Bhagya

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Notes Chapter 7 ବଂଶାନୁକ୍ରମ ଓ ବିବର୍ତ୍ତନ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 Life Science Notes Chapter 7 ବଂଶାନୁକ୍ରମ ଓ ବିବର୍ତ୍ତନ

→ବଂଶାନୁକ୍ରମ :

• ଅନେକ ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ଜୀବ ଓ ତା’ର ପିତାମାତାଙ୍କ ଭିତରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଥାଏ । ଯେପରି ଗୋଟିଏ ନାଲି ଫୁଲ ଫୁଟୁଥ‌ିବା ମନ୍ଦାର ଗଛରୁ ସୃଷ୍ଟି ମନ୍ଦାର ଗଛରେ ନାଲିଫୁଲ ଫୁଟିବା । ସନ୍ତାନର ମୁହଁ ପିତାମାତାଙ୍କ ମୁହଁ ସହ ମିଶିବା ।
• କୌଣସି ଜୀବର ଦୃଶ୍ୟରୂପୀ ବା ଲକ୍ଷଣପ୍ରରୂପୀ ଗୁଣ ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ି ପ୍ରକଟିତ ହେବାକୁ ‘ବଂଶାନୁକ୍ରମ’ ବା ‘ବଂଶଗତି’ କୁହାଯାଏ ।

ପିତାମାତାଙ୍କର ଗୁଣ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରକାଶିତ ହେବାକୁ ‘ବଂଶାନୁକ୍ରମ’ କୁହାଯାଏ ।

→ପ୍ରଜନନ ଓ ନୂତନ ଗୁଣର ଆବର୍ତ୍ତନ :

• ସନ୍ତାନମାନଙ୍କଠାରେ ମୌଳିକ ପୈତୃକ ଗୁଣ ସହିତ କେତେକ ନୂତନ ଗୁଣ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ।  mnପିଢ଼ି ପରେ ନୂତନ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର ଆବିର୍ଭାବ ହେତୁ ବିବିଧତା ବଢ଼ି ଚାଲିଥାଏ ।
• ପ୍ରଜନନ ସମୟରେ ମାତାପିତାଙ୍କଠାରୁ ସମାନ ପରିମାଣର ଜିନୀୟ ପଦାର୍ଥ ଯୁଗ୍ମକ ଜରିଆରେ ସନ୍ତାନ ନିକଟକୁ ଯାଇଥାଏ ଓ ଏହି ଜିନୀୟ ପଦାର୍ଥ ମାତାପିତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ଗୁଣ ବହନ କରିଥାଏ ।

→ବଂଶାନୁକ୍ରମ ପଦ୍ଧତିର ଉତ୍ପତ୍ତି :

• ‘ଅନୁବଂଶ ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ’ ଗ୍ରେଗର୍ ଜୋହାନ୍ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ ବଂଶାନୁକ୍ରମ ସମ୍ପର୍କିତ ସୂତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।
• ଏକ ଧର୍ମଯାଜକ ଭାବରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆର ଏକ ଗୀର୍ଜାରେ କାମ କରୁଥିବା ସମୟରେ ସେ ସେଠାକାର ବଗିଚାରେ ଥ‌ିବା ମଟର୍‌ ଗଛକୁ ନିରନ୍ତର ଲକ୍ଷ୍ୟ କରୁଥିଲେ ।
• ମଟରରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଲକ୍ଷଣପ୍ରରୂପୀ ବିଭିନ୍ନତା ତାଙ୍କ ମନରେ କୌତୂହଳ ଜାତ କରିଥିଲା ।
• ଗୋଟିଏ ମଟର କିଆରିରେ ବିଭିନ୍ନ ଉଚ୍ଚତାର ଗଛ ଦେଖାଯିବା, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଆକୃତି ଓ ରଙ୍ଗର ମଟର ଫଳିବା ଇତ୍ୟାଦି ଲକ୍ଷଣକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ଏହାର କାରଣ ଜାଣିବା ପାଇଁ ସେ ଉତ୍ସୁକ ହୋଇଥିଲେ ।
• ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ମଟର ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କରି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ବଗିଚାରେ ଲଗାଇ ସେ ତାଙ୍କର ଗବେଷଣା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ନିରନ୍ତର ଅନୁଧ୍ୟାନପରେ ସେ ମଟର ଗଛରେ 7 ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ ଚିହ୍ନଟ କରିଥିଲେ ।
• ବଂଶାନୁକ୍ରମରେ ଏହି ବିକଳ୍ପୀଗୁଣ ଗୁଡ଼ିକର ବିକାଶ ପ୍ରଣାଳୀ ଜାଣିବାପାଇଁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ପ୍ରଥମେ ଗୋଟିଏ ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀଗୁଣ ନେଇ ତାଙ୍କର ପରୀକ୍ଷା ଆରମ୍ଭ କଲେ ଓ ପିଢ଼ିପରେ ପିଢ଼ି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବା ସମୟରେ ଅନ୍ୟ ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ଆଦୌ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ନଥିଲେ ।
• ଅନ୍ୟ ବିକଳ୍ପୀଗୁଣଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ ସେ ବଂଶଗତି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ଓ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର ବିକାଶସମ୍ପର୍କିତ ଗାଣିତିକ ସୂତ୍ର ବାହାର କରିଥିଲେ ସୂତ୍ର ବାହାର କରିଥିଲେ ।

→ମଟର ଗଛର 7 ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀଗୁଣ :

→ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ ସଂକରଣ ପ୍ରଣାଳୀ (Mendel’s Hybridisation) :

• ଗଛକୁ ପୈତୃକ ଗଛ ଭାବେ ନେଇ ଗୋଟିକର ଫୁଲର କେଶର ଚକ୍ର ପାକଳ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ତାକୁ ଯତ୍ନର ସହିତ ଛିଣ୍ଡାଇ ବାହାର କରି ଦେଉଥିଲେ । ଗଛକୁ ପୈତୃକ ଗଛ ଭାବେ ନେଇ ଗୋଟିକର ଫୁଲର କେଶର ଚକ୍ର ପାକଳ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ତାକୁ ଯତ୍ନର ସହିତ ଛିଣ୍ଡାଇ ବାହାର କରି ଦେଉଥିଲେ । ଫଳତଃ ସେହି ଗଛଟି ମାଈଗଛ ଭାବରେ ବିବେଚିତ ହେଉଥିଲା ।
• ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ ଥ‌ିବା ଅନ୍ୟ ଏକ ଗଛରୁ ପରାଗରେଣୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ମାଈଗଛର ଫଳିକା ଶୀର୍ଷ ଉପରେ ପକାଇ କୃତ୍ରିମ ପରାଗଣ କରାଉଥିଲେ ।
• ସଂଗୃହୀତ ମଞ୍ଜିରୁ ଯେଉଁ ଗଛଗୁଡ଼ିକ ମିଳିଲା ତାକୁ ପ୍ରଥମ ଅପତ୍ୟ ପିଢ଼ି (F₁ generation) କୁହାଗଲା । ସେହିପରି ପ୍ରଥମ ପିଢ଼ି ଗଛର ମଞ୍ଜିରୁ ଜାତ ଗଛଗୁଡ଼ିକୁ ଦ୍ୱିତୀୟ ଅପତ୍ୟ ପିଢ଼ି (F₂ generation) କୁହାଗଲା ।
• ସେହିପରି ପ୍ରଥମ ପିଢ଼ି ଗଛର ମଞ୍ଜିରୁ ଜାତ ଗଛଗୁଡ଼ିକୁ ଦ୍ୱିତୀୟ ଅପତ୍ୟ ପିଢ଼ି (F₂ generation) କୁହାଗଲା ।
• ବଂଶାନୁକ୍ରମ ତଥ୍ୟ ପ୍ରତିପାଦନ କରିବାପାଇଁ ମେଣ୍ଡେଲ୍ ଏହି ସଙ୍କର ଉଭିଦ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକୁ ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଙ୍କର ଗଛରେ ଥିବା ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣର ବଂଶଗତିର ସୂତ୍ର ଗାଣିତିକ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।
• ଏକ ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣକୁ ନେଇ କରାଯାଉଥିବା ପରୀକ୍ଷାକୁ ସେ ଏକସଂକରଣ ଓ ଦୁଇଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀଗୁଣକୁ ନେଇ କରାଯାଉଥ‌ିବା ପରୀକ୍ଷାକୁ ଦ୍ବିସଂକରଣ ପରୀକ୍ଷଣ ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ ।

→ଏକସଂକରଣ ପରୀକ୍ଷଣ (Monohybrid Cross) :

• ବଂଶାନୁକ୍ରମରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣରୁ ଗୋଟିଏ ପ୍ରଭାବୀ ଓ ଅନ୍ୟଟି ଅପ୍ରଭାବୀ ଭାବେ ପ୍ରକଟିତ ହୋଇଥାଏ ।
• କିଛି ଡେଙ୍ଗା ଓ କିଛି ଗେଡ଼ା ମଟର ଗଛକୁ ନେଇ ମେଣ୍ଡେଲ୍ ଲକ୍ଷ୍ୟକଲେ ଯେ କେତେକ ଡେଙ୍ଗାଗଛରେ ହେଉଥ‌ିବା
• ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ଏଗୁଡ଼ିକ ଶୁଦ୍ଧ ଡେଙ୍ଗା ଓ ଶୁଦ୍ଧ ଗେଡ଼ା ଆଖ୍ୟାଦେଇ ପୈତୃକ ଗଛ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କଲେ । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଙ୍କରଣ କରି ତହିଁରୁ ଜାତ ମଞ୍ଜିରୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିରେ ମେଣ୍ଡେଲ୍ କେବଳ ଡେଙ୍ଗା ଗଛ ପାଇଥିଲେ ।
• ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ କଳ୍ପନା କଲେ ଯେ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗଛରେ ଯୋଡ଼ା ଆକାରରେ ରହିଛି ଅର୍ଥାତ୍ ଡେଙ୍ଗା ଗଛରେ TT ଓ ଗେଡ଼ା ଗଛରେ tt ଭାବେ ରହିଛି, ଯେଉଁଥ‌ିରେ ଡେଙ୍ଗା ଗୁଣଟି ପ୍ରଭାବୀ ଓ ଗେଡ଼ାଗୁଣଟି ଅପ୍ରଭାବୀ ।
• ପ୍ରଥମ ପିଢ଼ିର (F₁) ଗଛଗୁଡ଼ିକରେ ଗୁଣ ଦୁଇଟି Tt ଭାବରେ ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଡେଙ୍ଗାଗୁଣଟି (T) ପ୍ରଭାବୀ ହୋଇଥିବାରୁ ଗେଡ଼ାଗୁଣ (t) ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇପାରୁନାହିଁ ।
• F₁ ଗଛଗୁଡ଼ିକରେ ସ୍ଵପରାଗଣ କରି ସେଥୁରୁ ସଂଗୃହୀତ ମଞ୍ଜିକୁ F₁ ପିଢ଼ି ଭାବରେ ବଢ଼ାଇ ସେ ଦେଖ‌ିଲେ ଯେ ସେହି ପିଢ଼ିରେ ଉଭୟ ଡେଙ୍ଗା ଓ ଗେଡ଼ା ଗଛ ରହିଛି; ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଚାରୋଟି ଗଛରେ ତିନୋଟି ଡେଙ୍ଗା ଓ ଗୋଟିଏ ଗେଡ଼ା ଗଛ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି, ଅର୍ଥାତ୍ ଡେଙ୍ଗା ଓ ଗେଡ଼ା ଗଛର ଅନୁପାତ 3:1 ।
• ସେହିପରି ଅନ୍ୟ ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ, ଯଥା- ମଞ୍ଜିର ରଙ୍ଗ, ଛୁଇଁର ଆକାର ଇତ୍ୟାଦିକୁ ନେଇ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ଦେଖ‌ିଲେ ଯେ F₁ ପିଢ଼ିରେ ସବୁକ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଭାବୀ ଓ ଅପ୍ରଭାବୀ ଗୁଣ ବିକାଶର ଅନୁପାତ 3:1 । ଏହାକୁ ସେ ‘ଏକସଙ୍କରଣ ଅନୁପାତ’ ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦେଲେ । ତହିଁରୁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ବଂଶାନୁକ୍ରମ ସମ୍ପର୍କରେ ଦୁଇଟି ନୀତି ଓ ଗୋଟିଏ ନିୟମ ଉପସ୍ଥାପନ କଲେ ।

→ୟୁନିଟ୍ ଅକ୍ଷରର ନୀତି (Principle of Unit Character) :

• ଏହି ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ଉଭିଦରେ ବିକଶିତ ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ କାରକଦ୍ବାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହି କାରକମାନେ ସର୍ବଦା ଯୋଡ଼ା ଯୋଡ଼ା ହୋଇ ରହିଥାନ୍ତି, ଯଥା- ଡେଙ୍ଗା (TI), ଗେଡ଼ା (tt), ହଳଦିଆ (YY) ଓ ଶାଗୁଆ (yy) ଇତ୍ୟାଦି ।
• ପ୍ରତି ଯୋଡ଼ାରେ ଦୁଇଟି ଏକ ପ୍ରକାରର (TT ବା tt) କିମ୍ବା ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ କାରକ (Tt) ରହିଥାଏ ।
• ଅର୍ଥବିଭାଜନ ସମୟରେ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୁଗ୍ମକକୁ ଯାଇଥାଏ ଓ ଯୁଗ୍ମଜ ଗଠନ ସମୟରେ ପୁଣି

→ପ୍ରାଧାନ୍ୟର ନୀତି (Principle of Dominance) :

• ଏହି ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ସଙ୍କରଣ ପରେ F₁ ପିଢ଼ିରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ କାରକ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର କାରକର ପ୍ରଭାବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ଯାହାକୁ ପ୍ରଭାବୀ କାରକ କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ କାରକଟି ପ୍ରକଟ ନ ହୋଇ ଅପ୍ରଭାବୀ କାରକ ଭାବରେ ଲୁଚି ରହିଥାଏ । ‘
• ପ୍ରଭାବୀ କାରକର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ କେବଳ ଅପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ପ୍ରକଟ ହୋଇଥାଏ ।
• ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ 1822 ମସିହାରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆର ଏକ ଗରିବ କୃଷକ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
• ଗୀର୍ଜାରେ ଧର୍ମାଯାଜକ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ବେଳେ ସେ ମଟର ଗଛରେ ଉତ୍ତରାଧ୍ଵରଣ (Inheritance) ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ।
• 1857 ରୁ 1865 ଦୀର୍ଘ ଆଠବର୍ଷ କାଳ ଗବେଷଣା କରି ମେଣ୍ଡେଲ୍ ନିୟମ ବା ଉତ୍ତରାଧ୍ୟାକରଣ ନିୟମ ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।
• ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ତାଙ୍କର ଗବେଷଣା ସମ୍ପର୍କିତ ତଥ୍ୟ 1865 ମସିହାରେ Brunn Society for Natural Science ରେ ପାଠ କରିଥିଲେ ଏବଂ 1866 ମସିହାରେ ‘ଫର୍‌ଜୁଖେନ୍ ଇଉବର୍ ଫ୍ଲାନ୍‌ଜେନ୍ ହ୍ୟୁବ୍ରିଡେନ୍’ ନାମକ ଏକ ସନ୍ଦର୍ଭରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।
• 1884 ମସିହାରେ ମେଣ୍ଡେଲ୍ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ । 1900 ମସିହାରେ ତିନିଜଣ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଡି ଡ୍ରିସ୍, ଶେର୍‌ମାକ୍ ଓ କରେନସ୍ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବରେ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ପୁନଃଆବିଷ୍କାର କଲେ ।
• କୌଣସି ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ ପ୍ରଫେସର ବା ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରେ ବୈଜ୍ଞାନିକଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରି ନ ଥ‌ିବା କିମ୍ବା ଗବେଷଣାଗାରର ସୁବିଧା ପାଇ ନ ଥ‌ିବା ସତ୍ତ୍ବେ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ ସରଳ ପରୀକ୍ଷଣ ଶୈଳୀ, ଫଳାଫଳର ସୂକ୍ଷ୍ମ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଏବଂ ତତ୍ତ୍ଵର ବଳିଷ୍ଠ ଉପସ୍ଥାପନ ତାଙ୍କୁ ଜଣେ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ବୈଜ୍ଞାନିକର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦେଇପାରିଛି ।
  

→ବିଭାଜନର ନିୟମ (Law of Segregation) :

• ଏହି ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ F₁ ପିଢ଼ିରେ ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ କାରକର ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ନକଲ (Copy) ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ପରସ୍ପରର ସତ୍ତା ହରାଇ ନଥାନ୍ତି ଏବଂ F₂ ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ପ୍ରକଟ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ଅକ୍ଷତ ଅବସ୍ଥାରେ ଲୁଚି ରହିଥାଏ ।
• ଅର୍ଥବିଭାଜନ ସମୟରେ ଏକ ଯୋଡ଼ା କାରକରୁ କେବଳ ଗୋଟିଏ କାରକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୁଗ୍ମକକୁ ଯାଇଥାଏ, ଅର୍ଥାତ୍ F₁ ପିଢ଼ିର ଏକ ସଙ୍କର ଗଛରୁ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
• ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକରେ ଅପ୍ରଭାବୀ ଓ ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକରେ ପ୍ରଭାବୀ କାରକ ରହିଥାଏ ଏବଂ କାରକଦୁଇଟି ପରସ୍ପରଠାରୁ ପୃଥକ୍ ହୋଇ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିକୁ ଗତି କରିଥାନ୍ତି ।

→ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ (Dihybrid Cross) :
1. ଦୁଇଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀଗୁଣ ଏକ ସମୟରେ କିପରି ପରବର୍ତୀ ପିଢ଼ିଗୁଡ଼ିକରେ ସଂରକ୍ଷିତ ହେଉଛି ତାହା ଜାଣିବାପାଇଁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ କରିଥିଲେ ।
2. ସେଥ୍‌ପାଇଁ ସେ ଗୋଲ (RR) ଓ ହଳଦିଆ (YY) ମଞ୍ଜିଥିବା ମଟର ଗଛ ସହିତ କୁଞ୍ଚୁ ବା ଖଦଡ଼ା (11) ଓ ଶାଗୁଆ (yy) ମଞ୍ଜିଥ୍ୟା ମଟର ଗଛର ସଙ୍କରଣ କରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିପାଇଁ ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କଲେ ।
3. ପୂର୍ବପରି ମେଣ୍ଡେଲ୍ ପୈତୃକ ପିଢ଼ିରେ ଶୁଦ୍ଧ ପୈତୃକ ଗଛ (RRYY ଓ myy) ନେଇ ସଙ୍କରଣ କରିଥିଲେ ।

3. F₁ ପିଢ଼ିରେ ଉପୁଜିଥ‌ିବା ଗଛଗୁଡ଼ିକ ସଙ୍କର (RrYy) ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସମସ୍ତ ଗଛରେ ମଞ୍ଜି ଗୋଲ ଓ ହଳଦିଆ ହୋଇଥିଲା ଯେଉଁଥୁରୁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କର ପ୍ରଭାବୀ ଗୁଣ ନିୟମ ପୁନଃ ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇପାରିଲା ।
4. F₁ ପିଢ଼ିର ଗଛଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ବପରାଗଣ କରାଇ ମେଣ୍ଡେଲ୍ F₂ ପିଢ଼ି ପାଇଁ ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କଲେ । ଏହି ମଞ୍ଜି 4 ପ୍ରକାରର ହୋଇଥବା, ଯଥା- ଗୋଲ ଓ ହଳଦିଆ, ଗୋଲ ଓ ଶାଗୁଆ, ଖଦଡ଼ା ଓ ହଳଦିଆ, ଖଦଡ଼ା ଓ ଶାଗୁଆ ଏବଂ ଏମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ ୨ : 3 : 3 : 1 ହେବ । ଏଥୁରୁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ସ୍ଵାଧୀନ ଅପବ୍ୟୁହନ ନିୟମ ଉପସ୍ଥାପନ କଲେ ।

→ସାଧୀନ ବର୍ଗର ନିୟମ  (Law of Independent Assortment) :

• ଏକାଧ୍ଵ ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ ଥ‌ିବା ସଂକର ଗଛର ସ୍ଵପରାଗଣ କରାଗଲେ F₂ ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରକାଶିତ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର କାରକର ଉତ୍ତରାଧ୍ଵରଣ F₁ ପିଢ଼ିରୁ ସ୍ବାଧୀନ ଭାବରେ ହୋଇଥାଏ ଓ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର କୌଣସି ମିଶ୍ରଣ ହୋଇନଥାଏ ।
• ପ୍ରତି ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀକାରକକୁ ଅଲଗା ଭାବରେ ନେଲେ ଦେଖାଯାଏ ଯେ ଷୋହଳ ପ୍ରକାରର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିନ୍ୟାସ ମଧ୍ୟରେ ବାରଟିରେ ମଞ୍ଜି ଗୋଲ ଓ ଚାରୋଟିରେ ମଞ୍ଜି କୁଞ୍ଚୁ ବା ଖଦଡ଼ା ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଗୋଲ ଓ କୁଞ୍ଚ ମଞ୍ଜିଥ‌ିବା ଗଛମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ 3 : 1 1
• ସେହିପରି ବାରଟିରେ ମଞ୍ଜି ହଳଦିଆ ଓ ଚାରୋଟିରେ ମଞ୍ଜି ଶାଗୁଆ ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏଥରେ ମଧ୍ଯ ହଳଦିଆ ଓ ଶାଗୁଆ ମଞ୍ଜିଥିବା ଗଛମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ 3:1 1
• ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ ଅବଦାନ ପୁନରାବିଷ୍କାର ହେବାପରେ 1909 ମସିହାରେ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ କଳ୍ପିତ କାରକକୁ ଉଇହେଲମ୍ ଜୋହାନ୍‌ସନ୍ ଜିନ୍ ନାମ ଦେଇଥିଲେ ।
• ସେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଥମେ ଜିନୋଟାଇପ୍ ଓ ଫିନୋଟାଇପ୍ – ଏ ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦର ପ୍ରଚଳନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
• ଜିନ୍ ଡିଏର ଅଂଶ ବିଶେଷ ଏବଂ ଏହା ଶରୀରର ସମସ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ । ଜିନ୍ (ଡିଏ)ର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁସାରେ ବିଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷଣର ପରିପ୍ରକାଶ ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।

→ଲିଙ୍ଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ (sex determination)

• କୋଷରେ ଥ‌ିବା ଗୁଣସୂତ୍ର ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯଥା – ଲିଙ୍ଗ ଗୁଣସୂତ୍ର ବା ସେକ୍ସ କ୍ରୋମୋଜୋମ୍ ଏବଂ ଅଟୋଜୋମ୍ ।
• ମଣିଷର ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ହେଉଛି 23 ଯୋଡ଼ା । ଏଥିରୁ 22 ଯୋଡ଼ା ଅଟୋଜୋମ୍ ଓ ଏକ ଯୋଡ଼ା ଲିଙ୍ଗ ଗୁଣସୂତ୍ର ।
• ସ୍ତ୍ରୀଠାରେ ଏହି ଯୋଡ଼ା ଦୁଇଟି ‘XX” ଏବଂ ପୁରୁଷଠାରୁ ଏହି ଯୋଡ଼ା ‘X’ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ‘Y’ କୁ ନେଇ ଗଠିତ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ପରିପକ୍ବ ଡିମ୍ବାଣୁରେ 22ଟି ଅଟୋଜୋମ୍ ଓ ଗୋଟିଏ X ଗୁଣସୂତ୍ର ଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଅର୍ଦ୍ଧେକ ଶୁକ୍ରାଣୁରେ 22ଟି ଅଟୋଜୋମ୍ ଓ ଗୋଟିଏ X ଏବଂ ଅବଶିଷ୍ଟ ଅର୍ଦ୍ଧେକରେ Y ଗୁଣସୂତ୍ର ଥାଏ ।
• ଡିମ୍ବାଣୁ ସହ X ଗୁଣସୂତ୍ର ଥ‌ିବା ଶୁକ୍ରାଣୁର ସମାୟନ ହୁଏ, କନ୍ୟା ସନ୍ତାନ ଜାତ ହୁଏ । ଡିମ୍ବାଣୁ ସହ Y ଗୁଣସୂତ୍ର ଥବା ଶୁକ୍ରାଣୁର ମିଳନ ହେଲେ ପୁତ୍ର ସନ୍ତାନ ଜାତ ହୁଏ ।
• ପୁତ୍ର ସନ୍ତାନ ଜାତ ହେବାପାଇଁ Y ଗୁଣସୂତ୍ର ଥ‌ିବା ଶୁକ୍ରାଣୁ ଆବଶ୍ୟକ ।

→ବିବର୍ତ୍ତନ (Evolution) :
1. ଜୀବବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ଏହି ପୃଥ‌ିବୀରେ ‘ଜୀବନ’ ଅଜୈବିକ ପଦାର୍ଥରୁ ବା ବସ୍ତୁରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।
2. ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ 1920 ମସିହାରେ ଏ.ଆଇ.ଓପାରିନ୍ ଓ ଜେ.ବି.ଏସ୍. ହାଲ୍‌ଡେନ୍‌ ପ୍ରଥମେ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲେ ।
3. ପରେ 1953ରେ ଷ୍ଟାନ୍‌ଲେ ମିଲର୍‌ ଓ ହାରୋଲ୍‌ୟୁରେ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ଏକ ଅଭିନବ ପରୀକ୍ଷଣ ଦ୍ବାରା ପ୍ରମାଣ କଲେ ଯେ ମିଥେନ, ଆମୋନିଆ, ଉଦ୍‌ଜାନ, ଜଳୀୟବାଷ୍ପ, ଆଦିର ସଂଯୋଗରୁ କେତେକ ଏମିନୋ ଏସିଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଛି ।
4. ପରେ ସାମାନ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ସମ୍ମିଶ୍ରଣରୁ କାଲ୍‌ଭିନ୍ ଏଡିନିନ୍ ନାମକ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଓଟାଇଡ୍ ପାଇବାରେ ସଫଳ ହେଲେ ।
5. ସମୟକ୍ରମେ ଏମିନୋ ଏସିଡ୍ ଶୃଙ୍ଖଳରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି ପ୍ରୋଟିନ୍ ଏବଂ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଓଟାଇଡ୍ ଶୃଙ୍ଖଳରୁ RNA ଓ DNA ତିଆରି ହୋଇଛି ।
6.

ବିବର୍ତ୍ତନ ହେଉଛି ଆଗକୁ ବଢ଼ିବାର ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହା ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ । ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭିଦରେ ହେଉଥ‌ିବା ବିବର୍ତ୍ତନକୁ ‘ଜୈବ ବିବର୍ତ୍ତନ’ (Organic evolution) କୁହାଯାଏ । ଏଥିଯୋଗୁଁ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ଜୀବମାନଙ୍କ ଅପୂର୍ବ ପ୍ରକାରଭେଦ ଅର୍ଥାତ୍ ଜୈବବିବିଧତା (Biodiversity) ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି ।

→ଜୀବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କ :

• ପୃଥ‌ିବୀରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜାତିର ଉଦ୍ଭଦ ବା ପ୍ରାଣୀ ପରସ୍ପରଠାରୁ ଗଠନ ଓ ଲକ୍ଷଣରେ ଭିନ୍ନ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବର ଗଠନର ମୌଳିକ ଏକକ ହେଉଛି କୋଷ । ବୀଜାଣୁ ବା ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ (Bacteria) ଓ କିଛି ନିମ୍ନବର୍ଗର ଶୈବାଳ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭଦକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଜୀବଜଗତରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭିଦ କୋଷର ଗଠନ ଓ କୋଷ ମଧ୍ଯରେ ହେଉଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ବିପାକୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ଅନେକ ସମାନତା ଦେଖାଯାଏ ।
• ସବୁଜ ଉଦ୍ଭଦରେ ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ବାୟୁ ଉପଜୀବୀ ବା ବାୟୁ ଅପଜୀବୀ ଶ୍ଵାସନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ ଅଣୁରୁ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପନ୍ନ ଓ ଏହାର ବ୍ୟବହାର ଦ୍ଵାରା ନୂତନ କୋଷ ସୃଷ୍ଟିପରି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମସ୍ତ ଜୀବରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧାରାରେ ହୋଇଥାଏ ।

(i) ଜୀବାଶ୍ମ ଆଧାରିତ ପ୍ରମାଣ :

• ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷପୂର୍ବେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ବାସ କରୁଥିବା ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦର ଅବଶେଷକୁ ଜୀବାଶ୍ମ କୁହାଯାଏ ।
• ଜୀବାଶ୍ମ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିହୁଏ ।
• ଉଦାହରଣ : ସରୀସୃପ ଓ ବିହଙ୍ଗ, ଏହି ଦୁଇଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କଲେ ଦେଖାଯିବ ଯେ ଦୁହିଁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଅପେକ୍ଷା ଅସମତା ଅଧିକ । ମାତ୍ର ଆରକିଓପ୍‌ରିକ୍ ନାମକ ପ୍ରାଣୀର ଜୀବାଶ୍ମ ଆବିଷ୍କାର ପରେ ଦେଖାଗଲା ଏଥ‌ିରେ ଉଭୟ ସରୀସୃପ ଓ ବିହଙ୍ଗର ଲକ୍ଷଣମାନ ବିଦ୍ୟମାନ ।
• ମାତ୍ର ଆରକିଓପ୍‌ରିକ୍ ନାମକ ପ୍ରାଣୀର ଜୀବାଶ୍ମ ଆବିଷ୍କାର ପରେ ପୂର୍ବଜ ହେଉଛନ୍ତି ଶୀତଳରକ୍ତବିଶିଷ୍ଟ ମନ୍ତର ଓ କମ୍ ସକ୍ରିୟ ସରୀସୃପ ।

(ii) ଗଠନଭିଭିକ ପ୍ରମାଣ :

• କୌଣସି ପ୍ରାଣୀକୁ ଚିହ୍ନିବାକୁ ହେଲେ ପ୍ରଥମେ ତାହାର ଲକ୍ଷଣ ଓ ଗଠନକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଏ ।
• ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଲକ୍ଷଣ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଛି ।

(କ) ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ (Homologous Organs) :
1. ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା, ବିରାଡ଼ିର ପଞ୍ଝା, ସିଲ ଓ ତିମି ଆଦି ଜଳଚର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ପହଁରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପକ୍ଷ, ଘୋଡ଼ାର ଗୋଡ଼, ମଣିଷର ହାତ ଆଦି ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଭିନ୍ନ ଅଟେ । ମାତ୍ର ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର ଉଦ୍ଭବ, ଗଠନ, ହାଡ଼ର ବିନ୍ୟାସ ଓ ବିକାଶର କ୍ରମରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଏ ।

2. ଉଭିଦରେ କଖାରୁ ଗଛର ଆକର୍ମୀ ଓ କାଗଜଫୁଲ ଗଛର କଣ୍ଟା ଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ଉଦ୍ଭବ ଏକାପରି ।
3. ଏହି ସମସ୍ତ ଅଙ୍ଗର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ ଓ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମ ସମାନ ଅଟେ । ଏହିପରି ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକୁ ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

(ଖ) ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ (Analogous Organ) :
1. ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଏକ ପ୍ରକାର ମାତ୍ର ସେଗୁଡ଼ିକର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ, ଭୃଣବିକାଶ ଗତ ଉଦ୍ଭବ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମରେ ଅନେକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଥାଏ ।

2. ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ମଶାର ଡେଣା, ପାରାର ଡେଣା ବା ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ଅବଶେଷାଙ୍ଗ (Vestigial Organ) :

• ଅତୀତରେ ହୁଏତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଥିଲା; ତା’ପରେ ସମୟରେ ପ୍ରାଣୀର ପରିବେଶ ଅନୁଯାୟୀ ଚାଲିଚଳନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେତୁ ଅଙ୍ଗଟି ଅକାମୀ ହୋଇଯାଇଛି ଓ ଶରୀରରୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଦୃଶ୍ୟ ହେବା ପୂର୍ବରୁ କିଛି ଅଂଶ ରହିଯାଇଛି ।
• ମଣିଷର ବୃହଦନ୍ତ୍ର ସହ ଥିବା ଆପେନ୍‌ଡିକ୍ସ ଏକ ଅବଶେଷାଙ୍ଗ (Vestigeal Organ) ତୃଣଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କଠାରେ ଆପେକ୍ସ ଅଛି ଏବଂ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ । ମଣିଷ ଶରୀରରେ ଏହା ଏକ ଅବଶେଷାଙ୍ଗ । ବାଘ, ସିଂହଙ୍କ ପରି ମାଂସାଶୀ ପ୍ରାଣୀଙ୍କଠାରେ ଆପେକ୍ସ ଆଦୌ ନଥାଏ ।

→(ii) ଭୃଣବିଜ୍ଞାନଆଧାରିତ ପ୍ରମାଣ (Embryological Evidence) :

• ମେରୁଦଣ୍ଡୀ ପ୍ରାଣୀ ଯଥା ମାଛ, ଉଭୟଚର, ସରୀସୃପ, ବିହଙ୍ଗ ଓ ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀଙ୍କ ଭ୍ରୂଣବିକାଶ କ୍ରମରେ ବିସ୍ମୟକର ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ମେରୁଦଣ୍ଡୀ ଭ୍ରୂଣରେ ଗାଲିଛିଦ୍ର ବା ତା’ର ପୂର୍ବାବସ୍ଥା ଓ ପୃଷ୍ଠରଜ୍ଜୁ ବା ନୋଟୋକର୍ଡ଼ ରହିଥାଏ ।
• ବିକାଶ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲା ବେଳକୁ କେବଳ ମାଛକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତଙ୍କଠାରେ ଗାଲିଛିଦ୍ର ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଯାଏ ଓ ତା’ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍ ଦେଖାଯାଏ । ସେହିପରି ପୃଷ୍ଠାରଜୁ ସ୍ଥାନରେ ମେରୁଦଣ୍ଡର ବିକାଶ ଘଟିଥାଏ ।

→ଆଧୁନିକ ସିନ୍ଥେଟିକ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ (Modern Synthetic Theory) :

• 1809 ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ଦେଶର ବୈଜ୍ଞାନିକ ନାଁ-ବ୍ୟାପ୍‌ତିସ୍ତେ ଲାମାର୍କ୍ ଜୈବ ବିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ପର୍କିତ ତତ୍ତ୍ବ ଉପସ୍ଥାପନ
• ଲାମାଙ୍କ ତତ୍ତ୍ଵ ଉପାର୍ଜିତ ଲକ୍ଷଣରୁ ଉତ୍ତରାଧ୍ଵରଣ ନାମରେ ପରିଚିତ ।
• ଏହି ତତ୍ତ୍ବକୁ ଲାମାର୍କିଜିମ୍ କୁହାଯାଏ । ଏହି ତତ୍ତ୍ବ ଅନୁସାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରାଣୀ ନିଜ ପରିବେଶ ସହ ଖାପ ଖୁଆଇ ଚଳିବା ପାଇଁ କିଛି ଲକ୍ଷଣ ଆହରଣ କରିଥାନ୍ତି ଓ ଜୀବଦ୍ଦଶାରେ ଅର୍ଜିତ ଏହି ଲକ୍ଷଣ, ପ୍ରାଣୀ ତା’ର ପରବର୍ତ୍ତୀ ବଂଶଧରକୁ ଅର୍ପଣ କରିଥାଏ ।
• ପ୍ରାଣୀ ଶରୀରର ଯେଉଁ ଅଙ୍ଗ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ ନାହିଁ (ଅନାବଶ୍ୟକ ଅଙ୍ଗ) ତାହା କାଳକ୍ରମେ କ୍ଷୀଣହୋଇ ଅବଶେଷାଙ୍ଗ ଭାବେ ରହିଥାଏ ।
• ଲାମାର୍କ୍ ପ୍ରଥମେ ବିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ସ୍ପଷ୍ଟ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲେ ଓ ଜୀବ ଉପରେ ପରିବେଶର ପ୍ରଭାବ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସୂଚନା ଦେଇଥିଲେ ।
• 1859 ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ‘ଦ ଓରିଜିନ ଅଫ ସ୍ପେସିସ୍’ ନାମରେ ବହିଟିଏ ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା, ଲେଖକ ଚାର୍ଲସ୍ ରବର୍ଟ୍ ଡାରଉଇନ୍ । ବହିଟିରେ ସେ ଦର୍ଶାଇଥିଲେ ‘ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍‌ବରଣ’ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା

→ସଂକ୍ଷେପରେ ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କ ତତ୍ତ୍ବ (Darwin’s Theory) :

• ଖାଦ୍ୟ, ବାସସ୍ଥାନ ଏବଂ ଉପଯୁକ୍ତ ସଙ୍ଗିନୀ ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବକୁ କଠିନ ସଂଗ୍ରାମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଏହାକୁ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମ କୁହାଯାଏ ।
• ନିଜ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ବା ଅନ୍ୟ ଜାତି ସହ, ପ୍ରକୃତି ସହ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମରେ ଯାହାର ରଣକୌଶଳ ଉନ୍ନତ, ସେ ହିଁ ଜିଣିଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଯେଉଁ ଜୀବ ନୂତନ ଲକ୍ଷଣ ନେଇ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ପ୍ରକୃତି ତଥା ପରିବେଶ ସହ ନିଜକୁ ଖାପଖୁଆଇପାରେ ସେ ହିଁ ବିଜୟୀ ହୋଇଥାଏ ।
• ପ୍ରକୃତି ସହ ଯିଏ ନିଜକୁ ଖାପଖୁଆଇପାରେ ପ୍ରକୃତି ତାହାକୁ ଆଦରି ନିଏ, ଅନ୍ୟଥା ପାସୋରି ଦିଏ । ପ୍ରକୃତି ଆଦରିବା ଅର୍ଥ ପ୍ରକୃତି ଚୟନ କରେ ।
• ଯେଉଁ ଜୀବଟି ପ୍ରକୃତି ଦ୍ଵାରା ବଛା ହୋଇ ଜୀବନଧାରଣ କରେ ସେ ତାର ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ । ଏହାକୁ ଡାରଉଇନ୍ ପ୍ରାକୃତିକ ଚୟନ ବା ଉତ୍ସବରଣ କୁହାଯାଏ ।

→ବିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଧୁନିକ ମତ :

• ‘ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍‌ବରଣ’ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ଏକ ନୂତନ ରୂପରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । ଏହି ନୂତନ ତତ୍ତ୍ୱକୁ ବିବର୍ତ୍ତନର ‘ଆଧୁନିକ ସାଂଶ୍ଳେଷିତ ତତ୍ତ୍ଵ’ ବା ‘ମଡ଼ର୍ଣ ସିନ୍ଥେଟିକ୍ ଥ୍ରୀ’ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଇଛି ।
• ବିଭିନ୍ନ ଧରଣର ପ୍ରାକୃତିକ କାରକର ପ୍ରଭାବରେ ଜିନ୍‌ରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଯୋଗୁ ନବୋଦ୍ଭବନ ଦେଖାଦିଏ । ଜୀବମାନଙ୍କ କ୍ରୋମୋଜୋମ୍ରେ ‘ତ୍ରୁଟିବିଚ୍ୟୁତି’ ଏବଂ ଜିନୀୟ ପୁନର୍ବିନ୍ୟାସ ଯୋଗୁଁ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ । ଏସବୁ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସାମୂହିକଭାବେ ‘ବିଭେଦାୟନ’ କୁହାଯାଏ । ପ୍ରକୃତିରେ ଏହା ହିଁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଉତ୍ସ ଅଟେ ।
• ପ୍ରକୃତି ମନୋନୀତ ଜୀବ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଜୀବ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଲକ୍ଷଣକୁ ବଂଶଧରମାନଙ୍କୁ ବଂଶାନୁକ୍ରମ ମାଧ୍ୟମରେ ବଢ଼େଇ ଦିଏ ଏବଂ ଯେଉଁ ଜୀବ ନୂତନ ଲକ୍ଷଣ ନେଇ ପ୍ରକୃତିଦ୍ୱାରା ମନୋନୀତ ହୋଇ ବଞ୍ଚିରହେ ସେ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମରେ ସଫଳ ହୁଏ । ଏଥିରୁ ‘ଉଦ୍‌ବରଣ’ ବା ‘ଚୟନ’ର ଆବଶ୍ୟକତା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ।
• ପ୍ରକୃତି ମନୋନୀତ ନୂଆ ନୂଆ ଲକ୍ଷଣକୁ ଭିଭିକରି ନୂତନ ଜାତିର ଉଦ୍ଭବର ଧାରାରେ ସୃଷ୍ଟି ହେବାକୁ ଯାଉଥ‌ିବା ଜୀବ ନିଜ ଜୀବଠାରୁ ଓ ପୂର୍ବଜଙ୍କଠାରୁ ଅଲଗା ନ ରହିଲେ ସେମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଅଦରକାରୀ ପ୍ରଜନନ ଘଟିପାରେ । ଏହା ନୂତନ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ଏହାକୁ ରୋକି ନୂତନ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟିକୁ ନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରକୃତିରେ କିଛି ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ଏହାକୁ ଅନ୍ତରଣ କୌଶଳ ଏବଂ ଏହି କୌଶଳ ଜରିଆରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଜୀବମାନଙ୍କୁ ଅଲଗା ରଖୁବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ‘ଅନ୍ତରଣ’ କୁହାଯାଏ।
• ଆଧୁନିକ ସାଂଶ୍ଳେଷିକ ତତ୍ତ୍ଵ ଅନୁଯାୟୀ ଜାତିର ଉଦ୍ଭବନର ବିଭେଦାୟନ, ଚୟନ ଓ ଅନ୍ତରଣର ମହତ୍ତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବଦାନ ରହିଛି ।

→ମଣିଷର ବିବର୍ତ୍ତନ :
1. ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ବେଳକୁ ଚାର୍ଲସ୍ ଡାରଉଇନ୍ ଯୁକ୍ତି ଦ୍ଵାରା ପ୍ରମାଣ କଲେ, ମଣିଷ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀ ପରି ଦ୍ବିପଦ ପ୍ରାଣୀଟିଏ ଯାହାର ଉତ୍ପତ୍ତି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିହେବ ।
2. ଡାରଉଇନ୍ ‘ଡିସେଣ୍ଟ ଅଫ ମ୍ୟାନ ଏଣ୍ଡ ସିଲେକସନ୍ ଇନ ରିଲେସନ ଟୁ ସେକ୍ସ’ ବହିରେ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ଯେ ଆଜିର ମଣିଷ ପୂର୍ବଜ ଥିଲା ବାନର ସଦୃଶ ଜୀବଟିଏ ।
3. 1809 ଫେବ୍ରୁଆରୀ 12 ତାରିଖରେ ଚାର୍ଲସ୍ ଡାରଉଇନ୍ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଏକ ଉଚ୍ଚ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
4. ସେ ନିଜର ଅନୁଭୂତି ଓ କିଛି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣାକୁ ଆଧାର କରି 1859 ମସିହାରେ ‘ଦ ଓରିଜିନ ଅଫ ସ୍ପେସିସ୍’ ନାମକ ବହି ପ୍ରକାଶ କିଛି ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପ୍ରତିରୋଧ ସତ୍ତ୍ଵେ ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀ ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାଙ୍କ ତତ୍ତ୍ବ ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ସମର୍ଥନ ଲାଭ କରି ଚାଲିଥିଲା ।
5. ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକରଣ ନିୟମର ପୁନରାବିଷ୍କାର ପରେ ଡିଭିସ୍, ନବୋଦ୍ଭବନ ତତ୍ତ୍ଵ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।

6. 1935 ମସିହା ବେଳକୁ ଥଓଡସିୟସ୍ ଡବ୍‌ଝାନ୍‌ସ୍କି, ଜୁଲିଆନ୍ ହକ୍ସଲେ, ସିୱାଲ ରାଇଟ୍, ଜେ.ବି.ଏସ୍ ହାଲଡେନ୍‌ ଓ ଅନ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନୀଙ୍କ ଉଦ୍ୟମରେ ବଂଶଗତି ତଥା ନବୋଦ୍ଭବନ ତତ୍ତ୍ଵ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍‌ବରଣ ତତ୍ତ୍ଵ ଭିତରେ ସଫଳ ସମନ୍ଵୟ ସମ୍ଭବ ହେଲା । ଏହା ମଡ଼ର୍ଣ ସିନ୍ଥେଟିକ୍ ଥ୍ରୀର ରୂପ ନେଲା ଓ ସମସ୍ତଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥିଲା । 1882 ମସିହାରେ ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା ।

7. ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଆଣବିକ ଜୀବବିଜ୍ଞାନ, ଶରୀର ତତ୍ତ୍ବ, ଜୀବାଶ୍ମ ବିଜ୍ଞାନ ଆଦି ବିଷୟରେ ପ୍ରଭୂତ ଉନ୍ନତି ହେଲା । ଏହି ସମସ୍ତ ବିଷୟକୁ ଆଧାରକରି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କ ମାନବ ବିବର୍ତ୍ତନ ତତ୍ତ୍ଵର ପୁନଃମୂଲ୍ୟାୟନ କରି ପ୍ରମାଣ କଲେ, ମଣିଷର ପୂର୍ବଜ ଥିଲେ ବାନର ସଦୃଶ ପ୍ରାଣୀ । ଜୀବାଶ୍ମଆଧାରିତ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ବିଚାରକରି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଦେଖ‌ିଲେ ମଣିଷର ଦୂର ପୂର୍ବଜ ରାମାପିଥେକସ ଓ ଶିବାପିଥେକସ୍ ଆଜକୁ ପ୍ରାୟ କୋଡ଼ିଏ ନିୟୁତ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଯଥାକ୍ରମେ ଆଫ୍ରିକା ଓ ଏସିଆରେ ଚଳପ୍ରଚଳ ହେଉଥିଲେ । ଏମାନେ ଆଜକୁ ପଚାଶ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଆଫ୍ରିକାରେ ଚଳପ୍ରଚଳ ହେଉଥ‌ିବା ବାନରସଦୃଶ ମାନବ ଅଷ୍ଟ୍ରୋଲୋପିଥେକସ୍‌ର ପୂର୍ବଜ ଅଟନ୍ତି ।

8. ଅଷ୍ଟ୍ରାଲୋପିଥେକସ୍ ଜାତୀୟ ବାନରସଦୃଶ ମାନବରୁ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ବିଭିନ୍ନ ହୋମୋ ପ୍ରଜାତିର ମାନବର ଉଦ୍ଭବ ହେଲା, ଯଥା- ହୋମୋ ହ୍ୟାବିଲିସ୍, ହୋମୋ ଇରେକଟସ୍ ଓ ହୋମୋ ସେପିଏନ୍ସ ଇତ୍ୟାଦି ।

9. ଆଜିର ମଣିଷ, ହୋମୋ ସେପିଏନ୍ସ ପାଞ୍ଚଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଆଫ୍ରିକାରେ ବସବାସ କରୁଥିଲେ । ସେମାନେ ନିଆଁର ବ୍ୟବହାର ଜାଣିଥିଲେ ଓ ଡଙ୍ଗା ସାହାଯ୍ୟରେ ନଦୀ ପାର ହେଉଥିଲେ । ଆଫ୍ରିକାରୁ ହୋମୋ ସେପିଏନ୍ସ ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ଯାଇ ବସବାସ ଆରମ୍ଭ କଲେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Notes Chapter 16 ସାମାଜିକ ବିକାଶ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 History Notes Chapter 16 ସାମାଜିକ ବିକାଶ

ବିଷୟଭିଭିକ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ:

→ ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତିଙ୍କ ବିକାଶ ପାଇଁ ପଦକ୍ଷେପ:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ଥିଲା ୧ କୋଟି ୩୭ ଲକ୍ଷ ଓ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ୩୫ ଲକ୍ଷ ଆଦିବାସୀ ଓ ୧୮ ଲକ୍ଷ ୬୦ ହଜାର ଅନୁସୂଚିତ ଜାତିର ଥିଲେ ।
• ଜାତୀୟ ସ୍ରୋତରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ପାହାଡ଼ ଜଙ୍ଗଲଘେରା ପାର୍ବତ୍ୟାଞ୍ଚଳର ଆଦିବାସୀ ସଂପ୍ରଦାୟର ସର ଳ ତାର ସୁ ଯୋଗ ନେ ଇ ଅଣଆଦିବାସୀମାନେ ସେମାନଙ୍କୁ ନାନାଭାବେ ଶୋଷଣ କରୁଥିଲେ ।
• ୧୯୪୭ ମସିହାରେ ପ୍ରଣୀତ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ଅଣଆଦିବାସୀମାନେ ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କର ଜମି କୌଣସି ଆଳରେ ଜବରଦଖଲ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ବୋଲି ସ୍ଥିର ହେଲା ।

• ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ଛଡ଼େଇ ନିଆଯାଇଥିବା ଜମି ସେମାନଙ୍କୁ ଫେରସ୍ତ କରାଗଲା । କାମଧନ୍ଦା ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ ମାଗଣା ବଳଦ, କୃଷି ଉପକରଣ, ଚରଖା ଇତ୍ୟାଦି ଯୋଗାଇ ଦିଆଗଲା ।
• ପୋଡୁଚାଷକୁ ନିରୁତ୍ସାହିତ କରାଗଲା ଏବଂ କୃଷି ଉପଯୋଗୀ ଜମି ଯୋଗାଇ ଦେଇ ନିୟମିତ କୃଷି ପାଇଁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଗଲା ।
• ଆଦିବାସୀମାନେ ଜଙ୍ଗଲରେ ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ କରି ଚାଷଜମି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ଯାହାକୁ ପୋଡୁଚାଷ କୁହାଯାଏ ।
• ୧୯୪୭ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇ ମହାଜନମାନଙ୍କର ଋଣ କାରବାରକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଗଲା । ଏହି ମହାଜନୀ ପ୍ରଥା ଆଦିବାସୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅମାନୁଷିକ ଗୋତିପ୍ରଥା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା ।
• ୧୯୪୮ ମସିହା ଜୁନ୍ ମାସରେ ଓଡ଼ିଶାରୁ ଗୋତିପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ ନିୟାମକକୁ କଡ଼ାକଡ଼ିଭାବେ ପାଳନ କରାଯାଇ ଗୋତିପଥାକ ନିଷିଦ୍ଧ କରାଗଲା ଓ ହଜାର ହଜାର ଗୋତି ଶ୍ରମିକଙ୍କୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଗଲା ।
• ଗଡ଼ଜାତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଚାଲୁଥିବା ବେଠି, ବେଗାରୀ, ମାଗଣ, ରସଦ ଓ ଭେଟି ପ୍ରଥାକୁ ବନ୍ଦ କରି ଦିଆଗଲା ।
• ‘ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତାକୁ’ ଉଠାଇ ଦେବାପାଇଁ ସରକାର ଦୁଇଟି ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ; ଯଥା— ଓଡ଼ିଶା ମନ୍ଦିର ପ୍ରବେଶ ଅନୁମତି ଆଇନ ୧୯୪୮ ଏବଂ ନାଗରିକ ଅଯୋଗ୍ୟତା ଦୂରୀକରଣ ଆଇନ ।
• ୧୯୪୮ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧ ତାରିଖରେ ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳ ମନ୍ଦିରରେ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତିର ଭକ୍ତମାନେ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ ।
• ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତି ସମୟରେ ଆଦିବାସୀ ଜନସଂଖ୍ୟାର ୧.୫% ଅନୁସୂଚିତ ଜାତିର ୩.୩% ମାତ୍ର ସାକ୍ଷର ଥିଲେ, ତେଣୁ ସରକାର ସେମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହୀ କରିବାକୁ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କଲେ ।
• ଆଦିବାସୀ ଓ ଦଳିତବର୍ଗ ମଧ୍ୟରେ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ପାଇଁ ଏହି ଦୁଇ ବର୍ଗର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଛାତ୍ରବୃତ୍ତି ପ୍ରଦାନ, ସ୍କୁଲ ଓ କଲେଜର ଦରମା ଛାଡ଼, ଧନ୍ଦାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ, ଶହ ଶହ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଆଶ୍ରମ ଓ ସେବାଶ୍ରମ ଖୋଲାଯାଇ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆଦି ପଦକ୍ଷେପମାନ ନିଆଗଲା ।
• ଆଦିବାସୀ ଓ ଦଳିତ ବର୍ଗର ଯୋଗ୍ୟ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କର ରାଜ୍ୟ ବାହାରେ ଉଚ୍ଚ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା ।
• ଆଦିବାସୀମାନେ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନଶୈଳୀ ଯୋଗୁଁ କେତେକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟାଧ‌ିର ଶିକାର ହେଉଥିଲେ । ଗଞ୍ଜାମ ଓ କୋରାପୁଟର ଆଦିବାସୀମାନେ କେତେକ ଯୌନରୋଗର ଶିକାର ହେଉଥିଲେ । ସରକାର ଏହାର ନିରାକକରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲେ ।

• କୋରାପୁଟର କୋୟାମାନେ ୟଜ୍ ନାମକ ଏକ ରୋଗର ଶିକାର ହେଉଥିଲେ ହେଁ ଡାକ୍ତରଖାନାକୁ ଯାଉନଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ପ୍ରଲୋଚନ ଦେଖାଇ ଡାକ୍ତରଖାନାକୁ ଅଣାଯାଇ ସୁସ୍ଥ ହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା ।
• ମ୍ୟାଲେରିଆ ରୋଗରୁ ଲୋକଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ମ୍ୟାଲେରିଆ ନିରାକରଣ ବଟିକା ବିତରଣ କରାଗଲା ଓ ସମାଜକୁ ନିଶାମୁକ୍ତ ରଖିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା । ନିଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତିର ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷଣର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା ।

→ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ବିକାଶ:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଲୋକମାନଙ୍କର ବିକାଶ ପାଇଁ ସରକାର ବିଭିନ୍ନ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିଛନ୍ତି; ଯଥା— ଇନ୍ଦିରା ଆବାସ ଯୋଜନା, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମ ସଡ଼କ ଯୋଜନା ଓ ଅନ୍ତୋଦୟ ଯୋଜନା ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଅନ୍ତୋଦୟ ଯୋଜନାରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମାରେଖା ତଳେ ଥିବା ପରିବାରକୁ ମାସିକ କି.ଗ୍ରା. ପ୍ରତି ୩ ଟଙ୍କା ଦରରେ ୩୫ କି.ଗ୍ରା. ଚାଉଳ ଦେବା ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
• ୨୦୦୫ ମସିହାରେ ଜାତୀୟ ନିଶ୍ଚିତ ଗ୍ରାମୀଣ କର୍ମନିଯୁକ୍ତି ଯୋଜନାରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ଲୋକମାନଙ୍କୁ ବର୍ଷରେ ଅନ୍ୟନ ୧୦୦ ଦିନର କାମଧନ୍ଦା ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଛି ।
• ଏହାବ୍ୟତୀତ ‘‘ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ କାମ’’, ‘ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଗ୍ରାମ ସ୍ଵରୋଜଗାର ଯୋଜନା’’, ‘ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମ ସଡ଼କ ଯୋଜନା’’, ‘ଜବାହର ଗ୍ରାମ ସମୃଦ୍ଧି ଯୋଜନା’’, ‘ନିଶ୍ଚିତ ରୋଜଗାର ଯୋଜନା’’ ମାଧ୍ୟମରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ବିକାଶ ସାଧନ କରାଯାଉଛି ।
• ଗୋପବନ୍ଧୁ ଗ୍ରାମୀଣ ଯୋଜନାଦ୍ୱାରା ବିଜୁଳି, ସଡ଼କ ଓ ପାଣିର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
• ‘ବିଜୁ ଗ୍ରାମଜ୍ୟୋତି’ ଯୋଜନାରେ ରାଜ୍ୟର ସମସ୍ତ ଗ୍ରାମକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଗ କରାଯିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରହିଛି ।

→ ଶିଶୁବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ:

• ଶିଶୁମାନଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ଓ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନେକ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଛି; ଯଥା – କନ୍ୟାଭୃଣ ହତ୍ୟା ନିଷେଧ, ଶିଶୁ ଶ୍ରମିକ ପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ, ଅଙ୍ଗନବାଡ଼ି କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଇତ୍ୟାଦି ।
• ୧୪ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ବୟସର ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ଶିଶୁ ଶ୍ରମିକ କୁହାଯାଏ ।

→ ମହିଳା ବିକାଶ:

• ମହିଳାମାନଙ୍କ ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧ ପାଇଁ କେତେକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ହାତକୁ ନିଆଯାଇଛି ।
• ଜନ୍ମ ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଛି । ଜନନୀ ସୁରକ୍ଷା ଯୋଜନା ମାଧ୍ୟମରେ ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରସବକାଳୀନ ଡାକ୍ତରୀ ଓ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଛି ।
• ୨୦୦୧ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୮ ତାରିଖରୁ ‘ମିଶନ ଶକ୍ତି’ ନାମକ ଏକ ମହିଳା ସଶକ୍ତିକରଣ ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଛି ।
• ମହିଳା ସ୍ଵୟଂ ସହାୟକ ଦଳର ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ପ୍ରସାର, ପରିଚାଳନା ଓ ତାଲିମ ପ୍ରଦାନ, ଉପଯୁକ୍ତ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଓ ଋଣ ଯୋଗାଇବା ସହ ନୂତନ ସ୍ବୟଂ ସହାୟକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠନରେ ସହାୟତା କରିବା ମିଶନ ଶକ୍ତିର ପ୍ରମୁଖ କାର୍ଯ୍ୟ । ଏହି ଯୋଜନା ମହିଳାମାନଙ୍କ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇପାରିଛି ।

→ ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା:

• ସାଧାରଣ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ଯୋଗାଇ ଦେବାପାଇଁ ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ କେତେକ ଯୋଜନା ଓଡ଼ିଶାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା– ଜାତୀୟ ବୃଦ୍ଧାବସ୍ଥା ପେନ୍‌ସନ୍‌ ଯୋଜନା, ଜାତୀୟ ମାତୃତ୍ୱ ହିତକାରୀ ଯୋଜନା, ଜନନୀ ସୁରକ୍ଷା ଯୋଜନା, ଜାତୀୟ ପରିବାର ହିତ ଯୋଜନା ଓ ମଧୁବାବୁ ପେନ୍‌ସନ୍ ଯୋଜନା ଇତ୍ୟାଦି ।
• ୨୦୦୮ ଜାନୁୟାରୀ ୧ରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ମଧୁବାବୁ ପେନ୍‌ସନ୍‌ ଯୋଜନା ଅନୁଯାୟୀ ବୃଦ୍ଧ, ବିଧବା, ଭିନ୍ନକ୍ଷମ ଓ କୁଷ୍ଠରୋଗରୁ ଆରୋଗ୍ୟ ଲାଭ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମାସିକ ଭତ୍ତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
• ୧୯୯୯ ମସିହାକୁ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ‘ବୃଦ୍ଧବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ବର୍ଷ’ ଭାବରେ ପାଳନ କରିଥିଲା ।
• ୨୦୦୮ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ୧ ତାରିଖରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟବୀମା ଯୋଜନା ଓଡ଼ିଶାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି । ଏହି ଯୋଜନା ଅନୁସାରେ ରୋଗୀର ଡାକ୍ତରଖାନା ଖର୍ଚ୍ଚର ୩୦ ହଜାର ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭରଣା କରାଯାଉଛି ।
• ୨୦୧୩ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୫ ତାରିଖରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଜରୁରିକାଳୀନ ମେଡ଼ିକାଲ ଆମ୍ବୁଲାନ୍ସ ସେବା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଛି ।
• ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଆଇନଦ୍ଵାରା ଉପହୃତ ହିତାଧ୍ୟାକାରୀଙ୍କୁ ଇନ୍ଦିରା ଆବାସ ଗୃହ ଯୋଗାଣ, ଘରପୋଡ଼ି ଓ ହାତୀ ଉପଦ୍ରବଦ୍ଵାରା ଗୃହଶୂନ୍ୟ ଲୋକଙ୍କୁ ‘ମୋ କୁଡ଼ିଆ ଯୋଜନା’ ମାଧ୍ୟମରେ ଘର ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଛି ।
• ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ନିମନ୍ତେ ଓଡ଼ିଶା ଜୀବିକା ମିଶନ ଏବଂ ଅବିଭକ୍ତ କଳାହାଣ୍ଡି, ବଲାଙ୍ଗୀର ଓ କୋରାପୁଟ ଅଞ୍ଚଳର ବିକାଶ ପାଇଁ ବିଜୁ କେବିକେ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଉଛି ।

ଐତିହାସିକ ଘଟଣାବଳୀ ଓ ସମୟ
୧୯୪୭ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଆଦିବାସୀ ଜମିଜମା ଜବରଦଖଲ ଉଚ୍ଛେଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ।
୧୯୪୭ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ମାର୍ଚ୍ଚ) ମହାଜନମାନଙ୍କର ଋଣ କାରବାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପାଇଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ।
୧୯୪୮ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଜୁନ୍) ଓଡ଼ିଶା ଗୋତିପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ ନିୟାମକକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବେ ଲାଗୁ କରାଗଲା ।
୧୯୪୮ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ମାର୍ଚ୍ଚ ୧) ଅନୁସୂଚିତ ଜାତିର ଲୋକମାନଙ୍କର ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳ ମନ୍ଦିରରେ ପ୍ରବେଶ ।
୧୯୪୯ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଅପରାଧୀ ଜନଜାତି ଆଇନ ଭଳି ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରଦ୍ଦ ।
୨୦୦୧ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ମାର୍ଚ୍ଚ ୮) ‘ମିଶନ ଶକ୍ତି’ ନାମକ ଏକ ମହିଳା ସଶକ୍ତିକରଣ ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ ।
୨୦୦୫ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଜାତୀୟ ନିଶ୍ଚିତ ଗ୍ରାମୀଣ କର୍ମନିଯୁକ୍ତି ଯୋଜନା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ।
୨୦୦୮ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଜାନୁଆରୀ ୧) ଓଡ଼ିଶାରେ ମଧୁବାବୁ ପେନ୍‌ସନ୍ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ
୨୦୦୮ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଏପ୍ରିଲ୍ ୧) ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟବୀମା ଯୋଜନା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ।
୨୦୧୩ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ମାର୍ଚ୍ଚ ୫) ଓଡ଼ିଶାରେ ଜରୁରିକାଳୀନ ମେଡ଼ିକାଲ ଆମ୍ବୁଲାନ୍ସ ସେବା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Notes Chapter 17 ଶିକ୍ଷାର ବିକାଶ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 History Notes Chapter 17 ଶିକ୍ଷାର ବିକାଶ

ବିଷୟଭିଭିକ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ:

→ ପ୍ରାଥମିକ ଓ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା:

