Class 10

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Hindi Solutions Poem 1(b) सूरदास के पद Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Hindi Solutions Poem 1(b) सूरदास के पद

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ-ତିନି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)

(क) कृष्ण यशोदा से क्या शिकायत करते है और क्यों?
(କୃଷ୍ଣ ଯଶୋଦା ସେ କ୍ୟା ଶିକାୟତ୍ କରନେ ହୈ ଔର୍ କେଁ ?)
उत्तर:
कृष्ण यशोदा से यह शिकायत करते हैं कि- माँ! मुझे बलराम भैया चिढ़ाते हैं। वे कहते हैं कि मैं खरीद कर लाया गया हुँ। जसुमति ने तुम्हें जन्म नहीं दिया है। इसलिए मैं उनके साथ खेलने नहीं जाता।

(ख) बलराम कृष्ण से क्या पूछते हैं?
(ବଳରାମ କୃଷ୍ଣ ସେ କ୍ୟା ପୁଛତେ ହୈ ?)
उत्तर:
बलराम कृष्ण से पूछते हैं कि – कौन तेरे माता पिता हैं? नंद गोरे हैं और यशोदा गोरी हैं, क्यों काला है?

(ग) यशोदा किसकी कसम खाती हैं और क्या कहती हैं?
(ଯଶୋଦା କିସ୍‌ କସମ୍ ଖାତୀ ହୈ ଔର୍ କ୍ୟା କହତୀ ହୈ ?)
उत्तर:
यशोदा गोधन की कसम खाती हैं और कहती हैं कि ‘मैं तेरी माता हूँ और तू मेरा पुत्र है। यह बलराम चुगलखोर है और जन्म से शरारती है।

(घ) चुटकी देकर ग्वाल-बालक क्यों नाचते हैं?
(ଚୁଟକୀ ଦେକର୍ ଗ୍ୱାଲା-ବାଳକ ଜ୍ୟୋ ନା ହେଁ ?)
उत्तर:
कृष्ण को बलराम के कहने पर कि नंद गोरे हैं, यशोदा गोरी हैं मगर तू काला क्यों है? तुझे माता यशोदा ने खरीद कर लाया है। यही सब बातें सुनकर कृष्ण को चिढ़ाने के लिए ग्वाल बालक चुटकी बजाकर नाचते हैं।

2. निम्नलिखित पदों के अर्थ दो-तीन वाक्यों में स्पष्ट कीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖତ୍ ପଦୌ କେ ଅର୍ଥ ଦୋ-ତୀନ୍ ୱାର୍କୋ ମେଁ ସ୍ପଷ୍ଟ କୀଜିଏ: )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ପଦଗୁଡ଼ିକରେ ଅର୍ଥ ଦୁଇ-ତିନି ବାକ୍ୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟ କର: )

(क) पुनि-पुनि कहत कौन है माता, कौन है तुमरो तात।
(ପୁନି-ପୁନି କହତ କୌନ୍ ହୈ ମାତା, କୌନ୍ ହୈ ତୁମରେ ତାତ ।)
उत्तर:
कृष्ण की बाललीला का वर्णन करते हुए कवि ने उसका सुंदर वर्णन किया है। कृष्ण बलराम चिढ़ाने के लिए बारबार कहते हैं कि तुम्हारी माता कौन हैं और पिता कौन हैं? तुम बाबानंद और माता यशोदा के पुत्र नहीं हो। तुम्हें माता यशोदा ने खरीद कर लाया है।

(ख) सूर स्याम मोहि गोधन की सौं हौं माता तू पूत।
(ସୂର୍ ଶ୍ୟାମ ମୋହି ଗୋଧନ କୀ ସୌ ହେଁ ମାତା ତୂ ପୂତ ।)
उत्तर:
जब बालक कृष्ण के मुख पर यशोदा गुस्सा देखती है और कृष्ण के मुख से गुस्सैली वाणी सुनती हैं तो वह प्रसन्न हो जाती हैं। फिर कृष्ण से कहती हैं कि बलराम चुगलखोर है और शरारती है। वह गोधन की कसम खाकर कहती हैं कि कृष्ण ही उनका पुत्र है और वह कृष्ण की माता है।

(ग) तनक – तनक चरननि सौं, नाचत, मनहिं मनहिं रिझावत।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ପଦଗୁଡ଼ିକରେ ଅର୍ଥ ଦୁଇ-ତିନି ବାକ୍ୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟ କର: )
उत्तर:
इस पंक्ति में कवि ने कहा है कि कृष्ण अपने आप कुछ गा रहे हैं। वे गाते-गाते अपने नन्हे चरणों से नाचते हैं और मन-ही-मन खुश हो रहे हैं।

(घ) कबहुँ चितै प्रतिबिम्ब खंभ में, लौनी – लिए खबावत।
(କବହୁ ଚିତୈ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଖମ୍ବ ମେଁ, ଲୌନୀ-ଲିଏ ଖବାୱତ୍।)
उत्तर:
बालक कृष्ण घर के भीतर जाकर थोड़ा मक्खन हाथ में लेकर खाते हैं और कुछ मक्खन अपने मुँह पर भी लगा देते हैं। कभी खम्भे में अपना प्रतिबिंब देखकर उसे भी कुछ मक्खन खिलाते हैं।

3. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ କେ ଉତ୍ତର୍ ଏକ୍- ଏକ୍ ୱାକ୍ୟ ମେଁ ଦୀଜିଏ । (ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)

(क) बाललीला (पद) के रचयिता कौन हैं?
(ବାଳଲୀଳା (ପଦ) କେ ରଚୟିତା କୌନ୍ ହୈ ।)
उत्तर:
बाललीला (पद) के रचयिता सूरदास हैं।

(ख) कौन कहते हैं कि तुझे मोलकर लाया गया है?
(କୌନ୍ କହତେ ହୈ କି ତୁଝେ ମୋଲ କର ଲାୟା ଗୟା ହୈ?)
उत्तर:
बलराम कहते हैं कि तुम्हें मोल कर लाया गया है।

(ग) बलराम पुनः पुनः क्या कहते हैं?
(ବଳରାମ ପୁନଃ ପୁନଃ କ୍ୟା କହତେ ହୈ ?)
उत्तर:
बलराम पुनः पुनः कहते हैं कि कौन तुम्हारी माता हैं और कौन तुम्हारे पिता हैं।

(घ) ग्वाल बालक किस तरह हँसते हैं?
(ସ୍ଵାଲେ ବାଳକ କିସ୍ ତରହ ହଁସତେ ହେଁ ?)
उत्तर:
ग्वाल बालक चुटकी बजाकर नाचते हैं और हँसते हैं।

(ङ) माँ यशोदा ने किसे मारना सिखा है?
(ମାଁ ଯଶୋଦା ନେ କିସେ ମାର୍‌ନା ସିଖା ହୈ ?)
उत्तर:
माँ यशोदा ने कान्हा को मारना सीखा है।

(च) कौन दाऊ पर नहीं खीझती है?
(କୌନ୍ ଦାଊ ପର ନହୀ ଶୀଝାତୀ ହୈ ?)
उत्तर:
माता यशोदा दाऊ पर नहीं खीझती हैं।

(छ) स्याम शरीर का अर्थ क्या है?
(ଶ୍ୟାମ୍ ଶରୀର କା ଅର୍ଥ କ୍ୟା ହୈ ?)
उत्तर:
स्याम शरीर का अर्थ है ‘काला शरीर’ या श्याम मरंग का शरीर।

(ज) ‘जनमत ही को धूत’ का अर्थ क्या है?
(‘ଜନମତ୍‌ ହୀ କୋ ଧୂତ୍’ କା ଅର୍ଥ କ୍ୟା ହୈ ?)
उत्तर:
‘जनमत ही को धूत’ का अर्थ है जन्म से शरारती।

(झ) माँ यशोदा किसकी सौगंध खाती हैं?
(ମାଁ ଯଶୋଦା କିସ୍‌ ସୌଗନ୍ଧା ଖାତି ହେଁ ?)
उत्तर:
माँ याशोदा गोधन की सौगंध खाती हैं।

(अ) कृष्ण किसे माखन खिलाते हैं?
(ମାଁ ଯଶୋଦା କିସ୍‌ ସୌଗନ୍ଧା ଖାତି ହେଁ ?)
उत्तर:
कृष्ण खंभे में अपने प्रतिबिंब को देखकर उसे माखन खिलाते हैं।

(ट) यशोमति क्या देखकर हर्षित हो जाती हैं?
(ଯଶୋମତି କ୍ୟା ଦେଖ୍କର୍ ହର୍ଷିତ୍ ହୋ ଜାତୀ ହୈ ?)
उत्तर:
यशोमती कृष्ण की बाललीला को देखकर हर्षित हो जाती हैं।

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

प्रश्न 1.
निम्नलिखित शब्दों के तत्सम रूप लिखिए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ତତ୍‌ସମ ରୂପ ଲେଖ)
मोल, सौं, पूत, तनक, धूत, बाँह, मैया, खिझायो, गैयनि, कजरी
उत्तर:
मोल – मूल्य
पूत – पुत्र
धूत – दुष्ट
मैया – माता
गैयनि – गौ
सौं – शपथ
तनक – क्षुद्र
बाँह – हस्त
खिझायो – उपहास
कजरी – श्याम

प्रश्न  2.
निम्नलिखित शब्दों के समानार्थी शब्द लिखिए :
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ସମାନାର୍ଥୀ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।)
नित, चरन, कर, बाँह, रिस, तात, जात, बदन, स्याम, धूत, सौं, पूत, शरीर, खीझें, चबाई
उत्तर:
नित – हमेशा/सदैव
चरन – पैर / पाँव
कर – हाथ
बाँह – हाथ
रिस – गुस्सा
तात – पिता
जात – जन्म
बदन – मुँह / चेहरा
स्याम – काला
धूत – धूर्त / शरारती / दुष्ट
सौं – सौगंध/शपथ/कसम
पूत – पुत्र/तनय/बेटा
शरीर – काया/देह
खीझे – गुस्सा
चबाई – चुगलखोर/निंदक

Very Short & Objective type Questions with Answers

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न  1.
भक्तिकाल के सर्वश्रेष्ठ कृष्ण-भक्त कवि किसे माना जाता है?
उत्तर:
भक्तिकाल के सर्बश्रेष्ठ कृष्ण-भक्त कवि सूरदास को माना जाता है।

प्रश्न  2.
सूरदास की प्रमुख प्रामाणिक रचन क्या है?
उत्तर:
सूरदास के प्रमुख प्रामाणिक रचना ‘सूरसागर’ अमूल्य निधि है।

प्रश्न  3.
सूरदास के गुरु कौन थे?
उत्तर:
सूरदास के गुरु बल्लभायार्य थे।

प्रश्न 4.
यशोमति क्या देखकर हर्षित हो जाति है?
उत्तर:
यशोमति कृष्ण की बाललीला को देखकर हर्षित हो जाती है ।

प्रश्न  5.
‘जनमत ही को धूत’ का अर्थ क्या है?
उत्तर:
‘जनमत ही को धूत’ का अर्थ है जन्म से शरारती।

प्रश्न  6.
श्रीकृष्ण अपने छोटे-छोटे पैरों से क्या करते हैं?
उत्तर:
श्रीकृष्ण अपने छोटे-छोटे पैरों से नाचते हैं।

प्रश्न  7.
श्रीकृष्ण बाँहें उठाकर क्या करते हैं?
उत्तर:
श्रीकृष्ण बाँहें उठाकर कजरी और धौली गायों को बुलाते हैं।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द/एक पद में दीजिए।

प्रश्न  1.
कौन कान्हा को बहुत खिझाता है?
उत्तर:
दाऊ

प्रश्न  2.
दाऊ के खिझाने से कान्हा के नाराज होने पर माँ क्या कहकर समझाती है?
उत्तर:
मैं माता तू पुत्र

प्रश्न  3.
कान्हा क्यों खेलने नहीं जाते?
उत्तर:
रिस के मारे

प्रश्न  4.
दाऊ किसको खिझाते हैं?
उत्तर:
कृष्ण को

प्रश्न  5.
यशोदा कृष्ण मुँह से क्या सुनकर खुश हो जाती हैं?
उत्तर:
शिकायत

प्रश्न  6.
ग्वाले किस तरह हँसते हैं?
उत्तर:
चुटकी बजाकर

प्रश्न  7.
यशोमती क्या देखकर हर्षित हो जाती हैं?
उत्तर:
कृष्ण की बाललीला

प्रश्न  8.
माता यशोदा किसकी सौगंध खाती हैं?
उत्तर:
गोधन को

प्रश्न  9.
जो चुटकी बजाकर नाचते हैं, वे कौन हैं?
उत्तर:
ग्वाले

प्रश्न 10.
कौन जन्म से धूर्त हैं?
उत्तर:
बलभद्र

प्रश्न  11.
‘लौनी’ शब्द का अर्थ क्या है?
उत्तर:
मक्खन

C. रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए।

प्रश्न 1.
…………………. दाऊ पर नहीं खीझती है।
उत्तर:
यशोदा

प्रश्न 2.
बालकृष्ण के हाथ में ………………… है।
उत्तर:
मक्खन

प्रश्न 3.
कृष्ण खंभे में ……………….. देखते हैं।
उत्तर:
प्रतिविम्ब

प्रश्न 4.
बाल कृष्ण ………………. हाथ उठाकर बुलाते हैं
उत्तर:
गायों को

प्रश्न 5.
………………. अपने आँगन में नाचते-गाते हैं।
उत्तर:
कृष्ण

प्रश्न 6.
कृष्ण ……………… माखन खिलाते हैं।
उत्तर:
प्रतिबिंब को

प्रश्न 7.
मैया मोहि दाउ बहुत दाउ बहुत खिझायो – इस पंक्ति में मोहि पद ……………….. के लिए प्रयोग हुआ है।
उत्तर:
कृष्ण

प्रश्न 8.
कृष्ण खलते समय अपने बदन पर ………………….. लगाते है।
उत्तर:
माखन

प्रश्न 9.
………………….. अपने आँगन में कछु गावत।
उत्तर:
हरी

प्रश्न 10.
ग्वाले बालक ………………… बजाकर हँसते हैं।
उत्तर:
चुटकी

प्रश्न 11.
दूरी देखति …………………. यह लीला।
उत्तर:
जसुमति

D. ठिक् या भूल लिखिए।

प्रश्न 1.
सूरदास के गुरु वल्लभाचार्य थे।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 2.
बलराम कहते हैं कि ‘दाउहि कबहुँ न खीझै ‘?
उत्तर:
भूल

प्रश्न 3.
बलराम शरीर का रंग श्याम है
उत्तर:
भूल

प्रश्न 4.
यशोदा गोधन की कसम खाती हैं।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 5.
माता यशोदा गोपियों को मारना सीखा है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 6.
मोहन की गुस्सैल वाणी सुनकर यशोमती प्रसन्न हो जाती है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 7.
‘गोरे नंद यशोदा गोरी, तू कत स्याम शरीर’ – इस पंक्ति के रचयिता कबीरदास हैं।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 8.
कृष्ण बीमारी के कारण खेलने नहीं जाते।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 9.
वलराम जन्म से चुगलखोर है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 10.
कृष्ण कजरी धौरी गायों को बुलाते हैं।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 11.
कृष्ण बाँह उठाकर नंद बाबा को बुलाते हैं।
उत्तर:
भूल

Multiple Choice Questions (mcqs) with Answers

सही उत्तर चुनिए : (MCQs)

1. कौन कान्हा को बहुत खिझाता है?
(A) दाऊ
(B) नन्द
(C) यशोदा
(D) ग्वाल बाल
उत्तर:
(A) दाऊ

2. दाऊ के खिझाने से कान्ह के नाराज होने पर माँ क्या कहकर समझाती है?
(A) बलभद्र मेरा पुत्र नहीं है
(B) मैं माता तू पुत्र
(C) मैं बहुत खुश हूँ
(D) तू नाराज न हो
उत्तर:
(B) मैं माता तू पुत्र

3. कान्ह क्यों खेलने नहीं जाते?
(A) दुःख के मारे
(B) रिस के मारे
(C) खुसी के मारे
(D) डर के मारे
उत्तर:
(B) रिस के मारे

4. दाऊ किसको खिझातें हैं?
(A) कृष्ण को
(B) ग्वालों को
(C) गोपियों को
(D) माता यशोदा को
उत्तर:
(A) कृष्ण को

5. यशोदा कृष्ण के मुँह से क्या सुनकर खुश हो जाती हैं?
(A) शिकायत
(B)खेलने न जाने की बात
(C) क्रोधपूर्ण बातें
(D) बलराम के चिढ़ाने की बात
उत्तर:
(A) शिकायत

6. बाललीला (पद) के रचयिता कौन हैं?
(A) रामदास
(B) हरीदास
(C) सूरदास
(D) भक्तदास
उत्तर:
(C) सूरदास

7. वाले किस तरह हँसते हैं?
(A) चुटकी बजाकर
(B) गाना गाकर
(C) माखन खाकर
(D) तालियाँ बजाकर
उत्तर:
(A) चुटकी बजाकर

8. कौन दाऊ पर नहीं खीझती है?
(A) कृष्ण
(B) बलराम
(C) यशोदा
(D) बिजली कन्या
उत्तर:
(C) यशोदा

9. सूरदास के गुरु कौन थे?
(A) रामानन्द सागर
(B) वल्लभाचार्य
(C) रामकृष्ण परमहंस
(D) विवेकानन्द
उत्तर:
(B) वल्लभाचार्य

10. यशोमती क्या देखकर हर्षित हो जाती हैं?
(A) कृष्ण की बाललीला
(B) अर्जुन की विश्वरुप
(C) कृष्ण की गोपलीला
(D) बिजली कन्या के जन्म
उत्तर:
(A) कृष्ण की बाललीला

पद: (ପଦ)

1. मैया मोहि दाऊ बहुत खिझायो।
मोसों कहत मोल को लीन्हों, तू जसुमति कब जायो॥
कहा कहौं एही रिस के मारे, खेलन हौं नहीं जात।
पुनि-पुनि कहत कौन है माता, कौन है तुमरो तात॥
गोरे नन्द, जसोदा गोरी, तू कत स्याम सरीर।
चुटकी दै दै हँसत ग्वाल सब, सिखै देते बलबीर॥
तू मोही को मारन सीखी, दाउहि कबहूँ न खीझै।
मोहन मुख रिस की ये बातौं, जसुमति सुनि – सुनि रीझै॥
सुनहू कान्ह बलभद्र चबाई, जनमत ही को धूत।
सूर स्याम मोहि गोधन की सौं, हौं माता तू पूत॥

ମୈୟା ମୋହି ଦାଉ ବହୁତ ଖ୍ରୀୟୋ।
ମୋର୍ସ କହତ ମୋଲ୍ କୋ ଲୀକ୍ଷ୍ନୌ, ତୂ ଜସୁମତି କବ ଜାୟେ ॥
କହା କହାଁ ଏହୀ ରିସ କେ ମାତା, ମାରେ, ଖେଲନ ହେଁ ନହିଁ ଜାତ।
ପୁନି-ପୁନି କହତ କୌନ୍ ହୈ କୌନ ହି ତୁମରୋ ତାତ॥
ମାରେ, ଖେଲନ ହେଁ ନହିଁ ଜାତ। ମାତା, କୌନ ହି ତୁମରୋ ତାତ ॥
ଗୋରେ ନନ୍ଦ, ଜସୋଦା ଗୋରୀ, ତୂ କତ ସ୍ୟାମ ସରୀର।
ଚୁଟକୀ ଦୈ ଦୈ ହଁସତ ଗ୍ବାଲ ସବ, ସିଖି ଦେତେ ବଲବୀର॥
ତୂ ମୋହୀ କୋ ମାରନ ସୀଖୀ, ଦାଉହି କବହୁଁ ନ ଖୀର୍ଷେ।
ମୋହନ ମୁଖ ରିସ କୀ ୟେ ବାର୍ଡୋ, ଜସୁମିତ ସୁନି-ସୁନି ରୀର୍ଥେ ॥
ସୁନହ୍ନି କାହ୍ନ ବଲଭଦ୍ର ଚବାଈ, ଜନମତ ହୀ କୋ ଧୂତ।
ସୂର ସ୍ୟାମ ମୋହି ଗୋଧନ କୀ ସୌ, ହେଁ ମାତା ତୃ ପୂତ॥

हिन्दी व्याख्या: इस पद में कृष्ण की बाललीला का वर्णन है। बालक कृष्ण माँ यशोदा के पास शिकायत करते हैं, “माँ! मुझे बलराम भैया चिढ़ाते हैं। वे मुझे कहते हैं कि तुझे खरीद कर लिया गया है। जसुमति ने तुझे जन्म नहीं दिया है। इसलिए मैं उनके साथ खेलने नहीं जाता। वे बार-बार मुझे पूछते हैं कि कौन तेरी माता और कौन तेरे पिता हैं? और कहते हैं कि नंद गोरे हैं, यशोदा गोरी है, तू क्यों श्यामल/काला है। यह सुनकर मुझे चिढ़ाने के लिए ग्वाल बालक चुटकी बजाकर नाचते हैं।

बलराम भैया उन्हें सिखा देते हैं। तूने सिर्फ मुझे मारना सीखा है। बलराम भैया पर खीझती भी नहीं ।” मोहन के मुख पर गुस्सा देखकर और उनकी गुस्सैली वाणी सुनकर यशोमति प्रसन्न हो जाती हैं। माँ कहती है कि कान्हा सुन, यह बलराम चुगलखोर है, वह जन्म से शरारती है। मैं गोधन की कसम खाकर कहती हूँ कि मैं तेरी माता और तू मेरा पुत्र है।

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଏହି ପଦରେ କୃଷ୍ଣଙ୍କର ବାଲ୍ୟଲୀଳାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଅଛି। କୃଷ୍ଣ ମାତା ଯଶୋଦା ପାଖରେ ଆପରି କରୁଛନ୍ତି କି ହେ ମାତା! ମୋତେ ବଳରାମ ଭାଇ ଚିଡ଼ାଉଛନ୍ତି। ମୋତେ କହୁଛନ୍ତି ତୋତେ କିଣିକରି ଅଣାଯାଇଅଛି। ମାତା ଯଶୋଦା ତୋତେ ଜନ୍ମ ଦେଇନାହାଁନ୍ତି। ଏଣୁ ମୁଁ ତାଙ୍କ ସହିତ ଖେଳିବାକୁ ଯାଉନାହିଁ। ସେ ବାରମ୍ବାର ମୋତେ ପଚାରୁଛନ୍ତି ତୋ’ ମାତା ପିତା କିଏ?

ନନ୍ଦ-ଯଶୋଦା ତ ଗୋରା, ତୁ କାହିଁକି କଳା ହେଲୁ? ଏହା ଶୁଣି ଗୋପାଳ ପିଲାମାନେ ମଧ୍ଯ ଚୁଟୁକି ମାରି ନାଚୁଛନ୍ତି। ବଳରାମ ଭାଇ ତାଙ୍କୁ ଶିଖାଉଛନ୍ତି। ତୁମେ କେବଳ ମୋତେ ମାରିବା ଜାଣିଛ ମାତା କହୁଛନ୍ତି: କୃଷ୍ଣ ଶୁଣ, ବଳରାମ ମିଛୁଆଟା ଏବଂ ଜନ୍ମରୁ ଦୁଷ୍ଟ। ମୁଁ ଗାଈର ଶପଥ ଖାଇ କହୁଛି ଯେ ତୁ ମୋର ପୁଅ ଏବଂ ମୁଁ ତୋ’ ର ମାଆ

2. हरि अपने आँगन कछु गाबत।
तनक-तनक चरनन सौं नाचत, मनहिं – मनहिं रिझाबत ॥
बाँह उचाइ काजरी – धौरी, गौयनि टेरि बुलाबत।
कबहुँक बाबा नंद पुकारत, कबहुँक घर मैं आबत॥
माखन तनक आपने कर लै, तनक-बदन मैं नाबत।
कबहुँ चितौ प्रतिबिम्ब खंभ मैं, लौनी लिए खबावत॥
दुरि खति जसुमति यह लीला, हरष आनंद बढ़ावत।
सूर स्याम के बाल – चरित ये, तिन देखन मन भावत॥

ହରି ଅପନେ ଆଗନ କଛୁ ଗାବତ୍।
ତନକ-ତନକ ଚରନନ ସୌ ନାଚତ, ମନହିଁ-ମନହିଁ ରିଝାବତ ॥
ବାହ ଉଚାଇ କାଜରୀ-ଧୌରୀ, ଗୌୟନି ଟେରି ବୁଲାବତ।
କବର୍ଦ୍ଧକ ବାବା ନଂଦ ପୁକାରତ, କବଚ୍ଛୁକ ଘର ମେଁ ଆବତ॥
ମାଖନ ତନକ ଆପନେ କର ଲୈ, ତନକ-ବଦନ ମେଁ ନାବତ।
କବହୁଁ ଚିତୌ ପ୍ରିତବିମ୍ବ ଗଂଭ ମେଁ, ଲୌନୀ ଲିଏ ଖବାୱତ॥
ଦୁରି ଦେଖତି ଜସୁମତି ୟହ ଲୀଲା, ହରଷ ଆନଂଦ ବଢ଼ାୱତ।
ସୂର ସ୍ୟାମ କେ ବାଲ-ଚରିତ ଯେ, ନିତ ଦେଖତ ମନ ଭାବତ॥

हिन्दी व्याख्या: बालक कृष्ण घर के आंगन में अकेले खेल रहे हैं। उनका यह खेल सबके मन को मोह लेता है। यह वर्णन बहुत ही हृदयग्राही है। भगवान कृष्ण अपने आप कुछ गा रहे हैं। वे गाते-गाते नन्हें चरणों से नाचते भी हैं और मन-मन खुश हो रहे हैं। कभी वे हाथ उठाकर काली एवं सफेद गायों को बुलाते हैं, तो कभी नंद बाबा को पुकारते हैं। वे कभी घर के भीतर चले जाते हैं।

घर में जाकर थोड़ा मक्खन हाथ में लेकर खाते हैं, और थोड़ा-सा मुँह में लगा लेते हैं। माता यशोदा दूर से ही खड़ी होकर यह लीला देख रही हैं। और आनंदित हो रही हैं। सूरदास कह रहे हैं कि कन्हैया की यह बाललीला रोज-रोज देखने पर भी प्यारी लगती है। इससे मन तृप्त नहीं होता।

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
କୃଷ୍ଣ ଏକୁଟିଆ ଅଗଣାରେ ଖେଳୁଛନ୍ତି। ତାଙ୍କର ଏହି ଖେଳ ସମସ୍ତଙ୍କ ମନକୁ ମୋହିତ କରୁଅଛି। ଏହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ହୃଦୟଗ୍ରାହୀ। କୃଷ୍ଣ ଆପଣା ଛାଏଁ କିଛି ଗୀତ ଗାଇ ଚାଲିଛନ୍ତି। ଗାଉ ଗାଉ ଛୋଟ ପାଦରେ ସେ ନାଚୁଛନ୍ତି ମଧ୍ୟ ଏବଂ ମଗ୍ନ ମଧ୍ୟ ହୋଇଯାଉଛନ୍ତି। କେତେବେଳେ ହାତଠାରି କାଳୀ ଓ ଧଳୀ ଗାଈଙ୍କୁ ଡାକୁଛନ୍ତି ତ କେତେବେଳେ ନନ୍ଦ ବାବାଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଡାକୁଛନ୍ତି।

କେତେବେଳେ ଘର ଭିତରକୁ ଚାଲିଯାଇ ଲହୁଣି ଖାଉଛନ୍ତି ତ ଲହୁଣି ହାତରେ ଧରି ନିଜ ମୁହଁରେ ବୋଳି ମଧ୍ୟ ବହୁତ ସୁନ୍ଦର ଲାଗୁଛି। ଏତିକିରେ ମନର ତୃପ୍ତି ହେଉନାହିଁ। ଥାଇ ଏହା ଦେଖୁଛନ୍ତି ଏବଂ ଖୁସି ହେଉଛନ୍ତି। ସୁରଦାସ କହୁଛନ୍ତି ଯେ କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଏହି ବାଲ୍ୟଲୀଳା ସବୁଦିନ ଦେଖୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବହୁତ ସୁନ୍ଦର ଲାଗୁଛି। ଏତିକିରେ ମନର ତୃପ୍ତି ହେଉନାହିଁ

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

मैया – माँ (ମା’)

दाऊ – बड़ा भाई बलराम (ବଡ଼ଭାଇ ବଳରାମ)

खिझायो – चिढ़ाया (ବଡ଼ଭାଇ ବଳରାମ)

कहत – कहते है (ଚିଡ଼ାଇଲେ)।

लीन्हों – लाया गया (କୁହନ୍ତି)।

जायो – जन्मा (ଅଣାଯାଇଅଛି)।

एही – यही (ଜନ୍ମ ହେବା)।

खेलन – खेलने (ଏହି)।

पुनि-पुनि – बारबार (ଖେଳିବାକୁ)।

तात – पिता (ବାରମ୍ବାର)।

सरीर – शरीर (ପିତା)।

चुटकी – अंगूठे और पास की अंगुली से बजाना (ଶରୀର)।

दै- देकर (ଦେଇକରି)।

ग्वाल – गोपाल (ଗୋପାଳ)।

बलवीर – बलराम (ବଳରାମ)।

मारन – मारना (ମାରିବା)।

दाउहि – बडे भाई से ( କଥା)।

बातें – बातें (ବଡ଼ଭାଇ)।

सुनहू – सुनकर (ଶୁଣି ଶୁଣି)।

चबाई – चुगलखोर (ମିଛକୁହା)।

धूत – शरारती (ବଦମାସ୍)।

गोधन – गायरूपी धन (ଗୋଧନ)।

मोहि – मुझे (ମୋତେ)।

मोसों – मुझसे (ମୋତେ)।

मोल – खरीद कर (କିଣି କରି)।

जसुमति – यशोदा (ଯଶୋଦା)।

कहैं – कहें (କହିବ)

रिंस – गुस्सा (ରାଗ)।

जात – जाएँ (ଯାଏ)।

तुमरो – तुम्हारा (ତୁମର)।

कत – क्यों (କାହିଁକି)।

स्याम – श्यामल (ଶ୍ୟାମଳ ରଙ୍ଗ)।

सिखै – सिखाने (ଲିବା)।

मोहि – मुझे (ଶିଖାନ୍ତି)।

सीखी – सीखना (ଶିଖିବ)।

कबहूँ – कभी (କେତେ)।

रीझै – प्रसन्न (ଖୁଡି ହେବ)।

कान्ह – कान्हा (କୃଷ୍ଟ)।

जनमत – जन्म (କନ୍ନ)।

पूत – पुत्र (ପୁତ୍ର)।

सौं – सौगंध (ଶପଥ)।

हरि – कृष्ण (କୃଷ୍ଣ)।

कछु – कुछ (କିଛି)।

तनक-तनक – नन्हें-नन्हें (ଛୋଟ ଛୋଟ)।

मनहिं-मनहिं – मन में (ମନେମନେ)।

बाँह – हाथ (ହାଥ)

काजरी – काली (କାଳ)

कबहुँक – कभी (କେବେ)

आवत – आते हैं (ଅପନ୍ତି)

तनक – कुछ (କିଛି)

लै – लेकर (ନେଇକରି)

नावत – लगाते (ଲଗାଇବ)

दुरि – दूर (ହର)

बढ़ावत – बढ़ाना (ଗଢାଇବା)

आँगन – (ଅଗଣା)।

गावत – गाना (ଚାଇବା)।

चरनन – चरण (ପ।ଦ)।

रिझावत – मगन (ମଗ୍ନ)

उचाइ – उठाकर (ହାପଠାରି)

धौ. – सफेद (ଧଳା)

पुकारत – पुकारते हैं (ପାରନ୍ତି)

माखन – मक्खन (ଲତୁଣି)

कर – हाथ (घाथ)। (ତ୍ୱାଥ)

बदन – मुँह (ପୁହିଁ)

खबावत – खिलाते हैं (ଖୁଆନି)

लिए – लेकर (ନେଇ)

भावत – अच्छा लगता (ଭଲ ଲାଗ)

कवि परिचय

भक्तिकाल के श्रेष्ठ कवि सूरदास हिन्दी के सूर्य जैसे तेजस्वी कवि हैं। उनका जन्म सन् 1478 में दिल्ली के निकट सीही गाँव में एक गरीब ब्राह्मण परिवार में हुआ। वे अंधे थे, पर मालूम पड़ता है कि वे जन्मांध नहीं थे। मथुरा और आगरा के बीच यमुना नदी के तटपर स्थित गऊघाट पर उन्होंने संगीत, काव्य और शास्त्र का अभ्यास किया और विनय के भाव से पदों की रचना की। आगे चलकर वे वल्लभाचार्य के शिष्य बन गये और ब्रज जाकर गोवर्धन के पास पारसोली नामक जगह पर अपना स्थायी निवास बनाकर पद लिखते रहे।

सूरदास मानव: मन के बड़े पारखी थे। वात्सल्य भाव के तो वे मर्मज्ञ थे। श्रीमद् भागवत महापुराण के आधार पर रचित उनका विशाल ग्रंथ ‘सूर सागर’ हिंदी की अमूल्य निधि है। ये बच्चों कें, माताओं के, साथियों के, नारी और पुरुषों के मनोभावों के पारंगम कवि थे।

यह पद : (ଏହି ପଦ)
प्रस्तुत पाठ में महाकवि सूरदास द्वारा रचित कृष्ण की बाललीला के दो पदों को रखा गया है। ये पद ‘सूरसागर’ से संकलित हैं।
ପ୍ରସ୍ତୁତ ପାଠରେ ମହାକବି ସୁରଦାସଙ୍କଦ୍ଵାରା ରଚିତ କୃଷ୍ଣଙ୍କର ବାଲ୍ୟଲୀଳାର ଦୁଇଟି ପଦ ରଖାଯାଇଅଛି। ଏହି ପଦ ‘ସୁର ସାଗର’ରୁ ସଙ୍କଳିତ ହୋଇଅଛି।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Hindi Solutions Poem 1(a) कबीरदास के दोहे Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Hindi Solutions Poem 1(a) कबीरदास के दोहे

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए।
( ତିନ୍ ୱାର୍କୋ ମେଁ ଦୀଜିଏ।)
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ।)

(क) साँच या सत्य के बारे में कबीर ने क्या कहा है?
(ସାଁଚ ୟା ସତ୍ୟ କେ ବାରେ ମେଁ କବୀର ନେ କ୍ୟା କହା ହୈ ?)
उत्तर:
साँच या सत्य के बारे में कबीर ने कहा है कि: सत्य हमेशा महान होता है। सत्य के समान इस संसार मे कोई तपस्या या ज्ञान नहीं है। जो सत्यवादी होता है, उसका हृदय निर्मल होता है और भगवान का निवास उसके हृदय में होता है। समाज में उसका आदर होता है।

(ख) बुराई करनेवालों की भलाई क्यों करनी चाहिए?
(ବୁରାଈ କରନେବାଲୈ କି ଭଲାଈ କୈ କରନୀ ଚାହିଏ ?)
उत्तर:
बुराई करनेवालों की भलाई इसलिए करनी चाहिए क्योंकि भलाई करने पर बुराई करनेवालों को अच्छा फल मिलता और उनकी बुराई का उन्हें बुरा फल मिलता है। परिणाम स्वरूप वे अपनी करनी पर लज्जित होते हैं और खुद को सुधारने की चेष्टा करते हैं।

(ग) धीरे – धीरे सबकुछ कैसे होता है इसके लिए कवि ने कौन सा -उदाहरण दिया है?
(ଧୀରେ-ଧୀରେ ସବୁକୁଛ୍ କୈସେ ହୋତା ହୈ: ଇସ୍କେ ଲିଏ କବି ନେ କୌନ୍ ସା ଉଦାହରଣ)
उत्तर:
माली के सौ घड़ा पानी सींचने पर भी किसी भी पेड़ में समय से पहले फल नहीं लगते। इसके लिए ऋतु की प्रतीक्षा करनी पड़ती है। उसी प्रकार धीरे धीरे सबकुछ करना चाहिए और उसके लिए धैर्य की आवश्यकता है। कवि ने यही उदाहरण देकर कहा है।

2. निम्नलिखित पदों के अर्थ दो-तीन वाक्यों में स्पष्ट कीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ପଦୌ କେ ଅର୍ଥ ଦୋ-ତୀନ୍ ୱାର୍କୋ ମେଁ ସ୍ପଷ୍ଟ କୀଜିଏ?)
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ପଦଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ଦୁଇ-ତିନି ବାକ୍ୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟ କର।)

(क) जाके हिरदै साँच है, ताके हिरदै आप।
(ଜାକେ ହିରଦୈ ସାଁଚ୍ ହୈ, ତାକେ ହିରଦୈ ଆପ୍ ।)
उत्तर:
जिसके हृदय में सत्य का निवास है अर्थात् जो हमेशा सत्य बोलता है।, उसका हृदय निर्मल और पाप रहित होता है। कवि के अनुसार उसी व्यक्ति के निर्मल हृदय में भगवान विराजमान करते हैं।

(ख) जो तोको काँटा बुबै ताहि बोय तू फूल।
(ଜୋ ତୋକୋ କାଁଟା ବୁବୈ ତାହି ବୋୟ ତୁ ଫୁଲ୍ ।)
उत्तर:
कवि के अनुसार जो तुम्हारे रास्ते में काँटा बोता है, अर्थात् तुम्हारी बुराई करता है, तुम उसके रास्ते में फूल बिछा दो अर्थात् उसकी भलाई करो। परिणामस्वरूप तुम्हारी अच्छाई से उसे अच्छा फल तो मिलेगा ही और उसकी बुराई से भी उसे बुरा फल मिलेगा। इससे प्रमाणित होता है कि अच्छा काम करने वालों को अच्छा फल मिलता है और बुरे काम करनेवालों को बुरा फल मिलता है।

(ग) माली सींचे सौ घड़ा, ऋतु आए फल होय।
(ମାଲୀ ସ୍ତ୍ରୀଚେ ସୌ ଘଡ଼ା, ଋତୁ ଆଏ ଫଲ୍ ହୋୟ।)
उत्तर:
कबीरदास कहते हैं कि माली के सौ घड़ा पानी सींचने पर भी किसी भी पेड़ में समय के पहले फल नहीं लगते, उसे ऋतु या समय की प्रतीक्षा करनी पड़ती है। अर्थात् कोई भी काम समयानुसार ही होता है। समय से पहले कोई काम नहीं होता।

3. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର ଏକ୍-ଏକ୍ ୱାକ୍ୟ ମେଁ ଦୀଜିଏ ।)
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)

(क) किसके बराबर तप नहीं है?
(କିସ୍‌ ବରାବର ତପ୍ ନର୍ଜୀ ହୈ ?)
उत्तर:
सच के बराबर तप नहीं है।

(ख) झूठ के बराबर क्या नहीं है?
(ଝୁଠ୍ କେ ବରାବର କ୍ୟା ନହୀ ହୈ ?)
उत्तर:
झूठ के बराबर पाप नहीं है।

(ग) जिसके हृदय में साँच है, उसके हृदय में कौन होते हैं?
(ଜିସ୍‌ ହୃଦୟ ମେଁ ସୌଚ୍ ହୈ, ଉତ୍ସକେ ହୃଦୟ ମେଁ କୌନ୍ ହୋତେ ହେଁ ?)
उत्तर:
जिसके हृदय में साँच है, उसके हृदय में आप अर्थात् भगवान विराजमान होते हैं।

(घ) झूठ की तुलना किसके साथ की गई है?
(ଝୁଠ୍ କୀ ତୁଲନା କିସ୍କେ ସାଥ୍ କୀ ଗଈ ହୈ ?)
उत्तर:
झूठ की तुलना पाप के साथ की गई है।

(ङ) साँच की तुलना किसके साथ की गई है?
(ସଁଚ୍ କୀ ତୁଲନା କିସ୍‌ ସାଥ୍ କୀ ଗଈ ହୈ ?)
उत्तर:
साँच की तुलना तप के साथ की गई है।

(च) जो तेरे रास्ते पर काँटा बोता है, तुझे उसके लिए क्या करना चाहिए?
(ଜୋ ତେରେ ରାସ୍ପେପର୍ କାଁଟା ବୋତା ହୈ, ତୁଝେ ଉସ୍କେ ଲିଏ କ୍ୟା)
उत्तर:
जो तेरे रास्ते पर काँटा बोता है, तुझे उसके लिए फूल बिछाना चाहिए।

(छ) पेड़ में कब फल लगते हैं?
(ପେଡ଼୍ ମେଁ କବ୍ ଫଲ୍ ଲଗ୍‌ ହେଁ ?)
उत्तर:
पेड़ में वक्त आने पर फल लगते हैं।

(ज) कौन सौ घड़े पानी सींचता है?
(କୌନ୍ ସୌ ଘଡ଼େ ପାନୀ ସୀତା ହୈ ?)
उत्तर:
माली सौ घड़े पानी सींचता है।

(झ) इन दोहों के रचयिता कौन हैं?
(ଇନ୍ ଦୋର୍ଡୋ କେ ରଚୟିତା କୌନ୍ ହେଁ ?)
उत्तर:
इन दोहों के रचयिता कबीरदास हैं।

(ञ) प्रथम दोहे में ‘आप’ शब्द का क्या अर्थ है?
(ପ୍ରଥମ ଦୋହ ମେଁ ‘ଆପ୍’ ଶବ୍ଦ କା କ୍ୟା ଅର୍ଥ ହୈ ?)
उत्तर:
प्रथम दोहे में ‘आप’ शब्द का अर्थ ईश्वर है।

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

1. निम्नलिखित शब्दों के विपरीत या बिलोम शब्द लिखिए :
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ବିପରୀତ (ବିଲୋମ) ଶବ୍ଦ ଲେଖ : )
साँच, पाप, बुरा, धीर, काँटा
उत्तर:
साँच – झूठ
धीर – अधीर
पाप – पुण्य
काँटा – फूल
बुरा – भला

2. निम्नलिखित शब्दों के समानार्थी शब्द कोष्ठक से चुन कर लिखिए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ସମାନାର୍ଥୀ ଶବ୍ଦ ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ବାଛିକରି ଲେଖ: )
बराबर, झूठ, पाप, हृदय, फूल, घड़ा, ऋतु
( मौसम, समान, कलुष, दिल, पुष्प, घट)
उत्तर:
बराबर – समान
हृदय – दिल
झूठ – मिथ्या
फूल – पुष्प
पाप – कलुष
घड़ा – घट

3. निम्नलिखित शब्दों के बचन बदलिए:
(ନିମ୍ନଲିଖୂତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ବଚନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କର: )
पाप, फूल, फल, माली, घड़ा, काँटा, ऋतु
उत्तर:
पाप – पाप
माली – माली
ऋतु – ऋतुएँ।
फूल – फूल
घड़ा – घड़े
फल – फल
काँटा – काँटे

4. इन शब्दों के खड़ीबोली रूप लिखिए:
(ଏହି ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଖଢ଼ୀବୋଲୀ ରୂପ ଲେଖ : )
साँच, जाके, हिरदै, तोको, बुबै, बाको, होय
उत्तर:
साँच – सच
तोको – तुझको
जाके – जिसके
हिरदै – हृदय
बुबै – बोए
बाको – उसको
होय – होता।

Very Short & Objective Type Questions with Answers

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
संत कबीरदास का जन्म कब और कहाँ हुआ था?
उत्तर:
संत कबीरदास का जन्म काशी के एक हिन्दु-परिवार में सन् 1398 में हुआ था।

प्रश्न 2.
कबीरदास क्यों दुःखी हुए?
उत्तर:
समाज में व्याप्त बुराई को देखकर कबीरदास दुःखी हुए।

प्रश्न 3.
कबीर की भाषा क्या है?
उत्तर:
कबीर की भाषा मिश्रीत खड़ीबोली है।

प्रश्न 4.
कबीर की बाणी कौन सी ग्रंथ में संगृहित हुआ?
उत्तर:
कबीर की बाणी ‘बीजक’ नामक ग्रंथ में संगृहित हुआ।

प्रश्न 5.
कबीरदास के गुरु कौन थे?
उत्तर:
कबीरदास के गुरु रामानन्द स्वामी थे।

प्रश्न 6.
सब कुछ किस प्रकार होता है?
उत्तर:
सब कुछ धीरे-धीरे समय पर होता है।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द / एक पद में दीजिए।

प्रश्न 1.
माली के सौ घड़े पानी सींचने पर भी फल कब आता है?
उत्तर:
ऋतु आने पर

प्रश्न 2.
किसके बराबर तप नहीं है?
उत्तर:
सच

प्रश्न 3.
जो हमारे रास्ते पर काँटा बोता है, हम उसके रास्ते पर क्या बोएँगे?
उत्तर:
आप (भगवान)

प्रश्न 4.
जाके हिरदै साँच है, ताके हिरदै कौन है?
उत्तर:
फूल

प्रश्न 5.
काँटा बोनेवाले के लिए काँटा क्या बन जाता है?
उत्तर:
त्रिशूल

प्रश्न 6.
कबीर की वाणी कौन सी ग्रंथ में संगृहित हुआ?
उत्तर:
बीजक

प्रश्न 7.
झूठ के बराबर क्या नहीं है?
उत्तर:
पाप

प्रश्न 8.
कबीर दास क्यों दुःखी हुए?
उत्तर:
बुराई देखकर

प्रश्न 9.
सब कुछ किस प्रकार होता है?
उत्तर:
ग्वाले

प्रश्न 10.
जो तेरे रास्ते पर काँटा बोता है, तुझे उसके लिए क्या करना चाहिए?
उत्तर:
फूल बिछाना

C. रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए।

प्रश्न 1.
साँच बराबर तप नहीं। इस अधुरी पंक्ति के रचयिता हैं ……………….।
उत्तर:
कबीर

प्रश्न 2.
जिसके हृदय में साँच हैं, उसके हृदय में ………………… होते हैं।
उत्तर:
भगवान

प्रश्न 3.
सत्यवादी के हृदय में …………………. रहते हैं।
उत्तर:
ईश्वर

प्रश्न 4.
सत्यवादी का आदर ……………… होता है।
उत्तर:
समाज में

प्रश्न 5.
अच्छे फल पाने के लिए ……………… करना चाहिए।
उत्तर:
अच्छा काम

प्रश्न 6.
जाके ………………. साँच है, ताके हिरदै आप।
उत्तर:
हिरदै

प्रश्न 7.
………………… सौ घड़ा पानी सींचता है?
उत्तर:
माली

प्रश्न 8.
‘तोकु’ शब्द का अर्थ है ……………………।
उत्तर:
तुझको

प्रश्न 9.
कवीरदासजी मन को …………………… धारण करने का उपदेश देते है।
उत्तर:
धीरज

प्रश्न 10.
पेड़ में फल आते है।
उत्तर:
ऋतु आने पर

D. ठिक् या भूल लिखिए।

प्रश्न 1.
चपरासी सौ घड़े पानी सींचता है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 2.
साँच की तुलना सत्य के साथ की गई है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 3.
पाप के साथ झूठ की तुलना की गई है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 4.
पानी देने पर पेड़ में फल आते हैं।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 5.
अच्छे काम करनेवालों को अच्छा फल मिलता है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 6.
सब कुछ धीरे-धीरे होता है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 7.
‘तोकु फूल को फूल है ……………….. यह अधुरी पंक्ति के रचयिता रहीम है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 8.
निर्मल हृदय में आनंद विराजता है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 9.
झूठ की तुलना पाप के साथ की गई है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 10.
कबीर की बाणी बीजक ग्रंथ में संगृहित हुआ है।
उत्तर:
ठिक्

Multiple Choice Questions (mcqs) with Answers

सही उत्तर चुनिए : (MCQS )

1. माली के सौ घड़े पानी सींचने पर भी फल कब आता है?
(A) वर्षा होने पर
(B) जाड़े में
(C) ऋतु आने पर
(D) कभी नहीं
उत्तर:
(C) ऋतु आने पर

2. किसके बराबर तप नहीं है ?
(A) न्याय
(B) प्रेम
(C) साधना
(D) सच
उत्तर:
(D) सच

3. जाके हिरदै साँच है, ताके हिरदै कौन है ?
(A) आप
(B) मैं
(C) वे
(D) तुम
उत्तर:
(A) आप

4. जो हमारे रास्ते पर काँटा बोता है, हम उसके रास्ते पर क्या बोएँगे ?
(A) फूल
(B) त्रिशूल
(C) दो काँटे
(D) चन्दन का पौधा
उत्तर:
(A) फूल

5. काँटा बोनेवाले के लिए काँटा क्या बन जाता है?
(A) पंच शूल
(B) फूल
(C) भाला
(D) त्रिशूल
उत्तर:
(D) त्रिशूल

6. किसके बराबर तप नहीं हैं?
(A) पाप
(B) मिथ्या
(C) सच
(D) धन
उत्तर:
(C) सच

7. कौन सौ घड़े पानी सींचता है?
(A) नौकर
(B) मालिक
(C) चपरासी
(D) माली
उत्तर:
(D) माली

8. कबीर की वाणी कौन सी ग्रंथ में संगृहित हुआ?
(A) बीजक
(B) मेघदूत
(C) गोदान
(D) कामायनी
उत्तर:
(A) बीजक

दोहों को समझें (ଦୋହେଁ କୋ ସମସ୍ତେ)

1. सच हमेशा महान होता है। सच के समान इस संसार में तपस्या या ज्ञान नहीं है। उसी प्रकार झूठ के समान कोई पाप नहीं है। इसलिए कबीरदास कहते हैं कि जिसका हृदय निर्मल होता है, जो हमेशा सच बोलता है, उसके हृदय में स्वयं भगवान रहते हैं। अर्थात् सच बोलनेवाले को भगवान के दर्शन मिलते हैं। समाज में उसका आदर होता है। झूठ बोलनेवाले पापी का समाज में निरादार होता है।
ସତ୍ୟ ସବୁବେଳେ ମହାନ୍। ସତ୍ୟ ପରି ଏହି ସଂସାରରେ କୌଣସି ଜ୍ଞାନ କିମ୍ବା ତପସ୍ୟା ନାହିଁ। ମିଛ ପରି ଆଉ କୌଣସି ପାପ ନାହିଁ। କବୀରଙ୍କ ଅନୁସାରେ– ଯିଏ ସବୁବେଳେ ସତ କୁହେ, ତା’ର ହୃଦୟ ନିର୍ମଳ ରୁହେ। ତା’ ହୃଦୟରେ ଭଗବାନ୍ ରୁହନ୍ତି, ଅର୍ଥାତ୍ ସତ କହୁଥ‌ିବା ଲୋକଙ୍କୁ ଭଗବାନଙ୍କ ସାନ୍ନିଧ୍ଵ ମିଳେ। ସମାଜରେ ତାଙ୍କୁ ଆଦର ମିଳେ। ମିଛ କହୁଥିବା ଲୋକ ପାପୀ ସଙ୍ଗେ ସମାନ ହୋଇଥାଏ। ସମାଜରେ ସମସ୍ତେ ତାଙ୍କୁ ଘୃଣା

2. कबीरदास कहते हैं: जो तुम्हारे रास्ते में काँटा बोता है अर्थात् तुम्हारी बुराई करता है, तुम उसके रास्ते में फूल बिछा दो अर्थात् उसकी भलाई करो। परिणाम यह होगा कि तुम्हारी अच्छाई से तुम्हें अच्छा फल मिलेगा और उसकी बुराई के लिए उसे बुरा फल मिलेगा। इसका अर्थ है कि अच्छा काम करने पर अच्छा का फल मिलता है और बुरा काम करने से बुरा का फल मिलता है।
ବିଛାଇ ଦିଅ। ଅର୍ଥାତ୍ ଯିଏ ତୁମର କ୍ଷତି କରୁଛନ୍ତି ତୁମେ ତାଙ୍କର ଉପକାର କର। ପରିଣାମ ସ୍ଵରୂପ ତୁମ ଭଲ କର୍ମଦ୍ଵାରା ତୁମେ ଭଲ ଫଳ ପାଇବ ଏବଂ ତା’ର କୁକର୍ମଦ୍ଵାରା ତାକୁ ଖରାପ ଫଳ ମିଳିବ। ଭଲ କାମ କଲେ ସବୁବେଳେ ଭଲ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଖରାପ କାମ କଲେ ସବୁବେଳେ ଖରାପ ଫଳ ଭୋଗ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ।

3. कबीरदास कहते हैं कि प्रत्येक कार्य समयानुसार धीरे-धीरे होता है। हर कार्य के लिए धैर्य की आवश्यकता है। इसके लिए कबीरदास ने माली और पानी का उदाहरण देकर कहते हैं कि जिसप्रकार माली के सौ घड़ा पानी सींचने पर भी पेड़ में समय आने पर ही फल-फूल आते हैं। अर्थात् ऋतु आने पर ही पेड़ फलता फूलता है। उसी प्रकार हर कार्य समयानुसार धीरे-धीरे होता है और उसका फल उपयुक्त समय पर ही मिलता है।
କବୀରଦାସଙ୍କ ଅନୁସାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ଯ୍ୟ ଧୀରେ ଧୀରେ ଓ ସମୟାନୁସାରେ ହୋଇଥାଏ। ଏଥିପାଇଁ ଧୈର୍ଯ୍ୟର ଆବଶ୍ୟକତା ହୋଇଥାଏ। ଯେପରି ମାଳୀ ଶହେ ମାଠିଆ ପାଣି ଛିଞ୍ଚିଲେ ମଧ୍ୟ ବୃକ୍ଷରେ ଫୁଲ-ଫଳ ତା’ର ଉପଯୁକ୍ତ ସମୟ ଆସିଲା ପରେ ହିଁ ଧରିଥାଏ। ସେହିପରି ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ଯ୍ୟର ଫଳ ତା’ର ଉପଯୁକ୍ତ ସମୟ ଆସିଲା ପରେ ହିଁ ମିଳିଥାଏ।

दोहे  (ଦେ।ହେ )

(i) साँच बराबर तप नहीं, झुठ बराबर पाप।
जाके हिरदै, साँच है, ताके हिरदै आप।।
ସାଁଚ୍ ବରାବର ତପ୍ ନର୍ଜୀ, ଝୁଠୁ ବରାବର ପାପ୍ ।
ଜାକେ ହିରଦୈ, ସାଁଚ୍ ହୈ, ତାକେ ହିରଦୈ ଆପ୍ ।।

हिन्दी व्याख्या:
कबीरदास कहते हैं कि संसार में सत्य के समान तपस्या या ज्ञान नहीं है। झूठ या मिथ्या के समान पाप या बुरा काम नहीं है। जिसके हृदय में सत्य का निवास है, जो हमेशा सच बोलता है, उसका हृदय पाप रहित और निर्मल होता है। भगवान उसके निर्मल हृदय में वास करते हैं। सत्यवादी को ही भगवान के दर्शन मिलते हैं।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ସର୍ବଦା ପରି ପାପ ନାହିଁ । ସତ୍ୟ କହନ୍ତି; ତାଙ୍କ ହୃଦୟ ପାପମୁକ୍ତ ଭଗବାନ ଦର୍ଶନ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । କବୀର ଦାସଙ୍କ କହିବା ଅନୁଯାୟୀ ସଂସାରରେ ସତ୍ୟ ପରି ତପସ୍ୟା ବା ଜ୍ଞାନ ନାହିଁ । ମିଥ୍ୟା ମହାନ୍ ବା ଶ୍ରେଷ୍ଠ । ଯାହା ହୃଦୟରେ ସତ୍ୟ ବିରାଜମାନ କରିଛି, ଯିଏ ସର୍ବଦା ସତ୍ୟ

