Class 10

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Maths Solutions Algebra Chapter 6 ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଜ୍ୟାମିତି Ex 6(c) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Maths Solutions Algebra Chapter 6 ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଜ୍ୟାମିତି Ex 6(c)

Question 1.
ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ (2, 5), (-3, 5) ଓ (0, 5) ହେଲେ, ତ୍ରିଭୁଜଟିର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ _____ ହେବ ।
[-5, 3, 0, 10]
(ii) ଯଦି a = _____ ହୁଏ, ତେବେ (a, -2), (2, 5) ଓ (2, 10) ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ରହିବେ ।
[0, 3, 2, -2]
(iii) yର ମାନ _____ ପାଇଁ (-2, -2), (0, y) ଓ (3, 3) ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ରହିବେ ।
[0, 2, 2, 3]
(iv) kର ମାନ _____ ପାଇଁ (k, -2), (1, 4) ଏବଂ (-2, 7) ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ ଏକରେଖ୍ୟ ହେବେ ।
[3, -3, 2, -2]
(v) ଥର ମାନ _____ ପାଇଁ (4, -5), (1, a) ଏବଂ (-2, 7) ସ୍ଥାନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ହେବେ ନାହିଁ ।
[1, 2, 3, 4]
ଉତ୍ତର:
(i) 0
(ii) 2
(iii) 0
(iv) 3
(v) 1

Question 2.
ନିମ୍ନରେ କେତେକ ତ୍ରଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁତ୍ରୟର ସ୍ଥାନଙ୍କ ଦିଆଯାଇଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
(i) (3, 0), (4, 5) ଓ (2, 0)
(ii) (0, 0), (1, 0) ଓ (1, 1)
(iii) (-2, 1), (2, -3) ଓ (4, – 4)
(iv) (5,7),(6, 4) ଓ (2, -5)
(v) (5, 2), (1, 3) ଓ (1,-2)
ସମାଧାନ :
(i) ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁତ୍ରୟର ତ୍ରୟ (3, 0), (4, 5), (2, 0) 1.
ଏଠାରେ x₁ = 3, x₂ = 4, x₃ = 2, y₁ = 0, y₂ = 5, y₃ = 0
∆ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\)|{x₁(y₂-y₃) + x₂(y₃-y₁) + x₃(y₁-y₂)}|
= \(\frac{1}{2}\)|{3(5 – 0) + 4(0 – 0) + 2(0 – 5)}| = \(\frac{1}{2}\)|{15 + 0 – 10}|
= \(\frac{1}{2}\) × 5 = \(\frac{5}{2}\)
∴ ∆ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ \(\frac{5}{2}\) ବର୍ଗ ଏକକ ।

(ii) ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁତ୍ରୟର ତ୍ରୟ (0, 0), (1, 0), (1, 1) |
ଏଠାରେ x₁ = 1, x₂ = 1, y₁ = 0, y₂ = 1
∴ ∆ ର ଏକ ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ମୂଳବିନ୍ଦୁ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\)|(x₁y₂ – x₂y₁)|
= \(\frac{1}{2}\)|(1 × 1 – 0 × 1)| = \(\frac{1}{2}\)|(1 – 0)| = \(\frac{1}{2}\) × 1 = \(\frac{1}{2}\) ବର୍ଗ ଏକକ ।

ବିକତ୍ଵ ସମାଧାନ :
ଏଠାରେ x₁ = 0, x₂ = 1, x₃ = 1, y₁ = 0, y₂ = 0, y₃ = 1
∴ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\)|{x₁(y₂-y₃) + x₂(y₃-y₁) + x₃(y₁-y₂)}|
= \(\frac{1}{2}\)|{0(0 – 1) + 1(1 – 0) + 1(0 – 0)}| = \(\frac{1}{2}\)(0 + 1 + 0) = \(\frac{1}{2}\)

(iii) ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁତ୍ରୟର ତ୍ରୟ (-2, 1), (2, -3), (4, -4) ।
ଏଠାରେ x₁ = -2, x₂ = 2, x₃ = 4, y₁ = 1, y₂ = -3, y₃ = -4
∴ ∆ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\)|{x₁(y₂-y₃) + x₂(y₃-y₁) + x₃(y₁-y₂)}|
= \(\frac{1}{2}\)|{-2(-3 + 4) + 2(-4 – 1) + 4(1 + 3)}|
= \(\frac{1}{2}\)|(-2) + (-10) + 16| = \(\frac{1}{2}\) × 4 = 2 ବର୍ଗ ଏକକ ।

(iv) ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁତ୍ରୟର (5,7), (6, 4), (2,-5) ।
ଏଠାରେ x₁ = -5, x₂ = 6, x₃ = 2, y₁ = 7, y₂ = 4, y₃ = -5
∴ ∆ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\)|{x₁(y₂-y₃) + x₂(y₃-y₁) + x₃(y₁-y₂)}|
= \(\frac{1}{2}\)|{5(4 + 5) + 6(-5 – 7) + 2(7 – 4)}|
= \(\frac{1}{2}\)(45 – 76 + 6) = \(\frac{1}{2}\)|(51 – 72)| = \(\frac{1}{2}\)|-21|
= \(\frac{21}{2}\) = 10.5 ବର୍ଗ ଏକକ ।

(v) ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁତ୍ରୟର (5, 2), (1, 3) ଓ (1,-2) ।
ଏଠାରେ x₁ = 5, x₂ = -1, x₃ = 1, y₁ = 2, y₂ = 3, y₃ = -2
∴ ∆ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\)|{x₁(y₂-y₃) + x₂(y₃-y₁) + x₃(y₁-y₂)}|
= \(\frac{1}{2}\)|{5 (3 + 2) + (-1) (-2 – 2) + 1(2 – 3)}|
= \(\frac{1}{2}\)|{25 + 4 – 1}| = \(\frac{1}{2}\) × 28 = 14 ବର୍ଗ ଏକକ ।

Question 3.
ଦର୍ଶାଅ ଯେ, ଦତ୍ତ ବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
(i) (1, 1), (4, 3) ଓ (-2, -1)
(ii) (-1,-5), (0, -3) ଓ (4, 5)
(iii) (1,4), (3, -2) ଓ (-3, 16)
(iv) (-4a, – 6a), (-a, -2a) ଓ (5a, 6a)
(v) (-a, 2b), (0, b) ଓ (\(\frac{a}{2}, \frac{b}{2}\))
ସମାଧାନ :
(i) ବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟର ସ୍ଥାନୀଙ୍କ A (1, 1), B (4, 3) ଓ C (-2, -1) ।
ଏଠାରେ x₁ = 1, x₂ = 4, x₃ = -2, y₁ = 1, y₂ = 3, y₃ = -1
ABC ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\)|{x₁(y₂-y₃) + x₂(y₃-y₁) + x₃(y₁-y₂)}|
= \(\frac{1}{2}\) | { 1 (3 + 1) + 4 (-1 – 1 ) + ( -2) (1 – 3)}| = \(\frac{1}{2}\) |4 – 8 + 4| = \(\frac{1}{2}\) (0) = 0
∴ ବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

(ii) ବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟର ସ୍ଥାନୀଙ୍କ (-1, -5), B (0, -3) ଓ C (4, 5) ।
ଏଠାରେ x₁ = -1, x₂ = 0, x₃ = 4, y₁ = -5, y₂ = -3, y₃ = 5
ABC ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\)|{x₁(y₂-y₃) + x₂(y₃-y₁) + x₃(y₁-y₂)}|
= \(\frac{1}{2}\) | { (-1) (-3 – 5) + 0 (5 + 5) + 4 (-5 + 3)}|
= \(\frac{1}{2}\) |(-1)(-8) + 0 + 4(-2)| = \(\frac{1}{2}\) (8 – 8) = \(\frac{1}{2}\) (0) = 0
∴ ବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

(iii) ବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟର ସ୍ଥାନୀଙ୍କ A(1, 4), B (3, -2) ଓ C (-3, 16) ।
ଏଠାରେ x₁ = 1, x₂ = 3, x₃ = -3, y₁ = 4, y₂ = -2, y₃ = 16
ABC ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\)|{x₁(y₂-y₃) + x₂(y₃-y₁) + x₃(y₁-y₂)}|
= \(\frac{1}{2}\) |{ 1 (-2 – 16) + 3 (16 – 4) + (- 3) (4 + 2)}|
= \(\frac{1}{2}\) |(- 18 + 36 – 18)| = \(\frac{1}{2}\) (0) = 0
∴ ବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

(iv) ବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟର ସ୍ଥାନୀଙ୍କ A(-4a, -6a), B (-a, -2a) ଓ C (5a, 6a) ।
ଏଠାରେ x₁ = -4a, x₂ = -a, x₃ = 5a, y₁ = – 6a, y₂ = – 2a, y₃ = 6a
ABC ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ
= \(\frac{1}{2}\)|{x₁(y₂-y₃) + x₂(y₃-y₁) + x₃(y₁-y₂)}|
= \(\frac{1}{2}\) |{(- 4a) (-2a – 6a) + (- a) (6a + 6a) + 5a (- 6a + 2a)}|
= \(\frac{1}{2}\) | (32a² – 12a² – 20a²) | = \(\frac{1}{2}\) (0) = 0
∴ ବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

(v) ବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟର ସ୍ଥାନୀଙ୍କ A (-a, 2b), B (0, b) ଓ C(\(\frac{a}{2}, \frac{b}{2}\))
ଏଠାରେ x₁ = -a, x₂ = 0, x₃ = \(\frac{a}{2}\), y₁ = 2b, y₂ = b, y₃ = \(\frac{b}{2}\)

∴ ବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

Question 4.
ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (1, -3), (2, -5) ଓ (x, 1) ଏବଂ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 4 ବର୍ଗ ଏକକ ହେଲେ, xର ମାନ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ :
ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସ୍ଥାନାଙ୍କ A(1, – 3), B(2, -5) ଓ C (x, 1)।
ଏବଂ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 4 ବର୍ଗ ଏକକ ।
ଏଠାରେ x₁ = 1, x₂ = 2, x₃ = x, y₁ = – 3, y₂ = – 5, y₃ = 1
ABC ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\)|{x₁(y₂-y₃) + x₂(y₃-y₁) + x₃(y₁-y₂)}|
= \(\frac{1}{2}\) | 1 (-5 – 1) + 2 (1 + 3) + x (- 3 + 5) |
= \(\frac{1}{2}\) | 1 -6 + 8 + 2x | = \(\frac{1}{2}\) | 2x + 21 | = \(\frac{1}{2}\) × 2 (x + 1) = x + 1
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, x + 1=4 ⇒ x = 4 – 1 = 3 ∴ x = 3

Question 5.
k ର କେଉଁ ମୂଲ୍ୟ ପାଇଁ (3, – 5), (k, 0) ଓ (-4, 7) ସ୍ଥାନାଙ୍କ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ \(\frac{95}{2}\)ବର୍ଗ ଏକକ ହେବ ?
ସମାଧାନ :
ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟ A (3, -5), B (k, 0) ଓ C (-4, 7) ।
ଏଠାରେ x₁ = 3, x₂ = k, x₃ = -4, y₁ = – 5, y₂ = 0, y₃ = 7
ABC ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\)|{x₁(y₂-y₃) + x₂(y₃-y₁) + x₃(y₁-y₂)}|
= \(\frac{1}{2}\) |{3 (0 – 7) + k (7 + 5) + (-4) (-5 – 0)}|
= \(\frac{1}{2}\) |{- 21 + 12 k + 20}| = \(\frac{1}{2}\) (12 k – 1)
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{1}{2}\) (12 k – 1) = \(\frac{95}{2}\) ⇒ 12k – 1 = 95 ⇒ 12 k = 96 ⇒ k = \(\frac{96}{12}\) = 8
∴ kର ମାନ 8 ହେଲେ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ \(\frac{95}{2}\) ବର୍ଗ ଏକକ ହେବ ।

Question 6.
(2, 3), (0, 5) ଓ (1, y) ସ୍ଥାନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ରହିଲେ, Yର ମାନ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ :
ବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟର ସ୍ଥାନାଙ୍କ A (2, 3), B (0, 5) & C (1, y) |
ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\)|{x₁(y₂-y₃) + x₂(y₃-y₁) + x₃(y₁-y₂)}|
= \(\frac{1}{2}\) | 2 (5 – y) + 0 ( y – 3) + 1 (3 – 5) | = \(\frac{1}{2}\) | 10 – 2y + 0 – 21 = \(\frac{1}{2}\) | -2y + 8 |
= \(\frac{1}{2}\) (2y – 8) = \(\frac{1}{2}\) × 2 (y – 4) = y – 4
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, y – 4 = 0 = y = 4
∴ yର ମୂଲ୍ୟ 4 ହେଲେ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 0 ହେବ ।
ଅର୍ଥାତ୍ (2, 3), (0, 5) ଓ (1, y) ଏକ ସରଳରେଖାରେ ରହିବେ ।

Question 7.
k ର କେଉଁ ମୂଲ୍ୟ ପାଇଁ (2, 3), (3, k) ଏବଂ (5, 9) ସ୍ଥାନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ ଏକ ସରଳରେଖା ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ ହେବେ ?
ସମାଧାନ :
ଦଉ ବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ A (2, 3), B (3, k) ଏବଂ C (5, 9) ।
ଏଠାରେ x₁ = 2, x₂ = 3, x₃ = 5, y₁ =3, y₂ = k, y₃ = 9
∆ ABC ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\)|{x₁(y₂-y₃) + x₂(y₃-y₁) + x₃(y₁-y₂)}|
= \(\frac{1}{2}\) | {2 (k – 9) + 3(9 – 3) + 5 (3 – k)} |
= \(\frac{1}{2}\) | (2k – 18 + 18 + 15 – 5k) | = \(\frac{1}{2}\) (-3k + 15) | = \(\frac{1}{2}\) (3k – 15)
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{1}{2}\) (3k – 15) = 0 ⇒ 3k – 15 = 0 ⇒ k = \(\frac{15}{3}\) = 5
∴ kର ମାନ 5 ପାଇଁ (2, 3), (3, k) ଏବଂ (5, 9) ଏକ ସରଳରେଖାରେ ରହିବେ ।

Question 8.
କେଉଁ ସର୍ଭରେ (1, 1), (3, 5) ଓ (x, y) ସ୍ଥାନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ରହିବେ, ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
ଦତ୍ତ ବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ A (1, 1), B (3, 5) ଓ C (x, y) ।
ଏଠାରେ x₁ = 1, x₂ = 3, x₃ = x, y₁ = 1, y₂ = 5, y₃ = y
ABC ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\) |{x₁(y₂-y₃) + x₂(y₃-y₁) + x₃(y₁-y₂)}|
= \(\frac{1}{2}\) | 1 (5 – y) + 3 ( y – 1 ) + x (1 – 5) | = \(\frac{1}{2}\) | (5 – y + 3y – 3 + x – 5x) |
= \(\frac{1}{2}\) | (2 y – 4x + 2) | = \(\frac{1}{2}\) × 2 (2x – y – 1) = (2x – y – 1)
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, 2x – y – 1=0 ⇒ 2x – y = 1
∴ 2x – y = 1 ହେଲେ (1, 1), (3, 5) ଓ (x, y) ବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ରହିବେ ।

Question 9.
ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (1, 0), (2, 4), (0, 5) ଓ (-2, 1) ହେଲେ, ତାହାର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (1, 0), (2, 4), (0, 5) 8 (-2, 1) ।
∆ ABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟର ସ୍ଥାନାଙ୍କ A (1, 0), B (2, 4), C (0, 5) ।
ଏଠାରେ x₁ = 1, x₂ = 2, x₃ = 0, y₁ = 0, y₂ = 4, y₃ = 5

Question 10.
ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (- 2, 3), (3, -2), (7, 4) ଓ (1, 5) ହେଲେ, ତାହାର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ :
ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସ୍ଥାନାଙ୍କ A (-2, 3), B (3, -2), C (7, 4) ଓ D (1, 5) ।
AC କଣ୍ଠକୁ ଯୋଗକଲେ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ∆ ABC ଓ ∆ ACD ଦୁଇଟି ତ୍ରିଭୁଜରେ ପରିଣତ ହେବ ।
∆ ABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟର ସ୍ଥାନାଙ୍କ A(-2, 3), B (3, – 2) ଓ C (7, 4) ।
ଏଠାରେ x₁ = -2, x₂ = 3, x₂ = 7, y₁ = 3, y₂ = -2, y₃ = 4

∴ ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜଟିର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ∆ ABCର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ + ∆ ACDର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ
= 25 ବର୍ଗ ଏକକ + 7.5 ବର୍ଗ ଏକକ = 32.5 ବର୍ଗ ଏକକ ।

Question 11.
∆ ABCରେ A ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (1, 1) ଓ AB, AC ବାହୁ ଦ୍ବୟର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଯଥାକ୍ରମେ D (-1, – 2) ଓ E (3, 2) ହେଲେ B ଓ Cର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରି ∆ ABCର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
∆ ABCର A ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (1, 1) ।
AB ଓ ACର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଯଥାକ୍ରମେ D (-1, -2) ଓ E (3, 2) ।
ମନେକର B ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (x₂, y₂) ଏବଂ C ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (x₃, y₃) ।

Question 12.
(3, 0), (5, – 1) ଓ (p, p) ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ ଏକରେଖ୍ୟ ହେଲେ pର ମୂଲ୍ୟ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ :
A (3, 0), B (5, -1), C (p, p) ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ ଏକରେଖ୍ୟ ।
∆ ABCର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\) | 3 (- 1 – p) + 5 (p – 0) + p (0 + 1) | = 0 ହେବ।
⇒ \(\frac{1}{2}\) | – 3 – 3p + 5p + p | ⇒ \(\frac{1}{2}\) | 3p – 3 | = 0
⇒ \(\frac{3p-3}{2}\) = 0 ⇒ 3p = 3 ⇒ p = \(\frac{3}{3}\) =1
∴ pର ମୂଲ୍ୟ 1 ହେଲେ (3, 0), (5, -1), (p, p) ଏକରେଖ୍ୟ ହେବେ ।

Question 13.
(p, 2p), (3p, 3p) ଓ (3, 1) ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ ଏକରେଖ୍ୟ ହେଲେ pର ମୂଲ୍ୟ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ :
A (p, 2p), B (3p, 3p), C (3, 1) ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ ଏକରେଖ୍ୟ ।
∆ ABCର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\) | p(3p – 1) + 3p (1 – 2p) + 3 (2p – 3p) | = 0 ହେବ ।
⇒ \(\frac{1}{2}\) | 3p² – p + 3p – 6p² – 3p | ⇒ \(\frac{1}{2}\) |- 3p² -p | = 0
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac{1}{2}\) (3p² + p) = 0 ⇒ p (3p + 1) = 0 ⇒ p =0 ବା p = \(– \frac{1}{3}\)

Question 14.
(x, -1), (2, -1), (2, 1) ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ ଏକରେଖ୍ୟ ହେଲେ xର ମୂଲ୍ୟ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ :
A (x,-1), B (2, 1), C (2, 1) ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ ଏକରେଖ୍ୟ ।
A ABCର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\) | x(- 1 – 1 ) + 2 (1 + 1) + 2 (- 1 + 1) | = 0 ହେବ ।
= \(\frac{1}{2}\) | -2x + 4 + 0 | = 0 ⇒ \(\frac{1}{2}\) | – (2x – 4)|= 0
⇒ \(\frac{1}{2}\) (2x – 4) = 0 ⇒ x – 2 =0 ∴ xର ମୂଲ୍ୟ 2 ।

Question 15.
(x, y) ବିନ୍ଦୁଟି (a, 0) ଓ (0, b) ବିନ୍ଦୁ ଦୁଇଗୋଟିର ସଂଯୋଗକାରୀ ସରଳରେଖା ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ ହେଲେ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, \(\frac{x}{a}+\frac{y}{b}=1\) ।
ସମାଧାନ :

ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ O ମୂଳବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (0, 0) ।
A ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (a, 0), B ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (0, b) ।
ଏଠାରେ OA = a ଏକକ, OB = b ଏକକ
P ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (x, y) ।
P ବିନ୍ଦୁରୁ y-ଅକ୍ଷ ପ୍ରତି ଲମ୍ବ PQ ।
∴ OQ = y ଏବଂ PQ = x
⇒ BQ = OB – OQ = b – y
∆ BOP ଓ A BOA ମଧ୍ୟରେ m∠BQP = m∠BOA (ସମକୋଣ)
∠A ଉଭୟ ତ୍ରିଭୁଜର ସାଧାରଣ କୋଣ ।
∴ ଅବଶିଷ୍ଟ m∠BPQ = m∠BAO ∴ ∆ BOP ~ ∆ BOA
⇒ \(\frac{PQ}{OA}=\frac{BQ}{OB}\) ⇒ \(\frac{x}{a}=\frac{b-y}{b}\) ⇒ \(\frac{x}{a}=\frac{ b}{b}-\frac{y}{b}\) ⇒ \(\frac{x}{a}+\frac{y}{b}=1\)

Question 16.
ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, (a, b), (a, b) ଓ (a – a, b – b) ବିଦୁ୍ ତ୍ରୟ ଏକରେଖୀୟ ନୁହେଁ ।
ସମାଧାନ :
A (a, b), B (a’, b’) ଓ (a – a’, b – b’) ବିଦୁ୍ତ୍ରୟ ଏକ ରେଖୀୟ ହେବେ
ଯଦି A, B ଓ C ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ବିଶିଷ୍ଟ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ () ହେବ ।
∴ ∆ ABCର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\) | a (b’ – b + b’) + a’ (b – b’ – b) + (a – a’) (b – b’) |
= \(\frac{1}{2}\) | (ab’ – ab + ab’ – a’b’ + ab – ab’ – a′b + a’b’) |
= \(\frac{1}{2}\) | ab’ + ab’ – ab’ – ab + ab – ab’ + a’b’ – ab ] = \(\frac{1}{2}\) (ab’ – a’b)
∴ ଏଠାରେ ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ ଏକରେଖୀୟ ନୁହଁନ୍ତି । କାରଣ, ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନୁହେଁ ।

Question 17.
A (p + 1, 1), B (2p + 1, 3) ଓ C (2p + 2, 2p) ବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟ ଏକ ରେଖୀୟ ହେଲେ pର ମାନ ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
A (p + 1, 1), B (2p + 1, 3) ଓ C (2p + 2, 2p) ବିଦୁ୍ତ୍ରୟ ଏକରେଖୀୟ ।
∴ ∆ ABCର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 0
⇒ \(\frac{1}{2}\) | (p + 1) (3 – 2p) + (2p + 1) (2p – 1) + (2p + 2) (1 – 3) | = 0
⇒ \(\frac{1}{2}\) | 13p + 3 – 2p² – 2p + 4p² – 1 – 4p – 4 | = 0
⇒ \(\frac{1}{2}\) | 2p² – 3p – 2 | = \(\frac{1}{2}\) (2p² – 3p – 2) = 0
⇒ \(\frac{1}{2}\) (2p² – 3p – 2) = 0
⇒ 2p² – 3p – 2 = 0 ⇒ 2p² – 4p + p – 2 = 0
⇒ 2p (p – 2) + 1 (p – 2) = 0 ⇒ (p – 2) (2p + 1) = 0
⇒ p – 2 = 0 କିମ୍ବା 2p + 1 = 0 ⇒ p = 2 କିମ୍ବା P = \(– \frac{1}{2}\)

Question 18.
(x, y), (3, 4) 3 (-5, -6) ବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟ ଏକ ରେଖୀୟ ହେଲେ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ 5x – 4y+ 1 = 0 ।
ସମାଧାନ :
A (x, y), B(3, 4) 3 C (-5, -6) ବିଦୁ୍ତ୍ରୟ ଏକରେଖୀୟ ।
∆ ABCର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\) | x (4 + 6) + 3 (-6 – y) + (5) (y – 4) | = 0 ହେବ ।
⇒ \(\frac{1}{2}\) | 10 x – 18 – 3y – 5y + 20 | = 0 ⇒ \(\frac{1}{2}\) | 10x – 8y + 2 | = 0
⇒ \(\frac{1}{2}\) (10x – 8y + 2) = 0 ⇒ 5x – 4y + 1 = 0 (ପ୍ରମାଣିତ)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Maths Notes Algebra Chapter 6 ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଜ୍ୟାମିତି will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 Maths Notes Algebra Chapter 6 ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଜ୍ୟାମିତି

→ କାର୍ଟେଜୀୟ ସମତଳ ଓ କାର୍ଟେଜୀୟ ସ୍ଥାନାଙ୍କ (Cartesian Plane and Cartesian Co-ordinates) :

→ବିଷୟବସ୍ତୁର ରୂପରେଖ

• କାର୍ଟେଜୀୟ ସମତଳ ଓ କାର୍ଟେଜୀୟ ସ୍ଥାନାଙ୍କ
• ଦୁଇଟି ଦତ୍ତ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତ ।
• ବିଭାଜନ ସୂତ୍ର
• ତ୍ରିଭୁକର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ

→ ଯେକୌଣସି ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ଏକ ସରଳରେଖା ଉପରେ ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁଦ୍ୱାରା ସୂଚିତ ହୋଇପାରିବ ଏବଂ ବିପରୀତ କ୍ରମେ ସରଳରେଖାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିନ୍ଦୁ ଏକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ବାରା ସୂଚିତ ହୋଇପାରିବ । କିନ୍ତୁ ଉକ୍ତ ସରଳରେଖାର ବାହାରେ, ସମତଳ ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ କୌଣସି ବିନ୍ଦୁକୁ ଗୋଟିଏ ସଂଖ୍ୟା ସାହାଯ୍ୟରେ ସୂଚିତ କରାନଯାଇ ଦୁଇଟି ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ କରାଯାଏ ।

→ ଏଠାରେ ଆମେ ଦୁଇଗୋଟି ସଂଖ୍ୟାରେଖା \(\overleftrightarrow{\mathbf{X’OX}}\) ଓ \(\overleftrightarrow{\mathbf{Y’OY}}\) ନେବା ଯେପରିକି ସେମାନେ ସମକୋଣରେ ପରସ୍ପରକୁ ଠ ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରିବେ । \(\overleftrightarrow{\mathbf{X’OX}}\) ଓ \(\overleftrightarrow{\mathbf{Y’OY}}\) ସଂଖ୍ୟାରେଖା ଦ୍ଵୟକୁ ଯଥାକ୍ରମେ x-ଅକ୍ଷ (x- axis) ଓ y-ଅକ୍ଷ (y-axis) କୁହାଯାଏ ଏବଂ O ବିନ୍ଦୁକୁ ମୂଳବିନ୍ଦୁ (Origin) କୁହାଯାଏ । ଯେହେତୁ ଏହି ସମତଳଟି ଦୁଇଟି ବାସ୍ତବ ସରଳରେଖା ଦ୍ୱାରା ସୂଚିତ ହୁଏ, ତେଣୁ ଏହାକୁ R × R ବା R² -ସମତଳ (R² – Plane) ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଅକ୍ଷଦ୍ବୟ R’-ସମତଳକୁ ଚାରିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାଗକୁ ପାଦ (Quadrant) କୁହାଯାଏ । ପ୍ରଥା ଅନୁସାରେ XOY ପାଦକୁ ପ୍ରଥମ ପାଦ (First quadrant, Q₁), YOX’ କୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଦ (Second quadrant, Q₂), X′OY’ କୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଦ (Third quadrant, Q₃) ଓ Y’OXକୁ ଚତୁର୍ଥ ପାଦ (Fourth quadrant, (Q₄) କୁହାଯାଏ ।

→ ମନେକର କାଗଜର ଉପର ପୃଷ୍ଠତଳ ଆମର ଆଲୋଚ୍ୟ ସମତଳ ଓ ଏହି ସମତଳ ଉପରିସ୍ଥ ଏକ ବିନ୍ଦୁ P ର ଅବସ୍ଥିତି ନିରୂପଣ କରିବା । P ବିନ୍ଦୁରୁ x-ଅକ୍ଷ ପ୍ରତି PM ଲମ୍ବ ଓ y-ଅକ୍ଷ ପ୍ରତି PN ଲମ୍ବ ଅଙ୍କନ କର । ଯଦି x-ଅକ୍ଷର ଅବସ୍ଥିତି M ବିନ୍ଦୁ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା xକୁ ସୂଚାଏ ଏବଂ y-ଅକ୍ଷରେ ଅବସ୍ଥିତି N ବିନ୍ଦୁ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା yକୁ ସୂଚାଏ, ଅର୍ଥାତ୍ OM = NP = x ଏବଂ ON =MP = y, ତେବେ ଆମେ P ବିନ୍ଦୁକୁ ଦୁଇଟି କ୍ରମିତ ଯୋଡ଼ି (ordered pair) (x, y) ଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ କରିପାରିବା ଏବଂ ଲେଖୁଲାବେଳେ ଆମେ ଏହାକୁ P(x, y) ଦ୍ଵାରାପ୍ରକାଶ କରିବା ।

→ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା xକୁ P ବିନ୍ଦୁର x-ସ୍ଥାନାଙ୍କ (x-co-ordinate) ବା ଭୁଜ (abscissa) ଏବଂ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା yକୁ P ବିନ୍ଦୁର y ସ୍ଥାନାଙ୍କ (y-coordinate) ବା କୋଟି (ordinate) ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

→ P ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଦ୍ଵୟ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କ୍ରମରେ (ପ୍ରଥମ x ଓ ପରେ y) ଆବଦ୍ଧ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଏକ କ୍ର ମିତ ସଂଖ୍ୟାଯୋଡ଼ି (ordered pair) ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ କୌଣସି ବିନ୍ଦୁ ସ୍ଥାନାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ସଂଖ୍ୟାଟି x ଓ ଦ୍ବିତୀୟ ସଂଖ୍ୟାଟି y-ସ୍ଥାନାଙ୍କକୁ ବୁଝାଏ ।

ସର୍ବପ୍ରଥମେ ସ୍ଥାନାଙ୍କଦ୍ୱାରା ସୂଚିତ କରାଯାଇଥିବା ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଜ୍ୟାମିତିର ଜନକ ଡେକାର୍ଟେଙ୍କ ନାମାନୁସାରେ P ବିନ୍ଦୁର ଏହି ସ୍ଥାନାଙ୍କକୁ କାର୍ଟେଜୀୟ ସ୍ଥାନାଙ୍କ (Cartesian co-ordinates) କୁହାଯାଏ । ବସ୍ତୁଟି ଯେଉଁ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ, ସେ ସମତଳକୁ କାର୍ଟେଜୀୟ ସମତଳ (Cartesian Plane) କୁହାଯାଏ !

→ ସମତଳ :

• ସମତଳଟି ଅସଂଖ୍ୟ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସେଟ୍ । ସ୍ଥାନାଙ୍କ ସମତଳରେ ପ୍ରତ୍ୟକ ବିନ୍ଦୁପାଇଁ ଏକ କ୍ରମିତ ସଂଖ୍ୟାଯୋଡ଼ି ରହିଛି । ତେଣୁ ସେଟ୍ ଭାଷାରେ ସମତଳକୁ ଲେଖିଲେ-
  ସମତଳ = {(x, y) | x, y ∈ R}
• (x, y) ∈ R × R ବା R² । ତେଣୁ ଏହି ସ୍ଥାନାଙ୍କ ସମତଳକୁ R-ସମତଳ (R-Plane) ବା କାର୍ଟେଜୀୟ ସମତଳ (Cartesian Plane) ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
  A × B = {(a, b) | a ∈ A, ∈ B}
  B × A = {(b, a) | a ∈ A, ∈ B}
  ଯଦି A = B = R (ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ସେଟ୍) ତେବେ କାର୍ଟେଜୀୟ ଗୁଣଫଳ ସେଟ୍ R × R = {(x, y) | x, y = R} ଓ ଏହାକୁ R? ରୂପେ ମଧ୍ୟ ଲେଖାଯାଏ ।

→ \(\overleftrightarrow{\mathbf{X’OX}}\) ଅକ୍ଷର \(\overrightarrow{\mathrm{OX}}\) କୁ x-ଅକ୍ଷର ଧନଦିଗ, \(\overrightarrow{ OX’ } \) କୁ ଋଣଦିଗ କୁହାଯାଏ । ସେହିପରି \(\overrightarrow { OY } \) ଏବଂ \(\overrightarrow{ OY’ } \) କୁ \(\overleftrightarrow{\mathbf{Y’OY}}\) ଅକ୍ଷର ଯଥାକ୍ରମେ ଧନଦିଗ ଓ ଋଣଦିଗ ଭାବେ ନିଆଯାଇଥାଏ ।

→ପ୍ରଥମେ x-ଅକ୍ଷରେ ଅବସ୍ଥିତ ଯେକୌଣସି ଏକ ବିନ୍ଦୁ Mର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଉ । ଏହାର x-ସ୍ଥାନାଙ୍କ x ଏବଂ y-ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଶୂନ । କାରଣ x-ଅକ୍ଷଠାରୁ \(\overrightarrow{ OY } \) ବା \(\overrightarrow{ OY’ } \) ଦିଗରେ M ବିନ୍ଦୁର ଦୂରତା ଶୂନ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର y-ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଶୂନ ।

• ତେଣୁ x- ଅକ୍ଷ ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ ଯେକୌଣସି ବିଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (x, 0) ଅର୍ଥାତ୍ x-ଅକ୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିନ୍ଦୁର y-ସ୍ଥାନାଙ୍କ = 0 ।
• ସେହିପରି y- ଅକ୍ଷର ଯେକୌଣସି ବିଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (0, y) ଅର୍ଥାତ୍ y-ଅକ୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିନ୍ଦୁର x ସ୍ଥାନାଙ୍କ 0 ।
• ମୂଳବିନ୍ଦୁ ( ଉଭୟ ଅକ୍ଷର ପରସ୍ପର ଛେଦବିନ୍ଦୁରେ ଥିବାରୁ ଏହାର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (0, 0) ଅଟେ ।
  • ପ୍ରଥମ ପାଦରେ ଅବସ୍ଥିତ ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (x, y) ପାଇଁ x > 0, y > 0 । ଅର୍ଥାତ୍‌x ଓ y ଉଭୟେ ଧନାତ୍ମକ ।
  • ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଦରେ ଅବସ୍ଥିତ ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (x, y) ପାଇଁ x < 0, y > 0 ଅର୍ଥାତ୍ x ଋଣାତ୍ମକ ଓ y ଧନାତ୍ମକ ।
  • ତୃତୀୟ ପାଦରେ ଅବସ୍ଥିତ ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (x, y) ପାଇଁ x < 0, y < 0 । ଅର୍ଥାତ୍‌ x ଓ y ଉଭୟେ ଋଣାତ୍ମକ ।
  • ଚତୁର୍ଥ ପାଦରେ ଅବସ୍ଥିତ ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (x, y) ପାଇଁ x > 0, y < 0 । ଅର୍ଥାତ୍‌ x ଧନାତ୍ମକ ଓ y ଋଣାତ୍ମକ ।
• ଅକ୍ଷଦ୍ବୟ ଉପରିସ୍ଥ ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁ କୌଣସି ପାଦରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ନୁହଁନ୍ତି ।
• x- ଅକ୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିନ୍ଦୁର y-ସ୍ଥାନାଙ୍କ (0) ହେତୁ x-ଅକ୍ଷର ସମୀକରଣ ହେଉଛି y = 0 ।
  ସେହିପରି y- ଅକ୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିନ୍ଦୁର x-ସ୍ଥାନାଙ୍କ ( ହେତୁ y-ଅକ୍ଷର ସମୀକରଣ ହେଉଛି x = 0 ।

→ ଦୁଇଟି ଦତ୍ତ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତ | (Distance between two given points) :

• ଉପପାଦ୍ୟ 1 :
  
• ସ୍ଥାନାଙ୍କ ସମତଳରେ P₁(x₁, y₁) ଓ P₂(x₂, y₂) ଦୁଇଟି ଦତ୍ତ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ, ସେମାନଙ୍କ ଦୂରତା
  P₁P₂ = \(\sqrt{(x_2-x_1)^2 + (y_2-y_1)^2}\) ବା \(\sqrt{(x_1-x_2)^2 + (y_1-y_2)^2}\)
• ଦତ୍ତ : ସ୍ଥାନାଙ୍କ ସମତଳରେ P₁(x₁, y₁) ଏବଂ P₂(x₂, y₂) ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ।
• ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : P₁P₂ = \(\sqrt{(x_2-x_1)^2 + (y_2-y_1)^2}\)
• ଅଙ୍କନ : ଏକ ସମତଳରେ P₁ ଓ P₂ ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ । ସେମାନଙ୍କର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଯଥାକ୍ରମେ (x₁, y₁) ଓ (x₂, y₂) । P₁P₂ ରେଖାଖଣ୍ଡ ଅଙ୍କନ କର ।
  P₁ ଓ P₂ ବିଦୁ୍ୟଦ୍ବୟରୁ x-ଅକ୍ଷ ପ୍ରତି ଯଥାକ୍ରମେ \(\overline{{P}_1 {M}_1}\) ଓ \(\overline{{P}_2 {M}_2}\) ଲମ୍ବ ଅଙ୍କନ କର । ପୁନଶ୍ଚ, P₁ ବିନ୍ଦୁରୁ P₂M₂ ପ୍ରତି x-ଅକ୍ଷ ସହ ସମାନ୍ତର କରି PAR ରେଖାଖଣ୍ଡ ଅଙ୍କନ କର ।
• ପ୍ରମାଣ : OM₁ = x₁, OM₂ = x₂, M₁P₁ = y₁ ଓ M₂P₂ = y₂
  ତେଣୁ P₁R = M₁M₂ = OM₂ – OM₁ = x₂ – x₁
  ଏବଂ RP₂ = M₂P₂ – M₂R = M₂P₂ – M₁P₁ = y₂ – y₁
  ଯେହେତୁ ∆ P₁RP₂ ରେ m∠P₁RP₂ = 90°
  ତେଣୁ ପିଥାଗୋରାସ୍ ଉପପାଦ୍ୟ ଅନୁସାରେ (P₁P₂)² = (P₁R)² + (RP₂)²= (x₂ – x₁)² + (y₂ – y₁)²
  ଯେହେତୁ ଦୂରତା ଏକ ଧନାତ୍ମକ ସଂଖ୍ୟା ।
  ତେଣୁ P₁P₂ = \(\sqrt{(x_2-x_1)^2 + (y_2-y_1)^2}\) ଅଥବା \(\sqrt{(x_1-x_2)^2 + (y_1-y_2)^2}\)
  

→ ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ 1 : ମୂଳବିନ୍ଦୁ O(0, 0)ରୁ ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁ P(x, y) ର ଦୂରତା OP = \(\sqrt{x^2 + y^2}\) ହେବ ।
→ ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ 2 : P₁, P₂ ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ x-ଅକ୍ଷ ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ ହେଲେ P₁P₂ = | x₂ – x₁ | ଓ y-ଅକ୍ଷ ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ ହେଲେ, P₁P₂ = | y₂ – y₁ | ହେବ ।

→ ବିଭାଜନ ସୂତ୍ର (Division Formula) :
ସଂଜ୍ଞା : ଅନ୍ତର୍ବିଭାଜନ :
ଯଦି A-P-B ହୁଏ, ଅର୍ଥାତ୍ AB ଉପରେ A ଓ B ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟର ମଧ୍ୟବର୍ତୀ P ବିନ୍ଦୁ ହୁଏ, ତେବେ AB ରେଖାଖଣ୍ଡ P ବିନ୍ଦୁରେ \(\overline{\mathrm{AP}}\) ଓ \(\overline{\mathrm{PB}}\) ରେଖାଖଣ୍ଡରେ ଅନ୍ତର୍ବିଭକ୍ତ ହୁଏ ।
ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ AP + PB = AB ହୁଏ ଓ ଅନ୍ତର୍ବିଭକ୍ତ ହୋଇଥିବା ଦୁଇ ରେଖାଖଣ୍ଡର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ଅନୁପାତ AP : PB ।
ଯଦି P ବିନ୍ଦୁ AB ରେଖାଖଣ୍ଡକୁ m : n ଅନୁପାତରେ ଅନ୍ତର୍ବିଭକ୍ତ କରେ, ଆମେ ଲେଖୁବା ଯେ, \(\frac{PA}{PB}=\frac{m}{n}\) ।
କିନ୍ତୁ P ବିନ୍ଦୁ BA ରେଖାଖଣ୍ଡକୁ r : s ଅନୁପାତରେ ଅନ୍ତର୍ବିଭକ୍ତ କଲେ, ଆମେ ଲେଖୁବା ଯେ, \(\frac{PB}{PA}=\frac{r}{s}\) ।

ଉପପାଦ୍ୟ 2 :
A (x,, y) ଓ B(x,, y,) ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟକୁ ଯୋଗ କରୁଥିବା ରେଖାଖଣ୍ଡ AB, ଯଦି P(x, y) ବିନ୍ଦୁଦ୍ୱାରା m : n ଅନୁପାତରେ ଅନ୍ତର୍ବିଭାଜିତ ହୁଏ, ତେବେ P ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ \(\frac{{mx}_2+{nx_1}}{m+n}, \frac{{my}_2+{ny_1}}{m+n}\) ହେବ ।
ଦତ୍ତ : ସ୍ଥାନାଙ୍କ ସମତଳରେ AB ରେଖାଖଣ୍ଡ ଉପରିସ୍ଥ P ଏପରି ଏକ ବିନ୍ଦୁ ଯେପରି \(\frac{AP}{BP}=\frac{m}{n}\) ।

ମନେକର A, B ଓ P ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଯଥାକ୍ରମେ (x₁, y₁), (x₂, y₂) ଓ (x, y) ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : P ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (x, y) = (\(\frac{{mx}_2+{nx_1}}{m+n}, \frac{{my}_2+{ny_1}}{m+n}\))

→ ଅଙ୍କନ : A, P ଓ Bରୁ x-ଅକ୍ଷପ୍ରତି ଯଥାକ୍ରମେ AC, PM ଏବଂ BD ଲମ୍ବ ଏବଂ AS ⊥ PM, PT ⊥ BD ଅଙ୍କନ କର ।
ପ୍ରମାଣ : A ASP ଏବଂ A PTB ତ୍ରିଭୁଜଦ୍ଵୟ ମଧ୍ଯରେ m∠PAS = m∠BPT = 90°
m∠PAS = m∠BPT (ଅନୁରୂପ)
∴ ∆ ASP ଓ ∆ PTB ଦ୍ଵୟ ସଦୃଶ, ଅର୍ଥାତ୍ ∆ ASP – ∆ PTB
ତେଣୁ \(\frac{\mathrm{AS}}{\mathrm{PT}}=\frac{\mathrm{PS}}{\mathrm{BT}}=\frac{\mathrm{PA}}{\mathrm{PB}}=\frac{\mathrm{m}}{\mathrm{n}}\) ଅର୍ଥାତ୍ \(\frac{\mathrm{AS}}{\mathrm{PT}}=\frac{\mathrm{m}}{\mathrm{n}}\) ଏବଂ \(\frac{\mathrm{PS}}{\mathrm{BT}}=\frac{\mathrm{m}}{\mathrm{n}}\)
ମାତ୍ର AS = CM = x – x₁, PT = MD = x₂ – x
ଏବଂ PS = PM – SM = PM – AC = y – y₁
BT = BD – TD = TD – PM = y₂ – y
\(\frac{\mathrm{AS}}{\mathrm{PT}}=\frac{x-x_1}{x_2-x}=\frac{m}{n}\) ⇒ mx₂ – mx = nx – nx₁ ⇒ mx₂ + nx₁ = mx + nx
⇒ x (m + n) = mx₂ + nx₁, PX = \(\frac{mx_2+nx_1}{m+n}\)
ସେହିପରି, \(\frac{\mathrm{AS}}{\mathrm{PT}}=\frac{y-y_1}{y_2-y}=\frac{m}{n}\) ⇒ my₂ – my = ny – ny₁
⇒ my₂ + ny₁ = my + ny ⇒ y (m + n) = my₂ + ny₁ ⇒ y = \(\frac{my_2+ny_1}{m+n}\)

→ ତେଣୁ A(x₁, y₁) ଓ B(x₂, y₂) ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟର ସଂଯୋଗକାରୀ ରେଖାଖଣ୍ଡ ABକୁ m : n ଅନୁପାତରେ ଅନ୍ତର୍ବିଭକ୍ତ କରୁଥ‌ିବା ବିନ୍ଦୁ P ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (x, y) = \(\frac{mx_2+nx_1}{m+n}, \frac{my_2+ny_1}{m+n}\) ଅଟେ ।

• ଯଦି A – B – P ହୁଏ, ଅର୍ଥାତ୍‌ \(\overrightarrow{AB}\) ଉପରିସ୍ଥ P ଏକ ବିନ୍ଦୁ ହୁଏ, ତେବେ \(\overline{\mathrm{AB}}\), P ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵାରା AP ଓ BP ରେଖାଖଣ୍ଡରେ ବହିର୍ବିଭକ୍ତ ହୋଇଛି ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
  
• ଏଠାରେ ବହିର୍ବିଭାଜନର ଅନୁପାତ AP : BP ହେବ ଓ AP – PB = AB ହେବ ।
• \(\frac{AB}{BP}\) < 1 ହେଲେ P – A – B ଏବଂ \(\frac{AB}{BP}\) > 1 ହେଲେ A – B – P ହେବ ।
• A(x₁, y₁) ଓ B(x₂, y₂) ବିଦୁ୍ୟଦ୍ୱୟକୁ ଯୋଗକରୁଥିବା ରେଖାଖଣ୍ଡ AB, ଯଦି P(x, y) ଦ୍ଵାରା m : n ଅନୁପାତରେ ବହିର୍ବିଭାଜିତ ହୁଏ, ତେବେ P(x, y) ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ \(\frac{mx_2-nx_1}{m-n}, \frac{my_2-ny_1}{m-n}\) ହେବ ।
• ଯଦି P ବିଦୁଟି \(\overline{\mathrm{AB}}\) ରେଖାଖଣ୍ଡର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ହୁଏ, ସେ କ୍ଷେତ୍ରରେ m = n ହୁଏ ଏବଂ ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ Pର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (x, y) = \(\frac{x_1+x_2}{2}, \frac{y_1+y_2}{2}\) ହୁଏ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Important Questions Chapter 2 ଭାରତରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Important Questions Chapter 2 ଭାରତରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଓ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ

Subjective Type Questions With Answers

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। ‘ମଣ୍ଟେଗୁ-ଚେମ୍‌ସ୍ଫୋର୍ଡ଼ ସଂସ୍କାର ଆଇନ’ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ? ଏଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ତ୍ରୁଟିଗୁଡ଼ିକୁ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:

• ଇଂଲଣ୍ଡର ବୈଦେଶିକ ସଚିବ ଏଡ଼ଉଇନ୍ ମଣ୍ଟେଗୁ ଓ ଭାରତର ଭାଇସ୍‌ରାୟ ଲର୍ଡ଼ ଚେମ୍‌ସ୍‌ଫୋର୍ଡ଼ଙ୍କଦ୍ୱାରା ୧୯୧୯ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୨୩ ତାରିଖରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିବା ସମ୍ବିଧାନ ସଂସ୍କାର ଆଇନକୁ ‘ମଣ୍ଟେଗୁ-ଚେମ୍‌ସ୍‌ଫୋର୍ଡ଼ ସଂସ୍କାର ଆଇନ’ କୁହାଯାଏ । ଏଥ‌ିରେ ଅନେକ ତ୍ରୁଟି ରହିଥିଲା ।
• ପ୍ରଥମ ତ୍ରୁଟି – ଭାଇସ୍‌ୟ ଓ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ପରିଷଦ ଭାରତୀୟ ସଂସଦ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ରହିଲେ ।
• ଦ୍ଵିତୀୟ ତ୍ରୁଟି – ପ୍ରାଦେଶିକ ସ୍ତରରେ ଦ୍ଵୈତ ଶାସନ କ୍ଷମତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଅଧୀନରେ ରଖାଯାଇଥିବା ବିଭାଗଗୁଡ଼ିକଠାରୁ ଅପେକ୍ଷାକୃତ କମ୍ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଭାଗ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଅଧୀନରେ ରହିଲା ।
• ତୃତୀୟ ତ୍ରୁଟି – କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଓ ପ୍ରାଦେଶିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭାର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପୂର୍ବରୁ ଥିବା ମୁସଲମାନ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ବ୍ୟତୀତ ଶିଖ୍ ଓ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ୍ ସମ୍ପ୍ରଦାୟଭିତ୍ତିକ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ ଗଠିତ ହେଲା ।
• ଚତୁର୍ଥ ତ୍ରୁଟି – ଭୋଟଦାନ ଅଧିକାରକୁ ଅଧିକ ସଙ୍କୁଚିତ କରାଗଲା ।

୨। ଓଡ଼ିଶାର ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସଙ୍କ ଭୂମିକା ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:

• ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ୧୯୨୦ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ନାଗପୁର କଂଗ୍ରେସ ଅଧିବେଶନରେ ଓଡ଼ିଶାରୁ ୩୫ ଜଣ ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କୁ ନେଇ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।
• ସେହି ଅଧ୍ଵବେଶନରୁ ଫେରି ଗୋପବନ୍ଧୁ ୧୯୨୧ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୨୪ ତାରିଖରେ କଟକଠାରେ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଉଦ୍‌ବୋଧନ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସଙ୍ଗଠିତ କରିଥିଲେ ।
• ୧୯୨୧ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରେ ତାଙ୍କ ଉଦ୍ୟମରେ ‘ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରାଦେଶିକ କଂଗ୍ରେସ କମିଟି’ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ସେ ଥିଲେ ଏହାର ପ୍ରଥମ ସଭାପତି ଏବଂ ଭାଗୀରଥ ମହାପାତ୍ର ସମ୍ପାଦକ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।
• ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଲୋକାଭିମୁଖୀ କରାଇବା ନିମନ୍ତେ ସେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କୁ ଓଡ଼ିଶାକୁ ଡକାଇ ଆଣିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଉଦ୍ୟମରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ବ୍ୟାପକ ହୋଇଥିଲା ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୩୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧ | “‘ନିଷ୍ଫଳ ଭାରତ ଖୁଲାଫତ୍ ସମ୍ମିଳନୀ’’ କେବେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ? ଏଥରେ କିଏ ସଭାପତି ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ଓ ଏଥିରେ କ’ଣ ନିଷ୍ପରି ନିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:

1. ୧୯୧୯ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ‘ନିଷ୍ଫଳ ଭାରତ ଖୁଲାଫତ୍ ସମ୍ମିଳନୀ’ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
2. ଏଥରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ସଭାପତି ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।
3. ତୁର୍କୀର ସୁଲତାନଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳ, ବିଶେଷ କରି ମୁସଲମାନମାନଙ୍କ ପବିତ୍ର ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ନ ରଖିଲେ ବର୍ଜନ ଓ ଅସହଯୋଗ କରିବାପାଇଁ ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା ।

୨। ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ପ୍ରଥମ ଗଣ ଆନ୍ଦୋଳନ କୁହାଯାଉଥିଲା କାହିଁକି ?
Answer:

• ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ୧୯୨୦ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧ ତାରିଖରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକଭାବେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଓ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ହରତାଳ ଓ ଶୋଭାଯାତ୍ରା ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ମୂଳଦୁଆକୁ ଦୋହଲାଇ ଦେଇଥିଲା ।
• ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ପରିଚାଳିତ ପ୍ରଥମ ଗଣଆନ୍ଦୋଳନ ଥିଲା । କାରଣ ଏଥିରେ ସମସ୍ତ ସଂପ୍ରଦାୟର ଲୋକେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

୩ । ହଣ୍ଟର କମିଟିର ରିପୋର୍ଟରେ ଭାରତୀୟମାନେ କ୍ଷୁବ୍ଧ ହୋଇଥିଲେ କାହିଁକି ?
Answer:

• ଜାଲିଆନାୱାଲାବାଗ୍ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡର ଏକ ସରକାରୀ ତଦନ୍ତ ପାଇଁ ୧୯୧୯ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୧୪ ତାରିଖରେ ଲର୍ଡ଼ ହଣ୍ଟରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏକ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଏହି କମିଟି ଗଠନ ଇଂରେଜମାନଙ୍କର କେବଳ ଏକ ଧୂଆଁବାଣ ଥିଲା ।
• ଲର୍ଡ଼ସ୍‌ ସଭାରେ ଜେନେରାଲ ଡାୟାରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଅନୁମୋଦନ କରାଯାଇଥିଲା ଓ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ଜନସାଧାରଣ ତିରିଶ ହଜାର ପାଉଣ୍ଡ ସଂଗ୍ରହ କରିଥିଲେ । ଏହା ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷୁବ୍ଧ କରିଥିଲା ।

୪। ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ କେଉଁସବୁ ଗଠନମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କରିବାପାଇଁ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

1. ଖଦୀ ଓ ଗ୍ରାମୋଦ୍ୟୋଗର ପ୍ରସାର ।
2. ହିନ୍ଦୁ ଓ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକତା ସୃଷ୍ଟି ।
3. ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ନିରାକରଣ ଓ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ସ୍ଥାପନ ।

୫ । ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ କନିକା ପ୍ରଜା ବିଦ୍ରୋହ କିପରି ସଂଘଟିତ ହେଲା ଓ କନିକା ଅତ୍ୟାଚାର ଘଟଣା କାହା ମାଧ୍ୟମରେ ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆସିପାରିଥିଲା ? ଏହାର ପରିଣାମ କ’ଣ ହେଲା ?
Answer:

• ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଜନସ୍ରୋତରେ ଭାସିଯାଇ କନିକାର ପ୍ରଜାମାନେ ବିଦ୍ରୋହ କରିଥିଲେ । ଫଳସ୍ବରୂପ ଗୁଳିଚାଳନା ଯୋଗୁଁ ଦୁଇଜଣ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବାବେଳେ ଅନ୍ୟମାନେ ଆହତ ହୋଇଥିଲେ ।
• ‘ସମାଜ’ ଓ ‘ଉତ୍କଳ ଦୀପିକା’ ମାଧ୍ୟମରେ କନିକା ଅତ୍ୟାଚାର ଘଟଣା ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆସିଥିଲା ।
• ଏହିଠାରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ କରିଥିବା ଅଭିଯୋଗରେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ଓ ଭାଗୀରଥ୍ ମହାପାତ୍ରଙ୍କୁ ଗିରଫ କରି ହଜାରିବାଗ ଜେଲକୁ ପଠାଯାଇଥିଲା ।

୬। ଓଡ଼ିଶାରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବାପାଇଁ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କର ତିନିଗୋଟି କାର୍ଯ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବାପାଇଁ ଇଂରେଜ ସରକାର ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଉପରେ ଲାଠିଚାଳନା ଓ ବେତ୍ରାଘାତ କରିଥିଲେ ।
• ଇଂରେଜ ସରକାର ଶହ ଶହ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀଙ୍କୁ କାରାରୁଦ୍ଧ କରିଥିଲେ ।
• ଇଂରେଜ ସରକାର ସମାଜ ସମ୍ବାଦପତ୍ରରେ ‘ସତ୍ୟ ହେଲେ ସାଂଘାତିକ’ ସ୍ତମରେ ସରକାରୀ ବିରୋଧୀ ଲେଖା ନିମନ୍ତେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସଙ୍କୁ ୧ ମାସ ଜେଲକୁ ପଠାଇ ଦେଇଥିଲେ । ‘ସ୍ବରାଜ ସଙ୍ଗୀତ’ ନାମକ ପ୍ରାଚୀରପତ୍ର ଛାପିଥ‌ିବାରୁ ସମ୍ବଲପୁରର ମିଶ୍ର ପ୍ରେସ୍‌କୁ ୨୫ ଟଙ୍କା ଜୋରିମାନା କରାଯାଇଥିଲା ।

ସଂଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। ମୌଲାନା ଆବୁଲ୍ କାଲାମ୍ ଆଜାଦଙ୍କ ମୂଳନାମ କ’ଣ ଥିଲା ? ସେ ଭାରତର କେଉଁ ବିଭାଗର ମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ?
Answer:

1. ମୌଲାନା ଆବୁଲ୍ କାଲାମ୍ ଆଜାଦ୍ରଙ୍କ ମୂଳନାମ ଥିଲା ମୋହିଉଦ୍ଦିନ୍ ଅହମ୍ମଦ ।
2. ସେ ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଶିକ୍ଷାମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ।

୨। ୧୯୨୦ ଜୁନ୍ ୯ ତାରିଖରେ କେଉଁଠାରେ ଏକ ସର୍ବଦଳୀୟ ବୈଠକର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା ଓ ଏଥ‌ିରେ କ’ଣ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୨୦ ମସିହା ଜୁନ୍ ୯ ତାରିଖରେ ଆଲ୍ଲାହାବାଦଠାରେ ଏକ ସର୍ବଦଳୀୟ ବୈଠକର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଏଠାରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଖୋଲାଫତ୍ କମିଟି ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ଛିନ୍ନ କରିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲା ।

୩ । କଂଗ୍ରେସର ଅହମ୍ମଦାବାଦ୍ ବାର୍ଷିକ ଅଶନ କେବେ ବସିଥିଲା ଓ ଏଥ‌ିରେ କ’ଣ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୨୧ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ କଂଗ୍ରେସର ଅହମ୍ମଦାବାଦ୍ ବାର୍ଷିକ ଅଧୂବେଶନ ବସିଥିଲା ।
• ଏଥିରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଚାଲୁରଖୁବା ନିମନ୍ତେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା ।

୪ । ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ କେଉଁ ହିଂସାତ୍ମକ ଘଟଣା ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ବ୍ୟଥ୍‌ତ କରିଥିଲା ?
Answer:

1. ୧୯୨୨ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୫ ତାରିଖରେ ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶର ଗୋରଖପୁର ଅଞ୍ଚଳସ୍ଥିତ ଚୌରିଚୌରା ନାମକ ସ୍ଥାନରେ ଉତ୍ୟକ୍ତ ଆନ୍ଦୋଳନକାରୀମାନେ ଏକ ପୋଲିସ୍ ଷ୍ଟେସନରେ ନିଆଁ ଲଗାଇ ଦେଇଥିଲେ ।
2. ଏହା ଫଳରେ ୨୨ ଜଣ ପୋଲିସ୍ କର୍ମଚାରୀ ଜୀବନ୍ତ ଦଗ୍‌ଧ ହୋଇଥିଲେ । ଏହି ଘଟଣା ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ବ୍ୟର୍ଥାତ କରିଥିଲା ।

୫ । କେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇ କେବେ ଓ କେତେ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଜେଲଦଣ୍ଡ ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ୧୯୨୨ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୦ ତାରିଖରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ତାଙ୍କୁ ୬ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଜେଲଦଣ୍ଡ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

୬। ତୁର୍କୀରେ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର କେବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ? ଏହାଦ୍ଵାରା କେଉଁ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉଚ୍ଛେଦ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୨୨ ମସିହାରେ ମୁସ୍ତାଫା କମାଲ ପାଶାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ତୁର୍କୀରେ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହାଦ୍ୱାରା ସେଠାରେ ଥିବା ଖଲିଫା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉଚ୍ଛେଦ ହୋଇଥିଲା ।

୭ । ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରାଦେଶିକ କଂଗ୍ରେସ କମିଟି କେବେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ? ଏସ୍‌ରେ କିଏ ସଭାପତି ଓ ସମ୍ପାଦକ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ?
Answer:

1. ୧୯୨୧ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରେ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରାଦେଶିକ କଂଗ୍ରେସ କମିଟି ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
2. ଏହାର ପ୍ରଥମ ସଭାପତି ଓ ସମ୍ପାଦକ ଭାବେ ଯଥାକ୍ରମେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ଓ ଭାଗୀରଥ୍ ମହାପାତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।

୮ । ଗାନ୍ଧିଜୀ କେବେ ଓଡ଼ିଶା ଆସିଥିଲେ ? ସେ କାହା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:

• ଗାନ୍ଧିଜୀ ୧୯୨୧ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ଆସିଥ୍‌ଲେ ।
• ଖଦୀର ବ୍ୟବହାର, ଚରଖାର ପ୍ରଚଳନ ଏବଂ ସ୍ଵଦେଶୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତି ଆଦର ଉପରେ ସେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥିଲେ ।

Objective Type Questions with Answers
A. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. ଖୁଲାଫତ୍ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥ‌ିବା ଅଲ୍ଲୀ ଭ୍ରାତାଦ୍ୱୟ କିଏ ଥିଲେ ।
Answer:
ଖଲାଫତ୍ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିବା ଅଲ୍ଲୀ ଭ୍ରାତାଦ୍ବୟ ଯଥାକ୍ରମେ ସୌକତ ଅଲ୍ଲୀ ଓ ମହମ୍ମଦ ଅଲ୍ଲୀ ଥିଲେ ।

2. ୧୯୯୨ ମସିହାରେ କାହାକୁ ମରଣୋତ୍ତର ଭାବେ ‘ଭାରତରତ୍ନ’ ସମ୍ମାନରେ ଭୂଷିତ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ମୌଲାନା ଆବୁଲ କାଲାମ ଆଜାଦ୍‌ଙ୍କୁ ୧୯୯୨ ମସିହାରେ ମରଣୋତ୍ତର ଭାବେ ‘ଭାରତରତ୍ନ’ ସମ୍ମାନରେ ଭୂଷିତ କରାଯାଇଥିଲା ।

3. ୧୯୧୯ ଭାରତ ଶାସନ ଆଇନଦ୍ୱାରା ଭାରତୀୟମାନଙ୍କର କେଉଁ ଅଧିକାରକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୧୯ ଭାରତ ଶାସନ ଆଇନଦ୍ୱାରା ଭାରତୀୟମାନଙ୍କର ଭୋଟଦାନ ଅଧିକାରକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରାଯାଇଥିଲା ।

4. କାହା ନେତୃତ୍ୱରେ ଜାଲିଆନାଓ୍ବାଲାବାଗ୍ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡର ସରକାରୀ ତଦନ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଲର୍ଡ଼ ହଣ୍ଟରଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ଜାଲିଆନାଓ୍ବାଲାବାଗ୍ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡର ସରକାରୀ ତଦନ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ।

5. ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ମୂଳନୀତି କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଇଂରେଜ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ ବିଦେଶୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ବର୍ଜନ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ମୂଳନୀତି ଥିଲା ।

6. ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ମୁଖ୍ୟ ଗଠନମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଟି କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଖଦୀ ଓ ଗ୍ରାମୋଦ୍ୟୋଗର ପ୍ରସାର ଥିଲା ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ମୁଖ୍ୟ ଗଠନମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ।

7. ‘ତିଳକ ସ୍ଵରାଜ ପାଣ୍ଠି’ ଗଠନ କେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନର ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା ?
Answer:
‘ତିଳକ ସ୍ଵରାଜ ପାଣ୍ଠି’ ଗଠନ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ କାର୍ଯ୍ୟଥିଲା ।

8. ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସ୍ଥଗିତ ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ଏକ ଜାତୀୟ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଭାବରେ କିଏ ବର୍ଣନା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସ୍ଥଗିତ ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ଏକ ଜାତୀୟ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ ।

9. ୧୯୨୨ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୦ ତାରିଖରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇ କେତେ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଜେଲଦଣ୍ଡ ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୨୨ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୦ ତାରିଖରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇ ୬ ବର୍ଷ ପାଇଁ ଜେଲଦଣ୍ଡ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

10. ୧୯୨୨ ମସିହାରେ ତୁର୍କୀରେ କିଏ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ମୁସ୍ତାଫା କମାଲ ପାଶା ୧୯୨୨ ମସିହାରେ ତୁର୍କୀରେ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।

11. ଭାଗୀରଥ୍ ମହାପାତ୍ର କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ଭାଗୀରଥ୍ ମହାପାତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ କଂଗ୍ରେସ କମିଟିର ପ୍ରଥମ ସମ୍ପାଦକ ଥିଲେ ।

12. ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲାସ୍କୁଲର କାହା ପ୍ରେରଣାରେ ଛାତ୍ରମାନେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗଦେଲେ ?
Answer:
ପଣ୍ଡିତ ଲକ୍ଷ୍ମୀନାରାୟଣ ମିଶ୍ରଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରେ ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲାସ୍କୁଲର ଛାତ୍ରମାନେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗଦେଲେ ।

13. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ କେବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୧୯ ମସିହାରେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।

14. ‘ଉତ୍କଳ ସ୍ୱରାଜ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ପରିଷଦ’ କେଉଁଠାରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
କଟକଠାରେ ‘ଉତ୍କଳ ସ୍ୱରାଜ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ପରିଷଦ’ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

15. କଟକରେ ସ୍ୱରାଜ ଆଶ୍ରମ କାହିଁକି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ସ୍ଵେଚ୍ଛାସେବୀ ଓ କର୍ମୀମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦେବାପାଇଁ କଟକରେ ସ୍ୱରାଜ ଆଶ୍ରମ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।

B. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସମ୍ବାଦପତ୍ରର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
‘ସମାଜ’

2.ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ତୁର୍କୀ ସହିତ କେଉଁ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ସେଭର୍ସ ଚୁକ୍ତି

3. ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଜଗତ୍‌ସିଂହପୁରଠାରେ କେଉଁ ଆଶ୍ରମ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଅଳକା ଆଶ୍ରମ

4. କେଉଁ ଅନୁଷ୍ଠାନ ‘ସ୍ବରାଜ୍ୟ ସମାଚାର’ ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ସ୍ଵରାଜ ମନ୍ଦିର

5. ସମ୍ବଲପୁରର ମିଶ୍ର ପ୍ରେସ୍ କେଉଁ ପ୍ରାଚୀରପତ୍ର ଛାପି ୨୫ ଟଙ୍କା ଜୋରିମାନା ଦେଇଥିଲା ?
Answer:
‘ସ୍ଵରାଜ ସଙ୍ଗୀତ’

6. ମୁସଲମାନମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଗଠନ କରାଯାଇଥିବା ସଙ୍ଗଠନକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer:
ମୁସଲିମ୍ ଲିଗ୍

7. କାହା ନେତୃତ୍ୱରେ ‘ସ୍ଵରାଜ ମନ୍ଦିର’ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ

8. କେବେ ପୁରୀଠାରେ ବିଦେଶୀ ବସ୍ତ୍ରଗୁଡିକରେ ଅଗ୍ନିସଂଯୋଗ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୨୧ ଅଗଷ୍ଟ ୩

9. ଲୋକମାନ୍ୟ ବାଲ ଗଙ୍ଗାଧର ତିଳକଙ୍କ ସ୍ମୃତିରେ ଗଠିତ ପାଣ୍ଠିର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
‘ତିଳକ ସ୍ବରାଜ ପାଣ୍ଠି’

10. ୧୯୧୯ ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ନିଷ୍ଫଳ ଭାରତ ଖୋଲାଫତ୍ ସମ୍ମିଳନୀରେ ସଭାପତି ଭାବେ କିଏ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି

11. ମୌଲାନା ଆବୁଲ୍ କାଲାମ୍ ଆଜାଦ୍ କେବେ ମରଣୋତ୍ତର ଭାରତ ରତ୍ନ ସମ୍ମାନରେ ଭୂଷିତ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୯୨

12. ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଶିକ୍ଷା ଦେବା ନିମନ୍ତେ ଗୋପବନ୍ଧୁ କେଉଁ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ

13. ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କଦ୍ବାରା ପରିଚାଳିତ ପ୍ରଥମ ଗଣ-ଆନ୍ଦୋଳନର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ

14. ହଣ୍ଟର କମିଟି କେବେ ଗଠିତ ହେଲା ?
Answer:
୧୯୧୯ ଅକ୍ଟୋବର ୧୪

15. କେବେ ନାଗପୁରଠାରେ କଂଗ୍ରେସର ବାର୍ଷିକ ଅଧୂବେଶନରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଅନୁମୋଦିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୨୦ ଡିସେମ୍ବର

16. ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରଥମ ସମ୍ବାଦପତ୍ରର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ଉତ୍କଳ ଦୀପିକା

17. ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଶିକ୍ଷାମନ୍ତ୍ରୀ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ମୌଲାନା ଆବୁଲ୍ କାଲାମ୍ ଆଜାଦ୍

18. ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସଙ୍କୁ କେଉଁ ଜେଲକୁ ପଠାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ହଜାରିବାଗ ଜେଲ

19. ଖଲିଫା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉଚ୍ଛେଦ କେବେ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୨୨

20. ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ କନିକାର ରାଜା କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ରାଜେନ୍ଦ୍ର ନାରାୟଣ ଭଞ୍ଜଦେଓ

C. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧରେ ତୁର୍କୀ _____ ଶକ୍ତି ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧ କରିଥିଲା ।
Answer:
ମିତ୍ରଶକ୍ତି

2. ମୁସଲମାନମାନଙ୍କ ଧର୍ମଗୁବୁଙ୍କ ______ କୁହାଯାଉଥିଲା ।
Answer:
ଖଲିଫା

3. ‘ଇଣ୍ଡିଆ ଉଇନ୍ସ ଫ୍ରିଡ଼ମ୍’ ପୁସ୍ତକ ______ ରଚନା କରିଥିଲେ ।
Answer:
ମୌଲାନା ଆବୁଲ କାଲାମ

4. ମୌଲାନା ଆବୁଲ କାଲାମ _______ ମସିହାରେ ଭାରତରତ୍ନ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ ।
Answer:
୧୯୯୨

5. _______ ମସିହା ନଭେମ୍ବରରେ ନିଷ୍ଫଳ ଭାରତ ଖୁଲାଫତ୍ ସମ୍ମିଳନୀର ସଭାପତିଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।
Answer:
୧୯୧୯

6. ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ସେଭର୍ସ ଚୁକ୍ତି ______ ଉପରେ ଲଦି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ତୁର୍କୀ

7. ୧୯୨୦ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧ ତାରିଖରେ ଭାରତର ମହାନ୍ ନେତା _______ ଙ୍କର ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ବାଲଗଙ୍ଗ।ଧର ତିଲକ

8. ________ ଆନ୍ଦୋଳନ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ମୂଳଦୁଆକୁ ଦୋହଲାଇ ଦେଇଥିଲା ।
Answer:
ଅସହଯୋଗ

9. ରାଓଲାତ ଆଇନ ________ ମସିହାରେ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୧୯

10. ଜେନେରାଲ ଡାୟାରଙ୍କ ପାଇଁ ଇଂଲଣ୍ଡର ଜନସାଧାରଣ ________ ହଜାର ପାଉଣ୍ଡ ସଂଗ୍ରହ କରିଥିଲେ ।
Answer:
୩୦

11. ମୋତିଲାଲ ନେହେରୁ ଜଣେ ଖ୍ୟାତନାମା ______ ଥିଲେ ।
Answer:
ବାରିଷ୍ଟର

12. _______ ର ଯୁବରାଜଙ୍କ ଭାରତ ପରିଦର୍ଶନକୁ ବାସନ୍ଦ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ୱେଲସ

13. ୧୯୨୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ କଂଗ୍ରେସର ଅଧ୍ଵଂଶନ ______ ଠାରେ ବସିଥିଲା ।
Answer:
ଅହମ୍ମଦାବାଦ

14. ୧୯୨୧ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୧ ଓ ୧୪ ତାରିଖରେ ______ ଠାରେ ଜନସାଧାରଣ ବିଦେଶୀ ଲୁଗା ପୋଡ଼ି ଦେଇଥିଲେ ।
Answer:
କଟକ

15. ଗୌରମୋହନ ଦାସ _______ ଠାରେ ଘରୋଇ ନ୍ୟାୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।
Answer:
ବାଲେଶ୍ଵର

16. _________ ସମ୍ବାଦପତ୍ର ଜାତୀୟ ଚେତନା ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା ।
Answer:
ସମାଜ

17. ‘ସତ୍ୟ ହେଲେ ସାଂଘାତିକ’ ଲେଖା ପାଇଁ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କୁ _______ ମାସ ଜେଲ ଭୋଗିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା ।
Answer:
୧

18. ‘ସ୍ଵରାଜ ସଙ୍ଗୀତ’ ପ୍ରାଚୀରପତ୍ର ଛାପିବାପାଇଁ ______ ପ୍ରେସ୍‌କୁ ୨୫ ଟଙ୍କା ଜୋରିମାନା କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ମିଶ୍ର

19. ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ କଂଗ୍ରେସ କମିଟିରୁ ପ୍ରଥମ ______ ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।
Answer:
ସଭାପତି

20. ନାଗପୁର କଂଗ୍ରେସ ଅଧ୍ଵବେଶନରେ ଓଡ଼ିଶାରୁ ______ ଜଣ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।
Answer:
୩୦

D. ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (×) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ମୌଲାନା ଆବୁଲ କାଲାମ ଆଜାଦଙ୍କ ମୂଳ ନାମ ଥଲା ମୋହିଉଦ୍ଦିନ୍ ଅଲ୍ଲୀ ।
2. ୧୯୨୦ ମସିହା ଜୁନ୍ ୯ ତାରିଖରେ ଅହମ୍ମଦାବାଦ୍ ଠାରେ ସର୍ବଦଳୀୟ ବୈଠକର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା ।
3. ଚୌରିଚୌରା ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ୨୨ ଜଣ ପୋଲିସ କର୍ମଚାରୀ ଜୀବନ୍ତ ଦଗ୍ଧ ହୋଇଥିଲେ ।
4. ଚୌରିଚୌରା ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ୨୨ ଜଣ ପୋଲିସ କର୍ମଚାରୀ ଜୀବନ୍ତ ଦଗ୍ଧ ହୋଇଥିଲେ ।
5. ବାଲେଶ୍ଵରଠାରେ ଉତ୍କଳ ସ୍ୱରାଜ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ପରିଷଦ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ।
6. ସ୍ଵେଚ୍ଛାସେବୀ ଓ କର୍ମୀମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦେବାପାଇଁ କଟକରେ ‘ସ୍ଵରାଜ ଆଶ୍ରମ’ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
7. ସମ୍ବାଦପତ୍ର ‘ସମାଜ’ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
8. ୧୯୨୦ ମସିହାରେ ‘ସମାଜ’ ସମ୍ବାଦ ପତ୍ରିକା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
9. ଇଂରେଜ ସରକାର ଓଡ଼ିଶାରେ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବାପାଇଁ ଲାଠିଚାଳନା ଓ ବେତ୍ରାଘାତ କରିଥିଲେ ।
10. ‘ସ୍ଵରାଜ ସଙ୍ଗୀତ’ ଏକ କବିତା ପୁସ୍ତକ ଥିଲା ।

Answer:
1. ✗
2. ✗
3. ✓
4. ✓
5. ✗
6. ✓
7. ✗
8. ✓
9. ✓
10. ✗

E. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ମିଳନ କର ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Important Questions Chapter 3 ଭାରତରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଏଥୁରେ ଓଡ଼ିଶାର ଭୂମିକା Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Important Questions Chapter 3 ଭାରତରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଏଥୁରେ ଓଡ଼ିଶାର ଭୂମିକା

Subjective Type Questions With Answers

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। କେବେ ଓ କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନର ପରିସମାପ୍ତି ଘଟିଥିଲା ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
Answer:

• ୧୯୩୩ ମସିହା ମେ ମାସରେ ହରିଜନ ସମସ୍ୟା ଉପରେ ଧ୍ୟାନଦେବାପାଇଁ ଏବଂ ନିଜର ଓ ସହଯୋଗୀମାନଙ୍କର ମନର ଶୁଦ୍ଧିକରଣ ପାଇଁ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଏକୋଇଶ ଦିନିଆ ଅନଶନର ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ । ପରେ ସରକାର ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ କାରାମୁକ୍ତ କଲେ ।
• ଦୀର୍ଘଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସରକାରଙ୍କ ଦମନମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ତ୍ଵେ ଚାଲୁ ରହିଥ‌ିବା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀମାନଙ୍କ ଉତ୍ସାହକୁ ବଜାୟ ରଖୁବାର କାଠିନ୍ୟ ଉପଲବ୍ଧି କରି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖୁବାପାଇଁ ଗାନ୍ଧିଜୀ କଂଗ୍ରେସକୁ ସୁପାରିସ କରିଥିଲେ ।
• ୧୯୩୩ ମସିହା ମେ ମାସରେ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଇଥିବା ଦ୍ଵିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ୧୯୩୪ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ମାସରେ ଔପଚାରିକ ଭାବେ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରାଗଲା ।
• ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଭାରତରେ ଇଂରେଜ ଶାସନ ବିରୋଧରେ ଏକ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରିବା ଦିଗରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଫଳ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହା ଜାତୀୟ ସଂଗ୍ରାମରେ ଏକ ନୂତନ ଉନ୍ମାଦନା ଭରିଦେଇଥଲା ।

୨। ତୃତୀୟ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକ ଭାରତ ପାଇଁ କାହିଁକି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୩୨ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୧୭ ତାରିଖରୁ ଡିସେମ୍ବର ୨୪ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ତୃତୀୟ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଚାଲୁଥିବାରୁ ଏହି ବୈଠକକୁ କଂଗ୍ରେସ ବର୍ଜନ କରିଥିଲା ।
• ବୈଠକ ଶେଷରେ ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍‌ର ସୁପାରିସ ଭିଭିରେ ଭାରତର ଶାସନ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଏକ ସମ୍ବିଧାନର ରୂପରେଖ ସମ୍ବଳିତ ଶ୍ଵେତପତ୍ର ପ୍ରକାଶିତ ପାଇଥିଲା ।
• ଏହାକୁ ଆଲୋଚନା ନିମନ୍ତେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟକୁ ପଠାଯାଇଥିଲା ।
• ୧୯୩୫ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୨ ତାରିଖରେ ଏହା ଗୃହୀତ ହୋଇ ‘ଭାରତ ଶାସନ ଆଇନ ୧୯୩୫’ ନାମରେ ନାମିତ ହୋଇଥିଲା ।

୩ । ଭାରତରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ କିପରି ଭାବରେ ଦମନ କରାଯାଇଥିଲା ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
Answer:

1. ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବାପାଇଁ ସରକାର କଠୋର ପଦକ୍ଷେପମାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
2. ନିରୀହ ଜନତାଙ୍କ ଉପରେ ଗୁଳିବର୍ଷଣ ଓ ଲାଠିଚାଳନା କରାଯାଇଥିଲା ।
3. ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି, ସୁଭାଷ ବୋଷ ଓ ନେହେରୁ ପ୍ରଭୃତି ନେତାଙ୍କ ସହିତ ବହୁସଂଖ୍ୟକ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା ।
4. ସମ୍ବାଦପତ୍ର ଉପରେ କଟକଣା ଜାରି କରାଗଲା ଓ କଂଗ୍ରେସକୁ ବେଆଇନ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ।
5. ଇଂରେଜ ସରକାର ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବାପାଇଁ ସବୁ ପ୍ରକାର ଶକ୍ତି ପ୍ରୟୋଗ କରି ମଧ୍ୟ ସଫଳ ହୋଇ ନଥିଲେ ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୩୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ମାଡ୍ରାସ୍ ଅଧ୍ଶନ କେବେ ଓ କ’ଣ ପାଇଁ ଡକାଯାଇଥିଲା ? ଏଥରେ କ’ଣ କରିବାପାଇଁ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥିଲା ? ଏହାକୁ କେଉଁମାନେ ସମର୍ଥନ ଜଣାଇଥିଲେ ?
Answer:

• ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ମାଡ୍ରାସ୍ ଅଧ୍ଶନ ୧୯୨୭ ମସିହାରେ ମାଡ୍ରାସ୍ତାରେ ବସିଥିଲା ।
• ଏହି ଅଧିବେଶନରେ ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍‌କୁ ବର୍ଜନ କରିବାପାଇଁ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥିଲା ।
• କଂଗ୍ରେସର ଏହି ନିଷ୍ପଭିକୁ ମୁସଲିମ୍ ଲିଗ୍ ଓ ହିନ୍ଦୁ ମହାସଭା ସମର୍ଥନ ଜଣାଇଥିଲେ ।

୨। ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍‌କୁ ଭାରତୀୟମାନେ କିଭଳି ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ୧୯୨୮ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୩ ତାରିଖରେ ମୁମ୍ବାଇରେ ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍ ପଦାର୍ପଣ କଲାମାତ୍ରେ ‘ସାଇମନ୍ ଫେରିଯାଅ’ ଧ୍ଵନି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
• ଭାରତୀୟମାନେ କମିଶନ୍‌ର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ କଳା ପତାକା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ ।
• ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ସହରମାନଙ୍କରେ ହରତାଳ ପାଳନ କରାଯିବା ସହିତ ଶୋଭାଯାତ୍ରା କରାଯାଇଥିଲା ।

୩ । ଲାହୋର କଂଗ୍ରେସ ଅଧ୍ଵଂଶନ କେବେ ବସିଥିଲା ? ଏଥରେ କିଏ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରି କ’ଣ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ?
Answer:

1. ଲାହୋର କଂଗ୍ରେସ ଅଧ୍ଵବେଶନ ୧୯୨୯ ମସିହାରେ ଲାହୋରଠାରେ ବସିଥିଲା ।
2. ଏଥିରେ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ସଭାପତିତ୍ୱ କରିଥିଲେ ।
3. ସେଠାରେ ସେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ଯେ ‘ସମ୍ପୂର୍ଣ ସ୍ଵାଧୀନତା ଭାରତର ଲକ୍ଷ୍ୟ’ ।

୪ । ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ କି ପ୍ରକାର ଟିକସ ଦେବାକୁ ମନା କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ସରକାରୀ ଟିକସ ଦେବାଲାଗି କର୍ଣ୍ଣାଟକ, ଗୁଜରାଟ, ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ, ମାଡ୍ରାସ୍, ବମ୍ବେ ଆଦି ସ୍ଥାନରେ ଲୋକମାନେ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ ।
• ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଜନତା ଜଙ୍ଗଲ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ କରିଥିଲେ ।
• ଦେଶର ସବୁଆଡ଼େ ଲୋକମାନେ ଚୌକିଦାରୀ କର ଦେବାପାଇଁ ମନାକଲେ ।

୫। ସୁଦୂର ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମ ସୀମାନ୍ତରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ କିପରି ବ୍ୟାପିଥିଲା ?
Answer:

• ସୁଦୂର ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମ ସୀମାନ୍ତରେ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ବ୍ୟାପକ କରିଥିଲେ ‘ସୀମାନ୍ତ ଗାନ୍ଧି’ ଭାବେ ପରିଚିତ ଖାନ୍ ଅବଦୁଲ୍ ଗଫର୍ ଖାନ୍ ।
• ତାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଚାଲିଥିଲା ।
• ସେ ‘ଖୁଦାଇ ଖୁଦ୍‌ମତଗାର’ ନାମକ ସଙ୍ଗଠନ ଗଠନ କରି ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ବ୍ୟାପକ କରିଥିଲେ ।

୬ | ପ୍ରଥମ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକ କେବେ, କିଏ ଡକାଇଥିଲେ ଓ ଏହା କାହିଁକି ବିଫଳ ହେଲା ?
Answer:

• ପ୍ରଥମ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକ ୧୯୩୦ ମସିହାରେ ଡକାଯାଇଥିଲା ।
• ଶକ୍ତି ପ୍ରୟୋଗଦ୍ଵାରା ଆନ୍ଦୋଳନ ଦମନ କରିବା ଅସମ୍ଭାଳ ହୋଇପଡ଼ିବାରୁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ଏହି ବୈଠକ ଡକାଇଥିଲେ ।
• ଏଥିରେ କଂଗ୍ରେସ ଯୋଗ ନ ଦେବାରୁ ଏହା ବିଫଳ ହୋଇଥିଲା ।

୭ । ଗାନ୍ଧି-ଇର୍‌ଉଇନ୍ ଚୁକ୍ତିଦ୍ୱାରା ଭାରତୀୟମାନେ ପାଇଥିବା ସୁବିଧା ମଧ୍ୟରୁ ତିନିଗୋଟି ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:

1. ଏହି ଚୁକ୍ତି ଅନୁସାରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ସମସ୍ତ ଦମନମୂଳକ ଆଇନ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିଥିଲେ ।
2. ସରକାର ସମସ୍ତ ରାଜନୈତିକ ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରିଥିଲେ ।
3. ସରକାର ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କର ବାଜ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇଥିବା ସମ୍ପଭି ଫେରସ୍ତ କରିଥିଲେ ।

ସଂଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। ‘ପଞ୍ଜାବ କେଶରୀ’ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ? ସେ କେବେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଲାଲା ଲଜିପତ୍ ରାୟଙ୍କୁ ‘ପଞ୍ଜାବ କେଶରୀ’ କୁହାଯାଏ ।
• ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍ ବିରୋଧରେ ହୋଇଥିବା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଆଘାତ ପାଇ ୧୯୨୮ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୧୭ ତାରିଖରେ ସେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ ।

୨। ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍ ବିରୋଧରେ ଭାରତରେ ହୋଇଥିବା ଆନ୍ଦୋଳନରେ କେଉଁଠାରେ ଦୁଇଜଣ ନେତା ଆହତ ହୋଇଥିଲେ ? ସେମାନେ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:

• ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍ ବିରୋଧରେ ଭାରତରେ ହୋଇଥିବା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଲକ୍ଷ୍ନୌଠାରେ ଦୁଇଜଣ ନେତା ପୋଲିସ୍‌ର ଲାଠିମାଡ଼ରେ ଆହତ ହୋଇଥିଲେ ।
• ସେହି ଦୁଇଜଣ ନେତା ଥିଲେ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଓ ଗୋବିନ୍ଦବଲ୍ଲଭ ପନ୍ଥ ।

୩ । ଗାନ୍ଧିଜୀ କେବେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଓ ସେହିଦିନ କେଉଁଠାକୁ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ ?
Answer:

1. ୧୯୩୦ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୨ ତାରିଖରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
2. ଉକ୍ତ ଦିନ ସେ ସାବରମତୀ ଆଶ୍ରମରୁ ବାହାରି ୨୪୧ ମାଇଲ୍ ଦୂରସ୍ଥ ଗୁଜରାଟର ଦାଣ୍ଡି ନାମକ ସ୍ଥାନକୁ କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀମାନଙ୍କ ସହିତ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ ।

୪ । ନାଗାଲାଣ୍ଡର କେଉଁ ରାଣୀ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଚଳାଇଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କ ସହିତ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଆଉ କେଉଁମାନେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:

• ନାଗାଲାଣ୍ଡର ରାଣୀ ଚୌଦିଲିଉ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଚଳାଇଥିଲେ ।
• ତାଙ୍କ ସହିତ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ମଣିପୁରୀ ଓ ନାଗାମାନେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।

୫ । କେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ମହିଳାମାନେ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଯୋଗଦାନ କରିଥିଲେ ? ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଦୁଇଜଣଙ୍କ ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:

• ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ମହିଳାମାନେ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଯୋଗଦାନ କରିଥିଲେ ।
• ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସରୋଜିନୀ ନାଇଡୁ ଓ ବିଜୟଲକ୍ଷ୍ମୀ ପଣ୍ଡିତ ଅନ୍ୟତମ ଥିଲେ । ଏମାନେ ପୁରୁଷମାନଙ୍କ ସହିତ କାନ୍ଧକୁ କାନ୍ଧ ମିଳାଇ ବ୍ରିଟିଶ୍ ଲାଠିମାଡ଼ର ସାମନା କରିଥିଲେ ।

୬। ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକରେ ଭାରତରୁ କିଏ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ଓ ଏଥରେ କିଏ ସଭାପତିତ୍ୱ କରିଥିଲେ ?
Answer:

1. ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକରେ ଭାରତରୁ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଏକମାତ୍ର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଭାବେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।
2. ଏଥରେ ସଭାପତିତ୍ୱ କରିଥିଲେ ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ରାମ୍‌ସେ ମାକ୍‌ଢେ।ନାଲ୍‌ଡ୍ ।

୭ । ସମ୍ରାଟ ପଞ୍ଚମ ଜର୍ଜ ଗାନ୍ଧିଙ୍କୁ ଧମକଦେଇ କ’ଣ କହିଥିଲେ ଓ ଗାନ୍ଧି ତାହାର କି ଉତ୍ତର ଦେଇଥ‌ିଲେ ?
Answer:

• ସମ୍ରାଟ ପଞ୍ଚମ ଜର୍ଜ ଗାନ୍ଧିଙ୍କୁ ଧମକଦେଇ କହିଥିଲେ ଯେ ତାଙ୍କ ସରକାରଙ୍କୁ ସହଯୋଗ ନ କଲେ ସେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ମେସିନ୍‌ଗନ୍ ଓ ବୋମାରେ ଉଡ଼ାଇଦେବେ ।
• ଏହାର ଉତ୍ତରରେ ଗାନ୍ଧି କହିଥିଲେ ଯେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଇଂରେଜଙ୍କର ବୋମା ଫୋଟକା ତୁଲ୍ୟ ।

୮ | କେବେ ଭାରତ ଶାସନ ପାଇଁ ଏକ ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନର ରୂପରେଖ ସମ୍ବଳିତ ଶ୍ଵେତପତ୍ର ପ୍ରକାଶିତ ହେଲା ଓ ଏହାକୁ ଆଲୋଚନା ପାଇଁ କେଉଁଠାକୁ ପଠାଗଲା ?
Answer:

• ତୃତୀୟ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକ ଶେଷରେ ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍‌ର ସୁପାରିସ ଭିଭିରେ ଭାରତର ଶାସନ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଏକ ନୂତନ ସମ୍ବିଧାନର ରୂପରେଖ ସମ୍ବଳିତ ଏକ ଶ୍ଵେତପତ୍ର ପ୍ରକାଶିତ ହେଲା ।
• ଏହାକୁ ଆଲୋଚନା ନିମନ୍ତେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟକୁ ପଠାଇଥିଲେ ।

Objective Type Questions with Answers
A । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. କେଉଁ ଘୋଷଣା ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଦ୍ଵିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟ ପାଇଁ ପଥ ଖୋଲିଦେଇଥିଲା ?
Answer:
ସାଇମନ କମିଶନ ଗଠନ ଘୋଷଣା ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଦ୍ଵିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟ ପାଇଁ ପଥ ଖୋଲିଦେଇଥିଲା ।

2. ସାଇମନ କମିଶନକୁ ବର୍ଜନ କରିବାପାଇଁ କଂଗ୍ରେସର କେଉଁ ଅଧୂବେଶନରେ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୨୭ ମସିହାରେ କଂଗ୍ରେସର ମାଡ୍ରାସ୍ ଅଧୂବେଶନରେ ସାଇମନ କମିଶନକୁ ବର୍ଜନ କରିବାପାଇଁ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥିଲା ।

3. ଭାରତରେ ସାଇମନ କମିଶନ ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନରେ କିଏ ନିହତ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
ଭାରତରେ ସାଇମନ କମିଶନ ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଲାଲା ଲାଜପତ ରାୟ ଲାହୋରଠାରେ ନିହତ ହୋଇଥିଲେ ।

4. “ସମ୍ପୂର୍ଣ ସ୍ଵାଧୀନତା ଭାରତର ଲକ୍ଷ୍ୟ” – ଏକଥା କିଏ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଜବାହାରଲାଲ ନେହେରୁ ଲାହୋର କଂଗ୍ରେସ ଅଧ୍ଵବେଶନରେ ଏକଥା ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।

5. ସାବରମତୀ ଆଶ୍ରମଠାରୁ ଦାଣ୍ଡି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୂରତା କେତେ ଥିଲା ?
Answer:
ସାବରମତୀ ଆଶ୍ରମଠାରୁ ଦାଣ୍ଡି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୂରତା ୨୪୧ ମାଇଲ୍ ଥିଲା ।

6. ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନର ବିଶେଷତ୍ଵ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ମହିଳାମାନେ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗଦାନ କରିବା ଏହାର ବିଶେଷତ୍ଵ ଥିଲା ।

7. ଗାନ୍ଧି-ଇରଉଇନ୍ ଚୁକ୍ତି କେବେ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୩୧ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୫ ତାରିଖରେ ଗାନ୍ଧି-ଇର୍‌ଉଇନ୍ ଚୁକ୍ତି ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।

8. ଲର୍ଡ଼ ୱିଲିଙ୍ଗଡ଼ନ୍ କେବେ ଭାରତର ଭାଇସ୍‌ୟ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟଭାର ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୩୧ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ମାସରେ ଲର୍ଡ଼ ୱିଲିଙ୍ଗଡ଼ ଭାରତର ଭାଇସ୍‌ୟ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟଭାର ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

9. ହରିଜନ ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପୃଥକ୍ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ କିଏ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ରାମସେ ମାକ୍କୋନାଲ୍‌ଡ୍ ହରିଜନ ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପୃଥକ୍ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।

10. ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ସ୍ଥାନକୁ ଦ୍ବିତୀୟ ଦାଣ୍ଡି କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ବାଲେଶ୍ଵର ଜିଲ୍ଲାର ଇଞ୍ଚୁଡ଼ିକୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ଦାଣ୍ଡି କୁହାଯାଏ ।

11. ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦକ୍ଷେପ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଚୌକିଦାରୀ କରର ବିରୋଧ କରିବା ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦକ୍ଷେପ ଥିଲା ।

12. ଓଡ଼ିଶାରେ କେଉଁମାନଙ୍କୁ ବାନରସେନା କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାରେ ୧୬ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ବୟସ୍କ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ବାନରସେନା କୁହାଯାଉଥିଲା ।

13. ଓଡ଼ିଶାରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ କେବେ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୩୪ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ମାସରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରତ୍ୟାହାର ହୋଇଥିଲା ।

B. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. ଭାରତରେ ସାଇମନ କମିଶନକୁ ବିରୋଧ କରାଯାଇ କେଉଁ ଧ୍ଵନି ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
“ସାଇମନ ଫେରିଯାଅ’’

2. ‘ଖୁଦାଇ ଖିଦ୍‌ତ୍‌ର ସଂଗଠନ’ କେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା ?
Answer:
ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ

3. କେଉଁ ଚୁକ୍ତି ଅନୁସାରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ଦମନମୂଳକ ଆଇନ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରି ନେଇଥିଲେ ?
Answer:
ଗାନ୍ଧି-ଇର୍‌ଉଇନ୍ ଚୁକ୍ତି

4. ଲାହୋର କଂଗ୍ରେସ ଅଧିବେଶନରେ କେଉଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
‘ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଵରାଜ’ ପ୍ରସ୍ତାବ

5. ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଚାଲିଥିବାବେଳେ କେଉଁ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକ ବସିଥିଲା ?
Answer:
ତୃତୀୟ

6. ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍‌ର ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ଥିଲା ?
Answer:
୭ଜଣ

7. ଲାଲା ଲାଜପତ୍ ରାୟ କେଉଁ ନାମରେ ଖ୍ୟାତ ଥିଲେ ?
Answer:
‘ପଞ୍ଜାବ କେଶରୀ’

8. ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍ ଭାରତର କେଉଁଠାରେ ପଦାର୍ପଣ କରିଥିଲା ?
Answer:
ମୁମ୍ବାଇ

9. ଲାଲା ଲଜପତ୍ ରାୟ କେବେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୨୮ ନଭେମ୍ବର ୧୭

10. ଉଇନ୍‌ଷ୍ଟନ୍‌ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍ ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ କେଉଁ ଆକ୍ଷେପ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଅର୍ଦ୍ଧନଗ୍ନ ଫକୀର

11. ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ କେଉଁ ଅଧୂବେଶନରେ ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍‌କୁ ବର୍ଜନ କରିବାପାଇଁ ସ୍ଥିର କରାଗଲା ?
Answer:
ମାଡ୍ରାସ୍

12. ସରକାର କେଉଁ ଚୁକ୍ତି ଅନୁଯାୟୀ ଦଳିତମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପୃଥକ୍ ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିଥିଲେ ?
Answer:
‘ପୁନା ଚୁକ୍ତି’

13. ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଵରାଜ ପ୍ରସ୍ତାବ କେବେ ଅନୁମୋଦିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୨୯

14. ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କର ସାବରମତୀଠାରୁ ଦାଣ୍ଡି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଐତିହାସିକ ଯାତ୍ରାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଦାଣ୍ଡିଯାତ୍ରା

15. ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କରିବା ପ୍ରସ୍ତାବ କେଉଁଠାରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଲାହୋର

16. ଗାନ୍ଧିଜୀ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ପୂର୍ବରୁ କେତେ ଦଫା ସମ୍ବଳିତ ଶାସନ ସଂସ୍କାର ଚିଠା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ଆଗରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୧

17. ଗାଁ ଗହଳରେ ଖଜୁରୀ ଗଛର ରସକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer:
ତାଡ଼ି

18. ୧୯୩୫ ଭାରତ ଶାସନ ଆଇନ କାହାର ସୁପାରିସ ଅନୁସାରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ସାଇମନ୍ କମିଶନ୍

19. ୧୯୨୯ ଲାହୋର କଂଗ୍ରେସ ଅଧିବେଶନରେ କେଉଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଅନୁମୋଦନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଵରାଜ

20. ଖାନ୍ ଅବଦୁଲ୍ ଗଫର ଖାନ୍ କେଉଁ ନାମରେ ପରିଚିତ ଥିଲେ ?
Answer:
‘ସୀମାନ୍ତ ଗାନ୍ଧି’

C. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1.ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଅଧ୍ଶନ ମାଡ୍ରାସ୍ଠାରେ _______ ମସିହାରେ ବସିଥିଲା ।
Answer:
୧୯୨୭

2. ଗାନ୍ଧି-ଇରଉଇନ୍ ଚୁକ୍ତି __________ ଦିନ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୩୧ ମାର୍ଚ୍ଚ ୫ ତାରିଖ

3. ଜବାହାରଲାଲ ନେହେରୁ ________ ନଦୀ କୂଳରେ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ରାବି

4. ଭେଦଭାବ ନୀତି ପ୍ରୟୋଗ କରି ଭାରତୀୟଙ୍କ ଏକତାକୁ ଭଙ୍ଗ କରିବା __________ ଗୋଲଟେବୁଲ୍ ବୈଠକର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ।
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ

5. ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ _______ ହରିଜନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପୃଥକ୍ ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।
Answer:
ରାମ୍‌ସେ ମାକ୍କୋନାଲଡ଼୍

6. ୧୯୨୯ ମସିହାରେ ________ ଠାରେ କଂଗ୍ରେସର ଅଧୂବେଶନ ବସିଥିଲା ।
Answer:
ଲାହୋର

7. ଇଞ୍ଚୁଡ଼ି ଲବଣ ଆଇନ ଭଙ୍ଗର ନେତୃତ୍ୱ _________ ନେଇଥିଲେ ।
Answer:
ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ହରିହର

8. ୟେରାଭେଡ଼। କରାରାଗାର ________ ଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
Answer:
ପୁନା

9. ‘ବିଦ୍ରୋହୀ ବୁଲେଟିନ୍‌’ _______ ସ୍ଥାନରୁ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ।
Answer:
କଟକ

10.________ ଅଞ୍ଚଳରେ ଗୌରମୋହନ ଦାସ ଓ ବିଦ୍ୟାଧର ରଥଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ୧୯୩୧ ମେ’ରେ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ଶ୍ରୀଜଙ୍ଗ

11. ୧୯୩୦ ମସିହା _______ ତାରିଖରେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ହରିହର ଇଞ୍ଚୁଡ଼ିଠାରେ ଲବଣ ଆଇନ ଭଙ୍ଗ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଏପ୍ରିଲ୍ ୧୩

12. ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଜନତା ________ ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଜଙ୍ଗଲ

13. ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲଟେବୁଲ୍ ବୈଠକ _________ ଦିନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୩୧ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୦୭

14. ୧୯୨୯ ଲାହୋର କଂଗ୍ରେସ ଅଧିବେଶନରେ _________ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ

15. ରାଣୀ ଚୌଦିଲିଙ୍କୁ ______ ଠାରେ କରାରୁଦ୍ଧ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ଆସାମ

16. ୧୯୧୯ ଭାରତ ଶାସନ ଆଇନର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଅନୁଧ୍ୟାନ ପାଇଁ ________ କମିଶନ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ସାଇମନ

17. ଭାଗ୍ୟବତୀ ପାଟମହାଦେଈ ________ ର ରାଣୀ ଥିଲେ ।
Answer:
କୁଜଙ୍ଗ

D. ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ୧୯୨୮ ମସିହା ଫେବୃଆରୀ ୩ ତାରିଖରେ ସାଇମନ କମିଶନ ଦିଲ୍ଲୀରେ ପଦାର୍ପଣ କରିଥିଲା ।
2. ଲାହୋର କଂଗ୍ରେସ ଅଧ୍ଶନରେ ଜବାହାରଲାଲ ନେହେରୁ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରିଥିଲେ ।
3. ଗୁଜରାଟର ଦାଣ୍ଡି ନାମକ ସ୍ଥାନକୁ ୭୮ ଜଣ କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀ ଲବଣ ଆଇନ ଭଙ୍ଗ କରିବାପାଇଁ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ ।
4. ଦେଶର ସବୁଆଡ଼େ ଲୋକମାନେ ଫୌଜଦାରୀ କର ଦେବାପାଇଁ ମନା କରିଥିଲେ ।
5. ‘ସୀମାନ୍ତ ଗାନ୍ଧି’ ଉତ୍ତର ପଶ୍ଚିମ ସୀମାନ୍ତରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସଙ୍ଗଠିତ କରିଥିଲେ ।
6. ୧୯୩୦ ମସିହାର ପ୍ରଥମ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକରେ କଂଗ୍ରେସ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲା ।
7. ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲଟେବୁଲ ବୈଠକରେ କଂଗ୍ରେସର ଏକମାତ୍ର ପ୍ରତିନିଧି ଭାବରେ ଜବାହାରଲାଲ ନେହେରୁ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।
8. ଗୁଜରାଟର ଦାଣ୍ଡି ପରେ ଓଡ଼ିଶାର ଇଞ୍ଚୁଡ଼ିର ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ସମଗ୍ର ଭାରତରେ ଦ୍ବିତୀୟ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଥିଲା ।
୨. ଓଡ଼ିଶାର ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ବାନର ସେନାର ଭୂମିକା ଅନନ୍ୟ ଥିଲା ।
10. ରମାଦେବୀ ଜଣେ ନାରୀନେତ୍ରୀ ହିସାବରେ ଲବଣ ଆଇନ ଭଙ୍ଗ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ।
11. ୧୯୩୨ ମସିହାରେ ଇଂଲଣ୍ଡର ରାଣୀ ପୃଥକ ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀ କଥା ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।
12. ସମ୍ରାଟ ପଞ୍ଚମ ଜର୍ଜ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଆକ୍ଷେପ କରି କହିଥିଲେ ‘ଅର୍ଦ୍ଧନଗ୍ନ ଫକୀର’ ।

Answer:
1. ✗
2. ✓
3. ✓
4. ✗
5. ✗
6. ✗
7. ✗
8. ✓
9. ✗
10. ✓
11. ✗
12. ✗

E. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ମିଳନ କର ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 2 ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାରକ ଓ ଲବଣ Important Questions and Answers.

BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 2 ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାରକ ଓ ଲବଣ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଧାତୁ ଅମ୍ଳରୁ କ’ଣ ଅପସାରଣ କରିଥାଏ ?
ଉ-
ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍

2. NaOH ଦ୍ରବଣରେ ଲିଟ୍‌ସ୍ ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗ କିପରି ?
ଉ-
ନୀଳ

3. ପିଜୁଳିରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ରହିଥାଏ ?
ଉ-
ଅକ୍‌ଲିକ୍ ଏସିଡ଼୍

4. ପ୍ରତିଅମ୍ଳ କାହାକୁ ପ୍ରଶମନ କରନ୍ତି ।
ଉ-
କ୍ଷାରକ

5. ଗାଢ଼ NaOH ଫେନଲଫ୍‌ଲିନ୍ ଦ୍ରବଣରେ ମିଶାଇଲେ ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗ କ’ଣ ହେବ ?
ଉ-
ବର୍ଣ୍ଣହୀନରୁ ଗୋଲାପୀ

6. ଖାଇବା ପୂର୍ବରୁ ପାଟିର ଲାଳରେ pH କାଗଜର ରଙ୍ଗ କ’ଣ ?
ଉ-
ସବୁଜ

7. ଗୋଟିଏ ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ?
ଉ-
ଲବଣ ଓ ଜଳ

8. କ୍ୟାଟାୟନ ଦ୍ରବଣର କେଉଁ ଗୁଣକୁ ଦର୍ଶାଏ ?
ଉ-
ଅମ୍ଳୀୟ

9. ସବଳ କ୍ଷାର ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ କ’ଣ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ?
ଉ-
OH^–

10. ଗୋଟିଏ ସବଳ ଅମ୍ଳ ଓ ଗୋଟିଏ ସବଳ କ୍ଷାରକରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣର pH କେତେ ?
ଉ-
7

11. ପାଚକ ରସର pH କେତେ ?
ଉ-
1.2

12. ପିମ୍ପୁଡ଼ି ପାଟିରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ଥାଏ ?
ଉ-
ମିଥାନୋଇକ୍

13. ତେନ୍ତୁଳିରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ଥାଏ ?
ଉ-
ଟାରଟାରିକ୍ ଅମ୍ଳ

14. 8 ମିଲି ଲି.ର ଏକ କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣ 4 ମିଲି ଲି.ର ଏକ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣଦ୍ବାରା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଶମିତ ହୁଏ । ତେବେ ସେହି 5 ମିଲି ଲି.ର ସେହି କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ ପ୍ରଶମିତ କରିବାକୁ କେତେ ପରିମାଣର ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ଆବଶ୍ୟକ ?
ଉ-
2.5 ମିଲି ଲି.

15. ଗାଢ଼ ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ମିଶାଇବା କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ଅତି ତାପଉତ୍ପାଦୀ
16. ଲେମ୍ବୁ ରସରେ କେଉଁ ଏସିଡ୍ ରହିଥାଏ ?
ଉ-
ସାଇଟ୍ରିକ୍

17. H₃O^– ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ବଢ଼ିଲେ pHର ମୂଲ୍ୟ କ’ଣ ହୁଏ ?
ଉ-
କମେ

18. ଶୁକ୍ର ଗ୍ରହର ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ କେଉଁ ଏସିଡ୍ ଅଛି ?
ଉ-
H₂SO₄

19. ଅଜୀର୍ଣ୍ଣ ସମୟରେ ପାକସ୍ଥଳୀରୁ କେଉଁ ଅମ୍ଳ କ୍ଷରଣ ହୁଏ ?
ଉ-
HCl

20. NaOH, KOH, NH₄OH ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଏକ ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାର ?
ଉ-
NH₄OH

21. pH କାଗଜରେ ଲାଲ ବର୍ଣ୍ଣର pH ର ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
1

22. କଳ ପାଣିର ହାରାହାରି PH କେତେ ?
ଉ-
7.1

23. ଅମ୍ଳର ସବଳତା କାହାଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ?
ଉ-
H⁺ର ସଂଖ୍ୟା

24. ଦହିରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ଅଛି ?
ଉ-
ଲାକ୍‌ଟିକ୍ ଏସିଡ୍

25. ଦାନ୍ତର ବହିରାବରଣ କେଉଁ ଉପାଦାନକୁ ନେଇ ଗଠିତ ?
ଉ-
କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଫସ୍‌ଫେଟ୍

26. କ୍ଲୋରୋଆଲ୍‌କିଲ୍ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଆଲକିଲ୍‌ର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
NaOH

27. ପାନୀୟ ଜଳକୁ ଜୀବାଣୁ ମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ସେଥୁରେ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
CaOCl₂

28. ଶୀତବସ୍ତ୍ରକୁ ବିରଞ୍ଜନ କରିବା ପାଇଁ ସେଣ୍ଡ୍‌ରେ କ’ଣ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
CaOCl₂

29. ରନ୍ଧନକୁ ଦ୍ରୁତତର କରିବା ପାଇଁ ସେଥୁରେ କ’ଣ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
NaHCO₃

30. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
ଉ-
CO₂

31. ଜଳର ଆୟନିକ ଗୁଣଫଳ କେତେ ?
ଉ-
10^-14

32. HCN, H₂CO₃ ଏବଂ HNO₃ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ସବଳ ଅମ୍ଳ ?
ଉ-
HNO₃

33. ଜଳର ସ୍ଥାୟୀ କ୍ଷରତ୍ଵ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
Na₂CO₃ 10H₂O

34. କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକରୁ ଜଳ ଅପସାରଣ କଲେ ଲବଣର ରଙ୍ଗ କ’ଣ ହେବ ?
ଉ-
ଧଳା

35. କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକରେ କେତୋଟି ଜଳର ଅଣୁ ଅଛି ?
ଉ-
5

36. ଜିପ୍‌ସମ୍ ସ୍ଫଟିକରେ କେତୋଟି ଜଳ ଅଣୁ ଅଛି ?
ଉ-
2

37. ଅମ୍ଳ ବର୍ଷାର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
5.6 ରୁ କମ୍

38. କ୍ଷାରସୋଡ଼ାକୁ ବାୟୁରେ ଖୋଲା ରଖିଲେ କେଉଁ ଯୌଗିକ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
ଉ-
Na₂CO₃H₂O

39. ଜିପ୍‌ସମ୍‌କୁ କେତେ K ତାପମାତ୍ରା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ଜଳ ଅଣୁ ହରାଏ ?
ଉ-
373

40. 1 ଲି. ଦ୍ରବଣର pH = 6 ଏଥରେ pH = 7 ଥ‌ିବା ୨ ଲି. ଦ୍ରବଣ ମିଶାଇଲେ ନୂତନ ଦ୍ରବଣର pH = 9 କେତେ ?
ଉ-
7

41. ବେକିଂ ସୋଡ଼ାର ରାସାୟନିକ ସଂକେତଟି ଲେଖ ।
ଉ-
NaHCO₃

42. ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ରରେ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ-
NaHCO₃

43. ବୋରାକ୍‌ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
Na₂CO₃ 10H₂O

44. ଭିନେଗାର କେଉଁ ଅମ୍ଳ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ ?
ଉ-
CH₃COOH

45. ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ FeCl₂ ର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
7 ରୁ କମ୍

46. ଶରୀରର ସବୁଠାରୁ ଅଧ୍ବକ ଶକ୍ତ ପଦାର୍ଥଟି କ’ଣ ?
ଉ-
କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଫସ୍‌ଫେଟ୍

47. 0.04 ମୋଲ୍ HCI, 4 ଲି. ଦ୍ରବଣରେ pH ମାନ କେତେ ?
ଉ-
2

48. pH = 2 ଦ୍ରବଣରେ 10 ଲି. ଜଳ ମିଶାଇଲେ pH କେତେ ?
ଉ-
3

49. ହଳଦୀରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ଅଛି ?
ଉ-
ଗାରଟାଚିକ୍ ଏସିଡ୍‌

50. NaHCO₃ ଓ HCI ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ କେଉଁ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ?
ଉ-
NaCl

51. ଧାତବ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଗ୍ୟାସ୍‌ କ’ଣ ?
ଉ-
CO₂

52. ଅମ୍ଳୀୟ ପଦାର୍ଥ ଜଳରେ କେଉଁ ଆୟନ ପ୍ରଦାନ କରେ ?
ଉ-
H⁺(aq) ଆୟନ

53. ଏକ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ଫେନଲଫ୍‌ଲିନର ବର୍ଷ କ’ଣ ?
ଉ-
ବର୍ଣ୍ଣହୀନ

54. ଏକ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
0 ରୁ 7

55. ଏକ କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
7 ରୁ 14

56. ଏକ ପ୍ରଶମିତ ଦ୍ରବଣ ବା ବିଶୁଦ୍ଧ ଜଳର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
7

57. ରକ୍ତର ହାରାହାରି PH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
7.4

58. କେଉଁ ଲବଣଦ୍ଵାରା ଜଳର ସ୍ଥାୟୀ ଖରତ୍ଵ ଦୂର ହୁଏ ?
ଉ-
ସୋଡ଼ିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍

59. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ଼କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
କ୍ଷାରୀୟ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

B ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଅମ୍ଳ ନ1ଲ ଲିଗମସକୁ …………………… ରଙ୍ଗ କରିଦିଏ ।
2. କ୍ଷାର ଲାଲ୍ ଲିଟମସ୍‌କୁ ……………… ରଙ୍ଗ କରିଦିଏ ।
3. ଧଳା ଲୁଗାର ହଳଦିଆ ତରକାରୀ ଦାଗରେ ସାବୁନ ଘଷିଲେ ……………… ରଙ୍ଗ ହୋଇଥାଏ |
4. ଯେତେବେଳେ ଲିଟମସ୍ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ ଏହାର ରଙ୍ଗ ……………………. |
5. ପୋଟାସିୟମ୍ ତ୍ୟଚ୍ଚତ୍ରକୁସ|ଇଡ୍‌କୁ ମିଥାଇଲ୍ ଅରେଞ ସତ ମିଶାଇଲେ …………… ରର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ
6. ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ ………………….. କୁହାଯାଏ ।
7. Ca(OH)(aq) + CO₂(aq) → + H₂O(l) |
8. ସୋଡ଼ିସମ୍ ଜିଙ୍କେଟର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ ………………… |
9. CaCO₃(s) + H₂O(l) + CO₂(aq) →
10. ଧାତୁ ଅମ୍ଳରୁ ………………. ଅପସାରଣ କରେ ।
11. ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାର ମଧ୍ୟରେ ହେଉଥ‌ିବା ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକିୟାକୁ …………… କହନ୍ତି |
12. କପର (II) କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ରଙ୍ଗ ……………………. |
13. ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ମିଶାଇଲେ ଏକ ଆୟତନ ପ୍ରତି ……………………. ଖାତତା କମିଯାଏ
14. pH ସ୍କେଲରେ p ର ଅର୍ଥ ……………………. |
15. ଖାଇବା ପୂର୍ବରୁ ଜିଭ ଲାଳର ହାରାହାରି pH ……………… |
16. ପାକସ୍ଥଳୀ ………………… ଏସିଡ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ।
17. ପାଟିର pH …………….. ରୁ କମ୍ ହୋଇଗଲେ ଦନ୍ତକ୍ଷୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଏ ।
18. ଦାନ୍ତର ବହିରାବରଣ ………………. ରେ ଗଠିତ ।
19. ଟମାଟୋରେ ………………. ଏସିଡ୍ ଅଛି ।
20. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ …………………. ରଙ୍ଗ ହୁଏ ।
21. ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ଓ ………………………. ର ମିଶ୍ରଣରେ ବେକିଂ ପାଉଡ଼ର ତିଆରି ।
22. ଧୋଇବା ସୋଡ଼ା ସ୍ଫଟିକର ………….. ଟି ଜଳ ଅଣୁ ଅଛି ।
23. ଭାଙ୍ଗିଯାଇଥିବା ହାଡ଼କୁ ଠିକ୍ ସ୍ଥାନରେ ରଖୁବାରେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥଟି ……………………. |
24. CaOCl₂ ର ସାଧାରଣ ନାମ …………………….. |
25. କ୍ଷାରକ ଓ ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଏକ ……………… ପ୍ରତିକ୍ରିୟା |
26. ବିସ୍କୁଟ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ……………….. ପାଉଡ଼ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
27. ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଲବଣକୁ …………………….. ଜଳରୁ ପୃଥକ୍ କରାଯାଏ ।
28. ବ୍ରାଇନ୍ ………………. ର ଦ୍ରବଣ ଅଟେ ।
29. ରନ୍ଧନକୁ ଦ୍ରୁତତର କରିବା ପାଇଁ ……………………. ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
30. ଜିପ୍‌ସମ୍ବର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ …………………. |
31. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଅକ୍ସାକ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ସାଧାରଣ ନାମ ………………….. |
32. ଖରଜଳକୁ ମୃଦୁ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଯୌଗିକର ନାମ ………………….. |
33. କଲିଚୂନର ରାସାୟନିକ ନାମ ………………… |
34. ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ରବଣରେ ……………………. ଆଯନ ଉତ୍ପନ କରନ୍ତି |
35. ଧୋଇବା ସୋଡ଼ାର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ ………………………. |
36. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ……………………. ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
37. କ୍ଷାରକଗୁଡ଼ିକ ଜଳରେ …………………….. ଆୟନ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।
38. କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ ହେମିହାଇଡ୍ରେଟ୍‌କୁ ………………. କୁହାଯାଏ ।
39. ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ ଜଳ ସହିତ ମିଶିଲେ …………………….. ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
40. ଜଳଯୋଜିତ କପର୍ ସଲଫେଟ୍ରର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ ………………………… |

Answer:
1. ଲାଲ୍
2. ନୀଳ
3. ଲୋହିତ ବାଦାମୀ
4. ନୀଳ ଲୋହିତ
5. ହଳଦିଆ
6. ବ୍ରାଇନ୍
7. CaCO₃(s)
8. Na₂ZnO₂
9. Ca(HCO₃)₂ (aq)
10. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ
11. ପ୍ରଶମନୀକରଣ
12. ନୀଳସବୁଜ
13. (H₃O⁺)
15. 7.4
16. HCl
17. 5.5
18. କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଫସ୍‌ଫେଟ୍
19. ଅକ୍ଜାଲିକ୍
20. H₂SO₄
21. ଟାରଗାରିକ୍ ଏସିଡ୍
22.10 ଟି
23. ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍
24. ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର
25. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ
26. ବେକିଂ
27. ସମୁଦ୍ର
28. NaCl
29. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍
30. CaSO₄, 2H₂O
31. ବ୍ଲିଚିଂପାଉଡ଼ର
32. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍
33. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଅକସାଇଡ୍ (CaO)
34. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
35. Na₂CO₃, 10H₂O
36. ଲବଣ ଓ ଜଳ
37. ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ (OH^–)
38. ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍
39. ଜିପ୍‌ସମ୍
40. CuSO₄, 5H₂O

C ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ ( ✓) ବା ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଲେଖ ।

1. ରନ୍ଧନକୁ ଦ୍ରୁତତର କରିବାପାଇଁ NaHCO₃ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
2. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ Na₂CÔ₃ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
3. ପାଟିର pH 5.5 ରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ଦନ୍ତକ୍ଷୟ ହୁଏ ।
4. ଜଳର ଆୟନିକ ଗୁଣଫଳ 10^-14 ।
5. ଧୋଇବା ସୋଡ଼ାରେ ସ୍ଫଟିକ ଜଳ ଅଣୁସଂଖ୍ୟା 10 |
6. କପର୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକରେ 12ଟି ଜଳର ଅଣୁ ଅଛି ।
7. ଜିପ୍‌ସମ୍ ସ୍ଫଟିକରେ 4ଟି ଜଳ ଅଣୁ ଅଛି ।
8. ଜିପ୍‌ସମ୍‌କୁ 373K ତାପମାତ୍ରା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ଜଳ ଅଣୁ ହରାଏ ।
9. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ HNO₃ଏସିଡ୍‌ରୁ ମିଳିପାରିବ ।
10. ବେକିଂ ସୋଡ଼ାର ମୁଖ୍ୟ ରାସାୟନିକ ସଂକେତ NaHCO₃ |
11. ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ରରେ NaHCO₃ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
12. Cl₂, Ca(OH)₂ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ।
13. ଭିନେଗାର HNO₃ ଅମ୍ଳ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ ।
14. ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ FeCl₂ ର pH ମୂଲ୍ୟ 7 ରୁ କମ୍ ।
15. 0.04 ମୋଲ୍ HCl, 4 ଲି. ଦ୍ରବଣରେ pH ମାନ 4 ।
16. ଶୁକ୍ରଗ୍ରହର ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ସଲଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ଏକ ବହଳିଆ ଧଳା, ହଳଦିଆ, ବାଦଲରେ ଆଚ୍ଛାଦିତ ହୋଇଥାଏ ।
17. HCl ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍‌କୁ ଲାଲ୍ କରେ ।
18. ଯେତେବେଳେ ଲିସ୍ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ ଏହାର ବର୍ଣ୍ଣ ଲୋହିତ ବାଦାମୀ ।
19. ହଳଦୀରେ ଟାଟାରିକ୍ ଏସିଡ଼୍ ଅଛି
20. ଧାତୁ ଅମ୍ଳରୁ H₂ ଅପସାରଣ କରେ
21. ଧାତୁ ଅମ୍ଳରୁ H₂ ଗ୍ୟାସ୍ ଅପସାରଣ କରି ଅବଶିଷ୍ଟ ଅଂଶରେ ମିଳିତ ହୋଇ କ୍ଷାର ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
22. ଏକ ପ୍ରଶମିତ ଦ୍ରବଣର pH = 0 |
23. ସମସ୍ତ କ୍ଷାରକ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୁଅନ୍ତି ।
24. ମିଥାଇଲ୍ ଅରେଞ୍ଜ ଓ ଫେନଲ୍‌ ଥାଲିନ୍ ଅମ୍ଳ କ୍ଷାର ଜାଣିବାପାଇଁ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ସୂଚକ ।
25. ବର୍ଷା ଜଳର pH 5.6 ରୁ କମ୍ ହେଲେ ତାକୁ ଅମ୍ଳବର୍ଷା ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
26. ଜିପ୍‌ମ୍‌ର ସ୍ଫଟିକରେ ଥିବା ସ୍ଫଟିକ ଜଳଅଣୁ ସଂଖ୍ୟା 2 ।
27. ସବଳ କ୍ଷାର ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ H⁺ ଦିଏ ।
28. କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକରୁ ଜଳ ଅପସାରଣ କଲେ ଲବଣର ରଙ୍ଗ ନୀଳ ।
29. କ୍ଲୋରୋଆଲ୍‌କିଲ୍ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଆଲକଲ୍‌ର ନାମ NaOH |
30. ସବଳ ଅମ୍ଳ ଓ ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାରରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣ ହେଉଛି କ୍ଷାରୀୟ ଲବଣ ।

Answer:
1. ✓
2. ✓
3. x
4. ✓
5. ✔
6. x
7. x
8. ✓
9.✔
10. ✔
11. ✔
12. ✔
13. ×
14.✔
15. x
16. ✔
17. ✔
18. ×
19. ✔
20. ✔
21. x
22. x
23. x
24.✔
25.✔
26. ✔
27. ×
28. x
29. ✔
30. x

D ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

E ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ରାସାୟନିକ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ସୂଚକଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
ଭ–
ମିଥାଇଲ୍ ଅରେଞ୍ଜ ଓ ଫେନଲ୍‌ଫ୍‌ଲିନ୍ ।

2. ଲିଟମସ୍ ଦ୍ରବଣ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ?
ଉ-
ଲିଟମସ୍ ଦ୍ରବଣ ଏକ ନୀଳ ଲୋହିତ ରଞ୍ଜକ । ଏହା ଥାଲୋଫାଇଟା ଶ୍ରେଣୀର ଶୈବାଳିକାରୁ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ ।

3. କେଉଁ ଫୁଲର ପାଖୁଡ଼ା ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରର ଉପସ୍ଥିତ ସୂଚାଏ ?
ଉ-
ହାଇଡ୍ରୋନ୍‌ଜିଆ, ପେଟୁନିଆ ଓ ଜେରାନିୟମର ପାଖୁଡ଼ା ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରର ଉପସ୍ଥିତି ସୂଚାଏ ।

4. ଘ୍ରାଣସୂଚକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଗୋଟିଏ ଅମ୍ଳ ଓ ଗୋଟିଏ କ୍ଷାରକ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ କହନ୍ତି

5. ପ୍ରଣମନ1କରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିଯା କାହାକୁ କହନ୍ତି
ଉ-
ଗୋଟିଏ ଅମ୍ଳ ଓ ଗୋଟିଏ କ୍ଷାରକ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଣମନ1କରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିଯା କହନ୍ତି |

6. ଲବଣ କାହାକୁ କତୂନ୍ତି
ଭ–
ଧାତୁ ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକରୁ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଅପସାରଣ କରି ଅମ୍ଳର ଅବଶିଷ୍ଟ ଅଂଶରେ ମିଳିତ ହୋଇ ଯେଉଁ ଯୌଗିକ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ, ତାକୁ ଲବଣ କହନ୍ତି ।

7. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌କୁ କ୍ଷାରୀୟ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
କ୍ଷାରକ ଓ ଅମ୍ଳ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଭଳି ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ

8. ଆଲ୍‌କାଲି କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ କ୍ଷାରକଗୁଡ଼ିକ ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ହୋଇ (OH^– ) ଆୟନ ଦିଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ କ୍ଷାର ବା ଆଲ୍‌କାଲି କହନ୍ତି ।

9. ଲଘୁକରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ବା କ୍ଷାରକ ମିଶାଇବା ଦ୍ଵାରା ଏକକ ଆୟତନ ପ୍ରତି H₃O⁺/OH^– ଆୟନଗୁଡ଼ିକର ଗାଢ଼ତା କମିଯାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଲଘୁକରଣ କହନ୍ତି ।

10. pH ର ସଂଜ୍ଞା ଲେଖ ।
ଊ–
pH ହେଉଛି ଏକ ସଂଖ୍ୟା ଯାହାକି ଅମ୍ଳୀୟ ବା କ୍ଷାରୀୟ ପ୍ରକୃତି ସୂଚାଏ ।

11. ସବଳ ଅମ୍ଳ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯେଉଁ ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣର H⁺ ଆୟନ ଦେଇଥା’ନ୍ତି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସବଳ ଅମ୍ଳ କହନ୍ତି ।

12. ସବଳ କ୍ଷାର କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଭ–
ଯେଉଁ କ୍ଷାର ଅଧିକ ପରିମାଣର OH^– ଆୟନ ଦେଇଥାଏ ତାହାକୁ ସବଳ କ୍ଷାର କହନ୍ତି ।

13. ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଭ—
ବର୍ଷା ଜଳରେ pH 5.6 ରୁ କମ୍ ହେଲେ ତାକୁ ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା କୁହାଯାଏ ।

14. ପ୍ରତି ଅମ୍ଳ କ’ଣ ?
ଉ–
ପେଟର ଯନ୍ତ୍ରଣା ଉପଶମ ପାଇଁ ଲୋକମାନେ ଯେଉଁ କ୍ଷାରକ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି ତାହାକୁ ପ୍ରତିଅମ୍ଳ କୁହାଯାଏ ।

15. ଏକ ଦ୍ରବଣର ସର୍ବାଧ‌ିକ ଓ ସର୍ବନିମ୍ନ PH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ
PH ର ସର୍ବାଧ‌ିକ ମୂଲ୍ୟ = 14
pH ର ସର୍ବନିମ୍ନ ମୂଲ୍ୟ = 0

16. କଠିନ ଖଣିଜ ଲବଣ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ କଠିନ ଲବଣ ଗଚ୍ଛିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ । ଅଶୁଦ୍ଧତା କାରଣରୁ ବୃହତ୍ ସ୍ପଟିକଗୁଡ଼ିକ ଅନେକ ସମୟରେ ବାଦାମୀ ଦେଖାଯାଏ । ଏହାକୁ କଠିନ ଖଣିଜ ଲବଣ କୁହାଯାଏ ।

17. ବେକିଂ ପାଉଡ଼ର ପାଉଁରୁଟିକୁ ନରମ କରେ କିପରି ?
ଉ–
ବେକିଂ ପାଉଡ଼ରକୁ ଗରମ କଲେ ସେଥୁରୁ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ବାହାରି ପାଉଁରୁଟିକୁ ଫୁଲାଇ ଦେଇ ନରମ ଓ ସଚ୍ଛିଦ୍ର କରିଥାଏ । .

18. ସ୍ଫଟିକ ଜଳ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଲବଣର ସଂକେତ ଏକକରେ ରହିଥ‌ିବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଜଳ ଅଣୁକୁ ସ୍ଫଟିକ ଜଳ କହନ୍ତି ।

19. .ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଜିପସମକୁ 373K ତାପମାତ୍ରାରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ଜଳ ଅଣୁ ହରାଏ ଏବଂ କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ ହେମିହାଇଡ୍ରେଟ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ପ୍ଲାଷ୍ଟରଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ କହନ୍ତି ।

20. ଅଧ୍ବକ ପରିମାଣର କ୍ଷାରକ ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା କିପରି ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ ?
ଉ–
କ୍ଷାରକଗୁଡ଼ିକ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ ଏକକ ଆୟତନ ପ୍ରତି ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଆୟନ (OH^–)ର ଗାଢ଼ତା ବୃଦ୍ଧିପାଏ ।

21. ଏକ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ଲଘୁକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ହାଇଡ୍ରୋନିୟମ୍ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା କିପରି ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ–
ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣର ଲଘୁକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା H⁺ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ । ତେଣୁ ଦ୍ରବଣର ଅମ୍ଳୀୟ ଗୁଣ ହ୍ରାସପାଏ ।

22. ଗୋଟିଏ ଅମ୍ଳର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରିପାରେ କାହିଁକି ?
ଉ-
ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ବିଘଟିତ ହୋଇ H⁺ ଆୟନ ଦେଉଥ‌ିବାରୁ ଅମ୍ଳର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରିପାରେ ।

23. ଖର ଜଳକୁ ମୃଦୁ ଜଳରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ଯେଉଁ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ, ତା’ର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଖରଜଳକୁ ମୃଦୁ ଜଳରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ଧୋଇବା ସୋଡ଼ା ବା ସୋଡ଼ିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ (Na₂CO₃) ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

24. କେଉଁ ପଦାର୍ଥ କ୍ଲୋରିନ୍ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ?
ଉ-
ଶର୍ମିତ ଚୁନ ଓ କ୍ଲୋରିନ୍‌ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଫଳରେ ବ୍ଲଟିଂପାଉଡ଼ର ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

25. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ର ଦ୍ରବଣକୁ ଗରମ କଲେ କ’ଣ ଘଟିବ, ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପାଇଁ ସମ1କରଣଟି ଲେଖ |
ଉ-
ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ର ଦ୍ରବଣକୁ ଗରମ କଲେ ସେଥୁ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍, କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ଜଳ ବାହାରିବ ।

26. ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ ଓ ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଦର୍ଶାଇବା ପାଇଁ ଏକ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ-

27. ଟ୍ରୁଥ୍ପେଷ୍ଟ ଦନ୍ତକ୍ଷୟକୁ ନିବାରଣ କରେ କିପରି ?
ଉ-
ଟୁଥେଷ୍ଟ କ୍ଷାରୀୟ, ଯାହାକି ଦାନ୍ତ ଘଷିଲେ ପାଟିର ଅମ୍ଳ କମିଯାଏ ଓ ଦନ୍ତକ୍ଷୟର ନିବାରଣ କରିଥାଏ ।

28. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ କ’ଣ ମିଳେ ସମୀକରଣଟି ଲେଖ ।
ଉ-

29. ଟ୍ୟାପ୍ ଜଳ, ସମୁଦ୍ର ଜଳ ଓ ପାତିତ ଜଳ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଓ କାହିଁକି ?
ଉ-
ସମୁଦ୍ର ଜଳରେ ପ୍ରଚୁର ଲବଣ ଥାଏ, ଯାହାକି ଆୟନ ଦେଇଥାଏ । ତେଣୁ ସମୁଦ୍ର ଜଳ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଅଟେ ।

30. ବ୍ଲିଚିଂପାଉଡ଼ର ପ୍ରସ୍ତୁତିର ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ-
Ca(OH)₂ + Cl₂ → CaOCl₂ + H₂O

31. ଅମ୍ଳ କ’ଣ ?
ଉ–
ଅମ୍ଳ ପାଟିକୁ ଖଟା ଲାଗେ ଏବଂ ଏହା ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍କୁ ଲାଲ୍ କରିଦିଏ ।

32. କ୍ଷାରକ କ’ଣ ?
ଊ–
କ୍ଷାରକ ପାଟିକୁ ଖାରିଆ ଲାଗେ ଏବଂ ଏହା ଲାଲ୍ ଲିଟ୍‌ସ୍କୁ ନୀଳ କରିଦିଏ ।

33. ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାରକ ସୂଚକ କ’ଣ ?
ଉ-
ଏକ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାର ନୁହେଁ (ନିରପେକ୍ଷ) ତାହା ଏହି ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାରକ ସୂଚକରୁ ଜଣାପଡ଼େ ।

34. pH ସ୍କେଲ୍‌ର ବ୍ୟବହାର କ’ଣ ?
ଉ-
ଏକ ପଦାର୍ଥର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ ତାହା pH ସ୍କେଲ୍‌ରୁ ଜଣାପଡ଼େ ।

35. ଆଲକାଲି କ’ଣ ?
ଉ-
ଯେଉଁ କ୍ଷାରକ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ କ୍ଷାର ବା ଆଲକାଲି କହନ୍ତି ।

F ପ୍ରଥମଯୋଡ଼ିର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଯୋଡ଼ିର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଜଳଯୋଜିତ CuSO₄ : 5H₂O :: ଜଳଯୋଜିତ Na₂CO₃ : ………………..
2. ଅତ୍ୟଧ୍ବକ ଅମ୍ଳୀୟ : pH = 0 :: ଅତ୍ୟଧିକ କ୍ଷାରୀୟ : ………………………..
3. ଅମ୍ଳ : H± ଆୟନ :: କ୍ଷାରକ : ……………………..
4. ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍‌କୁ ଲାଲ୍ : ଅମ୍ଳ :: ଲାଲ୍ ଲିଟ୍‌ସ୍‌କୁ ନୀଳ : ………………………..
5. ଅମ୍ଳ : ଖଟା :: କ୍ଷାର : …………………………
6. ଗନ୍ଧକାମ୍ଳ + ଫେନଲ୍‌ଫ୍‌ଲିନ୍ : ବର୍ଣ୍ଣହୀନ :: NaOH + ଫେନଲଫ୍‌ଲିନ୍ : ………………………..
7. ଧାତୁ + ଅମ୍ଳ : H₂ ଗ୍ୟାସ୍ :: ଧାତୁ + କ୍ଷାର : ……………………….
8. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ : କ୍ଷାରୀୟ :: ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ : ……………………
9. ଅମ୍ଳ : H+ :: କ୍ଷାରକ : …………………………
10. KOH ଦ୍ରବଣ : CO₂ :: CaCl₂ : ……………….
11. HCI ଜଳ ଉପସ୍ଥିତିରେ : H⁺ ଅଲଗା :: HCI ଜଳ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ : …………………………..
12. ଜଳ + ଅମ୍ଳ : ତାପଉତ୍ପାଦୀ :: ଜଳ + କ୍ଷାର : ……………………..
13. pH = 0 : ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ଅମ୍ଳୀୟ : pH = 14 :
14. H₃O⁺ ର ଗାଢ଼ତା ଅଧିକ : pH ମୂଲ୍ୟ କମ୍ :: OH^– ର ଗାଢ଼ତା ଅଧିକ : …………………………
15. pH ମୂଲ୍ୟ < 7 : ଅମ୍ଳୀୟ :: PH ର ମୂଲ୍ୟ > 7 : ………………….
16. କଲିଚୂନ : Ca0:: ଶିମିତ ଚୂନ : …………………………
17. ଲେମ୍ବୁରସ : ପ୍ରାୟ 2.2 :: ପାଚକ ରସ : ……………………….
18. 1M NaOH : 14 :: 1M HCl : ………………
19. କଫି : ଅମ୍ଳୀୟ :: ଜିଭ ଲାଳ ଖାଇବା ପୂର୍ବରୁ : ………………………
20. ମିଲିକ୍ ଅଫ୍ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟା : ପ୍ରାୟ 10 :: ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ : ………………………..
21. ଲେମ୍ବୁ : ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ : : ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଦଂଶନ : ……………………..
22. ପୋଟାସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ : K₂SO₄ : ସୋଡ଼ିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ : ……………………..
23. ତେନ୍ତୁଳି : ଟାର୍ଟାରିକ୍ ଏସିଡ୍ :: କମଳା : …………………………….
24. NaOH : ସବଳକ୍ଷାର :: H₂SO₄ ……………..
25. ସବଳ ଅମ୍ଳ + ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାର : ଅମ୍ଳୀୟ ଲବଣ :: ସବଳ କ୍ଷାରକ + ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ : ………………………
26. H₂SO₄ + KOH : K₂SO₄ :: H₂SO₄ + NaOH : ……………….
27. କ୍ଷାର ସୋଡ଼ା : Na₂CO₃.10H₂O :: ଖାଇବା ସୋଡ଼ା : ……………………..
28. ସୋଡ଼ା ଅମ୍ଳ ନିଆଁଲିଭା ଯନ୍ତ୍ର : NaHCO₃ :: ଜଳର ସ୍ଥାୟୀ ଖରତ୍ଵ ଦୂର ; ………………………….
29. NH₄Cl ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ : ଅମ୍ଳୀୟ :: Na₂CO₃ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ : ……………………..
30. CaSO₂\(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O : ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ :: CaSO₂2H₂O : ………………..

Answer
1.10 H₂O
2. pH = 14
3. OH^– ଆୟନ
4. କ୍ଷାର
5. ଖାରିଆ
7. H₂ ଗ୍ୟାସ୍
୫. ଅମ୍ଳୀୟ
9. (OH^–)
10. H₂O
11. H⁺ ଅଲଗା ହୋଇ ପାରେ ନାହିଁ
12. ତାପଉତ୍ପାଦୀ
13. ଅତ୍ୟକ କ୍ଷାରୀୟ
14. pH ମୂଲ୍ୟ ଅଧ୍ୟା
15. କ୍ଷାରୀୟ
16. Ca(OH)₂
17. ପ୍ରାୟ 1. 2
18. 0
19. କ୍ଷାରୀୟ
20. ପ୍ରାୟ 14
21. ଫରମିକ୍ ଏସିଡ୍
22. NaNO₃
23. ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍
24. ସବଳ ଅମ୍ଳ
26. Na₂SO₄
27. NaHCO₃
28. Na₂CO₃ 10 H₂O
29. ଯାର1ୟ
30. ଜିପ୍‌ସମ୍ ।

SUBJECTIVE TYPE QUESTIONS WITH ANSWERS

1. ଲବଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ଅମ୍ଳୀୟ, କ୍ଷାରୀୟ ଓ ପ୍ରଶମିତ ଲବଣ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ଶୁକ୍ର ଗ୍ରହରେ ଜୀବନଧାରଣ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ କାହିଁକି ? ଏକ ମୃଦୁ କ୍ଷାରକର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ
(i) କ୍ଷାରର କାଟାୟନ ଓ ଅମ୍ଳର ଏନାୟନର ସଂଯୋଗରୁ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ –ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ସହ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟିଲେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
NaOH(aq) + HCl(aq) → NaCl(aq) + H₂O(l)

(ii) ସବଳ ଅମ୍ଳ ଓ ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାର ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଅମ୍ଳୀୟ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ (ସବଳ ଅମ୍ଳ) ସହ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର (ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାର)ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ଏଲୁମିନିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ନାମକ ଅମ୍ଳୀୟ ଲବଣ ମିଳେ ।
3HCl(aq) + Al (OH)₃(aq) → AlCl₃(aq) + 3H₂O(l)

(iii) ଏକ ସବଳ କ୍ଷାର ସହ ଏକ ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କ୍ଷାରୀୟ ଲବଣ ଦେଇଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ – ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ (ସବଳ କ୍ଷାର) ସହ ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ କାର୍ବୋନିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ନାମକ କ୍ଷାରୀୟ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ।
NaOH(aq) + H₂CO₃(aq) → NaHCO₃(aq) + H₂O(l)

(iv) ସବଳ ଅମ୍ଳ ସହ ସବଳ କ୍ଷାରର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ପ୍ରଶମିତ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ (ସବଳ କ୍ଷାର) ସହ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ (ସବଳ ଅମ୍ଳ) ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
NaOH(aq) + HCl(aq) → NaCl(aq) + H₂O(l)

(v) ଶୁକ୍ର ଗ୍ରହର ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ସଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ଏକ ବହଳିଆ-ଧଳା-ହଳଦିଆ ବାଦଲରେ ଗଠିତ । ତେଣୁ ଏହି
ଗ୍ରହରେ ଜୀବନଧାରଣ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

(vi) ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଏକ ମୃଦୁ କ୍ଷାରକ ଅଟେ ।

2. ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରକର ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନାତ୍ମକ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
ଭ—
(i)(a) ଅମ୍ଳ ଧାତୁ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
ଅମ୍ଳ + ଧାତୁ → ଧାତବ ଲବଣ + ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍

(b) କେତେକ କ୍ଷାରକ ଧାତୁ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।

(ii) (a) ଅମ୍ଳ କ୍ଷାରକ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
NaOH(aq) + HCl(aq) → NaCl(aq) + H₂O(l)

(b) କ୍ଷାରକ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
NaOH(aq) + CH₃COOH(aq) → CH₃COONa(aq) + H₂O(l)

(iii) (a) ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ + ଅମ୍ଳ → ଲବଣ + ଜଳ
CuO(s) + H₂SO₄ (aq) → CuSO₄(aq)+H₂O(l)

(b) ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାରକ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
Ca(OH)₂(aq) + CO₂(aq) → CaCO₃(aq) + H₂O(l)

(iv) (a) ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ H⁺ ଆୟନ ଦିଏ ।

(b) କ୍ଷାରକ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତହୋଇ OH^– ଆୟନ ଦିଏ ।

3. ଧାତବ ଓ ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଯଥାକ୍ରମେ କ୍ଷାରୀୟ ଓ ଅମ୍ଳୀୟ ପ୍ରକୃତି ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଉଦାହରଣ ନେଇ
ବୁଝାଅ । କ୍ଲୋରୋ-ଆଲ୍‌କିଲ୍ କ’ଣ ? ଏଥୁରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ H₂ ଓ Cl₂ର ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
ଊ–
ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାରୀୟ, ଏଗୁଡ଼ିକ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ :
(i) କପର ଅକସାଇଡ୍ HCl ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କପର କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
CuO(s) + 2HCl(aq) → CuCl₂(aq) + H₂O(l)

(ii) ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାର ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ତେଣୁ ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳୀୟ ।

ଉଦାହରଣ :
ଶମିତଚୂନର ଦ୍ରବଣରେ CO₂ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ କ୍ୟାଲସିୟମ କାର୍ବୋନେଟ୍ (ଲବଣ) ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Ca (OH)₂(aq) + CO₂(g) → CaCO₃(s) + H₂O(l)

(iii) ବ୍ରାଇନ୍‌ରେ ବିଦ୍ୟୁତ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ କରାଇଲେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ବିଘଟନ ଘଟି ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଏବଂ କ୍ଲୋରିନ୍ ଗ୍ୟାସ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଏହାକୁ କ୍ଲୋରୋଆଲ୍‌କିଲ୍ ପ୍ରଣାଳୀ କହନ୍ତି ।

H₂ ଓ Cl₂ର ବ୍ୟବହାର :

• H₂ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ଇନ୍ଧନ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ଏହାକୁ ବନସ୍ପତି ଘିଅ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବ୍ୟବହାର କରଯାଏ ।
• H₂ରୁ ଏମୋନିଆ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ଯାହାକି ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• Cl₂ ଗ୍ୟାସ୍ ଜଳ ବିଶୋଧନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• Cl₂ ଗ୍ୟାସ୍ P.V.C. ପାଇପ୍, ସିଏଫ୍‌ସି ବିଶୋଧକ, କୀଟନାଶକ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରସାଧନ ସାମଗ୍ରୀ ଓ ଔଷଧ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

4. PH କ’ଣ ? pH ସ୍କେଲ୍‌ କ’ଣ ? ଏଥୁରୁ ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାର କିପରି ଜଣାଯାଏ ? ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସର ପ୍ରସ୍ତୁତି ଲେଖ ।
ଊ–
(i) କୌଣସି ଦ୍ରବଣରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ମାପ କରିବାପାଇଁ pH ସ୍କେଲ୍ ନାମରେ ଏକ ସ୍କେଲ୍‌ର ବିକାଶ କରାଯାଇଛି । ଏହା ‘0’ ରୁ 14 ମଧ୍ୟରେ ସୂଚିତ ହୋଇଛି ।

(ii) ‘Potenz’ ନାମକ ଜର୍ମାନ୍ ଶବ୍ଦରୁ pH ର p ଅଛନ୍ତି ।
pH ହେଉଛି ଏକ ସଂଖ୍ୟା ଯାହା ଏକ ଦ୍ରବଣର ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ପ୍ରକୃତିକୁ ସୂଚାଏ ।

(iii) ପ୍ରଶମିତ ଦ୍ରବଣର pH = 7
ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣର pH < 7 କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣର pH > 7
pHର ମୂଲ୍ୟ 7 ଠାରୁ 14 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ସୂଚାଏ ଯେ ଦ୍ରବଣର OH^– ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁଛି ଅର୍ଥାତ୍ କ୍ଷାରର ଗାଢ଼ତା ବଢ଼ୁଛି । କିନ୍ତୁ pH ର ମୂଲ୍ୟ 7ରୁ ( ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହ୍ରାସ ପାଇଲେ ସୂଚାଏ ଯେ ଦ୍ରବଣର H⁺ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି ଅର୍ଥାତ୍ ଅମ୍ଳୀୟ ଗୁଣ ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁଛି ।

(iv) ଜିପସମ୍‌କୁ 373 K ତାପମାତ୍ରାରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ଜଳ ଅଣୁ ହରାଏ ଏବଂ କ୍ୟାଲ୍‌ ସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ ହେମିହାଇଡ୍ରେଟ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ କହନ୍ତି ।
CaSO₂ \(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O + 1\(\frac { 1 }{ 2 }\)HO → CaSO₄2H₂O କ୍ୟାଲସିୟମ ସଲ୍‌ଫେଟର ଦୁଇଟି ସଙ୍କେତ ଗୋଟିଏ ଜଳ ଅଣୁକୁ ମିଳିତ ଭାବେ ଭାଗ ଭାଗ କରିଥା’ନ୍ତି ।

(v) ଏହା ଧଳା ପାଉଡର ଏବଂ ଏହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶକ୍ତ ଅଟେ । ଜଳ ସହ ମିଶି ପୁନର୍ବାର ଜିପ୍‌ସମ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ପ୍ରାଣସୂଚକ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ । ପରୀକ୍ଷାଟି ବୁଝାଅ ?
ଉ
ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥର ଗନ୍ଧ ଅମ୍ଳୀୟ ଓ କ୍ଷାରୀୟ ମାଧ୍ୟମରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଘ୍ରାଣସୂଚକ କହନ୍ତି ।

ପରୀକ୍ଷଣ :

• ସରୁ ସରୁ ହୋଇ କଟାଯାଇଥିବା ପିଆଜ ଓ ସଫା ଲୁଗାପଟିକୁ ଏକ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ବ୍ୟାଗରେ ରଖି ମୁହଁକୁ ଭଲଭାବରେ ବାନ୍ଧି ଫ୍ରିଜ୍ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଗୋଟିଏ ରାତି ରଖାଯାଉ ।
• ଲୁଗାପଟିକୁ ବାହାର କରି ତା’ର ଗନ୍ଧ ଶୁଙ୍ଘାଯାଉ । ପଟି ଉପରେ କିଛି ବୁନ୍ଦା ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଦ୍ରବଣ ଓ ଅନ୍ୟ ପଟିରେ କିଛି ବୁନ୍ଦା ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଦ୍ରବଣ ଓ ଅନ୍ୟ ପଟିରେ କିଛି ବୁନ୍ଦା ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରେକସାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣ ପକାଯାଉ ।
• ଲୁଗାପଟି ଦ୍ଵୟକୁ ପାଣିରେ ଧୋଇ ଗନ୍ଧ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଉ ।
• ଲଘୁ ଭାନିଲା ଅତର, ଲବଙ୍ଗ ତେଲ ନେଇ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଉ ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ :
ଲଘୁ ଭାନିଲା ଅତର, ଲବଙ୍ଗ ତେଲ, ପିଆଜର ଗନ୍ଧ ଲଘୁ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣରେ

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ –
ଉକ୍ତ ପରୀକ୍ଷଣରୁ ଆମେ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେଲୁ ଯେ ଲବଙ୍ଗ, ପିଆଜ ଓ ଲଘୁ ଭାନିଲା ଅତର ଅମ୍ଳୀୟ ଓ କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣ ଚିହ୍ନଟ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

2. ସମସ୍ତ ଅମ୍ଳ ମଧ୍ୟରେ ଓ ସମସ୍ତ କ୍ଷାର ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମାନତା କ’ଣ ଲେଖ ।
ଉ –
(i) ସମସ୍ତ ଅମ୍ଳ ଧାତୁ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ : Mg(s) + 2HCl(aq) → MgCI₂(aq) + H₂(g)

(ii) ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରିଥାଏ ।

(iii) ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକ ଜଳରେ ବିଯୋଜିତ ହୋଇ H⁺ ଆୟନ କାଟାୟନ ଦେଇଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ :

(iv) କେତେକ କ୍ଷାର ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ OH^– ଆୟନ ଦେଇଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ : NaOH → Na⁺ + OH^–
OH^– ଯୋଗୁଁ NaOH କ୍ଷାରୀୟ ଅଟେ ।

3. ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରକର ଲଘୁକରଣ କ’ଣ ଏହା କିପରି କରାଯାଏ ? ଏହାଦ୍ଵାରା H⁺ ଓ OH^–ର ଗାଢ଼ତାର କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ? NaOH ଦ୍ରବଣରେ NaO ମିଶାଇଲେ କ’ଣ ହେବ ?
ଉ

• ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ବା କ୍ଷାରକ ମିଶାଇଲେ ଏକକ ଆୟନ ପ୍ରତି H₃O⁺ / OH^– ଆୟନର ଗାଢ଼ତା କମିଯାଏ ଏହିପରି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଲଘୁକରଣ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅତ୍ୟନ୍ତ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ହୋଇଥ୍‌ରୁ ଜଳରେ ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ଅମ୍ଳ କିମ୍ବା କ୍ଷାର ମିଶାଇ ଅନବରତ ଘଣ୍ଟାଯାଏ ।
• ଏହାଦ୍ଵାରା ଏକକ ଆୟନ ପ୍ରତି H₃O⁺ କିମ୍ବା OH^– ଆୟନର ଗାଢ଼ତା କମିଥାଏ ।
• NaOH ଦ୍ରବଣରେ NaOH ମିଶାଇଲେ OH^– ର ଗାଢ଼ତା ବଢ଼ିଯିବ ।

4. ଲବଣର pH କ’ଣ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ଗୋଟିଏ ସବଳ ଅମ୍ଳ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ସବଳ କ୍ଷାରକରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣର pHର ମୂଲ୍ୟ । ।
HCl + NaOH → NaCl + H₂O
HCl ଏକ ସବଳ ଅମ୍ଳ ଓ NaOH ଏକ ସବଳ କ୍ଷାରକ । ଏହି ଦୁଇଟିର ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ସୃଷ୍ଟ NaCI ଅମ୍ଳ କ୍ଷାର ଗୁଣବିହୀନ ଲବଣ ମିଳେ ଯାହାର pH ର ମୂଲ୍ୟ 7 ।

(ii) ଗୋଟିଏ ସବଳ ଅମ୍ଳ ସହ ଗୋଟିଏ ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାରକର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟ ଲବଣ ଅମ୍ଳୀୟ ଅଟେ । H₂SO₄ ସବଳ ଅମ୍ଳ ସହ ZnO ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାରକରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣର pHର ମୂଲ୍ୟ 7ଠାରୁ କମ୍ ।
H₂SO₄ + NnO → ZnSO₄ + H₂O

(iii)
ଗୋଟିଏ ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ ସହ ଗୋଟିଏ ସବଳ କ୍ଷାରକର ଲବଣଟି କ୍ଷାରୀୟ ଅଟେ ଯାହାର pH ର ମୂଲ୍ୟ 7ଠାରୁ ଅଧିକ CH₃COOH ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ ଓ NaOH ସବଳ କ୍ଷାରକରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣ CH₃COONaର pH ର ମୂଲ୍ୟ 7ଠାରୁ ଅଧିକ ।
NaOH + CH₃COOH → CH₃COONa + H₂O

5. ଅମ୍ଳତା କ’ଣ ? ଏହାକୁ କିପରି ପ୍ରତିହତ କରାଯାଏ ?
ଉ-
(i) ଆମର ପାକସ୍ଥଳୀ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ (HCl) ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ । ଏହା ପାକସ୍ଥଳୀର କୌଣସି କ୍ଷତି ନ କରି ଖାଦ୍ୟ ହଜମ କରାଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ; କିନ୍ତୁ ଅଜୀର୍ଣ୍ଣ ସମୟରେ ପାକସ୍ଥଳୀରୁ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣର ଅମ୍ଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ପେଟ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହୁଏ ଓ ଅସ୍ଥିରତା ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ଅମ୍ଳତା କହନ୍ତି ।

(ii) ପେଟ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଓ ଅସ୍ଥିରତାରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ ଲୋକମାନେ କେତେକ କ୍ଷାରକ ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହାକୁ ପ୍ରତି ଅମ୍ଳ କହନ୍ତି ।

(iii) ଅମ୍ଳ ଜନିତ ଯନ୍ତ୍ରଣାରୁ ଉପଶମ ପାଇଁ ମୃଦୁ କ୍ଷାରକ, ମିଲ୍‌କ ଅଫ୍ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିଆ (ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍), ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ଆଦି ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

6. ଘରେ ପିଠା ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି, ଏହା ଖାଦ୍ୟର’ କି ସ୍ବାଦ ଆଣେ ଏବଂ ବେଜିଂ ସୋଡ଼ାକୁ ବେକିଂ ପାଉଡ଼ରରେ ଘରେ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବ ?
ଉ-
(i) ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ହେଉଛି ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ । ଏହାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ, ଯାହାକି ସାମନ୍ୟ ପିତା ଅଟେ ।

(ii) ବେକିଂ ସେଠାରେ ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣର ତେନ୍ତୁଳି (ଟାର୍‌ଟାରିକ୍ ଏସିଡ୍) ମିଶାଇଲେ ଏହା ବେକିଂ ପାଉଡ଼ରରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

(iii) ଟାର୍‌ଟାରିକ୍ ଅମ୍ଳ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ର କ୍ଷାରୀୟ ଗୁଣକୁ ପ୍ରତିହତ କରେ ଯାହାକି ଖାଦ୍ୟର ସ୍ବାଦ ବଢ଼ାଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

7. ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର ଓ ଧୋଇବା ସୋଡ଼ାର କେବଳ ବ୍ୟବହାରଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
ଉ-
ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର :

• ବୟନଶିଳ୍ପରେ କପାସୂତା ଓ ଶଣ ବସ୍ତ୍ରକୁ, କାଗଜକଳରେ କାଠମଣ୍ଡକୁ ଏବଂ ଇସ୍ତ୍ରୀରେ ସଫା ଲୁଗାକୁ ବିରଞ୍ଜନ କରିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• ରାସାୟନିକ ଶିଳ୍ପରେ ଜାରକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ଜୀବାଣୁ ନାଶକାରୀ ପଦାର୍ଥ ଭାବରେ ପାନୀୟ ଜଳକୁ ଜୀବାଣୁମୁକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

ଧୋଇବା ସୋଡ଼ା :

• କାଚ, ସାବୁନ, କାଗଜ ଶିଳ୍ପରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ବୋରାକ୍ସ ପରି ସୋଡିୟମ୍ ଯୌଗିକ ଉତ୍ପାଦନ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• ଘର ସଫା କରିବା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।.
• ଜଳର ସ୍ଥାୟୀ କ୍ଷରତ୍ଵ ଦୂର କରିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

8. NaHCO₃କୁ କାହିଁକି ମହୁମାଛି ଦଂଶନ ଜାଗାରେ ଏବଂ ବେକିଂ ପାଉଡ଼ର ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ, ନିଆଁଲିଭା ଯନ୍ତ୍ରରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-

• ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ୍ (NaHCO₃) କ୍ଷାରୀୟ ହୋଇଥିବାରୁ ମହୁମାଛିର ଦଂଶନଜନିତ ମିଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ମିଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରଭାବରୁ ପ୍ରତିହତ କରିଥାଏ ।
• ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ଟାରଟାରିକ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଏବଂ ଜଳସହ ମିଶାଇ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ CO₂ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
• ନିଆଁଲିଭା ଯନ୍ତ୍ରରେ NaHCO₃ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି CO₂ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ, ଯାହାକି ନିଆଁକୁ ଲିଭେଇଦିଏ ।

9. ପ୍ରଶମନୀକରଣ ଓ ଲଘୁ କରଣ କ’ଣ ବୁଝାଅ ।
ଉ-

• ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକ ଜଳରେ H⁺ ଆୟନ ଓ କ୍ଷାରକଗୁଡ଼ିକ OH^– (ag) ଆୟନ ଦିଅନ୍ତି ।
• ଅମ୍ଳର H⁺ ଓ କ୍ଷାରକର OH^– ମିଶି ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନ୍ତି । ତେଣୁ ଏହାକୁ ପ୍ରଶମନୀକରଣ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ ହନ୍ତି ।
  ଅମ୍ଳ +କ୍ଷାରକ → ଲବଣ + ଜଳ
  HX + MOH → MX +HOH
  H⁺(aq) + OH^–(aq) → H₂O(l)
• ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ବା କ୍ଷାରକ ମିଶାଇଲେ ଏକକ ଆୟତନ ପ୍ରତି H₃O⁺ /OH^– ଆୟନଗୁଡିକର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ ପାଏ ।

10. ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ରକୁ ବାୟୁରେ ରଖୁଲେ , କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ, ଶର୍ମିତଚୂନ ଦେଇ କ୍ଲୋରିନ୍‌ ଗ୍ୟାସ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଉ-
(i) କ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ରକୁ ବାୟୁରେ ରଖିଲେ ଏହା CO₂ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି CaCO₃ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
CaOCl₂(s) + CO₂(g) → CaCO₃(s)

(ii) ନୀଳ କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଧଳା କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ CuSO₄ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବ ।

(iii) Ca(OH)₂ ମଧ୍ୟଦେଇ CO₂ର ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ CaCO₃ ଓ H₂O ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବ ।
Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃ + H₂O

ଅତିସଂଯିପ୍ର ଉତ୍ତରମ୍ଜଲକ ପ୍ରଣ୍ଟୋତ୍ତର

1. ଦର୍ଶାଅ ଯେ ଉଦ୍‌ଜାନ ଥିବା ସମସ୍ତ ଯୌଗିକ ଅମ୍ଳୀୟ ନୁହଁନ୍ତି ?
ଉ-
(i) C₂H₅OH, C₂H₁₂O₆ ଭଳି ଯୌଗିକ ଯେଉଁଥରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ଅମ୍ଳୀୟ ନୁହଁନ୍ତି । କାରଣ ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ H⁺ ଆୟନ ଦିଏ ତାହାକୁ ଅମ୍ଳ କହନ୍ତି ।

(ii) ଏହିଭଳି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଦ୍ରବଣ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରନ୍ତି ନାହିଁ କିମ୍ବା ଜଳରେ ବିଯୋଜିତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ ।

2. NH₄OH ଧାତବ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ କ୍ଷାର ଅଟେ କାହିଁକି ?
ଉ –

• ଧାତବ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାର ଅଟନ୍ତି, କାରଣ ଧାତବ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
• ସେହିପରି NH₄OH ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
  NH₄OH + HCl → NH₄Cl + H₂O

3. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାରୀୟ ହୋଇଥିଲାବେଳେ ଅଧାତବ ଅକସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳୀୟ ହୋଇଥାଏ – ବୁଝାଅ ।
ଊ –
(i) ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
CuO(s) + 2HCl(aq) → CuCl₂(aq) + H₂O

(ii) କିନ୍ତୁ ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଅମ୍ଳ ଦିଏ ।
CO₂ + H₂O → H₂CO₃

(iii) କିମ୍ବା ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାର ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃ + H₂O

4. ଲବଣ ‘X’ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ଦ୍ରବଣ ଦିଏ ଏବଂ ଲାଲ୍ ଲିଟମସ୍‌କୁ ନୀଳରେ ପରିଣତ କରେ – ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
ଭ—
(i) ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ କିମ୍ବା ସୋଡ଼ିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଭଳି ଯୌଗିକ କ୍ଷାରୀୟ (X) ହୋଇପାରେ କାରଣ ଏଭଳି ଯୌଗିକ ସବଳ କ୍ଷାର NaOH ସହ ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ H₂CO₃ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ।

(ii) 2NaOH + H₂CO₃ → Na₂CO₃ + 2H₂O
ଯାହାକି ଲାଲ୍ ଲିଟମସ୍‌କୁ ନୀଳ କରେ ।

5. ଦୁଇଟି ଲବଣର ନାମ ଲେଖ ଓ ଯେଉଁ ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲେଖ ।
ଉ –

• ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ (NaCI) → HCI ଅମ୍ଳ ଓ NaOH କ୍ଷାର
• ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଏସିଟେଟ୍ (CH₃COONa)→ CH₃COOH ଅମ୍ଳ ଓ NaOH କ୍ଷାର |

6. X ଏକ ଯୌଗିକ ଯାହାକି ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ରରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ଏବଂ ମୃଦୁ ଅସଂକ୍ଷାରକ । Xର ନାମ, ସଙ୍କେତ ଓ ପ୍ରସ୍ତୁତିର ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ –
X ହେଉଛି NaHCO – ଖାଇବା ସୋଡ଼ା
NaCl + H₂O + CO₂ + NH₃ → NH₄Cl + NaHCO₃

7. ଚୂନପାଣିରେ CO₂କିଛିମାତ୍ରାରେ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ଏବଂ ଅଧ‌ିକ ମାତ୍ରାରେ ଏହି ଗ୍ୟାସ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ କ’ଣ ହେବ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଉ –
(i) କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡକୁ ଚୂନପାଣିରେ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ଧଳା କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Ca(OH)₂(aq) + CO₂(aq) → CaCO₃(s) + H₂O(l)

(ii) ଅଧିକ CO₂ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ CaCO₃ ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ Ca(HCO₃)ରେ ପରିଣତ ହେବ ।
CaCO₃(s) + H₂O(l) + CO₂(g) → Ca(HCO₃)₂(aq)

8. ସ୍ଫଟିକ ଜଳ କ’ଣ ? ସ୍ଫଟିକ ଜଳ ଥିବା ଧଳାରଙ୍ଗର ଦୁଇଟି ଯୌଗିକର ନାମ ଲେଖ ଏବଂ ଏହାର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ଲେଖ ।
ଉ –
ଲବଣର ସଙ୍କେତ ଏକକରେ ରହିଥିବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଜଳ ଅଣୁକୁ ସ୍ଫଟିକ ଜଳ କହନ୍ତି ।

• ଧୋଇବା ସୋଡ଼ା – Na₂CO₃ 10H₂O
• ଜିପ୍‌ସମ – CaSO₄ 2H₂O
• ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ – CaSO₂ \(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O
• ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ – MgSO₄ 7 H₂O

9. ଖାଇବା ସୋଡ଼ାର ପ୍ରସ୍ତୁତି ପ୍ରଣାଳୀ ସମୀକରଣ ସହ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ
(i) ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସ୍‌ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ଖାଇବା ସୋଡ଼ା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ । ଏହାର ରାସାୟନିକ ନାମ ହେଉଛି ସୋଡ଼ିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ।

(ii) ସମୀକରଣ : NaCl + H₂O + CO₂ + NH₃ → NaHCO₃ + NH₄Cl

10. pH ସ୍କେଲ୍ କ’ଣ ? ଏହା ସାହାଯ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ରବଣର ଅମ୍ଳୀୟ ଓ କ୍ଷାରୀୟ ଗୁଣ କିପରି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ?
ଉ –

• PH ହେଉଛି ଏକ ସଂଖ୍ୟା ଯାହା ଏକ ଦ୍ରବଣର ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ପ୍ରକୃତି ସୂଚାଏ ।
• PH ହେଉଛି ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ସୂଚକରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିବା କାଗଜ ।
• କୌଣସି ଦ୍ରବଣରେ ବୁଡ଼ାଇଲେ ଯଦି pH 7 ରୁ କମ୍ ହୁଏ ତେବେ ଅମ୍ଳୀୟ, ଯଦି 7 ରୁ ଅଧିକ ହୁଏ ତେବେ ତାହା କ୍ଷାରୀୟ ଏବଂ 7 ହେଲେ ତାହା ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ ।

11. କ୍ଷାରସୋଡ଼ାର ସଙ୍କେତ ଲେଖ । କିପରି ଖାଇବାସୋଡ଼ାରୁ କ୍ଷାରସୋଡ଼ା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ?
ଉ –

• କ୍ଷାରସୋଡ଼ାର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ Na₂CO₃, 10H₂O |
• ପ୍ରସ୍ତୁତି : ଖାଇବା ସୋଡ଼ାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ସେଥୁରୁ କ୍ଷାର ସୋଡ଼ା ମିଳେ ।
  

12. ଲିଟ୍‌ସ ଦ୍ରବଣ କ’ଣ ? ଏହା କେଉଁଥୁରୁ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ ?
ଉ –

• ଲିସ୍ ଦ୍ରବଣ ଏକ ନୀଳ ଲୋହିତ ରଞ୍ଜକ ଓ ଏହା ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାରକର ଚିହ୍ନଟ ପାଇଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସୂଚକ ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• ଏହା ଥାଲୋଫାଇଟା ଶ୍ରେଣୀର ଶୈବାଳିକାରୁ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ । ଯେତେବେଳେ ଲିଗ୍‌ମସ୍ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ, ସେତେବେଳେ ଏହାର ବର୍ଣ୍ଣ ନୀଳଲୋହିତ ହୋଇଥାଏ ।

13. ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଦଂଶନରୁ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ମିଳେ ? ପିମ୍ପୁଡ଼ି କାମୁଡ଼ାର ଯନ୍ତ୍ରଣାର ଉପଶମ ପାଇବା ପାଇଁ ଉପାୟଟି ଲେଖ ।
ଉ –

• ପିମ୍ପୁଡ଼ି କାମୁଡ଼ିଲେ ସାଧାରଣତଃ ମିଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍ ବା ଫରମିକ୍ ଏସିଡ୍ ମିଳିଥାଏ ।
• ଯନ୍ତ୍ରଣା ଉପଶମ ପାଇଁ ଖାଇବା ସୋଡ଼ା (NaHCO₃)କୁ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହେଉଥ‌ିବା ଜାଗାରେ ଲଗାଇବା ଉଚିତ ।

14. ‘ପିତ୍ତଳ (Brass) ଏବଂ ତମ୍ବା (Copper) ପାତ୍ରରେ କାହିଁକି ଦହି ଓ ଖଟା ଜିନିଷ ରଖାଯାଏ ନାହିଁ ?
ଊ–

• ଦହି ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖଟା ଜାତୀୟ ଜିନିଷରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଅମ୍ଳ ଥୁବାରୁ, ସେଗୁଡ଼ିକ ତମ୍ବା ଓ ପିତ୍ତଳ (Cu + Zn) . ପାତ୍ରର ପୃଷ୍ଠ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କପର୍ (II) ଓ ଜିଙ୍କ୍ (II) ଯୌଗିକ ଗଠନ କରନ୍ତି ।
• ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀର ପାଇଁ ବିଷ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବାରୁ ଉପରୋକ୍ତ ପାତ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଦହି ଓ ଖଟା ଜିନିଷ ରଖାଯାଏ ନାହିଁ ।

15. ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସକୁ କାହିଁକି ଏକ ଆଦ୍ର-ପ୍ରତିରୋଧ ପାତ୍ରରେ ରଖୁବା ଉଚିତ୍‌ ।
ଊ–
(i) ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ (CaSO₄\(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O) ଜଳ କିମ୍ବା (ଆର୍ଦ୍ରବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ତାହା ଗ୍ରହଣ କରି ଜିପ୍‌ସମ୍ (CaSO₄, 2H₂O) ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
CaSO₄ \(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O + 1\(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O → CaSO₄ 2H₂O

(ii) ସେଥ‌ିପାଇଁ ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍‌କୁ ଏକ ଆର୍ଦ୍ରତା ପ୍ରତିରୋଧୀ ପାତ୍ରରେ ରଖାଯାଏ ।

16. ପ୍ଳାଷ୍ଟର୍ ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍‌ର ଦୁଇଟି ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
ଉ –

• କଣ୍ଢେଇ, ସାଜସଜ୍ଜା ସରଞ୍ଜାମ ଏବଂ ପୃଷ୍ଠକୁ ଚିକ୍‌କଣ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ^ଡ଼ ଭାଙ୍ଗିଯାଇଥିଲେ ବ୍ୟାଣ୍ଡେଜ୍ ପାଇଁ ଏହା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଦନ୍ତ ଚିକିତ୍ସାରେ ମଧ୍ୟ ଏହା ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

17. H⁺‍(aq) ଆୟନ ଗୁଡ଼ିକର ଗାଢ଼ତା ଦ୍ରବଣର ପ୍ରକୃତି ଉପରେ କି ପ୍ରଭାବ ପ୍ରକାଇଥାଏ ?
ଭ –
(i) H⁺ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା [H⁺] = 10^-7 ମୋଲ୍/ଲିଟରରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ଦ୍ରବଣଟି ଅମ୍ଳୀୟ ହୋଇଥାଏ ।

(ii) [H⁺]_aq = 10^-7 ମୋଲ|ଲିଟରରୁ କମ୍ ହେଲେ ଦ୍ରବଣଟି କ୍ଷାରୀୟ ହୋଇଥାଏ । ଏକ ପ୍ରଶମିତ ଦ୍ରବଣର ଗାଢ଼ତା 10^-7 ମୋଲ୍/ଲିଟର ।

18. ଚୂନପାଣିରେ ଅଧ୍ବକ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ? ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟିକୁ ସମତୁଲ ସମୀକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଦର୍ଶାଅ ।
ଭ –
(i) ଚୂନପାଣିରେ ଅଧିକ CO₂ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ଦ୍ରବଣୀୟ କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଦ୍ରବଣଟି ବର୍ଣ୍ଣହୀନ ହୋଇଯାଏ ।

(ii) ସମୀକରଣ :

19. HCl, HNO₃ ଇତ୍ୟାଦି ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ଅମ୍ଳୀୟ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି । ଆଲ୍‌କହଲ୍ ଏବଂ ଗ୍ଲା କୋଜ୍ ଭଳି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ ଲକ୍ଷଣ ଦେଖାନ୍ତି ନାହିଁ କାହିଁକି ?
ଭ –
(i) HCl, HNO₃ ହେଉଛନ୍ତି ସବଳ ଅମ୍ଳ । ଜଳରେ ବିଘଟିତ ହୋଇ ସହଜରେ H⁺‍ ଆୟନ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଅମ୍ଳୀୟ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ।

(ii) ଆଲକହଲ୍ ଏବଂ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ପରି ଜୈବିକ ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ସହଜରେ ବିଘଟିତ ହୋଇ H⁺‍ ଆୟନ ଦେଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏଗୁଡ଼ିକ ଅମ୍ଳୀୟ ଲକ୍ଷଣ ଦେଖାନ୍ତି ନାହିଁ ।

20. ଏକ ଅମ୍ଳର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ କରିବା ପାଇଁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଇଥାଏ ଯେ ଅମ୍ଳକୁ ଜଳରେ ମିଶାଇବା ଉଚିତ କିନ୍ତୁ ଜଳକୁ ଅମ୍ଳରେ କାହିଁକି ନୁହେଁ ?
ଉ
(i) ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ବା କ୍ଷାରକ ମିଶାଇବାଦ୍ୱାରା ଏକକ ଆୟତନ ପ୍ରତି H₃O⁺‍/OH^–‍ ଆୟନଗୁଡ଼ିକର ଗାଢ଼ତା କମିଯାଏ । ଅମ୍ଳଟି ଲଘୁକୃତ ହୋଇଥାଏ ବା ତା’ର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ ।

(ii) ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାର ଜଳର ଉପସ୍ଥିତିରେ ହିଁ ଯଥାକ୍ରମେ H⁺‍ ଓ OH^–‍ ଆୟନ ଦେଇଥାଏ ।

21. ପାଉଁରୁଟି କିମ୍ବା କେକ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି ବେଳେ ସେଥ‌ିରେ ବେକିଂ ପାଉଡର କାହିଁକି ମିଶାଯାଇଥାଏ ?
ଉ
(i) ବେକିଙ୍ଗ୍ ପାଉଡ଼ରକୁ ଗରମ କଲେ କିମ୍ବା ଜଳରେ ମିଶାଇଲେ ସେଥୁରୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ । NaHCO₃ + H⁺ (ଅମ୍ଳରୁ)→ CO₂ + H₂O + ଅମ୍ଳର ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଲବଣ

(ii) ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ପାଉଁରୁଟି କିମ୍ବା କେକ୍‌କୁ ଫୁଲାଇ ଦେଇ ନରମ ଓ ସଚ୍ଛିଦ୍ର କରିଥାଏ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ପାଉଁରୁଟି ଓ କେକ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି ସମୟରେ ବେକିଂ ପାଉଡ଼ର
ମିଶାଯାଇଥାଏ ।

22. ପାତିତ ଜଳ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ ପରିବହନ କରିପାରେ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ ବର୍ଷା ଜଳ ତାହା କରିପାରେ କାହିଁକି ?
ଊ–

• ବର୍ଷାଜଳରେ ବିଭିନ୍ନ ଲବଣ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ରହିଥିବାରୁ ଏହା ବିଘଟିତ ହୋଇ ଆୟନ ଦେଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରେ ।
• ତିତ ଜଳ ବିଶ୍ଳେଷିତ ହୋଇ ଆୟନ ସୃଷ୍ଟିକରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏହା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରେ ନାହିଁ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Odia Solutions Chapter 3 ଭୀମଙ୍କ ସଂଘନାଦ ରଡ଼ି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Odia Solutions Chapter 3 ଭୀମଙ୍କ ସଂଘନାଦ ରଡ଼ି

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନାବଳୀର ଉତ୍ତର

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂ ଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ଏକପଦରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
ଧୃତରାଷ୍ରଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ମରୁତଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ପବନଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ପଣ୍ଡୁଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ଅତିତିଙ୍କ ପୁତ୍ର –
କୁନ୍ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର –
Answer:
ଧୃତରାଷ୍ରଙ୍କ ପୁତ୍ର – ଧାର୍ତ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରା
ମରୁତଙ୍କ ପୁତ୍ର – ମାରୁତି
ପବନଙ୍କ ପୁତ୍ର – ପାବନି
ପଣ୍ଡୁଙ୍କ ପୁତ୍ର – ପାଣ୍ଡବ
ଅତିତିଙ୍କ ପୁତ୍ର – ଆଦିତ୍ୟ
କୁନ୍ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର – କୌନ୍ତେୟ

Question ୨।
ନିମ୍ନଲିଖତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
ଶୂଳଧର, ସଂକଟ, ମର୍ତ୍ତ୍ୟ, ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ, ନଳିନୀ, ଯମ, କମଳା, ଭର୍ସନା
Answer:

ଶବ୍ଦ	ପ୍ରତିଶବ୍ଦ
ଶୂଳଧର	ବିଶ୍ଵନାଥ, ପଶୁପତି
ମର୍ତ୍ତ୍ୟ	ପୃଥ‌ିବୀ, ଧରଣୀ
ନଳିନୀ	ପଦ୍ମ, ପଙ୍କଜ
କମଳା	ଲକ୍ଷ୍ମୀ, ବିଷ୍ଣୁପ୍ରିୟା
ସଂକଟ	ବିପଦ, ବିପତ୍ତି
ଅନ୍ତରାଷ	ଆକାଶ, ବ୍ୟୋମ
ପ୍ରମ	ଦଣ୍ଡାଧାର, କାଳାନ୍ତକ
ଭର୍ସନା	ନିନ୍ଦା, ଅପବାଦ

Question ୩ ।
ବ୍ୟାସବାକ୍ୟ ସହ ସମାସର ନାମ ଲେଖ ।
ତ୍ରିଲୋଚନ, କାଳାନଳ, ନବଦୀପ, ସପ୍ତସାଗର, ଭୁଜଦଣ୍ଡ, ଅଜାମ୍ବର
Answer:
ତ୍ରିଲୋଚନ – ତିନି ଲୋଚନ ଯାହାଙ୍କର (ଶିବ) – ବହୁବ୍ରୀହି ସମାସ
କାଳାନଳ – କାଳ ଅଟେ ଅନଳ – ଅଭେଦ କର୍ମଧାରୟ
ନବଦ୍ଵାପ – ନବଦ୍ବାପର ସମାହାର – ଦ୍ୱିଗ୍ନ ସମାସ
ସପ୍ତସାଗର – ସପ୍ତସାଗରର ସମାହାର – ଦ୍ୱିଗୁ ସମାସ
ଭାଙଦଣ୍ଡ – ଭୁଜ ଦଣ୍ଡ ପରି – ଉପମିତ କର୍ମଧାରୟ
ଅଜାମ୍ବର – ଜନ୍ମ ମରଣ ନାହିଁ ଯାହାର – ବହୁବ୍ର।ହି

Question ୪।
ପଠିତ କବିତା ଅବଲମ୍ବନରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଈଶ୍ବରଂକୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ……………….. ।
(ଖ) ଆସନ କମ୍ପିଲା ଯେ ଦେବ …………………. ।
(ଗ) ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ …………….. ।
(ଘ) ………………….. ରୁ କାଢ଼ିଦେଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
(ଙ) ………………….. ଆସି ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲା ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରେ ।
(ଚ) ………………….. ମାରି ବାହାସ୍ଫୋଟ ଗର୍ଜିଣ ବେଗେ ଉଠି ।
(ଛ) ବୋଇଲୁ ଯେ ଭୀମର ………………….. ପହିବ।
(ଜ) କଦଳୀ ପତ୍ର ପ୍ରାୟେ ……………….. ମହାତମା
Answer:
(କ) ଈଶ୍ବରଂକୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ପବନର ସତା।
(ଖ) ଆସନ କମ୍ପିଲା ଯେ ଦେବ ଶୂଳଧର।
(ଗ) ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ ଉପ୍ରଚାରି।
(ଘ) ଚିରି କୃଟି ରୁ କାଢ଼ିଦେଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
(ଙ) ଅନ୍ତରାଷେ ଆସି ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲା ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରେ ।
(ଚ) ବଚ୍ଛସ୍ଥଳେ ମାରି ବାହାସ୍ଫୋଟ ଗର୍ଜିଣ ବେଗେ ଉଠି ।
(ଛ) ବୋଇଲୁ ଯେ ଭୀମର ସାତରତି ପହିବ।
(ଜ) କଦଳୀ ପତ୍ର ପ୍ରାୟେ କମ୍ପଇ ମହାତମା

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୫।
ସିଂଘନାଦ କ’ଣ ?
Answer:
ସିଂଘନାଦ ମଇଁଷି ସିଂଘରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବାଦ୍ୟ । ଏହି ବାଦ୍ୟ ସଦାସର୍ବଦା ଶିବଙ୍କ ପାଖରେ ଥାଏ । ଶିବ ଭୈରବ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପୃଥ‌ିବୀ ପ୍ରଳୟ ହୁଏ । ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ନେଇ ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣ କରିବାପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରିଥିଲେ । ସେହି ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିଥିଲେ ।

Question ୬ ।
ସହଦେବ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ କ’ଣ ବୋଇଲେ
Answer:
ସହଦେବ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଅର୍ଥାତ୍ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କହିଲେ, କେବଳ ଈଶ୍ଵରଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରି ପବନସୁତ ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାର କରିପାରିବେ ।

Question ୭ ।
ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କ’ଣ କହିଲେ ?
Answer:
ସିଂଘନାଦ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଶିବ ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ପଚାରିବାରୁ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଲେ, ଭୀମ ହେଉଛି ଆମ୍ଭ ପାଇଁ ଉପକ।ରା ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅନେକ ସମୟରେ କପିଳାସ ବିପଦମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ। ପୁନଶ୍ଚ ତୁମ୍ଭେ ଭାମଙ୍କୁ ବିର ଦେବାପାଇଁ ସତ୍ୟ କରିଥିଲେ । ତେଣୁ ଭୀମକୁ ଯଥାଶୀଘ୍ର ସିଂହନାଦ ପ୍ରଦାନ କର।

Question ୮।
ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ହେତୁ ତ୍ରିଲୋଚନ କିଭଳି ବର୍ଭିଥିଲେ ?
Answer:
ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଣ୍ଡବ ହେଉଛନ୍ତି ଭୀମସେନ । ଥରେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସକୁ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିବାବେଳେ, ଋଷ୍ୟମୂକ ପର୍ବତରେ ଥିବା ଭୀମଙ୍କୁ ଶିବ ଡାକିଥିଲେ । ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ। ମଧ୍ଯମପାଣ୍ଡବ ଭୀମଙ୍କ ପାଇଁ ତ୍ରିଲୋଚନ ଶିବ ଅଶ୍ଳେଷାତୈତ୍ୟ କବଳରୁ ବର୍ଷିଥିଲେ । ପୁନଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଇଁ କୈଳାସ ପର୍ବତ ବେଳେବେଳେ ବିପଦମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

Question ୯।
ସିଂଘନାଦ କିପରି ଗତି କରି ଭୀମଙ୍କ ହସ୍ତକୁ ଆସିଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷରେ ବା ଆକାଶପଥରେ ଗତି କରି ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରରେ ରହିଥ‌ିବା ଭୀମଙ୍କ ହସ୍ତକୁ ଆସିଥିଲା ।

Question ୧୦ ।
ବ୍ୟାସ ସରୋବରର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ବ୍ୟାସ ସରୋବର ହେଉଛି ବିପଦରେ ପଡ଼ି ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ଅଭୟ ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳ । ଏଠାରେ ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମାରିବାପାଇଁ ତା’ର ଶତ୍ରୁ ସେଠାକୁ ଯାଇପାରେ ନାହିଁ । ଶରଣକାରୀର ଶତ୍ରୁ ଯଦି ବଳପୂର୍ବକ ସେଠାରେ ପ୍ରବେଶ କରେ, ତା’ହେଲେ ସେ ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ ବୋଲି ଶିବ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ।

Question ୧୧ ।
ପ୍ରଥମ ଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ କି କି ବିଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଦେଲା ?
Answer:
ପ୍ରଥମ ଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହୋଇଗଲା । ନଳିନୀ ପତ୍ରରେ ଜଳ ଢଳଢ଼ଳ ହେଲାପରି ପୃଥ୍ବୀ ଥରହର ହୋଇଉଠିଲା । ମନ୍ଦରପର୍ବତ ତା’ର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନ ଛାଡ଼ି କିଛି ଦୂର ବୁଲିଗଲା ।

Question ୧୨ ।
ଦ୍ଵିତୀୟ ଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସୌର ଜଗତରେ କି କି ବିଲକ୍ଷଣ ଦେଖାଦେଲା ?
ଊ-
ଦ୍ବିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ଦେବାରୁ, ତାହାର ପ୍ରଭାବରେ ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆକାଶ କମ୍ପି ଉଠିଲା । ପାତାଳପୁରରେ ଥ‌ିବା ଅନନ୍ତ ନାଗର ଫଣା କମ୍ପମାନ ହେଲା । ନବଦୀପ, ସପ୍ତସାଗର କମ୍ପି ଉଠିଲା ଓ ମେରୁ ପର୍ବତ ଟଳମଳ ହେଲା । ସୌର ଜଗତରେ ଥ‌ିବା ଆଦିତ୍ୟ ମଣ୍ଡଳ, ଭୂମଣ୍ଡଳ, ଧ୍ରୁବ ମଣ୍ଡଳ, ଅମର ମଣ୍ଡଳ ସହିତ ସିନ୍ଧୁର ଲହଡ଼ି ଆକାଶ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଛୁଳି ପଡ଼ିଲା ।

Question ୧୩ ।
ନବଦୀପର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୱୀପ, ନାଗଦ୍ଵୀପ, ସୌମ୍ୟଦ୍ୱୀପ, ଗନ୍ଧର୍ବ ଦ୍ବୀପ, ବରୁଣ ଦ୍ଵୀପ, କଶେରୁମାନ ଦ୍ବୀପ, ଗଉଣ୍ଡିମାନ ଦ୍ଵୀପ, ତାମ୍ରପର୍ଣ ଦ୍ଵୀପ ଓ କୁମାରିକା ଦ୍ଵୀପ ।

Question ୧୪ ।
ସପ୍ତସାଗରର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଦଧ, ଦୁଗ୍‌ଧ, ଘୃତ, ଲବଣ, ଇକ୍ଷୁ, ସୁରା, ଜଳ ।

Question ୧୫ ।
ଦ୍ଵିତୀୟ ରଡ଼ିରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କିପରି ବାହାରକୁ ଆସିଲା ?
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ ରଡ଼ିରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ରେ ରେ କାର ଶବ୍ଦ କରି, ବକ୍ଷସ୍ଥଳରେ ହାତ ପିଟି, ବାହାସ୍ଫୋଟ ମାରିବା ସହିତ ଗର୍ଜନ କରି, କ୍ରୋଧୃତ ନୟନପୂର୍ବକ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଅବଜ୍ଞା କରି ବାହାରକୁ ବାହାରି ଆସିଲା ।

Question ୧୬ ।
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ କ’ଣ କ’ଣ କହି ବାହାରକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାରଣ କଲେ ?
Answer:
ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଲା, ସେତେବେଳେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଭିଡ଼ିଧରି ବାହାରକୁ ନଯିବା ପାଇଁ କହିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀ କହିଲେ, ‘ବହୁତ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥି, ଭୀମର ସାତରଡ଼ି ସହିବୁ ବୋଲି କହିଥୁଲୁ, ଏଭଳି ସଚେତନ କରି, ସେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବାହାରକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାରଣ କରିଥିଲେ ।

Question ୧୭ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ କିପରି ଅବଜ୍ଞା କଲେ ?
Answer:
ଭୀମର ଦ୍ବିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ଶୁଣି, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କ୍ରୋଧ ହୋଇ ବାହାରି ଯିବାପାଇଁ ଚାହିଁଲେ । ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଭିଡ଼ିଧରି ଯିବାପାଇଁ ବାରଣ କଲେ । ମାତ୍ର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଅବଜ୍ଞା କରି, ତାଙ୍କର ହାତକୁ ପେଲିଦେଇ ଭର୍ସନା କରି ବାହାରକୁ ବାହାରି ଯାଇଥିଲେ ।

Question ୧୮।
ଲକ୍ଷ୍ମୀ କାହିଁକି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଛାଡ଼ି ପଳାଇଲେ ?
Answer:
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଯେତେବେଳେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଖାତିର ନକରି, ତାଙ୍କ ହାତକୁ ପେଲିଦେଇ ଭର୍ସନା କଲେ, ସେତେବେଳେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଛାଡ଼ି ପଳାଇଲେ ।

Question ୧୯ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଗଦାଦ୍ଵୟର ଓଜନ କେତେ କେତେ ପରିମାଣର ?
Answer:
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଗଦାଦ୍ଵୟର ଓଜନ ସତୁରି ସତୁରି ଭାର ପରିମାଣର ଥିଲା ।

ପପ୍ରସଙ୍ଗ ସରଳାର୍ଥ

Question ୨୦ ।
‘ସଂକଟ କାଳେ ତୁମ୍ଭନ୍ତ ଉଦ୍ଧାରନ୍ତି ପୁଣ
ଦିଅସି ସିଂଘନାଦ ପ୍ରସନ୍ନ ବଦନେଣ ।’’
Answer:
ସଂକଟ କାଳେ ………………….. .ପ୍ରସନ୍ନ ବଦନେଣ ।’’
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ଆଦିକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କାବ୍ୟକୃତି ମହାଭାରତର ‘ଗଦାପର୍ବ’ସ୍ଥ ‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ର ଏକ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଅଂଶବିଶେଷ । ଏଥ‌ିରେ କବି ଶିବ ଓ ପାର୍ବତୀଙ୍କର ମାନବୟ ଭାବକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବା ପାଇଁ ଶିବଙ୍କୁ ପାର୍ବତୀ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

ସହଦେବ ଥିଲେ ସର୍ବଜ୍ଞାତା । ସେ ଜାଣିଥିଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ଯଦି ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ମାଧ୍ୟମରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣ ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ସେ ନିଶ୍ଚୟ ସେଠାରୁ ବାହାରି ଆସିବେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ଭୀମସେନ ଶୂଳପାଣି ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରିଛନ୍ତି । ଭୀମସେନରଙ୍କ ଧ୍ୟାନରେ ଶିବଙ୍କ ପରିସ୍ଥିତିର ସାଧାରଣ ମଣିଷ ଯେପରି ପତ୍ନୀର ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ିଥାଏ, ଠିକ୍ ଅନୁରୂପ ଭାବେ ଶିବ କ’ଣ କରିବେ ବୋଲି

ଅନ୍ୟକୁ ସହାୟ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଭୀମସେନ ତାଙ୍କୁ ବିପଦ ସମୟରେ ପୂର୍ବରୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି । ଯେତେବେଳେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଆକ୍ରମଣ କରିଛି ଏବଂ କୈଳାସ ପର୍ବତକୁ ଉପାଡ଼ିବାପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରିଛି, ସେତେବେଳେ ଭୀମହିଁ ତାଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି । ଶିବଙ୍କ ଆହ୍ଵାନରେ ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥ‌ିବା ଭୀମ, କୈଳାସରେ ପହଞ୍ଚି ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରିଛନ୍ତି । ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ ଭୀମଙ୍କ ପୂର୍ବ ଉପକାର କଥା ସ୍ମରଣ କରାଇଛନ୍ତି । ଯେହେତୁ ଭୀମ ତାଙ୍କୁ ସଙ୍କଟ ବା ବିପଦ ସମୟରେ ସହାୟ ହୋଇଛି, ସେଥ୍‌ପାଇଁ ଖୁସିମନରେ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ପାର୍ବତୀ କହିଛନ୍ତି । ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁସାରେ, ଶିବ ପବନପୁତ୍ର ଭୀମସେନଙ୍କୁ। ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି କବି ସାରଳା ଦାସ ଏଠାରେ ଶିବ ଓ ପାର୍ବତୀଙ୍କର ମାନବୀୟ ଭାବକୁ ଅତି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିବା ସହିତ ପାର୍ବତାଙ୍କର ମହାନାୟ ଭାଗକୁ ସ୍ଵଚିତ କରିଛିନ୍ତି।

Question ୨୧ ।
“କାଳାନଳ ଜାଣି ବିକାଶି ସିଂଘନାଦ ଜ୍ୟୋତି
ଆଦିତ୍ୟହୁଁ ଶତେ ଶୁଣ ତେଜ ବିକାଶନ୍ତି”
Answer:
କାଳାନଳ ଜାଣି …………. ତେଜ ବିକାଶନ୍ତି।
ଆଲୋଚ୍ୟ ପଦ୍ୟାଂଶଟି ମାର୍ଟିର ମହାକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ଶ୍ର୍ରେଷ୍ଠ ସାହିତ୍ୟକୃତି ‘ମହାଭାରତ’ ର ‘ଗଡାପବ’ସ୍ଥ ‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ ହୋଇଛି । ଏଠାରେ କବି ଶିବଙ୍କ ବିଶେଷ ବାଦ୍ୟ ସିଂଘନାଦର ମହତ୍ତ୍ବ ପ୍ରତିପାଦିତ କରିଛନ୍ତି ।

ଫିଘନାଦ ପାଇଁଷି ଫି ଘରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବାଦବ୍ୟବିଶେଷ ହେଲେବି ଏହା ଦେବଦେବ ମହାଦେବଙ୍କ ନିକଟରେ, ନିଜର ବିଶେଷତା ପ୍ରମାଣ କରିଥାଏ । ଶିବ ଭୈରବ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ପ୍ରଳୟ ହୋଇଥାଏ । ମହାମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଭୀମଙ୍କ ପାଖରୁ ନିସ୍ତାର ପାଇବାପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିଲା । ମାତ୍ର ସହଦେବଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଏ ବଂ ଶ୍ର।କୃକ୍ଷଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁଯାୟୀ ଭ।ମସେନ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆଶିବ।ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ। ଭାମ ସିଂଘନାଦ ପାଇବାପାଇଁ ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରିବାରୁ, ଶିବଙ୍କ ଆସ୍ଥାନ କମ୍ପି ଉଠିଥିଲା । ସେ ନିଜର ଦିବ୍ୟଶକ୍ତି ବଳରେ ଜାଣିପାରିଲେ, ଭୀମହିଁ ତାଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ନେବାପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁଛି ।

ଶିବ ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁଯାୟୀ, ଭୀମଙ୍କର ପୂର୍ବର ଉପକାର କଥା ସ୍ମରଣ କରିଥିଲେ । ଭୀମସେନ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିବାରୁ ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ବର ଦେବାପାଇଁ କହିଥିଲେ । ସେହି ବରକୁ ସ୍ମରଣ କରି ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ନିଜର ଦିବ୍ୟ ଭୈରବ ବାଦ୍ୟ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ସେହି ସିଂଘନାଦର ଦିବ୍ୟତ୍ୱ ପ୍ରକାଶ କରି କବି ଲେଖୁଛନ୍ତି, ସିଂଘନାଦ ଥିଲା ଭୟଙ୍କର ଅଗ୍ନି ସଦୃଶ ଜ୍ୟୋତିଯୁକ୍ତ । ପୁନଶ୍ଚ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ଶତେଗୁଣ ବା ଶହେଗୁଣ ତେଜ ସେଥୁରୁ ବିକଶିତ ହୋଇଥାଏ । ସେହି ଜ୍ୟୋତିଯୁକ୍ତ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ, ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣ ଆହ୍ବାନ ଦେଇଥିଲେ । ସିଂଘନାଦର ଶବ୍ଦରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିଥିଲା ।

Question ୨୨ ।
‘‘ନଳିନୀ ପତ୍ରରେ ଯେହ୍ନେ ପଡ଼ନ୍ତେଣ ପାଣି
ପୃଥ‌ିବୀ ଦଲଦଲିତ କମ୍ପଇ ମେଦିନୀ ।’’
Answer:
‘ନଳିନୀ ପତ୍ରରେ ……………………………. କମ୍ପାଇ ମେଦିନା’
ଭକ୍ତ ଦ୍ୟାଂଶଟି ମାଟିର ମହାକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ସର୍ବ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗ୍ରନ୍ଥ ‘ମହାଭାରତ’ର ଗଡାପବ ସ୍ଥ ଭାଗଙ୍କ ସିଂହନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାରୁ ଆସିଅଛି । ମହାଦେବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲାପରେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଭୀମସେନ ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି କରିବାରୁ ପୃଥ‌ିବୀର ଅବସ୍ଥା ଯାହା ହୋଇଛି, ତାହାକୁ କବି ତୁଳନାତ୍ମକ ଭାବରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ନିଜକୁ ନିଜେ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଭୀରୁ ଭଳି ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ ପଳାୟନ କରିଛି । ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ସେ ବ୍ୟାସ ସରେ।ବରରେ ନିଜକୁ ନିଜେ ଲୁଚାଇ ଦେଇଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କିପରି ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରିବ ସେଥିପାଇଁ ଭାମ ଶିବଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଛନ୍ତି । ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଓ ଭୀମଙ୍କୁ ପୂର୍ବରୁ ଦେଇଥ‌ିବା ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଅନୁସାରେ ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ସେହି ସିଂଘନାଦ ଥିଲା ଅସାଧାରଣ । ତାହାର ଜ୍ୟୋତି ଥିଲା ଶହେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଜ୍ୟୋତିଠାରୁ ଆହୁରି ତେଜୀୟାନ । ସେହି ଦିବ୍ୟ ସିଂଘନାଦକୁ ଧରି ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ ରଡ଼ି ଦେଇଛି ।

ସେହି ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିର ପ୍ରଭାବରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହୋଇଉଠିଛି । କବି ଏହି ରଡ଼ିର ପ୍ରଭାବକୁ ସୁନ୍ଦର ତୁଳନାତ୍ମକ ଚିତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରି ପ୍ରତିପାଦନ କରିଛନ୍ତି । ପଦ୍ମପତ୍ରରେ ରହିଥିବା ପାଣି ଯେପରି ସାମାନ୍ୟ ପବନରେ ଚହଲିଯାଏ, ଢଳଢ଼ଳ ହୁଏ, ଠିକ୍ ସଦୃଶ ପୃଥ‌ିବୀ ଅସ୍ଥିର ହୋଇଛି । ଏପରିକି ମନ୍ଦର ପର୍ବତ ମଧ୍ଯ ତାହାର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରୁ ଘୁଞ୍ଚିଯାଇଛି । ଏହି ସିଂଘନାଦର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସ୍ୱରୂପ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଚେଇଁ ଉଠିଛି। ତା ମନ ଚଳଚଞ୍ଚଳ ହୋଇଛା କବିଙ୍କର ଏଭଳି ତୁଳନାତ୍ମକ ପ୍ରସଙ୍ଗ ତାଙ୍କର ଅପାର କବିତ୍ଵର ପରିଚୟ ଦେଇଥାଏ ।

ଦାଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୨୩ ।
ଭୀମସେନ ଦୁଇବାର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି କରିବାବେଳେ କ’ଣ କ’ଣ ଘଟିଥିଲା ?
Answer:
ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଓଡ଼ିଆ କାବ୍ୟ ସାହିତ୍ୟକୁ ସରସ, ସୁନ୍ଦର ଓ ଜୀବନ୍ତ କରି ଗଢ଼ି ତେଳିଥିବା ସାରସ୍ବତ ସାଧକ ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ । ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଆଦିକବି ଭାବରେ ସୁପରିଚିତ । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟକୁ ତାଙ୍କର ଅବଦାନ ଅତୁଳନୀୟ । ବାଗ୍‌ଦେବୀ ମାଆ ସାରଳାଙ୍କର ଅସାମାନ୍ୟ କୃପାର ଜୟଗାନ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ବୀୟ ମହାକାବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ସଫଳ ରୂପାୟନ କରି ସେ ଉତ୍କଳ କାବ୍ୟ ସାହିତ୍ୟକୁ ଯେଭଳି ଋଦ୍ଧିମନ୍ତ କରିଛନ୍ତି ତା’ର ପଟାନ୍ତର ନାହିଁ । କବିଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ଚଣ୍ଡୀପୂରାଣ’, ‘ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ’ ଓ ‘ମହାଭାରତ’ କାବ୍ୟତ୍ରୟ ତାଙ୍କର ଅନନ୍ୟ ପ୍ରତିଭାର ଅନବଦ୍ୟ ସ୍ବାକ୍ଷର।