• ଦେଶର ସବୁଠାରୁ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ସମ୍ପଦ ମାନବ ସମ୍ବଳର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ମୌଳିକ ଶିକ୍ଷା ପଦ୍ଧତି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
• ୧୯୪୭-୪୮ ଶିକ୍ଷାବର୍ଷରେ ମୌଳିକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାପାଇଁ ଦୁଇଟି ଶିକ୍ଷକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଅନୁଗୁଳ ଓ ରସୁଲକୋଣ୍ଡାଠାରେ ଖୋଲାଯାଇଥିଲା ।
• ୧୯୫୦ ମସିହାବେଳକୁ ଆଉ ୬୦ଟି ମୌଳିକ ଶିକ୍ଷା ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ୨ଟି ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଖୋଲିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଲା । ସେହି ବର୍ଷ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟର ସଂଖ୍ୟା ଥିଲା ୧୦,୧୬୫ ଏବଂ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଥିଲା ୪,୪୧,୯୬୭ ।
• ଷଷ୍ଠ ଶ୍ରେଣୀଠାରୁ ଏକାଦଶ ଶ୍ରେଣୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶିକ୍ଷାକୁ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା କୁହାଯାଉଥିଲା ।
• ଷଷ୍ଠ ଓ ସପ୍ତମ ଶ୍ରେଣୀକ ମଧ୍ଯ ଇଂରାଜୀ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଉଥିଲା ଓ ଅଷ୍ଟମଠାରୁ ଏକାଦଶ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାରିବର୍ଷର ଶିକ୍ଷାକୁ ହାଇସ୍କୁଲ ଶିକ୍ଷା କୁହାଯାଉଥିଲା ।
• ୧୯୫୦ ମସିହା ବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ମଧ୍ୟ ଇଂରାଜୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ହାଇସ୍କୁଲ ସଂଖ୍ୟା ଯଥାକ୍ରମେ ୪୮୯ ଓ ୧୫୩ ଥିଲା ଓ ସେଗୁଡ଼ିକରେ ଯଥାକ୍ରମେ ୪୬,୨୧୭ ଓ ୪୩,୮୯୩ ଜଣ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିଲେ ।
• ଓଡ଼ିଶା ହାଇସ୍କୁଲ ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସେକେଣ୍ଡାରୀ ଏଜୁକେଶନ ଏକ୍ସ ୧୯୫୩ ବଳରେ ଓଡ଼ିଶା ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ପରିଷଦ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଦୁଇ ଦଶକରେ ଇଂରାଜୀ ମାଧ୍ୟମ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସଂଖ୍ୟା ଆଶାତୀତ ଭାବେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା ଏବଂ ଏଗୁଡ଼ିକର ପରୀକ୍ଷା ପରିଚାଳନା ଭାର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷାବୋର୍ଡ଼ ଓ ଭାରତୀୟ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ପରିଷଦ ହସ୍ତରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଗଲା ।
• ଶିଶୁମାନଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତି ଆକୃଷ୍ଟ କରିବାପାଇଁ ୧୯୯୫ ମସିହାଠାରୁ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
• କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ସହାୟତାରେ ‘ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଯୋଜନା’ (ଡି.ପି.ଇ.ପି.) ୧୯୯୬ ମସିହାଠାରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି ।
• ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ଲୋକପ୍ରିୟ କରିବାପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ‘ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ’ ଯୋଜନା ମାଧ୍ୟମରେ ଅନେକ ନୂତନ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଖୋଲାଯାଇଛି ଓ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ମାଗଣାରେ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଛି ।
• ୨୦୦୯-୧୦ ଶିକ୍ଷାବର୍ଷଠାରୁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ‘ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ’ (ଆର.ଏମ୍.ଏସ୍.ଏ.) ନାମକ ଏକ ବହୁମୁଖୀ ଶିକ୍ଷା ଯୋଜନାର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି । ୧୪-୧୮ ବର୍ଷର ପିଲାମାନେ ଯେପରି ସୁଲଭ ଓ ସୁଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରିପାରିବେ ତାହା ଏହି ଅଭିଯାନର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ।
• ବାଳିକାମାନଙ୍କୁ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଆକୃଷ୍ଟ କରିବାପାଇଁ ସରକାର ଶିକ୍ଷା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅନଗ୍ରସର ବ୍ଲକ୍‌ମାନଙ୍କରେ ଝିଅମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଛାତ୍ରୀ ନିବାସ ନିର୍ମାଣ କରିବା ସହ ମଡ଼େଲ ସ୍କୁଲ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଛନ୍ତି ।
• ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ପ୍ରଦାନ, ମଦ୍ରାସା ଶିକ୍ଷାକୁ ଆଧୁନିକୀକରଣ ଓ ସଂସ୍କୃତ ଶିକ୍ଷାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦିଆଯାଇଛି ।

→ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ:

• ସ୍ଵାଧୀନତାବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଉତ୍କଳ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ନାମରେ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ଥିଲା । ଏହା ୧୯୪୩ ମସିହାରୁ ପରୀକ୍ଷା ପରିଚାଳକ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟାରମ୍ଭ କରିଥିଲା ।
• ସେହି ସମୟରେ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଏକମାତ୍ର ଅନୁଷ୍ଠାନ ଥିଲା । ୧୯୪୭ ମସିହାରେ ବାଲେଶ୍ୱର, ପୁରୀ ଓ ସମ୍ବଲପୁରର କନିଷ୍ଠ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଡିଗ୍ରୀ ଶ୍ରେଣୀ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଗଲା ।
• ୧୯୪୭ ମସିହାରେ କୋରାପୁଟଠାରେ ଏକ ଇଣ୍ଟରମିଡ଼ିଏଟ୍ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଲା ଓ ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ସରକାର ହାତକୁ ନେଲେ ।
• ୧୯୫୦ ମସିହା ବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାର ସର୍ବମୋଟ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ସଂଖ୍ୟା ଥିଲା ୧୪ ଏବଂ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଥିଲା ୫୬୮୯ ।
• ୧୯୬୭ ମସିହାରେ ସମ୍ବଲପୁର ଓ ବ୍ରହ୍ମପୁର ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଲା ।
• ୧୯୮୧ ମସିହାରେ ପୁରୀଠାରେ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ସଂସ୍କୃତ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ୧୯୯୯ ମସିହାରେ ଉତ୍ତର ବାଲେଶ୍ୱରରେ ଫକୀରମୋହନ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ବାରିପଦାରେ ଉତ୍ତର ଓଡ଼ିଶା ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଲା ।
• ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଏକକ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପରିଣତ ହେଲା ଓ କୋରାପୁଟରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।
• ଶିକ୍ଷକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପାଇଁ କଟକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପରବର୍ତ୍ତୀକାଳରେ ରାଧାନାଥ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ନାମରେ ନାମିତ ହେଲା । ଅନୁଗୁଳ, ସମ୍ବଲପୁର ଓ ବ୍ରହ୍ମପୁରଠାରେ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟମାନ ଖୋଲାଗଲା । ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ସମସ୍ତ ୧୩ଟି ଜିଲ୍ଲାରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଖୋଲାଗଲା
• ରାଧାନାଥ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ବର୍ତ୍ତମାନ ନାମ ହେଉଛି– ‘ରାଧାନାଥ ଇନ୍‌ଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ଆଡ୍ମିଭାନ୍‌ସଡ୍ ଷ୍ଟଡ଼ିଜ୍ ଇନ୍ ଏଡୁକେସନ୍ (R.N.I.A.S.E.) ।

→ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷା:

• ୧୯୫୦ ମସିହାବେଳକୁ କଟକରେ ଗୋଟିଏ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ, କେତୋଟି ଶିଳ୍ପ ତାଲିମ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ବେତାର ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ।
• ୧୯୫୬ ମସିହାରେ ବୁର୍ଲାରେ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ୧୯୬୧ ମସିହାରେ ରାଉରକେଲାରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଭୁବନେଶ୍ବରରେ କଲେଜ ଅଫ୍ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ ଓ ଟେକ୍ନୋଲୋଜି ନାମକ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ବୈଷୟିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ସରାଙ୍ଗରେ ଏକ ସରକାରୀ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଲା । ଏହାଛଡ଼ା ଅନେକ ଘରୋଇ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
• ୨୦୦୨ ମସିହାରେ ସମସ୍ତ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ରାଉରକେଲାଠାରେ ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।

→ କୃଷି, ପଶୁପାଳନ, ମତ୍ସ୍ୟଚାଷ ସମ୍ପର୍କିତ ଶିକ୍ଷା ଓ ଗବେଷଣା:

• ୧୯୫୪ ମସିହାରେ ଏକ କୃଷି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଭୁବନେଶ୍ବରରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା । ଏହାକୁ ସଂପ୍ରସାରିତ କରି ୧୯୬୨ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା କୃଷି ଓ ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ।
• ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ କଟକରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଧାନ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର, କୌଶଲ୍ୟାଗଙ୍ଗଠାରେ ମତ୍ସ୍ୟ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର, ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳଠାରେ ନାରିକେଳ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ଓ ଚିପିଲିମାଠାରେ ଏକ କୃଷି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।

→ ଚିକିତ୍ସା ବିଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷା:

• ୧୯୪୯-୫୦ ଶିକ୍ଷାବର୍ଷରେ କଟକ ମେଡ଼ିକାଲକୁ ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜ ନାମରେ ନାମିତ କରାଗଲା ।
• ୧୯୫୯ ମସିହାରେ ସମ୍ବଲପୁରର ବୁର୍ଲାଠାରେ ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜ ଓ ବ୍ରହ୍ମପୁରଠାରେ ମହାରାଜ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ।
• ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ପ୍ରଥମ ଦଶକରେ ଭୁବନେଶ୍ଵରଠାରେ ହାଇଟେକ୍ ମେଡ଼ିକାଲ୍ କଲେଜ, କଳିଙ୍ଗ ଇନ୍‌ଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ମେଡ଼ିକାଲ ସାଇନ୍ସ ଓ ହସ୍‌ପିଟାଲ୍ ଏବଂ ସମ୍ ହସ୍ପିଟାଲ୍ ଓ ମେଡ଼ିକାଲ୍ କଲେଜ ନାମକ ତିନୋଟି ଘରୋଇ ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
• ୨୦୧୨ରୁ ଭୁବନେଶ୍ଵର ସର୍ବଭାରତୀୟ ଆୟୁର୍ବିଜ୍ଞାନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଶିକ୍ଷାଦାନ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଛି ।

→ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଶିକ୍ଷା:

• ସଂସ୍କୃତି ଶିକ୍ଷାର ବିକାଶ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ଉତ୍କଳ ସଂସ୍କୃତି ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲେ ।
• ବ୍ୟାବସାୟିକ ପରିଚାଳନା ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ଜାଭିଅର୍ ଇନ୍‌ଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ମ୍ୟାନେଜମେଣ୍ଟ, ସୂଚନା ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ବିକାଶ ପାଇଁ ଭାରତୀୟ ସୂଚନା ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ଅନୁଷ୍ଠାନ ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷା ଓ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଜାତୀୟ ବିଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷା ଓ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
• ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ଭାରତୀୟ ବୈଷୟିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ, କଟକଠାରେ ଜାତୀୟ ଆଇନ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ, ଢେଙ୍କାନାଳରେ ଭାରତୀୟ ଗଣଯୋଗାଯୋଗ ଆଦି କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନ ଗଢ଼ିଉଠିଛି ।
• ଖଣିଜ ଓ ଧାତବ ପଦାର୍ଥ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଭୁବନେଶ୍ବରରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଗବେଷଣା ପରୀକ୍ଷାଗାର, ଶିକ୍ଷା, ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଆଞ୍ଚଳିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ, ଆୟୁର୍ବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଆୟୁର୍ବିଜ୍ଞାନ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି ।
• ଭୁବନେଶ୍ୱରସ୍ଥିତ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଓ ଜୈବ ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ବିଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରସାରରେ ସହାୟକ ହୋଇଛି ଏବଂ ଏକ ଶାରୀରିକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ମଧ୍ଯ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି ।
• ଓଲଟପୁରଠାରେ ଜାତୀୟ ପ୍ରନଃ ଥାଇଥାନ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଓ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଅଛି ।

ଐତିହାସିକ ଘଟଣାବଳୀ ଓ ସମୟ
୧୯୪୩ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଏକ ସହବନ୍ଧନ ଓ ପରୀକ୍ଷା ପରିଚାଳକ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଭାବରେ ଉତ୍କଳ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର କାର୍ଯ୍ୟାରମ୍ଭ ।
୧୯୪୭-୪୮ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କଦ୍ବାରା ଦୁଇଟି ଶିକ୍ଷକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଶୁଭାରମ୍ଭ ।
୧୯୪୭ ଖ୍ରୀ.ଅ. – କୋରାପୁଟଠାରେ ଏକ ଇଣ୍ଟରମିଡ଼ିଏଟ୍ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୫୦ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା ୬୦ଟି ମୌଳିକ ଶିକ୍ଷା ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ୨ଟି ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଖୋଲିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
୧୯୫୩ ଖ୍ରୀ.ଅ – ଓଡ଼ିଶା ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ପରିଷଦ ଗଠିତ ।
୧୯୫୪ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ଏକ କୃଷି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୫୬ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ବୁର୍ଲାରେ ଏକ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୫୯ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ସମ୍ବଲପୁରର ବୁର୍ଲାଠାରେ ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜ ଆରମ୍ଭ ।
୧୯୬୧ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ରାଉରକେଲାରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ଶୁଭାରାମ୍ଭ ।
୧୯୬୨ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଓଡ଼ିଶା କୃଷି ଓ ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୬୭ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ସମ୍ବଲପୁର ଓ ବ୍ରହ୍ମପୁର ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୭୭ ଖ୍ରୀ.ଅ. – କୌଶଲ୍ୟାଗଙ୍ଗଠାରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ମଧୁର ଜଳ ମତ୍ସ୍ୟ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୮୧ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ପୁରୀଠାରେ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ସଂସ୍କୃତ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା |
୧୯୯୫ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କରେ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ।
୧୯୯୬ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଓଡ଼ିଶାର ଡି.ପି.ଇ.ପି. ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ।
୧୯୯୯ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ବାଲେଶ୍ଵରଠାରେ ଫକୀରମୋହନ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ବାରିପଦାଠାରେ ଉତ୍ତର ଓଡ଼ିଶା ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Solutions Chapter 7 ବଂଶାନୁକ୍ରମ ଓ ବିବର୍ତ୍ତନ  Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Life Science Solutions Chapter 7 ବଂଶାନୁକ୍ରମ ଓ ବିବର୍ତ୍ତନ

Question 1.
ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ କ’ଣ ? ଏହାଦ୍ୱାରା ମେଣ୍ଡେଲ୍ କିପରି ସ୍ବାଧୀନ ଅପବ୍ୟୁହନ ନିୟମ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଥିଲେ ବୁଝାଅ ।
ଉ-

• IMG ଏକ ସମୟରେ କିପରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିଗୁଡ଼ିକରେ ସଂରକ୍ଷିତ ହେଉଛି ତାହା ଜାଣିବାପାଇଁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ କରିଥିଲେ ।
• ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ଗୋଲ (RR) ଓ ହଳଦିଆ (YY) ମଞ୍ଜିଥିବା ମଟର ଗଛ ସହିତ କୁଞ୍ଚ (Wrinkled) ବା ଖଦଡ଼ା (11) ଓ ଶାଗୁଆ (yy) ମଞ୍ଜିଥିବା ମଟର ଗଛର ସଙ୍କରଣ କରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିପାଇଁ ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କଲେ ।
• ପୂର୍ବପରି ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ପୈତୃକ ପିଢ଼ିରେ ଶୁଦ୍ଧ ପୈତୃକ ଗଛ (RRYY ଓ 1ryy ) ନେଇ ସଙ୍କରଣ କରିଥିଲେ ।
• F ପିଢ଼ିରେ ଉପୁଜିଥିବା ଗଛଗୁଡ଼ିକ ସଙ୍କର (RrYy) ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସମସ୍ତ ଗଛରେ ମଞ୍ଜି ଗୋଲ ଓ ହଳଦିଆ ହୋଇଥିଲା ଯେଉଁଥିରୁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କର ପ୍ରଭାବୀ ଗୁଣ ନିୟମ ପୁନଃ ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇପାରିଲା ।
• ଏଥିରୁ ମଧ୍ୟ ମେଣ୍ଡେଲ୍ ଆହୁରି ପ୍ରମାଣ କରିପାରିଲେ ଯେ ଏକାଧ୍ଵ ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀକାରକ ରହିଲେ ମଧ୍ୟ img
• F1 ପିଢ଼ିର ଗଛଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ଵପରାଗଣ କରାଇ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ F2 ପିଢ଼ି ପାଇଁ ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କଲେ । ଏହି ମଞ୍ଜି 4 img ଗୋଲ ଓ ଶାଗୁଆ, ଖଦଡ଼ା ଓ ହଳଦିଆ, ଖଦଡ଼ା ଓ ଶାଗୁଆ ଏବଂ ଏମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ ୨ : 3 : 3 : 1
  ହେବ । ଏଥ‌ିରୁ ମେଣ୍ଡେଲ୍ ସ୍ଵାଧୀନ ଅପଚୂହନ ନିୟମ ଉପସ୍ଥାପନ କଲେ ।
• ସ୍ଵାଧୀନ ଅପବ୍ୟୁହନ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଏକାଧ୍ଵ ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ ଥିବା ସଂକର ଗଛର ସ୍ଵପରାଗଣ କରାଗଲେ F1 ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରକାଶିତ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର କାରକର ଉତ୍ତରାଧ୍ଵକରଣ I ପିଢ଼ିରୁ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବରେ ହୋଇଥାଏ ଓ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର କୌଣସି ମିଶ୍ରଣ ହୋଇନଥାଏ ।
• ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ F, ପିଢ଼ିର ଏକ ଗୋଲ ଓ ହଳଦିଆ ମଞ୍ଜିଥ୍ (Rr Yy) ସଂକର ଗଛର ସ୍ଵପରାଗଣ କରାଗଲେ F, ପିଢ଼ିରେ ଚାରୋଟିଯାକ ବିକଳ୍ପ କାରକ ପ୍ରକଟିତ ହୋଇଥାନ୍ତି ।
• ପ୍ରତି ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀକାରକକୁ ଅଲଗା ଭାବରେ ନେଲେ ଦେଖାଯାଏ ଯେ ଷୋଳ ପ୍ରକାରର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିନ୍ୟାସ ମଧ୍ୟରେ ବାରଟିରେ ମଞ୍ଜି ଗୋଲ ଓ ଚାରୋଟିରେ ମଞ୍ଜି କୁଞ୍ଚୁ ବା ଖଦଡ଼ା ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଗୋଲ ଓ କୁଞ୍ଚ ମଞ୍ଜିଥିବା ଗଛମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ 3 : 11 ।
• ସେହିପରି ବାରଟିରେ ମଞ୍ଜି ହଳଦିଆ ଓ ଚାରୋଟିରେ ମଞ୍ଜି ଶାଗୁଆ ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏଥରେ ମଧ୍ୟ ହଳଦିଆ ଓ ଶାଗୁଆ ମଞ୍ଜିଥିବା ଗଛମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ 3:1 ।
  

Question 2.
ଏକସଙ୍କରଣଦ୍ୱାରା ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ କିପରି ଓ କେଉଁ କେଉଁ ବଂଶାନୁକ୍ରମ ନୀତି ଓ ନିୟମ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ ବର୍ଣ୍ଣନ କର ।
ଉ-
ଏକ ସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ କରି ମେଣ୍ଡେଲ୍ ଦୁଇଟି ନୀତି ଓ ଗୋଟିଏ ନିୟମ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ଏଗୁଡ଼ିକ ହେଲା

• ଏକକ ଗୁଣ ନୀତି,
• ପ୍ରଭାବୀ ଗୁଣ ନୀତି,
• ପୃଥକ୍ କରଣ ନିୟମ

(1) ଏକକ ଗୁଣ ନୀତି :

• ଏହି ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ଉଦ୍ଭଦରେ ବିକଶିତ ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ କାରକ ଦ୍ବାରା ନିୟନ୍ତ୍ରତ ହୁଏ ।
• ଏହି କାରକମାନେ ସର୍ବଦା ଯୋଡ଼ା ଯୋଡ଼ା ହୋଇ ରହିଥାନ୍ତି, ଯଥା-ଡେଙ୍ଗା (TT), ଗେଡ଼ା (tt), ହଳଦିଆ (YY), ଶାଗୁଆ (yy) ଇତ୍ୟାଦି ।
• ପ୍ରତି ଯୋଡ଼ାରେ ଦୁଇଟି ଏକ ପ୍ରକାରର (TT ବା tt) କିମ୍ବା ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ କାରକ (Tt) ରହିଥାନ୍ତି ।
• ଅର୍ଥବିଭାଜନ ସମୟରେ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୁଗ୍ମକକୁ ଯାଇଥାଏ ଓ ଯୁଗ୍ମଜ ଗଠନ ସମୟରେ ପୁଣି ଦୁଇଟି ଯୁଗ୍ମକର କାରକ ମିଶି ଏକ ଯୋଡ଼ା କାରକ ହୋଇଥାଏ ।

(2)ପ୍ରଭାବୀ ଗୁଣ ନୀତି :

• ଏହି ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ସଙ୍କରଣ ପରେ F, ପିଢ଼ିରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ କାରକ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର କାରକର ପ୍ରଭାବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ଯାହାକୁ ପ୍ରଭାବୀ କାରକ କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ କାରକଟି ପ୍ରକଟ ନ ହୋଇ ଅପ୍ରଭାବୀ କାରକ ଭାବରେ ଲୁଚି ରହିଥାଏ ।
• ପ୍ରଭାବୀ କାରକର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ କେବଳ ଅପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ପ୍ରକଟ ହୋଇଥାଏ ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ସଙ୍କର ଡେଙ୍ଗାରେ ଉଭୟ I ଓ t ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ T ପ୍ରଭାବୀ କାରକ ହୋଇଥିବାରୁ ଗଛଗୁଡ଼ିକ ଡେଙ୍ଗା ହୋଇଥାଏ ।
• କେବଳ ଶୁଦ୍ଧ ଗେଡ଼ା (tt) ଗଛର ମଞ୍ଜିରୁ ସର୍ବଦା ଗେଡ଼ାଗଛ ଉପୁଜିଥାନ୍ତି କାରଣ ସେଥୁରେ ପ୍ରଭାବୀ କାରକ T ନ ଥାଏ ।

(3) ପୃଥକ୍‌କରଣ ନିୟମ :

• ଏହି ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ F1 ପିଢ଼ିରେ ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ କାରକର ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ନକଲ ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ପରସ୍ପରର ସତ୍ତା ହରାଇ ନଥାନ୍ତି ଏବଂ F2 ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ପ୍ରକଟ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ଅକ୍ଷତ ଅବସ୍ଥାରେ ଲୁଚି ରହିଥାଏ ।
• ଅର୍ଥାତ୍ F1 ପିଢ଼ିର ଏକ ସଙ୍କର ଗଛରୁ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକରେ ଅପ୍ରଭାବୀ ଓ ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକରେ ପ୍ରଭାବୀ କାରକ ରହିଥାଏ ଏବଂ କାରକ ଦୁଇଟି ପରସ୍ପରଠାରୁ ପୃଥକ୍ ହୋଇ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିକୁ ଗତି କରନ୍ତି ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ଗୋଟିଏ ସଙ୍କର ଡେଙ୍ଗା (Tt) ଗଛରୁ T ଓ t ଥ‌ିବା ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହି ନିୟମଦ୍ୱାରା ମେଣ୍ଡେଲ୍ ପ୍ରମାଣ କରିଥିଲେ ଯେ ପୃଥକ୍‌କରଣ ହେତୁ ଉଭିଦର ସମସ୍ତ ଗୁଣ ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରକଟ ହୋଇ ଚାଲିଥାଏ ।

Question 3.
ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କ ତତ୍ତ୍ଵ ବୁଝାଅ ।
ଉ-

• 1859 ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ‘ଦ ଓରିଜିନ ଅଫ ସ୍ପେସିସ୍’ ନାମକ ବହିରେ ଲେଖକ ଚାର୍ଲସ୍ ରବର୍ଟ୍ ଡାରଉଇନ୍ ଦର୍ଶାଇଥିଲେ ଯେ ‘ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍‌ବରଣ’ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ନୂତନ ଜାତିର ସୃଷ୍ଟି ହେଉଅଛି ।
• ଖାଦ୍ୟ, ବାସସ୍ଥାନ ଏବଂ ଉପଯୁକ୍ତ ସଙ୍ଗିନୀ ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବକୁ କଠିନ ସଂଗ୍ରାମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଏହାକୁ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମ କୁହାଯାଏ ।
• ନିଜ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ବା ଅନ୍ୟ ଜାତି ସହ, ପ୍ରକୃତି ସହ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମରେ ଯାହାର ରଣକୌଶଳ ଉନ୍ନତ, ସେ ହିଁ ଜିଣିଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଯେଉଁ ଜୀବନ ନୂତନ ଲକ୍ଷଣ ନେଇ ପରବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ପ୍ରକୃତି ତଥା ପରିବେଶ ସହ ନିଜକୁ ଖାପଖୁଆଇପାରେ ସେ ହିଁ ବିଜୟୀ ହୋଇଥାଏ ।
• ପ୍ରକୃତି ସହ ଯିଏ ନିଜକୁ ଖାପଖୁଆଇପାରେ ପ୍ରକୃତି ତାହାକୁ ଆଦରି ନିଏ, ଅନ୍ୟଥା ପାସୋରି ଦିଏ । ପ୍ରକୃତି ଆଦରିବା ଅର୍ଥ ପ୍ରକୃତି ଚୟନ କରେ ।
• ଯେଉଁ ଜୀବଟି ପ୍ରକୃତି ଦ୍ଵାରା ବଛା ହୋଇ ଜୀବନଧାରଣ କରେ ସେ ତାର ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ । ଏହାକୁ ଡାରଉଇନ୍ ପ୍ରାକୃତିକ ଚୟନ ବା ଉଦ୍‌ରଣ କୁହାଯାଏ ।

Question 4.
ନୂତନ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଭିନ୍ନ ମତବାଦ ଲେଖି ।
ଉ-

• ‘ଈଶ୍ୱର ସବୁ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି’, ‘ନକ୍ଷତ୍ରଲୋକରୁ ଉନ୍ନତ ଜୀବମାନେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଜୀବନ ରୋପଣ କରିଛନ୍ତି’, ‘ଧୂମକେତୁ ସଂଘାତ ଜରିଆରେ ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠକୁ ଜୀବନର ମୌଳିକ ଉପାଦାନମାନ ଆସିଛି’ ।
• ଜୀବବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ଏହି ପୃଥ‌ିବୀରେ ‘ଜୀବନ’ ଅଜୈବିକ ପଦାର୍ଥରୁ ବା ବସ୍ତୁରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।
• ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ 1920 ମସିହାରେ ଏ.ଆଇ.ଓପାରିନ୍ ଓ ଜେ.ବି.ଏସ୍. ହାଲ୍‌ଡେନ୍ ପ୍ରଥମେ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲେ ।
• ପରେ 1953ରେ ଷ୍ଟାନ୍‌ଲେ ମିଲର୍‌ ଓ ହାରୋଲ୍ଡଡ୍ୟୁରେ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ଏକ ଅଭିନବ ପରୀକ୍ଷଣ ଦ୍ବାରା ପ୍ରମାଣ କଲେ ଯେ ମିଥେନ, ଆମୋନିଆ, ଉଦ୍‌ଜାନ, ଜଳୀୟ ବାଷ୍ପ, ଆଦିର ସଂଯୋଗରୁ କେତେକ ଏମିନୋ ଏସିଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଛି ।
• ପରେ ସାମାନ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ସମ୍ମିଶ୍ରଣରୁ କାନ୍‌ଭିନ୍‌ ଏଡ଼ିନିନ୍ ନାମକ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଓଟାଇଡ୍ ପାଇବାରେ ସଫଳ ହେଲେ ।
• ସମୟକ୍ରମେ ଏମିନୋ ଏସିଡ୍ ଶୃଙ୍ଖଳରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି ପ୍ରୋଟିନ୍ ଏବଂ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଓଟାଇଡ୍ ଶୃଙ୍ଖଳରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି RNA ଏବଂ DNA |
• ଏହିପରି ପରୀକ୍ଷଣସବୁକୁ ‘ବସ୍ତୁରୁ ଜୀବନର ଉଦ୍ଭବ’ ସପକ୍ଷରେ ପ୍ରମାଣଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉଛି ।
• ସମୁଦ୍ରବକ୍ଷରେ ଭାସି ଉଠିଥିବା ପ୍ରଥମ ଜୀବକୋଷଟି ଥିଲା ଅତି ସରଳ ଓ ନିମ୍ନମାନର । କ୍ରମେ ଏହା ଜଟିଳ ଓ ଉଚ୍ଚମାନର ହୋଇଛି । ଆଜି ଆମେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭଦ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବର ପ୍ରାଣୀ ବା ଉଭିଦ ପରି ନୁହଁନ୍ତି । ସମୟକ୍ରମେ ଛୋଟ ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟଦେଇ ସେମାନେ ସରଳ ଅବସ୍ଥାରୁ ଆଜିର ଜଟିଳ, ଉନ୍ନତ ଅବସ୍ଥାରେ ପହଞ୍ଚିଛନ୍ତି ।

Question 5.
ସମଜାତ ଓ ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ଉଦାହରଣ ସହ ବର୍ଣ୍ଣନ କର ।
ଉ-

• କୌଣସି ପ୍ରାଣୀକୁ ଚିହ୍ନିବାକୁ ହେଲେ ପ୍ରଥମେ ତାହାର ଲତା ଓ ଗଠନକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଏ ।
• ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଲକ୍ଷଣ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଛି ।

(a) ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ :

• ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା, ବିରାଡ଼ିର ପଞ୍ଜା, ସିଲ ଓ ତିମି ଆଦି ଜଳଚର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ପହଁରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପକ୍ଷ, ଘୋଡ଼ାର ଗୋଡ଼, ମଣିଷର ହାତ ଆଦି ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଭିନ୍ନ ।
• ମାତ୍ର ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର ଉଦ୍ଭବ, ଗଠନ, ହାଡ଼ର ବିନ୍ୟାସ ଓ ବିକାଶର କ୍ରମରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଏ ।
• ଉଦ୍ଭିଦରେ କଖାରୁ ଗଛର ଆକର୍ଷୀ ଓ କାଗଜଫୁଲ ଗଛର କଣ୍ଟା ଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ଉଦ୍ଭବ ଏକାପରି ।
• ଏହି ସମସ୍ତ ଅଙ୍ଗର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ ଏବଂ ଭୃଣ ବିକାଶଗତ ଉଦ୍ଭବ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମ

(b) ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ :

• ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଏକ ପ୍ରକାର ମାତ୍ର ସେଗୁଡ଼ିକର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ, ଭୃଣବିକାଶ ଗତ ଉଦ୍ଭବ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମରେ ଅନେକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ମଶାର ଡେଣା, ପାରାର ଡେଣା ବା ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

Question 6.
‘ଆଧୁନିକ ସାଂଶ୍ଳେଷିକ ତତ୍ତ୍ଵ’ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-

• ଆଣବିକ ଜୀବବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ବଂଶଗତି ବିଜ୍ଞାନ ଆଦି ବିଷୟରେ ଅଗ୍ରଗତି ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କ ‘ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍‌ବରଣ’ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ଏକ ନୂତନ ରୂପରେ ଉପସ୍ଥାପନ କଲେ । ଏହି ନୂତନ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ବିବର୍ତ୍ତନର ‘ଆଧୁନିକ ସାଂଶ୍ଳେଷିକ ତତ୍ତ୍ଵ’ ବା ‘ମଡ଼ର୍ଷ ସିନ୍ଥେଟିକ୍ ଥ୍ଓରୀ’ କୁହାଯାଏ ।
• ବିଭିନ୍ନ ଧରଣର ପ୍ରାକୃତିକ କାରକର ପ୍ରଭାବରେ ଜିନ୍‌ରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ୍ ନବୋଦ୍ଭବନ ଦେଖାଦିଏ । ଜୀବମାନଙ୍କ କ୍ରୋମୋଜୋମ୍ରେ ‘ତ୍ରୁଟିବିଚ୍ୟୁତି’ ଏବଂ ଜିନୀୟ ପୁନର୍ବିନ୍ୟାସ ଯୋଗୁଁ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ । ଏସବୁ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସାମୂହିକଭାବେ ‘ବିଭେଦାୟନ’ କୁହାଯାଏ । ପ୍ରକୃତିରେ ଏହା ହିଁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଉତ୍ସ ।
• ପ୍ରକୃତି ମନୋନୀତ ଜୀବ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଜୀବ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଲକ୍ଷଣକୁ ବଂଶଧରମାନଙ୍କୁ ବଂଶାନୁକ୍ରମ ମାଧ୍ୟମରେ ବଢ଼େଇ ଦିଏ ଏବଂ ଯେଉଁ ଜୀବ ନୂତନ ଲକ୍ଷଣ ନଇ ପ୍ରକୃତିଦ୍ୱାରା ମନୋନୀତ ହୋଇ ବଞ୍ଚିରହେ ସେ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମରେ ସଫଳ ହୁଏ । ଏଥିରୁ ‘ଉଦ୍‌ବରଣ’ ବା ‘ଚୟନ’ର ଆବଶ୍ୟକତା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ।
• ପ୍ରକୃତିମ ନୋନୀତ ନୂଆ ନୂଆ ଲକ୍ଷଣକୁ ଭିଭିକରି ନୂତନ ଜାତିର ଉଦ୍ଭବର ଧାରାରେ ସୃଷ୍ଟି ହେବାକୁ ଯାଉଥ‌ିବା ଜୀବ ନିଜ ଜୀବଠାରୁ ଓ ପୂର୍ବଜଙ୍କଠାରୁ ଅଲଗା ନ ରହିଲେ ସେମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଅଦରକାରୀ ପ୍ରଜନନ ଘଟିପାରେ । ଏହା ନୂତନ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ଏହାକୁ ରୋକି ନୂତନ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ଏହାକୁ ରୋକି ନୂତନ ଜୀବସୃଷ୍ଟିକୁ ନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରକୃତିରେ କିଛି ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ଏହାକୁ ଅନ୍ତରଣ କୌଶଳ ଏବଂ ଏହି କୌଶଳ ଜରିଆରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଜୀବମାନଙ୍କୁ ଅଲଗା ରଖୁବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ‘ଅନ୍ତରଣ’ କୁହାଯାଏ ।
• ଆଧୁନିକ ସାଂଶ୍ଳେଷିକ ତତ୍ତ୍ବ ଅନୁଯାୟୀ ଜାତିର ଉଦ୍ଭବନର ବିଭେଦାୟନ, ଚୟନ ଓ ଅନ୍ତରଣର ମହତ୍ତ୍ଵପୂର୍ଣ

Question 7.
ଜୀବାଶ୍ମ କ’ଣ ? ଜୀବାଶ୍ମ ଅଧ୍ୟୟନରୁ କ’ଣ ଜାଣି ହେବ ?
ଉ-

• ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷପୂର୍ବେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ବାସ କରୁଥିବା ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦର ଅବଶେଷକୁ ଜୀବାଶ୍ମ କୁହାଯାଏ ।
• ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତରୁ ମିଳୁଥିବା ଜୀବାଶ୍ମକୁ ଆଧାରକରି ପ୍ରାଚୀନ ଯୁଗର ପୃଥ‌ିବୀ ଏବଂ ସେ ସମୟର ବୃକ୍ଷଲତା ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ଧାରଣା ମିଳିଥାଏ ।
• ଜୀବାଶ୍ମ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିହୁଏ ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ସରୀସୃପ ଓ ବିହଙ୍ଗ – ଏହି ଦୁଇ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କଲେ ଦେଖାଯିବ ଯେ ଦୁହିଁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଅପେକ୍ଷା ଅସମତା ଅଧିକ । ମାତ୍ର ଆରକିଓପ୍‌ରିକ୍ ନାମକ ପ୍ରାଣୀର ଜୀବାଶ୍ମ ଆବିଷ୍କାର ପରେ ଦେଖାଗଲା ଏଥିରେ ଉଭୟ ସରୀସୃପ ଓ ବିହଙ୍ଗର ଲକ୍ଷଣମାନ ବିଦ୍ୟମାନ ।
• ନଭଶ୍ଚର ବିହଙ୍ଗର ପୂର୍ବଜ ହେଉଛନ୍ତି ଶୀତଳ ରକ୍ତବିଶିଷ୍ଟ ମନ୍ଥର ଓ କମ୍ ସକ୍ରିୟ ସରୀସୃପ ।

Question 8.
ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ଜୀବନର ପ୍ରାଥମିକ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ଜୀବନର ପ୍ରାଥମିକ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଏମିନୋ ଏସିଡ୍ ଓ କାଲ୍‌ଭିନ୍ ଏଡ଼ିନିନ୍ ନାମକ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଓଟାଇଡ଼ । ଏମିନୋ ଏସିଡ଼ଗୁଡ଼ିକ ମିଥେନ୍, ଆମୋନିଆ, ଉଦ୍‌ଜାନ ଓ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆଦିର ସଂଯୋଗରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଏହାର ସାମାନ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନଦ୍ୱାରା ‘କାନ୍‌ଭିନ୍‌ ଏଡ଼ିନିନ୍’ ନାମକ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଓଟାଇଡ୍ ମିଳିଥାଏ । ସମୟାନୁକ୍ରମେ ଏମିନୋ ଏସିଡ଼ଶୃଙ୍ଖଳରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି ପ୍ରୋଟିନ୍ ଏବଂ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଓଟାଇଡ଼ ଶୃଙ୍ଖଳରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି ଆର୍.ଏନ୍.ଏ. ଓ ଡି.ଏନ୍.ଏ. । ଏହି ପ୍ରାଥମିକ ଅଣୁମାନଙ୍କରୁ ଜୀବନର ଉଦ୍ଭବ ହୋଇଛି ।

(ଖ) ଜୈବ ବିବର୍ତ୍ତନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-

• ସମୁଦ୍ରବକ୍ଷରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ପ୍ରଥମ ଜୀବକୋଷ ଅତି ସରଳ ଓ ନିମ୍ନମାନର ଥିଲା ।
• ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦମାନେ ଛୋଟ ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟଦେଇ ସରଳ ଅବସ୍ଥାରୁ ଆଜିର ଜଟିଳ, ଉନ୍ନତ ଅବସ୍ଥାରେ ପହଞ୍ଚିଛନ୍ତି ।
• ବିବର୍ତ୍ତନ ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଯାହା ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ, ଅତି ମନ୍ଥର ଓ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଅଟେ । ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦରେ ହେଉଥ‌ିବା ବିବର୍ତ୍ତନକୁ ‘ଜୈବ ବିବର୍ତ୍ତନ’ କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ଜୀବାଶ୍ମ ଆଧାରିତ ବିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ପର୍କିତ ପ୍ରମାଣିକ ତଥ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
ଉ-

• ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ବାସ କରୁଥିବା ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭଦର ଅବଶେଷକୁ ଜୀବାଶ୍ମ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଜୀବାଶ୍ମ ଅଧ୍ୟୟକ୍ଷଦ୍ବାରା ପ୍ରାଚୀନ ଯୁଗର ପୃଥ‌ିବୀ ଓ ସେ ସମୟର ବୃକ୍ଷଲତା ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ଧାରଣା ମିଳିଥାଏ ।
• ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରି ହୁଏ । ଉଦାହରଣ-ସରୀସୃପ ଓ ବିହଙ୍ଗ ଜାତିର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କଲେ ଦେଖାଯିବ ଯେ ଦୁହିଁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଅପେକ୍ଷା ଅସମତା ଅଧି; ମାତ୍ର ‘ଆର୍‌କିଓପ୍‌ରିକ୍ସ’ ନାମକ ପ୍ରାଣୀର ଜୀବାଶ୍ମ ଆବିଷ୍କାର ପରେ ଦେଖାଗଲା ଯେ ଏଥ‌ିରେ ସରୀସୃପ ଓ ବିହଙ୍ଗର ଲକ୍ଷଣମାନ ବିଦ୍ୟମାନ ।
• ଏଥୁରୁ ପ୍ରାଣୀବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ପ୍ରମାଣ କଲେ ଯେ ଆଜିର ଉଷ୍ମ ରକ୍ତଧାରୀ ଚଳଚଞ୍ଚଳ ବିହଙ୍ଗର ପୂର୍ବଜ ହେଉଛନ୍ତି ଶୀତଳ ରକ୍ତବିଶିଷ୍ଟ ମନ୍ଥର ଓ କମ୍ ସକ୍ରିୟ ସରୀସୃପ ।

(ଘ) ଅବଶେଷାଙ୍ଗ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-

• ଅନେକ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଶରୀରରେ ଏପରି କିଛି ଅଙ୍ଗ ରହିଛି ଯାହାର କୌଣସି ବ୍ୟବହାର ନାହିଁ । ଏହି ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେତୁ ଅଙ୍ଗଟି ଅକାମୀ ହୋଇଯାଇଛି ଓ ଶରୀରରୁ ସଂପୂର୍ଣ ଅଦୃଶ୍ୟ ହେବା ପୂର୍ବରୁ କିଛି ଅଂଶ ରହିଯାଇଛି । ଏହାକୁ ଅବଶେଷାଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।
• ମଣିଷ ବୃହଦନ୍ତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଆପେନ୍‌କ୍ସ ଏହାର ଏକ ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।

(ଙ) ବିବର୍ତ୍ତନ ସପକ୍ଷରେ ଭୃଣବିଜ୍ଞାନ ଆଧାରିତ ପ୍ରମାଣ ବିଷୟରେ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଲେଖ ।
ଉ-

• ମେରୁଦଣ୍ଡୀ ପ୍ରାଣୀ ଯଥା ମାଛ, ଉଭୟଚର, ସରୀସୃପ, ବିହଙ୍ଗ ଓ ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀଙ୍କ ଭ୍ରୂଣବିକାଶ କ୍ରମରେ ବିସ୍ମୟକର ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ମେରୁଦଣ୍ଡୀ ଭ୍ରୂଣରେ ଗାଲିଛିଦ୍ର ବା ତା’ର ପୂର୍ବାବସ୍ଥା ଓ ପୃଷ୍ଠରଜ୍ଜୁ ବା ନୋଟୋକର୍ଡ଼ ଥାଏ ।
• ଭ୍ରୂଣର ବିକାଶ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲା ବେଳକୁ କେବଳ ମାଛକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତଙ୍କଠାରେ ଗାଲିଛିଦ୍ର ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଯାଏ, ତା’ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍ ଦେଖାଯାଏ । ସେହିପରି ପୃଷ୍ଠାରଜୁ ସ୍ଥାନରେ ମେରୁଦଣ୍ଡର ବିକାଶ ଘଟେ ।

Question 9.
ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍ପଣୀ ଲେଖ ।
(କ) ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ କୃତ୍ରିମ ସଙ୍କରଣ ପଦ୍ଧତି :
(ଖ) ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ
(ଗ) ପୃଥକ୍‌କରଣ ନିୟମ
(ଘ) ସ୍ଵାଧୀନ ଅପଚୂହନ ନିୟମ :
(ଙ) ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ
(ଚ) ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ
ଉ-
(କ) ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ କୃତ୍ରିମ ସଙ୍କରଣ ପଦ୍ଧତି :

• ବଂଶଗତି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବାପାଇଁ ମେଣ୍ଡେଲ୍ କୃତ୍ରିମ ସଙ୍କରଣର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇଥିଲେ । ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ଗଛକୁ ପୈତୃକ ଗଛ ଭାବେ ନେଇ ଗୋଟିକର ଫୁଲର କେଶର ଚକ୍ର ପାକଳ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ତାକୁ ଯତ୍ନର ସହିତ ଛିଣ୍ଡାଇ ବାହାର କରି ଦେଉଥିଲେ । ଫଳତଃ ସେହି ଗଛଟି ମାଈଗଛ ଭାବରେ ବିବେଚିତ ହେଉଥିଲା
• ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ ଥ‌ିବା ଅନ୍ୟ ଏକ ଗଛରୁ ପରାଗରେଣୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ମାଈଗଛର ଫଳିକା ଶୀର୍ଷ (Stigma) ଉପରେ ପକାଇ କୃତ୍ରିମ ପରାଗଣ କରାଉଥିଲେ ।
• ଏହି ଫୁଲର ପରାଗଣ ପୁଣି ଅନ୍ୟ ଅଜଣା ପରାଗରେଣୁଦ୍ଵାରା ଯେପରି ପ୍ରଭାବିତ ନ ହେବ ସେଥ‌ିପାଇଁ ପରାଗଣ ପୂର୍ବରୁ ଓ ପରେ ଫୁଲଟିକୁ ଏକ କାଗଜ ଠୁଙ୍ଗାଦ୍ବାରା ଘୋଡ଼ାଇ ରଖୁଥିଲେ ।
• ମଞ୍ଜି ପାକଳ ହୋଇଗଲାପରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ରଖୁଥିଲେ ।

(ଖ) ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ

• ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା, ବିରାଡ଼ିର ପଞ୍ଜା, ସିଲ ଓ ତିମି ଆଦି ଜଳଚର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ପହଁରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପକ୍ଷ, ଘୋଡ଼ାର ଗୋଡ଼, ମଣିଷର ହାତ ଆଦି ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଭିନ୍ନ ।
• ମାତ୍ର ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର ଉଦ୍ଭବ, ଗଠନ, ହାଡ଼ର ବିନ୍ୟାସ ଓ ବିକାଶର କ୍ରମରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଏ ।
• ଉଦ୍ଭଦରେ କଖାରୁ ଗଛର ଆକର୍ଷୀ ଓ କାଗଜଫୁଲ ଗଛର କଣ୍ଟା ଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ଉଦ୍ଭବ ଏକାପରି ।
• ଏହି ସମସ୍ତ ଅଙ୍ଗର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ ଏବଂ ଭ୍ରୂଣ ବିକାଶଗତ ଉଦ୍ଭବ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମ

(ଗ) ପୃଥକ୍‌କରଣ ନିୟମ :

• ଏହି ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ F1 ପିଢ଼ିରେ ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ କାରକର ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ନକଲ (Copy) ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ପରସ୍ପରର ସତ୍ତା ହରାଇ ନଥାନ୍ତି ଏବଂ F2 ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ପ୍ରକଟ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ଅକ୍ଷତ ଅବସ୍ଥାରେ ଲୁଚି ରହିଥାଏ ।
• ଅର୍ଥବିଭାଜନ ସମୟରେ ଏକ ଯୋଡ଼ା କାରକରୁ କେବଳ ଗୋଟିଏ କାରକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୁଗ୍ମକକୁ ଯାଇଥାଏ, ଅର୍ଥାତ୍ F1 ପିଢ଼ିର ଏକ ସଙ୍କର ଗଛରୁ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକରେ ଅପ୍ରଭାବୀ ଓ ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକରେ ପ୍ରଭାବୀ କାରକ ରହିଥାଏ ଏବଂ କାରକ ଦୁଇଟି ପରସ୍ପରଠାରୁ ପୃଥକ୍ ହୋଇ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିକୁ ଗତି କରନ୍ତି ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ଗୋଟିଏ ସଙ୍କର ଡେଙ୍ଗା (Tt) ଗଛରୁ T ଓ t ଥ‌ିବା ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହି ନିୟମଦ୍ଵାରା ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ପ୍ରମାଣ କରିଥିଲେ ଯେ ପୃଥକକରଣ ହେତୁ ଉଭିଦର ସମସ୍ତ ଗୁଣ ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରକଟ ହୋଇ ଚାଲିଥାଏ ।

(ଘ) ସ୍ଵାଧୀନ ଅପଚୂହନ ନିୟମ :

• ଏହି ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଏକାଧ୍ଵ ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ ଥିବା ସଂକର ଗଛର ସ୍ଵପରାଗଣ କରାଗଲେ F1 ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରକାଶିତ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର କାରକର ଉତ୍ତରାଧ୍ୟାକରଣ F2 ପିଢ଼ିରୁ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବରେ ହୋଇଥାଏ ଓ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର କୌଣସି ମିଶ୍ରଣ ହୋଇନଥାଏ ।
• ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ I ପିଢ଼ିର ଏକ ଗୋଲ ଓ ହଳଦିଆ ମଞ୍ଜିଥୁବା (Rr Yy) ସଂକର ଗଛର ସ୍ଵପରାଗଣ କରାଗଲେ F, ପିଢ଼ିରେ ଚାରୋଟିଯାକ ବିକଳ୍ପ କାରକ ପ୍ରକଟିତ ହୋଇଥାନ୍ତି ।
• ପ୍ରତି ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀକାରକକୁ ଅଲଗା ଭାବରେ ନେଲେ ଦେଖାଯାଏ ଯେ ଷୋଳ ପ୍ରକାରର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିନ୍ୟାସ ମଧ୍ୟରେ ବାରଟିରେ ମଞ୍ଜି ଗୋଲ ଓ ଚାରୋଟିରେ ମଞ୍ଜି କୁଞ୍ଚୁ ବା ଖଦଡ଼ା ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଗୋଲ ଓ କୁଞ୍ଚିତ ମଞ୍ଜିଥିବା ଗଛମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ 3 : 1 |
• ସେହିପରି ବାରଟିରେ ମଞ୍ଜି ହଳଦିଆ ଓ ଚାରୋଟିରେ ମଞ୍ଜି ଶାଗୁଆ ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏଥ‌ିରେ ମଧ୍ୟ ହଳଦିଆ ଓ ଶାଗୁଆ ମଞ୍ଜିଥିବା ଗଛମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ 3 : 1 1

(ଙ) ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ :

• ଦୁଇଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀଗୁଣ ଏକ ସମୟରେ କିପରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିଗୁଡ଼ିକରେ ସଂରକ୍ଷିତ ହେଉଛି ତାହା ଜାଣିବାପାଇଁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ କରିଥିଲେ ।
• ସେଥ୍ପାଇଁ ସେ ଗୋଲ (RR) ଓ ହଳଦିଆ (YY) ମଞ୍ଜିଥିବା ମଟର ଗଛ ସହିତ କୁଞ୍ଚ ବା ଖଦଡ଼ା (11) ଶାଗୁଆ (yy) ମଞ୍ଜିଥିବା ମଟର ଗଛର ସଙ୍କରଣ କରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିପାଇଁ ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କଲେ ।
• ପୂର୍ବପରି ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ପୈତୃକ ପିଢ଼ିରେ ଶୁଦ୍ଧ ପୈତୃକ ଗଛ (RRYY ଓ rryy) ନେଇ ସଙ୍କରଣ କରିଥିଲେ ।
• F ପିଢ଼ିରେ ଉପୁଜିଥିବା ଗଛଗୁଡ଼ିକ ସଙ୍କର (RrYy) ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସମସ୍ତ ଗଛରେ ମଞ୍ଜି ଗୋଲ ହଳଦିଆ ହୋଇଥିଲା ଯେଉଁଥୁରୁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କର ପ୍ରଭାବୀ ଗୁଣ ନିୟମ ପୁନଃ ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇପାରିଲା ।

(ଚ) ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ :

• ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଏକ ପ୍ରକାର ମାତ୍ର ସେଗୁଡ଼ିକର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ, ଭୃଣବିକାଶ ଗତ ଉଦ୍ଭବ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମରେ ଅନେକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ମଶାର ଡେଣା, ପାରାର ଡେଣା ବା ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

Question 10.
ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) କେଉଁ ଦୁଇ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରାଣୀ ଭିତରେ ଆର୍‌କିଓପ୍‌କରିକ୍ସ ସଂଯୋଗ ସ୍ଥାପନ କରୁଛି ?
ଉ-
ସରୀସୃପ ଓ ବିହଙ୍ଗ ଏହି ଦୁଇ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରାଣୀ ଭିତରେ ଆର୍‌ଜିଓପ୍‌କରିକ୍ସ ସଂଯୋଗ ସ୍ଥାପନ କରୁଛି ।

(ଖ) କଖାରୁ ଗଛର ଆକର୍ଷୀ ଓ ବୋଗନଭିଲାର କଣ୍ଟା ଭିତରେ କି ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ?
ଉ-
ଉଦ୍ଭଦରେ କଖାରୁ ଗଛର ଆକର୍ଷୀ ଓ ରୋଗନଭିଲାର କଣ୍ଟା ଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ଉଦ୍ଭବ ଏକାପରି । ଏହି ସମସ୍ତ ଅଙ୍ଗର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ ଏବଂ ଭ୍ରୂଣ ବିକାଶଗତ ଉଦ୍ଭବ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମ ସମାନ । ଏହି ଦୁଇଟିଯାକ ଅଙ୍ଗ ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ ଅଟେ ।

(ଗ) ପତଙ୍ଗର ଡେଣା, ପାରାର ଡେଣା ଓ ବାଦୁଡ଼ି ଡେଣା ଭିତରେ କି ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ?
ଉ-
ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଏକ ପ୍ରକାର ମାତ୍ର ସେଗୁଡ଼ିକର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ, ଭ୍ରୂଣବିକାଶ ଗତ ଉଦ୍ଭବ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମରେ ଅନେକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ମଶାର ଡେଣା, ପାରାର ଡେଣା ବା ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା

(ଘ) ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କ 1859 ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ବହିଟିର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
1859 ମସିହାରେ ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କଦ୍ଵାରା ଲିଖ ପୁସ୍ତକ ‘‘ଦି ଓରିଜିନ୍ ଅଫ୍ ସ୍ପେସିସ୍’ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଙ) ମଡ଼ର୍ଣ୍ଣ ସିନ୍ଥେଟିକ ଥୁଓରୀର ପ୍ରମୁଖ କାରକଗୁଡ଼ିକ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
ଉ-
ମଡ଼ର୍ଣ୍ଣ ସିନ୍ଥେଟିକ୍ ଥ୍ରୀର ପ୍ରମୁଖ କାରକଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି –

• ନବୋଦ୍ଭବନ
• ବିଭୋଦାୟନ
• ଉଦ୍‌ବରଣ
• ଅନ୍ତରଣ

Question 11.
ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ମେଣ୍ଡେଲ୍ ତାଙ୍କର ବଂଶାନୁକ୍ରମ ପରୀକ୍ଷା କେଉଁ ଗଛରେ କରିଥିଲେ ?
(ଖ) ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କର ଏକସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷା କେତୋଟି ବିକଳ୍ପ କାରକକୁ ନେଇ ହୋଇଥିଲା ?
(ଗ) ଗୋଟିଏ ଶୁଦ୍ଧ ଡେଙ୍ଗା ଓ ଶୁଦ୍ଧ ଗେଡ଼ା ଗଛ ମଧ୍ଯରେ କୃତ୍ରିମ ସଙ୍କରଣ କରି ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ F1 ପିଢ଼ିରେ କେଉଁ ଗଛ ଦେଖିବାକୁ ପାଇଥିଲେ ?
(ଘ) ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପଦ୍ଧତିରେ F2 ପିଢ଼ିରେ କେତେ ପ୍ରକାରର ଦୃଶ୍ୟରୂପ ମିଳିଥାଏ ?
(ଙ) ପତଙ୍ଗର ଡେଣା, ପାରାର ଡେଣା ଓ ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା କି ପ୍ରକାର ଅଙ୍ଗ ଅଟନ୍ତି ?

