Class 10

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 18 କୃଷିର ବିକାଶ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 18 କୃଷିର ବିକାଶ

୧. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) କୃଷକମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ କି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ?
Answer:

• କୃଷକମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ଯୋଗାଇ ଦେବାପାଇଁ ଓ ସେମାନଙ୍କୁ ଗ୍ରାମ ମହାଜନଙ୍କ ଲୋଲୁପ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଓଡିଶା ସରକାର ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଛନ୍ତି ।
• ୧୯୪୭ ମସିହାର ଏକ ଆଇନ ବଳରେ ଗ୍ରାମ ମହାଜନଙ୍କ ଏକଚାଟିଆ ଅର୍ଥ କାରବାରକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରାଯାଇଛି ।
• ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ଗୋତି ଶ୍ରମିକ ପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ କରାଯାଇଛି ଓ ୧୯୭୬ ମସିହାରେ ଗୋତି ପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ ଆଇନ ବଳରେ ଗୋତି ପ୍ରଥା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଉଠାଇ ଦିଆଯାଇଛି ।
• କୃଷକମାନଙ୍କୁ ଚାଷକାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ସମୟରେ ସ୍ୱଳ୍ପ ସୁଧହାରରେ ଋଣ ଯୋଗାଇ ଦେବାପାଇଁ ସମବାୟ ସଂସ୍ଥାମାନ ଗଠନ କରାଯାଇଛି ।
• ସରକାରୀ ମୂଳଧନରେ ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ରାଜ୍ୟ ସମବାୟ ବ୍ୟାଙ୍କ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛି । ସମବାୟ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସଂପ୍ରସାରିତ କରି ଏହାକୁ କୃଷକମାନଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚାଇ ଦିଆଯାଇଛି । ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟରେ ଫସଲ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେଲେ ଚାଷୀମାନଙ୍କ ତକାଭି ଋଣ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଛି । ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଚାଷୀମାନେ ନେଇଥିବା ଋଣ ଛାଡ଼ କରି ଦିଆଯାଇଛି ।

(ଖ) ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ସମୟରେ କୃଷକମାନଙ୍କୁ କିପରି ଭାବରେ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ ?
Answer:

• ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଯୋଗୁଁ ଫସଲ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେଲେ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ‘ତକାଭି’ ଋଣ ଦିଆଯାଏ। ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଚାଷୀମାନେ ନେଇଥିବା ଋଣ ମଧ୍ୟ ଛାଡ଼ କରି ଦିଆଯାଏ ।
• ସରକାର ‘ ଅଧ୍ଵ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କର’ ନାମକ ଯୋଜନାରେ ପତିତ ଜମିକୁ ଚାଷୋପଯୋଗୀ କରିଛନ୍ତି ।
• ଜଳସେଚନ ପାଇଁ ପୋଖରୀ ଖୋଳାଯାଇଛି, ପୁରୁଣା ପୋତି ହୋଇପଡ଼ିଥିବା ପୋଖରୀର ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରାଯାଇଛି ଓ ରିହାତି ଦରରେ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ସାର ଓ ବିହନ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଛି ।
• ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ସମୟରେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ କାମଧନ୍ଦା ଯୋଗାଇ ଦେବାପାଇଁ ସରକାର ‘ଟେଷ୍ଟ୍ ରିଲିଫ୍’ କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି ।
• ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମାଧ୍ୟମରେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ରାସ୍ତାଘାଟ ତିଆରି, ପୋଖରୀ ଖୋଳା ପ୍ରଭୃତି କାର୍ଯ୍ୟରେ ଶ୍ରମଦାନ ନିମନ୍ତେ ଅର୍ଥ ବା ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଛି ।

(ଗ) କୃଷି ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାରେ କି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି ?
Answer:

• କୃଷି ଶିକ୍ଷା ଓ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଏକ କୃଷି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ପରେ ଏକ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଛନ୍ତି ।
• ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅନ୍ୟ କେତେକ କୃଷି ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
• ଏଠାରୁ ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ କୃଷକମାନଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚାଇବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
• ଜମିର ଉର୍ବରତା ବଜାୟ ରଖିବାପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରୟୋଗଶାଳା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଛନ୍ତି ।
• ଆଧୁନିକ ପ୍ରଣାଳୀରେ କୃଷି ପାଇଁ ପ୍ରଦର୍ଶନୀ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରମାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଛି ।

(ଘ) ଜଳସେଚନ ଓ ବନ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପାଇଁ ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଓଡ଼ିଶାରେ କି କି ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଜଳନସେଚନ ଓ ବନ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପାଇଁ ରାଜ୍ୟର ସର୍ବବୃହତ୍ ବହୁମୁଖୀ ଯୋଜନା ହୀରାକୁଦ ନଦୀବନ୍ଧ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଗଲା ।
• ଏହାପରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅନ୍ୟ କେତୋଟି ବୃହତ୍ ବହୁମୁଖୀ ନଦୀବନ୍ଧ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ସହଯୋଗରେ ମାଛକୁଣ୍ଡ ଯୋଜନା, କୋରାପୁଟର ଅପର କୋଲାବ ଯୋଜନା, ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ଯୋଜନା, ରେଙ୍ଗାଲି ଭୀମକୁଣ୍ଡ ଯୋଜନା ଓଡ଼ିଶାରେ ଜଳସେଚନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହାୟକ ହୋଇଛି ।
• ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ରାଜ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଅନେକ ମଧ୍ଯମ ଜଳସେଚନ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି ।
• ଜଳସେଚନ ସୁବିଧା ନ ଥ‌ିବା ସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ ଉଠାଜଳସେଚନର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।

(ଙ) କୃଷି, ମତ୍ସ୍ୟଚାଷ ଓ ପଶୁପାଳନର ବିକାଶ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର କି କି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଛନ୍ତି ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାରେ କୃଷିର ବିକାଶ ପାଇଁ ସମୟକ୍ରମେ କୃଷି ବିଭାଗ ଅଧୀନରେ ୪ ଗୋଟି ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – କୃଷି ଓ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ, ଉଦ୍ୟାନ କୃଷି ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ, ମୃତ୍ତିକା ସଂରକ୍ଷଣ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ ଏବଂ ଜଳବିଭାଜିକା ଉନ୍ନୟନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ ।
• ମତ୍ସ୍ୟ ସମ୍ପଦର ବିକାଶ ପାଇଁ ମତ୍ସ୍ୟପାଳନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ ଏବଂ ପଶୁସମ୍ପଦର ଉନ୍ନତି ପାଇ ପଶୁଧନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।
• ଓଡ଼ିଶା କୃଷି ଓ ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ କୃଷି ବିଭାଗ ଅଧୀନରେ ଥ‌ିବା ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଓ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେବାରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଦାୟିତ୍ଵ ନିର୍ବାହ କରୁଛନ୍ତି । କୃଷି ଗବେଷଣା କାର୍ଯ୍ୟ ଅବ୍ୟାହତ ଅଛି ।
• କଟକର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଧାନ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ, କୌଶଲ୍ୟାଗଙ୍ଗର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ମଧୁରଜଳ ମତ୍ସ୍ୟଚାଷ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ କୃଷି ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର, ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳର ନାରିକେଳ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ଓ କୃଷି ବିଜ୍ଞାନ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟଗୁଡ଼ିକ ଓଡ଼ିଶାର କୃଷକମାନଙ୍କୁ ଉନ୍ନତ କୃଷି ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ସମର୍ଥ ହୋଇଛନ୍ତି ।
• ଏହାବ୍ୟତୀତ ୧୯୭୬ ମସିହାରୁ ଅନେକ କୃଷି ବିଜ୍ଞାନ କେନ୍ଦ୍ର ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି । ଆଖପାଖ ଅଞ୍ଚଳର କୃଷକମାନଙ୍କୁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେବା ଏହି କୃଷି ବିଜ୍ଞାନ କେନ୍ଦ୍ରମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ।

୨. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଓଡ଼ିଶା କୃଷକର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ସମସ୍ୟା କ’ଣ ଥିଲା ଏବଂ ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ କି ଅନ୍ତରାୟ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଓଡ଼ିଶା କୃଷକର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ସମସ୍ୟା ଥିଲା ପ୍ରକୃତରେ ଜମିରେ ଚାଷ କରୁଥିବା କୃଷକକୁ ଜମିର ସ୍ଵତ୍ଵାଧ୍ୟାକାର ପ୍ରଦାନ ।
• ଚିରସ୍ଥାୟୀ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ସମୟରୁ ଚଳିଆସୁଥ‌ିବା ଜମିଦାରୀ ପ୍ରଥା ଏହି ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବଡ଼ ଅନ୍ତରାୟ ଥିଲା ।

(ଖ) ଓଡ଼ିଶାରୁ ଜମିଦାରୀ ପ୍ରଥା କିପରି ଉଚ୍ଛେଦ ହେଲା ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାର ତତ୍‌କାଳୀନ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଯଥାଶୀଘ୍ର ଜମିଦାରୀ ପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ କରିବାର ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରି ଏହି ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ବିଧାନସଭାରେ ଏକ ବିଧେୟକ ଆଗତ କରିଥିଲେ ।
• ପରେ ଷଷ୍ଠ ଦଶକରେ ଜମିଦାରୀ ଉଚ୍ଛେଦ ଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ।

(ଗ) ଗୋତିପ୍ରଥା କିପରି ବନ୍ଦ ହେଲା ?
Answer:

• ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ଗୋତି ଶ୍ରମିକ ପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ କରାଗଲା ।
• ୧୯୭୬ ମସିହାରେ ଗୋତି ପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ ଆଇନ ବଳରେ ଗୋତି ପ୍ରଥା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଉଠାଇ ଦିଆଗଲା ।

(ଘ) ସମବାୟ ଆନ୍ଦୋଳନ କିପରି କୃଷକମାନଙ୍କର ସହାୟକ ହେଲା ?
Answer:

• କୃଷକମାନଙ୍କୁ ଚାଷକାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ସମୟରେ ସ୍ୱଳ୍ପ ସୁଧହାରରେ ଋଣ ଯୋଗାଇଦେବା ପାଇଁ ସମବାୟ ସଂସ୍ଥାମାନ ଗଠନ କରାଗଲା ।
• ସରକାରୀ ମୂଳଧନରେ ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ରାଜ୍ୟ ସମବାୟ ବ୍ୟାଙ୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା । ସମବାୟ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସଂପ୍ରସାରିତ କରି ଏହାକୁ କଷକମାନଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚାଗଲା ।

(ଙ) ‘ଅଧ୍ଵ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କର’ ଯୋଜନାଟି କ’ଣ ?
Answer:

• ସରକାର ‘ଅଧ୍ଵ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କର’ ନାମକ ଯୋଜନାରେ ପତିତ ଜମିକୁ ଚାଷୋପଯୋଗୀ କଲେ ।
• ଜଳସେଚନ ପାଇଁ ପୋଖରୀ ଖୋଳାଇଲେ, କୃଷକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ହଳ, ଲଙ୍ଗଳ ଓ ବଳଦ କିଣିଦେଲେ ଓ ରିହାତି ଦରରେ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ସାର, ବିହନ ଯୋଗାଇଦେଲେ ।

(ଚ) ଫଳଚାଷର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ କି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା ?
Answer:

• ଫଳଚାଷର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଅନୁଗୁଳ, ପଟ୍ଟାଙ୍ଗୀ ଓ ଜି. ଉଦୟଗିରିରେ କେନ୍ଦ୍ରମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।
• ଏଠାରେ ଫଳଗଛ ଚାରା ଓ କଲମୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ବିତରଣ କରାଗଲା

(ଛ) ହୀରାକୁଦ ନଦୀବନ୍ଧ ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ମହାନଦୀ ତ୍ରିକୋଣଭୂମି ଅଞ୍ଚଳରେ ବନ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା, ସମ୍ବଲପୁର, ବଲାଙ୍ଗୀର ଜିଲ୍ଲାରେ ଜଳସେଚନର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ଓ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରିବା ହୀରାକୁଦ ନଦୀବନ୍ଧ ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ।
• ହୀରାକୁଦ ଜଳଭଣ୍ଡାରରେ ମାଛଚାଷ କରିବା ଏହି ଯୋଜନାର ଅନ୍ୟ ଏକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ।

(ଜ) ଗୋଧନର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର କି କି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଛନ୍ତି ?
Answer:

• ଗୋଧନର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଗାଁଗହଳରେ ପଶୁ ଡାକ୍ତରମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ମିଳିଛି ।
• ପଶୁମାନଙ୍କୁ ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗରୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ୧୯୪୯ ମସିହାରେ ସରକାର ଏକ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଛନ୍ତି ।

(ଝ) ମତ୍ସ୍ୟଜୀବୀମାନଙ୍କର ସୁବିଧା ପାଇଁ ସରକାର କ’ଣ କରିଛନ୍ତି ?
Answer:

• ମହାନଦୀ, ଧାମରା, ସୁବର୍ଣ୍ଣରେଖା ଓ ଚିଲିକାର ମତ୍ସ୍ୟଜୀବୀମାନଙ୍କୁ ସରକାର ବିଭିନ୍ନ ଭାବରେ ଉତ୍ସାହିତ କରୁଛନ୍ତି । ମାଛର ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ମାଛଧରା କେନ୍ଦ୍ରମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ବରଫକଳ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
• ସମୁଦ୍ର ଓ ବଡ଼ ବଡ଼ ଜଳାଶୟ ଓ ହ୍ରଦରୁ ମତ୍ସ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପାଇଁ, ଧୀବରମାନଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଆଇନମାନ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଛି ।

(ଞ) ‘ଅଭାବୀ ବିକ୍ରି’ କ’ଣ ଏବଂ ଏହି ସମସ୍ୟାରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାପାଇଁ ସରକାର କ’ଣ କରିଛନ୍ତି ?
Answer:

• ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଠିକ୍ ମୂଲ୍ୟରେ ବିକ୍ରି ହୋଇ ନ ପାରିବାକୁ ‘ଅଭାବୀ ବିକ୍ରି’ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ସମସ୍ୟାରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାପାଇଁ ସରକାର ସିଧାସଳଖ କୃଷକମାନଙ୍କଠାରୁ ଧାନ ସଂଗ୍ରହର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଛନ୍ତି।

୩. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଜମିଦାରୀ ପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ କରିବାପାଇଁ ବିଧାନସଭାରେ ଏକ ବିଧେୟକ ଆଣିଥିଲେ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଜମିଦାରୀ ପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ କରିବାପାଇଁ ବିଧାନସଭାରେ ଏକ ବିଧେୟକ ଆଣିଥିଲେ ।

(ଖ) କିଏ ଭୂଦାନ ଆନ୍ଦୋଳନର ମୁଖ୍ୟ ପୁରୋଧା ଥିଲେ ?
Answer:
ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ବିନୋବା ଭାବେ ଭୂଦାନ ଆନ୍ଦୋଳନର ମୁଖ୍ୟ ପୁରୋଧା ଥିଲେ ।

(ଗ) କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ତକାଭି ଋଣ ଦିଆଯାଏ ?
Answer:
ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଯୋଗୁଁ ଫସଲ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେଲେ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ‘ତକାଭି’ ଋଣ ଦିଆଯାଏ ।

(ଘ) ସରକାର କାହିଁକି ‘ଟେଷ୍ଟ୍ ରିଲିଫ୍’ କାମ ଆରମ୍ଭ କଲେ ?
Answer:
ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ସମୟରେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ କାମଧନ୍ଦା ଯୋଗାଇ ଦେବାପାଇଁ ସରକାର ‘ଟେଣ୍ଟ୍‌ ରିଲିଫ୍ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।

(ଙ) ହୀରାକୁଦ ନଦୀବନ୍ଧ ଯୋଜନାଟି କେବେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହେଲା ?
Answer:
ଉ ହୀରାକୁଦ ନଦୀବନ୍ଧ ଯୋଜନାଟି ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୧୯୫୬ ମସିହାରେ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲା ।

(ଚ) ପଶୁମାନଙ୍କୁ ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗରୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ସରକାର କେବେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କଲେ ?
Answer:
ପଶୁମାନଙ୍କୁ ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗରୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ସରକାର ୧୯୪୯ ମସିହାରେ ଏକ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କଲେ ।

(ଛ) କୃଷି ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ କେଉଁମାନେ କୃଷି ବିଭାଗକୁ ସହଯୋଗ ସମର୍ଥନ ପ୍ରଦାନ କରୁଛନ୍ତି ?
Answer:
କୃଷି ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ କେତେକ ନିଗମ ଓ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଯଥା – ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ବିହନ ନିଗମ, ଓଡ଼ିଶା କୃଷିଶିଳ୍ପ ନିଗମ, କୃଷି ସଂପ୍ରସାରଣ ପରିଚାଳନା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ, ଓଡ଼ିଶା କାଜୁ ଉନ୍ନୟନ ନିଗମ ଓ ଓଡ଼ିଶା କୃଷି କ୍ରମୋନ୍ନତି ଓ ବିନିଯୋଗ ନିଗମ କୃଷି ବିଭାଗକୁ ସହଯୋଗ ଓ ସମର୍ଥନ ପ୍ରଦାନ କରୁଛନ୍ତି ।

(ଜ) କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ଧାନ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଟି ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
Answer:
କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କଦ୍ବାରା ପରିଚାଳିତ ଧାନ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଟି ଓଡ଼ିଶାର କଟକସ୍ଥିତ ବିଦ୍ୟାଧରପୁରଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ

(ଝ) କୌଶଲ୍ୟାଗଙ୍ଗଠାରେ ନିର୍ମିତ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପ୍ରକଳ୍ପଟି କ’ଣ ?
Answer:
କୌଶଲ୍ୟାଗଙ୍ଗଠାରେ ନିର୍ମିତ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପ୍ରକଳ୍ପଟି ହେଉଛି ମଧୁରଜଳ ମତ୍ସ୍ୟଚାଷ କେନ୍ଦ୍ର ।

୪. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) କେବେ ଗୋତି ପ୍ରଥା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବେ ଉଚ୍ଛେଦ ହେଲା ?
(i) ୧୯୪୭
(ii) ୧୯୪୮
(iii) ୧୯୫୫
(iv) ୧୯୭୬

(ଖ) ରାଜ୍ୟ ସମବାୟ ବ୍ୟାଙ୍କ୍ କେବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୪୭
(ii) ୧୯୪୮
(iii) ୧୯୪୯
(iv) ୧୯୫୬

(ଗ) କେଉଁଠାରେ ଫଳ ଚାଷ ପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇ ନ ଥିଲା ?
(i) ଅନୁଗୁଳ
(ii) ପଟ୍ଟାଙ୍ଗୀ
(iii) ସମ୍ବଲପୁର
(iv) ଜି. ଉଦୟଗିରି

(ଘ) ନିମ୍ନଲିଖ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି କୃଷି ବିଭାଗ ଅଧୀନସ୍ଥ ନୁହେଁ ?
(i) ଉଦ୍ୟାନ କୃଷି ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ
(ii) ମତ୍ସ୍ୟପାଳନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ
(iii) ମୃତ୍ତିକା ସଂରକ୍ଷଣ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ
(iv) ଜଳ ବିଭାଜିକା ଉନ୍ନୟନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ

(ଙ) ଓଡ଼ିଶାରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଧାନ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(i) ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳ
(ii) ଭୁବନେଶ୍ଵର
(iii) କଟକ
(iv) ବଲାଙ୍ଗୀର

Answers:
(କ) (iv) ୧୯୭୬
(ଖ) (ii) ୧୯୪୮
(ଗ) (iii) ସମ୍ବଲପୁର
(ଘ) (ii) ମତ୍ସ୍ୟପାଳନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ
(ଙ) (iii) କଟକ

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 19 ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 19 ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ

୧. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ କି କି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ରହିଥିଲା ?
Answer:
ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନେକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଥିଲା; ଯଥା –

• ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ଅଭାବ ।
• ଭାରତର ଶିଳ୍ପପତିମାନଙ୍କର ଓଡ଼ିଶାକୁ ଆସିବାକୁ ଅନାଗ୍ରହ ।
• ଓଡ଼ିଶାର ନିଜସ୍ଵ ଶିଜୋଦ୍ୟୋଗୀଙ୍କ ଅନୁପସ୍ଥିତି ।
• ଓଡ଼ିଶାରେ ରେଳପଥର ଅନଗ୍ରସରତା ଓ ପୋତାଶ୍ରୟର ଅଭାବ ।
• ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଶିକ୍ଷିତ ମାନବ ସମ୍ବଳର ଅଭାବ ।

(ଖ) ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ୧୯୪୭ରୁ ୧୯୫୦ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କି କି ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଗଲା ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ମହତାବ ସରକାର ୧୯୪୭ ରୁ ୧୯୫୦ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ପଦକ୍ଷେପ

• ଓଡିଶାରେ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ମହତାବ ସରକାର ୧୯୪୭ ରୁ ୧୯୫୦ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ।
• ଏହି ସମୟରେ ମହାନଦୀ ଓ କାଠଯୋଡ଼ି ଉପରେ ପୋଲ ତିଆରି କରାଗଲା । ୧୯୪୯-୫୦ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ଜୟପୁର ଓ ବିଶାଖାପାଟଣା ମଧ୍ୟରେ ସୁନକି ଓ ଜୟପୁର ରାସ୍ତାକୁ ଉନ୍ନତ କରିବାପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲେ ।
• ରେଳପଥର ବିକାଶ ଓ ସମନ୍ଵୟ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ୧୯୪୯-୫୦ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ପ୍ରାୟ ୨୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ବ୍ୟବସ୍ଥା କଲେ ।
• ଓଡ଼ିଶାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଚାନ୍ଦବାଲି, ଗୋପାଳପୁର ଓ ଧାମରା ନାମକ ତିନୋଟି ପୋତାଶ୍ରୟର ଉନ୍ନତୀକରଣ କରାଗଲା । ଶକ୍ତି ଯୋଗାଣ ପାଇଁ ଚୌଦ୍ବାର ଓ ବ୍ରହ୍ମପୁରଠାରେ ଦୁଇଟି ଛୋଟ ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ କେନ୍ଦ୍ର ନେଇଥିଲେ ।
• ଏହାଛଡ଼ା ମହତାବ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର, ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଶିଳ୍ପର ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଏକ ପରିଷଦ ଗଠନ, ଶିଳ୍ପ ବିଭାଗର ପୁନର୍ଗଠନ, ଶିଳ୍ପାୟନ ସମ୍ଭାବନା ବିଷୟରେ ସର୍ବେକ୍ଷଣ, ଶିଳ୍ପ ଋଣ ନିଗମ ଗଠନ, ପ୍ରାଦେଶିକ ଶିଳ୍ପ ଅନୁଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ଶିଳ୍ପ ପରିଷଦ ଗଠନ ଆଦି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ।

(ଗ) ଓଡ଼ିଶାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ଶିଳ୍ପ ଉଦ୍ୟୋଗଗୁଡ଼ିକର ଏକ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:

• ୧୯୫୦ ମସିହା ପରେ କେତେଗୋଟି ରାଷ୍ଟ୍ରାୟତ୍ତ ଉଦ୍ୟୋଗ ଓଡ଼ିଶାର ଶିଳ୍ପ ମାନଚିତ୍ରକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିଥିଲା । ଜର୍ମାନୀର ବୈଷୟିକ ସହାୟତାକୁ ଆଧାର କରି ରାଉରକେଲାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ରାଉରକେଲା ଇସ୍ପାତ କାରଖାନା ।
• କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାର ପଞ୍ଚପତିମାଳିଠାରେ ବକ୍‌ସାଇଟ୍ ଖଣିର ସନ୍ଧାନ ମିଳିବା ପରେ ଓଡ଼ିଶାର ଦାମନଯୋଡ଼ି ଓ ଅନୁଗୁଳଠାରେ ଦୁଇଟି ଆଲୁମିନିୟମ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଲା । ଏହି କମ୍ପାନୀର ନାମ ହେଲା – ‘ଜାତୀୟ ଆଲୁମିନିୟମ୍ କମ୍ପାନୀ’’ (ନାଲ୍‌କୋ) ।
• ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ଭାରତୀୟ ସାର ନିଗମ ତାଳଚେରଠାରେ ଏକ ସାର କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ପାରାଦ୍ବୀପଠାରେ ଏକ ସାର କାରଖାନା ୧୯୮୧ ମସିହାରେ ‘ପାରାଦ୍ବୀପ ଫସଫେଟସ୍ ଲିମିଟେଡ଼’ ନାମରେ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ।
• ସୁନାବେଡ଼ାରେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷିଆର ସହାୟତାରେ ମିଗ୍‌ବିମାନର ଇଞ୍ଜିନ୍ ତିଆରି କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ।
• ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ଭାରତୀୟ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଆୟୋଗ ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ଛତ୍ରପୁଠାରେ ଏକ ବିରଳ ମୃଭିକା କାରଖାନ ଏବଂ ତାଳଚେରଠାରେ ଭାରୀଜଳ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲା । ଏହାଛଡ଼ା ବଡ଼ମାଳଠାରେ ଏକ ଗୋଳାବାରୁଦ କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।

(ଘ) ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କୃଷିଭିତ୍ତିକ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକର ଏକ ବିବରଣୀ ଦିଅ ।
Answer:

• କୃଷିଭିତ୍ତିକ ଶିଳ୍ପକ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଥମ ଶିଳ୍ପଟି ଥିଲା ୧୯୪୯ ମସିହାରେ ଚୌଦ୍ଵାରଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଓଡ଼ିଶା ଲୁଗା କାରଖାନା । ପରେ ଓଡ଼ିଶାର ୬ଟି ସ୍ଥାନରେ ୬ଟି ସୂତାକଳ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।
• ଓଡ଼ିଶାରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଝୋଟକୁ ବ୍ୟବହାର କରିବାପାଇଁ ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାର ଧାନମଣ୍ଡଳଠାରେ ଏକ ଝୋଟକଳ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।
• ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଚିନିକଳ ଆସ୍କାଠାରେ ଥିଲା । ଆସ୍କା ଚିନିକଳକୁ ସମ୍ପ୍ରସାରଣ କରାଯିବା ସାଙ୍ଗକୁ ରାୟଗଡ଼ା ଓ ନୟାଗଡ଼ରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ଆଉ ଦୁଇଟି ଚିନିକଳ ।
• ଓଡ଼ିଶାର ଚୌଦ୍ଵାର, ବ୍ରଜରାଜନଗର, ରାୟଗଡ଼ା କୋରାପୁଟରେ କାଗଜକଳ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
• ରେଶମ ପୋକ ପାଳନ ଓ ରେଶମ ସୂତା ଉତ୍ପାଦନକୁ ଏକ କୃଷିଭିତ୍ତିକ ଶିଳ୍ପର ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଙ) ୨୦୦୭ ମସିହାରେ ଘୋଷିତ ଓଡ଼ିଶାର ଶିଳ୍ପନୀତି କ’ଣ ?
Answer:

• ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ନିବେଶକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବାଲାଗି ୨୦୦୭ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତି ଘୋଷଣା କଲେ ।
• ଏହି ଶିଳ୍ପନୀତିରେ ଓଡ଼ିଶାକୁ ଏକ ଶିଳ୍ପାନ୍ନତ ରାଜ୍ୟରେ ପରିଣତ କରିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଛି ।
• ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ଏକ ଅନୁକୂଳ ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଏହି ଶିଳ୍ପନୀତିର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।
• ଶିଳ୍ପାୟନ ଜରିଆରେ ଅଧ‌ିକ ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରି ଓଡ଼ିଶାରୁ ବେକାର ସମସ୍ୟା ଦୂର କରିବା ଏହି ଶିଳ୍ପନୀତିର ଅନ୍ୟ ଏକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ।
• ହସ୍ତଶିଳ୍ପ, ହସ୍ତତନ୍ତ, ଖଦୀ ଓ ଗ୍ରାମ୍ୟଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ଏହି ଶିଳ୍ପନୀତିରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଛି । ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା, ଜୀବ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ, ସାମୁଦ୍ରିକ ବିଜ୍ଞାନ, ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତୀକରଣ ଓ ପର୍ଯ୍ୟଟନକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଆଯାଇ ଅଧ୍ଵ ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ମଧ୍ୟ ଏହି ଶିଳ୍ପନୀତିର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ।

୨. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଉପଲବ୍‌ଧ ସମ୍ବଳଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶା ଥିଲା ପ୍ରାକୃତିକ ଖଣିଜ ସମ୍ପଦରେ ଭରପୂର ଏକ ରାଜ୍ୟ । ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ଏହାର ଜଙ୍ଗଲଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ କାରଖାନା ଉପଯୋଗୀ କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟର ମଧ୍ୟ ଅଭାବ ନଥିଲା ।
• ଏହାଛଡ଼ା ଶିଳ୍ପାୟନ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଆବଶ୍ୟକ ଲୋକଶକ୍ତି ବା ମାନବ ସମ୍ବଳ ମଧ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପରିମାଣରେ ଉପଲବ୍‌ଧ ଥିଲା ।

(ଖ) ରେଳପଥର ବିକାଶ ପାଇଁ ମହତାବ ସରକାର (୧୯୪୬ – ୧୯୫୦) ରେ କି କି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାରେ ରେଳପଥର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ରେଳରାସ୍ତା ସମନ୍ଵୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପାଇଁ ମହତାବ ସରକାର· ୧୯୪୯ – ୧୯୫୦ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ପ୍ରାୟ ୨୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲେ ।

(ଗ) ଚୌଦାର ଓ ରାଜଗାଙ୍ଗପୁରରେ କେଉଁ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• କଟକ ଜିଲ୍ଲାର ଚୌଦ୍ଵାରଠାରେ ଓଡ଼ିଶା ଟେକ୍‌ସଟାଇଲ୍ ମିଲ୍ ନାମରେ ଏକ ଲୁଗାକଳ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଡାଲମିଆ କମ୍ପାନୀଦ୍ଵାରା ରାଜଗାଙ୍ଗପୁରଠାରେ ଏକ ସିମେଣ୍ଟ କାରଖାନା ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା । (ଘ) କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର କି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ?

(ଘ) କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର କି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ।
Answer:

• କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ଶିଳ୍ପ ବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କରେ ତନ୍ତକାମ, ବଢ଼େଇ କାମ, ପ୍ରଭୃତି ତାଲିମ ଦିଆଗଲା । କାରିଗରମାନଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତି ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ସହାୟତା ନିୟମରେ ବ୍ୟାପକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଗଲା ।
• ହସ୍ତତନ୍ତ, ସୁନାରୁପାର ତାରକସି କାମ, ଚମଡ଼ା କାମ, ରେଶମ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ସରକାର ବଜାରର ବ୍ୟବସ୍ଥା କଲେ । ବୁଣାକାର ସମବାୟ ସମିତିଗୁଡ଼ିକୁ ପୁନର୍ଜୀବିତ କରାଗଲା ।

(ଙ) ଜାତୀୟ ଆଲୁମିନିୟମ୍ କମ୍ପାନୀର ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
Answer:

• ଜାତୀୟ ଆଲୁମିନିୟମ୍ କମ୍ପାନୀର ଗୋଟିଏ ପ୍ରକଳ୍ପ କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାର ଦାମନଯୋଡ଼ିରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
• ଏହାର ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକଳ୍ପ ଅନୁଗୁଳ ଜିଲ୍ଲାର ଅନୁଗୁଳଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

(ଚ) ପାରାଦ୍ଵୀପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସାର କାରଖାନା କେବେ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କଲା ଓ ଏହି କାରଖାନାର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:

• ପାରାଦ୍ଵୀପଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସାର କାରଖାନା ୧୯୮୧ ମସିହାରେ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କଲା ।
• ଏହି କାରଖାନାର ନାମ ହେଉଛି ‘ପାରାଦ୍ଵୀପ ଫସ୍‌ଫେଟସ୍ ଲିମିଟେଡ୍’ ।

(ଛ) ଓଡ଼ିଶାର ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଆୟୋଗର ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:

• ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ଭାରତୀୟ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଆୟୋଗ ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ଛତ୍ରପୁରଠାରେ ଏକ ବିରଳ ମୁଭିକା କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଛି ।
• ଏହି ଆୟୋଗ ତାଳଚେରଠାରେ ଏକ ଭାରୀ ଜଳ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଛି ।

(ଜ) ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ ଫେରୋ ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଅଛି ?
Answer:
କେନ୍ଦୁଝର ଜିଲ୍ଲାର ଯୋଡ଼ା ଓ ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାର ଯାଜପୁର ରୋଡ଼ଠାରେ ଫେରୋ ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।

(ଝ) ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ ଚିନି କାରଖାନା ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଅଛି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ଆସ୍କା, ରାୟଗଡ଼ା, ନୟାଗଡ଼ ଓ ବଡ଼ମ୍ବା ଆଦି ସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ ଚିନି କାରଖାନା ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଅଛି ।

(ଞ) ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକୁ ନାଭିକେନ୍ଦ୍ର କରି ଶିଳ୍ପାଞ୍ଚଳମାନ ଗଢ଼ିଉଠିଛି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ଝାରସୁଗୁଡ଼ା, ଅନୁଗୁଳ, ପାରାଦ୍ବୀପ ଓ କଳିଙ୍ଗନଗରକୁ ନାଭିକେନ୍ଦ୍ର କରି ନୂତନ ଶିଳ୍ପାଞ୍ଚଳମାନ ଗଢ଼ିଉଠିଛି ।

୩. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ୧୯୫୭ ମସିହାରେ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇଥିବା ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପଟି କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
Answer:
୧୯୫୭ ମସିହାରେ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇଥିବା ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପଟି ହୀରାକୁଦଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

(ଖ) ଡାଲମିଆ କମ୍ପାନୀ କେଉଁଠାରେ ଏକ ସିମେଣ୍ଟ କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଡାଲମିଆ କମ୍ପାନୀ ରଜଗାଙ୍ଗଘରଠାରେ ଏକ ସିମେଣ୍ଟ କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।

(ଗ) ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାପାଇଁ ଆମେରିକାରୁ କାହାକୁ ଅଣାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାପାଇଁ ଆମେରିକାରୁ ଡେଭିଡ୍ ଏଫ୍. ରୋଜେନ୍ ନାମକ ଜଣେ ବୈଷୟିକ ପରାମର୍ଶଦାତାଙ୍କ ଅଣାଯାଇଥିଲା ।

(ଘ) ନାଲ୍‌କୋ ପ୍ରକଳ୍ପ ଛଡ଼ା ଓଡ଼ିଶାର ଅନ୍ୟ କେଉଁଠି ଆଲୁମିନିୟମ୍ କାରଖାନା ଅବସ୍ଥିତ ?
Answer:
ନାଲ୍‌କୋ ପ୍ରକଳ୍ପ ଛଡ଼ା ଓଡ଼ିଶାର ହୀରାକୁଦଠାରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ଆଲୁମିନିୟମ୍ କାରଖାନା ଅବସ୍ଥିତ ।

(ଙ) ସୁନାବେଡ଼ାର ମିଗ୍ ଇଞ୍ଜିନ୍ କାରଖାନା କାହା ସହଯୋଗରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଅଛି ?
Answer:
ସୁନାବେଡ଼ାର ମିଗ୍ ଇଞ୍ଜିନ୍ କାରଖାନା ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷିଆର ସହଯୋଗରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଅଛି ।

(ଚ) କେଉଁଠାରେ ଫେରୋ ଆଲଏଜ୍ କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ?
Answer:
କଟକ ଜିଲ୍ଲାର ଚୌଦ୍ଵାରଠାରେ ଫେରୋ ଆଏଜ୍ କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।

(ଛ) ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ କାଗଜ କଳ ରହିଅଛି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ଚୌଦ୍ଵାର, ବ୍ରଜରାଜନଗର, ରାୟଗଡ଼ା ଓ କୋରାପୁଟଠାରେ କାଗଜ କଳ ରହିଅଛି ।

(ଜ) ୨୦୦୭ରେ ଓଡ଼ିଶାର ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତି କାହିଁକି ଘୋଷିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜି ନିବେଶକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବାଲାଗି ୨୦୦୭ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାର ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତି ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଝ) କେଉଁଠାରେ ଏକ ତୈଳ ବିଶୋଧନାଗାର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଅଛି ?
Answer:
ପାରାଦ୍ଵୀପଠାରେ ଏକ ତୈଳ ବିଶୋଧନାଗାର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଅଛି ।

୪. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଉନ୍ନତୀକରଣ କରାଯାଇଥିବା ପୋତାଶ୍ରୟଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ କେଉଁଟି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ନୁହେଁ ?
(i) ଗୋପାଳଫୁର
(ii) ପାରାଦ୍ବୀପ
(iii) ଚାନ୍ଦବାଲି
(iv) ଧାମରା

(ଖ) କେବେ ପାରାଦ୍ୱୀପକୁ ରେଳପଥଦ୍ଵାରା ସଂଯୁକ୍ତ କରାଗଲା ?
(i) ୧୯୫୦
(ii) ୧୯୭୧
(iii) ୧୯୭୫
(iv) ୧୯୮୧

(ଗ) କେଉଁଠାରେ ବକ୍‌ସାଇଟ୍‌ ସନ୍ଧାନ ମିଳିବା ପରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଦୁଇଟି ଆଲୁମିନିୟମ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ?
(i) ଅନୁଗୁଳ
(ii) ଦାମନଯୋଡ଼ି
(iii) ପଞ୍ଚପତିମାଳି
(iv) ଡୁବୁରୀ

(ଘ) ୧୯୭୧ରେ କେଉଁଠାରେ ଏକ ସାର କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ଛତ୍ରପୁର
(ii) ତାଳଚେର
(iii) ପାରାଦ୍ବୀପ
(iv) ଥେରୁଭାଲି

(ଙ) କେଉଁ ସଫଓୟାର କମ୍ପାନୀର ଓଡ଼ିଶାରେ ଉପସ୍ଥିତି ନାହିଁ ?
(i) ଟାଟା କନ୍‌ସଲ୍‌ଟାନ୍‌ସି ସର୍ଭିସ୍
(ii) ଆକ୍ସେସେଞ୍ଚର
(iii) ଵିପ୍ରୋ
(iv) ସତ୍ୟମ୍ ମହେନ୍ଦ୍ର

Answers:
(କ) (ii) ପାରାଦ୍ବୀପ
(ଖ) (ii) ୧୯୭୫
(ଗ) (iii) ପଞ୍ଚପତିମାଳି
(ଘ) (ii) ତାଳଚେର
(ଙ) (ii) ଆକ୍ସେଞ୍ଚର

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 20 ଭିଭିଭୂମିର ବିକାଶ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 20 ଭିଭିଭୂମିର ବିକାଶ

୧. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) କୃଷି ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଥ‌ିବା ଭିତ୍ତିଭୂମିର ଏକ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଲେଖ ।
Answer:

• ସ୍ଵାଧୀନତୋତ୍ତର ଓଡ଼ିଶାରେ କୃଷି ପାଇଁ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଭିଭିଭୂମି ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଛି । ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରବାହିତ ନଦୀଗୁଡ଼ିକରେ ବନ୍ଧ ବା ଆନିକଟ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇ କେନାଲ ଯୋଗେ ଜଳସେଚନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଛି ।
• ମହାନଦୀ ତ୍ରିକୋଣଭୂମି ଅଞ୍ଚଳରେ ତାଳଦଣ୍ଡା, ମାଛଗାଁ, କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା, ପଟ୍ଟାମୁଣ୍ଡାଇ କେନାଲଦ୍ଵାରା ହଜାର ହଜାର ହେକ୍ଟର ଜମି ଜଳସେଚିତ ହେଉଛି । ଅବିଭକ୍ତ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲା ଆଠୋଟି କେନାଲଦ୍ଵାରା ଜଳସେଚିତ ହେଉଛି ।
• ହୀରାକୁଦ ନଦୀବନ୍ଧ ଯୋଜନା, ରେଙ୍ଗାଲି ପ୍ରକଳ୍ପ, ହ୍ରଦଗଡ଼ ନଦୀବନ୍ଧ, ଅପରକୋଲାବ, ବାଲିମେଳା ଓ ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ପ୍ରକଳ୍ପ ଓଡ଼ିଶାର ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଜଳସେଚନର ସୁବିଧା କରିପାରିଛି । ଏହାବ୍ୟତୀତ ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ମଧ୍ୟମ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ର ଜଳସେଚନ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଉଠାଜଳସେଚନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ଅଛି ।
• କୃଷି ସମ୍ପର୍କୀୟ ଗବେଷଣା ପାଇଁ କଟକଠାରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଧାନ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର, ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳଠାରେ ନାରିକେଳ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ଓ ଭୁବନେଶ୍ଵର ନିକଟସ୍ଥ କୌଶଲ୍ୟାଗଙ୍ଗଠାରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ମଧୁର ଜଳ ମତ୍ସ୍ୟ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଏବଂ ଭୁବନେଶ୍ୱରଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଓଡ଼ିଶା କୃଷି ଓ ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ସମ୍ବଲପୁର ନିକଟସ୍ଥ ଚିପିଲିମାଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କୃଷି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ କାର୍ଯ୍ୟରତ। କୃଷି ଓ ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ଅଧୀନରେ ଏକ ପଶୁ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।
• ଏହାଛଡ଼ା କୃଷି ବିଜ୍ଞାନ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ବିହନ ଯୋଗାଣ କେନ୍ଦ୍ର ଓଡ଼ିଶାର କୃଷକମାନଙ୍କୁ ବୈଷୟିକ ସହାୟତା ଓ ପରାମର୍ଶ ପ୍ରଦାନ କରୁଛନ୍ତି । କୃଷକମାନଙ୍କୁ ଆବଶ୍ୟକବେଳେ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିବାପାଇଁ ସମବାୟ ସଂସ୍ଥା ଓ ବ୍ୟାଙ୍କମାନଙ୍କ ଜରିଆରେ ଋଣପ୍ରଦାନର ବ୍ୟାପକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଛି ।

(ଖ) ଶିଳ୍ପ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଓ ଓଡ଼ିଶାରେ ସେଗୁଡ଼ିକର ଉପଲବ୍‌ଧତା ସମ୍ପର୍କରେ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଲେଖ ।
Answer:

• ରାଜ୍ୟକୁ ଶିଳୋଦ୍ୟୋଗୀମାନଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରିବାପାଇଁ ପରିବହନର ସୁବିଧା, ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଜମି ଉନ୍ନତ ଯୋଗାଯୋଗ ଓ ଗମନାଗମନ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ପ୍ରଶିକ୍ଷିତ ମାନବ ଶକ୍ତି, ବିଜୁଳି ଶକ୍ତି ଯୋଗାଇ ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ଦରକାର ।
• ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଉଦ୍ୟୋଗପତିମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦେବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।
• ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପ ଉପଯୋଗୀ ଅନେକ ଜମି ରହିଛି ଏବଂ ଦୀର୍ଘ ସମୁଦ୍ରତଟ ରହିଛି ।
• କେତେକ ସ୍ଥଳରେ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରକଳ୍ପ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଜମି ଅଧୂଗ୍ରହଣ ସମୟରେ ବିସ୍ଥାପିତମାନଙ୍କ ସମସ୍ୟା ଦେଖାଯାଉଛି।
• ଶିଳ୍ପ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଜଳ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରବାହିତ ନଦୀଗୁଡ଼ିକରେ ଉପଲବ୍‌ଧ ହେଉଛି ।

(ଗ) ଓଡ଼ିଶାର ରାସ୍ତାଘାଟ, ଗମନାଗମନ ଓ ପରିବହନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅଗ୍ରଗତି ସମ୍ପର୍କରେ ଲେଖ ।
Answer:

• ଓଡ଼ିଶା ଦେଇ ଯାଇଥିବା ରାଜପଥର ସଂଖ୍ୟା ବର୍ତ୍ତମାନ ପନ୍ଦରରେ ପହଞ୍ଚିଛି । ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହି ଜାତୀୟ ରାଜପଥଗୁଡ଼ିକର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୩୬୫୫ କି.ମି. ।
• ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମ ସଡ଼କ ଯୋଜନାରେ ଗାଁ ଗହଳରେ ଅନେକ ପକ୍‌କା ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇ ପାରିଛି । ପ୍ରତି ଗାଁକୁ ସବୁଦିନିଆ ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଗ୍ରଗତି ହାସଲ କରାଯାଇ ପାରିଛି ।
• ୨୦୦୩ ଏପ୍ରିଲ୍‌ରେ ପୂର୍ବତଟ ରେଳପଥ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇଛି । ଇତିମଧ୍ୟରେ ଦୈତାରୀ ବାଂଶପାଣି ରେଳରାସ୍ତା ପ୍ରକଳ୍ପଟିର କାର୍ଯ୍ୟ ସରିଛି । ଲାଞ୍ଜିଗଡ଼ ରେଳପଥ ନିର୍ମାଣକାର୍ଯ୍ୟ ଭବାନୀପାଟଣା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶେଷ ହୋଇଛି । ଓଡ଼ିଶାରେ ଅନ୍ୟ କେତେକ ରେଳପଥ ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ନିର୍ମାଣାଧୀନ ରହିଛି ।
• ଭୁବନେଶ୍ଵରଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ବିମାନବନ୍ଦରଠାରୁ ଭାରତର ବଡ଼ ବଡ଼ ସହରକୁ ବିମାନ ସେବା ଉପଲବ୍‌ଧ ଅଛି ।
• ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସପ୍ତମ ଦଶକରେ ପାରାଦ୍ବୀପ ବନ୍ଦରର ଶୁଭାରମ୍ଭ ହେଲା ପରେ ଏଠାରୁ ଲୁହାପଥର ରପ୍ତାନି କରାଯାଉଥିଲା । ପରେ ଏହାର ପଣ୍ୟ କାରବାର ମଧ୍ୟ ବଢ଼ିଥିଲା ।
• ପାରଦ୍ଵୀପକୁ ଛାଡ଼ି ଓଡ଼ିଶା ଉପକୂଳରେ ଗୋପାଳପୁର ବନ୍ଦର (୧୯୮୭) ଏବଂ ଟାଟା କମ୍ପାନୀ ସହାୟତାରେ (ଧାମରା)ଠାରେ ଏକ ବୃହତ୍ ବନ୍ଦରର ନିର୍ମାଣ ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି ।

(ଘ) ଓଡ଼ିଶାରେ ରେଳପଥର ବିକାଶ ସମ୍ପର୍କରେ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଲେଖ ।
Answer:

• ୧୮୯୭ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଥମେ ରେଳଗାଡ଼ି ଚାଲିଥିଲା । ସେହିବର୍ଷ ଧାନମଣ୍ଡଳ-କୋଲାଘାଟ ଓ ଖୋର୍ଦ୍ଧାରୋଡ଼-ରାଜମହେନ୍ଦ୍ରୀ ମଧ୍ୟରେ ରେଳ ଚଳାଚଳ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
• ସେତେବେଳେ ଓଡ଼ିଶା ଦେଇ ଯାଇଥିବା ରେଳପଥର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଥିଲା ୩୫୮ କି.ମି. । ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ରେଳପଥର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଥିଲା ମାତ୍ର ୯୧୪ କି.ମି. ।
• ୧୯୯୬ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୮ ତାରିଖରେ ପୂର୍ବତଟ ରେଳପଥର ଶୁଭ ଦେଇଥିଲେ ତତ୍‌କାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଦେବଗୌଡ଼ା । ୨୦୦୩ ଏପ୍ରିଲ୍‌ରେ ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ସହିତ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲା ।
• ଇତିମଧ୍ଯରେ ଦୈତାରୀ-ବାଂଶପାଣି ରେଳରାସ୍ତା ପ୍ରକଳ୍ପଟିର କାର୍ଯ୍ୟ ସରିଛି ଓ ଲାଞ୍ଜିଗଡ଼ ରେଳପଥ ଭବାନୀପାଟଣା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶେଷ ହୋଇଛି ।

(ଙ) ଓଡ଼ିଶାର ବିମାନସେବା ଓ ପୋତାଶ୍ରୟ ସମ୍ପର୍କରେ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ବିବରଣୀ ଲେଖ ।
Answer:

