Odisha State Board BSE Odisha 8th Class History Notes Chapter 4 ବ୍ରିଟିଶ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ଓ ଭାରତରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ will enable students to study smartly.
BSE Odisha Class 8 History Notes Chapter 4 ବ୍ରିଟିଶ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ଓ ଭାରତରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ
ବିଷୟବସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ
→ ଉପକ୍ରମ :
- ପାରମ୍ପରିକ ଆର୍ଥିକ ଅବସ୍ଥାରେ ଗ୍ରାମଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାୟତଃ ସ୍ଵାବଲମ୍ବୀ ଥିଲେ ।
- ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କର ଏହି ଆର୍ଥିକ ସ୍ଵାବଲମ୍ବନଶୀଳତା ଯୋଗୁଁ ଦେଶକୁ ମଧ୍ୟ ଏକପ୍ରକାରର ଆର୍ଥିକ ସ୍ଵାଧୀନତା ମିଳିଥିଲା ।
- ଇଷ୍ଟଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ ପରି ଏକ ବାଣିଜ୍ୟ ସଂସ୍ଥାଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ଇଂରେଜ ସରକାର ଭାରତର ଆର୍ଥିକ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତାକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦେଲା । ଫଳରେ ଭାରତ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ତଥା ଔପନିବେଶିକ ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ଵାରା କବଳିତ ହେଲା ଏବଂ ଲୋକମାନଙ୍କର ସ୍ଵାର୍ଥ ବଳି ପଡ଼ିଲା ।
ମନେରଖ :
ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ବିସ୍ତାର ତଥା ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଇଂରେଜମାନେ ଭାରତରେ ଯେଉଁ ବିଶାଳ ସେନାବାହିନୀ ରଖୁଥଲେ ତାହାର ସମସ୍ତ ବ୍ୟୟଭାର ଭାରତ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ ଥିଲା ।
- ଭାରତରେ ପୂର୍ବରୁ ଶାସନ କରୁଥିବା ତୁର୍କ ଓ ମୋଗଲମାନଙ୍କଠାରୁ ଇଂରେଜମାନେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିନ୍ନ ଥିଲେ ।
- ଇଂରେଜମାନେ ଭାରତକୁ ନିଜର ବାସସ୍ଥଳୀ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ ନକରି ଏଠାରୁ ଧନ ଶୋଷଣ କରି ନିଜ ଦେଶ ଇଂଲଣ୍ଡର ଔପନିବେଶିକ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉନ୍ନତି କଥା ଚିନ୍ତା କରୁଥିଲେ ।
- ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଶିଳ୍ପବିପ୍ଳବ ଆରମ୍ଭ ହେବାପରେ ଶସ୍ତାରେ ଭାରତରୁ କଞ୍ଚାମାଲ ଓ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଇଂଲଣ୍ଡକୁ ଆମଦାନି ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଭାରତରେ ବିଦେଶୀ ସାମଗ୍ରୀ ବିକ୍ରି ହେଲା ।
- ଏସବୁ ପାଇଁ ଭାରତର ଆର୍ଥିକ ଅବସ୍ଥାର ଆମୂଳଚୂଳ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆବଶ୍ୟକ ହେଲା ।
→ କୃଷି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ :
- ଇଂରେଜ ଶାସନ ସମୟରେ ବ୍ୟୟ ହେଉଥିବା ଅର୍ଥର ଭରଣା କରିବା ସକାଶେ ଜମିରୁ ଆଦାୟ ଖଜଣାକୁ ଅନୁରୂପ ମାତ୍ରରେ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହେଲା ।
- ଧାର୍ଯ୍ୟ ମୁତାବକ ଖଜଣା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ଆଦାୟ ହେବା ଜରୁରୀ ହେଲା ।
- ଔପନିବେଶିକ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖ୍ ସରକାର ନୂତନ ଜମି ବନ୍ଦୋବସ୍ତମାନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ଫଳସ୍ବରୂପ କୃଷକ ଓ କୃଷି ଜମି ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କ ଏକ ମୋଡ଼ ନେଇଥିଲା ।
→ ଚିରସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ବା ଜମିଦାରୀ ପ୍ରଥା :
ମନେରଖ :
ଭାରତର ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ୍ ଲର୍ଡ଼ କର୍ଡୱାଲିସ୍ ବଙ୍ଗରେ ୧୭୯୩ ମସିହାରେ ଚିରସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ଲାଗୁ କରିଥିଲେ ।
- ଏହି ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ଅନୁଯାୟୀ ଜମି ଉପରେ ଖଜଣା ସ୍ଥାୟୀ ରୂପରେ ଧାର୍ଯ୍ୟ ହେଲା ଏବଂ ତାକୁ ସରକାରଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ଜମିଦାର ଆଦାୟ କରିବେ ବୋଲି ସ୍ଥିର ହେଲା ।
ମନେରଖ :
ଧାର୍ଯ୍ୟମତେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତିଥ୍ୟରେ ବା ତା’ ପୂର୍ବରୁ ଖଜଣା ସରକାରୀ ତହବିଲରେ ଜମା ନହେଲେ ଜମିଦାରୀ ଉଚ୍ଛେଦ ହେଉଥିଲା । ଏହାକୁ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ଆଇନ କୁହାଯାଉଥିଲା ।
- ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ଆଇନ ବଳରେ ଅନେକ ଜମିଦାରୀ ଉଚ୍ଛେଦ ହେଲା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ନୂଆ ଜମିଦାରମାନେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଲେ । ଜମିଦାରୀ ଉଚ୍ଛେଦ ଭୟରେ ଜମିଦାର ଅଧିକ ଖଜଣା ଆଦାୟ କଲେ ।
- ଖଜଣା ଦେଇନପାରି ଅନେକ ପ୍ରଜା ଜମିହୀନ ହେଇଥିବାବେଳେ ଅନେକ ପ୍ରଜା ମହାଜନମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ଋଣଗ୍ରସ୍ତ ହେଲେ । ଋଣ ଓ ସୁଧ ପରିମାଣ ଅଧିକ ହେବାରୁ ସେମାନଙ୍କ ଜମି ବାଜ୍ୟାପ୍ତ ହେଲା ।
- ଜମି କ୍ରୟ ବିକ୍ରୟ ହେଲା ଏବଂ ପ୍ରକୃତ ପ୍ରଜା ଜମିହୀନ ହେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେଲେ ।
→ ରୟତରୀ ବା ଅସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ :
ମନେରଖ :
ସାର୍ ଟାମାସ୍ ମୁନ୍ ରୟତରୀ ବା ଅସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତର ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ଥିଲେ ।
- ମାଡ୍ରାସ୍ ଓ ବମ୍ବେରେ ରୟତରୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ଲାଗୁ ହେବାପରେ ରୟତ ବା ପ୍ରଜା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ସରକାରୀ ତହବିଲରେ ଖଜଣା ଜମା କଲା । ପ୍ରତି ୨୦ ବା ୩୦ ବର୍ଷରେ ୫୩ ସ୍ଥିର କରାଗଲା ।