Answers
(କ) ମଟର
(ଖ) ଦୁଇ
(ଗ) ଡେଙ୍ଗା
(ଘ) 4
(ଙ) ଅନୁରୂପୀ

Question 12.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଏକ I ପିଢ଼ି ଡେଙ୍ଗା ଗଛର ସ୍ଵପରାୟଣ ପରେ F ପିଢ଼ିରେ ଉପୁଜିଥ‌ିବା ଡେଙ୍ଗା ଓ ଗେଡ଼ା ଗଛର ଅନୁପାତ ………………….. ଅଟେ।
(ଖ) ଉଦ୍ଭବ, ଗଠନ, ହାଡ଼ ବିନ୍ୟାସ ଓ ବିକାଶର କ୍ରମରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକୁ ………………….. କୁହାଯାଏ ।


(ଙ) ଅଷ୍ଟ୍ରଲୋପିଥେକ୍‌ସ୍ ……………………. ମହାଦେଶରେ ଚଳପ୍ରଚଳ କରୁଥିଲେ ।

Answers
(କ) 3:1
(ଖ) ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ
(ଗ) 22 ଯୋଡ଼ା
(ଘ) 9:3:3:1
(ଙ) ଆଫ୍ରିକା

Question 13.
ବାକ୍ୟରେ ଚିହ୍ନିତ ରେଖାଙ୍କିତ ଶବ୍ଦ | ଶବ୍ଦପୁଞ୍ଜକୁ ବଦଳାଇ ଠିକ୍ ବାକ୍ୟ ଲେଖି ।
(କ) ରାମାପିଥେକସ୍ ଆଜିକୁ ପ୍ରାୟ ୨୦ ନିୟୁତ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଏସିଆରେ ଚଳପ୍ରଚଳ କରୁଥିଲେ ।
ଉ-
ରାମାପିଥେକସ୍ ଆଜିକୁ ପ୍ରାୟ ୨୦ ନିୟୁତ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଆଫ୍ରିକାରେ ଚଳପ୍ରଚଳ କରୁଥିଲେ ।

(ଖ) ଆଜିକି ପାଞ୍ଚଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଆଫ୍ରିକାରେ ବାସ କରୁଥିବା ଶିବାପିଥେକ୍‌ ନିଆଁର ବ୍ୟବହାର ଜାଣିଥିଲେ ।
ଉ-
ଆଜିକି ପାଞ୍ଚଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଆଫ୍ରିକାରେ ବାସ କରୁଥିବା ହୋମୋସେପିଏନ୍ସ ନିଆଁର ବ୍ୟବହାର ଜାଣିଥିଲେ ।

(ଗ) ମେରୁଦଣ୍ଡୀଙ୍କଠାରେ ଭୃଣାବସ୍ଥାରେ ମେରୁଦଣ୍ଡ ସ୍ଥାନରେ ଏହାର ପୂର୍ବାବସ୍ଥା ଗାଲିଛିଦ୍ର ରହିଥାଏ ।
ଉ-
ମେରୁଦଣ୍ଡୀଙ୍କଠାରେ ଭୃଣାବସ୍ଥାରେ ମେରୁଦଣ୍ଡ ସ୍ଥାନରେ ଏହାର ପୂର୍ବାବସ୍ଥା ନୋଟୋକର୍ଡ ରହିଥାଏ ।

(ଘ) ମଣିଷ ବୃହଦନ୍ତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଆପେକ୍ସ ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗର ଏକ ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।
ଉ-
ମଣିଷ ବୃହଦନ୍ତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଆପେନ୍‌କ୍ସ ଅବଶେଷାଙ୍ଗ ଅଙ୍ଗର ଏକ ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।

(ଙ) ଡାଇନୋସର୍‌ମାନେ ସିନୋଜୋଇକ୍ ମହାଯୁଗରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ରାଜୁତି କରୁଥିଲେ ।
ଉ-
ଡାଇନୋସର୍‌ମାନେ ମେସୋଜୋଇକୁ ମହାଯୁଗରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ରାଜୁତି କରୁଥିଲେ ।

Question 14.
ପ୍ରଥମ ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦର ସମ୍ପର୍କକୁ ଦେଖ୍ ତୃତୀୟ ସହ ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦଟି କ’ଣ ହେବ ଲେଖ ।
(କ) ମେଣ୍ଡେଲଙ୍କ ଏକସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ : ୩:୧ : : ମେଣ୍ଡେଲଙ୍କ ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ : …………………….. ।
(ଖ) ଶୁଦ୍ଧ ଡେଙ୍ଗା : TT : : ଶୁଦ୍ଧ ଗେଡ଼ା : …………………….. ।
(ଗ) ବାହୁଡ଼ି ଡେଣା, ମଣିଷର ହାତ : ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ : : ପତଙ୍ଗର ଡେଣା, ବାଦୁଡ଼ି ଡେଣା : …………………….. ।
(ଘ) ପୃଷ୍ଠରଜ୍ଜୁ : ମେରୁଦଣ୍ଡ : : ଗାଲିଛିଦ୍ର : …………………….. ।
(ଙ) ରାମାପିଥେକସ୍ : ଆଫ୍ରିକା : ଶିବାପିଥେକ୍‌ସ : …………………….. ।

Answers
(କ) 9: 3:3:1
(ଖ) tt
(ଗ) ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ
(ଘ) ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍
(ଙ) ଏସିଆ

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Geometry Chapter 3 ଚତୁର୍ଭୁଜ Ex 3(c) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Maths Solutions Geometry Chapter 3 ଚତୁର୍ଭୁଜ Ex 3(c)

Question 1.
ନିମ୍ନ ଚିତ୍ରରେ L₁ || L₂ || L₃ || L₄, \(\overleftrightarrow{\mathbf{A D}}\) || \(\overleftrightarrow{\mathbf{P S}}\) ଓ AB = BC = CD ।
(a) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

(i) AQ = _______ = _______
ସମାଧାନ:
AQ = QE = EF

(ii) PQ = \(\frac{1}{3}\) ( _______ )
ସମାଧାନ:
PQ = \(\frac{1}{3}\) PS

(iii) EF = \(\frac{1}{3}\) ( _______ )
ସମାଧାନ:
EF = \(\frac{1}{3}\) AF

(iv) BQ = \(\frac{1}{2}\) ( _______ )
ସମାଧାନ:
BQ = \(\frac{1}{2}\) CE

(v) RE = \(\frac{1}{2}\) ( _______ )
ସମାଧାନ:
RE = \(\frac{1}{2}\) SF

(b) ନିମ୍ନଲିଖ୍ତ ଉକ୍ତିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଭୁଲ୍ ଓ ଠିକ୍ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକୁ ଦର୍ଶାଅ ।
(i) AQ = \(\frac{1}{2}\)AE
ସମାଧାନ:
ଠିକ୍ ଉକ୍ତି

(ii) BQ = \(\frac{1}{2}\)DF
ସମାଧାନ:
ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି

(iii) AF = 2AQ
ସମାଧାନ:
ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି

(iv) AP = DS
ସମାଧାନ:
ଠିକ୍ ଉକ୍ତି

(v) RE = \(\frac{1}{2}\)SF
ସମାଧାନ:
ଠିକ୍ ଉକ୍ତି

(vi) 3QE = AF
ସମାଧାନ:
ଠିକ୍ ଉକ୍ତି

Question 2.
ପାର୍ଶ୍ୱ ସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ FG || DE || BC ଏବଂ AB ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ D, AD ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ F ହେଲେ ନିମ୍ନ ଅନୁପାତଗୁଡ଼ିକ ସ୍ଥିର କର ।

(i) AG : GE
ସମାଧାନ:
1 : 1

(ii) AG : GC
ସମାଧାନ:
1 : 3

(iii) GE : EC
ସମାଧାନ:
1 : 2

(iv) AG : AC
ସମାଧାନ:
1 : 4

(v) GE : AC
ସମାଧାନ:
1 : 4

(vi) EC : AC
ସମାଧାନ:
1 : 2

Question 3.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(a) ଗୋଟିଏ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବାହୁମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁକୁ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଯୋଗକଲେ, ଉତ୍ପନ୍ନ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି __________ ହେବ ।
ସମାଧାନ:
ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର

(b) ଗୋଟିଏ ଅ‍।ୟତଚିତ୍ର ବାହୁମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁକୁ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଯୋଗକଲେ, ଉତ୍ପନ୍ନ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି __________ ହେବ ।
ସମାଧାନ:
ରମ୍ବସ୍

(c) ଗୋଟିଏ ଆୟତଚିତ୍ରର ବାହୁମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁକୁ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଯୋଗକଲେ, ଉତ୍ପନ୍ନ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି __________ ହେବ ।
ସମାଧାନ:
ବର୍ଗଚିତ୍ର

(d) ଗୋଟିଏ ବର୍ଗଚିତ୍ରର ବାହୁମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁକୁ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଯୋଗକଲେ, ଉତ୍ପନ୍ନ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି __________ ହେବ ।
ସମାଧାନ:
ଅ‍।ୟତଚିତ୍ର

(e) ଗୋଟିଏ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରର ବାହୁମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁକୁ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଯୋଗକଲେ, ଉତ୍ପନ୍ନ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି __________ ହେବ ।
ସମାଧାନ:
ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର

Question 4.
ଏକ ସମବାହୁ Δ ABC ର ବାହୁମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ D, E ଓ F ହେଲେ, ଦର୍ଶାଅ ଯେ, Δ DEF ସମବାହୁ ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ସମବାହୁ Δ ABC ରେ AB = AC = BC ।
D, E ଓ F ଯଥାକ୍ରମେ AB, BC ଓ AC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : Δ DEF ସମବାହୁ ।

ପ୍ରମାଣ : ABC ରେ A͞B ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ D ଓ A͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ F ।
DF = \(\frac{1}{2}\) BC
ସେହିପରି DE = \(\frac{1}{2}\) BC ଏବଂ EF = \(\frac{1}{2}\) AB
କିନ୍ତୁ AB = BC = AC
⇒ \(\frac{1}{2}\) AB = \(\frac{1}{2}\) BC = \(\frac{1}{2}\) AC
⇒ EF = DF = DE
⇒ Δ DEF ସମବାହୁ । (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 5.
ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜର ବାହୁମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକୁ ଯୋଗକଲେ ଯେଉଁ ଚାରିଗୋଟି ତ୍ରିଭୁଜ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ସେମାନେ ସର୍ବସମ ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : Δ ABC ରେ D, E ଓ F ଯଥାକ୍ରମେ A͞B, B͞C ଓ A͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
D, E ଓ F କୁ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଯୋଗକଲେ ଚାରିଗୋଟି ତ୍ରିଭୁଜ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଛି ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : Δ DEF ≅ Δ ADF ≅ Δ BED ≅ Δ ECF
ପ୍ରମାଣ : Δ ABC ର A͞B ଓ AC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଯଥାକ୍ରମେ D ଓ F ।

⇒ DF || BC
⇒ DF || BE
ସେହିପରି ପ୍ରମାଣ କରାଯାଇପାରେ ଯେ, EF || AB
⇒ EF || BD
BDFE ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ।
ଏହାର D͞E କଣ୍ଠ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରକୁ ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ତ୍ରିଭୁଜରେ ପରିଣତ କରେ
∴ Δ BDE ≅ Δ DEF
ସେହିପରି ପ୍ରମାଣ କରାଯାଇ ପାରେ ଯେ, Δ DEF ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ଏବଂ Δ ADF ≅ Δ DEF ।
ପୁନଣ୍ଚ, DECF ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ଏବଂ Δ CEF ≅ Δ DEF
∴ Δ DEF ≅ Δ ADF ≅ Δ BDE ≅ Δ CEF

Question 6.
ଚିତ୍ରରେ ABCD ଏକ ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍ । D͞C || A͞B; E, AD ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ । EF || AB ହେଲେ ଦର୍ଶାଅ ଯେ F, B͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
ସମାଧାନ:

ଦତ୍ତ : ABCD ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍‌ରେ DC || EF || AB ଏବଂ E, AD ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : F, B͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଅର୍ଥାତ୍ CF = FB ।
ପ୍ରମାଣ : DC || EF || AB, DA ଓ B͞C ଦୁଇ ଛେଦକ ।
DA ଛେଦକର ଛେଦିତ ଅଂଶମାନ ସମାନ, ଅର୍ଥାତ୍ DE = EA 
∴ ଅନ୍ୟ ଛେଦକ B͞C ର ଛେଦିତ ଅଂଶମାନ ସମାନ ହେବେ, ଅର୍ଥାତ୍ CF = FB
⇒ F, BC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ । (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 7.
ଚିତ୍ରରେ AD ⊥ l ଏବଂ BE ⊥ l, C, A͞B ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ହେଲେ, CD = CE ।

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : l ରେଖା ଉପରେ AD ଓ BE ଲମ୍ବ । A͞B ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ C ।

ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : CD = CE
ଅଙ୍କନ : C͞M ⊥ l ଅଙ୍କନ କର ।
ପ୍ରମାଣ : AD || CM || BE (∵ AD, CM ଏବଂ B͞E ପ୍ରତ୍ୟେକ l ପ୍ରତି ଲମ୍ବ)
ଏବଂ AC = CB (∵ C, A͞B ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ)
∴ M, D͞E ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
Δ CDE ରେ C͞M, D͞E ର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ ଲମ୍ବ ।
⇒ Δ CDE ସମଦ୍ବିବାହୁ ।
⇒ CD = CE (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 8.
Δ ABC ରେ M ଓ N, A͞B ବାହୁକୁ ସମତ୍ରିଖଣ୍ଡ କରନ୍ତି । M͞P ଓ NQ ପ୍ରତ୍ୟେକ B͞C ସହ ସମାନ୍ତର ଏବଂ ସେମାନେ 
A͞C କୁ ଯଥାକ୍ରମେ P ଓ ଠୁ ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରନ୍ତି । ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, P ଏବଂ Q, AC କୁ ସମତ୍ରିଖଣ୍ଡ କରିବେ ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : Δ ABC ର A͞B ଉପରେ M ଓ N ଏପରି ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ଯେପରିକି 
AM = MN = NB ଏବଂ MP || NQ || BC ।

ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : AP = PQ = QC
ପ୍ରମାଣ : MP || NQ || BC ଏବଂ A͞B ଓ A͞C ଏମାନଙ୍କର ଦୁଇଟି ଛେଦକ । 
A͞B ଛେଦକର ଛେଦିତ ଅଂଶମାନ ସର୍ବସମ । ଅର୍ଥାତ୍ AM = MN = NB 
AP = PQ = QC (A͞C ଛେଦକର ଛେଦିତ ଅଂଶମାନ ସର୍ବସମ ହେବେ ।) (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 9.
Δ ABC ରେ M, P ଓ Q ଯଥାକ୍ରମେ BC, AB ଓ AC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଏବଂ P͞Q ଓ A͞M ର ଛେଦବିନ୍ଦୁ R । ପ୍ରମାଣ କର ଯେ,
AR = RM, PR = RQ ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : Δ ABC ରେ M, P ଓ Q ଯଥାକ୍ରମେ BC, AB ଓ A͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।  
PQ ଓ A͞M ଦ୍ବୟ ପରସ୍ପରକୁ R ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରୁଛନ୍ତି ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : AR = RM ଏବଂ PR = RQ 
ଅର୍ଥାତ୍ A͞M ଓ PQ ପରସ୍ପରକୁ 
R ବିନ୍ଦୁରେ ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡ କରିବେ ।

ପ୍ରମାଣ : QM || AB ଏବଂ PM || AC
⇒ APMQ ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର । 
∴ ଏହାର କଣ୍ଠଦ୍ଵୟ A͞M ଓ PQ
ପରସ୍ପରକୁ R ବିନ୍ଦୁରେ ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡ କରିବେ । (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 10.
ABCD ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରରେ X ଓ Y ଯଥାକ୍ରମେ A͞D ଓ B͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ । C͞X ଓ A͞Y, B͞D କୁ ଯଥାକ୍ରମେ P ଓ Q ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକଲେ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, DP = PQ = QB । 
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ABCD ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରରେ X ଓ Y ଯଥାକ୍ରମେ A͞D ଓ B͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ । C͞X ଓ A͞Y, B͞D କୁ ଯଥାକ୍ରମେ P ଓ Q ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରନ୍ତି ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : DP = PQ = BQ
ପ୍ରମାଣ : X, AD ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ⇒ AX = XD

Y, B͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ⇒ BY = CY
∴ AD = BC ⇒ \(\frac{1}{2}\)AD = \(\frac{1}{2}\)BC
⇒ AX = CY
ପୁନଣ୍ଚ A͞D || B͞C ⇒ AX || CY
∴ AXCY ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର । ⇒ XC || AY
Δ ADQ ରେ X, A͞D ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଏବଂ X͞P || A͞Q
⇒ P, D͞Q ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ⇒ DP = PQ … (i)
ସେହିପରି Δ BPC ରେ Y, B͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଏବଂ Q͞Y || P͞C
⇒ Q, BP ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ⇒ BQ = PQ ... (ii)
(i) ଓ (ii) ରୁ DP = PQ = BQ (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 11.
Δ ABC ରେ A͞M ମଧ୍ଯମାର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ R । \(\overrightarrow{\mathrm{BR}}\) ଓ A͞C ପରସ୍ପରକୁ S ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରୁଥିଲେ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ
AS= \(\frac{1}{3}\) AC ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : Δ ABC ରେ A͞M ମଧ୍ଯମାର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ R । \(\overrightarrow{\mathrm{BR}}\) ଓ A͞C ପରସ୍ପରକୁ S ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : AS= \(\frac{1}{3}\) AC

ଅଙ୍କନ : M ବିନ୍ଦୁରୁ BS ସହ ସମାନ୍ତର କରି M͞N ଅଙ୍କନ କର ଯାହା A͞C କୁ N ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରିବ ।
ପ୍ରମାଣ : Δ AMN ରେ R, A͞M ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଏବଂ RS || MN (ଅଙ୍କନ) ।
⇒ S, AN ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ
⇒ AS = SN
ପୁନଶ୍ଚ, Δ CBS ରେ M, BC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଏବଂ M͞N || B͞S ।
⇒ N, SC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ
⇒ SN = NC
∴ AS = SN = NC ⇒ AS = \(\frac{1}{3}\) AC (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 12.
ABCD ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରରେ B͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ P। \(\overrightarrow{\mathrm{DP}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ପରସ୍ପରକୁ Q ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକଲେ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ,
AQ = 2AB ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ABCD ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରରେ B͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ P। \(\overrightarrow{\mathrm{DP}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{AB}}\) ପରସ୍ପରକୁ Q ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରିବ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : AQ = 2AB
ପ୍ରମାଣ : Δ BQP ଓ Δ DPC ଦ୍ଠୟରେ BP = PC

m∠BPQ = m∠CPD (ପ୍ରତୀପ)
ଏବଂ m∠PBQ = m∠PCQ (ଏକାନ୍ତର)
Δ BQP ≅ Δ DPC
⇒ PQ = PD
⇒ P, DQ ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ
Δ AQD ରେ P, DQ ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଏବଂ BP || AD
B, AQ ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ
⇒ AB = BQ
⇒ 2AB = AQ

Question 13.
Δ ABC ରେ CM, AB କୁ M ଚିତ୍ରରେ ସମର୍ଦ୍ଦିଖଣ୍ଡ କରେ ଓ B͞Q, C͞M କୁ P ଚିତ୍ରରେ ସମର୍ଦ୍ଦିଖଣ୍ଡ କରେ । Q, A͞C ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ ହେଲେ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, AQ = 2QC ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : AABC ରେ C͞M, A͞B କୁ ସମର୍ଦ୍ଦିଖଣ୍ଡ କରେ । P, M͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ \(\overrightarrow{\mathrm{BP}}\) ଓ A͞C ର ଛେଦବିନ୍ଦୁ Q ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : AQ = 2QC
ଅଙ୍କନ : M ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟଦେଇ B͞Q ସହ ସମାନ୍ତର କରି M͞N ଅଙ୍କନ କର ଯାହା A͞C କୁ N ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରିବ ।

ପ୍ରମାଣ : Δ CMN ରେ P, MC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଏବଂ PQ || MN
⇒ NQ = QC … (i)
Δ ABQ ରେ M, A͞B ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଏକ MN || BQ
⇒ AN = NQ … (ii)
(i) ଓ (ii) ରୁ AN = NQ = QC
⇒ AN = NQ = QC + QC
⇒ AQ = 2QC (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 14.
ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍‌ର ଦୁଇ ଅସମାନ୍ତର ବାହୁର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟକୁ ଯୋଗ କରୁଥିବା ରେଖାଖଣ୍ଡ ସମାନ୍ତର ବାହୁମାନଙ୍କ ସହ ସମାନ୍ତର ଏବଂ ଏହାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ୍ତର ବାହୁମାନଙ୍କ ଦୈର୍ଘ୍ୟର ସମଷ୍ଟିର ଅର୍ଦ୍ଧେକ ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ABCD ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍‌ରେ । M ଓ N ଯଥାକ୍ରମେ AD ଓ B͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : MN || DC ଏବଂ MN = \(\frac{1}{2}\) (AB + CD)

ଅଙ୍କନ : \(\overrightarrow{\mathrm{AN}}\) ଓ \(\overrightarrow{\mathrm{DC}}\) ର ଛେଦବିନ୍ଦୁ P
ପ୍ରମାଣ : Δ ABN ଓ Δ CNP ରେ BN = NC, m∠ANB = m∠CNP (ପ୍ରତୀପ)
ଏବଂ m∠ABN = m∠NCP
∴ Δ ABN ≅ Δ CNP
⇒ AN = NP ଏବଂ AB = CP
ବର୍ତ୍ତମାନ Δ ADP ରେ M ଓ N ଯଥାକ୍ରମେ A͞D ଓ A͞P ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
∴ M͞N || D͞P … (i)
ଏବଂ MN = \(\frac{1}{2}\) DP … (ii)
(i) ରୁ M͞N || D͞P ⇒ MN || DC
(ii) ରୁ MN = \(\frac{1}{2}\) DP = \(\frac{1}{2}\) (DC + DP) = \(\frac{1}{2}\) (DC + AB) [∵ AB = CP]
MN = \(\frac{1}{2}\) (AB + CD) (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 15.
Δ ABC ରେ ∠B ସମକୋଣ । AC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ‘P’ ହେଲେ ଦର୍ଶାଅ ଯେ, PA = PB = PC ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : Δ ABC ରେ m∠B = 90° ଏବଂ P, AC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : PA = PB = PC

ଅଙ୍କନ : C ବିନ୍ଦୁରେ BP ସହ ସମାନ୍ତର କରି CM ଅଙ୍କନ କର ଯାହା \(\overrightarrow{\mathrm{AM}}\) କୁ M ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରିବ ।
ପ୍ରମାଣ : Δ AMC ରେ P, A͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଏବଂ PB || CM ।
⇒ AB = BM ଏବଂ 2BP = MC
ଏଠାରେ C͞B, A͞M ର ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡକ ଲମ୍ବ ହେଲା ।
⇒ AC = MC
2AP = 2BP ⇒ AP = BP
କିନ୍ତୁ ଦତ୍ତ AP = PC
∴ AP = BP = PC (ପ୍ରମାଣିତ)

ବିକଳ୍ପ ସମାଧାନ :
ଦତ୍ତ : Δ ABC ରେ m∠B = 90° ଏବଂ AC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ P ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : PA = PB = PC

ଅଙ୍କନ : \(\overrightarrow{\mathrm{BP}}\) ଉପରେ D ଏପରି ଏକ ବିନ୍ଦୁ ହେଉ ଯେପରିକି B – P – D ଓ BP = PD ।
QA ଓ QC ଅଙ୍କନ କର ।
ପ୍ରମାଣ : ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜରେ BP = PD (ଅଙ୍କନ) ଓ AP = PC (ଦତ୍ତ)
⇒ ABCD ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ।
∠B ସମକୋଣ ହେତୁ ABCD ଏକ ଆୟତଚିତ୍ର ।
⇒ କଣ୍ଠ AC = BD
\(\frac{1}{2}\) AC = \(\frac{1}{2}\) BD
⇒ PA = PB
∴ PA = PB = PC (∵ AP = PC) (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 16.
ଗୋଟିଏ ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍‌ର କଣ୍ଠଦ୍ଵୟର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁକୁ ଯୋଗ କରୁଥିବା ରେଖାଖଣ୍ଡର ଦୈର୍ଘ୍ୟ, ସମାନ୍ତର ବାହୁମାନଙ୍କ ସହ ସମାନ୍ତର ଏବଂ ସମାନ୍ତର ବାହୁଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତରର ଅର୍ଦ୍ଧେକ ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ABCD ଟ୍ରାପିଜିୟମ୍‌ରେ AB || CD । M ଓ N ଯଥାକ୍ରମେ B͞D ଓ A͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : M͞N || D͞C ଏବଂ MN = \(\frac{1}{2}\) (DC – AB)

ଅଙ୍କନ : \(\overrightarrow{\mathrm{BN}}\) ଓ D͞C ର ଛେଦବିନ୍ଦୁ Q ଚିହ୍ନଟ କର ।
ପ୍ରମାଣ : Δ ABN ଏବଂ Δ QCN ଦ୍ଠୟରେ
m∠ANB = m∠CNQ (ପ୍ରତୀପ)
AN = NC (∵ N, A͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ)
m∠BAN = m∠NCQ (ଏକାନ୍ତର)
∴ Δ ABN ≅ Δ QCN (କୋ-ବା-କୋ-ସର୍ବସମତା)
⇒ BN = NQ ଏବଂ AB = QC
Δ BDQ ରେ M ଓ N ଯଥାକ୍ରମେ B͞D ଓ B͞Q ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
∴ M͞N || D͞Q ଏବଂ MN = \(\frac{1}{2}\) DQ
M͞N || D͞Q ⇒ MN || DC
ପୁନଶ୍ଚ, MN = \(\frac{1}{2}\) DQ = \(\frac{1}{2}\) (DC – DQ) = \(\frac{1}{2}\) (DC – AB) (∵ AB = QC)
∴ MN = \(\frac{1}{2}\) (DC – AB)  (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 17.
ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, କୌଣସି ଚତୁର୍ଭୁଜର ବାହୁମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକୁ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ଯୋଗକଲେ, ଉତ୍ପନ୍ନ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜର M, N, P ଓ Q ଯଥାକ୍ରମେ A͞B, A͞D, D͞C ଓ B͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : MNPQ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ।

ଅଙ୍କନ : A͞C କଣ୍ଠ ଅଙ୍କନ କର ।
ପ୍ରମାଣ : Δ BAC ରେ M ଓ Q ଯଥାକ୍ରମେ A͞B ଓ B͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
⇒ MQ || AC ଏବଂ MQ = \(\frac{1}{2}\) AC … (i)
ସେହିପରି Δ DAC ରେ N ଓ P ଯଥାକ୍ରମେ AD ଓ D͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
⇒ NP || AC ଏବଂ NP = \(\frac{1}{2}\) AC … (ii)
∴ (i) ଓ (ii) ରୁ MQ || NP ଏବଂ MQ = NP
⇒ MNPQ ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର । (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 18.
ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, ଆୟତଚିତ୍ରର ବାହୁମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକୁ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ଯୋଗକଲେ, ଉତ୍ପନ୍ନ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ଏକ ରମ୍ବସ୍ ହେବ ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ABCD ଆୟତଚିତ୍ରରେ M, N, P ଓ Q ଯଥାକ୍ରମେ AB, AD, DC ଓ B͞C ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ । MNPQ ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : MNPQ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ଏକ ରମ୍ବସ୍ ।

ଅଙ୍କନ : A͞C ଓ B͞D କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ଅଙ୍କନ କର ।
ପ୍ରମାଣ : ABCD ଅ‍।ୟତଚିତ୍ରରେ AC = BD ।
Δ ABD ରେ A͞B ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ M ଓ AD ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ N ।
⇒ MN = \(\frac{1}{2}\) BD … (i)
ସେହିପରି PQ = \(\frac{1}{2}\) BD … (i)
(i) ଓ (ii) ରୁ MN = PQ
ସେହିପରି MQ = \(\frac{1}{2}\) AC ଓ NP = \(\frac{1}{2}\) AC
⇒ MQ = NP
⇒ NP = MN (∵ AC = BD)
∴ M = NP = PQ = MQ ଅର୍ଥ।ତ୍ MNPQ ଏକ ରମ୍ବସ୍ । (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 19.
ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, ବର୍ଗଚିତ୍ରର ବାହୁମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକୁ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ଯୋଗକଲେ, ଉତ୍ପନ୍ନ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ଏକ ବର୍ଗଚିତ୍ର ହେବ ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ABCD ବର୍ଗଚିତ୍ରରେ M, N, P ଓ Q ଯଥାକ୍ରମେ AB, AD, DC ଓ BC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : MNPO ଏକ ବର୍ଗଚିତ ।

ଅଙ୍କନ : A͞C ଓ B͞D ଅଙ୍କନ କର ।
ପ୍ରମାଣ : 17 ନମ୍ବର ପ୍ରଶ୍ନର ସମାଧାନରୁ ପାଇବା MNPQ ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ।
କିନ୍ତୁ MQ = \(\frac{1}{2}\) AC ଏବଂ MN = \(\frac{1}{2}\) BD
⇒ MQ = MN (∵ AC = BD)
⇒ MNPQ ଏକ ରମ୍ବସ୍ ।
ପୁନଶ୍ଚ, Δ AMN ରେ AM = AN
(∵ AB = AD ⇒ \(\frac{1}{2}\) AB = \(\frac{1}{2}\) AD)
m∠A = 90° ହେତୁ m∠AMN = 45° । ସେହିପରି m∠BMQ = 45° ।
∴ m∠NMQ = 180° – (45° + 45°) = 90°
∴ MNPQ ରମ୍ବସ୍ ଏକ ବର୍ଗଚିତ୍ର । (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 20.
ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ P ଓ Q ଯଥାକ୍ରମେ C͞D ଓ C͞B ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଯଥାକ୍ରମେ PQ, AC କଣ୍ଠକୁ R ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରୁଥିଲେ, ଦର୍ଶାଅ ଯେ 4CR = AC ।

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ABCD ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ରରେ P ଓ Q ଯଥାକ୍ରମେ D͞C ଓ BC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ । P͞Q ଓ A͞C ର ଛେଦବିନ୍ଦୁ R ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : CR = \(\frac{1}{4}\) AC
ଅଙ୍କନ : B͞D ଅଙ୍କନ କର । କଣ୍ଠଦ୍ଵୟର ଛେଦବିନ୍ଦୁ M ସ୍ଥିର କର ।
ପ୍ରମାଣ : CDB ରେ P ଓ Q
ଯଥାକ୍ରମେ C͞D ଓ C͞B ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
⇒ P͞Q || D͞B
Δ CDM ରେ P, C͞D ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଏବଂ PR || DM (∵ PQ || DB)
⇒ R, C͞M ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ।
⇒ CR = \(\frac{1}{2}\) CM
⇒ CR = \(\frac{1}{2}\) (\(\frac{1}{2}\) AC) [∵ CM = AM]
⇒ CR = \(\frac{1}{4}\) AC 4CR = AC
(ପ୍ରମାଣିତ)

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Political Science Important Questions Chapter 5 ସୂଚନା ଅଧିକାର Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Political Science Important Questions Chapter 5 ସୂଚନା ଅଧିକାର

Subjective Type Questions With Answers
ସଂଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ସୂଚନା କିପରି ମିଳିପାରିବ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:

• ଭାରତର ଯେକୌଣସି ନାଗରିକ ଯେକୌଣସି ଘଟଣା, ନିଷ୍ପଭି ବା ଯୋଜନାର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ସମ୍ପର୍କରେ ତଥ୍ୟ ପାଇବାକୁ ଚାହିଁଲେ, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଫର୍ମରେ ଦରଖାସ୍ତ କରି ପାରିବେ । ଆକାରରେ କିମ୍ବା ଟ୍ରେଜେରି ଚାଲାଣ ଜରିଆରେ ଦେବାକୁ ହେବ । କିନ୍ତୁ ଏହି ଫିସ୍ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମାରେଖା ତଳେ ଥ‌ିବା (ବି. ପି. ଏଲ୍. ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ) ଦରଖାସ୍ତକାରୀଙ୍କୁ ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ ନାହିଁ ।
• କରୁଥିବା ସହକାରୀ ଲୋକସୂଚନା ଅଧିକାରୀ ( ଏ.ପି.ଆଇ.ଓ.) ବା ଲୋକସୂଚନା ଅଧିକାରୀ (ପି.ଆଇ.ଓ. )ଙ୍କ ନିକଟରେ ଦାଖଲ କରାଯିବ ।
• ଦରଖାସ୍ତକାରୀ ଦରଖାସ୍ତକୁ ଡାକ ଯୋଗେ କିମ୍ବା ଇ-ମେଲ୍ ଜରିଆରେ ପଠାଇ ପାରିବେ ।
• ଆବେଦନକାରୀ ୨୦ ବର୍ଷରୁ ଅଧ‌ିକ ପୂର୍ବ ଘଟଣାର ତଥ୍ୟ ଚାହୁଁଥିଲେ, ସେ ସମ୍ପର୍କିତ ତଥ୍ୟ ମିଳିବ ନାହିଁ ।
• ଆବେଦନକାରୀ ଦରଖାସ୍ତ ଦେବାର ୩୦ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କୁ ସୂଚନା ଦେବାକୁ ହେବ । ଯଦି ସୂଚନା କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଜୀବନ ବା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାଧୀନତା ସମ୍ପର୍କିତ ହୋଇଥାଏ, ତା’ହେଲେ ତାଙ୍କୁ ୪୮ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ସୂଚନା ଦିଆଯିବ। ସୂଚନା ତୃତୀୟ ପକ୍ଷଙ୍କଠାରୁ ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ହେଲେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ୪୦ ଦି ନ ଇତ୍ୟାଦି ନେବାକୁ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି, ସେଥ‌ିପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦେୟ ଦେବାକୁ ହେବ।

୨। ଲୋକସୂଚନା ଅଧିକାରୀଙ୍କ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ଲୋକସୂଚନା ଅଧିକାରୀ ନିମ୍ନଲିଖ୍ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଉ ସମ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

• ଆବେଦନକାରୀ ଯଦିଦରଖାସ୍ତ ଲେଖାରୁ ନଥ‌ିବେ, ତେବେ ସେ ତାଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖୁବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରି ତାଙ୍କଠାରୁ ଦରଖାସ୍ତଟିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବେ ।
• ଆବେଦନକାରୀ ମାଗିଥ୍ୟା ତଥ୍ୟ ଯଦି ନଥାଏ ଓ ତାହା ଅନ୍ୟ ଅଫିସ୍‌ରୁ ମିଳିପାରିବ, ତା’ହେଲେ ଅତି ବେଶୀରେ ପାଞ୍ଚଦିନ ମଧ୍ଯରେ ଅଫିସରଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇବା ସହିତ ଦରଖାସ୍ତକାରୀଙ୍କୁ ତାହା ଜଣାଇଦେବେ ।
• ଲୋକସୂଚନା ଅଧିକାରୀ ଦରଖାସ୍ତ ପାଇବାର ୩୦ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ସୂଚନା ଦେବେ । ଜୀବନ ବା ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରତି ବିପଦ ଥ‌ିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦୁଇଦିନ ମଧ୍ୟରେ ସୂଚନା ଦେବେ । ଯଦି ସୂଚନା ଦିଆଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ, ତେବେ କେଉଁ ଆଇନର କେଉଁ ଧାରା ଓ କେଉଁ ଭପଧୀର।ରେ ସେଥ୍ ପାଇଁ ବାରଣ ଲି ଖ୍ତ ଭାବରେ ଦରଖାସ୍ତକାରୀଙ୍କୁ ଜଣାଇବେ ।
• ଯଦି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟସୀମା ମଧ୍ୟରେ ସୂଚନା ନ ମିଳିଲା, ତେବେ ଲୋକସୂଚନା ଅଧିକାରୀ ତାହା ଦେବାକୁ ମନାକଲେ ବୋଲି ଧରି ନିଆଯିବ ।
• ଆବେଦନକାରୀ ଚାହିଁବା ଅନୁ ସାରେ ସୂଚନାଟିକୁ ତାଙ୍କୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତଭାବେ ଦେବେ ବା ରେଜିଷ୍ଟର୍ଡ ଡାକ ବା ସ୍ପିଡ୍ ପୋଷ୍ଟ ଦ୍ଵାରା ଲୋକସୂଚନା ଅଧିକାରୀ ତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇବେ ଓ ସେସବୁର ଖର୍ଚ୍ଚ ଦରଖାସ୍ତକାରୀ ବହନ କରିବେ ।

୩। କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନର ଓ ଅନ୍ୟ ସୂଚନା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନର ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସୂଚନା କମିଶନର କାର୍ଯ୍ୟରେ ଯୋଗଦାନ କରିବା ଦିନଠାରୁ ପାଞ୍ଚବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବା ତାଙ୍କୁ ପଞ୍ଚଷଠି ବର୍ଷ ବୟସ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ (ଏ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରଥମେ ଯାହା ପଡ଼ିବ) ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେହି ପଦରେ ରହିପାରିବେ ।
• ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନର ଏହି ପଦରେ ଗୋଟିଏ ଥର ରହିପାରିବେ ଏବଂ ତାଙ୍କର ପୁନଃ ନିଯୁକ୍ତି ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।
• ଥରେ ସୂଚନା କମିଶନର ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଦ୍ବିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ସୂଚନା କମିଶନର ପଦବୀରେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ମାତ୍ର ଯଦି ସେ କେନ୍ଦ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନର ପଦ ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ବିବେଚିତ ହୁଅନ୍ତି, ତେବେ ସେହି ପଦରେ ତାଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ମିଳିବ ।
• କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନର କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ଇସ୍ତଫା ପ୍ରଦାନ କରିପାରିବେ । ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଯଦି ତଦନ୍ତ କରି ରିପୋର୍ଟ ଦିଅନ୍ତି ଯେ ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନର ବା ଅନ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନର ଦୁର୍ବ୍ଯବହାର କରିଛନ୍ତି ବା ଅସମର୍ଥ ଅଟନ୍ତି ଏବଂ ସେହି କାରଣରୁ ତାଙ୍କୁ ଅପସାରଣ କରିବା ଉଚିତ,ତେବେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଆଦେଶଦ୍ବାରା ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ କମିଶନର ଓ ଅନ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନରଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ପଦରୁ ଅପସାରଣ କରାଯିବ ।

୪ । ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଥ‌ିବ। ଶାସ୍ତିବିଧାନ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସୂଚନା କମିଶନ ବା ରାଜ୍ୟ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ଶାସ୍ତିବିଧାନ କରିବାର ଅଧିକାର ତାଙ୍କର ରହିଛି ।
• କରନ୍ତି ଯେ ଲୋକ ସୂଚନା ଅଧିକାରୀ ଦରଖାସ୍ତ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ମନା କରିଛନ୍ତି କିମ୍ବା ସେ ଅସତ୍ୟ, ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବା ଭ୍ରମାତ୍ମକ ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି କିମ୍ବା ସୂଚନା ଦେବାକୁ ସେ ମନ୍ଦ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥାଇ ମନା କରିଛନ୍ତି କିମ୍ବା ସୂଚନା ଦେବାରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି କିମ୍ବା ନଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି କିମ୍ବା ସୂଚନା ଦେବାର ଧାର୍ଯ୍ୟ ଦିନ ପାର ହୋଇଗଲା ପରେ ସେ ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି ତେବେ କମିଶନ, ଦରଖାସ୍ତ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବା ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ସେତେଦିନ ବିଳମ୍ବ ପାଇଁ ଲୋକ ସୂଚନା କରି ପାରିବେ । ଏହି ଅଧିକାରୀ ନିଜ ଆୟରୁ ଜୋରି ମାନ । ଦେବେ ।
• ଲୋକ ସୂଚନା ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ଦଣ୍ଡବିଧାନ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ନିଜ ସପକ୍ଷରେ ବକ୍ତବ୍ୟ ତଥା ଦେବେ । ନିଜକୁ ନିଘୋଷ ପ୍ରମାଣ କରିବା ଦାୟିତ୍ଵ ଲୋକସୂଚନା ଅଧିକାରୀଙ୍କ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ ଥ‌ିବାରୁ ସେ ଏହାର ସ୍ପଷ୍ଟ ପ୍ରମାଣ ଦେବେ ।
• ସୂଚନା କମିଶନର ଯେଉଁସବୁ କାରଣ ଦର୍ଶାଇ ସେ ଯଦି ଏହାର ପୁନରାବୃତ୍ତି କରନ୍ତି, ତେବେ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପାଇଁ ସମ୍ପୃକ୍ତ ବିଭାଗକୁ କମିଶନ ସୁପାରିସ କରିବେ ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ କେବେ ଭାରତରେ ଓ କେବେ ଓଡ଼ିଶାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ?
Answer:

• ସୂଚନା ଅଧ‌ିକାର ଆଇନ ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର ରାଜ୍ୟରେ ୨୦୦୫ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୧୨ ତାରିଖରୁ ଲାଗୁ କରାଗଲା ।
• ଏହି ଆଇନ ଓଡ଼ିଶାରେ ୨୦୦୫ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୧୯ ତାରିଖ ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ।

୨। ପ୍ରଥମେ କେଉଁ ଦେଶରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ଓ ବର୍ତ୍ତମାନ ପୃଥ‌ିବୀରେ କେତୋଟି ଦେଶରେ ଏହିଭଳି ଆଇନ ରହିଛି ?
Answer:

• ପ୍ରଥମେ ସ୍ଵିଡ଼େନ୍‌ରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ବର୍ତମାନ ପୃଥ‌ିବୀରେ ପାଖାପାଖୁ ୫୦ଟି ଦେଶରେ ଏହିଭଳି ଆଇନ ରହିଛି ।

୩। ଭାରତ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ସୂଚନା ଆଇନ ପ୍ରଣୀତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଭାରତର କେଉଁ କେଉଁ ରାଜ୍ୟରେ ଏହି ଆଇନ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲା?
Answer:

• ଭାରତ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ସୂଚନା ଆଇନ ପ୍ରଣୀତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ତାମିଲନାଡୁରେ ୧୯୯୬ ମସିହାରେ ଓ ଗୋଆରେ ୧୯୯୭ ମସିହାରେ ଏହି ଆଇନ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲା ।
• ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ରାଜସ୍ଥାନ, କର୍ଣ୍ଣାଟକ, ମହାରାଷ୍ଟ୍ର, ଦିଲ୍ଲୀ ଓ ଆସାମ ରାଜ୍ୟର ପାଇଁ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲା ।

୪। କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସୂଚନା ଆୟୋଗ ବା କମିଶନ ନିଯୁକ୍ତି ନିମନ୍ତେ ସୁପାରିସ କରିବାପାଇଁ ଗଠିତ କମିଟିରେ କେଉଁମାନେ ସଦସ୍ୟ ରହିଥା’ନ୍ତି ?
Answer:

• କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସୂଚନା ଆୟୋଗ ବା କମିଶନ ନିଯୁକ୍ତି ନିମନ୍ତେ ସୁପାରିସ କରିବାପାଇଁ ଗଠିତ କମିଟିରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କ ସହ ଦୁଇଜଣ ସଦସ୍ୟ ରହିବେ ।
• ଏହି କମିଟିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ରହିବେ । ଲୋକସଭାର ବିରୋଧୀଦଳର ନେତା ଜଣେ ସଦସ୍ୟ ଓ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମନୋନୀତ କରିଥିବା ଜଣେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ ଏହି କମିଟିର ଅନ୍ୟତମ ସଦସ୍ୟ ରହିବେ।

୫ । କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନର ଏବଂ ଅନ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନର ଭାବରେ ଯେଉଁମାନେ ନିଯୁକ୍ତ ହେବେ, ସେମାନେ କେଉଁ କେଉଁ ଗୁଣର ଅଧିକାରୀ ହୋଇଥିବେ ?
Answer:

• କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନର ଏବଂ ଅନ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନର ଭାବରେ ଯେଉଁମାନେ ନିଯୁକ୍ତ ହେବେ, ସେମାନଙ୍କର ବିଧ, ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ବିଦ୍ୟା, ସମାଜସେବା, ମ୍ୟାନେଜମେଣ୍ଟ, ଗଣମାଧ୍ୟମ, ସାମ୍ବାଦିକତା ବା ପ୍ରଶାସନ ଓ ଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗଭୀର ଜ୍ଞାନ ଓ ଅଭିଜ୍ଞତା ରହିଥ‌ିବା ଦରକାର ।
• ସେ ସାଧାରଣ ଜୀବନରେ ଜଣେ ପ୍ରଖ୍ୟାତ ବ୍ୟକ୍ତି ହୋଇଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

୬। ରାଜ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନ ଗଠନ ନିମନ୍ତେ ଯେଉଁ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଏ ସେଥ‌ିରେ କେଉଁମାନେ ରହିଥା’ନ୍ତି ?
Answer:

• ରାଜ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନ ଗଠନ ନିମନ୍ତେ ଗଠିତ ହୋଇଥିବା ସୁପାରିସ କମିଟିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ବିଧାନସଭାର ବିରୋଧୀଦଳର ନେତା ଓ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ମନୋନୀତ ଜଣେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ ଏହି କମିଟିର ସଦସ୍ୟ ରହନ୍ତି ।

୭। ଲୋକସୂଚନା ଅଧିକାରୀ ଯଦି ସୂଚନା ଦେବାଲାଗି ଅତ୍ୟଧ୍ୱ ଫିସ୍ ଦାବି କରୁଥା’ନ୍ତି, ତାହେଲେ ଦରଖାସ୍ତକାରୀ କ’ଣ କରିବେ ?
Answer:
ଲୋକସୂଚନା ଅଧିକାରୀ ଯଦି ସୂଚନା ଦେବାଲାଗି ଅତ୍ୟଧ୍ୟ ଫିସ୍ ଦାବି କରୁଥିବା କଥା ଦରଖାସ୍ତକାରୀଙ୍କର ହୃଦ୍‌ବୋଧ ହୁଏ, ତେବେ ସେହି ପାଖକୁ ପଠାଇ ପାରିବେ ।

Objective Type Questions With Answers
A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

୧। . ଭାରତର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟଙ୍କ ମତରେ ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଭାଗର କେଉଁ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ବାକ୍ ସ୍ଵାଧୀନତା ମୌଳିକ ଅସ୍ଵୀକାରର ସୂଚନା ଅଧ୍ୟାର ଏକ ଅଂଶବିଶେଷ ?
Answer:
ଭାରତର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟଙ୍କ ମତରେ ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ତୃତୀୟ ଭାଗର ଧାରା ୧୯ରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ନାଗରିକ ମାନଙ୍କ ବାକ୍ ସ୍ଵାଧୀନତା ମୌଳିକ ଅସ୍ଵୀକାରର ସୂଚନା ଅଧ୍ୟାର ଏକ ଅଂଶବିଶେଷ।

୨। ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପୂର୍ବରୁ କାହିଁକି ନାଗରିକମାନେ ଭାରତ।ୟ କୌଣସି ସରକାରୀ ତଥ୍ୟ ପାଇପାରୁ ନଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୨୩ ମସିହାର ପ୍ରଣୀତ ସରକାରୀ ଗୋପନୀୟତା ଆଇନ ବଳରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ କୌଣସି ସରକାରୀ ତଥ୍ୟ ଦେବାକୁ ମନା କରାଯାଇଥିଲା । ତେଣୁ ସେମାନେ ତଥ୍ୟ ପାଇପାରୁ ନ ଥିଲେ।

୩ । . ସ୍ଵିଡ଼େରେ ପ୍ରଥମେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ କେବେ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ସ୍ଵିଡ଼େନ୍ ରେ ପ୍ରଥମେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ୧୭୬୬ ମସିହାରେ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା।

୪ । ଜଣେ ନାଗରିକ କିଛି ତଥ୍ୟ ପାଇବାକୁ ଚାହିଁଲେ କ’ଣ କରିବ ?
Answer:
ଜଣେ ନାଗରିକ କିଛି ତଥ୍ୟ ପାଇବାକୁ ଚାହିଁଲେ ପ୍ରଥମେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଫର୍ମରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଫିସ୍ ସହ ଦରଖାସ୍ତ କରିବେ ।

୫। ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମାରେଖା ତଳେ ଥ‌ିବା ଆବେଦନକାରୀଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ସହ କେତେ ଟଙ୍କା ଫିସ୍ ଦେବାକୁ ହେବ ?
Answer:
ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମାରେଖା ତଳେ ଥ‌ିବା ଆବେଦନକାରୀଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ସହ କୌଣସି ଫିସ୍ ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ ନାହିଁ ।

୬। ଜଣେ ଆବେଦନକାରୀ କାହା ନିକଟରେ ସୂଚନା ପାଇବାପାଇଁ ଫର୍ମ ଦାଖଲ କରିବେ ?
Answer:
ଜଣେ ଆବେଦନକାରୀ ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ସହକାରୀ ଲୋକସୂଚନା ଅଧିକାରୀ (ଏ.ପି.ଆଇ.ଓ.) ବା ଲୋକ ସୂଚନା ଅଧିକାରୀ (ପି.ଆଇ.ଓ.)ଙ୍କ ନିକଟରେ ଦରଖାସ୍ତ ଫର୍ମ ଦାଖଲ କରିବେ।

୭। ଆବେଦନକାରୀଙ୍କଠରୁ ଲିଏ ପ୍ରଥମେ ଦରଖାସ୍ତ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ?
Answer:
ଆବେଦନକାରୀଙ୍କଠରୁ ଲେ।କ ସୂଚନା ଅଧିକାରୀ ପ୍ରଥମେ ଦରଖାସ୍ତ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।

୮। କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସୂଚନା କମିଶନର ମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସୂଚନା କମିଶନର ମୁଖ୍ୟଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା ଆୟୁକ୍ତ ବା ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନର କୁହାଯାଏ ।

୯। ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନରଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ସର୍ବାଧ‌ିକ କେତେଜଣ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସୂଚନା ଆୟୁକ୍ତ ବା ସୂଚନା କମିଶନରଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି କରାଯାଏ ?
Answer:
ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନରଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ସର୍ବାଧୁକ ୧୦ଜଣ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସୂଚନା ଆୟୁକ୍ତ ବା ସୂଚନୀ କମିଶନରଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯାଏ ।

୧୦। କେଉଁ ସମୟରେ ଜଣେ ଆବେଦନକାରୀ ତାଙ୍କ ଦରଖାସ୍ତଟିକୁ ସୂଚନା କମିଶନଙ୍କ ବିଚାର ଲାଗି ସିଧାସଳଖ ପଠାଇ ପାରିବେ ?
Answer:
ଯେତେବେଳେ ଲୋକସୂଚନା ଅଧିକାରୀ ପଦବୀ ଖାଲି ପଡ଼ିଥାଏ ଓ କୌଣସି କାରଣରୁ ନାଗରିକଙ୍କ ଦରଖାସ୍ତ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରୁ ନ ଥାଏ, ସେତେବେଳେ କମିଶନରଙ୍କ ବିଚାର ଲାଗି ସିଧାସଳଖ ପଠାଇ ପାରିବେ ।

୧୧ । ଦ୍ଵିତୀୟବାର ଅପିଲ୍ କରିବାପାଇଁ ବି.ପି.ଏଲ୍. ଶୋଣଙ୍କୁକ୍ତ ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ବ୍ୟଡାଡ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ କେତେ ଟଙ୍କାର କୋର୍ଟ ଫି ଷ୍ଟାମ୍ପ ଦରଖାସ୍ତରେ ଲଗାଇବାକୁ ହେବ ?
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟବାର ଅପିଲ୍ କରିବାପାଇଁ ବି.ପି.ଏଲ୍. ଶୋଣଙ୍କୁକ୍ତ ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ବ୍ୟଡାଡ ୨୫ ଟଙ୍କାର କୋର୍ଟ ଫି ଷ୍ଟାମ୍ପ ଦର ଖାସ୍ତରେ ଲଗାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ ।

୧୨। ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ସୂଚନା କମିଶନ ସର୍ବାଧ୍ଵକ କେତେ ଟଙ୍କା ଜୋରିମାନା କରିପାରିବେ ?
Answer:
ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ ସୂଚନା କମିଶନ ସର୍ବାଧ‌ିକ ୨୫ ହଜାର ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜୋରିମାନା

୧୩। ଜୋରିମାନା ଅର୍ଥ କିଏ ଭରଣା କରିବେ ?
Answer:
ଜୋରିମାନା ଅର୍ଥ ଲୋକ ସୂଚନା ଅଧିକାରୀ ନିଜ ଆୟରୁ ଭରଣା କରିବେ ।

୧୪। ୧୭୬୬ ମସିହାରେ କେଉଁ ଦେଶରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୭୬୬ ମସିହାରେ ସ୍ଵିଡ଼େରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ।

B ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

୧ । ସ୍ଵିଡ଼େରେ କେଉଁ ମସିହାରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ?
୨। ବର୍ତ୍ତମାନ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପୃଥ‌ିବୀର ପାଖାପାଖୁ କେତୋଟି ଦେଶରେ ରହିଛି ?
୩। ଆମ ଦେଶର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନକାରୀ ସଂସ୍ଥା ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ କେବେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା ?
୪। ଆମ ଦେଶର କେଉଁ ରାଜ୍ୟ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଏହି ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲା ?
୫ । ଗୋଆ ଭଳି ଏକ ଛୋଟିଆ ରାଜ୍ୟରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ କେବେ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲା ?
୬। ସୂଚନା ପାଇବାପାଇଁ କେଉଁ ବର୍ଗର ଲୋକଙ୍କୁ କୌଣସି ଫିସ୍ ଦେବାକୁ ପଡ଼େ ନାହିଁ ?
୭। କୌଣସି ସୂଚନା ପାଇବାପାଇଁ ସାଧାରଣ ବର୍ଗର ଲୋକମାନଙ୍କୁ କେତେ ଟଙ୍କା ଫିସ୍ ଦେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ?
୮। କେତେ ବର୍ଷ ପୂର୍ବର ଘଟଣା ହୋଇଥିଲେ, ସେ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ତଥ୍ୟ ଦିଆଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ?

Answers:
୧। ୧୭୬୬ ମସିହା
୨।୫୦ଟି
୩। ୨୦୦୫ ମସିହା
୪। ତାମିଲନାଡୁ
୫। ୧୯୯୭
୬। ବି.ପି.ଏଲ୍.
୭। ୧୦ ଟଙ୍କା
୮। ୨୦ ବର୍ଷ

C ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। ଆମ ଦେଶର ______________ ରାଜ୍ୟକୁ ଛାଡ଼ି ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ୨୦୦୫ ମସିହାରେ ଅନ୍ୟସବୁ ରାଜ୍ୟରେ ଲାଗୁହେଲା।
Answer:
ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର

୨। ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ତୃତୀୟ ଭାଗର ________ ଧ।ରାରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଯେଉଁ ବାକ୍ ସ୍ଵାଧୀନତା ମୌଳିକ ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି, ସୂଚନା ଅଧିକାର ତାହାର ଏକ ଅଂଶବିଶେଷ ।
Answer:
୧୯

୩। ସରକାରୀ ଗୋପନୀୟତା ଆଇନ ___________ ମସିହ।ରେ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୨୩

୪। ତାମିଲିନାଡୁ ବିଧାନସଭାରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ _______ମସିହାରେ ପ୍ରଣୟନ କରାଗଲା ।
Answer:
୧୯୯୬

୫। ସୂଚନା ପାଇବାପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଫର୍ମରେ ଦରଖାସ୍ତ _______________ କଲାବେଳେ ଜଣେ ଆବେଦରନକାରୀଙ୍କୁ
Answer:
୧୦

୬।  ଜଣେ ଆବେଦନକାରୀ ________ ବର୍ଷରୁ ଅଧ୍ବକ ପୂର୍ବର ଘଟଣା ସମ୍ପର୍କରେ ତଥ୍ୟ ପାଇପାରିବେ ନାହିଁ ।
Answer:
୨୦

୭। ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ଥିଲେ ଏଥିପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟ ପାରେ ___________ ଦିନ ଅଧ୍ଵ ସମୟ ଲାଗିପାରେ ।
Answer:
୧୦

୮। ଆବେଦନକାରୀ ଦରଖାସ୍ତଟିକୁ ଲେଖିପାରୁ ନଥିଲେ ___________ ଦରଖାସ୍ତଟିକୁ ଲେଖ୍ରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଆନ୍ତି ।
Answer:
ଲୋକ ସୂଚନା ଅଧିକାରୀ

୯। ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ___________ ବର୍ଷ ।
Answer:
୫

୧୦। କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସୂଚନା କମିଶନ ବା ରାଜ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନ କୌଣସି ଦରଖାସ୍ତ ଉପରେ ତଦନ୍ତ କଲାବେଳେ କମିଶନଙ୍କର ଏକ ____________ ର କ୍ଷମତା ରହେ ।
Answer:
ଦେୱାନୀ ଅଦାଲଦ ବା ସିଭିଲ୍ କୋର୍ଟ

D. ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓ ) ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (X) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

୧। ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ୨୦୦୫ ଅକ୍ଟୋବର ୧୨ରେ ଆମ ଦେଶରେ ଲାଗୁ ହୋଇଥିଲା ।
୨। ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ୨୦୦୫ ନଭେମ୍ବର ୧୨ରେ ଆମ ରାଜ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାରେ ଲାଗୁହେଲା ।
୩। ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୮ରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ବାକ୍ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
୪। ପ୍ରଥମେ ଆମେରିକାରେ ସୂଚନା ଅତ୍‌କାର ଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ।
୫। ସର୍ବପ୍ରଥମେ ୧୯୯୭ରେ ତାମିଲନାଡୁ ବିଧାନସଭାରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ।
୬ । ୧୯୯୭ ମସିହାରେ ଗୋଆ ବିଧାନସଭାରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ହୋଇଥିଲା ।
୭। ସୂଚନା ପାଇବାପାଇଁ ହେଲେ ସାଧାରଣ ବର୍ଗର ଲୋକମାନଙ୍କୁ ୨୦ ଟଙ୍କା ଫିସ୍ ଦେବାକୁ ପଡ଼େ ।
୮। ଦରଖାସ୍ତ ପାଇବାର ୬୦ ଦିନ ଭିତରେ ସୂଚନା ଦେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।
୯। ସୂଚନା କମିଶନଙ୍କର ଅବସର ବୟସ ସୀମା ୬୦ ବର୍ଷ ।
୧୦। ସୂଚନା କମିଶନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୬ ବର୍ଷ ।

Answers:
୧। (√)
୨ । (×)
୩। (×)
୪। (×)
୫। (×)
୬ | (√)
୭। (×)
୮। (×)
୯ । (×)
୧୦। (×)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

F. ରେଖାଙ୍କିତ ପଦକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧। ପ୍ରଥମ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ଜାପାନରେ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା
୨।ସୂଚନା ପାଇବା ପାଇଁ ଓକିଲମାନଙ୍କୁ କୌଣସି ଫିସ୍ ଦେବାକୁ ପଡ଼ି ନଥାଏ ।
୩। ବର୍ତ୍ତମାନ ପୃଥ‌ିବୀରେ ପାଖାପାଖୁ ୬୦ଟି ଦେଶରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଛି ।
୪। ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବାର ଆମ ଦେଶରେ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଥମ ରାଜ୍ୟ ।
୫। ୧୯୯୮ ମସିହାରେ ଗୋଆ ବିଧାନସଭାରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ହୋଇଥିଲା ।
୬। ଓଡ଼ିଶାର ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ୨୦୦୬ ମସିହାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ।
୭ । ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନର ଦୁଇଥର ଏହି ପଦବୀରେ ରହିପାରିବେ ।
୮। ସୂଚନା କମିଶନରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୬ ବର୍ଷ ।
୯। ୩୦ ବର୍ଷ ତଳର ପୁରୁଣା ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।

Answers
୧। ସ୍ବିଡ଼େନ୍
୨। ବି.ପି.ଏଲ୍. ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ଆବେଦନକାରୀ
୩। ୫୦
୪। ତାମିଲନାଡୁ
୫।୧୯୯୭
୬। ୨୦୦୫
୭। ଥରେ
୮। ୫ ବର୍ଷ
୯। ୨୦

G. ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ଓଡ଼ିଶାରେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ମସିହାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ?
(A) ୧୯୯୬
(B) ୧୯୯୭
(C) ୨୦୦୫
(D) ୨୦୦୮
Answer:
(C) ୨୦୦୫

2. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ମସିହାରେ ପ୍ରଣୀତ ସରକାରୀ ଗୋପନୀୟତା ଆଇନ ବଳରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ତଥ୍ୟ ଦେବାକୁ ମନା କରାଯାଇଥିଲା?
(A) ୧୯୧୭
(B) ୧୯୧୯
(C) ୧୯୨୧
(D) ୧୯୨୩
Answer:
(D) ୧୯୨୩

3. ତାମିଲନାଡୁରେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେବେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ?
(A) ୧୯୯୦
(B) ୧୯୯୨
(C) ୧୯୯୪
(D) ୧୯୯୬
Answer:
(D) ୧୯୯୬

4. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ମସିହାରେ ଗୋଆରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଗଲା ?
(A) ୧୯୯୫
(B) ୧୯୯୬
(C) ୧୯୯୭
(D) ୧୯୯୮
Answer:
(C) ୧୯୯୭

5.ଆବେଦନକାରୀ ଦରଖାସ୍ତ ଦେବାର କେତେ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କୁ ସୂଚନା ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ ?
(A) ୨୦ ଦିନ
(B) ୨୫ ଦିନ
(C) ୩୦ ଦିନ
(D) ୩୫ ଦିନ
Answer:
(C) ୩୦ ଦିନ

6.ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ଜୀବନ ବା ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରତି ବିପଦ ଥ‌ିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେତେ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ସୂଚନା ଦେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ?
(A) ୧ ଦିନ
(B) ୨ ଦିନ
(C) ୩ ଦିନ
(D) ୪ ଦିନ
Answer:
(B) ୨ ଦିନ

7. ମୁଖ୍ୟ ସୂଚନା କମିଶନର ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେତେ ଥର ଏହି ପଦବୀରେ ରହିପାରିବେ ?
(A) ୧ଥର
(B) ୨ଥର
(C) ୩ ଥର
(D) ୪ ଥର
Answer:
(A) ୧ଥର

8. ପ୍ରଥମ ଅପିଲ୍ ପାଇଁ ବି.ପି.ଏଲ୍. ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେତେ ଟଙ୍କାର କୋର୍ଟ ଫି ଷ୍ଟାମ୍ପ ଲଗାଇ ଦରଖାସ୍ତ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ?
(A) ୧୦ ଟଙ୍କା
(B) ୨୦ ଟଙ୍କା
(C) ୨୫ ଟଙ୍କା
(D) ୩୦ ଟଙ୍କା
Answer:
(B) ୨୦ ଟଙ୍କା

9. ପ୍ରଥମ ଅପିଲ୍ ଅତ୍‌କାରୀଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ନିଷ୍ପଭି ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ କାରଣ ଦର୍ଶାଇ ସର୍ବମୋଟ କେତେ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ନିଷ୍ପଭି ନେବାକୁ ହେବ ?
(A) ୩୦ ଦିନ
(B) ୩୫ ଦିନ
(C) ୪୦ ଦିନ
(D) ୪୫ ଦିନ
(D) ୪୫ ଦିନ
Answer:
(D) ୪୫ ଦିନ

10. ପ୍ରଥମ ଅପିଲ୍ ଅଧ୍ଵରୀଙ୍କ ନିଷ୍ପଭିରେ ଯଦି ଦରଖାସ୍ତକାରୀ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ନୁହଁନ୍ତି, ତେବେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଦିନଠାରୁ କେତେ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ସୂଚନା କମିଶନଙ୍କ ନିକଟରେ ଦ୍ଵିତୀୟବାର ଅପିଲ କରିପାରିବେ ?
(A) ୩୦ ଦିନ
(B) ୪୫ ଦିନ
(C) ୭୦ ଦିନ
(D) ୯୦ ଦିନ
Answer:
(D) ୯୦ ଦିନ

11. ଭାରତର କେଉଁ ରାଜ୍ୟ ୨୦୦୫ ମସିହା ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ନଥିଲା ?
(A) ପଞ୍ଜାବ
(B) ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ
(C) କେରଳ
(D) ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର
Answer:
(D) ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର

12. କେବେ ସ୍ଵିଡ଼େନ୍‌ରେ ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ?
(A) ୧୭୬୦ ମସିହା
(B) ୧୭୬୨ ମସିହା
(C) ୧୭୬୪ ମସିହା
(D) ୧୭୬୬ ମସିହା
Answer:
(D) ୧୭୬୬ ମସିହା

13. କେତେ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ପୂର୍ବର ଘଟଣା ହୋଇଥିଲେ ସେ ସମ୍ପର୍କିତ ସୂଚନା ଦିଆଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ?
(A) ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ
(B) ପନ୍ଦର ବର୍ଷ
(C) କୋଡ଼ିଏ ବର୍ଷ
(D) ପଚିଶ ବର୍ଷ
Answer:
(C) କୋଡ଼ିଏ ବର୍ଷ

14. ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ଜୀବନ ବା ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରତି ବିପଦ ଥ‌ିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେତେ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ସୂଚନା ଦେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ?
(A) ୬ ଘଣ୍ଟା
(C) ୩୬ ଘଣ୍ଟା
(B) ୨୪ ଘଣ୍ଟା
(D) ୪୮ ଘଣ୍ଟା
Answer:
(D) ୪୮ ଘଣ୍ଟା

15. ମଗାଯାଇଥିବା ସୂଚନା ଯଦି କୌଣସି ତୃତୀୟ ପକ୍ଷଠାରୁ ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ପଡ଼ୁଥ‌ିବ; ତେବେ ଏଥିଲାଗି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟ ବାଦ୍ ଅଧିକ କେତେଦିନ ସମୟ ଲାଗିପାରେ ?
(A) ପାଞ୍ଚ ଦିନ
(B) ଦଶ ଦିନ
(C) ପନ୍ଦର ଦିନ
(D) ତିରିଶ ଦିନ
Answer:
(B) ଦଶ ଦିନ

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 8 ବିଦ୍ୟୁତ୍ Important Questions and Answers.

BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 8 ବିଦ୍ୟୁତ୍

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. XW, 220V ଲେଖାଥ‌ିବା ଏକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ୍‌ର ପ୍ରତିରୋଧ 484 ଓମ୍ ହୋଇଥିଲେ ‘x’ ର ମୂଲ୍ୟ କେତେ ହେବ ?
ଉ –
100

2. 12V ବିଭବାନ୍ତର ଥିବା ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ 2C ଚାର୍ଜ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବା ପାଇଁ 0.02 ସେକେଣ୍ଟ୍ ଲାଗିଲେ କେତେ ପାୱାର୍ ବ୍ୟୟିତ ହେବ ?
ଉ –
1200 W

3. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପାୱାରର ଏକକ କ’ଣ ?
ଉ –
VA

4. 220 V ଲାଇନ୍‌ରେ ଏକ 2kW ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଉପକରଣ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିଲେ ଏଥିରେ କେତେ ରେଟିଂର ଫ୍ୟୁଜ୍ ତାର ବ୍ୟବହାର କରାଯିବା ଉଚିତ୍ ?
ଉ –
10A

5. ଏକାଧ୍ଵ ପ୍ରତିରୋଧର ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗ ହେଲେ ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ ‘R’ର ସୂତ୍ର କ’ଣ ?
ଉ –
\(\frac { 1 }{ R }\) = \(\frac{1}{\mathrm{R}_1}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_2}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_3}\) + ………………..

6. 1.5 kWର ଏକ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ହିଟର ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବେ 2 ଘଣ୍ଟା ବ୍ୟବହାର କଲେ, କେତେ kJ ଶକ୍ତି ବ୍ୟୟିତ ହେବ ?
ଉ –
1.08 x 10⁴

7. ଏକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରରେ 30s ରେ 60C ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ, ତାରର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ବିଭବାନ୍ତର କେତେ ହେବ ?
ଉ –
2 V

8. ଖଣ୍ଡେ ଧାତବ ତାରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 40 ମି. ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 4 x 10^-4 m² ଓ ପ୍ରତିରୋଧ 10 ohm ଅଟେ । ତାରଟିର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ଓମ୍ ମିଟର ହେବ ?
ଉ –
10^-4

9. ଏକ ଧାତବ ତାରର ପ୍ରସ୍ଥଛେଦର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 4 x 10^-8 m² ଏବଂ ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତିରୋଧ 10 x 10^-8 Ω m ଅଟେ । ତାରଟିର ପ୍ରତିରୋଧ 25Ω ହୋଇଥିଲେ ଏହାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ ହେବ ?
ଉ –
10 m

10. ନିମ୍ନଗଣନାଙ୍କ ଗୁଣ ପାଇଁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ଏକ ପଦାର୍ଥକୁ କେଉଁ ତାର ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ –
ଫ୍ୟୁଜ୍ ତାର

11. 1000 Ω ପ୍ରତିରୋଧ ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ପରିବାହୀର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତକୁ 20 V ବିଭବାନ୍ତରରେ ରଖାଯାଇଛି । ସେଥ‌ିରେ ଏକ ସେକେଣ୍ଡରେ କେତେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରମ୍ ପ୍ରବାହିତ ହେବ ?
ଉ –
1.25 x 10¹⁷

12. ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାନ ପ୍ରତିରୋଧ ବିଶିଷ୍ଟ ତିନୋଟି ପ୍ରତିରୋଧକୁ ଏକ ପରିପଥରେ ପଙ୍‌କ୍ତିରେ ସଂଯୋଗ କରିବାକୁ ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ 90 Ω ହେଲା । ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସେହି ପରିପଥରେ ସମାନ୍ତର ଭାବେ ସଂଯୋଗ କଲେ ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ହେବ ?
ଉ –
10Ω

13. ‘c’ ପରିମାଣର ଚାର୍ଜ, ବିଭବାନ୍ତର ‘a’ ଥ‌ିବା ଦୁଇବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ଗତିକଲେ ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟର ପରିମାଣ ‘b’ ହୁଏ | a, b ଏବଂ c ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ କ’ଣ ?
ଉ –
b = ac

14. ଏକା ପଦାର୍ଥରୁ ତିଆରି ସମାନ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ସମାନ ବ୍ୟାସ ବିଶିଷ୍ଟ ଦୁଇଟି ପରିବାହୀ ତାରକୁ ପ୍ରଥମେ ସମାନ୍ତରାଳ ଓ ଆଉ ସମାନ ରଖାଗଲେ, ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗ ଓ ପଂକ୍ତି ସଂଯୋଗରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ତାପର ଅନୁପାତ କେତେ ?
ଉ –
4 : 1

15. ଚାରୋଟି 30 ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତିରୋଧଗୁଡ଼ିକୁ କିପରି ଭାବରେ ସଂଯୋଗ କଲେ ସେଗୁଡ଼ିକର ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ 3Ω ହେବ ?
ଉ –

16. ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି 220V ଲାଇନ୍‌ରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ 2000Wର ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଉପକରଣ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ଏଥ‌ିପାଇଁ ଅତି କମ୍‌ରେ କେତେ ରେଟିଂର ଫ୍ୟୁଜ୍ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ?
ଉ –
10 A

17. ପରିପଥରେ ଏକ ଏମିୟର୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଏକ ସେକେଣ୍ଟ୍ ପାଇଁ ରହିଲେ, ଏଥୁରେ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରର ପ୍ରବାହ ହୁଏ ?
ଉ –
6.25 x 10¹⁸

18. ଏକ ପରିବାହୀରେ ଦୁଇ ମିନିଟ୍ ପାଇଁ 240 କୁଲମ୍ ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ କେତେ ହେବ ?
ଉ –
ଦୁଇ ଆମ୍ପିୟର

19. ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତିରୋଧକୁ କେଉଁ ଏକକରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ?
ଉ –
ଓମ୍ -ମିଟର

20. ଘରେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିକୁ କେଉଁ ଏକକରେ ମପାଯାଏ ?
ଉ –
କିଲୋୱାଟ୍-ଘଣ୍ଟା

21. 100 W ବିଶିଷ୍ଟ 4ଟି ବଲ୍‌ବ ଦୈନିକ 5 ଘଣ୍ଟା ଲେଖାଏଁ ଏକାସଙ୍ଗେ ଜଳିଲେ ଏପ୍ରିଲ୍ ମାସରେ ମୋଟ କେତେ ୟୁନିଟ୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ବ୍ୟୟିତ ହେବ ?
ଉ –
60

22. 5 ସେକେଣ୍ଡରେ 10 C ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ କେତେ ?
ଉ –
2 A

23. ଚାର୍ଜର ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଏକକ କ’ଣ ?
ଉ –
କୁଲମ୍

24. 10mA କେତେ ଏମ୍ପିୟର୍ ?
ଉ –
10^-2 A

25. SI ପଦ୍ଧତିରେ ବିଭବାନ୍ତରର ଏକକ କ’ଣ ?
ଉ –
ଭୋଲ୍ଟ

26. ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର କେତେ ହେଲେ ଦୁରବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ 1C ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ 1 ଜୁଲ୍ ହେବ ?
ଉ –
1 V

27. 230 V ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ତାରରେ କିଛି ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ 2.3 x 10⁶ ଜୁଲ୍ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ପରିବାହୀରେ କେତେ ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି ?
ଉ –
10² କୁଲମ୍

28. 2V ବିଭବାନ୍ତରରେ 2 କୁଲମ୍ ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ କେତେ ଜୁଲ୍ ?
ଉ –
4 ଜୁଲ୍

29. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ସଙ୍କେତ କାହାକୁ ସୂଚାଏ ?
ଉ –
ବ୍ୟାଟେରୀ

30. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ସଂକେତ କାହାକୁ ସୂଚାଏ ?
ଉ –
ପ୍ରତିରୋଧୀ

31. ମୁକ୍ତ ସ୍ଵିଚ୍ ପାଇଁ କେଉଁ ସଙ୍କେତ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ –

32. ପ୍ରତିରୋଧୀର ସଙ୍କେତ କ’ଣ ?
ଉ –

33. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ମାପିବା ପାଇଁ ଯେଉଁ ଉପକରଣ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ତାକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଏମିଟର

34. V = IR ରେ Rକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ରେଜିଷ୍ଟାସ

35. Ω କାହାର ଏକକରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ –
ପ୍ରତିରୋଧ

36. କୌଣସି ପରିବାହୀର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର 4V ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ 2A । ତେବେ ପରିବାହୀର
ଉ –
2 ଓମ୍

37. 220 V ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଲାଇନ୍‌ରେ 110 ଓମ୍ ପ୍ରତିରୋଧର ଗୋଟିଏ ହିଟର୍ ଲାଗିଲେ କେତେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେବ ?
ଉ –
2

38. ବିଭବାନ୍ତରକୁ ସମାନ ରଖ୍ ପ୍ରତିରୋଧ ଅଧା ହେଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ କେତେ ହେବ ?
ଉ –
ଦୁଇଗୁଣ

39. ପ୍ରତିରୋଧ୍ୟାର ଏକକଟି କ’ଣ ?
ଉ –
ଓମ୍ ମି.