(ii) जो तोको काँटा बुबै ताहि बोय तू फूल।
तोकु फूल को फूल है, बाको है तिरसूल॥
ଜୋ ତୋକୋ କାଁଟା ବୁବୈ ତାହି ବୋୟ ତୁ ଫୁଲ୍ ।
ତୋକୁ ଫୁଲ୍ କୋ ଫୁଲ୍ ହୈ, ବାକୋ ହୈ ତିରସ୍କୁଲ୍ ॥

हिन्दी व्याख्या:
कबीरदास कहते हैं कि जो मनुष्य तुम्हारे रास्ते में काँटा बोता है, इसके रास्ते पर तुम फूल बिछा दो। तुम्हारे अहित करने वाले मनुष्य का भी तुम्हें हित करना चाहिए। क्योंकि इससे तुम्हें तो सुख या आनंद मिलेगा, जबकि उसको दुःख या कष्ट मिलेगा। अहित करने वाले को हमेशा दुःख ही सहन करना पड़ता है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
କବୀରଙ୍କ ମତରେ ଯେଉଁ ଲୋକ ତୁମ ଚଲାପଥରେ କଣ୍ଟା ପକାଇ ଦେଉଛି, ତୁମେ ତାଙ୍କ ପଥରେ ଫୁଲ ପକାଇଦିଅ । ତୁମର ଅହିତ ଚିନ୍ତା କରୁଥିବା ଲୋକର ହିତ ଚିନ୍ତା କରିବା ଉଚିତ । ଏଥୁରେ ତୁମେ ସୁଖ ବା ଆନନ୍ଦ ପାଇବ କିନ୍ତୁ ତାକୁ ଦୁଃଖ ବା କଷ୍ଟ ମିଳିବ । ଅର୍ଥାତ୍ ଅନ୍ୟକୁ ବିପଦରେ ପକାଉଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସର୍ବଦା ଦୁଃଖ ସହିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ତେଣୁ ଭଲ କାମ କର, ଭଲ ଫଳ ଉପଭୋଗ କରିବ।

(iii) धीरे-धीरे रे मना, धीरे-धीरे सब कुछ होय।
माली सीचें सौ घड़ा, ऋतु आए फल होय।।
ଧୀରେ-ଧୀରେ ରେ ମନା, ଧୀରେ-ଧୀରେ ସବ୍ କୁଛ୍ ହୋୟ।
ମାଲୀ ସୀଚେଁ ସୌ ଘଡ଼ା, ଋତୁ ଆଏ ଫଲ୍ ହୋୟ।।

हिन्दी व्याख्या:
कबीरदास का कहना है कि हर काम धीरे-धीरे होता है। उसके लिए धैर्य की आवश्यकता है। कवि उसके लिए उदाहरण देकर कहते हैं कि माली के सौ घड़ा पानी सींचने पर भी कुछ लाभ नहीं होता, समय आने पर ही पेड़ में फल आते हैं। उसके पहले नहीं आते। इसलिए हर काम के लिए समय की प्रतीक्षा करनी पड़ती है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
କବୀରଙ୍କ ମତରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ଯ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ଅନୁସାରେ ସମାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ। ଏଥ‌ିପାଇଁ ଅଧୈର୍ଯ୍ୟ ନ ହୋଇ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ରଖୁବା ଉଚିତ। ଯେପରି ମାଳୀର ଶହେ ମାଠିଆ ପାଣି ଛିଞ୍ଚିଲେ ମଧ୍ୟ ବୃକ୍ଷରେ ଫୁଲ- ଫଳ ସମୟ ନ ଆସିବା ପୂର୍ବରୁ ହୋଇନଥାଏ। ସମୟ ଆସିଲା ପରେ ହିଁ ବୃକ୍ଷରେ ଫୁଲ-ଫଳ ଆସିଥାଏ। ଠିକ୍ ସେହିପରି ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ଯ୍ୟର ଫଳ ତା’ର ଉପଯୁକ୍ତ ସମୟ ଆସିଲା ପରେ ହିଁ ମିଳିଥାଏ। ତେଣୁ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ କାମ ପାଇଁ ପ୍ରତୀକ୍ଷା କରିବା ଉଚିତ।

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

साँच – सत्य (ସତ୍ୟ )।

तप – तपस्या (ତପସ୍ୟା)।

जाके – जिसके (ଯାହାର)।

हिरदै – हृदय (ହୃଦୟ)।

तोको – तुझको (ତୁମକୁ)।

ताहि – उसे (ତା’ର)।

तोकु – तुझको (ପତାର)।

तिरसूल – त्रिशूल (ତ୍ରିଶୂଳ)।

होय – होता है (ହୁଏ)।

घड़ा – कुंभ (ମାଠିଆ)।

बराबर – समान (ସମାନ)।

झूठ – मिथ्या (ମିଛ)।

ताके – उसके (ତାହାର)।

आप – भगवान (ଭଗବାନ୍)।

बुबै – बोता है (ବୁଣେ)।

बोय – बो (ବୁଣ)।

बाको – उसको (ତାକୁ)।

मना – मन (ମନ)।

सींचे – सींचना (ଛିଞ୍ଚିବା)।

ऋतु – समय (ସମୟ)।

कवि परिचय

कबीरदास का जन्म सन् 1398 में काशी में हुआ था। कहा जाता है कि वे एक तालाब के किनारे मिले। एक जुलाहा दंपति ने उनका पालन पोषण किया। वे कपड़ा बुनने का काम करते थे। ज्यादा पढ़े- लिखे नहीं थे, लेकिन बड़े अनुभवी थे। बुद्धि, विवेक से काम लेते थे। बहुत बातें जानते थे। वे सभी धर्मों को बराबर मानते थे। वे ईश्वर के निर्गुण, निराकार रूप को मानते थे। उस समय धर्म और समाज में बड़ी गड़बड़ी थी। कबीर ने अपनी वाणी से उसे दूर करने का प्रयास किया। लोगों में जाति-पाति, ऊँच-नीच का भेद भाव था। विभिन्न धर्मों के अनुयायी आपस में झगड़ते थे।

बाह्य आडंबर, अंधविश्वास फैल गया था। कबीर जाति भेद, मूर्ति पूजा, बाहरी आडंबर आदि का विरोध करते थे। वे कहते थे कि सब मनुष्य बराबर हैं। वे बाहरी धार्मिक कर्म काण्ड की अपेक्षा भक्तिभाव पर बल देते थे। वे तीर्थ व्रत, जप-तप, मूर्त्ति पूजा आदि बाहरी काम छोड़ सच्चे दिल से भगवान की भक्ति करने को कहते थे। वे सदाचार, सच्चाई, भाईचारे, धार्मिक सहिष्णुता का प्रचार करते थे। कबीर का व्यक्तित्व सादा -सीधा पर बड़ा प्रभावशाली था। उनकी वाणियों को उनके शिष्यों ने ‘बीजक’ नामक ग्रंथ में संगृहीत किया। उनकी भाषा मिश्रित खड़ीबोली है, जो उस समय जन समाज में प्रचलित थी। वे अपने गुरु रामानंद स्वामी का बड़ा आदर करते थे।

Odisha State Board  BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Poem 2 प्रियतम Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Hindi Solutions Poem 2 प्रियतम

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. इन प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए।
(ଚ୍ଚନ୍ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଡର୍ତ୍ତର ଦୋ ତ।ନଚାଇେଁ ମେଁ ଦୀଜିଏ) ।
(ଏହି ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)
(क) भगवान विष्णु किसे और क्यों अपना श्रेष्ठ भक्त मानते हैं?
ଭଗବାନ୍ ୱିଷ୍ଣୁ କିସ୍ ଔର୍ କ୍ୟା ଅପ୍‌ନା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭକ୍ତ ମାନତେ ହୈ ?
(ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ କାହାକୁ ଓ କାହିଁକି ନିଜର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭକ୍ତ ମାନିଛନ୍ତି ?)
उत्तर:
भगवान विष्णु किसान को अपना श्रेष्ठ भक्त मानते हैं। किसान कर्म करते हुए तथा सारी जिम्मेदारियों का निर्वाह करते हुए भी भगवान का नाम भूलता नहीं। कर्म ही ईश्वर है। कर्म को छोड़कर सिर्फ भगवान का नाम लेने से कोई आगे नहीं बढ़सकता।

(ख) नारदजी ने विष्णु से क्या सवाल किया और उसके उत्तर में विष्णु ने नारदजी को क्या करने को कहा?
(ନାରଦ୍‌ଜୀ ନେ ଵିଷ୍ଣୁ ସେ କ୍ୟା ସବାଲ୍ କିୟା ଔର୍ ଉସ୍‌ ଉତ୍ତର ମେଁ ଵିଷ୍ଣୁ ନେ ନାରଦ୍‌ କୁ କ୍ୟା କର୍‌ନେ କୋ କହା ?
ନାରଦ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ କ’ଣ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ ଏବଂ ତାହାର ଉତ୍ତରରେ ବିଷ୍ଣୁ ନାରଦକୁ କ’ଣ କରିବାକୁ କହିଲେ ?)
उत्तर:
नारदजी ने विष्णु से यह सवाल किया कि संसार में कौन तुम्हारा प्रिय और प्रधान भक्त है। भगवान विष्णु ने कहा एक सज्जन किसान ही प्राणों से प्रियतम है और विष्णु ने नारद जी को एक तैल-पूर्ण पात्र देकर कहा विश्व भ्रमण करें, पात्र से एक बूँद तैल गिरना नहीं चाहिए।

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक बाक्य में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ କେ ଉତ୍ତର୍ ଏକ୍-ଏକ୍ ବାର୍କେ ମେଁ ଦୀଜିଏ) ।
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)
(क) नारदजी ने किससे सवाल किया?
ନାରଦ୍‌ ନେ କିସ୍ ସେ ସୱାଲ୍ କିୟା ?
उत्तर:
नारदजी ने भगवान विष्णु से सवाल किया।

(ख) विष्णुजी ने नारद को क्या उत्तर दिया?
ୱିଷ୍ଣୁଜୀ ନେ ନାରଦ୍ କୋ କ୍ୟା ଉତ୍ତର୍ ଦିୟା ?
(ବିଷ୍ଣୁ ନାରଦଙ୍କୁ କ’ଣ ଉତ୍ତର ଦେଲେ ?)
उत्तर:
विष्णुजी ने नारद को यह उत्तर दिया कि एक सज्जन किसान प्राणों से प्रियतम है।

(ग) नारद ने किसकी परीक्षा लेने की बात कही?
(ନାରଦ ନେ କିସ୍ଵୀ ପରୀକ୍ଷା ଲେନେ କୀ ବାତ୍ କହୀ ?)
(ନାରଦ କାହାର ପରୀକ୍ଷା ନେବାପାଇଁ କହିଲେ ?)
उत्तर:
नारद ने भगवान विष्णुजी के श्रेष्ठ भक्त किसान की परीक्षा लेने की बात कहीं।

(घ) किसान ने कब-कब भगवान का नाम स्मरण किया?
(କିସାନ୍ ନେ କବ୍-କବ୍ ଭଗବାନ କା ନାମ୍ ସ୍ମରଣ କୟା ?)
(କୃଷକ କେଉଁ କେଉଁ ସମୟରେ ଭଗବାନଙ୍କ ନାମ ସ୍ମରଣ କଲା ?)
उत्तर:
किसान ने सुबह, शाम और दुपहर में भगवान का नाम स्मरण किया।

(ङ) नारदजी किस बात से चकरा गये?
ନାରଦ୍‌ଜୀ କିସ୍ ବାତ୍ ସେ ଚକରା ଗୟେ ?
(ନାରଦ କେଉଁ କଥାରେ ଚକିତ ହେଲେ ?)
उत्तर:
सिर्फ तीनवार नाम लेकर किसान भगवान का प्रिय बनगया इस बात को लेकर नारदजी चकित हो गए।

(च) तैलपूर्णपात्र लेकर नारदजी कहाँ गये?
ତୈଲ୍‌ପୂର୍ଣ ପାତ୍ର ଲେକର୍ ନାରଦଜୀ କାହାଁ ଗୟେ ?
(ତେଲପୂର୍ଣ୍ଣ ପାତ୍ର ନେଇ ନାରଦ କେଉଁଠାକୁ ଗଲେ ?)
उत्तर:
तैलपूर्ण पात्र लेकर नारदजी भूमण्डल भ्रमण करने गये।

(छ) विष्णु ने नारद जी को किस वात पर ध्यान देने को हा?
(ୱିଷ୍ଣୁ ନେ ନାରଦ୍‌ କୋ କିସ୍ ବାତ୍ ପର୍ ଧ୍ୟାନ୍ ଦେନେ କୋ କହା ?)
(ବିଷ୍ଣୁ ନାରଦଙ୍କୁ କେଉଁ କଥାରେ ଦୃଷ୍ଟି ଦେବାକୁ କହିଲେ ?)
उत्तर:
विष्णु ने नारदजी को तैलपूर्ण पात्र से एक बूँद तैल नहीं गिरने पर ध्यान देने को कहा।

(ज) नारदजी को अपने पास बुलाकर विष्णु ने क्या कहा?
(ନାରଦକା କୋ ଅପନେ ପାସ୍ ଚୁଳାକର ୱିଷ୍ଣୁ ନେ କ୍ୟା କହା?)
(ନାରଦଙ୍କୁ ନିଜ ପାଖକୁ ଡକାଇ ବିଷ୍ଣୁ କ’ଣ କହିଲେ ?)
उत्तर:
नारदजी को अपने पास बुलाकर विष्णु ने यह कहा कि तैल पात्र लेकर कि जाते समय कितनी बार इष्ट का नाम लिया था।

(झ) विश्व पर्यटन के दौरान नारदजी ने कितने बार विष्णु का नाम लिया था ?
(ୱିଶ୍ୱ-ପର୍ଯ୍ୟଟନ କେ ଦୌରାନ୍ ନାରଦ୍‌ଜୀ ନେ କିତ୍‌ ବାର୍ ଵିଷ୍ଣୁ କା ନାମ୍ ଲିୟା ଥା ? )
(ବିଶ୍ଵଭ୍ରମଣ ସମୟରେ ନାରଦ କେତେଥର ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ନାମ ନେଇଥିଲେ ?)
उत्तर:
विश्व पर्यटन के दौरान नारदजी ने एक बार भी विष्णु का नाम नहीं लिया था।

(ञ) शंकित हृदय से नारद ने विष्णु से क्या कहा?
ଶଂକିତ୍ ହୃଦୟ ସେ ନାରଦ୍ ନେ ଵିଷ୍ଣୁ ସେ କ୍ୟା କହା ?
(ଶଙ୍କାକୁଳ ହୃଦୟରେ ନାରଦ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ କ’ଣ କହିଲେ?)
उत्तर:
शंकित हृदय से नारद ने विष्णु से यह कहा कि वह कभी भगवान का नाम जप नहीं किया था।

(ट) विष्णु ने किसान को क्यों प्रियतम कहा?
ଵିଷ୍ଣୁ ନେ କିସାନ୍ କୋ ର୍କେ ପ୍ରିୟତମ କହା ?
(ବିଷ୍ଣୁ କୃଷକକୁ କାହିଁକି ପ୍ରିୟତମ କହିଲେ ?)
उत्तर:
विष्णु ने किसान को इसलिए प्रियतम कहा कि उसने अपना काम करते हुए भी भगवान का नाम लिया।

(ठ) नारदजी ने विष्णु की बात से लज्जित होकर क्या कहा?
(ନାରହଜା ନେ ୱ୍ୱଷ୍ଟୁକା ବାତ୍ ସେ ଲଜିତ୍ ହୋକର କ୍ୟା କହା?)
(ନାରଦ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ କଥାରେ ଲଜ୍ଜିତ ହୋଇ କ’ଣ କହିଲେ ?)
उत्तर:
नारदजी ने विष्णु की बात से लज्जित होकर सत्य कहा।

3. सही उत्तर चुनिए।
(ଠିକ୍ ଡତ୍ତର ବାଙ୍ଗ)
(क) किसान ने एक दिन में कितनी बार भगवान का नाम-स्मरण किया?
(i) चार
(ii) तीन
(iii) एक
उत्तर:
(ii) ती

(ख) विश्व पर्यटन करके नारदजी कहाँ लौटे?
(i) मर्त्यलोक
(ii) विष्णुलोक
(iii) पाताल लोक
उत्तर:
(ii) विष्णुलोक

(ग) योगिराज कौन हैं?
(i) किसान
(ii) नारद
(iii) विष्णु
उत्तर:
(ii) नारद

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

1. नीचे लिखे शब्दों के समानार्थे शब्द लिखिए
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରତିଶବ୍ଦ (ସମାନାର୍ଥୀ ଶବ୍ଦ) (ଲେଖ ।)
मृत्युलोक, दिवा, रात्री, प्रात, वैकुण्ठ
उत्तर:
मृत्युलोक – मर्त्यलोक
रात्री – रजनी
दिवा – दिवस
प्रातः – सुबह
वैकुण्ठ – स्वर्ग

2. नीचे लिखे शब्दों के विलोम शब्द लिखिए।
(ନିମ୍ନଲିଖିତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ବିପର ତଶବ୍ଦ ଲେଖା)
प्रधान, रात्रि, प्रात: काल, आवश्यक, साधारण, उल्लास
उत्तर:
प्रधान – अप्रधान
प्रातः काल – शायंकाल
साधारण – असाधारण
रात्रि – दिवा
आवश्यक – अनावश्यक
उल्लास – विषाद

3. विशेष रूप से ध्यान दीजिए कि हिन्दी में केवल दो लिंग होते हैं। क्लीव लिंग या नपुंसक लिंग होता ही नहीं। इसलिए निम्नलिखित शब्दों में से कौन-सा शब्द पुंलिंग का और कौन- सा शब्द स्त्रीलिंग का है, बताइए।
(ବିଶେଷ ରୂପେ ଦୃଷ୍ଟି ଦିଅ କି ହିନ୍ଦୀରେ କେବଳ ଦୁଇଟି ଲିଙ୍ଗ ଅଛି । କ୍ଲବ ଲିଙ୍ଗ ବା ନଂପୁସକ ଲିଙ୍ଗ ବୋଲି କିଛି ନାହିଁ । ତେଣୁ ତଳଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ଓ କେଉଁ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ, କୁହ ।)
भक्त, किसान, दरवाजा, विवाद, आज्ञा, स्मरण, परीक्षा, नाम, बूँद
पुंलिंग: भक्त , किसान, दरवाजा, विवाद, स्मरण, नाम
स्त्रीलिंग: आज्ञा, परीक्षा, बूँद

4. नारद ने कहा, ‘मैं उसकी परीक्षा लूँगा’। इस वाक्य में ‘लूंगा’ क्रिया है, जिससे भविष्यत काल की सूचना मिलती है। निम्न वाक्यों का काल निर्णय कीजिए।
(क) किसान शाम को घर लौटा।
उत्तर:
इस वाक्य में ‘लौटा’ क्रिया है, जिससे भुतकाल की सूचना मिलती है। ( भुतकाल )

(ख) कुत्ता भौंक रहा है।
उत्तर:
इस वाक्य में ‘रहा’ क्रिया है, जिससे वर्तमान काल की सूचना मिलती है। ( वर्तमान काल )

(ग) मेरे पिताजी कल दिल्ली जाएँगे।
उत्तर:
इस वाक्य में ‘जाएँगे’ क्रिया है, जिससे भविष्यत काल की सूचना मिलती है। (भविष्यत काल)

(घ) यहाँ का दृश्य दर्शक को आकृष्ट करता है।
उत्तर:
इस वाक्य में ‘करता’ क्रिया है, जिससे वर्त्तमान काल की सूचना मिलती है। ( वर्त्तमान काल )

(ङ) बुखार के कारण कल में स्कूल नहीं आ पाया।
उत्तर:
इस वाक्य में ‘पाया’ क्रिया है, जिससे अतीत काल की सूचना मिलती है। (भूतकाल )

5. इन्हें क्या कहते हैं लिखिए।
(क) जो खेती का काम करता है, वह है किसान।
(ख) जो कपड़ा बुनने का काम करता है, वह है…………………।
उत्तर:
बुणाकार/हंसि

(ग) जो रोगियों का इलाज करता है, वह है……………
उत्तर:
चिकित्सक, डॉक्टर

(घ) जो हमारे पास चिट्ठियाँ पहुँचाता है, वह है …………….
उत्तर:
डाकिया

गृह कार्य (ଗୃହ କାର୍ଯ୍ୟଯ)

1. अपने प्रिय दोस्त के बारे में वर्णन कीजिए तथा यह वताइए कि वह क्यों प्रिय है?
(ତୁମର ପ୍ରିୟ ସାଥୀଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ତଥା ସେ କାହିଁକି ପ୍ରିୟ ଅଟନ୍ତି କୁହ ?)
उत्तर:
मेरे प्रिय दोस्त का नाम नारायण है। वह मुझे इसलिए प्रिय लगता है क्योंकि वह मुझसे ज्यादा धनो होने पर भी उससे कुछ भी पुछते समय या किसी विषय के बारे में त्यारी करते समय वह बिना किसी बाधा या रुकावट के मुझे सठीक सलाह देता है। मेरे मुसीबत के समय मेरे साथ रहता है। उसे किसी चीज का घमंड भी नहीं है। वह समय का सलाह देने के साथ सारे काम ठीक समय पर खुद भी करता है और मुझे भी अपने और काम पुरे करने का सुझाव देता है।

अति संक्षिप्त उत्तरमूलक प्रश्नोत्तर

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
‘प्रियतम’ कविता के कवि कौन हैं?
उत्तर:
‘प्रियतम’ कविता के कवि सूर्यकांत त्रिपाठी ‘निराला’ हैं।

प्रश्न 2.
कवि सूर्यकांत त्रिपाठी ‘निराला’ किस युग के कवि थे?
उत्तर:
कवि सूर्यकांत त्रिपाठी ‘निराला’ छायावादी युग के कवि थे।

प्रश्न 3.
कवि ‘निराला’ की कविता में कौन-सी प्रेरणा निहित है?
उत्तर:
कवि निराला की कविता में जीवन-संग्राम में लड़ने की प्रेरणा निहित है।

प्रश्न 4.
‘प्रियतम’ कविता में कवि क्या संदेश देना चाहते हैं?
उत्तर:
‘प्रियतम’ कविता में कवि कर्म ही ईश्वर है के बारे में संदेश देना चाहते हैं।

प्रश्न 5.
विष्णु ने नारद जी को किस बात पर ध्यान देने को कहा?
उत्तर:
विष्णु ने नारदजी को कहा कि तैलपूर्ण पात्र से एक बूँद तेल की नीचे न गिर जाए इस बात का ध्यान देना ।

प्रश्न 6.
हर एक व्यक्ति को क्या करना चाहिए?
उत्तर:
हर एक व्यक्ति को कर्म करना चाहिए।

प्रश्न 7.
नारद जी किसके पास गये?
उत्तर:
नारद जी विष्णु के पास गये।

प्रश्न 8.
विष्णुजी ने नारद को क्या उत्तर दिया?
उत्तर:
विष्णुजी नारद को यह उत्तर दिया कि मर्त्यलोक में एक सज्जन किसान है जो उनके प्राणों से भी प्रियतम है।

प्रश्न 9.
नारद जी ने किसकी परीक्षा लेने की बात कही?
उत्तर:
नारद जी ने किसान की परीक्षा लेने की बात कही।

प्रश्न 10.
नारद जी ने किससे सवाल किया?
उत्तर:
नारद जी ने भगवान विष्णु से सवाल किया।

प्रश्न 11.
किसान ने भगवान का नाम एक दिन में कितनी बार स्मरण किया?
उत्तर:
किसान ने भगवान का नाम एक दिन में तीन बार लिया।

प्रश्न 12.
तैलपूर्ण पात्र लेकर नारद जी कहाँ गए?
उत्तर:
तैलपूर्ण पात्र लेकर नारद जी भूमण्डल की प्रदक्षिण करने के लिए गए।

प्रश्न 13.
विश्व – पर्यटन के दौरान नारद जी ने कितनी बार विष्णु का नाम लिया था?
उत्तर:
विश्य पर्यटन के दौरान नारदजी ने एक बार भी विष्णु का नाम नहीं लिया था।

प्रश्न 14.
विश्व – पर्यटन करके नारद जी कहाँ लौटे?
उत्तर:
विश्व पर्यटन करके नारद जी वैकुण्ठ लोक लौटे।

प्रश्न 15.
योगिराज किसे कहा गया है?
उत्तर:
योगिराज नारदजी को कहा गया है।

प्रश्न 16.
विष्णु ने किसको प्रियतम कहा है?
उत्तर:
विष्णु ने मर्त्यलोक में रहने वाले एक सज्जन किसान को प्रियतम कहा है।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में दीजिए।

प्रश्न 1.
यह युक्ति किसकी है?
” तैल पात्र लेकर जाते समय कितनी बार इष्ट का नाम लिया था”।
उत्तर:
विष्णु

प्रश्न 2.
किसान ने कब-कब भगवान का नाम स्मरण किया?
उत्तर:
प्रातःकाल, दोपहर और शाम

प्रश्न 3.
विष्णु का प्रियतम कौन है?
उत्तर:
किसान

प्रश्न 4.
नारद को क्या कहा गया है?
उत्तर:
योगिराज

प्रश्न 5.
किसान किसका प्रियतम भक्त है?
उत्तर:
विष्णु

प्रश्न 6.
कैसे पात्र को लेकर नारदजी धरती घूमने के लिए गए?
उत्तर:
तैलपूर्ण पात्र

प्रश्न 7.
‘प्रियतम’ कविता के कवि कौन हैं?
उत्तर:
सूर्यकान्त त्रिपाठी

प्रश्न 8.
विश्व – पर्यटन करके नारद जी कहाँ लौटे?
उत्तर:
विष्णु लोक

प्रश्न 9.
किसान ने एक दिन में कितनी बार भगवान का नाम-स्मरण किया?
उत्तर:
तीन बार

प्रश्न 10.
तैलपूर्ण पात्र लेकर नारदजी कहाँ गये?
उत्तर:
भूमण्डल

प्रश्न 11.
नारद ने किसकी परीक्षा लेने की बात कही?
उत्तर:
किसान

C. रिक्तस्थानों को भरिए।

प्रश्न 1.
विष्णु ने……………………को प्रियतम कहा है।
उत्तर:
किसान

प्रश्न 2.
हर व्यक्ति को …………….. करना चाहिए।
उत्तर:
कर्म

प्रश्न 3.
” एक सज्जन किसान प्राणों से प्रियतम है” ? यह युक्ति ……………….की है।
उत्तर:
बिष्णु

प्रश्न 4.
कविता ‘प्रियतम’ …………………. ने लिखी है।
उत्तर:
निराला

प्रश्न 5.
किसान ने दिन भर में ……………… बार भगवान का नाम – स्मरण किया।
उत्तर:
तीन

प्रश्न 6.
विश्व – पर्यटन करके नारदजी ……………………. लौटे।
उत्तर:
विष्णु लोक

प्रश्न 7.
योगिराज ………………… से कहा गया है।
उत्तर:
नारद

प्रश्न 8.
नारदजी ने ………………….. से सवाल किया।
उत्तर:
विष्णु

प्रश्न 9.
………………….. की परीक्षा लेने की बात नारद ने कही।
उत्तर:
किसान

प्रश्न 10.
नारदजी ने विश्व – पर्यटन के दौरान ………………… . बार विष्णु का नाम लिया था।
उत्तर:
एक बार भी नहीं

प्रश्न 11.
” नाम भी वह लेता है, इसी से है प्रियतम । ” – यह पंक्ति ……………… कवि की हैं।
उत्तर:
निराला

प्रश्न 12.
……………… करके नारदजी विष्णुलोक लौटे।
उत्तर:
विश्व-पर्यटन

प्रश्न 13.
किसान ने एक दिन में तीन बार ……………….. का नाम स्मरण किया।
उत्तर:
भगवान

प्रश्न 14.
……………………ने विष्णु की बात से लज्जित होकर कहा – ‘यह सत्य है’।
उत्तर:
नारदजी

प्रश्न 15.
‘नाम भी वह लेता है, इसी से है ……………………।
उत्तर:
प्रियतम

प्रश्न 16.
किसान की परीक्षा लेने की बात …………………… ने कही।
उत्तर:
नारद

प्रश्न 17.
नारदजी ने विष्णु की बात से लज्जित होकर ……………….. कहा।
उत्तर:
सत्य

प्रश्न 18.
योगिराज ने ……………….. से सवाल किया।
उत्तर:
विष्णु

प्रश्न 19.
‘प्रियतम’ कविता में कवि ……………….. संदेश देना चाहते हैं।
उत्तर:
कर्म ही ईश्वर है

D. सही उत्तर चुनिए।

1. योगिराज कौन हैं?
(A) किसान
(B) नारद
(C) विष्णु
(D) शिव
उत्तर:
(B) नारद

2. विश्व-पर्यटन करके नारद जी कहाँ लौटे?
(A) मर्त्यलोक
(B) विष्णुलोक
(C) पाताल लोक
(D) स्वर्ग लोक
उत्तर:
(B) विष्णुलोक

3. किसान ने एक दिन में कितनी बार भगवान का नाम स्मरण किया?
(A) चार
(B) तीन
(C) एक
(D) बार-बार
उत्तर:
(B) तीन

4. विश्व-पर्यटन के दौरान नारद जी ने कितनी बार विष्णु का नाम लिया था?
(A) दस बार
(B) एक बार भी नहीं
(C) तीन बार
(D) चार बार
उत्तर:
(B) एक बार भी नहीं

5. तैलपूर्ण पात्र लेकर नारद जी कहाँ गये?
(A) पृथ्वी का चक्कर लगाने
(B) स्वर्ग का चक्कर लगाने
(C) विष्णुलोक का चक्कर लगाने
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) पृथ्वी का चक्कर लगाने

6. किसान ने कितनी बार भगवान का नाम लिया?
(A) चार बार
(B) तीन बार
(C) पाँच बार
(D) छह बार
उत्तर:
(B) तीन बार

7. भगवान विष्णु का प्रिय शिष्य कौन है?
(A) नारद
(B) कार्तिक
(C) गणेश
(D) किसान
उत्तर:
(D) किसान

8. नारद जी ने भगवान विष्णु से जो सवाल किया वह सवाल क्या था?
(A) आपका प्रिय भक्त कौन है
(B) आका प्रिय स्थल कौन-सा है
(C) आपका नाम क्या है
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) आपका प्रिय भक्त कौन है

9. नारद जी ने किससे सवाल किया?
(A) किसान से
(B) विष्णु से
(C) शिव से
(D) अपने आप से
उत्तर:
(B) विष्णु से

एक दिन बिष्णु के पास गये नारदजी, (ଏକ୍ ଦିନ ବିଷ୍ଣୁ କେ ପାସ୍ ଗୟେ ନାରଦ୍‌,)
पूछा, ‘मृत्युलोक में वह कौन है पुण्यश्लोक (ପୂଛା, ‘ମୃତ୍ୟୁଲୋକ୍ ମେଁ ୱହ କୌନ୍ ହୈ ପୁଣ୍ୟଶ୍ଳୋକ୍)
भक्त तुमहारा प्रधान’? (ଭକ୍ରି ତ୍ରମ୍ହହ।ରା ପ୍ରଧାନୀ)
बिष्णुजी ने कहा (କ୍ତ ତୁମ୍‌ହାରା ପ୍ରଧାନ୍’ ?)
‘एक सज्नन किसान है, प्राणों से प्रियतम।’ (‘ଏକ୍ ସଜ୍ଜନ୍ କିସାନ୍ ହୈ, ପ୍ରାର୍ଥୋ ସେ ପ୍ରିୟତମ୍ ।’)
नारद ने कहा, मैं उसकी परीक्षा लूँगा। (ନାରଦ୍ ନେ କହା, ‘ମୈ ଉସ୍‌ ପରୀକ୍ଷା ଲୁଗା’। )
हँसे बिष्णु सुनकर यह, कहा कि ‘ले सकते हो’। (ହଁସେ ବିଷ୍ଣୁ ସୁନ୍କର୍ ଯହ୍, କହା କି ‘ଲେ ସକତେ ହୋ’ ।)
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଦିନେ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ନିକଟକୁ ନାରଦ ଯାଇ ପଚାରିଲେ, ‘ସଂସାରରେ ଆପଣଙ୍କର ପ୍ରଧାନ ତଥା ପବିତ୍ରବନ୍ତ ଭକ୍ତ କିଏ ?’ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ଉତ୍ତର ଦେଲେ ଯେ ‘ଜଣେ ଉତ୍ତମ କୃଷକ ତାଙ୍କର ପ୍ରାଣଠାରୁ ଅଧିକ ଆପଣାର’। ନାରଦ ତାଙ୍କର ପରୀକ୍ଷା ନେବାକୁ କହିଲେ। ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ଏହା ଶୁଣି ହସି ହସି କହିଲେ ପରୀକ୍ଷା ନେଇପାର ।

नारदजी चल दिये, पहुँचे भक्त के यहाँ,
देखा, हल जोत कर आया वह दुपहर को;
दरवाजे पहुँचकर रामजी का नाम लिया;
स्नान-भोजन करके, फिर चला गया काम पर
शाम को आया दरवाजे, फिर नाम लिया;
प्रातः काल चलते समय एक बार फिर
उसने मधुर नाम स्मरण किया।
ନାରଦ୍‌ଜୀ ଚଲ୍ ଦିୟେ, ପହୁଁଚେ ଭକ୍ତ କେ ୟହାଁ,
ଦେଖା, ହଲ୍ ଜୋତ୍ କର ଆୟା ୱହ ଦୁପହର୍ କୋ;
ଦରଜେ ପହୁଁଚ୍‌କର୍ ରାମ୍ଜୀ କା ନାମ୍ ଲିୟା;
ସ୍ନାନ୍-ଭୋଜନ୍ କର୍‌କେ, ଫିର୍ ଚଲା ଗୟା କାମ୍ ପର୍ ।
ଶାମ୍ କୋ ଆୟା ଦରୱାଜେ, ଫିର୍ ନାମ୍ ଲିୟା;
ପ୍ରାତଃକାଲ୍ ଚଲ୍‌ ସମୟ ଏକ୍ ବାର୍ ଫିର୍ ଉସ୍‌ନେ
ମଧୁର ନାମ୍ ସ୍ମରଣ୍ କିୟା ।

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ନାରଦ ଭକ୍ତଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଇ ଦେଖ‌ିଲେ, ସେ (କୃଷକ) ଦୁପହର (ଖରାବେଳେ)କୁ ହଳ ଧରି ଘରକୁ ଫେରିଲା । ଘରେ ପହଞ୍ଚ୍ ପ୍ରଭୁ ରାମଙ୍କ ନାମ ନେଲା । ସ୍ନାନ-ଭୋଜନ ସାରି ପୁନର୍ବାର କାମକୁ ଚାଲିଗଲା । ସନ୍ଧ୍ୟା ସମୟରେ ଘରକୁ ଫେରି ପୁଣି ପ୍ରଭୁରାମଙ୍କ ନାମ ନେଲା । ପ୍ରାତଃକାଳରେ ପୁଣି ଥରେ ପ୍ରଭୁଙ୍କର ମଧୁର ନାମକୁ ସ୍ମରଣ କଲା ।

‘बस केवल तीन बार’ नारद चकरा गये।
दिवा-रात्रि जपते हैं, नाम ऋषि-मुनि लोग
किन्तु भगवान को किसान ही यह याद आया!
गये वे बिष्णुलोक, वोले भगवान से,
‘देखो किसान को,
दिन भर में तीन बार नाम उसने लिया है।’
‘ବସ୍ କେୱଲ୍ ତୀନ୍ ବାର୍’ ନାରଦ୍ ଚକ୍ରା ଗୟେ ।
ଦିଓ୍ବା-ରାତ୍ରି ଜୟତେ ହେଁ, ନାମ୍ ଋଷି-ମୁନି ଲୋଗ
କିନ୍ତୁ ଭଗୱାନ୍ କୋ କିସାନ୍ ହୀ ୟହ ୟାଦ୍ ଆୟା !
ଗୟେ ୱେ ବିଷ୍ଣୁଲୋକ, ବୋଲେ ଭଗବାନ୍ ସେ,
‘ଦେଖୋ କିସାନ୍ କୋ,
ଦିନ୍ ଭର୍ ମେଁ ତୀନ୍ ବାର୍ ନାମ୍ ଉସ୍‌ ଲିୟା ହୈ’ ।

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଦିନରାତି ମୁନି ଋଷିମାନେ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରୁଥିବାବେଳେ ମାତ୍ର ଦିନକୁ ତିନିଥର ପ୍ରଭୁଙ୍କ ନାମ ଜପି କୃଷକଟି ଏତେ ଆପଣାର ହୋଇଥିବାରୁ ନାରଦ ମହାରାଜ ବିସ୍ମିତ ହୋଇପଡ଼ିଲେ । ସେ ବିଷ୍ଣୁଲୋକ ଯାଇ ଭଗବାନଙ୍କୁ କହିଲେ, ଦେଖନ୍ତୁ ପ୍ରଭୁ କୃଷକଟି ଦିନକୁ ମାତ୍ର ତିନି ଥର ନାମ ଜପ କରୁଛି ।

‘बोले बिष्णु ‘नारदजी’!
आवश्यक दूसरा काम एक आया है,
तुमहें छोड़कर कोई और नहीं कर सकता।
साधारण बिषय यह, बाद् को विवाद होगा,
तब तक यह आबश्यक कार्य पूरा कीजिये,
तैल-पूर्ण्ण पात्र यह लेकर,
प्रदक्षिण कर आइए भूमण्डल की
ध्यान रहे सबिशेष,
‘एक बूँद भी इससे तेल न गिरने पाए।’
‘ବୋଲେ ବିଷ୍ଣୁ ‘ନାରଦ୍‌’ !
ଆଶ୍ୟକ୍ ଦୂସ୍‌ରା କାମ୍ ଏକ୍ ଆୟା ହୈ,
ତୁମ୍‌ହେଁ ଛୋଡ଼କର୍ କୋଈ ଔର୍ ନହୀ କର୍ ସପ୍ତା ।
ସାଧାରଣ ବିଷୟ ୟହ, ବାଦ୍ କୋ ଵିଦ୍ ହୋଗା,
ତବ୍ ତକ୍ ୟହ ଆବଶ୍ୟକ୍ କାର୍ୟ୍ଯ ପୂରା କୀଜିୟେ,
ତୈଲ୍-ପୂର୍ଣ ପାତ୍ର ୟହ ଲେକର୍,
ପ୍ରଦକ୍ଷିଣ କର ଆଇଏ ଭୂମଣ୍ଡଲ୍ କୀ
ଧ୍ୟାନ ରହେ ସବିଶେଷ,
‘ଏକ୍ ବୃଦ୍ ଭୀ ଇସ୍‌ ସେ ତେଲ୍ ନ ଗିର୍ନେ ପାଏ

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ପ୍ରଭୁ ବିଷ୍ଣୁ ନାରଦକୁ କହିଲେ ‘ହେ ନାରଦ ଏକ ଅନ୍ୟ ଜରୁରୀ ତେଲ୍ ନ ଗିନେ ପାଏ ।’ କାମ ଆସି ପହଞ୍ଚିଛି ଯାହାକୁ ତୁମ ବିନା କେହି କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଏହି ସାଧାରଣ ବିଷୟରେ ପରେ ତର୍କ ହେବ ମାତ୍ର ତାହା ପୂର୍ବରୁ ଏହି ଜରୁରୀ କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ ପୂରାକରି ଦିଅନ୍ତୁ । ଏହି ତୈଳପୂର୍ଣ୍ଣ ପାତ୍ରଟି ନେଇ ସାରା ବିଶ୍ଵ ବୁଲିଆସ। ଯେପରି ଧ୍ୟାନ ରଖୁଥ‌ିବ ଏଥିରୁ ର୍ବୁଦେ ହେଲେ ତେଲ ତଳେ ପଡ଼ିବ ନାହିଁ ।’’

लेकर चले नारदजी, आज्ञा पर धृतलक्ष्य।
एक बूँद तेल इस पात्र से गिरे नहीं।
योगिराज जलद ही
बिश्व-पर्यटंन करके लौटे बैकुण्ठ को।
तेल एक बूँद भी उस पात्र से गिरा नहीं।
उह्लास मन में भरा था यह सोचकर,
तेल का रहस्य एक अबगत होगा नया।
ଲେକର୍ ଚଲେ ନାରଦ୍‌, ଆଜ୍ଞା ପର୍ ଧୃତଲକ୍ଷ୍ୟ।
ଏକ ବୃଦ୍ ତେଲ୍ ଇସ୍ ପାତ୍ର ସେ ଗିରେ ନହୀ ।
ୟୋଗିରାଜ୍ ଜଦ୍ ହୀ
ବିଶ୍ୱ-ପର୍ଯଟନ କରକେ ଲୌଟେ ବୈକୁଣ୍ଠ କୋ ।
ତେଲ୍ ଏକ୍ ବୃଦ୍‌ ଭୀ ଉସ୍ ପାତ୍ର ସେ ଗିରା ନହିଁ ।
ଉଲ୍ଲାସ୍ ମନ୍ ମେଁ ଭରା ଥା ୟହ ସୋର୍‌ର୍,
ତେଲ୍ କା ରହସ୍ୟ ଏକ୍ ଅବଗତ୍ ହୋଗା ନୟା ।

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ମହାତ୍ମା ନାରଦ ତୈଳପୂର୍ଣ ପାତ୍ରକୁ ଧରି ଏକଲୟରେ ଚାଲିଲେ ଯେପରିକି ବୁନ୍ଦେ ହେଲେ ତୈଳ ତଳେ ପଡ଼ିବ ନାହିଁ । ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ଯୋଗିରାଜ ଦେବଶ୍ରୀ ବିଶ୍ବ ପରିଭ୍ରମଣ କରି ବୈକୁଣ୍ଠପୁରକୁ ଫେରିଆସିଲେ । ପାତ୍ରରୁ ବୁନ୍ଦେ ହେଲେ ତେଲ ମଧ୍ଯ ତଳେ ପଡ଼ିଲା ନାହିଁ । ଖୁସି ମନରେ ନାରଦ ଭାବୁଥିଲେ ଯେ ଏହି ତେଲର ରହସ୍ୟ ଏକ ନବୀନ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ ।

नारद को देखकर बिष्णु भगवान ने
बैठाया स्नेह से कहा,
‘बतलाओ पांत्र लेकर जाते समय कितनी बार
नाम इष्ट का लिया ?’
‘एक बीर भी नहीं,
शंकित हदय से कहा नारद ने बिष्णु से,
‘काम तुम्हारा ही था,
ध्यान उसीसे लगा, नाम फिर क्या लेता और’ ?
बिष्णु ने कहा, ‘नारद’ !
उस किसान का भी काम मेरा दिआ हुआ है,
उत्तरदायित्व कई लदे हैं एक साथ
सबको निभाता और काम करता हुआ,
नाम भी वह लेता है, इसी से है, प्रियतम।
नारद लज्जित हुए, कहा, ‘यह सत्य है ।’
ନାରଦ୍ କୋ ଦେଖକର୍ ବିଷ୍ଣୁ ଭଗବାନ୍ ନେ
ବୈଠାୟା ସ୍ନେହ ସେ କହା,
‘ବଲାଓ ପାତ୍ର ଲେକର୍ ଜାତେ ସମୟ କିନୀ ବାର୍
ନାମ୍ ଇଷ୍ଟ କା ଲିୟା ?’
ଏକ୍ ବାର୍ ଭୀ ନହିଁ,
ଶଂକିତ୍ ହୃଦୟ ସେ କହା ନାରଦ୍ ନେ ବିଷ୍ଣୁ ସେ,
‘କାମ୍ ତୁମ୍‌ହାରା ହୀ ଥା,
ଧ୍ୟାନ ଉସୀସେ ଲଗା, ନାମ୍ ଫିର୍ କ୍ୟା ଲେତା ଔର୍’ ?
ବିଷ୍ଣୁ ନେ କହା, ‘ନାରଦ୍’ !
ଉସ୍ କିସାନ୍ କା ଭୀ କାମ୍ ମେରା ଦିଆ ହୁଆ ହୈ,
ଉତ୍ତରଦାୟିତ୍ଵ କଈ ଲଦେ ହେଁ ଏକ୍ ସାଥ୍‌,
ସର୍‌ ନିଭାତା ଔର୍ କାମ କର୍‌ତା ହୁଆ,
ନାମ୍ ଭୀ ୱହ ଲେତା ହୈ, ଇସୀ ସେ ହୈ, ପ୍ରିୟତମ୍ ।
ନାରଦ୍ ଲଜିତ୍ ହୁଏ, କହା, ‘ୟହ ସତ୍ୟ ହୈ ।’

ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ନାରଦକୁ ଦେଖ୍ ପାଖରେ ଆଦରର ସହିତ ବସାଇ କହିଲେ, ତୈଳପୂର୍ଣ ପାତ୍ର ନେଇଯିବା ସମୟରେ କେତେଥର ଇଷ୍ଟଙ୍କ ନାମ ଜପିଛ କୁହ । ନାରଦ ଶଙ୍କା ସହିତ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ କହିଲେ ଯେ ସେ ଥରେ ବି ଭଗବାନଙ୍କ ନାମ ଜପି ନାହାଁନ୍ତି, କାରଣ ଭଗବାନଙ୍କ କାମରେ ସେ ଯାଇଥିଲେ ଯେଉଁଥିରେ କି ତାଙ୍କର ମନ ଧ୍ୟାନ ଲାଗି ରହିଥିଲା। ତେଣୁ ସେ ନାମ ଜପି ପାରିଲେ ନାହିଁ । ସର୍ବଶେଷରେ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ନାରଦକୁ କହିଲେ, ସେହି କୃଷକକୁ ମଧ୍ଯ ସେ କାମ ଦେଇଛନ୍ତି, ବହୁତ କିଛି ଦାୟିତ୍ୱ ତା’ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରିଛନ୍ତି, ଯାହା କୃଷକକୁ ପୂରା କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭକ୍ତ । ପରିଶେଷରେ ନାରଦ ଲଜ୍ଜିତ ହୋଇ ଏହା ସତ୍ୟ ବୋଲି ସ୍ବୀକାର କରିଥିଲେ।

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

मृत्युलोक – पृथ्वी, संसार (ପୃଥିବୀ, ସଂସାର)

पुण्यश्लोक – पवित्र यश वा कीर्त्तिवाल (ପବିତ୍ର ଯଶ ବା ଖତି ସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି)

प्राणों से प्रियतम – जीवन से भी प्यारा। (ଜୀବନଠାରୁ ଅଧିକ ପ୍ରିୟା)

स्मरण – याद (ସ୍ମୃତି)

चकराना – हैरान होना, चकित होना (ବିସ୍ମିତ ହେବା)

दिवा-रात्रि – दिन-रात (ଦିନ ରାତି)

सविशेष – आवश्यक, जरूरी (ଆବଶ୍ୟକ)

तैलपूर्ण – तेल से भरा (ତେଲ ପୂର୍ଣ୍ଣ)

प्रदक्षिणा – चक्कर लगाना (ପରିକ୍ତିମା)

घृतलक्ष्य – लक्ष्य में लगा (ପରିକ୍ରମା କରିବା, ଏଠାରେ ବିଶ୍ବକୁ ଭ୍ରମଣ କରି ଆସିବା) ।

पर्यटन – यात्रा (ଯାତ୍ରା, ଏଠାରେ ଯୋଗିରାଜ ନାରଦଜୀଙ୍କ ବିଶ୍ବ ପରିଭ୍ରମଣକୁ ଯାତ୍ରା ରୂପେ

वैकुण्ठ – स्वर्ग। (ସ୍ଵର୍ଗ) ।

उल्लास – हर्ष। ହର୍ଷ ଆନନ୍ଦ

अवगत – मालूम होना (ଅବଗତ ହେବା) ।

इष्ट – अभिलाषित, वांछित (ବାଞ୍ଛିତ) ।

उत्तरदायित्व – जिम्मेदारी (ଉତ୍ତରଦାୟିତ୍ଵ) ।

निभाना – पूरा करना (ଶେଷ କରିବା) ।

लज्जित – शर्मिन्दा। (ଲଜ୍ଜା, ସରମ ) ।

कवि परिचय (କବି ପରିଚୟ)।

कवि सूर्यकांत त्रिपाठी का जन्म बंगाल के मेदिनीपुर जिले के महिषादल नामक नगर में सन् 1897 ई. में हुआ था। पढ़ाई-लिखाई वहीं हुई। उनका जीवन अभावों और बिपत्तियों से पीड़ित रहा। लेकिन उन्होंने किसी बिपत्ती के सामने झुकना नहीं सीखा। हमेशा संघर्ष करते रहे। जिन्दगी भर गरीबी में दिन काटे। लेकिन बड़े दानी थे और बड़े स्वाभिमानी भी। वे हिन्दी, संस्कृत, बंगला आदि अनेक भाषाओं के पंडित थे। संगीत के अच्छे जानकार थे। वे छायावादी युग के कवि थे। उन्होंने मुक्त छन्द में कविता लिखना भी आरंभ किया।

प्राकृतिक दृश्यों, मानवीय भावों तथा भारतीय संस्कृति को अपने काव्यों का विषय बनाया। अन्याय, अत्याचार व संकीर्णता के प्रति सदा विद्रोही बने रहे। परंपरा से हटकर उन्होंने नूतनता को अपनाया। दीन-दुःखी – पीड़ित जनता के प्रति गहरी सहानुभूति व्यक्त की। उनकी कविता में जीवन-संग्राम में लड़ने की प्रेरणा निहित है। एक दिन बिष्णु के पास गये नारदजी, पूछा, ‘मृत्युलोक में वह कौन है पुण्यश्लोक भक्त तुमहारा प्रधान’? बिष्णुजी ने कहा

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Poem 1(a) कबीरदास के दोहे Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Hindi Solutions Poem 1(a) कबीरदास के दोहे

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए।
ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର ଦୋ-ତିନ୍ ବାର୍କୋ ମେଁ ଦୀଜିଏ ।
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)
(क) मनुष्य के जन्म को दुर्लभ क्यों कहा गया है?
ମନୁଷ୍ୟ କେ ଜନ୍ମ କୋ ଦୁର୍ଲଭ୍ କ୍ୟା କହା ଗୟା ହୈ ?
(ମନୁଷ୍ୟର ଜନ୍ମକୁ କାହିଁକି ଦୁର୍ଲଭ କୁହାଯାଇଛି ?)
उत्तर:
संसार में मनुष्य का जन्म दुर्लभ होता है। मनुष्य को देह या शरीर बार-बार नहीं मिलता।
इसलिए मनुष्य जन्म को दुर्लभ कहा गया है।

(ख) साधुओं और सज्जनों की तुलना किससे की गयी है और क्यों?
ସାଧୁଓଁ ଔର ସଜ୍ଜନୌ କୀ ତୁଲ୍‌ନା କିସ୍‌ କୀ ଗୟୀ ହୈ ଔର କୈ ?
(ସାଧୁ ଓ ସଜନମାନଙ୍କର ତୁଳନା କାହା ସହିତ ହୋଇଛି ଓ କାହିଁକି ?)
उत्तर:
साधुओं और सज्जनों की तुलना सोने से की गयी है। सोना टूटने के बाद भी सौ बार जुड़ सकता है। मतलब यह है कि सज्जन लोग हमेशा मित्रता बनाये रखते हैं।

(ग) कुम्हार का कुंभ किसे कहा गया है और क्यों?
କୁମ୍ଭାର୍ କା କୁମ୍ କିସ୍ କହା ଗୟା ହୈ ଔର ଜ୍ୟୋ?
(କୁମ୍ଭାରର କୁମ୍ଭ କାହାକୁ କୁହାଯାଇଛି ଓ କାହିଁକି ?)
उत्तर:
कुम्हार का कुंभ दुर्जन ( खलव्यक्ति) को कहा गया है। क्योंकि यह कुम्हार के घड़े जैसे होते हैं, जो एक झटके से टूट जाते हैं। दुर्जन जरासा खटपट होते ही अलग हो जाते है।

(घ) कबीरदास के दोहों को ‘साखी’ क्यों कहा जाता है?
(କବିର୍‌ଦାସ କେ ଦୋହେଁ କୋ ‘ସାଖ୍’ କେଁ କହା ଜାତା ହୈ ?)
(କବିର ଦାସଙ୍କ ଦୋହାଗୁଡ଼ିକୁ ‘ସାଖ୍’ କାହିଁକି କୁହାଯାଇଛି)
उत्तर:
‘साखी’ शब्द ज्ञान और अनुभूति का प्रतीक है। यह ज्ञान या अनुभूति है जिसे स्वंय कबीर ने अपने अन्तःकरण से साक्षात्कार किया है। इसलिए कबीरदास की साखियाँ ज्ञान और अनुभूति की साक्षी हैं।

2. निम्नलिखित अवतरणों का आशय स्पष्ट कीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖୁତ ଅବତରଶାଁ କା ଆଶଯ୍ କ୍ଷଷ୍ଟ କୀଜିଏ?) (ନିମ୍ନଲିଖୂ ପଦ୍ୟ ଖଣ୍ଡର ଆଶୟ ସ୍ପଷ୍ଟ କର ।)
(क) मनिषा जनम दुर्लभ है, देह न बारम्बार।
(ମନିଷା ଜନମ୍ ଦୁର୍ଲଭ୍ ହୈ, ଦେହ ନ ବାରମ୍ବାର୍)।
उत्तर:
यह अवतरण कबीर के दोहे से लिया गया है। इस में कबीर कहते है कि मानव का जन्म दुर्लभ होता है। इसलिए मनुष्य श्रेष्ठ सामाजिक प्राणी है। मनुष्य को देह या शरीर बार – बार नहीं मिलता। यह ईश्वर का वरदान है।

(ख) दुर्जन कुंभ कम्हार के, एकै धका दरार।
(ର୍ଜନ୍ କଂଭ୍ କୁମ୍‌ହାର କେ, ଏକୈ ଧକା ଦରାର)।
उत्तर:
यह अवतरण कवीर के दोहे से लिया गया है। कबीर कहते है कि दुर्जन व्यक्ति कुम्हार के घड़े जैसे होते हैं, जो एक झटके से टूट जाते है। मतलब यह है कि सज्जन लोग सर्वदा मित्रता बनाये रखते हैं मगर दुर्जन जरा-सा खटपट होते ही अलग हो जाते है।

3. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖିତ ପ୍ରଶୁଁକେ। କେ ଉତ୍ତର ଏକ – ଏକ ବାକ୍ୟ ମେଁ ଦୀଜିଏ)।
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)
(क) किसके जन्म को दुर्लभ माना गया है?
(କିସ୍ କେ ଜନ୍ମ କୋ ଦୁର୍ଲଭ ମାନା ଗୟା ହୈ?) (କାହା ଜନ୍ମକୁ ଦୁର୍ଲଭ ବୋଲି ସ୍ଵୀକାର କରାଯାଇଛି ?)
उत्तर:
मानव जन्म को दुर्लभ माना गया हैं।

(ख) कौन-कौन टूट जानेके बाद भी जुड़ सकते हैं?
(କୌନ୍-କୌନ୍ ଟୂଟ ଜାନେକେ ବାଦ୍ ଭୀ ଜୁଡ଼ ସକତ୍ରେ ହୈ?)
(କେଉଁମାନେ ଭାଙ୍ଗିଗଲେ ମଧ୍ୟ ଜୋଡ଼ି ହୋଇପାରିବେ ? )
उत्तर:
सोना, सज्जन टूट जानेके बाद भी जुड़ सकते हैं।

4. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक शब्द में दीजिए?
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନ। କେ ଉତ୍ତର ଏକ-ଏକ ଶବ୍ଦ ମେଁ ଦୀଜିଏ)।
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଶବ୍ଦରେ ଦିଅ ।)
(क) क्या बार-बार नहीं मिलता?
(କ୍ୟା ବାର୍-ବାର୍ ନେହୀ ମିଲତା ?)
(କ’ଣ ବାରମ୍ବାର ମିଳେ ନାହିଁ ? )
उत्तर:
देह / शरीर

(ख) सज्जनों की तुलना किससे की गयी है?
(ସଜନାଁ କୀ ତୁଲ୍‌ନା କିସ୍ ସେ କୀ ଗୟୀ ହୈ ?)
(ସଜନଙ୍କ ତୁଳନା କାହା ସହିତ ହୋଇଛି ?)
उत्तर:
सोने से

(ग) कुम्हार का कुंभ किसे कहा गया है?
(କୁମ୍ଭାର୍ କା କୁମ୍ଭ କିସ୍ କହା ଗୟା ହୈ ?)
(କୁମ୍ଭାରର କୁମ୍ଭ (ମାଠିଆ) କାହାକୁ କୁହାଯାଇଛି ।)
उत्तर:
दुर्जन को

5. कबीरदास के दोहों को कण्ठस्थ कीजिए
(କବିରଦାସଙ୍କ ଦୋହାଗୁଡ଼ିକୁ ମୁଖସ୍ଥ କର ।)
उत्तर:
ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ନିଜେ ମୁଖସ୍ଥ କରିବେ।

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

कबीरदास संत थे। काशी में रहते हुए भी उन्होंने देश के विभिन्न स्थानों का भ्रमण किया। अतः उनकी भाषा में विभिन्न प्रदेशों के शब्द पाये जाते हैं। उनकी भाषा में ब्रजभाषा, अवधी, मगही, भोजपुरी, बुन्देलखण्डी, राजस्थानी, पंजाबी आदि का मेल है। साथ ही बोलचाल के क्षेत्रीय प्रभावों के कारण कबीरदास के कुछ शब्द रूपों में परिवर्तन भी देखने को मिलता है। जैसे – मनुष्य से मनिषा, मन से मनवा या मनुवा आदि। उच्चारण के परिवर्तन से वर्त्तनी भी बदल जाती है।

नीचे कुछ शब्द दिये जा रहे हैं जिनका मूल रूप लिखिए जो आप समझते हैं
(ନିମ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ମୂଳରୂପ ଲେଖ, ଯାହା ତୁମେ ବୁଝିଛ ବା ଭାବୁଛ)
मनिषा – …………….
जुरै – ………………
बहुरि – ……………..
धक्का – ……………
उत्तर:
मनिषा- मनुष्य
जुरै – जुड़
बहुरि – पुनः
धक्का – धक्का

2. निम्नलिखित शब्दों का समानार्थी शब्द लिखिए।
(ନିମ୍ନଲିଖୂତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ବା ସମାନାର୍ଥକ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।)
मनिषा, देह, तरवर, सोना, कुंभ
उत्तर:
मनिषा – मानव, इन्सान
देह – शरीर, काया
तरवर – पेड़, वृक्ष
सोना – कांचन, सुवर्ण
कुंभ – घड़ा, मटका

3. निम्नलिखित शब्दों का विपरीत शब्द लिखिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ବିପରୀତ (ବିଲୋମ) ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।)
जनम, दुर्लभ, सज्जन, साधु
उत्तर:
जनम – मरण
दुर्लभ – सुलभ
सज्जन – दुर्जन
साधु – असाधु

4. निम्नलिखित वाक्यों के रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖତ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ପୂରଣ କର ।)
(क) मनिषा जनम …………… है, …………….. न बारम्बार।
उत्तर:
दुर्लभ, देह

(ख) ………………. सज्जन साधुजन ………………… सौ बार।
उत्तर:
सोना, टूटि जुरै

(ग) दुर्जन ………………. एकै धका ………………..।
उत्तर:
कुंभ कुम्हार के, दरार

5. निम्नलिखित शब्दों को पाँच-पाँच बार लिखिए
(ନିମ୍ନଲିଖିତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼କ୍କୁ ପାଞ୍ଚ – ପାଞ୍ଚଥର ଲେଖା)
(ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଲେଖୁବେ)
कबीर –
अनमोल –
मोती –
दुर्लभ –
कुम्हार –
(ध्यान दीजिए कि हिन्दी में ह्रस्व और दीर्घ मात्राएँ होती हैं। उनको सही लिखना जरूरी है।)
(ଦୃଷ୍ଟିଦିଅ ଯେ ହିନ୍ଦୀରେ ହ୍ରସ୍ଵ ଓ ଦୀର୍ଘ ମାତ୍ରାଗୁଡ଼ିକ ଅଛି। ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଠିକ୍ ଲେଖୁବା ଉଚିତ ।)

अतिरिक्त प्रश्नोत्तर

1. दुर्जन कुंभ कुम्हार के एकै धका दरार।
(ଦୁର୍ଜନ ପୁଂଭ୍ କୁମ୍‌ହାର କେ ଏକୈ ଧକା ଦରାର ।)
उत्तर:
कवीरदास जी कहते हैं कि बुरे ब्यक्ति (दुर्जन) कुम्हार के घडे की तरह होते हैं, जो एक झटके से टूट जाते है। दुर्जन जरा-सा मतभेद होते ही अलग हो जाता है।

2. मनिषा जनम दुर्लभ है, देह न बारम्बार।
(ମନିଷା ଜନମ ଦୁର୍ଲଭ୍ ହୈ, ଦେହ ନ ବାରମ୍ବାର ।)
उत्तर:
सन्त कवीर जी कहते हैं कि इस संसार में मानब का जन्म पाना दुर्लभ (मुश्किल ) है। यह मनुष्य रूपी शरीर बार-बार नहीं मिलता। इसलिए इस क्षणभंगुर शरीर के रहते, ईश्वर की साधना के जरिए करनी चाहिए।

अति संक्षिप्त उत्तरमूलक प्रश्नोत्तर

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न  1.
संत कबीरदास का जन्म कब और कहाँ हुआ था?
उत्तर:
संत कबीरदास का जन्म काशी के एक हिंदू-परिवार में सन् १३९८ में हुआ था।

प्रश्न  2.
कबीरदास क्यों दुःखी हुए?
उत्तर:
समाज में ब्याप्त बुराई को देखकर कबीरदास दुःखी हुए।

प्रश्न  3.
‘साखी’ शब्द कौन-सा शब्द का अपभ्रंश रूप है?
उत्तर:
‘सखी’ शब्द ‘साक्षी’ शब्द का अपभ्रंश रूप है।

प्रश्न  4.
कबीर की भाषा क्या है?
उत्तर:
कबीर की भाषा सधुक्कड़ी है।

प्रश्न  5.
संसार में किसका जन्म दुर्लभ होता है?
उत्तर:
संसार में मनुष्य का जन्म दुर्लभ होता है।

प्रश्न  6.
मनुष्य के जन्म को दुर्लभ क्यों कहा गया है?
उत्तर:
मनुष्य की देह या शरीर बार-बार नहीं मिलता, इसलिए मनुष्य जन्म को दुर्लभ कहा।

प्रश्न  7.
सज्जन और साधुजन कैसे होते हैं?
उत्तर:
सज्जन और साधुजन सोने जैसे होते हैं।

प्रश्न  8.
दुर्जन की ‘तुलना किससे किया गया है?
उत्तर:
दुर्जन की तुलना कुम्हार के घड़े से किया गया है।

प्रश्न  9.
कौन सर्वदा मित्र बनाए रखते हैं?
उत्तर:
सज्जन लोग सर्वदा मित्र बनाए रखते हैं।

प्रश्न  10.
मनुष्य को क्या त्याग करना चाहिए?
उत्तर:
मनुष्य को समस्त सांसरिक विषय-वासनाओं को त्याग करना चाहिए।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में दीजिए।

प्रश्न  1.
दुर्जन की तुलना किससे की गयी है?
उत्तर:कुम्हार

प्रश्न  2.
क्या बार-बार नहीं मिलता?
उत्तर:
मनुष्य जन्म

प्रश्न  3.
सज्जनों की तुलना किससे की गयी है?
उत्तर:
सोना

प्रश्न  4.
कौन – कौन टूट जाने के बाद भी जूड़ सकता है?
उत्तर:
सज्नन और साधुजन

प्रश्न  5.
किसके जन्म को दुर्लभ माना गया है?
उत्तर:
मनुष्य

प्रश्न  6.
सोने से किसकी तुलना की गयी है?
उत्तर:
सज्जनों

प्रश्न  7.
साखी शब्द किस का प्रतीक है?
उत्तर:
ज्ञान और अनुभूति

C. रिक्तस्थानों को भरिए।

प्रश्न  1.
………………. सर्वदा मित्र बनाए रखते है।
उत्तर:
सज्जन लोग

प्रश्न  2.
कवीर की भाषा ……………….. है।
उत्तर:
सधुकड़ी

प्रश्न  3.
कवीरदास का जन्म ………………… हुआ था?
उत्तर:
1398

प्रश्न  4.
“मनिषा जनम दुर्लभ है, देह न बारबार” – यह पंक्ति ……………… कवि की है।
उत्तर:
कबीर

प्रश्न  5.
‘सोना सज्जन साधु जन टूटी जुरै सौ बार’ – यह पंक्ति कवि की है।
उत्तर:
कबीर

प्रश्न  6.
“दुर्जन कुंभ कुम्हार के, एकै धका दरार”‘ इस पंक्ति में ‘कुंभ’ शब्द के लिए प्रयुक्त है।
उत्तर:
मटका

प्रश्न  7.
मनुष्य जन्म में बार बार नहीं मिलता।
उत्तर:
शरीर

प्रश्न  8.
कबीर के अनुसार ज्ञान और अनुभूति का प्रतीक है।
उत्तर:
साखी

प्रश्न  9.
सज्जनों की तुलना से की गयी है।
उत्तर:
सोने से

प्रश्न  10.
टूट जाने के बाद जुड़ा सकता है ?
उत्तर:
सज्जन

D. सही उत्तर चुनिए।

1. कुम्हार का कुंभ किसे कहा गया है?
(A) दुर्जन को
(B) सज्जन को
(C) कुम्हार
(D) घड़े को
उत्तर:
(A) दुर्जन को

2. कौन जुलाहे का काम करते थे?
(A) सूरदास
(B) तुलसी दास
(C) कबीर दास
(D) रहीम
उत्तर:
(C) कबीर दास

3. कबीर दास का जन्म कब हुआ था?
(A) 1898
(B) 1398
(C) 1498
(D) 1598
उत्तर:
(B) 1398

4. मनुष्य को क्या बार-बार नहीं मिलता?
(A) देह
(B) मन
(C) धन
(D) जन्
उत्तर:

5. ‘मनिषा जनम दुर्लभ है’ – इस पंक्ति का कवि कोन हैं।
(A) तुलसी दास
(B) सूर दास
(C) कबीर दास
(D) रहीम
उत्तर:
(A) तुलसी दास

6. सज्जनों की तुलना किससे की गई है?
(A) साधु से
(B) जन से
(C) सोने से
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(C) सोने से

7. क्या बार-बार नहीं मिलता?
(A) मनुष्य जन्म
(B) पशु जन्म
(C) खाना
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) मनुष्य जन्म

8. पेड़ से क्या झड़ जाते है?
(A) पत्ते
(B) डाली
(C) टहनी
(D) फल
उत्तर:
(D) फल

9. दुर्जन की तुलना किससे की गई है?
(A) कुम्हार से
(B) सोना से
(C) कुंभ से
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(C) कुंभ से

10. क्या टूटने के बाद भी जूड़ सकते है?
(A) सोना और साधु
(B) सोना और दुर्जन
(C) चाँदी और सोना
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) सोना और साधु

दोहे (ତେ।ହେ)

मनिषा जनम दुर्लभ है, देह न बारम्बार।
तरवर थै फल झड़ि पड्या, बहुरि न लागै डार॥
ମନିଷ ଜନମ୍ ଦୁଲଭହି, ଦେହ ନବାରମ୍ବାର୍ ।
ତରୱର ଥୈ ଫଲ୍ ଝଡ଼ି ପଡ଼, ବହୁରି ନ ଲାଗି ଡାର୍ ॥)

हिन्दी व्याख्या:
संसार में मनुष्य का जन्म दुर्लभ होता है। मनुष्य को देह या शरीर बार-बार नहीं मिलता। वृक्ष से फल के एक बार झड़ जानेके बाद यह पुनः उस पेड़ की डाली पर लग नहीं सकता। मतलब यह है कि मानव को समस्त सांसारिक विषय-वासनाओं को त्याग करना चाहिए। इस क्षणभंगुर शरीर के रहते साधना के जरिये ईश्वर की उपासना करनी चाहिए। तभी दुर्लभ मानव-जीवन का सदुपयोग हो सकेगा।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ସଂସାରରେ ମନୁଷ୍ୟ ଜନ୍ମ ଦୁର୍ଲଭ (ବିରଳ) ଅଟେ। ମନୁଷ୍ୟର ଦେହ ବା ଶରୀର ବାରମ୍ବାର ମିଳେ ନାହିଁ । ଗଛରୁ ଫଳ ବା ପତ୍ର ଥରେ ଝଡ଼ିପଡ଼ିଲେ ତାହା ଗଛର ଡାଳରେ ପୁନଶ୍ଚ ଯୋଡ଼ିହୁଏ ନାହିଁ । ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ମନୁଷ୍ୟ ତାହାର ସମସ୍ତ ସାଂସାରିକ ବିଷୟ ବାସନା ପ୍ରତି ଲୋଭ ପରିତ୍ୟାଗ କରିବା ଉଚିତ।

सोना सज्जन साधु जन टूटि जुरै सौ बार।
दुर्जन कुम्भ कुम्हार के, एकै धका दरार॥
(ସୋନା ସଜନ୍ ସାଧୁ ଜନ୍ ଟୂଟି ଜୁରି ସୌ ବାର୍।
ଦୁର୍ଜନ୍ କୁମ୍ କୁମ୍‌ହାର୍ କେ, ଏକୈ ଧକା ଦରାର୍ ॥)

हिन्दी व्याख्या:
सज्जन और साधुजन सोने जैसे होते हैं जो टूटने के बाद भी सौ बार जुड़ सकते हैं; जबकि दुर्जन या बुरे व्यक्ति कुम्हार के घड़े जैसे होते हैं जो एक धक्के या झटके से टूट जाते हैं। मतलब सज्जन लोग सर्वदा मित्रता बनाये रखते हैं, मगर दुर्जन जरा-सा खटपट होते ही अलग हो जाता है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ସୁବର୍ଣ୍ଣ (ସୁନା) ଯେପରି ଶହେ ଥର ଭାଙ୍ଗିଲେ ଯୋଡ଼ି ହୋଇଯାଏ, ସେହିପରି ଜ୍ଞାନୀ ଓ ସାଧୁଜନମାନଙ୍କର ମିତ୍ରତା ଭାଙ୍ଗେ ନାହିଁ । ଦୁର୍ଜନ ବା ଖଳବ୍ୟକ୍ତି କୁମ୍ଭାରର କୁମ୍ଭ ସଦୃଶ ହୋଇଥାଏ, ଯାହା ଗୋଟିଏ ପାହାର ବା ବିପଦରେ ଭାଙ୍ଗିପଡ଼େ । ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ସାଧୁଜନଙ୍କ ସହିତ ମିତ୍ରତା ସର୍ବଦା ରହିଥାଏ କିନ୍ତୁ ଦୁର୍ଜନ ବା ଖଳଲୋକଙ୍କ ସହିତ ମିତ୍ରତା ରହିପାରେ ନାହିଁ।

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

मनिषा – मनुष्य (ମାନବ)।

देह – शरीर (ଶବର)।

डार – डाली (ଡାଳ)।

दरार – फटना/मिटना (ଫଟିବ )।

दुर्लभ – मिलना मुश्किल है (ମିଳିବା କଷ୍ଟ)।

तरवर – पेड़ (ବକ୍ଷ)।

जुरै – जुड़ जाते हैं (ଯୋଡ଼ ହେ।ଇଯାଏ )।

धका – झोंका (ଠେଲା)।

कवि परिचय (କବି ପରିଚୟ)।

सन्त कबीरदास का जन्म सन् 1398 में काशी के एक हिन्दू परिवार में हुआ। पर उनका पालन-पोषण नीरू और नीमा नामक मुसलमान जुलाहा दम्पति ने किया। इसलिए कबीरदास को हिन्दू और मुसलमान – दोनों के गुण मिले। कबीर को किसी विद्यालय में पढ़ने का सुयोग नहीं मिला। लेकिन वे बड़े तेज बुद्धिवाले बालक थे। वे जुलाहे का काम करते थे। दुनिया को देखकर उन्होंने बहुत कुछ सीख लिया। समाज में व्याप्त बुराई को देख उन्हें बहुत दुःख हुआ। लोगों को अच्छी बातें सीखाने के लिए वे कमर कसकर खड़े हो गये। उन्होंने लोगों को काम करने, दूसरों के साथ अच्छा बर्ताव करने, बुद्धि और विचार से काम लेने का आग्रह किया। कबीर ने तप, तीर्थ, व्रत, संध्या, नमाज आदि के बदले नैतिकता, सदाचार, ज्ञान और भगवत् प्रेम पर जोर दिया। कबीर की भाषा सधुक्कड़ी है।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Important Questions Chapter 1 ପୋଷଣ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Life Science Important Questions Chapter 1 ପୋଷଣ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ପୁଷ୍ଟିସାରର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ-
ଶରୀରର ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ନୂତନ କୋଷ ଓ ତନ୍ତୁ ଗଠନ ପାଇଁ ପୁଷ୍ଟିସାର ଖାଦ୍ୟ ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ଅଟେ ।

2. ସ୍ନେହସାରର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ-
କୋଷଝିଲ୍ଲୀ ତିଆରିରେ ସ୍ନେହସାର ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଶରୀରକୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଇଥାଏ ।

3. ଶରୀରରେ କ୍ୟାଲସିୟମ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-
ଶରୀରରେ ଦାନ୍ତ ଓ ହାଡ଼ର ଗଠନ ପାଇଁ କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଆବଶ୍ୟକ ।

4. ଶରୀରରେ ଲୌହର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-
ଶରୀରରେ ଲୋହିତ ରକ୍ତ କଣିକାରେ ଥି ହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍‌ର ଗଠନ ପାଇଁ ଲୌହ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ।

5. ଶରୀରରେ ଧାତୁସାରର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-
ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ରହିଛି ।

6. ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ଭିଟାମିନ୍ କେଉଁଥିରୁ ମିଳେ ?
ଉ-
ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ଭିଟାମିନ୍ ଶାଗ, ପନିପରିବା ଓ ଫଳ ଆଦିରୁ ମିଳିଥାଏ । ଚର୍ବିବା ତେଲରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ଭିଟାମିନ୍ ପ୍ରାଣୀଜ ଚର୍ବି ବା ଉଦ୍ଭଦ ଜାତ ତେଲରୁ ମିଳିଥାଏ ।

7. ଭିଟାମିନ୍ ପ୍ରାଣୀଜ ଚର୍ବି ବା ଉଦ୍ଭଦ ଜାତ ତେଲରୁ ମିଳିଥାଏ ।
ଊ–
ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ, ମଲାଙ୍ଗ, ନିର୍ମୂଳୀ, ରାଫ୍ଲେସିଆ ଆଦି ପରଜୀବୀ ଉଦ୍ଭଦ, କବକ ଏବଂ ଅଧିକାଂଶ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ପରଭୋଜୀ ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

8. ମୃତୋପଜୀବୀ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ–
ଯେଉଁ ପରଭୋଜୀ ମୃତ, ଗଳିତ, ପଚାସଢ଼ା ଉଦ୍ଭଦ ବା ପ୍ରାଣୀରୁ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ନିଜର ପୁଷ୍ଟିସାଧନ କରିଥା’ନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ମୃତୋପଜୀବୀ କୁହାଯାଏ ।

9. ପରଜୀବୀ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ଯେଉଁ ଜୀବମାନେ ଅନ୍ୟ ଜୀବନ୍ତ ଉଭିଦ ବା ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଶରୀର ଭିତରେ ବା ବାହାରେ ରହି ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ସେମାନଙ୍କୁ ପରଜୀବୀ କୁହାଯାଏ ।

10. ସହଜୀବୀତା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ବେଳେବେଳେ ଦୁଇଟି ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିନ୍ନ ଜାତିର ପ୍ରାଣୀ, ଅଥବା ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀ ବା ପ୍ରାଣୀ ଓ ଅଣୁଜୀବ ବା ଉଭିଦ ଓ ଅଣୁଜୀବ ଏକାଠି ବାସ କରୁଥିବା ଦେଖାଯାଏ, ଏହାକୁ ସହଜୀବୀତା କୁହାଯାଏ ।

11. ଆମ ଶରୀରରେ E.Coli ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-
ଆମ ଅନ୍ତନଳୀରେ ସହଜୀବୀ ଭାବେ ରହୁଥ‌ିବା E.. Coli. ନାମକ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ନିଜ ଶରୀରରେ ଭିଟାମିନ୍ B₁₂ (ସାୟନୋକୋବାଲାମିନ୍) ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଆମକୁ ଯୋଗାଇଥାଏ ଏବଂ ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଆମ ଅନ୍ତନଳୀର କରିଥାଏ ।

12. ରସାୟଶ୍ଳେଷଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ-
ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି ସଂଗ୍ରହ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ରସାୟଶ୍ଳେଷଣ କୁହାଯାଏ । ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତକାରୀ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ଓ ଗନ୍ଧକ ବ୍ୟାକ୍ଟେରି ଆ ପରି କେତେକ ରସାୟଶ୍ଳେଷଣ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ଏକ ବିଶେଷ ଅଜୈବ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି ସଂଗ୍ରହ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ରସାୟଶ୍ଳେଷଣ କୁହାଯାଏ ।

B ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ମଲାଙ୍ଗ, ନିର୍ମୁଳୀ, ରାଗ୍ନେସିଆ ଆଦି ଉଭିଦ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀୟ ପୋଷଣର ଉଦାହରଣ ଅଟନ୍ତି ?
2. ଶରୀରରେ ଜଳକ୍ଷୟର ଭରଣ ପାଇଁ ଦୈନିକ ପ୍ରାୟ କେତେ ଲିଟର ପାଣି ପିଇବା ଉଚିତ ?
3. କାହାଦ୍ଵାରା ହୋଇଥାଏ ?
4. ମାଛ, ମାଂସ, ଡାଲି ଓ ସୋୟାବିନ୍ ଇତ୍ୟାଦିରୁ ଆମେ କେଉଁ ଜାତୀୟ ଖାଦ୍ୟ ପାଇଥାଉ ?
5. ଫଳରସ ଓ ପନିପରିବାରେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ଶ୍ଵେତସାର ରହିଥାଏ ?
6. ସବୁଜ ଉଭିଦ କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ନିଜ ଖାଦ୍ୟ ନିଜେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ ?
7. ଆଳୁ, ଭାତ ଓ ରୁଟିରେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ଶ୍ଵେତସାର ରହିଥାଏ ?
8. ଜୀବ ଶରୀରରେ ଶକ୍ତି ଆହରଣ ଓ ଉପାଦାନ ସଂଗ୍ରହ କାହାଦ୍ବାରା ହୋଇଥାଏ ?
9. ରାସାୟନିକ ଗଠନ, କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଶକ୍ତି ପ୍ରଦାନକାରୀ କ୍ଷମତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଆମେ ଖାଉଥିବା ଖାଦ୍ୟକୁ କେତେ
10. ଚିନି ଓ ଗୁଡ଼ ଇତ୍ୟାଦିରେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ଶ୍ଵେତସାର ରହିଥାଏ ?
11.। ଗ୍ରାମ ଶ୍ୱେତସାରରୁ ପ୍ରାୟ କେତେ କିଲୋ-ଜୁଲ୍ ଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ ?
12. ଶରୀରରେ ଦାନ୍ତ ଓ ହାଡ଼ର ଗଠନ ପାଇଁ କେଉଁ
13. ଜଳ ରହିଥାଏ ?
14. ଯେଉଁ ପରଭୋଜୀ ମୃତ, ଗଳିତ, ପଚାସଢ଼ା ଉଭିଦ ବା ପ୍ରାଣୀରୁ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ନିଜ ପୁଷ୍ଟିସାଧନ କରନ୍ତି,
15. ଲୋହିତ ରକ୍ତ କଣିକାରେ ଥ‌ିବା ହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍ ଗଠନ ପାଇଁ କେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ?
16. ଆମେ ଖାଉଥ‌ିବା ଖାଦ୍ୟର ପ୍ରଧାନ ଶ୍ୱେତସାର କ’ଣ ?

Answers
1. ସରକରୀବୀମ୍ନ
2. 3 – 4 ଲିଟର
3. ଏନ୍‌ ଜାଇମ୍
4. ପୁଷ୍ଟିସାର
5. ଗୁ କୋଜ୍
6. ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ
7. ମଣ୍ଢଦ୍
8. ପେ।ଷଣ
9. 6
10. ମଣ୍ଢଦ୍
11. 16
12. କ୍ୟାଲସିୟମ୍
13. 70-90.
14. ମୃତୋପଜୀବୀ
15. ଲୌହ
16. ଶର୍କରା ଓ ମଣ୍ଡଦ
10. 00

C ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଜୀବ ଶରୀରରେ ଶକ୍ତି ମୋଚନ ଏକ ତଥାକଥ୍ତ ………………… ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
2. ଚୟ ଓ ଅପଚୟର ସମାହାରକୁ, ………………… କୁହାଯାଏ ।
3. ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
4. ଗ୍ଲୁକୋଜ୍‌ର ସଂକେତ ……………… କୁହାଯାଏ ।
5.  ଶରୀରର ବୃଦ୍ଧି ଓ ତନ୍ତୁ ଗଠନ ପାଇଁ ଖଦ ……………….. ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ।
6. ଆମିନୋ ଅମ୍ଳର ଶୃଙ୍ଖଳଦ୍ଵାରା ………………….  ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ।
7. କୋଷଝିଲ୍ଲୀ ତିଆରିରେ ……………….. ର ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ରହିଛି ।
8. ……………….. ଭାବରେ ସଞ୍ଚିତ ହୋଇ ରହେ ।
9. ହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍‌ର ଗଠନ ପାଇଁ …………… ଆବଶ୍ୟକ ।
10. ଶରୀରରେ ଆୟନ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରିବାରେ ……………….. ର ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ରହିଥାଏ ।
11. କୋଷରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ……………….. ସାହାଯ୍ୟରେ ହୋଇଥାଏ ।
12. ପ୍ରତିଦିନ ପ୍ରାୟ ……………….. ଲିଟର ପାଣି ପିଇବା ଉଚିତ ।
13. ଯେଉଁ ଜୀବମାନେ ନିଜ ଖାଦ୍ୟ ନିଜେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିପାରନ୍ତି ……………….. କୁହାଯାଏ ।
14. ଯେଉଁ ଜୀବମାନେ ନିଜ ଖାଦ୍ୟ ନିଜେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିନପାରି ଅନ୍ୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ……………… କୁହାଯାଏ ।
15. ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣରେ ଆଲୋକ ପ୍ରକ୍ରିୟା …………….. ରେ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ।
16. ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣରେ ଅନ୍ଧକାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ………………… ରେ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ।
17. ATP ଓ ………….. ମିଶି ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ଶକ୍ତି ଗଠନ କରନ୍ତି ।
18. ଜଣେ ସୁସ୍ଥ ବୟଃପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିର ପାଚକନଳୀର ଲମ୍ବ ……………….. ମିଟର ।

Answers
1 . ଧ୍ବଂସାତ୍ମକ
2. ଚୟ।ପଚୟ
3. 6
4. C₆H₁₂O₆
5. ପୁଷ୍ଟିସାର
6. ପ୍ରୋଟିନ୍
7. କିପିଙ୍
8. ଚର୍ବି
9. ଲୌହ
10. ଧାତୁସାର
11. ଏନ୍‌ଜାଇମ୍
12. 3 – 4
13. ସୁଭୋଜୀ
14. ପରଭୋଜୀ
15. ଥାଇଲାକଏଡ୍ ଝିଲ୍ଲୀ
16. ଷ୍ଟୋମା
17. NADPH
18. 6 – 9

D. ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓ ) ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (X) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ଓ ତଳଅଂଶକୁ କାର୍ଡିଆକ୍ ଷ୍ଟୋମାକ୍ କୁହାଯାଏ ।
2. ଚିନି, ଗୁଡ଼ ଆଦିରେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ସୁକ୍ରୋଜ ଥାଏ ।
3. ରାଫ୍ଲେସିଆରେ ପରଜୀବୀୟ ପୋଷଣ ଦେଖାଯାଏ ।
4. କେଲଭିନ୍ ଚକ୍ର RuBp ରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ପରିଶେଷରେ ସେହିଠାରେ ହିଁ ସମାପ୍ତ ହୁଏ ।
5. ଖାଦ୍ୟର ପାକକ୍ରିୟା କ୍ଷୁଦ୍ରାନ୍ତର ଗ୍ରହଣୀରେ ଶେଷ ହୁଏ ।
6. ଯେଉଁ ଜୀବମାନେ ନିଜ ଖାଦ୍ୟ ନିଜେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ସ୍ବଭୋଜୀ କୁହାଯାଏ ।
7. ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ଆମ ଅନ୍ତନଳୀରେ ସହଜୀବୀ ଭାବେ ରହିଥାଏ ।
8. E.Coli ଭିଟାମିନ୍-B₁₂ (ସାୟନୋକ୍ସାବାଲାମିନ୍)
9. ଶରୀରରେ ସ୍ନେହସାର ଚର୍ବି ରୂପରେ ସଂଚିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ ।
10. ଶରୀରର ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ନୂତନ କୋଷ ଓ ତନ୍ତୁ ଗଠନ ପାଇଁ
11. ଥାଇଲାକଏଡ୍ ଝିଲ୍ଲୀରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ଇଲେକ୍‌ ଟ୍ରନ୍ ପରି ଶେଷରେ NADPH ଠାରେ ପହଞ୍ଚିଥାଏ ।
12. ଅନ୍ଧକାର ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ଗୁ କୋଜ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାପାଇଁ 3ଟି COର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼ିଥାଏ ।
13. ମନୁଷ୍ୟର ଲାଳରେ ଟାୟାଲିନ୍ ନାମକ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ ଥାଏ ।
14. ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀରରେ ପୁନଃସରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ମଳ ନିଷ୍କାସନ ହୁଏ ।
15. ଅନ୍ତ୍ର ଅଙ୍କୁର ଉପାଦାନ ଖାଦ୍ୟ ଅବଶୋଷଣରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
16. ଲାଇପେଜ୍ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ ପୁଷ୍ଟିସାରକୁ ସରଳ ପ୍ରୋଟିଓଜ ଓ ପେପ୍ଟୋନ୍‌ରେ ପରିଣତ କରେ ।
17. ମଣିଷ ଶରୀରରେ ମୋଟ ଗ୍ଳାନିଦନ୍ତ ଓ ମୋଟ ପୋଷଣ ଦନ୍ତଦ୍ଵୟର ଅନୁପାତ 1:31
18. ଗୋଟିଏ କ୍ଲ କୋଜ ଅଣୁପାଇଁ 2ଟି PGA ଆବଶ୍ୟକ ।

Answers
1. (x)
2. (✔)
3. (✔)
4. (✔)
5. (x)
6. (✔)
7. (x)
8. (✔)
9.(✔)
10. (×)
11. (x)
12. (x)
13. (✔)
14. (✔)
15. (✔)
16. (x)
17. (x)
18. (✔)

E. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ପ୍ରଥମ ଯୋଡାର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଦ୍ଵିତୀୟଟିରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ଏମିବା : ସର୍ବାହାରୀ
ଛାରପୋକ : ପରଜୀବୀ
ମାଂସ : ପୁଷ୍ଟିସାର
ଦାନ୍ତ ଓ ହାଡ଼ : କ୍ୟାଲସିୟମ୍
ପ୍ଲାସ୍‌ମୋଡ଼ିୟମ୍ : ଅନ୍ତଃ ପରଜୀବୀ

ଭ-. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ଏମିବା : ସର୍ବାହାରୀ
ଛାରପୋକ : ପରଜୀବୀ
ମାଂସ : ପୁଷ୍ଟିସାର
ଦାନ୍ତ ଓ ହାଡ଼ : କ୍ୟାଲସିୟମ୍
ପ୍ଲାସ୍‌ମୋଡ଼ିୟମ୍ : ଅନ୍ତଃ ପରଜୀବୀ

2. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ

ଥାଇଲାକଏଡ୍ ଥାକ : ଗ୍ରାନା
ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ : ପ୍ରାଣିସମ ପୋଷଣ
କ୍ଲୋରୋଫିଲ୍ : ସୁରାସାରରେ ଦ୍ରବଣୀୟ
ଗ୍ରାନା : ଆଲୋକ ପ୍ରକ୍ରିୟା “

ଉ, ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ

ଥାଇଲାକଏଡ୍ ଥାକ : ଗ୍ରାନା
ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ : ପ୍ରାଣିସମ ପୋଷଣ
କ୍ଲୋରୋଫିଲ୍ : : ସୁରାସାରରେ ଦ୍ରବଣୀୟ
ଗ୍ରାନା : ଆଲୋକ ପ୍ରକ୍ରିୟା

3. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ଶ୍ଵେତସାର : ଏମାଇଲେଜ୍
ଶ୍ଵେତସାର : ଗୁ କୋଜ
ଶ୍ଵେତସାର : ଗୁ କୋଜ୍
ଅଗ୍ନାଶୟ : ଅଗ୍ନାଶୟ ରସ
ପାକସ୍ଥଳୀର ଉପର ଅଂଶ : କାର୍ଡିଆକ୍ ଷ୍ଟୋମାକ୍

ଉ. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ଶ୍ଵେତସାର : ଏମାଇଲେଜ୍
ଶ୍ଵେତସାର : ଗୁ କୋଜ
ଶ୍ଵେତସାର : ଗୁକୋଜ୍
ଅଗ୍ନାଶୟ : ଅଗ୍ନାଶୟ ରସ
ପାକସ୍ଥଳୀର ଉପର ଅଂଶ : କାର୍ଡିଆକ୍ ଷ୍ଟୋମାକ୍

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ
କର୍ତ୍ତନ ଦନ୍ତ : 4
ଚର୍ବଣ ଦନ୍ତ : 4
ଉପର ମାଢ଼ି : 16
ପାକନଳୀ : 6 ରୁ ୨ ମିଟର
ଶ୍ଵେତସାର : ଏମାଇଲେଜ୍

ଉ. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ
କର୍ତ୍ତନ ଦନ୍ତ : 4
ଚର୍ବଣ ଦନ୍ତ : 4
ଉପର ମାଢ଼ି : 16
ପାକନଳୀ : 6 ରୁ ୨ ମିଟର
ଶ୍ଵେତସାର : ଏମାଇଲେଜ୍

‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ଠେକୁଆ : ………………….
ପିମ୍ପି :…………………
ଲହୁଣୀ : ………………..
ହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍ : …………………………
ଉକୁଣୀ : …………………….

‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ବ୍ଲାକ୍‌ମ୍ୟାନ୍ : …………………..
କ୍ଲୋରୋପ୍ଲାଷ୍ଟରେ ଥ‌ିବା ଜେଲ୍ : …………………………
କବକ, ଇଷ୍ଟ : ……………………..
CO₂ : …………………..
ଷ୍ଟ୍ରୋମା :……………………….

‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
1866-1947
କ୍ଲୋରୋପ୍ଲାଷ୍ଟରେ ଥ‌ିବା ଜେଲ୍ : ଷ୍ଟ୍ରୋମା
କବକ, ଇଷ୍ଟ : ମପଜୀବୀୟ ପୋଷଣ
CO₂ : କଷ୍ଟିକ ପଟାସରେ ଦ୍ରବଣୀୟ
ବ୍ୟୋମା : ଅନ୍ଧକାର ପ୍ରକ୍ରିୟା

‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ସ୍ନେହସାର : ……………………….

ସ୍ନେହସାର : ……………………….
ଯକୃତ : …………………………
ପାକସ୍ଥଳୀର ନିମ୍ନ ଅଂଶ :……………………..

‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ସ୍ନେହସାର : ଲାଇପେଜ
ପୁଷ୍ଟିସାର : ଆମିନୋଅମ୍ଳ,
ସ୍ନେହସାର : ଫ୍ୟାଟିଏସିଡ, ଗ୍ଲିସେରଲ

‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ

ତଳ ମାଢ଼ି : ……………………..
ଗ୍ରାସନଳୀ : ……………………..
ପୁଷ୍ଟିସାର : ………………………

‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ଶ୍ଵାନଦନ୍ତ : 2
ପେଷଣ ଦନ୍ତ : 6
ତଳ ମାଢ଼ି : 16
ଗ୍ରାସନଳୀ : 22 ରୁ 25 ସେ.ମି.
ପୃଷ୍ଟିସାର : ପ୍ରୋଟିଏଜ

Multiple Choice Questions (Mcqs) With Answers

1. ମଲାଙ୍ଗ, ନିର୍ମୁଳୀ, ରପ୍ଲେସିଆ ଆଦି ଉଭିଦ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀୟ ପୋଷଣର ଉଦାହରଣ ଅଟନ୍ତି ?
(A) ପ୍ରାଣୀସମ
(B) ମୃତୋପଜୀବୀୟ
(C) ପରଜୀବୀୟ
(D) ସହଜୀବୀୟ
Answer:
(C) ପରଜୀବୀୟ

2. ଶରୀରରେ ଜଳକ୍ଷୟର ଭରଣପାଇଁ ପ୍ରାୟ କେତେ ଲିଟର ପାଣି ପିଇବା ଉଚିତ ?
(A) 1-5
(B) 3-4
(C) 7-10
(D) 5-8
Answer:
(B) 3-4

3. କାହାଦ୍ଵାରା ହୋଇଥାଏ ?
(A) ଏନ୍‌ଜାଇମ୍
(B) ହରମୋନ୍
(C) ପ୍ଲାଜ୍‌ମା
(D) ଲସିକା
Answer:
(A) ଏନ୍‌ଜାଇମ୍

4. ମାଛ, ମାଂସ, ଡ଼ାଲି ଓ ସୋୟାବିନ୍ ଇତ୍ୟାଦିରୁ ଆମେ କ’ଣ ପାଇଥାଉ ?
(A) ଶ୍ଵେତସାର
(B) ପୁଷ୍ଟିସାର
(C) ସ୍ନେହସାର
(D) ଧାତୁସାର
Answer:
(B) ପୁଷ୍ଟିସାର

5. ଫଳରସ ଓ ପନିପରିବାରେ କେଉଁ ଜାତୀୟ ଶ୍ୱେତସାର ରହିଥାଏ ?
(A) ଗ୍ଲା କୋଜ୍
(B) ସୁକ୍ରୋଜ୍
(C) ମଣ୍ଡଦ
(D) ମାଲ୍‌ଟୋଜ୍
Answer:
(A) ଗ୍ଲା କୋଜ୍

6, ସବୁଜ ଉଦ୍ଭିଦ କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶ୍ଵେତସାର ଜାତୀୟ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାନ୍ତି ?
(A) ଶ୍ବସନ
(B) ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ
(C) ରେଚନ
(D) ଜନନ
Answer:
(B) ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ

7. ଆଳୁ, ଭାତ ଓ ରୁଟିରେ କେଉଁ ଜାତୀୟ ଶ୍ଵେତସାର ରହିଥାଏ ?
(A) ଗ୍ଲା କୋଜ୍
(B) ସୁକ୍ରୋଜ୍
(C) ମାଲ୍‌ଟୋଜ୍
(D) ମଣ୍ଡଦ
Answer:
(D) ମଣ୍ଡଦ

8. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ଗ୍ଲା କୋଜ୍‌ର ସଂକେତ ଅଟେ ?
(A) C₁₂H₆O₆
(B) C₆H₁₂O₆
(C) C₈H₁₀O₈
(D) C₉H₁₂O₉
Answer:
(B) C₆H₁₂O₆

9. ଏମି ନୋ ଅମ୍ଳର ଶୃଙ୍ଖଳଦ୍ଵାରା କ’ଣ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ?
(A) ପୁଷ୍ଟିସାର
(B) ଶ୍ଵେତସାର
(C) ସ୍ନେହସାର
(D) ଧାତୁସାର
Answer:
(A) ପୁଷ୍ଟିସାର

10. ତାପ ଅପରିବାହୀ ହୋଇଥିବାରୁ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ଶରୀରକୁ ଉଷୁମ ରଖୁବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ?
(A) ରକ୍ତ
(B) ସ୍ନାୟୁ
(C) ପ୍ରଲସି
(D) ଚର୍ବି
Answer:
(D) ଚର୍ବି

11. କେଉଁ ମାଧ୍ୟମରେ ହୋଇଥାଏ ?
(A) ପୋଷଣ
(B) ଶୋଷଣ
(C) ନିୟନ୍ତ୍ରଣ
(D) ସଞ୍ଚାଳନ
Answer:
(A) ପୋଷଣ

12. ରାସାୟନିକ ଗଠନ, କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଶକ୍ତି ପ୍ରଦାନକାରୀ କ୍ଷମତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଆମେ ଖାଉଥ‌ିବା ଖାଦ୍ୟକୁ କେତେ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(A) 2
(B) 4
(C) 6
(D) 8
Answer:
(C) 6

13. ଚିନି ଓ ଗୁଡ଼ ଇତ୍ୟାଦିରେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ଶ୍ଵେତସାର ରହିଥାଏ ?
(A) ଘୂ କୋଜ
(B) ସୁକ୍ରୋଜ
(C) ମଣ୍ଡଦ
(D) ମାଲ୍‌ଟୋଜ୍
Answer:
(C) ମଣ୍ଡଦ

14. 01 ଗ୍ରାମ ଶ୍ଵେତସାରରୁ ପ୍ରାୟ କେତେ KI ଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ ?
(A) 8
(B) 16
(C) 32
(D) 64
Answer:
(B) 16

15. ଭୂମିକା ରହିଥାଏ ?
(A) ପୁଷ୍ଟିସାର
(B) ଶ୍ଵେତସାର
(C) ସ୍ନେହସାର
(D) ଧାତୁସାର
Answer:
(C) ସ୍ନେହସାର

16. ଶରୀରରେ ଦାନ୍ତ ଓ ହାଡ଼ର ଗଠନ ପାଇଁ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଅଟେ ?
(A) ଲୌହ
(B) ଆୟୋଡ଼ିନ୍
(C) କ୍ୟାଲସିୟମ୍
(D) ବୋରନ୍
Answer:
(D) ବୋରନ୍

17. କୋଷରେ ଥ‌ିବା କୋଷରସର ପ୍ରାୟ କେତେଭାଗ ଜଳ ଅଟେ ?
(A) 40-50
(B) 50-60
(C) 70-80
(D) 70-90
Answer:
(D) 70-90

18. ପତ୍ରହରିତ୍ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ଉଭିଦ ଓ ନୀଳ ଶୈବାଳ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀର ?
(A) ସ୍ଵଭୋଜୀ
(B) ପରଭୋଜୀ
(C) ମୃତୋପଜୀବୀ
(D) ସହଜୀବୀ
Answer:
(B) ପରଭୋଜୀ

19. ପତ୍ରହରିତ୍‌ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ଉଭିଦ ଓ ନୀଳ ଶୈବାଳ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀର ?
(A) ସ୍ଵଭୋଜୀ
(B) ପରଭୋଜୀ
(C) ମୃତୋପଜୀବୀ
(D) ସହଜୀବୀ
Answer:
(A) ସ୍ଵଭୋଜୀ

20. କେଉଁ ପ୍ରକାରର ପରଭୋଜୀ ଉଦ୍ଭିଦ ବା ପ୍ରାଣୀରୁ ଖାଦ୍ୟ ମୃତ, ଗଳିତ, ପଚାସଢ଼ା ସଂଗ୍ରହ କରି ନିଜ ପୁଷ୍ଟିସାଧନ କରନ୍ତ ?
(A) ସ୍ବଭୋଜୀ
(B) ମୃତୋପଜୀବୀ
(C) ସହଜୀବୀ
(D) ପରଭୋଜୀ
Answer:
(B) ମୃତୋପଜୀବୀ

21. ଲୋହିତ ରକ୍ତ କଣିକାରେ ଥ‌ିବା ହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍ ଗଠନ ପାଇଁ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ଆବଶ୍ୟକ ?
(A) କ୍ୟାଲସିୟମ୍
(B) ଫସଫରସ
(C) ମାଙ୍ଗାନିଜ୍
(D) ଲୌହ
Answer:
(D) ଲୌହ

22. ନିଜଖାଦ୍ୟ ନିଜେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଥିବା ଜୀବମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ସ୍ଵଭୋଜୀ
(B) ପରଭୋଜୀ
(C) ମୃତୋପଜୀବୀ
(D) ସର୍ବାହାରୀ
Answer:
(A) ସ୍ଵଭୋଜୀ

23. କବକ ଓ ଅଧିକାଂଶ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟନ୍ତି ?
(A) ସ୍ବଭୋଜୀ
(B) ପରଭୋଜୀ
(C) ସର୍ବାହାରୀ
(D) ମାଂସାହାରୀ
Answer:
(B) ପରଭୋଜୀ

24. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ଅନ୍ତଃ ପରଜୀବୀର ଉଦାହରଣ ଅଟେ ?
(A) ଉକୁଣୀ
(B) ମଲାଙ୍ଗ
(C) ରାଫ୍ଲେସିଆ
(D) ପ୍ଲାଜ୍‌ମୋଡ଼ିୟମ୍
Answer:
(D) ପ୍ଲାଜ୍‌ମୋଡ଼ିୟମ୍

25. କେଉଁ ବୀଜାଣୁ ଆମ ଅନ୍ତନଳୀରେ ସହଜୀବୀ ଭାବେ ରହିଥାଏ ?
(A) ଇ. କୋଲାଇ
(B) ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ
(C) ଗନ୍ଧକ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ
(D) ରସାୟଶ୍ଳେଷଣ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ
Answer:
(A) ଇ. କୋଲାଇ

26. ଇ. କୋଲାଇ କେଉଁ ଭିଟାମିନ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଆମକୁ ଯୋଗାଇଥାଏ ?
(A) ଭିଟାମିନ୍ -A
(B) ଭିଟାମିନ୍-B,,
(C) ଭିଟାମିନ୍-C
(D) ଭିଟାମିନ୍-D
Answer:
(B) ଭିଟାମିନ୍-B,,

27. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ବାହ୍ୟ ପରଜୀବୀର ଉଦାହରଣ ଅଟେ ?
(A) ଉକୁଣୀ
(B) ମଲାଙ୍ଗ
(C) ପ୍ଲାସ୍‌ମୋଡ଼ିୟମ୍‌
(D) ରାଫ୍ଲେସିଆ
Answer:
(A) ଉକୁଣୀ

28. ଆମ ଶରୀରରେ ଆୟନ ସନ୍ତୁଳନ କରିବାରେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ଖାଦ୍ୟର ପ୍ରଥମ ଭୂମିକା ରହିଛି ?
(A) ଶ୍ଵେତସା
(B) ପୁଷ୍ଟିସାର
(C) ସ୍ନେହସାର
(D) ଧାତୁସାର
Answer:
(D) ଧାତୁସାର

29. ଶରୀରରେ ସ୍ନେହସାର ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ଆକାରରେ ସଂଚିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ ?
(A) ଚର୍ବି
(B) ମାଂସ
(C) ରକ୍ତ
(D) ପ୍ରଲସି
Answer:
(A) ଚର୍ବି

30. ଶରୀରର ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ନୂତନ କୋଷ ଓ ତନ୍ତୁ ଗଠନ ପାଇଁ କ’ଣ ଆବଶ୍ୟକ ?
(A) ଶ୍ଵେତସାର
(B) ପୁଷ୍ଟିସାର
(C) ସ୍ନେହସାର
(D) ଧାତୁସାର
Answer:
(B) ପୁଷ୍ଟିସାର

31. ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣର ଆଲୋକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପାଇଁ କେଉଁ ଉପାଦାନ ଆବଶ୍ୟକ ?
(A) କ୍ଲୋରୋଫିଲ୍, ଆଲୋକ, CO₂
(B) କ୍ଲୋରୋଫିଲ୍, ଜଳ, ବିପାଚକ
(C) କ୍ଲୋରୋଫିଲ୍, CO₂ ଜଳ
(D) କ୍ଲୋରୋଫିଲ୍, ଜଳ, ଆଲୋକ
Answer:
(D) କ୍ଲୋରୋଫିଲ୍, ଜଳ, ଆଲୋକ

32. କେଉଁଟି ସହଜୀବୀୟ ପୋଷଣର ଉଦାହରଣ ନୁହେଁ ?
(A) ମଣିଷ ମୁଣ୍ଡରେ ବଢୁଥ‌ିବା ଉକୁଣୀ
(B) ଆମ ଅନ୍ତ୍ରନଳୀରେ ବାସ କରୁଥ‌ିବା ଇ.କୋଲାଇ
(C) ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା
(D) ଲାଇକେନ୍ ରେ ଆଲର୍ଜି ଓ ଫନ ଜାଇର
Answer:
(A) ମଣିଷ ମୁଣ୍ଡରେ ବଢୁଥ‌ିବା ଉକୁଣୀ

33. ଖାଦ୍ୟାଭ୍ୟାସକୁ ଆଧାରକରି କେଉଁଟି ପ୍ରାଣୀର ସଠିକ୍ ପ୍ରକାର ଭେଦ ଅଟେ ?
(A) ସ୍ଵଭୋଜୀ, ପରଭୋଜୀ, ପରଜୀବୀ
(B) ମୃତୋପଜୀବୀ, ପରଜୀବୀ, ସହଜୀବୀ
(C) ଶାକାହାରୀ, ମାଂସାହାରୀ, ସର୍ବାହାରୀ
(D) ପରଭୋଜୀ, ପରଜୀବୀ, ମାଂସାହାରୀ
Answer:
(C) ଶାକାହାରୀ, ମାଂସାହାରୀ, ସର୍ବାହାରୀ

34. କେଉଁଟି ପରଭୋଜୀ ପୋଷଣର ପ୍ରକାରଭେଦ ନୁହେଁ ?
(A) ପ୍ରାଣିସମ ପୋଷଣ
(B) ସ୍ବଭୋଜୀ ପୋଷଣ
(C) ମୃତୋପଜୀବୀୟ ପୋଷଣ
(D) ପରଜୀବୀୟ ପୋଷଣ
Answer:
(B) ସ୍ବଭୋଜୀ ପୋଷଣ

35. କେଉଁଟି ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରକାରଭେଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ ?
(A) ଶ୍ଵେତସାର, ପୁଷ୍ଟିସାର, ସ୍ନେହସାର, ଧାତୁସାର, ଜୀବସାର, ଜଳ
(B) ଶ୍ଵେତସାର, ପୁଷ୍ଟିସାର, ସ୍ନେହସାର, ଧାତୁସାର, ଜୀବସାର, ପିତ୍ତ
(C) ଶ୍ଵେତସାର, ପୁଷ୍ଟିସାର, ସ୍ନେହସାର, ଧାତୁସାର,
(D) ଶ୍ଵେତସାର, ପୁଷ୍ଟିସାର, ସ୍ନେହସାର, ବିପାଚକ,
Answer:
(A) ଶ୍ଵେତସାର, ପୁଷ୍ଟିସାର, ସ୍ନେହସାର, ଧାତୁସାର, ଜୀବସାର, ଜଳ

36. ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣରେ ଗୋଟିଏ ଶର୍କରା ଅଣୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାପାଇଁ 6 ଟି CO₂ଓ 12 ଟି H₂O ମଧ୍ୟରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିଥିଲେ ?
(A) ରବର୍ଟ ହିଲ୍
(B) ଏଫ.ଏଫ୍. ବ୍ଲାକ୍‌ମ୍ୟାନ୍
(C) ରବର୍ଟ ହିଲ୍
(D) ଏଫ୍.ଏଫ. ବ୍ଲାକ୍‌ମ୍ୟାନ୍
Answer:
(C) ରବର୍ଟ ହିଲ୍

37. ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଅନ୍ୟଠାରୁ ପୃଥକ୍ ଅଟେ ?
(A) ଛତୁ
(B) ଇଷ୍ଟ
(C) କବକ
(D) ମଲାଙ୍ଗ
Answer:
(D) ମଲାଙ୍ଗ

38. ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣକୁ ଆଲୋକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ଅନ୍ଧକାର ପ୍ରକ୍ରିୟାଭାବେ କେଉଁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରଥମେ ବିଭକ୍ତ କରିଥିଲେ ?
(A) ବ୍ଲାକ୍‌ମାନ୍
(B) ହିଲ୍ ଓ କେନ୍‌ଭିନ୍‌
(C) ହିଲ୍
(D) କେଭିନ୍
Answer:
(A) ବ୍ଲାକ୍‌ମାନ୍

39. ଥାଇଲାକ ଏଡ୍ ଝିଲ୍ଲୀରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥ‌ିବା ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ପରିଶେଷରେ କେଉଁଠାରେ ପହଞ୍ଚିଥାଏ ?
(A) ADP
(B) NADPH
(C) NADP⁺
(D) ATP
Answer:
(C) NADP⁺

40. ଅନ୍ଧକାର ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ ପଡ଼ିଥାଏ ?
(A) 3
(B) 4
(C) 6
(D) 12
Answer:
(C) 6

Subjective Type Questions with Answer 

1. ମୃତୋପଜୀବୀୟ ପୋଷଣ ଓ ପରଜୀବୀୟ ଆଲୋଚନା କର ।
ଊ-
I. ମୃତୋପଜୀବୀୟ ପୋଷଣ :

• ଯେଉଁ ପରଭୋଜୀ ମୃତ, ଗଳିତ, ପଚାସଢ଼ା ଉଦ୍ଭିଦ ବା ପ୍ରାଣୀରୁ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ନିଜ କ ରି ଥା’ନ୍ତି ମୃତୋପଜୀବୀ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ଜୀବମାନେ କଠିନ ପଦାର୍ଥକୁ ଖାଦ୍ୟରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।
• ସାଧାରଣତଃ ଖାଦ୍ୟ ଗ୍ରହଣବେଳେ ଏମାନେ ନିଜ ଶରୀରରୁ ପାଚକ ରସ କ୍ଷରଣ କରି, ଶରୀର ପରିଣତ କରିଦିଅନ୍ତି ଓ ପରେ ସରଳୀକୃତ ଖାଦ୍ୟକୁ ଶରୀର ମଧ୍ୟକୁ ଶୋଷଣ କରି ଶରୀର ଗଠନରେ ବିନିଯୋଗ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଛତୁ ଜାତୀୟ କବକ, ଇଷ୍ଟ, ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ଆଦି ପୋଷଣ ଦେଖାଯାଏ ।

