Bhagya

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Hindi Solutions Chapter 5 जननी जन्मभूमि Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Hindi Solutions Chapter 5 जननी जन्मभूमि

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लगभग दो-तीन वाक्यों में दीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର୍ ଲଗ୍‌ଭଗ୍ ଦୋ-ତୀନ୍ ୱାର୍କୋ ମେଁ ଦୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ଦୁଇ-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ : )
(क) इस दुनिया को विचित्र क्यों कहा जाएगा?
(ଇସ୍ ଦୁନିୟା କୋ ବିଚିତ୍ରା କ୍ୟା କହା ଜାଏଗା ?)
उत्तर:
इस दुनिया को विचित्र कहा गया है क्योंकि यहाँ बड़े-बड़े पहाड़ है। घने जंगल हैं। कलकल करती नदियाँ बहती है। झरने झरते हैं। सागर गरजते हैं। भाँति-भाँति के पेड़-पौधे, पशु-पक्षी, नर-नारी है। भले-बुरे सब है। जड़-चेतन चर-अचर सब है। यह विविधता का भंड़ार है।

(ख) दुनिया बदलती है, इसके क्या प्रमाण हैं?
(ଦୁନିୟା ବଦଲତୀ ହୈ, ଇସ୍‌ କ୍ୟା ପ୍ରମାଣ୍ ହୈ ?)
उत्तर:
यह दुनिया हर पल बदलती रहती हैं। ऋतुएँ बदलती हैं। मौसम कभी सुहावना होता है तो कभी डरावना, कभी जानलेवा, गर्मी तो कभी कड़ाके की सर्दी। कहाँ हरी भरी फसल नाचती है, वहाँ अकाल भी पड़ता है। आदमी कभी सुख-चैन से जीता है तो सभी दुःखी होता है। कहीं अमीरी है तो कहीं गरीबी। यह जिंदगी भी अजीब है। चार दिन की चाँदनी फिर अँधेरी रात।

(ग) कलिंगा : साहसिका :- ऐसा क्यों कहा गया है?
(କଳିଙ୍ଗାଃ ସାହସିକାଃ ଐସା କ୍ୟା କହା ଗୟା ହୈ ?)
उत्तर:
“कलिंगा : साहसिकाः – का अर्थ है कलिंग के लोग साहसी होते है। क्योंकि कलिंग के सौनिकों ने विशाल मगध सेना के दाँत खट्टे कर दिए। कलिंग के लोगों ने सम्राट अशोक का डटकर मुकावला किया। अपनी जानें दी, मगर जमीने नहीं दी। इन लोगों से प्रचंड अशोक भी घबरा गया। वह धर्माशोक बन गया।

(घ) धर्माशोक ने क्या किया?
(ଧର୍ମାଶୋକ ନେ କ୍ୟା କିୟା ?)
उत्तर:
अशोक कलिंग के सैनिकों के आगे घबरा गया। वह धर्माशोक बन गया। युद्ध छोड़ दिया तलवार फेंक दी। वे मानव-प्रेम और अहिंसा की नीति अपनाई। धौली के शिला लेख उसका बयान करते हैं।

(ङ) वीरत्व की कहानी आगे कैसे बढ़ी?
(ବୀରତ୍ଵ କୀ କହାନୀ ଆଗେ କୈସେ ବଢ଼ୀ ?)
उत्तर:
धौली के पहाड़ों पर जापानियों के हाथो बना नया बौद्धस्तूप उस गौरवशाली घटना की उदघोषणा करता है। वीरत्व की यह कहानी आगे बढती है। कलिंग सम्राट खारवेल मगध पर आक्रमण कर देते हैं। उसे पराजित करके कलिंग जिन को वापस ले जाते हैं। कलिंग के शौर्य की राह अमर कथा है।

(च) धउली के शिलालेख में क्या लिखा है?
(ଧଉଲୀ କେ ଶିଲାଲେଖ ମେଁ କ୍ୟା ଲିଖା ହୈ ?)
उत्तर:
धौली के शिलालेख में यह लिखा है कि कलिंग की सेना ने किस प्रकार सम्राट अशोक को युद्ध मे पराजित किया। दया नाम की नदी रक्त की धारा से लतपत हो गयी। इन लोगों के आगे प्रचंड़ अशोक भी घबरा गया । वह धर्माशोक बन गया। अशोक ने मानव – प्रेम और अहिंसा की नीति अपनाई।

(छ) ‘उत्कल’ का क्या अर्थ है?
(‘ଉତ୍କଲ’ କା କ୍ୟା ଅର୍ଥ ହୈ ?)
उत्तर:
उत्कल का अर्थ है ओड़िशा उत्कृष्ट कलाओं का देश हैं। कलाओं के क्षेत्र में ओड़िशा की एक अलग पहचान है। उत्कल के नाम से ओड़िशा को पूरी दुनिया में पहचाना जाता है।

(ज) ओड़िशा के मंदिर अजूबे क्यों हैं?
(ଓଡ଼ିଶା କେ ମନ୍ଦିର୍ ଅକୂବେ କେଁ ହେଁ ?)
उत्तर:
यहाँ ओड़िशा के भुवनेश्वर पुरी और कोणार्क के बड़े-बड़े मंदिर आज भी सिर उठाथे खड़े हैं। उन मंदिरों की भव्य और विशाल कला स्थापत्य से भरे छोटे-बड़े मंदिर सबको आकर्षित करते हैं। हजारों नारी मूर्तियों विभिन्न चेष्टाओं और भंगिमाओं से मुग्ध करनेवाली थे मूर्त्तियाँ। हाथी, घोड़े, पहिये, रत्नाकार मंदिर खूब विशाल और मनोहर होता है। नृत्य गाने के माहौल, द्वारपाल, दिक्पाल के पौरूष आदि ये सेब देशी-विदेशी पर्यटकों के लिए जादू के नमूने और अजूबे हैं।

(झ) ओड़िशा के बनिये क्या करते थे?
(ଓଡ଼ିଶା କେ ବନିୟେ କ୍ୟା କରତେ ଥେ ?)
उत्तर:
ओड़िशा के बनिए छोट बड़े नाबों में व्यापार करने के लिए सुदूर पूर्वी द्वीपों में जाते थे और धनरत्नों से नौकाएँ भर-भर कर अपने देश लौटते थे। वे न तूफान से डरते थे न गहरे सागर से।

(ञ) मधुसूदन ने क्या किया?
(ମଧୁସୂଦନ ନେ କ୍ୟା କିୟା ?)
उत्तर:
मधुसूदन का दिल ओड़िशा वासियों को देखकर भर आया। उन्होंने यहाँ के लोगों को जमाया। बोले – है उत्कल के सपूतों, उठो जागो। अपने पूराने गौरव को याद करो। तुम्हारे पूर्वजों ने गंगा से गोदावरी तक अपना राज्य फैलाया था। बह टूटकर बिखर गया। तुम दाने दाने के मोहताज हो गए। अब तो उठो करो या मरो।

(ट) मधुबाबू की पुकार सुनकर क्या हुआ?
(ମଧୁବାବୁ କୀ ପୁକାର୍ ସୁକର୍ କ୍ୟା ହୁଆ ?)
उत्तर:
मधुबाबू की पुकार सुनकर अप्रैल 1936 को स्वतंत्र ओड़िशा प्रेदश बना। नव निर्माण का बीड़ा उठाया।

(ठ) ओड़िशा ने कैसे प्रगति की?
(ଓଡ଼ିଶା ନେ କୈସେ ପ୍ରଗତି କୀ ?)
उत्तर:
मधुसूदन ने ओड़िशा के नवनिर्माण का बीड़ा उठाया। उत्कल विश्वविद्यालय स्थापित हुआ। अनेक स्कूल-कालेज खुले नई और नकनीकी शिक्षा का इंतजाम हुआ। इंजीनियरिंग और मेड़िकल कॉलेज खुले। हीराकुद बाँध बना। राउरकेला से लौहे का उत्पादन होने लगा। सुनाबेड़ा में हवाई जहाज बनने लगे। पाराद्वीप बंदरगाह ने नौवाणिज्य को बढ़ावा दिया। चाँदीपुर और बड़माल में देश के लिए आधुनिक रक्षा सामग्री बनने लगी।

(ड) ओड़िशा आज पीछे नहीं है, क्या प्रमाण है?
(ଓଡ଼ିଶା ଆଜ ପୀଛେ ନହୀ ହୈ, କ୍ୟା ପ୍ରମାଣ ହୈ ?)
उत्तर:
ओड़िशा आज किसी चीज में पीछे नहीं हैं। ओड़िशा में आज कई विश्वविद्यालय, इंजीनियरिंग और मेडिकल कॉलेज खुले, राउरकेला में लौहा इस्पात कारखाना खुला। सुनाबेड़ा में हवाई जहाज कारखाना और पाराद्वीप में नौवाणिज्य को बढ़ावा दिया। इसफा, नालको, जिंदल और वेदांत जैसी कंपनियाँ खुल गयी। चाँदीपुर और वडभाल मे देश के लिए आधुनिक रक्षा सामग्री बनने लगी।

(ढ) आजकल क्या-क्या नए उद्योग हो रहे हैं?
(ଆଜକଲ୍ କ୍ୟା-କ୍ୟା ନଏ ଉଦ୍ୟୋଗ୍ ହୋ ରହେ ହେଁ ?)
उत्तर:
आजकल ओड़िशा में इमफा, नालको, जिंदल और वेदांत जैसे बड़ी-बड़ी कंपनियों खुल गयी। राउरकेला में लोहा इस्पात कारखाना खुल गया। सुनाबेड़ा में हवाई जहाज बनने लगे। पाराद्वीप में बंदरगाह बन गया। चाँदिपुर और बड़माल में देश के लिए आधुनिक रक्षा सामग्री बनने लगी।

2. इन प्रश्नों के उत्तर एक-दो वाक्यों में दीजिए :
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର୍ ଲଗ୍‌ଭଗ୍ ଦୋ-ତୀନ୍ ୱାର୍କୋ ମେଁ ଦୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ଦୁଇ-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ : )
(क) संसार निराला क्यों है?
(ସଂସାର ନିରାଲା କୈ ହୈ ?)
उत्तर:
यह संसार हर पल बदलता है। यह विविधता का भंडार है। इसलिए संसार निराला है।

(ख) संसार बदलता है, इसके क्या प्रमाण हैं?
( ସଂସାର ବଦଲତା ହୈ, ଇସ୍‌ କ୍ୟା ପ୍ରମାଣ ହେଁ ?)
उत्तर:
संसार बदलता है इसके प्रमाण हैं मौसम का बदलना, दिन और रात का परिवर्तन होना आदि।

(ग) आदमी के जीवन का क्या इतिहास है?
(ଆଦମୀ କେ ଜୀୱନ୍ କା କ୍ୟା ଇତିହାସ ହୈ ?)
उत्तर:
आदमी के जीवन का इतिहास है अदम्य जिज्ञासा। उसकी आशा-आकांक्षा, खुशी मन, सफलता-विफलता, आलस्य और चौकंसी का लेखा जोखा।

(घ) कलिंग की ख्याति क्यों बढ़ी?
(କଳିଙ୍ଗ କୀ ଖ୍ୟାତି କ୍ୟା ବଢ଼ୀ ?)
उत्तर:
कलिंग के वीरों ने जानें दीं, जमीन नहीं दी । अपनी बीरता के कारण वे इतिहास में अपना एक स्वंतत्र ख्याति रख दिए।

(ङ) धउली के शिलालेख क्या कहते हैं?
(ଧଉଲୀ କେ ଶିଳାଲେଖ୍ କ୍ୟା କହତେ ହୈ ?)
उत्तर:
धउली के शिलालेख कलिंग वीरों का इतिहास कहते हैं। प्रचण्ड अशोक किस प्रकार धर्मशोक बन गया उसके बोर में कहते हैं।

(च) बक्सि जगबंधु आदि ने क्या किया?
(ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁ ଆଦି ନେ କ୍ୟା କିୟା ?)
उत्तर:
बक्सी जगबंधु आदि ने अंग्रेजों को भी चैन से साँस लेने नहीं दिया।

(छ) कौन-सी मूर्तियाँ दुर्लभ हैं?
(କୌନ୍-ସୀ ମୂର୍ତ୍ତିୟାଁ ଦୁର୍ଲଭ୍ ହେଁ ?)
उत्तर:
ओड़िशा की भव्य और विशाल स्थापत्य की अनेक छोटे बड़े मंदिरों की विभिन्न चेष्टाओं और भंगिमाओं से मुग्ध करनेवाली मूर्तियाँ दुर्लभ हैं।

(ज) चिलिका की क्या खासियत है?
(ଚିଲିକା କୀ କ୍ୟା ଖାସିୟତ୍ ହୈ ?)
उत्तर:
चिलिका की खासियत यह है कि वह उत्कल – लक्ष्मी की विलास सरोवर है।

(झ) मधसूदन ने क्या किया?
(ମଧୁସୂଦନ୍ ନେ କ୍ୟା କିୟା ?)
उत्तर:
मधुसूदन ने उत्कल के सोए हुए सपूतों को जगाया और पुराने गौरव को याद करने को कहा।

(ञ) ओड़िशावासियों ने मधुसूदन की पुकार सुनकर क्या-क्या किया?
(ଓଡ଼ିଶାବାସିୟୌ ନେ ମଧୁସୂଦନ୍ କୀ ପୁକାର୍ ସୁନ୍‌କର୍ କ୍ୟା-କ୍ୟା କିୟା ?)
उत्तर:
ओड़िशावासियों ने मधुसूदन की पुकार सुनकर नव उत्कल निर्माण का बीड़ा उठाया।

3. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्यों में दीजिए :
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର୍ ଲଗ୍‌ଭଗ୍ ଦୋ-ତୀନ୍ ୱାର୍କୋ ମେଁ ଦୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ଦୁଇ-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ : )
(क) नीर क्षीर का विवेका किसके पास है?
(ନୀର୍ କ୍ଷୀର୍ କା ୱିକ୍ କିସ୍‌ ପାସ୍ ହୈ ?)
उत्तर:
नीर क्षीर का विवेक हंस के पास है।
(ख) आज सुहाना मौसम है तो कल कैसा हो जाता है?
(ଆଜ୍‌ ସୁହାନା ମୌସମ୍ ହୈ ତୋ କଲ୍ କୈସା ହୋ ଜାତା ହୈ ?)
उत्तर:
आज सुहाना मौसम है तो कल डरावना हो जाता है।

(ग) आदमी के जीवन का इतिहास क्या है?
(ଆଦ୍‌ମୀ କେ ଜୀୱନ୍ କା ଇତିହାସ୍ କ୍ୟା ହୈ ?)
उत्तर:
आदमी के जीवन का इतिहास उसकी अदम्य जिज्ञासा है।

(घ) प्रदेश के इतिहास में क्या-क्या होता है ?
(ପ୍ରଦେଶ୍ କେ ଇତିହାସ୍ ମେଁ କ୍ୟା-କ୍ୟା ହୋତା ହୈ ?)
उत्तर:
आशा-आकांक्षा, खुशी-गम, सफलता-विफलता, आलस्य और चौकसी का लेखाजोखा प्रदेश के इतिहास में होता है।

(ङ) कलिंगवासी किसके नेतृत्व में लड़े?
(କଳିଙ୍ଗୱାସୀ କିସ୍‌ ନେତୃତ୍ୱ ମେଁ ଲଡ଼େ ?)
उत्तर:
कलिंगवासी सम्राट खारबेल के नेतृत्व में लड़े।

(च) अशोक ने कौन-सी नीति अपनाई।
(ଅଶୋକ୍ ନେ କୌନ୍ ସୀ ନୀତି ଅପନାଈ ?)
उत्तर:
अशोक ने मानव प्रेम और धर्म की नीति अपनाई।

(छ) खण्डगिरि की गुफाएँ किसका यशोगान करती हैं?
(ଖଣ୍ଡଗିରୀ କୀ ଗୁଫାଏଁ କିସ୍‌ ୟଶୋଗାନ୍ କରତୀ ହୈ ?)
उत्तर:
खण्डगिरी की गुफाएँ खारबेल का यशोगान करती है।

(ज) विदेशी पर्यटकों के लिए ये मंदिर कैसे हैं?
(ବିଦେଶୀ ପର୍ଯ୍ୟଟର୍କୋ କେ ଲିଏ ୟେ ମନ୍ଦିର୍ କୈସେ ହେଁ ?)
उत्तर:
विदेशी पर्यटकों के लिए ये मंदिर जादू के नमूने हैं।

(झ) यहाँ के साधव ( बनिये) नौकाओं में क्या भर-भर कर लौटते थे?
(ୟହାଁ କେ ସାଧ୍ୟ (ବନିୟେ) ନୌକାଓଁ ମେଁ କ୍ୟା ଭର୍-ଭର୍ କର୍ ଲୌଟତେ ଥେ ?)
उत्तर:
यहाँ के साधव नौकाओं में धन-रत्न भर-भरकर लौटते थे।

(ञ) स्वतन्त्र ओड़िशा प्रदेश कब बना?
(ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ୍ କବ୍ ବନା?)
उत्तर:
स्वतंत्र ओड़िशा प्रदेश अप्रैल 1936 को बना।

(ट) देश के लिए आधुनिक रक्षा सामग्रियाँ कहाँ बनने लगीं?
(ଦେଶ୍ କେ ଲିଏ ଆଧୁନିକ୍ ରକ୍ଷା ସାମଗ୍ରିୟାଁ କହାଁ ବନନେ ଲର୍ଗୀ ?)
उत्तर:
देश के लिए आधुनिक रक्षा सामग्रियाँ चाँदीपुर और बड़माल में बनने लगीं।

(ठ) लोहे का उत्पादन कहाँ होने लगा?
(ଲୋହେ କା ଉତ୍ପାଦନ୍ କହାଁ ହୋନେ ଲଗା ?)
उत्तर:
लोहे का उत्पादन राउरकेला में होने लगा।

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

इन मुहावरों के अर्थ समझिए :
(ଇନ୍ ମୁହାୱର୍ରୋ କେ ଅର୍ଥ ସମଝିଏ : )
(ଏହି ରୂଢ଼ିଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ଲେଖ : )
दाँत खट्टे करन
दिल दहलना
जान की बाजी लगाना
धावा बोलना
दिल भर आना
दाने दाने का मोहताज
उत्तर:
दाँत खट्टे करना – परास्त करना

दिल दहलना – कलेजा काँपना

जान की बाजी लगाना – जी तोड़ कोशिश करना

धावा बोलना – हमला करना

दिल भर आना – करुणा से द्रवित हो जानाअत्यंत दरिद्र होना

दाने दाने का मोहताज – कोई काम करने का भार लेना

2. ऐसे शब्द बनाइए :
(ଐସେ ଶବ୍ଦ ବନାଇଏ : )
(ଏହିପରି ଶବ୍ଦ ଗଠନ କର : )
सिंचाई, चढ़ाई, खिंचाई, बड़ाई, कमाई

3. विलोम शब्द लिखिए:
(ୱିଲୋମ୍ ଶବ୍ଦ ଲିଖିଏ : )
(ବିଲୋମ ଶବ୍ଦ ଲେଖ : )
स्थावर …………….
जड़ ………………..
गुण ………………..
सर्दी ……………….
खुशी ………………
सुख ……………….
अँधेरा …………….
बढ़िया ……………
अहिंसा ……………..
खुशहाली ……………
उत्थान …………….
वीर ………………..
उत्तर:
स्थावर – अस्थावर

जड़ – चेतन

गुण – अवगुण

सर्दी गरमी

खुशी – गम/दु:खी

सुख – दु:ख

अँधेरा – उजाला

खुशहाली – बदहाली

उत्थान – पतन

बढ़िया – घटिया

वीर – कायर

युद्ध – शांति

अहिंसा – हिंसा

सजीव – निर्जीव

बड़ा – छोटा

4. पर्यायवाची शब्द जानिये :
(ପର୍ଯ୍ୟାୟୱାଚୀ ଶବ୍ଦ ଜାନିୟେ : )
(ପର୍ଯ୍ୟାୟବାଚୀ ଶବ୍ଦ ଜାଣି : )
आदमी – मनुष्य, मानव
मौसम – ऋतु
प्राण – जान, जीवन
पन्ना – पृष्ठ
युद्ध – लड़ाई, जंग
अमूल्य – अनमोल, बहुमूल्य
जरिये – माध्यम से
द्वीप – टापू
प्रांत – प्रदेश, राज्य
पेशा – धंधा, जीविका, काम
नाव – नौका, नैया
किस्मत – भाग्य, तकदीर

5. निम्न शब्दों के लिंग बताइए :
(ନିମ୍ନ ଶର୍ଡୋ କେ ଲିଙ୍ଗ୍ ବତାଲଏ : )
(ନିମ୍ନ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଲିଙ୍ଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କର)।
संसार, पहाड़, नदी, पौधा, विवेक, दूध, पानी, गर्मी, सर्दी,, फसल, अनाज, दु:ख, दर्द, सूखा, अकाल, खुशहाली, चाँदनी, खुशी, गम, अमीरी, गरीबी, जीवन, जिन्दगी, सुहाना, अँधेरी, रात, दिन, मुकाबला, पन्ना, प्राण, जान, दीपक, इतिहास, सामाज्य, आजादी, बिजली, कारखाना, शिक्षा, नाम
उत्तर:
पुलिंग: संसार, विवेक, पानी, अनाज, सर्दी, अकाल, गम, पहाड़, पौधा, दूध, दु:ख, सूखा, जीवन, दिन, पन्ना, इतिहास, कारखाना, नाम, सुहाना, मुकाबला, प्राण, दीपक, सामाज्य.

स्रीलिंग: नदी, दर्द, सर्दी, चाँदनी, गरीबी, गर्मी, फसल, खुशहाली, खुशी, अमीरी, जिन्दगी, अँधेरी, जान, आजादी, बिजली, शिक्षा

6. निम्न शब्दों के वचन बदलिए :
(ନିମ୍ନ ଶବ୍ଦା କେ ଚନ୍ ବଦଲିଏ : )
(ନିମ୍ନ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ବଚନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କର ।)
नदियाँ, झरने, पौधे, पन्ने, बड़े, मुकाबला, जान, धारा, हाथी, घोड़ा, मूर्तियाँ, सुई, वस्तु, नाव, जहाज, दाना, बहन, भाई, देशवासी; सुविधा, कंपनी, चुनौती
उत्तर:
नदियाँ – नदी

पौधे – पौधा

बड़े – बड़ा

जान – जानें

हाथी – हाथी

मूर्तियाँ – मूर्ति

वस्तु – वस्तुएँ

जहाज – जहाज

बहन – बहनें

देशवासी – देशवासी

कंपनी – कंपनियाँ

झरने – झरना

पन्ने – पन्ना

मुकाबला – मुकाबले

धारा – धाराएँ

घोड़ा – घोड़े

सुई – सुइयाँ

नाव – नावें

दाना – दाने

भाई – भाई

सुविधा – सुविधाएँ

चुनौती – चुनौतियाँ

7. कोष्ठक में से सही क्रियापद चुनकर वाक्यों को पूरा कीजिए :
(କୋଷ୍ଠକ୍ ମେଁ ସେ ସହୀ କ୍ରିୟାପଦ୍ ଚୁକ୍‌କର୍ ୱର୍କୋ କୋ ପୂରା କୀଜିଏ : )
(ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ କ୍ରିୟାପଦ ବାଛିକରି ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ପୂରଣ କର ।)
(क) कलकल करके नदियाँ …………………. । (बह रहा है, बहती हैं, खड़ी हैं, चलती हैं)
उत्तर:
बहती हैं

(ख) हंस ने दूध ………………… (पिया, पी, पी लिये, पीएगा)
उत्तर:
पिया

(ग) कलिंगवासियों ने जानें ……………………………. पर जमीन नहीं । (दी, दी, दिया, दिये)
उत्तर:
दीं, दी

(घ) अशोक ने युद्ध छोड़ शांति की नीति………………….. (अपनाया, अपनायी, अपनाये, अपनायी)
उत्तर:
अपनायी

(ङ) लोगों ने प्राण ……………………… । (दिये, दिया, दी, दीं)
उत्तर:
दिये

(च) मधुसूदन ने इतिहास ……………………… । (पढ़ा, पढ़े, पढ़ी, पढ़ीं)
उत्तर:
पढ़ा

(छ) अशोक ने वीरत्व की कहानी ………………………. । (सुना, सुनी, सुनीं, सुने)
उत्तर:
सुनी

(ज) पूर्वजों ने साम्राज्य ……………………. । (बनाया, बनाये)
उत्तर:
बनाया

8. पाठ में से ऐसे वाक्यांश ढूँढ निकालिए :
(ପାଠ୍ ମେଁ ସେ ଐସେ ୱର୍ଯ୍ୟାଶ ପୁଂଢ଼ ନିକାଲିଏ : )
(ପାଠ ମଧ୍ୟରୁ ଏହିପରି ବାକ୍ୟାଶ ଖୋଜି ବାହାର କର : )
अच्छी शिक्षा मिली।
इस्पात कारखाना बसा।
प्रगति में तेजी आयी।
उत्तर:
विद्यार्थी शिक्षक की मदद लेकर कोशिश करें।

9. पाठ में से कुछ क्रिया पदों को छाँटकर उनके तीनों कालों के रूप लिखिए।
(ପାଠ୍ ମେଁ ସେ କୁଛ୍ କ୍ରିୟା ପଦୌ କୋ ନାଁଟକର୍‌ ଉକେ ତିନୌ କାରର୍ଡୋ କେ ରୂପ୍ ଲିଖିଏ : )
(ପାଠ ମଧ୍ୟରୁ କିଛି କ୍ରୟା ପଦକୁ ବାଛିକରି ସେଗୁଡ଼ିକର ତିନୋଟି ରୂପ ଲେଖ: )

वर्तमान	भूत बहा	भविष्य
बहती	झरा	बहेगा
झरते	लिया	झरेगा
लेता	रहा	लेगा
रहता	लड़ा	रहेगा
लड़ता	रचा	लड़ेगा
रचती	दिया	रचेगा
देता	गया	देगा
जाता	भूत बहा	जाएगा

10. पाठ में से सकर्मक और अकर्मक क्रियाओं को छाँटिए।
(ପାଠ୍ ମେଁ ସେ ସକର୍ମକ୍ ଅକର୍ମକ୍ କ୍ରିୟାଓଁ କୋ ଛାଟିଏଁ ।)
(ପାଠ ମଧ୍ଯରୁ ସକର୍ମକ ଓ ଅକର୍ମକ କ୍ରିୟା ବାଛି କରି ଲେଖ ।)
उत्तर:
सकर्मक -चुनना, छोड़ना, मिलना, कहना, पीना, चाहना, रचना, करना, देना, देखना, सुनना। अकर्मक – बहना, जाना, उड़ना, डरना, होना, रहना, गरजना, जाना, डरना, लड़ना, सहना, चलना, घबराना, बढ़ना, लौटना, जलना, बुझना, टूटना, उठना।

11. इन क्रियाओं के प्रेरणार्थक रूप लिखिए:
(ଇନ୍ କ୍ରିୟାଓଁ କେ ପ୍ରେରଣାର୍ଥକ୍ ରୂପ୍ ଲିଖିଏ : )
(ଏହି କ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରେରଣାର୍ଥକ ରୂପ ଲେଖ : )
डरना, बहना, पढ़ना, बनना, करना, मानना
उत्तर:
डरना – डराना/डरवाना
बहना – बहाना/बहवाना
पढ़ना – पढ़ाना/पढ़वाना
करना – कराना / करवाना
बनना – बनाना/बनवाना
मानना – मनाना/मनवाना

12. एस शब्द बनाइए:
(ଐସେ ଶବ୍ଦ ବନାଇଏ : )
(ଏହିପରି ଶବ୍ଦ ଗଠନ କର : )
सुहावना –
गौरवशाली –
तरंगमाल –
जिजीविषा –
उत्तर:
सुहावना – डरावना
तरंगमाल – फुलमाला
गौरवशाली – भाग्यशाली
जिजीविषा – जिजासा

Very Short & Objective Type Questions with Answers

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
कौन नया इतिहास रचती हैं?
उत्तर:
मुन्य की अदम्य जिज्ञासा नया झीतिहास रचती है।

प्रश्न 2.
गजपति सम्राट को किस उपाधि से विभूषित किया गया था?
उत्तर:
गजपति सम्राट को “गजपति गौड़ेश्वर नवकोटि कर्णाट कलबर्गेश्वर” की उपाधि से विभूषित किया गया।

प्रश्न 3.
ओड़िशा के विभिन्न नामों का उल्लेख कीजिए।
उत्तर:
ओडदेश, कंगोद, कोशल, कलिंग, उत्कल और औड़िशा।

प्रश्न 4.
ओड़िआ साधव समुद्री यात्रा के समय क्या कहते थे?
उत्तर:
ओड़िआ साधव समुद्रि यात्रा के समय कहते थे “आ का मा बै”।

प्रश्न 5.
कलिंग युद्ध का वर्णन कहाँ मिलता है?
उत्तर:
कलिंग युद्ध का वर्णन धौली के अशोकीय शिलालेख और जापानी बौद्धस्तूप में मिलता है।

प्रश्न 6.
हंस की क्या विशेषता है?
उत्तर:
हंस दूध पी लेता है और पानी छोड़ देता है।

प्रश्न 7.
खण्डगिरी की गुफाएँ किसका यशोगान करती हैं?
उत्तर:
खण्डगिरी की गुफाएँ खारबेल का यशोगान करती है।

प्रश्न 8.
उत्कल के साधव नौकाओं में क्या भर-भर कर लौटते थे?
उत्तर:
उत्कल के साधव नौकाओं में धन-रत्न भर-भर कर लौटते थे।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द/एक पद में दीजिए।

प्रश्न 1.
कलिंग के सैनिकों ने किसका मुकावला किया?
उत्तर:
मगध की सेना का

प्रश्न 2.
स्वतंत्र ओड़िशा प्रदेश कब बना?
उत्तर:
अप्रेल 1936 को

प्रश्न 3.
किसकी अदम्य जिज्ञासा नया-नया इतिहास रचती है?
उत्तर:
मनुष्य की

प्रश्न 4.
पाठ के अनुसार देशप्रेमी संन्यासी कौन थे?
उत्तर:
स्वामी विवेकानंद

प्रश्न 5.
ओड्र देश का दूसरा नाम क्या है?
उत्तर:
कोशल

प्रश्न 6.
धौली पहाड पर बौद्धस्तूप किसके हाथों बना है?
उत्तर:
जापानियों के

प्रश्न 7.
उत्कल-लक्ष्मी का विलास-सरोवर किसे कहा जाता है?
उत्तर:
चिलिका को

प्रश्न 8.
ओड़िशा का और एक नाम क्या है?
उत्तर:
कलिंग

प्रश्न 9.
खण्डगिरि की गुफाएँ किसका यशोगान करती हैं?
उत्तर:
खारवेल

प्रश्न 10.
कलिंग युद्ध का वर्णन कहाँ मिलता है?
उत्तर:
अशोकीय शिलालेख

प्रश्न 11.
‘हे उत्कल के सपूतो !’ कहा है
उत्तर:
मधुसूदन ने

C. रिक्त स्थानों की पूर्त्ति कीजिए।

प्रश्न 1.
उत्कृष्ट कलाओं का यह देश है
उत्तर:
उत्कल

प्रश्न 2.
सदियों के बाद ओड़िशा की किस्मत पलटी तो वह के रास्ते पर आया।
उत्तर:
प्रगति

प्रश्न 3.
मगध पर आक्रमण करने वाले कलिंग सम्राट थे।
उत्तर:
खारवेल

प्रश्न 4.
चाँदीपुर और बडमाल में देश के लिए आधुनिक बनने लगी।
उत्तर:
रक्षा सामग्री

प्रश्न 5.
मनुष्य की यह अदम्य नया-नया इतिहास रचती है।
उत्तर:
जिज्ञासा

प्रश्न 6.
अशोक ने कलिंग-युद्ध के बाद छोड़ दिया।
उत्तर:
युद्ध

प्रश्न 7.
देश के लिए आधुनिक रक्षा सामग्री बनने लगी।
उत्तर:
चाँदीपुर और बड़माल

प्रश्न 8.
ओड़िआ साधव समुद्री यात्रा के समय कहते थे।
उत्तर:
“आ का मा भै”

प्रश्न 9.
ओड़िशा का प्राचीन नाम था।
उत्तर:
कंगोद

प्रश्न 10.
आज सुहावना मौसम है तो कल हो जाता है।
उत्तर:
डरावना

D. ठिक् या भूल लिखिए।

प्रश्न 1.
‘उत्कल’ का अर्थ उत्कृष्ट कलाओं का देश है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 2.
खारवेल ने मानवता और अहिंसा की नीति अपनाई।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 3.
प्रचण्ड अशोक धर्माशोक रूप में परिवर्तित हुआ।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 4.
‘दांत खट्टे करना’ का अर्थ जीतना है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 5.
नीर क्षीर का विवेक बिल्ली के पास है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 6.
कलिंगवासी खारबेल के नेतृत्व में लड़े।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 7.
कलिंग युद्ध तीसरी शताब्दी में लड़ा गया था।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 8.
लोहे का उत्पादन राउरकेला से होने लगा।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 9.
खंड़गिरी की गुफाएँ अशोक का यशोगान करती है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 10.
मनुष्य अजीब प्राणी है।
उत्तर:
ठिक्

Multiple Chole Questions (mcqs) wiih Answers

सही उत्तर चुनिए: (MCQS)

1. कलिंग के सैनिकों ने किसका मुकावला किया?
(A) अकबर का
(B) मगध की सेना का
(C) गौड़ेश्वर का
(D) खारबेल का
उत्तर:
(B) मगध की सेना का

2. उत्कृष्ट कला
(A) भारत
(B) उत्कल
(C) मथुरा
(D) आगरा
उत्तर:
(B) उत्कल

3. सदियों के बाद ओड़िशा की किस्मत पलटी तो वह के रास्ते पर आया ।
(A) सुमति
(B) अवनति
(C) दुर्गति
(D) प्रगति
उत्तर:
(D) प्रगति

4. स्वतंत्र ओड़िशा प्रदेश कब बना?
(A) अप्रेल – 1936 को
(B) अगस्त – 1947 को
(C) सितम्बर 1949 को
(D) जनवरी 1950 को
उत्तर:
(A) अप्रेल – 1936 को

5. चाँदीपुर और बडमाल में देश के लिए आधुनिक बनने लगी।
(A) उत्कृष्ट कलाएँ
(B) सींग की कलाकृतियाँ
(C) तकनीकी शिक्षा
(D) रक्षा सामग्री
उत्तर:
(D) रक्षा सामग्री

6. किसकी अदम्य जिझासा नया-नया इतिहास रचती है?
(A) मनुष्य की
(B) कर्लिंग की
(C) मगध की
(D) संन्यासी की
उत्तर:
(A) मनुष्य की

7. पाठ के अनुसार देशप्रेमी संन्यासी कौन थे?
(A) स्वामी चिन्मयानंद
(B) स्वामी दयानंद
(C) स्वामी सत्यानंद
(D) स्वामी विवेकानंद
उत्तर:
(D) स्वामी विवेकानंद

8. ओडिशा कब स्वतंत्र प्रदेश बना?
(A) 1936 को
(B) 1947 को
(C) 1942 को
(D) 1957 को
उत्तर:
(A) 1936 को

9. ओड्र देश का दूसरा नाम क्या है?
(A) बंगदेश
(B) कोशल
(C) कंगो
(D) मगध
उत्तर:
(B) कोशल

10. धौली पहाड पर बौद्धस्तूप किसके हाथों बना है?
(A) कलिंग सम्राट खारबेल के
(B) जापानियों के
(D) बक्सी जगबंधु के
(C) अंग्रेजों के नया-नया इतिहास रचती है।
उत्तर:
(B) जापानियों के

11. मनुष्य की यह अदम्य
(A) गरीबी
(B) आशा
(C) जिज्ञासा
(D) आकंक्षा
उत्तर:
(C) जिज्ञासा

12. उत्कल-लक्ष्मी का विलास-सरोवर है:
(A) अंशुपा
(B) चिलिका
(C) महानदी
(D) बिंदु-सरोवर
उत्तर:
(B) चिलिका

13. मगध पर आक्रमण करने वाले कलिंग सम्राट थे:
(A) खारवेल
(B) कपिलेन्द्र देव
(C) अशोक
(D) कृष्णदेव राय
उत्तर:
(A) खारवेल

14. अशोक ने कलिंग-युद्ध के बाद …………….. छोड़ दिया।
(A) अहिंसा
(B) युद्ध
(C) राज्य का शासन
(D) मगध-सेना
उत्तर:
(B) युद्ध

15. ओड़िशा का एक नाम है:
(A) अंग
(B) बंग
(C) कलिंग
(D) जंग
उत्तर:
(C) कलिंग

16. स्वतन्त्र ओड़िशा प्रदेश कब बना?
(A) जनवरी १९३६
(B) मार्च १९३६
(C) अप्रैल १९३६
(D) मई १९३०
उत्तर:
(B) मार्च १९३६

17. खण्डगिरि की गुफाएँ किसका यशोगान करती हैं?
(A) महम्मद घोरी
(B) आऊरंगजेव
(C) खारवेल
(D) सम्राट अशोक
उत्तर:
(C) खारवेल

पाठ का सारांश

क्षण भंगुर संसार परिवर्त्तनशील है। मानव जीवन में सुख दुःख उत्थान पतन आते रहते है। मगर मनुष्य कष्टो से संघर्ष र प्रकृति को अपने वश में रखता है। प्रत्येक समाज, प्रदेश और देश का अपना इतिहास होता है। ओड़िशा का एक गौरवपूर्ण इतिहास रहा है। जिसमें आशा-निराशा, सुख-दुःख, सफलता-असफलता, आलस्य-चौकसी का वर्णन होता है। ओड़िशा का स्वर्णिम इतिहास रहा है। विभिन्न काल में ओड़िशा अलग अलग नाम से परिचित है यथा ओड्र, कलिंग, उत्कल, कंगोद् और कोशल। इसा पूर्व तीसरी शताब्दी में कलिंगवासी बहुत साहसी थे। इसा पूर्व 261 में मगध सम्राट अशोक ने कलिंग पर आक्रमण किया। कलिंगवासी बहुत बहादुरी से लड़े। उन्होंने मगध सम्राट अशोक की सेना का डटकर मुकाबाला किया। अपनी मातृभूमि की रक्षा के लिए लाखों की संख्या में शहीद हो गए। दया नदी की धारा खून से लाल हो गई।

इसको देखकर चण्डाशोक अशोक का हृदय बदल गया। उसने युद्ध त्याग कर अहिंसा का मार्ग पकड़ा। अशोक का नाम चण्डाशोक के बदले धर्मशोक से परिचित हो गया। अभी धौली के शिलालेख और बौद्धस्तूप इस घटना की उद्घोषणा करते हैं। इसके बाद कलिंग के सम्राट खारबेल ने मगध को पराजित किया तथा ‘कलिंग जिन’ को वापस लेकर आए। खण्डगिरी – उदयगिरी के शिलालेख खारवेल का यशोगान करते हैं। उत्कल का अर्थ है- उत्कृष्ट कलाओं का देश। उस कला में बना पुरी का जगन्नाथ मन्दिर, भुवनेश्वर का प्रभु लिंगराज मन्दिर और कोणार्क का सूर्य मन्दिर आज भी अपनी भव्यता और विशालता से संसार को चकित करता है। इनके अलवा श्रेष्ठ स्थापत्य कला के उत्कृष्ट नमूने है। इन सब में ओडिशा के गौरवमय अतीत को दर्शाते हाथी, घोड़े, पहिए, कमल, नृत्यंगनाएँ आदि की सुन्दर मूर्तियाँ है जो पर्यटकों पर जादू कर देते हैं। उस काल में उत्कल का उद्योग प्रगति पर था।

ओड़िशा के सूती और पाट के कपड़े, सोने-चाँदी के गहने, काँसे-पितल के वर्तन, सींग की कलाकृतियाँ विदेशी बाजार में आकर्षण का केन्द्र रही है। ओड़िसी चित्रकला, नृत्य और संगीत आज भी विश्व में लोकप्रिय हैं। ओड़िशा के वणिकों ने सुदूर पूर्वी द्वीपों में अपने समुद्री व्याप र का जाल फैला रखा था। वहाँ से नौकाएं भर-भरकर धन – रत्न लेकर आते थे। चिलिका झील तो सदा से लक्ष्मी का निवास रही है। वीसवीं शताब्दी के प्रारंभ में महापुरुष मधुसूदन दास इस गौरब गाथा को पढ़कर रो पड़े। उन्होने उत्कलवासियाँ को जाग्रत किया। बक्सि जगबन्धु, सुरेन्द्र साए, चाखि खुण्टिआ, चक्रधर बिसोई, लक्ष्मण नायक आदि स्वतन्त्रता सेनानियों ने अंग्रेजों को नाको चने चबा दिए। अप्रेल 1936 में ओड़िशा स्वतन्त्र प्रदेश बना। इसके बाद नूतन ओड़िशा का नव निर्माण ज्ञानी नेताओं ने उठाया। अनेक स्कूल, कॉलेज, विश्वविद्यालय, मेड़िकाल काँलेज और इंजिनियरिंग काँलेज स्थापित हुए। नई तकनीक शिक्षा लागू हुई। कुछ साल में सभी क्षेत्र में हजाराो सुयोग्य कर्मी तैयार हुए जिन्होंने ओड़िशा का सर्वागीण विकास किया। हमें भी इसके विकास में योगदान देना चाहिए।

ସାରାଂଶ:
ବିଚିତ୍ର ଓ ବିବିଧତାପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂସାର ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ। ସଂସାରର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରାଣୀ ମାନବ ଜୀବନରେ ସୁଖ-ଦୁଃଖ ଓ ଉତ୍ଥାନ-ପତନ ଆସେ। ମଣିଷ କଷ୍ଟ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଲଢ଼େ। କ୍ଷଣିକ ସୁଖ ପାଇଁ ସବୁପ୍ରକାର ଯନ୍ତ୍ରଣାକୁ ସହିନିଏ। ସେ ପ୍ରକୃତିକୁ ନିଜର ଆୟତ୍ତରେ ରଖୁବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରେ। ମାନବ ଜୀବନର ସଂଘର୍ଷ, ଉତ୍ଥାନ-ପତନର କାହାଣୀ ହିଁ ତାହାର ଇତିହାସ ହୋଇ ରହିଛି। ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାଜ, ପ୍ରଦେଶ ଓ ଦେଶର ଇତିହାସ ରଚନା ହୋଇଛି, ଯେଉଁଥରେ ତାହାର ଆଶା- ନିରାଶା, ସୁଖ-ଦୁଃଖ, ସଫଳତା-ବିଫଳତା, ଆଳସ୍ୟ-ସତର୍କତାର ବିବରଣୀ ରହିଛି । ସେଥୁମଧ୍ୟରୁ ଓଡ଼ିଶାର ଗୌରବମୟ ଇତିହାସ ମଧ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ।

ଓଡ଼ିଶାର ନାମ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ହୋଇ ଜନସମାଜରେ ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇଛି । ତାହାର ପୂର୍ବନାମ ହେଉଛି ଓଡ୍ରଦେଶ, କଳିଙ୍ଗ, ଉତ୍କଳ, କଙ୍ଗୋଦ ଆଦି। ଖ୍ରୀ.ପୂ. ତୃତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀରେ କଳିଙ୍ଗବାସୀ ଭାରୀ ସାହସୀ ଥିଲେ । ଖ୍ରୀ.ଅ. ୨୬୧ ରେ ମଗଧ ସମ୍ରାଟ ଅଶୋକ କଳିଙ୍ଗର ଧନରତ୍ନ ଦେଖ୍ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ । କଳିଙ୍ଗବାସୀ ବୀରତ୍ଵର ସହ ଲଢ଼ିଲେ । ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ଲକ୍ଷେ ଲୋକ ଜୀବନ ଉତ୍ସର୍ଗ କଲେ । କଳିଙ୍ଗବାସୀଙ୍କ ରକ୍ତରେ ଦୟାନଦୀ ରକ୍ତରଞ୍ଜିତ ହେଲା । ଅଶୋକ ଯୁଦ୍ଧ ତ୍ୟାଗ କରି ମାନବ ପ୍ରେମ ଓ ଅହିଂସା ନୀତିରେ ଚାଲିଲେ । ମୌଳିର ଶିଳାଲେଖ ଓ ବୌଦ୍ଧସ୍ତୂପ ବୀରତ୍ଵର ଜିନ’କୁ ଫେରାଇ ଆଣିଲେ । ଖଣ୍ଡଗିରି-ଉଦୟଗିରିର ଶିଳାଲେଖମାନ ଖାରବେଳଙ୍କର ଯଶୋଗାନ କରନ୍ତି । ଉତ୍କଳର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଉତ୍କୃଷ୍ଟତାର ଦେଶ । ସେ ସମୟରେ ନିର୍ମିତ ପୁରୀର ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର, ଭୁବନେଶ୍ୱରର ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର ଓ କୋଣାର୍କର ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଗର୍ବରେ ମୁଣ୍ଡ ଟେକି ଛିଡ଼ା ହୋଇଛି । ଏହା ସାରା ବିଶ୍ଵକୁ ଚକିତ କରୁଛନ୍ତି । ଏମାନେ ଉତ୍କଳର ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ସ୍ଥାପତ୍ୟ କଳାର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ । ଭବ୍ୟ ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କରେ ବିଭିନ୍ନ ଭଙ୍ଗିମାରେ ନାରୀମାନଙ୍କର ମନୋହର ମୂର୍ତ୍ତି, ହାତୀ, ଘୋଡ଼ା, ଚକ ଓ ପଦ୍ମଦ୍ଵାରା ସୁସଜ୍ଜିତ।

ସେ ସମୟରେ ଶିଳ୍ପ ଓ ବାଣିଜ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉତ୍କଳର ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଥିଲା । ସୂତା ଓ ପାଟବସ୍ତ୍ର, ସୁନା-ରୁପା ଅଳଙ୍କାର, କଂସା-ପିତଳ ବାସନ ଓ ସିଙ୍ଗର କଳାକୃତି ବିଶ୍ଵପ୍ରସିଦ୍ଧ । ଓଡ଼ିଶାର ସାଧବମାନେ ସୁଦୂର ଦ୍ୱୀପମାନଙ୍କରେ ବେପାର କରୁଥିଲେ । ସେମାନେ ସେଠାରୁ ବୋଇତ ଭର୍ତ୍ତି କରି ଧନ-ରତ୍ନ ଆଣୁଥିଲେ । ଚିଲିକା ହ୍ରଦ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାସସ୍ଥଳୀ ରହିଆସିଛି । ଏହାଛଡ଼ା ଉତ୍କଳର ଚିତ୍ରକଳା, ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟ ଓ ସଙ୍ଗୀତ ଆଜିପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇରହିଛି । ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଆରମ୍ଭରେ ମଧୁସୂଦନ ଦାସ ଓଡ଼ିଶାର ଗୌରବଶାଳୀ ଇତିହାସ ପଢ଼ି କାନ୍ଦି ଉଠିଲେ । ସେ ଉତ୍କଳବାସୀଙ୍କୁ ସୁପ୍ତରୁ ଜାଗ୍ରତ କଲେ। ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁ, ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ, ଚାଖ୍ ଖୁଣ୍ଟିଆ, ଚକ୍ରଧର ବିସୋଇ, ଲକ୍ଷ୍ମଣ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଉତ୍କଳ ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ହେଲା । ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଉତ୍କଳ ପ୍ରଦେଶର ସୁଧୀ ନେତାମାନେ ଓଡ଼ିଶାର ନବନିର୍ମାଣର ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କଲେ । ଏହାପରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ, ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ, ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ ଓ ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜ ସ୍ଥାପନ ହେଲା । ନୂତନ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଣୟନ କରାଗଲା । କିଛି ବର୍ଷରେ ସବୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ହଜାର ହଜାର ସୁଯୋଗ୍ୟକର୍ମୀ ବାହାରିଲେ । ସେମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଓଡ଼ିଶାର ସର୍ବାଙ୍ଗୀଣ

विण्यवस्तु

(i) यह दुनिया …………………… छोड़ देता है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଏହି ସଂସାର ବଡ଼ ବିଚିତ୍ର। ଏଥରେ କ’ଣ କ’ଣ ନାହିଁ। ବଡ଼ ବଡ଼ ପାହାଡ଼, ଘଞ୍ଚ ଜଙ୍ଗଲ, କଳକଳ ଧ୍ଵନିରେ ନଦୀଗୁଡ଼ିକ ବହୁଅଛି। ଝରଣା ଝରୁଛି। ସାଗର ଗର୍ଜନ କରୁଛି। ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଗଛ-ଲତା, ପଶୁ- ପକ୍ଷୀ, ନର-ନାରୀ ଅଛନ୍ତି। ଭଲ ମନ୍ଦ ମଧ୍ୟ ଅଛି। ତୁଳସୀ ଦାସ କହୁଛନ୍ତି ଈଶ୍ବର ଏ ସଂସାରରେ ନିର୍ଜୀବ, ସଜୀବ, ଗୁଣୀ ଭଣ୍ଡାର ଅଟେ । ଗୁଣୀ ବ୍ୟକ୍ତି ଗୁଣକୁ ବାଛନ୍ତି । ଯେପରି ହଂସ ଦୁଗ୍ଧ ପିଇଦିଏ, ପାଣିକୁ ଛାଡ଼ିଦିଏ।

(iii) यह मनुष्य ………………………. पतन की कहानी है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ସଂସାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ। ଋତୁ ବଦଳୁଛି। ଋତୁ କେବେ ସୁଖଦ କେବେ ଦୁଃଖଦ ହେଉଛି । କେବେ କଷ୍ଟଦାୟକ ଗରମ ତ କେବେ କଷ୍ଟଦାୟକ ଥଣ୍ଡା । ଯେଉଁଠି ପ୍ରଚୁର ଫସଲ ନାଚୁଛି, ସେଠାରେ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ମଧ୍ୟ ପଡ଼େ । ମଣିଷ କେତେବେଳେ ସୁଖ ତ କେବେବେଳେ ଦୁଃଖରେ ବଞ୍ଚୁଛି । କେଉଁଠି ଧନୀ ତ କେଉଁଠି ଗରିବ । ଭଲ ଦିନ ଶୀଘ୍ର ଚାଲିଯାଉଛି । ଦୁଃଖର ଦିନ ଧୀରେ ଧୀରେ ଖସନ୍ତି । ଲୋକେ କହନ୍ତି ଏହି ଜୀବନ କ’ଣ ? ସୁଖର ଚାରିଦିନ ପରେ ପୁଣି ଦୁଃଖର ସମୟ ଆସିଯାଏ ।

(iii) यह मनुष्य …………………… पतन की कहानी है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଏହି ମନୁଷ୍ୟ ବିଚିତ୍ର ପ୍ରାଣୀ । ସେ ଅନ୍ଧାର ସାଙ୍ଗରେ ଲଢ଼େଇ କରେ, ଡରେ ନାହିଁ । ସେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦୁଃଖ ଓ ଯନ୍ତ୍ରଣାକୁ ସହ୍ୟ କରେ । ଚାରି ଦିନର ସୁଖ ପାଇଁ ପ୍ରକୃତି ବିରୁଦ୍ଧରେ ସଂଗ୍ରାମ କରେ । ତାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରେ । ମଣିଷର ଏହି ପ୍ରବଳ ଜିଜ୍ଞାସା ନୂଆ-ନୂଆ ଇତିହାସ ଗଢ଼େ । ଏହା ତାହାର ଉତ୍‌ଥାନ ଓ ପତନର କାହାଣୀ ଅଟେ ।

(iv) इसलिए हर …………………………. प्रिय हुए हैं।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକର, ସମାଜର, ଦେଶର ବା ରାଜ୍ୟର ଅଲଗା ଇତିହାସ ରହିଛି । ଯେଉଁଥରେ ତାହାର ଆଶା-ଆକାଂକ୍ଷା, (ନିରାଶା), ସୁଖ-ଦୁଃଖ, ସଫଳତା-ବିଫଳତା, ଆଳସ୍ୟ-ସଚେତନତାର ବିବରଣୀ ରହିଛି ? ଆସନ୍ତୁ, ନିଜ ଜନ୍ମଭୂମି ଓଡ଼ିଶା ଇତିହାସର ଦୁଇ ପୃଷ୍ଠା ପଢ଼ିବା । ଓଡ୍ର ଦେଶ ବା ଓଡ଼ିଶାର କେତେକ ନାମ ମିଳେ । କଳିଙ୍ଗ, ଉତ୍କଳ, କଙ୍ଗୋଦ ଓ କୋଶଳ । ପ୍ରାୟ ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ନାମରେ କେତେକ ଅଞ୍ଚଳ କିମ୍ବା ସମୟରେ ଅଧୂକ ପ୍ରିୟ ହୋଇଥିଲା।

(v) इस इतिहास ………………………… अमर कथा है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ତୃତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଏହାର ପ୍ରଥମ ପୃଷ୍ଠା ଆରମ୍ଭ । ଲେଖା ଅଛି କଳିଙ୍ଗବାସୀ ଭାରି ସାହସୀ । କଳିଙ୍ଗର ସୈନିକମାନେ ବିରାଟ ମଗଧର ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ପରାସ୍ତ କଲେ । ମଗଧ ସମ୍ରାଟ ଅଶୋକଙ୍କର ସେନାବାହିନୀର ମୁକାବିଲା କଲେ । ଶହୀଦ ହେଲେ, ଜନ୍ମଭୂମିକୁ ରକ୍ଷା କଲେ । ଲକ୍ଷ-ଲକ୍ଷ ସଂଖ୍ୟାରେ ଜୀବନ ଉତ୍ସର୍ଗ କଲେ । ଲକ୍ଷେ ବନ୍ଦୀ ହେଲେ । ଦୟାନଦୀର ସ୍ରୋତ ରକ୍ତରେ ଲାଲ ହୋଇଗଲା । ରାଜା ବା ସେନାପତିର ନାମ ନଥିଲା । ମାନବ ପ୍ରେମ ଓ ଅହିଂସାର ନୀତି ଧାରଣ କଲେ । ଧଉଳି ଶିଳାଲେଖରେ ଅଶୋକଙ୍କ କୀର୍ତ୍ତି ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ବଢ଼ିଚାଲିଲା । କଳିଙ୍ଗ ସମ୍ରାଟ ଖାରବେଳ ମଗଧ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ପରାଜିତ କରି ‘କଳିଙ୍ଗ ଜିନ’ ଫେରାଇ ଆଣିଲେ । ଖଣ୍ଡଗିରି-ଉଦୟଗିରିର ଶିଳାଲେଖ ଓ ଗୁମ୍ଫାମାନ ଖାରବେଳଙ୍କ ଯଶୋଗାନ କରନ୍ତି । ଏହା କଳିଙ୍ଗ ବୀରତ୍ଵର ଅମର କଥା।

(vi) साहसिकता का ………………………… नहीं सहा।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ସାହସିକତାର ଏହି କ୍ରମ ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ପୁଣି ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ, ଚାଖ୍ ଖୁଣ୍ଟିଆ, ଚକ୍ରଧର ବିସୋଇ, ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକ ଆଦି ସାହସୀ ଅର୍ଶ ସଶ। ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଛି । ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁ, କଳିଙ୍ଗ ପୁତ୍ରମାନେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ଆରାମରେ ବସିବାକୁ ଦେଇ ନ ଥିଲେ । ଏହି ସୁପୁତ୍ରମାନେ ଜୀବନ ଦେଇଦେଲେ କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟାୟ ସହି ନଥିଲେ । ଆଣିଲେ । ଖଣ୍ଡଗିରି-ଉଦୟଗିରିର ଶିଳାଲେଖ ଓ ଗୁମ୍ଫାମାନ ଖାରବେଳଙ୍କ ଯଶୋଗାନ କରନ୍ତି । ଏହା କଳିଙ୍ଗ ବୀରତ୍ଵର ଅମର କଥା ।

(vii) इतिहास का ……………………….. पतन हो गया।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଅଧୁନା ଇତିହାସର ଅନ୍ୟ ପୃଷ୍ଠା ଦେଖ । ଉତ୍କୃଷ୍ଟ କଳାର ଦେଶ ଉତ୍କଳ l ଶତାବ୍ଦୀ ବିତିଗଲାଣି । ଭୁବନେଶ୍ଵର, ପୁରୀ ଓ କୋଣାର୍କର ବଡ଼ ବଡ଼ ମନ୍ଦିର ମୁଣ୍ଡ ଟେକି ଛିଡ଼ା ହୋଇଛନ୍ତି । ଏମାନେ ବିଶ୍ଵର ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ । ଭବ୍ୟ ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟ କଳାର ଅନେକ ଛୋଟ-ବଡ଼ ମନ୍ଦିର । ହଜାର ହଜାର ନାରୀ ମୂର୍ତ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ ଭଙ୍ଗିମା ଶାରୀରିକ ମୁଦ୍ରା ମନମୁଗ୍ଧ କରନ୍ତି । ହାତୀ, ଘୋଡ଼ା, ଚକ, ପଦ୍ମ ରଥାକାର ମନ୍ଦିର । ବିରାଟ ଓ ମନୋହର ! ନୃତ୍ୟଗୀତର ପରିବେଶ ! ଦ୍ଵାରପାଳ, ଦିଗପାଳମାନଙ୍କର ପୁରୁଷତ୍ଵ । ଏଗୁଡ଼ିକ ସବୁ ଦେଶ-ବିଦେଶର ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଯାଦୁର ନମୁନା ଅଟେ । ଓଡ଼ିଶାର ସୂତା ଓ ପାଟବସ୍ତ୍ର, ସୁନାରୁପାର ଅଳଙ୍କାର, କଂସା-ପିତଳର ବାସନ ଓ ଶିଙ୍ଗର କଳାକୃତିଗୁଡ଼ିକ ବିଦେଶୀ ବଜାରରେ ଆକର୍ଷଣର କେନ୍ଦ୍ର ରହି ଆସିଛି । ଓଡ଼ିଶୀ ଚିତ୍ରକଳା, ନୃତ୍ୟ ଓ ସଙ୍ଗୀତ ଆଜି ବିଦେଶରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇଛି । ଓଡ଼ିଆ ସାଧବ ଛୋଟ ବଡ଼ ବୋଇତରେ ସୁଦୂର ପୂର୍ବ ଦ୍ୱୀପମାନଙ୍କରେ ଯାଇ ବ୍ୟବସାୟ କରୁଥିଲେ। ମହାସମୁଦ୍ରର ତରଙ୍ଗମାଳାରେ ଯାଉଥିଲେ ଓ ଧନରତ୍ନ ବୋଇତରେ ଭରି ଆଣୁଥିଲେ । ତୋଫାନ ଓ ସମୁଦ୍ରକୁ ତାଙ୍କର ଭୟ ନଥିଲା । ସେମାନେ କହିଥିଲେ ‘ଆ କା ମା ଭୈ’ ! (ଆଶ୍ବିନ, କାର୍ତ୍ତିକ, ମାଘ, ବୈଶାଖ) ଆମର କାହାକୁ ଭୟ ନାହିଁ । ଚିଲିକା

(viii) बीसवीं शती ………………………… करो या मरो।”
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଆରମ୍ଭରେ ମହାପୁରୁଷ ମଧୁସୂଦନ ଦାସ ଏହି ଇତିହାସ ପଢ଼ିଲେ । ତାଙ୍କ ହୃଦୟ କାନ୍ଦି ଉଠିଲା । ସେ ଶୋଇଥିବା (ଓଡ଼ିଶାବାସୀ)ଙ୍କୁ ଜାଗ୍ରତ କରି କହିଲେ ହେ ଉତ୍କଳର ସୁପୁତ୍ରମାନେ । ଜାଗ୍ରତ ହୁଅ । ନିଜର ପ୍ରାଚୀନ ଗୌରବକୁ ସ୍ମରଣ କର । ତୁମ ପୂର୍ବପୁରୁଷମାନେ ଗଙ୍ଗାଠାରୁ ଗୋଦାବରୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ସ୍ଥାପିତ କରିଥିଲେ । ଗଜପତି ଗୌଡ଼େଶ୍ଵର ନବକୋଟି କର୍ଣ୍ଣାଟ କଳବର୍ଗେଶ୍ଵରର ଉପାଧ୍ ମିଛ ହୋଇଯାଇଛି । ଆଜି ତୁମେ ଦରିଦ୍ର ହୋଇଗଲା । ଏବେ ଉଠ । କର ନଚେତ ମର ।

