲୋକର ନିମ୍ନଲିଖତ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

(୧) ସେ ଭାରତର ନାଗରିକ ହୋଇଥୁବେ ।
(୨) ତାଙ୍କୁ ଅନ୍ୟୁନ ୨୫ ବର୍ଷ ବୟସ ହୋଇଥିବ ।
(୩) ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ସଭ୍ୟ ହେବା ପାଇଁ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବ ।
(୪) ସେ ବିକୃତମସ୍ତିଷ୍କ ବା ଦେବାଳିଆ ହୋଇନଥିବେ ।
(୫) ସେ ସରକାରଙ୍କର ବେତନଭୋଗୀ କର୍ମଚାରୀ ହୋଇନଥିବେ ।
(୬) ନିର୍ବାଚନ ଅଫିସରଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରତି ଆନୁଗତ୍ୟ ସ୍ବୀକାର କରି ସତ୍ୟପାଠ କରିବେ ।

ନିର୍ବାଚନ : ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟମାନେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ୧୮ ବର୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନେ ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି । ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ଭୋଟପ୍ରଥା ଓ ଗୁପ୍ତ ଭୋଟ ଜରିଆରେ ନାଗରିକମାନେ ସେମାନଙ୍କର ଭୋଟ ଅଧିକାର ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିଥାଆନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶାରୁ ୨୧ ଜଣ ସଭ୍ୟ ଲୋକସଭାକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନୁସୂଚିତ ଉପଜାତି ମଧ୍ୟରୁ ୫ ଜଣ, ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ମଧ୍ୟରୁ ୩ ଜଣ, ଅବଶିଷ୍ଟ ୧୩ ଜଣ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀରୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।

କାର୍ଯ୍ୟକାଳ : ସମ୍ବିଧାନର ୮୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଲୋକସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୫ ବର୍ଷ । ଲୋକସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳକୁ ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ ବୃଦ୍ଧି କିମ୍ବା ହ୍ରାସ କରାଯାଇପାରେ । ଜାତୀୟ ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷିତ ହୋଇଥିବା ସମୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଲୋକସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳକୁ ଅଧିକ ଏକ ବର୍ଷ ବୃଦ୍ଧି କରିପାରନ୍ତି । ଦ୍ଵାଦଶ ଲୋକସଭା ମାତ୍ର ୧୩ ମାସ ପରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଅଟଳ ବିହାରୀ ବାଜପେୟୀ ଆସୁ ଭୋଟରେ ହାରିଗଲା ପରେ ବିରୋଧୀ ଦଳ ସରକାର ଗଠନରେ ସକ୍ଷମ ନହେଲାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସରକାରଙ୍କୁ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇଥିଲେ ଓ ଲୋକସଭା ଭଙ୍ଗ ପରେ ସାନି ନିର୍ବାଚନ ହୋଇଥିଲା ।

ଶପଥ : ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କୁ ବାଚସ୍ପତି କିମ୍ବା ଉପବାଚସ୍ପତି କିମ୍ବା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତ ଯେକୌଣସି ବରିଷ୍ଠ ସଭ୍ୟ ଶପଥପାଠ କରାଇଥାନ୍ତି ।

କୋରମ୍ : ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ଯେକୌଣସି ଗୃହର କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିବାପାଇଁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟସଂଖ୍ୟକ ସଭ୍ୟଙ୍କର ଉପସ୍ଥିତ ଆବଶ୍ୟକ । ଏହାକୁ କୋରମ୍ କୁହାଯାଏ ।

କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ : ଲୋକସଭାର କାର୍ଯ୍ୟ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର କାର୍ଯ୍ୟ ବୋଲି ସାଧାରଣତଃ ଧରି ନିଆଯାଇଥାଏ । ଏଣୁ ଲୋକସଭାର କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ହେଲା ।

(୧) ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷମତା : ଯେକୌଣସି କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷମତାର ଉତ୍ସ ହେଉଛି ଲୋକସଭା । ଅର୍ଥ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଚିଠା ଆଇନ ଲୋକସଭାରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇପାରିବ । ଏହା ସହିତ ବଳ କଷାକଷି ହେଲେ ସଂଖ୍ୟାତ୍ମକ ସଦସ୍ୟ ଥିବାରୁ ଲୋକସଭା ସର୍ବଦା ବିଜୟୀ ହୁଏ । ରାଜ୍ୟସଭା ଯଦି କୌଣସି ବିଷୟରେ ଲୋକସଭା ସହିତ ଏକମତ ନ ହୁଏ, ତେବେ ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନରେ ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ।

(୨) ଅର୍ଥ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କ୍ଷମତା : ଲୋକସଭାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସୁପାରିସ ସହିତ ଅର୍ଥ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଚିଠା ଆଇନ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇପାରିବ ।

କରଧାର୍ଯ୍ୟ : ନାଗରିକମାନଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବା ପରୋକ୍ଷ କରଧାର୍ଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଲୋକସଭାରେ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ ହୁଏ ।

ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନ : ଗୋଟିଏ ବର୍ଷରେ ସମ୍ଭାବିତ ଆୟ ଓ ବ୍ୟୟର ଅଟକଳକୁ ବାର୍ଷିକ ବଜେଟ୍ କୁହାଯାଏ । ସମ୍ବିଧାନ ୧୧୨ ଧାରାରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି ଯେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ ଆରମ୍ଭ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସେହି ବର୍ଷ ଆୟବ୍ୟୟ ଅଟକଳକୁ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଇବେ । ସାଧାରଣତଃ ଏହି ବଜେଟ୍ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କଦ୍ଵାରା ଲୋକସଭାରେ ଆଗତ ହୁଏ ।

ଖର୍ଜଦାବି : ବଜେଟ୍ ଆଗତ ପରେ ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗର ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ସେମାନଙ୍କର ବିଭାଗର ଖର୍ଜଦାବି ଲୋକସଭାରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରନ୍ତି । ଲୋକସଭା ଏହି ଖର୍ଚ୍ଚଦାବି ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରି ବ୍ୟୟଭାର କମାଇବା ବା ବଢ଼ାଇବା ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇପାରେ ।

ସମ୍ପ୍ରତ ପାଣ୍ଠି : ଭାରତ ସରକାରଙ୍କର ସମସ୍ତ ସୂତ୍ରରୁ ଆଦାୟ ହେଉଥିବା ଅର୍ଥ ସଞ୍ଚତ ବା ସମ୍ମିଳିତ ପାଣ୍ଠିକୁ ଯାଏ । ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ଅନୁମୋଦନ କ୍ରମେ ଏହି ପାଣ୍ଠିରୁ ଅର୍ଥ ଉଠାଯାଇ ଋଣ ପରିଶୋଧ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖର୍ଚ୍ଚ ଭରଣା କରାଯାଏ । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ରାଜ୍ୟସଭା ଓ ଲୋକସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ, ସପ୍ରିମ୍‌କୋର୍ଟର ବିଚାରପତି ପ୍ରଭୃତିଙ୍କର ଦରମା ଇତ୍ୟାଦି ସଞ୍ଚ ପାଣ୍ଠିରୁ ଦିଆଯାଏ । ଏ ବିଷୟରେ ଲୋକସଭା କେବଳ ଆଲୋଚନା କରିପାରେ । ଆର୍ଥିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଜ୍ୟସଭାର କିଛି କ୍ଷମତା ନାହିଁ କହିଲେ ଚଳେ ।

(୩) ପ୍ରଶାସନିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ : ସମ୍ବିଧାନର ୭୫(କ) ଧାରା ଅନୁସାରେ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସଭ୍ୟମାନେ ଲୋକସଭା ନିକଟରେ ମିଳିତଭାବରେ ଦାୟୀ ରହନ୍ତି । ଲୋକସଭା ଅବିଶ୍ବାସ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରି ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରିପାରେ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଅର୍ଥ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଚିଠା ଆଇନକୁ ଲୋକସଭା ନାମଞ୍ଜୁର କଲେ ତାହା ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ ସଙ୍ଗେ ସମାନ ହୋଇଥାଏ । ଫଳରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ କ୍ଷମତାରୁ ବିତାଡ଼ିତ ହୁଅନ୍ତି । ଏହା ସମ୍ଭବ ଯେତେବେଳେ କ୍ଷମତାସୀନ ଦଳରେ ମତଭେଦ ଓ ସଂଖ୍ୟାନ୍ୟୁନତା ଘଟିଥାଏ । କିନ୍ତୁ କ୍ଷମତାସୀନ ଦଳର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଅକ୍ଷୁଣ୍ଣ ଥଲେ ଏହିପରି ପ୍ରସ୍ତାବ ବା ଅର୍ଥବିଲ୍‌ ନାମଞ୍ଜୁର ଅବାସ୍ତବ ସ୍ଵପ୍ନରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ ।

ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର : ଲୋକସଭା ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର ସମୟରେ ସରକାରଙ୍କର ଦୋଷଦୁର୍ବଳତା ପଦାରେ ପକାଇ ନିନ୍ଦିତ କରାଇପାରିବେ ଓ ଭୋଟରମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ସରକାରଙ୍କର ଅପାରଗତା ପ୍ରମାଣିତ କରିଦେଇପାରିବେ ।

ମୁଲତବୀ ପ୍ରସ୍ତାବ : ମୁଲତବୀ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରି ସରକାରଙ୍କ ଅପାରଗତା ଦର୍ଶାଇ ଆଲୋଚନା କରାଇବାଦ୍ଵାରା ସରକାର ଲୋକମୁଖରେ ନିନ୍ଦିତ ହୁଅନ୍ତି । ଯେକୌଣସି ଜରୁରି ସାଧାରଣ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ମୁଲତବୀ ବିଷୟରେ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରାଯାଇପାରେ । ଧର୍ମଘଟ, ବଢ଼ି, ଅଗ୍ନିକାଣ୍ଡ, ହତ୍ୟା, ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ସଂଘର୍ଷ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟ ଉପରେ ଗୃହର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରି ସରକାରଙ୍କୁ ଅଡୁଆରେ ପକାଯାଇପାରେ ।

ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ :
(୧) ଲୋକସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ :
(i) ସେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବୈଠକରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ଏବଂ ଲୋକସଭା ଏବଂ ଅନ୍ୟସଭାର ମିଳିତ ବୈଠକରେ ସେ ଅଧ୍ଯକ୍ଷତା କରନ୍ତି ।
(ii) ସେ ଗୃହରେ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳିତ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି । କୌଣସି ସଭ୍ୟ ବିଶୃଙ୍ଖଳା ଆଚରଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କଲେ ତାଙ୍କୁ ଗୃହରୁ ବହିଷ୍କାର କରିପାରନ୍ତି । ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଆଲୋଚନା ଓ ମନ୍ତବ୍ୟକୁ ବିବରଣୀରୁ ବାଦ୍ ଦିଅନ୍ତି ।
(iii) ବିଲ୍ ଉପସ୍ଥାପନ, ମୁଲତବୀ ପ୍ରସ୍ତାବ, ଧ୍ୟାନ ଆକର୍ଷଣକାରୀ ପ୍ରସ୍ତାବ, ବୈଧାନିକ ପ୍ରଶ୍ନ ଓ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ଅନୁମତିକ୍ରମେ ଗୃହରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ ।
(iv) ବିଭିନ୍ନ ବିଲ୍ ଉପରେ ବାଚସ୍ପତି ଭୋଟ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ଏବଂ ବିଲ୍‌ର ସପକ୍ଷ ଓ ବିପକ୍ଷରେ ସମାନ ସଂଖ୍ୟକ ଭୋଟ ମିଳିଲେ ସେ ନିଜର ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଭୋଟ ଦେଇ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରନ୍ତି ।
(v) ସେ ନିଜେ କେତେକ ଗୃହ କମିଟିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଅଟନ୍ତି । ଅନ୍ୟ କେତେକ କମିଟିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କୁ ସେ ମନୋନୀତ କରନ୍ତି ।

(୨) ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର ଅଧିକାର ସୁରକ୍ଷା :
(i) ବାଚସ୍ପତି ଲୋକସଭାର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରକ୍ଷା କରନ୍ତି ।
(ii) ଲୋକସଭା ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର ବାକ୍ ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ସ୍ବାଧ୍ଵକାର ସୁରକ୍ଷା କରନ୍ତି ।
(iii) ତାଙ୍କ ବିନା ଅନୁମତିରେ କୌଣସି ସଭ୍ୟ ଗିରଫ ହୋଇପାରିବେ ନାହିଁ ।
(iv) ସେ ସ୍ଵାଧୀକାର ଭଙ୍ଗ କରିଥିବା ସଭ୍ୟଙ୍କୁ କିମ୍ବା ଅନୁଷ୍ଠାନକୁ ବିଚାର କରି ଦଣ୍ଡ ଦିଅନ୍ତି ।

(୩) ଯୋଗସୂତ୍ର ରକ୍ଷାକାରୀ :
ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ଜରିଆରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଯାଏ । ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ଅଜ୍ଞାତସାରରେ ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଲୋକସଭାକୁ ଭାଷଣ ଦେବାକୁ ଆସିଲେ ବାଚସ୍ପତି ତାଙ୍କୁ ସ୍ଵାଗତ ଜଣାନ୍ତି ।
(୪) ଅର୍ଥବିଲ୍‌ର ପ୍ରମାଣପତ୍ର :
କୌଣସି ବିଲ୍ ସାଧାରଣ ବିଲ୍ କିମ୍ବା ଅର୍ଥବିଲ୍ ବୋଲି ଦ୍ବନ୍ଦ ଉପୁଜିଲେ ବାଚସ୍ପତି ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଅନ୍ତି । ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ବଳରେ ଅର୍ଥବିଲ୍ ନିର୍ଣ୍ଣୀତ ହୁଏ ।

ଭୂମିକା : ଉପରୋକ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ମାନ୍ୟବର ପଦରେ ସମ୍ବୋଧନ କରାଯାଇଥାଏ । ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ସମ୍ମାନ ହେଉଛି ଲୋକସଭାର ସମ୍ମାନ । ସେ ଦଳରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇ ନିର୍ଦ୍ଦଳୀୟ ବ୍ୟକ୍ତି ହିସାବରେ ଲୋକସଭାର ସଭାପତି ପଦମଣ୍ଡନ କରିଥାଆନ୍ତି । ସେ କମ୍ କହନ୍ତି, ମାତ୍ର ଯାହା କହନ୍ତି ତାହାହିଁ ସମସ୍ତଙ୍କର ଶିରୋଧାର୍ଯ୍ୟ । ଗୃହର ଅବମାନନା ବା ସ୍ଵାଧୀକାରଭଙ୍ଗ ହେଲେ ବାଚସ୍ପତି ଗୃହର ସ୍ଵାଧୀକାର କମିଟିକୁ ଦାୟିତ୍ଵ ଦିଅନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ରିପୋର୍ଟ ଓ ଗୃହର ମଞ୍ଜୁରି ପରେ ବାଚସ୍ପତି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରନ୍ତି । ବ୍ରିଜ୍‌ ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦକ କରଞ୍ଜିଆଙ୍କୁ ସ୍ଵାଧୀକାର ଭଙ୍ଗ ଅଭିଯୋଗରେ ବାଚସ୍ପତି ଗୃହର ନିଷ୍ପତ୍ତି ଅନୁସାରେ ଭର୍ତ୍ସନା କରିଥିଲେ । କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଜେଲଦଣ୍ଡ ମଧ୍ୟ ଦିଆଯାଇଅଛି । ଲୋକସଭାର ଗୌରବ ଓ କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ବିଚକ୍ଷଣତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ସେ ମିଷ୍ଟଭାଷୀ, ଉପହାସପ୍ରିୟ ଓ ସହନଶୀଳ ହେବା ଦରକାର । ସେ ଲୋକସଭା ବାହାରେ ଲୋକସଭାର ପ୍ରତିନିଧୃତ୍ଵ କରନ୍ତି । ସର୍ବଭାରତୀୟ ବାଚସ୍ପତି ସମ୍ମିଳନୀର ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଅଧ୍ୟକ୍ଷ । ଲୋକସଭାର ସଚିବାଳୟ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ଲୋକସଭାର ଗୌରବ ଓ କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ଦକ୍ଷତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

୪ । ଭାରତୀୟ ସଂସଦର କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ତର୍ଜମା କର ।
Answer:
ଭାରତୀୟ ସଂସଦ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏବଂ ରାଜ୍ୟସଭା ଓ ଲୋକସଭା ନାମକ ଦୁଇଟି ସଦନକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ରାଜ୍ୟସଭା ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଓ ଲୋକସଭା ଲୋକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତିନିଧୃତ୍ଵ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ରାଜ୍ୟସଭାର ମୋଟ ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ୨୫୦ ଓ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୨୩୮ ଜଣ ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାଦ୍ଵାରା ପରୋକ୍ଷ ପଦ୍ଧତିରେ ନିର୍ବାଚିତ ହେଉଥିବାବେଳେ କଳା, ବିଜ୍ଞାନ, ସମାଜସେବା, ସାହିତ୍ୟ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଖ୍ୟାତିସମ୍ପନ୍ନ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୧୨ ଜଣଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମନୋନୀତ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହା ଏକ ଅର୍ଥ-ସ୍ଥାୟୀ ଗୃହ ଅଟେ । ପ୍ରତି ଦୁଇ ବର୍ଷରେ ଏହାର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି । ଭାରତର ଉପ-ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଜ ପଦବୀ ବଳରେ ଏହାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବାବେଳେ ଗୃହର ସଭ୍ୟମାନେ ନିଜ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣଙ୍କୁ ଉପାଧ୍ଯକ୍ଷରୂପେ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ, ଲୋକସଭାର ମୋଟ ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା ୫୪୫ । ଏହି ସଭ୍ୟମାନେ ନାଗରିକମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ଏହି ସଭ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଙ୍ଗ୍‌-ଭାରତୀୟ ସଦସ୍ୟ ନଥୁଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଦୁଇଜଣ ଆଙ୍ଗ୍‌-ଭାରତୀୟ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ମନୋନୀତ କରିଥା’ନ୍ତି । ଲୋକସଭାର ସାଧାରଣ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଏକ ବର୍ଷ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇପାରେ କିମ୍ବା ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପୂର୍ବରୁ ଏହାକୁ ଭାଙ୍ଗିଦେଇ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସାନି ନିର୍ବାଚନ ଘୋଷଣା କରିପାରନ୍ତି । ଗୃହର ସଭ୍ୟମାନେ ନିଜ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ବାଚସ୍ପତି ଓ ଅନ୍ୟ ଜଣେ ଉପ-ବାଚସ୍ପତି ନିର୍ବାଚନ କରନ୍ତି ଯିଏ ଲୋକସଭାର ଅଧିବେଶନରେ ଅଧ୍ଯକ୍ଷତା କରିବା ସହ ଗୃହର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା କରିଥା’ନ୍ତି ।

ସଂସଦର କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :
ସଂସଦୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ସଂସଦକୁ ସାର୍ବଭୌମତ୍ବର ଉତ୍ସ ଓ ଆଧାର କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଏଥୁରୁ ଏହାର କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଧାରଣା ମିଳିଥାଏ । ବାସ୍ତବରେ ସମ୍ବିଧାନର ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖ୍ ଭାରତୀୟ ସଂସଦକୁ ଅଧ‌ିକ କ୍ଷମତାସମ୍ପନ୍ନ କରାଯାଇଛି । ଭାରତର ସଂସଦର କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ନିମ୍ନମତେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇପାରେ ।

(୧) ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷମତା : ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ହୋଇଥିବାରୁ ସଂସଦ କେନ୍ଦ୍ରତାଲିକା ଓ ୟୁଗ୍ମ ତାଲିକା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରେ । କିନ୍ତୁ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କୌଣସି ବିଷୟରେ ପ୍ରଣୀତ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଆଇନ ରାଜ୍ୟ ଆଇନର ବିରୋଧ କଲେ ଓ ଉକ୍ତ ଆଇନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କରିନଥିଲେ କେନ୍ଦ୍ର ଆଇନ ବଳବତ୍ତର ରୁହେ ।

ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି, ବୈଦେଶିକ ଚୁକ୍ତିର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା, ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଗୃହୀତ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଂସଦ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରେ । ସଂସଦଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ଚିଠା – ବିଧେୟକ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ଲାଭକଲେ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

ଗୋଟିଏ ସାଧାରଣ ବିଧେୟକ ସଂସଦର ଯେକୌଣସି ଗୃହରେ ପ୍ରଥମେ ଆଗତ କରାଯାଇ ପାରୁଥୁବାବେଳେ ଅର୍ଥବିଧେୟକ ପ୍ରଥମେ କେବଳ ଲୋକସଭାରେ ଆଗତ କରାଯାଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବିଧେୟକକୁ ଅନୁମୋଦନ କରିବା ସମୟରେ ନିଜର ‘ସ୍ଥଗିତ ଭିଟୋ’ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ କରିପାରନ୍ତି । ସଂସଦଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ ଆଇନ ସମ୍ବିଧାନ ବିରୋଧୀ ହେଲେ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନିଜର ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କ୍ଷମତା ବଳରେ ଏହାକୁ ଅଣସାମ୍ବିଧାନିକ ବା ଅସିଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିପାରେ ।

(୨) ଆର୍ଥିକ କ୍ଷମତା : କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଆୟ ବ୍ୟୟ ମଞ୍ଜୁର କରିବା ଓ କରଧାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର କ୍ଷମତା ସଂସଦର ରହିଛି । ସଂସଦର ବିନା ଅନୁମୋଦନରେ ଗୋଟିଏ ପଇସା ମଧ୍ୟ କର ଆକାରରେ ଆଦାୟ କରିହେବ ନାହିଁ କିମ୍ବା ଖର୍ଚ୍ଚ ମଧ୍ୟ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ଅର୍ଥ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ତ ବିଲ୍ ଲୋକସଭାରେ ପ୍ରଥମେ ଆଗତ ହୁଏ । ଲୋକସଭାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ଅର୍ଥବିଧେୟକକୁ ରାଜ୍ୟସଭା ଅନୁମୋଦନ ପ୍ରଦାନ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ୧୪ ଦିନ ବିଳମ୍ବ ଘଟାଇପାରିବ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପୂର୍ବ ଅନୁମତି ବିନା କୌଣସି ଅର୍ଥବିଧେୟକ ଲୋକସଭାରେ ଆଗତ କରାଯାଇ ପାରୁନଥିବାରୁ ସଂସଦର ଅନୁମୋଦନ ପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହାକୁ ସ୍ବୀକୃତି ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ଓ ସ୍ଥଗିତ ଭିଟୋ ପ୍ରୟୋଗ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । କେନ୍ଦ୍ର ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ କେନ୍ଦ୍ରର ବାର୍ଷିକ ଆୟବ୍ୟୟର ଅଟକଳ ବା ବଜେଟ୍ ଆଗତ କରନ୍ତି । ସଂସଦ ବାର୍ଷିକ ବଜେଟ୍ ଓ ବ୍ୟୟମଞ୍ଜୁରି ବିଲ୍‌କୁ ଅନୁମୋଦନ କରିଥାଏ । ସଂସଦ ବଜେଟ୍ ଅନୁମୋଦନ ଓ କାଟ୍ ପ୍ରସ୍ତାବ ମାଧ୍ୟମରେ ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟାପାରରେ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କରିଥାଏ ।

(୩) କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ : ଭାରତ ପରି ସଂସଦୀୟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ଥବା ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ନିଜର ସମସ୍ତ ପ୍ରଶାସନିକ ତ୍ରୁଟିବିଚ୍ୟୁତି ପାଇଁ ସାମୂହିକଭାବେ ଲୋକସଭା ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ରହିଥାଏ । ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ସଂସଦର ସଭ୍ୟ ହୋଇଥିବାରୁ ସଂସଦର ସମସ୍ତ ଅଧୂବେଶନରେ ଯୋଗ ଦିଅନ୍ତି, ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦିଅନ୍ତି ଏବଂ ସରକାରୀ ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଗୃହରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବା ସହ ଏହା ସପକ୍ଷରେ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥା’ନ୍ତି ।

ସଭ୍ୟମାନେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରି, ମୁଲତବୀ ପ୍ରସ୍ତାବ, ଧ୍ୟାନ ଆକର୍ଷଣକାରୀ ପ୍ରସ୍ତାବ, ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଇତ୍ୟାଦି ଆଗତ କରି ସରକାରୀ ନୀତିର ତର୍ଜମା ଓ ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରିବା ମାଧ୍ୟମରେ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କରନ୍ତି । ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଲୋକସଭାର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ସମର୍ଥନ ହରାଇଲେ ପଦଚ୍ୟୁତ ହୋଇଥାଏ । ସଂସଦ ବିଭିନ୍ନ ସଂସଦୀୟ ସମିତି ମାଧ୍ୟମରେ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ତଥା ସରକାରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ଗୃହରେ ଆଲୋଚନା କରିବାଦ୍ୱାରା କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରିତାରେ ଅଙ୍କୁଶ ଲାଗିଥାଏ ।

(୪) ନ୍ୟାୟିକ କ୍ଷମତା : ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ କରି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ଉଚ୍ଚତମ ଓ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର
ବିଚାରପତି ଆଦି ଉଚ୍ଚ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପଦାଧ୍ଵକାରୀମାନଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିବାର କ୍ଷମତା ସଂସଦର ରହିଛି । ସଂସଦ ନିଜର ସ୍ଵାଧୀକାର ଭଙ୍ଗ ବିଷୟ ବିଚାର କରି ନ୍ୟାୟାଳୟ ପରି ଅର୍ଥ ବା କାରାଦଣ୍ଡ ଦେବାର କ୍ଷମତା ରହିଛି । ସଂସଦର ଏହି କ୍ଷମତାଗୁଡ଼ିକ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ବିଚାରଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ ।

(୫) ନିର୍ବାଚନଗତ କାର୍ଯ୍ୟ : ସଂସଦର ସମସ୍ତ ସଭ୍ୟ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିର୍ବାଚନରେ ନିର୍ବାଚକମଣ୍ଡଳୀ ଗଠନ କରୁଥିବାବେଳେ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭାର କେବଳ ନିର୍ବାଚିତ ସଦସ୍ୟମାନେ ବିଧାନସଭାର ନିର୍ବାଚିତ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ସହ ମିଶି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚକମଣ୍ଡଳୀ ଗଠନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଉଭୟ ଗୃହର ସଦସ୍ୟମାନେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଗୃହର ଅଧକ୍ଷ ଓ ଉପାଧ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

(୬) ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କ୍ଷମତା : ସମ୍ବିଧାନର ୩୬୮ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ସଂସଦ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରେ ଓ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମୁଖ୍ୟଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରେ । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଚିଠା ବିଧେୟକ ଯେକୌଣସି ଗୃହରେ ଆଗତ କରାଯାଇପାରେ । ଅଳ୍ପ କେତେକ ସଂଘୀୟ ବିଷୟକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଚିଠା ବିଧେୟକ ସଂସଦରେ ସାଧାରଣ ବା ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ସହ ଅନୁମୋଦିତ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ସହ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

ସେହି ସ୍ଵଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅର୍ଦ୍ଧାଧ‌ିକ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ଅନୁମୋଦନ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ । ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ପ୍ରସ୍ତାବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉଭୟ ଗୃହ ମଧ୍ୟରେ ମତବିଭେଦତା ଦେଖାଗଲେ ଯୁଗ୍ମ ଅଧିବେଶନ ଡକାଯିବା ସମ୍ପର୍କରେ ସମ୍ବିଧାନ ନୀରବ ଅଟେ; କାରଣ ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବ ଉଭୟ ଗୃହରେ ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍‌ଭାବେ ଅନୁମୋଦିତ ହେବା ବାଞ୍ଛନୀୟ ।

ବ୍ରିଟିଶ୍ ସଂସଦ ଓ ଭାରତୀୟ ସଂସଦ ମଧ୍ଯରେ ଏକ ତୁଳନାତ୍ମକ ଆଲୋଚନା କଲେ ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସଂସଦ ପରି ଭାରତୀୟ ସଂସଦ ସାର୍ବଭୌମ ନୁହେଁ । ଭାରତରେ ଏକ ଲିଖୁତ ଓ ଅନମନୀୟ ସମ୍ବିଧାନଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ପରିସୀମା, ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟର ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କ୍ଷମତାର ଅଙ୍କୁଶ, ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧୂକାର ଓ ଜନମତର ବଳୟଦ୍ଵାରା ଭାରତୀୟ ସଂସଦର କାର୍ଯ୍ୟଧାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହେଉଥିବାରୁ ଏହା ବ୍ରିଟିଶ୍ ସଂସଦ ପରି ସାର୍ବଭୌମ ହୋଇପାରି ନାହିଁ ।

୫ । ସଂସଦରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆଲୋଚନା କର ।
କିମ୍ବା, ସଂସଦରେ ଚିଠା ବିଧେୟକ (Bill) ଟି କିପରି ଆଇନ (Act) ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ବର୍ଣନା କର ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୧୦୭ ଧାରାରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପଦ୍ଧତି ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । କ୍ଷମତା ପୃଥକୀକରଣ ନିୟମ ଅନୁସାରେ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଉପରେ ସମସ୍ତ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷମତା ନ୍ୟସ୍ତ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ବାସ୍ତବରେ ପ୍ରଶାସନିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ । ଚିଠା ଆଇନକୁ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ବିନା ପରାମର୍ଶରେ ଅର୍ଥବିଲ୍ ଲୋକସଭାରେ ଆଗତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏହାହିଁ କେବଳ ଲୋକସଭାରେ ଆଗତ ହେବ ।

ସାଧାରଣ ବିଲ୍ : ଏହାକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି (୧) ସରକାରୀ, (୨) ବେସରକାରୀ । ଏହା ଯେକୌଣସି ଗୃହରେ ଆଗତ କରାଯାଇପାରିବ । ଯେଉଁ ସାଧାରଣ ବିଲ୍‌କୁ ମନ୍ତ୍ରୀ ଆଗତ କରନ୍ତି ତାହାହିଁ ସରକାରୀ ବିଲ୍ ଓ ଯାହାକୁ ସାଧାରଣତଃ ସଦସ୍ୟ ଆଗତ କରନ୍ତି ତାହାକୁ ହିଁ ବେସରକାରୀ ବିଲ୍ କହନ୍ତି । ବେସରକାରୀ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଆଇନ ସାଧାରଣତଃ ପ୍ରତ୍ୟାହୃତ ହୋଇଥାଏ । ସାଧାରଣ ବିଭାଗୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀ ସେ ବିଷୟରେ ସରକାରଙ୍କ ନୀତି ଘୋଷଣା କରନ୍ତି ଓ ଭବିଷ୍ୟତରେ ସରକାରଙ୍କ ତରଫରୁ ଚିଠା ଆଇନ ଆଗତ କରିବାପାଇଁ ଆଶ୍ଵାସନା ଦେଇଥାଆନ୍ତି ।

ଏହି ବିଲ୍ ଉପରେ ଉଭୟ ଗୃହର ସମାନ କ୍ଷମତା ଅଛି । ଯଦି ବିଲ୍ ଉପରେ କୌଣସି ବିବାଦ ଉପୁଜେ ତାହାହେଲେ ସମ୍ବିଧାନର ୧୦୮ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମିଳିତ ବୈଠକ ଡାକିପାରନ୍ତି ଏବଂ ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି ଏଥିରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି । ସାଧାରଣ ବିଲ୍‌କୁ ରାଜ୍ୟସଭା ୬ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଟକାଇ ରଖୁପାରେ ।

ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ବିଲ୍ : ଏହା ଯେକୌଣସି ଗୃହରେ ଆଗତ ହୋଇପାରିବ । ପ୍ରାୟ ମୁଖ୍ୟତଃ ଲୋକସଭାର ସଦସ୍ୟ ଏହାକୁ ପ୍ରଥମେ ଲୋକସଭାରେ ଆଗତ କରନ୍ତି ।

ଏହି ବିଲ୍ ଉପରେ ଉଭୟ ରାଜ୍ୟସଭା ଏବଂ ଲୋକସଭାର ସମାନ କ୍ଷମତା ଅଛି । ଏହି ବିଲ୍ ଉପରେ କୌଣସି ମିଳିତ ବୈଠକ ଡକାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।

ବିଲଟି ଆଇନରେ ପରିଣତ ହେବା ପାଇଁ ତିନୋଟି ସ୍ତର ଦେଇ ଗତି କରିଥାଏ ।

(୧) ପ୍ରଥମ ପାଠ : ସାଧାରଣ ବିଲ୍ ବା ଅଣ-ଅର୍ଥବିଲ୍ ସଂସଦର ଯେକୌଣସି ଗୃହରେ ଆଗତ ହୋଇପାରେ । ଯେଉଁ ସଦସ୍ୟ ବିଲ୍ ଆଗତ କରିବେ ସେ ମାସକ ପୂର୍ବରୁ ବାଚସ୍ପତି କିମ୍ବା ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କୁ ଲିଷ୍କୃତ ନୋଟିସ୍ ଦେବେ । ଯଦି ଲୋକସଭାରେ ବିଲ୍‌ ଆଗତ ହେବ, ତେବେ ବାଚସ୍ପତି ତାହାକୁ ଲୋକସଭାର କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବେ ଓ ବିଲ୍‌ର ପ୍ରଥମ ପାଠ ପାଇଁ ତାରିଖ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିବେ ।

ସେହି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାରିଖରେ ବିଲ୍ ଆଗତ କରୁଥିବା ସଦସ୍ୟ ବିଲ୍‌ର ଶିରୋନାମା ପାଠ କରିବେ ଓ ବିଲ୍‌ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ଗୁରୁତ୍ଵ ଉପରେ ଏକ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭାଷଣ ଦେବେ । ତା’ପରେ ବିଲ୍‌ ଭାରତ ଗେଜେଟ୍‌ରେ ପ୍ରକାଶିତ ହେବ । ଏହିଠାରେ ପ୍ରଥମ ପାଠ ଶେଷ ହେବ ।

(୨) ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଠ : ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଠ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ତାରିଖ ଓ ସମୟରେ ବିଲ୍ ଆଗତକାରୀ ସଭ୍ୟ ବିଲ୍‌କୁ ଗ୍ରହଣ କରିନେବାକୁ ଗୃହକୁ ଅନୁରୋଧ କରନ୍ତି । ବିଲ୍‌ ଗୃହୀତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ତିନୋଟି ପନ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ; ଯଥା – ବିଲ୍‌ଟି ବିଲ୍‌ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଆଲୋଚିତ ହୋଇ ଗୃହୀତ ହେବା ବା ସେଥୁପାଇଁ ତାରିଖ ଓ ସମୟ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିବା, (୨) ଏହାକୁ ଯାଞ୍ଚ କମିଟିକୁ ପଠାଯିବା, (୩) ଜନମତ ସଂଗ୍ରହ ପାଇଁ ବିଲ୍‌ଟିକୁ ବହୁଳଭାବେ ପ୍ରଚାର କରାଇବା ।

ବିଲ୍‌ ଜରୁରୀ ବା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଷୟ ଉପରେ ଆଧାରିତ ହୋଇଥିଲେ ତାହା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଆଲୋଚିତ ହୋଇ ଗୃହୀତ ହୁଏ କିମ୍ବା ଯାଞ୍ଚ କମିଟିକୁ ପଠାଇ ଦିଆଯାଏ ।

କମିଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟ : ଯାଞ୍ଚ କମିଟି ବିଲଟିକୁ ପୁଙ୍ଖାନୁପୁଙ୍ଖ ଭାବେ ଆଲୋଚନା କରେ । ଆବଶ୍ୟକ ମନେକଲେ ବିଲ୍ ଉପରେ ବିଭିନ୍ନ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବାପାଇଁ ଏହି ଯାଞ୍ଚ କମିଟି ଉପକମିଟି ନିଯୁକ୍ତ କରେ । ଯାଞ୍ଚ କମିଟି ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନଙ୍କଠାରୁ ସାକ୍ଷ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରେ । ବିଲ୍‌ର ଯେକୌଣସି ସଂଶୋଧନ ଆଣିବା କ୍ଷମତା ଯାଞ୍ଚ କମିଟିର ଅଛି । ବିଭିନ୍ନ ପରୀକ୍ଷା ପରେ ଯାଞ୍ଚ କମିଟି ଏକ ବିବରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ।

ବିବରଣୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟ : ଯାଞ୍ଚ କମିଟିର ଆଲୋଚନା ସରିବା ପରେ ଯାହା ଯାହା ନିଷ୍ପତ୍ତି ହେଲା ତାହାର ଏକ ବିବରଣୀ ରିପୋର୍ଟ ଆକାରରେ କମିଟିର ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍ ଲୋକସଭାରେ ଦାଖଲ କରନ୍ତି । ଯେଉଁମାନେ ବିରୁଦ୍ଧ ମତ ଦିଅନ୍ତି ସେମାନେ ବିରୁଦ୍ଧ ମତ ଲିଖତ ଭାବରେ ଦେଇଥାଆନ୍ତି ।

ସଂଶୋଧନ ପ୍ରସ୍ତାବ ପର୍ଯ୍ୟାୟ : ଏହି ସ୍ତରରେ ବିଶଦ୍ ଆଲୋଚନା ହୋଇ ସଂଶୋଧନ ଅଣାଯାଇଥାଏ । ସାଧାରଣ ସଦସ୍ୟମାନେ କେବଳ ଏହି ସ୍ତରରେ ସଂଶୋଧନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିଥାଆନ୍ତି । ଆଲୋଚନା ପରେ ପ୍ରଥମେ ସଂଶୋଧନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଓ ପରେ ଧାରା ଉପଧାରାକୁ ଅନୁମୋଦନ ନିମନ୍ତେ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଭୋଟପାଇଁ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୁଏ । ଭୋଟ ନିଆଯାଏ ।

ଯଦି ସଂଶୋଧନ ପ୍ରସ୍ତାବ ପାସ୍ ହେଲା, ତେବେ ତାହା ମୂଳ ଚିଠା ଆଇନରେ ଥିବା ଧାରାକୁ ସଂଶୋଧ କଲା ବୋଲି ଧରାଯାଏ । ଶେଷରେ ଚିଠା ଆଇନର ମୂଳଠାରୁ ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନାମକରଣ, ପ୍ରସ୍ତାବନା, ତାଲିକା ବା ପରିଶିଷ୍ଟ ଆଦି ଉପରେ ଭୋଟ ନିଆଯାଏ । ଉପସ୍ଥିତ ଥିବା ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ପରେ ଚିଠା ଆଇନର ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଠ ଶେଷ ହୋଇଥାଏ ।

(୩) ତୃତୀୟ ପାଠ : ବିଲ୍‌ର ତୃତୀୟ ପାଠ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ନୁହେଁ । ତୃତୀୟ ପାଠ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ବିଲ୍‌ର ପ୍ରସ୍ତାବକ ବିଲ୍‌କୁ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପାଇଁ ଗୃହର ଅନୁମୋଦନ ଲୋଡ଼ନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ ବିଲ୍ ଉପରେ ଆଲୋଚନାକୁ ସୀମିତ କରାଯାଏ । ବିଲ୍‌ରେ ଯଦି କୌଣସି ଭାଷାଗତ ତ୍ରୁଟି ରହିଥାଏ ସେଗୁଡ଼ିକ ମୌଖକ ସଂଶୋଧନ ପ୍ରସ୍ତାବଦ୍ଵାରା ସଂଶୋଧୃତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାପରେ ବିଲ୍ ଉପରେ ଭୋଟ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ ।

ଯଦି ବିଲ୍‌ ଗୃହରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିବା ଅର୍ଦ୍ଧାଧ‌ିକ ସଭ୍ୟଙ୍କର ସମର୍ଥନ ଲାଭ କରେ, ତେବେ ବିଲ୍‌ ଗୃହଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ହେଲା ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଯାଏ । ତା’ପରେ ଗୃହର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କ ଦସ୍ତଖତ ନିଆଯାଇ ବିଲ୍‌କୁ ଅନ୍ୟ ଗୃହକୁ ପଠାଯାଏ ।

ଅନ୍ୟ ଗୃହର ଅନୁମୋଦନ : ଅନ୍ୟ ଗୃହ ଉପରୋକ୍ତ ଅନୁରୂପ ଉପାୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବିଲ୍‌କୁ ପାସ୍ କରନ୍ତି । ବିଲ୍ ପାସ୍ କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନ୍ୟ ଗୃହ ନିମ୍ନଲିଖତ ଉପାୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ଉପାୟ ଅବଲମ୍ବନ କରିପାରନ୍ତି ।

(୧) ଏହା ପ୍ରଥମ ଗୃହକୁ ପାସ୍ ହୋଇ ଆସିଥିବା ବିଲ୍‌କୁ କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ନକରି ପାସ୍‌ କରି ଦେଇପାରେ ।
(୨) ଏହା ବିଲ୍‌ର କୌଣସି ଧାରାକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ପାସ୍ କରିପାରେ ।
(୩) ବିଲ୍‌କୁ ପାସ୍ ନକରି ନିଜ ପାଖରେ ଅଟକେଇ ରଖିପାରେ ।

ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନ (୧୦୮ ଧାରା) : ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଉକ୍ତ ଚିଠା ଆଇନ ଗୃହୀତ ନହେଲେ ବା କୌଣସି ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭା ସହିତ ଏକମତ ନହେଲେ, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଭୟ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭାର ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନ ଡାକନ୍ତି । ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନରେ ନୂତନ ସଂଶୋଧନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆସିପାରିବ ନାହିଁ, କେବଳ ବିବଦମାନ ସଂଶୋଧନର ବିଚାର କରାଯିବ । ଯଦି ମିଳିତ ଅଧୂବେଶନରେ ସଂଖ୍ୟାତ୍ମକ ଭୋଟରେ ସଂଶୋଧନ ସହ ବା ବିନା ସଂଶୋଧନରେ ଚିଠା ଆଇନ ଗୃହୀତ ହୁଏ, ତେବେ ତାହା ଉଭୟ ସଦନରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଛି ବୋଲି ଧରାଯିବ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମଞ୍ଜୁରୀ : ସମ୍ବିଧାନର ୧୧୧ ଧାରାନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମଞ୍ଜୁରୀ ବିନା କୌଣସି ଚିଠା ଆଇନ, ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସାଧାରଣଚିଠା ଆଇନକୁ ମଞ୍ଜୁର କରିପାରନ୍ତି ବା ଯେଉଁ ସଦନରେ ଏହା ପ୍ରଥମେ ଆଗତ ହୋଇଛି ସେହି ସଦନକୁ ନିଜ ମତାମତ ବା ସୁପାରିସ ସହୁ ଫେରାଇ ଦେଇପାରନ୍ତି ।

ଯଦି ଉଭୟ ସଦନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସୁପାରିସ ବା ସଂଶୋଧନକୁ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ବା ନକରି ପୂର୍ବ ଚିଠା ଆଇନକୁ ଆଉଥରେ ଅନୁମୋଦନ କରନ୍ତି ତେବେ ତାହାକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମଞ୍ଜୁର ଦେବାକୁ ମଧ୍ୟ ବାଧ୍ୟ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଭିଟୋ କ୍ଷମତା ଏପରି କରିବା ଦ୍ବାରା ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଚିଠା ଆଇନକୁ ଡେରି କରାଇଦେଇପାରନ୍ତି । ତେଣୁ ଏହି କ୍ଷମତାକୁ ବିଳମ୍ବନ କ୍ଷମତା ବା ‘ସ୍ଥଗିତ ଭିଟୋ’ କ୍ଷମତା କୁହାଯାଏ ।

(୨) ପକେଟ୍ ଭିଟୋ : ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପକେଟ୍ ଭିଟୋ କ୍ଷମତା ରହିଛି । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କୌଣସି ଚିଠା ଆଇନକୁ ମଞ୍ଜୁର ନକରି ବା ନ ଫେରାଇ ନିଜ ପାଖରେ ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ପାଇଁ ରଖୁପାରନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ପାଇଲାପରେ ଏହା (Act) ବା ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ । କିନ୍ତୁ ଏହା ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପକେଟ୍ ଭିଟୋ କ୍ଷମତା ସହ ତୁଳନୀୟ ନୁହେଁ ।

୬ । ସଂସଦର ଆର୍ଥିକ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ (Financial Procedure) ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସଂସଦ ନିକଟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୁଦ୍ରାକୋଷ ରହିଥାଏ । ଏହାର ବିନା ଅନୁମୋଦନରେ ଗୋଟିଏ ପଇସା ମଧ୍ୟ କର ଆକାରରେ ଆଦାୟ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ କିମ୍ବା ଗୋଟିଏ ପଇସା ମଧ୍ଯ ଖର୍ଚ୍ଚ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏହା ଆମେରିକୀୟ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ‘ବିନା ପ୍ରତିନିଧୃତ୍ବରେ କର ଦେବୁ ନାହିଁ’’ ସର୍ଭକୁ ପୂରଣ କରିଥାଏ । ଲୋକପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ସଂସଦର ବିନା ଅନୁମୋଦନରେ ସାଧାରଣ କର ଆଦାୟ ବା ସାଧାରଣ ଅର୍ଥ ବ୍ୟୟ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।

ବାସ୍ତବତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିବେଚନା କଲେ ସଂସଦର ନିମ୍ନସଦନ ଅର୍ଥାତ୍ ଲୋକସଭା କରଧାର୍ଯ୍ୟ ଓ ବ୍ୟୟବରାଦ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରେ । କିନ୍ତୁ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଥମ ଉଦ୍ୟୋଗ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ତରଫରୁ ହୋଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପୂର୍ବ ଅନୁମୋଦନ ସହ ସମସ୍ତ ଅର୍ଥବିଧେୟକ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଲୋକସଭାରେ ପ୍ରଥମେ ଆଗତ ହୁଏ । ଦେଶର ବାର୍ଷିକ ଆୟ-ବ୍ୟୟର ଅଟକଳ ବା ବଜେଟ୍ କେନ୍ଦ୍ର ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ଲୋକସଭାରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି ।

ବଜେଟ୍‌ରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଆୟ ଓ ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗର ବ୍ୟୟର ହିସାବ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଏଥିରେ ନୂତନ କରଧାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତାବର ସୂଚନା ମଧ୍ୟ ଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନ୍ତ୍ରୀ ନିଜ ବିଭାଗୀୟ ଖର୍ଚ୍ଚର ଦାବି ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି ଓ ତାହା ଲୋକସଭାରେ ଆଲୋଚନା ପରେ ଗୃହୀତ ହୁଏ । ଯଦି ସଂସଦର କୌଣସି ସାଂସଦ ଚାହିଁବେ ତାହାହେଲେ ବିଭାଗୀୟ ଖର୍ଚ୍ଚ ଆଲୋଚନାବେଳେ ସେ କାଟ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଣିପାରିବେ ।

ସରକାରଙ୍କ ଖର୍ଚ୍ଚ ଦୁଇ ପ୍ରକାର, ଯଥା – (i) ଗୋଟିଏ ସଂସଦର ପୂର୍ଷ ଅନୁମୋଦନ ସାପେକ୍ଷ ଓ (ii) ସଞ୍ଚିତ ପାଣ୍ଠିରୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ଖର୍ଚ୍ଚ । ପ୍ରଥମଟିରେ ଭୋଟ ଆବଶ୍ୟକ ବିଷୟ ରହିଥିବାବେଳେ ଦ୍ଵିତୀୟଟିରେ ଭୋଟ ଅନାବଶ୍ୟକ ବିଷୟ ରହିଥାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟ ପ୍ରକାର ଖର୍ଚ୍ଚ ଦାବିକୁ ସଂସଦ ଆଗ୍ରାହ୍ୟ କରିପାରେ ନାହିଁ । ପ୍ରଥମ ପ୍ରକାର ଖର୍ଚ୍ଚ ଉପରେ ଲୋକସଭାରେ ବ୍ୟାପକ ଆଲୋଚନା ହୁଏ ଓ ସେଥୁରୁ ଯେକୌଣସି ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ଅଗ୍ରାହ୍ୟ କରିଦେବାର କ୍ଷମତା ଲୋକସଭାର ରହିଛି ।

ବଜେଟ୍ ଓ ବ୍ୟୟଦାବି (Demand for Grants) : ବଜେଟ୍‌ର ଦୁଇଟି ଅଂଶ ରହିଥାଏ; ଯଥା- ସାଧାରଣ ବଜେଟ୍ ଓ ରେଳ ବିଭାଗ ବଜେଟ୍ । ସଂସଦରେ ପ୍ରଥମ ରେଳମନ୍ତ୍ରୀ ରେଳ ବଜେଟ୍ ଆଗତ କରନ୍ତି ଓ ତା’ପରେ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ସାଧାରଣ ବଜେଟ୍ ଆଗତ କରନ୍ତି । ବଜେଟ୍ କରଧାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତାବ, ରାଜସ୍ଵ ଓ ବ୍ୟୟର ପୂର୍ଖ ହିସାବ ଫର୍ଦ୍ଦ ଆଦିକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିଥାଏ । ଗୃହରେ ବଜେଟ୍ ଆଲୋଚନା ସମୟରେ ସରକାରଙ୍କ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ଆଲୋଚନା, ସମାଲୋଚନା ଓ ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରାଯାଇଥାଏ ।

ଏହି ସାଧାରଣ ଆଲୋଚନା ପରେ ଖର୍ଚ୍ଚଦାବି ଉପରେ ଭୋଟ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଭାଗ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରଭାବେ ତିନିଗୋଟି ସ୍ତରବିଶିଷ୍ଟ ‘ବ୍ୟୟ ଫର୍ଦ’ (Demand for Grant) ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି । ପ୍ରଥମ ସ୍ତରରେ ମୋଟ ବ୍ୟୟର ପ୍ରସ୍ତାବ, ଦ୍ଵିତୀୟ ସ୍ତରରେ ବ୍ୟୟର ଉପ-ବିଭାଗଗୁଡ଼ିକର ତାଲିକା ଓ ତୃତୀୟ ସ୍ତରରେ ଉପ-ବିଭାଗଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟୟର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିବରଣୀ ସ୍ଥାନ ପାଇଥାଏ ।

କାଟ୍ ପ୍ରସ୍ତାବ : ଏହି କାଟ୍ ପ୍ରସ୍ତାବ ମାଧ୍ୟମରେ ସଂସଦର ସଭ୍ୟମାନେ ସରକାରଙ୍କ ବିଭିନ୍ନ ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ସମାଲୋଚନା କରିଥା’ନ୍ତି କିମ୍ବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଭିଯୋଗ ପ୍ରତି ସରକାରଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରନ୍ତି । ଏହା ସାଧାରଣତଃ ତିନି ପ୍ରକାରର; ଯଥା —
(i) ନୀତି ନାପସନ୍ଦ କାଟ୍ (Disapproval of policy cut) : ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବରେ ସରକାରଙ୍କ ଖର୍ଚ୍ଚଦାବିରୁ ଏକ ଟଙ୍କା କମାଇ ଦିଆଯିବାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ ହୋଇଥାଏ ।
(ii) ମିତବ୍ୟୟୀ କାଟ୍ (Economy cut) : ମିତବ୍ୟୟିତା, ଆର୍ଥିକ ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ସଂଯମତା ରକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟୟସଙ୍କୋଚନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆସିଥାଏ ।
(iii) ପ୍ରତୀକ କାଟ୍ (Token cut) : ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ସରକାରଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଭିଯୋଗ ଉପସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ସ୍ବର ଉତ୍ତୋଳନ । ଏହାର ବ୍ୟବହାର ଅଧିକ ।

ଶିରଛେଦ ବା ଗିଲୋଟିନ୍ (Guilotine) : ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ବଜେଟ୍ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ତ ବିଷୟ ଗୃହର ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ଏହି ‘ଗିଲୋଟିନ୍’ ପଦ୍ଧତିର ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ବିନା ଆଲୋଚନାରେ ଏକାଧୁକ ଅନୁଦାନ ଦାବି ଉପରେ ଭୋଟ ନିଆଯାଇଥାଏ । ସେହିପରି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ହେଲେ ‘କ୍ଲୋଜର’ (Closure) ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇ ଆଲୋଚନାର ପରିସମାପ୍ତି ଘୋଷଣା କରାଯାଇ ଖର୍ଚ୍ଚ ଦାବି ଉପରେ ଭୋଟ ନିଆଯାଏ ।

ଭୋଟ୍ ଅନ୍ ଆକାଉଣ୍ଟ (Vote on Account) : ବଜେଟ୍ ଆଲୋଚନା ଓ ଅନୁମୋଦନ ଏକ ସମୟସାପେକ୍ଷ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଟେ । ଏଣୁ କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ବଜେଟ୍ ଉପସ୍ଥାପନ ଓ ଅନୁମୋଦନ ସମ୍ଭବ ନହେଲେ ଏହି ‘ ଭୋଟ୍ ଅନ୍ ଆକାଉଣ୍ଟ’ ବା କାମଚଳା ବଜେଟ୍ ସଂସଦରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଏ ଯାହା ବିନା ଆଲୋଚନାରେ ସଂସଦର ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କରେ । ଏହା ସରକାରଙ୍କୁ ଭାରତର ଘନୀଭୂତ ପାଣ୍ଠିରୁ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବା ପାଇଁ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କରେ । ଏହା ସାଧାରଣତଃ ଦୁଇ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇପାରେ ।

ବଜେଟ୍ ଓ ବ୍ୟୟମଞ୍ଜୁରୀ ଚିଠା (Appropriation Bill)ର ଅନୁମୋଦନ : ସଂସଦଦ୍ଵାରା ବଜେଟ୍ ଅନୁମୋଦନ ପରେ ସଂସଦର ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟାପାରରେ ପୂର୍ଣ୍ଣଚ୍ଛେଦ ପଡ଼େ ନାହିଁ । ବଜେଟ୍ ସଂସଦର ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ ନ କରିପାରିଲେ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ ସହ ସମାନ ବୋଲି ଏହାକୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ବଜେଟ୍‌ର ଅନୁମୋଦନ ସହ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ବଜେଟ୍‌ର ପ୍ରସ୍ତାବ ଅନୁଯାୟୀ ବ୍ୟୟ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସଂସଦ ଏକ ‘ବ୍ୟୟମଞ୍ଜୁରୀ ଚିଠା’ ଅନୁମୋଦନ କରେ । ଏହି ବ୍ୟୟମଞ୍ଜୁରୀ ଚିଠା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ସହ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୋଇ ବଜେଟ୍‌କୁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ କରିଥାଏ ।

ଫାଇନାନ୍ସ ଚିଠା (Finance Bill)ର ଅନୁମୋଦନ : ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବଜେଟ୍ ଅଭିଭାଷଣ ପରେ ଲୋକସଭାରେ ଏହି ଫାଇନାନ୍ସ ଚିଠା ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥାଏ । ବ୍ୟୟମଞ୍ଜୁରୀ ଚିଠାର ଅନୁମୋଦନ ପରେ ଏହି ଫାଇନାନ୍ସ ଚିଠା ଗୃହରେ ଆଲୋଚନା ହୁଏ । ଏହା ସାଧାରଣ ଚିଠା ଅନୁମୋଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗୃହରେ ଆଲୋଚିତ ଓ ଗୃହୀତ ହୁଏ । ଏହା ସରକାରଙ୍କୁ କରଧାର୍ଯ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ରାଜ୍ୟର ରାଜସ୍ଵ ଆଦାୟ ପାଇଁ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କରିବା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ଏହି ଫାଇନାନ୍ସ ଚିଠା ସଂସଦଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ହୋଇ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ସହ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହେଲେ ସଂସଦର ଆର୍ଥିକ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପୂର୍ଣଚ୍ଛେଦ ପଡ଼ିଥାଏ ।

ଅର୍ଥବିଧେୟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲୋକସଭାର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ । ଲୋକସଭାରେ ପ୍ରଥମେ ଆଗତ ହୋଇ ଗୃହୀତ ହୋଇସାରିବା ପରେ ଅର୍ଥବିଧେୟକ ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ଯାଏ । ରାଜ୍ୟସଭାରେ ୧୪ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଏହାକୁ ଗୃହୀତ କରାଯାଇପାରେ କିମ୍ବା ମତାମତ ସହ ଲୋକସଭାର ପୁନଃ ବିଚାର ପାଇଁ ଫେରାଇ ଦିଆଯାଇପାରେ କିମ୍ବା କୌଣସି ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇନପାରେ । ମାତ୍ର ୧୪ ଦିନ ପରେ ଲୋକସଭାଦ୍ଵାରା ଏହାର ପୁନଃ ବିଚାର କରାନଗଲେ କିମ୍ବା ରାଜ୍ୟସଭାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ନହେଲେ ମଧ୍ୟ ଅର୍ଥବିଧେୟକ ସଂସଦର ଉଭୟ ସଦନଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ହୋଇଛି ବୋଲି ଧରିନିଆଯାଏ । ସଂସଦଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ବଜେଟ୍ ବା ଅର୍ଥବିଧେୟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଜର ‘ସୁଗିତ ଭିଟୋ’ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ଓ ସ୍ବୀକୃତି ଦେବାକୁ ପ୍ରାୟତଃ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

ବିଧାନସଭାର ଗଠନ : ସମ୍ବିଧାନର ୧୭୦ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟର ବିଧାନସଭାର ଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀ ବର୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟମାନେ ଲୋକଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ କୌଣସି ରାଜ୍ୟରେ ୫୦୦ରୁ ଅଧିକ ଓ ୬୦ରୁ କମ୍ ସଂଖ୍ୟକ ସଭ୍ୟ ବିଧାନସଭାରେ ରହିପାରିବେ ନାହିଁ । ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନସଭାରେ ମୋଟ ୧୪୭ ଜଣ ସଦସ୍ୟ ରହିଛନ୍ତି ।

୭ । ଓଡିଶା ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୧୬୮ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ବିଧାନସଭାର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ । ରାଜ୍ୟର ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଗୃହଭାବରେ ଏହା ସ୍ବୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ । କେତେକ ରାଜ୍ୟରେ ଏହା ଦ୍ବିକକ୍ଷୀୟ ବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଓଡ଼ିଶାର ଏକକକ୍ଷୀୟ ଆକାରରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଏବଂ ବିଧାନସଭା ନାମରେ ପରିଚିତ । ଓଡ଼ିଶାରେ ବିଧାନ ପରିଷଦ ନାହିଁ । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ସ୍ବୀକୃତି ବିନା ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହୀତ ପ୍ରସ୍ତାବ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ ନାହିଁ ।

ବିଧାନସଭାର ଗଠନ : ସମ୍ବିଧାନର ୧୭୦ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟର ବିଧାନସଭାର ଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀ ବର୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟମାନେ ଲୋକଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ କୌଣସି ରାଜ୍ୟରେ ୫୦୦ରୁ ଅଧିକ ଓ ୬୦ରୁ କମ୍ ସଂଖ୍ୟକ ସଭ୍ୟ ବିଧାନସଭାରେ ରହିପାରିବେ ନାହିଁ । ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନସଭାରେ ମୋଟ ୧୪୭ ଜଣ ସଦସ୍ୟ ରହିଛନ୍ତି ।

ସଂରକ୍ଷଣ : ସମ୍ବିଧାନର ୩୩୨ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ହରିଜନ ଓ ଆଦିବାସୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ବିଧାନସଭାରେ ପ୍ରତିନିଧୂତ୍ବ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି । ସେହି ଅନୁସାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ୩୪ଟି ସ୍ଥାନ ଆଦିବାସୀ ଓ ୨୨ଟି ସ୍ଥାନ ହରିଜନଙ୍କ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।

ମନୋନୟନ : ସମ୍ବିଧାନର ୩୩୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ମତରେ ଆଙ୍ଗ୍‌ଲୋ – ଭାରତୀୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ବିଧାନସଭାରେ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରତିନିଧୂ ହୋଇନଥିଲେ ସେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୨ଜଣଙ୍କୁ ବିଧାନସଭାକୁ ମନୋନୀତ କରିପାରନ୍ତି; ମାତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ପାଇଁ ଏହା ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ନୁହେଁ ।

ଯୋଗ୍ୟତା : ସମ୍ବିଧାନର ୧୭୩ ଧାରା ଅନୁସାରେ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରାର୍ଥୀ ହେବାକୁ ହେଲେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ନିମ୍ନଲିଖତ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

(୧) ସେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥବେ ।
(୨) ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳକଙ୍କ ନିକଟରେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରତି ଆନୁଗତ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଶପଥପାଠ କରିବେ ।
(୩) ତାଙ୍କୁ ଅନ୍ତତଃ ୨୫ ବର୍ଷ ହୋଇଥିବ ।
(୪) ନିର୍ବାଚନ ଆଇନଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବ ।
(୫) ସରକାରୀ ପାଣ୍ଠିରୁ ଦରମା ବା ବ୍ୟବସାୟ ସୂତ୍ରରେ ଅର୍ଥଲାଭଜନିତ ଅଣରାଜନୀତିକ ପଦବୀ ଧାରଣ କରି ନଥୁବେ ଅର୍ଥାତ୍ କଣ୍ଟ୍ରାକ୍ଟର, ସରକାରୀ ବ୍ୟବସାୟ ସୂତ୍ରରେ ସରକାରଙ୍କ ସହିତ ଚୁକ୍ତିବଦ୍ଧ ହୋଇନଥିବେ ।
(୬) ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦିତା କରୁଥିବା ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ୫,୦୦୦ ଟଙ୍କା ଲେଖାଏଁ ଅମାନତ ଜମା ରଖୁବାକୁ ପଡ଼େ ।

କାର୍ଯ୍ୟକାଳ : ବିଧାନସଭାର ସାଧାରଣ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୫ ବର୍ଷ । ଜାତୀୟ ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ସମୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବିଧାନସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଆଉ ଏକ ବର୍ଷ ବଢ଼ାଇ ଦିଅନ୍ତି । ଏହାର ସର୍ବନିମ୍ନ ସମୟ ବିଧାନସଭାର ଆସ୍ଥା ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

ଅଧୂବେଶନ : ଏହାର ଅଧୂବେଶନ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କଦ୍ଵାରା ଆହୂତ ହୁଏ ଏବଂ ସ୍ଥଗିତ ହୁଏ। ଅନ୍ତତଃ ବର୍ଷକୁ ଦୁଇ ଥର ବିଧାନସଭା ବସେ । ବର୍ଷକୁ ଆପାତତଃ ୬୦ ଦିନ ବସେ । ପ୍ରତି ବିଷୟ ସଂଖ୍ୟାଧ‌ିକ ମତରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଏ । ଯଦି କୌଣସି ସଦସ୍ୟ ଏକ ସମୟରେ ୬୦ ଦିନ ବିନାନୁମତିରେ ଅନୁପସ୍ଥିତ ରହିଲେ ବିଧାନସଭାରେ ତାଙ୍କ ସ୍ଥାନ ଖାଲି ପଡ଼ିଲା ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଯାଇପାରିବ ।

କୋରମ୍ : ବିଧାନସଭାର ସମୁଦାୟ ସଦସ୍ୟ ୧/୧୦ ଅଂଶ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଅନୁପସ୍ଥିତ ହେଲେ କୋରମ୍ ହୁଏ ନାହିଁ ଏବଂ ବିଧାନସଭାର ଅଧୂବେଶନକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଏ ।

କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :
(୧) ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା କ୍ଷମତା : ବିଧାନସଭାର ପ୍ରଧାନ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଲା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବା । ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା ଓ ସଂଯୁକ୍ତ ବା ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାସ୍ଥ ବିଷୟମାନଙ୍କ ଉପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବାର ଅଧିକାର ବିଧାନସଭାର ରହିଛି । ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାରୁ ଯଦି କେନ୍ଦ୍ର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିବା, ସେ ଆଇନକୁ ବିରୋଧ କରୁଥିବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିଧାନସଭା କରିପାରିବ ନାହିଁ । ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହୀତ ବିଲ୍ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ସ୍ଵୀକୃତି ଲାଭ କରି ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

(୨) କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ : ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ମିଳିତଭାବେ ବିଧାନସଭା ନିକଟରେ ଦାୟୀ ରହିବେ ବୋଲି ସମ୍ବିଧାନର ୧୬୪ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ଫଳରେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତଭାବରେ ଓ ମିଳିତଭାବରେ ବିଧାନସଭା ନିକଟରେ ଦାୟୀ । ବିଧାନସଭାର ସଦସ୍ୟମାନେ ବିଭାଗୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ନାନା ପ୍ରକାର ପ୍ରଶ୍ନ, ଧ୍ୟାନ ଆକର୍ଷଣକାରୀ ପ୍ରସ୍ତାବ, ମୁଲତବୀ ପ୍ରସ୍ତାବ, ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ, କାଟ ପ୍ରସ୍ତାବ, ନିନ୍ଦା ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଦି ଆଗତ କରି କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରିତା ମନୋଭାବକୁ ଗୃହୀତ ନହେଲେ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ଇସ୍ତଫା ଦିଏ ।

(୩) ଆର୍ଥିକ କ୍ଷମତା : ବିଧାନସଭାର ବିନା ଅନୁମୋଦନରେ ଗୋଟିଏ ପଇସା ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ବିଧାନସଭା ରାଜ୍ୟ ପାଣ୍ଠି ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଅର୍ଜିନାନ୍‌ସଦ୍ବାରା ସମସ୍ତ ଆଇନ ପାସ୍‌ ହୋଇପାରେ; ମାତ୍ର ବଜେଟ୍ ନୁହେଁ । ବିଧାନସଭାର ବିନା ଅନୁମୋଦନରେ ନୂତନ କର ଲାଗୁ ହୁଏ ନାହିଁ କି ପ୍ରଚଳିତ କରକୁ ମଧ୍ୟ ଛାଡ଼ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ଭାଙ୍ଗି ଯାଇଥଲେ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟ ସେହି ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ବଜେଟ ପସ୍ତତ କରେ ।

(୪) ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କ୍ଷମତା : ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଷୟରେ ସମ୍ବିଧାନର ୩୬୮ ଧାରାନୁସାରେ କେତେକ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଚିଠା ଆଇନ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ପଠାଯାଇଥାଏ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବିଧାନସଭା ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି । ମୁଖ୍ୟତଃ ସମ୍ବିଧାନରେ ୫୪, ୫୫ ଧାରା ଇତ୍ୟାଦି ପାଇଁ ବିଧାନସଭା ଅନୁମୋଦନ ଆବଶ୍ୟକ ।

(୫) ନିର୍ବାଚନ କ୍ଷମତା : ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନ, ରାଜ୍ୟସଭାର ସଦସ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ, ବିଧାନସଭାର ବିଚ ଉପବାଚସ୍ପତି ନିର୍ବାଚନରେ ବିଧାନସଭାର ସଦସ୍ୟମାନେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।

(୬) ନ୍ୟାୟିକ କ୍ଷମତା : ବିଧାନସଭାରେ କୌଣସି ସଦସ୍ୟଙ୍କର ବା ବାଚସ୍ପତିଙ୍କର ସ୍ଵାଧୀକାର ଭଙ୍ଗ ଅଭିଯୋଗ ହେଲେ ସେ ବିଷୟରେ ସ୍ଵାଧୀକାର କମିଟିର ରିପୋର୍ଟ ବିଚାର ଆଲୋଚନା ପରେ ଦୋଷୀକୁ ଅର୍ଥ ବା ଜେଲଦଣ୍ଡ ଦେବାର କ୍ଷମତା ବିଧାନସଭାର ରହିଅଛି । ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ମତରେ ବିଧାନସଭାର କ୍ଷମତା ଏ ଦିଗରେ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ । ସେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ବିରୋଧରେ କୌଣସି ଅପିଲ୍ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।

(୭) ବିବିଧ କ୍ଷମତା :
(i) ବିଧାନସଭାରୁ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କର ସିନେଟ୍‌କୁ ପ୍ରତିନିଧୂ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
(ii) ସାଧାରଣ ସେବା ଆୟୋଗର ବିବରଣୀ ଆଲୋଚନା କରେ ଓ ଏହାର ସୁପାରିସକୁ କାହିଁକି ସରକାର ଗ୍ରହଣ କରି ନାହାନ୍ତି ତାହାର କୈଫିୟତ୍ ସରକାରଙ୍କଠାରୁ ଶୁଣେ ।
(iii) ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟରେ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରି ସରକାରଙ୍କୁ ସୁପାରିସ କରେ ।
(iv) ଯୋଜନାର ରୂପରେଖ ଓ ଗତି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ । କେନ୍ଦ୍ର ନିକଟରେ ରାଜ୍ୟ ତରଫରୁ ଗୁହାରି ଜଣାଇବାକୁ ମିଳିତ ପ୍ରତିନିଧୂ ଦଳ ପଠାଇପାରେ ।
(v) ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିବାପାଇଁ କମିଟିମାନ ବସାଇପାରେ ।
(vi) ସରକାରୀ ଦଳର ସଂସ୍କାର ପାଇଁ କମିଟି ଗଠନ କରିପାରେ ।
(vii) ରାଜ୍ୟର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଯେକୌଣସି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇପାରେ ।

ଯେତେବେଳେ ସରକାରୀ ଦଳର ଅବସ୍ଥା ଦୋଦୁଲ୍ୟମାନ ହୁଏ ସେତେବେଳେ ବିଧାନସଭାର ଗୁରୁତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ । କମିଟିମାନଙ୍କ ଜରିଆରେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ବାହୁଛାୟା ତଳେ ଥିବା ଅମଲାତନ୍ତ୍ରକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରି ନିଜର ଦୃଢ଼ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରିପାରେ । ଜନମତକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରି ସରକାରଙ୍କୁ ପ୍ରକୃତ ରାସ୍ତାକୁ ଆଣିବାରେ ବିଧାନସଭାର ଗୁରୁଦାୟିତ୍ଵ ରହିଛି ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Logic Solutions Unit 5 ନ୍ୟାୟଙ୍କ ଜ୍ଞାନ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଓ କର୍ମବାଦ Objective Questions.

CHSE Odisha Class 12 Logic Unit 5 Objective Questions in Odia Medium

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିକଳ୍ପମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. କାହାକୁ ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ବୋଲି କୁହାଯାଏ ?
(କ) କଣାଦ
(ଖ) ମହର୍ଷି ଗୌତମ
(ଗ) କପିଳ
(ଘ) ଜୈନ୍ୟ
Answer:
(ଖ) ମହର୍ଷି ଗୌତମ

2. ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନରେ କେତୋଟି ପ୍ରମାଣ ସ୍ଵୀକୃତି ଲାଭ କରିଅଛି ?
(କ) ୪
(ଖ) ୫
(ଗ) ୬
(ଘ) ୭
Answer:
(କ) ୪

3. ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନରେ କେତୋଟି ପଦାର୍ଥ ସ୍ୱୀକୃତି ଲାଭ କରିଅଛି ?
(କ) ୧୪
(ଖ) ୧୫
(ଗ) ୧୬
(ଘ) ୧୭
Answer:
(ଗ) ୧୬

4. ନ୍ୟାୟ ମତରେ ଜ୍ଞାନ କାହାକୁ ବୁଝାଏ ?
(କ) ପ୍ରମା ଓ ଅପ୍ରମା
(ଖ) ବୈଧ ଓ ଅବୈଧ
(ଗ) ସ୍ମୃତି ଓ ସଂଶୟ
(ଘ) ତର୍କ ଓ ବୁଦ୍ଧି
Answer:
(କ) ପ୍ରମା ଓ ଅପ୍ରମା

5. ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ କେଉଁ କେଉଁ ଭାଗରେ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(କ) ପ୍ରମା ଓ ଅପ୍ରମା
(ଖ) ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ଓ ସବିକଳ୍ପକ
(ଗ) ବୈଧ ଓ ଅବୈଧ
(ଘ) ଉପରୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ବି ଠିକ୍ ନୁହେଁ
Answer:
(ଖ) ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ଓ ସବିକଳ୍ପକ

6. ନବ୍ୟ ନ୍ୟାୟରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ କେଉଁ କେଉଁ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(କ) ପ୍ରମା ଓ ଅପ୍ରମା
(ଖ) ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ଓ ସବିକଳ୍ପକ
(ଗ) ଲୌକିକ ଓ ଅଲୌକିକ
(ଘ) ବୈଧ ଓ ଅବୈଧ
Answer:
(ଗ) ଲୌକିକ ଓ ଅଲୌକିକ

7. କାହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଅବସ୍ଥା କହନ୍ତି ?
(କ) ସବିକଳ୍ପକ
(ଖ) ନିର୍ବିକଳ୍ପକ
(ଗ) ଲୌକିକ
(ଘ) ଅଲୌକିକ
Answer:
(ଖ) ନିର୍ବିକଳ୍ପକ

8. କିଏ ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷରେ କୌଣସି ବସ୍ତୁର ସାମାନ୍ୟ, ଦ୍ରବ୍ୟତ୍ବ, ଗୁଣ ଓ କର୍ମ ଗୃହୀତ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ସମୟରେ ଏହା ନାମ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇନଥାଏ ବୋଲି ମତପୋଷଣ କରିଛନ୍ତି ?
(କ) ଗୌତମ
(ଖ) କଣାଦ
(ଗ) ଜୟନ୍ତ ଭଟ୍ଟ
(ଘ) କପିଳ
Answer:
(ଗ) ଜୟନ୍ତ ଭଟ୍ଟ

9. କେଉଁ ଦର୍ଶନରେ ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ଜ୍ଞାନର ସତ୍ତା ସ୍ୱୀକୃତ ହୁଏ ନାହିଁ ?
(କ) ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନ
(ଖ) ବୈଶେଷିକ ଦର୍ଶନ
(ଗ) ବୈୟାକରଣ ଦର୍ଶନ
(ଘ) ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନ
Answer:
(ଗ) ବୈୟାକରଣ ଦର୍ଶନ

10. ବସ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ନାମ, ଜାତି ଓ ବିଶେଷଣ ଯୁକ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରାଯାଏ, ତାକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
(କ) ସବିକଳ୍ପକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
(ଖ) ନିର୍ବିକଳ୍ପକ
(ଗ) ଲୌକିକ
(ଘ) ଅଲୌକିକ
Answer:
(କ) ସବିକଳ୍ପକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

11. କେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷରେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଏବଂ ଅର୍ଥର ଲୌକିକ ସନ୍ନିକର୍ଷ ହୋଇଥାଏ ?
(କ) ସବିକଳ୍ପକ
(ଖ) ନିର୍ବିକଳ୍ପକ
(ଗ) ଲୌକିକ
(ଘ) ଅଲୌକିକ
Answer:
(କ) ସବିକଳ୍ପକ

12. ଅଲୌକିକ ସନ୍ନିକର୍ଷରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ କେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କହନ୍ତି ?
(କ) ଲୌକିକ
(ଖ) ଅଲୌକିକ
(ଗ) ସବିକଳ୍ପକ
(ଘ) ନିର୍ବିକଳ୍ପକ
Answer:
(ଖ) ଅଲୌକିକ

13. ଅଲୌକିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ କେତେ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(କ) ୨
(ଖ) ୩
(ଗ) ୪
(ଘ) ୫
Answer:
(ଖ) ୩

14. କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିରେ କୌଣସି ଜାତିର ସାମାନ୍ୟ ଧର୍ମର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷର ଭିତ୍ତିରେ ସମସ୍ତ ଜାତିର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ଜ୍ଞାନଲକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
(ଖ) ଯୋଗଜ
(ଗ) ସାମାନ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ଗ) ସାମାନ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ

15. କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଦ୍ବାରା ତା’ର ନିଜର ବିଷୟ ବ୍ୟତିରେକେ ଯଦି ଅନ୍ୟ ଇନ୍ଦ୍ରିୟର ବିଷୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରାଯାଏ, ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ଜ୍ଞାନ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
(ଖ) ସାମାନ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
(ଗ) ଯୋଗଜ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
(ଘ) ସବିକଳ୍ପକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
Answer:
(କ) ଜ୍ଞାନ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

16. ଯୋଗ-ସାଧନାଲବ୍‌ଧ ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତିଦ୍ଵାରା ଯୋଗୀମାନେ ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ୍‌, ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ଓ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ବସ୍ତୁକୁ ସମାନ ଭାବରେ ଯେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରିପାରନ୍ତି, ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ଜ୍ଞାନ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
(ଖ) ସାମାନ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
(ଗ) ଯୋଗଜ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
(ଘ) ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
Answer:
(ଗ) ଯୋଗଜ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

17. କୌଣସି ଏକ ଜ୍ଞାତ ବିଷୟକୁ ଆଶ୍ରୟ କରି ଅନ୍ୟ ଏକ ଅଜ୍ଞାତ ବିଷୟରେ ଉପନୀତ ହେବାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ଯୁକ୍ତି
(ଖ) ତର୍କ
(ଗ) ଅନୁମାନ
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ଗ) ଅନୁମାନ

18. ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ନିୟତ ନିରୁପାଧ୍ଵ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ଅନୁମାନ
(ଖ) ଯୁକ୍ତି
(ଗ) ବ୍ୟାପ୍ତି
(ଘ) ବ୍ୟାପକ
Answer:
(ଗ) ବ୍ୟାପ୍ତି

19. ଯାହା ବ୍ୟାପେ ତାହାକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
(କ) ବ୍ଯାପ୍ଯ
(ଖ) ବ୍ୟାପକ
(ଗ) ଅନୁମାନ
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ଖ ) ବ୍ୟାପକ

20. ବ୍ୟାପକ ଯହିଁରେ ବ୍ୟାପେ ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ବ୍ୟାପ୍ୟ
(ଖ) ବ୍ୟାପକ
(ଗ) ବ୍ୟପ୍ତି
(ଘ) ସମସ୍ତ ଉତ୍ତର ଠିକ୍
Answer:
(କ ) ବ୍ୟାପ୍ୟ

21. ପକ୍ଷଠାରେ ହେତୁର ଲକ୍ଷଣ ଦେଖିବାକୁ କ’ଣ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ?
(କ) ପକ୍ଷ
(ଖ) ସାଧ୍ୟ
(ଗ) ପକ୍ଷଧର୍ମତା
(ଘ) ଲିଙ୍ଗ ପରାମର୍ଶ
Answer:
(ଗ) ପକ୍ଷଧର୍ମତା

22. ପକ୍ଷଠାରେ ହେତୁକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରି ସାଧର ସ୍ଥିତି ବିଷୟରେ ଅନୁମାନ କରିବାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ପକ୍ଷଧର୍ମତା
(ଖ) ଲିଙ୍ଗ ପରାମର୍ଶ
(ଗ) ବ୍ୟାପ୍ତି
(ଘ) ବ୍ୟାପକ
Answer:
(ଖ) ଲିଙ୍ଗ ପରାମର୍ଶ

23. ନିଜର ଜ୍ଞାନ ପ୍ରସାରଣ ନିମିତ୍ତ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁମାନକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ପକ୍ଷଧର୍ମତା
(ଖ) ଲିଙ୍ଗ ପରାମର୍ଶ
(ଗ) ସ୍ଵାର୍ଥାନୁମାନ
(ଘ) ବ୍ଯାପକ
Answer:
(ଗ ) ସ୍ଵାର୍ଥାନୁମାନ

24. ନିଜର ଲବ୍‌ଧଜ୍ଞାନକୁ ଯୁକ୍ତି ଆକାରରେ ଅନ୍ୟ ସମକ୍ଷରେ ଉପସ୍ଥାପନ ନିମିତ୍ତ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁମାନକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସ୍ଵାର୍ଥାନୁମାନ
(ଖ) ପରାର୍ଥାନୁମାନ
(ଗ) ପକ୍ଷଧର୍ମତା
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ଖ) ପରାର୍ଥାନୁମାନ

25. (୧) ପର୍ବତ ଧୂମବାନ୍ ।
(୨) ସମସ୍ତ ଧୂମବାନ୍ ବସ୍ତୁ ବହ୍ନିମାନ୍ ।
(୩) ପର୍ବତ ବହ୍ନିମାନ୍ ।
ଏଠାରେ କେଉଁ ଉକ୍ତିଟି ସାଧାବୟବ ?
(କ) ୧
(ଖ) ୨
(ଗ) ୩
(ଘ) ସବୁଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍
Answer:
(କ) ୧

26. ପ୍ରଶ୍ନ ୨୫ରେ କେଉଁଟି ପକ୍ଷାବୟବ ?
(କ) ୧
(ଖ) ୨
(ଗ) ୩
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ଖ) ୨

27. ପ୍ରଶ୍ନ ୨୫ରେ କେଉଁଟି ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ?
(କ) ୧
(ଖ) ୨
(ଗ) ୩
(ଘ) ସବୁଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍
Answer:
(ଗ) ୩

28. ପଞ୍ଚାବୟବୀ ନ୍ୟାୟ କେତୋଟି ଅବୟବଦ୍ବାରା ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ?
(କ) ୩ଟି
(ଖ) ୪ଟି
(ଗ ) ୫ଟି
(ଘ) ୬ଟି
Answer:
(ଗ) ୫ଟି

29. କାହାକୁ ପଞ୍ଚାବୟବୀ ନ୍ୟାୟର ସର୍ବପ୍ରଥମ ତର୍କବାକ୍ୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ?
(କ) କାରଣ
(ଖ) ପ୍ରତିଜ୍ଞା
(ଗ) ହେତୁ
(ଘ) ନିଗମନ
Answer:
(ଖ) ପ୍ରତିଜ୍ଞା

30. କାହାକୁ ପଞ୍ଚାବୟବୀ ନ୍ୟାୟର ଶେଷ ତର୍କବାକ୍ୟରୂପେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ ?
(କ) ପ୍ରତିଜ୍ଞା
(ଖ) କାରଣ
(ଗ) ହେତୁ
(ଘ) ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବା ନିଗମନ
Answer:
(ଘ) ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବା ନିଗମନ

31. ପଞ୍ଚାବୟବୀ ନ୍ୟାୟର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସର୍ବଦା କ’ଣ ହୋଇଥାଏ ?
(କ) ସମ୍ଭାବନାମୂଳକ
(ଖ) ନିଶ୍ଚିତମୂଳକ
(ଗ) ଅଳ୍ପ ସମ୍ଭାବନାମୂଳକ
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(କ) ସମ୍ଭାବନାମୂଳକ

32. ବ୍ୟାପ୍ତିର ପ୍ରକୃତି ଅନୁସାରେ ନ୍ୟାୟାନୁମାନକୁ କେଉଁ କେଉଁ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(କ) ପୂର୍ବବତ୍
(ଖ) ଶେଷବତ୍
(ଗ) ସାମାନ୍ଯତୋ ଦୃଷ୍ଟ
(ଘ) ତିନୋଟିଯାକ ଠିକ୍
Answer:
(ଘ) ତିନୋଟିଯାକ ଠିକ୍

33. କେଉଁ ଅନୁମାନ କାରଣକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରି କାର୍ଯ୍ୟର ଭବିଷ୍ୟତ୍ ସଂଘଟନ ଅନୁମାନ କରିଥାଏ ?
(କ) ପୂର୍ବବତ୍ ଅନୁମାନ
(ଖ) ଶେଷବତ୍ ଅନୁମାନ
(ଗ) ସାମାନ୍ୟତୋ ଦୃଷ୍ଟ
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(କ) ପୂର୍ବବତ୍ ଅନୁମାନ

34. କେଉଁ ଅନୁମାନ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରି କାରଣର ଅତୀତ ସଂଘଟନ ଅନୁମାନ କରିଥାଏ ?
(କ) ପୂର୍ବବତ୍ ଅନୁମାନ
(ଖ) ଶେଷବତ୍ ଅନୁମାନ
(ଗ) ସାମାନ୍ୟତୋ ଦୃଷ୍ଟ
(ଘ) କୌଣସଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ଖ) ଶେଷବତ୍ ଅନୁମାନ

35. ବ୍ୟାପ୍ତି ଦୁଇଟି ଘଟଣାର ବ୍ୟତିକ୍ରମହୀନ ସାହଚର୍ଯ୍ୟ ବା ସହାବସ୍ଥିତି ସମ୍ବନ୍ଧ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ମାତ୍ର ଯଦି ଗୋଟିକର ଉପସ୍ଥିତିକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରି ଅନ୍ୟଟିର ଉପସ୍ଥିତି ଅନୁମାନ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ କେଉଁ ଅନୁମାନ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ପୂର୍ବବତ୍ ଅନୁମାନ
(ଖ) ଶେଷବତ୍ ଅନୁମାନ
(ଗ) ସାମାନ୍ୟତୋ ଦୃଷ୍ଟ
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ଗ) ସାମାନ୍ୟତୋ ଦୃଷ୍ଟ

36. ବ୍ୟାପ୍ତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ପଦ୍ଧତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନ୍ୟାୟାନୁମାନକୁ କେଉଁ କେଉଁ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ ?
(କ) କେବଳାନ୍ବୟୀ
(ଖ) କେବଳ ବ୍ୟତିରେକୀ
(ଗ) ଅନ୍ବୟ ବ୍ୟତିରେକୀ
(ଘ) ସବୁଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍
Answer:
(ଘ) ସବୁଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍

37. ସମସ୍ତ ଧୂମବାନ୍ ବସ୍ତୁ ବହ୍ନିମାନ୍ !
ପର୍ବତ ଧୂମବାନ୍ ।
.:. ପର୍ବତ ବହ୍ନିମାନ୍ ।
ଏହା କେଉଁ ନ୍ୟାୟାନୁମାନର ଉଦାହରଣ ଅଟେ ?
(କ) କେବଳାନ୍ବୟୀ
(ଖ) କେବଳ ବ୍ୟତିରେକୀ
(ଗ) ଅନ୍ବୟ ବ୍ୟତିରେକୀ
(ଘ) କୌଣସିଟି ଠିକ୍ ନୁହେଁ
Answer:
(କ) କେବଳାନ୍ବୟୀ

38. କୌଣସି ବହ୍ନିହୀନ ବସ୍ତୁ ଧୂମବାନ୍ ନୁହେଁ ।
ପର୍ବତ ଧୂମବାନ୍ ।
.. ପର୍ବତ ବହ୍ନିମାନ୍ ।
ଏହା କେଉଁ ନ୍ୟାୟାନୁମାନର ଉଦାହରଣ ଅଟେ ?
(କ) କେବଳାନ୍ବୟୀ
(ଖ) କେବଳ ବ୍ୟତିରେକୀ
(ଗ) ଅନ୍ବୟ ବ୍ୟତିରେକୀ
(ଘ) ସବୁଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍
Answer:
(ଖ) କେବଳ ବ୍ୟତିରେକୀ

39. ଯେଉଁ ନ୍ୟାୟାନୁମାନରେ ଉଭୟ ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ରହିଥାଏ ତାହାକୁ ବ୍ୟାପ୍ତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) କେବଳାନ୍ବୟୀ
(ଖ) କେବଳ ବ୍ୟତିରେକୀ
(ଗ) ଅନ୍ବୟ ବ୍ୟତିରେକୀ
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ଖ) କେବଳ ବ୍ୟତିରେକୀ

40. କେଉଁ ମତରେ କାରଣ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟାପ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ?
(କ) ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନ ମତ
(ଖ) ନ୍ୟାୟଦର୍ଶନ ମତ
(ଗ) ବେଦାନ୍ତ ଦର୍ଶନ ମତ
(ଘ) ଚାର୍ବାକ୍ ଦର୍ଶନ ମତ
Answer:
(କ) ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନ ମତ

41. କେଉଁ ଦର୍ଶନ ମତରେ ବ୍ୟାପ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧ କେବଳ କାରଣ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ନିହିତ ନ ଥାଏ, ଏହା ଅନ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ?
(କ) ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନ ମତ
(ଖ) ବେଦାନ୍ତ ଦର୍ଶନ ମତ
(ଗ) ଜୈନ ଦର୍ଶନ ମତ
(ଘ) ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନ ମତ
Answer:
(ଘ) ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନ ମତ

42. କେଉଁ ଦର୍ଶନ ମତରେ ବ୍ୟାପ୍ତି ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ଅବ୍ୟଭିଚାରୀ, ଅନୌପାଧ୍ଵ ଏବଂ ସହଚାରୀ ସମ୍ବନ୍ଧ ମାତ୍ର ଅଟେ ?
(କ) ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନ ମତ
(ଖ) ବେଦାନ୍ତ ଦର୍ଶନ ମତ
(ଗ) ଜୈନ ଦର୍ଶନ ମତ
(ଘ) ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନ ମତ
Answer:
(ଖ) ବେଦାନ୍ତ ଦର୍ଶନ ମତ

43. ବ୍ୟାପ୍ତିର ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ସମ ବିସ୍ତୃତିଯୁକ୍ତ ହୋଇନଥିଲେ ତାହାକୁ କେଉଁ ବ୍ୟାପ୍ତି କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସମବ୍ୟାପ୍ତି
(ଖ) ବିଷମ ବ୍ୟାପ୍ତି
(ଗ) ଅନ୍ବୟ
(ଘ) ବ୍ୟତିରେକ
Answer:
(ଖ) ବିଷମ ବ୍ୟାପ୍ତି

44. ବ୍ୟାପ୍ତିର ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ସମ ବିସ୍ତୃତିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ତାହାକୁ କେଉଁ ବ୍ୟାପ୍ତି କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସମବ୍ୟାପ୍ତି
(ଖ) ବିଷମ ବ୍ୟାପ୍ତି
(ଗ) ଅନ୍ବୟ
(ଘ) ବ୍ୟତିରେକ
Answer:
(କ) ସମବ୍ୟାପ୍ତି

45. କିଏ ଶ୍ରୀମଦ୍ ଭଗବତ୍ ଗୀତାକୁ ସମଗ୍ର ମାନବ ଜାତିର ପ୍ରକୃତ ଶାସ୍ତ୍ର ବୋଲି ମନେ କରନ୍ତି ?
(କ) ରାଧାକୃଷ୍ଣ
(ଖ) ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ
(ଗ) ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଠାକୁର
(ଘ) ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟ
Answer:
(ଖ) ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ

46. କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥକୁ ଏକାଧାରରେ ଏକ ଜୀବନ ଶାସ୍ତ୍ର, ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ର ତଥା ନୀତିଶାସ୍ତ୍ର ବୋଲି କୁହାଯାଏ ?
(କ) ରାମାୟଣ
(ଖ) ମହାଭାରତ
(ଗ) ଶ୍ରୀମଦ୍ ଭଗବତ୍ ଗୀତା
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ଗ) ଶ୍ରୀମଦ୍ ଭଗବତ୍ ଗୀତା

47. ଶ୍ରୀମଦ୍ ଭଗବତ୍ ଗୀତାରେ କେତୋଟି ଅଧ୍ୟାୟ ରହିଅଛି ?
(କ) ୧୬
(ଖ) ୧୭
(ଗ) ୧୮
(ଘ) ୧୯
Answer:
(ଗ) ୧୮

48. ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ କର୍ମ ସମ୍ପାଦନ ସମ୍ପର୍କରେ ଯେଉଁ ଉପଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି, ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) କର୍ମ ଯୋଗ
(ଖ) ସାଂଖ୍ୟ ଯୋଗ
(ଗ) ଜ୍ଞାନ ଯୋଗ
(ଘ) ସମସ୍ତ ଉତ୍ତର ଠିକ୍ ଅଟେ
Answer:
(କ) କର୍ମ ଯୋଗ

49. କୌଣସି ଫଳରେ ଆଶା ନ ରଖୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ ନିରାସକ୍ତ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
(କ) ଜ୍ଞାନ ଯୋଗ
(ଖ) ଭକ୍ତି ଯୋଗ
(ଗ) କର୍ମ ଯୋଗ
(ଘ) ସାଂଖ୍ୟ ଯୋଗ
Answer:
(ଗ) କର୍ମ ଯୋଗ

50. ଯେଉଁ କର୍ମ କେବଳ ଫଳପ୍ରାପ୍ତିର ଆକାଂକ୍ଷା ରଖ୍ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ କେଉଁ କର୍ମ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସକାମ
(ଖ) ବିକାମ
(ଗ) ନିଷ୍କାମ
(ଘ) କୌଣସି ଉତ୍ତର ଠିକ୍‌ ନୁହେଁ
Answer:
(କ) ସକାମ

51. କେଉଁ କର୍ମରେ କୌଣସି ଫଳ ଭୋଗର ଇଚ୍ଛା ଜଡ଼ିତ ନ ଥାଏ ?
(କ) ସକାମ
(ଖ) ବିକାମ
(ଗ) ନିଷ୍କାମ
(ଘ) କୌଣସି ଉତ୍ତର ଠିକ୍‌ ନୁହେଁ
Answer:
(ଗ) ନିଷ୍କାମ

52. ଗୀତାରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କାହାକୁ କର୍ମର ପଥ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରିଛନ୍ତି ?
(କ) ଭୀମ
(ଖ) ଅର୍ଜୁନ
(ଗ) ନକୁଳ
(ଘ) ସହଦେବ
Answer:
(ଖ) ଅର୍ଜୁନ

53. କିଏ ଅହିଂସାର ପୂଜାରୀ ଥିଲେ ?
(କ) ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ
(ଖ) ଲାଲ୍ ବାହାଦୁର ଶାସ୍ତ୍ରୀ
(ଗ) ଜବାହରଲାଲ୍ ନେହୁର
(ଘ) ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ
Answer:
(ଘ) ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ

54. କାହାକୁ ସତ୍ୟର ଆଧାର ବୋଲି କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସତ୍ୟ
(ଖ) ମିଥ୍ୟା
(ଗ) ହିଂସା
(ଘ) ଅହିଂସା
Answer:
(ଘ) ଅହିଂସା

55. କାହାକୁ ଅହିଂସାର ସବୁଠାରୁ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ?
(କ) ବୌଦ୍ଧଧର୍ମ
(ଖ) ଜୈନଧର୍ମ
(ଗ) ହିନ୍ଦୁଧର୍ମ
(ଘ) ସମସ୍ତ ଉତ୍ତର ଠିକ୍ ଅଟେ
Answer:
(ଖ) ଜୈନଧର୍ମ

B. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ନ୍ୟାୟ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ କ’ଣ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ?
Answer:
“ନିୟମେନ ଇୟତେ’’

2. ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନର ଆଦି ପ୍ରବର୍ତ୍ତକଙ୍କ ନାମ କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
ମହର୍ଷି ଗୌତମ

3. ଗୌତମଙ୍କର ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
ଅକ୍ଷପାଦ

4. ନ୍ୟାୟ ବା ତର୍କଶାସ୍ତ୍ରର ଅନ୍ୟ ନାମକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପ୍ରମାଣ ଶାସ୍ତ୍ର

5. ନ୍ୟାୟଶାସ୍ତ୍ରର ଅନ୍ୟ ନାମକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଅକ୍ଷପାଦ ଦର୍ଶନ

6. କେଉଁ ଦାର୍ଶନିକ ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନର ଏକ ବିରାଟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୋଇଛନ୍ତି ?
Answer:
ଗଙ୍ଗେଶ

7. ତତ୍ତ୍ବ ଚିନ୍ତାମଣିକୁ କେତୋଟି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ଚାରି ଖଣ୍ଡ

8. ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନରେ କେତୋଟି ପଦାର୍ଥ ସ୍ୱୀକୃତି ଲାଭ କରିଛି ?
Answer:
ଷୋହଳଟି

9. ନ୍ୟାୟ ମତରେ ପ୍ରମାଣ କେତେ ପ୍ରକାରର ଅଟେ ?
Answer:
ଚାରି ପ୍ରକାର

10. ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ଯେଭଳି ତାକୁ ସେହିଭଳି ଜାଣିବା ବା ଅନୁଭବ କରିବାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପ୍ରମା

11. ଜ୍ଞାନ ଯେତେବେଳେ ନିଜ ବିଷୟର ଅନୁରୂପ ହୋଇଥାଏ ସେତେବେଳେ ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପ୍ରମା

12. ବିଷୟର ଅନୁରୂପ ନ ହେଲେ ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଅପ୍ରମା

13. ନୈୟାୟିକ ମତରେ ଜ୍ଞାନ କେତେ ପ୍ରକାରର ଅଟେ ?
Answer:
ଚାରି

14. ଚକ୍ଷୁ ଆଦି ଇନ୍ଦ୍ରିୟଦ୍ବାରା ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଜ୍ଞାନ

15. ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଜ୍ଞାନକୁ କେଉଁ କେଉଁ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ଓ ସବିକଳ୍ପକ

16. ନବନ୍ୟାୟରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ କେଉଁ କେଉଁ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ଲୌକିକ ଓ ଅଲୌକିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

17. କାହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଅବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ନିର୍ବିକଳ୍ପ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

18. କେଉଁ ଦାର୍ଶନିକଙ୍କ ମତାନୁସାରେ ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷରେ କୌଣସି ବସ୍ତୁର ସାମାନ୍ୟ, ଦ୍ରବ୍ୟତ୍ୱ, ଗୁଣ ଓ କର୍ମ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ସମୟରେ ଏହା ନାମ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇନଥାଏ ?
Answer:
ଜୟନ୍ତ ଭଟ୍ଟ

19. କେଉଁ ଦାର୍ଶନିକଙ୍କ ମତାନୁସାରେ ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସେହି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ, ଯେଉଁଥ‌ିରେ କି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଓ ବିଷୟର ସନ୍ନିକର୍ଷର ଅବ୍ୟବହିତ ପରେ ବସ୍ତୁର ସ୍ଵରୂପ ମାତ୍ରର ପ୍ରତୀତି ହୁଏ ?
Answer:
ଭାସବିଜ୍ଞ

20. ବସ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ନାମ, ଜାତି ଓ ବିଶେଷଣ ଯୁକ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରାଯାଏ, ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସବିକଳ୍ପକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

21. କେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷରେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଏବଂ ଅର୍ଥର ଲୌକିକ ସନ୍ନିକର୍ଷ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ଲୌକିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

22. ଲୌକିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କେତେ ପ୍ରକାରର ଅଟେ ?
Answer:
ଦୁଇ

23. ଲୌକିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କେଉଁ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ଅଟେ ?
Answer:
ବାହ୍ୟ ଓ ମାନସ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

24. ଚକ୍ଷୁ, କର୍ଣ୍ଣ, ନାସା, ଜିହ୍ନା ଓ ଦୃକ୍ ଏହି ପାଞ୍ଚଗୋଟି ବହିଃଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସଙ୍ଗେ ବିଷୟର ସନ୍ନିକର୍ଷ ହେତୁ ଯେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ତାକୁ କେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବାହ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

25. ମନ ବା ଅନ୍ତରିନ୍ଦ୍ରିୟ ସଙ୍ଗେ ମାନସିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକର’ ସଂଯୋଗ ହେତୁ ଯେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ହୁଏ, ତାକୁ କେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ମାନସ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

26. ଅଲୌକିକ ସନ୍ନିକର୍ଷରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଅଲୌକିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

27. ଅଲୌକିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କେଉଁ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ଅଟେ ?
Answer:
ସାମାନ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ, ଜ୍ଞାନ ଲକ୍ଷଣ ଓ ଯୋଗଜ

28. କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିରେ କୌଣସି ଜାତିର ସାମାନ୍ୟ ଧର୍ମର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷର ଭିତ୍ତିରେ ସମସ୍ତ ଜାତିର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ କେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସାମାନ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

29. କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଦ୍ବାରା ତା’ର ନିଜର ବିଷୟ ବ୍ୟତିରେକେ ଯଦି ଅନ୍ୟ ଇନ୍ଦ୍ରିୟର ବିଷୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରାଯାଏ, ତାକୁ କେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଜ୍ଞାନ-ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

30. ଯୋଗ-ସାଧନା-ଲବ୍‌ଧ ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତିଦ୍ୱାରା ଯୋଗୀମାନେ ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ୍, ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ଓ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ବସ୍ତୁକୁ ସମାନ ଭାବରେ ଯେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରାଯାଏ, ତାକୁ କେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଯୋଗଜ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

31. କୌଣସି ଏକ ଜ୍ଞାତ ବିଷୟକୁ ଆଶ୍ରୟ କରି ଅନ୍ୟ ଏକ ଅଜ୍ଞାତ ବିଷୟରେ ଉପନୀତ ହେବାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଅନୁମାନ

32. ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ନିୟତ ନିରୁପାଧ୍ଵ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବ୍ୟାପ୍ତି

33. ଯାହା ବ୍ୟାପେ ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବ୍ୟାପକ

34. ବ୍ୟାପକ ଯହିଁରେ ବ୍ୟାପେ ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବ୍ୟାପ୍ୟ

35. ପକ୍ଷଠାରେ ହେତୁର ଲକ୍ଷଣ ଦେଖ‌ିବାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପକ୍ଷଧର୍ମତା

36. ପକ୍ଷଠାରେ ହେତୁକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରି ସାଧର ସ୍ଥିତି ବିଷୟରେ ଅନୁମାନ କରିବାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଲିଙ୍ଗ ପରାମର୍ଶ

37. ନିଜର ଜ୍ଞାନ ପ୍ରସାରଣ ନିମିତ୍ତ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁମାନକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସ୍ବାର୍ଥାନୁମାନ

38. ନିଜର ଲବ୍‌ଧ ଜ୍ଞାନକୁ ଯୁକ୍ତି ଆକାରରେ ଅନ୍ୟ ସମକ୍ଷରେ ଉପସ୍ଥାପନ ନିମିତ୍ତ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁମାନକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପରାର୍ଥାନୁମାନ

39. କାରଣକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରି କାର୍ଯ୍ୟର ଭବିଷ୍ୟତ୍ ସଂଘଟନ ଅନୁମାନ କରିବାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପୂର୍ବବତ୍ ଅନୁମାନ

40. କାର୍ଯ୍ୟକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରି କାରଣର ଅତୀତ ସଂଘଟନ ଅନୁମାନକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଶେଷବତ୍ ଅନୁମାନ

41. କେଉଁ ମତାନୁଯାୟୀ ବ୍ୟାପ୍ତି ଏକ ଆବଶ୍ୟକ ସମ୍ବନ୍ଧ ?
Answer:
ବୌଦ୍ଧ ପଦ୍ଧତି

42. କେଉଁମାନଙ୍କ ମତରେ ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ନିୟତ ନିରୁପାଧ୍ଵକ ସାହଚର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧ ହିଁ ବ୍ୟାପ୍ୟ ?
Answer:
ବେଦାନ୍ତ ପଦ୍ଧତି

43. ବ୍ୟାପ୍ତିର ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ସମ ବିସ୍ତୃତିଯୁକ୍ତ ହୋଇନଥିଲେ ତାହାକୁ କେଉଁ ବ୍ୟାପ୍ତି କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବିଷମ ବ୍ୟାପ୍ତି

44. ବ୍ୟାପ୍ତିର ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ସମ ବିସ୍ତୃତିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ତାହାକୁ କେଉଁ ବ୍ୟାପ୍ତି କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସମ ବ୍ୟାପ୍ତି

45. କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥକୁ ମହାଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ ଦେଇଥ‌ିବା ଉପଦେଶ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଶ୍ରୀମଦ୍ ଭଗବତ୍ ଗୀତା

46. ଭଗବତ୍ ଗୀତାରେ କେତୋଟି ଅଧ୍ୟାୟ ରହିଛି ?
Answer:
ଅଠରଟି

47. ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ କର୍ମ ସମ୍ପାଦନ ସମ୍ପର୍କରେ ଯେଉଁ ଉପଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି, ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
କର୍ମ ଯୋଗ

48. କର୍ମ କେତେ ପ୍ରକାରର ଅଟେ ?
Answer:
ଦୁଇ ପ୍ରକାର

49. କର୍ମ କେଉଁ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ଅଟେ ?
Answer:
ସକାମ ଓ ନିଷ୍କାମ କର୍ମ

50. ଯେଉଁ କର୍ମ କେବଳ ଫଳପ୍ରାପ୍ତିର ଆକାଂକ୍ଷା ରଖ୍ କରାଯାଏ, ତାକୁ କେଉଁ କର୍ମ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସକାମ କର୍ମ

51. ଯେଉଁ କର୍ମରେ କୌଣସି ଫଳଭୋଗର ଇଚ୍ଛା ଜଡ଼ିତ ନ ଥାଏ, ତାକୁ କେଉଁ କର୍ମ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ନିଷ୍କାମ କର୍ମ

52. ନିଷ୍କାମ କର୍ମର ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
କାମନାରହିତ କର୍ମ

53. ଗାନ୍ଧିଦର୍ଶନରେ କାହାକୁ ସତ୍ୟାପଲବ୍‌ଧ୍ର ଉପାୟ ବୋଲି କହନ୍ତି ?
Answer:
ଅହିଂସା

54. କାହାକୁ ସତ୍ୟର ଆଧାର ବୋଲି କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଅହିଂସା

55. କିଏ ଆଳସ୍ୟକୁ ପ୍ରଶ୍ରୟ ଦିଏ ନାହିଁ ?
Answer:
ଅହିଂସା

56. ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ମତରେ କାହାକୁ ଭଗବାନଙ୍କର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଉପହାର ବୋଲି କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଅହିଂସା

C. ଭୁଲ୍ ଥିଲେ ଠିକ୍ କରି ଲେଖ ।

1. ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନରେ ତତ୍ତ୍ଵ-ଚିନ୍ତାମଣିକୁ ପାଞ୍ଚ ଖଣ୍ଡରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନରେ ତତ୍ତ୍ଵ-ଚିନ୍ତାମଣିକୁ ଚାରି ଖଣ୍ଡରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । (ଠିକ୍)

2. ଯଥାର୍ଥ ଅନୁଭବକୁ ଅପ୍ରମା କହନ୍ତି । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଯଥାର୍ଥ ଅନୁଭବକୁ ପ୍ରମା କହନ୍ତି । (ଠିକ୍)

3. ବିଷୟର ଅଭାବ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ଯଦି ତଦ୍ ବିଷୟକ ଜ୍ଞାନ ହୁଏ, ତାକୁ ପ୍ରମା କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ବିଷୟର ଅଭାବ ହୋଇ ମଧ୍ଯ ଯଦି ତଦ୍ ବିଷୟକ ଜ୍ଞାନ ହୁଏ, ତାକୁ ଅପ୍ରମା କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

4. ନୟାୟିକ ମତରେ ପ୍ରମା ଛଅ ପ୍ରକାରର ଅଟେ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ନୟାୟିକ ମତରେ ପ୍ରମା ଚାରି ପ୍ରକାରର ଅଟେ । (ଠିକ୍)

5. ନୟାତ୍ମିକ ମତରେ ପ୍ରମା ଚାରି ପ୍ରକାରର ଅଟେ । (ଠିକ୍)
Answer:
ନୟାୟିକ ମତରେ ଅପ୍ରମା ପାଞ୍ଚ ପ୍ରକାରର ଅଟେ । (ଭୁଲ୍)

6. ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଓ ବିଷୟର ସଂଯୋଗରୁ ହିଁ ପରୋକ୍ଷ ପ୍ରମାଣ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଓ ବିଷୟର ସଂଯୋଗରୁ ହିଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପ୍ରମାଣ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । (ଠିକ୍)

7. ଚକ୍ଷୁ ଆଦି ଇନ୍ଦ୍ରିୟଦ୍ବାରା ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ତାହାକୁ ପରୋକ୍ଷ ଜ୍ଞାନ କହନ୍ତି । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଚକ୍ଷୁ ଆଦି ଇନ୍ଦ୍ରିୟଦ୍ବାରା ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ତାହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଜ୍ଞାନ କହନ୍ତି । (ଠିକ୍)

8. ନିର୍ବିକଳ୍ପ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷର ଶେଷ ଅବସ୍ଥା ଅଟେ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ନିର୍ବିକଳ୍ପ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଅବସ୍ଥା ଅଟେ । (ଠିକ୍)

9. ଆର୍ଯ୍ୟଭଟ୍ଟଙ୍କ ମତାନୁସାରେ ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷରେ କୌଣସି ବସ୍ତୁର ସାମାନ୍ୟ, ଦ୍ରବ୍ୟତ୍ୱ, ଗୁଣ ଓ କର୍ମ ଗୃହୀତ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ସମୟରେ ଏହା ନାମ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇନଥାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଜୟନ୍ତ ଭଟ୍ଟଙ୍କ ମତାନୁସାରେ ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ପ୍ରତ୍ୟୟରେ କୌଣସି ବସ୍ତୁର ସାମାନ୍ୟ, ଦ୍ରବ୍ୟତ୍ବ, ଗୁଣ ଓ କର୍ମ ଗୃହୀତ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ସମୟରେ ଏହା ନାମ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇନଥାଏ । (ଠିକ୍)

10. ବୈୟାକରଣ ଦର୍ଶନରେ ସବିକଳ୍ପକ ଜ୍ଞାନର ସଭା ସ୍ବୀକୃତ ହୁଏ ନାହିଁ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ବୈୟାକରଣ ଦର୍ଶନରେ ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ଜ୍ଞାନର ସଭା ସ୍ବୀକୃତ ହୁଏ ନାହିଁ । (ଠିକ୍)

11. ବସ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ନାମ, ଜାତି ଓ ବିଶେଷଣ ଯୁକ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରାଯାଏ କାକୁ ନିର୍ବିକଳ୍ପକ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ବସ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ନାମ, ଜାତି ଓ ବିଶେଷଣ ଯୁକ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରାଯାଏ କାକୁ ସବିକଳ୍ପକ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

12. ଚକ୍ଷୁ, କର୍ଣ୍ଣ, ନାସିକା ପ୍ରଭୃତି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସଙ୍ଗେ ବିଷୟର ସଂଯୋଗ ଯୋଗୁଁ ଯେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ହୁଏ, ତାକୁ ଅଲୌକିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଚକ୍ଷୁ, କର୍ଣ୍ଣ, ନାସିକା ପ୍ରଭୃତି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସଙ୍ଗେ ବିଷୟର ସଂଯୋଗ ଯୋଗୁଁ ଯେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ହୁଏ, ତାକୁ ଲୌକିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

13. ଅଲୌକିକ ସନ୍ନିକର୍ଷରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ ଲୌକିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଅଲୌକିକ ସନ୍ନିକର୍ଷରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ ଅଲୌକିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

14. କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିରେ କୌଣସି ଜାତିର ସାମାନ୍ୟ ଧର୍ମର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷର ଭିଭିରେ ସମସ୍ତ ଜାତିର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ ଜ୍ଞାନ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କହନ୍ତି । (ଭୁଲ୍)
Answer:
କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିରେ କୌଣସି ଜାତିର ସାମାନ୍ୟ ଧର୍ମର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷର ଭିତ୍ତିରେ ସମସ୍ତ ଜାତିର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ ସାମାନ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କହନ୍ତି । (ଠିକ୍)

15. କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଦ୍ବାରା ନିଜର ବିଷୟ ବ୍ୟତିରେକେ ଯଦି ଅନ୍ୟ ଇନ୍ଦ୍ରିୟର ବିଷୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରାଯାଏ, ତାକୁ ସାମାନ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଦ୍ବାରା ନିଜର ବିଷୟ ବ୍ୟତିରେକେ ଯଦି ଅନ୍ୟ ଇନ୍ଦ୍ରିୟର ବିଷୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରାଯାଏ, ତାକୁ ଜ୍ଞାନ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

16. ଯୋଗ-ସାଧନା-ଲବ୍‌ଧ ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତିଦ୍ଵାରା ଯୋଗୀମାନେ ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ୍‌, ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ଓ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ବସ୍ତୁକୁ ସମାନ ଭାବରେ ଯେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରିପାରନ୍ତି ତାକୁ ଜ୍ଞାନ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଯୋଗ -ସାଧନା -ଲବ୍‌ଧ ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତିଦ୍ଵାରା ଯୋଗୀମାନେ ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ୍, ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ଓ ନିକଟବର୍ତୀ ବସ୍ତୁକୁ ସମାନ ଭାବରେ ଯେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରିପାରନ୍ତି ତାକୁ ଯୋଗଜ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

17. କୌଣସି ଏକ ଜ୍ଞାତ ବିଷୟକୁ ଆଶ୍ରୟ କରି ଅନ୍ୟ ଏକ ଅଜ୍ଞାତ ବିଷୟରେ ଉପନୀତ ହେବାକୁ ଯୁକ୍ତି କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
କୌଣସି ଏକ ଜ୍ଞାତ ବିଷୟକୁ ଆଶ୍ରୟ କରି ଅନ୍ୟ ଏକ ଅଜ୍ଞାତ ବିଷୟରେ ଉପନୀତ ହେବାକୁ ଅନୁମାନ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

18. ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନ ମହର୍ଷି କପିଳମୁନିଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିଲା । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ନ୍ୟାୟଦର୍ଶନ ମହର୍ଷି ଗୌତମଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିଲା । (ଠିକ୍)

19. ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ନିୟତ ନିରୁପାଧ୍ଵ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ପକ୍ଷଧର୍ମତା କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ନିୟତ ନିରୁପାଧ୍ଵ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ବ୍ୟାପ୍ତି କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

20. ‘ସମସ୍ତ ଧୂମବାନ୍ ବସ୍ତୁ ବହ୍ନିମାନ୍’ ବ୍ୟାପ୍ତି ନୁହେଁ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
‘ସମସ୍ତ ଧୂମବାନ୍ ବସ୍ତୁ ବହ୍ନିମାନ୍’ ବ୍ୟାପ୍ତି ଅଟେ । (ଠିକ୍)

21. ପକ୍ଷଠାରେ ହେତୁର ଲକ୍ଷଣ ଦେଖିବାକୁ ଲିଙ୍ଗ ପରାମର୍ଶ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ପକ୍ଷଠାରେ ହେତୁର ଲକ୍ଷଣ ଦେଖିବାକୁ ପକ୍ଷଧର୍ମତା କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

22. ହେତୁକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରି ପକ୍ଷଠାରେ ସାଧର ସ୍ଥିତି ବିଷୟରେ ଅନୁମାନ କରିବାକୁ ପକ୍ଷଧର୍ମତା କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ହେତୁକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରି ପକ୍ଷଠାରେ ସାଧର ସ୍ଥିତି ବିଷୟରେ ଅନୁମାନ କରିବାକୁ ଲିଙ୍ଗ ପରାମର୍ଶ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

23. ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଅଭିଜ୍ଞତାରୁ ଅନୁମାନ ମାଧ୍ୟମରେ ଜ୍ଞାନ ହାସଲ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପରାର୍ଥାନୁମାନ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ଅଭିଜ୍ଞତାରୁ ଅନୁମାନ ମାଧ୍ୟମରେ ଜ୍ଞାନ ହାସଲ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସ୍ୱାର୍ଥାନୁମାନ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

24. ସ୍ଵାର୍ଥାନୁମାନ ଏକ ଯୁକ୍ତିଗତ ପ୍ରକ୍ରିୟା । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ସ୍ଵାର୍ଥାନୁମାନ ଏକ ମନୋଗତ ପ୍ରକ୍ରିୟା । (ଠିକ୍)

25. ନିଜର ଲବ୍‌ଧଜ୍ଞାନକୁ ଯୁକ୍ତି ଆକାରରେ ଅନ୍ୟ ସମକ୍ଷରେ ଉପସ୍ଥାପନ ନିମିତ୍ତ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁମାନକୁ ସ୍ୱାର୍ଥାନୁମାନ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ନିଜର ଲବ୍‌ଧଜ୍ଞାନକୁ ଯୁକ୍ତି ଆକାରରେ ଅନ୍ୟ ସମକ୍ଷରେ ଉପସ୍ଥାପନ ନିମିତ୍ତ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁମାନକୁ ପରାର୍ଥାନୁମାନ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

26. ପଞ୍ଚାବୟବୀ ନ୍ୟାୟକୁ ସ୍ଵାର୍ଥାନୁମାନ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ପଞ୍ଚାବୟବୀ ନ୍ୟାୟକୁ ପରାର୍ଥାନୁମାନ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

27. ପ୍ରତିଜ୍ଞା ହେଉଛି ପଞ୍ଚାବୟବୀ ନ୍ୟାୟର ଶେଷ ତର୍କବାକ୍ୟ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ପ୍ରତିଜ୍ଞା ହେଉଛି ପଞ୍ଚାବୟବୀ ନ୍ୟାୟର ସର୍ବପ୍ରଥମ ତର୍କବାକ୍ୟ । (ଠିକ୍)

28. ନିଗମନ (ସିଦ୍ଧାନ୍ତ) ହେଉଛି ପଞ୍ଚାବୟବୀ ନ୍ୟାୟର ପ୍ରଥମ ତର୍କବାକ୍ୟ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ନିଗମନ (ସିଦ୍ଧାନ୍ତ) ହେଉଛି ପଞ୍ଚାବୟବୀ ନ୍ୟାୟର ଶେଷ ତର୍କବାକ୍ୟ । (ଠିକ୍)

29. ଦୃଷ୍ଟ ହେଉଥ‌ିବା କାରଣରୁ ଅଦୃଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟର ଅନୁମାନ କରିବାକୁ ଶେଷବତ୍ ଅନୁମାନ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଦୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କାରଣରୁ ଅଦୃଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟର ଅନୁମାନ କରିବାକୁ ପୂର୍ବବତ୍ ଅନୁମାନ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ)

30. ଦୃଷ୍ଟ ହେଉଥ‌ିବା କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଦେଖ୍ ଏହାର କାରଣ ବିଷୟରେ ଅନୁମାନ କରିବାକୁ ପୂର୍ବବତ୍ ଅନୁମାନ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଦୃଷ୍ଟ ହେଉଥ‌ିବା କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଦେଖ୍ ଏହାର କାରଣ ବିଷୟରେ ଅନୁମାନ କରିବାକୁ ଶେଷବତ୍ ଅନୁମାନ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

31. କେବଳାନ୍ବୟୀ କେବଳ ସଦର୍ଥକ ବା ଭାବାତ୍ମକ ସମ୍ବନ୍ଧ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ନୁହେଁ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
କେବଳାନ୍ବୟୀ କେବଳ ସଦର୍ଥକ ବା ଭାବାତ୍ମକ ସମ୍ବନ୍ଧ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଅଟେ । (ଠିକ୍)

32. କେବଳ ବ୍ୟତିରେକୀ ଭାବାତ୍ମକ ସମ୍ବନ୍ଧ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
କେବଳ ବ୍ୟତିରେକୀ ନଞର୍ଥକ ସମ୍ବନ୍ଧ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । (ଠିକ୍)

33. ଅନ୍ବୟ ବ୍ୟତିରେକୀ କେବଳ ଭାବାତ୍ମକ ସମ୍ବନ୍ଧ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଅନ୍ବୟ ବ୍ୟତିରେକୀ ଉଭୟ ଅନ୍ବୟ ଓ ବ୍ୟତିରେକୀ ସମ୍ବନ୍ଧ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । (ଠିକ୍)

34. ଜୈନ ମତ ଅନୁସାରେ ବ୍ୟାପ୍ତି କାର୍ଯ୍ୟ-କାରଣ ସମ୍ବନ୍ଧ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ବୌଦ୍ଧ ମତ ଅନୁସାରେ ବ୍ୟାପ୍ତି କାର୍ଯ୍ୟ- କାରଣ ସମ୍ବନ୍ଧ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । (ଠିକ୍)

35. ବ୍ୟାପ୍ତିର ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ସମ ବିସ୍ତୃତିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ତାହାକୁ ବିଷମ ବ୍ୟାପ୍ତି କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ବ୍ୟାପ୍ତିର ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ସମ ବିସ୍ତୃତିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ତାହାକୁ ସମବ୍ୟାପ୍ତି କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

36. ବ୍ୟାପ୍ତିର ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ସମବିସ୍ତୃତିଯୁକ୍ତ ହୋଇ ନ ଥିଲେ ତାହାକୁ ସମବ୍ୟାପ୍ତି କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ବ୍ୟାପ୍ତିର ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ସମ ବିସ୍ତୃତିଯୁକ୍ତ ହୋଇ ନ ଥିଲେ ତାହାକୁ ବିଷମ ବ୍ୟାପ୍ତି କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

37. ଚାର୍ବାକ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ଦୁଇଟି ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ନିୟତ, ନିରୁପାଧ‌ିକ ସାହଚର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ବ୍ୟାପ୍ତି କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ବୈଦାନ୍ତିକ ମତରେ ଦୁଇଟି ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ନିୟତ, ନିରୁପାଧ‌ିକ ସାହଚର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ବ୍ୟାପ୍ତି କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

38. ବ୍ୟାପ୍ତିବଚନ ଏକ ବିଶେଷ ବଚନ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ବ୍ୟାପ୍ତିବଚନ ଏକ ସାର୍ବିକ ବଚନ । (ଠିକ୍)

39. ବୌଦ୍ଧ ମତାନୁଯାୟୀ ବ୍ୟାପ୍ତି ଏକ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ସମ୍ବନ୍ଧ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ବୌଦ୍ଧ ମତାନୁଯାୟୀ ବ୍ୟାପ୍ତି ଏକ ଆବଶ୍ୟକ ସମ୍ବନ୍ଧ । (ଠିକ୍)

40. ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଦର୍ଶନରେ ସତ୍ୟ ଯଦି ଲକ୍ଷ୍ୟ ହୁଏ, ହିଂସା ହେଉଛି ସତ୍ୟାପଲବ୍‌ର ଉପାୟ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଦର୍ଶନରେ ସତ୍ୟ ଯଦି ଲକ୍ଷ୍ୟ ହୁଏ, ଅହିଂସା ହେଉଛି ସତ୍ୟାପଲବ୍‌ର ଉପାୟ । (ଠିକ୍)

41. ହିଂସା ହେଉଛି ସତ୍ୟର ଆଧାର । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଅହିଂସା ହେଉଛି ସତ୍ୟର ଆଧାର । (ଠିକ୍)

42. ‘ଅହିଂସା’ ଶବ୍ଦଟି ‘ହିଂସା’ର ସଦର୍ଥକ ଅର୍ଥ ବହନ କରେ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
‘ଅହିଂସା’ ଶବ୍ଦଟି ‘ହିଂସା’ର ନଞର୍ଥକ ଅର୍ଥ ବହନ କରେ । (ଠିକ୍)

43. ଭାରତରେ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ ଅହିଂସାର ସବୁଠାରୁ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଭାରତରେ ଜୈନ ଧର୍ମ ଅହିଂସାର ସବୁଠାରୁ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପ୍ରବର୍ଦ୍ଧକ । (ଠିକ୍)

44. ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷଙ୍କ ପାଇଁ ଅହିଂସାର ସକାରାତ୍ମକ ଦିଗଟି ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପାଇଁ ଅହିଂସାର ସକାରାତ୍ମକ ଦିଗଟି ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । (ଠିକ୍)

45. ଅହିଂସା ଦୁର୍ବଳର ଅସ୍ତ୍ର ଅଟେ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଅହିଂସା ଦୁର୍ବଳର ଅସ୍ତ୍ର ନୁହେଁ । (ଠିକ୍)

46. ଅହିଂସା ନିଭୀକ ପ୍ରେମର ପରିପ୍ରକାଶ ନୁହେଁ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଅହିଂସା ନିର୍ଭିକ ପ୍ରେମର ପରିପ୍ରକାଶ ଅଟେ । (ଠିକ୍)

47. କର୍ମ ସମ୍ପାଦନ ସମ୍ପର୍କରେ ଯେଉଁ ଉପଦେଶ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ ଦେଇଛନ୍ତି ତାକୁ ଜ୍ଞାନ ଯୋଗ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
କର୍ମ ସମ୍ପାଦନ ସମ୍ପର୍କରେ ଯେଉଁ ଉପଦେଶ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ ଦେଇଛନ୍ତି ତାକୁ କର୍ମ ଯୋଗ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

48. ଯେଉଁ କର୍ମ କେବଳ ଫଳପ୍ରାପ୍ତିର ଆକାଂକ୍ଷା ରଖ୍ କରାଯାଏ ତାହାକୁ ନିଷ୍କାମ କର୍ମ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଯେଉଁ କର୍ମ କେବଳ ଫଳପ୍ରାପ୍ତିର ଆକାଂକ୍ଷା ରଖ୍ କରାଯାଏ ତାହାକୁ ସକାମ କର୍ମ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

49. ଯେଉଁ କର୍ମରେ କୌଣସି ଫଳଭୋଗର ଇଚ୍ଛା ଜଡ଼ିତ ନ ଥାଏ, ତାହାକୁ ସକାମ କର୍ମ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଯେଉଁ କର୍ମରେ କୌଣସି ଫଳଭୋଗର ଇଚ୍ଛା ଜଡ଼ିତ ନ ଥାଏ, ତାହାକୁ ନିଷ୍କାମ କର୍ମ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

D. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ହେଉଛନ୍ତି ___________ ।
Answer:
ମହର୍ଷି ଗୌତମ

2. ___________ କୁ ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନର ମୁଖ୍ୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପ୍ରମାଣ ବିଚାର

3. ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନରେ ଜ୍ଞାନ ___________ ଓ ___________ ପ୍ରକାରର ଅଟେ ।
Answer:
ପ୍ରମା, ଅପ୍ରମା

4. ଜ୍ଞାନ ଯେତେବେଳେ ନିଜ ବିଷୟର ଅନୁରୂପ ହୋଇଥାଏ ସେତେବେଳେ ତାକୁ ସତ୍ୟ ଜ୍ଞାନ ବା ___________ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପ୍ରମା

5. ଜ୍ଞାନ ବିଷୟର ଅନୁରୂପ ନ ହେଲେ ତାକୁ ଅସତ୍ୟ ଜ୍ଞାନ ବା ___________ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଅପ୍ରମା

6. ଯଥାର୍ଥ ଅନୁଭବ ପ୍ରମା ହେଲେ ତା’ର କରଣକୁ ___________ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପ୍ରମାଣ

7. ଚକ୍ଷୁ ଆଦି ଇନ୍ଦ୍ରିୟଦ୍ଵାରା ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ତାକୁ ___________ କହନ୍ତି ।
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଜ୍ଞାନ

8. ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ ___________ ଓ ___________ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ନିର୍ବିକଳ୍ପକ, ସବିକଳ୍ପକ

9. ନବ୍ୟ ନ୍ୟାୟରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ ___________ ଓ ___________ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ଲୌକିକ, ଆଲୌକିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

10. ___________ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଅବସ୍ଥା ଅଟେ ।
Answer:
ନିର୍ବିକଳ୍ପକ

11. ___________ ଙ୍କ ମତାନୁସାରେ ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷରେ କୌଣସି ବସ୍ତୁର ସାମାନ୍ୟ, ଦ୍ରବ୍ୟତ୍ୱ, ଗୁଣ ଓ କର୍ମ ଗୃହୀତ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ସମୟରେ ଏହାର ନାମ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇନଥାଏ ।
Answer:
ଜୟନ୍ତ ଭଟ୍ଟ

12. ___________ ଙ୍କ ମତାନୁସାରେ ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସେହି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ, ଯେଉଁଥରେ କି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଓ ବିଷୟର ସନ୍ନିକର୍ଷର ଅବ୍ୟବହିତ ପରେ ବସ୍ତୁର ସ୍ୱରୂପ ମାତ୍ରର ପ୍ରତୀତି ହୁଏ ।
Answer:
ଭାସବିଜ୍ଞ

13. ___________ ଦର୍ଶନରେ ନିର୍ବିକଳ୍ପକ ଜ୍ଞାନର ସଭା ସ୍ବୀକୃତ ହୁଏ ନାହିଁ ।
Answer:
ବୈୟାକରଣ

14. ବସ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ନାମ, ଜାତି ଓ ବିଶେଷଣଯୁକ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରାଯାଏ, ତାକୁ ___________ କହନ୍ତି ।
Answer:
ସବିକଳ୍ପକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

15. ଚକ୍ଷୁ, କର୍ଣ୍ଣ, ନାସା ଇତ୍ୟାଦି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସଙ୍ଗେ ବିଷୟର ସଂଯୋଗ ଯୋଗୁଁ ଯେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ହୁଏ, ତାକୁ ___________ କହନ୍ତି ।
Answer:
ଲୌକିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

16. ଅଲୌକିକ ସନ୍ନିକର୍ଷରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ ___________ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କହନ୍ତି ।
Answer:
ଅଲୌକିକ

17. କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିରେ କୌଣସି ଜାତିର ସାମାନ୍ୟ ଧର୍ମର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷର ଭିତ୍ତିରେ ସମସ୍ତ ଜାତିର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ ___________ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସାମାନ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ

18. କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଦ୍ବାରା ତାର ନିଜର ବିଷୟ ବ୍ୟତିରେକ ଯଦି ଅନ୍ୟ ଇନ୍ଦ୍ରିୟର ବିଷୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରାଯାଏ, ତାକୁ ___________ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଜ୍ଞାନ ଲକ୍ଷଣ

19. ଯୋଗ-ସାଧନା-ଲବ୍‌ଧ ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତିଦ୍ଵାରା ଯୋଗୀମାନେ ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ, ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ଓ ନିକଟବର୍ତୀ ବସ୍ତୁକୁ ସମାନ ଭାବରେ ଯେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରିପାରନ୍ତି ତାକୁ ___________ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଯୋଗଜ

20. କୌଣସି ଏକ ଜ୍ଞାତ ବିଷୟକୁ ଆଶ୍ରୟ କରି ଅନ୍ୟ ଏକ ଅଜ୍ଞାତ ବିଷୟରେ ଉପନୀତ ହେବାକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଅନୁମାନ

21. ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ନିୟତ ନିରୁପାଧ୍ଵ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବ୍ୟାପ୍ତି

22. ପକ୍ଷଠାରେ ହେତୁର ଲକ୍ଷଣ ଦେଖିବାକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପକ୍ଷଧର୍ମତା

23. ପକ୍ଷଠାରେ ହେତୁକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରି ସାଧର ସ୍ଥିତି ବିଷୟରେ ଅନୁମାନ କରିବାକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଲିଙ୍ଗ ପରାମର୍ଶ

24. ନ୍ୟାୟାନୁମାନକୁ ଶ୍ରେଣୀକରଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ___________ ଓ ___________ ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ ।
Answer:
ସ୍ବାର୍ଥାନୁମାନ, ପରାର୍ଥାନୁମାନ

25. ସ୍ଵାର୍ଥାନୁମାନ ଏକ ___________ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାତ୍ର ।
Answer:
ମନୋଗତ

26. ନିଜର ଲବ୍‌ଧଜ୍ଞାନକୁ ଯୁକ୍ତି ଆକାରରେ ଅନ୍ୟ ସମକ୍ଷରେ ଉପସ୍ଥାପନ ନିମିତ୍ତ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁମାନକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପରାର୍ଥାନୁମାନ

27. ନିଜର ଜ୍ଞାନ ପ୍ରସାରଣ ନିମିତ୍ତ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁମାନ ___________ ଅଟେ ।
Answer:
ସ୍ଵାର୍ଥାନୁମାନ

28. ___________ ନ୍ୟାୟକୁ ପରାର୍ଥାନୁମାନ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପଞ୍ଚାବୟବୀ

29. ପ୍ରତିଜ୍ଞା ନ୍ୟାୟର ___________ ତର୍କବାକ୍ୟ ଅଟେ ।
Answer:
ସବିପ୍ରଥମ

30. ନ୍ୟାୟାନୁମାନର ଶେଷ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ନିଗମନ ବା ସିଦ୍ଧାନ୍ତ

31. ଉଭୟ ସ୍ଵାର୍ଥାନୁମାନ ଓ ପରାର୍ଥାନୁମାନରେ ___________ ଟି ପଦ ଥାଏ ।
Answer:
ତିନୋଟି

32. ___________ ମତରେ କାରଣ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟାପ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଟୌଦ୍ଧ ଦର୍ଣନ

33. ___________ ମତରେ ବ୍ୟାପ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧ କେବଳ କାରଣ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ନିହିତ ନଥାଏ; ଏହା ଅନ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ନ୍ୟାୟଦର୍ଶନ

34. ___________ ମତରେ ବ୍ୟାପ୍ତି ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ଅବ୍ୟଭିଚାରୀ, ଅନୌପାର୍ଶ୍ଵକ ଏବଂ ସହଚାରୀ ସମ୍ବନ୍ଧ ।
Answer:
ବେଦାନ୍ତ ଦର୍ଶନ

35. କାରଣକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରି କାର୍ଯ୍ୟର ଭବିଷ୍ୟତ୍ ସଂଘଟନ ଅନୁମାନ କରିବାକୁ ___________ ଅନୁମାନ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପୂର୍ବବତ୍

36. କାର୍ଯ୍ୟକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରି କାରଣର ଅତୀତ ସଂଘଟନ ଅନୁମାନ କରିବାକୁ ___________ ଅନୁମାନ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଶେଷବତ୍

37. ଗୋଟିକର ଉପସ୍ଥିତିକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରି ଅନ୍ୟଟିର ଉପସ୍ଥିତି ଅନୁମାନ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ___________ ଅନୁମାନ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସାମାନ୍ୟତୋ ଦୃଷ୍ଟ

38. କେବଳାନ୍ବୟୀ ___________ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ।
Answer:
ଭାବାତ୍ମକ ବା ଅନ୍ବୟ

39. କେବଳ ବ୍ୟତିରେକୀ ___________ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ।
Answer:
ନଞର୍ଥକ ବା ବ୍ୟତିରେକ

40. ଅନ୍ବୟ ବ୍ୟତିରେକୀ ଉଭୟ ___________ ଓ ___________ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ।
Answer:
ଅନ୍ବୟ, ବ୍ୟତିରେକ

41. ବ୍ୟାପ୍ତିର ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ସମ ବିସ୍ତୃତିଯୁକ୍ତ ହୋଇନଥିଲେ, ତାହାକୁ ___________ ବ୍ୟାପ୍ତି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବିଷମ

42. ବ୍ୟାପ୍ତିର ବ୍ୟାପ୍ୟ ଓ ବ୍ୟାପକ ସମ ବିସ୍ତୃତିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ତାହାକୁ ___________ ବ୍ୟାପ୍ତି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସମ

43. ବ୍ୟାପ୍ତିବଚନ ଏକ ___________ ବଚନ ଅଟେ ।
Answer:
ସାର୍ବିକ

44 ବୌଦ୍ଧ ମତାନୁଯାୟୀ ବ୍ୟାପ୍ତି ଏକ ___________ ସମ୍ବନ୍ଧ ।
Answer:
ଆବଶ୍ୟକ

45. ବସ୍ତୁଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟଭିଚାରିତା ପରିଦୃଷ୍ଟ ନ ହେବାକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବ୍ୟଭିଚାରାଗ୍ରହ

46. ___________ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷକୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟାତୀତ ବିଷୟର ଅନ୍ତର୍ଦଶନଲବ୍‌ଧ ସାକ୍ଷାତ୍‌ ଜ୍ଞାନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସାମାନ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ

47. ___________ ଧର୍ମଗ୍ରନ୍ଥ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ମାନବ ଜାତିକୁ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦିଏ ।
Answer:
ଶ୍ରୀମଦ୍ ଭଗବତ୍ ଗୀତା

48. ଗୀତାରେ ___________ ଟି ଅଧ୍ୟାୟ ରହିଛି ।
Answer:
ଅଠର

49. ଗୀତାର ଦ୍ଵିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟକୁ ___________ ରହିଛି ।
Answer:
ସାଂଖ୍ୟ ଯୋଗ

50. ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ, କର୍ମ ସମ୍ପାଦନ ସମ୍ପର୍କରେ ଯେଉଁ ଉପଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି, ତାହାକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
କର୍ମ ଯୋଗ

51. କୌଣସି ଫଳରେ ଆଶା ନ ରଖ୍ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିରାସକ୍ତ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ___________ କହନ୍ତି ।
Answer:
କର୍ମ ଯୋଗ

52. ଯିଏ କେବଳ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପାଳନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଫଳାଫଳ ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ନ ଦେଇ ନିଜକୁ କର୍ମରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜିତ କରେ, ତାକୁ ___________ କହନ୍ତି ।
Answer:
କର୍ମ ଯୋଗୀ

53. କର୍ମ ___________ ଓ ___________ ଭାବେ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ।
Answer:
ସକାମ, ନିଷ୍କାମ କର୍ମ

54. ଯେଉଁ କର୍ମ କେବଳ ଫଳପ୍ରାପ୍ତିର ଆକାଂକ୍ଷା ରଖ୍ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ___________ କର୍ମ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସକାମ

55. ___________ କର୍ମ ହେଉଛି କାମନାରହିତ କର୍ମ ।
Answer:
ନିଷ୍କାମ

56. ___________ ସତ୍ୟାପଲବ୍‌ର ଉପାୟ ଅଟେ ।
Answer:
ଅହିଂସା

57. ___________ ଓ ___________ ଗୋଟିଏ ମୁଦ୍ରାର ଦୁଇଟି ପାର୍ଶ୍ବ ।
Answer:
ସତ୍ୟ, ଅହିଂସା

58. ___________ ହେଉଛି ସତ୍ୟର ଆଧାର ।
Answer:
ଅହିଂସା

59. ___________ ଶବ୍ଦଟି ହିଂସାର ବିପରୀତ ଅଟେ ।
Answer:
ଅହିଂସା

60. ___________ ଆଳସ୍ୟକୁ ପ୍ରଶ୍ରୟ ଦିଏ ନାହିଁ ।
Answer:
ଅହିଂସା

61. ___________ ହେଉଛି ବିଜୟଲାଭର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ମାର୍ଗ ।
Answer:
ଅହିଂସା

62. ___________ ଅହିଂସାର ସକାରାତ୍ମକ ଅର୍ଥ ।
Answer:
ପ୍ରେମ

63. ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ମତରେ ___________ ହେଉଛି ସର୍ବୋତ୍ତମ ନୈତିକ ମାନଦଣ୍ଡ ।
Answer:
ଅହିଂସା

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Economics Solutions Chapter 16 ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପଦ୍ଧତି Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Economics Solutions Chapter 16 ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପଦ୍ଧତି

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିକଳ୍ପଉତ୍ତରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ।

୧। ତଦନ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପାଇଁ ସାଧାରଣତଃ କେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ ?
(i) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀ
(ii) ପରୋକ୍ଷ ମୌଖୂକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀ
(iii) ପ୍ରଶ୍ନମାଳା ପ୍ରଣାଳୀ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ପରୋକ୍ଷ ମୌତ୍ସକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀ ।

୨। ସମ୍ବାଦାତାମାନେ ସାଧାରଣତଃ କେଉଁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି ?
(i) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀ
(ii) ପରୋକ୍ଷ ମୌତ୍ସକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀ
(iii) ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରଣାଳୀ
(iv) ପ୍ରଶ୍ନମାଳା ପ୍ରଣାଳୀ
Answer:
(iii) ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରଣାଳୀ

୩। ଭାରତର ଜନଗଣନା କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ କରାଯାଏ ?
(i) ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି
(ii) ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତି
(iii) ଉଭୟ ସାମଗ୍ରିକ ଓ ନମୁନା ସର୍ବେଷଣ ପଦ୍ଧତି
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(i) ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି

୪। ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତିରେ ଉପଲବ୍ଧ ନୁହେଁ ?
(i) ସ୍ୱଳ୍ପବ୍ୟୟ
(ii) ପ୍ରଶାସନିକ ସୁବିଧା
(iii) କମ୍ ସମୟସାପେକ୍ଷ
(iv) ଅଧ‌ିକ ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟତା
Answer:
(iv) ଅଧୂକ ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟତ

୫। କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ସମସ୍ତ ଏକକ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗୃହୀତ ହୁଏ ?
(i) ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି
(ii) ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ
(iii) ଐଚ୍ଛିକ ପ୍ରତିଚୟନ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(i) ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି

୬। ନିମ୍ନଲିଖୂତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଏକ ବ୍ୟୟ ସଙ୍କୋଚକାରୀ ପଦ୍ଧତି ଅଟେ ?
(i) ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଗଣନା
(ii) ନମୂନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ
(iii) ଐଚ୍ଛିକ ପ୍ରତିଚୟନ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ନମୂନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ

୭। ନିମ୍ନଲିଖତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ବ୍ୟୟ ସଙ୍କୋଚକାରୀ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରଣାଳୀ ଭାବେ ଜଣାଶୁଣା ?
(i) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ
(ii) ଗଣନାକାରୀ ଜରିଆରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ
(iii) ଡାକଯୋଗେ ପଠାଯାଉଥ‌ିବା ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iii) ଡାକଯୋଗେ ପଠାଯାଉଥିବା ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ

୮। ସରକାରୀ ପ୍ରକାଶନ କେଉଁ ତଥ୍ୟର ଆଧାର ?
(i) ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟ
(ii) ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ
(iii) ଉଭୟ (i) ଓ (ii)
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ

୯। ବିସ୍ଫୋରକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଗୁଣାଗୁଣ ନିଷ୍କ୍ରିୟ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥ‌ିବା ପଦ୍ଧତି ହେଲା –
(i) ନମୁନା ପଦ୍ଧତି
(ii) ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି
(iii) ଉଭୟ (i) ଓ (ii)
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ନମୁନା ପଦ୍ଧତି

୧୦ । କେଉଁ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତି ଉତ୍କର୍ଷ ?
(i) ଗତି ଓ ମିତବ୍ୟୟିତା
(ii) ଉପଯୋଗିତା
(iii) ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟିକୌଣ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

୧୧। ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତିରେ ଯେଉଁ ତ୍ରୁଟି ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ ତାହା ହେଲା–
(i) ପ୍ରତିଚୟନ ତ୍ରୁଟି
(ii) ଅଣ-ପ୍ରତିଚୟନ ତ୍ରୁଟି
(iii) ଉଭୟ (i) ଓ (ii)
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ଉଭୟ (i) ଓ (ii)

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର :

୧। ଆମ ଦେଶର ଜନଗଣନା ସମୟରେ _________________ ପଦ୍ଧତିରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ।
Answer:
ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା

୨। ବିସ୍ଫୋରକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଗୁଣାଗୁଣ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ପାଇଁ __________________ ପଦ୍ଧତି କେବଳ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ପଦ୍ଧତି ଅଟେ ।
Answer:
ନମୁନା

୩। ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀରେ ଏକକ ସଂଖ୍ୟା ଅସୀମ ହୋଇଥିଲେ ତାହାକୁ _________________________ ଗୋଷ୍ଠୀ ବୋଲି କୁହାଯାଏ।
Answer:
ଅସୀମ

୪। ଏକ ଆଦର୍ଶ ପ୍ରଶାବଳୀରେ __________________ ରୁ _______________ ଟି ପ୍ରଶ୍ନ ରହିବା ବିଧେୟ ।
Answer:
୨୫ରୁ ୩୦

୫। କୌଣସି ଗୋଷ୍ଠୀ ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ _______________________ ପଦ୍ଧତି ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇପାରେ ।
Answer:
ନମୁନା

୬। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ _______________________ ଭାବେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କଠାରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି ।
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିଗତ

୭। ପରୋକ୍ଷ ମୌତ୍ସକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରଙ୍କଠାରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି ନାହିଁ, ମାତ୍ର _______________________ ଉତ୍ସରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି ।
Answer:
ପରୋକ୍ଷ

୮। ସାଧାରଣତଃ ସମ୍ବାଦପତ୍ର ଓ ସମ୍ବାଦ ସରବରାହ ସଂସ୍ଥା ଗୁଡ଼ିକ ______________________ ଙ୍କ ଠାରୁ ତଥ୍ୟାବଳୀ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି ।
Answer:
ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧ୍ୟ

୯। ___________________________ ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀରୁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଏକକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଏ।
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟେକ

୧୦। ______________________ ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀରୁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଏକକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଏ।
Answer:
ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ

୧୧। ଯେଉଁଠାରେ ସମ୍ଭାବନା ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଅବଲମ୍ବନ ନ କରି ମାନବୀୟ ବିଚାରଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ନମୁନାଗୁଡ଼ିକର ଚୟନ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ______________________ ପ୍ରତିଚୟନ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଐଚ୍ଛିକ

୧୨। ସରଳ ଅହେତୁକ ପ୍ରତିଚୟନ ଏକ ପ୍ରକାରର ସମସମ୍ଭବ ପ୍ରତିଚୟନ ଯହିଁରେ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପରିସରଭୁକ୍ତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ___________________________ ରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବାର ସମାନ ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ।
Answer:
ନମୁନା

୧୩। ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରୁ ବିଭିନ୍ନ ସଂଖ୍ୟକ ନମୁନା ଅହେତୁକ ଭାବରେ ଚୟନ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ______________________ ପ୍ରତିଚୟନ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଏ।
Answer:
ସ୍ତରୀକୃତ ଅହେତୁକ

୧୪। _______________________ ପ୍ରଣାଳୀରେ ସମୁଦାୟ ଗୋଷ୍ଠୀର ସମସ୍ତ ଏକକୁ ବର୍ଷ କିମ୍ବା ଭୌଗୋଳିକ ଅଂଚଳ କିମ୍ବା ସଂଖ୍ୟା କିମ୍ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କୌଣସି କ୍ରମ ଅନୁଯାୟୀ ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକୁ ଏକ ସଂଖ୍ୟା ଦ୍ଵାରା ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଏ ଏବଂ ଧର୍ମଗୁଳା ଭିତ୍ତିରେ ପ୍ରଥମେ ସଂଖ୍ୟାଟିକୁ ଅହେତୁକ ଭାବରେ ଚୟନ କରାଯାଏ।
Answer:
ସମବ୍ୟବଧାନ ପ୍ରତିଚୟନ

୧୫। ___________________________ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରକୃତ ।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ,

୧୬। ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ______________________ ଠାରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ ।
Answer:
ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ

୧୭। କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପରିସଂଖ୍ୟାନ ସଂସ୍ଥା ________________________ ତଥ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ।
Answer:
ଜାତୀୟ ଅର୍ଥନୀତି

୧୮। ବାରମ୍ବାରତା ବିତରଣ ____________________ ତଥ୍ୟକୁ ବର୍ଗରେ ପ୍ରକାଶ କରେ ।
Answer:
ବିଭାଗୀକରଣ

୧୯। ଶ୍ରେଣୀର ଦୁଇଟି ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବ୍ୟବଧାନକୁ ____________________ ।
Answer:
ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତରାଳ

୨୦ । ଏକ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ବାରମ୍ବାରତା ବିତରଣରେ ଗୋଟିଏ ବିଷୟର ମୂଲ୍ୟ ଯଦି ଉର୍ଜସୀମା ସହ ସମାନ ହୁଏ, ତେବେ ଏହା ____________________ ରେ ଗଣନା କରାଯିବ ।
Answer:
ପରବର୍ତୀ