II. ପରଜୀବୀୟ ପୋଷଣ:

• ଯେଉଁ ଜୀବମାନେ ଅନ୍ୟ ଜୀବନ୍ତ ଉଭିଦ ବା ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ନିଜର କୁହାଯାଏ।
• ପରଜୀବୀମାନେ ଭୋଜଦାତା ଉଦ୍ଭିଦ ବା ପ୍ରାଣୀଙ୍କଠାରୁ ସରଳୀକୃତ ଖାଦ୍ୟ ସିଧାସଳଖ ଗ୍ରହଣ କରି ନିଜର ପୁଷ୍ଟିସାଧନ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଭୋଜଦାତାର ଆଶ୍ରୟରେ ରହି ପରଜୀବୀମାନେ ସାଧାରଣତଃ ତାହାର ଅନିଷ୍ଟ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ମଲାଙ୍ଗ, ନିର୍ମୂଳୀ, ରାଫ୍ଲେସିଆ ଆଦି ଉଭିଦ, ପ୍ଲାସ୍‌ମୋଡ଼ିୟମ୍, ଉକୁଣୀ, ଜୋକ, କେତେକ
• କେତେକ ପ୍ରାଣୀ ଭୋଜଦାତାର ଶରୀର ଭିତରେ ଅନ୍ତଃ ପର ଜୀବୀ ଭାବେ (ଉଦାହରଣ – ବାହ୍ୟପରଜୀବୀ ଭାବେ (ଉଦାହରଣ – ଉକୁଣୀ) ରହି ପୋଷଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ହୋଇଥାଏ ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦାନ କର ।

2. କୃମି ପରି ପ୍ରାଣୀ ପରଜୀବୀ ଅଟନ୍ତି ।
ଊ-

• ପାକସ୍ଥଳୀରୁ ଖାଦ୍ୟ ତରଳ ମଣ୍ଡ ରୂପେ କ୍ଷୁଦ୍ରାନ୍ତର ପ୍ରଥମ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣୀ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରିଥାଏ ।
• ଗ୍ରହଣୀ ମଧ୍ୟକୁ ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟରୁ କ୍ଷରିତ ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟ ରସ ଓ ଯକୃତ୍‌ରୁ କ୍ଷରିତ ପିତ୍ତ ଆସି ଖାଦ୍ୟ ସହ ମିଶିଥାଏ ।
• ପିତ୍ତରେ କୌଣସି ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ ନ ଥାଏ, ମାତ୍ର ଏହା ସ୍ନେହସାର ଜାତୀୟ ଖାଦ୍ୟର
• ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟ ରସରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଏନଜାଇମ୍ ଓ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଜାତୀୟ କ୍ଷାର ରହିଥାଏ ।
• ଗ୍ରହଣୀର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅଂଶ ଯେପୁନମ ଓ ଶେଷ ଅଂଶ କ୍ଷୁଦ୍ରାନ୍ତ କୁହାଯାଏ ।
• କ୍ଷୁଦ୍ରାନ୍ତର ଏହି ଅଂଶରେ ପାକକ୍ରିୟା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବା ସହ ସରଳୀକୃତ ଖାଦ୍ୟର ଶୋଷଣ ହୋଇଥାଏ । ଏହାର ଭିତର ଆଚ୍ଛାଦନରେ ଥ‌ିବା ଅନ୍ତ୍ରଅଙ୍କୁର ଜରି ଆରେ ହୋଇଥାଏ ।
• ଅବଶୋଷଣ ପରେ ଏହା ରକ୍ତଦ୍ଵାରା ବାହିତ ହୋଇ ଯକୃତ୍ଵରେ ପହଞ୍ଚେ । ଯକୃତ୍‌ରୁ ଏହା ଶରୀରର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶରେ ପହଞ୍ଚିଥାଏ ଏବଂ ଶକ୍ତି ହୋଇଥାଏ ।
• ଖାଦ୍ୟର ଏହିପରି ଭାବରେ ହେଉଥ‌ିବା ବିନିଯୋଗ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଆତ୍ମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
• କ୍ଷୁଦ୍ରାନ୍ତ୍ର ପରେ ବୃହଦନ୍ତ୍ର ରହିଥାଏ । ଏଠାରେ ଓ ଜୀହୋଇ ନଥ‌ିବା ଖାଦ୍ୟାଶରୁ କିଛି ଅଂଶ
• ବୃହଦନ୍ତ୍ରରେ ଥ‌ିବା କିଛି ସହଜୀବୀୟ ବୀଜାଣୁ ବା । ୮ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ଜୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ନ ଥ‌ିବା ଖାଦ୍ୟକୁ ମଳରେ ପରିଣତ କରିବା ସହ ନିଜ ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ
• ମଳ କିଛିସମୟ ମଳାଶୟରେ ରହେ ଏବଂ ବୃହଦନ୍ତ୍ରର ପୁନଃସରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ମଳଦ୍ଵାର ବାଟେ ନିଷ୍କାସିତ ହୋଇଥାଏ ।

3. ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଜୀବମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ କିପରି ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
ଉ-
I. ପ୍ରାଣିସମ ପୋଷଣ:
(i) ପରଜୀବୀୟ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅନ୍ୟ ଉଦ୍ଭଦ ବା ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ସଂପୂର୍ଣ ଅଥବା ଆଂଶିକ ଭାବରେ ଖାଦ୍ୟରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।
(ii) ପରି ପାକ ପରେ ସରଳୀକୃତ ଖାଦ୍ୟର ଆତ୍ମୀକରଣ ବା ଅନ୍ତର୍ଗହଣ ହୋଇଥାଏ ।
(iii) ଏହା ଶରୀର ଗଠନରେ ଓ ଶରୀରକୁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ରଖିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

II. ସହଜୀବୀୟ ପୋଷଣ :
(iv) ବେଳେବେଳେ ଦୁଇଟି ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିନ୍ନ ଜାତିର ପ୍ରାଣୀ, ଅଥବା ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀ ବା ପ୍ରାଣୀ ଓ ଅଣୁ ଜୀବ ବା ଉଭିଦ ଓ ଅଣୁଜୀବ ଏକାଠି ବାସ କରୁଥ‌ି ଦେଖାଯାଏ । ଏହାକୁ ସହଜୀବୀତା କୁହାଯାଏ ।
(v) ଏଥ‌ିରେ କେହି କାହାରି କ୍ଷତି କରନ୍ତି ନାହିଁ, ବରଂ ମଧ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ସହଜୀବୀୟ ପୋଷଣ କୁହାଯାଏ ।
(vi) ଆମ ଅନ୍ତ୍ରନଳୀରେ ସହଜୀବୀଭାବେ ରହୁଥ‌ିବା ଇସ୍‌ରିଚିଆ କୋଲାଇ ନାମକ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ନିଜ ଶରୀରରେ ଭିଟାମିନ୍ B₁₂ (ସାୟନୋ – କୋବାଲାମିନ୍) ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଆମକୁ ଯୋଗାଇଥାଏ। ତା’ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଆମ ନିଜର ପ୍ରତିପାଳନ କରିଥାଏ ।
(vii) ଯବକ୍ଷାର ଜାନ ବିବନ୍ଧନରେ ସହଜୀବୀ ଦର୍ଶାଅ ।

1. ଜୀବ ଶରୀରରେ ଭିଟାମିନ୍ ଓ ଜଳର ଆବଶ୍ୟକତା
ଉ-

• ଭିଟାମିନ୍ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର; ଯଥା – ଜଳରେ ଭିଟାମିନ୍ । ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ଭିଟାମିନ୍ ଶାଗ, ପନିପରିବା, ଫଳ ଆଦିରୁ ମିଳି ଥାଏ। ସ୍ନେହସାରରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ଭିଟାମିନ୍ ପ୍ରାଣୀ ଚର୍ବି ଓ ଉଭିଦ ତୈଳରୁ ମିଳେ ।
• କୋଷ ମଧ୍ଯରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଭିଟାମିନ୍‌ର ଉପସ୍ଥିତିରେ ଘଟିଥାଏ ।
• ଭିଟାମିନ୍ ଅଭାବରେ ଶରୀରରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର

ଜଳ :

• ରୋଗ ହୋଇଥାଏ । କୋଷରସରେ ପ୍ରାୟ 79-80 ଭାଗ ଜଳ ।
• କୋଷର ସ୍ଥିତି ଓ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପାଇଁ ଜଳ ଏକାନ୍ତ
• ଝାଳ, ପରି ସ୍ରା ଓ ନିଃଶ୍ଵାସରେ ଜଳକ୍ଷୟ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ପ୍ରତିଦିନ 3-4 ଲିଟର ଜଳ ପିଇବା ଆବଶ୍ୟକ ।

2. କେଲ୍ ଭିନ୍ ଚକ୍ରରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ଶର୍କରାରେ ପରିଣତ ହୁଏ ?
ଉ-

• ପ୍ରତ୍ୟେକ RuBP ଅଣୁ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ CO₂ ଅଣୁ ଗ୍ରହଣ କରି ପରେ ବିଭାଜିତ ହୋଇଥାଏ ଓ ଦୁଇଟି ଫସ୍ଫୋଗ୍ଲିସେରିକ୍ ଏସିଡ୍ (PGA) ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• 6 ଟି RUBP ସହିତ 6 ଟି CO₂ ମିଶି ରୁବିସ୍କୋ ସାହାଯ୍ୟରେ 12 ଟି. PGA ପରିଣତ ହୋଇଥାନ୍ତି ।
• ଏଥ୍ ମଧ୍ୟରୁ 2 ଟି PGA ଗୋଟିଏ ଗ୍ଲା କୋଜ ଅଣୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥା’ନ୍ତି ଓ ଅବଶିଷ୍ଟ 10 ଟି PGA ପୁନଶ୍ଚକ୍ରଣ ଘଟି 6 ଟି RuBP ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

3. ସ୍ଵଭୋଜୀ ଓ ପରଭୋଜୀ ମଧ୍ଯରେ 3ଟି ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-
(i) ଯେଉଁ ଜୀବମାନେ ନିଜ ଖାଦ୍ୟ ନିଜେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିପାରନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ସ୍ଵଭୋଜୀ କୁହାଯାଏ । କରିନପାରି ପୋଷଣ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀ ବା ଉଦ୍ଭିଦ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ପରଭୋଜୀ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ପତ୍ରହରିତ୍‌ ଥବା ସମସ୍ତ ଉଭିଦ ଓ ନୀଳହରିତ୍‌ ପ୍ରାଣୀ, ମଲାଙ୍ଗ, ନିର୍ମୂଳୀ, ରାଫ୍ଲେସିଆ ଆଦି ପରଜୀବୀ ଉଦ୍ଭଦ, କବକ ଏବଂ ଅଧିକାଂଶ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ପରଭୋଜୀ ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟନ୍ତି ।
(iii) ସ୍ଵଭୋଜୀମାନେ ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶ୍ଵେତସାର ଜାତୀୟ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି । ପରଭୋଜୀ ପୋଷଣ ମୁଖ୍ୟତଃ 4 ପ୍ରକାର :
(a) ପ୍ରାଣିସମ ପୋଷଣ
(b) ମୃତୋପଜୀବୀୟ ପୋଷଣ
(c) ପରଜୀବୀୟ ପୋଷଣ
(d) ସହଜୀବୀୟ ପୋଷଣ

4. ଗ୍ରସନୀ ଓ ଗ୍ରସନୀ ଓ ଗ୍ରାସନଳୀର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂକ୍ଷେପରେ ବୁଝାଅ ।
ଉ-
ଗ୍ରସନୀ ଓ ଗ୍ରାସନଳୀର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ :

• ମୁଖଗହ୍ଵର ପଛକୁ ଗ୍ରସନୀ ରହିଥାଏ । ଏହାର ଶେଷ ମୁଣ୍ଡରେ ଦୁଇଟି ଦ୍ଵାର ଅବସ୍ଥିତ । ଗୋଟିଏ ଦ୍ଵାର ଶ୍ଵାସନଳୀ ଭିତରକୁ, ଅନ୍ୟଟି ଗ୍ରାସନଳୀ ମଧ୍ୟକୁ ଲମ୍ବିଥାଏ ।.
• ଖାଦ୍ୟକୁ ଖାଦ୍ୟନଳୀ ଭିତରକୁ ଓ ପବନକୁ ଶ୍ଵାସନଳୀ ମଧ୍ୟକୁ ପୃଥକଭାବେ ନେବା ପାଇଁ ଅଧ୍ଵଜିହ୍ଵା ବା ଏପିଗ୍ଲଟିସ୍ ରହିଥାଏ ।
• ଖାଦ୍ୟ ଗିଳିବାର ପ୍ରଥମ କାମଟି ସ୍ୱେଚ୍ଛାକୃତ ଅଟେ ।
• ଗ୍ରାସନଳୀ ଭିତରେ ପଶିବା ପରେ ଖାଦ୍ୟର ଗତି ଅନୈଚ୍ଛିକ ଭାବେ ବା ଆପଣାଛାଏଁ ହୋଇଥାଏ ।
• ଗ୍ରାସନଳୀର ଲମ୍ବ 22ରୁ 25 ସେଣ୍ଟିମିଟର ଅଟେ । ଗ୍ରାସନଳୀରେ ଖାଦ୍ୟର କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏନାହିଁ ।

5. ପାକସ୍ଥଳୀରୁ ଖାଦ୍ୟମଣ୍ଡ କେଉଁଠାକୁ ଯାଏ ? ଖାଦ୍ୟର ଅବଶୋଷଣ ପରେ ଅବଶିଷ୍ଟ ଖାଦ୍ୟର ପରିଣତି ଲେଖ ।
ଉ-

• ପାକସ୍ଥଳୀରୁ ଖାଦ୍ୟ ତରଳ ମଣ୍ଡ ରୂପେ କ୍ଷୁଦ୍ରାନ୍ତର ପ୍ରଥମ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣୀ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରିଥାଏ ।
• ଖାଦ୍ୟର ଅବଶୋଷଣ ପରେ ଖାଦ୍ୟମଣ୍ଡରେ ଥ‌ିବା ବଳକା ଜଳ ଓ ଖାଦ୍ୟାଶରୁ କିଛି ଅଂଶ ପୁନଃ ଶୋଷିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ବୃହଦନ୍ତ୍ରରେ ଥ‌ିବା କିଛି ସହଜୀବୀୟ ବୀଜାଣୁ ଜୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇନଥିବା’ ଖାଦ୍ୟକୁ ମଳରେ ପରିଣତ କରିବା ସହ ନିଜ ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ
• ମଳ କିଛି ସମୟ ମଳାଶୟରେ ରହେ ଏବଂ ବୃହଦନ୍ତ୍ରର ପୁନଃସରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ମଳଦ୍ଵାର ବାଟେ ନିଷ୍କାସିତ ହୋଇଥାଏ ।

6. କେଉଁଠାରେ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ, ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
ଉ –
(i) ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା –
(a) ଆଲୋକ ପ୍ରକ୍ରିୟା| ଆଲୋକ ରାସାୟନିକ
(b) ଅନ୍ଧକାର ପ୍ରକ୍ରିୟା|ଜୈବରାସାୟନି କ
(ii) ଏହି ଦୁଇଟି ପ୍ରକ୍ରିୟା ପତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ହରିତ୍‌ ଲବକରେ ହୋଇଥାଏ ।
(iii) କ୍ଲୋରୋପ୍ଲାଷ୍ଟ୍ ଭିତରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଛୋଟ ଛୋଟ ଓ ଚେପ୍‌ଟା ଟଙ୍କା ଆକୃତିର ଥାଇଲାକଏଡ୍ ପରସ୍ପର ଉପରେ ଥାକ ଥାକ ହୋଇ ରହିଥା’ନ୍ତି ।
(iv) ଏହି ଥାଇଲାକ ଏଡ୍ ଥାକଗୁଡ଼ିକୁ ଗ୍ରାନା କୁହାଯାଏ । ଥାକଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ପରସ୍ପର ସହିତ ସରୁ
(v) କ୍ଲୋରୋପ୍ଲାଷ୍ଟ୍ରରେ ଥିବା ଜେଲ୍ ପରି ଦ୍ରବ ବା ରସକୁ ବ୍ୟୋମା କୁହାଯାଏ ।
(vi) ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣରେ ଆଲୋକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଥାଇଲାକଏଡ୍ ଝିଲ୍ଲୀରେ ଓ ଅନ୍ଧକାର ପ୍ରକ୍ରିୟା ହୋଇଥାଏ ।

7. ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣରେ ଆଲୋକ ଶକ୍ତି ଶୋଷଣଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଶର୍କରା ପ୍ରସ୍ତୁତି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକୁ 4ଟି ସୋପାନରେ ଲେଖ ।
ଭ-
ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣରେ ଆଲୋକ ଶକ୍ତି

• ହରିତ୍‌ ଲବକରେ ଥିବା କ୍ଲୋରୋଫିଲ୍ ଦ୍ଵାରା ଆଲୋକ ଶୋଷଣ ଓ ତଜ୍ଜନିତ ଇଲେକ୍ଟ ନ୍
• ଇଲେକ୍‌ ଟ୍ରନ୍ ପ୍ରବାହଦ୍ଵାରା ଆଲୋକ ଶକ୍ତିର ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।
• ଜଳଅଣୁର ବିଘଟନ ଘଟି ଉଦ୍‌ଜାନ ଆୟନ ଓ ଅମ୍ଳଜାନର ସୃଷ୍ଟି ।
• ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇ CO₂ର ଶର୍କରାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

8. ସହଜୀବୀୟ ପୋଷଣ କ’ଣ ? ଏହା କିପରି ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ଉଦାହରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଉ-

• ବେଳେବେଳେ ଦୁଇଟି ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିନ୍ନ ଜାତିର ପ୍ରାଣୀ, ଅଥବା ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀ ବା ପ୍ରାଣୀ ଓ ଅଣୁଜୀବ ବା ଉଭିଦ ଓ ଅଣୁଜୀବ ଏକାଠି ବାସ କରୁଥିବା ଦେଖାଯାଏ । ଏହାକୁ ସହଜୀବୀତା କୁହାଁଯାଏ ।
• ଏଥ‌ିରେ କେହି କାହାରି କ୍ଷତି କରନ୍ତି ନାହିଁ, ବରଂ ମଧ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ସହଜୀବୀୟ
• ଉଦାହରଣ – I : ଆମ ଅନ୍ତନଳୀରେ କୋଲାଇ ନାମକ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ନିଜ ଶରୀରରେ ଆମକୁ ଯୋଗାଇଥାଏ । ତା’ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଆମ ପ୍ରତିପାଳନ କରିଥାଏ ।
• ଉଦାହରଣ – II : ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନରେ ସହଜୀବୀ ବ୍ୟାକ୍ଟେରି ଆର ଅବଦାନ,

9. ମାଂସ ହଜମ କରୁଥିବା ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ କାହିଁକି ଆମ ପାକସ୍ଥଳୀକୁ ହଜମ କରେନାହିଁ ?
ଭ-

• ପୁଷ୍ଟିସାର ହଜମ କରୁଥିବା ପ୍ରୋଟିଏଜ୍ ଜାତୀୟ ଏହା ସକ୍ରିୟ ହୁଏ ଓ ପାକସ୍ଥଳୀରେ ଖାଦ୍ୟ ତ୍ୱରାନ୍ବିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଆମ ପାକସ୍ଥଳୀରେ ଅନେକ ଶ୍ଳେଷ୍ଟିକ ବା ମ୍ୟୁକସ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି ରହିଛି । ସେଥୁରୁ କ୍ଷରିତ ମ୍ୟୁକସ୍ ଅମ୍ଳୀୟ ପରି ବେଶ ତଥା ଏନ୍ ଜାଇମ୍ ପ୍ରଭାବ ରୁ
• ପାକସ୍ଥଳୀର କୋଷମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ନିବିଡ଼ କାନ୍ଥ ଭିତରକୁ ପଶି ଟିସୁ କ୍ଷୟ କରିପାରେ ନାହିଁ ।
• ଏଥ୍ ସହିତ ପାକସ୍ଥଳୀର କୋଷ ପ୍ରତି ଦୁଇ ବା ପୁନଃସ୍ଥାପିତ ହୁ ଅଛି । ଏଥ୍ ଯୋଗୁଁ ଆମ ହୁଏନାହିଁ ।

1. କେଉଁ ପ୍ରକାର ଖାଦ୍ୟରେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ର ଶ୍ଵେତସାର ଥାଏ ଓ ଏହାର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଊ-

• ଆଳୁ, ଭାତ, ରୁଟିରେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ମଣ୍ଡଦ ଥାଏ ।
• ଚିନି, ଗୁଡ଼ ଆଦିରେ ସୁକ୍ରୋଜ ଥାଏ ।
• ଫଳରସ ଓ ପନିପରିବାରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ ଥାଏ ।
• ଶ୍ଵେତସାରରୁ ସହଜରେ ଶକ୍ତି ମିଳେ ।

1 gm ଶ୍ଵେତସାରରୁ ପ୍ରାୟ 1 6 କିଲୋଜୁଲ୍ ଶକ୍ତି ମିଳେ ।

2. ପୁଷ୍ଟିସାର କେଉଁଥୁରୁ ମିଳେ ଓ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ? ପୁଷ୍ଟିସାର କାହାକୁ ନେଇ ଗଠିତ ?
ଊ-

• ମାଛ, ମାଂସ ଅଣ୍ଡାର ଧଳା ଅଂଶ, ଛେନା ଓ କ୍ଷୀର ଆଦି ପ୍ରାଣୀଜ ଦ୍ରବ୍ୟରୁ ପୁଷ୍ଟିସାର ମିଳେ ।
• ଡାଲି ଜାତୀୟ ଶସ୍ୟ, ସୋୟାବିନ୍ ଆଦିରୁ
• ଶରୀର ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ନୂତନ କୋଷ ଓ ତନ୍ତୁ ଗଠନ ପାଇଁ ପୁଷ୍ଟିସାର ଦରକାର ।
• ଏମିନୋ ଏସିଡ୍ ଶୃଙ୍ଖଳଦ୍ଵାରା ପୁଷ୍ଟିସାର ଗଠିତ ।

3. ସ୍ବଭୋଜୀ ପୋଷଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ-

• ଯେଉଁ ଜୀବମାନେ ନିଜ ଖାଦ୍ୟ ନିଜେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ସ୍ଵଭୋଜୀ କହନ୍ତି ।
• ପତ୍ରହରିତ୍‌ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ଉଦ୍ଭଦ ଓ ନୀଳହରିତ୍
• ଏ ସମସ୍ତ ଜୀବ ସୂର୍ଯ୍ୟର ଆଲୋକ ଶକ୍ତିକୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ସଂଯୋଗ ଘଟାଇ ଶ୍ଵେତସାର ଜାତୀୟ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ଏବଂ ଏ ପ୍ରକାର ପୋଷଣକୁ ସ୍ବଭୋଜୀ ପୋଷଣ କହନ୍ତି ।

4. ରସାୟଶ୍ଳେଷଣ କ’ଣ ? ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ-
(i) ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତକାରୀ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ, ଗନ୍ଧକ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ଏକ ବିଶେଷ ଅଜୈବ ରାସାୟନିକ କରିଥା’ନ୍ତି, ଏହାକୁ ରସାୟଶ୍ଳେଷଣ କହନ୍ତି ।

ଊ-

• ଯେଉଁ ପରଭୋଜୀ, ମୃତ, ଗଳିତ ପଚାସଢ଼ା ପୁଷ୍ଟି ସାଧନ କରି ଥା’ଛି ସେମାନଙ୍କୁ ମୃତୋପଜୀବୀ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ଜୀବମାନେ କଠିନ ପଦାର୍ଥକୁ ଖାଦ୍ୟରୂପେ ସ କ୍ଷରଣ କରି ଶରୀର ବାହାରେ ହିଁ ଜଟିଳ ପରେ ସରଳୀକୃତ ଖାଦ୍ୟକୁ ଶରୀର ମଧ୍ୟକୁ କରିଥା’ନ୍ତି ।

6. କାହାଦ୍ଵାରା ଜୀବ ଶରୀରରେ ମଳ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ଓ କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ନିଷ୍କାସନ ହୁଏ ?
ଊ-

• ବୃହଦନ୍ତ୍ରରେ ଥିବା ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ଅଜୀର୍ଣ୍ଣ ଖାଦ୍ୟକୁ ମଳରେ ପରିଣତ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ମଳ କିଛି ସମୟ ମଳାଶୟରେ ରହିବାପରେ ଶରୀରରେ ଜଳର ଆବଶ୍ୟକତା କ’ଣ ?

ଊ-

• କୋଷରେ ଥିବା କୋଷରସର ପ୍ରାୟ 70 – 90 ଭାଗ ଜଳ, କୋଷର ସ୍ଥିତି ଓ ଏଥରେ ହେଉଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ନିମନ୍ତେ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ । ପ୍ରତିଦିନ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି 3 – 4 ଲିଟର ଜଳ ପିଇବା ଉଚିତ ।
• ଶରୀରରେ ଜଳୀୟ ଅଂଶ କମିଗଲେ ଶରୀର -ଅବଶ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ଅସୁସ୍ଥତା ଦେଖାଦିଏ ।
• ଜଳ ଏକ ଉତ୍ତମ ସ୍ରାବକ ।

8. ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ? ଏହାର ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଊ-

• ରବର୍ଟ ହିଲ୍ (Robert Hill 1899-1991) ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣରେ ଗୋଟିଏ ଶର୍କରା ଅଣୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାପାଇଁ 6ଟି ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ (CO₂) ଓ 12ଟି ଜଳଅଣୁ (H₂O) ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ
• ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଫଳରେ ଶର୍କରା (C₆H₁₂O₆) ଅଣୁ ସହିତ ଟି ଜଳ ଅଣୁ (H₂O) ଓ 6ଟି ଅମ୍ଳଜାନ (O₂) ଅଣୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ।

ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ସମୀକରଣ ହେଉଛି :

9. ଖାଦ୍ୟାଭାସକୁ ଆଧାର କରି ମୁଖ୍ୟତଃ ତିନି ଜାତିର ପ୍ରାଣୀ ଅଛନ୍ତି ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ କର ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକରୁ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଊ-

• ଶାକାହାରୀ – ଉଭିଦ ବା ଉଭିଦଜାତ ପଦାର୍ଥ ଭକ୍ଷଣ କରୁଥିବା ପ୍ରାଣୀ । ଉଦାହରଣ- ଗାଈ, ହରିଣ ।
• ମାଂସାହାରୀ – ଅନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀ ବା ପ୍ରାଣିଜ ପଦାର୍ଥକୁ ଭକ୍ଷଣ କରୁଥିବା ପ୍ରାଣୀ । ଉଦାହରଣ- ବାଘ, ସିଂହ ।
• ସର୍ବାହାରୀ- ଖାଦ୍ୟରେ ବାଛବିଚାର ନ କରି ଯାହା ଖାଦ୍ୟୋପଯୋଗୀ ତାହା ଭକ୍ଷଣ କରୁଥିବା ପ୍ରାଣୀ । ଉଦାହରଣ- କାଉ, ଅସରପା ।

10. ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣରେ NADP ର ଭୂମିକା ଦର୍ଶାଅ ।
ଊ-

• NADP ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଏହା ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥ‌ିବା Fd-NADP Ruductase ନାମକ ଏକ ଏନଜାଇମ୍ ସହିତ Co-factor ଭାବେ ରହିଥାଏ ।
• ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମୟରେ ପ୍ରବାହିତ NADPHରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଆଲୋକ ଶକ୍ତି ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି ଭାବେ ସଂଚିତ ହୁଏ ।

11. ପୁନଃସରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା କିପରି ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ?
ଭ-

• କନଳୀ ଦେଖିବାକୁ ଗୋଟିଏ ଲମ୍ବ ଟ୍ୟୁବ୍‌ରି । ଏହାର କାନ୍ଥ ବର୍ତ୍ତୁଳ ବା ଚକ୍ରାକୃତି ପେଶୀ ଓ ଲମ୍ବ ଭାବରେ ବିସ୍ତୃତ ବା ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ପେଶୀଦ୍ଵାରା
• ଏହି ଦୁଇ ପ୍ରକାର ପେଶୀର ସଂକୋଚନ ଓ ପୁରଃସରଣ ବା ପେରିଷ୍ଟାଲ୍‌ସିସ୍ କୁହାଯାଏ ।

12. ଜିଭ କେତେ ପ୍ରକାରର ସ୍ଵାଦ ବାରିପାରେ ? ଜିଭର ଅନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
ଊ-

• ଜିଭ ପିତା, ଖଟା, ମିଠା ଓ ଲୁଣିଆ ସ୍ଵାଦ ବାରିପାରେ ।
• ଚର୍ବଣ ବେଳେ ଖାଦ୍ୟକୁ ଦାନ୍ତ ନିକଟରେ କହିବାରେ ଜିଭ ସହାୟତା କରିଥାଏ ।

13. ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀରରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଦାନ୍ତ ସଂଖ୍ୟା
ଊ-

• ଆମର ତଳ ଓ ଉପର ମାଜିରେ 32ଟି (16ଟି ଲେଖାଏଁ) ଦାନ୍ତ ରହିଛି ।
• ପ୍ରତି ମାଢ଼ିରେ କର୍ଜନ ଦନ୍ତ – 4ଟି, ଶ୍ଵାନଦନ୍ତ -26, 966 98-46, 608698- ଟି ଏହିପରି ଭାବେ 16ଟି ଦାନ୍ତ ରହିଥାଏ ।

14. ପାକସ୍ଥଳୀରେ ଖାଦ୍ୟର ପରିଣତି ଦର୍ଶାଅ ।
ଊ-

• ପାକସ୍ଥଳୀର ଭିତର ଆଚ୍ଛାଦନରେ ଅନେକ ଗ୍ରନ୍ଥି (HCI) ନିଃସୃତ ହୋଇଥାଏ ।
• ପାଚକ ରସରେ ଥ‌ିବା ପେପ୍‌ସିନ୍ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ ପରିଣତ କରିଥାଏ ।
• ଲବଣାସ୍କ ଖାଦ୍ୟରେ ଥ‌ିବା କ୍ଷତିକାର କ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ଆଦିକୁ ମଧ୍ୟ ମାରିଦିଏ ।

15. କେଉଁ ପ୍ରକାର ଖାଦ୍ୟରେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ଶ୍ୱେତସାର ରହିଥାଏ ଉଦାହରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଆଳୁ, ଭାତ ଓ ରୁଟିରେ ଥିବା ଶ୍ଵେତସାର ମଣ୍ଡଦ ଅଟେ ।
• ଚିନି ଓ ଗୁଡ଼ରେ ଥ‌ିବା ଶ୍ଵେତସାର ସୁକ୍ରୋଜ ଅଟେ ।
• ଫଳରସ ଓ ପନିପରିବାରେ ଥ‌ିବା ଶ୍ଵେତସାର ଗ୍ଲୁକୋଜ ଅଟେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Hindi Solutions Chapter 3 देशप्रेमी संन्यासी Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Hindi Solutions Chapter 3 देशप्रेमी संन्यासी

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए :
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ କେ ଉତ୍ତର୍ ଦୋ-ତୀନ୍ ୱାଜ୍ୟୋ ମେଁ ଦୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ : )
(क) हम संन्यासी किसे कहते हैं?
(ହମ୍ ସଂନ୍ୟାସୀ କିସେ କହତେ ହୈ ?)
उत्तर:
संसार में कुछ ऐसे लोग होते है जो अपनी इच्छा से घर-बार छोड़ देते हैं, सुख के साधनों का त्याग कर देते हैं। गरीबी में जीते हैं। संसार को माया जंजाल समझते हैं। ये लोग अपनी परवाह छोड़कर देश के लोगों को जाग्रत करने मे लय जाते हैं। देश तथा सेवा कार्य में लग जाते हैं। ऐसे लोगों को संन्यासी कहते हैं।

(ख) विवेकानन्द का व्यक्तित्व कैसा था? (द्या था?)
उत्तर:
स्वामी विवेकानन्द संन्यासी थे। देखने में बहुत सुंदर, बड़े ज्ञानी और पंडित थे। वे स्वभाव से सरल, विनयी और मधुर भाषी थे तथा बहुत ही प्रतिभाशाली थे। वे देशप्रेमी थे।

(ग) विवेकानन्द ने देशवासियों को क्या कहकर ललकारा?
(ୱେକାନନ୍ଦ୍ ନେ ଦେଶସିୟାଁ କୋ କ୍ୟା କହକର୍ ଲଲ୍‌କାରା ?)
उत्तर:
विवेकानन्द ने देशवासियों को ललकारते हुए कहा, “मेरे प्यारे देशवासियो! उठो, जागो। जीवन का वरदान स्वतंन्त्रता है मेरा भाई है। भारत मेरा जीवन। उसे प्राप्त करो। गर्व से कहो कि मैं भारतीय हूँ। हर भारतीय है। मेरा प्राण है। भारत के देवता मेरा भरण पोषण करते हैं। भारत मेरे बचपन का हिडोला है, मेरे यौवन का आनंद लोक है और मेरे बुढ़ापे का बैकुंठ है।”

(घ) अमेरीका की धर्मसभा में स्वामीजी ने अपने भाषण में किस बात को प्रतिपादित किया?
(ଅମେରୀକା କୀ ଧର୍ମସଭା ମେଁ ସ୍ଵାମୀଜୀ ନେ ଅପ୍‌ ଭାଷଣ ମେଁ କିସ୍ ବାତ୍ କୋ ପ୍ରତିପାଦିତ କିୟା ?)
उत्तर:
अमेरीका की धर्मसभा में स्वामीजी ने अपने भाषण में अत्यंत मर्मस्पर्शी वाणी में भारत के धर्म, आचार-विचार, ऋषि-मुनियों के चिंतन, आध्यात्मिक दृष्टिकोण का महत्व प्रतिपादित किया। अपने सुंदर, सरल, अर्थपूर्ण अंग्रेजी भाषण द्वारा सबके दिलों को अभिभूत कर दिया।

(ङ) स्वामीजी ने इंग्लैण्ड के लोगों को कैसे प्रभावित किया?
(ସ୍ଵାମୀଜୀ ନେ ଇଂଗ୍ରେଣ୍ଡ କେ ଲୋଗୋଁ କୋ କୈସେ ପ୍ରଭାବିତ କିୟା ?)
उत्तर:
स्वामीजीने इंग्लैण्ड के लोगों को अपनी विद्वत्ता से प्रभावित किया। वे भी मान गए कि भारत में गरीबी भले ही हो, लेकिन वह ऊँचे विचारों और चिंतन के धनी हैं, अगुवा हैं।

(च) स्वामीजी ने अपनी अनुयायियों को किन-किन कामों में लगाया?
(ସ୍ଵାମୀଜୀ ନେ ଅପୂନୀ ଅନୁୟାୟିର୍ଲୋ କୋ କିନ୍-କିନ୍ କାର୍ପୋ ମେଁ ଲଗାୟା ?)
उत्तर:
स्वामीजी ने अपने असंख्य अनुयायियों को मानव सेवा, ज्ञान सेवा, ज्ञान तथा धर्म-प्रचार में लगाया। रामकृष्ण परमहंस उनके गुरु थे। उन्हीं के नाम से रामकृष्ण मिशन बनाया। आज भी देश-विदेश में उनकी अनेक संस्थाएँ जनता की सेवा में उटी हुई हैं।

(छ) 1857 के बाद हमारे देश के लोग किस स्थिति में थे?
(୧୮୫୭ କେ ବାଦ୍ ହମାରେ ଦେଶ୍ କେ ଲୋଗ୍ କିସ୍ ସ୍ଥିତି ମେଁ ଥେ ?)
उत्तर:
1857 के बाद हमारे देश के लोग एक बार कोशिश करके पराजित हो गए थे। इस ईस्वी के बाद लोग निराशा, आलस्य और कर्महीनता में डूबे हुए थे।

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में दीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖତ୍ ପ୍ରକ୍ଷ୍ନୌ କେ ଉତ୍ତର୍ ଏକ୍-ଏକ୍ ୱାକ୍ୟ ମେଁ ଦୀଜିଏ: )
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ : )
(क) भारत कब पराधीन था?
(ଭାରତ୍ କବ୍ ପରାଧୀନ୍ ଥା ?)
उत्तर:
कई सालों पहले भारत पराधीन था।

(ख) जीवन का वरदान क्या है?
( ଜୀବନ୍ କା ଓରଦାନ୍ କ୍ୟା ହୈ ?)
उत्तर:
जीवन का वरदान स्वतंत्रता है।

(ग) अंग्रेज क्या मान गये?
(ଅଂଗ୍ରେଜ୍ କ୍ୟା ମାନ୍ ଗୟେ ?)
उत्तर:
अंग्रेज मान गये कि भारत में गरीबी भले ही हो, लेकिन वे ऊँचे विचारों और चिंतन के धनी और अगुवा हैं।

(घ) देश को आजाद करने में किनका योगदान रहा?
(ଦେଶ୍ କୋ ଆଜାଦ୍ କରନେ ମେଁ କିନ୍‌ ୟୋଗଦାନ୍ ରହା ?)
उत्तर:
देश को आजाद करने में संन्यासियों का बड़ा योगदान रहा।

(ङ) कौन रामकृष्ण परमहंस के उपयुक्त शिष्य थे?
(କୌନ୍ ରାମକୃଷ୍ଣ ପରମହଂସ୍ କେ ଉପୟୁକ୍ତ ଶିଷ୍ୟ ଥେ ?)
उत्तर:
स्वामी विवेकानन्द रामकृष्ण परमहंस के उपयुक्त शिष्य थे।

3. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द / एक वाक्य में दीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖୂତ୍ ପ୍ରକ୍ଷ୍ନୌ କେ ଉତ୍ତର୍ ଏକ୍ ଶବ୍ଦ  ଏକ୍ ୱାକ୍ୟ ମେଁ ଦୀକିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦ ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ : )
(क) धर्म सभा कहाँ हो रही थी?
(ସ୍ଵାମୀଜୀ ଇଂଲିଶ୍ ମେଁ କର୍‌ତକ୍ ରହେ ?)
उत्तर:
अमेरीका में

(ख) देशप्रेमी संन्यासी कौन हैं?
(ସ୍ଵାମୀଜୀ କେ ଅନୁସାର୍ ହମାରା ଭରଣ୍ ପୋଷଣ୍ଢ କୌନ୍ କର୍‌ତା ହୈ ?)
उत्तर:
स्वामी विवेकानन्द

(ग) स्वामीजी इंलैण्ड में कबतक रहे?
(ସ୍ଵାମୀଜୀ କେ ଗୁରୁ କୌନ୍ ଥେ ?)
उत्तर:
एक साल तक

(घ) स्वामीजी के अनुसार हमारा भरण पोषण कौन करता है?
(ସ୍ଵାମୀଜୀ କେ ଅନୁସାର୍ ହମାରା ଭରଣ୍ ପୋଷଣ୍ କୌନ୍ କର୍‌ତା ହୈ ?)
उत्तर:
भारत के देवता

(ङ) स्वामीजी के गुरु कौन थे?
( ସ୍ଵାମୀଜୀ ବୁଢ଼ାପେ କା ବୈକୁଣ୍ଠ କିସେ ମା ହେଁ ?)
उत्तर:
रामकृष्ण परमहंस

(च) सालों पहले भारत में किसका शासन चलता था?
(ସାଲୌ ପହଲେ ଭାରତ ମେଁ କିସ୍‌ ଶାସନ ଚର୍ଚ୍ଚା
उत्तर:
अंग्रेजों का

(छ) स्वामीजी बुढापे का बैकुण्ठ किसे मानते हैं?
(ସ୍ଵାମୀଜୀ ବୁଢ଼ାପେ କା ବୈକୁଣ୍ଠ କିସେ ମା ହେଁ ?)
उत्तर:
भारत को

(ज) स्वामीजी के बचपन का हिण्डोला कौन था?
(ସ୍ଵାମୀଜୀ ନେ କିସେ ଜୀୱନ୍ କା ବରଦାନ୍ ସମଝା ?)
उत्तर:
भारत

(झ) प्रत्येक भारतीय स्वामीजी के लिए क्या था?
(ପ୍ରତ୍ୟେକ୍ ଭାରତୀୟ ସ୍ଵାମୀଜୀ କେ ଲିଏ କ୍ୟା ଥା ?)
उत्तर:
भाई

(ञ) स्वामीजी ने किसे जीवन का बरदान समझा?
(ସ୍ଵାମୀଜୀ ନେ କିସେ ଜୀୱନ୍ କା ବରଦାନ୍ ସମଝା ?)
उत्तर:
स्वतंत्रता

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

1. निम्नलिखित शब्दों के लिंग बताइए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ତ ଶର୍କୋ କେ ଲିଂଗ ବତାଇଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଲିଙ୍ଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର । )
वाणी, विद्वान, अंग्रेजी, दृष्टिकोण, आजादी, देश, संन्यासी, गरीबी, निराशा, आनन्द, बुढ़ापा
उत्तर:
वाणी – स्रीलिंग
अंग्रेजी – स्रीलिंग
आजादी – स्रीलिंग
संन्यासी – पुंलिंग
विद्वान – पुंलिंग
दृष्टिकोण – पुंलिंग
देश – पुंलिंग
गरीबी – स्रीलिंग
निराशा – स्रीलिंग
आनन्द – पुंलिंग
बुढ़ापा – पुंलिंग

2. निम्नलिखित शब्दों के पर्यायवाची शब्द लिखिए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦା କେ ପର୍ଯ୍ୟାୟବାଚୀ ଶବ୍ଦ ଲିଖୁଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ପର୍ଯ୍ୟାୟବାଚୀ ଶବ୍ଦ ଲେଖ : )
विद्वान, आजाद, साल, मानव, व्याकुल, इच्छा
उत्तर:
विद्वान – पण्डित
साल – वर्ष
व्याकुल – व्यग्र
आजाद – स्वतंत्र
मानव – मनुष्य
इच्छा – चाह

3. निम्नलिखित वाक्यों को शुद्ध करके लिखिए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ୱାର୍କୋ କୋ ଶୁଦ୍ଧ କରକେ ଲିଖୁଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଶୁଦ୍ଧ କରି ଲେଖ ।)
(क) सालों पहले का बात है।
उत्तर:
सलों पहले की बात है।

(ख) रामकृष्ण परमहंस विवेकानन्द का गुरु थे।
उत्तर:
रामकृष्ण परमहंस विवेकानन्द के गुरु थे।

(ग) देश में रामकृष्ण मिशन का अनेक संस्थाएँ हैं।
उत्तर:
देश में रामकृष्ण मिशन की अनेक संस्थाएँ हैं।

(घ) गर्व में कहो की में भारतीय हूँ।
उत्तर:
गर्व से कहो कि मैं भारतीय हूँ।

(ङ) भारत मेरी जीवन है।
उत्तर:
भारत मेरा जीवन है।

4. निम्नलिखित में से विशेषण पद छाँटकर लिखिए :
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ମେଁ ସେ ୱିଶେଷଣ୍ଢ ପଦ୍ ଛାକର୍ ଲିଖୁଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖତରୁ ବିଶେଷଣ ପଦକୁ ଅଲଗା କର ।)
(क) मेरे प्यारा देश वासियो!
उत्तर:
प्यारे

(ख) यहाँ अंग्रेजों का कड़ा शासन चलता था।
उत्तर:
कड़ा

(ग) भारत मेरे बचपन का हिंडोला है।
उत्तर:
मेरे

(घ) मेरे यौवन का आनंद लोक है।
उत्तर:
मेरे

(ङ) भारत मेरे बचपन का बैकुण्ठ है।
उत्तर:
मेरे

5. निम्नलिखित वाक्यों में विराम चिह्न लगाइए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ୱାର୍କୋ ମେଁ ଔରାମ୍ ଚିହ୍ନ ଲଗାଇଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ବିରାମ ଚିହ୍ନ ଲଗାଅ ।)
(क) मेरे प्यारे देशवासियो उठो जागो।
उत्तर:
मेरे प्यारे देशवासियो! उठो, जागो।

(ख) निराशा आलस्य और कर्महीनता में डुबे हुए थे।
उत्तर:
निराशा, आलस्य और कर्महीनता में डुबे हुए थे।

(ग) उनकी सुन्दर सरल अर्थपूर्ण अंग्रेजी भाषण ने सबके दिलों को अभिभूत कर दिया।
उत्तर:
उनकी सुंदर, सरल, अर्थपूर्ण अंग्रेजी भाषण ने सबके दिल को अभिभूत कर दिया।

(घ) स्वामीजी ने असंख्य अनुयायियों को मानव सेवा ज्ञान तथा धर्म प्रचार में लगाया।
उत्तर:
स्वामीजी ने अंसख्य अनुयायियों को मानव-सेवा, ज्ञान तथा धर्म प्रचार में लगाया।

अभ्यास- कार्य

(i) ऐसे कुछ अन्य महापुरुषों की जीवनी पढ़कर उनके व्यक्तित्व और कृत्तित्व के बारे में जानिए
(ଏହିପରି କିଛି ଅନ୍ୟ ମହାପୁରୁଷମାନଙ୍କର ଜୀବନୀ ପଢ଼ି ସେମାନଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ଏବଂ କୃତିତ୍ଵ ବିଷୟରେ ଜାଣ ।)

(ii) इस विषय को कम-से-कम दो बार पढ़िए।
(ଏହି ବିଷୟକୁ ଅତି କମ୍‌ରେ ଦୁଇଥର ପଢ଼ ।)

Very Short & Objective Type Questions with Answers

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
साधारणत: लोग किस कार्य में जुटे रहते हैं?
उत्तर:
साधारणतः लोग धन कमाने में जुटे रहते हैं।

प्रश्न 2.
विवेकानन्द ने अपने गुरु के नाम से क्या बनाया?
उत्तर:
विवेकानन्द ने अपने गुरु के नाम से रामकृष्ण मिशन बनाया।

प्रश्न 3.
सन्यासी संसार को क्या समझते हैं?
उत्तर:
सन्यासी संसार को माया का जंजाल समझते हैं।

प्रश्न 4.
विवेकानन्द के अनुसार हमारा भरण पोषण कौन करता है?
उत्तर:
विवेकानन्द के अनुसार हमारा भरण पोषण भारत के देबता हो करता है।

प्रश्न 5.
धर्म सभा कहाँ हो रही थी?
उत्तर:
अमेरिका में धर्म सभा हो रही थी।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द / एक पद में दीजिए।

प्रश्न 1.
‘रामकृष्ण मिशन’ को किसने स्थापित किया?
उत्तर:
विवेकानन्द

प्रश्न 2.
संन्यासी लोग किसमें जीते हैं?
उत्तर:
गरीबी में

प्रश्न 3.
जीवन का वरदान क्या है?
उत्तर:
स्वतंत्रता

प्रश्न 4.
धर्म-सभा कहाँ हो रही थी?
उत्तर:
अमेरीका में

प्रश्न 5.
संन्यासी संसार को क्या समझते हैं?
उत्तर:
माया का जंजाल

प्रश्न 6.
संन्यासी किसका त्याग कर देते हैं?
उत्तर:
सुख के साधनों का

प्रश्न 7.
भारतीयों को बुढ़ापे का वैकुंठ किसे मानना चाहिए?
उत्तर:
भारत को

प्रश्न 8.
भारत के देवता हमारा क्या करते है?
उत्तर:
भरण-पोषण

प्रश्न 9.
विवेकानन्द के गुरु कौन थे?
उत्तर:
रामकृष्ण परमहंस

प्रश्न 10.
स्वामीजी इंलैंड में कब तक रहे?
उत्तर:
एक साल

C. रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए।

प्रश्न 1.
हम गर्व से कहें ……………… भारत मेरे बचपन का है।
उत्तर:
हिंड़ोला

प्रश्न 2.
भारतीय लोग अंग्रेजों के शासन से मुक्त होने के लिए ……………………. में कोशिश करके पराजित हो गए थे।
उत्तर:
1857

प्रश्न 3.
आज भी देश-विदेश में स्वामीजी की अनेक संस्थाएँ ………………… कर रही हैं।
उत्तर:
जनता की सेवा

प्रश्न 4.
विवेकानन्द बुढ़ापे का बैकुण्ठ ………………….. को मानते हैं।
उत्तर:
भारत

प्रश्न 5.
विवेकानंद हर भारतीय को ……………………. मानते हैं।
उत्तर:
भाई

प्रश्न 6.
देश्रेमी संन्यासी ………………….. थे।
उत्तर:
स्वामी विवेकानन्द

प्रश्न 7.
स्वामीजी ने अपने गुरु के नाम से ………………… बनायी।
उत्तर:
रामकृष्ण मिशन

प्रश्न 8.
स्वामीजी ने इंग्लैण्ड के लोगों को अपनी ……………… से प्रभावित किया।
उत्तर:
विद्वता

प्रश्न 9.
विवेकानंद के अनुसार ………………….. उनका भारण-पोषण करते हैं।
उत्तर:
भारतीय देवता

प्रश्न 10.
भारतीय ऊँचे विचारों और चिंतन के धनी हैं …………………….. हैं।
उत्तर:
अगुवा

D. ठिक् या भूल लिखिए।

प्रश्न 1.
स्वामीजी इंलैण्ड में एक महीने तक रहे।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 2.
विवेकानन्द जगत को पराधीनता का बन्धन समझते हैं।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 3.
प्रत्येक भारतीय स्वामीजी के लिए भाई थे।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 4.
विवेकानंद ने अमेरीका में हिन्दी भाषा में भाषण दिया था।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 5.
जो संसार को माया का जंजाल समझते हैं, उन्हें संन्यासी कहते हैं।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 6.
हमारे देश को आजाद करने में संन्यासियों का योगदान रहा।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 7.
अंग्रेजी विद्वानों को स्वामीजी ने धन से प्रभावित किया।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 8.
भारत के मालिक अंग्रेजों को कहा गया है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 9.
परिश्रमी लोग अपनी इच्छा से घरबार छोड़ देते हैं।
उत्तर:
भूल

Multiple Choice Questions (mcqs) with Answers

सही उत्तर चुनिए : (MCQs)

1. ‘रामकृष्ण मिशन’ को किसने स्थापित किया?
(A) रामकृष्ण परमहंस ने
(B) रामकृष्ण के शिष्यों ने
(C) विवेकानन्द ने
(D) सरकार ने
उत्तर:
(C) विवेकानन्द ने

2. संन्यासी लोग किसमें जीते हैं?
(A) सुख में
(B) गरीबी में
(C) माया में
(D) विलास में
उत्तर:
(B) गरीबी में

3. हम गर्व से कहें – भारत मेरे बचपन का है।
(A) हिंड़ोला
(B) आनन्द-लोक
(C) प्राण
(D) वैकुंठ
उत्तर:
(A) हिंड़ोला

4. जीवन का वरदान क्या है?
(A) सुख
(B) स्वतंत्रता
(C) मौज-मस्ती
(D) अपनों की सेवा
उत्तर:
(B) स्वतंत्रता

5. धर्म-सभा कहाँ हो रही थी?
(A) इंग्लैंड में
(B) जापान में
(C) भारत में
(D) अमेरीका में
उत्तर:
(D) अमेरीका में

6. संन्यासी संसार को क्या समझते हैं?
(A) सुख का साधन
(B) बेहद प्यार
(C) माया का जंजाल
(D) बहुत सुंदर
उत्तर:
(C) माया का जंजाल

7. संन्यासी किसका त्याग कर देते हैं?
(A) कर्म के साधनों का
(B) सत्य के बंधन का
(C) सुख के साधनों का
(D) घरबार-सुख-संतोष का
उत्तर:
(C) सुख के साधनों का

8. जीवन का वरदान है।
(A) स्वतंत्रता
(B) निर्भयता
(C) पराधीनता
(D) स्वराज्य
उत्तर:
(A) स्वतंत्रता

9. भारतीय लोग अंग्रेजों के शासन से मुक्त होने के लिए में कोशिश करके पराजित हो गए थे।
(A) 1857
(B) 1917
(C) 1947
(D) 1942
उत्तर:
(A) 1857

10. भारतीयों को बुढ़ापे का वैकुंठ किसे मानना चाहिए?
(A) विष्णुलोक को
(B) भारत को
(C) स्वर्ग को
(D) आनंदलोक को
उत्तर:
(B) भारत को

11. जीवन का वरदान क्या है?
(A) संघर्ष
(B) स्वतंत्रता
(C) सौंदर्य
(D) प्रेम
उत्तर:
(B) स्वतंत्रता

12. जीवन का वरदान क्या है?
(A) विद्या
(B) स्वतंत्रता
(C) सम्मान
(D) धन
उत्तर:
(B) स्वतंत्रता

13. भारत के देवता हमारा करते है:
(A) कल्याण
(B) भाग्य-निर्माण
(C) भरण-पोषण
(D) धार्मिक भाव को विकसित
उत्तर:

14. आज भी देश-विदेश में स्वामी जी की अनेक संस्थाएँ कर रही हैं।
(A) जनता को संगठित
(B) निरक्षरता दूर
(C) जनता की सेवा
(D) फल-फूल
उत्तर:
(C) जनता की सेवा

पाठ का सारांश

मानब सर्वश्रेष्ठ प्राणी है। दुनिया में ज्यादातर लोग धन कमाने और सुख के पीछे भागते है। पर कुछ लोग मायामोह संसार को झूठा और झंझट समझकर घर-परिवार को त्याग देते है। जिन्दगी भर गरीबी में जीते हैं। स्वामी विवेकानन्द मातृभूमि को अपार प्रेम करने वाले संन्यासी थे। वे देखने में सुन्दर, ज्ञानी, प्रतिभाशाली, सरल और मिष्टभाषी थे। 1857 में भारतवासियों ने आजादी की पहली लड़ाई लड़ी पर सफल नहीं हुए। परिणाम स्वरूप भारतवासी निराश और कर्म हीन हो गए। स्वामी विवेकानन्द ने अपनी ओजस्वी वाणी से देशवासियों को जगाया और उनके मन में देश के प्रति स्वाभिमान का भाव भर दिया।

एक बार अमेरीका के चिकागो शहर में बृहत विश्व धर्म सभा हुई। स्वामीजी सभा में हृदयस्पर्शी भाषा में भारत के धर्म, रीति-रिवाज, चिन्तन, दर्शन आदि के महत्व को समझाया। उनके भाषण ने सबका दिल जीता लिया। स्वामीजी इंग्लैड में रहते समय वहाँ के विद्धानों को अपने विचारों से प्रभावित कर दिया। उन्होंने मान लिया कि भारत गरीब होने पर भी ऊँचे विचारों के धनी है। अपने गुरु रामकृष्ण परमहंस के नाम पर रामकृष्ण मिशन की स्थापना की। उनके शिष्य मानव सेबा और धर्म प्रचार और प्रसार में लगे हैं। भारत के नाम को संसार में प्रसिद्ध कराने वाला ऐसा दूसरा संन्यासी नहीं। भारत को जगाकर उसे आजाद करने में ऐसे गृहत्यागीयों का बहुत योगदान रहा।