(ix) ओडिशावासियों ……………………… मिलने लगी है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଓଡ଼ିଶାବାସୀ ଏହି ଡାକାରା ଶୁଣିଲେ । ଏପ୍ରିଲ ୧୯୩୬ରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ଗଠନ ହେଲା । ଅନେକ ଜ୍ଞାନୀ ନେତା କାମରେ ଲାଗିଲେ । ନବନିର୍ମାଣର ଦାୟିତ୍ଵ ଗ୍ରହଣ କଲେ । ଉତ୍କଳ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପିତ ହେଲା । ଅନେକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଖୋଲା ହେଲା । ନୂଆ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଣୟନ ହେଲା। ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ ଓ ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜ ସ୍ଥାପନା ହେଲା । କିଛି ବର୍ଷରେ ହଜାର ହଜାର ଅମଲା-ଅଫିସର୍‌, ଶିକ୍ଷକ-ଅଧ୍ୟାପକ, ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ ଓ ଡାକ୍ତର ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଗଲେ । ସେମାନେ ନିଜ ପ୍ରଦେଶ ତଥା ବାହାର ରାଜ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରି ସୁନାମ ଅର୍ଜନ କଲେ। ହୀରାକୁଦ ବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ ହେଲା । କ୍ଷେତରେ ଜଳସେଚନ ହେଲା। ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ବଢ଼ିଲା । ରାଉରକେଲାରେ ଲୁହା ଉତ୍ପାଦନ ହେଲା । ସୁନାବେଡ଼ାରେ ଉଡ଼ାଜାହାଜ ତିଆରି ହେଲା । ପାରଦ୍ଵୀପ ବନ୍ଦରରୁ ବାଣିଜ୍ୟ ପ୍ରସାର ହେଲା । ଇମ୍ଫା, ନାଲକୋ, ଜିନ୍ଦଲ ଓ ବେଦାନ୍ତ ଭଳି ବଡ଼-ବଡ଼ କମ୍ପାନୀମାନେ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କଲେ । ଚାନ୍ଦିପୁର ଓ ବଡ଼ମାଳରେ ଦେଶପାଇଁ ଆଧୁନିକ ରକ୍ଷାସାମଗ୍ରୀ ତିଆରି ହେଲା । ଓଡ଼ିଶାରେ ସମସ୍ତ ଆଧୁନିକ ସୁବିଧା ଆଜି ମିଳୁଛି ।

(x) सदियों बाद …………………. बन सकेगा।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
କେତେ ଶତାବ୍ଦୀ ପରେ ଓଡ଼ିଶାର ଭାଗ୍ୟ ବଦଳିଛି । ସେ ପ୍ରଗତି ପଥରେ ଚାଲିଛି । ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ସହ ପାଦକୁ ପାଦ ମିଶାଇ ଚାଲୁଅଛି । ଦେଶର ଅଗ୍ରଗତିରେ ମଧ୍ୟ ତାହାର ଯୋଗଦାନ କମ୍ ନୁହେଁ । ଏହା ତାହାର ଉନ୍ନତିର ଲକ୍ଷଣ । ଆମେ ସମସ୍ତେ ଏଥିରୁ ଲାଭ ଉଠାଇବା ଉଚ୍ଚିତ । ନୂଆ କଳକାରଖାନାରେ ଅଂଶୀଦାରୀ ହେବା ଉଚିତ । ତେବେ ଓଡ଼ିଶାର ନୂତନ ଇତିହାସ ଗଢ଼ା ହେବା।

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

अजीब – विचित्र (ବିଚିତ୍ର) ।

स्थावर – स्थिर रहनेवाले (ସ୍ଥିର ରହିବା ବ୍ୟକ୍ତି)

जड़ – लकड़ी पत्थर जैसे वस्तुएँ (ନିର୍ଜୀବ)

चेतन – जीव (ଜୀବିତ)।

फकीरी – गरीबी (ଦାରିଦ୍ର୍ୟ)।

जिज्ञाषा – जानने की इच्छा (ଜାଣିବାର ଇଚ୍ଛା) ।

गम – दु:ख (ଦୁଃଖ/ଶୋକ) ।

सिलसिला – कड़ी (କଡ଼ି/କ୍ରମ)

अजूबा – अश्चर्य-वस्तु (ଆଶୁର୍ଯ୍ୟା)

शौर्य – वीरत्व _(ବ।ରତ୍ବ)

तायाद – संख्या (ସିଂଖ୍ୟା)

चौकसी – दुरूस्त (ସତର୍କତା)

सिंचाई – फसलो में पानी देने की व्यवस्था ( ଜଳସଚେନ)

हंस का विवेक – गुण को ग्रहण करना और दोष को छोड़ना (ଗୁଣକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଏବଂ ଦୋଷକୁ ଛାଡ଼ି ଦେବା/ପରିତ୍ୟାଗ କରିବା) ।

दांत खट्टे करदेना – हरा देना (ପରାଜୟ କରିବା)

चार…रात – कुछ दिन सुख के फिर दु:ख (କିଛିଦିନର ସୁଖ ପରେ ପୁନଶ୍ଚ ଦୁଃଖ) ।

कलिंग जिन – वह मूल्यवान वस्तु जो मगध से लायी गयी थी।

आ का मा भै – ओड़िशा के बनिये समुंदर में बोहित छोड़ते वक्त यह नारा देते है। (ଓଡ଼ିଶାର ସାଧବମାନେ ସମୁଦ୍ରରେ ବୋଇତ ଛାଡ଼ିବା ସମୟରେ ଏହି ଧ୍ଵନି ଦେଉଥିଲେ ।)

विलास सरोवर – लक्ष्मीजी के बिलास का जलाशय अर्थात् चिलिका व्यापार का केन्द्र था, जहाँ धनरत्न आते थे। (ସୁଖ ଉପଭୋଗ କରୁଥିବା ସରୋବର, ଅର୍ଥାତ୍ ଚିଲିକା ବ୍ୟପାରର କେନ୍ଦ୍ର ଥିଲା ଯେଉଁଠି ଧନରତ୍ନ ଆସୁଥିଲା)।

निराला – विचित्र (ବିଚିତ୍ର)।

जंगम – चलने-फिरनेवाले (ଚଳ-ପ୍ରଚଳ କରିବା) ।

सुहावना – सुखकर (ଅଧିକାର) ।

खुशहाली – सुख का वक्त (ସୁଖଦ) ।

बदहाली – बुरा समय (ଖୁସିର ସମୟ) ।

पन्ना – पृष्ठ (ପୃଷ୍ଠା) ।

शौर्य – वीरत्व (ବୀରତ୍ୱ) ।

झील – बड़ा जलाशय (ଖରାପ ସମୟ) ।

आखिरकार – अंत में (ଶେଷରେ) ।

सपुत्र – सुपुत्र (ଉତ୍ତମ ପୁତ୍ର) ।

मोहताज – दूसरे पर आश्रित (ଅନ୍ୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର) ।

किस्मत – भाग्य (ଭ।ଗ୍ୟ)।

दिल दहलना – डर जाना (ଡରିଯିବା)।

विचार-वोध 

यह निबंध हमारी जन्मभूमि ओड़िशा (उत्कल, कलिंग, कोशल आदि) के बारे में काफी जानकारी देता है। कलिंग के लोग बड़े बीर और साहसी होते थे। कलिंग की सेना ने सम्राट अशोक की सेना के साथ मुकाबला किया। बहुत लोग मारे गए। मध्यकाल में ओड़िशा के गजपति राजाओं ने गंगा से गोदावरी तक अपना राज्य फैलाया था। आज वह गौरव अतीत में डूब गया है। उत्कल भूमि मंदिर मूर्त्तियाँ बनाने की कला में मशहूर थी। यहाँ की चित्रकला तथा अन्य शिल्प कला देश-विदेश में प्रख्यात थी। आड़िशा का वर्त्तमान फिरसे उत्साहजनक हुआ। स्वतंत्रता के बाद यहाँ अनेक छोटे बड़े उद्योग तथा कारखानें स्तापित हुए। कई बंदरगाहों की स्तापना हुई है। यह प्रांत आज प्रगति के पथ पर चल रहा है।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Solutions Chapter 2 ଶ୍ବସନ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Life Science Solutions Chapter 2 ଶ୍ବସନ

Question 1.
ମନୁଷ୍ୟ ଶ୍ଵାସତନ୍ତ୍ରର ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
Answer:

Question 2.
ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ସ୍ଥିତିରେ ଶ୍ବସନ ବେଳେ ଗ୍ଲୁକୋଜ ଅଣୁ କିପରି ଭାଙ୍ଗେ ରେଖାଚିତ୍ରରେ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:

Question 3.
ସଂବାତନ ଓ ଗ୍ୟାସ୍ ପରିବହନ କିପରି ହୁଏ ଲେଖ ।
Answer:
ସଂବାତନ:

• ସଂବାତନ ଦୁଇ ପର୍ଯ୍ୟାୟବିଶିଷ୍ଟ ଅଟେ; ଯଥା – ପ୍ରଶ୍ଵାସ ଓ ନିଃଶ୍ଵାସ ।
• ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌ ମଧ୍ୟକୁ ବାୟୁର ପ୍ରବେଶକୁ ପ୍ରଶ୍ଵାସ ଓ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌ ବାୟୁର ପ୍ରସ୍ଥାନକୁ ନିଃଶ୍ଵାସ କୁହାଯାଏ ।
• ଜଣେ ସୁସ୍ଥ ବ୍ୟକ୍ତିରେ ଏହି ପ୍ରଶ୍ଵାସ ଓ ନିଃଶ୍ଵାସ ହାର ମିନିଟ୍‌କୁ ପ୍ରାୟ 15 ରୁ 20 ଥର ।
• ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍ ବକ୍ଷଗହ୍ଵର ମଧ୍ଯରେ ରହିଥାଏ ଓ ବକ୍ଷଗହ୍ଵର ଏକ ଫମ୍ପା ପବନ-ନିରୋଧୀ କୋଠରୀ ଅଟେ ।
• ଏହାର ଆଗପଟ ଷ୍ଟର୍‌ନମ୍‌ରା, ପଛପଟ ମେରୁଦଣ୍ଡଦ୍ୱାରା, ଦୁଇପଟ ପଞ୍ଜରା ହାଡ଼ ଓ ଅନ୍ତଃ-ପଞ୍ଜରା ମାଂସପେଶୀଦ୍ଵାରା ଏବଂ ତଳପଟ ମଧ୍ୟଚ୍ଛଦାଦ୍ବାରା ଆବଦ୍ଧ ହୋଇ ରହିଛି ।
• ମଧ୍ୟଚ୍ଛଦା ଏକ ଗମ୍ବୁଜ ଆକାରର, ପେଶୀବହୁଳ ପଟ୍ଟ । ଏହା ଆମର ବକ୍ଷଗହ୍ଵର ଏବଂ ଉଦରଗହ୍ବରକୁ ପୃଥକ୍ କରୁଛି ।

ଗ୍ୟାସ୍ ପରିବହନ :

• ରକ୍ତର ଲୋହିତ କଣିକା (RBC)ରେ ହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍ ଥାଏ । ଏହା ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରି ଅଗ୍ନିହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଅକ୍ସିହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍ ରକ୍ତ ମାଧ୍ୟମରେ ଶରୀରର ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଷ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚେ ।
• କୋଷ ନିକଟରେ ଅକ୍ସିହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍ ଭାଙ୍ଗି ଅମ୍ଳଜାନ ଓ ହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ । ଏହି ଅମ୍ଳଜାନ କୋଷମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରେ ଏବଂ କୋଷମାନଙ୍କରୁ ନିର୍ଗତ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ରକ୍ତକୁ ଚାଲିଆସେ ।
• କୋଷସ୍ତରରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ଏହି ଗ୍ୟାସୀୟ ବିନିମୟ ମଧ୍ୟ ବିସରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ହୋଇଥାଏ । କୋଷରୁ ନିର୍ଗତ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ରକ୍ତ ମାଧ୍ୟମରେ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌ରେ ପହଞ୍ଚେ ଓ ବିସରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ରକ୍ତରୁ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍ କୋଟରିକା ବାଟ ଦେଇ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।

Question 4.
ବାୟୁ ଅପଜୀବୀ ଶ୍ଵାସନ ଓ ଉପଜୀବୀ ଶ୍ଵାସନ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:

Question 5.
କୋଷୀୟ ଶ୍ୱସନ କ’ଣ ? ଗ୍ଲାଇକୋଲିସିସ୍ ଓ ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳଚକ୍ର ବିଷୟରେ ଲେଖ ।
Answer:
କୋଷ ମଧ୍ଯରେ ଅମ୍ଳଜାନ ଉପସ୍ଥିତିରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ ଜାରଣ ସହ ଶକ୍ତିମୋଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ କୋଷୀୟ ଶ୍ୱସନ କହନ୍ତି । ଏହା ତିନି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଘଟିଥାଏ ।

• ଗ୍ଲାଇକୋଲିସିସ୍,
• ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳଚକ୍ର,
• ଇଲେକ୍ସନ୍ ପରିବହନ ସଂସ୍ଥା

ଗ୍ଲାଇକୋଲିସିସ୍

• କୋଷଜୀବକ କୋଷଝିଲ୍ଲୀଦ୍ଵାରା ଆବୃତ । ଏଠାର ଗ୍ଲାଇକୋସିସ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ।
• ପ୍ରଥମ ସୋପାନରେ 6 କାର୍ବନଯୁକ୍ତ ଗୁକୋଜ ଅଣୁ ଏଟିପି ଗ୍ରହଣ କରି ଉଦ୍ଦୀପିତ ହେବାଦ୍ଵାରା 3 କାର୍ବନଯୁକ୍ତ ଶର୍କରାରେ ବିଭକ୍ତ ହେବ ।
• 2 ୟ ସୋପାନରେ 3 କାର୍ବନଯୁକ୍ତ ଶର୍କରା ଜୈବ ରାସାୟନିକ କ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ପାଇରୁଭିକ୍ ଅମ୍ଳରେ ପରିଣତ ହେବ । ଶକ୍ତି ମୁଦ୍ରା ATP ଓ ସହକାରକ NADH₂ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳଚକ୍ର

1. ମାଟ୍ରିକ୍ସରେ ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳଚକ୍ର ପ୍ରକ୍ରିୟା ସଂଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ।
2. ଅମ୍ଳଜାନ ଉପସ୍ଥିତିରେ ପାଇରୁଭିକ୍ ଅମ୍ଳ ମାଇଟ୍ରୋକଣ୍ଡିଆରେ ପଶି ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍‌ଦ୍ୱାରା 2 କାର୍ବନଯୁକ୍ତ ସକ୍ରିୟ ଅଣୁରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୁଏ ଓ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ନିର୍ଗତ ହୁଏ । NADH2 ସଂଶ୍ଳେଷିତ ହୋଇଥାଏ ।
3. ଦ୍ବିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳଚକ୍ରର ଗ୍ରାହକ ଅଣୁ 4 କାର୍ବନଯୁକ୍ତ ଅଳ୍ପାଲୋଏସେଟିକ୍ ଅମ୍ଳର କାର୍ବନଯୁକ୍ତ ସକ୍ରିୟ ଅଣୁକୁ ଗ୍ରହଣ କରି 6 କାର୍ବନଯୁକ୍ତ ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ନିର୍ଗତ ହେବା ସହ NADH₂, FADH₂ ଓ ATP ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

Question 6.
କୋଷୀୟ ଶ୍ୱସନ ଆଧାର ବିଷୟରେ ଲେଖ ।
Answer:
କୋଷୀୟ ଶ୍ଵାସନର ଆଧାର :

1. କୋଷ ଭିତରେ କୋଷଜୀବକ ଥାଏ । କୋଷଜୀବକ କୋଷଝିଲ୍ଲୀଦ୍ଵାରା ଆବୃତ ।
2. ବିଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗିକା, ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ ଓ ପୋଷକ ଅଣୁ ଥାଏ ।
3. ମାଇଟୋକଣ୍ଡ୍ରିଆ ଅଙ୍ଗିକା ଦ୍ୱସ୍ତରୀୟ ଝିଲ୍ଲୀଦ୍ଵାରା ଆବୃତ ।
4. ଏହା ଭିତରେ ରସପୂର୍ଣ୍ଣ ମାଟ୍ରିକ୍ସ ଥାଏ ।
5. ଏଥ‌ିରେ ବିଭିନ୍ନ ଜୈବିକ ଅମ୍ଳ, ଏନ୍‌ଜାଇମ୍, ଲିପିଡ଼, ପ୍ରୋଟିନ୍ ଅଣୁ ଥାଏ । ଦ୍ବିସ୍ତରୀୟ ଝିଲ୍ଲୀର ଅନ୍ତଝିଲ୍ଲୀ ଭାଙ୍ଗକୁ କ୍ରିଷ୍ଟି କୁହାଯାଏ । ମାଟ୍ରିକ୍ସରେ ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳଚକ୍ର ଓ ଅନ୍ତ ଝିଲ୍ଲୀରେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ପରିବହନ ସଂସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।

Question 7.
ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ପରିବହନ ସଂସ୍ଥାର ବିବରଣୀ ଦିଅ ।
Answer:
ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ପରିବହନ ସଂସ୍ଥା

1.ମାଇଟୋକଣ୍ଡ୍ରିଆର ଅନ୍ତ ଝିଲ୍ଲୀରେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ପରିବହନ ସଂସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
2.ଏହି ସଂସ୍ଥାଟି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରୋଟନ ଓ ଇଲେକଟ୍ରନ୍‌ ବାହକ ଅଣୁଦ୍ବାରା ଗଢ଼ା ।
3.ସହକାରକ NADH₂ ଓ FADH₂ ଅଣୁ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ ହୋଇ ATP ତିଆରି ହୁଏ ।
4.
ହୁଏ ।
5.ବାହାକ ଅଣୁ ଏକ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ଦ୍ୱାରା ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସହ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଅମ୍ଳଜାନକୁ ମିଶାଇ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଗତିଦ୍ଵାରା ଦୁଇ ଝିଲ୍ଲୀ ମଧ୍ଯସ୍ଥ ଅନ୍ତଃବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରୋଟନ ଜମା ହୁଏ । ଏହା ପ୍ରୋଟନଗତି ସକ୍ଷମ ବଳ ତିଆରି କରେ । ଏହି ବଳକୁ ଉପଯୋଗ କରି ATP ସିନ୍ଥେଜ୍ ନାମକ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ ATP ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ।

Question 8.
ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ବେଙ୍ଗ କିପରି ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ?
Answer:

• ବେଙ୍ଗ ମୁଖଗହ୍ଵର ଓ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌ରା ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରେ ।
• ଶୀତସୁପ୍ତି ସମୟରେ ବେଙ୍ଗ ଚର୍ମଦ୍ଵାରା ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରେ ।
• ବେଙ୍ଗ ଲାର୍ଭା ଅବସ୍ଥାରେ ଗାଲିଦ୍ୱାରା ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରେ ।

(ଖ) ‘ଉଭିଦର ଶ୍ୱସନ’ ପ୍ରକ୍ରିୟା କିପରି ସମ୍ପାଦନ ହୁଏ ?
Answer:
ଉଦ୍ଭଦ ବିସରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ପରିବେଶରୁ ବାୟୁରେ ଥ‌ିବା ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଟିସୁଯୁକ୍ତ, ବିଭେଦନ ହୋଇନଥୁବା ନିମ୍ନମାନର ପତ୍ରବିହୀନ ଉଦ୍ଭଦ ନିଜ ଶରୀରର ଉପରିସ୍ଥ କୋଷ ମାଧ୍ୟମରେ ପରିବେଶରୁ ଅମ୍ଳଜାନଯୁକ୍ତ ବାୟୁ ସିଧାସଳଖ ବିସରଣଦ୍ୱାରା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ମାତ୍ର ପତ୍ରଯୁକ୍ତ ସବୁଜ ଉଭିଦ ପତ୍ରରେ ରହିଥ‌ିବା ସ୍ତୋମ୍ ବା ଷ୍ଟୋମାଟା ମାଧ୍ୟମରେ ପରିବେଶରୁ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଷ୍ଟୋମାଟା ବାଟ ଦେଇ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ବିନିମୟ ଘଟିଥାଏ ।

(ଗ) ଶ୍ଵାସନର କାରକଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ଶ୍ଵାସନର କାରକଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି –
ଅମ୍ଳଜାନ, ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ସାନ୍ଦ୍ରତା, ଖାଦ୍ୟ ଉପାଦାନର ପରିମାଣ, ତାପମାତ୍ରା ଓ କୋଷରେ ବିପାଚକର ଉପସ୍ଥିତି ।

(ଘ) ଜୈବିକ ଜାରଣ କ’ଣ ?
Answer:
ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ର ସହଯୋଗରେ ଜୀବକୋଷରେ ଜୈବ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ଖାଦ୍ୟରୁ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବାକୁ ଜୈବିକ ଜାରଣ କୁହାଯାଏ ।

(ଙ) ଗ୍ଲାଇକୋଲିସିସ୍‌ ଉତ୍ପାଦ କ’ଣ ?
Answer:
ଗ୍ଲାଇକୋଲିସିସର ଉତ୍ପାଦ ପାଇରୁଭିକ୍ ଅମ୍ଳ ।

Question 9.
ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ବାୟୁ ଅପଜୀବୀ ଶ୍ଵାସନରେ କେତୋଟି ÀTP ଅଣୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
Answer:
2 ଟି

(ଖ) ଗ୍ଲାଇକୋଲିସିସ୍ କୋଷର କେଉଁଠାରେ ସଂଗଠିତ ହୁଏ ?
Answer:
କୋଷବୀକ

(ଗ) ବେଳେବେଳେ ଆମ ପେଶୀକୋଷରେ ଅମ୍ଳଜାନ ଅଭାବରେ ପାଇରୁଭେଟ୍ ଅଣୁ ଭାଙ୍ଗି କେଉଁ ଅମ୍ଳରେ ପରିଣତ ହୁଏ ?
Answer:
ଲାକ୍ ଟିକ୍ଅମ୍ଳ

(ଘ) ପୃଷ୍ଠ କୃକ୍ଷୀୟ ପତ୍ରରେ ଷ୍ଟେମାଟା କେଉଁ ଭାଗରେ ରହିଥାଏ ?
Answer:
ପୃଷ୍ଠଭାଗାରେ

(ଙ) ମଣିଷ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌ ମଧ୍ୟକୁ ବାୟୁ ପ୍ରବେଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପ୍ରଶ୍ଵାସ

(ଚ) ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ ଚକ୍ର କୋଷର କେଉଁ ଅଙ୍ଗିକାରେ ହୁଏ ?
Answer:
ମାଇଟୋକଣ୍ଡ୍ରିଆର ମାଟ୍ରିକ୍ସ

(ଚ୍ଛ) ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ପରିବହନ ସଂସ୍ଥା ମାଇଟୋକଣ୍ଡ୍ରିଆର କେଉଁ ଅଂଶରେ ଥାଏ ?
Answer:

(ଜ) କୋଷୀୟ ଶ୍ଵାସନର କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟା ବାୟୁ ଉପଜୀବୀ ଓ ବାୟୁ ଅପଜୀବୀ ଶ୍ଵାସନରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ?
Answer:
ଗ୍ଲାଇକୋଲିସିସ୍

Question 10.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଶର୍କରାର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ…….. ଅଟେ ।
(ଖ) ଗ୍ଲା କୋଜ୍ ଭାଙ୍ଗି…………….. ଅଙ୍ଗାରକ ବିଶିଷ୍ଟ ଦୁଇଟି ପାଇରୁଭିକ୍ ଅମ୍ଳ ଅଣୁରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
(ଗ) ଜୀବକୋଷର ଶକ୍ତିକେନ୍ଦ୍ର ………… ।
(ଘ) ………..ଦେଇ ଉଦ୍ଭଦରେ ଗ୍ୟାସ୍ ବିନିମୟ ହୁଏ ।
(ଙ) ………….ଦ୍ଵାରା ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରେ ।
(ଚ) ଇଷ୍ଟ୍ରେ …………କିଣ୍ବନ ହୁଏ ।

Answer:
(କ) C₆H₁₂O₆
(ଖ) 3
(ଗ) ମାଇଟୋକଣ୍ଡ୍ରିଆ
(ଘ) ଷ୍ଟୋମାଟା

Question 11.

(କ) ମଣିଷ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌ରୁ ବାୟୁ ପ୍ରସ୍ଥାନକୁ ଲସିକାଭ କୁହାଯାଏ ।
(ଖ) ମଣିଷର ବକ୍ଷଗହ୍ଵର ଏବଂ ଉଦରଗହ୍ଵର ମୁଖ-ଗ୍ରସନୀ ଦ୍ୱାରା ପୃଥକ ହୋଇଛି ।
(ଗ) ପାଇରୁଭିକ୍ ଅମ୍ଳ ଏକ 5 କାର୍ବନ ବିଶିଷ୍ଟ ଅଣୁ ଅଟେ ।
(ଘ) ହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍ ରକ୍ତର ଅଣୁଚକ୍ରିକାରେ ଥାଏ ।
(ଙ) ଯେଉଁ ପ୍ରକାର ପତ୍ରର ଉଭୟ ପୃଷ୍ଠ ଓ ନିମ୍ନ ତଳରେ ଷ୍ଟେମାଟା ରହିଥାଏ, ସେହି ପ୍ରକାର ପତ୍ରକୁ ପୃଷ୍ଠକୃକ୍ଷୀୟ ପତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
(ଚ) ବାୟୁ ଉପଜୀବୀ ଓ ବାୟୁ ଅପଜୀବୀ କୋଷୀୟ ଶ୍ୱସନରେ ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳଚକ୍ର ପରିଚାଳିତ ହୁଏ ।

Answer:
(କ) ମଣିଷ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌ରୁ ବାୟୁ ପ୍ରସ୍ଥାନକୁ ନିଃଶ୍ଵାସ କୁହାଯାଏ ।
(ଖ) ମଣିଷର ବକ୍ଷଗହ୍ଵର ଏବଂ ଉଦରଗହ୍ଵର ମଧ୍ଯଛଦା ଦ୍ଵାରା ପୃଥକ ହୋଇଛି ।
(ଗ) ପାଇରୁଭିକ୍ ଅମ୍ଳ ଏକ 3 କାର୍ବନ ବିଶିଷ୍ଟ ଅଣୁ ଅଟେ ।,
(ଘ) ହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍ ରକ୍ତର ଲୋହିତ ରକ୍ତ କଣିକାରେ ଥାଏ ।
(ଙ) ଯେଉଁ ପ୍ରକାର ପତ୍ରର ଉଭୟ ପୃଷ୍ଠ ଓ ନିମ୍ନ ତଳରେ ଷ୍ଟେମାଟା ରହିଥାଏ, ସେହି ପ୍ରକାର ପତ୍ରକୁ ସମଦ୍ବିତଳ ପତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
(ଚ) ବାୟୁ ଉପଜୀବୀ ଓ ବାୟୁ ଅପଜୀବୀ କୋଷୀୟ ଶ୍ୱସନରେ ଗ୍ଲାଇକୋସିସ୍ ପରିଚାଳିତ ହୁଏ ।

Question 12.
ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦର ସମ୍ପର୍କକୁ ଦେଖ୍ ତୃତୀୟ ଶବ୍ଦ ସହ ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦଟି କ’ଣ ହେବ ଲେଖ ।
(କ) ଖାଦ୍ୟନଳୀ ଦ୍ଵାର : ଗଲେଟ୍ :: ଶ୍ଵାସନଳୀ ଦ୍ଵାର :…………………………
(ଖ) ଇଷ୍ଟ : ସୁରାସାର କିଣ୍ବନ :: ପେଶୀ : …………………………
(ଗ) ମାଛ : ଗାଲି :: ସାପ : …………………………..
(ଘ) ସ୍ୱରପେଟିକା : ସ୍ବର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ :: ଅଧ୍ୱଜିହ୍ଵା : …………………………..
(ଙ) ଶକ୍ତିକେନ୍ଦ୍ର : ମାଇଟୋକଣ୍ଡ୍ରିଆ :: ଶକ୍ତିମୁଦ୍ରା : ………………………….
Answer:
(କ) ଗ୍ଲଟିସ୍,
(ଖ) ଲାକ୍‌ଟିକ୍ ଅମ୍ଳ କିଣ୍ବନ,
(ଗ) ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌,
(ଘ) ଖାଦ୍ୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ,
(ଙ) ATP

କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ (ACTIVITY)

ତୁମପାଇଁ କାମ : 1
‘‘ଶ୍ଵାସନଳୀରୁ ବାହାରୁଥିବା ଗ୍ୟାସ୍‌ରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ରହିଥାଏ’’ ଦର୍ଶାଇବା ପାଇଁ ପରୀକ୍ଷଣ :
ପରୀକ୍ଷଣ :

• ଦୁଇଟି କାଚ ପରୀକ୍ଷାନଳୀ (A ଓ B) ନିଆଯାଉ ।
• ଉଭୟରେ ସଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଚୂନପାଣି ନିଆଯାଉ ।
• ପରୀକ୍ଷାନଳୀ (A)କୁ ଏକ ସିରିଞ୍ଜରେ ବା ପିଚକାରୀରେ ବାୟୁ ପ୍ରବେଶ କରାଯାଉ ଓ ଲାଗୁଛି ତାହା ଦେଖାଯାଉ ।
• ପରୀକ୍ଷାନଳୀ (B)କୁ ଏକ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ପାଇପ୍‌ନଳୀ ଲାଗୁଛି ଦେଖାଯାଉ ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ :

• ପରୀକ୍ଷାନଳୀ (A)ରେ ଚୂନପାଣି ଦୁଧୂଆ ହେବାପାଇଁ ଅଧ‌ିକ ସମୟ ଲାଗିବ କାରଣ ବାହ୍ୟ ବାୟୁରେ ଠାର ସାନ୍ଦ୍ରତା ଅଧିକ ଓ CO₂ର ସାନ୍ଦ୍ରତା କମ୍ ।
• ପରୀକ୍ଷାନଳୀ (B)ରେ ଚୂନପାଣି ଦୁଧୂ ହେବାପାଇଁ ଅଳ୍ପ ସମୟ ଲାଗିବ କାରଣ ଶରୀରରୁ ବାହାରୁଥିବା ବାୟୁରେ O₂ ର ସାନ୍ଦ୍ରତା କମ୍ ଓ CO₂ର ସାନ୍ଦ୍ରତା ଅଧ୍ଵ ରହିଥାଏ ।

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ :

• ପରୀକ୍ଷାନଳୀ (A) ଓ ପରୀକ୍ଷାନଳୀ (B) ରେ ଚୂନପାଣି ଦୁଧୂ ହେବାପାଇଁ ସମୟ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅଟେ ।
• ଫୁଙ୍କିବା ସମୟରେ ଆମ ଶ୍ଵାସନଳୀରୁ ବାହାରୁଥ‌ିବା ଗ୍ୟାସ୍‌ରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ସାନ୍ଦ୍ରତା ଅଧିକ ରହୁଥ‌ିବା କାରଣରୁ ପରୀକ୍ଷାନଳୀ (B)ରେ ଚୂନପାଣି ଶୀଘ୍ର ଦୁଧୂଆ ହୋଇଥାଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ : 3
ଶ୍ଵସନରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ନିର୍ଗମନ’’ ଏକ ସରଳ ପରୀକ୍ଷଣ ।

ପରୀକ୍ଷଣ :

• ଗୋଟିଏ ଚଉଡ଼ା ମୁହଁ ବିଶିଷ୍ଟ କାଚ ବୋତଲ ନିଆଯାଉ ।
• ଏଥ‌ିରେ କିଛି ଗଜାମଞ୍ଜି ରଖାଯାଉ ଓ ଠିପି ବନ୍ଦ କରି ଗୋଟିଏ ରାତି ରଖାଯାଉ ।
• ପରଦିନ ଠିପି ଖୋଲି ଏହାର ମୁହଁ ନିକଟକୁ ଗୋଟିଏ ଜଳନ୍ତା କାଠି ପୂରାଯାଉ ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ :

• ବୋତଲ ମୁହଁ ପାଖରେ କାଠିଟି ଜଳିବ ।
• ଜଳନ୍ତା କାଠିକୁ ତଳକୁ ନେଲେ କାଠିଟି ଲିଭିଯିବ କାରଣ ଶ୍ବସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗଜାମଞ୍ଜିଗୁଡ଼ିକ ବୋତଲ ଭିତରୁ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରି ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ଛାଡ଼ିଥା’ନ୍ତି ।
• ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ଦହନର ସହାୟକ ହୋଇନଥିବାରୁ କାଠିଟି ଲିଭିଯିବ ।

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ :
ଶ୍ବସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ ।

ତମପାଇଁ କାମ : 4
‘‘ଶ୍ୱସନରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ନିର୍ଗମନ’’ ଦର୍ଶାଇବା ପାଇଁ ପରୀକ୍ଷଣ :
(i) ଗଜାମଞ୍ଜି ଥ‌ିବା ବୋତଲ (A) ରେ ଏପରି ଏକ ଠିପି ଲଗାଯାଉ ଯେପରିକି ଏଥରେ 2ଟି କଣା ରହିଥ‌ିବ ।
(ii) ଠିପିର ପ୍ରଥମ ରନ୍ଧ୍ରରେ ସରୁନଳୀ ବିଶିଷ୍ଟ ଫନେଲ ଓ ଦ୍ବିତୀୟ ରନ୍ଧ୍ରରେ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଗମ ନଳୀ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଉ ।

(iii) ନିର୍ଗମ ନଳୀର ଅନ୍ୟପ୍ରାନ୍ତ ବୋତଲ (B)ରେ ଥ‌ିବା ସ୍ଵଚ୍ଛ ଚୂନ ପାଣି ଭିତରକୁ ପୂରାଯାଉ।
(iv) କିଛି ସମୟପରେ ଫନେଲ ବାଟ ଦେଇ ବୋତଲରେ ଅଳ୍ପ ପାଣି ପୂରାଯାଉ ଯେପରି ଫନେଲର ନିମ୍ନ ଅଂଶ ପାଣିରେ ବୁଡ଼ିଯିବ ଓ ନିର୍ଗମ ନଳୀର ନିମ୍ନ ଅଂଶ ପାଣିରେ ବୁଡ଼ିବ ନାହିଁ ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ :

• ବୋତଲ ମୁହଁ ପାଖରେ କାଠିଟି ଜଳିବ ।
• ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରି ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ଛାଡ଼ିଥା’ନ୍ତି ।
• ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ଦହନର ସହାୟକ ହୋଇନଥିବାରୁ କାଠିଟି ଲିଭିଯିବ ।

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ :
ଶ୍ଵସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍‌ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Invitation to English 4 Solutions Grammar Direct and Reported Speech Textbook Activity Questions and Answers.

CHSE Odisha 12th Class English Grammar Direct and Reported Speech

Section -1

Revision
We use direct or indirect speech when we want to report what someone says.
In ‘Direct Speech’ we repeat the exact words of the speaker, and put them within quotation marks/inverted commas.

Example
Somesh said, “I get bored very easily.”
But in ‘Reported Speech’/’Indirect speech’, we do not repeat the exact words. We give only the meaning of what was said. Quotation marks are not used in such sentences.

Example
Somesh said (that) he got bored very easily.
Here we have changed I to he. We have also changed the tense of the verb used by the speaker. (from get to got)
In the above example, the verb said is known as the ‘reporting verb’ and ‘got’ as the verb of the reported speech

Section -2

Changes in the form of reported speech
Reported statements

A. Change in tense
When the reporting verb is in present tense and we want to do a sentence from direct to indirect, there will be no change in the tense form of the vebr of the sentence being reported (reported speech).

Example
He says, “I can do the sums.” (Direct)
He says that he can do the sums. (Indirect)

When the repoting verb is in the past tense i.e. said, replied etc., the tense of the verb in the (reported speech) sentence being reported is normally ‘pushed back’.

1. Present tense verb becomes past tense
(a) Present simple becomes past simple.
(b) Present progressive becomes past simple.
(c) Present perfect becomes past perfect.
(d) Present perfect progressive becomes past perfect progressive.

2. Past tense verbs
(a) Simple past becomes past perfect/simple past
(b) Past progressive becomes past perfect continuous progressive.
(c) Past perfect becomes past perfect (unchanged).
(d) Past perfect continuous becomes unchanged.

Present relevance
If the words (speaker’s) spoken by the speaker remain valid (true) at the time of reporting, it is possible to leave the tense of the verbs unchanged.
Example
“Sheela is coming this evening ”, may be reported as He said (that) Sheela is coming this evening – in case the reporting is done the same day, after a very short gap/period. It is also permissible or grammatical to change the tense, following the usual rules of reported speech, to
He said that Sheela was coming this evening.

Future time verbs

‘will’	changes to	‘would’
‘shall’	changes to	‘should’
‘may’	changes to	‘might’
‘can’	changes to	‘could’
‘must have’	changes to	‘can’t have’
‘must’	changes to	‘had to’

B. Change in adverbials of time and place
The following changes would take place in reported speech.

Speaker’s words	Reported speech
here	there
this	that/the
now	then
today	that day
tonight	that night
tomorrow	the next day/the following day
yesterday	the day before/the previous day
next Monday	the following Monday
last Monday	the previous Monday

But if the reporting takes place on the same day, at the same place, the adverbials of time and place remain unchanged.

Example
“I have asked Ramesh to come here today”, changes to He said that he has asked Ramesh to come here today. It can be also used ‘he said that he had asked Ramesh to come there that day, if the report takes place the same day, at the same place, so the ‘change’ in adverbirals of time and place depends on the context/situation.

Reported questions
(a) When in a direct speech (sentence) we find an interrogative (question) sentence, we use verbs such as asked, inquired, wanted to know etc. while making/changing it to ‘repoted speech’.

We know very well that there are two types interrogatives such as Wh- word and yes/no type interrogatives.
Do mark how we change “Wh- questions”
1. (direct) Teacher (to Bimal) : “When did you meet Shobha ?”
Indirect: The teacher asked Bimal when he has met Sobha.
2. (direct) Prem (to Sudhir) : “Where can I get the book ?”
Indirect: Prem asked Sudhir where he could get the book.
3. (direct) Smita : “How can I leave the place ?”
Indirect: Smita inquired how she could leave the place.

(b) Reporting yes/no questions.
Here are some examples of Yes or No questions and the same put in direct speech. Note the use of the conjunction if or whether in the indirect form.

Direct	Indirect
The doctor asked the patient, “Do you smoke ?”	The doctor asked the patient whether or if he smoked.
Bhupen: ‘May I go out, Teacher ?”	Bhupen asked the teacher if/whether he could go out.

(c) Reporting requests, offers, etc.
Note how the command or direction is expressed with ‘to + verb’ in the indirect form

Direct	Indirect
The captain to the men said, “Get ready to march.”	The captain order the men to get ready to march.
	Sita requested Mina to move the table.
Sita said to Mina, “Please move the table.”	He wished me a good morning./He greeted me.
He said, “Good morning.”
She said to me, “Congratulations.”	She congratulated me.

Activity – 1
Change the statements below into reported speech.

1. “We are visiting Konark on Sunday,” Harihar said.
2. “I will see you later,” Suresh told Sobha.
3. “Mr Mohanty has written the report,” the Chairman told me.
4. “I can’t speak Assamese,” I told her.
5. “We will have dinner at the Oberoi,” Umesh said.
6. “I don’t want to go shopping,” said Rabi.
7. “I lived in Cuttack when I was a boy,” he said.
8. “I don’t like balck coffee,” she said.
9. “We are going to be late,” Varsha said.

Answers
1. Harihar said that they were visiting Konark on Sunday.
2. Suresh told Sobha that he would see her later.
3. The Chairman told me that Mr. Mohanty had written the report.
4. I told her that I couldn’t speak Assamese.
5. Umesh said that they would have dinner at the Oberoi.
6. Rabi said that he didn’t want to go shopping.
7. He said that he (had) lived in Cuttack when he was a boy.
8. She said that she didn’t like black coffee.
9. Varsha said that they were going to be late.

Activity – 2
Complete the sentences in reported speech, making the necessary changes in person, place and time.
1. Nisha (to Seema): “Nina never speaks to me !”
Seema (to Nina): Nisha-said that ______________.
2. Suresh, “The match was played last week.”
You (a week later): Suresh said that _____________.
3. Ram: “I arrived in Delhi only yesterday.”
You (two days later): Ram said that ____________.
4. Renu (to Lipi): “I don’t have any money for the ticket.”
Lipi (to Pushpa) Renu told me that ______________.
5. Amiya (yesterday): “Tina and I are going on a picnic tomorrow.”
You (today): Amiya said that _____________.
6. Jina (in the library): “I’ll meet you and Mohan in the canteen.”
You (to Mohan, in the canteen): Jina told me that ____________.

Answers
1. Nisha (to Seema): “Nina never speaks to me !”
Seema (to Nina): Nisha said that you (Nina) never spoke to her.
2. Suresh, “The match was played last week.”
Suresh said that the match had- been played last week.
3. Ram: “I arrived in Delhi only yesterday.”
You (two days later): Ram said that he had arrived in Delhi only the day before/ the previous day.
4. Renu (to Lipi): “I don’t have any money for the ticket.”
Lipi (to Pushpa) Renu told me that she didn’t have any money for the ticket.
5. Amiya (yesterday): “Tina and I are going on a picnic tomorrow.”
You (today): Amiya said that Tina and I are going on a picnic (the next day) tomorrow.
6. Jina (in the library): “I’ll meet you and Mohan in the canteen.”
You (to Mohan, in the canteen): Jina told me that she would meet me and Mohan in the canteen.

Activity- 3
Respond to the statements in quotation marks. The speakers are all saying something different from what they had told you before. The first one has been done for you.
1. “I prefer chicken to mutton.”
But you had told me you prefer mutton.
2. “I like sweets more than I like fish.”
But you had said _____________
3. “I love classical music.”
But I remember you saying _______________
4. “I haven’t finished my homework.”
But I thought you said ___________
5. “I don’t have a computer at home.”
But ________________

Answers
1. “I prefer chicken to mutton.”
But you had told me you prefer mutton.
2. “I like sweets more than I like fish.”
But you had said to me that you like(d) fish.
3. “I love classical music.”
But I remember you saying That you love pop-music.
4. “I haven’t finished my homework.”
But I thought you said to me that you had finished your homework.
5. “I don’t have a computer at home.”
But you had told me that you had a computer at home.

Activity- 4
Kavita has been teaching in a school for five years. She can still remember the interview
she had to face and the questions that she was asked. This is what she tells her friend
Roma about the interview.
1. “Where are you from ?”
They asked me where I was from.
2. “Have you taught anywhere before ?”
They asked me _______________________
3. “Why are you interested in this job ?”
__________________________________
4. “Will you be able to come to the school at 7.00 every morning?
__________________________________
5. “Can you teach English in the higher classes ?”
__________________________________
6. “How much do you expect to be paid ?”
__________________________________

Answers
1. “Where are you from ?”
They asked me where I was from.
2. “Have you taught anywhere before ?”
They asked me if/whether I had taught anywhere.
3. “Why are you interested in this job ?”
They asked me why I was interested in that job
4. “Will you be able to come to the school at 7.00 every morning?
They asked me if/whether I would be able to come to school at 7.00 every morning.
5. “Can you teach English in the higher classes ?”
They asked me if/whether I could teach English in the higher classes.
6. “How much do you expect to be paid ?”
They asked me how much I expected to be paid.

Activity- 5
A famous magician has arrived in your city and just presented his first performance. The show has proved to be very popular. This is what the different newspapers had to say about it.

“The show is brilliant,” (the Samaj).
“It made me laugh and cry,” (the Sambad).
“We can’t remember a better show,” (the Dharitri).
“You’ll love it,” (the Prajatantra).
“You shouldn’t miss it.” (the Dinalipi)

Put their comments in reported speech.
Answers
(a) The Samaj reported that the show was brilliant.
(b) The Sambad said that had made him laugh and cry.
(c) The Dharitri said that they couldn’t remember a better show.
(d) The Prajatantra said we would love that.
(e) The Dinalipi said that we shouldn’t miss that.

Activity – 6
Change the sentences below into reported speech. Replace the word said, used in the sentences, by one of the verbs given below. Use each verb only once.

protested	suggested	admitted
shouted	boasted	exclaimed
muttered	agreed	objected
warned	insisted	claimed

1. “You can’t threaten me like that. I know my rights,” the old man said.
__________________________________
2. “This man doesn’t know what he’s talking about,” said someone in the audience.
__________________________________
3. “No, let’s finish this work first”, she said, “We can go to the movies some other day.”
__________________________________
4. “I can write a novel in a month,” said the man.
__________________________________
5. “Stand up now or I’ll beat you,” said the teacher.
__________________________________
6. “The book you are reading is my property,” the man said.
__________________________________
7. “If they can’t hand in the assignment today, they simply must hand it in tomorrow,” said the Principal.
__________________________________
8. “We’ll, the car has broken down and we can’t repair it now,” said the driver.
__________________________________
9. “Yes, I hit the boy with the school bag,” the girl said.
__________________________________
10. “We shall always be loyal to our country,” said the children.
__________________________________
11. “What a surprise to find him here today !” they said.
__________________________________
12. “I don’t have enough resources to build the house”, said the man.
__________________________________

Answers
1. “You can’t threaten me like that. I know my rights,” the old man said.
Answer:
The old man shouted that I couldn’t threaten him like that and he knew his rights.

2. “This man doesn’t know what he’s talking about,” said someone in the audience.
Answer:
Someone objected that the man didn’t know what he was talking about.

3. “No, let’s finish this work first”, she said, “We can go to the movies some other day.”
Answer:
She suggested that they should finish that work first and they could go to the movies some other day.

4. “I can write a novel in a month,” said the man.
Answer:
The man agreed that he could write a novel in a month.

5. “Stand up now or I’ll beat you,” said the teacher.
Answer:
The teacher warned me to stand up then or he would beat me.

6. “The book you are reading is my property,” the man said.
Answer:
The man claimed that the book he was reading was his property.

7. “If they can’t hand in the assignment today, they simply must hand it in tomorrow,” said the Principal.
Answer:
The Principal insisted that if they couldn’t hand in the assignment today, they simply had to hand it in the next day.

8. “We’ll, the car has broken down and we can’t repair it now,” said the driver.
Answer:
The driver muttered that the car had broken down and they couldn’t repair that then.

9. “Yes, I hit the boy with the school bag,” the girl said.
Answer:
The girl admitted that she had hit the boy with the school bag.

10. “We shall always be loyal to our country,” said the children.
Answer:
The children boasted that they should be loyal to their country.

11.“What a surprise to find him here today !” they said.
Answer:
They exclaimed that was a surprise to find him there that day.

12. “I don’t have enough resources to build the house”, said the man.
Answer:
The man protested that he didn’t have enough resources to build the house.

Activity – 7
Choose suitable adverbs from the list below and use while reporting the following statements. The first one has been done for you.

passionately agreeably sharply
accusingly sarcastically angrily
defiantly patiently

1. “I shall always love you,” the young boy said.
Ans. The young boy passionately said that he would always love her.
2. “I thought you said you were ill yesterday,” she said.
3. “You can go to the devil !” the boy said.
4. “I think we were having a wonderful party,” he said.
5. “You think you’re god, don’t you ?” she said.
6. “Let’s try again, shall we ? It is rather difficult,” the teacher said.
7. “Don’t keep asking such silly questions,” the husband said.
8. “Mind your own business,” the stranger said.

Answers
2. She defiantly said that she thought I said I was ill the previous day.
3. The’ boy angrily said that I could go to the devil.
4. He agreeably said that (he thought) they were having a wonderful party.
5. She sarcastically said that I thought whether I was sad or not.
6. The teacher patiently said that it was rather difficult and they should try again.
7. The husband accusingly said not to keep asking silly questions like that.
8. The stranger sharply told me to mind my own business.

Activity- 8
Last Sunday you met your cousin Harish. Here are some of the things Harish said to you.
1. “I’d like to go to a good college but my parents can’t afford the fees”
2. “I’m living with a friend now and working part-time.”
3. “I’m enjoying my work.”
4.“My bicycle was stolen a few days ago.”
5. “My friend has got a scholarship to study abroad.”
6. “I’ll tell my Mother that I met you.”

You want to tell your mother, the same day, what Harish said to you. (Use reported speech)
Answers
1. Harish said to me that he would like to go to a college but his parents can’t afford the fees.
2. He said that he is living with a friend now and working part-time.
3. He also said that he is enjoying his work.
4. He said that his bicycle was stolen a few days ago/had been stolen a few days before.
5. He said that his friend has got a scholarship to study abroad.
6. He said that he will/would tell his Mother that he met me.

Activity- 9
Imagine that you are a journalist and that you have to report a school debate. The topic for the debate was “Children should be encouraged to watch television.” Some speakers supported the topic while others opposed it. The main arguments are summarised below.
Topic: Children should be encouraged to watch television.

For	Against
Television stimulates thinking. It keeps the family together. It keeps one well-informed. It brings the outside world into your home. It provides a lot of information. It is a good babysitter.	It kills the art of conversation. It ruins family interaction. It makes people uncritical. It shuts out the real world. It ruins the reading habit. It makes children passive.

Begin as follows.
Some speakers said- that _________________________
but some other speakers were of the opinion that (continue) __________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________

Answers
Some speakers said that television stimulates/stimulated thinking but some other speakers were of the opinion that it killed that art of conversation.
Some said that it keeps the family together but some other speakers were of the opinion that it ruined the family interaction.
Some said that it keeps one well informed but some others were of the opinion that it made people uncritical.
Some speakers said that it brought/brings the outside world into the home but some others were of the opinion that it shuts out the real world.
Some said that it provides a lot of information but some others were of the opinion that it ruined/ ruins the reading habit.
Some said that it is a good baby-sitter but some others were of the opinion that it made the children passive.

Activity – 10
Rewrite the following paragraph, using the sentences below the paragraph to fill in the gaps in the paragraph. The sentences have to be changed into reported speech.
Sometime ago Manoj applied for the post of clerk in a bank. Last Friday he was called for an
interview. When he went into the Manager’s office, the Manager told him 1 __________ and asked him 2 _________ Majoj told him 3 ___________. Then the Manager asked him 4 ____________and Manoj told him 5 ___________.He added 6 _____________. The Manager wanted to know 7 ___________ and Manoj replied 8 __________. Then the Manager asked him 9 __________ and Manoj replied 10 ___________. The Manager gave him a test and then said 11 _________. Manoj thanked him and asked 12 ____________ The Manager replied 13 _____________and Manoj promised 14 _________________.
1. “Please sit down.”
2. “What is your name ?”
3. “My name is Manoj Kumar.”
4. “Do you smoke ?”
5. “I don’t usually smoke.”
6. “I never smoke in the office.”
7. “Where have you worked before ?”
8. “I worked for two years in a private company.”
9. “Can you take shorthand ?”
10. “Yes sir, I can.”
11. “I can appoint you on probation for a month.”
12. “When can I start work ?”
13. “Tomorrow, if you wish.”
14. “I will be here on Monday.”

Answers
Sometime ago Manoj applied for the post of clerk in a bank. Last Friday he was called for an interview. When he went into the Manager’s office, the Manager told him to sit down and asked him what his name was. Manoj told him that his name was Manoj Kumar. Then the Manager asked him If/whether he smoked and Manoj told him that he didn’t usually smoke/doesn’t usually smoke. He added that he never smoke/smoked in the office. The Manager wanted to know where he had worked before and Manoj replied that he had worked for two years in a private company. Then the Manager asked him if/whether he could take shorthand and Manoj replied affirmatively that he could. The Manager gave him a test and then said that he could appoint him on probation for a month. Manoj thanked him and asked when he could start work. The Manager replied that if he wished, you could work tomorrow and Manoj promised that he could be there on Monday.

Activity- 11
Look at the following ‘tips’ given to candidates preparing for an interview.
1. Be sure to reach the place where the interview is to take place a few minutes before the time given to you.
2. Look relaxed when you are sitting, but sit erect. Don’t lounge.
3. Anticipate questions and be ready with your facts.
4. Do not talk more than is necessary.
5. Look into the interviewer’s eyes when you answer.
6. Be confident and do not become nervous.
Now tell a friend about these ‘tips’, using reported speech.
Begin
I have been advised to ______________________.I have also been asked to (continue) __________________________________
___________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________.

Answers
I have been advised to be sure to reach the place where the interview is to take place a few minutes before the time given to me. I have also been asked to look relaxed when I am sitting, and to sit erect and not to lounge. I have also been asked to anticipate questions and be ready with my facts. I have also advised not to talk more than is necessary. I have been asked to look into the interviewer’s eyes when I answer. I have been advised to be confident and not become nervous.

Activity – 12
Rewrite the passage below using the reported speech.
“Have you been here long ?” the newcomer asked another person in the hotel lounge.
“No, just over a week; that’s all.”
“You. don’t know the place very well, then ?”
“I’m a stranger in these parts. But of course even a stranger learns a few things in a week.”
“Would you mind telling me if somebody called Sujit has been here ?”
“Sujit ?” said the middle-aged man. “It’s odd you should mention that name. I remember the
man, well; a big tall fellow, with a dark mustache. He left this morning.”
“Do you know where he went ?” asked the newcomer.
“Well, he said he was going to Delhi.”

Answers
The newcomer asked another person in the hostel lounge if/whether he had been there long. Another person replied negatively saying that he came just over a week and that was all. The newcomer asked another person if he did not know the place very well then. Another person
replied that he was a stranger in these parts and added saying that even a stranger learns a few things in a week. The newcomer asked another person if/whether he would mind telling him if somebody called Sujit had been there. The middle-aged man asked if it was Sujit and added that it was odd you should mention that name and he remembered the man well, a big tall fellow, with a dark mustache and he left this morning. The newcomer asked if/whether he did know where he went. He replied affirmatively that he had been going to Delhi.

Multiple-Choice Questions (MCQs) with Answers
Question 1.
He said, “I am busy now.”
He said that _________.
(A) he is busy now
(B) he had been busy now
(C) he was busy then
(D) he would be busy then
Answer:
(C) he was busy then

Question 2.
He said, “It may rain tomorrow.”
(A) He said that it might rain tomorrow.
(B) He said that it might rain the next day.
(C) He said that it might have been raining the next day.
(D) He said that it may rain tomorrow.
Answer:
(B) He said that it might rain the next day.

Question 3.
He said to us, “Are you going away today.”
(A) He asked us if we were going away that day.
(B) He asked us if we were going away today.
(C) He asked us that we were going away the next day.
(D) none of these
Answer:
(A) He asked us if we were going away that day.

Question 4.
He said to me, “Why did you insult my brother ?”
(A) He told me why I would insult his brother.
(B) He asked me why I had insulted his brother.
(C) He asked me if I insulted his brother.
(D) He asked me why I insult his brother.
Answer:
(B) He asked me why I had insulted his brother.

Question 5.
“Shoot the prisoner”, said the tyrant.
(A) The tyrant told them to shoot the prisoner.
(B) The tyrant advised them to shoot the prisoner.
(C) The tyrant wanted them to shoot the prisoner.
(D) The tyrant commanded them to shoot the prisoner.
Answer:
(D) The tyrant commanded them to shoot the prisoner.

Question 6.
The rebel said to the king, “Pardon my fault sir.”
(A) The rebel asked the king to pardon his fault.
(B) The rebel begged the king to pardon his fault.
(C) The rebel insisted the king on pardoning him.
(D) none of these
Answer:
(B) The rebel begged the king to pardon his fault.

Question 7.
He said, “Bravo! You have done well.”
(A) He said that he had done well.
(B) He said that he did well.
(C) He applauded him saying that he had done well.
(D) He remarked that he had done well.
Answer:
(C) He applauded him saying that he had done well.

Question 8.
I said to my students, “When are you meeting me ?”
(A) I said to my students when are you meeting him.
(B) I asked my students when you are meeting me.
(C) I asked my students when they were meeting me.
(D) I said to my students when they were meeting me.
Answer:
(C) I asked my students when they were meeting me.

Question 9.
The teacher said, “Life is full of sorrow.”
(A) The teacher said that life was full of sorrow.
(B) The teacher said that life is full of sorrow.
(C) The teacher explained that life was full of sorrow.
(D) all of these
Answer:
(B) The teacher said that life is full of sorrow.

Question 10.
He said, “Good-bye, friends.”
(A) He bade good-bye to his friends.
(B) He expressed good-bye to his friends.
(C) He wanted good-bye to his friends.
(D) none of these
Answer:
(A) He bade good-bye to his friends.