• ଭୁବନେଶ୍ୱରଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ବିମାନ ବନ୍ଦରଠାରୁ ଭାରତର ବଡ଼ ବଡ଼ ସହରକୁ ବିମାନ ସେବା ଉପଲବ୍‌ଧ ହେଉଛି । ଆମଦାନୀ ଓ ରପ୍ତାନିର ସୁବିଧା ପାଇଁ ଭୁବନେଶ୍ୱର ବିମାନ ବନ୍ଦରକୁ ଏକ ‘କଷ୍ଟମ୍‌ସ ବିମାନ ବନ୍ଦର’ ଭାବେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି ।
• ୧୯୯୫ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ମାସରୁ ଏଠାରେ ଏକ ଏୟାର କାର୍ଗୋ କମ୍ପ୍ଲେକ୍ସ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି । ଖୁବ୍‌ଶୀଘ୍ର ଭୁବନେଶ୍ୱର ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବିମାନ ବନ୍ଦର ହେବାକୁ ଯାଉଛି ।
• ଭୁବନେଶ୍ଵର ବିମାନ ବନ୍ଦର ବ୍ୟତୀତ ଓଡ଼ିଶାରେ ୧୩ଟି ବିମାନ ଅବତରଣ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ୧୬ଟି ହେଲିପ୍ୟାଡ୍ ଅଛି ।
• ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସପ୍ତମ ଦଶକରେ ପାରାଦ୍ବୀପ ବନ୍ଦରର ଶୁଭାରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ଏକ ଗଭୀର ପୋତାଶ୍ରୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ମଧ୍ୟକୁ ବଡ଼ ବଡ଼ ଜାହାଜ ସହଜରେ ଆସିପାରେ ଓ ଯାଇପାରେ ।
• ୧୯୮୭ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ଉପକୂଳରେ ଗୋପାଳପୁର ବନ୍ଦର ଓ ନିକଟ ଅତୀତରେ ଟାଟା କମ୍ପାନୀ ସହାୟତାରେ ଧାମରାଠାରେ ଏକ ବୃହତ୍ ବନ୍ଦର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି ।

୨. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଭିତ୍ତିଭୂମି କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:

• ଭିତ୍ତିଭୂମି ଏକ ମୌଳିକ ଢାଞ୍ଚାଗତ ମୂଳଦୁଆ । ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଏହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
• ଏହି ମୂଳଦୁଆ ଦୃଢ଼ ହେଲେ ଗୋଟିଏ ଦେଶ ବା ଜାତିର ସାମାଜିକ ସୌଷ୍ଠବ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମୃଦ୍ଧି ସମ୍ଭବ ହୁଏ ।

(ଖ) ୧୯୩୬ ମସିହାଠାରୁ ୧୯୪୭ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓଡ଼ିଶାରେ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିକାଶ ପାଇଁ କାହିଁକି ବିଶେଷ କିଛି କରାଯାଇ ପାରିଲା ନାହିଁ ?
Answer:

• ପ୍ରଥମତଃ ୧୯୩୬ ମସିହାରୁ ୧୯୪୭ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓଡ଼ିଶା ଥିଲା ପରାଧୀନ ଭାରତର ଏକ ପ୍ରଦେଶ ।
• ଦ୍ଵିତୀୟ କାରଣଟି ହେଲା – ୧୯୪୬ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓଡ଼ିଶାରେ ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତା ଯୋଗୁଁ ବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟ ଏକ ପ୍ରକାର ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।
• ତୃତୀୟତଃ ୧୯୩୯ରୁ ୧୯୪୫ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଥିବା ୨ୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ଓ ୧୯୪୨ର ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ଭିଭିଭୂମି ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସାଜିଥିଲା ।

(ଗ) କୃଷି ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଭିତ୍ତିଭୂମି କ’ଣ ?
Answer:

• କୃଷି ପାଇଁ ଅନେକ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି; ଯଥା – ଜଳସେଚନ, କୃଷି ବିଜ୍ଞାନ ଓ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧୁନିକ ଜ୍ଞାନର ପ୍ରୟୋଗ ।
• ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଉନ୍ନତ ସାର ଓ ବିହନ ଯୋଗାଣ, ରୋଗପୋକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ଆବଶ୍ୟକବେଳେ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ ଇତ୍ୟାଦି ।

(ଘ) ଓଡ଼ିଶାରେ କୃଷି ପାଇଁ କାହିଁକି ଜଳସେଚନର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ?
Answer:

• ପ୍ରାକୃତିକ ବୃଷ୍ଟିପାତର କୌଣସି ସ୍ଥିରତା ରହୁନଥିବାରୁ ଓଡ଼ିଶାର ଚାଷୀ ବୃଷ୍ଟିଜଳ ଉପରେ ଭରସା କରିପାରେ ନାହିଁ ।
• ତେଣୁ ଓଡ଼ିଶାରେ କୃଷି ପାଇଁ ସ୍ଥାୟୀ ଜଳସେଚନର ଆବଶ୍ୟକତା ଥାଏ |

(ଙ) କୃଷି ସମ୍ପର୍କୀୟ ଶିକ୍ଷା ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାରେ କେଉଁ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ଅଛି ?
Answer:

• କୃଷି ସମ୍ପର୍କୀୟ ଶିକ୍ଷା ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାରେ କେତୋଟି କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି । ସେଥୁମଧ୍ୟରୁ କଟକର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଧାନ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ଅନ୍ୟତମ ।
• ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳଠାରେ ନାରିକେଳ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ଓ ଭୁବନେଶ୍ଵର ନିକଟସ୍ଥ କୌଶଲ୍ୟାଗଙ୍ଗଠାରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ମଧୁରଜଳ ମତ୍ସ୍ୟ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ରହିଛି ।

(ଚ) ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ ପାଇଁ କି ପ୍ରକାର ପ୍ରାକୃତିକ ଅନୁକୂଳ ଭିତ୍ତିଭୂମି ରହିଛି ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ଶିଳ୍ପ ଉପଯୋଗୀ ଅନେକ ଜମି ରହିଛି ଏବଂ ଏହାର ଏକ ସୁଦୀର୍ଘ ସମୁଦ୍ରତଟ ରହିଛି ।
• ଏହାଛଡ଼ା ଶିଳ୍ପ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଜଳ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରବାହିତ ନଦୀମାନଙ୍କରେ ଉପଲବ୍‌ଧ ହେଉଛି ।

(ଛ) ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ନମ୍ବର ୫ ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ସ୍ଥାନରୁ କେଉଁ ସ୍ଥାନକୁ ସଂଯୋଗ କରୁଛି ?
Answer:
ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ୫ ନମ୍ବର ଓଡ଼ିଶାର ମୟୂରଭଞ୍ଜର ଝାଡ଼ପୋଖରିଆଠାରୁ ଆନ୍ଧ୍ର ସୀମା ନିକଟସ୍ଥ ଗୋଳନ୍ତରାକୁ ସଂଯୋଗ କରୁଛି ।

(ଜ) କିଏ ଏବଂ କେବେ ପୂର୍ବତଟ ରେଳପଥର ଶୁଭ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:

• ଭାରତର ତତ୍‌କାଳୀନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଦେବଗୌଡ଼ା ପୂର୍ବତଟ ରେଳପଥର ଶୁଭ ଦେଇଥିଲେ ।
• ୧୯୯୬ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୮ ତାରିଖରେ ସେ ଏହି ରେଳପଥର ଶୁଭ ଦେଇଥିଲେ ।

(ଖ) ପାରାଦ୍ଵୀପ ବନ୍ଦରକୁ ଛାଡ଼ି ଓଡ଼ିଶାର ଅନ୍ୟ କେଉଁ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକରେ ବନ୍ଦର ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି ?
Answer:
ପାରାଦ୍ଵୀପ ବନ୍ଦରକୁ ଛାଡ଼ି ଓଡ଼ିଶା ଉପକୂଳରେ ଗୋପାଳପୁର ଓ ଧାମରାଠାରେ ବନ୍ଦର ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି ।

ଞ) ହୀରାକୁଦ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ କାର୍ଯ୍ୟ କେବେଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହେଲା
Answer:

• ହୀରାକୁଦ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପର କାର୍ଯ୍ୟ ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହା ୧୯୫୭ ମସିହାରେ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହେଲା ।

୩. ନିମ୍ନଲିଖୂତ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ଓଡ଼ିଶାରେ କିପରି ଜଳସେଚନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଛି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରବାହିତ ନଦୀଗୁଡ଼ିକରେ ବନ୍ଧ ବା ଆନିକଟ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇ କେନାଲଯୋଗେ ଜଳସେଚନର ବ୍ୟବସ୍ଥା। ହୋଇଛି ।

(ଖ) ଅବିଭକ୍ତ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲା କେତୋଟି କେନାଲଦ୍ବାରା ଜଳସେଚିତ ହେଉଛି ?
Answer:
ଅବିଭକ୍ତ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲା ଆଠୋଟି କେନାଲଦ୍ଵାରା ଜଳସେଚିତ ହେଉଛି ।

(ଗ) କେଉଁ ରାଜପଥ ଭୁବନେଶ୍ଵରଠାରୁ ପୁରୀ, କାଳୀଜାଇ ଦେଇ କୋଣାର୍କ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଇଛି ?
Answer:
ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ନଂ ୨୦୩ ଭୁବନେଶ୍ଵରଠାରୁ ପୁରୀ, କାଳୀଜାଇ ଦେଇ କୋଣାର୍କ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଇଛି ।

(ଘ) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମ ସଡ଼କ ଯୋଜନା କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମ ସଡ଼କ ଯୋଜନାରେ ଗାଁଗହଳରେ ଅନେକ ପକ୍‌କା ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇ ପାରିଛି ।

(ଙ) କେବେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଥମ ରେଳଗାଡ଼ି ଚାଲିଥିଲା ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଥମେ ୧୮୯୭ ମସିହାରେ ରେଳଗାଡ଼ି ଚାଲିଥିଲା ।

(ଚ) ପୂର୍ବତଟ ରେଳପଥ କେବେ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କଲା ?
Answer:
୨୦୦୩ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ମାସରେ ପୂର୍ବତଟ ରେଳପଥ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ।

(ଛ) ପୂର୍ବତଟ ରେଳପଥର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ କେଉଁଠି ?
Answer:
ପୂର୍ବତଟ ରେଳପଥର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଭୁବନେଶ୍ଵରଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

(ଜ) ଓଡ଼ିଶା ବୈଦ୍ୟୁତିକ ସଂସ୍କାର ଆଇନ ୧୯୯୫ କେବେଠାରୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ?
Answer:
୧୯୯୬ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ୧ ତାରିଖରେ ଓଡ଼ିଶା ବୈଦ୍ୟୁତିକ ସଂସ୍କାର ଆଇନ ୧୯୯୫ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ।

୪. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ।

(କ) କେବେଠାରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଭିତ୍ତିଭୂମି ବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ?
(i) ୧୯୩୬
(ii) ୧୯୪୫
(iii) ୧୯୪୬
(iv) ୧୯୪୭

(ଖ) କେତେ ନମ୍ବର ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ସମ୍ବଲପୁରଠାରୁ ଚୌଦ୍ଵାର ନିକଟସ୍ଥ ମଙ୍ଗୁଳି ଛକରେ ପାଞ୍ଚ ନମ୍ବର ଜାତୀୟ ରାଜପଥରେ ମିଶିଛି ?
(i) ଜାତୀୟ ରାଜପଥ-୫ (କ)
(iii) ଜାତୀୟ ରାଜପଥ-୪୨
(ii) ଜାତୀୟ ରାଜପଥ – ୬
(iv) ଜାତୀୟ ରାଜପଥ-୪୩

(ଗ) କେଉଁଠାରେ ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ?
(i) ରେଇଲୋ
(ii) ଇବ୍
(iii) ଅପର କୋଲାବ୍‌
(iv) ମାଛକୁଣ୍ଡ

(ଘ) ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧି ଗ୍ରାମୀଣ ବିଦ୍ୟୁତୀକରଣ ଯୋଜନା କେବେଠାରୁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ?
(i) ୧୯୯୫
(ii) ୧୯୯୬
(iii) ୨୦୦୬
(iv) ୨୦୦୭

(ଙ) ବିଜୁ ଗ୍ରାମ ଜ୍ୟୋତି ଯୋଜନା କେବେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହେଲା ?
(i) ୧୯୮୭
(ii) ୧୯୯୬
(iii) ୨୦୦୬
(iv) ୨୦୦୭

Answers:
(କ) (iii) ୧୯୪୬
(ଖ) (iii) ଜାତୀୟ ରାଜପଥ-୪୨
(ଗ) (ii) ଇବ୍
(ଘ) (iii) ୨୦୦୬
(ଙ) (iv) ୨୦୦୭

୫। – ପାଠରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ‘ତୁମ ପାଇଁ କାମ’’ଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଓ ସହାୟତାରେ ସମ୍ପାଦନ କର ।
Answer:
(ପିଲାମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖିବେ ।)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 7 ଓଡ଼ିଆ ଜାତୀୟତାର ବିକାଶ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 7 ଓଡ଼ିଆ ଜାତୀୟତାର ବିକାଶ

୧। ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷାର ବିକାଶ ଓ ତାହାର ଫଳାଫଳ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଦ୍ବିତୀୟାର୍ଦ୍ଧରେ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ମନୋଭାବ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବା ଫଳରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଇଂରାଜୀ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ଘଟିଲା । ୧୮୨୩ରେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିୟାନ୍ ମିଶନାରୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଏକ ହିତକାରୀ ଦାତବ୍ୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଲା ଓ ୧୮୪୧ରେ ସରକାର ଏହାର ପରିଚାଳନା ଭାର ହାତକୁ ନେଲେ ।
• ୧୮୫୪ ମସିହାରେ ଚାର୍ଲସ୍ ଉଡ଼ଙ୍କ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ସଂସ୍କାର ନିୟମ ପ୍ରଣୟନ ଓ ୧୮୫୭ ମସିହାରେ କୋଲ୍‌କତା ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ଦିଗରେ ସହାୟକ ହେଲା ।
• ୧୮୫୮ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପୁରୀ, କଟକ ଓ ବାଲେଶ୍ଵର ଜିଲ୍ଲାରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲ ସମେତ ସରକାରୀ ଓ ସାହାଯ୍ୟପ୍ରାପ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏହିପରି ମୋଟ ୩୩ଟି ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପିତ ହେଲା ।
• ୧୮୬୭ ମସିହାରେ କଟକ ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲକୁ ଇଣ୍ଟରମିଡ଼ିଏଟ୍ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଭାବେ ଉନ୍ନୀତ କରାଯାଇ ପରେ ସେଥ‌ିରେ ସ୍ନାତକ ଖୋଲାଯାଇଥିଲା ଓ ଏହି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟଟି ତତ୍କାଳୀନ କମିଶନର ଟି.ଇ. ରେଭେନ୍ସାଙ୍କ ନାମରେ ନାମିତ ହେଲା ।
• ଫଳରେ ରେଭେନ୍ସା କଲେଜରେ ବହୁ ଓଡ଼ିଆ ଯୁବକ ଉଚ୍ଚତର ଶିକ୍ଷାଲାଭ କଲେ, ଯେଉଁମାନେ କି ଓଡ଼ିଆ ଜାତୀୟତାକୁ ଜାଗ୍ରତ କରି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା, ସଂସ୍କୃତି ଓ ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କ ଏକତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ସ୍ଵର ଉତ୍ତୋଳନ କଲେ ।

(ଖ) ଓଡ଼ିଶାରେ ସମ୍ବାଦପତ୍ରର କିପରି ବିକାଶ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାରେ ଛାପାଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ସୁରକ୍ଷା ଓ ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା ।
• ୧୮୩୭ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଥମ ମୁଦ୍ରଣଯନ୍ତ୍ର କଟକ ମିଶନ ପ୍ରେସ୍ ନାମରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା । ତେଣୁ ସାହିତ୍ୟ ଓ ସମ୍ବାଦପତ୍ର ପ୍ରକାଶନ ସହଜ ହେଲା ।
• ୧୮୬୬ ମସିହାରେ କଟକରେ ଗୌରୀଶଙ୍କର ରାୟଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ ‘ଉତ୍କଳ ଦୀପିକା’, ୧୮୬୮ ମସିହାରେ ବାଲେଶ୍ଵରରେ ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ ‘ସମ୍ବାଦବାହିକା’ ଓ ‘ବୋଧଦାୟିନୀ’, ୧୮୮୯ ମସିହାରେ ନୀଳମଣି ବିଦ୍ୟାରତ୍ନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବାମଣ୍ଡାରୁ ‘ସମ୍ବଲପୁର ହିତୈଷିଣୀ’ ଆଦି ସମ୍ବାଦପତ୍ର ପ୍ରକାଶ ପାଇବା ଫଳରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ସମ୍ବାଦପତ୍ରର ବିକାଶ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅନେକ ପତ୍ରିକା ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ଫଳରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ସମ୍ବାଦପତ୍ରର ବିକାଶ ହୋଇଥିଲା ଓ ଜନମତ ଜାଗ୍ରତ କରିବାରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା ।

(ଗ) ଓଡ଼ିଆ-ବଙ୍ଗଳା ଭାଷା ବିବାଦ କିପରି ଓଡ଼ିଶାରେ ଜାତୀୟ ଚେତନା ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା ?
Answer:

1. ଓଡ଼ିଆ-ବଙ୍ଗଳା ଭାଷା ବିବାଦ ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଜାତୀୟତା ଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଜାତୀୟତାବାଦର ଜନନୀ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
2. ଇଂରେଜମାନେ ଓଡ଼ିଶାକୁ ବଙ୍ଗଳାର ଏକ ଅଂଶ ରୂପେ ବିବେଚନା କରି ବଙ୍ଗୀୟମାନଙ୍କୁ ରାଜକର୍ମଚାରୀ ଭାବେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅବସ୍ଥାପିତ କରିଥିଲେ ଓ ଏହି ବଙ୍ଗୀୟମାନେ ଓଡ଼ିଶାରେ ବଙ୍ଗଳା ଭାଷା ପ୍ରଚାରରେ ମଗ୍ନ ରହିଲେ । .
3. ୧୮୪୯ ମସିହାରେ କଟକର କଲେକ୍ଟର ବଙ୍ଗଳା ଭାଷାକୁ ସରକାରୀ ଭାଷାରୂପେ ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ; ଫଳରେ ଭାଷା ବିବାଦ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଲା ।
4. ପୁନଶ୍ଚ ଓଡ଼ିଶାରେ ଛାପାଖାନାର ଅଭାବ ଏବଂ ଓଡ଼ିଆ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା କମ୍ ହେତୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକର ସଂଖ୍ୟା ବହୁତ କମ୍ ଥିଲା । ଏହାର ସୁଯୋଗ ନେଇ କେତେକ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ବଙ୍ଗୀୟ ବ୍ୟକ୍ତି ଓଡ଼ିଶାର ବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ପରିବର୍ତ୍ତେ ବଙ୍ଗଳା ଭାଷାର ପ୍ରଚଳନ ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲେ ।
5. ତେଣୁ ନିଜ ଭାଷାକୁ ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ନେଇ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ସଂଘର୍ଷ ଏବଂ ଓଡ଼ିଶାର କେତେକ ବଙ୍ଗଭାଷୀ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ପ୍ରତି ସମର୍ଥନ ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କ ମନରେ ଏକ ନୂତନ ଜାତୀୟ ଚେତନା ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା ।

(ଘ) ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିବା କେଉଁ ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକ ଜାତୀୟ ଜାଗରଣକୁ ବଳବତ୍ତର କରିଥିଲା ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଆ ଜାତୀୟ ଜାଗରଣର ସୃଷ୍ଟି ନିମନ୍ତେ ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଗଠିତ ଅନେକ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଉଲ୍ଲେଖନୀୟଅବଦାନ ରହିଥିଲା ।
• ୧୮୮୨ ମସିହାରେ ରାଧାନାଥ ରାୟ, ପ୍ୟାରୀମୋହନ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଗୌରୀଶଙ୍କର ରାୟ ପ୍ରମୁଖ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସଂସ୍କୃତିର ଉନ୍ନତି ନିମନ୍ତେ କଟକରେ ‘ଉତ୍କଳ ସଭା’ ନାମକ ଏକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଗଠନ କରିଥିଲେ ।
• ଏହି ‘ଉତ୍କଳ ସଭା’ ଜାତୀୟତାବାଦ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା ।
• ଏହାବ୍ୟତୀତ ବାଲେଶ୍ବରରେ ‘ଉତ୍କଳ ଭାଷା ଉନ୍ନତି ବିଧାୟିନୀ ସଭା’, କଟକରେ ‘ଉତ୍କଳ ଭାଷା ଉଦ୍ଦୀପନୀ ସଭା’ ଓ ‘ଉତ୍କଳ ଉଲ୍ଲାସିନୀ ସଭା’ ଆଦି ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକ ଜାତୀୟ ଜାଗରଣ ସୃଷ୍ଟିରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା ।
• ସେହିପରି ବ୍ରହ୍ମପୁର (ଗଞ୍ଜାମ)ରେ ‘ଉତ୍କଳ ହିତବାଦିନୀ ସଭା’ ନାମକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓଡ଼ିଆ ଜାତୀୟ ଜାଗରଣକୁ ବଳବତ୍ତର କରିଥିଲା ।

(ଙ) ଧର୍ମକ୍ଷେତ୍ରରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଦେଖାଦେଇଥିବା ‘ନବଜାଗରଣ’ କ’ଣ ଏବଂ ଓଡ଼ିଆ ଜାତୀୟତା ବିକାଶ ଦିଗରେ ଏହା କିପରି ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଦ୍ବିତୀୟାର୍ଦ୍ଧରେ ଓଡ଼ିଶାର ଧର୍ମକ୍ଷେତ୍ରରେ ନବ ଚେତନାର ପ୍ରଭାବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ଖ୍ରୀଷ୍ଟଧର୍ମ ଓ ବ୍ରାହ୍ମଧର୍ମ ବିରୋଧରେ ଏକ ସଂସ୍କାରଧର୍ମୀ ଧର୍ମର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହି ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପୂରଣ କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲା ଓଡ଼ିଶା ମାଟିରୁ ସମ୍ଭୂତ ‘ସତ୍ୟ ମହିମା ଧର୍ମ’ । ଏହି ଧର୍ମର ପ୍ରଧାନ ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ଥିଲେ ମହିମା ଗୋସ୍ଵାମୀ ।
• ଏହି ଧର୍ମ ଓଡ଼ିଶାର ଜନଜୀବନ ଓ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟକୁ ବହୁଳ ଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା । ଭୀମଭୋଇ ଥିଲେ ଏହି ଧର୍ମର ଜଣେ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଚାରକ । ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ରଚିତ କବିତାଗୁଡ଼ିକ ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କ ମନରେ ନିଃସ୍ୱାର୍ଥ ସେବା, ଜାତିପ୍ରୀତି ଓ ଆତ୍ମବଳି ଭାବନା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା ।
• ମହିମା ଧର୍ମ ଓଡ଼ିଆ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଅପୂର୍ବ ଏକତା ଆଣିଦେଲା; ଫଳରେ ସେମାନଙ୍କର ଜାତୀୟ ଚେତନାର ବିକାଶ ଘଟିଥିଲା ।

୨ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) କେବେ ଓଡ଼ିଶା ତା’ର ସ୍ଵାଧୀନତା ହରାଇଥିଲା ଏବଂ କେବେ ଇଂରେଜମାନେ ଓଡ଼ିଶା ଅଧିକାର କଲେ ?
Answer:

1. ୧୫୬୮ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ତା’ର ସ୍ଵାଧୀନତା ହରାଇଥିଲା ।
2. ୧୮୦୩ ମସିହାରେ ଇଂରେଜମାନେ ଓଡ଼ିଶା ଅଧିକାର କଲେ ।

(ଖ) ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ପାଇଁ କ’ଣ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଦ୍ୱିତୀୟାର୍ଦ୍ଧରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଇଂରାଜୀ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର, ୧୮୫୪ ମସିହାରେ ଚାର୍ଲସ୍ ଉଙ୍କ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ସଂସ୍କାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ, ଏବଂ ୧୮୫୭ ମସିହାରେ କୋଲକତା ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାରରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା ।

(ଗ) ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିକ୍ଷିତ ଯୁବଗୋଷ୍ଠୀର ସଂକଳ୍ପ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିକ୍ଷିତ ଯୁବଗୋଷ୍ଠୀର ସଂକଳ୍ପ ଥିଲା ଅନ୍ୟାୟ ଅନୀତି ବିରୋଧରେ ସ୍ବର ଉତ୍ତୋଳନ କରିବା ସଙ୍ଗେ
• ଓଡ଼ିଶାର ନୂତନ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀମାନେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସଂସ୍କୃତି ତଥା ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କର ଏକତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସଂକଳ୍ପ ନେଇଥିଲେ ।

(ଘ) କେବେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଥମ ମୁଦ୍ରଣ ଯନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଏହାର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ୧୮୩୭ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଥମ ମୁଦ୍ରଣ ଯନ୍ତ୍ର କଟକଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଏହାର ନାମ ଥିଲା କଟକ ମିଶନ୍ ପ୍ରେସ୍ ।

(ଙ) ‘ଉତ୍କଳ ଦୀପିକା’ର ସମ୍ପାଦକଙ୍କର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ଏବଂ ଏହା କେଉଁଠାରୁ ପ୍ରକାଶ ପାଉଥିଲା ?
Answer:

1. ‘ଉତ୍କଳ ଦୀପିକା’ର ସମ୍ପାଦକଙ୍କର ନାମ ଥିଲା ଗୌରୀଶଙ୍କର ରାୟ ।
2. ଏହା କଟକରୁ ପ୍ରକାଶ ପାଉଥିଲା ।

(ଚ) ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ ପ୍ରକାଶିତ ସମ୍ବାଦପତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:

• ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ ବାଲେଶ୍ଵରରୁ ଦୁଇଟି ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶ ପାଉଥିଲା ।
• ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ‘ସମ୍ବାଦବାହିକା’ ଏବଂ ‘ବୋଧଦାୟିନୀ’ ।

(ଛ) ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକର ସଂଖ୍ୟା ବହୁତ କମ୍ ଥ‌ିବାର କାରଣ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ପ୍ରଥମତଃ ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଛାପାଖାନାର ଅଭାବ ଥିଲା ।
• ଦ୍ବିତୀୟତଃ ଓଡ଼ିଶାରେ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟ କମ୍ ଥିବାରୁ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକର ସଂଖ୍ୟା ବହୁତ କମ୍ ଥିଲା ।

(ଜ) ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ସୁରକ୍ଷା ଓ ବିକାଶ ପାଇଁ କଟକରେ କେଉଁ ପ୍ରମୁଖ ଅନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

1. ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ସୁରକ୍ଷା ଓ ବିକାଶ ପାଇଁ କଟକରେ ‘ଉତ୍କଳ ସଭା’ ନାମକ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଅନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
2. ଏହା ବ୍ୟତୀତ କଟକରେ ‘ଉତ୍କଳ ଭାଷା ଉଦ୍ଦୀପନୀ ସଭା’ ଓ ‘ଉତ୍କଳ ଉଲ୍ଲାସିନୀ ସଭା’ ଆଦି ଅନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ।

(ଝ) କିଏ ମହିମା ଧର୍ମର ପ୍ରଧାନ ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ଥିଲେ ଏବଂ କିଏ ଏହାର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଚାରକ ଥିଲେ ?
Answer:

• ମହିମା ଧର୍ମର ପ୍ରଧାନ ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ଥିଲେ ମହିମା ଗୋସ୍ଵାମୀ ।
• ଭୀମ ଭୋଇ ଥିଲେ ଏହି ଧର୍ମର ଜଣେ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଚାରକ ।

(ଞ) ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ରିପନ୍‌ଙ୍କୁ ଧନ୍ୟବାଦ ଦେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କେବେ ଏବଂ କେଉଁଠାରେ ଏକ ବିରାଟ ସାଧାରଣ ସଭା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୮୮୨ ମସିହା ଜୁନ୍ ୩୦ ତାରିଖରେ ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ରିପନ୍‌ଙ୍କୁ ଧନ୍ୟବାଦ ଦେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏକ ବିରାଟ ସାଧାରଣ ସଭା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହି ସଭା କଟକଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

୩ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) କଲିକତା ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ କେବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
କଲିକତା ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ୧୮୫୭ ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଖ) ରେଭେନ୍ସା କଲେଜ କେବେ ଜନ୍ମଲାଭ କରିଥିଲା ?
Answer:
ରେଭେନ୍ସା କଲେଜ ୧୮୭୬ ମସିହାରେ ଜନ୍ମଲାଭ କରିଥିଲା ।

(ଗ) ୧୮୬୭ରେ କେଉଁ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନକୁ ଉନ୍ନୀତ କରାଯାଇ ଏକ ଇଣ୍ଟରମିଡ଼ିଏଟ୍ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ କରାଗଲା ?
Answer:
୧୮୬୭ ମସିହାରେ କଟକ ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲକୁ ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବା ଇଣ୍ଟରମିଡ଼ିଏଟ୍ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଭାବେ ଉନ୍ନୀତ କରାଗଲା ।

(ଘ) କିଏ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରଥମ ସ୍ନାତକ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
ମଧୁସୂଦନ ଦାସ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରଥମ ସ୍ନାତକ ହୋଇଥିଲେ ।

(ଙ) ‘ସମ୍ବଲପୁର ହିତୈଷିଣୀ’ର ପ୍ରକାଶକ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
‘ସମ୍ବଲପୁର ହିତୈଷିଣୀ’ର ପ୍ରକାଶକ ଥିଲେ ନୀଳମଣି ବିଦ୍ୟାରତ୍ନ ।

(ଚ) ମରହଟ୍ଟାମାନେ କେଉଁ ଭାଷାକୁ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜଭାଷା ରୂପେ ମାନ୍ୟତା ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ମରହଟ୍ଟାମାନେ ପାର୍ଶୀ ଭାଷାକୁ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜଭାଷା ରୂପେ ମାନ୍ୟତା ଦେଇଥିଲେ ।

(ଛ) ‘ଉତ୍କଳ ଭାଷା ଉନ୍ନତି ବିଧାୟିନୀ ସଭା’ କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା ?
Answer:
‘ଉତ୍କଳ ଭାଷା ଉନ୍ନତି ବିଧାୟିନୀ ସଭା’ ବାଲେଶ୍ଵରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା ।

(ଜ) ଭୀମଭୋଇ କେଉଁ ଧର୍ମକୁ ଭିତ୍ତିକରି ତାଙ୍କର କବିତାଗୁଡ଼ିକ ରଚନା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଭୀମଭୋଇ ମହିମା ଧର୍ମକୁ ଭିଭିକରି ତାଙ୍କର କବିତାଗୁଡ଼ିକ ରଚନା କରିଥିଲେ ।

(ଝ) ଟି.ଇ. ରେଭେନ୍ସା କେଉଁଠାରେ ନୂତନ ନଦୀବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଟି.ଇ. ରେଭେନ୍ସା ଆଳି ଓ ବାଙ୍କୀଠାରେ ନୂତନ ନଦୀବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।

(ଞ) ଲର୍ଡ଼ ରିପନ୍ କେବେ ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଲର୍ଡ଼ ରିପନ୍ ୧୮୮୨ ମସିହାରେ ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ ।

୪ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) କେବେ କଟକରେ ଏକ ହିତକାରୀ ଦାତବ୍ୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୮୦୩
(iii) ୧୮୪୧
(ii) ୧୮୨୩
(iv) ୧୮୫୪
Answer:
(ii) ୧୮୨୩

(ଖ) କିଏ ‘‘ବୋଧଦାୟିନୀ’’ର ସମ୍ପାଦକ ଥିଲେ ?
(i) ଫଜାରମୋହନ ସେନାପଢି
(ii) ରାଧାନାଥ ରାୟ
(iii) ଗୌରୀଶଙ୍କର ରାୟ
(iv) ନୀଳମଣି ବିଦ୍ୟାରତ୍ନ
Answer:
(i) ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତି

(ଗ) ମୁଖ୍ୟତଃ କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ ଓଡ଼ିଶା ଇଂରେଜମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଶାସିତ ହେଉଥିଲା ?
(i) ଗଞ୍ଜାମ, ପୁରୀ, କଟକ
(ii) ପୁରୀ, କଟକ, ବାଲେଶ୍ଵର
(iii) କଟକ, ବାଲେଶ୍ଵର, ସମ୍ବଲପୁର
(iv) ପୁରୀ, ଗଞ୍ଜାମ, ସମ୍ବଲପୁର
Answer:
(ii) ପୁରୀ, କଟକ, ବାଲେଶ୍ୱର

(ଘ) କେବେ କଟକର କଲେକ୍ଟର ବଙ୍ଗଳା ଭାଷାକୁ ସରକାରୀ ଭାଷା ରୂପେ ସ୍ବୀକୃତି ଦେଇଥିଲେ ?
(i) ୧୮୦୩
(iii) ୧୮୬୬
(ii) ୧୮୪୯
(iv) ୧୮୬୮
Answer:
(ii) ୧୮୪୯

ପାଠରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ‘ତୁମ ପାଇଁ କାମ’’ଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଓ ସହାୟତାରେ ସମ୍ପାଦନ କର ।
Answer:
(ପିଲାମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖିବେ ।)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 6 ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆଇନ, ଭାରତ ବିଭାଜନ ଓ ସ୍ଵାଧୀନତା Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 6 ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆଇନ, ଭାରତ ବିଭାଜନ ଓ ସ୍ଵାଧୀନତା

୧ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ୍‌ର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତାବଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ୍‌ର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତାବଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନ ପ୍ରକାର ଥିଲା :

• ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସିତ ପ୍ରଦେଶ ଓ ଭାରତୀୟ ଦେଶୀୟ ରାଜାମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଏକ ସଂଘ ଗଠିତ ହୋଇ ବ୍ୟବସ୍ଥାପକ ସଭା ଓ ଶାସନ ପରିଚାଳନାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
• ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସିତ ପ୍ରଦେଶରୁ ସାଧାରଣବର୍ଗ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ସହ ୨୯୬ ଜଣ ଓ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରୁ ୯୩ ଜଣ ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କୁ ନେଇ ୩୮୯ ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭା ଗଠନ ।
• ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତିର ଜଣେ ପ୍ରତିନିଧ‌ିଙ୍କ ସମେତ କଂଗ୍ରେସରୁ ଛ’ଜଣ, ମୁସଲିମ୍ ଲିଗରୁ ପାଞ୍ଚଜଣ ଏବଂ ଶିଖ୍, ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ଓ ପାର୍ଶୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟରୁ ଜଣେ ଲେଖାଏଁ ହିସାବରେ ମୋଟ ଚଉଦ ଜଣ ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କୁ ନେଇ ଏକ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ସରକାର ଗଠନ ।

(ଖ) କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ ପ୍ରସ୍ତାବ ବିରୋଧରେ ମୁସ୍‌ଲିମ୍ ଲିଗର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କିପରି ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ? କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ୍ ପ୍ରସ୍ତାବରେ ସ୍ଵାଧୀନ ପାକିସ୍ତାନ ଗଠନ ବିଷୟରେ କିଛି ଉଲ୍ଲେଖ ନ ଥିବାରୁ ମୁସଲିମ୍ ଲିଗ୍‌ର ନେତା ମହମ୍ମଦ ଅଲ୍ଲୀ ଜିନ୍ନା କ୍ଷୁବ୍ଧ ହୋଇଥିଲେ ।
Answer:

• କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ୍ ପ୍ରସ୍ତାବରେ ସ୍ଵାଧୀନ ପାକିସ୍ତାନ ଗଠନ ବିଷୟରେ କିଛି ଉଲ୍ଲେଖ ନ ଥ‌ିବାରୁ ମୁସଲିମ୍ ଲିଗ୍‌ର ନେତା ମହମ୍ମଦ ଅଲ୍ଲୀ ଜିନ୍ତା କ୍ଷୁବ୍ଧ ହୋଇଥିଲେ ।
• ୧୯୪୬ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୬ ତାରିଖକୁ ସାରା ଭାରତରେ ‘ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କାର୍ଯ୍ୟ ଦିବସ’ ରୂପେ ପାଳନ କରିବାକୁ ସେ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କୁ ଆହ୍ବାନ ଦେଇଥିଲେ ।
• ଉକ୍ତ ଦିନ ସଭା, ଶୋଭାଯାତ୍ରା ଜରିଆରେ ପାକିସ୍ତାନ ଗଠନ ଦାବି ପ୍ରତି ଦୃଢ଼ ସମର୍ଥନ ପ୍ରକାଶ କରିବାପାଇଁ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଗଲା ।
• ଏହି ଦିନ କୋଲ୍‌କତା ମହାନଗରୀରେ ଶୋଭାଯାତ୍ରା ବାହାରିବା ସମୟରେ ନୃଶଂସ ହିଂସାକାଣ୍ଡ ଘଟିଲା । ଏଥିରେ ବହୁସଂଖ୍ୟକ ଲୋକ ମୃତାହତ ହେଲେ ଓ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ଅନୁରୂପ ଅବସ୍ଥା ପ୍ରତିଫଳିତ ହେଲା ।
• ଏହି ହିଂସାକାଣ୍ଡ କ୍ରମେ ପୂର୍ବବଙ୍ଗର ନୋଆଖଲି ଓ ତିପ୍‌ରା ଜିଲ୍ଲା, ବିହାର ଏବଂ ଦେଶର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳକୁ ବ୍ୟାପିଗଲା ।

(ଗ) କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ କ୍ଲିମେଣ୍ଟ ଅଟ୍‌ଲି ଭାରତର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସ୍ଵାଧୀନତା ସମ୍ପର୍କରେ ଘୋଷଣା କଲେ ? ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ବିଶ୍ଵର ରାଜନୀତିକ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଧାରା ଆସିଥୁଲା ଓ ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଏକ ନୂତନ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପହଞ୍ଚିଲା ।
Answer:

1. ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ବିଶ୍ଵର ରାଜନୀତିକ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଧାରା ଆସିଥୁଲା ଓ ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଏକ ନୂତନ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା ।
2. ୧୯୪୨ର ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଲବ, ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜର ସଂଗ୍ରାମ ଭାରତୀୟ ଜନତାର ବୀରତ୍ଵ ଓ ଦୃଢ଼ ସଂକଳ୍ପକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଦେଲା । ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜର ସୈନିକ ଓ ଅଫିସରମାନଙ୍କ ଗିରଫ ପରେ ବିଚାର କାଳରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ବିକ୍ଷୋଭ ଦେଖ୍ ଇଂରେଜ ସରକାର ବୁଝିପାରିଲେ ଯେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଆଉ ବେଶିଦିନ ତାଙ୍କ ଅଧୀନରେ ରହେବ ନାହିଁ ।
3. ପୁନଶ୍ଚ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ ପ୍ରସ୍ତାବ ବିରୋଧରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କାର୍ଯ୍ୟ ଦିବସ ପାଳନ କରାଯିବା ଫଳରେ ସାରା ଦେଶରେ ହିଂସାକାଣ୍ଡ ବ୍ୟାପିଗଲା ।
4. ଏହି ସମୟରେ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ମଧ୍ୟ ସରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟି ଶ୍ରମିକ ଦଳର କ୍ଲିମେଣ୍ଟ ଅଟ୍‌ଲି ନୂତନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବେ ଦାୟିତ୍ଵ ଗ୍ରହଣ କଲେ । ସେ ଉଦାର ମନୋଭାବସମ୍ପନ୍ନ ଥିଲେ ।
5. ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ସରକାର ଯଥାଶୀଘ୍ର ଭାରତ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ନିମନ୍ତେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଲେ । ୧୯୪୭ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୨୦ ତାରିଖରେ ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କ୍ଲିମେଣ୍ଟ ଅଟ୍‌ଲି ଘୋଷଣା କଲେ ଯେ ୧୯୪୮ ମସିହା ଜୁନ୍ ୩୦ ତାରିଖ ପୂର୍ବରୁ ଇଂରେଜମାନେ ଭାରତକୁ କ୍ଷମତା ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବେ ।

(ଘ) ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍‌ଙ୍କ ଯୋଜନାରେ ଭାରତ ବିଭାଜନ ସମ୍ପର୍କରେ କ’ଣ ପ୍ରସ୍ତାବ ଥିଲା ?
Answer:
୧୯୪୭ ଜୁନ୍ ୩ରେ ଘୋଷିତ ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍ ଯୋଜନାର ବ୍ୟବସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନ ପ୍ରକାର ଥିଲା –

• ଭାରତ ବିଭାଜିତ ହେବ ଏବଂ ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନ ନାମରେ ଦୁଇଟି ସ୍ଵାଧୀନ ଦେଶ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ।
• ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମ ସୀମାନ୍ତ ପ୍ରଦେଶ, ସିନ୍ଧୁପ୍ରଦେଶ, ବେଲୁଚିସ୍ଥାନ ଓ ଆସାମର ମୁସଲମାନବହୁଳ ସିଲଟ ଜିଲ୍ଲାର ଲୋକମାନେ ଭାରତରେ ରହିବେ କି ପାକିସ୍ତାନରେ ରହିବେ ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ ସୁଯୋଗ ଦିଆଯିବ ।
• ବଙ୍ଗଳା ଓ ପଞ୍ଜାବ ପ୍ରଦେଶ ବିଭାଜିତ ହେବ । ମୁସଲମାନବହୁଳ ପୂର୍ବବଙ୍ଗ ପାକିସ୍ତାନରେ ମିଶିବ ଓ ଅଣମୁସଲମାନବହୁଳ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ଭାରତରେ ରହିବ । ମୁସଲମାନବହୁଳ ପଶ୍ଚିମ ପଞ୍ଜାବ ପାକିସ୍ତାନରେ ମିଶିବ ଓ ଅଣମୁସଲମାନବହୁଳ ପୂର୍ବ ପଞ୍ଜାବ ଭାରତରେ ରହିବ । ସାର୍ ସିରିଲ୍ ରେଡ଼କ୍ଲିଫ୍‌ଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କମିଶନ ଦୁଇ ଦେଶର ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବେ ।
• ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଭାରତ କିମ୍ବା ପାକିସ୍ତାନରେ ମିଶିବାପାଇଁ କିମ୍ବା ସ୍ଵାଧୀନ ରହିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାର ସ୍ଵାଧୀନତା ଦିଆଯିବ ।
• ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭା ଚାଲୁରହିବ ଓ ପାକିସ୍ତାନରେ ଏକ ଭିନ୍ନ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭା ଗଠିତ ହେବ । ବ୍ରିଟିଶ୍ ପାର୍ଲାମେଣ୍ଟ କ୍ଷମତା ହସ୍ତାନ୍ତର ପାଇଁ ୧୯୪୭ ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ପୂର୍ବରୁ ଏକ ଆଇନ ପାସ୍ କରିବ ।

(ଙ) ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆଇନର ମୁଖ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆଇନର ମୁଖ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନ ନାମକ ଦୁଇଟି ସ୍ବାଧୀନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠିତ ହେଲା ।
• ୧୯୪୭ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖ ଦିନ କ୍ଷମତା ହସ୍ତାନ୍ତର ନିମନ୍ତେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଗଲା ।
• ଦେଶୀୟ ରାଜାମାନେ ଇଚ୍ଛାନୁସାରେ ଭାରତ କିମ୍ବା ପାକିସ୍ତାନ ସହିତ ଯୋଗଦେବାର ସ୍ବାଧୀନତା ପାଇଲେ ଓ ୧୯୪୭ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖରୁ ଇଂଲଣ୍ଡ ସହିତ ସେମାନଙ୍କର ସମସ୍ତ ଚୁକ୍ତିର ବିଲୋପ ଘଟିଲା ।
• ନିଜର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୀତ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାକୁ ବିଧାୟକ ସଭାର କ୍ଷମତା ଦିଆଗଲା ।
• ଉଭୟ ଦେଶ ଭାରତ ଶାସନ ଆଇନ ୧୯୩୫ ଅନୁଯାୟୀ ଶାସନ କଲେ । ଇଂଲଣ୍ଡର ଭାରତ ସଚିବ ପଦ ଉଚ୍ଛେଦ କରାଗଲା ।

୨। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ କାହିଁକି ଭାରତ ଆସିଥିଲେ ?
Answer:

1. ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ଭାରତୀୟଙ୍କ ହାତରେ କ୍ଷମତା ପ୍ରତ୍ୟର୍ପଣ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଲେ ।
2. ସେଥ‌ିପାଇଁ ଭାରତୀୟ ନେତୃବର୍ଗଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ବୁଝାମଣା କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ ଭାରତ ଆସିଥିଲେ ।

(ଖ) ଇଂଲଣ୍ଡର କେଉଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସମୟରେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ ଭାରତକୁ ଆସିଥିଲେ ଏବଂ କେଉଁମାନେ ଏହାର ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ ?
Answer:

• ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କ୍ଲିମେଣ୍ଟ ଅଟ୍‌ଲିଙ୍କ ସମୟରେ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ ଭାରତକୁ ଆସିଥିଲେ ।
• ଭାରତ ସଚିବ ପେଣ୍ଡ୍କ୍ ଲରେନସ୍, ଏ.ଭି. ଆଲେକ୍‌ଜାଣ୍ଡାର ଓ ସାର ଷ୍ଟାଫୋର୍ଡ଼ କ୍ରିପ୍‌ସ୍ ଏହାର ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ ।

(ଗ) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କାର୍ଯ୍ୟ ଦିବସ କାହିଁକି ଏବଂ କେଉଁଦିନ ପାଳନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ୍ ପ୍ରସ୍ତାବରେ ସ୍ଵାଧୀନ ପାକିସ୍ତାନ ଗଠନ କଥା ଉଲ୍ଲେଖ ନ ଥିବାରୁ ମୁସଲିମ୍ ଲିଗ୍‌ର ନେତା ମହମ୍ମଦ ଅଲ୍ଲୀ ଜିନ୍ନା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କାର୍ଯ୍ୟ ଦିବସ ପାଳନ କରିବାକୁ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କୁ ଆହ୍ବାନ ଦେଇଥିଲେ ।
• ଏହା ୧୯୪୬ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୬ ତାରିଖ ଦିନ ପାଳନ କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଘ) ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ସରକାର କେବେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ମୁସ୍‌ଲିମ୍ ଲିଗ୍ କେବେ ଏଥ‌ିରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲା ?
Answer:

1. ୧୯୪୬ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨ ତାରିଖରେ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ସରକାର ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
2. ୧୯୪୬ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୧୩ ତାରିଖରେ ମୁସଲିମ୍ ଲିଗ୍ ଏଥରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲା ।

(ଙ) ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଦଙ୍ଗା ନିବାରଣ କରିବାପାଇଁ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି କି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:

• ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଦଙ୍ଗା ନିବାରଣ କରିବାପାଇଁ ଗାନ୍ଧିଜୀ ପୂର୍ବବଙ୍ଗ ଓ ବିହାରରେ ପଦଯାତ୍ରା କଲେ ।
• ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ସେ ଅମରଣ ଅନଶନର ଧମକ ଦେଇ ଅନଶନ ଆରମ୍ଭ କଲେ ।

(ଚ) ୧୯୪୭ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୨୦ ତାରିଖ ଦିନ ଅଲିଙ୍କ ଘୋଷଣାର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:

• ଇଂଲଣ୍ଡ ସରକାର ଯଥାଶୀଘ୍ର ଭାରତ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ନିମନ୍ତେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଲେ ଓ ୧୯୪୭ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୨୦ ତାରିଖରେ ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କ୍ଲିମେଣ୍ଟ ଅଟ୍‌ଲିଙ୍କ ଘୋଷଣା ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା ।
• ୧୯୪୮ ମସିହା ଜୁନ୍ ୩୦ ତାରିଖ ପୂର୍ବରୁ ଇଂରେଜମାନେ ଭାରତକୁ କ୍ଷମତା ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବେ ବୋଲି ସେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।

(ଛ) ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍ ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ଥିଲା ଏବଂ ଏହା କେବେ ଘୋଷିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

1. ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍ ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଯେ ଉଭୟ କଂଗ୍ରେସ ଓ ମୁସଲିମ୍ ଲିଗ୍‌ର ନେତାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବୁଝାମଣା ଭିଭିରେ ଭାରତର ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ କରିବା ।
2. ଏହା ୧୯୪୭ ମସିହା ଜୁନ୍ ୩ ତାରିଖରେ ଘୋଷିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଜ) ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍ ଯୋଜନାରେ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ କ’ଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ?
Answer:
ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍ ଯୋଜନା ଅନୁଯାୟୀ ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଭାରତ କିମ୍ବା ପାକିସ୍ତାନରେ ମିଶିବାପାଇଁ କିମ୍ବା ସ୍ଵାଧୀନ ରହିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାର ସ୍ଵାଧୀନତା ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

(ଝ) ସ୍ଵାଧୀନ ପାକିସ୍ତାନର ପ୍ରଥମ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ୍ ଓ ପ୍ରଥମ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବେ କିଏ ଶପଥ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ମହମ୍ମଦ ଅଲ୍ଲୀ ଜିନ୍ନା ସ୍ଵାଧୀନ ପାକିସ୍ତାନରେ ପ୍ରଥମ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ ଭାବେ ଶପଥ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
• ଲିୟାକତ୍ ଅଲ୍ଲୀ ଖାଁ ସ୍ଵାଧୀନ ପାକିସ୍ତାନର ପ୍ରଥମ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବେ ଶପଥ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

(ଞ) ଭାରତର ପ୍ରଥମ ସ୍ଵାଧୀନତା ଦିବସରେ କିଏ ଏବଂ କେଉଁଠାରେ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଭାରତର ପ୍ରଥମ ସ୍ଵାଧୀନତା ଦିବସରେ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରିଥିଲେ ।
• ଦିଲ୍ଲୀର ଐତିହାସିକ ଲାଲକିଲ୍ଲାଠାରେ ଭାରତର ଜାତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରାଯାଇଥିଲା ।

୩ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ କେବେ ଭାରତରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ?
Answer:
କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ ୧୯୪୬ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୪ ତାରିଖରେ ଭାରତରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ।

(ଖ) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କାର୍ଯ୍ୟଦିବସ ପାଳନ କରିବାପାଇଁ କିଏ ଆହ୍ବାନ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ମୁସ୍‌ଲିମ୍ ଲିଗ୍‌ର ନେତା ମହମ୍ମଦ ଅଲ୍ଲୀ ଜିନ୍ନା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କାର୍ଯ୍ୟଦିବସ ପାଳନ କରିବାପାଇଁ ଆହ୍ବାନ ଦେଇଥିଲେ ।

(ଗ) କିଏ କଲିକତା ହିଂସାକାଣ୍ଡକୁ ବିରାଟ କଲିକତା ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ ଭାବେ ଅଭିହିତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳର ତତ୍‌କାଳୀନ ସାମରିକ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଲେଫ୍‌ଟନାଣ୍ଟ ଜେନେରାଲ ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍ ଟକର କଲିକତା ହିଂସାକାଣ୍ଡକୁ ‘ବିରାଟ କଲିକତା ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ’ ଭାବେ ଅଭିହିତ କରିଥିଲେ ।

(ଘ) କିଏ ଭାରତର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ସରକାରର ନେତୃତ୍ବ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:
ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଭାରତର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ସରକାରର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ।

(ଙ) ଭାରତକୁ କ୍ଷମତା ହସ୍ତାନ୍ତର କରାଯିବ ବୋଲି ଅଟ୍‌ଲି କେବେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୪୭ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୨୦ ତାରିଖରେ ଭାରତକୁ କ୍ଷମତା ହସ୍ତାନ୍ତର କରାଯିବ ବୋଲି ଅଟ୍‌ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।

(ଚ) ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍ କେଉଁଦିନ ଭାରତକୁ ଭାଇସ୍‌ରାୟ ହୋଇ ଆସିଲେ ?
Answer:
୧୯୪୭ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୨ ତାରିଖରେ ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍ ଭାରତକୁ ଭାଇସ୍‌ୟ ହୋଇ ଆସିଥିଲେ ।

(ଛ) କାହା ଭିରିରେ ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ନିମନ୍ତେ ଆଇନ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍ ଯୋଜନା ଭିଭିରେ ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ନିମନ୍ତେ ଆଇନ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଜ) ପାକିସ୍ତାନ କେଉଁଦିନ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭାବରେ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କଲା ?
Answer:
୧୯୪୭ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖ ଦିନ ପାକିସ୍ତାନ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭାବରେ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କଲା ।

(ଝ) ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନାଧୀନ ଭାରତର ଶେଷ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ୍ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନାଧୀନ ଭାରତର ଶେଷ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ ଥିଲେ ଲର୍ଡ଼ ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍ ।

(ଞ) ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଉପପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ସର୍ଦ୍ଦାର ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଉପପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ।

୪। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମିଶନ କେତେ ସଂଖ୍ୟା ବିଶିଷ୍ଟ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ ?
(i) ୨୯୬
(iii) ୯୩
(ii) ୩୮୯
(iv) ୧୪
Answer:
(ii) ୩୮୯

(ଖ) କାହାର ପ୍ରବର୍ତ୍ତନା ଫଳରେ ମୁସ୍‌ଲିମ୍ ଲିଗ୍ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ସରକାରରେ ଯୋଗଦେଲା ?
(i) କ୍ଲିମେଣ୍ଟ ଅଟ୍‌ଲି
(ii) ଲର୍ଡ଼ ୱାଭେଲ୍‌
(iii) ଲର୍ଡ଼ ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ୍
(iv) ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି
Answer:
(ii) ଲର୍ଡ଼ ୱାଭେଲ୍

(ଗ) କିଏ ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣୟନ ସଭାର ସଭାପତି ଥିଲେ ?
(i) ଜରାହରଲାଲ ନେହେରୁ
(iii) ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲ
(ii) ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦ
(iv) ମହମ୍ମଦ ଅଲ୍ଲୀ ଜିନ୍ନା
Answer:
(ii) ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦ

(ଘ) କେଉଁ ତାରିଖ ସୁଦ୍ଧା ଭାରତକୁ କ୍ଷମତା ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବାପାଇଁ ଅଲୀ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ?
(i) ୧୯୪୭ ଫେବୃୟାରୀ ୨୦
(ii) ୧୯୪୭ ଜୁନ୍ ୩
(iii) ୧୯୪୭ ଅଗଷ୍ଟ ୧୫
(iv) ୧୯୪୮ ଜୁନ୍ ୩୦
Answer:
(iv) ୧୯୪୮ ଜୁନ୍ ୩୦

(ଙ) କେବେ ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆଇନ ବ୍ରିଟିଶ୍ ପାର୍ଲିଆମେଣ୍ଟର ଅନୁମୋଦନ ଲାଭ କରିଥିଲା ?
(i) ୧୯୪୭ ଫେବୃୟାରୀ ୨୦
(ii) ୧୯୪୭ ଜୁନ୍ ୩
(iii) ୧୯୪୭ ଜୁଲାଇ ୧୮
(iv) ୧୯୪୭ ଅଗଷ୍ଟ ୧୪
Answer:
(iii) ୧୯୪୭ ଜୁଲାଇ ୧୮

୫| ପାଠରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ‘ତୁମ ପାଇଁ କାମ’’ଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଓ ସହାୟତାରେ ସମ୍ପାଦନ କର ।
Answer:
(ପିଲାମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖିବେ ।)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 4 ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଏଥୁରେ ଓଡ଼ିଶାର ଭୂମିକା Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 4 ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଏଥୁରେ ଓଡ଼ିଶାର ଭୂମିକା

୧। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ‘କ୍ରିପ୍‌ସ୍ ମିଶନ୍’ର ପ୍ରସ୍ତାବଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଉଇନ୍‌ଷ୍ଟନ୍‌ ଏସ୍. ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍ ୧୯୪୨ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରେ ସାର୍‌ ଷ୍ଟାଫୋର୍ଡ଼ କ୍ରିପ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏକ ପ୍ରତିନିଧ‌ି ଦଳ ଭାରତକୁ ପଠାଇଥିଲେ । ତାହା ‘କ୍ରିପ୍‌ସ୍ ମିଶନ୍’ ନାମରେ ପରିଚିତ ।
• ଏହି ମିଶନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଲା ଯେ ଭାରତକୁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଏକ ଅଂଶ ରୂପେ ସ୍ଵାୟର ଶାସନ ଅଧିକାର ଦିଆଯିବ ।
• ଭାରତବାସୀ ନିଜ ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାର ଅଧିକାର ପାଇବେ ।
• କିନ୍ତୁ କୌଣସି ପ୍ରଦେଶ ଯଦି ସେ ସମ୍ବିଧାନ ଗ୍ରହଣ ନ କରେ; ତେବେ ସେହି ପ୍ରଦେଶ ନିଜ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ପୃଥକ୍ ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିପାରିବ ।
• ଭାରତକୁ ଖଣ୍ଡବିଖଣ୍ଡ କରି ବ୍ରିଟିଶ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦର ଦୃଢ଼ୀକରଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ବୁଝିପାରି କ୍ରିପ୍‌ସ୍‌ ମିଶନ୍‌ର ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ସବୁ ଦଳ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ।

(ଖ) ଭାରତ ଛାଡ଼ ପ୍ରସ୍ତାବ କିପରି ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୪୨ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୬ ତାରିଖରୁ ୧୪ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୱାର୍ଦ୍ଧାଠାରେ କଂଗ୍ରେସ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କମିଟିର ବୈଠକ ବସିଲା ଏବଂ ଏଥିରେ ‘ଭାରତ ଛାଡ଼’ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା ।
• ୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୭ ତାରିଖ ଦିନ ମୁମ୍ବାଇଠାରେ କଂଗ୍ରେସର ସାଧାରଣ ଅଧିବେଶନରେ ସଭାପତି ମୌଲାନା ଆବୁଲ୍ କାଲାମ୍ ଆଜାଦ୍ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ଅର୍ଥ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରି ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ଅହିଂସ ଉପାୟରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କରିବାପାଇଁ ଆହ୍ବାନ ଦେଇଥିଲେ ।
• ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ‘ଭାରତଛାଡ଼’ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କଲେ ଏବଂ ସର୍ଦାର ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲ ଏହାକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ ।
• ଅଗଷ୍ଟ ୮ ତାରିଖ ଦିନ ବିପୁଳ ଉତ୍ସାହ ଓ ଉଦ୍ଦୀପନାରେ ‘ଭାରତ ଛାଡ଼’ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ କଂଗ୍ରେସ ଅନୁମୋଦନ କଲା ।
• ଏହି ଅବସରରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ଉଦ୍‌ବୋଧନ ଦେଇ କହିଲେ ଯେ ‘ସ୍ଵାଧୀନତା ଆମର ପ୍ରାପ୍ୟ’ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଗୋଟିଏ ମନ୍ତ୍ର ଅଛି ‘କର ବା ମର’ । ‘ଆମ ମାତୃଭୂମିକୁ ଆମେ ସ୍ବାଧୀନ କରିବା କିମ୍ବା ସେଥ‌ିପାଇଁ ମରିବା ।’’

(ଗ) ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମମାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା ।

• ଶ୍ରମିକ ଓ କୃଷକମାନେ ଭୂରାଜସ୍ଵ ଦେବା ବନ୍ଦ କରିବେ ।
• ଇଂରେଜ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ କୌଣସି ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ବିକ୍ରି କରାଯିବ ନାହିଁ କିମ୍ବା କାଗଜ ନୋଟ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବ ନାହିଁ ।
• ରାସ୍ତାଘାଟ, ଯାନବାହନ, ଟେଲିଗ୍ରାଫ୍ ଓ ରେଳ ବିଭାଗକୁ ଅଚଳ କରାଯିବ ।
• ଥାନା, କୋର୍ଟ ଓ ଜେଲଖାନାକୁ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ଆୟତ୍ତରେ ରଖାଯିବ ।
• ସାଧାରଣ ଜନତା ଅହିଂସ ମାର୍ଗ ଗ୍ରହଣ କରିବେ ।

(ଘ) ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ଦମନ ପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର କି କି ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବାପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ବହୁ ଅମାନୁଷିକ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
• ସରକାର ସଭା ଓ ଶୋଭାଯାତ୍ରାକୁ ବେଆଇନ ଘୋଷଣା କଲେ ।
• ଲାଠିପ୍ରହାର ଓ ଗୁଳିଚାଳନା ଏକ ସାଧାରଣ ଘଟଣାରେ ପରିଣତ ହେଲା ।
• ସରକାରଙ୍କର ନିଷ୍ଠୁର ଆକ୍ରମଣ ଫଳରେ ଅସଂଖ୍ୟ ବିପ୍ଳବୀ ଆହତ ଓ ନିହତ ହେଲେ ଏବଂ ପାଖାପାଖୁ ଏକଲକ୍ଷ ସଂଖ୍ୟକ କର୍ମୀ ଗିରଫ ହେଲେ ।
• ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦମନ କରିବାପାଇଁ ଇଂରେଜ ସରକାର ସବୁ ପ୍ରକାର ଅସ୍ତ୍ରର ବ୍ୟବହାର କଲେ । ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଦମନ କରାଯାଇଛି ବୋଲି ବ୍ରିଟିଶ୍ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍ ହାଉସ୍ ଅଫ୍ କମନ୍ସରେ ଘୋଷଣା କଲେ ।

(ଡି) ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ନାୟକଙ୍କ ଅବଦାନ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ବୈପାରୀଗୁଡ଼ା ଥାନା ଅନ୍ତର୍ଗତ ତେନ୍ତୁଳିଗୁମ୍ମା ଗ୍ରାମର ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକ କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାରେ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ।
• ୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୨୧ ତାରିଖରେ ସେ କଂଗ୍ରେସ ପତାକା ଓ ଲାଠି ଧରି ବହୁ ଲୋକଙ୍କ ସହ ମାତିଲି ଥାନା ଘେରାଉ କରିଥିଲେ ।
• ସେଠାରେ ପୋଲିସ୍‌ର ଗୁଳିଚାଳନାରେ ୫ ଜଣ ବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ ।
• ଜଣେ ଜଙ୍ଗଲରକ୍ଷୀକୁ ପିଟି ପିଟି ହତ୍ୟା କରିଥିବାର ମିଥ୍ୟା ଅଭିଯୋଗରେ ପୋଲିସ୍ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକଙ୍କୁ ଗିରଫ କରି ବ୍ରହ୍ମପୁର ଜେଲକୁ ପଠାଇଥିଲା ଏବଂ ୧୯୪୩ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୯ ତାରିଖରେ ସେଠାରେ ତାଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
• ସେ ୧୯୪୨ ମସିହାର ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଫାଶୀ ପାଇଥିବା ଓଡ଼ିଶାର ଏକମାତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତି ଥିଲେ ଏବଂ ସେ ସହିଦ୍ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକ ରୂପେ ପରିଚିତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୨ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ବିନୋବା ଭାବେ କେବେ ଓ କେଉଁଠି ତାଙ୍କ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ବିନୋବା ଭାବେ ୧୯୪୦ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୧୭ ତାରିଖରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲେ ।
• ସେ ପାନାଉରଠାରେ ତାଙ୍କର ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।

(ଖ) ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେବା ପରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ କେବେ ଗିରଫ ହେଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ କେଉଁଠାରେ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖାଗଲା ?
Answer:

• ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେବାର ପରଦିନ ଅର୍ଥାତ୍ ୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୯ ତାରିଖରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଗିରଫ ହେଲେ ।
• ତାଙ୍କୁ ପୁନେଠାରେ ଆଗା ଖାଁ ପ୍ୟାଲେସ୍‌ରେ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖାଯାଇଥିଲା ।

(ଗ) ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ବିହାରରେ ଛାତ୍ରମାନେ କେବେ ଓ କେଉଁଠାରେ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ବିହାରରେ ଛାତ୍ରମାନେ ୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୧ ତାରିଖରେ ଜାତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରିଥିଲେ ।
• ସେମାନେ ପାଟନା ସଚିବାଳୟର ପୂର୍ବ ଦ୍ଵାରରେ ଜାତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଘ) ରେଭେନ୍ସା କଲେଜରେ ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ କେଉଁ ଛାତ୍ରନେତାମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
କଟକର ରେଭେନ୍ସା କଲେଜରେ ଛାତ୍ରନେତା ବିବୁଧେନ୍ଦୁ ମିଶ୍ର, ଅଶୋକ ଦାସ, ସୁରଜମଲ ଶାହା, ବିରେନ ମିତ୍ରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଙ) ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ କେଉଁ ଖବର ଶୁଣିବା ପରେ ବରୀ ଅଞ୍ଚଳର ଉତ୍ୟକ୍ତ ଲୋକ କାଇପଦର ଡାକଘର ପୋଡ଼ି ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଏକ ଅମାନୁଷିକ ଘଟଣା ଘଟିଥିଲା । ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ ଓ ରମାଦେବୀଙ୍କ ଗିରଫ ଖବର ଶୁଣିବା ପରେ ବରୀ ଅଞ୍ଚଳର ଭୂଭ୍ୟକ୍ତ ଲୋକମାନେ କାଇପଦର ଡାକଘରେ ନିଆଁ ଲଗାଇ ଦେଇଥିଲେ ।

(ଚ) ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଭଣ୍ଡାରୀପୋଖରୀରେ କେଉଁ ଦୁଇ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀ ଗିରଫ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଭଣ୍ଡାରୀପୋଖରୀରେ ଦୁଇ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ଓ ଦ୍ବାରିକା ଦାସ ଗିରଫ ହୋଇଥିଲେ ।

(ଛ) ଇରମ୍ରେ କେବେ ଗୁଳିକାଣ୍ଡ ଘଟିଥିଲା ଏବଂ ସେଥ‌ିରେ ସହିଦ୍ ହୋଇଥ‌ିବା ମହିଳାଙ୍କ ନାମ କ’ଣ ?
Answer:

• ୧୯୪୨ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୮ ତାରିଖରେ ଇରମଠାରେ ଗୁଳିକାଣ୍ଡ ଘଟିଥିଲା ।
• ସେଥ୍ରେ ସହିଦ୍ ହୋଇଥିବା ମହିଳାଙ୍କ ନାମ ଥିଲା ପରୀ ବେୱା ।

(ଜ) ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ପ୍ରଭାବରେ ନିମାପଡ଼ାରେ କାହିଁକି ପୋଲିସ୍ ଗୁଳିଚାଳନା କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ନିମାପଡ଼ାଠାରେ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୬ ତାରିଖରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀମାନେ ସରକାରଙ୍କୁ ଖଜଣା ନ ଦେବାକୁ ସ୍ଥିର କଲେ ଓ ଜାତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ।
• ପୋଲିସ୍ ବାରଣ କରିବାରୁ ସେମାନେ ଥାନାରେ ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ କଲେ, ତେଣୁ ପୋଲିସ୍ ଗୁଳି ଚଳାଇଥିଲା ଓ ଏଥ‌ିରେ ଉତ୍ସବ ମଲ୍ଲିକ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ ।

(ଝ) ପାପଢ଼ାହାଣ୍ଡିଠାରେ କାହିଁକି ଗୁଳିଚାଳନା କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଏଥ‌ିରେ କେତେଜଣ ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୨୪ ତାରିଖରେ କୋରାପୁଟର ବହୁ ଲୋକ ପାପଡ଼ାହାଣ୍ଡିଠାରେ ଥ‌ିବା ଟୋଲ ଓ ଥାନା ଧ୍ବଂସ କରିବାକୁ ଯାଇଥିଲେ ।
• ଫଳରେ ପୋଲିସ୍ ଗୁଳିଚାଳନା କରିଥିଲା ଓ ଏଥ‌ିରେ ୧୫ ଜଣ ବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ।

(ଞ) କିଏ ଢେଙ୍କାନାଳରେ ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ କେଉଁଠାରେ ଥାନା ପୋଡ଼ି ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ବୈଷ୍ଣବ ଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକ ଢେଙ୍କାନାଳରେ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ।
• ତାଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୨୬ ତାରିଖରେ ମଢ଼ି (ବର୍ତ୍ତମାନର କାମାକ୍ଷାନଗର)ରେ ଥାନା ପୋଡ଼ି ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା ।

୩ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) କ୍ରିପ୍‌ସ୍ ମିଶନ କେବେ ଭାରତକୁ ଆସିଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୪୨ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରେ ‘କ୍ରିପ୍‌ସ୍ ମିଶନ’ ଭାରତକୁ ଆସିଥିଲେ ।

(ଖ) କେଉଁଦିନ ଭାରତ ଛାଡ଼ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୪୨ ମସିହା ଜୁଲାଇ ୧୪ ତାରିଖ ଦିନ ଭାରତ ଛାଡ଼ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଗ) କେଉଁଦିନ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କମିଟିର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୯ ତାରିଖ ଦିନ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କମିଟିର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଘ) ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଳବରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିବା ଜଣେ ସମାଜବାଦୀ ମହିଳାଙ୍କ ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଳବରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିବା ଜଣେ ସମାଜବାଦୀ ମହିଳା ଥିଲେ ଅରୁଣା ଆସଫ୍ ଅଲ୍ଲୀ ।

(ଡି) ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ କିଏ ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ?
Answer:
ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ଉଇନ୍‌ଷ୍ଟନ୍ ଏସ୍. ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍ ।

(ଚ) କେଉଁଦିନ କାଇପଦରଠାରେ ଲୋକମାନେ ଡାକଘର ପୋଡ଼ି ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୭ ତାରିଖରେ କାଇପଦରଠାରେ ଲୋକମାନେ ଡାକଘର ପୋଡ଼ି ଦେଇଥିଲେ ।

(ଛ) କିଏ ଧାମନଗରଠାରେ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଗତିଶୀଳ କରାଇଥିଲେ ?
Answer:
ମୁରଲୀଧର ପଣ୍ଡା ଧାମନଗରଠାରେ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଗତିଶୀଳ କରାଇଥିଲେ ।

(ଜ) ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ କିଏ ନିମାପଡ଼ାରେ ପୋଲିସ୍ ଗୁଳିରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ ?
Answer:
ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଉତ୍ସବ ମଲ୍ଲିକ ନିମାପଡ଼ାରେ ପୋଲିସ୍ ଗୁଳିରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ ।

(ଝ) କେଉଁଦିନ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୪୩ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୯ ତାରିଖରେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

(ଞ) ତାଳଚେରରେ କିଏ ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଳବର ନେତୃତ୍ବ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:
ପବିତ୍ରମୋହନ ପ୍ରଧାନ ତାଳଚେରରେ ଅଗଷ୍ଟ ବିପ୍ଳବର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ।

୪। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) କେଉଁ ମସିହାରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ‘ଅଗଷ୍ଟ ଦାନ’ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ?
(i) ୧୯୩୯
(ii) ୧୯୪୦
(iii) ୧୯୪୧
(iv) ୧୯୪୨
Answer:
(ii) ୧୯୪୦

(ଖ) କଂଗ୍ରେସ ଅଧ୍ଵଂଶନରେ କିଏ ‘ଭାରତ ଛାଡ଼’ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିଥିଲେ ?
(i) ମୌଲାନା ଆବୁଲ୍ କାଲାମ୍ ଆଜାଦ୍
(ii) ସର୍ଦ୍ଦାର ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲ୍
(iii) ଗୋବିନ୍ଦବଲ୍ଲଭ ପନ୍ଥ
(iv) ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ
Answer:
(iv) ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ

(ଗ) ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କୁ କେଉଁଠାରେ ବନ୍ଦୀ କରି ରଖାଯାଇଥିଲା ?
(i) ଅହମ୍ମଦନଗର
(ii) ନାଗପୁର
(iii) ପୁନେ
(iv) ପାଟନା
Answer:
(iii) ପୁନେ

(ଘ) କେବେ କୋରାପୁଟର ଲୋକମାନେ ପାପଡ଼ାହାଣ୍ଡି ନିକଟରେ ଥାନା ଧ୍ବଂସ କରିବାକୁ ଯାଇଥିଲେ ?
(i) ୧୯୪୨ ଅଗଷ୍ଟ ୧୭
(ii) ୧୯୪୨ ଅଗଷ୍ଟ ୨୧
(iii) ୧୯୪୨ ଅଗଷ୍ଟ ୨୪
(iv) ୧୯୪୨ ଅଗଷ୍ଟ ୨୬
Answer:
(ii) ୧୯୪୨ ଅଗଷ୍ଟ ୨୪

(ଙ) କିଏ ‘ଭାରତ ଛାଡ଼’ ଆନ୍ଦୋଳନ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ନୁହଁନ୍ତି ?
(i) ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ
(ii) ସୁରେନ୍ଦ୍ରନାଥ ଦ୍ଵିବେଦୀ
(iii) ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ
(iv) ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ
Answer:
(iv) ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

୫| ପାଠରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ‘ତୁମ ପାଇଁ କାମ’’ଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଓ ସହାୟତାରେ ସମ୍ପାଦନ କର ।
Answer:
(ପିଲାମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖିବେ ।)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Solutions Chapter 5 ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ଓ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟସେନା Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Solutions Chapter 5 ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ଓ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟସେନା

୧। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଦସ୍ୟ ଭାବେ ସୁଭାଷ ବୋଷଙ୍କ ରାଜନୀତିକ ଜୀବନ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:

• ୧୯୨୩ ମସିହାରେ ସୁଭାଷ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସରେ ଯୋଗଦାନ କଲେ ଓ ବଙ୍ଗଳା ପ୍ରାଦେଶିକ କଂଗ୍ରେସ କମିଟିର ସମ୍ପାଦକ ପଦବୀ ଅଳଂକୃତ କଲେ ।
• ସେ ମହାନ୍ ନେତା ଚିତ୍ତରଞ୍ଜନ ଦାସଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ରାଜନୀତିକ ଗୁରୁ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କଲେ ଓ ତାଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରେ ରାଜନୀତିକ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ।
• ୧୯୨୪ ମସିହାରେ ସେ କୋଲକତା ନଗର ନିଗମର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହୀ ଅଧିକାରୀ ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହେଲେ । ସେ ଉଭୟ ବଙ୍ଗଳା ପ୍ରାଦେଶିକ କଂଗ୍ରେସ କମିଟି ଓ ସର୍ବଭାରତୀୟ ଶ୍ରକିକ ସଂଘର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।
• ୧୯୩୮ରେ ସେ ହରିପୁର ଅଧ‌ିବେଶନରେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଭାପତି ରୂପେ ମନୋନୀତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୩୯ରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ବିରୋଧ ସତ୍ତ୍ଵେ ତ୍ରିପୁରୀ କଂଗ୍ରେସ ଅଧିବେଶନରେ ମଧ୍ଯ ସଭାପତି ହୋଇଥିଲେ ।
• ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ସହ ମତଭେଦ କାରଣରୁ ସୁଭାଷ କଂଗ୍ରେସ ତ୍ୟାଗକରି ୧୯୩୯ ମସିହା ମେ’ ୩ ତାରିଖରେ ‘ଫରୱାର୍ଡ଼ ବ୍ଲକ୍’ ନାମକ ଏକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଗଠନ କରିଥିଲେ ।

(ଖ) ଭାରତ ପରିତ୍ୟାଗ ପଛରେ ସୁଭାଷ ବୋଷଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ଚିନ୍ତାଧାରା କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ଭାରତ ବାହାରେ ରହି ଭାରତର ସ୍ବାଧୀନତା ପାଇଁ ଲଢ଼େଇ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ୧୯୪୧ ମସିହାରେ ସୁଭାଷ ଛଦ୍ମବେଶରେ ଭାରତ ପରିତ୍ୟାଗ କଲେ ।
• ‘ଶତ୍ରୁର ଶତ୍ରୁ ଆମର ମିତ୍ର’’ ନୀତି ଅନୁସରଣ କରି ସେ ଦେଶ ବାହାରୁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶକ୍ତିକୁ ଆଘାତ କରିବାପାଇଁ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନେଇଥିଲେ ।
• ଭାରତର ଶତ୍ରୁକୁ ପରାସ୍ତ ଓ ଦମନ କରିବାପାଇଁ ତା’ର ଶତ୍ରୁ ସହିତ ହାତ ମିଳାଇବା ଲାଭଦାୟକ ହେବ ବୋଲି ତାଙ୍କର ହୃଦ୍‌ବୋଧ ହୋଇଥିଲା ।
• ଇତିହାସରୁ ସେ ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରିଥିଲେ ଯେ ବହିଃଶକ୍ତିର ସାହାଯ୍ୟ ବିନା କୌଣସି ଜାତି ସ୍ଵାଧୀନତା ହାସଲ କରିପାରି ନାହିଁ ।
• ସେଥ‌ିପାଇଁ ସୁଭାଷ ବୋଷ ଇଂଲଣ୍ଡର ପ୍ରଧାନ ଶତ୍ରୁ ଜର୍ମାନୀ ଓ ଜାପାନର ସମର୍ଥନ ହାସଲ କରିବାପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କଲେ ।

(ଗ) ଜର୍ମାନୀରେ ସୁଭାଷଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ୧୯୪୧ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୨୬ ତାରିଖରେ ଭାରତର ସୀମା ଅତିକ୍ରମ କରି ସୁଭାଷ ଆଫଗାନିସ୍ତାନ ଓ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ମଧ୍ୟଦେଇ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୫ ତାରିଖରେ ମୁସଲମାନ ବେଶରେ ବର୍ଲିନ୍‌ରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ।
• ଜର୍ମାନ୍ ସରକାରଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟରେ ସେ ବର୍ଲିନ୍‌ଠାରେ ଏକ ‘ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତ କେନ୍ଦ୍ର’ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲେ ଓ ‘ଫ୍ରି ଇଣ୍ଡିଆ ଆର୍ମି’’ ବା ‘‘ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ’’ ଗଠନ କଲେ । ଭାରତୀୟ ସେନାଙ୍କୁ ଜର୍ମାନୀ ସେନାପତିମାନେ ତାଲିମ ଦେଇଥିଲେ ।
• ଜର୍ମାନୀରେ ୧୯୪୧ ମସିହାରେ ସୁଭାଷ ବୋଷ ‘ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ରେଡ଼ିଓ’’ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ସେଠାରୁ ୧୯୪୨ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୧୯ ତାରିଖରେ ପ୍ରଥମ ଗୁପ୍ତ ବେତାରବାର୍ତ୍ତା ବିଶ୍ବବାସୀଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରସାରଣ କଲେ ।
• ସେ ଜର୍ମାନୀର ଶାସକ ହିଟ୍‌ଲର୍‌ଙ୍କୁ ଦେଖାକରି ଭାରତ ସ୍ଵାଧୀନତା ସମ୍ପର୍କରେ ତାଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ ।
• ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇ ନଥୁଲେ ହେଁ ଜର୍ମାନୀରୁ ନିରାପଦଭାବେ ଜାପାନକୁ ଯାତ୍ରା କରିବାପାଇଁ ହିଟ୍‌ଲର୍ ସୁଭାଷଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।

(ଘ) ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜର ସୈନିକମାନଙ୍କର ଗିରଫର ପରିଣାମସ୍ଵରୂପ କ’ଣ ଘଟିଥିଲା ?
Answer:

1. ୧୯୪୫ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସରେ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜର ତିନି ସେନାଧ୍ୟକ୍ଷ ସାହାନୱାଜ ଖାଁ, ପ୍ରେମ ସେହଗଲ ଓ ଗୁରୁଦୟାଲ୍ ସିଂ ଧ୍ଵନ୍ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କଦ୍ବାରା ଗିରଫ ହେଲେ ।
2. ସେହି ବର୍ଷ ନଭେମ୍ବର ୫ ତାରିଖରେ ସେମାନେ ଦିଲ୍ଲୀର ଲାଲକିଲ୍ଲାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ସାମରିକ ଅଦାଲତର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଲେ ।
3. ସେମାନଙ୍କୁ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀଭାବେ ଅଭିହିତ କରି ଭାରତୀୟମାନେ ସେମାନଙ୍କ ଗିରଫ ଓ ବିଚାର ବିରୋଧରେ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ବିକ୍ଷୋଭ, ଶୋଭାଯାତ୍ରା ଓ ହରତାଳ ସଙ୍ଗଠିତ କଲେ ।
4. ସମସ୍ତ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଯଥା କଂଗ୍ରେସ, ମୁସ୍‌ଲିମ୍ ଲିଗ୍ ଓ ଭାରତୀୟ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟିର ନେତୃବୃନ୍ଦ ତଥା ଜନସାଧାରଣ ସେମାନଙ୍କର ମୁକ୍ତି ଦାବି କଲେ । ଭୁଲୁଭାଇ ଦେଶାଇ, ତେଜ ବାହାଦୂର ସାହୁ ଓ ଜବାହରଲାଲ୍ ନେହେରୁ ଓ ଆସଫ୍ ଅଲ୍ଲୀ ସେମାନଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ ମକଦ୍ଦମା ଲଢ଼ିଲେ ।
5. ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ପ୍ରବଳ ଜନମତ ପ୍ରକାଶ ପାଇବାରୁ ସାମରିକ ଅଦାଲତ ସେମାନଙ୍କୁ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିବା ସତ୍ତ୍ବେ ଭାଇସ୍‌ରାୟ ଲର୍ଡ଼ ୱାଭେଲ୍ ସେମାନଙ୍କୁ ୧୯୪୬ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୧ ତାରିଖରେ ମୁକ୍ତ କରି ଦେଇଥିଲେ ।

(ଡି) ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜର ଅଭିଯାନରୁ ମିଳିଥିବା ସୁଫଳ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଲେଖ ।
Answer:

• ଐତିହାସିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାରକଲେ ଦେଖାଯାଏ ଯେ ନେତାଜୀଙ୍କର ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜର ଅଭିଯାନ ପ୍ରକୃତ ପକ୍ଷରେ ବ୍ୟର୍ଥ ହୋଇନଥିଲା ।
• ଘୋଷିତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ସଫଳ ହୋଇନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ଇତିହାସରେ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜର ଅଭିଯାନର ଫଳ ଥିଲା ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ।
• ଏହି ସଂଗ୍ରାମର ତାତ୍‌କ୍ଷଣିକ ଫଳ ହିସାବରେ ଭାରତୀୟ ନୌସେନା ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନ ବିରୋଧରେ ବିଦ୍ରୋହ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।
• ୧୯୪୫ ମସିହାର ଶେଷଭାଗରେ ସାରା ଭାରତବର୍ଷରେ ଯେଉଁ ଉତ୍ତେଜନା ଓ ବ୍ରିଟିଶ୍ ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ହୋଇଥିଲା, ତାହା ସରକାରଙ୍କୁ କ୍ରମଶଃ ଭୟଭୀତ କରିଥିଲା ।
• ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶକ୍ତି ଉପରେ ଚରମ ଆଘାତ କରି ଏହା ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିର ପଥକୁ ସୁଗମ କରିଥିଲା ।

୨। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

(କ) କେଉଁ ଦୁଇଟି ସ୍ଥାନରେ ଏବଂ କେବେ ସୁଭାଷ ବୋଷ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଅଧ‌ିବେଶନର ସଭାପତି ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:

1. ପ୍ରଥମତଃ ୧୯୩୮ ମସିହାରେ ସେ ହରିପୁର ଅଧ‌ିବେଶନରେ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଭାପତି ମନୋନୀତ ହୋଇଥିଲେ ।
2. ଦ୍ଵିତୀୟତଃ ୧୯୩୯ ମସିହାରେ ସେ ତ୍ରିପୁରୀ ଅଧୂବେଶନରେ ମଧ୍ଯ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଭାପତି ହୋଇଥିଲେ ।

(ଖ) ରାସବିହାରୀ ବୋଷ ବିଦେଶରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିବା ସଙ୍ଗଠନର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:

• ଜାପାନରେ ବାସ କରୁଥିବା ଭାରତୀୟ ବିପ୍ଳବୀ ରାସବିହାରୀ ବୋଷ ସେଠାରେ ‘ଭାରତୀୟ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଘ’ ଗଠନ କରିଥିଲେ ।
• ସେ କ୍ୟାପଟେନ୍ ମୋହନ ସିଂହଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ବାହିନୀ ବା ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜ ମଧ୍ୟ ଗଠନ କରିଥିଲେ ।

(ଗ) ଜର୍ମାନୀରୁ କେବେ ଓ କିପରି ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ଟୋକିଓ ଯାଇଥିଲେ ?
Answer:

• ୧୯୪୩ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୮ ତାରିଖରେ ସୁଭାଷ କିଲେ ବନ୍ଦରରୁ ବୁଡ଼ାଜାହାଜରେ ଜାପାନ ଅଭିମୁଖେ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ ।
• ୧୯୪୩ ମସିହା ଜୁନ୍ ୧୩ ତାରିଖରେ ସେ ଟୋକିଓ ସହରରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ।

(ଘ) ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜର ୪ଟି ବ୍ରିଗେଡ୍‌ର ନାମ କ’ଣ ରଖିଲେ ?
Answer:

1. ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜକୁ ଚାରୋଟି ଯୋଦ୍ଧା ବାହିନୀ ବା ବ୍ରିଗେଡ଼ରେ ବିଭକ୍ତ କରିଥିଲେ ।
2. ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ‘ଗାନ୍ଧି ବ୍ରିଗେଡ଼’, ‘ନେହେରୁ ବ୍ରିଗେଡ଼’, ‘ଆଜାଦ୍ ବ୍ରିଗେଡ଼’’ ଏବଂ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ମହିଳା ଶାଖା ‘ଝାନ୍ସୀ ରାଣୀ ବ୍ରିଗେଡ୍’’ ।

(ଙ) ‘ଦିଲ୍ଲୀ ଚଲୋ’ର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:

• ସୁଭାଷ ବୋଷଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜ ଭାରତ ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ।
• ନେତାଜୀଙ୍କ ଗଣଧ୍ଵନି ‘ଦିଲ୍ଲୀ ଚଲୋ’ ଓ ‘ଜୟହିନ୍ଦ୍’ ମନ୍ତ୍ରରେ ଉଦ୍ଦୀପ୍ତ ହୋଇ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ବାହିନୀ ଭାରତର ପୂର୍ବ ସୀମାନ୍ତରେ ପହଞ୍ଚିଲା । ସୁଭାଷଙ୍କ ମତରେ, ‘ଦିଲ୍ଲୀର ପଥ ହେଲା ସ୍ଵାଧୀନତାର ପଥ’ ।

(ଚ୍) ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜ ତାହାର ଭାରତ ଅଭିଯାନ ସମୟରେ ଭାରତର କେଉଁ ସହର ଏବଂ କେବେ ଦଖଲ କରିଥିଲା ?
Answer:

• ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜ ତାହାର ଭାରତ ଅଭିଯାନ ସମୟରେ ଭାରତର ମଣିପୁର ରାଜ୍ୟର କୋହିମା ସହର ଦଖଲ କରିଥିଲା ।
• ୧୯୪୪ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ମାସରେ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜ କୋହିମା ଦଖଲ କରିଥିଲା ।

(ଛ) ଇମ୍ଫାଲ ଦଖଲ କରିବାପାଇଁ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜ କାହିଁକି ବିଫଳ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

1. ଇମ୍ଫାଲ ଦଖଲ କରିବାପାଇଁ ଅଗ୍ରସର ହେଉଥ‌ିବା ସମୟରେ ପ୍ରବଳ ବର୍ଷା ଆରମ୍ଭ ହେବାରୁ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜର ଯୋଗାଯୋଗ ବ୍ୟବସ୍ଥା! ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲା ।
2. ଏଥସହିତ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧରେ ଜାପାନର ପରାଜୟ ମଧ୍ଯ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜର ବିପର୍ଯ୍ୟୟର କାରଣ ହେଲା ।

(ଜ) ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଯୁଦ୍ଧବନ୍ଦୀମାନଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ କେଉଁ ଆଇନଜୀବୀମାନେ ମକଦ୍ଦମା ଲଢ଼ିଥିଲେ ?
Answer:

• ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଯୁଦ୍ଧବନ୍ଦୀମାନଙ୍କ ସପକ୍ଷରେ ଅନେକ ଭାରତୀୟ ଆଇନଜୀବୀ ମକଦ୍ଦମା ଲଢ଼ିଥିଲେ ।
• ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରମୁଖ ଥିଲେ ଭୁଲୁଭାଇ ଦେଶାଇ, ତେଜ ବାହାଦୂର ସାପ୍ରୁ, ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଓ ଆସଫ୍ ଅଲ୍ଲୀ ।

(ଝ) ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜର ଯୁଦ୍ଧବନ୍ଦୀମାନଙ୍କୁ କିଏ ଏବଂ କେବେ ମୁକ୍ତ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଭାରତର ତତ୍କାଳୀନ ଭାଇସ୍‌ୟ ଲର୍ଡ଼ ୱେଭେଲ୍ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜର ଯୁଦ୍ଧବନ୍ଦୀମାନଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରିଥିଲେ ।
• ୧୯୪୬ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୧ ତାରିଖ ଦିନ ଭାରତୀୟ ଜନମତର ଚାପରେ ସେ ଏପରି କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ।

(ଞ) ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷଙ୍କ ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣା କେବେ ଏବଂ କେଉଁ ସ୍ଥାନରୁ କେଉଁ ସ୍ଥାନକୁ ଯାତ୍ରା
Answer:

1. ୧୯୪୫ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୮ ତାରିଖରେ ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷଙ୍କ ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟିଥିଲା ।
2. ଜାପାନର ଫର୍ମୋଜାରୁ ଟୋକିଓକୁ ଯାଉଥ‌ିବାବେଳେ ସୁଭାଷ ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା ସମ୍ବାଦ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ।

୩ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ କେଉଁଦିନ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୮୯୭ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ୨୩ ତାରିଖରେ ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

(ଖ) ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ କାହାକୁ ତାଙ୍କର ରାଜନୀତିକ ଗୁରୁ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ମହାନ୍ ନେତା ଚିତ୍ତରଞ୍ଜନ ଦାସଙ୍କୁ ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ତାଙ୍କର ରାଜନୀତିକ ଗୁରୁ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

(ଗ) କଂଗ୍ରେସର କେଉଁ ଅଧିବେଶନରେ ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ପ୍ରଥମଥର ଏହାର ସଭାପତି ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
କଂଗ୍ରେସର ୧୯୩୮ ମସିହାର ହରିପୁର ଅଧୂବେଶନରେ ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ପ୍ରଥମଥର ଏହାର ସଭାପତି ହୋଇଥିଲେ ।

(ଘ) ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ଗଠନ କରିଥିବା ରାଜନୀତିକ ଦଳର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ଗଠନ କରିଥିବା ରାଜନୀତିକ ଦଳର ନାମ ଥିଲା ‘ଫରୱାର୍ଡ ବ୍ଳକ୍‌’ ।

(ଙ) ‘‘ଭାରତୀୟ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଘ’’ର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
‘ଭାରତୀୟ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଘ’ର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଥିଲେ ଜାପାନରେ ବାସ କରୁଥିବା ଭାରତୀୟ ବିପ୍ଳବୀ ରାସବିହାରୀ ବୋଷ ।

(ଚ) ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ଜାପାନର କେଉଁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ୍ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ଜାପାନର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଟୋଜୋଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ୍ କରିଥିଲେ ।

(ଛ) କିଏ ଝାନ୍ସୀ ରାଣୀ ବ୍ରିଗେଡ୍‌ର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:
କ୍ୟାପ୍‌ଟେନ୍ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ସେହଗଲ ଝାନ୍ସୀ ରାଣୀ ବ୍ରିଗେଡ୍‌ର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ।

(ଜ) ‘ତୁମେ ମତେ ରକ୍ତ ଦିଅ, ମୁଁ ତୁମକୁ ସ୍ଵାଧୀନତା ଦେବି’’ । କେଉଁ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ସୁଭାଷ ବୋଷ ଏ କଥା କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପରେ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧଘୋଷଣା ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ସୁଭାଷ ବୋଷ କହିଥିଲେ – ‘ତୁମେ ମତେ ରକ୍ତ ଦିଅ, ମୁଁ ତୁମକୁ ସ୍ଵାଧୀନତା ଦେବି’ ।

(ଝ) ଆଜାଦ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜ ଭାରତ ଅଭିଯାନ ସମୟରେ କେଉଁଠାରେ ଭାରତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ
Answer:
ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜ ଭାରତ ଅଭିଯାନ ସମୟରେ କୋହିମାଠାରେ ଭାରତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରିଥିଲେ ।

(ଞ) କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଯୁଦ୍ଧବନ୍ଦୀମାନଙ୍କ ବିଚାର ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଦିଲ୍ଲୀର ଲାଲକିଲ୍ଲାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ସାମରିକ ଅଦାଲତରେ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଯୁଦ୍ଧବନ୍ଦୀମାନଙ୍କ ବିଚାର ହୋଇଥିଲା ।

୪। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ଲେଖ ।

(କ) ସୁଭାଷ ବୋଷ କେବେ ଭାରତୀୟ ପ୍ରଶାସନିକ ସେବା (ଆଇ.ସି.ଏସ୍.) ପରୀକ୍ଷାରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲେ ?
(i) ୧୯୧୬
(ii) ୧୯୧୯
(iii) ୧୯୨୦
(iv) ୧୯୨୩
Answer:
(iii) ୧୯୨୦

(ଖ) ସୁଭାଷ ବୋଷ କେବେ ବର୍ଲିନ୍‌ରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ?
(i) ୧୯୪୧ ଜାନୁୟାରୀ ୨୬
(ii) ୧୯୪୧ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୫
(iii) ୧୯୪୨ ଫେବୃୟାରୀ ୧୯
(iv) ୧୯୪୩ ଜୁନ୍ ୧୩
Answer:
(iii) ସିଙ୍ଗାପୁର

(ଗ) ସୁଭାଷ ବୋଷଙ୍କ ପୂର୍ବରୁ କିଏ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ଫୌଜର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥିଲେ ?
(i) ରାସବିହାରୀ ବୋଷ
(ii) ସାହାନୱାଜ ଗାଁ
(iii) ଲକ୍ଷ୍ମୀ ସେହଗାଲ
(iv) ମୋହନ ସିଂହ
Answer:
(ii) ୧୯୪୧ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୫

(ଘ) ସୁଭାଷ ବୋଷ କେଉଁଠାରେ ଆଜାଦ୍ ହିନ୍ଦ୍ ସରକାର ଗଠନ କରିଥିଲେ ?
(i) ବର୍ଲିନ
(ii) ଟୋକିଓ
(iii) ସିଙ୍ଗାପୁର
(iv) ବ୍ୟାଙ୍କକ୍
Answer:
(iv) ମୋହନ ସିଂହ

(ଙ) କେଉଁ ଦେଶର ସରକାରଙ୍କଠାରୁ ସୁଭାଷ ବୋଷ ଆଣ୍ଡାମାନ ଓ ନିକୋବର ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜର ଦାୟିତ୍ଵ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
(i) ଜର୍ମାନୀ
(ii) ଜାପାନ
(iii) ଆୟାରଲାଣ୍ଡ
(iv) ଇଂଲଣ୍ଡ
Answer:
(ii) ଜାପାନ

୫। ପାଠରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ‘ତୁମ ପାଇଁ କାମ’’ଗୁଡ଼ିକ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଓ ସହାୟତାରେ ସମ୍ପାଦନ କର ।
Answer:
(ପିଲାମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ ଉତ୍ତର ଲେଖିବେ ।)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Maths Solutions Algebra Chapter 6 ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଜ୍ୟାମିତି Ex 6(a) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Maths Solutions Algebra Chapter 6 ସ୍ଥାନାଙ୍କ ଜ୍ୟାମିତି Ex 6(a)

\(\left(\frac{{at}_1^2+{at} {t}_2^2}{2}, \frac{2 {at}_1+2 {at}_2}{2}\right)\)

Question 1.
ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ମଧ୍ଯରେ ଦୂରତା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
(i) (0, 0) ଓ (4, 3)
(ii) (0, 2) ଓ (-6, 2)
(iii) (-3, 0) ଓ (5, 6)
(iv) (2, 4) ଓ (1, 3)
(v) (-2, -2) ଓ (-3, -5)
(vi) (a, b) ଓ (- a, b)
ସମାଧାନ :
ମେନକର O(0, 0) ଓ P (4,3)
ମୂଳବିନ୍ଦୁଠାରୁ p(x, y)ର ଦୂରତା = \(\sqrt{x^2 + y^2}\)
OP = \(\sqrt{4^2 + 3^2}=\sqrt{16 + 9}=\sqrt{25}=5\)

(ii) ମେନକର A (0, 2), ଓ B (-6, 2)
ଏଠାରେ x₁ =0, y₁ = 2, x₂ = -6, y₂ = 2
AB = \(\sqrt{(x_2-x_1)^2 + (y_2-y_1)^2}\) = √(-6-0)² +(2-2)² = √(36+0) = 6