ସାରାଂଶ:
ଅର୍ଥସର୍ବସ୍ବ ଦୁନିଆରେ ଅଧିକାଂଶ ଲୋକେ ଧନ ଓ ସୁଖ ପଛରେ ପାଗଳ। କିନ୍ତୁ ସଂସାରରେ ଏଭଳି ଅନେକ ଲୋକ ଅଛନ୍ତି ଯେଉଁମାନେ ସର୍ବସ୍ଵ ତ୍ୟାଗ କରି ଦେଇଛନ୍ତି ଓ ଦରିଦ୍ର ହୋଇ ଜୀବନ ନିର୍ବାହ କରିଛନ୍ତି। ଠିକ୍ ସେହିପରି ସ୍ଵାମୀ ବିବେକାନନ୍ଦ ମାତୃଭୂମିକୁ ଅପାର ପ୍ରେମ କରୁଥିବା ଜଣେ ଗୃହତ୍ୟାଗୀ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଥିଲେ। ସେ ଦେଖିବାକୁ ଅତୀବ ସୁନ୍ଦର, ଜ୍ଞାନୀ, ପ୍ରତିଭାଶାଳୀ, ସରଳ, ବିନୟୀ ଓ ମଧୁରଭାଷୀ ଥିଲେ। ୧୮୫୭ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ହୋଇଥିଲା; କିନ୍ତୁ ତାହା ସଫଳ ନ ହେବାରୁ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ମନରେ ନିରାଶ ଓ ଅକର୍ମଣ୍ୟର ଭାବ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇଥିଲା। ଠିକ୍ ଏହି ସମୟରେ ସ୍ଵାମୀ ବିବେକାନନ୍ଦ ନିଜର ଓଜସ୍ଵୀ ବାଣୀଦ୍ଵାରା ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ଜାଗ୍ରତ କଲେ ଓ ସେମାନଙ୍କ ହୃଦୟରେ ଦେଶ ପାଇଁ ଅଭିମାନ ଭରିଦେଲେ।

ଥରେ ଆମେରିକାର ଚିକାଗୋ ସହରରେ ବିଶ୍ଵଧର୍ମସଭାର ଆୟୋଜନ ହୋଇଥିଲା। ଆମ ଦେଶରୁ ସ୍ୱାମୀ ବିବେକାନନ୍ଦ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ମଧୁର ଭାଷଣ ଦେଲେ। ସେ ଭାରତର ଧର୍ମ, ଚଳଣି ଓ ଦର୍ଶନର ଗୁରୁତ୍ଵକୁ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଥିଲେ। ସେ ସେଠାକାର ଲୋକମାନେ ସ୍ଵୀକାର କରିନେଲେ ଯେ ଭାରତ ଉଚ୍ଚ ଚିନ୍ତନରେ ଅଗ୍ରଣୀ। କେହି ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ନାହଁନ୍ତ। ଭାରତକୁ ଜାଗ୍ରତ କରି ସ୍ଵାଧୀନ କରାଇବାରେ ଏଭଳି ସନ୍ନ୍ୟାସୀମାନଙ୍କ ବହୁତ ଯୋଗଦାନ ରହିଛ। ସ୍ଵାମୀଜୀଙ୍କ ପୂଜ୍ୟ ଗୁରୁ ରାମକୃଷ୍ଣ ପରମହଂସଙ୍କ ନାମରେ ସେ ରାମକୃଷ୍ଣ ମିଶନ ସ୍ଥାପନ କଲେ। ତାଙ୍କର ଶିଷ୍ୟମାନେ ଧର୍ମ ପ୍ରଚାର ଓ ମାନବ ସେବାରେ ଲାଗିଛନ୍ତି। ଭାରତର ନାମକୁ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବରେ ବିଖ୍ୟାତ କରିଥିବା ସ୍ଵାମୀଜୀଙ୍କ ପରି ଅନ୍ୟ କେହି ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ନାହଁନ୍ତି। ଭାରତକୁ ଜାଗ୍ରତ କରି ସ୍ବାଧୀନ କରାଇବାରେ ଏଭଳି ସନ୍ନ୍ୟାସୀମାନଙ୍କ ବହୁତ ଯୋଗଦାନ ରହିଛି।

विषयवस्तु:
(i) हम देखते ………………….. प्रतिभाशाली।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଆମେ ଦେଖୁ କେତେକ ଲୋକ ଧନ ଉପର୍ଜନରେ ଲାଗି ରହିଛନ୍ତି। କେତେ ଲୋକ ସୁଖ ଭୋଗିବାରେ ବ୍ୟାକୁଳ ରହିଛନ୍ତି। କିଛି ଏପରି ଅଛନ୍ତି ଯାହାଙ୍କୁ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ କୁହାଯାଏ। ସେ ଲୋକ ନିଜ ଇଚ୍ଛାରେ ଘରଦ୍ଵାର ତ୍ୟାଗ କରିଛନ୍ତି। ସୁଖର ସାଧନକୁ ପରିତ୍ୟାଗ କରି ଦେଇଛନ୍ତି। ଦୀନ-ଦରିଦ୍ର ପରି ବଞ୍ଚୁଛନ୍ତି। ସଂସାରକୁ ମାୟାର ଝଞ୍ଜଟ ବୁଝିଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଯେ ଏପରି କେତେକ ଲୋକ ନିଜ ମାତୃଭୂମିକୁ ଅପାର ପ୍ରେମ କରୁଥିଲେ। ସ୍ଵାମୀ ବିବେକାନନ୍ଦ ଏପରି ସନ୍ୟାସୀ ଥିଲେ। ସେ ଦେଖିବାକୁ ଅତି ସୁନ୍ଦର, ବଡ଼ ଜ୍ଞାନୀ ଓ ପଣ୍ଡିତ, ସରଳ, ବିନୟୀ ଓ ମଧୁରଭାଷୀ କିନ୍ତୁ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ପ୍ରତିଭାଶାଳୀ।

(ii) सालों पहले …………………. बैकुंठ है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ବର୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବର କଥା। ଭାରତ ପରାଧୀନ ଥିଲା। ଏଠାରେ ଇଂରେଜଙ୍କର ଶାସନ ଚାଲୁଥିଲା। ୧୮୫୭ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ଲୋକେ ଯୁଦ୍ଧ କରି ପରାଜିତ ହୋଇଥିଲେ। ନିରାଶା, ଆଳସ୍ୟ ଓ ଅକର୍ମଣ୍ୟ ହୋଇ ପଡ଼ିଥିଲେ। ଏହି ସମୟରେ ସ୍ଵାମୀଜୀ ନିଜର ଦେଶବାସୀମାନଙ୍କୁ କହିଲେ ମୋର ପ୍ରିୟ ଦେଶବାସୀ! ଜାଗ୍ରତ ହୁଅ। ସ୍ଵାଧୀନତା ଜୀବନର ବରଦାନ। ତାକୁ ପ୍ରାପ୍ତ କର ଗର୍ବରେ କୁହ ମୁଁ ଭାରତୀୟ ଅଟେ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟ ମୋର ଭାଇ ଅଟନ୍ତି। ଭାରତ ମୋର ଜୀବନ ଓ ପ୍ରାଣକେନ୍ଦ୍ର ଅଟେ। ଭାରତର ଦେବତା ମୋର ଭରଣ ପୋଷଣ କରୁଛନ୍ତି। ଭାରତ ମୋ ବାଲ୍ୟକାଳର ଝୁଲଣା, ମୋ ଯୌବନର ଆନନ୍ଦାଲୋକ ଓ ମୋ ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟର ବୈକୁଣ୍ଠ।

(iii) एक बार ………………….. कर दिया।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ସ୍ଵାମୀଜୀ ଥରେ ଆମେରିକା ଯାଇଥିଲେ। ସେଠାରେ ବଡ଼ ଧର୍ମସଭାର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା। ସେ ବଡ଼ ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ଭାଷାରେ ଭାରତର ଧର୍ମ, ପ୍ରଥା, ମୁନିଋଷିଙ୍କ ଚିନ୍ତନ, ଦର୍ଶନ ଆଦିର ମହତ୍ତ୍ଵକୁ ବୁଝାଇଥିଲେ। ସ୍ଵାମୀଜୀଙ୍କ ସୁନ୍ଦର, ସରଳ ଓ ଅର୍ଥପୂର୍ଣ ଇଂରାଜୀ ଭାଷଣ ସମସ୍ତଙ୍କ ମନକୁ ମୋହିତ କରିଦେଇଥିଲା।

(iv) स्वामीजी एक …………………. अगुवा है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ସ୍ବାମୀଜୀ ବର୍ଷେ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ରହିଲେ। ସେଠାରେ ଭାରତର ମାଲିକ (ଶାସକ) ଇଂଲଣ୍ଡର ବିଦ୍ଵାନମାନଙ୍କୁ ନିଜର ପାଣ୍ଡିତ୍ୟଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ କଲେ। ସେମାନେ ସ୍ଵୀକାର କଲେ ଯେ ଭାରତ ଗରିବ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ଚିନ୍ତନରେ ଅଗ୍ରଣୀ।

(v) स्वामीजी ने ………………… योगदान रहा।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ସ୍ୱାମୀଜୀଙ୍କର ଅସଂଖ୍ୟ ଅନୁଗାମୀ (ଶିଷ୍ୟ) ମାନବ ସେବା ଓ ଧର୍ମ ପ୍ରଚାରରେ ଲାଗିପଡ଼ିଲେ। ତାଙ୍କର ଗୁରୁ ରାମକୃଷ୍ଣ ପରମହଂସ ଥିଲେ। ତାଙ୍କ ନାମରେ ସେ ରାମକୃଷ୍ଣ ମିଶନ ସ୍ଥାପନ କଲେ। ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହାର ସ୍ଵାମୀଜୀଙ୍କ ଭଳି ଅନ୍ୟ କେହି ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି ନାହିଁ । ଭାରତକୁ ଜାଗ୍ରତ କରି ସ୍ଵାଧୀନ କରାଇବାରେ ଏପରି ସନ୍ନ୍ୟାସୀମାନଙ୍କ ବହୁତ ଯୋଗଦାନ ରହିଛି।

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

मिष्टभाषी – मधुर भाषी (ମୃଦୁଭାଷୀ/ମିଷ୍ଟବକ୍ତା)।

हिंड़ोला – झूला (ଝୁଲଣ)।

जंजाल – झंझट (ଝଞ୍ଜଟ)।

बैकुण्ठ – स्वर्ग (ସ୍ଵର୍ଗ)।

भरणपोषण – अन्नवस्त्र देना ( ଅନ୍ନବସ୍ତ୍ର ଦେବା/ଭରଣପୋଷଣ)।

अभिभूत – मोहित, द्रवित (ମୋହିତ, ଦ୍ରବିତ)।

संन्यासी – गृह त्यागी साधु (ଗୃହତ୍ୟାଗୀ ସାଧୁ)।

रोशन करनां – प्रसिद्ध करना (ବିଖ୍ୟାତ କରିବା)।

विचार-बोध (ବିଚାରବେ।ଧ)

स्वामी विवेकानन्द भारत माता के विरल सुपुत्र थे। उन्होंने अपनी प्रचंड प्रतिभा, गंभीर ज्ञान और असाधारण वांकुशक्ति द्वारा विदेशों में भारतीय दर्शन, वेद-वेदांत का महत्त्व प्रमाणित किया। स्वामीजी ने अमेरीका और इंग्लैंड के विद्वानों को समझा दिया कि हिंदू धर्म सहनशील और मानवीय है। उसमें संकीर्णता या कट्टरता नहीं है। उन्होंने देश के लोगों को भी जगाया, सेवा का कार्य किया और कराया भी। देश का नाम उजागर किया। वे संन्यासी थे। सदा के लिए नमस्य भी।

स्वामीजी ने भारतीयों को सुखभोग त्यागकर सादा -सीधा जीवन बीताने को कहा। सदा कर्म-तत्पर रहने, निराशा और आलस्य को छोड़ने को उत्साहित किया। सदैव जाग्रत रहने के लिए अपने भाषण में आह्वान किया था। भारत हमारा सिरमौर है। इसे भारतीय को भूलना नहीं चाहिए। स्वामीजी ने अमेरीका और इंलैंण्ड जैसे समृद्धिशाली देशों में जाकर भारतीय ज्ञान का, दार्शनिक विचारों का अपने वक्तव्य के जरिये प्रचार-प्रसार किया।

रामकृष्ण परमहंस के वे उपयुक्त शिष्य थे। आज देश भर में तथा विदेशों में इनकी अनेक संस्थाएँ भारतीय संस्कृति और दर्शन के प्रचार-प्रसार में लगी हैं। देश-विदेश में भारत के नाम को रोशन करने वाला संन्यासी और कोई नहीं स्वामी विवेकानंद ही हैं जिनका स्मरण आज देश-विदेशों में लोग कर रहे है।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Hindi Solutions Chapter 1 मधुर भाषण Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Hindi Solutions Chapter 1 मधुर भाषण

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର୍ ଦୋ-ତୀନ୍ ବାର୍କୋ ମେଁ ଦୀଜିଏ : )
(ତଳଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ : )

(क) भाषा के द्वारा मनुष्य ने किस प्रकार की उन्नति की है?
(ଭାଷା କେ ଦ୍ଵାରା ମନୁଷ୍ୟ ନେ କିସ୍ ପ୍ରକାର୍ କୀ ଉନ୍ନତି କୀ ହୈ ?)
उत्तर:
भाषा के कारण ही मनुष्य उतनी उन्नति कर सका है, जानवरों के पास कोई भाषा न होने के कारण वह जहाँ का तहाँ बना हुआ है। किन्तु मनुष्य दिन प्रतिदिन उन्नति करता चला आया है। अन्य जानवरों की अपक्षा मनुष्य भौतिक लमें न्यून होता हुआ भी अपनी बुद्धि और भाषा के सहारे अधिक सबल हो गया है। भाषा के द्वारा मनुष्य पेच महाभूतो को अपने वश में कर लिया है। भाषा द्वारा हमारे ज्ञान और अनुभव की रक्षा होती है।

(ख) मधुर भाषण किसे कहते हैं?
(ମଧୁର୍ ଭାଷଣ୍ କିସେ କହତେ ହୈ ?)
उत्तर:
जो वस्तु या बातचीत मनोनुकूल होती है, जिससे चित्त दूषित होता है, वही मधुर कहलाती माधुर्य भाषा का भी गुण है। चित्त को पिधलाने वाला जो आनंद होता है उसे माधुर्य कहते हैं। मधुर भाषण हृदयद्वार के खोलने की कुंजी है। वचनों की मधुरता और आकर्षण पूरन के तत्वाकर्षण और चुंबक के आकर्षण से भी बढ़कर है।

(ग) बाणभट्ट ने अपने छोटे लड़के को पुस्तक पूरी करने के लिए क्यों कहा?
(ବାଣଭଟ୍ଟ ନେ ଅପ୍‌ନେ ଛୋଟେ ଲଡ଼କେ କୋ ପୁସ୍ତକ୍ ପୂରୀ କର୍‌ନେ କେ ଲିଏ ଜ୍ୟୋ କହା ?)
उत्तर:
बाणभट्ट ने अपने छोटे लड़के को पुस्तक पुरी करने के लिए इसलिए कहा क्योंकि पुस्तक को साहित्यिक भाषा में लिखने की योग्यता केवल उसमें ही थी। यह बात तब साबित होती है जब बाणभट्ट ने अपने दोनों पुत्रों को बुलाकर एक सुखे हुए वृक्ष को किस प्रकार अपनी भाषा में व्यक्त करोगे इसके बारे में पूछा। जिसे अति सुंदर और प्रभावशाली भाषा में छोटे लड़के ने समझा दिया। इसलिए भाव को प्रभावशाली भाषा में व्यक्त कर देना ही साहित्य है।

(घ) किन-किन गुणों के कारण मनुष्य आदरभाजन बनता है?
उत्तर:
(କିନ୍-କିନ୍ ଗୁରୌ କେ କାରଣ ମନୁଷ୍ୟ ଆଦରଭାଜନ ବନତା ହୈ ?)
वार्तालाप की शिष्टता मनुष्य को आदर का भाजन बनाती है और समाज से उसकी सफलता के लिए रास्ता साफ कर देती है। मनुष्य की पोशाक और चालढाल सीधे समाज पर प्रभाव डालती है। सामाजिक व्यवहार के लिए विचारों का आदान-प्रदान आवश्यक है और भाषा की सार्थकता इसी में है कि वह दूसरों पर यथेष्ट प्रभाव डाल सके।

(ङ) मधुर वचन और कटु वचन बोलनेवालों को क्या मिलता है?
(ମଧୁର୍ ଚନ୍ ଔର୍ କଟୁ ଵଚନ୍ ବୋଲନେୱାର୍ଲୋ କୋ କ୍ୟା ମିଲ୍‌ ହୈ ?)
उत्तर:
मधुर वचन ही विश्वास अत्पन्न कर भय और आतंक का परिभार्जन कर देते हैं। कटु भाषीलोगों से लोग हृदय खोलकर बात करने में अन्त हैं। जबकि कटुवचन आदमी को स्पष्ट कर सकते हैं तो मधुर वचन दूसरे को प्रसन्न भी कर सकते हैं। शब्दों को जादू बड़ा जबर्दस्त होता है। वही एक कटुवचन सोर किए – धरे पर पानी फेर सकता है। मधुर भाषण द्वारा मनुष्य की शिक्षा – दीक्षा और कुल की परंपरा और मर्यदा का परिचय मिलता है।

(च) किसी काम को करने के लिए सज्जन का पहला कर्त्तव्य क्या है?
(କିସୀ କାମ୍ କୋ କର୍‌ନେ କେ ଲିଏ ସଜନ କା ପହଲା କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କ୍ୟା ହୈ ?)
उत्तर:
किसी काम को करने के लिए सज्जन का पहला कर्त्तव्य है यह कि अपने से कम स्थिति के लोगों के स्वाभिमान की रक्षा करना। जो काम करना है उसको प्रसन्नता से करना चाहिए और उसके संबंध में कोई ऐसे शब्द भी न कहने चाहिए जिनसे प्रकट हो कि यह काम नाखुशी से किया जा रहा है या उस काम के करने से दूसरे के साथ एहसान किया जा रहा है।

(छ) वातीलाप में व्यापारिक बातचीत और निजी बातचीत में क्या अंतर है?
(ବାର୍ତ୍ତାଳାପ୍ ମେଁ ବ୍ୟାପରୀକ୍ ବାତ୍‌ତ୍‌ ଔର୍ ନିଜୀ ବାତ୍‌ତ୍ ମେଁ କ୍ୟା ଅନ୍ତର୍ ହୈ ?)
उत्तर:
व्यापारिक बातचीत जाब्ते की बातचीत होनी चाहिए जबकि निजी बातचीत में खुलापन होना चाहिए। व्यापारिक बातचीत अशिष्ट नहीं होती चाहिए। वह नपी तुली हो सकती है। निजी संबंध की बातचीत में अत्मीयता का अभाव न रहना चाहिए और थोड़ा सा कष्ट उठाकर बात को पूरी तौर से समझा देना अपना कर्त्तव्य होता है।

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक या दो वाक्यों में दीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର୍ ଏକ ଯା ଦୋ ୱାର୍କୋ ମେଁ ଦୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ : )

(क) मनुष्य की सामाजिकता किसके द्वारा कायम रहती है?
(ମନୁଷ୍ୟ କୀ ସାମାଜିକତା କିସ୍‌ ଦ୍ଵାରା କାୟମ୍ ରହତୀ ହୈ ?)
उत्तर:
मनुष्य की सामाजिकता भाषा के द्वारा कायम रहती है।

(ख) कैसा शब्द दो रूठों को मिला देता है और कैसा शब्द दो मित्रों के मन में वैमनस्य उत्पन्न कर देता है?
(କୈସା ଶବ୍ଦ ଦୋ ରୁର୍ଡୋ କୋ ମିଲା ଦେତା ହୈ ଔର୍ କୈସା ଶବ୍ଦ ଦୋ ମିସ୍ଟ୍ରୋ କେ ମନ୍ ମେଁ ବୈମନଷ୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ କର୍ ଦେତା ହୈ ?)
उत्तर:
मधुर शब्द दो रूठों को मिला देता है और कटु शब्द दो मित्रों के मन में वैमनस्य उत्पन्न कर देता है।

(ग) बाणभट्ट की कौन-सी किताब अधूरी रह गयी थी?
(ବାଣଭଟ୍ଟ କୀ କୌନ୍-ସୀ କିତାବ୍ ଅଧୂରୀ ରହ୍ ଗୟୀ ଥୀ?)
उत्तर:
बाणभट्ट की ‘कादंबरी’ अधूरी रह गयी थी।

(घ) बार्तालाप की शिष्टता से हमें क्या लाभ मिलता है?
उत्तर:
(ବାର୍ତ୍ତାଳାପ୍ କୀ ଶିଷ୍ଟତା ସେ ହର୍ମେ କ୍ୟା ଲାଭ ମିତା ହୈ ? )
वार्तालाप की शिष्टता से हम आदर भाजन बनते हैं। समाज में हमारी सफलता के लिए रास्ता साफ हो जाता है।

(ङ) कथनी और करनी में साम्य क्यों आवश्यक है?
(କଥନୀ ଔର୍ କରନୀ ମେଁ ସାମ୍ୟ ବ୍ୟୋ ଆବଶ୍ୟକ୍ ହୈ ?)
उत्तर:
मधुर भाषी के लिए कथनी और करनी में साम्य आवश्यक है क्योंकि कर्म के लिए वचन पहली सीढ़ी है।

(च) मनुष्य कब वंद्य बनता है?
उत्तर:
वचन के अनुकूल कर्म करने पर मनुष्य वंद्य बनता है। मन, वाणी और कर्म का सामंजस्य ही मनुष्य को श्रेष्ठता के पद पहुँचाता है।

3. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द या एक वाक्य में दीजिए :
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର୍ ଏକ୍ ଶବ୍ଦ ୟା ଏକ୍ ୱାକ୍ୟ ମେଁ ଦୀଜିଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦ ବା ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ : )
(क) भाषा द्वारा किसकी रक्षा होती है?
(ଭାଷା ଦ୍ବାରା କିସ୍‌ ରକ୍ଷା ହୋତୀ ହୈ ?)
उत्तर:
भाषा द्वारा हमारे ज्ञान और अनुभव की रक्षा होती है।

(ख) ‘मधुर भाषण’ निबंध के लेखक कौन हैं ?
(‘ମଧୁର୍ ଭାଷଣ୍’ ନିବନ୍ଦ୍ କେ ଲେଖକ୍ କୌନ୍ ହେଁ ?)
उत्तर:
‘मधुर भाषण’ निबन्ध के लेखक गुलाब राय हैं।

(ग) कौन मनुष्य को आदर भाजन बनाती है?
(କୌନ୍ ମନୁଷ୍ୟ କୋ ଆଦର୍ ଭାଜନ୍ ବନାତୀ ହୈ ?)
उत्तर:
वातीलाप की शिष्टता

(घ) मधुर भाषी के लिए किसमें साम्य रखने की आवश्यकता है?
(ମଧୁର ଭାଷୀ କେ ଲିଏ କିସ୍‌ ସାମ୍ୟ ରଖ୍ କୀ ଆଶ୍ୟକତା ହୈ ?)
उत्तर:
मधुर भाषी के लिए कथनी और करनी में साम्य रखने की आवश्यकता है।

(ङ) किन-किन का सामंजस्य मनुष्यता को श्रेष्ठता के पद पर पहुँचाता है?
(କିନ୍-କିନ୍ କା ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟତା କୋ ଶ୍ରେଷ୍ଠତା କେ ପଦ୍ ପର୍ ପହୁଁଚାତା ହୈ ?)
उत्तर:
मन, वाणी और कर्म

(च) किन-किन का योग नहीं हो सकता?
(କିନ୍-କିନ୍ କା ୟୋଗ ନହୀ ହୋ ସକ୍ତା ?)
उत्तर:
हृदय की मलिनता और मधुर वचनों का योग नहीं हो सकता।

(छ) किसकी दो लातें भी सहन की जाती हैं?
(କିସ୍‌ ଦୋ ଲାହେଁ ଭୀ ସହନ୍ କୀ ଜାତୀ ହୈ ?)
उ – दूधारू गाय

(ज) शिष्टता क्या है?
(ଶିଷ୍ଟତା କ୍ୟା ହୈ ?)
उत्तर:
वाणी में मधुरता के साथ विनयपूर्ण व्यवहार ही शिष्टता है।

(झ) किसकी रक्षा सज्जन का पहला कर्त्तव्य है?
(କିସକୀ ରକ୍ଷା ସଜ୍ଜନତା କା ପହଲା କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ହୈ ?)
उत्तर:
लोगों के स्वाभिमान की रक्षा सज्जन का पहला कर्त्तव्य है।

(ञ) निजी संबंध की बातचीत में किसका अभाव न रहना चाहिए?
(ନିଜୀ ସମ୍ବନ୍ଧ କୀ ବାତ୍ରୀତ୍‌ ମେଁ କିସ୍‌ ଅଭା ନ ରହନା ଚାହିଏ ?)
उत्तर:
आत्मीयता

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

1. निम्नलिखित में से विशेषण शब्दों को चुनकर लिखिए:
(ନିମ୍ନଲିଖତ୍ ମେଁ ସେ ବିଶେଷଣ ଶବ୍ଦ କୋ ଚୁନ୍‌କର୍ ଲିଗ୍‌ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ ବିଶେଷଣ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ବାଛି କରି ଲେଖ : )
विश्वास, भौतिक, पटु, माधुर्य, वचन, शिष्टता, प्रसन्नता, व्यापारिक, सौद्धान्तिक, मर्यादा, अभिमान।
उत्तर:
भौतिक, व्यापारिक, सौद्धान्तिक, पटु।

2. निम्नलिखित शब्दों के लिंग बताइए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦା କେ ଲିଙ୍ଗ୍ ବତାଇଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଲିଙ୍ଗ ନିରୂପଣ କର ।)
गंध, भाव, कर्त्तव्य, परंपरा, भाषा, भाषण, वचन, वाणी, साहित्य, उन्नति।

गंध – स्रीलिंग
कर्तव्य – पुंलिंग
भाषा – स्रीलिंग
वचन – पुंलिंग
साहित्य – पुंलिंग
भाव – पुलिंग
परपरा – स्रीलिंग
भाषण – पुलिंग
वाणी – स्रीलिंग
उन्नति – स्रीलिंग

3. निम्नलिखित के पर्यायवाची शब्द लिखिए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ କେ ପର୍ଯ୍ୟାୟୱାଚୀ ଶବ୍ଦ ଲିଗ୍‌ : )
(ନିମ୍ନଲିଖତ ଶବ୍ଦସବୁର ପର୍ଯ୍ୟାୟବାଚୀ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।)
मनुष्य, चित्र, पुस्तक, मधुर, कटु, आनंद
उत्तर:
मनुष्य मानव
पुस्तक – किताब/ग्रंथ
कटु – कड़वा/कर्कश
चित्र – तस्वीर/फोटो
मधुर – मीठा
आनंद – खुशी/प्रसन्न

4. निम्नलिखित शब्दों के विलोम रूप लिखिए:
(ନିମ୍ନଲିଖତ୍ ଶବ୍ଦା କେ ବିଲୋମ୍ ରୂପ୍ ଲିଗ୍‌ : )
(ନିମ୍ନଲିଖତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ବିପରୀତ ଶବ୍ଦ ଲେଖ : )
ज्ञान, उन्नति, सच्चा, मधुर, आनंद, मित्र, बड़ा
उत्तर:
ज्ञान – अज्ञान
सच्चा – झूठा
आनंद – निरांनद
बड़ा – छोटा

5. निम्नलिखित शब्दों के प्रयोग से एक-एक वाक्य बनाइए:
(ନିମ୍ନଲିଖତ୍ ଶବ୍ଦା କେ ପ୍ରୟୋଗ ସେ ଏକ୍-ଏକ୍ ୱାକ୍ୟ ବନାଇଏ : )
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟ ଗଢ଼ : )
वचन, भाषण, चाल-ढाल, आदान-प्रदान, सामंजस्य, इनकार, आत्मीयता मधुर वचन दूसरों को प्रसन्न कर सकता है।
उत्तर:
वचन – मधुर वचन दूसरों को प्रसन्न कर सकता है।
भाषण – हिमांशु अच्छा भाषण दे रहा है।
चाल-ढाल- तुम्हारी चाल-ढाल ठीक नहीं लगती।
आदान-प्रदान-सामाजिक व्यवहार के लिए विचारों का आदान-प्रदान आवश्यक है।
सामंजस्य- हृदय की मालिनता और मधुर वचन में कोई सामंजस्य नहीं होता।
इनकार – अर्चना ने सोनाली को किताब देने से इनकार कर दिया।
आत्मीयता – राकेश की बातों में आत्मीयता की झलक देखने को मिलती है।

6. निम्नलिखित वाक्यों को शुद्ध करके लिखिए
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ୱାର୍କୋ କୋ ଶୁଦ୍ଧ କର୍‌କେ ଲିଗ୍‌ : )
(ନିମ୍ନଲିଖିତ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଶୁଦ୍ଧ କରି ଲେଖ ।)

(क) भाषा मनुष्य के विशेष अधिकार है।
उत्तर:
भाषा पर मनुष्य का विशेष अधिकार है।

(ख) हृदय का मलीनता और मधुर वचनो में योग नहीं हो सकता।
उत्तर:
हृदय की मलिनता और मधुर वचनों में योग नहीं हो सकता।

(ग) कटुभाषी लोगों में लोग हृदय खोलकर बात करने में डरते हैं।
उत्तर:
कटुभाषी लोगों से लोग हृदय खोलकर बात करने में डरती हैं।

(घ) भाव को प्रभावशाली भाषा के व्यक्त कर देना ही साहित्य है।
उत्तर:
भाव को प्रभावशाली भाषा में व्यक्त कर देना ही साहित्य है।

(ङ) मधुर वचन दूसरे में प्रसन्न भी कर सकते हैं।
उत्तर:
मधुर वचन दूसरों को प्रसन्न भी कर सकते हैं।

7. ‘ता’ प्रत्यय लगाकर शब्द बनाइए:
(‘ତା’ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଲଗାକର୍ ଶବ୍ଦ ବନାଇଏ : )
(‘ତା’ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଲଗାଇ ଶବ୍ଦ ଗଢ଼ : )
सामाजिक, मनुष्य, प्रसन्न, अशिष्ट, मलीन
उत्तर:
सामाजिक + ता = सामाजिकता
प्रसन्न + ता = प्रसन्नता
मलीन + ता = मलीनता
मनुष्य + ता = मनुष्यता
अशिष्ट + ता = अशिष्टता

8. ‘इक’ प्रत्यय लगाकर शब्द बनाइए :
(‘ଇକ’ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଲଗାକର୍ ଶବ୍ଦ ବନାଇଏ : )
(‘ଇକ୍’ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଲଗାଇ ଶବ୍ଦ ଗଢ଼ : )
विचार, नीति, इतिहास, भूत, समाज, साहित्य, सिद्धांत, व्यापार
उत्तर:
विचार + इक = वैचारिक
इतिहास + इक = ऐतिहासिक
समाज + इक = सामाजिक
सिद्धांत + इक = सौद्धातिक
नीति + इक = नैतिक
भूत + इक = भौतिक
साहित्य + इक = साहित्यिक
व्यापार + इक = व्यापारिक

निम्नलिखित वाक्यों को याद रखिए :
(ନିମ୍ନଲିଖତ୍ ୱାର୍କୋ କୋ ୟାଦ୍ ରଖୁ ;
(ନିମ୍ନଲିଖୂତ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ମନେରଖ : )
(क) वाणी और कर्म में सामंजस्य ही मनुष्य को श्रेष्ठता के पद पर पहुँचाता है।
(ख) मधुरभाषी के लिए कथनी और करनी का साम्य आवश्यक है।
(ग) चित्त को पिघलानेवाला जो आनंद होता है, उसे ‘माधुर्य’ कहते हैं।
(घ) वार्तालाप की शिष्ठता मनुष्य को आदर भाजन बनाती है।

योग्यता विस्तार: (ଯୋଗ୍ୟତା ବିସ୍ତାର : )
(क) कक्षा में ‘मधुर’ भाषण का एक कार्यक्रम आयोजित कीजिए।
(ଶ୍ରେଣୀରେ ‘ମଧୁର’ ଭାଷଣର ଏକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆୟୋଜିତ କର ।)

(ख) अपनी योग्यता बढ़ाने के लिए ऊपर छाँटकर दिए गए मधुर वाक्यों को याद रखिए और अपने भाषण को सरस बनाने के लिए इसका उपयोग कीजिए।
(ନିଜର ଯୋଗ୍ୟତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଉପର ଲିଖ୍ ମଧୁର ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ମନେରଖ ଏବଂ ନିଜର ଭାଷଣକୁ ସରସ କରିବାପାଇଁ ଏହାର ଉପଯୋଗ କର ।)

Very Short & Objective Type Questions with Answers

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
मधुर भाषण किसे कहते है?
उत्तर:
जिस वात को सुनने से हृदय को द्रवित करने वाला आनन्द प्राप्त होता है उसे मधुर भाषण कहते है।

प्रश्न 2.
मधुर भाषण से मनुष्य का कैसा परिचय मिलता है?
उत्तर:
मधुर भाषण से मनुष्य की शिक्षा-दीक्षा, कुल परंपरा और मर्यादा का परिचय मिलता है।

प्रश्न 3.
इनकार में किसकी गंध नहीं आनी चाहिए?
उत्तर:
इनकार में अधिकार और अभिमान की गन्ध नहीं आनी चाहिए।

प्रश्न 4.
वातीलाप की शिष्टता से हमें क्या लाभ मिलता है?
उत्तर:
वार्तालाप की शिष्टता से हम आदर भाजन बनते और समाज में हमारे सफलता के लिए रास्ता साफ हो जाता है।

प्रश्न 5.
कथनी और करनी में साम्य क्यों आवश्यक है?
उत्तर:
मधुर भाषी के लिए कथनी और करनी में साम्य आवश्यक है क्योंकि कर्म की लिए वचन पहली सीढ़ी है।

प्रश्न 6.
मनुष्य कब बंद्य बनता है?
उत्तर:
वचन के अनुकूल कर्म करने पर मनुष्य बंद्य बनता है। मन, बाणी और कर्म का सामंजस्य ही मनुष्य को श्रेष्ठता के पर पहुँचाता है।

प्रश्न 7.
भाषा द्वारा किसकी रक्षा होती है?
उत्तर:
भाषा द्वारा हमारे ज्ञान और अनुभव की रक्षा होती है।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द / एक पद में दीजिए।

प्रश्न 1.
मधुर वचन के पीछे क्या होना जरुरी है?
उत्तर:
टकसाली भाव

प्रश्न 2.
गलत फहमी दूर करके रूठे हुए मित्र को मनानेवाला मनुष्य कैसा होता है?
उत्तर:
सच्चा साहित्यिक

प्रश्न 2.
हृदय द्वार खोलने क्या है?
उत्तर:
वचनों का माधुर्य

प्रश्न 3.
वार्तालाप की शिष्टता मनुष्य को क्या बनाती है?
उत्तर:
आदर का भाजन

प्रश्न 4.
किस पर मनुष्य का विशेष अधिकार है?
उत्तर:
भाषा पर

प्रश्न 5.
किसके कारण मनुष्य इतनी उन्नति कर सका है?
उत्तर:
भाषा के कारण

प्रश्न 6.
चित्त को पिघलानेवाला जो आनंद होता है, उसे क्या कहते हैं?
उत्तर:
माधुर्य

प्रश्न 7.
गलत फहमी दूर करके रूठे हुए मित्र को मनानेवाला मनुष्य कैसा होता है?
उत्तर:
सच्वा साहित्यिक

प्रश्न 8.
कर्म के लिए पहली सीढ़ी क्या है?
उत्तर:
वचन

प्रश्न 9.
मनुष्य ने किसे अपने वश में कर लिया है?
उत्तर:
पंच महाभूतों को

प्रश्न 10.
बाणभट्ट की कादम्बरी को किसने पूरा किया?
उत्तर:
छोटे लड़के ने

प्रश्न 11.
‘जड़ चेतन गुन- दोषमय बिस्व कीन्ह करतार’ – यह किसने लिखा है?
उत्तर:
तुलसीदास

प्रश्न 12.
भाषा द्वारा कौन-सा बल प्राप्त होता है?
उत्तर:
सहकारिता का

प्रश्न 13.
भाषा द्वारा किसकी रक्षा होती है?
उत्तर:
ज्ञान और अनुभव

प्रश्न 14.
‘मधुर भाषण’ निबंध के लेखक कौन है?
उत्तर:
गुलाबराय

प्रश्न 15.
किसकी दो लातें भी सहन की जाती हैं?
उत्तर:
दूधारू गाय

प्रश्न 16.
मनुष्य कब वंद्य बनता है?
उत्तर:
वचन के अनुकूल कर्म करने पर

प्रश्न 17.
मनुष्य की पोशाक और चाल-ढाल का प्रभाव किस पर पड़ा?
उत्तर:
समाज

प्रश्न 18.
इनकार कैसे करना चाहिए?
उत्तर:
शिष्टता स

प्रश्न 19.
मन, कर्म, वाणी में साम्य होने से मनुष्य कहाँ पहुँच सकता है?
उत्तर:
श्रेष्ठता के पद पर

प्रश्न 20.
मनुष्य की सामाजिकता किसकी द्वारा कायम रहती है।
उत्तर:
भाषाद्वारा

C. रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए।

प्रश्न 1.
वाणभट्ट की पुस्तक का नाम ………………. था।
उत्तर:
कादंबरी

प्रश्न 2.
इनकार करते समय ……………… प्रकट करना शिष्टाचार की माँग है।
उत्तर:
खेद

प्रश्न 3.
निजी संबंध की बातचीत में ………………… का भाव रहना चाहिए।
उत्तर:
आत्मीयता

प्रश्न 4.
………………………… बात-चीत नपीतुली हो सकती है।
उत्तर:
व्यापारिक

प्रश्न 5.
………………….. भाषा भय और आतंक का परिमार्जन कर देती है?
उत्तर:
मधुर

प्रश्न 6.
हुदय की मलिनता ………………….. के साथ संयोग नहीं हो सकता।
उत्तर:
मधुर वचनों

प्रश्न 7.
…………………… मनुष्य का कुल-परंपरा का परिचय मिलता है।
उत्तर:
मधुर भाषण से

प्रश्न 8.
वाणी की मधुरता के साथ विनयपूर्ण व्यवहार को …………………… कहते हैं।
उत्तर: शिष्टाचार

प्रश्न 9.
भाव को प्रभावशाली भाषा में व्यक्त करना ही …………………… है ।
उत्तर:
साहित्य

प्रश्न 10.
भाषा की सार्थकता दूसरों पर ………………… है।
उत्तर:
प्रभाव डालने में

प्रश्न 11.
काम हो जाने के बाद ………………….. कहना चाहिए।
उत्तर:
धन्यवाद

प्रश्न 12.
मधुर वचन दूसरों को ………………….. करते हैं।
उत्तर:
प्रसन्न

प्रश्न 13.
मनुष्य ने ………………….. को अपने वश में कर लिया है।
उत्तर:
प्रसन्न

प्रश्न 14.
भाषा से हमारे …………………. और अनुभव की रक्षा होती है।
उत्तर:
ज्ञान

प्रश्न 15.
जो वाणी सुनने में मधुर लगती है, उसका परिणाम ………………….. होता है।
उत्तर:
हितकर

D. ठिक् या भूल लिखिए।

प्रश्न 1.
लोगों के जीवन रक्षा सज्जन का पहला कर्त्तव्य है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 2.
कटु शब्द दो मित्रों के मन में वैमनस्य उत्पन्न कर देता हैं।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 3.
भाषा द्वारा हमारे ज्ञान और अनुभव की रक्षा होती है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 4.
निजी संबंध की बातचीत्त में एकाग्रता न रहना चाहिए।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 5.
मनुष्य का भाषा पर विशेष अधिकार है।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 6.
दो रूठों को कठोर शब्द से मिलाया जा सकता है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 7.
मिष्टभाषी लोगों से हृदय खोलकर बात करने से सब डरते हैं।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 8.
मधुर वचन दूसरों को प्रसन्न करते हैं।
उत्तर:
ठिक्

प्रश्न 9.
चुंबक और वचन में से चुंबक का आकर्षण अधिक है।
उत्तर:
भूल

प्रश्न 10.
मन-वचन-कर्म मे से वचन का विशेष महत्व है?
उत्तर:
ठिक्

Multiple Choice Questions (mcqs) with Answers

सही उत्तर चुनिए : (MCQs)

1. मधुर वचन के पीछे क्या होना जरुरी है?
(A) टकसाली भाव
(B) सुंदर नाम
(C) विश्वास का नाव
(D) चतुर दाँव
उत्तर:
(A) टकसाली भाव

2: वाणभट्ट की पुस्तक का नाम था।
(A) कादंबरी
(B) रघुवंश
(C) रामचरित
(D) चन्द्रवली
उत्तर:
(A) कादंबरी

3. हृदय – द्वार खोलने की कुंजी है:
(A) वचनों का माधुर्य
(B) वचनों की कठोरता
(C) वचनों में लचीलापन
(D) शुष्क वचन
उत्तर:
(A) वचनों का माधुर्य

4. इनकार करते समय प्रकट करना शिष्टाचार की माँग है।
(A) मजबूरी
(B) खेद
(C) आत्मीयता
(D) कष्ट
उत्तर:
(B) खेद

5. वार्तालाप की शिष्टता मनुष्य को क्या बनाती है?
(A) मन का साजन
(B) फूस का छाजन
(C) आदर का भाजन
(D) मधुर भोजन
उत्तर:
(C) आदर का भाजन

6. किस पर मनुष्य का विशेष अधिकार है?
(A) भाषा पर
(B) जानवरों पर
(C) वुद्धि पर
(D) बल के कारण
उत्तर:
(A) भाषा पर

7. किसके कारण मनुष्य इतनी उन्नति कर सका है?
(A) भाषा के कारण
(B) आनंद के कारण
(C) सुख के कारण
(D) बल के कारण
उत्तर:
(A) भाषा के कारण

8. चित्त को पिघलानेवाला जो आनंद होता है, उसे क्या कहते हैं ?
(A) सौंदर्य
(B) ऐश्वर्य
(C) कारूकार्य
(D) माधुर्य
उत्तर:
(D) माधुर्य

9. गलत कहमी दूर करके रूठे हुए मित्र को मनानेवाला मनुष्य कैसा होता है?
(A) सच्चा साहित्यिक
(B) उदार व्यक्ति
(C) सच्चा इन्सान
(D) महापुरुष
उत्तर:
(A) सच्चा साहित्यिक

10. निजी संबंध की बातचीत में
(A) आत्मीयता का
(B) पराएपन का
(C) स्थिरता का
(D) शीघ्रता का
उत्तर:
(A) आत्मीयता का

11. कर्म के लिए पहली सीढ़ी क्या है?
(A) भाव
(B) शिष्टता
(C) वचन
(D) व्यवहार
उत्तर:
(C) वचन

12. मनुष्य ने किसे अपने वश में कर लिया है?
(A) भाव
(B) शिष्टता
(C) वचन
(D) व्यवहार
उत्तर:
(B) शिष्टता

13. बाणभट्ट की कादम्बरी को किसने पूरा किया?
(A) बडे लडके ने
(B) कुमारिल्ल भट्ट ने
(C) छोटे लड़के ने
(D) पूरी नहीं हो पाई
उत्तर:
(C) छोटे लड़के ने

14. ‘जड़ चेतन गुन- दाषमय बिस्व कीन्ह करतार’ – यह
(A) सूरदास
(B) कबीरदास
(C) तुलसीदास
(D) बिहारी
उत्तर:
(C) तुलसीदास

15. भाषा द्वारा कौन-सा बल प्राप्त होता है?
(A) सहकारिता का
(B) संयोग का
(C) भौतिक बल
(D) आध्यात्मिक बल
उत्तर:
(A) सहकारिता का

16. बात-चीत नपीतुली हो सकती है।
(A) निजी संबंध की
(B) व्यापारिक
(C) सरकारी
(D) अर्द्ध सरकारी
उत्तर:
(B) व्यापारिक

भाजम का साराश

मनुष्य मन को द्रवित करने वाले आनन्द को माधुर्य कहते है। वचनों की मधुरता से बन्द हृदय के दरवाजे आसानी से खुला जाते है। कोयल की तरह मीठी बात बोलकर सबको अपना प्रिय बनाया जा सकता है। मगर कौवे की तरह कर्कश (कटु) बोलकर शत्रु बढ़ाए जा सकता है। मीठे वचनों से हम सारे संसार को अपना बना सकते हैं। बातचीत में भाव को मिठास और प्रभाव के साथ प्रकट करना ही साहित्य है। भाषा के बल पर नाराज मित्र को मनानेवाला निपुण साहित्यकार है। बातचीत में शिष्टाचार से मनुष्य को समाज में आदर, सम्मान तथा सफलता मिलती है। यद्यपि पोशाक और तौर-तरीकों का प्रभाव होता है, परन्तु मधुर भाषण के बिना यह प्रभाव स्थायी नहीं हो सकता। मीठे वचनों से भय और आतङ्क खत्म होता है। कर्कश वचन से सारा अर्जित मान-सम्मान नष्ट हो जाता है।

मीठी बात बोलने वाले के हृदय की निर्मलता और कर्म में सच्चाई जरुरी है, वरना वह बाहारी औपचारिकता नजर आता है। मधुर भाषण से मनुष्य की शिक्षा-दीक्षा, कुल की परम्परा और मर्यादा का पता चलता है। किसी काम को करवाने के लिए ‘कृपया’ और कार्य होने के बाद धन्यवाद कहने को ही शिष्टाचार कहते हैं। फिर भी अपने से छोटे लोगों के स्वाभिमान को आघात देने की बात नहीं कहनी चाहिए। जहाँ कार्य में उदारता है वहाँ मीठे वचन कहने में कुंठा नहीं रखना चाहिए। किसी को इनकार करना, उसे भी शिष्टता के साथ इनकार किया जा सकता है। व्यावसायिक बातचीत, कानूनी बातचीत और निजी बातचीत की भाषा और शैली अलग-अलग होनी चाहिए। निजी संबध के वातीलप में आत्मीयता रहना आवश्यक है। बात उतनी ही करें जितनी निभा सकें।

ସାରାଂଶ:
ଭାଷା ସମାଜର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରାଣୀ ମଣିଷକୁ ମିଳିଥିବା ଏକ ଅମୂଲ୍ୟ ଅବଦାନ ଯାହା ପଶୁମାନଙ୍କୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇନାହିଁ। ଭାଷା ବଳରେ ମଣିଷ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୋଇଛି। ସେ ପ୍ରକୃତି ଓ ପରିବେଶକୁ ନିଜ ଆୟତ୍ତରେ ରଖୁଛି। ଭାଷାଦ୍ୱାରା ମାନବ ସୁସ୍ଥ ସମାଜ ଗଠନ କରେ ଓ ନିଜର ଜ୍ଞାନ ଓ ଅନୁଭବକୁ ସୁରକ୍ଷିତ କରେ। ମଣିଷ ଭାଷାର ସଦୁପଯୋଗ କରି ମିତ୍ରତା ସୃଷ୍ଟି କରେ ଓ ଦୁରୁପଯୋଗଦ୍ଵାରା ଶତ୍ରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ। ମନକୁ ଭଲ ଲାଗୁଥିବା ଭାବ ଓ ମନକୁ ଦ୍ରବିତ କରୁଥିବା ଆନନ୍ଦକୁ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ମଧୁର ବଚନଦ୍ଵାରା ହୃଦୟର ବନ୍ଦ କବାଟ ଖୋଲିହୁଏ। ମିଠା କଥାର ଆକର୍ଷଣ ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ଓ ଚୁମ୍ବକର ଆକର୍ଷଣଠାରୁ ଅଧ‌ିକ । କୋଇଲି ପରି ମିଠା କହି ସମସ୍ତଙ୍କ ପ୍ରିୟ ହୋଇହୁଏ ଓ କାଉ ପରି କଟୁ ବଚନ କହି ଶତ୍ରୁମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇପାରେ।

କଥୋପକଥନରେ ଭାବକୁ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଓ ରୁଚିପୂର୍ଣ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ସାହିତ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ଭାଷା ବଳରେ ମିତ୍ରର ଭ୍ରମ ଧାରଣା ଦୂର କରିବାକୁ ରାଜି କରିପାରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଜଣେ ଦକ୍ଷ ସାହିତ୍ୟକାର। କଥାବାର୍ତ୍ତାରେ ଶିଷ୍ଟାଚାର ଥିଲେ ସମାଜରେ ଆଦର ଓ ସମ୍ମାନ ମିଳେ। ଏହା ମାନବର ପୋଷାକ ଓ ଚାଲିଚଳନରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ। କିନ୍ତୁ ମିଠା ଭାଷା ବ୍ୟତୀତ ଏହା ତିଷ୍ଠି ରହି ପାରେନା। ମିଠା କଥା ସହ ହୃଦୟର ନିର୍ମଳତା ଓ କର୍ମର ସତ୍ୟତା ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ। ମଧୁର ବଚନ ସହ ଉତ୍ତମ ବ୍ୟବହାରକୁ ଶିଷ୍ଟାଚାର କହନ୍ତି। ମଧୁର ଭାଷଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷା-ଦୀକ୍ଷା, କୁଳ ପରମ୍ପରା ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦାର କାହାଠାରୁ କାର୍ଯ୍ୟ ହାସଲ କରିବା ସମୟରେ ଦୟାକରି ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସମାପ୍ତି ପରେ ‘ଧନ୍ୟବାଦ’ ଦେବା ଭଦ୍ରାମିର ପରିଚୟ। ନିଜଠାରୁ ଛୋଟ ଲୋକଙ୍କ ମନରେ ଦୁଃଖ ଦେବା

ଭଳି କୌଣସି କଥା କହିବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ । କାହାର କିଛି କାମ କଲେ କୃତଜ୍ଞତା ଦେଖାଇବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଉଦାରବାଦୀ କାର୍ଯ୍ୟରେ ମଧୁର ବଚନ କହିବାରେ କୃପଣ ହେବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ । ଯଦି ଆର୍ଥିକ ବିବଶତା ହୁଏ, ତେବେ ଶିଷ୍ଟତା ସହ ମନା କରିବା ଉଚିତ । ମନରୁ ଅଭିମାନ ପରିତ୍ୟାଗ କରି ଆତ୍ମୀୟତା ସହ ଦୁଃଖ ପ୍ରକାଶ କରି ମନା କରିବା ହିଁ ଶିଷ୍ଟତା । ବ୍ୟାବସାୟିକ, ଆଇନଗତ ଓ ନିଜର କଥାବାର୍ତ୍ତାରେ ସାମାନ୍ୟ ଭଲଭାବରେ ବୁଝେଇବାର ଚେଷ୍ଟା ହେଉ । ନିଜର କଥାବାର୍ତ୍ତାରେ ଆତ୍ମୀୟତା ଆବଶ୍ୟକ । ଯେତିକି କହିବା ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ତ୍ରୀ ଦ……

भाषा पर ……………………. रक्षा होती है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଭାଷା ଉପରେ ମନୁଷ୍ୟର ବିଶେଷ ଅଧିକାର ଅଛି । ଭାଷା ଯୋଗୁଁ ମନୁଷ୍ୟ ଉନ୍ନତି କରିପାରିଛି । ହଜାର ହଜାର ବର୍ଷରୁ ପଶୁ ଯାହା ଥିଲା ସେହିପରି ଅଛି । କିନ୍ତୁ ମନୁଷ୍ୟ ଉତ୍ତରୋତ୍ତର ଉନ୍ନତି କରିଚାଲିଛି। ଅନ୍ୟ ପଶୁଠାରୁ ମନୁଷ୍ୟର ଶାରୀରିକ ବଳ କମ୍; କିନ୍ତୁ ନିଜର ବୃଦ୍ଧି ଓ ଭାଷା ସହାୟତାରେ ଅର୍ଧ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୋଇପାରିଛି । ପଞ୍ଚ ମହାଭୂତ ଯଥା ପୃଥ‌ିବୀ, ଜଳ, ଆକାଶ, ବାୟୁ ଓ ଅଗ୍ନିକୁ ନିଜ ଆୟତ୍ତ କରି ନେଇଛି । ଏଗୁଡ଼ିକ ଭାଷାଦ୍ୱାରା ପ୍ରାପ୍ତ ସାହଚର୍ଯ୍ୟର ବଳରୁ ହୋଇଛି । ଭାଷା ଯୋଗୁଁ ଜ୍ଞାନ ଓ ଅନୁଭବ ସୁରକ୍ଷିତ ରହିପାରିଛି ।

भाषा द्वारा …………………… माधुर्य कहते हैं।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ତାହା ନଷ୍ଟଭ୍ରଷ୍ଟ ହୋଇଛି । ମଧୁର ଭାଷା ଦୁଇ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟକୁ ଏକାଠି କରିଛି ଏବଂ କଟୁ ଶବ୍ଦ (ଭାଷା) ଦୁଇବନ୍ଧୁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶତ୍ରୁତା ସୃଷ୍ଟି କରି ଦେଉଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରଶ୍ନ ହେଉଛି ଯେ ମଧୁର ବା ମିଠା ଭାଷଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ସାଧାରଣ ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ମନକୁ ଭଲ ଲାଗେ, ଯେଉଁଥରେ ମନ ଦ୍ରବିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ମଧୁର କୁହାଯାଏ । ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଭାଷାର ଗୁଣ ଅଟେ । ମନକୁ ଦ୍ରବିତ କରୁଥ‌ିବା ଆନନ୍ଦକୁ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ କହନ୍ତି।

वचनों का ………………………… करि लेत।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ବଚନର ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ମନର କବାଟ ଫିଟାଇବାର ଚାବି । ମିଠା କଥାର ଆକର୍ଷଣ ନିଉଟନ୍‌ଙ୍କ ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ଓ ଚୁମ୍ବକର ଆକର୍ଷଣଠାରୁ ଅଧ‌ିକ। ତୁଳସୀଦାସ କହିଛନ୍ତି କୋଇଲି କାହାକୁ କ’ଣ ଦେଇ ଦେଇଛି ନା କାଉ କାହାର କ’ଣ ନେଇ ଯାଇଛି; କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତେ କୋଇଲିକୁ ଭଲ ପାଆନ୍ତି, କାରଣ ସେ ମିଠା କହେ ଓ କାଉ କଟୁ ଭାଷା କହେ। ମଧୁର କଥା ବଳରେ ଆମେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଶ୍ଵକୁ ଆପଣାର କରିପାରୁ।

एक ही बात ………………….. भार सौंपा।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଗୋଟିଏ କଥାକୁ ଆମେ ମଧୁର କିମ୍ବା କର୍କଶ (କଟୁ) କରି ହେବ । ବାଣଭଟ୍ଟଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ସମୟ ପାଖେଇ ଆସିଥୁଲା, ତାଙ୍କର ଅସଂମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ (ଅଧୁରା) କାଦମ୍ବରୀ ଗ୍ରନ୍ଥକୁ କିଏ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ କରିବ ? ସେ ତାଙ୍କ ଦୁଇପୁତ୍ରକୁ ଡାକି କହିଲେ ସମ୍ମୁଖରେ ଥ‌ିବା ଶୁଖୁଲା ଗଛକୁ ଦେଖ୍ ନିଜର ଭାବକୁ ନିଜ ଭାଷାରେ ପ୍ରକାଶ କର । ଜ୍ୟେଷ୍ଠପୁତ୍ର କହିଲା ଲମ୍ବିତ ଅଗ୍ରଭାଗ ବିଶିଷ୍ଟ ଶୁଷ୍କ କାଠ ଓ କନିଷ୍ଠ ପୁତ୍ର କହିଲେ ଆଗରେ (ସମ୍ମୁଖ) ନୀରସ ବୃକ୍ଷଟିଏ ସୁଶୋଭିତ, କଥା ସମାନ ଥିଲା, କହିବାରେ ଭିନ୍ନତା ଥିଲା । ବାଣଭଟ୍ଟ କନିଷ୍ଠ ପୁତ୍ରକୁ ହିଁ ପୁସ୍ତକ ପରିସମାପ୍ତି କରିବାର ଦାୟତ୍ଵ ଦେଲେ ।