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Hindi Solutions Chapter 2 बोध Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Hindi Solutions Chapter 2 बोध

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର୍ ଦୋ-ତୀନ୍ ବାକେଁ ମେଁ ଦୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ : )

(क) पण्डित चन्द्रधर हमेशा क्यों पछताया करते थे?
(ପଣ୍ଡିତ ଚନ୍ଦ୍ରଧର ହମେଶା ଜ୍ୟୋ ପଛତାୟା କରତେ ଥେ ?)
उत्तर:
पण्डित चन्द्रधर अपनी नौकरी के बारे में सोचते हुए पछताया करते थे कि कहाँ से इस जंजाल में आ फँसे। पंडितजी का मानना था कि यदि वे किसी अन्य विभाग में नौकरी करते तो हाथ में चार पैसे होते अर्थात् जिदंगी आराम से गुजरता परंतु इस शिक्षकता की नौकरी न खाने का सुख, न पहनने का आराम।

(ख) पण्डितजी क्यों कहा करते थे कि ‘हमसे तो मजूर ही भले’?
(ପଣ୍ଡିତ୍‌ କୈ କହା କର୍‌ତେ ଥେ କି ‘ହମ୍‌ ତୋ ମୟୂର ହୀ ଭଲେ’ ?)
उत्तर:
पंडितजी अपने रोजगार और पेशे की तुलना दूसरों से करते थे। पंडितजी का मासिक बेतन के रुप में सिर्फ पंद्रह रूपये मिलते थे। यह भी इधर आए, उधर गायब। उन्हें न खाने का सुख, न पहनने का आराम। इसलिए पंडितजी कहा करते थे, कि हमसे तो मजूर ही भले। जो उनसे अच्छी जिंदगी जीत हैं। कम से कम मजूर अपनी मजूरी तो घर में रोज लाते हैं। उससे से मजदूरों की जिंदगी आराम से कटती। पंडितजी अपने पड़ोसियों की ठाट-बाट देखकर जलते और अपने भाग्य को कोसते थे।

(ग) ठाकुर अतिबल सिंह और मुंशी बैजनाथ के लिए बाजार में कैसे अलग भाव था?
(ଠାକୁର ଅତିବଲ୍‌ ସିଂହ ଔର୍ ପୁଂଶୀ ବୈଜନାଥ୍ କେ ଲିଏ ବାଜାର୍ ମେଁ କୈସେ ଅଲ୍‌ଗ୍ ଭାୱ ଥା?)
उत्तर:
ठाकुर अतिबल सिंह और मुंशी बैजनाथ के लिए बाजार में अलग भाव था। बह चार पैसे की चीज टके में लाते थे। उन लोगों को लकड़ी ईंधन, जलावन मुफ्त में मिलता था। उ लोगों की पद और रोष दाब को देखते ही बनिए सलाम करते थे।

(घ) ठाकुर साहब और मुंशीजी की कृपा के बदले में पण्डितजी को क्या करना पड़ता था?
(ଠାକୁର ସାହବ୍ ଔର୍ ମୁଁଶୀଜୀ କୀ କୃପା କେ ବଦଲେ ମେଁ ପଣ୍ଡିତଜୀ କୋ କ୍ୟା କନା ପଡ଼ତା ଥା ?)
उत्तर:
ठाकुर साहब और मुंशीजी की कृपा के बदले में पंडितजी को ठाकुर साहब के दो और मुंशीजी के तीन लड़कों की निगरानी करनी पड़ती। मुंशी जी कहते यह लड़के अवारा हुए जाते हैं, जरा इनका ख्याल रखिए। ठाकुर साहब और मुशीजी की कृपा के बदले में पंडितजी को कभी-कभी दूध-दही के दर्शन हो जाते, कभी आचार – चटनी चख लेते। केवल इतना ही नहीं बाजार से चीजें भी सस्ती लाते।

(ङ) अपनी दुरवस्था से निकलनेके लिए पण्डितजी ने क्या किया?
(ଅପନୀ ଦୁରବସ୍ଥା ସେ ନିକଲ୍‌ନେ କେ ଲିଏ ପଣ୍ଡିତ୍‌ ନେ କ୍ୟା କିୟା ?)
उत्तर:
अपनी दुरवस्था से निकलने के लिए पंडितजी ने बड़े-बड़े यत्न किये थे। उन्होंने बड़े – बड़े अफसरों को पत्र लिखे, उनकी खुशामदें कीं पर आशा पुरी न होती थी।

(च) पण्डितजी पर अफसर लोग क्यों खुश थे?
(ପଣ୍ଡିତ୍‌ ପର୍ ଅଫସର୍ ଲୋର୍ କ୍ୟା ଖୁଶ୍ ଥେ ?)
उत्तर:
पंडितजी अपने काम में त्रुटि न होने देते थे। ठीक समय पर विद्यालय जाते, देर करके आते, मन लगाकर पढ़ाते थे। इससे उनके अफसर लोग खुश थे। उनकी कर्म निष्ठता और अच्छे व्यवहार के लिए साल में कुछ इनाम देते और वेतन वृद्धि का जब कभी अवसर आता तो अफसर उसका विशेष ध्यान रखते।

(छ) पहले मुसाफिर ने ठाकुर अतिवल सिंह को गाड़ी में क्यों नहीं बैठने दिया?
(ପହଲେ ମୁସାଫିର୍ ନେ ଠାକୁର୍ ଅତିବଲ୍‌ ସିଂହ କୋ ଗାଢ଼ୀ ମେଁ କେଁ ନହୀ ବୈଠନେ ଦିୟା ?)
उत्तर:
पहले मुसाफिर ने ठाकुर अतिबल सिंह को गाड़ी में इसलिए नहीं बैठने दिया क्योंकि ठाकुर साहब ने खुफिया फरोसी का अपराध उसके ऊपर लगाया था और नकद २५ रुपये लेकर उसके दरवाजे से टले थे।

(ज) ठाकुर साहब ने दूसरे मुसाफिर का क्या बिगाड़ा था?
(ଠାକୁର୍ ସାହବ୍ ନେ ଦୂସ୍‌ରେ ମୁସାଫିର୍ କା କ୍ୟା ବିଗାଡ଼ା ଥା ?)
उत्तर:
ठाकुर साहब ने दूसरे मुसाफिर को कल के मेले में कई डंड़े लगाए थे। मेले में दूसरा मुसफिर चुपचाप तमशा देखरहा था मगर ठाकुर साहब ने आकर उसका कचूमर निकाल दिया था। मार खाने के बाद भी वह चुप रहा था।

(झ) डाक्टर चोखेलाल मुंशी बैजनाथ से क्यों नाराज था?
(ଡାକ୍ଟର୍ ଚୋଖେଲାଲ୍ ମୁଁଶୀ ବୈଜନାଥ ସେ କ୍ୟା ନାରାଜ୍ ଥା ?) ,
उत्तर:
डॉक्टर चोखेलाल मुंशी बैजनाथ से नाराज था क्योंकि जब वह तहसील में लगान जमा कराने जाता था साल में दो बार उसकी देखभाल जाना पड़ता है। मुंशी जी डाँक्टर अपना हक वसूल कर लेते है। मुंशी जी न देते तो शाम तक खड़े रहते थे। स्याहा न हो। फिर जनाब कभी गाड़ी नाव पर, कभी नाव गाड़ी पर और फिर दस रूपये देते पड़े।

(ञ) पण्डित चन्द्रधर को नींद क्यों नहीं आयी?
(ପଣ୍ଡିତ ଚନ୍ଦ୍ରଧର କୋ ନୀନ୍ଦ କୈ ନହୀ ଆୟୀ?)
उत्तर:
सब लोग तो खा-पीकर सो गये। किन्तु पंडितजी चन्द्रधर का नींद नहीं आयी। उनकी विचार शक्ति इस यात्रा की घटनाओं को याद करने लगी। उस दिन की रेलगाड़ी की रगड़-झगड़ और चिकित्सालय की नोच-खसोट के सामने कृपाशंकर की सहायता और शालीनता अधिक प्रकाशमय दिखायी देती थी। इस तरह पंड़ितजी ने आज शिक्षक का गौरव समझा।

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक या दो वाक्यों में दीजिए :
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ କେ ଉତ୍ତର୍ ଏକ ୟା ଦୋ ୱାର୍କୋ ମେଁ ଦୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)
(क) पण्डित चन्द्रधर ने कहाँ मुदर्रिसी की थी?
“(ପଣ୍ଡିତ୍ ଚନ୍ଦ୍ରଧର ନେ କହାଁ ମୁଦରିସୀ କୀ ଥୀ ?)
उत्तर:
पण्डित चन्द्रधर ने एक अपर प्राइमरी में मुदर्रिसी की थी।

(ख) पण्डित जी के पड़ोस में कौन-कौन रहते थे?
(ପଣ୍ଡିତ୍ ଜୀ କେ ପଡ଼ୋସ୍ ହେଁ କୌନ୍-କୌନ୍ ରହତେ ଥେ ?)
उत्तर:
पण्डित जी के पड़ोस में मुंशी बैजनाथ और ठाकुर अतिबल सिंह रहते थे।

(ग) सन्ध्या को कचहरी से आने पर मुंशी बैजनाथ क्या करते थे?
(ସନ୍ଧ୍ୟା କୋ କଚହରୀ ସେ ଆନେ ପର ମୁଁଶୀ ବୈଜନାଥ କ୍ୟା କର୍‌ତେ ଥେ ?)
उत्तर:
सन्ध्या को कचहरी से आने पर मुंशी बैजनाथ बच्चों को पैसे और मिठाइयाँ देते थे। शराब- कबाब का मजा लेते थे।

(घ) ठाकुर साहब शाम को क्या करते थे?
(ଠାକୁର ସାହବ୍ ଶାମ୍ କୋ କ୍ୟା କର୍‌ତେ ଥେ ?)
उत्तर:
ठाकुर साहब शाम को आराम कुर्सी पर लेटे खुशबूदार खमीरा पीते थे।

(ङ) दोनों महाशयों को आते-जाते देखकर बनिये क्या करते थे?
(ଦୋର୍ଡୋ ମହାଶୟୈ କୋ ଆତେ-ଜାତେ ଦେଖ୍କର୍ ବନିୟେ କ୍ୟା କରତେ ଥେ ?)
उत्तर:
दोनों महाशयों को आते-जाते देखकर बनिये उठकर सलाम करते थे।

(च) पण्डित जी अपने भाग्य को क्यों कोसते थे?
(ପଣ୍ଡିତ୍ ଜୀ ଅପନେ ଭାଗ୍ୟ କୋ କୈ କୋସ୍‌ ଥେ ?)
उत्तर:
पण्डितजी मुंशी बैजनाथ और ठाकुर अतिबल सिंह के ठाट-बाट को देखकर कुढ़ते और अपने भाग्य को कोसते थे।

(छ) मुंशी जी ने पण्डितजी को किसका ख्याल रखनेको कहा और क्यों?
(ମୁଁଶୀ ଜୀ ନେ ପଣ୍ଡିତ୍‌ କୋ କିସ୍‌କା ଖ୍ୟାଲ ରଖ୍ କୋ କହା ଔର୍ କେଁ ?)
उत्तर:
मुंशीजी ने पण्डितजी को उनके लड़कों का ख्याल रखने को कहा क्योंकि वे आवारा हुए थे जा रहे।

(ज) ऊसर की खेती किसे कहा गया है?
(ଊସର୍ କୀ ଖେତୀ କିସେ କହା ଗୟା ହୈ ?)
उत्तर:
शिक्षा विभाग की वेतन वृद्धि को ऊसर की खेती कहा गया है।

(झ) पहले मुसाफिर पर ठाकुर साहब ने कौन-सा अपराध लगाया था और कितने रुपये लेकर वे टले थे?
(ପହଲେ ମୁସାଫିର୍ ପର୍ ଠାକୁର ସାହବ୍ ନେ କୌନ୍-ସା ଅପରାଧ୍ ଲଗାୟା ଥା ଔର୍ କିମ୍‌ ରୂପୟେ ଲେକର୍ ୱେ ଟଲେ ଥେ ?)
उत्तर:
पहले मुसाफिर पर ठाकुर साहब ने खुफिया फरोसी का अपराध लगाया था और २५ रुपए लेकर वे टले थे।

(ञ) दूसरे मुसाफिर ने ठाकुर साहब से नीचे बैठ जाने की बात करते हुए क्या कहा?
(ଦୂସ୍‌ରେ ମୁସାଫିର୍ ନେ ଠାକୁର୍ ସାହବ୍ ସେ ନୀଚେ ବୈଠ୍ ଜାନେ କୀ ବାତ୍ କର୍‌ତେ ହୁଏ କ୍ୟା पीटा?)
उत्तर:
दूसरे मुसाफिर ने ठाकुर साहब से नीचे बैठ जाने की बात करते हुए कहा कि- इसमें कौन सी हेठी हुई जाती है। यह थाना थोड़े ही है कि आपके रोब में दाग लग जाएगा।

(ट) कृपाशंकर ने बिल्हौर से कौन-सी परीक्षा पास की और अयोध्या में किस पद पर तैनात हुआ था?
(କୃପାଶଙ୍କର୍ ନେ ବିଲ୍‌ର ସେ କୌନ୍-ସୀ ପରୀକ୍ଷା ପାସ୍ କୀ ଔର୍ ଅୟୋଧ୍ୟା ମେଁ କିସ୍ ପଦ୍ ପର୍ ତୈନାତ୍ ହୁଆ ଥା ?)
उत्तर:
कृपाशंकर ने बिल्हौर से आकर इन्ट्रेस की परीक्षा पास की और अयोध्या में म्युनिसिपालटी में नौकरी की थी।

(ठ) पण्डित जी को किस बात का बोध हुआ?
(ପଣ୍ଡିତ୍ ଜୀ କୋ କିସ୍ ବାତ୍ କା ବୋଧ ହୁଆ ?)
उत्तर:
पण्डित जी को शिक्षक पद की महानता का बोध हुआ।

3. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक शब्द में दीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ କେ ଉତ୍ତର୍ ଏକ ୟା ଦୋ ୱାର୍କୋ ମେଁ ଦୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ । )

(क) ‘बोध’ कहानी किसने लिखी है?
(‘ବୋଧ୍’ କହାନୀ କିସ୍‌ ଲିଖୀ ହୈ ?)
उत्तर:
प्रेमचंद

(ख) पण्डित चन्द्रधर ने अपर प्राइमरी में कौन-सी नौकरी की थी?
(ପଣ୍ଡିତ୍ ଚନ୍ଦ୍ରଧର୍ ନେ ଅପର୍ ପ୍ରାଇମରୀ ମେଁ କୌନ୍-ସୀ ନୌକରୀ କୀ ଥୀ ?)
उत्तर:
शिक्षक

(ग) कौन सदा पछताया करते थे कि कहाँ से इस जंजाल में आ फँसे?
(କୌନ୍ ସଦା ପଛତାୟା କରତେ ଥେ କି କହାଁ ସେ ଇସ୍ ଜଞ୍ଜାଳ ମେଁ ଆ ମୁଁସେ ?)
उत्तर:
पण्डित चन्द्रधर

(घ) महीने भर प्रतीक्षा करने के बाद पण्डित जी को कितने रुपये देखने को मिलते थे?
(ମହୀନେ ଭର୍ ପ୍ରତୀକ୍ଷା କର୍‌ନେ କେ ବାଦ୍ ପଣ୍ଡିତ୍ ଜୀ କୋ କିତ୍‌ ରୂପୟେ ଦେଖୁନେ କୋ ମିଲ ଥେ ?)
उत्तर:
पंद्रह रुपए

(ङ) तहसील में सियाहेनवीस कौन था?
(ତହସୀଲ୍ ମେଁ ସିୟାହେନବୀସ୍ କୌନ୍ ଥା ?)
उत्तर:
मुंशी बैजनाथ

(च) ठाकुर साहब आराम कुर्सी पर लेटकर क्या पीते थे?
(ଠାକୁର ସାହବ୍ ଆରାମ୍ କୁର୍ସୀ ପର୍ ଲେଟକର୍ କ୍ୟା ପୀତେ ଥେ ?)
उत्तर:
खुशबूदार खमीरा

(छ) मुंशी जी को कौन-सा व्यसन था?
(ମୁଁଶୀ ଜୀ କୋ କୌନ୍-ସା ବ୍ଯସନ୍ ଥା ?)
उत्तर:
शराब-कबाव

(ज) अफसर लोग किस पर खुश थे?
(ଅଫସର୍ ଲୋଗ୍ କିସ୍ ପର୍ ଖୁଶ୍ ଥେ ?)
उत्तर:
पण्डित चन्द्रधर

(झ) वेतन वृद्धि को किसकी खेती कहा गया है ?
(ବେତନ୍-ବୃଦ୍ଧି କୋ କିସ୍‌ ଖେତୀ କହା ଗୟା ହୈ ?)
उत्तर: ऊसर

(ञ) कौन-से महीने में मुंशी बैजनाथ और ठाकुर अतिबल सिंह अयोध्या की यात्रा के लिए निकले थे?
(କୌନ୍-ସେ ମହୀନେ ମେଁ ପୁଂଶୀ ବୈଜନାଥ ଔର୍ ଠାକୁର୍ ଅତିବଲ୍‌ ସିଂହ ଅଯୋଧ୍ୟା କୀ ଯାତ୍ରା କେ ଲିଏ ନିକ୍‌ ଥେ ?)
उत्तर:
सावन के महीने

(ट) दोनों महाशयों ने कितने सप्ताह की छुट्टी ली?
उत्तर:
एक सप्ताह

(ठ) बिल्हौर से कितने बजे गाड़ी छूटती थी?
(ବିଲ୍‌ହୌର ସେ କିତନେ ବଜେ ଗାଢ଼ୀ ଛୁତୀ ଥୀ ?)
उत्तर:
रात एकबजे

(ड) डाक्टर चोखेलाल कहाँ के रहनेवाले थे?
(ଡାକ୍ଟର୍ ଚୋଖେଲାଲ୍ କହାଁ କେ ରହନେୱାଲେ ଥେ ?)
उत्तर:
बिल्हौर

(ढ) किसकी विनय और नम्रता ने सब को मुग्ध कर लिया?
(କିସ୍‌ ବିନୟ ଔର୍ ନମ୍ରତା ନେ ସବ୍ କୋ ମୁଗ୍ଧ କର୍ ଲିୟା?)
उत्तर:
कृपाशंकर

(ण) शिक्षक का गौरव किसने समझा?
(ଶିକ୍ଷକ୍ କା ଗୌର କିସ୍‌ ସମ୍‌ ?)
उत्तर:
पण्डित चन्द्रधर

(त) सभी लोग अयोध्या में कितने दिन रहे?
(ସଭୀ ଲୋଗ୍ ଅୟୋଧ୍ୟା ମେଁ କିତ୍‌ ଦିନ୍ ରହେ ?)
उत्तर:
तीन दिन

4. निम्नलिखित अवतरणों का अर्थ स्पष्ट कीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଅବତରଣୋ କା ଅର୍ଥ ସ୍ପଷ୍ଟ କୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଅବତରଣଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ସ୍ପଷ୍ଟ କର : )

(क) हमसे तो मजूर ही भले।
(ହମ୍‌ ତୋ ମୟୂର୍ ହୀ ଭଲେ ।)
उत्तर:
हमसे तो …………………………….. भले।
यह वाक्य पण्डित चन्द्रधर ने अपने को कोसते हुए कहा है। क्योंकि पंद्रह रुपए महीने वेतन में न खाने का सुख था न पहनते का आराम। एक मजदूर इससे कहीं अच्छा है।

(ख) परन्तु इस विभाग की वेतन वृद्धि ऊसर की खेती है।
(ପରନ୍ତୁ ଇସ୍ ଵିଭାଗ୍ କୀ ୱେତନ୍-ବୃଦ୍ଧି ଉସର୍ କୀ ଖେତୀ ହୈ ।)
उत्तर:
परंतु इस ……………………….. खेती है ।
शिक्षा विभाग एक खारी जमीन के समान है जिसमें पानी बरसने पर घास तक नहीं अगती अर्थात् इस बिभाग में वेतन बृद्धि नहीं के बराबर है।

(ग) कभी गाड़ी नाव पर, कभी नाव गाड़ी पर।
(କଭୀ ଗାଡ଼ୀ ନାୱ ପର୍, କଭୀ ନାୱେ ଗାଢ଼ୀ ପର୍ ।)
उत्तर:
कभी गाड़ी………………………… .गाड़ी पर।
उपरोक्त बाक्य डॉक्टर चोखेलाल ने मुंशी बैजनाथ को कहा। क्योंकि तहसील में जब डॉक्टर चोखेलाल लगान जमा कराने गया था तब मुंशी बैजनाथ ने उसे डाँटकर अपना हक वसूल कर लिया था। अब वे मरीज बनकर अस्पताल में आए तो डॉक्टर उनको डाँटकर उनसे दस रूपये फीस वसूल करते हैं।

(घ) पण्डित जी ने आज शिक्षक का गौरव समझा।
(ପଣ୍ଡିତ୍ ଜୀ ନେ ଆଜ୍‌ ଶିକ୍ଷକ୍ କା ଗୌର ସମ୍‌ଝା ।)
उत्तर:
पण्डित जी ने ………………………… गौरव समझा।
पंडित जी शिक्षक की नौकरी से नाखुश थे। शिक्षक की नौकरी करके वे पंद्रह रुपए महीने पाते थे। जो कि उनके घर के मासिक खर्च के लिए काफि नहीं था। इसलिए हमेशा वे अपने को कोसते रहते थे। लेकिन अयोध्या यात्रा की घटनाएँ तथा उनके छात्र कृपाशंकर की सहायता और शालीनता ने उनको शिक्षक पद की महानता का ज्ञान कराया और पण्डित जी ने शिक्षक गौरव को समझा।

5. रिक्त स्थानों को भरिए:
(ରିକ୍ତ ସ୍ଥାନୌ କୋ ଭରୀଏ : )
(ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର : )
(क) …………………. पैसे की चीज टके में लाते।
उत्तर:
चार

(ख) ईश्वर ने उन्हें इतनी …………………. दे रखी थी।
उत्तर:
प्रभुता

(ग) आपने आकर मेरा ……………………….. निकाल दिया।
उत्तर:
कचूमर

(घ) दारोगा जी ने ………………….. कर एक डोली का प्रबन्ध किया।
उत्तर:
दौड़-धूप

(ङ) मेरे पिता कुछ दिनों बिल्हौर के …………………….. रहे थे।
उत्तर:
डाक मुंशी

6. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दिये गये विकल्यों में से चुनकर लिखिए:
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର୍ ଦିୟେ ଗୟେ ବିକର୍ଡୋ ମେ ସେ ଚୁକର୍ ଲିଗ୍‌ : )

(क) पण्डित चन्द्रधर को कितने रुपये मासिक वेतन मिलता था?
(i) दस
(ii) पचास
(iii) पन्द्रह
(iv) सौ
उत्तर:
(iii) पन्द्रह

(ख) मुंशी बैजनाथ के कितने लड़के थे?
(i) दो
(ii) चार
(iii) तीन
(iv) पाँच
उत्तर:
(iii) तीन

(ग) ‘ इसमें कौन-सी हेठी हुई जाती है’। यह वाक्य किसने कहा?
(i) पहले मुसाफिर ने
(ii) पण्डित चन्द्रधर ने
(iii) दूसरे मुसाफिर ने
(iv) मुंशी बैजनाथ ने
उत्तर:
(iii) दूसरे मुसाफिर ने

(घ) ‘आपके खून का प्यासा हूँ’ का अर्थ है-
(i) खून पीना चाहता हूँ
(ii) प्यास बुझाना चाहता हूँ
(iii) वध करना चाहता हूँ
(iv) मार-पीट करना चाहता हूँ
उत्तर:
(iii) वध करना चाहता हूँ

(ङ) ‘पण्डित जी ने आज शिक्षक का गौरव समझा’ का आशय है
(i) शिक्षकता का महत्त्व अधिक है।
(ii) सबसे बड़ी नौकरी शिक्षक की है।
(iii) दूसरी नौकरियों का कोई महत्त्व नहीं है।
(iv) शिक्षक बनने में वेतन अधिक मिलता है।
उत्तर:
(i) शिक्षकता का महत्त्व अधिक है।

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

1. निम्नलिखित वाक्यों को पढ़िए:
(क) पण्डित चन्द्रधर ने एक अपर प्राइमरी में मुदर्रिसी की थी।
(ख) पण्डित जी के पड़ोस में दो महाशय और रहते थे।
(ग) ठाकुर साहब शाम को आराम कुरसी पर लेट जाते थे।
(घ) गाड़ी में जगह की बड़ी कमी थी।
(ङ) ठाकुर साहब क्रोध से लाल हो रहे थे।
(च) ठाकुर साहब ने बाल-बच्चों को वहाँ से निकालकर दूसरे कमरे में बैठाया।

पहले वाक्य में (ପ୍ରଥମ ବାକ୍ୟରେ) ‘पण्डित चन्द्रधर ने’, ‘एक अपर प्राइमरी में’, ‘मुदर्रिसी’;
दूसरे वाक्य में (ଦ୍ଵିତୀୟ ବାକ୍ୟରେ) ‘पण्डितजी के’, ‘पड़ोस में’;
तीसरे वाक्य में (ତୃତୀୟ ବାକ୍ୟରେ) ‘ठाकुर साहब’, ‘शाम को ‘, आराम कुरसी पर ‘ ;
चौथे वाक्य में(ଚତୁର୍ଥ ବାକ୍ୟରେ ‘गाड़ी में’, ‘जगह की’;
पाँचवे वाक्य में (ପଞ୍ଚମ ବାକ୍ୟରେ) ‘ठाकुर साहब’, ‘क्रोध से’;
छठे वाक्य में (ଷଷ୍ଠ ବାକ୍ୟରେ) ‘ठाकुर साहब ने ‘,
‘बाल-बच्चों को’, ‘वहाँ से निकलकर’, ‘दूसरे कमरे में – आदि पद संज्ञा-शब्द के रूप हैं। इनका संबंध क्रमश: ‘की थी’, ‘रहते थे’, ‘लेट जाते थे’, बड़ी कमी थी’, ‘हो रहे थे’, ‘बैठाया’ आदि क्रियाओं से सूचित हो रहा है (ଆଦି କ୍ରିୟାଦ୍ବାରା ସୂଚିତ ହେଉଅଛି)। इसलिए ये शब्द कारक हैं (ଏଣୁ ଏସବୁ କାରକ ଅଟନ୍ତି ।)।

याद रखिए: संज्ञा व सर्वनाम शब्दों का वाक्य के अन्य शब्दों से, क्रिया से संबध बतानेवाले शब्द- रूपों को कारक कहते हैं।
(ମନେରଖ: ବିଶେଷ୍ୟ ଏବଂ ସର୍ବନାମ ଶବ୍ଦର ବାକ୍ୟର ଅନ୍ୟ ଶବ୍ଦ ସହିତ କ୍ରିୟା ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧ ସୂଚିତ କରୁଥିବା ଶବ୍ଦରୂପକୁ କାରକ କହନ୍ତି ।)

साथ-साथ विभक्ति या परसर्ग को भी जानिए
(ଏଥ୍ ସହିତ ବିଭକ୍ତି ବା ପରସର୍ଗକୁ ମଧ୍ଯ ଜାଣ)
ऊपर दिये गये वाक्यों में संज्ञाओं का क्रिया से संबंध बतानेके लिए कुछ चिह्नों जैसे-ने, के, को, पर, की, से आदि का प्रयोग किया गया है। इन चिह्नों को विभक्ति – चिह्न कहते हैं।
(ଉପରେ ଦିଆଯାଇଥବା ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ବିଶେଷ୍ୟର କ୍ରିୟା ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧ ସୂଚିତ କରୁଥିବା କିଛି ଚିହ୍ନ ଯେପରି ने, के, को, पर, की, से ଆଦିର ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଅଛି। ଏହି ଚିହ୍ନସବୁକୁ ବିଭକ୍ତି ଚିହ୍ନ କୁହାଯାଏ ।)

याद रखिए: वाक्य में प्रयुक्त संज्ञा को, कर्म, आदि में विभक्त करनेवाले या कारकों का रूप प्रकट करने के लिए प्रयोग में आनेवाले शब्द – चिह्नों को विभक्ति कहते हैं।
(ମନେରଖ: ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ବିଶେଷ୍ୟକୁ, କର୍ମ ଆଦିରେ ବିଭକ୍ତ କରୁଥ‌ିବା ବା କାରକର ରୂପକୁ ଦର୍ଶାଇବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଶବ୍ଦ ଚିହ୍ନକୁ ବିଭକ୍ତି କୁହାଯାଏ ।)

संज्ञा, सर्वनाम आदि शब्दों के बाद अर्थात् अंत में जुड़नेके कारण विभक्ति को ‘परसर्ग’ भी कहा जाता है। कभी-कभी कुछ वाक्यों में कुछ शब्दों के साथ विभक्ति का प्रयोग नहीं होता।
(ବିଶେଷ୍ୟ, ସର୍ବନାମ ଆଦି ଶବ୍ଦ ପରେ ଅର୍ଥାତ୍ ଶେଷରେ ଲାଗୁଥିବା ବିଭକ୍ତିକୁ ‘ପରସର୍ଗ’ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

जैसे- ‘ठाकुर साहब क्रोध से लाल हो रहे थे।’
इस वाक्य में ‘ठाकुर साहब’ के बाद किसी विभक्ति या परसर्ग का प्रयोग नहीं हुआ है। ऐसे वाक्यों में शब्द-क्रम या अर्थ के आधार पर क्रिया से संज्ञा का संबंध स्पष्ट होता है।
(ଏହି ବାକ୍ୟରେ ‘ठाकुर साहब’ ଶବ୍ଦ ପରେ କୌଣସି ବିଭକ୍ତି ବା ପରସର୍ଗର ବ୍ୟବହାର ହୋଇନାହିଁ । ଏପରି ବାକ୍ୟରେ ଶବ୍ଦ-କ୍ରମ ବା ଅର୍ଥକୁ ଆଧାର କରି କ୍ରିୟାରୁ ବିଶେଷ୍ୟର ସମ୍ବନ୍ଧ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।)

2. विभक्ति- संबंधी अशुद्धियों पर ध्यान दीजिए:
(ବିଭକ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅଶୁଦ୍ଧି ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦିଅ)
(i) सज्ञा शब्द के साथ विभक्ति का प्रयोग होने पर इसे अलग लिखा जाता है।
जैसे- ‘ठाकुर साहब ने बाल-बच्चों को दूसरे कमरे में बैठाया’।
इस वाक्य में ‘ठाकुर साहब’, ‘बाल-बच्चों’ और ‘कमरे’ संज्ञा शब्द हैं और इनके साथ प्रयुक्त क्रमशः ‘ने’, ‘की’ और ‘में’ आदि विभक्तियों का प्रयोग अलग हुआ है।
(ଏହି ବାକ୍ୟରେ ‘ठाकुर साहब’, ‘बाल-बच्चों ବ୍ୟବହୃତ କ୍ରମଶ: ବିଶେଷ୍ୟ ଶବ୍ଦ ଅଟେ ଏବଂ ଏହା ସହିତ ଆଦି ବିଭକ୍ତି ସବୁର ବ୍ୟବହାର ଅଲଗା ହୋଇଅଛି ।)

(ii) सर्वनाम के साथ विभक्ति का प्रयोग होने पर इसे मिलाकर लिखा जाता है।
(ସର୍ବନାମ ସହିତ ବିଭକ୍ତିର ପ୍ରୟୋଗ ହେଲେ ଏହାକୁ ମିଶାଇ ଲେଖାଯାଏ ।)
जैसे- ‘मैंने आपका क्या बिगाड़ा है’?
इस वाक्य में ‘मैं’ और ‘आप’ सर्वनाम शब्द हैं। इनके साथ प्रयुक्त क्रमशः ‘ने’ और ‘का’ प्रयोग मिलकर हुआ है।

(iii) वाक्य में ‘ने’ के प्रयोग पर ध्यान देना आवश्यक है।
(ବାକ୍ୟରେ ‘ने’ ର ପ୍ରୟୋଗ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ।)
जैसे- ‘मैंने कुछ का कुछ लिख दिया है।’ ठीक है। पर यह कहना कि ‘मैं कुछ का कुछ लिख दिया हूँ’ गलत है।
ଯେପରି ‘मैंने कुछ का कुछ लिख दिया है। ଠିକ୍ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ‘मैं कुछ का कुछ लिख दिया हू ଏପରି କହିବା ଭୁଲ୍ ଅଟେ ।)

(iv) कुछ जगह ‘ने’ के प्रयोग की आवश्यकता नहीं है।
(କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ‘ने’ ର ବ୍ୟବହାରର ଆବଶ୍ୟକତା ହୁଏ ନାହିଁ ।)
जैसे- ‘सब लोग खा-पीकर सोये’। ठीक है ( ଠିକ ଅଛି)।
पर यह कहना कि (କିନ୍ତୁ ଏହା କହିବା ସେ) ‘सब लोगों ने खा-पीकर सोये’ गलत है’ (ତୁଲ୍ଅଟେ)

(v) कभी-कभी ‘ने’ के प्रयोग को सही नहीं माना जाता।
(ବେଳେବେଳେ ‘ने’ ର ବ୍ୟବହାରକୁ ଠିକ୍ କୁହାଯାଏ ନାହିଁ ।)
जैसे- ‘सब लोग खा-पीकर सोये’।
यहाँ ‘ने’ का प्रयोग गलत है। (ଏଠାରେ ‘ने’ ର ପ୍ରୟୋଗ ଭୂଲ ଅଟେ ।)
अतः यह कहना ठीक होगा (ଏଣୁ ଏହା କହିବା ଠିକ୍ ହେବ)
‘उसे कटक जाना था’

(vi) वाक्य में ‘को’ विभक्ति के प्रयोग पर ध्यान दें
ବାକ୍ୟରେ ‘को’ ବିଭକ୍ତିର ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦିଅ ।)

• वह अपने भाग्य को कोस रहा है। (सही)
• वह अपना भाग्य कोस रहा है। (गलत)
• पुस्तक लाओ। (सही)
• पुस्तक को लाओ। (गलत)
• सबको भगवान् की पूजा करनी चाहिए। (सही)
• सबको भगवान को पूजना चाहिए। (गलत)
• राम कहीं काम से गया है। (सही)
• राम कहीं काम को गया है। (गलत)

(vii) वाक्य में ‘से’ विभक्ति के सही प्रयोग को समझें
ବାକ୍ୟରେ ‘से’ ବିଭକ୍ତିର ଠିକ୍ ବ୍ୟବହାରକୁ ବୁଝି ।)

• राम देर से स्कूल जाता है। (सही)
  राम देर को स्कूल जाता है। (गलत)
• इसी बहाने हम चले आये। (सही)
  इसी बहाने से हम चले आये। (गलत)
• सबको नमस्ते कहियेगा। (सही)
  सबसे नमस्ते कहियेगा। (गलत)
• वह मुझ पर नाराज है। (सही)
  वह मुझ से नाराज है। (गलत)
• सीता साइकिल से कॉलेज आती है। (सही)
  सीता साइकिल में कॉलेज आती है। (गलत)

(viii) बाक्य में ‘में’ विभक्ति का प्रयोग देखें
(ବାକ୍ୟରେ ‘में’ ବିଭକ୍ତିର ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ଦୃଷ୍ଟି ଦିଅ )

• राम दिन में एक बार भी नहीं मिला। (सही)
  राम दिन भर एक बार भी नहीं मिला। (गलत)
• कल रात पण्डित जी को नींद नहीं आयी। (सही)
  कल रात में पण्डित जी को नींद नहीं आयी। (गलत)
• परस्पर सहयोग होना चाहिए। (सही)
  परस्पर में सहेयाग होना चाहिए। (गलत)
• प्रक्षी पेड़ पर बैठा है। (सही)
  पक्षी पेड़ में बैठा है। (गलत)

अभ्यास कार्य (ଅଭ୍ୟାସ କାର୍ଯ୍ୟ)

1. निम्नलिखित वाक्यों में रेखांकित पदों के कारक बताइए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ୱାର୍କୋ ମେଁ ରେଖାଙ୍କିତ୍ ପର୍ବୋକେ କାରକ ବତାଇଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖିତ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ ରେଖାଙ୍କିତ ପଦର କାରକର ନାମ କୁହ : )

(क) खुले मैदान में, रेत पर पड़े रहने के सिवा और कोई उपाय न था।
उत्तर:
खुले मैदान में …………………… अधिकरण करक
रेत पर ………………….. अधिकरण कारक

(ख) मुझे भी तुमसे मिल कर बड़ा आनन्द हुआ।
उत्तर:
मुझे ………………………. कर्त्ता कारक
तुमसे …………………. करण कारक

(ग) मेरा परम सौभाग्य है कि आपकी कुछ सेवा करने का अवसर मिला।
उत्तर:
मेरा परम ……………………संबंध कारक
आपकी …………………. सम्बंध कारक

(घ) रेलगाड़ी की रगड़-झगड़ और चिकित्सालय की नोच-खसोट के सम्मुख कृपाशंकर की सहायता और शालीनता प्रकाशमय दिखायी देती थी।
उत्तर:
रेल गाड़ी की ………………….. संबंध कारक
चिकित्सालय की ………………… संबंध कारक
कृपाशंकर की सहायता ………………. संबंध कारक

2. निम्नलिखित वाक्यों के खाली स्थानों को उपयुक्त परसर्गों से पूरा कीजिए :
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ୱାର୍କୋ କେ ଖାଲୀ ସ୍ଥାର୍ଡୋ କୋ ଉପୟୁକ୍ତ ପରସଗୋଁ ସେ ପୂରା କୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପରସର୍ଗଦ୍ଵାରା ପୂରଣ କର : )

(क) अब तक हाथ …………… चार पैसे होते, आराम …………………… जीवन व्यतीत होता।
उत्तर:
में, से

(ख) मैं ……………………. तुम्हारे साथ रियायत …………..थी।
उत्तर:
ने, की

(ग) आपने ………….. सूरत न देखी होगी, पर आपके डंडे …………. देखी है।
उत्तर:
मेरी, ने

(घ) खुले मैदान ………………. रेत ………………. खड़े थे।
उत्तर:
में, पर।

3. निम्नलिखित शब्दों से भाववाचक संज्ञा बनाइए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦା ସେ ଭାୱଚକ୍ ସଂଜ୍ଞା ବନାଇଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦମାନଙ୍କର ଭାବବାଚକ ବିଶେଷ୍ୟ ଲେଖ : )
पण्डित – बुरा
मौजूद – अच्छा
प्रभु – विनम्र
शालीन – महान्
उत्तर:
पण्डित – पाण्डित्य / पण्डिताई
मौजूद – मौजूदगी
प्रभु – प्रभुता
शालीन – शालीनता
बुरा – बुराई
अच्छा – अच्छाई
विनम्र – विनम्रता
महान् – महानता

4. रेखांकित पदों के संज्ञा – भेद लिखिए:
(ରେଖାଙ୍କିତ ପଦୌ କେ ସଂଜ୍ଞା ଭେଦ୍ ଲିଗ୍‌ : )
(ରେଖାଙ୍କିତ ପଦଗୁଡ଼ିକର ବିଶେଷ୍ୟ ରୂପ ଲେଖ : )
(क) जरा जबान सँभाल कर बातें कीजिए|
उत्तर:
जातिवाचक

(ख) इन दोनों दुष्टों ने उनका असबाब फेंक दिया।
उत्तर:
जातिवाचक

(ग) प्रत्येक स्टेशन पर कोयला – पानी ले लेते थे।
उत्तर:
द्रव्यबाचक

(घ) लोगों की जान में जान आयी।
उत्तर:
जातिवाचक

(ङ) कृपाशंकर ने पण्डित जी के चरण छुए।
उत्तर:
व्यक्तिवाचक

(च) मेले-ठेले में एक फालतू आदमी से बड़े काम निकलते हैं।
उत्तर:
जातिवाचक

5. रेखांकित पदों के कारक बताइए:
(ରେଖାଙ୍କିତ ପଦୌ କେ ସଂଜ୍ଞା ଭେଦ୍ ଲିଗ୍‌ : )
(ରେଖାଙ୍କିତ ପଦଗୁଡ଼ିକର ବିଶେଷ୍ୟ ରୂପ ଲେଖ : )
(क) मुसाफिर ने क्रोधपूर्ण नेत्रों से देखा।
उत्तर:
करणकारक

(ख) दारोगा जी ने अपने मित्र की बुरी दशा देखी।
उत्तर:
संबधकारक

(ग) वे लोग खुले मैदान में, रेत पर पड़े रहे।
उत्तर:
अधिकरणकारक

(घ) कृपाशंकर ने कई कुली बुलाये।
उत्तर:
कतीकारक

(ङ) वे लोग मुंशी जी को एक पेड़ के नीचे उठा ले गये।
उत्तर:
कर्मकारक

याद रखिए: कारक आठ प्रकार के होते हैं- कर्त्ता कारक, कर्म कारक, करण कारक, संप्रदान कारक, अपादान कारक, संबंध कारक, अधिकरण कारक और संबोधन कारक।
(ମନେରଖ: କାରକ ଆଠ ପ୍ରକାର । କର୍ତ୍ତାକାରକ, କର୍ମକାରକ, କରଣ କାରକ, ସମ୍ପ୍ରଦାନ କାରକ, ଆପାଦାନ କାରକ, ସମ୍ବନ୍ଧ କାରକ, ଅଧ୍ଵକରଣ କାରକ ଏବଂ ସମ୍ବୋଧନ କାରକ ।)

6. निम्नलिखित वाक्यों में से कारक छाँटिए और उनके नाम भी लिखिए:
(ନିମ୍ନଲିଖତ୍ ବାର୍କେ ମେଁ ସେ କାରକ୍ ଛାଟିଏ ଔର୍ ଉକେ ନାମ ଭୀ ଲିଖୁଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକରୁ କାରକ ପୃଥକ୍ କରି ତାହାର ନାମ ଲେଖ । )
(i) मुंशी जी को शराब – कबाब का व्यसन था।
उत्तर:
मंशी जी को – कर्त्ताकारक
शराब-कबाब का – संबंधकारक

(ii) माता ने बच्चे को सुलाया।
उत्तर:
माता ने – कती कारक
बच्चे को – कर्मकारक

(ii) ठाकुर साहब गाड़ी से उतरने लगे।
ठाकुर साहब – कतीकारक
उत्तर:
गाड़ी से – करणकारक

(iv) लोग आदर से डाक्टर कहा करते थे ।
लोग – कर्तीकारक
उत्तर:
आदर से – करणकारक

Very Short & Objective Type Questions with Answers

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
अयोध्या जाने में क्या अड़चन थी?
उत्तर:
बरसात के दिनों में बच्चों और स्त्रीयों को दूर की यात्रा पर ले जाने की अड़चन (असुविधा ) थी।

प्रश्न 2.
तीसरा स्टेशन आने पर ठाकुर साहव ने क्या किया?
उत्तर:
तीसरा स्टेशन आने पर ठाकुर साहव ने बाल-बच्चों को वहाँ से निकलकर दूसरे कमरे में विठाया।

प्रश्न 3.
प्रत्येक स्टेशन पर मुंशीजी क्या करते थे?
उत्तर:
प्रत्येक स्टेशन पर मुंशीजी जेव से वोतल निकाल कर कोयल – पानी ले लेते थे।

प्रश्न 4.
नशा होने पर मुंशीजी शाम को क्या करते थे?
उत्तर:
नशा होने पर मुंशीजी हरमोनियम बजाते थे।

प्रश्न 5.
जिस कमरे में ठाकुर थे वहाँ कितने लोग थे और वे क्या कर रहे थे?
उत्तर:
जिस कमरे में ठाकुर थे उसमें केवल चार लोग थे जो लेटे हुए थे।

प्रश्न 6.
किसकी विनय और नम्रता ने सब को मुग्ध कर लिया?
उत्तर:
कृपाशंकर की विनय और नम्रता ने सब को मुग्ध कर लिया।

प्रश्न 7.
सन्ध्या को कचहरी से आने पर मुंशी बैजनाथ क्या करते थे?
उत्तर:
सन्ध्या को कचहरी से आने पर मुंशी बैजनाथ बच्चों को पैसे और मिठाइयाँ देते थे।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द / एक पद में दीजिए।

प्रश्न 1.
मुंशीजी को किसका व्यसन था?
उत्तर:
शराब-कबाब का

प्रश्न 2.
पंडितजी को शिक्षक के पद की क्या ज्ञात हुई?
उत्तर:
महानता

प्रश्न 3.
लोग किसे आदर से डॉक्टर कहा करते थे?
उत्तर:
चोखेलाल को

प्रश्न 4.
‘बोध’ कहानी के लेखक का नाम क्या है?
उत्तर:
प्रेमचंद

प्रश्न 5.
बैजनाथ क्या करते थे?
उत्तर:
सियाहेनवीस का काम

प्रश्न 6.
किसने ठाकुर साहब से कहा, “मैं तो आपके खून का प्यासा हूँ।”
उत्तर:
मजूर को

प्रश्न 7.
पंडित चन्द्रधर अपनी तुलना में किसको भला मानते थे?
उत्तर:
प्राइमरी में मुदार्रिसी

प्रश्न 8.
पंडित चन्द्रधर क्या करते थे?
उत्तर:
दूसरे मुसाफिर

प्रश्न 9.
‘इसमें कौन-सी हेठी हुई जाती है’ यह वाक्य किसने कहा.
उत्तर:
दूसरे मुसाफिर ने

प्रश्न 10.
ठाकुर अतिबल सिंह अपने मित्रों के साथ कहाँ की यात्रा के लिए निकल पडे?
उत्तर:
अयोध्या

प्रश्न 11.
डॉक्टर चोखेलाल कहाँ के रहनेवाले थे?
उत्तर:
बिल्हौर

प्रश्न 12.
किसकी विनय और नम्रता ने सबको मुग्धकर लिया?
उत्तर:
कृपाशंकर

प्रश्न 13.
मुंशी जी को किसमें अस्पताल ले जाया गया?
उत्तर:
गाड़ी में

प्रश्न 14.
पंडितजी पर कौन खुश थे?
उत्तर:
अफसर लोग

प्रश्न 15.
दूसरा मुसाफिर मेले में क्या कर रहा था?
उत्तर:
तमाशा देख रहा था

C. रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए।

प्रश्न 1.
पंडितजी ने आज ………………………… का गौरव समझा।
उत्तर:
शिक्षक

प्रश्न 2.
बिल्हौर से जाने वाली गाड़ी में ……………………. की बड़ी कमी थी।
उत्तर:
जगह

प्रश्न 3.
मुंशी बैजनाथ तहसील में …………………………. पद पर थे।
उत्तर:
सियाहेनवीस

प्रश्न 4.
अफसर लोग ………………………. पर खुश थे।
उत्तर:
पंड़ित चन्द्रधर पर

प्रश्न 5.
पंडित चन्द्रधर को ……………………. रुपये मासिक वेतन मिलता था।
उत्तर:
पन्द्रह

प्रश्न 6.
पंडित चन्द्रधर शर्मा पेशे में ……………………. थे।
उत्तर:
शिक्षक

प्रश्न 7.
ठाकुर साहब शाम को पीते ……………………… हैं।
उत्तर:
खमीरा

प्रश्न 8.
ठाकुर साहब गाड़ी से ……………………… गिर पड़े।
उत्तर:
धक्के से

प्रश्न 9.
पंडित जी के पुराने शिष्य का नाम ……………………. था।
उत्तर:
कृपाशंकर

प्रश्न 10.
‘बोध’ शब्द का अर्थ …………………….. है।
उत्तर:
ज्ञान

प्रश्न 11.
कृपाशंकर ………………………. बात को अपना सौभाग्य मानते हैं।
उत्तर:
शिक्षक के दर्शन

प्रश्न 12.
अतिथियों के भोजन के लिए कृपाशंकर के घर में ………………….. बना।
उत्तर:
पूरियाँ

प्रश्न 13.
दारोगा जी ने दौड़-धूप कर एक ……………………. का प्रबन्ध किया।
उत्तर:
डोली

प्रश्न 14.
सभी लोग अयोध्या में ………………….. दिन रहे।
उत्तर:
तीन

प्रश्न 15.
अयोध्या में नदी की तरफ से आनेवाले आदमी ……………………. थे।
उत्तर:
कृपाशंकर

D. ठिक् या भूल लिखिए।

प्रश्न 1.
मुंशी बैजनाथ सजल नेत्रों से पंडित जी के चरण छुए।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 2.
मुंशीजी को शराब – कबाब का व्यसन था।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 3.
ठाकुर अतिबल सिंह शिक्षक पद पर थे।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 4.
डाकमुंशी दौड़-धूप कर डोली का प्रबंध किया?
उत्तर:
भूल

प्रश्न 5.
मुंशी, ठाकुर और पंडित अयोध्या यात्रा कर रहे थे।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 6.
वेतन वृद्धि को पदोन्नति की खेती कहा गया है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 7.
मुंशी बैजनाथ और ठाकुर अतिबल सिंह ने एक-एक सप्ताह की छुट्टी ली।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 8.
बिल्लौर से रात दो बजे गाड़ी छूटती थी।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 9.
मुंशीजी को बैलगाड़ी में लादकर लाया गया।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 10.
गाड़ी में पंडित जी ठाकुर साहब के साथ थे
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 11.
चन्द्रधर शिक्षक की नौकरी से पछताते थे।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 12.
ठाकुर साहब कुर्सी पर बैठकर चाय पीते थे।
उत्तर:
भूल

Multiple Choice Questions (mcqs) with Answers

सही उत्तर चुनिए : (MCQs)

1. मुंशीजी को किसका व्यसन था?
(A) शराब – कबाब का
(B) गाने का
(C) नाचते रहने का
(D) खाने का
उत्तर:
(A) शराब – कबाब का

2. पंड़ित जी को शिक्षक के पद की क्या ज्ञात हुई?
(A) महानता
(B) हीनता
(C) प्रवीणता
(D) दीनता
उत्तर:
(A) महानता

3. लोग किसे आदर से डॉक्टर कहा करते थे?
(A) प्यारेलाल को
(B) मोतीलाल को
(C) चमनलाल को
(D) चोखेलाल को
उत्तर:
(D) चोखेलाल को

4. पंडित चन्द्रधर अपनी तुलना में किसको भला मानते थे?
(A) सज्जन को
(B) अफसर को
(C) सूदखोर को
(D) मजूर को
उत्तर:
(D) मजूर को

5. पंडितजी ने आज …………… का गौरव समझा।
(A) सेवक
(B) नम्रता
(C) शिक्षक
(D) पद
उत्तर:
(C) शिक्षक

6. पंडित चन्द्रधर क्या करते थे?
(A) हेड कान्स्टबुल का काम
(B) प्राइमरी में मुदार्रिसी
(C) सियाहेनवीस का काम
(D) हारमोनियम बजाते थे
उत्तर:
(B) प्राइमरी में मुदार्रिसी

7. किसने ठाकुर साहब से कहा, “मैं तो आपके खून का प्यासा हूँ।”
(A) पंडित ने
(B) पहले मुसाफिर ने
(C) दूसरे मुसाफिर ने
(D) नौकर ने
उत्तर:
(C) दूसरे मुसाफिर ने

8. ठाकुर अतिबल सिंह अपने मित्रों के साथ कहाँ की यात्रा के लिए निकल पडे?
(A) अयोध्या
(B) लखनऊ
(C) बनारस
(D) बिल्हौर
उत्तर:
(A) अयोध्या

9. बिल्हौर से जाने वाली गाड़ी में ……………. की बड़ी कमी थी।
(A) हवा
(B) पानी
(C) जगह
(D) लोगों
उत्तर:
(C) जगह

10. पंडितजी के शिष्य का नाम था:
(A) बैजनाथ
(B) कृपाशंकर
(C) चन्द्रधर
(D) चोखेलाल
उत्तर:
(B) कृपाशंकर

11. किसने ठाकुर साहब से कहा कि मैं आपके खून का प्यासा हूँ?
(A) पहला मुसाफिर
(B) दूसरा मुसाफिर
(C) बैजनाथ
(D) चोखेलाल
उत्तर:
(B) दूसरा मुसाफिर

12. मुंशी जी को किसमें अस्पताल ले जाया गया?
(A) डोली में
(B) गाड़ी में
(C) मोटर में
(D) रिक्शे में
उत्तर:
(B) गाड़ी में

13. पंडित जी पर कौन खुश थे?
(A) अफसर लोग
(B) मुंशी जी
(C) दारोगा साहब
(D) उनके छात्र
उत्तर:
(A) अफसर लोग

14. दूसरा मुसाफिर मेले में क्या कर रहा था?
(A) तमाशा देख रहा था
(B) बदमाशी कर रहा था
(C) शराब पीता था
(D) जुआ खेलता था
उत्तर:
(A) अफसर लोग

15. ‘बोध’ कहानी के लेखक का नाम क्या है?
(A) प्रेमचंद
(B) जयशंकर प्रसाद
(C) गुलाब राय
(D) महादेवी वर्मा
उत्तर:
(A) प्रेमचंद

16. ठाकुर अतिबल सिंह किस पद पर थे?
(A) चपरासी
(B) शिक्षक
(C) कान्स्टेबुल
(D) सियाहेनवीस
उत्तर:
(C) कान्स्टेबुल

17. पंडित चन्द्रधर को कितने रूपये मासिक वेतन मिलता था?
(A) पचास
(B) पन्द्रह
(C) दस
(D) सौ
उत्तर:
(B) पन्द्रह

18. मुंशी बैजनाथ के कितने लड़के थे?
(A) दो
(B) चार
(C) तीन
(D) पाँच
उत्तर:
(C) तीन

19. ‘इसमें क़ौन-सी हेठी हुई जाती है’ यह वाक्य किसने कहा?
(A) पहले मुसाफिर ने
(B) पंडित चन्द्रधर ने
(C) दूसरे मुसाफिर ने
(D) मुंशी बैजनाथ ने
उत्तर:
(C) दूसरे मुसाफिर ने

20. पंडित जी के पड़ोस में कितने महाशय और रहते थे?
(A) एक
(B) दो
(C) तीन
(D) चार
उत्तर:
(B) दो

21. मुंशी बैजनाथ तहसील में किस पद पर थे?
(A) सियाहेनवीस
(B) कान्सटेबुल
(C) तहसीलदार
(D) चपरासी
उत्तर:
(A) सियाहेनवीस

22. ठाकुर साहब शाम को खुशबूदार ……………… पीते थे?
(A) दही
(B) चाय
(C) खमीरा
(D) शराब
उत्तर:
(C) खमीरा

23. मुंशीजी को कौन-सा व्यसन था?
(A) सतंरज खेलना
(B) शराब-कबाब
(C) सिगारेट पीना
(D) जूआ खेलना
उत्तर:
(B) शराब-कबाब

24. उनके ……………… को देखकर पंड़ितजी अपने भाग्य को कोसते?
(A) ठाट-बाट
(B) बालबच्चे
(C) घरबार
(D) खानापान
उत्तर:
(A) ठाट-बाट

25. लोग किन पर बड़ी कृपा रखते थे?
(A) पंडित जी पर
(B) उमाशंकर जी पर
(C) लेखक जी पर
(D) अधिकारी जी पर
उत्तर:
(A) पंडित जी पर

26. ‘आपके खून का प्यासा हू’ का अर्थ है ……………….
(A) खून पीना चाहता हूँ
(B) प्यास बुझाना चाहता हूँ
(C) वध करना चाहता हूँ
(D) मार पीट करना चाहता हूँ
उत्तर:
(D) मार पीट करना चाहता हूँ

27. अफसर लोग किस पर खुश थे?
(A) कृपाशंकर पर
(B) पंड़ित चन्द्रधर पर
(C) चोखेलाल पर
(D) ठाकुर अतिबल सिंह पर
उत्तर:
(B) पंड़ित चन्द्रधर पर

बोध का साराश

पंड़ित चन्द्रधर शर्मा उच्च प्राथमिक विद्यालय में शिक्षक है। मासिक पन्द्रह रुपये के वेतन के व्यतित न कोई ऊपरी आय और न कोई प्रमोसन। मगर हमेशा विद्यार्थीयों को अच्छा इनसान बनाने में लगरहे। मुंशी वैजनाथ, पंड़ित जी और ठाकुर अतिबल सिंह पड़ोसी थे। दोनों की नौकरी पंड़ितजी से कम थी। पड़ोसियों का ठाठ देखकर निराशा और कुंठा होती थी। दोनों अपने पदों का दुरुपयोग करके अच्छी खासी ऊपरी आमदानी बना लेते थे। कई लोगों से अन्याय का पैसा वसूला कर रहे थे। ठाकुर साहब और मुंशीजी पंड़ित को सदा कुछ न कुछ खाने की चीजें देते रहते थे। पर बदल में अपने आवारा लड़कों को पढ़ने भेजते थे। मगर शिक्षक के काम से प्रसन्न होकर अफसर प्रमोसन न कर कभी कुछ ईनाम देते थे। मुहल्ले के लोग पंड़ित जी से खुश थे। विद्यालय के लड़के उनका सम्मान करते थे।

एकबार सावन में ठाकुर साहव और मुंशीजी ने अयाध्या जाना तय किया। उनके छोटे-मोट काम के लिए पंडितजी को मुफ्त में ले गए। पंडितजी मुफ्त अयोध्या दर्शन का अवसर को हात में न छोड़कर राजी हो गए। बिल्हौर से रात एक बजे गाड़ी छूटी। भगदड़ में मुंशी और ठाकुर अलग अलग डिब्बे में चढ़ गए। भीड़ भरी रेल के डिब्बे में जगह नहीं मिली। ठाकुर ने एक सोये आदमी को उठाने चाहे तो वे झगड़ने लगे। दूसरा सोया हुआ यात्री भी ठाकुर को सताया। पंडितजी ठाकुर के साथ थे। अगले स्टेसन पर ठाकुर बाल- बच्चो सहित दूसरे डिब्बे में चले गए। दोनों बदमाशें ने उनका सामान प्लेटफार्म पर फेक दिया और ठाकुर को धक्का मार गिरा दिया।

मुंशी ज्यादा पीने की वजह से बिमार हो गए। लखनऊ के वाद एक स्टेशन पर उत्तर गए। ठाकुर ने मित्र की बुरी दशा देख कर उत्तर गए। डाक्टर खोजना शुरू हो गया। वहाँ छोटा अस्पताल के डाक्टर विल्हौर के जानकर चैन मिला। लेकिन डाक्टर भी मुंशी द्वारा सताया गया था। अंत में डॉक्टर जी की दवा खाकर कुछ फायदा हुआ। रात को तबियत ठीक हुए तो गाड़ी में बैठे। जैसे तैसे अयोध्या पहुँचे। कहीं भी ठहरने की जगह नहीं थी। औरतों और बाल-बच्चों के साथ बाहर खुले में डेरा डालना पड़ा। अचानक पंडित जी का पुराना छात्र कृपाशंकर मिल गया। पंडित जी को देखकर वह वहुत प्रसन्न हुआ।

इस दशा देखकर कृपांशकर सबको अपने मकान में ले गया। अच्छा भोजन बनवाया। वह खुशी-खुशी सबकी सेवा में लगा रहा। उसकी विनम्रता ने सबका मन मोह लिया। कष्टों से भरी मुश्किल यात्रा में पंड़ितजी को कृपाशंकर की सहायता और शालीनता चमकती हुई नजर आ रही थी। तीनों दिनों तक कृपाशंकर ने सबको प्रत्येक धाम के दर्शन करवाये। स्टेशन तक छोड़ने गया। घर पहुँचने पर पंडित जी के स्वाभाव में परिवर्तन हो गया था। उन्हे इस बात का बोध हो गया कि उनका कम वेतन वाला शिक्षण महान कार्य है। आज उन्हें शिक्षक होने का गौरव और पद की महानता समझ में आई।

ବିଷୟବସ୍ତୁର ସାରାଂଶ:
ପଣ୍ଡିତ ଚନ୍ଦ୍ରଧର ଶର୍ମା ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷକ। ମାସିକ ପନ୍ଦର ଟଙ୍କା ଦରମା ବ୍ୟତୀତ ଉପୁରି ଆୟ କିଛି ନାହିଁ। ପଦୋନ୍ନତି ନାହିଁ। ସର୍ବଦା ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଭଲ ମଣିଷ ଗଢ଼ିବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟିତ। କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କଠାରୁ କମ୍ ଶିକ୍ଷିତ ଓ ବେତନ କମ୍ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଦୁଇଜଣ ପଡ଼ୋଶୀଙ୍କର ଜାକଜମକ ଦେଖ୍ ଭାରି ହତାଶ ଓ କୁଣ୍ଠିତ ହେଉଥା’ନ୍ତି। ଦୁଇ ପଡ଼ୋଶୀ ବନ୍ଧୁ ହେଉଛନ୍ତି ଅତିବଳ ସିଂହ ଓ ମୁନ୍ସୀ ବୈଜନାଥ। ସିଂହବାବୁ ଥାନାରେ ହେଡ଼ କନେଷ୍ଟବଳ ଥିଲେ ଓ ମୁନ୍‌ସୀଜୀ ତହସିଲ ଅଫିସରେ କିରାଣି ଥିଲେ। ସେମାନଙ୍କର ଘରେ ସମସ୍ତ ବିଳାସପୂର୍ଣ୍ଣ ଜିନିଷ ଥିଲା। ସମଗ୍ର ଅଞ୍ଚଳରେ ସେମାନଙ୍କର ଖାତିର ଥିଲା। ବହୁ ଲୋକଙ୍କଠାରୁ ଅନ୍ୟାୟରେ ପଇସା ଅସୁଲ କରୁଥିଲେ। ବିଶେଷତଃ ନିଜ ପଦର ଦୁରୁପଯୋଗ କରି ଖୁବ୍ ଉପୁରି ଆୟ କରୁଥିଲେ। ଠାକୁର ଓ ମୁନ୍ସୀ ଦୁହେଁ ପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ ସଦାବେଳେ କିଛି ନା କିଛି ଖାଦ୍ୟବସ୍ତୁ ଦେଉଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ତା’ର ପ୍ରତିବଦଳ ସ୍ଵରୂପ ତାଙ୍କର ଦୁଇ ପୁଅକୁ ମାଗଣାରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରୁଥିଲେ।

ଥରେ ଶ୍ରାବଣ ମାସରେ ଠାକୁର ଓ ମୁନ୍ସୀ ଦୁହେଁ ଅଯୋଧ୍ୟା ଯିବାକୁ ସ୍ଥିର କଲେ। ତାଙ୍କ ସହିତ ଛୋଟ ମୋଟ କାମ ପାଇଁ ପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ ମାଗଣାରେ ନେବାକୁ ସ୍ଥିର କଲେ। ପଣ୍ଡିତ ପ୍ରଥମେ ଯିବାକୁ ଇଚ୍ଛାପ୍ରକାଶ କରୁନଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ଅଯୋଧ୍ୟା ଦର୍ଶନର ସୁଯୋଗକୁ ହାତଛଡ଼ା ନକରି ତାଙ୍କ ସହିତ ଯିବାକୁ ରାଜି ହେଲେ। ହୌରରୁ ରାତି ଗୋଟାଏ ବେଳେ ଗାଡ଼ି ଛାଡ଼ିଲା ରେଳଗାଡ଼ି ଏତେ ଭିଡ଼ ଥିଲା ଯେ ଟିକେ ବସିବାକୁ ଜାଗା ନଥିଲା। ଠାକୁର ଜଣେ ଶୋଇଥିବା ଲୋକକୁ ଉଠାଇବାକୁ ଚାହିଁଲେ। ସେହି ଲୋକ ଠାକୁରଙ୍କୁ ୨୫ ଟଙ୍କା ଲାଞ୍ଚ ଦେଇଥିଲା, ସେ ତାହାର ପ୍ରତିଶୋଧ ନେଇଥିଲା। ଏହିପରି ଦୁଇଜଣ ସହଯାତ୍ରୀ ଠାକୁରଙ୍କୁ ଅପମାନିତ କରି ଡବାରୁ ତଡ଼ିଦେଲେ। ଲକ୍ଷ୍ନୌ ପରେ ଗୋଟିଏ ଷ୍ଟେସନରେ ଓହ୍ଲେଇଲେ। ଗାଡ଼ି ଛାଡ଼ି ଡାକ୍ତର ପାଖକୁ ନେବାକୁ ପଡ଼ିଲା। ଡାକ୍ତର ସାହେବ ମଧ୍ୟ ମୁନ୍ସୀର ଅନ୍ୟାୟଦ୍ଵାରା ପୀଡ଼ିତ ଲୋକ ଥିଲେ। ସେ ସେଠାରେ ଭଲ ଫିସ୍ ଅସୁଲ କରି ମୌକାର ଫାଇଦା ଉଠାଇଲେ। ଔଷଧ ଖାଇବା ପରେ ମୁନ୍ସୀ କିଛି ସୁସ୍ଥ ହେଲେ। ରାତିରେ ମୁନ୍‌ସୀଙ୍କର ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ଭଲ ହେଲାପରେ ପୁଣି ଅଯୋଧ୍ୟା ଯାତ୍ରା କଲେ।

ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ସେଠାରେ ରହିବା ପାଇଁ ଆଦୌ ଜାଗା ମିଳିଲା ନାହିଁ। ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ଗୋଟିଏ ସ୍ବଚ୍ଛ ଜାଗା ଦେଖୁ ତଳେ ବାଲିରେ ବସିଲେ। ଏହି ସମୟରେ ମେଘ ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ମାରୁଥାଏ। ପିଲାମାନେ କାନ୍ଦିଲେ ଓ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନେ ଭୟଭୀତ ହୋଇଥିଲା। ସେଠାରେ ପଣ୍ଡିତଙ୍କର ଜଣେ ପୁରୁଣା ଛାତ୍ର କୃପାଶଙ୍କର ଦେଖା ହୋଇଥିଲା। ସେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ନିଜ ଘରକୁ ନେଇଗଲେ ଏବଂ ଆତିଥ୍ୟ ସତ୍କାର କଲେ। କୃପାଶଙ୍କର ହାତଯୋଡ଼ି ସମସ୍ତଙ୍କ ସେବାରେ ଲାଗି ରହିଲା। ତାହାର ଦର୍ଶନ କରାଇଲା। ଶେଷରେ ସେମାନଙ୍କୁ ଷ୍ଟେସନ୍‌ରେ ଛାଡ଼ିବାକୁ ଆସିଲା। ଅଶ୍ରୁପୂର୍ଣ୍ଣ ନେତ୍ରରେ ସେ ପଣ୍ଡିତଜୀଙ୍କ ପାଦ ଧୂଳି ସ୍ପର୍ଶ କଲା। ଘରେ ପହଞ୍ଚି ପଣ୍ଡିତ ମହାଶୟଙ୍କର ସ୍ଵଭାବରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଲା। ତାଙ୍କୁ ବୋଧ ହୋଇଥିଲା ଯେ ସେ ଯେଉଁ କମ୍ ଦରମା ବିଶିଷ୍ଟ ଶିକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି ତାହାହିଁ ସର୍ବୋତ୍ତମ। ଶେଷରେ ସେ ଶିକ୍ଷକ ହେବାର ଗୌରବ ଓ ପଦ ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ମହାନତା ବୁଝି ପାରିଲେ।