- ଜମିଦାର ନଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା ନିଜେ ସରକାର ଜମିଦାର ପତି କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ଖଜଣା ଅସୁଲ କଲେ ।
- ତେଣୁ ବଙ୍ଗ ପରି ଏଠାରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଜା ଅଧ୍ଵ ଋଣକରି ଖଜଣା ଜମା କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେଉଥିଲେ ଏବଂ ସେହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମହାଜନର ଋଣ ଜାଲରେ ପଢୁଥିଲେ, ଏପରିକି ସେମାନଙ୍କୁ ଜମି ହରାଇବାକୁ ମଧ୍ୟ ପଡୁଥିଲା ।
→ ମାହାଲୱାରୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ :
- ପଞ୍ଜାବ ଓ ପଶ୍ଚିମ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶର କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରଜା ମାହାଲ ବା ଗ୍ରାମ ଜରିଆରେ ଖଜଣା ଜମା କରୁଥିଲେ ।
ମନେରଖ :
ମାହାଲ୍ ସହିତ ସରକାରଙ୍କ ଜମିଜମା ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ଚୁକ୍ତି ହେଉଥିବାରୁ ଏହି ବନ୍ଦୋବସ୍ତକୁ ମାହାଲୱାରୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ଥିଲା ।
- ଗ୍ରାମ ସମାଜ ଖଜଣା ଆଦାୟ କରିବାକୁ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କ ଉପରେ ଖୁବ୍ ଚାପ ପ୍ରୟୋଗ କରୁଥିଲା । ଯାହାଫଳରେ ଖଜଣା ଜମା କରିବାକୁ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କୁ ଋଣଗ୍ରସ୍ତ ହେବାକୁ ହେଉଥିଲା ।
- ଏହି ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ଯୋଗୁଁ କୃଷକ ଭାଗଚାଷୀରେ ପରିଣତ ହେଲା ଓ ସେମାନଙ୍କ ଅବସ୍ଥା ଶୋଚନୀୟ ହୋଇପଡ଼ିଲା ।
→ ହସ୍ତଶିଳ୍ପ ଓ କାରିଗରୀର ଅବନତି :
- ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତ ହସ୍ତଶିଳ୍ପ ଓ କାରିଗରୀ ପାଇଁ ବିଶ୍ୱପ୍ରସିଦ୍ଧ ଥିଲା ଓ ଏଠାରୁ ହସ୍ତଶିଳ୍ପଜାତ ସାମଗ୍ରୀ ବିଦେଶକୁ ରପ୍ତାନି ହେଉଥିଲା । କାରିଗରମାନେ କ୍ଷୁଦ୍ର ଚାଷୀ ଥିଲେ ।
- ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶିଳ୍ପ ବିପ୍ଳବ ପରେ ମେସିନ୍ ତିଆରି ଶସ୍ତାଜିନିଷ ବଜାରରେ ଉପଲବ୍ଧ ହେଲା । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି ପ୍ରଭାବରେ ଲୋକେ ହସ୍ତଶିଳ୍ପ ବସ୍ତୁକୁ ନାପସନ୍ଦ କଲେ । ଫଳରେ ହସ୍ତଶିଳ୍ପର ଅଧୋପତନ
- ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ଯୋଗୁଁ ଲୋକମାନଙ୍କ ଅବସ୍ଥା ଶୋଚନୀୟ ହୋଇପଡ଼ିଲା ।
ମନେରଖ :
ଗୋଆ, ସୁରାଟ, ଢାକା, ବାରାଣାସୀ, ଚିଭାଗଙ୍ଗ ଓ ଲାହୋର ଆଦି ସହର ହସ୍ତଶିଳ୍ପର ମୁଖ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ର ଥିଲା ।
→ ଆଧୁନିକ ଶିଳ୍ପର ଆରମ୍ଭ :
- ୧୮୫୦ ମସିହା ପରେ ଭାରତରେ କପଡ଼ା, ଝୋଟ ଓ ପଥର କୋଇଲା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶିଳ୍ପାୟନ ହେଲା ।
- ୧୯୦୧ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ଦେଶରେ ୩୬ଟି ଝୋଟକଳ ଓ ୧୯୧୫ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ଦେଶରେ ମୋଟ ୨୦୬ଟି ଲୁଗାକଳ ବସିଥିଲା । ଏହାଛଡ଼ା ଚିନି, ଚମଡ଼ା, ସିମେଣ୍ଟ, ଲୌହ ଓ ଇସ୍ପାତ କାରଖାନାମାନ ମଧ୍ଯ ବସିଥିଲା ।