40. ପାରଦର ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ Ωm ?
ଉ –
94 × 10^-8

41. ବିଭବାନ୍ତର 2 ଗୁଣ ଓ ପ୍ରତିରୋଧକୁ 4 ଗୁଣ ବୃଦ୍ଧିକଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ କେତେ ଗୁଣ ହେବ ?
ଉ –
\(\frac { 1 }{ 2 }\)

42. ତାରର ପ୍ରକାର ଓ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ଥାଇ ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ କମିଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ କ’ଣ ହେବ ?
ଉ –
କମେ

43. ଏଲୁମିନିୟମ୍‌ର ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ଓମ୍ ମି. ?
ଉ –
2.63 x 10^-8

44. 6V ବ୍ୟାଟେରୀ ମଧ୍ୟଦେଇ 2C ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ଆବଶ୍ୟକ ଶକ୍ତି କେତେ ?
ଉ –
12 J

45. ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦକୁ ସ୍ଥିର ରଖ୍ ତାରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 4 ଗୁଣ ବୃଦ୍ଧିକଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ କ’ଣ ହେବ ?
ଉ –
ଏକ-ଚତୁର୍ଥାଂଶ

46. 10 ସେ.ମି. ଲମ୍ବ ଓ 0.01 (ସେ.ମି.)² ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ ବିଶିଷ୍ଟ ତମ୍ବା ତାରର ପ୍ରତିରୋଧ 5 ଓମ୍ ହେଲେ, 20 ସେ.ମି. ଲମ୍ବ ଓ 0.02 (ସେ.ମି.)² ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ ବିଶିଷ୍ଟ ତମ୍ବା ତାରର ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ଓମ୍ ?
ଉ –
5

47. ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତିରୋଧର ଏକକ କ’ଣ ?
ଉ –
ଓମ୍ ମିଟର

48. ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ ବିଶିଷ୍ଟ 1 ମିଟର ବିଶୁଦ୍ଧ ତମ୍ବା ତାରର ପ୍ରତିରୋଧ R ଅଟେ । ସେହି ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ ଥ‌ିବା ବିଶୁଦ୍ଧ ତମ୍ବା ତାରରୁ 2 ମିଟର ନେଲେ ତାହାର ପ୍ରତିରୋଧ ପରିମାଣ କେତେ ?
ଉ –
2 R

49. ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିରୋଧ ଓ ପ୍ରତିରୋଧ କାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ?
ଉ –
ତାପମାତ୍ରା

50. କନ୍‌ଷ୍ଟାଣ୍ଟନରେ କେଉଁ ଉପାଦାନ ଅଛି ?
ଉ –
ତମ୍ବା

51. ଓମ୍‌ଙ୍କ ନିୟମ ଯୋଗୁଁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କେଉଁ ଭୌତିକ ରାଶିଟି ଆବିଷ୍କୃତ ହେଲା ?
ଉ –
ପ୍ରତିରୋଧ

52. ତାରର ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ ଦୁଇଗୁଣ ହେଲେ ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ହେବ ?
ଉ –
ଅଧା

53. 10ଟି \(\frac { 1 }{ 10 }\) ଓମ୍ ପ୍ରତିରୋଧ ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତିରୋଧ ସଂଯୋଗ କଲେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ?
ଉ –
1 ଓମ୍

54. ପରିପଥରେ 1Ω, 2Ω, 3Ω ର ପ୍ରତିରୋଧ ଓ 6V ର ବ୍ୟାଟେରୀ ସହ ପଙ୍‌କ୍ତିରେ ସଂଯୋଗ ହୁଏ ତେବେ ଏମିଟର୍‌ରେ କେତେ ପାଠ୍ୟଙ୍କ ଦର୍ଶାଇବ ?
ଉ –
1 A

55. 40 ଓ 60 ପ୍ରତିରୋଧ ବିଶିଷ୍ଟ ତାରଦ୍ଵୟକୁ ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗ କଲେ ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ?
ଉ –
2.4

56. ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗରେ ପରିବାହୀର ପ୍ରତିରୋଧ x₁ ଓ x₂ ହେଲେ ସମୁହ ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ?
ଉ –

57. 5 ଓମ୍, 10 ଓମ୍ ଓ 15 ଓମ୍ ପ୍ରତିରୋଧ ବିଶିଷ୍ଟ ତିନୋଟି ତାରକୁ ସମାନ୍ତରଭାବେ ସଂଯୋଗ କଲେ ସମୁହ ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ଓମ୍ ହେବ ?
ଉ –
\(\frac { 30 }{ 11 }\)

58. 40W ଟ୍ୟୁବ୍ 100 ଘଣ୍ଟା ଜଳିଲେ କେତେ ୟୁନିଟ୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବ ?
ଉ –
4

59, ଗୋଟିଏ 1 KW ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଇସ୍ତ୍ରୀ 220 V ରେ କାର୍ଯ୍ୟକଲେ ନିମ୍ନସ୍ଥ କେଉଁ ରେଟିଂର ଫ୍ୟୁଜ୍ ନିରାପଦ ହେବ ?
ଉ –
5 A

B ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଚାର୍ଜ ହେଉଛି ………………. କୁଲମ୍ ।
2. ଚାର୍ଜର S1 ଏକକ ହେଉଛି ………………..
3. ଗଙ୍ଗଷ୍ଠାନର ଗଳନାଙ୍କ ……………… °C |
4. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର SI ଏକକ ହେଉଛି ……………… |
5. ପ୍ରତିରୋଧର SI ଏକକ ହେଉଛି ………………………. |
6. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହକୁ କମ୍ ବେଶୀ କରିବାପାଇଁ ………………. ନାମକ ଉପକରଣ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
7. ପରିବାହୀ ବସ୍ତୁର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତିରୋଧର ସଙ୍କେତ ……………… |
8. ପ୍ରତିରୋଧର SI ଏକକ ……………. |
9. ……………. ଧାତୁର ପ୍ରତିରୋଧତା ସବୁଠାରୁ କମ୍ ।
10. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବର ସୂତ୍ରରୂପେ …………………. ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
11. ଧାତୁମଧ୍ଯରେ ………………. ର ପ୍ରତିରୋଧତା ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ।
12. ରୂପାର ପ୍ରତିରୋଧତା ……………. Ωm |
13. ଟଙ୍ଗଷ୍ଟନ୍‌ର ପ୍ରତିରୋଧତା ……………. Ωm |
14. କନ୍‌ଷ୍ଟାଣ୍ଟ ଇନ୍‌ର ପ୍ରତିରୋଧତା ……………… Ωm |
15. ଶୁଷ୍କ କାଗଜର ପ୍ରତିରୋଧତା …………………….. Ωm |
16. ପରିବାହୀର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 4 ଗୁଣ ହେଲେ ପ୍ରତିରୋଧ ………….. ଖୁଣ ହେବ |
17. 1 କୁଲମ୍ ଓ 1 ସେକେଣ୍ଡର ଭାଗଫଳକୁ …………………… କହନ୍ତି ।
18. କଠିନ ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପ୍ରବାହ ………………….. ର ଗତିକୁ ବୁଝାଏ ।
19. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିର ବ୍ୟବସାୟୀକ ଏକକ ………………….. |
20. ପ୍ରଚଳିତ ପ୍ରଥା ଅନୁଯାୟୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ……………………… ର ଗତିର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ହୁଏ ।
21. ତାରର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବିଭବାନ୍ତର ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ………………………….. ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ।
22. 1 ଜୁଲ ଓ 1 କୁଲମ୍ର ଭାଗଫଳକୁ ……………….. କହନ୍ତି ।
23. ପରିପଥରେ ଭୋଲ୍ସମିଟରର ଦୁଇଅଗ୍ର …………………. ଭାବରେ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
24. ପରିପଥରେ ଏମିଟରର ଦୁଇ ଅଗ୍ର ………………. ଭାବରେ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
25. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବ ପାର୍ଥକ୍ୟର ଏକକ …………………. |
26. ତାରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 2 ଗୁଣ ହେଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ …………… ହେବ ।
27. ଗୋଟିଏ ପରିବାହୀରେ 5 ସେକେଣ୍ଡରେ 2 କୁଲମ୍ ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ବିଦ୍ଯୁସ୍ରୋତ ……………ଏମ୍ପିୟର ହେବ ।
28. ଏକ ପରିପଥରେ x ଓ y ଓମ୍ ପ୍ରତିରୋଧକୁ ସମାନ୍ତରାଳ ଭାବେ ସଂଯୋଗ କଲେ ସମୁହ ପ୍ରତିରୋଧ …………….. ଓମ୍ ହେବ ।
29. ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତିରୋଧ ………………. ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
30. (ଏମିୟର )² x ଓମ୍ = …………………….. |
31. 1 ଓ୍ବାଟ୍ ଆୱାର = ……………….. ଜୁଲ୍ ।
32. 1 kWh = ……………………. ଜୁଲ୍ ।
33. ଓମ୍ × ଏମ୍ପିୟର = ………………………….. |
34. ଗୋଟିଏ ପରିବାହୀରେ 50 କୁଲମ୍ ଚାର୍ଜ …………………… ସେକେଣ୍ଡପାଇଁ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ 5 ଏମ୍ପିୟର ହେବ ।
35. 1 ଭୋଲ୍‌ଟ = 1 ଏମିୟର x ……………. |
36. ……………. ଦ୍ଵାରା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରତିରୋଧକୁ ବଦଳା ଯାଇପାରେ ।
37. ପ୍ରତିରୋଧତାର S.I ଏକକ …………………. |
38. କଠିନ ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପ୍ରବାହ …………………… ର ଗତିକୁ ବୁଝାଏ ।
39. ଟଙ୍ଗଷ୍ଟନ୍‌ର ପ୍ରତିରୋଧତା ……………………. |
40. 1 କୁଲମ୍ ଚାର୍ଜ 1 ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ ………………………. |
41. 1kWh = ……………….. ଜୁଲ୍ ।
42. ଗୋଟିଏ ପରିବାହୀରେ 5 ସେକେଣ୍ଡରେ 2 କୁଲମ ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ …………………… ଏମ୍ପିୟର ହେବ ।
43. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିର ବ୍ୟାବସାୟିକ ଏକକ ……………………. |
44. ଗୋଟିଏ ପରିବାହୀରେ 60 ସେକେଣ୍ଡରେ …………………….. କୁଲମ୍ ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର 2 ଏମିୟର ହେବ ।
45. ଏକ କାରକ m ସେକେଣ୍ଡରେ a ଜୁଲ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ତାହାର ପାୱାର, ………………….. |
46. ଘରେ ଯେଉଁ ସବୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସାମଗ୍ରୀ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଦ୍ୟୁତ ଲାଇନ୍ ସହ ………………. ଭାବେ ସଂଯୁକ୍ତ ।

Answer:
1. 1.6 × 10^-19
2. କୁଲମ୍
3. 3380
4. ଏମ୍ପିୟର
5. ଓମ୍
6. ରିଓଷ୍ଟାଟ୍
7. (p) ରୋ
8. Ω m (ଓ ମି.ମି.)
9. ରୁପା
10. ଟଙ୍ଗଷ୍ଟନ୍
11. ପାରଦ
12. 1.60 × 10^-8
13. 5.20 x 10^-8
14. 49 × 10^-16
15. 10¹²
16. 4 ଗୁଣ
17. 1 ଏମ୍ପିୟର
18. ଇଲେକ୍ଟ୍ରନ
19. କିଲୋୱାଟ୍ ଆୱାର
20. ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ
21. ଜର୍ଜ ସାଇମନ୍ ଓମ୍
22. 1 ଭୋଲ୍ଟ
23. ସମାନ୍ତର
24. ପକ୍ତି
25. ଭୋଲ୍ଟ
26. ଅଧା
27. 0.4
28. \(\frac { xy }{ x+y }\)
29. ବସ୍ତୁର ଗୁଣ ବା ପ୍ରକୃତି
30. ଓ୍ବାଟ୍
31. 3600
32. 3.6 × 10⁶ J
33. ଭୋଲ୍ଟ
34. 10
35. 1ଓମ୍
36. ରିଓଷ୍ଟାଟ୍
37. 9 m
38. ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ
39. 5.20 × 10sup>-8
40. 1 କୁଲ୍
41. 3.6 x 10⁶ J
42. 0.4
43. କିଲୋୱାଟ୍ ଆୱାର
44. 120
45. \(\frac { a }{ m}\)
46. ସମାନ୍ତରାଳ

C ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓) ବା ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଲେଖ ।

1. t ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଠୁ ପରିମାଣର ଚାର୍ଜ ଗୋଟିଏ ପରିବାହୀର ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ ଦେଇ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ Qt ଏମ୍ପିୟର ହେବ ।
2. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର ମାପିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଭୋଲ୍ସମିଟରକୁ ପରିପଥ ସହ ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
3. ଦୁଇଟି ପରିବାହୀକୁ ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗ କଲେ ଯଦି ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ R ଓ ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗ କଲେ ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ 1 ହୁଏ, ତେବେ ସର୍ବଦା R > 1 ହେବ । .
4. ଟଙ୍ଗଷ୍ଟନ୍‌ ଉଚ୍ଚ ତାପମାତ୍ରା ସହିପାରୁଥିବା ଏକ ଶକ୍ତ ଧାତୁ ।
5. ଗୃହ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
6. 1 ୟୁନିଟ୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍ = 36000 ଜୁଲ୍ ।
7. 220V ଓ 100W ଲେଖାଥ‌ିବା ବଲ୍‌ବକୁ 110V ଲାଇନ୍‌ରେ ଲଗାଇଲେ ପାୱାର 25W ହେବ ।
8. ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ 220V ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ 0.50A ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ବଲ୍‌ବର ପାୱାର 220W ।
9. 100 ୱାଟ୍ 220 ଭୋଲ୍ଟ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ ବଲ୍‌ବର ପ୍ରତିରୋଧ 484 ଓମ୍ ।
10. 100 ୱାଟ୍, 250 ଭୋଲ୍ଡ ଲେଖାଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବର ପ୍ରତିରୋଧ 625 ଓମ୍ ।
11. ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରିକ୍ ବଲ୍‌ବରେ 60W – 220V ଲେଖାଯାଇଛି; କିନ୍ତୁ 110V ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଛି । ତେବେ ତା’ର ପାୱାର 60W ।
12. ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ମଧ୍ଯରେ ଏକକ ସମୟରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚାର୍ଜର ପରିମାଣକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ କୁହାଯାଏ ।
13. ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ର ଚାର୍ଜ 1.6 × 10¹⁹C |
14. ଖଣ୍ଡିଏ ତାରରେ 0.2A ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଏକ ମିନିଟ୍ ପାଇଁ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ମୋଟ ପ୍ରବାହିତ ଚାର୍ଜର ପରିମାଣ 120 C |
15. ପରିପଥରେ ଏକ ଏମ୍ପିୟର୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତରେ ଏକ ସେକେଣ୍ଡରେ 1.6 x 10¹⁹ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ପ୍ରବାହିତ ହେବ ।
16. 10 μA = 10^-5A
17. ବିଭବାନ୍ତରକୁ ସମାନ ରଖ୍ ପ୍ରତିରୋଧ ଅଧା ହେଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ ଚାରିଗୁଣ ହେବ ।
18. ତାରର ପ୍ରକାର ଓ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ଥାଇ ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ କମିଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ବଢ଼େ ।
19. ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତିରୋଧର ଏକକ ହେଉଛି ଓମ୍ ମିଟର’ ।

Answer:

1. x
2. x
3. ✔
4. ✔
5. x
6. x
7. ✔
8. x
9. ✔
10. ✔
11. x
12.✔
13. x
14. x
15. x
16.✔
17. x
18. x
19. x

D ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

E ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଏକ ଅବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଓ ମୁଦିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ପଥକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ କୁହାଯାଏ ।

2. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ମଧ୍ଯରେ ଏକକ ସମୟରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚାର୍ଜର ପରିମାଣକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ

3. 1C କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନର ଚାର୍ଜ ଅଟେ ?
ଉ–
ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନର ଚାର୍ଜ 1.6 x 10^-19C ହୋଇଥିବାରୁ 6.25 x 10¹⁸ ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନର ସମୁଦାୟ ଚାର୍ଜର ପରିମାଣ IC ସହ ସମାନ ।

4. ଏମିଟର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ମାପିବାପାଇଁ ଯେଉଁ ଉପକରଣ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ତାକୁ ଏମିଟର କହନ୍ତି ।

5. 1A କ’ଣ ? ବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ସଂଜ୍ଞା ଦିଅ ।
ଉ-
ପ୍ରତି ସେକେଣ୍ଡରେ 1C ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥିଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ 1A | 1A = \(\frac { IC }{ 1s }\) = 1 \(\frac { C }{ s }\)

6. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବ୍ୟାଟେରୀ, ବଲ୍‌ବ, ଏମିଟର ଓ ପ୍ଲଗ କି ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥର ସାଙ୍କେତିକ ଛବି ପ୍ରଦାନ କର ।
ଉ-

7. ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ବାହିତ ବେଗ କ’ଣ ?
ଉ-
ପରିବାହୀରେ ବ୍ୟାଟେରୀ ସଂଯୁକ୍ତ କଲେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିଗରେ ପରିବାହୀରେ ଗତି କଲାବେଳେ ତାର ଭିତରେ ଥ‌ିବା ପରମାଣୁ ଓ ଅନ୍ୟ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଯୋଗୁଁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଦ୍ରୁତ ବେଗରେ ଗତି କରିପାରେ ନାହିଁ ଓ ତାହାର ବେଗ ଧୂମା ହୋଇଯାଇଥାଏ । ଏହି ବେଗକୁ ଇଲେଲ୍‌ଟ୍ରନର ବାହିତ ବେଗ କୁହାଯାଏ ।

8. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚାପର ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଲେ ପରିବାହୀରେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ପ୍ରବାହ ହୋଇଥାଏ । ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚାପର ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବ ପାର୍ଥକ୍ୟ ବା ବିଭବାନ୍ତର କହନ୍ତି ।

9. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତରର ଗାଣିତିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଲେଖ ।
ଉ –
ଯଦି ସ୍ଥାନାନ୍ତର ହେଉଥିବା ଚାର୍ଜର ପରିମାଣ (Q)1 କୁଲମ୍ ଓ କାର୍ଯ୍ୟର ପରିମାଣ (W) 1 ଜୁଲ୍ ହୁଏ ତେବେ ବିଭବାନ୍ତର (V)1 ଭୋଲ୍‌ଟ ହେବ ।

10. ଭୋଲ୍ଡମିଟର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଯେଉଁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର ମପାଯାଏ ତାହାକୁ ଭୋଲ୍ସମିଟର କହନ୍ତି ।

11. କେଉଁ ଉପାୟରେ ପରିବାହୀର ଦୁଇପ୍ରାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ବିଭବାନ୍ତର ସ୍ଥିର ରଖାଯାଏ ?
ଉ –
ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ସେଲ୍ ବା ବ୍ୟାଟେରୀ ସଂଯୋଗକଲେ ପରିବାହୀର ଦୁଇପ୍ରାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ବିଭବାନ୍ତର ସ୍ଥିର ରଖାଯାଏ ।

12. ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ବିଭବାନ୍ତର IV କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ –
ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ l କୁଲମ୍ ଚାର୍ଜ ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ ହୋଇ ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ 1 ଜୁଲ ହେଲେ ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ମଧ୍ଯରେ ବିଭବାନ୍ତର 1V ହେବ ।

13. ପରିପଥ ଚିତ୍ର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଗୋଟିଏ ପରିପଥପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଚିତ୍ରଟିଏ ଆଙ୍କି ସେଥ‌ିରେ ବିଭିନ୍ନ ଉପକରଣକୁ ସଙ୍କେତଦ୍ୱାରା ଚିହ୍ନିତ କରିବାକୁ ପରିପଥ

14. ଓମ୍‌ଙ୍କ ନିୟମ ଲେଖ ।
ଊ–
ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାପମାତ୍ରାରେ ଥିବା କୌଣସି ଏକ ପରିବାହୀର ଦୁଇପ୍ରାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ବିଭବାନ୍ତର ପରିବାହୀରେ ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ସହ ସମାନୁପାତୀ I

15. ପ୍ରତିରୋଧ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧାତବ ତାର ଓ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାପମାତ୍ରାରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଭାଗଫଳକୁ ପ୍ରତିରୋଧ ବା ରେଜିଷ୍ଟାନ୍ସ କୁହାଯାଏ ।

16. ସୁପରିବାହୀ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନର ଗତିକୁ ଖୁବ୍ କମ୍ ପରିମାଣର ପ୍ରତିରୋଧ ଦିଏ ତାହାକୁ ସୁପରିବାହୀ କୁହାଯାଏ ।

17. କୁପରିବାହୀ କାହାକୁ କହନ୍ତି ।
ଉ –
ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ର ଗତିକୁ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିରୋଧ ଦେଖାଉଥ‌ିବା ପଦାର୍ଥକୁ କୁପରିବାହୀ କହନ୍ତି ।

18. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ରୋଧୀ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନରୁ ଗତିକୁ ବେଶୀ ପ୍ରତିରୋଧ କରେ, ସେହି ପଦାର୍ଥକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ରୋଧୀ କହନ୍ତି ।

19. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାପନ ସାମଗ୍ରୀରେ ମିଶ୍ରଧାତୁ କାହିଁକି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ –
ମିଶ୍ରଧାତୁ ସାଧାରଣତଃ ଉଚ୍ଚ ତାପମାତ୍ରାରେ ସହଜରେ ଜାରିତ ହୁଏନାହିଁ । ମିଶ୍ରଧାତୁର ପ୍ରତିରୋଧ ପ୍ରତିରୋଧତାଠାରୁ ଅଧିକ । ତେଣୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାପନ ସାମଗ୍ରୀରେ ମିଶ୍ରଧାତୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

20. ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁରୁ ତିଆରି ଖଣ୍ଡିଏ ମୋଟା ତାର ଓ ଖଣ୍ଡିଏ ସରୁ ତାର ଅଲଗା ଅଲଗା ଭାବେ ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଲାଇନ୍‌ରେ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଲେ କେଉଁଥ‌ିରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ବେଶୀ ସହଜ ହେବ କାହିଁକି ?
ଉ –
ମୋଟା ତାରରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ବେଶି ହେବ । ଏହାର ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ ଅଧ‌ିକ ହେତୁ ପ୍ରତିରୋଧ କମ୍ । ତେଣୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଅଧ୍ଵ ସହଜରେ ଗତି କରିପାରିବ । ସରୁ ତାରର ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ କମ୍ ଓ ପ୍ରତିରୋଧ ଅଧ୍ବକ । ତେଣୁ କମ୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେବ ।

21. କେଉଁ ପଦାର୍ଥଟି ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ପରିବାହୀ ଓ କାହିଁକି ?
ଉ –
ରୁପାର ପ୍ରତିରୋଧ ସର୍ବନିମ୍ନ । ତେଣୁ ରୁପା ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ପରିବାହୀ ଅଟେ ।

22. ପରିବାହୀରେ ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତ ସହ ଏହାର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ବିଭବ ପାର୍ଥକ୍ୟର ସମ୍ପର୍କ ଲେଖ ।
ଉ–
ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁତ ତାରର ଦୁଇ ପାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବ ପାର୍ଥକ୍ୟ ସହ ସମାନୁପାତୀ ।

23. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଟୋଷ୍ଟର ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଇସ୍ତ୍ରୀରେ କୁଣ୍ଡଳୀଗୁଡ଼ିକ କାହିଁକି ବିଶୁଦ୍ଧ ଧାତୁ ବଦଳରେ ମିଶ୍ରଧାତୁରୁ ତିଆରି କରାଯାଏ ?
ଉ –

• ମିଶ୍ରଧାତୁର ପ୍ରତିରୋଧ ମୂଳଧାତୁଗୁଡ଼ିକଠାରୁ ଅଧ୍ଵ ।
• ମିଶ୍ରଧାତୁ ଉଚ୍ଚ ତାପମାତ୍ରାରେ ସହଜରେ ଜାରିତ ହୁଏ ନାହିଁ |

24. ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗ କିପରି କରାଯାଏ ?
ଉ–
ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗରେ ପ୍ରତିରୋଧଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ ଧାଡ଼ିରେ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ପ୍ରାନ୍ତ ସହ ସଂଯୋଗ କରାଯାଏ ।

25. ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗ କିପରି କରାଯାଏ ?
ଉ –
ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗରେ ପ୍ରତିରୋଧଗୁଡ଼ିକୁ ପରସ୍ପର ସହ ସମାନ୍ତର ଭାବେ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଏ ।

26. ତିନୋଟି ପ୍ରତିରୋଧର ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗର ପରିପଥ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଉ –

27. ତିନୋଟି ପ୍ରତିରୋଧର ପଲ୍ଲିରେ ସଂଯୋଗର ପରିପଥର ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଉ –

28. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପାୱାର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଯେଉଁ ହାରରେ ବ୍ୟୟିତ ହୁଏ ତାହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପାଓ୍ବାର କୁହାଯାଏ

29. ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତର ତାପନ କ୍ଷମତା କ’ଣ ?
ଉ –
ଗୋଟିଏ ବ୍ୟାଟେରୀ ସହ ପ୍ରତିରୋଧ ସଂଯୁକ୍ତ କଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ବ୍ୟୟିତ ହୋଇ ତାପଶକ୍ତିକୁ ରୁପାନ୍ତରିତ କରି ପ୍ରତିରୋଧକୁ ଉତ୍ତପ୍ତକରେ ଏହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାପନ କ୍ଷମତା କହନ୍ତି ।

30. ଏକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ 2Ω, 3Ω ଓ ଯେ ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଛି । ସମୁହ ପ୍ରତିରୋଧ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଉ
R = R₁ + R₂ + R₃ = 2 + 3 + 6 = 11 ଓମ୍

31. ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତିରୋଧର ସଂଜ୍ଞା ଲେଖ ।
ଉ–
1 ବ.ମି. ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ ଓ 1 ମିଟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ପରିବାହୀର ପ୍ରତିରୋଧକୁ ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତିରୋଧ କହନ୍ତି ।

32. ଫ୍ୟୁଜ୍ କ’ଣ ?
ଉ –
ଫ୍ୟୁଜ୍ ଏକ ମିଶ୍ରଧାତୁର ତାର ଓ ଏହି ତାରର ଗଳନାଙ୍କ କମ୍ ହୋଇଥିବାରୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ମାତ୍ରାରୁ ବିଦ୍ୟୁତ ଅଧିକ ହେଲେ ତାହା ତରଳିଯାଏ । ଫ୍ୟୁଜ୍ ସାଧାରଣତଃ ସୀସା ଓ ଟିଣ ମିଶ୍ର ଧାତୁରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।

33. 1 ୟୁନିଟ୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି କ’ଣ ?
ଉ–
1 କିଲୋୱାଟ୍ ଘଣ୍ଟା ବିଦ୍ୟୁତଶକ୍ତିକୁ 1 ୟୁନିଟ୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

34. 5 ସେକେଣ୍ଡରେ 2 କୁଲମ୍ ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ କେତେ ?
ଉ –
ଏଠାରେ Q = 2C, t = 5s, I = \(\frac { Q }{ t }\) = \(\frac { 2C }{ 5s }\) = 0.4A

35. ଖଣ୍ଡିଏ ତାରରେ 0.5A ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ 1 ଘଣ୍ଟା ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ମୋଟ ପ୍ରବାହିତ ଚାର୍ଜର ପରିମାଣ କେତେ ?
ଉ–
ଏଠାରେ I = 0.5A, t = 1 ଘଣ୍ଟା 1 x 60 x 60s = 3600s
Q = It = 0.5 x 3600 As = 1800C

36. 12V ବ୍ୟାଟେରୀ ମଧ୍ୟଦେଇ IC ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହେବାରେ କେତେ ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ?
ଉ–
ଏଠାରେ V = 12V, Q = 1C ∴ W = V · Q = 12V × 1C = 12J = 12 ଜୁଲ୍

37. ଗୋଟିଏ ବଲ୍‌ବର ସୂତ୍ରର ପ୍ରତିରୋଧ 1100Ω, 220V ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଲାଇନରେ ଲଗାଇଲେ କେତେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେବ ?
ଉ –
ଏଠାରେ V = 220V, R = 1100Ω, I = \(\frac { V }{ R }\) = \(\frac { 220V }{ 1100Ω }\) = 0.2A

38. 220V ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଲାଇନ୍‌ରେ 110Ω ପତିରୋଧର ଗୋଟିଏ ହିଟର ଲାଗିଲେ ସେଥ‌ିରେ କେତେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେବ ?
ଉ –
ଏଠାରେ V = 220V, R = 110Ω, I = \(\frac { 220V }{ 110Ω }\) = 2A

F ପ୍ରଥମଯୋଡ଼ିର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦ୍ବିତୀୟ ଯୋଡ଼ିର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ରାଜ : କୁଲମ୍ :: ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ : ………………. |
2. 1 mA : 10^-3A :: 1μA : ………………. |
3. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବ ପାର୍ଥକ୍ୟ : ଭୋଲ୍ସମିଟର :: ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତ : ……………… |
4. ଏମିଟର : ଧାଡ଼ି :: ଭୋଲ୍‌ଟମିଟର : ………….. |
5. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚାର୍ଜର ପରିମାଣ : Q :: ବିଭବାନ୍ତର : ………………… |
6. ଧାତୁ : ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ :: ରବର : ………………. |
7. ରୁପା : ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ପରିବାହୀ :: ପାରଦ : ……………… |
8. ରୁପା : ସର୍ବନିମ୍ନ ପ୍ରତିରୋଧ :: ପାରଦ : ………………. |
9. ସମାନ୍ତରୀଳ ସଂଯୋଗ : \(\frac { 1 }{ R }\) = \(\frac{1}{\mathrm{R}_1}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_2}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_3}\) :: ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗ : ………………….. |
10. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଆଇରନ୍ : ନିକ୍ରୋମ :: ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍ସବ : ………………… |
11. ଏମ୍ପିୟର × ସେକେଣ୍ଡ : କୁଲମ୍ :: ଭୋଲଟ × ଏମ୍ପିୟର : …………………. |
12. ଏମିୟର × ସେକେଣ୍ଡ : କୁଲମ୍ :: ଓମ୍ x ଏମ୍ପିୟର : ……………….. |
13. ଏମ୍ପିୟର × ସେକେଣ୍ଡ : କୁଲମ୍ :: ଭୋଟଲ x କୁଲମ୍ : ……………………… |
14. IV = IV = \(\frac { IJ }{ IC }\) :: IA = : ……………….. |
15. It = Q :: Q × V = : ………………. |
16. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବ ପାର୍ଥକ୍ୟ : ଭୋଲଟ୍ :: ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ : ………………. |
17. 1Ω : \(\frac { IV }{ IA }\) :: 1A = : ………………. |
18. ତାପ : ଜୁଲ :: କାର୍ଯ୍ୟ : ……………….. |
19. ଘରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସାମଗ୍ରୀ : ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗ :: ଉତ୍ସବରେ ରଙ୍ଗିନ୍ ବଲ୍‌ବ : …………………. |
20. ଭୋଲ୍ଟ × କୁଲମ୍ : ଜୁଲ୍ :: ଭୋଲ୍‌ଟ × ଏମ୍ପିୟର : ……………………. |
21.
22.
23. ପ୍ରତିରୋଧ : ଓମ୍ :: …………. : ଓମ୍‌ମିଟର ।
24. ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗ : ପ୍ରତିରୋଧ ବୃଦ୍ଧି : ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗ : ………………….. |
25. ସଂଯୁକ୍ତ ତାର : ⊥ :: ଅସଂଯୁକ୍ତ ତାର : ………………. |
26. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚାର୍ଜ : କୁଲମ୍ :: ପ୍ରତିରୋଧଚା : ………………… |
27. କାଚ : କୁପରିବାହୀ :: ତମ୍ବା : ……………….. |
28. ତାରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି : ପ୍ରତିରୋଧ ବୃଦ୍ଧି :: ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ ବୃଦ୍ଧି : ……………….. |
29. 1Wh: 3.6 × 10³J :: 1 kWh : ………………… |
30. ଭୋଲ୍ସମିଟର : ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗ :: ଚାବି : ……………….. |
31. କୁଲମ୍/ସେକେଣ୍ଡ : ଏମ୍ପିୟର :: ………………. ଭୋଲୁ ।
32. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ : ଏମିଟର :: ……………….. ଭୋଲ୍ସମିଟର ।
33. ରୁପା : ପରିବାହୀ :: କାଚ : ……………… |

Answer:
1
2. 106 A
3. ଏମିଟର
4. ସମାନ୍ତର
5. V
6. ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ
7. ସର୍ବନିମ୍ନ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହୀ
8. ସର୍ବାଧ୍ବକ
9. \(\frac { 1 }{ R }\) = \(\frac{1}{\mathrm{R}_1}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_2}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_3}\)………………..
10. ଟଙ୍ଗଷ୍ଟନ୍
11.ୱାଟ୍
12. ଭୋଲ୍‌ଟ୍
13. ଜୁଲ
14. \(\frac { IC }{ Is }\)
15. J
16. ଏମ୍ପିୟର
17. \(\frac { 1V }{ 1Ω }\)
18. ଜୁଲ୍
19. ପକ୍ତି
20. ୱାଟ୍
21. ଭୋଲ୍ସମିଟର
22. ସ୍ବିଚ୍ ବନ୍ଦ
23. ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତିରୋଧ
24. ପ୍ରତିରୋଧ ହ୍ରାସ
25.
26. ଓମ୍.ମି.
27. ସୁପରିବାହୀ
28. ପ୍ରତିରୋଧ ହ୍ରାସ .
29. 3.6 × 10⁶ J
32. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବ ପାର୍ଥକ୍ୟ
30. ପଂକ୍ତି ସଂଯୋଗ
31. ଜୁଲ୍/କୁଲମ୍
33. ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ରୋଧୀ

SUBJECTIVE TYPE QUESTIONS WITH ANSWERS

1. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ସମ୍ପର୍କିତ ଜୁଲ୍‌ଙ୍କ ତାପନ ନିୟମ ନିଗମନ କର ।
ଊ–
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ତାପନ କ୍ଷମତା – ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତକୁ ଚାଲୁ ରଖିବାପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଶକ୍ତି ସେଥ‌ିରେ ସଂଯୁକ୍ତ ସେଲ୍ ବା ବ୍ୟାଟେରୀରୁ ଆସିଥାଏ । ଏହି ଶକ୍ତି ଉପକରଣକୁ ଚାଲୁରଖ୍ ସହ ତାପଶକ୍ତିକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇ ଉପକରଣକୁ ଗରମ କରେ |

ଯଦି ଗୋଟିଏ ପରିପଥରେ ବ୍ୟାଟେରୀ ସହ କେବଳ ପ୍ରତିରୋଧ ରହିଥାଏ ତାହେଲେ ବ୍ୟାଟେରୀର ଶକ୍ତି ତାପଶକ୍ତିକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ପ୍ରତିରୋଧକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଏ । ଏହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ତାପନ କ୍ଷମତା କହନ୍ତି । ହିଟର, ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଇସ୍ତ୍ରୀ ଇତ୍ୟାଦିରେ ତାପନ କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

ଜୁଳଙ୍କ ବାପନ ନିୟମ :
(i) ମନେକର t ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଠୁ ପରିମାଣର ଚାର୍ଜ ପ୍ରତିରୋଧ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି
∴I = \(\frac { Q }{ t }\)

(ii) ‘t’ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ = W = VQ

(iii) ଏକକ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ପରିପଥକୁ ଆସୁଥ‌ିବା ଶକ୍ତି ବା ପାୱାର
P = \(\frac { W }{ t }\) = \(\frac { VQ }{ t }\) = \(\frac { VIt }{ t }\) = VI

(iv) ∴ t ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ପରିପଥକୁ ଆସୁଥ‌ିବା ଶକ୍ତି ବା ପାୱାର Pt = VIt

(v) ଏହି ଶକ୍ତି ପ୍ରତିରୋଧରେ ତାପଶକ୍ତିକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଏ । ତେଣୁ t ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ତାପଶକ୍ତିର ପରିମାଣ ।
H = VIt = IR × It = I²Rt | ଏହାକୁ ଜୁଲ୍‌ଙ୍କ ତାପନ ନିୟମ କହନ୍ତି ।

(vi) H = I²Rt ଅନୁଯାୟ1
H a I² ( ଯେତେବେଳେ R ଓ t ସ୍ଥିରାଙ୍କ)
H a R ( ଯେତେବେଳେ I ଓ t ସ୍ଥିରାଙ୍କ)
H a t (ଯେତେବେଳେ I ଓ R ସ୍ଥିରାଙ୍କ)

(vii) ତାପର S.I. ଏକକ ହେଉଛି ଜୁଲ୍ ।

2. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ କ’ଣ ବୁଝାଅ । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ବୁଝାଇବା ପାଇଁ ଓମ୍‌ଙ୍କ ପରୀକ୍ଷଣ ବୁଝାଅ ଓ ଲବ୍‌ଧ ତଥ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ –
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବ ପାର୍ଥକ୍ୟ : ପରିବାହୀର ଦୁଇପ୍ରାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚାପର ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଲେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ପ୍ରବାହ ହୁଏ । ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚାପର ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବ ପାର୍ଥକ୍ୟ ବା ବିଭବାନ୍ତର କୁହାଯାଏ ।

ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ :
ପରିବାହୀରେ ଏକକ ସମୟରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ଚାର୍ଜକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ କହନ୍ତି । ଯଦି t ସମୟରେ ଠୁ ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ତେବେ ସେହି ଦିଗରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ I = \(\frac { Q }{ t }\) ହେବ |

ଓମ୍ବଙ୍କ ପରାଷ :
(i) ଚିତ୍ରରେ ଦର୍ଶାଯାଇଥିବାଭଳି ପରିପଥଟିଏ ତିଆରି କରାଯାଉ, ଯେଉଁଥିରେ 0.5 ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟର ନିକ୍ରୋମ ତାର XY ଏମିଟରକୁ ପଙ୍‌କ୍ତିରେ ଏବଂ ଭୋଲ୍‌ ଟମିଟର କୁ ସମାନ୍ତର ସଂଯୋଗ କରାଯାଏ । 1.5Vର ଚାରୋଟି ସେଲ୍
ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଉ । ଭୋଲ୍‌ଟମିଟର ଦୁଇପ୍ରାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଏ । ଏମିଟର ଏଥ‌ିରେ ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ ଦର୍ଶାଇଥାଏ ।

(ii) ପ୍ରଥମେ ଗୋଟିଏ ସେଲ୍ ନେଇ ଭୋଲଟ୍‌ମିଟର ଓ ଏମିଟର ପାଠ୍ୟଙ୍କ ଲେଖୁରଖ । ଅଧିକ ସେଲ୍ ଯୋଗକଲେ ଏହି ପାଠ୍ୟଙ୍କ ଦ୍ଵୟ ବଦଳିବ । ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବ ପାର୍ଥକ୍ୟ V ଏବଂ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ I ମଧ୍ଯରେ ଗ୍ରାଫ୍‌ଟିଏ ଟାଣିଲେ
ତାହା ଏକ ସରଳରେଖା ହେବ । ଏହା ଆଦ୍ୟବିନ୍ଦୁ O ଦେଇ ଗତି କରିବ ।

ଲବ୍‌ଧ ତଥ୍ୟ :

• V ଓ I ସମାନୁପାତୀ ଓ ସେମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ ଏକ ସ୍ଥିରାଙ୍କ ।
• ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାପମାତ୍ରାରେ ଥ‌ିବା ଏକ ପରିବାହୀର ଦୁଇପ୍ରାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ବିଭବାନ୍ତର ପରିବାହୀରେ ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ସହ ସମାନୁପାତୀ ।

3. ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗ ଓ ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ–
ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗ :

• ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗରେ ପ୍ରତିରୋଧଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ ଧାଡ଼ିରେ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ପ୍ରାନ୍ତ ସଂଯୋଗ କରାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିରୋଧର ଏକ ପ୍ରାନ୍ତ ତା’ ପାଖ ପ୍ରତିରୋଧର ଏକ ପ୍ରାନ୍ତ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
• ପ୍ରତିରୋଧଗୁଡ଼ିକ R₁, R₂, R₃ ହେଲେ ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ R = R₁ + R₂ + R₃ |
• ପ୍ରତିରୋଧଗୁଡ଼ିକର ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗର ସମତୁଲ୍ୟ ପ୍ରତିରୋଧ ବା ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ ସମ୍ପୃକ୍ତ ପ୍ରତିରୋଧ – ଗୁଡ଼ିକର ସମଷ୍ଟି ସଙ୍ଗେ ସମାନ ।
• ସମତୁଲ୍ୟ ପ୍ରତିରୋଧ (ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ) ସଂପୃକ୍ତ ଯେକୌଣସି ପ୍ରତିରୋଧଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ।
• ଉତ୍ସବ ପାଳନ ବେଳେ ରଙ୍ଗିନ୍ ବଲ୍‌ବଗୁଡ଼ିକୁ ପଙ୍‌କ୍ତିରେ ସଂଯୋଗ କରାଯାଏ ।
• ଏପ୍ରକାର ସଂଯୋଗରେ ପ୍ରତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକା ପରିମାଣର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକୁ ଏକାଠି ବ୍ୟବହାର କରିହୁଏ କିମ୍ବା ବନ୍ଦ କରିହୁଏ ।

ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗ :

• ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗର ପ୍ରତିରୋଧଗୁଡ଼ିକର ସରସର ସହ ସମାନ୍ତର ଭାବେ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ; ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରତିରୋଧର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ଏକାଠି ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ଏକାଠି କରି ଅଲଗା ଯୋଡ଼ାଯାଇଥାଏ ।
• ପ୍ରତିରୋଧଗୁଡ଼ିକ R₁, R₂, R₃, ହେଲେ ସମୂହ
  ପ୍ରତିରୋଧ = \(\frac { 1 }{ R }\) = \(\frac{1}{\mathrm{R}_1}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_2}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_3}\)
• ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗର ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ ବା ସମତୁ ଲ୍ୟ ପ୍ରତିରୋଧର ବିଲୋମୀ, ସମ୍ପୃକ୍ତ ପ୍ରତିରୋଧଗୁଡ଼ିକର ବିଲୋମୀର ସମଷ୍ଟି ସହ ସମାନ ।
• ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧର ମୂଲ୍ୟ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଯେକୌଣସି ପ୍ରତିରୋଧର ମୂଲ୍ୟଠାରୁ କମ୍ ।
• ଘରେ ଯେଉଁସବୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସାମଗ୍ରୀ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଲାଇନ୍ ସହ ସମାନ୍ତରାଳ ଭାବେ ସଂଯୁକ୍ତ |
• ଏପ୍ରକାର ସଂଯୋଗରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପରିମାଣର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ । ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା ଅଲଗା ସ୍ବତନ୍ତ୍ରଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରିବ ।

4. ଓମ୍‌ଙ୍କ ନିୟମ ଲେଖ ଓ ବୁଝାଅ । ଏହି ନିୟମକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରି R₁, R₂ ଓ R₃ ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗର ସମତୁଲ୍ୟ ପ୍ରତିରୋଧ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର । ଘରୋଇ ଉପକରଣକୁ ପଙ୍‌କ୍ତିରେ ସଂଯୋଗ କଲେ ହେଉଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ଅସୁବିଧା ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ–
ଓମ୍‌ଙ୍କ ନିୟମ : ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାପମାତ୍ରାରେ ଥ‌ିବା କୌଣସି ଏକ ପରିବାହୀର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ବିଭବାନ୍ତର ପରିବାହୀରେ ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ସହ ସମାନୁପାତୀ ।
ସାଙ୍କେତିକ ଭାଷାରେ ଓମ୍‌ଙ୍କ ନିୟମ ଅନୁସାରେ, V α I
କିମ୍ବା, \(\frac { V }{ I }\) = ସ୍ଥିରାଙ୍କ = R କିମ୍ବା V = IR
ଖଣ୍ଡିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧାତବ ତାର ଓ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାପମାତ୍ରା ପାଇଁ R ଏକ ସ୍ଥିରାଙ୍କ । ଏହାକୁ ତାରର ପ୍ରତିରୋଧ ବା ରେଜିଷ୍ଟାନସ କୁହାଯାଏ ।
ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଓ ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବିଭବାନ୍ତର ସହ ସମାନୁପାତୀ ହେତୁ V ଓ I ମଧ୍ୟରେ ଅଙ୍କିତ ଗ୍ରାଫ୍‌ଟି ଏକ ସରଳରେଖା ହେବ ଏବଂ ତାହା ମୂଳବିନ୍ଦୁ ଠ ଦେଇଯିବ ।

ପଡ୍‌ ସଂଯୋଗ :

• ପ୍ରତିରୋଧଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରାନ୍ତ ଧାଡ଼ିରେ ସଂଯୋଗ କଲେ ତାହାକୁ ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗ କୁହାଯାଏ ।
• ବିଶେଷତ୍ଵ : ପ୍ରତିରୋଧର ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରତିରୋଧରେ ସମାନ ପରିମାଣର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ । ମୋଟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରତିରୋଧର ସମଷ୍ଟି ସହ ସମାନ ହୁଏ ।
• ଗାଣିତିକ ପ୍ରମାଣ :
  ଯଦି R₁, R₂ ଓ R₃ ପ୍ରତିରୋଧ ବିଶିଷ୍ଟ ତିନୋଟି ପ୍ରତିରୋଧକୁ ପଲ୍ଲିରେ ସଂଯୋଗ କଲେ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରତିରୋଧ ମଧ୍ଯରେ ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ I ହୁଏ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ବିଚ୍ୟୁତି ସମାନ ହୁଏ, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର ଯଥାକ୍ରମେ V₁, V₂ ଓ
  V₃ ହେଳେ V = V₁ + V₂ + V₃
• କିନ୍ତୁ ଓମ୍‌ଙ୍କ ନିୟମରୁ V = IR |
  V₁ = IR₁, V₂ = IR₂ , V₃ = IR₃
  RI = IR₁ + IR₂ + IR₃ ⇒ IR = I (R₁ + R₂ + R₃) ⇒ R = R₁ + R₂ + R₃
  ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗରେ R ସମତୁଲ୍ୟ ପ୍ରତିରୋଧ ।

ଅସୁବିଧା –
ଘରୋଇ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକୁ ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗ କଲେ ନିମ୍ନଲିଖୂତ ଅସୁବିଧାମାନ ହୁଏ ।

• ଗୋଟିଏ ଉପକରଣ ଅଚଳ ହୋଇଗଲେ ସମୁଦାୟ ପରିପଥ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଉପକରଣ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ନାହିଁ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଏଣ୍ଟକୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରତିରୋଧର ସଂଜ୍ଞା ଦିଅ । ପ୍ରତିରୋଧ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ପ୍ରତ୍ୟେକର ଏକକ ଲେଖ ।
ଭ –

• ଗୋଟିଏ ପରିବାହୀର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର ଓ ସେଥ୍ରେ ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର
• ଏହାର S.I. ଏକକ ଓମ୍ (Ω) ।
• ପରୀକ୍ଷାରୁ ଜଣାଯାଇଛି ତାରର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ସଙ୍କେତ I ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦର କ୍ଷେତ୍ରଫଳର ସଙ୍କେତ A ଓ ପ୍ରତିରୋଧର ସଙ୍କେତ R ହେଲେ, R = ρ \(\frac { l }{ A }\)
  1 ମିଟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ 1 ବ.ମି. ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ ବିଶିଷ୍ଟ ପରିବାହୀର ପ୍ରତିରୋଧକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କହନ୍ତି ।
• ପ୍ରତିରୋଧର S.I. ଏକକ ଓମ୍ମି. (Ωm) ।

2. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ତାପନ କ୍ଷମତାର ପ୍ରୟୋଗ ଲେଖ ।
ଭ –

• ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଉପକରଣ; ଯଥା – ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁଲ୍ଲା, ଇସ୍ତ୍ରୀ, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ହିଟର ଇତ୍ୟାଦିରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ତାପନ କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବରେ ଟଙ୍ଗଷ୍ଟନ୍‌ର ଫିଲାମେଣ୍ଟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ବିଲ୍‌ବ ମଧ୍ୟରେ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍ ଭର୍ତ୍ତି କରାଯାଏ । ଟଙ୍ଗଷ୍ଟନ୍ ଧାତୁର ଗଳନାଙ୍କ 3380° C । ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ୍ ପ୍ରବାହିତ କରାଇଲେ ସୂତ୍ରଟିଦ୍ଵାରା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ତାପଶକ୍ତିକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଏ । କିଛି ଅଂଶ ଆଲୋକ ଶକ୍ତିକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଏ ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ବ୍ୟବହୃତ ଫ୍ୟୁଜ୍ ତାରର ଗଳନାଙ୍କ ନିମ୍ନ ହେତୁ ଏହା ଉତ୍ତପ୍ତ ହୋଇ ତରଳିଯାଏ ଓ ଆମର ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକ ସୁରକ୍ଷିତ ରହେ । ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତଠାରୁ ଅଧିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ଫ୍ୟୁଜଟି ତରଳିଯାଏ ।

3. ଏମିଟର କ’ଣ ? ଏହାକୁ ପରିପଥରେ କିପରି ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଏ ଚିତ୍ର ସହ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
ଭ –

• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ମାପିବାପାଇଁ ଯେଉଁ ଉପକରଣ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ତାହାକୁ ଏମିଟର କହନ୍ତି ।
• ଏହାକୁ ପରିପଥ ସହ ଧାଡ଼ି ବା ପଙ୍‌କ୍ତିରେ ସଂଯୋଗ କରାଯାଏ । ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ ସ୍ରୋତ ବ୍ୟାଟେରୀର ଯୁକ୍ତ (+) ଅଗ୍ରରୁ ବାହାରି ବଲ୍‌ବ ଓ ଏମିଟର ଦେଇ ବିଯୁକ୍ତ (–) ଅଗ୍ର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି ।
• 

4. ବିଭବାନ୍ତର, ଜୁଲ୍ ଓ ଚାର୍ଜ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ପର୍କ ନିଗମନ କର । ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ବିଭବାନ୍ତର ଯଦି କୈ ହୁଏ ତେବେ ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ 2C ଚାର୍ଜ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବାପାଇଁ କେତେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ ?
ଭ –
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଥ‌ିବା ପରିପଥର ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ବିଭବାନ୍ତର ସେହି ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ଏକକ ପରିମାଣର ଚାର୍ଜ ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ ପାଇଁ ହେଉଥ‌ିବା କାର୍ଯ୍ୟର ପରିମାଣ ସହ ସମାନ ।

 

(ii) V = \(\frac { w }{ Q }\)
1 ଭୋଲ୍‌ଟ = 1 ଜୁଲ୍ | 1 କୁଲମ୍, 1V = 1C^-1

 

(iii) V = 6V, Q = 2C, W = କେତେ ?
W= VQ = 6V × 2C = 12 VC = 12 J

5. ଏକ ପରିବାହୀରେ ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ ଏବଂ ଚାର୍ଜର ପରିମାଣ ମଧ୍ଯରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ପର୍କ ଦର୍ଶାଅ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ଏକକ ଲେଖ । କେଉଁ ଉପକରଣ ମାଧ୍ଯମରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ମପାଯାଏ ?
ଭ –

• ଯଦି । ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଠୁ ପରିମାଣର ଚାର୍ଜ ଗୋଟିଏ ପରିବାହୀର ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦ ଦେଇ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ତେବେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ I = \(\frac { Q }{ t }\) ଯଦି 1 ସେକେଣ୍ଡରେ ପରିବାହୀରେ 1 କୁଲମ୍ ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ତେବେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ । ଏମ୍ପିୟର ହେବ ।
  1 A = \(\frac { 1C }{ 1s }\)
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର S.I. ଏକକ ହେଲା ଏମିୟର । ପରିପଥରେ ସ୍ୱଳ୍ପ ପରିମାଣର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ମାପିବା ପାଇଁ ମିଲି ଏମ୍ପିୟର ବା ମାଇକ୍ରୋ ଏମ୍ପିୟର ଏକକ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• ଏମିଟର ସାହାଯ୍ୟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ମପାଯାଏ । ଏହାକୁ ପରିପଥରେ ଧାଡ଼ିରେ ବା ପଙ୍‌କ୍ତିରେ ସଂଯୋଗ କରାଯାଏ ।

6. nଟି ପ୍ରତିରୋଧକୁ ସମାନ୍ତରାଳ ଓ ପଙ୍‌ କ୍ତି ସଂଯୋଗ କଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମତୁଲ୍ୟ ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ହେବ କଳନା କର । 3Ω, 4Ω ଓ 12 Ω ପ୍ରତିରୋଧଗୁଡ଼ିକୁ ସମାନ୍ତରାଳ ଓ ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗ କଲେ ସମତୁଲ୍ୟ ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ହେବ ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଭ –
ପଙ୍‌କ୍ତିରେ ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ R = R₁ + R₂ + R₃ + …… ଟି = nR
ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗରେ ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ \(\frac { 1 }{ R }\) = \(\frac{1}{\mathrm{R}_1}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_2}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_3}\) + …………….. nଟି = \(\frac { n }{ R }\)
R = \(\frac { R }{ n }\)

(ii) R = 3Ω, R, = 4Ω, R = 12Ω
R = R₁ + R₂ + R₃ = 3 + 4 +12 = 19Ω
\(\frac{1}{\mathrm{R}_1}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_2}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_3}\) = \(\frac { 1 }{ 3 }\) + \(\frac { 1 }{ 4 }\) + \(\frac { 1 }{ 12 }\) = \(\frac { 4+3+1 }{ 12 }\) = \(\frac { 8 }{ 12 }\)
R = \(\frac { 12 }{ 8 }\) = 1.5Ω

7. ଓମ୍‌ଙ୍କ ନିୟମ ଲେଖ । ରିଓଷ୍ଟାଟ୍ ଓ ପ୍ରତିରୋଧୀର ସଙ୍କେତ ଲେଖ । 220 V ଓ 100 W ଲେଖାଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ 110 V ପରିପଥ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଲେ କେତେ ଶକ୍ତି ବ୍ୟୟ କରିବ ?
ଭ –
(i) ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାପମାତ୍ରାରେ ଥ‌ିବା କୌଣସି ଏକ ପରିବାହୀର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତ ମଧ୍ୟରେ ବିଭବାନ୍ତର ପରିବାହୀରେ ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ସହ ସମାନୁପାତୀ |
V α I
\(\frac { V }{ I }\) = ସ୍ଥିରାଙ୍କ (R)
V = IR

(ii) ଓଷ୍ଟାଟ୍‌ର ସଙ୍କେତ –
ପ୍ରତିରୋଧୀର ସଙ୍କେତ –

(iii) P = 100 W, V = 220 V, V₁ = 110 V
R = \(\frac{\mathrm{V}^2}{\mathrm{P}}\) = \(\frac{\mathrm{(220)}^2}{\mathrm{100}}\) = 484Ω
P = \(\frac{\mathrm{V}^2}{\mathrm{R}}\) = \(\frac{\mathrm{(110)}^2}{\mathrm{484}}\) = 25W

8. ପ୍ରତିରୋଧର ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗରେ ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧରେ ବିଲୋମା ସଂପୃକ୍ତ ପ୍ରତିରୋଧଗୁଡ଼ିକର ବିଲୋମୀର ସମଷ୍ଟି ସହ ସମାନ– ପ୍ରମାଣ କର ।
ଭ –
(i) ତିନୋଟି ପ୍ରତିରୋଧ R₁, R₂ ଓ R₃ କୁ ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗ କରାଯାଇଛି । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଯଥାକ୍ରମେ I₁, I₂ ଓ I₃ । ତେବେ ଓମ୍‌ଙ୍କ ନିୟମ ଅନୁସାରେ
V = IR, V = I₁R₁, V = I₂R₂, V=I₃R₃
I = \(\frac { V }{ R }\), I₁ = \(\frac{V}{\mathrm{R}_1}\), I₂ = \(\frac{V}{\mathrm{R}_2}\), I₃ = \(\frac{V}{\mathrm{R}_3}\)

(ii) ପରିପଥରେ ସମୁଦାୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ I; ତିନୋଟି ପ୍ରତିରୋଧରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ସମଷ୍ଟି ସହ ସମାନ ।
I = I₁ + I₂ + I₃
\(\frac { V }{ R }\) + \(\frac{V}{\mathrm{R}_1}\) + \(\frac{V}{\mathrm{R}_2}\) + \(\frac{V}{\mathrm{R}_3}\) = V (\(\frac{1}{\mathrm{R}_1}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_2}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_3}\))
⇒ \(\frac { 1 }{ R }\) = \(\frac{1}{\mathrm{R}_1}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_2}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_3}\)
ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧର ମୂଲ୍ୟ ସଂପୃକ୍ତ ଯେକୌଣସି ପ୍ରତିରୋଧର ମୂଲ୍ୟଠାରୁ କମ୍ ।

ଅତିସଂଯିପ୍ର ଉତ୍ତରମ୍ଜଲକ ପ୍ରଣ୍ଟୋତ୍ତର

1. ଗୋଟିଏ ବଲ୍‌ବ 5.0 V, 100 mA | ଏହାର ପାୱାର ଓ ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ?
ଉ –
V = 5.0V
I = 100 mA = 100 × 10^-3 A = 0.1 A
P = VI = 5.0 × 0.1 = 0.5 W
R = \(\frac { V }{ I }\) = \(\frac { 5.0 }{ 0.1 }\) = 50 Ω
∴ ପାୱାର 0.5W ଓ ପ୍ରତିରୋଧ 50 Ω |

2. ଖଣ୍ଡିଏ ତାରରେ 4 ଏମ୍ପିୟର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ 1 ଘଣ୍ଟା ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ମୋଟ ପ୍ରବାହିତ ଚାର୍ଜର ପରିମାଣ କେତେ ?
ଉ –
I=4A, t = 1 ଘଣ୍ଟା = 1 × 60 × 60 = 3600 ସେକେଣ୍ଡ
⇒I = \(\frac { Q }{ I }\) ⇒ Q = It= 3600 × 4 AC = 144000 C

3. 100 W ଓ 220 V ବଲ୍ ବର ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ?
ଉ
ଏଠାରେ P = 100 ୱାଟ୍ V = 220 ଭୋଲଟ୍ R = ?
ସୂତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ P = \(\frac{\mathrm{V}^2}{\mathrm{R}}\) ⇒ R = \(\frac{\mathrm{V}^2}{\mathrm{P}}\)
R = \(\frac{\mathrm{(220)}^2}{\mathrm{100}}\) ଓମ୍ = 484.ଓମ୍

4. 1 ବିଦ୍ୟୁତ୍ ୟୁନିଟ୍ କେତେ ଜୁଲ୍ ?
ଉ–
ଏକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଏକକ = 1 କିଲୋୱାଟ୍ ଘଣ୍ଟା
= 1000 ୱାଟ୍ × 60 × 60 ସେକେଣ୍ଡ = 3600000 ଜୁଲ୍ = 3.6 × 10⁵ ଜୁଲ୍

5. m ଓ uA କୁ ଏମିୟର୍‌ରେ ପରିଣତ କର । ବ୍ୟାଟେରୀ ଓ ରିଓଷ୍ଟାଟର ସଂକେତ ଲେଖ ।
ଉ –

• 1mA = \(\frac { 1 }{ 1000 }\) A = 10^-3 A
• 1μA = \(\frac { 1 }{ 1000000 }\) A = 10^-6 A
• ବ୍ୟାଟେରୀର ସଙ୍କେତ
• ରିଓଷ୍ଟାଟର ସଂକେତ

6. 9 ଓମ୍ ପ୍ରତିରୋଧ ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ପରିବାହୀକୁ ସମାନ ତିନିଖଣ୍ଡ କରି ସମାନ୍ତର ସଂଯୋଗ କଲେ ସମତୁଲ୍ୟ ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ?
ଉ –
ପ୍ରତ୍ୟେକ ଖଣ୍ଡର ପ୍ରତିରୋଧ = \(\frac { R }{ 3 }\) = \(\frac { 9 }{ 3 }\) = 3 ଓମ୍
R₁ = R₂ = R₃ = 3 ଓମ୍
ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗ Dର ସୂତ୍ର \(\frac { 1 }{ R }\) = \(\frac{1}{\mathrm{R}_1}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_2}\) + \(\frac{1}{\mathrm{R}_3}\) = \(\frac { 1 }{ 3 }\) + \(\frac { 1 }{ 3 }\) + \(\frac { 1 }{ 3 }\) = \(\frac { 1+1+1 }{ 3 }\) = \(\frac { 3 }{ 3 }\) = 1

7. 2 ଓମ୍ ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତିରୋଧରେ 10 ସେକେଣ୍ଡରେ 320 J ତାପ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଲେ ପ୍ରତିରୋଧରେ ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ କେତେ ?
ଉ –
H = 320 J, t = 10 s, R = 2 ଓମ୍
H = I₂ Rt , I₂ = \(\frac { H }{ Rt }\)
I = \(\sqrt{\frac{\mathrm{H}}{\mathrm{Rt}}}\) = \(\sqrt{\frac{\mathrm{320}}{\mathrm{2×10}}}\) = 4A
∴ଉକ୍ତ ପ୍ରତିରୋଧରେ 4Aର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେବ ।

8. 100 ଓମ୍ ପ୍ରତିରୋଧ ପ୍ରତି ସେକେଣ୍ଡରେ 100 J ତାପ ଉତ୍ପନ୍ନ କଲେ ଏହାର ବିଭବାନ୍ତର କେତେ ?
ଉ –
H = 100 J, R = 100 ଓମ୍
H = VIt = V.\(\frac { V }{ R }\).t V = \(\sqrt{10000}\) = 100V = \(\frac{\mathrm{V}^2}{\mathrm{R}}\). t
V² = \(\frac { HR }{ t }\) = \(\frac { 100×100 }{ 1 }\) = 10000

9. ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରତିରୋଧରେ କେତେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି କଳନା କର । ପରିପଥରେ ପ୍ରବାହିତ ମୋଟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ କେତେ ?