୨୧ । ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ବାରମ୍ବାରତା ବିତରଣରେ ଉଦ୍ଧୃସୀମାର ମୂଲ୍ୟ ସହ ସମାନ ଥିବା ମୂଲ୍ୟର ମିଷୟଟି ___________________ ଶ୍ରେଣୀରେ ଗଣାଯାଏ ।
Answer:
ସେହି ଶ୍ରେଣୀ

୨୨ । ବାରମ୍ବାରତା ଆନୁକ୍ରମିକ ମୋଟକୁ ନେଇ ଯେଉଁ ବାରମ୍ବାରତା ବିତରଣ ଶ୍ରେଣୀ ତିଆରି କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ________________ ବାରମ୍ବାରତା ବିତରଣ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ରାଶିକୃତ ବାରମ୍ବାରତା

୨୩। ଗୋଟିଏ ସହଜ ଧାଡ଼ି / ଆରେରେ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ _______________ ପରି ସଜା ହୋଇଥାନ୍ତି ।
Answer:
ଆରୋହୀ ଓ ଅବରୋହୀ କ୍ରମରେ

୨୪ । ଯଦି ବିଷୟର ସଂଖ୍ୟା _________________ ହୋଇଥାଏ ତେବେ ସହଜ ଆରେର ତଥ୍ୟକୁ ସଂଗଠନ କରିବା ସହଜ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ସାନ

୨୫ । ତଥ୍ୟକୁ _________________________ ପ୍ରକାରରେ ସଜାଇବା, ଯଦି ବିଷୟର ସଂଖ୍ୟା (item) ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ବାରମ୍ବାରତା

୨୬ । ବାରମ୍ବାରତା ଆରେ ଗୋଟିଏ ବର୍ଗର ତଥ୍ୟର _________________ ଲକ୍ଷଣ ।
Answer:
ଯୋଗାଏ ନାହିଁ

C. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ।

୧। କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କୁ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରି ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି।
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପଦ୍ଧତି ।

୨। କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ମୌଳିକ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇପାରେ ?
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପଦ୍ଧତି ।

୩। କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ ଅଧ୍ବକ ବିଶ୍ଵାସ ଯୋଗ୍ୟ ଓ ସଠିକ୍ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପଦ୍ଧତି ।

୪। ସୂଚୀ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବେ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କଠାରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହକୁ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ସୂଚୀ କୁହାଯାଏ ।

୫। ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ଓ ସୂଚୀ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରଶ୍ନବଳୀରେ ନିଜେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀ ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିଜେ ଲିପିବଦ୍ଧ କରୁଥିବା ବେଳେ ସୂଚୀକ୍ଷେତ୍ରରେ ତାହା ପ୍ରଶାବଳୀ କୁହାଯାଏ ।

୬। ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ନେଇ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଯେଉଁ ପ୍ରଶ୍ନମାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥା’ନ୍ତି ତାହାକୁ ପ୍ରଶାବଳୀ କୁହାଯାଏ ।

୭। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଓ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହରେ କେଉଁଟି ଅଧୁକ ବ୍ୟୟବହୁଳ ?
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ

୮। ଖବର କାଗଜରେ ପ୍ରକାଶିତ ତଥ୍ୟ କି ପ୍ରକାର ତଥ୍ୟ ଅଟେ ?
Answer:
ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ

୯। ସାକ୍ଷରତା ହାର ଜାଣିବା ପାଇଁ କି ପ୍ରକାର ତଥ୍ୟ ବିଶେଷ ଉପଯୋଗୀ ?
Answer:
ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ

୧୦ । ଜନଗଣନା ସଂପର୍କିତ ତଥ୍ୟ ଆମ ପାଇଁ କି ପ୍ରକାରର ତଥ୍ୟ ଅଟେ ?
Answer:
ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ

୧୧। ଯଦି ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀଟି ଅଶିକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ତେବେ କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇପାରେ ?
Answer:
ପ୍ରଶାବଳୀ ସୂଚୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଅଶିକ୍ଷିତ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କଠାରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇପାରେ। କିମ୍ବା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପଦ୍ଧତିରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇପାରେ ।

୧୨। ମଦ୍ୟପାନ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସଂପର୍କରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପାଇଁ କେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଇଥାଏ ?
Answer:
ପରୋକ୍ଷ ମୌକ ପଦ୍ଧତି

୧୩। ସାମ୍ବାଦିକମାନେ ନିୟମିତ ସମ୍ମାନ ସଂଗ୍ରହ କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ କରିଥା’ନ୍ତି ?
Answer:
ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧୂଙ୍କଦ୍ଵାରା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପଦ୍ଧତି

୧୪। କଟକରେ ରହୁଥ‌ିବା ଜଣେ ଗବେଷକ ରାଉରକେଲା ଇସ୍ପାତ କାରଖାନା ସଂପର୍କରେ କିପରି ଭାବେ ସ୍ଵଚ୍ଛ ବ୍ୟୟରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିପାରିବେ ?
Answer:
ଡାକଯୋଗେ ପ୍ରେରିତ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ପଦ୍ଧତିଦ୍ଵାରା

୧୫। ଦଙ୍ଗା ସମ୍ପର୍କିତ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହର ପଦ୍ଧତିଟି କ’ଣ ?
Answer:
ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧୂଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପଦ୍ଧତି।

୧୬। ଯଦି ନିୟମିତ ବ୍ୟବଧାନରେ ଏକ ଅଞ୍ଚଳରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ପନେଏ କେତେ କେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରାଯିବ ?
Answer:
ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧୂଙ୍କଦ୍ଵାରା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ।

୧୭। ଯଦି ଅନୁସନ୍ଧାନର ବିସ୍ତୃତି ବ୍ୟାପକ ଓ ତଥ୍ୟଦାତା ଶିକ୍ଷିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ତେବେ କେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ
Answer:
ଡାକଯୋଗେ ପ୍ରେରିତ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ।

୧୮। ଗୋଷ୍ଠୀ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସମଷ୍ଟିକୁ ଗୋଷ୍ଠୀ କୁହାଯାଏ।

୧୯। ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ଅନୁସନ୍ଧାନ ସହ ସଂପୃକ୍ତ ସମସ୍ତ ଉପାଦାନମାନଙ୍କ ବିଷୟରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ଓ ବିଶେଷଣ କରାଯାଏ ତାହାକୁ ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି କୁହାଯାଏ।

୨୦। କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ଅନୁସନ୍ଧାନର ସମସ୍ତ ଏକକୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଗଣନା କରାଯାଏ ?
Answer:
ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି

୨୧। ନମୁନା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସର୍ବେକ୍ଷଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଯଦି ଗୋଷ୍ଠୀର ଏକ ସ୍ଥିରୀକୃତ ଅଂଶର ଏକ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ ତାହାକୁ ନମୁନା କୁହାଯାଏ।

୨୨। ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତି କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଦ୍ଵାରା ସମୁଦାୟ ଗୋଷ୍ଠୀର ଏକ ସ୍ଥିରୀକୃତ ଅଂଶର ଏକ ନମୁନା ବା ଏକ ଦଳର ଉପାଦାନକୁ

୨୩। ନମୁନା ଆକାର କ’ଣ ?
Answer:
ସ୍ଥିରୀକୃତ ନମୁନାରେ ଥ‌ିବା ସଂଖ୍ୟାର ଏକକୁ ନମୁନା ଆକାର କୁହାଯାଏ।

୨୪। ରୋଗୀର ରକ୍ତ ପରୀକ୍ଷା କେଉଁ ପଦ୍ଧତିର ଉଦାହରଣ ?
Answer:
ନମୁନା ପଦ୍ଧତି

୨୬। ପ୍ରତିଚୟନ ତ୍ରୁଟି କ’ଣ ?
Answer:
ନମୁନା ମାଧ୍ୟମରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଆଧାରିତ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଗ୍ରହଣ ଯୋଗ୍ୟତା ଓ ଉପଯୋଗିତା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକାଳନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେଉଁ ତ୍ରୁଟି ଦେଖାଯାଏ ତାହାକୁ ପ୍ରତିଚୟନ ତ୍ରୁଟି କୁହାଯାଏ।

୨୭। ସରଳ ଅହେତୁକ ନମୁନା ପଦ୍ଧତି କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପରିସରଭୁକ୍ତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ନମୁନାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବାର ସମାନ ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ, ତାହାକୁ ସରଳ ଅହେତୁକ ନମୁନା କୁହାଯାଏ।

୨୮। କେଉଁ ପ୍ରତିଚୟନକୁ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ପ୍ରତିଚୟନ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସରଳ ଅହେତୁକ ନମୁନା

୨୯। ଡାକଯୋଗେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହର ବଡ଼ ଦୁର୍ଗୁଣ କ’ଣ ?
Answer:
ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହରେ ଅହେତୁକ ବିଳମ୍ବ ।

୩୦। ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ କିପରି ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ?
Answer:
ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଓ ସରଳ ଭାଷାରେ ହେବା ଉଚିତ୍ । ଅଯୌକ୍ତିକ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକୁ ଏଡ଼ାଇ ଦେବା ଉଚିତ୍।

୩୧। ଗୁଚ୍ଛ ପ୍ରତିଚୟନର ଉଦାହରଣ ଦିଅ।
Answer:
ମନେକର ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶରୁ ୩୫୦୦ ପରିବାରକୁ ନମୁନା ରୂପେ ଚୟନ କରିବା ଦରକାର, ପ୍ରଥମେ ଅହେତୁକ ଭାବରେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଜିଲ୍ଲାକୁ ଚୟନ କରାଯାଏ ଏବଂ ଦ୍ଵିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ, ଚୟନ ହୋଇଥିବା ଜିଲ୍ଲାମାନଙ୍କରୁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଗ୍ରାମକୁ ଚୟନ କରାଯାଏ ଏବଂ ତୃତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସେହି ଚୟନ ହୋଇଥିବା ଗ୍ରାମ ଗୁଡ଼ିକରୁ ୩୫୦୦ ପରିବାରକୁ ନମୁନା ଆକାରରେ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପାଇଁ ଚୟନ କରାଯାଏ।

୩୨। ଐଚ୍ଛିକ ପ୍ରତିଚୟନ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁଠାରେ ସମ୍ଭାବନା ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଅବଲମ୍ବନ ନ କରି ମାନବୀୟ ବିଚାରଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ନମୁନାଗୁଡ଼ିକର ଚୟନ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ଐଚ୍ଛିକ ପ୍ରତିଚୟନ କୁହାଯାଏ।

D. ନିମ୍ନଲିଖତ୍ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭୁଲ କି ଠିକ୍ ଲେଖ । ରେଖାଙ୍କିତ ଅଂଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କରି ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ଓ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଦୌ ସଂପର୍କ
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ଓ ତଥ୍ୟପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସୁ-ସଂପର୍କ ରହିଥାଏ।

୨। ପରୋକ୍ଷ ମୌଖକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ମୌଳିକ ତଥ୍ୟ ସଂଗୃହୀତ ହୁଏ ।
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ମୌଳିକ ତଥ୍ୟ ସଂଗୃହୀତ ହୁଏ।

୩ । ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ତୃତୀୟ ପକ୍ଷର ସାହାଯ୍ୟ ଲୋଡ଼ିଥା’ନ୍ତି।
Answer:
ପରୋକ୍ଷ ମୌକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ତୃତୀୟ ପକ୍ଷର ସାହାଯ୍ୟ ଲୋଡ଼ିଥା’ନ୍ତି ।

୪। ନିଶା ସେବନକାରୀଙ୍କ ସଂପର୍କରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ବିଶେଷ ଉପଯୋଗୀ ।
Answer:
ନିଶା ସେବନକାରୀଙ୍କ ସଂପର୍କରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପାଇଁ ପରୋକ୍ଷ ମୌଖକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ବିଶେଷ ଉପଯୋଗୀ।

୫। ସମ୍ବାଦ ସରବରାହ ସଂସ୍ଥା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି।
Answer:
ସମ୍ବାଦ ସରବରାହ ସଂସ୍ଥା ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧୂଙ୍କଦ୍ଵାରା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି ।

୬। ସମ୍ବାଦପତ୍ରରେ ପ୍ରକାଶିତ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ।
Answer:
ଠିକ୍

୭। ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରୁ ସଂଗୃଡୀତ ତଥ୍ୟକୁ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ।

୮। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ଦ୍ଵାରା ତଦନ୍ତ କମିଟି ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ।

୯। ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ଅଧୁକ ନିର୍ଭୁଲ ଓ ବିଶ୍ୱାସଯୋଗ୍ୟ ।
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ଅଧ୍ବକ ନିର୍ଭୁଲ୍ ଓ ବିଶ୍ଵାସଯୋଗ୍ୟ ।

୧୦। ନିୟମିତ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପାଇଁ ଡାକଯୋଗେ ପ୍ରେରିତ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ଅଧୂକ ଉପଯୋଗୀ ।
Answer:
ନିୟମିତ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପାଇଁ ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵଙ୍କ ଦ୍ବାରା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ଅଧୂକ ଉପଯୋଗୀ ।

୧୧। ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହରେ ତଥ୍ୟର ମୌଳିକତାର ଅଭାବ ଦେଖାଯାଏ।
Answer:
ଠିକ୍

୧୨। ଦୂରସ୍ଥାନରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି।
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ।

୧୩। ଡାକଯୋଗେ ପ୍ରେରିତ ପ୍ରଶ୍ରାବଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉତ୍ତରଦାତା ଶିକ୍ଷିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ।
Answer:
ଠିକ୍

୧୪। ଗଣନାକାରୀଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରେରିତ ସୂଚୀରେ ଉତ୍ତରଦାତା ନିଜେ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଉତ୍ତର ଲିପିବଦ୍ଧ କରିଥା’ନ୍ତି।
Answer:
ଋଣନାକାରୀଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରେରିତ ସୂଚୀରେ ଗଣନାକାରୀ ନିଜେ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଉତ୍ତର ଲିପିବଦ୍ଧ କରିଥା’ନ୍ତି ।

୧୫। ଜନସଂଖ୍ୟାର ଘନତ୍ବ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟରୁ ସଂଗୃଡୀତ ହୁଏ।
Answer:
ଜନସଂଖ୍ୟାର ଘନତ୍ଵ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟରୁ ସଂଗୃହୀତ ହୁଏ।

୧୬। ପ୍ରଶାବଳୀଗୁଡ଼ିକ ବିସ୍ତୃତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ।
Answer:
ପ୍ରଶାବଳୀ ଗୁଡ଼ିକ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ।

୧୭। ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ ବୁଲେଟିନ୍‌ ଏକ ପ୍ରକାଶିତ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ।
Answer:
ରିଭର୍ଜ ବ୍ୟାଙ୍କ ବୁଲେଟିନ ଏକ ପ୍ରକାଶିତ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ।

୧୮। ସର୍ବେକ୍ଷଣ ସମୟରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ସମସ୍ତ ଏକକୁ ଗଣନ କରିବା ପଦ୍ଧତିକୁ ନମୁନା ପଦ୍ଧତି କୁହାଯାଏ।
Answer:
ସର୍ବେକ୍ଷଣ ସମୟରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ସମସ୍ତ ଏକକୁ ଗଣନା କରିବା ପଦ୍ଧତିକୁ ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି କୁହାଯାଏ।

୧୯। ଜନଗଣନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ନମ୍ବର ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଏ।
Answer:
ଜନଗଣନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଏ।

୨୦ । ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବପ୍ରବଣତର ପ୍ରଭାବ ରହିଥାଏ।
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବପ୍ରବଣତାର ପ୍ରଭାବ ରହିଥାଏ।

୨୧। ଜନଗଣନାରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ ଆମପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ।
Answer:
ଜନଗଣନାରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ ଆମପାଇଁ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ।

୨୨। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ବିସ୍ତୃତ ଅଞ୍ଚଳରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ।
Answer:
ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ବିସ୍ତୃତ ଅଞ୍ଚଳରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇ ଥାଏ।

୨୩। ଗବେଷକମାନେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରନ୍ତି ।
Answer:
ଗବେଷକମାନେ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରନ୍ତି ।

୨୪। ନମୁନା ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ଏକ ସ୍ଥିରୀକୃତ ଅଂଶକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଏ।
Answer:
ଠିକ୍

୨୫। ନମୁନା ପଦ୍ଧତି ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତିଠାରୁ ଅଧିକ ବ୍ୟସାପେକ୍ଷ ।
Answer:
ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି ନମୁନା ପଦ୍ଧତିଠାରୁ ଅଧିକ ବ୍ୟସାପେକ୍ଷ ।

୨୬। ଗୋଷ୍ଠୀର ଆକାର ବୃହତ୍ ହେଲେ ନମୁନା ପଦ୍ଧତି ବିଶେଷ ଉପଯୋଗୀ ହୋଇଥାଏ।
Answer:
ଠିକ୍

୧୭। ନମୁନା ଆକାର ବୃହତ୍ ହେଲେ ତ୍ରୁଟିର ମାତ୍ରା ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ।
Answer:
ନମୁନା ଆକାର କ୍ଷୁଦ୍ର ହେଲେ ତ୍ରୁଟିର ମାତ୍ରା ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ।

୨୮। ସରଳ ଅହେତୁକ ନମୁନା ପଦ୍ଧତିରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ନମୁନାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବାର ସମାନ ସମ୍ଭାବନା ନଥାଏ।
Answer:
ସରଳ ଅହେତୁକ ନମୁନା ପଦ୍ଧତିରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ନମୁନାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବାର ସମାନ ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ।

୨୯। ଲଟେରୀ ପଦ୍ଧତି ସ୍ତରୀକୃତ ନମୁନାରେ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ।
Answer:
ଲଟେରୀ ପଦ୍ଧତି ସରଳ ଅହେତୁକ ନମୁନାରେ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ।

୩୦। ସମୁଦାୟ ଗୋଷ୍ଠୀରେ ଭିନ୍ନତା ଦେଖାଦେନଲେ ସରଳ ଅହେତୁକ ନମୁନା ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଏ।
Answer:
ସମୁଦାୟ ଗୋଷ୍ଠୀରେ ଭିନ୍ନତା ଦେଖାଦେନଲେ ସ୍ତରୀକୃତ ନମୁନା ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଏ।

୩୧। ସମବ୍ୟବଧାନ ପ୍ରତିଚଜୟନ ବା ନମନାରେ ସମୁଦାୟ ଗୋଷ୍ଠୀର ବିଭିନ୍ନ ଏକକକୁ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ ବିଭାଗୀକରଣ କରାଯାଇଥାଏ ।
Answer:
ସମବ୍ୟବଧାନ ପ୍ରତିଚୟନ ବା ନମୁନା ପଦ୍ଧତିରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ରମରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ଏକକ ଗୁଡ଼ିକୁ ମନୋନୟନ କରାଯାଏ।

୩୨। ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଗଣନା ପଦ୍ଧତିରେ ନମୁନା ସଂଗୃହୀତ ହୁଏ।
Answer:
ନମୁନା ପଦ୍ଧତିରେ ନମୁନା ସଂଗୃହୀତ ହୁଏ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
E. ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନମାନଙ୍କ ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି / ତିନୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଦିଅ ।

୧। ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି କ’ଣ ?
Answer:
ଯେତେବେଳେ କୌଣସି ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତିଟି ଏକକର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଗଣନା କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା କୁହାଯାଏ। ଏଠାରେ ଗୋଷ୍ଠୀ ସାମଗ୍ରୀକ ଅର୍ଥରେ ବୁଝାଯାଇଥାଏ। ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି ଏକ ପଦ୍ଧତି ଯହିଁରେ ଅନୁସନ୍ଧାନର ପ୍ରତି ଏକକର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଗଣନା କରାଯାଇଥାଏ। ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତି ଏକକ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । ଯେହେତୁ ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତି ଏକକୁ ଗଣନା କରାଯାଏ, ଏହା ସଠିକ୍ ଓ ନିର୍ଭରଶୀଳ ଓ ବିଶ୍ଵାସନୀୟ ଉପସଂହାର ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ। ଏହି ପଦ୍ଧତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟୟ ସାପେକ୍ଷ ଓ ସମୟ ସାପେକ୍ଷ ।

୨। ନମୁନା ପଦ୍ଧତି କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୋଷ୍ଠୀର କିଛି ଅଂଶ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ସଂପୂର୍ଣ ଗୋଷ୍ଠୀ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନିଆଯାଏ, ତାହାକୁ ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ। ନମୁନା ହେଉଛି ଗୋଷ୍ଠୀର ଏକ ଅଂଶ, ଯାହାକୁ ଆମେ ଗୋଷ୍ଠୀର ଅନୁସନ୍ଧାନ ନ ପାଇଁ ଚୟନ କରାଯାଏ। ଯେହେତୁ ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର କିଛି ଅଂଶ ତଦନ୍ତ ପାଇଁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଏ, କମ୍ ସମୟ ଓ କମ୍ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ। ମାତ୍ର ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତି କମ୍ ନିର୍ଭରଶୀଳ ଓ କମ୍ ସଠିକ୍ ଫଳ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ।

୩। ଐଚ୍ଛିକ ପ୍ରତିଚୟନ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁଠାରେ ସମ୍ଭାବନା ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଅବଲମ୍ବନ ନ କରି ମାନବୀୟ ବିଚାରଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ନମୁନା ଗୁଡ଼ିକର ଚୟନ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ଐଚ୍ଛିକ ପ୍ରତିଚୟନ କୁହାଯାଏ। ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ ପ୍ରତିଚୟନ। ଏଥିରେ ନମୁନାଗୁଡ଼ିକର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେନ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀଙ୍କର ବିଚାର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ, ଏବଂ ସେହିସବୁ ନମୁନାଗୁଡ଼ିକୁ ଏପରି ଚୟନ, କରିଥାଏ ଯେପରି ନମୁନାଗୁଡ଼ିକ ତା’ର ବିଚାର ଅନୁଯାୟୀ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ପ୍ରତିନିଧ୍ୟ କରିଥାଏ। ଏହି ପ୍ରକାରର ପ୍ରତିଚୟନ ବ୍ୟବସାୟିକ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକରେ ବହୁଳ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ।

୪। ସୁବିଧାଜନକ ପ୍ରତିଚୟନ କ’ଣ ?
Answer:
ସୁବିଧାଜନକ ପ୍ରତିଚୟନ ଏକ ପ୍ରକାରର ଅଣଯାଦୃଚ୍ଛା ପ୍ରତିଚୟନ କିମ୍ବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ ପ୍ରତିଚୟନ ଯେଉଁଠାରେ ନମୁନାଗୁଡ଼ିକର ଚୟନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା କିମ୍ବା ଐହିକ ଭାବରେ ନ କରି ସୁବିଧା ଦୃଷ୍ଟିରୁ କରାଯାଇଥାଏ। ସଦ୍ୟ ମିଳୁଥିବା ତାଲିକାରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ନମୁନା ଗୁଡ଼ିକ ସୁବିଧାଜନକ ପ୍ରତିଚୟନ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଏ, ଯଦିଓ ନମୁନା ଗୁଡ଼ିକ ସେହି ତାଲିକାରୁ ଅହେତୁକ ଭାବରେ ବଛାଯାଇଥାଏ। ତେଣୁ ସୁବିଧାଜନକ ପ୍ରତିଚୟନରେ ପକ୍ଷପାତିତା ଓ ଭାବପ୍ରଣତା ଦେଖାଯାଇଥାଏ। ଯାହା ହେଉ ସୁବିଧାଜନକ ପ୍ରତିଚୟନରେ ବଡ଼ ବଡ଼ ତଦନ୍ତର ଅଧ୍ୟୟନରେ ବହୁଳ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ।

୫। ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ମାତ୍ରାତ୍ମକ ପ୍ରତିଚୟନ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ସମୁଦାୟ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟତା ଭିତ୍ତିରେ ବିଭକ୍ତ କରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ସେମାନଙ୍କର ଭାଗ ଅଂଶରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ଆବଶ୍ୟକୀୟ ବୃତ୍ତାନ୍ତ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି, ସେହି ପଦ୍ଧତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ମାତ୍ରାତ୍ମକ ପ୍ରତିଚୟନ (Quota Sampling) କୁହାଯାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତି ସ୍ତରୀକୃତ ନମୁନା ସହ ସମାନ। ଏହାଦ୍ଵାରା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରାପ୍ୟ ଅଂଶ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ।

ଅର୍ଥାତ୍ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟତା ଯଥଶ ଆୟ ବର୍ଗ, ଲିଙ୍ଗାନୁପାତ, ବୃତ୍ତିଗତ ଢାଞ୍ଚା, ରାଜନୈତିକ ବା ଧର୍ମୀୟ ଅନୁରକ୍ତି ଭିତ୍ତିରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ରୁଚି ମତେ ଦିଆଯାଇ ଥାଏ। ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ସେମାନେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ତାଙ୍କର ଉପସଂହାର ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି। ଚୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ହୋଇଥାଏ। ଯାହାହେଉ ଏହା ଜନମତ ଅଧ୍ୟୟନ ପାଇଁ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ହୋଇଥାଏ।

୬। ସମସମ୍ଭବ ଅଥବା ଅହେତୁକ ପ୍ରତିଚୟନ କ’ଣ ?
Answer:
ସମସମ୍ଭବ ଅଥବା ଅହେତୁକ ପ୍ରତିଚୟନ ଏକ ପ୍ରକାରର ପ୍ରତିଚୟନ ଯାହା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ମୂଳକ ପ୍ରତିଚୟନଠାରୁ ଭିନ୍ନ। ଯେଉଁ ନମୁନାର ଚୟନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ନିୟମ ଭିତ୍ତିରେ ହୋଇଥାଏ ତାହାକୁ ସମସମ୍ଭବ ବା ଅହେତୁକ ନମୁନା କୁହାଯାଏ। ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ପ୍ରତିଚୟନ କୁହାଯାଏ। ଏହା ସୂଚାଇଦିଏ ଯେ ନମୁନାଗୁଡ଼ିକ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଅହେତୁକ ଭାବରେ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହି ପ୍ରକାରର ପ୍ରତିଚୟନରେ ନମୁନାଗୁଡ଼ିକର ଚୟନରେ ପକ୍ଷପାତିତା ଓ ଭାବପ୍ରବଣତା ଦେଖାଯାଇ ନ ଥାଏ। ଏହି ସମ ସମ୍ଭବ ପ୍ରତିଚୟନ ଚାରି ପ୍ରକାରର; ଯଥା –

(୧) ସରଳ ଅହେତୁକ ପ୍ରତିଚୟନ,
(୨) ସ୍ତରୀକୃତ ଅହେତୁକ ପ୍ରତିଚୟନ,
(୩) କ୍ରମବଦ୍ଧ ପ୍ରତିଚୟନ ଓ
(୪) ଗୁଚ୍ଛ ପ୍ରତିଚୟନ।

୭। ସରଳ ଅହେତୁକ ପ୍ରତିଚୟନ ପଦ୍ଧତି କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପରିସରଭୁକ୍ତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ଏକକ ନମୁନାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ, ତାହାକୁ ସମସମ୍ଭବ ପ୍ରତିଚୟନ ବା ସରଳ ଅହେତୁକ ପ୍ରତିଚୟନ କୁହାଯାଏ। ଏହି ପଦ୍ଧତିକୁ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ପ୍ରତିଚୟନ କୁହାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରକାରର ପ୍ରତିଚୟନରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ନମୁନାରୂପେ ବିବେଚନା କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଥାଏ। ଏହିପରି ଏକ କୌଶଳ ଯେଉଁଥିରେ ଏକକ ଗୁଡ଼ିକ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବାର ସମାନ ସମ୍ଭାବନା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ।

୮। ସ୍ତରୀକୃତ ପ୍ରତିଚୟନ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରୁ ବିଭିନ୍ନ ସଂଖ୍ୟକ ନମୁନା ଅହେତୁକ ଭାବରେ ଚୟନ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ସ୍ତରୀକୃତ ପ୍ରତିଚୟନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଏହି ପ୍ରତିଚୟନରେ ସମୁଦାୟ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ ଭାଗ କରାଯାଏ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ତରରୁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ନମୁନାକୁ ଚୟନ କରାଯାଏ। ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ କଟକ ଅବସ୍ଥାକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ପାଇଁ ଆମେ କଟକ ସହରକୁ ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ଭାଗ ଭାଗ କରିବା ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାଗରୁ ଅହେତୁକ ଭାବରେ ନମୁନାଗୁଡ଼ିକୁ ଚୟନ କରିବା। ଯେଉଁ ଗୋଷ୍ଠୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକରେ ଯଥେଷ୍ଟ ତାରତମ୍ୟ ଥାଏ, ସେଠାରେ ଏହି ପଦ୍ଧତି ବିଶେଷ ଉପଯୋଗୀ ହୋଇଥାଏ।

୯। ଗୁଚ୍ଛ ପ୍ରତିଚୟନ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ସମୁଦାୟ କ୍ଷେତ୍ରକୁ କେତୋଟି ସଦୃଶ ଏକକରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇ ତହିଁରୁ ଏକ ଗୁଚ୍ଛକୁ ମନୋନିତ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ଗୁଚ୍ଛ ପ୍ରତିଚୟନ କୁହାଯାଏ । ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ବର୍ଗ ନମୁନା କୁହାଯାଏ । ଏହି ବର୍ଗ ନମୁନା ଭୌଗୋଳିକ ଆଧାରରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ କ୍ଷେତ୍ର ନମୁନା ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ଏହି ଗୁଚ୍ଛ ଗୁଡ଼ିକ ଯଥା ସମ୍ଭବ ଛୋଟ ହେବା ଆବଶ୍ୟ । କାରଣ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଚ୍ଛର ନମୁନା ଏକକର ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ସମାନ ହୋଇଥାଏ। ଏହି ପଦ୍ଧତି ମାଧ୍ୟମରେ ଲୋକମାନଙ୍କର ଆୟ ଆକଳନ କରାଯାଇଥାଏ।

୧୦। ବହୁସ୍ତର ପ୍ରତିଚୟନ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଦ୍ବାରା ସମୁଦାୟ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ମନୋନୀତ ଉପବର୍ଗରେ ବିଭକ୍ତ କରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉପବର୍ଗରୁ ଅହେତୁକ ଭାବେ ଅନେକ ଏକକ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ବହୁସ୍ତର ନମୁନା କୁହାଯାଏ। ଏହି ପଦ୍ଧତି ଦ୍ଵାରା ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତର ଦେନଇ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନମୁନାକୁ ଚୟନ କରାଯାଏ। ଏହି କୌଶଳକୁ ଦୁଇ ସ୍ତର ନମୁନା ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଗୁଚ୍ଛକୁ ମୁଖ୍ୟ ଏକକ ଓ ଗୁଚ୍ଛ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଏକକୁ ଗୌଣ ଏକକ କୁହାଯାଏ। ଏହି ପ୍ରକାର ନମୁନା ଚୟନ ଅଧିକ ନମନୀୟ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ସୁବିଧା ସୃଷ୍ଟି କରେ। ଅନୁନ୍ନତ ଦେଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ବିଶେଷ ଉପଯୋଗୀ। ମାତ୍ର ଏହାର ସଠିକତା କମ୍ ।

୧୧। ସମବ୍ୟବଧାନ ପ୍ରତିଚୟନ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ସମୁଦାୟ ଗୋଷ୍ଠୀର ନମୁଦା ଗୁଡ଼ିକ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ରମରେ ମନୋନୀତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ତାହାକୁ ସମବ୍ୟବଧାନ ପ୍ରତିଚୟନ କୁହାଯାଏ। ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ସମୁଦାୟ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ କେତେକ ସମାନ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକୁ ଏକ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵାରା ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇ ପ୍ରଥମ ଭାଗର ଯେକୌଣସି ସଂଖ୍ୟାକୁ ଅହେତୁକ ଭାବେ ଚୟନ କରାଯାଏ। ତା’ପରେ ଅନ୍ୟ ଭାଗ ଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାଗରୁ ସମବ୍ୟବଧାନ ରଖୁ ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ କରି କ୍ରମାନ୍ଵୟରେ ଚୟନ କରାଯାଏ।

ଏଥ‌ିପାଇଁ ନମୁନା ଏକକ ଗୁଡ଼ିକ ସାଂଖ୍ୟକ, ବର୍ଣନାକ୍ରମିକ, କାଳାନୁକ୍ରମିକ, ଭୌଗୋଳିକ ଇତ୍ୟାଦି ଭିଭିରେ ବିନ୍ୟାସ କରାଯାଏ। ଏହା ଏପରି ସଜାଇ ରଖାଯାଇଥାଏ ଯେ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନମୁନା ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥାଏ।

୧୨। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବେ ନିଜେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କଠାର ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି ତାହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ କୁହାଯାଏ। ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ନିଜେ ଉପସ୍ଥିତ ରହି ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରି ଅଭିଷ୍ଟ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି। ତେଣୁ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କ ସହ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସଂପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିଥା’ନ୍ତି।

ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ନିଜର ଧୀଶକ୍ତି ପ୍ରୟୋଗ କରି ତଥ୍ୟର ଅନୁଶୀଳନ କରିଥା’ନ୍ତି ଓ ଉପଯୁକ୍ତ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ଦ୍ଵାରା ମୌଳିକ, ସଠିକ୍ ଓ ବିଶ୍ଵାସନୀୟ ତଥ୍ୟ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ। କିନ୍ତୁ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବହୁଳ ଓ ସମୟ ସାପେକ୍ଷ ଅଟେ । ଏବଂ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପରିସର ବ୍ୟାପକ ହୋଇଥିଲେ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ଅନୁପଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ।

୧୩। ପରୋକ୍ଷ ମୌଖୂକ ଅନୁସନ୍ଧାନ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ତୃତୀୟ ପକ୍ଷ ବା ସାକ୍ଷୀମାନଙ୍କର ସହାୟତାରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ପରୋକ୍ଷ ମୌକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଯେଉଁଠାରେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀମାନେ ସିଧା ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ କୁଣ୍ଠାବୋଧ କରନ୍ତି, ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ହୋଇଥାଏ। ସେ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ପଦ୍ଧତି ଅନୁସୃତ କରାଯାଏ। ସାଧାରଣତଃ ବିଭିନ୍ନ ତଦନ୍ତ କମିଟି, କମିଶନ ବା ସରକାର ଏହି ପଦ୍ଧତି ଅନୁସରଣ କରନ୍ତି।

ପୋଲିସ ବିଭାଗ ଚୋରି, ଡକାୟତି, ଦଙ୍ଗା ବା ହତ୍ୟା ଘଟଣାର ସୂତ୍ର ପାଇବା ପାଇଁ ଏହାକୁ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି। ସେହିଭଳି ଧୂମ୍ରପାନ, ମଦ୍ୟପାନ, ଜୁଆ ଖେଳ, ତଥା ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ଅର୍ଥନୈତିକ ଅବସ୍ଥାର ଅନୁଶୀଳନ ପାଇଁ ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ। ବିଶେଷ କରି ବଡ଼ ବଡ଼ ସମସ୍ୟା ତଥା ଘଟଣା ପ୍ରବାହରୁ ଏହା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥାଏ। କିନ୍ତୁ ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଗଲେ, ଏହାର ସଠିକତା ଓ ସତ୍ୟତାରେ କିଛି ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

୧୪। ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵଙ୍କ ଦ୍ବାରା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀମାନେ ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି କରି ସେମାନଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧୁଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ବୋଲି କହନ୍ତି। ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରାପ୍ତ ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବାଦଦାତା ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ସମ୍ବାଦ ପତ୍ର ଓ ସମ୍ବାଦ ସରବରାହ ସଂସ୍ଥାମାନେ ସାଧାରଣତଃ ନିୟମିତ ସମ୍ବାଦ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି।

ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କ ଦ୍ବାରା ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରୁ ବହୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । ସେଥିପାଇଁ ଏହାର ପରିସର ବ୍ୟାପକ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କ ଦ୍ବାରା ସେମାନଙ୍କର ନିଜସ୍ଵ ରୁଚି, ଶୈଳୀ ତଥା ପଦ୍ଧତି ଦ୍ଵାରା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ, ଫଳରେ ଉକ୍ତ ପଦ୍ଧତି ବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରବଣତାର ବଶବର୍ତୀ ହୋଇଥାଏ।

୧୫ । ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରଣାଳୀ କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହରେ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତି (Survey method) ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ଅଟେ । ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନୀ, ଅର୍ଥନୈତିଜ୍ଞ ଓ ଗବେଷକମାନେ ଏହି ମାଧ୍ୟମ ଉପରେ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇଥାଆନ୍ତି । ଯୋଜନାବଦ୍ଧ ଭାବରେ କମ୍ ଖର୍ଚ୍ଚରେ କିପରି ଉନ୍ନତମାନର ନିର୍ଭର ଯୋଗ୍ୟତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇପାରିବ ସେଥୂପାଇଁ ସର୍ବେକ୍ଷଣରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାଣାଳୀ ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଇଛି ।

୧୬ । ପ୍ରତ୍ୟେକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପଦ୍ଧତି କ’ଣ ?
Answer:
ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସହଂସ୍ଥା ନିଜେ କିମ୍ବା ନିଜର ପ୍ରତିନିଧି ମାଧ୍ୟମରେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀମାନଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ କରି ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ଉଦ୍ଧଷ୍ଟ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ଥାଆନ୍ତି । ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ନିଜ ମନରୁ ଅଥବା ପୂର୍ବପ୍ରସ୍ତୁତି ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ଅନୁସରଣରେ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରି ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀମାନଙ୍କ ଉତ୍ତରକୁ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିଥାଆନ୍ତି । ସେଥୂପାଇଁ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ସର୍ବେକ୍ଷଣସ୍ଥଳରେ ଉପସ୍ଥିତ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ।

୧୭ । ପ୍ରତ୍ୟେକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପଦ୍ଧତିର ସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:
ସୁବିଧା –

• ଏହା ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀଙ୍କ ଦ୍ବାରା ସର୍ବେକ୍ଷଣ କରାଯାଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାର ସଠିକତା ବେଶୀ ।
• ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ଉତ୍ତରଦାତାଙ୍କର ପ୍ରଶ୍ନସଂପର୍କୀୟ ସମସ୍ତ ସନ୍ଦେହ ଓ ଆଶଙ୍କା ଦୂର କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିବାରୁ ସେମାନେ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ଦେବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।
• ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ନିଜେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀମାନଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ କରୁଥିବାରୁ ଉତ୍ସାହଜନକ ଭାବରେ ଉତ୍ତର ମିଳିଥାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅନୁସନ୍ଧାନ କାରୀ ଉଦ୍ଧିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅତିରିକ୍ତ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥାନ୍ତି ।

୧୮। ପ୍ରତ୍ୟେକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପଦ୍ଧତିର ଅସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:
ଅସୁବିଧା –
(i) ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବାରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟକୁ ତା’ର ଅନୁଭୂତି ଓ ସ୍ଵକଳ୍ପିତ ଚିନ୍ତାଧାରା ପ୍ରଭାବିତ କରିବାରେ ଅଧିକ ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ ।
(ii) ସର୍ବେକ୍ଷଣର ପରିସର ବ୍ୟାପକ ହୋଇଥିଲେ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟୟବହୁଳ ଓ ସମୟସାପେକ୍ଷ ହୋଇଥାଏ ।

୧୯ । ପରୋକ୍ଷ ଅନୁସନ୍ଧାନ କ’ଣ ଓ ଏହାର ଅସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:
ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ସହିତ ଉଦ୍ଧିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ ହାସଲ ପାଇଁ ମୌଖିକ ବା ଲିଖିତ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ସାହାଯ୍ୟରେ ମତାମତ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ । ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ନିଯୁକ୍ତ କମିଶନ ଓ କମିଟିଗୁଡ଼ିକ ମୂଖ୍ୟତଃ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ତଥ୍ୟସଂଗ୍ରହ କରିଥାଆନ୍ତି ।
ଅସୁବିଧା –
(i) ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ଓ ତଥ୍ୟପ୍ରଦାନକାରୀମାନଙ୍କ ସାଧୁତା ଓ ନିଷ୍ଠା ଉପରେ ତଥ୍ୟର ସତ୍ୟତା ନିର୍ଭର କରୁଥ‌ିବାରୁ ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅଭିନତି ପ୍ରବେଶ କରିବାର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଇନପାରେ ।
(ii) ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀ ଏକ ବିବାଦୀୟ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ହୋଇଥିଲେ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ ଓ ତଦୀୟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବିବାଦୀୟ ହୋଇପଡ଼େ ।

୨୦ । ପରୋକ୍ଷ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପଦ୍ଧତିର ସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:
ଅସୁବିଧା –

• ପ୍ରାଥମିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀ ତୁଳନାରେ ଏହା ସ୍ବଳ୍ପ ବ୍ୟୟ ଓ ସମନ୍ଧସାପେକ୍ଷ ହୋଇଥାଏ ।
• ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସାକ୍ଷାତକାର ଯୋଗୁଁ ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହର ସମ୍ଭାବନା ଅଧିକ ଥାଏ ।
• ସାଧାରଣତଃ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥିବାରୁ ଏହା ଅଧିକ ଗ୍ରହଣୀୟ ହୋଇଥାଏ ।

F. ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖ୍ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

୧। ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ଏବଂ ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତି
Answer:
ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉପାଦାନକୁ ନେଇ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଗଲେ, ତାହାକୁ ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି କୁହାଯାଏ। ଏହା ଏକ ପଦ୍ଧତି ଯହିଁରେ ଅନୁସନ୍ଧାନର ସମସ୍ତ ଏକକ । ସମ୍ପୂର୍ଣ ରୂପେ ଗଣନା କରାଯାଇଥାଏ। ଜନସଂଖ୍ୟା ଗଣନା କିମ୍ବା କୃଷି ଉତ୍ପାଦନ ଗଣନା ଇତ୍ୟାଦି ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ଅନୁସନ୍ଧାନ ନିମିତ୍ତ ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତିରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ଅଧ‌ିକ ସତ୍ୟ, ସଠିକ୍ ଓ ବିଶ୍ଵାସନୀୟ ଅଟେ । କାରଣ ଏଥିରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁର ତଦନ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଏହି ପଦ୍ଧତି ଅଧ୍ୟକ ଅର୍ଥ, ଶ୍ରମ, ସମୟ ଓ ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ କରିଥାଏ।

ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଦ୍ଵାରା ସମୁଦାୟ ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରୁ ଏକ ସ୍ଥିରୀକୃତ ଅଂଶର ଏକ ନମୁନା ପରୀକ୍ଷା ନିମିତ୍ତ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି କିଛି ଉପସଂହାର ଗ୍ରହଣ କାଯାଏ, ତାହାକୁ ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତି କୁହାଯାଏ। ଏଠାରେ କୌଣସି ଗୋଷ୍ଠୀର କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଏକକ ଅଧ୍ୟୟନ କରି ସମଗ୍ର ଗୋଷ୍ଠୀ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନିଆଯାଏ ।

ଯେହେତୁ ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର କିଛି ଅଂଶ ତଦନ୍ତ ପାଇଁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଏ, ଏହା କମ୍ ସମୟ ଓ କମ୍ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକର ତଥ୍ୟ ନିଆ ନ ଯାଇ ନମୁନା ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ଏକ ସ୍ଥିରୀକୃତ ଅଂଶର ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ହୋଇଥାଏ। ତେଣୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟରୁ ଗୋଷ୍ଠୀର ବୈଚିତ୍ରା ଓ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ବିଷୟରେ ଜଣାପଡ଼େ। ଯଦି ନମୁନାଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍ ଭାବରେ ସଂଗ୍ରହ ନ କରାଯାଇଥାଏ, ତେବେ ଭୁଲ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଦେବାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ।

୨। ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ଦ୍ବାରା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ।
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀରେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କଠାରୁ ଡାକଯୋଗେ ପ୍ରଶ୍ନ ପଠାଇ ଉତ୍ତର ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ଡାକଯୋଗେ ପଠାଯିବା ପ୍ରଶାବଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରଣାଳୀ ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ତଦନ୍ତର ସମସ୍ୟା ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରଶାବଳୀର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ଓ ଏହି ପ୍ରଶ୍ନ ସମ୍ବଳିତ ତାଲିକାଟିକୁ ଡାକ ଦ୍ବାରା ବିଭିନ୍ନ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀମାନକୁ ପଠାଯାଏ। ପ୍ରଶ୍ନ ସମ୍ବଳିତ ତାଲିକାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖିବା ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ରଖାଯାଇଥାଏ। ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ସହିତ ଗୋଟିଏ ଡାକ ଟିକେଟ ଯୁକ୍ତ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀଙ୍କ ଠିକଣା ଲେଖାଥିବା ଲଫାଫା ପଠାଯାଇଥାଏ, ଯାହା ମାଧ୍ୟମରେ ଉତ୍ତରଦାତା ଉତ୍ତର ପଠାଇ ପାରିବେ ।

ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ସରଳ, ବ୍ୟୟ ସଙ୍କୋଚ, ସମୟ ସଂଚୟ କରିବା, ପ୍ରବଣତାରୁ ମୁକ୍ତ, କିନ୍ତୁ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀ ଅଶିକ୍ଷିତ ହେଲେ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀକୁ ବ୍ୟବହାର କରିହେବ ନାହିଁ । ଯେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଗଣନାକାରୀ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ତାଲିକା ଧରି ବ୍ୟକ୍ତିଗତଭାବେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କାରୀମାନଙ୍କଠାରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ଗଣନାକାରୀ ମାଧ୍ୟମରେ ପଠାଯାଉଥିବା ପ୍ରଶାବଳୀ ସୂଚୀ ଦ୍ଵାରା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଏ।

ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ପ୍ରଶାବଳୀ ସୂଚୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଗଣନାକାରୀଙ୍କ ହାତରେ ପଠାନ୍ତି। ଗଣନାକାରୀ ପ୍ରଶାବଳୀ ସୂଚୀକୁ ନେଇ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଆନ୍ତି ଓ ସେହି ସବୁ ପ୍ରଶ୍ନ ତାଙ୍କୁ ପଚାରି ଉତ୍ତର ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ ବେଶୀ ନିର୍ଭରଶୀଳ, ଅଧ‌ିକ ନିରପେକ୍ଷ ଓ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ହୋଇଥାଏ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି କ’ଣ ? ଏହାର ସୁଗୁଣ ଓ ଦୁର୍ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ବର୍ଣନା କର ।
Answer:
ଗୋଷ୍ଠୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଓ ବୈଚିତ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଲୋଚନା କରି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେବା ଯେକୌଣସି ଅନୁସନ୍ଧାନର ମୂଳ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ । ସେଥିଲାଗି ଦୁଇଟି ପଦ୍ଧତିରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ; ଯଥା –

(1) ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି ବା
(2) ନମୁନା ପଦ୍ଧତି ।

ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ସମସ୍ତ ଏକକ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଗଲେ ତାହାକୁ ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା (Census) ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀ (Population) ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ (Unit) କୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରି ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ ।

ଧରାଯାଉ, ଗୋଟିଏ ଶ୍ରମିକ ବସ୍ତିର ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ଦୈନିକ ଆୟ ଓ ବ୍ୟୟ ଉପରେ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିବାକୁ ଅଛି । ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତିରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହକାରୀ ବସ୍ତିର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯିବ ଓ ତାଙ୍କଠାରୁ ତାଙ୍କ ଆୟବ୍ୟୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ହୁଏ । ଏହାପରେ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ ଉପରେ ଯେକୌଣସି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେବାପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରାଯାଏ ।
ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହରେ ନମୁନା ପଦ୍ଧତିର ବିକଳ୍ପ ଅଟେ । ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତିର ବହୁତ ସୁଗୁଣ ଅଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –

(i) ଅଧିକ ଭାବରେ ଅଧ୍ୟୟନ – ଯେହେତୁ ସାମଗ୍ରିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକକୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରି ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ; ତେଣୁ ଗୋଷ୍ଠୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଓ ବୈଚିତ୍ର ବିଷୟରେ ଅଧ୍ବକ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ସହଜ ହୋଇଥାଏ ।

(ii) ସଠିକ୍ ତଥ୍ୟ – ସାମଗ୍ରିକ ପଦ୍ଧତିରେ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଅଧ‌ିକ ସଠିକ୍ ଓ ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସିଧାସଳଖ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉପାଦାନଠାରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥିବାରୁ ଏହା ନିର୍ଭୁଲ ଓ ଅଧ‌ିକ ଉପଯୋଗୀ ହୋଇଥାଏ ।

(iii) ବିଜାତୀୟ ଗୋଷ୍ଠୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଧ୍ଵ ଉଦ୍‌ଯୋଗୀ – ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି ବିଜାତୀୟ ଗୋଷ୍ଠୀ (Heterogenous population) କ୍ଷେତ୍ରରେ ନମୁନା ପଦ୍ଧତି ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଉପଯୋଗୀ ।

(iv) ବିକଳ୍ପ ପଦ୍ଧତିର ଅଭାବ– ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହରେ ନମୁନା ପଦ୍ଧତି ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତିର ବିକଳ୍ପ ପଦ୍ଧତି ଅଟେ । କିନ୍ତୁ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତିର ବିକଳ୍ପ ପଦ୍ଧତିର ଅଭାବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ସେସବୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି ନିଶ୍ଚିତରୂପେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଥାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଭାରତରେ ଜନଗଣନାପାଇଁ ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି ହେଉଛି ଏକମାତ୍ର ତଥ୍ୟସଂଗ୍ରହ ପଦ୍ଧତି । ଏ ସବୁ ସୁଗୁଣ ଥିସତ୍ତ୍ବେ ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତିର ବହୁତଗୁଡ଼ିଏ ଦୁର୍ଗୁଣ ଥ‌ିବାରୁ ଏହା ନମୁନା

ପଦ୍ଧତି ଅପେକ୍ଷା କମ୍ ଆଦୃତ ହୋଇଥାଏ । ସେହି ଦୁର୍ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(i) ବ୍ୟୟସାପେକ୍ଷ – ଗୋଷ୍ଠୀର ସମସ୍ତ ଏକକ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଉଥିବାରୁ ଏହି ପଦ୍ଧତି ଅଧ୍ୟକ ବ୍ୟୟସାପେକ୍ଷ । ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତିରେ ବିସ୍ତୃତ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ହେଲେହେଁ ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ମଧ୍ଯରେ ଏହାର ପ୍ରୟୋଗ କଷ୍ଟକର ହୋଇପଡ଼େ ।

(ii) ସମୟସାପେକ୍ଷ – ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ସମସ୍ତ ଏକକ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଉଥିବାରୁ ଏହା ବହୁତ ସମୟ ନଷ୍ଟ କରିଥାଏ ।

(iii) କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଙ୍ଗତିର ଅଭାବ – ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତିରେ ବହୁତ କର୍ମଚାରୀ ଓ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ନିୟୋଜିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ଏଣୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହରେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଂଗତି ରକ୍ଷାକରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ । ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ଦାୟିତ୍ୱହୀନଭାବରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ ।

(iv) ବିସ୍ତୃତ ଗୋଷ୍ଠୀ – ଗୋଷ୍ଠୀର ବିସ୍ତୃତି ଅନନ୍ତ କିମ୍ବା ଉପକଳ୍ପିତ ହୋଇଥିଲେ ସମସ୍ତ ଏକକ ସମ୍ପର୍କରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ଅସମ୍ଭବ ହୋଇପଡ଼େ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଭାତହାଣ୍ଡିରେ ଭାତ, ଜଙ୍ଗଲର ଗଛର ଗଣନା ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତିଦ୍ୱାରା ଅସମ୍ଭବ ।

(v) ବିସ୍ଫୋରକ ଦ୍ରବ୍ୟ – ବିସ୍ଫୋରକ ଦ୍ରବ୍ୟ କିମ୍ବା ରାସାୟନିକ ମିଶ୍ରଣର ଗୁଣାଗୁଣ ନିର୍ଣ୍ଣୟପାଇଁ ପରୀକ୍ଷଣ କଲାବେଳେ ଉପରୋକ୍ତ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯାଏ । ତେଣୁ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତି ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଅଟେ ।

୨। ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତି କ’ଣ ? ଏହାର ସୁଗୁଣ ଓ ଦୁର୍ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । କିନ୍ତୁ ଅପରପକ୍ଷରେ ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ସ୍ଥିରୀକୃତ ଅଂଶର ଏକକ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ପହଞ୍ଚିବାପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରାଯାଏ । ଗୋଷ୍ଠୀର ଏକ ସ୍ଥିରୀକୃତ ଅଂଶର ଏକକ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ‘ନମୁନା’ (Sample) କୁହାଯାଏ । ନମୁନା ସାଧାରଣତଃ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵ କରିଥାଏ ।

Snedecor ଙ୍କ ମତରେ, ‘A car load of coal is accepted or rejected on the evidence gained from testing only a few pounds. The physician makes inferences about a patient’s blood through examination of a single drop. Samples are devices for learning about large masses by observing a few individuals. ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତିରେ ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନ ପଦ୍ଧତି ଭଳି ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଗୋଷ୍ଠୀର ଏକ ସ୍ଥିରୀକୃତ ଅଂଶରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରକୃତି, ବିନ୍ୟାସ, ବଣ୍ଟନ, ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ନିରୂପଣ କରାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ହାଣ୍ଡିରେ ରନ୍ଧାଯାଇଥବା ଭାତ ସିଝିଲାଣି କି ନାହିଁ ଜାଣିବାପାଇଁ ସମୁଦାୟ ହାଣ୍ଡିକ ଭାତକୁ ପରୀକ୍ଷା କରା ନ ଯାଇ ଭାତର କେତୋଟି ଦାନାକୁହିଁ ପରୀକ୍ଷା ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ଅପେକ୍ଷା ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତି ସାଂଖ୍ୟକ ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ବେଶୀ ଆଦୃତ ଓ ବ୍ୟାପକଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । କାରଣ ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତିର ବହୁତଗୁଡ଼ିଏ ସୁଗୁଣ ରହିଅଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –

• ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତିରେ ଖୁବ୍ କମ୍ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଓ କମ୍ ସମୟରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତି ମଧ୍ଯ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଅଟେ ।
• ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ସଠିକ୍ ଓ ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ଅଟେ । କାରଣ ଏହା ଗୋଷ୍ଠୀର ଏକ ଅଂଶରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ବା ବିସ୍ଫୋରକ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବାରେ ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତି ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ଅଟେ ।
• ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ପଦ୍ଧତିରେ ପ୍ରତିଚୟନ ତ୍ରୁଟି ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ତଥ୍ୟସଂଗ୍ରହକାରୀ ଏ ବିଷୟରେ ପୂର୍ବରୁ ଜାଣି ସତର୍କତା ଅବଲମ୍ବନ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଗହନ ଓ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହରେ ନମୁନା ପଦ୍ଧତି ଅଧୂକ ଉପଯୋଗୀ ।
• ଗୋଷ୍ଠୀର ବିସ୍ତୃତି ଅନନ୍ତ କିମ୍ବା ଉପକଳ୍ପିତ ହୋଇଥିଲେ ନମୁନା ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆକଳନ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଇଥାଏ । ଜଙ୍ଗଲରେ ବାସ କରୁଥିବା ବନ୍ୟଜନ୍ତୁମାନଙ୍କର କରିବା ଏକମାତ୍ର ବିକଳ୍ପ ପନ୍ଥା ଗଣନା କେବଳ ନମୁନା ପଦ୍ଧତିରେହିଁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।

ଏସବୁ ସୁଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ନମୁନା ପଦ୍ଧତିରେ ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଦୁର୍ଗୁଣ ଭର୍ତ୍ତି ରହିଅଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –

• ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକର ତଥ୍ୟ ନିଆଯାଇ, ନ ଯାଇ, ନମୁନା ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ଏକ ସ୍ଥିରୀକୃତ ଅଂଶର ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟରୁ ଗୋଷ୍ଠୀର ବୈଚିତ୍ର ଓ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ବିଷୟରେ ଜଣାପଡ଼େ । ଯଦି ନମୁନାଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍‌ଭାବରେ ସଂଗ୍ରହ ନ କରାଯାଇଥାଏ, ତେବେ ଗୋଷ୍ଠୀ ବିଷୟ ଭୁଲ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଦେବାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ସମ୍ଭାବନା ରହିଥାଏ ।
• ନମୁନା ପଦ୍ଧତିରେ ନମୁନା ସଂଗ୍ରହ କରିବା, ନମୁନାର ପରିମାଣ ସ୍ଥିରକରିବା ଇତ୍ୟାଦି ସାଧାରଣ ବ୍ୟକ୍ତି ପକ୍ଷରେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ତାଲିମ ନେବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଅଛି ।
• ବିଜାତୀୟ ଗୋଷ୍ଠୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନମୁନା ପ୍ରଣାଳୀରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ଆଦୌ ଗ୍ରହଣୀୟ ନୁହେଁ ।
• ନମୁନା ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ଆଂଶିକ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇ ଗୋଷ୍ଠୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟମାନ ଆକଳନ କରାଯାଉଥିବାରୁ ସେଥ‌ିରେ ଦୋଷତ୍ରୁଟି ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ । ଏହି ଦୋଷତ୍ରୁଟିକୁ ପ୍ରତିଚୟନ ତ୍ରୁଟି (sampling error) କୁହାଯାଏ।
• କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନମୁନା ପଦ୍ଧତି ଗ୍ରହଣୀୟ ନୁହେଁ । ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକର ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି, ସେସବୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନମୁନା ପଦ୍ଧତି ଉପଯୋଗୀ ନୁହେଁ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଭାରତର ଜନଗଣନା ସାମଗ୍ରିକ ଗଣନା ପଦ୍ଧତିରେ କରାଯାଇଥାଏ ।

୩। ନମୁନାର ପ୍ରକାରଭେଦଗୁଡ଼ିକ ବର୍ଣନା କର ।
Answer:
କୌଣସି ଗବେଷଣା ବା ଅନୁସନ୍ଧାନରେ କେଉଁପ୍ରକାରର ନମୁନା ବ୍ୟବହୃତ ହେଲେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଗୁଡ଼ିକ ସାର୍ବଜନୀନ ହେବ, ତାହା ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗୋଷ୍ଠୀର ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଏବଂ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀର ସମ୍ବଳ ଓ ସମୟ ଇତ୍ୟାଦି ଅନେକ କାରଣ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ନମୁନାର ପ୍ରକାରଭେଦ ଅନେକ । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇପ୍ରକାରର; ଯଥା – (a) ସମସମ୍ଭବ ପ୍ରତିଚୟନ (Random Sampling), (b) ଅଣଯଦୃଚ୍ଛ ପ୍ରତିଚୟନ (Non-random Sampling) ।

(a) ସମସମ୍ଭବ ପ୍ରତିଚୟନ (Random Sampling) –
(Probability Sampling) କୁହାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରକାରର ପ୍ରତିଚୟନରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକକୁ ନମୁନାରୂପେ ବିବେଚନା କରିବାର ନିଶ୍ଚିତ ସମ୍ଭାବନା ରହିଥାଏ । ସମସମ୍ଭବ ପ୍ରତିଚୟନ ଅନେକ ପ୍ରକାରର; ଯଥା –

(1) ସରଳ ସମସମ୍ଭବ ପ୍ରତିଚୟନ (Simple random Sampling) – ଏହି ପ୍ରକାରର ପ୍ରତିଚୟନରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକର ନମୁନା ହେବାର ସମପରିମାଣର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ । ଏହା ଦୁଇପ୍ରକାରରେ ହୋଇଥାଏ; ଯଥା –

(i) ଧର୍ମଗୁଳା (Lottery method) – ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ପାଇଁ ଗୁଳା (chit) ବା ପତ୍ରକ (card) ତିଆରି କରାଯାଇ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଗୋଟିଏ ବାକ୍ସ ବା ଡବାରେ ରଖାଯାଇ ଫେଣ୍ଟି ଦିଆଯାଏ । ସେଥୁରୁ ଆବଶ୍ୟକ ସଂଖ୍ୟକ ପତ୍ରକ ବା ଗୁଳା ଅଣାଯାଇ ନମୁନା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ ।

(ii) କ୍ରମହୀନ ସଂଖ୍ୟା ସାରଣୀ (Random number Table) — ପଙ୍କ୍ତି ଓ ସ୍ତମ୍ଭରେ (Rows and columns) ଯଦୃଚ୍ଛା ସଜାଯାଇଥିବା ସଂଖ୍ୟାମାନଙ୍କର ଏକ ତାଲିକାକୁ କ୍ରମହୀନ ସଂଖ୍ୟା ସାରଣୀ ବୁଝାଏ । ଏହି ସାରଣୀ ବ୍ୟବହାର କରି ନମୁନା ଏକକ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସଂସ୍ଥା ଏହି ସାରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଛନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଟିପେଟ୍, ଫିସର ଓ ୟେଟସଙ୍କ ସାରଣୀ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ।

(2) ସ୍ତରୀକୃତ ପ୍ରତିଚୟନ (Stratified Sampling) – ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ପ୍ରଥମେ ସମୁଦାୟ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଭିତ୍ତିରେ ସଦୃଶ ଉପଗୋଷ୍ଠୀମାନଙ୍କରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସ୍ତରୀକରଣ କୁହାଯାଏ । ଏହାପରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉପଗୋଷ୍ଠୀକୁ ସମାନ କିମ୍ବା ବିଭିନ୍ନ ଅନୁପାତର ନମୁନା ଏକକ ମନୋନୀତ କରାଯାଇଥାଏ । ଗୋଷ୍ଠୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ଯଥେଷ୍ଟ ତାରତମ୍ୟ ଥିଲେ ସ୍ତରୀକୃତ ନମୁନା ପଦ୍ଧତିର ବ୍ୟବହାର ବେଶ୍ ଉପଯୋଗୀ ହୋଇଥାଏ ।

(3) ସମବ୍ୟବଧାନ ପ୍ରତିଚୟନ (Systematic Sampling) – ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ରମରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ଏକକଗୁଡ଼ିକୁ ମନୋନୟନ କରିବାକୁ ସମବ୍ୟବଧାନ ନମୁନା କୁହାଯାଏ । ପ୍ରଥମେ ଗୋଷ୍ଠୀର ଏକକଗୁଡ଼ିକକୁ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଏ । ଏହାପରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟବଧାନରେ ରହିଥ‌ିବା ଏକକଗୁଡ଼ିକୁ ନମୁନାରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ ।

ମନେକର ଗୋଟିଏ ଗ୍ରାମରେ 1 ରୁ 100 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପରିବାର ଅଛନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରତି ଦଶଟି ପରିବାରରେ ଗୋଟିଏ ନମୁନା ସଂଗ୍ରହ କରାଯିବାର ଅଛି । ତେଣୁ ଯଦି ଆମେ ପ୍ରଥମେ ଷଷ୍ଠତମ ପରିବାରକୁ ନମୁନା ଏକକ ବୋଲି ନେଉ, ତେବେ ଅନ୍ୟ ନମୁନା ଏକକଗୁଡ଼ିକ 16, 26, 36, 46, 56, 66, 76, 86, 96 ତମ ପରିବାର ହେବେ ।

(4) ବର୍ଗନମୁନା ବା ଗୁଚ୍ଛ ପ୍ରତିଚୟନ (Cluster Sampling) – ବର୍ଗ ନମୁନାରେ ସମୁଦାୟ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ସଦୃଶ ଏକକରେ ବିଭକ୍ତ କରି ସେଥୁରୁ ଗୋଟିଏ ବର୍ଗ ବା ଗୁଚ୍ଛ ମନୋନୀତ କରିବାକୁ ବର୍ଗନମୁନା କୁହାଯାଏ । ଗୋଟିଏ କଲେଜର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ଗମନାଗମନ ଭିତ୍ତିରେ ସଦୃଶ ଏକକରେ ବିଭକ୍ତ କରି ନମୁନା ଚୟନ କରିବା ଗୁଚ୍ଛ ପ୍ରତିଚୟନର ଉଦାହରଣ ।

(5) କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ପ୍ରତିଚୟନ (Area Sampling) – ଯେତେବେଳେ ବର୍ଗନମୁନା ଭୌଗୋଳିକ ଆଧାରରେ ଗଠିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ କ୍ଷେତ୍ର ନମୁନା କୁହାଯାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ଭୌଗୋଳିକ ଭିଭିରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇ ନମୁନା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ । ଓଡ଼ିଶାର 30ଟି ଜିଲ୍ଲାରୁ 7ଟି ଜିଲ୍ଲାକୁ ମନୋନୟନ କରିବା କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ପ୍ରତିଚୟନର ଉଦାହରଣ ।

(6) ବହୁସ୍ତରୀୟ ପ୍ରତିଚୟନ (Multiphase Sampling) – ପ୍ରଥମେ ବର୍ଗଗୁଡ଼ିକୁ ମନୋନୀତ କଲାପରେ ସେଥିରୁ ଉପବର୍ଗ ଏବଂ ଉପବର୍ଗରୁ ଅହେତୁକ ଭାବେ ଏକକ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ପଦ୍ଧତିକୁ ବହୁ ବର୍ଗୀୟ (Multiphase Sampling) ପ୍ରତିଚୟନ କହନ୍ତି । ରାଜ୍ୟରୁ ଜିଲ୍ଲା, ଜିଲ୍ଲାରୁ ବ୍ଳକ୍, ବ୍ଳକରୁ ଗ୍ରାମ ଓ ଗ୍ରାମରୁ ପରିବାର ମନୋନୟନ କରିବା ବହୁ ବର୍ଗୀୟ ନମୁନାର ଉଦାହରଣ ।

(b) ଅଣଯଦୃଚ୍ଛ ପ୍ରତିଚୟନ (Non-random Sampling) – ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ଆଧାର କରି ଗୋଷ୍ଠୀରୁ ନମୁନା ଏକକ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ । ଏଠାରେ ସମ୍ଭାବିତ ନିୟମ ଲାଗୁ ହୋଇ ନ ଥାଏ । ଅଣଯଦୃଚ୍ଛ ପ୍ରତିଚୟନ 4 ପ୍ରକାରର ।

(1) ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ ପ୍ରତିଚୟନ (Purposive Sampling) – ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ବା ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ଆଧାର କରି ଗୋଷ୍ଠୀର ନମୁନା ଏକକ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ନିଜ ଇଚ୍ଛା ଅନୁସାରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟକୁ ଆଖ୍ୟାଗରେ ରଖ୍ ନମୁନା ଏକକ ମନୋନୟନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, କୌଣସି TV ପ୍ରୋଗ୍ରାମ୍ର ଦର୍ଶକମାନଙ୍କ ମତାମତ ସଂଗ୍ରହପାଇଁ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ନିଜ ଇଚ୍ଛାରେ ନମୁନା ଏକକ ମନୋନୟନ କରିପାରିବେ ।

(2) ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ମାତ୍ରାତ୍ମକ ପ୍ରତିଚୟନ (Quota Sampling) – ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ବିଭିନ୍ନ ବୈଚିତ୍ର ଭିଭିରେ ବିଭକ୍ତ କରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାଗରୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାର ନମୁନା ଏକକ ସଂଗ୍ରହ କରିଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ଗୁଡ଼ିକରେ ଏହି ପଦ୍ଧତି ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ରେଡ଼ିଓ ଶ୍ରୋତାମାନଙ୍କର ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ହେଲେ, ସମୁଦାୟ ଶ୍ରୋତାମାନଙ୍କ ଲିଙ୍ଗ, ଶିକ୍ଷା, ବୟସ, ବାସସ୍ଥାନ ଭିତ୍ତିରେ ଭାଗଭାଗ କରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାଗରୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ନମୁନା ଏକକ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ ।

(3) ଉପଯୋଗିତା ପ୍ରତିଚୟନ (Convenience Sampling) – ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହକାରୀ ନିଜର ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଭିଭିରେ ନମୁନା ଏକକ ସଂଗ୍ରହ କରିଥାନ୍ତି । ଗୋଷ୍ଠୀର ଏକ ଅଂଶକୁ ଉପଯୋଗିତା ଭିତ୍ତିରେ ନମୁନା ଏକକରୂପେ ମନୋନୟନ କରାଯାଏ । ଏଠାରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ନିଜର ଇଚ୍ଛାମୁତାବକ ବା ଏକକ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ଅନୁସାରେ ନମୁନା ସଂଗ୍ରହ କରିନଥା’ନ୍ତି । ସ୍ଥାନ, ସମୟ, ସମ୍ବଳ ଇତ୍ୟାଦି ସୁବିଧା ଭିତ୍ତିରେ ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ନମୁନା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । ଟେଲିଫୋନ ଡାଏରୀ, ଯାନବାହନ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରେସନ ରେକର୍ଡ଼ରୁ ନମୁନା ସଂଗ୍ରହ କରିବା ଏହି ପଦ୍ଧତିର ଉଦାହରଣ ।

(4) ଅନୁକ୍ରମିକ ପ୍ରତିଚୟନ (Sequential Sampling) – ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ପ୍ରଥମେ ଅତି ଅଳ୍ପ ଏକକକୁ ନମୁନା ଆକାରରେ ନିଆଯାଇ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଏ । ଏହାପରେ ନମୁନା ଏକକର ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଏ । ଯଦି ପ୍ରଥମେ ନିଆଯାଇଥ ନମୁନାଗୁଡ଼ିକର ପରୀକ୍ଷା ସଫଳ ହୁଏ ନାହିଁ, ତେବେ ନମୁନା ନିଆଯାଇଥିବା ଅଂଶଟିକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରାଯାଇ ଅନ୍ୟ ଏକ ଅଂଶର ନମୁନା ସଂଗ୍ରହ କରି ପୁଣି ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତି ସାଧାରଣତଃ ଗୁଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ (Quality control) କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

୪। ସଂକ୍ଷେପରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପ୍ରଣାଳୀଗୁଡ଼ିକ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହରେ ଅନେକ ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(1) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ (Direct Personal Investigation)
(2) ପରୋକ୍ଷ ଅନୁସନ୍ଧାନ (Indirect Investigation)
(3) ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ତଥ୍ୟସଂଗ୍ରହ (Information received through local agents)
(4) ଡାକଯୋଗେ ପ୍ରେରିତ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ (Mailed Questionnaire method)
(5) ଗଣନାକାରୀ ସାହାଯ୍ୟରେ ଭର୍ତ୍ତି କରାଯାଇଥିବା ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ (Questionnaire filled up by enumerator)

(1) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ – ଏହି ପ୍ରଣାଳୀକୁ ସାକ୍ଷାତକାର ପଦ୍ଧତି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସଂସ୍ଥା ନିଜେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀମାନଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ କରି ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏଥିଲାଗି ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ସ୍ଥଳରେ ଉପସ୍ଥିତ ରହିବାକୁ ପଡ଼େ ।

ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନଦ୍ୱାରା ଉନ୍ନତମାନର ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ତଥ୍ୟ-ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ । ଯେହେତୁ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମୂଳ ଉତ୍ସରୁ ସଂଗ୍ରହ ହୋଇଥାଏ, ତେଣୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ଅଧ‌ିକ ବିଶ୍ୱାସଯୋଗ୍ୟ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଯଦି ସର୍ବେକ୍ଷଣର ପରିସର ବ୍ୟାପକ ହୋଇଥାଏ, ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟୟବହୁଳ ଓ ସମୟସାପେକ୍ଷ ହେବ । ଏହାଛଡ଼ା ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀର ସ୍ଵକଳ୍ପିତ ଚିନ୍ତାଧାରାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହେବାର ଯଥେଷ୍ଟ ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି ।

(2) ପରୋକ୍ଷ ଅନୁସନ୍ଧାନ – ବହୁତ ସମୟରେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀ ଉତ୍ତର ଦେବାକୁ ଅନିଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି । ଅନେକ ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ତଥ୍ୟର ମୂଳଉତ୍ସ ସ୍ଥିତିବିହୀନ ହୋଇଥାଏ । ଏସବୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ ଫଳପ୍ରଦ ହୁଏ ନାହିଁ । ଏପରିସ୍ଥଳେ ପରୋକ୍ଷ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରଣାଳୀ ଅବଲମ୍ବନ କଲେ ଅଧିକ ଫଳପ୍ରଦ ହୋଇଥାଏ ।

ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ସହିତ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଓ ପରୋକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଠାରୁ ମୌଖ୍ ବା ଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ସାହାଯ୍ୟରେ ମତାମତ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ । ସରକାରଙ୍କଦ୍ବାରା ନିଯୁକ୍ତ କମିଶନ ଓ କମିଟିଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟତଃ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ସ୍ଵଳ୍ପ ବ୍ୟୟରେ ସ୍ୱଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।

ଯେହେତୁ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ, ତେଣୁ ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ଓ ଅଧ‌ିକ ଗ୍ରହଣୀୟ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହର ସମ୍ଭାବନା ଅଧିକ । ଅପରପକ୍ଷରେ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀଦ୍ଵାରା ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ଓ ତଥ୍ୟପ୍ରଦାନକାରୀମାନଙ୍କ ସାଧୁତା ଓ ନିଷ୍ଠା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ଯଦି ତଥ୍ୟପ୍ରଦାନକାରୀ ବିବାଦୀୟ ବ୍ୟକ୍ତି ହୋଇଥା’ନ୍ତି, ତେବେ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟରୁ ତଦୀୟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବିବାଦୀୟ ହୋଇପଡ଼େ ।

(3) ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧୂମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ – ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରତିନିଧ୍ର, ଯିଏ କି ସାମ୍ବାଦିକଭାବରେ ପରିଚିତ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯାଇଥାଏ ସେମାନେ ସେହି ଅଞ୍ଚଳର ଆବଶ୍ୟକ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ସଂସ୍ଥାର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟକୁ ନିୟମିତ ବ୍ୟବଧାନରେ ପଠାଇଥା’ନ୍ତି ।

ସମ୍ବାଦ ସରବରାହ ସଂସ୍ଥା ଓ ଅନେକ ସମୟରେ ସରକାରୀ ଓ ବେସରକାରୀ ସଂସ୍ଥା ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ଅବଲମ୍ବନ କରିଥା’ନ୍ତି । ନିୟମିତ କାଳାନୁସାରୀ ତଥ୍ୟର ଆବଶ୍ୟକତା ଥିଲେ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ଶ୍ରେୟସ୍କର ଅଟେ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସମ୍ବାଦଦାତାମାନେ ନିଜର ସୁବିଧା ଓ ଖ୍ୟାଲ ଅନୁସାରେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କଲେ ତାହାର ଶୁଦ୍ଧତା ନିମ୍ନମାନର ହୋଇଥାଏ ।

(4) ଡାକଯୋଗେ ପ୍ରେରିତ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ– ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅନୁସନ୍ଧାନ ବିଷୟବସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏକ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ (Questionnnaire) ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀମାନଙ୍କ ନିକଟକୁ ଡାକଯୋଗେ ପଠାଯାଏ । ଏଥିରେ ଅନୁସନ୍ଧାନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀରେ ବ୍ୟବହୃତ ଶବ୍ଦମାନଙ୍କର ବ୍ୟାବହାରିକ ସଂଜ୍ଞାର ଏକ ଟିପ୍ପଣୀ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କର ସହଯୋଗ କାମନା କରି ଏକ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପୂର୍ବାଭାଷ ପଠାଯାଇଥାଏ ।

ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟସୀମା ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଲେଖୁ ଫେରାଇବାପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କରାଯାଇଥାଏ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ସଂସ୍ଥା ବା ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜ ଠିକଣା ଲେଖାଥ‌ିବା ଓ ଡାକଟିକଟ ଲାଗିଥିବା ଲଫାପା ଉତ୍ତରଦାତାଙ୍କ ପାଖକୁ ଏଥୁସହିତ ସଂଲଗ୍ନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ସମୟ, ଶ୍ରମ, ସମ୍ବଳ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ବିବେଚିତ ହୋଇଥାଏ ।

ଏହାଦ୍ୱାରା ମଧ୍ୟ ଅଧିକ ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ ଓ ଉପାଦେୟ ତଥ୍ୟ ମିଳିଥାଏ । ଅପର ପକ୍ଷରେ ନିରକ୍ଷର ଓ ଅନୁନ୍ନତ ଉତ୍ତରଦାତାଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ସମ୍ଭବ ହୁଏ ନାହିଁ । ଆହୁରି ମଧ୍ଯ ତଥ୍ୟପ୍ରଦାନକାରୀ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟସୀମା ମଧ୍ୟରେ ତଥ୍ୟ ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ନୁହଁନ୍ତି । ତେଣୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ନିରୁତ୍ସାହଜନକ ହୋଇଥାଏ ।

(5) ଗଣନାକାରୀ ସାହାଯ୍ୟରେ ଭର୍ତ୍ତି କରାଯାଇଥିବା ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ– ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀଗୁଡ଼ିକୁ ଡାକଯୋଗେ ପଠାଇବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସଂସ୍ଥା ନିଜର ଗଣନାକାରୀ ବା ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କ ହାତରେ ଉତ୍ତରଦାତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ପଠାଇଥା’ନ୍ତି । ଗଣନାକାରୀ ଉତ୍ତରଦାତାଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରଶ୍ନ ପଢ଼ାଇ ଶୁଣାନ୍ତି ଓ ଉତ୍ତରଦାତାଙ୍କର ଉତ୍ତରକୁ ସେଠାରେ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏଥୁରେ ଗଣନାକାରୀ ଉତ୍ତରଦାତାଙ୍କ ପ୍ରଶ୍ନ ବୁଝିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ ସଠିକ୍ ତଥା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବିତ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଥାଏ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Economics Solutions Chapter 15 ପରିସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟର ଉତ୍ସ Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Economics Solutions Chapter 15 ପରିସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟର ଉତ୍ସ

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିକଳ୍ପଉତ୍ତରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ।

୧। ଯେଉଁ ତଥ୍ୟ ମୌଳିକ ବା ମୂଳ ରୂପରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀଙ୍କ ହସ୍ତଗତ ହୋଇଥାଏ, ତାହା
(i) ମୌଳିକ ତଥ୍ୟ
(ii) ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ
(iii) ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟ

୨। ଇଣ୍ଟରନେଟରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ
(i) ମୌଳିକ ତଥ୍ୟ
(ii) ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ
(iii) ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ

୩। ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
(i) ପ୍ରଥମଥର ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ
(ii) ଦ୍ଵିତୀୟଥର ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ
(iii) ତୃତୀୟଥର ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(i) ପ୍ରଥମଥର ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ

୪। ସମ୍ପାଦାନରୁ ତଥ୍ୟାବଳୀର କ’ଣ ପ୍ରୟାସ କରାଯାଇଥାଏ ?
(i) ସଠିକତା
(ii) ପୂର୍ବତା
(iii) ସଙ୍ଗତି
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

୫। ଯେଉଁମାନଙ୍କଠାରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ, ସେମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(i) ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ
(ii) ପରିସଂଖ୍ୟାନବିତ୍
(iii) ତଥ୍ୟପ୍ରଦାନକାରୀ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀ

୬। ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କାହାକୁ ବୁଝାଏ ?
(i) ପ୍ରଥମଥର ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ
(ii) ଦ୍ଵିତୀୟଥର ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ
(iii) ତୃତୀୟଥର ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ଦ୍ଵିତୀୟଥର ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର :

୧। ______________________ ହେଉଛି ପରିସଂଖ୍ୟାନର ମୂଳଭିଭି ।
Answer:
ସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟ

୨। ଯେଉଁମାନେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କୁ __________________________ ବୋଲି କୁହାଯାଏ।
Answer:
ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ

୩। ସଂଗୃହୀତ ସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟକୁ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀମାନେ ବ୍ୟବସ୍ଥାସିଦ୍ଧ ପଦ୍ଧତିରେ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିଆଣିବା ପ୍ରଣାଳୀକୁ ______________________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ

୪। କୌଣସି ଏକ ସଂଗଠନର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ରିପୋର୍ଟଗୁଡ଼ିକରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ _____________________ ଉତ୍ସର ତଥ୍ୟ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଏ ।
Answer:
ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ

୫। ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟ, ବଜାର ପରିସ୍ଥିତି, ସରକାରଙ୍କର ଅର୍ଥନୈତିକ ନୀତି, ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ସମୂହ ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ତଥ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକ ______________________ ଉତ୍ସରୁ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ।
Answer:
ବାହ୍ୟ

୬। ଯେଉଁସବୁ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କୌଣସି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପୂରଣ କରିବାକୁ ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ମୂଳ ଉତ୍ସରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ _______________________ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ

୭। ଯେଉଁ ସବୁ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପୂର୍ବରୁ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଅନୁଷ୍ଠାନ ଦ୍ଵାରା ସଂଗୃହୀତ ହୋଇ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଇଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ____________________ ତଥ୍ୟ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଏ।
Answer:
ପରୋକ୍ଷ

C. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧। ପରିସଂଖ୍ୟାନ ତଥ୍ୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସମଷ୍ଟିଗତ ସାଂଖ୍ୟକ ବିବରଣୀକୁ ପରିସଂଖ୍ୟାନ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

୨। ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ଆୟକୁ ପରିସଂଖ୍ୟାନ ତଥ୍ୟ କୁହାଯିବ ନାହିଁ, କାହିଁକି ?
Answer:
କାରଣ ଏହା ସମଷ୍ଟିଗତ ସାଂଖ୍ୟକ ବିବରଣୀ ନୁହେଁ ।

୩। ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସଂଗୃହୀତ ସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟକୁ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାସିଦ୍ଧ ପଦ୍ଧତିରେ ଲିପିବଦ୍ଧ କରିବା ପଦ୍ଧତିକୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କୁହାଯାଏ ।

୪। ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହର ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହର ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଓ ପ୍ରରୋକ୍ଷ ଉତ୍ସ।

୫। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସଦ୍ୟ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କଲେ ତାହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ।

୬। ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଯେଉଁ ତଥ୍ୟ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ପୂର୍ବରୁ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଅନୁଷ୍ଠାନ ଦ୍ଵାରା ସଂଗୃହୀତ ହୋଇ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଇଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ।

୭। ଜାତୀୟ ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ସଂସ୍ଥା (NSSO) କେବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଜାତୀୟ ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ସଂସ୍ଥା 1950 ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ।

୮। ଜନଗଣନା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ଦେଶର ଜନସଂଖ୍ୟା ଉପରେ ବ୍ୟାପକ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପଦ୍ଧତିକୁ ‘ଜନଗଣନା’ କୁହାଯାଏ ।

D. ନିମ୍ନଲିଖ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭୁଲ କି ଠିକ୍ ଲେଖ । ରେଖାଙ୍କିତ ଅଂଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କରି ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧। କୌଣସି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ସଫଳତା ସଂପର୍କରେ ତଥ୍ୟ କାହିଁକି ଉତ୍ସରୁ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
କୌଣସି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ସଫଳତା ସଂପର୍କରେ ତଥ୍ୟ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଉତ୍ସରୁ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ।

୨। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟକୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ହସ୍ତ ବୃତ୍ତାନ୍ତ କୁହାଯାଏ।
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରଥମ ହସ୍ତ ବୃତ୍ତାନ୍ତ କୁହାଯାଏ।

୩। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ମୂଳ ଉତ୍ସରୁ ସଂଗୃହୀତ ହୁଏ ।
Answer:
ଠିକ୍

୪। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ସଦ୍ୟ ଓ ବାସ୍ତବ
Answer:
ଠିକ୍

୫। ବଡ଼ ବଡ଼ ସଂଗଠନ ଯଥା ସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବାହ୍ୟ ତଥ୍ୟ ବିଶେଷ ଉପଯୋଗୀ।
Answer:
ବଡ଼ ବଡ଼ ସଂଗଠନ ଯଥା ସରକାରୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ତଥ୍ୟ ବିଶେଷ ଉପଯୋଗୀ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
E. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନମାନଙ୍କ ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି / ତିନୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଦିଅ ।

୧। ପରିସଂଖ୍ୟାନ ତଥ୍ୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସମଷ୍ଟିଗତ ସାଂଖ୍ୟକ ବିବରଣୀକୁ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ଏହା କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଘଟଣା ସହ ଜଡ଼ିତ ନୁହେଁ । ଏହା ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ସମଷ୍ଟିଗତ । ଏହା ସମଷ୍ଟିଗତ ସାଂଖ୍ୟକ ପରିପ୍ରକାଶ। ଏହା ଏକ ବୃହତ୍ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଅଂଶବିଶେଷ ଅଟେ । ଏହି ତଥ୍ୟ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏକକ କିମ୍ବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବସ୍ତୁ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ନୁହେଁ ।

ଏହାକେତେକ ସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟର ସମାହାର। ଏହା ସମଷ୍ଟିଗତ ଭାବେ ପରିପ୍ରକାଶ ହେଲେ ତାହାକୁ ପରିସଂଖ୍ୟାନ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ତଥ୍ୟ ସାଧାରଣତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାର; ଯଥା – ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ଓ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ । ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରରେ ଥିବା ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କଠାରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି। ମାତ୍ର ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ବିଭିନ୍ନ ମାଧ୍ୟମର ସହାୟତା ନେଇ ପରୋକ୍ଷ ଭାବେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି ।

୨। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଯେଉଁ ତଥ୍ୟ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ କୌଣସି ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ପାଇଁ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ତରର ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନକାରୀଙ୍କଠାରୁ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି ତାହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ଏହା ମୂଳ ଉତ୍ସରୁ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ।

ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମୂଳ ଉତ୍ସରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟାବଳୀକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ଏହି ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହର ପ୍ରଥମ ବ୍ୟକ୍ତି ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି। ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ, ଯଦି ଜଣେ ରାଉରକେଲା ଇସ୍ପାତ କାରଖାନର ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ଜୀବନ ଧାରଣର ମାନ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ପାଇଁ ସଂପୃକ୍ତ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କଠାରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ଉକ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

୩ । ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ସବୁ ତଥ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକ ପୂର୍ବରୁ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଅନୁଷ୍ଠାନ ଦ୍ଵାରା ସଂଗୃହୀତ ହୋଇ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଇଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଏ। ସେହି ତଥ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ସ୍ତରୀୟ ବୃତ୍ତାନ୍ତ ରୂପେ ମଧ୍ଯ ଅଭିହିତ କରାଯାଏ।

ଏହି ତଥ୍ୟାବଳୀ ମୂଳ ଉତ୍ସରୁ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇ ନ ଥାଏ, ବରଂ ପ୍ରକାଶିତ କିମ୍ବା ଅପ୍ରକାଶିତ ଉତ୍ସରୁ ଏହି ସବୁ ତଥ୍ୟ କରାଯାଏ। ଏହି ତଥ୍ୟାବଳୀ ମୂଳ ଉତ୍ସରୁ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇ ନ ଥାଏ, ବରଂ ପ୍ରକାଶିତ କିମ୍ବା ଅପ୍ରକାଶିତ ଉତ୍ସରୁ ଏହି ସବୁ ତଥ୍ୟ ମିଳିଥାଏ। ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ – ଗୋଟିଏ ଅନୁସଂଧାନକାରୀଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଜନଗଣନାରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ, ଜାତୀୟ ପ୍ରତିଚୟନ ସର୍ବେକ୍ଷଣରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ, ଭାରତର ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକର ବାର୍ଷିକ ସର୍ବେକ୍ଷଣରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି।

୪ । ଜାତୀୟ ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ଓ ଭାରତର ଜନଗଣନା ସଂସ୍ଥାର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ଜାତୀୟ ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ଓ ଭାରତର ଜନଗଣନା ସଂସ୍ଥାର କାର୍ଯ୍ୟ :

• ଖାଉଟିର ବ୍ୟୟ, ନିଯୁକ୍ତି, ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ନମୁନା ସର୍ଭେ କରିବା ।
• ପ୍ରତିବର୍ଷ ବାର୍ଷିକ ଶିଳ୍ପ ସର୍ଭେ କରିବା ।
• ପ୍ରତିବର୍ଷ ଭାରତର କୃଷି ଉତ୍ପାଦନ ଉପରେ ରିପୋର୍ଟ ପ୍ରକାଶ କରିବା ଇତ୍ୟାଦି କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।

F ପାଞ୍ଚଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖ୍ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

୧ । ତଥ୍ୟର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଉତ୍ସ ଓ ବାହ୍ୟିକ ଉତ୍ସ
Answer:
କୌଣସି ସଂଗଠନର ନିଜସ୍ଵ ନଥୁପତ୍ର ବା ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବିବରଣୀରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟକୁ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ତଥ୍ୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ନିଜ ସଂଗଠନ ବା ସଂସ୍ଥା ବାହାରୁ ଏହି ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଉ ନଥାବାରୁ ଏହା ବାସ୍ତବରେ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ତଥ୍ୟ ଓ ଏହାର ଉତ୍ସକୁ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଉତ୍ସ ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ, ପାରାଦ୍ବୀପ ବନ୍ଦର କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ବନ୍ଦରର ଆମଦାନୀ, ରପ୍ତାନୀ, ଲାଭ, କ୍ଷତି, କର୍ମଚାରୀଭୁକ ମଜୁରି ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବାର୍ଷିକ ବିବରଣୀ ପ୍ରକାଶ କରୁଛନ୍ତି। ବାସ୍ତବରେ ଏହା ପାରାଦୀପ ବନ୍ଦରର ନିଜସ୍ଵ ତଥ୍ୟ ଓ ଏହା ହିଁ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଉତ୍ସରୁ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ।

ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସଂଗଠନ ବା ସଂସ୍ଥା ତଥା ସରକାର ଅର୍ଦ୍ଧସରକାରୀ ସଂଗଠନ, ପତ୍ରପତ୍ରିକା, ସମ୍ବାଦପତ୍ର ଇତ୍ୟାଦିରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟକୁ ବାହ୍ୟିକ ତଥ୍ୟ ଓ ତା’ର ଉତ୍ସକୁ ବାହ୍ୟିକ ଉତ୍ସ ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ, ଓଡ଼ିଶାରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି, ସମସ୍ୟା ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ପାଇଁ ଆମକୁ ବିଭିନ୍ନ ଉତ୍ସ ତଥା ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବୋର୍ଡ, ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ଶକ୍ତି ପ୍ରକଳ୍ପର ମୁଖ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ରୀ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କଠାରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ସେହି ଉତ୍ସ ଗୁଡ଼ିକୁ ବାହ୍ୟ ଉତ୍ସ ବୋଲି କୁହାଯାଏ।

୨। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ଓ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ
Answer:
ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ପାଇଁ ଯେଉଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଦ୍ୟ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ଏହା ମୂଳ ଉତ୍ସରୁ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ। ତେଣୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମୂଳ ଉତ୍ସରୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟାବଳୀକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ସଂପୃକ୍ତ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ଏହି ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହର ପ୍ରଥମ ବ୍ୟକ୍ତି। ତେଣୁ ଏହାକୁ ପ୍ରଥମ ହସ୍ତ ବୃତ୍ତାନ୍ତ ବୋଲି କୁହାଯାଏ।

ଯେଉଁ ତଥ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକ ପୂର୍ବରୁ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଇଥାଏ, ତାହାକୁ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ଏହା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସଂସ୍ଥା ବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ। ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ ଭାରତରେ ଜନ୍ମ ମୃତ୍ୟୁହାର, ସାକ୍ଷରତା ହାର, ପରମାୟୁ, ଜନସଂଖ୍ୟାର ଘନତ୍ଵ, ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ଇତ୍ୟାଦି ଜନଗଣନା କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ କଳନା କରାଯାଇଥାଏ ଏବଂ ଏହି ତଥ୍ୟକୁ ସର୍ବସାଧାରଣ ଅନୁଷ୍ଠାନ ବା ଗବେଷକମାନେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ତଥ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ? ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟ ଓ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟର ଉତ୍ସ କ’ଣ ବୁଝାଅ ।
Answer:
(i) ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ – କୌଣସି ତଦନ୍ତର ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ହେଉଛି ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ । ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ବିଭିନ୍ନ ସୁତ୍ରରୁ ଏହି ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥାନ୍ତି । ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ସଂଗ୍ରହ କରାଗଲେ ତାହାକୁ ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟ ପୁନର୍ବାର ବ୍ୟବହାର ହେଲେ ତାହାକୁ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କୁହାଯାଏ । କିନ୍ତୁ ସଂଗୃହୀତ ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟ ଉଦାହରଣ – ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ ଇସ୍ତାହାର, ଜାତୀୟ ଆୟବ୍ୟୟ ହିସାବ ଫର୍ଦ ପରିସଂଖ୍ୟାନଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଚ୍ଚାରିତ ତଥ୍ୟ ଅର୍ଥାତ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ।

(ii) ତଥ୍ୟର ସଂଗଠନ ବା ସଜ୍ଜୀକରଣ – ତଥ୍ୟ ସଂଗଠନର ଅଙ୍କ ବା ଅକୃତିର ସଜ୍ଜୀକରଣ ଏପରି କରାଯାଇଥାଏ ଯେପରି ଏକ ଗୋ ଷ୍ଠୀର ତଥ୍ୟକୁ ତୁଳନା କରାଇବା ବା ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିବା ସମୟରେ ସୁବିଧା ହେବ । ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥ୍ୟ ସଂଗଠନର ପଦ୍ଧତି ହେଉଛି ଲକ୍ଷଣ ଉପରେ ଅଧିକ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଇ ବିଭିନ୍ନ ଶ୍ରେଣୀ ବା ଉପଶ୍ରେଣୀ;ର ବିଭାଗୀକରଣ କରାଇବା, ଏ ପ୍ରକାର ପଦ୍ଧତିକୁ ତଥ୍ୟର ବିଭାଗୀକରଣ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

(iii) ତଥ୍ୟର ଉପସ୍ଥାପନା – ତଥ୍ୟର ଉପସ୍ଥାପନା ଅର୍ଥ ଶୁଦ୍ଧ ଏବଂ ଆକର୍ଷଣୀୟ ତଥ୍ୟର ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହେବ, ଯେପରି ଏଗୁଡ଼ିକ ସହଜରେ ବୁଝିହେବ ଏବଂ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଇପାରିବ । ତଥ୍ୟର ଉପସ୍ଥାପନା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରରେ କରାଯାଇପାରେ, ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ବିଶେଷ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥ‌ିବା ପ୍ରଚାର ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା । ଯଥା – ପାଠ୍ୟ ବିଷୟଗତ ବା ବର୍ଣ୍ଣନାତ୍ମକ ଉପସ୍ଥାପନା, ସାରଣୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଉପସ୍ଥାପନା ଚିତ୍ର ମଧ୍ଯମରେ ଉପସ୍ଥାପନା । ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଏ ସଂପର୍କରେ ବିଶେଷ ଆଲୋଚନା କରାଯିବ ।

(iv) ତଥ୍ୟର ବିଶ୍ଳେଷଣ – ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସଂଗୃହୀତ, ସଂଗଠିତ ଏବଂ ଉପସ୍ଥାପନ ହୋଇସାରିବା ପରେ ସେଗୁଡ଼ିକର ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ତଥ୍ୟର ବିଶ୍ଳେଷଣ ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରକାର କୌଶଳ ଯାହା ମାଧ୍ୟମରେ ମିଳିଥିବା ସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟରୁ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥ୍ୟ ବାହାର କରାଯାଏ । ତଥ୍ୟ- ବିଶ୍ଲେଷଣର ସବୁଠାରୁ ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଲା ଯେପରି ମିଳିଥିବା ଏକମାତ୍ର ମୂଲ୍ୟରୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥ୍ୟର ଲକ୍ଷଣ ସମ୍ପର୍କରେ ବିଷଦ ଭାବରେ ଜାଣିହେବ । କେତେଗୁଡ଼ିଏ ପରିସଂଖ୍ୟାନ ସାଧନର ଯଥା- ମିନ୍ ମିଡ଼ିୟାନ ଏବଂ ମୋଡ଼ ବ୍ୟବହାର କରିବା ବିନା ଆମ ଅର୍ଥନୈତିକ ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମସ୍ୟା ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିପାରିବା ନାହିଁ ।

ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟର ଉତ୍ସ :
ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟ – ପ୍ରାଥମିକ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହର ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ପଦ୍ଧତି ରହିଛି । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ନିମ୍ନରେ
(i) ପ୍ରତ୍ୟେକ୍ଷ ବ୍ୟକ୍ତଗତ ଅନୁସନ୍ଧାନ – ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀ ଯାହା ପାଖରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ, ତାଙ୍କ ସହ ସାମ୍ନାସାମ୍ନି ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହା ପାଖରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯିବ, ତାଙ୍କୁ ଅନୁକାରକ କୁହାଯାଏ ।

(ii) ପରୋକ୍ଷ ମୌଖୂ ଅନୁସନ୍ଧାନ – ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପରୋକ୍ଷ ଉତ୍ସରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଅନୁସଂନ୍ଧାର ସମ୍ପର୍କିତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ପଚରାଯାଇ ଉତ୍ତରଗୁଡ଼ିକୁ ରେକର୍ଡ଼ କରାଯିବ ଯେତେବେଳେ ଲୋକ ଜଣକ ଯାହାଠାରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯିବା କଥା ସେ ଉତ୍ତର ଦେବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରିବେ ନାହିଁ ବା ଅନୁପସ୍ଥିତ ଥ‌ିବେ ସେତେବେଳେ ଏହି ପଦ୍ଧତିଟି ଉପଯୋଜ କରାଯିବ ।