पंडित चन्द्रधर…………………. ही भले।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ପଣ୍ଡିତ ଚନ୍ଦ୍ରଧର ଗୋଟିଏ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷକତା କରୁଥିଲେ। ସର୍ବଦା ଅନୁତାପ କରୁଥୁଲେ କାହିଁକି ଏହି ଜଞ୍ଜାଳରେ ପଶିଲେ। ଯଦି ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିଭାଗରେ ଚାକିରି କରିଥା’ନ୍ତେ ତେବେ ବର୍ତ୍ତମାନ ହାତରେ କିଛି ପଇସା ଥାଆନ୍ତ। ସୁଖରେ ଜୀବନ ବିତୁଥା’ନ୍ତା। ଏଠାରେ ମାସିକ ବେତନ ପନ୍ଦର ଟଙ୍କା ଏହା ଆସୁଛି, ଚାଲିଯାଉଛି ! ନା ଖାଇବା, ନା ପିନ୍ଧିବାରେ ସୁଖ ଅଛି ତାହାଠାରୁ ମଜୁରୀ ହିଁ ଭଲ

पंडित जी …………………. समझते थे।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ପଣ୍ଡିତଙ୍କର ଦୁଇଜଣ ପଡ଼ୋଶୀ ଥିଲେ। ଜଣେ ଠାକୁର ଅତିବଳ ସିଂହ, ସେ ଥାନାର ହେଡ଼ କନେଷ୍ଟବଳ ଥିଲେ। ଅନ୍ୟ ଜଣେ ମୁନ୍ସୀ ବୈଜନାଥ। ସେ ତହସିଲ ଅଫିସର କିରାଣି ଥିଲେ। ଦୁହିଁଙ୍କର ଦରମା ପଣ୍ଡିତଙ୍କଠାରୁ କମ୍ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଦୁହେଁ ଭାରି ଆଡ଼ମ୍ବରରେ ଚଳୁଥିଲେ। ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳେ ସେମାନେ କଚେରୀରୁ ଫେରୁଥିଲେ। ପିଲାମାନଙ୍କୁ ପଇସା ଓ ମିଠାଇ ଦିଅନ୍ତି। ଦୁହିଁଙ୍କ ପାଖରେ ପିଲାମାନେ ଏପଟ ସେପଟ ହେଉଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଘରେ ବିଳାସତାର ସମସ୍ତ ଜିନିଷ ଥିଲା। ଠାକୁର ସାହାବ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ଆରାମ ଚୌକିରେ ବସି ଖମିରାଯୁକ୍ତ ତମାଖୁ ପିଉଥିଲେ। ମୁନ୍ସୀଙ୍କର ମଦ-ଭଜା ମାଂସର ଅଭ୍ୟାସ ଥିଲା। ନିଜେ ସୁ-ସଜ୍ଜିତ ଘରେ ବସି ବୋତଲ ବୋତଲ ମଦ ପିଉଥିଲେ। ମଦ ପିଇ ହାରମୋନିୟମ ବଜାନ୍ତି। ସାରା

ସାହିରେ ତାଙ୍କର ଖାତିର ଥିଲା। ଉଭୟଙ୍କୁ ଯିବା ଆସିବାର ଦେଖ‌ିଲେ ଦୋକାନୀ ନମସ୍କାର ପକାଉଥିଲେ। ତାଙ୍କ ପାଇଁ ବଜାରରେ ଅଲଗା ଦର ଥିଲା। ଚାରିପଇସାର ଚିଜ ମାଗଣାରେ ଆଣୁଥିଲେ। କାଠ-ଇନ୍ଧନ ମାଗଣାରେ ମିଳୁଥିଲା। ପଣ୍ଡିତ ତାଙ୍କ ଜାକଜମକ ଦେଖ୍ ନିଜ ଭାଗ୍ୟକୁ ଗାଳି ଦେଉଥିଲେ। ସେମାନେ ଜାଣିନଥିଲେ, ପୃଥ‌ିବୀ ସୂର୍ଯ୍ୟର ଚାରିପଟେ ନା ସୂର୍ଯ୍ୟ ପୃଥ‌ିବୀର ଚାରିପଟେ ଘୂରୁଛି। ସାଧାରଣ ପଣକିଆ ଜ୍ଞାନ ନଥୁଲା, ସେଥ‌ିରେ ପୁଣି ଈଶ୍ବର ଏତେ

ଓ କିଛି ପରିମାଣର ତରକାରୀ ପଠାଉଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ପ୍ରତିବଦଳରେ ପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ ଠାକୁର ସାହବଙ୍କୁ ଦୁଇ, ମୁନ୍ସୀଙ୍କ ତିନି ପିଲାଙ୍କୁ ପାଠ ପଢ଼ାଇବାକୁ ପଡ଼ୁଥିଲା। ଠାକୁର ସାହବ କହିଲେ ପଣ୍ଡିତ ମହୋଦୟ ପିଲା ସବୁବେଳେ ଖେଳୁଛି, ତାଙ୍କର କିଛି ଖବର ରଖନ୍ତୁ ମୁନ୍ସୀ କହିଲେ ପିଲାମାନେ ବାରବୁଲା ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି। ଏମାନଙ୍କୁ ନଜରଦେବେ। ଏହି କଥା ବଡ଼ ଦୟାପୂର୍ବକ କହୁଥିଲେ। ଯେପରି ପଣ୍ଡିତ ତାଙ୍କର ଚାକର। ପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ ଏହି ବ୍ୟବହାର ଭଲ ଲାଗୁନଥିଲା। କିନ୍ତୁ କେବଳ ତାହା ନୁହେଁ ବଜାରର ଦ୍ରବ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଶସ୍ତାରେ ଆଣୁଥିଲେ। ତେଣୁ ଏହି ଅନୀତିକୁ ଅମୃତ ସମାନ ପାନ କରୁଥିଲେ। ଏହି ଦୁରବସ୍ଥାରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବା ପାଇଁ ସେ ବହୁତ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ। ପ୍ରାର୍ଥନା ପତ୍ର ଲେଖିବା, ଅଫିସରଙ୍କୁ ଖୋସାମଦ କରିବା; କିନ୍ତୁ ଆଶା ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲା ନାହିଁ।

ଶେଷରେ ହତାଶ ହୋଇ ବସିଲେ; କିନ୍ତୁ ନିଜ କାମରେ ତ୍ରୁଟି ହେଉନଥିଲା। ଠିକ୍ ସମୟରେ ଯାଆନ୍ତି ବିଳମ୍ବରେ ଆସନ୍ତି, ମନଦେଇ ପଢ଼ାନ୍ତି, ଏଥରେ ତାଙ୍କ ଅଫିସର ଖୁସି ହେଉଥିଲେ। ବର୍ଷକୁ କିଛି ପୁରସ୍କାର ଦେଉଥିଲେ ଯଦି କେବେ ସୁଯୋଗ ଆସିଲା, ତାଙ୍କ ଦରମା ବୃଦ୍ଧି ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଉଥିଲେ। ଏହି ବିଭାଗରେ ସହଜରେ ଦରମା ବଢ଼େ ନାହିଁ। ବସ୍ତିର ଲୋକମାନେ ତାଙ୍କ ଉପରେ ଖୁସି ଥିଲେ। ପିଲାମାନଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିଯାଇଥିଲା। ପାଠଶାଳାର ପିଲାମାନେ ତାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦେଉଥିଲେ। କିଏ ତାଙ୍କ ଘରେ ପାଣି, ଛେଳି ପାଇଁ ଡାଳପତ୍ର ଆଣି ଦେଉଥିଲେ। ପଣ୍ଡିତ ଏହାକୁ ବହୁତ ଭାବୁଥିଲେ।

एक बार………………………. रुक सके।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଥରେ ଶ୍ରାବଣ ମାସରେ ଠାକୁର ଓ ମୁନ୍ସୀ ଦୁହେଁ ଅଯୋଧ୍ୟା ଯିବାକୁ ସ୍ଥିର କଲେ। ଏହା ଦୂର ଯାତ୍ରା ଥିଲା। ସପ୍ତାହ ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଚାଲିଲା। ବର୍ଷା ଦିନ, ସପରିବାର ଯିବାରେ ବାଧାଥ୍‌ଲା। ସ୍ତ୍ରୀମାନେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ମାନିନଥିଲେ। ଶେଷରେ ଦୁହେଁ ବାଧ୍ୟହୋଇ ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ସପ୍ତାହ ଛୁଟି ନେଲେ ଓ ଅଯୋଧ୍ୟା ଗଲେ। ପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ ସାଥ୍‌ରେ ଯିବାକୁ ବାଧ୍ୟକଲେ। ଛୋଟ ମୋଟ କାମ ପାଇଁ ପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ ନେଇଗଲେ କାମ ହୋଇଯିବ। ପଣ୍ଡିତ ଦ୍ବିଧାରେ ପଡ଼ିଲେ, ମନା କରିପାରିଲେ ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ମାଗଣାରେ ଅଯୋଧ୍ୟା ଦର୍ଶନର ସୁଯୋଗ ଦେଖୁ ରାଜି ହେଲେ।

बिल्हौर से……………………… खड़े है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ବିରରୁ ରାତି ଗୋଟାଏ ବେଳେ ଗାଡ଼ି ଛାଡ଼ିଲା, ଲୋକମାନେ ଖୁଆପିଆ ସାରି ଷ୍ଟେସନରେ ଯାଉଥିଲେ। ତରବରରେ ମୁନ୍ସୀଜୀ ପ୍ରଥମେ ବାହାରିଗଲେ। ପଣ୍ଡିତଜୀ ଓ ଠାକୁର ସାହବଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ଥିଲେ। ଗୋଟିଏ ଘରେ ବସିଲେ। ଏହି ସଙ୍କଟରେ କିଏ କାହାକୁ ରାସ୍ତା ଦେଖାଉଛି। ଗାଡ଼ିରେ ଜାଗା କମ୍ ଥିଲା। କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ ଡବାରେ ଠାକୁର ସାହବ “ଥିଲେ, ସେଥୁରେ ମାତ୍ର ଚାରିଜଣ ଲୋକ ଥିଲେ। ସେମାନେ ଶୋଇଥିଲେ। ଠାକୁର ସାହବ ଚାହୁଁଥିଲେ ସେମାନେ ଉଠିଗଲେ ଜାଗା ହୋଇଯିବ। ସେ ଜଣେ ଲୋକଙ୍କୁ ଧମକାଇ କହିଲେ ଉଠି ବସନ୍ତୁ, ଦେଖୁ ନାହଁ ଆମେ ସବୁ ଛିଡ଼ା ହୋଇଛୁ।

मुसाफिर …………………….. पता न लगता।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଯାତ୍ରୀ ଶୋଇକରି କହିଲା କାହିଁକି ଉଠିକି ବସିବୁ? କ’ଣ ତୁମେ ବସିବାପାଇଁ

ଠକୁର : ଆମେ କ’ଣ ଭଡ଼ା ଦେଇନାହୁଁ ?
ଯାହା : ଯାହାଙ୍କୁ ଭଡ଼ା ଦେଇଛ, ତାଙ୍କୁ ଯାଇ ଜାଗା ମାଗ।

ଠକୁର : କିଛି ହୋସରେ (ଚେତନା) କଥା ହୁଅ। ଏହି ଡବାରେ ଦଶ ଜଣ ଯାତ୍ରୀଙ୍କର ବସିବା ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ଅଛି।

ଯାହା : ଏହା ଥାନା ନୁହେଁ, ମୁହଁ ସମ୍ଭାଳି କଥାବାର୍ତ୍ତା କରନ୍ତୁ।

ଠକୁର : ତୁମେ କିଏ କି?

ଯାହା : ମୁଁ ସେହି ! ଯାହା ଉପରେ ଆପଣ ମିଥ୍ୟା ଗୁଇନ୍ଦାଗିରିର ଅପରାଧ ଲଗାଇଥିଲେ ଏବଂ ସେଥ‌ିପାଇଁ

ଠକୁର : ଆପଣ ମୋ ଦୁଆରୁ ୨୫ ଟଙ୍କା ନେଇ ହଟିଥିଲେ। ଆହା ! ଚିହ୍ନିଲି । କିନ୍ତୁ ମୁଁ ତୁମକୁ ରିହାତି କରିଥିଲି । ଚାଲାଣ କରିଦେଇଥିଲେ ତୁମେ ଦଣ୍ଡ ପାଇଥା’ନ୍ତ।

ଯାହା : ମୁଁ ମଧ୍ଯ ତୁମ ସହିତ ରିହାତି କରି ଗାଡ଼ିରେ ଛିଡ଼ା ହେବାକୁ ହେଉଛି। ଠେଲି ଦେଇଥିଲେ ତଳେ ପଡ଼ିଥାନ୍ତ, ତୁମର ହାଡ଼ମାଂସର ଠିକଣା ମିଳିବ ନଥାନ୍ତା।

इतने में ……………………. बैठ गये।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଏହି ସମୟରେ ଶୋଇଥ‌ିବା ଅନ୍ୟଜଣଙ୍କ ସହଯାତ୍ରୀ ଜୋରରେ ଉପହାସ କରି ହସି-ହସି କହିଲା ଦାରୋଗା ସାହବ ମୋତେ କାହିଁକି ଉଠାଇଲ ନାହିଁ। ଠାକୁର ସାହବ କ୍ରୋଧରେ ଲାଲ୍ ପଡ଼ିଯାଇଥିଲେ, ଭାବୁଥିଲେ ଯଦି ଥାନା ହୋଇଥା’ନ୍ତା ତାହା ଜିଭ ଉପାଡ଼ି ଦେଇଥା’ନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ସମୟ ଖରାପ ଥିଲା। ସେ ବଳବାନ୍ ଥିଲେ, ଦୁହେଁ ହୃଷ୍ଟପୁଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଉଥିଲେ।

ଠାକୁର ବାକ୍ସ ତଳେ ରଖିଦିଆଯିବ, ବାସ୍ ଜାଗା ହୋଇଗଲା।
ଅନ୍ୟ ଜଣେ ଯାତ୍ରୀ କହିଲା ଆପଣ କାହିଁକି ତଳେ ବସିଯାଉ ନାହାନ୍ତି। ଏଥିରେ କ’ଣ ମାନହାନି ହୋଇଯିବ। ଏଇଟା କ’ଣ ଥାନା ଯେ ତୁମ ରୋବାବରେ ଅନ୍ତର ଆସିଯିବ। ଠାକୁର ସାହବ ତାକୁ ଧ୍ୟାନରେ ଦେଖୁ ପଚାରିଲେ କ’ଣ ତୁମର ମୋର ସହିତ କୌଣସି ଶତ୍ରୁତା ଅଛି। ଆଜ୍ଞା ହଁ, ମୁଁ ତ ଆପଣଙ୍କ ଶତ୍ରୁ। ମୁଁ ତୁମ ଚେହେରା ଦେଖ୍ ନଥୁଲି, ଅସୁବିଧା କ’ଣ କଲି। ଆପଣ ମୋର ଚେହେରା ଦେଖ୍ ନଥ‌ିବେ; କିନ୍ତୁ ଆପଣଙ୍କର ବାଡ଼ି ଦେଖୁଛି। କାଲି ମେଳାରେ ବାଡ଼ିରେ ମୋତେ ପିଟିଥିଲେ। ମୁଁ ଚୁପ୍‌ଚାପରେ ତମାସ ଦେଖୁଥିଲି। ଆପଣ ମୋତେ ଖୁବ ବୀତେଇଲେ। ମୁଁ ଚୁପ୍ ରହିଗଲି। ଦୋଷ ନିଜ ଉପରକୁ ନେଇଗଲି।

ଆଜି ତାହାର ଔଷଧ (ପ୍ରତିଶୋଧ) ମିଳିବ। ଏହା କହି ପାଦ ଲମ୍ବେଇ ଦେଲେ ଓ କ୍ରୋଧପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଖ‌ିରେ ଦେଖ‌ିଲେ। ପଣ୍ଡିତଜୀ ଚୁପ୍‌ଚାପ୍ ଛିଡ଼ା ହୋଇଥିଲେ। ଡର ଥିଲା ଯେ କେତେବେଳେ ମାଡ଼ପିଟି ହୋଇଯିବ। ସୁଯୋଗ ଦେଖ୍ ଠାକୁର ସାହାବଙ୍କୁ ବୁଝାଇଲେ। ଯେଉଁଠି ତୃତୀୟ ଷ୍ଟେସନ ଆସିଲା, ଠାକୁର ସାହେବ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଅନ୍ୟ ଡବାକୁ ଚାଲିଗଲେ। ଏହି ଦୁଇ ଦୁଷ୍ଟଯାତ୍ରୀ ତାଙ୍କର ଜନିଷପତ୍ର ସବୁ ଫିଙ୍ଗିଦେଲେ। ଠାକୁର ସାହବ ଗାଡ଼ିରୁ ଓହ୍ଲାଇବା ସମୟରେ ଦୁହେଁ ଧକ୍କା ମାରିଲେ ଏବଂ ସେ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ ତଳେ ପଡ଼ିଗଲେ। ଗାର୍ଡ଼କୁ କହିବାକୁ ଗଲାବେଳକୁ ଇଞ୍ଜିନ୍ ସିଟି (ହଣ୍ଡି) ଦେଲା, ଯାଇ ଗାଡ଼ିରେ ବସିଗଲେ।

उधर मुंशी………………………….. तो लीजिए।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ପକେଟରେ ସେପଟେ ମୁନ୍ସୀ ବୈଜନାଥଙ୍କ ଅବସ୍ଥା ଖରାପ ଥଲା। ସାରା ରାତି ଶୋଇପାରିଲେ ନାହିଁ। ଡବାରେ ପାଦ ପକାଇବାକୁ ଜାଗା ନଥିଲା। ବୋତଲ ପୂର୍ଣ କରି ରଖୁଥିଲେ। ପ୍ରତି ଷ୍ଟେସନରେ ଟିକେ ଟିକେ ପିଇ ନେଉଥିଲେ। ପରିଣାମ ହେଲା ଯେ ପାଚନକ୍ରିୟା ଠିକ୍ ଭାବରେ କାମ କଲା ନାହିଁ। ଥରେ ବାନ୍ତି ହେଲା ଏବଂ ପେଟ ବଥା ହେବାକୁ ଲାଗିଲା। ବଡ଼ ଅସୁବିଧାରେ ପଡ଼ିଗଲେ। ଚାହୁଁଥିଲେ ଯେ କୌଣସି ପ୍ରକାରରେ ଶୋଇଯିବା ପାଇଁ; କିନ୍ତୁ ପାଦ ରଖୁବାକୁ ଜାଗା ନଥିଲା। ଲକ୍ଷ୍ନୌ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାଙ୍କୁ ଚପାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ। ତା’ପରେ ବିବଶ ହୋଇପଡ଼ିଲେ। ଗୋଟିଏ ଷ୍ଟେସନରେ ଓହ୍ଲାଇଲେ। ପ୍ଲାଟଫର୍ମରେ ଶୋଇଗଲେ। ଭାର୍ଯ୍ୟା ମଧ୍ଯ ଛାନିଆ ହେଲେ। ପିଲାମାନଙ୍କୁ ଧରି ଓହ୍ଲାଇ ପଡ଼ିଲେ। ଜିନିଷ ପତ୍ର ଓହ୍ଲାଇଲେ; କିନ୍ତୁ ତରବରରେ ବାକ୍ସଟା ଗାଡ଼ିରେ ରହିଗଲା। ଗାଡ଼ି ଛାଡ଼ିଦେଲା। ଦାରୋଗାବାବୁ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ଅବସ୍ଥା ଦେଖୁ ଓହ୍ଲାଇ ପଡ଼ିଲେ।

ବୁଝିଗଲେ ବାବୁ ଆଜି ପ୍ରଚୁର ମଦ ପିଇଛନ୍ତି। ଦେଖ‌ିଲେ ମୁନ୍ସୀଙ୍କ ଅବସ୍ଥା ଖରାପ ହୋଇଛି। ଜ୍ଵର, ପେଟଦରଜ, ସ୍ନାୟୁ ଦୁର୍ବଳ ଓ ଝାଡ଼ାବାନ୍ତି। ଭାରି ଭୟ ଲାଗିଲା। ଷ୍ଟେସନ ମାଷ୍ଟର ଦେଖୁ କହିଲେ ତାଙ୍କୁ ହଇଜା ହୋଇଛି। ଆଦେଶ ଦେଲେ, ରୋଗୀକୁ ବାହାରକୁ ନେଇଯାଅ। ବାଧ୍ୟହୋଇ ଲୋକେ ମୁନ୍ସୀଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ଗଛ ତଳକୁ ଉଠାଇ ଆଣିଲେ। ତାଙ୍କ ଭାର୍ଯ୍ୟା କାନ୍ଦିଲେ। ବୈଦ-ଡାକ୍ତର ଖୋଜା ପଡ଼ିଲା। ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲେ ଜିଲ୍ଲା ବୋର୍ଡ଼ ତରଫରୁ ସେଠାରେ ଛୋଟ ଡାକ୍ତର ଖାନାଟିଏ ଅଛି। ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନ ପଶିଲା ।ସେଠାରେ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲେ ତାଙ୍କ ଗାଁ ବିସ୍ଫୋରର ଜଣେ ଡାକ୍ତର ବାବୁ ରହୁଛନ୍ତି। ଶାନ୍ତି ଲାଗିଲା। ଦାରୋଗା ବାବୁ ଡାକ୍ତରଖାନା ଗଲେ। ଡାକ୍ତର ବାବୁଙ୍କୁ ସମସ୍ତ କଥା ଶୁଣାଇ କହିଲେ ଆପଣ ଆସି ତାକୁ ଟିକେ ଦେଖନ୍ତୁ।

डॉक्टर ………………………. गालियाँ दीं।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଡାକ୍ତରଙ୍କ ନାମ ଚୋଖେ ଲାଲ ଥିଲା। ସେ କମ୍ପାଉଣ୍ଡର ଥିଲେ କିନ୍ତୁ ଲୋକେ ଆଦରରେ ଦେଖିବାର ଆଦେଶ ନାହିଁ

ଦରୋଗା : ତେବେ କ’ଣ ମୁନ୍‌ସୀଙ୍କୁ ଏଠାକୁ ନେଇ ଆସିବୁ?

ଚୋଖେଲାଲ : ହଁ, ଆପଣ ଚାହିଁଲେ ନେଇ ଆସିବେ।
ଦାରୋଗା ବାବୁ ଦୌଡ଼ାଦୌଡ଼ି କରି ଗୋଟିଏ ପାଲିଙ୍କି ଯୋଗାଡ଼ କଲେ। ସେଥ୍‌ରେ ବସାଇ ମୁନ୍ସୀଙ୍କୁ ଡାକ୍ତରଖାନା ଆଣିଲେ। ଯେମିତି ବାରଣ୍ଡାରେ ପାଦ ରଖୁଛନ୍ତି, ଚୋଖେଲାଲ ଧମକାଇ କହିଲେ ବିସୂଚିକା ରୋଗୀ ଉପରକୁ ଯିବାର ଆଦେଶ ନାହିଁ। ବୈଜନାଥ ଚେତନାରେ ଥିଲେ, ସ୍ଵର ଶୁଣି ଚିହ୍ନିଲେ, ଧୀରେ କହିଲେ ଆରେ, ଇଏତ ସେହି ବିଲ୍‌ହୋର। ଭଲ ନା ଟି। ତହସିଲକୁ ଯିବା ଆସିବା କରନ୍ତି। ବାବୁ ମୋତେ କ’ଣ ଚିହ୍ନିପାରୁ ନାହାଁନ୍ତି।

ଚୋଖେଲାଲ : ହଁ ଆଜ୍ଞା, ଭଲ ଭାବରେ ଚିହ୍ନିପାରୁଛି।

ବୈଜନାଥ : ପରିଚିତ ହୋଇ ଏତେ ନିଷ୍ଠୁରତା ମୋ ଜୀବନ ବାହାରି ଯାଉଛି । ଟିକେ ଦେଖନ୍ତୁ, ମୋର କ’ଣ ହୋଇଛି

ଚେଖେ : ହଁ, ସବୁ କରିଦେବି ଓ ମୋର କାମ କ’ଣ ? ଫିସ୍?

ଦାରୋଗାବାବୁ : ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ଫିସ୍ କ’ଣ ମହାଶୟ।

ଚେଖେ : ଏଇ ମୁନସୀ ମୋଠାରୁ ଯେମିତି ଅସୁଲ କରିଥିଲେ, ସେହିପରି ବାବୁ।

ଦାରୋଗୋ : ଆପଣ କ’ଣ କହୁଛନ୍ତି, ମୁଁ କିଛି ବୁଝି ପାରୁ ନାହିଁ।

ଚେଖେ : ମୋ ଘର ବିସ୍ଫୋର। ସେଠାରେ ମୋର କିଛି ଜମି ଅଛି। ବର୍ଷରେ ଦୁଇଥର ତାହାର ଦେଖାଶୁଣା କରିବାକୁ ଯିବାକୁ ପଡ଼େ। ଯେବେ ତହସିଲରେ ରାଜସ୍ଵ ଜମା ଦେଖାଇ ନିଜେ ଅଯଥା ଫିସ୍ ଆଦାୟ କରନ୍ତି। ନ ଦେଲେ ସନ୍ଧ୍ୟା ପଡ଼େ। ନ ହେଲେ ହିସାବ ବହିରେ ଚଢ଼ା ହେବ ନାହିଁ। ଆଜି ଡାକ୍ତର ଜିଦ୍ ଧରିଲେ। ଆପଣ ଜାଣନ୍ତି କେତେବେଳେ ଗାଡ଼ି ଉପରେ ଡଙ୍ଗା ତ କେତେବେଳେ ଡଙ୍ଗା ଉପରେ ଗାଡ଼ି। ମୋର ଫିସ୍ ୧୦ଟଙ୍କା ବାହାର କରନ୍ତୁ। ଦେଖୁ ଔଷଧ ନେବ ନହେଲେ ନିଜ ରାସ୍ତାରେ ଚାଲିଯିବ।

ଦରୋଗା : ଦଶ ଟଙ୍କ। !!

ଚେଖେ : ହଁ ବାବୁ, ଏଠାରେ ରୋଗୀ ରହିବା ପାଇଁ ପ୍ରତିଦିନ ଟଙ୍କା ପୈଠ କରିବାକୁ ପଡ଼େ। ଦାରୋଗା ମନେ ପଡ଼ିଲା। ହତାଶ ହୋଇଗଲେ। ଦାରୋଗାଙ୍କ ପାଖରେ ଅଧିକ ଟଙ୍କା ନଥିଲା। ଯେନେତେନ ପ୍ରକାର ଦଶଟଙ୍କା ବାହାର କରି ଚୋଖେଲାଲଙ୍କୁ ଦେଲେ ସେ ଔଷଧ ଦେଲେ, ଦିନ ତମାମ କିଛି ଲାଭ ହେଲା ନାହିଁ। ରାତିକୁ ଅବସ୍ଥା ସୁଧୁରିଲା। ତାହା ପରଦିନ ଔଷଧର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼ିଲା। ମୁନ୍ସୀଙ୍କ ପତ୍ନୀଙ୍କ ଗହଣା ୨୦ ଟଙ୍କାରୁ କମ୍ ନଥୁଲା, ତାହା ବଜାରରେ ବିକ୍ରି ହେଲା। କାମ ଚଳିଗଲା। ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ମୁନ୍ସୀ ସୁସ୍ଥ ହେଲେ। ରାତିରେ ଗାଡ଼ିରେ ବସିଲେ ଗାଳିଦେଲେ।

श्री अयोध्या …………………….. जाये कहाँ।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ପହଞ୍ଚି ରହିବାପାଇଁ ଜାଗା ଖୋଜିଲେ। ପଣ୍ଡାଙ୍କ ଘରେ ଜାଗା ନଥିଲା। ଘରେ ଘରେ ଲୋକମାନେ ପୂରି ରହିଥିଲେ। ସାରା ବସ୍ତି ଖୋଜିଲେ ଜାଗା ମିଳିଲା ନାହିଁ। ଶେଷରେ ସ୍ଥିର କଲେ କୌଣସି ଏକ ଗଛ ତଳେ ଅସ୍ଥାୟୀଭାବେ ରହିଯିବା; କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ ଗଛ ତଳକୁ ଗଲେ ସେଠାରେ ଯାତ୍ରୀ ବିଶ୍ରାମ ନେଉଥିଲେ ଖୋଲା ପଡ଼ିଆ, ବାଲି ଉପରେ ପଡ଼ି ରହିବା ବ୍ୟତୀତ କୌଣସି ଉପାୟ ନଥିଲା। ଗୋଟିଏ ସ୍ବଚ୍ଛ ଜାଗା ଦେଖ୍ ବିଛଣା ପକାଇଲେ ଓ ଶୋଇଲେ। ଏହି ସମୟରେ ମେଘ ଘୋଟି ଆସିଲା। ବୁନ୍ଦା ପଡ଼ିବାକୁ ଲାଗିଲା, ବିଜୁଳି ଚମକିବାକୁ ଲାଗିଲା। ଗର୍ଜନରେ କାନର ପରଦା ଫାଟି ଯାଉଥିଲା। ପିଲାମାନେ କାନ୍ଦୁଥିଲେ। ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନେ ଭୟଭୀତ ହୋଇ ଯାଉଥିଲେ। ବର୍ତ୍ତମାନ ଏଠାରେ ରହିବା ଅସହ୍ୟ ଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଯିବେ କୁଆଡ଼େ।

अकस्मात, ……………… अवसर मिला।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ହଠାତ୍‌ ନଦୀ ପଟୁ ଜଣେ ଲୋକ ଲଣ୍ଡନ ଧରି ଆସିବାର ଦେଖାଗଲା। ସେ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଲେ, ପଣ୍ଡିତ ତାଙ୍କୁ ଦେଖ‌ିଲେ। ଚେହେରା କିଛି ଚିହ୍ନା-ଚିହ୍ନା ଭଳି ଜଣାପଡ଼ୁଥିଲା; କିନ୍ତୁ ପଣ୍ଡିତ କେଉଁଠି ତାଙ୍କୁ ଦେଖୁଛନ୍ତି ଜାଣି ପାରିଲେ ନାହିଁ। ପାଖକୁ ଯାଇ କହିଲେ ଭାଇ, ଏଠାରେ ଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ରହିବାପାଇଁ ଜାଗା ମିଳିବନି? ସେହି ଲୋକଟି ଅଟକିଗଲା। ପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ ଭଲ ଭାବରେ ଦେଖୁ କହିଲା ଆପଣ ପଣ୍ଡିତ ଚନ୍ଦ୍ରଧର ନୁହଁନ୍ତି ତ? ପଣ୍ଡିତ ଖୁସି ହୋଇ କହିଲେ ଆଜ୍ଞା ହଁ । ଆପଣ ମୋତେ କିପରି ଜାଣିଲେ ? ସେହି ମନୁଷ୍ୟ ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ଚରଣ ଛୁଇଁ କହିଲା ମୁଁ ଆପଣଙ୍କର ପୁରାତନ ଛାତ୍ର। ମୋର ନାମ କୃପାଶଙ୍କର। ମୋର ପିତା କିଛିଦିନ ବିସ୍ଫୋରରେ ଡାକ-କିରାଣୀ ରହିଥିଲେ। ସେହି ସମୟରେ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କ ପାଖରେ ପଢ଼ୁଥିଲି। ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ମନେପଡ଼ିଲା। କହିଲେ ଆରେ ତୁମେ ସେହି କୃପାଶଙ୍କର! ସେତେବେଳେ ତୁମେ ଦୁର୍ବଳ ପତଳା ପିଲା ଥିଲା, ଆଠ-ନଅ ବର୍ଷ ହୋଇଥ‌ିବ।

କୃପା : ଆଜ୍ଞା ହଁ, ନଅ ବର୍ଷ ହୋଇଥିଲା। ମୁଁ ସେଠାରୁ ଆସି ପ୍ରବେଶିକା ପାସ୍‌ କଲି, ଏବେ ଅଯୋଧ୍ୟା ମୁନିସିପାଲଟିରେ ଚାକିରି କରୁଛି। କୁହନ୍ତୁ ଆପଣ ଭଲରେ ଅଛନ୍ତି ତ। ସୌଭାଗ୍ୟରୁ ଆପଣଙ୍କ

ପଣ୍ଡିତ : ମୁଁ ମଧ୍ଯ ତୁମକୁ ପାଇ ବହୁତ ଆନନ୍ଦ ହେଲି। ତୁମ ବାପା ଏବେ କେଉଁଠି?

କୃପା : ତାଙ୍କର ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଯାଉଛି। ମାତା ସାଥ୍‌ରେ ଅଛନ୍ତି। ଆପଣ ଏଠାକୁ କେବେ ଆସିଲେ।

ପଣ୍ଡିତ : ଆଜି ଆସିଛୁ। ପଣ୍ଡାଙ୍କ ଘରେ ଜାଗା ମିଳିଲା ନାହିଁ। ବାଧ୍ୟହୋଇ ଏଠାରେ ରାତି କାଟିବାକୁ ଯାଉଛୁ।

କୃପା : ପିଲାମାନେ ସାଙ୍ଗରେ ଅଛନ୍ତି।

ପଣ୍ଡିତ : ନା, ମୁଁ ଏକୁଟିଆ ଆସିଛି। କିନ୍ତୁ ମୋ ସହିତ ଦାରୋଗା ବାବୁ ଓ ତହସିଲ ଅଫିସର କିରାଣି ବାବୁ ଆସିଛନ୍ତି ତାଙ୍କ ପିଲାମାନେ ସାଥ୍‌ରେ ଅଛନ୍ତି।

କୃପା : ମୋଟ କେତେ ଜଣ ହେବେ?

ପଣ୍ଡିତ : ହଁ, ଦଶଜଣ, କିନ୍ତୁ କମ୍ ଜାଗାରେ ଚଳିଯିବୁ।

କୃପା : ନା ସାହବ, ବହୁତ ଜାଗା ନିଅନ୍ତୁ। ମୋର ବଡ଼ ଘର ଖାଲି ପଡ଼ିଛି। ଚାଲନ୍ତୁ, ଆରାମରେ ଦିନେ, ଦୁଇଦିନ, ତିନିଦିନ ରୁହନ୍ତୁ। ମୋର ପରମ ସୌଭାଗ୍ୟ ଆପଣଙ୍କର କିଛି ସେବା କରିବାର ସୁଯୋଗ ମିଳିଲା

कृपा शंकर ने ………………… कर लिया।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
କୃପାଶଙ୍କର କେତେକ କୁଲିକୁ ଡାକିଲେ। ଜିନିଷପତ୍ର ଉଠାଇଲେ, ସମସ୍ତଙ୍କୁ ନିଜ ଘରକୁ ନେଇଗଲେ। ପରିଷ୍କାର ପରିଚ୍ଛନ୍ନ ଘର ଥିଲା। ଚାକର ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ଖଟିଆ ବିଛାଇଦେଲା। ଘରେ ପୁରୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଲା। କୃପାଶଙ୍କର ହାତଯୋଡ଼ି ସେବକ ପରି ସେବାରେ ଲାଗି ପଡ଼ିଲା। ହୃଦୟ ଉଲ୍ଲାସରେ ମୁଖମଣ୍ଡଳ ଚମକୁଥିଲା। ତାହାର ବିନୟ ଓ ନମ୍ରତା ସମସ୍ତଙ୍କ ହୃଦୟକୁ ମୋହିତ କରିଦେଇଥିଲା।

और सब …………………. चेष्टा नहीं की।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ସମସ୍ତେ ଖାଇପିଇ ଶୋଇଲେ। କିନ୍ତୁ ପଣ୍ଡିତ ଚନ୍ଦ୍ରଧରକୁ ନିଦ ଆସିଲା ନାହିଁ। ତାଙ୍କର ସମ୍ମୁଖରେ କୃପାଶଙ୍କରର ସହାୟତା ଓ ଶାଳୀନତା ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଦେଖାଯାଉଥିଲା। ପଣ୍ଡିତ ଆଜି ଶିକ୍ଷକର ଗୌରବ ବୁଝିଲେ। ସେ ଆଜି ଏହି ପଦର ମହାନତା ଜାଣିପାରିଲେ। ସେମାନେ ତିନିଦିନ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ରହିଲେ। କୌଣସି କାମରେ କଷ୍ଟ ହେଲା ନାହିଁ। କୃପାଶଙ୍କର ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ରହି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧର୍ମପୀଠ ଦର୍ଶନ କରାଇଥିଲେ। ତୃତୀୟ ଦିନ ସେମାନେ ଘରକୁ ଯିବାକୁ ବାହାରିଲେ, କୃପାଶଙ୍କର ଷ୍ଟେସନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଛାଡ଼ିବାକୁ ଯାଇଥିଲେ। ଯେଉଁ ସମୟରେ ଗାଡ଼ି ସିଟି (ହଣ୍ଡ) ବାଜିଲା, ଅଶ୍ରୁପୂର୍ଣ୍ଣ ନେତ୍ରରେ କୃପାଶଙ୍କର ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ଚରଣ ସ୍ପର୍ଶକରି କହିଲା କେବେ କେବେ ଏହି ସେବକକୁ ମନେ ପକାଉଥ‌ିବେ। ଘରେ ପହଞ୍ଚିବାପରେ ପଣ୍ଡିତଙ୍କର ସ୍ଵଭାବରେ ବିରାଟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଲା। ସେ ଆଉ କେବେ ନିଜର ବିଭାଗ ବଦଳେଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ନାହିଁ।

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

बोध – ज्ञान, जानकारी(ଜ୍ଞାନ, ସୂଚନା)।

सदा – हमेशा – (ସବୁବେଳେ)।

मुर्दिसी – अध्यापक की नौकरी, शिक्षकता (ଅଧ୍ୟାପକ ଚାକିରୀ, ଶିକ୍ଷକତା)।

जंजाल – झंझठ, बखेड़ा (ଜଞ୍ଜାଳ)।

प्रतीक्षा – इन्तजार (ଅପେକ୍ଷା)।

मजूर – मजदूर (ମୂଲିଆ)।

मुंशी – मुहरिर, कायस्थों की एक उपाधि (ମୁହରିର, କାର୍ଯ୍ୟାଳୟର ଏକ ଉପାଧ୍ ଲେଖନ୍ତି ।)।

तहसील – तहसीलदार का दफ्तर या कचहरी (ତହସିଲଦାରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ କିମ୍ବା କଚେରୀ)।

सियाहेनवीस – सरकारी खजाने में सियाहा लिखनेवाला  (ସରକାରୀ ରାଜସ୍ବର ଆୟ ବ୍ୟୟ ହିସାବ କରିବା ବାଲା ଲୋକ ବା କିରାଣୀ)।

सियाहा – आय-व्यय की बही अथवा रोजनामचा; सरकारी खजाने का वह रजिष्टर जिसमें जमीन से प्राप्त मालगुजारी लिखी जाती है।

खमीरा – कटहल या अन्य फल आदि का सड़ाव जो तम्बाकू में डाला जाता है। (ପଣସ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ଫଳକୁ ସଡ଼େଇ ତିଆରି କରାଯାଉଥିବା ପଦାର୍ଥ ଯାହା ଧୂଆଁ ପତ୍ର ପିଇବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।)

कबाब – सीखों पर भूना हुआ मांस (ହାଡ଼ ବା କଣ୍ଟା ନ ଥିବା ମାଂସ)।

रोबदाब – बड़प्पन की धाक, दबदबा (ଆଧୂପତ୍ୟ)।

बनिया – व्यापारी, आटा-दाल आदि बेचनेवाला (ବ୍ୟାପାରୀ, ଡାଲି ଚାଉଳ ଦୋକାନୀ)।

टका – अधन्ना, दो पैसे (ବହୁତ ଶସ୍ତା)।

ठाठ-बाट – आड़म्बर, सजधज, तड़क-भड़क (ଆଡ଼ମ୍ବର, ଜାକଜମକ)।

कुढ़ते – मन ही मन खीझते या चिढ़ते (ଆଡ଼ମ୍ବର, ଜାକଜମକ)।

कोसते – गालियाँ देते (ଗାଳି ଦେଉଥିଲେ)।

पहाड़ – किसी अंक की गुण सूची धिसे बच्चे चाद करते हैं (ପଣକିଆ)।

निगरानी – देखरेख (ତଦାରଖ କରିବା)।

आवारा – व्यर्थ इधर-उधर फेरनेवाला (ବାରବୁଲା)।

गुलाम – नौकर (ଶାକର)

अनुग्रहपूर्ण – दयापूर्वक (କୃପାପୂର୍ବକ)।

उनकी बदौलत – उनके कारण से (ତାଙ୍କ ଯୋଗୁଁ/ତାଙ୍କ କାରଣର୍)।

ऊसर – क्षार मृर्त्तिका या खारी जमीन; वह भूमि जिसमें रेह या लोनी मिट्टी अधिक होनेके कारण पानी बरसने पर भी घास तक नहीं जमती (ଅନୁର୍ବର ଜମି, ଯେଉଁ ଭୂମିରେ ଅଧୂକ ଲୁଣିମାଟି ଥ‌ିବାରୁ ବର୍ଷା ହେଲେ ମଧ୍ୟ
ଘାସ ଉଠେ ନାହିଁ )।

मेले-ठेले – भीड़-भाड़ (ଭିଡ଼)।

उतावली – जल्दबाजी (ଶୀଘ୍ରତା)।

असमंजस – दुविधा (ଦ୍ବିଧାଭାବ/କୁଣ୍ଠିତ)।

आफत – विपदा (ବିପଦ)।

खुफिया – गुप्त, छिपा हुआ (ଗୁପ୍ତ, ଛପି ରହିବା)।

भगदड़ – सी – भागनेकी भांति (ଏଣେତେଣେ ଯିବା)।

फरोसी – बेचनेवाला (ବିକାଳି)।

रियायत – छूट, नरमी (ଛାଡ଼, ରିହାତି)।

चालान – किसी अपराधी का पकड़ा जाकर न्याय के लिए न्यायालय में भेजा (ପୁଲିସଦ୍ବାରା ଧୃତ ଅପରାଧୀକୁ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟଙ୍କ ନିକଟକୁ ବିଚାରାର୍ଥେ ପ୍ରେରଣ କରିବା (ଚାଲାଣ ))।

खून का प्यासा – जान लेने पर तुला हुआ (ଜୀବନରୁ ମାରିବା)।

प्रभुता – क्षमता (କ୍ଷମତା)।

क्राया – भाड़ा (ଭଡ଼ା)।

ढकेल देना – धक्के से गिरा देना(ଧକା ମାରି ତଳକୁ ପକାଇ ଦେବା)।

ठट्ठा मारकर हँसना – उपहास करना (ଜୀଭ)।

जबान – जीभ(ଉପହାସ କରି ହସିବା)।

हटे-कट्टे – हृष्ट-पृष्ट (ସୁସ୍ଥ ସବଳ)।

सन्दूक -पिटारा, बक्स (ବାକ୍ସ/ପେଟୀ)।

हेठी – तौहीन या मानहानि (ମାନହାନୀ)।

रोब – बड़प्पन की धाक, दबदबा (ରୋବାବ )।

तमाशा – वह दृश्य जिसके देखनेसे मनोरंजन हो(ମନୋରଞ୍ଜନ)।

सूरत – चेहरा (ମୁହଁ)।

कचूमर निकालना – कुचलना या कूटना या पीटना (ଦଳିବା)।

असबाब – वस्तु, सामान (ଜିନିଷପତ୍ର)।

उल्टी – वमन, कै(ବାନ୍ତି)।

पाचन क्रिया – हजमी (ତ୍ରକମା)

हजरत – महाशय (ମହାଶୟ)।

नस – स्नायु (ସ୍ନାୟୁ)।

कै – उल्टी (ବାନ୍ତି)।

दस्त – पतला पायखाना (ପତଳାଝାଡ଼ା)।

खटका – भय, चिन्ता (ଉୟ ଚିନ୍ତା)

हैजा – विशूचिका, दस्त और कै की बीमारी (ବିସୂଚିକା, ଝାଡ଼ା ବାନ୍ତର ରୋଗ)।

हकीम – चिकित्सक (ଚିକିତ୍ସାବିଦ୍)।

ढाढस – आश्वासन, तसल्ती, धैर्य (ଧୈର୍ଯ୍ୟ)।

डोली – एक प्रकार की सवारी जिसे कहार कंधों पर लेकर चलते हैं, पालकी, शिविका (ଏକ ପ୍ରକାର ଯାନ ଯାହାକୁ କାହାର ଜାତିର ଲୋକେ କାନ୍ଧରେ ବୋହିନେଇ ଚାଲନ୍ତି (ପାଲିଙ୍କି, ଶବାରୀ)।

छाती पीटना – हुदय विदीर्ण होना (ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁଃଖ)।

बरामदा – दालान, बारजा (ବାରଣ୍ଡା, ପିଣ୍ଡା)।

जनाब – महाशय, बड़ों के लिए आद सूचक शब्द (ମହାଶୟ, ବଡ଼ମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଆଦର ସୂଚକ ଶବ୍ଦ)।

स्याहा – सरकारी खजानेका वह रजिष्टर जिसमें जमीन से प्राप्त मालगुजारी लिखी जाती है, भूमिकर ( ସରକାରୀ ରାଜସ୍ଵର ଏକ ଖାତା ଯେଉଁଥରେ ଜମିରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ପ୍ରାପ୍ୟଲିପିବଧ (ଖଜଣା), ଭୂମିକର ହୁଏ)।

पंड़ा – देवताओं के सेवक (ସରକାରୀ ରାଜସ୍ଵର ଏକ ଖାତା ଯେଉଁଥରେ ‘ ଜମିରୁ ମିଳୁଥିବା ସମସ୍ତ ପ୍ରାପ୍ୟଲିପିବଧ (ଖଜଣା), ଭୂମିକର ହୁଏ)।

चंगा – स्वस्थ (ପଣ୍ଡା)।

डेरा – पड़ाव, टिकान (ସୁସ୍ଥ)।

चारपाई – खाट, खटिया (ଖଟ, ଛୋଟ ଖଟିଆ)।

नोच-खसोट – झीना-झपटी (ଛଡ଼ା-ଛଡ଼ି, ଯୁକ୍ତିତର୍କ)।

शालीनता – विनम्रता (ବିନୟ )।

लेखक परिचय

प्रेमचन्द का जन्म 31 जुलाई, सन् 1880 को उत्तर प्रदेश के बनारस के पास लमही ग्राम में एक कायस्थ परिवार में हुआ था। प्रेमचन्द के वचपन का नाम धनपतराय था। उनके पिता अजायब लाल डाक-मुंशी थे। सात वर्ष की उम्र में माता और चौदह वर्ष की उम्र में पिता का देहान्त हो गया। आपने ट्यूशन करके परिवार चलाया। प्रारम्भ में उर्दू-फारसी पढ़ी। फिर मैट्रिक पास किया। स्कूल में बीस रुपये वेतन में शिक्षकता की। पढ़ाते-पढ़ाते आपनी योग्यता को बी.ए. किया। सन 1921 इस्वी में शिक्षा विभाग में डिप्टी इंस्पेक्टर बन गये। महात्मा गाँधी के असहयोग आन्दोलन से प्रभावित होकर नौकरी छोड़ दी।

प्रेमचन्द पहले उर्दू में लिखा करते थे। वाद में हिन्दी में लिखना शुरु किया। प्रेमचन्द ने लगभग ढाई सौ से ज्यादा कहानियाँ लिखीं; बारह उपन्यास लिखे और कुछ निवन्ध भी। प्रेमचन्द ‘मर्यादा’ और ‘माधुरी’ पत्रिका का संपादन किया। प्रेमचन्द की समस्त कहानियाँ मानसरोवर’ में संकलित की गयी हैं। उनकी कहानियों में किसान मजदूर की गरीब जिन्दगी के साथ मेहनती आदमी का चित्र मिलता है। फिर भी रचनाओं में शोषित, दलित, दुःखी नर-नारियों के साथ पशु-पक्षियों के प्रति भी आत्मीयता तथा संवेदनशीलता मिलती है। प्रेमचन्द की रचनाएँ हैं- कहानी-संग्रह: मान सरोवर (आठ भाग)

उपन्यास : सेवासदन, प्रेमाश्रम, रंगभूमि, कायाकल्प, निर्मला, गबन, कर्मभूमि, गोदान, मंगल- सूत्र (अपूर्ण) आदि।

निबंध – संग्रह : कुछ विचार।

प्रेमचन्द : विविध प्रसंग।

नाटक : संग्राम, कर्बला, प्रेम की वेदी।

सभी मुखसे मुंशी प्रेमचन्द को हिन्दी साहित्य का कहानी सम्राट कहा जाता है।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Math Solutions Chapter 8 Application of Derivatives Ex 8(f) Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 12 Math Solutions Chapter 8 Application of Derivatives Exercise 8(f)

Find the following limits:
Question 1.
\(\lim _{x \rightarrow 0} \frac{\tan a x}{x}\)
Solution:

Question 2.
\(\lim _{x \rightarrow 0} \frac{\sin a x}{\sin b x}\)
Solution:

Question 3.
\(\lim _{x \rightarrow 1} \frac{\ln x}{x^2-1}\)
Solution:

Question 4.
\(\lim _{x \rightarrow \frac{\pi}{2}} \frac{1-\sin x}{\cos x}\)
Solution:

Question 5.
\(\lim _{x \rightarrow 0} \frac{x-\sin x}{\tan ^3 x}\)
Solution:

Question 6.
\(\lim _{x \rightarrow 2} \frac{x^3-12 x+16}{3 x^3-8 x^2-4 x+16}\)
Solution:

Question 7.
\(\lim _{x \rightarrow 1} \frac{{In}(2-x)}{1-x^2}\)
Solution:

Question 8.
\(\lim _{x \rightarrow 0+} \frac{\sqrt{1-x}-\sqrt{1+x}}{\sqrt{x}}\)
Solution:

Question 9.
\(\lim _{x \rightarrow 1} \frac{2 \sqrt{x}-3 \sqrt[3]{x}+1}{(x-1)^2}\)
Solution:

Question 10.
\(\lim _{x \rightarrow \infty} \frac{x^3-3 x+1}{2 x^3-7 x^2+5}\)
Solution:

Question 11.
\(\lim _{x \rightarrow 2} \frac{4^x-2^{3+x}+16}{(x-2)^2}\)
Solution:

Question 12.
\(\lim _{x \rightarrow 0+} \frac{\ln \tan x}{\ln \sin 2 x}\)
Solution:

Question 13.
\(\lim _{x \rightarrow 0} \frac{e^x-e^{-x}-2 \sin x}{x \sin x}\)
Solution:

Question 14.
\(\lim _{x \rightarrow \infty} \frac{{In}\left(\frac{1}{x}\right)}{x^x}\)
Solution:

Question 15.
\(\lim _{x \rightarrow 0+} \frac{e^{-\frac{1}{x}}}{x}\)
Solution:

Question 16.
\(\lim _{x \rightarrow \infty} \frac{x^n+x^{-1}}{(x+2)^n}\)
Solution:

Question 17.
\(\lim _{x \rightarrow 0} \frac{e^x-e^{-x}}{x \cos x}\)
Solution:

Question 18.
\(\lim _{x \rightarrow \infty} \frac{\sin ^{-1} x}{x}\)
Solution:

Question 19.
\(\lim _{x \rightarrow 0+}\) log tanx tan 2x
Solution:

Question 20.
\(\lim _{x \rightarrow \pi / 2}\)(tan x)^{cos x}
Solution:

Question 21.
\(\lim _{x \rightarrow 1} x^{\frac{1}{1-x}}\)
Solution:

Question 22.
\(\lim _{x \rightarrow 0+} x^{\sin x}\)
Solution:

Question 23.
\(\lim _{x \rightarrow 1}\left(\frac{1}{x-1}-\frac{1}{\ln x}\right)\)
Solution:

Question 24.
\(\lim _{x \rightarrow \infty}\left(x-\sqrt{x^2-1}\right)\)
Solution:

Question 25.
\(\lim _{x \rightarrow \infty}\left(x-\sqrt{x^2+2 x}\right)\)
Solution:

Question 26.
\(\lim _{x \rightarrow 0}\left(\frac{1}{\sin ^2 x}-\frac{1}{x^2}\right)\)
Solution:

Question 27.
\(\lim _{x \rightarrow \pi / 2}\) (tan 3x – tan x)
Solution:

Question 28.
\(\lim _{x \rightarrow 0+} \frac{\sqrt{a^x-b^x}}{\sqrt{x}}\), a > b
Solution:

Question 29.
\(\lim _{x \rightarrow \infty}\left(1+\frac{3}{x}\right)^x\)
Solution:

Question 30.
\(\lim _{x \rightarrow \infty}\left(e^{\frac{1}{x}}\right)^{\ln (1+x)}\)
Solution:

Question 31.
\(\lim _{x \rightarrow 0}\left(\frac{\sin x}{x}\right)^{1 / x}\)
Solution:

Question 32.
\(\lim _{x \rightarrow 0}\left(1+x^2\right)^{1 / x}\)
Solution:

Question 33.
\(\lim _{x \rightarrow 0}\) (cot x – cosec x)
Solution:

Question 34.
\(\lim _{x \rightarrow 1}\) (2 – x)^{cosec πx}
Solution:

Question 35.
\(\lim _{x \rightarrow 0}\left(\frac{x^2+2 x-1}{x^2-1}\right)^{\frac{1}{x}}\)
Solution:

Question 36.
\(\lim _{x \rightarrow 0} \frac{(1+x)^{1 / x}-e}{x}\)
Solution:

Question 37.
\(\lim _{x \rightarrow 0}(\tan x)^{1 / \ln x}\)
Solution:

Question 38.
\(\lim _{x \rightarrow 0} \frac{x^3 \sin \frac{1}{x}}{\tan x}\)
Solution:

Question 39.
\(\lim _{x \rightarrow 0+} \frac{2^x-1}{\sqrt{(1+x)}-1}\)
Solution:

Question 40.
\(\lim _{x \rightarrow 1}(1-x) \tan \frac{\pi x}{2}\)
Solution:

Question 41.
\(\lim _{x \rightarrow 0} \frac{x \cos x-\sin x}{x^2 \sin x}\)
Solution:

Question 42.
\(\lim _{x \rightarrow 0} \frac{e^{-\frac{1}{x^2}}}{x^2}\)
Solution:

Question 43.
\(\lim _{x \rightarrow 0}\left(\frac{\sin x}{x}\right)^{\frac{1}{x^2}}\)
Solution:

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Invitation to English 2 Solutions Non-Detailed Chapter 3 Mystery of the Missing Cap Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha 12th Class English Solutions Non-Detailed Chapter 3 Mystery of the Missing Cap

CHSE Odisha Class 12 English Chapter 3 Mystery of the Missing Cap Text Book Questions and Answers

Unit- I

Gist:
The writer takes us back to the early days of independent India. He acquaints the readers with Shri Moharana who was rich and an ideal host. He was known for his sense of duty and generosity. With the attainment of independence, a caste of patriots became a dominant force in India. Every village witnessed not only different castes, but some lovers of country as well. Moharana’s hospitality was reflected in the service of fish, especially to the emerging breed of patriots. He nurtured the ambition to become an MLA. Those who supported him in his aspiration thought that his maiden entry into politics should enjoy the blessing of Virkishore, the Minister of Fisheries and Fine Arts. Those were the days when a minister’s daily routine was mainly to deliver speeches at public receptions. The writer recounts for the minister’s reception led by Sri Moharana. Hectic preparation was on in for a fortnight. The children of the village lower primary school practised welcome song for Virkishore.

ସାରମର୍ମ :
ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର ପରବର୍ତ୍ତୀ ସାମାଜିକ ରାଜନୀତିକ ଅବସ୍ଥାକୁ ନେଇ ଏହି ଗଳ୍ପଟି ରଚିତ ହୋଇଛି । ଶ୍ରୀ ମହାରଣା ଥିଲେ ଖୁବ୍ ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ଓ ଆଦର୍ଶ ଅତିଥ୍ୟସତ୍କାରକାରୀ । କର୍ତ୍ତବ୍ୟପରାୟଣ ବ୍ୟକ୍ତି ଭାବରେ ସେ ଖ୍ୟାତି ଅର୍ଜନ କରିଥିଲେ । ଦେଶ ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇବା ସହିତ ଦେଶରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲେ ଦଳେ ତଥାକଥିତ ଦେଶପ୍ରେମୀ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗାଁରେ ବିଭିନ୍ନ ଜାତି ସହ କେତେକ ଦେଶପ୍ରେମୀ ରହିଥିଲେ । ଏହି ଦେଶପ୍ରୀତି ଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ମହାରଣାଙ୍କର ଆତିଥ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । ସେ ଜଣେ ବିଧାୟକ ହେବାପାଇଁ ଆଶା ପୋଷଣ କରିଥିଲେ । ସେ ଭାବିଥିଲେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ବିଜୟ ମତ୍ସ୍ୟ ଓ କଳା ବିଭାଗର ମନ୍ତ୍ରୀ ବୀରକିଶୋରଙ୍କର ଆଶୀର୍ବାଦରୁ ହେବ । ସେହି ସମୟରେ ଜଣେ ପ୍ରଥମ ବିଜୟ ମତ୍ସ୍ୟ ଓ କଳା ବିଭାଗର ମନ୍ତ୍ରୀ ବୀରକିଶୋରଙ୍କର ଆଶୀର୍ବାଦରୁ ହେବ । ସେହି ସମୟରେ ଜଣେ
ଆସିବାର ପନ୍ଦର ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ମହାରଣାଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତି କାର୍ଯ୍ୟ ଚାଲିଥିଲା । ବୀରକିଶୋରଙ୍କୁ ସ୍ଵାଗତ କରିବାପାଇଁ ନିମ୍ନ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟର ପିଲାମାନେ ସ୍ବାଗତ ସଙ୍ଗୀତ ଗାଇବା ଅଭ୍ୟାସ କରିଥିଲେ ।

Glossary :
recounting: narrating (ବର୍ଣ୍ଣନା କରି )
episode: event (ଘଟଣା)
raise a laugh: ହସ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା
on the contrary : ଅପରପକ୍ଷେ
sympathy: ସହାନୁଭୂତି
well-to-do: rich (ସ୍ଵଚ୍ଛଳ)
on the eve of : ଠିକ୍ ପୂର୍ବରୁ/ଆରମ୍ଭରୁ
attraction: ଆକର୍ଷଣ
folks: people (ଲୋକ)
nearby: ନିକଟସ୍ଥ
carried out: executed (ସମ୍ପାଦନ କରାଗଲା )
host: ଅତିଥ୍
time immemorial: ଆବହମାନ କାଳରୁ
emerging: ଆବିର୍ଭାବ ହେବା
boost: to increase (ବଦ୍ଧିତ କରିବା)
honour: respect (ସମ୍ମାନ)
nursed: nurtured (ପୋଷଣ କଲେ)
ambition: ଆକାଂକ୍ଷା/ଇଚ୍ଛା
incident: event (ଘଟଣା)
outset: beginning (ଆରମ୍ଭ)
endeavour: effort (ପ୍ରଚେଷ୍ଟା)
matured: grew (ପାକଳ ହୋଇଥିଲା|
full-fledged: ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ
portfolios: ବିଭାଗମାନ
sponsors : a person who first puts forward a proposal (ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତକାରୀ)
debut: first appearance (an ପଦାର୍ପଣ )
reception: ସ୍ୱାଗତ
huge: ପ୍ରଚୁର
ancestral: ପୂର୍ବପୁରୁଷ ସମ୍ପର୍କିତ
symbolism: The white-washed house stood as a symbol of new, independent India
century: a hundred years (ଶତାବ୍ଦୀ)
considerable: substantial
reputation: fame
conscientious: a person who is guided by a sense of duty
generous: a person who is ready to give freely (ଦୟାଳୁ)
exemplary : serving as a model
laced: ଖଣ୍ଡିତ
devoted: spent (ଅତିବାହିତ କରିଥିଲେ)
strange: ଅଦ୍ଭୁତ
phenomena: facts (ଘଟଣାବଳୀ)
seamstress: a woman who can sew(ସ୍ତ୍ରୀ-ଦରଜି)
wrought by: brought by (ଅଣାଯାଇଥିଲା )
poetic: କାବ୍ୟକ
refrain of the song : ଗୀତରୁ ଦୂରେଇ ରୁହନ୍ତୁ
echoes: ପ୍ରତିଧ୍ୱନି
literal: ସାହିତ୍ୟିକ
mighty: powerful (ଶକ୍ତିଶାଳୀ )
catalogued: made a list of things (ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଗଲା )
blushed: ଲଜ୍ଜା ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ
recited: ଆବୃତ୍ତି କଲେ
raga: ରାଗ
wrangled: argued (ଯୁକ୍ତି କରିଥିଲେ )
throbbing: ଛାତି ଥରିବା
stopped: arrived (ପହଞ୍ଚିଲେ)
hectically: ଅବିଶ୍ୱସନୀୟ ଭାବରେ
excited: ଉତ୍ତେଜିତ ହୋଇଗଲେ
gave up: ତ୍ୟାଗ କଲେ
prior: ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ

Think it out

Question 1.
What impression of Sri Moharana do you get from the text?
Answer:
Sri Moharana, the pivot of the extract, is a rich man. He is the only person to own a beautiful building in an area of twenty villages. He is considerably known for his conscientiousness and generosity. He is a benevolent host. He is a happy villager. The early days of post-independent India witnessed Moharana in a new light. He emerges as a patriot ahead of others. He is ambitious of becoming a Member of the Legislative Assembly. He is a die-hard sycophant and an able organizer.