(iii) P(-3, 0) ଓ Q (5, 6)
ଏଠାରେ x₁ = 3, y₁ = 0, x₂ = 5, y₂ = 6
PQ = \(\sqrt{(x_2-x_1)^2 + (y_2-y_1)^2}\)
= \(\sqrt{{5- (-3)}^2 +(6-0)^2}\) = \(\sqrt{8^2 + 6^2}\) = √64+36 = √100 = 10

(iv) P (2, 4) ଓ Q (1, 3)
PQ = \(\sqrt{(x_2-x_1)^2 + (y_2-y_1)^2}\) = \(\sqrt{(1-2)^2+(3-4)^2}\) = \(\sqrt{(-1)^2 +(-1)^2}\) =√2

(v) A (-2,-2) ଓ B (-3,-5).
AB = \(\sqrt{{-3-(-2)}^2 + {-5-(-2)}^2}\) = √1² +3² =√10

(vi) P (a, b) ଓ Q (a, b)
PQ = \(\sqrt{(x_2-x_1)^2 + (y_2-y_1)^2}\) = \(\sqrt{(-a-a)^2+{b-(-b)}^2}\)
\(\sqrt{(-2a)^2+(2b)^2}\) = \(\sqrt{4a^2+4b^2}\) = 2√(a² + b²)

Question 2.
ନିମ୍ନଲିଖ କେଉଁ ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ମୂଳବିନ୍ଦୁ ଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥିର କର ।
(i) (0, 1) ଓ (- 1, 0)
(ii) (2,3) ଓ (4, \(\frac{3}{2}\))
(iii) (√7, √19) ଓ (-√7, – √19)
(iv) (4, – 2) ଓ (2, 4)
(v) (0, 4) ଓ (2, 2)
ସମାଧାନ :
(i) ଏଠାରେ ମୂଳବିନ୍ଦୁ O(0, 0) । A (0, 1) ଓ B(- 1, 0) ।
OA = \(\sqrt{1^2+0^2}\) = 1, OB = \(\sqrt{(-1)^2 +0^2}\) = 1 ∴ OA = OB
∴ (0, 1) ଓ ( 1, 0) ମୂଳବିନ୍ଦୁ ଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ।

(ii) ଏଠାରେ A(2,3) ଓ B(4, \(\frac{3}{2}\))
OA = √2^2+3^2 = √4+9 = √13
OB = \(\sqrt{4² + (\frac{3}{2})²}\) = \(\sqrt{16 + \frac{9}{4}}\) = \(\sqrt{\frac{64+9}{4}}\) = \(\sqrt{\frac{1}{2}}\)
OA ≠ OB ∴ A(2, 3) ଓ B(4, \(\frac{3}{2}\)) ବିଦୁ୍ୟଦ୍ଵୟ ମୂଳବିନ୍ଦୁଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ନୁହେଁ ।

(iii) ଏଠାରେ A (√7, √19) ଓ B (-√7,-√19) ।
OA = \(\sqrt{(√7)^2+(√19)^2}\) = \(\sqrt{7+19}\) = √26
OB = \(\sqrt{(√7)^2+(-√19)^2}\) = \(\sqrt{7+19}\) = √26
∴ OA = OB ଅର୍ଥାତ୍‌ A(√7, √19) ଓ B(-√7, -√19) ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ମୂଳ ବିନ୍ଦୁଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ।

(iv) ଏଠାରେ A (4, – 2) ଓ B (2, 4) ।
OA = \(\sqrt{4^2 +(-2)^2}\) = \(\sqrt{16+4}\) = √20 = 2√5
OB = \(\sqrt{2^2 +4^2}\) = \(\sqrt{4+16}\) = √20 = 2√5
∴ OA = OB ଅର୍ଥାତ୍‌ A(4, – 2) ଓ B(2, 4) ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ମୂଳ ବିନ୍ଦୁଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ।

(v) ଏଠାରେ A(0, 4) ଓ B(2, 2)
OA = \(\sqrt{2^2+3^2}\) = √16 = 4
OB = \(\sqrt{2² + 2²}\) = \(\sqrt{4+4}\) = √8 = 2√2.
∴ OA ≠ OB ଅର୍ଥାତ୍ A(0, 4) ଓ B(2, 2) ବିଦୁ୍ୟଦ୍ଵୟ ମୂଳ ବିନ୍ଦୁଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ନୁହେଁ ।

Question 3.
ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ବିଶିଷ୍ଟ ABC ତ୍ରିଭୁଜମାନ ସମକୋଣୀ । ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ କେଉଁ କୋଣଟି ସମକୋଣ ଦର୍ଶାଅ I
(i) A (3, 3), B (9, 0) ଓ C (12, 21)
(ii) A (1, 1), B (3, 4) ଓ C(0, 6)
(iii) A (-1, -2), B (5, -2) ଓ C (5, 6)
(iv) A (12, 8), B (- 2, 6) ଓ C (6, 0)
(v) A (1, 6), B (5, – 1) ଓ C (7, 2)
ସମାଧାନ :
P₁ = (x₁, y₁) ଓ P₂ (x₂, y₂) ହେଲେ, P₁P₂ = \(\sqrt{(x_2-x_1)^2 + (y_2-y_1)^2}\)

(i) A (3, 3), B (9, 0) ଓ C (12, 21)

∴ ABC ଏକ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ। ⇒ m∠BAC = 90°

(ii) A (1, 1), B (3, 4), C(0, 6)
AB = \(\sqrt{(3-1)^2+(4-1)^2}\) = \(\sqrt{2^2 +3^2}\) = √13
BC= \(\sqrt{(0-3)^2+(6-4)^2}\) = \(\sqrt{3^2 +2^2}\) = √13
AC = \(\sqrt{(0-1)^2+(6-1)^2}\) = \(\sqrt{1^2 +5^2}\) = √26
AB² + BC² = (√13)² +(√13)² = 13 + 13 = 26 = (√26)² =
∴ ABC ଏକ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ। ⇒ m∠BAC = 90°

(iii) A (-1,- 2), B (5, -2) ଓ C (5, 6)

∴ ABC ଏକ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ। ⇒ m∠BAC = 90°

(iv) A (12, 8), B (- 2, 6) ଓ C (6, 0)

∴ ABC ଏକ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ। ⇒ m∠BAC = 90°

(v) A (1, 6), B (5, – 1) ଓ C (7, 2)

∴ ABC ଏକ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ। ⇒ m∠BAC = 90°

Question 4.
ଦର୍ଶାଅ ଯେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ବିଶିଷ୍ଟ ABC ତ୍ରିଭୁଜମାନ ସମଦ୍ବିବାହୁ ।
(i) A (8, 2), B(5,- 3) ଓ C (0, 0)
(ii) A (0, 6), B (- 5, 3) ଓ C (3, 1)
(iii) A (8, 9), B(- 6, 1) ଓ C (0,-5)
(iv) A (7, 1), B (11, 4) ଓ C (4, – 3)
(v) A (0, 0), B (4, 0) ଓ C (0, -4)
(vi) A (2, 2) B (- 2, 4) ଓ C (2,6)

(i) ∆ ABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁତ୍ରୟର ସ୍ଥାନାଙ୍କ A (8, 2), B(5, – 3), C (0, 0) ।
AB = \(\sqrt{(5-8)^2+(-3-2)^2}\) = \(\sqrt{(-3)^2 +(-5)^2}\) = \(\sqrt{9+25}\)=√34
BC = \(\sqrt{(0-5)^2+{0-(-3)}^2}\) = \(\sqrt{25+9}\) = √34
CA = \(\sqrt{(8-0)^2+(2-0)^2}\) = \(\sqrt{64+4}\) = √68 = 2√17
∴ ∆ ABCର AB = BC ତେଣୁ ଏହା ଏକ ସମଦ୍ବିବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।

(ii) ∆ ABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ A(0, 6), B (- 5, 3) ଓ C (3, 1) ।
AB = \(\sqrt{(-5-0)^2+(3-6)^2}\) = \(\sqrt{(-5)^2 +(-3)^2}\) = \(\sqrt{25+9}\) = √34
BC= \(\sqrt{{3-(-5)}^2 +(1–3)^2}\) = \(\sqrt{8^2 +(-2)^2}\) = \(\sqrt{64+4}\)= √68
AC = \(\sqrt{(3-0)^2+(1-6)^2}\) = \(\sqrt{3^2 +(-5)^2}\) = \(\sqrt{9+25}\) = √34
∴ ∆ ABCର AB = AC ତେଣୁ ଏହା ଏକ ସମଦ୍ବିବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।

(iii) ∆ ABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ A(8, 9), B(- 6, 1) ଓ C (0, – 5) ।
AB = \(\sqrt{(-6-8)^2 +(1-9)^2}\) = \(\sqrt{(14)^2 +(8)^2}\) = \(\sqrt{196+64}\) = √260 = 2√65
BC = \(\sqrt{{0-(-6)}2 +(-5-1)^2}\) = \(\sqrt{62+(-6)^2}\) = \(\sqrt{36+36}\) = √72 = 6√2
AC = \(\sqrt{(0-8)^2 + (-5-9)^2}\) = \(\sqrt{(-8)^2 +(-14)^2}\) = \(\sqrt{64+196}\) = √260 = 2√65
∴ ∆ ABCର AB = AC ତେଣୁ ଏହା ଏକ ସମଦ୍ବିବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।

(iv) ∆ ABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ A (7, 1), B (11, 4) ଓ C (4, – 3) ।
AB = \(\sqrt{(11-7)^2+(4-1)^2}\) = \(\sqrt{42+32}\) = \(\sqrt{16+9}\)= √25=5
BC = \(\sqrt{(4-11)^2+(-3-4)^2}\) = \(\sqrt{(-7)^2+(-7)^2}\) = \(\sqrt{49 +49}\) = √98 = 7√2
AC = \(\sqrt{(4-7)^2 +(-3-1)^2}\) = \(\sqrt{(-3)^2 + (-4)^2}\) = \(\sqrt{9 +16}\) = √25 = 5
∴ ∆ ABCର AB = AC ତେଣୁ ଏହା ଏକ ସମଦ୍ବିବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।

(v) ∆ ABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ A (0, 0), B (4, 0), C (0, – 4) ।
AB = \(\sqrt{4^2 +0^2}\) = \(\sqrt{16}\) = 4,
AC = \(\sqrt{0^2 +(-4)^2}\) = √16 = 4
BC= \(\sqrt{(0-4)^2+(-4-0)^2}\) = \(\sqrt{(-4)^2 +(-4)^2}\) = \(\sqrt{16+16}\) = √32 = 4√2
∴ ∆ ABCର AB = AC ତେଣୁ ଏହା ଏକ ସମଦ୍ବିବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।

(vi) ∆ ABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ A (2, 2), B ( 2, 4) ଓ C (2, 6) ।
AB = \(\sqrt{(-2-2)^2 + (4 -2)^2}\) = \(\sqrt{4^2 +2^2}\) = \(\sqrt{16+4}\) = √20 = 2√5
BC = \(\sqrt{{2-(-2)}^2 +(6-4)^2}\) = \(\sqrt{4^2 +2^2}\) = \(\sqrt{16+4}\) = √20 = 2√5
∴ ∆ ABCର AB = BC ତେଣୁ ଏହା ଏକ ସମଦ୍ବିବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।

Question 5.
ଦର୍ଶାଅ ଯେ ନିମ୍ନଲିଖୂତ ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ସୂଚିତ ଚିତ୍ରକୁ ଗଠନ କରିବ ।
(i) (1, 1), (- 1, – 1), (- √3, √3) (ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ)
(ii) (3, – 3), (- 3, 3), (3√3, 3√3) (ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ)
(iii) (1, 2), (3, 4) ଓ (5, 8) (ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ)
(iv) (1, 2), (2, 4) ଓ (3, 5) (ବିଷମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ)
(v) (-2, 3), (8, 3) ଓ (6, 7) (ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ)
(vi) (-6, -8), (-16, 12) ଓ (- 26,- 18) (ସମକୋଣୀ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ)
ସମାଧାନ :
(i) ∆ ABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟ A(1, 1), B(- 1, – 1), ଓ C (-√3, √3) ।

∴ ∆ ABCର AB = BC = AC । ତେଣୁ ଏହା ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।

(ii) ∆ ABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟ A(3, – 3), B(- 3, 3), C(3√3, 3√3) ।

∴ ∆ ABCର AB = BC = AC । ତେଣୁ ଏହା ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।

(iii) ∆ ABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟ A(1, 2), B(3, 4) ଓ C(5, 8) ।

∴ ∆ ABCର AB ≠ BC ≠ AC । ତେଣୁ ଏହା ଏକ ବିଷମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।

(iv) ∆ ABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟ A(1, 2), B(2, 4) ଓ C(3, 5) ।

∴ ∆ ABCର AB ≠ BC ≠ AC । ତେଣୁ ABC ଏକ ବିଷମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।

(v) ∆ ABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟ A(-2, 3), B(8, 3) ଓ C(6, 7) ।

∴ ABC ଏକ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ।

(vi) ∆ ABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ ତ୍ରୟ A(-2, 3), B(8, 3) ଓ C(6, 7) ।

∴ ABC ଏକ ସମକୋଣୀ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।

Question 6.
ଦର୍ଶାଅ ଯେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ସୂଚିତ ଚିତ୍ରକୁ ଗଠନ କରିବ ।
(i) (-8, 3), (-2, -1), (6, -2) ଓ (0, 2) (ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର)
(ii) (-2, -1), (1, 0), (4, 3) ଓ (1, 2) (ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର)
(iii) (0, -1), (2, 1), (0, 3) ଓ (-2, 1) (ବର୍ଗ ଚିତ୍ର)
(iv) (0,5), (-1, 2), (-4, 3) ଓ (-3, 6) (ବର୍ଗ ଚିତ୍ର)
(v) (-2, 3), (-4, -1), (-6, 0) ଓ (-4, 4) (ଆୟତ ଚିତ୍ର)
ସମାଧାନ :
(i) ଦଉ ବିନ୍ଦୁ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି A(-8, 3), B (-2, -1), C (6,-2) ଓ D(0, 2)

∴ ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜର AB = CD ଏବଂ AD = BC ।
⇒ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ଅଟେ । (ପ୍ରମାଣିତ)
(ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜର ବିପରୀତ ବାହୁମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ)

(ii) ଦଉ ବିନ୍ଦୁ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି A(-2, -1), B(1, 0), C(4, 3) ଓ D(1, 2)

∴ ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜର AB = CD ଏବଂ AD = BC ।
⇒ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ଅଟେ । (ପ୍ରମାଣିତ)
(ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜର ବିପରୀତ ବାହୁମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ)

(iii) ଦଉ ବିନ୍ଦୁ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି A(-2, -1), B(1, 0), C(4, 3) ଓ D(1, 2)

(iv) ଦଉ ବିନ୍ଦୁ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି A(0,5), B(-1, 2), C(-4, 3) ଓ D(-3, 6)

(v) ଦଉ ବିନ୍ଦୁ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି A(-2, 3), B(-4, -1), C(-6, 0) ଓ D(-4, 4)

Question 7.
ଦର୍ଶାଅ ଯେ P (1, 1) ବିନ୍ଦୁ A (0, 2), B (2, 0) ଓ C (0, 0) ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ।
ସମାଧାନ :
AP = \(\sqrt{(0-1)^2 +(2-1)^2}\) = \(\sqrt{1^2 + 1^2}\) = √2
BP = \(\sqrt{(2-1)^2+(0-1)^2}\) = \(\sqrt{1^2+(-1)^2}\) = √2
CP = \(\sqrt{(0-1)^2+(0-1)^2}\) = \(\sqrt{(-1)^2 +(-1)^2}\) = √2
∴ AP = BP = CP ତେଣୁ ‘P’ ବିନ୍ଦୁ A, B ଓ C ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ।

Question 8.
xର କେଉଁ ମାନ ପାଇଁ C (x, 3) ବିନ୍ଦୁ, A (2, 4) ଓ B (3, 5) ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟ ଠାରୁ ସମାନ ଦୂରରେ ରହିବ ?
ସମାଧାନ :
C (x, 3), ବିନ୍ଦୁ A (2, 4), B (3, 5) ବିନ୍ଦୁଦ୍ଵୟଠାରୁ ସମଦୂରରେ ହେବେ।
AC² = (2 – x)² + (4 – 3)² = (2 – x)² + 1
BC² = (3 – x)² + (5 – 3)² = (3 – x)² + 4
କିନ୍ତୁ ଦଉ ଅନ୍ଥି AC = BC ⇒ AC2 = BC2
⇒ (2 – x)² + 1 = (3 – x)² + 4
⇒ 4 – 4x + x² + 1 = 9 – 6x + x² + 4
⇒ x² – x² + 6x – 4x = 9+ 4 – 5
⇒ 2x = 8 ⇒ x = \(\frac{8}{2}\) = 4
∴ xର ମାନ 4 ପାଇଁ C ବିନ୍ଦୁ A ଓ B ଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ହେବେ ।

Question 9.
P(2, y) ବିନ୍ଦୁ Q (-1, 2) ବିନ୍ଦୁଠାରୁ 5 ଏକକ ଦୂରରେ ରହିଲେ, ଦୁର ମୂଲ୍ୟ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ :
P ଓ Q ବିନ୍ଦୁ ପରସ୍ପରଠାରୁ 5 ଏକକ ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
P (2, y) Q) (-1, 2) ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା = \(\sqrt{(1-2)^2+(2-y)^2}\)
ପ୍ରଶ୍ମାନୁସାରେ \(\sqrt{(1-2)^2+(2-y)^2}\) = 5
ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵର ବର୍ଗ ନେଲେ, (- 1 – 2)² + (2 – y)² = 5²
⇒ (-3)² + 4 – 4y + y² = 25 ⇒ 9 + 4 + y² – 4y – 25 = 0
⇒ y² – 4y + 12 = 0 ⇒ y² – 6y + 2y + 12 = 0
⇒ y (y – 6) + 2 (y – 6) = 0 ⇒ (y – 6) (y + 2) = 0
⇒ y – 6 = 0 ବା y + 2 = 0 ⇒ y = 6 = 0 ବା y = -2
∴ yର ମାନ 6 କିମ୍ବା – 2 ହେଲେ, PQ = 5 ଏକକ ହେବ ।

Question 10.
ଦର୍ଶାଅ A (1, 1),B (2, 2) & C (3, 3) ଯେ ବିନ୍ଦୁତ୍ରୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ରହିବେ ।
ସମାଧାନ :
AB = \(\sqrt{(2-1)^2 +(2-1)^2}\) = \(\sqrt{1^2 +1^2}\) = \(\sqrt{1+1}\) = √2
BC = \(\sqrt{(3-2)^2 +(3-2)^2}\) = \(\sqrt{1^2 +1^2}\) = \(\sqrt{1+1}\) = √2
AC = \(\sqrt{(3-1)^2+(3-1)^2}\) = \(\sqrt{2^2 +2^2}\) = \(\sqrt{4+4}\) = √8 = 2√2
AB + BC = √2 + √2 = 2√2 = AC
⇒ A, B, C ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ରହିବେ ।

Question 11.
ଦର୍ଶାଅ A (1, 4), B (-1, 6), C (2, 3) ଯେ ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ ଏକରେଖ୍ୟ ।
ସମାଧାନ :
AB = \(\sqrt{(-1-1)^2 +(6-4)^2}\) = \(\sqrt{(-2)^2 +(2)^2}\) = \(\sqrt{4+4}\) = √8 = 2√2
AC = \(\sqrt{(2-1)^2+(3-4)^2}\) = \(\sqrt{1^2 +1^2}\) = √2
BC = \(\sqrt{{2-(-1)}^2 +(3-6)^2}\) = \(\sqrt{(2+1)^2 +(-3)^2}\) = \(\sqrt{9+9}\) = √18 = 3√2
AB + AC = 2√2 + √2 = 3√2 = BC
⇒ B, A, C ଏକ ରେଖ୍ୟ ।

Question 12.
ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, (1, 0), (2, -3) ଏବଂ (- 1, 6) ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ ଏକରେଖ୍ୟ ଓ (1, 0) ବିନ୍ଦୁଟି ଅନ୍ୟ ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଅଟେ ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ A (1, 0), B(2, -3) 3 C(-1, 6) ।
AB = \(\sqrt{(2-1)^2+(-3-0)^2}\) = \(\sqrt{1^2 +(-3)^2}\) = \(\sqrt{1+9}\) = √10
BC = \(\sqrt{(-1-2)^2+(6+3)^2}\) = \(\sqrt{(-3)^2+9^2}\) = \(\sqrt{9+81}\) = √90 = 3√10
AC = \(\sqrt{(-1-1)^2 + (6-0)^2}\) = \(\sqrt{(-2)^2 +6^2}\) = \(\sqrt{4+36}\) =√40 = 2√10
AB + AC = √10 + 2√10 = 3√10 = BC
∴ AB + AC = BC ⇒ B-A-C
⇒ A (1, 0), B (2, -3) 3 C (1, -6) ବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ହେବେ ।

Question 13.
x ଅକ୍ଷ ଉପରେ ଏକ ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନଙ୍କ ସ୍ଥିର କର ଯାହା (5, 4) ଓ (-2, 3) ସ୍ଥାନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ହେବ ।
ସମାଧାନ :
ମନେକର x ଅକ୍ଷ ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ ବିନ୍ଦୁଟି A (x,0) ।
ଦିଉ ବିଦୁ୍ଦ୍ଵୟ B (5, 4) ଓ C (- 2, 3) ।
AB² = (5 – x)² + (4 – 0)² = (5 – x)² + 16
AC² = (-2 – x)² + (3 – 0)² = (2 + x)² + 9
ପ୍ରଶ୍ମାବସାକ (2 + x)² + 9 = (5 – x)² + 16 ⇒ 4 + 4x + x² + 9 = 25 – 10x + x² + 16
= 4x + x² + 13 = 41 – 10x + x²
⇒ 14x = 28 ⇒ x =2
= 4x + 10x + x² – x = 41 – 13
∴ x ଅକ୍ଷ ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ ବିନ୍ଦୁଟିର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (2, 0) ।

Question 14.
ଯଦି O (0, 0), A (1, 2), B (3, 8) ଏବଂ C (3, – 1) ହୁଏ, ତେବେ ଦର୍ଶାଅ ଯେ, AB = 2CO ।
ସମାଧାନ :
ଦର ବିନ୍ଦୁ ଚାରୋଟି O(0, 0), A(1, 2), B (3, 8) ଏବଂ C (3, – 1) ।
AB = \(\sqrt{(3-1)^2+(8-2)^2}\) = \(\sqrt{2^2+6^2}\) = \(\sqrt{4+36}\) = √40 = 2√10
CO = \(\sqrt{3^2 +(-1)^2}\) = \(\sqrt{9+1}\) = √10
∴ AB = 2√10 = 2CO ⇒ AB = 2CO ।

Question 15.
ଗୋଟିଏ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର ଦୁଇ ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (0, 3) ବିନ୍ଦୁ (4, 3) ହେଲେ, ତୃତୀୟ ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନଙ୍କ ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ :
ନିମ୍ନସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ ABC ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ।
ଏହାର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ B (0, 3) ଏବଂ C (4, 3) । BC ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜର ବାହୁ ।
BC = \(\sqrt{(4-0)^2 +(3-3)^2}\) = \(\sqrt{16+0}\) = √16 = 4 ଏକକ।
ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ Aରୁ BC ପ୍ରତି ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବ AD x ଅକ୍ଷକୁ P ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରୁ ।
∴ D ବିନ୍ଦୁର ସ୍ଥାନାଙ୍କ (\(\frac{4+0}{2}\), \(\frac{3+3}{2}\)) = (2,3)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Odia Solutions Chapter 1 କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Odia Solutions Chapter 1 କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନାବଳୀର ଉତ୍ତର

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂ ଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ନିମ୍ନ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ବିପରୀତ ଅର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ଲେଖ । ରୋଚକ, ବୁଦ୍ଧିମାନ, ପ୍ରଶଂସା, ଆସକ୍ତ, ଛଦ୍ମ,
Answer:

ଶବ୍ଦ	ବିସରାତ ଶବ୍ଦ ଲେଖ
ରୋଗକ	ଅରୋଚକ
ବୁଦ୍ଧିମାନ	ରୁଦ୍ଧିହାନ/ନିର୍ଚୁଦ୍ଧିଆ
ପ୍ରଙ୍ଗସା	ନିନ୍ଦା
ଆସକ୍ତ	ଅନ୍ୟସକ୍ତ
ଛଦ୍ୱ	ପ୍ରକାଶ
ହସିବା	କାଢିବା

Question ୨ ।
ସନ୍ଧିବିଚ୍ଛେଦ କୁର :
ଦୁରାରୋଗ୍ୟ, ପୈତୃକ, ଉତ୍ତରାଧ୍ୟାକାରୀ, ଅଭିଷେକୋତ୍ସବ, ସୁଧାକର, ସମାଲୋଚନା
Answer:
ଦୁରାରେ।ବ୍ୟ = ଦୁଃ + ଆରୋଗ୍ୟ
ପୈତୃକ = ପିତୃ + ଇକ
ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ = ଉତ୍ତର + ଅଧିକାରୀ
ଅଭିଷେକୋତ୍ସବ = ଅଭିଷେକ + ଉତ୍ସବ
ସୁଧାକର = ସୁଧା + ଆକର
ସମାଲୋଚନା = ସମ୍ + ଆଲୋଚନା

Question ୩ ।
କାନ୍ତି ଲଗାଇ ଆଉ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଶବ୍ଦ ଲେଖ:
Answer:
ସୂର୍ଯ୍ୟକାନ୍ତି, ଚନ୍ଦ୍ରକାନ୍ତି, ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣକାଣ୍ଡ, ରୌପ୍ୟକାନ୍ତ, ସୁକାନ୍ତି

Question ୪ ।
ଏହିପରି କ’ଣ ହେବ ଲେଖ :
ନିତ୍ୟ + ଆନନ୍ଦ = ନିତ୍ୟାନନ୍ଦ।
ସତ୍ୟ + ଆନନ୍ଦ
ପୂର୍ବ + ଆନନ୍ଦ
ଭୈରବ + ଆନନ୍ଦ
ବ୍ରହ୍ମ + ଆନନ୍ଦ
Answer:
ସତ୍ୟ + ଆନନ୍ଦ = ସତ୍ୟାନନ୍ଦ
ରସ + ଆନନ୍ଦ = ରସାନନ୍ଦ
ପୂର୍ଣ୍ଣ + ଆନନ୍ଦ = ପୂର୍ଣାନନ୍ଦ
ଭୈରବ + ଆନନ୍ଦ = ଭୌରଚନନ୍ଦ
ବ୍ରହ୍ମ + ଆନନ୍ଦ = ବ୍ରହ୍ମାନନ୍ଦ

Question ୫ ।
ଗୌରଚନ୍ଦ୍ର ଭଳି ଚନ୍ଦ୍ର ଲଗାଇ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଶବ୍ଦ ଲେଖ।
Answer:
ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର, ହରିଶ୍ଚନ୍ଦ୍ର, ଗୋପାଳଚନ୍ଦ୍ର, କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର, ଶ୍ରୀଚନ୍ଦ୍ର

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୬ ।
କାନ୍ତକବିଙ୍କ ନାମ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ରଖାଯାଇଥିଲା କାହିଁକି?
Answer:
କାନ୍ତକବି ମାଣବସା ଗୁରୁବାର ଦିନ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବାରୁ ତାଙ୍କ ନାମ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ରଖାଯାଇଥିଲା ।

Question ୭।
କାନ୍ତକବିଙ୍କ ପୈତୃକ ଗ୍ରାମ ନାମ କ’ଣ?
Answer:
କାନ୍ତକବିଙ୍କ ପୈତୃକ ଗ୍ରାମ ନାମ ତାଳପତା

Question ୮।
ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ନାମ କ’ଣ ଓ ସେ କେଉଁ ବୃଷ୍ଟି ଅବଲମ୍ବନ କରୁଥିଲେ?
Answer:
ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ନାମ ଚୌଧୁରୀ ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ସାମନ୍ତରାୟ ମହାପାତ୍ର ଓ ସେ ଓକିଲାତି ବୃତ୍ତି ଅବଲମ୍ବନ କରୁଥିଲେ।

Question ୯ ।
କବିତାଲେଖା ପାଇଁ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ କାହାର ଶ୍ରଦ୍ଧାଭାଜନ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
କବିତାଲେଖା ପାଇଁ ଲକ୍ଷକାନ୍ତ ରେଭେନ୍ସା ଛ। ତ୍ର।ବାସର ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବଷ୍ଣୁ ଦାସଙ୍କର ଶ୍ରାଦ୍ଧି।ଭାବନ ହୋଇଥିଲେ।

Question ୧୦ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ମାତାଙ୍କ ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ମାତାଙ୍କ ନାମ ରାଧାମଣି।

Question ୧୧ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ବି.ଏ. ପଢ଼ିବାପାଇଁ କଲିକତାର କେଉଁ କଲେଜରେ ନାମ ଲେଖାଇଥିଲେ?
Answer:
ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ବି.ଏ. ପଢ଼ିବାପାଇଁ କଲିକତାର ରିପନ୍ କଲେଜରେ ନାମ ଲେଖାଇଥିଲେ ।

Question ୧୨ ।
ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ କେଉଁ ନାଟକରେ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ‘କାଞ୍ଚିକାବେରୀ’ ନାଟକରେ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ।

Question ୧୩ ।
କେଉଁଠାରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କୁ କାନ୍ତକବି ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୩୪ ମସିହାରେ ଭଦ୍ରକ ହାଇସ୍କୁଲରେ ଏକ ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧନା ସଭା କରାଯାଇ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କୁ କାନ୍ତକବି ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଇଥିଲା ।

Question ୧୪ ।
ଛାତ୍ରାବସ୍ଥାରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଲେଖାଲେଖ୍ ପାଇଁ କେଉଁ ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦକଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଛାତ୍ରାବସ୍ଥାରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଲେଖାଲେଖୁ ପାଇଁ ‘ମୁକୁର’ ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦକ ବ୍ରଜସୁନ୍ଦର ଦାସ ଓ ‘ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ’ ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦକ ବିଶ୍ଵନାଥ କରଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥିଲେ।

Question ୮୫ ।
କାନ୍ତକବିଙ୍କ କୁଳଗୁରୁଙ୍କ ନାମ କ’ଣ?
Answer:
କାନ୍ତକଚ୍ ଙ୍କ କୁଳଗୁରୁଙ୍କ ନାମ ବାବାଜା ରାମବାସୀ

Question ୧୬ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ଇଷ୍ଟଦେବତା କିଏ ?
Answer:
ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ଇଷ୍ଟଦେବତା ଗୋପୀନାଥ।

Question ୧୭ ।
‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ କବିତା ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର କେଉଁଠିକା ଅଧିବେଶନରେ ଗାନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ କବିତା ୧୯୧୨ ମସିହାରେ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ ଅଧ‌ିବେଶନରେ ଗାନ କରାଯାଇଥିଲା।

Question ୧୮ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଭଦ୍ରକରେ ସ୍ଥାପନ କରିଥିବା ପ୍ରେସ୍‌ର ନାମ କ’ଣ?
Answer:
ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଭଦ୍ରକରେ ସ୍ଥାପନ କରିଥିବା ପ୍ରେସ୍‌ର ନାମ ଗୋପିନାଥ ପ୍ରେସ୍ ।

Question ୧୯ ।
‘ଡଗର’ ପ୍ରକାଶନ କଟକର ପିଠାପୁରରୁ କେଉଁ ମସିହାରେ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
‘ଡଗର’ ପ୍ରକାଶନ କଟକର ପିଠାପୁରରୁ ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ହୋଇଥିଲା ।

Question ୨୦ ।
‘ଅସହଯୋଗୀର ଆତ୍ମକଥା’ କେଉଁ ପତ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ?
Answer:
‘ଅସହଯୋଗୀର ଆତ୍ମକଥା’, ‘ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ’ ପତ୍ରିକାରେ ପାଞ୍ଚଟି ସଂଖ୍ୟାରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ।

Question ୨୧ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପନ୍ୟାସର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପନ୍ୟାସର ନାମ ‘କଣାମାମୁ’।

Question ୨୨ ।
ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ବିହାର ଓଡ଼ିଶା କାଉନ୍‌ସିଲ୍‌ରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଲେ କାହିଁକି ?
Answer:
ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ସମୟରେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ଉପରେ ଅତ୍ୟାଚାର କରିଥିଲେ। ଏହି ଅତ୍ୟାଚାରକୁ ବିରୋଧକରି ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ବିହାର ଓଡ଼ିଶା କାଉନ୍ସିଲରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଲେ।

Question ୨୩ ।
‘‘ଏଭଳି ଦୁଃସମୟରେ ସାହିତ୍ୟ, ସଙ୍ଗୀତ, ସଂକୀର୍ତ୍ତନ ଚର୍ଚ୍ଚା, ଇଷ୍ଟପୂଜା, ଗୁରୁବାଣୀ ପାଳନ ଥିଲା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ସାନ୍ତ୍ ନାର ଔଷଧୀ
Answer:
ଏଭଳି …………………….. ସାନ୍ତନାର ଔଷଧୂ ।
ଶଂସିତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ‘କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର (ଜୀବନୀ ଓ ସାହିତ୍ୟକୃତି)’ ପ୍ରବନ୍ଧରୁ ଗୃହୀତ । ଉକ୍ତ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ଜୀବନର ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ପରିସ୍ଥିତି ଏବଂ ସେହି ପରିସ୍ଥିତିରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବାର ଉପାୟକୁ ସୂଚନାତ୍ମକ ଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି। ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଛାତ୍ର ଜୀବନରୁ ଥିଲେ ଜଣେ ଦକ୍ଷ କ୍ରୀଡ଼ାବିତ୍, ଅଭିନେତା, ସଙ୍ଗୀତ ସାଧକ ଏବଂ ସମାଜସେବୀ । ଏତେସବୁ ସୁଗୁଣର ଅଧିକାରୀ ହୋଇ ସେ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ବି.ଏ. ପାସ୍ କଲେ । ବି.ଏ. ପାସ୍ କଲାପରେ ତାଙ୍କର ପୂର୍ବତନ ଅଭିଭାବକ ଉମାଚରଣଙ୍କୁ ଦେଖା କରିବାକୁ ପୁରୀ ଯାଇଥିଲେ । ପୁରୀରୁ ଫେରିବାପରେ ସେ ଜ୍ଵର ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ହେଲେ ଏବଂ ଜ୍ଵର ଛାଡ଼ିଗଲା ପରେ ତାଙ୍କ ଦେହରେ ଦୁରାରୋଗ୍ୟ ବ୍ୟାଧର ଉପସର୍ଗ ଦେଖାଦେଇଥିଲା । ପିତା, ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ଚିକିତ୍ସାର ସବୁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କଲେ ମଧ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ଶରୀର ବିକଳାଙ୍ଗ ହୋଇଗଲା । ଏହି ସମୟରେ ସେ କୁଳଗୁରୁ ବାବାଜୀ

କୀର୍ତ୍ତନ ଭଜନରେ ସେ ନିଜକୁ ବୁଡ଼ାଇ ରଖିଲେ। ବଡ଼ପୁଅର ଏଭଳି ଅବସ୍ଥା ଦେଖ୍, ତାହାର ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ଇଷ୍ଟଦେବ ଗୋପିନାଥଙ୍କ ନାମରେ ଥିବା ପୈତୃକ ସମ୍ପତ୍ତିର ଉତ୍ତରାଧ୍ୟାକାରୀ କରାଇଦେଲେ। ବ୍ୟାଧ୍ୱଗ୍ରସ୍ତ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କୁ ଏଥିପାଇଁ ଭାଇଆଳିଆ ସ୍ତରରୁ ନାନାଦି ଈର୍ଷା ଓ ମାଲିମୋକଦ୍ଦମା ଭଳି ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା। ଏହିଭଳି ଦୁଃସମୟରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ନିଜକୁ ସାହିତ୍ୟ ସେବା, ସଙ୍ଗୀତ ସାଧନା, ସଂକୀର୍ତ୍ତନ ଚର୍ଚ୍ଚା, ଇଷ୍ଟପୂଜାରେ ନିଜକୁ ବୁଡ଼ାଇ ରଖିଲେ। କଳାତ୍ମକ ସାଧ। , ଆଧ୍ୟାମିକ ଅନୁଚିନ୍ତାରେ ସେ ସଦାସର୍ବଦା ନିମଜ୍ଜିତ ରହିଲେ। ଏଭଳି କରିବାଦ୍ୱାରା ତାଙ୍କ ଶାରୀରିକ ଦୁଃଖ ଓ ମାନସିକ ଅବ ବହୁ ପରିମାଣରେ ଦୂରେଇଗଲା। ଏହାକୁ ବୁଝାଇବାକୁ ଯାଇ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ କହିଛନ୍ତି, ଏଭଳି ବିଧ୍ଵବ୍ୟବସ୍ଥା ଯେପରି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଥିଲା ସାର୍ଚ୍ଚନାର ଔଷଧ। ଦେହ ଅସୁସ୍ଥ ହେଲେ ଯେପରି ଔଷଧର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଥାଏ, ଠିକ୍ ସେହିପରି କଳାସାଧନା ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଉପଚାର ତାଙ୍କ ମନକୁ ସାଙ୍ଗାନା ଦେଇଥିଲା। ପ୍ର।ବକ୍ଷିକ ପ୍ରଭଲି ବକ୍ତବ୍ୟ ସର୍ମସ୍ପର୍ଶୀ ହେ।ଇପାରିଛି।

Question ୨୪ ।
ଗାନ୍ଧୀ ଆଦର୍ଶ ଓ ବାଣୀପ୍ରତି ସେ ଅନୁରାଗୀ ହୋଇ ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ଅନେକ କବିତା ରଚନା କରିଥିଲେ । କରିଥିଲେ।
Answer:
ଗ।ଷ। ଆଦର୍ଶ ……………………….. କରିଥିଲେ।
ଉକ୍ତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ‘କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର (ଜୀବନ ଓ ସାହିତ୍ୟକୃତି)’ ପ୍ରବନ୍ଧରୁ ଗୃହୀତ । ଉକ୍ତ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ବହୁମୁଖୀ ପ୍ରତିଭାର ପରିଚୟ ଦେବାକୁ ଯାଇ ତାଙ୍କର ଗାନ୍ଧିବାଦୀ ଆଦର୍ଶରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟାୟକୁ ସୂଚିତ କରିଛନ୍ତି ।

ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଥିଲେ ଯଥାର୍ଥରେ କାନ୍ତକବି । ଛାତ୍ର ଜୀବନରୁ ସେ କବିତା ଲେଖାରେ ମନୋନିବେଶ କରିଥିଲେ । ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ସେ ବିଭିନ୍ନ କଥାବସ୍ତୁକୁ ନେଇ କବିତା ରଚନା କରିଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ପରିବାର ଥିଲେ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ପରିବାର । ସାନଭାଇ, ସାନଭଉଣୀ, ଭଣଜା ଓ ତାଙ୍କର ଦୁଇପୁତ୍ର ସେହି ଆଦର୍ଶରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗଦେଇଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ମନରେ ରହିଥିଲା ସ୍ଵଦେଶପ୍ରାଣତାର ଭାବ । ପରାଧୀନ ଉତ୍କଳ କିପରି ସ୍ଵାଧୀନତା ଲାଭକରିବ, ସେହି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସେ ଲେଖନୀ ଚାଳନା କରିଥିଲେ । ଗାନ୍ଧୀ ଆଦର୍ଶକୁ ଆଧାର କରି ଭଦ୍ରକର ତାଳପଦ ଏବଂ କଟକରେ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଜନସଚେତନତା ଜାଗ୍ରତ କରିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ ।

ସେଥ‌ିପାଇଁ ଲୋକମାନଙ୍କ ମନରୁ ଅନ୍ଧବିଶ୍ବାସ ଦୂରକରିବା ସାଙ୍ଗକୁ କୃଷି ଓ କୁଟୀର ଶିଳ୍ପର ଉନ୍ନତି ନିମନ୍ତେ ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ । ଗାଁ ଲୋକଙ୍କ ଦୁଃଖ ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ମୋଚନ କରିବାପାଇଁ ସେ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲେ । ଗାନ୍ଧୀଙ୍କର ଆଦର୍ଶ ଓ ବାଣୀ ତାଙ୍କୁ ଗଭୀର ଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା । ଫଳସ୍ବରୂପ ାଙ୍କର ଅନେକ କବିତାରେ ସେହି ଭାବଧାରା ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । କବିତା ମାଧ୍ୟମରେଗ ାନ୍ଧୀଙ୍କର ଆଦର୍ଶକୁ ପରିପ୍ରଚାର କରିବା ଯେପରି ତାଙ୍କର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା । ପ୍ରାବନ୍ଧିକଙ୍କର ଏଭଳି ବକ୍ତବ୍ୟ, ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ କାବ୍ୟ ପ୍ରତିଭାର ସ୍ପଷ୍ଟ ଚିତ୍ର ସୂଚିତ କରିଛି ।

Question ୨୫ ।
ଅଧିକାଂଶ ରଚନା ପ୍ରାଣଧର୍ମର ହାସ୍ୟ କୌତୁକ ଓ ବ୍ୟଙ୍ଗ ବିଦ୍ରୁପଧର୍ମୀ । ବିଦ୍ରୂପଧର୍ମୀ ।
Answer:
ଅଧ୍ଵଂକାଂଶ ରଚନା ………………………. ବିଦ୍ରୂପଧର୍ମୀ ।
ଉକ୍ତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ‘କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର (ଜୀବନୀ ଓ ସାହିତ୍ୟ କୃତି)’ ପ୍ରବନ୍ଧରୁ ଗୃହୀତ । ଏଠାରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ବହୁମୁଖୀ ପ୍ରତିଭାର ପରିଚୟ ଦେଇ, ସେଥୁରେ ରହିଥ‌ିବା ବିଶେଷତା ଯେ ହାସ୍ୟ କୌତୁକ ଓ ବ୍ୟଙ୍ଗ ବିଦ୍ରୁପ ବୋଲି ସ୍ପଷ୍ଟ କରାଇଛନ୍ତି ।

ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଛାତ୍ରଜୀବନରୁ ସାହିତ୍ୟ ସାଧନାରେ ମନୋନିବେଶ କରିଥିଲେ । ପ୍ରଥମେ କବିତା ଲେଖୁଲେ ବି ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଗଦ୍ୟର ବିଭିନ ବିଭାଗରେ ଲେଖନା ଚାଳନା କରିଥିଲେ ତାଙ୍କର ଜାଣିବାଦୀ ଓ ଆଧ୍ୟାମ୍ନରାଦା ଲେଖାକୁ ଛାଡିଦେଲେ ପ୍ରାୟ କବିତାରେ ବ୍ୟଙ୍ଗ ବିହ୍ନପାତ୍ମକ ଭାବ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ସେ ପ୍ରଥମେ ‘ଅସହଯୋଗୀ’ ଛଦ୍ମନାମରେ ‘ଅସହଯୋଗୀର ଆତ୍ମକଥା’ ଗଦ୍ୟ ରଚନା କରିଥିଲେ । ସେଥ‌ିରେ ସେ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗଦେଇଥ‌ିବା ଅନେକ କର୍ମୀଙ୍କ ତ୍ରୁଟି ବିଚ୍ୟୁତିକୁ ବ୍ୟଙ୍ଗାତ୍ମକ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ନାଟକ ରଚନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ କେତେକ ପ୍ରହସନ ରଚନା କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିକୁ ପାଠକଲେ ଜଣାଯାଏ, ସେ ଯେପରି ଲେଖା ମାଧ୍ୟମରେ ହସାଇବାର ଅଦ୍ଭୁତ ଶକ୍ତି ନେଇ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

ପଦ୍ୟରେ ସେ ଅନେକ ଲାଳିକା ରଚନା କରିଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ କବିସୂର୍ଯ୍ୟ ବଳ ଦେବଙ୍କ କିଶୋରହାନଦ ଚମ୍ପୂ ଅନୁକରଣରେ କଟକ ଚନ୍ଦ୍ରହାସ ଚମ୍ପୂ’, ଅଭିମନ୍ୟୁଙ୍କ ‘ବିଦଗ୍ଧଚିନ୍ତାମଣି’ର ‘କଳାମାଣିକରେ’ ଛାନ୍ଦ ଅନୁସରଣରେ ‘ଧଳାମାଣିକରେ’ ରଚନା କରିଥିଲେ ଯେଉଁଥରେ ହାସ୍ୟଭାବ ପ୍ରକାଶ ହୋଇଛି । ସେହିପରି ସେ ‘ଡିମ୍ବକ୍ରେସୀ ସଭା’, ‘ହନୁମନ୍ତର ବସ୍ତ୍ରହରଣ’, ‘ଜର୍ମାନ ଭୂତ ଓ ଦେବାକୁ ସେ ଚାହିଁଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ମତରେ ‘ତିଅଣରେ ଲୁଣଭଳି ସାହିତ୍ୟରେ ହାସ୍ୟରସ ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ’ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କର ବିଶେଷ ପ୍ରତିଭାକୁ ସୂଚିତ କରିବାକୁ ଯାଇ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଏପରି ଲେଖୁଛନ୍ତି ।

Question ୨୬ ।
ଗଳ୍ପଟିର ପରିଣତି ବେଶ୍ କରୁଣ ରସରେ ମାର୍ମିକ ।
Answer:
ପଠିତ ପଦ୍ୟାଂଶସିତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକର ‘କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର (ଜୀବନୀ ଓ ସାହିତ୍ୟକୃତି)’’ ବିଷୟରୁ ଆସିଅଛି । ଏଠାରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ରଚିତ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗଳ୍ପକୃତି ‘ବୁଢ଼ାଶଙ୍ଖାରି’ ସମ୍ପର୍କରେ ବିଚାର ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି। ‘ବୁଢ଼ାଶଙ୍ଖାରି’ ଗଳ୍ପଟିରେ ଗାଳ୍ପିକ ପ୍ରେମ ଓ କରୁଣ ଭାବିକୁ ଅତି ହୃଦୟଗ୍ରାହୀ ଭାବେ ପରିପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଶଙ୍ଖାରି ବୁଢ଼ା ଶଙ୍ଖା ବିକେ । ସେହି ଶଙ୍ଖା ବିକିବା ଆଳରେ ଦେଖା ହେଇଛି ଜମିଦାର ଘର ବେହୁ ସହିତ । ବୋହୂକୁ ସେ ଶଙ୍ଖା ପିନ୍ଧାଇଛି । ସେହି ଶଙ୍ଖା ପିନ୍ଧାଇବା ସମୟରେ ନୂଆବୋହୂଟି ପ୍ରତି ଆସିଛି ଅପତ୍ୟସ୍ନେହ । ସତେ ଯେପରି ସେ ନିଜକୁ ବୋହୂର ବୁଢ଼ା ପୁଅଟିଏ ବୋଲି ମନେକରିଛି । ମା’ହାତରେ ଶଙ୍ଖା ପିନ୍ଧାଇ ଥ‌ିବାରୁ ଆତ୍ମସନ୍ତୋଷ ଲାଭ କରିଛି । ବୋହୂର ବରାଦ ମୁତାବକ ଆସମାନାତାରା ଶଙ୍ଖା ଆଣି ଆସିବାକୁ କହିଛି ।

ଏହାରି ଭିତରେ ଶଙ୍ଖାରି ବୁଢ଼ାଟି ଅସୁସ୍ଥ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ତଥାପି ସେହି ଅସୁସ୍ଥ ଶରୀରରେ ବହୁ ଆବେଗରେ ଶଙ୍ଖା ଗଢ଼ିଛି । ଶଙ୍ଖା ନେଇ ଯାଇଛି ବେହୂକୁ ପିନ୍ଧାଇବା ପାଇଁ । ମାତ୍ର ଶଙ୍ଖାରି ବୁଢ଼ାର ଆଶା ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇନାହିଁ । ତା’ର ଆଶା ଆଶାରେ ହିଁ ରହିଯାଇଛି । ଯେଉଁ ବୋହୂର ହାତରେ ଶଙ୍ଖା ପିନ୍ଧାଇବ ବୋଲି ଧାଇଁ ଆସିଥିଲା, ସେହି ବୋହୂର ବିଧବା ରୂପ ଦେଖୁଛି । ବୋହୂର ଏଭଳି ରୂପ ଦେଖ୍ ଶଙ୍ଖାରି ବୁଢ଼ା ହୃଦୟରେ ଯେଉଁ ବେଦନାବୋଧ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି, ତାହା ପାଠକ ଆଖୁ ଭିଜାଇ ଦିଏ। ଏହି ଗଳ୍ପରେ ରହିଥ‌ିବା ପ୍ରେମ ଓ କରୁଣ ଭାବ ଗାଳ୍ପିକ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ସୃଷ୍ଟିର ଶାଶ୍ୱତ ଭାବକୁ ପରିପ୍ରକାଶ କରେ । ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଗଳ୍ପଟିର ପରିଣତି ବା ଶେଷପର୍ଯ୍ୟୟ କରୁଣ ରସା ତ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ପ୍ରାବନ୍ଧିକଙ୍କ ଏଭଳି ଅଭିମତ ହୃଦୟଗ୍ରାହୀ ହୋଇପାରିଛି ।