କବି ସାରଳା ଦାସ ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ କରି ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିବା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଋଣ ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରିବା ଏବଂ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବୀର ଭାବରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ବାରଣ ନମାନି ‘ଯୁଦ୍ଧ ଦେହି ’ ଡାକରାରେ ବାହାରି ଆସିବା ବିଷୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବୀରୋଚିତ ଭାବକୁ ସ୍ମରଣ କରାଇଦିଏ । ମହାମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ସମସ୍ତ ଭାଇ ସହିତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବୀର ଯୋଦ୍ଧାମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ହରାଇସାରିଲା ପରେ ନିହାତି ଅସହାୟ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ସେ ଜାଣିପାରିଛି ଭୀମ କବଳରୁ ରକ୍ଷାପାଇବା ତା’ପାଇଁ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ସେ ମହର୍ଷି ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ନିଜକୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିବାପାଇଁ ରକ୍ତନଦୀ ପାରହୋଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ବ୍ୟାସ ସରୋବର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ପାଇଁ ହୋଇଛି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନ । କାରଣ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କୌଣସି ଶତ୍ରୁ ବଳପ୍ରୟୋଗ କରି ବାହାରକୁ ଆଣିପାରିବ ନାହିଁ ।

ବ୍ୟାସ ସରୋରବରରୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କିପରି ବାହାରିବ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଚାର ହୋଇଛି । ସହଦେବଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଏବଂ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ଭାମସେନ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆସିବାର ଯୋଜନା କରିଛି । ଭାମ ଶୂଳଧାର ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟ।ନ କରିଛନ୍ତି । ଭୀମଙ୍କ ଧ୍ୟାନର ପ୍ରଭାବରେ ଶିବଙ୍କ ଆସ୍ଥାନ ଟଳମଳ ହୋଇଛି । ସେ ଅସ୍ଥିର ହୋଇପଡ଼ିଛନ୍ତି । ଶେଷରେ ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଭୀମଙ୍କୁ ପୂର୍ବରୁ ବରଦେବା ପାଇଁ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିବା ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ସିଂଘନାଦ ଶୂନ୍ୟପଥରେ ଆସି ବ୍ୟାସ ସରୋବର ନିକଟରେ ଥ‌ିବା ଭୀମଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଛି ।

ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ପାଇଲା ପରେ ପ୍ରଥମ ରଡ଼ି କରି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣଆହ୍ୱାନ କରିଛି । ଏହାର ପରିଣତି ସ୍ବରୂପ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇ ଉଠିଛି । ପୁନର୍ବାର ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ କରିଛି । ସେହି ଦ୍ଵିତୀୟ ସିଂଘନାଦର ଶବ୍ଦର ପ୍ରଭାବରେ ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆକାଶ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହୋଇଛି। ଏପରିକି ମୃତ୍ୟୁଲୋକ ଯମପୁର ମଧ୍ୟ କମ୍ପିଯାଇଛି । ଯେହେତୁ ସେହି ସିଂଘନାଦ ଥୁଲା, ଦିବ୍ୟବାଦ୍ୟ ଏବଂ ଶିବଙ୍କ ବାଦ୍ୟ ତେଣୁ ତାହାର ପ୍ରଭାବରେ ସବୁ ପରିବେଶ ଚହଲିଯାଇଛି । ପାତାଳରେ ଅନନ୍ତ ନାଗର ଫଣା କମ୍ପମାନ ହୋଇଛି ।

ନବଦୀପ, ସାତସାଗର ଓ ମେରୁ ପର୍ବତ ଟଳମଳ ହୋଇଉଠିଛି । ସିଂଘନାଦର ପ୍ରକମ୍ପନରେ ସୂର୍ଯ୍ୟମଣ୍ଡଳଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଭୂମଣ୍ଡଳ, ଧ୍ରୁବ ମଣ୍ଡଳ ଏପରିକି ଦେବଲୋକ ଅମରମଣ୍ଡଳ ଦୋହଲି ଯାଇଛି । ମେରୁ ପର୍ବତ ଥରି ଉଠିଛି । ସିନ୍ଧୁଜଳ ବଡ଼ ବଡ଼ ଢେଉ କରି ଉଛୁଳି ଉଠିଛି । ସେହି ଢେଉର ଉଚ୍ଚତା ଏତେ ଥିଲା ଯେ, ତାହା ସତେ ଯେପରି ଆକାଶକୁ ଛୁଇଁଲାଭଳି ମନେହୋଇଛି । କବି ଦ୍ୱିତୀୟ ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଭାବକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି –

‘ପୁଣିଣ ଆରେକ ରଡ଼ିୟେ ଦିଲା ବୀର ଭୀମ
ଛଡ଼ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନେ ଆକାଶେ କମ୍ପିଲା ବୀର ଯମ ।
ପାତାଳେ ଅନନ୍ତ ନାଗର କମ୍ପିଲାକ ଫେରୁ
ନବଦ୍ୱୀପ ସପତ ସାଗର କମ୍ପିଲା ଟଳମଳ ହୋଇଲାକ ମେରୁ ।’’

ଏଠାରେ କବି ସିଂଘନାଦର ଅସାଧାରଣତା ଓ ତାହାର ପ୍ରଭାବରେ ସମଗ୍ର ଜଳ, ସ୍ଥଳ ଓ ଆକାଶରେ ଯେଭଳି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି, ତାହାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ସେହି ନାଦ ଶୁଣି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାର ଆସିଛି। କବିଙ୍କର ଏଭଳି ବର୍ଣ୍ଣନା ତାଙ୍କ ଦିବ୍ୟ କବିତ୍ବ ଭାବକୁ ପରିପ୍ରକାଶ କରେ ।

Question ୨୪ ।
କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାକୁ ସଦାଶିବ ସମ୍ମତ ହେଲେ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ସାହିତ୍ୟ ରଚନା କରିଥିବା ସ୍ରଷ୍ଟାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ ଆଦିକବି ରୂପେ ପରିଚିତ। ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ବ୍ୟାସଦେବ ମହାଭାରତ ଲେଖୁଲା ଭଳି ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ମହାଭାରତ ଲେଖିବାରୁ, ତାଙ୍କୁ କେହି କେହି ଉତ୍କଳ ବ୍ୟାସ ଭାବରେ ସମ୍ବୋଧନ କରିଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କ ରଚିତ ମହାଭାରତରେ ସେ ଉତ୍କଳୀୟ ସଂସ୍କୃତି, ପରମ୍ପରା, ଚିତ୍ର, ଚରିତ୍ର ସବୁକିଛି ସହଜସରଳ ଭାବରେ ଅତି ଚତୁରତାର ସହିତ ସଂଯୋଜିତ କରିଛନ୍ତି । ଏଥ‌ିରେ ମୂଳ ମହାଭାରତରେ ନଥ‌ିବା ଅନେକ ଲୋକକଥାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରି ସେ ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କ ପ୍ରିୟ ହୋଇଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଲେଖନୀ ନିସୃତ କାବ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ମହାଭାରତ, ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ ଓ ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଯୁଦ୍ଧରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରିୟପରିଜନକୁ ହରାଇ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅସହାୟ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ । ନିଜର ଆସନ୍ନ ମୃତ୍ୟୁକୁ ଆଶଙ୍କା କରି ନିଜକୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଉପାୟ ଖୋଜିଥିଲେ । ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ସେ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ। ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତା’ପାଇଁ ଥିଲା ସେ ସମୟରେ ନିରାପଦ ସ୍ଥାନ । କାରଣ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ କୌଣସି ଶତ୍ରୁପକ୍ଷ ପହଞ୍ଚି ପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି ସେ ଜାଣିଥିଲେ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରର କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ପାଇନଥିଲା । ସହଦେବଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ସେ ଜାଣିପାରିଥିଲେ ଯେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁଯାୟୀ, ଭୀମସେନ ଶୂଳପାଣି ମହାଦେବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆଣିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲେ ।

ଭୀମସେନ ଶିବଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ଧ୍ୟାନ କରିଥିଲେ । ଭୀମଙ୍କ ଧ୍ୟାନ ଓ ପ୍ରାର୍ଥନା ବଳରେ ଶିବଙ୍କର ଆସ୍ଥାନ କମ୍ପି ଉଠିଥିଲା । ଶିବ ଜାଣିପାରିଥିଲେ ଯେ ଭୀମ ସିଂଘନାଦ ନେବାପାଇଁ ଧ୍ୟାନ କରୁଛି । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ମହାଦେବ ନିଜର ପ୍ରାଣପ୍ରିୟା ପତ୍ନୀ ପାର୍ବତୀଙ୍କଠାରୁ ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ିଥିଲେ । ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ ସମୟାନୁସାରୀ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ସେ କହିଥିଲେ, ଭୀମସେନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପକାରୀ । ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଆମେ କପିଳାସରେ ନିରାପଦରେ ରହିଛୁ । ପୁନଶ୍ଚ ପାର୍ବତୀ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଦେଇଥିଲେ, ‘ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସକୁ ତା’ କବଳରୁ ରକ୍ଷା କରିଥିଲେ ।’ ସେହି ଉପକାରର ପରିଣତିରେ, ଶିବ ବର ଦେବାପାଇଁ ଭୀମକୁ କହିଥିଲେ । ଭୀମ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଥିବାରୁ ଓ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଆଣିବାପାଇଁ ସିଂଘନାଦ ମାଗୁଅଛି ବୋଲି ପାର୍ବତୀ କହିଥିଲେ । ଉପକାରୀ ଲୋକଙ୍କର ଉପକାର ଶୁଝିବାକୁ ହେବ । ପୁନଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବମାନେ ମଧ୍ଯ ଅମର ସହାୟକ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ବୋଲି ପାର୍ବତୀ ବୁଝାଇ ଦେଇଛନ୍ତି । କବି ଏହାକୁ ସୁନ୍ଦରଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି

ସତ୍ୟମନା ଇଚ୍ଛା ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି ।
ବେଳେବେଳେ ପାଣ୍ଡବେ ଆମ୍ଭ କପିଳାସକଇଂ ଉଦ୍ଦିରି
ସତ୍ୟମନା ଇଛି ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି।
ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ସିଂଘନାଦ ଦିଅସି ବହନ
ପାଣ୍ଡବଂକ ହେତୁ ତୁମ୍ଭେ ବ୍ରତିଅଛ ତ୍ରିଲୋଚନ ।’’

ପାର୍ବତାଙ୍କ ପରାମର୍ଶକୁ ଶିବ ପାକାର କରିଲେ। ସେ ଖୁସି ମନରେ, ପ୍ରସନ୍ନ ଚିତ୍ତରେ ଚିରିକୁଟିରୁ କାଢି ଭାମସେନଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ । ଏଠାରେ କବି ଶିବ ଓ ପାର୍ବତୀଙ୍କର ମାନବୀୟ ଭାବକୁ ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରି ନିଜର ଅସାଧାରଣ କବିତ୍ଵର ପରିଚୟ ଦେଇଛିନ୍ତି

Question ୨୫ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଓ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥ‌ିବା କଥୋପକଥନ ନିଜ ଭାଷାରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
Answer:
ଆଲୋଚ୍ୟ ପ୍ରସଙ୍ଗଟି ଆଦିକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂହନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାର ଏକ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଅଂଶ । କବି ସାରଳା ଦାସ ଥିଲେ ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶା ରାଜା କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କର ସମସାମୟିକ କରି। ଯେତେବେଳ ଫକୃତ ସାହିତ୍ୟର ଓ ସଂସ୍କୃତ ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କର ପୁରାଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅସମ୍ଭବ ଆଧୂପତ୍ୟ ଥିଲା, ସେହି ସମୟରେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଆଦ୍ୟରୂପ ଅଙ୍କନ କରିଥିଲେ ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ । ମା’ ସାରଳାଙ୍କର କରୁଣା କାବ୍ୟମାନଙ୍କରେ ସ୍ଵୀକାର କରିଛନ୍ତି । ସେହି ଆଦ୍ୟ ସାରସ୍ଵତ ସ୍ରଷ୍ଟାଙ୍କ ‘ମହାଭାରତ’ ଓ ‘ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ’

ମହାଭାରତ ମହାସମରର ଅନ୍ତିମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ସମସ୍ତ ସୈନ୍ୟ, ପରିଜନଙ୍କୁ ହରାଇ ହୋଇଛି ଅସହାୟ । ମହାମାନୀ କ୍ଷମତାନ୍ଧ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ହୃଦୟରେ ଦେଖାଦେଇଛି ଭୟ ଓ ବ୍ୟାକୁଳତା । ସେ ନିଜକୁ ନିଜେ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ମହର୍ଷି ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ସେ ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଥିଲେ ଲକ୍ଷ୍ମୀବନ୍ତ ପୁରୁଷ । ତାଙ୍କ କନ୍ଧରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଥିଲେ । ଏପରିକି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି, ସେ ଚାଲିଲେ ତାଙ୍କ ପଦପାତରେ ସ୍ବର୍ଣ୍ଣପଦ୍ମ ଫୁଟୁଥିଲା ।

ଭୀମସେନ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ସେହି ସିଂଘନାଦ ମାଧ୍ଯମରେ ଦୂର୍ଯେ୍ଯ୍ୟାଧନଙ୍କୁ ରଖ ପାଇଁ ଆହ୍ଵାନ କରିଛି। ପ୍ରଥମ ରଡ଼ିରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇଉଠିଛି । ବୀର ଭାବରେ ସେ ଭୀମଙ୍କର ଦ୍ୱିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିକୁ ସହ୍ୟ କରିପାରି ନାହିଁ । ସେ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାହାରି ପଡ଼ିଛି । ରେ ରେ କାର ଶବ୍ଦକରି ଗର୍ଜି ଉଠିଛି । ବକ୍ଷସ୍ଥଳରେ ବାହାସ୍ଫୋଟ ମାରି କ୍ରୋଧ ନେତ୍ର ବୁଲାଇଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଏଭଳି ଅସମ୍ଭାଳ ଅବସ୍ଥା ଦେଖ୍, ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ତା’କୁ ଭିଡ଼ି ଧରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ବୁଝାଇ କହିଛନ୍ତି, ‘ଭୀମର ସାତରଡ଼ି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସହ୍ୟ କରିବୁ ବୋଲି ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିଲୁ । ଏବେ ଭୀମର ଦ୍ଵିତୀୟ ରଡ଼ି ତୋ’ପାଇଁ କାହିଁକି ଅସହ୍ୟ ହେଉଛି’।

ମାତ୍ର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର କୌଣସି କଥା ଶୁଣି ନାହିଁ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଖାତିର କରିନାହିଁ । ବରଂ ଅହଂ ପ୍ରମତ୍ତ ଭାବରେ ସେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଅବଜ୍ଞା କରି ତାଙ୍କୁ ଠେଲି ଦେଇଛି । ଅଧର ପୃଷ୍ଠ କରି ହିତାହିତ ଜ୍ଞାନଶୂନ୍ୟ ହୋଇ, ମୋ ନିକଟରୁ ପଳା ବୋଲି କହିଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଏଭଳି ବ୍ୟବହାରରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ରୁଷ୍ଟ ହୋଇଛନ୍ତି । କହିଛନ୍ତି, ମୁଁ କେବଳ ତୋହାର ଭତ୍ସନା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲି । ମାତ୍ର ତୁ ଯଦି ଭୀମର ଆଉ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ରଡ଼ି ସହ୍ୟ କରିବୁ, ତା’ହେଲେ ତୁ ଅମର ହୋଇଯିବୁ । ତୋତେ ଆଉ କେହି ମାରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ଏଭଳି ଉପଦେଶକୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଶୁଣି ନାହିଁ । ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଛାଡ଼ି ଦେବାରୁ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ତାହାର ସତୁରି ଭାର ଗଦା ଘେନି ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରି ପଡ଼ିଛି । ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କବି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଅହଂକାରୀ, ମଦମତ୍ତ, ଅପରିଣାମଦର୍ଶୀ ଯୋଦ୍ଧା ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରଥମେ ସେ ବୀର ହେଲେବି, ପରିଣତିକୁ ବିଚାର ନକରି ସେ ଯେଭଳି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇ, ତାହା ତା’ପାଇଁ ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହୋଇଛି ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ :

Question ୨୬ ।
ଅଧ୍ଵକ ଜାଣିବା ପାଇଁ ସାରଳା ମହାଭାରତ ‘ଗଦାପର୍ବ’ ପଢ଼ ।

Question ୨୭ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ପାଖରୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବିଦାୟ ନେବା ଦୃଶ୍ୟ ଅଙ୍କନ କର ।
[ଛାତ୍ରଛାତ୍ରମାନେ ‘ତୁମ ପାଇଁ କାମ’ଗୁଡ଼ିକ ନିଜେ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବେ । ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସେମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ନେଇପାରିବେ ।]

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

A. ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ।

Question ୧ ।
ସାରଳା ଦାସ କେଉଁ ସମୟର କବି ଏବଂ କେଉଁ ରାଜାଙ୍କ ସମୟର ଥିଲେ ?
Answer:
ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର କବି ଏବଂ ସେ ପୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ରାଜା କପିଳେନ୍ଦ୍ର ଦେବଙ୍କ ସମୟର ଥିଲେ ।

Question ୨ ।
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ପିତୃଦତ୍ତ ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ପିତୃଦତ୍ତ ନାମ ଥିଲା ସିଦ୍ଧେଶ୍ଵର ପରିଡ଼ା ।

Question ୩ ।
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ କାବ୍ୟକୃତିଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ କାବ୍ୟକୃତିଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ମହାଭାରତ, ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ, ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ ।

Question ୪।
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି କବିଙ୍କ କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥରୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି କବିଙ୍କ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗ୍ରନ୍ଥ ପାରଳା ମହାଭାରତ ର ଗଡାପବ ରୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି

Question ୫।
କବିତାଟିରେ ‘ଜଗନ୍ନାଥ’ ଶବ୍ଦ କାହା ପାଇଁ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
କବିତାଟିରେ ‘ଜଗନ୍ନାଥ’ ଶବ୍ଦ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି, କାରଣ କବିଙ୍କ ବିଚାରରେ ଯିଏ କୃଷ୍ଣ,

Question ୬।
‘ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର’ ଶବ୍ଦ କେଉଁ ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର’ ଶବ୍ଦ ଦ୍ବିତୀୟ ପାଣ୍ଡବ ଭୀମସେନଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ।

Question ୭ ।
ଶୂଳଧରଙ୍କ ଆସନ କାହିଁକି କମ୍ପିଲା ?
Answer:
ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ପାଇବାପାଇଁ ଧ୍ୟାନ କରିବାରୁ, ସେହି ଧ୍ୟାନର ପ୍ରଭାବରେ ଶୂଳଧରଙ୍କ ଆସନ

Question ୮ ।
କେତେ ବାର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ସହିଥିଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଅମର ହୋଇଥା’ନ୍ତା ?
Answer:
ତିନିବାର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ସହିଥିଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଅମର ହୋଇଥା’ନ୍ତା ।

Question ୯ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କିଏ ସିଂଘନାଦ ମାଗିବା କଥା କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସର୍ବଜ୍ଞାତା ସହଦେବ ସିଂଘନାଦ ମାଗିବା କଥା କହିଥିଲେ ।

Question ୧୦ ।
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି ମହାଭାରତର କେଉଁ ପର୍ବରେ ରହିଛି ?
Answer:
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି ମହାଭାରତର ‘ଗଦାପର୍ବ’ରେ ରହିଛି ।

Question ୧୧ ।
କେଉଁଠିକୁ ବଳପୂର୍ବକ ଶତ୍ରୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ, ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ ବୋଲି ଶିବ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ବ୍ୟାସ ସରୋବରକୁ ବଳପୂର୍ବକ ଶତ୍ରୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ, ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ ବୋଲି ଶିବ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ।

Question ୧୨ ।
କାହାର ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ ?
Answer:
ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ ।

Question ୧୩ ।
କାହାକୁ ଠେଲିଦେଇ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ‘ଯୁଦ୍ଧ ଦେହୀ’ ଡାକରା ଦେଇ ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରିଥିଲା
Answer:
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣ ନ ମାନି, ତାହାକୁ ଠେଲିଦେଇ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଯୁଦ୍ଧ ଦେହୀ ଡାକରା ଦେଇ ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରିଥିଲା ।

Question ୧୪ ।
ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ଭୀମ ଧାନ କରିବାରୁ କାହାର ଆସନ କମ୍ପି ଉଠିଲା?
Answer:
ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ଭୀମ ଧାନ କରିବାରୁ ଶୂଳଧର ଶିବଙ୍କ ଆସନ କମ୍ପି ଉଠିଲା ?

Question ୧୫ ।
ଦେବ ପଶୁପତି ଧ୍ୟାନରେ କ’ଣ ଜାଣିପାରିଲେ ?
Answer:
ଦେବ ପଶୁପତି ଧ୍ୟାନରେ ବୀର ଭୀମ ସିଂଘନାଦ ମାଗୁଅଛି ବୋଲି ଜାଣିପାରିଲେ ।

Question ୧୬ ।
ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭର ଉପକାରୀ ବୋଲି କିଏ, କାହାକୁ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭର ଉପକାରୀ ବୋଲି ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ସ୍ଵାମୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ।

Question ୧୭ ।
ଶିବ କେଉଁଥ୍‌ରୁ ସିଂଘନାଦକୁ କାଢ଼ି ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ଶିବ ଚିରିକୂଟିରୁ କାଢ଼ି ସିଂଘନାଦକୁ ଭୀମଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ ।

Question ୧୮ ।
ସିଂଘନାଦର ଜ୍ୟୋତି କିପରି ଥିଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦର ଜ୍ୟୋତି କାଳାନଳ ବା ଅଗ୍ନି ପରି ଥିଲା ।

Question ୧୯ ।
ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଥମ ଶବ୍ଦରେ କିଏ କମ୍ପିତ ହେଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଥମ ଶବ୍ଦରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ କମ୍ପିତ ହେଲା ।

Question ୨୦ ।
ଦ୍ୱିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସିନ୍ଧୁଜଳ କିପରି ଉଛୁଳି ଉଠିଲା ?
Answer:
ଦ୍ବିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସିନ୍ଧୁଜଳ ଉଛୁଳି ଉଠି ଆକାଶକୁ ଲାଗିଲା ପରି ମନେହେଲା ।

Question ୨୧ ।
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ କେଉଁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥିଲେ ?
Answer:
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଭର୍ତ୍ସନା ଶୁଣିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥିଲେ ।

(B) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

Question ୧।
ଶିବ କେଉଁ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପ୍ରଳୟ ହୁଏ ?
Answer:
ଭୈରବ ରୂପ

Question ୨।
କେଉଁ ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିଲା ?
Answer:
ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ

Question ୩।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କେଉଁଠାରେ ଲୁଚିଥିଲା ?
Answer:
ବ୍ୟାସ ସରେ।ବରରେ

Question ୪ ।
ମାନଗୋବିନ୍ଦ କିଏ
Answer:
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ

Question ୫ ।
କାହାର ଅନ୍ୟନାମ ଶୂଳଧର ?
Answer:
ଧ୍ୟାନରେ

Question ୬ ।
ଭୀମସେନ ଧ୍ୟାନ କରୁଥିବା କଥା ପଶୁପତି କିପରି ଜାଣିଲେ ?
Answer:
ଶିବଙ୍କ

Question ୭ ।
ପାର୍ବତୀ କାହାକୁ ଉପକାରୀ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଭାଗଙ୍କୁ

Question ୮ ।
କାହାଯୋଗୁ ବ୍ରତିଥିଲେ ବୋଲି ପାର୍ବତୀ ତ୍ରିଲୋଚନଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ଯୋଗୁ

Question ୯ ।
ସିଂହନାଦର କାହାଠାରୁ ଶତେଗୁଣ ତେଜ ରହିଥିଲା ?
Answer:
ଆଦିତ୍ୟଠାରୁ

Question ୧୦ ।
କାହାଯୋଗୁ ମାନଗୋବିନ୍ଦର ନିଦ୍ରା ଭାଙ୍ଗିଗଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଥମ ରଢ଼ି ଯୋଗୁ

Question ୧୧ ।
ସିଂଘନାଦର ଦ୍ବିତୀୟ ରଡ଼ିରେ ଆକାଶ କେତେ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କମ୍ପି ଉଠିଲା ?
Answer:
ଚ୍ଛଅ ଲକ୍ଷ

Question ୧୨ ।
ପାତାଳରେ କାହାର ଫଣା କମ୍ପି ଉଠିଲା ?
Answer:
ଅନନ୍ତ ନାଗର

Question ୧୩ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବେନି ଭୁଜରେ କିଏ ଆକ୍ରୋଷି ଧରିଥିଲେ ?
Answer:
କମଳା

Question ୧୪ ।
କେଉଁ ରାଜା କମଳାଙ୍କ ହାତକୁ ଠେଲି ଦେଲା ?
Answer:
ମାନଗୋବିନ୍ଦ

(C) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

Question ୧।
ଆକାଶେ ଲାଗିଲା ଉଛୁଳିଲା ……………………..।
Answer:
ସିନ୍ଧୁଜଳ

Question ୨।
……………………. ମାରି ବାହାସ୍ପୋଟ ଗର୍ଭଣ ବେଗେ ଉଠି।
Answer:
ବଚ୍ଛସ୍ଥକେ

Question ୩ ।
ବେନି ଭୁଜ ………………………… ଧଇଲେ କମଳା
Answer:
ଆକ୍ରୋଷି

Question ୪।
ଆରେ ଆରେ ଦ୍ରିଯୋଧନ ଅପାର ……………………….ଯେ କଲୁ ।
Answer:
ପ୍ରତଗ୍ୟାଂ

Question ୫।
ଅଧର ପୁଷ୍ଟ କରି …………………… ବୋଲି ବୋଲି ।
Answer:
ପଳା ଯା ବୋଲି

Question ୬ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀ ବୋଲେ ଆବର ରଡ଼ିୟେ ଯେବେ ସହିବୁ …………………… ।
Answer:
ପାମର

Question ୭ ।
ୟେ ରଡ଼ି ସହିଲେ ତୁରେ ହୋଇବୁ ………………….. ।
Answer:
ଅବ୍ରାମ୍ପର

Question ୮ ।
ସହଦେବ ବୋଇଲା ସ୍ବାମି …………………….
Answer:
ଶୁଣିମା

Question ୯ ।
…………………….. ବୋଇଲେ ଯେବେ ୟେମନ୍ତ ଅଛି ଭୀମ ।
Answer:
ଗୋବିନ୍ଦ

Question ୧୦ ।
ୟେବେ ବହନ ତୁ ………………… ସିଂଘନାଦ ମାଗ ।
Answer:
ବିଶ୍ଵନାଥଙ୍କୁ

Question ୧୧
।ଆସନ କମ୍ପିଲା ଯେ ଦେବ ………………….
Answer:
ଶୂଳଧର

(D) ଠିକ୍ ବାକ୍ୟରେ ଠିକ୍ ଚିହ୍ନ ( ✓) ଏବଂ ଭୁଲ୍ ବାକ୍ୟରେ ଭୁଲ୍ ଚିହ୍ନ (×) ଦିଅ ।

୧ । ସାରଳା ଦାସ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ରାଜା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ ସମକାଳର ଥିଲେ ।
୨ । କଟକରି ସାରୋଳ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କୁ ଆରାଧନା କରି ସାରଳା ଦାସ ଅପୂର୍ବ କବି ଶକ୍ତି ଲାଭ କରିଥିଲେ ।
୩ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ ।
୪ । ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ପବନର ସୁତ ।
୫ । ମାନଗୋବିନ୍ଦ ବୋଇଲେ ଯେବେ ୟେମନ୍ତ ଅଛି ଭୀମ ।
୬ । ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଲା ସେ ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ।
୭ । ମହାଗହନ ନିଶ୍ବାସ ବୁଲାଇ ବେନି ଭୁଜ ।
୮ । ଦକ୍ଷଯଜ୍ଞ ନାଶ ପରେ ଶିବ ନିଜକୁ ଶୀତଳ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ।
୯ । ଚିରିକୂଟିକୁ ମୁଣା ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି ।
୧୦ । ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ ଅପଗାରି ।
୧୧ । ଦିଅସି ସିଂହନାଦ ପ୍ରସନ୍ନ ମନେଣ ।
Answer:
୧ । ସାରଳା ଦାସ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ରାଜା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ ସମକାଳର ଥିଲେ। (×)
୨ । କଟକରି ସାରୋଳ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କୁ ଆରାଧନା କରି ସାରଳା ଦାସ ଅପୂର୍ବ କବି ଶକ୍ତି ଲାଭ କରିଥିଲେ। (×)
୩ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ। ( ✓)
୪ । ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ପବନର ସୁତ। (×)
୫ । ମାନଗୋବିନ୍ଦ ବୋଇଲେ ଯେବେ ୟେମନ୍ତ ଅଛି ଭୀମ। (×)
୬ । ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଲା ସେ ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର। (×)
୭ । ମହାଗହନ ନିଶ୍ବାସ ବୁଲାଇ ବେନି ଭୁଜ। (×)
୮ । ଦକ୍ଷଯଜ୍ଞ ନାଶ ପରେ ଶିବ ନିଜକୁ ଶୀତଳ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ। ( ✓)
୯ । ଚିରିକୂଟିକୁ ମୁଣା ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି। ( ✓)
୧୦ । ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ ଅପଗାରି। (×)
୧୧ । ଦିଅସି ସିଂହନାଦ ପ୍ରସନ୍ନ ମନେଣ। (×)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

Question ୧ ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ପନେଶ ଜଶିଲେ	ଦିଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
ସତ୍ୟମନା ଇଚ୍ଛି	କମ୍ପଇ ମେଦିନୀ ।
ଚିକିତ୍କଟିରୁ କାଢ଼ି	ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି ।
କାଳାନିଳ ଇ।ର୍ଶି	କିମ୍ପା ହୋଉ ମାନଗୋବିନ୍ଦ ।
ପୃଥିବା ଜଳ ତଳିତ	ସିଂହନାଦ ଜ୍ୟୋତି ।
	ଦେବ ପଶୁପତି ।

Answer:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ପନେଶ ଜଶିଲେ	ଦେବ ପଶୁପତି ।
ସତ୍ୟମନା ଇଚ୍ଛି	ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି ।
ଚିକିତ୍କଟିରୁ କାଢ଼ି	ଦିଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
କାଳାନିଳ ଇ।ର୍ଶି	ସିଂହନାଦ ଜ୍ୟୋତି ।
ପୃଥିବା ଜଳ ତଳିତ	କମ୍ପଇ ମେଦିନୀ ।

Question ୨ ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ନଳିନା ପତ୍ରରେ ଯେହ୍ନେ	ଆମ୍ଭ ଉପଚାରି
ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ	କରିବାସଇଁ ଉଦ୍ଧିରି
ପାଣ୍ଡବେ	ଆକାଶ କର୍ମିଲା
ସଞ୍ଚା ଛାଡ଼ିକରି ଯେ	ତେଜ ବିକ।ଶନ୍ତି
ଆଦିତ୍ୟହୁଁ ଗତେଗୁଣ	ପଡ଼ନ୍ତେଶ ପାଣି
	ବୁଲଇ ମନ୍ଦିର

Answer:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ନଳିନା ପତ୍ରରେ ଯେହ୍ନେ	ପଡ଼ନ୍ତେଶ ପାଣି
ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ	ଆକାଶ କର୍ମିଲା
ପାଣ୍ଡବେ	କରିବାସଇଁ ଉଦ୍ଧିରି
ସଞ୍ଚା ଛାଡ଼ିକରି ଯେ	ବୁଲଇ ମନ୍ଦିର
ଆଦିତ୍ୟହୁଁ ଗତେଗୁଣ	ତେଜ ବିକ।ଶନ୍ତି

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମ୍ଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି? ଅନୁସରଣରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଚରିତ୍ର ଚିତ୍ରଣ କର ।
Answer:
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାର କବି ମାଟିର କବି ସାରଳା ଦାସ। ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟର ଆଦିକବି ଭାବରେ ପରିଚିତ । ତାଙ୍କର ପିତୃଦତ୍ତ ନାମ ଥିଲା ସିଦ୍ଧେଶ୍ଵର ପରିଡ଼ା । ଝଙ୍କଡ଼ର ମା’ ସାରଳାଙ୍କ ଅପାର କରୁଣା ଲାଭକରି ବା ଦେବୀ ସାରଳାଙ୍କ ପାଇଁ ସେ ମହାଭାରତ ଭଳି ଗ୍ରନ୍ଥ ଲେଖିବାପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ହୋଇ ପାରିଥିଲେ ବୋଲି ନିଜେ ସ୍ୱୀକାର କରିଛନ୍ତି । ମହାଭାରତ ବ୍ୟତୀତ ତାଙ୍କଦ୍ବାରା ରଚିତ ଗ୍ରନ୍ଥ ହେଉଛି ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ ଓ ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ । ବ୍ୟାସଦେବଙ୍କ ମହାଭାରତର ମୂଳକଥା ବସ୍ତୁକୁ ସେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ବି, ସେଥୁରେ ସେ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି, ଲୋକକଥା, ଚିତ୍ର ଓ ଚରିତ୍ରକୁ ସଂଯୋଜିତ କରିଛନ୍ତି । ଯାହାଫଳରେ ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ବର୍ଣ୍ଣିତ ଚରିତ୍ର ଉତ୍କଳୀୟ ଚରିତ୍ରର ଯଥାର୍ଥ ପ୍ରତିଫଳନ ବୋଲି ଆଲୋଚକମାନେ କହିଥା’ନ୍ତି ।

‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଚରିତ୍ରର ବହୁବିଧ ଦିଗକୁ ଆକଳନ କରାଯାଇପାରେ । ପ୍ରଥମତଃ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଥିଲେ ଭୀରୁ ଓ ପଳାତକ । ନିଜର ଅହଂକାର ଓ ଜିଦ୍ ପାଇଁ ମହାଭାରତ ମହାସମରରେ ଭ୍ରାତା, ବନ୍ଧୁ, ପ୍ରିୟଜନଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହୋଇଥିଲେ । ସମସ୍ତଙ୍କୁ ହରାଇ ସାରିଲା ପରେ ସେ ହୋଇଥିଲେ ଅସହାୟ । ଭୀମସେନଙ୍କ କବଳରୁ ରକ୍ଷାପାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରାଣରଙ୍କ ଭାବରେ ସେ ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ କରିଥିଲେ ପଳାୟନ । ଭୀରୁଭାବରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିଲେ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ । ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ବା କବିତାର ପ୍ରେକ୍ଷାପଟରେ କବି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଜଣେ ଭୀରୁ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା

କବିତାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କବି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଜଣେ ମାନୀ, ଅହଂକାରୀ, ମିଥ୍ୟାବାଦୀ ଜଣେ ମାନୀ, ଅହଂକାରୀ, ମିଥ୍ୟାବାଦୀ ବୀର ଭାବରେ । ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିକୁ ସେ ସହ୍ୟ କରିପାରି ନାହାଁନ୍ତି । ବୀର ଭାବରେ ଭୀମର ଯୁଦ୍ଧ ଆମନ୍ତ୍ରଣକୁ ସେ ସହ୍ୟ କରିପାରି ନାହାଁନ୍ତି। ଭୀମଙ୍କର ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସେ ଚେଇଁ ଉଠିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ଦେହରେ ଯେପରି ବୀରର ଗରମ ରକ୍ତ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଛି । ଭୀମ ଦ୍ବିତୀୟଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ଦେବାରୁ ସେ ଆଉ ନିଜକୁ ସମ୍ଭାଳି ପାରିନାହାଁନ୍ତି । ସେ ହିତାହିତ ଜ୍ଞାନ ଶୂନ୍ୟହୋଇ, ଛାତିରେ ହାତପିଟି ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାହାରି ପଡ଼ିଛି ।

ଏହି ସମୟରେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ତାହାଙ୍କୁ ବାରଣକଲେ ମଧ୍ୟ ସେ କିଛି ଶୁଣିବାକୁ ଚାହିଁ ନାହାନ୍ତି । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ସମସ୍ତ ଉପଦେଶ ତାହାକୁ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବାପଥରୁ ନିବୃତ୍ତ କରିପାରି ନାହିଁ । ପୂର୍ବରୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ଶପଥ କରିଥିଲେ ଯେ ଭୀମଙ୍କର ସାତରଡ଼ି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସହ୍ୟ କରିବେ। ସେଭଳି ଶପଥକୁ ସେ ବିସ୍ମୃତ ହୋଇଛନ୍ତି । ବରଂ ସେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ହାତଛାଟି ଦେଇଛନ୍ତି । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଧ୍ୟାର କରି କହିଛନ୍ତି । ବୀରଭାବରେ ଯୁଦ୍ଧ ଦେହି ଡାକରା ଦେଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଯାଇଛନ୍ତି । ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବା ସମୟରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଅବମାନନା କରି, ହତଲକ୍ଷ୍ମା ହୋଇଛନ୍ତି ଓ ଯୁଦ୍ଧରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଛନ୍ତି । କବି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଚରିତ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି, ତାହାକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ହୃଦୟଗ୍ରାହୀ କରିପାରିଛନ୍ତି ।

କବି ପରିଚୟ:

ଘନ ତିମିରିତ ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟାକାଶର ଅମା ଅନ୍ଧକାର ଦୂର କରି ପ୍ରଥମ ସୂର୍ଯ୍ୟଭାବେ ଉଦିତ ହୋଇଥିଲେ ଉଡ୍ର ଜାତୀୟତାବୋଧର ପ୍ରଥମ ପ୍ରତିଭୂ, ମାଟିର ମହାକବି ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ । ତତ୍‌କାଳୀନ ସମାଜରେ ପ୍ରଚଳିତ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟ ପରମ୍ପରା ଓ ସଂସ୍କୃତ ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କର ଗର୍ବକୁ ଖର୍ବ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଉତ୍କଳୀୟ ସମାଜର ଯଥାର୍ଥ ରୂପକାର ସାଜି ସେ ଖାଣ୍ଟି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଲେଖନୀ ଚାଳନା କଲେ ଏବଂ ଓଡ଼ିଆ ଜାତିକୁ ଦେଇଗଲେ ‘ମହାଭାରତ’, ‘ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ’ ଓ ‘ବିଲଙ୍କା ରାମାୟଣ’ ପରି କାଳଜୟୀ ମହାଗ୍ରନ୍ଥମାନ । ନମ୍ରତା, ସରଳତା ଓ ସମର୍ପଣତାର ମୂର୍ତ୍ତିମନ୍ତ ପ୍ରତୀକ ଏହି ମହାକବିଙ୍କର ସାଧନାସିକ୍ତ ସାରସ୍ଵତ ଅବଦାନ ବାସ୍ତବିକ ଅତୁଳନୀୟ । ସ୍ବୀୟ ଅଫୁରନ୍ତ ପ୍ରତିଭା ସ୍ଫୁରଣରେ ବିଦ୍ୟାର ଅତ୍ରୀ ବାଗ୍‌ଦେବୀ ମା’ ସାରଳାଙ୍କର ଅପାର୍ଥିବ କୃପାର ଅଯାଚିତ ଅବଦାନକୁ ମୁକ୍ତକଣ୍ଠରେ ସ୍ଵୀକାର କରି କବି କହିଛନ୍ତି-

‘ଜନ୍ମରୁ ମୂରୁଖ ମୋର ନାହିଂ ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାନ
ତୁ ଯାହା କହୁ ପୁଂ ତାହା କରଇ ଲିଖନ ।
ସେହିଠାରେ ପୂଦୟା ଯେବେ କର ମହା ଦେଈ
ସାରଳା ଦାସ ମୁ ତୋରେ ଶରଣ ମାଗଇ ।”

ମାନବୋଚିତ ମହନୀୟ ଗୁଣାବଳୀର ଜୟଗାନରେ ସମୃଦ୍ଧ ତାଙ୍କ ସୃଷ୍ଟିସମ୍ପଦର ଅନ୍ତଜ୍ୟୋତି ଯେ ବିଦଗ୍ଧ ବିବୁଧବର୍ଗକୁ ସ୍ତବ୍ଧ କରିଛି, ଏପରିକି ପ୍ରତିଟି ପାଠକ ପ୍ରାଣରେ ବିକଶିତ କରିପାରିଛି ଭକ୍ତି ଭାବନାର ଶତ କଦମ୍ବ, ଏଥୁରେ ତିଳେମାତ୍ର ସନ୍ଦେହର ଅବକାଶ ନାହିଁ । ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ସେହି ଯୋଗଜନ୍ମା ଆଦିକବିଙ୍କ ପ୍ରତିଭାଦୀପ୍ତ କିରଣର ପ୍ରଥମ ଉନ୍ମେଷ ହୋଇଥିଲା ତାଙ୍କର ଜନ୍ମ-ସାଧନା-ସିଦ୍ଧି ପୀଠରୂପେ ପରିଚିତ ଜଗତ୍‌ସିଂହପୁର ଜିଲ୍ଲାନ୍ତର୍ଗତ ଝଙ୍କଡ଼ ଗ୍ରାମରେ । ଜନ୍ମରୁ ମୂର୍ଖ ଓ ଜ।ତିରେ ଶୂଦ୍ର ସିଘୌଶ୍ଵର ପରିତ। ଜଗତଜନନା, ବିଦ୍ୟାଦାତ୍ରୀ ଦେବା ସାରଳାଙ୍କ ଅପାର ଦିବ୍ୟକରୁଣାରୁ ସାରଳା

ଦାସରେ ପରିଣତ ହେଲେ । ମା’ ସାରଳାଙ୍କ ଦାସାନୁଦାସ ଭାବେ ନିଜର ପରିଚୟ ଦେଇ ଲୋକମୁଖର ଭାଷାରେ ସୃଷ୍ଟି ସରସ ଓ ସୁନ୍ଦର କରି ଗଢ଼ି ତୋଳିଥିବା ଏହି ସାରସ୍ଵତ ସ୍ରଷ୍ଟା ଥିଲେ ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଯଥାର୍ଥ ରୂପକାର । ତାଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ମହାଭାରତ’ରେ ଓଡ଼ିଶାର ମଠ-ମନ୍ଦିର, ଧର୍ମ-ଦର୍ଶନ, ଆଚାର-ବିଚାର, ରୀତି-ନୀତି, ଜନପଦ, ଭୂଗୋଳ, ଅରଣ୍ୟ- ପର୍ବତ, କିମ୍ବଦନ୍ତୀ, ଲୋକକଥା ଓ ଲୋକବିଶ୍ଵାସ ଆଦି ଏପରି ଜୀବନ୍ତଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି, ଯାହା ତତ୍‌କାଳୀନ ଉତ୍କଳର ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ତଥା ରାଜନୀତିକ ଚିତ୍ରର ଏକ ବୃହତ୍ ଜ୍ଞାନକୋଷ କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ ।

ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଆତ୍ମପରିଚିତିର ଅମୂଲ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ‘ମହାଭାରତ’ ରଚନା କରି କବି ସ୍ୱୀୟ ଜାତୀୟ ଚେତନା ଓ ସ୍ବାଭିମାନର ଯେଉଁ ଆଲେଖ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଯାଇଛନ୍ତି ତାହା ବାସ୍ତବରେ ତାଙ୍କ ଅସାମାନ୍ୟ ବୌଦ୍ଧିକ ଚେତନାର ପ୍ରତିବେଦନ । ପ୍ରଥମ ଓଡ଼ିଆ ଗଜପତି ତଥା ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ରାଜା କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କ ସମସାମୟିକ ଏହି ମାଟିର ମହାକବି, ସଂସ୍କୃତ ‘ମହାଭାରତ’ର ସ୍ରଷ୍ଟା ବ୍ୟାସଦେବଙ୍କ ପରି ଓଡ଼ିଆ ‘ମହାଭାରତ’ର ସ୍ରଷ୍ଟା ‘ଉତ୍କଳ-ବ୍ୟାସ’ ଭାବେ ସମ୍ବୋଧତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

ସୂଜନା ଭିମୁଖ୍ୟ:

ପାରଳା ଦାସଙ୍କ ମହାଭାରତ ବ୍ୟାସଦେବଙ୍କ ସଂସ୍କୃତ ମହାଭାର ଅନୁନାହିଁ । ଏହା ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ତତ୍‌କାଳାନ ସାଂସ୍କୃତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୀତିକ ଚିତ୍ରର ଜ୍ଞାନକୋଷ । ଦାଣ୍ଡୀ ବୃତ୍ତରେ ରଚିତ ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥରେ ମୂଳକାହାଣୀ ସହିତ ଅନେକ ନୂତନ ଆଖ୍ୟାୟିକାର ସଂଯୋଜନାରେ କବିଙ୍କ ମୌଳିକତା ସୁସ୍ପଷ୍ଠା

କବିତାର ପୃଷ୍ଠଭୂମି:

ଭାମଙ୍କ ସଂଘନାଦ ପଡ଼ି ବିଷୟଟି ଆଦିକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ କ।ବ।କୃତି ‘ମହାଭାରତ’ ର ‘ଗଦାପବ’ର ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଅଂଶବିଶେଷ । ଏଥ‌ିରେ ମହାଭାରତ ମହାସମରର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟର ପ୍ରସଙ୍ଗ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ମହମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ ପାଞ୍ଚଖଣ୍ଡ ପଡ଼ା ଦେବାପାଇଁ ରାଜିହୋଇ ନଥିଲେ । ଏପରିକି ମଧ୍ୟସ୍ଥତା କରିବାକୁ ଯାଇଥବା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ନିକଟରେ ନିଜର ଔଦ୍ଧତ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ବିନାଯୁଦ୍ଧରେ ରାଜ୍ୟର କୌଣସି ଅଂଶ ଦେବାପାଇଁ ସ୍ଵୀକାର କରିନଥିଲେ । ଫଳରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ହିଁ ମହାଭାରତ ମହାସମରକୁ ଆମନ୍ତ୍ରଣ କରି ଆଣିଥିଲେ । ସେ ନିଜେ ନିଜ ପାଇଁ ବିପଦର କାରଣ ହୋଇଥିଲେ । କୌରବ ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା । ଏ ଯୁଦ୍ଧ ସାଧାରଣ ଯୁଦ୍ଧ ନଥିଲା ବରଂ ଥିଲା ଧର୍ମଯୁଦ୍ଧ ।

ପାଣ୍ଡବମାନେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ଯୁଦ୍ଧ କରି କୌରବକୁଳକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିଥିଲେ । ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ କୌରବ ପକ୍ଷର ସମସ୍ତ ଯୋଦ୍ଧା ବୀରଗତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପ୍ରିୟ ପରିଜନଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ନିହାତି ଅସହାୟ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ । ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ, ନିଜକୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇବାପାଇଁ ସେ ପ୍ରିୟପୁତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ମଣକୁମାରଙ୍କ ଶବକୁ ଆଶ୍ରୟ କରି ରକ୍ତନଦୀ ପାର ହୋଇଥିଲେ । ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିବାପାଇଁ ସୁର୍ବାସା ତାଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । କାରଣ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମାରିବାପାଇଁ ତା’ର ଶତ୍ରୁ ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚିପାରେ ନାହିଁ । କେହି ଯଦି ଶରଣ ନେଇଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ମାରିବା ପାଇଁ ବଳପୂର୍ବକ ପ୍ରବେଶ କରେ, ତା’ହେଲେ ଶିବଙ୍କ ଅଭିଶାପ ଅନୁସାରେ ସେ ଧ୍ୱଂସ ପାଇଯିବ । ସେହି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ, ଭୀମଙ୍କ ଭୟରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିଲେ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ମାରିବାପାଇଁ ଭୀମ ସବୁସ୍ଥାନ ଖୋଜିଲେ ମଧ୍ୟ ପାଇନଥିଲେ।

ସର୍ବଜ୍ଞାତା ସହଦେବଙ୍କଠାରୁ ଭୀମ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲେ, ‘ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବର ଭଳି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି’। ଭୀମ ସହଦେବଙ୍କଠାରୁ ସୂଚନା ପାଇଲାପରେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ କିପରି ବାହାରକୁ ବାହାର କରିବେ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ । ସେ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲାପରେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଧ୍ୟମରେ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଆସିବାକୁ ଆହ୍ଵାନ କରିଥିଲେ । ସେହି ସିଂହନାଦର ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଆଉ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିପାରି ନଥିଲେ । ବୀରଭାବରେ ବୀରର ଯୁଦ୍ଧ ଆହ୍ୱାନକୁ ସେ ଚୁପ୍‌ହୋଇ ସହିପାରି ନଥିଲେ। ଏପରିକି ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର କୋଳରେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ସେ ନିଜକୁ ସମ୍ଭାଳି ପାରି ନଥିଲେ । ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ବାରଣ ନ ମାନି ସେ ‘ଯୁଦ୍ଧ ଦେହି’ ଡାକରା ଶୁଣି ବାହାରି ଆସିଥିଲେ । ପରିଣତି ସ୍ବରୂପ ସେ ଭୀମଙ୍କ ପଦାରେ ବୀରଗତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ।

କବିତାର ମର୍ମରାଶା:

ମହାଭାରତ ମହାସମରର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ମହାମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଧର୍ମଯୁଦ୍ଧରେ ସମସ୍ତ ଭାଇ, କଣ୍ଠ ଭଳି ମିତ୍ର, କୁପରାମର୍ଶଦାତା ମାତୁଳ ଶକୁନି, ଗୁରୁ କୃପାଚାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ସମସ୍ତ ଯୋଦ୍ଧାମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧକୁ ପ୍ରେରଣ କରି, ଯୁଦ୍ଧରେ ସଫଳତା ପାଇନଥିଲେ । ବରଂ ସମସ୍ତ ଯୋଦ୍ଧା ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ । ଶେଷରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଅସହାୟ ଭାବରେ ନିଜଚ୍ଚୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଉପାୟ ଖୋଲିଥିଲେ। ମହର୍ଷ ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ସେ ବ୍ୟାସସରୋବରେ ଲୁଚିବାପାଇଁ ଭୀରୁ ଭଳି ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ ପଳାୟନ କରିଥିଲେ ।

ଭୀମ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ମାରିବାପାଇଁ ସବୁଆଡ଼େ ଖୋଜିଲେ ମଧ୍ୟ କେଉଁଠାରେ ପାଇନଥିଲେ । ସହଦେବ ଥିଲେ ସର୍ବଜ୍ଞାତା । ତାଙ୍କୁ ପଚାରିବାରୁ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କହିଥିଲେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । କେବଳ ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଣ୍ଡବ ଭୀମ ଯଦି ଶିବଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ସିଂଘବାଦ୍ୟ ଆଣି ବାଦନ କରିବେ, ତା’ହେଲେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରିବେ । ସହଦେବଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏହା ଶୁଣିବା ପରେ ଭୀମଙ୍କୁ ଏକ ସମୟ ଉପଯୋଗୀ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ଭୀମ ଈଶ୍ଵର ବା ଶିବଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗିଲେ, ସେ ନିଶ୍ଚୟ ଦେବେ । ଏ ସମୟରେ ଅନ୍ୟକିଛି ଚିନ୍ତା ନକର କିମ୍ବା ବିଚଳିତ ନହୋଇ, କେବଳ ବିଶ୍ଵନାଥଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆଣି ବାଦନ କଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ, ଯେ କି ମହାମାନୀ ଭାବରେ ପରିଚିତ, ସେ ନିଶ୍ଚୟ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିବ ।

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ, ପବନସ୍ତୁତ ଯିଏକି ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗଦାଯୁଦ୍ଧରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପରାକ୍ରମୀ, ସେ ଶୂଳଧର ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନକଲେ । ଭୀମଙ୍କ ଧାନରେ ଶିବଙ୍କର ଆସନ କମ୍ପିଉଠିଲା। ସେହି ଧ୍ୟାନର ପ୍ରଭାବରେ ସେ ଆଉ ଥୟହୋଇ ରହିପାରିଲେ ନାହିଁ । ପଶୁପତି ଶିବ ଧ୍ୟାନ ବଳରେ ଜାଣିପାରିଲେ, ଭୀମ ହିଁ ତାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରୁଛି । ଏହିକଥା ସେ ଦେବୀ ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ କହିଲେ । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ କ’ଣ କରିବାକୁ ହେବ ସେ ପାର୍ବତୀଙ୍କ ସହିତ ପରାମର୍ଶ କଲେ । ଭୀମ ଯେହେତୁ ତାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରି ସିଂହନାଦ ମାଗୁଅଛି, ସେଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ କ’ଣ କରିବେ, ତାହା ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ପଚାରିଲେ ।

ଶିବଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ କହିଲେ, ‘ପାଣ୍ଡବମାନେ ଆମ୍ଭପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ଉପକାରୀ । ଆମ୍ଭକୁ ମଧ୍ୟ ଭୀମ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି ।’ କାରଣ ପୁର୍ବେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିଲାବେଳେ, ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥ‌ିବା ଭୀମକୁ ଶିବ ଆହ୍ଵାନ କରିଥିଲେ । ଶିବଙ୍କ ଆହ୍ଵାନରେ ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ ।

ଶିବଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ କହିଲେ, ‘ପାଣ୍ଡବମାନେ ଆମ୍ଭପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ଉପକାରୀ । ଆମ୍ଭକୁ ମଧ୍ୟ ଭୀମ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି ।’ କାରଣ ପୁର୍ବେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିଲାବେଳେ, ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥିବା ଭୀମକୁ ଶିବ ଆହ୍ୱାନ କରିଥିଲେ । ଶିବଙ୍କ ଆହ୍ଵାନରେ ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ । ତାହାକୁ ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଦେଇଥିଲେ । ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସେ ବିପଦରୁ ରକ୍ଷାପାଇଛନ୍ତି । ଭୀମ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉପକାର କରିଛନ୍ତି । ସେହି ଉପକାରୀ ଭୀମଙ୍କ ପାଇଁ କପିଳାସ ଉଦ୍ଧାର ପାଇଛି । ତାହାକୁ ବର ଦେବାପାଇଁ ଶିବ ଇଚ୍ଛା କରିଥିଲେ ।

ସେହି ଉପକାରର ପ୍ରତିକାର ସ୍ବରୂପ, ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ, ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଥିଲେ । ବିପଦ ସମୟରେ ପାଣ୍ଡବମାନେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ଯେହେତୁ ପାଣ୍ଡବମାନେ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଛନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ସିଂଘନାଦର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି, ସେଥ‌ିପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରସନ୍ନ ଚିତ୍ତରେ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ।

ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାକୁ ସ୍ଥିର କଲେ । ଏଣେ ଭୀମଙ୍କ ଧ୍ୟାନରେ ସଦାନନ୍ଦ ଶିବଙ୍କ ଆସନ ମଧ୍ୟ କମ୍ପି ଉଠୁଥିଲା । ତେଣୁ ଶିବ ସିଂଘନାଦକୁ ଭୀମଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଚିରିକୂଟିରୁ ବାହାର କରି ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ। ସିଂଘନାଦକୁ ଶିବ କହିଥିଲେ, ସେ କେବଳ ତିନିଥର ଶବ୍ଦ ହେବାର କଷ୍ଟ ଭୀମସେନଙ୍କଠାରୁ ସହ୍ୟ କରିବ । ସିଂଘନାଦ ଆସିବାରୁ ପବନ ପ୍ରବାହିତ ହେଲା । ତାହା ଆସିବାର ଶବ୍ଦରେ ମର୍ତ୍ତ୍ୟଭୁବନ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହେଲା । ସିଂଘନାଦର ଜ୍ୟୋତି ଥିଲା ପ୍ରଳୟଙ୍କରୀ ଅଗ୍ନି ଭଳି ତେଜୀୟାନ୍, ସର୍ବ ଆଲୋକର ଆଧାର ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଜ୍ୟୋତିଠାରୁ ଶହେଗୁଣ ତେଜବନ୍ତ ।

ଶିବଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ଆକାଶ ପଥରେ ସିଂଘନାଦ ଆସି ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରରେ ପହଞ୍ଚଗଲା । ଭୀମ ସେହି ସିଂଘନାଦକୁ ପାଇବାପାଇଁ ସେଠାରେ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲେ । ସିଂଘନାଦ ଆସିବାରୁ ଭୀମ ସେହି ତେଜସ୍ବୀ ସିଂଘନାଦକୁ ବାଦନ କଲେ । ମାନଗୋବିନ୍ଦ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିବାପାଇଁ ଆହ୍ଵାନ କଲେ । ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ, ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ ପଳାୟନ କରିଥିବାରୁ, ତାହା ସହିତ ରଣ କରିବାକୁ ସିଂଘନାଦର ଶବ୍ଦ ମାଧ୍ୟମରେ କହିଲେ । ସିଂଘନାଦକୁ ଭୀମସେନ ବାଦନ କରିବାରୁ, ପ୍ରଥମ ଶବ୍ଦରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହେଲା । କବି ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଏକ ସୁନ୍ଦର ଉପମା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି।

ପଦ୍ମପତ୍ରରେ ପାଣି ରହିଥିଲାବେଳେ, ତାହା ଯେପରି ଅସ୍ଥିର ଓ ଢଳଢ଼ଳ ହୋଇଥାଏ, ଠିକ୍ ସେହିପରି ଭୀମସେନଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଥରହର ହୋଇଉଠିଲା । ଭୀମଙ୍କର ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନରେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥ‌ିବା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଚେଇଁଉଠିଲା । ପୁନର୍ବାର ଭୀମସେନ ଦ୍ଵିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦ କଲେ । ସେହି ଶବ୍ଦରେ ଛଅଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆକାଶ କମ୍ପି ଉଠିଲା । ପାତାଳ ପୁରରେ ଥ‌ିବା ଅନନ୍ତ ନଗର ଫଣା କମ୍ପମାନ ହେଲା। ନବଦୀପ, ସାତସାଗର ଓ ମେରୁ ପର୍ବତ ମଧ୍ୟ ଟଳମଳ ହୋଇଗଲା । ସେହି ପ୍ରକମ୍ପିତ ଶବ୍ଦରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମଣ୍ଡଳଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଭୂମଣ୍ଡଳ, ଧ୍ରୁବ ମଣ୍ଡଳ, ଅମରମଣ୍ଡଳ ଦୋହଲି ଉଠିଲା । ସିନ୍ଧୁ ଜଳ ଉଛୁଳି ପଡ଼ିଲା । ସାଗର ଢେଉ ଆକାଶକୁ ଛୁଇଁଲା ଭଳି ମନେହେଲା !

ଭୀମଙ୍କଦ୍ଵାରା ଦ୍ଵିତୀୟ ସିଂଘନାଦର ରଡ଼ି, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପାଇଁ ଅସହ୍ୟ ହୋଇଉଠିଲା । ତେଣୁ ସେ ବକ୍ଷସ୍ଥଳରେ ବାହୁ ପିଟି, ରେ ରେ କାର ଶବ୍ଦକରି ଗର୍ଜିଉଠିଲା । ଦୀର୍ଘଶ୍ଵାସ ତ୍ୟାଗକରି, ଆଖିକୁ ବଡ଼ ବଡ଼ କରି, ଡୋଳା ବୁଲାଇ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବାହାରି ପଡ଼ିଲା । ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଏଥୁରୁ ନିବୃତ୍ତ କରାଇବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟାକଲେ । ଏପରିକି ଦୁଇହାତରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଜୋର୍‌ରେ ଧରିଲେ । ବୁଝାଇ କହିଲେ, ‘ତୁ ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିଲୁ ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରିବୁ ନାହିଁ, ଭୀମର ସାତରଡ଼ି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସହ୍ୟ କରିବୁ । କମଳାଙ୍କର ଏପରି ହିତବାଣୀକୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଶୁଣିଲା ନାହିଁ। ବରଂ କମଳା ସ୍ନେହରେ ଧରିଲେ ମଧ୍ୟ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ତାଙ୍କୁ ଠେଲିଦେଲା ।

ପରିଣତିରେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ବିରକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରି କହିଲେ, ‘ତୁ ଗଲେ ନିଶ୍ଚୟ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିବୁ । ଭୀମଙ୍କର ଆଉ ଗୋଟିଏ ସଂଘନାଦ ରଡ଼ି ସହ୍ୟ କଲେ, ତୁ ଅମର ହୋଇଯିବୁ । ମୁଁ କେବଳ ତୋହର ଭର୍ସନାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲି । ଆଉ ଯେତେ ବାରଣ କରିବି ନାହିଁ ।’’ ଏଭଳି କଥା କହି ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଛାଡ଼ି ଦେଇଥିଲେ । ନିଜର ଅପମାନ ପାଇଁ ସେ କଦଳୀପତ୍ର ପରି ଥରି ଉଠିଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ଅବଜ୍ଞା କରି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ପଡ଼ିଥିଲା । ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ସଙ୍ଗରେ ନେଇଥିଲା, ସତୁରି ସତୁରି ଭାର ଗଦାକୁ । ଦ୍ରୁତଗତିରେ ସେ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଆଗେଇ ଯାଇଥିଲା ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଓ ଟିପ୍ପଣୀ:

ସିଂଘନାଦ:
ମଇଁଷି ସିଂଘରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବାଦ୍ୟ । ଶିବ ଭୈରବ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପୃଥ‌ିବୀ ପ୍ରଳୟ ହୁଏ । ପୂର୍ବେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥ‌ିବା ବେଳେ ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥ‌ିବା ଭୀମକୁ ଶିବ ଡାକିଲେ । ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ମାରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିବାରୁ ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ବର ଯାଚିଥିଲେ । ସେହି ବରକୁ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଭୀମ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ଏହା ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାର କରିବାପାଇଁ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Maths Solutions Geometry Chapter 4 ତ୍ରିକୋଣମିତି Ex 4(a) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Maths Solutions Geometry Chapter 4 ତ୍ରିକୋଣମିତି Ex 4(a)

Question 1.
ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
1. (a) sin 80° = _____ [sin 10°, sin 20°, cos 10°, cos 20°]
(b) cos 65° = _____ [sin 25°, sin 35°, cos 25°, cos 35°]
(c) sin 180° = _____ [1, −1, 0, ± 1]
(d) cos 90° = _____ [1, -1, 0, ± 1]
(e) cos 110° + sin 20° = _____ [2 cos 110°, 2 sin 20°, 0, 1]
(f) sin 75° – cos 15° = _____ [\(\frac{\sqrt{3}}{2}\) , \(\frac { 1 }{ 2 }\) , 0, 1]
(g) sin 0° = _____ [cos 0°, sin 90°, sin 180°, cos 180°]
(h) sin 15° + cos 105° = _____ [0, 1, -1, ± 1]
(i) cos 121° + sin 149° = _____ [1, -1, 0, ± 1]
(j) tan 102° – cot 168° = _____ [0, −1, 1, ± 1]
Solution:
(a) cos 10° [sin 80° = sin (90° – 10°) = cos 10°]
(b) sin 25° [cos 65° = cos (90° – 25°) = sin 25°]
(c) 0
(d) 0
(e) 0 [cos 110° + sin 20° = cos (90° + 20°) + sin 20° = − sin 20° + sin 20° = 0]
(f) 0 [sin 75° – cos 15° = sin (90° – 15°) – cos 15° = cos 15° – cos 15° = 0]
(g) sin 180°
(h) 0 [sin 15° + cos 105° = sin 15° + cos (90° + 15°) = sin 15° sin 15° = 0]
(i) 0 [cos 121° + sin 149° = cos (90° + 31°) + sin (180° – 31°) = sin 31° + sin 31° = 0]
(j) 0 [tan 102° – cot 168° = tan (90° + 12°) – cot (180° – 12°). =-cot 12° – (- cot 12°) = 0].

Question 2.
90° + 0 ଳାମ୍ବା 90° – 0 ଳାମ୍ବା 180° – θ ତ୍ରିକୋଣମିତିକ ଅନୁପାତ ରୂପରେ ପ୍ରକାଶ କର । (0° < 0 < 90°) |
(i) sin 111°
(ii) cos 122°
(iii) tan 99°
(iv) cot 101°
(v) sin 91°
(vi) cosec 93°
(vii) cos 128°
(viii) cosec 132°
(ix) cot 131°
Solution:
(i) sin 111° = sin (90° + 21°) = cos 21°
ଳାମ୍ବା sin (180° – 69°) = sin 69° = sin (90° – 21°) = cos 21°

(ii) cos 122° = cos (90° + 32°) = – sin 32°
ଳାମ୍ବା, cos (180° – 58°) = − cos 58° = cos (90° + 32°) = – sin 32°

(iii) tan 99° = tan (90° + 9) = – cot 9°
ଳାମ୍ବା tan (180° – 81°) = – tan 81° = − tan (90° – 9°) = – cot 9°

(iv) cot 101° cot (90° +21°) = tan 21°
ଳାମ୍ବା cot (180° – 79°) = – cot 79° = -cot (90° – 21°) = – tan 21°

(v) sin 91° = sin (90° + 1°) = cos 1°
ଳାମ୍ବା sin (180° – 89°) = sin 89° = sin (90° – 1°) = cos 1°

(vi) cosec 93° = cosec (90° + 3°) = sec 3°
cosec (180° – 87°) = cosec 87° cosec (90° – 3°) = sec 3°

(vii) cos 128° = cos (90° + 38°) = – sin 38°
ଳାମ୍ବା, cos (180° – 52°) = cos 52° = − cos (90° – 38°) = – sin 38°

(viii) cosec 132° = cosec (90° + 42°) = sec 42°
ଳାମ୍ବା, cosec (180° – 48°) = cosec 48° = cosec (90° – 42°) = sec 42°

(ix) cot 131° = cot (90° + 41°) = – tan 41°
ଳାମ୍ବା, cot (180° – 49°) = — cot 49° = -cot (90° – 41°) = – tan 41°

Question 3.
ନମ୍ନମ ପଦଗୁପିକ୍ନ 0° ଏବ 45° କୋଣ ପରିମାଣ ମଧ୍ଯସ୍ଥ ତ୍ରିକୋଣମିତିକ ଅନୁପାତରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
(i) cos 85° + cot 85°
(ii) sin 75° + tan 75°
(iii) cot 65° + tan 49°
Solution:
(i) cos 85° + cot 85° = cos (90° -5°) + cot (90° -5°) = sin 5° + tan 5°
(ii) sin 75° + tan 75° = sin (90° – 15°) + tan (90° – 15°) = cos 15° + cot 15°
(iii) cot 65° + tan 49° = cot (90° – 25°) + tan (90° – 41°) = tan 25° + cot 41°

Question 4.

Solution:

Question 5.
ସରକ କର:
(i) cosec 31° – sec 59°
(ii) sin (50° + θ) — cos (40° − θ)
(iii) sin2 59° + sin2 31°
(iv) tan (55°-0) – cot (35° + 0)
(v) cos 1°. cos 2° …… cos 180°

(vii) cot 112°. cot 158°
(viii) cos² (90° + α) + cos² (180° – α)
(ix) sec² (105° + α) – tan² (75° – α)
(x) sin² (110° + α) + cos² (70° – α)
Solution:
(i) cosec 31° – sec 59° = cosec 31° – sec (90° – 31°) = cosec 31° – cosec 31° = 0

(ii) sin (50° + θ) — cos (40° – θ)
= sin (50° + θ) – cos (90° – (50° + θ)} = sin (50° + θ) – sin (50° + θ) = 0

(iv) tan (55° – θ) — cot (35° + θ)
= tan (55° – θ) — cot {90° – (55° – θ)}
= tan (55° – θ) — tan (55° – θ) = 0 [(∵ cot (90° – θ) = tan θ]

(v) cos 1°. cos 2° ………… cos 180°
= cos 1° × cos 2° × …… cos 90° ×……. cos 180°
= cos 1° × cos 2° × …….0 ×…….cos 180° = 0
(‘.’ cos 90° = 0)

(vii) cot 112° × cot 158° = cot (90° + 22°) × cot (180° – 22°)
= (- tan 22°) × (- cot 22°) = 1
[‘.’ cot (90° + θ) = tan θ ଏବଂ cot (180° – θ) = – cot θ]

(viii) cos² (90° + α) + cos² (180° – α)
= {cos (90° + α)}² + {cos (180° – α)}²
= (- sin α)² + (- cos α)² = sin² a + cos² α = 1
= [‘.’ cos (90° + θ) = – sin θ)]

(ix) sec² (105° + α) – tan2 (75° – α)
= [sec {180° – (75° – α)}]² – tan² (75° – α)
= sec² (75° – α) – tan² (75° – α) = 1
[‘.’ sec (180° – θ) = – sec θ]

(x) sin² (110° +α) + cos² (70° – α)
= [sin {180° – (70° – α)}]² + cos² (70° – α)
= sin² (70° – α) + cos² (70° – α) = 1
[‘.’ sin (180° – θ) = sin θ]

Question 6.
ପାନ ନିଣ୍ଡଯ କର |

Solution:

Question 7.
ପ୍ରମାଣ କର|
(i) cos (90° – θ). cosec (180° – θ) = 1

(iii) sin² 70° + cos2 110° = 1
(iv) sin² 110° + sin2 20° = 1
(v) sec² θ + cosec² (180° – θ) = sec² θ. cosec² θ
(vi) 2 sinθ. sec (90° + 0). sin 30°. tan 135° = 1
Solution:

Question 8.
(i) cos² 135° – 2 sin² 180° + 3cot² 150° – 4 tan² 120° = \(\frac { -5 }{ 2 }\)
(ii) tan 30°. tan 135°. tan 150°. tan 45° = \(\frac { 1 }{ 3 }\)

(iv) sin² 135° + cos² 120° – sin² 120° + tan² 150° = \(\frac { 1 }{ 3 }\)
Solution:

Question 9.
ମ୍ଭକ୍ୟ ନିର୍ପଣ କର:
(i) tan 10° × tan 20° × tan 30° ×…….× tan 70° × tan 80°
(ii) cot 12°. cot 38°. cot 52°. cot 60°. cot 78°
(iii) tan 5°. tan 15°. tan 45°. tan 75°. tan 85°
Solution:
ସମାଧାନ :
(i) tan 10° × tan 20° × tan 30° × tan 40° × tan 50° × tan 60° × tan 70° × tan 80° = tan 10° × tan 20° × tan 30° × tan 40° × tan (90 – 40°) × tan (90 – 30°) × tan (90° – 20°) × tan (90° – 10°)
= tan 10° × tan 20° × tan 30° × tan 40° × cot 40° × cot 30° × cot 20° × cot 10° =(tan 10° × cot 10°) × (tan 20° × cot 20°) × (tan 30° × cot 30°) × (tan 40° × cot 40°) = 1 × 1 × 1 × 1 = 1

(ii) cot 12°. cot 38°. cot 52°. cot 60°. cot 78°
= cot 12° × cot 38° × cot (90° – 38°) × \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) × cot (90° – 12°)
= cot 12° × cot 38° × tan 38° × \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) × tan 12°
= tan 12° × cot 12° × cot 38° × tan 38° × \(\frac{1}{\sqrt{3}}\)
= 1 × 1 × \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) × \(\frac{1}{\sqrt{3}}\)

(iii) tan 5°. tan 15°. tan 45°. tan 75°. tan 85°
= tan 5° × tan 15° × 1 × tan (90° – 15°) × tan (90° – 5°)
= tan 5° × tan 15° × cot 15° × cot 5°
= tan 5° × 1 × cot 5° = (tan 5° × cot 5o) × 1 = 1

Question 10.
ପ୍ରମାଣ କର :

Solution:

Question 11.
ସରକ କର:
(i) sin (180° – θ). cos (90° – θ) + sin (90° – θ). cos (180° – θ)

Solution:

Question 12.
△ABC ରେ m∠B = 90° ହେଲେ ପ୍ରାମାଣ କାର ଯେ, sin²A + sin²C = 1|
Solution:
△ABC ରେ m∠B = 90° ⇒ m∠A + m∠C = 90°
⇒ A = (90° – C)
⇒ sin A = sin(90° – C) = cos C
∴ ଦାମପାଣ = sin² A + sin² C = (cos C)² + sin² C (∵ sin A = cos C)
= cos² C + sin² C = 1 = ଦଯିିଣପାଣ

Question 13.
△ABC ରେ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ , cos (A + B) + sin C = sin (A + B) – cos C |
Solution:
△ABC ରେ A + B + C = 180° ⇒ A + B = 180° – C
L.H.S. = cos (A + B) + sin C = cos (180° – C) + sin C = -cos C + sin C
R.H.S. = sin (A + B) – cos C = sin (180° – C) + cos C = sin C + cos C
∴ L.H.S. = R.H.S.

Question 14.
A ଓ B ଦୁଇଟି ପରସ୍ପର ଅନୁପୂରକ କୋଣ ହେଲେ sin A. cos B + cos A. sin B ର ମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:
A + B + 90° ⇒ A = (90° – B)
∴ sin A × cos B + cos A × sin B
= sin (90° – B) × cos B + cos (90° – B) × sin B
= cos B × cos B + sin B × sin B = cos²B + sin²B = 1

Question 15.
ABCD ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖ୍ ଚତୁର୍ଭୁଜ ହେଲେ tan A + tan C ର ମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:
ABCD ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖ୍ ଚତୁର୍ଭୁଜହେ A + C = 180°
⇒ A = (180° – C)
∴ tan A + tan C = tan (180° – C) + tan C = – tan C + tan C = 0

Question 16.

Solution:

Question 17.

Solution:

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Important Questions Chapter 4 ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଏଥୁରେ ଓଡ଼ିଶାର ଭୂମିକା Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Important Questions Chapter 4 ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଏଥୁରେ ଓଡ଼ିଶାର ଭୂମିକା

Subjective Type Questions With Answers

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। ଅଗଷ୍ଟ ଦାନ କ’ଣ ? ଏଥିରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ କ’ଣସବୁ ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ଇଂରେଜ ସରକାର ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ କେତେକ ସୁବିଧା ଦେବା ନିମନ୍ତେ ୧୯୪୦ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୮ ତାରିଖରେ ଏକ ଘୋଷଣା ଜାରି କରିଥିଲେ । ତାହାକୁ ଅଗଷ୍ଟ ଦାନ କୁହାଯାଏ ।
• ଏଥରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
  (a) ଭାରତକୁ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ ।
  (b) ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ପାଇଁ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଭା ଗଠନ ।
  (c) ସମସ୍ତ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରି ବଡ଼ଲାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀ ପରିଷଦର ପ୍ରସାରଣ ।
  (d) ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନାଧୀନ ଭାରତ ଓ ଭାରତର ଦେଶୀୟ ରାଜାମାନଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କୁ ନେଇ ଏକ ଯୁଦ୍ଧ ପରାମର୍ଶଦାତା ପରିଷଦ ଗଠନ ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁଙ୍କ ମତ ପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ଵ ପ୍ରଦାନ ।

୨। ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରଶମନର କାରଣଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ନେତୃତ୍ୱ ଓ ସଙ୍ଗଠନର ଅଭାବ ଯୋଗୁଁ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ଧୀରେ ଧୀରେ ପ୍ରଶମିତ ହୋଇଗଲା ।
• ନେତୃତ୍ଵ ଅଭାବରେ ଜନତା ସ୍ବତଃପ୍ରବୃତ୍ତ ଭାବରେ ନିଜ ବିଚାର ଅନୁଯାୟୀ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଚାଲୁରଖୁବା ସମ୍ଭବ ହେଲା ନାହିଁ ।
• ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କରୁଥିବା କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ନ ଥିଲା ।
• ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦେଶୀୟ ରାଜା, ଜମିଦାର ଓ ଧନୀ ବ୍ୟବସାୟୀମାନେ ସମର୍ଥନ ଦେଲେ ନାହିଁ ।
• କେତେକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଏଭଳି ଆନ୍ଦୋଳନର ସପକ୍ଷରେ ନଥିଲେ । ତା’ଛଡ଼ା ସରକାରଙ୍କ ସଶସ୍ତ୍ର ଦମନ ଲୀଳା ଯୋଗୁଁ ଆନ୍ଦୋଳନ ଦବିଯାଇଥିଲା ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୩୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀ ବୈଠକ କେବେ ବସିଥିଲା ? ଏଥରେ କେଉଁ ଦୁଇଟି ସର୍ଭରେ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୩୯ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୨୨ ତାରିଖରେ କଂଗ୍ରେସର କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀ ବୈଠକ ବସିଥିଲା ।
• ଏଥରେ ଦୁଇଟି ସର୍ଭରେ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଗଲା । ସେହି ସର୍ଭ ଦୁଇଟି ହେଲା-
  (a) ଯୁଦ୍ଧ ସମାପ୍ତି ପରେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ଭାରତକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ କରିବେ ।
  (b) ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍‌ ସମସ୍ତ ଦଳର ପ୍ରତିନିଧ‌ିଙ୍କୁ ନେଇ ଭାରତରେ ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଜାତୀୟ ସରକାର ଅବସ୍ଥାପିତ କରିବେ ।

୨। ‘ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଳବ’ର ଏପରି ନାମକରଣ ହୋଇଛି କାହିଁକି ?
Answer:

1. ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ଥିଲା ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନ ବିରୋଧରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ଶେଷ ଗଣ ଆନ୍ଦୋଳନ ।
2. ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କୁ ଭାରତ ଛାଡ଼ିବାପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରିଥିଲେ ।
3. ଅଗଷ୍ଟ ମାସରେ ହୋଇଥ‌ିବା ଏହି ଗଣ ଆନ୍ଦୋଳନର ତୀବ୍ରତା ଓ ବ୍ୟାପକତା ଯୋଗୁଁ ଇତିହାସରେ ଏହା ‘ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଳବ’ ନାମରେ ଖ୍ୟାତ ।

୩ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସତ୍ୟାଗ୍ରହର ସଫଳତାଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱକୁ ବିଶେଷ ଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା । ଆମେରିକା, ଚୀନ୍ ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ଦାବିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନେବାପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ଚାପ ପକାଇଲେ ।
• ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଇଂଲଣ୍ଡର ଜନସାଧାରଣ ମଧ୍ୟ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ କିଛି ସୁବିଧା ଦେବା ସପକ୍ଷରେ ଥିଲେ ।
• ଇଂଲଣ୍ଡର ତତ୍‌କାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଉଇନ୍‌ଷ୍ଟନ୍ ଏସ୍. ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍ ୧୯୪୨ ମାର୍ଚ୍ଚରେ ତାଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳର ସଦସ୍ୟ ସାର ଷ୍ଟାଫୋର୍ଡ଼ କ୍ରିପ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏକ ପ୍ରତିନିଧି ଦଳ ଭାରତ ପଠାଇଲେ ।

୪ । ୧୯୩୯ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୩ ତାରିଖର ଗୁରୁତ୍ଵ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:

• ୧୯୩୯ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୩ ତାରିଖରେ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହି ଦିନ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ଜର୍ମାନୀ ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।
• ଏହା ସହିତ ଏହି ଦିନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଭାରତୀୟ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଦ୍ବିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟ ।

୫। ‘‘କର ବା ମର’’ ମନ୍ତ୍ର କେବେ ଓ କ’ଣ ପାଇଁ ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:

1. ‘ଭାରତ ଛାଡ଼’ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ କଂଗ୍ରେସ ଅନୁମୋଦନ କଲା ସମୟରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଦେଶବାସୀମାନଙ୍କୁ ଉଦ୍‌ବୋଧନ ଦେଇ କହିଥିଲେ– ‘‘ସ୍ଵାଧୀନତା ଆମର ପ୍ରାପ୍ୟ’’ ।
2. ସେଥ‌ିପାଇଁ ଗୋଟିଏ ମନ୍ତ୍ର ଅଛି – ‘କର ବା ମର’’ । ଆମ ମାତୃଭୂମିକୁ ଆମେ ସ୍ଵାଧୀନ କରିବା କିମ୍ବା ସେଥ‌ିପାଇଁ ମରିବା ।

୬ । ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେବା ପରଦିନ କେଉଁମାନଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇ କେଉଁଠାରେ ରଖାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେବାର ପରଦିନ ଅର୍ଥାତ୍ ୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୯ ତାରିଖ ଦିନ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି ଓ କଂଗ୍ରେସ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କମିଟିର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସରକାର ଗିରଫ କଲେ ।
• ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ପୁନେଠାରେ ଆଗା ଖାଁ ପାଲେସ୍‌ରେ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖାଗଲା ।
• ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ, ମୌଲାନା ଆବୁଲ୍ କାଲାମ୍ ଆଜାଦ୍, ଜେ.ବି. କ୍ରିପାଳିନି, ଗୋବିନ୍ଦବଲ୍ଲଭ ପନ୍ଥ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ନେତାଙ୍କୁ ତତ୍କାଳୀନ ବମ୍ବେ ପ୍ରଦେଶର ଅହମ୍ମଦନଗର ଦୁର୍ଗରେ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖାଗଲା ।

୭ । ଓଡ଼ିଶାରେ କେଉଁମାନଙ୍କ ଆଗମନ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ତୀବ୍ରତର କରିଥିଲା ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାର ମାଳତୀ ଚୌଧୁରୀ ଓ ସୁରେନ୍ଦ୍ରନାଥ ଦ୍ବିବେଦୀ ଅଗଷ୍ଟ ୧୧ ତାରିଖରେ ମୁମ୍ବାଇ କଂଗ୍ରେସ ଅଧିବେଶନରେ ଯୋଗଦେଇ ଓଡ଼ିଶା ଫେରିଲେ ।
• ସେମାନଙ୍କ ଆଗମନ ଓଡ଼ିଶାରେ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ତୀବ୍ରତର କରିଥିଲା ।
• ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ ସମୟରେ ନେତୃବର୍ଗ ଗିରଫ ହେବା ଯୋଗୁଁ ଆନ୍ଦୋଳନ ଦବିନଯାଇ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ତେଜି ଉଠିଲା ।

ସଂଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। ୧୯୩୯ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସ ୧୪ ତାରିଖରେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ କ’ଣ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା ?
Answer:
ଯେତେଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଇଂରେଜ ସରକାର ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ନିଜର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ପୂର୍ଣ କ୍ଷମତା ନ ଦେଇଛନ୍ତି ଓ ଏକ ଜନପ୍ରିୟ ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାପାଇଁ ସମ୍ମତ ନ ହୋଇଛନ୍ତି ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତୀୟମାନେ ‘ମିତ୍ରଶକ୍ତି’କୁ କୌଣସି ପ୍ରକାର ସାହାଯ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିବେ ନାହିଁ ।

୨। ପାନାଉର୍‌ଠାରେ କିଏ, କେବେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ପାନାଉରଠାରେ ବିନୋବା ଭାବେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
• ସେ ୧୯୪୦ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୧୭ ତାରିଖରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।

୩ । ୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୭ ତାରିଖରେ ମୁମ୍ବାଇରେ ବସିଥ‌ିବା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଅଧ୍ଵବେଶନରେ କିଏ ସଭାପତିତ୍ୱ କରିଥିଲେ ଓ ସେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ କ’ଣ ଆହ୍ବାନ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:

• ୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୭ ତାରିଖରେ ମୁମ୍ବାଇରେ ବସିଥିବା ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଅଧ୍ଵବେଶନରେ ସଭାପତିତ୍ୱ କରିଥିଲେ ମୌଲାନା ଆବୁଲ କାଲାମ୍ ଆଜାଦ୍ ।
• ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ଅର୍ଥ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରି ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ଅହିଂସ ଉପାୟରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କରିବାପାଇଁ ସେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ଆହ୍ଵାନ ଦେଇଥିଲେ ।

୪। ବ୍ରିଟିଶ୍ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍ ବ୍ରିଟିଶ୍ ହାଉସ୍ ଅଫ୍ କମନ୍ସରେ କେବେ, କ’ଣ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ବ୍ରିଟିଶ୍ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍ ୧୯୪୨ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୦ ତାରିଖରେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ହାଉସ୍ ଅଫ୍ କମନ୍ସରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ଯେ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରାଯାଇଛି ।

୫ | ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ କେଉଁ କାରଣ ପାଇଁ ଧୂମେଇ ଯାଇଥିଲା ? (୨ଟି କାରଣ ଲେଖ ।)
Answer:

1. ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦେଶୀୟ ରାଜା, ଜମିଦାର ଓ ଧନୀ ବ୍ୟବସାୟୀମାନେ ସମର୍ଥନ ଦେଇ ନ ଥିଲେ ।
2. ଦେଶର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କରୁଥିବା କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ନଥିଲା ।

୬। କେଉଁ ଦୁଇ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବିପ୍ଳବ ସହିତ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମକକ୍ଷ ଅଟେ ?
Answer:

• ପ୍ରଥମତଃ ୧୭୮୯ ମସିହାର ଫରାସୀ ବିପ୍ଳବ ସହିତ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମକକ୍ଷ ।
• ଦ୍ଵିତୀୟତଃ ୧୯୧୭ ମସିହାର ରୁଷ ବିପ୍ଳବ ସହିତ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ତୁଳନୀୟ ।

୭। ବାସୁଦେବପୁରର ଇରମ୍ଠାରେ କେବେ ଓ କ’ଣ ପାଇଁ ଏକ ସଭାର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ବାସୁଦେବପୁରର ଇରମଠାରେ ଲୋକମାନେ କର ନ ଦେବାପାଇଁ ପ୍ରତିଜ୍ଞାବଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲେ ।
• ସେଥିପାଇଁ ୧୯୪୨ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୮ ତାରିଖରେ ମେଲଣ ପଡ଼ିଆରେ ଏକ ସଭାର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା ।

୮ । କେଉଁ ଅଭିଯୋଗରେ ଓ କେବେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:

1. ଜଣେ ଜଙ୍ଗଲ ରକ୍ଷୀକୁ ପିଟିପିଟି ହତ୍ୟା କରିଥିବାର ମିଥ୍ୟା ଅଭିଯୋଗରେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
2. ତାଙ୍କୁ ୧୯୪୩ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୯ ତାରିଖରେ ତାଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

୯ । ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ଗଡ଼ଜାତ ରାଜ୍ୟରେ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ବ୍ୟାପକ ହୋଇଥିଲା ? ତାଳଚେର ଓ ଢେଙ୍କାନାଳରେ କିଏ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:

• ମୁଖ୍ୟତଃ ଓଡ଼ିଶାର ତାଳଚେର, ଢେଙ୍କାନାଳ, ଆଠଗଡ଼ ଓ ନୟାଗଡ଼ ଆଦି ଗଡ଼ଜାତ ରାଜ୍ୟରେ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ବ୍ୟାପକ ହୋଇଥିଲା ।
• ତାଳଚେରରେ ପବିତ୍ର ମୋହନ ପ୍ରଧାନ ଓ ଢେଙ୍କାନାଳରେ ବୈଷ୍ଣବଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ।

Objective Type Questions with Answers
A. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1.ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଅନ୍ୟ ନାମ ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଳବ ଥିଲା ।

2. ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ଜର୍ମାନୀ ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିବା ଫଳରେ କେଉଁ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ?
Answer:
ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ଜର୍ମାନୀ ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିବା ଫଳରେ ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।

3. ‘ଯୁଦ୍ଧ ପରାମର୍ଶଦାତା ପରିଷଦ’ କେଉଁମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନାଧୀନ ଭାରତ ଓ ଭାରତର ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କୁ ନେଇ ଏକ ‘ଯୁଦ୍ଧ ପରାମର୍ଶଦାତା ପରିଷଦ’ ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।

4. ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ଦାବିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନେବାପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ କେଉଁମାନେ ଚାପ ପକାଇଥିଲେ ?
Answer:
ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ଦାବିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନେବାପାଇଁ ଆମେରିକା, ଚୀନ୍ ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ଚାପ ପକାଇଥିଲେ ।

5. ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ ଭାରତ କେଉଁ ପକ୍ଷଭୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ ଭାରତ ମିତ୍ରଶକ୍ତି ପକ୍ଷଭୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।

6. ‘କ୍ରିପସ୍ ମିଶନ୍’କୁ କିଏ ଭାରତକୁ ପଠାଇଥିଲେ ?
Answer:
ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଉଇନ୍‌ଷ୍ଟନ୍ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍ କ୍ରିପସ୍ ମିଶନ୍‌କୁ ଭାରତକୁ ପଠାଇଥିଲେ ।

7. ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ କେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନର ଶୁଭାରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ କେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନର ଶୁଭାରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା

8. କେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ‘କର ବା ମର’ ଡାକରା ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ‘କର ବା ମର’ ଡାକରା ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

9. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ଶୁଭାରମ୍ଭ କେଉଁଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତଛାଡ ଆନ୍ଦୋଳନର ଶୁଭାରମ୍ଭ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରୁ କରାଯାଇଥିଲା ।

10. କେଉଁଠାରେ ବିପ୍ଳବୀମାନେ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ପାଇଁ ପ୍ରେରିତ ଖାଦ୍ୟକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ବିପ୍ଳବୀମାନେ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ପାଇଁ ପ୍ରେରିତଖାଦ୍ୟକୁ ଆସାମରେ ନଷ୍ଟ ଦେଇଥିଲେ ।

11. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ମୁଖ୍ୟ ଦୁଃଖଦ ଘଟଣା କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ମୁଖ୍ୟ ଦୁଃଖଦ ଘଟଣା ଥିଲା ଇରମ୍ ଗୁଳିକାଣ୍ଡ ।

12. ବରୀ ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକମାନେ କେଉଁ ଖବର ଶୁଣିବା ପରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ୟକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ ଓ ରମାଦେବୀଙ୍କ ଗିରଫ ଖବର ଶୁଣିବା ପରେ ବରୀ ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକମାନେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ୟକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ।

13. କେଉଁ ଗ୍ରାମରେ ଚୌକିଦାର ପୋଷାକକୁ ପୋଡ଼ି ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଶ୍ରୀଜଙ୍ଗ ଗ୍ରାମରେ ଚୌକିଦାର ପୋଷାକକୁ ପୋଡ଼ି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

14. ୧୯୪୨ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଓଡ଼ିଶାର ଫାଶୀ ପାଇଥିବା ଏକମାତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତି କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୪୨ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଓଡ଼ିଶାର ଫାଶୀ ପାଇଥିବା ଏକମାତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିଥିଲେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକ ।

B. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ଅଗଷ୍ଟ ମାସରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା କେଉଁ ବିପ୍ଳବ ନାମରେ ପରିଚିତ ଥିଲା ?
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଳବ

2. ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଗ୍ରାମର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ତେନ୍ତୁଳିଗୁମ୍ମା

3. ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ ମିତ୍ରଶକ୍ତି ବିପକ୍ଷରେ ଯୁଦ୍ଧ କରିଥିବା ଶକ୍ତିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer:
କେନ୍ଦ୍ର ଶକ୍ତି

4. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ଆଦିବାସୀ ନେତାଙ୍କୁ ପ୍ରଥମ ସହିଦ୍‌ଭାବେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ ?
Answer:
ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକ

5. ବାଲେଶ୍ଵର ଜିଲ୍ଲାର ଇରମ୍ କେଉଁ ନାମରେ ପରିଚିତ ଥିଲା ?
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ

6. କିଏ ମୁମ୍ବାଇ ଅଧ୍ଵବେଶନରେ ‘ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ’ର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଆବୁଲ୍ କାଲାମ୍ ଆଜାଦ୍

7. ‘କାଗଜ ନୋଟ୍’ର ପ୍ରଚଳନକୁ କେଉଁ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଭାରତୀୟମାନେ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଭାରତଛାଡ଼

8. ଉଇନଷ୍ଟନ୍ ଚର୍ଜିତ ଭାରତକୁ ପଠାଇଥ‌ିବା ପ୍ରତିନିଧି ଦଳ କ’ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer:
ପ୍ରିକସ୍ ମିଶନ୍

9. କିଏ ମୁମ୍ବାଇ ଅଧିବେଶନରେ ‘ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ’ର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍

10. ମାଳତୀ ଚୌଧୁରୀ କଂଗ୍ରେସର କେଉଁ ଅଧୂବେଶନରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ମୁମ୍ବାଇ ଅଧ୍ଵବେଶନ

11. କୋରାପୁଟର ମାତିଲି ଥାନା ଘେରାଉବେଳେ କେଉଁ ଧ୍ଵନି ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ କୀ ଜୟ

12. ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ସ୍ଲୋଗାନ କ’ଣ ଥିଲା
Answer:
କର ବା ମର

13. ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ସମୟରେ ପ୍ରଥମ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀର ମାନ୍ୟତା କିଏ ପାଇଥିଲେ ?
Answer:
ବିନୋବା ଭାବେ

14. ଭାରତଛାଡ଼ ପ୍ରସ୍ତାବ କେବେ ଗ୍ରହଣ କରାଗଲା ?
Answer:
୧୯୪୨ ଜୁଲାଇ ୧୪

15. ୧୯୪୨ ମସିହା ଜୁଲାଇ ମାସରେ କଂଗ୍ରେସ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କମିଟି ବୈଠକ କେଉଁଠାରେ ବସି ‘ଭାରତଛାଡ଼’ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ୱାର୍କା

16. ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ସଙ୍ଗଠିତ ଶେଷ ଆନ୍ଦୋଳନ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ

17. ରେଭେନ୍ସା କଲେଜର ଛାତ୍ରମାନେ ପୋଲିସ୍‌ର ମୁକାବିଲା କରିବାପାଇଁ କ’ଣ ଗଠନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ରକ୍ତବାହିନୀ

18. ଭାରତୀୟ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ସମ୍ରାଟ ବୋଲି କାହାକୁ କୁହାଯାଇଥାଏ ?
Answer:
ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି

19. ଇରମ ଗୁଳିକାଣ୍ଡରେ ସହିଦ୍ ହୋଇଥିବା ମହିଳାଙ୍କ ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ପରୀ ବେଞ୍ଝା

20. ଇଂରେଜ ସରକାର ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଦେଇଥ‌ିବା ସୁବିଧାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ ଦାନ

C. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକଙ୍କୁ _______ ଜେଲରେ ଫାଶୀ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ବ୍ରହ୍ମପୁର

2. ୧୯୪୨ ମସିହାରେ ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ _______ ଥିଲେ ।
Answer:
ଉଇନ୍‌ଷ୍ଟନ୍ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍

3. ୱାର୍ଦ୍ଧାଠାରେ କଂଗ୍ରେସ କମିଟିରେ ବୈଠକ ______ ମସିହାରେ ବସିଥିଲା ।
Answer:
୧୯୪୨

4. ୧୯୪୦ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୧୭ ତାରିଖରେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ବିନୋବା ଭାବେ________ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ପାନାଡର୍

5. ______ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ‘କର ବା ମର’ ଧ୍ୱନି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ଭାରତଛାଡ଼

6. ୧୯୩୯ ମସିହା ______ ତାରିଖରେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ଜର୍ମାନୀ ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।
Answer:
ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୩

7. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରଥମେ _______ ଠାରେ ଶୁଭାରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ମହାରାଷ୍ଟ୍ର

8. ‘କ୍ରିପ୍‌ ମିଶନ’_______ ମସିହାରେ ଭାରତ ଆସିଥିଲା ।
Answer:
୧୯୪୨ ମସିହାରେ

9. ୧୯୪୨ ଅଗଷ୍ଟ ୧୧ରେ ଛାତ୍ରମାନେ ପାଟନା ସଚିବାଳୟର ______ ଦ୍ୱାରରେ ଜାତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
୮

10. ୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୭ରେ ବମ୍ବେଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ କଂଗ୍ରେସର ସାଧାରଣ ଅଧିବେଶନରେ ସଭାପତି _______ ଥିଲେ ।
Answer:
ମୌଲାନା ଆବୁଲ୍ କାଲାମ୍ ଆଜାଦ୍

11. ‘ଅଗଷ୍ଟ ଦାନ’ ଇଂରେଜ ସରକାର ଅଗଷ୍ଟ ମାସ _______ ତାରିଖରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।
Answer:
୮

12. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ______ ଦିନ କଂଗ୍ରେସ ଅନୁମୋଦନ କଲା ।
Answer:
୧୯୪୨ ଅଗଷ୍ଟ ୮

13. ________ ଠାରେ ୱାୟାରଲେସ୍ କେନ୍ଦ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ସମ୍ବାଦ ପ୍ରଚାରିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ମୁମ୍ବାଇ

14. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଡକ୍ଟର ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦଙ୍କୁ ଗିରଫ କରି ________ ଠାରେ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ପାଟଣା

15. ________ ଠାରେ ଥ‌ିବା ୱାୟାରଲେସ୍ କେନ୍ଦ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ସମ୍ବାଦ ପ୍ରଚାରିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ମୁମ୍ବାଇ

16. ୧୯୪୨ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ________ ତାରିଖରେ ଇରମ୍ ଗୁଳିକାଣ୍ଡ ଭଳି ଦୁଃଖଦ ଘଟଣା ଘଟିଥିଲା ।
Answer:
୨୮

17. କାଇପଦର ଡାକଘରେ ୧୯୪୨ ମସିହା ________ ତାରିଖରେ ନିଆଁ ଲଗାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ ୧୭

18. ‘ପରୀ ବେୱା’ ନାମକ ମହିଳା ଓଡ଼ିଶାର _______ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସହିଦ୍ ହୋଇଥିଲେ ।
Answer:
ଭାରତଛାଡ଼

19. ବୈଷ୍ଣବ ଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକ _______ ଠାରେ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ବ ନେଇଥିଲେ ।
Answer:
ଢେଙ୍କାନାଳ

20. କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାର ପାପଡ଼ାହାଣ୍ଡି ଗୁଳିକାଣ୍ଡରେ _______ ଜଣ ବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରାଣ ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ।
Answer:
୧୫

D . ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (×) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କର ଶେଷ ଗଣ ଆନ୍ଦୋଳନ ଥିଲା ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ।
2. ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଭାରତର ବଡ଼ଲାଟ୍ ଥିଲେ ଲର୍ଡ଼ ୱାଭେଲ୍‌ ।
3. ଭାରତକୁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଏକ ଅଂଶ ରୂପେ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ଅଧିକାର ଦିଆଯିବ, ଏହା କ୍ୟାବିନେଟ ମିଶନର ପ୍ରସ୍ତାବ ଥିଲା ।
4. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଡକ୍ଟର ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦଙ୍କୁ ବିହାରର ପାଟନାଠାରେ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା ।
5. ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଫରାସୀ ବିପ୍ଳବ ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଏ ।
6. ଭାରତକୁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଏକ ଅଂଶ ରୂପେ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ଅଧିକାର ଦିଆଯିବ, ଏହା କ୍ୟାବିନେଟ ମିଶନର ପ୍ରସ୍ତାବ ଥିଲା ।
7. ବୈପାରିଗୁଡ଼ା ଥାନା ଅନ୍ତର୍ଗତ ତେନ୍ତୁଳିଗୁମ୍ମା ଗ୍ରାମରେ ସହିଦ ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ ।
8. ୧୯୪୨ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୯ରେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
9. ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଲବରେ ଯୋଗ ଦେଇଥ‌ିବା ଜଣେ ସମାଜବାଦୀ ମହିଳା ଥିଲେ ମାଳତୀ ଚୌଧୁରୀ ।
10. ୧୯୪୨ ଅଗଷ୍ଟ ୧୭ରେ କାଇପଦରଠାରେ ଲୋକମାନେ ଡାକଘର ପୋଡ଼ି ଦେଇଥିଲେ ।

Answer:
1. ✓
2. x
3. x
4. ✓
5. ✓
6. ✓
7. x
8. x
9. x
10. ✓

E. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ମିଳନ କର ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 1 ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଓ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ Important Questions and Answers.

BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 1 ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଓ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

Question 1.
ନିମ୍ନ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣରେ ଭୌତିକ ଅବସ୍ଥା ଦର୍ଶାଇବା ପାଇଁ କେତୋଟି ସଂକେତ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରିବ ।
CaCO₃ + H₂O + CO₂ → Ca(HCO₃)₂
ଉ-
4ଟି

Question 2.
ଲେଡ଼୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କଠିନ ଉତ୍ପାଦର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଲେଡ଼୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (PbO)

Question 3.
ସଂକ୍ଷାରଣ ହେତୁ ରୂପା ଉପରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କଳାରଙ୍ଗର ଯୌଗକଟିର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ସିଲଭର ସଲଫାଇଡ୍

Question 4.
3MnO₂ + 4AI → 3Mn + 2Al₂O₃ ସମ1କରଣରେ ବିଜାରକ କିଏ ?
ଉ-
ଏଲୁମିନିୟମ (Al)

Question 5.
CaO + H₂O → Ca(OH)₂ ସମୀକରଣଟି କେଉଁ ପ୍ରକାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

Question 6.
କଲିଚୂନ କେଉଁ ଯୌଗିକ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶମୀତଚୂନ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ?
ଉ-
H₂O

Question 7.
କୋଷ ମଧ୍ୟରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶରୀରକୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଉଥ‌ିବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଶ୍ବସନ

Question 8.

‘ସମୀକରଣଟି କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ବିଘଟନ

Question 9.
3Fe + XH₂O → Fe₃O₄ + 4H₂ ସମୀକରଣରେ ରେ Xର ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
4

Question 10.
FeSO₄ କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ କେଉଁ ଗନ୍ଧ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକ

Question 11.
ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ରଙ୍ଗ କିପରି ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ସବୁଜ

Question 12.
ଅମ୍ଳୀୟ ଜଳର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଶ୍ଳେଷଣରୁ H₂ ଓ O₂ ଗ୍ୟାସ୍ତ୍ରର ଆୟତନର ଅନୁପାତ କେତେ ?
ଉ-
2 : 1

Question 13.
A + BC → AC + B ସମ1କରଣଟି କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରଯାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

Question 14.
CuSO₄ ଦ୍ରବଣରେ ଲୁହାକଣ୍ଟା ବୁଡ଼ାଇଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ଈଷତ୍ ସବୁଜ ରଙ୍ଗର ଯୌଗିକଟିର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଫେରସ ସଲଫେଟ୍ FeSO₄

Question 15.
Pb + CuCl₂ → PbCl₂ + Cu – ଉକ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଗି କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତ୍ରଗିତ ?
ଉ-
ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

Question 16.
O + 2e^– → O^2- ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଗି କି ପ୍ରକାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅନ୍ତ୍ରଗିତ ?
ଉ-
ବିଚ୍ଚାରଣ

Question 17.
Zn ଓ H₂SO₄ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ?
ଉ-
H₂

Question 18.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଆଲୋକ ରୂପରେ ଶକ୍ତି ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ?
ଉ-
ବିଘଗନ

Question 19.
ତୈଳ ଓ ଚର୍ବି ଜାତୀୟ ଖାଦ୍ୟର ଜାରଣକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ସଢ଼ାବସ୍ଥା

Question 20.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକା ସାଙ୍ଗରେ ଜାରଣ ଓ ବିଚ୍ଚାରଣ ଘଟିଥାଏ ?
ଉ-
ବିଜାରଣ-ଜାରଣ

Question 21.
ଶରୀରରେ ଖାଦ୍ୟ ପରିପାକ କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣ ?
ଉ-
ବିଘଟନ

Question 22.
କଳଙ୍କିର ରାସାୟନିକ ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଆଇରନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

Question 23.
Fe₂O₃ +3CO → 2Fe + 3CO₂ ପ୍ରତିକ୍ରିଯାରେ କେଉଁଟି ଜାରିତ ?
ଉ-
Fe₂O₃

Question 24.
କାନ୍ଥ ଧଉଳେଇବା ପାଇଁ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ-
Ca(OH)₂

Question 25.
କପର ଉପରେ କଳା ରଙ୍ଗର ସ୍ତରଟିର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
CuO

Question 26.
ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ଠ, ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ, ଏହାକୁ କେଉଁ ଅବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା

Question 27.
MnO₂ + 4 HCl → MnCl₂ + 2H₂O + Cl₂ ପମ1କରଣରେ କେଉଁଟି ବଜାରିତ ହୋଇଛି ?
ଉ-
MnO₂

Question 28.
କପର ଗୁଣ୍ଡକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ କପର ଗୁଣ୍ଡର ଚାରିପଟେ କପର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର କେଉଁ ରଙ୍ଗର ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟିହେବ ?
ଉ-
କଳା

Question 29.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଯୋଗ କରାଯାଏ ?
ଉ-
ଜାରଣ

Question 30.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଯୋଗ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ବିଜାରଣ

Question 31.
ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଚୈତ ବିସ୍ଥାପନ

Question 32.
x Na + y H₂O → z NaOH + H₂ ସମତୁଲ ସମ1କରଣର x, y ଓ z ର ମ୍ଜଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
2, 2, 2

Question 33.
ସଂକ୍ଷାରଣ କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ସଂଶ୍ଳେଷଣ

Question 34.
ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପାତକୁ ଜଳାଇବା କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ଦହନ, ଜାରଣ ଓ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା

Question 35.
ଖାଦ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବହୁତ ଦିନ ସାଇତି ରଖିବାପାଇଁ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ-
N₂ ଓ He

Question 36.
ଚର୍ବି ଓ ତେଲ ଜାତୀୟ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ରହଣିଆ ଗନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି ହେବାକୁ କେଉଁ ଅବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ସଢ଼ାଅବସ୍ଥା

Question 37.
କପରର ସଂକ୍ଷାରଣ ହେତୁ ତାହା ଉପରେ କେଉଁ ରଙ୍ଗର ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ-
ସବୁଜ

Question 38.
CuSO₄ + Zn → Cu + ZnSO₄ ସମୀକରଣରେ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବିଜାରିତ ହେଉଛି ?
ଉ-
CuSO₄

Question 39.

ଉ-
CO₂

Question 40.
Pb₃O₄ + 8HCl → 3PbCl₂ + Cl₂ + 4H₂O; ଏହି ସମ1କାରଣରେ କାରକ କିଏ ?
ଉ-
Pb₃O₄

Question 41.
କପର ସହ ସଲଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ଼ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
ଉ-
SO₂

Question 42.
Zn + (x) AgNO₃ → Zn (NO₃)₂ + y ସମ1କରଣରେ x ଓ y ର ମାନ କେତେ ?
ଉ-
2 ଓ 2

Question 43.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକା ସାଙ୍ଗରେ ଜାରଣ ଓ ବିଜାରଣ ଘଟେ ?
ଉ-
ବିଜାରଣ – ଜାରଣ

Question 44.
Fe + S → FeS ସମୀକରଣରେ ବିଜାରକ କିଏ ?
ଉ-
Fe

Question 45.
C (x) + O₂(y) → CO₂(y) ସମୀକରଣରେ x ଓ y କାହାକୁ ସୂଚିତ କରେ ?
ଉ-
(s), (g)

Question 46.
2H₂S + SO₂ → 3S + 2H₂O ରେ କିଏ ଜାରିତ ହୋଇଚ୍ଚି ?
ଉ-
H₂S

Question 47.
Zn + CuSO₄ → ZnSO₄ + Cu – ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟି କେଉଁ ପ୍ରକାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ?
ଉ-
ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

Question 48.
କେଉଁ ଯୌଗିକର ଉପସ୍ଥିତି ଯୋଗୁଁ ଚୂନପାଣି ଦୁଧୂ ରଙ୍ଗ କରିଦିଏ ?
ଉ-
କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍

Question 49.
ବାୟୁ ଶୂନ୍ୟ ପାତ୍ରରେ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ରଖିଲେ କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ବିରୋଧ ଘଟେ ?
ଉ-
ଜାରଣ

Question 50.
NaCI (aq) + AgNO₃(aq) → AgCI (s) + NaNO₃(aq) ଏହା କେଉଁ ପ୍ରକାରର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ?
ଉ-
ଅବକ୍ଷେପଣ

B ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. MgO ଚୂର୍ଣ୍ଣର ବର୍ଷ ……………………. |
2. ଲେଡ୍‌ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ …………………… |
3. ପୋଟାସିୟମ ଆସୋଡ଼ାଚ୍ଚଡ୍‌ର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ……………………… |
4. Zn + HCL → ZnCl₂ + ………………. ଗ୍ୟାସ୍ ।
5. କଲିଚୁନର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
6. ସମ1ତ ଚୂନର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
7. CaO(s) + H₂O(1) → ………………. |
8. NO₂ ଧୂମର ରଙ୍ଗ ………………. |
9. ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ତାପ ଶୋଷିତ ହୁଏ, ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ………………. ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି |
10. କଲିଚୂନ ଜଳ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ………………. ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
11. ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଜାରଣକୁ ବିରୋଧ କରେ ତାକୁ ………………. କହନ୍ତି |
12. ଚିପ୍‌ସ ଖୋଳ ମଧ୍ୟରେ ………………. ଗ୍ୟାସ୍ ପୂରିଥାଏ ।
13. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଦିହନ ଏକ ………………. ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
14. ଶ୍ଵେତସାରରୁ ………………. ଯୌଗିକ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
15. ଉଦ୍ଭଦ ଦ୍ରବ୍ୟ ବିଘଟନ ଘଟି ଖତରେ ପରିଣତ ହେବା ………………. ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତିଗଢ ଅଟେ |
16. ଫେରସ୍ ସଲଫେଟ୍ରର ରଙ୍ଗ ………………. |
17. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
18. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ଅଣୁରେ ………………. ଟି ଜଳ ଅଣୁ ଅଛି ।
19. ବେରିଅମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର୍‌ ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
20. ସୋଡ଼ିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ରର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
21.॰ ପରିପାକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶ୍ଵେତସାର ………………. ଯୌଗିକରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
22. ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଉପସ୍ଥିତିରେ ………………. ଯୌଗିକ ବିଘଟନ ଘଟି ସିଲଭର ଓ କ୍ଲୋରିନ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
23. ଦସ୍ତା ସହିତ ଲଘୁ ଗନ୍ଧକାମ୍ଳର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ………………. ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
24. ତାପ ପ୍ରୟୋଗଦ୍ଵାରା ଘଟୁଥ‌ିବା ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ………………. କୁହାଯାଏ ।
25. ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ପ୍ରତିକାରକ ମଧ୍ୟରେ ଆୟନ ବିନିମୟ ଘଟିଲେ ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ………………. ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।
26. ଅକ୍‌ସିଜେନ୍‌ ର କପର ସହିତ ସଂଯୋଗ ଘଟି କପର ଉପରେ ଏକ କଳା ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି କଳା ପଢାର୍ଥଟି ………………. |
27. ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଜାରଣକୁ ନିରୋଧ କରେ, ତାକୁ …………………….. କହନ୍ତି ।
28. ବାୟୁରୋଧୀ ପାତ୍ରରେ ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ରଖିଲେ ………………………. ପ୍ରକ୍ରିୟା ମନ୍ଥର ହୁଏ ।
29. ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ …………………………… ପ୍ରକାର ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
30. ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ହରାଏ, ତାକୁ …………………….. କହନ୍ତି ।
31. H₂ ଓ O₂ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି H₂O ସୃଷ୍ଟି ହେବା ପ୍ରକ୍ରିୟାଟି …………………….. ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
32. …………………….. ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ତାପ, ଆଲୋକ କିମ୍ବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।
33. ଲୌହନିର୍ମିତ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର କ୍ଷୟ ………………………… ଦ୍ଵାରା ଘଟିଥାଏ ।
34. କୌଣସି ଧାତୁର ଧୀରେ ଧୀରେ କ୍ଷୟ ଘଟିବାକୁ ……………………. କୁହାଯାଏ ।
35. Zn + CuSO₄(aq) → ZnSO₄(aq) + ……………….. |
36. ଉତ୍ତପ୍ତ ଲୁହା ଉପରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ………………….. ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
37. ଗୁ କୋଡ୍ ଅଣୁର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ ………………….. |
38. ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଏକ ……………………. ରାସାୟନକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା |
39. ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ସଂକେତ ………………..
40. ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଯେଉଁ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ତା’ର ନାମ ………………….. \

Answers
1. ଧଳା
2. Pb(NO₃)₂
3. KI
4. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
5. CaO
6. Ca(OH)₂
7. Ca(OH)₂
8. ବାଦାମୀ
10. ସମୀତ ଚୂନ
11. ପ୍ରତିଜାରକ
12. ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍
13. ତାପଉତ୍ପାଦୀ
14. ଗ୍ଲା କୋଜ
15. ତାପଉତ୍ପାଦୀ
16. ସବୁକ
17. FeSO₄7H₂O
18. 7
19. BaCl₂
20. Na₂SO₄
21. ଗ୍ଲା କୋଡ୍
22. ସିଲଭର କ୍ଲୋରାଇଡ୍
23. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌
24. ତାପୀୟ ବିଘଟନ
25. ଦ୍ବୈତବିସ୍ଥାପନ
26. କପର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍
27. ପ୍ରତିଜାରକ
28. ଜାରଣ
29. ଅଦ୍ରାବ୍ୟ
30. ଜାରିତ
31. ସଂଶ୍ଳେଷଣ
32. ବିଘଟନ
33. ସଂକ୍ଷାରଣ
34. ର୍ଫକ୍ଷାରଣ ବା କ୍ରମକ୍ଷୟ
35. Cu(s)
36. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
37. C₆H₁₂O₆
38. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ
39. Pb(NO₃)₂
40. ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍

C ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓) ବା ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଲେଖ ।

1. ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପାତଟି ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଧଳାଶିଖା ସହିତ ବାୟୁରେ ଜଳିଲେ ଯେଉଁ ଧଳା ଚୂର୍ଣ୍ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହା ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ କାରୋନେଟ୍
2. ଉଭିଦ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିଘଟନ ଘଟି ଖତରେ ପରିଣତ ହେବା ଏକ ତାପଶୋଷୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା |
3. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ସଙ୍କେତ FeSO₄3H₂O ।
4. Na₂SO₄ + BaCl₂ → BaSO₄ + 2NaCl ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟି ଏକ ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ।
5. ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଜାରଣରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ, ତାକୁ ପ୍ରତିଜାରକ କୁହାଯାଏ ।
6. ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ଲାଗିବା ଓ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଉଭୟ ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ।
7. ପରିପାକ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଶ୍ଵେତସାର ସରଳୀକୃତ ହୋଇ ଗ୍ଲୁକୋଜ ଯୌଗିକରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
8. ଅମ୍ଳୀୟ ଜଳର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଶ୍ଳେଷଣରୁ H₂ ଓ O₂ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଅନୁପାତ 2 : 1 |
9. ଚୂନ ବା କଲିଚୂନର ସଂକେତ CaCO₃ ।
10. କଲିଚୂନ CO₂ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶମୀତ ଚୂନ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
11. କୋଷ ମଧ୍ୟରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶରୀରକୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଉଥ‌ିବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ନାମ ଶ୍ବସନ ।
12. 3Fe + XH₂O → Fe₃O₄ + 4H₂ରେ Xର ମୂଲ୍ୟ = 4 |
13. FeSO₄ କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
14. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ରଙ୍ଗ ନୀଳ ।
15. ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବାୟୁ ଆବଶ୍ୟକ ନୁହେଁ ।
16. AgCI କଳାଧଳା ଫଟୋଉଠା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
17. ରୁପାର ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକ କିଛି ସମୟ ବାୟୁରେ ରହିଲେ ସିଲ୍‌ଭର୍‌ ସଲ୍‌ଫାଇଡ୍ ଯୋଗୁ କଳା ପଡ଼ିଯାଏ |
18. Zn ଧାତୁ ଅତିଲଘୁ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ କରେ ।
19. FeSO₄ କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଜଳନ୍ତା ଫସ୍‌ଫରସ୍ ଗନ୍ଧ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
20. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ରଙ୍ଗ ସବୁଜ ।
21. AgCI କଳାଧଳା ଫଟୋଉଠା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
22. 4Na + O₂ → 2Na₂O ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟି ବିଘଗନ ପ୍ରତିକ୍ରୟାର ଅନ୍ତଖତ |
23. ମିଥେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଦହନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ତାପୀୟ ବିଘଟନ କହନ୍ତି ।
24. AgCI ସୂର୍ଯ୍ୟ କିରଣରେ ଧଳା ବର୍ଷରୁ ଧୂସର ବର୍ଣ୍ଣରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

Answer:
1. x
2. ✓
3. x
4. ✓
5. x
6. x
7.✓
8. ✓
9. x
10. x
11. ✔
12. ✔
13.✔
14. x
15. ✓
16. ✔
17.✔
18. ×
19. x
20. ✓
21.✔
22. ×
23. x
24. ✔

D ‘କୁ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

E ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ରାସାୟନିକ ସମ1କରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ପ୍ରତୀକ ଓ ସଙ୍କେତ ସାହାଯ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।

2. ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ ସହିତ ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ ମିଶାଇଲେ କ’ଣ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
ଉ –
ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ସହିତ ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ ମିଶାଇଲେ ଲେଡ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍ ଓ ପୋଟାସିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

3. ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ
ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଶବ୍ଦ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣ କହନ୍ତି ।

4. ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କ’ଣ ?
ଊ –
କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସୃଷ୍ଟି କିମ୍ବା ବିନାଶ ଘଟେ ନାହିଁ । ଏହାକୁ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କହନ୍ତି । କିମ୍ବା, ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସହିତ ସମାନ । ଏହାକୁ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କହନ୍ତି । ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସହିତ ସମାନ । ଏହାକୁ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କହନ୍ତି ।

5. ସୂଚକୀୟ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
କେବଳ ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦର ସୂଚନା ଦେଉଥ‌ିବା ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣକୁ ସୂଚକୀୟ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।

6. ଆକ୍ସାସ୍ (ag) ଶବ୍ଦ କେଉଁଥ୍ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ–
ଯଦି ପ୍ରତିକାରକ କିମ୍ବା ଉତ୍ପାଦ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇଥାଏ, ସେହି ଦ୍ରବଣପାଇଁ ଆକ୍ସାସ୍‌ (aq) ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହାର ସଙ୍କେତ (aq) ଅଟେ ।

7. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ସେହି

8. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ, ତାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

9. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଦହନର ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
CH₄(g) + 2O₂(g) → CO₂(g) + 2H₂O(g) .

10. ଶ୍ୱସନ ଏକ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହିଁକି ?
ଉ-
ଶ୍ଵସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ଶରୀର କୋଷ ମଧ୍ୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି ଶରୀରକୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଏ । ତେଣୁ ଶ୍ୱସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

11. ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ପ୍ରତିକାରକ ବିଘଟିତ ହୋଇ କିଛି ସରଳତମ ଉତ୍ପାଦ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ତାହାକୁ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

12. ତାପୀୟ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ତାପ ପ୍ରୟୋଗଦ୍ଵାରା ଘଟୁଥ‌ିବା ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ତାପୀୟ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

13. ଏକ ତାପୀୟ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ-

14. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଘଟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଜଳର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଶ୍ଳେଷଣଦ୍ଵାରା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଓ ଅକ୍‌ସିଜେନ ନିର୍ଗତ ହେବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଘଟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

15. ତାପଶୋଷୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ତାପ ଶୋଷିତ ହୋଇଥାଏ ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ତାପଶୋଷୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

16. ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ମୌଳିକ କୌଣସି ଏକ ଯୌଗିକର ମୌଳିକକୁ ଅପସାରଣ କରେ, ସେହି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

17. ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅଦ୍ରାବ୍ୟ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ତାହାକୁ ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

18. ↑ ଓ ↓ ତୀର ଚିହ୍ନ କ’ଣ ଦର୍ଶାଏ ?
ଉ–
↑ ତୀରଚିହ୍ନ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନକୁ ଓ ↓ ତୀରଚିହ୍ନ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ଅବକ୍ଷେପକୁ ଦର୍ଶାଏ ।

19. କଲିଚୁନରେ ଜଳ ମିଶାଇଲେ ହେଉଥ‌ିବା ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟି ଲେଖ ।
ଉ–
CaO(s) + H₂O(l) → Ca(OH)₂(s) + ରାପ

20. ବେରିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ + ଏଲୁମିନିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍
→ ବେରିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ + ଏଲୁମିନିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଏହାର ସମତୁଲ ସମୀକରଣଟି ଲେଖ ।
ଉ–
3BaCl₂ + Al₂(SO₄)₃ → 3BaSO₄ + 2AlCl₃

21. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ସଲଫାଇଡ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ବାୟୁରେ ଜଳିଲେ ଜଳ ଓ ସଲଫର୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଏହାର ସମତୁଲ ସମୀକରଣଟି ଲେଖ ।
ଊ–
2H₂S(g) + 3O₂(g) → 2H₂O(l) + 2SO₂(g)

22. HNO₃ + Ca(OH)₂ → Ca(NO₃)₂ + H₂Oର ସମତୁଲ ସମ1କାରଟି ଲେଖ |
ଊ–
2HNO₃ + Ca(OH)₂ → Ca(NO₃)₂ + 2H₂O

23. ଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ?
ଊ–
ଯଦି ଏକ ପଦାର୍ଥ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ ଲାଭକରେ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ହରାଏ, ତେବେ ଏହାକୁ ଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

24. ଚୈତ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରତିକାରକ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରେ ଆୟନ ବିନିମୟ ଘଟିଥାଏ, ତାହାକୁ ଦ୍ୱୈତ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

25. ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପାତକୁ ବାୟୁରେ ଜଳାଇବା ପୂର୍ବରୁ କାହିଁକି ସଫାକରିବା ଉଚିତ ?
ଊ–
ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଧାତୁ ବାୟୁର ଅମ୍ଳଜାନ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଏକ ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଏହା ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଜଳିବାରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପାତ ବାୟୁରେ ଜଳାଇବା ପୂର୍ବରୁ ସଫାକରିବା ଉଚିତ ।

27. ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯଦି ପଦାର୍ଥଟି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ ହରାଏ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ କରେ ତେବେ ଏହାକୁ ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

28. ZnO + C → Zn + CO ସମୀକରଣରେ କିଏ ଜାରିତ ଓ ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ?
ଉ-
କାର୍ବନ, COକୁ ଜାରିତ ହୋଇଛି ଏବଂ Znଠ, Znକୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ।

29. ଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ?
ଊ–
କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିଜାରକ ଜାରିତ ହେଉଥିଲେ, ଅନ୍ୟ ପ୍ରତିଜାରକଟି ବିଜାରିତ ହେଉଥାଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

30. ସଂକ୍ଷାରଣ କ’ଣ ?
ଉ–
ଯେତେବେଳେ ଏକ ଧାତୁ ତାକୁ ଘେରି ରହିଥିବା ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ (ଯଥା : ବାୟୁ, ଜଳୀୟବାଷ୍ପ, ଅମ୍ଳ ଆଦି) ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ, ସେତେବେଳେ ଧାତୁଟିର ଧୀରେ ଧୀରେ କ୍ଷୟ ଘଟିଥାଏ । ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସଂକ୍ଷାରଣ ବା କ୍ରମକ୍ଷୟ କୁହାଯାଏ ।

31. ଜାରକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଦେଇ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ନେଇ ଅନ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ଜାରଣ ଘଟାଏ, ତାହାକୁ ଜାରକ କୁହାଯାଏ । ବିଜାରିତ ପଦାର୍ଥକୁ ଜାରକ କୁହାଯାଏ ।

32. ବିଜାରକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ନେଇ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଦେଇ ଅନ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ବିଜାରଣ ଘଟାଇଥାଏ, ତାହାକୁ ବିଜାରକ କୁହାଯାଏ । ଜାରିତ ପଦାର୍ଥକୁ ବିଜାରକ କୁହାଯାଏ ।

33. ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା କ’ଣ ?
ଉ-
ବହୁଦିନ ଧରି ରହିଯାଇଥିବା ଚର୍ବି ଓ ତେଲ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଜାରିତ ହୁଏ । ଏହା ଫଳରେ ତାର ଗନ୍ଧ ଓ ସ୍ଵାଦ ବଦଳିଯାଇଥାଏ । ଏହାକୁ ପଦାର୍ଥର ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା କହନ୍ତି ।

41. ଅକ୍‌ସିଜେନ ଉପସ୍ଥିତିରେ ମିଥେନ୍‌ର ଦହନ ଘଟିଲେ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହାର ଏକ ସମତୁଲ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ-
CH₄ (g) + 2O₂ (g) → CO₂ (g) + 2H₂O (l)

42. କଳଙ୍କ ଜ’ ଣ?
ଉ-
ବାୟୁ ତଥା ଅମ୍ଳଜାନ ସହିତ ଲୁହାର ଧୀର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଲୌହ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଫଳରେ ଲୁହା ଉପରେ ଏକ ଲୋହିତ-ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ମାଡ଼ିଯାଏ ଏବଂ ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ଲାଗିବା କୁହାଯାଏ ।

F ପ୍ରଥମଯୋଡ଼ିର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଯୋଡ଼ିର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. CO(g) + 2H₂(g) : CH₃OH :: Ca(OH)₂ + CO₂ : …………..(s) |
2. ଏକାଧ୍ଵ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକ ଉତ୍ପାଦ : ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: ଏକ ପ୍ରତିକାରକରୁ ଅନେକ ଉତ୍ପାଦ : ……………………… |
3. C(s) + O₂(g) → CO₂(g) : ସଂଶ୍ଳେଷଣ :: CaCO₃(g) → CaO(s) + CO₂(g) ……………. |
4. Pb(NO₃)₂ : ଧଳା :: PbO : ……………. |
5. AgCl(s): ଧଳା :: Ag : …………… |
6. Ag : ଧୂସର :: Cu : ……………. |
7. Cu : ବାଦାମୀ :: CuO : ……………|
8. ତାପଶୋଷୀ : ତାପଗ୍ରହଣ :: ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ : ………………….. |
9. ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଲାଭ : ଜାରଣ :: ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଲାଭ : ……………………… |
10. Mg + O₂ → MgO : ଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: CuO + H₂ → Cu + H₂O : ……………….. |
11. ସିଲଭର : କଳା ଆସ୍ତରଣ :: କପର : ………………….. |
12. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଦହନ : ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ :: ଶ୍ବସନ ପ୍ରକ୍ରିୟା : …………. |
13. X + Y → XY : ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: XY → X + Y : ……………………. |
14. PbI₂ : ହଳଦିଆ ଅଧଃକ୍ଷେପ :: BaSO₄ : ………………… |
15. CaO + ଜଳ : ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: ଏସିଡ୍ + ଜଳ : ……………………. |
16. ଫେରସ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ : FeO : : ଫେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ : ……………………… |
17. CuSO₄ : ନାଳ :: ZnSO₄ : ………………… |
18. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଦହନ : ତାପଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: ଶ୍ବସନ ପ୍ରକ୍ରିୟା : …………………… |
19. 2H₂ + O₂ → 2H₂O : ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: C + O₂ → CO₂ : ……………… |
20. କଠିନ : S :: ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ : …………………. |
21. ପ୍ରତିକାରକର ଅକ୍ସିଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ : ଜାରଣ :: ପ୍ରତିକାରକର ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ : ………………………. |
22. କପର୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ : ନୀଳ :: ଆଇରନ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ : ……………………… |

Answer:
1. CaCO₃
2. ବିଘଟନ
3. ବିଘଟନ
4. ହଳଦିଆ
5. ଧୂସର
6. ବାଦାମୀ
7, କଳା
8. ତାପ ଉତ୍ପନ୍ନ
9. ବିଜାରଣ
10. ଜାରଣ ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
11. ସବୁଜ ଆସ୍ତରଣ
12. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ
13. ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
14. ଧଳା ଅଧଃକ୍ଷେପ
15. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ
16. Fe₂O₃
17. ବର୍ଣ୍ଣହୀନ
18. ତାପଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
19. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
20. ag
21. ବିଜାରଣ,
22. ସବୁଜ

Subjective Type Questions with Answer

1. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ଉଦାହରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଦର୍ଶାଅ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ? ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌, ଶ୍ୱସନ କ୍ରିୟା ଓ ଖତର ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା – ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ : କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ କାସିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଯୌଗିକ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
CaO(s) + H₂O(l) → Ca(OH)₂(aq)
2H₂(g) + O₂(g) → 2H₂O (l) + ତାପ
ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ବା ତାପ ଉତ୍ପାଦକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

(ii) କଲିଚୂନ (CaO) ଜଳ ସହ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ତାପ ନିର୍ଗତ କରେ ଓ ଶମିତଚୂନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

(iii) ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଦହନ ଫଳରେ ପ୍ରଚୁର ତାପଶକ୍ତି ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
CH₄(g) + 2O₂(g) → CO₂(g) + 2H₂O(g) + ତାପ

(iv) ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଏକ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା । କାରଣ ବଞ୍ଚିବାପାଇଁ ଯେଉଁ ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ, ତାହା ଆମେ ଖାଦ୍ୟରୁ ପାଇଥାଉ । ପରିପାକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଖାଦ୍ୟ ସରଳତର ପଦାର୍ଥରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଭାତ, ଆଳୁ ଓ ରୁଟିରେ ଶ୍ଵେତସାର ରହିଛି । ପରିପାକ କ୍ରିୟା ହେତୁ ଏହି ଶ୍ୱେତସାରରୁ ଗ୍ଲୁକୋଜ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଗ୍ଲୁକୋଜ ଅଣୁ ଆମ ଶରୀରର କୋଷଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ଏବଂ ଶରୀରକୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ନାମ ହେଉଛି ଶ୍ବସନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
C₆H₁₂O_6(aq) + 6O_2(aq) → 6CO_2(aq)+ 6H₂O_(l) + ଶକ୍ତି
(v) ଉଭିଦଜ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିଘଟନ ଘଟି ଖତରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହା ଏକ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣ ।

Question 2.
ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକର ଗନ୍ଧ, ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ଧୂମ ଉତ୍ପନ୍ନ, ସିମେଣ୍ଡ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଯୌଗିକରୁ ଜାରଣ ଓ ବିଜାରଣର ଉଦାହରଣ ମାଧ୍ୟମରେ CO₂ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ଏବଂ zn ସହ ଅମ୍ଳ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ H₂ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗମନ, ଉଦାହରଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ବୁଝାଅ ।
(i) ଫେରସ୍ ସଲଫେଟ୍‌ର ସ୍ଫଟିକକୁ ଗରମ କଲେ ଫେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ସଲଫର୍‌ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ସଲଫର୍‌ ଟ୍ରାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।

ସଲଫର୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡରୁ ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକର ଲାକ୍ଷଣିକ ଗନ୍ଧ ବାହାରେ ।

(ii) ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ ଚୂର୍ଣ୍ଣକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ଧୂମ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବ, ତାହା NO₂ ଅଟେ ।

(iii) CaCO₃ର ବିଘଟନରୁ CaO ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ

(iv) Znଠ ସହ କାର୍ବନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଜିଙ୍କ ଓ କାର୍ବନ ମୋନୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
ZnO + C → Zn + CO
ଏଠାରେ କାର୍ବନ୍ CO ଜାରିତ ହୋଇଛି ।
ZnO → Znକୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ।

(v) ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ସଲ୍‌ଫୁରିକ୍ ଏସିଡ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଜିଙ୍କ ସଲଫେଟ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ + H₂(g)

Question 3.
ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ମୌଳିକ-ମୌଳିକ, ମୌଳିକ-ଯୌଗିକ ଏବଂ ଯୌଗିକ-ଯୌଗିକ ମଧ୍ୟରେ ସଂଘଟିତ ହେଉଥ‌ିବା ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ । ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କ’ଣ ? ଏକ ସମତୁଲ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ-
(i) ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

(ii) କୋଇଲାର ଦହନବେଳେ ଦୁଇଟି ମୌଳିକ କାର୍ବନ ଓ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ମଧ୍ଯରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
C + O₂ → CO₂ + ତାପ

(iii) 340 ବାୟୁମଣ୍ଡଳୀୟ ଚାପରେ କାର୍ବନ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ମିଥାଇଲ୍ ଆଲ୍‌କହଲ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

(iv) କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳ ସହିତ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣର ତାପ ନିର୍ଗତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଶର୍ମିତ ଚୂନ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
CaO(s) + H₂O(l) → Ca(OH)₂(aq)

(v) କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବସ୍ତୁତ୍ଵର ସୃଷ୍ଟି କିମ୍ବା ବିନାଶ ଘଟେନାହିଁ ଅର୍ଥାତ୍ କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦରେ ଥ‌ିବା ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ପ୍ରତିକାରକରେ ଥ‌ିବା ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସହିତ ନିଶ୍ଚୟ ସମାନ ରହିବ ।
3Fe + 4H₂O → Fe₃O₄ + 4H₂

Question 4.
ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖୁବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପ୍ରଣାଳୀଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-

• ପ୍ରତୀକ ଓ ସଙ୍କେତ ସାହାଯ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣକୁ ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ ନ କରି ଶବ୍ଦ ରୂପରେ ଲେଖୁଲେ, ଏହାକୁ ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
  ଉଦାହରଣ :
  • ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ + ଅକ୍ସିଜେନ୍ → ଜଳ
  • ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ + ଅକ୍ସିଜେନ୍→ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

ରାସାୟନିକ ପମ1କରଣ ଲେଖ୍ଚାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପ୍ରଣାଳ1 :
(i) ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣକୁ ସଙ୍କେତ ଓ ପ୍ରତୀକ ସାହାଯ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କରାଗଲେ ତାକୁ ସୂଚକୀୟ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ବା କଙ୍କାଳ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ :
H₂ + O₂ → H₂O
Mg + O₂ → MgO

(ii) ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣର ବାମପାର୍ଶ୍ଵରେ ପ୍ରତିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ଓ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖାଯାଏ ।

(iii) ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦ ମଧ୍ଯରେ ତୀର (→) ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଏହି ତୀରଟି ବାମରୁ ଡାହାଣକୁ ହୋଇଥାଏ । ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକାଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ଥିଲେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯୁକ୍ତ ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

(iv) ସୂଚକୀୟ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟି ଏକ ଅସମତୁଲ ସମୀକରଣ ଅଟେ । କାରଣ ଏହାର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵର ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସମାନ ନଥାଏ । କିନ୍ତୁ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମାନୁସାରେ କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପୂର୍ବରୁ ଓ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପରେ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସମାନ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ଅଟେ । ଏଥିପାଇଁ ଆମକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣକୁ ସମତୁଲ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ପରଖ-ନୀରେଖ ବିଧ୍ୱଂରେ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣକୁ ସମତୁଲ କରାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥିବା ମୌଳିକମାନଙ୍କ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ସମାନ କରିଦେଲେ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ ।

ଉଦାହରଣ :

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣର ତିନୋଟି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି
• ତାପର ନିର୍ଗମନ
• ଗ୍ୟାସ୍‌ର ନିର୍ଗମନ ହୋଇଥାଏ ।

(i) କେତେକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ସହ ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟର ଦ୍ରବଣ ମିଶାଇଲେ ଲେଡ୍ ଆୟୋଡ଼ାଇଡ୍‌ର ହଳଦିଆ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ।
Pb (NO₃)₂ + 2KI → PbI₂ + 2KNO₃

(ii) କେତେକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ବିକରରେ ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ସଲଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟିଲେ ବିକରକୁ ସ୍ପର୍ଶ କଲେ ହାତକୁ ଗରମ ଲାଗିବ ଓ ପ୍ରଚୁର ତାପ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବ ।
Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ + H₂

(iii) କେତେକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗ୍ୟାସ୍‌ ନିର୍ଗମନ ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ଗୋଟିଏ କୋନିକାଲ ଫ୍ଲସ୍କରେ କିଛି ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ମିଶାଇଲେ ଜିଙ୍କ ଦାନାର ଉପରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଫୋଟକା ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
Zn + 2HCl → ZnCl₂ + H₂

2. ଏକ ସମତୁଲ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କ’ଣ ? ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଗୁଡ଼ିକ କାହିଁକି ସମତୁଲ ହେବା ତରାକାର ?
ଉ –

• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଉକ୍ତିକୁ ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣ କହନ୍ତି ।
• କିନ୍ତୁ ପ୍ରତୀକ ଓ ସଙ୍କେତ ସାହାଯ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ
• ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣରେ ବାମପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥ‌ିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ସହ ସମାନ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ସମତୁଲ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କହନ୍ତି ।
• ଡାଲ୍‌ଟନ୍‌ଙ୍କ ପରମାଣୁ ତତ୍ତ୍ବ ଅନୁଯାୟୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ପରମାଣୁର ସୃଷ୍ଟି କିମ୍ବା ବିନାଶ ହୁଏ ନାହିଁ ।
• ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଏକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ସମସ୍ତ ଉତ୍ପାଦରେ ଥ‌ିବା ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକରେ ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ପ୍ରତିକାରକରେ ଥ‌ିବା ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ବ ସହ ନିଶ୍ଚୟ ସମାନ ରହିବ । ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ଏହାର ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦରେ ସମାନ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

3.

• 2AgBr → 2Ag + Brର ସମ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ସର୍ଭଟି କ’ଣ ? ଏହାର ଏକ ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
• ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟିକୁ ଲେଖ ।
  
• କଲିଚୂନରେ ଜଳ ମିଶାଇଲେ କ’ଣ ହୁଏ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।

ଉ –

• 2AgBr ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଉପସ୍ଥିତିରେ Ag ଓ Brରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହା କଳାଧଳା ଫଟୋ ସଂକ୍ରାନ୍ତୟ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• 
• କଲିଚୂନ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶମିତଚୂନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଓ ଏଥୁରୁ ତାପ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
  CaO_(s) + H₂O_(l) → Ca (OH)₂

4. ପ୍ରାୟ 2 ଗ୍ରାମ୍ ଫେରସ୍ ସଲଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକ ନେଇ ଶୁଷ୍କ ସ୍ଫୁଟନ ନଳୀରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ

• ରଙ୍ଗର କ’ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ?
• ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟି ଲେଖ ।
• କେଉଁ ପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ତାହା ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

ଉ –

• ସବୁଜ ବର୍ଣ୍ଣର FeSO₄ ବର୍ଣ୍ଣହୀନ ହେବ ଏବଂ ଲୋହିତ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର କଠିନ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ଏବଂ ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକର ଲାକ୍ଷଣିକ ଗନ୍ଧ ମିଳିବ ।
• 
• ଏହା ଏକ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ, କାରଣ ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ପ୍ରତିକାରକର ବିଘଟନ ଘଟି କିଛି ସରଳତର ଉତ୍ପାଦ; ଯଥା- Fe₂O₃, SO₂ ଓ SO₃ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଛି ।

5.

• A₂O₃ + 2B → B₂O₃ + 2A
• 3CSO₄ + 2B → B₂(SO₄)₃ + 3C
• 3CO + 2A → A₂O₃ + 3C
  ଉପରୋକ୍ତ ସମୀକରଣରେ A, B ଓ C ତ୍ରୟ ପରସ୍ପର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ।
  • କେଉଁଟି ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ?
  • କେଉଁ ମୌଳିକଟି କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ?
  • ଉପରୋକ୍ତ ସମୀକରଣ ତ୍ରୟ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ? –

ଉ –

• B ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ । କାରଣ B ଉଭୟ ଓ C କୁ ବିସ୍ଥାପିତ କରିଛି ।
• C କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ । କାରଣ ଉଭୟ A ଓ B ଦ୍ବାରା Cର ବିସ୍ଥାପନ ଘଟେ ।
• ସମୀକରଣ
  • ବିସ୍ଥାପନ ସମୀକରଣ
  • ବିସ୍ଥାପନ ସମୀକରଣ
  • ବିସ୍ଥାପନ ସୁତରାଂ ତିନୋଟିଯାକ ସମୀକରଣ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ।

6. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ? ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ କି ? ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ H₂S + Cl₂ → 2HCl + S ସମୀକରଣରେ ଜାରକ ଓ ବିଜାରକ କିଏ ଦର୍ଶାଅ । ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା କ’ଣ ? କିପରି ଏହାକୁ ଦୂର କରାଯାଇପାରିବ ?
ଉ –
(a) ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା – ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ : କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ କାସିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
CaO(s) + H₂O(l) → Ca(OH)₂(aq)
2H₂(g) + O₂(g) → 2H₂O (l) + ତାପ

(b) H₂S + CI₂ → 2HCI + S ସମୀକରଣରେ ଜାରକ Cl₂ ଓ ବିଜାରକ H₂S |

(c) ବହୁତ ଦିନ ଧରି ରହିଯାଇଥିବା ଚର୍ବି ଓ ତେଲ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଜାରିତ ହୋଇଥାଏ । ଫଳରେ ସ୍ଵାଦ ଓ ଗନ୍ଧ ବଦଳି ଯାଇଥାଏ । ତହିଁରୁ ରହଣିଆ ଗନ୍ଧ ବାହାରେ । ଏହାକୁ ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା କହନ୍ତି । ଏହାର ପ୍ରତିରୋଧ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରତିଜାରକ ମିଶାଯାଇଥାଏ ଏବଂ ବାୟୁରୋଧୀ ପାତ୍ରରେ ରଖାଯାଏ । ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଭଳି ଗ୍ୟାସ୍ ଭର୍ତ୍ତି କରାଯାଇଥାଏ ।

7. ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଚାପ, ତାପ ଓ ଉତ୍ପ୍ରେରକର ପ୍ରଭାବ କିପରି ପଡ଼େ, ଉଦାହରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ବୁଝାଅ ?
ଉ –
ଉତ୍ପ୍ରେରକ :
(i) ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ 1 : 3 ବସ୍ତୁତ୍ଵ ଅନୁପାତରେ ନେଇ ଏହାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ ଫେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରେ ପ୍ରବାହିତ କଲେ ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏଠାରେ ଫେରିକ୍ ଅକସାଇଡ୍ ଉତ୍ପ୍ରେରକର କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣରେ ଏହି ଉତ୍ପ୍ରେରକକୁ ତୀର ଚିହ୍ନ ଉପରେ ବା ତଳେ ଦର୍ଶାଯାଇଥାଏ ।

ଚାପ :
(ii) ସେହିପରି 340 ବାୟୁମଣ୍ଡଳୀୟ ଚାପରେ କାର୍ବନ୍ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ମିଥାଇଲ୍ ଆଲ୍‌କୋହଲ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

ତାପ :
(iii) ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଓ କ୍ଲୋରୋଫିଲ୍‌ର ଉପସ୍ଥିତିରେ ସବୁଜ ଉଦ୍ଭଦରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଗ୍ଲୁକୋଜ ଦ୍ରବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଓ ଜଳ ନିର୍ଗତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

8. 3Fe(s) + 4H₂O(g) → Fe₃O₄(s) + 4H₂O(g)
ଜାରକ ଓ ବିଜାରକ ଉଲ୍ଲେଖ କରି ଏହି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟି ଏକ ଜାରଣ ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ, ବୁଝାଅ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଏହା ଅନ୍ୟ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା, ବୁଝାଅ ।
ଉ —
(a) ଯଦି ଗୋଟିଏ ପଦାର୍ଥ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ କରେ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ହରାଏ, ତେବେ ପଦାର୍ଥଟି ଜାରିତ ହୁଏ ।
Fe ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ କରି Fe₃O₄ କୁ ଜାରିତ ହୋଇଛି ।

(b) ଯଦି ପଦାର୍ଥଟି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ହରାଏ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ କରେ ତେବେ ପଦାର୍ଥଟି ବିଜାରିତ ହୁଏ । H₂O ଅକ୍‌ସିଜେନ୍‌କୁ ହରାଇ H₂ କୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ।

(c) ଏଠାରେ H₂O ଜାରକ ଓ Fe ବିଜାରକ ଅଟନ୍ତି ।

(d) ଏହା ମଧ୍ୟ ଏକ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା । ଏଠାରେ ଆଇରନ୍ (Fe) ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ (H) ଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ହେତୁ Fe, H₂O ରୁ H₂କୁ ବିସ୍ଥାପିତ କରି Fe₂O₄ ଗଠନ କରିଛି ।

9. ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି କ’ଣ ? ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି କାହିଁକି ଲାଗେ ? ଏହାର ଅପକାରିତା କ’ଣ ଓ ଏହାକୁ କିପରି ପ୍ରତିରୋଧ କରାଯାଇ ପାରିବ ?
ଊ–

• ଲୌହ ନିର୍ମିତ ପଦାର୍ଥ କିଛିଦିନ ପାଇଁ ବାହାରେ ପଡ଼ି ରହିଲେ ତା’ ଉପରେ ଏକ ଲୋହିତ-ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ମାଡ଼ିଯାଏ । ଏହାକୁ ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
• ଲୁହା ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲୌହ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଏହି ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଲୋହିତ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
• ଲୌହ ନିର୍ମିତ ପଦାର୍ଥଟିର ଧୀରେ ଧୀରେ କ୍ଷୟ ଘଟିଥାଏ ଓ ଦୀପ୍ତି ହରାଇଥାଏ ।
  (iv) ଲୌହ ନିର୍ମିତ ପଦାର୍ଥଟି ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ନ ଆସିବା ପାଇଁ ତା’ ଉପରେ ରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ଦେଲେ କଳଙ୍କି ଲାଗେ ନାହିଁ ।

10. ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ? ଏହାର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଊ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅବକ୍ଷେପଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହାକୁ ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ :
(1) ଶମିତ ଚୂନର ଦ୍ରବଣରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ର ଅବକ୍ଷେପ ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Ca(OH)₂(aq) + CO₂ (g) → CaCO₃(s) + H₂O(l)

(2) ସିଲଭର ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟିଲେ ସିଲଭର କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ବା ଏକ ଧଳାରଙ୍ଗର ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ସହ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
AgNO₃ (aq) + NaCl(aq) → AgCl(s) ↓ + NaNO₃(aq)

11. ତମ୍ବାଗୁଣ୍ଡକୁ ବାୟୁର ଉପସ୍ଥିତିରେ ଗରମ କଲେ ତାହା କଳା ପଡ଼ିଯାଏ ଓ ଏହା ମଧ୍ୟଦେଇ ଉତ୍ତପ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ତାହା ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୁଏ । ଏହାର କାରଣ ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
ଉ
(i) କପର ଧାତୁର ଗୁଣ୍ଡକୁ ଚିନାମାଟି ପାତ୍ରରେ ରଖ୍ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ତାହା ବାୟୁରେ ଥ‌ିବା ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କପର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
2Cu(s) + O₂(g) → 2CuO(s)

(ii). ଉତ୍ତପ୍ତ କପର (ii) ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ମଧ୍ୟକୁ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ କପର ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ କପର ପୁନର୍ବାର ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବାରୁ କଳା ରଙ୍ଗ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୁଏ ।
CuO + H₂ → Cu + H₂O

(iii) ଉପରୋକ୍ତ ଦୁଇଟି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରଥମ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ କପରର ଜାରଣ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଦ୍ୱିତୀୟ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ Cuଠର ବିଜାରଣ ଓ H₂ ର ଜାରଣ ଘଟୁଛି ।

ଅତିସଂଯିପ୍ର ଉତ୍ତରମ୍ଜଲକ ପ୍ରଣ୍ଟୋତ୍ତର

1. ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣରେ ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ମିଶାଇଲେ କ’ଣ ହୁଏ ? ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ । କିମ୍ବା, ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ରଙ୍ଗ ଓ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା ଯୌଗିକଦ୍ବୟର ନାମ ଲେଖ ଓ ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
ଊ–
(i) ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ସହ ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ମିଶାଇଲେ ଲେଡ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍ ଓ ପୋଟାସିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ଦିଏ ।
Pb(NO₃)₂ + 2KI → PbI₂ + 2KNO₃

(ii) ବର୍ଣ୍ଣହୀନ Pb(NO₃)ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ସହ ବର୍ଣ୍ଣହୀନ KI ମିଶାଇଲେ ହଳଦିଆ ଅବକ୍ଷେପ PbI₂ (ଲେଡ୍ ଆୟୋଡ଼ାଇଡ୍) ମିଳିବ ।

2. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ । ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଦହନର ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଊ–
(i) ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ,
CaO_(s) + H₂O_(l) → Ca(OH)₂

(ii) ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ତାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ
CH₂(g) + 2O₂(g) → CO₂(g) + 2H₂O(g) + ତାପ
CH₂ ଦହନରେ CO₂, H₂O ଓ ତାପ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

3. କଲିଚୂନ ସହିତ ଜଳର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହେଲେ କ’ଣ ହୁଏ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ –
(i) କଲିଚୂନ (CaO) ଜଳ ସହ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ତାପ ନିର୍ଗତ କରେ ଓ ଶମିତଚୂନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

4. ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସମୀକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଦର୍ଶାଅ । ଏହା କି ପ୍ରକାରର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ?
ଊ –
(i) ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହେଲେ, ଜିଙ୍କ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
Zn(s) + 2HCl(aq) →→ ZnCl₂̧(aq) + H₂(g)

(ii) ଏହା ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ଓ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ । ଏହା ମଧଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ ।

5. xMgNO₃(s) + yH₂O(l) → z Mg(OH)₂(aq) + kNH₃(g) ସମୀକରଣଟିକୁ ସମତୁଲ କରି x, Y, z ଓ k ର ମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଊ –
MgNO₃(s) + 6H₂O(l) → 3Mg(OH)₂(aq) + 2NH₃(g)
ଏଠାରେ x = 1 , y = 6, z = 3, k = 2

6.