यह तो ……………………… साहित्यिक है।
ହୋଇଥାଏ । କଥୋପକଥନରେ ଭାବକୁ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଓ ପ୍ରଭାବ ପୂର୍ଣ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିବା ହିଁ ସାହିତ୍ୟ । ଭାଷା ବଳରେ ନିଜ ବନ୍ଧୁର ଭ୍ରମ ଧାରଣା ଦୂର କରିବାରେ ରାଜି କରିପାରୁଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଦକ୍ଷ ସାହିତ୍ୟିକ ।

वार्तालाप की …………………… जबर्दस्त होता है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
କଥାବାର୍ତ୍ତାରେ ଭଦ୍ରତା ମଣିଷକୁ ଆଦରଯୋଗ୍ୟ ଓ ସମାଜରେ ତାକୁ ସଫଳତା ପାଇଁ ମାର୍ଗ ପରିଷ୍କାର କରିଦେଇଛି। ମଣିଷର ସମାଜରେ ଯେଉଁ ପ୍ରଭାବ ପଡ଼େ, ତାହା ପୋଷାକ ଓ ଆଚାର ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ। ବାହାରକୁ ଆକର୍ଷକ କିନ୍ତୁ ଭିତରୁ ହାନିକାରକ ସଂସାରରେ କମ୍ ନାହାନ୍ତି। ଏହି ପ୍ରଭାବ ଉପର ଦେଖାଣିଆ ଏବଂ ପୋଷାକର ମାନ ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାଷଣରେ ପୁଷ୍ଟ ହୋଇନାହିଁ, ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ଥାୟୀ ନୁହେଁ। କହିବା ଓ କରିବା ମଧୁର ଭାଷା ପାଇଁ ସମାନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ। କର୍ମ ନିମିତ୍ତ ବଚନ ପ୍ରଥମ ପାହାଚ। ମିଠା କଥା ବିଶ୍ବାସ ସୃଷ୍ଟି କରି ଭୟ ଓ ଆତଙ୍କ ଦୂର କରେ। କଟୁଭାଷୀ ଲୋକଙ୍କୁ ଲୋକମାନେ ମନ ଖୋଲି କଥା ହେବାକୁ ଭୟ କରନ୍ତି। ସାମାଜିକ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ବିଚାରର ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ ଭାଷାର ସାର୍ଥକତା ଏଥିରେ ଅଛି ଯେ ତାହା ଅନ୍ୟ ଉପରେ ଯଥେଷ୍ଟ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ। ତିକ୍ତ କଥା ମଣିଷକୁ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରେ, ମିଠା କଥା ଅନ୍ୟକୁ ଖୁସି କରେ। ଭାଷାର ଯାଦୁ ବଡ଼ ଜୋରଦାର।

मधुर वचनों ………………….. परिचय मिलता है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ମଧୁର ବଚନ ସହ ସାଧୁଭାବ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ, ତାହା ନ ହେଲେ ନକଲି ମୁଦ୍ରା ପରି ମଣିଷ ବନ୍ଦନୀୟ ହୋଇଥାଏ। ମନ, ବାଣୀ ଓ କର୍ମର ସମତା ଯୋଗୁଁ ମନୁଷ୍ୟ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପଦରେ ପହଞ୍ଚିଛି। ତଥାପି ବଚନର ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ଵ ଅଛି। ଗୋଟିଏ କଟୁବଚନଦ୍ଵାରା ସମସ୍ତ ଅର୍ଜିତ ମାନ-ମର୍ଯ୍ୟାଦା ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ। ଯଦିଓ ଏହା ଠିକ୍ ଦୁଗ୍ଧବତୀ ଗାଈର ଦୁଇ ଗୋଇଠା ସହି ନିଆଯାଇପାରେ। ଅନ୍ୟର ସ୍ଵାଭିମାନକୁ ନଷ୍ଟ କରି ତାହାର ଉପକାର କରିବା କୌଣସି ମହତ୍ତ୍ଵ ରଖେ ନାହିଁ। ମିଠା କଥା ସହ ଉତ୍ତମ ବ୍ୟବହାର ହିଁ ଶିଷ୍ଟାଚାର। ଶିଷ୍ଟାଚାରର ଅର୍ଥ ବାତ୍ୟାଚାର କଦାପି ନୁହେଁ; କିନ୍ତୁ ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥ ସଜ୍ଜନତାର ବ୍ୟବହାର। ମଧୁର ଭାଷଣ ସହିତ ତାହାର ମୂଲ୍ୟ ଅଛି। ଏହାଦ୍ଵାରା ମଣିଷର ଶିକ୍ଷା- ଦୀକ୍ଷା, ବଂଶ ପରମ୍ପରା ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ସୂଚନା ମିଳେ।

किसी काम ……………………. कर्तव्य है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
କୌଣସି କାମକୁ କରିବାପାଇଁ ‘ଦୟାକରି’ ଶବ୍ଦର ପ୍ରୟୋଗ ଶିଷ୍ଟାଚାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। କାମ ପରିସମାପ୍ତି ପରେ ‘ଧନ୍ୟବାଦ’ କହିବା ଆବଶ୍ୟକ। ନିଜଠାରୁ ଛୋଟ ଲୋକଙ୍କ ସ୍ଵାଭିମାନକୁ ବାଧା ଦେଲାଭଳି କଥା କହିବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ। ନିଜଠାରୁ କମ୍ ସ୍ଥିତିରେ ଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କର ସ୍ଵାଭିମାନ ରକ୍ଷା କରିବା ସଜନର (ସାଧୁତାର) ପ୍ରଥମ କର୍ତ୍ତବ୍ଯ।

जो काम ……………….. देनी चाहिए।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଯେଉଁ କାମ କରୁଛ, ତାକୁ ଦେବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ ଯେ ଯେଉଁଥିରେ ଜଣା ନଯାଉ କାର୍ଯ୍ୟ କୃତଜ୍ଞତା କରାଯାଉଛି ବା ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉଦାରତା ଓ ଖୁସିର ସହ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଉଦାରତା ରହିଛି, ସେଠାରେ ବଚନରେ କୃପଣତା ଖୁସିରେ କରିବା ଉଚିତ ଓ ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ କୌଣସି ମନ୍ତବ୍ୟ ଦୁଃଖରେ କରାଯାଇଛି। ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାରେ ଅନ୍ୟ ପ୍ରତି କେତେକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଦିଅ ବା ନ ଦିଅ। ଅତି କମ୍ରେ ଯେଉଁ କରିବା ବିଧେୟ ନୁହେଁ।

यदि इनकार ……………………. न कर सका।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଅସ୍ବୀକାର କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲେ ସେଥ‌ିରେ ଅଧିକାର ଓ ଅଭିମାନର ଗନ୍ଧ ନ ରହୁ। ଅସ୍ବୀକାର ବିବଶତାର କାରଣ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ। ସିଦ୍ଧାନ୍ତର ବିବଶତା ହେଉ କିମ୍ବା ଆର୍ଥକ ବିବଶତା ହେଉ, ଶିଷ୍ଟତା ସହ ମନା କରିବା ଉଚିତ । ପ୍ରାୟ ଲୋକ ଅଭଦ୍ରମିରେ ଏହା କହି ଦିଅନ୍ତି ଯାଅ! କୌଣସି ବସ୍ତୁ ଏଠାକୁ କିପରି ଆସିଲା, ତୁମର କିଏ ଦେବାକୁ ଆସିଥିଲେ ? ଘର ଲୋକଙ୍କୁ ଦେବାକୁ ନାହିଁ ତୁମ ପାଇଁ କେଉଁଠାରୁ ଆସିବ ? ଅସ୍ଵୀକାର କରିବାବେଳେ ଯେଉଁ କଥା କୁହାଯାଏ ସେଥୁରେ ଅନାତ୍ମୀୟ ଭାବ ଆସିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଆତ୍ମୀୟତା ସହ ଦୁଃଖ ପ୍ରକାଶ କରି ମନା କରିବା ହିଁ ଶିଷ୍ଟାଚାର। କହିବା ଉଚିତ, ମୁଁ ଭାରି ଦୁଃଖ ଯେ ଆପଣକୁ ଅସ୍ବୀକାର କରିବାକୁ ପଡ଼ିଲା। ଆପଣ ଏଠାକୁ ଆସି କଷ୍ଟ କଲେ, କିନ୍ତୁ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କ ସେବା କରିପାରିଲି ନାହିଁ।

वार्तालाप में ……………….. निभाई जा सके।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ଆମକୁ ବ୍ୟବସାୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ, ଆଇନ ଓ ନିଜର କଥାବାର୍ତ୍ତାରେ କିଞ୍ଚିତ୍ ଭିନ୍ନତା ରଖୁ ବିଧେୟ । ବ୍ୟାବସାୟିକ ଭାଷା କଦାପି ଅସଭ୍ୟ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ କିନ୍ତୁ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ହୋଇପାରେ। ବ୍ୟକ୍ତିଗତ କଥାବାର୍ତ୍ତାରେ ଆତ୍ମୀୟତାର ଅଭାବ ରହିବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ। ଭାଷାକୁ ଭଲଭାବରେ ବୁଝାଇଦେବାର ପ୍ରୟାସ କରିବା ଆମର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ। କେତେକ ଲୋକ ସମସ୍ତଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ନିଜ ସମ୍ପର୍କରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରନ୍ତି, ଏହା ଖରାପ ନୁହେଁ, କିନ୍ତୁ କଥା ଯେତିକି କହିବା ଦରକାର ଯେତିକି ନିର୍ବାହ କରିବା ସମ୍ଭବ ହେବ।

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

भौतिक बल – शारीरिक ताकत(ଶାରୀରିକ ଶକ୍ତି)।

न्यून – कम् (କମ୍ )।

पंच महाभूत – कृथिवी, जल, आकाश वायु, अग्रि (ପୃଥ‌ିବୀ, ଜଳ, ଆକାଶ, ବାୟୁ, ଅଗ୍ନି)।

वश – काबू ( ଅକ୍ତିଆର )।

सहकारिता – सवसे मिलकर काम करना (ସମସ୍ତଙ୍କ ସହ ମିଳିମିଶି କାମ କରିବା)।

कायम – निर्द्धारित (ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ)।

वैमनस्य – विरोधी भाव, नाराजगी (ବିରୋଧୀଭାବ, ଶତ୍ରୁତା)।

माधुर्य – मधुरता (ମଧୁରତା)।

मनोनुकूल – मन को अच्छा लगनेवाला (ମନକୁ ଭଲ ଲାଗୁଥିବା)।

चित्त – मन (ମନ)।

न्यूटन का गुरुत्वाकर्षण – पाश्चात्य वैज्ञानिक न्युटन ने बताया है कि पृथ्वी की माध्याकर्षण (ନିଉଟନକହିଛନ୍ତି ପୃଥୁବୀର ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ଶକ୍ତି ଚୁମ୍ବକଠାରୁ ଅଧିକ )।

कुंजी – कार्य सिद्धि का सरल उपाय (କାର୍ଯ୍ୟ ସିଦ୍ଧି କରିବାର ସରଳ ଉପାୟ)।

कोयल करि लेत – तुलसी ने बताया है कि कोयल किसी को कुछ नही देता है और कौआ किसी से कुछ नहीं लेता है। लेकिन कोयल अपनी मधुर (ତୁଳସୀ କହିଛନ୍ତି କୋଇଲି କାହାକୁ କିଛି ଦେଇନାହିଁ ଓ କାଉ କାହାଠାରୁ କିଛି ନେଇନାହିଁ; କିନ୍ତୁ କୋଇଲି ନିଜର ମଧୁର ବାଣୀଦ୍ଵାରା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଖୁସି କରିଦେଉଛି)।

कर्णकटु – कर्कष (କଷ୍ଟଦାୟୀ)।

कादम्बरी – बाणभट्ट द्वारा राचित प्रसिद्ध गद्य-काव्य है जो कि सस्कृत भाषा କାବ୍ୟ । ଏହି ଗଦ୍ୟକାବ୍ୟର ନାୟିକାର ନାମ କାଦମ୍ବରୀ)।

शुष्कं काष्ठं तिष्ठत्यग्रे – आगे सुखी लकड़ी है। (सुखा काठ जिसका अग्रभाग आगे) (ଶୁଷ୍କ କାଠ ଯାହାର ଅଗ୍ରଭାଗ ପ୍ରଲମ୍ବିତ)।

नीरस तरुवर विलसति पुरत: – आगे नीरस वृक्ष शोभा पा रहा है। (ବୃକ୍ଷ ଶୋଭା ପାଉଅଛି)।

फर्क – अंतर (ପାର୍ଥକ୍ୟ )।

गालतफहमी – भ्रम धारणा (ଭ୍ରମ ଧାରଣା)।

चालढ़ाल – आचार व्यवहार (ଚାଲିଚଳଣ)।

साम्य – समानता (ସମାନତା)।

जबर्दस्त – जोरदार (ବଳପୂର୍ବକ)।

रूष्ट – क्रोधित (କ୍ରୋଧେତ)।

टकसाली भाव – सच्ची भावना (ସାଧୁ ଭାବ)।

मुलमे के सिक्कों वंद्य – नकली मुद्रा(ନକଲି ମୁଦ୍ରା)।

कटु – तिक्त (ତିକ୍ତ|କର୍କଶ /କର୍ଣ୍ଣ କଟୁ)।

शिष्ट – भद्र (ଭଦ୍ର)।

सैद्धान्तिक – किसी सिद्धांत से सम्बधित (ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସହ ଜଡ଼ିତ|କୌଣସି ବିଦ୍ଵାନ୍)|

दुधारू गाय – दूध देनेवाली गाय (ଦୁଧୂଆଳୀ ଗାଈ)।

मजबूरी – बाध्यता (ବାଧ୍ୟତା)।

वर्तालाप – बातचीत (କଥାବାର୍ତ୍ତା)

विषभरे कनकघट – बाहर से आकर्षक मगर भीतर से हानीकारक, सफेद वेष में काले (ବାହାରୁ ଆକର୍ଷକ କିନ୍ତୁ ଭିତରୁ ହାନିକାରକ)।

वचने दरिद्रता – कथन में कमी (ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ନ କରିପାରୁଥିବା ଭାଷା)।

आत्मीयता – निजीपन (ଆପ୍ରିୟତା)।

लेखक परिचय

गुलाबराय का जन्म सन् 1888 में इटावा में हुआ। उन्होंने आगरा विश्व विद्यालय से दर्शन शास्त्र में एम.ए. तथा एल. एल. बी. किया। आगरा में रहते समय अपने साहित्य का गंभीर अध्ययन किया । बाद में आपकी रुचि साहित्य पर केन्द्रित हुई। उन्होंने ‘साहित्य संदेश’ पत्रिका का सफल सम्पादन किया। आगरा मे सेंट जान्स कॉलेज में अध्यापक पद पर नियुक्त हुए। गुलाब राय की कुछ रचनाएँ हैं:

दार्शनिक रचनाएँ : मन की बातें, कर्त्तव्य साहित्य, पाश्चात्य दर्शन का इतिहास, बौद्धधर्म आदि।

आलोचनात्मक रचनाएँ: नवरस, प्रसादजी की कला, सिद्धान्त और अध्ययन, हिन्दी नाट्य विमर्श आदि।

निबंध : ढलुआक्लब, प्रबन्ध प्रभाकर, जीवन पथ, मेरी असफलताएँ आदि।

गुलाब राय आधुनिक हिन्दी साहित्य के एक महान साहित्यकार है। उनकी साहित्य सेवाओं का उचित मूल्यांकन करते हुए आगरा विश्वविद्यालय ने उन्हें डी. लिट. की उपाधि से सम्मानित किया था।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Maths Solutions Geometry Chapter 1 ଜ୍ୟାମିତିରେ ସାଦୃଶ୍ୟ Ex 1(d) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Maths Solutions Geometry Chapter 1 ଜ୍ୟାମିତିରେ ସାଦୃଶ୍ୟ Ex 1(d)

Question 1.
ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

(i) ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ ଥିବା △ABC ରେ ∠ABC = 90°
ଏବଂ \(\overline{\mathrm{BD}}\) ⊥ \(\overline{\mathrm{AC}}\), m∠ABD = ………
[m∠BAD, m∠DBC, m∠DCB, 2m∠BAD]

Solution:
m∠DCB

(ii) ଉପ6ର।କ୍ତ ରିତ୍ର6ର ଥିବା △ABC ରେ ∠ABC ସମ6କାଶ ଏବଂ BD AC ହେଲେ,
(a) AB2 = AD × ……….. [BC, CD, AC, BD]
(b) BC2 = AC × ……….. [DC, AD, BD, AB]
(c) BD2 = DC × ………. [AC, BC, AB, AD]
Solution:
(a) AC
(b) DC
(c) AD

Question 2.
ବମ୍ନ ଟିତ୍ର6ର ଥିର୍। △PQR ର m∠PQR = 90° ଏର୍ବ \(\overline{\mathbf{QM}}\) ⊥ \(\overline{\mathbf{PR}}\)
(i) QM = 12 6ସ.ମି. ଏବଂ PM = 6 6ସ.ମି. 6ଦ୍ର6କ , PR ନିଣ୍ଟଯ କର |
(ii) PQ = 6 6ସ.ମି. ଏବଂ PM = 3 6ସ.ମି. 6ଦ୍ର6କ , PR ନିଣ୍ଟଯ କର |
(iii) QR = 12 6ସ.ମି. ଏବଂ MR = 3 6ସ.ମି. 6ଦ୍ର6କ , PM ନିଣ୍ଟଯ କର |
(iv) PQ = 12 6ସ.ମି. ଓ RM = 3 6ସ.ମି. 6ଦ୍ର6କ , PM ନିଣ୍ଟଯ କର |
(v) PQ = 8 6ସ.ମି. ଓ QR = 15 6ସ.ମି. 6ଦ୍ର6କ , QM ଓ MR ନିଣ୍ଟଯ କର |

Solution:
(i) QM² = PM × RM ⇒ 12² = 6 × RM
⇒ RM = \(\frac{12^2}{6}\) 6ସ.ମି. = 24 6ସ.ମି.
PR = PM + RM = 6 6ସ.ମି. + 24 6ସ.ମି. = 30 6ସ.ମି.

(ii) PQ² = PM × PR
⇒ PR = \(\frac{\mathrm{PQ}^2}{\mathrm{PM}}\) = \(\frac{6^2}{3}\) 6ସ.ମି. = 12 6ସ.ମି.

(iii) QR² = MR × PR
⇒ PR = \(\frac{\mathrm{QR}^2}{\mathrm{MR}}\) = \(\frac{12^2}{9}\) 6ସ.ମି. = 16 6ସ.ମି.
PM = PR – MR = 16 6ସ.ମି. – 9 6ସ.ମି. = 7 6ସ.ମି. |

(iv) ମ6ନଜର PM = x 6ସ.ମି.
∴ PR = PM + MR = (x + 7) 6ସ.ମି. |
PQ² = PM . PR ⇒ 12² = x(x + 7)
⇒ x² + 7x – 144 = 0 ⇒ x² + 16x – 9x – 144 = 0
⇒ x(x + 16) -9(x + 16) = 0 ⇒ (x – 9) (x + 16) = 0
⇒ x = 9 ବ।, x = -16 (ଅସମ୍ମତ)
∴ PM = x 6ସ.ମି. = 9 6ସ.ମି.

(v) PR = \(\sqrt{\mathrm{PQ}^2+\mathrm{QR}^2}\) = \(\sqrt{8^2+15^2}\) = \(\sqrt{64+225}\) = \(\sqrt{289}\) = 17 6ସ.ମି.
QR² = MR × PR
⇒ MR = \(\frac{\mathrm{QR}^2}{\mathrm{PR}}\) = \(\frac{15 \times 15}{17}\) = \(\frac { 225 }{ 17 }\) = 13\(\frac { 4 }{ 17 }\) 6ସ.ମି.
QM² = PM × MR = (PR – MR) × MR
= (17 – \(\frac { 225 }{ 17 }\)) × \(\frac { 225 }{ 17 }\) = \(\frac { 64 }{ 17 }\) × \(\frac { 225 }{ 17 }\) ଦଙ୍ଗ6ସ.ମି.
∴ QM = \(\sqrt{\frac{64 \times 225}{17 \times 17}}\) = \(\frac{8 \times 15}{17}\) = \(\frac { 120 }{ 17 }\) = 7\(\frac { 1 }{ 17 }\) 6ସ.ମି. |

Question 3.
ବମ୍ନ ଟିତ୍ର6ର m∠ABC = m∠DCB = 90°, \(\overline{\mathbf{AC}}\) ଓ \(\overline{\mathbf{BD}}\) ର ଛେଦଦିନ୍ଦୁ O ଏବଂ \(\overline{\mathbf{AC}}\) ⊥ \(\overline{\mathbf{BD}}\) | OC = 6 6ସ.ମି. ଦଙ୍ଗ6ସ.ମି.
(i) BO ନିଶ୍ଚୟ କର;
(ii) OA ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର;
(iii) BC ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର;
(iv) AB ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର; ଏବଂ
(v) CD ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।

Solution:

Question 4.
△ABC ଭେ ∠ABC ସପ6କାଣ ଏବଂ \(\overline{\mathbf{B D}}\) ⊥ \(\overline{\mathbf{AC}}\) | AD = p ଏକକ ପ୍ରତେକ, ପ୍ତମାଣ କର : BC = \(\frac{q \sqrt{\mathbf{p}^2+q^2}}{p}\)
Solution:

Question 5.
△ABC ଭେ, m∠ABC = 90° ଏବଂ BD ⊥ AC ଦ୍ରେଲେ , ପ୍ରତମାଣ କର ଯେ , AB² : BC² = AD : DC |
Solution:

Question 6.
△ABC ଭେ, ∠ABC ସପ6କାଶ , \(\overline{\mathrm{BD}}\) ⊥ \(\overline{\mathrm{AC}}\) ଏବଂ BC² = AC.BD କ୍ତେଲେ , ପ୍ରମାଣ ଦର ଯେ \(\overline{\mathrm{BD}}\) 6ହର୍ଛି ∠ABC ତ ସପଦ୍ଦିଖଣ୍ଡକ |
Solution:

ଦର : △ABC ରେ , ∠B = 90° | \(\overline{\mathrm{BD}}\) ⊥ \(\overline{\mathrm{AC}}\) ଏବଂ BC² = AC.BD
ପ୍ରମ।ଣu : \(\overline{\mathrm{BD}}\) , ∠ABC ର ସମଦ୍ୱିଖଣ୍ଡକ |
ପ୍ରମ।ଣ : △BDC ~ △ABC ⇒ BC² = AC . AD ….(i)
କକୁ ଦଣ BC² = AC . AD ….(ii)
(i) ଓ (ii) ରୁ AC . AD = AC . BD ⇒ CD = BD ⇒ m∠DBC = m∠DCB … (iii)
କନ୍ତି △ABD ~ △BCD ⇒ m∠ABD = m∠DCB …(iv)
(iii) ଓ (iv) ର m∠DBC = m∠ABD ⇒ \(\overline{\mathrm{BD}}\) , ∠ABC ର ସମଦ୍ୱିଖଣ୍ଡ କ | (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 7.
ପାଣ୍ଡଣ୍ ଚିତ୍ରରେ ଥ୍ରନା ରହୁକ୍ତିଙ ABCD ରେ m∠ABC = m∠ADC = 90° ଏବଂ AB = AD | କଣ୍ତଦ୍ରଯତ 6ଛଦଦିନ୍ଦୁ M ଦ୍ତେକେ , ପ୍ରମାଣ କର ଯେ AM × MC = DM | (ପ୍ରମେଯ 1.4 ର ସ୍ତ ଯୋଗ କରି ପ୍ରମାଣ କମା | )
Solution:

Question 8.
△ABC ରେ m∠ABC = 90°, \(\overline{\mathrm{BD}}\) ⊥ \(\overline{\mathrm{AC}}\) ଏବଂ ∠ABC ର ସମଦ୍ୱିଖଣ୍ଡ \(\overline{\mathrm{AC}}\) କ୍ E ଦିନ୍ଦୁରେ 6ଛଦ କଲୋ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ AE² : EC² = AD : DC |
Solution:
ଦର : △ABC ରେ m∠ABC = 90° , \(\overline{\mathrm{BD}}\) ⊥ \(\overline{\mathrm{AC}}\) ଏବଂ ∠ABC ର ସମଦ୍ୱିଖଣ୍ଡ \(\overline{\mathrm{AC}}\) କ୍ E ଦିନ୍ଦୁରେ 6ଛଦ କଲୋ

ପ୍ତାମାଣଧ୍ୟ : \(\frac{\mathrm{AE}^2}{\mathrm{EC}^2}\) = \(\frac { AD }{ DC }\)
ପ୍ତମାଣ : △ABC ରେ ∠ABC ର ସମଦ୍ୱିଖଣ୍ଡ \(\overline{\mathrm{AC}}\) କ୍ E ଦିନ୍ଦୁରେ 6ଛଦ କଲୋ
⇒ \(\frac { AB }{ BC }\) = \(\frac { AE }{ EC }\) ⇒ \(\frac{\mathrm{AE}^2}{\mathrm{EC}^2}\) = \(\frac{\mathrm{AB}^2}{\mathrm{BC}^2}\)
△ABC ରେ m∠ABC = 90° ଓ \(\overline{\mathrm{BD}}\) ⊥ \(\overline{\mathrm{AC}}\)
⇒ AB² = AD . AC ଓ BC² = CD . AC
∴ \(\frac{\mathrm{AE}^2}{\mathrm{EC}^2}\) = \(\frac{\mathrm{AB}^2}{\mathrm{BC}^2}\) = \(\frac{\mathrm{AD} \times \mathrm{AC}}{\mathrm{CD} \times \mathrm{AC}}\) = \(\frac { AD }{ CD }\) (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 9.
△ABC ରେ , m∠BAC = 90° ଏବଂ \(\overline{\mathrm{AD}}\) ⊥ \(\overline{\mathrm{BC}}\) | ପ୍ରମାଣ କର ଯେ △ADC ର ଷ୍ଟ୍ରେତୃଫକ = \(\frac{\mathbf{A B} \times \mathbf{A C} \mathbf{C}^3}{2 \mathbf{B C} C^2}\) |

Solution:
ଦଉ : △ABC 6ର m∠BCA = 90° ଏବଂ \(\overline{\mathrm{AD}}\) | \(\overline{\mathrm{BC}}\) |
ପ୍ର।ମାଣ୍ୟ : △ADC ର ଷ୍ଟେର୍ଫଳ = \(\frac{\mathrm{AB} \times \mathrm{AC}^3}{2 \mathrm{BC}^2}\) |
ପ୍ରମାଣ : ABC ରେ m∠BAC = 90° ଓ \(\overline{\mathrm{AD}}\) ⊥ \(\overline{\mathrm{BC}}\)
⇒ AC² = CD . BC
△ABC ର ଷ୍ଟେର୍ଫଳ = \(\frac { 1 }{ 2 }\) AC × AB = \(\frac { 1 }{ 2 }\) BC × AD 

Question 10.
△ABC ର m∠ABC ସମକୋଣ,, \(\overline{\mathrm{BD}}\) ⊥ \(\overline{\mathrm{AC}}\) ଏବଂ ∠BAC ର ଛେଦକରେ \(\overline{\mathrm{BD}}\) କୁ E ଦିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରେ | ପ୍ତପାଣ କର ଯେ BE² : DE² = AC : AD |
Solution:
ଦତ୍ତ : △ABC ରେ ∠ABC ସମକୋଣ, \(\overline{\mathrm{BD}}\) ⊥ \(\overline{\mathrm{AC}}\) ଏବଂ ∠BAC ର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ \(\overline{\mathrm{BD}}\) କୁ E ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରେ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : \(\frac{\mathrm{BE}^2}{\mathrm{DE}^2}\) : \(\frac{\mathrm{AC}}{\mathrm{AD}}\)
ପ୍ରମାଣ : △ABC ରେ ∠B ସମକୋଣ ଓ \(\overline{\mathrm{BD}}\) ⊥ \(\overline{\mathrm{AC}}\) |
⇒ AB² = AD × AC
△ABD ରେ ∠BAD ର ସମଦ୍ଦିଖଣ୍ଡକ ରଶ୍ମି \(\overline{\mathrm{BD}}\) କୁ E ରେ ଛେଦକରେ ।
⇒ \(\frac { AB }{ AD }\) = \(\frac { BE }{ DE }\)
∴ \(\frac{\mathrm{BE}^2}{\mathrm{DE}^2}\) = \(\frac{\mathrm{AB}^2}{\mathrm{AD}^2}\) = \(\frac { AD × AC }{ AD × AD }\) = \(\frac { AC }{ AD }\) (∵ AB² = AD × AC) (ପ୍ରମାଣିତ)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Maths Solutions Geometry Chapter 1 ଜ୍ୟାମିତିରେ ସାଦୃଶ୍ୟ Ex 1(a) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Maths Solutions Geometry Chapter 1 ଜ୍ୟାମିତିରେ ସାଦୃଶ୍ୟ Ex 1(a)

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(a) ବିମ୍ନ ଟିତ୍ର (a) 6ର L₁ || L₂ || L₃ ଏର୍ଚ T₁ ଓ T₂ ଛେଦ ଦା |
(i) AB = 2 6ସ.ର୍ମି., BC = 3 6ସ.ର୍ମି. ଓ DE = 3 6ସ.ର୍ମି. 6ହ6ଲ EF = ……….|
(ii) DE = 6 6ସ.ର୍ମି., EF = 8 6ସ.ର୍ମି. ଓ BC = 6 6ସ.ର୍ମି. 6ହ6ଲ AC = ……….|

(b) ଗପଭୋକ୍ତ ତିତ୍ର (b) 6ର L₁ || L₂ || L₃ ଏବଂ T₁ ଓ T₂ ଛେଦକ |
(i) AB = 1.5 × BC ହେଲେ, \(\frac { EF }{ FD }\) = ……………..
(ii) \(\overline{\mathrm{AC}}\) ର ମଧ୍ୟବିରୁ B 6ହ6ଲ, EF ର ……… ମୁଶ 6ହରଛି FD|
Solution:
(a) (i) L₁ || L₂ || L₃ ⇒ \(\frac { AB }{ BC }\) = \(\frac { DE }{ EF }\)
⇒ \(\frac { 2 }{ 3 }\) = \(\frac { 3 }{ EF }\) ⇒ EF = \(\frac{3 \times 3}{2}\) 6 ସ.ମି. = 4.5 6ସ.ମି.

(ii) L₁ || L₂ || L₃ ଏବଂ T₁ ଓ T₂ ରୁକଚି 6ଛଦକ |
∴ \(\frac { DE }{ EF }\) = \(\frac { AB }{ BC }\) ⇒ \(\frac { 6 }{ 8 }\) = \(\frac { AB }{ 6 }\)
⇒ AB = \(\frac{6 \times 6}{8}\) = 4.5 6ସ.ମି. |
AC = AB + BC = 4.5 6ସ.ମି. + 6ସ.ମି. = 10.5 6ସ.ମି. |

(b) (i) ଏଠ।6ର L₁ || L₂ || L₃ ଏରଂ T₁ ଓ T₂ ଦୁଲଟି 6ଚ୍ଚଦକ |
\(\frac { AB }{ BC }\) = \(\frac { DE }{ EF }\) ⇒ \(\frac { 3 }{ 2 }\) = \(\frac { DE }{ EF }\)
⇒ \(\frac{3+2}{2}\) = \(\frac{\mathrm{DE}+\mathrm{EF}}{\mathrm{EF}}\) ⇒ \(\frac { DE }{ EF }\) = \(\frac { 5 }{ 2 }\) ⇒ \(\frac { EF }{ DF }\) = \(\frac { 2 }{ 5 }\)

(ii) \(\overline{\mathrm{AC}}\) ର ମଧ୍ୟ ଦିନୁ B ଅର୍ଥ।ତ୍ AB = BC
\(\frac { EF }{ FD }\) = \(\frac { BC }{ AC }\) = \(\frac{\mathrm{BC}}{\mathrm{AB}+\mathrm{BC}}\) = \(\frac { BC }{ 2BC }\) = \(\frac { 1 }{ 2 }\) ⇒ 2EF = FD>
ଅର୍ଥାତ୍ EF ଭ 2 ଣ୍ଣଣ 6ଦ୍ରଣଛି FD |

Question 2.
ଟିତ୍ର6ର L₁ || L₂ || L₃ ଏବଂ T₁ ଓ T₂ ଦୁଲଟି 6ଚ୍ଛଦକ | L₂ ଓ L₃ ରପ6ର ପ୍ଥଥ।କୁ6ର G ଓ H ଦିହୁ ରିଜିତ 6 ପ୍ପପତି BC = AD ଏବଂ CH = BE;

ପ୍ରମାଣ କର 6ଯ
(i) DG : EH = DE : EF
(ii) (DG + EH) : EH = DF : EF
Solution:
ଦଉ : L₁ || L₂ || L₃ ଏବଂ T₁ ଓ T₂ ଦୁକଟି 6ଚ୍ଛଦକ ଯଥାସ୍ତ6ମ L₁, L₂ ଓ L₃ କୁ A,B,C ଓ D,E,F ଦିନ୍ଦ6ର 6ଚ୍ଛଦକ6ର | L₂ ରପ6ର G ଏକ ଦିବ୍ର 6ସ୍ ପରି BG = AD ଏର୍ବ L₃ ରପ6ର H ଏକ ଦିନ୍ଦୁ 6ନ୍ଦ୍ ପରି CH = BE |
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ :
(i) DG : EH = DE : EF
(ii) (DG + EH) : EH = DF : EF

ଅକ୍ଳଜ : \(\overline{\mathrm{DG}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{EH}}\) ଅଲ୍ଲବ ଦବାପାର |
ପ୍ତମାଣ : (i) AD = BG (ଦର) \((\overline{\mathrm{AD}} \| \overline{\mathrm{BG}})\), ∵ L₁ || L₂ (ଦର)
⇒ ABGD ଏକ ସାମାତ୍ରତିଦ ଚିତ୍ର | AB = DG
6ସଦୃପତି BEHC ଏକ ସାମାତ୍ର ଚିତ୍ର ଓ BC = EH
∴ \(\frac { DG }{ EH }\) = \(\frac { AB }{ BC }\) …(1)
ପୁନଣ୍ଡ \(\frac { AB }{ BC }\) = \(\frac { DE }{ EF }\) ⇒ \(\frac { DG }{ EH }\) = \(\frac { DE }{ EF }\) (1ରୁ) (ପ୍ରମାଣିତ)

(ii) ପୁଫରୁ ପ୍ରମାଣିର \(\frac { DG }{ EH }\) = \(\frac { DE }{ EF }\) ⇒ \(\frac{\mathrm{DG}+\mathrm{EH}}{\mathrm{EH}}\) = \(\frac{\mathrm{DE}+\mathrm{EF}}{\mathrm{EF}}\) (Componendo ଦ୍ଦାରା )
⇒ \(\frac{\mathrm{DG}+\mathrm{EH}}{\mathrm{EH}}\) = \(\frac { DF }{ EF }\) (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 3.
ନିମ୍ନ ଚିତ୍ରରେ L₁ || L₂ || L₃ ଏବଂ T₁, ଓ T₂, ଦୁଇଟି ଛେଦକ । ଯଦି AB = BC ହୁଏ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ 2 BE = AD + CF |
Solution:
ଦତ୍ତ : L₁ || L₂ || L₃ ଛେଦକ T₁ ଓ T₂ , L₁, L₂, ଓ L₃, କୁ ଯଥାକ୍ରମେ A, B, C ଓ D, E, F ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରେ ଏବଂ AB = BC |
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : 2BE = AD + CF
ଅକନ : E ଦିଦୁ ମଧ୍ୟ6ଦକ AC ସମାତ ତା6ଦ ଅଜିତ ବେଡା L₁ || L₃ କୁ ଯଥାକୁ6ମ X ଓ Y ଦିଦ6ର 6ଛଦକ୍ଳରୁ |

ଅଙ୍କନ : E ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟଦେଇ \(\overline{\mathrm{AC}}\)ସହ ସମାନ୍ତର ଭାବେ ଅଙ୍କିତ ରେଖା L₁ ଓ L₃, କୁ ଯଥାକ୍ରମେ X ଓ Y ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରୁ ।

Question 4.
ଚିତ୍ରରେ L₁ || L₂ || L₃, ଏବଂ T₁, ଓ T₂, ଦୁଇଟି ଛେଦକ । L₁, L₂, ଓ L₃, କୁ ଛେଦକ T₁, ଯଥାକ୍ରମେ A, B ଓ C ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରେ ଏବଂ L₁, L₂, ଓ L₃, କୁ ଛେଦକ T₂, ଯଥାକ୍ରମେ D, E ଓ F ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରେ । DE = EF ହେଲେ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, CF – AD = 2 EB । (ସୂଚନା : AF ଅଙ୍କନ କର)

Solution:
ଦତ୍ତ : L₁ || L₂ || L₃ ଏବଂ T₁, ଓ T₂, ଦୁଇଟି ଛେଦକ ଯଥାକ୍ରମେ L₁, L₂, ଓ L₃, କୁ A, B, C ଓ D, E, F ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରେ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : CF – AD = 2EB.
ଅଙ୍କନ : \(\overline{\mathrm{AF}}\) ଅଙ୍କନ କର । B ବିନ୍ଦୁରୁ \(\overline{\mathrm{AF}}\) ସହ ସମାନ୍ତର ଭାବେ ଅଙ୍କିତ ରେଖା \(\overline{\mathrm{FC}}\) କୁ ଓ ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରୁ ।
\(\overline{\mathrm{AF}}\), L₂, କୁ H ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରୁ ।

ପ୍ରମାଣ : DE = EF (ଦଣ) ଓ \(\stackrel{\leftrightarrow}{\mathrm{BE}}\) || \(\overline{\mathrm{AD}}\) (∵ L₂ || L₁)
⇒ AH = HF,
ଦର୍ମାବ AH = HF ଓ \(\overline{\mathrm{BH}}\) || \(\overline{\mathrm{CF}}\) ⇒ AB = BC
\(\overline{\mathrm{BG}}\) || \(\overline{\mathrm{AF}}\) (ଅକo) ⇒ CG = GF ⇒ CF = 2GF △AFD 6ର H ଓ E ଯଥାକ୍6ମ \(\overline{\mathrm{AF}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{DF}}\) ର ମଧ୍ୟଦିଦୁ
⇒ \(\overline{\mathrm{EH}}\) || \(\overline{\mathrm{AD}}\)
∴ ଦଘଣପଷ୍ଟ = CF – AD = 2GF – 2HE
= 2BH – 2HE (∵ GF = BH)
= 2(BH – HE) = 2BE = ଦାମପଖ (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 5.

(i) ଭପରିସ୍ଥ ଚିତ୍ର (a) 6ର A – D – B ଏବଂ A – E – C | m∠DAE = 50°, m ∠AED = m∠ABC = 65° | AD = 3 6ସ.ମି., AE : EC = 2 : 1 6ଦୃ6କ, \(\overline{\mathrm{DB}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{AB}}\) ର 6ଦିଘ୍ୟ ବ୍ଶଷଯ ଦର |
(ii) ଉପରିସ୍ଥ ବିତ୍ର (b) 6ର \(\overline{\mathrm{MN}}\) || \(\overline{\mathrm{QR}}\), NR = \(\frac { 2 }{ 5 }\) PR ଏବଂ PQ = 10 6ସ. ମି. 6ଦୃ6କ, PM ଓ QM କିଣପ୍ର କର |
(iii) କପଟାସ୍ଟ ଚିତୃ (b) 6ର PM = \(\frac { 1 }{ 2 }\) PQ, NR = 1.2 6ସ.ମି. ଓ \(\overline{\mathbf{M N}} \| \overline{\mathbf{Q R}}\) 6 ଦୁ6 କ, PR ଷ୍ଟିର କର
Solution:
(i) △ ADE 6ର m∠AD = 180° – (50° + 65°) = 65°
∠ADE ≅ ∠ABC ⇒ \(\overline{\mathrm{DE}} \| \overline{\mathrm{BC}}\)

⇒ \(\frac{AD}{DB}\) = \(\frac{AE}{EC}\) = \(\frac { 2 }{ 1 }\)
⇒ \(\frac{3}{DB}\) = \(\frac { 2 }{ 1 }\) ⇒ DB = \(\frac { 3 }{ 2 }\) 6ପ.ମି. = 1.5 6ସ.ମି
AB = AD + DB = 3 6ସ.ମି. + 1.5 6ସ.ମି = 4.5 6ସ.ମି. |

(ii) \(\overline{\mathrm{MN}}\) || \(\overline{\mathrm{QR}}\) (ଦଉ)
\(\frac { PM }{ MQ }\) = \(\frac { PN }{ NR }\) ⇒ \(\frac{P M+M Q}{M Q}\) = \(\frac{\mathrm{PN}+\mathrm{NR}}{\mathrm{NR}}\)

⇒ \(\frac { PQ }{ MQ }\) = \(\frac { PR }{ NR }\) ⇒ \(\frac { 10 }{ MQ }\) = \(\frac{\mathrm{PR}}{\frac{2}{5} \mathrm{PR}}\)
⇒ \(\frac { 10 }{ MQ }\) = \(\frac { 5 }{ 2 }\)
⇒ MQ = \(\frac{10 \times 2}{5}\) 6ସ.ମି. = 4 6ସ.ମି. |
PM = PQ – MQ = 10 6ସ.ମି. – 4 6ସ.ମି. = 6 6ସ.ମି. |
∴ \(\overline{\mathrm{PM}}\) \(\overline{\mathrm{QM}}\) ର ଦେଶ ଯଥାଦୃ6ମ 6 6ସ.ମି. ଓ 4 6ସ.ମି.|

(iii) \(\overline{\mathrm{MN}}\) || \(\overline{\mathrm{QR}}\) , PM = \(\frac { 2 }{ 3 }\) PQ
⇒ MQ = PQ – PM = PQ – \(\frac { 2 }{ 3 }\) PQ = \(\frac { 1 }{ 3 }\) PQ

⇒ \(\frac { 1.2 }{ PR }\) = \(\frac{\frac{1}{3} \mathrm{PQ}}{\mathrm{PQ}}\) ⇒ \(\frac { 1.2 }{ PR }\) = \(\frac { 1 }{ 3 }\)
⇒ PR = 1.2 × 3 6ସ.ମି. = 3.6 ସେ.ମି. |
∴ \(\overline{\mathrm{PR}}\) ର 6ଦଣu = 3.6 ପେ.ପି. |

Question 6.
(i) △ABC 6ର, \(\overline{\mathbf{AB}}\) ଓ \(\overline{\mathbf{AC}}\) ର ମଧତିହୁ ଯଥାକ୍ର6ମ X ଓ Y 6ହ6କ, ଦଶାଥ 6ଯ \(\overline{\mathbf{X Y}} \| \overline{\mathbf{B C}}\) |
(ii) ଏକ ତ୍ରିସ୍ତକର 6ଣାଟିଏ ତାଦୃତ ମଧ୍ୟଝିହୁ 6ଦକ ଅଠ୍ୟ ଏଜ ଚାହପ୍ତତି ଅଜାଡ ସମାତର 6ରଖା, ତୃତୀୟ ବlନୁ ସମକ୍ରିଖଶ୍ନ କ6ର |
(iii) 6ଣାଟିଏ ପମ6କାଣା ତ୍ରିହ୍ନର ଦଶାବ ମଧ୍ୟବିଦୁ ଅଠ୍ୟ ଏବ୍ଲ ଗ୍ଲାସ୍ଥଗି ସମସ୍ତିଖଣ୍ଡକ6ର , ପ୍ରମାଣ କର |
Solution:

Question 7.
△PQR ରେ, \(\overline{\mathbf{PQ}}\) ଓ \(\overline{\mathbf{QR}}\) ବାହୁଦ୍ୱୟର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଯଥାକ୍ରମେ M ଓ N । \(\overline{\mathbf{PR}}\) ଉପରିସ୍ଥ S ଯେକୌଣସି ଏକ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ \(\overline{\mathbf{MN}}\), \(\overline{\mathbf{QS}}\) କୁ ସମର୍ଦ୍ଦିଖଣ୍ଡ କରିବ ।
Solution:
ଦତ : △PQR 6ର \(\overline{\mathbf{PQ}}\) ଓ \(\overline{\mathbf{QR}}\) ର ମଧ୍ୟବିଦୁ ଯଥାଦୃ6ମ M ଓ N | \(\overline{\mathbf{PR}}\) ଭପରିସ୍ଥ ‘S’ ଏକ ବିଦୁ | \(\overline{\mathbf{QS}}\) ଓ \(\overline{\mathbf{MN}}\) ର 6ଛଦଦିଦୁ O |
ସ୍ତାମାଶ୍ୟ : OQ = OS

ପ୍ରମାଣ : \(\frac { QM }{ MP }\) = 1 (∵ QM = MP (ଦର) )
\(\frac { QN }{ NR }\) = 1 (∵ QN = NR (ଦର) )
⇒ \(\frac { QM }{ MP }\) = \(\frac { QN }{ NR }\) ⇒ \(\overline{\mathrm{MN}} \| \overline{\mathrm{PR}}\)
\(\overline{\mathrm{MO}} \| \overline{\mathrm{PS}}\) (∵ \(\overline{\mathrm{MN}} \| \overline{\mathrm{PR}}\) )
⇒ \(\frac { QM }{ MP }\) = \(\frac { QO }{ OS }\) ⇒ 1 = \(\frac { QO }{ OS }\) (∵ \(\frac { QM }{ MP }\) = 1)
⇒ OQ = OS (ପ୍ତମାଣିତ)

Question 8.
ABCD ଣ୍ଠାପିଲିଷ୍ଟମ6ର \(\overline{\mathbf{AB}} \| \overline{\mathbf{CD}}\) | ଲଣ \(\overline{\mathbf{AC}}\) ଓ \(\overline{\mathbf{BD}}\) ର 6ବ୍ଳଦଦିନ୍ଦି P 6ଦୃ6କ , ପ୍ତମାଶା କର 6ମ
(i) AP : PC = BP : PD
(ii) CP : AC = DP : BD |
Solution:

Question 9.
ABCD ଗ୍ରାପିଦିକ୍ଷ୍ମମ6ର \(\overline{\mathbf{AB}}\) || \(\overline{\mathbf{DC}}\) ଏର \(\overline{\mathbf{AD}}\) ର ମଧ୍ୟତିଦୁ P | \(\overline{\mathbf{AB}}\) ସଦୃ ସାପବ୍ଦର ଉ6ର ଅବିର \(\overleftrightarrow{\mathbf{P Q}}\) \(\overline{\mathbf{BC}}\) କ Q ଦିହି6ର 6ଛଦନ6କ , ପ୍ରମାଣ ଦ୍ଦର 6ଯ Q 6ଦୃରଚି \(\overline{\mathbf{BC}}\) ର ମଧ୍ୟନିନ୍ଦୁ |
Solution:

Question 10.
ABCD ଉପରୋକ୍ତ \(\overline{\mathrm{AB}}\) , \(\overline{\mathrm{BC}}\) , \(\overline{\mathrm{CD}}\) ,ଓ \(\overline{\mathrm{DA}}\) ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ସର୍ବସମ P, Q, R ଓ S |
(a) ପ୍ରମାଣ କର ଯେ PORS ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ।
(b) ଉପରୋକ୍ତ ଚତୁର୍ଭୁଜ ABCD ର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ଵୟ ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ଲମ୍ବ ହେଲେ, ପ୍ରମାଣକର ଯେ PORS ଏକ ଆୟତ ଚିତ୍ର ।
Solution:
(a) ଦତ୍ତ : ABCD ଉପରୋକ୍ତ \(\overline{\mathrm{AB}}\) , \(\overline{\mathrm{BC}}\) , \(\overline{\mathrm{CD}}\) , ଓ \(\overline{\mathrm{DA}}\) ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ସର୍ବସମ P, Q, R ଓ S |
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : PORS ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ।
ଅଙ୍କନ : \(\overline{\mathrm{BD}}\) ଅଙ୍କନ କରାଯାଉ ।
ପ୍ରମାଣ : △ABD ରେ \(\overline{\mathrm{AB}}\) ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ P ଓ \(\overline{\mathrm{AD}}\) ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ S ।
\(\frac { AP }{ BP }\) = 1 (∵ AP = BP (ଦତ୍ତ))
ସେହିପରି ଧୂ) \(\frac { AS }{ SD }\) = 1 (∵ AS = SD (ଦତ୍ତ))

∴\(\frac { AP }{ BP }\) = \(\frac { AS }{ SD }\) ⇒ \(\overline{\mathrm{PS}}\) || \(\overline{\mathrm{BD}}\)
ସେହିପରି ପ୍ରମାଣ କରାଯାଇ ପାରିବ \(\overline{\mathrm{QR}}\) || \(\overline{\mathrm{BD}}\) |
\(\overline{\mathrm{PS}}\) || \(\overline{\mathrm{BD}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{QR}}\) || \(\overline{\mathrm{BD}}\)
\(\overline{\mathrm{PS}}\) || \(\overline{\mathrm{QR}}\)
\(\overline{\mathrm{AC}}\) ଅଙ୍କନ କରି ସେହିପରି ପ୍ରମାଣ କରାଯାଇ ପାରେ ଯେ \(\overline{\mathrm{PQ}}\) || \(\overline{\mathrm{SR}}\) |
∴ PORS ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର |

(b) ଦତ୍ତ : ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜରେ \(\overline{\mathrm{AC}}\) ⊥ \(\overline{\mathrm{BD}}\) | \(\overline{\mathrm{AB}}\), \(\overline{\mathrm{BC}}\), \(\overline{\mathrm{CD}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{DA}}\) ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଯଥାକ୍ରମେ P, Q, R, S |
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : PORS ଏକ ଆୟତଚିତ୍ର ।
ପ୍ରମାଣ : ମନେକର \(\overline{\mathrm{AC}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{BD}}\) ଛେଦବିନ୍ଦୁ ( ଏବଂ \(\overline{\mathrm{PS}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{AC}}\) ର ଛେଦବିନ୍ଦୁ X ।

(a) ର ଅନୁରୂପ ପ୍ରମାଣ ଦ୍ଵାରା PORS ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର 6ଚିତ୍ର ।
m∠AOB = 90° ⇒ m∠PXO = 90°
(∵ \(\overline{\mathrm{PS}}\) || \(\overline{\mathrm{BD}}\))
m∠XPXQ = 90° (∵ \(\overline{\mathrm{PQ}}\) || \(\overline{\mathrm{AC}}\))
∴ PQRS ଏକ ସାମାନ୍ତରିକ |

Question 11.
ନିମ୍ନ ଚିତ୍ରରେ △ABC ର \(\overline{\mathrm{BA}}\) ବାହୁ ସହ \(\overline{\mathrm{CM}}\) ସମାନ୍ତର, \(\overline{\mathrm{AB}}\) ର ପ୍ରାମାବିନ୍ଦୁ P | \(\overline{\mathrm{PQ}}\) || \(\overline{\mathrm{AC}}\), \(\overline{\mathrm{QR}}\) || \(\overline{\mathrm{CM}}\); ସାମାନ୍ତରିକ ମେ
\(\overline{\mathrm{PR}}\) || \(\overline{\mathrm{AM}}\) |
Solution:
ଦତ୍ତ : △ABC ରେ \(\overline{\mathrm{BA}}\) || \(\overline{\mathrm{CM}}\), AP = BP,
\(\overline{\mathrm{PQ}}\) || \(\overline{\mathrm{AC}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{QR}}\) || \(\overline{\mathrm{CM}}\)
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : \(\overline{\mathrm{PR}}\)||\(\overline{\mathrm{AM}}\)
ପ୍ରମାଣ : △ABC ରେ \(\overline{\mathrm{PQ}}\) ||\(\overline{\mathrm{AC}}\) (ଦତ୍ତ) ।

⇒ \(\frac { BP }{ AP }\) = \(\frac { BQ }{ QC }\)
△BCM ରେ \(\overline{\mathrm{QR}}\) ||\(\overline{\mathrm{CM}}\) (ଦତ୍ତ) ।
⇒ \(\frac { BQ }{ QC }\) = \(\frac { BR }{ RM }\) ……(i)
∴ (i) ଓ (ii)ରୁ \(\frac { BP }{ AP }\) = \(\frac { BR }{ RM }\)
△BCM ରେ \(\frac { BP }{ AP }\) = \(\frac { BR }{ RM }\) ⇒ \(\overline{\mathrm{PR}}\) ||\(\overline{\mathrm{AM}}\) (ପ୍ରମାଣିତ)
ତ୍ରିଭୁଜର କୋଣର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଆଲୋଚନା

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସରଳ ସହସମୀକରଣ Ex 1(c) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସରଳ ସହସମୀକରଣ Ex 1(c)

Question 1.
ଦୁଇଟି ସଂଖ୍ୟାର ଯୋଗଫଳ 137 ଓ ସେମାନଙ୍କର ବିୟୋଗଫଳ 43। ତେବେ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ:
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟ x ଓ y ।
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ x + y = 137 ……..(i) ଏବଂ x – y = 43 …….(ii)
ସମୀକରଣ (i) ଓ (ii) କୁ ପ୍ରୟୋଗକଲେ,

x ର ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ସ୍ଥାପନ କଲେ, x + y = 137
⇒ 90 + y = 137 ⇒ y = 137 – 90 ⇒ y = 47
∴ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟ 90 ଓ 47।

Question 2.
ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର ବାହୁ ତ୍ରୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ x + 4 ସେ.ମି., 4x – y ସେ.ମି. ଓ y + 2 ସେ.ମି. ହେଲେ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର ବାହୂତ୍ରୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ । ଅର୍ଥାତ୍ x + 4 = 4x – y = y + 2
⇒ x + 4 = y + 2 = x – y = 2 – 4
⇒ x – y = -2 … (i)
ପୁନଶ୍ଚ 4x – y = y + 2 ⇒ 4x – y – y = 2 ⇒ 4x – 2y = 2
⇒ 2(2x – y) = 2 ⇒ 2x – y = 1 …… (ii)
ସମୀକରଣ (ii)ରୁ ସମୀକରଣ (i)କୁ ବିୟୋଗ କଲେ,

x ର ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ସ୍ଥାପନ କଲେ, 3 – y = – 2
⇒ – y = -2 – 3 = -5 ⇒ y = 5
∴ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର ଏକ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = y + 2 = 5 + 2 = 7 ସେ.ମି.