Question ୨୭ ।
ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଉଚ୍ଚାଙ୍ଗ ଭାବ ବେଳେବେଳେ ତାଙ୍କ ସୃଷ୍ଟିକୁ ଅନନ୍ୟ କରିଛି ।
Answer:
ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ……………………………….. ଅନନ୍ୟ କରିଛି ।
ଉକ୍ତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକର ‘କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର (ଜୀବନୀ ଓ ସାହିତ୍ୟକୃତି)’ ବିଷୟରୁ ଆସିଅଛି । ଏଠାରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ରଙ୍କଦ୍ୱାରା ରଚିତ ‘ଜୀବନ ସଂଗୀତ’ କବିତା ସଂକଳନରେ ସଂକଳିତ କବିତାଗୁଡ଼ିକର ମହତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଛନ୍ତି ।

କବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଥିଲେ ଏକାନ୍ତ ଭାବରେ ବୈଷ୍ଣବ । ପାରିବାରିକ ପରମ୍ପରାକ୍ରମେ ସେ ଏହି ଧର୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଇଷ୍ଟଦେବ ଗୋପିନାଥଙ୍କ ନିକଟରେ ନିଜକୁ ସମର୍ପଣ କରି ଦେଇଥିଲେ । ତେଣୁ ଭକ୍ତସୁଲଭ ଭାବାବେଗ, ପ୍ରେମ, କରୁଣା, ତିତିକ୍ଷା ଓ କୋମଳତାରେ ତାଙ୍କର ହୃଦୟ ଥିଲା ରସସିକ୍ତ । ଫଳରେ ତାଙ୍କ ‘ଜୀବନ ସଙ୍ଗୀତ’ ବହୁ ବହୁପଦ ମଧ୍ୟରେ ସେହି କାରୁଣ୍ୟ, କୋମଳ, ବ୍ୟଥାତୁର, ପ୍ରେମସିକ୍ତ ହୃଦୟର ଉଚ୍ଛଳ ଭାବ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । କାନ୍ତକବିଙ୍କର ଏହି ଆଧ୍ୟାତ୍ମବାଦୀ ଅନୁଚିନ୍ତାକୁ ବା କାବ୍ୟଚେତନାକୁ ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥଙ୍କ ‘ଗୀତାଞ୍ଜଳି’ ସହିତ ଅନେକ ଆଲୋଚକ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି।

୧୯୧୦ରେ ପ୍ରକାଶିତ ଓ ୧୯୧୩ରେ ନୋବେଲ୍‌ ପୁରସ୍କାରପ୍ରାପ୍ତ ‘ଗୀତାଞ୍ଜଳି’ର ସଙ୍ଗୀତଗୁଡ଼ିକ କାନ୍ତକବିଙ୍କୁ ବହୁ ଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥବ । କାରଣ କବିଙ୍କର ଦୁଃଖଜର୍ଜରିତ ଅନ୍ତର ପାଇଁ ‘ଗୀତାଞ୍ଜଳି’ ଏକ ଆଶାର ଉତ୍ସରୂପେ ସାନା ଦେଇଥିଲା। ଏହି ମର୍ମରେ ଅନ୍ତରର ଆକୁଳ ଭାବକୁ ଏକ ବିରାଟ ଶକ୍ତି ପାଖରେ ସେ ସମର୍ପିତ କରିଥିଲେ । ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥଙ୍କ କବିତାର ଅନେକ ପଦ ସହିତ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ କବିତାର ଅନେକ ପଦ ମିଶିଯାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ସେଥ୍ରେ ସେ ନିଜର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ସୂଚିତ କରିଛନ୍ତି। ଆନନ୍ଦ ମଧୁର ବଂଶୀ ପରିବେଷଣ କରି ତାଙ୍କ ବିସ୍ମୟଦୀପ୍ତ ପ୍ରତିଭାର ଅନେକ ଚିତ୍ରକୁ ‘ଜୀବନ ସଙ୍ଗୀତ’ର ପ୍ରତି ଛତ୍ରେ ଛତ୍ରେ ପ୍ରମାଣ କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ‘ଜୀବନ ସଙ୍ଗୀତ’ର ଯେଉଁ ମହତ୍ତ୍ବ ସୂଚିତ କରିଛନ୍ତି, ତାହା ଯଥାର୍ଥ ମନେ ହୋଇଥାଏ।

Question ୨୬ ।
‘‘ଗଳ୍ପଟିର ପରିଣତି ବେଶ୍ କରୁଣ ରସରେ ମାର୍ମିକ।’’
Answer:
ପଠିତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକର ‘‘କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର (ଜୀବନୀ ଓ ସାହିତ୍ୟକୃତି) ବିଷୟରୁ ଆସିଅଛି । ଏଠାରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ରଚିତ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗଳ୍ପକୃତି ‘ବୁଢ଼ା ଶଙ୍ଖାରି’ ସମ୍ପର୍କରେ ବିଚାର ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି ।

‘ବୁଢ଼ା ଶଙ୍ଖାରି’ ଗଳ୍ପଟିରେ ଗାଳ୍ପିକ ପ୍ରେମ ଓ କରୁଣ ଭାବକୁ ଅତି ହୃଦୟଗ୍ରାହୀ ଭାବେ ପରିପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଶଙ୍ଖାରି ବୁଢ଼ା ଶଙ୍ଖା ବିକେ । ସେହି ଶଙ୍ଖା ବିକିବା ଆଳରେ ଦେଖା ହେଇଛି । ଜମିଦାର ଘର ବେହୁ ସହିତ ବୋହୁକୁ ସେ ଶଙ୍ଖା ପିନ୍ଧାଇଛି । ସେହି ଶଙ୍ଖା ପିନ୍ଧାଇବା ସମୟରେ ନୂଆବୋହୂଟି ପ୍ରତି ଆସିଛି ଅପତ୍ୟସ୍ନେହ । ସତେ ଯେପରି ବୋହୂର ବୁଢ଼ା ପୁଅଟିଏ ବୋଲି ମନେକରିଛି । ମା’ହାତରେ ଶଙ୍ଖା ପିନ୍ଧାଇ ଥ‌ିବାରୁ ଆତ୍ମସନ୍ତୋଷ ଲାଭ କରିଛି । ବୋହୂର ବରାଦ ମୁତାବକ ଆସମାନାତାରା ଶଙ୍ଖା ଆଣି ଆସିବାକୁ କହିଛି । ଏହାରି ଭିତରେ ଶଙ୍ଖାରି ବୁଢ଼ାଟି ଅସୁସ୍ଥ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ତଥାପି ସେହି ଅସୁସ୍ଥ ଶରୀରରେ ବହୁ ଆବେଗରେ ଶଙ୍ଖା ଗଢ଼ିଛି ।

ଶଙ୍ଖା ନେଇ ଯାଇଛି । ବେହୁକୁ ପିନ୍ଧାଇବା ପାଇଁ । ମାତ୍ର ଶଙ୍ଖାରି ବୁଢ଼ାର ଆଶା ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇନାହିଁ । ତା’ର ଆଶା ଆଶାରେ ହିଁ ରହିଯାଇଛି । ଯେଉଁ ବୋହୂର ହାତରେ ଶଙ୍ଖା ପିନ୍ଧାଇବ ବୋଲି ଧାଇଁ ଆସିଥିଲା, ସେହି ବୋହୂର ବିଧବା ରୂପ ଦେଖୁଛି । ବୋହୂର ଏଭଳି ରୂପ ଦେଖ୍ ଶଙ୍ଖାରି ହୃଦୟ ଯେଉଁ ବେଦନା ବୋଧ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି, ତାହା ପାଠକ ଆଖୁ ଭିଜାଇ ଦିଏ । ଏହି ଗଳ୍ପରେ ରହିଥ‌ିବା ପ୍ରେମ ଓ କରୁଣ ଭାବ ଗାଳ୍ପିକ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ସୃଷ୍ଟିରେ ଶାଶ୍ୱତ ଭାବକୁ ପରିପ୍ରକାଶ କରେ । ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଗଳ୍ପଟିର ପରିଣତି ବା ଶେଷପର୍ଯ୍ୟୟ କରୁଣର ସାପ୍ଳୁତ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ପ୍ରାବନ୍ଧିକଙ୍କ ଏଭଳି ଅଭିମତ ହୃଦୟଗ୍ରାହୀ ହୋଇପାରିଛି ।

Question ୨୭ ।
‘‘ଗୀତଗୁଡ଼ିକର ଲଢ଼ାସ ଭାବ ‘ଜୀବନ ସଙ୍ଗୀତର ଅନନ୍ୟକୃତିର ମାନ୍ୟତା ଦେଇଛି ।’’
Answer:
ଉକ୍ତ ଗଦ୍ୟାଶଟି ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକର ‘କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର (ଜୀବନୀ ଓ ସାହିତ୍ୟକୃତି)’ ବିଷୟରୁ ଆସିଅଛି। ଏଠାରେ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର ଦ୍ବାରା ରଚିତ ଓ ‘ଜୀବନ ସଂଗୀତ’ କବିତା ସଂକଳନରେ ସଂକଳିତ କବିତା କବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଥିଲେ ଏକାନ୍ତ ଭାବରେ ବୈଷ୍ଣବ । ପାରିବାରିକ ପରମ୍ପରାକ୍ରମେ ସେ ଏହି ଧର୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଇଷ୍ଟଦେବ ଗୋପୀନାଥଙ୍କ ନିକଟରେ ନିଜକୁ ସମର୍ପଣ କରି ଦେଇଥିଲେ । ତେଣୁ ଭକ୍ତ ସୁଲଭ ଭାବାବେଗ, ପ୍ରେମ, କରୁଣା, ତିତିକ୍ଷା ଓ କୋମଳତାରେ ତାଙ୍କର ହୃଦୟ ମୂଳା ରସସିକ୍ତ । ଫଳରେ ତାଙ୍କ ‘ଜୀବନ ସଂଙ୍ଗୀତର’ ବହୁପଦ ମଧ୍ୟରେ ସେହି କାରୁଣ୍ୟ କୋମଳ, ବ୍ୟଥାତୁର, ପ୍ରେମସିକ୍ତ ହୃଦୟର ଉଚ୍ଛକ ଭାବ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।

କାନ୍ତ କବିଙ୍କର ଏହି ଆଧ୍ୟାତ୍ମବାଦୀ ଅନୁଚି ନ୍ତ୍ର।କୁ ବା କାବ୍ୟଚେତନାକୁ ରବୀନ୍ଦ୍ର ନାଥଙ୍କ ‘ଗୀତାଞ୍ଜଳି’ ସହିତ ଅନେକ ଆଲୋଚକ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ୧୯୧୦ରେ ପ୍ରକାଶିତ ଓ ୧୯୧୩ରେ ପ୍ରଭାବିତ ନୋବେଲ୍‌ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ ଏହି ‘ଗୀତାଞ୍ଜଳି’ର ସଙ୍ଗୀତଗୁଡ଼ିକ କାନ୍ତକବିଙ୍କୁ ବହୁ ଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥବ । କାରଣ କବିଙ୍କର ଦୁଃଖଜର୍ଜରିତ ଅନ୍ତରପାଇଁ ‘ଗୀତାଞ୍ଜଳି’ ଏକ ଆଶାର ଉତ୍ସରୂପେ ସାର୍ଚ୍ଚନା ଦେଇଥବ । ଏହି ମର୍ମରେ ଅନ୍ତରର ଆକୁଳ ଭାବକୁ ଏକ ବିରାଟ ଶକ୍ତି ପାଖରେ ସେ ସମର୍ପିତ କରିଥିଲେ । ରବିନ୍ଦ୍ର ନାଙ୍କ କିତାର ଅନେକ ପଦ ସହିତ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ କବିତାର ଅନେକ ପଦ ମିଶିଯାଉଥିଲେ, ସେଥ‌ିରେ ସେ ନିଜର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ସୂଚିତ କରିଛନ୍ତି । ଆନନ୍ଦ ମଧୁର ବଂଶୀ ପରିବେଷଣ କରି ତାଙ୍କ ବିସ୍ମୟ ଦୀପ୍ତ ପ୍ରତିଭାର ଅନେକ ଚିତ୍ରକୁ ଜୀବନ ସଙ୍ଗୀତର ପ୍ରତି ଛତ୍ରେ ଛତ୍ରେ ପ୍ରମାଣ କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ‘ଜୀବନ ସଙ୍ଗୀତ’ର ଯେଉଁ ମହତ୍ତ୍ବ ସୂଚିତ କରିଛନ୍ତି, ତାହା ଯଥାର୍ଥ ମନେ ହୋଇଥାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୨୮ ।
କାନ୍ତକବିଙ୍କ ଜୀବନୀର ପରିଚୟ ଦିଅ ।
Answer:
କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର ଥିଲେ ଓଡ଼ିଆ ବାଣୀଭଣ୍ଡାରକୁ ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସମୃଦ୍ଧ କରିଥିବା ଜଣେ ଯଶସ୍ବୀ ସାଧକ । ସେ ତାଙ୍କର ଜୀବନକାଳ ଭିତରେ କେବଳ ସାହିତ୍ୟ ସାଧନାରେ ମନୋନିବେଶ କରିଥିଲେ, ସେପରି ନୁହେଁ ବରଂ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ, ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ ସୁନାମ ଅର୍ଜନ କରିଥିଲେ। ନୀଳକଣ୍ଠ ଯେପରି ଆକଣ୍ଠ ବିଷପାନ କରି ସାରାଜଗତକୁ ଅମୃତ ପ୍ରଦାନର କାରଣ ହୋଇଥିଲେ, ଠିକ୍ ସେହିପରି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ନିଜେ ଦୁଃଖ ଯାତନାରେ ରହିଥିଲେ ବି ସମଗ୍ର ବିଦଗ୍ଧ ପାଠକ-ଶ୍ରେଣୀଙ୍କୁ ହାସ୍ୟରସର ଅମୃତ ପାନ କରାଇଥିଲେ । ସେହି ଦିବ୍ୟସୃଷ୍ଟିକୁ ପଠନ କରି, ଶ୍ରବଣ କରି ପାଠକମାନେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ୧୯୮୮ ମସିହା, ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୯ ତାରିଖ ଗୁରୁବାର ଦିନ କଟକସହରର ଧୂଆଁପତ୍ରିଆ ଗଳି, ବଖରାବାଦରେ ନାମ  ରଖାଯାଇଥିଲା ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ । ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ନାମ ଚୌଧୁରୀ ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ସାମନ୍ତରାୟ ମହାପାତ୍ର ଏବଂ ମାତାଙ୍କ ନାମ ଜମିଦାର । ମାତା ରାଧାମଣି ଥିଲେ କଣ୍ଠପଡ଼ା ଜମିଦାରଙ୍କ କନ୍ୟା । ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ, ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ସ୍ଵଚ୍ଛଳ ଜମିଦାର ପରିବାରର ଦାୟାଦ ଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ଜନ୍ମବେଳକୁ ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ କଟକ ଏକାଡ଼େମୀ ସ୍କୁଲରେ ଶିକ୍ଷକତା ସାଙ୍ଗକୁ ଆଇନ ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ

ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥିଲେ । ଓକିଲାତି ପରୀକ୍ଷାରେ କୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହେଲାପରେ, ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ବାଲେଶ୍ବର ଚାଲିଆସି ଓକିଲାତି କଲେ । ଯେହେତୁ ପିତା ବାଲେଶ୍ଵରରେ ଓକିଲାତି କଲେ, ତେଣୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ବିଦ୍ୟାଶିକ୍ଷା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ବାଲେଶ୍ଵର ସ୍କୁଲରେ । ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ଭଦ୍ରକରେ କୋର୍ଟ ଖୋଲିଯିବାରୁ, ଭାଗବତ ବାବୁ ବାଲେଶ୍ଵର ଛାଡ଼ି ଭଦ୍ରକ ଚାଲିଆସିଲେ । ଭଦ୍ରକରେ ରହି ଓକିଲାତି ବ୍ୟବସାୟ ସହିତ ଗ୍ରାମର ସମ୍ପଭିବାଡ଼ି ବିଷୟ ବୁଝାସୁଝା କଲେ । ଏହି ସମୟରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଭଦ୍ରକରେ ରହି ପାଠ ପଢ଼ିଲେ । ବାଲେଶ୍ବରରେ ରହି ପାଠପଢ଼ିବା ବେଳେ ସେ ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲର ବୁଦ୍ଧିମାନ ଓ ଉତ୍ତମ ଖେଳାଳି ଭାବେ ସୁନାମ ଅର୍ଜନ କରିଥିଲେ । ଭଦ୍ରକରେ ରହଣି ସମୟରେ ଅନେକ ସାଥୀପିଲାମାନଙ୍କ ସହିତ ଅଭିନୟରେ ସେ ସମୟ ବିତାଇବାରୁ, ତାଙ୍କର ପିତା ତାଙ୍କୁ କଟକ ପଠାଇଦେଲେ । କଟକରେ ସେ ସମୟରେ ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦଙ୍କ ଦୂରସମ୍ପର୍କୀୟ ଉମାଚରଣ ରେଭେନ୍ସା
ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଉମାଚରଣଙ୍କ ତତ୍ତ୍ଵାବଧାନରେ ଛାତ୍ରାବାସରେ ରହି ପାଠ ପଢ଼ିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ସେଠାରେ ମଧ୍ୟ ପଠପଢ଼ିବା ଅପେକ୍ଷା କ୍ରୀଡ଼ା, କବିତା ଲେଖା ଓ ଆମୋଦାପ୍ରମୋଦରେ ଅଧ‌ିକ ସମୟ ଦେଉଥ‌ିବା ଉମାଚରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରିଥିଲେ । ଉମାଚରଣ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପାଇଁ କଲିକତା ଚାଲିଗଲା ପରେ, ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ପୁନର୍ବାର ବାଲେଶ୍ଵର ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲରେ ଅଧ୍ୟୟନ କଲେ । ଏହି ସ୍କୁଲରୁ ସେ ୧୯୦୭ ମସିହାରେ ଏଣ୍ଟ୍ରାନ୍ସ ପରୀକ୍ଷାରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲେ ।

ଏଣ୍ଟ୍ରାନ୍ସ ପାସ୍ ପରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଆଇ.ଏ. ପଢ଼ିଲେ । ଆଇ.ଏ. ପାସ୍ କଲାପରେ କଲିକତାର ରିପନ୍‌ କଲେଜରେ ବି.ଏ. ଶ୍ରେଣୀରେ ସେ ନାମ ଲେଖାଇଲେ । ମାତ୍ର ସେଠାରେ ଅସୁବିଧା ହେବାରୁ, ଫେରିଆସି ସେ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ବି.ଏ. ପଢ଼ିଲେ । ଏହି କଲେଜରେ ଅଧ୍ୟୟନ ସମୟରେ ସେ ବ୍ୟାଡ଼ମିଣ୍ଟନ୍, ଟେନିସ୍, କ୍ରିକେଟ ଆଦି ଖେଳ ଖେଳିବା, ଗୋପୀଯନ୍ତ୍ର ବଜାଇ ଗୀତ ଗାଇବାରେ ଅଧିକ ସମୟ ବ୍ୟୟ କରୁଥିଲେ । ଏହା ଭିତରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କର ବାଲେଶ୍ଵର ସୁନହଟର ଲାଲ୍‌ମୋହନ ଦାସଙ୍କ କନ୍ୟା ଲବଙ୍ଗଲତାଙ୍କ ସହିତ ବିବାହ ହୋଇଥିଲା ।

ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ କେବଳ କ୍ରୀଡ଼ାପ୍ରେମୀ ନଥିଲେ ସେ ମଧ୍ୟ କଳାକାର ଭାବରେ ଅଭିନୟ ଓ ସଙ୍ଗୀତ ପରିବେଷଣ କରି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ମୁଗ୍ଧ କରିଦେଉଥ୍ଲେ । ଲଣ୍ଡନରେ ପଞ୍ଚମ ଜର୍ଜଙ୍କ ଅଭିଷେକୋତ୍ସବ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଭାରତବର୍ଷରେ ଉତ୍ସବମାନ ପାଳିତ ହେଉଥିଲା । ଏହି ସମୟରେ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ୧୯୧୨ ମସିହାରେ ‘କାଞ୍ଚିକାବେରୀ’ ନାଟକ ଅଭିନୀତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ନାଟକରେ ଭଦ୍ରା ଓ ଭିକାରୁଣୀ ଭୂମିକାରେ ସେ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ । ଏଥିରେ କେନ୍ଦେରା ଓ ରାମତାଳି, ଗୋପୀଯନ୍ତ୍ର ବଜାଇ ଗୀତ ଗାଇ ଦର୍ଶକଙ୍କୁ ବିମୋହିତ କରିଥିଲେ । ଏହି ନାଟକରେ ନର୍ତ୍ତକୀଭାବରେ ନାଚିକରି ଅନେକ ପ୍ରଶଂସା ପାଇଥିଲେ ।

ଛାତ୍ରଜୀବନରୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ସାହିତ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗରେ ଲେଖନୀ ଚାଳନାକରି ଯଶସ୍ୱୀ ହୋଇଥିଲେ । ସେ ସମୟରେ ପ୍ରକାଶ ପାଉଥ‌ିବା ‘ମୁକୁର’ ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦକ ବ୍ରଜସୁନ୍ଦର ଦାସ ଏବଂ ‘ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ’ ପତ୍ରିକାର ବିଶ୍ବନାଥ କରଙ୍କର ସେ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥିଲେ । ରେଭେନ୍ସା ଛାତ୍ରାବାସରେ ସେ କବିତା ଲେଖାପାଇଁ ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଶ୍ରଦ୍ଧାଭାଜନ ହୋଇଥିଲେ । ଆଇ.ଏ. ପଢ଼ିବାବେଳେ ତାଙ୍କ ଲେଖାପାଇଁ ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରଶଂସିତ ହୋଇଥିଲେ । ସେବକ ଉବରେ ସେ ରେଭେନ୍ସା ମହାବି ଦ୍ୟାଳୟର ଅଧ୍ୟାପକ ହେମଚନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ତତ୍ତାବଧାନରେ ଗଢିଉଠିଥି ସେବ। ସଂସ୍ଥାରେ କାର୍ଯ୍ୟକରି ଦୀନ, ଦୁଃଖୀଙ୍କର ସେବା କରିଥିଲେ । କବିତା ଲେଖୁଥିବାରୁ ତାଙ୍କର ସାଙ୍ଗସାଥୀ ତାଙ୍କୁ କାନ୍ତକବି ବୋଲି ଡାକୁଥିଲେ । ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ୧୯୩୪ ମସିହାରେ ଭଦ୍ରକ ହାଇସ୍କୁଲର ଏକ ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧନା ସଭାରେ ତାଙ୍କୁ ‘କାନ୍ତକବି’ ରୂପେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ।

ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ବି.ଏ. ପାସ୍ କଲାପରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ତାଙ୍କର ପୂର୍ବତନ ଅଭିଭାବକ ଉମାଚରଣଙ୍କୁ ଦେଖା କରିବାକୁ ପୁରୀ ଯାଇଥିଲେ । ସେଠାରେ ଜଗନ୍ନାଥ ଦର୍ଶନ କଲେ । ବି.ଏଲ୍. ପଢ଼ିବାର ଯୋଜନା ହେଲା । ଘରକୁ ଫେରିବା ପରେ ତାଙ୍କୁ ଜ୍ଵର ହେଲା । ଜ୍ଵର ଛାଡ଼ିଗଲା ପରେ ତାଙ୍କଠାରେ ଦୁରାରୋଗ୍ୟ ବ୍ୟାଧର ଉପସର୍ଗ ଦେଖାଗଲା । ପିତା ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ପୁଅକୁ ରୋଗମୁକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ଯେତେ ଚେଷ୍ଟା କଲେବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଭଲ ହୋଇପାରିଲେ ନାହିଁ । ବରଂ ଶାରୀରିକ ସ୍ତରରେ ସେ ବିକଳାଙ୍ଗ ହୋଇଗଲେ । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ସେ କୁଳଗୁରୁ ବାବାଜୀ ରାମଦାସଙ୍କଠାରୁ ଦୀକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରି, ଇଷ୍ଟଦେବ ଗୋପିନାଥଙ୍କ ସେବା, ଭଜନ କୀର୍ତ୍ତନରେ ମନୋନିବେଶ କଲେ । ଶେଷ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ସାହିତ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗରେ ଲେଖନୀ ଚାଳନା କରି ଆତ୍ମସନ୍ତୋଷ ଲାଭ କରିବା ସହିତ ବିଦଗ୍ଧ ପାଠକ ପ୍ରାଣରେ ହାସ୍ୟରସ, ଆଧ୍ୟାତ୍ମବାଦ, କରୁଣ ରସାତ୍ମକ ଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ । ଲଷ୍ଠୀ କାନ୍ତ ତାଙ୍କର ସାରସ୍ଵତ ସାଧନା ପାଇଁ ମରି ମଧ୍ୟ ଆମର ରହିଛନ୍ତି।

Question ୨୯ ।
କାନ୍ତକବିଙ୍କ ସାହିତ୍ୟକୃତିଗୁଡ଼ିକର ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟାକାଶରେ ଯେଉଁ କେତେଜଣ ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଜ୍ୟୋତିଷ୍କ ସେମାନଙ୍କ ଅମଳିନ ଦୀପ୍ତିରେ ମହମାମଣ୍ଡତ କରିଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର ଅନ୍ୟତମ । ତୁଳସୀ ଦୁଇପତ୍ରରୁ ବାସିଲା ପରି, ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଛାତ୍ର ଜୀବନରୁ ସାହିତ୍ୟ ସାଧନାରେ ମନୋନିବେଶ କରି ସମସ୍ତଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥିଲେ ।

ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଜୀବନରେ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକ ଉପରେ ଯେତିକି ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉନଥିଲେ, ତା’ଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥିଲେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ପଠନରେ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେହି ଛାତ୍ର ଜୀବନରୁ ସେ କବିତା ଲେଖାରେ ବିଶେଷ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲେ । ଏଣ୍ଟ୍ରାନ୍ସ ପାସ୍ କରି ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଆଇ.ଏ. ପଢ଼ିଲାବେଳେ ଛାତ୍ରାବାସରେ କବିତା ଲେଖାପାଇଁ ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସଙ୍କର ଶ୍ରଦ୍ଧାଭାଜନ ହୋଇଥିଲେ । ସେହି ସମୟରେ ସେ ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଶଂସିତ ହୋଇଥିଲେ । ବି.ଏ. ପଢ଼ିଲାବେଳେ ପ୍ରବନ୍ଧ ଲେଖାପାଇଁ ‘ମୁକୁର’ ପତ୍ରିକାର ସଂପାଦକ ବ୍ରଜସୁନ୍ଦର ଦାସ ଏବଂ ‘ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ’ ପତ୍ରିକାର ସମ୍ପାଦକ ବିଶ୍ଵନାଥ କରଙ୍କର ସେ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥିଲେ । ସବୁବେଳେ କବିତା ଲେଖୁଥ‌ିବାରୁ ସାଙ୍ଗସାଥୀମାନେ ତାଙ୍କୁ କାନ୍ତକବି ଡାକୁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ୧୯୩୪ ମସିହାରେ ଭଦ୍ରକ ହାଇସ୍କୁଲରେ ଏକ ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧନା ସଭା କରାଯାଇ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କୁ କାନ୍ତକବି ରୂପେ ଘୋଷଶା କରାଯାଇଥିଲା

କାନ୍ତକବି ପରିବାର ଥିଲା ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ପରିବାର । ସେ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରିଥିଲେ ଅନେକ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀଙ୍କର ଦୋଷଦୁର୍ବଳତାକୁ । ସେହି ସଂଗ୍ରାମୀମାନଙ୍କୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ସେ ‘ଅସହଯୋଗୀ’ ଛଦ୍ମ ନାମରେ ରଚନା କରିଥିଲେ ‘ଅସହଯୋଗୀର ଆତ୍ମକଥା । ଏହି ଲେଖା ‘ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ’ ପତ୍ରିକାର ପାଞ୍ଚଟି ସଂଖ୍ୟାରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ।

କାନ୍ତକବି ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ବା ଭାରତୀୟ ମୁକ୍ତି ସଂଗ୍ରାମ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସଚେତନ ଥିଲେ । ତାଙ୍କର ସେହି ସଚେତନ ଭାବ ତାଙ୍କର ଅନେକ କବିତା, ଲାଳିକା, ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗୀତ ‘କଣାମାମୁ’, ଉପନ୍ୟାସ ଓ ନାଟକାଦିରୁ ଉପଲବ୍ଧ ହୋଇଥାଏ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ‘ଗୋପିନାଥ ସଙ୍ଗୀତ ସମାଜ’ ଗଠନ କରିଥିଲେ। ଏହି ସଂସ୍ଥାଟି ପ୍ରଥମେ ଅପେରା ଓ ପରେ ହ୍ୟୁଟିରରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା । ଏଥୁରେ ସେ ରଚନା କରିଥିବା ‘ଶରହ୍ରାସ’, ‘ବସନ୍ତ ବିଳାସ’, ‘କାଳୀୟ ଦଳନ’, ‘ବ୍ରଜ ବର୍ଜନ’, ‘ବଂଶୀଶିକ୍ଷା’ ଆଦି ନାଟକ ଅଭିତୀତ କରାଇଥିଲେ । ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଆଦର୍ଶ ଓ ବାଣୀ ପ୍ରତି ଅନୁରାଗୀ ହୋଇ ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ଅନେକ କବିତା ରଚନା କରିଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କର ଅଧିକାଂଶ ରଚନା ଥିଲା ହାସ୍ୟ କୌତୁକ ଓ ବ୍ୟଙ୍ଗ ବିଦ୍ରୂପଧର୍ମୀ । ସେ ଯେପରି ହସିବା ଓ ଲେଖା ମାଧ୍ୟମରେ ପାଠକଙ୍କୁ ହସାଇବାକୁ ଜନ୍ମ ନେଇଥିଲେ ବୋଲି ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ପଦ୍ୟରେ ଲେଖୁଥ‌ିବା ଲାଳିକା ଏବଂ ନାଟ୍ୟରୀତିରେ
ଅନୁକରଣରେ ‘ଚଟକ କରିଥିଲେ

ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କର ଅଧିକାଂଶ ରଚନା ଥିଲା ହାସ୍ୟ କୌତୁକ ଓ ବ୍ୟଙ୍ଗ ବିଦୂପଧର୍ମୀ । ସେ ଯେପରି ହସିବା ଓ ଲେଖା ମାଧ୍ୟମରେ ପାଠକଙ୍କୁ ହସାଇବାକୁ ଜନ୍ମ ନେଇଥିଲେ ବୋଲି ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ପଦ୍ୟରେ ଲେଖୁଥ‌ିବା ଲାଳିକା ଏବଂ ନାଟ୍ୟରୀତିରେ ପ୍ରହସନ ତାଙ୍କ ହାସ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିକାରା ରଚନା ଶୈଲାର ବଳିଷ୍ଠ ସ୍ଵାକ୍ଷର କରିସୂର୍ଯ୍ୟ ବଳଦେବଙ୍କ କଳାମା ଶିକାରେ ଚାନ୍ଦ ଅନୁସରଣ ଧଳାମା ଶିକରେ ଅନୁକରଣରେ ‘ଚଟକ ଚନ୍ଦ୍ରହାସ ଚମ୍ପୂ’, ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କ ‘କଳାମାଣିକରେ’ ଛାନ୍ଦ ଅନୁସରଣ ‘ଧଳାମାଣିକରେ, ଫକୀରମୋହନଙ୍କ ‘ଉତ୍କଳ ଭ୍ରମଣ’ ଅନୁକରଣରେ ‘କଟକ ସଫର’ ଆଦି ତାଙ୍କର ହାସ୍ୟରସାତ୍ମକ ସୃଷ୍ଟି ପାଠକକୁ ବିପୁଳ ଆନନ୍ଦ ଦେଇଥାଏ । ପ୍ରହସନ ଭାବରେ ‘ଡିମ୍ବକ୍ରେସୀ ସଭା’, ‘ହନୁମନ୍ତର ବସ୍ତ୍ରହରଣ’, ‘ଜର୍ମାନ ଭୂତ ଓ ବ୍ରିଟିଶ ଦୂତଙ୍କ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର’ର ତାଙ୍କ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ କୃତି ।

ଶିଶୁ ସାହିତ୍ୟିକ ଭାବରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ନିଜସ୍ବ ପରିଚୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି । ‘ପିଲାଙ୍କ କଥା’, ‘ଚିଡ଼ିଆଖାନା’, ‘ପାଠମାଳା’, ‘ସାହିତ୍ୟ ସୁଧାକର’ ଶିଶୁ ଓ କିଶୋରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ତାଙ୍କଦ୍ବାରା ରଚିତ ଉପାଦେୟପୁସ୍ତକ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଅନେକ ପ୍ରବନ୍ଧ ଓ ସାହିତ୍ୟ ସମାଲୋଚନା ଲେଖୁ ଓଡ଼ିଆ ଗଦ୍ୟସାହିତ୍ୟକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିଛନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ‘ହାସ୍ୟରସ’, ‘ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିରେ ହାସ୍ୟରସ’, ‘କବି ଓ କବିତ୍ଵ’, ‘ଓଡ଼ିଆ ସଙ୍ଗୀତ’ । ସେହିପରି ‘ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ସ୍ମୃତି’, ‘ସ୍ମୃତିପ୍ରଭା’, ‘ଚିନ୍ତାମଣି ସ୍ମୃତି’, ‘ଖଣ୍ଡିଏ ଚିଠି’, ଭଳି ଜୀବନ ସ୍ମୃତିମୂଳକ ପ୍ରବନ୍ଧରୁ କାନ୍ତକବିଙ୍କ ଆତ୍ମସଂଲଗ୍ନ ଭାବଉଲ୍ଲାସ ବାରି ହୋଇଡ଼ୋ

କବି ଜାତୀୟତାବୋଧ ମୂଳକ ବା ଦେଶାତ୍ମବୋଧକ ଭାବକୁ ନେଇ ଅନେକ କବିତା ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକ ‘ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗୀତ’ କବିତା ସଂକଳନରେ ସଂକଳିତ । ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’, ‘କୋଟିକୋଟି କଣ୍ଠେ ଆଜି’, ‘ଉଡ଼ାଇ ନିଶାଣ ବଜାଇ ଭେରୀ’ ‘ସାଜରେ ସାଜରେ’ ଏହି ସଙ୍କଳନରେ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ କୃତି । ପୁନଶ୍ଚ ତାଙ୍କର ଆଧ୍ୟାତ୍ମ ଗୀତ ସଂକଳନ ହେଉଛି ‘ଜୀବନ ସଂଗୀତ’ । ଏହି ଗୀତଗୁଡ଼ିକରେ ଥ‌ିବା ଉଚ୍ଚାଙ୍ଗ ଭାବ ସଂପଦ ତାଙ୍କ ସୃଷ୍ଟିରୁ ଅନନ୍ୟତା ପ୍ରମାଣ କରେ। ଉପରୋକ୍ତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କଲେ କାନ୍ତକବି ଯେ ଜଣେ ବଳିଷ୍ଠ ସାରସ୍ଵତ ସାଧକ ଏଥିରେ ଦ୍ବିମତ ନାହିଁ ।

Question ୩୦।
ରୁଗ୍‌ଣ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟର କାନ୍ତକବି ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କେଉଁ କେଉଁ କାମ ସହ ସଂପୃକ୍ତ ଥୁଲେ, ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜଣେ ବହୁ ପରିଚିତ ପ୍ରତିଭା । ଭାଗ୍ୟ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ହେତୁ ସେ ସମୟରେ ବି.ଏ. ପାଶ୍ କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଛାତ୍ରଜୀବନର ଖେଳୁଅଡ଼ ମନୋବୃତ୍ତିକୁ ସାକାର କରିପାରି ନଥିଲେ ରୁଗ୍‌ଣ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପାଇଁ। ତଥାପି କୁଳଦେବତାଙ୍କ ନିକଟରେ ନିଜକୁ ସମର୍ପିତ କଲାପରେ ଦୃଢ଼ ମନୋବଳ ପାଇଁ ସେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମ ଅନୁଚିନ୍ତା ବୁଡ଼ି ରହୁଥିଲେ । ସଙ୍ଗୀତ ସାଧନା ଓ ସାହିତ୍ୟ ସାଧନାରେ ନିଜକୁ ନିମଜ୍ଜିତ କରି, ହସି ହସାଇ, ରସି ରସାଇ ନିଜ ଜୀବନର ମୂଲ୍ୟବାନ ସମୟରୁ ସଫଳ କରିଥିଲେ । ଶିବ ବିଷପାନ କରି ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱକୁ ଅମୀୟ ସ୍ରୋତରେ ଭସାଇ ଦେଲାପରି, ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ନିଜ ଜୀବନରେ ବାଧାବିଘ୍ନ, ରୋଗ-ଶୋକ ରୂପକ ବିଶକୁ ପାନକରି ହାସ୍ୟରସର ଅମୃତମୟ ଭାବଧାରାରେ ବିଭୋର କରି ଦେଇଥିଲେ । ତାଙ୍କର କାନ୍ତ କୋମଳ ପଦ୍ୟାବଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଦରଦୀ ହୃଦୟରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ନେଇ ପାରିଥିଲେ । ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଯନ୍ତ୍ରଣାକୁ ପରଭୂତ କରି ତାଙ୍କର କବିତ୍ଵ ଆନନ୍ଦର ଧ୍ଵଜା ଉଡ଼ାଇ ପାରିଥିଲା । ଦୁଃଖ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଯେପରି ଜୀବନର ଅଭିଶାପ ନହୋଇ, ହୋଇଥିଲା ବିମଳ ହାସ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିବାର ପ୍ରେରଣାର ଧାରା ।

ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ୧୯୧୩ ମସିହାରେ ବି.ଏ. ପାସ୍ କଲାପରେ ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କ ଅଭିଭାବକ ଦାୟିତ୍ୱ ତୁଲାଇଥିବା ଉମାଚରଣଙ୍କୁ ଦେଖା କରିବାପାଇଁ ପୁରୀ ଯାଇଥିଲେ । ସେଠାରେ ରହି ଜଗନ୍ନାଥ ଦର୍ଶନ କରି ଘରକୁ ଫେରିଲେ । ଘରକୁ ଫେରିବା ପରେ ତାଙ୍କୁ ଜ୍ଵର ହୋଇଥିଲା । ଜ୍ଵର ଛାଡ଼ି ଯିବାପରେ, ସେକାଳର ଦୁରାରୋଗ୍ୟ ବ୍ୟାଧର ଉପସର୍ଗ ଦେଖା ଦେଇଥିଲା । ପିତା ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ଚିକିତ୍ସାର ସମସ୍ତ ପ୍ରଯନ୍ କଲେ, ହେଲେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଶାରୀରିକ ସ୍ତରରେ ବିକଳାଙ୍ଗ ହୋଇଗଲେ । ଏହି ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍ ପାଇଁ ସେ ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ଭାଙ୍ଗି ପଡ଼ିଲେ । କୁଳଗୁରୁ ବାବାଜୀ ରାମଦାସଙ୍କଠାରୁ ଦୀକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କଲେ । ତାଙ୍କରି ପରାମର୍ଶରେ କୁଳଦେବତା ଗୋପିନାଥଙ୍କ ନିକଟରେ ନିଜକୁ ସମର୍ପିତ କରିଦେଲେ । ଏହାପରେ ସେ କୀର୍ତ୍ତନ ଭଜନପ୍ରତି ସଦା ଆସକ୍ତ ରହିଲେ । ଏହାପରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ଜୀବନଧାରା ଭିନ୍ନ ମୋଡ଼ ନେଇଥିଲା ।

ବ୍ୟାଧୁଗ୍ରସ୍ତ ହେଲାପରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ସଦାସର୍ବଦା ନିଜକୁ ସାହିତ୍ୟ, ସଙ୍ଗୀତ, ସଂକୀର୍ତ୍ତନ ଚର୍ଚ୍ଚା, ଇଷ୍ଟପୂଜା, ଗୁରୁବାଣୀ ବିଚାରଧାରାରେ ବୁଡ଼ାଇ ରଖିଲେ । ଏହା ଯେପରି ତାଙ୍କ ଜୀବନ ପାଇଁ ଥିଲା ସାନ୍ତନାର ଔଷଧ । ପ୍ରଲୁବ୍ଧ କରିଥିଲା । ସେ ସିଧାସିଧ୍ ସଂଗ୍ରାମରେ ଯୋଗ ଦେଇ ନ ପାରିଲେ ବି ସଂଗ୍ରାମୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରେରଣାର ଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ । ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀମାନଙ୍କ ତ୍ରୁଟି ବିଚ୍ୟୁତିକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ଛଦ୍ମନାମରେ ସେ ରଚନା କରିଥିଲେ ‘ଅସହଯୋଗୀର ଆତ୍ମକଥା’ । କନିକା ମେଳିର କଂଗ୍ରେସରେ ନେତୃସ୍ଥାନୀୟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ତହିଁରେ ଭୂମିକାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ବ୍ୟଙ୍ଗ ବିଦୁପଧର୍ମୀ ‘ପଞ୍ଚାମୃତ’ ନାଟିକା ରଚନା କରିଥିଲେ ।

୧୯୨୧ ମସିହାରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ‘ଗୋପିନାଥ ସଙ୍ଗୀତ ସମାଜ’ ଗଠନ କରିଥିଲେ । ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନର ଆୟୁକାଳ ଥିଲା ମାତ୍ର ପାଞ୍ଚବର୍ଷ । ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନ ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ‘ଶରଦ୍ରାସ’, ‘ବସନ୍ତ ବିଳାସ’, ‘କାଳୀୟ ଦଳନ’, ‘ବ୍ରଜ ବର୍ଜନ’, ‘ବଂଶୀଶିକ୍ଷା’ ଆଦି ନାଟକ ରଚନା କରି ପରିବେଷଣ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲେ । ପରେ ପରେ ‘ବେଶ ବଦଳା’, ‘ଶ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ଗୌର ସନ୍ୟାସ’, ‘କର୍ଣ୍ଣ’, ‘ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଚଣ୍ଡାଳୁଣୀ’ ନାଟକ ରଚନା କରି ଅଭିନୟ କରାଇଥିଲେ । ‘ଗୋପିନାଥ ସଙ୍ଗୀତ ସମାଜ’ ଭାଙ୍ଗିଯିବା ପରେ ସେ ‘ଗୋପିନାଥ ପ୍ରେସ୍’ ସ୍ଥାପନ କଲେ। ୧୯୩୭ ମସିହାରୁ ଏହି ପ୍ରେସ୍‌ ‘ଡଗର’ ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । ନିଜେ ଦୁଃଖରେ ଥିଲେ ବି ତାଳପଦା ଓ କଟକରେ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଅବସ୍ଥାନ କରି ଗାଁ ଲୋକଙ୍କ ଦୁଃଖଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ମୋଚନ ସେମାନଙ୍କ

ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ସାହିତ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ହାସ୍ୟ ଯୌତୁକ, ବ୍ୟଙ୍ଗ ବିଦ୍ରୂପ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ପାରଙ୍ଗମ ଥିଲେ । ସତେ ଯେପରି ହସିବା ଓ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ନିଜ ଲେଖା ମାଧ୍ୟମରେ ହସାଇବାର ଅଦ୍ଭୁତ ଶକ୍ତି ନେଇ ସେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କଦ୍ବାରା ରଚିତ ‘ଚଟକ ଚନ୍ଦ୍ରହାସ ଚମ୍ପୁ’, ‘ଧଳାମାଣିକରେ’, ‘କଟକ ସଫର’, ‘ତିମ୍ବକ୍ରେସୀ ସଭା’, ‘ହନୁମନ୍ତର ବସ୍ତ୍ରହରଣ’ ଆଦି ସୃଷ୍ଟିରେ ଏହି ଭାବ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ। ସାହିତ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଲେଖନୀ ଚାଳନା କରିଥିଲେ ବି, ଆଧ୍ୟାୟିକ ଅନୁଚିନ୍ତା ତାଙ୍କୁ ଜୀବନର ପରମଶାନ୍ତି ଦେଇଥିଲା । ନିଜ ହୃଦୟର ବ୍ୟଥାତୁର ଭାବ ନେଇ ସେ ଭଗବାନଙ୍କୁ ନିବେଦନ କରିଥିଲେ ।

‘‘ସବୁଥୁରୁ ବଞ୍ଚ କରି
କେଉଁ ଯଶବାନା ଉଡ଼ାଇବ ହେ
ଯାହା ଦେଇଥୁଲ ସବୁତ ନେଲଣି
ଆଉ ଏବେ କିସ ଛଡ଼ାଇବ ହେ ।’’
କିମ୍ବା, ‘ମଉଳା ଏ ମୋର ଫୁଲବନେ
ଚହଟି ଉଠୁଛି ଜହ୍ନରାତି
ପରାଣ ସଖା ଆସିବେ ବୋଲି
ଦୁଲୁକି ଦୁଲୁକି ଉଠେ ଛାତି ।’’
ସମୟ ବିଶେଷରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଅଭିଯୋଗ କରିଛନ୍ତି, ଆଘାତରେ କ୍ରନ୍ଦନ କରିଛନ୍ତି, ପୁଣି ସେହି ନିବିଡ଼ ଅନ୍ଧକାର ଭିତରେ ଆଶାର ଉଜ୍ଜଳ ଦୀପ୍ତି ଦେଖ୍ ଆତ୍ମହରା ହୋଇଛନ୍ତି । କାନ୍ତକବି ଥିଲେ ବୈଷ୍ଣବ । ଋଗ୍‌ଣ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ନେଇ ସେ ଜୀବନ ଧାରଣ କରୁଥିଲେ ବି ତାଙ୍କର ଲେଖାବଳୀରେ ସ୍ଵଦେଶପ୍ରାଣତା । ଓ ଆଶାବାଦର ଭାବକୁ ସେ ସଦାସର୍ବଦା ପ୍ରକାଶ କରୁଥିଲେ । ସାହିତ୍ୟର ଆବେଦନରେ ପାଠକକୁ ହାସ୍ୟରେ ବିମୋହିତ କରୁଥିଲେ । ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ସେ ଚଳଚଞ୍ଚଳ ରହି ଓଡ଼ିଶାବାସୀଙ୍କୁ ନୂତନ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଓ ପ୍ରେରଣା ପ୍ରଦାନରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରୁଥିଲେ ।

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

A. ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ।

1. ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର ନିଜ ରଚନାର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରୋଚକ ଭାବ ଓ ……………………….. ଶୈଳୀ ପାଇଁ ପାଠକ ମହଲରେ ସୁପରିଚିତ ।
(A) ହୃଦୟଗ୍ରାହୀ
(B) ଅନୁପମ
(C) ମନୋରମ
(D) ବୈଚିତ୍ରମୟ
Answer:
(C) ମନୋରମ

2. ଲ୍ୟାକାନ୍ତ …………………… ମସିହାରେ କଟକ ସହରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।
(A) ୧୯୮୮
(B) ୧୮୮୮
(C) ୧୭୮୮
(D) ୧୮୮୯
Answer:
(B) ୧୮୮୮

3. ଲକ୍ଷ୍ମ।କନ୍ତ୍ରଙ୍କ ପିତା ……………………. ସହରର ଦଶମାଇଲ ପୂର୍ବ ଦିଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ତାଳପଦା ଗ୍ରାମର ବାସିନ୍ଦା ଥିଲେ।
(A) ବାଲେଶ୍ଵର
(B) କଟକ..
(C) ଭଦ୍ରକ
(D) କେନ୍ଦ୍ରପଡ଼ା
Answer:
(C) ଭଦ୍ରକ

4. ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଜନ୍ମବେଳକୁ ପିତା ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ …………………………….. ସ୍କୁଲରେ ଶିକ୍ଷାବିତ କରୁଥିଲେ ।
(A) କଟକ ଏକାଡ଼େମୀ
(B) କଲ୍‌ ଜିଏଟ
(C) ଭଦ୍ରକ
(D) ବାଲେଶ୍ବର
Answer:
(A) କଟକ ଏକାଡ଼େମୀ

5. ପିତା ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ଶିକ୍ଷକତା ସାଙ୍ଗକୁ ………………… ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥିଲେ ।
(A) ବି.ଏ.
(B) ବି.ଏଡ୍.
(C) ଏମ୍.ଏ.
(D) ଆଇନ
Answer:
(D) ଆଇନ

6. ଓକିଲାତି କରାଯାରେ କୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ ଭାଗବରାରୁ ପ୍ରଥମେ ……………………………………. ଠାରେ ଓକିଲାତି କଲେ ।
(A) ବାଲେଶ୍ଵର
(B) କଟକ
(C) ଭଦ୍ରକ
(D) ପୁରୀ
Answer:
(A) ବାଲେଶ୍ଵର

7. …………………. ରେ ପାଠ ପଢ଼ିବାବେଳେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲର ବୁଦ୍ଧିମାନ ଓ ଉତ୍ତମ ଖେଳାଳି ଛାତ୍ରଭାବରେ ସୁନାମ ଅର୍ଜନ କରିଥିଲେ ।
(A) ଭଦ୍ରକ
(B) ବାଲେଶ୍ଵର
(C) ପୁରୀ
(D) କଟକ
Answer:
(B) ବାଲେଶ୍ଵର

8. ଭଦ୍ରକରେ ଅନେକ ପିଲାଙ୍କ ସାଥିରେ …………………….. କରିବାରେ ମାତିଚାରୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀ କାନ୍ତଙ୍କୁ କଟକ ପଠାଗଲା
(A) ଖେଳକୁଦ
(B) ଗଣ୍ଡଗୋଳ
(C) ନେତାଗିରି
(D) ନାଟକ ଅଭିନୟ
Answer:
(D) ନାଟକ ଅଭିନୟ

9. ଉମାଚରଶଙ୍କ ତତ୍ବାବ ଧାନରେ ………………. ରେ ରହି ଲକ୍ଷ୍ମ।କାନ୍ତ ପାଠ ପଢ଼ିଲେ।
(A) ମେସ୍
(B) ଛାତ୍ରାବାସ
(C) ଭଡ଼ାଘର `
(D) ନିଜସ୍ବ ଗୃହ
Answer:
(B) ଛାତ୍ରାବାସ

10. ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ୧୯୦୭ ମସିହାରେ …………………….. ପରୀକ୍ଷାରେ ଉତ୍ତାର୍ଣ୍ଣ ହେଲେ
(A) ଆଇ.ଏ.
(B) ବି.ଏ.
(C) ଏଣ୍ଟ୍ରାନ୍ସ
(D) ଆଇନ
Answer:
(C) ଏଣ୍ଟ୍ରାନ୍ସ

11. ପାଲେଶ୍ଵର ସୁନହଟ ଲାଲ୍‌ମାହନ ଦାସଙ୍କ କନ୍ୟା ………………………….. ଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କର ବିବାହ ହୋଇଥିଲା।
(A) ଚାରୁଲତା
(B) ଲବଙ୍ଗଲତା
(C) ପ୍ରେମଲତା
(D) ମାଳତୀଲତା
Answer:
(B) ଲବଙ୍ଗଲତା

12. କବିତା ଲେଖୁଥିବାରୁ ତାଙ୍କୁ ସାଧାମ।ନେ ……………………….. ବୋଲି ଡାକୁଥିଲେ ।
(A) ସ୍ଵଭାବକବି
(B) ଆଶୁ କବି
(C) ବ୍ୟଙ୍ଗକବି
(D) କାନ୍ତକବି
Answer:
(D) କାନ୍ତକବି

13. ………………………. ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ୧୯୧୩ ମସିହାରେ ବି.ଏ. ପାଶ୍ କଲେ ।
(A) ରେଭନ୍ସା
(B) ରିପନ୍
(C) ଖ୍ରୀଷ୍ଟ
(D) କଲିକତା
Answer:
(A) ରେଭନ୍ସା

14. ଲଣ୍ଡନର …………………….. ଙ୍କ ଅଭିଷକୋସ୍ଥଚ୍ ତଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଭ।ରତରେ ଉତ୍ସବମାନ କରା ଯାଉଥାଏ।
(A) ଚତୁର୍ଥ ଜର୍ଜ
(B) ପଞ୍ଚମ ଜର୍ଜ
(C) ଷଷ୍ଠ ଜର୍ଜ
(D) ସପ୍ତମ ଜର୍ଜ
Answer:
(B) ପଞ୍ଚମ ଜର୍ଜ

15. ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ୧୯୧୨ ମସିହାରେ ………………………… ନାଟକ ଅଭିନୟ କରାଯାଉଥାଏ
(A) ବାବାଜୀ
(B) ଶାନ୍ତ୍
(C) କାଞ୍ଚିକ।ଚେବରା
(D) ପହୂ ମାଳା
Answer:
(C) କାଞ୍ଚିକ।ଚେବରା

16. ‘ବୁଢ଼ାଶଙ୍ଖାରି’ ଗଳ୍ପଟିର ପରିଣତି ବେଶ୍ ………………. ନାଟକ ଅଭିନୟ କରାଯାଉଥାଏ ।
(A) ହାସ୍ୟ
(B) କଣାମାମୁ
(C) କାଞ୍ଚବେରୀ
(D) ପଦ୍ମମାଳୀ
Answer:
(D) ପଦ୍ମମାଳୀ

17. ……………………….. ର ଗାତଗୁଡ଼ିକର ଉଇଙ୍ଗ ଭାବ ସମ୍ପଦ ଅନନ୍ୟକୃ ତିର ମାନ୍ୟତ। ଦେଇଛି।
(A) ପାଠମାଳା
(B) ବିବିଧ କବିତା
(C) ଜୀବନ ସଙ୍ଗୀତ
(D) ଦେଶାତ୍ମବୋଧ
Answer:
(C) ଜୀବନ ସଙ୍ଗୀତ

18. କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଥିଲେ ………………..
(A) ଶୈବ
(B) ଶାକ୍ତ
(C) ଗାଣସତ୍ୟ
(D) ଚୈଷ୍ଣବ
Answer:
(D) ଚୈଷ୍ଣବ

19. ………………… ମସିହାରେ ଭଦ୍ରକ ହାଇସ୍କୁଲରେ ଏକ ସମୂର୍ଦ୍ଧ୍ନା ସଭା କରାଯାଇ ଲକ୍ଷ୍ମନ୍ତକୁ କାନ୍ତକବି ରୂପେ ଘୋଷଣା କରାଗଲା
(A) ୧୯୩୨
(B) ୧୯୩୩
(C) ୧୯୩୪
(D) ୧୯୩୫
Answer:
(C) ୧୯୩୪

20. …………… ଙ୍କୁ ଦେଖା କରିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ପୁରା ଯାଇଥିଲେ।
(A) ମଧୁସୂଦନ
(B) ରମାବଲ୍ଲଭ
(C) ଉମାବଲ୍ଲଭ
(D) ଉମାଚରଣ
Answer:
(D) ଉମାଚରଣ

21. ନାଟ୍ୟରୀତିର …………………… ରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ହାସ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିକାର ରଚନା ଶୈଳା ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ହୁଏ
(A) ମାଳିକା
(B) ରଚନା
(C) ପ୍ରହସନ
(D) ବ୍ୟଙ୍ଗ
Answer:
(C) ପ୍ରହସନ

22. କୁଳଗୁରୁ ବାବାଜି ………………………… ଙ୍କ ଠାରୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଦାଷା ଗ୍ରହଣ କଲେ।
(A) ହରି ଦାସ
(B) ମଧୁ ଦାସ
(C) ଶ୍ୟାମ ଦାସ
(D) ରାମ ଦାସ
Answer:
(D) ରାମ ଦାସ

23. ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ପିତାମାତାଙ୍କ …………………. ସନ୍ତାନ ଥିଲେ।
(A) ଜ୍ୟେଷ୍ଠ
(B) କନିଷ୍ଠ
(C) ମଧ୍ୟମ
(D) ଦ୍ୱିତୀୟ
Answer:
(A) ଜ୍ୟେଷ୍ଠ

24. ‘ ଅସହଯୋଗୀର ଆତ୍ମକଥା’ ଲେଖାଟି …………………… ପତ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା
(A) ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ
(B) ମୁଗୁର
(C) ସତ୍ୟବାଦୀ
(D) ଡଗର
Answer:
(D) ଡଗର

(ପ୍ରଚୀକ୍ଷର ମର୍ମହାଶା)

କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଜଣେ ବଳିଷ୍ଠ ପ୍ରତିଭା । ସେ ସାହିତ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗରେ ଲେଖନୀ ଚାଳନ କରି ପାଠକୀୟ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ସମ୍ମାନ ଲାଭ କରିଛନ୍ତି । ପାଠକୀୟ ରୁଚିକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ଶୈଳୀରେ ସେ ତାଙ୍କର ସାହିତ୍ୟକୁ ରସାଣିତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥା’ନ୍ତି । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ୧୮୮୮ ମସିହା, ଡ଼ିସେମ୍ବର ମାସ ୯ ତାରିଖରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ । ସେ ଦିନ ହୋଇଥାଏ ମାଣବସ ଗୁରୁବାର । ତାଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ଥିଲା କଟକ ସହରର ଧୂଆଁପତ୍ରିଆ ଗଳି ବାଖରା ବାଦରେ । ମାଣବସା ଗୁରୁବାରରେ ଜନ୍ମ ନେଇଥ‌ିବାରୁ ଓ ମାତାଙ୍କ ନାମ ରାଧାମଣି ପିତା ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ଥିଲେ ଭଦ୍ରକ ସହରର ଦଶ ମାଇଲ ପୂର୍ବଦିଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ତାଳପଦା ଗ୍ରାମର ବାସିନ୍ଦା ଓ ସେଠାକାର ଜମିଦାର । ସେହିପରି ମାତା ଥିଲେ କଣ୍ଟାପଡ଼ା ଜମିଦାରଙ୍କ କନ୍ୟା। ବଲେଶ୍ଵରରେ ପଢିବାବେଳେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କର ସୂଚାୟ ପ୍ରତିଭାର ପରିଚୟ ମିଳିଥିଲ କୋର୍ଟରେ ଓକିଲାତି ସହିତ ସେ ଭଦ୍ରକରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଜନ୍ମବେଳକୁ ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ କଟକ ଏକାଡ଼େମୀ ସ୍କୁଲରେ ଶିକ୍ଷକତା କରୁଥିଲେ ।

ଶିକ୍ଷକତା ସାଙ୍ଗକୁ ସେ ମଧ୍ୟ ଆଇନ ପରୀକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ପାଠପଢ଼ି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥିଲେ । ଆଇନ ପରୀକ୍ଷାରେ ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ କୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହେଲାପରେ ସେ କଟକ ଛାଡ଼ି ବାଲେଶ୍ଵର ଚାଲିଗଲେ । ବାଲେଶ୍ୱରରେ ରହି ଓକିଲାତି କଲେ । ଯେହେତୁ ପିତା ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ବାଲେଶ୍ଵର ରହିଲେ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେହି ବାଲେଶ୍ବରରେ ହିଁ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କର ବିଦ୍ୟା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଭଦ୍ରକରେ କୋର୍ଟ ଖୋଲିଯିବାରୁ, ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ବାଲେଶ୍ଵର ଛାଡ଼ି ଭଦ୍ରକ ଚାଲି ଆସିଲେ । କୋର୍ଟରେ ଓକିଲାତି ସହିତ ସେ ଗ୍ରାମର ସମ୍ପତ୍ତି କଥା ବୁଝିବାପାଇଁ ଭଦ୍ରକରେ ରହିଥିବାରୁ, ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ପାଠପଢ଼ା ଭଦ୍ରକରେ କରାଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲ ଛାତ୍ର ଓ ଉତ୍ତମ ଖେଳାଳି ଭାବରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ। ଭଦ୍ରକରେ ଥିବା ସମୟରେ ଅନେକ ସାଥୀ ସେତେବେଳେ ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦଙ୍କ ଦୂର ସମ୍ପର୍କୀୟ ଉମାଚରଣ ରେଭେନ୍ସା କଲେଜରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ ହଷ୍ଟେଲରେ ରହି ଉମାଚରଣଙ୍କ ତତ୍ତ୍ଵାବଧାନରେ ପାଠ ପଢ଼ିଲେ । ମାତ୍ର ସେଠାରେ ମଧ୍ୟ ସେ ପାଠ ପଢ଼ିବା ଅପେକ୍ଷା କ୍ରୀଡ଼ା, କବିତା ଲେଖା, ଆମୋଦ ପ୍ରମୋଦରେ ଅଧିକ ଆଗ୍ରହ ଥ‌ିବା କଥା ଉମାଚରଣ ଦେଖୁଥିଲେ।

ଉମାଚରଣ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପ କଲିକତା ଚାଲିଗଲା ପରେ, ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କୁ ପୁଣି ବାଲେଶ୍ଵର ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲରେ ପଢ଼ିବାକୁ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ବାଲେଶ୍ଵର ସ୍କୁଲନ୍ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ୧୯୦୭ ମସିହାରେ ଏଣ୍ଟ୍ରାନ୍ସ (ତତ୍‌କାଳୀନ ମାଟ୍ରିକ୍) ପାସ କଲେ । ଏଣ୍ଟ୍ରାନ୍ସ ପାସ୍ ପରେ ସେ ରେଭେନ୍ସ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଆଇ.ଏ. ପଢ଼ିଲେ। ଆଇ.ଏ. ପାସ୍ କରିବା ପରେ ବି.ଏ. ପଢ଼ିବାପାଇଁ କଲିକତାର ରିପନ୍ କଲେଜରେ ନାମ ଲେଖାଇଲେ । ସେଠାରେ ଅସୁବିଧା ହେବାରୁ ଫେରିଆସି ପୁନର୍ବାର ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପଢ଼ି ବି.ଏ. ପାସ୍ କଲେ । ପାଠ-ପଢ଼ା ଅପେକ୍ଷା ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ, ଖେଳରେ ଗୋପୀଯନ୍ତ୍ର ବଜାଇ ସଂଗୀତ ଗାଇବାରେ ଅଧ‌ିକ ସମୟ ବ୍ୟୟ କରୁଥିଲେ । ଏହି ସମୟରେ ସେ ବାଲେଶ୍ଵର ସୁନହଟର ଲାଲମୋହନ ଦାସଙ୍କ କନ୍ୟା ଲବଙ୍ଗଲତାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ ।

ସେ ସମୟରେ ଲଣ୍ଡନରେ ପଞ୍ଚମ ଜର୍ଜଙ୍କ ଅଭିଷେକତ୍ସବ ଉଦେଶ୍ୟରେ ଭାରତରେ ମହାସମାରୋହରେ ଉତ୍ସବ ପାଳନ ହେଉଥିଲା । ଏହି ଉପଲକ୍ଷେ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ୧୯୧୨ ମସିହାରେ ‘କାଞ୍ଚିକାବେରୀ’ ନାଟକ ମଞ୍ଚସ୍ଥ ହେଉଥିଲା । ଏହି ନାଟକରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଭଦ୍ରା ଓ ଭିକାରୁଣୀ ଭୂମିକାରେ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ । ଏଥିରେ ଗୋପୀଯନ୍ତ୍ର ବଜାଇ ଗୀତ ଗାଇ ଦର୍ଶକଙ୍କୁ ମୁଗ୍‌ଧ କରି ଦେଇଥିଲେ । ନାଟକର ନର୍ତ୍ତକୀ ଭାବରେ ନାଚି ନାଚି ଅନେକ ପ୍ରଶଂସା ପାଇଥିଲେ । ବି.ଏ. ପଢ଼ିଲାବେଳେ କ୍ରୀଡ଼ାରସିକ, ସଙ୍ଗୀତ- ପ୍ରିୟ, ଅଭିନେତା ଭାବରେ ସେ ଯେଭଳି ପରିଚିତ ଥିଲେ ଠିକ୍ ସେହିପରି ‘ମୁକୁର’ ଓ ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ’ ପତ୍ରିକାରେ ଲେଖାଲେଖ୍ କରି ସଂପାଦକଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥିଲେ । ଏନ୍‌ଟ୍ରାନ୍ସ ଅଧ୍ୟୟନ ସମୟରେ କବିତା ଲେଖୁ, ରେଭେନ୍ସା ଛାତ୍ରାବାସରେ ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସଙ୍କର ଶ୍ରଦ୍ଧାଭାଜନ ହୋଇଥିଲେ ।

ଆଇ.ଏ. ପଢ଼ିବାବେଳେ ତାଙ୍କ ଲେଖାକୁ ଦେଖ୍ ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତି ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ । କ୍ରୀଡ଼ା, ସଂଗୀତ, ଅଭିନୟ, ସାହିତ୍ୟ ସାଧନା ବ୍ୟତୀତ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ସମାଜ ସେବାପ୍ରତି ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ରେଭେନ୍ସା କଲେଜର ଅଧ୍ୟାପକ ହେମଚନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ସେ ଅଗ୍ରଣୀ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ଭାବରେ ଦୀନ, ଦୁଃଖୀ, ବ୍ୟାଧୂପୀଡ଼ିତଙ୍କର ସେବା କରୁଥିଲେ । ଏହି ସମୟରେ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକ ବ୍ୟତୀତ ସେ ଓଡ଼ିଆ ଓ ବଙ୍ଗଳାଭାଷାରେ ବଛା ବଛା ଅନେକ ପୁସ୍ତକ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ । କବିତା ଲେଖାଲେଖି କରୁଥିବାରୁ ସାଙ୍ଗସାଥୀମାନେ ତାଙ୍କୁ କାନ୍ତକବି ବୋଲି ଡାକୁଥିଲେ । ମାତ୍ର ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ୧୯୩୪ ମସିହାରେ ଭଦ୍ରକ ହାଇସ୍କୁଲରେ ଏକ ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧନା ସଭା କରାଯାଇ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କୁ କାନ୍ତକବି ରୂପେ ପରିଚିତ କରାଗଲା । ଏହି ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧନା ସଭାରେ ସଭାପତିତ୍ୱ କରିଥିଲେ ଚିନ୍ତାମଣି ମହାନ୍ତି ଏବଂ ଏହାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ୟୋକ୍ତାଥିଲେ ଲକ୍ଷ୍ମୀନାରାୟଣ ସାହୁ ।

ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ବି.ଏ. ପାସ୍ କଲାପରେ, ପୂର୍ବରୁ ଅଭିଭାବକ ଭାବରେ ପରିଚିତ ଥ‌ିବା ଉମାଚରଣ ଦାସଙ୍କୁ ଦେଖା କରିବାକ। ପୁରା ଗଲେ ସେଠାରେ ଜଗନ୍ନାଥ ଦର୍ଶନ କରି, ବି.ଏଲ୍. ପଢ଼ିବାର ପରାମର୍ଶ ନେଇ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଘରକୁ ଫେରିଲେ । ଘରକୁ ଫେରିବାପରେ ତାଙ୍କୁ ଜ୍ଵର ହେଲା । ଜ୍ଵର ଛାଡ଼ିଯିବା ପରେ ଦେହରେ ସେକାଳର ଦୁରାରୋଗ୍ୟ ବ୍ୟାଧର ଉପସର୍ଗ ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା । ପିତା ଭାଗବାତ ପ୍ରସାଦ ପୁତ୍ରର ଚିକିତ୍ସା କଲେ ମଧ୍ୟ କୌଣସି ସୁଫଳ ମିଳିଲା ନାହିଁ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ଶରୀର ବ୍ୟାଖ୍ ପାଇଁ ବିକଳାଙ୍ଗ ହୋଇଗଲା । କୁଳଗୁରୁ ବାବାଜୀ ରାମଦାସଙ୍କଠାରୁ ସେ ଦୀକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କରି ପରାମର୍ଶରେ କୁଳ ଦେବତା ଗୋପାନାଥଙ୍କ ପ୍ରତି ସମର୍ପିତ ହେଲେ। ସଦାସର୍ବଦା ଭଜନ କାର୍ତ୍ତନ କାର୍ତ୍ତନ କରି ନିଜ ଜୀବନର ଗତିପଥକୁ ବଦଳାଇ ଦେଲେ।

ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କର ଥିଲେ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ସନ୍ତାନ । ସାନଭାଇ ତିନିଜଣ ଓ ସାନଭଉଣୀ ଆଠଜଣଙ୍କୁ ନେଇ ତାଙ୍କର ପରିବାର ଥିଲା । ପିତା ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ସଦାସର୍ବଦା ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟସ୍ତ ରହୁଥିଲେ । ବଡ଼ପୁଅର ଏଭଳି ଅବସ୍ଥା ଦେଖ୍, ତାହାର ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ସେ ଇଷ୍ଟଦେବ ଗୋପୀନାଥଙ୍କ ନାମରେ ଥିବା ପୈତୃକ ସମ୍ପତ୍ତିର ଉତ୍ତରାଧ୍ୟାକାରୀ କରାଇଦେଇଥିଲେ । ଏଥିପାଇଁ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କୁ ଭାଇଆଳିଆ ସ୍ତରର ନାନାଦି ଈର୍ଷା ଓ ମାଲିମୋକଦ୍ଦମାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା । ଶାରୀରିକ ଓ ମାନସିକ କଷ୍ଟ ପାଉଥିଲା ବେଳେ, ସେ ସାହିତ୍ୟ, ସଙ୍ଗୀତ, ସଂକୀର୍ତ୍ତନ, ଇଷ୍ଟପୂଜା, ଗୁରୁବାଣୀ ପାଳନ କରି ନିଜ ମନକୁ ସାର୍ ନା ଦେଉଥିଲେ । ଏହି ସମୟରେ ଉତ୍କଳ ଗୌରବ ମଧୁସୂଦନ ଦାସଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାଷାଭିଭିକ ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ପାଇଁ ଆନ୍ଦୋଳନ ଚାଲିଥାଏ । ‘ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ’ ମାଧ୍ୟମରେ ଉତ୍କଳୀୟଙ୍କ ମନରେ ଜାତୀୟତା ଭାବା ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ଯୋଜନା ହେଉଥାଏ । ୧୯୧୨ ମସିହାର ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କ ରଚିତ ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ଅବେଶନରେ ଗାନ କରାଯାଇ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଥିଲା ।

୧୯୨୧ ମସିହରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ଡାକରା ଦେଇଥିଲେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ । ଅସଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଭଳି ଗଦ୍ୟରଚନା ଲେଖୁଥିଲେ । ଏହି ଲେଖା ‘ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟ’ ପତ୍ରିକାର ପାଞ୍ଚଟି ସଂଖ୍ୟାରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । ପୁନଶ୍ଚ ବଲେଶ୍ଵରରୁ ପ୍ରକାଶ ପାଉଥିବା ସାପ୍ତାହିକ ‘ପ୍ରଜ।ତନ୍ତ୍ର’ ରେ କନି କାମେଳି, କଂଗ୍ରେସର ନେତୃସ୍ଥ ନାୟ ବ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ଓହିଁରେ ଭୂମିକାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ବ୍ୟଙ୍ଗ ବିଦ୍ରୁପଧର୍ମୀ ‘ପଞ୍ଚାମୃତ’ ନାଟିକା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ଏହି ସମୟରେ ଅନେକ ଲାନିକା, କବିତା, ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗୀତ, ‘କଣାମାମୁ’ ଉପନ୍ୟାସ ଏବଂ ନାଟକାଦି ରଚନା କରିଥିଲେ । ସମୟରେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କର ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ଉପରେ ଅତ୍ୟାଚାରକୁ ବିରୋଧ କରି ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ବିହାର ଓଡ଼ିଶା କାଉନ୍‌ସିଲ୍ ସଭ୍ୟପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନଙ୍କ ସାନଭାଇ କମଳାକାନ୍ତ, ଭଉଣୀ କୋକିଳା ଦେବୀ ଓ ଜାହ୍ନବୀ ଦେବୀ, ଭଣଜା ଗୌର ଗୋପାଳ ଦାସ, ଦୁଇପୁତ୍ର ନିତ୍ୟାନନ୍ଦ ଓ ଗୌରଚନ୍ଦ୍ର ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଯୋଗଦେଇ କରାବରଣ କରିଥିଲେ ।

ଦେଶମ୍ନବେ।ଧ ଚିନ୍ତ୍ରାରେତନାରେ ଲକ୍ଷ୍ମ।କ।ନ୍ତ୍ରଙ୍କ ପରିବାର ଉଦ୍‌ବୁଦ୍ଧି ହୋଇଥଲୋ ଫଳରେ ଲଚିଶ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ସମୟରେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କର ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ଉପରେ ଅତ୍ୟାଚାରକୁ ବିରୋଧ କରି ଭାଗବତ ପ୍ରସାଦ ବିହାର ଓଡ଼ିଶା କାଉନ୍‌ସିଲ୍ ସଭ୍ୟପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନିଙ୍କ ସାନଭାଇ କମଳାକାନ୍ତ, ଭଉଣୀ କୋକିଳା ଦେବୀ ଓ ଜାହ୍ନବୀ ଦେବୀ, ଭଣଜା ଗୌର ଗୋପାଳ ଦାସ, ଦୁଇପୁତ୍ର ନିତ୍ୟାନନ୍ଦ ଓ ଗୌରଚନ୍ଦ୍ର ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଯୋଗଦେଇ କରାବରଣ କରିଥିଲେ।

ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ନିଜର ନାଟ୍ୟ ପ୍ରତିଭାର ପରିଚୟ ଦେବାକୁ ଯାଇ ଗଠନ କରିଥିଲେ ‘ଗୋପୀନାଥ ସଙ୍ଗୀତ ସମାଜ’ । ଏହା ପ୍ରଥମେ ଅପେରା ଏବଂ ପରେ ଥ୍ଟରରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ‘ଶରଦ୍ରାସ’, ‘ବସନ୍ତ ବିଳାସ’, ‘କାଳୀୟ ଦଳନ’, ‘ବ୍ରଜ ବର୍ଜନ,’, ‘ବଂଶୀ ଶିକ୍ଷା’ ଆଦି ନାଟକ ନାଟିକା ରଚନା କରି ପରିବେଷଣ କରାଇଥିଲେ । ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ସେ ‘ବେଶ ବଦଳା’, ‘ଶ୍ରୀଶ୍ରୀ ଗୌର ସନ୍ୟାସ’, ‘କଣ୍ଠ’, ‘ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଚଣ୍ଡାଳୁଣୀ’ ନାଟକ ରଚନା କରି ଅଭିନୟ କରାଇଥିଲେ । ଏହି ନାଟ୍ୟ ସଂସ୍ଥା ପାଇଁ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତଙ୍କର ରାସ ପ୍ରଣେତା ଗୋବିନ୍ଦ ସୁରଦେଓ ମୋହନ ସୁନ୍ଦର ଦେବ ଗୋସ୍ବାମୀ, କୃଷ୍ଣ ପ୍ରସାଦ ବସୁ ଓ କାଳୀଚରଣଙ୍କ ସହିତ ନିବିଡ଼ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ ହୋଇଥିଲା ।

ଗୋପିନାଥ ସଙ୍ଗୀତ ସମାଜ ଭାଙ୍ଗିଯିବା ପରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ୧୯୨୯ରେ ‘ଗୋପିନାଥ ପ୍ରେସ୍’ ଭଦ୍ରକରେ ସ୍ଥାପନ କଲେ । ଏହି ପ୍ରେସରୁ ୧୯୩୭ ମସିହରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା ‘ଡଗର ପତ୍ରିକା’। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସେ ‘ଡଗର’ ପତ୍ରିକାର ପ୍ରକାଶନ କଟକସ୍ଥ ପିଠାପୁରଠାରେ କରାଇଥିଲେ । ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ଭଦ୍ରକର ତାଳପଦା ଏବଂ କଟକରେ ଅବସ୍ଥାନ କରି ଲୋକମାନଙ୍କ ମନରେ ରହିଥ‌ିବା ଅନ୍ଧବିଶ୍ବାସ ଦୂରୀକରଣ, କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେଇଥିଲେ । ଗାନ୍ଧୀ ଆଦର୍ଶ ଓ ବାଣୀ ପ୍ରତି ଅନୁରାଗୀ ହୋଇ ସେ ଅନେକ କବିତା ରଚନା କରିଥିଲେ । ଏହି କରିତ୍‌କର୍ମା, ଯଶସ୍ବୀ ସାଧକଙ୍କର ଅବସାନ ଘଟିଲା ୧୯୫୩ ମସିହା ଫେବୃଆରୀ ୨୪ ତାରିଖ ଦିନ ଭଦ୍ରକ ଭବନରେ ।

କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଓଡ଼ିଆ ଗଦ୍ୟ ଓ ପଦ୍ୟ ସାହିତ୍ୟକୁ ବହୁବିଧ ରଚନାରେ ସମୃଦ୍ଧ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଅଧିକାଂଶ ରଚନାରେ ହାସ୍ୟ କୌତୁକ ଓ ବ୍ୟଙ୍ଗ ବିଦ୍ରୂପଧର୍ମୀ ଭାବ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ସତେ ଯେପରି ଅନ୍ୟକୁ ହସାଇବାର ଅଦ୍ଭୁତ ଶକ୍ତି ନେଇ ସେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । କବିସୂର୍ଯ୍ୟ ବଳଦେବ ରଥଙ୍କ ‘କିଶୋର ଚନ୍ଦ୍ରାନନ୍ଦଚମ୍ପୂ’କୁ ଅନୁସରଣ କରି ସେ ରଚନା କରିଛନ୍ତି ‘ଚଟକ ଚନ୍ଦ୍ରହାସ ଚମ୍ପୂ’ । ସେହିପରି ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କ ‘ଉତ୍କଳ ଭ୍ରମଣ’ ଅନୁକରଣ କରି ‘କଟକ ସଫର’, ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କ ‘କଳାମାଣିକରେ’ ଛାନ୍ଦକୁ ଅନୁସରଣ କରି ‘ଧଳାମାଣିକରେ’ ଲାଳିକା ରଚନା କରିଥିଲେ । ନାଟ୍ୟ ସାହିତ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ଅନୁରୂପ ହାସ୍ୟଉକ୍ତି ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।

‘ଡିମ୍ବକ୍ରେସୀ ସଭା’, ‘ହନୁମନ୍ତର ବସ୍ତ୍ରହରଣ’, ’ଜର୍ମାନ ଭୂତ ଓ ବ୍ରିଟିଶ ଦୂତଙ୍କ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର ‘ଆଦି ତାଙ୍କର ପ୍ରହସନ ରଚନା । କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଥିଲେ ସଫଳ ଶିଶୁ ସାହିତ୍ୟିକ । ତାଙ୍କଦ୍ବାରା ରଚିତ ‘ପିଲାଙ୍କ କଥା’ (ପୌରାଣିକ କାହାଣୀ ସଂକଳନ) ‘ଚିଡ଼ିଆଖାନା’ (ଜୀବଜନ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପଦ୍ୟମୟୀ କୃତି) ଆଦି ଶିଶୁ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵକୁ ସ୍ପର୍ଶକଲାଭଳି ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସେ ‘ପାଠମାଳା’ ଓ ‘ସାହିତ୍ୟ ସୁଧାକର ଭଳି ପୁସ୍ତକ ରଚନା କରିଛନ୍ତି ।

ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଗଳ୍ପ, ପ୍ରବନ୍ଧ, ଉପନ୍ୟାସ ରଚନା କରି ଓଡ଼ିଆ ବାଣୀଭଣ୍ଡାରକୁ ଯଶସ୍ୱୀ କରିଛନ୍ତି । ଗଳ୍ପ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ‘ବୁଢ଼ାଶଙ୍ଖାରି’ ତାଙ୍କର ସଫଳ ସୃଷ୍ଟି । ଏଥିରେ ପ୍ରେମ ଓ କରୁଣ ଭାବକୁ ନାୟକ ବୁଢ଼ାଶଙ୍ଖାରି ମାଧ୍ୟମରେ ଦେଖାଇ ଦିଆଯାଇଛି । ‘ଅସହଯୋଗୀର ଆତ୍ମକଥା’ରେ ହାସ୍ୟ ଓ ବିଦୁପଧର୍ମୀ ଭାବ ଉପସ୍ଥାପନା, ‘କଣାମାମୁ’ର ଜାତୀୟତାବାଦୀ ସଂଗ୍ରାମୀ ଗଢୁଗକୁ ଅସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ରହିଯାଇଥବା ଚରିତ୍ରକୁ ପାଠକ ବେଶ୍ ହୃଦୟର ସହିତ ଅନୁଭବ କରିଥାଏ । ଜଣେ ସଫଳ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଭାବରେ ‘ହାସ୍ୟରସ’, ‘ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିରେ ହାସ୍ୟରସ’, ‘କବି ଓ କବିତ୍ଵ’, ‘ଓଡ଼ିଆ ସଙ୍ଗୀତ’ ଆଦି ସେ ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ‘ହାସ୍ୟରସ’ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଭିମତ ଦେଇ କହିଛନ୍ତି, ‘ତିଅଣରେ ଲୁଣଭଳି ସାହିତ୍ୟରେ ହାସ୍ୟରସ ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ’ । ‘ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ସ୍ମୃତି’, ‘ସ୍ମୃତିପୂଜା’, ଚିନ୍ତାମଣି ସ୍ମୃତି’, ‘ଖଣ୍ଡିଏ ଚିଠି’ କାନ୍ତକବିଙ୍କର ଜୀବନୀମୂଳକ ପ୍ରବନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି । ଅଙ୍ଗେନିଭା କଥାକୁ ନେଇ କାନ୍ତକବି ରଚନା କରିଛନ୍ତି ‘ନିଭୃତ ନିଶୀଥ’, ‘ରୋଗଶଯ୍ୟା’, ‘ଜୀବନ୍ତ ମରଣ’ । ନିଜ ଜୀବନର ଅବସ୍ଥା ଓ ବିଶେଷ ସ୍ମୃତିନେଇ ସେ ରଚନା କରିଛନ୍ତି ‘ବାଲ୍ୟସ୍ମୃତି’, ‘ଶୈଶବ ସ୍ମୃତି’, ‘କୈଶୋର ସ୍ବପ୍ନ’ ଓ ଯୌବନ ପଥେ’।

କାନ୍ତକବିଙ୍କଦ୍ବାରା ରଚିତ ଲାଳିକାଗୁଡ଼ିକ ବେଶ୍ ହାସ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପକ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ‘ଅଲଣା ପୁରାଣ’, ‘ଯୁଗର ମଜା’, ‘ବିଡ଼ି ମହିମା’, ‘ଶୋକଗୀତ’, ‘ଗାନ୍ଧୀଗୋଳ’ ଇତ୍ୟାଦି । କବିବର ରାଧାନାଥ ରାୟଙ୍କ ରଚିତ ‘ଚିଲିକା’ ରୀତିରେ କବି ଲେଖୁଛନ୍ତି ‘ବୈତରଣୀ’। ‘କଲ୍ଲୋଳ’ ଓ ‘ବିବିଧ କବିତା’ ସଂକଳନରେ ତାଙ୍କର ଅନେକ କବିତା ସଂଯୋଜିତ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ‘ଶ୍ମଶାନରେ ରାଧାନାଥ’, ‘ଶ୍ମଶାନରେ ମଧୁସୂଦନ’, ‘ମହାପ୍ରୟାଣ’, ‘ଆଷାଢ଼ ପ୍ରଥମ ଦିବସେ’, ‘ବର୍ଷା ସଙ୍ଗୀତ’, ‘ଶିଶୁ’, ‘ଶିଶୁର ଭାଷ’, ‘ଶିଶୁର ହସ’, ‘ମୋ ସଙ୍ଗୀତ’, ‘ଯୁଗାବତାର’ ଇତ୍ୟାଦି । ତାଙ୍କ ହୃଦୟର ଆଧାୟିକ ଚେତନା ସମ୍ବଳିତ କବିତା ସଂକଳନ ହେଉଛି ‘ଜୀବନ ସଙ୍ଗୀତ’ । ଏହି କବିତା ସଂକଳନକୁ ଅନେକ ଆଲୋଚକ ବିଶ୍ୱକବି ରବିନ୍ଦ୍ରନାଥଙ୍କ ‘ଗୀତାଞ୍ଜଳି’ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ଜାତୀୟ ଭାବ, ଦେଶପ୍ରୀତି ଓ ଜାତୀୟ ବୀର ବନ୍ଦନା କବିତାଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ କବି କରିଛନ୍ତି ‘ଜାତୀୟ ସଂଗୀତ’ କବିତା ସଞ୍ଚଳନ।

ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିବା ‘ଦୁନ୍ଦୁଭି’ କବିତା ସଂକଳନରେ ସ୍ଥାନିତ ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’, ‘ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗୀତ’ ସଂକଳନଭୁକ୍ତ ହୋଇଛି । ଉକ୍ତ ସଂଗୀତଟିକୁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ରାଜ୍ୟ ସଙ୍ଗୀତ ମାନ୍ୟତା ଦେଉଛି । ଏହି କବିତା ସଂକଳନରେ ‘କୋଟି କୋଟି କଣ୍ଠେ ଆଜି’, ‘ଉଡ଼ାଇ ନିଶାଣ ବଜାଇ ଭେରୀ’, ‘ସାଜରେ ସାଜରେ’ ‘ଭାଇମାନେ ହେ’ ଆଦି ଜାତୀୟ ଆହ୍ବାନମୂଳକ କବିତା ସ୍ଥାନିତ ହୋଇଛି । କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ଥିଲେ ବୈଷ୍ଣବ । ତାଙ୍କର ଲେଖାଗୁଡ଼ିକରେ ସ୍ଵଦେଶପ୍ରାଣତା, ଆଶାବାଦ ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟାଶ୍ରିତ ମହାନ୍ ଭାବନା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରାୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଭାଗରେ ଲେଖନୀ ଚାଳନା କରି ସେ କେବଳ ବିଦଗ୍ଧ ପାଠକ କାହିଁକି ସମଗ୍ର ଓଡ଼ିଶାବାସୀଙ୍କ ନିକଟରେ ସଦା ଆଦରଣୀୟ ହୋଇ ରହିବେ ।

କାଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଓ ଟିପ୍ପଶା

• ବିବିଧ – ବିଭିନ
• ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ – ଅଲଗା ଅଲଗା
• ରୋଗକ – ରୁଚିକାରକ
• ମନୋରମ – ମନୋହର/ରମଣୀୟ
• ସୁପରିଚିତ – ବହୁ ପରିଚିତ
• ମାଣବସା – ମାର୍ଗଶିର ମାସ ଗୁରୁବାର ଦିନ ମାସରେ ଧାନ ରଖୁ ଲକ୍ଷ୍ୟଙ୍କର ପ୍ରତୀକ ଭାବରେ ପୂଜା କରାଯାଏ।
• କଟକ ଏକାଡ଼େମା ସ୍କୁଲ – ବର୍ତ୍ତମାନର ନାମ ପ୍ୟାର।ଏମାହନ ଏକାଡ଼ମା
• କୃତକାର୍ଯ୍ୟ – ସଫଳକାମ
• ତଭାବଧାନ – ଦାୟିତ୍ୱ ନେବ/ହେପାଜତ
• କ୍ରାଡା – ଖେଳ
• ଗୋପାଯନ୍ତ – ଏକ ପ୍ରକାର ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର
• ପରିବେଷଣ – ଉପସ୍ଥାପନ
• ଅଭିକୋତ୍ସବ – ଅଭିଷେକ ଉତ୍ସବ ଅର୍ଥାତ୍ ରାଜଗାଦି ବା ସିଂହାସନରେ ନୂତନ ରାଜା ରପିବା ବେଳେ ଆନନ୍ଦ ଉତ୍ସବ।
• କେନ୍ଦେରା – (ଏକ ପ୍ରକାର ରାଜ୍ୟଯନ୍ତ୍ ସାଧାରଣତଃ ଯୋଗୀମାନେ କେନ୍ଦରା ବଜାଇ ଗାତ ଗାଇ ଭିଷା କରିଥା ନ୍ତି)
• ର।ମହାଳି – ତାସକାଠଆ
• ମୁଗ୍ଧ – ପ୍ରଶାଭୂତ/ଅତି ଆନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ
• ପାରଦର୍ଶୀ – ପାରଙ୍ଗମ/ କୁଶଳା
• ଶ୍ରୀୟାଭଜନ – ଶ୍ରଦ୍ଧାର ଯୋଗ୍ୟ
• ଅଗ୍ରଶା – ଆଗୁଆ/ନେତୃତ୍ଵ
• ଘେ।ଷଣା – ପ୍ରଚାର
• ସର୍ବସାଧାରଣ – ସବୁସ୍ତରର ଲୋକ
• ଅଭିଭାବେକ – ପୁରବି
• ବି.ଏଲ୍‌. – ବ୍ୟାଚେଲର ଅଫ ଲ (ଆଇନ ସ୍ନାତକ)
• ଉପସର୍ଗ – ଚିହ୍ନ/ସଙ୍କେତ
• ଦୂରାରୋଗ୍ୟ – ଯାହା କଷ୍ଟରେ ଆରୋଗ୍ୟ ହୋଇଥାଏ
• ଧମର୍ପିତ – ଉପର୍ଗ କରିବା
• ଥାସକ୍ତ – ଆଗ୍ରହା
• ଦୁର୍ଦ୍ଦଶାଗ୍ରସ୍ତ – ଭାଗ୍ୟହାନତା କବଳିତ
• କୁଳଗୁରୁ – ଇଂଶର ବାଷ।ଯାତା ଗୁରୁ
• ପାଲିମୋକଦ୍ଦମା – କୋର୍ଟ କଚେରୀରେ କେସ୍
• ମାନ୍ତ୍ରନା – ଆଶ୍ଵାସନା/ ପ୍ରରୋଧ
• ଭାଷାଭିତ୍ତିକ – ଭାଷାକୁ ମୁଳକରି
• ତ୍ରୁଟି ବିଚ୍ୟୁତି – ଭୁଲ୍ ଭାବ
• ଛହନାମ – ନିଜ ନାମ ବଦଳରେ ଆଉ ଏକ ନାମ
• ଉଚ୍ଚଚୁଘି – ଅନୁପ୍ରାଣିତ
• ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ – ସମୁଦ୍ରରୁ ଲୁଗ ମାରିବା ପାଇଁ ଚାକ୍ଷିଜଙ୍କ ଆହ୍ୱାନ କ୍ରମେ ୧୯୩୦ରେ ହୋଇଥିଲା ଗଣ ଆନ୍ଦୋଳନା
• ଅବସାନ – ଶେଷ ହେବା
• ଜରିଆରେ – ମାଧ୍ୟମରେ
• ସାପ୍ତାହକ – ସାତ ଦିନରେ ଥରେ
• ଉପଲବ୍ଧ ହୋଇଥାଏ। – ମିଳିଥାଏ
• ଇସ୍ତଫା – କାଯ୍ୟକାଳ ପୂରିବା ପୂର୍ବରୁ ନିଜ ଇଚ୍ଛାରେ କାଯ୍ୟରୁ ବାହାରି ଆସିବା
• କାରାବରଣ – ଚେଲ୍ ରେ ରହିବା
• ଆୟୁକାଳ – ଜବନକାଳ
• ନିବିଡ଼ – ଘନିଷ୍ଠ
• ପ୍ରଚେତା – ରଚୟିତା
• ଅସ୍‌ସ୍ଥାନ – ରହିବା
• ଅନୁରାଗା – ଅନୁସରଣ କରିବା
• ଅବସାନ – ଶେଷ
• କରିଆରେ – ମାଧ୍ୟମରେ
• ମାସିକ – ତାପର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ
• ବିଦ୍ରପ – ଥଟ୍ଟାମାଧ୍ୟମରେ ଆପାତ
• ବ୍ୟଙ୍ଗ – ଅଟ୍ଟା
• ଲଳିକା – ଆମେଦପ୍ନାର୍ଶ୍ନ ପ୍ରସଙ୍ଗ
• ପ୍ରହସନ – ହାସ୍ୟରସ ଉଦ୍ଦୀପକ କ୍ଷୁଦ୍ର ନାଟକ
• ଶିକ୍ଷକୋଚିତ – ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଉଚ୍ଚିତ
• ତି ଅଶ – ତରକାରି
• ଆମମଲଗ୍ନ – ନିଜ ସହ ଯୋଡ଼ି ହୋଇଥିବା
• ଉଜ୍ଜ୍ବସ – ଉଦ୍ବେଳିତ ଭାବ
• ଅଙ୍ଗେ ନିଭା – ବାଚନରେ ଘଟିଯାଇଥିବା
• ରୂପାୟିତ – ପ୍ରକାଶିତ
• ସ୍ୱରଣଯୋଗ୍ୟ – ମନେ ରହିଲା ଭଳି
• ଚିରଚିତ – ଲେଖାଯା ଇଥିବା/ରଚନା କରାଯାଇଥିବା
• ଆଧାମବ।ଦା – ଈଶ୍ଵର ବା ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ଉପରେ ଆସ୍ଥା ସ୍ଥାନ କାରା
• କବିତାବଳା – କରିବାପମୂହ
• ଆଚଳ। – ସମୂହ
• ଉଚ୍ଚାଙ୍ଗ – ଉଚ୍ଚକଟାରେ (ଯାହା ସବୁଦିନେ ମର୍ଯ୍ୟାଦାବନ୍ତ ହୋଇଥିବ)
• ଆୟୁଷ୍ଠାନ – ଆୟୁଷ ସମ୍ପନ୍ନ
• ଯଶୋହଦେବହ – ଯଶସ୍ଵା

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Notes Chapter 6 ଆଲୋକ- ପ୍ରତିଫଳନ ଓ ପ୍ରତିସରଣ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 Physical Science Notes Chapter 6 ଆଲୋକ- ପ୍ରତିଫଳନ ଓ ପ୍ରତିସରଣ

→ ଉପକ୍ରମ (Introduction) :

• ଆଲୋକ ଏକ ପ୍ରକାରର ଶକ୍ତି ଯାହା ଆମେ ଚକ୍ଷୁ ମାଧ୍ୟମରେ ଅନୁଭବ କରୁ ।
• ଆମେ ଏକ ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖ୍ରୁ ଯଦି ଏହା ଆଲୋକ ନିର୍ଗତ କିମ୍ବା ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ ।
• ଯେଉଁ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ ନିଜସ୍ଵ ଆଲୋକ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଦୀପ୍ତ (Luminous) ବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ।

→ ଉଦାହରଣ :

• ସୂର୍ଯ୍ୟ, ଜଳନ୍ତା ମହମବତୀ, କାଠ, କୋଇଲା ଓ ଗ୍ୟାସ୍ ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଯେଉଁ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ ନିଜର ଆଲୋକ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ନାହିଁ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଦୀପ୍ତହୀନ (Non-Luminous) ବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ।

→ ଉଦାହରଣ :

• ମାଟି, ପଥର, ଗଛ, ଟେବୁଲ, ଚୌକି ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଦୀପ୍ତ ବସ୍ତୁରୁ ଅଦୀପ୍ତ ବସ୍ତୁ ଉପରେ ଆଲୋକ ପଡ଼ିଲେ ଆମେ ସେଗୁଡ଼ିକ ଦେଖୁଥାଉ ।
• ଅଦୀପ୍ତ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ କିଛି ଆଲୋକ ଶୋକ କରି ଅବଶିଷ୍ଟ ଆଲୋକ ପ୍ରତିଫଳିତ କରି ଆମ ଆଖରେ ପଡ଼ିଲେ ସେଗୁଡ଼ିକ ଆମେ ଦେଖିଥାଉ ।

→ ଉଦାହରଣ :