Question 2.
Who is Babu Virkishore? How does the narrator describe him?
Answer:
Babu Virkishore, the Minister of Fisheries and Fine Arts, belongs to the narrator’s district. He carves out a name for himself in politics. Against this backdrop, Moharana’s first appearance as a politician needs his blessing. His daily routine comprises speech making at public receptions. Sri Moharana and his supporters look forward to honouring Babu Virkishore for his stature in politics.

Question 3.
What idea of the narrator do you get from this unit of the text?
Answer:
At first, we get the impression of the narrator as a keen observer of human nature. The way he has portrayed Sri Moharana and Babu Virkishore is a case in point. He is an adept in the art of portraying Sri Moharana with the radiance of delightful manner. The extract reveals that his language is simple, natural and vivid. The writer is a superb first-person narrator.

Question 4.
How does the narrator recount the preparation for the Minister’s reception?
Answer:
The narrator vividly recounts the preparation for the minister’s reception. He remembers how Sri Moharana gave a beautiful touch to his ancestral cane chair. For fifteen days, the children of the village lower primary school spent time in practicing the welcome song. The narrator says that the song still lingers in his memory. Moharana’s excitement knew no bounds. He took minute care of all the arrangements. Nervousness and uncertainty stared him in the face.

Unit – II

Gist:
The moment Shri Moharana and others had waited for came at last. Soon after his arrival, the former lavishly garlanded the minister who instead of getting into the jeep preferred to walk. Moharana and his friends responded to his gesture with great delight. Shouts of ‘Babu Virkishore ki jai’ rent the air. The procession continued with all the people alternatively shouting and looking at the minister with their mouths wide open. At last Sri Moharana profusely entertained the minister and his followers. At first they were offered fine coconut juice. Then they were treated to the most fabulous lunch the narrator had ever seen. Now it was time for the minister to take rest. The narrator refers to his eagerness to be as physically close to him as possible.

ସାରମର୍ମ :
ଶେଷରେ ସେହି ମୁହୂର୍ଭ ଉପସ୍ଥିତ ହେଲା, ଯେଉଁ ମୁହୂର୍ଭଟିକୁ ଶ୍ରୀ ମହାରଣା ଓ ଅନ୍ୟମାନେ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କର ଆଗମନ ପରେ ଗାଁର ବାହାର ଫାଟକଠାରୁ ତାଙ୍କୁ ଫୁଲତୋଡ଼ା ଦେଇ ପାଛୋଟି ଅଣାଗଲା । ସେ ଜିପ୍‌ରେ ଆସିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଚାଲିଚାଲି ଆସିବାପାଇଁ ପସନ୍ଦ କଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କର ଏହି ଭଙ୍ଗୀକୁ ମହାରଣା ଓ ତାଙ୍କ ବନ୍ଧୁମାନେ ଆନନ୍ଦରେ ଉପଭୋଗ କରୁଥିଲେ । ‘ବାବୁ ବୀରକିଶୋର କି ଜୟ’’ ଧ୍ଵନି ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ପ୍ରକମ୍ପିତ କରୁଥିଲା । ସମସ୍ତ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟ ଚାଲୁଥିଲେ । ଶେଷରେ ଶୋଭାଯାତ୍ରା ମହାରଣାଙ୍କ ଘରେ ପହଞ୍ଚିଲା । ମହାରଣା ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟ ଓ ତାଙ୍କର ସହକାରୀମାନଙ୍କୁ ପଇଡ଼ ପାଣି ପିଇବା ପାଇଁ ଦେଇ ଆପ୍ୟାୟିତ କରିଥିଲେ । ତା’ପରେ ଉତ୍ତମ ଭୋଜନର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା । ଭୋଜନ କରିସାରିଲା ପରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟ ବିଶ୍ରାମ ନେଲେ ।

Glossary:
the big day: the day the minister arrived (ମହନୀୟ ଦିବସ)
welcome arch : ସ୍ୱାଗତ ତୋରଣ
outskirts of village: ଗାଁ ଦାଣ୍ଡରେ ବାହାରେ
profusely: lavishly,sufficiently(ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ )
garlanded: ଫୁଲମାଳ ଦିଆଗଲା
destination: ଗନ୍ତବ୍ୟସ୍ଥଳ
furlong away: ଅଳ୍ପ ଦୂରରେ
destiny: ଭାଗ୍ୟ ପରୀକ୍ଷା
statement: ମନ୍ତବ୍ୟ
applauded: expressed praise by clapping(ପ୍ରଶଂସାସୂଚକତାଳି ମାରିଲେ)
elephantine: ଗୋଦରଗୋଡ଼ିଆ
plodded:walked slowly with heavy steps (ଚାଲିଲେ)
embarrassment: shy, ashamed
shrunken neck: କଣ୍ଟକିତ ଗ୍ରୀବା
Contented : pleased (ଖୁସି ହେଲା )
invalids: ଅକାର୍ୟ୍ୟ
alternatively : ବିକଳ୍ପ ଭାବରେ
gaping: ନିରେଖି ଚାହିଁବା
half-naked : ଅର୍ଦ୍ଧନଗ୍ନ
pot-bellied : ବଡ଼ ପେଟିଆ
guilty: ଦୋଷୀ
entourage: people who follow anImportant person(ପ୍ରଶଂସକ)
set apart: arranged separately(କରାଯାଇଥିଲା )
tender coconut juice : ପଇଡ଼ପାଣି
giant: ବିରାଟକାୟ
repose: rest (ବିଶ୍ରାମ)
mustering: gathering (ଏକତ୍ରିତ କରି)
self-confidence : ଆତ୍ମବିଶ୍ଵାସ
grove: ଅଙ୍କୁଶ

Think it out

Question 1.
How does the narrator describe the procession of the Minister in the village?
Answer:
The writer gives a beautiful description of the procession of the minister in the village. The minister walked slowly with the heavy steps through the village street amidst the thunderous applause and slogans in priase of the minister. Everyone in the village including the invalids took part in it, shouting slogans by turn and opening their mouths wide open.

Question 2.
How did Sri Moharana entertain his guests?
Answer:
When the procession reached Moharana’s house, Moharana lavishly entertained his guests. They were given tender coconut juice and treated to the most fabulous lunch the narrator had ever seen. The lunch Moharana had hosted comprised twenty dishes that were arranged around the sweetened, ghee-backed rice. After his lunch, the minister took rest in a cabin.

Unit – III

Gist:
The sight of the minister snoring heavily made the narrator not only ‘speechless’ but ‘witless’ as well. He witnessed Jhandoo, all on a sudden, advanced fast towards the window, picked up the minister’s cap and vanished into the grove. The writer was at a loss. He did not know which to give more importance – the minister’s cap or his snoring. He got back home in a sad mood. But soon the narrator became a mute spectator to the reactions of the minister’s officials and of Sri Moharana to the disappearance of the cap. The narrator saw Sri Moharana virtually trembling. Sri Moharana’s miserable condition broke his silence. The narrator’s narration of the cause of the missing cap left Sri Moharana speechless for a moment. His nervousness eventually abated. The incident deprived the occasion of its lustre. At that moment, the minister was inside the cabin, coughing at times. His missing cap was on everybody’s lip.

ସାରମର୍ମ :
ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟ ଜଣେ ସାଧାରଣ ବ୍ୟକ୍ତି ଭଳି ଘୁଙ୍ଗୁଡ଼ି ମାରୁଥ‌ିବାର ଦେଖୁ ଲେଖକ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଗଲେ । ହଠାତ୍ ଝାଣ୍ଡୁ ଝରକା ପାଖକୁ ଆସି ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ଟୋପିଟିକୁ ଉଠାଇ ନେଇ ଆମ୍ବତୋଟା ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତର୍ଦ୍ଧାନ ହୋଇଯିବାର ଲେଖକ ଦେଖିଲେ । ଲେଖକ କ’ଣ କରିବେ ଜାଣିପାରିଲେ ନାହିଁ । ସେ ଜାଣିପାରିଲେ ନାହିଁ କାହାକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବେ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ହଜିଯାଇଥ‌ିବା ଟୋପିକୁ ନା ତାଙ୍କର ଘୁଙ୍ଗୁଡ଼ିକୁ । ସେ ଘରକୁ ଦୁଃଖରେ ଫେରିଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ଅଧିକାରୀମାନଙ୍କର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦେଖି ଲେଖକ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଗଲେ । ମହାରଣା ମଧ୍ୟ ଖୁବ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କଲେ ।ଶ୍ରୀ ମହାରଣା ଡରରେ ଥରୁଥିବାର ଲେଖକ ଦେଖ‌ିଲେ । ମହାରଣାଙ୍କର ଅସହାୟ ଅବସ୍ଥା ଲେଖକଙ୍କର ନୀରବତାକୁ ଭଙ୍ଗ କରିଥିଲା । ଲେଖକଙ୍କଠାରୁ ଟୋପି ହଜିଯିବାର ରହସ୍ୟ ବିଷୟରେ ଜାଣି ଶ୍ରୀ ମହାରଣା ମୁହୂର୍ରେ ବାକ୍‌ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଦୁର୍ବଳତାକ୍ରମେ ଉଭେଇଯାଇଥିଲା । ଏହି ଘଟଣା ଯୋଗୁଁ ଉତ୍ସବମୁଖର ପରିବେଶ ଶ୍ରୀହୀନ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲା । ସେହି ସମୟରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟ ପ୍ରକୋଷ୍ଠରେ ରହି ସମୟେ ସମୟେ କାଶୁଥିଲେ । ସମସ୍ତଙ୍କର ଓଠରେ କେବଳ ତାଙ୍କର ହଜିଯାଇଥିବା ଟୋପି କଥା ଚର୍ଚ୍ଚା ହୋଇଥିଲା ।

Glossary :
disillusionment: ନିରାଶା
snoring: ଘୁଙ୍ଗୁଡ଼ି ମାରିବା
extraordinary : ଅସାଧାରଣ|ଅଦ୍ବିତୀୟ
bounce: ମାଡ଼ି ଆସିବା
stupefaction: astonishment (ବିସ୍ମୟ)
consequences : results (ଫଳାଫଳ)
fatal: deadly (ମାରାତ୍ମକ)
cease: stop (ବନ୍ଦ ହୋଇଯିବା)
dilemma: any difficult situation (ଦ୍ବନ୍ଦାତ୍ମକ ପରିସ୍ଥିତି)
value: ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା
pensive: thoughtful (ଚିନ୍ତାଶୀଳ)
suppressed : ଚାପି ରଖୁଲେ
mumbling : ଗୁଣୁଗୁଣୁ ହେବା
dared: ସାହସ କଲେ
thunderstruck : stunned(ସ୍ତମ୍ଭୀଭୂତ ହୋଇଗଲେ)
disappeared: vanished( ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଗଲା)
deep-rooted: ଗଭୀର ମୂଳ
conspiracy: plot (ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର)
gravity: seriousness (ଗୁରୁତ୍ବ)
exaggerated : ଅତିରଞ୍ଜିତ
devastating: terrible (ଭୟଙ୍କର)
shaking: trembling (ଥରୁଥା’ନ୍ତି)
sweating: ଝାଳ ବୋହିବା
like a bolt from the blue: an unexpected event(ଅପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଘଟଣା)
glance:ଚାହାଣି
profusely: ପ୍ରଚୁର ମାତ୍ରାରେ
conflict: ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱ
mystery: ରହସ୍ୟମୟ
disclose: ଜଣେଇଦେବା
resolved: settled (ସ୍ଥିର କଲେ)
signalled: ସଙ୍କେତ ଦେଲେ
A ……straw: ବୁଡ଼ିଲା ଲୋକ କୁଟାଖିଅକୁ
dumb: speechless (ମୂକ)
wiping sweat: ଝାଳ ପୋଛିଦେଇ
diagnosed: ନିରୂପଣ କରାଗଲା
incurable: not able to be cured( ଦୁରାରୋଗ୍ୟ)
patted: ଥାପୁଡ଼େଇଲେ
reward: ପୁରସ୍କାର
throw a wet blanket : spoil the fun (ଆନନ୍ଦ ଭଙ୍ଗ କରିବା)
sepulchral: sad and rather frightening
intermittent: periodic (ମଝିରେ ମଝିରେ)
hang: ଫାଶୀ ଦେବା

Think it out

Question 1.
How did the minister’s cap disappear?
Answer:
The minister was taking rest in the cabin with his egg-bald head rested on a gigantic pillow. He had put his cap on a table near his bed. The writer noticed Jhandoo, all on a sudden, moved fast towards the window, picked the cap and vanished into the grove.

Question 2.
How did the minister’s officials react to the disappearance of the cap?
Answer:
The minister’s officials plunged into hush, when the cap disappeared. Nevertheless, they woke up to reality with a great deal of excitement. Like a butterfly, his Personal Assistant mumbled “Mysterious !” “Mysterious !”, repeatedly. He simply couldn’t believe it while the minister was inside the cabin. The Public Relations Officer linked the episode with a long-drawn conspiracy. He felt that the minister would not mind the loss of the cap, but the manner of its disappearance. He was afraid the missing cap might devastatingly affect the politics of India.

Question 3.
How did Sri Moharana feel about the loss of the cap?
Answer:
Sri Moharana felt stunned about the loss of the cap. He was virtually trembling. Tom by nervousness, he was sweating like an ice-cream.

Question 4.
How did he feel when he came to know the cause of the missing of the cap?
Answer:
When he came to know the cause of the missing of the cap, Sri Moharana stood speechless for a moment, with his eyes shut. Then he came back to reality. He wiped sweat from his forehead. He gave an enigmatic smile. He admired the narrator. At last Sri Moharana advised him to keep the secret strictly to himself and promised to reward him.

Question 5.
What was the effect of disappearance of the cap on the ceremony?
Answer:
Disappearance of the cap threw a cold water on the ceremony. A pall of gloomy silence descended on the minister’s room. He was coughing periodically. When the minister coughed, anxiety dampened the spirit of the people.

Question 6. How did the narrator’s pals react to the situation?
Answer:
The narrator’s pals reacted to the situation in a state of anxiety. One of them visualised the culprit’s imprisonment, provided he was detected. Another person was apprehensive of the whole village suffering imprisonment bar. Even some credulous persons believed that the cap was a kind of Aladdin’s lamp- its owner would be a minister.

Unit – IV

Gist:
This unit begins with the narrator’s graphic presentation of the opening ceremony. Five thousand people had already been present before the minister climbed the specially built stage. His remarkable smile still adored his face. Sri Moharana’s niece garlanded him to the prolonged roaring applause of the people. It was a maiden sight for the villagers. Then Sri Moharana delivered a welcome speech. Initially he looked nervous, but his successful willpower made him rise to the occasion. His speech focussed on Babu Virkishore’s feats. The narrator was satisfied with his first speech.

But everybody had awaited Sri Moharana’s last observation. With a mysterious smile, he explained the reason behind the missing of the cap. He said that a gentleman of this area had taken it away secretly to preserve it as a remembrance of the past. The reverential Sri Moharana presented the humble amount of the hundred and one rupees, given by the gentleman, to the minister who gracefully accepted admist the thunderous praise and words of profuse appreciation. The minister responded to the reception in his characteristic ministerial manner. He wound up his speech, expressing his decision to remain without a cap on his head for that whole night, though many caps were tried for his bare head. Then the honourable people of the area went to the dinner. The minister’s head was the focus of all. They threw glances of fear and respect at it. The narrator marked a sense of guilt of telling lie about the missing of the cap haunt Sri Moharana but the minister looked extremely happy.

ସାରମର୍ମ :
ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରଭାବେ ନିର୍ମିତ ସଭାମଞ୍ଚକୁ ମନ୍ତ୍ରୀ ଯିବା ପୂର୍ବରୁ ପାଞ୍ଚ ହଜାର ଲୋକ ଉପସ୍ଥିତ ଥିଲେ । ତାଙ୍କର ମୁଖମଣ୍ଡଳରେ ସ୍ମିତ ହାସ୍ୟ ଶୋଭା ପାଉଥିଲା । ଉପସ୍ଥିତ ଜନତାଙ୍କ କରତାଳି ଓ ଜୟଜୟକାର ଧ୍ଵନି ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରୀ ମହାରଣାଙ୍କର ଝିଆରୀ ତାଙ୍କର ବେକରେ ଫୁଲହାର ପିନ୍ଧାଇଦେଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କୁ ସ୍ବାଗତ କରିବା ଥିଲା ସେହି ଗାଁର ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଅନୁଭୂତି । ତା’ପରେ ମହାରଣା ସ୍ବାଗତ ଭାଷଣ ଦେଲେ । ପ୍ରଥମେ ସେ ଡରି ଯାଇଥିଲେ ପରେ କିନ୍ତୁ ସେ ନିଜକୁ ସମ୍ଭାଳିନେଲେ । ବାବୁ ବୀରକିଶୋରଙ୍କର ସଫଳତାକୁ ନେଇ ସେ ଭାଷଣ ଦେଲେ । ଲେଖକ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଭାଷଣରେ ସନ୍ତୋଷ ଲାଭ କଲେ । ସ୍ମିତ ହସ ହସି ମହାରଣାବାବୁ ଟୋପି ହଜିଯିବାର ରହସ୍ୟ ଉନ୍ମୋଚନ କଲେ । ସେ କହିଲେ ସେହି ଅଞ୍ଚଳର ଜଣେ ଭଦ୍ରବ୍ୟକ୍ତି ସେହି ଟୋପିଟିକୁ ନେଇ ଯାଇଛନ୍ତି । ମହାରଣାବାବୁ ସେହି ଭଦ୍ରବ୍ୟକ୍ତି ଦେଇଥ‌ିବା୧୦୧ ଟଙ୍କା ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ସେ ଏହାକୁ ନିଜର ସ୍ଵଭାବସୁଲଭ ଢଙ୍ଗରେ କରତାଳି ମଧ୍ୟରେ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । ଯଦିଓ ଅନେକ ଟୋପିକୁ ତାଙ୍କ ଚନ୍ଦା ମୁଣ୍ଡରେ ମାପ କରାଗଲା, ସେ କିନ୍ତୁ ଦୃଢ଼ତାର ସହିତ କହିଲେ ସେହି ରାତିଟା ସେ ବିନା ଟୋପିରେ ରହିବେ । ତା’ପରେ ସେହି ଅଞ୍ଚଳର ମାନ୍ୟଗଣ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସହ ରାତ୍ରିଭୋଜନ କଲେ । ସବୁ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ଭୟ ଓ ସମ୍ମାନର ସହିତ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଚନ୍ଦାମୁଣ୍ଡକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ହଜିଯାଇଥବା ଟୋପି ବିଷୟରେ ମିଛ କହିଥିବାରୁ ଶ୍ରୀ ମହାରଣା ନିଜକୁ ଦୋଷୀ ମନେ କରୁଥିଲେ ।

Glossary:
remarkable : ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ
hitherto: till now (ଅଦ୍ୟାବଧୂ)
displayed: shown (କରାଯାଉଥିଲା )
prolonged: ଦୀର୍ଘାୟିତ
thunderous: ଗର୍ଜନକାରୀ
applause: praise publicly by clapping (ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧନା ଜଣାଇବା)
greeted: welcomed (କରାଗଲା )
tales: stories (ଗଳ୍ପ)
chorus: ମିଳିତ ଗାନ
accompaniment : help (ସାହାଯ୍ୟ/ସହାୟତା)
awakward fashion : uggmo
grabbed : ଜାବୁଡ଼ି ଧରିଥିଲେ
glittering: shining (ଉଜ୍ଜ୍ବଳ).
chronological account:containing an account of events in the order of time
achievement: କୃତିତ୍ଵ
conveying: ବ୍ୟକ୍ତ କରିବା
departed soul: ବିଗତ ଆତ୍ମା
maiden: first (ପ୍ରଥମ)
uttered the lie :ମିଛ କହିଲେ
crescendo: a gradual increase in loudness
bare: ଖୋଲା
ascended: climbed (ଆରୋହଣ କଲେ)
clinging: (here) continuing
Mysteriously: ରହସ୍ୟମୟ ଭାବେ
glowed: ଆଲୋକିତ କଲା
dying: (here) anxious (ବ୍ୟଗ୍ର)
Preserve: ସାଇତି ରଖୁବା
sacred momento: sacred remnant of the past (ପବିତ୍ର ସ୍ମାରକୀ)
burning example : ଜ୍ଵଳନ୍ତ ଉଦାହରଣ
mission : ଯାତ୍ରା
bowed: ନତମସ୍ତକ ହେଲେ
handed over: ହସ୍ତାନ୍ତରିତ
hurricane: a violent storm (ଘୂର୍ଣ୍ଣିବାତ୍ଯା)
lack: want (ଚାହିଦା|ଅଭାବ )
surge: a number of (ଅନେକ)
undaunted: fearless
gave way: changed to (ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଲା )
respectable: ସମ୍ମାନନୀୟ
awe:fear
esteem:respect (ସମ୍ମାନ)
guilt: ଦୋଷ
delighted: pleased (ଆନନ୍ଦିତ ହେଲେ)
constraint: control (ନିୟନ୍ତ୍ରଣ)

Think it out

Question 1.
How does the narrator describe the opening ceremony?
Answer:
The opening ceremony started with a bang. Soon after taking the stage, Moharana’s niece garlanded the minister to the prolonged defeaning applause of the villagers. Then the school-children sang the chorus ‘O mighty minister’ in the midst of fine music. This was followed by Moharana’s speech that was punctuated with the lavish praise of Sri Virkishore’s numerous feats. He finished his address expressing his gratitude to the minister on behalf of the nation.

Question 2.
How did Sri Moharana explain the reason behind the missing of the cap?
Answer:
Sri Moharana said that a certain gentleman of their area had taken away the minister’s cap to preserve it as a sacred memory. He took it secretly, because, a glittering epitome of modesty as he was, the minister, if he had known it, would have definitely deprive the gentleman of seeing the cap as a sacred thing.

Question 3.
What impression of Sri Moharana do you get from this unit of the text?
Answer:
This extract throws light on Sri Moharana’s colourful and appetising lie. He cloaks the simple fact of the missing of the cap. He is a first rate sycophant. He plays the role of a typical politician. His mysterious smile and reverential attitude towards the minister beautifully exemplify this fact. He is remarkable for his presence of mind. That he has spent one hundred and one rupees to cover the monkey’s mischief of taking the minister’s cap is a burning example. Despite everything, Sri Moharana wears a guilt look for uttering a lie. He feels nervous inside.

Unit – V

Gist:
The time for the minister’s departure came at last. In the meantime the monkey Jhandoo appeared on the scene. In his infancy, his mother left him in Moharana’s house in order to save him from the anger of the latter’s father. Unfortunately, in his absence, Moharana’s servants put an end to the life of the mother monkey. Kindhearted as he was, Moharana affectionately brought up the baby monkey. He was named Jhandoo. The monkey, sitting down between the minister and Sri Moharana, put the cap on his head and then offered it to the minister most genially. The minister in a flash of anger and surprise, wanted Moharana to confirm whether the monkey was not the same gentleman that had taken away the cap. Moharana quite helplessly admitted that it was verily the same gentleman. Hearing this, the minister flared up and his eyes bulged and burnt like fire. The missing cap brought a great change in their lives. Both were not only disillusioned but also reduced to ridiculous position.

ସାରମର୍ମ :
ଶେଷରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କର ବିଦାୟବେଳା ଉପସ୍ଥିତ ହେଲା । ଏହି ସମୟରେ ମାଙ୍କଡ଼ ଝାଣ୍ଡୁ ଆସି ଉପସ୍ଥିତ ହେଲା । ଛୋଟ ବୟସରେ ଝାଣ୍ଡୁର ମା’ ଝାଣ୍ଡୁକୁ ତା’ ବାପାର ରାଗରୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ମହାରଣାଙ୍କ ଘରେ ଛାଡ଼ି ଦେଇଥିଲା । ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ, ମହାରଣାଙ୍କର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ତାଙ୍କର ଚାକରମାନେ ମା’ ମାଙ୍କଡ଼କୁ ମାରିଦେଲେ । ମହାରଣା ଥିଲେ ସହୃଦୟ ବ୍ୟକ୍ତି । ସେ ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ଟିକୁ ଶିଶୁ ଅବସ୍ଥାରୁ ସ୍ନେହ ଦେଇ ପାଳନ କରିଥିଲେ । ଝାଣ୍ଡୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମହାରଣାବାବୁଙ୍କ ମଝିରେ ବସିଥିଲା । ସେ ଖୁବ୍ ଭଦ୍ରଭାବେ ପିନ୍ଧିଥିବା ଟୋପିଟିକୁ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଦେଲା । ରାଗରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ପଚାରିଲେ ଯେଉଁ ଭଦ୍ରବ୍ୟକ୍ତିଜଣଙ୍କ ତାଙ୍କର ଟୋପି ନେଇ ଯାଇଥିଲେ, ଇଏ ସେହି ଭଦ୍ରବ୍ୟକ୍ତି ନୁହଁନ୍ତି ତ। ମହାରଣା ନିରୁପାୟ ହୋଇ ସ୍ଵୀକାର କଲେ, ଏ ହେଉଛନ୍ତି ସେହି ଭଦ୍ରବ୍ୟକ୍ତି ଯେ କି ଟୋପି ନେଇ ଯାଇଥିଲେ ।
ଏହା ଶୁଣି ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଆଖ୍ ରାଗରେ ଫୁଲିଗଲା ଓ ଜଳିଗଲା ପରି ଲାଗିଲା । ହଜିଯାଇଥିବା ଟୋପି ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନରେ ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଲା । ମାଙ୍କଡ଼ର ଟୋପି ଚୋରି ମାଧ୍ୟମରେ ଉଭୟଙ୍କ ଭ୍ରାନ୍ତି ଦୂର ହୋଇଛି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ବ୍ୟଙ୍ଗାତ୍ମକଭାବେ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ।

Glossary:
moment of departure: ବିଦାୟର ମୁହୂର୍ତ୍ତ
sweetened curd : ମିଠା ଦହି
sipping: ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ଖାଇବା
choked: ରୁଦ୍ଧ ହେଲା
snatching: ଘୋଷାଡ଼ି ନେବା
accidental: ଅକସ୍ମାତ୍
rascal: ଅସଭ୍ୟ
ardently: deeply (ଆନ୍ତରିକ ଭାବରେ)
figurative sense : (here) sense of human being (ମନୁଷ୍ୟର ଜ୍ଞାନ)
real: ବାସ୍ତବ
shelter: ଆଶ୍ରୟ
wrath: anger (କ୍ରୋଧ)
compensate:to pay for the loss
nurtured: brought up (କରିଥିଲେ )
christened: named କରିଥିଲେ )
half-domesticated : ଅର୍ଥ-ଗୃହପାଳିତ
tolerated: ସହୁଥିଲେ
in vain : ନିଷ୍ଫଳ
got in: ପହଞ୍ଚ୍
in ….. eye: ଆଶ୍ଵିପିଛୁଳାକେ
taking it off: ଏହାକୁ କାଢ଼ିଦେଇ
genial: friendly (ବନ୍ଧୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ )
heartbeat: ଛାତିର ସ୍ପନ୍ଦନ|ହୃତ୍‌ ନ୍ଦନ
trebled: ତ୍ରିଗୁଣିତ
pitable: ଶୋଚନୀୟ
fantastic: strange (ଅଦ୍ଭୁତ)
lip: ଓଠ
on the verge of : ଆସନ୍ନ
collapsing: fainting
bulging out: ବାହାରି ଆସିବା
broke in to tears : କାନ୍ଦି ପକାଇଲେ
P.A.: Personal Assistant (ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସହାୟକ)
gulped: ଢକ୍‌ଢକ୍ କରି ପିଇଗଲେ
redened eye: look of anger (ଚାହାଣି )
course of lives: ଜୀବନର ଗତିପଥ

Think it out

Question 1.
How did the minister find out the mystery of the missing cap?
Answer:
Both Moharana and the minister were in the veranda. In the meantime Jhandoo advanced towards them and reached in a flash. Sitting between Sri Moharana and the minister, wore the cap on his head and offered it to the minister most genially. In this way, the minister found out the mystery of the missing cap.

Question 2.
What role did Jhandoo play in the story? Did he bring an anticlimax to the story? Give your reasons.
Answer:
Jhandoo plays a meaningful role in the story. It is instrumental in exposing the politicians and the sycophants. Sri Moharana told a colourful and appetising lie that a certain noble man had taken the cap secretly to preserve it as a sacred memento. But this fabrication was too tenuous to last long because the noble man in question appeared in the form of a monkey and presented the cap to the minister. Driven by anger and surprise, the minister asked Sri Moharana if the monkey was not the same gentleman that had taken away the cap. Moharana quite helplessly admitted that it was verily the same gentleman. His reply drove the minister to a rage. This marked a climax in the story. The monkey’s conduct was justified, because he proved that these two leaders could not cope with the new politics. Besides, as a result of the anti-climax brought by the monkey, the writer has achieved a unique assimilation between satire and sympathy.

CHSE Odisha Class 12 English Mystery of the Missing Cap Important Questions and Answers

Multiple-Choice Questions (MCQs) with Answers

Question 1.
__________ is the protagonist of the extract.
(A) Babu Virkishore
(B) The narrator
(C) Sri Moharana
(D) all of the above
Answer:
(C) Sri Moharana

Question 2.
Sri Moharana comes of a _________ family.
(A) cultured
(B) humble
(C) rich
(D) none of these
Answer:
(C) rich

Question 3.
Sri Moharana is known for his __________.
(A) generosity
(B) conscience
(C) patriotism
(D) remarkable hospitality
Answer:
(D) remarkable hospitality

Question 4.
India’s independence gave rise to ___________.
(A) four major castes
(B) some patriots
(C) politicians
(D) both (A) and (B)
Answer:
(B) some patriots

Question 5.
Sri Moharana’s ambition is to be an __________.
(A) M.A.
(B) M.P.
(C) M.L.A.
(D) Honourable Minister
Answer:
(C) M.L.A.

Question 6.
The word ‘debut’ means ___________.
(A) debt
(B) fast
(C) maiden
(D) contribution
Answer:
(C) maiden

Question 7.
In an early Independent India, a minister’s daily life was mainly confined to _________.
(A) travelling
(B) delivering lectures at public functions
(C) meeting people
(D) none of these
Answer:
(B) delivering lectures at public functions

Question 8.
A _________ preparation was going on for the minister’s visit.
(A) hectic
(B) meticulous
(C) typical
(D) both (A) and (B)
Answer:
(D) both (A) and (B)

Question 9.
At last the big day came. The underlined words means _________________.
(A) the arrival of the minister
(B) fulfilment of Sri Moharana’s dream
(C) the memorable day for the villagers
(D) the narrator’s delight
Answer:
(A) the arrival of the minister

Question 10.
“………….he loved to keep his feet on the ground !” The underlined phrase means ___________.
(A) to maintain normalcy
(B) to keep up one’s prestige
(C) to keep a sensible and practical attitude in lip
(D) to keep in tact
Answer:
(C) to keep a sensible and practical attitude in lip

Question 11.
The elephantine minister’ indicates a/an ______________.
(A) elephant-like
(B) elegant
(C) majestic
(D) hyperbole
Answer:
(D) hyperbole

Question 12.
“My, my !” This implies _________.
(A) Sri Moharana’s dream came true
(B) the villager’s focuss on the minister
(C) Sri Moharana’s pleasure
(D) none of these
Answer:
(A) Sri Moharana’s dream came true

Question 13.
“…..the minister and his entourage were treated to tender-coconut juice.” The underlined words mean –
(A) the minister and his sycophants
(B) the minister and his cooks
(C) the minister and his relatives
(D) The minister and his assistants
Answer:
(D) The minister and his assistants

Question 14.
Mustering all my self-confidence, I slowly approached the window facing the pond. The underlined word means _____________.
(A) rolling
(B) gathering
(C) brimming
(D) none of these
Answer:
(B) gathering

Question 15.
The most extra-ordinary event the narrator witnessed was –
(A) Jhandoo’s arrival
(B) the minister’s snoring
(C) Jhandoo’s exit with the minister’s cap
(D) the monkey’s glance
Answer:
(C) Jhandoo’s exit with the minister’s cap

Question 16.
The expression ‘like a bolt from the blue’ means-
(A) thunderous sound
(B) rumbling of the thunder
(C) unexpected surprise to happen
(D) stunned in disbelief
Answer:
(D) stunned in disbelief

Question 17.
Which of these words expresses the narrator’s sadness?
(A) ecstasy
(B) excitement
(C) frustration
(D) pensive
Answer:
(D) pensive

Question 18.
The narrator found himself ____________.
(A) at home
(B) at sea
(C) in a fix
(D) in a state ofexcitement
Answer:
(C) in a fix

Question 19.
Sri Moharana stood thunderstruck. The underlined word means _____________.
(A) terribly disapproval
(B) shocked or surprised
(C) nervous
(D) in a state of shouting
Answer:
(B) shocked or surprised

Question 20.
‘It may have devastating effects on the politics of the country’. ‘It’ refers to ____________.
(A) unravelling of the mysterious missing cap
(B) Sri Moharana’s strange behaviour
(C) the monkey
(D) none of these
Answer:
(A) unravelling of the mysterious missing cap

Question 21.
The first one to apprise Moharana of the incident was _____________.
(A) P.A. to the minister
(B) the narrator
(C) a villager
(D) the entire staffof the minister
Answer:
(B) the narrator

Question 22.
The incident had thrown a wet blanket on the occasion. The underlined phrase means-
(A) coloured
(B) dampened
(C) defiled
(D) defaced
Answer:
(B) dampened

Question 23.
Sri Moharana excels on the art of –
(A) acting
(B) coaxing
(C) attracting the public attention
(D) all of these
Answer:
(C) attracting the public attention

Question 24.
The mystery of missing cap raised ____________.
(A) an excitement
(B) a fear
(C) a hue and cry
(D) numbness
Answer:
(C) a hue and cry

Question 25.
The word ‘ascended’ means ____________.
(A) climbed
(B) reacted
(C) departed
(D) none of these
Answer:
(A) climbed

Question 26.
Which one of the following statements is true?
(A) The minister’s presence was boring.
(B) Sri Moharana’s niece was one of the High-School-educated girls of the area.
(C) Sri Moharana lacked will-power.
(D) The narrator appreciates Sri Moharana’s first speech.
Answer:
(B) Sri Moharana’s niece was one of the High-School-educated girls of the area.

Question 27.
Which one of the following statements is false?
(A) Sri Moharana’s voice increased in gradual loudness.
(B) A nobleman has taken the minister’s cap purposefully.
(C) The minister gracefully accepted the money.
(D) The minister delivered a very short speech.
Answer:
(D) The minister delivered a very short speech.

Question 28.
The word ‘esteem’ means –
(A) estimate
(B) respect
(C) fear
(D) tribute
Answer:
(B) respect

Question 29.
Which of these statements is true?
(A) The minister was very open.
(B) His excitement knew no limit.
(C) Sri Moharana was a liar.
(D) none of these
Answer:
(B) His excitement knew no limit.

Question 30.
The repetition of ‘ha! ha!’ indicates the ____________tone of the minister.
(A) comical
(B) ironic
(C) satirical
(D) tragic
Answer:
(C) satirical

Question 31.
What did the author want the readers to share?
(A) Laughter
(B) Sympathy
(C) The story
(D) Kindness
Answer:
(B) Sympathy

Question 32.
Who was the then Minister of Fisheries and Fine Arts?
(A) Sri Moharana
(B) Jhandoo
(C) Babu Virkishore
(D) Manoj Das
Answer:
(C) Babu Virkishore

Question 33.
Sri Moharana had the only pukka house in an area of ___________.
(A) ten villages
(B) twenty villages
(C) his constituency
(D) Babu Virkishore’s constituency
Answer:
(B) twenty villages

Question 34.
Why had Sri Moharana a considerable reputation?
(A) He was a kind man
(B) He was a wealthy man
(C) He was a conscientious and generous man
(D) He was a wealthy man and a good host
Answer:
(C) He was a conscientious and generous man

Question 35.
What did Sri Moharana have?
(A) Two ponds full of choice fish
(B) A number of well cared cows
(C) A big pukka house
(D) All of the above
Answer:
(D) All of the above

Question 36.
What was the new caste that emerged post independence?
(A) Leaders
(B) Freedom fighters
(C) Patriots
(D) Industrialists
Answer:
(C) Patriots

Question 37.
What ambition had Sri Moharana nurtured?
(A) Becoming a patriot
(B) Being called an exemplary host
(C) Becoming a member of the state Legislature
(D) Becoming the Fisheries Minister
Answer:
(C) Becoming a member of the state Legislature

Question 38.
Where was the author’s maternal house?
(A) In Sri Moharana’s village
(B) Near Babu Virkishore’s house
(C) Near Sri Moharana’s house
(D) In Babu Virkishore’s village
Answer:
(C) Near Sri Moharana’s house

Question 39.
Who were not there in the early days of Swadeshi ministers?
(A) Deputy or sub-deputy ministers
(B) Sub-ministers
(C) Members of state Legislature
(D) Chief ministers
Answer:
(A) Deputy or sub-deputy ministers

Question 40.
Where was Babu Virkishore from?
(A) The author’s village
(B) The author’s district
(C) Sri Moharana’s village
(D) The author’s maternal village
Answer:
(B) The author’s district

Question 41.
Who thought that Sri Moharana’s debut in politics should have the blessings of Babu Virkishore?
(A) Sri Moharana’s sponsors
(B) Bbu Virkishore’s sponsors
(C) The author and his friends
(D) Sri Moharana’s villagers
Answer:
(A) Sri Moharana’s sponsors

Question 42.
What was a minister’s daily life largely made up of in those days?
(A) Arranging meetings
(B) Speech-making at public receptions
(C) Attending feasts and meeting people
(D) Performing administrative tasks
Answer:
(B) Speech-making at public receptions

Question 43.
Who was the chairman of the reception committee?
(A) Babu Virkishore
(B) Sri Moharana
(C) The author
(D) The author’s maternal uncle
Answer:
(B) Sri Moharana

Question 44.
What did the children of the village lower primary school do for a fortnight?
(A) Practised the welcome song
(B) Decorated Sri Moharana’s house
(C) Prepared for the minister’s arrival
(D) Learnt English words to impress the minister
Answer:
(A) Practised the welcome song

Question 45.
Who had composed the welcome song?
(A) Sri Moharana
(B) Babu Virkishore
(C) The head-pundit of the village school
(D) The author
Answer:
(C) The head-pundit of the village school

Question 46.
How old was the head-pundit?
(A) Sixty
(B) Sixty-seven
(C) Seventy
(D) Seventy- two
Answer:
(B) Sixty-seven

Question 47.
What questions were asked by the children?
(A) Does a minister sleep?
(B) What does a minister eat and drink?
(C) Does a minister ever have colic or colds?
(D) All of the above
Answer:
(D) All of the above

Question 48.
Why did Sri Moharana give up his habit of sleeping in the afternoon?
(A) To make the arrangements
(B) To examine the details of the arrangements
(C) To make the children practice the welcome song
(D) All of the above
Answer:
(B) To examine the details of the arrangements

Introducing the Author :
Manoj Das is one of the foremost writers of the generation of Indian writers. It goes without saying that he is the Indian Chekhov in his awareness of human misery and ironies of life, in the art of exposing all that is vulgar, shameful and pitiable. The basic material of his stories is obtained from his observation of human experience. Like Maupassant-and Chekhov, he possesses a ‘sublime curiosity’ about human affairs in abundance but with great skill and psychological subtlety he succeeds in recreating that experience and revealing its underlying significance. His stories are refreshingly free from the elements of horror, sex and violence, the crudities which make most of the modern writings morbidly distasteful and keep the reader’s mind sullenly down. His themes are essentially Indian, evoking the Indian scene and atmosphere. Manoj Das is traditional in form and technique, but modem in idea and sensibility. He is original in devising plot, invention and the subtle interpretation of things. His language is lucid and clear, tales, candid and fresh sparkling with humour and human essence.

About the Story :
“Mystery of the Missing Cap” is a brilliant comical, historical and realistic story which deals with a minister’s visit to a village in Odisha. Here the writer has thrown light on the rise of the new class of patriots, the ministerial demigod like stance and style, the sponsors like Moharana, the benevolent host and an aspirant for a seat in the legislature, the sycophants like PRO, and the complacent and facetious Minister of Fisheries and Fine Arts. The whole state of affairs has been mocked at end travestied by the monkey. A distinct and unmistakable Odia flavour permeates the whole story. The rural scence is vividly portrayed with a plethora of details. Set in the backdrop of the early days of independent India, the story gives a glimpse of the socio-political picture and atmosphere of the then India. “Mystery of the Missing Cap”, right from beginning to the end, glows with the radiance of a delightful humour. Here the humour is at its peak almost in the manner of a gala day celebration, observation of ritual. It is genuine, broad, farcical, rustic, pawky and satirical.

ବିଷୟ ସୂଚନା :
“Mystery of the Missing Cap” ଗଳ୍ପଟି ଏକ ଚମତ୍କାର ହାସ୍ୟାଦ୍ଦୀପକ ଐତିହାସିକ ଏବଂ ବାସ୍ତବ ଗଳ୍ପ ଯାହାକି ଜଣେ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ଓଡ଼ିଶାର ଗୋଟିଏ ଗାଁକୁ ପରିଦର୍ଶନ କରିଆସିବା ଘଟଣା ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରେ। ସେ ଏହି ଗଳ୍ପରେ ଶ୍ରୀ ମହାରଣାଙ୍କ ଭଳି ସଦୟ ଅତିଥ୍ୟସତ୍କାରକାରୀ ଯିଏକି ବିଧାନସଭା ଆସନଟିଏ ପାଇବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛୁକ, ଲୋକସମ୍ପର୍କ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ପରି ତୋଷାମଦକାରୀ ଏବଂ ଆତ୍ମଗର୍ବୀ ମତ୍ସ୍ୟ ଓ କଳା ବିଭାଗର ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ସମ୍ପୂର୍ଣ ଘଟଣାକୁ ମାଙ୍କଡ଼ର ହାସ୍ୟାଦ୍ଦୀପକ କାର୍ଯ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ୟଙ୍ଗ, ବିଦ୍ରୁପ କରାଯାଇଛି । ଏକ ସ୍ପଷ୍ଟ ଓ ଅଭ୍ରାନ୍ତ ଓଡ଼ିଆ ରୁଚିସମ୍ପନ୍ନ ଭାବଧାରାକୁ ଗଳ୍ପରେ ପ୍ରକାଶ କରିଯାଇଛି । ଗ୍ରାମ୍ୟ ପରିବେଶକୁ ମଧ୍ୟ ଗଳ୍ପରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ଏହି ଗଳ୍ପଟି ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇବାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟର ଘଟଣାବଳୀକୁ ନେଇ ରଚିତ । ଏଥରେ ଭାରତର ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଅବସ୍ଥାକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ଏହି ଗଳ୍ପରେ ସେହି ସମୟର ଭାରତର ପରିସ୍ଥିତି ଓ ପରିବେଶ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରାଯାଇଛି । ଆମର ପାରମ୍ପରିକ ଚଳଣି ଓ ନୀତିକୁ ବ୍ୟଙ୍ଗାତ୍ମକ ଢଙ୍ଗରେ ଗଳ୍ପଟିରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ଏହି ବର୍ଣ୍ଣନା ସ୍ପଷ୍ଟ, ପରିବ୍ୟାପ୍ତ, ଲୋକଦେଖାଣିଆ, ଗ୍ରାମ୍ୟଭିତ୍ତିକ ଏବଂ ବ୍ୟଙ୍ଗାତ୍ମକ ହୋଇପାରିଛି ।

Summary :
The writer takes us back to the early days of post-independent India, when there was the rise of the hew class of patriots. Sri Moharana was a burning example. He was not only rich, but also a benevolent host. The village-patriot was ambitious of becoming a member of the Legislative Assembly. The writer refers to another politician – Babu Virkishore, Minister of Fisheries and Fine Arts. His daily life comprised speech-making at public receptions. Shri Moharana decided to accord a grand reception to the minister in his village, The writer vividly recounts the preparation for the minister’s reception. He remembers how Sri Moharana gave a beautiful touch to his ancestral cane chair. For fifteen days, the children of the village lower primary school spent time in practising the welcome song. The narrator says that the song still lingers in his memory. Moharana’s excitement knew no bounds. He took minute care of all the arrangements. Nervousness
and uncertainty stared him in the face.

The day Moharana and his sycophants waited for had come at last. Alighting from his jeep the minister entered the very first welcome gate on the outskirts of the village. Moharana garlanded in profusion. Instead of getting into the jeep, the minister preferred to walk.
The writer gives a beautiful description of the procession of the minister in the village. The minister walked slowly with the heavy steps through the village street amidst the thunderous applause and slogans in priase of the minister. Everyone in the village including the invalids took part in it, shouting slogans by turn and opening their mouths wide open.

The procession reached Moharana’s house. Moharana lavishly entertained his guests. They were given tender coconut juice and treated to the most fabulous lunch the narrator had ever seen. The lunch Moharana had hosted comprised twenty dishes that were arranged around the sweetened, ghee-backed rice. Then the minister took rest in a cabin. The minister’s staff was given a separate accommodation for rest. The narrator got the first shock of disillusionment when he discovered that the minister was snoring like an ordinary person. He was speechless. Meanwhile, the narrator saw Jhandoo bounce suddenly. The monkey picked up the cap and vanished into grove. The incident made the narrator speechless and clueless.

He was confused for sometime. The narrator found himself in a fix to which he should give importance the minister’s cap or his snoring – disturbed him. The incident of missing cap came to light very fast. The minister’s personal assistant flitting about like a butter-fly and the public relation officer responded to the matter in a diplomatic way number of times. In their view, the Honourable Minister would give much importance to the way in which the cap had disappeared. Sri Moharana was stunned concerning the loss of the cap. He sensed a well-planned plot behind the sudden disappearance of the cap.

He was afraid the incident was likely to produce very serious effects on the political lives of India. The narrator noticed Moharana virtually trembling in nervousness. He was sweating profusedly. His condition led him into a conflicting situation if he would hide the episode of the mystery of the missing cap or disclose it. At last the narrator apprised Moharana of the matter; the latter stood speechless for the moment The disappearance of the cap threw a cold water to the occasion. In other words, the missing cap robbed the occasion of its glit and glitter. A pall of gloomy silence descended on the minister’s room. The narrator heard the minister’s periodic coughing. His anxiety dampened the spirit of the people. The narrator’s pals reacted to the situation in great anxiety.

One of them visualised the culprit’s imprisonment, provided he was detected. Another person was apprehensive of the whole village suffering imprisonment bar. Even some credulous persons believed that the cap was a kind of Aladdin’s lampits owner would be a minister. Sri Moharana was aware of the mystery behind the missing cap. He acted smartly. The minister accompanying Moharana was seen in a smiling mood. He climbed the specially constructed stage. His remarkable smile still adored his face. The ceremony started with a bang. Moharana delivered the welcome speech that highlighted the minister’s achievements and his immense gratitude to the latter. Moharana’s first speech was excellent. In his speech, he told a lie in connection with the mysterious disappearance of the minister’s cap. He said that a certain noble man in their area had done this mischief.

Then he offered one hundred one rupees to the minister to fulfil the latter’s wish to serve the people. The minister gracefully accepted the gift and delivered his speech. At last, all the important people of the area attended the dinner that was arranged in honour of the minister. The time for the minister’s departure arrived. Meanwhile the monkey named Jhandoo appeared on the scene. The writer narrates its arrival in Moharana’s house; the monkey’s mother had left him in latter’s house in its infancy in order to get rid of his father’s anger. Unfortunately, in his absence Moharana’s servants killed its mother. Kind-hearted as he was, Moharana brought up the baby monkey with deep affection. Now here was the grown-up Jhandhoo.

The anti-climax of the story came when Jhandoo sitting between the minister and Sri Moharana, wore the cap on his head and then offered it to the minister most genially. Driven by a flush of anger and surprise the minister wanted to confirm whether the monkey was not the same gentleman that had taken away the cap. Moharana’s colourful and appetising lie in connection with the mysterious dissapearance of the cap could not last long. He quite helplessly admitted that it was verily the same gentleman. In response to his reply, the minister flared up and his eyes bulged and burnt like fire. Ironically, the missing cap brought a great change in their lives. They were not disillusioned but also reduced to ridiculous position.

ସାରାଂଶ :
ଲେଖକ ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟର ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଜୀବନ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଛନ୍ତି । ସେତେବେଳେ ନୂତନକରି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛନ୍ତି ଏକ ଦେଶପ୍ରେମୀ ଗୋଷ୍ଠୀ । ଶ୍ରୀ ମହାରଣା ହେଉଛନ୍ତି ଏହାର ଏକ ଜ୍ଵଳନ୍ତ ଉଦାହରଣ । ସେ କେବଳ ଜଣେ ଧନୀ ବ୍ୟକ୍ତି ନ ଥିଲେ ସେ ମଧ୍ୟ ଜଣେ ଦୟାଳୁ ବ୍ୟକ୍ତି ଥିଲେ । ଗାଁର ଏହି ଦେଶପ୍ରେମୀ ବ୍ୟକ୍ତିଜଣଙ୍କ ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟ ହେବାପାଇଁ ଅଭିଳାଷ ପୋଷଣ କରିଥିଲେ । ଲେଖକ ବାବୁ ବୀରକିଶୋର ନାମକ ଅନ୍ୟ ଜଣେ ରାଜନେତାଙ୍କ ନାମକୁ ଏଠାରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ଯିଏ ମତ୍ସ୍ୟ ଓ କଳା ବିଭାଗର ମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ । ସର୍ବସାଧାରଣ ଅଭ୍ୟର୍ଥନା ସଭାଗୁଡ଼ିକରେ ଭାଷଣ ଦେବା ତାଙ୍କର ନିତିଦିନିଆ କାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା । ଶ୍ରୀ ମହାରଣା ତାଙ୍କ ଗାଁରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କୁ ଉଚ୍ଚ ମାନର ସମ୍ବୋଧନ କରି ସ୍ଵାଗତ କରିବାକୁ ସ୍ଥିର କଲେ ।

ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କୁ ସ୍ଵାଗତ କରିବାପାଇଁ ଯେଉଁଭଳି ଭାବେ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଚାଲିଥିଲା, ଏଠାରେ ତାହାର ବର୍ଣ୍ଣନା ଦିଆଯାଇଛି । ଶ୍ରୀ ମହାରଣା ତାଙ୍କର ପୂର୍ବପୁରୁଷରୁ ଥିବା ଏକ ପୁରୁଣା ବେତଚୌକିକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବେ ସଜାଇଲେ । ପନ୍ଦର ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗାଁର ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ସ୍ଵାଗତ ସଙ୍ଗୀତ ଅଭ୍ୟାସ କରିଥିଲେ । ଲେଖକ କହନ୍ତି ଯେ ସେହି ଗୀତର ସ୍ମୃ ତି ଏବେ ବି ତାଙ୍କର ସ୍ମୃତିପଟ୍ଟରେ ବାଜି ଉଠେ । ମହାରଣା ଖୁବ୍ ଉତ୍ସାହିତ ହୋଇ ପଡ଼ିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ମୁଖମଣ୍ଡଳରେ ହତାଶା ଓ ଅନିଶ୍ଚିତତାର ଚିହ୍ନ ବାରି ହୋଇ ପଡ଼ୁଥିଲା । ସେ ସବୁ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଟିକିନିଖ୍ ତଦାରଖ କରୁଥିଲେ ।

ଶେଷରେ ମହାରଣା ଏବଂ ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ ନିର୍ମିତ ପ୍ରଥମ ସ୍ଵାଗତ ଫାଟକ ଅତିକ୍ରମ କରିବା ବଡ଼ ଫୁଲହାର ଝୁଲାଇଦେଲେ । ଜିପ୍‌ରେ ଆସିବା ପ୍ରଶଂସକମାନେ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିବା ଦିନଟି ଆସିଗଲା । ଗାଁର ବାହାରେ ସମୟରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ଜିପ୍‌ ଓହ୍ଲାଇଲେ । ମହାରଣା ତାଙ୍କର ବେକରେ ଏକ ପରିବର୍ତ୍ତେ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟ ସେଠାରୁ ଚାଲିଚାଲି ଆସିବାପାଇଁ ପସନ୍ଦ କଲେ ।

ଲେଖକ ଗାଁରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କର ଶୋଭାଯାତ୍ରାର ଏକ ସୁନ୍ଦର ବର୍ଣ୍ଣନା ଦେଇଛନ୍ତି । ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ପ୍ରଶଂସାରେ ଗ୍ରାମ୍ୟ ପରିବେଶ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହେଉଥିଲା । ସେହି ଜନଗହଳି ମଧ୍ୟରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟ ଗାମ୍ଭୀର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦଚାରଣ କରି ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ଚାଲୁଥିଲେ । ଗାଁର ସମସ୍ତେ ଏହି ସ୍ଵାଗତ ଉତ୍ସବରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଏପରିକି ଶାରୀରିକ ବିକଳାଙ୍ଗମାନେ ମଧ୍ୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ବଡ଼ପାଟିରେ ସ୍ଲୋଗାନ୍ ଦେଉଥଲେ । ଶେଷରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟ ମହାରଣାଙ୍କ ଘରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ମହାରଣା ପଇଡ଼ପାଣି ରସ ପିଆଇ ଅତିଥିମାନଙ୍କର ସତ୍କାର କରିଥିଲେ ଏବଂ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ପାଇଁ ସୁଖାଦ୍ୟ ଭୋଜନର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା । କୋଡ଼ିଏ ପ୍ରକାରର ଖାଦ୍ୟ ସହ କର୍ମଚାରୀମାନେ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟ ଏକ ପ୍ରକେଷ୍ଠରେ ବିଶ୍ରାମ ନେଇଥିଲେ ।

ଲେଖକ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଗଲେ ଯେତେବେଳେ ସେ ଦେଖିଲେ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟ ଜଣେ ସାଧାରଣ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଭଳି ଘୁଙ୍ଗୁଡ଼ି ମାରୁଛନ୍ତି । ସେ ଏହା ଦେଖି ବାକ୍‌ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଗଲେ । ହଠାତ୍ ମାଙ୍କଡ଼ ଝାଣ୍ଡୁ ଡେଇଁ ଡେଇଁ ଆସି ପହଞ୍ଚିଗଲା । ସେ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ଟୋପିଟିକୁ ନେଇ ଚାଲିଗଲା । କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ଲେଖକ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବରେ ପଡ଼ିଗଲେ ଓ ସେ କାହାକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କର ହଜିଯାଇଥିବା ଟୋପିକୁ ନା ତାଙ୍କ ଘୁଙ୍ଗୁଡ଼ିକୁ ।

ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ଟୋପି ହଜିଯାଇଥିବା କଥା ସମସ୍ତେ ଜାଣି ଯାଇଥିଲେ । ପ୍ରଜାପତି ଭଳି ଫଡ୍‌ଫଡ୍‌ ହେଉଥ‌ିବା ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସହକାରୀ ଓ ସାଧାରଣ ଲୋକ ସମ୍ପର୍କ ଅଧିକାରୀ ଏହି ବିଷୟରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ କଥା କହିଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ମତରେ ସମ୍ମାନନୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କ ଟୋପିଟି ଯେଉଁଭଳି ଭାବରେ ହଜିଯାଇଛି ତା’ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଟୋପି ହଜିଯିବା ଘଟଣାରେ ମହାରଣା ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଗଲେ । ଏହି ଟୋପି ହଜିବା ଘଟଣା ଭାରତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଜୀବନରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଭାବ ପକାଇବ ଭାବି ମହାରଣା ଡରିଯାଇଥିଲେ । ଏହା ପଛରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାବରେ କିଛି ଯୋଜନା ଥିବା କଥା ସେ ଚିନ୍ତା କଲେ ।

ମହାରଣା ଭୟରେ ଥରୁଥିବାର ଲେଖକ ଦେଖୁଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଦେହରୁ ଝାଳ ବୋହି ଯାଉଥିଲା । ମହାରଣାଙ୍କର ସେହି ସମୟର ଅବସ୍ଥା ଲେଖକଙ୍କୁ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବରେ ପକାଇଲା । ପ୍ରକୃତ ଘଟଣାକୁ ଲେଖକ ଲୁଚାଇବେ କି ପ୍ରକାଶ କରିବେ ଚିନ୍ତା କରିପାରିଲେ ନାହିଁ । ଶେଷରେ ସେ ସତ ଘଟଣାଟି ପ୍ରକାଶ କଲେ । ଏହା ଶୁଣି ମହାରଣା ସେହି ସମୟରେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ ବାକ୍‌ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଗଲେ ।

ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କ ଟୋପିଟି ହଜିଯିବାରୁ ଉତ୍ସବମୁଖର ହୋଇ ଉଠୁଥ‌ିବା ସଭାସ୍ଥଳଟି ଶ୍ରୀହୀନ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲା । ସମସ୍ତଙ୍କର ଉତ୍ସାହ କମିଯାଇଥଲା । ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପ୍ରକୋଷ୍ଠରେ ନୀରବତାର ଦୁଃଖ ଖେଳି ଯାଇଥିଲା। ସମୟେ ସମୟେ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର କାଶ ଲେଖକ ଶୁଣିପାରୁଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମନରେ ଅବସାଦ ଆସିଯାଇଥିଲା । ଲୋକମାନଙ୍କର ମନୋବଳ ଭାଙ୍ଗି ଯାଇଥିଲା । ଲେଖକଙ୍କର ବନ୍ଧୁମାନେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କଲେ । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ କହିଲା, ‘‘ଦୋଷୀଙ୍କୁ ବନ୍ଦୀ କରି କରାଗାରକୁ ପଠାଇ ଦିଆଯାଉ । ଯାହାବି ହେଉ ତାଙ୍କୁ ଧରିବାର ଅଛି ।’’ ଆଉ ଜଣେ ସନ୍ଦେହ କଲା ଯେ ଗାଁର ସମସ୍ତ ଲୋକଙ୍କୁ କାରାଗାରକୁ ପଠାଇ ଦିଆଯାଇପାରେ । ଆଉ କେତେକ ଚତୁର ବ୍ୟକ୍ତି କହିଲେ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କର ଟୋପି ଥିଲା ଆଲ୍ମାଦ୍ଦିନ୍‌ଙ୍କ ଲ୍ୟାମ୍ପ ଭଳି ଏହାର ମାଲିକ ବି ମନ୍ତ୍ରୀ ହେବେ ।

ଶ୍ରୀ ମହାରଣା ହଜିଯାଇଥିବା ଟୋପିର ରହସ୍ୟ ବିଷୟରେ ସଚେତନ ଥିଲେ । ସେ ଚତୁରତାର ସହ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ନିର୍ମିତ ସଭାସ୍ଥଳ ଉପରକୁ ଯାଇଥିଲେ । ତାଙ୍କର ସେହି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପ୍ରକାରର ହସ ତାଙ୍କ ମୁଖମଣ୍ଡଳରେ ଶୋଭା ପାଉଥିଲା । ଉତ୍ସବ ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ମହାରଣା ସ୍ବାଗତ ଭାଷଣ ଦେଲେ ଏବଂ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ସଫଳତା ବିଷୟରେ ଆଲୋକପାତ କରି ତାଙ୍କ ପ୍ରତି କୃତଜ୍ଞତା ପ୍ରକାଶ କଲେ ।

ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଗଲା, ସେ ସମୟରେ ସେ ଏକ ମିଛ କହିଲେ । ସେ କହିଲେ ଯେ ତାଙ୍କ ଅଞ୍ଚଳର ଜଣେ ଭଦ୍ରବ୍ୟକ୍ତି ଏହି ଅପରାଧ କରିଛନ୍ତି । ତା’ପରେ ସେ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ସେହି ଭଦ୍ରବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ତରଫରୁ ସେବା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବିନିଯୋଗ କରିବାପାଇଁ ଶହେ ଏକ ଟଙ୍କା ଉପହାର ଦେଇଥିଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀ ଖୁସିରେ ସେହି ଉପହାରକୁ ଗ୍ରହଣ କଲେ ଏବଂ ଭାଷଣ ଦେଲେ । ଶେଷରେ ସେହି ଅଞ୍ଚଳର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କ ସହ ମିଶି ରାତ୍ରଭୋଜନ କଲେ ।

ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ବିଦାୟ ନେବାର ସମୟ ଆସିଗଲା । ଏହି ସମୟରେ ମାଙ୍କଡ଼ ଝାଣ୍ଡୁ ଉପସ୍ଥିତ ହେଲା । ମାଙ୍କଡ଼ଟି କିପରି ମହାରଣାଙ୍କ ଘରକୁ ଆସିଥିଲା ତାହା ଲେଖକ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ର ମା’ ତାକୁ ଶିଶୁ ଅବସ୍ଥାରେ ତା’ ବାପାର କ୍ରୋଧରୁ ତାକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ନିମନ୍ତେ ମହାରଣାଙ୍କ ଘରେ ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଇଥିଲା । ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ, ତାଙ୍କର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ମହାରଣାଙ୍କର ଚାକରମାନେ ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ର ମା’କୁ ମାରିଦେଇଥିଲେ । ଦୟାଳୁ ମହାରଣା ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ଟିକୁ ଗଭୀର ସ୍ନେହ ଓ ଶ୍ରଦ୍ଧାର ସହିତ ପାଳନ କରିଥିଲେ । ସେ ଏବେ ବଡ଼ ହୋଇଯାଇଥିବା ‘ଝାଣ୍ଡୁ’ ଥିଲା ।

ଗଳ୍ପର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଝାଣ୍ଡୁ ଆସି ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟ ଏବଂ ଶ୍ରୀ ମହାରଣାଙ୍କ ମଝିରେ ଟୋପି ପିନ୍ଧି ବସିପଡ଼ିଲା ତା’ପରେ ଭଦ୍ରଲୋକଙ୍କ ଭଳି ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କୁ ଟୋପିଟି ଦେଇଦେଲା । ରାଗରେ ମନ୍ତ୍ରୀ ମହାରଣାଙ୍କୁ ପଚାରିଲେ ଯେ ଟୋପି ନେଇଥ‌ିବା ଭଦ୍ରବ୍ୟକ୍ତିଜଣକ ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ ନୁହେଁ ତ ? ମହାରଣା ଚତୁରତାର ସହ ଟୋପି ହଜିଯିବା ବିଷୟରେ ଯେଉଁ ରଙ୍ଗିନ୍ ମିଛ କଥା କହିଥିଲେ ତାହା ଧରାପଡ଼ିଗଲା । ସେ ଅସହାୟ ଭାବେ ସ୍ଵୀକାର କଲେ ଯେ ଏହି ମାଙ୍କଡ଼ ହିଁ ସେହି ଭଦ୍ରବ୍ୟକ୍ତି । ଏହା ଶୁଣି ମନ୍ତ୍ରୀ ମହୋଦୟଙ୍କର ଆଖ୍ ରାଗରେ ଜଳି ଉଠିଲା ଓ ଫୁଲିଗଲା । ହଜିଯାଇଥିବା ଟୋପିଟି ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନରେ ବହୁତ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥିଲା । ସେମାନଙ୍କ ଆତ୍ମମର୍ଯ୍ୟାଦା ଭୂଲୁଣ୍ଠିତ ହୋଇ ଯାଇଥିଲା ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Invitation to English 4 Solutions Grammar Interrogatives Textbook Activity Questions and Answers.