Question 3.
ABCD ଅ।ୟତକ୍ଷେତ୍ରର AB = 3x + y ସେ.ମି, BC = 3x + 2 ସେ.ମି, CD = 3y – 2x ସେ.ମି, ଓ DA = y + 3 ସେ.ମି. ହେଲେ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ :
ଆୟତଚିତ୍ରର ବିପରୀତ ବାହୁମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପରସ୍ପର ସମାନ ।
ତେଣୁ ABCD ଆୟତଚିତ୍ରରେ AB = CD ଏବଂ BC = AD ହେବ ।
AB = CD ହେଲେ, 3x + y = 3y – 2x ⇒ 3x + 2x = 3y – y ⇒ 5x – 2y=0 (i)
ସେହିପରି BC = AD ହେଲେ, 3x + 2 = y + 3
⇒ 3x – y = 3 – 2 ⇒ 3x – y =1 …..(ii)

‘x’ ର ମାନ ସମୀକରଣ (ii) ରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ, 3 × 2 – y = 1 ⇒ 6 – 1 = y ⇒ y = 5
∴ AB = 3x + y = 3 × 2 + 5 = 11 ସେ.ମି
BC = 3x + 2 = 3 × 2 + 2 = 8 ସେ.ମି
∴ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = AB × BC = 11 × 8 = 88

Question 4.
ଦୁଇ ଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ସଂଖ୍ୟା, ତାହାର ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ଯୋଗଫଳର 4 ଗୁଣ । କିନ୍ତୁ ସଂଖ୍ୟାଟିରେ 18 ଯୋଗ କଲେ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବଦଳିଯାଏ । ତେବେ ସଂଖ୍ୟାଟି କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାଟିର ଦଶକ ଏବଂ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କଦ୍ଵୟ ଯଥାକ୍ରମେ x ଏବଂ y l .:. ସଂଖ୍ୟାଟି = 10x + y
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, ସଂଖ୍ୟାଟି ତାହାର ଅଙ୍କ ଦ୍ବୟର ଯୋଗଫଳର 4 ଗୁଣ ।
⇒ 10x + y = 4(x + y) ⇒ 10x + y = 4x + 4y ⇒ 10x – 4x + y – 4y = 0
⇒ 6x – 3y = 0 ⇒ 3(2x – y) = 0 … (i)
⇒2x – y = 0
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ ସଂଖ୍ୟାଟିରେ 18 ଯୋଗକଲେ ଅଙ୍କ ଦୁଇଟିର ସ୍ଥାନ ବଦଳିଯାଏ ।
⇒ 10x + y + 18 = 10y + x ⇒ 10x – x + y – 10y = -18
⇒ 9(x- y) = -18 ⇒ x – y = \(\frac{-18}{9}=-2\)

x ର ମାନ ସମୀକରଣ (i)ରେ ସଂସ୍ଥାପନ କଲେ, 2x – y = 0
⇒ 4 – y = 0 ⇒ y=4
∴ ସଂଖ୍ୟାଟି = 10x + y = 10 × 2 + 4 = 24

Question 5.
ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ସଂଖ୍ୟା ଓ ତାହାର ଅଙ୍କଦ୍ଵୟର ସ୍ଥାନ ବଦଳାଇ ଲେଖୁଲେ ଯେଉଁ ସଂଖ୍ୟା ମିଳିବ, ସେ ଦୁହିଁଙ୍କର ଯୋଗଫଳ 99 ଓ ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତର 3 ହେଲେ ସଂଖ୍ୟାଟି କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାର ଦଶକ ଓ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଦ୍ବୟ ଯଥାକ୍ରମେ x ଓ y
∴ ସଂଖ୍ୟାଟି = 10x + y
ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ସ୍ଥାନ ବଦଳାଇ ଲେଖୁଲେ ସଂଖ୍ୟାଟି ହେବ = 10y + x
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, 10x + y + 10y + x = 99
⇒ 11x + 11y = 99 ⇒ x + y = \(\frac{99}{11}=9\) ………(i)
ଅଙ୍କଦ୍ୱୟର ଅନ୍ତର 3 ।
ଅର୍ଥାତ୍ x – y = 3 ବା y – x = 3 … (ii)
ଯଦି x – y = 3 ହୁଏ,
∴ x = \(\frac{x+y+x-y}{2}=\frac{9+3}{2}=\frac{12}{2}=6\)
y = 9 – x = 9 – 6 = 3
∴ ସଂଖ୍ୟାଟି = 10x + y = 10 × 6 + 3 = 63
ଯଦି ଆମେ ଦ୍ବିତୀୟ ସମୀକରଣକୁ y – x = 3 ନେବା ତେବେ ସଂଖ୍ୟାଟି 36 ହେବ ।
∴ ସଂଖ୍ୟାଟି 63 ବା 36 ।

Question 6.
ଦୁଇଟି ସଂଖ୍ୟାର ସମଷ୍ଟି, ସେମାନଙ୍କ ବିୟୋଗଫଳର 4 ଗୁଣ ଏବଂ ସଂଖ୍ୟା ଦୁଇଟିର ଯୋଗଫଳ 8 । ତେବେ ସଂଖ୍ୟା ଦୁଇଟି କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟ x ଓ y
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, x + y = 4 (x – y)
⇒ 4x – 4y – x – y = 0 ⇒ 3x – 5y = 0 … (i)
ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ x + y = 8 …… (ii)

x ର ମାନ ସମୀକରଣ (ii)ରେ ସଂସ୍ଥାପନ କଲେ, x + y = 8
⇒ y = 8 – x = 8 – 5 = 3
∴ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ୱୟ 5 ଓ 3 ।

Question 7.
ଦୁଇଅଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟାର ଅଙ୍କମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି 10; କିନ୍ତୁ ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାନ ବଦଳାଇ ଲେଖୁଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି ମୂଳ ସଂଖ୍ୟାର ଦୁଇ ଗୁଣରୁ 1 ଊଣା ହୁଏ, ସଂଖ୍ୟାଟି ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟାଟିର ଦଶକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଏବଂ ଏକକ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଙ୍କ ଯଥାକ୍ରମେ x ଏବଂ y ।
∴ ସଂଖ୍ୟାଟି 10x + y ହେବ ।
ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାନ ବଦଳିଗଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି 10y + x ହେବ ।
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ଯୋଗଫଳ 10 । x + y = 10 … (i)
ପୁନଶ୍ଚ ଉତ୍ପନ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି, ମୂଳ ସଂଖ୍ୟାର ଦୁଇଗୁଣରୁ 1 କମ୍ ।
ଅର୍ଥାତ୍ 10y + x = 2(10x + y) – 1 = 10y + x = 20x + 2y – 1
⇒ 8y – 19x = -1 ⇒ 19x – 8y = 1 … (ii)

‘x’ ର, ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ, 3 + y = 10 ⇒ y = 10 -3 = 7
∴ ସଂଖ୍ୟାଟି = 10x + y = 10 × 3 + 7 = 37

Question 8.
ଦୁଇଟି ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରଥମଟିର 3 ଗୁଣରୁ ଦ୍ବିତୀୟଟିର 2 ଗୁଣ ବିୟୋଗ କଲେ ବିୟୋଗଫଳ 2 ହେବ ଏବଂ ଦ୍ଵିତୀୟଟିରେ 7 ଯୋଗ କଲେ ଯୋଗଫଳ ପ୍ରଥମଟିର 2 ଗୁଣ ହେବ। ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵୟ ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର ପ୍ରଥମ ସଂଖ୍ୟା ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ସଂଖ୍ୟା ଯଥାକ୍ରମେ x ଏବଂ y ହେଉ ।
ପ୍ରଥମଟିର 3 ଗୁଣରୁ ଦ୍ବିତୀୟଟିର 2 ଗୁଣ ବିୟୋଗକଲେ ବିୟୋଗଫଳ 2 ହେବ ।
ଅର୍ଥାତ୍ 3x – 2y = 2 …(i)
ସେହିପରି ଦ୍ବିତୀୟ ସଂଖ୍ୟାରେ 7 ଯୋଗକଲେ, ଯୋଗଫଳ ପ୍ରଥମ ସଂଖ୍ୟାର 2 ଗୁଣ ସଙ୍ଗେ ସମାନ ହେବ ।
ଅର୍ଥାତ୍ y + 7 = 2x = 2x – y = 7 …(ii)

‘x’ ର, ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ, 3 × 12 – 2y = 2 ⇒ 36 – 2y = 2
⇒ 2y = 34 ⇒ y = 17
∴ ପ୍ରଥମ ସଂଖ୍ୟାଟି 12 ଏବଂ ଦ୍ବିତୀୟ ସଂଖ୍ୟାଟି 17 ।

Question 9.
ଗୋଟିଏ ଭଗ୍ନାଂଶର ଲବ ଓ ହରରେ 2 ଯୋଗକଲେ ତାହା \(\frac{9}{11}\) ହୁଏ । ମାତ୍ର ଲବ ଓ ହରରେ 3 ଯୋଗକଲେ \(\frac{5}{6}\)
ହୁଏ । ତେବେ ଭଗ୍ନାଂଶଟି କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାର ଲବ x ଓ ହର y
ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାଟି \(\frac{x}{y}\)
ପ୍ରଶ୍ବାନୁସାରେ, \(\frac{x+2}{y+2}=\frac{9}{11}\)
⇒ 11x + 22 = 9y + 18 ⇒ 11x – 9y = – 4 (i)
ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{x+3}{y+3}=\frac{5}{6}\)
⇒ 6x + 18 = 5y + 15 ⇒ 6x – 5y = – 3 … (ii)

x ର ମାନ ସମୀକରଣ (i)ରେ ସଂସ୍ଥାପନ କଲେ, 11 × 7 – 9y = -4
⇒77 – 9y = 4 ⇒ – 9y = – 4 – 77 = – 81 ⇒ y =\(\frac{81}{9}=9\)
∴ ଭଗ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି \(\frac{x}{y}=\frac{7}{9}\)

Question 10.
ଗୋଟିଏ ଭଗ୍ନାଂଶର ଲବର 3 ଗୁଣ ଓ ହରରୁ 3 ବିୟୋଗ କଲେ ଭଗ୍ନାଂଶଟି \(\frac{18}{11}\) ହୁଏ । ମାତ୍ର ଲବରେ 8 ଯୋଗକଲେ ଓ ହରକୁ 2 ଗୁଣ କଲେ ତାହା \(\frac{2}{5}\) ହୁଏ । ତେବେ ଭଗ୍ନାଂଶ କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାର ଲବ x ଓ ହର y
∴ ଭଗ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି \(\frac{x}{y}\)
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{3x}{y-3}=\frac{18}{11}\)
⇒ 33x= 18y – 54 ⇒ 33x – 18y = – 54 ……..(i)
ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{x+8}{2y}=\frac{2}{5}\)
⇒ 5x + 40 = 4y ⇒ 5x – 4y = -40 ……….(ii)

x ର ମାନ ସମୀକରଣ (i)ରେ ବସାଇଲେ,
⇒ 33 × 12 – 18y = 54 ⇒ -18y = -54 – 396
⇒ 18y = 450 ⇒ y = \(\frac{450}{18}=25\)
∴ ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାଟି \(\frac{x}{y}=\frac{12}{25}\)

Question 11.
5ଟି କଲମ ଓ ଟି ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଦାମ୍ ମିଶି ୨ ଟଙ୍କା ଏବଂ 3ଟି କଲମ ଓ 2ଟି ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଦାମ୍ ମିଶି 5 ଟଙ୍କା ହୁଏ । ତେବେ ଗୋଟିଏ କଲମ ଓ ଗୋଟିଏ ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଦାମ୍ କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଗୋଟିଏ କଲମର ଦାମ୍ x ଟଙ୍କା ଓ ଗୋଟିଏ ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଦାମ୍ y ଟଙ୍କା ।
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, 5x + 6y = 9 …… (i)
3x + 2y = 5 …….. (ii)

xର ମାନ ସମୀକରଣ (ii)ରେ ବସାଇଲେ, 3 × \(\frac{3}{2}\) + 2y = 5
⇒ 2y = 5 – \(\frac{9}{2}\) ⇒ 2y = \(\frac{10-9}{2}\)
⇒ y = \(\frac{1}{4}\) ଟଙ୍କା ।
∴ ଗୋଟିଏ କଲମର ଦାମ୍ \(\frac{3}{2}\) ଟଙ୍କା ଓ ଗୋଟିଏ ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଦାମ୍ \(\frac{1}{4}\) ଟଙ୍କା ।

Question 12.
ପିତାଙ୍କ ବୟସ ପୁତ୍ର ବୟସର 3 ଗୁଣ । 12 ବର୍ଷ ପରେ ପିତାଙ୍କ ବୟସ ପୁତ୍ର ବୟସର 2 ଗୁଣ ହେବ । ତେବେ ପିତା ଓ ପୁତ୍ରର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ପିତାଙ୍କର ବୟସ x ବର୍ଷ ଓ ପୁତ୍ରର ବୟସ y ବର୍ଷ |
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, x = 3y … (i)
ପୁନଶ୍ଚ 12 ବର୍ଷ ପରେ ପିତାଙ୍କର ବୟସ (x + 12) ବର୍ଷ ଓ ପୁତ୍ରର ବୟସ (y + 12) ବର୍ଷ |
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ x + 12 = 2 (y + 12) ……..(ii)
ସମୀକରଣ (i)ର ମାନ ସମୀକରଣ (ii)ରେ ସଂସ୍ଥାପନ କଲେ,
3y +12 = 2 (y + 12) ⇒ 3y + 12 = 2y + 24
⇒3y – 2y = 24 – 12
⇒ y = 12 ବର୍ଷ |
ସମୀକରଣ (i)ରେ y = 12 ପ୍ରୟୋଗ କଲେ
x = 3y = 3 × 12 = 36 ବର୍ଷ |
∴ ପିତାଙ୍କର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ 36 ବର୍ଷ ଓ ପୁତ୍ରର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ 12 ବର୍ଷ ।

Question 13.
ଏକ ଆୟତ କ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ 5 ସେ.ମି. କମାଇ ପ୍ରସ୍ଥକୁ 3 ସେ.ମି. ବଢ଼ାଇବା ଦ୍ଵାରା ଏହାର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 9 ବର୍ଗ ସେ.ମି. କମିଯାଏ । ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ 3 ସେ.ମି. ଓ ପ୍ରସ୍ଥକୁ 2 ସେ.ମି. ବଢ଼ାଇବା ଦ୍ୱାରା କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 67 ବର୍ଗ ସେ.ମି. ବଢ଼ିଯାଏ । ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ x ସେ.ମି. ଓ ପ୍ରସ୍ଥ y ସେ.ମି. ।
∴ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = xy ବର୍ଗ ସେ.ମି.
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, (x – 5) (y + 3) = xy – 9 ⇒ 3x – 5y – 6 = 0 … (i)
ପୁନଶ୍ଚ (x + 3) (y + 2) = xy + 67 = 2x +3y – 61 = 0 …….(ii)

⇒ \(\frac{x}{323}=\frac{y}{171}=\frac{1}{19}\)
⇒ x = \(\frac{323}{19}\) = 17 ଏବଂ y = \(\frac{171}{19}\) = 9
∴ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 17 ସେ.ମି. ଓ ପ୍ରସ୍ଥ 9 ସେ.ମି. ।
∴ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ପ୍ରସ୍ଥ = 17 × 9 = 153 ବର୍ଗ ସେ.ମି. ।

Question 14.
2 ଜଣ ପୁରୁଷ ଓ 3 ଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକ ଏକତ୍ର ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟକୁ 5 ଦିନରେ ଶେଷ କରିପାରନ୍ତି । ସେହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ 4 ଜଣ ପୁରୁଷ ଓ ୨ ଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକ ଏକତ୍ର 2 ଦିନରେ ଶେଷ କରିପାରନ୍ତି । ତେବେ ଜଣେ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକ କିମ୍ବା ଜଣେ ପୁରୁଷ ସେହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ କେତେ ଦିନରେ ଶେଷ କରିପାରବେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଜଣେ ପୁରୁଷ ଏବଂ ଜଣେ ସ୍ତ୍ରୀ ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଯଥାକ୍ରମେ x ଓ y ଦିନରେ ଶେଷ କରିପାରିବେ ।
∴ ଜଣେ ପୁରୁଷ ଏବଂ ଜଣେ ସ୍ତ୍ରୀ 1 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟର ଯଥାକ୍ରମେ \(\frac{1}{x}\) ଅଂଶ ଏବଂ \(\frac{1}{y}\) ଅଂଶ କରିବେ ।
2 ଜଣ ପୁରୁଷ ଓ 3 ଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ 1 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟର = \(\frac{2}{x}\) + \(\frac{3}{y}\) ଅଂଶ କରିବେ ।
କିନ୍ତୁ 2 ଜଣ ପୁରୁଷ ଓ 3 ଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ 5 ଦିନରେ କରନ୍ତି ।
1 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟଟିର କରିବେ = \(\frac{1}{5}\) ଅଂଶ ।
ପ୍ରଶାନୁସାରେ, \(\frac{2}{x}+\frac{3}{y}=\frac{1}{5}\) ……….(i)
ପୁନଶ୍ଚ, 4 ଜଣ ପୁରୁଷ ଓ 9 ଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ 1 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟର କରିବେ = \(\frac{4}{x}\) + \(\frac{9}{y}\) ଅଂଶ ।
କିନ୍ତୁ 4 ଜଣ ପୁରୁଷ ଓ 9 ଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ 2 ଦିନରେ କରନ୍ତି ।
1 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟଟିର କରିବେ = \(\frac{1}{2}\) ଅଂଶ ।
ପୁନଶ୍ଚ, ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{4}{x}+\frac{9}{y}=\frac{1}{2}\)

⇒ \(– \frac{3}{y}=\frac{4-5}{10}=\frac{-1}{10}\) ⇒ \(\frac{3}{y}=\frac{1}{10}\)
⇒ y = 30
y ର ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ,
⇒ \(\frac{2}{x}+\frac{3}{30}=\frac{1}{5}\) ⇒ \(\frac{2}{x}+\frac{1}{10}=\frac{1}{5}\)
\(\frac{2}{x}+\frac{1}{5}-\frac{1}{10}\) ⇒ \(\frac{2}{x}=\frac{1}{10}\) ⇒ x = 20
∴ ଜଣେ ପୁରୁଷ କିମ୍ବା ଜଣେ ସ୍ତ୍ରୀ ସେହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଯଥାକ୍ରମେ 20 ଦିନରେ କିମ୍ବା 30 ଦିନରେ କରିବେ ।

Question 15.
A ଓ B ଏକତ୍ର କାମ କରି ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟକୁ 8 ଦିନରେ ଶେଷ କରିପାରନ୍ତି । ସେମାନେ ଏକତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରି 3 ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପରେ A ଚାଲିଗଲା ଓ ଅବଶିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟକୁ B ଏକା ଆଉ 15 ଦିନରେ ଶେଷ କଲା । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକାକୀ କାମ କଲେ କେତେ ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଶେଷ କରିପାରିବେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର A ଓ B କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଯଥାକ୍ରମେ x ଓ y ଦିନରେ କରିପାରିବେ ।
A ଓ B 1 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟଟିର ଯଥାକ୍ରମେ \(\frac{1}{x}\) ଅଂଶ ଏବଂ \(\frac{1}{y}\) ଅଂଶ କରିପାରିବେ ।
A ଓ B ମିଶି 1 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟଟିର \(\frac{1}{x}+\frac{1}{y}\) ଅଂଶ କରିପାରିବେ ।
କିନ୍ତୁ ପ୍ରଶ୍ନ ଅଛି A ଓ B କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ 8 ଦିନରେ କରିପାରନ୍ତି ।
∴ 1 ଦିନରେ କରିବେ = \(\frac{1}{8}\) ଅଂଶ ।
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{1}{x}+\frac{1}{y}=\frac{1}{8}\) …….. (i)
A ଓ B ଏକତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିବାର 3 ଦିନ ପରେ A ଚାଲିଗଲା ।
ଅବଶିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ B ଆଉ 15 ଦିନରେ ଶେଷକଲା ।
ଅର୍ଥାତ୍ A, 3 ଦିନ ଓ B (15 + 3) = 18 ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟ କଲାପରେ କାର୍ଯ୍ୟଟି ସମ୍ପୂର୍ଣ ହେଲା ।
∴ A, 3 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟଟିର କରିବ = \(\frac{3}{x}\) ଅଂଶ । B, 18 ଦିନରେ କାର୍ଯ୍ୟଟିର କରିବ \(\frac{18}{y}\) ଅଂଶ ।
ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{3}{x}+\frac{18}{y}=1\) ……….(ii)

⇒ \(– \frac{15}{y}=\frac{3-8}{8}\) ⇒ \(– \frac{15}{y}=\frac{-5}{8}\)
⇒ \(\frac{3}{y}=\frac{1}{8}\) ⇒ y = 24
y ର ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ,
⇒ \(\frac{1}{x}+\frac{1}{24}=\frac{1}{8}\) ⇒ \(\frac{1}{x}=\frac{1}{8}-\frac{1}{24}\)
\(\frac{1}{x}=\frac{3-1}{24}=\frac{2}{24}=\frac{1}{12}\) ⇒ x = 12
∴ A ଏକାକୀ କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ 12 ଦିନରେ ଓ B ଏକାକୀ କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ 24 ଦିନରେ ଶେଷ କରିପାରିବେ ।

Question 16.
A ଓ Bର ଆୟର ଅନୁପାତ 8 : 7 ଓ ବ୍ୟୟର ଅନୁପାତ 19 : 16 । ଯଦି ଉଭୟେ 1250 ଟଙ୍କା ସଞ୍ଚୟ କରିପାରନ୍ତି, ତେବେ ସେମାନଙ୍କର ଆୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
A ଓ B ର ଆୟର ଅନୁପାତ 8 : 7 ।
ମନେକର A ଓ B ର ଆୟ ଯଥାକ୍ରମେ 8x ଟଙ୍କା ଏବଂ 7x ଟଙ୍କା ।
ସେହିପରି A ଓ B ର ବ୍ୟୟର ଅନୁପାତ 19 : 16 |
ତେଣୁ ମନେକର A ଓ B ର ବ୍ୟୟ ଯଥାକ୍ରମେ 19y ଟଙ୍କା ଏବଂ 16y ଟଙ୍କା ।
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ A ର ସଞ୍ଚୟ = 1250 ଟଙ୍କା ⇒ 8x – 19y = 1250 ……..(i)
ସେହିପରି B ର ସଞ୍ଚୟ = 1250 ଟଙ୍କା ⇒ 7x – 16y = 1250 ……….(ii)

∴ A = 8x = 8 × 750 = 6000 ଟଙ୍କା । ଏବଂ Bର ଆୟ = 7x = 7 × 750 = 5250 ଟଙ୍କା ।

Question 17.
5 ବର୍ଷ ପରେ ପିତାର ବୟସ ପୁତ୍ରର ବୟସର ତିନିଗୁଣ ହେବ ଓ 5 ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ପିତାର ବୟସ ପୁତ୍ର ବୟସର ସାତଗୁଣ ଥିଲା । ତେବେ ସେମାନଙ୍କର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର ପିତାର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ x ବର୍ଷ ଓ ପୁତ୍ରର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ y ବର୍ଷ ।
5 ବର୍ଷ ପରେ ପିତାର ବୟସ ହେବ = (x + 5) ବର୍ଷ ଓ ପୁତ୍ରର ବୟସ ହେବ = (y + 5) ବର୍ଷ
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, x + 5 = 3(y + 5)
⇒ x + 5 = 3y + 15 ⇒ x – 3y = 10 …(i)
ପୁନଶ୍ଚ, 5 ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ପିତାର ବୟସ ଥିଲା = (x – 5) ବର୍ଷ ଓ ପୁତ୍ରର ବୟସ ଥିଲା = (y – 5) ବର୍ଷ
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, (x – 5) = 7(y – 5)
⇒ x -5 = 7y – 35 ⇒ x – 7y = -30 …(ii)
ସମୀକରଣ (i)ରୁ ସମୀକରଣ (ii)କୁ ବିୟୋଗ କଲେ, (x – 3y) – (x – 7y) = 10 – (-30)
⇒ x – 3y – x + 7y = 40 ⇒ 4y = 40 ⇒ y = 10
ସମୀକରଣ (i) ରେ y = 10 ସ୍ଥାପନ କଲେ, x – 3 × 10 = 10 ⇒ x = 40
∴ ପିତାର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ 40 ବର୍ଷ ଓ ପୁତ୍ରର ବର୍ତ୍ତମାନ ବୟସ 10 ବର୍ଷ ।

Question 18.
ଗୋଟିଏ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 2 ମି. ଅଧ୍ଵ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ 2ମି. କମ୍ ହେଲେ, କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 28 ବ.ମି. କମିଯାଏ; ମାତ୍ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 1 ମି. କମ୍ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ 2 ମି. ଅଧ୍ବକ ହେଲେ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 33 ବ. ମି. ବଢ଼ିଯାଏ । ମୂଳ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ ଯଥାକ୍ରମେ x ମି. ଓ Y ମି. ।
∴ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଦୈର୍ଘ୍ୟ × ପ୍ରସ୍ଥ = xy ବର୍ଗ ମି. ।
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, ଦୈର୍ଘ୍ୟ 2 ମି. ଅଧୂକ ଏବଂ ପ୍ରସ୍ଥ 2 ମି. କମ୍ ହେଲେ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 28 ବର୍ଗ ମି. କମିଯାଏ ।
ତେଣୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଏବଂ ପ୍ରସ୍ଥ ଯଥାକ୍ରମେ (x + 2) ମି. ଏବଂ (y – 2) ମି. ହେବ ।
(x + 2) (y – 2) = xy – 28 ⇒ xy + 2y – 2x – 4 = xy – 28
⇒ 2y – 2x = -28 + 4 ⇒ y – x = \(\frac{-24}{2}\) ⇒ y – x = -12
⇒ x – y = 12 … (i)
ସେହିପରି ଦୈର୍ଘ୍ୟ 1 ମି. କମ୍ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ 2 ମି. ଅଧ୍ଯକ ହେଲେ, କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 33 ବର୍ଗ ମି. ବୃଦ୍ଧିପାଏ ।
∴ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଏବଂ ପ୍ରସ୍ଥ ଯଥାକ୍ରମେ (x – 1) ମି, ଏବଂ (y + 2) ମି. ହେବ ।
∴ (x – 1) (y + 2) = xy + 33 ⇒ xy + 2x – y – 2 = xy + 33
⇒ 2x – y = 33 +2 ⇒ 2x – y = 35 ……(ii)

‘x’ ର ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ 23 – y = 12 = y = 11
∴ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = xy ବର୍ଗ ମି. = (23 × 11) ବର୍ଗ ମି. = 253 ବର୍ଗ ମି. ।

Question 19.
50କୁ ଏପରି ଦୁଇଟି ସଂଖ୍ୟାର ସମଷ୍ଟି ରୂପେ ପ୍ରକାଶ କର ଯେପରିକି ସଂଖ୍ୟା ଦ୍ଵୟର ବ୍ୟକ୍ରମର ସମଷ୍ଟି \(\frac{1}{12}\) ହେବ ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର ସଂଖ୍ୟା ଦୁଇଟି x ଓ y ।
ସଂଖ୍ୟା ଦୁଇଟିର ସମଷ୍ଟି 50 । ⇒ x + y = 50 ….. (i)
x ଓ y ର ବ୍ୟକ୍ରମ ଯଥାକ୍ରମେ \(\frac{1}{x}\) ଓ \(\frac{1}{y}\) ।
ପ୍ରଶାନୁସାରେ, \(\frac{1}{x}+\frac{1}{y}=\frac{1}{12}\) ……..(ii)
⇒ \(\frac{1}{x}+\frac{1}{y}=\frac{1}{12}\) ⇒ \(\frac{x+y}{xy}=\frac{1}{12}\) ⇒ \(\frac{50}{xy}=\frac{1}{12}\) (∵ x + y = 50)
⇒ xy = 600 ……..(iii)
ଆମେ ଜାଣିଛେ, x – y = \(\sqrt{(x+y)^2-4xy}\) = \(\sqrt{(50)^2-4×600}\) = \(\sqrt{100}\)
⇒ x – y = 10 ……(iv)
ସମୀକରଣ (i) ଓ (iv)କୁ ଯୋଗକଲେ, 2x = 60 ⇒ x = 30
ସମୀକରଣ (i)ରେ x = 30 ସ୍ଥାପନ କଲେ, 30 + y = 50 ⇒ y = 20
∴ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ବୟ 30 ଓ 20 ।

Question 20.
ଗୋଟିଏ ଭଗ୍ନ ସଂଖ୍ୟାର ଲବ ଓ ହରକୁ ଯୋଗକରି ଯୋଗଫଳର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ନେଲେ, ତାହା ହରଠାରୁ 4 ଊଣା ହୁଏ ଓ ହରରେ 1 ଯୋଗକରି ଭଗ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟିକୁ ଲଘିଷ୍ଠ ଆକାରରେ ଲେଖୁଲେ ତାହା \(\frac{1}{4}\) ହୁଏ । ଭଗ୍ନ ସଂଖ୍ୟାଟି କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ମନେକର ଭଗ୍ନସଂଖ୍ୟାଟି \(\frac{x}{y}\), ଯାହାର ଲବ x ଏବଂ ହର y ।
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, ଲବ ଓ ହରକୁ ଯୋଗକରି ଯୋଗଫଳର ଏକତୃତୀୟାଂଶ ନେଲେ ତାହା ହରଠାରୁ 4 ଊଣା ହୁଏ ।
\(\frac{1}{3}\)(x+y) = y – 4 ⇒ x + y = 3y – 12 ⇒ x – 2y= – 12 …….. (i)
ପୁନଶ୍ଚ ହରରେ 1 ଯୋଗକରି ଭଗ୍ନାଂଶଟିକୁ ଲଘିଷ୍ଠ ଆକାରକୁ ଆଣିଲେ ତାହା \(\frac{1}{4}\) ହୁଏ ।
\(\frac{x}{y+1}=\frac{1}{4}\) ⇒ 4x = y + 1 ⇒ 4x – y = 1 ……….(ii)

‘y’ ର ମାନ ସମୀକରଣ (i) ରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ, x – 2 × 7 = -12
⇒ x – 14 = -12 ⇒ x = 2
∴ ଭଗ୍ନାଂଶଟି \(\frac{x}{y}=\frac{2}{7}\)

Odisha State Board BSE Odisha Class 10 Sanskrit Grammar Book Solutions Chapter 13 ଭ୍ରମସଂଶୋଧନ-ଅଭ୍ୟାସ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha 10 Class Sanskrit Grammar Solutions Chapter 13 ଭ୍ରମସଂଶୋଧନ-ଅଭ୍ୟାସ

ଶବ୍ଦରୂପଗତ
୧। ହରିସ୍ୟ ଗାଂ ପଶ୍ୟ। – ହରେଃ ଗାଂ ପଶ୍ୟ। ( ହରିର ଗାଭକୁ ଦେଖ ।)
୨। ଭୂପତ୍ୟୁଃ ଆଦେଶଂ ପାଳୟ। – ଭୂପତେଃ ଆଦେଶଂ ପାଳୟ । ( ରାଜାଙ୍କ ଆଦେଶ ପାଳନ କର ।)
୩। ରବିଃ ଭ୍ରାତାସ୍ୟ ଗୃହଂ ଗଚ୍ଛତି। – ରବିଃ ଭ୍ରାତୁଃ ଗୃହଂ ଗଚ୍ଛତି । ( ରବି ଭାଇ ଘରକୁ ଯାଉଛି ।)
୪। ହେ ବିଷ୍ଣୁଃ ! ରକ୍ଷ। – ହେ ବିଷ୍ଠୋ ! ରକ୍ଷ। ( ହେ ବିଷ ! ରକ୍ଷା କର।)
୫। ବୃଦ୍ଧସ୍ୟ ପ୍ରାଣଃ ଅସ୍ଥିରାଃ ଭବନ୍ତି। – ବୃଦ୍ଧସ୍ୟ ପ୍ରାଣାଃ ଅସ୍ଥିରାଃ ଭବନ୍ତି । ( ବୁଢ଼ାର ପ୍ରାଣ ଅସ୍ଥିର ହେଉଛି ।)
୬| କୁମାରୀନାଂ ଲୀଳା। – କୁମାରୀଣାଂ ଲୀଳା । ( କୁମାରୀମାନଙ୍କ ଲୀଳା ।)
୭। ଅମ୍ଟେ ! ମାଂ ରକ୍ଷ। – ଅମ୍ବ ! ମାଂ ରକ୍ଷ। (ହେ ମାଆ ! ମୋତେ ରକ୍ଷା କର।)
୮। ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଜଗନ୍ନାଥଂ ସେବତେ । – ଲକ୍ଷ୍ମୀଃ ଜଗନ୍ନାଥଂ ସେବତେ । ( ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ସେବା କରୁଛନ୍ତି ।)
୯। ମମ ସସରଃ କ୍ରୀଡନ୍ତି। – ମମ ସସାରଃ କ୍ରୀଡନ୍ତି। ( ମୋର ଭଉଣୀମାନେ ଖେଳୁଛନ୍ତି।)
୧୦। ସୁନ୍ଦରୀ ବାଳିକେ। – ସୁନ୍ଦ୍ୌ ବାଳିକେ । ( ସୁନ୍ଦରୀ ବାଳିକା ଦୁଇଟି। )
୧୧। ସରଳୟା ନୀତିନା। – ସରଳୟା ନୀତ୍ୟା। ( ସରଳ ନୀତିଦ୍ବାରା।)
୧୨। ହେ ମାତା ! ଅତ୍ର ଆଗଚ୍ଛ। – ହେ ମାତଃ ! ଅତ୍ର ଆଗଚ୍ଛ । (ହେ ମାଆ ! ଏଠାକୁ ଆସ। )
୧୩। ବଧେୋଃ ଭ୍ରାତା ଆଗଚ୍ଛତି। – ବଧ୍ଵାଃ ଭ୍ରାତା ଆଗଚ୍ଛତି । ( ବୋହୂର ଭାଇ ଆସୁଛନ୍ତି ।)
୧୪। ମହ୍ାନଦୌ ତରୀଃ ଚଳତି । – ମହାନଦ୍ୟାଂ ତରୀଃ ଚଳତି। ( ମହାନଦୀରେ ନୌକା ଚାଲୁଛି ।)
୧୫। କାକଃ ଚଞ୍ଚୁନା ଖାଦତି। – କାକଃ ଚଞ୍ଚ୍ା ଖାଦତି । ( କାଉ ଥଣ୍ଟରେ ଖାଉଛି। )
୧୬। ଲକ୍ଷ୍ମୀ ସାଗରସ୍ୟ ଦୁହିତା। – ଲକ୍ଷ୍ମୀଃ ସାଗରସ୍ୟ ଦୁହିତା । ( ଲକ୍ଷ୍ମୀ ସାଗର କନ୍ଯା । )
୧୭। ରାମସ୍ୟ ପୁସ୍ତକଃ ସୁନ୍ଦରମ୍‌। – ରାମସ୍ୟ ପୁସ୍ତକଂ ସୁନ୍ଦରମ୍‌ । ( ରାମର ପୁସ୍ତକ ସୁନ୍ଦର ।)
୧୮। ଉଦ୍ୟାନେ ବହବଂଃ ପୁଷ୍ପାଣି ସନ୍ତି। – ଉଦ୍ୟାନେ ବହୁନି ପୁଷ୍ପାଣି ସନ୍ତି। ( ବଗିଚାରେ ବହୁତ ଫୁଲ ଅଛି ।)
୧୯। ଭୀମଃ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନସ୍ୟ ଜନୌ ଅତାଡତ୍‌। – ଭୀମଃ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଂ ଜାନୁନି ଅତାଡୟନ୍‌ । ( ଭୀମ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଜାନୁଦୁଇଟାକୁ ଆଘାତ କରିଥ୍‌ଲେ।)
୨୦। ପଦ୍ମପତ୍ରେ ଅମ୍ପୁଂ ପଶ – ପଦ୍ମପତ୍ରେ ଅମ୍ବୁ ପଶ୍ୟ। ( ପଦ୍ମପତ୍ରରେ ପାଣି ଦେଖ ।)

୨୧। କୁକ୍କରଃ ଅସ୍ଥିଂ ଚର୍ବତି। – କୁକ୍ଳରଃ ଅସ୍ଥି ଚର୍ବତି । ( କୁକୁର ହାଡ଼ ଚୋବାଉଛି ।)
୨୨। ଭ୍ରମରଃ ମଧୁଂ ପିବତି। – ଭ୍ରମରଃ ମଧୁ ପିବତି । ( ଭଅଁର ମହୁ ପିଉଛି।)
୨୩। ରାମଃ ଫଳାନ୍‌ ଆନୟତି। – ରାମଃ ଫଳାନି ଆନୟତି । ( ରାମ ଫଳଗୁଡ଼ିକୁ ଆଣୁଛି । )
୨୪। ବାରିଂ ବିନା ମତ୍ସ୍ୟାଃ ନ ଜୀବନ୍ତି। – ବାରି ବିନା ମତ୍ସ୍ୟାଃ ନ ଜୀବନ୍ତି । ( ପାଣି ବିନା ମାଛ ବଞ୍ଚନ୍ତି ନାହିଁ।)
୨୫। ସମ୍ରାଟଂ ପ୍ରଜାଃ ବଦନ୍ତି। – ସମ୍ରାଜଂ ପ୍ରଜାଃ ବଦନ୍ତି । ( ସମ୍ରାଟଙ୍କୁ ପ୍ରଜାମାନେ କୁହନ୍ତି ।)
୨୬। ପଥା ବୃକ୍ଷାଃ ସନ୍ତି। – ପଥ୍‌ ବୃକ୍ଷାଃ ସନ୍ତି। । ବାଟରେ ଗଛଗୁଡ଼ିକ ଅଛି।)
୨୭। ବିଦ୍ଵାନାନାଂ ସର୍ବତ୍ର ଆଦରଃ ଭବତି। – ବିଦୂଷାଂ ସର୍ବତ୍ର ଆଦରଃ ଭବତି । ( ବିଦ୍ଵାନମାନଙ୍କର ସବୁଠି ଆଦର ଅଛି।)
୨୮। ଆତ୍ନାୟାଃ ଉନ୍ନତିଂ କୂରୂ। – ଆତ୍ମନଃ ଉନ୍ନତିଂ କୁରୁ । (ନିଜର ଉନ୍ନତି କର। )
୨୯। ଚନ୍ଦ୍ରମାୟାଃ ସୂର୍ଯ୍ୟଃ ବୃହତ୍ତରଃ। – ଚନ୍ଦ୍ରମସଃ ସୂର୍ଯ୍ୟଃ ବୃହତ୍ତରଃ । ( ଜହୁଠାରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟ ବଡ଼ ।)
୩୦। ରୋଗିସ୍ୟ ସେବାଂ କୁରୁ। – ରୋଗିଣଃ ସେବାଂ କୁରୁ । (ରୋଗୀର ସେବା କର|। )
୩୧। ବିଦ୍ବାନଂ ରାଜା ପୂଜୟତି। – ବିଦ୍ଵାଂସଂ ରାଜା ପୂଜୟତି । ( ବିଦ୍ବାନ ଲୋକକୁ ରାଜା ସମ୍ମାନ ଦିଅନ୍ତି |)
୩୨। ବିଦ୍ଵସାଂ ହୃଦୟଂ ନିର୍ମଳମ୍‌। – ବିଦୁଷାଂ ହୃଦୟଂ ନିର୍ମଳମ୍‌ । ( ବିଦ୍ଵାନ ଲୋକଙ୍କ ହୃଦୟ ନିର୍ମଳ।)
୩୩। ଜ୍ଞାନୀଭ୍ୟଃ ରାଜା ଧନଂ ଦଦାତି। – ଜ୍ଞାନିଭ୍ୟଃ ରାଜା ଧନଂ ଦଦାତି । ( ଜ୍ଞାନୀଲୋକଙ୍କୁ ରାଜା ଧନ ଦିଅନ୍ତି ।)
୩୪। ଗଚ୍ଛନ୍ତୌ ଛାତ୍ରାଃ ଶ୍ଳୋକଂ ପଠନ୍ତି। – ଗଚ୍ଛନ୍ତଃ ଛାତ୍ରାଃ ଶ୍ଲୋକଂ ପଠନ୍ତି। ( ଯାଉଥ୍‌ବା ଛାତ୍ରାମାନେ ଶ୍ଳୋକ ପଢ଼ୁଛନ୍ତି ।)
୩୫। ଭଗବାନସ୍ୟ ଦୟା ମହାନ୍‌। – ଭଗବତଃ ଦୟା ମହତୀ । ( ଭଗବାନଙ୍କର ଦୟା ବଡ଼ ।)
୩୬। ବର୍ଷାସୁୁ ସରିତାନାଂ ଜଳଂ ଆବିଳଂ ଭବତି। – ବର୍ଷାସୁ ସରିତାଂ ଜଳମ୍‌ ଆବିଳଂ ଭବତି । ( ବର୍ଷା ରତୁରେ ନଭପାଣି ଗୋଳିଆ ହୁଏ।)
୩୭। ବିପଦାତ୍‌ ମିତ୍ରଂ ରକ୍ଷ। – ବିପଦଃ ମିତ୍ରଂ ରକ୍ଷ। ( ବିପଦରୁ ବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କର ।)
୩୮। ଶିଶୂନାଂ ବାକ୍‌ ମଧୁରମ୍‌। – ଶିଶୂନାଂ ବାକ୍‌ ମଧୁରା । ( ପିଲାମାନଙ୍କ କଥା ମଧୁର । )
୩୯। ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟସ୍ୟ ପରିଷଦେ କାଳିଦାସଃ ଆସୀତ୍‌। – ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟସ୍ୟ ପରିଷଦି କାଳିଦାସଃ ଆସୀତ୍‌।
୪୦। ସମିତେଷୁ ମହାଭାରତଯୁଦ୍ଧଂ ଭୀଷଣତମମ୍‌ । – ସମିସ୍ତୁ ମହାଭାରତଯୁଦ୍ଧଂ ଭୀଷଣତମମ୍‌ । ( ଯୁଦ୍ଧମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମହାଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ ଭୟଙ୍କର ।)
୪୧। ସରିତାତ୍‌ ଯୋଷିତଃ ଜଳମ୍‌ ଆନୟନ୍ତି। – ସରିତଃ ଯୋଷିତଃ ଜଳମ୍‌ ଆନୟନ୍ତି । ( ନଛରୁ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନେ ପାଣି ଆଣୁଛନ୍ତି।)
୪୨। ଆପଦେଷ୍ ଦୁର୍ଗାଂ ସ୍ମ୍ର। – ଆପସ୍ତୁ ଦୁର୍ଗାଂ ସ୍ମର। ( ଆପଦକାଳରେ ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କର ।)
୪୩। ସଂପଦେ ଗବର୍ବଂ ମା କୁରୂ। – ସଂପଦି ଗର୍ବଂ ମା କୁରୁ । ( ସୁଖବେଳେ ଗର୍ବ କର ନାହିଁ।)
୪୪। ବ୍ୟୋମେ ନକ୍ଷତ୍ରାଣି ଶୋଭନ୍ତେ। – ବ୍ୟୋମ୍ନି ନକ୍ଷତ୍ରାଣି ଶୋଭନ୍ତେ। ( ଆକାଶରେ ନକ୍ଷତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଶୋଭା ପାଉଛନ୍ତି ।)
୪୫। ମୂର୍ଖାଣାଂ ଜନ୍ମଃ ନିରର୍ଥକମ୍‌। – ମୂର୍ଖାଣାଂ ଜନ୍ମ ନିରର୍ଥକମ୍‌ । ( ମୂର୍ଖମାନଙ୍କ ଜନ୍ମ ନିରର୍ଥକ ।)
୪୬। କର୍ମସ୍ୟ ଅନୁରୂପଂ ଫଳମ୍‌। – କର୍ମଣଃ ଅନୁରୂଫ ଫଳମ୍‌। ( କର୍ମ ଅନୁସାରେ ଫଳ।)
୪୭। ବ୍ୟାଧଃ ଧନୁନା ମୃଗାନ୍‌ ମାରୟତି। – ବ୍ୟାଧଃ ଧନୂଷା ମୃଗାନ୍‌ ମାରୟତି । ( ଶିକାରୀ ଧନୁରେ ହରିଣମାନଙ୍କୁ ମାରେ ।)
୪୮। ସର୍ବେ ପ୍ରେମେଣ ବଶୀଭୂତାଃ ଭବନ୍ତି। – ସର୍ବେ ପ୍ରେମ୍ନା ବଶୀଭୂତାଃ ଭବନ୍ତି। (ସମସ୍ତେ ପ୍ରେମରେ ବଶୀଭୂତ ହୁଅନ୍ତି ।)
୪୯। ଗୁଣିନଃ ମହାତ୍କାନଃ ଚ ବୟସଂ ନ ପଶ୍ୟନ୍ତି। – ଗୁଣିନଃ ମହାତ୍କାନଃ ଚ ବୟଃ ନ ପଶ୍ୟନ୍ତି। ( ଗୁଣୀ ଓ ମହାତ୍କାମାନେ ବୟସ ଦେଖନ୍ତି ନାହିଁ)
୫୦। ମେ ଭ୍ରାତା ଗ୍ରାମଂ ଗଚ୍ଛତି। – ମମ ଭ୍ରାତା ଗ୍ରାମଂ ଗଚ୍ଛତି । ( ମୋ ଭାଇ ଗାଁକୁ ଯାଉଛି ।)
୫୧। କସ୍ପାତ୍‌ ଦିଶଃ ବାୟୁଃ ବହତି ? – କସ୍ୟାଃ ଦିଶଃ ବାୟୁଃ ବହତି ? ( କେଉଁ ଦିଗରୁ ପବନ ବହୁଛି ।)
୫୨। ଅୟଂ ଲତା ସୁନ୍ଦରମ୍‌। – ଇୟଂ ଲତା ସୁନ୍ଦରୀ । ( ଏହି ଲତା ସୁନ୍ଦର ।)
୫୩। ନଃ ଇଦଂ ଗୃହମ୍‌। – ଅସ୍ମାକମ୍‌ ଇଦଂ ଗୃହମ୍‌ । ( ଏହା ଆମ ଘର ।)
୫୪। ଏଚସ୍ୟାଂ ବୃକ୍ଷେ କୋକିଳଃ କୂଜତି। – ଏତସ୍ମିନ୍‌ ବୃକ୍ଷେ କୋକିଳଃ କୂଜତି। ( ଏହି ଗଛରେ କୋଇଲି ରାବୁଛି ।)
୫୫। ହେ ସଖେ ତେ ଗୃହଂ କୂତ୍ର ? – ହେ ସଖେ ! ତବ ଗୃହଂ କୁତ୍ର ? ( ହେ ବଂଧୁ ! ତୁମ ଘର କେଉଁଠି ?)
୫୬। ସର୍ବାଃ ବାଳକାଃ ବିଦ୍ୟାଳୟଂ ଗଳ୍ଛନ୍ତି। – ସର୍ବେ ବାଳକାଃ ବିଦ୍ୟାଳୟଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି । ( ସବୁ ପିଲା ସ୍କୁଲ ଯାଉଛନ୍ତି ।)
୫୭। ଯୌ ବାଳିକେ ଆଗତେ, ତାଭ୍ୟାଂ ଶିକ୍ଷକଃ ଜ୍ଞାନଂ ଦଦାତି। – ଯେ ବାଳିକେ ଆଗତେ, ତାଭ୍ୟାଂ ଶିକ୍ଷକଃ ଜ୍ଞାନଂ ଦଦାତି । ( ଯେଉଁ ଝିଅଦୁଇଟି ଆସିଲେ ସେ ଦୁହିଁଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷକ ଜ୍ଞାନ ଦିଅନ୍ତି)
୫୮। ଅୟମ୍‌ ଇମଂ ବ୍ୟାକରଣଂ ଅପଠତ୍‌ । – ଅୟମ୍‌ ଇଦଂ ବ୍ୟାକରଣମ୍‌ ଅପଠତ୍‌ । ( ଇଏ ଏହି ବ୍ୟାକରଣ ପଢ଼ିଲା ।)
୫୯। ଏତେ ରତ୍ନାନି ମୂଲ୍ୟବନ୍ତଃ। – ଏତାନି ରତ୍ନାନି ମୂଲ୍ୟବନ୍ତି । ( ଏହି ରତ୍ନଗୁଡ଼ିକ ମୂଲ୍ୟବାନ୍‌ ।)
୬୦। ମମ ଦ୍ଵୌ ଲେଖନେ୍ୟୋୌ। – ମମ ଦ୍ଵେ ଲେଖନ୍ୟୌ । ( ମୋର ଦୁଇଟି କଲମ ।)
୬୧। ପଞ୍ଚଃ ବାଳକାଃ ଧାବ ନ୍ତି। – ପଞ୍ଚ ବାଳକାଃ ଧାବନ୍ତି । ( ପାଞ୍ଚଜଣ ପିଲା ଧାଉଁଛନ୍ତି।)
୬୨। ଅଷ୍ଟାନି ଫଳାନି ଆନୟ। – ଅଷ୍ଟୋ/ ଅଷ୍ଟ ଫଳାନି ଆନୟ । ( ଆଠଟି ଫଳ ଆଣ । )
୬୩। ବିଂଶତୟଃ ଧେନବଃ ଚରନ୍ତି। – ବିଂଶତିଃ ଧେନବଃ ଚରନ୍ତି । ( କୋଡ଼ିଏଟି ଗାଛ ଚରୁଛନ୍ତି ।)
୬୪। ପୃଥ୍ବ୍ୟାଂ ସପ୍ତାଃ ସମୁଦ୍ରାଃ ସନ୍ତି। – ପୃଥ୍ବ୍ୟାଂ ସପ୍ତ ସମୁଦ୍ରାଃ ସନ୍ତି । ( ପୃଥବୀରେ ସାତ ସାଗର ରହିଛି ।)
୬୫। ବିଂଶତୟଃ ବାଳକାଃ କ୍ରୀଡନ୍ତି। – ବିଂଶତିଃ ବାଳକାଃ କ୍ରୀଡନ୍ତି । ( କୋଡ଼ିଏ ଜଣ ପିଲା ଖେଳୁଛନ୍ତି ।)
୬୬। ଶିଷ୍ୟଃ ଆଚାର୍ଯ୍ୟାଣୀଂ ନମତି। – ଶିଷ୍ୟ ଆଚାର୍ଯ୍ୟାନୀଂ ନମତି । ( ଶିଷ୍ୟ ଗୁରୁପତ୍ନୀଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରୁଛି ।)
୬୭। ଯାଦୃଶା ଭାବନା ତାଦୃଶା ସିଦ୍ଧିଃ। – ଯାଦୃଶୀ ଭାବନା ତାଦୃଶୀ ସିଵ୍ିଃ । ( ଯେମିତି ଭାବନା ସେମିତି ସିଵି ।)
୬୮। ଏଷା ବଧୂଃ ଅକେଶୀ। – ଏଷା ବଧୂଃ ଅକେଶା । ( ଏହି ବୋହୂଟିର କେଶ ନାହିଁ।)
୬୯। କାଳମୁଖୀ ଭୟଂ ଜନୟତି। – କାଳମୁଖା ଭୟଂ ଜନୟତି । ( କାଳମୁଖା ( ରାକ୍ଷସୀ) ଭୟ ସୃଷ୍ି କରୁଛି ।)