• CuSO₄ + Zn → Cu + ZnSO₄ ଓ
• Fe₂O₃ + 3CO₂ → 2Fe + 3CO₂ ରେ ଜାରକ ଓ ବିଜାରକ କିଏ ଦର୍ଶାଅ

ଊ –

• CuSO₄ ଜାରକ ଓ Zn ବିଜାରକ |
• Fe₂O₃ ଜାରକ ଓ CO₂ ବିଜାରକ |

7. CuSO₄ ଦ୍ରବଣରେ ଲୁହାକଣ୍ଡା ପ୍ରାୟ 30 ମିନିଟ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପକାଇଲେ କ’ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖୁବ ସମୀକରଣରେ ଲେଖ ।
ଊ –
ଲୁହାକଣ୍ଟାକୁ CuSO₄ ଦ୍ରବଣରେ ପକାଇଲେ CuSO₄ର ନୀଳବର୍ଣ୍ଣର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ ପାଇବ ଏବଂ ଫିକା ହେବାରେ ଲାଗିବ ତତ୍ ସହିତ ଲୁହାକଣ୍ଟାଟି ମାଟିଆ (Brown)ରଙ୍ଗର ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିବ । ଏହା ଏକ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ।
Fe(s) + CuSO₄(aq) → FeSO₄ + Cu

8. ତମ୍ବା ପାତ୍ର ଓ ରୁପାର ଗହଣାରେ କିଛିଦିନ ପରେ ଯଥାକ୍ରମେ ସବୁଜ ଓ କଳାରଙ୍ଗର ଆସ୍ତରଣ ପଡ଼େ କାହିଁକି ?
ଊ –
(i) ତମ୍ବାରେ ତିଆରି ପାତ୍ର କିଛିଦିନ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ସବୁଜ ରଙ୍ଗର କପର କାର୍ବୋନେଟ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
2Cu_(s) + CO_2(g) + O_2(g) + H₂O_(l) → CuCO₃. Cu(OH)₂

(ii) ସେହିପରି ରୁପାରେ ତିଆରି ଗହଣା କିଛିଦିନ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ କଳାରଙ୍ଗର Ag Sରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
2Ag_(s) + H₂S_(g) → Ag₂S_(s) + H_2(g)

9. ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ଓ ତାପଶୋଷୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ବୁଝାଅ ।
ଊ –
(i) ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ : କୋଇଲାର ଦହନରୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ପ୍ରଚୁର ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
C(s) + O₂(g) → CO₂(g) + ତାପ

(ii) ଯେଉଁସବୁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଶକ୍ତି ଶୋଷିତ ହୋଇଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ତାପଶୋଷୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

10. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ? ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଊ –

• ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
• ଉଦାହରଣ : କୋଇଲାର ଦହନରୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ପ୍ରଚୁର ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
  C(s) + O₂(g) → CO₂(g) + ତାପ

11. ବିସ୍ଥାପନ ଓ ଦ୍ଵୈତ ବିସ୍ଥାପନ କ’ଣ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
(i) ବିସ୍ଥାପନ—ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ମୌଳିକ କୌଣସି ଏକ ଯୌଗିକର ମୌଳିକକୁ ଅପସାରଣ କରେ, ସେହି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
Zn(s) + CuSO₄(aq) → ZnSO₄(aq) + Cu(s)

(ii) ଦ୍ଵୈତ ବିସ୍ଥାପନ – ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରତିକାରକ ମଧ୍ୟରେ ଆୟନ ବିନିମୟ ଘଟେ, ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଦ୍ବୈତ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।
Na₂SO₄(aq) + BaCl₂(aq) → BaSO₄(s) + 2NaCl(aq)

12. ଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ? ନିମ୍ନ ସମୀକରଣ ଦ୍ଵୟରୁ କେଉଁଟି ଜାରିତ ଓ କେଉଁଟି ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ବୁଝାଅ ।

• 2PbO + C → 2Pb + CO₂
• MnO₂ + 4HCl → MnCl₂+ 2H₂O + Cl₂

ଉ—
କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିକାର୍‌କ ଜାରିତ ହେଉଥିଲେ ଅନ୍ୟ ପ୍ରତିକାରକଟି ବିଜାରିତ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

• PbO ବିଜାରିତ ଓ C ଜାରିତ ହୋଇଛି ।
• MnO ବିଜାରିତ ଓ HCI ଜାରିତ ହୋଇଛି ।

13. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଘଟନ କ’ଣ ? ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ସହ ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ—

• ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକ ଯୌଗିକ ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ କିମ୍ବା ତରଳ ଅବସ୍ଥାରେ ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତ ଦ୍ୱାରା ବିଘଟିତ ହୁଏ, ତାହକୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଘଟନ କୁହାଯାଏ ।
• ଅମ୍ଳୀକୃତ ଜଳରେ ଉଭୟ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋଡ୍‌ରେ ଜଳ ବିଘଟିତ ହୋଇ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
  2H₂O(l) → 2H₂(g) + 2O₂(g)

14. ବେରିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ସହ ଏମୋନିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ କେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ? ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ସହ ଏହା କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ବୁଝାଅ ।
ଉ—
(i) Ba(OH)₂(aq) + 2NH₄Cl(aq) → BaCl₂(aq) + NH₃̧(g) + 2H₂O

(ii) ବେରିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଦ୍ରବଣ ସହ ଏମୋନିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବେରିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଏମୋନିଆ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ଏବଂ ଏମୋନିଆ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୁଏ । ଏହା ଏକ ତାପଶୋଷୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ ।

15. ସିଲଭର୍ ବ୍ରୋମାଇଡ୍‌କୁ କଳା କାଚବୋତଲରେ ବା ଅନ୍ଧାରରେ ରଖାଯାଏ କାହିଁକି ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ । ଏହା କେଉଁ ପ୍ରକାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ?
ଉ—
(i) ସିଲଭର୍ ବ୍ରୋମାଇଡ୍ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକରେ ବିଘଟିତ ହୋଇ ସିଲ୍‌ଭର ଓ ବ୍ରୋମିନ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

(ii) ତେଣୁ ଆଲୋକ ନ ପଡ଼ିବା ପାଇଁ କଳାକାଚ ବୋତଲରେ ଓ ଅନ୍ଧାରରେ ରଖାଯାଏ । ଏହା ଆଲୋକଦ୍ୱାରା ବିଘଟନ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ତାପ ଶୋଷିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ତାପଶୋଷୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 13 ଗୋଆ ଓ ପୁଦୁଚେରୀର ମୁକ୍ତି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 13 ଗୋଆ ଓ ପୁଦୁଚେରୀର ମୁକ୍ତି

୧. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଭାରତରେ ଥ‌ିବା ଫରାସୀ ଉପନିବେଶ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଲେଖ ।
Answer:

• ୧୯୪୭ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖରେ ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନ ହେଲା ପରେ ମଧ୍ୟ ଭାରତର ପୂର୍ବ ଉପକୂଳରେ
• ପୁଦୁଚେରୀ, ଚନ୍ଦନନଗର, କରାଇକଲ, ମାହେ ଓ ୟାନାମ୍ ଏହି ପୁଦୁଚେରୀ ଉପନିବେଶର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା ।
• ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ ପୁଦୁଚେରୀ, କରାଇକଲ ଓ ୟାନାମ୍ କରମଣ୍ଡଳ ଉପକୂଳରେ ଏବଂ ମାହେ ମାଲାବାର ଉପକୂଳରେ ଓ. ଚନ୍ଦନନଗର ବଙ୍ଗଳାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା ।
• ଭାରତରେ ଫରାସୀ ଉପନିବେଶର ସର୍ବମୋଟ ଆୟତନ ଥୁଲା ୫୧୦ ବର୍ଗ କି.ମି. । ୧୯୩୬ ମସିହାରେ ଏହାର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ଥିଲା ୨,୯୮,୫୫୧ ।
• ମୁଦୁଚେରୀ (ପଣ୍ଡିଚେରୀ) ଫରାସୀ ଉପନିବେଶମାନଙ୍କର ସଦର ମହକୁମା ଥିଲା ।

(ଖ) ଗୋଆରେ ନିଜର ଶାସନ ଜାରି ରଖୁବାପାଇଁ ୧୯୪୭ ମସିହାରୁ ୧୯୬୧ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନେ କେଉଁ ପଦକ୍ଷେପମାନ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:

• ୧୯୪୭ ମସିହାରେ ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନ ହେବା ପରେ ଗୋଆ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକରେ ନିଜର ଶାସନ ଜାରି ରଖୁବାପାଇଁ ଗୋଆର ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶାସକ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ କୂଟନୈତିକ ସମାଧାନ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଗ୍ରହଣ କଲେ ନାହିଁ ।
• ଗୋଆ, ଦାମନ, ଡିଉର ଜନସାଧାରଣଙ୍କଦ୍ବାରା ୧୯୫୫ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ଏକ ବଡ଼ ଧରଣର ବିକ୍ଷୋଭକୁ ଦମନ କରିବାପାଇଁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସରକାରଙ୍କର ଦାମନରୁ ସୈନ୍ୟପ୍ରେରଣ ଉଦ୍ୟମକୁ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ବାଧା ଦେବାରୁ ପର୍ତ୍ତୁଗାଲ ସରକାର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଏହା ବିରୋଧରେ ଏକ ଅର୍ଜି ଦାଖଲ କଲେ ।
• ୧୯୬୦ ମସିହାରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏହି ଅର୍ଜିଟିକୁ ଖାରଜ କରିଦେଲେ । ସେହି ବର୍ଷ ଡିସେମ୍ବରରେ ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣ ସଭା ପର୍ତ୍ତୁଗାଲ୍ ବାହାରେ ଥ‌ିବା ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକୁ ପର୍ତ୍ତୁଗାଲର ରାଜ୍ୟ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରିବା ଦାବିକୁ ଅଗ୍ରାହ୍ୟ କରିଦେଲେ ।
• ସମସ୍ତ କୂଟନୈତିକ ଉଦ୍ୟମ ତଥା ଆମେରିକାର ଉଦ୍ୟମ ବିଫଳ ହେବାରୁ ୧୯୬୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୧୮ ତାରିଖରେ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ଗୋଆରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ଏବଂ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସରକାର ଏହାକୁ ଏକ ଆକ୍ରମଣ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ସୁରକ୍ଷା ପରିଷଦରେ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉପସ୍ଥାପନ କଲେ ।
• ଋଷୀୟ ଭିଟୋ ପ୍ରୟୋଗ ଫଳରେ ଭାରତର ସୈନ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟାହାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଅକାମୀ ହୋଇଗଲା ।

(ଗ) ୧୯୬୧ ମସିହାରେ କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ଗୋଆରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ?
Answer:

• ଗୋଆର ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶାସକମାନେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସୁଖସୁବିଧା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଉନଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ଅତ୍ୟାଚାରରେ ଜନସାଧାରଣ ଅତିଷ୍ଠ ହୋଇ ଉଠିଥିଲେ ।
• ୧୯୫୫ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖରେ ଗୋଆର ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶାସକଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ହୋଇଥ‌ିବା ବିକ୍ଷୋଭ ପ୍ରଦର୍ଶନକାରୀଙ୍କ ଉପରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ପୋଲିସ୍ ଗୁଳିଚାଳନା କରିବାରୁ ୨୨ ଜଣ ଅହିଂସ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ ।
• ୧୯୬୧ ମସିହାରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଜୁଲମର ସ୍ପଷ୍ଟ ଚିତ୍ର ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଲା । ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କଥାବାର୍ତ୍ତା ଜରିଆରେ ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିବାକୁ ଚାହିଁଲେ ।
• ଗୋଆରୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନଙ୍କୁ ବିତାଡ଼ିତ କରିଦେବାପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ ଚାପ ବଢ଼ିଚାଲିଲା । ଏଣେ ଆମେରିକା ସରକାରଙ୍କ ବୁଝାମଣା ପ୍ରସ୍ତାବ ପ୍ରତି ମଧ୍ୟ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସରକାର କର୍ଣ୍ଣପାତ କଲେ ନାହିଁ ।
• ଶେଷରେ ବାଧ୍ୟହୋଇ ୧୯୬୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୧୮ ତାରିଖରେ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ଗୋଆରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ।

(ଘ) ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକ କିପରି ଭାରତର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପାହ୍ୟାର ଅଂଶ ହେଲେ ?
Answer:

• ୧୯୬୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୧୯ ତାରିଖରେ ଗୋଆର ଭାରତ ସହିତ ମିଶ୍ରଣ ହେଲା ପରେ ଦାମନ ଓ ଡିଉକୁ ଗୋଆ ସହ ମିଶାଇ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ସୃଷ୍ଟି କରାଗଲା ।
• ୧୯୮୭ ମସିହା ମେ ୩୦ ତାରିଖ ଦିନ ଗୋଆକୁ ଭାରତର ୨୫ ତମ ରାଜ୍ୟ ପାହ୍ୟା ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ।
• ଦାମନ ଓ ଡିଉକୁ ଗୋଆରୁ ଅଲଗା କରି ଦିଆଯାଇ ପୂର୍ବବତ୍ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଭାବରେ ରଖାଗଲା ।
• ୧୯୬୧ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୧ ତାରିଖରେ ଦାଦ୍ରା ଓ ନଗରହାବେଳିକୁ ଭାରତ ସହ ମିଶାଇ ଦିଆଗଲା ।
• ଦାଦ୍ରା ଓ ନଗରହାବେଳିକୁ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳର ମାନ୍ୟତା ମିଳିଲା ।

(ଙ) ପୁଦୁଚେରୀ ଅଧୀନରେ ଥ‌ିବା ଫରାସୀ ଶାସନାଧୀନ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକ କିପରି ଭାରତ ସହିତ ମିଶିଲେ ?
Answer:

• ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ଲାଭ ପରେ ପୁଦୁଚେରୀ ଅଧୀନରେ ଥିବା ଫରାସୀ ଶାସନାଧୀନ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଭାରତ ସହିତ ମିଶାଇ ଦେବାପାଇଁ ଫରାସୀ ସରକାରଙ୍କ ସହିତ ଆଲୋଚନା ହୋଇଥିଲା ।
• ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ଭାରତ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିବା ଚୁକ୍ତି ଅନୁସାରେ ଫରାସୀ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଗଣଭୋଟ କରାଇବାପାଇଁ ସ୍ଥିର ହୋଇଥିଲା ।
• ୧୯୪୯ ଜୁନ୍ ୧୯ରେ ଚନ୍ଦନନଗରରେ ହୋଇଥିବା ଗଣଭୋଟ ଭାରତ ସପକ୍ଷରେ ଯିବା ପରେ ୧୯୫୦ ମସିହା ମେ ୨ ତାରିଖ ଦିନ ଏହା ଭାରତର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।
• ୧୯୫୪ ମସିହାରେ ଭାରତ ସପକ୍ଷବାଦୀ ଜନ ଆନ୍ଦୋଳନକାରୀମାନେ ୟାନାମ୍ ଓ ମାହେଲେ ଫରାସୀ ଶାସକ ଏଡ଼ୱାର୍ଡ଼ ଗୋବର୍ଟଙ୍କ ଉଦ୍ୟମକୁ ପ୍ରତିହତ କରି କ୍ଷମତା ଦଖଲ କରିନେଇଥିଲେ ।
• ୧୯୫୪ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ମାସରେ ପୁଦୁଚେରୀ ଓ କରାଇକଲ୍‌ରେ ହୋଇଥିବା ଜନମତ ଭାରତ ସପକ୍ଷରେ ଯିବା ଫଳରେ ଏହାର ଶାସନ କ୍ଷମତା ମଧ୍ୟ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ହାତକୁ ଆସିଲା ।

୨. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶାସିତ ଭାରତରେ ଅବସ୍ଥିତ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଭୌଗୋଳିକ ଅବସ୍ଥିତି ବିଷୟରେ ଆଲୋକପାତ କର ।
Answer:

• ଗୋଆ, ଦାମନ, ଡିଉ, ଦାଦ୍ରା ଓ ନଗରହାବେଳି ଆଦି ଭାରତରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶାସିତ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ର ଥିଲା ।
• ଏସବୁ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଭାରତର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା ।

(ଖ) ଫରାସୀ ଶାସନାଧୀନ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଭାରତର କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥୁଲା ?
Answer:

• ଫରାସୀ ଶାସନାଧୀନ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ପୁଦୁଚେରୀ, କରାଇକଲ୍ ଓ ୟାନାମ୍ କରମଣ୍ଡଳ ଉପକୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା ।
• ମାହେ ମାଲବାର ଉପକୂଳରେ ଓ ଚନ୍ଦନନଗର ବଙ୍ଗଳାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା ।

(ଗ) ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନେ କାହା ସହାୟତାରେ ଓ କେବେ ଗୋଆ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନେ ବିଜୟନଗର ସମ୍ରାଟଙ୍କ ସହାୟତାରେ ଗୋଆ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ ।
• ୧୫୧୦ ମସିହାରେ ସେମାନେ ଗୋଆ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ ।

(ଘ) କେବେ ଓ କାହିଁକି ଗୋଆ, ଦାମନ ଓ ଡିଉର ଜନସାଧାରଣ ଏକ ବିରାଟ ବକ୍ଷୋଭ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଗୋଆରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶାସକମାନେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସୁଖସୁବିଧା ପାଇଁ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଉନଥିଲେ ।
• ସେମାନଙ୍କର ଅତ୍ୟାଚାରରେ ଅତିଷ୍ଠ ହୋଇ ଗୋଆ, ଦାମନ ଓ ଡିଉର ଜନସାଧାରଣ ୧୯୫୫ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖ ଦିନ ଏକ ବିରାଟ ବିକ୍ଷୋଭ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ ।

(ଙ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସରକାର କି ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଦାମନରୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସୈନ୍ୟ ପ୍ରେରଣ କରିବାର ପ୍ରଚେଷ୍ଟାକୁ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ବାଧା ଦେଇଥିଲେ ।
• ଏହା ବିରୁଦ୍ଧରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସରକାର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଏକ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ ଯେ ଭାରତରେ ଥ‌ିବା ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ସୈନ୍ୟ ପ୍ରେରଣ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେବାକୁ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଉ ।

(ଚ) ଗୋଆରୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନଙ୍କୁ ବିତାଡ଼ିତ କରିବାପାଇଁ ଭାରତ ସରକାର କି ପଦକ୍ଷେପମାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଭାରତ ପ୍ରଥମେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଶାସକଙ୍କ ସହିତ ଗୋଆ ସମସ୍ୟାର କୂଟନୈତିକ ସମାଧାନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ।
• ୧୯୬୧ ମସିହାରେ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କଥାବାର୍ତ୍ତା ଜରିଆରେ ଗୋଆ ସମସ୍ୟାରା ସମାଧାନ ଉଦ୍ୟମରେ ବିଫଳ ହେବାପରେ ଭାରତ ସରକାର ଶେଷରେ ୧୯୬୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୧୮ ତାରିଖରେ ଗୋଆକୁ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ ।

(ଛ) କେବେ ଗୋଆକୁ ରାଜ୍ୟ ପାହ୍ୟା ଦିଆଯାଇଥିଲା ? ଏହାପରେ ଭାରତରେ ସମୁଦାୟ ରାଜ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ହେଲା ?
Answer:

• ୧୯୮୭ ମସିହା ମେ ମାସ ୩୦ ତାରିଖ ଦିନ ଗୋଆକୁ ରାଜ୍ୟ ପାହ୍ୟା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଏହାପରେ ଭାରତର ସମୁଦାୟ ରାଜ୍ୟସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧିପାଇ ୨୫ ହୋଇଥିଲା ।

(ଜ) ଦାଦ୍ରା ଓ ନଗରହାବେଳିର ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇଁ କେଉଁ ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଦାଦ୍ରାର ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇଁ ‘ଗୋଆର ମିଳିତ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ’ ନାମକ ଏକ ଜନ ଅନୁଷ୍ଠାନ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା ।
• ସେହିପରି ‘ଆଜାଦ୍ ଗୋମନ୍ତକ ଦଳ’ ନଗରହାବେଳିର ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା ।

(ଝ) ଭାରତରେ ଥ‌ିବା ଫରାସୀ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ର ଜନମତର ଫଳାଫଳ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୪୯ ମସିହା ଜୁନ୍ ୧୯ ତାରିଖରେ ଚନ୍ଦନନଗରରେ ହୋଇଥିବା ଗଣଭୋଟରେ ଭାରତ ସହ ମିଶିବା ପାଇଁ ୩,୪୬୩ ଓ ଫରାସୀ ଉପନିବେଶ ସପକ୍ଷରେ ୧୧୪ ଜଣ ମତ ସାବ୍ୟସ୍ତ କଲେ । ଫଳରେ ଚନ୍ଦନନଗର ୧୯୫୦ ମସିହା ମେ ୨ ତାରିଖରେ ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧ ଭାବେ ଭାରତରେ ମିଶିଗଲା ।
• ସେହିପରି ୧୯୫୪ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବରରେ ପୁଦୁଚେରୀ ଓ କରାଇକଲ୍‌ରେ ହୋଇଥିବା ଜନମତ ଭାରତ ସପକ୍ଷରେ ଯିବାରୁ ଏହି ଦୁଇ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରର ମଧ୍ୟ ଭାରତ ସହିତ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଘଟିଥିଲା ।

(ଞ) ୧୯୫୪ ଅକ୍ଟୋବରରେ କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡ଼ିକରେ ଜନମତ ନିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୫୪ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ମାସରେ ଫରାସୀ ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ର ପୁଦୁଚେରୀ ଓ କରାଇକଲ୍‌ରେ ଜନମତ ନିଆଯାଇଥିଲା ।

୩. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ମାହେ କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା ?
Answer:
ମାହେ ମାଲବାର ଉପକୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା ।

(ଖ) ଭାରତରେ ଥ‌ିବା ଫରାସୀ ଉପନିବେଶମାନଙ୍କର ସଦର ମହକୁମା କେଉଁଠାରେ ଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତରେ ଥ‌ିବା ଫରାସୀ ଉପନିବେଶମାନଙ୍କର ସଦର ମହକୁମା ପୁଦୁଚେରୀଠାରେ ଥିଲା ।

(ଗ) କେଉଁମାନଙ୍କ ଶାସନ ସମୟରେ ଗୋଆ ମୁସଲମାନ ଶାସନ ଅଧୀନକୁ ଆସିଲା ?
Answer:
ଖୁମାନଙ୍କ ଶାସନ ସମୟରେ ଗୋଆ ମୁସଲମାନ ଶାସନ ଅଧୀନକୁ ଆସିଲା ।

(ଘ) ଗୋଆ, ଦାମନ ଓ ଡିଉ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ବିକ୍ଷୋଭରେ ପୋଲିସ୍ ଗୁଳିଚାଳନା ଫଳରେ କେତେଜଣ ମରିଥିଲେ ?
Answer:
ଗୋଆ, ଦାମନ ଓ ଡିଉ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ବିକ୍ଷୋଭରେ ପୋଲିସ୍ ଗୁଳିଚାଳନା ଫଳରେ ୨୨ ଜଣ ଅହିଂସ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା ।

(ଙ) କେଉଁଦିନ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ଗୋଆରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ?
Answer:
୧୯୬୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୧୮ ତାରିଖରେ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ଗୋଆରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ।

(ଚ) କେଉଁଦିନ ଏକ ଜନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଦାଦ୍ରା ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରକୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନଙ୍କ କବଳରୁ ଉଦ୍ଧାର କରି ନିଜ ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ ଆଣିଲେ ?
Answer:
୧୯୫୪ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୨୪ ତାରିଖ ଦିନ ‘ଗୋଆର ମିଳିତ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ’ ନାମକ ଏକ ଜନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଦାଦ୍ରା ଅନ୍ତଃକ୍ଷେତ୍ରକୁ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନଙ୍କ କବଳରୁ ଉଦ୍ଧାର କରି ନିଜ ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ ଆଣିଲେ ।

(ଛ) କେଉଁଦିନ ନଗରହାବେଳି ଦଖଲ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୫୪ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୨ ତାରିଖ ଦିନ ନଗରହାବେଳି ଦଖଲ କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଜ) ଚନ୍ଦନନଗର ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧଭାବେ କେବେ ଭାରତରେ ମିଶିଥିଲା ?
Answer:
୧୯୫୦ ମସିହା ମେ ମାସ ୨ ତାରିଖ ଦିନ ଚନ୍ଦନନଗର ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧ ଭାବରେ ଭାରତ ସହିତ ମିଶିଥିଲା ।

(ଝ) ପୁଦୁଚେରୀ ଓ କରାଇକଲର ବାସ୍ତବ ଶାସନ କ୍ଷମତା ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଅଧୀନକୁ କେବେ ଆସିଲା ?
Answer:
ପୁଦୁଚେରୀ ଓ କରାଇକଲର ବାସ୍ତବ ଶାସନ କ୍ଷମତା ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଅଧୀନକୁ ୧୯୫୪ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ମାସ ୧ ତାରିଖ ଦିନ ଆସିଲା ।

(ଞ) ଫରାସୀ ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକର ଭାରତରେ ମିଶ୍ରଣକୁ ଫରାସୀ ଜାତୀୟ ସଭା କେବେ ଅନୁମୋଦନ କଲା ?
Answer:
ଫରାସୀ ଉପନିବେଶଗୁଡ଼ିକର ଭାରତରେ ମିଶ୍ରଣକୁ ଫରାସୀ ଜାତୀୟ ସଭା ୧୯୬୨ ମସିହା ମେ ମାସରେ ଅନୁମୋଦନ କରାଥିଲା ।

୪. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) କେଉଁଟି ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଉପନିବେଶ ନୁହେଁ ?
(i) ଦାଦୁା
(ii) ଦାମନ୍
(iii) ନଗରହାବେଳି
(iv) ମାହେ
Answer:
(iv) ମାହେ

(ଖ) କେବେ ଗୋଆର ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଶରଣପତ୍ରରେ ସ୍ଵାକ୍ଷର କଲେ ?
(i) ୧୯୬୧ ଡିସେମ୍ବର ୧୮
(ii) ୧୯୬୧ ଡିସେମ୍ବର ୧୯
(iii) ୧୯୬୧ ଅଗଷ୍ଟ ୧୧
(iv) ୧୯୪୭ ମଇ ୩୦
Answer:
(ii) ୧୯୬୧ ଡିସେମ୍ବର ୧୯

(ଗ) ଗୋଆରେ କେବେ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ହେଲା ?
(i) ୧୯୬୦
(iii) ୧୯୬୩
(ii) ୧୯୬୧
(iv) ୧୯୬୭
Answer:
(iii) ୧୯୬୩

(ଘ) ୧୯୪୯ ଜୁନ୍ ୧୯ରେ କେଉଁଠାରେ ଗଣଭୋଟ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ପୁଦୁଚେରା
(ii) ୟାନାମ୍
(iii) ଚନ୍ଦନନଗର
(iv) କରାଇକଲ
Answer:
(iii) ଚନ୍ଦନନଗର

(ଙ) ଏଓ୍ୱାର୍ଡ଼ ଗୋବର୍ଟ କେଉଁଠାରେ ଜନଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ?
(i) ଟୋଆ
(ii) ପୁଦୁଚେରୀ
(iii) ଡାମନ
(iv) ୟାନାମ୍
Answer:
(iv) ୟାନାମ୍

୫. ପାଠରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ‘‘ତୁମପାଇଁ କାମ’’ଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଓ ସହାୟତାରେ ସମ୍ପାଦନ କର ।

• ଭାସ୍କୋଡ଼ାଗାମାଙ୍କ ଭାରତକୁ ଜଳପଥ ଆବିଷ୍କାର ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ବର୍ଣ୍ଣନା ପ୍ରଦାନ କର ।

Answer:
ପର୍ତ୍ତୁଗାଲର ରାଣୀଙ୍କର ଅନୁମତି ପାଇ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ନାବିକ ଭାସ୍କୋଡ଼ାଗାମା ୧୪୯୮ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଭାରତକୁ ଜଳପଥ ଆବିଷ୍କାର କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଆଫ୍ରିକାର ଉତ୍ତମାଶା ଅନ୍ତରୀପଠାରେ ପହଞ୍ଚିଲେ । ସେଠାରୁ କେତେଜଣ ଭାରତୀୟ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ସହାୟତାରେ ଭାରତକୁ ଜଳପଥ ଆବିଷ୍କାର ନିମନ୍ତେ ଅଗ୍ରସର ହୋଇ ଶେଷରେ ଭାରତର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳସ୍ଥ କାଲିକଟ୍ (କୋଝିକୋଡ଼) ଠାରେ ପହଞ୍ଚିଲେ । ସେତେବେଳେ ‘ଜାମୋରିନ୍’ ଉପାଧ୍ଧାରୀ ଜଣେ ହିନ୍ଦୁ ରାଜା କାଲିକଟ୍‌ର ଶାସକ ଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଅନୁମତିକ୍ରମେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍‌ମାନେ ଭାରତରେ ବାଣିଜ୍ୟ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ପାଇଥିଲେ ।

• ଗୋଆ ଏବଂ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଦାମନ ଓ ଡିଉ ଏବଂ ଦାଦ୍ରା ଓ ନଗରହାବେଳିର ରାଜଧାନୀମାନଙ୍କର ନାମ, ଲୋକମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ଭାଷା ଏବଂ ଦର୍ଶନୀୟ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକର ଏକ ବିବରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।

Answer:
ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତାରେ ବିବରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବେ

• ପଦୁଚେରୀର ଭାଷା, ନୃତ୍ୟଗୀତ ଓ ଦର୍ଶନୀୟ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ବିବରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।

Answer:
ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ନେଇ ବିବରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 14 ସ୍ଵାଧୀନତା ପରବର୍ତୀ ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 14 ସ୍ଵାଧୀନତା ପରବର୍ତୀ ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତି

୧. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ସ୍ଵାଧୀନତାବେଳକୁ ଭାରତର ଆର୍ଥନୀତିକ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ଥିଲା ଓ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ସୁଧାର ଆଣିବାପାଇଁ କି କି ସୁବିଧା ଉପଲବ୍‌ଧ ଥିଲା ?
Answer:

• ସ୍ଵାଧୀନତାବେଳକୁ ଭାରତରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଆର୍ଥନୀତିକ ସମସ୍ୟା ମୁଣ୍ଡଟେକି ସାରିଥିଲା ।
• ସେସବୁ ପ୍ରମୁଖ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ନିରକ୍ଷରତା ଓ ଅଜ୍ଞାନତା; ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ କୃଷି ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଶିଳ୍ପାୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ଥାଣୁତା, ହସ୍ତ ଓ କୁଟୀରଶିଳ୍ପରେ ଅଧୋଗତି ।
• ସୌଭାଗ୍ୟବଶତଃ ଭାରତର ଏହି ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବିକାଶର ଦ୍ଵାରଦେଶରେ ପହଞ୍ଚାଇ ଦେବାପାଇଁ କେତେକ ସୁବିଧା ଏ ଦେଶରେ ଉପଲବ୍ଧ ଥିଲା ।
• ଏହି ସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ୧୯୧୪ରୁ ୧୯୪୭ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ଭାରତର ଶିଳ୍ପାୟନକୁ ଆଗେଇ ନେଇଥ‌ିବା କେତେକ ଭାରତୀୟ ପୁଞ୍ଜିପତି ଓ ଉଦ୍ୟୋଗପତିମାନଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି, ଭାରତର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ ଓ ଭାରତର ମାନବ ସମ୍ପଦ ଏବଂ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ହାତରେ ଥିବା ବ୍ୟାଙ୍କ, ବୀମା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆର୍ଥିକ ଉପଚାର ।
• ସ୍ଵାଧୀନତାବେଳକୁ ପ୍ରାୟତଃ କେତେକ ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପପତି ଓ ଉଦ୍ୟୋଗପତି ଦେଶର ଶିଳ୍ପ, ବାଣିଜ୍ୟ, ବ୍ୟାଙ୍କିଙ୍ଗ୍ ଓ ବୀମାକ୍ଷେତ୍ରରେ ସେମାନଙ୍କ ଆସନ ଦୃଢ଼ କରିସାରିଥିଲେ ।

(ଖ) ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସୁଧାରିବାପାଇଁ କେଉଁ ପ୍ରକାର ପଦକ୍ଷେପ ନେବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଥିଲା ।
Answer:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସୁଧାରିବାପାଇଁ କେତେକ ଦୃଢ଼ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାର ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତା, ଆମଦାନି ହ୍ରାସ କରି ବ୍ୟାବସାୟିକ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରିବା ଓ ଦ୍ରୁତ ଶିଳ୍ପାୟନ ତଥା ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜିପତିମାନଙ୍କୁ ଯଥାସମ୍ଭବ ବାରଣ କରିବା ।
• ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଜମିଦାରୀ ପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ କରି ଭୂସଂସ୍କାର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା, ରୟତମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ କରିବା, ସମବାୟ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିବା ଏବଂ ଭାରତର ବିପୁଳ ଜନସମ୍ବଳକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପ୍ରଦାନ କରି ଦେଶର ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ବିନିଯୋଗ କରିବା ।
• ଅଧ୍ଵକନ୍ତୁ, କୁଟୀରଶିଳ୍ପକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରି ଗ୍ରାମୀଣ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବା ଏବଂ ବୃହତ୍ ଶିଳ୍ପସବୁ ସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ।
• ସରକାରୀ ଓ ବେସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ସମାନ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରି ଏକପ୍ରକାର ମିଶ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତିର ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯିବାପାଇଁ ପଦକ୍ଷେପ ନେବା ।
• ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତିମାନଙ୍କୁ ଭାରତର ଆର୍ଥନୀତିକ ପ୍ରଗତି ସ୍ରୋତରେ ସାମିଲ କରିବା ।

(ଗ) ପ୍ରଥମ ଦୁଇଟି ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ସୁଫଳ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୫୧ରୁ ୧୯୫୬ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଥମ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା । ଏହି ଯୋଜନାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଦେଶର କୃଷି ଓ ଜଳସେଚନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା ।
• ୧୯୫୬ରୁ ୧୯୬୧ ମସିହା ଥିଲା ଭାରତର ଦ୍ଵିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ । ଏହାର ରୂପରେଖ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ବିଶିଷ୍ଟ ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞ ପ୍ରଫେସର ପି.ସି. ମାହାଲାନୋବିସ୍ ।
• ଏହି ଯୋଜନାର ପ୍ରଧାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଭାରତୀୟ ସମାଜରେ ସମାଜବାଦୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ।
• ଏହି ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଥିଲା ଜାତୀୟ ଆୟର ବୃଦ୍ଧି, ମୌଳିକ ଓ ବୃହତ୍ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ, ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ଦେବାପାଇଁ ବ୍ୟାପକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଆୟ ଓ ସମ୍ପତ୍ତିର ସୁଷମ ବଣ୍ଟନ ।
• ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା, ସର୍ବୋପରି ଶିଳ୍ପାୟନ ଓ ସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ପ୍ରଦାନ ଏହି ଯୋଜନାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା । ଏହି ସମୟରେ ବିଦେଶୀ ଜ୍ଞାନକୌଶଳକୁ ଉପଯୋଗ କରି ତିନୋଟି (୩ଟି) ସମନ୍ବିତ ଇସ୍ପାତ ପ୍ରକଳ୍ପ ମଧ୍ଯ ନିର୍ମିତ ହେଲା ।

(ଘ) ଚତୁର୍ଥ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ସୁଫଳଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ଚତୁର୍ଥ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାରେ ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନ ।
• ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ଜୀବନଧାରଣର ମାନକୁ ଉନ୍ନତ କରିବାପାଇଁ ଏହି ଯୋଜନାରେ ସମତା ଓ ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ ଉପରେ ଅଧ୍ଵ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଗଲା ।
• ଧନୀ ଓ ଦରିଦ୍ରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଆର୍ଥନୀତିକ ତାରତମ୍ୟ ହ୍ରାସ କରିବାପାଇଁ ଏହି ଯୋଜନାରେ ଲକ୍ଷ୍ୟଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ୧୯୬୯ ମସିହାରେ ୧୪ଟି ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ଜାତୀୟକରଣ କରାଗଲା । ବ୍ୟାଙ୍କ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଋଣ ପ୍ରଦାନକାରୀ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକୁ ଲୋକଙ୍କ ନିକଟତର କରାଗଲା ।
• ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ଏହି ଯୋଜନା ଆଶାନୁରୂପ ସଫଳତା ପାଇପାରି ନଥିଲା; ବରଂ ଏହି ଯୋଜାନକାଳରେ ଦରଦାମ୍ ଆଶାତୀତ ଭାବେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା ।

(ଙ) ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ଭାରତ ସରକାର ୧୯୬୯ ରୁ ୨୦୦୦ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:

• ୧୯୬୯ ମସିହା ପରେ ଗ୍ରାମ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳର ଦାରିଦ୍ର୍ୟକୁ ଦୂର କରିବାକୁ ଭାରତ ସରକାର କେତେକ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କଲେ, କାରଣ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ବେରୋଜଗାରୀ ଥିଲା ତତ୍‌କାଳୀନ ଭାରତର ମୁଖ୍ୟ ସମସ୍ୟା ।
• ୧୯୬୯ ମସିହାରେ ଭାରତର ବଡ଼ ବଡ଼ ୧୪ଟି ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ଜାତୀୟକରଣ କରିଦିଆଯିବା ପରେ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତି ଓ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ର ପାଇଁ ଋଣ ସୁଲଭ ହେଲା ।
• ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ‘ସମନ୍ବିତ ଗ୍ରାମ୍ୟ ଉନ୍ନୟନ ଯୋଜନା’ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା । ସେହି ବର୍ଷ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ‘ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ନାରୀ ଓ ଶିଶୁବିକାଶ ଯୋଜନା’ ।
• ୧୯୯୯ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ‘ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣଜୟନ୍ତୀ ଗ୍ରାମ୍ୟ ସ୍ଵରୋଜଗାର ଯୋଜନା’ । ପୁନଶ୍ଚ ୨୦୦୦ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ‘ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମୋଦୟ ଯୋଜନା’ । ଏହି ଯୋଜନାର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ବିଭାଗ ଥିଲା; ଯଥା – (୧) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମ୍ୟ ସଡ଼କ ଯୋଜନା, (୨) ଇନ୍ଦିରା ଆବାସ ଯୋଜନା । ସହରାଞ୍ଚଳର ବେକାର ଯୁବକ ଯୁବତୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ୧୯୯୭ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ‘ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣଜୟନ୍ତୀ ସହରୀ ରୋଜଗାର ଯୋଜନା’ ।
• ୨୦୦୦ ମସିହାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିବା ‘ଅନ୍ତୋଦୟ ଅନ୍ନ ଯୋଜନା’ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରାୟ ଏକକୋଟି ଅତି ଦରିଦ୍ର ଲୋକଙ୍କୁ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ପ୍ରତି ୨ଟଙ୍କା ଦରରେ ଗହମ ଓ ୩ ଟଙ୍କା ଦରରେ ମାସକୁ ୩୫ କି.ଗ୍ରା. ଚାଉଳ ଯୋଗାଇଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଲା ।

୨. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଯୋଜନା ଆୟୋଗ ଓ ଜାତୀୟ ଉନ୍ନୟନ ପରିଷଦ କେବେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୫୦ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୫ ତାରିଖରେ ‘ଯୋଜନା ଆୟୋଗ’ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ୧୯୫୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୬ ତାରିଖରେ ‘ ଜାତୀୟ ଉନ୍ନୟନ ପରିଷଦ’ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଖ) ଦ୍ଵିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ଭାରତୀୟ ସମାଜରେ ସମାଜବାଦୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ଥିଲା ଦ୍ଵିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ପ୍ରଧାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।
• ଜାତୀୟ ଆୟର ବୃଦ୍ଧି, ମୌଳିକ ଓ ବୃହତ୍ ଶିଳ୍ପାୟନକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ଓ ନିଯୁକ୍ତ ସୁଯୋଗ ଦେବାପାଇଁ ବ୍ୟାପକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଆୟ ଓ ସମ୍ପତ୍ତିର ସୁଷମ ବଣ୍ଟନ, ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ।

(ଗ) ତୃତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା କାହିଁକି ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୬୨ ମସିହାରେ ଚୀନ୍‌ର ଭାରତ ଆକ୍ରମଣ ଓ ୧୯୬୫ ମସିହାରେ ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ତୃତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଘ) ଜାତୀୟ ଆୟ ଓ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ତୃତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର କ’ଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ?
Answer:
ତୃତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଜାତୀୟ ଆୟକୁ ଶତକଡ଼ା ୩୦ ଭାଗ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଏବଂ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟକୁ ଅନ୍ୟୁନ ୧୭% ବଢ଼ାଇବା ।‍

(ଙ) ଚତୁର୍ଥ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାରେ କାହା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଚତୁର୍ଥ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଜୀବନଧାରଣ ମାନକୁ ଉନ୍ନତ କରିବାପାଇଁ ସମତା ଓ ସାମାଜିକ ନ୍ୟାୟ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

(ଚ) ପଞ୍ଚମ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା କେବେଠାରୁ ବନ୍ଦ କରି ଦିଆଯାଇଥିଲା ଏବଂ ପୁଣି କେବେଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ?
Answer:

• ପଞ୍ଚମ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା ୧୯୭୮ ମସିହାରୁ ବନ୍ଦ କରି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
• ପରେ ୧୯୮୦ରୁ ୧୯୮୫ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଷଷ୍ଠ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।

(ଛ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମୋଦୟ ଯୋଜନାର ଦୁଇଟି ବିଭାଗ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମୋଦୟ ଯୋଜନାର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ବିଭାଗ ଥିଲା; ଯଥା – (୧) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମସଡ଼କ ଯୋଜନା ଓ (୨) ଇନ୍ଦିରା ଆବାସ ଯୋଜନା ।

(ଜ) ବ୍ୟାକ୍‌କୁ ଜାତୀୟକରଣ କରାଯିବା ପରେ କ’ଣ ଲାଭ ହେଲା ?
Answer:

• ବ୍ୟାଙ୍କକୁ ଜାତୀୟକରଣ କରାଯିବା ପରେ ବ୍ୟାଙ୍କ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଋଣପ୍ରଦାନକାରୀ ସଂସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକୁ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ନିକଟତର ହେଲେ ।
• ଫଳରେ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କୁ ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତି ଓ କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଋଣ ସହଜ ଓ ସୁଲଭରେ ମିଳିଲା ।

(ଝ) ମିଶ୍ରିତ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତି କ’ଣ ?
Answer:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ପରେ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ମୂଳମନ୍ତ୍ର ଥିଲା ‘ମିଶ୍ରିତ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତି’ ।
• ଏହି ନୀତି ପ୍ରଚଳିତ ଥିବା ସମୟରେ ଘରୋଇ ଓ ସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗ ଉଭୟକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଉଥିଲା ଓ କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ କିଏ ଅର୍ଥ ବିନିଯୋଗ କରିବ ତାହା ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥିଲା ।

ଞ) ଉଦାରୀକରଣ ଅର୍ଥନୀତି ଭାରତରେ କେବେ ଓ କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ?
Answer:

• ୧୯୯୧ ମସିହାରେ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଏକ ଯୁଗାନ୍ତକାରୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିଲା । ସେତେବେଳେ ବିଶ୍ଵ ଅର୍ଥନୀତି ମଧ୍ୟ ଏକପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇସାରିଥିଲା ।
• ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷିଆର ସାମ୍ୟବାଦୀ ଅର୍ଥନୀତି ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାତ ହୋଇସାରିଥିଲା । ବିଶ୍ବକୁ ଆସିଯାଇଥାଏ ଉଦାରୀକୃତ ଆର୍ଥନୀତିକ ସଂସ୍କାରର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଚିନ୍ତାଧାରା । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଭାରତ ମଧ୍ୟ ଦେଶରେ ପ୍ରଚଳିତ ‘ମିଶ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତି’ ସ୍ଥାନରେ ‘ବିମୁକ୍ତ ଓ ଅବାଧ ଉଦାରୀକରଣ ଅର୍ଥନୀତି’ ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲା ।

୩. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ଯୋଜନା କମିଶନର ଚେୟାରମ୍ୟାନ କିଏ ହେଲେ ?
Answer:
ଯୋଜନା କମିଶନର ଚେୟାରମ୍ୟାନ୍ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହେଲେ ।

(ଖ) ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା କେବେଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ?
Answer:
୧୯୫୧ ମସିହାରୁ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।

(ଗ) କିଏ ଦ୍ଵିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ରୂପରେଖ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ବିଶିଷ୍ଟ ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞ ପ୍ରଫେସର ପି.ସି. ମାହାଲାନୋବିସ୍ ଦ୍ୱିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ରୂପରେଖ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ।

(ଘ) କେବେ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ଜାତୀୟକରଣ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୬୯ ମସିହାରେ ବ୍ୟାଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ଜାତୀୟକରଣ ହୋଇଥିଲା ।

(ଙ) ଚତୁର୍ଥ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା କାହିଁକି ଆଶାନୁରୂପ ସଫଳତା ହାସଲ କରିପାରିଲା ନାହିଁ ?
Answer:
ବାଂଲାଦେଶୀ ଶରଣାର୍ଥୀ ସମସ୍ୟା ଓ ୧୯୭୧ ମସିହାର ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ଚତୁର୍ଥ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା ଆଶାନୁରୂପ ସଫଳତା ହାସଲ କରିପାରିଲା ନାହି

(ଚ) ଷଷ୍ଠ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଷଷ୍ଠ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ କରିବା ।

(ଛ) ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ଉନ୍ନୟନ ପାଇଁ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିବା ଯୋଜନାଟି କ’ଣ ?
Answer:
୧୯୭୮ ମସିହାରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ଉନ୍ନୟନ ପାଇଁ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିବା ଯୋଜନାଟି ହେଲା ‘ସମନ୍ବିତ ଗ୍ରାମ୍ୟ ଉନ୍ନୟନ ଯୋଜନା’ ।

(ଜ) ୧୯୯୯ ମସିହାରେ ବେକାରୀ ଦୂରୀକରଣ ଦିଗରେ କେଉଁ ଯୋଜନା ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୯୯ ମସିହାରେ ବେକାରୀ ଦୂରୀକରଣ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିଲା ‘ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣଜୟନ୍ତୀ ଗ୍ରାମ୍ୟ ସ୍ଵରୋଜଗାର ଯୋଜନା’ ।

(ଝ) ସହରାଞ୍ଚଳରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ଯୁବକଯୁବତୀଙ୍କର କର୍ମସଂସ୍ଥାନ ପାଇଁ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥ‌ିବା ଯୋଜନାଟିର ନାମ କ’ଣ?
Answer:
ସହରାଞ୍ଚଳରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ବେକାର ଯୁବକଯୁବତୀଙ୍କର କର୍ମସଂସ୍ଥାନ ପାଇଁ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିବା ଯୋଜନାଟି ହେଲା ‘ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣଜୟନ୍ତୀ ସହରୀ ରୋଜଗାର ଯୋଜନା’ ।

(ଞ) ଅନ୍ତୋଦୟ ଅନ୍ନ ଯୋଜନାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଅନ୍ତୋଦୟ ଅନ୍ନ ଯୋଜନାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଗରିବ ଲୋକମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ଖାଦ୍ୟ ନିରାପତ୍ତା ନିଶ୍ଚିତ କରିବା ।

୪. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) ଦ୍ଵିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ କେବେ ଶେଷ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୫୬
(ii) ୧୯୬୧
(iii) ୧୯୬୨
(iv) ୧୯୬୫
Answer:
(ii) ୧୯୬୧

(ଖ) ଜାତୀୟ ଆୟର କେତେ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ତୃତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ?
(i) ୫%
(ii) ୫.୬%
(iii) ୭.୫%
(iv) ୬.୮%
Answer:
(i) ୫%

(ଗ) ସପ୍ତମ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନା ଫଳରେ ଖାଦ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କେତେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା ?
(i) ୧୭%
(ii) ୩.୨୩%
(iii) ୫.୮%
(iv) ୧.୨%
Answer:
(ii) ୩.୨୩%

(ଘ) କେବେ ଭାରତରେ ଏକ ନୂଆ ଶିଳ୍ପନୀତି ଘୋଷିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୫୧
(ii) ୧୯୫୬
(iii) ୧୯୯୦
(iv) ୧୯୯୧
Answer:
(ii) ୧୯୫୬

(ଙ) କେବେଠାରୁ ଭାରତରେ ମିଶ୍ରିତ ଅର୍ଥନୀତି ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହେଲା ?
(i) ୧୯୬୯
(ii) ୧୯୭୮
(iii) ୧୯୯୧
(iv) ୧୯୯୭
Answer:
କୌଣସି ବିକଳ୍ପ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ନୁହେଁ

୫. ପାଠରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ‘ତୁମପାଇଁ କାମ’’ଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଓ ସହାୟତାରେ ସମ୍ପାଦନ କର ।
Answer:
(ପିଲାମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖିବେ ।)