ଉ –
R¹ = 2Ω, R² = 5Ω, R³ = 10Ω
ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଯଥାକ୍ରମେ I¹, I² ଓ I³ ହେଲେ
I₁ = \(\frac{V}{\mathrm{R}_1}\) = \(\frac { 10 }{ 2 }\) = 5A, I₂ = \(\frac{V}{\mathrm{R}_2}\) = \(\frac { 10 }{ 5 }\) = 2A , I₃ = \(\frac{V}{\mathrm{R}_3}\) = \(\frac { 10 }{ 10 }\) = 1A
ମୋଟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ, I = I¹ + I² + I³ = 5 + 2 +1 = 8A

10. 1500W, 250Vର ଗିଜର 250 V ବିଭବାନ୍ତର ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଲେ (a) ପ୍ରବାହିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ (b) 50 ଘଣ୍ଟାରେ କେତେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ବ୍ୟୟ କରିବ ?
ଉ –
(i) P = 1500 W, V = 250 V
I = \(\frac { P }{ V }\) = \(\frac { 1500 }{ 250 }\) = 6A

(ii) ବ୍ୟୟିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି = ପାୱାର X ସମୟ = 1500 × 50 = 75000 Wh = 75 ୟୁନିଟ୍

11. 40 ଓମ୍ ପ୍ରତିରୋଧରେ 2 ସେକେଣ୍ଡରେ 1280 ଜୁଲ୍ ତାପ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଲେ ସେଥ‌ିରେ କେତେ ଏମ୍ପିୟରର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେବ ?
ଉ –
R= 40Ω, H = 1280 J, t = 2 ସେକେଣ୍ଡ
H = 1²Rt
I² = \(\frac { H }{ Rt }\) = \(\frac { 1280 }{ 40×2 }\) = \(\frac { 1280 }{ 80 }\) = 16
I = √16 = 4A

12. 1 mm ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ବିଶିଷ୍ଟ 1 km ତମ୍ବାତାରର ପ୍ରତିରୋଧ କଳନା କର ।
(ତମ୍ବାର ପ୍ରତିରୋଧ 1.72 x 10^-8 ଓମ୍ )
ଉ –
l = 1km = 1000 m
p = 1.72 x 10^-8 Ω m
А = лr² = 3.14 × (10^-3)² = 3.14 × 10^-6 m
R = \(\frac { ρl }{ A }\) = \(\frac{\left(1.72 \times 10^{-8}\right) \times 1000}{3.14 \times 10^{-6}}\) = 5.48 ଓମ୍

13. I ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ପରିବାହୀର ପ୍ରତିରୋଧ R । ଏହାକୁ ପ୍ରସାରିତ କରି ଦୈର୍ଘ୍ୟ 2 ଗୁଣ ଓ ପ୍ରସ୍ଥଚ୍ଛେଦକୁ ଅଧା କଲେ ପ୍ରତିରୋଧ ଓ ପ୍ରତିରୋଧ କେତେ ହେବ ?
ଉ –
R = ପ୍ରତିରୋଧ L = ଦୈର୍ଘ୍ୟ
p = ପ୍ରତିରୋଧ, A = ପ୍ରସ୍ଥଛେଦର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ
R = ρ\(\frac { L }{ A }\)
ଦୈର୍ଘ୍ୟ 2L, ପ୍ରସ୍ଥଛେଦ \(\frac { A }{ 2 }\) ହେଲେ, R’ = ρ\(\frac { 2L }{ N/2 }\) = ρ\(\frac { 4L }{ A }\) = 4ρ\(\frac { L }{ A }\)
ନୂତନ ପ୍ରତିରୋଧ ପ୍ରଥମ ପ୍ରତିରୋଧର 4 ଗୁଣ ହେବ ଓ ପ୍ରତିରୋଧ ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ରହିବ ।

14. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ପାୱାରର 4ଟି ବ୍ୟଞ୍ଜକ ଲେଖ ।
ଉ –

• P = VI = IR × I = I²R (·.· V = IR)
• P = VI = V x \(\frac { V }{ R }\) ( I² = \(\frac { V }{ R }\) ) = \(\frac{\mathrm{V}^2}{\mathrm{R}}\)

15.

ଉପରୋକ୍ତ ପରିପଥର ସମତୁଲ୍ୟ ପ୍ରତିରୋଧ କଳନା କର ।
ଉ –
\(\frac{1}{\mathrm{R}_1}\) = \(\frac { 1 }{ 2 }\) + \(\frac { 1 }{ 2 }\) = 1
R₁ = 1 Ω
\(\frac{1}{\mathrm{R}_2}\) = \(\frac { 1 }{ 3 }\) + \(\frac { 1 }{ 3 }\) = \(\frac { 2 }{ 3 }\)
R₂ = \(\frac { 3 }{ 2 }\) = 1.5,
R₃ = 4 Ω
R₄ = 5 Ω
ସମୂହ ପ୍ରତିରୋଧ = R₁ + R₂ + R₃ + R₄ = 1 + 1.5 + 4 +5 = 11.5 ଓମ୍

16. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉପାଂଶ ନିର୍ମାଣରେ ମିଶ୍ରଧାତୁର ଦୁଇଟି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ –

• ମିଶ୍ରଧାତୁର ପ୍ରତିରୋଧତା ସାଧାରଣତଃ ତା’ର ଗଠନକାରୀ ମୂଳଧାତୁଠାରୁ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ ।
• ମିଶ୍ରଧାତୁର ଗଳନାଙ୍କରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ ଓ ଏହା ସହଜରେ ଜାରିତ ହୁଏ ନାହିଁ ।

17. ୱାଟ୍ ଓ ୱାଟ୍ ଘଣ୍ଟା କ’ଣ ଲେଖ ।
ଉ –
(i) ବିଭବାନ୍ତର 1V ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ 1 A ହେଲେ ପାୱାର 1 ୱାଟ୍ ହେବ ।
1w= 1 ଭୋଲ୍‌ଟ × l ଏମ୍ପିୟର = 1VA

(ii) ଖର୍ଚ୍ଚ ହେଉଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି = ପାୱାର x ସମୟ
ଏକ କ ଓ ୱାଟ୍ ଘଣ୍ଟା
1 ୱାଟ୍ ପାୱାର 1 ଘଣ୍ଟା ବ୍ୟବହାର ହେଲେ । ୱାଟ୍ ଘଣ୍ଟା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଖର୍ଚ୍ଚ ହେବ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 9 ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରଭାବ Important Questions and Answers.

BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 9 ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରଭାବ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ବିଦ୍ୟୁତ୍-ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରେରଣ କେଉଁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ ?
ଉ –
ଫାରାଡ଼େ

2. ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତଧାରୀ ଦୀର୍ଘ ଓ ସଳଖ ସଲେନଏଡ଼ର ଭିତର ଅଂଶରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ତୀବ୍ରତାର କ’ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ ?
ଉ –
ସବୁଠାରେ ସମାନ ରହେ

3. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଉତ୍ପନ୍ନ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିବା ସାଧନର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ –
ଜେନେରେଟର

4. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ କେଉଁ ଆକୃତି ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ସୂଚାଏ ?
ଉ –
ତର୍ଜନ1

5. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରତି ଲମ୍ବ ଭାବରେ ଥିବା ଏକ ସଳଖ ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତ ଜନିତ ବଳର ଦିଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ପାଇଁ ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ କେଉଁ ନିୟମଟି ବ୍ୟବହାର ହୁଏ ?
ଉ –
ଫ୍ଲେମିଙ୍କ ବାମହସ୍ତ୍ର ନିୟମ

6. ଜେନେରେଟର୍‌ର କେଉଁ ଅଂଶକୁ ବାହ୍ୟ ପରିପଥ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଏ ?
ଉ –
ବ୍ରସ୍

7. ଆମ ଦେଶରେ ନିଉଟ୍ରାଲ୍ ଓ ଫେଜ୍ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ କେତେ ?
ଉ –
220 V

8. ବାୟୁ ଶୀତଳକ ପାଇଁ କେତେ ଏମ୍ପିୟର୍ ଫ୍ୟୁଜ୍ ଲାଗେ ?
ଉ –
15 A

9. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଙ୍ଖାର ରେଗୁଲେଟ୍‌ର ଯେଉଁ କାମ କରିଥାଏ, କେଉଁ ଉପକରଣଟି ବିଜ୍ଞାନାଗାରରେ ସେହି କାମ କରିଥାଏ ?
ଉ –
ରିଓଷ୍ଟାଟ୍

10. ଗୃହବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ଲାଗିଥିବା ଏକ ହିଟର୍ କଏଲ୍‌କୁ ସମାନ ଦୁଇଭାଗରେ କାଟି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଖଣ୍ଡକୁ ସେହିଠାରେ ପୁନଃ ସଂଯୋଗ କଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣରେ କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ?
ଉ –
ଦୁଇଗୁଣ ହେବ

11. ଏକ ସଳଖ ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ କେଉଁ ହସ୍ତ ନିୟମଦ୍ୱାରା ଜଣାଯାଏ ।
ଉ –
ଦକ୍ଷିଣହସ୍ତ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ନିୟମ

12. ଗୋଟିଏ ଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜ ବିଶିଷ୍ଟ କଣିକା ପୂର୍ବକୁ ଗତିକରି ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରଦ୍ଵାରା ଉତ୍ତରକୁ ବିକ୍ଷେପିତ ହେଲେ-ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ କେଉଁ ଆଡ଼କୁ ହେବ ?
ଉ –
ତଳକୁ

13. ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତାକାର ତାରର ବ୍ୟାସକୁ ଦୁଇଗୁଣ କଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ତୀବ୍ରତା କେତେ ଗୁଣ ହେବ ?
ଉ –
\(\frac { 1 }{ 2 }\) ଗୁଣ

14. ଲମ୍ବ ଭାବରେ ସଳଖ ତାରରେ ବିଦ୍ୟୁତପ୍ରବାହ ହେଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ରେଖାଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
ସମକୈନ୍ଦ୍ରିକ ବୃତ୍ତକାର

15. ସଲେନଏଡ୍ ଭିତର ପଟରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ରେଖାଗୁଡ଼ିକର ଧର୍ମ କ’ଣ ?
ଉ –
ସରଳରେଖକ ଓ ପରସ୍ପର ସହ ସମାନ୍ତର

16. ଏକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଲମ୍ବ ଭାବରେ ଚୁମ୍ବକ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ ଏହା ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ବଳର ଦିଗରେ କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ?
ଉ –
ପୃଷ୍ଠ ଭିତରକୁ

17. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ଓ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ମଧ୍ଯରେ ସଂପର୍କ କ’ଣ ?
ଉ –
ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ଲମ୍ବ

18. ବୃତ୍ତାକାର ତାରର ବ୍ୟାସ 3 ଗୁଣ କରିଦେଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ତୀବ୍ରତାର କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ?
ଉ –
\(\frac { 1 }{ 3 }\) ଗୁଣ

19. ଗୋଟିଏ ଯୁକ୍ତଚାର୍ଜ ବିଶିଷ୍ଟ କଣିକା ପଶ୍ଚିମକୁ ଗତି କରୁଥିବାବେଳେ ଏକ ଚୁମ୍ବକୀୟକ୍ଷେତ୍ରଦ୍ୱାରା ଉତ୍ତରକୁ ବିକ୍ଷେପିତ ହୁଏ, ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ କ’ଣ ହେବ ?
ଉ –
ଉପରକୁ ହେବ

20. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମରେ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି କାହାର ଦିଗ ସୂଚିତ କରେ ?
ଉ –
ପରିବାହୀର ଗତି

21. ମୋଟର୍‌ରେ କମ୍ୟୁଟେଟର୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ –
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ

24. ଚୁମ୍ବକଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତଧାରୀ ପରିବାହୀ ଉପରେ ସମପରିମାଣର ବିପରୀତ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରେ ବୋଲି କେଉଁ
ଉ –
ଏମ୍ପିୟର୍

25. କୌଣସି ଜିନିଷକୁ ଛୁଇଁଲେ ଆମ ଶରୀରର ସ୍ନାୟୁକୋଷଦ୍ଵାରା ମାଂସପେଶୀରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥିବା ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର
ଉ –
10^-12 ଗୁଣ

26. ପରିବାହୀ ଓ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟସ୍ଥ କୋଣର ପରିମାଣ କେତେ ହେଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଥିବା ପରିବାହୀରେ ବଳର ପରିମାଣ ଶୂନ ହେବ ?
ଉ –
180

27. ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରୁଥିବା ଉପକରଣକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
କମ୍ୟୁଟେଟ୍‌

28. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରେରଣ କେଉଁ ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କଦ୍ବାରା ଆବିଷ୍କୃତ ହୋଇଥିଲା ।
ଉ –
ଫାରାଡ଼େ

29. ଲୌହ ଖଣ୍ଡ ସହ ତାର କୁଣ୍ଡଳୀକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଆର୍ମେଚର୍‌

30. କେଉଁ ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କଦ୍ୱାରା ସରଳ ଭୋଲ୍‌ଟୀୟ ସେଲ୍ ତିଆରି ହୋଇଥିଲା ।
ଉ –
ଭୋଲ୍ଟା

31. ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଆବୃତ୍ତି କେଉଁ ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କ ନାମରେ ନାମିତ ।
ଉ –
ହର୍ମ

32. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଉତ୍ପନ୍ନ କରୁଥିବା ସାଧନର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ –
ଜେନେରେଟର

33. ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଆବୃତ୍ତି କେତେ ?
ଉ –
0 Hz

34. ଭାରତରେ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ କେତେ ସେକେଣ୍ଡରେ ଥରେ ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ ?
ଉ –
0.01

35. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣ ହସ୍ତ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ମଧ୍ୟମା କରେ ?
ଉ –
ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ

36. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଜେନେରେଟର୍‌ରେ କେଉଁ ନିୟମ କାର୍ଯ୍ୟ କାହାର ଦିଗ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରେ ।
ଉ –
ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣ ହସ୍ତ ନିୟମ

37. ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନର ବ୍ୟବଧାନ କେତେ ?
ଉ –
ପ୍ରତି ଅର୍ବ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ

38. ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ଦିଗ ଜାଣିବାପାଇଁ ଫ୍ଲେମିଙ୍କ କେଉଁ ହସ୍ତ ନିୟମ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ?
ଉ –
ଦକ୍ଷିଣ ନିୟମ

39. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରେରଣ କାହାଦ୍ବାରା ଆବିଷ୍କୃତ ହୋଇଥିଲା ?
ଉ –
ମାଇକେଲ୍ ଫାରାଡ଼େ

40. କେଉଁ ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କଦ୍ୱାରା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପ୍ରଥମ ମନୁଷ୍ୟକୃତ ଉତ୍ସ ତିଆରି ହୋଇଥିଲା ?
ଉ –
ଭୋଲ୍‌ଟା

41. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରେରଣ ପଦ୍ଧତିରେ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତିରୁ କେଉଁ ଶକ୍ତି ମିଳେ ?
ଉ –
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି

42. ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ଧାରଣା କେଉଁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦେଇଥିଲେ ?
ଉ –
ଫାରାଡ଼େ

43. ନରମ ଲୌହଖଣ୍ଡ ସହ କୁଣ୍ଡଳୀକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଆର୍ମେଚର୍

44. ଏସି ଜେନେରେଟର୍‌ରେ ବ୍ୟବହୃତ ବ୍ରଶ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
2

45. ଏକ ଜେନେରେଟର୍ କ’ଣ ଘୂରାଏ ?
ଉ –
ଆର୍ମେରର କିମ୍ବା ଚୁମ୍ବକ

46. 2.5 KW ହିଟର 220 V ବିଭବାନ୍ତର ପରିବାହୀରେ କାର୍ଯ୍ୟକଲେ କେତେ ରେଟିଂ ହ୍ୟୁଜ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯିବ ?
ଉ –
13 A

47. ଆମ ଦେଶରେ ଫେଜ୍ ଓ ନିଉଟ୍ରାଲ୍ ମଧ୍ୟରେ ବିଭବାନ୍ତର କେତେ ଭୋଲ୍‌ଟ ?
ଉ –
220 V

48. ଗିଜର ପାଇଁ କେଉଁ ରେଟିଂର ଫ୍ୟୁଜ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ –
15 A

49. ଯୋଗାଣ ତାରରେ ଲାଲ୍‌ରଙ୍ଗର ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ରୋଧୀଦ୍ଵାରା ଆଚ୍ଛାଦିତ ତାରକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଲାଇଭ୍

50. ଭୂତାର କେଉଁ ରଙ୍ଗର ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ରୋଧୀ ଦ୍ଵାରା ଆଚ୍ଛାଦିତ ଅଟେ ?
ଉ –
ସବୁଜ

51. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ ଓ ପଙ୍ଖା ଆଦି ଉପକରଣ ପାଇଁ କେତେ ରେଟିଂର ପରିପଥ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ –
5 A

52. ଘରେ ଲାଗିଥିବା ମିଟରଟି କେଉଁ ମିଟର ଅନ୍ତର୍ଭୂକ୍ତ ?
ଉ –
ୱାଟ୍ ମିଟର

53. 48 ୱାଟ୍‌ର ଏକ କାରର ହେଡ୍‌ଲାଇଟ୍ 12V ବ୍ୟାଟେରି ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଛି । ଏଥ‌ିରେ କେତେ ରେଟିଂର ଫ୍ୟୁଜ୍ ଆବଶ୍ୟକ ?
ଉ –
5 A

54. ପରିପଥ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ପାଇଁ ଫ୍ୟୁଜ୍ ବଦଳରେ କ’ଣ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି ?
ଉ –
MCB

55. ସଳଖ ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଜନିତ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେଖା କିପରି ?
ଉ –
ସମକେନ୍ଦ୍ରିକ ବୃତ୍ତପରି

56. ନରମ ଲୁହାକୁ ସଲେନଏଡ଼ର ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ପ୍ରଭାବରେ କେଉଁ ଚୁମ୍ବକରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ ?
ଉ –
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକ

B ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ପ୍ରଥମ ସରଳ ଭୋଲଟୀୟ ସେଲ୍‌ ବୈଜ୍ଞାନିକ ………………. ତିଆରି କରିଥିଲେ ।
2. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଓ ଚୁମ୍ବକତ୍ଵ ମଧ୍ଯରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ……………… ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ |
3. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ତୀବ୍ରତାର ସେଗ୍ରାସେ ଏକକକୁ ……………. ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
4. ଚୁମ୍ବକର ପ୍ରଭାବ ଅନୁଭୂତ ହେଉଥ‌ିବା ଅଞ୍ଚଳକୁ ………………. କ୍ଷେତ୍ର କହନ୍ତି ।
5. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଆପେକ୍ଷିକ ସାମର୍ଥ୍ୟ ………………….. ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
6. ଯେଉଁଠାରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେଖାଗୁଡ଼ିକ ବେଶୀ ଲଗାଲଗି ହୋଇଥାଏ, ସେଠାରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ……………… ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ ।
7. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ଯେଉଁ ରାଶିଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ, ତାହାର ଉଭୟ ପରିମାଣ ଓ …………………. ଥାଏ ।
8. ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତର ଦିଗ ବିପରୀତ ହେଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ………………… ହେବ ।
9. ଏକ ସଳଖ ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ……………….. ଆକାରର ହୋଇଥାଏ ।
10. ଫ୍ୟୁଜ୍ …………… ଓ ……………….. ର ଏକ ମିଶ୍ରଧାତୁ ।
11. ସଳଖ ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ ପ୍ରବାହ ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ………………….. ସାହାଯ୍ୟରେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ |
12. ଦକ୍ଷିଣ ହସ୍ତ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ନିୟମକୁ ………………… ନିୟମ ବୋଲି କହନ୍ତି ।
13. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ାରଠାରୁ ଦୂରତା ବଢ଼ିଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ପରିମାଣ ………………….. |
14. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ଓ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ପରସ୍ପର ………………… |
15. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମରେ ମଧ୍ୟମା ……………….. ର ଦିଗ ସୂଚାଏ ।
16. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ …………………… ପରିବାଦ୍ଵାର ଗତିର ବିଖ ସୂଚାଏ |
17. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମରେ …………………… ଅଙ୍ଗୁଳି ଚୁମ୍ବକ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ଦର୍ଶାଏ ।
18. ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରୁଥିବା ଉପକରଣକୁ ……………. କହନ୍ତି ।
19. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରେରଣ ……………….. ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ ।
20. କ୍ଷୀଣ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ସୂଚକ ଯନ୍ତ୍ରଟିର ନାମ ……………………….. |
21. ………………. ସାହାଯ୍ୟରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେଖା ଜାଣିହୋଇଥାଏ ।
22. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ……………. ନିୟମ ସାହାଯ୍ୟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଜେନେରେଟର କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରଣାଳୀ ବୁଝିହୁଏ ।
23. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣହସ୍ତ ନିୟମରେ ତର୍ଜନୀ ……………… ର ଦିଗ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରିବ ।
24. ………………… ପଦ୍ଧତି ବ୍ୟବହାର କରି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଜେନେରେଟର କାର୍ଯ୍ୟକରେ ।
25. ପ୍ରତି ଅର୍ଥଘୁର୍ଣ୍ଣନ ପରେ ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟି ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତକୁ ………………….. କ ହନ୍ତି ।
26. ଜେନେରେଟର୍‌ରେ ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଉତ୍ପନ୍ନ ପାଇଁ ………………… ଉପକରଣ ଲଗାଯାଏ ।
27. ଦୂର ସ୍ଥାନକୁ …………………. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
28. ଭାରତରେ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଆବୃତ୍ତି ……………… |
29. ଆମ ଦେଶରେ ଲାଇଭ ଓ ନିଉଟ୍ରାଲ ମଧ୍ୟରେ ବିଭବାନ୍ତର ……………….. |
30. ଘରେ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକର ସଂଯୋଗ ………………. ଭାବେ ହୋଇଥାଏ ।
31. ଲାଇଭ ତାର ଓ ନିଉଟ୍ରାଲ ତାର ସିଧାସଳଖ ପରସ୍ପରକୁ ସ୍ପର୍ଶ କଲେ …………………. ହୋଇଥାଏ ।
32. ଘରେ ଏକାଧ୍ଵକ ଉପକରଣକୁ ସଂଯୋଗ କଲେ ବିଦ୍ଯୁସ୍ରୋତର ପରିମାଣ ବଢ଼ିଗଲେ ଏହାକୁ ………………. କ ହନ୍ତି ।
33. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ, ପଙ୍ଖା ଆଦିରେ ………………. ରେଟିଂର ପରିପଥ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
34. ଭୂ-ତାର ……………………. ରଙ୍ଗର ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ରୋଧୀ ଦ୍ଵାରା ଆଚ୍ଛାଦିତ ।
35. ଗିଜରପାଇଁ ………………… ରେଟିଂର ପରିପଥ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
36. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଜେନେରେଟର୍‌ରେ ……………… ଶକ୍ତିରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ମିଳେ ।
37. ବ୍ୟାଟେରୀ ……………….. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଉତ୍ସ ।
38. ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର …………………. ଠାରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ତୀବ୍ରତା ଅଧିକ ।
39. ସଲେନଏଡ୍‌ରେ ତାର କୁଣ୍ଡଳୀର ଘେର ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧିହେଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ତୀବ୍ରତା …………………. ହେବ ।
40. ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଅଙ୍ଗ ପ୍ରତ୍ୟଙ୍ଗର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ପାଇବାପାଇଁ ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଅନୁସରଣ କରାଯାଏ ତାକୁ …………………. କ ହନ୍ତି ।
41. ବୈଜ୍ଞାନିକ ………………… ସରଳ ଭୋଲ୍‌ଟୀୟ ସେଲ୍ ତିଆରି କରିଥିଲେ ।
42. ‘ତାରରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ହେଲେ ଚୁମ୍ବକ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟକରେ’ ଏହାକୁ …………………. ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ ।
43. କୌଣସି ଜିନିଷକୁ ଛୁଇଁଲେ ଆମ ଶରୀରର ସ୍ନାୟୁକୋଷଦ୍ଵାରା ମାଂସପେଶୀରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥିବା ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର …………….. ଗୁଣ ।
44. ଚୁମ୍ବକର ପ୍ରଭାବ ଅନୁଭୂତ ହେଉଥ‌ିବା ଅଞ୍ଚଳକୁ ………………. କ ହନ୍ତି ।
45. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଯୁକ୍ତ ତାରଠାରୁ ଦୂରତା ବଢ଼ିଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ପରିମାଣ ……………. |
46. ………………. ଉପକରଣ ଦ୍ବାରା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ ବଦଳାଏ ।
47. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମରେ ତର୍ଜନୀ ………………. ର ଦିଗ ସୂଚାଏ ।
48. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମରେ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି …………………… ର ଦିଗ ସୂଚାଏ ।
49. କ୍ଷୀଣ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ମାପକ ଯନ୍ତ୍ରର ନାମ ……………….. ।
50. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣହସ୍ତ ନିୟମରେ ମଧ୍ୟମା ……………….. ର ଦିଗ ସୂଚାଏ ।

Answer:
1. ଆଲେସାଣ୍ଟ୍ରୋ ଭୋଲ୍‌ଟା
2. ଓର୍‌ଷ୍ଟେଡ୍
3. ଓର୍‌ଷ୍ଟେଡ୍
4. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର
5. କ୍ଷେତ୍ରରେଖାଗୁଡ଼ିକର ଘନତ୍ଵ
6. ସାମର୍ଥ୍ୟ
7. ଦିଗ
8. ବିପରୀତ
9. ସମକୌଦ୍ରିକ ବୃତ୍ତ
10. ସୀସା ଓ ଟିଣ
11. ଦକ୍ଷିଣହସ୍ତ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ନିୟମ
12. ମାକ୍ସୱେଲଙ୍କ କର୍କ
13. କମେ
14. ଲମ୍ବ
15. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ
16. ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି
17. ତର୍ଜନୀ
18. କମ୍ୟୁଟେଟ୍‌ର
19. ମାଇକେଲ୍ ଫାରାଡ଼େ
20. ଗାଲଭାନୋମିଟର
21. କମ୍ପାସ ସୂଚୀ
22. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣହସ୍ତ ନିୟମ
23. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର
24. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦ୍ଧତି
25. ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ
26. କମ୍ୟୁଟେଟ୍‌ର
27. ଏ.ସି.
28. 50 ତୂତ୍ସଁ
29. 220 V
30. ସମାନ୍ତରାଳ
31. ଲଘୁପଥନ
32. ଓଭରଲୋଡିଂ
33. 5 A
34. ସବୁଜ
35. 15 A
36. ଯାନ୍ତ୍ରିକ
37. ସଳଖ
38. ମେରୁ
39. ବୃଦ୍ଧି
40. ଚୁମ୍ବକୀୟ ଅନୁଦାନ ପ୍ରତିବିମ୍ବନ (MRI)
41. ଆଲେସାଣ୍ଡୋ ଭୋଲ୍‌ଟା
42. ଓରଷ୍ଟେଡ୍
43. 10^-12
44. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର
45. କମେ
46. ରିଓଷ୍ଟାଟ୍
47. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ
48. ପରିବାହୀ ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ବଳର ଦିଗ
49. ଗାଲଭାନୋମିଟର
50. ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ ପ୍ରବାହର ଦିଗ

C ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓) ବା ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଲେଖ ।

1. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେଖାଗୁଡ଼ିକ ଅବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଓ ମୁଦିତ ରେଖା ।
2. ଦକ୍ଷିଣ ହସ୍ତ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ନିୟମର ଅନ୍ୟନାମ ମାକ୍ସୱେଲ୍‌ଙ୍କ କର୍କ ନିୟମ ।
3. ଗୋଟିଏ ଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜ ବିଶିଷ୍ଟ କଣିକା ପଶ୍ଚିମକୁ ଗତି କରୁଥିବାବେଳେ ଏକ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରଦ୍ଵାରା ଉତ୍ତରକୁ ବିକ୍ଷେପିତ ହେଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ଦକ୍ଷିଣକୁ ହେବ ।
4. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଜେନେରେଟରରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଏ ।
5. ଗୃହ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ଅଧିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଦୂର କରିବାପାଇଁ ଆମିଂ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
6. ଗୋଟିଏ ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରୁଥିବା ଉପକରଣକୁ କମ୍ୟୁଟେଟର କହନ୍ତି ।
7. ବୈଜ୍ଞାନିକ ଫାରାଡ଼େ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରେରଣ ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ ।
8. ଭାରତରେ ମିଳୁଥ‌ିବା ଏ.ସି. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ଆବୃତ୍ତି 100 ହର୍ସ ।
9. ଭାରତ ବର୍ଷରେ ଘରୋଇ ଯୋଗାଣରେ ବ୍ୟବହୃତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର 220 V ।
10. ବ୍ୟାଟେରୀ ସାଧାରଣତଃ ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଉତ୍ସ ଅଟେ ।
11. ଘରେ ଏକାଧିକ ଉପକରଣକୁ ସଂଯୋଗ କଲେ, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ ବଢ଼ିଯିବାକୁ ଓଭର ଲୋଡ଼ି କହନ୍ତି ।
12. ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଆବୃଦ୍ଧିକୁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଫାରାଡ଼େଙ୍କ ନାମ ଅନୁସାରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।
13. ମୋଟରରେ ଲାଗିଥିବା ବ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ତମ୍ବାରେ ନିର୍ମିତ ।
14. ଗାଲଭାନୋମିଟର ଜରିଆରେ ଲାଇଭ୍ ଓ ନିଉଟ୍ରାଲ୍ ତାର ଦୁଇଟି ମିଟର ବୋର୍ଡ଼କୁ ଆସେ ।
15. 1.25 KW ହିଟର୍ 220V ବିଭବାନ୍ତର ପରିବାହୀରେ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ 10A ରେଟିଂରେ ଫ୍ୟୁଜ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯିବ ।
16. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଖୁଣ୍ଟିରୁ ଘରକୁ ଆସିଥିବା ତାରକୁ ଯୋଗାଣ ତାର କୁହାଯାଏ ।
17. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ସୂଚୀ ଚୁମ୍ବକର ଉତ୍ତର ମେରୁର ଦିଗରୁ ଜଣାଯାଏ ।
18. ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁଠାରେ ଅଧ୍ବକ ଲୁହାଗୁଣ୍ଡ ଜମାହୁଏ ।
19. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ତୀବ୍ରତାର C.G.S. ଏକକକୁ ଓମ୍ କୁହାଯାଏ ।
20. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ଉତ୍ତରରୁ ଦକ୍ଷିଣ ଆଡ଼କୁ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ କମ୍ପାସ ସୂଚୀ ପୂର୍ବ ଦିଗକୁ ବିକ୍ଷେପିତ ହେବ ।

Answer:

1. ✓
2. ✓
3. x
4. x
5. ✓
6. ✓
7. ✔
8. x
9. ✓
10. ✓
11. ✔
12. x
13. x
14. x
15. ✔
16.✔
17.✔
18. x
19. x
20. ✓

D ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

E ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଚୁମ୍ବକର ପ୍ରଭାବ ଅନୁଭୂତ ହେଉଥିବା ଅଞ୍ଚଳକୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର କହନ୍ତି ।

2. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ କିପରି ଜାଣିବ ?
ଉ-
କମ୍ପାସ ସୂଚୀକୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ରଖିଲେ ଉତ୍ତର ମେରୁ ଯେଉଁ ଦିଗକୁ ରହିବ ତାହା ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ଜଣାଯାଏ ।

3. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ସାମର୍ଥ୍ୟ କେଉଁଠାରେ ଅଧ‌ିକ ?
ଉ –
ଯେଉଁଠାରେ କ୍ଷେତ୍ରରେଖାଗୁଡ଼ିକ ବେଶୀ ଲଗାଲଗି ହୋଇଥାଏ ସେଠାରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ ।

4. ଓରଷ୍ଟେଡ୍‌ଙ୍କ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଲେଖ ।
ଉ –
ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହୀର ଚାରିପାଖରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

5. ଦକ୍ଷିଣହସ୍ତ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ନିୟମ କ’ଣ ?
ଉ –
ମନେକର ଯେଉଁ ତାରରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ହେଉଛି ତାକୁ ତୁମେ ଡାହାଣ ହାତରେ ଏମିତି ମୁଠାଇ ଧରିଛି ଯେ ବୁଢ଼ା ଆଙ୍ଗୁଳିଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଦିଗରେ ତାର ସହ ସମାନ୍ତର ହୋଇ ଲମ୍ବିରହିଛି ଓ ଅନ୍ୟ ଆଙ୍ଗୁଳିଗୁଡ଼ିକ ତାର ଚାରିପଟେ ବଙ୍କାଇ ହୋଇ ଘେରି ରହିଛି । ଏହି ଆଙ୍ଗୁଳି ଗୁଡ଼ିକର ଟିପ ଯେଉଁ ବୃତ୍ତାକାର ଦିଗର ସୂଚନା ଦେଉଛି ତାହା ହେଉଛି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ବହନ କରୁଥିବା ପରିବାହୀ ଜନିତ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ।

6. ଦୁଇଟି ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେଖା କାହିଁକି ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ ?
ଉ –
ଦୁଇଟି ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେଖା ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ କାରଣ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁରେ ଦୁଇଟି ଦିଗ ନାହିଁ । ଯଦି ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରୁଥାନ୍ତା ତେବେ କମ୍ପାସ ସୂଚୀ ଏକ ସମୟରେ ଦୁଇଟି ଦିଗ ଦର୍ଶାନ୍ତା |

7. ସଲେନଏଡ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ବିଦ୍ୟୁତ୍ରୋଧୀ ଆବରଣଯୁକ୍ତ ତମ୍ବାତାରରୁ ତିଆରି ବହୁ ବୃତ୍ତାକାର ଘେର ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ସିଲିଣ୍ଡର ସଦୃଶ କୁଣ୍ଡଳୀକୁ ସଲେନଏଡ୍ କୁହାଯ ଏ ।

8. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ନରମ ଲୁହାଭଳି ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁଟିଏ ସଲେନଏଡ୍ ଭିତରେ ରଖିଲେ ସଲେନଏଡ୍‌ର ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ପ୍ରଭାବରେ ତାହା ଚୁମ୍ବକରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏପ୍ରକାର ଚୁମ୍ବକକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକ କହନ୍ତି ।

9. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମ ଲେଖ ।
ଉ –
ବାମହସ୍ତର ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି, ତର୍ଜନୀ ଓ ମଧ୍ଯମାକୁ ଏପରି ଖୋଲିରଖ ଯେପରି ସେଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ପ୍ରତିଲମ୍ବ ହୋଇ ରହିବେ । ଯଦି ତର୍ଜନୀ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ଓ ମଧ୍ୟମା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ସୂଚାଏ ତେବେ ପରିବାହୀ ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଥ‌ିବା ବଳର ଦିଗ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳିଦ୍ୱାରା ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ହେବ ।

10. ଆର୍ମେଚର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ନରମ ଲୌହଖଣ୍ଡ ସହ ତାର କୁଣ୍ଡଳୀକୁ ଆର୍ମେଚର କହନ୍ତି ।

11. ମୋଟର୍‌ରେ ବିଖଣ୍ଡିତ ବଳୟର ଆବଶ୍ୟକତା କ’ଣ ?
ଉ –
ମୋଟର୍‌ରେ ବିଖଣ୍ଡିତ ବଳୟ ବା କମ୍ୟୁଟେଟ୍‌ର ପରିପଥରେ (ଆର୍ମେଚର୍‌ରେ) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ । ଫଳରେ ଆର୍ମେଚରଟି ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ଏକ ଦିଗରେ ଘୂରୁଥାଏ ।

12. ପ୍ରେରିତ ବିଭବାନ୍ତର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ତାର କୁଣ୍ଡଳୀ ଓ ଚୁମ୍ବକ ମଧ୍ଯରେ ଆପେକ୍ଷିକ ଗତି ଯୋଗୁଁ କୁଣ୍ଡଳୀରେ ଏକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ । ଏହି ବିଭବାନ୍ତରକୁ ପ୍ରେରିତ ବିଭବାନ୍ତର କହନ୍ତି ।

13. ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
କୁଣ୍ଡଳୀ ଓ ଚୁମ୍ବକ ମଧ୍ୟରେ ଆପେକ୍ଷିକ ଗତି ଯୋଗୁଁ କୁଣ୍ଡଳୀରେ ଏକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ବିଭବନ୍ତର ଯୋଗୁଁ କୁଣ୍ଡଳୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ । ଏହି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତକୁ ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ କହନ୍ତି ।

14. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରେରଣ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
ଗୋଟିଏ ପରିବାହୀ ସହ ସଂପୃକ୍ତ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲେ ଅନ୍ୟ ଏକ ପରିବାହୀରେ ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରେରଣ କହନ୍ତି ।

15. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରଭାବ କ’ଣ ?
ଉ –
ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ପରିବାହୀର ଚାରିପଟେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଅର୍ଥାତ୍ ତାହା ଚୁମ୍ବକ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟକରେ । ଏହି ପ୍ରଭାବକୁ ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତର ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରଭାବ କହନ୍ତି ।

16. ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ପରିବାହୀରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ଅଛି ବୋଲି କିପରି ଜାଣିବ ?
ଉ–
ପରିବାହୀ ନିକଟରେ ଏକ କମ୍ପାସଟିଏ ରଖିଲେ କମ୍ପାସ ସୂଚୀ ବିକ୍ଷେପିତ ହେବ । ଏଥରୁ ଜାଣିବା ଯେ ପରିବାହୀ ଚାରିପାଖରେ

17. ସଲେନଏଡ୍‌ର ଭିତର ପାର୍ଶ୍ଵ ସମ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର କାହିଁକି ?
ଉ –
ସଲେନଏଡ୍‌ର ଭିତର ପାର୍ଶ୍ଵରେ କ୍ଷେତ୍ରରେଖାଗୁଡ଼ିକ ସରଳ ରେଖ୍ ଓ ପରସ୍ପରସହ ସମାନ୍ତର । ତେଣୁ ସଲେନଏଡ୍‌ର ଭିତର ପାର୍ଶ୍ଵରେ ସବୁଠାରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ପରିମାଣ ଓ ଦିଗ ସମାନ ।

18. ଏକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକର ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଉ –

19. ଆନ୍ଦ୍ର-ମ୍ୟାରୀ ଏମ୍ପିୟରଙ୍କ ତତ୍ତ୍ବ କ’ଣ ?
ଉ –
ବୈଜ୍ଞାନିକ ଆନ୍ଦ୍ର-ମ୍ୟାରୀ ଏମ୍ପିୟର ଦର୍ଶାଇଥିଲେ ଯେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହୀଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଚୁମ୍ବକଟି ରହିଲେ ଚୁମ୍ବକଟି ମଧ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତଧାରୀ ପରିବାହୀ ଉପରେ ସମପରିମାଣର ବିପରୀତ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରିବ ।

20. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରେରଣ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ –
ପରିବାହୀ ନିକଟରେ ଚୁମ୍ବକର ଗତିଯୋଗୁଁ କିମ୍ବା ଚୁମ୍ବକ ନିକଟରେ ପରିବାହୀର ଗତିଯୋଗୁଁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରେରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

21. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମରେ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି କାହାର ଓ ତର୍ଜନୀ କାହାର ଦିଗ ସୂଚାଏ ?
ଉ –
ତର୍ଜନୀ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ସୂଚାଏ । ପରିବାହୀ ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଥ‌ିବା ବଳର ଦିଗ ବା ତାର ଗତିର ଦିଗ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ହେବ ।

22. ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ କ’ଣ ?
ଉ—
ଦିଗ ବଦଳାଉନଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହକୁ ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ କହନ୍ତି ।

23. ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ସମାନ ସମୟ ବ୍ୟବଧାନରେ ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରୁଥ‌ିବା ବିଦ୍ଯୁସ୍ରୋତକୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ କହନ୍ତି ।

24. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କୁ ଦକ୍ଷିଣ ହସ୍ତ ନିୟମ ଲେଖ ।
ଉ-
ଦକ୍ଷିଣ ହସ୍ତର ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି, ତର୍ଜନୀ ଓ ମଧ୍ଯମାକୁ ଏପରି ଖୋଲିରଖ ଯେପରିକି ସେଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ସମକୋଣରେ ରହିବେ । ତର୍ଜନୀ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ଓ ବୃଦ୍ଦାଙ୍ଗୁଳି ପରିବାହୀର ଗତିର ଦିଗ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକଲେ ମଧ୍ୟମା ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ସୃଷ୍ଟିର ଦିଗ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରିବ ।

25. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣହସ୍ତ ନିୟମରେ ତର୍ଜନୀ କାହାର ଓ ମଧ୍ୟମା କାହାର ଦିଗ ସୂଚାଏ ?
ଉ-
ତର୍ଜନୀ- ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର, ମଧ୍ୟମା – ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ

26. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଜେନେରେଟର୍‌ର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଯେଉଁ ଉପକରଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଏ, ତାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଜେନେରେଟର କହନ୍ତି ।

27. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଜେନେରେଟର୍‌ର ମୂଳତତ୍ତ୍ଵ କ’ଣ ?
ଉ –
ମଧ୍ୟରେ ଘୁରାଇଲେ କ୍ଷେତ୍ରରେଖାର ମାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇ କୁଣ୍ଡଳୀ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ର ିନ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

28. ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଜେନେରେଟର୍‌ର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ଏ.ସି. ଜେନେରେଟର, ଡି.ସି. ଜେନେରେଟର୍ ।

29. ଏସି ଜେନେରେଟର୍‌ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଉତ୍ପନ୍ନ କରୁଥିବା ଜେନେରେଟର୍‌କୁ ଏସି ଜେନେରେଟର୍‌ କହନ୍ତି ।

30. ଡି. ସି. ଜେନେରେଟର୍‌ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଯେଉଁ ଜେନେରେଟର୍ ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ସେହି ଜେନେରେଟର୍‌କୁ ଡି.ସି. ଜେନେରେଟର୍ କହନ୍ତି ।

31. ମୁଖ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଯୋଗାଣ ତାର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଖୁଣ୍ଟରୁ ଝୁଲନ୍ତା ତାର ବା ମାଟିତଳେ କେବଦ୍ୱାରା ଯେଉଁ ଦୁଇଟି ତାର ଘରକୁ ଆସିଥାଏ । ତାହାକୁ ମୁଖ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଯୋଗାଣ ତାର କୁହାଯାଏ ।

32. ଭୂ-ତାର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଘରେ ଫେଜ୍‌ତାର ଓ ନିଉଟ୍ରାଲ ତାର ସାଙ୍ଗକୁ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ତୃତୀୟ ତାରକୁ ଭୂ-ତାର କୁହାଯାଏ ।

33. ଫ୍ୟୁଜ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ ପଦ୍ଧତି ଲେଖ
ଉ-
ଫ୍ୟୁଜ୍ ବିଭିନ୍ନ ଉପକରଣ ଓ ପରିପଥକୁ ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଜନିତ କ୍ଷତିରୁ ରକ୍ଷାକରେ ।

34. ଦକ୍ଷିଣ ହସ୍ତ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ନିୟମରେ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି କାହାର ଦିଗ ଦର୍ଶାଏ ।
ଊ–
(i) ଦକ୍ଷିଣ ହସ୍ତ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ନିୟମରେ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରେ ।

35. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ପରିପଥ ନିକଟରେ ଏକ କମ୍ପାସ ସୂଚୀ ରଖୁଲେ ତାହାର ବିକ୍ଷେପଣ କାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ?
ଉ—
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ପରିପଥ ନିକଟରେ ଏକ କମ୍ପାସ ସୂଚୀ ରଖୁଲେ ତାହାର ବିକ୍ଷେପଣ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ତୀବ୍ରତା ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

36. ଏକ ସଳଖ ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ କେଉଁ ନିୟମଦ୍ୱାରା ଜଣାଯାଏ ?
ଉ–
ଏକ ସଳଖ ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ଦକ୍ଷିଣହସ୍ତ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ନିୟମଦ୍ୱାରା ଜଣାଯାଏ ।

37. ଗୋଟିଏ ଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜ ବିଶିଷ୍ଟ କଣିକା ପୂର୍ବକୁ ଗତିକରି ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରଦ୍ୱାରା ଉତ୍ତରକୁ ବିକ୍ଷେପିତ ହେଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ କେଉଁ ଆଡ଼କୁ ହେବ ?
ଉ –
ଗୋଟିଏ ଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜ ବିଶିଷ୍ଟ କଣିକା ପୂର୍ବକୁ ଗତିକରି ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରଦ୍ଵାରା ଉତ୍ତରକୁ ବିକ୍ଷେପିତ ହେଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ତଳଆଡ଼କୁ ହେବ ।

38. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ ?
ଊ–
ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ମୋଟର କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ ।

39. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମରେ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି କାହାର ଦିଗ ସୂଚିତ କରେ ?
ଉ–
ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମରେ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ପରିବାହୀର ଗତିର ଦିଗ ସୂଚିତ କରେ ।

40. ମୋଟର୍ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ ବେଗ କାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ନାହିଁ ?
ଉ –
ମୋଟର୍ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ ବେଗ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ଦିଗ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ନାହିଁ ।

F ପ୍ରଥମଯୋଡ଼ିର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଯୋଡ଼ିର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଦକ୍ଷିଣହସ୍ତର ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ନିୟମ : ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ :: ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମର ତର୍ଜନୀ : …………………… |
2. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତଜନିତ ଚୁମ୍ବକୀୟକ୍ଷେତ୍ର : ଓର୍‌ଷ୍ଟେଡ୍ :: ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରେରଣ : …………………… |
3. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିକୁ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତି : ମୋଟର୍‌ :: ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତିରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି : …………………….. |
4. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ଦିଗ : ମଧ୍ୟମା :: ବଳର ଦିଗ ………………………….. |
5. ଡି.ସି. ଜନିତ୍ର : ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ :: ଏ.ସି. ଜନିତ୍ର : ……………….. |
6. ଡି.ସି. ଜେନେରେଟର୍ : ବିଖଣ୍ଡିତ ବଳୟ :: ଏ.ସି. ଜନିତ୍ର : …………………… |
7. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମ : ମୋଟର୍ :: ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣହସ୍ତ ନିୟମ: …………………. |
8. ସିଧା ତାର : ସମକୈନ୍ଦ୍ରିକ ବୃତ୍ତାକାର ବଳରେଖା :: ତାର କୁଣ୍ଡଳୀ ……………….. |
9. ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ : ଏକଦିଗ :: ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ : ……………………… |
10. ଫେଜ୍‌ର : ଲାଲ୍ :: ନିଉଟ୍ରାଲ ତାର : ……………….. |
11. ଘରର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉପକରଣ : ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗ :: ବିବାହ ଉତ୍ସବରେ ରଙ୍ଗିନ୍ ବଲ୍‌ବ : ………………… |
12. ଗିଜର : 15A :: ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍ସବ : …………………….. |
13. ଲାଇଭ ଲାଇନ୍ : ପଜିଟିଭ :: ନିଉଟ୍ରାଲ ଲାଇନ୍ : …………………… |
14. AC ପରିବହନ : କମ୍ ଖର୍ଚ୍ଚ : DC ପରିବହନ : …………………… |
15. ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ : DC ଜେନେରେଟର :: ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ …………………… |
16. ଅଙ୍ଗାରକ ବ୍ରଶ : B₁B₂ :: ସ୍କ୍ରିପ୍ ବଳୟ : ……………………… |
17. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣହସ୍ତ ନିୟମରେ ମଧ୍ୟମା : ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ :: ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣହସ୍ତ ନିୟମରେ ମଧ୍ୟମା : ……………………. |
18. ଆଲସାନ୍ଦ୍ରୋ ଭୋଲ୍‌ଟା : ପ୍ରଥମ ମନୁଷ୍ୟକୃତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ସ :: ମାଇକେଲ୍ ଫାରାଡେ : ………………….. |
19. ମାଇକେଲ୍ ଫାରାଡ଼େ : 1831 :: ଆସାନ୍ଦ୍ରା ଭୋଲ୍‌ଟା : ………………….. |
20. ଚୁମ୍ବ ବାହାରେ : ଉତ୍ତରରୁ ଦକ୍ଷିଣ :: ଚୁମ୍ବକ ଭିତରେ : ………………. |
21. କ୍ଷେତ୍ରରେଖାଗୁଡ଼ିକ ଲାଗିଲାଗି : ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଅଧିକ :: କ୍ଷେତ୍ରରେଖାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା ଅଧ୍ଵ : …………………… |
22. ସମମେରୁ : ବିକର୍ଷଣ :: ବିଷମ ମେରୁ : …………………….. |
23. ଡି.ସି. ଜେନେରେଟର୍ : ବିଖଣ୍ଡିତ ବଳୟ :: ଏ.ସି. ଜେନେରେଟର୍‌ : …………………….. |
24. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ଦିଗ : ମଧମ :: ବଳର ଦିଗ : ………………….. |
25. ଡି.ସି. ଜନିତ୍ର : ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ :: ଏ.ସି. ଜନିତ୍ର : ……………. |
26. କମ୍ୟୁଟେଟ୍‌ର : ବିଖଣ୍ଡିତ ବଳୟ :: ଆର୍ମେଚର୍‌ : ………………………… |
27. ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ : ଏକ ଦିଗ :: ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ : …………………… |

Answer:
1. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ
2. ଫାରାଡ଼େ
3. ଜେନେରେଟର
4. ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି
5. ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍
6. ସ୍କ୍ରିପ୍ରବଳୟ
7. ଜେନେରେଟର
8. ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ବଳରେଖା ସଦୃଶ
9. ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଶଘୂର୍ଣ୍ଣନରେ ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ
10. କଳା
11. ପଙ୍‌କ୍ତି ସଂଯୋଗ
12. 5 A
13. ନେଗେଟିଭ
14. ଅଧ୍ବକ ଖର୍ଚ୍ଚ
15. A.C. ଜେନେରେଟର୍‌
16. R₁R₂
17. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ଦିଗ
18. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରେରଣ
19. 1800
20. ଦକ୍ଷିଣରୁ ଉତ୍ତର
21. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ସାମର୍ଥ୍ୟ କମ୍
24. ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି
22. ଆକର୍ଷଣ
23. ସ୍କ୍ରିପ୍ ବଳୟ
25. ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ
26. ତାରକୁଣ୍ଡଳୀ
27. ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଥ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ ଦିଗର ପରିବର୍ତ୍ତନ

SUBJECTIVE TYPE QUESTIONS WITH ANSWERS

1. A.C. ଓ D.C. କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? D.C. ଅପେକ୍ଷା A.C. କାହିଁକି ଅଧ୍ବକ ଉପଯୋଗୀ ? A.C. ଜେନେରେଟର ଓ D.C. ଜେନେରେଟର ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ । 2kWର ଏକ ହିଟର ପାଇଁ 10A ଫ୍ୟୁଜ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ଏବଂ 220V ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର ପରିପଥ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଲେ ଫ୍ୟୁଜ୍ ତରଳିବ କି ନାହିଁ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• A.C.– ଯେଉଁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନ୍ତରରେ ଦିଗ ବଦଳାଏ ତାହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତ ବା A.C. କ ହନ୍ତି ।
  D.C. – ଯେଉଁ ବିଦ୍ୟୁତ ସ୍ରୋତ ଆଦୌ ଦିଗ ବଦଳାଏ ତାକୁ D.C. କହନ୍ତି ।
• ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ବା A.C. ଘରୋଇ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଅଧିକ ଉପଯୋଗୀ । ଦୂରସ୍ଥାନକୁ ଏ.ସି. ପରିବହନରେ ଡି.ସି. ପରିବହନ ତୁଳନାରେ କମ୍ ଶକ୍ତି ନଷ୍ଟ ହୁଏ ।

A.C. ଜେନେରେଟର ଓ D.C. ଜେନେରେଟର ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ :

• A.C. ଜେନେରେଟରରେ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ D.C. ଜେନେରେଟରରେ ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
• A.C. ଜେନେରେଟରରେ ରିଙ୍ଗ ବଳୟ ବ୍ୟବହୃତ ହେଲାବେଳେ D.C ଜେନେରେଟରରେ ବିଖଣ୍ଡିତ ବଳୟ ବା କମ୍ୟୁଟେଟରରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• A.C. ଜେନେରେଟରରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ବ୍ୟବଧାନରେ ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରୁଥିବାବେଳେ D.C. ଜେନେରେଟରରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥାଏ ।
• ଦୂରସ୍ଥାନକୁ A.C. ପରିବହନରେ D.C. ଅପେକ୍ଷା କମ୍ ଶକ୍ତି ନଷ୍ଟ ହୁଏ ।
  P = 2kW = 2000 W, V = 220 V
  P = VI, I = \(\frac { P }{ V }\) = \(\frac { 2000 }{ 220 }\) = 9.09 A
  ∴ ଫ୍ୟୁଟି ତରଳିବ ନାହିଁ ।

2. ଭୂ-ତାର କ’ଣ ? ପରିପଥ ସଂଯୋଗ ପ୍ରଣାଳୀ କ’ଣ ଲେଖ । ଫ୍ୟୁଜ୍ ଲଘୁପଥନ ଓଭରଲୋଡ କ’ଣ ବୁଝାଅ । ଏକ ଗୃହ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥର ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଉ –

• ଏହା ସବୁଜ ବର୍ଣ୍ଣର ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ରୋଧୀ ଦ୍ଵାରା ଆଚ୍ଛାଦିତା |
• ଏହାର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତ ଏକ ଧାତବ ଫଳକ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ, ଯାହା ଘର ବାହାରେ ମାଟିରେ ଗହୀରେଇ ପୋତି ଦିଆଯାଏ । ଅନ୍ୟପ୍ରାନ୍ତଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉପକରଣ ଧାତବ ଖୋଳ ସହ ଯୋଡ଼ି ଦିଆଯାଏ ।
• ଯଦି କେତେବେଳେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଲିକ୍ କରି ଧାତବ ଖୋଳକୁ ଚାଲି ଆସେ ତାହା ଭୂ-ତାର ଯୋଗେ ମାଟିକୁ ଚାଲିଯାଏ ଏବଂ ଧାତବ ଉପକରଣକୁ ଛୁଇଁଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଆଘାତ ଲାଗେ ନାହିଁ । ଏହି କାରଣରୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଇସ୍ତ୍ରୀ, ଟୋଷ୍ଟର, ରେଫ୍ରିଜେରେଟର ଆଦି ଉପକରଣ ଧାତବ ଖୋଳକୁ ଭୂ-ତାର ସଂଲଗ୍ନ କରାଯାଇଥାଏ ।

ପରିପଥ ସଂଯୋଗ ପ୍ରଣାଳୀ

• ପ୍ରତି ପରିପଥରେ ପୃଥକ୍ ଭାବେ ବିଭିନ୍ନ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉପକରଣ ଲାଇଭ ଓ ନିଉଟ୍ରାଲ ତାର ମଧ୍ଯରେ ସଂଯୋଗ କରାଯାଏ ।
• ପ୍ରତି ଉପକରଣ ପାଇଁ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର (ON/OFF) ସୁଇଚ୍ ରହିଥାଏ । ଏହା ସାହାଯ୍ୟରେ ଉପକରଣକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଯୋଗାଣ କରାଯାଏ ବା ବନ୍ଦ କରାଯାଏ ।
• ସବୁ ଉପକରଣ ପାଇଁ ସମାନ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର ରଖୁବା ସକାଶେ ସେଗୁଡ଼ିକର ସମାନ୍ତରାଳ ସଂଯୋଗ କରାଯାଏ ।
  

3. ସଲେନଏଡ୍ କ’ଣ ? ଚିତ୍ର ସହ ସଲେନଏଡ଼ରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଜନିତ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ପ୍ରକୃତି ଲେଖ । ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ପରିମାଣ କାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ? ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ସଲେନଏଡ୍ : ବିଦ୍ୟୁତ୍ ରୋଧୀ ଆବରଣଯୁକ୍ତ ତମ୍ବାତାରରୁ ତିଆରି ବହୁ ବୃତ୍ତାକାର ଘେର ବିଶିଷ୍ଟ କୁଣ୍ଡଳୀକୁ ସଲେନଏଡ୍ କୁହାଯାଏ ।

ପ୍ରକୃତି :

• ସଲେନଏଡ଼ରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ଏହା ଏକ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକ ପରି କାର୍ଯ୍ୟ କ
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ରୋଧୀ ସଲେନଏଡ୍ ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତ ଚୁମ୍ବକୀୟ ଉତ୍ତର ମେରୁ ଓ ଅନ୍ୟପ୍ରାନ୍ତଟି ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟକରେ ।
• ସଲେନଏଡ୍ ଭିତରପଟର ସବୁଠାରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ପରିମାଣ ଓ ଦିଗ ସମାନ ।

ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ତୀବ୍ରତା :

• ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ ବଢ଼ିଲେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ପରିମାଣ ବଢ଼େ ।
• ଗୋଟିଏ କୁଣ୍ଡଳୀରେ n ସଂଖ୍ୟକ ଘର ରହିଲେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଦ୍ୟୁତ ସ୍ରୋତ ପାଇଁ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପରିମାଣ ଘେର ତୁଳନାରେ n ଗୁଣ ହେବ ।

ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକ :

ନରମ ଲୁହାଭଳି ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁଟିଏ ସଲେନଏଡ୍ ଭିତରେ ରଖିଲେ ସଲେନଏଡ୍‌ର ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ପ୍ରଭାବରେ ତାହା ଚୁମ୍ବକରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏ ପ୍ରକାର ଚୁମ୍ବକତ୍ଵକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକ କହନ୍ତି ।

4. ଗୋଟିଏ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ମୋଟର୍‌ର ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କରି ଏହାର ନିୟମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟପ୍ରଣାଳୀ ବୁଝାଅ । କିମ୍ବା, ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମ ଅନୁସାରେ ମୋଟର୍ କିପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ସହ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –
ବୈଦ୍ୟୁତିକ ମୋଟର୍ ଏକ ଘୂର୍ଣାୟମାନ ଯନ୍ତ୍ର । ଏହା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିକୁ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ କରେ ।

ନିୟମ – ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରଭାବ ଉପରେ ମୋଟର୍ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ । ଗୋଟିଏ ଆୟତଘନାକାର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହୀ ପରିବାହୀକୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ରଖିଲେ ଉଭୟ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ଓ ବିଦ୍ୟୁତପ୍ରବାହୀ ପରିବାହୀ ପରସ୍ପରକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରନ୍ତି । ଫଳରେ ପରିବାହୀ ଉପରେ ଏକ ବଳ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ବଳ ପ୍ରଭାବରେ ପରିବାହୀଟି ଗତିଶୀଳ ହୋଇଥାଏ ।

କାର୍ଯ୍ୟପ୍ରଣାଳୀ :

• ବ୍ୟାଟେରୀରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ବ୍ରଶ X ମାଧ୍ୟମରେ କୁଣ୍ଡଳୀ ABCD ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କରେ ଓ Y ମାଧ୍ଯମରେ କୁଣ୍ଡଳୀ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରସ୍ଥାନ କରିଥାଏ ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ବାହୁ AB ରେ A ରୁ B ଆଡ଼କୁ ଓ ବାହୁ CD ରେ C ରୁ D ଆଡ଼କୁ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମ ଅନୁସାରେ AB ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଥ‌ିବା ବଳ ଏହାକୁ ତଳଆଡ଼କୁ ଠେଲୁଥିବାବେଳେ CD ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଥ‌ିବା ବଳ ଏହାକୁ ଉପରକୁ ଠେଲିଥାଏ ।
• କୁଣ୍ଡଳୀ ଓ ଅଖ ଗୋଟିଏ ଅକ୍ଷ ଚାରିପଟେ ଘଣ୍ଟାକଣ୍ଟାର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ଘୂରିଥାଏ ।
• ଅର୍ଶଘୂର୍ଣ୍ଣନ ହେବା ପରେ ( ବ୍ରଶ X ସହ ଓ P ବ୍ରଶ Y ସହ ଲାଗିବ ।
• କୁଣ୍ଡଳୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ବିପରୀତ ହୋଇ DCBA ଦିଗରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ ।
• (vii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗର ପରିବର୍ତ୍ତନ AB ଓ CD ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଥ‌ିବା ବଳର ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ । ପୂର୍ବରୁ ତଳକୁ ଯାଉଥବା AB ବର୍ତ୍ତମାନ ଉପରକୁ ଉଠିବ ଏବଂ ପୂର୍ବରୁ ଉପରକୁ ଉଠୁଥ‌ିବା CD ବର୍ତ୍ତମାନ ତଳକୁ ଖସିବ ।
• (viii) କୁଣ୍ଡଳୀ ଓ ଅଖ ଏକାଦିଗରେ ଆଉ ଏକ ଅର୍ଶଘୂର୍ଣ୍ଣନ କରିବ ।
• (ix) ପ୍ରତି ଅର୍ଶଘୂର୍ଣ୍ଣନ ପରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଦିଗ ବଦଳି ଚାଲିବ ଏବଂ କୁଣ୍ଡଳୀ ଓ ଅଖ ଘଣ୍ଟାକଣ୍ଟାର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ଅନବରତ ଘୂରିଚାଲିବ ।
• (x) ଯେଉଁ ଯନ୍ତ୍ରକୁ ଘୂରାଇବା ଆବଶ୍ୟକ ତାକୁ ଅଖ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ କରି ଦିଆଯିବ ।