CHSE Odisha 12th Class English Grammar Interrogatives

We usually make questions by changing the word order :

(a) Look at these sentences.

A	B
This is the road to your house.	Is this the road to your house?
He has a car	Has he a car?
There is a canteen in the office	Is there a canteen in the office?

The sentences in ‘A’ are statements and those in ‘B’ are questions. The verb in each sentence in ‘B’ here comes first and the subject is put after it. In other words, there is an inversion of subject and verb. They are all interrogative sentences.
(b) Look at these sentences.

A Statements	B Yes/No Questions
My friend works on a firm	Has he a car?
You sold your car	Is there a canteen in the office?
They go to the cinema every evening.	Do they go to the cinema every evening?

For questions in ‘B’ the auxiliary do or a form of it is provided in questions and it is put before the subject.
(c) 1. (i) Did you see my sister anywhere here?
(ii) Did you see my sister somewhere here?
2. (i) Is anyone absent?
(ii) Is someone absent?

Notice the difference between (1) sentences and (2) sentences. In the latter the speaker tends to believe that the answer is ‘yes’ but not so in the former.

(d) Study those information questions, made with phrases formed by the question word how joined to an adjective or adverb.

A Statements	B Yes/No Questions
There are five colleges in the district	How many colleges are there in the district?
This pen costs twenty rupees.	How much does this pen cost?
The postman comes here two times a day.	How often does the post man come here?

(e) Negative questions (Isn’t it…. ? / didn’t you…. ?) We use negative questions specially to show surprise :
Didn’t you hear the bell? I rang it five times.

Activity -1
Divide the following sentences into two broad categories and state why you have done so.
1. Where’s my pen?
2. Isn’t that my pen?
3. Why haven’t you done your homework?
4. How are you?
5. Would you like something to eat?
6. What’s the time by your watch?
7. Are you listening?
8. You have been to Delhi before, haven’t you?

1. Where	is my pen?
2. Is	not that my pen?
3. Why	(haven’t you done your homework?
4. How	are you?
5. Would	you like something to eat?
6. What	(is) the time by your watch?
7. Are	you listening?
8. You have been to haven’t you? (Yes-No Qn) Delhi before

Activity- 2
Write yes/no questions or wh-questions, using the following expressions :
1 . you / go / to Puri / last year?
2. where / be / Seema / today?
3. you / write / class notes?
4. what / be / the STD code / for Bhubaneswar?
5. where / Samar / live / at the moment?
Answers :
1. Did you go to Puri last year? (Yes – No Qn.)
2. Where is Seema today? (Wh-Qn.)
3. Do you write class notes? (Yes – No Qn.)
4. What is the STD code for Bhubaneswar? (Wh – Qn.)
5. Where does Samar live at the moment? (Wh – Qn.)

Activity -3
Change these statements into wh-questions, using the in the brackets :
1 . Seema put that letter on my desk. (Who)
2. Jatin left his bag on the bus. (Where)
3. That is my friend’s bag. (Whose)
4. He means this one. (Which)
5. All the trains were late yesterday because of heavy rain. (Why)
6. They walked two kilometres before they found the shop. (How far)
7. 54,763 eggs were used in the world’s biggest omelette. (How many)

Answers:
1 . Who put that letter on your desk?
2. Where did Jatin leave his bag?
3. Whose bag is that?
4. Which one does he mean?
5. Why were all the trains late yesterday?
6. How far did they walk before they found the shop?
7. How many eggs were used in the world’s biggest omelette?

Activity- 4
Ask questions to get the following answers.
1. I’m fine, thank you.
2. About 40 kilos.
3. Yesterday evening.
4. The giraffe.
5. Yes, just before my eyes.
Answers :
1. How are you?
2. How much does it weigh?
3. When did you come?
4. Which animal has the longest neck?
5. Did the accident happen before your eyes?

Activity – 5
Work in small groups. One member goes out, and in his / her absence other members choose an object in the classroom. When (s)he comes back, (s)he has to guess the article by asking yes/no questions to the other members, asking them serially, for example :
O: Is it the blackboard?
S1: No, it isn’t.
O: Is it the teacher’s table?
S2: No, it isn’t…

1 . O: Is that the chair?
S1: No, that isn’t
O: Is it the duster in my hand?
S2: No, it isn’t.

2. O: Is it the map of India?
S1: No, it isn’t.
O: Is it a globe?
S2: No, it isn’t

3. O: Is it the blackboard?
S1: Yes, it is.
O: Is it the teacher’s table?
S2: Yes, it is.

4. O: Is that the chair?
S1: Yes, that is.
O: Is it the map of India?
S2: Yes, it is

Activity – 6
One student stands in front of the class. He thinks of a person or a place. Other students ask him yes/no or wh-questions in order to guess the person or the place. The students ask in turn and twenty questions are allowed. If a student guesses correctly, he replaces the first student.

Example :
S, = have you thought of a person.
X = Person.
S2 = Is the person dead?
X = Yes.
S3 = Was the person a man?
X = Yes.
S4 = When did he die?
X = In Twentieth Century. (Here X can refuse to answer, because (s) he may give away
the secret.)
S5 = Was he a filmstar?
X = No.
S6 = Was he famous?
X = Yes.
S7 = In which field was he famous?
X = Politics.
Sg = Was he a freedom fighter?
X = Yes.
S9 = Was he a minister?
X = No.
S10 = Is it Mahatma Gandhi?
X = Yes. [And now S,0 becomes X]

Activity- 7
Look at the questions in the left column and the list of functions in the right column. Decide on a function for each question :

1. What time is it?	a. asking to distinguish
2. Is that poisonous or nonpoisonous?	b. expressing lack of belief.
3. You’re back rather early, aren’t you?	c. offering assistance
4. What do you mean by early?	d. asking for assistance
5. Must you sing at this time of the night?	e. asking for information
6. Shall I do that for you?	f. expressing irritation
7. Would you mind holding this for a moment	g. asking for an opinion
8. Why are you late?	h. expressing mild surprise.
9. What did he look like?	i. asking for an explanation.
10. What do you think of the new bowler?	j. asking for a description

Answers :
1. = e
2. = j
3. = b
4. = h
5. = f
6. = c
7. = d
8. = g
9. = i
10. = a

Activity- 8
In the light of your findings from the previous activity, what is the distinction between the terms question and interrogative?
Questions are used to elicit information or to clear a doubt or problem requiring solution. Interrogative has the force of a question (used formally)

Activity – 9
How many questions can you frame to get the following sentence or a part of it as the answer?
When Amar Nath and his partners took over the place, it was in ruins and was inhabited by bats and mice.
1. What was the place like when Amar Nath and his partners took over it?
2. What was the place inhabited with when Amar Nath and his partners took over it?
3. Who took over the place which was in ruins and was inhabited by bats and mice?
4. Whose partners took over the place?

Multiple-Choice Questions (MCQs)
Transfer the following sentences into interrogative ones

Question 1.
He goes there.
(A) Did he go there?
(B) Does he go there?
(C) Do he go there?
(D) Does he goes there?
Answer:
(B) Does he go there?

Question 2.
My mother cooked well.
(A) Do my mother cook well?
(B) Did my mother cooked well?
(C) Did my mother cook well?
(D) Did my mother cooks well?
Answer:
(C) Did my mother cook well?

Question 3.
You have not seen the Taj Mahal.
(A) Have you not seen the Taj Mahal?
(B) Have you not saw the Taj Mahal?
(C) Have you not see the Taj Mahal?
(D) none of these
Answer:
(A) Have you not seen the Taj Mahal?

Question 4.
My friends go to the cinema.
(A) Does my friends go to the cinema?
(B) Do my friends goes to the cinema?
(C) Do my friends go to the cinema?
(D) Does my friends goes to the cinema?
Answer:
(C) Do my friends go to the cinema?

Question 5.
I like mangoes.
(A) Am I liking mangoes?
(B) Do I liked mangoes?
(C) Does I like mangoes?
(D) Do I like mangoes?
Answer:
(D) Do I like mangoes?

Question 6.
How long you will stay here.
(A) How long will you stay here?
(B) How long you shall stay here?
(C) How long would you stay here?
(D) none of these
Answer:
(A) How long will you stay here?

Question 7.
When you last visited him.
(A) When had you last visited him?
(B) When did you last visit him?
(C) When you had last visited him?
(D) When had you last visit him?
Answer:
(B) When did you last visit him?

Question 8.
This bunch of grapes tastes sour.
(A) Do this bunch of grapes taste sour?
(B) Do this bunch of grapes tastes sour?
(C) Does this bunch of grapes taste sour?
(D) Does this bunch of grapes tastes sour?
Answer:
(C) Does this bunch of grapes taste sour?

Question 9.
I saw you go there.
(A) Do I saw you go there?
(B) Did I saw you go there?
(C) Had I seen you go there?
(D) Did I see you to go there?
Answer:
(D) Did I see you to go there?

Question 10.
We are good friends.
(A) Were we good friends?
(B) Have you been good friends?
(C) Are we good friend?
(D) none of there
Answer:
(C) Are we good friend?

Question 11.
We shall never forget those happy days.
(A) Shall we never forget those happy days?
(B) Should we never forget those happy days?
(C) Shall we ever forget these days?
(D) Can we ever forget those happy days?
Answer:
(C) Shall we ever forget these days?

Question 12.
I have somebody with me.
(A) Have I somebody with me?
(B) Have I anybody with me?
(C) Have I nobody with me?
(D) none of these
Answer:
(B) Have I anybody with me?

Question 13.
I have never been to London.
(A) Have I never been to London?
(B) Have I hardly been to London?
(C) Have I ever been to London?
(D) none of these
Answer:
(C) Have I ever been to London?

Question 14.
A leopard can never change its spot.
(A) Can a leopard change its spot?
(B) Can a leopard never change its spot?
(C) Can a leopard sometimes change its sport?
(D) Can a leopard ever change its spot?
Answer:
(D) Can a leopard ever change its spot?

Odisha State Board Elements of Mathematics Class 12 Solutions CHSE Odisha Chapter 9 Integration Ex 9(b) Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 12 Math Solutions Chapter 9 Integration Exercise 9(b)

Integrate the following:
(In some cases suggestions have been given for substitution.)
(i) ∫sin 3x dx
Solution:

(ii) ∫cos ax dx
Solution:

(iii) ∫cos (2 – 7x) dx
Solution:

(iv) ∫sin \(\frac{x}{2}\) dx
Solution:

(v) ∫sec² 4x dx
Solution:

(vi) ∫cosec² \(\frac{x}{3}\) dx
Solution:

(vii) ∫sec (x + 2) tan (x + 2) dx
Solution:
∫sec (x + 2) tan (x + 2) dx
[Put x + 2 = θ
Then dx = dθ]
= ∫sec θ . tan θ dθ
= sec θ + C = sec (x + 2) + C

(viii) ∫cosec (x + \(\frac{\pi}{4}\)) cot (x + \(\frac{\pi}{4}\)) dx (x + \(\frac{\pi}{4}\) = z)
Solution:

(ix) ∫x² cos x³ dx (x³ = z)
Solution:

(x) ∫e^x . sec e^x tan e^x dx (e^x = z)
Solution:
∫e^x . sec e^x . tan e^x dx
[Put e^x = z
Then e^x dx = dz]
= ∫ sec z . tan z dz
= sec z + C = sec e^x + C

(xi) ∫\(\frac{\sec ^2 \sqrt{x}}{\sqrt{x}}\) dx
Solution:

Question 2.
(i) ∫sin x cos x dx (sin x = v)
Solution:
∫sin x cos x dx
[Put sin x = v
Then cos x dx = dv]
= ∫v dv = \(\frac{1}{2}\)v² + C
= \(\frac{1}{2}\)sin² x + C

(ii) ∫tan³ x sec² x dx (tan x = t)
Solution:
∫tan³ x sec² x dx
[Put tan x = t
Then sec² x dx = dt]
= ∫t³ dt = \(\frac{1}{4}\)t⁴ + C
= \(\frac{1}{4}\)tan⁴ x + C

(iii) ∫\(\frac{{cosec}^2 x}{1+\cot x}\) dx
Solution:
∫\(\frac{{cosec}^2 x}{1+\cot x}\) dx
[Put 1 + cot x = t
Then -cosec² x dx = dt
or, cosec² x dx = – dt]
= ∫\(\) = -∫\(\) = -ln |t| + C
= -ln |1 + cot x| + C

(iv) ∫\(\frac{\sin x}{\cos ^3 x}\) dx
Solution:

(v) ∫\(\frac{\cos x}{\sin ^5 x}\) dx
Solution:

(vi) ∫\(\frac{{cosec}^2 x(\ln x)}{x}\) dx (In x = z)
Solution:
∫\(\frac{{cosec}^2 x(\ln x)}{x}\) dx
[Put ln x = z
Then \(\frac{d x}{x}\) = dz]
= ∫cosec² z dz
= -cot z + C = -cot (ln x) + C

(vii) ∫\(\sqrt{1-\sin x}\) cos x dx
Solution:

Question 3.
(i) ∫x\(\sqrt{x^2+3}\) dx (x² + 3 = v)
Solution:

(ii) ∫\(\frac{7 d x}{2-3 x}\) dx
Solution:

(iii) ∫\(\frac{x}{\sqrt{x^2-a^2}}\) dx
Solution:

(iv) ∫\(\frac{x^2+1}{\left(x^3+3 x+7\right)^3}\) dx
Solution:

(v) ∫(x⁴ – 3x² + 1)⁴ (2x³ – 3x) dx
Solution:

Question 4.
(i) ∫e^3x dx
Solution:
∫e^3x dx
[Put 3x = t
Then 3 dx = dt
or, dx = \(\frac{1}{3}\)dt]
= ∫e^t . \(\frac{1}{3}\)dt = \(\frac{1}{3}\)e^t + C
= \(\frac{1}{3}\)e^3x + C

(ii) ∫e^2x+7 dx
Solution:
∫e^2x+7 dx
[Put 2x + 7 = t
Then 2 dx = dt
or, dx = \(\frac{1}{2}\)dt]
= ∫e^t . \(\frac{1}{2}\)dt = \(\frac{1}{2}\)e^t + C
= \(\frac{1}{2}\)e^2x+7 + C

(iii) ∫e^x/3 dx
Solution:
[Put \(\frac{x}{3}\) = t
Then dx = 3 dt
= ∫e^t . 3dt = 3e^t + C = 3e^x/3 + C

(iv) ∫\(e^{x^3}\) x² dx
Solution:

(v) ∫a^2x dx
Solution:

(vi) ∫2\(a^{x^2}\) x dx
Solution:

(vii) ∫e^2tanx sec² x dx
Solution:

(viii) ∫\(\frac{e^x}{\left(e^x-2\right)^2}\) dx
Solution:

(ix) ∫\(e^{\cos ^2 x}\) sin 2x dx
Solution:
∫\(e^{\cos ^2 x}\) sin 2x dx
[Put cos2 x = t
Then 2cos x (-sin x)dx – dt
or, -sin 2x dx = dt
or, sin 2x dx = -dt]
= ∫e^t (-dt) = e^t + C = –\(e^{\cos ^2 x}\) + C

Question 5.
(i)∫\(\frac{\sin ^{-1} x}{\sqrt{1-x^2}}\) dx
Solution:

(ii)∫\(\frac{d x}{\sqrt{1-(x-1)^2}}\)
Solution:

(iii)∫\(\frac{\left(\sec ^{-1} x\right)^2 d x}{x \sqrt{x^2-1}}\)
Solution:

(iv)∫\(\frac{d x}{x\left[1+(\ln x)^2\right]}\)
Solution:

(v)∫\(\frac{d x}{x^2+2 x+2}\) (Integrate \(\frac{d x}{(x+1)^2+1}\))
Solution:

Question 6.
(i) ∫tan 3x dx
Solution:

(ii) ∫cos \(\frac{x}{3}\) dx
Solution:

(iii) ∫sec (2x + 1) dx
Solution:
∫sec (2x + 1) dx
[Put 2x + 1 = t
Then 2 dx = dt
or, dx = \(\frac{1}{2}\)dt]
= ∫sec t . \(\frac{1}{2}\)dt = \(\frac{1}{2}\) ∫sec t dt
= \(\frac{1}{2}\) ln |sec t + tan t| + C
= \(\frac{1}{2}\) ln |sec (2x + 1) + tan (2x + 1)| + C

(iv) ∫cosec 7x dx
Solution:
∫cosec 7x dx
[Put 7x = t
Then 7 dx = dt
or, dx = \(\frac{1}{7}\)dt]
= ∫cosec t . \(\frac{1}{7}\)dt
= \(\frac{1}{7}\) ln |cosec t + cot t| + C
= \(\frac{1}{7}\) ln |cosec 7x + cot x| + C

(v) ∫2x cot (x² + 3) dx    (x² + 3 = z)
Solution:
∫2x cot (x² + 3) dx
[Put x² + 3 = z
Then 2x dx = dz]
= ∫cot dz
= In |sin z| + C
= In |sin (x² + 3)| + C

(vi) ∫e^x tan e^x dx
Solution:
∫e^x tan e^x dx
[Put e^x = t
Then e^x dx = dt]
= ∫tan t dt
= In |sec t| + C
= In |sec e^x| + C

(vii) ∫(sec 2x – 3)² dx
Solution:
∫(sec 2x – 3)² dx
∫sec² 2x dx – 6∫sec 2x dx + 9∫dx
= \(\frac{1}{2}\) tan 2x – 3 ln |sec 2x + tan 2x| + 9x + C

Question 7.
(i) ∫\(\frac{e^x+e^{-x}}{e^x-e^{-x}}\) dx
Solution:
∫\(\frac{e^x+e^{-x}}{e^x-e^{-x}}\) dx
[Put (e^x – e^-x) = t
Then (e^x + e^-x)dx = dt]
= ∫\(\frac{d t}{t}\) = ln |t| + C = ln |(e^x – e^-x| + C

(ii) ∫3^x e^2x dx
Solution:

(iii) ∫\(\frac{(x+1) \ln \left(x^2+2 x+2\right)}{x^2+2 x+2}\) dx
Solution:

Question 8.
(i) ∫\(\frac{\sin x}{\sin (x+\alpha)}\) dx
Solution:

= ∫(cos α – sin α . cot t) dt
= cos α ∫dt – sin α ∫cot dt
= cos α . t – sin α . ln |sin t| + C
= (x + α) cos α – sin α  ln |sin (x + α)| + C
= x cos α – sin α ln |sin (x + α)| + C

(ii) ∫\(\frac{\sin x}{\cos (x-\alpha)}\) dx
Solution:

(iii) ∫\(\frac{\tan x+\tan \alpha}{\tan x-\tan \alpha}\) dx
Solution:

 

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Hindi Solutions Poem 6 काँटे कम-से-कम मत बोओ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Hindi Solutions Poem 6 काँटे कम-से-कम मत बोओ

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖତ୍ ପ୍ରକ୍ଷ୍ନୌ କେ ଉତ୍ତର ଦୋ-ତୀନ୍ ୱାର୍କୋ ମେଁ ଦୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖୂତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ-ତିନି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ : )

(क) मानव का जीवन प्रशान्त कैसे हो सकता है?
(ମାନ କା ଜୀୱନ୍ ପ୍ରଶାନ୍ତ୍ କୈସେ ହୋ ସକତା ହୈ ?)
उत्तर:
मानव का जीवन ममता की शीतल छाया में कटुता का दूर न करके प्रशान्त हो सकता है। सदैव दूसरों को स्नेह, प्रेम और ममता की शीतल छाया में रखना चाहिए। ईर्ष्या रूपी कटुता को स्पष्ट करना चाहिए।

(ख) दुनिया की रीति कौन-सी है?
(ଦୁନିୟା କୀ ରୀତି କୌନ୍-ସୀ ହୈ ?)
उत्तर:
इस संसार में सब कुछ शरीर को सहन करना पड़ता है। मन हमेशा बहन करता है। कहीं पर वह स्थिर नहीं रहता। यही दुनिया की रीति है।

(ग) मनुष्य को किसके बारे में सोचना नहीं चाहिए?
(ମନୁଷ୍ୟ କୋ କିସ୍‌ ବାରେ ମେଁ ସୋଚନା ନର୍ଜୀ ଚାହିଏ ?)
उत्तर:
कठिनाइयों में किस तरह जीवन व्यतीत हुआ है उसके बारे में मनुष्य को सोचना नहीं चाहिए। अपने व्यक्तिगत दुःख तथा क्रोध से परिवेश को दुखित नहीं करना चाहिए।

(घ) साँसों के मुरदे न होने का आग्रह कवि ने क्यों किया है?
(ସାଁର୍ଡୋ କେ ମୁରଦେ ନ ହୋନେ କା ଆଗ୍ରହ କଵି ନେ କ୍ୟା କିୟା ହୈ ?)
उत्तर:
संकट चाहे कितना ही गहरा क्यों न हो, अपना विश्वास, धैर्य और साहस नहीं खोना चाहिए। अगर ऐसा न हुआ तो आदमी जिन्दा लाश बन कर रह जायेगा। इसलिए कवि ने साँसों के मुरदे न होने का आग्रह किया है।

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक या दो वाक्यों में दीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖତ୍ ପ୍ରଶ୍ନ କେ ଉତ୍ତର୍ ଏକ୍ ୟା ଦୋ ୱାର୍କୋ ମେଁ ଦୀକିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ : )

(क) यदि फूल नहीं बो सकते तो क्या करना चाहिए?
(ୟଦି ଫୁଲ୍ ନହେଁ ବୋ ସକତେ ତୋ କ୍ୟା କରନା ଚାହିଏ ?)
उत्तर:
यदि फूल नहीं बो सकते तो काँटे नहीं बोना चाहिए।

(ख) कौन-सी घाटी अगम होती है?
(କୌନ୍-ସୀ ଘାଟୀ ଅଗମ୍ ହୋତୀ ହୈ ?)
उत्तर:
चेतना की घाटी अगम होती है।

(ग) किसको कमजोर कहा गया है?
(କିସ୍କୋ କମ୍ପୋର୍ କହା ଗୟା ହି ?)
उत्तर:
मानव के मन को कमजोर कहा गया है।

(घ) संकट में अगर मुस्करा न सको तो क्या करना चाहिए?
(ସଂକଟ୍ ମେଁ ଅଗର୍ ମୁସ୍କରା ନ ସକୋ ତୋ କ୍ୟା କରନା ଚାହିଏ?)
उत्तर:
संकट में अगर मुस्कुरा न सको तो भय से कातर नहीं होना चाहिए।

(ङ) चेतन किसे कहा गया है?
(ଚେତନ୍ କିସେ କହା ଗୟା ହୈ ?)
उत्तर:
सुख की अभिमानी मदिरा में जो जागता है, उसे चेतन कहा गया है।

(च) तुम अगर जाग नहीं सकते तो क्या करना चाहिए?
(ତୁମ୍ ଅଗର୍ ଜାର୍ ନହେଁ ସକତେ ତୋ କ୍ୟା କରନା ଚାହିଏ?)
उत्तर:
तुम अगर जाग नहीं सकते तो सेज बिछाकर सोना नहीं चाहिए।

(छ) क्या करने से संकट का वेग कम नहीं होता?
(ଜ୍ୟା କର୍‌ନେ ସେ ସଂକଟ୍ କା ବେଗ୍ କମ୍ ନର୍ଜୀ ହୋତା ?)
उत्तर:
सामने आये संकट को अनसुना और अचीह्ना कर देने से संकट का वेग कम नहीं होता।

(ज) संशय के सूक्ष्म कुहासे में क्या नहीं होता?
(ସଂଶୟ କେ ସୂକ୍ଷ୍ମ କୁହାସେ ହେଁ କ୍ୟା ନର୍ମୀ ହୋତା ?)
उत्तर:
संशय के सूक्ष्म कुहासे में क्षण भर के लिए विश्वास नहीं रमता।

(झ) किसमें भी पवन का जयघोष नहीं थमता?
(କିସ୍‌ ଭୀ ପୱନ୍ କା ଜୟଘୋଷ୍ ନହୀଁ ଥମତା?)
उत्तर:
बादलों की गड़गड़ाहट के बीच पवन का जयघोष नहीं थमता।

(ञ) अगर विश्वासों पर न बढ़ सको तो कम-से-कम क्या नहीं ढोना चाहिए?
(ଅଗର ବିଶ୍ଵାର୍ଥେ ପର୍ ନ ବଢୁ ସକୋ ତୋ କମ୍-ସେ-କମ୍ କ୍ୟା ନହଁ ଢୋନା ଚାହିଏ ?)
उत्तर:
अगर हम विश्वासों पर न बढ़ सके तो कम-से-कम साँसों के मुरदे नहीं ढोना चाहिए।

3. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक शब्द में दीजिए:
उत्तर:
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ କେ ଉତ୍ତର ଏକ୍-ଏକ୍ ଶବ୍ଦ ମେଁ ଦୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଦିଅ : )

(क) प्रस्तुत कविता का कवि कौन है?
(ପ୍ରସ୍ତୁତ କତା କା କଣ୍ଟି କୌନ୍ ହୈ ?)
उत्तर:
रामेश्वर शुक्ल अंचल

(ख) कम-से-कम क्या नहीं बोना चाहिए?
(କମ୍-ସେ-କମ୍ କ୍ୟା ନହୀ ବୋନା ଚାହିଏ ?)
उत्तर:
काँटे

(ग) चेतना की घाटी का स्वरूप कैसा है?
(ଚେତନା କୀ ଘାଟୀ କା ସ୍ଵରୂପ୍ କୈସା ହୈ ?)
उत्तर: अगम

(घ) मानव के मन को क्या माना गया है?
(ମାନବ୍ କେ ମନ୍ କୋ କ୍ୟା ମାନା ଗୟା ହୈ ?)
उत्तर:
कमजोर

(ङ) किसकी शीतल छाया में कटुता का शमन हो सकता है?
(କିସ୍‌ ଶୀତଲ୍ ଛାୟା ମେଁ କଟୁତା କା ଶମନ୍ ହୋ ସକ୍ତା ହୈ ?)
उत्तर:
ममता

(च) किसके धुल जाने से मुँदे नयन खुल जाते हैं?
(କିସ୍‌ ଧୂଲ୍ ଜାନେ ସେ ମୁଁଦେ ନୟନ୍ ଖୁଲ୍ ଜାତେ ହୈ?)
उत्तर:
ज्वालाएँ के।

(छ) किस पर विश्वास करना चाहिए?
(କିସ୍ ପର୍ ବିଶ୍ଵାସ୍ କର୍‌ନା ଚାହିଏ ? )
उत्तर:
सपने

(ज) सुख की कौन-सी मदिरा में जागने वाले को चेतन कहा गया है?
(ସୁଖ୍ କୀ କୌନ୍-ସୀ ମଦିରା ମେଁ ଜାଗନେ ୱାଲେ କୋ ଚେତନ କହା ଗୟା ହୈ ?)
उत्तर:
अभिमानी

(झ) संशय का कुहासा कैसा होता है?
(ସଂଶୟ କା କୁହାସା କୈସା ହୋତା ହୈ?)
उत्तर: सूक्ष्

(ञ) किसके मुर्दे ढोने के लिए मना किया गया है?
(କିସ୍‌ ମୁହେଁ ଜୋନେ କେ ଲିଏ ମନା କିମ୍ବା ଗୟା ହୈ ?)
उत्तर:
साँसों के

4. निम्नलिखित अवतरणों के अर्थ स्पष्ट कीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖତ୍ ଅବତରଣୋ କେ ଅର୍ଥ ସ୍ପଷ୍ଟ କୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଅବତରଣଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ସ୍ପଷ୍ଟ କର : )

(क) यदि फूल नहीं बो सकते तो
काँटे कम-से-कम मत बोओ ।
(ୟଦି ଫୁଲ୍ ନହୀ ବୋ ସକତେ ତୋ)
(କାଁଟେ କମ୍-ସେ-କମ୍ ମତ ବୋଓ )।
उत्तर:
कवि कहते हैं कि अगर तुम किसी के रास्ते में फूल नहीं बिछा सकते तो काँटें भी मत बिछाओ। इसका अर्थ यह है कि अगर तुम किसी का उपकार नहीं कर सकते तो कम-से- कम अपकार मत करो।

(ख) ज्वालाएँ जब धूल जाती हैं
खुल- खुल जाते हैं मुँदे नयन।
ଜ୍ଵାଲାଏଁ ଜବ୍ ଧୂଲ୍ ଜାତୀ ହୈ
ଖୁଲ୍-ଖୁଲ୍ ଜାତେ ହୈ ମୁଁଦେ ନୟନ।
उत्तर:
इसमें कवि यह कहते हैं कि शान्ति और सौहार्द के सुखद स्पर्श से जीवन की ज्वालाए धूल जाती हैं।

(ग) है अगम चेतना की घाटी।
(ହି ଅଗମ୍ ଚେତନା କୀ ଘାଟୀ ।)
उत्तर:
अंचल कहते हैं कि चेतना की घाटी अगम होती है क्यों कि मानव का मन बहुत ही कमजोर होता है।

(घ) सुख की अभिमानी मदिरा में जो जाग सका, वह है चेतन।
ସୁଖ୍ କୀ ଅଭିମାନୀ ମଦିରା ମେଁ ଜୋ ଜାଗ ସକା, ୱହ ହୈ ଚେତନ।
उत्तर:
कवि के अनुसार जो व्यक्ति दुःख में भी जी सका, वही सच्चा चेतन प्राणी है। क्योंकि जीवन सुख-दुःख दोनो से बना है। इसी कारण कवि ने कहा है कि ‘सुख की अभिमानी मदिरा में जो जा सका, वह है चेतन’।

(ङ) यदि बढ़ न सको विश्वासों पर
साँसों के मुरदे मत ढोओ।
ୟଦି ବଢ଼ି ନ ସ ବିଶ୍ଵାସୌ ପର୍
ସାଁର୍ଡୋ କେ ମୁରଦେ ମତ୍ ଢୋଓ।
उत्तर:
कवि कहते हैं कि संकट चाहे कितना ही गहरा क्यों न हो, अपना विश्वास, धैर्य और साहस कभी भी नहीं खोना चाहिए। ऐसा न होने पर आदमी एक जिंदा लाशा की तरह हो जाएगा।

5. रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए :
(ରିକ୍ତ ସ୍ଥାନୌ କୀ ପୂର୍ତ୍ତି କୀଜିଏ : )
(ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର : )

(क) है अगम ……………… की घाटी, कमजोर बड़ा मानव का ……………….।
उत्तर:
चेतना, मन

(ख) होकर निर्मलता में …………….. बहता प्राणों का ……………… पवन।
उत्तर:
प्रशान्त, क्षुब्ध

(ग) हर …………………… पर विश्वास करो, लो लगा चाँदनी का ……………………..
उत्तर:
सपने, चन्दन

(घ) ……………….. की अभिमानी मदिरा में जो …………………….. सका, वह है चेतन।
उत्तर:
सुख, जाग

(ङ) संशय के सूक्ष्म ……………….में ………………. नहीं क्षण भर रमता।
उत्तर:
कुहासे, विश्वास

6. नीचे लिखे प्रश्नों के उत्तर दिये गये विकल्यों में से चुनकर लिखिए:
(ନିଚେ ଲିଖେ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର୍ ଦିୟେ ଗୟେ ବିକଛେଁ ମେଁ ସେ ଚୁନ୍‌କର୍ ଲିଖ୍ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ବାଛି କରି ଲେଖ : )

(क) किसके घेरों में मारुत का जयघोष नहीं थमता?
(i) शत्रुओं के
(ii) मनुष्यों के
(iii) बादलों के
(iii) बादलों के
(iv) बिजली के
उत्तर:
(iii) बादलों के

(ख) किसमें बीते हुए जीवन को याद नहीं करना चाहिए?
(i) ज्वालाओं में
(ii) दुःख में
(ii) सुख में
(iv) विपत्ति में
उत्तर:
(i) ज्वालाओं में

(ग) मानव के मन को कहा गया है
(i) चंचल
(ii) कमजोर
(iii) चेतन
(iv) सजग
उत्तर:
(ii) कमजोर

(घ) सुख की अभिमानी मदिरा में जीनेवाले को कहा गया है
(i) शराबी
(ii) सुखी
(iii) घमण्डी
(iv) चेतन
उत्तर:
(iv) चेतन

(ङ) किसकी शीतल छाया में कटुता का शमन होता है?
(i) ममता की
(ii) पेड़ की
(iii) प्रेम की
(iv) घर की
उत्तर:
(i) ममता की

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

1. प्रयुक्त तुकवाले शब्द लिखिए:
(ପ୍ରସ୍ତୁତ୍ ପାଠ୍ ମେଁ ପ୍ରୟୁକ୍ତ ତୁକଲେ ଶବ୍ଦ ଲିଖୁଏ : )
(ପ୍ରସ୍ତୁତ ପାଠରେ ଯତିପାତ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।)
उदाहरण: नयन – पवन। ममता – कटुता।
(तुक = शब्दों के अंत के समान अंश, जैसे- ‘न’ और ‘ता’)
उत्तर:
मन – शमन,
चंदन – जीवन,
तन – मन,
जमता – कमता,
रमता – थमता,
ढोओ – बोओ,
सोओ – बोओ।

2. प्रस्तुत कविता में बहुत सारे विशेषण शब्दों का प्रयोग हुआ है।
(ପ୍ରସ୍ତୁତ କବିତା ମେଁ ବହୁତ୍ ସାରେ ବିଶେଷଣ ଶରେଁ କା ପ୍ରୟୋଗ ହୁଆ ହୈ ।)
(ପ୍ରସ୍ତୁତ କବିତାରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ବିଶେଷଣ ଶବ୍ଦର ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଅଛି ।)
जैसे- अगम, कमजोर, शीतल आदि।
इस तरह दूसरे विशेषण शब्दों को छाँटिए।
(ଇସ୍ ତରହ ଦୂସ୍‌ରେ ବିଶେଷଣ-ଶରେଁ କୋ ନାଁଟିଏ ।)
(ଏହିପରି ଅନ୍ୟ ବିଶେଷଣ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ବାଛି ଲେଖ ।)
उत्तर:
मुँदै, क्षुब्ध, अभिमानी, सूक्ष्म

3. प्रस्तुत कविता में बहुत सारे विशेषण शब्दों का प्रयोग हुआ है।
(ପ୍ରସ୍ତୁତ୍ ପାଠ୍ ମେଁ ‘ପ୍ରଶାନ୍ତ’ ଶବ୍ଦ ଆୟା ହୈ ।)
(ପ୍ରସ୍ତୁତ ପାଠରେ ‘ପ୍ରଶାନ୍ତ’ ଶବ୍ଦ ଅଛି ।)

इस शब्द के पहले लगा हुआ अंश ‘प्र’ एक उपसर्ग है। यह अधिकता का सूचक है।
(ଇସ୍ ଶବ୍ଦ କେ ପହଲେ ଲଗା ହୁଆ ଅଂଶ ‘ପ୍ର’ ଏକ୍ ଉପସର୍ଗ ହୈ ୟହ ଅଧ୍ଵକତା କା ସୂଚକ ହୈ ।)
(ଏହି ଶବ୍ଦର ଆରମ୍ଭରେ ଲଗାଯାଇଥିବା ଅଂଶ ‘ପ୍ର’ ଏକ ଉପସର୍ଗ। ଏହା ଅଧ୍ଵକତାର ସୂଚକ ।)

जो शब्दांश किसी मूल शब्द के पहले लगकर उसके अर्थ या भाव को बदल देते हैं, उन्हें उपसर्ग कहते हैं।
(ଜୋ ଶତାଂଶ କିସୀ ମୂଳ ଶବ୍ଦ କେ ପହଲେ ଲଗ୍‌କର୍ ଉସକେ ଅର୍ଥ ୟା ଭାଙ୍ଗୁ କୋ ବଦଳ ଦେତେ ହେଁ, ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ଉପସର୍ଗ କହତେ ହୈ ।)
(ଯେଉଁ ଶତାଂଶ କୌଣସି ମୂଳ ଶବ୍ଦର ପୂର୍ବରୁ ଲାଗକରି ତାହାର ଅର୍ଥ ବା ଭାବକୁ ବଦଳାଇ ଦିଏ, ତାହାକୁ ‘ଉପସର୍ଗ’ କୁହାଯାଏ ।)

इस तरह के उपसर्ग-प्रयुक्त शब्दों की सूची तैयार कीजिए।
(ଇସ୍ ତରହ କେ ଉପସର୍ଗ-ପ୍ରଯୁକ୍ତ ଶର୍କୋ କୀ ସୂଚୀ ତୈୟାର କୀଜିଏ ।)
(ଏହିପରି ଉପସର୍ଗ ବ୍ୟବହୃତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ସୂଚୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।)
उत्तर:
अगम, कमजोर, अभिमनी, संकल्प, अनसुना, अचीह्ना

Very Short & Objective Type Questions with Answers

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
‘काँटे कम-से-कम मत बोओ का रचयिता कौन हैं?
उत्तर:
रामेस्वर शुक्ल ‘अंचल’ काँटे कम-से-कम मत बोओ का रचयिता है।

प्रश्न 2.
कवि कैसे चन्दन लगाने को कह रहे हैं?
उत्तर:
कवि चाँदनी का चन्दन लगाने को कह रहे हैं।

प्रश्न 3.
संकल्प कैसे जागृत नहीं होता?
उत्तर:
पग पग पर शोर मचाने से संकल्प जागृत नहीं होता।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द / एक वाक्य में दिजिए।

प्रश्न 1.
भूलकर भी किसमें मदांध नहीं होना चाहिए?
उत्तर:

प्रश्न 2.
शोर मचाने पर मन में क्या नहीं जमता?
उत्तर:
संकल्प

प्रश्न 3.
हमें किस पर विश्वास करना चाहिए?
उत्तर:
हर सपने पर

प्रश्न 4.
हर सपने पर विश्वास करो और किसका चंदन लगा लो?
उत्तर:
चाँदनी का

प्रश्न 5.
विश्वास क्षणभर कहाँ टिक नहीं सकता?
उत्तर:
संशय के कुहासे में

प्रश्न 6.
चेतना की घाटी कैसी होती है?
उत्तर:
अगम

प्रश्न 7.
कटुता का शमन किसमें हो जाता है?
उत्तर:
ममता की शीतल छाया म

प्रश्न 8.
‘काँटे कम-से-कम मत बोओ’ कविता के रचयिता कौन है?
उत्तर:
रामेश्वर शुक्ल ‘अंचल’

प्रश्न 9.
संकट में अगर हम मुस्कारा न सके तो क्या करना चाहिए?
उत्तर:
भय से कातर नहीं होना चाहिए

प्रश्न 10.
अगर विश्वासों पर न बढ़ सको तो कम-से-कम क्या नहीं होना चाहिए?
उत्तर:
साँसों के मुंरदे

प्रश्न 11.
जीवन किससे बना है?
उत्तर:
सुख और दुःख दोनों से

C. रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए।

प्रश्न 1.
यदि हम फूल नहीं वो सकते तो कमसे कम ……………….. मत वोओ।
उत्तर:
काँटे

प्रश्न 2.
सुख की अभिमानी मदिरा में जो जाग सका, वह …………………. है।
उत्तर:
चेतन

प्रश्न 3.
…………………. करने से संकट का वेग कम नहीं होता। को अगमय कहा है।
उत्तर:
अनसुना

प्रश्न 4.
कवि ने ……………….. को अगमय कहा है।
उत्तर:
चेतना की घाटी

प्रश्न 5.
…………………… घेरों में मारुत का जयघोष नहीं थमता।
उत्तर:
वादलों के

प्रश्न 6.
मानव के मन को ……………………. माना गया है।
उत्तर:
कमजोर

प्रश्न 7.
प्रेम के स्पर्श से ………………….. खुल जाते है।
उत्तर:
मुँदे नयन

प्रश्न 8.
……………………. पर विश्वास करना चाहिए।
उत्तर:
अपने संकल्प पर

प्रश्न 9.
संशय का कुहासा ……………………. होता है।
उत्तर:
सूक्षम

प्रश्न 10.
मदिरा का अर्थ है …………………….।
उत्तर:
नया

D. ठिक् या भूल लिखिए।

प्रश्न 1.
सुख की अभिमानी सी मदिरा में जागनेवाले को चेतन कहा गया है?
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 2.
कटुता का खुद की छाया शमन हो जाती है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 3.
अगर तुम जाग नहीं सके, तो कमसेकम रोना नहीं चाहिए।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 4.
ज्वालाओं में बीते हुए जीवन को याद नहीं करना चाहिए।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 5.
अनसुना करने से विश्वास कम नहीं होता।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 6.
ममता की शीतल छाया में कटुता का शमन हो सकता है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 7.
बादल के घेरों में मारूत का जयघोष नहीं थमता।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 8.
हवाएँ धूल जाने से मूँदे नयन खुल जाते हैं।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 9.
कवि चाँदनी का चंदन लगाने को कह रहे हैं।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 10.
कवि ने कुहासे की तुलना दुःख से की।
उत्तर:
भूल

Multiple Choice Questions (mcqs) with Answers

सही उत्तर चुनिए : (MCQS )

1. भूलकर भी किसमें मदांध नहीं होना चाहिए?
(A) तुच्छ वित्त में
(B) मत्त चित्त में
(C) अच्छे मित्र में
(D) दुष्ट संत में
उत्तर
:(A) तुच्छ वित्त में

2. शोर मचाने पर मन क्या नहीं जमता?
(A) संकल्प
(B) संकट
(C) अभिमान
(D) क्षुब्ध पवन
उत्तर:
(A) संकल्प

3. हमें किस पर विश्वास करना चाहिए?
(A) अपने दुश्मन पर
(B) हर सपने पर
(C) हर फूल पर
(D) चेतना की घाटी पर
उत्तर:
(B) हर सपने पर

4. हर सपने पर विश्वास करो और किसका चंदन लगा लो?
(A) मलय काठ का
(B) सफेद खडिया का
(C) चाँदनी का
(D) जन्मभूमि की मिट्टी का
उत्तर:
(C) चाँदनी का

5. विश्वास क्षणभर कहाँ टिक नहीं सकता?
(A) संकट के वेग में
(B) बादलों के घेरों में
(C) मुरदों की साँसों में
(D) संशय के कुहासे में
उत्तर:
(D) संशय के कुहासे में

6. पग-पग पर शोर मचाने से मन में क्या नहीं जमता?
(A) विकल्प
(B) बादलों के घेरों में
(C) मुरदों की साँसों में
(D) संशय के कुहासे में
उत्तर:
(D) संशय के कुहासे में

7. चेतना की घाटी कैसी होती है?
(A) अगम
(B) साहस
(C) भय
(D) संकल्प
उत्तर:
(A) अगम

8. सुख की कौन-सी मदिरा में जागनेवाले को चेतन कहा गया है?
(A) अभिमानी
(B) मनमानी
(C) स्वच्छंद
(D) अहंकारी
उत्तर:
(A) अभिमानी

9. संशय का कुहासा कैसा होता है?
(A) तीक्षण
(B) सूक्ष्म
(C) अगम्य
(D) साँसों
उत्तर:
(B) सूक्ष्म

10. किसके धूलजाने से मूँद नयन खुल जाते हैं?
(A) मैल
(B) जल
(C) ज्वालाएँ
(D) आँसू
उत्तर:
(C) ज्वालाएँ

11. कौन-सी घाटी अगम होती है?
(A) पहाड़ की घाटी
(B) संकट की घाटी
(C) चेतना की घाटी
(D) विवेचन की घाटी
उत्तर:
(C) चेतना की घाटी

12. कटुता को शमन करती है
(A) ममता के छाया
(B) धूप-छाया
(C) पड़े की छाया
(D) खुद की छाया
उत्तर:
(A) ममता के छाया

13. सुख की अभिमानी मदिरा में जो जाग सका, वह है
(A) मन
(B) विवेक
(C) तन
(D) चेतन
उत्तर:
(D) चेतन

14. अगर तुम जाग नहीं सके, तो कम-से-कम क्या नहीं करना चाहिए
(A) सोना नहीं चाहिए
(B) सोना चाहिए
(C) रोना चाहिए
(D) रोना नहीं चाहिए
उत्तर:
(A) सोना नहीं चाहिए

15. क्या करने से संकट का वेग कम नहीं होता?
(A) अवहेलना
(B) अनसुना
(C) संकल्प
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(B) अनसुना

16. संशय के सुक्ष्म कुहासे में क्या नहीं रमता?
(A) विश्वास नहीं रमता
(B) आशा नहीं रमती
(C) कुहासे नहीं रमता
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) विश्वास नहीं रमता

17. अगर विश्वासों पर न बढ़ सको तो कम-से-कम क्या नहीं होना चाहिए?
(A) साँसों के मुरदे
(B) मलवे
(C) मुरदे
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) साँसों के मुरदे

18. कवि ने किसे अगम्य कहा है ?
(A) दुबलों को
(B) अभिमानी व्यक्ति को
(C) ईर्ष्यालु को
(D) मानव के मन को
उत्तर:
(D) मानव के मन को

यह कविता

प्रस्तुत कविता कवि की एक प्रगतिशील रचना है। कवि का आग्रह है कि आदमी स्वार्थी नहीं, परोपकारी बने। वह दुःख नहीं, सुख दे। सुख न दे सके तो कम-से-कम किसी को कष्ट न पहुँचाये। इसलिए कवि कहता है कि यदि तुम किसी के रास्ते पर फूल नहीं बो सकते तो कम-से-कम काँटें तो मत बोओ। अपने मन को अपने सुख-दुःख के चक्कर में डालकर छोटा न करो। दूसरों को स्नेह, प्रेम और ममता की शीतल छाया में रखो। ईर्ष्याी की कटुता समाप्त करो। क्योंकि शान्ति – सौहार्द के सुखद स्पर्श से जीवन की ज्वालाएँ बुझ जाती हैं।

अपने व्यक्तिगत दुःख तथा क्रोध से परिवेश को दुःखी मत करो। शान्ति फैलाओ। संकट के समय अगर मुस्करा न सको तो व्याकुल भी मत होओ। आशा के सपने देखो। पर जलो मत शान्ति से उसे पाने की चेष्टा करो। जो व्यक्ति दुःख में भी जी सका, वही सच्चा चेतन प्राणी है। क्योंकि जीवन सुख और दुःख दोनों से बना है। कवि ने ठीक ही कहा है कि ‘सुख की अभिमानी मदिरा में जो जाग सका, वह है चेतन’। जीवन को जागकर भोगो। सोकर उदासीन न हो जाओ। संकट से मुँह मोड़ना, संघर्ष न करना कायरता है। तुम दूसरों का हौंसला बढ़ाओ। धीरज बँधाओ। जैसे बादलों की गड़गड़ाहट के बीच पवन का जयघोष बन्द नहीं होता, वैसे संकट चाहे कितना गहरा हो; अपना विश्वास, धैर्य, साहस नहीं खोना चाहिए। नहीं तो आदमी जिन्दा लाश हो जाएगा।

ପ୍ରସ୍ତୁତ କବିତା କବିଙ୍କର ଏକ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ରଚନା। କବି ଆଗ୍ରହ କରୁଛନ୍ତି ଯେ ମଣିଷ ସ୍ବାର୍ଥୀ ନ ହୋଇ ପରୋପକାରୀ ହେଉ। ସେ ଦୁଃଖ ନ ଦେଇ ସୁଖ ଦେଉ। ଯଦି ସୁଖ ନ ଦେଇ ପାରିବ ତାହାହେଲେ କାହାରିକୁ କଷ୍ଟ ନ ଦେଉ। ଏଣୁ କବି କହୁଛନ୍ତି ଯେ ଯଦି ତୁମେ କାହାରି ରାସ୍ତାରେ ଫୁଲ ବିଛାଇ ନ ପାରୁଛ ନାହିଁ, କଣ୍ଟା ମୋଟେ ବିଛାଅ ନାହିଁ । ନିଜ ମନକୁ ନିଜର ସୁଖ-ଦୁଃଖ ରୂପୀ ଭଉଁରୀରେ ପକାଇ କେବେ ନିଜକୁ ଛୋଟ ମଣ ନାହିଁ। ଅନ୍ୟକୁ ସ୍ନେହ, ପ୍ରେମ ଓ ମମତାର ଶୀତଳ ସ୍ପର୍ଶରେ ରଖ। ଈର୍ଷାର କଟୁତାକୁ ସମାପ୍ତ କରିଦିଅ। ଯେହେତୁ ଶାନ୍ତି ସୌହାର୍ଘ୍ୟର ସୁଖଦ ସ୍ପର୍ଶଦ୍ବାରା ଜୀବନର ଜ୍ଵାଳାସବୁ ଲିଭିଯାଏ। ନିଜର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଦୁଃଖ ତଥା

କ୍ରୋଧଦ୍ଵାରା ପରିବେଶକୁ ଦୁଃଖୀ କର ନାହିଁ। ଶାନ୍ତିର ପ୍ରଚାର କର। ବିପଦ ସମୟରେ ଯଦି ହସି ନ ପାରୁଛ ତାହାହେଲେ ବ୍ୟାକୁଳ ମଧ୍ୟ ହୁଅ ନାହିଁ। ଆଶାର ସ୍ଵପ୍ନ ଦେଖ। କିନ୍ତୁ ଈର୍ଷା କର ନାହିଁ। ଶାନ୍ତଦ୍ଵାରା ତାକୁ ପାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକର। ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଦୁଃଖ ମଧ୍ଯରେ ବଞ୍ଚିପାରେ, ସେ ହିଁ ପ୍ରକୃତରେ ଚେତନ ପ୍ରାଣୀ। ହୋଇପାରିଛି, ସେ ହିଁ ଚେତନ। ଜୀବନକୁ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇ ଉପଭୋଗ କର। ଶୋଇକରି ଉଦାସୀନ ହୁଅ ନାହିଁ। ବିପଦ ଦେଖ୍ ଦୂରେଇ ଯିବା, ସଂଘର୍ଷ ନ କରିବା ଭୀରୂତାର ଲକ୍ଷଣ। ତୁମେ ଅନ୍ୟକୁ ସାହସ ପ୍ରଦାନ କର। ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଦିଅ। ଧୈର୍ଯ୍ୟ, ସାହସକୁ କେବେହେଲେ ଛାଡ଼ିବ ନାହିଁ। ଯଦି ସେ ସମୟରେ ଧୈର୍ଯ୍ୟଚ୍ୟୁତ ହେବ ତାହାହେଲେ ଜୀବିତ ଶବ ପରି ହୋଇଯିବ।

(i) यदि फूल नहीं बो सकते तो
काँटे कम से कम मत बोओ!
(?)
है अगम चेतना की घाटी, कमजोर बड़ा मानव का मन;
ममता की शीतल छाया में होता कटुता का स्वयं शमन!
ज्वालाएँ जब धुल जाती हैं, खुल-खुल जाते हैं मुँदे नयन
होकर निर्मलता में प्रशान्त बहता प्राणों का क्षुब्ध पवन।
संकट में यदि मुस्का न सको भय से कातर हो मत रोओ!
यदि फूल नहीं बो सकते तो, काँटे कम से कम मत बोओ।

କୀ ଘାଟୀ,
ହୈ ଅଗମ୍ ଚତେନା କମ୍ପୋଜୋର୍ ବଡ଼ା ମାନ କା ମନ୍;
ମମତା କୀ ଶୀତଲ୍ ଛାୟା ମେଁ ହୋତା କଟୁତା କା ସ୍ଵୟଂ ଶମନ୍!
ଜ୍ଵାଲାଏଁ ଜବ୍ ଧୁଲ୍ ଜାତୀ ହୈ, ଖୁଲ୍-ଖୁଲ୍ ଜାତେ ହୈ ମୁଁଦେ ନୟନ୍।
ହୋକର୍ ନିର୍ମଲତା ମେଁ ପ୍ରଶାନ୍ତ ବହତା ପ୍ରାର୍ଥେ କା କ୍ଷୁବ୍ଧ ପୱନ୍।
ସଂକଟ୍ ମେଁ ଯଦି ମୁସ୍କା ନ ସକୋ ଭୟ ସେ କାତର ହୋ ମଡ୍ ରୋଓ!
ଯଦି ଫୁଲ୍ ନହୀ ବୋ ସକତେ ତୋ, କାଁଟେ କମ୍ ସେ

हिन्दी व्याख्या:
इसमें कब कहते हैं कि अगर तुम किसी के रास्ते में फूल नहीं बो सकते तो कम से कम काँटें मत बोओ। अपने मन को अपने सुख-दुःख के चक्कर में डालकर छोटा मत करो। दूसरों को स्नेह-प्रेम और ममता का शीतल छाया प्रदान करो। इर्ष्या की कटुता को समाप्त करो। क्योंकि शान्ति- सौहार्द के मुख्य स्पर्श से जीवन की ज्वालाएँ बुझ जाती है। अपने निजी जीवन के दुःख तथा क्रोध से परिवेश को दुःखी मत करो। शान्ति फैलाओ। संकट के समय अगर मुस्कुरा नहीं सकते तो भय से बिचलित मत ଶିଆଁ।

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
କବି କହୁଛନ୍ତି ଯଦି ତୁମେ କାହା ରାସ୍ତାରେ ଫୁଲ ବିଛାଇ ପାରୁନାହଁ, ତେବେ କଣ୍ଟା ବିଛାଅ ନାହିଁ। ନିଜ ମନକୁ ନିଜର ସୁଖ-ଦୁଃଖ ରୂପି ଭଉଁରିରେ ପକାଇ କେବେ ନିଜକୁ ଛୋଟ ମଣ ନାହିଁ। ଅନ୍ୟକୁ ସ୍ନେହ-ପ୍ରେମ ଓ ମମତାର ଶିତଳ ସ୍ପର୍ଶରେ ରଖ। ଈର୍ଷାର କଟୁତାକୁ ସମାପ୍ତ କରିଦିଅ। ଯେହେତୁ ଶାନ୍ତି-ସୌହାର୍ଯ୍ୟର ସୁଖଦ ସ୍ପର୍ଶଦ୍ବାରା ଜୀବନର ଜ୍ଵାଳାସବୁ ଲିଭିଯାଏ। ନିଜର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଦୁଃଖଦ୍ଵାରା ପରିବେଶକୁ ଦୁଃଖୀ କର ନାହିଁ। ଶାନ୍ତିର ପ୍ରଚାର କର। ବିପଦ ସମୟରେ ଯଦି ହସି ନ ପାରୁଛ ତେବେ ଭୟରେ ବିଚଳିତ ହୁଅ ନାହିଁ।

(ii) हर सपने पर बिश्वास करो, लो लगा चाँदनी का चन्दन,
मत याद करो, मत सोचो-ज्वाला में कैसे बीता जीवन,
इस दुनिया की है रीति यही सहता है तन, बहता है मन!
सुख की अभिमानी मदिरा में जो जाग सका, वह है चेतन!
इसमें तुम जाग नहीं सकते, तो सेज बिछाकर मत सोओ!
यदि फूल नहीं बो सकते तो, काँटे कम से कम मत बोओ!
(୨)
ହର୍ ସପନେ ପର୍ ବିଶ୍ଵାସ କରୋ, ଲୋ ଲଗା ଚାଁଦନୀ କା ଚନ୍ଦନ,
ମତ୍ ୟାଦ୍ କରୋ, ମତ୍ ସୋଚୋ-ଜ୍ବାଲା ମେଁ କୈସେ ବୀତା ଜୀୱନ୍,
ଇସ୍ ଦୁନିୟା କୀ ହୈ ରୀତି ୟହୀ- ସହତା ହୈ ତନ୍, ବହତା ହୈ ମନ୍!
ସୁଖ୍ କୀ ଅଭିମାନୀ ମଦିରା ମେଁ ଜୋ ଜାଗ୍ ସକା, ୱହ ହୈ ଚେତନ୍!
ଇସ୍‌ ତୁମ୍ ଜାର୍ ନହୀ ସକତେ, ତୋ ସେଜ୍ ବିଛାକର୍ ମତ୍ ସୋଓ!
ୟଦି ଫୁଲ୍ ନହୀ ବୋ ସକତେ ତୋ, କାଁଟେ କମ୍ ସେ କମ୍ ମତ୍ ବୋଓ !

हिन्दी व्याख्या:
सपने देखो। हर सपने पर विश्वास करो। यह मत सोचो कि किन परिस्थितियों में तुम्हारा जीवन बीत रहा है। सबकुछ शान्ति से पाने की कोशिश करो। जो मनुष्य दुःख में भी जीता है, वही सच्चा चेतन प्राणी है। क्योंकि यह जीवन सुख – दुःख दोनों से बना है। इसलिए कवि ने ठीक ही कहा है कि ‘सुख की अभिमानी मदिरा में जो जाग सका, वह है चेतन। जीबन को जागकर उपभोग करो। सोकर उदासीन मत हो जाओ।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
କବି କହୁଛନ୍ତି ଆଶାର ସ୍ଵପ୍ନ ଦେଖ କିନ୍ତୁ ଈର୍ଷା କର ନାହିଁ। ଶାନ୍ତି, ସ୍ନେହ ଓ ପ୍ରେମଦ୍ଵାରା ତାକୁ ପାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କର। ଯେଉଁ ମାନବ ଦୁଃଖ ମଧ୍ଯରେ ବଞ୍ଚିପାରେ, ସେ ହିଁ ପ୍ରକୃତରେ ଚେତନ ପ୍ରାଣୀ। ଜୀବନ ସୁଖ- ଦୁଃଖରେ ଗଢ଼ା। ତେଣୁ କବି ଠିକ୍ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସୁଖର ଅଭିମାନୀ ମଦିରାରେ ଯିଏ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇପାରିଛି। ସେ ହିଁ ଚେତନ, ଜୀବନକୁ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇ ଉପଭୋଗ କର। ଶୋଇ କରି ଉଦାସୀନ ହୁଅ ନାହିଁ।

(iii) पग-पग पर शोर मचाने से मन में संकल्प नहीं जमता,
अनसुना अचीह्रा करने से संकट का बेग नहीं कमता,
संशय के सूक्ष्म कुहासे में बिश्वास नहीं क्षण भर रमता,
बादल के घेरों में भी तो जय घोष न मारुत का थमता।
यदि बढ़ न सको बिश्वासों पर साँसों के मुरदे मत ढोओ!
यदि फूल नहीं बो सकते तो, काँटे कम से कम मत बोओ!