(iii) ପ୍ରଶ୍ନବଳୀ ପଦ୍ଧତି – ଏହି ପଦ୍ଧତି ପାଇଁ ପ୍ରଶ୍ନର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ଏବଂ ତାହାକୁ ଅନୁକାରକଙ୍କ ପାଖକୁ ଡାକଯୋଗେ ବା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବେ ଦିଆଯାଏ, ଯେତେବେଳେ ଅନୁସନ୍ଧାନର ପରିସର ବ୍ୟାପକ ଥାଏ, ତେବେ ଏହି ପଦ୍ଧତି ଉପଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟର ଉତ୍ସ :
କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସଂସ୍ଥା ତଥ୍ୟକୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ନିୟମିତ ପଢ଼ିବା ବା ବିବୃତ୍ତି ପ୍ରକାଶିତ କରିଥାନ୍ତି । ଏ ପ୍ରକାର ସଂସ୍ଥା ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକୁ ତଥ୍ୟର ପ୍ରକାଶିତ ଉତ୍ସ କୁହାଯାଏ । ଭାତତରେ ଥ‌ିବା କେତେଗୁଡ଼ିଏ ପ୍ରକାଶିତ ଉତ୍ସ ହେଲା ।

• ଏହି ସଂସ୍ଥା ଜାତୀୟ ଆୟ, ସଞ୍ଚୟ, ପୁଞ୍ଜିଗଠନ ଇତ୍ୟାଦି ସଂମ୍ପର୍କରେ ତଥ୍ୟପ୍ରକାଶିତ କରିଥାନ୍ତି ।
• ଯାତୀୟ ନମୂନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ସଂସ୍ଥା – ଏହି ସଂସ୍ଥାଟି ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥାଏ । ତେଣୁ ଏହା ଜାତୀୟ ଆୟ ସମ୍ପର୍କିତ ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟ ଯଥା – କୃଷି, ଶିଳ୍ପ, ଶ୍ରମିକ ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ପର୍କରେ ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତ ।
• ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ – ଏହି ଅର୍ଥନୈତିକ ପରିସଂଖ୍ୟାନ ସମ୍ପର୍କରେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରକାଶିତ କରିଥାନ୍ତି । ମୁଦ୍ରା, ଅର୍ଥ, ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କର ଇସ୍ତାହାର, ଭାରତୀୟ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ସାରଣୀ ଆଦିର ତଥ୍ୟର ରିପୋର୍ଟ ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ।
• ଶ୍ରମିକ ସଂସ୍ଥା – ଏହି ଭାରତୀୟ ଶ୍ରମିକ ପରିସଂଖ୍ୟାନ, ଭାରତୀୟ ଶ୍ରମିକ ବର୍ଷ ପୁସ୍ତକ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଶ୍ରମିକ ଇସ୍ତାହାର ।
• ଜନସଂଖ୍ୟାର ଗଣନା – ଏହା ରେଜିଷ୍ଟାର ଜେନେରାଲ, ଭାରତୀୟ ଜନଗଣନା , ଗୃହ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟଭୁକ୍ତ । ଏମାନେ ଜନଗଣନାର ପରିସଂଖ୍ୟାନ ସମ୍ପର୍କରେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥାନ୍ତି ।
• ସମ୍ବାଦପତ୍ର ଓ ପତ୍ର ପତ୍ରିକା – କ୍ୟାପିଟାଲ, କମର୍ସ, ଇକୋନ୍‌ମିକ୍ ଆଣ୍ଡ ପଲିଟିକାଲ୍ ୱିକ୍‌ଲି, ଇକୋନମିକ୍ ଟାଇମ୍ସ ଆଦି ଇସ୍ତାହାର ଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ପରିସଂଖ୍ୟାନ ତଥ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରିଥାନ୍ତି ।

୨। ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଣାଳୀଗୁଡ଼ିକ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ସଂଗୃହୀତ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ପୁନର୍ବାର ବ୍ୟବହୃତ ହେଲେ ବିନିଯୋଗକାରୀର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଏହାକୁ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହି ତଥ୍ୟ ସାଧାରଣତଃ ବିଭିନ୍ନ ସରକାରୀ ଓ ବେସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଦୁଇପ୍ରକାରରେ ସଂଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ; ଯଥା – ଘୋଷିତ (published) ଏବଂ ଅଘୋଷିତ (unpublished) । ଯେଉଁସବୁ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଏହିପ୍ରକାର ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥାଏ ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –

(i) ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରକାଶିତ ତଥ୍ୟ (Govt. publications) – କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସରକାର ଓ ରାଜ୍ୟସରକାରଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗର ପ୍ରକାଶିତ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟର ପ୍ରମୁଖ ଉତ୍ସରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟକରନ୍ତି । ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଗଣନା କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ, ଜାତୀୟ ନମୁନା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ସଂସ୍ଥା, ଅର୍ଥନୀତି ଓ ପରିସଂଖ୍ୟାନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ, ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରମୁଖ ଉତ୍ସରୂପେ ଖ୍ୟାତିଲାଭ

(ii) ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପ୍ରକାଶନ – ବହୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂଗଠନ ବା କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟର ଉତ୍ସ ଅଟନ୍ତି । UNO, ILO, WHO, IBRD, IMF ଭଳି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂସ୍ଥା ନିୟମିତ ବ୍ୟବଧାନରେ ପ୍ରକାଶନ କରୁଥିବା ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

(iii) ବିଭିନ୍ନ କମିଟି ଓ କମିଶନଦ୍ବାରା ପ୍ରକାଶିତ ରିପୋର୍ଟ – କେନ୍ଦ୍ରସରକାର ଓ ରାଜ୍ୟସରକାର ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ବିଭିନ୍ନ କମିଟି ଓ କମିଶନ ଗଠନ କରାଇଥା’ନ୍ତି । ଏହି କମିଟି ବା କମିଶନ ଯେଉଁ ରିପୋର୍ଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥା’ନ୍ତି, ତାହା ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟର ଉତ୍ସରୂପେ କାମ କରେ ।

(iv) ବେସରକାରୀ ଓ ଅର୍ଦ୍ଧସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ତଥ୍ୟ – ବେସରକାରୀ ସଂସ୍ଥା; ଯଥା – ସ୍ଵେଚ୍ଛାସେବୀ ସଙ୍ଗଠନ ବା ଅର୍ଦ୍ଧସରକାରୀ ସଂସ୍ଥା; ଯଥା – ବୋର୍ଡ଼, କର୍ପୋରେସନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ବହୁତ ସମୟରେ ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟବସ୍ତୁ; ଯଥା – ଖାଦ୍ୟ, ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଶ୍ରମ ଇତ୍ୟାଦି ଉପରେ ତଥ୍ୟଭିଭିକ ରିପୋର୍ଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟର ଉତ୍ସରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

(v) ପ୍ରଣାଳୀ ଅଟେ । ବିଭିନ୍ନ ସାମାଜିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ, ରାଜନୈତିକ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମସ୍ୟାବଳୀ ଉପରେ ଏହି ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ ବହୁ ତଥ୍ୟସମ୍ବଳିତ ସମ୍ବାଦ ପ୍ରକାଶନ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ । ଆମ ଦେଶରେ The Times of India, The Statesman, The Indian Express ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରମୁଖ ସମ୍ବାଦପତ୍ର ଓ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ର, ଯୋଜନା, ଇଣ୍ଡିଆ ଟୁଡ଼େ ଇତ୍ୟାଦି ମାଗାଜିନ୍ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟର ପ୍ରମୁଖ ଉତ୍ସରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।

(vi) ଗବେଷଣାଜନିତ ପ୍ରକାଶିତ ତଥ୍ୟ – ଗବେଷଣାଜନିତ ପ୍ରକାଶିତ ତଥ୍ୟ ମଧ୍ୟ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟକରେ । ଆମ ଦେଶରେ ବିଭିନ୍ନ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ; ଯଥା – Institutes of Economic Growth, National Council of Applied Economic Research, University Grants Commission ଇତ୍ୟାଦି ବହୁ ସମୟରେ ଗବେଷଣାତ୍ମକ ତଥ୍ୟ ସମ୍ବଳିତ ପ୍ରବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରକାଶନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକୁ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟର ଉତ୍ସରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।

(vii) କମ୍ପାନୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ରିପୋର୍ଟ – ବ୍ୟବସାୟୀ ସଙ୍ଗଠନ ବା କମ୍ପାନୀମାନେ ସେମାନଙ୍କର ବାର୍ଷିକ ରିପୋର୍ଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ଏହାକୁ ପ୍ରକାଶନ କରିଥା’ନ୍ତି ଓ ଅନ୍ୟ କେତେକ କରି ନ ଥା’ନ୍ତି । ଏହି ରିପୋର୍ଟଗୁଡ଼ିକୁ ମଧ୍ୟ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।

(viii) ଶ୍ରମିକ ସଂଘଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ତଥ୍ୟ – ବିଭିନ୍ନ ଶ୍ରମିକ ସଙ୍ଗଠନ ସେମାନଙ୍କର ମାସିକ ବା ବାର୍ଷିକ ବୁଲେଟିନ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ବହୁ ତଥ୍ୟଭିଭିକ ବିଷୟବସ୍ତୁ ପ୍ରକାଶନ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକୁ ମଧ୍ୟ ପରୋକ୍ଷ ତଥ୍ୟଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।

(ix) ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ – ସମାଜସେବା, ରାଜନୀତିଜ୍ଞ, ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞ, ଶିକ୍ଷକ, ଶ୍ରମିକ ନେତା, ଷ୍ଟକ୍ ଦଲାଲ ଇତ୍ୟାଦି ବହୁ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଉପରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେହି ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ମଧ୍ୟ

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Science Notes Chapter 15 କେତେକ ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣା will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Science Notes Chapter 15 କେତେକ ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣା

ଉପକ୍ରମ :
ଖରାଦିନର ଘଣ୍ଟିବାୟୁ ଓ ଧୂଳିଝଡ଼ ଏବଂ ବର୍ଷାଦିନର ବନ୍ୟା ଓ ବାତ୍ୟା ତଥା ବଜ୍ରପାତ, ଭୂମିକମ୍ପ ଓ ସୁନାମି ଇତ୍ୟାଦି ଗୋଟିଏ, ଗୋଟିଏ ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣା । ଏପରି ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣାର ପ୍ରଭାବରେ ଅନେକ ଜୀବନହାନି ଘଟେ ଏବଂ ପ୍ରଭୃତ ଧନ ସମ୍ପତ୍ତି ନଷ୍ଟ ହୁଏ । ତେଣୁ ଏହି ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ସମୟରେ ନିଜର ତଥା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର ଧନ, ଜୀବନ କିପରି ରକ୍ଷା କରି ପାରିବା,। ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ସତର୍କତା ଓ ସଚେତନତା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ ।

ବିଜୁଳି ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି (Lightning) :
(i) ବିଜୁଳି ମାରିବାର ଠିକ୍ ପରେ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଶୁଭେ । ଏହାକୁ ବଜ୍ରପାତ କହନ୍ତି ।
(ii) ବିଜୁଳି ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ପ୍ରକୃତିରେ ଘଟୁଥିବା ଏକପ୍ରକାରର ଚାର୍ଜ । ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଗତିଶୀଳ ବାଦଲରେ ସୃଷ୍ଟ ଚାର୍ଜ- ଯୋଗୁଁ ବିଜୁଳି, ଘଡ଼ଘଡ଼ି ହୋଇଥାଏ ।
(iii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଖୁଣ୍ଟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ସଂଯୋଗ ଜିଲା ଥିଲେ ପବନବେଳେ ତାହା ଦୋହଲିବାରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍କୁଲିଙ୍ଗ ଦେଖାଯାଏ । ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ଲଗକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ଲାଗିଥିବା ସକେଟରେ ସଂଯୋଗ କଲାବେଳେ ଯଦି ଜିଲାରହେ, ସେଠାରେ ମଧ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସାର୍କ ଦେଖାଯାଏ । ବିଜୁଳି, ଘଡ଼ଘଡ଼ି ପ୍ରକୃତିରେ ଘଟୁଥିବା ଏହିପରି ଏକ ସ୍ପାର୍କ ।

ରବିଂ ଦ୍ୱାରା ଚାର୍ଜ (Charging by Rubbing) :
(i) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ରିଫିଲ୍‌କୁ ଶୁଖୁଲା ପଲିଥ୍‌ଦ୍ୱାରା ଘଷିଲେ, ରିଫିଲ୍ ଓ ପଲିଥନ୍ ଉଭୟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚାର୍ଜ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
(ii) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ପାନିଆରେ ମୁଣ୍ଡ କୁଣ୍ଡାଇବାବେଳେ ପାନିଆ ଓ କେଶରେ ମଧ୍ୟ କିଛି ଚାର୍ଜ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏଭଳି ପଦାର୍ଥକୁ ଚାର୍ଜଯୁକ୍ତ ପଦାର୍ଥ ବା ଚାର୍ଜିତ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ ।

ଅନ୍ଧାର ଘରେ ପଶମ କିମ୍ବା ପଲିଷ୍ଟର ବସ୍ତ୍ର ଉତ୍ତାରୁଥ‌ିବାବେଳେ କିଛି କ୍ଷୀଣ ସ୍ୱାର୍କ ସହ ଚଡ଼ଚିଡ଼ ଶବ୍ଦ ଶୁଣାଯାଏ । ଶରୀରର ଲୋମ ମଧ୍ଯ ଠିଆହୋଇଯାଏ । କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦୁଇଟି ପଦାର୍ଥ ବିପରୀତ ଭାବେ ଚାର୍ଜ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏପରି ଘଟଣା ଘଟିଥାଏ ।
1752 ମସିହାରେ ଆମେରିକୀୟ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଫ୍ରାଙ୍କ୍‌ଲିନ୍‌ (1706 – 1809) ଦର୍ଶାଇଥିଲେ ଯେ, ଏଭଳି ପୋଷାକ ଉତ୍ତାରିବାବେଳେ ସୃଷ୍ଟ ସ୍ପାର୍କ ଓ ବିଜୁଳି ଏକାପ୍ରକାରର ଘଟଣା ।

(Types of Charge and their Interaction) :
(i) ଚାର୍ଜ ଦୁଇପ୍ରକାରର; ଯଥା – ଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜ ଓ ବିଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜ ।
(ii) କାଚଦଣ୍ଡକୁ ରେଶମ କନାରେ ଘଷିଲେ କାଚଦଣ୍ଡରେ ସୃଷ୍ଟ ଚାର୍ଜକୁ ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଚାର୍ଜ ଓ ରେଶମ କନାରେ ସୃଷ୍ଟ ଚାର୍ଜକୁ ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଚାର୍ଜ କୁହାଯାଏ ।
(iii) ପରସ୍ପର ସହିତ ଘର୍ଷଣ ଯୋଗୁଁ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଭାବେ ଚାର୍ଜିତ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଅନ୍ୟଟି ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକଭାବେ ଚାର୍ଜିତ ହୋଇଥାଏ । ଉଭୟରେ ସୃଷ୍ଟ ଚାର୍ଜର ପରିମାଣ ସମାନ ଅଟେ ।
(iv) ସମପ୍ରକାର ଚାର୍ଜ ପରସ୍ପରକୁ ବିକର୍ଷଣ କରନ୍ତି ଓ ଅସମ ପ୍ରକାରର ଚାର୍ଜ ପରସ୍ପରକୁ ଆକର୍ଷଣ କରନ୍ତି ।
(v) ଘର୍ଷଣଜନିତ ପଦାର୍ଥରେ ସୃଷ୍ଟ ଚାର୍ଜକୁ ‘ସ୍ଥିର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚାର୍ଜ’ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଚାର୍ଜ ସ୍ଵତଃ ଗତିଶୀଳ ନୁହେଁ । କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏହାକୁ ଗତିଶୀଳ କରାଇଲେ ଏହାଦ୍ଵାରା ବିଦ୍ୟୁତ ସ୍ରୋତ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ :
(i) ଗୋଟିଏ ବାୟୁପୂର୍ଣ୍ଣ ବେଲୁକୁ ପଶମ କନାରେ ଘଷି ଏକ ସୂତା ସାହାଯ୍ୟରେ କଣ୍ଟାରେ ଝୁଲାଇ ଦିଆଯାଉ ।
(ii) ଗୋଟିଏ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ରିଫିଲ୍‌କୁ ପଲିଥ୍ରେ ଘଷି ଝୁଲନ୍ତା ବେଲୁନ୍ ନିକଟକୁ ଅଣାଯାଉ । ଦେଖାଯିବ ଯେ ବେଲୁନ୍ ଓ ରିଫିଲ୍ ପରସ୍ପରକୁ ଆକର୍ଷଣ କରୁଛନ୍ତି । ପଶମ କନାରେ ଘଷାଯାଇଥିବା ବେଲୁନ୍‌ରେ ଯେଉଁ ଚାର୍ଜ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି, ପଲିଥରେ ଘଷାଯାଇଥ‌ିବା ରିଫିଲ୍‌ରେ ଭିନ୍ନ ଚାର୍ଜ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଏଥୁରୁ ଜଣାଗଲା ଯେ

ଦେୟ ସ୍ଥାନାନ୍ତର (Transfer of charges):
ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋସ୍କୋପି ପ୍ରସ୍ତୁତି :
ପ୍ରସ୍ତୁତି :
(i) ଗୋଟିଏ ଖାଲି କାଚ ବୋତଲ ଓ ବୋତଲର ମୁହଁଠାରୁ ଅଳ୍ପ ବଡ଼ ଏକ କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ନିଆଯାଉ ।
(ii) କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ମଝିରେ ଏକ ରନ୍ଧ୍ର କରାଯାଉ ଯେପରି ଏକ ଧାତବ ପେପର କ୍ଲିପ୍ ଏହା ମଧ୍ୟଦେଇ ବୋତଲ ମଧ୍ୟକୁ ଯାଇପାରିବ ।
(iii) 4 ସେ.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ 1 ସେ.ମି. ପ୍ରସ୍ଥ ବିଶିଷ୍ଟ ଦୁଇଖଣ୍ଡ ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଫଏଲ୍ ପେପର କ୍ଲିପରୁ ବୋତଲ ମଧ୍ଯରେ ଝୁଲାଯାଉ ।
(iv) ପେପର କ୍ଲିପ୍‌ର ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତଟି କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ର ରନ୍ଧ୍ର ମଧ୍ୟଦେଇ ବାହାରକୁ ନେଇ ଏହାକୁ କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ରୁ ଲମ୍ବ ଭାବରେ ଝୁଲାଇ ରଖାଯାଉ ।

ପରୀକ୍ଷଣ : 1
(i) ଗୋଟିଏ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ରିଫିଲ୍‌କୁ ପଲିଥୁନରେ ଘଷି ଯେପରି କ୍ଲପକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରାଯାଉ ।
ଦେଖାଯିବ ଯେ, ପେପର କ୍ଲିପ ଝୁଲୁଥିବା ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଫଳକଦ୍ବୟ ପରସ୍ପରଠାରୁ ବିକର୍ଷିତ ହେଉଛନ୍ତି । ଧାତୁ ସପରିବାହ ହୋଇଥବାର ଚାର୍ଜିତ ରିଫିଲର ଚାର୍ଜ ପେପର କ୍ଲିପ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଫଳକଦ୍ୱୟକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ । ଫଳକଦୟରେ ଏକାପ୍ରକାର ଚାର୍ଜ ରହିବାର ପରସ୍ପରକ ବିକର୍ଷଣ କରି ଦୂରେଇଯା’ନ୍ତି । ଉପରୋକ୍ତବ୍ୟବସ୍ଥା ବ୍ୟବହାର କରି ବସ୍ତୁଟି ଚାର୍ଜ ହୋଇଛି କି ନାହିଁ ଜାଣିହୁଏ । ଏହି ସାଧନକୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋସ୍କୋପ୍ କୁହାଯାଏ ।

ପରୀକ୍ଷଣ : 2
(i) ଉପରୋକ୍ତ ପରୀକ୍ଷଣଟି ପୁନର୍ବାର କରାଯାଉ; ଅର୍ଥାତ୍ ଧାତବ ପେପର କ୍ଲିପ୍‌ସହ ଚାର୍ଜିତ ରିଫିଲ୍‌କୁ ସ୍ପର୍ଶ କରାଯାଉ;
(ii) ବର୍ତ୍ତମାନ ହାତରେ ପେପର କ୍ଲିପ୍‌କୁ ସ୍ପର୍ଶ କରାଯାଉ ।
(iii) ଦେଖାଯିବ ଯେ ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଫଳକଦ୍ବୟ ପରସ୍ପରର ନିକଟବର୍ତୀ ହେଉଛନ୍ତି ।
(iv) ଆମ ଶରୀର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ହୋଇଥିବାରୁ ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଫଳକରୁ ଆମ ଶରୀର ମଧ୍ୟଦେଇ ଚାର୍ଜ ପୃଥ‌ିବୀକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ ।

ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ବାରା ଚାର୍ଜିତ ବସ୍ତୁ ଚାର୍ଜ ହରାଇଥାଏ ଏବଂ ଏହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିସର୍ଜନ କୁହାଯାଏ ।

ବିଜୁଳି ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ କିପରି ?
(i) ବିଜୁଳି ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ସହ ଝଡ଼ ହେଉଥୁବା ସମୟରେ ବାୟୁସ୍ରୋତ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବକୁ ଗତିଶୀଳ ହୁଏ ଓ ମେଘ ନିମ୍ନଗାମୀ ହୁଏ ।

(ii) ମେଘମାନଙ୍କର ବାୟୁ ସହ ଘର୍ଷଣ ଯୋଗୁଁ ମେଘରେ ଥିବା ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଚାର୍ଜ ପରସ୍ପରଠାରୁ ପୃଥକ୍ ହୁଅନ୍ତା; ଫଳରେ ମେଘର ଉପର ସ୍ତରରେ ଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜ ଓ ତଳ ସ୍ତରରେ ବିଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜ ଜମା ହୁଏ ।
(iii) ମେଘରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥ‌ିବା ବିଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜର ପ୍ରଭାବରେ ଭୂପୃଷ୍ଠ ଯୁକ୍ତଚାର୍ଜିତ ହୁଏ ।
(iv) ଏହି ଦୁଇ ବିପରୀତଧର୍ମୀ ଚାର୍ଜର ପରିମାଣ ଅଧିକ ହେଲେ, ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବଳ ଆକର୍ଷଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
(v) ଆକର୍ଷଣ ଯୋଗୁଁ ଏହି ଦୁଇପ୍ରକାର ଚାର୍ଜକୁ ପୃଥକ୍ ରଖୁଥ‌ିବା ବାୟୁସ୍ତରର କୁପରିବାହିତା ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ବାୟୁ ମଧ୍ୟଦେଇ ବିଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜ ଭୂପୃଷ୍ଠ ଆଡ଼କୁ ପ୍ରବଳ ବେଗରେ ଗତିଶୀଳ ହୋଇ ଭୂପୃଷ୍ଠର ଯୁକ୍ତଚାର୍ଜ ସହିତ
ମିଳିତ ହୁଏ ।
(vi) ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଆଲୋକ ସହିତ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଶବ୍ଦ ଓ ଉତ୍ତାପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଏକ ବଡ଼ଧରଣର ସ୍ପାର୍କ ଓ ଏହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିସର୍ଜନ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଘଟୁଥିବା ସମୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଆଲୋକକୁ ବିଜୁଳି ଓ ଶବ୍ଦକୁ ଘଡ଼ଘଡ଼ି କୁହାଯାଏ ।
(vii) ବିଜୁଳି ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଏକ ସମୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବିଜୁଳି ଦେଖାଯିବାର କିଛି ସମୟପରେ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଶବ୍ଦ ଶୁଣାଯାଏ । କାରଣ ବାୟୁ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଲୋକର ବେଗ ଶବ୍ଦର ବେଗଠାରୁ ବହୁଗୁଣରେ ଅଧୂକ ।
(viii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିସର୍ଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦୁଇ ବା ତହିଁରୁ ଅଧିକ ମେଘଖଣ୍ଡ ମଧ୍ୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରେ କିମ୍ବା ଭୂପୃଷ୍ଠ ନିକଟସ୍ଥ ମେଘ ଓ ଭୂପୃଷ୍ଠ ମଧ୍ୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରେ ।

ପ୍ରତି ମେଘ ଓ ପୃଥ‌ିବୀ ମଧ୍ଯରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିସର୍ଜନ କୌଣସି ବୃକ୍ଷ, ମନୁଷ୍ୟ ଓ ଜୀବଜନ୍ତୁ ମାଧ୍ଯମରେ ସଂଘଟିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ବଜ୍ରଘାତ କୁହାଯାଏ ।

ବିଜୁଳି ଘଡ଼ଘଡ଼ି ସମୟରେ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା :
(i) ବିଜୁଳି ଘଡ଼ଘଡ଼ି ସମୟରେ କୌଣସି ଖୋଲା ସ୍ଥାନ ନିରାପଦ ନୁହେଁ ।
(ii) ଆକାଶରେ ମେଘ ଘୋଟିଥିବା ସମୟରେ ଖୋଲା ସ୍ଥାନରୁ ନିରାପଦ ସ୍ଥାନକୁ ଚାଲିଯିବା ଉଚିତ ।
(iii) ବିଜୁଳି ଘଡ଼ଘଡ଼ି ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ନିରାପଦ ସ୍ଥାନରେ କିଛି ସମୟ ଅପେକ୍ଷାକରିବା ଉଚିତ ।
(iv) ଏ ସମୟରେ କୌଣସି ଘର କିମ୍ବା କୋଠାଘର ନିରାପଦ ସ୍ଥାନ ଅଟେ ।
(v) କାର୍ କିମ୍ବା ବସ୍ ମଧ୍ୟରେ ଥିଲେ ଏହାର ଝରକା ଓ କବାଟକୁ ବନ୍ଦକରିବା

ନିରାପଦ ଅଟେ ବିଜୁଳି ଘଡ଼ଘଡ଼ି ସମୟରେ କ’ଣ କରିବା ?
ଘର ବାହାରେ ଥୁଲେ :
(i) ଖୋଲା ଯାନବାହନ, ମୋଟର ବାଇକ୍, ଟ୍ରାକ୍ଟର, ରାସ୍ତାତିଆରି ଯନ୍ତ୍ର, ଖୋଲା କାର୍‌ କିମ୍ବା ଜିପ୍, ଶଗଡ଼ଗାଡ଼ି ଇତ୍ୟାଦିରେ ଯାତ୍ରା କରିବା ଆଦୌ ନିରାପଦ ନୁହେଁ ।
(ii) ଖୋଲାପଡ଼ିଆ, ଡେଙ୍ଗାଗଛ, ପାର୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳୀ, ଉଚ୍ଚ ସ୍ଥାନ ପ୍ରଭୃତି ମଧ୍ୟ ବିଜୁଳି ଆଘାତରୁ ରକ୍ଷାପାଇବା ପାଇଁ ନିରାପଦ ସ୍ଥାନ ନୁହେଁ ।
(iii) ବିଜୁଳି ଘଡ଼ଘଡ଼ି ସହ ବର୍ଷାବେଳେ ଛତା ଧରାଯିବା ବିପଦ ।
(iv) ଜଙ୍ଗଲ ମଧ୍ୟରେ ଥିଲେ ବଡ଼ ଗଛ ତଳେ ଆଶ୍ରୟ ନ ନେଇ ଛୋଟ ଗଛତଳେ ଆଶ୍ରୟ ନେବା ଅଧୂକ ନିରାପଦ
(v) ଖୋଲାପଡ଼ିଆରେ ଥିଲେ ଗଛଠାରୁ ଦୂରରେ ରହିବା ଉଚିତ
(vi) ଧାତବ ପଦାର୍ଥ ଓ ଧାତବ ଖୁଣ୍ଟଠାରୁ ଦୂରରେ ରହିବା ଉଚିତ ।
(vii) ପଡ଼ିଆରେ ସିଧାଭାବେ ଶୋଇରହିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ନିଜ ମୁଣ୍ଡକୁ ଆଣ୍ଠୁ ଓ ଦୁଇହାତ ମଝିରେ ରଖ୍ ବସିରହିବା ଅଧ୍ଵ ନିରାପଦ ।

ଘରଭିତରେ ଥିଲେ :
(i) ଟେଲିଫୋନ୍ ତାର, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଓ ଧାତବ ପାଣି ପାଇପ୍‌କୁ ଛୁଇଁବା ଅନୁଚିତ ।
(ii) ମୋବାଇଲ୍ ଫୋନ୍ ଓ ତାରବିହୀନ ଫୋନ୍‌ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଅଧ୍ଵ ନିରାପଦ ।
(iii) ଟ୍ୟାପ୍ ଖୋଲି ଗାଧୋଇବା ଅନୁଚିତ ।
(iv) କମ୍ପ୍ୟୁଟର, ଟିଭି, ଫ୍ରିଜ୍ ଆଦି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂରଜାମରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଗ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(v) ବଜ୍ରପାତରୁ ରକ୍ଷାପାଇବା ପାଇଁ କୋଠାଘରଗୁଡ଼ିକରେ ବିଜୁଳି ଚାଳକ ସଂଯୋଗ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ବିଜୁଳି ଚାଳକ (Lightning Conductor) :
କୋଠାଘରମାନଙ୍କରେ କାନ୍ଥର ଉଚ୍ଚତାଠାରୁ ଅଧିକ ଉଚ୍ଚର ଏକ ତମ୍ବା ଦଣ୍ଡ ଘରର ବାହାର ପଟ କାନ୍ଥ ରେ ଲଗାଯାଇଥାଏ । ଏହାର ଏକ ପ୍ରାନ୍ତ ଗଭୀର ମାଟି ଭିତରକୁ ପୋତାଯାଇଥାଏ ଓ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତଟି ବାୟୁ ମଧ୍ୟକୁ ଖୋଲାଥାଏ । ଏହି ଧାତବ ଦଣ୍ଡର ଅଗ୍ରଭାଗ ମୁନିଆ ଥିଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିସର୍ଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସହଜ ହୁଏ । ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚାର୍ଜକୁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ଗ୍ରହଣ କରି ଭୂମିକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ କରିବାପାଇଁ ଏହା ଏକ ସହଜ ପଥ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

ଭୂକମ୍ପ (Earthquake):
(i) ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ଭୂମିକମ୍ପ ଓ ସୁନାମି ପରି ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟର କୌଣସି ପୂର୍ବାନୁମାନ କରାଯାଇପାରୁ ନାହିଁ ।
(ii) ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠ ହଠାତ୍‌ ଥରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିବାଦ୍ଵାରା ଭୂକମ୍ପ ଅନୁଭୂତ ହୁଏ । ଏହା ଅଳ୍ପ କିଛି ମୁହୂର୍ତ୍ତ ପାଇଁ ମାତ୍ର ସ୍ଥାୟୀ ହୋଇଥାଏ ।
(iii) ପୃଥ‌ିବୀର ଅଭ୍ୟନ୍ତର ଅଞ୍ଚଳରେ କୌଣସି କାରଣରୁ କିଛି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଲେ, ତାର ପ୍ରଭାବରୁ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ କମ୍ପନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
(iv) ଭୂକମ୍ପର ପ୍ରଭାବରେ ବନ୍ୟା, ଭୂସ୍ଖଳନ ଓ ସୁନାମି ଇତ୍ୟାଦି ମଧ୍ଯ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

ଭୂମିକମ୍ପର କାହିଁକି ହୁଏ ?
(i) କୂଅଭ୍ୟନ୍ତରସ୍ଥ କେତେକ ଉପର ସ୍ତରମାନଙ୍କ ସାଜସଜ୍ଜାରେ କିଛି ବ୍ୟତିକ୍ରମ ଘଟିଲେ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ କଂପନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
(ii) ଏହାର ବାହ୍ୟ ଆବରଣ ଅନେକ ସ୍ତରରେ ବିଭକ୍ତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ତରକୁ ପ୍ଲେଟ୍ କହନ୍ତି । ଏହି ପ୍ଲେଗୁଡ଼ିକ ସର୍ବଦା ଗତିଶୀଳ ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଆନ୍ତି । ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ପ୍ଲେଟ୍ ଅନ୍ୟଟି ଉପରେ ଘଷି ହୁଏ କିମ୍ବା ତାହା ସହିତ ଧକ୍କା ଖାଏ, ସେତେବେଳେ ଭୂତ୍ବକ୍‌ରେ ବିଚଳନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ବିଚଳନ ଏକ ଅସ୍ଥିର ଅବସ୍ଥା ଏବଂ ଏହା ଭୂମିକମ୍ପ ରୂପେ ଦେଖାଦିଏ । ଅଧିକାଂଶ ଭୂକମ୍ପନ ପୃଥ‌ିବୀର ବାହ୍ୟ ସ୍ତରର ଥିବା ପ୍ଲେଗୁଡ଼ିକର ଚଳନ ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
(iii) ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଉଦ୍‌ଗିରଣ, ପୃଥ‌ିବୀସହ ବୃହତ୍‌ କାୟ ଉଲ୍ କାର ସଂଘର୍ଷ କିମ୍ବା
(iv) ପ୍ଲେଗୁଡ଼ିକର ଚଳନ ଭୂମିକମ୍ପର କାରଣ ହୋଇଥିବାରୁ ଉକ୍ତ ପ୍ଲେଟ୍ ପରିସୀମାରେ ଥ‌ିବା ଦୁର୍ବଳ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡ଼ିକରେ ପ୍ରାୟତଃ ଭୂମିକମ୍ପ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଧ୍ଵ । ଏହି ଦୁର୍ବଳ ଜୋନ୍‌ଗୁଡ଼ିକୁ ସେସିମିକ୍ ଜୋନ୍ ବା ତ୍ରୁଟି ଜୋନ୍ କୁହାଯାଏ ।

ଭାରତର ଭୂମିକମ୍ପପ୍ରବଣ ଅଞ୍ଚଳ :
କାଶ୍ମୀର, ପଶ୍ଚିମ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ହିମାଳୟ, ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳ, କଚ୍ଛର ରାନ୍ ଅଞ୍ଚଳ, ରାଜସ୍ଥାନ ଓ ସୈନ୍ଧବ ଗାଙ୍ଗେୟ ସମତଳ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର କିଛି ଅଞ୍ଚଳ ଭୂମିକମ୍ପ ପାଇଁ ବିପଦସଂକୁଳ ଜୋନ୍ ଭାବେ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇଛି ।

ଭୂମିକମ୍ପର ମାପ :
(i) ଭୂମିକମ୍ପର କ୍ଷମତା ମାତ୍ରାକୁ ରିକ୍ଟର ସ୍କେଲ୍‌ରେ ପ୍ରକାଶକରାଯାଏ । ଏହି ମାତ୍ରା ରିକ୍ଟର ସ୍କେଲ୍‌ରେ 7 ରୁ ଅଧ୍ଵ ହେଲେ ଭୂମିକମ୍ପ ଦ୍ବାରା ଅନେକ କ୍ଷୟକ୍ଷତି ଘଟେ ।
(ii) ଭୂକମ୍ପନ ଯୋଗୁଁ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଏକପ୍ରକାର ତରଙ୍ଗକୁ ସେସ୍‌କ୍ ତରଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ । ଏହି ତରଙ୍ଗକୁ ସେସ୍ଟୋଗ୍ରାଫ୍ ନାମକ ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା ରେକର୍ଡ଼ କରାଯାଏ ।

ସେସ୍‌ମୋଗ୍ରାଫ୍‌ର ଗଠନ :
(i) ଏହି ଯନ୍ତ୍ରରେ କମ୍ପନଶୀଳ ରଡ୍ ଓ ଏକ ପେଣ୍ଡୁଲମ୍ ଥାଏ ।
(ii) ଭୂପୃଷ୍ଠରେ କମ୍ପନ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ସେହି ରଡ୍ ଓ ପେଣ୍ଡୁଲମ୍ କମ୍ପିତ ହୁଏ ।
(iii) ଏହା ସହିତ ସଂଲଗ୍ନ କଲମ୍ ଏହା ତଳେ ଚଳମାନ ଅବସ୍ଥାରେ ଥ‌ିବା କାଗଜ ଉପରେ ଏହି କମ୍ପନକୁ ଲିପିବଦ୍ଧ କରେ ।

(iv) ଏହି ଲିପିବଦ୍ଧ ତରଙ୍ଗର ଆକୃତି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଭୂମିକମ୍ପର ଏକ ନକ୍‌ସା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିପାରନ୍ତି ।
(v) ଭୂମିକମ୍ପର ତୀବ୍ରତା ବିଷୟରେ ଏଥୁରୁ ଅନୁମାନ କରିହୁଏ ।

ରିଚ୍ଟର୍ ସ୍କେଲ୍ (Richter Scale) :
(i) ରିକ୍ଟର ସ୍କେଲ୍‌ରେ ମାପ ଏକ ଭିନ୍ନ ଧରଣର ମାପ ।
(ii) ମନେକରାଯାଉ ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଭୂମିକମ୍ପର ମାତ୍ରା ରିକ୍ଟର ସ୍କେଲ୍‌ରେ 4 ଓ 6 ।
ଅଧିକାଂଶ ଭୂମିକମ୍ପର ତୀବ୍ରତା ରିକ୍ଟର ସ୍କେଲରେ ମାପ କରାଯାଏ । ଏହି ଯନ୍ତ୍ରକୁ ଚାର୍ଲସ୍ ଏଫ୍ ରିକ୍ସର 1934 ମସିହାରେ
(iii) ଏଠାରେ ଦ୍ଵିତୀୟ ଭୂମିକମ୍ପର ପ୍ରଭାବ ପ୍ରଥମ ତୁଳନାରେ 1000 ଗୁଣ ଅଧିକ । ତେଣୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ଭୂମିକମ୍ପ ଦ୍ବାରା ସଂଘଟିତ କ୍ଷୟକ୍ଷତି ପ୍ରଥମଟିର ତୁଳନାରେ 1000 ଗୁଣ ଅଧିକ ହୋଇପାରେ ।

ଭୂମିକମ୍ପରୁ ସୁରକ୍ଷା :
(i) ଭୂକମ୍ପପ୍ରବଣ ଅଞ୍ଚଳରେ ବଡ଼ଧରଣର ଭୂକମ୍ପନ ସହ୍ୟ କରିପାରୁଥିବା କୋଠାଘର ଆଦି ନିର୍ମାଣ କରିବାପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଆଧୁନିକ କାରିଗରୀ ବିଦ୍ୟାର ସହାୟତା ନେବାକୁ ହେବ । ଏହି ଗୃହଗୁଡ଼ିକର ଭିଭି ମଜଭୁତ୍ ଓ ଗଠନ ସରଳ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(ii) ଅତି ଭୂକମ୍ପପ୍ରବଣ ଅଞ୍ଚଳରେ ମାଟି ଓ କାଠର ଘର ଅଧ‌ିକ ନିରାପଦ ଏବଂ ଏହାର ଛାତ ହାଲୁକା ପଦାର୍ଥରେ
(iii) କାନ୍ଥ ସହ କପ୍ବୋର୍ଡ଼ ଓ ଥାକସବୁ ଥିଲେ ତାହା ସହଜରେ ଭାଙ୍ଗେ ନାହିଁ ।
(iv) କେତେକ କୋଠାଘରେ ନିଆଁ ଲାଗିଯିବାର ସମ୍ଭାବନା ଥ‌ିବାରୁ ସେଠାରେ ଅଗ୍ନିଶମ ଯନ୍ତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଅବସ୍ଥାରେ ରଖୁବା ଉଚିତ !
(v) କାନ୍ଥରେ ଓଜନିଆ ବସ୍ତୁ ଝୁଲାଇ ରଖୁବା ଅନୁଚିତ । କାରଣ ଭୂମିକମ୍ପ ବେଳେ ସେଗୁଡ଼ିକ ଲୋକଙ୍କ ଉପରେ ପଡ଼ି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ।
(vi) କେନ୍ଦ୍ରୀୟ କୋଠାଘର ଗବେଷଣା ଅନୁଷ୍ଠାନ ରୁର୍‌କିର ପରାମର୍ଶ ଅନୁଯାୟୀ ଗୃହ ନିର୍ମାଣ କଲେ ଭୂମିକମ୍ପ ସମୟରେ କ୍ଷୟକ୍ଷତି କମ୍ ହୋଇଥାଏ ।

ଭୂମିକମ୍ପବେଳେ କ’ଣ କରିବା ?
ଘରେ ରହିଥିଲେ :
(i) କମ୍ପନ ବନ୍ଦହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଟେବୁଲ କିମ୍ବା ଖଟ ତଳେ ଆଶ୍ରୟ ନେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(ii) ଉଚ୍ଚ ଓ ଓଜନିଆ ବସ୍ତୁଠାରୁ ଦୂରରେ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(iii) ବିଛଣାରେ ଥିଲେ ନ ଉଠି ମୁଣ୍ଡ ଉପରେ ତକିଆ ଥୋଇ ଶୋଇରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଘର ବାହାରେ ଥୁଲେ :
(i) ଗଛ, କୋଠାଘର ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଲାଇନ୍‌ଠାରୁ ଦୂରରେ ରହି ଖୋଲାସ୍ଥାନରେ ଭୂମି ଉପରେ ଆଣ୍ଠୁ ମଝିରେ ମୁହଁ
(ii) ବସ୍ କିମ୍ବା କାର୍‌ରେ ଥିଲେ ବାହାରକୁ ନ ବାହାରି ଧୀରେ ଧୀରେ ଗାଡ଼ି ଚଳାଇ ଖୋଲାସ୍ଥାନକୁ ଯାଇ ଭୂମିକମ୍ପ ବନ୍ଦ ନ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗାଡ଼ି ଭିତରେ ବସିରହିବା ଉଚିତ ।

→ ବିଷୟଭିତ୍ତିକ ଶବ୍ଦୀବ୍ଦଳ:

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Odia Solutions Chapter 15 ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Odia Solutions Chapter 15 ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ଅଭ୍ୟାସ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ଉତ୍ତର କୁହ ।
(କ) ସଂସ୍କୃତି କହିଲେ ଆମେ କ’ଣ ବୁଝୁ ?
Answer:
ସଂସ୍କୃତି କହିଲେ ଆମେ ସାମାଜିକ ଜୀବନର ପରମ୍ପରା, ଆଦର୍ଶ ଓ ରୀତିନୀତିକୁ ବୁଝୁ ।

(ଖ) ଦେଶ ଦେଶ ବା ଜାତି ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ସଂସ୍କୃତିଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ କାହିଁକି ରହେ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଜାତିର ଆଦର୍ଶ, ଭାବଧାରା, ଜ୍ଞାନ, ସୃଜନୀଶକ୍ତି ଓ ଆତ୍ମବିଶ୍ଵାସ ଯେତେ ବିସ୍ତୃତ, ସେ ଜାତିର ସଂସ୍କୃତି ସେତେ ଉନ୍ନତ । ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଦେଶ ଦେଶ ବା ଜାତି ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ସଂସ୍କୃତିଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ।

(ଗ) ବିଭିନ୍ନ ପର୍ବପର୍ବାଣି ପାଳନଦ୍ୱାରା ଆମର କି ଉପକାର ହୁଏ ?
Answer:
ନାନା ପର୍ବପର୍ବାଣି ପାଳନ କରିବାଦ୍ୱାରା ଆମ ମନରେ ଭଗବତ୍ ଚିନ୍ତା, ସତ୍ୟ, ଦୟା, ନିଷ୍ଠା, ପବିତ୍ରତା ଆଦି ଗୁଣର ବିକାଶ ଘଟେ । ସମାଜରେ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ମିତ୍ରଭାବ ବୃଦ୍ଧିପାଏ, ଭାବର ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ ମଧ୍ୟ ହୁଏ । ଏହା ଜାତୀୟ ସଂହତି ଓ ଏକତା ରକ୍ଷା ଦିଗରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

(ଘ) ଓଡ଼ିଶାର ସାମାଜିକ ଓ ପାରିବାରିକ ଜୀବନ ମଧୁର କାହିଁକି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ସାମାଜିକ ଓ ପାରିବାରିକ ଜୀବନ ମଧୁର କାରଣ ପରିବାରରେ ସମସ୍ତେ ସ୍ନେହ, ପ୍ରୀତି ଓ ଆଦର ଯତ୍ନରେ ବନ୍ଧା । ବିଭିନ୍ନ ପାରିବାରିକ ଉତ୍ସବରେ ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବଙ୍କର ଉପସ୍ଥିତି ଉତ୍ସବକୁ ଆନନ୍ଦମୁଖର କରିଥାଏ । ବିପଦ ଆପଦବେଳେ ପଡ଼ୋଶୀ ତଥା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟ, ସହଯୋଗ ଯୋଗୁଁ ଦୁଃଖ ଅନେକ ପରିମାଣରେ ଲାଘବ ହୋଇଥାଏ ।

(ଙ) ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ବିଦେଶରେ କାହିଁକି ପରିଚିତ ?
Answer:
ସମଗ୍ର ବସୁଧାକୁ ଗୋଟିଏ କୁଟୁମ୍ବ ଭାବି ସମୁଦାୟ ମାନବ ଜାତିର ସୁଖ କାମନା କରିବା ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିର ମୂଳ ଆଦର୍ଶ । ଏହି ସଂସ୍କୃତି ବିଶ୍ଵକୁ ଶାନ୍ତି, ସମତା ଓ ଭ୍ରାତୃତ୍ୱର ନିଦର୍ଶନ ଦେଇଛି । ସମୂହ ସ୍ଵାର୍ଥ ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥକୁ ବଳି ଦେବା ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ । ଓଡ଼ିଶାର ସ୍ଥାପତ୍ୟ, ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ରଶିଳ୍ପ, ସାହିତ୍ୟ ଓ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟଯୋଗୁଁ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ବିଦେଶରେ ପରିଚିତ ହୋଇପାରିଛି ।

Question ୨।
ଶବ୍ଦ ବାଛି ଲେଖ ।
(କ) ମୁନିଋଷିମାନେ ଏ ମାଟିରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରି ଏହାକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଛନ୍ତି
(ଖ) ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ଆଧାର ହେଉଛି ଈଶ୍ଵର ବିଶ୍ଵାସ ।
(ଗ) ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି, ମହାନ୍ ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ଏପରି ଅଙ୍ଗ ଯାହାକୁ ଅଲଗା କରିହେବ ନାହିଁ ।
(ଘ) ଧର୍ମପଦର କାହାଣୀ ତ୍ୟାଗର ଏକ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ଉଦାହରଣ ।
(ଙ) ବସ୍ତ୍ରଶିଳ୍ପରେ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ସାରା ବିଶ୍ଵରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଛି ।
(ଚ) ବିଦେଶରେ ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାର ନୃତ୍ୟକଳା ଆଦରଲାଭ କରିଛି ।
(ସମୃଦ୍ଧ, ବୟନଶିଳ୍ପ, ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ, ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା, ଆଦୃତ)
Answer:
(କ) ମୁନିଋଷିମାନେ ଏ ମାଟିରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରି ଏହାକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିଛନ୍ତି ।
(ଖ) ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ଆଧାର ହେଉଛି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ।
(ଗ) ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି, ମହାନ୍ ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ।
(ଘ) ଧର୍ମପଦର କାହାଣୀ ତ୍ୟାଗର ଏକ ଉଜ୍ଜଳ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ।
(ଙ) ବୟନଶିଳ୍ପରେ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ସାରା ବିଶ୍ବରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଛି ।
(ଚ) ବିଦେଶରେ ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାର ନୃତ୍ୟକଳା ଆଦୃତ ।

(୫) ଉତ୍କଳର ସଂସ୍କୃତି କିପରି ସମୃଦ୍ଧ ହୋଇଛି ?
(୬) ଦିନେ ଓଡ଼ିଶାର ସୀମା କେଉଁଠାରୁ କେଉଁଯାଏ ବିସ୍ତୃତ ଥିଲା ?
(୭) ଚଣ୍ଡାଶୋକ କେଉଁଠି ଧର୍ମାଶୋକରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲେ ?
(୮) ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ କ’ଣ ?
(୯) ଧର୍ମପଦର କାହାଣୀ କେଉଁ ଶିକ୍ଷା ଦିଏ ?