ଅତିସଂଯିପ୍ର ଉତ୍ତରମ୍ଜଲକ ପ୍ରଣ୍ଟୋତ୍ତର

1. ଏକ ପରୀକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରଭାବ ସଂକ୍ଷେପରେ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
ପରୀକ୍ଷା :

• ଖଣ୍ଡିଏ ସଳଖ ମୋଟା ତମ୍ବାତାର ନେଇ ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥର ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ X ଓ Y ମଧ୍ୟରେ ରଖ । ଏହା କାଗଜର ପୃଷ୍ଠତଳ ସହ ଲମ୍ବ ଭାବରେ ରହୁ।
• କାଗଜ ଉପରେ ଗୋଟିଏ ଛୋଟ କମ୍ପାସ ତାର ପାଖାପାଖୁ ରଖ । କମ୍ପାସ ସୂଚୀର ଅବସ୍ଥିତି ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଉ ।
• ପରିପଥ ମୁଦିତ କରି ସେଥ‌ିରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ କରାଯାଉ ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ : ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଯୋଗୁଁ କମ୍ପାସ ସୂଚୀର ବିକ୍ଷେପ ହେବ ।

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ :
ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ ପ୍ରବାହ ଯୋଗୁଁ ସୂଚୀ ବିକ୍ଷେପ ହେଉଛି । ତମ୍ବାତାରରେ ବିଦ୍ୟୁତ ପ୍ରବାହ ଯୋଗୁଁ ତାହା ଚୁମ୍ବକ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।

2. ବୃତ୍ତାକାର ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତଜନିତ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ବୃତ୍ତାକାର ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ
• ବଳରେଖାଗୁଡ଼ିକ ଏକାଦିଗରେ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱମୁଖୀ ଅଟନ୍ତି ।
• ବୃତ୍ତାକାର ପରିବାହୀର କେନ୍ଦ୍ର ନିକଟରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେଖାଗୁଡ଼ିକ
• କୁଣ୍ଡଳୀ କେନ୍ଦ୍ରରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେଖାଗୁଡ଼ିକ ସମତଳ କୁଣ୍ଡଳୀର
• କୁଣ୍ଡଳୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ କିମ୍ବା ଘେରସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ କୁଣ୍ଡଳୀର ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ସାମର୍ଥ୍ୟ ବଢ଼ିବ ।
• କୁଣ୍ଡଳୀର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ହ୍ରାସ ପାଏ ।

3. ସଲେନଏଡ଼ରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତଜନିତ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ସଲେନଏଡ୍ ହେଉଛି ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ଧୀ ଆବରଣଯୁକ୍ତ ତମ୍ବାତାର ନିର୍ମିତ ବହୁ ବୃତ୍ତାକାର ଘେର ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ କୁଣ୍ଡଳୀ ।
• ସଲେନଏଡ଼ରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ତାହା ଏକ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକ ପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତ ଚୁମ୍ବକୀୟ ଉତ୍ତର ମେରୁ ଓ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତ ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ ଭଳି ଆଚରଣ କରେ ।
• ସଲେନଏଡ୍‌ର ଭିତରପଟେ ସବୁଠାରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ପରିମାଣ ଓ ଦିଗ ସମାନ ।
• ସଲେନଏଡ୍‌ରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ର ପରିମାଣ କିମ୍ବା ଘେରସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲେ ଏହାର ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ତୀବ୍ରତା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।
• ନରମ ଲୁହା ଭଳି ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁଟିଏ ସଲେନଏଡ୍ ଭିତରେ ରଖିଲେ ସଲେନଏଡ୍‌ର ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ପ୍ରଭାବରେ ତାହା ଚୁମ୍ବକରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏ ପ୍ରକାର ଚୁମ୍ବକକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚୁମ୍ବକ କହନ୍ତି ।

4. ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
ଉ –

• କମ୍ୟୁଟେଟର ସାହାଯ୍ୟରେ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତକୁ ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତରେ ପରିଣତ କରାଯାଇପାରିବ ।
• A.C. ଉପକରଣ ଅଧୂକ ଦିନ ସ୍ଥାୟୀ ରହିଥାଏ ।
• A.C. ପରିବହନରେ କମ୍ ଖର୍ଚ୍ଚ ହେବ ।
• ଭୋଲ୍ଟେଜ୍ ରୂପାନ୍ତରଣ ସହଜ ହୋଇଥିବାରୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌କୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଭୋଲ୍ଟେଜ୍‌ରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରିବ ।

5. ରାସ୍ତାରେ ଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଖୁଣ୍ଟରୁ ଗୃହର ବିଭିନ୍ନ କୋଠରିକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଯୋଗାଣ କିପରି କରାଯାଏ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –

• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଖୁଣ୍ଟରୁ ଝୁଲନ୍ତା ତାର ବା ମାଟିତଳ କେବୁଲ୍‌ଦ୍ୱାରା ଦୁଇଟି ତାର ଘରକୁ ଆସିଥାଏ । ଏହାକୁ ମୁଖ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଯୋଗାଣ ତାର କୁହାଯାଏ ।
• ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଲାଲ୍ ରଙ୍ଗର ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ରୋଧୀ ଏବଂ ଅନ୍ୟଟି କଳାରଙ୍ଗର ବିଦ୍ୟୁତରୋଧୀ ଆବରଣ ଥିବା ତାର । ତାରଦ୍ଵୟକୁ ଯଥାକ୍ରମେ ଫେଜ ଲାଇନ୍ ଓ ନିଉଟ୍ରାଲ ଲାଇନ୍ କହନ୍ତି ।
• ଗୋଟିଏ ମୁଖ୍ୟ ଫ୍ୟୁଜ୍ ଜରିଆରେ ଲାଇଭ୍ ଓ ନିଉଟ୍ରାଲ ତାର ଦୁଇଟି ଘରକାନ୍ଥରେ ଲାଗିଥିବା ୱାଟ୍ ମିଟର ବୋର୍ଡ଼କୁ ଆସେ ।
• ୱାଟ୍ ମିଟରରୁ ଲାଇଭ ଓ ନିଉଟ୍ରାଲ୍ ତାର ଦୁଇଟି ବଣ୍ଟନ ବାକ୍ସକୁ ଯାଇଥାଏ । ବଣ୍ଟନ ବାକ୍ସରେ ଲାଇଭ୍ ତାରରେ ଫ୍ୟୁଜ୍ ଲାଗିଥାଏ ।
• ୱାଟ୍ ମିଟରରୁ ତାର ଦୁଇଟି ଘର ଭିତରେ ଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଯୋଗାଏ ।
• ବଣ୍ଟନ ବାକ୍ସରେ ଫ୍ୟୁଜ୍ ଓ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପାଇଁ ଆର୍ଥି କରାଯାଇଥାଏ ।

6. ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ହେତୁ ସୃଷ୍ଟ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦିଗ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ଦିଗ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଏହାକୁ କିପରି ପ୍ରମାଣ କରିବ ?
ଉ –
ପରୀକ୍ଷଣ ଓ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ :

• ଖଣ୍ଡିଏ ଲମ୍ବା ଓ ସଳଖ ତମ୍ବାତାର, ଦୁଇଟି କିମ୍ବା ତିନୋଟି 1.5 V ସେଲ୍, ଗୋଟିଏ ପ୍ଲଗ୍ କି’କୁ ପଙ୍‌କ୍ତିରେ ସଂଯୋଗ କରାଯାଉ ।
  
• ସଳଖ ତାର ସହ ସମାନ୍ତର କରି ଏକ ଛୋଟ କମ୍ପାସ୍ ରଖାଯାଉ । ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ଲଗ୍ କିକୁ ବନ୍ଦକରି ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ କରାଯାଉ । ବର୍ତ୍ତମାନ କମ୍ପାସ୍ ସୂଚୀର ଉତ୍ତର ମେରୁ ପୂର୍ବଆଡ଼କୁ ବିକ୍ଷେପିତ ହେବ ।
• ବର୍ତମାନ ସେଲ୍‌ଗୁଡ଼ିକର ଅଗ୍ର ବଦଳାଇ ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ବିପରୀତ ଦିଗରେ ଅର୍ଥାତ୍‌ ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଦକ୍ଷିଣରୁ ଉତ୍ତରକୁ କରାଯାଉ । ବର୍ତ୍ତମାନ କମ୍ପାସ୍ ସୂଚୀର ଉତ୍ତର ମେରୁ ପଶ୍ଚିମକୁ ବିକ୍ଷେପିତ ହେବ ।

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ : ଉପରୋକ୍ତ ପରୀକ୍ଷଣରୁ ଆମେ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେଲୁ ଯେ ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ବଦଳିଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ମଧ୍ୟ ବଦଳିବ ।

7. ମୋଟରରେ ବିଖଣ୍ଡିତ ବଳୟର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ଲେଖ ।
ଉ –

ବିଖଣ୍ଡିତ ବଳୟର କାର୍ଯ୍ୟ :

• ଯେଉଁ ଉପକରଣଟି ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଥାଏ, ତାହାକୁ କମ୍ୟୁଟେଟ୍‌ ବା ବିଖଣ୍ଡିତ ବଳୟ କହନ୍ତି । ମୋଟରରେ ବିଖଣ୍ଡିତ ବଳୟ କମ୍ୟୁଟେଟ୍‌ର ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ AB ଓ CD ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଥ‌ିବା ବଳର ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ । ଫଳରେ ପୂର୍ବରୁ ତକକୁ ଯାଇଥବା AB ଉପରକୁ ଉଠିବ ଏବଂ ପୂର୍ବରୁ ଉପରକୁ ଉଠିଥିବା CD ତଳକୁ ଖସିବ ।
• ତେଣୁ କୁଣ୍ଡଳୀ ଓ ଅଖ ଏକାଦିଗରେ ଆଉ ଏକ ଅର୍ଦ୍ଧ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ କରିବ । ପ୍ରତି ଅର୍ଦ୍ଧ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ ପରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ବଦଳି ଚାଲିବ । କୁଣ୍ଡଳୀ ଓ ଅଖ ଘଣ୍ଟାକଣ୍ଟାର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ଅନବରତ ଘୂରି ଚାଲିବ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ଦକ୍ଷିଣ ହସ୍ତ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ନିୟମ ଓ କର୍କ ସ୍କୃ ନିୟମରୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ କିପରି ଜାଣିବ ?
ଉ –
(i) ମନେକର ଯେଉଁ ତାରରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ହେଉଥ‌ିବ ତାକୁ ଡାହାଣ ହାତରେ ମୁଠାଇ ଧରିଲେ ବୁଢ଼ା ଆଙ୍ଗୁଳିଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଦିଗରେ ତାର ସହ ସମାନ୍ତର ହୋଇ ଲମ୍ବିଯାଇଛି ଓ ଅନ୍ୟ ଆଙ୍ଗୁଳିଗୁଡ଼ିକ ତାର ଚାରିପଟେ ବଙ୍କାଇ ହୋଇ ଘେରି ରହିଛି । ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ଦିଗ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରୁଥିବାବେଳେ ପରିବାହୀକୁ ମୁଠାଇ ଧରିଥ‌ିବା ଆଙ୍ଗୁଳିଗୁଡ଼ିକର ଟିପ ପରିବାହୀ ଚାରିପଟେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ରେଖାଗୁଡ଼ିକର ଦିଗ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରୁଛି ।

(ii) କର୍କ ସ୍କୃ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଯଦି ଆମେ ଗୋଟିଏ କର୍କ ସ୍କୁକୁ ହାତରେ ଧରି ଏମିତି ଘୂରାଇବା ଯେ କର୍କ ସ୍ଫୁଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଦିଗରେ ଆଗକୁ ବଢ଼ିବ ତା’ହେଲେ ଘୂରାଇବା ଦିଗଟି ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ଦର୍ଶାଇବ ।

2. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ରେଖାର ଧର୍ମଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
ଉ –

• ଚୁମ୍ବକର ଉତ୍ତର ମେରୁରୁ କ୍ଷେତ୍ରରେଖା ବାହାରି ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁରେ ମିଶେ । କିନ୍ତୁ ଚୁମ୍ବକ ଭିତରେ ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁରୁ ଉତ୍ତର ମେରୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଇଥାଏ । ତେଣୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେଖା ଏକ ଅବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଓ ମୁଦିତ ରେଖା ।
• ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଆପେକ୍ଷିକ ସାମର୍ଥ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେଖାଗୁଡ଼ିକର ଘନତ୍ଵ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
• ଚୁମ୍ବକୀୟ ରେଖା ପରସ୍ପର ସହ ସମାନ୍ତର ।
• ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେଖାଗୁଡ଼ିକ ବେଶି ଲାଗି ଲାଗି ରହିଥିଲେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଅଧିକ ହେବ ।

3. ଗୃହ ପରିପଥରେ ଓଭରଲୋଡିଂରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାପାଇଁ ଦୁଇଟି ନିବାରଣ ଲେଖ ।
ଉ –

• ଅଧ୍ବକ ପାଓ୍ବାର ବିଶିଷ୍ଟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉପକରଣ; ଯଥା- ହିଟର, ଗିଜର, ଶୀତତାପ ନିୟନ୍ତ୍ରକ, ଇସ୍ତ୍ରୀ ଇତ୍ୟାଦି ଏକା
• ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉପକରଣ ଗୋଟିଏ ସକେଟ୍‌ରେ ସଂଯୁକ୍ତ ହେବା ଅନୁଚିତ ।

4. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ ଓ ଉପକରଣ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଦୁଇଟି ସାଧାରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
ଊ –

• ଫ୍ୟୁଜ୍ – ଏହା ଓଭର ଲୋଡିଂ ଓ ଲଘୁପତନରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ ତଥା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦିଏ ।
• ଭୂ-ତାର – ଏହା ବିଦ୍ୟୁତ ଉପକରଣର ଧାତବ ଖୋଳ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଯଦି ବିଦ୍ୟୁତ ସ୍ରୋତ ଲିକ୍ କରି ଧାତବ ଖୋଳକୁ ଚାଲିଆସେ ତାହା ଭୂତାର ଯୋଗେ ମାଟିତଳକୁ ଚାଲିଯାଏ ଏବଂ ଧାତବ ଉପକରଣକୁ ଛୁଇଁଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଆଘାତ ଲାଗେ ନାହିଁ ।

5. ଭୂ-ତାର କ’ଣ ? ଏହାର ଉପକାରିତା ଲେଖ ।
ଉ –
(i) ଭୂ-ତାର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ଘରର ବାହାରେ ମାଟିରେ ଗଭୀରତାରେ ପୋତାଯାଏ ଓ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉପକରଣର ଧାତବ ଖୋଳ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ । କୌଣସି କାରଣରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଲିକ୍ ହୋଇ ଧାତବ ଖୋଳକୁ ଚାଲିଆସିଲେ ତାହା ଭୂତାର ମାଧ୍ୟମରେ ମାଟି ତଳକୁ ଚାଲିଯାଏ, ଫଳରେ ଧାତବ ଉପକରଣକୁ ଧାତବ ଖୋଳକୁ ଚାଲିଆସିଲେ ତାହା ଭୂତାର ମାଧ୍ୟମରେ ମାଟି ତଳକୁ ଚାଲିଯାଏ, ଫଳରେ ଧାତବ ଉପକରଣକୁ ଛୁଇଁଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଆଘାତ ଲାଗେ ନାହିଁ ।

(ii) ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତକୁ ଭୂତାର ମାଟିକୁ ପଠାଇ ଦେଇଥାଏ । ଫଳରେ ଉପକରଣ ଓ ବ୍ୟବହାରକାରୀର କୌଣସି କ୍ଷତି ହୁଏ ନାହିଁ ।

6. A.C. ଜେନେରେଟର ଆର୍ମେଚର ଘୂରାଇବାର ଉପାୟ ଲେଖ ।
ଉ –

• ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ରରେ ଉଚ୍ଚ ସ୍ତରରେ ରହୁଥ‌ିବା ଜଳର ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି ସାହାଯ୍ୟରେ ଆର୍ମେଚର ଘୂରାଯାଏ |
• ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ କେନ୍ଦ୍ରରେ ବାଷ୍ପର ତାପଶକ୍ତି ସାହାଯ୍ୟରେ ଆର୍ମେଚର ଘୂରାଯାଏ ।
• ଗୃହରେ, ଛୋଟବଡ ଦୋକାନରେ ଛୋଟ ଛୋଟ ଜେନେରେଟର, ପ୍ରାକୃତିକ ଇନ୍ଧନ ଯେପରିକି ଡିଜେଲ, ପେଟ୍ରୋଲ ଓ କିରୋସିନିର ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି ସାହାଯ୍ୟରେ ଆର୍ମେଚର ଘୂରାଯାଏ ।

7. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେଖା ଅଙ୍କନ କରି ଦୁଇଟି ଚୁମ୍ବକ ମଧ୍ୟରୁ କିଏ ଅଧିକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କିପରି ଜାଣିବ ?
ଉ –

• ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଆପେକ୍ଷିକ ସାମର୍ଥ୍ୟ ବଢ଼ିଲେ କ୍ଷେତ୍ରରେଖାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା ହ୍ରାସ ପାଇବ ।
• ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେଖା ଅଧିକ ପାଖାପାଖୁ ରହିଲେ ସେହି ଚୁମ୍ବକ ଅଧୁକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହେବ ।

8. A.C. ଏହାର ଦିଗ 0.01 ସେକେଣ୍ଡରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କଲେ ଆବୃତ୍ତି କେତେ ?
ଉ –
(i) 0.01 ସେକେଣ୍ଡରେ ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରୁଥ‌ିବାରୁ ଗୋଟିଏ ପୂର୍ଣ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ ପାଇଁ
2 × 0.01 = 0.02 ସେକେଣ୍ଡ ଲାଗିବ
0.2 ସେକେଣ୍ଡରେ 1 ଥର ପୂର୍ଣ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ ହେଲେ ।
1 ସେକେଣ୍ଡରେ \(\frac { 1 }{ 0.02 }\) = \(\frac{1}{\frac{2}{100}}\) = \(\frac { 100 }{ 2 }\) = 50 ପୂର୍ଣ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ ହେବ ।
∴ ଏହାର ଆବୃତ୍ତି 50 Hz |

9. ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ α କଣିକା ।
ଉପଯୁକ୍ତ ନିୟମ ପ୍ରୟୋଗ କରି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ବଳର ଦିଗ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
ଉ –

• ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ବାମହସ୍ତ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଯଦି ତର୍ଜନୀ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ଓ ମଧ୍ୟମା ବିଦ୍ୟୁତ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ସୂଚାଏ, ତେବେ ପରିବାହୀ ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଥ‌ିବା ବଳର ଦିଗ ବା ପରିବାହୀର ଗତିର ଦିଗ ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳିଦ୍ୱାରା ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ହେବ ।
• ତେଣୁ α କଣିକା ଉପରେ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱମୁଖୀ ବଳ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ ।

10. ସଲେନଏଡ୍ କ’ଣ ? ଏହା କୁଣ୍ଡଳୀଠାରୁ କିପରି ଭିନ୍ନ ?
ଉ –

• ବିଦ୍ୟୁତରୋଧୀ ଆବରଣଯୁକ୍ତ ତମ୍ବାତାରରୁ ତିଆରି ବହୁ ବୃତ୍ତାକାର ଘେରବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ସିଲିଣ୍ଡର ସଦୃଶ କୁଣ୍ଡଳୀକୁ ସଲେନଏଡ୍ କହନ୍ତି । ସଲେନଏଡ୍‌ର ଭିତର ପଟରେ କ୍ଷେତ୍ରରେଖାଗୁଡ଼ିକ ସରଳରୈଖ୍ୟ ଓ ପରସ୍ପର ସହ ସମାନ୍ତର ।
• ସଲେନଏଡ୍‌ର ଭିତର ପଟରେ ସବୁଠାରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ପରିମାଣ ଓ ଦିଗ ସମାନ । କିନ୍ତୁ ବୃତ୍ତାକାର କୁଣ୍ଡଳୀର ଭିତରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ।

11. ନିମ୍ନ ଚିତ୍ରଦ୍ଵୟ କେଉଁ ପ୍ରକାର ପରିବାହୀର ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ଦର୍ଶାଏ ଲେଖ ।

ଉ –

• ଚିତ୍ର (a)ରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ବଳରେଖାଗୁଡ଼ିକ ଏକ କୁଣ୍ଡଳୀ ବା ବୃତ୍ତାକାର ପରିବାହୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତଜନିତ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ଦର୍ଶାଉଛି।
• ଚିତ୍ର (b)ରେ ଏକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ବହନକାରୀ ସଲେନଏଡ୍ ଭିତରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେଖା ଦର୍ଶାଉଅଛି ।

12. ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ସାମର୍ଥ୍ୟ କେଉଁ କାରକ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ?
ଭ –
ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ସାମର୍ଥ୍ୟ ନିମ୍ନଲିଖ୍ କାରକଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

• କୁଣ୍ଡଳୀ ଓ ଚୁମ୍ବକ ମଧ୍ୟରେ ଆପେକ୍ଷିକ ଗତି
• ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ସାମର୍ଥ୍ୟ
• କୁଣ୍ଡଳୀର ଘେର ସଂଖ୍ୟା

13. ଗୃହ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ଅଧିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ବିପଦ ଦୂର କରିବାପାଇଁ କ’ଣ କରାଯିବା ଉଚିତ ?
ଉ –

• ଗୋଟିଏ ପ୍ଲଗ୍ ସକେଟ୍‌ରେ ଏକାଶ୍‌ ଉପକରଣ ସଂଯୋଗ କରିବ ନାହିଁ ।
• ପରିବାହୀ ତାରଗୁଡ଼ିକର ଉନ୍ନତ କୁପରିବାହୀ ଆବରଣ ରହିବା ଦରକାର ।
• ଗୃହ ପରିପଥକୁ ବିଭିନ୍ନ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାଗରେ ଫ୍ୟୁଜ୍‌ର ବ୍ୟବହାର କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ଅତ୍ୟଧ୍ବକ ପାୱାର ବିନିଯୋଗ କରୁଥିବା ଉପକରଣ; ଯଥା— ରେଫ୍ରିଜିରେଟର, ଜଳ ତାପକ ଇତ୍ୟାଦି ଏକ ସମୟରେ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।

14. ଗୋଟିଏ ତାର କୁଣ୍ଡଳୀରେ ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ କେଉଁ ଉପାୟରେ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇପାରିବ ବଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –

• ପରିବାହୀ ନିକଟରେ ଚୁମ୍ବକର ଗତିଯୋଗୁଁ କିମ୍ବା ଚୁମ୍ବକ ନିକଟରେ ପରିବାହୀର ଗତିଯୋଗୁଁ ତାର କୁଣ୍ଡଳୀରେ ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ସଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ପାଖାପାଖୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା କୁଣ୍ଡଳୀ ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହେଉନଥିବା ତାର କୁଣ୍ଡଳୀଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟରୁ ଯେକୌଣସି ଗୋଟିକରେ ଗତି କିମ୍ବା ନିକଟରେ ଥିବା ତାର କୁଣ୍ଡଳୀରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ପରିମାଣରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ

15. ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ଓ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –

• ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ସର୍ବଦା ଗୋଟିଏ ଦିଗରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ବ୍ୟବଧାନରେ ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ ।
• ଦୂର ସ୍ଥାନକୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପରିବହନରେ କମ୍ ଶକ୍ତି ନଷ୍ଟ ହୁଏ । କିନ୍ତୁ ସଳଖ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତରେ ଅଧିକ ଶକ୍ତି ନଷ୍ଟ ହୁଏ ।

16. ପରିପଥରେ 5A ଫ୍ୟୁଜ୍ ଲାଗିଛି । କେତୋଟି 100 W ବଲ୍‌ ନିରାପଦରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇପାରିବ ?
ଉ –
P = 100W ମନେକର x ଟି ବଲ୍‌ବର ପାୱାର = 100 × x ୱାଟ୍
V = 220 V, I = 5 Amp, P = V × I ⇒ 100 x x = 220 x 5 ⇒ x = \(\frac { 220×5 }{ 100 }\) = 11 ଟି
∴ 100 ୱାଟ୍‌ର 11ଟି ବଲ୍‌ବ ନିରାପଦରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରିବ ।

17. ଘରୋଇ ଉପକରଣ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ 2ଟି ନିରାପତ୍ତା ସାଧନ ଲେଖ ।
ଉ –

• ଫ୍ୟୁଜ୍‌ର ବ୍ୟବହାର କରିବା ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକର ଧାତବ ଆବରଣକୁ ଭୂତାର ସହିତ ସଂଯୋଗ କରିବା ଉଚିତ୍ ।

18. ଗୋଟିଏ ସମଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହୀ ପରିବାହୀ ସମାନ୍ତର ଓ ଲମ୍ବଭାବରେ ରଖୁଲେ ପରିବାହ1 ଉପରେ ବଳ କିପରି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ ?
ଉ –

• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ପ୍ରତି ଲମ୍ବହେଲେ ପରିବାହୀ ଉପରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ବଳ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ ।
• ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତର ଦିଗ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଦିଗ ପ୍ରତି ସମାନ୍ତର ହେଲେ ପରିବାହୀ ଉପରେ ସର୍ବନିମ୍ନ ବଳ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୁଏ ।

19. ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣହସ୍ତ ନିୟମ କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ ? ଏହି ନିୟମ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଏକ ଉପକରଣର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –

• ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପରିବାହୀର ଗତିଜନିତ ପ୍ରେରିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହର ଦିଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବାପାଇଁ ଫ୍ଲେମିଂଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣ ହସ୍ତ ନିୟମ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ ।
• ଏହି ନିୟମଦ୍ୱାରା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଜେନେରେଟର୍‌ରେ ଥିବା ଆର୍ମେଚର ଘୂରିବା ସହ ସ୍ରୋତର ଦିଗ ସୂଚାଇଥାଏ ।

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class History Important Questions Chapter 2 ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ : କାରଣ ଓ ଫଳାଫଳ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 History Important Questions Chapter 2 ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ : କାରଣ ଓ ଫଳାଫଳ

Subjective Type Questions With Answers
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ମୁଖ୍ୟ କାରଣମାନ ଆଲୋଚନା କର।
Answer:
୧୯୧୪ ମସିହାରେ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିବା ପ୍ରଥମ କାରଣମାନ ନିମ୍ନ ପ୍ରକାରର ଥିଲା-

• ଉପନିବେଶ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଇଂଲାଣ୍ଡ, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଜର୍ମାନୀ, ଇଟାଲୀ ଓ ଜାପାନ ପ୍ରଭୃତି ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା ଓ ବାରମ୍ବାର ସଂଘର୍ଷ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧର ଅନ୍ୟତମ କାରଣ ଥିଲା ।
• କେନ୍ଦ୍ର କରି ଯୁଦ୍ଧଖୋର ମନୋଭାବ ଏବଂ ସାମରିକ ମେଣ୍ଟ ଗଠନ, ଜର୍ମାନୀ, ଇଟାଲୀ ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରି ଆ-ହଙ୍ଗେରୀଦ୍ଵାରା ୧୮୮୨ରେ ‘ତ୍ରି ଶକ୍ତି ମେଣ୍ଟ’ ଗଠନ ଏବଂ ଜର୍ମାନୀ ଆତ୍ମପତ୍ୟକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବା ପାଇଁ ଇଂଲାଣ୍ଡ, ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ରୁଷକୁ ନେଇ ୧୯୦୭ ମସିହାରେ ‘ତ୍ରିମିତ୍ର ପକ୍ଷ’ ଗଠନ ଏହି ଯୁଦ୍ଧର ବଳିଷ୍ଠ କାରଣ ଥିଲା ।
• କାଇଜର ଦ୍ଵିତୀୟ ଉଇଲିୟମ୍‌ଙ୍କ ଅସ୍ଥିର ଓ ଅପରିଣାମଦର୍ଶୀ ନୀତି ଓ ଯୁଦ୍ଧର ସମ୍ଭାବନା ଏଡ଼ାଇବାକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସଙ୍ଗଠନର ଅଭାବ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧର ଅନ୍ୟତମ କାରଣ ଥିଲା ।
• ୧୯୧୪ ମସିହା ଜୁନ୍ ୨୮ ତାରିଖରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ-ହଙ୍ଗେରୀର ଯୁବରାଜ ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍ ଫର୍ଜିନାଣ୍ଡ ଓ ତାଙ୍କର ପତ୍ନୀ ସୋଫିଆଙ୍କୁ ବୋସ୍ ଆର ରାଜଧାନୀ ‘ସାରାଜେଭୋ’ଠାରେ ସର୍ବ ଜାତିର ଜଣେ ଯୁବକଦ୍ଵାରା ଗୁଳିକରି ହତ୍ୟା ଏବଂ ଏହାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାସ୍ଵରୂପ ୧୯୧୪ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୨୮ ତାରିଖରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ-ହଙ୍ଗେରୀର ସର୍ବିଆ ଆକ୍ରମଣ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ଅୟମାରମ୍ଭ କରିଥିଲା ।

୨। ‘ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀ’ ବିଷୟରେ ଏକ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଲେଖ ।
Answer:

• ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଫ୍ରାନ୍ସର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କ୍ଲି ମେମ୍ବୁ ଙ୍କ ସଭାପତିତ୍ୱରେ ୧୯୧୯ ମସିହାରେ ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀ ଆହୂତ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲ୍‌ ସନ୍, ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଲଏଡ୍ ଜର୍ଜ ଓ ଫ୍ରାନ୍‌ ସର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କିମେମ୍ବୁ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
• ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ଫ୍ରାନ୍ସର ଭର୍ସାଇଠାରେ ଜର୍ମାନୀ ସହ ‘ଭର୍ସାଇ ଚୁକ୍ତି’ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ଚୁକ୍ତିର ସର୍ଭଗୁଡ଼ିକ ହୋଇଥିବାରୁ କମୀନୀରେ ପ୍ରତିଶୋଧପରାୟଣତା ସୃଷ୍ଟି ହେଲା ।
• ଏହା ବ୍ୟତୀତ ପ୍ୟାରିସ୍ତାରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ସହ ‘ସେଣ୍ଟଜର୍ମେନ୍ ଚୁକ୍ତି’, ହଙ୍ଗେରୀ ସହ ‘ଟ୍ରାଏନନ୍ ଚୁକ୍ତି’, ବୁଲ୍‌ଗେରିଆ ସହ ‘ନିଉଲି ଚୁକ୍ତି’, ତୁର୍କୀ ସହ ‘ସେଭର୍ସ’ ଓ ‘ଲସେନ ଚୁକ୍ତି’ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।

୩। ବଲ୍‌କାନ୍‌ ସମସ୍ୟା ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର କିପରି ଏକ କାରଣ ଥିଲା ?
Answer:
ନିମ୍ନଲିଖ କାରଣ ଯୋଗୁଁ ବଲ୍‌କାନ୍ ସମସ୍ୟା ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ଏକ କାରଣ ଦୋଥିଲା ।

• ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଓ ସର୍ବିଆ ମଧ୍ୟରେ ଏବଂ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଓ ରୁଷିଆ ମଧ୍ୟରେ କଳହ ବଲକାନ୍ ଅଞ୍ଚଳରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ସଙ୍କଟ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା ।
• ବଲ୍‌କାନ୍ ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର ପାଇଁ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଓ ରୁଷିଆ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା ସମସ୍ୟାକୁ ଅଧ୍ଵକ ଜଟିଳ କରିଥିଲା ।
• ଗୋଟିଏ ପଟେ ଜର୍ମାନୀକୁ ମିତ୍ର ରୂପେ ପାଇ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆର ସାହସ ବଢ଼ିଯାଇଥିଲାବେଳେ ଇଂଲାଣ୍ଡ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ସହିତ ମିତ୍ରତା ଯୋଗୁଁ ରୁଷିଆ ଅଧୁକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।
• ବାସ୍ତବରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ, ରୁଷିଆ ଓ ଜର୍ମାନୀର ରାଜନୈତିକ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା ସେହି ଅଞ୍ଚଳରେ ଘୋର ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା । ଫଳସ୍ୱରୂପ ୧୯୧୨-୧୩ ମସିହାରେ ସେଠାରେ ଯୁଦ୍ଧ ଲାଗିଗଲା

୪। ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ରାଜନୀତି କ୍ଷେତ୍ରରେ କେହଁ କେହଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥିଲା ?
Answer:
ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ରାଜନୀତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିମ୍ନଲିଖ ପରିବର୍ତ୍ତନମାନ ଆଣିଥିଲା ।

• ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ଇଉରୋପ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରୀ ଓ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଶାସନର ଲୋପ ଘଟାଇବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଜର୍ମାନୀର ହୋଏନ୍‌ଲେଏଁ, ଅଷ୍ଟ୍ରିଆର ହାସ୍ବର୍ଗ ଏବଂ ରୁଷିଆର ରୋମାନୋଭ୍ ଭଳି ରାଜବଂଶର ପତନ ଘଟାଇଥିଲା ।
• ପୋଲାଣ୍ଡ, ବୁଲ୍ ଗେରି ଆ, ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ ଓ ଫି ନ୍ ଲାଣ୍ଡରେ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ଶାସନର ଅନ୍ତ ଘଟିଲା ଏବଂ ସେଠାରେ ଗଣତାନ୍ତକ ନାତିନିୟମ ଅନୁସୃତ ହୋଇଥିଲା ।
• ପ୍ରଥମେ ଜର୍ମାନୀରେ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବା ପରେ ରୁଷିଆ, ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ, ଜର୍ମାନୀ, ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ, ପୋଲାଣ୍ଡ, ଲିଥୁଆନିଆ, ଫିନ୍‌ଲାଣ୍ଡ, ତୁର୍କୀ ଆଦି ଅଞ୍ଚଳରେ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ।
• ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଜାତୀୟତାବାଦ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ବିଶେଷ ଗୁରୁ ତ୍ବ ଦିଆଯାଇଥ୍ ଏବଂ ସମଗ୍ର ଇଉରୋପରେ କାତାୟତାବାଦର ବିକାଶ ଘଟିଥିଲା ।

୫। ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥିଲା ?
Answer:
ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଘଟିଥିବା ପରିବର୍ତ୍ତନମାନ ନିମ୍ନରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଗଲା।

• ବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଧ୍ଵ ଆବିଷ୍କାର ଓ ଉଦ୍ଭ। ବନ କରିବାପାଇଁ  ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଗ୍ରହ ଆସିଥଲା ।
• ବିଜ୍ଞାନର ବିକାଶ ତଥା ଆଧୁନିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉପକରଣ ନିର୍ମାଣ କରିବାପାଇଁ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ପ୍ରତିଯୋଗିତାମୂଳକ ମନୋଭାବ ଜାଗ୍ରତ ହେଲା ।
• ସାଂସ୍କୃତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧର ପରିଣାମ ନକାରାତ୍ମକ ଥିଲା । ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ସାହିତ୍ୟିକ, ଐତିହାସିକ, ଅନେକ ବୈଜ୍ଞାନିକ, କଳାକାର ପ୍ରଭୃତି ଜୀବନ ହରାଇବା ଯୋଗୁଁ ଦେଶର ପ୍ରଗତିରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ହେଲା ।
• ସାଂସ୍କୃତିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଶିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନ ଅସ୍ଵୀକାର କରିଥିବା ତଥା ଦେଶର ଐତିହ୍ୟ ବହନ କରୁଥ‌ିବା ଅନେକ ସୁନ୍ଦର ଅଟ୍ଟାଳିକା ଏବଂ ସାଂସ୍କୃତିକ ବିକାଶରେ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟାଳୟ, ପ୍ରେକ୍ଷାଳୟ, ଚିକିତ୍ସାଳୟ, ରେଳପଥ, ସଡ଼କପଥ, ଶିଳ୍ପାନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଧର୍ମାନୁଷ୍ଠାନ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ଫଳରେ ଧ୍ବଂସ ପାଇଲା ।

୬। ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ବର୍ଷଗତ ତିକ୍ତତା କିପରି ଦୂର କରିପାରିଥିଲା ?
Answer:
ବର୍ଣ୍ଣଗତ ତିକ୍ତତା ଦୂରୀକରଣରେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ନିମ୍ନଲିଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା ।

• ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପୂର୍ବରୁ ଇଂଲଣ୍ଡର ଲୋକମାନେ କଳା-ଗୋର। ବର୍ଣ୍ଣ ଗତ ବୈଷମ୍ୟ ପାଇଁ ଭାରତ ଓ ଆଫ୍ରି କାର ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଘୃଣା କରୁଥିଲେ ।
• ବର୍ଷ ଭିଭିରେ ଜର୍ମାନ୍ ଓ ଫରାସୀମାନେ ନିଜକୁ ଅନ୍ୟ ଦେଶର ଅଧ୍ୟାସୀମାନଙ୍କଠାରୁ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ବୋଲି ମନେ କରୁଥିଲେ ।
• କିନ୍ତୁ ଯୁଦ୍ଧ ପରେ ପରିସ୍ଥିତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା । ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ବିଶେଷରେ ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ଜାତି ଓ ବର୍ଷର ଲୋକମାନେ ଯୁଦ୍ଧରେ ସକ୍ରିୟ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ ।
• ଭାରତ ଓ ଆଫ୍ରିକାର ସୈନ୍ୟମାନେ ଇଂଲାଣ୍ଡ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ସହିତ ମିଶି ଲଢ଼େଇ କରିବାରୁ ସେମାନେ ଇଂଲାଣ୍ଡର ସହାନୁଭୂତି ପାଇଥିଲେ ଓ ଜାତିଗତ ବିଦ୍ବେଷ ଓ ବର୍ଣ୍ଣଗତ ତିକ୍ତତା ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲା ।

୭ । ୧୯୧୪ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ହୋଇଥିବା ଯୁଦ୍ଧକୁ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧ କୁହାଯାଏ କାହିଁକି ?
Answer:

• ୧୯୧୪ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ଦୀର୍ଘ ଚାରିବର୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବକାଳ ବ୍ୟାପି ରହିଥ‌ି ମହାସମର ମନୁଷ୍ୟ ଜାତିର ଇତିହାସରେ ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସଂଘଟିତ ସମସ୍ତ ଯୁଦ୍ଧଠାରୁ ଅଧି ମାରାତ୍ମକ, ଶକ୍ତିଶାଳୀ, ସଙ୍ଗଠିତ ଓ ଭୟାବହ ଥିଲା ।
• ଏଥିରେ ପୃଥ‌ିବୀର ଅଧିକାଂଶ ଉନ୍ନତ ଦେଶ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ଅନେକ ଆଧୁନିକ ଯୁଦ୍ଧାସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା । ଏଥିରେ ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କ ସହିତ ଜନସାଧାରଣ ମଧ୍ଯ ଭାଗ ନେଇଥିଲେ ।
• ଏହି ଯୁଦ୍ଧର ଫଳାଫଳ ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ଥିଲା ଓ ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା ।
• ଏହି ଯୁଦ୍ଧର ସମାପ୍ତି ହେବାର କୋଡ଼ିଏ ବର୍ଷ ପରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ‘ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ’ ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଇଛି ।

୮। ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ମହିଳାମାନଙ୍କ ଜୀବନରେ କେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥିଲା ?
Answer:
ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ମହିଳାମାନଙ୍କ ଜୀବନରେ ନିମ୍ନଲିଖତ ପରିବର୍ତ୍ତନମାନ ଆଣିଥିଲା ।

• ସୈନ୍ୟଙ୍କ ସ୍ଥାନ ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ଦେଶର ସୈନ୍ୟଙ୍କ ସ୍ଥାନ ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ଦେଶର ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ସୈନ୍ୟବାହିନୀରେ ଉପୁଜି ଥ୍ ଖାଲି ସ୍ଥାନ ଗୁଡ଼ିକ ମହିଳାମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ପୂରଣ ହେଲା ।
• ମହିଳାମାନେ ଦେଶର ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନେକ କାମ କଲେ ଏବଂ ରାଜନୀତିରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କଲେ ।
• ସେମାନଙ୍କ ମନରେ ଆତ୍ମବିଶ୍ଵାସ ଓ ସାହସ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ଯୋଗୁଁ ସେମାନେ ପୁରୁଷମାନେ ଉପଭୋଗ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଓ ଅଧିକାର ପାଇବାପାଇଁ ଦାବି କଲେ ।
• ଏହି ଯୁଦ୍ଧ ମହିଳାମାନଙ୍କ ଜୀବନରେ ବୈପ୍ଳବିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣି ଦେଇଥିଲା ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ଏପରି ନାମକରଣ ହୋଇଛି କାହିଁକି ?
Answer:
(i) ୧୯୧୪ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ହୋଇଥିବା ଯୁଦ୍ଧରେ ଅଧିକାଂଶ ଉନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭାଗ ନେଇଥିଲେ ଓ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ସଂସାତ୍ମକ ଯୁଦ୍ଧାସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା ।
(ii) ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଯୁଦ୍ଧରତ ଦେଶମାନଙ୍କର କନସାଧାରଣଙ୍କ ମ ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ଭାଗ ନେବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା । ତେଣୁ ଏହି ଯୁଦ୍ଧକୁ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ କୁହାଯାଏ ।

୨।  କେବେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ମିତ୍ର ଶକ୍ତି ସପକ୍ଷରେ ଯୋଗଦେଲା ? ଏହାର ପରିଣତି କ’ଣ ହେଲା ?
Answer:
(i) ୧୯୧୭ ମସିହାରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ମିତ୍ରଶକ୍ତି ସପକ୍ଷରେ ଯୋଗଦେଲା ।
(ii) ଏହା ଫଳରେ ଯୁଦ୍ଧର ଗତିପଥ ବଦଳିଗଲା । କ୍ରମେ ଜର୍ମାନୀ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ଶକ୍ତି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ରଣକ୍ଷେତ୍ରରେ ପରାଜୟ ବରଣ କଲେ ।

୩ । କେଉଁ ସ୍ଥାନୀୟ ଘଟଣାକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧର ସୂତ୍ରପାତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
(i) ୧୯୧୪ ମସିହା ଜୁନ୍ ମାସ ୧୮ ତାରିଖରେ ସର୍ବ ଜାତିର ଜଣେ ଯୁବକ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ- ହଙ୍ଗେରୀର ଯୁବରାଜ ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍ ଫର୍ଜିନାଣ୍ଡ ଓ ତାଙ୍କର ପତ୍ନୀ ସୋଫିଆଙ୍କୁ ବୋସ୍‌ ଆ ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ସାରାଜେଭୋଠାରେ ଗୁଳି କରି ହତ୍ୟା କଲା ।
(ii) ଏହାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାସ୍ବରୂପ ୧୯୧୪ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୨୮ ତାରିଖରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ସର୍ବିଆ ଆକ୍ରମଣ କରିବାରୁ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵ ଯୁଦ୍ଧର ସୂତ୍ରପାତ ହୋଇଥିଲା ।

୪। ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ କେବେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଓ କେବେ ଶେଷ ହେଲା ? ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ କେତେ ଲୋକ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
(i) ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ୧୯୧୪ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୨୮ ତାରିଖରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୧୯୧୮ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୧୧ ତାରିଖରେ ଶେଷ ହେଲା ।
(ii) ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ଉଭୟ ପକ୍ଷରୁ ପ୍ରାୟ ୬୫୦ ଲ କ୍ଷ ରୁ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

୫। ଭର୍ସାଇ ଚୁକ୍ତି କେବେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ? ଏହି ଚୁକ୍ତିର ସଉଁଗୁଡ଼ିକ କିପରି ଥିଲା ?
Answer:
(i) ଭର୍ସାଇ ଚୁକ୍ତି ୧୯୧୯ ମସିହାରେ ଜର୍ମାନୀ ସହିତ ଭର୍ସାଇଠାରେ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।
(ii) ଏହି ଚୁକ୍ତି ର ସର୍ଭଗୁଡ଼ିକ ଏକତରଫା, ନିର୍ଦେଶାତ୍ମକ ଓ ଅପମାନଜନକ ଥିଲା ଯାହାକି ନିର୍ଦେଶାତ୍ମକ ଓ ଅପମାନଜନକ ଥିଲା ଯାହାକି କରିଥିଲା ।

୬। ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧରେ ଲଢ଼ିଥ‌ିବା ‘କେନ୍ଦ୍ରଶକ୍ତି’ ଓ ‘ମିତ୍ରଶକ୍ତି’ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ । କିମ୍ବା, ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵ ଯୁଦ୍ଧରେ କେଉଁ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ‘କେନ୍ଦ୍ରଶକ୍ତି’ ଓ ‘ମିତ୍ରଶକ୍ତି’ ନାମରେ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
(i) ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧରେ ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଦୁଇଟି ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ସାମରିକ ମେଣ୍ଟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ; ଯଥା – କେନ୍ଦ୍ରଶକ୍ତି ଓ ମିତ୍ରଶକ୍ତି । ଜର୍ମାନୀ, ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ, ତୁର୍କୀ ଓ ବୁଲ୍‌ଗେରିଆ ପ୍ରଭୃତି ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ‘କେନ୍ଦ୍ରଶକ୍ତି’ର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲେ ।
(ii) ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ସର୍ବିଆ, ରୁଷିଆ, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଇଂଲାଣ୍ଡ, ବେଲ୍‌ଜିୟମ୍, ପର୍ତ୍ତୁଗାଲ୍, ଗ୍ରୀସ୍, ରୁ ମାନି ଆ, ଜାପାନ ଓ ଚୀନ୍ ପ୍ରଭୃତି ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ‘ମିତ୍ରଶକ୍ତି’ର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲେ ।

୭। ତୁର୍କୀର ବୋସ୍‌ନିଆ ଓ ହର୍ଜିଗୋଭିନା ପ୍ରଦେଶକୁ ନେଇ କେବେ ଓ କିପରି ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଓ ସର୍ବିଆ ମଧ୍ଯରେ ଶତ୍ରୁତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା ?
Answer:
(i) ୧୯୦୮ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୨ ତାରିଖରେ ବର୍ଲିନ୍‌ ମହାସଭାର ସର୍ଭକୁ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ କରି ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ତୁର୍କୀର ବୋସ୍‌ନିଆ ଓ ହର୍ଜିଗୋଭିନା ପ୍ରଦେଶଦ୍ ୟକୁ ନି ଜ ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ମିଶାଇଦେଲା । ଅଷ୍ଟ୍ରିଆର ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ସର୍ବିଆ ବିରୋଧ କଲା ଏବଂ ପ୍ରତିବାଦ ଜଣାଇଲା ।
(ii) ଏହି ଘଟଣାରୁ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଓ ସର୍ବିଆ ମଧ୍ୟରେ ଶତ୍ରୁତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା ।

୮। ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ସାଂସ୍କୃତିକ ଫଳାଫଳ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
(i) ସାଂସ୍କୃତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ପରିଣାମ ନକାରାତ୍ମକ ଥିଲା । ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ଅନେକ ସାହିତ୍ୟିକ, ଐତିହାସିକ, ବୈଜ୍ଞାନିକ, କଳାକାର ପ୍ରଭୃତି ଜୀବନ ହରାଇବା ଫଳରେ ଦେଶର ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରଗତି ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେଲା ।
(ii) ଦେଶର ଐତିହ୍ୟ ବହନ କରୁଥିବା ଅନେକ ସୁନ୍ଦର ଅଟ୍ଟାଳିକା ଏବଂ ସାଂସ୍କୃତିକ ବିକାଶରେ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିବା ବିଦ୍ୟାଳୟ, ପ୍ରେକ୍ଷାଳୟ, ଚିକିତ୍ସାଳୟ, ରେଳ ପଥ, ସଡ଼କ ପଥ, ଶିଳ୍ପାନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଧର୍ମାନୁଷ୍ଠାନ ଆଦି ଧ୍ୱଂସ ପାଇଥିଲା ।

୯। ମହିଳାମାନଙ୍କ ଜୀବନରେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ କି କି ରାଜନୈତିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ପରି ବ ର୍ଷ ନ ଆଣିଥିଲା ?
Answer:
(i) ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରେ ମହିଳାମାନେ ଦେଶର ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ପାଇଁ କାମ କଲେ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ଆଦୋଳନଗୁଡିକରେ ସକିୟ ଘଟିଲା ଅଂଶଗ୍ରହଣ କଲେ ।
(ii) ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆତ୍ମବିଶ୍ଵାସ ଓ ସାହସ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା । ସେମାନେ ପୁରୁଷମାନଙ୍କ ସହିତ ସମାନ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ସାମାଜିକ ସ୍ଥିତି ଦାବି କଲେ ।

୧୦ । ବର୍ଣ୍ଣଗତ ବୈଷମ୍ୟ ନୀତିକୁ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ କିପରି ଦୂର କରିପାରିଥିଲା ?
Answer:
(i) ଯୁଦ୍ଧରେ ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ବିଶେଷରେ ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ଜାତି ଓ ବର୍ଣ୍ଣର ଲୋକମାନେ ଭାଗନେବା ଫଳରେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବର୍ଣ୍ଣଗତ ବୈଷମ୍ୟ ରହିଲା ନାହିଁ ।
(ii) ଭାରତ ଓ ଆଫ୍ରିକାର ସୈନ୍ୟମାନେ ଇଂଲାଣ୍ଡ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ସହିତ ମିଶି ଲଢ଼ିବାରୁ ସେମାନେ ଇଂଲାଣ୍ଡର ସହାନୁଭୂତି ପାଇଲେ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଜାତିଗତ ବିଦ୍ବେଷ ଓ ବର୍ଣ୍ଣଗତ ତିକ୍ତତା ହ୍ରାସ ପାଇଲା ।

୧୧ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଟଙ୍କାର ମୂଲ୍ୟ କାହିଁକି ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲା ?
Answer:
(i) ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ଲୋକଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ଅବସ୍ଥାକୁ ଦୁର୍ବଳ କରି ଦେଇଥିଲା । ଭାରୀ ସଂଖ୍ୟାର କାଗଜ ଟଙ୍କା ପ୍ରଚଳନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲା ।
(ii) ଏହା ଫଳରେ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଘଟିଲା । ଫଳରେ ଟଙ୍କାର ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଇଲା ଓ ଜିନିଷପତ୍ରର ଦରଦାମ୍ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା ।

୧୨ । ସରକାର ଲୋକଙ୍କ ଉପରେ କାହିଁକି ଟିକସ ବସାଇଥିଲେ ? ଏହାର ପରିଣାମ କ’ଣ ହେଲା ?
Answer:
(i) ଆର୍ଥିକ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପୂରଣ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଅନେକ ଦେଶରେ ସରକାର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଟିକସ ବସାଇଲେ ।
(ii) ଆର୍ଥିକ ଦୂରବସ୍ଥାରେ କଷ୍ଟ ପାଉଥ୍ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଅନେକ ଦେଶରେ ସରକାର ନଳିତା ବିଡ଼ା ସଦୃଶ ଥିଲା । ଅତିମାତ୍ରାରେ ଟିକସର ବୋଝ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅସନ୍ତୋଷ ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲା ।

୧୩ । କେବେ ଓ କାହିଁକି ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀ ଆହୂତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକବାଦର ବିକାଶ ଘଟିବା ଫଳରେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ଭଳି ଯୁଦ୍ଧର ଆଶଙ୍କାକୁ ଦୂର କରି ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସହାବସ୍ଥାନ ଅବଲମ୍ବନ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ୧୯୧୯ ମସିହାରେ ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତି ସମ୍ମିଳନୀ ଆହୂତ ହୋଇଥିଲା ।

୧୪ । ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ? ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥ‌ିବା ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଚୁକ୍ତିର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
(i) ଫ୍ରାନ୍‌ସ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କ୍ଲି ମେନ୍ ଙ୍କ ସଭାପତିତ୍ବରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତି ସମ୍ମିଳନୀରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରି କାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲ୍‌ ସନ୍, ଇଂଲାଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଲଏଡ୍ ଜର୍ଜ ଓ କ୍ଲିମେନ୍ସ୍ ସମସ୍ତ ନିଷ୍ପଭି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
(ii) ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ସ୍ଵାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥ ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଚୁକ୍ତିର ନାମ ‘ଭର୍ସାଇ ଚୁକ୍ତି’ ଥିଲା ।

୧୫ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ କେଉଁ ଦେଶରେ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ? ସମାପ୍ତି ଘଟି ସାଧାରଣତନ୍ତ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ? ଏହାପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥ‌ିବା ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
(i) ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଜର୍ମାନ୍ ଦେଶରେ ସାଧାର ଶାସନର ସମାପ୍ତି ଘଟି ସାଧାରଣତନ୍ତ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
(ii) ଏହାକୁ ଅନୁକରଣ କରି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥ‌ିବା ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ରୁଷିଆ, ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ, ଜର୍ମାନୀ, ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ, ପୋଲାଣ୍ଡ, ଲିଥୁଆନିଆ, ଫିନ୍‌ଲାଣ୍ଡ, ତୁର୍କୀ ପ୍ରଭୃତି ।

୧୬ । ଭର୍ସାଇ ଚୁକ୍ତି କିପରି ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧର କାରଣ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
(i) ଭର୍ସାଇ ଚୁକ୍ତିର ସଉଁଗୁଡ଼ିକ ଏକତରଫା,ନି ଶାମ୍ କ ଓ ଅପମାନଜନକ ହୋଇଥ୍ ବାରୁ ଏହା ଜର୍ମାନୀରେ ପ୍ରତିଶୋଧପରାୟଣତା ସୃଷ୍ଟି କଲା ।
(ii) ଏହା ଭବିଷ୍ୟତରେ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଏକ କାରଣ ହୋଇଥିଲା ।

୧୭ । କାହାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଅନୁଯାୟୀ ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଗଲା ଏବଂ ଫଳସ୍ବରୂପ କେଉଁ ଅନୁଷ୍ଠାନ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା ?
Answer:
(i)ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲ୍‌ସନ୍‌ଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବ ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ସମସ୍ୟ।ଗୁଡ଼କୁ ପରସ୍କର ମଧ୍ୟରେ ଆଲୋଚନା ମାଧ୍ୟମରେ ସମାଧାନ କରିବାକୁ ଏବଂ ସ୍ଥାୟୀ ଭାବରେ ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାପାଇଁ ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତି ସମ୍ମିଳନୀରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା ।
(ii) ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିର ଫଳସ୍ଵରୂପ ‘ଜାତିସଂଘ’ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା ।

୧୮ । ତୁର୍କୀର ସୁଲତାନ୍ କେବେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହାର ପରିଣାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
(i) ତୁର୍କୀର ସୁଲତାନ୍ ୧୯୨୨ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରି ରାଜଗାଦି ପରିତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ।
(ii) ଏହାଦ୍ଵାରା ରାଜବଂଶ ଶାସନର ସମାପ୍ତି ଘଟିଲା । ଏହାପରେ ୧୯୨୩ ମସିହାରେ ଖଲିଫା ପଦର ଉଚ୍ଛେଦ ଘଟିଥିଲା ।

୧୯ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ କେଉଁ କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ଶାସନର ଅନ୍ତ ଘଟିଥିଲା ଏବଂ କେଉଁ କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ନୀତି ନିୟମ ଅନୁସୃତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
(i) ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵ ଯୁଦ୍ଧ ପରେ ପୋଲାଣ୍ଡ, ବୁଲ୍ ଗେରିଆ, ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ ଓ ଫିନ୍‌ଲାଣ୍ଡରେ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ଶାସନର ଅନ୍ତ ଘଟିଲା ।
(ii) ଇଂଲାଣ୍ଡ, ସ୍ପେନ୍, ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ରୁମାନିଆରେ ଇଂଲାଣ୍ଡ, ସ୍ପେନ୍, ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ରୁମାନିଆରେ ନଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା ସେସବୁ ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ନୀତି ନିୟମ ଅନୁ ସୂତ ହୋଇଥିଲା ।

୨୦ । କାଇଜର ଦ୍ବିତୀୟ ଉଇଲିୟମ୍ କିଏ ଥିଲେ ? ସେ କେଉଁ ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
(i) ଜର୍ମାନୀରେ ହୋଏନ୍‌ଲେର୍ୟ ବଂଶର ଶେଷ ଶାସକ ଥିଲେ କାଇଜର ଦ୍ବିତୀୟ ଉଇଲିୟମ୍ ।
(ii) ଜର୍ମାନୀରେ ହୋଏନ୍‌ଲେର୍ୟ ବଂଶର ଶେଷ କରି ଏକ ଅସ୍ଥିର ଓ ଅପରିଣାମଦର୍ଶୀ ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରିଥିଲେ ।

୨୧ । ନିକଟ ପ୍ରାଚ୍ୟ କହିଲେ କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳକୁ ବୁଝାଏ ? ଏହାର ଉତ୍ତର ଓ ଦକ୍ଷିଣରେ କ’ଣ ରହିଛି ?
Answer:
(i) ନିକଟ ପ୍ରାଚ୍ୟ କହିଲେ ବଲ୍‌କାନ୍ ଅଞ୍ଚଳକୁ ବୁଝାଏ ।
(ii) ଏହାର ଉତ୍ତର ଭାଗଟି ଆଡ୍ରିଆଟିକ୍ ଓ କୃଷ୍ଣସାଗର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ଭାଗଟି ଆଇଓନିଆନ୍ ଏବଂ ଏଜିଆନ୍ ସାଗର ମଧ୍ୟବର୍ତୀ ଗ୍ରୀସ୍ ଉପଦ୍ଵୀପ ଅଟେ ।

୨୨ । ସର୍ବିଆ କାହାକୁ ଘୁଷୁରୀ ରାଜନୀତି ଭାବେ ଅଭିହିତ କରିଥିଲା ?
Answer:
(i) ବିଦେଶକୁ ଘୁଷୁରୀ ରପ୍ତାନି ସର୍ବିଆର ଏକ ପ୍ରଧାନ ବ୍ୟବସାୟ ଥିଲା ।
(ii) ଆଡ୍ରି ଆଟିକ୍ ସାଗରକୁ ପ୍ରବେଶ ବନ୍ଦ କରିବାଦ୍ଵାରା ସର୍ବିଆର ବ୍ୟବସାୟରେ କ୍ଷତି ହେଲା । ସର୍ବିଆ ଏହାକୁ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆର ଘୁଷୁରୀ ରାଜନୀତି ବୋଲି ଅଭିହିତ କଲା ।

୨୩ । ସର୍ବିଆ ଉପରେ ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବାପାଇଁ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ କିପରି ସୁଯୋଗ ପାଇଲା ? ଅଷ୍ଟ୍ରିଆକୁ କିଏ ନିଃସର୍ତ୍ତ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲା ?
Answer:
(i) ସର୍ବ ଜାତିର ଜଣେ ଯୁବକଦ୍ଵାରା ଅଷ୍ଟିଆ- ହଙ୍ଗେରୀ ରାଜକୁମାରଙ୍କ ହତ୍ୟା ସର୍ବିଆ ଉପରେ ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବାପାଇଁ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆକୁ ସୁଯୋଗ ଦେଇଥିଲା ।
(ii) ସର୍ବିଆ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆକୁ ଜର୍ମାନୀ ନିଃସର୍ଭ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲା ।

୨୪ । ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଓ ସର୍ବିଆ ମଧ୍ଯରେ ତିକ୍ତତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
(i) ବୋସ୍‌ନିଆ ଓ ହର୍ଜିଗୋଭିନାକୁ ନିଜ ଦେଶରେ ସାମିଲ କରିବା ବିଷୟକୁ ନେଇ ଏବଂ।
(ii) ଆଡ୍ରି ଆଟିକ୍ ସାଗର ମଧ୍ୟକୁ ସର୍ବିଆର ପ୍ରବେଶପଥ ଅବରୋଧ କରିଥିବା ହେତୁ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଓ ସର୍ବିଆ ମଧ୍ୟରେ ତିକ୍ତତା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ।

୨୫ । ତୁର୍କୀରେ ଶେଷ ସୁଲତାନ କିଏ ଥିଲେ ? ସେ କେବେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିବାରୁ ତୁର୍କୀରେ ସୁଲତାନୀ ଶାସନର ପରିସମାପ୍ତି ଘଟିଲା ?
Answer:
(i) ତୁର୍କୀରେ ଶେଷ ସୁଲତାନ ଥିଲେ ଷଷ୍ଠ ମହମ୍ମଦ ୱାହିଦଲ୍-ଦିନ୍ ।
(ii) ୧୯୨୨ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ସେ କେବେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିବାରୁ ତୁର୍କୀରେ ସୁଲତାନୀ ଶାସନର ପରିସମାପ୍ତି ଘଟିଲା ।

୨୬ । ଜର୍ମାନୀ କେଉଁଥ‌ିପାଇଁ ତୁର୍କୀର ଅନୁମତି ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିଲା ଏବଂ ଏହାକୁ କିଏ ବିରୋଧ କରୁଥିଲା ?
Answer:
(i) ଜର୍ମାନୀ ନିଜର ବାଣିଜ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟ ବୃଦ୍ଧି କରିବାପାଇଁ ଓ ବର୍ଲିନ୍-ବାଦ୍ ରେଳପଥ ପ୍ରକଳ୍ପ ନିର୍ମାଣ କରିବାପାଇଁ ତୁର୍କୀର ଅନୁମତି ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିଲା ।
(ii) ଇଂଲାଣ୍ଡ ଏହାକୁ ବିରୋଧ କରୁଥିଲା ।

୨୭ । ଜର୍ମାନୀର ପ୍ରାଚ୍ୟ ନୀତିକୁ ରୁଷିଆ କାହିଁକି ବିରୋଧ କରିଥିଲା ?
Answer:
ଫ୍ରାନ୍ସର ଘନିଷ୍ଠ ବନ୍ଧୁ ହିସାବରେ ରୁଷିଆ ମଧ୍ୟ ଫ୍ରାନ୍ସର ଘନିଷ୍ଠ ବନ୍ଧୁ ହିସାବରେ ରୁଷିଆ ମଧ୍ୟ ଜର୍ମାନୀର ପ୍ରାଚ୍ୟ ନୀତିକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲା ।

୨୮ । ଉଗ୍ର ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦର ସୃଷ୍ଟି କିପରି ହୋଇଥିଲା ?
(i) ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର ସହ ରାଜନୈତିକ ଆଧୂପତ୍ୟ ବିସ୍ତାର ପାଇଁ ଦେଶ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଅହେତୁକ ଔପନିବେଶିକ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ।
(ii) ଏହା ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତାଳକ ଔପନିବେଶିକବାଦରୁ ଉଗ୍ର ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦ ଜନ୍ମ ନେଲା ।

୨୯ । ଉଗ୍ର ଜାତୀୟତାବାଦରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ଜର୍ମାନୀ କ’ଣ କରିଥିଲା ? ବଲ୍‌କାନ୍ ଅଞ୍ଚଳ ଏହାଦ୍ଵାରା କିପରି ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
(i) ଉଗ୍ର ଜାତୀୟତାବାଦରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ଜର୍ମାନୀର ଜନସାଧାରଣ ଓ ସରକାର ଜର୍ମାନୀକୁ ବିଶ୍ୱର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ରାଷ୍ଟ୍ର ବୋଲି ମନେକରିଥିଲେ ।
(ii) ବଲ୍‌ କାନ୍ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ରାକନାତି ମଧ୍ୟ ଉଗ୍ର ଜାତୀୟତାବାଦରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲା ।