ପଗ୍-ପଗ୍ ପର୍ ଶୋର୍ ମଚାନେ ସେ ମନ୍ ମେଁ ସଂକଳ୍ପ ନହିଁ ଜମ୍ତା,
ଅନସୁନା ଅଚୀହ୍ନା କରନେ ସେ ସଂକଟ୍ କା ବେଗ୍ ନହୀ କମତା,
ସଂଶୟ କେ ସୂକ୍ଷ୍ମ କୁହାସେ ମେଁ ବିଶ୍ଵାସ୍ ନହୀ କ୍ଷଣ୍ ଭର୍ ରମତା,
ବାଦଲ୍ କେ ଘେରୌ ମେଁ ଭୀ ତୋ ଜୟ ଘୋସ୍ ନ ମାରୁତ୍ କା ଥମତ।
ଯଦି ବଢ଼ି ନ ସ ବିଶ୍ଵାର୍ଡୋ ପର ସାଁର୍ଡୋ କେ ମୁରଦେ ମତ୍ ଜୋଓ!
ୟଦି ଫୁଲ୍ ନହୀ ବୋ ସକତେ ତୋ, କାଁଟେ କମ୍ ସେ କମ୍ ମତ୍ ବୋଓ!

हिन्दी व्याख्या:
कवि कहते हैं कि संकट से मुँह मोड़ना, संघर्ष न करना कायरता है। दूसरों का हौसला बुंलद करो। धीरज प्रदान करो। जैसे बादलों की गड़गड़ाहट के बीच पवन का जयघोष बन्द नहीं होता, उसीप्रकार संकट चाहे जितना गहरा क्यों न हो, अपना विश्वास, धैर्य और साहस को खोना नहीं चाहिए। वरना आदमी एक जिंदा लाश बनकर रह जाएगा।

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
କବିଙ୍କ ମତରେ ବିପଦ ଦେଖ୍ ଦୂରେଇ ଯିବା, ସଂଘର୍ଷ ନ କରିବା ଭୀରୁତାର ଲକ୍ଷଣ। ତୁମେ ଅନ୍ୟକୁ ସାହସ ପ୍ରଦାନ କର। ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଦିଅ। ଯେପରି ମେଘର ଗର୍ଜନ ମଧ୍ୟରେ ପବନର ଜୟଘୋଷ ବନ୍ଦ ହୁଏ ନାହିଁ, ଜୀବିତ ଶବ ପରି ହୋଇଯିବ।

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

बोओ – बोना (ପୋତିବା)।

चेतना – ज्ञान (ଜ୍ଞାନ)।

घाटी – पर्वतों के बीच का संकरा मार्ग (ପର୍ବତ ମଝିରେ ଥ‌ିବା ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ରାସ୍ତା)।

अगम – जहाँ कोई न जा सके (ପୋତିବା)।

मुस्कां – मुस्कान। (ହସିବା)।

रीति – नियम (ନିୟମ)।

अभिमानी- धमे (ଗର୍ବ)।

शमन – शान्ति (ଶାନ୍ତି)।

अनसुना – न सुनना (ନ ଶୁଣିବା)।

ज्वालाएँ – अग्निशिख (ଅଗ୍ନିଶିଖା)।

मुँदे – बंद (ସଂକଳ୍ପ)।

संकल्प – इरादा (ଅଧୀର)।

कातर – अधीर (ପ୍ରଥା)।

शारा मचाना – कोलाहल करना (ମଦ)।

मदिरा – शराब (ମଦ)।

कुहासे – कोहरे (କୁହୁଡ଼ି)।

जयघोष – जयजयकार (ଜୟଗାନ)।

संकट – विपदा (ସଂକଟ)।

संशय – संदेह (ସନ୍ଦେହ)।

कमजोर – दुर्बल (ଦୁର୍ବଳ)।

कटुता – कड़वापन (କଟୁତା)।

प्रशांत – शांत (ଶାନ୍ତ)।

अनसुना – अश्रुत (ଅଶୁତ)।

धुल – व्याकुल (ଧୋଇଯିବା)।

नयन – आँख (ଆଖୁ)।

क्षुब्ध – चन्द्र (ବ୍ଯାକୁଲ୍।

चाँदनी – किरण (ଚନ୍ଦ୍ର କିରଣ)।

तन – शरीर (ଶରୀର)।

सेज – बिछौना ବିଛଣା)।

मरुत – पवन (ପଚନ)।

मुरदे – लाश (ଶବ)।

अचीह्ना – अपरिचित (ଅଚିହ୍ନା)।

रमना – व्याहाहोना (ରହିବା)।

कवि परिचय

कवि रामेश्वर शुक्ल ‘अंचल’ का जन्म सन् 1915 में उत्तर प्रदेश के फतेहपुर जिले उत्तरप्रदेश के किशनपुर गाँव में हुआ। उन्होंने उच्च शिक्षा प्राप्त करके सरकारी नौकरी की। बाद में वे हिन्दी के प्रोफेसर हो गये ‘अंचल’ जी के पास अनुभव था और कल्पना शक्ति भी थी। इसलिए शुरू में उन्होंने सूक्ष्म मनोभावों पर लिखा। उनकी कविता में मानव और प्रकृति के सौन्दर्य, यौवन, स्नेह-प्रेम, दुःख-दर्द के सुन्दर और भावात्मक चित्र मिलते हैं। लेकिन कुछ दिनों के बाद उन्होंने जीवन के वास्तव रूप को देखा। समाज में विषमता थी। अन्याय-अत्याचार, शोषण और असन्तोष था।

तव उन्होंने इनके बिरोध में आवाज उठाई; मानवता का पक्ष लिया, शोषितों की वकालत की। ‘अंचल’ जी छायावाद से प्रगतिवाद के दौर में आए। देश-प्रेम, राष्ट्रीयता, संस्कृति के गीत गाये। मनुष्य को सही तरह से जीना सिखाया। ‘अंचल’ जी ने उपन्यास, कहानी और निबंध भी लिखे। उनकी प्रमुख रचनाओं में से ‘अपराजिता’, ‘मधूलिका’, ‘लाल चूनर’, ‘किरण वेला’, ‘वर्षान्त के बादल’, ‘बिराम चिह्न’ आदि रचनाएँ लोक प्रिय हुईं।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Hindi Solutions Poem 5 नीड़ का निर्माण फिर-फिर Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Hindi Solutions Poem 5 नीड़ का निर्माण फिर-फिर

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର୍ ଦୋ-ତୀନ୍ ୱାର୍କୋ ମେଁ ଦୀକିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ : )

(क) आँधी के कारण दिन कैसा दीखने लगा और क्यों?
(ଆଁଧୀ କେ କାରଣ ଦିନ୍ କୈସା ଦୀନେ ଲଗା ଔର କେଁ ?)
उत्तर:
आँधी के कारण दिन रात जैसा दिखने लगा। क्योंकि चारों ओर अंधेरा छा गया। रात का वातावरण चारों ओर छा गया।

(ख) आँधी की रात कैसे लग रही थी?
(ଆଁଧୀ କୀ ରାତ୍ର କୈସେ ଲଗ୍ ରହୀ ଥୀ ?)
उत्तर:
आँधी की रात और भी गहरी तथा काली लग रही थी। चारों ओर निस्तब्धता छा गई थी। लग रहा था जैसे इस रात का फिर से सबेरा न होगा।

(ग) तूफान की उग्रता से कौन-कौन से विनाश होने लगे?
(ରୂଫାନ୍ କୀ ଉଗ୍ରତା ସେ କୌନ୍-କୌନ୍ ସେ ବିନାଶ୍ ହୋନେ ଲଗେ ?)
उत्तर:
तूफान की उग्रता से सभी लोग भयभीत थे। ईंट पत्थर से बने महल ढहने लगे। पहाड़ काँपने लगे । बड़े-बड़े पेड़ उखड़कर जमीन पर गिरने लगे । तिनकों से बने नीड़ भी नष्ट हो गए ।

(घ) आँधी को कौन और कैसे नीचा दिखता है?
(ଆଁଧୀ କୋ କୌନ୍ ଔର୍ କୈସେ ନୀଚା ଦିଖାତା ହୈ ?)
उत्तर:
आँधी को एक छोटी सी चिड़िया नीचा दिखाती है। वह नए जीवन की आशा लेकर आसमान पर चढ़ जाती है। वह विपत्ति से डरती नहीं। वरन् डटकर उसका मुकाबला करती है।

(ङ) आँधी तूफान में भी कौन मुस्कुराता था?
(ଆଁଧୀ ତୁଫାନ୍ ମେଁ ଭୀ କୌନ୍ ମୁସ୍କୁରାତା ଥା ?)
उत्तर:
आँधी तूफान में भी उषा मुस्कुराती थी। वह आकाश के भयानक दाँतों जैसे- बज्रपात, तूफान, और घने बादलों को देखकर भी मंद मंद मुस्कुराती रहती है।

(च) नाश के दुख में किसका सुख नहीं दबता?
(ନାଶ୍ କେ ଦୁଖ୍ ମେଁ କିସ୍‌ ସୁଖ ନହୀ ଦବତା ?)
उत्तर:
नाश के दुःख में निर्माण का सुख नहीं दबता। फिर से नयी सृष्टि के गीत बार-बार गाये जाते हैं।

(छ) प्रलय की निस्तब्धता में किसका नव गान सुनाई पड़ता था?
(ପ୍ରଲୟ କୀ ନିସ୍ତବ୍ଧତା ମେଁ କିସ୍‌କା ନ ଗାନ ସୁନାଈ ପଡ଼ତା ଥା ?)
उत्तर:
प्रलय की निस्तब्धता में नयी सृष्टि का नव गान सुनाई पड़ता था, प्राणी मरता नहीं, बार-बार जीता है। उसी जीने को जीवन कहते हैं।

(ज) गृहस्थी जोड़ने में आनेवाली किन विपत्तियों का उल्लेख कवि ने किया है?
(ଗୃହସ୍ଥ ଜୋଡ଼ନେ ମେଁ ଆନେୱାଲୀ କିନ ବିପଭିର୍ୟା କା ଉଲ୍ଲେଖ କଣ୍ଟି ନେ କିୟା ହୈ ?)
उत्तर:
गृहस्थी जोड़ने में आनेवाली विपत्तियों जैसे- बज्रपात, आँधी, तूफान आदि का उल्लेख कवि ने किया है। क्योंकि मनुष्य नए-नए घरों का निर्माण बराबर करते हैं। उनमें अपने बच्चों और परिवार के दूसरे लोगों के प्रति स्नेह भाव होता है।

(झ) ‘विपत्तियों के बाद सुख के दिन आते हैं’ कवि ने इस भाव को किस प्रकार व्यक्त किया है?
(‘ବିପରିର୍ଲୋ କେ ବାଦ୍ ସୁଖ କେ ଦିନ୍ ଆତେ ହିଁ କ ନେ ଇସ୍ ଭାଙ୍ଗି କୋ କିସ୍ ପ୍ରକାର ବ୍ୟକ୍ତ କିମ୍ବା ହୈ ?)
उत्तर:
कवि कहते हैं कि विपत्ति के बाद सुख के दिन आते हैं। विनाश के वाद निर्माण होता है। प्रलय के वाद पुनः सृजन होता है। घनी अंधेरी रात के बाद मुस्काती उषा के दर्शन होते हैं।

(ञ) नीड़ के निर्माण से कवि का क्या तात्पर्य है?
(ନୀଡ଼୍ କେ ନିର୍ମାଣ ସେ କ କା କ୍ୟା ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ହୈ ?)
उत्तर:
निड़ के निर्माण से कवि कहता है कि विपत्तियाँ आति हैं। और उसका आसियँल तिखर चाता है। पर उसकि जाने के इच्छा शक्ति में स्नेह पाने की आशा में उसके आत्मविश्वास कोइ कमि नेहिं आति है। इसलिए वह बारबार अपने तिखरे हुए घरको समें तता हैं।

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द या एक वाक्य में दीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର୍ ଏକ୍ ଶବ୍ଦ ୟା ଏକ୍ ୱାକ୍ୟ ମେଁ ଦୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦ ବା ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ : )

(क) आँधी उठने से नभ में क्या छा गया?
(ଆଁଧୀ ଉଗ୍‌ନେ ସେ ନଭ୍ ମେଁ କ୍ୟା ଛା ଗୟା ?)
उत्तर:
आँधी उठने से नभ में सहसा अंधेरा छा गया।

(ख) बादलों ने किस को घेरा?
(ବାଦଲୌ ନେ କିସ୍ କୋ ଘେରା ?)
उत्तर:
बादलों ने पृथ्वी (भूमि) को घेरा।

(ग) उषा की मुस्कान कैसी थी?
(ଉଷା କୀ ମୁସ୍କାନ୍ କୈସୀ ଥୀ ?)
उत्तर:
उषा की मुस्काम मोहिनी थी।

(घ) बड़े विटप कैसे उखड़ कर गिरे?
(ବଡ଼େ ବିଟପ୍ କୈସେ ଉଖଡ଼ କର୍ ଗିରେ ?)
उत्तर:
बड़े विटप जड़ समेत उखड़कर गिरे।

(ङ) तूफान में कैसा लग रहा था?
(ତୃଫାନ୍ ମେଁ କୈସା ଲଗ୍ ରହା ଥା ?)
उत्तर:
तुफान लग रहा था कि अब इस रात का फिर सवेरा नहीं होगा।

(च) रात कैसी थी?
(ରାତ୍ କୈସୀ ଥୀ ?)
उत्तर:
रात काली थी।

(छ) जन जन कैसे थे?
(ଜନ୍ ଜନ୍ କୈସେ ଥେ ?)
उत्तर:
जन-जन भयभीत थे।

(ज) कूहाँ से उषा आई?
(କହାଁ ସେ ଉଷା ଆଈ ?)
उत्तर:
प्राची से और क्रुद्ध नभ के बज्रदन्तों से उषा आई।

(झ) घोषले किससे विनिर्मित थे?
(ଘୋଷଲେ କିସସେ ବିନିର୍ମିତ ଥେ ?)
उत्तर:
घोंसले निनकों से विनिर्मित थे।

(ञ) गर्जनमय गगन के कंठ से कौन गाती थी?
(ଗର୍ଜନମୟ ଗଗନ କେ କଂଠ ସେ କୌନ ଗାତୀ ଥୀ ?)
उत्तर:
गर्जनमय गगन के कंठ से खंग – पंक्ति गाती थी।

(ट) चिड़िया चोंच में क्या लिए जा रही थी?
(ଚିଡ଼ିୟା ଚୌଚ ହେଁ କ୍ୟା ଲିଏ ଜା ରହୀ ଥୀ ?)
उत्तर:
चिड़िया चोंच में तिनका लिए जा रही थी।

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

1. निम्नलिखित के विपरीत शब्द लिखिए:
(ନିମ୍ନଲିଖିତ୍ କେ ବିପରୀତ ଶବ୍ଦ ଲିଖିଏ।)
(ନିମ୍ନଲିଖଗୁଡ଼ିକର ବିପରୀତ ଶବ୍ଦ ଲେଖ।)
काला, अँधेरा, क्रुद्ध, नीचा, सुख, नाश, दबता, महल
उत्तर:
काला – सफेद
अँधेरा – उजाला
क्रुद्ध – शांत
नीचा – ऊँचा
सुख – दुःख
नाश – निर्माण
दबता – उभरता
महल – झोंपड़ी

2. निम्नलिखित शब्दों के पर्यायवाची शब्द लिखिए :
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ତ ଶର୍କୋ କେ ପର୍ଯ୍ୟାୟବାଚୀ ଶବ୍ଦ ଲିଗ୍‌ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ପର୍ଯ୍ୟାୟବାଚୀ ଶବ୍ଦ ଲେଖ।)
रात, बादल, चिड़िया, नीड़, सबेरा, निर्माण, गगन
उत्तर:
रात – निशा, यामिनी
चिड़िया – खग, विहंग
सबेरा – सुबह, प्रातःकाल
गगन – आकाश, आसमान
बादल – मेघ, घन
नीड़ – घोंसला, खोता
निमाण – सृष्टि, सृजन

3. निम्नलिखित शब्दों के अर्थ बताते हुए वाक्य में प्रयोग कीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦା କେ ଅର୍ଥ ବତାତେ ହୁଏ ୱାକ୍ୟ ମେଁ ପ୍ରୟୋଗ କୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ପ୍ରକଟ କରି ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଗ କର ।)
निशा, वज्र, प्रलय, विहंगम, उत्पात, भूधर, प्राची
उत्तर:
निशा -रात – यह निशा भयंकर लग रही है।
वज्र – कठोर – भीम ने वज्र शपथ ली थी।
प्रलय – विनाश – प्रलय के बाद फिर से नया सृजन होता है।
विहंगम – पक्षी – हमें विहंगम से धैर्य और साहस की शिक्षा लेनी चाहिए।
उत्पात – उपद्रव – बंदरों ने उत्पात मचा रखा है।
भूधर पहाड- भारत अनेक बड़े-बड़े भूधर हैं।
प्राची पूर्व दिशा – प्राची से सूर्य उदय होता है।

4. निम्नलिखित वाक्यों को शुद्ध करके लिखिए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାର୍କୋ କୋ ଶୁଦ୍ଧ କରକେ ଲିଗ୍‌ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଠିକ୍ କରି ଲେଖ । )

(क) निस्तब्धता छाया हुआ है।
उत्तर:
निस्तब्धता छाई हुई है।

(ख) काला रात आई।
उत्तर:
काली रात आई।

(ग) चिड़िया चहचहा रहा है।
उत्तर:
चिड़िया चहचहा रही है।

(घ) उषा मुस्कुराता है।
उत्तर:
उषा मुस्कुराती है।
है
(ङ) सृष्टि की नव गान हो रही है ।
उत्तर:
सृष्टि का नव गान ही रहा है।

(च) कंठ में खगपति गाती है।
उत्तर:
कंठ से खगपंक्ति गाती है।

(छ) नीड़ की निर्माण होती है।
उत्तर:
नीड़ का निर्माण होता है।

(ज) रात – सा दिन हो गई।
उत्तर:
रात – सा दिन हो गया।

5. निम्नलिखित वाक्यों के खाली स्थान की पूर्ति कोष्ठक में दिए गए शब्दों से कीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ୱାର୍ଡୋ କେ ଖାଲୀ ସ୍ଥାନ୍ କୀ ପୂର୍ତ୍ତି କୋଷ୍ଠକ ମେଁ ଦିଏ ଗଏ ଶବ୍ଦା ସେ କୀଜିଏ : )
(ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବାଛି ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର।)
( उषा की, तिनका, दुःख, कंकड़, बादलों ने)

(क) धूलि धूसर ………………. भूमि को इस भाँति घेर।
उत्तर:
बादलों ने

(ख) प्राची से ……………….. मोहिनी मुसकान फिर-फिर!
उत्तर:
उषा की

(ग) डगमगाए जब कि …………………… ईट पत्थर के महल – घर
उत्तर:
कंकड़

(घ) नाश के. ……………….. से कभी दबता नहीं निर्माण का सुख।
उत्तर:
दुःख

(ङ) एक चिड़िया चोंच में ………………… लिए जो जा रही है।
उत्तर:
तिनका

अभ्यास कार्य

(क) इस कविता की आवृत्ति कीजिए और याद रखिए।
(ଇସ୍ କବିତା କୀ ଆବୃତ୍ତି କୀଜିଏ ଔର୍ ୟାଦ୍ ରଖିଏ ।)
(ଏହି କବିତାକୁ ଆବୃତ୍ତି କର ଓ ମନେରଖ ।)

(ख) ऐसी एक कविता लिखकर अपने मित्रों को सुनाइए।
(ଐସୀ ଏକ୍ କମ୍ପିତା ଲିଖକର୍ ଅପ୍‌ ମିର୍ତ୍ତୋ କୋ ସୁନାଇଏ ।)
(ଏହିପରି ଗୋଟିଏ କବିତା ଲେଖୁକରି ନିଜ ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କୁ ଶୁଣାଇବ ।)

Very Short & Objective Type Questions with Answers

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
‘नीड़ का निर्माण’ कविता के कवि कौन हैं?
उत्तर:
‘नीड़ का निर्माण’ कविता के कवि हरिवंशराय बच्चन है।

प्रश्न 2.
हरिवंशराय बच्चन को किस उपाधी से सम्मानित किया गया?
उत्तर:
हरिवंशराय बच्चन को पद्मभूषण उपाधी से सम्मानित किया गया।

प्रश्न 3.
प्राची से फिर-फिर क्या दिखाई देती है?
उत्तर:
प्राची से फिर-फिर उषा की मोहिनी मुस्कान दिखाई देती है।

प्रश्न 4.
हवा के झोंकों से कौन काँपने लगे?
उत्तर:
हवा के झोंकों से बड़े-बड़े पर्बत काँपने लगे?

प्रश्न 5.
आशा का विहंगम क्या करता था?
उत्तर:
आशा का विहंगम फिर से आसमान में उड़कर स्वाभिमान में अपनी छाती को फुलाता है।

प्रश्न 6.
आँधी उठने से नभ में क्या छा गया?
उत्तर:
आँधी उठने से नभ में अंधेरा छा गया।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द / एक पद में दीजिए।

प्रश्न 1.
सृष्टि का नव गान कब सुनाई पड़ता है?
उत्तर:
प्रलय की निस्तब्धता में

प्रश्न 2.
क्रुद्ध नभ के बज्रदंतों में कौन मुस्कुराती है?
उत्तर:
उषा

प्रश्न 3.
कौन उनचास पवन को नीचा दिखाती है?
उत्तर:
एक चिडिया

प्रश्न 4.
नाश के दुख से कभी क्या नहीं दबता?
उत्तर:
निर्माण का सुख

प्रश्न 5.
विहंगम गर्व से निज वक्ष फिर-फिर कैसे उठाता है?
उत्तर:
गगन पर चढ़कर

प्रश्न 6.
बड़े-बड़े महल कब डगमगाए?
उत्तर:
जब झोंके वह चले

प्रश्न 7.
हवा के झोंको से कौन काँपने लगे?
उत्तर:
पर्बत

प्रश्न 8.
‘नीड़ का निर्माण’ कविता के कवि कौन है?
उत्तर:
हरिवंशराय वच्चन

प्रश्न 9.
प्राची से कौन आई?
उत्तर:
उषा

प्रश्न 10.
चिड़िया क्यों फिर-फिर नीड़ का निर्माण करती है?
उत्तर:
नेह के आह्वान के लिए

C. रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए।

प्रश्न 1.
उषा की मुस्कान …………………थी।
उत्तर:
मोहिनी

प्रश्न 2.
घोसले ………………… से निर्मित थे।
उत्तर:
तिनकों

प्रश्न 3.
चिड़िया चोंच में …………………. लिए जा रही थी।
उत्तर:
तिनका

प्रश्न 4.
नाश के दुःख में ……………….. का सुख नहीं दबता।
उत्तर:
निर्माण

प्रश्न 5.
बड़े-बड़े विटप ……………..उखड़कर गिरे।
उत्तर:
जड़-समेत

प्रश्न 6.
गर्जनमय कंठ से …………….. गाती थी।
उत्तर:
खग

प्रश्न 7.
बादलों का भूमि को घेरने का परिणाम …………………… हो गया।
उत्तर:
दिन रात – सा

प्रश्न 8.
झोंकों के बहने से ……………… डगमगा गए।
उत्तर:
महल

प्रश्न 9.
उषा ………………… से आई?
उत्तर:
प्राची

D. ठिक् या भूल लिखिए।

प्रश्न 1.
आँधी को गिलहरियाँ नीचा दिखाती है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 2.
फिर-फिर सृष्टि का नव गान सुनाई पड़ता है|
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 3.
बादलों ने सूर्य को घेरा।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 4.
बार-बार नीड़ आह्वान देता है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 5.
धूलि – धूसर बादलों ने भूमि को घेरा।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 6.
सभी जन भयभीत हो गए, जब रात काली और लंबी हो गई।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 7.
आसमान जब क्रुद्ध हो जाता है, तब उषा मुस्कुराती है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 8.
‘नीड़ का निर्माण’ कविता में दिन परिवर्त्तित रात में हो गया।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 9.
आशा का विहंगम घमण्ड से छाती फुलाता है।
उत्तर:
भूल

Multiple Choice Questions (mcqs) with Answers

सही उत्तर चुनिए : (MCQS)

1. सृष्टि का नव गान कब सुनाई पड़ता है?
(A) घोर गर्जन में
(B) प्रलय की निस्तब्धता में
(C) डगमगाए कदमों में
(D) क्रुद्ध बज्रदंत में
उत्तर:
(B) प्रलय की निस्तब्धता में

2. क्रुद्ध नभ के बज्रदंतों में कौन मुस्कुराती है?
(A) प्राची
(B) उषा
(C) आशा
(D) चिडिया
उत्तर:
(B) उषा

3. कौन उनचास पवन को नीचा दिखाती है?
(A) एक बज्रदंत
(B) एक चिडिया
(C) एक क्रुद्ध मनुष्य
(D) एक तेज घोडा
उत्तर:
(B) एक चिडिया

4. नाश के दुख से कभी क्या नहीं दबता?
(A) निर्माण का दुख
(B) परित्राण का सुख
(C) निर्माण का सुख
(D) प्रमाण का मुख
उत्तर:
(C) निर्माण का सुख

5. विहंगम गर्व से निज वक्ष फिर-फिर कैसे उठाता है?
(A) गगन पर चढ़कर
(B) घोंसले में छिपकर
(C) घोर गर्जन से गाकर
(D) मोहिनी मुसकान से
उत्तर:
(A) गगन पर चढ़कर

6. बादलों ने किस को घेरा?
(A) चन्द्रमा
(B) सूर्य
(C) पृथ्वी
(D) आसमान
उत्तर:
(C) पृथ्वी

7. हवा के झोंको से कौन काँपने लगे?
(A) पर्बत
(B) प्रासाद
(C) घोंसला
(D) पेड़
उत्तर:
(A) पर्बत

8. ‘नीड़ का निर्माण’ कविता के कवि कौन है?
(A) मैथिली शरण गुप्त
(B) अयोध्यासिंह उपाध्याय ‘हरिऔध’
(C) रामेश्वरशुक्ल अंचल
(D) हरिवंशराय वच्चन
उत्तर:
(D) हरिवंशराय वच्चन

9. जन-जन कैसे थे?
(A) सुख
(B) भयभीत
(C) दुःख
(D) रोने
उत्तर:
(B) भयभीत

10. प्राची से कौन आई?
(A) निशा
(B) प्रलय
(C) उषा
(D) किरण
उत्तर:
(C) उषा

11. उषा की मुस्कान कैसी थी?
(A) खामोशी
(B) मोहिनी
(C) सुखद
(D) कठोर
उत्तर:
(B) मोहिनी

12. रात कैसी थी?
(A) प्रलय
(B) सफेद
(C) काली
(D) डगमगाई
उत्तर:
(C) काली

13. क्रुद्ध का अर्थ छँटिए
(A) राज
(B) नाराज
(C) भयंकर
(D) कलंकित
उत्तर:
(B) नाराज

14. घोसले किससे बिनिर्मित थे?
(A) ईंट से
(B) पत्थर से
(C) कंकड़ से
(D) तिनकों से
उत्तर:
(D) तिनकों से

15. आँधी को कौन नीचा दिखाती है?
(A) चिड़िया
(B) गिलहरिया
(C) मोरनी
(D) कौवा
उत्तर:
(A) चिड़िया

यह कविता

देखा जाता है कि चिड़ियाँ अपने नीड़ या घोंसले को बार-बार बनाती हैं। ऐसे मनुष्य भी नये-नये घरों का निर्माण बराबर करते रहते हैं। रहने के लिए वे उनको बनाते हैं, क्योंकि उनमें अपने बच्चों और परिवार के दूसरे लोगों के प्रति स्नेह भाव होता है। प्राणी की यह जीने की इच्छा अदम्य है। इसलिए नीड़ या घर बार-बार टूटने पर भी पक्षी और नर-नारी उसे बनाते रहते हैं। छोटे लोगों का जीवन, छोटी चिड़िया का नीड़, आँधी तूफान में, अंधेरे में, धूल की आँधी में घिर जाता है।

अर्थात् पृथ्वी पर बार-बार विपत्तियाँ आती हैं। कभी विपत्ति भयानक होती है तो दिन में रात सा अंधेरा हो जाता है। रात भी घन अंधकार में डूब जाती है। लगता है कि क्या सवेरा नहीं होगा? सबके सब भीतत्रस्त हो जाते हैं। इतने में पूर्व दिशा से हँसती हुई उषा-रानी आ जाती है।

भयंकर दुःख से सुख की यह किरण नये जीवन के लिए प्रेरणा देती है। यह स्नेह और प्रेम का आह्वान है। जब बड़े तूफान से पृथ्वी काँप उठती है, बड़े बड़े पेड़ उखड़ जाते हैं, उनकी डाल पर घोंसले कहाँ उड़कर टूट बिखर जाते हैं और तो और, बड़े बड़े मकान जो ईंट पत्थर से बने होते हैं, बड़े मजबूत होते हैं वे भी ढह जाते हैं। उस वक्त एक छोटी सी चिड़िया नये जीवन की आशा लेकर आसमान पर चढ़ जाती है। वह विपत्ति से डरती नहीं। चाहे जो हो, नीड़ का निर्माण फिर करेगी। कुछ मनुष्य भी ऐसे ही उत्साही होते हैं। आकाश के बड़े ଶବ୍ଦ ହୋ ଗାଁ (ଜ୍ୟାମ, ପୀ, ପୁ, ପକ ୩୯ 32) à 3୩ ପ୍ରd ୪ । ସ୍ପଷ ମାe Rsd हैं तब चिड़ियाँ चहचहाती भी हैं।

तेज हवा के भीतर चिड़िया चोंच में तिनका लेकर उड़ जाती है। वह उनचास पवन (बड़ी तेज हवा ) की भी परवाह नहीं करती। नाश से दुःख तो होता है। लेकिन उसको निर्माण या सृजन का सुख दबा देता है। नीचा दिखा देता है। प्रलय होता है। उसके चारों ओर सन्नाटा छा जाता है। लेकिन फिर से नयी सृष्टि के गीत भी बार बार गाये जाते हैं। प्राणी मरता नहीं, बार बार जीता है। इसी जीने को जीवन कहते हैं।

ଏହି କବିତା
ଆମେ ଦେଖୁ ଯେ ଚଢ଼େଇମାନେ ସେମାନଙ୍କର ବସା ବାରମ୍ବାର ତିଆରି କରନ୍ତି। ଏହିପରି ମଣିଷ ମଧ୍ୟ ନୂଆ ନୂଆ ଘରସବୁ ନିର୍ମାଣ ବାରମ୍ବାର କରିଥା’ନ୍ତି। ସେମାନେ ରହିବାପାଇଁ ଘରସବୁ ତିଆରି କରନ୍ତି ଯେହେତୁ ସେଥ‌ିରେ ନିଜର ପିଲାଛୁଆ ଓ ପରିବାରର ଅନ୍ୟ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ପ୍ରତି ସ୍ନେହଭାବ ରହିଥାଏ। ପ୍ରାଣୀର ଏହି ବଞ୍ଚିବାର ଇଚ୍ଛା ଅଦମ୍ୟ। ଏଣୁ, ଘର ବା ବସା ବାରମ୍ବାର ଭାଙ୍ଗିଗଲେ ମଧ୍ୟ ପକ୍ଷୀ ଓ ନର-ନାରୀ ତାହାକୁ ତିଆରି କରନ୍ତି।

ଛୋଟ ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନ, ଛୋଟ ଚଢ଼େଇର ବସା, ଝଡ଼ ବାତ୍ୟାରେ, ଅନ୍ଧାରରେ, ଧୂଳି ଝଡ଼ର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥାଏ। ଅର୍ଥାତ୍ ପୃଥ‌ିବୀ ଉପରେ ବାରମ୍ବାର ବିପରି ପଡ଼ିଥାଏ। କେତେବେଳେ ବିପତ୍ତି ଭୟଙ୍କର ହୁଏ ଓ ଦିନରେ ରାତି ପରି ଅନ୍ଧକାର ଘୋଟିଆସେ। ରାତି ମଧ୍ଯ ଘନ ଅନ୍ଧକାରରେ ବୁଡ଼ିଯାଏ। ଲାଗେ ଯେମିତି ଆଉ ସକାଳ ହେବ ନାହିଁ। ସମସ୍ତେ ଭୟଭୀତ ହୋଇଯା’ନ୍ତି। ଏହି ସମୟରେ ପୂର୍ବ ଦିଗରେ ଉଷାରାଣୀ ହସି ହସି ଆସନ୍ତି।

ଭୟଙ୍କର ଦୁଃଖରେ ସୁଖର ଏହି କିରଣ ଟିକକ ନୂଆ ଜୀବନ ପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥାଏ। ଏହା ସ୍ନେହ ଓ ପ୍ରେମର ଆହ୍ବାନ। ଯେତେବେଳେ ବଡ଼ ତୋଫାନରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଥରିଉଠେ, ବଡ଼ ବଡ଼ ଗଛ ଉପୁଡ଼ି ପଡ଼େ, ସେ ଡାଳରେ ଥିବା ବସାଗୁଡ଼ିକ ଭାଙ୍ଗିଯାଇ କେଉଁଠି ଯାଇ ପଡ଼େ। ବଡ଼ ବଡ଼ ଘର ଯାହା ଇଟା ପଥରରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ତାହା ମଧ୍ୟ ଚୁରମାର ହୋଇଯାଏ।

ସେ ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ଛୋଟ ଚଢ଼େଇଟି ନୂଆ ଜୀବନର ଆଶା ନେଇ ଆକାଶରେ ଉଡ଼ିବୁଲେ। ସେ ବିପଦକୁ ଡରେ ନାହିଁ। ଯାହା ହେଉ ପଛେ ସେ ପୁଣି ଥରେ ବସା ବାନ୍ଧିବ। କିଛି ମଣିଷ ମଧ୍ୟ ଏହିପରି ଉତ୍ସାହୀ ଅଛନ୍ତି। ଆକାଶର ବଡ଼ ବଡ଼ ଦାନ୍ତଗୁଡ଼ିକ (ବଜ୍ରପାତ, ଝଡ଼, ବାତ୍ୟା, କଳାହାଣ୍ଡିଆ ମେଘ) ଦେଖକରି ଉଷା ମୁରୁକି ହସା ମାରୁଥାଏ। ଯେତେବେଳେ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ମାରୁଥାଏ ସେତେବେଳେ ଚଢ଼େଇ ଚେଁ ଚେଁ କରୁଥାଏ। ଜୋର ପବନ ବହୁଥ‌ିବା ସମୟରେ ଚଢ଼େଇ ତା’ ଥଣ୍ଟରେ ଶୁଖିଲା କାଠି ବା ଘାସ ଖଣ୍ଡେ ଧରି ଉଡ଼ିଯାଏ। ସେ ଅଣଚାଶ ପବନକୁ ମଧ୍ୟ ଭୟ କରେ ନାହିଁ।

ନଷ୍ଟ ହେଲେ ଦୁଃଖ ହୁଏ। କିନ୍ତୁ ତାହାକୁ ନିର୍ମାଣ ବା ସୃଜନର ସୁଖ ଦାବି ଦିଏ। ତାକୁ ନୀଚ କରିଦିଏ। ପ୍ରଳୟ ହୁଏ। ତା’ ଚାରିପଟେ ନିସ୍ତବ୍ଧ ଛାଇଯାଏ। କିନ୍ତୁ ନୂଆ ସୃଷ୍ଟିରେ ଗୀତ ମଧ୍ୟ ବାରମ୍ବାର ଗାଆନ୍ତି। ପ୍ରାଣୀ ମରେ ନାହିଁ। ସେ ବାରମ୍ବାର ଜନ୍ମ ନିଏ। ଏହିପରି ବଞ୍ଚିବାକୁ ହିଁ ଜୀବନ କହନ୍ତି।

(i) नीड़ का निर्माण फिर-फिर
नेह का आह्वान फिर-फिर।

वह उठी आँधी कि नभ में
छा गया सहसा अंधेरा,
धूलि – धूसर बादलों ने
भूमि को इस भाँति घेरा।

रात सा दिन हो गया,
फिर रात आई और काली,
लग रहा था अब न होगा
इस निशा का फिर सबेरा,
रात के उत्पात – भय से
भीत जन-जन, भीत कण-कण
किन्तु प्राची से उषा की
मोहिनी मुसकान फिर-फिर।

नीड़ का निर्माण फिर-फिर,
नेह का आह्वान फिर-फिर।

ନୀଡ଼୍ କା ନିର୍ମାଣ୍ଡ୍ ଫିର୍-ଫିର୍
ନେହ କା ଆହ୍ବାନ୍ ଫିର୍-ଫିର୍।

ହ ଉଠୀ ଆଧୀ କି ନଭ୍ ମେଁ ଛା
ଗୟା ସହସା ଅଂଧେରା,
ଧୂଲି-ଧୂସର ବାଦଲୌ ନେ
ଭୂମି କୋ ଇସ୍ ର୍ଜାତି ଘେରା।

ରାଡ୍ ସା ଦିନ୍ ହୋ ଗୟା, ଫିର୍
ରାତ୍ ଆଈ ଔର୍ କାଲ,
ଲଗ୍ ରହା ଥା ଅବ୍ ନ ହୋଗା
ଇସ୍ ନିଶା କା ଫିର୍ ସବେରା
ରାତ୍ କେ ଉତ୍ପାତ୍-ଭୟ ସେ
ଭୀତ କନ୍-ଜନ୍, ଭୀତ କଣ୍ଠ-କଣ୍ଠ,
କିନ୍ତୁ ପ୍ରାଚୀ ସେ ଉଷା
କୀ ମୋହିନୀ ମୁସ୍‌କାନ୍ ଫିର୍-ଫିର୍।

ନୀଜ୍ କା ନିର୍ମାଣ୍ ଫିର୍-ଫିର,
ନେହ କା ଆହ୍ବାନ୍ ଫିର୍-ଫିର୍।

हिन्दी व्याख्या:
कवि कहते हैं कि नीड़ या घोंसले का निर्माण बारबार होता है। स्नेह और प्रेम का आह्वान भी बार बार होता है। आँधी तूफान में, अंधेरे में, धूल की आँधी में पृथ्वी बारबार घिर जाती है। कभी विपत्ति भयानक होती है तो कभी दिन में रात सा अंधेरा छा जाता है। रात भी घन अंधकार में डूब जाती है। ऐसा जान पड़ता है कि कभी सवेरा नहीं होगा। सभी भयभीत हो जाते हैं। इतने में पूर्व दिशा में से हँसती हुई उषा रानी आ जाती है। भयंकर दुःख से सुख की यह किरण नये जीवन के लिए प्रेरणा देती है। यह स्नेह और प्रेम का आह्वान है।

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
କବିଙ୍କ ମତରେ ବସା ବା ଘର ମନୁଷ୍ୟ ବା ଚଢ଼େଇମାନେ ବାରମ୍ବାର ତିଆରି କରନ୍ତି। ସେଥ‌ିରେ ଥାଏ ସ୍ନେହ ଓ ପ୍ରେମର ନିଚ୍ଛକ ଛବି। ପୃଥ‌ିବୀ ଉପରେ ବାରମ୍ବାର ବିପରି ପଡ଼ିଥାଏ। ଛୋଟ ଛୋଟ ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନ, ଛୋଟ ଚଢ଼େଇ ବସା, ଝଡ଼ ବାତ୍ୟାରେ, ଅନ୍ଧାରରେ, ଧୂଳିଝଡ଼ ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥା’ନ୍ତି। କେବେ କେବେ ଦିନରେ ରାତି ପରି ଅନ୍ଧାର ମାଡ଼ି ଆସେ। ସୂର୍ଯ୍ୟ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ। ରାତିଦିନ ସମାନ ହୋଇଯାଏ। ଏପରି ଜଣାଯାଏ ଯେ ଆଉ ସକାଳ ହେବ ଦୁଃଖରେ ସୁଖର ଏହି କିରଣ ଟିକକ ନୂଆ ଜୀବନ ପାଇଁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥାଏ। ଏହା ସ୍ନେହ ଓ ପ୍ରେମର ଆହ୍ୱାନ।

(ii) वह चले झोंके कि काँपे
भीम कायाबान भूधर,
जड़ समेत उखड़ – पुखड़ कर
गिर पड़े, टूटे बिटप बर।

हाय तिनकों से बिनिर्मित
घोंसलों पर क्या न बीती!

डगमगाए जब कि कंकड़,
ईंट, पत्थर के महल – घर

बोल आशा के बिहंगम,
किस जगह पर तू छिपा था,
जो गगन पर चढ़ उठाता
गर्ब से निज बक्ष फिर-फिर!

नीड़ का निर्माण फिर-फिर
नेह का आह्वान फिर-फिर।

ୱହ୍ ଚଲେ ଝୋକେ କି କାଁପେ
ଭୀମ୍ କାୟାବାନ୍ ଭୂଧର୍,
ଜଡ଼ ସମେତ ଉଖଡ଼-ପୁଖଡ଼୍ କର୍
ଗିର୍ ପଡ଼େ, ଟୁଟେ ବିଟପ୍ ବର୍।

ହାୟ ତିନ୍‌ ସେ ବିନିର୍ମିତ
ଘୋସଲୌ ପର୍ କ୍ୟା ନ ବୀତୀ!

ଡଗମଗାଏ ଜବ୍ କି କଂକଡ଼,
ଇଁଟ୍, ପହର କେ ମହଲ୍-ଘର୍।

ବୋଲ୍ ଆଶା କେ ବିହଂଗମ୍,
କିସ୍ ଜଗହ ପର୍ ତୂ ଛିପା ଥା,
ଜୋ ଗଗନ୍ ପର୍ ଚଢୁ ଉଠାତା
ଗର୍ବ ସେ ନିଜ ବକ୍ଷ ଫିର-ଫିର!

ନୀଡ଼୍ କା ନିର୍ମାଣ୍ ଫିର୍-ଫିର୍,
ନେହ କା ଆହ୍ଵାନ ଫିର୍-ଫିର୍।

हिन्दी व्याख्या:
जब बड़े तूफान से पृथ्वी काँप उठती है, बड़े बड़े पेड़ उखड़कर पृथ्वी पर गिर जाते हैं तो उस पेड़ पर तिनकों से बनी घोंसले का क्या हाल हुआ न होगा। बड़े बड़े मकान जो ईंट-पत्थर से बने होते हैं वे भी ढह जाते हैं। उस समय एक छोटी सी चिड़िया नये जीवन की आशा के साथ आसमान पर चढ़ जाती है। वह बिपत्ति नहीं डरती। चाहे जो भी हो जाए, वह नीड़ का निर्माण फिर से जरूर करेगी। वह कभी भी हार नहीं मानेगी।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଯେତେବେଳେ ବଡ଼ ତୋଫାନରେ ପୃଥ୍ବୀ ଥରିଉଠେ, ବଡ଼ ବଡ଼ ଗଛ ଉପୁଡ଼ି ପଡ଼େ, ଡାଳରେ ଥ‌ିବା ବସାଗୁଡ଼ିକ ଭାଙ୍ଗିଯାଇ କେଉଁଠି ପଡ଼େ ତାହାର ଠିକଣା ନାହିଁ। ବଡ଼ ବଡ଼ ଘର ଯାହା ଇଟା ପଥରରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ତାହା ମଧ୍ୟ ଚୁରମାର୍ ହୋଇଯାଏ। ସେ ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ଛୋଟ ଚଢ଼େଇଟି ନୂଆ ଜୀବନର ଆଶା ନେଇ ଆକାଶରେ ଉଡ଼ିବୁଲେ। ସେ ବିପଦକୁ ଖାତିର କରେ ନାହିଁ। ଯାହାହେଉ ପଛେ ସେ ପୁଣି ଥରେ ବସା ବାନ୍ଧିବ।

(iii) क्रुद्ध नभ के बज्रदंतों
में उषा है मुस्कुराती,
घोर गर्जन – भय गगन के
कंठ से खग – पंक्ति गाती।

एक चिड़िया चोंच में तिनका
लिए जो जा रही है,
वह सहज में ही पवन
उंचास को नीचा दिखाती!

नाश के दुख से कभी
दबता नहीं निर्माण का सुख
प्रलय की निस्तब्धता से
सृष्टि का नब गान फिर-फिर!

नीड़ का निर्माण फिर-फिर
नेह का आह्वान फिर फिर।

କ୍ରୁଦ୍ଧ ନଭ୍ କେ ବଜ୍ରଦଂର୍ଡୋ
ମେଁ ଉଷା ହୈ ମୁସ୍କୁ ରାତୀ,
ଘୋର ଗର୍ଜନ-ମୟ ଗଗନ୍ କେ
କଂଠ ସେ ଖଗ-ପଂକ୍ତି ଗାତୀ।

ଏକ ଚିଡ଼ିୟା ଚୌଚ ମେଁ ତିନ୍‌ ଲିଏ
ଜୋ ଜା ରହୀ ହୈ,
ଗୃହ ସହଜ ମେଁ ହୀ ପନ
ଉଁଚାସ କୋ ନୀଚା ଦିଖାତୀ!

ନାଈ କେ ଦୁଖ ସେ କଭୀ
ଦବତା ନହୀ ନିର୍ମାଣ୍ କା ସୁଖ୍
ପ୍ରଲୟ କୀ ନିସ୍ତବ୍ଧତା ସେ
ସୃଷ୍ଟି କା ନୱେ ଗାନ୍ ଫିର୍-ଫିର୍!

ନୀଡ଼୍ କା ନିର୍ମାଣ୍ ଫିର୍-ଫିର୍
ନେହ କା ଆହ୍ଵାନ ଫିର୍-ଫିର୍।

हिन्दी व्याख्या:
आकाश के बड़े बड़े दाँतों (बज्रपात, आँथी, तूफान, घने बादल आदि) से ऊषा मुस्कुराती है। जब बादल गरजते हैं तब चिड़िया चहचहाती है। तेज हवा के भीतर चिड़िया चोंच में तिनका लेकर उड़ जाती है। बह उनचास पवन की भी परवाह नहीं करती। नाश से दुःख तो होता है। लेकिन उस दुःख को निर्माण का सुख दबा देता है। उसे नीचा दिखा देता है। प्रलय होता है। उसके चारों ओर सन्नाटा छा जाता है। लेकिन फिर से तभी सृष्टि के गीत भी बार बार गाए जाते हैं। प्राणी मरता नहीं, जीता है। इसी जीने को जीवन कहते हैं।

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ ଆକାଶର ବଡ଼ ବଡ଼ ଦାନ୍ତଗୁଡ଼ିକ (ବଜ୍ରପାତ, ଝଡ଼, ବାତ୍ୟା, କଳାହାଣ୍ଡିଆ ମେଘ) ଦେଖ୍ କରି ଉଷା ମୁରୁକିହସା ମାରୁଥାଏ। ଯେଉଁ ସମୟରେ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ମାରୁଥାଏ ସେହି ସମୟରେ ଚଢ଼େଇ ଚେଁ ଚେଁ କରୁଥାଏ। ଜୋର ପବନ ବହୁଥ‌ିବା ସମୟରେ ଚଢ଼େଇ ତା’ ଥଣ୍ଟରେ ଶୁଖୁଲା କାଠି ବା ଘାସ ଖଣ୍ଡେ ଧରି ଉଡ଼ିଯାଏ। ସେ ଅଣଚାସ ପବନକୁ ଭୟ କରେ ନାହିଁ। ନଷ୍ଟ ହେଲେ ଦୁଃଖ ମଧ୍ୟ ହୁଏ। କିନ୍ତୁ ତାହାକୁ ନିର୍ମାଣର ସୁଖ ଦାବି ଦିଏ। ପ୍ରଳୟ ହୁଏ। ତାହା ଚାରିପଟେ ନିସ୍ତବ୍ଧ ଛାଇଯାଏ। କିନ୍ତୁ ନୂଆ ସୃଷ୍ଟିରେ ଗୀତ ମଧ୍ୟ ବାରମ୍ବାର ଗାଆନ୍ତି। ପ୍ରାଣୀ ମରେ ନାହିଁ। ସେ ବାରମ୍ବାର ଜନ୍ମ ନିଅ। ଏହିପରି ବଞ୍ଚିବାକୁ ହିଁ ଜୀବନ କୁହାଯାଏ।

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

नीड़ – घोंसला (ସ୍ନେହ)।

आह्वान – बुलावा (ଆକାଶ)।

सहसा – अचानक (ପ୍ରକାର)।

निशा – रात (ସକାଳ)।

भीत – डराहुआ (ଉପଦ୍ରବ)।

प्राची – पूर्व दिशा (ସକାଳ)।

नेह – स्नेह (ସ୍ନେହ)।

नभ – आकाश (ଆକାଶ)।

भाँति – प्रकार (ପ୍ରକାର)।

सबेरा – सुबह (ସକାଳ)।

उत्पात – उपद्रव (ଉପଦ୍ରବ)।

उषा – प्रातः (ସକାଳ)।

कण-कण – चारों ओर (ଚାରିଆଡ଼)।

मोहिनी – आकर्षक (ଆକର୍ଷକ)।

भीम कायावन – बड़े शरीर वाले (ଭୀମକାୟ ଶରୀର)

भूधर – पहाड़ (ପାହାଡ଼)।

उखड़-पुखड़ – उखड़ना (ଉପୁଡ଼ିପଡ଼ିବା)।

विटप – पेड़ (ଗଛ)।

तिनकों से – सूखे घास (ଶୁଖୁଲା ଘାସକାଠି)।

कंकड़ – पत्थर (ପଥର)।

विहंगम – पक्षी (ପକ୍ଷୀ)।

कुद्ध – नाराज (ଦୁଃଖୀ)।

मुस्कुराती – मुस्काती (ମୁରୁକି ହସି)।

चोंच – चोंच (ମୁରୁକି ହସି)।

नाश – नष्ट (ନଷ୍ଟ)।

निस्तब्धता – नीरगता (ନୀରବତା)।

समेत – सहित (ସହିତ)।

मुस्कान – मृदुहास (ମୃଦୁହସ)।

जड़ – मूल (ମୂଳ)।

टूरे – टूट गए (ଭାଙ୍ଗିଗଲେ)।

वर – श्रेष्ठ (ଶ୍ରେଷ୍ଠ)।

विनिर्मित – बना हुआ (ତିଆରି ହୋଇଥ‌ିବା)।

डग मगाए – हिल गए (ହଲିଗଲେ)।

गगन – आसमान (ଆକାଶ )।

बज्र – केठोर ( କଠୋର)।

खग-पंक्ति- पक्षियों की कतार (ପଷ୍ ଙ୍କରଧାଡ଼ି)

सहज – आसान (ସହଜ)।

उनचास पवन – बड़े जोर का (ତୁଫାନ)।

प्रलय – नाश (ନଷ୍ଟ)।

कवि परिचय

बच्चन का जन्म सन् 1907 में इलाहाबाद में हुआ था। उनकी अंग्रेजी की उच्चशिक्षा इलाहाबाद तथा कैम्ब्रिज विश्वविद्यालय (इंलैण्ड) में हुई। वे कुछ दिन अध्यापक हुए, आकाशवाणी में काम किय फिर विदेश विभाग में हिन्दी सलाहकार रहे। बचपन से ही बच्चन जी की रुचि कविता लिखने की थी। उनकी कविताओं में जीवन का, जीने के लिए किये जाने वाले नाना कायों का वर्णन हुआ है। इन्होंने जीवन को अत्यंत महत्व दिया। इस कविता में भी जीवन को हरपल जीने की प्रेरणा दी गई है। विपत्तियों में निडर होकर लड़ते रहने को उत्साहित किया गया है। इनकी अनेक रचनाएँ हैं जिन में से ‘दो चट्टानों के लिए’ उन्हें साहित्य अकादमी की ओर से पुरष्कृत किया गया था। सन् 1976 में उन्हें पद्मभूषण की उपाधि से भी सम्मानित किया गया।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Invitation to English 2 Solutions Non-Detailed Chapter 6 Stay Hungry Stay Foolish Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha 12th Class English Solutions Non-Detailed Chapter 6 Stay Hungry Stay Foolish

CHSE Odisha Class 12 English Chapter 6 Stay Hungry Stay Foolish Text Book Questions and Answers

Unit – 1

Gist:
At the outset, Steve Jobs narrates the first story related with his life. Jobs says that his biological mother was a young, unmarried college graduate student. She was interested to get him adopted by college graduates. His adoption took a shape, thanks to the lawyer and his wife. But after his birth they denied, as they really wanted a girl. So he was adopted by his foster parents. After 17 years, the writer joined Reed College which was as expensive as Stanford. After six months, he could realize the meaninglessness in spending his parents’ savings in such an institution. Lack of any idea concerning his ambition in life and how the college was going to help him in this regard gripped his mind. Therefore, the writer dropped out of the college. When he left the college it was frightening at the moment. Now he feels it was one of the finest decisions he had ever made.

After dropping out, he faced many difficulties such as, unavailability of a dorm room, sleeping on the floor in a friends’ room, returning of coke bottles for the 5 shilling deposits to buy food with and seven-mile walk every Sunday night for a good meal a week at the Hare Krishna temple. He enjoyed it very much. Then Jobs decided to learn calligraphy, because he was not attending normal courses. Besides, he was interested to learn the technique of producing beautiful typography. His knowledge of calligraphy helped Jobs design the first Macintosh computer, the first one with the art of designing how text will appear when it is printed. At last the writer refers to connecting the ‘dots’. It means looking backwards. Looking forward is futile. Act of looking backward will connect in one’s future.

ପ୍ରାରମ୍ଭରେ Steve Jobs ତାଙ୍କ ଜୀବନ ସହ ସମ୍ପୃକ୍ତ ପ୍ରଥମ କାହାଣୀଟିକୁ ବର୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ଜନ୍ମଦାତ୍ରୀ ମାତା ଥିଲେ ଜଣେ ଯୁବା ସୁନ୍ଦରୀ ଅବିବାହିତା ଓ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ସ୍ନାତକ ଛାତ୍ରୀ । ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ସ୍ନାତକମାନେ Jobsଙ୍କୁ ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ସେ ଚାହୁଁଥିଲେ । ଜଣେ ଓକିଲ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀଙ୍କ ଯୋଗୁଁ ତାକର ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର ହେବା ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ରୂପ ପାଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ ଜନ୍ମ ପରେ ସେମାନେ ଝିଅଟିଏ ଚାହୁଁଥିଲେ ବୋଲି କହି ମନା କରିଦେଲେ । ତେଣୁ ଅପେକ୍ଷା ତାଲିକାରେ ଥିବା ତାଙ୍କ ପାଳକ ପିତାମାତା ତାଙ୍କୁ ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କଲେ । ସତର ବର୍ଷ ପରେ Stanford ଭଳି ଏକ ବ୍ୟବୟବହୁଳ Reed ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ସେ ଯୋଗଦେଲେ । ଛ’ ମାସ ବିତିଗଲା । ଏଭଳି ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ତାଙ୍କର ଶ୍ରମିକ-ଶ୍ରେଣୀ ପିତାମାତାଙ୍କର ସମଗ୍ର ସଞ୍ଚୟକୁ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିବା ଅର୍ଥହୀନ ବୋଲି ସେ ଅନୁଭବ କରିପାରିଲେ । ଜୀବନ ଅଭିଳାଷ ସମ୍ପର୍କରେ ତାଙ୍କର କିଛି ଧାରଣା ନ ଥିଲା ଏବଂ ସେହି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ତାଙ୍କୁ ସେ ଦିଗରେ କିପରି ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରିବ ଏହି ଚିନ୍ତା ତାଙ୍କୁ ଗ୍ରାସ କଲା । ତେଣୁ ସେ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ବାହାରି ଆସିଲେ । ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ତ୍ୟାଗ କରିବା ମୁହୂର୍ତ୍ତ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଭୟସଙ୍କୁଳ ଥିଲା ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ସେ ଅନୁଭବ କରୁଛନ୍ତି ଏହା ଥିଲା ତାଙ୍କର ଏକ ଅନ୍ୟତମ ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ନିଷ୍ପତ୍ତି । ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଛାଡ଼ିଲା ପରେ ସେ ଅନେକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିଲେ । ସେ ଶୋଇବାପାଇଁ କୋଠରିଟିଏ ପାଇଲେ ନାହିଁ । ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କର କୋଠରିର ଚଟାଣ ଉପରେ ଶୋଇଲେ । ଖାଦ୍ୟ କିଣିବା ପାଇଁ Jobs କୋକ୍ ବୋତଲ ଫେରାଇ ୫ ସିଲିଙ୍ଗ୍ ଜମା କରୁଥିଲେ । ହରେକୃଷ୍ଣ ମନ୍ଦିରରେ ସପ୍ତାହକୁ ଥରେ ଭଲ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବାପାଇଁ ସେ ପ୍ରତି ରବିବାର ରାତିରେ ସାତ ମାଇଲ ଚାଲୁଥିଲେ; ମାତ୍ର ସେ ଏହାକୁ ଉପଭୋଗ କରୁଥିଲେ । ତା’ପରେ Jobs ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନିୟମିତ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁନଥିବାରୁ ସୁନ୍ଦର ହସ୍ତାକ୍ଷର ଲିଖନକଳା ଶିକ୍ଷା କରିବାକୁ ସ୍ଥିର କଲେ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ସୁନ୍ଦର ମୁଦ୍ରଣ ବିଦ୍ୟା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାର କୌଶଳ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବାକୁ ସେ ଆଗ୍ରହୀ ହେଲେ । ସୁନ୍ଦର ହସ୍ତଲିପି ଜ୍ଞାନ Jobsଙ୍କୁ ପ୍ରଥମ Macintosh କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ନକ୍ସା ଅଙ୍କନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା ଯାହାକି ମୁଦ୍ରଣପରେ ପାଠ୍ୟବିଷୟ କିପରି ଦେଖାଯିବ ତାହା ନିରୂପଣ କରିବାରେ ପ୍ରଥମ ଥିଲା । ତା’ରେ ସେ ଜୀବନର ବିଭିନ୍ନ ଘଟଣାବଳୀର ସଂଯୋଗ କରିବା କଥା କହିଛନ୍ତି । ଏହା ଅର୍ଥ ଅତୀତକୁ ଦୃଷ୍ଟି ଦେବା । ଭବିଷ୍ୟତକୁ ଦୃଷ୍ଟି ଦେବା ନିରର୍ଥକ । ଅତୀତର ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନା ଜଣକୁ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଆଗକୁ ବଢ଼ିବାରେ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।

Glossary :
commencement: a ceremony at which academic degrees or diplomas are conferred (ଏକ ଉତ୍ସବ ଯେଉଁଠାରେ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ)
drop out: a student who withdraws before completing a course (ଅଧାରୁ ପାଠ ଛାଡ଼ିଥିବା ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ)
drop-in: visitor (ପରିଦର୍ଶକ)
unwed : unmarried (ଅବିବାହିତ) : ଛାଡ଼ିଦେବା
quit: ଛାଡ
strongly: ଗଭୀର ଭାବରେ
popped out: (here) took birth (ଜନ୍ମ ନେଲା)
relented: finally agreed after refusing (ମନା କରିବା ପରେ ରାଜି ହେବା)
naively: innocently
expensive: costly (ବ୍ୟୟବହୁଳ)
trust: ବିଶ୍ଵାସ କରିବା
scary: frightening (ଭୟପ୍ରଦ)
dorm room: a room for several people to sleep
stumbled into: became involved in something by chance (କାର୍ଯ୍ୟରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ହେବା)
curiosity: କୌତୁହଳ
intuition: ଅନ୍ତର୍ଜ୍ଞାନ
priceless: ଅମୂଲ୍ୟ
calligraphy : act of producing beautiful handwriting
typeface: a visual representation a set of characters in typography (ଦୃଶ୍ୟମାନ ଉପସ୍ଥାପନା)
serif and sans serif: a kind typeface (ଏକପ୍ରକାର ଉପସ୍ଥାପନା )
typography: the art of designing how text will appear when it is printed (ମୁଦ୍ରଣ ବିଦ୍ୟା)
subtle : ସୂକ୍ଷ୍ମ/ଚତୁର
fascinating: ଆକର୍ଷଣୀୟ
Macintosh computer: a popular model of computer made by Apple Computer introduced in 1984 (୧୯୮୪ ମସିହାରେ Apple କମ୍ପାନୀଦ୍ଵାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଏକ)
fonts: size of typefaces (ଆକୃତି)
Windows: operating systems in a computer
destiny: ଭାଗ୍ୟ
never let me down: not failed the writer

Think it out

Question 1.
What does Jobs say about his mother?
Answer:
Jobs says that his biological mother was a young and unmarried college graduate student. She wanted her child to be adopted by college graduates. At first it was settled that he would be adopted by a lawyer and his wife. Later they refused and he was adopted by his foster parents. But when she came to know that his foster parents were not graduates, she refused to sign adoption papers. Few month later when they promised to send him to college she agreed.

Question 2.
How did his foster parents adopt him?
Answer:
His foster parents adopted him by promising to send him to a college someday. Their promise came after a lot of hiccups.

Question 3.
What does he say about his studies at Reed College?
Answer:
After a span of 17 years, the speaker joined Reed College which is as expensive as Stanford. He spent the entire earnings of his working-class parents on paying his college fees. After studying for six months, he found that it was of no use to continue.

Question 4.
Why did he drop out from college?
Answer:
He was clueless about his future ambition. He was not aware of the role of how the institution would help him in this respect. Besides, he could not find any importance on spending his foster parents’ hard-eam money in that institution. Therefore, he dropped out of the college.

Question 5.
What difficulties did he face after he dropped out?
Answer:
Many difficulties were in store for him after he dropped out. He did not find a dorm room where several people used to sleep. Therefore, he slept on the floor in his friends’ rooms. He returned coke bottles in exchange for 5 shilling deposits with which he bought food. He had to walk seven miles every Sunday night to enjoy one fine meal a week at the Hare Krishna temple.

Question 6.
Why did he decide to learn calligraphy?
Answer:
He decided to learn calligraphy, because he did not feel the importance of going through general subjects. In the college campus, every poster, every label on every drawer bore the stamp of beautiful handwriting. And this compelled his attention.

Question 7.
How did his knowledge of calligraphy help him?
Answer:
The speaker’s knowledge of calligraphy helped him design the first Macintosh computer. He designed all into the Mac. Macintosh became the first one thathad a touch of beautiful typography. Then Windows came into existence after just copying the Mac.

Question 8.
What does he mean by connecting the ‘dots’?
Answer:
By connecting ‘dots’, Jobs means connecting the events looking backwards, instead of looking forwards. In other words, past experiences can help us look forwards to our future. Jobs’ study of typography in Reed College and designing the first computer Mac is a case in point

Unit – II

Gist:
The speaker’s second story deals with his sufferings and recovery. At the age of 20, it was fortunate of the writer to start Apple along with his class-mate Steve Wozniak. His parents’ garage was their place of work. Their hard labour witnessed a spectacular growth of the company. In a decade the garage turned into 2 billion dollar company with over 4000 employees. When he was 30, their finest creation the Macintosh came into existence. But, ironically, hiring of a talented person to run the company with him became a thorn in his flesh. Their divergent visions of future and their ultimate disagreement and the support extended to the hired person by the Board of Directors drove the founder out of his company. He was only 30 at that time.

The brain-child of his youthful life was snatched away from him. It was a great shock to Jobs. He was at a loss for a few months. He found himself in deep misery. At last he came back to reality. He made up his mind to start afresh. In his moments of crisis, he could not realize that being ousted from Apple was a blessing in disguise. Jobs became a beginner relegating his erstwhile success to the background. Now the most innovative moments of his life began to take shape with the set-up of a company named NeXT and another one named Pixar in the course of the following five years. During this period he also fell in love with a wonderful woman Laurene and married her. Pixar*s Toy story, the world’s first computer animated feature film, has now grown into world’s most successful animation studio. Jobs returned to the Apple Inc, when it purchsed his NeXT. These twist of events made him conclude that one shouldn’t lose faith in the face a crisis. One should love what one does. Jobs advises the children to go on striving for the work dear to their hearts, until they get it.

ସାରମର୍ମ :
ବକ୍ତାଙ୍କର ଦ୍ଵିତୀୟ କାହାଣୀଟି ତାଙ୍କର ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ଓ ସେଥୁ ମୁକ୍ତି ସହିତ ସମ୍ପର୍କିତ ଅଟେ । ସୌଭାଗ୍ୟର କଥା ଯେ ମାତ୍ର ୨୦ ବର୍ଷ ବୟସରେ Jobs ଏବଂ ତାଙ୍କ ସହପାଠୀ Steve Wozniak Aple କମ୍ପାନୀ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପିତାମାତାଙ୍କର ଗ୍ୟାରେଜ୍ ସେମାନଙ୍କ କର୍ମସ୍ଥଳୀ ଥିଲା । ସେମାନଙ୍କ କଠିନ ପରିଶ୍ରମ ଫଳରେ କମ୍ପାନୀର ଚମତ୍କାର ଅଗ୍ରଗତି ହେଲା । ଏକ ଦଶନ୍ଧି ଭିତରେ ଗ୍ୟାରେଜ୍‌ ୪୦୦୦ କର୍ମଚାରୀ କାର୍ଯ୍ୟରତ ଥ‌ିବା ୨୦୦ ନିୟୁତ ଡଲାର କମ୍ପାନୀରେ ପରିଣତ ହେଲା । ଯେତେବେଳେ ତାଙ୍କୁ ୩୦ ବର୍ଷ, ସେମାନଙ୍କର ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ସୃଷ୍ଟି Macintosh ବଜାରକୁ ଆସିଲା । କିନ୍ତୁ ଭାଗ୍ୟର ବିଡ଼ମ୍ବନା ଯେ ସେ ତାଙ୍କୁ ପରିଚାଳନା କାର୍ଯ୍ୟରେ ସହାୟତା ପାଇଁ ଯେଉଁ ପ୍ରତିଭାବାନ୍ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କଲେ ସେ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା । ସେମାନଙ୍କର ଭବିଷ୍ୟତ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଓ ସର୍ବାନ୍ତକରଣରେ ମତପାର୍ଥକ୍ୟ ଏବଂ ପରିଚାଳନା ମଣ୍ଡଳୀର ନିଯୁକ୍ତିପ୍ରାପ୍ତ କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କାରଣରୁ ସେ କମ୍ପାନୀରୁ ବିତାଡ଼ିତ ହେଲେ । ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କୁ ମାତ୍ର ୩୦ ବର୍ଷ । ତାଙ୍କ ଯୁବାବସ୍ଥାର ମାନସ-ସନ୍ତାନକୁ ତାଙ୍କଠାରୁ ଛଡ଼ାଇ ନିଆଯାଇଥିଲା ।

ଏହା Jobsଙ୍କ ପାଇଁ ଖୁବ୍ ଦୁଃଖଦାୟକ ଥିଲା ! କିଛି ମାସ ପାଇଁ ସେ କିଂକର୍ତ୍ତବ୍ୟବିମୂଢ଼ ହୋଇଗଲେ । ଶେଷରେ ସେ ବାସ୍ତବ ଦୁନିଆକୁ ଫେରିଲେ । ଜୀବନକୁ ଆଉଥରେ ଆରମ୍ଭ କରିବାକୁ ସେ ମନସ୍ଥିର କଲେ । ସଙ୍କଟ ସମୟରେ ସେ ଭାବିପାରି ନ ଥିଲେ କମ୍ପାନୀରୁ ବହିଷ୍କାର ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ପରୋକ୍ଷରେ ଏକ ଆଶୀର୍ବାଦ ଥିଲା । ଏବେ ତାଙ୍କ ଜୀବନର ସବୁଠାରୁ ସୃଜନଶୀଳ ମୁହୂର୍ଭଗୁଡ଼ିକ ବାସ୍ତବ ରୂପ ନେଲା । ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ସେ ପ୍ରଥମେ NeXT ଏବଂ ତା’ପରେ Pixar ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲେ । ଏହି ସମୟରେ ସେ Laureneଙ୍କ ପ୍ରେମରେ ପଡ଼ିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ବିଭା ହେଲେ । Pixar ପ୍ରସ୍ତୁତ Toy Story ଥିଲା ପୃଥ‌ିବୀର ପ୍ରଥମ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ନିର୍ମିତ ଜୀବନ୍ତ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର । Pixar ଏବେ ପୃଥ‌ିବୀର ସବୁଠାରୁ ସଫଳ ଜୀବନ୍ତ ଚିତ୍ର ସମ୍ପର୍କିତ ଚିତ୍ରଶିଳ୍ପୀ କର୍ମଶାଳାରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି । Apple ତାଙ୍କର NeXTକୁ କ୍ରୟ କଲା ପରେ Jobs ପୁନର୍ବାର Apple କମ୍ପାନୀକୁ ଫେରି ଆସିଲେ । ଜୀବନର ଏହି ମୋଡ଼ ତାଙ୍କୁ ଏକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ପହଞ୍ଚାଇଲା ଯେ ସଙ୍କଟ ସମୟରେ ଜଣେ ଧୈର୍ଯ୍ୟହରା ହେବା ଅନୁଚିତ । ଜଣେ ଯାହା କରୁଛି ତାହାକୁ ଭଲ ପାଇବା ଉଚିତ । ସେମାନଙ୍କର ହୃଦୟାନୁସାରୀ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସଫଳତା ନ ପାଇଲା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେମାନେ ପ୍ରୟାସ ଜାରି ରଖୁବା ଉଚିତ ବୋଲି ସେ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ଉପଦେଶ ଦେଇଥିଲେ ।

Glossary :
lucky: fortunate (ଭାଗ୍ୟବାନ)
garage: the place where vehicles are kept and repaired (ଗ୍ୟାରେଜ୍)
Woz: Steve Wozniak, a schoolmate of Steve Jobs
got fired: the narrator lost his service (ବରଖାସ୍ତ)
fired: dismissed from job
hired: (here) appointed (ପାଇଲେ )
talented: ପ୍ରତିଭାଶାଳୀ
run: (here)conduct (ପରିଚାଳନା କରିବା )
I ……. me:The writer missed the chance he was offered.(ଲେଖକ ପାଇଥିବା ସୁଯୋଗ ହରାଇଥିଲେ ।)
screwing up: spoiling something (କିଛି ନଷ୍ଟ କରିବା)
replaced : substituted (ଦେଲେ )
creative: innovative (ସୃଜନଶୀଳ)
amazing: wonderful (ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟକର)
vision : ଦର୍ଶନ
diverge: go in different directions
fall out: have an argument
sided: supported
my entire adult life: Jobs’ whole youthful life (Jobs and ଯୁବାବସ୍ଥା)
devastating: extremely damaging (ଧ୍ୱଂସପ୍ରାପ୍ତ ଅବସ୍ଥା )
entrepreneur : someone who uses money to start business and make business
animated feature film: ଜୀବନ୍ତ ପ୍ରସାରଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ
remarkable : ଚମତ୍କାର
turn: change (ପରିବର୍ତ୍ତନ )
current: ବର୍ତ୍ତମାନ
renaissance: ନବୀକରଣ
awful: terrible (ଭୟଙ୍କର)
roll on: fly by (ଅତିବାହିତ ହେବା)
don’t settle: The write believes in moving forward. He doesn’t want anyone to be static. (ସ୍ଥାଣୁ ହୁଅ ନାହିଁ)

Think it out

Question 1.
How did Jobs set up the Apple Inc.?
Answer:
It was fortunate of him to do something dear to his heart early in life. At the age of twenty, Jobs and his schoolmate Woz started Apple in his parents garage. Their 10-year toil witnessed an astonishing 2 billion-dollar company with over 4,000 employees at its disposal. At the age of thirty, his finest creation, the Macintosh came to light.

Question 2.
How did he lose his position in the Apple Inc.?
Answer:
Apple Inc. grew phenomenally and it demanded the inclusion of another hired talented person with him. First year was quite fine. After that their visions of future began to differ. Their friendly relationship ceased. At that moment the Board of Directors lent support to the hired employee, but not to the Co-Founder of the company. The inevitable happened. Jobs lost his position in the Apple Inc, when he was 30.

Question 3.
How did he feel about his dismissal?
Answer:
Dismissal from the Apple Inc. had a terribly shocking effect on Jobs. He felt utterly confused. He was seized with a feeling that he had disappointed the previous generations of entrepreneurs. He went to the extent of apologizing David Packard and Job Noyce for spoiling something badly, but in vain. He felt himself to be a colossal failure and even thought of escaping the place.

Question 4.
How did he return to the Apple Inc.?
Answer:
The despair Jobs had experienced in the wake of his dismissal from Apple Inc. became a thing of the past. He made up his mind to start his life afresh. He now entered ‘the most creative moments’ of his life. In a span of five years, Jobs set up a company – NeXT, another one named Pixar; the latter became the creator of the world’s first computer animated feature film, Toy Story and now no animation studio in the world matches it. At last Apple Inc. purchased NeXT. It marked Jobs’s return to Apple Inc.

Unit – III

Gist:
The speaker’s third story is related to death. At the age of 17, he read a quotation on death that had produced a great effect on him for the last 33 years. Consciousness of death became an inspirational force in his life. It was instrumental in making important choices in his life, because death leaves what is truly important, untouched, though it puts paid to all outward expectations, all pride and all fear of feeling ashamed or failure. Awareness of death is the best way to come out. of our negative mind-set. Jobs was afflicted with a form of pancreatic cancer. To recover from it is almost bleak. The doctor advised him to go home and settle everything for the well-being of his family. He learnt that he had no chance to live beyond three to six months. He was subjected to diagnosis throughout the day. The doctors noticed cells in the tumor under a microscope.

They cried because these cells become a rare form of pancreatic cancer. Surgery is the only treatment. Jobs underwent surgery and he is now quite fine. Death was very close to him. He views death as a beneficial but completely intellectual concept. In other words, nobody wants death. Even people interested to go to heaven don’t want it to reach their destination. But death is inevitable. It acts as an agent of life’s change. Man grows old and at last leaves the world forever. Jobs advises the students not to fritter away time, for time is too short. They should be dictated by their own inner voice.

There is no room for dogmatism. He calls upon them to follow their heart and intuition with courage. In his youth, Jobs had gone through The Whole Earth Catalog, a wonderful publication created by Stewart Brand and his team. It was packed with flawless and great ideas. Beneath a photograph of an early morning country road on the back cover of the final issue of The Whole Earth Catalog was written “Stay Hungry. Stay Foolish.” It was the farewell message of Stewart and his team. Inspired by these magnificent words, Jobs advised the students to feel hungry to do more all the time and never to think that they had learnt all, and such thinking would reduce them to foolishness.

ସାରମର୍ମ :
ଲେଖକଙ୍କର ତୃତୀୟ ଗଳ୍ପ ମୃତ୍ୟୁ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ । ୧୭ ବର୍ଷ ବୟସରେ ସେ ମୃତ୍ୟୁ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏକ ଉଦ୍ଧୃତାଂଶ ପଢ଼ିଥିଲେ । ଏ ଲେଖକଙ୍କର ଉପରେ ବିଗତ ୩୩ ବର୍ଷ ଧରି ଗଭୀର ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା । ମୃତ୍ୟୁ ସଚେତନତା ତାଙ୍କ ଆମର ବାହ୍ୟିକ ଆକାଂକ୍ଷା, ଗର୍ବ ଏବଂ ଲଜ୍ଜିତ ହେବାର ଭୟକୁ ମୃତ୍ୟୁ ଧୂଳିସାତ୍ କରିଦିଏ, କିନ୍ତୁ ଯାହା ପ୍ରକୃତରେ ମହାନ୍ ତାକୁ ଏହା ସ୍ପର୍ଶ କରିପାରେ ନାହିଁ । ଆମକୁ ନକାରାତ୍ମକ ମନୋଭାବ ମଧ୍ୟରୁ ବାହାରି ଆସିବା ନିମନ୍ତେ ମୃତ୍ୟୁ ସଚେତନତା ହେଉଛି ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ପନ୍ଥା । Jobs ଅଗ୍ନାଶୟଜନିତ କର୍କଟ ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ହୋଇଥିଲେ । ଏଥିରୁ ଆରୋଗ୍ୟ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା କ୍ଷୀଣ ଥିଲା। ତାଙ୍କୁ ଘରକୁ ଫେରି ପରିବାରବର୍ଗଙ୍କ ହିତ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସମସ୍ତ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରିବାକୁ ଚିକିତ୍ସକ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । Jobs ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲେ ଯେ ୩ ମାସରୁ ୬ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ । Jobsଙ୍କୁ ତନ୍ନତନ୍ନ ଭାବରେ ପରୀକ୍ଷା କରାଗଲା । ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ତାଙ୍କର ବର୍ଦ୍ଧିତ ଅଂଶର ଜୀବକୋଷମାନ ଦେଖ୍ ଚିକିତ୍ସକମାନେ କାନ୍ଦି ପକାଇଲେ । କାରଣ ଏହି ଅଗ୍ନାଶୟଜନିତ ଏପରି ଏକ କର୍କଟରୋଗ ଥିଲା ଯାହାର ଚିକିତ୍ସା କେବଳ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାରଦ୍ଵାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ ।

ଶଲ୍ୟ ଚିକିତ୍ସାଦ୍ଵାରା Jobs ଆରୋଗ୍ୟ ଲାଭ କରିଥିଲେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭଲ ଅଛନ୍ତି । ମୃତ୍ୟୁକୁ ସେ ଖୁବ୍ ନିକଟରୁ ଦେଖୁଥିଲେ । Jobsଙ୍କ ମତରେ ମୃତ୍ୟୁ ଲାଭଦାୟୀ ଏବଂ ଏକ ବୌଦ୍ଧିକ ବିଷୟ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ, କେହି ମରିବାକୁ ଚାହାନ୍ତି ନାହିଁ । ଏପରିକି ସ୍ବର୍ଗପ୍ରାପ୍ତି ପାଇଁ ମଧ୍ୟ କେହି ମରିବାକୁ ଚାହାନ୍ତି ନାହିଁ । ଏହା ଜୀବନ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଏକ ପ୍ରତିନିଧୂ । ମଣିଷ ବୁଢ଼ା ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ଶେଷରେ ସଂସାର ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଏ । Jobs ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ସମୟ ନଷ୍ଟ ନ କରିବାକୁ ଉପଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି, କାରଣ ଜୀବନର ପରିସ୍ ଖୁବ୍ ସ୍ଵଳ୍ପ । ନିଜର ଅନ୍ତଃସ୍ଵରଦ୍ଵାରା ସେ ସେମାନଙ୍କୁ ପରିଚାଳିତ ହେବା ଉଚିତ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । Jobs ତାଙ୍କ ଯୁବାବସ୍ଥାରେ Stewart Brand ଏବଂ ତାଙ୍କ ସାଥୀମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଏକ ସୁନ୍ଦର ପୁସ୍ତକ ‘The Whole Earth Catalog’ ସେ ପଢ଼ିଥିଲେ । ଏହା ତ୍ରୁଟିଶୂନ୍ୟ ଓ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ଚିନ୍ତାଧାରାରେ ଭରପୂର ଥିଲା । ପୁସ୍ତକର ଶେଷ ସଂସ୍କରଣର ଶେଷ ପୃଷ୍ଠାରେ ଏକ ଗ୍ରାମ୍ୟରାସ୍ତାର ସକାଳ ଦୃଶ୍ଯ ଚିତ୍ର ତଳେ ଲେଖାଥିଲା : “Stay Hungry. Stay Foolish.” । ଏହା Stewart ଓ ତାଙ୍କ ସାଥୀମାନଙ୍କର ବିଦାୟକାଳୀନ ବାର୍ତ୍ତା ଥିଲା ଏହି ଚମତ୍କାର ଶବ୍ଦାବଳୀଦ୍ଵାରା ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ Jobs ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇ କହିଥିଲେ ଯେ ଅଧ‌ିକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ସେମାନେ କ୍ଷୁଧା ଅନୁଭବ କରିବା ଉଚିତ ଏବଂ ସବୁ ଶିଖୁଛନ୍ତି ବୋଲି ଭାବିବା ଅନୁଚିତ, କାରଣ ଏଭଳି ଚିନ୍ତା ସେମାନଙ୍କୁ ବୋକାରେ ପରିଣତ କରିବ ।

Glossary :
It …… me: The quotation influenced the author. (ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା)
tool: (here) clue (ସୂଚନା )
encountered : met unexpectedly (ଅତର୍କିତଭାବେ ଭେଟିଲା)
embarrassment: awkwardness (agg)
trap: ଜାଲ
you …. naked: one is already on the brink of death
Goodbyes: ଶୁଭେଚ୍ଛା
biopsy: a medical test in which cells are taken from your body and examined to find out if they are healthy (ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ଜୀବକୋଷର ପରୀକ୍ଷଣ )
stuck: inserted (ଭର୍ତ୍ତି କଲେ)
I was sedated: Jobs was administered drugs to be calm
viewed: saw (ଦେଖ‌ିଲେ)
microscope: ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର
rare: କ୍ବଚିତ୍
intellectual: ବୌଦ୍ଧିକ
concept: basic idea (ମୌଳିକ)
destination: ଗନ୍ତବ୍ୟସ୍ଥଳ
follow : obey (ପାଳନ କରିବା)
diagnosied: ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ
cancer: କର୍କଟ ରୋଗ
scan: ତନ୍ନତନ୍ନ କରି ଦେଖୁ
pancreas: ପାଚକ ଗ୍ରନ୍ଥି|ଅଗ୍ନାଶୟ
incurable: state of not being cured (ଦୁରାରୋଗ୍ୟ)
button up: complete satisfactorily(କରିବା)
be cleared away: will face death
poetic touch: କାବ୍ୟସ୍ପର୍ଶ
generation: ପିଢ଼ି
polaroid: camera that produces photographs immediately
hitchhiking: to travel by asking for free rides in other people’s cars
adventurous: ଦୁଃସାହସିକ
beneath: under (ତଳେ)

Think it out

Question 1.
How did the quotation on death affect Jobs?
Answer:
The quotation on death left a profound impression on Jobs. In the meantime, thirty-three years have elapsed. Ever since, looking in the mirror every morning, he had asked himself if that was the last day of his life, whether he would perform his task of that day. Whenever he got negative answers many a time, instead of being hopeless, he felt the need to aspire for something different.

Question 2.
How did consciousness of death inspire him?
Answer:
The consciousness of death helped him make some important choices in life. The reason is not far to seek. Death destroys all glit and glitter, all pride and fear of awkwardness or failure, but it leaves genuinely significant things untouched.

Question 3.
What was the doctor’s advice to him when he was diagnosed with cancer?
Answer:
When he was diagnosed with cancer, the doctor’s advice to him was to go home and set everything in order concerning his family affair. He would try to share his thoughts with his children in just a few months in a convincing manner. He had no time to wait for the next ten years to apprise them of his ideas. Jobs’ definite and practical feelings would make his family accept his preparation with as little pain as possible.

Question 4.
How does Jobs view death?
Answer:
Jobs views death in a realistic fashion. He states that nobody wants death. Even people aspiring for liberation dread it. Death is inevitable. In Jobs’ view, death is possibly the single best invention of life. It plays the role of an agent of life’s change. Death replaces the old and paves the way for something that is new. A day comes when man becomes old and dies at last.

Question 5.
What is most important in face of death?
Answer:
Jobs appeals to the gathering not to fritter away their time in doing what others say, because life is too short. Death comes to all. Instead of being dogmatic, they should act in response to their inner voice. In a deceptive world like this, they must follow their heart and intuition with great courage. This is most important in the face of death.

Question 6.
What was Jobs’ farewell message?
Answer:
Jobs’ farewell message to the gathering was to develop ceaseless hunger for doing more and more. Instead of being contented with what they have done, they should always feel hungry to achieve more. Learning never ends. Jobs advised the scholars at the convocation never to think that they had learnt all. Such thinking still made them live in a world of fools.

CHSE Odisha Class 12 English Stay Hungry Stay Foolish Important Questions and Answers

Multiple-Choice Questions (MCQs) with Answers:

Question 1.
The writer narrates three stories to give an account of his ___________.
(A) academic career
(B) life
(C) job
(D) childhood
Answer:
(B) life

Question 2.
His biological mother was-
(A) unmarried
(B) a great scholar
(C) young
(D) both (A) and (C)
Answer:
(D) both (A) and (C)

Question 3.
She was interested to put up the writer for-
(A) a change
(B) adoption
(C) a bright future
(D) none of these
Answer:
(B) adoption

Question 4.
The writer’s college was very-
(A) typical
(B) cheap
(C) expensive
(D) careful about the students
Answer:
(C) expensive

Question 5.
The writer realized the ________ of going to his college.
(A) futility
(B) importance
(C) purpose
(D) none of these
Answer:
(A) futility

Question 6.
After dropping out of the college, the writer spent a ________life.
(A) purposeless
(B) free
(C) miserable
(D) luxurious
Answer:
(C) miserable

Question 7.
Reed college was famous for__________.
(A) Anthropology
(B) Calligraphy
(C) Geography
(D) Demography
Answer:
(B) Calligraphy

Question 8.
The writer made up his mind to read-
(A) Calligraphy
(B) Geography
(C) Anthropology
(D) none of the above
Answer:
(A) Calligraphy

Question 9.
Macintosh computer was remarkable for beautiful-
(A) design
(B) typography
(C) operation
(D) all of these
Answer:
(B) typography

Question 10.
The writer firmly believes in-
(A) the doctrine Karma
(B) brotherhood
(C) destiny
(D) all of these
Answer:
(A) the doctrine Karma

Question 11.
The word ‘scary’ means –
(A) wounded
(B) reticent
(C) frightening
(D) scarce
Answer:
(C) frightening

Question 12.
Apple was bom in-
(A) Woz’s house
(B) a big building
(C) the garage of Jobs’ parents
(D) a tiny cottage
Answer:
(C) the garage of Jobs’ parents

Question 13.
Apple had ________ growth.
(A) tardy
(B) phenomenal
(C) sudden
(D) none of these
Answer:
(B) phenomenal

Question 14.
Steve Jobs had a ___________exit from his own company.
(A) disgraceful
(B) deliberate
(C) voluntary
(D) all of these
Answer:
(A) disgraceful

Question 15.
The way he was fired from Apple had a _________impact in him.
(A) magical
(B) disappointing
(C) shocking
(D) none of these
Answer:
(C) shocking

Question 16.
The phrasal verb ‘running away’ means –
(A) running in fear
(B) criticising
(C) escaping
(D) getting nervous
Answer:
(C) escaping

Question 17.
For Steve Jobs getting fired from Apple was a-
(A) disappointment
(B) blessing in disguise
(C) sort ofrelaxation
(D) none of these
Answer:
(B) blessing in disguise

Question 18.
Job’s started his life with a-
(A) failure
(B) bang
(C) ceremony
(D) none of these
Answer:
(B) bang

Question 19.
The world’s first animated feature film was-
(A) Pixar
(B) Toy Story
(C) NeXT
(D) Laurene
Answer:
(B) Toy Story

Question 20.
Jobs married life was ________.
(A) sorrowful
(B) normal
(C) spectacular
(D) none of these
Answer:
(C) spectacular

Question 21.
He was a die-hard ___________.
(A) sadistic
(B) pessimistic
(C) digmatic
(D) optimist
Answer:
(D) optimist

Question 22.
Reading one quotation was a turning point in his life, when Jobs was-
(A) 33
(B) 17
(C) 27
(D) 40
Answer:
(B) 17

Question 23.
Jobs considered death as a great –
(A) friend
(B) fortune
(C) monster
(D) none of these
Answer:
(C) monster

Question 24.
The phrase ‘fall away’ means –
(A) collapse
(B) disappear
(C) sway
(D) break
Answer:
(A) collapse

Question 25.
Jobs suffered from
(A) hypertension
(B) viral fever
(C) pancreatic cancer
(D) none of these
Answer:
(C) pancreatic cancer

Question 26.
At first the doctors opined that the disease Jobs suffered from was-
(A) curable
(B) fatal
(C) abnormal
(D) dangerous
Answer:
(B) fatal

Question 27.
The phrasal verb ‘buttoned up’ means-
(A) made a hole
(B) burned
(C) decided
(D) settled
Answer:
(D) settled

Question 28.
With second diagnosis, the doctors said pancreatic cancer was curable, thanks to __________.
(A) proper medicine
(B) surgery
(C) medicine and surgery
(D) all of these
Answer:
(B) surgery

Question 29.
Jobs interprets death in a __________manner.
(A) philosophical
(B) sceptical
(C) critical
(D) normal
Answer:
(A) philosophical

Question 30.
Which one of the following statements is true?
(A) One shouldn’t fritter away one time in idle pursuits.
(B) Courage to follow our heart and intuition is essential
(C) One should follow digmatism.
(D) Consideration of others’ opinion.is necessary
Answer:
(B) Courage to follow our heart and intuition is essential

Question 31.
Steve Jobs was highly of The Whole Earth.
(A) critical
(B) appreciative
(C) scornful
(D) none of these
Answer:
(B) appreciative

Question 32.
The ending of The Whole Earth was-
(A) boring
(B) amusing
(C) classic
(D) stereotyped
Answer:
(C) classic

Question 33.
The writer’s farewell message at Stanford University was-
(A) Education knows no end.
(B) Work is worship.
(C) Death is the end of life.
(D) Foolishness is meaningless.
Answer:
(A) Education knows no end.

Question 34.
How has Steve Jobs’ commencement speech at the Stanford University been described?
(A) Inspiring and motivational
(B) Life changing and motivating
(C) Life changing and career transforming
(D) Motivating and career changing
Answer:
(A) Inspiring and motivational

Question 35.
What was Jobs’ speech at the Stanford University about?
(A) His graduation
(B) Three stories from his life
(C) Few stories from his life
(D) How to choose a career
Answer:
(B) Three stories from his life

Question 36.
What had Jobs never did?
(A) Graduated from college
(B) Taken up a job
(C) Gone to college
(D) Had formal education
Answer:
(A) Graduated from college

Question 37.
From which college did Jobs drop out?
(A) Stanford
(B) Reed
(C) Manchester
(D) All of the above
Answer:
(B) Reed

Question 38.
For how long did he remain as a drop – in?
(A) Around a year and six months
(B) Around a year
(C) Around fifreen months
(D) Around three months
Answer:
(A) Around a year and six months

Question 39.
What was Jobs’ biological mother?
(A) An unwed teen
(B) An unemployed college graduate
(C) An unwed college graduate student
(D) A lawyer
Answer:
(C) An unwed college graduate student

Question 40.
What did Jobs’ mother decide?
(A) To put him up for adoption
(B) To send him to school
(C) To make him graduate
(D) To keep him
Answer:
(A) To put him up for adoption

Question 41.
When did Jobs’ biological mother decide to put him for adoption?
(A) When he was not yet born
(B) When he was two months old
(C) When he was six months old
(D) When he was in school
Answer:
(A) When he was not yet born

Question 42.
What did Jobs’ mother feel strongly?
(A) Jobs should be adopted by rich parents
(B) Jobs should be adopted by college graduates
(C) Jobs should be adopted by lawyers
(D) Jobs should be sent to school
Answer:
(B) Jobs should be adopted by college graduates

Question 43.
Everything was all set for Jobs to be adopted at birth by ___________.
(A) a college graduate
(B) a lawyer and his wife
(C) a rich couple
(D) a poor family
Answer:
(B) a lawyer and his wife

Question 44.
Why didn’t the lawyer and his wife adopt Jobs?
(A) They wanted a girl
(B) They had their own child
(C) They didn’t like Jobs at birth
(D) They didn’t want to send Jobs to school
Answer:
(A) They wanted a girl

Question 45.
Who got a call in the mid-night asking them whether they will be willing to adopt an unexpected baby boy?
(A) Jobs’ parents
(B) Jobs’ biological father
(C) The lawyer couple
(D) An orphanage
Answer:
(A) Jobs’ parents

Introducing the Author :
Steven Paul “Steve Jobs” (1955-2011), an American businessman, designer and inventor, is the Co-Founder, Chairman, and Chief Executive Officer of Apple Inc. Indisputably, he is one of the greatest visionaries of our times. Apple has brought Jobs wide recognition as a charismatic pioneer of the personal computer revolution.

About the Story :
This article, is Steve Job’s “life-changing” and ‘career-transforming’ speech at Stanford University in 2005. In the course of his speech, he narrates three stories in connection with his life. Each story has its own distinctiveness. The first story deals with Jobs’ birth, upbringing and education, the second his sufferings and recovery, and the third brushing with death. The writer’s farewell message is loud and clear : “Feel hungry to do more; never think that you have learnt all; when you think in this manner, you are still afool.’’ In other words, according to the speaker, learning is a never-ending process. Man’s quest for achieving more should continue till his last breath.

ବିଷୟ ସୂଚନା:
ଏହି ବିଷୟଟି ୨୦୦୫ ମସିହାରେ Stanford Universityରେ Steve Jobs ଦେଇଥ‌ିବା ‘ଜୀବନ -ପରିବର୍ତ୍ତନ’ ଏବଂ ବୃଷ୍ଟି-ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ପର୍କିତ ଏକ ଭାଷଣ । ନିଜ ଜୀବନ ସମ୍ପର୍କିତ ତିନୋଟି ଗଳ୍ପ ସେ ବକ୍ତୃତା ଦେବା ସମୟରେ କହିଥିଲେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗଚ୍ଛର ନିଜସ୍ଵ ସ୍ଵାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଥିଲା । ପ୍ରଥମ ଗଳ୍ପଟି Jobsଙ୍କର ଜନ୍ମ, ଲାଳନପାଳନ ଓ ଶିକ୍ଷା, ଦ୍ବିତୀୟଟି ତାଙ୍କର ଯନ୍ତ୍ରଣା ଓ ସେଥୁରୁ ମୁକ୍ତି, ତୃତୀୟଟି ମୃତ୍ୟୁ ସମ୍ପର୍କିତ ଥିଲା । ବକ୍ତାଙ୍କର ବିଦାୟକାଳୀନ ବାର୍ତ୍ତା ଥିଲା– ଶିକ୍ଷାର ସମାପ୍ତି ନାହିଁ । ଜୀବନ ଥ‌ିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ସାଧନ ନିମନ୍ତେ ମନୁଷ୍ୟର ଅନ୍ଵେଷଣ ଜାରି ରହିବା ଉଚିତ ।

Summary :
The speaker feels himself honoured to be with the degree holders of Stanford University, one of the finest universities in the world. In the first story he narrates about his birth, upbringing and education.The speaker walks down the memory lane. He explains why he left Reed College after the first six months. The episode started before his birth. In this connection he says about his biological mother, who was a young, unmarried college graduate student.

She took a decision to put him for adoption. The lady wanted the adopted parents to be graduates. A lawyer and his wife were ready to adopt him. But after his birth they denied, as they really wanted a girl. So his foster parents who were on a waiting list adopted him. But none of them was a degree holder. Problem set in. After a few months they decided to send the boy to college. Then the lady agreed and signed the legal papers. Thus he was adopted by their foster parents, Clare and Paul Jobs. After a span of 17 years, the speaker joined Reed College which is as expensive as Stanford.

He spent the entire earnings of his working-class parents on paying his college fees. After studying six months, he found that it was of no use to continue. He was clueless about his future ambition. Besides, he was not aware of the role of the institution helping him in this respect. Therefore he dropped out of the college. Many difficulties were in store for him after he dropped out. He did not get a room. Therefore, he slept on the floor in his friends’ rooms. He returned coke bottles in exchange for the 5 shilling deposits with which he bought food. He had to walk seven miles every Sunday night to enjoy one fine meal a week at the Hare Krishna temple. The speaker suffered, but his curiosity had never abated.

Now he found himself in Reed College to read calligraphy because it was the best in imparting this course. His dropping out and unwillingness to study the normal course made Jobs learn calligraphy. He was interested to learn the technique of producing beautiful handwriting. And he succeeded in calligraphy. He learnt about different visual representations of a set of characters in typography. He knew the art of designing how text will appear when it is printed. To him, it was quite charming. The speaker’s knowledge of calligraphy helped him design the first Macintosh computer. He designed all into the Macintosh that became the first one that had a touch of beautiful typography.

Then Windows came into existence after just copying the Mac. The speaker feels his drop-out from the college was a blessing in disguise. Then the speaker throws light on the concept of connecting the ‘dots’. It means connecting the events looking backwards, instead of looking forwards. In other words, past experiences can help one look forwards to one’s future. Jobs’ study of typography in Reed College and designing the first computer Mac is a case in point. The speaker narrates his second story that deals with love and loss. It was fortunate of him to do something dear to his heart early in life. At the age of twenty Jobs and his school mate Woz started Apple in his father’s garage. Their 10-year toil witnessed an astonishing $ 2 billion company with over 4,000 employees at its disposal. At the age of thirty, his finest creation, the Macintosh came to light.

Misfortune frowned upon him. Apple Inc. grew phenomenally and it demanded the inclusion of another hired talented person with him. First year was quite fine. After that their visions of the future began to differ. At last their friendship came to an end. At that moment the Board of Directors lent support to the hired employee, but not to the Co-Founder of the company. The inevitable happened. Jobs lost his position in the Apple Inc, when he was 30. The dedication of his entire youthful life was torn apart. Dismissal from the Apple Inc. had a terribly shocking effect on Jobs. He felt utterly confused. He was seized with a feeling for he had disappointed the previous generations of entrepreneurs. He went to the extent of apologizing David Packard and Bob Noyce for spoiling something badly, but in vain. He felt himself to be a collossal failure and even thought of escaping the place.

Every cloud has a silver lining. Something new slowly soared. The despair he had experienced became a thing of the past. Jobs made up his mind to start his life afresh. He now entered ‘the most creative moments’ of his life. In a span of five years, Jobs set up a company – NeXT, another one named Pixar; the latter became the creator of the world’s first computer animated feature film, Toy Story. At last Apple purchased NeXT. It marked Jobs’s return to Apple Inc. This period also marked his love affair with Laurene and their marriage. The speaker is sure of one thing : His dismissal from Apple was a blessing in disguise. Patience rewarded him. At times fate drives a person to a state of misery.

Sorrows and sufferings are inseparable part of life. Therefore, instead of losing, heart man should develop an unflinching faith in him. Jobs is a classic example. He advises everyone not to be stagnant but to strive for the work which is close to his heart. A
person should enjoy what he does. Jobs narrates his third story that deals with death. At the age of 17, he read a quotation, “If you live each day as if it was your last, someday you’ll most certainly be right.” The quotation on death greatly affected Jobs. In the meantime, thirty-three years have flown by. Ever since, not a day has passed without looking himself in the mirror and asking himself if he would do his work that day, if it was the last day of his survival.

Consciousness of death deeply inspired Jobs. It was instrumental in making important choices in his life, because death leaves “What is truly important” untouched. Death puts paid to all outward expectations, all pride and all fear of vexation or failure. Awareness of death is the best way to come out of our negative mind-set. Jobs suffered from a type of pancreatic cancer. The doctor told him this type of cancer is almost incurable and therefore, he was not expected to live beyond three to six months. The doctor advised him to go home and settle everything for the interest of the family.

Time was too short for him. He was advised to share his future plans with his wife and children. He should be sure of sorting out everything so that his family might accpet his preparation for death with as little pain as possible. Jobs’ diagnosis continued. He underwent a biopsy. An endoscopic test revealed the existence of few cells in the tumour. The sight of these cells under a microscope moved the doctors to tears, because it was a rare form of pancreatic cancer that surgery could cure. As a result of surgery, he was cured. He is hale and hearty now. He faced death at its closest.

An optimist as he is, Jobs views death as a helpful but completely intellectual concept. No one wants death. And yet death in unavoidable. No one has ever got rid of its inevitability. Death is an agent of life’s change. It replaces new for the old. Man becomes gradually old and dies eventually. Jobs appeals to the gathering not to fritter away their time in doing what others say, because life is too short. Death comes to all. Instead of being dogmatic, they should act in response to their inner voice. In a deceptive world like this, they must follow their heart and intuition with great courage. This is most important in the face of death.

Jobs throws light on Stewart Brand’s “The Whole Earth Catalog”, a wonderful publication, one of the bibles of his generation. In his view, it was idealistic and packed with flawless great ideas. The words, “Stay Hungry. Stay Foolish”, printed in final issue compelled his attention. Jobs’ farewell message to the students is to feel hungry to do more all the time and desist from thinking that they have learnt all. Such thinking, he says, proves their foolishness.

ସାରାଂଶ :

ପୃଥ‌ିବୀର ଅନ୍ୟତମ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ Stanfordର ଡିଗ୍ରୀଧାରୀଙ୍କ ଗହଣରେ ଥ‌ିବାରୁ ବକ୍ତା Jobs ନିଜକୁ ଧନ୍ୟ ମନେ କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରଥମ ଗଳ୍ପରେ ସେ ନିଜର ଜନ୍ମ, ଲାଳନପାଳନ ଓ ଶିକ୍ଷା ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ବକ୍ତା ନିଜର ସ୍ମୃତିଚାରଣ କରିଛନ୍ତି । ଛଅ ମାସ ପରେ ସେ କାହିଁକି Reed College ଛାଡ଼ିଦେଲେ ତା’ର କାରଣ କହିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ଜନ୍ମ ପୂର୍ବରୁ ଏ ବୃତ୍ତାନ୍ତ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ସମ୍ପର୍କରେ ସେ ତାଙ୍କ ଜନ୍ମଦାତ୍ରୀ ମା’ଙ୍କ କଥା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ଯିଏକି ଥିଲେ ଜଣେ ଯୁବା, ଅବିବାହିତା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅଧ୍ୟୟନରତା ସ୍ନାତକ ଛାତ୍ରୀ । ସେ ତାଙ୍କୁ ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର ଭାବେ ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତି ନେଇଥିଲେ । ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ଡିଗ୍ରୀଧାରୀମାନେ ତାଙ୍କୁ ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତୁ ବୋଲି ମହିଳାଜଣକ ଚାହିଁଥିଲେ । ଏକ ଓକିଲ ଦମ୍ପତି ତାଙ୍କୁ ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ରଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ରାଜି ହୋଇଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ ଜନ୍ମ ପରେ ସେମାନେ ଝିଅଟି ଦରକାର ଥିଲା ବୋଲି କହି ମନା କରିଦେଲେ । ତେଣୁ ଅପେକ୍ଷା ତାଲିକାରେ ଥ‌ିବା ତାଙ୍କ ପାଳକ ପିତାମାତା ତାଙ୍କୁ ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ରଭାବେ ଗ୍ରହଣ କଲେ । ମାତ୍ର ପରେ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ ପାଳକ ପିତାମାତାଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେହି ଡିଗ୍ରୀଧାରୀ ନ ଥିଲେ । ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ହୋଇଗଲା । ଅଳ୍ପ କେଲ ମାସ୍ ପରେ ସେମାନେ ତାଙ୍କୁ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ପଠାଇବେ ବୋଲି ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିବାରୁ ମହିଳା ଜଣକ ରାଜି ହୋଇଗଲେ ଓ ଆଇନଗତ କାଗଜପତ୍ରରେ ଦସ୍ତଖତ କଲେ । ଏହିପରି ଭାବେ ସେ ପାଳକ ପିତାମାତା Clare ଏବଂ Paul Jobsଦ୍ଵାରା ପୋଷ୍ୟପୁତ୍ର ଭାବେ ଗୃହୀତ ହେଲେ ।

ସତର ବର୍ଷ ପରେ ବକ୍ତା Stanford ପରି ବ୍ୟୟବହୁଳ Reed ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ପଢ଼ିବାକୁ ଗଲେ । ତାଙ୍କର କର୍ମଜୀବୀ ପିତାମାତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ରୋଜଗାର ତାଙ୍କର କଲେଜ ଦରମା ବାବଦରେ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଗଲା । ଛଅ ମାସ ପରେ ସେଠାରେ ପଢ଼ିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ ବୋଲି ସେ ଜାଣିପାରିଲେ । ଭବିଷ୍ୟତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ସେ ସନ୍ଦିହାନ ଥିଲେ । ଅନୁଷ୍ଠାନଟି ତାଙ୍କୁ ଏ ବାବଦରେ କିଛି ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରିବ ବୋଲି ସେ ଭାବି ପାରିଲେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ସେ କଲେଜ ପଢ଼ା ଛାଡ଼ିଦେଲେ । ଏହାପରେ ସେ ଅନେକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଲେ । ସେ କୋଠରିଟିଏ ପାଇଲେ ନାହିଁ । ଫଳରେ ସେ ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କ କୋଠରିର ଚଟାଣ ଉପରେ ଶୋଇଲେ । ସେ coke ବୋତଲ ପ୍ରତିବଦଳରେ ଯେଉଁ ପାଞ୍ଚ ସିଲିଙ୍ଗ୍ ପାଉଥିଲେ ସେଥ‌ିରେ ଖାଦ୍ୟ କିଣୁଥିଲେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ରବିବାର ରାତିରେ ଥରେ ଭଲ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବାପାଇଁ ସେ ସାତ ମାଇଲ୍ ଦୂରରେ ଥ‌ିବା ହରେକୃଷ୍ଣ ମନ୍ଦିରକୁ ଚାଲିଚାଲି ଯାଉଥିଲେ ।

Jobs ବହୁତ କଷ୍ଟ ଭୋଗିଛନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର କୌତୂହଳ କେବେ ଲୋପ ପାଇଯାଇ ନାହିଁ । ପୁନଶ୍ଚ ସେ ହସ୍ତାକ୍ଷର ଲିଖନକଳା ଅଧ୍ୟୟନ ନିମନ୍ତେ Reed ମହାବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଗଲେ । ହସ୍ତାକ୍ଷର ଲିଖନକଳା ଶିକ୍ଷା ଦେବାରେ Reed ଥିଲା ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ । ସାଧାରଣ ପାଠପଢ଼ା ପ୍ରତି ଅନିଚ୍ଛା ତାଙ୍କୁ ହସ୍ତାକ୍ଷର ଲିଖନକଳା ଶିକ୍ଷା କରିବାରେ ସହାୟକ ହେଲା। ସୁନ୍ଦର ହସ୍ତାକ୍ଷର ଲିଖନ କୌଶଳ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ସେ ଆଗ୍ରହୀ ଥିଲେ । ସେ ଏଥ‌ିରେ ସଫଳତା ପାଇଲେ । ମୁଦ୍ରଣ ପରେ ପାଠ୍ୟବିଷୟ କିପରି ଦେଖାଯିବ ତାହାର ନକ୍‌ସାଙ୍କନ କଳା ସେ ଜାଣିଥିଲେ । ଏହା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଭୋଗ୍ୟ ମୁଦ୍ରଣ ପରେ ପାଠ୍ୟବିଷୟ କିପରି ଦେଖାଯିବ ତାହାର ନକ୍‌ସାଙ୍କନ କଳା ସେ ଜାଣିଥିଲେ । ଏହା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଭୋଗ୍ୟ ଥିଲା । ବକ୍ତାଙ୍କର ହସ୍ତାକ୍ଷର ଲିଖନକଳାରେ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଥମ Macintosh କମ୍ପ୍ୟୁଟର ନକ୍‌ସାଙ୍କନରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା ! ସୁନ୍ଦରଭାବେ ମୁଦ୍ରଣ କରିବାରେ Macintosh ପୃଥ‌ିବୀର ପ୍ରଥମ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଥିଲା । ତେଣୁ କଲେଜ ଛାଡ଼ିବା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ପରୋକ୍ଷରେ ଆଶୀର୍ବାଦ ଥିଲା ବୋଲି ବକ୍ତା କହିଛନ୍ତି । ଏହାପରେ Jobs ଘଟଣାସମୂହର ସଂଯୋଗ ବିଷୟରେ ତାଙ୍କର ମତପୋଷଣ କରିଛନ୍ତି । ଏହାର ଅର୍ଥ ଭବିଷ୍ୟତକୁ ନ ଚାହିଁ ଅତୀତର ଘଟଣାବଳୀ ସହ ବର୍ତ୍ତମାନକୁ ସଂଯୋଗ କରିବା । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ Jobsଙ୍କର ଅଭିଜ୍ଞତା ଜଣକୁ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଆଗକୁ ବଢ଼ିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । Reed କଲେଜରେ Jobsଙ୍କର ଅତୀତର ମୁଦ୍ରଣବିଦ୍ୟା ଅଧ୍ୟୟନ ଓ ପ୍ରଥମ କମ୍ପ୍ୟୁଟର Macର ନକ୍‌ସାଙ୍କନ ଏହାର ଜ୍ଵଳନ୍ତ ଉଦାହରଣ ।

ବକ୍ତା ତାଙ୍କ ଜୀବନର ଦ୍ବିତୀୟ କାହାଣୀକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ଯାହାକି ଭଲ ପାଇବା ଓ ହରାଇବା ସହ ଜଡ଼ିତ । ଜୀବନର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ହୃଦୟ ଚାହୁଁଥ‌ିବା କିଛି ଜିନିଷ କରିବା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ସୌଭାଗ୍ୟକର ଥିଲା । ୨୦ ବର୍ଷ ବୟସରେ Jobs ଏବଂ ତାଙ୍କ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସାଥୀ Woz ତାଙ୍କ ପିତାମାତାଙ୍କ ଗ୍ୟାରେଜରେ Apple କମ୍ପାନୀ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କର ଦଶବର୍ଷର କଠିନ ପରିଶ୍ରମ ଫଳରେ ଏହା ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକଭାବେ ୪୦୦୦ କର୍ମଚାରୀ କାର୍ଯ୍ୟରତ ୨୦୦ ନିୟୁତ ଡଲାରର କମ୍ପାନୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଲା । ତାଙ୍କୁ ୩୦ ବର୍ଷ ହୋଇଥିବାବେଳେ ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟ Macintosh କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବଜାରକୁ ଆସିଲା । ତାଙ୍କ ଉପରେ ଦାଉ ସାଧୁ । Apple କମ୍ପାନୀ ଅବିଶ୍ଵସନୀୟ ଭାବରେ ବଢ଼ି ଚାଲିଲା । ଏହାର ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ ତାଙ୍କ ଉପରେ ଦାଉ ସାଧୁ । Apple କମ୍ପାନୀ ଅବିଶ୍ଵସନୀୟ ଭାବରେ ବଢ଼ି ଚାଲିଲା । ଏହାର ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଆଉ ଜଣେ ପ୍ରତିଭାସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଅଣାଗଲା । ପ୍ରଥମ ବର୍ଷ ଭଲରେ କଟିଲା । ପରେ ସେମାନଙ୍କର ପକ୍ଷ ନେବା ବଦଳରେ ପରିଚାଳନାମଣ୍ଡଳୀ ନିଯୁକ୍ତିପ୍ରାପ୍ତ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପକ୍ଷ ନେଲେ । ଫଳରେ ଅଘଟଣ ଘଟିଲା । Jobs Apple କମ୍ପାନୀରୁ ବିତାଡ଼ିତ ହେଲେ । ସେତେବେଳକୁ ତାଙ୍କୁ ମାତ୍ର ୩୦ ବର୍ଷ । ସମଗ୍ର ଯୌବନର ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଧୂଳିସାତ୍ ହୋଇଗଲା ।

Apple କମ୍ପାନୀରୁ ବହିଷ୍କୃତ ହେବା Jobsଙ୍କୁ ଗଭୀର ଭାବରେ ମର୍ମାହତ କରିଥିଲା । ସେ କିଂକର୍ତ୍ତବ୍ୟବିମୂଢ଼ ହୋଇଗଲେ । ସେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଯୁବ ଉଦ୍ୟୋଗୀ ପିଢ଼ିକୁ ନିରାଶ କରିଛନ୍ତି ବୋଲି ଭାବି ହତାଶ ହେଲେ । ଏପରିକି David Packard ଓ Bob Noyceଙ୍କୁ ଏହାର ସମାଧାନ ପାଇଁ କ୍ଷମା ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ କିଛି ଶୁଣି ନ ଥିଲେ । ସେ ନିଜକୁ ଅସଫଳ ମନେ କରିଥିଲେ । ଏପରିକି ସେ ସ୍ଥାନରୁ ପଳାୟନ କରିବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛା କରିଥିଲେ । ମାତ୍ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ ପଶ୍ଚାତ୍‌ରେ ସୌଭାଗ୍ୟ ଲୁଚି ରହିଥାଏ । ତାଙ୍କର ଅସଫଳତା ତାଙ୍କପାଇଁ ଅତୀତ ଥିଲା । ଜୀବନକୁ ଆଉଥରେ ଆରମ୍ଭ କରିବାକୁ Jobs ମନୋନିବେଶ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଜୀବନର ସବୁଠାରୁ ସୃଜନଶୀଳ ସମୟ ମଧ୍ୟକୁ ସେ ପ୍ରବେଶ କଲେ । ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷର ଅବଧୂ ମଧ୍ଯରେ Jobs ଏକ ନୂଆ କମ୍ପାନୀ NeXT ଏବଂ ତା’ପରେ Pixar ସ୍ଥାପନ କଲେ । ପୃଥ‌ିବୀର ପ୍ରଥମ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ତିଆରି ଚଳନ୍ତି ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର Toy Storyର ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା ହେଲା Pixar ସର୍ବଶେଷରେ Apple NeXT କମ୍ପାନୀକୁ କିଣିନେଲା । ଏହା ଫଳରେ Jobs ପୁନଶ୍ଚ Apple କମ୍ପାନୀକୁ ଫେରିଗଲେ । ଏହି ସମୟ Laureneଙ୍କ ସହିତ ତାଙ୍କର ପ୍ରେମ ଓ ବିବାହର ସ୍ବାକ୍ଷର ବହନ କରିଥିଲା ।

Jobsଙ୍କର ନିଶ୍ଚିତ ହୋଇଥିଲେ Apple କମ୍ପାନୀରୁ ବିତାଡ଼ିତ ହେବା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ପରୋକ୍ଷରେ ଆଶୀର୍ବାଦ ଥିଲା । ଧୈର୍ଯ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ପୁରସ୍କୃତ କରିଥିଲା। ସମୟ ସମୟରେ ଭାଗ୍ୟ ମଣିଷକୁ ଦୁଃଖାବସ୍ଥା ମଧ୍ୟକୁ ଟାଣିନିଏ । ଦୁଃଖ ଏବଂ ସୁଖ ଜୀବନର ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ । ତେଣୁ ନିରୁତ୍ସାହିତ ନ ହୋଇ ମଣିଷ ନିଜ ଉପରେ ଦୃଢ଼ ବିଶ୍ଵାସ ରଖୁ ଉଚିତ । Jobs ଏହାର ଏକ ସୁନ୍ଦର ଉଦାହରଣ । ସେ ଉପଦେଶ ଦେଇ କହିଛନ୍ତି ଯେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଥାଣୁ ନ ହୋଇ ନିଜେ ଭଲ ପାଉଥ‌ିବା କାମ କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରିବା ଉଚିତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିଜର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଉପଭୋଗ କରିବା ଉଚିତ ।

Jobs ତାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ସମ୍ପର୍କିତ ତୃତୀୟ ଗଳ୍ପଟି ବଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଯେତେବେଳେ ତାଙ୍କୁ ସତର ବର୍ଷ ହୋଇଥିଲା, ସେ ଏକ ଉଦ୍ଧୃତାଂଶ ପଢ଼ିଥିଲେ, : ‘ତୁମେ ଯଦି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦିନକୁ ଜୀବନର ଶେଷ ଦିନ ମନେକରି ବଞ୍ଚ, ତେବେ ଦିନ ଆସିବ ତୁମେ ନିଶ୍ଚିତରୂପେ ଠିକ୍ ବୋଲି ପ୍ରମାଣିତ ହେବ ।’’ଏହା Jobsଙ୍କ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା । ଇତ୍ୟବସରରେ ତେତିଶ ବର୍ଷ ବିତିଗଲାଣି । ଏପରି କୌଣସି ଦିନ ଯାଇନାହିଁ ଯେଉଁଦିନ ଦର୍ପଣକୁ ଅନାଇ ସେ ନିଜକୁ ପଚାରିନାହାନ୍ତି ଯେ ଯଦି ଏହା ତାଙ୍କ ଜୀବନର ଶେଷଦିନ ତେବେ ସେ କ’ଣ ତାଙ୍କର ସେଦିନର କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିଛନ୍ତି । ମୃତ୍ୟୁର ଚେତନା Jobsଙ୍କୁ ଗଭୀରଭାବେ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲା । ଏଥୋଗୁଁ ତାଙ୍କ ଜୀବନରେ ସେ ବହୁତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇ ପାରିଥିଲେ । ପ୍ରକୃତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଜିନିଷକୁ ମୃତ୍ୟୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିପାରେ ନାହିଁ । ମୃତ୍ୟୁ ସମସ୍ତ ବାହ୍ୟ ଆଶା, ସବୁ ଗର୍ବ ଏବଂ ପରାଜୟର ଅନୁଶୋଚନାକୁ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ କରିଦିଏ । ଆମମାନଙ୍କୁ ନକାରାତ୍ମକ ମାନସିକତାରୁ ମୁକୁଳିବାର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ମାର୍ଗ ହେଉଛି ମୃତ୍ୟୁ ସଚେତନତା ।

Jobs ଅଗ୍ନାଶୟଜନିତ କର୍କଟ ରୋଗର ଶିକାର ହୋଇଥିଲେ । ଚିକିତ୍ସକଙ୍କ ମତରେ ଏହି ଅଗ୍ନାଶୟଜନିତ କର୍କଟ ରୋଗର ଆରୋଗ୍ୟ ନାହିଁ ଏବଂ ସେଥ‌ିପାଇଁ ତାଙ୍କ ପକ୍ଷେ ୩ ରୁ ୬ ମାସ ପରେ ବଞ୍ଚିବାର ଆଶା କରାଯାଉନାହିଁ । ଚିକିତ୍ସକ ଘରକୁ ଫେରି ପରିବାରର ସମସ୍ତ ବିଷୟ ସମାଧାନ କରିବାକୁ ତାଙ୍କୁ ଉପଦେଶ ଦେଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପାଖରେ ସମୟ ଖୁବ୍ ସ୍ଵଳ୍ପ । ସ୍ତ୍ରୀ ଏବଂ ପିଲାମାନଙ୍କ ସହ ଭବିଷ୍ୟତ ଯୋଜନାସବୁ କରିବା ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ସବୁ କଥା ସମାଧାନ କରିବାକୁ ସେ ନିଶ୍ଚିତ ହେବା ଉଚିତ ଯାହାଫଳରେ ତାଙ୍କ ପରିବାର ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ପ୍ରସ୍ତୁତିକୁ ସହଜରେ ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବେ । Jobsଙ୍କର ରୋଗର ପରୀକ୍ଷାନିରୀକ୍ଷା ଚାଲିଲା । ତାଙ୍କର କୋଷକୁ ନେଇ ପରୀକ୍ଷଣ କରାଗଲା । ତାଙ୍କ Tumorରେ ଥ‌ିବା କିଛି ଜୀବକୋଷକୁ ଦେଖ୍ ଚିକିତ୍ସକମାନେ କାନ୍ଦି ପକାଇଥିଲେ । ଏହା ଥିଲା ଏକପ୍ରକାର ଅଗ୍ନାଶୟଜନିତ କର୍କଟ ରୋଗ ଯାହାକୁ ଶଲ୍ୟ ଚିକିତ୍ସା ହିଁ ଆରୋଗ୍ୟ କରିପାରିବ । ଶଲ୍ୟଚିକିତ୍ସା ଫଳରେ କର୍କଟ ରୋଗ କବଳରୁ Jobs ରକ୍ଷା ପାଇଗଲେ । ସେ ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁସ୍ଥ ଓ ସବଳ । ସେ ମୃତ୍ୟୁକୁ ଅତି ପାଖରୁ ଦେଖିପାରିଥିଲେ ।

ଜଣେ ଆଶାବାଦୀ ହୋଇଥିବାରୁ ସେ ମୃତ୍ୟୁକୁ ସାହାଯ୍ୟକାରୀ, ମାତ୍ର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ ବିଷୟଭାବେ ବିବେଚନା କରିଛନ୍ତି । କେହି ମୃତ୍ୟୁ ଚାହାନ୍ତି ନାହିଁ । ତଥାପି ମୃତ୍ୟୁ ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ । ଏଥୁଁ କେହି ରକ୍ଷା ପାଇ ପାରିନାହାନ୍ତି । ମୃତ୍ୟୁ ଜୀବନ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରତିନିଧ‌ି । ଏହା ପୁରାତନ ପରିବର୍ତ୍ତେ ନୂତନକୁ ସ୍ଥାନ ଦିଏ । କ୍ରମଶଃ ବୃଦ୍ଧ ହୋଇ ମନୁଷ୍ୟ ଶେଷରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରେ । ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ କଥାକୁ ପାଳନ କରି ସମୟ ନ ବିତାଇବାକୁ Jobs ସମାବେଶକୁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି । କାରଣ ଜୀବନ କ୍ଷଣସ୍ଥାୟୀ । ମୃତ୍ୟୁ ସମସ୍ତଙ୍କ ଜୀବନରେ ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ । ତଥାକଥିତ ଧାରଣାକୁ ତ୍ୟାଗକରି ସେମାନେ ସେମାନଙ୍କର ଅନ୍ତଃସ୍ୱରକୁ ଶୁଣିବା ଉଚିତ । ଏହି ପ୍ରବଞ୍ଚନାମୂଳକ ଦୁନିଆରେ ସାହସର ସହିତ ସେମାନଙ୍କର ମନ ହୃଦୟ ଓ ଅନ୍ତଃପ୍ରେରଣାକୁ ଅନୁସରଣ କରିବା ଉଚିତ । ମୃତ୍ୟୁ ସମ୍ମୁଖରେ ଏହାହିଁ ସର୍ବାଦୌ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ।
Jobs Stewartଙ୍କ ରଚିତ ‘The Whole Earth Catalog’ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଛନ୍ତି । ଏହା ଏକ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ସଂସ୍କରଣ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପିଢ଼ିର ଅନ୍ୟତମ ‘bible’ ଥିଲା । ତାଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଏଥରେ ଆଦର୍ଶ, ତ୍ରୁଟିହୀନ ବିଚାରସବୁ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ରହିଥିଲା । ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ବିଦାୟକାଳୀନ ବାର୍ତ୍ତା ହେଲା – ସବୁବେଳେ ଆହୁରି ଅଧ୍ଵକ କରିବାର କ୍ଷୁଧା ରଖିବା ଉଚିତ ଏବଂ ସବୁ ଜାଣିଥୁବା ଭାବନାରୁ ସେମାନେ ନିବୃତ୍ତ ରହିବା । ଏଭଳି ଚିନ୍ତାଧାରା ସେମାନଙ୍କ ନିର୍ବୋଧତାକୁ ପ୍ରମାଣିତ କରିବ ।