Question ୭।
ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
(କ) ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵକୁ ଏହି ସଂସ୍କୃତି ଦେଇଛି ଶାନ୍ତି, ସମତା ଓ ଭ୍ରାତୃତ୍ଵର ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ।
Answer:
ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବକୁ ………………………………………. ଭ୍ରାତୃର ଦିଗ୍ଦର୍ଶନା
ଉକ୍ତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ଡକ୍ଟର ଚାରୁବାଳା ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି’ ବିଷୟରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ଏଠାରେ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତିର ମହାନତା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋକପାତ କରାଯାଇଛି । ଓଡ଼ିଶା ଆପଣାର ସଂସ୍କୃତି ଓ ପରମ୍ପରାକୁ ନେଇ ସାରା ପୃଥ‌ିବୀରେ ବେଶ୍ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ବୀରତ୍ଵ ଯୋଗୁଁ ଏହାର ସୀମା ଦିନେ ଗଙ୍ଗାଠାରୁ ଗୋଦାବରୀଯାଏ ବିସ୍ତୃତ ଥିଲା । ଏଇ ମାଟିରେ ଚଣ୍ଡାଶୋକ ଧର୍ମାଶୋକରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲେ । ସମୂହ ସ୍ଵାର୍ଥପାଇଁ ଓଡ଼ିଆ ପୁଅ ଆପଣାର ସ୍ଵାର୍ଥକୁ ବଳିଦିଏ । ଧର୍ମପଦ ତା’ର ଜ୍ଵଳନ୍ତ ଉଦାହରଣ । ସମଗ୍ର ମାନବଜାତିକୁ ନିଜ କୁଟୁମ୍ବ ଭାବି ସେମାନଙ୍କ ସୁଖ କାମନା କରିବା ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିର ମୂଳ ଆଦର୍ଶ । ଶିବ, ଶକ୍ତି ଓ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଆରାଧନା କରି ଓଡ଼ିଶା ସମଗ୍ର ମାନବ ଜାତିକୁ ଆପଣା କରିନେଇଛି । ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵରେ ଏହି ସଂସ୍କୃତି ଶାନ୍ତି, ସମତା ଓ ଭ୍ରାତୃତ୍ଵର ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରଚାର କରିଛି । ବାସ୍ତବରେ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ଅନନ୍ୟ ।

(ଖ) ନୃତ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠାଲାଭ କରିଛି ।
Answer:
ନୃତ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ …………………………. ପ୍ରତିଷ୍ଠାଲାଭ କରିଛିା
ଉକ୍ତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ଡକ୍ଟର ଚାରୁବାଳା ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି’ ପ୍ରବନ୍ଧରୁ ଆସିଅଛି । ଏଠାରେ ଓଡ଼ିଶାର ନୃତ୍ୟକଳା କିପରି ବିଶ୍ଵରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧିଲାଭ କରିଛି, ତାହା ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ନୃତ୍ୟ ଓ ସଙ୍ଗୀତ ସଂସ୍କୃତିର ଅନ୍ୟତମ ବିଭବ । ଓଡ଼ିଶାର ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ନୃତ୍ୟସଙ୍ଗୀତ ଏହାର ନିଦର୍ଶନ । ଛନ୍ଦୋମୟ ସୁଲଳିତ ଭଙ୍ଗୀ ନିମନ୍ତେ ଭାରତୀୟ ନୃତ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟର ସ୍ଥାନ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର । ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକ- ପରମ୍ପରାକୁ ନେଇ ଗଢ଼ିଉଠିଥିବା ସମ୍ବଲପୁରୀ, ଛଉ, ଦଣ୍ଡ, ପାଇକ, ରଣପା ଓ ଗୋଟିପୁଅ ଆଦି ଲୋକନୃତ୍ୟ ଜୀବନକୁ ସରସ, ସୁନ୍ଦର କରିଥାଏ । ପାଲା, ଦାସକାଠିଆ, ଯାତ୍ରା, ରାମଲୀଳା ପ୍ରଭୃତି ମାଧ୍ୟମରେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ବହୁ କାଳରୁ ସୁପ୍ରଚାରିତ ହୋଇ ଓଡ଼ିଶାର ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନକୁ ଉନ୍ନତ କରିଛି । ଦେଶବିଦେଶରେ ଓଡ଼ିଶାର ନୃତ୍ୟକଳା ବିଶେଷ ଭାବରେ ଆଦରଲାଭ କରିଛି । ଏହାଦ୍ଵାରା ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ବିଶ୍ଵରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଲାଭ କରିଛି ।

(ଗ) ବାହ୍ୟ ଚାକଚକ୍ୟ ଅପେକ୍ଷା ଅନ୍ତରର ସଦ୍‌ଗୁଣରେ ମଣ୍ଡିତ ହେବାକୁ ଓଡ଼ିଆ ଶ୍ରେୟ ମନେକରେ ।
Answer:
ବାହ୍ୟ ଚାକଚକ୍ୟ ……………………………….. ଶ୍ରେୟ ମନେକରେ ।
ଉକ୍ତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ଡକ୍ଟର ଚାରୁବାଳା ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି’ ବିଷୟରୁ ଆସିଅଛି । ଏଠାରେ ଓଡ଼ିଶା ଜନଜୀବନର ମହତ୍ତ୍ଵ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ଓଡ଼ିଶାର ସାମାଜିକ ଓ ପାରିବାରିକ ଜୀବନ ମହାନ୍ । ଓଡ଼ିଆ ପରିବାରରେ ସମସ୍ତେ ପରସ୍ପର ସ୍ନେହ, ପ୍ରୀତି ଓ ଆଦର ଯତ୍ନରେ ବନ୍ଧା । ବିଭିନ୍ନ ପାରିବାରିକ ଉତ୍ସବରେ ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବ ଓ ଆତ୍ମୀୟସ୍ୱଜନମାନଙ୍କୁ ଶଙ୍ଖଳିବା ଏକ ସାଧାରଣ ପ୍ରଥା । ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବମାନଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ଉତ୍ସବକୁ ଆନନ୍ଦମୁଖର କରିଥାଏ । ସେମାନଙ୍କର ଶାରୀରିକ ଓ ଆର୍ଥିକ ସହଯୋଗଦ୍ଵାରା

Question ୩ ।
ନିମ୍ନ ଚକ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକ ସଂସ୍କୃତିକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିଛି, ତାକୁ ସଂସ୍କୃତି ସହ ଯୋଡ଼ି ଲେଖ ।

Question ୪।
ଓଡ଼ିଶାର ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଓ ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟର ନମୁନା ଭାବରେ କିଛି ମନ୍ଦିରର ନାମ ଦିଆଯାଇଛି । ସେହିପରି ଅନ୍ୟ କେତୋଟି ମନ୍ଦିରର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର, ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର କୋଣାର୍କର ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର, ଖୂର କୀଚକେଶ୍ଵରୀ ମନ୍ଦିର, ଭୁବନେଶ୍ଵରର ରାଜାରାଣୀ ମନ୍ଦିର ।

Question ୫।
ଓଡ଼ିଶାର କାରୁଶିଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ‘ସୁନା ରୁପା’ର ତାରକସି କାମ ଅନ୍ୟତମ । ସେହିପରି ଓଡ଼ିଶାର ଅନ୍ୟ କାରୁଶିଳ୍ପର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ପିତଳର ସୂକ୍ଷ୍ମ କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ, ମୃଣ୍ମୟ ଶିଳ୍ପ, ଶିଙ୍ଗରୁ ତିଆରି ନାନା ପଦାର୍ଥ, ଚାନ୍ଦୁଆ, ପଟ୍ଟଚିତ୍ର ।

Question ୬।
ନିମ୍ନରେ ଗୋଟିଏ ଅନୁଚ୍ଛେଦ ଦିଆଯାଇଛି । ତାକୁ ପଢ଼ି ପ୍ରଶ୍ନସବୁ ତିଆରି କର, ଯାହାର ଉତ୍ତର ଏହି ଅନୁଚ୍ଛେଦରୁ ମିଳିବ ।
ସାମାଜିକ ଜୀବନର ପରମ୍ପରା, ଆଦର୍ଶ ଓ ରୀତିନୀତିକୁ ଆମେ ସଂସ୍କୃତି ବୋଲି କହିଥାଉ । ଯେଉଁ ଜାତିର ଆଦର୍ଶ, ଭାବଧାରା, ଜ୍ଞାନ, ସୃଜନୀଶକ୍ତି ଓ ଆତ୍ମବିଶ୍ଵାସ ଯେତେ ବିସ୍ତୃତ, ସେ ଜାତିର ସଂସ୍କୃତି ସେତେ ଉନ୍ନତ । ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଦେଶ ଦେଶ ବା ଜାତି ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ସଂସ୍କୃତିଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ସର୍ବଦା ବିଦ୍ୟମାନ । ଓଡ଼ିଶା ଆପଣାର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଆଦର୍ଶ ଓ ପରମ୍ପରାକୁ ନେଇ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵରେ ଖ୍ୟାତିଲାଭ କରିଛି । ଉତ୍କଳର ସଂସ୍କୃତିକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିଛି ଏହାର ଐତିହାସିକ ଘଟଣାବଳୀ । ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ବୀରତ୍ଵ ଯୋଗୁଁ ଓଡ଼ିଶାର ସୀମା ଦିନେ ଗଙ୍ଗାଠାରୁ ଗୋଦାବରୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ତୃତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ଓଡ଼ିଶାରେ ଚଣ୍ଡାଶୋକ ଧର୍ମାଶୋକରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲେ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥକୁ ସମୂହ ସ୍ଵାର୍ଥ ପାଇଁ ଅକାତରରେ ବଳିଦେବା ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ । ଧର୍ମପଦ କାହାଣୀ ତା’ର ଏକ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ।
Answer:
(୧) ସଂସ୍କୃତି କହିଲେ ଆମେ କ’ଣ ବୁଝୁ ?
(୨) କୌଣସି ଜାତିର ସଂସ୍କୃତି କିପରି ଉନ୍ନତ ହୋଇଥାଏ ?
(୩) ଦେଶ ଦେଶ ଓ ଜାତି ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ସଂସ୍କୃତିଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ କାହିଁକି ରହିଥାଏ ?
(୪) ଓଡ଼ିଶା କାହିଁକି ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵରେ ଖ୍ୟାତିଲାଭ କରିଛି ?
(୫) ଉତ୍କଳର ସଂସ୍କୃତି କିପରି ସମୃଦ୍ଧ ହୋଇଛି ?
(୬) ଦିନେ ଓଡ଼ିଶାର ସୀମା କେଉଁଠାରୁ କେଉଁଯାଏ ବିସ୍ତୃତ ଥିଲା ?
(୭) ଚଣ୍ଡାଶୋକ କେଉଁଠି ଧର୍ମାଶୋକରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲେ ?
(୮) ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ କ’ଣ ?
(୯) ଧର୍ମପଦର କାହାଣୀ କେଉଁ ଶିକ୍ଷା ଦିଏ ?

Question ୭।
ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
(କ) ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵକୁ ଏହି ସଂସ୍କୃତି ଦେଇଛି ଶାନ୍ତି, ସମତା ଓ ଭ୍ରାତୃତ୍ଵର ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ।
Answer:
ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵକୁ ……………………. ଭ୍ରାତୃତ୍ଵର ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ।
ଉକ୍ତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ଡକ୍ଟର ଚାରୁବାଳା ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି’ ବିଷୟରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ଏଠାରେ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତିର ମହାନତା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋକପାତ କରାଯାଇଛି । ଓଡ଼ିଶା ଆପଣାର ସଂସ୍କୃତି ଓ ପରମ୍ପରାକୁ ନେଇ ସାରା ପୃଥ‌ିବୀରେ ବେଶ୍ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ବୀରତ୍ଵ ଯୋଗୁଁ ଏହାର ସୀମା ଦିନେ ଗଙ୍ଗାଠାରୁ ଗୋଦାବରୀଯାଏ ବିସ୍ତୃତ ଥିଲା । ଏଇ ମାଟିରେ ଚଣ୍ଡାଶୋକ ଧର୍ମାଶୋକରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲେ । ସମୂହ ସ୍ଵାର୍ଥପାଇଁ ଓଡ଼ିଆ ପୁଅ ଆପଣାର ସ୍ଵାର୍ଥକୁ ବଳିଦିଏ । ଧର୍ମପଦ ତା’ର ଜ୍ଵଳନ୍ତ ଉଦାହରଣ । ସମଗ୍ର ମାନବଜାତିକୁ ନିଜ କୁଟୁମ୍ବ ଭାବି ସେମାନଙ୍କ ସୁଖ କାମନା କରିବା ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିର ମୂଳ ଆଦର୍ଶ । ଶିବ, ଶକ୍ତି ଓ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଆରାଧନା କରି ଓଡ଼ିଶା ସମଗ୍ର ମାନବ ଜାତିକୁ ଆପଣା କରିନେଇଛି । ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵରେ ଏହି ସଂସ୍କୃତି ଶାନ୍ତି, ସମତା ଓ ଭ୍ରାତୃତ୍ଵର ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରଚାର କରିଛି । ବାସ୍ତବରେ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ଅନନ୍ୟ ।

(ଖ) ନୃତ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠାଲାଭ କରିଛି ।
Answer:
ନୃତ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ……………………………………… ପ୍ରତିଷ୍ଠାଲାଭ କରିଛା
ଉକ୍ତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ଡକ୍ଟର ଚାରୁବାଳା ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି’ ପ୍ରବନ୍ଧରୁ ଆସିଅଛି । ଏଠାରେ ଓଡ଼ିଶାର ନୃତ୍ୟକଳା କିପରି ବିଶ୍ଵରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧିଲାଭ କରିଛି, ତାହା ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ନୃତ୍ୟ ଓ ସଙ୍ଗୀତ ସଂସ୍କୃତିର ଅନ୍ୟତମ ବିଭବ । ଓଡ଼ିଶାର ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ନୃତ୍ୟସଙ୍ଗୀତ ଏହାର ନିଦର୍ଶନ । ଛନ୍ଦୋମୟ ସୁଲଳିତ ଭଙ୍ଗୀ ନିମନ୍ତେ ଭାରତୀୟ ନୃତ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟର ସ୍ଥାନ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର । ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକ- ପରମ୍ପରାକୁ ନେଇ ଗଢ଼ିଉଠିଥିବା ସମ୍ବଲପୁରୀ, ଛଉ, ଦଣ୍ଡ, ପାଇକ, ରଣପା ଓ ଗୋଟିପୁଅ ଆଦି ଲୋକନୃତ୍ୟ ଜୀବନକୁ ସରସ, ସୁନ୍ଦର କରିଥାଏ । ପାଲା, ଦାସକାଠିଆ, ଯାତ୍ରା, ରାମଲୀଳା ପ୍ରଭୃତି ମାଧ୍ୟମରେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ବହୁ କାଳରୁ ସୁପ୍ରଚାରିତ ହୋଇ ଓଡ଼ିଶାର ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନକୁ ଉନ୍ନତ କରିଛି । ଦେଶବିଦେଶରେ ଓଡ଼ିଶାର ନୃତ୍ୟକଳା ବିଶେଷ ଭାବରେ ଆଦରଲାଭ କରିଛି । ଏହାଦ୍ଵାରା ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ବିଶ୍ଵରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଲାଭ କରିଛି।

(ଗ) ବାହ୍ୟ ଚାକଚକ୍ୟ ଅପେକ୍ଷା ଅନ୍ତରର ସଦ୍‌ଗୁଣରେ ମଣ୍ଡିତ ହେବାକୁ ଓଡ଼ିଆ ଶ୍ରେୟ ମନେକରେ ।
Answer:
ବାହ୍ୟ ଚାକଚକ୍ୟ …………………………………….. ଶ୍ରେୟ ମନେକରେ ।
ଉକ୍ତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ଡକ୍ଟର ଚାରୁବାଳା ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି’ ବିଷୟରୁ ଆସିଅଛି । ଏଠାରେ ଓଡ଼ିଶା ଜନଜୀବନର ମହତ୍ତ୍ବ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ଓଡ଼ିଶାର ସାମାଜିକ ଓ ପାରିବାରିକ ଜୀବନ ମହାନ୍ । ଓଡ଼ିଆ ପରିବାରରେ ସମସ୍ତେ ପରସ୍ପର ସ୍ନେହ, ପ୍ରୀତି ଓ ଆଦର ଯତ୍ନରେ ବନ୍ଧା । ବିଭିନ୍ନ ପାରିବାରିକ ଉତ୍ସବରେ ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବ ଓ ଆତ୍ମୀୟସ୍ୱଜନମାନଙ୍କୁ ଶଙ୍ଖୁଳିବା ଏକ ସାଧାରଣ ପ୍ରଥା । ବନ୍ଧୁବାନ୍ଧବମାନଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ଉତ୍ସବକୁ ଆନନ୍ଦମୁଖର କରିଥାଏ । ସେମାନଙ୍କର ଶାରୀରିକ ଓ ଆର୍ଥିକ ସହଯୋଗଦ୍ଵାରା କର୍ତ୍ତାଙ୍କ କାମ ସହଜ ହୋଇଥାଏ । ବିପଦ ଆପଦବେଳେ ପଡ଼ୋଶୀ ତଥା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଦୁଃଖକୁ ଅନେକ ପରିମାଣରେ ଲାଘବ କରେ । ଅତିଥ୍ୟପରାୟଣତା ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଅନ୍ୟତମ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ । ବସନ, ଭୂଷଣ ଓ ଚଳଣିରେ ଓଡ଼ିଆମାନେ ଆଡ଼ମ୍ବରଶୂନ୍ଯ ଓ ସରଳ । ବାହ୍ୟ ଚାକଚକ୍ୟ ଅପେକ୍ଷା ଓଡ଼ିଆମାନେ ସଦ୍‌ଗୁଣର ବିକାଶ କରିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି; ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଅନ୍ତର୍ମୁଖୀ ।

Question ୮।
ଯେପରି ‘ସମାଜ’ରୁ ‘ସାମାଜିକ’ ହୁଏ, ସେହିପରି ତଳେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ରୂପ କଅଣ ହେବ ଲେଖ ।
ପରିବାର, ବ୍ୟବହାର, ଶରୀର, ସମୂହ, ସଂସ୍କୃତି, ଧର୍ମ, ପରମ୍ପରା
Answer:
ପରିବାର – ପାରିବାରିକ
ଶରୀର – ଶାରୀରିକ
ସଂସ୍କୃତି – ସାଂସ୍କୃତିକ
ପରମ୍ପରା – ପାରମ୍ପରିକ
ବ୍ୟବହାର – ବ୍ୟାବହାରିକ
ସମୂହ – ସାମୂହିକ
ଧର୍ମ – ଧାମିକ

Question ୯।
ନିମ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ ବାକ୍ୟ ଗଠନ କର ।
ବିଭବ, ସମନ୍ବୟ, ସ୍ଵାକ୍ଷର, ସମୃଦ୍ଧ, ବିଦ୍ୟମାନ
Answer:
ବିଭବ – କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ସଂସ୍କୃତିର ଅନ୍ୟତମ ବିଭବ ।
ସମନ୍ୱୟ – ମୁନିଋଷିମାନେ ସର୍ବଧର୍ମ ସମନ୍ବୟ ତ୍ତପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଛନ୍ତ୍ରି ।
ସ୍ବାକ୍ଷର – ଏହି ଲେଖାଟି ଲୋକଙ୍କ ମୌଳିକ ବିଚାରଧାରାର ସ୍ବାକ୍ଷର ବହନ କରିଛି ।
ସମୃଦ୍ଧ – ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟ ବହୁ କଥା କାହାଣୀଦ୍ଵାରା ସମୃଦ୍ଧ ହୋଇପାରିଛି ।
ବିଦ୍ୟମାନ – କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ ବିମଣ୍ଡିତ କୋଣାର୍କ ମନ୍ଦିର ଆଜି ସଗର୍ବେ ବିଦ୍ୟମାନ ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ:

୧ । ତୁମ ଅଞ୍ଚଳରେ ପାଳିତ ହେଉଥ‌ିବା ପର୍ବପର୍ବାଣିର ତାଲିକା କର ।
୨। ବିଭିନ୍ନ ପର୍ବ ଦିନରେ ତୁମ ଘରେ ତିଆରି କରାଯାଉଥିବା ପିଠାପଣାର ନାମ ଲେଖ ।
୩ । ତୁମ ଖାତାରେ ଗୋଟିଏ ଲୁଗାଧଡ଼ିର ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।

ପରାକ୍ଷା ତ୍ତପଯୋଗା ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କର ପର୍ବପର୍ବାଣି ପାଳନର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଗୃହ, ଶରୀର ଓ ମନକୁ ନିର୍ମଳ କରି ବିଶ୍ଵାସ ଓ ନିଷ୍ଠାର ସହ ପୂଜା ଅର୍ଚ୍ଚନା ମାଧ୍ୟମରେ ଓଡ଼ିଆମାନେ ଜଗତର ହିତପାଇଁ ଦେବତାଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ପାଇବା ନିମନ୍ତେ ବିଭିନ୍ନ ପର୍ବପର୍ବାଣି ପାଳନ କରନ୍ତି । ଏହାହିଁ ସେମାନଙ୍କର ପର୍ବ ପାଳନର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ।

(ଖ) ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟ ନୃତ୍ୟକଳାରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଛି କାହିଁକି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ନୃତ୍ୟକଳା ମଧ୍ଯରେ ‘ଓଡ଼ିଶୀ’ ନୃତ୍ୟ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଛି । ଛନ୍ଦୋମୟ ସୁଲଳିତ ଭଙ୍ଗୀ ନିମନ୍ତେ ଭାରତୀୟ ନୃତ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏହାର ସ୍ଥାନ ଉଚ୍ଚରେ । ତେଣୁ ଏହି ନୃତ୍ୟ ବିଦେଶୀମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଆକୃଷ୍ଟ କରିଥାଏ ।

(ଗ) ‘ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି’ ପ୍ରବନ୍ଧଟି ଆମକୁ କି ଶିକ୍ଷା ଦିଏ ?
Answer:
‘ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି’ ପ୍ରବନ୍ଧଟି ଆମର ଗୌରବମୟ ସଂସ୍କୃତି ଓ ପରମ୍ପରାର ଭାବଧାରା ବହନ କରିଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରସାର ଫଳରେ ମାନବଜାତି କୁପଥଗାମୀ ହେଉଛି । ତା’ର ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନରେ ନାନା ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟୁଛି । କିନ୍ତୁ ଯାହାହେଉ ପଛକେ ଆମେ ଆମର ସଂସ୍କୃତି ଓ ପରମ୍ପରାରୁ କେବେ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହେବା ନାହିଁ । ଏପରି କଲେ ନିଜର ସମ୍ମାନହାନି ଘଟିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଓଡ଼ିଶା ତା’ର ପୂର୍ବ ଗୌରବ ହରାଇ ବସିବ । ତେଣୁ ଆମେ ଓଡ଼ିଶାବାସୀ ଆପଣାର ମୌଳିକତାକୁ ବଜାୟ ରଖ୍ ବିକାଶ ପଥରେ ଅଗ୍ରସର ହେବା ଉଚିତ । ଆମ୍ଭେମାନେ ଉକ୍ତ ପ୍ରବନ୍ଧଟିରୁ ଏହି ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରୁ ।

(ଘ) ଧର୍ମପଦ କାହାଣୀ ଆମକୁ କ’ଣ ଶିକ୍ଷାଦିଏ ?
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥକୁ ସମୂହ ସ୍ଵାର୍ଥପାଇଁ ଅକାତରରେ ବଳିଦେବାକୁ ଧର୍ମପଦ କାହାଣୀ ଆମକୁ ଶିକ୍ଷା ଦିଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଭୋଗରେ ନୁହେଁ, ତ୍ୟାଗରେ ଆମକୁ ବଞ୍ଚିବାକୁ ହେବ ।

(ଙ) ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ଆଧାର କ’ଣ ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ଆଧାର ହେଉଛି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ବା ଈଶ୍ଵର ବିଶ୍ଵାସ ।

(ଚ) ଓଡ଼ିଶାର ସ୍ଥାପତ୍ୟର କେଉଁ ନିଦର୍ଶନ ରହିଛି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ସ୍ଥାପତ୍ୟର ନିଦର୍ଶନ ରୂପେ କୋଣାର୍କର ସୂର୍ଯ୍ୟମନ୍ଦିର, ପୁରୀର ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର, ଭୁବନେଶ୍ଵରର ଲିଙ୍ଗରାଜ ଓ ରାଜାରାଣୀ ମନ୍ଦିର, ଖିଚିଂର କୀଚକେଶ୍ଵରୀ ମନ୍ଦିର ଦେହରେ ଖୋଦିତ ମୂର୍ତ୍ତି ଓ ବିଭିନ୍ନ ଚିତ୍ରକଳା ଏ ଜାତିର କଳାଚାତୁରୀର ମହନୀୟତା ଦର୍ଶାଇଛି ।

(ଛ) ଓଡ଼ିଶାର ପାଞ୍ଚଗୋଟି ସୁନ୍ଦର ହସ୍ତଶିଳ୍ପର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ପାଞ୍ଚଗୋଟି ସୁନ୍ଦର ହସ୍ତଶିଳ୍ପ ହେଲା – (୧) ସୁନାରୁପାର ତାରକସି କାମ, (୨) ପିତଳର ସୂକ୍ଷ୍ମ କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ, (୩) ଶିଙ୍ଘରୁ ତିଆରି ବିଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥ, (୪) ଚାନ୍ଦୁଆ, (୫) ପଟ୍ଟଚିତ୍ର ।

(କ) ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ କୁଟୀରଶିଳ୍ପ ବିଶ୍ଵପ୍ରସିଦ୍ଧ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର କୁଟୀର ଶିଳ୍ପଭାବେ ବୟନଶିଳ୍ପ ବିଶ୍ଵପ୍ରସିଦ୍ଧ । ସମ୍ବଲପୁର, ବ୍ରହ୍ମପୁର ଓ ନୂଆପାଟଣାର ହାତବୁଣା ବସ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଆ କାରିଗର ହାତର କଳାନିପୁଣତାକୁ ବିଶ୍ଵ ସମ୍ମୁଖରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ ।

(ଝ) ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ରଚିତ ପୁରାଣ ଓ କାବ୍ୟ-କବିତାଗୁଡ଼ିକ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତିକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିଛି କିପରି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ରଚିତ ମହାଭାରତ, ରାମାୟଣ, ଭାଗବତ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପୁରାଣସବୁ ସୁନ୍ଦର ଛନ୍ଦଲହରୀରେ ଓଡ଼ିଶାର ପୁରପଲ୍ଲୀରେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ଭକ୍ତିରେ ପାଠ କରାଯାଏ । ଏବେ ମଧ୍ୟ ବହୁ ଢଗଢ଼ମାଳି, ଲୋକଗୀତ ଓ ଲୋକଗଳ୍ପ ସମାଜରେ ଆଦରଲାଭ କରିଛି । ଏଗୁଡ଼ିକ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତିକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିଛି ।

(ଞ) ଓଡ଼ିଶାର ଚାରିଗୋଟି ଲୋକନୃତ୍ୟର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ଚାରିଗୋଟି ଲୋକନୃତ୍ୟର ନାମ ହେଲା (୧) ସମ୍ବଲପୁରୀ ନୃତ୍ୟ, (୨) ଦଣ୍ଡ ନୃତ୍ୟ, (୩) ଛଉ ନୃତ୍ୟ, (୪) ଗୋଟିପୁଅ ନୃତ୍ୟ ।

(ଟ) କେଉଁ କାରଣରୁ ଓଡ଼ିଶାର ସାମାଜିକ ରୀତିନୀତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଯାଇଛି ?
Answer:
ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରସାର ଫଳରେ ଓଡ଼ିଶାର ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନରେ ନାନା ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଛି । ପୂର୍ବର କେତେକ ପର୍ବପର୍ବାଣି ଲୋପ ହୋଇ ନୂଆ ପର୍ବର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ଏବଂ ସାହିତ୍ୟ, ସଙ୍ଗୀତ, ନୃତ୍ୟ, ଶିଳ୍ପ, ଚିତ୍ରକଳା ଓ ସାମାଜିକ ରୀତିନୀତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଛି ।

Question ୨।
ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଦିଅ ।
(କ) ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରବାହରେ ଆପଣାର ମୌଳିକତାକୁ ବଜାୟ ରଖ୍ ବିକାଶ ପଥରେ ଅଗ୍ରସର ହେବାହିଁ ଆମର ଲକ୍ଷ୍ୟ ।
Answer:
ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନର ………………………………….. ଆମର ଲକ୍ଷ୍ୟ ।
ଉକ୍ତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ଡକ୍ଟର ଚାରୁବାଳା ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି’ ବିଷୟରୁ ଆସିଅଛି । ଏଠାରେ ଲେଖିକା ବର୍ତ୍ତମାନର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସାଂସ୍କୃତିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଛନ୍ତି । ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରସାର ଫଳରେ ଓଡ଼ିଶାର ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଛି । ପୂର୍ବର କେତେକ ପର୍ବପର୍ବାଣି ଲୋପ ପାଇବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ କେତେକ ନୂତନ ପର୍ବପର୍ବାଣି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ସାହିତ୍ୟ, ସଙ୍ଗୀତ, ନୃତ୍ୟ, ଶିଳ୍ପ, ଚିତ୍ରକଳା ଓ ସାମାଜିକ ରୀତିନୀତିରେ ମଧ୍ୟ ବହୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଦେଇଛି । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରବାହରେ ଆପଣାର ମୌଳିକତା ବଜାୟ ରଖୁବା ଉଚିତ । କାରଣ ନିଜସ୍ଵତାକୁ ହଜେଇ ଦେଲେ ସଂସ୍କୃତିର ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ପ୍ରତି ସନ୍ଦେହ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ତେଣୁ ସାଂସ୍କୃତିକ ମୌଳିକତାକୁ ବଜାୟ ରଖି ଆମକୁ ଆଗେଇବାକୁ ପଡ଼ିବ । ପ୍ରଗତି ସହ ନିଜ ସାଂସ୍କୃତିକ ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟର ସହାବସ୍ଥାନ ଆମର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେବା ଉଚିତ ।

(ଖ) ‘ଆମ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ଏହି ମହାନ ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ।’’
Answer:
ଆମ ଓଡ଼ିଶାର ……………………………. ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ।
ଶଂସିତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ଆମ ପଠିତ ‘ଆମ ସାହିତ୍ୟ ପୁସ୍ତକର ‘ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି’ ବିଷୟରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ଏଠାରେ ଲେଖୁ ଡଃ ଚାରୁବାଳା ମହାନ୍ତି ଭାରତୀୟ ଓ ଉତ୍କଳୀୟ ସଂସ୍କୃତି ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଐକ୍ୟ ବିଷୟରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ଏ ଦେଶ ମୁନିଋଷି ଓ ମହାପୁରୁଷମାନଙ୍କର ଦେଶ । ଏ ଦେଶର ସଂସ୍କୃତି ଅତି ପ୍ରାଚୀନ । ଧର୍ମ ଏହାର ଭିତ୍ତିଭୂମି । ଏ ସଂସ୍କୃତିର ଦାନ ସମଗ୍ର ମାନବ ସଭ୍ୟତାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଛି । ଏହି ମହାଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ମହାନତାରେ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟର ସଂସ୍କୃତି ବିଶେଷ ଭାବେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇଛି । ଆମ ଓଡ଼ିଶା ଏହି ପ୍ରାଚୀନ ମହାନ ସଂସ୍କୃତିର ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଛି । ଆମ ରାଜ୍ୟର ସଂସ୍କୃତିକୁ ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ବିକଶିତ ରୂପ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇଛି । ଆମର ଆଚାର ବିଚାର, ଚାଲିଚଳନ ଓ ଭାଷା, ସାହିତ୍ୟ, କଳା, ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅଲଗା ଜଣାଯାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ମହାଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିଦ୍ୱାରା ଉଦ୍‌ବୃଦ୍ଧ ହୋଇଛି । ଏଠାରେ ଅନୈକ୍ୟ ଭିତରେ ଐକ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛି । ବାସ୍ତବରେ ପ୍ରସଙ୍ଗଟି ପ୍ରଶଂସନୀୟ ଅଟେ ।

Question ୩।
ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ଓଡ଼ିଶାର ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନରେ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟ ଓ ସଙ୍ଗୀତର ଗୁରୁତ୍ଵ ବିଚାର କର ।
Answer:
ପ୍ରତେକ ଦେଶର ସଂସ୍କୃତିକୁ ତାହାର ନୃତ୍ୟ ଓ ସଙ୍ଗୀତ ଋଦ୍ଧିମନ୍ତ କରିଥାଏ । ତେଣୁ ନୃତ୍ୟ ଓ ସଙ୍ଗୀତ ସଂସ୍କୃତିର ଅନ୍ୟତମ ବିଭାବ ଅଟେ । ଓଡ଼ିଶାର ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ନୃତ୍ୟ ଓ ସଙ୍ଗୀତ ଏହାର ମହାନ୍ ସଂସ୍କୃତିର ନିଦର୍ଶନ । ଛନ୍ଦୋମୟ ସୁଲଳିତ ଭଙ୍ଗୀ ନିମନ୍ତେ ଭାରତୀୟ ନୃତ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ଲାଭ କରିଛି । କେବଳ ଓଡ଼ିଶାରେ ନୁହେଁ ଦେଶ ବିଦେଶରେ ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟ ଆଦୃତି ଲାଭ କରିଛି । ସେହିପରି ଓଡ଼ିଶୀ ସଙ୍ଗୀତ ମଧ୍ଯ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତିକୁ ମହିମାମଣ୍ଡିତ କରିଛା

(ଖ) ଓଡ଼ିଶାର ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ ଏହାର ସଂସ୍କୃତିର ଅମୂଲ୍ୟ ସମ୍ପଦ କିପରି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ ଏହାର ଜାତୀୟ ଜୀବନକୁ ପ୍ରାଣବନ୍ତ କରିଛି । ପୃଥ‌ିବୀର ଉନ୍ନତ ଭାଷାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଅନ୍ୟତମ । ଏହାର ନିଜସ୍ଵ ଲିପି ଅଛି । ଏହି ଭାଷାରେ ରଚିତ ‘ମହାଭାରତ’, ‘ରାମାୟଣ’, ‘ଭାଗବତ’ ପରି ବହୁ ପୁରାଣ ଓ କାବ୍ୟ କବିତା ଏହାର ସଂସ୍କୃତିକୁ ଋଦ୍ଧିମନ୍ତ କରିଛି । ଓଡ଼ିଶାର ପୁରପଲ୍ଲୀର ଲୋକେ ଏସବୁକୁ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ଭକ୍ତି ସହକାରେ ପାଠ କରିଥା’ନ୍ତି । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଅନେକ ଢଗଢ଼ମାଳି ଓ ଲୋକଗଳ୍ପ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚଳିତ ଅଛି । ଏସବୁ ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରୁଥିବାରୁ ଏସବୁକୁ ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିର ଅମୂଲ୍ୟ ସମ୍ପଦ ଭାବେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ ।

(ଗ) ଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରସାର ଫଳରେ ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିର କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଛି ?
Answer:
ଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରସାର ଫଳରେ ଓଡ଼ିଶାର ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନରେ ଏବେ ନାନା ପରିବର୍ତ୍ତନ ସଂଘଟିତ ହୋଇଛି । ପୂର୍ବରୁ ପାଳିତ ହେଉଥ‌ିବା କେତେକ ପର୍ବପର୍ବାଣି ଏବେ ଲୋପ ପାଇଗଲାଣି । ଏଗୁଡ଼ିକ ସ୍ଥାନରେ ଅନେକ ନୂତନ ପର୍ବପର୍ବାଣି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ସାହିତ୍ୟ, ସଙ୍ଗୀତ, ନୃତ୍ୟ, ଶିଳ୍ପ, ଚିତ୍ରକଳା ଓ ସାମାଜିକ ରୀତିନୀତିରେ ବହୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଯାଉଛି । ମାତ୍ର ଆମେ ଆମ ପ୍ରାଚୀନ ସଂସ୍କୃତିକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୁଲିଯିବା ଅନୁଚିତ । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରବାହରେ ଆପଣାର ମୌଳିକତାକୁ ବଜାୟ ରଖ୍ ବିକାଶ ପଥରେ ଅଗ୍ରସର ହେବା ଆମର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେବା ଉଚିତ ।

(ଘ) ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କର ପର୍ବପର୍ବାଣି ପାଳନର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତିରେ ପର୍ବପର୍ବାଣି ପାଳନ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ସ୍ଥାନ ଗ୍ରହଣ କରିଛି । ଓଡ଼ିଆମାନେ ବର୍ଷର କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିନରେ ନାନା ପୂଜା, ଓଷା ଓ ବ୍ରତ ପାଳନ କରିଥା’ନ୍ତି । ଗୃହ, ଶରୀର ଓ ମନକୁ ନିର୍ମଳ କରି ବିଶ୍ଵାସ ଓ ନିଷ୍ଠାର ସହ ପୂଜା ଅର୍ଚ୍ଚନା ମାଧ୍ୟମରେ ଜଗତର ହିତ ପାଇଁ ଦେବତାଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ଭିକ୍ଷା କରିବା ଏହି ପର୍ବ ପାଳନର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ । ଏହା ଫଳରେ ସତ୍ୟ, ଦୟା, ନିଷ୍ଠା ଓ ପବିତ୍ରତା ଆଦି ଗୁଣର ବିକାଶ ଘଟେ ଓ ସମାଜରେ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ମିତ୍ରତା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ । ମକର ଚାଉଳ, ମହାପ୍ରସାଦ, ଆମ୍ବ ବଉଳ ଇତ୍ୟାଦି ଦେଇ ବନ୍ଧୁ ହେବା ଓଡ଼ିଆର ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ପରମ୍ପରା । ଏହା ଜାତୀୟ ସଂହତି ଓ ଏକତା ରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

(ଙ) ‘ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି’ ପ୍ରବନ୍ଧଟି ଆମକୁ କି ଶିକ୍ଷା ଦିଏ ?
Answer:
ଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରସାର ଫଳରେ ମାନବଜାତି କୁପଥଗାମୀ ହେଉଛି । ତା’ର ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନରେ ନାନା ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟୁଛି । କିନ୍ତୁ ଯାହାହେଉ ପଛକେ ଆମେ ଆମର ସଂସ୍କୃତି ଓ ପରମ୍ପରାରୁ କେବେ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହେବା ନାହିଁ । ଏପରି କଲେ ନିଜର ବଜାୟ ରଖ୍ ବିକାଶ ପଥରେ ଅଗ୍ରସର ହେବା ଉଚିତ । ଆମ୍ଭେମାନେ ଉକ୍ତ ପ୍ରବନ୍ଧଟିରୁ ଏହି ଶିକ୍ଷା ଲାଭକରୁ ।

(ଚ) ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ଦେଶ ବିଦେଶରେ ପରିଚିତ କିପରି ?
Answer:
ସମଗ୍ର ବସୁଧାକୁ ଗୋଟିଏ କୁଟୁମ୍ବ ଭାବି ସମୁଦାୟ ମାନବ ଜାତିର ସୁଖ କାମନା କରିବା ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିର ମୂଳ ଆଦର୍ଶ । ଏହି ସଂସ୍କୃତି ବିଶ୍ୱକୁ ଶାନ୍ତି, ସମତା ଓ ଭ୍ରାତୃତ୍ଵର ନିଦର୍ଶନ ଦେଇଛି । ସମୂହ ସ୍ବାର୍ଥ ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥକୁ ବଳି ଦେବା ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ । ଓଡ଼ିଶାର ସ୍ଥାପତ୍ୟ, ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ରଶିଳ୍ପ, ସାହିତ୍ୟ ଓ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ଦେଶ ବିଦେଶରେ ପରିଚିତ ହୋଇପାରିଛି ।

(ଛ) ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି କିପରି ସମୃଦ୍ଧ ହୋଇଛି ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଓଡ଼ିଶା ଆପଣାର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଆଦର୍ଶ ଓ ପରମ୍ପରାକୁ ନେଇ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବରେ ଖ୍ୟାତିଲାଭ କରିଛି । ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତିକୁ ଏହାର ଐତିହାସିକ ଘଟଣାବଳୀ ସମୃଦ୍ଧ କରିଛି । ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ବୀରତ୍ଵ ଯୋଗୁଁ ଓଡ଼ିଶାର ସୀମା ଆଶାତୀତ ଭାବେ ବିସ୍ତୃତ ହୋଇଥିଲା । ଓଡ଼ିଶା ଦିନେ ଗଙ୍ଗାଠାରୁ ଗୋଦାବରୀ ଯାଏ ବିସ୍ତୃତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ଓଡ଼ିଶା ମାଟି ଦିନେ ଚଣ୍ଡାଶୋକକୁ ଧର୍ମାଶୋକରେ ପରିଣତ କରିଥିଲା । ସମୂହ ସ୍ବାର୍ଥପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥକୁ ବଳିଦେବା ଓଡ଼ିଆର ସଂସ୍କୃତିର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ । ଧର୍ମପଦ କାହାଣୀ ତାହାର ଏକ ଉଜ୍ଜଳ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ।

(ଜ) ଧର୍ମପଦ କାହାଣୀ ଆମକୁ କି ଶିକ୍ଷା ଦିଏ ?
Answer:
ଧର୍ମପଦ କାହାଣୀ ଏକ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ । ଓଡ଼ିଶାର ପୁରପଲ୍ଲୀରେ ଏହି କାହାଣୀ ବହୁଳ ପ୍ରଚାରିତ । ଧରମାକୁ ଓଡ଼ିଶାବାସୀ ସେମାନଙ୍କର ଆଦର୍ଶ ମନେକରନ୍ତି । ବାରଶହ ବଢ଼େଇ କରିପାରୁ ନ ଥିବା କାମ ବାର ବର୍ଷର ବାଳକ ଧରମା କରିପାରିଥିଲା । ସେ କୋଣାର୍କ ମନ୍ଦିରର ମୁଣ୍ଡି ମାରିଦେଲା । ବାରଶହ ବଢ଼େଇଙ୍କ ଜୀବନରକ୍ଷା ପାଇଁ ସେ ହସି ହସି ସାଗରକୁ ଲମ୍ଫ ଦେଇ ଜୀବନ ବିସର୍ଜନ କରିଥିଲା । କୋଣାର୍କର କଳାଚାତୁରୀ ଆଜି ବିଶ୍ଵବିଦିତ । ଧରମାର ଜୀବନଦାନ କଥା ଆଜି ଅମର କାହାଣୀର ଆଖ୍ୟା ଲାଭ କରିଛି । ସମୂହ ସ୍ବାର୍ଥ ପାଇଁ ସେ ନିଜ ଜୀବନକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥିଲା । ତେଣୁ ଏହି କାହାଣୀ ଆମକୁ ସମୂହ ସ୍ବାର୍ଥ ପାଇଁ ଆପଣା ସ୍ବାର୍ଥକୁ ତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ପ୍ରେରଣା ଦିଏ ।

ଲେଖିକା ପରିଚୟ :

ଡକ୍ଟର ଚାରୁବାଳା ମହାନ୍ତି (୧୯୫୦-୧୯୯୬) ଜଗତ୍‌ସିଂହପୁର ଜିଲ୍ଲାର ଅରେଇକଣା ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ବିଭିନ୍ନ ପତ୍ରପତ୍ରିକାରେ ତାଙ୍କର ବହୁ ପ୍ରବନ୍ଧ ଓ କବିତା ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି । ‘ଭିଜା ରାତିର ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ’ ତାଙ୍କ ଲିଖ୍ ଏକ କବିତା ସଂକଳନ ।

ବିଷୟ ସୂଚନା :

ସମାଜରେ ଘଟୁଥିବା ନାନାପ୍ରକାର ସମସ୍ୟାକୁ ଲେଖିକା ତାଙ୍କ ଲେଖାମାନଙ୍କରେ ରୂପ ଦେଇଛନ୍ତ୍ରା ଭାରତାୟ ସଂସ୍କୃତିର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ହେଉଛି ଉତ୍କଳ । ଉତ୍କଳର ପରମ୍ପରା ଓ ସଂସ୍କୃତି ମହାନ୍ । ନିଜ ପରମ୍ପରା ଓ ସଂସ୍କୃତିରୁ ଦୂରେଇଗଲେ ସାମାଜିକ ଜୀବନ ଦୁଃଖମୟ ହେବ । ଉକ୍ତ ପ୍ରବନ୍ଧରେ ଲେଖୁ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତିର ମହତ୍ତ୍ଵ ଓ ଆଦର୍ଶ ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତ୍ରି ।

ସାରକଥା :

ଭାରତର ପ୍ରାଚୀନ ସଭ୍ୟତା କେତେ ମୁନିଋଷି ଓ ମହାପୁରୁଷଙ୍କଦ୍ଵାରା ପରିପୁଷ୍ଟ ହୋଇଛି । ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ହେଉଛି ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ମୂଳାଧାର । ବିଜ୍ଞାନ, ସାହିତ୍ୟ, ସଙ୍ଗୀତ, ଚିତ୍ରକଳା, ଧର୍ମ, ଶିକ୍ଷା, ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଆଦି ପ୍ରତ୍ୟେକ ସାଂସ୍କୃତିକ ବିଭବ ମୂଳରେ ଆଧ୍ୟାୟିକ ଭାବଧାରା ନିହିତ । ଏହା ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ଜାତିରେ ପରିଣତ କରିଛି । ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ସେହି ମହାନ୍ ସଂସ୍କୃତିର ଅଂଶବିଶେଷ । ଓଡ଼ିଶା ଆପଣାର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଆଦର୍ଶ ଓ ପରମ୍ପରାକୁ ନେଇ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵରେ ଖ୍ୟାତିଲାଭ କରିଛି । ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ବୀରତ୍ଵ ଯୋଗୁଁ ଓଡ଼ିଶାର ସୀମା ଦିନେ ଗଙ୍ଗାଠାରୁ ଗୋଦାବରୀ ଯାଏ ବିସ୍ତୃତ ଥିଲା । ଚଣ୍ଡାଶୋକକୁ ଏହି ଓଡ଼ିଶା ଧର୍ମାଶୋକରେ ପରିଣତ କରିଥିଲା । ଓଡ଼ିଶାର ଧର୍ମପଦ ସମୂହ ସ୍ଵାର୍ଥ ପାଇଁ ନିଜ ଜୀବନକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥିଲା ।

‘ବସୁଧୈବ କୁଟୁମ୍ବକଂ’ ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତିର ମୂଳ ଆଦର୍ଶ । ଶକ୍ତି, ଶିବ, ଜଗନ୍ନାଥ ଆରାଧନା ମାଧ୍ୟମରେ ଓଡ଼ିଶା ଏହି ଆଦର୍ଶକୁ ଅନୁସରଣ କରିଆସୁଛି । ଓଡ଼ିଆମାନେ ନାନା ପୂଜା, ଓଷା, ବ୍ରତ ପାଳନ କରନ୍ତି । ଜଗତର ହିତ ସାଧନପାଇଁ ଦେବତାଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ଭିକ୍ଷା ଏସବୁ ପର୍ବପର୍ବାଣି ପାଳନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ। ଏସବୁ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ମିତ୍ରତା ବଢ଼ାଇବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଛି । ମହାପ୍ରସାଦ, ମକରଚାଉଳ, ଆମ୍ବ ବଉଳ ଦେଇ ବନ୍ଧୁ ହେବା ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ପରମ୍ପରା ।

ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ଶିଳାଲିପି ଓ ମନ୍ଦିର ଏହାର ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଓ ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟର ସ୍ବାକ୍ଷର ବହନ କରେ । କୋଣାର୍କର ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର, ପୁରୀର ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର, ଭୁବନେଶ୍ଵରର ଲିଙ୍ଗରାଜ ଓ ରାଜାରାଣୀ ମନ୍ଦିର, ଖିଚିଂର କୀଚକେଶ୍ଵରୀ ମନ୍ଦିର ଦେହରେ ଖୋଦିତ ମୂର୍ତ୍ତି ଓ ବିଭିନ୍ନ ଚିତ୍ରକଳା ଓଡ଼ିଆଙ୍କ ଶିଳ୍ପଚାତୁରୀର ନିଦର୍ଶନ । ସୁନାରୁପାର ତାରକସି କାମ, ପିତଳର ସୂକ୍ଷ୍ମ କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ, ମୃଣ୍ମୟ ଶିଳ୍ପ, ଶିଙ୍ଗ କାମ, ଚାନ୍ଦୁଆ ଓ ପଟ୍ଟଚିତ୍ର ତିଆରି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଛି ।

ଓଡ଼ିଶା ବସ୍ତ୍ରଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଖ୍ୟାତିଲାଭ କରିଛି । ସମ୍ବଲପୁର, ବ୍ରହ୍ମପୁର ଓ ନୂଆପାଟଣାର ହାତବୁଣା ଲୁଗା କାରିଗରୀ ନିପୁଣତାର ପରିଚାୟକ । ସୂକ୍ଷ୍ମବସ୍ତ୍ର ଓ ପଣ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟ ନେଇ ଓଡ଼ିଆ ସାଧବପୁଅ ବୋଇତରେ ଦରିଆପାରିକୁ ଯାଇ ବାଣିଜ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସେମାନଙ୍କୁ ଭ୍ରାତୃତ୍ଵର ବନ୍ଧନରେ ବାନ୍ଧି ଦେଇଥିଲା ।

ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ପୃଥ‌ିବୀର ଏକ ଉନ୍ନତ ଭାଷାରୂପେ ମାନ୍ୟତାପ୍ରାପ୍ତ । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଲିଖ୍ ମହାଭାରତ, ରାମାୟଣ, ଭାଗବତ, ବହୁ ପୁରାଣ ଓ କାବ୍ୟକବିତା ଏହାର ସଂସ୍କୃତିକୁ ପରିପୁଷ୍ଟ କରିଛି । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ବହୁ ଢଗଢମାଳି ଓ ଲୋକଗଳ୍ପ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚଳିତ । ଓଡ଼ିଶାର ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ନୃତ୍ୟ ଓ ସଙ୍ଗୀତ ଏହାର ମହାନ୍ ସଂସ୍କୃତିର ନିଦର୍ଶନ । ଛନ୍ଦୋମୟ ସୁଲଳିତ ଭଙ୍ଗୀପାଇଁ ଭାରତୀୟ ନୃତ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶୀ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ଲାଭ କରିଛି । ଲୋକ ପରମ୍ପରାକୁ ନେଇ ସମୃଦ୍ଧ ସମ୍ବଲପୁରୀ, ଛଉ, ଦଣ୍ଡ, ପାଇକ, ରଣପା, ଗୋଟିପୁଅ ଆଦି ନୃତ୍ୟ ଜୀବନକୁ ରସସିକ୍ତ କରିଥାଏ । ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟ କେବଳ ଓଡ଼ିଶାରେ ନୁହେଁ, ଦେଶବିଦେଶରେ ବେଶ୍ ଆଦୃତ ହୋଇପାରିଛି । ପାଲା, ଦାସକାଠିଆ, ରାସଲୀଳା ପ୍ରଭୃତି ଓଡ଼ିଶାର ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନକୁ ଉନ୍ନତ କରିଛି ।

ଓଡ଼ିଶାର ସାମାଜିକ ଓ ପାରିବାରିକ ଜୀବନ ଖୁବ୍ ମଧୁର । ପରିବାରର ସମସ୍ତେ ସ୍ନେହ ଓ ପ୍ରୀତିରେ ବନ୍ଧା । ବିପଦ ଆପଦରେ ପଡ଼ୋଶୀମାନଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟ ଓ ସହଯୋଗ ମିଳିଥାଏ । ଅତିଥ୍ୟପରାୟଣତା ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ପ୍ରଧାନ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ । ସାଧାରଣ ବସନ, ଭୂଷଣ ଓ ଆଡ଼ମ୍ବରଶୂନ୍ୟ ଜୀବନଯାପନ କରିବାକୁ ଓଡ଼ିଆମାନେ ଭଲ ପାଆନ୍ତି । ଚାକଚାକ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ ଅପେକ୍ଷା ସୁଗୁଣମଣ୍ଡିତ ହେବାକୁ ସେମାନେ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ।

ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରସାର ହେତୁ ଓଡ଼ିଶାର ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଜୀବନରେ ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଛି । ପୁରାତନ ପର୍ବପର୍ବାଣିର ବିଲୋପ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ନୂତନ ପର୍ବପର୍ବାଣି ସେ ସ୍ଥାନରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । ସାହିତ୍ୟ, ସଙ୍ଗୀତ, ନୃତ୍ୟ, ଶିଳ୍ପ, ଚିତ୍ରକଳା ଓ ସାମାଜିକ ରୀତିନୀତି ବଦଳିଯାଉଛି । ଏ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପ୍ରବାହରେ ଭାସି ନ ଯାଇ ଆପଣା ମୌଳିକତା ରକ୍ଷା କରି ପ୍ରଗତି ପଥରେ ଆଗେଇଯିବା ଆମର ଏକମାତ୍ର ଧେୟ ହେବା ଉଚିତ ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ :

• ପ୍ରାଚୀନ – ପୁରୁଣା ।
• ପରିପୁଷ୍ଟ – ପରିବଦ୍ଧିତ ।
• ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା – ଈଶ୍ଵର ବିଶ୍ଵାସ ।
• ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ – ଯାହାକୁ ଅଲଗା କରିହେବ ନାହିଁ ।
• ପରମ୍ପରା – ଚଳଣି ।
• ସୃଜନୀଶକ୍ତି – ସୃଷ୍ଟି କରିବାର କ୍ଷମତା ।
• ବିସ୍ତୃତ – ବିସ୍ତାରିତ ।
• ଖ୍ୟାତି – ପ୍ରସିଦ୍ଧି ।
• ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ – ବିଶେଷତ୍ଵ ।
• ବସୁଧା – ପୃଥ‌ିବୀ ।
• କୁଟୁମ୍ବ – ପରିବାର ।
• କାମନା – ଇଚ୍ଛା ।
• ଆରାଧନା – ପୂଜା ।
• ସ୍ଥାପତ୍ୟ – ଗୃହ ବା ମନ୍ଦିରର ନିର୍ମାଣକଳା ।
• ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ – ପଥର ଦେହରେ ମୂର୍ତ୍ତି ନିର୍ମାଣ I
• ନିଦର୍ଶନ – ନମୁନା ।
• ଶିଳାଲିପି – ପଥର ଉପରେ ଖୋଳାଯାଇଥିବା ଲେଖା ।
• ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ – ଉଦାହରଣ।
• ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ – ବାଟ ଦେଖାଇବା ।
• ସମୃଦ୍ଧ – ଋଦ୍ଧିମନ୍ତ, ଧନଶାଳୀ ।
• ଐତିହାସିକ – ଇତିହାସ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ।
• ମିତ୍ରତା – ବନ୍ଧୁତା ।
• ସଂହତି – ଏକତାଭାବ ।
• ସ୍ବାକ୍ଷର – ନିଜର ଅକ୍ଷର, ହସ୍ତାକ୍ଷର ।
• ପର୍ଯ୍ୟଟକ – ଭ୍ରମଣକାରୀ ।
• ଅମୂଲ୍ୟ – ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ।
• ପଣ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟ – ବିକ୍ରୟଯୋଗ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ।
• ଆଦୃତ – ଆଦର ପାଇଥିବା ।
• ଲାଘବ – କମାଇ ଦେବା ।
• ବୟନଶିଳ୍ପ – ବସ୍ତ୍ରଶିଳ୍ପ ।

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Odia Solutions Chapter 16 ନ୍ୟାୟ ବିଚାର Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Odia Solutions Chapter 16 ନ୍ୟାୟ ବିଚାର

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ଅଭ୍ୟାସ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ଉତ୍ତର କୁହ ।
(କ) ରାଜକାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅବସର ପାଇଲେ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ କ’ଣ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ରାଜକାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅବସର ପାଇଲେ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ ଶିକାର କରିବାକୁ ଯାଉଥିଲେ ନହେଲେ ଉଆସ ଭିତରେ ଥାଇ

(ଖ) ଜାନକୀ ବାଈ କିପରି ପେଟ ପୋଷୁଥୁଲା ?
Answer:
ଜାନକୀ ବାଈ ଭିକ୍ଷାବୃତ୍ତି କରି ପୋଟ ପୋଷୁଥିଲା ।

(ଗ) କାଳିଙ୍କ ଅଦାଲତରେ ଥିବା ଲୋକେ ସ୍ତବ୍‌ଧ ହୋଇଗଲେ କାହିଁକି ?
Answer:
ଜାନକୀ ବାଈ ଭଳି ଜଣେ ଦରିଦ୍ର ଭିକାରୁଣୀ ନିଜ ପୁଅକୁ ମାରିଥିବାର ଅଭିଯୋଗ ସମଗ୍ର ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନର ସମ୍ରାଟ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍‌ଙ୍କ ନାଆଁରେ କରୁଥିବାର ଶୁଣି କାଜିଙ୍କ ଅଦାଲତରେ ଥିବା ଲୋକେ ସ୍ତବ୍‌ଧ ହୋଇଗଲେ ।

(ଘ) ଅଦାଲତରେ ସୁଲ୍‌ତାନ୍‌ଙ୍କୁ ଦେଖ୍ ଲୋକମାନେ କ’ଣ କଲେ ?
Answer:
ଅଦାଲତରେ ସୁଲ୍‌ତାନ୍‌ଙ୍କୁ ଦେଖିବା ମାତ୍ରେ ଲୋକମାନେ ଆଣ୍ଠୁମାଡ଼ି ତାଙ୍କୁ ସଲାମ ଜଣାଇଲେ ।

(ଙ‍) ରାୟ ଘୋଷଣା ପରେ କାଜି ସୁଲ୍‌ତାନ୍‌ଙ୍କୁ କ’ଣ କହିଲେ ?
Answer:
ରାୟ ଘୋଷଣା ପରେ କାଜି ନିଜ ଆସନରୁ ଓହ୍ଲାଇ ଆସି ସୁଲତାନ୍‌ଙ୍କୁ ସଲାମ କଲେ । ତାପରେ କହିଲେ, ‘‘ଜାହାଁପନା, ଆପଣ ମୋତେ କ୍ଷମା କରିବେ । ମୁଁ କେବଳ ମୋର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିଛି । ଆପଣ ମୋ ଉପରେ ରାଗ କରିନାହାନ୍ତି ତ ?’’

Question ୨।
ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(କ) ଜାନକୀ ବାଈ ପୁଅର କିଭଳି ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଲା ?
Answer:
ଜାନକୀ ବାଈ ନାମରେ ଜଣେ ଦରିଦ୍ର ମହିଳା ନିଜର ଶିଶୁପୁତ୍ରକୁ ଧରି ଭିକ୍ଷା କରିବାକୁ ବାହାରିଲା ବେଳେ ହଠାତ୍ ଏକ ଶର ଆସି ପୁଅର ତଣ୍ଟିରେ ଫୁଟିଗଲା । ଯାହା ଫଳରେ ତା’ର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଲା ।

(ଖ) ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକଟି କାଢିଙ୍କୁ କ’ଣ କହିଲା ?
Answer:
ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକଟି କାଢିଙ୍କୁ କହିଲା, ‘ଧର୍ମାବତାର ! ଏ ସଂସାରରେ ମୋର ଏଇ ଏକମାତ୍ର ପୁତ୍ର ଛଡ଼ା ଆଉ କେହି ନାହିଁ । ମୁଁ ଜଣେ ଅସହାୟା ନାରୀ । ପ୍ରତିଦିନ ଭିକ୍ଷାବୃତ୍ତି କରି ପୋଟ ପୋଷେ । ମୁଁ ଆଜି ସମ୍ରାଟଙ୍କ ରାଜନଅର ପଛପଟ ରାସ୍ତାରେ ଏଇ ପୁତ୍ର ସହିତ ଭିକ୍ଷା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଯାଉଥିବା ସମୟରେ, ବିନା ଦୋଷରେ କେହି ଜଣେ ତୀର ମାରି ତାକୁ ହତ୍ୟା କରିଛି I ମୋର ପ୍ରାର୍ଥନା, ଦୋଷୀକୁ ଆପଣ ଉଚିତ ଦଣ୍ଡ ଦିଅନ୍ତୁ ।’’

(ଗ) ଜାନକୀ ବାଈର ଅଭିଯୋଗ ଶୁଣି କାଜି କ’ଣ କଲେ ?
Answer:
ଜାନକୀ ବାଈର ଅଭିଯୋଗ ଶୁଣି କାଜି କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ନିରବ ରହିଲେ ଏବଂ କିଛି ସମୟପରେ ପିଆଦା ହାତରେ ସୁଲତାନଙ୍କୁ ଡକାଇ ପଠାଇଲେ ଯେ ବିଚାର ନିମିତ୍ତ ଦରବାରରେ ଆସି ଉପସ୍ଥିତ ହୁଅନ୍ତୁ ।

(ଘ) କାଜିଙ୍କର ସାହସ ଦେଖ୍ ଲୋକେ କ’ଣ ଭାବିଲେ ?
Answer:
କାଜିଙ୍କର ଏପରି ସାହସ ଦେଖ୍ ଲୋକେ ଭାବିଲେ ସୁଲ୍‌ତାନ୍ ତାଙ୍କୁ ଆଜି ନିଶ୍ଚେ ଚାକିରିରୁ ବରଖାସ୍ତ କରିବେ ।

(ଙ) କାଜିଙ୍କର ଆଦେଶକୁ ସ୍କୁଲ୍‌ତାନ୍ କିପରି ପାଳନ କଲେ ?
Answer:
କାଜିଙ୍କର ଆଦେଶକୁ ସୁଲତାନ ମୁଣ୍ଡପାତି ସହିନେଲେ । ସେ ସେହି ସମୟରୁ ନିଜକୁ ବିଧବା ନାରୀର ପୁଅ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରି ବଞ୍ଚିବା ଯାଏ ତା’ର ଦାୟିତ୍ଵ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ରାଜି ହୋଇଗଲେ ।

Question ୩।
ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
(କ) ‘ମୁଁ କେବଳ ମୋର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିଛି ।??
Answer:
ମୁଁ କେବଳ ………………………… କରିଛି ।
ଉଦ୍ଧୃତାଂଶଟି ପଠିତ ସାହିତ୍ୟ ବହିର ‘ନ୍ୟାୟ ବିଚାର’ ଗଳ୍ପରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ ଗାଳ୍ପିକ ସୁନନ୍ଦ କର କାଜିଙ୍କ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ସ୍ୱାକାରୋକ୍ତିକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତା ଜାନକୀ ବାଈର ପୁଅକୁ ସ୍କୁଲ୍‌ତାନ୍ ମାରିଥିବାର ଶୁଣି କାଜି ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାଙ୍କୁ ଦରବାରରେ ଉପସ୍ଥିତ ହେବାକୁ ପରୱାନା ପଠାଇଲେ । ସମସ୍ତେ ଭାବିଥିଲେ, କାଜି ସୁଲ୍‌ତାନ୍‌ଙ୍କ ନାମ ଶୁଣି ବିଚାରଧାରା ବଦଳାଇ ଦେବେ । ହେଲେ ଜଣେ ବିଚାରପତି ଭାବରେ ସେ ଉଚିତ ବିଚାର କରିବାକୁ ଯାଇ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ପୁତ୍ର ହତ୍ୟାକାରୀ ସୁଲ୍‌ତାନ୍‌ଙ୍କୁ ଜାନକୀ ବାଈର ଜୀବନବ୍ୟାପୀ ଭରଣପୋଷଣ ଭାର ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ସେ ହୁକୁମ ଜାରି କରିଛନ୍ତି । ରାୟ ଘୋଷଣା ପରେ କାଜି ନିଜର ଆସନରୁ ଓହ୍ଲାଇ ଆସି ବିନୟ ଭାବରେ କ୍ଷମା ମାଗିଛନ୍ତି । କାରଣ ବିଚାରପତି ଆସନରେ ବସିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ସୁଲ୍‌ତାନ୍‌ଙ୍କ ଅଧୀନସ୍ଥ କର୍ମଚାରୀ ଅଟନ୍ତି । ଆଉ ନିଜେ ଯେ ନିଜର ବିହିତ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିଛନ୍ତି; ତାହା ମଧ୍ୟ ଜଣାଇଛନ୍ତି । ବାସ୍ତବରେ ଲେଖକଙ୍କର ଏହି ଉକ୍ତି ଯଥାର୍ଥ ଅଟେ ।

(ଖ)‘‘ଧର୍ମାବତାର, ଆପଣଙ୍କ ଆଦେଶ ମୁଁ ଅକ୍ଷରେ ଅକ୍ଷରେ ପାଳନ କରିବି ।”
Answer:
ଧର୍ମାବତାର ………………………… ପାଳନ କରିବି ।
ଉଦ୍ଧୃତାଂଶଟି ସୁନନ୍ଦ କରଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ନ୍ୟାୟ ବିଚାର’ ଗଳ୍ପରୁ ଆନୀତ । ଏଠାରେ ଗାଳ୍ପିକ ସୁଲ୍‌ତାନ୍‌ଙ୍କ ମୁହଁରେ କାଜିଙ୍କର ଦଣ୍ଡାଦେଶ ଗ୍ରହଣକୁ ସ୍ଵୀକାର କରାଇଛନ୍ତି । ଜାନକୀ ବାଈ ନିଜ ପୁଅର ହତ୍ୟାକାରୀକୁ ଦଣ୍ଡବିଧାନ ମିଳିବ କି ନାହିଁ ବୋଲି କାଜିଙ୍କ ପାଖରେ ସନ୍ଦେହ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା । ଦୋଷୀ ଯେତେ ବଡ଼ ଲୋକ ହେଉ ନା କାହିଁକି, ତାକୁ ସେ ନିଶ୍ଚୟ ଉଚିତ ଦଣ୍ଡ ଦେବେ ବୋଲି କହିବାରୁ ଜାନକୀ ବାଈ ସୁଲତାନ୍‌ଙ୍କ ନାମ କହିଥିଲା । କାଜି ମଧ୍ଯ କାଳବିଳମ୍ବ ନକରି ସୁଲତାନଙ୍କୁ ଦରବାରକୁ ଡକାଇ ନିଜର ରାୟ ଶୁଣାଇଥିଲେ । ନିରାଶ୍ରୟା ସ୍ତ୍ରୀଟିର ଏକମାତ୍ର ପୁଅ ମରିଯିବା ଫଳରେ ତା’ର ସମସ୍ତ ସାହା ଭରସା ତୁଟି ଯାଇଛି ।

ତେଣୁ ତା’ର ଭରଣପୋଷଣ ଭାର ସାରାଜୀବନ ପାଇଁ ସୁଲ୍‌ତାନ୍ ଗ୍ରହଣ କରିବେ ବୋଲି କାଜି ନ୍ୟାୟ ବିଚାରରେ କହିଥିଲେ । କାଜିଙ୍କଠାରୁ ଆଦେଶ ପାଇ ସୁଲତାନ୍ ମୁଣ୍ଡପାତି କହିଥିଲେ, ‘‘ଧର୍ମାବତାର ! ଆପଣଙ୍କ ଆଦେଶ ମୁଁ ଅକ୍ଷରେ ଅକ୍ଷରେ ପାଳନ କରିବି। ’’ ପ୍ରକୃତରେ ସୁଲତାନ୍ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ ନିଜ ରାଜ୍ୟରେ ନ୍ୟାୟ ବିଚାରକୁ ସମ୍ମାନ ଦେଇ ଏଇ ଦଣ୍ଡବିଧାନକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନେଇଥିଲେ । ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ ଥିଲେ ଜଣେ ମହାନୁଭବ ସମ୍ରାଟ। ନିର୍ଭିକ ଓ ନିରପେକ୍ଷଭାବେ ବିଚାର କରିଥିବାରୁ ସେ କାଜିଙ୍କୁ ଅଶେଷ ଧନ୍ୟବାଦ ଜଣାଇଥିଲେ । ବାସ୍ତବରେ ସୁଲ୍‌ତାନ୍ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍‌ଙ୍କ ମହନୀୟତା ପୃଥ‌ିବୀରେ ବିରଳ ।

(ଗ) ‘‘ଆପଣ ମୋ ରାଜ୍ୟର ଗୌରବ ।’’
Answer:
ଆପଣ …………………………….. ଗୌରବ ।
ଉଦ୍ଧୃତାଂଶଟି ସୁନନ୍ଦ କରଙ୍କ ରଚିତ ‘ନ୍ୟାୟ ବିଚାର’ ଗଳ୍ପରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ ସୁଲ୍‌ତାନ୍ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ କାଜିଙ୍କର ଯେଉଁ ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ, ତାହା ଆଲୋଚିତ ହୋଇଛି । ସୁଲ୍‌ତାନ୍ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ ବଲ୍‌ବନ ନିଜର ସାମ୍ରାଜ୍ୟକୁ ଲୋକପ୍ରିୟ ତଥା ସୁଦୃଢ଼ କରିବାପାଇଁ ବହୁବିଧ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ନ୍ୟାୟବିଚାର ଲାଗି ଅଭିଜ୍ଞ କାଜିମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ପ୍ରଦାନ ଅନ୍ୟତମ । କାଜିମାନେ ମଧ୍ୟ ଉଚିତ ନ୍ୟାୟ ବିଚାର ପ୍ରଦାନ କରୁଥିଲେ । କାହାର ପକ୍ଷପାତିତା କରୁନଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରେ ସାଧାରଣ ଭିକାରି ଯାହା, ରାଜ୍ୟର ସୁଲ୍‌ତାନ୍ ମଧ୍ୟ ସେଇଆ । ଭିକାରୁଣୀ ଜାନକୀ ବାଈ ପୁଅର ଝତ୍ୟାକାରୀ ସୁଲ୍‌ତାନ୍‌ଙ୍କୁ ଦରବାରକୁ ଡକାଇବା ଓ ଜାନକୀ ବାଈକୁ ଉଚିତ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ କରିବା ତାଙ୍କର ନିଭୀକ ତଥା ନିରପେକ୍ଷତାର ଉଦାହରଣ ।

ସେ ସୁଲତାନଙ୍କୁ ଦଣ୍ଡାଦେଶ କରିସାରିବା ପରେ ନିଜ ଆସନରୁ ଓହ୍ଲାଇ ଆସି ସଲାମ କରି କ୍ଷମାପ୍ରାର୍ଥନା କରିଛନ୍ତି । କାରଣ ଯାହାର ଅଧୀନରେ କାଜି ଚାକିରି କରିଛନ୍ତି, ତାଙ୍କୁ ଆଜି ଦଣ୍ଡାଦେଶ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ଏହା କମ୍ ସାହସର କଥା ନୁହେଁ । ନିଜେ ସେ ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଛନ୍ତି, ସେଥ‌ିପାଇଁ ଯଦି ସୁଲତାନଙ୍କ ମନରେ କିଛି ରାଗ ଥାଏ, ତେବେ କ୍ଷମା କରିବାକୁ ବିନମ୍ର ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି । ହେଲେ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ କାଜିଙ୍କୁ କୁଣ୍ଢାଇ ପକାଇ ତାଙ୍କର ନିରପେକ୍ଷ ବିଚାରର ପ୍ରଶଂସା କରିଛନ୍ତି । କାଜିଙ୍କ ପରି ବିଚାରପତି ଯେ ତାଙ୍କ ରାଜ୍ୟର ଗର୍ବ ଓ ଗୌରବ, ତାହା ମଧ୍ୟ ମୁକ୍ତକଣ୍ଠରେ ସ୍ଵୀକାର କରିଛନ୍ତି । ବାସ୍ତବରେ ଏହିପରି ନିରପେକ୍ଷ ବିଚାରପତି ଥିଲେ ରାଜ୍ୟର ସୁନାମ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ।

Question ୪।
ବାକ୍ୟଟିରେ ଉପଯୁକ୍ତ ବିରାମ ଚିହ୍ନ ଦେଇ ଲେଖ । ସେ ତେଣୁ ଦୃଢ଼ ସ୍ୱରରେ କହିଲେ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ହୁଅ ମା’ ଦୋଷୀ ଯେତେବଡ଼ ହେଉନା କାହିଁକି ମୁଁ ନିଶ୍ଚେ ତାକୁ ଉଚିତ ଦଣ୍ଡ ଦେବି କୁହ କିଏ ସେହି ଅପରାଧୀ । ଦଣ୍ଡ ଦେବି କୁହ କିଏ ସେହି ଅପରାଧୀ ।
Answer:
ସେ ତେଣୁ ଦୃଢ଼ ସ୍ୱରରେ କହିଲେ, ‘‘ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ହୁଅ ମା’! ଦୋଷୀ ଯେତେବଡ଼ ଲୋକ ହେଉ ନା କାହିଁକି, ମୁଁ ନିଶ୍ଚେ ତାକୁ ଉଚିତ ଦଣ୍ଡ ଦେବି । କୁହ କିଏ ସେହି ଅପରାଧୀ ?’’

Question ୫।
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକର ବନାନ ଠିକ୍, ତାକୁ ବାଛି ଲେଖ ।
(କ) ଯାନକି, ଜାନକୀ, ଜାନକି
(ଖ) ସମୁଖ, ସମ୍ମୁଖ, ସମୂଖ
(ଗ) ସଂକିର୍ଣ୍ଣ, ଶଂକୀର୍ଣ୍ଣ, ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ
(ଘ) ଭିକାରିଣୀ, ଭିକାରୁଣି, ଭିକାରୁଣୀ
Answer:
(କ) ଜାନକୀ,
(ଖ) ସମ୍ମୁଖ,
(ଗ) ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ
(ଘ) ଭିକାରୁଣୀ

Question ୬ ।
‘‘ଭରଣପୋଷଣ’’ ପରି ଆଉ ଚାରିଗୋଟି ଯୋଡ଼ା ଶବ୍ଦ ମନରୁ ଭାବି ଲେଖ ।
Answer:
ଲାଳନପାଳନ, ଶିକ୍ଷାଦୀକ୍ଷା, କଳିକଜିଆ, ଲିପାପୋଛା ।

Question ୭।
ରାଜା ଧନୁ ତୀର ଧରି ଲାଖ ବିନ୍ଧନ୍ତି। ନଦୀ ତୀରରେ ବୁଲିବାକୁ ଭଲ ଲାଗେ ।
ଉପର ବାକ୍ୟ ଦୁଇଟିରେ ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ଦୁଇଟିର ଅର୍ଥ ଅଲଗା । ସେ ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ବୁଝି ଓ ସେହିପରି ଏକାଭଳି ଶୁଣାଯାଉଥ‌ିବା ଆଉ କେତୋଟି ଶବ୍ଦ ଲେଖୁ ତାହାକୁ ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କର ।
Answer:
ତୀର – ଶର, ତୀର – କୂଳ ।
(୧) ନିତି – ପ୍ରତିଦିନ – ସେ ନିତି ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଯାଏ ।
ନୀତି – ନିୟମ – ତା’ର ଏପରି ନୀତି ଦେଖ୍ ଲୋକେ ରାଗିଲେ ।

(୨) ପ୍ରସାଦ – ଭୋଗ – ଠାକୁରଙ୍କ ପ୍ରସାଦ ଖାଅ ।
ପ୍ରସାଦ – କୋଠା – ରାଜପ୍ରାସାଦରେ ରାଜା ରହନ୍ତ୍ରା

(୩) ବିସ – ପଦ୍ମନାଡ଼ – ହଂସ ବିସ ଖାଏ ।
ବିସ – ଗରଳ – ପିଲାଟି ବିଷ ଖାଇଲା ।

Question ୮।
ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ନେଇ ନିମ୍ନ ପାଠରେ ଥ‌ିବା ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
ପ୍ରତିଦିନ ___________ ପେଟ ପୋଷେ। ___________ ତକମ୍ ନୁହେଁ ! ___________  ମୁଁ ଅକ୍ଷରେ ଅକ୍ଷରେ ___________ ।
Answer:
ପ୍ରତିଦିନ ଭିକ୍ଷାବୃତ୍ତି କରି ସେ ତା’ର ପେଟ ପୋଷେ ତା’ର ସାହସ ତ କମ୍ ନୁହେଁ ! ଆପଣଙ୍କ ଆଦେଶ ମୁଁ ଅକ୍ଷରେ ଅକ୍ଷରେ ପାଳନ କରିବି।

Question ୯।
‘ଭିକାରୁଣୀ’ ଶବ୍ଦର ଲିଙ୍ଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କଲେ ହେବ ‘ଭିକାରି’ । ସେହିପରି ନିମ୍ନଲିଖତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଲିଙ୍ଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଲେଖ ।
ଠାକୁରାଣୀ, ଅସୁରୁଣୀ, ସମୁଦୁଣୀ, ମାଲୁଣୀ, ବାଘୁଣୀ, ସଙ୍ଗାତୁଣୀ ।
Answer:
ଠାକୁରାଣା – ଠାକୁର
ସମୁଦୁଣା – ସମୁଦି
ବାଘୁଣା – ବାଘ
ଅସ୍ତ୍ରରୁଶା – ଅସୁର
ମାଲୁଶା – ମାଳା
ସଙ୍ଗାତୁଶା – ସଙ୍ଗାତ

ତୁମ ପାଇଁ କାମ

୧। ଏହିପରି ଇତିହାସ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଗଛ ସଂଗ୍ରହ କରି ଶ୍ରେଣୀରେ ପାଠ କର ।
୨। ମନରୁ ଆଉ ଗୋଟି, ଏପରି ଗପ ଭାବି ଲେଖ ଓ ଶ୍ରେଣୀ ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ଦେଖାଅ ।

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ଅଭ୍ୟାସ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ଦୁଃ + ଘଟଣା = ଦୁର୍ଘଟଣା ଶବ୍ଦ ହେଲାପରି ଆଉ ଗୋଟିଏ ନୂଆ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
Answer:
ଦୁଃ + ଦଶା = ଦୁର୍ଘଣା

Question ୨।
ଉତ୍କଣ୍ଠା, ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ, ନିରପେକ୍ଷ, ନିଃସହାୟା – ଏହିସବୁ ଶବ୍ଦକୁ ନେଇ ବାକ୍ୟଗଠନ କର । ପରୀକ୍ଷା ଫଳ ଜାଣିବାକୁ ମୋ ମନରେ ଉତ୍କଣ୍ଠା ବଢ଼ିଯାଇଛି ।
Answer:
ତ୍ତକ୍ଣ୍ଠା – ପରାକ୍ଷା ଫଳ ଜାଣିବାକୁ ମୋ ମନରେ ଉକ୍ଶ୍ୱା ବଢ଼ିଯାଇଛା
ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ – ଗାଡ଼ିଟି ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ରାସ୍ତାରେ ଗଲା ।
ନିରପେକ୍ଷ – କାଜି ନିର୍‌ପେକ୍ଷ ଭାବେ ବିଚାର କଲେ ।
ନିଃସହାୟା – ନିଃସହାୟା ନାରୀଟି ଭିକ୍ଷାବୃତ୍ତି କରୁଛି ।

Question ୩।
ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ଜାନକୀ ବାଈ କେଉଁଠି ରହୁଥିଲା ?
Answer:
ଦିଲ୍ଲୀ ସହରର ଶେଷ ସୀମାରେ ଗୋଟିଏ ଭଙ୍ଗା କୁଡ଼ିଆରେ ନିଜର ସାତବର୍ଷର ପୁଅକୁ ଧରି ଜାନକୀ ବାଈ ରହୁଥିଲା ।

(ଖ) ନିଜର ସାମ୍ରାଜ୍ୟକୁ ସୁଦୃଢ଼ ରଖିବାପାଇଁ ସୁଲତାନ୍ କି ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ନିଜର ସାମ୍ରାଜ୍ୟକୁ ସୁଦୃଢ଼ ରଖିବାପାଇଁ ସୁତାନ୍ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟ ଲାଗି ଟାଣୁଆ ସୁବେଦାର ଓ ନ୍ୟାୟ ବିଚାର ଲାଗି ଅଭିଜ୍ଞ କାଜିମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥିଲେ ।

(ଗ) ଶିଶୁପୁତ୍ରର ଶବକୁ ଦେଖ୍ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ କ’ଣ କହିଲେ ?
Answer:
ଶିଶୁପୁତ୍ରର ଶବକୁ ଦେଖ୍ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ କହିଲେ, ‘ଧର୍ମାବତାର, ଏହା ଅବଶ୍ୟ ସତ୍ୟ । ମୁଁ ଆଜି ସକାଳେ ଉଆସର ଛାତ ଉପରେ ଲାଖବିନ୍ଧା ଅଭ୍ୟାସ କରୁଥିବାବେଳେ ଅକସ୍ମାତ୍ ମୋର ଅସାବଧାନତାବଶତଃ ତୀରଟିଏ ଖସିଯାଇ ପିଲାଟି ଦେହରେ ବାଜିଯାଇଛି । ଫଳରେ ଏଭଳି ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟିଛି । ମୁଁ ଜାଣି ଜାଣି ଏହା କରି ନାହିଁ ।’’

(ଘ) ଜାନକୀ ବାଈ କାହିଁକି କାଜିଙ୍କ ଉପରେ ସନ୍ଦେହ ପ୍ରକାଶ କଲା ?
Answer:
ଜାନକୀ ବାଈ ଜାଣିଥିଲା ସୁଲତାନ ହିଁ ତା’ର ପୁଅକୁ ହତ୍ୟା କରିଛନ୍ତି । ରାଜ ଦରବାରରେ ତାଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ କହିଲେ କାଳେ କାଜି ତାଙ୍କୁ ଉପଯୁକ୍ତ ନ୍ୟାୟବିଚାର ଦେବେ ନାହିଁ, ତେଣୁ ସେ ସନ୍ଦେହ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।

(ଙ‍) ଜାନକୀ ବାଈକୁ କାଜି କ’ଣ କହିଥିଲେ ?
Answer:
କାଢି ଦୃଢ଼ସ୍ୱରରେ କହିଥିଲେ, ‘ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ହୁଅ ମା’ । ଦୋଷୀ ଯେତେବଡ଼ ଲୋକ ହେଉନା କାହିଁକି, ମୁଁ ତାକୁ ଉଚିତ ଦଣ୍ଡ ଦେବି । ସେହି ଅପରାଧୀଟି କିଏ ମୋ ଆଗରେ କୁହ ।’’

(ଚ) ଏ ଗଛଟି ଆମକୁ କି ଶିକ୍ଷା ଦେଉଛି ?
Answer:
ଯିଏ ଯେଉଁ ସ୍ତରରେ ଥାଉ ନା କାହିଁକି ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିଜର ବିହିତ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ନିରପେକ୍ଷ ଭାବରେ କରିବା ଉଚିତ । ଏହା ର୍ହି ଏଗଞ୍ଜ ଆମକୁ ଶିକ୍ଷା ଦେଉଛି। ଦେଉଛି ।

Question ୪।
ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) କାଜିଙ୍କର ସାହସ ଦେଖ୍ ଲୋକେ କ’ଣ ଭାବିଲେ ?
Answer:
ଜାନକୀ ବାଈର ଅଭିଯୋଗ ଶୁଣି କାଢି କିଛି ସମୟ ନୀରବ ରହିଲେ । ତା’ପରେ ନିଜ ଦସ୍ତଖତରେ ଏକ ପରୱାନା ଲେଖୁ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇଦେଲେ । ସେଥ‌ିରେ ବିଚାର ନିମନ୍ତେ ତୁରନ୍ତ ହାଜର ହେବାକୁ ସମ୍ରାଟଙ୍କୁ ଆଦେଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା। କାଜିଙ୍କର ଏଭଳି ସାହସ ଦେଖୁ ସମସ୍ତେ ସ୍ତବ୍ଧ ହୋଇଗଲେ । ଲୋକେ ଭାବିଲେ ସୁଲତାନ ଆଜି ନିଶ୍ଚେ କାଢିଙ୍କୁ ଚାକିରିରୁ ବରଖାସ୍ତ କରିବେ । ଘଟଣାର ଶେଷ ପରିଣତି କ’ଣ ହେବ ଦେଖୁବାପାଇଁ ସମସ୍ତେ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଲେ ।

(ଖ) ଶିଶୁପୁତ୍ରର ଶବକୁ ଦେଖି ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ କ’ଣ କହିଲେ ?
Answer:
ଜାନକୀ ବାଈ କାଜିଙ୍କ ନିକଟରେ ଅଭିଯୋଗ କରିଥିଲା ଯେ ସୁଲ୍‌ତାନ୍‌ ତୀର ମାରି ତା’ର ଶିଶୁପୁତ୍ରକୁ ହତ୍ୟା କରିଛନ୍ତି । କାଜି ଏ ଘଟଣାର ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ବିଷୟରେ ସୁତାନ୍‌ଙ୍କୁ ପଚାରିଲେ । ଶିଶୁପୁତ୍ରର ଶବକୁ ଦେଖୁ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ କହିଲେ, ‘ଧର୍ମାବତାର, ଏହା ଅବଶ୍ୟ ସତ୍ୟ । ମୁଁ ଆଜି ସକାଳେ ଉଆସର ଛାତ ଉପରେ ଲାଖବିକ୍ଷୀ ଅଭ୍ୟାସ କରୁଥିବାବେଳେ ଅଜସ୍ଵାତ୍ ମୋର ଆସାବଧାନତାବଶତଃ ତାରଟିଏ ଖସିଯାଇ ପିଲାଟି ଦେହରେ ବାଜିଯାଇଛି । ଫଳରେ ଏଭଳି ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟିଛି । ମୁଁ ଜାଣି ଜାଣି ଏହା କରିନାହିଁ ।’’

(ଗ) ଜାନକୀ ବାଈ କାଜିଙ୍କ ନିକଟରେ ଅଭିଯୋଗ କରି କ’ଣ କହିଲା ?
Answer:
ଜାନକୀ ବାଈ କାଢିଙ୍କ ନିକଟରେ ଅଭିଯୋଗ କରି କହିଲା, ‘ଧର୍ମାବତାର ! ଏ ସଂସାରରେ ମୋର ଏଇ ଏକମାତ୍ର ପୁତ୍ର ଛଡ଼ା ଆଉ କେହି ନାହିଁ । ମୁଁ ଜଣେ ଅସହାୟା ନାରୀ । ପ୍ରତିଦିନ ଭିକ୍ଷାବୃତ୍ତି କରି ପୋଟ ପୋଷେ । ମୁଁ ଆଜି ସମ୍ରାଟଙ୍କ ରାଜନଅର ପଛପଟ ରାସ୍ତାରେ ଏଇ ପୁତ୍ର ସହିତ ଭିକ୍ଷା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଯାଉଥିବା ସମୟରେ, ବିନା ଦୋଷରେ କେହି ଜଣେ ତୀର ମାରି ତାକୁ ହତ୍ୟା କରିଛି । ମୋର ପ୍ରାର୍ଥନା, ଦୋଷୀକୁ ଆପଣ ଉଚିତ ଦଣ୍ଡ ଦିଅନ୍ତୁ ।’’

(ଘ) ଜାନକୀ ବାଈର ଅଭିଯୋଗ ଶୁଣି କାଜି କ’ଣ କଲେ ?
Answer:
ସମ୍ରାଟ୍ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ ତା’ର ଶିଶୁପୁତ୍ରକୁ ତୀର ମାରି ହତ୍ୟା କରିଛନ୍ତି ବୋଲି ଜାନକୀ ବାଈ କାଜିଙ୍କ ନିକଟରେ ଅଭିଯୋଗ କଲା । ଏକଥା ଶୁଣି ସମସ୍ତେ ସ୍ତବ୍ଧ ହୋଇଗଲେ । କାଜି କ’ଣ କରିବେ ସେ କଥା ଜାଣିବାପାଇଁ ସମସ୍ତେ ଉତ୍କଣ୍ଠିତ ହେଲେ । କାଜି ଜାନକୀ ବାଈର ଅଭିଯୋଗ ଶୁଣି କିଛି ସମୟ ନୀରବ ରହିଲେ । ତା’ପରେ ନିଜ ଦସ୍ତଖତରେ ଗୋଟିଏ ପରୱାନା ପିଆଦା ହାତରେ ସୁଲତାନ୍‌ଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇଦେଲେ । ସେଥୁରେ ବିଚାର ନିମନ୍ତେ ତୁରନ୍ତ ହାଜର ହେବାକୁ ସୁଲତାନଙ୍କୁ କୁହାଯାଇଥିଲା ।

ଗାଞ୍ଜିକ ପରିଚୟ:

ସୁନନ୍ଦ କର (୧୯୨୭-୧୯୮୫) କଟକ ସହରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସେ ବାଗ୍ମୀ ବିଶ୍ଵନାଥଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ମାସିକ ‘ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ’ ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦକ ଥିଲେ । ଜଣେ ସାମ୍ବାଦିକ ଭାବରେ ସେ ଦୈନିକ ‘ସମାଜ’ ରେ ମଧ୍ୟ କିଛି ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । କେତୋଟି ବଙ୍ଗଳା ଓ ଇଂରାଜୀ ପୁସ୍ତକକୁ ସେ ଓଡ଼ିଆରେ ଅନୁବାଦ କରିଛନ୍ତି । ଜଣେ କବି, ଗଳ୍ପ ଲେଖକ ଓ ଅନୁବାଦକ ଭାବରେ ତାଙ୍କର ଖ୍ୟାତି ରହିଛି ।

ବିଷୟ ସୂଚନା :

ସୁଲତାନୀ ଶାସକ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ ବଲ୍‌ବନ୍‌ଙ୍କ ଶାସନ କାଳରେ କିପରି ଉଚିତ ନ୍ୟାୟ ବିଚାର ମିଳୁଥୁଲା, ତାହାର ଚିତ୍ର ଏଥ‌ିରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ନ୍ୟାୟ ଆଗରେ ରାଜା ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଦଣ୍ଡ ପାଇବାକୁ ହକ୍‌ର, ଏହା ଏହି ଗଳ୍ପରେ ଦେଖାଇ ଦିଆଯାଇଛି । ବିଚାରକ ଭାବେ କାଜିଙ୍କର ନିରପେକ୍ଷତା ଓ ଶାସକ ଭାବେ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନଙ୍କର ମହନୀୟତା ଉକ୍ତ ଗଳ୍ପରେ ପ୍ରଦର୍ଶତ ହୋଇଛା

ସାରକଥା :

ପାଞ୍ଚଶହ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଦିଲ୍ଲୀରେ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ ବଲ୍‌ବନ୍ ଶାସନ କରୁଥିଲେ । ସେ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟପାଇଁ ଦକ୍ଷ ସୁବେଦାର ଓ ନ୍ୟାୟ ବିଚାରପାଇଁ କାଜିମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥିଲେ । ଧନୁ ତୀର ଧରି ଲାଖ ବିନ୍ଧିବାରେ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନଙ୍କର ପ୍ରବଳ ସଉକ ଥିଲା । ଦିନେ ଭିକାରୁଣୀ ଜାନକୀ ବାଈ ନିଜ ପୁଅକୁ ଧରି ସୁଲ୍‌ତାନ୍‌ଙ୍କର ପ୍ରାସାଦ ପଛପଟେ ଏକ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ରାସ୍ତାରେ ଭିକ ମାଗିବାକୁ ଯାଉଥ‌ିବାବେଳେ ଗୋଟିଏ ତୀର ଉଲ୍‌କା ବେଗରେ ଆସି ତା’ ପୁଅର ତଣ୍ଟିରେ ଫୁଟିଗଲା ଓ ସେ ସେଇଠାରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲା । ଜାନକୀ ବାଈ ଉଚ୍ଚ ସ୍ଵରରେ କାନ୍ଦିଲା । ଏହା ସୁଲ୍‌ତାନ୍‌ଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ବୋଲି ସେ ଜାଣିପାରିଲା ।

ଜାନକୀ ବାଈ ନିଜର ମଲାପୁଅକୁ ଧରି କାଜିଙ୍କ ଦରବାରରେ ଯାଇ ପହଞ୍ଚିଲା । କାଜି ତା’ ପୁଅର ହତ୍ୟାକାରୀ କିଏ ଜାଣିବାକୁ ଚାହିଁଲେ । ଜାନକୀ କହିଲା, ‘ଆପଣ ଯଦି ଦୋଷୀକୁ ଦଣ୍ଡ ଦେଇପାରିବେ ବୋଲି ସତ୍ୟ କରି କହିବେ, ତେବେ ମୁଁ ତା’ର ନାମ ପ୍ରକାଶ କରିବି।’’ କାଜିଙ୍କଠାରୁ ଦୋଷୀକୁ ଦଣ୍ଡଦେବାର ନିଶ୍ଚିତତା ଜାଣି ଜାନକୀ ‘ସେ ହେଉଛନ୍ତି ସୁଲ୍‌ତାନ୍ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ ନିଜେ’। ଦରବାରରେ ଭରି ରହିଥ‌ିବା ଲୋକେ ଏକଥା ଶୁଣି ଖୁବ୍ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେଲେ । କାଜି କିଛି ସମୟ ନୀରବ ରହି ନିଜ ଦସ୍ତଖତରେ ଗୋଟିଏ ପରୱାନା ପିଆଦା ହାତରେ ସୁଲ୍‌ତାନ୍‌ଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇଦେଲେ । ସେଥ‌ିରେ ସେ ବିଚାର ନିମିତ୍ତ ଶୀଘ୍ର ହାଜର ହେବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ମଧ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ । ଲୋକେ ଭାବିଲେ କାଜିଙ୍କର ଆଜି ଚାକିରି ଚାଲିଯିବ ।

କିଛି ସମୟପରେ ପିଆଦା ସହ ସୁଲତାନ୍ ଅଦାଲତକୁ ଆସିଲେ । ସେଠାରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିବା ଲୋକେ ଭାବିଲେ ନିଶ୍ଚୟ କିଛି ଅଘଟଣ ଘଟିବ । ହେଲେ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ ସିଧା କାଜିଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯାଇ ତାଙ୍କୁ ସଲାମ ଜଣାଇଲେ । କାଜି ଜାନକୀ ବାଈର ପୁତ୍ରହତ୍ୟାକାରୀ ସୁଲତାନ୍ କି ନୁହେଁ ତାହା ଜାଣିବାକୁ ଚାହିଁଲେ। ସୁଲତାନ୍ କହିଲେ, ଏହା ସତ୍ୟ । ଲାଖବିନ୍ଧା ଅଭ୍ୟାସ କଲାବେଳେ ଅସାବଧାନତା ହେତୁ ଏଭଳି ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟିଗଲା । ଏଥପାଇଁ ଯେଉଁ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ମିଳିବ, ସେ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ । କାଜି କହିଲେ, ସୁଲ୍‌ତାନ୍ ଏଇ ନିରାଶ୍ରୟା ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକଟିର ସାରା ଜୀବନପାଇଁ ଭରଣପୋଷଣ ଦାୟିତ୍ଵ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତୁ ।

ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍ ସେ ଆଦେଶକୁ ମୁଣ୍ଡପାତି ମାନିନେଲେ । ଜାନକୀ ବାଈର ପୁଅ ହୋଇ ନିଜେ ବଞ୍ଚିବା ଯାଏ ତା’ର ଭରଣପୋଷଣ ଦାୟିତ୍ଵ ଗ୍ରହଣ କରିବେ ବୋଲି କହିଲେ । ଅଦାଲତରେ ଥିବା ଲୋକମାନେ ଚୁପ୍‌ଚାପ୍ ନୀରବରେ ଠିଆହୋଇ ରାୟ ଘୋଷଣା ଶୁଣୁଥିଲେ । ରାୟ ଘୋଷଣା ପରେ କାଜି ନିଜ ଆସନରୁ ଓହ୍ଲାଇ ଆସି ସୁଲ୍‌ତାନ୍‌ଙ୍କୁ ସଲାମ କଲେ ଓ କହିଲେ, ‘ଜାହାଁପନା, ଆପଣ ମୋତେ କ୍ଷମା କରିବେ । ମୁଁ କେବଳ ମୋର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିଛି । ଆପଣ ମୋ ଉପରେ ରାଗ କରିନାହାନ୍ତ୍ରିତ?

ସୁଲ୍‌ତାନ୍‌ କାଜିଙ୍କୁ କୁଣ୍ଢାଇ ପକାଇ କହିଲେ – ‘ଆପଣ ମୋ ରାଜ୍ୟର ଗୌରବ, ନ୍ୟାୟ ବିଚାର ହେଉଛି ଆପଣଙ୍କର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ଆପଣ ଯେ ନିର୍ଭିକ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ଭାବରେ ବିଚାର କରୁଛନ୍ତି, ସେଥିପାଇଁ ଆପଣଙ୍କୁ ମୁଁ ଧନ୍ୟବାଦ ଜଣାଉଛି ।’’ କାଜିଙ୍କର ନିରପେକ୍ଷତା ଓ ଗିଆସୁଦ୍ଦିନ୍‌ଙ୍କର ମହନୀୟତା ଦେଖୁ ସମସ୍ତଙ୍କ ହୃଦୟ ଭକ୍ତ ଓ ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ ପୂରିଉଠିଲା ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ :

• କାଜି – ମୋଗଲ ଶାସନକାଳରେ ନିଯୁକ୍ତଥିବା ବିଚାରପତି ।
• ସୁଲ୍‌ତାନ୍ – ମୁସଲମାନ ଶାସକ ।
• ସୁବେଦାର – ରାଜକର୍ମଚାରୀ ।
• ତୀର – ଶର ।
• ଅବସର – ଛୁଟି ।
• ଉଆସ – ରାଜପ୍ରାସାଦ ।
• ଭିକ୍ଷାବୃତ୍ତି – ଭିକ୍ଷା ମାଗିବା ।
• ପ୍ରାସାଦ – କୋଠାଘର ।
• ନିର୍ଭିକ – ଭୟଶୂନ୍ୟ ।
• ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ – ଅଣ-ଓସାରିଆ ।
• ଉଲ୍‌କା ବେଗରେ – ଖୁବ୍ ଜୋର୍‌ରେ ।
• ପ୍ରାଣବାୟୁ – ଜୀବନ ।
• ବୁକୁ – ଛାତି ।
• ଖୋଦ୍ – ନିଜେ ।
• କ୍ରନ୍ଦନ – କାନ୍ଦିବା ।
• ସ୍ତବ୍‌ଧ – ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ।
• ଉତ୍କଣ୍ଠା – ଆଗ୍ରହ ।
• ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନ – ଭାରତବର୍ଷର ଅନ୍ୟନାମ ।
• ପରୱାନା – ଆଦେଶପତ୍ର ।
• ପିଆଦା – ପିଅନ, ଚପରାଶି ।
• ବରଖାସ୍ତ – କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ବାହାର କରିବା ।
• ପରିଣତି – ଫଳାଫଳ ।
• ସଲାମ – ନମସ୍କାର ।
• ନିଃସହାୟା – ଯେଉଁ ସ୍ତ୍ରୀର କେହି ସାହା ନାହିଁ ।
• ନମ୍ର – ବିନୟ ।
• ଅକସ୍ମାତ୍ – ହଠାତ୍ ।
• ନିରାଶ୍ରୟା – ଆଶ୍ରୟଶୂନ୍ୟ ।
• କାଠପିତୁଳା – କାଠ କଣ୍ଢେଇ ।
• ରାୟ – ବିଚାରକଙ୍କ ଶେଷ ମୀମାଂସା ।
• ନିରପେକ୍ଷ – କାହା ପକ୍ଷରେ ନ ରହିବା ।