• ଚନ୍ଦ୍ରର ନିଜର ଆଲୋକ ନାହିଁ । ତଥାପି ଆମେ ତାକୁ ରାତିରେ ଉଜ୍ଜ୍ବଳତା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥିବାର ଦେଖୁ । ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଚନ୍ଦ୍ର ଉପରେ ପଡ଼ି ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ଆମ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚ୍ ଥାଏ । ତେଣୁ ବାସ୍ତବରେ ଚନ୍ଦ୍ରାଲୋକ ହେଉଛି ପ୍ରତିଫଳିତ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ।
• କେତେକ ଦୀପ୍ତହୀନ ବସ୍ତୁକୁ ଦୀପ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । ଅର୍ଥାତ୍ ସାଧାରଣ ତାପମାତ୍ରାରେ କୋଇଲା ଏକ ଦୀପ୍ତହୀନ ବସ୍ତୁ । ଏହାକୁ ଦହନ କଲେ ଏହା ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଆଲୋକ ପ୍ରଦାନ କରି ଦୀପ୍ତ ହୁଏ ।
• ଆଲୋକ ତାହାର ଉତ୍ସରୁ ସବୁ ଦିଗକୁ ସରଳରେଖାରେ ଗତିକରେ ।
• କାରଣ ଆଲୋକ ପଥରେ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ପାଇଲେ ସେହି ବସ୍ତୁର ଆକାର ଅନୁସାରେ ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଆଲୋକ ସହିତ ଅନେକ ପରିଘଟଣା ଜଡ଼ିତ ଯେପରିକି ଦର୍ପଣଦ୍ବାରା ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠନ, ତାରାମାନଙ୍କର ମିଞ୍ଜି ମିଞ୍ଜି ଆଲୋକ, ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁର ସାତ ବର୍ଷ ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଯେଉଁ ସରଳରେଖ୍ୟ ପଥରେ ଆଲୋକ ଗତି କରେ, ତାହାକୁ ଆଲୋକ ରଶ୍ମିଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ କରାଯାଏ ।
• ଯଦି ଗୋଟିଏ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ଅସ୍ଵଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ଆଲୋକର ଗତିପଥରେ ରହିଯାଏ ତେବେ ସରଳରେଖାରେ ଗତିକରୁଥ‌ିବା ଆଲୋକ ସେହି ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ବସ୍ତୁ ପାଖରେ ବାଙ୍କିଯାଏ, ଏହାକୁ ଆଲୋକର ବିକୀର୍ତ୍ତନ (Diffraction) କୁହାଯାଏ ।
• ଆଲୋକ କେବଳ ତରଙ୍ଗ ନୁହେଁ କି କେବଳ କଣିକା ନୁହେଁ । ଏହା ଉଭୟ ତରଙ୍ଗ ଓ କଣିକାର ଗୁଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରେ । ଏହାକୁ ଆଲୋକର ଦ୍ଵୈତ ପ୍ରକୃତି (Dual nature of light) କୁହାଯାଏ ।

→ ଆଲୋକର ପ୍ରତିଫଳନ (Reflection of Light) :

• ଆଲୋକ ଚିକ୍କଣ ସମତଳ କିମ୍ବା ବକ୍ରପୃଷ୍ଠ ଉପରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ପ୍ରତିଫଳନରେ ଉଭୟ ଆପତିତ ରଶ୍ମି ଓ ପ୍ରତିଫଳିତ ରଶ୍ମି ଗୋଟିଏ ମାଧ୍ୟମରେ ରହିଥାଏ । ପ୍ରତିଫଳନର ଦୁଇଟି ନିୟମ ଅଛି
• ପ୍ରଥମ ନିୟମ : ଆଲୋକର ପ୍ରତିଫଳନ ବେଳେ ଆପତନ କୋଣ ଓ ପ୍ରତିଫଳନ କୋଣ ସମାନ ହୋଇଥାଏ ।
• ଦ୍ଵିତୀୟ ନିୟମ : ଆପତିତ ରଶ୍ମି, ପ୍ରତିଫଳିତ ରଶ୍ମି ଓ ଆପତନ ବିନ୍ଦୁରେ ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ପ୍ରତି ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବ ଗୋଟିଏ ସମତଳରେ ରହିଥାନ୍ତି ।
• \(\bar{AB}\) – ଆପତିତ ରଶ୍ମି, \(\bar{BC}\) – ପ୍ରତିଫଳିତ ରଶ୍ମି, \(\bar{BN}\) – ଅଭିଲମ୍ବ
  

→ ସମତଳ ଦର୍ପଣଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ପ୍ରତିବିମ୍ବର ପ୍ରକୃତି :

• ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ସମତଳ ହେଲେ ତାହାକୁ ସମତଳ ଦର୍ପଣ କହନ୍ତି ।
• ସମତଳ ଦର୍ପଣ ଦ୍ବାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥ‌ିବା ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସର୍ବଦା ଆଭାସୀ ଓ ସଳଖ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଆକାର ବସ୍ତୁର ଆକାର ସହିତ ସମାନ ହୋଇଥାଏ ।
• ସମତଳ ଦର୍ପଣ ସମ୍ମୁଖରେ ବସ୍ତୁ ଯେତିକି ଦୂରରେ ଥାଏ ତାହାର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଦର୍ପଣର ପଛପଟେ ସେତିକି ଦୂରରେ ରହିଥାଏ ।
  ଏହି ପ୍ରତିବିମ୍ବର ପାର୍ଶ୍ବ ଓଲଟା ହୋଇଥାଏ ।

→ ବର୍ତ୍ତୁଳ ଦର୍ପଣ (Spherical Mirror):
ଚକ୍ରପ୍ଷ୍ଠବିଶଷ୍ଟ ପ୍ରତିଫଳନକାର1 ତର୍ପଣକ୍ତ ବଫୁଲାକାର ତର୍ପଣ କହିନି | ତର୍ପଣର ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ଖୋଲକପୃଷ୍ଠର ଗୋଟିଏ ଅଂଶ ହୋଇଥାଏ । ବର୍ତ୍ତୁଳ ଦର୍ପଣ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର; ଯଥା – ଅବତଳ ଦର୍ପଣ ଓ ଉତ୍ତଳ ଦର୍ପଣ ।

• ଅବତଳ ଦର୍ପଣ : ଯେଉଁ ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣର ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ଭିତର ଆଡ଼କୁ ବକ୍ର ହୋଇ ରହିଥାଏ, ତାହାକୁ ଅବତଳ (Concave) ଦର୍ପଣ କୁହାଯାଏ।
  • ଏହି ଦର୍ପଣର ବକ୍ର ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ଗୋଲକର କେନ୍ଦ୍ର ଆଡ଼କୁ ହୋଇଥାଏ ।
• ଉତ୍ତଳ ଦର୍ପଣ : ଯେଉଁ ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣର ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ବାହାର ଆଡ଼କୁ ବକ୍ର ହୋଇ ରହିଥାଏ ତାହାକୁ ଉତ୍ତଳ (Convex) ଦର୍ପଣ କୁହାଯାଏ ।
  • ଏହି ଦର୍ପଣର ବକ୍ର ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ଗୋଲକର କେନ୍ଦ୍ରର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ରହିଥାଏ ।
  • କାଚ ଗୋଲକ ଖଣ୍ଡର ଭିତର (ଖାଲୁଆ) ପାଖରେ ରୁପାର ଲେପ ଦେଲେ ଉତ୍ତଳ ଦର୍ପଣ ମିଳେ ।
  • କାଚ ଗୋଲକ ଖଣ୍ଡର ବାହାର (ପେଟୁଆ) ପାଖରେ ରୁପାର ଲେପ ଦେଲେ ଅବତଳ ଦର୍ପଣ ମିଳିବ ।

→ (i) ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣ ସମ୍ପର୍କରେ ବ୍ୟବହୃତ ବୈଷୟିକ ଶବ୍ଦ (Term related to Spherical Mirror) :
ପୋଲ୍ (Pole) ବା ମେରୁ – ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣର ବକ୍ର ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠର କେନ୍ଦ୍ରକୁ ପୋଲ୍ (Pole) କହନ୍ତି । ଉଭୟ ଦର୍ପଣରେ ଏହାକୁ ସାଧାରଣତଃ P ଅକ୍ଷର ଦ୍ବାରା ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଏ । ଏହା ଦର୍ପଣର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଅଟେ ଓ ଏହା ଦର୍ପଣର ପୃଷ୍ଠଦେଶରେ ଥାଏ ।

ଚିତ୍ର-1 ରେ APD ଗୋଟିଏ ଅବତଳ ଦର୍ପଣ ଏବଂ ଚିତ୍ର-2ରେ APD ଗୋଟିଏ ଉତ୍ତଳ ଦର୍ପଣ । ଉଭୟ ଦର୍ପଣର ମଝି ବିନ୍ଦୁ ସୂତାଦ୍ୱାରା ମାପି ପୋଲ୍ (P) ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ । ସେହି ବିନ୍ଦୁ P ଉତ୍ତଳ ବା ଅବତଳ ଦର୍ପଣର ମେରୁ ଅଟେ ।

→ (ii) ରକ୍ରତାକେତ୍ର (Centre of Curvature):
ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣ ଯେଉଁ ଫମ୍ପା ଗୋଲକର ଅଂଶ ହୋଇଥାଏ, ସେହି ଗୋଲକର ଜ୍ୟାମିତିକ କେନ୍ଦ୍ରକୁ ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣର ବକ୍ରତା କେନ୍ଦ୍ର (Centre of Curvature) କୁହାଯାଏ । ଉଭୟ ଦର୍ପଣରେ ଏହାକୁ ସାଧାରଣତଃ (C) ଅକ୍ଷରଦ୍ଵାରା ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଏ । ଏହା ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠର ବାହାରକୁ ରହିଥାଏ ।
‘ଅବତଳ ଦର୍ପଣ କ୍ଷେତ୍ରର ବଜ୍ରତା କେନ୍ଦ୍ର ଦର୍ପଣ ବାହାରେ ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠର ସମ୍ମୁଖରେ ଥାଏ । ଉତ୍ତଳ ଦର୍ପଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବକ୍ରତା କେନ୍ଦ୍ର ଦର୍ପଣର ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠର ପଛଆଡ଼କୁ ରହିଥାଏ । ତେଣୁ ବକ୍ରତା କେନ୍ଦ୍ର ବର୍ତ୍ତୁଳ ଦର୍ପଣର ଅଂଶ ନୁହେଁ ।

→ (iii) ବକ୍ରତା ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ (Radius of Curvature) :
ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣ ଯେଉଁ ଗୋଲକର ଅଂଶ ହୋଇଥାଏ, ସେହି ଗୋଲକର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧକୁ ବର୍ତ୍ତୁଳାକର ଦର୍ପଣର ବକ୍ରତା ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ (Radius of Curvature) କୁହାଯାଏ । ଏହାକୁ ସାଧାରଣତଃ (R) ଅକ୍ଷର ଦ୍ଵାରା ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଏ ।

ପୋଲ୍ (P) ଓ ବକ୍ରତା କେନ୍ଦ୍ର C ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଦୂରତା PC ଦର୍ପଣର ବକ୍ରତା ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ଅଟେ । ଏଠାରେ PC = CM = CN = R |

→ (iv) ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷ (Principal Axis) :
ଯେଉଁ ସରଳରେଖା ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣର ପୋଲ୍ ଓ ବକ୍ରତା କେନ୍ଦ୍ରକୁ ଯୋଗ କରେ ତାହାକୁ ଦର୍ପଣର ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷ (Principal Axis )କୁହାଯାଏ । ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣର ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷ ପୋଲ୍ ଉପରେ ଦର୍ପଣର ପୃଷ୍ଠପ୍ରତି ଅଭିଲୟ ହୋଇଥାଏ ।

→ ପ୍ରମୁଖ ଫୋକସ୍ (Principal Focus) :
ଅବତଳ ଦର୍ପଣର ଫୋକସ୍ : ମୁଖ୍ୟ ଅକ୍ଷସହିତ ସମାନ୍ତର ରହିଥ‌ିବା ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ଅବତଳ ଦର୍ପଣରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇ ମୁଖ୍ୟ ଅକ୍ଷ ଉପରେ ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁରେ ମିଳିତ ହୁଅନ୍ତି ଏବଂ ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦ କରନ୍ତି । ଏହି ବିନ୍ଦୁକୁ ଅବତଳ ଦର୍ପଣର ପ୍ରମୁଖ ଫୋକସ୍ (Principal Focus) କୁହାଯାଏ ।

→ ଉତ୍ତଳ ଦର୍ପଣର ଫୋକସ୍ :
ମୁଖ୍ୟ ଅକ୍ଷସହ ସମାନ୍ତର ହୋଇ ଦର୍ପଣ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ନ ହୋଇ ପରସ୍ପରଠାରୁ ଦୂରେଇ ପାଇଚ୍ଛନ୍ତି | ଏହି ପ୍ରତିଫଳିତ ରଣ୍ଠିଖ୍ଡଡି.କ ପ୍ରମ୍ଭଗ ଅଷ ଯାଇଛନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରତିଫଳିତ ରଶ୍ମିଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷ ଉପରେ ଥ‌ିବା ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁରୁ ଆସିଲା ଭଳି ଜଣା ପଡ଼ୁଛି । ଏହି ବିନ୍ଦୁକୁ ଉତ୍ତଳ ଦର୍ପଣର ପ୍ରମୁଖ ଫୋକସ୍ କୁହାଯାଏ । ଫୋକସ୍ କୁହାଯାଏ ।

→ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା (Focal Length) :
ବର୍ତ୍ତୁଳାକର ଦର୍ପଣର ପୋଲ୍ ଓ ଫୋକସ୍ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଦୂରତାକୁ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା (Focal length) କୁହାଯାଏ । ଏହାକୁ (f) ଅକ୍ଷର ଦ୍ବାରା ସୂଚିତ କରାଯାଏ । P ଓ F ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଦୂରତାକୁ ଫୋକସ ଦୂରତା (f) କହନ୍ତି ।

→ ତ୍ୱାରକ (Aperatures) :
ବର୍ତ୍ତୁଳାକର ଦର୍ପଣର ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ହୋଇଥାଏ । ଏହାର ଏକ ବୃତ୍ତାକାର ପରିସୀମା (Outline) ଥାଏ ।
ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣର ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠର ବ୍ୟାସକୁ ଦର୍ପଣର ଦ୍ବାରକ କହନ୍ତି । MN ଦୂରତା ଦର୍ପଣର ଦ୍ଵାରକ ଅଟେ । ବର୍ତ୍ତୁଳ ଦର୍ପଣର ଦ୍ଵାରକ ବଜ୍ରତି ବ୍ୟାସାର୍ଷଠାରୁ ବହୁତ କମ୍ ।

→ ବକ୍ରତା ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ (R) ଓ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା (f) ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ :

• ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଦ୍ବାରକ ବିଶିଷ୍ଟ ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣରେ ବକ୍ରତା ବ୍ୟାସାର୍କ ଏହାର ଫୋକସ୍ ଦୂରତାର ଦୁଇଗୁଣ ଅଟେ । ତେଣୁ R = 2f |
• ମୁଖ୍ୟ ଫୋକସ୍ ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣର ପୋଲ୍ ଓ ବକ୍ରତା କେନ୍ଦ୍ରର ଠିକ୍ ମଝିରେ ରହିଥାଏ ।

→ ଏ ବର୍ଭୁଳାକାର ଦର୍ପଣଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠନ (Image Formation by Spherical Mirror) :

→ ରଶ୍ମିଚିତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ବର୍ତ୍ତୁଳ ଦର୍ପଣଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ପ୍ରତିବିମ୍ବର ପରିପ୍ରକାଶ (Representation of Images formed by Spherical Mirrors using Ray Diagrams) :
ପ୍ରତିବିମ୍ବର ସ୍ଥିତି ଜାଣିବା ପାଇଁ ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ରଶ୍ମିନେଇ ରଶ୍ମିଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଦୁଇଟି ପ୍ରତିଫଳିତ ରଶ୍ମିର ପ୍ରତିଚ୍ଛେଦ ବିନ୍ଦୁରେ ଏକ ବିନ୍ଦୁସମ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ।
(i)

• ମୁଖ୍ୟ ଅକ୍ଷସହ ସମାନ୍ତର ଥ‌ିବା ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ଅବତଳ ଦର୍ପଣ ଉପରେ ଆପତିତ ହେଲେ ପ୍ରତିଫଳିତ ରଶ୍ମି ଦର୍ପଣର ପ୍ରମୁଖ ଫୋକସ୍ ବିନ୍ଦୁଦେଇ ଗତିକରେ।
  
• ମୁଖ୍ୟ ଅକ୍ଷ ସହିତ ସମାନ୍ତର ଥ‌ିବା ଗୋଟିଏ ରଶ୍ମି ଉତ୍ତଳ ଦର୍ପଣ ଉପରେ ଆପତିତ ରଶ୍ମି ଉତ୍ତଳ ଏହ | ଉତ୍ତଳ ଦର୍ପଣ ଉପରେ ଆପତିତ ହେଲେ (divergent) ହେଲାଭଳି ଜଣାପଡ଼େ ।
  

(ii)

• ଅବତଳ ଦର୍ପଣରେ ଗୋଟିଏ ରଶ୍ମି ଦର୍ପଣର ପ୍ରମୁଖ ଫୋକସ୍ ଦେଇ ଗତି କରି ଦର୍ପଣ ଉପରେ ଆପତିତ ହେଲେ, ତାହା ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇ ଦର୍ପଣର ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷ ସହିତ ସମାନ୍ତର ହୋଇ ଗତି କରିବ । ଚିତ୍ର (a)
  
• ଉତ୍ତଳ ଦର୍ପଣରେ ଗୋଟିଏ ରଶ୍ମି ଦର୍ପଣର ପ୍ରମୁଖ ଫୋକସ୍ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରୁଥିଲେ, ତାହା ଦର୍ପଣ ପୃଷ୍ଠରୁ ପ୍ରତିଫଳିତ ହେଲାପରେ ଦୁର୍ପଣର ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷ ସହ ସମାନ୍ତର ହୋଇ ଗତି କରେ । ଚିତ୍ର (b)
  

(iii)

• ଗୋଟିଏ ରଶ୍ମି ଅବତଳ ଦର୍ପଣର ବକ୍ରତା କେନ୍ଦ୍ର ଦେଇ ଗତିକରୁଥିଲେ କିମ୍ବା ଉତ୍ତଳ ଦର୍ପଣର ବକ୍ରତା କେନ୍ଦ୍ର ଆଡ଼କୁ ତା’ର ଦିଗ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ହୋଇଥିଲେ, ଦର୍ପଣ ପୃଷ୍ଠରୁ ପ୍ରତିଫଳନ ପରେ ତାହା ଯେଉଁ ପଥରେ ଆସିଥାଏ ସେହି ପଥରେ ଫେରିଯାଏ ।
  
• ଆପତିତ ରଶ୍ମି ଦର୍ପଣର ପୃଷ୍ଠଉପରେ ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠର ଲମ୍ବ ଦିଗରେ ପଡ଼ିଲେ, ସେହି ରଶ୍ମି ଯେଉଁ ଦିଗରୁ ଆସିଥାଏ ସେହି ଦିଗରେ ଫେରିଯାଏ ।
  

(iv) ଗୋଟିଏ ରଶ୍ମି ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷ ପ୍ରତି ତୀର୍ଯ୍ୟକ ଭାବରେ ଗୋଟିଏ ଅବତଳ ବା ଉତ୍କଳ ଦର୍ପଣ ପୃଷ୍ଠରେ ପୋଲ୍ (P) ବିନ୍ଦୁ ନିକଟରେ ଆପତିତ ହେଲେ, ତାହା ତୀର୍ଯ୍ୟକ ଭାବରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୁଏ । ଆପତନ ବିନ୍ଦୁଠାରେ ଆପତିତ ରଶ୍ମି ଏପରି ଦିଗରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୁଏ ଯେ ପ୍ରତିଫଳନ କୋଣ ଆପତନ କୋଣ ସହିତ ସମାନ ହୁଏ ।

ଦର୍ପଣରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠନ :

→ ଉତ୍ତଳ ଦର୍ପଣରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠନ :

• ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣରେ ପ୍ରତିଫଳନ ପାଇଁ ପ୍ରଚଳିତ ସାଙ୍କେତିକ ପ୍ରଥା (Sign Convention for Reflection by Spherical Mirrors):
• ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣରେ ପ୍ରତିଫଳନ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କଲାବେଳେ ସାଧାରଣ ଭାବେ ଯେଉଁ ଆଦୃତ ସଙ୍କେତ ପ୍ରଥା (Sign Convention) ସମୂହକୁ ଅନୁସରଣ କରାଯାଏ ତାହାକୁ ନୂତନ କାର୍ଟେସିଆନ ସଂକେତ ପ୍ରଥା (New cartesian sign convention) କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରଥାରେ ତର୍ପଣର ପୋଲକ୍ତ ମୂଳ ବିନ୍ଦୁ (Origin) ନିଆଯାଏ । ଦର୍ପଣର ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶୀ ପଦ୍ଧତି (Co-ordinate System)ର X-ଅକ୍ଷରୂପେ ନିଆଯାଏ ।

→ ଆଦୃତ ସଙ୍କେତ ଓ ପ୍ରଥାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା—

• ବସ୍ତୁକୁ ସର୍ବଦା ଦର୍ପଣର ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ରଖାଯାଏ ।
• ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷ ସହିତ ସମାନ୍ତର ରହିଥିବା ଦୂରତାଗୁଡ଼ିକୁ ଦର୍ପଣର ପୋଠାରୁ ମପାଯାଏ ।
• ଯେଉଁ ଦୂରତାକୁ ମୂଳ ବିନ୍ଦୁର ଡାହାଣ ଆଡ଼କୁ + X ଅକ୍ଷ ଦିଗରେ ମପାଯାଏ ତାହାକୁ ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଓ ଯାହା ମୂଳବିନ୍ଦୁର ବାମ ଆଡ଼କୁ -X ଅକ୍ଷ ଦିଗରେ ମପାଯାଏ ତାହାକୁ ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ନିଆଯାଏ ।
• ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷର ଉପର ଆଡ଼କୁ +Y ଅକ୍ଷ ଦିଗରେ ଲମ୍ବ ଭାବରେ ଯେଉଁ ଦୂରତା ବା ଉଚ୍ଚତା ମପାଯାଏ ତାହାକୁ ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ନିଆଯାଏ ।
  
• ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷର ଚଳ ଆଡ଼କୁ –Y ଅକ୍ଷ ଦିଗରେ ଲମ୍ବଭାବରେ ଯେଉଁ ଦୂରତା ମପାଯାଏ ତାହାକୁ ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ନିଆଯାଏ ।

→ ଦର୍ପଣର ପୂତ୍ର (Mirror Formula) :

• ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣର ପୋଠାରୁ ବସ୍ତୁର ଦୂରତାକୁ ବସ୍ତୁଦୂରତା (Object distance) ବା u, ଦର୍ପଣର ପୋଠାରୁ ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଦୂରତାକୁ (Image distance) ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଦୂରତା ବା v ଏବଂ ପୋଠାରୁ ଫୋକସ୍ ଦୂରତାକୁ f କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ତିନୋଟି ରାଶି u, v ଓ f ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସଂପର୍କ ହେଲା — \(\frac { 1 }{ u }\) + \(\frac { 1 }{ v }\) = \(\frac { 1 }{ f }\)
  
• ଏହି ସୂତ୍ର ସମସ୍ତ ଅବତଳ ଓ ଉତ୍କଳ ଦର୍ପଣ (ବର୍ତ୍ତୁଳ ଦର୍ପଣ) ପାଇଁ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ।

→ ପରିବର୍ଦ୍ଧନ (Magnification) :

• ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣରେ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ବେଳେ ବସ୍ତୁର ଆକାର ତୁଳନାରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ କେତେ ପରିମାଣରେ ବର୍ଣିତ ହୋଇଛି, ତାହାକୁ
• ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଦର୍ପଣଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
• ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା ଓ ବସ୍ତୁର ଉଚ୍ଚତାର ଅନୁପାତକୁ ଦର୍ପଣର ପରିବର୍ତ୍ତନ କହନ୍ତି ।
• m ଅକ୍ଷରକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସଙ୍କେତ ରୂପେ ନିଆଯାଏ ।
• ଯଦି ବସ୍ତୁର ଉଚ୍ଚତା h ଏବଂ ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା h’ ହୁଏ
  
• ବସ୍ତୁର ଦୂରତା (u) ଓ ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଦୂରତା (v) ସହିତ ପରିବର୍ତ୍ତନ (m) ର ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ତାହା ହେଲା
• 
• ସାଧାରଣତଃ ବସ୍ତୁ, ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷର ଉପର ଆଡ଼କୁ ରହିଥାଏ, ତେଣୁ ବସ୍ତୁର ଉଚ୍ଚତା ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ନିଆଯାଏ । ଆଭାସୀ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ପାଇଁ ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଉଚ୍ଚତାକୁ
• ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଓ ବାସ୍ତବ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ପାଇଁ ତାହାର ଉଚ୍ଚତାକୁ ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ନିଆଯାଏ ।
• ପରିବର୍ଦ୍ଧନ (m) ସହିତ ବିଯୁକ୍ତ ଚିହ୍ନ ରହିଥିଲେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ବାସ୍ତବ ହୋଇଥାଏ ।
• ପରିବର୍ଦ୍ଧନ (m) ସହିତ ଯୁକ୍ତ ଚିହ୍ନ ରହିଥିଲେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଆଭାସୀ ହୁଏ ।
• mର ମୂଲ୍ୟ ‘1’ ଠାରୁ କମ୍ ହେଲେ ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା ବସ୍ତୁର ଉଚ୍ଚତା ତୁଳନାରେ କ୍ଷୁଦ୍ର ହୁଏ ।
• mର ମୂଲ୍ୟ ‘1’ ଠାରୁ ବଡ଼ ହେଲେ ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା ବସ୍ତୁର ଉଚ୍ଚତା ତୁଳନାରେ ବଡ଼ ହୁଏ ।
• mର ମୂଲ୍ୟ ‘1’ ସହିତ ସମାନ ହେଲେ ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା ବସ୍ତୁର ଉଚ୍ଚତା ତୁଳନାରେ ସମାନ ହୁଏ ।

→ ଆଲୋକର ପ୍ରତିସରଣ (Refraction of Light) :
ଆଲୋକର ପ୍ରତିସରଣ :

• ଆଲୋକ ତୀଯକ୍ ଭାବରେ ଗୋଟିଏ ସ୍ବଚ୍ଛ ମାଧ୍ୟମରୁ ଭିନ୍ନ ସାନ୍ଦ୍ରତା ବିଶିଷ୍ଟ ଅନ୍ୟ
• ଏକ ସ୍ୱଚ୍ଛ ମାଧ୍ୟମକୁ ଗତିକଲାବେଳେ ଦୁଇ ମାଧ୍ୟମର ସଂଯୋଗ ପୃଷ୍ଠରେ ଏହାର ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଆଲୋକର ପ୍ରତିସରଣ କହନ୍ତି

ତଦାହରଣ

• ଏକ କାଚପାତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଜଳଭିତରେ ବୁଡ଼ିରହିଥ‌ିବା ଏକ ଜିନଷକୁ ଦେଖ‌ିଲେ ସେଗୁଡ଼ିକ ବଡ଼ ଆକାରରେ ଦେଖାଦେବ ।
• ଏକ କାଚପାତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଜଳଭିତରେ ବୁଡ଼ିରହିଥିବା ଏକ ଜିନଷକୁ ଦେଖ‌ିଲେ ସେଗୁଡ଼ିକ ବଡ଼ ଆକାରରେ ଦେଖାଦେବ ।
• କାଚଗ୍ଲାସରେ ଥ‌ିବା ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ବୁଡ଼ିରହିଥିବା ପେନ୍‌ସିଲ୍ ବଙ୍କା ଦେଖାଯିବ ।

→ କାରଣ :

• ଜଳସ୍ତରର୍ ଉପରେ ରହିଥ‌ିବା ବସ୍ତୁର ଅଂଶରୁ ଆଲୋକ ଆମ ପାଖକୁ ଯେଉଁ ଦିଗରୁ ଆସିଥାଏ, ତାହା ତୁଳନାରେ ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ବୁଡ଼ି ରହିଥ୍‌ ବସ୍ତୁର ଅଂଶରୁ
• ଆଲୋକ ଆମ ଆଡ଼କୁ ଅନ୍ୟ ଦିଗରୁ ଆସିଲା ପରି ଜଣାପଡ଼େ । ଫଳରେ ଦୁଇଟି ପୃଷ୍ଠ ମଧ୍ୟରେ ବସ୍ତୁରୁ କିଛି ଅଂଶ ବିସ୍ଥାପିତ ହେଲାପରି ଜଣାଯାଏ ।

→ ପ୍ରତିସରଣର କାରଣ :

• ଯେତେବେଳେ ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ଲଘୁ ମାଧ୍ୟମରୁ ଘନ ମାଧ୍ୟମକୁ ପ୍ରବେଶ କରେ, ଏହା ଅଭିଲମ୍ବଠାରେ ଥ‌ିବା ଅଭିଲମ୍ବ ଆଡ଼କୁ ବଙ୍କେଇ ଆସେ ।
• ଯେତେବେଳେ ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ଘନ ମାଧ୍ୟମରୁ ଲଘୁ ମାଧ୍ୟମକୁ ପ୍ରବେଶ କରେ, ଏହା ଆପତନ ବିନ୍ଦୁଠାରେ ଥ‌ିବା ଅଭିଲମ୍ବଠାରୁ ଦୂରେଇ ଯାଏ ।
  • ପ୍ରଥମ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଲୋକ ରଶ୍ମିକୁ ଆପତିତ ରଶ୍ମି କହନ୍ତି ।
  • ଦ୍ଵିତୀୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଆଲୋକ ରଶ୍ମିକୁ ପ୍ରତିସୃତ ରଶ୍ମି କହନ୍ତି ।
  • ଆପତିତ ରଶ୍ମି ଅଭିଲମ୍ବ ସହ ଉତ୍ପନ୍ନ କରୁଥିବା କୋଣକୁ ଆପତନ କୋଣ (i) କହନ୍ତି ।
  • ପ୍ରତିସୃତ ରଶ୍ମି ଓ ଅଭିଲମ୍ବ ସହ ଉତ୍ପନ୍ନ କରୁଥିବା କୋଣକୁ ପ୍ରତିସରଣ କୋଣ (r) କହନ୍ତି ।

→ ପ୍ରତିସରଣର ଉଦାହରଣ (Examples of Refraction) :

• ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ପେନ୍‌ସିଲ୍‌କୁ ଆଂଶିକ ବୁଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଇଛି ।
• A ଠାରୁ ନିର୍ଗତ ହେଉଥ‌ିବା ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ଜଳ ଓ ବାୟୁର ବ୍ୟବଧାନ ପୃଷ୍ଠଠାରେ ବଙ୍କେଇ ଯାଇଛି ।
• ରଶ୍ମିଟି ଆଜ୍‌ରେ ପଡ଼ିଲେ ତାହା A’ରୁ ଆସିଲାଭଳି ଜଣାଯାଉଛି ।
• A ବିନ୍ଦୁଟି A’ ଠାରେ ଥଲାଭଳି ଜଣାଯାଉଛି । OA, OA’ ଭଳି ଜଣାପଡ଼େ ।
• ଜଳସ୍ତରର ଉପରେ ରହିଥ‌ିବା ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଅଂଶରୁ ଆଲୋକ ଆଖୁକୁ ଯେଉଁ ଦିଗରୁ ଆସୁଛି ତାହା ତୁଳନାରେ ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ବୁଡ଼ି ରହିଥ୍ୟା ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଅଂଶରୁ ଆଲୋକ ଆଖୁ ଆଡ଼କୁ ଅନ୍ୟ ଦିଗରୁ ଆସିଲା ଭଳି ଜଣାପଡ଼ୁଛି । ତେଣୁ ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ ବଙ୍କା ଦେଖାଯାଉଛି ।

→ ଆୟତାକାର କାଚସ୍ଲାବ୍ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିସରଣ (Refraction through a Rectangular Glass Slab) :

→ ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଲେନ୍ସରେ ପ୍ରତିସରଣ (Refraction by Spherical Lenses) :

ଲେନ୍ସ :

• ଦୁଇଟି ପୃଷ୍ଠ ଥ‌ିବା ଏକ ସ୍ଵଚ୍ଛ ପ୍ରତିସରଣକାରୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଗୋଟିଏ ପୃଷ୍ଠ ବା ଉଭୟ ପୃଷ୍ଠ ବିକ୍ର ହୋଇଥିଲେ ତାହାକୁ ଲେନସ୍ କୁହାଯାଏ ।
  
• ଲେନସ୍ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର— (a) ଉତ୍ତଳ ଲେନସ୍ ଓ (b) ଅବତଳ ଲେନସ୍ ।

(a) ଉତ୍ତଳ ଲେନସ୍‌ :

• ଯେଉଁ ଲେନସ୍‌ର ଦୁଇଟି ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ପୃଷ୍ଠ ବାହାର ପଟକୁ ବାହାରିଥାଏ, ସେହି ଲେନ୍‌ସ୍‌କୁ ଦ୍ୱି-ଉତ୍ତଳ ବା କେବଳ ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସ କୁହାଯାଏ ।
• ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସର ମଝି ଅଂଶ ମୋଟା ଓ ଧାର ଆଡ଼କୁ କ୍ରମଶଃ ପତଳା ।
• ଉତ୍ତଳ ଲେନସ୍ ଆଲୋକ ରଶ୍ମିଗୁଚ୍ଛକୁ କେନ୍ଦ୍ରାଭିମୁଖୀ (Converge) କରେ । ତେଣୁ ଉତ୍ତଳ ଲେନସ୍‌ କେନ୍ଦ୍ରାଭିମୁଖୀ ବା ଅଭିସାରୀ ଲେନସ୍ କୁହାଯାଏ ।

(b) ଅବତଳ ଲେନସ୍ :

• ଯେଉଁ ଗୋଟିଏ ଲେନ୍ସର ଦୁଇଟି ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ପୃଷ୍ଠ ଯଦି ଭିତର ଆଡ଼କୁ ପଶିଯାଇଥାଏ ଅର୍ଥାତ ବକ୍ରହୋଇଥାଏ ତେବେ ତାହାକୁ ଦ୍ୱି-ଅବତଳ ବା କେବଳ ଅବତଳ ଲେନସ୍ କହନ୍ତି ।
• ଏହାର ଧାର ଅଂଶ ମଝି ଅଂଶ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ମୋଟା ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହି ଲେନସ୍ ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ଅପସାରଣ (Diverge) କରେ । ତେଣୁ ଅବତଳ ଲେନ୍ସକୁ ଅପସାରୀ ଲେନ୍ସ କୁହାଯାଏ ।

→ ଲେନ୍ସର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ :
ବକ୍ରତା କେନ୍ଦ୍ର :

• ଗୋଟିଏ ଉତ୍ତଳ କିମ୍ବା ଅବତଳ ଲେନ୍ସର ଦୁଇଟି ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ପୃଷ୍ଠ ଥାଏ । ଲେସର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ପୃଷ୍ଠ ଗୋଟିଏ ଗୋଲକର ଅଂଶ ଅଟେ ।
• ଏହି ଗୋଲକଗୁଡ଼ିକର କେନ୍ଦ୍ରକୁ ଲେନ୍‌ସର ବକ୍ରତା କେନ୍ଦ୍ର (Centre of Curvature) କୁହାଯାଏ । ଲେନ୍ସର ବଜ୍ରତା କେନ୍ଦ୍ର ସାଧାରଣତଃ ‘C’ ଅକ୍ଷରଦ୍ଵାରା ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥାଏ ।

ଲେନସ୍‌ର ଦୁଇଟି ବକ୍ରତଳ ପାଇଁ ଦୁଇଟି ବକ୍ରତା କେନ୍ଦ୍ର ଥାଏ । ତାହାକୁ C₁ ଓ C₂ ଅକ୍ଷର ଦ୍ଵାରା ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଏ ।

→ ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷ (Principal Axis) :
ଲେନ୍‌ସର ଦୁଇ ବକ୍ରତା କେନ୍ଦ୍ର ଦେଇ ଯାଇଥବା କାଳ୍ପନିକ ସରଳରେଖାକୁ ଲେନ୍ସର ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷ କୁହାଯାଏ ।

→ ଆଲୋକ କେନ୍ଦ୍ର (Optical Centre) :
ଲେନ୍ସର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁକୁ ଆଲୋକ କେନ୍ଦ୍ର କୁହାଯାଏ । ଲେନ୍ସର ଆଲୋକ କେନ୍ଦ୍ରଦେଇ ଯାଉଥିବା ଆଲୋକ ରଶ୍ମିର କୌଣସି ବିପଥନ (Deviation) ହୁଏନାହିଁ ଓ ତାହା ସିଧା ଗତିକରେ । ଏହାକୁ ‘O’ ଅକ୍ଷରଦ୍ବାରା ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଏ ।

→ ଦ୍ଵାରକ (Aperture) :
ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଲେନ୍ସର ମଝିରେ ଯେଉଁ କ୍ଷୁଦ୍ର ବୃତ୍ତାକାର ପରିସୀମା (Outline) ଭିତରେ ଲେନ୍ସ ପ୍ରତିସରଣ କରେ ତାହାର ବ୍ୟାସକୁ ଲେନ୍ସର ଦ୍ଵାରକ କହନ୍ତି ।
ଲେନ୍‌ସର ଦ୍ଵାରକ, ବକ୍ରତା ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ଅପେକ୍ଷା ଯଥେଷ୍ଟ କମ୍ । ଏହି ଲେନସ୍‌ଗୁଡ଼ିକୁ କ୍ଷୁଦ୍ର ଦ୍ବାରକ ବିଶିଷ୍ଟ ପତଳା ଲେନ୍ସ (Thin Lense) କୁହାଯାଏ ।

→ ଲେନ୍ସଗୁଡ଼ିକଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠନ (Image formation by Lenses):

→ ରଶ୍ମି ଚିତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରି ଲେନ୍ସରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠନ (Image Formation by Lenses Using Ray Diagrams):
(i)

• ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷ ସହିତ ସମାନ୍ତର ହୋଇ ବସ୍ତୁରୁ ଆସୁଥ‌ିବା ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସରେ ପ୍ରତିସୃତ ହେଲା ପରେ, ଲେନ୍ସର ଅପର ପାର୍ଶ୍ଵରେ ପ୍ରମୁଖ ଫୋକସ୍ ଦେଇ ଗତି କରେ । ଚିତ୍ର (a)
• ଅବତଳ ଲେନ୍ସ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେହି ରଶ୍ମି ଲେନ୍ସର ବସ୍ତୁ ରହିଥ‌ିବା ପାର୍ଶ୍ବରେ ଥ‌ିବା ଫୋକସ୍‌ ଅପସାରିତ ହେଲାପରି ଜଣାପଡ଼େ । ଚିତ୍ର (b)
  

(ii)

• ପ୍ରମୁଖ ଫୋକସ୍ ଦେଇ ଗତି କରୁଥିବା ଗୋଟିଏ ଆଲୋକ ରଶ୍ମିର ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସରେ ପ୍ରତିସରଣ ହେଲା ପରେ, ତାହା ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷ ସହିତ ସମାନ୍ତର ହୋଇ ଲେନ୍ସରୁ ନିର୍ଗତ ହୁଏ । ଚିତ୍ର (a)
• ଯେଉଁ ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ଅବତଳ ଲେନ୍ସର ଫୋକସ୍ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରୁଥାଏ ତାହା ସେହି ଲେନ୍ସ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିସୃତ ହେଲା ପରେ, ପ୍ରମୁଖ ଅକ୍ଷ ସହିତ ସମାନ୍ତର ଭାବେ ଲେନ୍ସରୁ ନିର୍ଗତ ହୁଏ । ଚିତ୍ର (b)
  

(iii) ଉଭୟ ଉତ୍ତଳ ଓ ଅବତଳ ଲେନ୍ସର ଆଲୋକ କେନ୍ଦ୍ର ଦେଇ ଗତି କରୁଥିବା ଆଲୋକ ରଶ୍ମି, କୌଣସି ବିପଥନ (Deviation )ବିନା ଲେନ୍ସରୁ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।

କେତେକ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସ୍ଥିତି ପାଇଁ ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠନର ରଶ୍ମିଚିତ୍ର :

କେତେକ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସ୍ଥିତି ପାଇଁ ଅବତଳ ଲେନ୍ସରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠନର ରଶ୍ମିଚିତ୍ର

→ ବତ୍ତୁଲାକାର ଲେନସ ପାଇଁ ସଙ୍କେତ ପ୍ରଥା (Sign Convention for Spherical Lenses) :

• ସମସ୍ତ ଦୂରତା ଲେନସ୍‌ର ଆଲୋକ କେନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ମପାଯାଏ ।
• ଉତ୍ତଳ ଲେନସ୍‌ର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ।
• ଅବତଳ ଲେନସ୍‌ର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ।
• ଆଲୋକକେନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ବସ୍ତୁର ଦୂରତା, ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଦୂରତା ଓ ଫୋକସର ଦୂରତାକୁ ଯଥାକ୍ରମେ u, v ଓ f ଲେଖାଯାଏ, ବସ୍ତୁର ଉଚ୍ଚତା (h) ଏବଂ ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା (h’) ରୂପେ ନିଆଯାଏ ।
  
• ବାସ୍ତବ ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଦୂରତା ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଓ ଆଭାସୀ ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଦୂରତା ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ।
• ବସ୍ତୁର ଉଚ୍ଚତା ସର୍ବଦା ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ, ଆଭାସୀ ଓ ସଳଖ, ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ, ବାସ୍ତବ ଓ ଓଲଟା ତେଣୁ

→ ଲେନସର ସୂତ୍ର ଓ ପରିବର୍ଦ୍ଧନ (Lens Formula and Magnification) :
ଉଭୟ ଉତ୍ତଳ ଓ ଅବତଳ ଲେନ୍‌ସ୍‌ ପାଇଁ ବସ୍ତୁର ଦୂରତା (u), ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଦୂରତା (v) ଓ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା (f) ହେଲେ,

ଏହି ଲେନସ୍ ସୂତ୍ର ଯେକୌଣସି ବର୍ତ୍ତୁଳାକାର ଲେନସ୍ ପାଇଁ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ।

→ ପରିବର୍ତ୍ତନ (Magnification) :
ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା ଓ ବସ୍ତୁର ଉଚ୍ଚତାର ଅନୁପାତକୁ ଲେନସଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟ ପରିବର୍ତନ କୁହାଯାଏ । ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ m ଅକ୍ଷରଦ୍ୱାରା ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଏ । ଯଦି ବସ୍ତୁର ଉଚ୍ଚତା h ହୁଏ ଓ ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା h’ ହୁଏ ତେବେ

ପରିବର୍ଦ୍ଧନ = \(\frac { h’ }{ h }\) = \(\frac { v }{ u }\)

→ ଲେନ୍ସର ପାୱାର (Power of a Lens) :
ଲେନ୍‌ସଦ୍ବାରା ହେଉଥ‌ିବା ଅଭିସାରଣ ବା ଅପସାରଣର ମାତ୍ରାକୁ ଲେନସ୍‌ର ପାୱାର କୁହାଯାଏ । ଗୋଟିଏ ଲେନ୍ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତାର ବିଲୋମୀ (Reciprocal)କୁ ଲେନ୍ସର ପାୱାର କୁହାଯାଏ । ଏହାକୁ P ଅକ୍ଷରରେ ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଏ । ଯଦି ଲେନ୍‌ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା f ହୁଏ ତେବେ
P = \(\frac { 1 }{ f }\)

• ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଏକକ ପଦ୍ଧତି (SI unit) ଅନୁସାରେ ଲେନସ୍‌ର ପାୱାରର ଏକକ ଡାୟପ୍‌ଟର (Diopter) | ଏହାକୁ D ଅକ୍ଷର ଦ୍ଵାରା ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଏ।
• ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ମିଟରରେ ପ୍ରକାଶିତ ହେଲେ ପାଓ୍ବାର ଡାୟପ୍‌ଟରରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ ।
• ଲେନସ୍‌ର ଫୋକସ ଦୁରତା 1.0) ମି ହେଲେ ତା’ର ପାୱାର । ଡାୟପ୍‌ଟର ହୋଇଥାଏ ।
  1D = 1 ମି^-1 ବା 1 m^-1
• ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସର ପାୱାରକୁ ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଓ ଅବତଳ ଲେନସ୍‌ର ପାୱାରକୁ ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ମନେ କରାଯାଇଛି ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Notes Chapter 5 ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 Life Science Notes Chapter 5 ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ

→ଉପକ୍ରମ (Introduction) :

ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବ ପରିବେଶର ଉଦ୍ଦୀପନା ଅନୁସାରେ ଆବଶ୍ୟକ ଉଭୟ ବାହ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଅନୁକ୍ରିୟା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରି ନିଜର ସ୍ଥିତି ନିଶ୍ଚିତ କରିଥାଏ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ କ୍ରିୟା, ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଭିତରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ଉଦ୍ଭିଦରେ ଏହା ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ପଦ୍ଧତିରେ ହୋଇଥାଏ ।

→ଉଭିଦରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ୱୟ (Control and Co-ordination in plant):

• ଉଦ୍ଭିଦରେ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ପରି କୌଣସି ସ୍ନାୟବିକ ତନ୍ତ୍ର ନଥାଏ ।
• କେବଳ ଜୈବ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଉଭିଦ ଜଗତ ନିଜ ଶରୀରରେ ଆଲୋକ, ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ, ସ୍ପର୍ଶ ପରି ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନାରେ ଅନୁକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରେ ।
• ଏହି କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ ହେଉଥ‌ିବା ଜୈବ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ହେଉଛି ଉଦ୍ଭିଦ ହରମୋନ୍ ।
• ଉଦ୍ଭିଦରେ ବିଭିନ୍ନ ଜୈବିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ହର୍‌ମୋନଦ୍ୱାରା ହୋଇଥାଏ ।

→ଫାଇଟୋହର୍ମୋନ (Phytohormone) :

1. ହରମୋନ ଜୈବ ପଦାର୍ଥ । ଏହା ଖୁବ୍ କମ୍ ପରିମାଣରେ ଓ କମ୍ ସାନ୍ଦ୍ରତାରେ ବିଭିନ୍ନ କ୍ରିୟା ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଏ ।
2. ଏହାର ପ୍ରସ୍ତୁତି ସ୍ଥାନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ସ୍ଥାନ ସାଧାରଣତଃ ଅଲଗା ।
3. ଉଭିଦର ହରମୋନ୍‌କୁ ଫାଇଟୋହରମୋନ କୁହାଯାଏ । ଏହା ପାଞ୍ଚ ପ୍ରକାର;
   • ଯଥା – ଅକ୍ ସିନ୍ (Auxin)
   • ଜିବରେଲିନ୍ (Gibberellin)
   • ସାଇଟୋକିନିନ୍ (Cytokinin)
   • ଇଥିଲିନ୍ (Ethylene)
   • ଅବସିସିସ୍ ଏସିଡ୍ (Abscissic acid) ।

→ଉଭିଦ ହରମୋଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ :

• ଆଲୋକ, ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ, ଜଳ ପ୍ରଭୃତି ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନା ଉଭିଦର କାଣ୍ଡ, ଚେର ଓ ପତ୍ରର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି । ଫଳତଃ ସେ ସମସ୍ତ ସ୍ଥାନରେ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରଣ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ।
• ହରମୋନ୍ ଉଦ୍ଭଦରେ ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ (Phototropism), ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ (Geotropism), ଅନ୍ତର୍କୁଞ୍ଚନ ଗତି (Nastic movement), ଷ୍ଟୋମାଟାଲ୍ ଗତି (Stomatal movement), (Ripening of fruit) ଇତ୍ୟାଦିକୁ ମଧ୍ୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ ।
• ଉଭିଦର ଫୁଲ ଧରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆଲୋକର ଅବଧୂ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଏହାକୁ ଫଟୋପିରିୟଡ଼ିଜିମ୍ (Photoperiodism) କୁହାଯାଏ ।

→ଫୁଲ ଧରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା :

• ଉଭିଦ ଯେତେବେଳେ ଦରକାର ମୁତାବକ ଆଲୋକାବଧୂ (Photoperiod) ପାଏ, ସେତେବେଳେ ତା’ର ପତ୍ରରେ ଫ୍ଲୋରିଜେନ୍ (Florigen) ନାମକ ଫୁଲଧାରଣ ସହାୟକ ହର୍‌ମୋନ୍ ତିଆରି ହୁଏ ।
• ଏହି ହରମୋନ୍ ଉଭିଦର ଅଗ୍ରଭାଗକୁ ପରିବାହିତ ହୋଇ ସେଠାରେ ଫୁଲ ଧରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
• ହର୍‌ମୋନ୍ ସହିତ ଉଭିଦରେ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ୍ (Phytochrome) ନାମକ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବର୍ଣ୍ଣକଣା ରହିଥାଏ । ଫ୍ଲୋରିଜେନ୍ ଓ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ୍ ଉଭିଦର ଫୁଲ ଧରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି ।

→ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ ପରୀକ୍ଷା :
ପରୀକ୍ଷଣ -1

1. ଗୋଟିଏ କୋନିକାଲ୍ ଫ୍ଲସ୍କରେ ପାଣି ଭର୍ତ୍ତି କରାଯାଉ । ଫ୍ଲାସ୍କର ବେକକୁ ଏକ ତାରଜାଲିରେ ଆଚ୍ଛାଦନ କରାଯାଉ ।
2. ତାର ଜାଲି ଉପରେ 2 ବା 3ଟି ସଦ୍ୟ ଅଙ୍କୁରୋଦ୍‌ଗମ ହୋଇଥିବା ବିନ୍‌ମଞ୍ଜି ରଖାଯାଉ ।
3. ଏକପାଖ ଖୋଲାଥ‌ିବା ଏକ ମୋଟା କାଗଜ ବାକ୍ସ ନିଆଯାଉ ।
4. ଫ୍ଲାସ୍କଟିକୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହି ବାକ୍ସ ମଧ୍ଯରେ ଏପରିଭାବରେ ରଖାଯାଉ ଯେପରି ଝରକାରେ ଆସୁଥିବା ଆଲୋକ ବାକ୍ସର ଖୋଲାପାର୍ଶ୍ଵ ଦେଇ ସଦ୍ୟ ଅଙ୍କୁରିତ ଉଭିଦ ଉପରେ ପଡ଼ିବ ।
   

→ପର୍ଯ୍ୟରେଷଣ :

• ଦୁଇ ତିନି ଦିନପରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କଲେ ଦେଖାଯିବ ଯେ ଉଦ୍ଭଦଟି କ୍ରମଶଃ ଆଲୋକୋନ୍ମୁଖୀ ହୋଇ ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ବଙ୍କେଇ ଯାଇଛି ।
• ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – ଯେତେବେଳେ କ୍ରମବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଉଭିଦଟି ଆଲୋକ ପାଏ, ସେତେବେଳେ ଏହାର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଅକ୍‌ସିନ୍ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ହୁଏ । ଯେତେବେଳେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିଗରୁ ଆଲୋକ ଆସେ ଅକ୍‌ସିନ୍ ବିପରୀତ ଦିଗକୁ ପରିବାହିତ ହୁଏ । ଅକ୍‌ସିନ୍‌ର ପରିମାଣ ବଢ଼ିବାରୁ ସେଠାରେ ଥିବା କୋଷଗୁଡ଼ିକର ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ । ଫଳତଃ ଅନ୍ଧାରରେ ଥ‌ିବା ପାର୍ଶ୍ଵ ଆଲୋକ ପଟକୁ ଥ‌ିବା ପାର୍ଶ୍ଵ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଲମ୍ବାହୋଇଥାଏ । କ୍ରମଶଃ ଉଦ୍ଭଦଟି ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ବଙ୍କେଇଯାଏ ।

→ଫାଇଟୋହରମୋନ୍ର କ।ର୍ଯ୍ୟକ।ଚିତା :
ଫାଇଟୋହରମୋନ୍ ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଜୈବ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷାକରିବା ସହିତ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇପ୍ରକାର କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ; ଯଥା-

• ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ
• ଚଳନଶକ୍ତିର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ।

(I) ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ (Growth regulation) :
1. ଫାଇଟୋହରମୋନ୍ ଦୁଇପ୍ରକାର : ଯଥା – ବୃଦ୍ଧିକାରକ ହରମୋନ୍ ଓ ବୃଦ୍ଧିହ୍ରାସକ ହରମୋନ୍ ।

→ବୃଦ୍ଧିକାରକ ହରମୋନ୍ :

• ଫାଇଟୋହର୍‌ମୋନ୍ ମଧ୍ୟରୁ ଅକ୍‌ସିନ୍, ଜିବରେଲିନ୍ ଓ ସାଇଟୋକାଇନିନ୍ ପ୍ରଭୃତି ବୃଦ୍ଧିକାରକ ହରମୋନ ଅଟନ୍ତି ।
• ଜିବରେଲିନ୍ ଓ ଅକ୍‌ସିନ୍ ଶାଖା ଓ କାଣ୍ଡର ବୃଦ୍ଧିରେ ସହାୟକ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ଓ ସାଇଟୋକାଇନିନ୍ କୋଷ ବିଭାଜନର ହାର ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ ।
• କାଣ୍ଡ ଓ ମୂଳର ଅଗ୍ରଭାଗ, କଷିଫଳ ଓ ଫୁଲରେ ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରକ ହର୍‌ମୋନ୍ ଅତ୍ମକ ପରିମାଣରେ ରହିଥାଏ ଓ ଅଗ୍ରଭାଗ ତଳକୁ ହର୍‌ମୋନ୍‌ର ପରିମାଣ କ୍ରମଶଃ ହ୍ରାସ ପାଉଥିବାରୁ ବୃଦ୍ଧି ପରିମାଣ ମଧ୍ଯ ତଦନୁସାରେ କମ୍ ହୋଇଥାଏ ।

→ବୃଦ୍ଧିହ୍ରାସକ ହରମୋନ୍ :

• କେତେକ ଫାଇଟୋହର୍‌ମୋନ୍ ଉଦ୍ଭଦର ବୃଦ୍ଧିରେ ସହାୟକ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଉଭିଦମାନଙ୍କରେ ମଧ୍ୟ କେତେ ବୃଦ୍ଧିହ୍ରାସକ (Growth retardant) ହର୍‌ମୋନ୍ ରହିଥା’ନ୍ତି । ଆକ୍‌ସିସିକ୍ ଏସିଡ୍ ଓ ଏଥୁଲିନ୍ ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
• ଏହି ହରମୋନ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ଉଭିଦର ବୃଦ୍ଧିହ୍ରାସ କରିବା, ପତ୍ର, ଫୁଲ, ଫଳ ଝଡ଼ାଇବା ସହିତ ଉଭିଦର ବାର୍ଷକ୍ୟ

(II) ଚଳନଶକ୍ତିର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ/ଗତି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ :

• ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ହରମୋନ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ଉଭିଦର ଚଳନଶକ୍ତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଏହି ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ଆଲୋକ, ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ ଇତ୍ୟାଦି । ଏଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଭାବରେ ଉଭିଦରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଚଳନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ଅନୁବର୍ତ୍ତନ (Tropism) ବା ଅନୁବର୍ତ୍ତନୀୟ ଚଳନ (Tropic movement) କୁହାଯାଏ । କାଣ୍ଡର ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ ଓ ଚେରର ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ ଏହାର ଉଦାହରଣ ।

→ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ (Phototropism):

• ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ ଉଭିଦମାନଙ୍କର ଏକ ବିଶେଷ ଲକ୍ଷଣ । ଉଭିଦର କାଣ୍ଡ ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରିଥାଏ । ଏହାକୁ ଅନୁକୂଳ ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ (Positive phototropism) କୁହାଯାଏ ।
• ଚେର ଆଲୋକର ବିପରୀତ ଦିଗକୁ ଗତିକରେ ଅର୍ଥାତ୍ ଆଲୋକଠାରୁ ଦୂରରେ ରହେ । ଏହାକୁ ପ୍ରତିକୂଳ କାଣ୍ଡର ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ ଓ ଚେରର ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ ଏହାର ଉଦାହରଣ ।

ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ (Negative phototropism) କୁହାଯାଏ ।
ପରୀକ୍ଷଣ – 2

1. କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଗଜା ବାହାରିଥିବା ବୁଟ ମଞ୍ଜିକୁ ଏକ ଦିଗରୁ ଆଲୋକ ଆସୁଥିବା ଏକ ବାକ୍ସ ମଧ୍ୟରେ ରଖାଯାଉ ।
2.
3. ଆଉ କେତେଗୁଡ଼ିକର ଅଗ୍ରଭାଗକୁ କାଟି ଦିଆଯାଉ ଓ ଅବଶିଷ୍ଟକୁ ସେହିପରି ଛାଡ଼ିଦିଆଯାଉ ।

→ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ :

• 3-4 ଦିନ ପରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଉ । ଯେଉଁ ଗଜାଗୁଡ଼ିକର ଅଗ୍ରଭାଗ କାଟି ଦିଆଯାଇଛି ଏବଂ ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକର ଦିଗକୁ ବଙ୍କେଇ ଯାଇଛି ।
• ଟୋପି ଲାଗିଥ‌ିବା ଗଜାଗୁଡ଼ିକର ଟୋପି କାଢ଼ିନେଲେ କ୍ରମେ ଦେଖାଯିବ ଯେ ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ବଙ୍କେଇ ଯାଉଛି ।

→ସିଦ୍ଧାନ୍ତ :

• ଅଗ୍ରଭାଗ କାଟି ଦିଆଯିବା ବା କଳାଟୋପି ଲଗାଯିବାଦ୍ବାରା ଏହିଅଂଶ ଆଲୋକ ପାଇପାରିଲା ନାହିଁ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଅବଶିଷ୍ଟ ଗଜାଗୁଡ଼ିକର ଅଗ୍ରଭାଗ ଆଲୋକ ପାଇବାରୁ ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ବଙ୍କେଇଗଲା ।
• ଏଥିରୁ ଜଣାଗଲା ଯେ ଗଜାର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଆଲୋକଜନିତ ଉଦ୍ଦୀପନା ଯୋଗୁଁ କେତେକ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟି ଭୃଣକାଣ୍ଡ ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ବଙ୍କେଇଗଲା ।

(II) ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ (Geotropism) :

• ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ ବସ୍ତୁକୁ ପୃଥିବୀର କେନ୍ଦ୍ରଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷଣ କରିଥାଏ । ଏଥରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ଉଭିଦ ବା ଏହାର ଅଂଶବିଶେଷ ମାଟିତଳକୁ ଗତିକରେ । ଏହାକୁ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ ବା ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ଅନୁବର୍ତ୍ତନ (Geotropism) କୁହାଯାଏ ।
• ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳଯୋଗୁଁ ଉଭିଦର ଚେର ଓ ମୂଳ ପୃଥ‌ିବୀର କେନ୍ଦ୍ରଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହାକୁ ଅନୁକୂଳ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ (Positive geotropism) କୁହାଯାଏ । କିନ୍ତୁ ଉଭିଦର କାଣ୍ଡ ତାହାର ବିପରୀତ ଦିଗକୁ ଗତିକରେ । ଏହାକୁ ପ୍ରତିକୂଳ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ (Negative gcotropism) କୁହାଯାଏ ।

→ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନା ଓ ଉଭିଦର ହରମୋନ୍ :

• ଆଲୋକ, ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ, ଜଳ, ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ପ୍ରଭୃତି ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନା, କାଣ୍ଡ, ଚେର, ପତ୍ରର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି । ଫଳରେ ସେଠାରେ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରଣ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ଓ ସେଗୁଡ଼ିକର ବୃଦ୍ଧି ହରମୋନ୍‌ଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୁଏ ।
• ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନା ପାଇବାପାଇଁ ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ ଉଦ୍ଦୀପନା ଆସୁଥ‌ିବା ଦିଗକୁ ବା ତା’ର ବିପରୀତ ଦିଗକୁ ବଢ଼ିଚାଲେ । ଏହିପରି ଭାବରେ ଉଭିଦର ଜୈବିକ ଓ ସମନ୍ଵୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ହରମୋନ୍‌ଦ୍ୱାରା ସମାହିତ ହୋଇଥାଏ ।

→ଉଭିଦର ଅନ୍ତର୍କୁଞ୍ଚନ :
1. ଲାଜକୁଳୀ ଲତା (Touch-me-not plant)ର ଡାଳ କିମ୍ବା ପତ୍ରକୁ ଛୁଇଁଦେବା ମାତ୍ରେ ଲତାରେ ଥିବା ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ନଇଁଯାଇ ଝାଉଁଳି ପଡ଼େ । ସ୍ପର୍ଶ ପ୍ରତି ଅନୁକ୍ରିୟା ପ୍ରଦର୍ଶନ ସ୍ୱରୂପ ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଜାକି ହୋଇଯା’ନ୍ତି । ଲାଜକୁଳୀ ଲତାର ଏହି ଗତିକୁ ଅନ୍ତକୁଞ୍ଚନ ଗତି କୁହାଯାଏ ଓ ଏହା ସ୍ପର୍ଶଜନିତ ଉଦ୍ଦୀପନାର ଏକ ବିଶେଷ ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।

→ମଣିଷରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ :

• ଆମର ସ୍ନାୟୁ ଓ ସଂବେଦକ ଅଙ୍ଗକୁ ନେଇ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର (Nervous system) ଗଠିତ ।
• ପରିବେଶରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ଘଟଣା ବିଷୟରେ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ପ୍ରାଣୀକୁ ଅବଗତ କରାଏ । ପ୍ରାଣୀ ନିଜକୁ ସୁହାଇଲା ପରି କାର୍ଯ୍ୟକରି ପରିବେଶ ସହିତ ଖାପଖୁଆଇ ବଞ୍ଚେ । ତେଣୁ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ଆମ ଶରୀରରେ ଥ‌ିବା ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଅଙ୍ଗ ଓ ତନ୍ତ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରେ ।
• ଭ୍ରୂଣ ଅବସ୍ଥାରେ ମେରୁଦଣ୍ଡୀ ପ୍ରାଣୀ ଶରୀରର ଉପରି ଭାଗରେ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ଏକ ନଳିକା ଭାବେ ପ୍ରକାଶ ପାଏ । ସେହି ନଳିକାର ଅଗ୍ରଭାଗ ସ୍ତ୍ରୀତହୋଇ ମସ୍ତିଷ୍କ (Brain) ଓ ନଳିକାର ପଛଭାଗ ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ (Spinal cord)ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
  

→ମାନବ ସ୍ନାୟୁ ପ୍ରଣାଳୀ (Human nervous system) :
1. ମାନବ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ତିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ଯଥା-

• କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର (Central Nervous System),
• ପେରିଫେରାଲ୍ ସ୍ନାୟୁ ପ୍ରଣାଳୀ (Peripheral Nervous System)
• ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ସ୍ନାୟୁ ପ୍ରଣାଳୀ (Autonomic Nervous System) ।

2. କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କ ଓ ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡକୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥିବାବେଳେ ମସ୍ତିଷ୍କରୁ ବାହାରିଥିବା କରୋଟି ସ୍ନାୟୁ ଓ ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡରୁ ବାହାରିଥିବା ସୁଷୁମ୍ନା ସ୍ନାୟୁକୁ ନେଇ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ।

→ମସ୍ତିଷ୍କ (Brain) :

• ମସ୍ତିଷ୍କ ଶରୀରର ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଙ୍ଗ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ଏକ ଶକ୍ତ ଖପୁରି (Skull) ଭିତରେ ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ ।
• ମସ୍ତିଷ୍କ ଉପରେ ଥ‌ିବା ବାହ୍ୟ ଆବରଣକୁ ମେନିଞ୍ଜେସ୍ (Meninges) କୁହାଯାଏ । ମସ୍ତିଷ୍କର ଭିତର ଫମ୍ପା । ଏହି ଫମ୍ପା ଅଂଶଗୁଡ଼ିକୁ ମସ୍ତିଷ୍କର ନିଳୟ (Ventricles of brain) କୁହାଯାଏ ।
• ମସ୍ତିଷ୍କର ଚାରିପଟେ ଏବଂ ଏହାର ନିଳୟ ଭିତରେ ଏକ ପ୍ରକାର ତରଳ ପଦାର୍ଥ ରହିଛି । ଏହି ତରଳ ପଦାର୍ଥକୁ ମସ୍ତିଷ୍କ- ମେରୁ ରସ ବା ସେରିବ୍ରୋସ୍ପାଇନାଲ୍ ଦ୍ରବ (Cerebrospinal fluid) କୁହାଯାଏ ।
• ଏହା ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଚାପରୁ ରକ୍ଷା କରେ । ଏଥୁସହିତ ଏହା ମଧ୍ୟଦେଇ ମସ୍ତିଷ୍କ ଖାଦ୍ୟ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ପାଏ ଏବଂ ମସ୍ତିଷ୍କରୁ ନିର୍ଗତ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ଏହା ବାଟଦେଇ ନିଷ୍କାସିତ ହୁଏ ।
• ନବଜାତ ଶିଶୁର ମସ୍ତିଷ୍କର ଓଜନ ପ୍ରାୟ 400 ଗ୍ରାମ୍ ଏବଂ ଜଣେ ବୟଃପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିର ମସ୍ତିଷ୍କ ଓଜନ ପ୍ରାୟ 1500 ଗ୍ରାମ୍ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହା ଆମ ଶରୀରର ସବୁଠାରୁ ଚଳଚଞ୍ଚଳ ଅଙ୍ଗ । ଏଠାରେ ସବୁ ସମୟରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଚୟାପଚୟ ବା ବିପାକୀୟ କ୍ରିୟା ଚାଲିଛି । ସେଥ୍ପାଇଁ ପ୍ରତି ମିନିଟ୍‌ରେ ମସ୍ତିଷ୍କ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରାୟ 750 ମିଲିଲି, ରକ୍ତ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ।

→ମସ୍ତିଷ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ :
1. ମସ୍ତିଷ୍କ ତିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ, ଯଥା-

• ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ (Fore brain),
• ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କ (Mid brain) ଓ
• ପଶ୍ଚ ମସ୍ତିଷ୍କ (Hindbrain) ।

2. ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କରେ

• ଘ୍ରାଣପାଳି (Olfactory lobe)
• ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ (Cerebral hemisphere) ଓ
• ପଶ୍ଚ ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ (Diencephalon) ରହିଥାଏ ।

3. ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କ 4 ଗୋଟି ବର୍ତ୍ତୁଳ ପିଣ୍ଡଚତୁଷ୍କ (Corpora quadrigemina)କୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

4. ପଶ୍ଚିମସ୍ତିଷ୍କରେ

• ଅନୁମସ୍ତିଷ୍କ (Cerebellum) ଓ
• ସୁଷୁମ୍ନାଶୀର୍ଷକ (Medulla oblongata) ରହିଥାଏ ।

→ଆଗ ମସ୍ତିଷ୍କ (Fore brain) :
ଘ୍ରାଣପାଳି :
1. ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କରେ ଥିବା ଘ୍ରାଣପାଳି ମନୁଷ୍ୟଠାରେ ଅତି କ୍ଷୀଣଭାବେ ରହିଛି । ସେଥ‌ିପାଇଁ ମନୁଷ୍ୟର ଘ୍ରାଣଶକ୍ତି ଦୁର୍ବଳ । କିନ୍ତୁ କୁକୁର, ବିଲେଇ ଓ ବାଘ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରାଣୀଙ୍କଠାରେ ଘ୍ରାଣପାଳି ଉନ୍ନତ ହୋଇଥିବାରୁ ସେମାନଙ୍କର ଘ୍ରାଣଶକ୍ତି ପ୍ରଖର ।

→ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ :

• ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ ମସ୍ତିଷ୍କର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଅଂଶ ଏବଂ ଏହା ସମାନ ଆକାରରେ ଡାହାଣପାଳି ଓ ବାମପାଳି ଭାବରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଛି । ଏହାର ଉପରିଭାଗ ବହୁଳଭାବେ ଭାଙ୍ଗଯୁକ୍ତ । ଆମର ସ୍ମରଣ ଶକ୍ତି ଏହି ଭାଙ୍ଗ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।
• ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ, ତାପ, କଷ୍ଟ, ଚାପ, ସ୍ପର୍ଶ ପରି ଉଦ୍ଦୀପନାକୁ ଗ୍ରହଣ କରି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

→ପଶ୍ଚ ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ :
1. ପଶ୍ଚ ଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କର ଉପରିଭାଗରେ ପିନିଆଲ ଗ୍ରନ୍ଥି (Pineal gland) ରହିଛି । ଏହାର ନିମ୍ନଭାଗରେ ଥ‌ିବା ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ (Hypothalamus) ଆମ ଶରୀରର ହୃସ୍ପନ୍ଦନ, ରକ୍ତଚାପ, ନିଦ୍ରା, ଭୟ, ରାଗ, ଆନନ୍ଦ ଇତ୍ୟାଦି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

→bମଧ୍ୟମ ମସ୍ତିଷ୍କ | (Mid brain) :

• ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କ ଦୁଇଯୋଡ଼ା ବର୍ତ୍ତୁଳ ନିଦାପିଣ୍ଡକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।
• ଉପର ଦୁଇଟି ପିଣ୍ଡ, ଦୃଷ୍ଟି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ (Vision reflex)କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିବାବେଳେ ନିମ୍ନଭାଗର ଦୁଇଟି ପିଣ୍ଡ ଶରୀରର ଶ୍ରବଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ (Auditory reflex)କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

→ପଶ୍ଚିମସ୍ତିଷ୍କ (Hind brain) :

• ପଶ୍ଚିମସ୍ତିଷ୍କର ଆଗ ଅଂଶରେ ରହିଛି ଅନୁମସ୍ତିଷ୍କ । ଏହା ମସ୍ତିଷ୍କର ଦ୍ଵିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ଭାଗ ।
• ଏହା ଶରୀରର ସନ୍ତୁଳନ (Balance) ଓ ଭାରସାମ୍ୟ (Equilibrium) ରକ୍ଷାକରେ ।
• ମସ୍ତିଷ୍କର ସୁଷୁମ୍ନାଶୀର୍ଷକ ଅନୁମସ୍ତିଷ୍କର ପଛକୁ ରହିଛି । ଏହା ଆମ ଶରୀରର ଶ୍ଵାସକେନ୍ଦ୍ର (Respiratory centre) ଓ } ହୃକେନ୍ଦ୍ର (Cardiac centre) । ରକ୍ତଚାପ, ଛିଙ୍କ, କାଶ, ବାନ୍ତି ଓ ଖାଦ୍ୟ ଗିଳିବା ପରି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ମଧ୍ୟ ସୁଷୁମ୍ନାଶୀର୍ଷକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

→ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ (Spinal cord) :

• ସୁଷୁମ୍ନାଶୀର୍ଷକ ଶେଷଆଡ଼କୁ କ୍ରମଶଃ ସରୁ ହୋଇ ଖପୁରିର ମହାରନ୍ଧ୍ର (Foramen magnum) ବାଟଦେଇ ବାହାରି ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି । ଏହା ଆମ ଶରୀରର ଉପରି ଭାଗରେ ଥିବା ମେରୁଦଣ୍ଡ ହାଡ଼ ଭିତରେ ଲମ୍ବଭାବରେ ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ ।
• ଏହା ଫମ୍ପା ଓ ପ୍ରାୟ 45 ସେ.ମି. ଲମ୍ବ । ମସ୍ତିଷ୍କ ପରି ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ମଧ୍ଯ ମେନିଞ୍ଜେସ୍‌ଦ୍ୱାରା ଆବୃତ ଏବଂ ଏହାର ଭିତରେ ଓ ବାହାରେ ସେରିବ୍ରୋସ୍ପାଇନାଲ ରସ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥାଏ ।

→କାର୍ଯ୍ୟ :
1. ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ଦୁଇଟି କାର୍ଯ୍ୟକରେ । ଏହା ଶରୀରର ବିଭିନ୍ନ ଭାଗରୁ ସଂଗୃହୀତ ବାର୍ଷା ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ପଠାଇଥାଏ ଏବଂ ମସ୍ତିଷ୍କରୁ ପ୍ରେରିତ ବାର୍ତ୍ତା ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ବାଟଦେଇ ଶରୀରର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଅଙ୍ଗ (Effectory organ) ନିକଟରେ ପହୁଞ୍ଚେ ।

→ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର (Peripheral nervous system) :

• କରୋଟି ସ୍ନାୟୁ (Cranial nerve), ସୁଷୁମ୍ନା ସ୍ନାୟୁ (Spinal nerve) ଓ ସେମାନଙ୍କର ଶାଖା, ପ୍ରଶାଖାକୁ ନେଇ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ଗଠିତ ।
• ମଣିଷଠାରେ 12 ଯୋଡ଼ା କରୋଟି ସ୍ନାୟୁ ଓ 31 ଯୋଡ଼ା ସୁଷୁମ୍ନା ସ୍ନାୟୁ ରହିଛି ।
• ଆମ ଶରୀରରେ ଥ‌ିବା ଆଖୁ, ନାକ, କାନ, ଜିଭ ଓ ଚର୍ମ ପରି ଗ୍ରାହୀଅଙ୍ଗ (Receptor organ) ରୁ ଆବେଗ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥିବା ସ୍ନାୟୁମାନଙ୍କୁ ସଂଜ୍ଞାବହ ସ୍ନାୟୁ (Sensory nerve) କୁହାଯାଏ ।
• ମସ୍ତିଷ୍କ ଓ ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡରୁ ଆଦେଶ ନେଇ ପେଶୀ ବା ଗ୍ରନ୍ଥି ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚାଉଥ‌ିବା ସ୍ନାୟୁମାନଙ୍କୁ ଆଜ୍ଞାବହ ସ୍ନାୟୁ (Motor nerve) କୁହାଯାଏ ।

→ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ସ୍ନାୟୁ ପ୍ରଣାଳୀ (Autonomic nervous system) :

• ନିଜର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁସାରେ ସ୍ବତଃପ୍ରବୃତ୍ତଭାବେ ଆମେ ଖାଇବା, ପିଇବା, ନାଚିବା, ଦୌଡ଼ିବା, ପଢ଼ିବା ପରି ଅନେକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଉ । ମସ୍ତିଷ୍କର ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ପରିଚାଳିତ ଏହି କାମଗୁଡ଼ିକୁ ଐଚ୍ଛିକ କ୍ରିୟା (Voluntary action) କୁହାଯାଏ ।
• ଆମ ଅଜ୍ଞାତସାରରେ ଆପେ ଆପେ ଶରୀର ଭିତରେ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା, ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡର ସ୍ପନ୍ଦନ, ରେଚନ, ଖାଦ୍ୟ ପରିପାକ, ରକ୍ତ ସଞ୍ଚାଳନ, ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ କ୍ଷରଣ ପରି ଅନେକ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ । ଶରୀର ମଧ୍ୟରେ ଆପଣାଛାଏଁ ସମ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା ଏହିସବୁ କ୍ରିୟାକୁ ଅନୈଚ୍ଛିକ କ୍ରିୟା (Involuntary action) କୁହାଯାଏ । ଏଗୁଡ଼ିକ ସ୍ବୟଂକ୍ରିୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ ।

→ସ୍ନାୟୁକୋଷ (Neuron) :

• ସ୍ନାୟୁକୋଷ ଆମ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ରର ଗାଠନିକ ଏବଂ କ୍ରିୟାତ୍ମକ ଏକକ ଅଟେ ।
• ସ୍ନାୟୁକୋଷରେ ଗୋଟିଏ ନ୍ୟଷ୍ଟି ଓ କୋଷଜୀବକ ରହିଥାଏ ।
• ନ୍ୟଷ୍ଟି ଥ‌ିବା ଅଂଶକୁ ସେଲବଡ଼ି କୁହାଯାଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଗୋଟିଏ ପଟରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ କ୍ଷୁଦ୍ର ଶାଖାୟିତ ତନ୍ତୁ ଥାଏ । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଡେଡ୍ରାଇଟ୍ (Dendrite) PIANI
• ଡେନ୍ସାଇଟ୍‌ର ଠିକ୍ ବିପରୀତ ପଟରେ ସେଲବଡ଼ିରୁ ଏକ ଲମ୍ବ ଆକସନ୍ (Axon) ବାହାରିଥାଏ ।
• ସ୍ନାୟୁକୋଷ ଆମ ଶରୀରର ସବୁଠାରୁ ଲମ୍ବା କୋଷ ଅଟେ ।
• ଗୋଟିଏ ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଆକସନ୍‌ର ଶାଖାଯୁକ୍ତ ଶେଷଭାଗ ନିକଟବର୍ତୀ ଅନ୍ୟ ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଡେଡ୍ରାଇଗୁଡ଼ିକର ଅତି ନିକଟରେ ଥାଏ । ଏହି ସ୍ଥାନକୁ ସିନାପ୍‌ସ୍ (Synapse) କୁହାଯାଏ ।

କୋଷବିଭାଜନ ସମୟରେ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥ‌ିବା ସେଣ୍ଡୋଜୋମ୍ (Centrosome) ସ୍ନାୟୁକୋଷରେ ନଥାଏ । ତେଣୁ ପରିପକ୍ବ ସ୍ନାୟୁକୋଷର ବିଭାଜନ ହୁଏ ନାହିଁ ।

ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର କିପରି କାମ କରେ ?

• ଡେନ୍ସାଇଟ୍ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥିବା ସ୍ନାୟବିକ ଆବେଗ (Nerve impulse) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା (Electrochemical process) ଦ୍ଵାରା ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଆକ୍‌ସନ୍ ମଧ୍ୟଦେଇ ସଞ୍ଚରିତ ହୋଇ ସିନାପସ୍ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚେ ।
• ଆକ୍‌ସନ୍‌ର ଶେଷଭାଗରେ ବାର୍ତ୍ତା ପହଞ୍ଚିଲେ ସେଠାରୁ ଏସିଟିଲ୍‌କୋଲିନ୍ (Acetylcholine) ନାମକ ଏକ ପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥର କ୍ଷରଣ ହୁଏ । ଏହା ଏକ ସ୍ନାୟବିକ ସଞ୍ଚାରକ (Neurotransmitter) । ଏହା ପରବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ନାୟୁକୋଷର ଡେଡ୍ରାଇଟ୍‌ରେ ଏକ ନୂଆ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ରାସାୟନିକ ଆବେଗ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
• ଏହିପରି ଭାବରେ ବାର୍ତ୍ତା ଗୋଟିଏ ସ୍ନାୟୁକୋଷରୁ ଅନ୍ୟ ସ୍ନାୟୁକୋଷକୁ ଦ୍ରୁତଗତିରେ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇ ଶେଷରେ ମସ୍ତିଷ୍କଠାରେ ପହଞ୍ଚେ ।

→ପ୍ରତିଫଳନ କାର୍ଯ୍ୟ (Reflex Action) :

• ମସ୍ତିଷ୍କ ଆମ ସ୍ନାୟୁସଂସ୍ଥାର ମୁଖ୍ୟ । ଆମ ଶରୀରରେ ଘଟୁଥିବା ସବୁ ଘଟଣାର ଖବର ମସ୍ତିଷ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚେ ଓ ମସ୍ତିଷ୍କ ସବୁ ଅଙ୍ଗପ୍ରତ୍ୟଙ୍ଗ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କରି ଶରୀରକୁ ନିଜର ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ରଖେ ।
• ମସ୍ତିଷ୍କ ବା ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ସ୍ଵତଃସ୍ଫୁର୍ଭ ଓ ସ୍ଵତଃପ୍ରବୃତ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
• ଆମ ଶରୀରରେ ସମ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା ସବୁଠାରୁ ସରଳ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟାରେ
  • ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ,
  • ଗୋଟିଏ ସେନ୍ସରୀ ସ୍ନାୟୁ ଓ
  • ଗୋଟିଏ ମୋଟର ସ୍ନାୟୁ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ।
• ସେନ୍ସରୀ ସ୍ନାୟୁ ଗ୍ରାହୀଅଙ୍ଗରୁ ଆବେଗ ଆଣି ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚାଏ ।
• ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ଖବର ଗ୍ରହଣ କରି ତୁରନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଅଙ୍ଗକୁ ମୋଟର ସ୍ନାୟୁ ମାଧ୍ୟମରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଏ ।
• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ସେନ୍ସରୀ ସ୍ନାୟୁ ଓ ଗୋଟିଏ ମୋଟର ସ୍ନାୟୁ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଏକକ ସିନାପ୍‌ଟିକ୍ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ (Monosynaptic reflex) କୁହାଯାଏ ।
• ଶରୀରରେ ସେନ୍ସରୀ ସ୍ନାୟୁ, ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ଓ ମୋଟର ସ୍ନାୟୁର ଅବସ୍ଥିତି ଏକ ଜ୍ୟାମିତିକ ଚାପ (Arc) ଆକାରରେ ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ ଚାପ (Reflex arc) କୁହାଯାଏ ।

→ରାସାୟନିକ ସମନ୍ୱୟ (Chemical coordination) :
1. ମୁଖ୍ୟତଃ ହରମୋନ୍‌ଦ୍ୱାରା ଶରୀରର ରାସାୟନିକ ସମନ୍ବୟ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।
2. ଆମ ଶରୀରରେ ଦୁଇପ୍ରକାର ଗ୍ରନ୍ଥି ରହିଛି; ଯଥା-

• ବହିଃସ୍ରାବୀ ଓ
• ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ।

→ଏକ୍ସୋକ୍ରାଇନ୍ ଗ୍ରନ୍ଥିଗୁଡିକ (Exocrine glands) :

• ଲାଳଗ୍ରନ୍ଥି ଓ ଯକୃତ୍ ଆଦି ଆମର ଶରୀରର ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି ଅଟନ୍ତି । ଏଥିରୁ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ ଓ ଅନ୍ୟ କେତେକ ପଦାର୍ଥ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• କ୍ଷରିତ ପଦାର୍ଥ ଗ୍ରନ୍ଥିର ନାଳ ଦେଇ ଗ୍ରନ୍ଥି ବାହାରକୁ ଆସେ । ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଭାଗ ନେବା ପରେ ମଧ୍ୟ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍‌ର ଗଠନରେ କିଛି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ନାହିଁ ଏବଂ ଏହା ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

→ଏଣ୍ଡୋକ୍ରାଇନ୍ ଗ୍ରନ୍ଥିଗୁଡିକ (Endocrine glands) :

• ପୋଷ ଡିକ ପିଟୁଇଟାରୀ (Pituitary) ଥାଇରଏଡ୍ (Thyroid) ଓ ଅଧୃକ୍‌କ ଗ୍ରନ୍ଥି (Adrenal) ଇତ୍ୟାଦି ଆମ ଶରୀରର ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି ବା ଅନାଳ ଗ୍ରନ୍ଥି ଅଟନ୍ତି ।
• ଏଥୁରୁ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ । ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥିଗୁଡ଼ିକ ନାଳବିହୀନ, ତେଣୁ ସେଥୁ କ୍ଷରିତ ହର୍‌ମୋନ୍ ସିଧାସଳଖ ରକ୍ତରେ ମିଶେ । ରକ୍ତ ମାଧ୍ୟମରେ ହର୍‌ମୋନ୍ ଦୂର ସ୍ଥାନକୁ ଯାଇ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଙ୍ଗ ବା ଟିସୁରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । କାର୍ଯ୍ୟ ସରିବାପରେ

→ସମନ୍ୱୟ ପଦ୍ଧତି :
1. ଆମ ଶରୀରର ବିଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗ ସଂସ୍ଥାନର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦୁଇ ପ୍ରକାର ପଦ୍ଧତି ରହିଛି, ଯଥା-

• ସ୍ନାୟବିକ ପଦ୍ଧତି ଏବଂ
• ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତି ।

2. ସ୍ନାୟବିକ ପଦ୍ଧତିରେ ସ୍ନାୟୁକୋଷ ମାଧ୍ୟମରେ ଖବର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ରାସାୟନିକ କ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ସଂଚାରିତ ହୁଏ ଓ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ କ୍ଷରିତ ବିଭିନ୍ନ ହର୍‌ମୋନ୍‌ଦ୍ୱାରା ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରସାରିତ ହୁଏ ।
3. ସ୍ନାୟବିକ ପଦ୍ଧତିର କାର୍ଯ୍ୟ ତୁରନ୍ତ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିର କାର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଥର ଭାବେ ହୋଇଥାଏ ।

→ଏକ୍ସୋକ୍ରାଇନ୍ ଗ୍ରନ୍ଥିଗୁଡିକ (Exocrine glands) :

• ଲାଳଗ୍ରନ୍ଥି ଓ ଯକୃତ୍ ଆଦି ଆମ ଶରୀରର ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି ।
• ଏଥିରୁ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ ଓ ଅନ୍ୟ କେତେକ ପଦାର୍ଥ କ୍ଷରିତ ହୁଏ । କ୍ଷରିତ ପଦାର୍ଥ ଗ୍ରନ୍ଥିର ନାଳ ଦେଇ ଗ୍ରନ୍ଥି ବାହାରକୁ ଆସେ । ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଭାଗ ନେବା ପରେ ମଧ୍ୟ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍‌ର ଗଠନରେ କିଛି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ନାହିଁ ଏବଂ ଏହା ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

→ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି (Endocrine glands):
1. ପୋଷଗ୍ରନ୍ଥି ବା ପୀୟୂଷ ଗ୍ରନ୍ଥି ବା ପିଟୁଇଟାରି (Pituitary), ଥାଇରଏଡ଼ (Thyroid) ବା ଗଳଗ୍ରନ୍ଥି ଓ ଅଧ୍ବବୃକକ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି ବା ଏଡ୍ରିନାଲ୍ (Adrenal) ଇତ୍ୟାଦି ଆମ ଶରୀରର ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି (Endocrine glands) ବା ଅନାଳ ଗ୍ରନ୍ଥି (Ductless glands) । ଏଥୁରୁ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ । ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥିଗୁଡ଼ିକ ନାଳବିହୀନ, ତେଣୁ ସେଥୁରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନ୍ ସିଧାସଳଖ ରକ୍ତରେ ମିଶେ । ରକ୍ତ ମାଧ୍ୟମରେ ହରମୋନ୍ ଦୂର ସ୍ଥାନକୁ ଯାଇ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଙ୍ଗ ବା ଟିସୁ (Target organ or tissue) ରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । କାର୍ଯ୍ୟ ସରିବା ପରେ ହରମୋନ୍ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । ତେଣୁ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ ପରି ହରମୋନ୍ ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ ।

→ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ର (Endocrine System) :

• ମସ୍ତ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥିକୁ ନେଇ ଆମ ଶରୀରର ‘‘ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ର’’ ଗଠିତ ହୋଇଛି ।
• ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ଓ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ର ପରସ୍ପର ଉପରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷାକରି କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ତେଣୁ ଏହାକୁ ‘‘ସ୍ନାୟୁ-ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ର’’ (Neuro-endocrine system) କୁହାଯାଏ ।
• ମାନବ ଶରୀରରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥିମାନ ରହିଛି ।

(I) ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ (Hypothalamus) :

• ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କରେ ଥ‌ିବା ଥାଲାମସ୍‌ର ନିମ୍ନଭାଗରେ ଏବଂ ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥିର ଉପରକୁ ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ଅବସ୍ଥିତ ।
• ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ତୁରୁ କେତେକ ରିଲିଜିଙ୍ଗ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ (Releasing hormone) ଏବଂ ଇନ୍‌ହିବିଟିଙ୍ଗ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ (Inhibiting hormone) କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଏହି ହର୍‌ମୋନ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥିର କ୍ଷରଣ କ୍ଷମତାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି ।

(II) ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥି (Pituitary gland) :
1. ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥି ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ସହିତ ଏକ ଛୋଟ ବୃନ୍ତ (Stalk) ସାହାଯ୍ୟରେ ଲାଗି ରହିଥାଏ ।
2. ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥି ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ଖଣ୍ଡକୁ ନେଇ ଗଠିତ, ଯଥା-

• ଏଡ଼ିନୋହାଇପୋଫାଇସିସ୍ (Adenohypophysis) [GH, PRL, FSH, LH, TSH, ACTH]
• ନିଉରୋହାଇପୋଫାଇସିସ୍ (Neurohypophysis) [ଅକ୍‌ସିଟୋସିନ୍, ଭାସୋପ୍ରେସିନ୍]

(III) ପିନିଆଲ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି (Pineal gland) :

• ପିନିଆଲ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କର ଛାତରେ ରହିଥାଏ ।
• ଏହା ଆକାରରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଛୋଟ ଓ ଓଜନ ମାତ୍ର 150 ମିଲିଗ୍ରାମ୍ ଅଟେ ।
• ଏଥୁରୁ ମେଲାଟୋନିନ୍ (Melatonin) ନାମକ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଏହା ଶରୀରର ‘ଜୈବିକ ଘଡ଼ି’ (Biological clock) ଭାବେ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକରେ ।

(IV) IMG (Thyroid gland) :

• ଥାଇରଏଡ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି ବେକର ତଳ ଭାଗରେ, ଶ୍ଵାସନଳୀର ଉଭୟ ପଟରେ ଠିକ୍ ସ୍ୱରପେଟିକାର ପଛକୁ ରହିଥାଏ ।
• ଏଥୁରୁ, ମୁଖ୍ୟତଃ ଥାଇରକ୍‌ସିନ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଏହା ଶରୀରର ବିଭିନ୍ନ କୋଷର ଅମ୍ଳଜାନ ବିନିଯୋଗ କ୍ଷମତା ବଢ଼ାଏ । ଫଳରେ ଶରୀରରେ ଅଧିକ ଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଓ ଏହା ବେଙ୍ଗଫୁଲାର ରୂପାନ୍ତରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମଧ୍ୟ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

(V) ପାରାଥାଇରଏଡ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି (Parathyroid gland) :

• ଥାଇରଏଡ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି ଉପରେ 4 ଗୋଟି ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ପାରାଥାଇରଏଡ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି ରହିଥାଏ ।
• ଏଥୁରୁ ପାରାଥୋର୍‌ମୋନ୍ (Parathormone) କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ପାରାଥୋର୍‌ମୋନ୍ ରକ୍ତରେ କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଓ ଫସ୍‌ଫରସ୍ ପରିମାଣ ସ୍ଥିର ରଖିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

(VI) ଏଡ୍ରିନାଲିନ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି (Adrenal gland) :

• ଆମ ଶରୀରର ଦୁଇଟି ବୃକ୍‌କର ଉପରିଭାଗକୁ ଲାଗି ଦୁଇଟି ଏଡ୍ରେନାଲ ବା ଅଧ୍ବକ୍‌କ ଗ୍ରନ୍ଥି ରହିଥାଏ ।
• ଏଥୁରୁ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ । ସେଥୁମଧ୍ୟରୁ ଏଡ୍ରିନାଲିନ୍ (Adrenaline) ଅନ୍ୟତମ ।
• ଏହି ହର୍‌ମୋନ୍ ଆକସ୍ମିକ ଆଘାତ, ଭୟ, ଅବଶ ଓ ଉତ୍ତେଜିତ ଅବସ୍ଥାରେ କ୍ଷରିତ ହୁଏ । ତେଣୁ ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥିକୁ ‘ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି’ (Emergency gland) କୁହାଯାଏ ।

(VII) ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟ (Pancreas) :

• ଆମ ଶରୀରରେ ପାକସ୍ଥଳୀର ଠିକ୍ ତଳକୁ ଗ୍ରହଣୀଫାସ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟ ରହିଥାଏ ।
• ଏହା ଏକ ମିଶ୍ରିତ ଗ୍ରନ୍ଥି, କାରଣ ଏଥୁରୁ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ ଓ ହର୍‌ମୋନ୍ ଉଭୟ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟର ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରଣ କରୁଥିବା ଅଂଶକୁ ଆଇଲେସ୍‌ ଅଫ୍ ଲାଙ୍ଗରହାସ୍ (Islets of Langerhans) କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ଅଂଶରେ ଆଲ୍‌ଫା-କୋଷ (a – cells), ବିଟା-କୋଷ (B – cells) ଓ ଡେଲ୍‌ କୋଷ (ଓଁ – cells) ପରି ସ୍ରାବୀକୋଷ (Secretory cells) ମାନ ରହିଥାଏ ।
• ଆଲ୍‌ଫା-କୋଷରୁ ଗୁ କାଗନ୍ (Glucagon), ବିଟା-କୋଷରୁ ଇନ୍‌ସୁଲିନ୍ (Insulin) ଓ ଡେଲ୍‌ଟା-କୋଷରୁ ସୋମାଟୋଷ୍ଟାଟିନ୍ (Somatostatin) ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଇନ୍‌ସୁଲିନ୍ ଶରୀରରେ ଶର୍କରା (Glucose) ପରିମାଣ ସ୍ଥିର ରଖୁବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
• ଇନ୍‌ସୁଲିନ୍‌ର ଅଭାବରେ ରକ୍ତରେ ଶର୍କରା ପରିମାଣ ବଢ଼ି ମଧୁମେହ ରୋଗ ( ଡାଇବେଟିସ୍ ମେଲିଟସ୍) ହୁଏ ।

(VIII) ଶୁକ୍ରାଶୟ (Testis) :

• ଆମ ଶରୀରର ଶୁକ୍ରାଶୟ ଥଳି ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଶୁକ୍ରାଶୟ ରହିଥାଏ ।
• ଶୁକ୍ରାଶୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଲେଡ଼ିଗ୍ କୋଷ (Leydig cells)ରୁ ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ (Testosterone) ନାମକ ଏକ ପୁରୁଷ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଯୁବକ୍ରାନ୍ତି ସମୟରେ ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍‌ର ପ୍ରଭାବରେ ବାଳକ ଶରୀରରେ ପୁରୁଷ ଗୌଣ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଯାଏ ।
• ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ ଶୁକ୍ରାଣୁ ଉତ୍ପତ୍ତି (Spermatogenesis)ରେ ମଧ୍ଯ ସହାୟକ ହୁଏ । ଏହି ହର୍‌ମୋନ୍‌ର ଅଭାବରେ ନପୁଂସକତା ଦେଖାଯାଏ ।

(IX) ଡିମ୍ବାଶୟ (Ovary) :

• ସ୍ତ୍ରୀ ଶରୀର ଉଦର ଗହ୍ଵରର ନିମ୍ନ ଅଂଶରେ ଏକ ଯୋଡ଼ା ଡିମ୍ବାଶୟ ରହିଥାଏ ।
• ଡିମ୍ବାଶୟରୁ ଇଷ୍ଟ୍ରୋଜେନ୍ (Estrogen) ଓ ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟିରନ୍ (Progesterone) ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ହର୍‌ମୋନ୍‌ର ପ୍ରଭାବରେ ବାଳିକାମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ ସ୍ତ୍ରୀ-ଗୌଣ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଯାଏ ।
• ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟିରନ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ ଡିମ୍ବୋଦୟ ପରେ ଡିମ୍ବାଶୟରୁ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଗର୍ଭଧାରଣରେ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଥିବାରୁ ଏହାକୁ ‘ଗର୍ଭାବସ୍ଥାର ହର୍‌ମୋନ୍’’ କୁହାଯାଏ ।

(X) ଭୃଣବନ୍ଧ (Placenta) :

• ଭୃଣବନ୍ଧ ମାଆ ଓ ଗର୍ଭାଶୟସ୍ଥ ଶିଶୁ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଏକ ଜୈବ ସଂଯୋଗ ଅଟେ ।
• ଏହା ଏକ ସାମୟିକ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି । ଏଥୁରୁ କ୍ଷରିତ ହର୍‌ ମୋନ୍‌ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହ୍ୟୁମାନ୍ କୋରି ଓନିକ୍ ଗୋନାଡୋଟ୍ରଫିକ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ (HCGH) ଅନ୍ୟତମ ।
• ଗର୍ଭବତୀ ମହିଳାଙ୍କ ମୂତ୍ର ସହିତ ମିଶି ଏହି ହରମୋନ୍ ଶରୀର ବାହାରକୁ ଆସେ ।

ରକ୍ତରେ ଥାଇରକ୍‌ସିନ୍ ହର୍‌ମୋନ୍‌ର ପରିମାଣ କମିଗଲେ, ଏହି ବାର୍ତ୍ତା ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚେ । ଏଥୁରୁ ତୁରନ୍ତ ଥାଇରକ୍‌ସିନ୍ ରିଲିଜିଙ୍ଗ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ଏବଂ ଏହାର ପ୍ରଭାବରେ ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ କ୍ଷରିତ ଥାଇରଏଡ୍ ଷ୍ଟିମୁଲେଟିଙ୍ଗ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ ଥାଇରଏଡ୍ ଗ୍ରନ୍ଥିକୁ ଥାଇରକ୍‌ସିନ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ ତିଆରି କରିବାକୁ ଆଦେଶ ଦିଏ । ରକ୍ତରେ ଥାଇରକ୍‌ସିନ୍ ହର୍‌ମୋନର ପରିମାଣ ଆବଶ୍ୟକ ବା ସ୍ଵାଭାବିକ ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସିଲେ ହାଇପୋଥାଲାମସ୍‌ (Feedback control) କୁହାଯାଏ ।