୩୦ । ଜର୍ମାନୀ ଏକତ୍ରୀକରଣରେ କିଏ ଓ କେବେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
(i) ବିସ୍‌ମାର୍କ ୧୮୭୧ ମସିହାରୁ ୧୮୯୦ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜର୍ମାନୀର ଚାନ୍‌ ସେଲ୍‌ର ଥିଲେ ।
(ii) ଜର୍ମାନୀର ଏକତ୍ରୀକରଣରେ ସେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

୩୧ । ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵରେ ଆଲ୍ପତ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରିବାପାଇଁ କିଏ ଓ କେଉଁ ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରିଥିଲେ ଓ ଏହାର ଫଳାଫଳ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
(i) ଜର୍ମାନୀର କାଇଜର ଦ୍ବିତୀୟ ଉଇଲିୟମ୍ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱ ରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରିବାପାଇଁ ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରିବା ଯୋଗୁଁ ଇଂଲାଣ୍ଡକୁ ନିଜର ନିରପେକ୍ଷ ନୀତି ତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲା ।
(ii) ଫଳରେ ୧୯୦୨ ମସିହାରେ ଇଂଲାଣ୍ଡ ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ଜାପାନ ସହିତ, ୧୯୦୪ ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ସହିତ ଏବଂ ୧୯୦୭ ମସିହାରେ ରୁଷିଆ ସହିତ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କଲା ।

୩୨ । ଉଡ୍ର ଉଇଲ୍ ସନ୍ କିଏ ? ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତି କିଏ ଓ କେଉଁ ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରିଥିଲେ ଓ ଏହାର କରିଥିଲେ ?
Answer:
(i) ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲ୍‌ସନ୍ ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଥିଲେ ।
(ii) ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀରେ ସେ ଇଂଲାଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନ ମନ୍ତ୍ରୀ ଲଏଡ୍ ଜର୍ଜ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କ୍ଲିମେନ୍ ଙ୍କ ସହିତ ମିଶି ସମସ୍ତ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣରେ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରିଥିଲେ ।

୩୩ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ଶିକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ କିଭଳି ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା ?
Answer:
(i) ଯୁଦ୍ଧ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲଢ଼େଇ କରି ବାପାଇଁ ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କ ଆବଶ୍ୟକତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ବହୁ ସଂଖ୍ୟକ ସୈନ୍ୟବାହିନୀରେ ଯୋଗଦେଲେ । ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ସାମରିକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ହେଲା ।
(ii) ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ ପାଇବା ଯୋଗୁଁ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ବନ୍ଦ ହୋଇଗଲା । ଫଳରେ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଗତିରେ ଶି ସ୍ଥୂଳତା ଦେଖାଦେଲା ।

୩୪ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ଫଳାଫଳ ଶ୍ରମିକ ଶ୍ରେଣୀର ପୁନରୁତ୍ଥାନରେ କିପରି ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା ?
Answer:
(i) ଶ୍ରମିକମାନେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ବହୁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଓ ଯୁଦ୍ଧ ସାମଗ୍ରୀ ଉତ୍ପାଦନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରି ଦେଶର ରାଜନୀତିରେ ଏକ ବିଶିଷ୍ଠ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିପାରିଥିଲେ ।
(ii) ଯୁଦ୍ଧ ଶେଷ ହେବା ପରେ ବ୍ୟବସାୟ ତଥା ଦେଶର ଶାସନରେ ସେମାନଙ୍କ ଭୂମିକା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବାପାଇଁ ସେମାନେ ଦାବି କଲେ ଏବଂ ଣ୍ତମିକ ସଂଘଗୁଡ଼କି ଆଦୋଳନକୁ ସଫଳ କରିବାପାଇଁ ସମସ୍ତ ଉଦ୍ୟମ କଲେ । ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିଣାମ ଥିଲା ।

୩୫ । ‘ତ୍ରିଶକ୍ତି ମେଣ୍ଟ’ କେବେ ଓ କେଉଁମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
(i) ୧୮୭୯ ମସିହାରେ ବିସ୍‌ମାର୍କ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ସହ ଏକ ରାଜିନାମା ସ୍ବାକ୍ଷର କରିଥିଲେ ।
(ii) ୧୮୮୨ ମସିହାରେ ଇଟାଲୀ ଏଥିରେ ଯୋଗ ଦେବାରୁ ଜର୍ମାନୀ, ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଓ ଇଟାଲୀ ମଧ୍ୟରେ ‘ତ୍ରିଶକ୍ତି ମେଣ୍ଟ’ ଗଠିତ ହେଲା ।

୩୬ । ‘ତ୍ରିମିତ୍ର ପକ୍ଷ’ କେବେ ଓ କେଉଁମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
(i) ଇଂଲାଣ୍ଡ ୧୯୦୪ ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ସହ ଓ ୧୯୦୭ ମସିହାରେ ରୁଷିଆ ସହ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କଳା ।
(ii) ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଇଂଲାଣ୍ଡ, ରୁଷିଆ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ମଧ୍ୟରେ ‘ତ୍ରିମିତ୍ର ପକ୍ଷ’ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

୩୭ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଜର୍ମାନୀ ସହିତ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥ‌ିବା ସନ୍ଧିର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ? ଏହା କେବେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
(i) ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଜର୍ମାନୀ ସହିତ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥ୍‌ ସନ୍ଧିର ନାମ ଥିଲା ‘ଭର୍ସାଇ ସନ୍ଧି’ ।
(ii) ଏହି ସନ୍ଧି ୧୯୧୯ ମସିହାରେ ସ୍ଵାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।

୩୮ । ‘ତ୍ରିଶକ୍ତି ମେଣ୍ଟ’ର କେଉଁ ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭରେ ନିରପେକ୍ଷ ରହିଥିଲା ? ‘ତ୍ରିମିତ୍ର ପକ୍ଷ’ର କେଉଁ ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ୧୯୧୭ ମସିହାରେ ଏହି ଯୁଦ୍ଧରୁ ଅପସରି ଗଲା ?
Answer:
(i) ‘ତ୍ରିଶକ୍ତି ମେଣ୍ଟ’ର ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭରେ ନିରପେକ୍ଷ ରହିଥିଲା ।
(ii) ‘ତ୍ରିମିତ୍ର ପକ୍ଷ’ର ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ରୁଷ୍ ୧୯୧୭ ମସିହାରେ ଏହି ଯୁଦ୍ଧରୁ ଅପସରି ଗଲା ।

୩୯ । ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀରେ କିଏ ସଭାପତିତ୍ବ କରିଥିଲେ ? ଏଥ‌ିରେ କେଉଁମାନେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
(i) ପ୍ୟାରସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଫ୍ରାନ୍ ସ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କିମେନ୍ସ ସଭାପତିତ୍ବ କରିଥିଲେ ।
(ii) ଏଥ‌ିରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲ୍‌ସନ୍, ଇଂଲାଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଲଏଡ୍ ଜର୍ଜ ଓ କ୍ଲିମେନ୍ସ୍ ସମସ୍ତ ନୀତି କେଉଁମାନେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

Objective Type Questions With Answers
A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

୧। ୧୯୧୭ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରୁ କେଉଁ ଦେଶ ଓହରିଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ପୂର୍ବ ଇଉରୋପରେ ରୁଷିଆ ଜର୍ମାନୀଠାରୁ ପରାଜୟ ସ୍ଵୀକାର କରି ୧୯୧୭ ମସିହାରେ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରୁ ଓହରିଗଲା

୨। ସର୍ବିଆ କେଉଁ ଗୁପ୍ତ ସଙ୍ଗଠନ ଗଠନ କରିଥିଲା ?
ଅଷ୍ଟ୍ରିଆକୁ ଆତଙ୍କିତ କରିବାପାଇଁ ସର୍ବିଆ ‘ବ୍ଲାକ୍ ହ୍ୟାଣ୍ଡ’ ଗୁପ୍ତ ସଙ୍ଗଠନ ଗଠନ କରିଥିଲା

୩। ଜର୍ମାନୀକୁ ଔପନିବେଶିକ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତାରୁ ହଟାଇବାପାଇଁ ଇଂଲାଣ୍ଡ କାହା ସହିତ ହାତ ମିଳାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୦୭ ମସିହାରେ ଜର୍ମାନୀକୁ ଔପନିବେଶିକ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତାରୁ ହଟାଇବାପାଇଁ ଇଂଲାଣ୍ଡ କାହା ଫ୍ତ।ନ୍ସସ ହିତ ହାତ ମିଳାଇଥିଲା ।

୪ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପୂର୍ବରୁ ଗଠିତ ମୁଖ୍ୟ ସାମରିକ ମେଣ୍ଟଦ୍ଵୟର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପୂର୍ବରୁ ଗଠିତ ମୁଖ୍ୟ ସାମରିକ ମେଣ୍ଟଦ୍ଵୟର ନାମ ଥିଲା ‘ତ୍ରିଶକ୍ତି ମେଣ୍ଟ’ ଓ ‘ତ୍ରିମିତ୍ର ପକ୍ଷ’ ।

୫। ୧୯୦୮ ମସିହାରେ ତୁର୍କୀର ସାର୍ବଭୌମ ଅଧୀନରେ ଥ‌ିବା କେଉଁ ଦୁଇଟି ପ୍ରଦେଶକୁ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ନିଜ ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ମିଶାଇଦେଲା ?
Answer:
୧୯୦୮ ମସିହାରେ ତୁର୍କୀର ସାର୍ବଭୌମ ଅଧୀନରେ ଥୁବା ବୋସ୍‌ନିଆ ଓ ହର୍ଜିଗୋଭିନା ପ୍ରଦେଶଦ୍ଵୟକୁ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ନିଜ ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ମିଶାଇଦେଲା ।

୬। ଇଟାଲୀ କେବେ ମିତ୍ରଶକ୍ତି ସପକ୍ଷରେ ଯୁଦ୍ଧରେ ଯୋଗଦେଲା ?
Answer:
ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ଓ ତୁର୍କୀର କିଛି ଅଧ୍ୟାତ ଅଞ୍ଚଳ ଇଟାଲୀକୁ ଦିଆଯିବ ବୋଲି ଇଂଲାଣ୍ଡ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସଠାରୁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ପାଇବା ପରେ ଇଟାଲୀ ୧୯୧୫ ମସିହା ମେ ମାସରେ ମିତ୍ରଶକ୍ତି ସପକ୍ଷରେ ଯୁଦ୍ଧରେ ଯୋଗଦେଲା ।

୭। ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀର ଅବ୍ୟବହିତ ପରେ କେଉଁ କେଉଁ ନୂତନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠିତ ହେଲା ?
Answer:
ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀର ଅବ୍ୟବହିତ ପରେ ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ, ଯୁଗୋସ୍ଲୋଭିଆ, ହଙ୍ଗେରୀ, ପୋଲାଣ୍ଡ, ଫିନ୍‌ଲାଣ୍ଡ, ଲିଥୁଆନିଆ, ଇଷ୍ଟୋନିଆ ଓ ଲାଟିଭିଆ ଆଦି ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠିତ ହେଲା ।

୮। ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵ ଯୁଦ୍ଧରେ କେଉଁ ଦେଶମାନେ ‘ମିତ୍ରଶକ୍ତି’ ସପକ୍ଷରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧରେ ସର୍ବିଆ, ରୁଷିଆ, ଫ୍ରାନ୍ସ, ବ୍ରିଟେନ୍, ଇଟାଲୀ, ଗ୍ରୀସ୍, ରୁମାନିଆ, ଜାପାନ, ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଓ ଚୀନ୍ ପ୍ରଭୃତି ‘ମିତ୍ରଶକ୍ତି’ ସପକ୍ଷରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ।

୯। ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵ ଯୁଦ୍ଧରେ କେଉଁ ଦେଶମାନେ ‘କେନ୍ଦ୍ରଶକ୍ତି’ର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲେ ?
Answer:
ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ, ଜର୍ମାନୀ, ବୁଲ୍‌ଗେରିଆ ଓ ତୁର୍କୀ ପ୍ରଭୃତି ଦେଶମାନେ ‘କେନ୍ଦ୍ରଶକ୍ତି’ର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲେ ।

୧୦ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରେ କେଉଁ କେଉଁ ଦେଶରୁ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଲୋପ ପାଇଥିଲା ?
Answer:
ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ, ତୁର୍କୀ ଓ ଜର୍ମାନୀ ପ୍ରଭୃତି ଦେଶରୁ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଶାସନ ଲୋପ ପାଇଥିଲା ।

୧୧ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ କେବେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ କେବେ ଶେଷ ହେଲା ?
Answer:
ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ୧୯୧୪ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୨୮ ତାରିଖରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୧୯୧୮ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୧୧ ତାରିଖରେ ଶେଷ ହେଲା ।

୧୨ । କେଉଁଠାରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ-ହଙ୍ଗେରୀ ରାଜକୁମାରଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରାଗଲା ?
Answer:
୧୯୧୪ ମସିହା ଜୁନ୍ ୨୮ ତାରିଖରେ ସର୍ବ ଜାତିର ଜଣେ ଯୁବକ ବୋସ୍‌ନିଆ ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ସାରା ଜେଭୋଠାରେ ଅଷ୍ଟ୍ରି ଆ-ହଙ୍ଗେରୀର ରାଜକୁମାରଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କଲା ।

୧୩ । ବିସ୍‌ମାର୍କ କେବେ ଜର୍ମାନୀର ଚାନ୍ସେଲର ଭାବେ କ୍ଷମତାରେ ଥିଲେ ?
Answer:
ଜର୍ମାନୀର ଚାନ୍ସେଲର ଭାବେ ବିସ୍‌ମାର୍କ ୧୮୭୧ ମସିହାରୁ ୧୮୯୦ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷମତାରେ ଥିଲେ ।

୧୪। ଜର୍ମାନୀର ଏକତ୍ରୀକରଣରେ କିଏ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଜର୍ମାନୀର ଏକତ୍ରୀକରଣରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

୧୫ । ସିଦାନ୍ ଯୁଦ୍ଧ କେବେ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୮୭୦ ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ପ୍ରୁସିଆ ମଧ୍ୟରେ ସିଦାନ୍ ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା ।

୧୬ । କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପରାଜୟ ପରେ ଜର୍ମାନୀ ଏକତ୍ରୀକରଣ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ପରାଜୟ ପରେ ଜର୍ମାନୀ ଏକତ୍ରୀକରଣ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲା ।

୧୭ । କେବେ ଅଷ୍ଟ୍ରଆ ରାଜିନାମାରେ ଇଟାଲୀ ଯୋଗଦେଲା ।
Answer:
୧୮୮୨ ମସିହାରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ରାଜିନାମାରେ ଇଟାଲୀ ଯୋଗଦେଲା ।

୧୮। ତ୍ରିଶକ୍ତି ମେଣ୍ଟର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ କି ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ ହେଲେ ?
Answer:
ତ୍ରିଶକ୍ତି ମେଣ୍ଟ ଏକ ପ୍ରତିରକ୍ଷାତ୍ମକ ଚୁକ୍ତି ଥିଲା ଏବଂ ଏହି ମେଣ୍ଟର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ପରସ୍ପରର ନିରାପତ୍ତା ଲାଗି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବେ ବୋଲି ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ ହେଲେ ।

୧୯ । ବଲ୍‌କାନ୍ ଅଞ୍ଚଳ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଆଲ୍‌ବାନିଆ, ବୁଲ୍‌ଗେରିଆ, ଗ୍ରୀସ୍, ରୁମାନିଆ, ସର୍ବିଆ, ମଣ୍ଟିନିଟ୍ରୋ ଓ ବୋସ୍‌ନିଆ, ହର୍ଜଗୋଭିନା ଏବଂ ଇଉରୋପୀୟ ତୁର୍କୀକୁ ଧାରଣ କରିଥିବା ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଇଉରୋପର ଉପଦ୍ୱୀପକୁ ବଲ୍‌ କାନ୍ ଅଞ୍ଚଳ କୁହାଯାଏ ।

୨୦ । କେବେ ଜର୍ମାନୀ ନିଜର ନୌଶକ୍ତିରେ ଇଂଲାଣ୍ଡ ଅପେକ୍ଷା ଅଧ୍ବକ ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇଛି ବୋଲି ଘୋଷଣା କଲା ?
Answer:
୧୮୯୦ ମସିହାରେ ଜର୍ମାନୀ ନିଜର ନୌଶକ୍ତିରେ ଇଂଲାଣ୍ଡ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇଛି ବୋଲି ଘୋଷଣା କଲା ।

୨୧ । ୧୯୦୭ ମସିହାରେ ଜର୍ମାନୀକୁ ଔପନିବେଶିକ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦିତାରୁ ହଟାଇବାପାଇଁ କିଏ କିଏ ହାତ ମିଳାଇଥିଲେ ।
Answer:
୧୯୦୭ ମସିହାରେ ଜର୍ମାନୀକୁ ଔପନିବେଶିକ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦିତାରୁ ହଟାଇବାପାଇଁ ଇଂଲାଣ୍ଡ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ହାତ ମିଳାଇଥିଲେ ।

୨୨ । ମଧ୍ୟପ୍ରାଚ୍ୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଇଜିପ୍ଟ, ପାଲେଷ୍ଟାଇନ୍, ଏସୀୟ ତୁର୍କୀ, ଇରାନ୍, ଆଫଗାନିସ୍ଥାନ, ଇରାକ୍, ସିରିଆ, ଲେବାନନ୍, ଜୋର୍ଡାନ୍, ସାଉଦି ଆରବ ଏବଂ ୟେମେନ୍ ଆଦି ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟପ୍ରାଚ୍ୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

୨୩ । ତୁର୍କୀର ସୁଲତାନ କେବେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହା ସହିତ କେଉଁ ରାଜବଂଶରେ ସମାପ୍ତି ଘଟିଲା ?
Answer:
୧୯୨୨ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ତୁର୍କୀର ସୁଲତାନ୍ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରି ସିଂହାସନ ତ୍ୟାଗ କରିବାଦ୍ୱାରା ତୁର୍କୀର ଉସ୍‌ମାନୀ ରାଜବଂଶର ସମାପ୍ତି ଘଟିଲା ।

୨୪ । କେନ୍ଦ୍ରଶକ୍ତି ବିରୋଧରେ କେଉଁ ଶକ୍ତିର ଯୁଦ୍ଧୋତ୍ତର ଘୋଷଣା ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଲାଗି ପ୍ରେରଣ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା ?
Answer:
କେନ୍ଦ୍ର ଶକ୍ତି ବିରୋଧରେ ମିତ୍ରଶକ୍ତିର ଯୁଦ୍ଧୋତ୍ତର ଘୋଷଣା ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଲାଗି ପ୍ରେରଣ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା ।

୨୫ । ପ୍ୟାରସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀ କେବେ ଓ କାହିଁକି ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଘଟିବା ଫଳରେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଯୁଦ୍ଧର ଆଶଙ୍କାକୁ ଦୂର କରି ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସହାବସ୍ଥାନ ଅବଲମ୍ବନ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ୧୯୧୯ ମସିହାରେ ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତି ସମ୍ମିଳନୀ ଆହୂତ ହୋଇଥିଲା ।

୨୬ । ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିବା ଚୁକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଚୁକ୍ତିର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିବା ଚୁକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଚୁକ୍ତିର ନାମ ଭର୍ସାଇ ଚୁକ୍ତି ଥିଲା ।

୨୭ । ଇଂଲାଣ୍ଡ କେବେ ଜାପାନ ସହିତ, କେବେ ଫ୍ରାନ୍ସ ସହିତ ଏବଂ କେବେ ରୁଷିଆ ସହିତ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କଲା ?
Answer:
ଇଂଲାଣ୍ଡ ୧୯୦୨ ମସିହାରେ ଜାପାନ ସହିତ, ୧୯୦୪ ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ସହିତ ଏବଂ ୧୯୦୭ ମସିହାରେ ରୁଷିଆ ସହିତ ଚୁକ୍ତି ସ୍ବାକ୍ଷର କରିଥିଲା ।

୨୮ । ଜର୍ମାନୀ ଦେଶର ଶେଷ ଶାସକ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ଜର୍ମାନୀ ଦେଶର ଶେଷ ଶାସକ ଥିଲେ କାଇଜର

୨୯ । କିଏ ତୁର୍କୀର ଶେଷ ଖଲିଫା ଥିଲେ ?
Answer:
ଅବ୍‌ଦ୍ ଅଲ୍ ମଜିଦ୍ ତୁର୍କୀର ଶେଷ ଖଲିଫା ଥିଲେ ।

୩୦ । ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ କେବେ ଦୁଇଟି ସ୍ଵାଧୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବିଭାଜିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ ୧୯୯୩ ମସିହାରେ ଦୁଇଟି ସ୍ଵାଧୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବିଭାଜିତ ହୋଇଥିଲା ।

୩୧ । କେବେ ମଣ୍ଟିନିଟ୍ରୋ ସ୍ଵାଧୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପେ ଗଠିତ ହେଲା ?
Answer:
ମଣ୍ଟିନିଟ୍ରୋ ୨୦୦୬ ମସିହା ଜୁନ୍ ୩ ତାରିଖରେ ସ୍ବାଧୀନ ରାଷ୍ଟ୍ର ରୂପେ ଗଠିତ ହେଲା ।

B ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

୧। କେଉଁଠାରେ ଉସ୍ମାନୀ ରାଜବଂଶ ଶାସନ କରୁଥିଲା ?
Answer:
ତୁର୍କୀ

୨। ରୁଷିଆରେ ‘ରୋମାନୋଭ୍’ ରାଜବଂଶର ଶେଷ ଶାସକ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ଜାର୍ ଦ୍ୱିତୀୟ ନିକୋଲାସ୍

୩। ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀରେ କିଏ ସଭାପତିତ୍ବ କରିଥିଲେ ?
Answer:
କ୍ଲିମେନ୍ସ୍

୪। ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍ ଯୋସେଫ୍ କେଉଁ ଦେଶର ଶେଷ ଶାସକ ଥିଲେ ?
Answer:
ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ

୫। ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଜର୍ମାନୀର କାଇଜର କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ଦ୍ୱିତୀୟ ଉଇଲିୟମ୍

୬। ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଶାନ୍ତି ପାଇଁ ପୃଥ‌ିବୀରେ କେଉଁ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଜାତିସଂଘ

୭। ‘ଅଗାଦି ବନ୍ଦର’ କେଉଁ ଦେଶରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
Answer:
ମରକ୍କୋ

୮। ୨୦୦୬ ଜୁନ୍ ୩ ରେ କେଉଁ ଦେଶ ସ୍ଵାଧୀନ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ମଣ୍ଟିନିଟ୍ରୋ

୯ । କେଉଁ ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ୧୯୦୪ ମସିହାରେ ଏକ ଚୁକ୍ତି ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଇଂଲାଣ୍ଡ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ

୧୦ । ଇଂଲାଣ୍ଡ କେବେ ରୁଷିଆ ସହିତ ଏକ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିଥିଲା ?
Answer:
୧୯୦୭ ମସିହା

୧୧ ।୧୮୯୦ ମସିହା ପରେ କେଉଁ ଦେଶ ନୌଶକ୍ତିରେ ଘୋଷଣା କଲା ?
Answer:
ଜର୍ମାନୀ

୧୨ । ବର୍ଲିନ୍-ବାଗ୍‌ଦାଦ୍ ରେଳପଥ ପ୍ରକଳ୍ପ ନିର୍ମାଣ କରିବାପାଇଁ କେଉଁ ଦେଶ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ?
Answer:
ଜର୍ମାନୀ

୧୩ । ଜର୍ମାନୀର ପ୍ରସାରଣ ଓ ସମରସଜ୍ଜା ତାଙ୍କ ବୈଦେଶିକ ନୀତିର ମୂଳଭିତ୍ତି ବୋଲି କିଏ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ ଉଇଲିୟମ୍

୧୪ । ୧୮୯୯ ଓ ୧୯୦୭ ମସିହାରେ କେଉଁଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ହେଗ୍

୧୫ । ଅଷ୍ଟ୍ରିଆର ଯୁବରାଜ ଫଡ଼ିନାଣ୍ଡ ଓ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀଙ୍କ କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ସେରାଜେଭୋ

୧୬ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରାୟ କେତୋଟି ରାଷ୍ଟ୍ର ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
୩୬ଟି

୧୭ । ଆମେରିକାର କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜାତିସଂଘ ଗଠନ ଦିଗରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲ୍ସସନ୍‌

୧୮ । ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲସନ୍ କେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଉପସ୍ଥାପନା କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୪ ସୂତ୍ରୀ

୧୯ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କୁ କାହିଁକି ବହୁ ପରିମାଣରେ କାଗଜ ଟଙ୍କା ପ୍ରଚଳନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା ?
Answer:
ଭାରୀ ସଂଖ୍ୟାର ଋଣ ଯୋଗୁଁ

୨୦ । ଜର୍ମାନୀ କେବେ ଯୁଦ୍ଧ ବିରତି ସନ୍ଧିରେ ସ୍ବାକ୍ଷର କଲା ?
Answer:
୧୯୧୮ ନଭେମ୍ବର ୧୧ ।

C ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। ___________ ଜର୍ମାନୀ ଏକତ୍ରୀକରଣର ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ବିସ୍‌ମାର୍କ

୨। ରୁଷିଆ ଓ ତୁର୍କୀ ମଧ୍ୟରେ ____________ ମସିହୋରେ ଯୁକ୍ତ।
ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୮୭୭

୩ । ____________ ନିବାରଣ ପାଇଁ ହୋଇଥି ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଇନଗୁଡ଼ିକ ହୋଇଥ ସମ୍ମିଳନୀଗୁଡ଼ିକରେ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ଯୁଦ୍ଧ

୪ । ____________ମସିହାରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧରେ ଜଡି଼ତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୧୭

୫ । ____________ ମସିହାରେ ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀ ଆହୂତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୧୯

୬ | ଫ୍ରାନ୍ସର ଭର୍ସାଇଠାରେ ଜର୍ମାନୀ ସହିତ _______________ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ଭର୍ସାଇ

୭ । _________________ କୁ ଆତଙ୍କିତ କରିବାପାଇଁ ସର୍ବିଆ ‘ବ୍ଲାକ୍ ହ୍ୟାଣ୍ଡ’ ଗୁପ୍ତ ସଙ୍ଗଠନ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା ।
Answer:
ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ

୮। ଇଟାଲୀ ______________ __________________ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧରେ ଯୋଗଦେଲା ।
Answer:
୧୯୧୫, ମିତ୍ରଶକ୍ତି

୯୮ ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଫ୍ରାନ୍ସର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ __________________ ସଭାପତିତ୍ୱ କରିଥିଲେ ।
Answer:
କ୍ଲିମେନ୍ସ୍

୧୦। ______________ ର ପରାଜୟ ପରେ ଜର୍ମାନୀ ଏକତ୍ରୀକରଣ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ଫ୍ରାନ୍ସ ।

D ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (√) ଓ ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (×) ଲେଖ ।

୧। ବିସମାର୍କ ଔପନିବେଶିକ ବିସ୍ତାରଣ ନୀତିର ସପକ୍ଷରେ ଥିଲେ ।
୨। ୧୯୦୪ ମସିହାରେ ଇଂଲାଣ୍ଡ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ବୁଝାମଣା ପତ୍ର ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।
୩। ‘ପାନ୍ତର’ ନାମକ ଯୁଦ୍ଧ ଜାହାଜକୁ ଫ୍ରାନ୍ସ ମରକ୍କୋର ଅଗାଦି ବନ୍ଦରକୁ ପଠାଇଥିଲା ।
୪। ‘ଅଗାଦି’ ବନ୍ଦର ଫ୍ରାନ୍ସରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
୫୮ ୧୯୧୨-୧୩ ମସିହାରେ ବଲକାନ୍ ଯୁଦ୍ଧ ସଂଗଠିତ
୬। ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍ ଫର୍ଡିନାଣ୍ଡଙ୍କୁ ଜର୍ମାନୀରେ ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା ।
୭ । ବିଦେଶକୁ ଘୁଷୁରୀ ରପ୍ତାନି କରିବା ସର୍ବିଆର ଏକ ପ୍ରଧାନ ବ୍ୟବସାୟ ଥିଲା ।
୮। ଅଷ୍ଟ୍ରିଆକୁ ଆତଙ୍କିତ କରିବାପାଇଁ ଫ୍ରାନ୍ସ ‘ବ୍ଲାକ୍ ଲ୍ୟାଣ୍ଡ’’ ଗୁପ୍ତ ସଂଗଠନ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା ।
୯ । ନିକଟ ପ୍ରାଚ୍ୟ କହିଲେ ବଲ୍‌କାନ୍ ଅଞ୍ଚଳକୁ ବୁଝାଉଥିଲା ।
୧୦ । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ୧୯୧୫ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧରେ ଜଡି଼ତ ହୋଇଥିଲା ।

Answers:
୧। (×)
୨। (√)
୩। (×)
୪। (×)
୫। (√)
୬। (×)
୭ । (√)
୮। (x)
୯୮ (√)
୧୦ । (x)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

F ରେଖାଙ୍କିତ ପଦକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧। ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ବାଇଶବର୍ଷ ପରେ ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
କୋଡ଼ିଏ ବର୍ଷ

୨। ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ପ୍ରୁସିଆ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥ‌ିବା ସିଦାନ ଯୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରୁସିଆ ପରାସ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ଫ୍ରାନ୍ସ

୩। ୧୯୦୫ ମସିହାରେ ଇଂଲାଣ୍ଡ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ବୁଝାମଣାପତ୍ର ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୦୪

୪। ହିଟଲର ଜର୍ମାନୀ ଏକତ୍ରୀକରଣରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ବିସମାର୍କ

୫। ଜାତିସଂଘ କ୍ଲିମେନସୁଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବରେ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲସନ

୬ । ଭୂମଧ୍ୟ ସାଗର ଓ ଭାରତ ମହାସାଗରର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳକୁ ନିକଟ ପ୍ରାଚ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ମଧ୍ୟ ପ୍ରାଚ୍ୟ

୭ । ପ୍ରସିଆ ଦେଶର ଏକ ପ୍ରଧାନ ବ୍ୟବସାୟ ଥିଲା ବିଦେଶକୁ ଘୁଷୁରି ରପ୍ତାନି କରିବା ।
Answer:
ସର୍ବିଆ

୮ । ବୋସ୍‌ନିଆର ରାଜଧାନୀ ଥିଲା ଟାସ୍‌ମାନିଆ ।
Answer:
ସାରାଜେଭୋ

୯। ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧରେ ୧୯୧୮ ମସିହାରେ ଯୋଗଦେଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୧୭

୧୦ । ସମ୍ରାଟ ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍ ଜୋସେଫ୍ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆର ଶେଷ ଶାସକ ଥିଲେ ।
Answer:
ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ

G ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. ନିକଟ ପ୍ରାଚ୍ୟ କହିଲେ କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ?
(A) ବଲ୍‌କାନ୍ ଅଞ୍ଚଳ
(B) ଆର୍ଡିଆଟିକ୍
(C) ପୂର୍ବ ଇଉରୋପ
(D) ଟାଙ୍ଗାନାଇକା
Answer:
(A) ବଲ୍‌କାନ୍ ଅଞ୍ଚଳ

2. ଭୂମଧ୍ଯସାଗର ଓ ଭାରତ ମହାସାଗର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ନିକଟ ପ୍ରାଚ୍ୟ
(B) ଦୂର ପ୍ରାଚ୍ୟ
(C) ମଧ୍ଯ ପ୍ରାଚ୍ୟ
(D) ଆଦ୍ୟ ପ୍ରାଚ୍ୟ
Answer:
(C) ମଧ୍ଯ ପ୍ରାଚ୍ୟ

3. ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ମଧ୍ୟ ପ୍ରାଚ୍ୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଦେଶ ନୁହେଁ ?
(A) ଇଜିପ୍ଟ
(B) ପାଲେଷ୍ଟାଇନ୍
(C) ତୁର୍କୀ
(D) ଭାରତ
Answer:
(D) ଭାରତ

4. ‘ଇଣ୍ଡୋନେସିଆ’ କେଉଁ ପ୍ରାଚ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଦେଶ ଅଟେ ?
(A) ଦୂର ପ୍ରାଚ୍ୟ
(B) ନିକଟ ପ୍ରାଚ୍ୟ
(C) ମଧ୍ଯ ପ୍ରାଚ୍ୟ
(D) ଆଦ୍ୟ ପ୍ରାଚ୍ୟ
Answer:
(A) ଦୂର ପ୍ରାଚ୍ୟ

5. ‘ ହୋଏନ୍‌ ଜୋଲେଣ୍ଡ’ ରାଜବଂଶ କେଉଁ ଦେଶରେ ଶାସନ କରୁଥିଲା ?
(A) ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ
(B) ରୁଷ୍
(C) ଜର୍ମାନୀ
(D) ଫ୍ରାନ୍ସ
Answer:
(C) ଜର୍ମାନୀ

6. ଅଷ୍ଟ୍ରିଆରେ କେଉଁ ରାଜବଂଶ ଶାସନ କରୁଥିଲେ ?
(A) ହୋଏନ୍‌ଲେଣ୍ଡ୍
(B) ହାପସ୍‌ବର୍ଗ
(C) ରୋମାନୋଭ
(D) ଜାର୍
Answer:
(B) ହାପସ୍‌ବର୍ଗ

7. ତୁର୍କୀରେ ଖଲିଫା ପଦର ଉଚ୍ଛେଦ କେବେ ହୋଇଥିଲା ?
(A) ୧୯୨୦
(B) ୧୯୨୧
(C) ୧୯୨୨
(D) ୧୯୨୩
Answer:
(D) ୧୯୨୩

8. ଉସ୍‌ମାନୀ ରାଜବଂଶ କେଉଁଠାରେ ଶାସନ କରୁଥିଲା ?
(A) ଜର୍ମାନୀ
(B) ରୁଷିଆ
(C) ତୁର୍କୀ
(D) ଫ୍ରାନ୍ସ
Answer:
(C) ତୁର୍କୀ

9. ପ୍ୟାରିସ୍ ଶାନ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀରେ କିଏ ସଭାପତିତ୍ବ କରିଥିଲେ ?
(A) ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲସନ୍
(B) କ୍ଲିମେଣ୍ଟ୍
(C) ଚର୍ଚ୍ଚିଲ
(D) ମ୍ୟାକ୍ସୋନାଲଡ଼
Answer:
(B) କ୍ଲିମେଣ୍ଟ୍

10. ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍ ଜୋସେଫ୍ କେଉଁ ଦେଶର ଶେଷ ଶାସକ ଥିଲେ ?
(A) ଜର୍ମାନୀ
(B) ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ
(C) ଇଟାଲୀ
(D) ରୁଷ୍
Answer:
(B) ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ

11. ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଜର୍ମାନୀର କାଇଜର କିଏ ଥିଲେ ?
(A) ପ୍ରଥମ ଉଇଲିୟମ୍
(B) ଦ୍ଵିତୀୟ ଉଇଲିୟମ୍
(C) ତୃତୀୟ ଉଇଲିୟମ୍
(D) ଚତୁର୍ଥ ଉଇଲିୟମ୍
Answer:
(B) ଦ୍ଵିତୀୟ ଉଇଲିୟମ୍

12. ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଶାନ୍ତି ପାଇଁ ପୃଥ‌ିବୀରେ କେଉଁ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(A) ଜାତିସଂଘ
(B) ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ
(C) ସଯୁକ୍ତ ସଂଘ
(D) ମିଳିତ ସଂଘ
Answer:
(A) ଜାତିସଂଘ

13. ‘ଅଗାଦି ବନ୍ଦର’ କେଉଁ ଦେଶରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(A) ଫ୍ରାନ୍ସ
(B) ଇଟାଲୀ
(C) ଜର୍ମାନୀ
(D) ମରକୋ
Answer:
(D) ମରକୋ

14. ୨୦୦୬ ଜୁନ୍ ୩ ରେ କେଉଁ ଦେଶ ସ୍ଵାଧୀନ ହୋଇଥିଲା?
(A) ସର୍ବିଆ
(B) ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ
(C) ମଣ୍ଟିନିଟ୍ରୋ
(D) ଯୁଗସ୍ଲୋଭିଆ
Answer:
(C) ମଣ୍ଟିନିଟ୍ରୋ

15. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରଟି ‘ମିତ୍ରଶକ୍ତି’ର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ନ ଥିଲା ?
(A) ରୁଷ୍
(B) ରୁମାନିଆ
(C) ଫ୍ରାନ୍ସ
(D) ତୁର୍କୀ
Answer:
(B) ରୁମାନିଆ

16. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ମସିହାରେ ତ୍ରିଶକ୍ତି ମେଣ୍ଟ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(A) ୧୬୮୨
(B) ୧୭୮୨
(C) ୧୮୮୨
(D) ୧୯୮୨
Answer:
(C) ୧୮୮୨

17. ୧୯୧୭ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧରୁ କେଉଁ ଦେଶ ପ୍ରଥମେ ଓହରି ଯାଇଥିଲା ?
(A) ଫ୍ରାନ୍ସ
(B) ସ୍ପେନ୍
(C) ସର୍ବିଆ
(D) ରୁଷ୍
Answer:
(D) ରୁଷ୍

18. ‘ମରକ୍‌’କୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି କେଉଁ ଦୁଇ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ କଳହର ସୂତ୍ରପାତ ହୋଇଥିଲା ?
(A) ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ଜର୍ମାନୀ
(B) ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ଇଂଲାଣ୍ଡ
(C) ଇଂଲାଣ୍ଡ ଓ ଜର୍ମାନୀ
(D) ଜର୍ମାନୀ ଓ ରୁଷ୍
Answer:
(A) ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ଜର୍ମାନୀ

19. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ଦେଶ ସାମରିକ ମେଣ୍ଟଭୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଯୁଦ୍ଧର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ନିରପେକ୍ଷ ରହିଥୁଲା ?
(A) ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା
(B) ଆଲ୍‌ବାନିଆ
(C) ଇଟାଲୀ
(D)ସର୍ବିଆ
Answer:
(C) ଇଟାଲୀ

20. ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ଦେଶରୁ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ଶାସନର ଅନ୍ତ ଘଟିଲା ?
(A) ବ୍ରିଟେନ୍
(B) ପୋଲାଣ୍ଡ
(C) ଇଟାଲୀ
(D) ସେନ୍
Answer:
(B) ପୋଲାଣ୍ଡ

21. ଭର୍ସାଇ ଚୁକ୍ତି ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତି ଅପମାନଜନକ ଥିଲା ?
(A) ଇଂଲାଣ୍ଡ
(B) ଜର୍ମାନୀ
(C) ସାଉଦି ଆରବ
(D) ଇଟାଲୀ
Answer:
(B) ଜର୍ମାନୀ

22. ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରାୟ କେତେସଂଖ୍ୟକ ଲୋକ ଅଙ୍ଗପ୍ରତ୍ୟଙ୍ଗ ହରାଇଥିଲେ ?
(A) ୬୦ ଲକ୍ଷ
(B) ୭୦ ଲକ୍ଷ
(C) ୧ କୋଟି
(D) ୨ କୋଟି
Answer:
(B) ୭୦ ଲକ୍ଷ

23. ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା କେବେ ମିତ୍ରଶକ୍ତି ସପକ୍ଷରେ ଯୋଗଦେଲା ?
(A) ୧୯୧୪
(B) ୧୯୧୨
(C) ୧୯୧୫
(D) ୧୯୧୭
Answer:
(D) ୧୯୧୭

24. କେଉଁ ଚୁକ୍ତି ଅନୁସାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ତା’ର ଦୁଇଟି ପ୍ରଦେଶ ଆଲ୍‌ସେସ୍ ଓ ଲରେନ୍ ଜର୍ମାନୀକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କଲା ?
(A) ଫ୍ରାଙ୍କଫର୍ଟ ସନ୍ଧି
(B) ରାଇନ୍ ସନ୍ଧି
(C) ପାରିସ୍ ଚୁକ୍ତି
(D) ଶାନ୍ତି ଚୁକ୍ତି
Answer:
(A) ଫ୍ରାଙ୍କଫର୍ଟ ସନ୍ଧି

25. ୧୮୮୨ ମସିହାରେ ଜର୍ମାନୀ -ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ ରାଜିନାମାରେ କେଉଁ ଦେଶ ଯୋଗ ଦେବା ଫଳରେ ତ୍ରିଶକ୍ତି-ମେଣ୍ଟ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ?
(A) ରୁଷିଆ
(B) ଫ୍ରାନ୍ସ
(C) ଇଟାଲୀ
(D) ଇଂଲଣ୍ଡ
Answer:
(C) ଇଟାଲୀ

26. ରୁଷିଆ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ କେବେ ‘ଦୃଶକ୍ତି ମେଣ୍ଟ’ ନାମକ ଏକ ସାମରିକ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିଥିଲେ ?
(A) ୧୮୯୪ ମସିହା
(B) ୧୯୦୨ ମସିହା
(C) ୧୯୦୪ ମସିହା
(D) ୧୯୦୫ ମସିହା
Answer:
(A) ୧୮୯୪ ମସିହା

27. ଇଂଲଣ୍ଡ କେବେ ରୁଷିଆ ସହିତ ଏକ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିଥିଲା ?
(A) ୧୮୯୪ ମସିହା
(B)୧୯୦୨ ମସିହା
(C) ୧୯୦୪ ମସିହା
(D) ୧୯୦୭ ମସିହା
Answer:
(D) ୧୯୦୭ ମସିହା

28. ୧୮୯୦ ମସିହା ପରେ କେଉଁ ଦେଶ ନୌଶକ୍ତିରେ କଲା ?
(A) ଇଟାଲୀ
(B) ଫ୍ରାନ୍ସ
(C) ଜର୍ମାନୀ
(D) ରୁଷିଆ
Answer:
(C) ଜର୍ମାନୀ

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Important Questions Chapter 6 ଜନନ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Life Science Important Questions Chapter 6 ଜନନ

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ବଂଶବୃଦ୍ଧି କେଉଁ ଦୁଇଟି ଉପାୟରେ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ବଂଶବୃଦ୍ଧି ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଟି ଉପାୟରେ ହୋଇଥାଏ । ଯଥା-

• ଅଲିଙ୍ଗୀ ଜନନ,
• ଲିଙ୍ଗୀୟ ଜନନ ।

2. ଜୀବମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ କେତେ ପ୍ରକାର କୋଷ ଦେଖାଯାଏ ?
ଉ-
ଜୀବମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ 2 ପ୍ରକାର କୋଷ ଦେଖାଯାଏ । ଯଥା-

• କାୟିକ ବା ସୋମୀୟ କୋଷ
• ଜାୟକ କୋଷ ।

4. କୋଷ ବିଭାଜନ କେତେ ପ୍ରକାର ?
ଉ-
ଜୀବମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ 2 ପ୍ରକାର କୋଷ ଦେଖାଯାଏ । ଯଥା –

• ସମବିଭାଜନ (ସୂତ୍ରାୟନ)
• ଅର୍ଥବିଭାଜନ ( ଅର୍ଦ୍ଧାୟନ)

5. ସମବିଭାଜନ କେଉଁ ଦୁଇଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସମ୍ପାଦିତ 24 ?
ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ହୋଇଥାଏ । ଯଥା –

• ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନ
• କୋଷଜୀବକ ବିଭାଜନ

6. ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନର ବିଭିନ୍ନ ଅବସ୍ଥାର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନ ଏକ ଜଟିଳ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ଏହା 4ଟି ଅବସ୍ଥା ଦେଇ ଗତି କରେ ଯଥା-

• ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା
• ମଧ୍ୟାବସ୍ଥା
• ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା

7. ଅର୍ଥବିଭାଜନକୁ ନ୍ୟୁନକ ବିଭାଜନ କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ଅର୍ଥବି ଭାଜନରେ ଗୋଟିଏ ମାତୃ କୋଷରୁ 4ଟି ଅପତ୍ୟକୋଷ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅପତ୍ୟ କୋଷ ମାତୃକୋଷ ତୁଳନାରେ ଅର୍ଦ୍ଧେକ ସଂଖ୍ୟକ ଗୁଣସୂତ୍ର ବହନ କରୁଥିବାରୁ ଏହାକୁ ନ୍ୟୁନକ ବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।

8. ଅର୍ଥବିଭାଜନର ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ଅର୍ଥବିଭାଜନ 2ଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ । ପ୍ରଥମ ବିଭାଜନରେ କୋଷର ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ଅର୍ଦ୍ଧେକ ହୁଏ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଭାଜନରେ ନୂତନ ଭାବେ ଗଠିତ କୋଷର ସମବିଭାଜନ ହୁଏ । ·

9. ଅର୍ଦ୍ଧାୟନର ପ୍ରଥମ ବିଭାଜନର ବିଭିନ୍ନ ସୋପାନଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ଅର୍ଦ୍ଧାୟନର ପ୍ରଥମ ବିଭାଜନ 4ଟି ଅବସ୍ଥା ଦେଇ ଗତିକରେ; ଯଥା :– ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା – I, ମଧ୍ୟାବସ୍ଥା – II, ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା – I, ଅନ୍ତିମାବସ୍ଥା – I

10. ଅର୍ଥବିଭାଜନର ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା-I ର ବିଭିନ୍ନ ଉପାବସ୍ଥାର ନାମ ଲେଖ ।
ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା-I ର 5 ଟି ଉପାବସ୍ଥା ରହିଥାଏ; ଯଥା :-

• ଲେପ୍‌ଟିନ୍,
• ଜାଇଗୋଟିନ୍,
• ପାଜିଟିନ୍,
• ଡିପ୍ଲୋଟିନ୍,
• ଡାଇଆକାଇନେସିସ

11. ଉଦ୍ଭଦରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଅଲିଙ୍ଗୀଜନନ କେତେ ପ୍ରକାର ?
ଉ-
ଉଦ୍ଭଦରେ ଅଲିଙ୍ଗୀଜନନ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପ୍ରକାରର

• ବିଭାଜନ
• କଳିକନ
• ରେଣୁଭବନ

12. ଦ୍ବିବିଭାଜନ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ବୀଜାଣୁ ଓ ଶୈବାଳ କୋଷର ନ୍ୟଷ୍ଟି ଓ କୋଷଜୀବକ 2ଟି ସମାନ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇ ଦୁଇଟି ଅପତ୍ୟ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଏହାକୁ ଦ୍ବିବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।

13. ବହୁବିଭାଜନ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
କେତେକ ଶୈବାଳ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭଦରେ ଜୀବକୋଷ 2ରୁ ଅଧ୍ଵ ଭାଗରେ ବିଭାଜିତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାଗ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ବହୁବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।

14. ଚଳରେଣୁ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ୟୁ ଲୋଥ୍ରି କ୍ ସ୍ ପରି ଶୈବାଳରେ ଚଳରେଣୁ ଦେଖାଯାନ୍ତି । ମାତୃକୋଷରୁ ନିର୍ଗତ ହୋଇ ଏହି ରେଣୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପରିବେଶରେ ସ୍ଥିର ହୋଇ ଅଙ୍କୁରିତ କରନ୍ତି ଓ ନୂତନ ଉଭିଦ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ।

15. ରେଣୁର ଧର୍ମ ଲେଖ ।
ଭ-
ରେଣୁ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର, ହାଲୁକା ଓ ଖାଲି ଆଖୁକୁ ଭଲଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । ଏହା ବାୟୁ ବା ଜଳରେ ବହୁଦୂରକୁ ଚାଲି ଯାଇପାରେ ଓ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶରେ ଅଙ୍କୁରିତ ହୋଇ ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରେ।

B ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1.ସାଧାରଣତଃ କେଉଁଠାରେ ଶୁକ୍ରାଣୁ ଓ ଡିମ୍ବାଣୁ ର ସମାୟନରୁ ଯୁଗ୍ମଜ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
2. ସ୍ତ୍ରୀ ଶରୀରର ଉଦର ଗହ୍ଵରର ନିମ୍ନଅଂଶରେ କେତେ ଯୋଡ଼ା ଡିମ୍ବାଶୟ ରହିଛି ?
3. ଡିମ୍ବାଣୁର ଜୋଡ଼ା ପେଲ୍ୟୁସିଡ଼ା ଚାରିପଟେ ଥ‌ିବା ଆବରଣକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
4. ଡିମ୍ବାଶୟର କେଉଁ ଅଂଶରୁ ଡିମ୍ବାଣୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
5. ସ୍ତ୍ରୀ ଜନନ ତନ୍ତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀର ଲମ୍ବ ପ୍ରାୟ କେତେ ସେ.ମି.?
6. କେଉଁ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମେ ଉତ୍ତର ଆମେରିକାରେ AIDS ଆକ୍ରାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଚିହ୍ନଟ କରାଗଲା ?
7. ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀରର କେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଶରୀରର ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧୀ ଶକ୍ତି ଧୀରେ ଧୀରେ ନଷ୍ଟ ହୁଏ ?
8. ଅନ୍ତଃରୋପଣ ପରେ ଗ୍ରାଷ୍ଟୁଲେସନ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ବାରା କ’ଣ ତିଆରି ହୁଏ ?
9. AIDS ବିଷୟରେ ଜନ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରତିବର୍ଷ କେଉଁ ତାରିଖକୁ ‘ବିଶ୍ବ AIDS ଦିବସ’ ଭାବେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି ?
10. RNA ଥିବା ଭୂତାଣୁମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
11. କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ରେଚ ଶୁକ୍ରାଣୁମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ?
12. ଯୁଗ୍ମଜର କେଉଁ ବାରମ୍ବାର ବିଭାଜିତ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ଏକକୋଷୀ ଯୁଗ୍ମଜରୁ ବହୁକୋଷୀ ବ୍ଲାଷ୍ଟ୍ରଲ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
13. ଭ୍ରୂଣବନ୍ଧ ଦେଇ ଭ୍ରୂଣ ମାଆ ଶରୀରରୁ କାହାଦ୍ୱାରା ଖାଦ୍ୟ . ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରେ ?
14. ମନୁଷ୍ୟ ଗର୍ଭାଶୟର ଲମ୍ବ ଓ ଚଉଡ଼ା ପ୍ରାୟ କେତେ ସେ.ମି ଅଟେ ?
15. ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀରରେ ଡିମ୍ବାଶୟ ପଟକୁ ଥ‌ିବା ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀର ମୁହଁ କାହା ସଦୃଶ ଅଟେ ?
16. ଡିମ୍ବାଶୟରେ ଡିମ୍ବୋତ୍ସର୍ଗ ପରେ ଗ୍ରାଫିଆନ୍ ଫଲିକଲ୍ (Graffian folicle) ଜାଗାରେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
17. ଶୁକ୍ରଜନନ ନଳିକାରୁ କ’ଣ ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋଇଥାଏ ?
18. ଡିମ୍ବାଣୁ ଜନନ ସମୟରେ ପରିପକ୍ବନ ପ୍ରାବସ୍ଥାର ଶେଷରେ କେତୋଟି ପୋଲାର ବଡ଼ି ତିଆରି ହୁଏ ?

Answers
1. ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ
2. 1
3. କରୋନା ରେଡ଼ିଏଟା
4. ଜାୟକ ଅଧ୍ଵଚ୍ଛଦ
5. 10-12
6. 1981
7. AIDS
8. ଗ୍ରାଣ୍ଟୁଲା
9. ଡିସେମ୍ବର 01 ତାରିଖ
10. ପଶ୍ଚ ଭୂତାଣୁ
11. ଭାସେକ୍ଟୋମୀ 11
12. କ୍ଲିଭେଜ୍
13. ନାଭିରଜ୍ଜୁ
14. 7.55.0
15. କାହାଳୀ
16. କର୍ପସ୍ ଲୁଟିୟମ୍
17. ଶୁକ୍ରାଣୁ
18. 3

C ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଜାୟିକ କୋଷର ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ……………….. ଭ।ବେ ରହିଥାଏ ।
2. ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଯୁଗ୍ମକ ଏକାପରି ହୋଇଥିଲେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ………………….. କୁହାଯାଏ ।
3. ଯୁଗ୍ମକ ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ …………………… କୁହାଯାଏ ।
4. ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥାରେ କୋଷର ଦୁଇ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ …………………. ଗଠନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ।
5. I
6. ପୁଞ୍ଜନ ଅବସ୍ଥା ……………………. ଉପାବସ୍ଥାରେ ଦେଖାଯାଏ ।
7. ପାରାନ୍ତରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା …………………….. ଉପାବସ୍ଥାରେ ଦେଖାଯାଏ ।
8. ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା-I ରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ………………… ଆକାର ଧାରଣ କରନ୍ତି ।
9. ୟୁଲୋଥିକସ୍ ପରି ଶୈବାଳରେ 4 ବା 8 ଟି ………………….. ରେଣୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଅନ୍ତି ।
10. ସମାୟନ ନ ହୋଇ ଡିମ୍ବାଣୁର ବୃଦ୍ଧିଘଟି ଫଳ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ତାହାକୁ ………………… କୁହାଯାଏ ।
11. ଗୋଟିଏ ଫୁଲର ପରାଗରେଣୁ ସେହି ଫୁ ଲର ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼ି ତାହାର ଡିମ୍ବାଣୁକୁ ସମାୟନ କଲେ ତାହାକୁ ………………. କୁହାଯାଏ ।
12. ସପୁଷ୍ପକ ଉଦ୍ଭଦରେ ଗୋଟିଏ ଫୁଯୁଗ୍ମକ ଡିମ୍ବକୋଷ ସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ ଯୁଗ୍ମଜ ଗଠନ କରେ ଓ ଏଥୁରୁ ……………………..ର ଉତ୍ପରି ହୁଏ ।
13. ପୁଂଯୁଗ୍ମକ ଓ ସ୍ତ୍ରୀ ଯୁଗ୍ମ କର ମିଳନକୁ ………………. କୁହାଯାଏ ।
14. ସମାୟନ ପରେ ଯୁଗ୍ମଜ ବାରମ୍ବାର ବିଭାଜିତ ହୋଇ ଡିମ୍ବକ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ……………………… ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
15. ହାଇଡ୍ରାର କୋରକଦ୍‌ମ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପାଇଁ ………………….. ଘଶା
16. ପ୍ରତିକୂଳ ପରିବେଶ ଓ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ଅଭାବ ଦେଖାଦେଲେ ସ୍ପଞ୍ଜ ନିଜ ଶରୀର ଭିତରେ …………………… ତିଆରି କରେ ।

18. ବହୁବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବାରମ୍ବାର ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନ ଦ୍ଵାରା ଏମିବା ଶରୀରରେ …………………… ଟି ଛୋଟ ନ୍ୟଷ୍ଟି ତିଆରି ହୁଏ ।

20. ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷର …………………… ଚଳନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
21. ମନୁଷ୍ୟ ଗର୍ଭାଶୟର ଲମ୍ବ ପ୍ରାୟ …………………… ସେ.ମି. ।
22. ସ୍ତ୍ରୀ ଶରୀରରେ ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀର ଲମ୍ବ ପ୍ରାୟ ………………….. ସେ.ମି. ।
23. ସମବିଭାଜନ ଦ୍ବାରା ଯୁଗ୍ମଜର ବାରମ୍ବାର ଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ଵାରା ଏକକୋଷୀ ଯୁଗ୍ମଜରୁ ଏକ ବହୁକୋଷୀ ………………….. ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
24. ପୁରୁଷ ବନ୍ଧ୍ୟାକରଣ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାରକୁ ………………….. କୁହାଯାଏ ।
25. ସ୍ତ୍ରୀ ବନ୍ଧ୍ୟାକରଣ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାରକ ………………….. କୁହାଯାଏ ।

Answers
1. ସମସଂଖ୍ୟା
2. ସମଯୁଗ୍ମ କ
3. ଅସମଯୁଗ୍ମକ
4. ତର୍କୁତନ୍ତୁ
5. ତୃନ କରିଉ।କନ
6. ଜାଇଗୋଟିନ୍
7. ଡିପ୍ଲୋଟିନ୍
8. V
9. ଚଳ
10. ଅସମାୟିତ ଜନନ
11. ସ୍ଵପରାଗଣ
12. ନ୍ତୁଶ
13. ସମାୟନ
14. ନ୍ତୁଶ
15. 48 ବୁ 96
16. ଜେମ୍ୟୁଲ୍
17. ପରିପକ୍ବନ ପ୍ରାବସ୍ଥା
18. 500 600
19. ମିଡ଼ିଲ୍‌ ମିସ୍
20. ଟେଲ୍
21. 7.5
22. 10-12
23. ବ୍ଲାଷ୍ଟୁଲା
24. ଭାସେକ୍ଟୋମୀ
25. ଟ୍ୟୁବେକ୍ଟୋମୀ

D ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ ( ✓) ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ଫୁଲର ପରାଗରେଣୁରେ 2n ସଂଖ୍ୟକ ଗୁଣସୂତ୍ର ଥାଏ ।
2. ପାଇଥ୍ ଅମ୍ ନାମକ କବକ ପରିବେଶ ଅନୁସାରେ ଉଭୟ ଚଳରେଣୁ ବା ଅଚଳରେଣୁଦ୍ଵାରା ବଂଶବିସ୍ତାର
3. ଆଜିକାଲି ମଞ୍ଜିବିହୀନ ପିଜୁଳି, ଅଙ୍ଗୁର ଓ କଦଳୀ ଆଦି ଫଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରାଯାଇପାରୁଛି ।
4. ପାରାମି ସିୟମ୍‌ରେ କୋଷ ବିଭାଜନ ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ପୃଷ୍ଠରେ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ ।
5. ହାତୀ ଓ ତିମି ଆଦି ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଶୁକ୍ରାଶୟ ଶରୀର ଭିତରେ ଥାଏ ।

7. ଯୁଗ୍ମଜ ବିଭାଜିତ ହୋଇ ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
8. 20ଟି ଗୁଣସୂତ୍ର ଥିବା କୋଷରୁ ଚାରୋଟି କୋଷ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଷରେ 10ଟି ଗଣସତ୍ଵ ରହିବ ।
9. ଲେପ୍‌ଟିନ୍ ଉପାବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ମୁଦ୍ରିକା ସଦୃଶ ଦେଖାଯାଏ ।
10. ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା ଅବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ର କୋଣାକାର ଆକାର ଧାରଣ କରେ ।

Answers
1. (✗)
2. (✓)
3. (✓)
4. (✗)
5. (✓)
6. (✓)
7. (✗)
8. (✓)
9. (✗)
10. (✓)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ପ୍ରଥମ ଯୋଡାର ସମ୍ପର୍କକୁ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1 ‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ଯୁଗ୍ମକ : (n)	ଯୁଗ୍ମକ :
ଭାସେକ୍ଟୋମୀ : ଶୁକ୍ରବାହୀ ନଳୀ	ଟ୍ୟୁବେକ୍ଟୋମୀ :
ଡିମ୍ବାଶୟ : ଇଣ୍ଟ୍ରାଜେନ୍	ଶୁକ୍ରାଶୟ :
ନଳୀନ୍ୟଷ୍ଟି : ଇଡ୍ରୋଜେନ୍	ଶୁକ୍ରାଶୟ :
ଚଳରେଣୁ : ୟୁଲୋଥିକ୍ସ	ଅଟଳରେଣୁ :

Answer

‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ଯୁଗ୍ମକ : (n)	ଯୁଗ୍ମକ : 2n
ଭାସେକ୍ଟୋମୀ : ଶୁକ୍ରବାହୀ ନଳୀ	ଟ୍ୟୁବେକ୍ଲେମୀ : ଡିମ୍ବବାହୀ ନାଲୀ
ଡିମ୍ବାଶୟ : ଇଣ୍ଟ୍ରାଜେନ୍	ଶୁକ୍ରାଶୟ : ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ
ନଳୀନ୍ୟଷ୍ଟି : ଇଡ୍ରୋଜେନ୍	ଶୁକ୍ରାଶୟ : ଇଶଯେ।ଷ
ଚଳରେଣୁ : ୟୁଲୋଥିକ୍ସ	ଅଚଳରେଶୁ : ପେନିସିଲିପ୍ ପ

 

2. ‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
କଖାରୁ : ଏକଳିଙ୍ଗୀ	ମନ୍ଦାର :
ହାଇଡ୍ରା : ବାହ୍ୟ କୋରକୋଦ୍‌ମ	ସଞ୍ଜ :
ଶୁକ୍ରାଶୟ : ଶୁକ୍ରାଣୁ	ଗର୍ଭାଶୟ :
ପ୍ରଗୁଣନ ପ୍ରାବସ୍ଥା : ସମବିଭାଜନ	ପରିପନ୍ ପୂୀର ଯୀ
ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ 10 ରୁ 12 ସେ.ମି.	ଗସ୍ତଶୟ

Answer

‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
କଖାରୁ : ଏକଳିଙ୍ଗୀ	ମନ୍ଦାର : ଉଭୟଲିଙ୍ଗୀ
ହାଇଡ୍ରା : ବାହ୍ୟ କୋରକୋଦ୍‌ମ	ସ୍ଵଞ୍ଜ : ଅନ୍ତଃକୋରକଦମ
ଶୁକ୍ରାଶୟ : ଶୁକ୍ରାଣୁ	ତିମୃଶଯ : ଡିମ। ଶୁ
ପ୍ରଗୁଣନ ପ୍ରାବସ୍ଥା : ସମବିଭାଜନ	ପରି ପକ୍ବ ନ ପ୍ରାବସ୍ଥା : ଅଘଟି ଗ କ ନି
ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ 10 ରୁ 12 ସେ.ମି.	ଗର୍ଭାଶୟ : 7.5 ସେ.ମି.