କାରକଗତ
୭୦। ଦୀନସ୍ୟ ପ୍ରତି ଦୟା କରଉ୍ତବ୍ୟା। – ଦୀନଂ ପ୍ରତି ଦୟା କର୍ଭବ୍ୟା। ( ଗରିବଲୋକଙ୍କୁ ଦୟା କରିବା ଉଚିତ ।)
୭୧। ମୂର୍ଖସ୍ୟ ଧକ୍‌ । – ମୂଖଂ ଧକ୍‌ । ( ମୂର୍ଖକୁ ଧକ୍‌ ।)
୭୨। ଗ୍ରାମାତ୍‌ ଅଭିତଃ ଗାବଃ ଆଗଜ୍ଛନ୍ତି। – ଗ୍ରାମମ୍‌ ଅଭିତଃ ଗାବଃ ଆଗଚ୍ଛନ୍ତି | ( ଗାଁ ଆଗରେ ଗାଭ ଆସୁଛନ୍ତି ।)
୭୩। ରାମଃ ଅଯୋଧ୍ଯାମ୍‌ ଆସ୍ତେ। – ରାମଃ ଅଯୋଧ୍ୟାମ୍‌ ଅଧ୍ୟାସ୍ତେ। (ରାମ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ବସିଛନ୍ତି ।)
୭୪। ପଞ୍ଚଦଶସ୍ୁ ବର୍ଷେସୁ ଗୀତାଂ ପଠାମି। – ପଞ୍ଚଦଶ ବର୍ଷାଣି ଗୀତାଂ ପଠାମି । ( ପନ୍ଦରବର୍ଷ ହେଲା ଗୀତା ପଢୁଛି ।)
୭୫। ବିଧାତା ! ମାଂ ପ୍ରତି ଦୟାଂ କୁରୂ। – ବିଧାତଃ ! ମାଂ ପ୍ରତି ଦୟାଂ କୁରୁ । (ହେ ବିଧାତା ! ମୋତେ ଦୟା କର।)
୭୬। ବାଳକୈଃ ବିଦ୍ୟାଳୟଂ ଗମ୍ୟତେ। – ବାଳକୈଃ ବିଦ୍ୟାଳୟଃ ଗମ୍ୟତେ । ( ପିଲାମାନେ ସ୍କୁଲ ଯାଉଛନ୍ତି ।)
୭୭। ପକ୍ଷିଣଃ ମଧୁରଃ କୂଜନ୍ତି। – ପକ୍ଷିଣଃ ମଧୁରଂ କୂଜନ୍ତି। ( ପକ୍ଷୀମାନେ ମଧୁର ଗାନ କରୁଛନ୍ତି ।)
୭୮। ଭାରତବର୍ଷେ ଭରତେନ ଇତି ରାଜା ଆସୀତ୍‌ । – ଭାରତବର୍ଷେ ଭରତଃ ଇତି ରାଜା ଆସୀତ୍‌ । ( ଭାରତବର୍ଷରେ ଭରତ ବୋଲି ରାଜା ଥ୍ଲେ।)
୭୯। ଦେବଦତ୍ତଃ ଗ୍ରାମେ ଆବସତି। – ଦେବଦଭ୍ଥଃ ଗ୍ରାମମ୍‌ ଆବସତି । ( ଦେବଦଭ୍ତ ଗାଁରେ ରହୁଛନ୍ତି ।)
୮୦। ତବ ମମ ଚ ଅନ୍ତରା ପୁସ୍ତକମସ୍ତି। – ତ୍ବାଂ ମାଂ ଚ ଅନ୍ତରା ପୁସ୍ତକମ୍‌ ଅସ୍ତି । (ତୁମ ଓ ମୋ ମଧ୍ଯରେ ବହି ରହିଛି ।)
୮୧। ଗୃହସ୍ୟ ପରିତଃ ବୃକ୍ଷାଃ ସନ୍ତି। – ଗୃହଂ ପରିତଃ ବୃକ୍ଷାଃ ସନ୍ତି। । ଘର ଚାରିପଟେ ଗଛ ଅଛି |)
୮୨। ଶିବଃ କୈଳାସେ ଅଧୂତିଷ୍ଠତି। – ଶିବଃ କୈଳାସମ୍‌ ଅଧ୍ତିଷ୍ଠତି । ( ଶିବ କୈଳାସରେ ରୁହନ୍ତି ।)
୮୩। ଅଭୁକ୍ତଃ ଭିକ୍ଷୁଃ ଗୃହମ୍‌ ଭଉପବସତି। – ଅଭୁକ୍ତଃ ଭିକ୍ଷୁଃ ଗୃହେ ଉପବସତି । ( ଭିକ୍ଷୁ ଉପାସରେ ଘରେ ଅଛି |)
୮୪। ଛାତ୍ରାଃ ଗୁରବେ ପ୍ରଣମନ୍ତି। – ଛାତ୍ରାଃ ଗୁରୁଂ ପ୍ରଣମନ୍ତି । ( ଛାତ୍ରମାନେ ଗୁରୁଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରୁଛନ୍ତି ।)
୮୫। ପିତା ଗୃହସ୍ୟ ଯାବତ୍‌ ଗଚ୍ଛତି। – ପିତା ଗୃହଂ ଯାବତ୍‌ ଗଚ୍ଛତି । ( ବାପା ଘର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଉଛନ୍ତି ।)
୮୬। ବୃକ୍ଷସ୍ୟ ଅଧ୍ୟଧ୍ ଫଳାନି ସନ୍ତି। – ବୃକ୍ଷମ୍‌ ଅଧ୍ୟଧ୍‌ ଫଳାନି ସନ୍ତି । ( ଗଛର ତଳକୁ ତଳ ଫଳ ଅଛି |)
୮୭। ଜଳସ୍ୟ ଅନ୍ତରେଣ ମତ୍ସ୍ୟାଃ ନ ଜୀବନ୍ତି। – ଜଳମ୍‌ ଅନ୍ତରେଣ ମତ୍ସ୍ୟାଃ ନ ଜୀବନ୍ତି । ( ପାଣି ବିନା ମାଛ ବଞ୍ଚନ୍ତି ନାହିଁ।)
୮୮। ପୁତ୍ରଃ ପିତ୍ରେ ନମସ୍କରୋତି। – ପୁତ୍ରଃ ପିତରଂ ନମସ୍କରୋତି । ( ପୁଅ ବାପାଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରୁଛି ।)
୮୯। ସିଂହଃ ବନେ ଅଧୁବସତି। – ସିଂହଃ ବନମ୍‌ ଅଧ୍ବସତି । ( ସିଂହ ବଣରେ ରୂହେ।)
୯୦। ପିତା ପୁତ୍ରାୟ ଅଭିକ୍ରୁଧ୍ୟତି। – ପିତା ପୁତ୍ରମ୍‌ ଅଭିକ୍ରୁଧ୍ୟତି । ( ବାପା ପୁଅକୁ ରାଗୁଛନ୍ତି।)
୯୧। ଦେଶସ୍ୟ ସର୍ବତଃ ଅଶାନ୍ତି ଦୃଶ୍ୟତେ। – ଦେଶଂ ସର୍ବତଃ ଅଶାନ୍ତିଃ ଦୃଶ୍ୟତେ। (ଦେଶର ସବୁଆଡ଼େ ଅଶାନ୍ତି ଦେଖାଯାଉଛି।)
୯୨ । ଅଶ୍ଵଃ ଶୀଘ୍ରଃ ଧାବତି। – ଅଶ୍ଵଃ ଶୀଘ୍ରଂ ଧାବତି । ( ଘୋଡ଼ା ଶୀଘ୍ର ଧାଉଁଛି ।)
୯୩। ତ୍ବଂ ମମ ଅନୂ ଆଗଳ୍ଛ। – ତୁଂ ମାମ୍‌ ଅନୁ ଆଗଚ୍ଛ । (ତୁମେ ମୋ ପଛରେ ଆସ।)
୯୪। ମାର୍ଗସ୍ୟ ଉଦ୍ଭୟତଃ ବୃକ୍ଷାଃ ସନ୍ତି। – ମାର୍ଗମ୍‌ ଉଭୟତଃ ବୃକ୍ଷାଃ ସନ୍ତି। ( ବାଟର ଦୁଇକଡ଼ରେ ଗଛ ରହିଛି ।)
୯୫। ବିଦ୍ୟା ବିନା ଜୀବନଂ ବୃଥା। – ବିଦ୍ୟାଂ ବିନା ଜୀବନଂ ବୃଥା । ( ବିଦ୍ୟା ବିନା ଜୀବନ ବୃଥା।)
୯୬। ରାମଃ ଶ୍ୟାମାୟ ଅଭିଦ୍ରୁହ୍ୟତି। – ରାମଃ ଶ୍ୟାମମ୍‌ ଅଭିଦ୍ଦୁହ୍ୟତି । ( ରାମ ଶ୍ୟାମ ଉପରେ ରାଗୁଛି ।)
୯୭। ସଃ ମାସେନ ସାହିତ୍ୟଂ ପଠତି। – ସଃ ମାସଂ ସାହିତ୍ୟ ପଠତି । ( ସେ ମାସେହେଲା ସାହିତ୍ୟ ପଢ଼ୁଛି ।)
୯୮। ଶ୍ରମସ୍ୟ ରତେ ବିଦ୍ୟା ନ ଭବତି। – ଶ୍ରମମ୍‌ ରତେ ବିଦ୍ୟା ନ ଭବତି । ( ପରିଶ୍ରମ ବିନା ବିଦ୍ୟା ହୁଏ ନାହିଁ।)
୯୯। ଗୋବିନ୍ଦଃ ପାଠେ ଅଭିନି ବିଶତେ। – ଗୋବିନ୍ଦଃ ପାଠମ୍‌ ଅଭିନିବିଶତେ । ( ଗୋବିନ୍ଦ ପାଠରେ ମନ ଦେଇଛି |)
୧୦୦। ବିଶ୍ଵାମିତ୍ରଃ ଜାତୌ କ୍ଷତ୍ରିୟଃ। – ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଃ ଜାତ୍ୟା କ୍ଷତ୍ରିୟଃ । ( ବିଶ୍ବାମିତ୍ର ଜାତିରେ କ୍ଷତ୍ରିୟ ।)
୧୦୧। ବକ୍କଳେଷୁ ତାପସଃ । – ବଳ୍କଳୈଃ ତାପସଃ । ( ବଳ୍କଳରୁ ତପସୀ ଜଣା ପଡୁଛନ୍ତି ।)
୧୦୨। ମମ ବିଦ୍ୟାୟାଂ ପ୍ରୟୋଜନମ୍‌। – ମମ ବିଦ୍ୟୟା ପ୍ରୟୋଜନମ୍‌ । ( ମୋର ବିଦ୍ୟା ଦରକାର ।)
୧୦୩। କାଣସ୍ୟ ଚକ୍ଷୁଷଃ କିମ୍‌ ? – କାଣସ୍ୟ ଚକ୍ଷୁଣା କିମ୍‌ ? ( କଣାର ଗୋଟିଏ ଆଖ୍‌ ଥାଇ ଲାଭ କ’ଣ ?
୧୦୪। ରାଜା ମନ୍ତ୍ରିଣାଂ ସାର୍ଵ ମ୍‌ ଉପବିଷ୍ଟଃ। – ରାଜା ମନ୍ତ୍ରିଭିଃ ସାର୍ଧମ୍‌ ଉପବିଷ୍ଟଃ । ( ରାଜା ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ସହିତ ବସିଛନ୍ତି ।)
୧୦୫। ବିଳମ୍ଭେ ଅଳମ୍‌। – ବିଳମ୍ବେନ ଅଳମ୍‌ । ( ଡେରିରେ ନାହିଁ।)

୧୦୬। ଗୁରୁଭକ୍ତେଃ ସଃ ସର୍ବାନ୍‌ ଅତିକ୍ରାମତି। – ଗୁରୁଭକ୍ତ୍ୟା ସଃ ସର୍ବାନ୍‌ ଅତିକ୍ରାମତି । ( ଗୁରୂଭକ୍ତିରେ ସେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଅତିକ୍ରମ କରୁଛନ୍ତି ।)
୧୦୭। ମିତ୍ରାଣାଂ ସହ ଗଚ୍ଛ। – ମିତ୍ରୈଃ ସହ ଗଛ । ( ବଂଧୁମାନେ ସାଙ୍ଗରେ ଯାଅ ।)
୧୦୮। ମମ ଭଗିନୀ ମତ୍‌ ବର୍ଷେ ଅବରଃ। – ମମ ଭଗିନୀ ମତ୍‌ ବର୍ଷେଣ ଅବରା । ( ମୋ ଭଉଣୀ ମୋଠାରୁ ବର୍ଷେ ସାନ।)
୧୦୯। ଅୟଂ ବାଳକଃ ନାମ୍ନି ଶ୍ରୀଧରଃ। – ଅୟଂ ବାଳକଃ ନାମ୍ନା ଶ୍ରୀଧରଃ । ( ଏହି ପିଲାଟିର ନାମ ଶ୍ରୀଧର ।)
୧୧୦। ରାମଃ ମତ୍‌ ମାସମ୍‌ ଅବରଃ। – ରାମଃ ମତ୍‌ ମାସେନ ଅବରଃ । ( ରାମ ମୋଠାରୁ ମାସେ ସାନ । )
୧୧୧। କନ୍ଦର୍ପଃ ଆକୃତିନା ସୁନ୍ଦରଃ। – କନ୍ଦର୍ପଃ ଆକୃତ୍ୟା ସୁନ୍ଦରଃ । ( କନ୍ଦର୍ପ ଆକୃତିରେ ସୁନ୍ଦର ।)
୧୧୨। ଦୁଗ୍ଧଂ ପ୍ରକୃତ୍ୟାଂ ମଧୁରମ୍‌। – ଦୁଗ୍ଧଂ ପ୍ରକୃତ୍ୟା ମଧୁରମ୍‌ । ( ଦୁଧର ପ୍ରକୃତି ମଧୁର।)
୧୧୩। ଗୋବିନ୍ଦଃ ଧନେ ହୀନଃ। – ଗୋବିନ୍ଦଃ ଧନେନ ହୀନଃ । ( ଗୋବିନ୍ଦ ଧନରେ ହୀନ ।)
୧୧୪। ସାଧୁଃ ସଭାବେ ସରଳଃ। – ସାଧୁଃ ସଭାବେନ ସରଳଃ । ( ସାଧୁ ସଭାବରେ ସରଳ ।)
୧୧୫। ତ୍ଵମ୍‌ ଅସ୍ମିନ୍‌ ମାର୍ଗେ ଗଚ୍ଛ। – ତ୍ଵମ୍‌ ଅନେନ ମାର୍ଗେଣ ଗଚ୍ଛ । ( ତୁମେ ଏହି ବାଟରେ ଯାଅ।)
୧୧୬। କୃଷକଃ ଗ୍ରାମେ ଦୁଃଖେ ତିଷ୍ଠତି। – କୃଷକଃ ଗ୍ରାମେ ଦୂଃଖେନ ତିଷ୍ଠତି । ( କୃଷକ ଗାଁରେ ଦୁଃଖରେ ରହିଛି ।)
୧୧୭। ତୃଷାର୍ଭଃ ଜଳେ ତୃପ୍ୟତି। ତୃଷାର୍ଭଃ ଜଳେନ ତୃପ୍ୟତି। ( ଶୋଷିଲା ଲୋକ ଜଳରେ ତୃପ୍ତ ହୁଏ)
୧୧୮। ଛାତ୍ରାଃ କ୍ରମାତ୍‌ ଆଗଚ୍ଛ ନ୍ତି। – ଛାତ୍ରାଃ କ୍ରମେଣ ଆଗଳ୍ଛନ୍ତି । ( ଛାତ୍ରମାନେ କ୍ରମରେ ଯାଉଛନ୍ତି ।)
୧୧୯। ଅୟଂ ବାଳକଃ ପାଦୟୋଃ ଖଞ୍ଜଃ । – ଅୟଂ ବାଳକଃ ପାଦେନ ଖଞ୍ଜଃ। ( ଏହି ପିଲାଟି ପାଦରେ ଛୋଟ। )
୧୨୦। ମୃଗଃ ସେଚ୍ଛାୟାଂ ଭ୍ରମତି। – ମୃଗଃ ସେଚ୍ଛୟା ଭ୍ରମତି । ( ହରିଣ ମନ ଇଚ୍ଛା ବୁଲୁଛି ।)
୧୨୧। ଦାତା ଦରିଦ୍ରାନ୍‌ ଧନଂ ଦଦାତି। – ଦାତା ଦରିଦ୍ରେଭ୍ୟଃ ଧନଂ ଦଦାତି । ( ଦାତା ଗରିବଙ୍କୁ ଧନ ଦେଉଛନ୍ତି ।)
୧୨୨। ସ୍ପାମୀ ଭୃତ୍ୟ କ୍ରୁଧ୍ୟତି। – ସାମୀ ଭୃତ୍ୟାୟ କ୍ରୁଧ୍ୟତି । ( ମାଲିକ ଚାକର ଉପରେ ରାଗୁଛନ୍ତି ।)
୧୨୩। ବାଳକାନ୍‌ ମୋଦକାଃ ରୋଚନ୍ତେ । – ବାଳକେଭ୍ୟଃ ମୋଦକାଃ ରୋଚନ୍ତେ । ( ପିଲାମାନଙ୍କୁ ମିଠେଇ ଭଲ ଲାଗେ ।)
୧୨୪। ମାତରଂ ଦୁର୍ଗାଂ ନମଃ। ମାତ୍ରେ ଦୂର୍ଗାୟୈ ନମଃ । ( ମାଆ ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ନମସ୍କାର ।)
୧୨୫। ହାରସ୍ୟ ସର୍ଣ୍ତଂ ପ୍ରଦେୟମ୍‌। – ହାରାୟ ସର୍ଣ୍ଣଂ ପ୍ରଦେୟମ୍‌ । ( ହାରପାଇଁ ସୁନା ଦେବା ଉଚିତ।)
୧୨୬। ମିତ୍ରଂ ବିନା ମାଂ ସର୍ଗୋଃପି ନ ସଦତେ। – ମିତ୍ରଂବିନା ସର୍ଗୋଃପି ମହ୍ଯଂନ ସଦତେ। ( ବଂଧୁ ବିନା ମୋତେ ସର୍ଗ ମଧ୍ଯ ଭଲ ଲାଗେ ନାହିଁ।)
୧୨୭। ତ୍ବଂ କସ୍ମାତ୍‌ କତିମୁଦ୍ରାଃ ଧାରୟସି ? – ବୃ କସ୍ପୈ କତି ମୂଦ୍ରାଃ ଧାରୟସି ? ( ତୁମେ କାହାଠାରୁ କେତେ ଟଙ୍କା ଧାର କରିଛ ?)
୧୨୮। ବାଳିକା ପୁଷ୍ପେଣ ସ୍ମୃହୟତି। – ବାଳିକା ପୁଷ୍ପାୟ ସୃହୟତି। ( ଝିଅଟି ଫୁଲକୁ ଭଲପାଏ । )
୧୨୯। ଇନ୍ଦ୍ରସ୍ୟ ପୁଷ୍ପାଣି ବଷଟ୍‌। ଇନ୍ଦ୍ରାୟ ପୁଷ୍ଠାଣି ବଷଟ୍‌ । ( ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଫୁଲ ଅର୍ପଣ କର।)
୧୩୦। ମାତା ପୁତ୍ରେଣ ଚନ୍ଦ୍ରଂ ଦର୍ଶୟତି। – ମାତା ପୁତ୍ରାୟ ଚନ୍ଦ୍ରଂ ଦର୍ଶୟତି । ( ମାଆ ପୁଅକୁ ଜହ୍ନ ଦେଖାଉଛନ୍ତି ।)
୧୩୧। ମାଂ ପୁସ୍ତକଂ ଦେହି। – ମହ୍ଯଂ ପୁସ୍ତକଂ ଦେହି । ( ମୋତେ ବହି ଦିଅ। )
୧୩୨। ଦୁର୍ଜନଃ ସଜ୍ଜନାତ୍‌ ଅସୂୟତି। – ଦୂର୍ଜନଃ ସଜ୍ଜନାୟ ଅସୂୟତି । ( ଦୂର୍ଜନ ସଜ୍ଜନକୁ ଦୋଷାରୋପ କରେ |)
୧୩୩। ଶ୍ରୀଧରଃ ରାମଂ ଭର୍ଷ୍ୟତି। – ଶ୍ରୀଧରଃ ରାମାୟ ଭର୍ଷ୍ୟତି । ( ଶ୍ରୀଧର ରାମକୁ ଭର୍ଷାକରେ।)
୧୩୪। ଭକ୍ତିଃ ଜ୍ଞାନସ୍ୟ କଳ୍ପତେ। – ଭକ୍ତିଃ ଜ୍ଞାନାୟ କଳ୍ପତେ । ( ଭକ୍ତିରୁ ଜ୍ଞାନ ଜାତ ହୁଏ ।)
୧୩୫। ଅଗ୍ନାୟ ସ୍ପାହା। – ଅଗ୍ନୟେ ସାହା । ( ଅଗ୍ନିକୁ ଅର୍ପଣ କରାଗଲା । )
୧୩୬। ପ୍ରଜାନାଂ ସସ୍ତି ଭବତୁ। – ପ୍ରଜାଭ୍ୟଃ ସ୍ପସ୍ତି ଭବତୁ । ( ପ୍ରଜାମାନଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ହେଉ ।)
୧୩୭। ଛାତ୍ରଃ ଶିକ୍ଷକଂ ନିବେଦୟତି। – ଛାତ୍ରଃ ଶିକ୍ଷକାୟ ନିବେଦୟତି । ( ଛାତ୍ର ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ଜଣାଉଛି ।)
୧୩୮। ପିତା ପୂତ୍ରଂ କ୍ରୀଡନକ ପ୍ରତିଶୃଣୋତି। – ପିତା ପୁତ୍ରାୟ କ୍ରୀଡ଼ନକଂ ପ୍ରତିଶୃଣୋତି । ( ବାପା ପୁଅକୁ ଖେଳଣା ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଉଛନ୍ତି।)
୧୩୯। ପିତୃପୁରୂଷାଣାଂ ସଧା। – ପିତୃପୁରୁଷେଭ୍ୟଃ ସଧା। ( ପିତୃପୁରୁଷଙ୍କୁ ଅର୍ପଣ ।)
୧୪୦। ବୟଂ ପଠନସ୍ୟ ଗଚ୍ଛାମଃ । – ବୟଂ ପଠନାୟ ଗଚ୍ଛାମଃ । ( ଆମେ ପଢ଼ିବାକୁ ଯାଉଛୁ !)
୧୪୧। ଅହଂ ତ୍ଵାଂ ଦିବ୍ୟଚକ୍ଷୁଃ ଦଦାମି । – ଅହଂ ତୂଭ୍ଯଂ ଦିବ୍ୟଚକ୍ଷୁଃ ଦଦାମି । ( ମୁଁ ତୁମକୁ ଦିବ୍ୟଚକ୍ଷୁ ଦେଉଛି । )
୧୪୨। ସର୍ପଃ ନକୁଳଂ ବିଭେତି। ସର୍ପଃ ନକୁଳାତ୍‌ ବିଭେତି । ( ସାପ ନେଉଳକୁ ଡରେ ।)
୧୪୩। ଗ୍ରାମସ୍ୟ ବହିଃ ବାଳକାଃ କ୍ରୀଡନ୍ତି। – ଗ୍ରାମାତ୍‌ ବହିଃ ବାଳକାଃ କ୍ରୀଡନ୍ତି। ( ଗାଁର ବାହାରେ ପିଲାମାନେ ଖେଳୁଛନ୍ତି ।)
୧୪୪। ଇଶ୍ଵରସ୍ୟ ଅନ୍ୟଃ କଃ ସହାୟଃ ? – ଭଶ୍ଵରାତ୍‌ ଅନ୍ୟଃ କଃ ସହାୟଃ ? ( ଭଶ୍ବରଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ କିଏ ସହାୟ ?)
୧୪୫। ଅସ୍ୟ ନଗରସ୍ୟ ଉତ୍ତରା ନଦୀ ବହତି। – ଅସ୍ମାତ୍‌ ନଗରାତ୍‌ ଉତ୍ତରା ନଦୀ ବହତି । ( ଏହି ସହରର ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ନଭ ବହୁଛି।)
୧୪୬। ଚୌରଃ ରକ୍ଷିଣଂ ନିଲୀୟତେ। – ଚୌରଃ ରକ୍ଷିଣଃ ନିଲୀୟତେ । ( ଚୋର ପୋଲିସକୁ ଲୁଚୁଛି ।)
୧୪୭। ଛାତ୍ରଃ ପଠନସ୍ୟ ବିରମତି । – ଛାତ୍ରଃ ପଠନାତ୍‌ ବିରମତି । ( ଛାତ୍ର ପଠନରୁ ବିରତ ହେଉଛି ।)
୧୪୮। ଅଶୋକଃ ରାମସ୍ୟ କନୀୟାନ୍‌। – ଅଶୋକଃ ରାମାତ୍‌ କନୀୟାନ୍‌ । ( ଅଶୋକ ରାମଠାରୁ ସାନ ।)
୧୪୯। କଟକମ୍‌ ଆରାତ୍‌ ମହାନଦୀ। – କଟକାତ୍‌ ଆରାତ୍‌ ମହାନଦୀ । ( କଟକ ନିକଟରେ ମହାନଦୀ ।)
୧୫୦। ବିପଦି ତ୍ରାୟସ୍ସ ମାମ୍‌। – ବିପଦଃ ତ୍ରାୟସ ମାମ୍‌ । ( ମୋତେ ବିପଦରୁ ରକ୍ଷା କର ।)
୧୫୧। ବଧୂଃ ଶ୍ଵଶୁରଂ ଲଜ୍ଜତେ। – ବଧୂଃ ଶ୍ଵଶୁରାତ୍‌ ଲଜ୍ଜତେ । ( ବୋହୂ ଶ୍ଵଶୁରକୁ ଲାଜ କରୁଛି ।)
୧୫୨। ଧର୍ମଃ ନାନା ସୁଖଂ ନାସ୍ତି । – ଧର୍ମାତ୍‌ ନାନା ସୁଖଂନାସ୍ତି । ( ଧର୍ମ ବିନା ସୁଖ ନାହିଁ।)
୧୫୩। ଗୃହସ୍ୟ ଆରାତ୍‌ ଉପବନ ମସ୍ତି । – ଗୃହାତ୍‌ ଆରାତ୍‌ ଉପବନମସ୍ତି । ( ଘର ପାଖରେ ବଗିଚା ଅଛି। )
୧୫୪। ଭଗବାନ୍‌ ମାଂ ବିପଦାତ୍‌ ରକ୍ଷତି। – ଭଗବାନ୍‌ ମାଂ ବିପଦଃ ରକ୍ଷତି । ( ଭଗବାନ୍‌ ମୋତେ ବିପଦରୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି) ।
୧୫୫। ସାଧୁଃ ଅନ୍ୟାୟଂ ଜୁଗୁପ୍‌ସତେ। – ସାଧୁଃ ଅନ୍ୟାୟାତ୍‌ ଜୁଗୁପ୍‌ସତେ। ( ସାଧୁ ଅନ୍ୟାୟକୁ ଘୃଣା କରେ ।)
୧୫୬। ସାଧୁଃ ପାଫଂ ପରାଜୟତେ। – ସାଧୁଃ ପାପାତ୍‌ ପରାଜୟତେ । ( ସାଧୁ ପାପକୁ ସହିପାରେ ନାହିଁ।)
୧୫୭। ପଠନସ୍ୟ ପ୍ରାକ୍‌ / ପୂର୍ବମ୍‌ ଭଶ୍ଵରଂ ସ୍ମର। – ପଠନାତ୍‌ ପ୍ରାକ୍‌ / ପୂର୍ବମ୍‌ ଭଶ୍ଵଟଂ ସ୍ମର। ( ପଢ଼ିବା ପୂର୍ବରୁ ଶଶ୍ଵରଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କର।)
୧୫୮। ପଠନସ୍ୟ ପରଂ / ଅନନ୍ତରଂ କ୍ରୀଡ଼। – ପଠନାତ୍‌ ଅନନ୍ତରଂ / ପରଂ କ୍ରୀଡ଼। (ପଢ଼ାପରେ ଖେଳ । )
୧୫୯। ବାଲ୍ୟସ୍ୟ ପ୍ରଭୃତି / ଆରଭ୍ୟ ଶ୍ରମଂ କୁରୁ। – ବାଲ୍ୟାତ୍‌ ପ୍ରଭୃତି/ ଆରଭ୍ୟ ଶ୍ରମଂ କୁରୁ। ( ପିଲାଦିନରୁ ପରିଶ୍ରମ କର।)
୧୬୦। ପୁଷ୍ପାଣାଂ ଫଳାନି ଜାୟନ୍ତେ। – ପୁଷ୍ପେଭ୍ୟଃ ଫଳାନି ଜାୟନ୍ତେ । ( ଫୁଲରୁ ଫଳ ଜନ୍ମ ନିଏ ।)

୧୬୧। କାର୍ଯ୍ୟମିଦଂ ତବ ସୁକରମ୍‌ – କାର୍ଯ୍ୟମିଦଂ ତ୍ଵୟା ସୁକରମ୍‌। ( ଏହି କାମଟି ତୁମକୁ ସହଜ ।)
୧୬୨। କାର୍ଯ୍ୟମିଦଂ ମମ ଦୂଷ୍କରମ୍‌। – କାର୍ଯ୍ୟମିଦଂ ମୟା ଦୁଷ୍କରମ୍‌ । ( ଏହି କାମଟି ମୋତେ କଷ୍ଟ ।)
୧୬୩। ରାମେଣ ତୁଳା ନାସ୍ତି। – ରାମସ୍ୟ ତୁଳା ନାସ୍ତି । ( ରାମାଙ୍କ ତୁଳନା ନାହିଁ।)
୧୬୪। ଦୁଗ୍ଧଂ ପାନଂ କୁରୂ। – ଦୁଗ୍ଧସ୍ୟ ପାନଂ କୁରୁ । ( ଦୁଗ୍ ପାନ କର।)
୧୬୫। ସାଧୂନ୍‌ ଦର୍ଶନଂ ପୁଣ୍ୟମ୍‌। – ସାଧୂନାଂ ଦର୍ଶନଂ ପୁଣ୍ୟମ୍‌। ( ସାଧୁମାନଙ୍କ ଦର୍ଶନ ପୁଣ୍ୟପ୍ରଦ ।)
୧୬୬। ମମ ଗୃହାତ୍‌ ଦକ୍ଷିଣେ ପୁଷ୍ପବାଟିକା। – ମମ ଗୃହସ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣେନ ପୁଷ୍ପବାଟିକା । (ମମୋର ଘରର ଦକ୍ଷିଣପଟେ ଫୁଲ ବଗିଚା |)
୧୬୭। କର୍ଣ୍ଣାୟ ସମଃ / ସଦୃଶଃ ବୀରଃ ନାସ୍ଥି। – କର୍ଣ୍ସସ୍ଯ ସମଃ/ ସଦୃଶଃ ବୀରଃ ନାସ୍ତି।( କର୍ଣଙ୍କ ପରି ବୀର ନାହିଁ’ ।)
୧୬୮। ଅହଂ ଦିବସେ ଦ୍ଵିଃ / ତ୍ରିଃ ସ୍ବାନଂ କରୋମି – ଅହଂ ଦିବସସ୍ୟ ଦ୍ଵିଃ/ ତ୍ରିଃ ସ୍ନାନଂ କରୋମି । ( ମୁଁ ଦିନକୁ ଦୁଇଥର/ ତିନିଥର ସ୍ନାନ କରେ।)
୧୬୯। ଗୃହାତ୍‌ ପୁରଃ / ପୁରତଃ / ପୁରସା[ତ୍‌ ମନ୍ଦିର” ଶୋଭତେ । – ଗୃହସ୍ୟ ପୁରଃ/ ପୁରତଃ/ ପୁରସାତ୍‌ ମନ୍ଦିଗ. ଶୋଭତେ । (ଘର ଆଗରେ ମନ୍ଦିର ଶୋଭା ପାଉଛି ।)
୧୭୦। ଭାରତାତ୍‌ ଉତ୍ତରେଣ / ଭତ୍ତରତଃ ହିମାଳୟଃ । – ଭାରତସ୍ୟ ଉଭରେଣ/ ଉତ୍ତରତଃ ହିମାଳୟଃ । ( ଭାରତର ଉତ୍ତରରେ ହିମାଳୟ)
୧୭୧। ଗୃହମ୍‌ ଅନ୍ତିକେ ଉଦ୍ୟାନମ୍‌। – ଗୂହସ୍ୟ ଅନ୍ତିକେ ଉଦ୍ୟାନମ୍‌ । ( ଘର ପାଖରେ ବଗିଚା ଅଛି ।)
୧୭୨। ଅହଂ ଦିନାତ୍‌ ସକୃତ୍‌ ଅନ୍ନଂ ଖାଦାମି। – ଅହଂଦିନସ୍ୟ ସକୃତ୍‌ ଅନୁଂ ଖାଦାମି। ( ମୁଁ ଦିନକୁ ଥରେ ଭାତ ଖାଏ ।)
୧୭୩। ଏତତ୍‌ ମାଂ ମତମ୍‌। – ଏତତ୍‌ ମମ ମତମ୍‌ । ( ଏହା ମୋର ମତ ।)
୧୭୪। ଭାରତାତ୍‌ ଦକ୍ଷି ଣେନ କନ୍ୟାକୁମାରୀ। – ଭାରତସ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣେନ କନ୍ୟାକୁମାରୀ । ( ଭାରତର ଦକ୍ଷିଣରେ କନ୍ୟାକୁମାରୀ ।)
୧୭୫। ପୁତ୍ରଂ କୃତେ ଯତ୍ନଂ କୁରୁ। – ପୁତ୍ରସ୍ୟ କୃତେ ଯତ୍ନଂ କୁରୁ । ( ପୁଅ ପାଇଁ ଯତ୍ନ କର ।)
୧୭୬। କୃଷ୍ଣଃ ଦୈତ୍ୟାନାଂ ଘାତୁକଃ । – କୃଷ୍ଣଃ ଦୈତ୍ୟାନ୍‌ ଘାତୁକଃ । ( କୃଷ୍ଣ ରାକ୍ଷସମାନଙ୍କ ହତ୍ୟାକାରୀ ।)
୧୭୭। ଅଗ୍ନିଃ କାଷ୍ଠେ ତୃପ୍ୟତି। – ଅଗ୍ନିଃ କାଷ୍ଠେନ / କାଷ୍ଠସ୍ୟ ତୃପ୍ୟତି । ( ଅଗ୍ନି କାଠରେ ତୃପ୍ତ ହୁଏ।)
୧୭୮। ସଃ ମାସେ ଚତୁଃ ପୁରୀଂ ଗଚ୍ଛତି। – ସଃ ମାସସ୍ୟ ଚତୁଃ ପୁରୀଂ ଗଚ୍ଛତି। ( ସେ ମାସକୁ ଚାରିଥର ପୁରୀ ଯାନ୍ତି ।)
୧୭୯। କୃଷ୍ଣଃ ମାତ୍ରେ ସ୍ମରତି। – କୃଷ୍ଣଃ ମାତରଂ / ମାତୁଃ ସ୍ମରତି । ( କୃଷ୍ଣ ମାଆକୁ ମନେ ପକାଉଛନ୍ତି ।)
୧୮୦। ଧନାତ୍‌ ହେତୋଃ ବିଦେଶଂ ଗଚ୍ଛତି। – ଧନସ୍ୟ ହେତୋଃ ବିଦେଶଂ ଗଚ୍ଛତି । ( ଧନ ନିମନ୍ତେ ବିଦେଶ ଯାଉଛନ୍ତି ।)
୧୮୧। ରାତ୍ରିଃ ଗତାୟାଂ ତେ ଗୃହମାଗଚ୍ଛନ୍‌। – ରାତ୍ତ୍ରୌ ଗତାୟାଂ ତେ ଗୃହମାଗଚ୍ଛନ୍‌ । ( ରାତି ପାହିବାରୁ ସେମାନେ ଘରକୁ ଆସିଲେ।)
୧୮୨। ନଦୀଭ୍ୟଃ ଗଙ୍ଗା ପବିତ୍ରତମା। – ନଦୀନାଂ/ ନଦୀଷୁ ଗଙ୍ଗା ପବିତ୍ରତମା । ( ନଦୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ଯରେ ଗଙ୍ଗା ପବିତ୍ର ।)
୧୮୩। ଜନନୀ ପୁତ୍ରାୟ ସ୍ଵିହ୍ୟତି। – ଜନନୀ ପୁତ୍ରେ ସ୍ନିହ୍ଯତି । ( ମାଆ ପୁଅକୁ ଭଲପାଏ ।)
୧୮୪। ବାଳକଃ ନିଦ୍ରିତେ ଅହଂ ଗମିଷ୍ୟାମି। – ବାଳକେ ନିଦ୍ରିତେ ଅହଂ ଗମିଷ୍ୟାମି । ( ପିଲାଟି ଶୋଇଲେ ମୁଁ ଯିବି।)
୧୮୫। କଥଂ ମାଂ ନ ବିଶ୍ବସିଷି। – କଥଂ ମୟି ନ ବିଶ୍ବସିଷି । ( କିପରି ମୋତେ ବିଶ୍ଵାସ କରୁ ନାହିଁ।)
୧୮୬। ରାଜା ଯଶସି ଧନଂ ଦଦାତି। – ରାଜା ଯଶସେ ଧନଂ ଦଦାତି । ( ରାଜା ସୁନାମ ପାଇଁ ଧନ ଦିଅନ୍ତି |)
୧୮୭। ଅୟଂ ସାହିତ୍ୟେନ ନିପୁଣଃ। – ଅୟଂ ସାହିତ୍ୟେ ନିପୁଣଃ | ( ଇଏ ସାହିତ୍ୟରେ ନିପୁଣ |)
୧୮୮। କବିଭ୍ୟଃ କାଳିଦାସଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠଃ। – କବୀନାଂ/ କବିଷୁ କାଳିଦାସଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ( କବିମାନଙ୍କ ମଧ୍ଯରେ କାଳିଦାସ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ।)
୧୮୯। ଚନ୍ଦ୍ରଃ ଉଦିତେ କୁମୁଦଂ ବିକଶତି। – ଚନ୍ଦ୍ରେ ଉଦିତେ କୁମୁଦଂ ବିକଶତି । ( ଚନ୍ଦ୍ର ଉଦୟରେ କଇଁ ଫୁଟେ |)
୧୯୦। ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉଦିତେ ପଦ୍ମଂ ବିକ ଶିତ। – ସୂର୍ଯ୍ୟେ ଉଦିତେ ପଦ୍ଂ ବିକଶତି । ( ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉଇଁଲେ ପଦ୍ମ ଫୁଟେ ।)
୧୯୧। ତବ କର୍ମେ ଅଧ୍‌କାରଃ ଅସ୍ଥି। – ତବ କର୍ମଣି ଅଧ୍କାରଃ ଅସ୍ତି । ( ତୁମର କର୍ମରେ ଅଧ୍କାର ଅଛି ।)
୧୯୨। ଛାତ୍ରାଃ ଗୁରବେ ଅନୁରକ୍ତାଃ । – ଛାତ୍ରାଃ ଗୁରୌ ଅନୂରକ୍ତାଃ । ( ଛାତ୍ରାମାନେ ଗୁରୁଙ୍କଠାରେ ଅନୁରକ୍ତ ।)
୧୯୩। ଶିକ୍ଷକଃ ଛାତ୍ରାୟ ବିରକ୍ତଃ। – ଶିକ୍ଷକଃ ଛାତ୍ରେ ବିରକ୍ତଃ । ( ଶିକ୍ଷକ ଛାତ୍ର ଉପରେ ବିରକ୍ତ । )
୧୯୪। ବାଳକଃ ଅନ୍ଧସ୍ୟ କରଂ ଧୃତ୍ବା ନୟତି। -ବାଳକଃ ଅନ୍ଧଂ କରେ ଧୃତ୍ଵା ନୟତି । ( ପିଲାଟି ଅନ୍ଧକୁ ହାତରେ ଧରି ନେଉଛି।)
୧୯୫। ପିତାୟାଂ ଭକ୍ଲିଂ କୁର୍ଯ୍ୟାତ୍‌। – ପିତରି ଭଳ୍ଛିଂ କୁର୍ଯ୍ୟାତ୍‌ । ( ପିତାଙ୍କୁ ଭଛି କରିବା ଉଚିତ ।)
୧୯୬। ପ୍ରଭୂପଦଂ ତବ ଯୁଜ୍ୟତେ । – ପ୍ରଭୁପଦଂ ତ୍ଵୟି ଯୁଜ୍ୟତେ । ( ପ୍ରଭୂପଦ ନିମନ୍ତେ ତୁମେ ଯୋଗ୍ୟ)
୧୯୭। କଥମ୍‌ ଏତତ୍‌ ତ୍ଵତ୍‌ ସମ୍ଭାବ୍ୟତେ। -କଥମ୍‌ ଏତତ୍‌ ତ୍ଵୟି ସମ୍ଭାବ୍ୟତେ । ( କିପରି ଏହା ତୁମଠାରେ ସମ୍ଭବ ।)
୧୯୮। ବ୍ୟାଧଃ ଚର୍ମଣେ ବ୍ୟାଘ୍ରଂ ହନ୍ତି। – ବ୍ୟାଧଃ ଚର୍ମଣି ବ୍ୟାଘ୍ରଂ ହନ୍ତି। ( ଶିକାରୀ ଚମଡ଼ା ପାଇଁ ବାଘକୁ ମାରେ ।)
୧୯୯। ବ୍ୟାଧଃ ଦନ୍ତାଭ୍ୟାଂ ଗଜଂ ହନ୍ତି। – ବ୍ୟାଧଃ ଦନ୍ତୟୋଃ ଗଜଂ ହନ୍ତି । ( ଶିକାରୀ ଦାନ୍ତଦୂଇଟି ପାଇଁ ହାତୀକୁ ମାରେ ।)
୨୦୦। ବ୍ୟାଧଃ କେଶେଭ୍ୟଃ ଚମରୀଂ ହନ୍ତି। – ବ୍ୟାଧଃ କେଶେଷୁ ଚମରୀଂ ହନ୍ତି । ( ଶିକାରୀ ଦାନ୍ତଦୁଇଟି ପାଇଁ ହାତୀକୁ ମାରେ।)
୨୦୧। ମମ ଶିକ୍ଷକଃ ଗଣିତସ୍ୟ ଦକ୍ଷଃ। – ମମ ଶିକ୍ଷକଃ ଗଣିତେ ଦକ୍ଷଃ । ( ମୋ ଶିକ୍ଷକ ଗଣିତରେ ଦକ୍ଷ । )
୨୦୨। ବ୍ୟାଧଃ ମାଂସେ ମୃଗଂ ହନ୍ତି। – ବ୍ୟାଧଃ ମାଂସାୟ ମୃଟଂ ହନ୍ତି । ( ବ୍ୟାଧ ମାଂସପାଇଁ ହରିଣ ମାରେ ।)
୨୦୩। ଶିକ୍ଷକଃ ଆଗତେ ଛାତ୍ରାଃ ନୀରବାଃ ଅଉବନ୍‌। ଶିକ୍ଷକେ ଆଗତେ ଛାତ୍ରାଃ ନୀରବାଃ ଅଭବନ୍‌। ( ଶିକ୍ଷକ ଆସିବାରୁ ଛାତ୍ରମାନେ ନୀରବ ହେଲେ।)
୨୦୪। ବ୍ୟାକାରଣମ୍‌ ଅଧୀତା ଜନଃ ବିଦ୍ଵାନ୍‌। – ବ୍ୟାକରଣେ ଅଧୀତା ଜନଃ ବିଦ୍ବାନ୍‌ । ( ବ୍ୟାକରଣ ପଢ଼ୁଥ୍‌ବା ଲୋକ ବିଦ୍ଵାନ ।)

ଧାତୁଗତ
୨୦୫। ଅହଂ ଧନଂ ଲପ୍‌ସ୍ୟାମି। – ଅହଂ ଧନଂ ଲପ୍‌ସ୍ୟେ । ( ମୁଁ ଟଙ୍କା ପାଇବି ।)
୨୦୬। ଭିକ୍ଷୁକଃ ଗ୍ରାମେ ଅଭିକ୍ଷତ୍‌। – ଭିକ୍ଷୁକଃ ଗ୍ରାମେ ଅଭିକ୍ଷତ । ( ଭିକ୍ଷୁକ ଗ୍ରାମରେ ଭିକ୍ଷା କରୁଥ୍ଲା ।)
୨୦୭। ଯୂୟଂ ମାତୁଳଗୃହେ ଅବର୍ତନ୍ତ। – ଯୂୟଂ ମାତୃଳଗୃହେ ଅବର୍ଭଧ୍ଵମ୍‌ । (ତୁମେମାନେ ମାମୁଘରେ ରହୁଥ୍ଲ ।)
୨୦୮। ବୟଂ ଗୀତଂ ଗାସ୍ୟଥ । – ବୟଂ ଗୀତଂ ଗାସ୍ୟାମଃ । ( ଆମେ ଗୀତ ଗାଇବୁ ।)
୨୦୯। ସଃ ତବ ଉପଦେଶମ୍‌ ଅବିସ୍ମରତ୍‌। -ସଃ ତବ ଉପଦେଶଂ ବ୍ୟସ୍ମରତ୍‌ । ( ସେ ତୁମ ଉପଦେଶ ଭୁଲିଗଲା।)
୨୧୦। ଅହଂ ଲଗୁଡେନ ସର୍ପମ୍‌ ଅହନ୍‌। – ଅହଂ ଲଗୁଡେନ ସର୍ପମ୍‌ ଅହନମ୍‌ । ( ମୁଁ ବାଡ଼ିଦ୍ଵାରା ସାପ ମାରିଲି |)
୨୧୧। ଗୁରୁଃ ସର୍ବଂ ଶାସତି। – ଗୁରୁଃ ସର୍ବଂ ଶାସ୍ତି। ( ଗୁରୁ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଶାସନ କରନ୍ତି ।)
୨୧୨। ଭବାନ୍‌ ପୂତ୍ରଂ ଶାସତୁ। -ଭବାନ୍‌ ପୁତ୍ରଂ ଶାସ୍ତୁ । ( ଆପଣ ପୁଅକୁ ଶାସନ କରନ୍ତୁ ।)
୨୧୩। ଯୂୟମ୍‌ ଅଧୁନା ଗ୍ରାମଂ ଯାହି। – ଯୂୟମ୍‌ ଅଧୁନା ଗ୍ରାମଂ ଯାତ । ( ତୁମେମାନେ ବର୍ତମାନ ଗାଁକୁ ଯାଅ ।)
୨୧୪। ତେ ନକ୍ତଂ କାର୍ଯ୍ୟମ୍‌ ଅକରୋତ୍‌। – ତେ ନକ୍ତଂ କାର୍ଯ୍ୟମ୍‌ ଅକୁର୍ବନ୍‌ । (ସେମାନେ ରାତିରେ କାମ କରୁଥ୍ଲେ।)
୨୧୫। ତେ ମାଂ ବିଭ୍ୟନ୍ତି। – ତେ ମତ୍‌ ବିଭ୍ୟତି । ( ସେମାନେ ମୋତେ ଡରୁଛନ୍ତି ।)
୨୧୬। ଭବାନ୍‌ ଅତ୍ର ତିଷ୍ଠ। – ଭବାନ୍‌ ଅତ୍ର ତିଷ୍ଠତୁ। (ଆପଣ ଏଠାରେ ରୁହନ୍ତୁ ।)
୨୧୭। ତ୍ବଂ କସ୍ପାତ୍‌ ନ ଅବିଭେତ୍‌ । – ତ୍ବଂ କସ୍ମାତ୍‌ ନ ଅବିଭେଃ ? ( ତୁମେ କାହାକୁ ଡରୁ ନଥ୍ଲ ?)
୨୧୮। ବୟଂ ଧନମ୍‌ ଅଦଦ୍ବ୍‌। – ବୟଂ ଧନମ୍‌ ଅଦଦ୍ଧ। ( ଆମେ ଧନ ଦେଲୁ ।)
୨୧୯। ବ୍ରାହ୍ମଣଃ ଦେବତାୟୈ ପୂଷ୍ପଂ ଦଦତୁ। – ବ୍ରାହ୍ମଣ ଦେବତାୟୈ ପୂଷ୍ପଂ ଦଦାତୁ। ( ବ୍ରାହ୍ମଣ ଦେବତାଙ୍କୁ ପୁଲ ଦିଅନ୍ତି ।)
୨୨୦। ତେ ଗୀତଂ ଶୃଣୁୟାତ୍‌ । – ତେ ଗୀତଂ ଶୃଣୁୟୁଃ । ( ସେମାନେ ଗୀତ ଶୁଣିବା ଉଚିତ ।)
୨୨୧। ଅହଂ ଧନଂ ପ୍ରାପ୍ତୁବାନ୍‌ । – ଅହଂ ଧନଂ ପ୍ରାପ୍ତବାନ୍‌ । ( ମୁଁ ଟଙ୍କା ପାଇଲି ।)
୨୨୨। ବୟଂ ପୁଷ୍ପାଣି ନେଷ୍ୟଥ। – ବୟଂ ପୁଷ୍ନାଣି ନେଷ୍ୟାମଃ । ( ଆମେ ଫୁଲ ନେବୁ ।)

୨୨୩। ଆବାଂ କଥାଂ ଶୃଣୁଥଃ । – ଆବାଂ କଥାଂ ଶୃଣ୍ବଃ । ( ଆମେ ଦୁହେଁ କଥା ଶୁଣୁ ।)
୨୨୪। ସଃ ଯଶଃ ପ୍ରାପ୍ନହି। – ସଃ ଯଶଃ ପ୍ରାପ୍ନୋତୁ । ( ସେ ସୁନାମ ପାଉ ।)
୨୨୫। ଛାତ୍ରାଃ କନ୍ଦୁକମ୍‌ ଅକ୍ରୀଡତ୍‌। – ଛାତ୍ରାଃ କନ୍ଦୁକେନ ଅକ୍ରୀଡନ୍‌ । ( ଛାତ୍ରମାନେ ବଲରେ ଖେଳୁଥ୍‌ଲେ।)
୨୨୬। ଭବାନ୍‌ ତପ୍ପୈ ମା କ୍ରୁଧ୍ୟ। – ଭବାନ୍‌ ତସ୍ମୈ ମା କ୍ରୁଧ୍ୟତୁ। (ଆପଣ ତାଙ୍କ ଉପରେ ରାଗନ୍ତୁ ନାହିଁ।)
୨୨୭। ତସ୍ୟ ମନେ ଦୁଃଖମ୍‌ ଅଜାୟନ୍ତ। – ତସ୍ୟ ମନସି ଦୁଃଖମ୍‌ ଅଜାୟତ । ( ତାଙ୍କ ମନରେ ଦୁଃଖ ଜାତ ହେଲା । )
୨୨୮। କୃଷକଃ ଶସ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୋତି। – କୃଷକାଃ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟଂ କୁର୍ବନ୍ତି। ( ଚାଷିମାନେ ଚାଷଜମିରେ କାମ କରୁଛନ୍ତି ।)
୨୨୯। ଯୂୟଂ ତଂ ପୁଚ୍ଛନ୍ତୁ। – ଯୂୟଂ ତଂ ପୃଜ୍ଥଥ । ( ତୁମେମାନେ ତାଙ୍କୁ ପଚାର ।)
୨୩୦। ତୃଷାର୍ତଃ ଜଳମ୍‌ ଇଚ୍ଛେୟୁଃ। – ତୃଷାର୍ଭଃ ଜଳମ୍‌ ଇଚ୍ଛେତ୍‌ । ( ଶୋଷିଲୋକ ପାଣି ଇଚ୍ଛାକରିପାରେ ।)
୨୩୧। ବାଳିକା ତ୍ଵାମ୍‌ ଅଲଜ୍ଜତ୍‌ । – ବାଳିକା ତ୍ଵତ୍‌ ଅଲଜ୍ଜତ । ( ଝିଅଟି ତୋତେ ଲାଜ କରୁଛି ।)
୨୩୨। ଅହଂ ମିତ୍ରଂ ପ୍ରଚ୍ଛିଷ୍ୟାମି। – ଅହଂ ମିତ୍ରଂ ପ୍ରକ୍ଷ୍ୟାମି । ( ମୁଁ ସାଙ୍ଗକୁ ପଚାରିବି ।)
୨୩୩। ମୃଗଃ ବନେ ଅପ୍ରବିଶତ୍‌। – ମୃଗଃ ବନେ ପ୍ରାବିଶତ୍‌ । ( ହରିଣ ବଣରେ ପ୍ରବେଶ କଲା ।)
୨୩୪। ଭବାନ୍‌ ଅତ୍ର ଭକ୍ଷୟ। – ଭବାନ୍‌ ଅତ୍ର ଭକ୍ଷୟତୁ । ( ଆପଣ ଏଇଠି ଖାଆନ୍ତୁ ।)
୨୩୫। ଅହଂ କବିତାଂ ରଚୟିଷ୍ୟାମଃ । – ଅହଂ କବିତାଂ ରଚୟିଷ୍ୟାମି | ( ମୁଁ କବିତା ରଚନା କରିବି ।)
୨୩୬। ସଃ ପୁତ୍ରାୟ ପତ୍ରମ୍‌ ଅପ୍ରେରୟତ୍‌ । – ସଃ ପୁତ୍ରାୟ ପତ୍ରଂ ପ୍ରୈରୟତ୍‌ । ( ସେ ପୁଅ ପାଖକୁ ଚିଠି ପଠାଇଲା।)
୨୩୭। କୃପଣାଃ ଧନଂ ସ୍ପୃହୟତି । – କୃପଣାଃ ଧନଂ / ଧନାୟ ସୂହୟନ୍ତି । ( କୃପଣମାନେ ଧନକୁ ଭଲ ପାଆନ୍ତି।)
୨୩୮। ମାତା ଦୁହିତରମ୍‌ ଭକ୍ତବାନ୍‌ । – ମାତା ଦୁହିତରମ୍‌ ଉକ୍ତବତୀ। ( ମାଆ ଝିଅକୁ କହିଲା |)
୨୩୯। ମିତ୍ରଂ ତ୍ଵାମ୍‌ ଭକ୍ତବାନ୍‌। – ମିତ୍ରଂ ତ୍ଵାମ୍‌ ଉକ୍ତବତ୍‌ । ( ସାଙ୍ଗ ତୁମକୁ କହିଲେ ।)
୨୪୦। ଅସ୍ମାଭିଃ ବନଂ ଦୃଷ୍କମ୍‌। – ଅସ୍ମାଭିଃ ବନଂ ଦୃଷ୍ଟମ୍‌ । ( ଆମେ ଜଙ୍ଗଲ ଦେଖୁଛୁ ।)
୨୪୧। ଧନଂ ଲଭନ୍‌ ସଃ ହୃଷ୍ୟତି । – ଧନଂ ଲଭମାନଃ ସଃ ହୃଷ୍ୟତି । (ପଇସା ପାଇ ସେ ଖୁସୀ ।)
୨୪୨। ଚନ୍ଦ୍ରଂ ପଶ୍ୟନ୍‌ ଶିଶବଃ ନୃତ୍ୟନ୍ତି। – ଚନ୍ଦ୍ରଂ ପଶ୍ୟନ୍ତଃ ଶିଶବଃ ନୃତ୍ୟନ୍ତି । ( ଜନ୍ମ ଦେଖ୍‌ ପିଲାମାନେ ନାଚୁଛନ୍ତି ।)
୨୪୩। ଦେବଂ ପ୍ରଣିପତ୍ଵା ଅହମ୍‌ ଆଗଳ୍ଛାମି। – ଦେବଂ ପ୍ରଣିପତ୍ୟ ଅହମ୍‌ ଆଗଚ୍ଛାମି । ( ଦେବତାଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରି ମୁଁ ଆସୁଛି ।)
୨୪୪। ସୈନିକଃ ଯୁଧ୍ୟନ୍‌ କ୍ଲାନ୍ତଃ ଭବତି। – ସୈନିକଃ ଯୁଧ୍ୟମାନଃ କ୍ଳାନ୍ତଃ ଭବତି । ( ସୈନିକ ଯୁଦ୍ଧରେ କ୍ଳାନ୍ତ ହେଉଛି ।)
୨୪୫। ପଞ୍ଚ ପ୍ରଶ୍ନାନ୍‌ ଗୁରୁଃ ପୃଷ୍ଟବତ୍‌। – ପଞ୍ଚ ପ୍ରଶ୍ନାନ୍‌ ଗୁରୁଃ ପୃଷ୍ଟବାନ୍‌ । ( ଗୁରୁ ପାଞ୍ଚଟି ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିଲେ ।)
୨୪୬। ତ୍ଵଂ ଗ୍ରାମେ ବସ୍ତବ୍ୟମ୍‌। – ତ୍ଵଂ ଗ୍ରାମେ ବସ୍ସ୍ୟସି/ ବସେଃ/ ତ୍ଵୟା ଗ୍ରାମେ ବସ୍ତବ୍ୟମ୍‌ । ( ତୁମେ ଗାଁରେ ବାସ କରିବା ଉଚିତ)
୨୪୭। ଗୃହେ ବସିତ୍ଵା କିଂ କରୋଷି। – ଗୃହେ ଉଷିତ୍ଵା କିଂ କରୋଷି ? ( ଘରେ ରହି କ’ଣ କରୁଛ ?)
୨୪୮। ବାଳକଦ୍ବୟଂ ଗଚ୍ଛତଃ। – ବାଳକଦ୍ଵୟଂ ଗଚ୍ଛତି । ( ପିଲାଦୁଇଟି ଯାଉଛନ୍ତି ।)
୨୪୯। ମାଂ ପରିତ୍ୟକ୍ତ୍ରା କୁତ୍ର ଗଚ୍ଛସି। – ମାଂ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ କୁତ୍ର ଗଚ୍ଛସି ? ( ମୋତେ ଛାଡ଼ି କୁଆଡ଼େ ଯାଉଛ ।)
୨୫୦। ମେଘଂ ଦୃଶ୍ୟନ୍‌ ମୟୂରଃ ନୃତ୍ୟତି। – ମେଙ୍ଘ ପଶ୍ୟନ୍‌ ମୟୂରଃ ନୃତ୍ୟତି । (ମେଘ ଦେଖ୍‌ ମୟୂର ନାଚେ |)
୨୫୧। ମୟା ମାର୍ଗେ ଲତା ଦୃଷ୍ଟଃ। – ମୟା ମାର୍ଗେ ଲତା ଦୃଷ୍ଟା। ( ମୁଁ ବାଟରେ ଲତା ଦେଖୁଲି |)
୨୫୨। ବିଦୂଷଂ ପୂଜା କର୍ତବ୍ୟଃ। – ବିଦୂଷାଂ ପୂଜା କର୍ତବ୍ୟା । ( ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ କରିବା ଉଚିତ।)
୨୫୩। ଭୀତାଃ ବାଳକାଃ ପଳାୟନ୍ତି । – ଭୀତାଃ ବାଳକାଃ ପଳାୟନ୍ତେ । ( ଭୟରେ ପିଲାମାନେ ପଳାଉଛନ୍ତି ।)
୨୫୪। ସଃ ପିତୁଃ ବିପୁଳଂ ସଂପଦଂ ପ୍ରାପ୍ତବାନ୍‌। – ସଃ ପିତୁଃ ବିପୁଳାଂ ସଂପଦଂ ପ୍ରାପ୍ତବାନ୍‌ । ( ସେ ବାପାଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରଚୁର ସମ୍ପତ୍ତି ପାଇଲା ।)
୨୫୫। ଯଶଃ ଲଭିତୁୂଂ ଯତସ। – ଯଶଃ ଲଵୁଂ ଯତସ | ( ସୁନାମ ପାଇବାକୁ ଚେଷାକର ।)