ମନେରଖ :
୧୮୫୩ ମସିହାରେ ବମ୍ବେଠାରେ ପ୍ରଥମ ଲୁଗାକଳ, ୧୮୫୫ ମସିହାରେ ବଙ୍ଗର ରିଶ୍ରାଠାରେ ପ୍ରଥମ ଝୋଟକଳ ସ୍ଥାପିତ ହେଲା ।
→ ବଗିଚା ଉଦ୍ୟୋଗ :
- ଏହି ସମୟରେ ଦେଶରେ ଚା’, କଫି ଓ ନୀଳଚାଷ ବଗିଚା ଉଦ୍ୟୋଗ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।
- ଚା’ବଗିଚା ଆସାମ ଓ ବଙ୍ଗର ଦାର୍ଜିଲିଂ ଅଞ୍ଚଳରେ, କଫି ବଗିଚା ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତରେ, ନୀଳଚାଷ ବିହାର ଓ ବଙ୍ଗରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
- ଚା’, କଫି ଓ ନୀଳର ଇଉରୋପ ବଜାରରେ ଖୁବ୍ ଚାହିଦା ଥିଲା ।
- ଏସବୁର ମାଲିକାନା ୟୁରୋପୀୟମାନଙ୍କ ହାତରେ ଥିବାରୁ ସେମାନେ ଏହି ଉଦ୍ୟୋଗର ଚାଷୀମାନଙ୍କୁ କମ୍ ମଜୁରୀ ଦେବା ସହିତ ବହୁତ ଶାରୀରି କ ନିର୍ଯାତନା ଦେଉଥିଲେ ।
- ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ କାଳରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ଉତ୍ପାଦିତ ଶିଳ୍ପ ସାମଗ୍ରୀ ଯଥେଷ୍ଟ ନ ହେବାରୁ ଭାରତରେ ଅନେକ କଳକାରଖାନା ସ୍ଥାପିତ ହେଲା ।
- କାରଖାନାର ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ କମ୍ ମଜୁରୀ ମିଳୁଥୁଲା ଓ ଅଧିକ ସମୟ କାମ କରିବାକୁ ପଡୁଥିଲା । ଫଳରେ ସେମାନଙ୍କ ମନରେ ଜାତୀୟତା ଭାବ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା ।
- ମୋଟାମୋଟି ଭାବରେ ଦେଖିବାକୁ ଗଲେ ଇଂରେଜ ଶାସନ ସମୟରେ ଭାରତର ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଔପନିବେଶିକ ହୋଇ ରହିଥିଲା, ଏହା ବିଶେଷ ଭାବରେ ଆଧୁନିକ ଓ ଉନ୍ନତ ହୋଇପାରିଲା ନାହିଁ ।
ଆମେ କ’ଣ ଶିଖୁ ?
- ଭାରତର କୃଷି ଓ ଶିଳ୍ପ ଇଂରେଜମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା କବଳିତ ହେବା ଓ ଲୋକମାନଙ୍କର ସ୍ବାର୍ଥ ବଳି ପଡ଼ିବା ।
- ୧୭୯୩ରେ କର୍ଡୱାଲିସ୍ଙ୍କର ଚିରସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ପ୍ରଚଳନ ଓ ‘‘ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ଆଇନ’’ରେ ଜମିଦାରୀ ଉଚ୍ଛେଦ ।
- ରୟତୱାରୀ ଓ ମାହାରୀ ଭଳି ଅସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତର ପ୍ରଭାବ ।
- ଉନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଇଂଲଣ୍ଡର ଶିଳ୍ପ ବିପ୍ଳବର ଭାରତ ଉପରେ ଥିବା କୁପ୍ରଭାବ ।
- ୧୮୬୬ ମସିହାର ଲୋମହର୍ଷଣକାରୀ ନଅଙ୍କ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷର ସ୍ପଷ୍ଟଚିତ୍ର ।
- ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଲୁଗାକଳ ଓ ଝୋଟକଳରେ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ଦୁରବସ୍ଥା ।
- ଚା’ ଓ କଫି ବଗିଚାରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଅତ୍ୟାଚାର ।
- ଭାରତୀୟ ହସ୍ତଶିଳ୍ପ ଓ କାରିଗରୀ ଶିଳ୍ପର ବିଲୟ ।
ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ସମ୍ପର୍କିତ ଘଟଣାବଳୀ