 

3 .‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ଅପୁଞ୍ଜନ : ଲ।ଲଗେ।ଗିନ	ପାରାନ୍ତରଣ :
mitos: ପୂତରାତ୍ମତ।	meion:
ସୂତ୍ରାୟନ : ସମବିଭାଜନ	ଅର୍ଜାୟନ :
ୟୁଲୋଥିକସ୍ : ଚଳରେଣୁ	ପେନିସିଲିୟମ୍ :
ଅମରପେ।ଲ : ପତ୍ର	ଶତମୂଳୀ :

Answer

‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ଅପୁଞ୍ଜନ : ଲ।ଲଗେ।ଗିନ	ପାରାନ୍ତରଣ : ଡିପୋଟିନ୍
mitos: ପୂତରାତ୍ମତ।	meion : କମାଇବା
ସୂତ୍ରାୟନ : ସମବିଭାଜନ	ଅର୍ଘ୍ୟୟନ : ନାନକ ବିଭାଜନ
ୟୁଲୋଥିକସ୍ : ଚଳରେଣୁ	ପେନିସିଲିୟମ୍ : ଅଚଳ ରେଣୁ
ଅମରପେ।ଲ : ପତ୍ର	ଶତମୂଳୀ : ମୂଳ

Objective Type Questions with Answers 

1. ବୀଜାଣୁରେ ସାଧାରଣତଃ ବଂଶ ବିସ୍ତାର କିପରି ହୋଇଥାଏ ?
(A) ଦ୍ବିବିଭାଜନ
(B) କଳିକନ
(C) ରେଣୁ ଭବନ
(D) ସମାୟନ
Answer
(A) ଦ୍ବିବିଭାଜନ

2. ପୁଂ-ଯୁଗ୍ମକର କେଉଁଟି ସହ ମିଳନ ଘଟି ଭ୍ରୂଣପୋଷ ନ୍ୟଷ୍ଟି ଗଠିତ ହୁଏ ?
(A) ଡିମ୍ବକୋଷ
(B) ସହାୟକ କୋଷ
(C) ପ୍ରତିମୁଖ କୋଷିକା
(D) ଦ୍ଵିତୀୟକ ନ୍ୟଷ୍ଟି
Answer
(D) ଦ୍ଵିତୀୟକ ନ୍ୟଷ୍ଟି

3. ପରିପକ୍ବନ ପ୍ରାବସ୍ଥା ଶେଷରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରାଥମିକ ଡିମ୍ବାଣୁ କୋଷରୁ କେତୋଟି ପୋଲାର ବଡ଼ି ତିଆରି ହୋଇପାରେ ?
(A) 4
(B) 3
(C) 2
(D) 1
Answer
(B) 3

4. କେଉଁ ପ୍ରାଣୀରେ ଅନିଷେକ ଜନନ ଦେଖାଯାଏ ?
(A) ଶୈବାଳ
(B) ବେଙ୍ଗ
(C) ଫର୍ଶ
(D) ମହୁମାଛି
Answer
(D) ମହୁମାଛି

5. ମଣିଷ ଡିମ୍ବାଣୁରେ ଅଟୋଜୋମ୍ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
(A) 1
(B) 2
(C) 22
(D) 23
Answer
(C) 22

6. କେଉଁଟିର ଏକଲିଙ୍ଗୀ ଫୁଲ ଥାଏ ?
(A) କଖାରୁ
(B) ମନ୍ଦାର
(C) ସୋରିଷ
(D) ଧାନ
Answer
(A) କଖାରୁ

7. ଏଡ଼ସର କେଉଁଟି କାରକ ?
(A) ବୀଜାଣୁ
(B) ଭୂତାଣୁ
(C) ଆଦିଜୀବ
(D) କବକ
Answer
(A) ବୀଜାଣୁ

8. କେତୋଟି ପୁଂ ଯୁଗ୍ମକ ନ୍ୟଷ୍ଟି ଆବୃତ ବୀଜୀ
(A) 1
(B) 2
(C) 3
(D) 4
Answer
(B) 2

9. ବେଙ୍ଗଫୁଲା କେଉଁଟି ଦ୍ଵାରା ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରିଥାଏ ?
(A) ଶ୍ଵାସରନ୍ଧ୍ର
(B) ଚର୍ମ
(C) ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍
(D) ଗାଲି
Answer
(D) ଗାଲି

10. ସାଧାରଣତଃ ସ୍ତ୍ରୀ ଜନନତନ୍ତ୍ରର କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ସମାୟନ ଘଟେ ?
(A) ଡିମ୍ବାଶୟ
(B) ଜରାୟୁ
(C) ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ
(D) ଗର୍ଭାଶୟ
Answer
(C) ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ

11. କେଉଁଟି ଫୁଲର ଅଂଶ ନୁହେଁ ?
(A) ଫଳିକା
(B) ଦଳମଣ୍ଡଳ
(C) କାଲସ୍
(D) ବୃରିମଣ୍ଡଳ
Answer
(C) କାଲସ୍

12. ଭୃଣକାଣ୍ଡ ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରିବାର ପରୀକ୍ଷଣ ପ୍ରଥମେ କିଏ କରିଥିଲେ ?
(A) ଉଇଲିୟମ୍ ହାର୍ଭେ
(B) ଚାର୍ଲସ୍ ଡାରଉଇନ୍
(C) ଲାମାର୍କ
(D) ରବର୍ଟ ହିଲ୍
Answer
(B) ଚାର୍ଲସ୍ ଡାରଉଇନ୍

13. ସମବିଭାଜନର କେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ
(A) ଅନ୍ତିମାବସ୍ଥା
(B) ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା
(C) ମଧ୍ଯବସ୍ଥା
(D) ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା
Answer
(C) ମଧ୍ଯବସ୍ଥା

14. କେଉଁଟି ଚଳରେଣୁ ଦ୍ଵାରା ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରେ ?
(A) ଇଷ୍ଟ୍
(B) ବୀଜାଣୁ
(C) ପେନ୍‌ସିଲିୟମ୍
(D) ୟୁଲୋଥ୍ରିକ୍‌
Answer
(D) ୟୁଲୋଥ୍ରିକ୍‌

15. କେଉଁଟି କୋଷଝିଲ୍ଲୀର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ?
(A) ଶ୍ଵେତସାର
(B) ସ୍ନେହସାର
(C) ଧାତୁସାର
(D) ଜୀବସାର
Answer
(B) ସ୍ନେହସାର

16. ଜୋକର ରେଚନ ଅଙ୍ଗର ନାମ କ’ଣ ?
(A) ସଂକୋଚିକିଧାନୀ
(B) ଶିଖା କୋଷ
(C) ନେଫ୍ରିଡ଼ିଆ
(D) ବୃକ୍‌କ
Answer
(C) ନେଫ୍ରିଡ଼ିଆ

17. କେଉଁ ଜୀବରେ ଉଭୟ ସମଯୁଗ୍ମନ ଓ ଅସମଯୁଗ୍ମନ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ?
(A) ମଣିଷ
(B) ମକା
(C) କବକ
(D) ମାଛ
Answer
(C) କବକ

18. ଯୁଗ୍ମଜ ବିଭାଜିତ ହୋଇ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
(A) ଯୁଗ୍ମକ
(B) ଚଳରେଣୁ
(C) 261
(D) ଗେମା
Answer
(C) 261

19. ପେନିସିଲିୟମ୍‌ରେ ଅଲିଙ୍ଗୀ ଜନନର ଏକକକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ଚଳରେଣୁ
(B) ଅଚଳରେ ଣୁ
(C) କଳିକା
(D) ଜେମ୍ୟୁଲ୍
Answer
(B) ଅଚଳରେ ଣୁ

20. ମୂଳ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷରୁ ପ୍ରାଥମିକ ଶୁକ୍ରାଣୁ ବୃଦ୍ଧି ହେବା ଅବଧିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ବୃଦ୍ଧି ପ୍ରାବସ୍ଥା
(B) ପ୍ରଗୁଣନ ପ୍ରାବସ୍ଥା
(C) ବିଭେଦନ ପ୍ରାବସ୍ଥା
(D) ପରିପକ୍ବନ ପ୍ରାବସ୍ଥା
Answer
(A) ବୃଦ୍ଧି ପ୍ରାବସ୍ଥା

21. ସାଧାରଣତଃ କେଉଁଠାରେ ଶୁକ୍ରାଣୁ ଓ ଡିମ୍ବାଣୁର ସମାୟନରୁ ଯୁଗ୍ମଜ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
(A) ପ୍ରାଥମିକ ଫଲିକଲ୍
(B) କର୍ପସ ଲୁଟିୟମ୍
(C) ଦ୍ଵିତୀୟକ ଫଲିକଲ୍
(D) ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ
Answer
(D) ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ

22. କେଉଁଟି ପୁରୁଷ ଜନନ ତନ୍ତ୍ରର ଅଂଶ ନୁହେଁ ?
(A) ଶିଶୁ
(B) ମୁଷ
(C) ଶୁକ୍ରମୁଣି
(D) ଗର୍ଭାଶୟ
Answer
(D) ଗର୍ଭାଶୟ

1. ପରାଗସଙ୍ଗମ ବା ପରାଗଣ କ’ଣ ? ଉଦ୍ଭଦରେ ସମାୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କିପରି ସଂପାଦିତ ହୁଏ ?
ଉ-

• ସମାୟନ ପୂର୍ବରୁ ଫୁଲରେ ଥିବା ପରାଗରେଣୁ ବିଭିନ୍ନ ମାଧ୍ୟମରେ ଆସି ଫୁଲର ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼େ । ଏହାକୁ ପରାଗସଙ୍ଗମ୍ ବା ପରାଗଣ କୁହାଯାଏ ।
• କେତେକ ଉଦ୍ଭଦରେ ଗୋଟିଏ ଫୁଲ ର ପରାଗରେଣୁ ସେହି ଫୁଲର ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼ି ତାହାର ଡିମ୍ବାଣୁକୁ ସମାୟନ କରେ । ଏହାକୁ ସ୍ଵପରାଗଣ କହନ୍ତି ।
• ଅଧିକାଂଶ ଉଭିଦରେ ଗୋଟିଏ ଜାତିର ଫୁଲର ପରାଗରେଣୁ ପତଙ୍ଗ, ପକ୍ଷୀ, ଜଳ, ବାୟୁ ଆଦି ମାଧ୍ୟମରେ ଆସି ସେହି ଜାତିର ଅନ୍ୟ ଏକ ହୁଏ । ଏହାକୁ ପରପରାଗଣ କହନ୍ତି ।
• ସମାୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପରାଗରେଣୁ ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼ିଲାପରେ ତାହାର ବାହାର ଆବରଣ ଫାଟିଯାଏ ।
• ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ଶର୍କରା, ଜୈବିକ ଅମ୍ଳ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ମିଶ୍ରଣରୁ ଏକ ଅଠାଳିଆ ପଦାର୍ଥ ଜାତ ହୁଏ । ପରାଗରେଣୁ ଏହି ପଦାର୍ଥର ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଭିତର ଆବରଣଟି ଏକ ନଳୀ ଆକାରରେ ବାହାରି ଅଙ୍କୁରିତ ହୁଏ ।
• ଏହି ନଳୀ ଗର୍ଭଦଣ୍ଡ ମଧ୍ୟଦେଇ ଭ୍ରୂଣାଶୟ ଆଡ଼କୁ ବଢ଼େ ଏହାକୁ ପରାଗନଳୀ କହନ୍ତି । ପରାଗନଳୀଟି କିଛି କୋଷରସ ସହିତ ଦୁଇଟି ପୁଂଯୁଗ୍ମକ ଓ ଗୋଟିଏ ନଳୀ ନ୍ୟଷ୍ଟି ଥାଏ ।
• ଗୋଟିଏ ପୁଂଯୁଗ୍ମକ ଓ ସ୍ତ୍ରୀଯୁଗ୍ମକ ବା ଡିମ୍ବକୋଷ ସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ ଯୁଗ୍ମଜ ଗଠନ କରିଥାଏ ।

2. ଏମିବାର ବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ-
ଦ୍ବିବିଭାଜନ :

• ଅନୁକୂଳ ପରିସ୍ଥିତିରେ (ତାପମାତ୍ରା ପ୍ରାୟ 25°C ଥ‌ିବା ବା ପ୍ରଚୁର ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ମିଳିଲେ) ଏମିବା ଶରୀର ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ ।
• ବୃହତ୍ ଆକାରରେ ପହଞ୍ଚିଲାପରେ ନିଜର ଗୋଲ ଆକାର ଧାରଣ କରେ ।
• ଆଉ ଖାଦ୍ୟ ଗ୍ରହଣ ନ କରି ଓ କୋଷ ସମବିଭାଜନ ଦ୍ବାରା ଗୋଟିଏ ମାତୃ ଏମିବାରୁ ଦୁଇଟି ଅପତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଏହାକୁ ଦ୍ଵିବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।

ବହୁବିଭାଜନ :

• ଖରାଦିନେ ଏମିବା ରହୁଥ‌ିବା ଜଳାଶୟ ଶୁଖୁଲେ କିମ୍ବା ଅତ୍ୟଧିକ ଥଣ୍ଡା ଯୋଗୁଁ ବରଫ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରି ନିଜ ଶରୀର ଚାରିପଟେ ତିନିସ୍ତର ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ କଠିନ ଆବରଣ ବା କୋଷ୍ଠିକା ଗଠନ କରେ ଏହାକୁ କୋଷିକା ଭବନ କହନ୍ତି ।
• ଏହି ସମୟରେ ତାର ଚୟାପଚୟ କ୍ରିୟା ହ୍ରାସ ପାଏ । ବାରମ୍ବାର ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନ ଦ୍ବାରା ଏମିବା ଶରୀରରେ 500 – 600 ଛୋଟ ନ୍ୟଷ୍ଟି ତିଆରି ହୁଏ ।

3. ହାଇଡ୍ରାର ବଂଶବିସ୍ତାର ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-
ହାଇଡ୍ରା ବାହ୍ୟକୋର୍‌କେନସ ପ୍ରଣାଳୀରେ ବଂଶବିସ୍ତାର କରେ ।

• ପରିବେଶ ଯେତେ ବେଳେ ଅନୁକୂଳ ଓ ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ପ୍ରଚୁର ଭାବେ ମିଳେ କୋର୍ କୋଦ୍‌ ଗମ୍ ଉପାୟରେ ବଂଶବିସ୍ତାର କରେ ।
• ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଅବସ୍ଥାରେ ହାଇଡ୍ରା ଶରୀରର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରକାର କୋଷ ଏକାଠି ହେବାଦ୍ଵାରା ଏକ ଛୋଟ ଆବୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ଅଞ୍ଚଳକୁ କୋରକୋଦ୍‌ଗମ୍ ଅଞ୍ଚଳ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ଆବୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ବଡ଼ ହୁଏ । ଏହା ମଧ୍ୟକୁ ହାଇଡ୍ରା ଶରୀରର ଗୁହାନ୍ତ ପ୍ରବେଶ କରେ ।
• ଆବୁର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ତାରା ଆକାରର ଏକ ପାଟ ଓ ପାଟିର ଚାରିପଟେ କର୍ଷିକା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହା ଛୋଟ ହାଇଡ୍ରା ପରି ଦେଖାଯାଏ ।
• ଏହା ମାତୃ ହାଇଡ୍ରା ସହିତ ଲାଗିରହି ମଧ୍ୟ କର୍ଷିକା ସାହାଯ୍ୟରେ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରେ ।
• ଅପତ୍ୟ ହାଇଡ୍ରାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବୃଦ୍ଧି ପରେ ଏହାର ମୂଳ ଅଂଶ ସଂକୁ ଚିତ ହୁଏ। ଏହା ମାତୃ ହାଇଡ୍ରାଠାରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୁଏ ଏବଂ ପରିବେଶରୁ କରେ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ପାଇଁ 48 ରୁ 96 ଘଣ୍ଟା ସମୟ ଲାଗେ ।

4 .ସମବିଭାଜନର ‘ ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନ ହୋଇଥାଏ ? ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
ଊ-
(କ) ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା :

• ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥାର ଆରମ୍ଭରେ କ୍ରୋମାଟିନ୍ ଜାଲିକା ଦେଖାଯାଏ ।
• ଜାଲିକା କ୍ରମେ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ସ୍ଥୁଳ ରୂପ ଧାରଣ କରି ପରିଶେଷରେ କେତୋଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଗୁଣସୂତ୍ର
• ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥାର ଶେଷବେଳକୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର ଅନୁ ଲ ମ୍ବଭାବେ ବି ଭାଜିତ ହୋଇଥ‌ିବାର ଦେଖାଯାଏ, କିନ୍ତୁ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ରଠାରେ ଲାଗି ରହିଥାଏ ।
• କ୍ରମେ ନିନ୍ୟଷ୍ଟି ଓ ନ୍ୟଷ୍ଟି ଝିଲ୍ଲୀ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଯାଏ ଓ କୋଷରେ ଥ‌ିବା ସେଣ୍ଡୋଜୋମ୍ ମେରୁ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରନ୍ତି ।
• କୋଷର ଦୁଇ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ତର୍କୁତନ୍ତୁ ଗଠନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ଭାବେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଏ ।

(ଖ) ମଧ୍ୟାବସ୍ଥା :

• ମଧ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ଗୁଡ଼ିକ କୋଷର ମଧ୍ଯସମତଳ ଭାଗକୁ ଚାଲିଆସନ୍ତି ।
• ମେରୁ ସ୍ଥିତ ତର୍କୁ ତନ୍ତୁ କ୍ରମଶଃ ବର୍ଦ୍ଧିତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ରସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।

(ଗ) ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା :

• ଉତ୍ତରାବସ୍ଥାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ର ବିଭାଜିତ ହୁଏ ।
• ତର୍କୁତନ୍ତୁ ସଙ୍କୁଚିତ ହେବାଫଳରେ ଗୁଣସୂତ୍ରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ସୂତ୍ର ଦୁଇ ବିପରୀତ ମେରୁ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରନ୍ତି ।
• ଏହି ସମୟରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ସୂତ୍ର କୋଣାକାର ବା ‘V’ ଆକାର ଧାରଣ କରନ୍ତି ।

5. ଅର୍ଥବିଭାଜନର ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା-I କିପରି ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ? ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
ଉ-
ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା – 1 : ଏହା ଦୀର୍ଘ ଓ ଜଟିଳ ଅଟେ । ଏହି ଅବସ୍ଥାର ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଅଧ୍ଵ ପାଞ୍ଚୋଟି ଉପାବସ୍ଥା
ଥାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ଲେପ୍ଟୋଟିନ୍, ଜାଇଗୋଟିନ୍, ପାକିଟିନ୍, ଡିପ୍ଲୋଟିନ୍ ଏବଂ ଡାଇଆକାଇନେସିସ୍ ।

• ଲେପଟୋଟିନ୍ ଅବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଅବସ୍ଥାରେ ଯଦି ଓ ପୂର୍ବ ରୁ ମାତ୍ର ତାହା ଏକକ ରୂପେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି ।
• ଜାଇଗୋଟିନ୍‌ରେ ପିତାମାତାଙ୍କଠାରୁ ଆସିଥିବା ସଦୃଶ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ଆଡ଼କୁ ଆକୃଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି ଓ ଲମ୍ବ ଭାବରେ ଯୋଡ଼ା ଯୋଡ଼ା ହୋଇ ଲାଗି ରହନ୍ତି । ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ଆପୁଞ୍ଜନ କୁହାଯାଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର ଯୁଗଳ ବା ଯୋଡ଼ିକୁ ଯୁଗଳ ଗୁଣସୂତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
• ପାକିଟିନ୍‌ରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ସ୍ଥୂଳ ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ରାକାର ହୁଏ । ଏକକସୂତ୍ରର ହୋଇଥିବାରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୁଗଳ ସୂତ୍ରରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ଡିପ୍ଲୋଟିନ୍‌ରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ଗୁଡ଼ିକର ପୃଥକୀରଣ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ସେମାନେ କେବଳ କେତେକ ବିନ୍ଦୁରେ ପରସ୍ପର ସହିତ ଲାଗିରହି ଅନ୍ୟ ଅଂଶରେ ପୃଥକ୍ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହି ମିଳନସ୍ଥଳକୁ କାଏଜ୍‌ମା କୁହାଯାଏ ।
• ଯୁଗଳ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଏହି ମିଳନସ୍ଥଳ ବା (କାଏଜ୍‌ ମାଟା) ନିକଟରେ ସେମାନଙ୍କ ଏକକସୂତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଅଂଶ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଜିନ୍ ଆଦାନପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକୟିୟାକୁ ପାରାନ୍ତରଣ କୁହାଯାଏ ।
• ଡାଇଆକାଇନେସିସ୍‌ରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷୁଦ୍ରାକାର; କିନ୍ତୁ ସ୍ଥୁଳ ଓ ବର୍ତ୍ତୁଳ ହେବାଦ୍ଵାରା ଅଧିକ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଅନ୍ତି । ଏହି ଉପାବସ୍ଥାରେ ଏବଂ ନ୍ୟଷ୍ଟିଝିଲ୍ଲୀ ଏହି ଅବସ୍ଥାରେ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।

1. ଅନ୍ତଃରୋପଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଊ-

• ଯୁଗ୍ମଜ ସୃଷ୍ଟି ହେଲାପରେ ଏହା ବାରମ୍ବାର ବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଘଟି ଏକ କୋଷୀ ଯୁଗ୍ମଜରୁ ଏକ ବହୁକୋଷୀ ବ୍ଲାଷ୍ଟ୍ରଲା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଏହି ବ୍ଲାଣ୍ଟୁଲାଟି ବ୍ଲାଷ୍ଟାସିଷ୍ଟ ଅବସ୍ଥାକୁ ପରିଣତ ହୋଇ ଗର୍ଭାଶୟର କାନ୍ଥର ନିବିଡ଼ଭାବେ କହନ୍ତି ।
• ଗର୍ଭାଶୟ ସହିତ ଭ୍ରୂଣଟି ଭ୍ରୂଣବନ୍ଧ ବା ପ୍ଲାସେଣ୍ଟା ଜରିଆରେ ଏକ ଜୈବିକ ସମ୍ବନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
• ଭ୍ରୂଣବନ୍ଧଦେଇ ଭ୍ରୂଣ ମାଆ ଶରୀରରୁ ନାଭିରଜ୍ଜୁ ଦ୍ଵାରା ଖାଦ୍ୟ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରେ ।
• ସେହିପରି ଭୃଣ ମଧ୍ୟରୁ ନିର୍ଗତ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପ୍ଲାସେଣ୍ଟା ବାଟଦେଇ ମାଆ ଶରୀରକୁ ଓ ପରେ ବାହାରକୁ ଆସେ ।

2. ଡିପ୍ଲୋଟିନ୍ ଅବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ରର କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟେ ?
ଭ-

• ଡିପ୍ଲୋଟିନ୍ ଅବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ର ପୃଥକୀକରଣ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ।
• ସେମାନେ କେବଳ କେତେକ ବିନ୍ଦୁରେ ପରସ୍ପର ସହିତ ଲାଗି ରହି ଅନ୍ୟ ଅଂଶରେ ପୃଥକ୍ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ଏହି ମିଳନସ୍ଥଳକୁ କାଏଜ୍‌ମା କହନ୍ତି ।
• ଯୁଗଳ ଗୁଣସୂତ୍ର ଗୁଡ଼ିକର ଏହି ମିଳନସ୍ଥଳ ବା ମଧ୍ୟରେ ଅଂଶ ବି ନି ମୟ ଦ୍ଵାରା ଜିନ୍ ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ

3. ଅର୍ଥବିଭାଜନର ଗୁରୁତ୍ଵ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଅର୍ଷବି ଭାଜନରେ ଗୋଟିଏ ମାତୃ କୋଷରୁ ଚାରୋଟି ଅପତ୍ୟକୋଷ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଅପତ୍ୟକୋଷ ଗୁଡ଼ିକର ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ସଂଖ୍ୟକ ଗୁଣସୂତ୍ର ବହନ କରେ ।
• ଏହା ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଟେ ।
• ଏହି ବିଭାଜନ ଦୁଇଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଘଟିଥାଏ; ଯଥା – ପ୍ରଥମ ବିଭାଜନ ଓ ଦ୍ବିତୀୟ ବିଭାଜନ ।
• ପ୍ରଥମ ବିଭାଜନରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ଅର୍ଦ୍ଧେକ ହୁଏ ଏବଂ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଭାଜନରେ ନୂତନ ଭାବେ ଗଠିତ କୋଷଗୁଡ଼ିକର ସମବିଭାଜନ ହୁଏ ।
• ଏହି ବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ମାତୃକୋଷରୁ ଚାରୋଟି ଅପତ୍ୟ କୋଷ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ଓ ଥାଏ ।

4. ଟିସୁ ପୋଷଣ କ’ଣ ବୁଝାଅ ।
ଉ-

• ଉଦ୍ଭିଦର ଜୀବକୋଷ ବା ଟିସୁଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ରୂପେ ସଂଗଠିତ ପୋଷକ ମାଧ୍ୟମରେ ବଢ଼ାଇ ଦ ସୃଷ୍ଟିକୁ ଟିସୁପୋଷଣ କହନ୍ତି ।
• ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଟିସୁ ସମୂହକୁ ସାମଗ୍ରିକ ଭାବରେ କାଲସ୍ କୁହାଯାଏ । କାଲସ୍‌ଗୁଡ଼ିକର ବୃଦ୍ଧି ଓ ବିଭେଦନ ପରେ ସେଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହରମୋନ୍ ଥିବା ପୋଷକକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଏ । କାଲସ୍‌ ଏହି ପୁନଃ କର୍ଷଣରେ ସେଥୁରୁ ଚାରା ଉଭିଦ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ।
• ଏହି ଚାରା ଉଭିଦକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣାଧୀନ ପରିବେଶରେ ବଢ଼ିବାକୁ ଦିଆଯାଏ । ଫଳରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଉଦ୍ଭଦରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଅନ୍ତଃ ଅଣୁବଂଶ ବିସ୍ତାର କୁହାଯାଏ । ଆଜିକାଲି ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଅସଂଖ୍ୟ ଉନ୍ନତ, ରୋଗଶୂନ୍ୟ

5. ଏଡ଼ସ୍ ରୋଗ ଓ ଏହାର କାରଣ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଏଡ଼ସ୍ ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀର ର ଏକ ଅବସ୍ଥା ଯେଉଁଥରେ ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତି ହ୍ରାସ ପାଇବା ଦ୍ଵାରା ଏହି ରୋଗଦ୍ୱାରା ଆକ୍ରାନ୍ତବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ରୋଗ ହେଲେ ଆଉ ଭଲ ଅଭାବ ସଂଲକ୍ଷଣ ବା ସମୂହ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
• ଏଡ଼ସ୍ ଆକ୍ରାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିର ଶରୀରରେ ଟି.ଲିମ୍ଫୋସାଇଟ୍ ନାମକ ଏକ ପ୍ରକାର ଶ୍ୱେତସାର କରିପାରେ ନାହିଁ ।
• ଏହାଫଳରେ ମାସାଧ୍ଵକ କାଳ ଜ୍ଵର ଲାଗିରହେ । ଝାଡ଼ା ଓ କାଶ ଲାଗିରହେ । ଶ୍ଵାସତନ୍ତ୍ର ଓ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସମସ୍ୟା ଦେଖାଯାଏ । ନ କଲେ ରୋଗୀର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥାଏ ।

6. ଏମିବାର ବହୁ ବିଭାଜନ ବର୍ଣ୍ଣନ କର । ଏ ପ୍ରକାର ବିଭାଜନର ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ? (ଚିତ୍ର ଅନାବଶ୍ୟକ ।)
ଉ-

• ଖରାଦିନେ ଏମିବା ରହୁଥ‌ିବା ପୋଖରୀ ବା ଗାଡ଼ିଆରୁ ପାଣି ଶୁଖୁଲେ ବା ଅତ୍ୟଧିକ ଥଣ୍ଡା ଯୋଗୁଁ ପାଣି ବରଫ ହୋଇଗଲେ, ଏମିବା ଶରୀରଚାରିପଟେ ତିନିସ୍ତର ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ କଠିନ ଆବରଣ ବା କୋଷିକା ତିଆରି କରି ରହେ
• ଏହି ସମୟରେ ତା’ର ଚୟାପଚୟ କ୍ରିୟା ହ୍ରାସପାଏ । ବାରମ୍ବାର ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନ ଦ୍ଵାରା ଏମିବା ଶରୀରରେ 500-600ଟି ଛୋଟ ନ୍ୟଷ୍ଟି ତିଆରି ହୁଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ନ୍ୟଷ୍ଟି କିଛି ପରିମାଣର କୋଷଜୀବକ ଦ୍ଵାରା ଆବୃତ ହୋଇ ରହେ । ଏମିବା’ (ଏମିବ୍ୟୁଲା) କୁହାଯାଏ ।
• ବର୍ଷାଦିନର ଆଗମନରେ ପରିସ୍ଥିତି ଅନୁକୂଳ ହେଲେ ଏହି କଠିନ ଆବରଣ ଜଳ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଫାଟିଯାଏ । କୋଷିକା ଭିତରେ ଥ‌ିବା ଚାଲିଆସନ୍ତି ।
• ଏମିବାର ଏହି ପ୍ରକାର ବହୁ ବିଭାଜନ ଜନନ

7. ସମଯୁଗ୍ମନ, ଅସମ ଯୁଗ୍ମନ ଓ ଡିମ୍ବଯୁଗ୍ମନ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଭ-

• ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକ ଏକାପରି ହୋଇଥିଲେ ସମଯୁଗ୍ମନ କୁହାଯାଏ ।
• ଯୁଗ୍ମକ ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅସମଯୁଗ୍ମର୍କ ତଥା ସେମାନଙ୍କ ମିଳନକୁ
• ସାଧାରଣତଃ ଶୈବାଳ, କବକ ଓ କେତେକ ଆଦିପ୍ରାଣୀ ପରି ଜୀବମାନଙ୍କରେ ଏ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦେଖାଯାଇଥାଏ ।
• ଅନ୍ୟ ସବୁ ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା କୁହାଯାଏ ।

8. କେଉଁ ଜୀବମାନେ ଚଳରେଣୁ ଓ ଅଚଳ ରେଣୁଦ୍ଵାରା ବଂଶବିସ୍ତାର କରନ୍ତି ?
ଉ-

• ୟୁଲୋଥିକସ୍ ପରି ଶୈବାଳରେ 4, 8 ବା ଅଧିକ ଚଳରେଣୁ ଜାତ ହୋଇଥାନ୍ତି ।
• ମ୍ୟୁକର୍ ପରି ଅନେକ କବକ ମଧ୍ୟ ରେଣୁଭବନ ପଦ୍ଧତିରେ ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରିଥାନ୍ତି ।
• ପେନି ସିଲିୟମ ପରି କବକ ସାଧାରଣତଃ ଅଚଳରେଣୁ ଦ୍ଵାରା ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରନ୍ତି ।
• ପାଇଥମ୍ ପରି କବକ ପରିବେଶ ଅନୁଯାୟୀ ଚଳରେଣୁ ବା ଅଚଳରେଣୁ ଦ୍ବାରା ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରିଥାନ୍ତି ।

9. ଗୁଟ୍ଟିକଲମି କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ? ଏହା କିପରି ଓ କେଉଁ ଗଛରେ କରାଯାଏ, ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
ଉ-

• ପିଜୁଳି, ଗୋଲାପ, ଜାମୁ, କାଗେଜିଲେମ୍ବୁ, ମିଠା କମଳା, ବାକ୍ସ ଗଛ ଆଦିର କଲମି ସାଧାରଣତଃ ଏହି ଉପାୟରେ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ଏଥ‌ିପାଇଁ ଗଛର ସୁସ୍ଥ ଓ ପାକଳିଆ ଡାଳକୁ ବାଛି ତାର ମୂଳ ଅଂଶର ତ୍ବଚା ବାହାର କରି ଦିଆଯାଏ ।
• କଟା ଅଂଶ ଉପରେ କଲମି ମାଟି (ଗୋବର, କଟା ନଡ଼ା ଓ ପଟୁ ମାଟିର ମିଶ୍ରଣ] ଦେଇ ଅଖା ବା ପଲିଥନ୍ ଦ୍ବାରା ତାହାକୁ ବାନ୍ଧି ଦିଆଯାଏ । କଲମି ମାଟି ନଶୁଖୁବା ପାଇଁ ସେଥ‌ିରେ ପ୍ରତିଦିନ ପାଣି ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଏ ।
• ଏଥ୍ ନିମିତ୍ତ ଏକ ଛିଦ୍ର ଥିବା ମାଠିଆ କଲମି ଉପରେ ଝୁଲାଇ ରଖାଯାଏ ।
• କିଛିଦିନ ପରେ ଏହି ସ୍ଥାନରୁ ଚେର ବାହାରି କଲମି ମାଟିରେ ବଢ଼େ। ଚେର ଭଲ ଭାବେ ଗଛରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହାକୁ ଗୁଟ୍ଟି କଲମି କୁହାଯାଏ ।

10. ଅନ୍ତଃଅଣୁ ବିସ୍ତାର ପଦ୍ଧତି କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ? ଏହାର ଉପଯୋଗ ଦର୍ଶାଅ ।
ଭ-

• ଟିସୁ ପୋଷଣ ପଦ୍ଧତିରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଟିସୁ ସମୂହକୁ ସାମଗ୍ରିକ ଭାବେ କାଲସ୍ କୁହାଯାଏ ।
• କାଲସ୍‌ଗୁଡ଼ିକର ବୃଦ୍ଧି ଓ ବିଭେଦନ ପାଇଁ ପରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହରମୋନ୍ ଥ‌ିବା ପୋଷକକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଏ । କାଲସ୍‌ ଏହି ପୁନଃ କର୍ଷଣରେ ସେଥ‌ିରୁ ଚାରା ଉଭିଦ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଏହି ଚାରା ଉଭିଦକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣାଧୀନ ପରିବେଶରେ ବଢ଼ିବାକୁ ଦିଆଯାଇ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉଭ ଦରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତଃ ଅଣୁବଂଶବିସ୍ତାର କୁହାଯାଏ ।
• ଆଜିକାଲି ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଅସଂଖ୍ୟ ଉନ୍ନତ, ରୋଗଶୂନ୍ୟ, ଚାରା ଉତ୍ପନ୍ନ କରାଯାଇ ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି ବନୀକରଣ, ଫଳଚାଷ ଇତ୍ୟାଦି କରାଯାଉଛି ।

11. ସ୍ଵପରାଗଣ ଓ ପର ପରାଗଣ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ? ସମାୟନ ପୂର୍ବରୁ ଫୁଲରେ ଥ‌ିବା ପରାଗରେଣୁ
ଭ-

• ସମାୟନ ପୂର୍ବରୁ ଫୁଲରେ ଥ‌ିବା ପରାଗରେଣୁ ବିଭିନ୍ନ ମାଧ୍ୟମରେ ଆସି ଫୁଲର ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼େ । ଏହାକୁ ପରାଗସଙ୍ଗମ ବା ପରାଗଣ କୁହାଯାଏ ।
• କେତେକ ଉଦ୍ଭଦରେ ଗୋଟିଏ ଫୁ ଲ ର ତାହାର ଡିମ୍ବାଣୁକୁ ସମାୟନ କରେ । ଏହାକୁ ସ୍ବ- ପରାଗଣ କୁହାଯାଏ ।
• କିନ୍ତୁ ଅଧିକାଂଶ ଉଦ୍ଭଦରେ ଗୋଟିଏ ଜାତିର ଫୁଲର ପରାଗରେଣୁ ପତଙ୍ଗ, ପକ୍ଷୀ, ଜଳ, ବାୟୁ ଆଦି ମାଧ୍ୟମରେ ଆସି ସେହି ଜାତିର ଅନ୍ୟ ଏକ ଫୁଲର ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼େ ଓ ପରେ ଗର୍ଭାଧାନ ହୁଏ । ଏହାକୁ ପରପରାଗଣ କୁହାଯାଏ ।

12. ଶୁକ୍ରାଣୁର ଗଠନ ବର୍ଣନା କର ।
ଉ-

• ଶୁକ୍ରାଣୁ ଏକ ଲମ୍ବା ଲାଞ୍ଜବିଶିଷ୍ଟ କୋଷ ଅଟେ ।
• ଏହାର ତିନୋଟି ଅଂଶ ହେଉଛି ଅଗ୍ରଖଣ୍ଡ ବା ହେଡ୍‌, ମଧ୍ୟଖଣ୍ଡ ଓ ଲାଞ୍ଜ ।
• ଶୁକ୍ରାଣୁ ହେଡ୍‌ର ଆକାର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାଣୀରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହାର ଗୋଟିଏ ପାଖରେ ଅଗ୍ରପିଣ୍ଡକ, ଏହା ପଛକୁ କୋଷ ନ୍ୟଷ୍ଟି ରହିଥାଏ । ମଧ୍ଯ ଖଣ୍ଡ ଭିତରେ ମାଇଟୋକଣ୍ଡ୍ରିଆ ଏବଂ ହେଡ୍ ଓ ମିଡଲ୍ ପିସ୍ ଭିତରେ ଥ‌ିବା ଗ୍ରୀବା ବା ନେକ୍ରେ ସେଣ୍ଟ୍ରିଓଲ୍, ଠିକ୍ ନ୍ୟଷ୍ଟିକୁ ଲାଗି ରହିଥାଏ ।
• ମଧ୍ୟଖଣ୍ଡ ପଛକୁ ସୂତା ପରି ଲାଞ୍ଜ ଲମ୍ବିଥାଏ । ଏହା ଶୁକ୍ରାଣୁର ଚଳନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

1. ଉଦ୍ଭଦରେ ସମାୟନ ପରେ ମଞ୍ଜି ଓ ଫଳ ସୃଷ୍ଟି କିପରି ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-

• ସମାୟନ ପରେ ଯୁଗ୍ମଜ ବାରମ୍ବାର ବିଭାଜିତ ହୋଇ ଡିମ୍ବକ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଭ୍ରୂଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଲୁଣ ଏକ କଠିନ ଆବରଣ ଦ୍ବାରା ଆବୃତ ହୋଇ ବୀଜ ବା ମଞ୍ଜିରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଡିମ୍ବାଶୟଟି ବୃଦ୍ଧିପାଇ ଫଳରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

2. ଏମିବ୍ୟୁଲା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଭ-

• ବହୁବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଏମିବା ଶରୀରରେ 500 – 600 ଛୋଟ ନ୍ୟଷ୍ଟି ତିଆରି ହୁଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ନ୍ୟଷ୍ଟି ଚାରିପଟେ କିଛି କୋଷ ଜୀବକଦ୍ବାରା ଆବୃତ୍ତ ହୋଇରହେ । ଏହିପରି ଭାବେ ସୃଷ୍ଟ ଅପତ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ କୁନି ଏମିବା ବା ଏମିଡ୍ୟୁଲା କହନ୍ତି ।

3. ଅନୁ ପ୍ରସ୍ଥ ଓ ଅନୁ ଲମ୍ବ ଦ୍ବି-ବିଭାଜନ କ’ଣ ଉଦାହରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ-

• ପାରାମେସିୟମ୍ ଦ୍ବିବିଭାଜନ ଦ୍ଵାରା ନିଜର ଜନନ କ୍ରିୟା ସମ୍ପାଦନ କରନ୍ତି । ପାରାମେସିୟମ୍ କୋଷ ବିଭାଜନ ଅନୁ ପ୍ରସ୍ଥ ପୃଷ୍ଠରେ ସମ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ ଦ୍ଵିବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।
• ଇଉକ୍ଲି ନା ବିଭାଜନ ପୃଷ୍ଠ ଅନୁ ଲମ୍ବ ଭାବେ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଅନୁଲମ୍ବ ଦ୍ଵି-ବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।

4. ମେରୁନ୍ୟଷ୍ଟି ଓ ଦ୍ବିତୀୟକ ନ୍ୟଷ୍ଟି ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-

• ଭୃଣାଶୟ ମଧ୍ୟ ଭାଗରେ ଲାଗି ଲାଗି ରହିଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ନ୍ୟଷ୍ଟିକୁ ମେରୁନ୍ୟଷ୍ଟି କହନ୍ତି ।
• ସମାୟନ ଠିକ୍ ପୂର୍ବରୁ ମେରୁ ନ୍ୟଷ୍ଟି ମିଳିତ ହୋଇ ଦ୍ଵିତୀୟକ ନ୍ୟଷ୍ଟିରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ ।

5. ସମବିଭାଜନର ମଧ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ କିପରି ଅବସ୍ଥାନ କରିଥାନ୍ତି ?
ଭ –

• ଗୁଣସୂତ୍ର ଗୁଡ଼ିକ କୋଷର ମଧ୍ୟ ସମତଳକୁ ଆସିଥାନ୍ତି ।
• ମେରୁ ସ୍ଥିତ ତର୍କୁ ତନ୍ତୁ କ୍ରମଶଃ ବର୍ଦ୍ଧିତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ର ରେ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି ।

6. ଏଚ.ଆଇ.ଭି.ର ପୂରା ନାମ ଓ ବିଶେଷତ୍ଵ ଲେଖ ।
ଉ-
ଏଚ୍. ଆଇ. ଭି. : ଏଡସ୍‌ର ଖଳନାୟକ ଏକ ଭୂତାଣୁ ଅଟେ । ଏହି ଭୂତାଣୁର ନାଁ ଏଚ୍. ଆଇ. ଭି. ( Human Immuno-deficiency Virus – HIV) । ଅନ୍ୟ ଭୁତାଣୁ ପରି ଏହାର ଶରୀର ଗଠନ ଅତି ସରଳ । ମୁଖ୍ୟତଃ ପଦାର୍ଥ ଥାଏ । ଏହା ହେଉଛି ଆର ଏନ୍ ଏ । ଆର ଏନ୍ଥ‌ିବା ଭୂତାଣୁମାନଙ୍କୁ ପଶ୍ଚଭୂତାଣୁ ବା ରେଟ୍ରୋଭାଇରସ୍ ଏ କୁହାଯାଏ ।

7. ଅସମାୟିତ ଜନନ କ’ଣ ?
ଉ-
ସମାୟନ ବା ନିଷେକ ନ ହୋଇ ଡିମ୍ବାଣୁର ବୃଦ୍ଧି ଘଟି ଫଳସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ତାହାକୁ ଅସମାୟିତ ଜନନ ବା ଅନିଷେକ ଜନନ କୁହାଯାଏ । କେତେକ ଅପୁଷ୍ପକ ଉଦ୍ଭଦରେ ଏହା ପରିଲକ୍ଷିତ ହେବା ସହିତ ସପୁଷ୍ପକ ଉଭିଦରେ ଏ ପ୍ରକାର ଜନନ ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଜାତ ଫଳ ମଞ୍ଜିଶୂନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଫଳକୁ ଅସମାୟିତ ଫଳ ବା ମଞ୍ଜିବିହୀନ ଫଳ କୁହାଯାଏ ।

8. ସ୍ପଞ୍ଜର ଅନ୍ତଃକୋରକୋଦ୍‌ଗମ ବର୍ଣ୍ଣନ କର ।
ଉ-

• ପ୍ରତିକୂଳ ପରିବେଶ ଓ ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥର ଅଭାବ ଦେଖାଦେଲେ ସଞ୍ଜ ନିଜ ଶରୀର ଭିତରେ ଜେମ୍ୟୁଲ୍ ତିଆରି କରେ ।
• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପ୍ରକାରର କେତେକ କୋଷ ଏକତ୍ରିତ ହୁଅନ୍ତି ।
• ଏଗୁଡ଼ିକର ଚାରିପଟେ ଏକ କଠିନ ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ଏହା ଜେମ୍ୟୁଲରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ମାଇକ୍ରୋପାଇଲ୍ ନାମକ ଏକ ରନ୍ଧ୍ରଦ୍ୱାରା ଏହା ବାହାରକୁ ଖୋଲାଥାଏ ।
• ପରିବେଶ ଅନୂକୂଳ ହେଲେ ଜେମ୍ୟୁଲ୍ ଭିତରେ ଥିବା କୋଷଗୁଡ଼ିକ ମାଇକ୍ରୋପାଇଲ ବାଟଦେଇ ବାହାରକୁ ଆସି ନୂଆ ସ୍ପଞ୍ଜ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ।

9. ଏଡ୍‌ସ୍ ରୋଗର ସଂକ୍ରମଣ କିପରି ହୋଇଥାଏ ? ଉଦାହରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଏଡସ୍ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ଭୂତାଣୁ ମଣିଷ ଶରୀର ବାହାର ପରିବେଶରେ ଏକ ମିନିଟ୍‌ରୁ ଅଧ୍ୱ ସମୟ ବଞ୍ଚିପାରେ ନାହିଁ । ଏହା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଶରୀରରୁ ସିଧାସଳଖ ଅନ୍ୟଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଶରୀରକୁ ଫଳମଶଏହରଳଛି ଉଦହରଣ ଅଟେ।
• ଏଡସ୍‌ରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଠାରୁ ରକ୍ତ ଗ୍ରହଣ ଏବଂ ଏଡସ୍ ପୀଡ଼ିତା ମାଆ ଠାରୁ ତାର ଗର୍ଭସ୍ଥ ଶିଶୁକୁ ସଂକ୍ରମଣ ଏହାର କିଛି ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।

10. ଏଡ୍‌ସ୍ ଚିହ୍ନଟର ଉପାୟ ଲେଖ । ଏଡ୍‌ସ୍ ବିଷୟରେ ସଚେତନତା ପାଇଁ କେଉଁ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉଛି ?
ଊ-

• ଏଲାଇକ (ELISA = Enzyme Linked Immuno Sorbent Assay) 66 QINI ସବୁଠାରୁ ବିଶ୍ୱସନୀୟ ଉପାୟ।
• ଏଡସ୍ ବିଷୟରେ ଜନ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟିକରିବା ପାଇଁ ପ୍ରତି ବର୍ଷ ଡିସେମ୍ବର ପହିଲା ତାରିଖକୁ ବିଶ୍ବ ଏଡସ୍ ଦିବସ’’ ଭାବେ ପୃଥ‌ିବୀର ସବୁ ଦେଶରେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି ।

11. ଏଡ୍‌ସ୍ ଆକ୍ରାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଠାରେ ମାସାଧ୍ଵକାଳ ଜ୍ଵର ଲାଗି ରହିବାର କାରଣ କ’ଣ ?
ଉ-
ଆମ ରକ୍ତରେ ଥ‌ିବା ଶ୍ୱେତରକ୍ତ କଣିକାମାନେ ଆମ ଶରୀରକୁ ବାହ୍ୟ ସଂକ୍ରମଣରୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଏଡସ୍‌ରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଶରୀରରେ ଟି-ଲିମ୍ଫୋସାଇଟ୍ ନାମକ ଏକ ପ୍ରକାର ଶ୍ବେତରକ୍ତ କଣିକା ସଂଖ୍ୟା ଦ୍ରୁତଗତିରେ ହ୍ରାସ ପାଏ । ଫଳରେ ସେମାନଙ୍କଠାରେ ମାସାଧ୍ଵ କାଳ ଜ୍ଵର ଲାଗିରହେ ।

12. ସ୍ଥାୟୀ ପଦ୍ଧତିରେ ପରିବାର ନିୟୋଜନ କିପରି କରାଯାଏ ? ଏହି ପଦ୍ଧତି ରେ ପୁରୁଷ ଓ ନିୟୋଜନ ପଦ୍ଧତିର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ପଦ୍ଧତି । ଏହି ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର କରାଯାଏ । ଫଳରେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଆଉ ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ନଥାଏ ।
• ପୁରୁ ଷ ବନ୍ଧ୍ୟାକରଣ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର କୁ ଭାସେକ୍ଟୋମୀ ଓ ମହିଳା ବନ୍ଧ୍ୟାକରଣ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାରକୁ ଟ୍ୟୁବେକ୍ଟୋମି କୁହାଯାଏ ।

13. ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ପରିବାର ନିୟୋଜନ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ପରିବାର ନିୟୋଜନ ଅସ୍ଥାୟୀ ପଦ୍ଧତିର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଚାରି ପ୍ରକାର ଅସ୍ଥାୟୀ ପଦ୍ଧତି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି, ଯଥା –

1. ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ପଦ୍ଧତି (ନିରୋଧ),
2. ହରମୋନ୍ ପଦ୍ଧତି (ଗର୍ଭନିରୋଧକ ବଟିକା),
3. ଅନ୍ତଃ ଗର୍ଭାଶୟ ପଦ୍ଧତି (କପର-ଟି) ଓ
4. ପ୍ରାକୃତିକ ପଦ୍ଧତି ।

14. ସମାୟନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଊ-
ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ପୁଂଯୁଗ୍ମକ, ସ୍ତ୍ରୀ ଯୁଗ୍ମକ ବା ଡିମ୍ବକୋଷ ସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ ଯୁଗ୍ମକ ଗଠନ କରେ ତାହାକୁ ସମାୟନ କୁହାଯାଏ । ଏଥୁରୁ ଭ୍ରୂଣର ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋଇଥାଏ । ସପୁଷ୍ପକ ଆବୃତବୀଜୀ ଉଦ୍ଭଦରେ ଦ୍ବି ସମାୟନ ଦେଖାଯାଏ । ପ୍ରାଣୀ ଶରୀରରେ ସମବିଭାଜନ ଦ୍ବାରା ଯୁଗ୍ମଜର ବାରମ୍ବାର ଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ଵାରା ଏକ କୋଷୀ ଯୁଗ୍ମଜରୁ ବହୁକୋଷୀ ବ୍ଲାଷ୍ଟ୍ରଲ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଓ ଏହାପରେ ଏଥୁରୁ ଗ୍ରାଷ୍ଟ୍ରଲ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ।

15. ଗର୍ଭାଶୟର ଗଠନ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଗର୍ଭାଶୟ ଏକ ଫମ୍ପା ଏବଂ ପେଶୀବହୁଳ ଅଙ୍ଗ । ଏହାର ଲମ୍ବ ପ୍ରାୟ 7.5 ସେ.ମି. ଏବଂ ଚଉଡ଼ା 5.0 ସେ.ମି.।
• ଏହା ଉଦର ଗହ୍ଵର ନିମ୍ନ ଭାଗରେ ଠିକ୍ ମୂତ୍ରାଶୟର ପଛକୁ ରହିଛି ।
• ଗର୍ଭାଶୟର ଆଗପଟ ଚଉଡ଼ା ଓ ପଛପଟକୁ ଏହା ନଳିଆ । ଏହି ନଳିଆ ଅଂଶକୁ ଜରାୟୁ ଗ୍ରୀବା (Cervix) କୁହାଯାଏ । ଗର୍ଭାଶୟର ଗ୍ରୀବା ବାହାରକୁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

16. ଶୁକ୍ରାଣୁର ଉତ୍ପତ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖ ।
ଊ-

• ପୁରୁଷ ଶରୀରରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ଶୁକ୍ର ମୁଣି ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଶୁକ୍ରାଶୟ ଅଛି ।
• ମାନବ ଶରୀରର ତାପମାତ୍ରା ଅଧିକ (37°C) ଶୁକ୍ରମୁଣିର ତାପମାତ୍ରା ଏହାଠାରୁ 2°C କମ୍, ଯାହା ଶୁକ୍ରାଣୁ ଉତ୍ପତ୍ତି ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ।

17. ଦ୍ବିଗୁଣିତ ବା ଡିପ୍ଲଏଡ୍ ସଂଖ୍ୟା କ’ଣ ଲେଖ ।
ଉ-
କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଜାତିର ସବୁ ଜୀବରେ (ଯଥା- ସବୁ ମଣିଷରେ) ଏବଂ ସେହି ଜାତିର ଯେକୌଣସି ଜୀବ (ଯଥା- ଯେକୌଣସି ମଣିଷ)ର ଯୁଗ୍ମକ ବ୍ୟତୀତ ସବୁ କୋଷରେ ଏହି ସଂଖ୍ୟା ଏକାପରି । ସୁତରାଂ ସେହି ଜାତି ପାଇଁ  ମଣିଷରେ ଏହି ସଂଖ୍ୟା 46 ଓ ମକାରେ 20 । ଏହି ସଂଖ୍ୟାକୁ ଦ୍ବିଗୁଣିତ ବା ଡିପ୍ଲଏଡ୍ ସଂଖ୍ୟା କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଏହାକୁ 2n ଭାବେ ସୂଚିତ କରାଯାଇଥାଏ ।

18. ଏକଗୁଣିତ ବା ହାପ୍ଲଏଡ୍ ସଂଖ୍ୟା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-
ଯୁଗ୍ମକ ଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟ ସମୟରେ ଅର୍ଥବିଭାଜନ ବା ଅଦ୍ଧାୟନ ବା ମିଓସିସ୍ ନାମକ ଏକ ବିଶେଷ ପ୍ରକାରର କୋଷ ବିଭାଜନ ହୋଇଥାଏ । ଏଥିଯୋଗୁଁ ଯୁଗ୍ମକରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ଅଧା ହୋଇଯାଏ । ଏହି ସଂଖ୍ୟାକୁ ଏକଗୁଣିତକ ବା ହାପ୍ଲଏଡ୍ ସଂଖ୍ୟା କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଏହାକୁ ‘n’ ଭାବେ ସୂଚିତ କରାଯାଇଥାଏ ।

19. ମଧ୍ୟାବସ୍ଥା ଓ ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-

• ମଧ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ଗୁଡ଼ିକ କୋଷର ତତନ୍ତୁ କ୍ରମଶଃ ବର୍ଷିତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ରସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।
• ଉତ୍ତରାବସ୍ଥାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ର ବିଭାଜିତ ହୁଏ। ତକୁ ତନ୍ତୁ ସଙ୍କୁଚିତ ଦୁଇ ବିପରୀତ ମେରୁ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ସୂତ୍ର କୋଣାକାର ବା ‘V’ ଆକାର ଧାରଣ କରନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Political Science Notes Chapter 4 ସଡକ ନିରାପତ୍ତା, ସଚେତନତା ଓ ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 Political Science Notes Chapter 4 ସଡକ ନିରାପତ୍ତା, ସଚେତନତା ଓ ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣ

ବିଷୟଭିଭିକ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ
→ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣା :

• ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ପାଞ୍ଚଟି ପ୍ରମୁଖ ଉପାଦାନ – ସଡ଼କ, ଗାଡ଼ି, ଗାଡ଼ିଚାଳନା, ରାସ୍ତା ବ୍ୟବହାରକାରୀ ଓ ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥା ।
• ଦେଶ ତଥା ରାଜ୍ୟର ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସଡ଼କ ପରିବହନ ଏକ ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା
• ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ମୃତକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା – ବିଶ୍ବରେ ପାଞ୍ଚ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ, ଭାରତରେ ଦେଢ଼ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧୂକ, ଓଡ଼ିଶାରେ ଚାରି ହଜାରରୁ ଅଧିକ।

→ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର କାରଣ :

• ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ପ୍ରମୁଖ କାରଣ – ସଡ଼କ ତ୍ରୁଟି, ଗାଡ଼ିର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତ୍ରୁଟି, ଗାଡ଼ିଚାଳକ, ରାସ୍ତା ବ୍ୟବହାରକାରୀଙ୍କ ମନୁଷ୍ୟ-କୃତ ତ୍ରୁଟି ଓ ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥାରେ ତ୍ରୁଟି ।
• ମାନବୀୟ ଛୁଟି – ଦ୍ରୁତଗତି, ମଦ୍ୟପାନ, ମୋବାଇଲ ଫୋନ୍‌ର ବ୍ୟବହାର, ହେଲମେଟ୍ ଓ ସିଟ୍‌ବେଲ୍ସ ନ ପିନ୍ଧିବା, ଅନ୍ୟମନସ୍କତା, ବେଖାତିରଭାବ ଓ ଟ୍ରାଫିକ୍ ନିୟମ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଜ୍ଞତା ଇତ୍ୟାଦି ।
• ସଡ଼କ ତ୍ରୁଟି – ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ, ଡିଜାଇନ, ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ, ସଂପ୍ରସାରଣରେ ଅବହେଳା, ଅଦୃଶ୍ୟମାନ ଟ୍ରାଫିକ୍ ସଙ୍କେତ, ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ଭାରୀ ମାଲ ପରିବହନ ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଗାଡ଼ିର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତୃଟି – ଯନ୍ତ୍ରଚାଳିତ ଗାଡ଼ିର ବ୍ରେକ୍, ଇଞ୍ଜିନ୍, ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରିକ୍, ଷ୍ଟିଅରିଙ୍ଗ, ତୈଳଟ୍ୟାଙ୍କ୍ ବେଗ, ମାଲ ଓ ଯାତ୍ରୀ ପରିବହନର କ୍ଷମତ ଆଦିରେ ତ୍ରୁଟି ଦେଖାଯାଏ ।
• ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥାରେ ତ୍ରୁଟି — ବର୍ଷା, ଝଡ଼, କୁହୁଡ଼ି, ବରଫାବୃତ, ଧୂଆଁଜାତ ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଦୁର୍ଘଟଣାର କାରଣ । ପାର୍କିଙ୍ଗ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅଭାବ, ରାସ୍ତା ଉପରେ ଗୃହପାଳିତ ପଶୁମାନଙ୍କ ଯାତାୟାତ, ଗାଡ଼ିସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ଇତ୍ୟାଦି ।

→ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ପରିବ୍ୟାପ୍ତି ଓ ଭୟାବହତା :

• ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଚାରି ହଜାରରୁ ଅଧ‌ିକ ଲୋକ ମୃତ ଓ ଦଶ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ଆହତ ହେଉଛନ୍ତି ।
• ସଂପ୍ରତି ଓଡ଼ିଶାର ୨ ଲକ୍ଷ ୬୫ ହଜାର କି.ମି. ରାସ୍ତା ଉପରେ ପ୍ରାୟ ୭୨ ଲକ୍ଷ ଗାଡ଼ି ଚଳପ୍ରଚଳ କରୁଛି ।
• ପ୍ରତି ଶହେ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ୪୫ ଜଣ ମୃତାହତ ହେଉଛନ୍ତି ।
• ସମସ୍ତ ଯାନବାହାନ ସଂଖ୍ୟାର ଅଶି ପ୍ରତିଶତ ଦୁଇଚକିଆ ଗାଡ଼ି ଯାହାକି ପ୍ରାୟତଃ ଯୁବଗୋଷ୍ଠୀ ଚଳାଇଥାନ୍ତି ।
• ସମସ୍ତ ଦୁର୍ଘଟଣାର ୯୫ ପ୍ରତିଶତ କେବଳ ମାନବୀୟ ତ୍ରୁଟି ଯୋଗୁଁ ସଂଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ।

→ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ନିରାକରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା :

• ସଡ଼କ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ତିନିଗୋଟି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା : ଶିକ୍ଷା (Education), ବଳବତ୍ତକରଣ (Enforcement) ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳ (Engineering) ଓ ଭିତ୍ତିଭୂମି ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
• ଗଣମାଧ୍ୟମ, ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ, ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ସଂଘ, ମୋଟରଯାନ ସଂଘ ଆଦି ସଡ଼କ ସୁରକ୍ଷାର ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ମୁଖ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ ଅଟନ୍ତି ।
• ବଳବତ୍ତକରଣ (Enforcement) ଏକ ସରକାରୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ । କୌଣସି ନିୟମର ବ୍ୟତିକ୍ରମ ହେଲେ ମାଲିକ ଓ ଗାଡ଼ିଚାଳକଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ଦଣ୍ଡ କିମ୍ବା ଜେଲ ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି । ମୋଟରଯାନ ସମ୍ପର୍କୀୟ ନିୟମ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ଉପରେ ଲାଗୁ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ବୈଜ୍ଞାନିକ ଓ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଙ୍ଗ ପ୍ରଣାଳୀରେ ସଡ଼କର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଗଠିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ସଡ଼କର ଜ୍ୟାମିତିକ ଜଙ୍କସନର ଉନ୍ନତି, ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟୁଥିବା ସ୍ଥାନ ଚିହ୍ନଟ, ଖରାପ ରାସ୍ତାର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ, ସଂପ୍ରସାରଣ, ହମ୍ପସ୍,ଟ୍ରାଫିକ୍ ସିଗ୍‌ନାଲ ଓ ଜବରଦଖଲ ଉଚ୍ଛେଦ ଇତ୍ୟାଦି ଆବଶ୍ୟକ ।

→ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ସଡ଼କ ନିରାପତ୍ତାର ମାର୍ଗଦର୍ଶନ :

• ୧୮ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ପିଲା ଡ୍ରାଇଭିଂ ଲାଇସେନ୍ସ ପାଇବେ ନାହିଁ ।
• ଦ୍ରୁତଗତି ଓ ସାହସିକ ଭିଡ଼ିଓ ଗେମ୍ ଦେଖୁବା ମନା ।
  3. ହାତ ଧରାଧରି ହୋଇ ସାଇକେଲ ଚଳାଇବେ ନାହିଁ ।
• ଦୁଇଚକିଆ ଗାଡ଼ିରେ ଦୁଇ ଜଣ ବସିବେ ।
• ଗୋଟିଏ ଗାଡ଼ିରେ ଅଧୂକ ଯାତ୍ରୀ ଯାଇପାରିବେ ନାହିଁ ।
• ରାଜପଥ ସଂଲଗ୍ନ ସ୍କୁଲ୍‌ମାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଅଣ୍ଡରପାସ୍ ଆଦି ନିର୍ମାଣ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

→ ମୋଟର ଯାନ (ସଂଶୋଧ) ଆକ୍ଟ ୨୦୧୯ :

• ମୋଟର ଯାନ ଆକୁ ୨୦୧୯ରେ ମୁଖ୍ୟତଃ କ୍ଷତିପୂରଣ ଏବଂ ଜୋରିମାନାକୁ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି ।
• ଦୁର୍ଘଟଣା ମାମଲାରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପରିବାରଙ୍କୁ ୨ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଓ ଗୁରୁତର ଆହତ ହୋଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୫୦ ହଜାର ଟଙ୍କା ସହାୟତା ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଛି ।
• ନିଶାସକ୍ତ ବେପରୁଆ ଗାଡ଼ି ଚାଳକଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ଦଣ୍ଡ ସହ ଜେଲଦଣ୍ଡ ଭୋଗିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।
• ହେଲମେଟ୍ ଓ ସିଟ୍‌ବେଲ୍ସ ବ୍ୟବହାରକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି କରାଯାଇଛି ।

→ ଓଡ଼ିଶା ଗୁଡ୍ ସମରିଟାନ୍‌ ନୀତି, ୨୦୧୮:

• ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ଆହତଙ୍କୁ ତୁରନ୍ତ ମେଡ଼ିକାଲ ଚିକିତ୍ସା ପ୍ରଦାନ କରି ଜୀବନ ବଞ୍ଚାଇବାକୁ ଗୁଡ୍ ସମରିଟାନ୍ ନୀତି କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ନୀତିଦ୍ୱାରା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନ୍ୟର ଜୀବନ ବଞ୍ଚାଇବାର ମନୋଭାବ ନେଇ ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଗାଡ଼ିରେ ହସ୍‌ପିଟାଲକୁ ନେଇ ପାରିବେ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ପୋଲିସ୍ କିମ୍ବା ଡାକ୍ତରଙ୍କୁ ପରିଚୟ ଦେବା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ନୁହେଁ ।
• ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ୨୦୧୪ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କ୍ରମେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଉକ୍ତ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ କରିଛନ୍ତି ।
• ଗୁଡ୍ ସମରିଟାନ ପଲିସି ଅନୁଯାୟୀ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ଆହତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ପହଞ୍ଚାଇଲେ। ୨୦୦୦ ଟଙ୍କା ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।

→ ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣ :

• ସଡ଼କ ପରିବହନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପେଟ୍ରୋଲ୍ ଓ ଡ଼ିଜେଲ ଭଳି ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ଭୂମିକା ରହିଛି ।
• ସେଥୁପାଇଁ ଗାଡ଼ିର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତ୍ରୁଟି ସୁଧାରିବା ଓ ଯାନବାହନ ଜନିତ ବିଷାକ୍ତ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ରୋକିବା ଲାଗି ବ୍ୟବସ୍ଥାକରିବା ।
• ଗାଡ଼ିର ଇନ୍ଧନ ବ୍ୟବହାର ଗାଡ଼ିର ଆକାର ଓ ପ୍ରକାରଭେଦ, ରାସ୍ତାର ଅବସ୍ଥା, ଟ୍ରାଫିକର ଘନତ୍ବ ଓ ଗତିଶୀଳତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।
• ସ୍ଥିର ଗାଡ଼ିର ଇଞ୍ଜିକୁ ଅଧ୍ୱ ସମୟ ଚାଲୁ ନ ରଖି, ତେଲଟାଙ୍କି ସଫା କରିବା, ଟାୟାରକୁ ସର୍ବଦା ଅନୁମୋଦିତ ପ୍ରେସରରେ ରଖୁବା, ଶୀତତାପ ଯନ୍ତ୍ରର ବ୍ୟବହାର ସୀମିତ କରିବା, ଅନୁମୋଦିତ ବେଗରେ ଗାଡ଼ି ଚଳାଇବା ଇତ୍ୟାଦି ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରିବ ।

Road Signs Mandatory signs:

Cautionary signs:

Informatory signs: