Class 10

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Notes Chapter 15 ଭାରତରେ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନର ବିକାଶ will enable students to study smartly.

ବିଷୟଭିଭିକ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ

→ ନେହେରୁ ଯୁଗ:

• ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ୧୯୪୬ରେ ଗଠିତ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ସରକାରରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ୧୯୬୪ ମେ ୨୭ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଭାବରେ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ ।
• ୧୯୬୪ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମୟକୁ ଭାରତରେ ‘ନେହେରୁ ଯୁଗ’ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
• କ୍ଷୁଧା, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ଅପରିଚ୍ଛନ୍ନତା, ନିରକ୍ଷରତା, ଅନ୍ଧବିଶ୍ଵାସ, ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳର ଅସଦ୍ ବିନିଯୋଗ ପ୍ରଭୃତି ଭାରତର ଗୁରୁ ତର ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ କେବଳ ବିଜ୍ଞାନଦ୍ୱାରା ସମ୍ଭବପର ବୋଲି ସେ ଦୃଢ଼ ନିଶ୍ଚିତ ଥିଲେ ।
• ଆର୍ଥନୀତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରଗତି ତଥା ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିବା ନିମନ୍ତେ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ବିଦ୍ୟା ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ବୋଲି ନେହେରୁ ତଥା ତତ୍କାଳୀନ ନେତୃବୃନ୍ଦ ଉପଲବ୍‌ କରିଥିଲେ ।

→ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷା ତଥା ଗବେଷଣା ବ୍ୟବସ୍ଥା:

• ୧୯୪୭ ମସିହା ଜାନୁଆରୀ ୪ ତାରିଖରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଜାତୀୟ ଗବେଷଣା ଅନୁଷ୍ଠାନ ‘ଜାତୀୟ ଭୌତିକ ପରୀକ୍ଷାଗାର’ର ଭିତ୍ତିପ୍ରସ୍ତର ସ୍ଥାପନ କରାଗଲା ।
• ଏହାପରେ ନେହେରୁଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ‘ବୈଜ୍ଞାନିକ ଓ ଶିଳ୍ପ ଗବେଷଣା ପରିଷଦ’ ଗଠନ କରାଗଲା ଯାହାକି ଜାତୀୟ ଗବେଷଣାଗାର ଓ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକୁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ଓ ଦିଗଦର୍ଶନ ପ୍ରଦାନ କଲା ।
• ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାର ବିକାଶ ପାଇଁ ଏକ ୨୨ ଜଣିଆ କମିଟି ଗଠନ କରାଗଲା ଓ କମିଟିର ସୁପାରିସ ଅନୁସାରେ କେତୋଟ ‘ଭାରତୀୟ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ’ ଗଠନର ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରାଗଲା ।
• ୧୯୫୧ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୮ ତାରିଖରେ ଆମେରିକାର ମାଶାଚୁସେଟ୍ସ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଢାଞ୍ଚାରେ ଖଡ଼ଗପୁରଠାରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନର ଶୁଭାରମ୍ଭ ହେଲା । ପରେ ବମ୍ବେ (ମୁମ୍ବାଇ), ଦିଲ୍ଲୀ, ମାଡ୍ରାସ୍ (ଚେନ୍ନାଇ) ଓ କାନପୁରଠାରେ ମଧ୍ୟ ‘ଭାରତୀୟ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ’ (IIT) ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ।
• ଭାରତର ତତ୍କାଳୀନ ଶିକ୍ଷାମନ୍ତ୍ରୀ ମୌଲାନା ଆବୁଲ କଲାମ ଆଜାଦ ପ୍ରଥମ ଭାରତୀୟ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
• ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଜାତୀୟ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ, ଜାତୀୟ ବିଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷା ଓ ଗବେଷଣା ଅନୁଷ୍ଠାନ, ଆଞ୍ଚଳିକ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର, କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଶିଳ୍ପ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି । ନିକଟ ଅତୀତରେ ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ଜାତୀୟ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି।
• ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଦଶକରେ ଭାରତବର୍ଷରେ ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ବିକାଶ ଘଟିବା ସହ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ସୂଚନା ଓ ପ୍ରାୟୋଗିକ ବିଭାଗଦ୍ବାରା ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଇ-ଅଧ୍ୟୟନ ଓ ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ପାଇଁ ଆଞ୍ଚଳିକ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
• ନାଗାଲାଣ୍ଡର କୋହିମା ଓ ତ୍ରିପୁରାର ଅଗରତାଲାଠାରେ ଇ-ଅଧ୍ୟୟନ ଓ ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ପାଇଁ ଆଞ୍ଚଳିକ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନ ରହିଛି ।
• ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶିକ୍ଷା ଓ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଦିଲ୍ଲୀଠାରେ ‘ସର୍ବଭାରତୀୟ ଆୟୁର୍ବିଜ୍ଞାନ ଅନୁଷ୍ଠାନ’ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଚଣ୍ଡୀଗଡ଼, ପୁଦୁଚେରୀ ଓ ଲକ୍ଷ୍ନୌଠାରେ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ଆୟୁର୍ବିଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।

→ କୃଷି ଓ ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଗ୍ରଗତି:

• ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସପ୍ତମ ଦଶକରେ ରାସାୟନିକ ସାର, ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନକ୍ଷମ ବିହନ ଓ ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ଜଳସେଚନ ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ଯୋଗୁଁ ସବୁଜ କ୍ରାନ୍ତି (Green revolution) ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଥିଲା ।
• ୧୯୭୧ ମସିହାରେ କେନ୍ଦ୍ରରେ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ନାମକ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ବିଭାଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଗଲା । ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ବିକାଶ ଓ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହାର ବିନିଯୋଗ କୃଷି ପାଇଁ ବେଶ୍ ସହାୟକ ହେଲା ।
• ୧୯୭୩ ମସିହାରେ ‘ଭାରତୀୟ ଇସ୍ପାତ ପ୍ରାଧ୍ୟାକରଣ ଲିମିଟେଡ୍’ ନାମକ ଏକ ସରକାରୀ ସଂସ୍ଥା ଆତ୍ମ ପ୍ରକାଶ କଲା । ଏହି ସଂସ୍ଥା ଭାରତରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ପାଞ୍ଚଟି ଏକୀକୃତ ଇସ୍ପାତ ପ୍ରକଳ୍ପନର ପରିଚାଳନା ଭାର ହାତକୁ ନେଲା ।
• ୧୯୭୩ ମସିହାବେଳକୁ ଭାରତର ବୋକାରୋ, ଭିଲାଇ, ଦୁର୍ଗାପୁର, ରାଉରକେଲା ଓ ବର୍ଣ୍ଣପୁରଠାରେ ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହାୟତାରେ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଇସ୍ପାତ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇସାରିଥିଲା ।

→ ପରମାଣୁ ଶକ୍ତିର ବିକାଶ:

• ୧୯୪୮ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ମାସରେ ବିଶିଷ୍ଟ ବୈଜ୍ଞାନିକ ହୋମି ଜାହାଙ୍ଗୀର ଭାବାଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ଆୟୋଗ ଗଠନ କରାଗଲା ।
• ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ସାମାଜିକ, ଆର୍ଥନୀତିକ ଓ ରାଜନୀତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବୈପ୍ଲବିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବା ସହ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିପାରିବ ବୋଲି ନେହେରୁ ମତ ଦେଇଥିଲେ ।
• ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପରମାଣୁ ଶକ୍ତିକୁ ବିନିଯୋଗ କରିବା ନେହେରୁଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।

• ୧୯୫୪ ମସିହାରେ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ବିଭାଗ ଖୋଲାଗଲା ।
• ୧୯୫୬ ମସିହାରେ ଟ୍ରମ୍ବେଠାରେ ଭାବା ଆଣବିକ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା । ଏହାର ତତ୍ତ୍ଵାବଧାନରେ ଅନେକ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, କାଶ୍ମୀର ଓ କର୍ଣ୍ଣାଟକରେ ଗଢ଼ିଉଠିଛି ।
• ଏହି ସଂସ୍ଥା ଅଧୀନରେ ଅପ୍‌ସରା, ସର୍କସ, ଜେରଲିନା, ଧ୍ରୁବ, କାମିନୀ ଆଦି ରିଆକରି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଲୋ ।
• ୧୯୮୪ ମସିହାରେ ଇନ୍ଦୋରଠାରେ ଉନ୍ନତ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନକେନ୍ଦ୍ର ନାମକ ଗବେଷଣା ସଂସ୍ଥା ସ୍ଥାପିତ ହେଲା ।
• ୧୯୭୪ ମସିହା ମେ ୧୮ ତାରିଖରେ ରାଜସ୍ଥାନର ପୋଖରାନ୍‌ଠାରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ପରମାଣୁ ବୋମା ବିସ୍ଫୋରଣ ପରୀକ୍ଷା ଏବଂ ୧୯୯୮ ମସିହା ମେ ୧୧ ଓ ୧୩ ତାରିଖରେ ଦ୍ଵିତୀୟଥର ପରମାଣୁ ବୋମା ପରୀକ୍ଷଣ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଜନହିତକର କାର୍ଯ୍ୟରେ ପରମାଣୁ ଶକ୍ତିର ବିନିଯୋଗ କରିବା ଭାରତର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ଏ ଦିଗରେ ଭାରତର ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ମଧ୍ୟ ଅବ୍ୟାହତ ରହିଛି ।

→ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଗବେଷଣା:

• ୧୯୬୨ର ଚୀନ୍-ଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟବାହିନୀର ଦୁର୍ବଳତା ଜଣାଇଦେଲା । ତେଣୁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଦୃଢ଼ୀକରଣ ନିମନ୍ତେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷିଆ ସହାୟତାରେ ସାମରିକ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାକୁ ବିକଶିତ କରାଗଲା । ସଙ୍ଗଠନ ଗଠିତ ହେଲା ।
• ୧୯୫୮ ମସିହାରେ ଦେଶର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଦୃଢ଼ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଓ ଉନ୍ନୟନ ସଙ୍ଗଠନ ଗଠିତ ହେଲା ।
• ୧୯୮୩ ମସିହାରେ ଏକୀଭୂତ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମାଧ୍ୟମରେ ଅଗ୍ନି, ପୃଥ୍ବୀ, ଆକାଶ, ଧନୁଶ, ତ୍ରିଶୂଳ, ନାଗ, ଶୌର୍ଯ୍ୟ ଓ ବ୍ରହ୍ମାସ ପ୍ରଭୃତି କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର ବିକାଶ କରାଯାଇ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସୈନ୍ୟବାହିନୀରେ ସାମିଲ କରାଯାଇଛି ।
• କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ଓଡିଶାର ଚାନ୍ଦିପୁରଠାରେ ଏକ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପରୀକ୍ଷଣ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
• ବାଲେଶ୍ଵର ଜିଲ୍ଲାର ଚାନ୍ଦିପୁର ନିକଟସ୍ଥ ହୁଇଲର୍ ଦ୍ବୀପରୁ ସମସ୍ତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପରୀକ୍ଷଣ କରାଯାଏ ।
• ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଓ ଉନ୍ନୟନ ସଙ୍ଗଠନ ତିନି ବାହିନୀ (ସ୍ଥଳ, ଜଳ ଓ ଆକାଶ)ପାଇଁ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ସାମଗ୍ରୀ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ତା’ର ଗୁଣବତ୍ତା ପରୀକ୍ଷା କରିବାରେ ପ୍ରଶଂସନୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।
• ଏବେ ଆମ ଦେଶରେ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଯାନବାହନ, ଗୋଳାବାରୁଦ, ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ନୌବାହିନୀ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଜଳଜାହାଜ ଓ ବୁଡ଼ାଜାହାଜ ଆଦି ତିଆରି ହେଉଛି ।

→ ମହାକାଶ ଗବେଷଣା:

• ୧୯୬୨ରେ ଭାରତୀୟ ମହାକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ଓ ମହାକାଶ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ସମିତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।
• ୧୯୬୯ ମସିହାରେ ‘ଭାରତୀୟ ମହାକାଶ ଗବେଷଣା ସଙ୍ଗଠନ’ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ।
• ୧୯୭୨ ମସିହାରେ ‘ମହାକାଶ ଆୟୋଗ’ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।
• ୧୯୬୩ ମସିହାରେ କେରଳର ଥୁରୁବନନ୍ତପୁରମଠାରେ ଥୁମ୍ବା ପରେ ବିଷୁବୀୟ ରକେଟ୍ ଉକ୍ଷେପଣ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।
• ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର ଶ୍ରୀହରିକୋଟାଠାରେ ଉପଗ୍ରହ ପ୍ରେରଣ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।

• କୃତ୍ରିମ ଉପଗ୍ରହଗୁଡ଼ିକ ସହ ଯୋଗାଯୋଗ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ଆର୍‌ଭିଠାରେ ଏକ ଉପଗ୍ରହ ଯୋଗାଯୋଗ କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପିତ ହେଲା । ‘ବିକ୍ରମ ସରାଭାଇ ମହାକାଶ କେନ୍ଦ୍ର’ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିକ୍ରମ ସରାଭାଇଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ୧୯୭୫ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ୧୯ ତାରିଖରେ ଭାରତ ତିଆରି ପ୍ରଥମ କୃତ୍ରିମ ଉପଗ୍ରହ ‘ଆର୍ଯ୍ୟଭଟ୍ଟ’ ଏବଂ ୧୯୭୯ ମସିହା ଜୁନ୍ ୭ ତାରିଖରେ ‘ଭାସ୍କର ପ୍ରଥମ’ ନାମକ ଅନ୍ୟ ଏକ ଭାରତ ତିଆରି ଉପଗ୍ରହ ରୁଷିଆର ବୈକାନୁରସ୍ଥିତ ଉତକ୍ଷେପଣ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସହଯୋଗରେ ପ୍ରେରଣ କରାଗଲା ।
• ୧୯୮୧ ଜୁନ୍ ୧୯ରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଯୋଗାଯୋଗ ଉପଗ୍ରହ ଆପଲ୍ ମହାକାଶକୁ ପ୍ରେରଣ କରାଯାଇଥିଲା
• ଶ୍ରୀହରିକୋଟା ଉକ୍ଷେପଣ କେନ୍ଦ୍ରରୁ ଅନେକ ଯୋଗାଯୋଗ ଓ ପାଣିପାଗର ପୂର୍ବାନୁମାନ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ କୃତ୍ରିମ ଉପଗ୍ରହମାନ ମହାକାଶକୁ ପ୍ରେରଣ କରାଯାଇଛି ।
• ଅଧୁନା ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ଉପଯୋଗ କରି ଭାରତ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଶକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ବାବଲମ୍ବୀ ହେବା ସହ ପ୍ରତିରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୋଇପାରିଛି ।

ଐତିହାସିକ ଘଟଣାବଳୀ ଓ ସମୟ
୧୯୪୭ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଜାନୁଆରୀ ୪) ଜାତୀୟ ଭୌତିକ ପରୀକ୍ଷାଗାରର ଭିତ୍ତିପ୍ରସ୍ତର ସ୍ଥାପନ ।
୧୯୪୮ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଅଗଷ୍ଟ) ଭାରତ ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା ‘ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ଆୟୋଗ’ ଗଠନ ।
୧୯୫୧ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଅଗଷ୍ଟ ୧୮) ଖଡ଼ଗପୁରଠାରେ ପ୍ରଥମ ଭାରତୀୟ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ (IIT)ର ଶୁଭାରମ୍ଭ ।
୧୯୫୪ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ବିଭାଗ ସୃଷ୍ଟି ।
୧୯୫୬ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଟ୍ରମ୍ବେଠାରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ‘ଆଣବିକ ରିଆକ୍ଟର’ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୫୬ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଟ୍ରମ୍ବେଠାରେ ଭାବା ଆଣବିକ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୫୮ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଗବେଷଣା ଓ ଉନ୍ନୟନ ସଙ୍ଗଠନ ଗଠନ ।
୧୯୬୨ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଭାରତ-ଚୀନ୍ ଯୁଦ୍ଧ/ଭାରତର ମହାକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆରମ୍ଭ ।
୧୯୬୩ ଖ୍ରୀ.ଅ. – କେରଳର ଥୁରୁବନନ୍ତପୁରମଠାରେ ଥୁମ୍ବା ବିଷୁବୀୟ ରକେଟ୍ ଉକ୍ଷେପଣ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୬୪ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ମେ ୨୭) ଭାରତର ପ୍ରଥମ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁଙ୍କ ତିରୋଧାନ ।
୧୯୭୧ ଖ୍ରୀ.ଅ. – କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା ‘ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ’ ନାମକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ବିଭାଗ ସୃଷ୍ଟି
୧୯୭୨ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ମହାକାଶ ଆୟୋଗ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୭୩ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ‘ଭାରତୀୟ ଇସ୍ପାତ ପ୍ରାଧ୍ଵରଣ ଲିମିଟେଡ୍’ ନାମକ ଏକ ସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାର ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ ।
୧୯୭୪ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ମେ ୧୮) ରାଜସ୍ଥାନର ପୋଖରାନ୍‌ରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ପରମାଣୁ ବୋମା ବିସ୍ଫୋରଣ ପରୀକ୍ଷଣ ।
୧୯୭୫ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଏପ୍ରିଲ୍ ୧୯) ଭାରତ ତିଆରି ପ୍ରଥମ କୃତ୍ରିମ ଉପଗ୍ରହ ‘ଆର୍ଯ୍ୟଭଟ୍ଟ’ର ମହାକାଶକୁ ପ୍ରେରଣ ।
୧୯୭୯ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଜୁନ୍ ୭) ଭାସ୍କର ପ୍ରଥମ ନାମକ ଅନ୍ୟ ଏକ ଭାରତୀୟ କୃତ୍ରିମ ଉପଗ୍ରହ ମହାକାଶକୁ ପ୍ରେରଣ ।
୧୯୮୧ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଜୁନ୍ ୧୯) ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଯୋଗାଯୋଗ ଉପଗ୍ରହ ଆପଲ୍ ମହାକାଶକୁ ପ୍ରେରଣ ।
୧୯୮୩ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଏକୀଭୂତ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆରମ୍ଭ ।
୧୯୯୮ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ମେ ୧୧ ଓ ୧୩) ୨ୟ ଥର ପାଇଁ ପୋଖରାନ୍‌ରେ ପରମାଣୁ ବୋମା ପରୀକ୍ଷଣ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Notes Chapter 7 ବଂଶାନୁକ୍ରମ ଓ ବିବର୍ତ୍ତନ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 Life Science Notes Chapter 7 ବଂଶାନୁକ୍ରମ ଓ ବିବର୍ତ୍ତନ

→ବଂଶାନୁକ୍ରମ :

• ଅନେକ ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ଜୀବ ଓ ତା’ର ପିତାମାତାଙ୍କ ଭିତରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଥାଏ । ଯେପରି ଗୋଟିଏ ନାଲି ଫୁଲ ଫୁଟୁଥ‌ିବା ମନ୍ଦାର ଗଛରୁ ସୃଷ୍ଟି ମନ୍ଦାର ଗଛରେ ନାଲିଫୁଲ ଫୁଟିବା । ସନ୍ତାନର ମୁହଁ ପିତାମାତାଙ୍କ ମୁହଁ ସହ ମିଶିବା ।
• କୌଣସି ଜୀବର ଦୃଶ୍ୟରୂପୀ ବା ଲକ୍ଷଣପ୍ରରୂପୀ ଗୁଣ ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ି ପ୍ରକଟିତ ହେବାକୁ ‘ବଂଶାନୁକ୍ରମ’ ବା ‘ବଂଶଗତି’ କୁହାଯାଏ ।

ପିତାମାତାଙ୍କର ଗୁଣ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରକାଶିତ ହେବାକୁ ‘ବଂଶାନୁକ୍ରମ’ କୁହାଯାଏ ।

→ପ୍ରଜନନ ଓ ନୂତନ ଗୁଣର ଆବର୍ତ୍ତନ :

• ସନ୍ତାନମାନଙ୍କଠାରେ ମୌଳିକ ପୈତୃକ ଗୁଣ ସହିତ କେତେକ ନୂତନ ଗୁଣ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ।  mnପିଢ଼ି ପରେ ନୂତନ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର ଆବିର୍ଭାବ ହେତୁ ବିବିଧତା ବଢ଼ି ଚାଲିଥାଏ ।
• ପ୍ରଜନନ ସମୟରେ ମାତାପିତାଙ୍କଠାରୁ ସମାନ ପରିମାଣର ଜିନୀୟ ପଦାର୍ଥ ଯୁଗ୍ମକ ଜରିଆରେ ସନ୍ତାନ ନିକଟକୁ ଯାଇଥାଏ ଓ ଏହି ଜିନୀୟ ପଦାର୍ଥ ମାତାପିତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ଗୁଣ ବହନ କରିଥାଏ ।

→ବଂଶାନୁକ୍ରମ ପଦ୍ଧତିର ଉତ୍ପତ୍ତି :

• ‘ଅନୁବଂଶ ବିଜ୍ଞାନର ଜନକ’ ଗ୍ରେଗର୍ ଜୋହାନ୍ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ ବଂଶାନୁକ୍ରମ ସମ୍ପର୍କିତ ସୂତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।
• ଏକ ଧର୍ମଯାଜକ ଭାବରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆର ଏକ ଗୀର୍ଜାରେ କାମ କରୁଥିବା ସମୟରେ ସେ ସେଠାକାର ବଗିଚାରେ ଥ‌ିବା ମଟର୍‌ ଗଛକୁ ନିରନ୍ତର ଲକ୍ଷ୍ୟ କରୁଥିଲେ ।
• ମଟରରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଲକ୍ଷଣପ୍ରରୂପୀ ବିଭିନ୍ନତା ତାଙ୍କ ମନରେ କୌତୂହଳ ଜାତ କରିଥିଲା ।
• ଗୋଟିଏ ମଟର କିଆରିରେ ବିଭିନ୍ନ ଉଚ୍ଚତାର ଗଛ ଦେଖାଯିବା, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଆକୃତି ଓ ରଙ୍ଗର ମଟର ଫଳିବା ଇତ୍ୟାଦି ଲକ୍ଷଣକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ଏହାର କାରଣ ଜାଣିବା ପାଇଁ ସେ ଉତ୍ସୁକ ହୋଇଥିଲେ ।
• ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ମଟର ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କରି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ବଗିଚାରେ ଲଗାଇ ସେ ତାଙ୍କର ଗବେଷଣା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ନିରନ୍ତର ଅନୁଧ୍ୟାନପରେ ସେ ମଟର ଗଛରେ 7 ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ ଚିହ୍ନଟ କରିଥିଲେ ।
• ବଂଶାନୁକ୍ରମରେ ଏହି ବିକଳ୍ପୀଗୁଣ ଗୁଡ଼ିକର ବିକାଶ ପ୍ରଣାଳୀ ଜାଣିବାପାଇଁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ପ୍ରଥମେ ଗୋଟିଏ ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀଗୁଣ ନେଇ ତାଙ୍କର ପରୀକ୍ଷା ଆରମ୍ଭ କଲେ ଓ ପିଢ଼ିପରେ ପିଢ଼ି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବା ସମୟରେ ଅନ୍ୟ ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ଆଦୌ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ନଥିଲେ ।
• ଅନ୍ୟ ବିକଳ୍ପୀଗୁଣଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ ସେ ବଂଶଗତି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ଓ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର ବିକାଶସମ୍ପର୍କିତ ଗାଣିତିକ ସୂତ୍ର ବାହାର କରିଥିଲେ ସୂତ୍ର ବାହାର କରିଥିଲେ ।

→ମଟର ଗଛର 7 ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀଗୁଣ :

→ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ ସଂକରଣ ପ୍ରଣାଳୀ (Mendel’s Hybridisation) :

• ଗଛକୁ ପୈତୃକ ଗଛ ଭାବେ ନେଇ ଗୋଟିକର ଫୁଲର କେଶର ଚକ୍ର ପାକଳ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ତାକୁ ଯତ୍ନର ସହିତ ଛିଣ୍ଡାଇ ବାହାର କରି ଦେଉଥିଲେ । ଗଛକୁ ପୈତୃକ ଗଛ ଭାବେ ନେଇ ଗୋଟିକର ଫୁଲର କେଶର ଚକ୍ର ପାକଳ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ତାକୁ ଯତ୍ନର ସହିତ ଛିଣ୍ଡାଇ ବାହାର କରି ଦେଉଥିଲେ । ଫଳତଃ ସେହି ଗଛଟି ମାଈଗଛ ଭାବରେ ବିବେଚିତ ହେଉଥିଲା ।
• ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ ଥ‌ିବା ଅନ୍ୟ ଏକ ଗଛରୁ ପରାଗରେଣୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ମାଈଗଛର ଫଳିକା ଶୀର୍ଷ ଉପରେ ପକାଇ କୃତ୍ରିମ ପରାଗଣ କରାଉଥିଲେ ।
• ସଂଗୃହୀତ ମଞ୍ଜିରୁ ଯେଉଁ ଗଛଗୁଡ଼ିକ ମିଳିଲା ତାକୁ ପ୍ରଥମ ଅପତ୍ୟ ପିଢ଼ି (F₁ generation) କୁହାଗଲା । ସେହିପରି ପ୍ରଥମ ପିଢ଼ି ଗଛର ମଞ୍ଜିରୁ ଜାତ ଗଛଗୁଡ଼ିକୁ ଦ୍ୱିତୀୟ ଅପତ୍ୟ ପିଢ଼ି (F₂ generation) କୁହାଗଲା ।
• ସେହିପରି ପ୍ରଥମ ପିଢ଼ି ଗଛର ମଞ୍ଜିରୁ ଜାତ ଗଛଗୁଡ଼ିକୁ ଦ୍ୱିତୀୟ ଅପତ୍ୟ ପିଢ଼ି (F₂ generation) କୁହାଗଲା ।
• ବଂଶାନୁକ୍ରମ ତଥ୍ୟ ପ୍ରତିପାଦନ କରିବାପାଇଁ ମେଣ୍ଡେଲ୍ ଏହି ସଙ୍କର ଉଭିଦ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକୁ ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଙ୍କର ଗଛରେ ଥିବା ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣର ବଂଶଗତିର ସୂତ୍ର ଗାଣିତିକ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।
• ଏକ ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣକୁ ନେଇ କରାଯାଉଥିବା ପରୀକ୍ଷାକୁ ସେ ଏକସଂକରଣ ଓ ଦୁଇଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀଗୁଣକୁ ନେଇ କରାଯାଉଥ‌ିବା ପରୀକ୍ଷାକୁ ଦ୍ବିସଂକରଣ ପରୀକ୍ଷଣ ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ ।

→ଏକସଂକରଣ ପରୀକ୍ଷଣ (Monohybrid Cross) :

• ବଂଶାନୁକ୍ରମରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣରୁ ଗୋଟିଏ ପ୍ରଭାବୀ ଓ ଅନ୍ୟଟି ଅପ୍ରଭାବୀ ଭାବେ ପ୍ରକଟିତ ହୋଇଥାଏ ।
• କିଛି ଡେଙ୍ଗା ଓ କିଛି ଗେଡ଼ା ମଟର ଗଛକୁ ନେଇ ମେଣ୍ଡେଲ୍ ଲକ୍ଷ୍ୟକଲେ ଯେ କେତେକ ଡେଙ୍ଗାଗଛରେ ହେଉଥ‌ିବା
• ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ଏଗୁଡ଼ିକ ଶୁଦ୍ଧ ଡେଙ୍ଗା ଓ ଶୁଦ୍ଧ ଗେଡ଼ା ଆଖ୍ୟାଦେଇ ପୈତୃକ ଗଛ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କଲେ । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଙ୍କରଣ କରି ତହିଁରୁ ଜାତ ମଞ୍ଜିରୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିରେ ମେଣ୍ଡେଲ୍ କେବଳ ଡେଙ୍ଗା ଗଛ ପାଇଥିଲେ ।
• ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ କଳ୍ପନା କଲେ ଯେ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗଛରେ ଯୋଡ଼ା ଆକାରରେ ରହିଛି ଅର୍ଥାତ୍ ଡେଙ୍ଗା ଗଛରେ TT ଓ ଗେଡ଼ା ଗଛରେ tt ଭାବେ ରହିଛି, ଯେଉଁଥ‌ିରେ ଡେଙ୍ଗା ଗୁଣଟି ପ୍ରଭାବୀ ଓ ଗେଡ଼ାଗୁଣଟି ଅପ୍ରଭାବୀ ।
• ପ୍ରଥମ ପିଢ଼ିର (F₁) ଗଛଗୁଡ଼ିକରେ ଗୁଣ ଦୁଇଟି Tt ଭାବରେ ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଡେଙ୍ଗାଗୁଣଟି (T) ପ୍ରଭାବୀ ହୋଇଥିବାରୁ ଗେଡ଼ାଗୁଣ (t) ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇପାରୁନାହିଁ ।
• F₁ ଗଛଗୁଡ଼ିକରେ ସ୍ଵପରାଗଣ କରି ସେଥୁରୁ ସଂଗୃହୀତ ମଞ୍ଜିକୁ F₁ ପିଢ଼ି ଭାବରେ ବଢ଼ାଇ ସେ ଦେଖ‌ିଲେ ଯେ ସେହି ପିଢ଼ିରେ ଉଭୟ ଡେଙ୍ଗା ଓ ଗେଡ଼ା ଗଛ ରହିଛି; ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଚାରୋଟି ଗଛରେ ତିନୋଟି ଡେଙ୍ଗା ଓ ଗୋଟିଏ ଗେଡ଼ା ଗଛ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି, ଅର୍ଥାତ୍ ଡେଙ୍ଗା ଓ ଗେଡ଼ା ଗଛର ଅନୁପାତ 3:1 ।
• ସେହିପରି ଅନ୍ୟ ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ, ଯଥା- ମଞ୍ଜିର ରଙ୍ଗ, ଛୁଇଁର ଆକାର ଇତ୍ୟାଦିକୁ ନେଇ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ଦେଖ‌ିଲେ ଯେ F₁ ପିଢ଼ିରେ ସବୁକ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଭାବୀ ଓ ଅପ୍ରଭାବୀ ଗୁଣ ବିକାଶର ଅନୁପାତ 3:1 । ଏହାକୁ ସେ ‘ଏକସଙ୍କରଣ ଅନୁପାତ’ ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦେଲେ । ତହିଁରୁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ବଂଶାନୁକ୍ରମ ସମ୍ପର୍କରେ ଦୁଇଟି ନୀତି ଓ ଗୋଟିଏ ନିୟମ ଉପସ୍ଥାପନ କଲେ ।

→ୟୁନିଟ୍ ଅକ୍ଷରର ନୀତି (Principle of Unit Character) :

• ଏହି ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ଉଭିଦରେ ବିକଶିତ ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ କାରକଦ୍ବାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହି କାରକମାନେ ସର୍ବଦା ଯୋଡ଼ା ଯୋଡ଼ା ହୋଇ ରହିଥାନ୍ତି, ଯଥା- ଡେଙ୍ଗା (TI), ଗେଡ଼ା (tt), ହଳଦିଆ (YY) ଓ ଶାଗୁଆ (yy) ଇତ୍ୟାଦି ।
• ପ୍ରତି ଯୋଡ଼ାରେ ଦୁଇଟି ଏକ ପ୍ରକାରର (TT ବା tt) କିମ୍ବା ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ କାରକ (Tt) ରହିଥାଏ ।
• ଅର୍ଥବିଭାଜନ ସମୟରେ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୁଗ୍ମକକୁ ଯାଇଥାଏ ଓ ଯୁଗ୍ମଜ ଗଠନ ସମୟରେ ପୁଣି

→ପ୍ରାଧାନ୍ୟର ନୀତି (Principle of Dominance) :

• ଏହି ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ସଙ୍କରଣ ପରେ F₁ ପିଢ଼ିରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ କାରକ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର କାରକର ପ୍ରଭାବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ଯାହାକୁ ପ୍ରଭାବୀ କାରକ କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ କାରକଟି ପ୍ରକଟ ନ ହୋଇ ଅପ୍ରଭାବୀ କାରକ ଭାବରେ ଲୁଚି ରହିଥାଏ । ‘
• ପ୍ରଭାବୀ କାରକର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ କେବଳ ଅପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ପ୍ରକଟ ହୋଇଥାଏ ।
• ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ 1822 ମସିହାରେ ଅଷ୍ଟ୍ରିଆର ଏକ ଗରିବ କୃଷକ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
• ଗୀର୍ଜାରେ ଧର୍ମାଯାଜକ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ବେଳେ ସେ ମଟର ଗଛରେ ଉତ୍ତରାଧ୍ଵରଣ (Inheritance) ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ।
• 1857 ରୁ 1865 ଦୀର୍ଘ ଆଠବର୍ଷ କାଳ ଗବେଷଣା କରି ମେଣ୍ଡେଲ୍ ନିୟମ ବା ଉତ୍ତରାଧ୍ୟାକରଣ ନିୟମ ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।
• ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ତାଙ୍କର ଗବେଷଣା ସମ୍ପର୍କିତ ତଥ୍ୟ 1865 ମସିହାରେ Brunn Society for Natural Science ରେ ପାଠ କରିଥିଲେ ଏବଂ 1866 ମସିହାରେ ‘ଫର୍‌ଜୁଖେନ୍ ଇଉବର୍ ଫ୍ଲାନ୍‌ଜେନ୍ ହ୍ୟୁବ୍ରିଡେନ୍’ ନାମକ ଏକ ସନ୍ଦର୍ଭରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।
• 1884 ମସିହାରେ ମେଣ୍ଡେଲ୍ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ । 1900 ମସିହାରେ ତିନିଜଣ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଡି ଡ୍ରିସ୍, ଶେର୍‌ମାକ୍ ଓ କରେନସ୍ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବରେ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ପୁନଃଆବିଷ୍କାର କଲେ ।
• କୌଣସି ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ ପ୍ରଫେସର ବା ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରେ ବୈଜ୍ଞାନିକଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରି ନ ଥ‌ିବା କିମ୍ବା ଗବେଷଣାଗାରର ସୁବିଧା ପାଇ ନ ଥ‌ିବା ସତ୍ତ୍ବେ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ ସରଳ ପରୀକ୍ଷଣ ଶୈଳୀ, ଫଳାଫଳର ସୂକ୍ଷ୍ମ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଏବଂ ତତ୍ତ୍ଵର ବଳିଷ୍ଠ ଉପସ୍ଥାପନ ତାଙ୍କୁ ଜଣେ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ବୈଜ୍ଞାନିକର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦେଇପାରିଛି ।
  

→ବିଭାଜନର ନିୟମ (Law of Segregation) :

• ଏହି ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ F₁ ପିଢ଼ିରେ ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ କାରକର ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ନକଲ (Copy) ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ପରସ୍ପରର ସତ୍ତା ହରାଇ ନଥାନ୍ତି ଏବଂ F₂ ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ପ୍ରକଟ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ଅକ୍ଷତ ଅବସ୍ଥାରେ ଲୁଚି ରହିଥାଏ ।
• ଅର୍ଥବିଭାଜନ ସମୟରେ ଏକ ଯୋଡ଼ା କାରକରୁ କେବଳ ଗୋଟିଏ କାରକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୁଗ୍ମକକୁ ଯାଇଥାଏ, ଅର୍ଥାତ୍ F₁ ପିଢ଼ିର ଏକ ସଙ୍କର ଗଛରୁ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
• ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକରେ ଅପ୍ରଭାବୀ ଓ ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକରେ ପ୍ରଭାବୀ କାରକ ରହିଥାଏ ଏବଂ କାରକଦୁଇଟି ପରସ୍ପରଠାରୁ ପୃଥକ୍ ହୋଇ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିକୁ ଗତି କରିଥାନ୍ତି ।

→ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ (Dihybrid Cross) :
1. ଦୁଇଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀଗୁଣ ଏକ ସମୟରେ କିପରି ପରବର୍ତୀ ପିଢ଼ିଗୁଡ଼ିକରେ ସଂରକ୍ଷିତ ହେଉଛି ତାହା ଜାଣିବାପାଇଁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ କରିଥିଲେ ।
2. ସେଥ୍‌ପାଇଁ ସେ ଗୋଲ (RR) ଓ ହଳଦିଆ (YY) ମଞ୍ଜିଥିବା ମଟର ଗଛ ସହିତ କୁଞ୍ଚୁ ବା ଖଦଡ଼ା (11) ଓ ଶାଗୁଆ (yy) ମଞ୍ଜିଥ୍ୟା ମଟର ଗଛର ସଙ୍କରଣ କରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିପାଇଁ ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କଲେ ।
3. ପୂର୍ବପରି ମେଣ୍ଡେଲ୍ ପୈତୃକ ପିଢ଼ିରେ ଶୁଦ୍ଧ ପୈତୃକ ଗଛ (RRYY ଓ myy) ନେଇ ସଙ୍କରଣ କରିଥିଲେ ।

3. F₁ ପିଢ଼ିରେ ଉପୁଜିଥ‌ିବା ଗଛଗୁଡ଼ିକ ସଙ୍କର (RrYy) ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସମସ୍ତ ଗଛରେ ମଞ୍ଜି ଗୋଲ ଓ ହଳଦିଆ ହୋଇଥିଲା ଯେଉଁଥୁରୁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କର ପ୍ରଭାବୀ ଗୁଣ ନିୟମ ପୁନଃ ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇପାରିଲା ।
4. F₁ ପିଢ଼ିର ଗଛଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ବପରାଗଣ କରାଇ ମେଣ୍ଡେଲ୍ F₂ ପିଢ଼ି ପାଇଁ ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କଲେ । ଏହି ମଞ୍ଜି 4 ପ୍ରକାରର ହୋଇଥବା, ଯଥା- ଗୋଲ ଓ ହଳଦିଆ, ଗୋଲ ଓ ଶାଗୁଆ, ଖଦଡ଼ା ଓ ହଳଦିଆ, ଖଦଡ଼ା ଓ ଶାଗୁଆ ଏବଂ ଏମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ ୨ : 3 : 3 : 1 ହେବ । ଏଥୁରୁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ସ୍ଵାଧୀନ ଅପବ୍ୟୁହନ ନିୟମ ଉପସ୍ଥାପନ କଲେ ।

→ସାଧୀନ ବର୍ଗର ନିୟମ  (Law of Independent Assortment) :

• ଏକାଧ୍ଵ ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ ଥ‌ିବା ସଂକର ଗଛର ସ୍ଵପରାଗଣ କରାଗଲେ F₂ ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରକାଶିତ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର କାରକର ଉତ୍ତରାଧ୍ଵରଣ F₁ ପିଢ଼ିରୁ ସ୍ବାଧୀନ ଭାବରେ ହୋଇଥାଏ ଓ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର କୌଣସି ମିଶ୍ରଣ ହୋଇନଥାଏ ।
• ପ୍ରତି ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀକାରକକୁ ଅଲଗା ଭାବରେ ନେଲେ ଦେଖାଯାଏ ଯେ ଷୋହଳ ପ୍ରକାରର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିନ୍ୟାସ ମଧ୍ୟରେ ବାରଟିରେ ମଞ୍ଜି ଗୋଲ ଓ ଚାରୋଟିରେ ମଞ୍ଜି କୁଞ୍ଚୁ ବା ଖଦଡ଼ା ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଗୋଲ ଓ କୁଞ୍ଚ ମଞ୍ଜିଥ‌ିବା ଗଛମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ 3 : 1 1
• ସେହିପରି ବାରଟିରେ ମଞ୍ଜି ହଳଦିଆ ଓ ଚାରୋଟିରେ ମଞ୍ଜି ଶାଗୁଆ ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏଥରେ ମଧ୍ଯ ହଳଦିଆ ଓ ଶାଗୁଆ ମଞ୍ଜିଥିବା ଗଛମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ 3:1 1
• ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ ଅବଦାନ ପୁନରାବିଷ୍କାର ହେବାପରେ 1909 ମସିହାରେ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ କଳ୍ପିତ କାରକକୁ ଉଇହେଲମ୍ ଜୋହାନ୍‌ସନ୍ ଜିନ୍ ନାମ ଦେଇଥିଲେ ।
• ସେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଥମେ ଜିନୋଟାଇପ୍ ଓ ଫିନୋଟାଇପ୍ – ଏ ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦର ପ୍ରଚଳନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
• ଜିନ୍ ଡିଏର ଅଂଶ ବିଶେଷ ଏବଂ ଏହା ଶରୀରର ସମସ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ । ଜିନ୍ (ଡିଏ)ର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଅନୁସାରେ ବିଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷଣର ପରିପ୍ରକାଶ ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।

→ଲିଙ୍ଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ (sex determination)

• କୋଷରେ ଥ‌ିବା ଗୁଣସୂତ୍ର ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯଥା – ଲିଙ୍ଗ ଗୁଣସୂତ୍ର ବା ସେକ୍ସ କ୍ରୋମୋଜୋମ୍ ଏବଂ ଅଟୋଜୋମ୍ ।
• ମଣିଷର ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ହେଉଛି 23 ଯୋଡ଼ା । ଏଥିରୁ 22 ଯୋଡ଼ା ଅଟୋଜୋମ୍ ଓ ଏକ ଯୋଡ଼ା ଲିଙ୍ଗ ଗୁଣସୂତ୍ର ।
• ସ୍ତ୍ରୀଠାରେ ଏହି ଯୋଡ଼ା ଦୁଇଟି ‘XX” ଏବଂ ପୁରୁଷଠାରୁ ଏହି ଯୋଡ଼ା ‘X’ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ‘Y’ କୁ ନେଇ ଗଠିତ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ପରିପକ୍ବ ଡିମ୍ବାଣୁରେ 22ଟି ଅଟୋଜୋମ୍ ଓ ଗୋଟିଏ X ଗୁଣସୂତ୍ର ଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଅର୍ଦ୍ଧେକ ଶୁକ୍ରାଣୁରେ 22ଟି ଅଟୋଜୋମ୍ ଓ ଗୋଟିଏ X ଏବଂ ଅବଶିଷ୍ଟ ଅର୍ଦ୍ଧେକରେ Y ଗୁଣସୂତ୍ର ଥାଏ ।
• ଡିମ୍ବାଣୁ ସହ X ଗୁଣସୂତ୍ର ଥ‌ିବା ଶୁକ୍ରାଣୁର ସମାୟନ ହୁଏ, କନ୍ୟା ସନ୍ତାନ ଜାତ ହୁଏ । ଡିମ୍ବାଣୁ ସହ Y ଗୁଣସୂତ୍ର ଥବା ଶୁକ୍ରାଣୁର ମିଳନ ହେଲେ ପୁତ୍ର ସନ୍ତାନ ଜାତ ହୁଏ ।
• ପୁତ୍ର ସନ୍ତାନ ଜାତ ହେବାପାଇଁ Y ଗୁଣସୂତ୍ର ଥ‌ିବା ଶୁକ୍ରାଣୁ ଆବଶ୍ୟକ ।

→ବିବର୍ତ୍ତନ (Evolution) :
1. ଜୀବବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ଏହି ପୃଥ‌ିବୀରେ ‘ଜୀବନ’ ଅଜୈବିକ ପଦାର୍ଥରୁ ବା ବସ୍ତୁରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।
2. ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ 1920 ମସିହାରେ ଏ.ଆଇ.ଓପାରିନ୍ ଓ ଜେ.ବି.ଏସ୍. ହାଲ୍‌ଡେନ୍‌ ପ୍ରଥମେ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲେ ।
3. ପରେ 1953ରେ ଷ୍ଟାନ୍‌ଲେ ମିଲର୍‌ ଓ ହାରୋଲ୍‌ୟୁରେ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ଏକ ଅଭିନବ ପରୀକ୍ଷଣ ଦ୍ବାରା ପ୍ରମାଣ କଲେ ଯେ ମିଥେନ, ଆମୋନିଆ, ଉଦ୍‌ଜାନ, ଜଳୀୟବାଷ୍ପ, ଆଦିର ସଂଯୋଗରୁ କେତେକ ଏମିନୋ ଏସିଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଛି ।
4. ପରେ ସାମାନ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ସମ୍ମିଶ୍ରଣରୁ କାଲ୍‌ଭିନ୍ ଏଡିନିନ୍ ନାମକ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଓଟାଇଡ୍ ପାଇବାରେ ସଫଳ ହେଲେ ।
5. ସମୟକ୍ରମେ ଏମିନୋ ଏସିଡ୍ ଶୃଙ୍ଖଳରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି ପ୍ରୋଟିନ୍ ଏବଂ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଓଟାଇଡ୍ ଶୃଙ୍ଖଳରୁ RNA ଓ DNA ତିଆରି ହୋଇଛି ।
6.

ବିବର୍ତ୍ତନ ହେଉଛି ଆଗକୁ ବଢ଼ିବାର ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯାହା ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ । ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭିଦରେ ହେଉଥ‌ିବା ବିବର୍ତ୍ତନକୁ ‘ଜୈବ ବିବର୍ତ୍ତନ’ (Organic evolution) କୁହାଯାଏ । ଏଥିଯୋଗୁଁ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ଜୀବମାନଙ୍କ ଅପୂର୍ବ ପ୍ରକାରଭେଦ ଅର୍ଥାତ୍ ଜୈବବିବିଧତା (Biodiversity) ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି ।

→ଜୀବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କ :

• ପୃଥ‌ିବୀରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜାତିର ଉଦ୍ଭଦ ବା ପ୍ରାଣୀ ପରସ୍ପରଠାରୁ ଗଠନ ଓ ଲକ୍ଷଣରେ ଭିନ୍ନ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବର ଗଠନର ମୌଳିକ ଏକକ ହେଉଛି କୋଷ । ବୀଜାଣୁ ବା ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ (Bacteria) ଓ କିଛି ନିମ୍ନବର୍ଗର ଶୈବାଳ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭଦକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଜୀବଜଗତରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭିଦ କୋଷର ଗଠନ ଓ କୋଷ ମଧ୍ଯରେ ହେଉଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ବିପାକୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ଅନେକ ସମାନତା ଦେଖାଯାଏ ।
• ସବୁଜ ଉଦ୍ଭଦରେ ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ବାୟୁ ଉପଜୀବୀ ବା ବାୟୁ ଅପଜୀବୀ ଶ୍ଵାସନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ ଅଣୁରୁ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପନ୍ନ ଓ ଏହାର ବ୍ୟବହାର ଦ୍ଵାରା ନୂତନ କୋଷ ସୃଷ୍ଟିପରି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମସ୍ତ ଜୀବରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧାରାରେ ହୋଇଥାଏ ।

(i) ଜୀବାଶ୍ମ ଆଧାରିତ ପ୍ରମାଣ :

• ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷପୂର୍ବେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ବାସ କରୁଥିବା ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦର ଅବଶେଷକୁ ଜୀବାଶ୍ମ କୁହାଯାଏ ।
• ଜୀବାଶ୍ମ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିହୁଏ ।
• ଉଦାହରଣ : ସରୀସୃପ ଓ ବିହଙ୍ଗ, ଏହି ଦୁଇଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କଲେ ଦେଖାଯିବ ଯେ ଦୁହିଁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଅପେକ୍ଷା ଅସମତା ଅଧିକ । ମାତ୍ର ଆରକିଓପ୍‌ରିକ୍ ନାମକ ପ୍ରାଣୀର ଜୀବାଶ୍ମ ଆବିଷ୍କାର ପରେ ଦେଖାଗଲା ଏଥ‌ିରେ ଉଭୟ ସରୀସୃପ ଓ ବିହଙ୍ଗର ଲକ୍ଷଣମାନ ବିଦ୍ୟମାନ ।
• ମାତ୍ର ଆରକିଓପ୍‌ରିକ୍ ନାମକ ପ୍ରାଣୀର ଜୀବାଶ୍ମ ଆବିଷ୍କାର ପରେ ପୂର୍ବଜ ହେଉଛନ୍ତି ଶୀତଳରକ୍ତବିଶିଷ୍ଟ ମନ୍ତର ଓ କମ୍ ସକ୍ରିୟ ସରୀସୃପ ।

(ii) ଗଠନଭିଭିକ ପ୍ରମାଣ :

• କୌଣସି ପ୍ରାଣୀକୁ ଚିହ୍ନିବାକୁ ହେଲେ ପ୍ରଥମେ ତାହାର ଲକ୍ଷଣ ଓ ଗଠନକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଏ ।
• ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଲକ୍ଷଣ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଛି ।

(କ) ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ (Homologous Organs) :
1. ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା, ବିରାଡ଼ିର ପଞ୍ଝା, ସିଲ ଓ ତିମି ଆଦି ଜଳଚର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ପହଁରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପକ୍ଷ, ଘୋଡ଼ାର ଗୋଡ଼, ମଣିଷର ହାତ ଆଦି ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଭିନ୍ନ ଅଟେ । ମାତ୍ର ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର ଉଦ୍ଭବ, ଗଠନ, ହାଡ଼ର ବିନ୍ୟାସ ଓ ବିକାଶର କ୍ରମରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଏ ।

2. ଉଭିଦରେ କଖାରୁ ଗଛର ଆକର୍ମୀ ଓ କାଗଜଫୁଲ ଗଛର କଣ୍ଟା ଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ଉଦ୍ଭବ ଏକାପରି ।
3. ଏହି ସମସ୍ତ ଅଙ୍ଗର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ ଓ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମ ସମାନ ଅଟେ । ଏହିପରି ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକୁ ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

(ଖ) ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ (Analogous Organ) :
1. ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଏକ ପ୍ରକାର ମାତ୍ର ସେଗୁଡ଼ିକର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ, ଭୃଣବିକାଶ ଗତ ଉଦ୍ଭବ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମରେ ଅନେକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଥାଏ ।

2. ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ମଶାର ଡେଣା, ପାରାର ଡେଣା ବା ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ଅବଶେଷାଙ୍ଗ (Vestigial Organ) :

• ଅତୀତରେ ହୁଏତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଥିଲା; ତା’ପରେ ସମୟରେ ପ୍ରାଣୀର ପରିବେଶ ଅନୁଯାୟୀ ଚାଲିଚଳନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେତୁ ଅଙ୍ଗଟି ଅକାମୀ ହୋଇଯାଇଛି ଓ ଶରୀରରୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଦୃଶ୍ୟ ହେବା ପୂର୍ବରୁ କିଛି ଅଂଶ ରହିଯାଇଛି ।
• ମଣିଷର ବୃହଦନ୍ତ୍ର ସହ ଥିବା ଆପେନ୍‌ଡିକ୍ସ ଏକ ଅବଶେଷାଙ୍ଗ (Vestigeal Organ) ତୃଣଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କଠାରେ ଆପେକ୍ସ ଅଛି ଏବଂ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ । ମଣିଷ ଶରୀରରେ ଏହା ଏକ ଅବଶେଷାଙ୍ଗ । ବାଘ, ସିଂହଙ୍କ ପରି ମାଂସାଶୀ ପ୍ରାଣୀଙ୍କଠାରେ ଆପେକ୍ସ ଆଦୌ ନଥାଏ ।

→(ii) ଭୃଣବିଜ୍ଞାନଆଧାରିତ ପ୍ରମାଣ (Embryological Evidence) :

• ମେରୁଦଣ୍ଡୀ ପ୍ରାଣୀ ଯଥା ମାଛ, ଉଭୟଚର, ସରୀସୃପ, ବିହଙ୍ଗ ଓ ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀଙ୍କ ଭ୍ରୂଣବିକାଶ କ୍ରମରେ ବିସ୍ମୟକର ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ମେରୁଦଣ୍ଡୀ ଭ୍ରୂଣରେ ଗାଲିଛିଦ୍ର ବା ତା’ର ପୂର୍ବାବସ୍ଥା ଓ ପୃଷ୍ଠରଜ୍ଜୁ ବା ନୋଟୋକର୍ଡ଼ ରହିଥାଏ ।
• ବିକାଶ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲା ବେଳକୁ କେବଳ ମାଛକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତଙ୍କଠାରେ ଗାଲିଛିଦ୍ର ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଯାଏ ଓ ତା’ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍ ଦେଖାଯାଏ । ସେହିପରି ପୃଷ୍ଠାରଜୁ ସ୍ଥାନରେ ମେରୁଦଣ୍ଡର ବିକାଶ ଘଟିଥାଏ ।

→ଆଧୁନିକ ସିନ୍ଥେଟିକ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ (Modern Synthetic Theory) :

• 1809 ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ଦେଶର ବୈଜ୍ଞାନିକ ନାଁ-ବ୍ୟାପ୍‌ତିସ୍ତେ ଲାମାର୍କ୍ ଜୈବ ବିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ପର୍କିତ ତତ୍ତ୍ବ ଉପସ୍ଥାପନ
• ଲାମାଙ୍କ ତତ୍ତ୍ଵ ଉପାର୍ଜିତ ଲକ୍ଷଣରୁ ଉତ୍ତରାଧ୍ଵରଣ ନାମରେ ପରିଚିତ ।
• ଏହି ତତ୍ତ୍ବକୁ ଲାମାର୍କିଜିମ୍ କୁହାଯାଏ । ଏହି ତତ୍ତ୍ବ ଅନୁସାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରାଣୀ ନିଜ ପରିବେଶ ସହ ଖାପ ଖୁଆଇ ଚଳିବା ପାଇଁ କିଛି ଲକ୍ଷଣ ଆହରଣ କରିଥାନ୍ତି ଓ ଜୀବଦ୍ଦଶାରେ ଅର୍ଜିତ ଏହି ଲକ୍ଷଣ, ପ୍ରାଣୀ ତା’ର ପରବର୍ତ୍ତୀ ବଂଶଧରକୁ ଅର୍ପଣ କରିଥାଏ ।
• ପ୍ରାଣୀ ଶରୀରର ଯେଉଁ ଅଙ୍ଗ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ ନାହିଁ (ଅନାବଶ୍ୟକ ଅଙ୍ଗ) ତାହା କାଳକ୍ରମେ କ୍ଷୀଣହୋଇ ଅବଶେଷାଙ୍ଗ ଭାବେ ରହିଥାଏ ।
• ଲାମାର୍କ୍ ପ୍ରଥମେ ବିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ସ୍ପଷ୍ଟ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲେ ଓ ଜୀବ ଉପରେ ପରିବେଶର ପ୍ରଭାବ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସୂଚନା ଦେଇଥିଲେ ।
• 1859 ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ‘ଦ ଓରିଜିନ ଅଫ ସ୍ପେସିସ୍’ ନାମରେ ବହିଟିଏ ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା, ଲେଖକ ଚାର୍ଲସ୍ ରବର୍ଟ୍ ଡାରଉଇନ୍ । ବହିଟିରେ ସେ ଦର୍ଶାଇଥିଲେ ‘ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍‌ବରଣ’ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା

→ସଂକ୍ଷେପରେ ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କ ତତ୍ତ୍ବ (Darwin’s Theory) :

• ଖାଦ୍ୟ, ବାସସ୍ଥାନ ଏବଂ ଉପଯୁକ୍ତ ସଙ୍ଗିନୀ ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବକୁ କଠିନ ସଂଗ୍ରାମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଏହାକୁ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମ କୁହାଯାଏ ।
• ନିଜ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ବା ଅନ୍ୟ ଜାତି ସହ, ପ୍ରକୃତି ସହ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମରେ ଯାହାର ରଣକୌଶଳ ଉନ୍ନତ, ସେ ହିଁ ଜିଣିଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଯେଉଁ ଜୀବ ନୂତନ ଲକ୍ଷଣ ନେଇ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ପ୍ରକୃତି ତଥା ପରିବେଶ ସହ ନିଜକୁ ଖାପଖୁଆଇପାରେ ସେ ହିଁ ବିଜୟୀ ହୋଇଥାଏ ।
• ପ୍ରକୃତି ସହ ଯିଏ ନିଜକୁ ଖାପଖୁଆଇପାରେ ପ୍ରକୃତି ତାହାକୁ ଆଦରି ନିଏ, ଅନ୍ୟଥା ପାସୋରି ଦିଏ । ପ୍ରକୃତି ଆଦରିବା ଅର୍ଥ ପ୍ରକୃତି ଚୟନ କରେ ।
• ଯେଉଁ ଜୀବଟି ପ୍ରକୃତି ଦ୍ଵାରା ବଛା ହୋଇ ଜୀବନଧାରଣ କରେ ସେ ତାର ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ । ଏହାକୁ ଡାରଉଇନ୍ ପ୍ରାକୃତିକ ଚୟନ ବା ଉତ୍ସବରଣ କୁହାଯାଏ ।

→ବିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଧୁନିକ ମତ :

• ‘ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍‌ବରଣ’ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ଏକ ନୂତନ ରୂପରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । ଏହି ନୂତନ ତତ୍ତ୍ୱକୁ ବିବର୍ତ୍ତନର ‘ଆଧୁନିକ ସାଂଶ୍ଳେଷିତ ତତ୍ତ୍ଵ’ ବା ‘ମଡ଼ର୍ଣ ସିନ୍ଥେଟିକ୍ ଥ୍ରୀ’ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଇଛି ।
• ବିଭିନ୍ନ ଧରଣର ପ୍ରାକୃତିକ କାରକର ପ୍ରଭାବରେ ଜିନ୍‌ରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଯୋଗୁ ନବୋଦ୍ଭବନ ଦେଖାଦିଏ । ଜୀବମାନଙ୍କ କ୍ରୋମୋଜୋମ୍ରେ ‘ତ୍ରୁଟିବିଚ୍ୟୁତି’ ଏବଂ ଜିନୀୟ ପୁନର୍ବିନ୍ୟାସ ଯୋଗୁଁ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ । ଏସବୁ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସାମୂହିକଭାବେ ‘ବିଭେଦାୟନ’ କୁହାଯାଏ । ପ୍ରକୃତିରେ ଏହା ହିଁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଉତ୍ସ ଅଟେ ।
• ପ୍ରକୃତି ମନୋନୀତ ଜୀବ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଜୀବ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଲକ୍ଷଣକୁ ବଂଶଧରମାନଙ୍କୁ ବଂଶାନୁକ୍ରମ ମାଧ୍ୟମରେ ବଢ଼େଇ ଦିଏ ଏବଂ ଯେଉଁ ଜୀବ ନୂତନ ଲକ୍ଷଣ ନେଇ ପ୍ରକୃତିଦ୍ୱାରା ମନୋନୀତ ହୋଇ ବଞ୍ଚିରହେ ସେ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମରେ ସଫଳ ହୁଏ । ଏଥିରୁ ‘ଉଦ୍‌ବରଣ’ ବା ‘ଚୟନ’ର ଆବଶ୍ୟକତା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ।
• ପ୍ରକୃତି ମନୋନୀତ ନୂଆ ନୂଆ ଲକ୍ଷଣକୁ ଭିଭିକରି ନୂତନ ଜାତିର ଉଦ୍ଭବର ଧାରାରେ ସୃଷ୍ଟି ହେବାକୁ ଯାଉଥ‌ିବା ଜୀବ ନିଜ ଜୀବଠାରୁ ଓ ପୂର୍ବଜଙ୍କଠାରୁ ଅଲଗା ନ ରହିଲେ ସେମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଅଦରକାରୀ ପ୍ରଜନନ ଘଟିପାରେ । ଏହା ନୂତନ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ଏହାକୁ ରୋକି ନୂତନ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟିକୁ ନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରକୃତିରେ କିଛି ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ଏହାକୁ ଅନ୍ତରଣ କୌଶଳ ଏବଂ ଏହି କୌଶଳ ଜରିଆରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଜୀବମାନଙ୍କୁ ଅଲଗା ରଖୁବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ‘ଅନ୍ତରଣ’ କୁହାଯାଏ।
• ଆଧୁନିକ ସାଂଶ୍ଳେଷିକ ତତ୍ତ୍ଵ ଅନୁଯାୟୀ ଜାତିର ଉଦ୍ଭବନର ବିଭେଦାୟନ, ଚୟନ ଓ ଅନ୍ତରଣର ମହତ୍ତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବଦାନ ରହିଛି ।

→ମଣିଷର ବିବର୍ତ୍ତନ :
1. ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ବେଳକୁ ଚାର୍ଲସ୍ ଡାରଉଇନ୍ ଯୁକ୍ତି ଦ୍ଵାରା ପ୍ରମାଣ କଲେ, ମଣିଷ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀ ପରି ଦ୍ବିପଦ ପ୍ରାଣୀଟିଏ ଯାହାର ଉତ୍ପତ୍ତି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିହେବ ।
2. ଡାରଉଇନ୍ ‘ଡିସେଣ୍ଟ ଅଫ ମ୍ୟାନ ଏଣ୍ଡ ସିଲେକସନ୍ ଇନ ରିଲେସନ ଟୁ ସେକ୍ସ’ ବହିରେ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ଯେ ଆଜିର ମଣିଷ ପୂର୍ବଜ ଥିଲା ବାନର ସଦୃଶ ଜୀବଟିଏ ।
3. 1809 ଫେବ୍ରୁଆରୀ 12 ତାରିଖରେ ଚାର୍ଲସ୍ ଡାରଉଇନ୍ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ଏକ ଉଚ୍ଚ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
4. ସେ ନିଜର ଅନୁଭୂତି ଓ କିଛି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣାକୁ ଆଧାର କରି 1859 ମସିହାରେ ‘ଦ ଓରିଜିନ ଅଫ ସ୍ପେସିସ୍’ ନାମକ ବହି ପ୍ରକାଶ କିଛି ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପ୍ରତିରୋଧ ସତ୍ତ୍ଵେ ଊନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀ ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାଙ୍କ ତତ୍ତ୍ବ ବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ସମର୍ଥନ ଲାଭ କରି ଚାଲିଥିଲା ।
5. ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକରଣ ନିୟମର ପୁନରାବିଷ୍କାର ପରେ ଡିଭିସ୍, ନବୋଦ୍ଭବନ ତତ୍ତ୍ଵ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।

6. 1935 ମସିହା ବେଳକୁ ଥଓଡସିୟସ୍ ଡବ୍‌ଝାନ୍‌ସ୍କି, ଜୁଲିଆନ୍ ହକ୍ସଲେ, ସିୱାଲ ରାଇଟ୍, ଜେ.ବି.ଏସ୍ ହାଲଡେନ୍‌ ଓ ଅନ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନୀଙ୍କ ଉଦ୍ୟମରେ ବଂଶଗତି ତଥା ନବୋଦ୍ଭବନ ତତ୍ତ୍ଵ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍‌ବରଣ ତତ୍ତ୍ଵ ଭିତରେ ସଫଳ ସମନ୍ଵୟ ସମ୍ଭବ ହେଲା । ଏହା ମଡ଼ର୍ଣ ସିନ୍ଥେଟିକ୍ ଥ୍ରୀର ରୂପ ନେଲା ଓ ସମସ୍ତଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥିଲା । 1882 ମସିହାରେ ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା ।

7. ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଆଣବିକ ଜୀବବିଜ୍ଞାନ, ଶରୀର ତତ୍ତ୍ବ, ଜୀବାଶ୍ମ ବିଜ୍ଞାନ ଆଦି ବିଷୟରେ ପ୍ରଭୂତ ଉନ୍ନତି ହେଲା । ଏହି ସମସ୍ତ ବିଷୟକୁ ଆଧାରକରି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କ ମାନବ ବିବର୍ତ୍ତନ ତତ୍ତ୍ଵର ପୁନଃମୂଲ୍ୟାୟନ କରି ପ୍ରମାଣ କଲେ, ମଣିଷର ପୂର୍ବଜ ଥିଲେ ବାନର ସଦୃଶ ପ୍ରାଣୀ । ଜୀବାଶ୍ମଆଧାରିତ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ବିଚାରକରି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଦେଖ‌ିଲେ ମଣିଷର ଦୂର ପୂର୍ବଜ ରାମାପିଥେକସ ଓ ଶିବାପିଥେକସ୍ ଆଜକୁ ପ୍ରାୟ କୋଡ଼ିଏ ନିୟୁତ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଯଥାକ୍ରମେ ଆଫ୍ରିକା ଓ ଏସିଆରେ ଚଳପ୍ରଚଳ ହେଉଥିଲେ । ଏମାନେ ଆଜକୁ ପଚାଶ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଆଫ୍ରିକାରେ ଚଳପ୍ରଚଳ ହେଉଥ‌ିବା ବାନରସଦୃଶ ମାନବ ଅଷ୍ଟ୍ରୋଲୋପିଥେକସ୍‌ର ପୂର୍ବଜ ଅଟନ୍ତି ।

8. ଅଷ୍ଟ୍ରାଲୋପିଥେକସ୍ ଜାତୀୟ ବାନରସଦୃଶ ମାନବରୁ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ବିଭିନ୍ନ ହୋମୋ ପ୍ରଜାତିର ମାନବର ଉଦ୍ଭବ ହେଲା, ଯଥା- ହୋମୋ ହ୍ୟାବିଲିସ୍, ହୋମୋ ଇରେକଟସ୍ ଓ ହୋମୋ ସେପିଏନ୍ସ ଇତ୍ୟାଦି ।

9. ଆଜିର ମଣିଷ, ହୋମୋ ସେପିଏନ୍ସ ପାଞ୍ଚଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଆଫ୍ରିକାରେ ବସବାସ କରୁଥିଲେ । ସେମାନେ ନିଆଁର ବ୍ୟବହାର ଜାଣିଥିଲେ ଓ ଡଙ୍ଗା ସାହାଯ୍ୟରେ ନଦୀ ପାର ହେଉଥିଲେ । ଆଫ୍ରିକାରୁ ହୋମୋ ସେପିଏନ୍ସ ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ଯାଇ ବସବାସ ଆରମ୍ଭ କଲେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Notes Chapter 16 ସାମାଜିକ ବିକାଶ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 History Notes Chapter 16 ସାମାଜିକ ବିକାଶ

ବିଷୟଭିଭିକ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ:

→ ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତିଙ୍କ ବିକାଶ ପାଇଁ ପଦକ୍ଷେପ:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ଥିଲା ୧ କୋଟି ୩୭ ଲକ୍ଷ ଓ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ୩୫ ଲକ୍ଷ ଆଦିବାସୀ ଓ ୧୮ ଲକ୍ଷ ୬୦ ହଜାର ଅନୁସୂଚିତ ଜାତିର ଥିଲେ ।
• ଜାତୀୟ ସ୍ରୋତରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ପାହାଡ଼ ଜଙ୍ଗଲଘେରା ପାର୍ବତ୍ୟାଞ୍ଚଳର ଆଦିବାସୀ ସଂପ୍ରଦାୟର ସର ଳ ତାର ସୁ ଯୋଗ ନେ ଇ ଅଣଆଦିବାସୀମାନେ ସେମାନଙ୍କୁ ନାନାଭାବେ ଶୋଷଣ କରୁଥିଲେ ।
• ୧୯୪୭ ମସିହାରେ ପ୍ରଣୀତ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ଅଣଆଦିବାସୀମାନେ ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କର ଜମି କୌଣସି ଆଳରେ ଜବରଦଖଲ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ବୋଲି ସ୍ଥିର ହେଲା ।

• ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ଛଡ଼େଇ ନିଆଯାଇଥିବା ଜମି ସେମାନଙ୍କୁ ଫେରସ୍ତ କରାଗଲା । କାମଧନ୍ଦା ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ ମାଗଣା ବଳଦ, କୃଷି ଉପକରଣ, ଚରଖା ଇତ୍ୟାଦି ଯୋଗାଇ ଦିଆଗଲା ।
• ପୋଡୁଚାଷକୁ ନିରୁତ୍ସାହିତ କରାଗଲା ଏବଂ କୃଷି ଉପଯୋଗୀ ଜମି ଯୋଗାଇ ଦେଇ ନିୟମିତ କୃଷି ପାଇଁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଗଲା ।
• ଆଦିବାସୀମାନେ ଜଙ୍ଗଲରେ ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ କରି ଚାଷଜମି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ଯାହାକୁ ପୋଡୁଚାଷ କୁହାଯାଏ ।
• ୧୯୪୭ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇ ମହାଜନମାନଙ୍କର ଋଣ କାରବାରକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଗଲା । ଏହି ମହାଜନୀ ପ୍ରଥା ଆଦିବାସୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅମାନୁଷିକ ଗୋତିପ୍ରଥା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା ।
• ୧୯୪୮ ମସିହା ଜୁନ୍ ମାସରେ ଓଡ଼ିଶାରୁ ଗୋତିପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ ନିୟାମକକୁ କଡ଼ାକଡ଼ିଭାବେ ପାଳନ କରାଯାଇ ଗୋତିପଥାକ ନିଷିଦ୍ଧ କରାଗଲା ଓ ହଜାର ହଜାର ଗୋତି ଶ୍ରମିକଙ୍କୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଗଲା ।
• ଗଡ଼ଜାତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଚାଲୁଥିବା ବେଠି, ବେଗାରୀ, ମାଗଣ, ରସଦ ଓ ଭେଟି ପ୍ରଥାକୁ ବନ୍ଦ କରି ଦିଆଗଲା ।
• ‘ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତାକୁ’ ଉଠାଇ ଦେବାପାଇଁ ସରକାର ଦୁଇଟି ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ; ଯଥା— ଓଡ଼ିଶା ମନ୍ଦିର ପ୍ରବେଶ ଅନୁମତି ଆଇନ ୧୯୪୮ ଏବଂ ନାଗରିକ ଅଯୋଗ୍ୟତା ଦୂରୀକରଣ ଆଇନ ।
• ୧୯୪୮ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧ ତାରିଖରେ ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳ ମନ୍ଦିରରେ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତିର ଭକ୍ତମାନେ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ ।
• ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତି ସମୟରେ ଆଦିବାସୀ ଜନସଂଖ୍ୟାର ୧.୫% ଅନୁସୂଚିତ ଜାତିର ୩.୩% ମାତ୍ର ସାକ୍ଷର ଥିଲେ, ତେଣୁ ସରକାର ସେମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହୀ କରିବାକୁ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କଲେ ।
• ଆଦିବାସୀ ଓ ଦଳିତବର୍ଗ ମଧ୍ୟରେ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ପାଇଁ ଏହି ଦୁଇ ବର୍ଗର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଛାତ୍ରବୃତ୍ତି ପ୍ରଦାନ, ସ୍କୁଲ ଓ କଲେଜର ଦରମା ଛାଡ଼, ଧନ୍ଦାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ, ଶହ ଶହ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଆଶ୍ରମ ଓ ସେବାଶ୍ରମ ଖୋଲାଯାଇ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆଦି ପଦକ୍ଷେପମାନ ନିଆଗଲା ।
• ଆଦିବାସୀ ଓ ଦଳିତ ବର୍ଗର ଯୋଗ୍ୟ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କର ରାଜ୍ୟ ବାହାରେ ଉଚ୍ଚ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା ।
• ଆଦିବାସୀମାନେ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନଶୈଳୀ ଯୋଗୁଁ କେତେକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟାଧ‌ିର ଶିକାର ହେଉଥିଲେ । ଗଞ୍ଜାମ ଓ କୋରାପୁଟର ଆଦିବାସୀମାନେ କେତେକ ଯୌନରୋଗର ଶିକାର ହେଉଥିଲେ । ସରକାର ଏହାର ନିରାକକରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲେ ।

• କୋରାପୁଟର କୋୟାମାନେ ୟଜ୍ ନାମକ ଏକ ରୋଗର ଶିକାର ହେଉଥିଲେ ହେଁ ଡାକ୍ତରଖାନାକୁ ଯାଉନଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ପ୍ରଲୋଚନ ଦେଖାଇ ଡାକ୍ତରଖାନାକୁ ଅଣାଯାଇ ସୁସ୍ଥ ହେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା ।
• ମ୍ୟାଲେରିଆ ରୋଗରୁ ଲୋକଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ମ୍ୟାଲେରିଆ ନିରାକରଣ ବଟିକା ବିତରଣ କରାଗଲା ଓ ସମାଜକୁ ନିଶାମୁକ୍ତ ରଖିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା । ନିଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତିର ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷଣର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଗଲା ।

→ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ବିକାଶ:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଲୋକମାନଙ୍କର ବିକାଶ ପାଇଁ ସରକାର ବିଭିନ୍ନ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିଛନ୍ତି; ଯଥା— ଇନ୍ଦିରା ଆବାସ ଯୋଜନା, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମ ସଡ଼କ ଯୋଜନା ଓ ଅନ୍ତୋଦୟ ଯୋଜନା ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଅନ୍ତୋଦୟ ଯୋଜନାରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମାରେଖା ତଳେ ଥିବା ପରିବାରକୁ ମାସିକ କି.ଗ୍ରା. ପ୍ରତି ୩ ଟଙ୍କା ଦରରେ ୩୫ କି.ଗ୍ରା. ଚାଉଳ ଦେବା ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
• ୨୦୦୫ ମସିହାରେ ଜାତୀୟ ନିଶ୍ଚିତ ଗ୍ରାମୀଣ କର୍ମନିଯୁକ୍ତି ଯୋଜନାରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ଲୋକମାନଙ୍କୁ ବର୍ଷରେ ଅନ୍ୟନ ୧୦୦ ଦିନର କାମଧନ୍ଦା ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଛି ।
• ଏହାବ୍ୟତୀତ ‘‘ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ କାମ’’, ‘ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଗ୍ରାମ ସ୍ଵରୋଜଗାର ଯୋଜନା’’, ‘ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମ ସଡ଼କ ଯୋଜନା’’, ‘ଜବାହର ଗ୍ରାମ ସମୃଦ୍ଧି ଯୋଜନା’’, ‘ନିଶ୍ଚିତ ରୋଜଗାର ଯୋଜନା’’ ମାଧ୍ୟମରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ବିକାଶ ସାଧନ କରାଯାଉଛି ।
• ଗୋପବନ୍ଧୁ ଗ୍ରାମୀଣ ଯୋଜନାଦ୍ୱାରା ବିଜୁଳି, ସଡ଼କ ଓ ପାଣିର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
• ‘ବିଜୁ ଗ୍ରାମଜ୍ୟୋତି’ ଯୋଜନାରେ ରାଜ୍ୟର ସମସ୍ତ ଗ୍ରାମକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଗ କରାଯିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରହିଛି ।

→ ଶିଶୁବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ:

• ଶିଶୁମାନଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ଓ ବିକାଶ ପାଇଁ ଅନେକ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଛି; ଯଥା – କନ୍ୟାଭୃଣ ହତ୍ୟା ନିଷେଧ, ଶିଶୁ ଶ୍ରମିକ ପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ, ଅଙ୍ଗନବାଡ଼ି କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଇତ୍ୟାଦି ।
• ୧୪ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ବୟସର ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ଶିଶୁ ଶ୍ରମିକ କୁହାଯାଏ ।

→ ମହିଳା ବିକାଶ:

• ମହିଳାମାନଙ୍କ ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧ ପାଇଁ କେତେକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ହାତକୁ ନିଆଯାଇଛି ।
• ଜନ୍ମ ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଛି । ଜନନୀ ସୁରକ୍ଷା ଯୋଜନା ମାଧ୍ୟମରେ ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରସବକାଳୀନ ଡାକ୍ତରୀ ଓ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଛି ।
• ୨୦୦୧ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୮ ତାରିଖରୁ ‘ମିଶନ ଶକ୍ତି’ ନାମକ ଏକ ମହିଳା ସଶକ୍ତିକରଣ ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଛି ।
• ମହିଳା ସ୍ଵୟଂ ସହାୟକ ଦଳର ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ପ୍ରସାର, ପରିଚାଳନା ଓ ତାଲିମ ପ୍ରଦାନ, ଉପଯୁକ୍ତ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଓ ଋଣ ଯୋଗାଇବା ସହ ନୂତନ ସ୍ବୟଂ ସହାୟକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠନରେ ସହାୟତା କରିବା ମିଶନ ଶକ୍ତିର ପ୍ରମୁଖ କାର୍ଯ୍ୟ । ଏହି ଯୋଜନା ମହିଳାମାନଙ୍କ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇପାରିଛି ।

→ ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା:

• ସାଧାରଣ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ଯୋଗାଇ ଦେବାପାଇଁ ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ କେତେକ ଯୋଜନା ଓଡ଼ିଶାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା– ଜାତୀୟ ବୃଦ୍ଧାବସ୍ଥା ପେନ୍‌ସନ୍‌ ଯୋଜନା, ଜାତୀୟ ମାତୃତ୍ୱ ହିତକାରୀ ଯୋଜନା, ଜନନୀ ସୁରକ୍ଷା ଯୋଜନା, ଜାତୀୟ ପରିବାର ହିତ ଯୋଜନା ଓ ମଧୁବାବୁ ପେନ୍‌ସନ୍ ଯୋଜନା ଇତ୍ୟାଦି ।
• ୨୦୦୮ ଜାନୁୟାରୀ ୧ରେ ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ମଧୁବାବୁ ପେନ୍‌ସନ୍‌ ଯୋଜନା ଅନୁଯାୟୀ ବୃଦ୍ଧ, ବିଧବା, ଭିନ୍ନକ୍ଷମ ଓ କୁଷ୍ଠରୋଗରୁ ଆରୋଗ୍ୟ ଲାଭ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମାସିକ ଭତ୍ତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
• ୧୯୯୯ ମସିହାକୁ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ‘ବୃଦ୍ଧବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ବର୍ଷ’ ଭାବରେ ପାଳନ କରିଥିଲା ।
• ୨୦୦୮ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ୧ ତାରିଖରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟବୀମା ଯୋଜନା ଓଡ଼ିଶାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି । ଏହି ଯୋଜନା ଅନୁସାରେ ରୋଗୀର ଡାକ୍ତରଖାନା ଖର୍ଚ୍ଚର ୩୦ ହଜାର ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭରଣା କରାଯାଉଛି ।
• ୨୦୧୩ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୫ ତାରିଖରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଜରୁରିକାଳୀନ ମେଡ଼ିକାଲ ଆମ୍ବୁଲାନ୍ସ ସେବା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇଛି ।
• ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଆଇନଦ୍ଵାରା ଉପହୃତ ହିତାଧ୍ୟାକାରୀଙ୍କୁ ଇନ୍ଦିରା ଆବାସ ଗୃହ ଯୋଗାଣ, ଘରପୋଡ଼ି ଓ ହାତୀ ଉପଦ୍ରବଦ୍ଵାରା ଗୃହଶୂନ୍ୟ ଲୋକଙ୍କୁ ‘ମୋ କୁଡ଼ିଆ ଯୋଜନା’ ମାଧ୍ୟମରେ ଘର ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଛି ।
• ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ନିମନ୍ତେ ଓଡ଼ିଶା ଜୀବିକା ମିଶନ ଏବଂ ଅବିଭକ୍ତ କଳାହାଣ୍ଡି, ବଲାଙ୍ଗୀର ଓ କୋରାପୁଟ ଅଞ୍ଚଳର ବିକାଶ ପାଇଁ ବିଜୁ କେବିକେ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଉଛି ।

ଐତିହାସିକ ଘଟଣାବଳୀ ଓ ସମୟ
୧୯୪୭ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଆଦିବାସୀ ଜମିଜମା ଜବରଦଖଲ ଉଚ୍ଛେଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ।
୧୯୪୭ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ମାର୍ଚ୍ଚ) ମହାଜନମାନଙ୍କର ଋଣ କାରବାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପାଇଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ।
୧୯୪୮ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଜୁନ୍) ଓଡ଼ିଶା ଗୋତିପ୍ରଥା ଉଚ୍ଛେଦ ନିୟାମକକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବେ ଲାଗୁ କରାଗଲା ।
୧୯୪୮ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ମାର୍ଚ୍ଚ ୧) ଅନୁସୂଚିତ ଜାତିର ଲୋକମାନଙ୍କର ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳ ମନ୍ଦିରରେ ପ୍ରବେଶ ।
୧୯୪୯ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଅପରାଧୀ ଜନଜାତି ଆଇନ ଭଳି ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରଦ୍ଦ ।
୨୦୦୧ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ମାର୍ଚ୍ଚ ୮) ‘ମିଶନ ଶକ୍ତି’ ନାମକ ଏକ ମହିଳା ସଶକ୍ତିକରଣ ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ ।
୨୦୦୫ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଜାତୀୟ ନିଶ୍ଚିତ ଗ୍ରାମୀଣ କର୍ମନିଯୁକ୍ତି ଯୋଜନା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ।
୨୦୦୮ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଜାନୁଆରୀ ୧) ଓଡ଼ିଶାରେ ମଧୁବାବୁ ପେନ୍‌ସନ୍ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ
୨୦୦୮ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଏପ୍ରିଲ୍ ୧) ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟବୀମା ଯୋଜନା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ।
୨୦୧୩ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ମାର୍ଚ୍ଚ ୫) ଓଡ଼ିଶାରେ ଜରୁରିକାଳୀନ ମେଡ଼ିକାଲ ଆମ୍ବୁଲାନ୍ସ ସେବା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Notes Chapter 17 ଶିକ୍ଷାର ବିକାଶ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 History Notes Chapter 17 ଶିକ୍ଷାର ବିକାଶ

ବିଷୟଭିଭିକ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ:

→ ପ୍ରାଥମିକ ଓ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା:

• ଦେଶର ସବୁଠାରୁ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ସମ୍ପଦ ମାନବ ସମ୍ବଳର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ମୌଳିକ ଶିକ୍ଷା ପଦ୍ଧତି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
• ୧୯୪୭-୪୮ ଶିକ୍ଷାବର୍ଷରେ ମୌଳିକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାପାଇଁ ଦୁଇଟି ଶିକ୍ଷକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଅନୁଗୁଳ ଓ ରସୁଲକୋଣ୍ଡାଠାରେ ଖୋଲାଯାଇଥିଲା ।
• ୧୯୫୦ ମସିହାବେଳକୁ ଆଉ ୬୦ଟି ମୌଳିକ ଶିକ୍ଷା ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ୨ଟି ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଖୋଲିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଲା । ସେହି ବର୍ଷ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟର ସଂଖ୍ୟା ଥିଲା ୧୦,୧୬୫ ଏବଂ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଥିଲା ୪,୪୧,୯୬୭ ।
• ଷଷ୍ଠ ଶ୍ରେଣୀଠାରୁ ଏକାଦଶ ଶ୍ରେଣୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶିକ୍ଷାକୁ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା କୁହାଯାଉଥିଲା ।
• ଷଷ୍ଠ ଓ ସପ୍ତମ ଶ୍ରେଣୀକ ମଧ୍ଯ ଇଂରାଜୀ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଉଥିଲା ଓ ଅଷ୍ଟମଠାରୁ ଏକାଦଶ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାରିବର୍ଷର ଶିକ୍ଷାକୁ ହାଇସ୍କୁଲ ଶିକ୍ଷା କୁହାଯାଉଥିଲା ।
• ୧୯୫୦ ମସିହା ବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ମଧ୍ୟ ଇଂରାଜୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ହାଇସ୍କୁଲ ସଂଖ୍ୟା ଯଥାକ୍ରମେ ୪୮୯ ଓ ୧୫୩ ଥିଲା ଓ ସେଗୁଡ଼ିକରେ ଯଥାକ୍ରମେ ୪୬,୨୧୭ ଓ ୪୩,୮୯୩ ଜଣ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିଲେ ।
• ଓଡ଼ିଶା ହାଇସ୍କୁଲ ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସେକେଣ୍ଡାରୀ ଏଜୁକେଶନ ଏକ୍ସ ୧୯୫୩ ବଳରେ ଓଡ଼ିଶା ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ପରିଷଦ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଦୁଇ ଦଶକରେ ଇଂରାଜୀ ମାଧ୍ୟମ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସଂଖ୍ୟା ଆଶାତୀତ ଭାବେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା ଏବଂ ଏଗୁଡ଼ିକର ପରୀକ୍ଷା ପରିଚାଳନା ଭାର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷାବୋର୍ଡ଼ ଓ ଭାରତୀୟ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ପରିଷଦ ହସ୍ତରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଗଲା ।
• ଶିଶୁମାନଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତି ଆକୃଷ୍ଟ କରିବାପାଇଁ ୧୯୯୫ ମସିହାଠାରୁ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
• କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ସହାୟତାରେ ‘ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଯୋଜନା’ (ଡି.ପି.ଇ.ପି.) ୧୯୯୬ ମସିହାଠାରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି ।
• ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ଲୋକପ୍ରିୟ କରିବାପାଇଁ ସରକାରଙ୍କ ‘ସର୍ବଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ’ ଯୋଜନା ମାଧ୍ୟମରେ ଅନେକ ନୂତନ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଖୋଲାଯାଇଛି ଓ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ମାଗଣାରେ ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଛି ।
• ୨୦୦୯-୧୦ ଶିକ୍ଷାବର୍ଷଠାରୁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ‘ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ଅଭିଯାନ’ (ଆର.ଏମ୍.ଏସ୍.ଏ.) ନାମକ ଏକ ବହୁମୁଖୀ ଶିକ୍ଷା ଯୋଜନାର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି । ୧୪-୧୮ ବର୍ଷର ପିଲାମାନେ ଯେପରି ସୁଲଭ ଓ ସୁଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରିପାରିବେ ତାହା ଏହି ଅଭିଯାନର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ।
• ବାଳିକାମାନଙ୍କୁ ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଆକୃଷ୍ଟ କରିବାପାଇଁ ସରକାର ଶିକ୍ଷା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅନଗ୍ରସର ବ୍ଲକ୍‌ମାନଙ୍କରେ ଝିଅମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଛାତ୍ରୀ ନିବାସ ନିର୍ମାଣ କରିବା ସହ ମଡ଼େଲ ସ୍କୁଲ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଛନ୍ତି ।
• ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ପ୍ରଦାନ, ମଦ୍ରାସା ଶିକ୍ଷାକୁ ଆଧୁନିକୀକରଣ ଓ ସଂସ୍କୃତ ଶିକ୍ଷାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦିଆଯାଇଛି ।

→ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ:

• ସ୍ଵାଧୀନତାବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଉତ୍କଳ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ନାମରେ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ଥିଲା । ଏହା ୧୯୪୩ ମସିହାରୁ ପରୀକ୍ଷା ପରିଚାଳକ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟାରମ୍ଭ କରିଥିଲା ।
• ସେହି ସମୟରେ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଏକମାତ୍ର ଅନୁଷ୍ଠାନ ଥିଲା । ୧୯୪୭ ମସିହାରେ ବାଲେଶ୍ୱର, ପୁରୀ ଓ ସମ୍ବଲପୁରର କନିଷ୍ଠ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଡିଗ୍ରୀ ଶ୍ରେଣୀ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଗଲା ।
• ୧୯୪୭ ମସିହାରେ କୋରାପୁଟଠାରେ ଏକ ଇଣ୍ଟରମିଡ଼ିଏଟ୍ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଲା ଓ ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ସରକାର ହାତକୁ ନେଲେ ।
• ୧୯୫୦ ମସିହା ବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାର ସର୍ବମୋଟ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ସଂଖ୍ୟା ଥିଲା ୧୪ ଏବଂ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଥିଲା ୫୬୮୯ ।
• ୧୯୬୭ ମସିହାରେ ସମ୍ବଲପୁର ଓ ବ୍ରହ୍ମପୁର ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଲା ।
• ୧୯୮୧ ମସିହାରେ ପୁରୀଠାରେ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ସଂସ୍କୃତ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ୧୯୯୯ ମସିହାରେ ଉତ୍ତର ବାଲେଶ୍ୱରରେ ଫକୀରମୋହନ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ବାରିପଦାରେ ଉତ୍ତର ଓଡ଼ିଶା ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଲା ।
• ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଏକକ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପରିଣତ ହେଲା ଓ କୋରାପୁଟରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।
• ଶିକ୍ଷକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପାଇଁ କଟକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପରବର୍ତ୍ତୀକାଳରେ ରାଧାନାଥ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ନାମରେ ନାମିତ ହେଲା । ଅନୁଗୁଳ, ସମ୍ବଲପୁର ଓ ବ୍ରହ୍ମପୁରଠାରେ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟମାନ ଖୋଲାଗଲା । ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ସମସ୍ତ ୧୩ଟି ଜିଲ୍ଲାରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଖୋଲାଗଲା
• ରାଧାନାଥ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ବର୍ତ୍ତମାନ ନାମ ହେଉଛି– ‘ରାଧାନାଥ ଇନ୍‌ଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ଆଡ୍ମିଭାନ୍‌ସଡ୍ ଷ୍ଟଡ଼ିଜ୍ ଇନ୍ ଏଡୁକେସନ୍ (R.N.I.A.S.E.) ।

→ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷା:

• ୧୯୫୦ ମସିହାବେଳକୁ କଟକରେ ଗୋଟିଏ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ, କେତୋଟି ଶିଳ୍ପ ତାଲିମ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ବେତାର ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ।
• ୧୯୫୬ ମସିହାରେ ବୁର୍ଲାରେ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ୧୯୬୧ ମସିହାରେ ରାଉରକେଲାରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଭୁବନେଶ୍ବରରେ କଲେଜ ଅଫ୍ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ ଓ ଟେକ୍ନୋଲୋଜି ନାମକ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ବୈଷୟିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ସରାଙ୍ଗରେ ଏକ ସରକାରୀ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଲା । ଏହାଛଡ଼ା ଅନେକ ଘରୋଇ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
• ୨୦୦୨ ମସିହାରେ ସମସ୍ତ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ରାଉରକେଲାଠାରେ ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ।

→ କୃଷି, ପଶୁପାଳନ, ମତ୍ସ୍ୟଚାଷ ସମ୍ପର୍କିତ ଶିକ୍ଷା ଓ ଗବେଷଣା:

• ୧୯୫୪ ମସିହାରେ ଏକ କୃଷି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଭୁବନେଶ୍ବରରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା । ଏହାକୁ ସଂପ୍ରସାରିତ କରି ୧୯୬୨ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା କୃଷି ଓ ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ।
• ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ କଟକରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଧାନ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର, କୌଶଲ୍ୟାଗଙ୍ଗଠାରେ ମତ୍ସ୍ୟ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର, ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳଠାରେ ନାରିକେଳ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ଓ ଚିପିଲିମାଠାରେ ଏକ କୃଷି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।

→ ଚିକିତ୍ସା ବିଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷା:

• ୧୯୪୯-୫୦ ଶିକ୍ଷାବର୍ଷରେ କଟକ ମେଡ଼ିକାଲକୁ ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜ ନାମରେ ନାମିତ କରାଗଲା ।
• ୧୯୫୯ ମସିହାରେ ସମ୍ବଲପୁରର ବୁର୍ଲାଠାରେ ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜ ଓ ବ୍ରହ୍ମପୁରଠାରେ ମହାରାଜ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ।
• ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ପ୍ରଥମ ଦଶକରେ ଭୁବନେଶ୍ଵରଠାରେ ହାଇଟେକ୍ ମେଡ଼ିକାଲ୍ କଲେଜ, କଳିଙ୍ଗ ଇନ୍‌ଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ମେଡ଼ିକାଲ ସାଇନ୍ସ ଓ ହସ୍‌ପିଟାଲ୍ ଏବଂ ସମ୍ ହସ୍ପିଟାଲ୍ ଓ ମେଡ଼ିକାଲ୍ କଲେଜ ନାମକ ତିନୋଟି ଘରୋଇ ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
• ୨୦୧୨ରୁ ଭୁବନେଶ୍ଵର ସର୍ବଭାରତୀୟ ଆୟୁର୍ବିଜ୍ଞାନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଶିକ୍ଷାଦାନ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଛି ।

→ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଶିକ୍ଷା:

• ସଂସ୍କୃତି ଶିକ୍ଷାର ବିକାଶ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ଉତ୍କଳ ସଂସ୍କୃତି ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲେ ।
• ବ୍ୟାବସାୟିକ ପରିଚାଳନା ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ଜାଭିଅର୍ ଇନ୍‌ଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ୍ ମ୍ୟାନେଜମେଣ୍ଟ, ସୂଚନା ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ବିକାଶ ପାଇଁ ଭାରତୀୟ ସୂଚନା ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ଅନୁଷ୍ଠାନ ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷା ଓ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଜାତୀୟ ବିଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷା ଓ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
• ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ଭାରତୀୟ ବୈଷୟିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ, କଟକଠାରେ ଜାତୀୟ ଆଇନ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ, ଢେଙ୍କାନାଳରେ ଭାରତୀୟ ଗଣଯୋଗାଯୋଗ ଆଦି କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନ ଗଢ଼ିଉଠିଛି ।
• ଖଣିଜ ଓ ଧାତବ ପଦାର୍ଥ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଭୁବନେଶ୍ବରରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଗବେଷଣା ପରୀକ୍ଷାଗାର, ଶିକ୍ଷା, ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଆଞ୍ଚଳିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ, ଆୟୁର୍ବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଆୟୁର୍ବିଜ୍ଞାନ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି ।
• ଭୁବନେଶ୍ୱରସ୍ଥିତ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଓ ଜୈବ ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ବିଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରସାରରେ ସହାୟକ ହୋଇଛି ଏବଂ ଏକ ଶାରୀରିକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ମଧ୍ଯ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି ।
• ଓଲଟପୁରଠାରେ ଜାତୀୟ ପ୍ରନଃ ଥାଇଥାନ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଓ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଅଛି ।

ଐତିହାସିକ ଘଟଣାବଳୀ ଓ ସମୟ
୧୯୪୩ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଏକ ସହବନ୍ଧନ ଓ ପରୀକ୍ଷା ପରିଚାଳକ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଭାବରେ ଉତ୍କଳ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର କାର୍ଯ୍ୟାରମ୍ଭ ।
୧୯୪୭-୪୮ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କଦ୍ବାରା ଦୁଇଟି ଶିକ୍ଷକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଶୁଭାରମ୍ଭ ।
୧୯୪୭ ଖ୍ରୀ.ଅ. – କୋରାପୁଟଠାରେ ଏକ ଇଣ୍ଟରମିଡ଼ିଏଟ୍ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୫୦ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା ୬୦ଟି ମୌଳିକ ଶିକ୍ଷା ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ୨ଟି ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଖୋଲିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
୧୯୫୩ ଖ୍ରୀ.ଅ – ଓଡ଼ିଶା ମାଧ୍ୟମିକ ଶିକ୍ଷା ପରିଷଦ ଗଠିତ ।
୧୯୫୪ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ଏକ କୃଷି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୫୬ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ବୁର୍ଲାରେ ଏକ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୫୯ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ସମ୍ବଲପୁରର ବୁର୍ଲାଠାରେ ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ମେଡ଼ିକାଲ କଲେଜ ଆରମ୍ଭ ।
୧୯୬୧ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ରାଉରକେଲାରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ଶୁଭାରାମ୍ଭ ।
୧୯୬୨ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଓଡ଼ିଶା କୃଷି ଓ ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୬୭ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ସମ୍ବଲପୁର ଓ ବ୍ରହ୍ମପୁର ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୭୭ ଖ୍ରୀ.ଅ. – କୌଶଲ୍ୟାଗଙ୍ଗଠାରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ମଧୁର ଜଳ ମତ୍ସ୍ୟ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।
୧୯୮୧ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ପୁରୀଠାରେ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ସଂସ୍କୃତ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା |
୧୯୯୫ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କରେ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ।
୧୯୯୬ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଓଡ଼ିଶାର ଡି.ପି.ଇ.ପି. ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ।
୧୯୯୯ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ବାଲେଶ୍ଵରଠାରେ ଫକୀରମୋହନ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ବାରିପଦାଠାରେ ଉତ୍ତର ଓଡ଼ିଶା ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Maths Solutions Geometry Chapter 5 ପରିମିତି Ex 5(c) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Maths Solutions Geometry Chapter 5 ପରିମିତି Ex 5(c)

Question 1.
ଏକ ସରଳ ତ୍ରିଭୁଜାକାର ଭୂମିବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଭୂମିର ବାହୁମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ a, b, c, ଉଚ୍ଚତା h, ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ L, ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ W ଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ ହେଲେ ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନମାନଙ୍କର ସମାଧାନ କର ।
(a) a = 10 ସେ.ମି., b = 6 ସେ.ମି., c = 8 ସେ.ମି., h = 20 ସେ.ମି. କ୍ଷେତ୍ରଫଳ L ଓ W ସ୍ଥିର କର ।
(b) a=5 ମି., b = 5 ମି., c = 6 ମି., h = 8 ମି. ହେଲେ L ଓ W ସ୍ଥିର କର ।
(c) a = b = 15 ମି., c = 24 ମି., b = 18 ମି. ହେଲେ L ଓ W ସ୍ଥିର କର ।
Solution:
ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (L) = ଆଧାରର ପରିସୀମା × ଉଚ୍ଚତା
ପ୍ରିଜିମୂର ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (W) = ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (L) + 2× ଆଧାରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ

(a) △ ର ବାହୁତପର ବୈଶ୍ୟ a = 10 ସେ.ମି., b = 6 ସେ.ମି., ଓ c = 8 ସେ.ମି
ଏଠାରେ 6² + 8² = 10² ତେଣୁ ତ୍ରିଭୁଜଟି ସମକୋଣୀ । ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ସମକୋଣ ସଂଲଗ୍ନ ବାହୁଦ୍ୱୟ 6 ସେ.ମି 8 ସେ.ମି |
△ ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 1 }{ 2 }\) × 6 × 8 = 24 ଦଗ ସେ.ମି
△ ର ପରିସାମା = (6 + 8 + 10) ସେ.ମି = 24 ସେ.ମି
∴ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (L) = △ ର ପରିସୀମା × ଉଚ୍ଚତା = 24 × 20 = 480 ଦଗ ସେ.ମି
ଏବଂ ପ୍ରିଜିମ୍‌ ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (W) = ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ + 2 × △ ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 480 + 2 × 24 = 480 + 48 = 528 ଦଗ ସେ.ମି

(b) △ ର ବାହୁତ୍ରୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ a = 5 ମି., b = 5 ମି. ଓ c = 6 ମି.
ପ୍ରିଲକର ଅବ ପରିପାପ = s = \(\frac{a+b+c}{2}\) = \(\frac{5+5+6}{2}\) = 8 ମି.
△ ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\sqrt{8(8-5)(8-5)(8-6)}\)
= \(\sqrt{8 \times 3 \times 3 \times 2}\) = 12 ଦଗ ମି
△ ର ପରିସାମା = (5 + 5 + 6) ମି = 16 ମି.
∴ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (L) = △ ର ପରିସୀମା x ଉଚ୍ଚତା = 16 × 8 = 128 ଦଗ ମି
ଏବଂ ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (W) = ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ + 2 × △ ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ
= 128 + 2 × 12 = 128 + 24 = 152 ଦଗ ମି

(c) △ ର ବାହୁତ୍ରୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ a = 15 ମି., b = 15 ମି.. ଓ c = 24 ମି.
△ ର ପରିସାମା = (15 + 15 + 24) ମି. = 54 ମି.
∴ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (L) = △ ର ପରିସୀମା × ଉଚ୍ଚତା = 54 × 18 = 972 ଦଗ ମି
ତ୍ରିୟକର ଅବପରିପାପା = s = \(\frac{a+b+c}{2}\) = \(\frac{15+15+24}{2}\) = 27 ମି.
△ ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\sqrt{s(s-a)(s-b)(s-c)}\)
= \(\sqrt{27(27-15)(27-15)(27-24)}\)
= \(\sqrt{27 \times 12 \times 12 \times 3}\) = 9 × 12 ଦଗ ମି = 108 ଦଗ ମି
ଏବଂ ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (W)
= ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (L) + 2 × △ ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ
= 972 + 2 × 108 = 972 + 216 ≈ 1188 ଦଗ ମି

Question 2.
ଗୋଟିଏ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଉଚ୍ଚତା h, ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ L ଏବଂ ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ W ଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ ହେଲେ ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ କର ।
(a) ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଭୂମି ଏକ ସମକୋଣୀ ସମଦିବାହୁ ଯାହାର କର୍ପୂର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = 40 ମି, h = 50 ମି, L ଓ W କେତେ ?
(b) ସୁଷମ ଷଡ଼ଭୁଜାକାର ଆଧାର ବିଶିଷ୍ଟ ଭୂମିର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 6 ଡେ.ମି., h = 20 ସେ.ମି ହେଲେ L ଓ W କେତେ ?
(c) ପିଜିମ୍‌ର ଭୂମି ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ଯାହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 16 ସେ.ମି., h = 25 ସେ.ମି., ହେଲେ L ଓ W କେତେ ? [√3 ≃ 1.732]
Solution:
(a) ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଭୂମି ଏକ ସମକୋଣୀ ସମଦ୍ବିବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ, ଯାହାର କଣ୍ଣର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = 40 ମି.
ତ୍ତିକଲାଭ ବାମନ ବାହାର ଦେଶ୍ୟ = କଣ୍ଡର ଦେଶ୍ୟ / √2 = \(\frac{40}{\sqrt{2}}\) ମି. = 20√2 ମି.
ଆଧାରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{1}{2}\) × 20√2 × 20√2 = 400 ଦଗ ମି
∴ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (L) = ଅଧାରର ପରିସୀମା × ଉଚ୍ଚତା
= 40(√2 + 1) × 50 = 2000 (1.414 + 1)
= 2000 × 2.414 = 4828 ଦଗ ମି
ଓ ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (W) = ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ + 2 × △ ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ
= 4828 + 2 × 400 = 5628 ଦଗ ମି |

(b) ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଭୂମି ଏକ ସୁଷମ ଷଡ଼ଭୁଜ ଯାହାର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 6 ସେ.ମି. ।
ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଭୂମି 6 ଗୋଟି ସମବାହୁ △ ରେ ପରିଣତ ହେଲା,
ଯାହାର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = 6 ଡେ.ମି. ।
ଭୂମିର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 6 × \(\frac{\sqrt{3}}{4}\) × (6)² = 54√3 ବର୍ଗ ଡେ.ମି.
= 54 × 1.732 ଦଗ ମି = 93.528 ବର୍ଗ ଡେ.ମି. |
ଭୂମିର ପରିସୀମା = 6 × 6 = 36 ଡେ.ମି.

∴ ପ୍ରିଜିମ୍ର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (L) = ଭୂମିର ପରିସୀମା × ଉଚ୍ଚତା
ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 36 × 20 = 720 ବର୍ଗ ଡେ.ମି.
ଏବଂ ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ + 2 × ଭୂମିର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ
ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = (720 + 2 × 93.528) ବର୍ଗ ଡେ.ମି. = 907.056 ବର୍ଗ ଡେ.ମି.|

(c) ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ (L) = ଆଧାରର ପରିସୀମା × ଉଚ୍ଚତା = 3 × 16 × 25 = 1200 ବର୍ଗ ଡେ.ମି.
ଆଧାରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{\sqrt{3}}{4}\) × (16)²

ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ + 2 × ଆଧାରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ
= (1200 + 2 × 64 √3) = (1200 + 128 × 1.732)
= (1200 + 221.696) = 1421.696 ବର୍ଗ ଡେ.ମି.|

Question 3.
ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜାକାର ଭୂମି ବିଶିଷ୍ଟ ସରଳ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଭୂମିର ବାହୁମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଯଥାକ୍ରମେ 13 ସେ.ମି., ସେ.ମି. ଓ 15 ସେ.ମି. । ଏହାର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 840 ବର୍ଗ ସେ.ମି. ହେଲେ ପ୍ରିଜିମ୍ଟିର ଉଚ୍ଚତା ଓ ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:
ତ୍ରିକାରର ବାହୁତ୍ରୟର ଦୈଶ୍ୟ (a) 13 ସେ.ମି., (b) 14 ସେ.ମି. ଓ (c) 15 ସେ.ମି. |
ତ୍ରିଭୁଜର ଅର୍ଦ୍ଧପରିସୀମା (s) = \(\frac{13+14+15}{2}\) = \(\frac { 42 }{ 2 }\) = 21 ସେ.ମି.
ପ୍ରିଜିମ୍ବର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\sqrt{s(s-a)(s-b)(s-c)}\) = \(\sqrt{21(21-13)(21-14)(21-15)}\)
= \(\sqrt{21 \times 8 \times 7 \times 6}\) = \(\sqrt{3 \times 7 \times 2 \times 2 \times 2 \times 7 \times 3 \times 2}\) = 3 × 7 × 2 × 2 = 84 ବର୍ଗ ସେ.ମି.
ଆଧାରର ପରିପାପା = (13 + 14 + 15) ସେ.ମି. = 42 ସେ.ମି.
ମନେକର ପ୍ରିଜିମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା = h ସେ.ମି.
ପ୍ରିଜିମ୍ର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରପଳ = ଆଧାରର ପରିସୀମା × ଉଚ୍ଚତା = 42h ବର୍ଗ ସେ.ମି.
ପ୍ରମାନୁସାରେ, 42h = 840 ⇒ h = \(\frac { 840 }{ 42 }\) = 20 ସେ.ମି.
∴ ପ୍ରିଜିମୂର ଉଚ୍ଚତା = 20 ସେ.ମି.
∴ ପ୍ରିଜିମ୍‌ ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଆଧାରର ପରିସୀମା × ଉଚ୍ଚତା + 2 × ଆଧାରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ
= 42 × 20 + 2 × 84 = (840 + 168) ର୍ଗ ସେ.ମି. = 1008 ବର୍ଗ ସେ.ମି.

Question 4.
ଗୋଟିଏ ଖୁଣ୍ଟ ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜାକାର ଭୂମି ବିଶିଷ୍ଟ ସରଳ ପ୍ରିଜିମ୍ । ଏହାର ପାର୍ଶ୍ଵତଳଗୁଡ଼ିକୁ କାଗଜ ମଡ଼ାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରତି ବର୍ଗ ସେ.ମି.କୁ 15 ପଇସା ହିସାବରେ ଟ 18.90 ଖର୍ଚ୍ଚ ହେଲା । ଖୁଣ୍ଟଟିର ଉଚ୍ଚତା 8√3 ସେ.ମି. ହେଲେ ଭୂମିର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ ?
(√3 = 1\(\frac { 3 }{ 4 }\))
Solution:
ପ୍ରିଜିମ୍ ଆକୃତି ବିଶିଷ୍ଟ ସ୍ତମ୍ଭର ପାର୍ଶ୍ଵତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 18.90 }{ 0.15 }\) = \(\frac { 1890 }{ 15 }\) = 126 ବର୍ଗ ସେ.ମି.
ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରପଳ = ଆଧାରର ପରିସୀମା × ଉଚ୍ଚତା
⇒ 126 = ଆଧାରର ପରିସୀମା × 8√3
ଭୂମି ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ହେତୁ ଆଧାରର ପରିସୀମା = 3a (a = ଭୂମିର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ)
⇒ 3a = \(\frac{126}{8 \sqrt{3}}\) ⇒ a = \(\frac{126 \times 4}{8 \times 3 \times 7}\) (∵ √3 = \(\frac { 7 }{ 4 }\)) ⇒ a = \(\frac { 504 }{ 168 }\)
∴ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ତ୍ରିଭୁଜାକାର ଭୂମିର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 3 ସେ.ମି. |

Question 5.
18 ମିଟର ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜାକାର ଭୂମି ବିଶିଷ୍ଟ ସରଳ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଭୂମିର ବାହୁମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 12 ମି., 16 ମି. ଓ 20 ମି. ହେଲେ ପ୍ରିଜିମୂର ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:
ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଦେଶ୍ୟ 12 ମି., 16 ମି. ଓ 20 ମି. | ଏଠ।ରେ 12² + 16² = 20²
∴ ତ୍ରିଭୁଜଟି ସମକୋଣୀ । ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ସମକୋଣ ସଂଲଗ୍ନ ବାହୁଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 12 ମି. ଓ 16 ମି. ।
∴ ତ୍ରିଭୁଜର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 1 }{ 2 }\) × 12 × 16 = 96 ବର୍ଗ ମି.
ଆଧାରର ପରିସୀମା (12 + 16 +20) ମି. = 48 ମି.
∴ ପ୍ରିଜିମୂର ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଭୂମିର ପରିସୀମା × ଉଚ୍ଚତା + 2 × ଭୂମିର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = (48 × 18 + 2 × 96) = 864 + 192 = 1056 ବର୍ଗ ମି. |

Question 6.
ଗୋଟିଏ ସରଳ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 2100 ବ.ସେ.ମି. ଓ ଉଚ୍ଚତା 30 ସେ.ମି. । ଏହାର ଆଧାର ଗୋଟିଏ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ଯାହାର ବୃହତ୍ତମ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 29 ସେ.ମି. । ଆଧାରର ଅନ୍ୟ ବାହୁଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:
ମନେକର ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଆଧାରର ଅନ୍ୟ ବାହୁଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଯଥାକ୍ରମେ a ସେ.ମି. ଓ b ସେ.ମି. |
ପ୍ରିଜିମୂର ଆଧାର ଏକ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜ ଓ ଏହାର କର୍ପୂର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 29 ସେ.ମି. ।
ଏଠ।ରେ a² + b² = 29² ⇒ a² + b² = 841 …(i)
ତ୍ରିଭୁଜର ପରିସୀମା = (a + b + 29) ସେ.ମି.
ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଆଧାରର ପରିସୀମା × ଉଚ୍ଚତା = (a + b + 29) × 30 ବର୍ଗ ସେ.ମି.
ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର, (a + b + 29) × 30 = 2100 ⇒ a + b + 29 = \(\frac { 2100 }{ 30 }\) = 70
⇒ a + b = 70 – 29 = 41 ⇒ a + b = 41 …(ii)
⇒ (a+b)² = (41)² ⇒ a² + b² + 2ab = 1681
⇒ 841 + 2 ab 1681 (∵ a² + b² = 841)
⇒ 2ab = 1681 – 841 = 840 ⇒ ab = 420
∴ (a – b)² = (a + b)² – 4ab = (41)² – 4 × 420 = 1681 – 1680 = 1
⇒ a – b = 1 ….(iii)
(ii) ଓ (iii)କୁ ଯୋଗକଲେ, 2a = 42 ⇒ a= \(\frac { 2100 }{ 30 }\) = 21 69.
∴ b = 41 — 21 = 20 ସେ.ମି.
∴ ଆଧାରର ଅନ୍ୟ ବାହୁଦ୍ୱୟର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 21 ସେ.ମି. ଓ 20 ସେ.ମି. ।

Question 7.
ଗୋଟିଏ ସରଳ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଭୂମି ଏକ ସମଙ୍ଗିବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ ଯାହାର ଭୂମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 24 ସେ.ମି. ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାନ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 13 ସେ.ମି. । ପ୍ରିଜିମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା 20 ସେ.ମି. ହେଲେ, ପ୍ରିଜିମୂର ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
Solution:
ପ୍ତିକମର କାମି ଏକ ସମବାହୁ ତିକୁଳ |
△ABCର AC = AB 13 ସେ.ମି. ଓ BC = 24 ସେ.ମି. |
\(\overline{\mathrm{AD}}\) ⊥ \(\overline{\mathrm{BC}}\) ବ୍ରେକେ BD = CD = \(\frac { 24 }{ 2 }\) = 12 ସେ.ମି. |

∴ AD = \(\sqrt{13^2-12^2}\) = \(\sqrt{169-144}\) = √25 = 5 ସେ.ମି.
∴ △ABC ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 1 }{ 2 }\) × 24 × 5 ବର୍ଗ ସେ.ମି. = 60 ବର୍ଗ ସେ.ମି.
∴ ପ୍ରିଜିମୂର ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଅଧାରର ପରିସୀମା × ଉଚ୍ଚତା
= (13 + 13 + 24) × 20 = 50 × 20 = 1000 ବର୍ଗ ସେ.ମି.
∴ ପ୍ରିଜିମୂର ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ + 2 × △ ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ
= 1000 + 2 × 60 = 1120 ବର୍ଗ ସେ.ମି.

Question 8.
ଗୋଟିଏ ସରଳ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଭୂମି ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ । ଯାହାର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 50 ସେ.ମି., ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଉଚ୍ଚତା 1.2 ମି. ହେଲେ, ପ୍ରିଜିମ୍‌ ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର । (√3 ≃ 1.732)
Solution:
ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଭୂମି ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜ । ସମାନ ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = 50 ସେ.ମି. = \(\frac { 1 }{ 2 }\) ମି. ।
ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ତ୍ରିଭୁଜ (h) = 1.2 ମି.
ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ଆଧାରର ପରିସୀମା × ଉଚ୍ଚତା
∴ ପ୍ରିଜିମୂର ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 3 × \(\frac { 1 }{ 2 }\) × 1.2 = 1.8 ବର୍ଗ ମି.
ଆଖାଇର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac{\sqrt{3}}{4}\) × (\(\frac { 1 }{ 2 }\))² = \(\frac{\sqrt{3}}{16}\) = \(\frac { 1.732 }{ 16 }\) = 0.10825 ବର୍ଗ ମି.
∴ ପ୍ରିଜିମୂର ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ + 2 × △ ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = (1.8 + 2 × 0.10825) = 2.0165 ବର୍ଗ ମି.

Question 9.
ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜାକାର ଭୂମି ବିଶିଷ୍ଟ ସରଳ ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଭୂମିର ବାହୁମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଯଥାକ୍ରମେ 13 ସେ.ମି., 14 ସେ.ମି. ଓ 15 ସେ.ମି. । ଏହାର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 1050 ବ.ସେ.ମି. ହେଲେ, ପ୍ରିଜିମ୍ବର ଉଚ୍ଚତା ଓ ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ନିର୍ଣୟ କର ।
Solution:
ସରଳ ପ୍ରିଜିମ୍‌ ଆଧାରର ପରିସୀମା = (13 + 14 + 15) ସେ.ମି. = 42 ସେ.ମି. ।
∴ ପ୍ରିକମର ଭକତା = ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର / ଆଧାରର ପରିମାପ = \(\frac { 1050 }{ 42 }\) ସେ.ମି. = 25 ସେ.ମି.
ଆଧାରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\sqrt{s(s-a)(s-b)(s-c)}\)
= \(\sqrt{21(21-13)(21-14)(21-15)}\) (∵ s = \(\frac { 13 + 14 + 15 }{ 2 }\) = 21 ସେ.ମି. )
= \(\sqrt{21 \times 8 \times 7 \times 6}\) = \(\sqrt{7 \times 3 \times 2 \times 2 \times 2 \times 7 \times 2 \times 3}\)
= 7 × 3 × 2 × 2 = 84 ବଗ ସେ.ମି.
∴ ପ୍ରିଜିମ୍‌ ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ + 2 × ଆଧାରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = (1050 + 2 × 84) = (1050 + 168) = 1218 ବଗ ସେ.ମି.

Question 10.
ଗୋଟିଏ କାଠବାଡ଼ି ଏକ ସମବାହୁ ତ୍ରିଭୁଜାକାର ଭୂମି ବିଶିଷ୍ଟ ସରଳ ପ୍ରିଜିମ୍ । ଏହାର ପାର୍ଶ୍ଵତଳଗୁଡ଼ିକୁ କାଗଜ ମଡ଼ାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରତି ବର୍ଗ ସେ.ମି.କୁ 15 ପଇସା ହିସାବରେ ଟ. 18.90 ଖର୍ଚ୍ଚ ହେଲା । କାଠବାଡ଼ିଟିର ଉଚ୍ଚତା 8√3 ସେ.ମି. ହେଲେ, ଭୂମିର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ ? (√3 = 1\(\frac { 3 }{ 4 }\))
Solution:
ପ୍ରିଜିମ୍‌ ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 1890 }{ 15 }\) ବର୍ଗସେ.ମି. = 126 ବଗ ସେ.ମି.
ପ୍ରିଜିମ୍‌ର ଉଚ୍ଚତା = 8√3 = 8 × \(\frac { 7 }{ 4 }\) = 14 ସେ.ମି.
ଆଧାରର ପରିମାପ = ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ / ଉଚ୍ଚତା = \(\frac { 126 }{ 14 }\) ସେ.ମି. = 9 ସେ.ମି.
∴ ଭୂମିର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = \(\frac { 9 }{ 3 }\) ସେ.ମି. = 3 ସେ.ମି. (∵ ଆଧାର ଏକ ସମବାହ ଚିକକ |)

Question 11.
ଗୋଟିଏ ସିଲିଣ୍ଡରର ଭୂମିର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ r, ବ୍ୟାସ d ଏବଂ ଉଚ୍ଚତା h ଦ୍ବାରା ସୂଚିତ ହେଲେ ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ କର | (π ≃ \(\frac { 22 }{ 7 }\))
(a) d = 16 ସେ.ମି., h = 21 ସେ.ମି. ହେଲେ ମକୁପାରଦତଳର ସ୍ନେତ୍ରଫଳ କେତେ ?
(b) ମକୁପାରଦତଳର ସ୍ନେତ୍ରଫଳ 1188 ବ.ମି., d = 18 ମି. ହେଲେ, h କେତେ ?
(c) ଭୂମିର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 1386 ବ.ସେ.ମି. ଓ h = 36 ସେ.ମି. ହେଲେ, ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ କେତେ ?
Solution:
(a) ସିଲିଣ୍ଡରର ଭୂମିର ବ୍ୟାସ (d) = 16 ସେ.ମି., ଉଚ୍ଚତା (h) = 21 ସେ.ମି.
⇒ ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ (r) = \(\frac { 16 }{ 2 }\) = 8 ସେ.ମି.
∴ ସିଲିଣ୍ଡରର ବଜ୍ରପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2πrh ବର୍ଗ ସେ.ମି. = 2 × \(\frac { 22 }{ 7 }\) × 8 × 21 ବ. ସେ.ମି. = 1056 ବଗ ସେ.ମି.

(b) ମନେକର ସିଲିଣ୍ଡରର ଉଚ୍ଚତା = h ମି.
ସିଲିଣ୍ଡରର ଭୂମିର ବ୍ୟାସ (d) = 18 ମି. ⇒ ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ (r) = \(\frac { 18 }{ 2 }\) = 9 ମି.
∴ ସିଲିଣ୍ଡରର ବଜ୍ରପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରପଳ = 2πrh
= (2 × \(\frac { 22 }{ 7 }\) × 9 × h) ବଗ. ମି. = \(\frac { 396 }{ 7 }\) h ବ.ମି.
ପ୍ରଶାନୁସାରେ, h = 1188 ⇒ h = \(\frac { 1188 × 7 }{ 396 }\) = 21 ମି.
∴ ସିଲିଣ୍ଡରର ଉଚ୍ଚତା 21 ମିଟର ।

(c) ମନେକର ସିଲିଣ୍ଡରର ଭୂମିର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ = r ସେ.ମି. ।
∴ ଭୂମିର କ୍ଷେତ୍ରପଳ = πr² ବର୍ଗ ସେ.ମି.
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, πr² = 1386
⇒ r² = \(\frac { 1386 × 7 }{ 22 }\) = 441 ⇒ r = √441 = 21 ସେ.ମି.
∴ ସିଲିଣ୍ଡରର ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2πr (h + r)
= 2 × \(\frac { 22 }{ 7 }\) × 21 (36 +21) = 132 × 57 = 7524 ବର୍ଗ ସେ.ମି.

Question 12.
ଗୋଟିଏ ରୋଲର୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 1.6 ମି. ଏବଂ ଉଚ୍ଚତା 70 ସେ.ମି. । ଏହା କେତେଥର ଘୂରିଲେ 26.4 ଏୟର ସ୍ଥାନ ସମତଳ କରିପାରିବ ? (π ≃ \(\frac { 22 }{ 7 }\))
Solution:
ରୋଲର୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = 1.6 ମି, ଉଚ୍ଚତା = 70 ସେ.ମି. = \(\frac { 70 }{ 100 }\) ମି. = 0.7 ମି.
⇒ ରୋଲର୍‌ର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ = \(\frac { 1.6 }{ 2 }\) = 0.8 ମି.
∴ ରୋଲର୍‌ର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2πrh = 2 × \(\frac { 22 }{ 7 }\) × 0.8 × 0.7 ବ.ମି. = 3.52 ବ.ମି.
ରୋଲର୍‌ଟି 1 ଥର ଘୂରିଲେ 3.52 ବ.ମି. ସ୍ଥାନ ସମତଳ କରିପାରେ ।
26.4 ଏୟର ବା (26.4 × 100) ବ.ମି. ମାନ ସମତଳ କରିପାରିବ = \(\frac { 26.4 × 100 }{ 3.52 }\) = 750 ଥର ଘୂରିଲେ
∴ ରୋଲର୍‌ଟି 750 ଥର ଘୂରିଲେ 26.4 ଏୟର ସ୍ଥାନ ସମତଳ କରିପାରିବ ।

Question 13.
1540 ବର୍ଗ ମିଟର ଭୂମିରେ ଗୋଟିଏ ରୋଲର 90 ଥର ଗଡ଼ାଇବାକୁ ପଡ଼େ । ରୋଲର୍‌ଟିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଏହାର ବ୍ୟାସ ସହିତ ସମାନ ହେଲେ ଏହାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର । (π ≃ \(\frac { 22 }{ 7 }\))
Solution:
1540 ବ. ମି. ଭୂମିରେ ଗୋଟିଏ ରୋଲର୍‌ 90 ଥର ଗଡ଼ାଇବାକୁ ପଡ଼େ ।
ରୋଲର୍‌ଟିର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = \(\frac { 1540 }{ 90 }\) = \(\frac { 154 }{ 9 }\) ବର୍ଗ ମି.
ମନେକର ରୋଲର୍‌ର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = r ମି. | ⇒ ବ୍ୟାସ = 2r ମି. = ରଳତା
∴ ରୋଲର୍‌ର ପାର୍ଶ୍ଵପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2 · π · r · (2г) = 4πr² ବ.ମି. [∵ ରଳତା (h) = 2r ମି.]
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ,,4πr² = \(\frac { 154 }{ 9 }\) ⇒ r² = \(\frac { 154 }{ 9 }\) × \(\frac { 7 }{ 22 }\) × \(\frac { 1 }{ 4 }\) = \(\frac { 49 }{ 36 }\) ⇒ r = \(\frac { 7 }{ 6 }\) ମି.
∴ ରୋଲର୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = 2r = 2 × \(\frac { 7 }{ 6 }\) = \(\frac { 7 }{ 3 }\) ମି. = 2\(\frac { 1 }{ 3 }\) ମି.

Question 14.
ଗୋଟିଏ ସିଲିଣ୍ଡର ଆକାର ସ୍ତମ୍ଭର ବଜ୍ରପୃଷ୍ଠତଳକୁ ରଙ୍ଗ କରିବାରେ ପ୍ରତି ବର୍ଗମିଟରକୁ 60 ପଇସା ହିସାବରେ 792 ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ ହେଲା । ଏହାର ଭୂମିର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 154 ବର୍ଗମିଟର ହେଲେ ଏହାର ଉଚ୍ଚତା କେତେ ? (π ≃ \(\frac { 22 }{ 7 }\))
Solution:
60 ପଇସା ପ୍ରତି ବର୍ଗମିଟର ବଜ୍ରପୃଷ୍ଠତଳ ରଙ୍ଗ ପାଇଁ ଖର୍ଚ୍ଚ ହେଲେ 792 ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ ହେବ = \(\frac { 79200 }{ 60 }\) ବ. 1320 ଦଗମିଟର ଭଳ ପାଇ
ସିଲିଣ୍ଡରର ବଜ୍ରପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 1320 ବର୍ଗମିଟର
ମନେକର ସିଲିଣ୍ଡରର ଭୂମିର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ = 1 ମି.
ସିଲିଣ୍ଡରର ଭୂମିର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = πr² ବର୍ଗ ମି.
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, πr² = 154
⇒ \(\frac { 22 }{ 7 }\) × r² = 154 ⇒ r² = \(\frac { 154 × 7 }{ 22 }\) = 49 ⇒ r = 7 ମି.
ମନେକର ସିଲିଣ୍ଡରର ଉଚ୍ଚତା = h ମି.
∴ ସିଲିଣ୍ଡରର ବଜ୍ରପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2πrh
⇒ 1320 = 2 × \(\frac { 22 }{ 7 }\) × 7 × h ⇒ h = \(\frac { 1320 }{ 2 × 22 }\) = 30 ମି.
∴ ସିଲିଣ୍ଡରର ଉଚ୍ଚତା 30 ମିଟର |

Question 15.
ଗୋଟିଏ ଦୁଇପାଖ ଖୋଲା ଫମ୍ପା ସିଲିଣ୍ଡରର ବହିଃବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ 5 ମି. । ଏହାର ଉଚ୍ଚତା 14 ମି. ଏବଂ ସମଗ୍ର ପୃଷ୍ଠତଳର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ 748 ବ.ମି. ହେଲେ, ଏହାର ଅନ୍ତଃବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର । (π ≃ \(\frac { 22 }{ 7 }\))
Solution:
ମନେକର ପଣା ସିଲିଣ୍ଡରର ଅନ୍ତଦ୍ୟାପାଦ = r ମି.
ବହିଃବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ (R) = 5 ମି., ଉଚ୍ଚତା (h) = 14 ମି.
∴ ଫମ୍ପା ସିଲିଣ୍ଡରର ସମଗ୍ର ସିଲିଣ୍ଡରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ = 2π(R + r)(h + R – r)
= 2 × \(\frac { 22 }{ 7 }\) (5 + r)(14 + 5 – r) ବ.ମି. = \(\frac { 44 }{ 7 }\) (5 + r)(19 – r) ବ. ମି.
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, \(\frac { 44 }{ 7 }\) (5 + r)(19 – r) = 748
⇒ 95 – 5r + 19r – r² = \(\frac { 748 × 7 }{ 44 }\) ⇒ 95 + 14r – r² = 119
⇒ r² – 14r + 24 = 0
⇒ r² – 2r – 12r + 24 = 0 ⇒ r(r – 2) – 12 (r – 2) = 0
⇒ (r – 2) (r – 12) = 0 ⇒ r – 2 = 0 or r – 12 = 0
⇒ r = 2 or 12
∵ ବହିଃବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ (R) = 5.ମି. ତେଣୁ ଅନ୍ତରଦ୍ୟାସାଦ (r) = 2 ମି.
∴ ଫମ୍ପା ସିଲିଣ୍ଡରର ଅନ୍ତଦ୍ୟାପାଦ 2 ମିଟର |

Question 16.
ଗୋଟିଏ ଲୁହା ନଳର ଦୈଶ୍ୟ 84 ସେ.ମି. | ଏହାର ବେଧ 2 ସେ.ମି. | ଭୁମିର ବହି ବ୍ୟାପାଇଁ 8 ସେ.ମି ହେଲେ, ସମଣ୍ତତ୍ପ୍ଳର ଯେତ୍ରଫଳ ନିଶଯ କର |
Solution:
ଲୁହାସଲର ଦେଶ୍ୟ (h) = 84 ସେ.ମି. ବହଦ୍ୟାପାଦ (R) = 8 ସେ.ମି. |
ଦେଧ (t) = 2 ସେ.ମି. ⇒ R – r = 2 ⇒ r = R – 2 = 8 – 2 = 6 ସେ.ମି. |
∴ ସମଗପଗଳର ଯେତ୍ରଫଳ = 2π(R + r)(h + t) = 2 × \(\frac { 22 }{ 7 }\) (8 + 6)(84 + 2) ବ. ସେ.ମି.
= 2 × \(\frac { 22 }{ 7 }\) × 14 × 86 ବ. ସେ.ମି. = 7568 ବ. ସେ.ମି.

Question 17.
ଗୋଟିଏ ଲୁହାନଳର ଦୈଶ୍ୟ 100 ସେ.ମି. | ଏବଂ କୁହାଇ ତ୍ପମ 4 ସେ.ମି. | ଏହାର ସମଗପଗଳର ଯେତ୍ରଫଳ 9152 ବ. ସେ.ମି. ହେଲେ ଦୁମିର ସମଣ୍ତତ୍ପ୍ଳର ଓ ଅନ୍ତଦ୍ୟାପାଦ ନିଶ୍ରୟ କର | (π ≃ \(\frac { 22 }{ 7 }\))
Solution:
ମନେକର କୁହାନଳାର ଅନ୍ତଦ୍ୟାପାଦ = r ସେ.ମି.
ଲୁହାନଳର ପ୍ରମ (t) = R – r = 4 ସେ.ମି.
R = (r + 4) ସେ.ମି. ଓ h = 100 ସେ.ମି.
∴ ସମଗପଗଳର ଯେତ୍ରଫଳ = 2π(R + r)(h + t) = 2 × \(\frac { 22 }{ 7 }\) (r + 4 + r)(100 + 4) ବ. ସେ.ମି.
= \(\frac { 44 }{ 7 }\) (2r + 4) × 104 ବ. ସେ.ମି. = \(\frac { 44 }{ 7 }\) × 2(r + 2) × 104 ବ. ସେ.ମି.
= \(\frac { 9152 }{ 7 }\) (r + 2) ବ. ସେ.ମି.
ସମଗପଗଳର \(\frac { 9152 }{ 7 }\) (r + 2) = 9152
⇒ r + 2 = 7 ⇒ r = 7 – 2 = 5
∴ R = r + 4 = 5 + 4 = 9
∴ ଜମିର ବହଦ୍ୟାପାଦ 9 ସେ.ମି. ଓ ଅନ୍ତଦ୍ୟାପାଦ 5 ସେ.ମି. |

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Solutions Chapter 7 ବଂଶାନୁକ୍ରମ ଓ ବିବର୍ତ୍ତନ  Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Life Science Solutions Chapter 7 ବଂଶାନୁକ୍ରମ ଓ ବିବର୍ତ୍ତନ

Question 1.
ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ କ’ଣ ? ଏହାଦ୍ୱାରା ମେଣ୍ଡେଲ୍ କିପରି ସ୍ବାଧୀନ ଅପବ୍ୟୁହନ ନିୟମ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଥିଲେ ବୁଝାଅ ।
ଉ-

• IMG ଏକ ସମୟରେ କିପରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିଗୁଡ଼ିକରେ ସଂରକ୍ଷିତ ହେଉଛି ତାହା ଜାଣିବାପାଇଁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ କରିଥିଲେ ।
• ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ଗୋଲ (RR) ଓ ହଳଦିଆ (YY) ମଞ୍ଜିଥିବା ମଟର ଗଛ ସହିତ କୁଞ୍ଚ (Wrinkled) ବା ଖଦଡ଼ା (11) ଓ ଶାଗୁଆ (yy) ମଞ୍ଜିଥିବା ମଟର ଗଛର ସଙ୍କରଣ କରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିପାଇଁ ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କଲେ ।
• ପୂର୍ବପରି ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ପୈତୃକ ପିଢ଼ିରେ ଶୁଦ୍ଧ ପୈତୃକ ଗଛ (RRYY ଓ 1ryy ) ନେଇ ସଙ୍କରଣ କରିଥିଲେ ।
• F ପିଢ଼ିରେ ଉପୁଜିଥିବା ଗଛଗୁଡ଼ିକ ସଙ୍କର (RrYy) ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସମସ୍ତ ଗଛରେ ମଞ୍ଜି ଗୋଲ ଓ ହଳଦିଆ ହୋଇଥିଲା ଯେଉଁଥିରୁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କର ପ୍ରଭାବୀ ଗୁଣ ନିୟମ ପୁନଃ ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇପାରିଲା ।
• ଏଥିରୁ ମଧ୍ୟ ମେଣ୍ଡେଲ୍ ଆହୁରି ପ୍ରମାଣ କରିପାରିଲେ ଯେ ଏକାଧ୍ଵ ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀକାରକ ରହିଲେ ମଧ୍ୟ img
• F1 ପିଢ଼ିର ଗଛଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ଵପରାଗଣ କରାଇ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ F2 ପିଢ଼ି ପାଇଁ ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କଲେ । ଏହି ମଞ୍ଜି 4 img ଗୋଲ ଓ ଶାଗୁଆ, ଖଦଡ଼ା ଓ ହଳଦିଆ, ଖଦଡ଼ା ଓ ଶାଗୁଆ ଏବଂ ଏମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ ୨ : 3 : 3 : 1
  ହେବ । ଏଥ‌ିରୁ ମେଣ୍ଡେଲ୍ ସ୍ଵାଧୀନ ଅପଚୂହନ ନିୟମ ଉପସ୍ଥାପନ କଲେ ।
• ସ୍ଵାଧୀନ ଅପବ୍ୟୁହନ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଏକାଧ୍ଵ ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ ଥିବା ସଂକର ଗଛର ସ୍ଵପରାଗଣ କରାଗଲେ F1 ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରକାଶିତ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର କାରକର ଉତ୍ତରାଧ୍ଵକରଣ I ପିଢ଼ିରୁ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବରେ ହୋଇଥାଏ ଓ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର କୌଣସି ମିଶ୍ରଣ ହୋଇନଥାଏ ।
• ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ F, ପିଢ଼ିର ଏକ ଗୋଲ ଓ ହଳଦିଆ ମଞ୍ଜିଥ୍ (Rr Yy) ସଂକର ଗଛର ସ୍ଵପରାଗଣ କରାଗଲେ F, ପିଢ଼ିରେ ଚାରୋଟିଯାକ ବିକଳ୍ପ କାରକ ପ୍ରକଟିତ ହୋଇଥାନ୍ତି ।
• ପ୍ରତି ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀକାରକକୁ ଅଲଗା ଭାବରେ ନେଲେ ଦେଖାଯାଏ ଯେ ଷୋଳ ପ୍ରକାରର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିନ୍ୟାସ ମଧ୍ୟରେ ବାରଟିରେ ମଞ୍ଜି ଗୋଲ ଓ ଚାରୋଟିରେ ମଞ୍ଜି କୁଞ୍ଚୁ ବା ଖଦଡ଼ା ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଗୋଲ ଓ କୁଞ୍ଚ ମଞ୍ଜିଥିବା ଗଛମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ 3 : 11 ।
• ସେହିପରି ବାରଟିରେ ମଞ୍ଜି ହଳଦିଆ ଓ ଚାରୋଟିରେ ମଞ୍ଜି ଶାଗୁଆ ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏଥରେ ମଧ୍ୟ ହଳଦିଆ ଓ ଶାଗୁଆ ମଞ୍ଜିଥିବା ଗଛମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ 3:1 ।
  

Question 2.
ଏକସଙ୍କରଣଦ୍ୱାରା ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ କିପରି ଓ କେଉଁ କେଉଁ ବଂଶାନୁକ୍ରମ ନୀତି ଓ ନିୟମ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ ବର୍ଣ୍ଣନ କର ।
ଉ-
ଏକ ସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ କରି ମେଣ୍ଡେଲ୍ ଦୁଇଟି ନୀତି ଓ ଗୋଟିଏ ନିୟମ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ଏଗୁଡ଼ିକ ହେଲା

• ଏକକ ଗୁଣ ନୀତି,
• ପ୍ରଭାବୀ ଗୁଣ ନୀତି,
• ପୃଥକ୍ କରଣ ନିୟମ

(1) ଏକକ ଗୁଣ ନୀତି :

• ଏହି ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ଉଦ୍ଭଦରେ ବିକଶିତ ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ କାରକ ଦ୍ବାରା ନିୟନ୍ତ୍ରତ ହୁଏ ।
• ଏହି କାରକମାନେ ସର୍ବଦା ଯୋଡ଼ା ଯୋଡ଼ା ହୋଇ ରହିଥାନ୍ତି, ଯଥା-ଡେଙ୍ଗା (TT), ଗେଡ଼ା (tt), ହଳଦିଆ (YY), ଶାଗୁଆ (yy) ଇତ୍ୟାଦି ।
• ପ୍ରତି ଯୋଡ଼ାରେ ଦୁଇଟି ଏକ ପ୍ରକାରର (TT ବା tt) କିମ୍ବା ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ କାରକ (Tt) ରହିଥାନ୍ତି ।
• ଅର୍ଥବିଭାଜନ ସମୟରେ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୁଗ୍ମକକୁ ଯାଇଥାଏ ଓ ଯୁଗ୍ମଜ ଗଠନ ସମୟରେ ପୁଣି ଦୁଇଟି ଯୁଗ୍ମକର କାରକ ମିଶି ଏକ ଯୋଡ଼ା କାରକ ହୋଇଥାଏ ।

(2)ପ୍ରଭାବୀ ଗୁଣ ନୀତି :

• ଏହି ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ସଙ୍କରଣ ପରେ F, ପିଢ଼ିରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ କାରକ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର କାରକର ପ୍ରଭାବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ଯାହାକୁ ପ୍ରଭାବୀ କାରକ କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ କାରକଟି ପ୍ରକଟ ନ ହୋଇ ଅପ୍ରଭାବୀ କାରକ ଭାବରେ ଲୁଚି ରହିଥାଏ ।
• ପ୍ରଭାବୀ କାରକର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ କେବଳ ଅପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ପ୍ରକଟ ହୋଇଥାଏ ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ସଙ୍କର ଡେଙ୍ଗାରେ ଉଭୟ I ଓ t ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ T ପ୍ରଭାବୀ କାରକ ହୋଇଥିବାରୁ ଗଛଗୁଡ଼ିକ ଡେଙ୍ଗା ହୋଇଥାଏ ।
• କେବଳ ଶୁଦ୍ଧ ଗେଡ଼ା (tt) ଗଛର ମଞ୍ଜିରୁ ସର୍ବଦା ଗେଡ଼ାଗଛ ଉପୁଜିଥାନ୍ତି କାରଣ ସେଥୁରେ ପ୍ରଭାବୀ କାରକ T ନ ଥାଏ ।

(3) ପୃଥକ୍‌କରଣ ନିୟମ :

• ଏହି ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ F1 ପିଢ଼ିରେ ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ କାରକର ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ନକଲ ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ପରସ୍ପରର ସତ୍ତା ହରାଇ ନଥାନ୍ତି ଏବଂ F2 ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ପ୍ରକଟ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ଅକ୍ଷତ ଅବସ୍ଥାରେ ଲୁଚି ରହିଥାଏ ।
• ଅର୍ଥାତ୍ F1 ପିଢ଼ିର ଏକ ସଙ୍କର ଗଛରୁ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକରେ ଅପ୍ରଭାବୀ ଓ ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକରେ ପ୍ରଭାବୀ କାରକ ରହିଥାଏ ଏବଂ କାରକ ଦୁଇଟି ପରସ୍ପରଠାରୁ ପୃଥକ୍ ହୋଇ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିକୁ ଗତି କରନ୍ତି ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ଗୋଟିଏ ସଙ୍କର ଡେଙ୍ଗା (Tt) ଗଛରୁ T ଓ t ଥ‌ିବା ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହି ନିୟମଦ୍ୱାରା ମେଣ୍ଡେଲ୍ ପ୍ରମାଣ କରିଥିଲେ ଯେ ପୃଥକ୍‌କରଣ ହେତୁ ଉଭିଦର ସମସ୍ତ ଗୁଣ ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରକଟ ହୋଇ ଚାଲିଥାଏ ।

Question 3.
ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କ ତତ୍ତ୍ଵ ବୁଝାଅ ।
ଉ-

• 1859 ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ‘ଦ ଓରିଜିନ ଅଫ ସ୍ପେସିସ୍’ ନାମକ ବହିରେ ଲେଖକ ଚାର୍ଲସ୍ ରବର୍ଟ୍ ଡାରଉଇନ୍ ଦର୍ଶାଇଥିଲେ ଯେ ‘ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍‌ବରଣ’ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ନୂତନ ଜାତିର ସୃଷ୍ଟି ହେଉଅଛି ।
• ଖାଦ୍ୟ, ବାସସ୍ଥାନ ଏବଂ ଉପଯୁକ୍ତ ସଙ୍ଗିନୀ ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବକୁ କଠିନ ସଂଗ୍ରାମ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଏହାକୁ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମ କୁହାଯାଏ ।
• ନିଜ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ବା ଅନ୍ୟ ଜାତି ସହ, ପ୍ରକୃତି ସହ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମରେ ଯାହାର ରଣକୌଶଳ ଉନ୍ନତ, ସେ ହିଁ ଜିଣିଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଯେଉଁ ଜୀବନ ନୂତନ ଲକ୍ଷଣ ନେଇ ପରବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ପ୍ରକୃତି ତଥା ପରିବେଶ ସହ ନିଜକୁ ଖାପଖୁଆଇପାରେ ସେ ହିଁ ବିଜୟୀ ହୋଇଥାଏ ।
• ପ୍ରକୃତି ସହ ଯିଏ ନିଜକୁ ଖାପଖୁଆଇପାରେ ପ୍ରକୃତି ତାହାକୁ ଆଦରି ନିଏ, ଅନ୍ୟଥା ପାସୋରି ଦିଏ । ପ୍ରକୃତି ଆଦରିବା ଅର୍ଥ ପ୍ରକୃତି ଚୟନ କରେ ।
• ଯେଉଁ ଜୀବଟି ପ୍ରକୃତି ଦ୍ଵାରା ବଛା ହୋଇ ଜୀବନଧାରଣ କରେ ସେ ତାର ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ । ଏହାକୁ ଡାରଉଇନ୍ ପ୍ରାକୃତିକ ଚୟନ ବା ଉଦ୍‌ରଣ କୁହାଯାଏ ।

Question 4.
ନୂତନ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଭିନ୍ନ ମତବାଦ ଲେଖି ।
ଉ-

• ‘ଈଶ୍ୱର ସବୁ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି’, ‘ନକ୍ଷତ୍ରଲୋକରୁ ଉନ୍ନତ ଜୀବମାନେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଜୀବନ ରୋପଣ କରିଛନ୍ତି’, ‘ଧୂମକେତୁ ସଂଘାତ ଜରିଆରେ ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠକୁ ଜୀବନର ମୌଳିକ ଉପାଦାନମାନ ଆସିଛି’ ।
• ଜୀବବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ଏହି ପୃଥ‌ିବୀରେ ‘ଜୀବନ’ ଅଜୈବିକ ପଦାର୍ଥରୁ ବା ବସ୍ତୁରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।
• ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ 1920 ମସିହାରେ ଏ.ଆଇ.ଓପାରିନ୍ ଓ ଜେ.ବି.ଏସ୍. ହାଲ୍‌ଡେନ୍ ପ୍ରଥମେ ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲେ ।
• ପରେ 1953ରେ ଷ୍ଟାନ୍‌ଲେ ମିଲର୍‌ ଓ ହାରୋଲ୍ଡଡ୍ୟୁରେ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ଏକ ଅଭିନବ ପରୀକ୍ଷଣ ଦ୍ବାରା ପ୍ରମାଣ କଲେ ଯେ ମିଥେନ, ଆମୋନିଆ, ଉଦ୍‌ଜାନ, ଜଳୀୟ ବାଷ୍ପ, ଆଦିର ସଂଯୋଗରୁ କେତେକ ଏମିନୋ ଏସିଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଛି ।
• ପରେ ସାମାନ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ସମ୍ମିଶ୍ରଣରୁ କାନ୍‌ଭିନ୍‌ ଏଡ଼ିନିନ୍ ନାମକ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଓଟାଇଡ୍ ପାଇବାରେ ସଫଳ ହେଲେ ।
• ସମୟକ୍ରମେ ଏମିନୋ ଏସିଡ୍ ଶୃଙ୍ଖଳରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି ପ୍ରୋଟିନ୍ ଏବଂ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଓଟାଇଡ୍ ଶୃଙ୍ଖଳରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି RNA ଏବଂ DNA |
• ଏହିପରି ପରୀକ୍ଷଣସବୁକୁ ‘ବସ୍ତୁରୁ ଜୀବନର ଉଦ୍ଭବ’ ସପକ୍ଷରେ ପ୍ରମାଣଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉଛି ।
• ସମୁଦ୍ରବକ୍ଷରେ ଭାସି ଉଠିଥିବା ପ୍ରଥମ ଜୀବକୋଷଟି ଥିଲା ଅତି ସରଳ ଓ ନିମ୍ନମାନର । କ୍ରମେ ଏହା ଜଟିଳ ଓ ଉଚ୍ଚମାନର ହୋଇଛି । ଆଜି ଆମେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭଦ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବର ପ୍ରାଣୀ ବା ଉଭିଦ ପରି ନୁହଁନ୍ତି । ସମୟକ୍ରମେ ଛୋଟ ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟଦେଇ ସେମାନେ ସରଳ ଅବସ୍ଥାରୁ ଆଜିର ଜଟିଳ, ଉନ୍ନତ ଅବସ୍ଥାରେ ପହଞ୍ଚିଛନ୍ତି ।

Question 5.
ସମଜାତ ଓ ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ଉଦାହରଣ ସହ ବର୍ଣ୍ଣନ କର ।
ଉ-

• କୌଣସି ପ୍ରାଣୀକୁ ଚିହ୍ନିବାକୁ ହେଲେ ପ୍ରଥମେ ତାହାର ଲତା ଓ ଗଠନକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଏ ।
• ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଲକ୍ଷଣ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଛି ।

(a) ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ :

• ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା, ବିରାଡ଼ିର ପଞ୍ଜା, ସିଲ ଓ ତିମି ଆଦି ଜଳଚର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ପହଁରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପକ୍ଷ, ଘୋଡ଼ାର ଗୋଡ଼, ମଣିଷର ହାତ ଆଦି ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଭିନ୍ନ ।
• ମାତ୍ର ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର ଉଦ୍ଭବ, ଗଠନ, ହାଡ଼ର ବିନ୍ୟାସ ଓ ବିକାଶର କ୍ରମରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଏ ।
• ଉଦ୍ଭିଦରେ କଖାରୁ ଗଛର ଆକର୍ଷୀ ଓ କାଗଜଫୁଲ ଗଛର କଣ୍ଟା ଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ଉଦ୍ଭବ ଏକାପରି ।
• ଏହି ସମସ୍ତ ଅଙ୍ଗର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ ଏବଂ ଭୃଣ ବିକାଶଗତ ଉଦ୍ଭବ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମ

(b) ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ :

• ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଏକ ପ୍ରକାର ମାତ୍ର ସେଗୁଡ଼ିକର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ, ଭୃଣବିକାଶ ଗତ ଉଦ୍ଭବ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମରେ ଅନେକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ମଶାର ଡେଣା, ପାରାର ଡେଣା ବା ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

Question 6.
‘ଆଧୁନିକ ସାଂଶ୍ଳେଷିକ ତତ୍ତ୍ଵ’ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-

• ଆଣବିକ ଜୀବବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ବଂଶଗତି ବିଜ୍ଞାନ ଆଦି ବିଷୟରେ ଅଗ୍ରଗତି ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କ ‘ପ୍ରାକୃତିକ ଉଦ୍‌ବରଣ’ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ଏକ ନୂତନ ରୂପରେ ଉପସ୍ଥାପନ କଲେ । ଏହି ନୂତନ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ବିବର୍ତ୍ତନର ‘ଆଧୁନିକ ସାଂଶ୍ଳେଷିକ ତତ୍ତ୍ଵ’ ବା ‘ମଡ଼ର୍ଷ ସିନ୍ଥେଟିକ୍ ଥ୍ଓରୀ’ କୁହାଯାଏ ।
• ବିଭିନ୍ନ ଧରଣର ପ୍ରାକୃତିକ କାରକର ପ୍ରଭାବରେ ଜିନ୍‌ରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ୍ ନବୋଦ୍ଭବନ ଦେଖାଦିଏ । ଜୀବମାନଙ୍କ କ୍ରୋମୋଜୋମ୍ରେ ‘ତ୍ରୁଟିବିଚ୍ୟୁତି’ ଏବଂ ଜିନୀୟ ପୁନର୍ବିନ୍ୟାସ ଯୋଗୁଁ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ । ଏସବୁ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସାମୂହିକଭାବେ ‘ବିଭେଦାୟନ’ କୁହାଯାଏ । ପ୍ରକୃତିରେ ଏହା ହିଁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଉତ୍ସ ।
• ପ୍ରକୃତି ମନୋନୀତ ଜୀବ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଜୀବ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଲକ୍ଷଣକୁ ବଂଶଧରମାନଙ୍କୁ ବଂଶାନୁକ୍ରମ ମାଧ୍ୟମରେ ବଢ଼େଇ ଦିଏ ଏବଂ ଯେଉଁ ଜୀବ ନୂତନ ଲକ୍ଷଣ ନଇ ପ୍ରକୃତିଦ୍ୱାରା ମନୋନୀତ ହୋଇ ବଞ୍ଚିରହେ ସେ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମରେ ସଫଳ ହୁଏ । ଏଥିରୁ ‘ଉଦ୍‌ବରଣ’ ବା ‘ଚୟନ’ର ଆବଶ୍ୟକତା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ।
• ପ୍ରକୃତିମ ନୋନୀତ ନୂଆ ନୂଆ ଲକ୍ଷଣକୁ ଭିଭିକରି ନୂତନ ଜାତିର ଉଦ୍ଭବର ଧାରାରେ ସୃଷ୍ଟି ହେବାକୁ ଯାଉଥ‌ିବା ଜୀବ ନିଜ ଜୀବଠାରୁ ଓ ପୂର୍ବଜଙ୍କଠାରୁ ଅଲଗା ନ ରହିଲେ ସେମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଅଦରକାରୀ ପ୍ରଜନନ ଘଟିପାରେ । ଏହା ନୂତନ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ଏହାକୁ ରୋକି ନୂତନ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ଏହାକୁ ରୋକି ନୂତନ ଜୀବସୃଷ୍ଟିକୁ ନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରକୃତିରେ କିଛି ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି । ଏହାକୁ ଅନ୍ତରଣ କୌଶଳ ଏବଂ ଏହି କୌଶଳ ଜରିଆରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଜୀବମାନଙ୍କୁ ଅଲଗା ରଖୁବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ‘ଅନ୍ତରଣ’ କୁହାଯାଏ ।
• ଆଧୁନିକ ସାଂଶ୍ଳେଷିକ ତତ୍ତ୍ବ ଅନୁଯାୟୀ ଜାତିର ଉଦ୍ଭବନର ବିଭେଦାୟନ, ଚୟନ ଓ ଅନ୍ତରଣର ମହତ୍ତ୍ଵପୂର୍ଣ

Question 7.
ଜୀବାଶ୍ମ କ’ଣ ? ଜୀବାଶ୍ମ ଅଧ୍ୟୟନରୁ କ’ଣ ଜାଣି ହେବ ?
ଉ-

• ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷପୂର୍ବେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ବାସ କରୁଥିବା ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦର ଅବଶେଷକୁ ଜୀବାଶ୍ମ କୁହାଯାଏ ।
• ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାନ୍ତରୁ ମିଳୁଥିବା ଜୀବାଶ୍ମକୁ ଆଧାରକରି ପ୍ରାଚୀନ ଯୁଗର ପୃଥ‌ିବୀ ଏବଂ ସେ ସମୟର ବୃକ୍ଷଲତା ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ଧାରଣା ମିଳିଥାଏ ।
• ଜୀବାଶ୍ମ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିହୁଏ ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ସରୀସୃପ ଓ ବିହଙ୍ଗ – ଏହି ଦୁଇ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କଲେ ଦେଖାଯିବ ଯେ ଦୁହିଁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଅପେକ୍ଷା ଅସମତା ଅଧିକ । ମାତ୍ର ଆରକିଓପ୍‌ରିକ୍ ନାମକ ପ୍ରାଣୀର ଜୀବାଶ୍ମ ଆବିଷ୍କାର ପରେ ଦେଖାଗଲା ଏଥିରେ ଉଭୟ ସରୀସୃପ ଓ ବିହଙ୍ଗର ଲକ୍ଷଣମାନ ବିଦ୍ୟମାନ ।
• ନଭଶ୍ଚର ବିହଙ୍ଗର ପୂର୍ବଜ ହେଉଛନ୍ତି ଶୀତଳ ରକ୍ତବିଶିଷ୍ଟ ମନ୍ଥର ଓ କମ୍ ସକ୍ରିୟ ସରୀସୃପ ।

Question 8.
ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ଜୀବନର ପ୍ରାଥମିକ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ଜୀବନର ପ୍ରାଥମିକ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଏମିନୋ ଏସିଡ୍ ଓ କାଲ୍‌ଭିନ୍ ଏଡ଼ିନିନ୍ ନାମକ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଓଟାଇଡ଼ । ଏମିନୋ ଏସିଡ଼ଗୁଡ଼ିକ ମିଥେନ୍, ଆମୋନିଆ, ଉଦ୍‌ଜାନ ଓ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆଦିର ସଂଯୋଗରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଏହାର ସାମାନ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନଦ୍ୱାରା ‘କାନ୍‌ଭିନ୍‌ ଏଡ଼ିନିନ୍’ ନାମକ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଓଟାଇଡ୍ ମିଳିଥାଏ । ସମୟାନୁକ୍ରମେ ଏମିନୋ ଏସିଡ଼ଶୃଙ୍ଖଳରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି ପ୍ରୋଟିନ୍ ଏବଂ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଓଟାଇଡ଼ ଶୃଙ୍ଖଳରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି ଆର୍.ଏନ୍.ଏ. ଓ ଡି.ଏନ୍.ଏ. । ଏହି ପ୍ରାଥମିକ ଅଣୁମାନଙ୍କରୁ ଜୀବନର ଉଦ୍ଭବ ହୋଇଛି ।

(ଖ) ଜୈବ ବିବର୍ତ୍ତନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-

• ସମୁଦ୍ରବକ୍ଷରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ପ୍ରଥମ ଜୀବକୋଷ ଅତି ସରଳ ଓ ନିମ୍ନମାନର ଥିଲା ।
• ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦମାନେ ଛୋଟ ବଡ଼ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟଦେଇ ସରଳ ଅବସ୍ଥାରୁ ଆଜିର ଜଟିଳ, ଉନ୍ନତ ଅବସ୍ଥାରେ ପହଞ୍ଚିଛନ୍ତି ।
• ବିବର୍ତ୍ତନ ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଯାହା ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ, ଅତି ମନ୍ଥର ଓ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନ ଅଟେ । ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦରେ ହେଉଥ‌ିବା ବିବର୍ତ୍ତନକୁ ‘ଜୈବ ବିବର୍ତ୍ତନ’ କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ଜୀବାଶ୍ମ ଆଧାରିତ ବିବର୍ତ୍ତନ ସମ୍ପର୍କିତ ପ୍ରମାଣିକ ତଥ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
ଉ-

• ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ବାସ କରୁଥିବା ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭଦର ଅବଶେଷକୁ ଜୀବାଶ୍ମ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଜୀବାଶ୍ମ ଅଧ୍ୟୟକ୍ଷଦ୍ବାରା ପ୍ରାଚୀନ ଯୁଗର ପୃଥ‌ିବୀ ଓ ସେ ସମୟର ବୃକ୍ଷଲତା ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ଧାରଣା ମିଳିଥାଏ ।
• ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରି ହୁଏ । ଉଦାହରଣ-ସରୀସୃପ ଓ ବିହଙ୍ଗ ଜାତିର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କଲେ ଦେଖାଯିବ ଯେ ଦୁହିଁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଅପେକ୍ଷା ଅସମତା ଅଧି; ମାତ୍ର ‘ଆର୍‌କିଓପ୍‌ରିକ୍ସ’ ନାମକ ପ୍ରାଣୀର ଜୀବାଶ୍ମ ଆବିଷ୍କାର ପରେ ଦେଖାଗଲା ଯେ ଏଥ‌ିରେ ସରୀସୃପ ଓ ବିହଙ୍ଗର ଲକ୍ଷଣମାନ ବିଦ୍ୟମାନ ।
• ଏଥୁରୁ ପ୍ରାଣୀବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ପ୍ରମାଣ କଲେ ଯେ ଆଜିର ଉଷ୍ମ ରକ୍ତଧାରୀ ଚଳଚଞ୍ଚଳ ବିହଙ୍ଗର ପୂର୍ବଜ ହେଉଛନ୍ତି ଶୀତଳ ରକ୍ତବିଶିଷ୍ଟ ମନ୍ଥର ଓ କମ୍ ସକ୍ରିୟ ସରୀସୃପ ।

(ଘ) ଅବଶେଷାଙ୍ଗ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-

• ଅନେକ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଶରୀରରେ ଏପରି କିଛି ଅଙ୍ଗ ରହିଛି ଯାହାର କୌଣସି ବ୍ୟବହାର ନାହିଁ । ଏହି ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେତୁ ଅଙ୍ଗଟି ଅକାମୀ ହୋଇଯାଇଛି ଓ ଶରୀରରୁ ସଂପୂର୍ଣ ଅଦୃଶ୍ୟ ହେବା ପୂର୍ବରୁ କିଛି ଅଂଶ ରହିଯାଇଛି । ଏହାକୁ ଅବଶେଷାଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।
• ମଣିଷ ବୃହଦନ୍ତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଆପେନ୍‌କ୍ସ ଏହାର ଏକ ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।

(ଙ) ବିବର୍ତ୍ତନ ସପକ୍ଷରେ ଭୃଣବିଜ୍ଞାନ ଆଧାରିତ ପ୍ରମାଣ ବିଷୟରେ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଲେଖ ।
ଉ-

• ମେରୁଦଣ୍ଡୀ ପ୍ରାଣୀ ଯଥା ମାଛ, ଉଭୟଚର, ସରୀସୃପ, ବିହଙ୍ଗ ଓ ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀଙ୍କ ଭ୍ରୂଣବିକାଶ କ୍ରମରେ ବିସ୍ମୟକର ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ମେରୁଦଣ୍ଡୀ ଭ୍ରୂଣରେ ଗାଲିଛିଦ୍ର ବା ତା’ର ପୂର୍ବାବସ୍ଥା ଓ ପୃଷ୍ଠରଜ୍ଜୁ ବା ନୋଟୋକର୍ଡ଼ ଥାଏ ।
• ଭ୍ରୂଣର ବିକାଶ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲା ବେଳକୁ କେବଳ ମାଛକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତଙ୍କଠାରେ ଗାଲିଛିଦ୍ର ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଯାଏ, ତା’ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍ ଦେଖାଯାଏ । ସେହିପରି ପୃଷ୍ଠାରଜୁ ସ୍ଥାନରେ ମେରୁଦଣ୍ଡର ବିକାଶ ଘଟେ ।

Question 9.
ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍ପଣୀ ଲେଖ ।
(କ) ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ କୃତ୍ରିମ ସଙ୍କରଣ ପଦ୍ଧତି :
(ଖ) ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ
(ଗ) ପୃଥକ୍‌କରଣ ନିୟମ
(ଘ) ସ୍ଵାଧୀନ ଅପଚୂହନ ନିୟମ :
(ଙ) ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ
(ଚ) ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ
ଉ-
(କ) ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କ କୃତ୍ରିମ ସଙ୍କରଣ ପଦ୍ଧତି :

• ବଂଶଗତି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବାପାଇଁ ମେଣ୍ଡେଲ୍ କୃତ୍ରିମ ସଙ୍କରଣର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇଥିଲେ । ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ଗଛକୁ ପୈତୃକ ଗଛ ଭାବେ ନେଇ ଗୋଟିକର ଫୁଲର କେଶର ଚକ୍ର ପାକଳ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ତାକୁ ଯତ୍ନର ସହିତ ଛିଣ୍ଡାଇ ବାହାର କରି ଦେଉଥିଲେ । ଫଳତଃ ସେହି ଗଛଟି ମାଈଗଛ ଭାବରେ ବିବେଚିତ ହେଉଥିଲା
• ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ ଥ‌ିବା ଅନ୍ୟ ଏକ ଗଛରୁ ପରାଗରେଣୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ମାଈଗଛର ଫଳିକା ଶୀର୍ଷ (Stigma) ଉପରେ ପକାଇ କୃତ୍ରିମ ପରାଗଣ କରାଉଥିଲେ ।
• ଏହି ଫୁଲର ପରାଗଣ ପୁଣି ଅନ୍ୟ ଅଜଣା ପରାଗରେଣୁଦ୍ଵାରା ଯେପରି ପ୍ରଭାବିତ ନ ହେବ ସେଥ‌ିପାଇଁ ପରାଗଣ ପୂର୍ବରୁ ଓ ପରେ ଫୁଲଟିକୁ ଏକ କାଗଜ ଠୁଙ୍ଗାଦ୍ବାରା ଘୋଡ଼ାଇ ରଖୁଥିଲେ ।
• ମଞ୍ଜି ପାକଳ ହୋଇଗଲାପରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ରଖୁଥିଲେ ।

(ଖ) ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ

• ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା, ବିରାଡ଼ିର ପଞ୍ଜା, ସିଲ ଓ ତିମି ଆଦି ଜଳଚର ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ପହଁରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପକ୍ଷ, ଘୋଡ଼ାର ଗୋଡ଼, ମଣିଷର ହାତ ଆଦି ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଭିନ୍ନ ।
• ମାତ୍ର ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର ଉଦ୍ଭବ, ଗଠନ, ହାଡ଼ର ବିନ୍ୟାସ ଓ ବିକାଶର କ୍ରମରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଏ ।
• ଉଦ୍ଭଦରେ କଖାରୁ ଗଛର ଆକର୍ଷୀ ଓ କାଗଜଫୁଲ ଗଛର କଣ୍ଟା ଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ଉଦ୍ଭବ ଏକାପରି ।
• ଏହି ସମସ୍ତ ଅଙ୍ଗର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ ଏବଂ ଭ୍ରୂଣ ବିକାଶଗତ ଉଦ୍ଭବ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମ

(ଗ) ପୃଥକ୍‌କରଣ ନିୟମ :

• ଏହି ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ F1 ପିଢ଼ିରେ ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ କାରକର ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ନକଲ (Copy) ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ପରସ୍ପରର ସତ୍ତା ହରାଇ ନଥାନ୍ତି ଏବଂ F2 ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ପ୍ରକଟ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅପ୍ରଭାବୀ କାରକଟି ଅକ୍ଷତ ଅବସ୍ଥାରେ ଲୁଚି ରହିଥାଏ ।
• ଅର୍ଥବିଭାଜନ ସମୟରେ ଏକ ଯୋଡ଼ା କାରକରୁ କେବଳ ଗୋଟିଏ କାରକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୁଗ୍ମକକୁ ଯାଇଥାଏ, ଅର୍ଥାତ୍ F1 ପିଢ଼ିର ଏକ ସଙ୍କର ଗଛରୁ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକରେ ଅପ୍ରଭାବୀ ଓ ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକରେ ପ୍ରଭାବୀ କାରକ ରହିଥାଏ ଏବଂ କାରକ ଦୁଇଟି ପରସ୍ପରଠାରୁ ପୃଥକ୍ ହୋଇ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିକୁ ଗତି କରନ୍ତି ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ଗୋଟିଏ ସଙ୍କର ଡେଙ୍ଗା (Tt) ଗଛରୁ T ଓ t ଥ‌ିବା ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହି ନିୟମଦ୍ଵାରା ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ପ୍ରମାଣ କରିଥିଲେ ଯେ ପୃଥକକରଣ ହେତୁ ଉଭିଦର ସମସ୍ତ ଗୁଣ ପିଢ଼ି ପରେ ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରକଟ ହୋଇ ଚାଲିଥାଏ ।

(ଘ) ସ୍ଵାଧୀନ ଅପଚୂହନ ନିୟମ :

• ଏହି ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଏକାଧ୍ଵ ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀ ଗୁଣ ଥିବା ସଂକର ଗଛର ସ୍ଵପରାଗଣ କରାଗଲେ F1 ପିଢ଼ିରେ ପ୍ରକାଶିତ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର କାରକର ଉତ୍ତରାଧ୍ୟାକରଣ F2 ପିଢ଼ିରୁ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାବରେ ହୋଇଥାଏ ଓ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର କୌଣସି ମିଶ୍ରଣ ହୋଇନଥାଏ ।
• ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ I ପିଢ଼ିର ଏକ ଗୋଲ ଓ ହଳଦିଆ ମଞ୍ଜିଥୁବା (Rr Yy) ସଂକର ଗଛର ସ୍ଵପରାଗଣ କରାଗଲେ F, ପିଢ଼ିରେ ଚାରୋଟିଯାକ ବିକଳ୍ପ କାରକ ପ୍ରକଟିତ ହୋଇଥାନ୍ତି ।
• ପ୍ରତି ଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀକାରକକୁ ଅଲଗା ଭାବରେ ନେଲେ ଦେଖାଯାଏ ଯେ ଷୋଳ ପ୍ରକାରର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିନ୍ୟାସ ମଧ୍ୟରେ ବାରଟିରେ ମଞ୍ଜି ଗୋଲ ଓ ଚାରୋଟିରେ ମଞ୍ଜି କୁଞ୍ଚୁ ବା ଖଦଡ଼ା ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଗୋଲ ଓ କୁଞ୍ଚିତ ମଞ୍ଜିଥିବା ଗଛମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ 3 : 1 |
• ସେହିପରି ବାରଟିରେ ମଞ୍ଜି ହଳଦିଆ ଓ ଚାରୋଟିରେ ମଞ୍ଜି ଶାଗୁଆ ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏଥ‌ିରେ ମଧ୍ୟ ହଳଦିଆ ଓ ଶାଗୁଆ ମଞ୍ଜିଥିବା ଗଛମାନଙ୍କର ଅନୁପାତ 3 : 1 1

(ଙ) ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ :

• ଦୁଇଯୋଡ଼ା ବିକଳ୍ପୀଗୁଣ ଏକ ସମୟରେ କିପରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିଗୁଡ଼ିକରେ ସଂରକ୍ଷିତ ହେଉଛି ତାହା ଜାଣିବାପାଇଁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ କରିଥିଲେ ।
• ସେଥ୍ପାଇଁ ସେ ଗୋଲ (RR) ଓ ହଳଦିଆ (YY) ମଞ୍ଜିଥିବା ମଟର ଗଛ ସହିତ କୁଞ୍ଚ ବା ଖଦଡ଼ା (11) ଶାଗୁଆ (yy) ମଞ୍ଜିଥିବା ମଟର ଗଛର ସଙ୍କରଣ କରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିପାଇଁ ମଞ୍ଜି ସଂଗ୍ରହ କଲେ ।
• ପୂର୍ବପରି ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ ପୈତୃକ ପିଢ଼ିରେ ଶୁଦ୍ଧ ପୈତୃକ ଗଛ (RRYY ଓ rryy) ନେଇ ସଙ୍କରଣ କରିଥିଲେ ।
• F ପିଢ଼ିରେ ଉପୁଜିଥିବା ଗଛଗୁଡ଼ିକ ସଙ୍କର (RrYy) ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସମସ୍ତ ଗଛରେ ମଞ୍ଜି ଗୋଲ ହଳଦିଆ ହୋଇଥିଲା ଯେଉଁଥୁରୁ ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କର ପ୍ରଭାବୀ ଗୁଣ ନିୟମ ପୁନଃ ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇପାରିଲା ।

(ଚ) ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ :

• ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଏକ ପ୍ରକାର ମାତ୍ର ସେଗୁଡ଼ିକର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ, ଭୃଣବିକାଶ ଗତ ଉଦ୍ଭବ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମରେ ଅନେକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ମଶାର ଡେଣା, ପାରାର ଡେଣା ବା ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।

Question 10.
ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) କେଉଁ ଦୁଇ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରାଣୀ ଭିତରେ ଆର୍‌କିଓପ୍‌କରିକ୍ସ ସଂଯୋଗ ସ୍ଥାପନ କରୁଛି ?
ଉ-
ସରୀସୃପ ଓ ବିହଙ୍ଗ ଏହି ଦୁଇ ଗୋଷ୍ଠୀର ପ୍ରାଣୀ ଭିତରେ ଆର୍‌ଜିଓପ୍‌କରିକ୍ସ ସଂଯୋଗ ସ୍ଥାପନ କରୁଛି ।

(ଖ) କଖାରୁ ଗଛର ଆକର୍ଷୀ ଓ ବୋଗନଭିଲାର କଣ୍ଟା ଭିତରେ କି ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ?
ଉ-
ଉଦ୍ଭଦରେ କଖାରୁ ଗଛର ଆକର୍ଷୀ ଓ ରୋଗନଭିଲାର କଣ୍ଟା ଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ଉଦ୍ଭବ ଏକାପରି । ଏହି ସମସ୍ତ ଅଙ୍ଗର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ ଏବଂ ଭ୍ରୂଣ ବିକାଶଗତ ଉଦ୍ଭବ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମ ସମାନ । ଏହି ଦୁଇଟିଯାକ ଅଙ୍ଗ ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ ଅଟେ ।

(ଗ) ପତଙ୍ଗର ଡେଣା, ପାରାର ଡେଣା ଓ ବାଦୁଡ଼ି ଡେଣା ଭିତରେ କି ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ?
ଉ-
ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଏକ ପ୍ରକାର ମାତ୍ର ସେଗୁଡ଼ିକର ମୌଳିକ ଗଠନ ଶୈଳୀ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଗଠନ, ଭ୍ରୂଣବିକାଶ ଗତ ଉଦ୍ଭବ ତଥା ବିକାଶକ୍ରମରେ ଅନେକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ମଶାର ଡେଣା, ପାରାର ଡେଣା ବା ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା

(ଘ) ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କ 1859 ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ ବହିଟିର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
1859 ମସିହାରେ ଡାରଉଇନ୍‌ଙ୍କଦ୍ଵାରା ଲିଖ ପୁସ୍ତକ ‘‘ଦି ଓରିଜିନ୍ ଅଫ୍ ସ୍ପେସିସ୍’ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଙ) ମଡ଼ର୍ଣ୍ଣ ସିନ୍ଥେଟିକ ଥୁଓରୀର ପ୍ରମୁଖ କାରକଗୁଡ଼ିକ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
ଉ-
ମଡ଼ର୍ଣ୍ଣ ସିନ୍ଥେଟିକ୍ ଥ୍ରୀର ପ୍ରମୁଖ କାରକଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି –

• ନବୋଦ୍ଭବନ
• ବିଭୋଦାୟନ
• ଉଦ୍‌ବରଣ
• ଅନ୍ତରଣ

Question 11.
ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ମେଣ୍ଡେଲ୍ ତାଙ୍କର ବଂଶାନୁକ୍ରମ ପରୀକ୍ଷା କେଉଁ ଗଛରେ କରିଥିଲେ ?
(ଖ) ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ଙ୍କର ଏକସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷା କେତୋଟି ବିକଳ୍ପ କାରକକୁ ନେଇ ହୋଇଥିଲା ?
(ଗ) ଗୋଟିଏ ଶୁଦ୍ଧ ଡେଙ୍ଗା ଓ ଶୁଦ୍ଧ ଗେଡ଼ା ଗଛ ମଧ୍ଯରେ କୃତ୍ରିମ ସଙ୍କରଣ କରି ମେଣ୍ଡେଲ୍‌ F1 ପିଢ଼ିରେ କେଉଁ ଗଛ ଦେଖିବାକୁ ପାଇଥିଲେ ?
(ଘ) ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପଦ୍ଧତିରେ F2 ପିଢ଼ିରେ କେତେ ପ୍ରକାରର ଦୃଶ୍ୟରୂପ ମିଳିଥାଏ ?
(ଙ) ପତଙ୍ଗର ଡେଣା, ପାରାର ଡେଣା ଓ ବାଦୁଡ଼ିର ଡେଣା କି ପ୍ରକାର ଅଙ୍ଗ ଅଟନ୍ତି ?

Answers
(କ) ମଟର
(ଖ) ଦୁଇ
(ଗ) ଡେଙ୍ଗା
(ଘ) 4
(ଙ) ଅନୁରୂପୀ

Question 12.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଏକ I ପିଢ଼ି ଡେଙ୍ଗା ଗଛର ସ୍ଵପରାୟଣ ପରେ F ପିଢ଼ିରେ ଉପୁଜିଥ‌ିବା ଡେଙ୍ଗା ଓ ଗେଡ଼ା ଗଛର ଅନୁପାତ ………………….. ଅଟେ।
(ଖ) ଉଦ୍ଭବ, ଗଠନ, ହାଡ଼ ବିନ୍ୟାସ ଓ ବିକାଶର କ୍ରମରେ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଉଥ‌ିବା ଅଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକୁ ………………….. କୁହାଯାଏ ।


(ଙ) ଅଷ୍ଟ୍ରଲୋପିଥେକ୍‌ସ୍ ……………………. ମହାଦେଶରେ ଚଳପ୍ରଚଳ କରୁଥିଲେ ।

Answers
(କ) 3:1
(ଖ) ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ
(ଗ) 22 ଯୋଡ଼ା
(ଘ) 9:3:3:1
(ଙ) ଆଫ୍ରିକା

Question 13.
ବାକ୍ୟରେ ଚିହ୍ନିତ ରେଖାଙ୍କିତ ଶବ୍ଦ | ଶବ୍ଦପୁଞ୍ଜକୁ ବଦଳାଇ ଠିକ୍ ବାକ୍ୟ ଲେଖି ।
(କ) ରାମାପିଥେକସ୍ ଆଜିକୁ ପ୍ରାୟ ୨୦ ନିୟୁତ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଏସିଆରେ ଚଳପ୍ରଚଳ କରୁଥିଲେ ।
ଉ-
ରାମାପିଥେକସ୍ ଆଜିକୁ ପ୍ରାୟ ୨୦ ନିୟୁତ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଆଫ୍ରିକାରେ ଚଳପ୍ରଚଳ କରୁଥିଲେ ।

(ଖ) ଆଜିକି ପାଞ୍ଚଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଆଫ୍ରିକାରେ ବାସ କରୁଥିବା ଶିବାପିଥେକ୍‌ ନିଆଁର ବ୍ୟବହାର ଜାଣିଥିଲେ ।
ଉ-
ଆଜିକି ପାଞ୍ଚଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଆଫ୍ରିକାରେ ବାସ କରୁଥିବା ହୋମୋସେପିଏନ୍ସ ନିଆଁର ବ୍ୟବହାର ଜାଣିଥିଲେ ।

(ଗ) ମେରୁଦଣ୍ଡୀଙ୍କଠାରେ ଭୃଣାବସ୍ଥାରେ ମେରୁଦଣ୍ଡ ସ୍ଥାନରେ ଏହାର ପୂର୍ବାବସ୍ଥା ଗାଲିଛିଦ୍ର ରହିଥାଏ ।
ଉ-
ମେରୁଦଣ୍ଡୀଙ୍କଠାରେ ଭୃଣାବସ୍ଥାରେ ମେରୁଦଣ୍ଡ ସ୍ଥାନରେ ଏହାର ପୂର୍ବାବସ୍ଥା ନୋଟୋକର୍ଡ ରହିଥାଏ ।

(ଘ) ମଣିଷ ବୃହଦନ୍ତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଆପେକ୍ସ ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗର ଏକ ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।
ଉ-
ମଣିଷ ବୃହଦନ୍ତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଆପେନ୍‌କ୍ସ ଅବଶେଷାଙ୍ଗ ଅଙ୍ଗର ଏକ ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।

(ଙ) ଡାଇନୋସର୍‌ମାନେ ସିନୋଜୋଇକ୍ ମହାଯୁଗରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ରାଜୁତି କରୁଥିଲେ ।
ଉ-
ଡାଇନୋସର୍‌ମାନେ ମେସୋଜୋଇକୁ ମହାଯୁଗରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ରାଜୁତି କରୁଥିଲେ ।

Question 14.
ପ୍ରଥମ ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦର ସମ୍ପର୍କକୁ ଦେଖ୍ ତୃତୀୟ ସହ ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦଟି କ’ଣ ହେବ ଲେଖ ।
(କ) ମେଣ୍ଡେଲଙ୍କ ଏକସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ : ୩:୧ : : ମେଣ୍ଡେଲଙ୍କ ଦ୍ବିସଙ୍କରଣ ପରୀକ୍ଷଣ : …………………….. ।
(ଖ) ଶୁଦ୍ଧ ଡେଙ୍ଗା : TT : : ଶୁଦ୍ଧ ଗେଡ଼ା : …………………….. ।
(ଗ) ବାହୁଡ଼ି ଡେଣା, ମଣିଷର ହାତ : ସମଜାତ ଅଙ୍ଗ : : ପତଙ୍ଗର ଡେଣା, ବାଦୁଡ଼ି ଡେଣା : …………………….. ।
(ଘ) ପୃଷ୍ଠରଜ୍ଜୁ : ମେରୁଦଣ୍ଡ : : ଗାଲିଛିଦ୍ର : …………………….. ।
(ଙ) ରାମାପିଥେକସ୍ : ଆଫ୍ରିକା : ଶିବାପିଥେକ୍‌ସ : …………………….. ।

Answers
(କ) 9: 3:3:1
(ଖ) tt
(ଗ) ଅନୁରୂପୀ ଅଙ୍ଗ
(ଘ) ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍
(ଙ) ଏସିଆ

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Important Questions Chapter 6 ଜନନ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Life Science Important Questions Chapter 6 ଜନନ

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ବଂଶବୃଦ୍ଧି କେଉଁ ଦୁଇଟି ଉପାୟରେ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ବଂଶବୃଦ୍ଧି ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଟି ଉପାୟରେ ହୋଇଥାଏ । ଯଥା-

• ଅଲିଙ୍ଗୀ ଜନନ,
• ଲିଙ୍ଗୀୟ ଜନନ ।

2. ଜୀବମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ କେତେ ପ୍ରକାର କୋଷ ଦେଖାଯାଏ ?
ଉ-
ଜୀବମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ 2 ପ୍ରକାର କୋଷ ଦେଖାଯାଏ । ଯଥା-

• କାୟିକ ବା ସୋମୀୟ କୋଷ
• ଜାୟକ କୋଷ ।

4. କୋଷ ବିଭାଜନ କେତେ ପ୍ରକାର ?
ଉ-
ଜୀବମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ 2 ପ୍ରକାର କୋଷ ଦେଖାଯାଏ । ଯଥା –

• ସମବିଭାଜନ (ସୂତ୍ରାୟନ)
• ଅର୍ଥବିଭାଜନ ( ଅର୍ଦ୍ଧାୟନ)

5. ସମବିଭାଜନ କେଉଁ ଦୁଇଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସମ୍ପାଦିତ 24 ?
ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ହୋଇଥାଏ । ଯଥା –

• ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନ
• କୋଷଜୀବକ ବିଭାଜନ

6. ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନର ବିଭିନ୍ନ ଅବସ୍ଥାର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନ ଏକ ଜଟିଳ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ଏହା 4ଟି ଅବସ୍ଥା ଦେଇ ଗତି କରେ ଯଥା-

• ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା
• ମଧ୍ୟାବସ୍ଥା
• ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା

7. ଅର୍ଥବିଭାଜନକୁ ନ୍ୟୁନକ ବିଭାଜନ କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ଅର୍ଥବି ଭାଜନରେ ଗୋଟିଏ ମାତୃ କୋଷରୁ 4ଟି ଅପତ୍ୟକୋଷ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅପତ୍ୟ କୋଷ ମାତୃକୋଷ ତୁଳନାରେ ଅର୍ଦ୍ଧେକ ସଂଖ୍ୟକ ଗୁଣସୂତ୍ର ବହନ କରୁଥିବାରୁ ଏହାକୁ ନ୍ୟୁନକ ବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।

8. ଅର୍ଥବିଭାଜନର ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ଅର୍ଥବିଭାଜନ 2ଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ । ପ୍ରଥମ ବିଭାଜନରେ କୋଷର ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ଅର୍ଦ୍ଧେକ ହୁଏ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଭାଜନରେ ନୂତନ ଭାବେ ଗଠିତ କୋଷର ସମବିଭାଜନ ହୁଏ । ·

9. ଅର୍ଦ୍ଧାୟନର ପ୍ରଥମ ବିଭାଜନର ବିଭିନ୍ନ ସୋପାନଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ଅର୍ଦ୍ଧାୟନର ପ୍ରଥମ ବିଭାଜନ 4ଟି ଅବସ୍ଥା ଦେଇ ଗତିକରେ; ଯଥା :– ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା – I, ମଧ୍ୟାବସ୍ଥା – II, ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା – I, ଅନ୍ତିମାବସ୍ଥା – I

10. ଅର୍ଥବିଭାଜନର ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା-I ର ବିଭିନ୍ନ ଉପାବସ୍ଥାର ନାମ ଲେଖ ।
ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା-I ର 5 ଟି ଉପାବସ୍ଥା ରହିଥାଏ; ଯଥା :-

• ଲେପ୍‌ଟିନ୍,
• ଜାଇଗୋଟିନ୍,
• ପାଜିଟିନ୍,
• ଡିପ୍ଲୋଟିନ୍,
• ଡାଇଆକାଇନେସିସ

11. ଉଦ୍ଭଦରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଅଲିଙ୍ଗୀଜନନ କେତେ ପ୍ରକାର ?
ଉ-
ଉଦ୍ଭଦରେ ଅଲିଙ୍ଗୀଜନନ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପ୍ରକାରର

• ବିଭାଜନ
• କଳିକନ
• ରେଣୁଭବନ

12. ଦ୍ବିବିଭାଜନ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ବୀଜାଣୁ ଓ ଶୈବାଳ କୋଷର ନ୍ୟଷ୍ଟି ଓ କୋଷଜୀବକ 2ଟି ସମାନ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇ ଦୁଇଟି ଅପତ୍ୟ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଏହାକୁ ଦ୍ବିବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।

13. ବହୁବିଭାଜନ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
କେତେକ ଶୈବାଳ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭଦରେ ଜୀବକୋଷ 2ରୁ ଅଧ୍ଵ ଭାଗରେ ବିଭାଜିତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାଗ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ବହୁବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।

14. ଚଳରେଣୁ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ୟୁ ଲୋଥ୍ରି କ୍ ସ୍ ପରି ଶୈବାଳରେ ଚଳରେଣୁ ଦେଖାଯାନ୍ତି । ମାତୃକୋଷରୁ ନିର୍ଗତ ହୋଇ ଏହି ରେଣୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପରିବେଶରେ ସ୍ଥିର ହୋଇ ଅଙ୍କୁରିତ କରନ୍ତି ଓ ନୂତନ ଉଭିଦ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ।

15. ରେଣୁର ଧର୍ମ ଲେଖ ।
ଭ-
ରେଣୁ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର, ହାଲୁକା ଓ ଖାଲି ଆଖୁକୁ ଭଲଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । ଏହା ବାୟୁ ବା ଜଳରେ ବହୁଦୂରକୁ ଚାଲି ଯାଇପାରେ ଓ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶରେ ଅଙ୍କୁରିତ ହୋଇ ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରେ।

B ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1.ସାଧାରଣତଃ କେଉଁଠାରେ ଶୁକ୍ରାଣୁ ଓ ଡିମ୍ବାଣୁ ର ସମାୟନରୁ ଯୁଗ୍ମଜ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
2. ସ୍ତ୍ରୀ ଶରୀରର ଉଦର ଗହ୍ଵରର ନିମ୍ନଅଂଶରେ କେତେ ଯୋଡ଼ା ଡିମ୍ବାଶୟ ରହିଛି ?
3. ଡିମ୍ବାଣୁର ଜୋଡ଼ା ପେଲ୍ୟୁସିଡ଼ା ଚାରିପଟେ ଥ‌ିବା ଆବରଣକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
4. ଡିମ୍ବାଶୟର କେଉଁ ଅଂଶରୁ ଡିମ୍ବାଣୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
5. ସ୍ତ୍ରୀ ଜନନ ତନ୍ତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀର ଲମ୍ବ ପ୍ରାୟ କେତେ ସେ.ମି.?
6. କେଉଁ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମେ ଉତ୍ତର ଆମେରିକାରେ AIDS ଆକ୍ରାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଚିହ୍ନଟ କରାଗଲା ?
7. ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀରର କେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଶରୀରର ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧୀ ଶକ୍ତି ଧୀରେ ଧୀରେ ନଷ୍ଟ ହୁଏ ?
8. ଅନ୍ତଃରୋପଣ ପରେ ଗ୍ରାଷ୍ଟୁଲେସନ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ବାରା କ’ଣ ତିଆରି ହୁଏ ?
9. AIDS ବିଷୟରେ ଜନ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରତିବର୍ଷ କେଉଁ ତାରିଖକୁ ‘ବିଶ୍ବ AIDS ଦିବସ’ ଭାବେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି ?
10. RNA ଥିବା ଭୂତାଣୁମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
11. କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ରେଚ ଶୁକ୍ରାଣୁମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ?
12. ଯୁଗ୍ମଜର କେଉଁ ବାରମ୍ବାର ବିଭାଜିତ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ଏକକୋଷୀ ଯୁଗ୍ମଜରୁ ବହୁକୋଷୀ ବ୍ଲାଷ୍ଟ୍ରଲ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
13. ଭ୍ରୂଣବନ୍ଧ ଦେଇ ଭ୍ରୂଣ ମାଆ ଶରୀରରୁ କାହାଦ୍ୱାରା ଖାଦ୍ୟ . ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରେ ?
14. ମନୁଷ୍ୟ ଗର୍ଭାଶୟର ଲମ୍ବ ଓ ଚଉଡ଼ା ପ୍ରାୟ କେତେ ସେ.ମି ଅଟେ ?
15. ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀରରେ ଡିମ୍ବାଶୟ ପଟକୁ ଥ‌ିବା ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀର ମୁହଁ କାହା ସଦୃଶ ଅଟେ ?
16. ଡିମ୍ବାଶୟରେ ଡିମ୍ବୋତ୍ସର୍ଗ ପରେ ଗ୍ରାଫିଆନ୍ ଫଲିକଲ୍ (Graffian folicle) ଜାଗାରେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
17. ଶୁକ୍ରଜନନ ନଳିକାରୁ କ’ଣ ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋଇଥାଏ ?
18. ଡିମ୍ବାଣୁ ଜନନ ସମୟରେ ପରିପକ୍ବନ ପ୍ରାବସ୍ଥାର ଶେଷରେ କେତୋଟି ପୋଲାର ବଡ଼ି ତିଆରି ହୁଏ ?

Answers
1. ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ
2. 1
3. କରୋନା ରେଡ଼ିଏଟା
4. ଜାୟକ ଅଧ୍ଵଚ୍ଛଦ
5. 10-12
6. 1981
7. AIDS
8. ଗ୍ରାଣ୍ଟୁଲା
9. ଡିସେମ୍ବର 01 ତାରିଖ
10. ପଶ୍ଚ ଭୂତାଣୁ
11. ଭାସେକ୍ଟୋମୀ 11
12. କ୍ଲିଭେଜ୍
13. ନାଭିରଜ୍ଜୁ
14. 7.55.0
15. କାହାଳୀ
16. କର୍ପସ୍ ଲୁଟିୟମ୍
17. ଶୁକ୍ରାଣୁ
18. 3

C ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଜାୟିକ କୋଷର ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ……………….. ଭ।ବେ ରହିଥାଏ ।
2. ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଯୁଗ୍ମକ ଏକାପରି ହୋଇଥିଲେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ………………….. କୁହାଯାଏ ।
3. ଯୁଗ୍ମକ ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ …………………… କୁହାଯାଏ ।
4. ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥାରେ କୋଷର ଦୁଇ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ …………………. ଗଠନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ।
5. I
6. ପୁଞ୍ଜନ ଅବସ୍ଥା ……………………. ଉପାବସ୍ଥାରେ ଦେଖାଯାଏ ।
7. ପାରାନ୍ତରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା …………………….. ଉପାବସ୍ଥାରେ ଦେଖାଯାଏ ।
8. ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା-I ରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ………………… ଆକାର ଧାରଣ କରନ୍ତି ।
9. ୟୁଲୋଥିକସ୍ ପରି ଶୈବାଳରେ 4 ବା 8 ଟି ………………….. ରେଣୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଅନ୍ତି ।
10. ସମାୟନ ନ ହୋଇ ଡିମ୍ବାଣୁର ବୃଦ୍ଧିଘଟି ଫଳ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ତାହାକୁ ………………… କୁହାଯାଏ ।
11. ଗୋଟିଏ ଫୁଲର ପରାଗରେଣୁ ସେହି ଫୁ ଲର ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼ି ତାହାର ଡିମ୍ବାଣୁକୁ ସମାୟନ କଲେ ତାହାକୁ ………………. କୁହାଯାଏ ।
12. ସପୁଷ୍ପକ ଉଦ୍ଭଦରେ ଗୋଟିଏ ଫୁଯୁଗ୍ମକ ଡିମ୍ବକୋଷ ସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ ଯୁଗ୍ମଜ ଗଠନ କରେ ଓ ଏଥୁରୁ ……………………..ର ଉତ୍ପରି ହୁଏ ।
13. ପୁଂଯୁଗ୍ମକ ଓ ସ୍ତ୍ରୀ ଯୁଗ୍ମ କର ମିଳନକୁ ………………. କୁହାଯାଏ ।
14. ସମାୟନ ପରେ ଯୁଗ୍ମଜ ବାରମ୍ବାର ବିଭାଜିତ ହୋଇ ଡିମ୍ବକ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ……………………… ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
15. ହାଇଡ୍ରାର କୋରକଦ୍‌ମ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପାଇଁ ………………….. ଘଶା
16. ପ୍ରତିକୂଳ ପରିବେଶ ଓ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ଅଭାବ ଦେଖାଦେଲେ ସ୍ପଞ୍ଜ ନିଜ ଶରୀର ଭିତରେ …………………… ତିଆରି କରେ ।

18. ବହୁବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବାରମ୍ବାର ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନ ଦ୍ଵାରା ଏମିବା ଶରୀରରେ …………………… ଟି ଛୋଟ ନ୍ୟଷ୍ଟି ତିଆରି ହୁଏ ।

20. ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷର …………………… ଚଳନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
21. ମନୁଷ୍ୟ ଗର୍ଭାଶୟର ଲମ୍ବ ପ୍ରାୟ …………………… ସେ.ମି. ।
22. ସ୍ତ୍ରୀ ଶରୀରରେ ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀର ଲମ୍ବ ପ୍ରାୟ ………………….. ସେ.ମି. ।
23. ସମବିଭାଜନ ଦ୍ବାରା ଯୁଗ୍ମଜର ବାରମ୍ବାର ଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ଵାରା ଏକକୋଷୀ ଯୁଗ୍ମଜରୁ ଏକ ବହୁକୋଷୀ ………………….. ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
24. ପୁରୁଷ ବନ୍ଧ୍ୟାକରଣ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାରକୁ ………………….. କୁହାଯାଏ ।
25. ସ୍ତ୍ରୀ ବନ୍ଧ୍ୟାକରଣ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାରକ ………………….. କୁହାଯାଏ ।

Answers
1. ସମସଂଖ୍ୟା
2. ସମଯୁଗ୍ମ କ
3. ଅସମଯୁଗ୍ମକ
4. ତର୍କୁତନ୍ତୁ
5. ତୃନ କରିଉ।କନ
6. ଜାଇଗୋଟିନ୍
7. ଡିପ୍ଲୋଟିନ୍
8. V
9. ଚଳ
10. ଅସମାୟିତ ଜନନ
11. ସ୍ଵପରାଗଣ
12. ନ୍ତୁଶ
13. ସମାୟନ
14. ନ୍ତୁଶ
15. 48 ବୁ 96
16. ଜେମ୍ୟୁଲ୍
17. ପରିପକ୍ବନ ପ୍ରାବସ୍ଥା
18. 500 600
19. ମିଡ଼ିଲ୍‌ ମିସ୍
20. ଟେଲ୍
21. 7.5
22. 10-12
23. ବ୍ଲାଷ୍ଟୁଲା
24. ଭାସେକ୍ଟୋମୀ
25. ଟ୍ୟୁବେକ୍ଟୋମୀ

D ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ ( ✓) ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ଫୁଲର ପରାଗରେଣୁରେ 2n ସଂଖ୍ୟକ ଗୁଣସୂତ୍ର ଥାଏ ।
2. ପାଇଥ୍ ଅମ୍ ନାମକ କବକ ପରିବେଶ ଅନୁସାରେ ଉଭୟ ଚଳରେଣୁ ବା ଅଚଳରେଣୁଦ୍ଵାରା ବଂଶବିସ୍ତାର
3. ଆଜିକାଲି ମଞ୍ଜିବିହୀନ ପିଜୁଳି, ଅଙ୍ଗୁର ଓ କଦଳୀ ଆଦି ଫଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରାଯାଇପାରୁଛି ।
4. ପାରାମି ସିୟମ୍‌ରେ କୋଷ ବିଭାଜନ ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟ ପୃଷ୍ଠରେ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ ।
5. ହାତୀ ଓ ତିମି ଆଦି ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଶୁକ୍ରାଶୟ ଶରୀର ଭିତରେ ଥାଏ ।

7. ଯୁଗ୍ମଜ ବିଭାଜିତ ହୋଇ ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
8. 20ଟି ଗୁଣସୂତ୍ର ଥିବା କୋଷରୁ ଚାରୋଟି କୋଷ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କୋଷରେ 10ଟି ଗଣସତ୍ଵ ରହିବ ।
9. ଲେପ୍‌ଟିନ୍ ଉପାବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ମୁଦ୍ରିକା ସଦୃଶ ଦେଖାଯାଏ ।
10. ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା ଅବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ର କୋଣାକାର ଆକାର ଧାରଣ କରେ ।

Answers
1. (✗)
2. (✓)
3. (✓)
4. (✗)
5. (✓)
6. (✓)
7. (✗)
8. (✓)
9. (✗)
10. (✓)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ପ୍ରଥମ ଯୋଡାର ସମ୍ପର୍କକୁ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1 ‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ଯୁଗ୍ମକ : (n)	ଯୁଗ୍ମକ :
ଭାସେକ୍ଟୋମୀ : ଶୁକ୍ରବାହୀ ନଳୀ	ଟ୍ୟୁବେକ୍ଟୋମୀ :
ଡିମ୍ବାଶୟ : ଇଣ୍ଟ୍ରାଜେନ୍	ଶୁକ୍ରାଶୟ :
ନଳୀନ୍ୟଷ୍ଟି : ଇଡ୍ରୋଜେନ୍	ଶୁକ୍ରାଶୟ :
ଚଳରେଣୁ : ୟୁଲୋଥିକ୍ସ	ଅଟଳରେଣୁ :

Answer

‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ଯୁଗ୍ମକ : (n)	ଯୁଗ୍ମକ : 2n
ଭାସେକ୍ଟୋମୀ : ଶୁକ୍ରବାହୀ ନଳୀ	ଟ୍ୟୁବେକ୍ଲେମୀ : ଡିମ୍ବବାହୀ ନାଲୀ
ଡିମ୍ବାଶୟ : ଇଣ୍ଟ୍ରାଜେନ୍	ଶୁକ୍ରାଶୟ : ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ
ନଳୀନ୍ୟଷ୍ଟି : ଇଡ୍ରୋଜେନ୍	ଶୁକ୍ରାଶୟ : ଇଶଯେ।ଷ
ଚଳରେଣୁ : ୟୁଲୋଥିକ୍ସ	ଅଚଳରେଶୁ : ପେନିସିଲିପ୍ ପ

 

2. ‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
କଖାରୁ : ଏକଳିଙ୍ଗୀ	ମନ୍ଦାର :
ହାଇଡ୍ରା : ବାହ୍ୟ କୋରକୋଦ୍‌ମ	ସଞ୍ଜ :
ଶୁକ୍ରାଶୟ : ଶୁକ୍ରାଣୁ	ଗର୍ଭାଶୟ :
ପ୍ରଗୁଣନ ପ୍ରାବସ୍ଥା : ସମବିଭାଜନ	ପରିପନ୍ ପୂୀର ଯୀ
ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ 10 ରୁ 12 ସେ.ମି.	ଗସ୍ତଶୟ

Answer

‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
କଖାରୁ : ଏକଳିଙ୍ଗୀ	ମନ୍ଦାର : ଉଭୟଲିଙ୍ଗୀ
ହାଇଡ୍ରା : ବାହ୍ୟ କୋରକୋଦ୍‌ମ	ସ୍ଵଞ୍ଜ : ଅନ୍ତଃକୋରକଦମ
ଶୁକ୍ରାଶୟ : ଶୁକ୍ରାଣୁ	ତିମୃଶଯ : ଡିମ। ଶୁ
ପ୍ରଗୁଣନ ପ୍ରାବସ୍ଥା : ସମବିଭାଜନ	ପରି ପକ୍ବ ନ ପ୍ରାବସ୍ଥା : ଅଘଟି ଗ କ ନି
ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ 10 ରୁ 12 ସେ.ମି.	ଗର୍ଭାଶୟ : 7.5 ସେ.ମି.

 

3 .‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ଅପୁଞ୍ଜନ : ଲ।ଲଗେ।ଗିନ	ପାରାନ୍ତରଣ :
mitos: ପୂତରାତ୍ମତ।	meion:
ସୂତ୍ରାୟନ : ସମବିଭାଜନ	ଅର୍ଜାୟନ :
ୟୁଲୋଥିକସ୍ : ଚଳରେଣୁ	ପେନିସିଲିୟମ୍ :
ଅମରପେ।ଲ : ପତ୍ର	ଶତମୂଳୀ :

Answer

‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ଅପୁଞ୍ଜନ : ଲ।ଲଗେ।ଗିନ	ପାରାନ୍ତରଣ : ଡିପୋଟିନ୍
mitos: ପୂତରାତ୍ମତ।	meion : କମାଇବା
ସୂତ୍ରାୟନ : ସମବିଭାଜନ	ଅର୍ଘ୍ୟୟନ : ନାନକ ବିଭାଜନ
ୟୁଲୋଥିକସ୍ : ଚଳରେଣୁ	ପେନିସିଲିୟମ୍ : ଅଚଳ ରେଣୁ
ଅମରପେ।ଲ : ପତ୍ର	ଶତମୂଳୀ : ମୂଳ

Objective Type Questions with Answers 

1. ବୀଜାଣୁରେ ସାଧାରଣତଃ ବଂଶ ବିସ୍ତାର କିପରି ହୋଇଥାଏ ?
(A) ଦ୍ବିବିଭାଜନ
(B) କଳିକନ
(C) ରେଣୁ ଭବନ
(D) ସମାୟନ
Answer
(A) ଦ୍ବିବିଭାଜନ

2. ପୁଂ-ଯୁଗ୍ମକର କେଉଁଟି ସହ ମିଳନ ଘଟି ଭ୍ରୂଣପୋଷ ନ୍ୟଷ୍ଟି ଗଠିତ ହୁଏ ?
(A) ଡିମ୍ବକୋଷ
(B) ସହାୟକ କୋଷ
(C) ପ୍ରତିମୁଖ କୋଷିକା
(D) ଦ୍ଵିତୀୟକ ନ୍ୟଷ୍ଟି
Answer
(D) ଦ୍ଵିତୀୟକ ନ୍ୟଷ୍ଟି

3. ପରିପକ୍ବନ ପ୍ରାବସ୍ଥା ଶେଷରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରାଥମିକ ଡିମ୍ବାଣୁ କୋଷରୁ କେତୋଟି ପୋଲାର ବଡ଼ି ତିଆରି ହୋଇପାରେ ?
(A) 4
(B) 3
(C) 2
(D) 1
Answer
(B) 3

4. କେଉଁ ପ୍ରାଣୀରେ ଅନିଷେକ ଜନନ ଦେଖାଯାଏ ?
(A) ଶୈବାଳ
(B) ବେଙ୍ଗ
(C) ଫର୍ଶ
(D) ମହୁମାଛି
Answer
(D) ମହୁମାଛି

5. ମଣିଷ ଡିମ୍ବାଣୁରେ ଅଟୋଜୋମ୍ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
(A) 1
(B) 2
(C) 22
(D) 23
Answer
(C) 22

6. କେଉଁଟିର ଏକଲିଙ୍ଗୀ ଫୁଲ ଥାଏ ?
(A) କଖାରୁ
(B) ମନ୍ଦାର
(C) ସୋରିଷ
(D) ଧାନ
Answer
(A) କଖାରୁ

7. ଏଡ଼ସର କେଉଁଟି କାରକ ?
(A) ବୀଜାଣୁ
(B) ଭୂତାଣୁ
(C) ଆଦିଜୀବ
(D) କବକ
Answer
(A) ବୀଜାଣୁ

8. କେତୋଟି ପୁଂ ଯୁଗ୍ମକ ନ୍ୟଷ୍ଟି ଆବୃତ ବୀଜୀ
(A) 1
(B) 2
(C) 3
(D) 4
Answer
(B) 2

9. ବେଙ୍ଗଫୁଲା କେଉଁଟି ଦ୍ଵାରା ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରିଥାଏ ?
(A) ଶ୍ଵାସରନ୍ଧ୍ର
(B) ଚର୍ମ
(C) ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍
(D) ଗାଲି
Answer
(D) ଗାଲି

10. ସାଧାରଣତଃ ସ୍ତ୍ରୀ ଜନନତନ୍ତ୍ରର କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ସମାୟନ ଘଟେ ?
(A) ଡିମ୍ବାଶୟ
(B) ଜରାୟୁ
(C) ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ
(D) ଗର୍ଭାଶୟ
Answer
(C) ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ

11. କେଉଁଟି ଫୁଲର ଅଂଶ ନୁହେଁ ?
(A) ଫଳିକା
(B) ଦଳମଣ୍ଡଳ
(C) କାଲସ୍
(D) ବୃରିମଣ୍ଡଳ
Answer
(C) କାଲସ୍

12. ଭୃଣକାଣ୍ଡ ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରିବାର ପରୀକ୍ଷଣ ପ୍ରଥମେ କିଏ କରିଥିଲେ ?
(A) ଉଇଲିୟମ୍ ହାର୍ଭେ
(B) ଚାର୍ଲସ୍ ଡାରଉଇନ୍
(C) ଲାମାର୍କ
(D) ରବର୍ଟ ହିଲ୍
Answer
(B) ଚାର୍ଲସ୍ ଡାରଉଇନ୍

13. ସମବିଭାଜନର କେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ
(A) ଅନ୍ତିମାବସ୍ଥା
(B) ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା
(C) ମଧ୍ଯବସ୍ଥା
(D) ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା
Answer
(C) ମଧ୍ଯବସ୍ଥା

14. କେଉଁଟି ଚଳରେଣୁ ଦ୍ଵାରା ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରେ ?
(A) ଇଷ୍ଟ୍
(B) ବୀଜାଣୁ
(C) ପେନ୍‌ସିଲିୟମ୍
(D) ୟୁଲୋଥ୍ରିକ୍‌
Answer
(D) ୟୁଲୋଥ୍ରିକ୍‌

15. କେଉଁଟି କୋଷଝିଲ୍ଲୀର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ?
(A) ଶ୍ଵେତସାର
(B) ସ୍ନେହସାର
(C) ଧାତୁସାର
(D) ଜୀବସାର
Answer
(B) ସ୍ନେହସାର

16. ଜୋକର ରେଚନ ଅଙ୍ଗର ନାମ କ’ଣ ?
(A) ସଂକୋଚିକିଧାନୀ
(B) ଶିଖା କୋଷ
(C) ନେଫ୍ରିଡ଼ିଆ
(D) ବୃକ୍‌କ
Answer
(C) ନେଫ୍ରିଡ଼ିଆ

17. କେଉଁ ଜୀବରେ ଉଭୟ ସମଯୁଗ୍ମନ ଓ ଅସମଯୁଗ୍ମନ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ?
(A) ମଣିଷ
(B) ମକା
(C) କବକ
(D) ମାଛ
Answer
(C) କବକ

18. ଯୁଗ୍ମଜ ବିଭାଜିତ ହୋଇ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
(A) ଯୁଗ୍ମକ
(B) ଚଳରେଣୁ
(C) 261
(D) ଗେମା
Answer
(C) 261

19. ପେନିସିଲିୟମ୍‌ରେ ଅଲିଙ୍ଗୀ ଜନନର ଏକକକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ଚଳରେଣୁ
(B) ଅଚଳରେ ଣୁ
(C) କଳିକା
(D) ଜେମ୍ୟୁଲ୍
Answer
(B) ଅଚଳରେ ଣୁ

20. ମୂଳ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷରୁ ପ୍ରାଥମିକ ଶୁକ୍ରାଣୁ ବୃଦ୍ଧି ହେବା ଅବଧିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ବୃଦ୍ଧି ପ୍ରାବସ୍ଥା
(B) ପ୍ରଗୁଣନ ପ୍ରାବସ୍ଥା
(C) ବିଭେଦନ ପ୍ରାବସ୍ଥା
(D) ପରିପକ୍ବନ ପ୍ରାବସ୍ଥା
Answer
(A) ବୃଦ୍ଧି ପ୍ରାବସ୍ଥା

21. ସାଧାରଣତଃ କେଉଁଠାରେ ଶୁକ୍ରାଣୁ ଓ ଡିମ୍ବାଣୁର ସମାୟନରୁ ଯୁଗ୍ମଜ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
(A) ପ୍ରାଥମିକ ଫଲିକଲ୍
(B) କର୍ପସ ଲୁଟିୟମ୍
(C) ଦ୍ଵିତୀୟକ ଫଲିକଲ୍
(D) ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ
Answer
(D) ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ

22. କେଉଁଟି ପୁରୁଷ ଜନନ ତନ୍ତ୍ରର ଅଂଶ ନୁହେଁ ?
(A) ଶିଶୁ
(B) ମୁଷ
(C) ଶୁକ୍ରମୁଣି
(D) ଗର୍ଭାଶୟ
Answer
(D) ଗର୍ଭାଶୟ

1. ପରାଗସଙ୍ଗମ ବା ପରାଗଣ କ’ଣ ? ଉଦ୍ଭଦରେ ସମାୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କିପରି ସଂପାଦିତ ହୁଏ ?
ଉ-

• ସମାୟନ ପୂର୍ବରୁ ଫୁଲରେ ଥିବା ପରାଗରେଣୁ ବିଭିନ୍ନ ମାଧ୍ୟମରେ ଆସି ଫୁଲର ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼େ । ଏହାକୁ ପରାଗସଙ୍ଗମ୍ ବା ପରାଗଣ କୁହାଯାଏ ।
• କେତେକ ଉଦ୍ଭଦରେ ଗୋଟିଏ ଫୁଲ ର ପରାଗରେଣୁ ସେହି ଫୁଲର ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼ି ତାହାର ଡିମ୍ବାଣୁକୁ ସମାୟନ କରେ । ଏହାକୁ ସ୍ଵପରାଗଣ କହନ୍ତି ।
• ଅଧିକାଂଶ ଉଭିଦରେ ଗୋଟିଏ ଜାତିର ଫୁଲର ପରାଗରେଣୁ ପତଙ୍ଗ, ପକ୍ଷୀ, ଜଳ, ବାୟୁ ଆଦି ମାଧ୍ୟମରେ ଆସି ସେହି ଜାତିର ଅନ୍ୟ ଏକ ହୁଏ । ଏହାକୁ ପରପରାଗଣ କହନ୍ତି ।
• ସମାୟନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପରାଗରେଣୁ ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼ିଲାପରେ ତାହାର ବାହାର ଆବରଣ ଫାଟିଯାଏ ।
• ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ଶର୍କରା, ଜୈବିକ ଅମ୍ଳ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ମିଶ୍ରଣରୁ ଏକ ଅଠାଳିଆ ପଦାର୍ଥ ଜାତ ହୁଏ । ପରାଗରେଣୁ ଏହି ପଦାର୍ଥର ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଭିତର ଆବରଣଟି ଏକ ନଳୀ ଆକାରରେ ବାହାରି ଅଙ୍କୁରିତ ହୁଏ ।
• ଏହି ନଳୀ ଗର୍ଭଦଣ୍ଡ ମଧ୍ୟଦେଇ ଭ୍ରୂଣାଶୟ ଆଡ଼କୁ ବଢ଼େ ଏହାକୁ ପରାଗନଳୀ କହନ୍ତି । ପରାଗନଳୀଟି କିଛି କୋଷରସ ସହିତ ଦୁଇଟି ପୁଂଯୁଗ୍ମକ ଓ ଗୋଟିଏ ନଳୀ ନ୍ୟଷ୍ଟି ଥାଏ ।
• ଗୋଟିଏ ପୁଂଯୁଗ୍ମକ ଓ ସ୍ତ୍ରୀଯୁଗ୍ମକ ବା ଡିମ୍ବକୋଷ ସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ ଯୁଗ୍ମଜ ଗଠନ କରିଥାଏ ।

2. ଏମିବାର ବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ-
ଦ୍ବିବିଭାଜନ :

• ଅନୁକୂଳ ପରିସ୍ଥିତିରେ (ତାପମାତ୍ରା ପ୍ରାୟ 25°C ଥ‌ିବା ବା ପ୍ରଚୁର ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ମିଳିଲେ) ଏମିବା ଶରୀର ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ ।
• ବୃହତ୍ ଆକାରରେ ପହଞ୍ଚିଲାପରେ ନିଜର ଗୋଲ ଆକାର ଧାରଣ କରେ ।
• ଆଉ ଖାଦ୍ୟ ଗ୍ରହଣ ନ କରି ଓ କୋଷ ସମବିଭାଜନ ଦ୍ବାରା ଗୋଟିଏ ମାତୃ ଏମିବାରୁ ଦୁଇଟି ଅପତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଏହାକୁ ଦ୍ଵିବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।

ବହୁବିଭାଜନ :

• ଖରାଦିନେ ଏମିବା ରହୁଥ‌ିବା ଜଳାଶୟ ଶୁଖୁଲେ କିମ୍ବା ଅତ୍ୟଧିକ ଥଣ୍ଡା ଯୋଗୁଁ ବରଫ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରି ନିଜ ଶରୀର ଚାରିପଟେ ତିନିସ୍ତର ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ କଠିନ ଆବରଣ ବା କୋଷ୍ଠିକା ଗଠନ କରେ ଏହାକୁ କୋଷିକା ଭବନ କହନ୍ତି ।
• ଏହି ସମୟରେ ତାର ଚୟାପଚୟ କ୍ରିୟା ହ୍ରାସ ପାଏ । ବାରମ୍ବାର ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନ ଦ୍ବାରା ଏମିବା ଶରୀରରେ 500 – 600 ଛୋଟ ନ୍ୟଷ୍ଟି ତିଆରି ହୁଏ ।

3. ହାଇଡ୍ରାର ବଂଶବିସ୍ତାର ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-
ହାଇଡ୍ରା ବାହ୍ୟକୋର୍‌କେନସ ପ୍ରଣାଳୀରେ ବଂଶବିସ୍ତାର କରେ ।

• ପରିବେଶ ଯେତେ ବେଳେ ଅନୁକୂଳ ଓ ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ପ୍ରଚୁର ଭାବେ ମିଳେ କୋର୍ କୋଦ୍‌ ଗମ୍ ଉପାୟରେ ବଂଶବିସ୍ତାର କରେ ।
• ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଅବସ୍ଥାରେ ହାଇଡ୍ରା ଶରୀରର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରକାର କୋଷ ଏକାଠି ହେବାଦ୍ଵାରା ଏକ ଛୋଟ ଆବୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ଅଞ୍ଚଳକୁ କୋରକୋଦ୍‌ଗମ୍ ଅଞ୍ଚଳ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ଆବୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ବଡ଼ ହୁଏ । ଏହା ମଧ୍ୟକୁ ହାଇଡ୍ରା ଶରୀରର ଗୁହାନ୍ତ ପ୍ରବେଶ କରେ ।
• ଆବୁର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ତାରା ଆକାରର ଏକ ପାଟ ଓ ପାଟିର ଚାରିପଟେ କର୍ଷିକା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହା ଛୋଟ ହାଇଡ୍ରା ପରି ଦେଖାଯାଏ ।
• ଏହା ମାତୃ ହାଇଡ୍ରା ସହିତ ଲାଗିରହି ମଧ୍ୟ କର୍ଷିକା ସାହାଯ୍ୟରେ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରେ ।
• ଅପତ୍ୟ ହାଇଡ୍ରାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବୃଦ୍ଧି ପରେ ଏହାର ମୂଳ ଅଂଶ ସଂକୁ ଚିତ ହୁଏ। ଏହା ମାତୃ ହାଇଡ୍ରାଠାରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୁଏ ଏବଂ ପରିବେଶରୁ କରେ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ପାଇଁ 48 ରୁ 96 ଘଣ୍ଟା ସମୟ ଲାଗେ ।

4 .ସମବିଭାଜନର ‘ ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନ ହୋଇଥାଏ ? ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
ଊ-
(କ) ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା :

• ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥାର ଆରମ୍ଭରେ କ୍ରୋମାଟିନ୍ ଜାଲିକା ଦେଖାଯାଏ ।
• ଜାଲିକା କ୍ରମେ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ସ୍ଥୁଳ ରୂପ ଧାରଣ କରି ପରିଶେଷରେ କେତୋଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଗୁଣସୂତ୍ର
• ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥାର ଶେଷବେଳକୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର ଅନୁ ଲ ମ୍ବଭାବେ ବି ଭାଜିତ ହୋଇଥ‌ିବାର ଦେଖାଯାଏ, କିନ୍ତୁ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ରଠାରେ ଲାଗି ରହିଥାଏ ।
• କ୍ରମେ ନିନ୍ୟଷ୍ଟି ଓ ନ୍ୟଷ୍ଟି ଝିଲ୍ଲୀ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଯାଏ ଓ କୋଷରେ ଥ‌ିବା ସେଣ୍ଡୋଜୋମ୍ ମେରୁ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରନ୍ତି ।
• କୋଷର ଦୁଇ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ତର୍କୁତନ୍ତୁ ଗଠନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ଭାବେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଏ ।

(ଖ) ମଧ୍ୟାବସ୍ଥା :

• ମଧ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ଗୁଡ଼ିକ କୋଷର ମଧ୍ଯସମତଳ ଭାଗକୁ ଚାଲିଆସନ୍ତି ।
• ମେରୁ ସ୍ଥିତ ତର୍କୁ ତନ୍ତୁ କ୍ରମଶଃ ବର୍ଦ୍ଧିତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ରସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।

(ଗ) ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା :

• ଉତ୍ତରାବସ୍ଥାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ର ବିଭାଜିତ ହୁଏ ।
• ତର୍କୁତନ୍ତୁ ସଙ୍କୁଚିତ ହେବାଫଳରେ ଗୁଣସୂତ୍ରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ସୂତ୍ର ଦୁଇ ବିପରୀତ ମେରୁ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରନ୍ତି ।
• ଏହି ସମୟରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ସୂତ୍ର କୋଣାକାର ବା ‘V’ ଆକାର ଧାରଣ କରନ୍ତି ।

5. ଅର୍ଥବିଭାଜନର ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା-I କିପରି ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ? ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
ଉ-
ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା – 1 : ଏହା ଦୀର୍ଘ ଓ ଜଟିଳ ଅଟେ । ଏହି ଅବସ୍ଥାର ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଅଧ୍ଵ ପାଞ୍ଚୋଟି ଉପାବସ୍ଥା
ଥାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ଲେପ୍ଟୋଟିନ୍, ଜାଇଗୋଟିନ୍, ପାକିଟିନ୍, ଡିପ୍ଲୋଟିନ୍ ଏବଂ ଡାଇଆକାଇନେସିସ୍ ।

• ଲେପଟୋଟିନ୍ ଅବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଅବସ୍ଥାରେ ଯଦି ଓ ପୂର୍ବ ରୁ ମାତ୍ର ତାହା ଏକକ ରୂପେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି ।
• ଜାଇଗୋଟିନ୍‌ରେ ପିତାମାତାଙ୍କଠାରୁ ଆସିଥିବା ସଦୃଶ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ଆଡ଼କୁ ଆକୃଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି ଓ ଲମ୍ବ ଭାବରେ ଯୋଡ଼ା ଯୋଡ଼ା ହୋଇ ଲାଗି ରହନ୍ତି । ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ଆପୁଞ୍ଜନ କୁହାଯାଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର ଯୁଗଳ ବା ଯୋଡ଼ିକୁ ଯୁଗଳ ଗୁଣସୂତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
• ପାକିଟିନ୍‌ରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ସ୍ଥୂଳ ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ରାକାର ହୁଏ । ଏକକସୂତ୍ରର ହୋଇଥିବାରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୁଗଳ ସୂତ୍ରରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ଡିପ୍ଲୋଟିନ୍‌ରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ଗୁଡ଼ିକର ପୃଥକୀରଣ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ସେମାନେ କେବଳ କେତେକ ବିନ୍ଦୁରେ ପରସ୍ପର ସହିତ ଲାଗିରହି ଅନ୍ୟ ଅଂଶରେ ପୃଥକ୍ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହି ମିଳନସ୍ଥଳକୁ କାଏଜ୍‌ମା କୁହାଯାଏ ।
• ଯୁଗଳ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଏହି ମିଳନସ୍ଥଳ ବା (କାଏଜ୍‌ ମାଟା) ନିକଟରେ ସେମାନଙ୍କ ଏକକସୂତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଅଂଶ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଜିନ୍ ଆଦାନପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକୟିୟାକୁ ପାରାନ୍ତରଣ କୁହାଯାଏ ।
• ଡାଇଆକାଇନେସିସ୍‌ରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷୁଦ୍ରାକାର; କିନ୍ତୁ ସ୍ଥୁଳ ଓ ବର୍ତ୍ତୁଳ ହେବାଦ୍ଵାରା ଅଧିକ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଅନ୍ତି । ଏହି ଉପାବସ୍ଥାରେ ଏବଂ ନ୍ୟଷ୍ଟିଝିଲ୍ଲୀ ଏହି ଅବସ୍ଥାରେ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।

1. ଅନ୍ତଃରୋପଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଊ-

• ଯୁଗ୍ମଜ ସୃଷ୍ଟି ହେଲାପରେ ଏହା ବାରମ୍ବାର ବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଘଟି ଏକ କୋଷୀ ଯୁଗ୍ମଜରୁ ଏକ ବହୁକୋଷୀ ବ୍ଲାଷ୍ଟ୍ରଲା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଏହି ବ୍ଲାଣ୍ଟୁଲାଟି ବ୍ଲାଷ୍ଟାସିଷ୍ଟ ଅବସ୍ଥାକୁ ପରିଣତ ହୋଇ ଗର୍ଭାଶୟର କାନ୍ଥର ନିବିଡ଼ଭାବେ କହନ୍ତି ।
• ଗର୍ଭାଶୟ ସହିତ ଭ୍ରୂଣଟି ଭ୍ରୂଣବନ୍ଧ ବା ପ୍ଲାସେଣ୍ଟା ଜରିଆରେ ଏକ ଜୈବିକ ସମ୍ବନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
• ଭ୍ରୂଣବନ୍ଧଦେଇ ଭ୍ରୂଣ ମାଆ ଶରୀରରୁ ନାଭିରଜ୍ଜୁ ଦ୍ଵାରା ଖାଦ୍ୟ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରେ ।
• ସେହିପରି ଭୃଣ ମଧ୍ୟରୁ ନିର୍ଗତ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପ୍ଲାସେଣ୍ଟା ବାଟଦେଇ ମାଆ ଶରୀରକୁ ଓ ପରେ ବାହାରକୁ ଆସେ ।

2. ଡିପ୍ଲୋଟିନ୍ ଅବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ରର କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟେ ?
ଭ-

• ଡିପ୍ଲୋଟିନ୍ ଅବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ର ପୃଥକୀକରଣ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ।
• ସେମାନେ କେବଳ କେତେକ ବିନ୍ଦୁରେ ପରସ୍ପର ସହିତ ଲାଗି ରହି ଅନ୍ୟ ଅଂଶରେ ପୃଥକ୍ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ଏହି ମିଳନସ୍ଥଳକୁ କାଏଜ୍‌ମା କହନ୍ତି ।
• ଯୁଗଳ ଗୁଣସୂତ୍ର ଗୁଡ଼ିକର ଏହି ମିଳନସ୍ଥଳ ବା ମଧ୍ୟରେ ଅଂଶ ବି ନି ମୟ ଦ୍ଵାରା ଜିନ୍ ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ

3. ଅର୍ଥବିଭାଜନର ଗୁରୁତ୍ଵ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଅର୍ଷବି ଭାଜନରେ ଗୋଟିଏ ମାତୃ କୋଷରୁ ଚାରୋଟି ଅପତ୍ୟକୋଷ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଅପତ୍ୟକୋଷ ଗୁଡ଼ିକର ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ସଂଖ୍ୟକ ଗୁଣସୂତ୍ର ବହନ କରେ ।
• ଏହା ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଟେ ।
• ଏହି ବିଭାଜନ ଦୁଇଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଘଟିଥାଏ; ଯଥା – ପ୍ରଥମ ବିଭାଜନ ଓ ଦ୍ବିତୀୟ ବିଭାଜନ ।
• ପ୍ରଥମ ବିଭାଜନରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ଅର୍ଦ୍ଧେକ ହୁଏ ଏବଂ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଭାଜନରେ ନୂତନ ଭାବେ ଗଠିତ କୋଷଗୁଡ଼ିକର ସମବିଭାଜନ ହୁଏ ।
• ଏହି ବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ମାତୃକୋଷରୁ ଚାରୋଟି ଅପତ୍ୟ କୋଷ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ଓ ଥାଏ ।

4. ଟିସୁ ପୋଷଣ କ’ଣ ବୁଝାଅ ।
ଉ-

• ଉଦ୍ଭିଦର ଜୀବକୋଷ ବା ଟିସୁଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ରୂପେ ସଂଗଠିତ ପୋଷକ ମାଧ୍ୟମରେ ବଢ଼ାଇ ଦ ସୃଷ୍ଟିକୁ ଟିସୁପୋଷଣ କହନ୍ତି ।
• ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଟିସୁ ସମୂହକୁ ସାମଗ୍ରିକ ଭାବରେ କାଲସ୍ କୁହାଯାଏ । କାଲସ୍‌ଗୁଡ଼ିକର ବୃଦ୍ଧି ଓ ବିଭେଦନ ପରେ ସେଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହରମୋନ୍ ଥିବା ପୋଷକକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଏ । କାଲସ୍‌ ଏହି ପୁନଃ କର୍ଷଣରେ ସେଥୁରୁ ଚାରା ଉଭିଦ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ।
• ଏହି ଚାରା ଉଭିଦକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣାଧୀନ ପରିବେଶରେ ବଢ଼ିବାକୁ ଦିଆଯାଏ । ଫଳରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଉଦ୍ଭଦରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଅନ୍ତଃ ଅଣୁବଂଶ ବିସ୍ତାର କୁହାଯାଏ । ଆଜିକାଲି ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଅସଂଖ୍ୟ ଉନ୍ନତ, ରୋଗଶୂନ୍ୟ

5. ଏଡ଼ସ୍ ରୋଗ ଓ ଏହାର କାରଣ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଏଡ଼ସ୍ ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀର ର ଏକ ଅବସ୍ଥା ଯେଉଁଥରେ ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତି ହ୍ରାସ ପାଇବା ଦ୍ଵାରା ଏହି ରୋଗଦ୍ୱାରା ଆକ୍ରାନ୍ତବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ରୋଗ ହେଲେ ଆଉ ଭଲ ଅଭାବ ସଂଲକ୍ଷଣ ବା ସମୂହ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
• ଏଡ଼ସ୍ ଆକ୍ରାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିର ଶରୀରରେ ଟି.ଲିମ୍ଫୋସାଇଟ୍ ନାମକ ଏକ ପ୍ରକାର ଶ୍ୱେତସାର କରିପାରେ ନାହିଁ ।
• ଏହାଫଳରେ ମାସାଧ୍ଵକ କାଳ ଜ୍ଵର ଲାଗିରହେ । ଝାଡ଼ା ଓ କାଶ ଲାଗିରହେ । ଶ୍ଵାସତନ୍ତ୍ର ଓ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସମସ୍ୟା ଦେଖାଯାଏ । ନ କଲେ ରୋଗୀର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥାଏ ।

6. ଏମିବାର ବହୁ ବିଭାଜନ ବର୍ଣ୍ଣନ କର । ଏ ପ୍ରକାର ବିଭାଜନର ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ? (ଚିତ୍ର ଅନାବଶ୍ୟକ ।)
ଉ-

• ଖରାଦିନେ ଏମିବା ରହୁଥ‌ିବା ପୋଖରୀ ବା ଗାଡ଼ିଆରୁ ପାଣି ଶୁଖୁଲେ ବା ଅତ୍ୟଧିକ ଥଣ୍ଡା ଯୋଗୁଁ ପାଣି ବରଫ ହୋଇଗଲେ, ଏମିବା ଶରୀରଚାରିପଟେ ତିନିସ୍ତର ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ କଠିନ ଆବରଣ ବା କୋଷିକା ତିଆରି କରି ରହେ
• ଏହି ସମୟରେ ତା’ର ଚୟାପଚୟ କ୍ରିୟା ହ୍ରାସପାଏ । ବାରମ୍ବାର ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନ ଦ୍ଵାରା ଏମିବା ଶରୀରରେ 500-600ଟି ଛୋଟ ନ୍ୟଷ୍ଟି ତିଆରି ହୁଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ନ୍ୟଷ୍ଟି କିଛି ପରିମାଣର କୋଷଜୀବକ ଦ୍ଵାରା ଆବୃତ ହୋଇ ରହେ । ଏମିବା’ (ଏମିବ୍ୟୁଲା) କୁହାଯାଏ ।
• ବର୍ଷାଦିନର ଆଗମନରେ ପରିସ୍ଥିତି ଅନୁକୂଳ ହେଲେ ଏହି କଠିନ ଆବରଣ ଜଳ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଫାଟିଯାଏ । କୋଷିକା ଭିତରେ ଥ‌ିବା ଚାଲିଆସନ୍ତି ।
• ଏମିବାର ଏହି ପ୍ରକାର ବହୁ ବିଭାଜନ ଜନନ

7. ସମଯୁଗ୍ମନ, ଅସମ ଯୁଗ୍ମନ ଓ ଡିମ୍ବଯୁଗ୍ମନ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଭ-

• ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକ ଏକାପରି ହୋଇଥିଲେ ସମଯୁଗ୍ମନ କୁହାଯାଏ ।
• ଯୁଗ୍ମକ ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅସମଯୁଗ୍ମର୍କ ତଥା ସେମାନଙ୍କ ମିଳନକୁ
• ସାଧାରଣତଃ ଶୈବାଳ, କବକ ଓ କେତେକ ଆଦିପ୍ରାଣୀ ପରି ଜୀବମାନଙ୍କରେ ଏ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦେଖାଯାଇଥାଏ ।
• ଅନ୍ୟ ସବୁ ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା କୁହାଯାଏ ।

8. କେଉଁ ଜୀବମାନେ ଚଳରେଣୁ ଓ ଅଚଳ ରେଣୁଦ୍ଵାରା ବଂଶବିସ୍ତାର କରନ୍ତି ?
ଉ-

• ୟୁଲୋଥିକସ୍ ପରି ଶୈବାଳରେ 4, 8 ବା ଅଧିକ ଚଳରେଣୁ ଜାତ ହୋଇଥାନ୍ତି ।
• ମ୍ୟୁକର୍ ପରି ଅନେକ କବକ ମଧ୍ୟ ରେଣୁଭବନ ପଦ୍ଧତିରେ ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରିଥାନ୍ତି ।
• ପେନି ସିଲିୟମ ପରି କବକ ସାଧାରଣତଃ ଅଚଳରେଣୁ ଦ୍ଵାରା ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରନ୍ତି ।
• ପାଇଥମ୍ ପରି କବକ ପରିବେଶ ଅନୁଯାୟୀ ଚଳରେଣୁ ବା ଅଚଳରେଣୁ ଦ୍ବାରା ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରିଥାନ୍ତି ।

9. ଗୁଟ୍ଟିକଲମି କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ? ଏହା କିପରି ଓ କେଉଁ ଗଛରେ କରାଯାଏ, ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
ଉ-

• ପିଜୁଳି, ଗୋଲାପ, ଜାମୁ, କାଗେଜିଲେମ୍ବୁ, ମିଠା କମଳା, ବାକ୍ସ ଗଛ ଆଦିର କଲମି ସାଧାରଣତଃ ଏହି ଉପାୟରେ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ଏଥ‌ିପାଇଁ ଗଛର ସୁସ୍ଥ ଓ ପାକଳିଆ ଡାଳକୁ ବାଛି ତାର ମୂଳ ଅଂଶର ତ୍ବଚା ବାହାର କରି ଦିଆଯାଏ ।
• କଟା ଅଂଶ ଉପରେ କଲମି ମାଟି (ଗୋବର, କଟା ନଡ଼ା ଓ ପଟୁ ମାଟିର ମିଶ୍ରଣ] ଦେଇ ଅଖା ବା ପଲିଥନ୍ ଦ୍ବାରା ତାହାକୁ ବାନ୍ଧି ଦିଆଯାଏ । କଲମି ମାଟି ନଶୁଖୁବା ପାଇଁ ସେଥ‌ିରେ ପ୍ରତିଦିନ ପାଣି ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଏ ।
• ଏଥ୍ ନିମିତ୍ତ ଏକ ଛିଦ୍ର ଥିବା ମାଠିଆ କଲମି ଉପରେ ଝୁଲାଇ ରଖାଯାଏ ।
• କିଛିଦିନ ପରେ ଏହି ସ୍ଥାନରୁ ଚେର ବାହାରି କଲମି ମାଟିରେ ବଢ଼େ। ଚେର ଭଲ ଭାବେ ଗଛରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହାକୁ ଗୁଟ୍ଟି କଲମି କୁହାଯାଏ ।

10. ଅନ୍ତଃଅଣୁ ବିସ୍ତାର ପଦ୍ଧତି କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ? ଏହାର ଉପଯୋଗ ଦର୍ଶାଅ ।
ଭ-

• ଟିସୁ ପୋଷଣ ପଦ୍ଧତିରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଟିସୁ ସମୂହକୁ ସାମଗ୍ରିକ ଭାବେ କାଲସ୍ କୁହାଯାଏ ।
• କାଲସ୍‌ଗୁଡ଼ିକର ବୃଦ୍ଧି ଓ ବିଭେଦନ ପାଇଁ ପରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହରମୋନ୍ ଥ‌ିବା ପୋଷକକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଏ । କାଲସ୍‌ ଏହି ପୁନଃ କର୍ଷଣରେ ସେଥ‌ିରୁ ଚାରା ଉଭିଦ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଏହି ଚାରା ଉଭିଦକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣାଧୀନ ପରିବେଶରେ ବଢ଼ିବାକୁ ଦିଆଯାଇ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉଭ ଦରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତଃ ଅଣୁବଂଶବିସ୍ତାର କୁହାଯାଏ ।
• ଆଜିକାଲି ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଅସଂଖ୍ୟ ଉନ୍ନତ, ରୋଗଶୂନ୍ୟ, ଚାରା ଉତ୍ପନ୍ନ କରାଯାଇ ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି ବନୀକରଣ, ଫଳଚାଷ ଇତ୍ୟାଦି କରାଯାଉଛି ।

11. ସ୍ଵପରାଗଣ ଓ ପର ପରାଗଣ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ? ସମାୟନ ପୂର୍ବରୁ ଫୁଲରେ ଥ‌ିବା ପରାଗରେଣୁ
ଭ-

• ସମାୟନ ପୂର୍ବରୁ ଫୁଲରେ ଥ‌ିବା ପରାଗରେଣୁ ବିଭିନ୍ନ ମାଧ୍ୟମରେ ଆସି ଫୁଲର ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼େ । ଏହାକୁ ପରାଗସଙ୍ଗମ ବା ପରାଗଣ କୁହାଯାଏ ।
• କେତେକ ଉଦ୍ଭଦରେ ଗୋଟିଏ ଫୁ ଲ ର ତାହାର ଡିମ୍ବାଣୁକୁ ସମାୟନ କରେ । ଏହାକୁ ସ୍ବ- ପରାଗଣ କୁହାଯାଏ ।
• କିନ୍ତୁ ଅଧିକାଂଶ ଉଦ୍ଭଦରେ ଗୋଟିଏ ଜାତିର ଫୁଲର ପରାଗରେଣୁ ପତଙ୍ଗ, ପକ୍ଷୀ, ଜଳ, ବାୟୁ ଆଦି ମାଧ୍ୟମରେ ଆସି ସେହି ଜାତିର ଅନ୍ୟ ଏକ ଫୁଲର ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼େ ଓ ପରେ ଗର୍ଭାଧାନ ହୁଏ । ଏହାକୁ ପରପରାଗଣ କୁହାଯାଏ ।

12. ଶୁକ୍ରାଣୁର ଗଠନ ବର୍ଣନା କର ।
ଉ-

• ଶୁକ୍ରାଣୁ ଏକ ଲମ୍ବା ଲାଞ୍ଜବିଶିଷ୍ଟ କୋଷ ଅଟେ ।
• ଏହାର ତିନୋଟି ଅଂଶ ହେଉଛି ଅଗ୍ରଖଣ୍ଡ ବା ହେଡ୍‌, ମଧ୍ୟଖଣ୍ଡ ଓ ଲାଞ୍ଜ ।
• ଶୁକ୍ରାଣୁ ହେଡ୍‌ର ଆକାର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାଣୀରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହାର ଗୋଟିଏ ପାଖରେ ଅଗ୍ରପିଣ୍ଡକ, ଏହା ପଛକୁ କୋଷ ନ୍ୟଷ୍ଟି ରହିଥାଏ । ମଧ୍ଯ ଖଣ୍ଡ ଭିତରେ ମାଇଟୋକଣ୍ଡ୍ରିଆ ଏବଂ ହେଡ୍ ଓ ମିଡଲ୍ ପିସ୍ ଭିତରେ ଥ‌ିବା ଗ୍ରୀବା ବା ନେକ୍ରେ ସେଣ୍ଟ୍ରିଓଲ୍, ଠିକ୍ ନ୍ୟଷ୍ଟିକୁ ଲାଗି ରହିଥାଏ ।
• ମଧ୍ୟଖଣ୍ଡ ପଛକୁ ସୂତା ପରି ଲାଞ୍ଜ ଲମ୍ବିଥାଏ । ଏହା ଶୁକ୍ରାଣୁର ଚଳନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

1. ଉଦ୍ଭଦରେ ସମାୟନ ପରେ ମଞ୍ଜି ଓ ଫଳ ସୃଷ୍ଟି କିପରି ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-

• ସମାୟନ ପରେ ଯୁଗ୍ମଜ ବାରମ୍ବାର ବିଭାଜିତ ହୋଇ ଡିମ୍ବକ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଭ୍ରୂଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଲୁଣ ଏକ କଠିନ ଆବରଣ ଦ୍ବାରା ଆବୃତ ହୋଇ ବୀଜ ବା ମଞ୍ଜିରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଡିମ୍ବାଶୟଟି ବୃଦ୍ଧିପାଇ ଫଳରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

2. ଏମିବ୍ୟୁଲା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଭ-

• ବହୁବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଏମିବା ଶରୀରରେ 500 – 600 ଛୋଟ ନ୍ୟଷ୍ଟି ତିଆରି ହୁଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ନ୍ୟଷ୍ଟି ଚାରିପଟେ କିଛି କୋଷ ଜୀବକଦ୍ବାରା ଆବୃତ୍ତ ହୋଇରହେ । ଏହିପରି ଭାବେ ସୃଷ୍ଟ ଅପତ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ କୁନି ଏମିବା ବା ଏମିଡ୍ୟୁଲା କହନ୍ତି ।

3. ଅନୁ ପ୍ରସ୍ଥ ଓ ଅନୁ ଲମ୍ବ ଦ୍ବି-ବିଭାଜନ କ’ଣ ଉଦାହରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ-

• ପାରାମେସିୟମ୍ ଦ୍ବିବିଭାଜନ ଦ୍ଵାରା ନିଜର ଜନନ କ୍ରିୟା ସମ୍ପାଦନ କରନ୍ତି । ପାରାମେସିୟମ୍ କୋଷ ବିଭାଜନ ଅନୁ ପ୍ରସ୍ଥ ପୃଷ୍ଠରେ ସମ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ ଦ୍ଵିବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।
• ଇଉକ୍ଲି ନା ବିଭାଜନ ପୃଷ୍ଠ ଅନୁ ଲମ୍ବ ଭାବେ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଅନୁଲମ୍ବ ଦ୍ଵି-ବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।

4. ମେରୁନ୍ୟଷ୍ଟି ଓ ଦ୍ବିତୀୟକ ନ୍ୟଷ୍ଟି ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-

• ଭୃଣାଶୟ ମଧ୍ୟ ଭାଗରେ ଲାଗି ଲାଗି ରହିଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ନ୍ୟଷ୍ଟିକୁ ମେରୁନ୍ୟଷ୍ଟି କହନ୍ତି ।
• ସମାୟନ ଠିକ୍ ପୂର୍ବରୁ ମେରୁ ନ୍ୟଷ୍ଟି ମିଳିତ ହୋଇ ଦ୍ଵିତୀୟକ ନ୍ୟଷ୍ଟିରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ ।

5. ସମବିଭାଜନର ମଧ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ କିପରି ଅବସ୍ଥାନ କରିଥାନ୍ତି ?
ଭ –

• ଗୁଣସୂତ୍ର ଗୁଡ଼ିକ କୋଷର ମଧ୍ୟ ସମତଳକୁ ଆସିଥାନ୍ତି ।
• ମେରୁ ସ୍ଥିତ ତର୍କୁ ତନ୍ତୁ କ୍ରମଶଃ ବର୍ଦ୍ଧିତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ର ରେ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି ।

6. ଏଚ.ଆଇ.ଭି.ର ପୂରା ନାମ ଓ ବିଶେଷତ୍ଵ ଲେଖ ।
ଉ-
ଏଚ୍. ଆଇ. ଭି. : ଏଡସ୍‌ର ଖଳନାୟକ ଏକ ଭୂତାଣୁ ଅଟେ । ଏହି ଭୂତାଣୁର ନାଁ ଏଚ୍. ଆଇ. ଭି. ( Human Immuno-deficiency Virus – HIV) । ଅନ୍ୟ ଭୁତାଣୁ ପରି ଏହାର ଶରୀର ଗଠନ ଅତି ସରଳ । ମୁଖ୍ୟତଃ ପଦାର୍ଥ ଥାଏ । ଏହା ହେଉଛି ଆର ଏନ୍ ଏ । ଆର ଏନ୍ଥ‌ିବା ଭୂତାଣୁମାନଙ୍କୁ ପଶ୍ଚଭୂତାଣୁ ବା ରେଟ୍ରୋଭାଇରସ୍ ଏ କୁହାଯାଏ ।

7. ଅସମାୟିତ ଜନନ କ’ଣ ?
ଉ-
ସମାୟନ ବା ନିଷେକ ନ ହୋଇ ଡିମ୍ବାଣୁର ବୃଦ୍ଧି ଘଟି ଫଳସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ତାହାକୁ ଅସମାୟିତ ଜନନ ବା ଅନିଷେକ ଜନନ କୁହାଯାଏ । କେତେକ ଅପୁଷ୍ପକ ଉଦ୍ଭଦରେ ଏହା ପରିଲକ୍ଷିତ ହେବା ସହିତ ସପୁଷ୍ପକ ଉଭିଦରେ ଏ ପ୍ରକାର ଜନନ ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଜାତ ଫଳ ମଞ୍ଜିଶୂନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଫଳକୁ ଅସମାୟିତ ଫଳ ବା ମଞ୍ଜିବିହୀନ ଫଳ କୁହାଯାଏ ।

8. ସ୍ପଞ୍ଜର ଅନ୍ତଃକୋରକୋଦ୍‌ଗମ ବର୍ଣ୍ଣନ କର ।
ଉ-

• ପ୍ରତିକୂଳ ପରିବେଶ ଓ ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥର ଅଭାବ ଦେଖାଦେଲେ ସଞ୍ଜ ନିଜ ଶରୀର ଭିତରେ ଜେମ୍ୟୁଲ୍ ତିଆରି କରେ ।
• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପ୍ରକାରର କେତେକ କୋଷ ଏକତ୍ରିତ ହୁଅନ୍ତି ।
• ଏଗୁଡ଼ିକର ଚାରିପଟେ ଏକ କଠିନ ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ଏହା ଜେମ୍ୟୁଲରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ମାଇକ୍ରୋପାଇଲ୍ ନାମକ ଏକ ରନ୍ଧ୍ରଦ୍ୱାରା ଏହା ବାହାରକୁ ଖୋଲାଥାଏ ।
• ପରିବେଶ ଅନୂକୂଳ ହେଲେ ଜେମ୍ୟୁଲ୍ ଭିତରେ ଥିବା କୋଷଗୁଡ଼ିକ ମାଇକ୍ରୋପାଇଲ ବାଟଦେଇ ବାହାରକୁ ଆସି ନୂଆ ସ୍ପଞ୍ଜ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ।

9. ଏଡ୍‌ସ୍ ରୋଗର ସଂକ୍ରମଣ କିପରି ହୋଇଥାଏ ? ଉଦାହରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଏଡସ୍ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ଭୂତାଣୁ ମଣିଷ ଶରୀର ବାହାର ପରିବେଶରେ ଏକ ମିନିଟ୍‌ରୁ ଅଧ୍ୱ ସମୟ ବଞ୍ଚିପାରେ ନାହିଁ । ଏହା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଶରୀରରୁ ସିଧାସଳଖ ଅନ୍ୟଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଶରୀରକୁ ଫଳମଶଏହରଳଛି ଉଦହରଣ ଅଟେ।
• ଏଡସ୍‌ରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଠାରୁ ରକ୍ତ ଗ୍ରହଣ ଏବଂ ଏଡସ୍ ପୀଡ଼ିତା ମାଆ ଠାରୁ ତାର ଗର୍ଭସ୍ଥ ଶିଶୁକୁ ସଂକ୍ରମଣ ଏହାର କିଛି ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।

10. ଏଡ୍‌ସ୍ ଚିହ୍ନଟର ଉପାୟ ଲେଖ । ଏଡ୍‌ସ୍ ବିଷୟରେ ସଚେତନତା ପାଇଁ କେଉଁ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉଛି ?
ଊ-

• ଏଲାଇକ (ELISA = Enzyme Linked Immuno Sorbent Assay) 66 QINI ସବୁଠାରୁ ବିଶ୍ୱସନୀୟ ଉପାୟ।
• ଏଡସ୍ ବିଷୟରେ ଜନ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟିକରିବା ପାଇଁ ପ୍ରତି ବର୍ଷ ଡିସେମ୍ବର ପହିଲା ତାରିଖକୁ ବିଶ୍ବ ଏଡସ୍ ଦିବସ’’ ଭାବେ ପୃଥ‌ିବୀର ସବୁ ଦେଶରେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି ।

11. ଏଡ୍‌ସ୍ ଆକ୍ରାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଠାରେ ମାସାଧ୍ଵକାଳ ଜ୍ଵର ଲାଗି ରହିବାର କାରଣ କ’ଣ ?
ଉ-
ଆମ ରକ୍ତରେ ଥ‌ିବା ଶ୍ୱେତରକ୍ତ କଣିକାମାନେ ଆମ ଶରୀରକୁ ବାହ୍ୟ ସଂକ୍ରମଣରୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଏଡସ୍‌ରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଶରୀରରେ ଟି-ଲିମ୍ଫୋସାଇଟ୍ ନାମକ ଏକ ପ୍ରକାର ଶ୍ବେତରକ୍ତ କଣିକା ସଂଖ୍ୟା ଦ୍ରୁତଗତିରେ ହ୍ରାସ ପାଏ । ଫଳରେ ସେମାନଙ୍କଠାରେ ମାସାଧ୍ଵ କାଳ ଜ୍ଵର ଲାଗିରହେ ।

12. ସ୍ଥାୟୀ ପଦ୍ଧତିରେ ପରିବାର ନିୟୋଜନ କିପରି କରାଯାଏ ? ଏହି ପଦ୍ଧତି ରେ ପୁରୁଷ ଓ ନିୟୋଜନ ପଦ୍ଧତିର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ପଦ୍ଧତି । ଏହି ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର କରାଯାଏ । ଫଳରେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଆଉ ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ନଥାଏ ।
• ପୁରୁ ଷ ବନ୍ଧ୍ୟାକରଣ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର କୁ ଭାସେକ୍ଟୋମୀ ଓ ମହିଳା ବନ୍ଧ୍ୟାକରଣ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାରକୁ ଟ୍ୟୁବେକ୍ଟୋମି କୁହାଯାଏ ।

13. ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ପରିବାର ନିୟୋଜନ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ପରିବାର ନିୟୋଜନ ଅସ୍ଥାୟୀ ପଦ୍ଧତିର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଚାରି ପ୍ରକାର ଅସ୍ଥାୟୀ ପଦ୍ଧତି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି, ଯଥା –

1. ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ପଦ୍ଧତି (ନିରୋଧ),
2. ହରମୋନ୍ ପଦ୍ଧତି (ଗର୍ଭନିରୋଧକ ବଟିକା),
3. ଅନ୍ତଃ ଗର୍ଭାଶୟ ପଦ୍ଧତି (କପର-ଟି) ଓ
4. ପ୍ରାକୃତିକ ପଦ୍ଧତି ।

14. ସମାୟନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଊ-
ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ପୁଂଯୁଗ୍ମକ, ସ୍ତ୍ରୀ ଯୁଗ୍ମକ ବା ଡିମ୍ବକୋଷ ସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ ଯୁଗ୍ମକ ଗଠନ କରେ ତାହାକୁ ସମାୟନ କୁହାଯାଏ । ଏଥୁରୁ ଭ୍ରୂଣର ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋଇଥାଏ । ସପୁଷ୍ପକ ଆବୃତବୀଜୀ ଉଦ୍ଭଦରେ ଦ୍ବି ସମାୟନ ଦେଖାଯାଏ । ପ୍ରାଣୀ ଶରୀରରେ ସମବିଭାଜନ ଦ୍ବାରା ଯୁଗ୍ମଜର ବାରମ୍ବାର ଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ଵାରା ଏକ କୋଷୀ ଯୁଗ୍ମଜରୁ ବହୁକୋଷୀ ବ୍ଲାଷ୍ଟ୍ରଲ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଓ ଏହାପରେ ଏଥୁରୁ ଗ୍ରାଷ୍ଟ୍ରଲ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ।

15. ଗର୍ଭାଶୟର ଗଠନ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଗର୍ଭାଶୟ ଏକ ଫମ୍ପା ଏବଂ ପେଶୀବହୁଳ ଅଙ୍ଗ । ଏହାର ଲମ୍ବ ପ୍ରାୟ 7.5 ସେ.ମି. ଏବଂ ଚଉଡ଼ା 5.0 ସେ.ମି.।
• ଏହା ଉଦର ଗହ୍ଵର ନିମ୍ନ ଭାଗରେ ଠିକ୍ ମୂତ୍ରାଶୟର ପଛକୁ ରହିଛି ।
• ଗର୍ଭାଶୟର ଆଗପଟ ଚଉଡ଼ା ଓ ପଛପଟକୁ ଏହା ନଳିଆ । ଏହି ନଳିଆ ଅଂଶକୁ ଜରାୟୁ ଗ୍ରୀବା (Cervix) କୁହାଯାଏ । ଗର୍ଭାଶୟର ଗ୍ରୀବା ବାହାରକୁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

16. ଶୁକ୍ରାଣୁର ଉତ୍ପତ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖ ।
ଊ-

• ପୁରୁଷ ଶରୀରରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ଶୁକ୍ର ମୁଣି ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଶୁକ୍ରାଶୟ ଅଛି ।
• ମାନବ ଶରୀରର ତାପମାତ୍ରା ଅଧିକ (37°C) ଶୁକ୍ରମୁଣିର ତାପମାତ୍ରା ଏହାଠାରୁ 2°C କମ୍, ଯାହା ଶୁକ୍ରାଣୁ ଉତ୍ପତ୍ତି ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ ।

17. ଦ୍ବିଗୁଣିତ ବା ଡିପ୍ଲଏଡ୍ ସଂଖ୍ୟା କ’ଣ ଲେଖ ।
ଉ-
କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଜାତିର ସବୁ ଜୀବରେ (ଯଥା- ସବୁ ମଣିଷରେ) ଏବଂ ସେହି ଜାତିର ଯେକୌଣସି ଜୀବ (ଯଥା- ଯେକୌଣସି ମଣିଷ)ର ଯୁଗ୍ମକ ବ୍ୟତୀତ ସବୁ କୋଷରେ ଏହି ସଂଖ୍ୟା ଏକାପରି । ସୁତରାଂ ସେହି ଜାତି ପାଇଁ  ମଣିଷରେ ଏହି ସଂଖ୍ୟା 46 ଓ ମକାରେ 20 । ଏହି ସଂଖ୍ୟାକୁ ଦ୍ବିଗୁଣିତ ବା ଡିପ୍ଲଏଡ୍ ସଂଖ୍ୟା କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଏହାକୁ 2n ଭାବେ ସୂଚିତ କରାଯାଇଥାଏ ।

18. ଏକଗୁଣିତ ବା ହାପ୍ଲଏଡ୍ ସଂଖ୍ୟା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-
ଯୁଗ୍ମକ ଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟ ସମୟରେ ଅର୍ଥବିଭାଜନ ବା ଅଦ୍ଧାୟନ ବା ମିଓସିସ୍ ନାମକ ଏକ ବିଶେଷ ପ୍ରକାରର କୋଷ ବିଭାଜନ ହୋଇଥାଏ । ଏଥିଯୋଗୁଁ ଯୁଗ୍ମକରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ଅଧା ହୋଇଯାଏ । ଏହି ସଂଖ୍ୟାକୁ ଏକଗୁଣିତକ ବା ହାପ୍ଲଏଡ୍ ସଂଖ୍ୟା କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଏହାକୁ ‘n’ ଭାବେ ସୂଚିତ କରାଯାଇଥାଏ ।

19. ମଧ୍ୟାବସ୍ଥା ଓ ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-

• ମଧ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ଗୁଡ଼ିକ କୋଷର ତତନ୍ତୁ କ୍ରମଶଃ ବର୍ଷିତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ରସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।
• ଉତ୍ତରାବସ୍ଥାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ର ବିଭାଜିତ ହୁଏ। ତକୁ ତନ୍ତୁ ସଙ୍କୁଚିତ ଦୁଇ ବିପରୀତ ମେରୁ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ସୂତ୍ର କୋଣାକାର ବା ‘V’ ଆକାର ଧାରଣ କରନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Maths Notes Geometry Chapter 2 ବୃତ୍ତ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 Maths Notes Geometry Chapter 2 ବୃତ୍ତ

→ ମୌଳିକ ଧାରଣା (Basic Concepts) :

• ଗୋଟିଏ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ କୌଣସି ଏକ ଦତ୍ତ ବିନ୍ଦୁଠାରୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦୂରତାରେ ଉକ୍ତ ସମତଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସେଟ୍‌କୁ ବୃତ୍ତ (Circle) କୁହାଯାଏ ।
• ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିନ୍ଦୁଟିକୁ ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ର କୁହାଯାଏ ।
• ବୃତ୍ତର ବ୍ୟାସାର୍ଷ କହିଲେ ଆମେ ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ର ଓ ବୃତ୍ତ ଉପରିସ୍ଥ ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁର ଦୂରତାକୁ ବୁଝିଥାଉ ।
• ବୃତ୍ତର ଏକ ବ୍ୟାସାର୍ଷ କହିଲେ ବୃତ୍ତ ଉପରିସ୍ଥ ଏକ ବିନ୍ଦୁ P ଓ କେନ୍ଦ୍ର O ର ସଂଯୋଜକ ରେଖାଖଣ୍ଡ ।
• ବୃତ୍ତର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ଏକ ଧନାତ୍ମକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ଏବଂ ‘ଏକ ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ’ ହେଉଛି ଏକ ରେଖାଖଣ୍ଡ ।
• ବୃତ୍ତରେ ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ବିନ୍ଦୁର ସଂଯୋଜକ ରେଖାଖଣ୍ଡକୁ ବୃତ୍ତର ଏକ ଜ୍ୟା (chord) କୁହାଯାଏ ।
• ଯେଉଁ ଜ୍ୟାରେ ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ର ଅବସ୍ଥିତ ସେହି ଜ୍ୟାକୁ ବୃତ୍ତର ଏକ ବ୍ୟାସ କହନ୍ତି ।
  ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ ଏକ ବ୍ୟାସ ହେଉଛି ଏହାର ଦୀର୍ଘତମ ଜ୍ୟା ।

ଉପରିସ୍ଥ ବୃତ୍ତରେ O ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ \(\overline{\mathrm{AB}}\) ବୃତ୍ତର ଏକ ଜ୍ୟା । \(\overline{\mathrm{AC}}\) ବୃତ୍ତର ବ୍ୟାସ ଏବଂ \(\overline{\mathrm{OP}}\) ବୃତ୍ତର ଏକ ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ।

ବୃତ୍ତର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଓ ବହିର୍ଦେଶ (Interior and Exterior of Circle):
ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ଯେଉଁ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ଦୂରତା ବୃତ୍ତର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧଠାରୁ କ୍ଷୁଦ୍ରତର, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ବୃତ୍ତର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ (Interior points) କୁହାଯାଏ ଏବଂ ସମସ୍ତ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସମାହାରକୁ ବୃତ୍ତର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ (Interior) କୁହାଯାଏ ।

(ii) ବୃତ୍ତ ଓ ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ବ୍ୟତୀତ ସମତଳର ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ସେଟ୍‌କୁ ବୃତ୍ତର୍ ବହିର୍ଦେଶ (Exterior) କୁହାଯାଏ । ବୃତ୍ତର ବହିର୍ଦେଶରେ ଥ‌ିବା ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ବୃତ୍ତର ବହିଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ ।
ବୃତ୍ତର ଅନ୍ତର୍ଦେଶ ଏକ ଉତ୍ତଳ (convex) ସେଟ୍

• ସର୍ବସମ ବୃତ୍ତ : ଏକାଧିକ ବୃତ୍ତର ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ସମାନ ହେଲେ ସେମାନଙ୍କୁ ସର୍ବସମ ବୃତ୍ତ (Congruent circles) କୁହାଯାଏ ।
• ସର୍ବସମ କ୍ୟା : ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ ବା ଏକାଧିକ ବୃତ୍ତରେ ଯେଉଁ ଜ୍ୟାମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ସେମାନଙ୍କୁ ସର୍ବସମ ଜ୍ୟା (Congruent Chords) କୁହାଯାଏ ।

ଉପପାଦ୍ୟ 7 : ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ରରୁ ଏହାର ବ୍ୟାସ ଭିନ୍ନ ଏକ ଜ୍ୟା ପ୍ରତି ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବ ଉକ୍ତ ଜ୍ୟାକୁ ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡ କରେ ।
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ : ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖା ବୃତ୍ତକୁ ଦୁଇଟିରୁ ଅଧ‌ିକ ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରେ ନାହିଁ ।

ପ୍ରମେୟ 2.1 :
କୌଣସି ବୃତ୍ତର ବ୍ୟାସ ଭିନ୍ନ ଏକ ଜ୍ୟାର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଓ କେନ୍ଦ୍ରକୁ ଯୋଗକରୁଥିବା ରେଖା ଉକ୍ତ ଜ୍ୟା ଅଟେ ।
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ 1: ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ର ଏହାର ଯେକୌଣସି ଜ୍ୟାର ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡକ ଲମ୍ବ ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ । କାରଣ ଯେକୌଣସି ଜ୍ୟାର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁଠାରେ କେବଳ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ଲମ୍ବ ଅଙ୍କିତ ହୋଇପାରିବ ।
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ 2:
(i) ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତର ଦୁଇଟି ଅସମାନ୍ତର ଜ୍ୟାର ସମର୍ଦ୍ଦିଖଣ୍ଡକ ଲୟଦ୍ୱୟ ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ରରେ ମିଳିତ ହୁଅନ୍ତି । କାରଣ ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ-1 ଅନୁଯାୟୀ ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମଦ୍ୱିଖଣ୍ଡକ ଲମ୍ବ ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
(ii) ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତର ଦୁଇଟି ସମାନ୍ତର ଜ୍ୟାର ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡକ ଲମ୍ବଦ୍ଵୟ ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ର ଦେଇ ଯାଇଥିବା ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

କାରଣ ଏକ ଜ୍ୟାର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ ଲମ୍ବ ସର୍ବଦା କେନ୍ଦ୍ରଦେଇ ଯିବ ଏବଂ ଜ୍ୟାଦ୍ଵୟ ସମାନ୍ତର ହେତୁ ଅନ୍ୟ ଜ୍ୟା ପ୍ରତି ଲମ୍ବ ହେବ ଏବଂ ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ରରୁ ଏକ ଜ୍ୟା ପ୍ରତି ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ଲମ୍ବ ଅଙ୍କନ ସମ୍ଭବ ।

• \(\overline{\mathrm{AB}}\) ବୃତ୍ତର ଏକ ଜ୍ୟା ହେଲେ A ଓ B ଭିନ୍ନ ଜ୍ୟାଟିର ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁ ବୃତ୍ତର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ।
• ଯଦି A ବୃତ୍ତ ଉପରିସ୍ଥ ଏକ ବିନ୍ଦୁ ଓ P ବୃତ୍ତର ଏକ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ହୁଏ, ତେବେ \(\overrightarrow{\mathrm{AP}}\) ବୃତ୍ତକୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରିବ ।
• ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବୃତ୍ତ ଅଙ୍କନ କରିବା ପାଇଁ ଅତି କମ୍‌ରେ ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁର ଅବସ୍ଥିତି ଜାଣିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ପ୍ରମେୟ 2.2 :
ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଅବସ୍ଥିତ ନ ଥୁବା ଯେକୌଣସି ତିନୋଟି ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଗୋଟିଏ ଏବଂ କେବଳ ବୃତ୍ତ ଅଙ୍କନ କରାଯାଇ ପାରିବ ।
ତ୍ରିଭୁଜର ପରିବୃତ୍ତର ସଂଜ୍ଞା :
ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିଦୁ୍ୟତ୍ରୟ ଦେଇ ଅଙ୍କିତ ବୃତ୍ତକୁ ଉକ୍ତ ତ୍ରିଭୁଜର ପରିବୃତ୍ତ (Circum-Circle) ଓ ଏହାର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁକୁ ଉକ୍ତ ତ୍ରିଭୁଜର ପରିକେନ୍ଦ୍ର (Circum-Centre) କୁହାଯାଏ ।
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ : ଦୁଇଟି ବୃତ୍ତ ପରସ୍ପରକୁ ଦୁଇଟିରୁ ଅଧ୍ଵ ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

ଉପପାଦ୍ୟ 8 :
ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତର ସମାନ ଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ ଜ୍ୟାମାନେ କେନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ।
କଥନ : ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ବୃତ୍ତର ସମାନ ଦୈର୍ଘ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ ଜ୍ୟାମାନେ ନିଜ ନିଜ କେନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ।

ପ୍ରମେୟ 2.3 :
ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ କେନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ଜ୍ୟାମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ।
କଥନ : ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ବୃତ୍ତରେ ନିଜ ନିଜ କେନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ସମଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ଜ୍ୟାମାନଙ୍କର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ।
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ 1: ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତର ଦୁଇଟି ଜ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ କେନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ଜ୍ୟାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ନିକଟତର ଜ୍ୟାର ଦୈର୍ଘ୍ୟଠାରୁ କ୍ଷୁଦ୍ରତର ।
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ 2: ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତର ଦୁଇଟି ଜ୍ୟା ମଧ୍ୟରୁ କ୍ଷୁଦ୍ରତର ଜ୍ୟାଟି କେନ୍ଦ୍ରଠାରୁ ଅଧିକ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ।

→ ଜ୍ୟାଦ୍ଵାରା କେନ୍ଦ୍ରରେ ଉତ୍ପନ୍ନ କୋଣ (Angle subtended by the chord at the centre) :
ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତର \(\overline{\mathrm{AB}}\) ବ୍ୟାସଭିନ୍ନ ଏକ ଜ୍ୟା ଏବଂ O କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ହେଲେ ∠AOBକୁ ଜ୍ଯା \(\overline{\mathrm{AB}}\) ଦ୍ଵାରା କେନ୍ଦ୍ରଠାରେ ଉତ୍ପନ୍ନ କୋଣ ଅଥବା \(\overline{\mathrm{AB}}\) ଜ୍ୟା ସହ ସଂପୃକ୍ତ କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥ କୋଣ (Central angle) କୁହାଯାଏ ।

∠AOB, \(\overline{\mathrm{AB}}\) ଜ୍ୟା ସହ ସଂପୃକ୍ତ ଏକ କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥ କୌଣ ।

ଉପପାଦ୍ୟ 9 : ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତର ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ଜ୍ୟା କେନ୍ଦ୍ରଠାରେ ଯେଉଁ କୋଣ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନ୍ତି ସେମାନେ ସର୍ବସମ ।
କଥନ : ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ବୃତ୍ତର ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ଜ୍ୟା ନିଜ ନିଜ କେନ୍ଦ୍ରଠାରେ ଯେଉଁ କୋଣ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନ୍ତି ସର୍ବସମ ।

ପ୍ରମେୟ 2.4 :
ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତର ଦୁଇଟି ଜ୍ୟାଦ୍ଵାରା କେନ୍ଦ୍ରଠାରେ ଉତ୍ପନ୍ନ କୋଣ ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ହେଲେ ଜ୍ୟା ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ହେବେ ।
କଥନ : ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ବୃତ୍ତର ଦୁଇଟି ଜ୍ୟାଦ୍ଵାରା ନିଜ ନିଜ କେନ୍ଦ୍ରଠାରେ ଉତ୍ପନ୍ନ କୋଣ ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ହେଲେ ଜ୍ୟା ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ହେବେ ।

→ ଚାପ (Arc) :
(i) ଚିତ୍ର (a)ରେ S ଏକ ବୃତ୍ତ ଏବଂ ଉକ୍ତ ବୃତ୍ତ ଉପରେ A ଓ B ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ ବୃତ୍ତଟି A ଓ B ବିନ୍ଦୁ ଦ୍ଵାରା ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ହୁଏ । A ଓ B ବିନ୍ଦୁ ସମେତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାଗକୁ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଚାପ କୁହାଯାଏ ।

(ii) ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାର କହିଲେ A ଓ B ବିନ୍ଦୁ ଦ୍ବୟ ସହିତ “A ଠାରୁ B ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ” ବୃତ୍ତର ଏକ ଅବିଛିନ୍ନ ଅଂଶ ହେଉଛି ଏକ ଚାପ । ଚିତ୍ର (b)ରେ \(\stackrel{\leftrightarrow}{AB}\), S ବୃତ୍ତର ଏକ ଛେଦକ (Secant) ।

(iii) P, ଛେଦକ \(\overleftrightarrow{AB}\) ର ଏକ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ବୃତ୍ତ ଉପରିସ୍ଥ ଅନ୍ୟ ଏକ ବିନ୍ଦୁ ହେଉ । ବୃତ୍ତର ଯେଉଁ ଅଂଶରେ P ବିନ୍ଦୁ ଅଛି ସେହି ଅଂଶଟିକୁ APB ଅଥବା BPA ଚାପ କୁହାଯାଏ ।
ସଂକେତରେ ଚାପକୁ \(\widehat{\mathbf{A P B}}\) ବା \(\widehat{\mathbf{B P A}}\) ରୂପେ ଲେଖାଯାଏ ।

ସଂଜ୍ଞା : ଏକ ବୃତ୍ତ ଉପରିସ୍ଥ A ଓ B ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ A ଓ B ବିନ୍ଦୁ ସମେତ \(\overline{\mathrm{AB}}\) କ୍ୟାର ଏକ ପାର୍ଶ୍ବରେ ଥ‌ିବା ବୃତ୍ତ ଉପରିସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ସେଟ୍‌କୁ ଏକ ଚାପ କୁହାଯାଏ । ଉକ୍ତ ସେଟ୍ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ P ଏକ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ଚାପକୁ APB କିମ୍ବା BPA ଚାପରୂପେ ନାମିତ କରାଯାଏ ଏବଂ ଉକ୍ତ ଚାପକୁ \(\widehat{\mathbf{A P B}}\) କିମ୍ବା \(\widehat{\mathbf{B P A}}\) ସଂକେତ ଦ୍ବାରା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।

(iv) \(\widehat{\mathbf{A P B}}\) ଏକ ଚାପ ହେଲେ A ଓ B, ଚାପର ଦୁଇଟି ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ (End points) ଅଟନ୍ତି ଏବଂ ଚାପର ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ବିନ୍ଦୁଙ୍କୁ ଚାପର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ (Interior points) କୁହାଯାଏ ।

(v) Q, ଛେଦକ \(\overleftrightarrow{AB}\) ର ଅପର ପାର୍ଶ୍ଵ ଚିତ୍ର (b)ରେ ବୃତ୍ତ ଉପରିସ୍ଥ ଏକ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ AQB ଚାପକୁ \(\widehat{\mathbf{A Q B}}\) ବା BQÀ ସଂକେତ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।

(vi) A ଓ B ଉଭୟ \(\widehat{\mathbf{A P B}}\) ଏବଂ \(\widehat{\mathbf{A Q B}}\) ଚାପର ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁ ଅଟନ୍ତି । \(\widehat{\mathbf{A P B}}\) ଓ \(\widehat{\mathbf{A Q B}}\) ଚାପଦ୍ଵୟକୁ ପରସ୍ପରର ବିପରୀତ ଚାପ (Opposite are) କୁହାଯାଏ । ଉକ୍ତ ଚାପଦ୍ଵୟର ସଂଯୋଗରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବୃତ୍ତଟି ଗଠିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଗୋଟିକୁ ଅପରର ପରିପୂରକ ଚାପ (Supplementary are) ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଚାପଦ୍ଵୟକୁ \(\overline{\mathrm{AB}}\) ଜ୍ୟା ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ବା ଛେଦିତ ଚାପ କୁହାଯାଏ ଏବଂ \(\overline{\mathrm{AB}}\) ଜ୍ୟାକୁ ଉଭୟ ଚାପର ସମ୍ପୃକ୍ତ ଜ୍ୟା (Corresponding chord) କୁହାଯାଏ ।

→ କ୍ଷୁଦ୍ରଚାପ, ବୃହତ୍‌ପ ଏବଂ ଅଭିବୃତ୍ତ (Minor arc, Major arc and Semi circle) :
କ୍ଷୁଦ୍ରଚାପ, ବୃହତ୍‌ପ (Minor are, Major arc) :
(i) ଯଦି କୌଣସି ଚାପ \(\widehat{\mathbf{A P B}}\)ର P ବିନ୍ଦୁ ଏବଂ ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ସମ୍ପୃକ୍ତ \(\overline{\mathrm{AB}}\) ଜ୍ୟାର ବିପରୀତ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଅବସ୍ଥିତ ହୁଅନ୍ତି ତେବେ \(\widehat{\mathbf{A P B}}\)କୁ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ରଚାପ (Minor are) କୁହାଯାଏ । ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ରଚାପର ବିପରୀତ ଚାପକୁ ବୃହତ୍‌ପ (Major acr) କୁହାଯାଏ ।

(ii) ଚିତ୍ର (c)ରେ \(\widehat{\mathbf{A P B}}\) କ୍ଷୁଦ୍ରଚାପ ଓ \(\widehat{\mathbf{A Q B}}\) ବୃହତ୍ ଚାପ ଅଟନ୍ତି । \(\widehat{\mathbf{A P B}}\) ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ରଚାପ ହେଲେ ଏହାକୁ ‘AB କ୍ଷୁଦ୍ରଚାପ’ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ଓ ସେହିପରି \(\widehat{\mathbf{A Q B}}\) ବୃହତ୍ ଚାପକୁ ‘‘AB ବୃହତ୍ ଚାପ’’ ଦ୍ବାରା ପ୍ରକାଶ
କରାଯାଏ ।

→ ଅଦ୍ଧବୃତ୍ତ (Semi Circle) :
ଏକ ବୃତ୍ତରେ କୌଣସି ଚାପର ସମ୍ପୃକ୍ତ ଜ୍ୟା ବୃତ୍ତର ଏକ ବ୍ୟାସ ହେଲେ ଚାପଟିକୁ ଏକ ଅଦ୍ଧବୃତ୍ତ (Semi circle) କୁହାଯାଏ । ଚିତ୍ର (c)ରେ \(\widehat{\mathbf{C Q D}}\) ଏବଂ \(\widehat{\mathbf{C P D}}\) ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଦ୍ଧବୃତ୍ତ ଅଟନ୍ତି । ସଂଜ୍ଞାନୁସାରେ ଅର୍ଦ୍ଧବୃତ୍ତ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ରଚାପ ବା ବୃହତ୍ ଚାପ ନୁହେଁ । ଏକ ଅର୍ବବୃତ୍ତର ବିପରୀତ ଚାପ ମଧ୍ଯ ଏକ ଅଦ୍ଧବୃତ୍ତ ।

→ ଚାପର ଦୈର୍ଘ୍ୟ (Length of the arc):
\(\overline{\mathrm{AB}}\) ଜ୍ୟା ଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ଚାପ ଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟରୁ କ୍ଷୁଦ୍ର ଚାପର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବୃହତ୍ ଚାପର ଦୈର୍ଘ୍ୟଠାରୁ କ୍ଷୁଦ୍ରତର । ଚାପର ଦୈର୍ଘ୍ୟ (length) କୁ l ଚିହ୍ନଦ୍ଵାରା ସୂଚିତ କରାଯାଏ । l \(\widehat{\mathbf{A P Q}}\), \(\widehat{\mathbf{A P Q}}\) ଚାପର ଦୈର୍ଘ୍ୟମାପକୁ ସୂଚାଏ । ଦୁଇ ବିପରୀତ ଚାପର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ସମଷ୍ଟି ବୃତ୍ତର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଅଟେ । ବୃତ୍ତର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ବୃତ୍ତର ପରିଧ (Circumference) କୁହାଯାଏ ।

→ ସନ୍ନିହିତ ଚାପ (Adjacent arcs) :
ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ ଦୁଇଟି ଚାପର ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ସାଧାରଣ ବିନ୍ଦୁ ଥିଲେ ଉକ୍ତ ବିନ୍ଦୁଟି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଚାପର ଏକ ପ୍ରାନ୍ତ ବିନ୍ଦୁ ହେବ ଏବଂ ଏହିପରି ଦୁଇଟି ଚାପକୁ ସନ୍ନିହିତ ଚାପ (Adjacent ares) କୁହାଯାଏ । ଦୁଇଟି ସନ୍ନିହିତ ଚାପର ସଂଯୋଗରେ ନୂତନ ଚାପ ଗଠିତ ହୁଏ । ଚିତ୍ରରେ \(\widehat{\mathbf{OCA}}\) ଏବଂ \(\widehat{\mathbf{APB}}\) ଦୁଇଟି ସନ୍ନିହିତ ଚାପର ସଂଯୋଗରେ \(\widehat{\mathbf{QAB}}\) ଗଠିତ ହେଉଅଛି ।

ମନେରଖ : ଦୁଇଟି ବୃହତ୍ ଚାପ କିମ୍ବା ଦୁଇଟି ଅଦ୍ଧବୃତ୍ତ ସନ୍ନିହିତ ଚାପ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।

→ ଚାପଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ କୋଣ (Angle subtended by an Arc):
(i) ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ \(\widehat{\mathbf{APB}}\) ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଚାପ । X, \(\overline{\mathrm{AB}}\) ଜ୍ୟା ଉପରେ ନ ଥିବା ବୃତ୍ତର ସମତଳରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ ∠AXBକୁ \(\widehat{\mathbf{APB}}\) ଚାପଦ୍ବାରା X ଠାରେ ଉତ୍ପନ୍ନ କୋଣ (angle subtended at X) କୁହାଯାଏ ।

(ii) ବତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ର ଠ ହେଲେ ∠AOB କୁ \(\widehat{\mathbf{APB}}\) ଦ୍ଵାରା କେନ୍ଦ୍ରଠାରେ ଉତ୍ପନ୍ନ କୋଣ ବା ସଂକ୍ଷେପରେ \(\widehat{\mathbf{APB}}\) ର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥ କୋଣ (Central angle) କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଚାପଦ୍ବାରା କେନ୍ଦ୍ରଠାରେ ଉତ୍ପନ୍ନ କୋଣ ଉକ୍ତ ଚାପର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥ କୋଣ ।

(iii) \(\widehat{\mathbf{AB}}\) ର P ଯେକୌଣସି ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ ∠APB କୁ \(\widehat{\mathbf{AB}}\) ଚାପର ଏକ ଅନ୍ତର୍ଲିଖ କୋଣ (Inscribed angle) କୁହାଯାଏ । Q, \(\widehat{\mathbf{APB}}\) ର ବିପରୀତ ଚାପ ଉପରିସ୍ଥ ଏକ ବିନ୍ଦୁ ହେଲେ ∠AQBକୁ \(\widehat{\mathbf{APB}}\) ଚାପର ବିପରୀତ ଚାପାନ୍ତର୍ଲିଖ୍ ବା ପରିପୂରକ ଚାପାନ୍ତର୍ଲିଖୁତ କୋଣ (Angle subtended at a point on the opposite arc or supplementary arc) କୁହାଯାଏ ।

(iv) ∠AOB ଟି \(\overline{\mathrm{AB}}\) କ୍ୟା ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥ କୋଣ । ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ \(\overline{\mathrm{AB}}\) ଜ୍ୟାଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥ କୋଣ ଏବଂ \(\widehat{\mathbf{AB}}\) କ୍ଷୁଦ୍ରଚାପ ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥ କୋଣ ଦ୍ଵୟ ଅଭିନ୍ନ । ଚିତ୍ରରେ \(\widehat{\mathbf{AQB}}\) ଏକ ବୃହତ୍ ଚାପ ।

(v) \(\widehat{\mathbf{ARB}}\) ଦ୍ବାରା Q ଠାରେ ଉତ୍ପନ୍ନ କୋଣ ∠AQB, \(\widehat{\mathbf{AQB}}\)ର ଏକ ଅନ୍ତର୍ଲିଖୁତ କୋଣ । ∠ARB, \(\widehat{\mathbf{AQB}}\)ର ଏକ ବିପରୀତ ଚାପାନ୍ତଲିଷ୍କୃତ କୋଣ ।

→ କୋଣଦ୍ୱାରା ଛେଦିତ ଚାପ (Arc intercepted by the angle) :
ଗୋଟିଏ କୋଣର ବାହୁଦ୍ୱୟ ଏକ ବୃତ୍ତକୁ ଛେଦକଲେ କୋଣର ଅନ୍ତର୍ଦେଶରେ ଥ‌ିବା ଚାପ, ଯାହାର ପ୍ରାନ୍ତବିଦୁଦ୍ଵୟ କୋଣର ଦୁଇବାହୁ ହୁଅନ୍ତି, ତାହାକୁ ଉକ୍ତ କୋଣଦ୍ୱାରା ଛେଦିତ ଚାପ କୁହାଯାଏ ।

ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ CEOF ଦ୍ୱାରା ଛେଦିତ ଚାପ \(\widehat{\mathbf{GQF}}\) ଏବଂ ∠AXB ଦ୍ୱାରା ଛେଦିତ ଚାପଦ୍ୱୟ \(\widehat{\mathbf{APB}}\) ଓ \(\widehat{\mathbf{CQD}}\) |

→ ଚାପର ଡିଗ୍ରୀ ପରିମାପ (Degree measure of an arc) :
ସଂଜ୍ଞା : କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଚାପର ଡିଗ୍ରୀ ପରିମାପ 0 ଓ 360° ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଏକ ବାସ୍ତବ ସଂଖ୍ୟା ଯାହା ନିମ୍ନମତେ ସ୍ଥିରୀକୃତ ହୁଏ : ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରକୁ ଦେଖ ।

O ବୃତ୍ତର କେନ୍ଦ୍ର ହେଲେ,
(i) m\(\widehat{\mathbf{APB}}\) 818 = m∠AOB
(ii) m\(\widehat{\mathbf{ABC}}\) = 180°
(iii) m\(\widehat{\mathbf{ACB}}\) ବୃହତ୍ ଚାପ = 360°- m∠AOB
ସଂଜ୍ଞାନୁଯାୟୀ ଏକ ଚାପ ଓ ଏହାର ବିପରୀତ ଚାପର ଡିଗ୍ରୀ ପରିମାପର ସମଷ୍ଟି 360° ।
ବି.ଦ୍ର. m\(\widehat{\mathbf{APB}}\) ଦ୍ଵାରା \(\widehat{\mathbf{APB}}\)ର ଡିଗ୍ରୀ ପରିମାପକୁ ସୂଚିତ କରାଯାଏ ।

→ ଚାପର ସର୍ବସମତା (Congruence of arcs) :
ସଂଜ୍ଞା : ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ (ଅଥବା ଦୁଇ ସର୍ବସମ ବୃତ୍ତରେ) ଦୁଇଟି ଚାପର ଡିଗ୍ରୀ ପରିମାପ ସମାନ ହେଲେ ଚାପ ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ (Congruent) ହୁଅନ୍ତି ।

ଚିତ୍ରରେ m∠AOB = m∠COD ⇔ \(\widehat{\mathbf{APB}}\) ≅ \(\widehat{\mathbf{CQD}}\) |
ଏଥୁରୁ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ
(i) ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତର ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ କ୍ଷୁଦ୍ରଚାପର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥ କୌଣଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ ଏବଂ ବିପରୀତ କ୍ରମେ ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତର ଦୁଇଟି କ୍ଷୁଦ୍ରଚାପର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥ କୌଣଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ ହେଲେ କ୍ଷୁଦ୍ର ଚାପଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ ହେବେ ।

(ii) ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତର ଦୁଇଟି କ୍ଷୁଦ୍ରଚାପ ସର୍ବସମ ହେଲେ ସେମାନଙ୍କର ବିପରୀତ ବୃହତ୍ ଚାପ ଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟ ସର୍ବସମ ହେବେ । ଏହାର ବିପରୀତ ଉକ୍ତିଟି ମଧ୍ୟ ସତ୍ୟ ।

(iii) ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତର ଦୁଇଟି ଅଦ୍ଧବୃତ୍ତ ସର୍ବସମ ।
ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ ଚାପର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଚାପର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥ କୌଣ ପରିମାପ ସହ ସମାନୁପାତୀ । କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥ କୌଣ ପରିମାଣର ହ୍ରାସ ବା ବୃଦ୍ଧି ସହିତ ଚାପର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ସମାନୁପାତିକ ହ୍ରାସ ବା ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ ।

ମନେରଖ : ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ଚାପର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ହୁଏ ଏବଂ ବିପରୀତ କ୍ରମେ ସମାନ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଚାପଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ ହୁଅନ୍ତି ।

ଉପପାଦ୍ୟ 10 : ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ଚାପ ସହ ସଂପୃକ୍ତ ଜ୍ୟାଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ ।
ମନ୍ତବ୍ୟ 1 : ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ବୃତ୍ତରେ ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ଚାପ ସହ ସଂପୃକ୍ତ ଜ୍ୟା ଦ୍ବୟ ସର୍ବସମ ।
ପ୍ରମେୟ 2.5 : କୌଣସି ବୃତ୍ତର ଦୁଇଟି ଜ୍ୟା ସର୍ବସମ ହେଲେ ସେମାନଙ୍କ ସହ ସଂପୃକ୍ତ (i) କ୍ଷୁଦ୍ରଚାପ ଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ ଏବଂ (ii) ବୃହତ୍ ଚାପଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ ।

→ ଗୋଟିଏ ଚାପର ଅନ୍ତର୍ଲିଖ୍ତ କୋଣ ସମ୍ପର୍କିତ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ତଥ୍ୟ :
ପ୍ରମେୟ 2.6 : ଏକ ବୃତ୍ତରେ କୌଣସି ଚାପର ଅନ୍ତର୍ଲିଖ କୋଣର ପରିମାଣ ଏହାର ବିପରୀତ ଚାପର ଡିଗ୍ରୀ ପରିମାପର ଅର୍ଦ୍ଧେକ ।
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ 1 : (i) ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ଚାପର ଅନ୍ତର୍ଲିଖ କୋଣଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ । ବିପରୀତ କ୍ରମେ, ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ ଦୁଇଟି ଚାପର ଅନ୍ତର୍ଲିଖତ କୋଣଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ ହେଲେ ଚାପଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ ।
(ii) ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ ଦୁଇଟି ସର୍ବସମ ଚାପର ବିପରୀତ ଚାପାନ୍ତଲିଖ୍ତ କୋଣଦ୍ବୟ ସର୍ବସମ । ବିପରୀତ କ୍ରମେ ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ ଦୁଇଟି ଚାପର ବିପରୀତ ଚାପାନ୍ତଲିଖ କୋଣଦ୍ୱୟ ସର୍ବସମ ହେଲେ ଚାପଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ ।

ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ 2 : (i) ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ କୌଣସି ଚାପର ଅନ୍ତର୍ଲିଖ କୋଣଗୁଡ଼ିକ ସର୍ବସମ ।
(ii) ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତରେ କୌଣସି ଚାପର ବିପରୀତ ଚାପାନ୍ତର୍ଲିଖ କୋଣଗୁଡ଼ିକ ସର୍ବସମ ।

ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ 3 : ଏକ ଅଦ୍ଧବୃତ୍ତର ଅନ୍ତର୍ଲିଖ କୋଣ ସମକୋଣ ।
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ 4 : କୌଣସି ଚାପର ଅନ୍ତର୍ଲିଖ୍ କୋଣ ଏକ ସମକୋଣ ହେଲେ ଚାପଟି ଏକ ଅଦ୍ଧବୃତ୍ତ ।

→ ବୃତ୍ତଖଣ୍ଡ, ବୃତ୍ତଖଣ୍ଡସ୍ଥ କୋଣ ଏବଂ ବୃତ୍ତକଳା (Segment, angle inscribed in a segment and sector) :
ବୃତ୍ତଖଣ୍ଡ (Segment) :
ବୃତ୍ତର ଏକ ଜ୍ୟା ଏବଂ ଜ୍ୟା ସହ ସଂପୃକ୍ତ କୌଣସି ଏକ ଚାପର ସଂଯୋଗରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସେଟ୍‌କୁ ଏକ ବୃତ୍ତଖଣ୍ଡ କୁହାଯାଏ ।

ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ AXBA ଏକ ବୃହତ୍ ବୃତ୍ତଖଣ୍ଡ (Major segment) ଓ AYB ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ବୃତ୍ତଖଣ୍ଡ (Minor segment) ।

→ ବୃତ୍ତଖଣ୍ଡସ୍ଥ କୋଣ (Angle inscribed in a segment) :
କୌଣସି ଚାପର ଏକ ଅନ୍ତର୍ଲିଖ କୋଣକୁ ସଂପୃକ୍ତ ବୃତ୍ତଖଣ୍ଡସ୍ଥ କୋଣ କୁହାଯାଏ । ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ ABXA ବୃତ୍ତଖଣ୍ଡସ୍ଥ ∠ADB ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତଖଣ୍ଡସ୍ଥ କୋଣ ।

ସେହିପରି ∠ACB ମଧ୍ୟ ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତଖଣ୍ଡସ୍ଥ କୌଣ ।

• କୌଣସି ଏକ ବୃତ୍ତଖଣ୍ଡସ୍ଥ ସମସ୍ତ କୋଣ ସର୍ବସମ ।
• ଅଦ୍ଧି ବୃତ୍ତଖଣ୍ଡସ୍ଥ କୋଣ ଏକ ସମକୋଣ ।

→ ବୃତ୍ତକଳା (Sector) :
ବୃତ୍ତର କୌଣସି ଏକ ଚାପ, ଚାପର ପ୍ରାନ୍ତବିନ୍ଦୁକୁ କେନ୍ଦ୍ର ସହିତ ଯୋଗ କରୁଥିବା ବ୍ୟାସାର୍ଦ୍ଧ ଦ୍ଵୟର ସଂଯୋଗରେ ବୃତ୍ତକଳା ଗଠିତ ହୁଏ । ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ OACB ଏକ ବୃତ୍ତକଳା ।

→ ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖତ ଚତୁର୍ଭୁଜ (Cyclic quadrilateral) :
ସଂଜ୍ଞା : ଏକ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଶୀର୍ଷବିଦୁଗୁଡ଼ିକ ଏକ ବୃତ୍ତ ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ ହେଉଥ୍ଲେ ଚତୁର୍ଭୁଜଟିକୁ ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖତ ଚତୁର୍ଭୁଜ କୁହାଯାଏ ।

ପାର୍ଶ୍ୱ ସ୍ଥ ଚିତ୍ର ରେ ABCD ଏକ ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖତ ଚତୁର୍ଭୁଜ ।

ପ୍ରମେୟ 2.7 :
ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁର ସଂଯୋଜକ ରେଖାଖଣ୍ଡ ତା’ର ଏକ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଅନ୍ୟ ଦୁଇଟି ବିନ୍ଦୁଠାରେ ଉତ୍ପନ୍ନ କରୁଥିବା କୋଣଦ୍ଵୟ ସର୍ବସମ ହେଲେ ବିନ୍ଦୁ ଚାରିଟି ଏକ ବୃତ୍ତ ଉପରେ ରହିବେ ।
ଉପପାଦ୍ୟ 11 : ଏକ ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବିପରୀତ କୋଣମାନ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ।
ମନ୍ତବ୍ୟ : ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖତ ଚତୁର୍ଭୁଜର କର୍ଣ୍ଣଦ୍ୱୟ ପରସ୍ପରକୁ ଛେଦକରନ୍ତି ।
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ 1 : ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖ ସାମାନ୍ତରିକ ଚିତ୍ର ଏକ ଆୟତଚିତ୍ର ।
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ 2 : ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖ୍ତ ରମ୍ବସ୍ ଏକ ବର୍ଗଚିତ୍ର ।
ଅନୁସିଦ୍ଧାନ୍ତ 3 : ବୃତ୍ତାନ୍ତଲିଵତ ଚତୁର୍ଭୁଜର ଏକ ବହିଃସ୍ଥ କୋଣର ପରିମାଣ ଏହାର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିପରୀତ କୋଣର ପରିମାଣ ସହ ସମାନ ।
ପ୍ରମେୟ 2.8 : ଗୋଟିଏ ଚତୁର୍ଭୁଜର ବିପରୀତ କୌଣମାନ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ହେଲେ ଚତୁର୍ଭୁଜଟି ବୃତ୍ତାନ୍ତର୍ଲିଖ ହେବ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Political Science Notes Chapter 4 ସଡକ ନିରାପତ୍ତା, ସଚେତନତା ଓ ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 Political Science Notes Chapter 4 ସଡକ ନିରାପତ୍ତା, ସଚେତନତା ଓ ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣ

ବିଷୟଭିଭିକ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ
→ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣା :

• ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ପାଞ୍ଚଟି ପ୍ରମୁଖ ଉପାଦାନ – ସଡ଼କ, ଗାଡ଼ି, ଗାଡ଼ିଚାଳନା, ରାସ୍ତା ବ୍ୟବହାରକାରୀ ଓ ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥା ।
• ଦେଶ ତଥା ରାଜ୍ୟର ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସଡ଼କ ପରିବହନ ଏକ ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା
• ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ମୃତକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା – ବିଶ୍ବରେ ପାଞ୍ଚ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ, ଭାରତରେ ଦେଢ଼ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧୂକ, ଓଡ଼ିଶାରେ ଚାରି ହଜାରରୁ ଅଧିକ।

→ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର କାରଣ :

• ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ପ୍ରମୁଖ କାରଣ – ସଡ଼କ ତ୍ରୁଟି, ଗାଡ଼ିର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତ୍ରୁଟି, ଗାଡ଼ିଚାଳକ, ରାସ୍ତା ବ୍ୟବହାରକାରୀଙ୍କ ମନୁଷ୍ୟ-କୃତ ତ୍ରୁଟି ଓ ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥାରେ ତ୍ରୁଟି ।
• ମାନବୀୟ ଛୁଟି – ଦ୍ରୁତଗତି, ମଦ୍ୟପାନ, ମୋବାଇଲ ଫୋନ୍‌ର ବ୍ୟବହାର, ହେଲମେଟ୍ ଓ ସିଟ୍‌ବେଲ୍ସ ନ ପିନ୍ଧିବା, ଅନ୍ୟମନସ୍କତା, ବେଖାତିରଭାବ ଓ ଟ୍ରାଫିକ୍ ନିୟମ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଜ୍ଞତା ଇତ୍ୟାଦି ।
• ସଡ଼କ ତ୍ରୁଟି – ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ, ଡିଜାଇନ, ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ, ସଂପ୍ରସାରଣରେ ଅବହେଳା, ଅଦୃଶ୍ୟମାନ ଟ୍ରାଫିକ୍ ସଙ୍କେତ, ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ଭାରୀ ମାଲ ପରିବହନ ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଗାଡ଼ିର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତୃଟି – ଯନ୍ତ୍ରଚାଳିତ ଗାଡ଼ିର ବ୍ରେକ୍, ଇଞ୍ଜିନ୍, ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରିକ୍, ଷ୍ଟିଅରିଙ୍ଗ, ତୈଳଟ୍ୟାଙ୍କ୍ ବେଗ, ମାଲ ଓ ଯାତ୍ରୀ ପରିବହନର କ୍ଷମତ ଆଦିରେ ତ୍ରୁଟି ଦେଖାଯାଏ ।
• ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥାରେ ତ୍ରୁଟି — ବର୍ଷା, ଝଡ଼, କୁହୁଡ଼ି, ବରଫାବୃତ, ଧୂଆଁଜାତ ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଦୁର୍ଘଟଣାର କାରଣ । ପାର୍କିଙ୍ଗ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅଭାବ, ରାସ୍ତା ଉପରେ ଗୃହପାଳିତ ପଶୁମାନଙ୍କ ଯାତାୟାତ, ଗାଡ଼ିସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ଇତ୍ୟାଦି ।

→ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ପରିବ୍ୟାପ୍ତି ଓ ଭୟାବହତା :

• ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଚାରି ହଜାରରୁ ଅଧ‌ିକ ଲୋକ ମୃତ ଓ ଦଶ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ଆହତ ହେଉଛନ୍ତି ।
• ସଂପ୍ରତି ଓଡ଼ିଶାର ୨ ଲକ୍ଷ ୬୫ ହଜାର କି.ମି. ରାସ୍ତା ଉପରେ ପ୍ରାୟ ୭୨ ଲକ୍ଷ ଗାଡ଼ି ଚଳପ୍ରଚଳ କରୁଛି ।
• ପ୍ରତି ଶହେ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ୪୫ ଜଣ ମୃତାହତ ହେଉଛନ୍ତି ।
• ସମସ୍ତ ଯାନବାହାନ ସଂଖ୍ୟାର ଅଶି ପ୍ରତିଶତ ଦୁଇଚକିଆ ଗାଡ଼ି ଯାହାକି ପ୍ରାୟତଃ ଯୁବଗୋଷ୍ଠୀ ଚଳାଇଥାନ୍ତି ।
• ସମସ୍ତ ଦୁର୍ଘଟଣାର ୯୫ ପ୍ରତିଶତ କେବଳ ମାନବୀୟ ତ୍ରୁଟି ଯୋଗୁଁ ସଂଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ।

→ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାର ନିରାକରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା :

• ସଡ଼କ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ତିନିଗୋଟି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା : ଶିକ୍ଷା (Education), ବଳବତ୍ତକରଣ (Enforcement) ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳ (Engineering) ଓ ଭିତ୍ତିଭୂମି ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
• ଗଣମାଧ୍ୟମ, ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ, ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ସଂଘ, ମୋଟରଯାନ ସଂଘ ଆଦି ସଡ଼କ ସୁରକ୍ଷାର ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ମୁଖ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ ଅଟନ୍ତି ।
• ବଳବତ୍ତକରଣ (Enforcement) ଏକ ସରକାରୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ । କୌଣସି ନିୟମର ବ୍ୟତିକ୍ରମ ହେଲେ ମାଲିକ ଓ ଗାଡ଼ିଚାଳକଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ଦଣ୍ଡ କିମ୍ବା ଜେଲ ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି । ମୋଟରଯାନ ସମ୍ପର୍କୀୟ ନିୟମ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ଉପରେ ଲାଗୁ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ବୈଜ୍ଞାନିକ ଓ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଙ୍ଗ ପ୍ରଣାଳୀରେ ସଡ଼କର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଗଠିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ସଡ଼କର ଜ୍ୟାମିତିକ ଜଙ୍କସନର ଉନ୍ନତି, ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟୁଥିବା ସ୍ଥାନ ଚିହ୍ନଟ, ଖରାପ ରାସ୍ତାର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ, ସଂପ୍ରସାରଣ, ହମ୍ପସ୍,ଟ୍ରାଫିକ୍ ସିଗ୍‌ନାଲ ଓ ଜବରଦଖଲ ଉଚ୍ଛେଦ ଇତ୍ୟାଦି ଆବଶ୍ୟକ ।

→ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ସଡ଼କ ନିରାପତ୍ତାର ମାର୍ଗଦର୍ଶନ :

• ୧୮ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ପିଲା ଡ୍ରାଇଭିଂ ଲାଇସେନ୍ସ ପାଇବେ ନାହିଁ ।
• ଦ୍ରୁତଗତି ଓ ସାହସିକ ଭିଡ଼ିଓ ଗେମ୍ ଦେଖୁବା ମନା ।
  3. ହାତ ଧରାଧରି ହୋଇ ସାଇକେଲ ଚଳାଇବେ ନାହିଁ ।
• ଦୁଇଚକିଆ ଗାଡ଼ିରେ ଦୁଇ ଜଣ ବସିବେ ।
• ଗୋଟିଏ ଗାଡ଼ିରେ ଅଧୂକ ଯାତ୍ରୀ ଯାଇପାରିବେ ନାହିଁ ।
• ରାଜପଥ ସଂଲଗ୍ନ ସ୍କୁଲ୍‌ମାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଅଣ୍ଡରପାସ୍ ଆଦି ନିର୍ମାଣ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

→ ମୋଟର ଯାନ (ସଂଶୋଧ) ଆକ୍ଟ ୨୦୧୯ :

• ମୋଟର ଯାନ ଆକୁ ୨୦୧୯ରେ ମୁଖ୍ୟତଃ କ୍ଷତିପୂରଣ ଏବଂ ଜୋରିମାନାକୁ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଇଛି ।
• ଦୁର୍ଘଟଣା ମାମଲାରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପରିବାରଙ୍କୁ ୨ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଓ ଗୁରୁତର ଆହତ ହୋଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୫୦ ହଜାର ଟଙ୍କା ସହାୟତା ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଛି ।
• ନିଶାସକ୍ତ ବେପରୁଆ ଗାଡ଼ି ଚାଳକଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ଦଣ୍ଡ ସହ ଜେଲଦଣ୍ଡ ଭୋଗିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।
• ହେଲମେଟ୍ ଓ ସିଟ୍‌ବେଲ୍ସ ବ୍ୟବହାରକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି କରାଯାଇଛି ।

→ ଓଡ଼ିଶା ଗୁଡ୍ ସମରିଟାନ୍‌ ନୀତି, ୨୦୧୮:

• ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ଆହତଙ୍କୁ ତୁରନ୍ତ ମେଡ଼ିକାଲ ଚିକିତ୍ସା ପ୍ରଦାନ କରି ଜୀବନ ବଞ୍ଚାଇବାକୁ ଗୁଡ୍ ସମରିଟାନ୍ ନୀତି କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ନୀତିଦ୍ୱାରା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନ୍ୟର ଜୀବନ ବଞ୍ଚାଇବାର ମନୋଭାବ ନେଇ ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଗାଡ଼ିରେ ହସ୍‌ପିଟାଲକୁ ନେଇ ପାରିବେ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ପୋଲିସ୍ କିମ୍ବା ଡାକ୍ତରଙ୍କୁ ପରିଚୟ ଦେବା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ନୁହେଁ ।
• ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟର ୨୦୧୪ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କ୍ରମେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଉକ୍ତ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ କରିଛନ୍ତି ।
• ଗୁଡ୍ ସମରିଟାନ ପଲିସି ଅନୁଯାୟୀ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ଆହତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ପହଞ୍ଚାଇଲେ। ୨୦୦୦ ଟଙ୍କା ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।

→ ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣ :

• ସଡ଼କ ପରିବହନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପେଟ୍ରୋଲ୍ ଓ ଡ଼ିଜେଲ ଭଳି ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ଭୂମିକା ରହିଛି ।
• ସେଥୁପାଇଁ ଗାଡ଼ିର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତ୍ରୁଟି ସୁଧାରିବା ଓ ଯାନବାହନ ଜନିତ ବିଷାକ୍ତ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ରୋକିବା ଲାଗି ବ୍ୟବସ୍ଥାକରିବା ।
• ଗାଡ଼ିର ଇନ୍ଧନ ବ୍ୟବହାର ଗାଡ଼ିର ଆକାର ଓ ପ୍ରକାରଭେଦ, ରାସ୍ତାର ଅବସ୍ଥା, ଟ୍ରାଫିକର ଘନତ୍ବ ଓ ଗତିଶୀଳତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।
• ସ୍ଥିର ଗାଡ଼ିର ଇଞ୍ଜିକୁ ଅଧ୍ୱ ସମୟ ଚାଲୁ ନ ରଖି, ତେଲଟାଙ୍କି ସଫା କରିବା, ଟାୟାରକୁ ସର୍ବଦା ଅନୁମୋଦିତ ପ୍ରେସରରେ ରଖୁବା, ଶୀତତାପ ଯନ୍ତ୍ରର ବ୍ୟବହାର ସୀମିତ କରିବା, ଅନୁମୋଦିତ ବେଗରେ ଗାଡ଼ି ଚଳାଇବା ଇତ୍ୟାଦି ଇନ୍ଧନ ସଂରକ୍ଷଣରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରିବ ।

Road Signs Mandatory signs:

Cautionary signs:

Informatory signs:

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Notes Chapter 8 ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ଗଠନ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 History Notes Chapter 8 ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ଗଠନ

ବିଷୟଭିଭିକ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ:

→ ଉତ୍କଳ ସଭା :

• ‘ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ’ ଗଠିତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ମଧୁସୂଦନ ଦାସ ‘ଉତ୍କଳ ସଭା’ ଗଠନ କରିଥିଲେ ।
  
• ‘ଉତ୍କଳ ସଭା’ ମଧୁସୂଦନ ଦାସଙ୍କ ଉତ୍ସାହ ଓ ଉଦ୍ୟମରେ ୧୮୮୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୬ ତାରିଖରେ କଟକଠାରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ଥିଲା ଓଡ଼ିଶାର ସର୍ବପ୍ରଥମ ସୁସଙ୍ଗଠିତ ରାଜନୀତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ।
• ସ୍ଥାନୀୟ ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ଓ ଜନକଲ୍ୟାଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ।
• ୧୮୮୬ ଡିସେମ୍ବର ୨୮ରେ କଲିକତାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଦ୍ଵିତୀୟ ଅଧୂବେଶନରେ ମଧୁସୂଦନ ଦାସ, ଗୋଲୋକଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ, ହରିବଲ୍ଲଭ ବୋଷ ଓ କାଳିପଦ ବାନାର୍ଜୀ ‘ଉତ୍କଳ ସଭା’ ତରଫରୁ ପ୍ରତିନିଧ୍ୟ କରିଥିଲେ ।
• ଉତ୍କଳ ସଭାର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସର ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ଥିବାରୁ ମଧୁବାବୁ ଏକ ବୃହତ୍ତର ଅନୁଷ୍ଠାନ ଗଠନ ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲେ । ବଙ୍ଗଳାର ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସାର୍ ସୁରେନ୍ଦ୍ରନାଥ
• ବାନାର୍ଜୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ଗଠିତ ‘ବଙ୍ଗ ଜାତୀୟ ସଭା’ ଏ ଦିଗରେ ତାଙ୍କୁ ଯଥେଷ୍ଟ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲା ।
• ଉତ୍କଳ ସଭାର ପ୍ରଥମ ସଭାପତି ଥିଲେ ଚୌଧୁରୀ କାଶୀନାଥ ଦାସ ଓ ପ୍ରଥମ ସମ୍ପାଦକ ଥିଲେ, ଗୌରୀଶଙ୍କର ରାୟ ।

→ ଗଞ୍ଜାମ ଜାତୀୟ ସମିତି :

• ୧୯୦୩ ମସିହା ଆରମ୍ଭରେ କେତେକ ଉତ୍ସାହୀ ଯୁବକ ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ରମ୍ଭାଠାରେ ଏକତ୍ର ହୋଇ ଖଲ୍ଲିକୋଟ ରାଜା ହରିହର ମର୍ଦ୍ଦରାଜ ଦେବଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରେ ‘ଗଞ୍ଜାମ ଜାତୀୟ ସମିତି’ ନାମକ ଏକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଗଠନ କରିଥିଲେ ।
• ଗଞ୍ଜାମ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣାଞ୍ଚଳ ଜିଲ୍ଲା ତଥା ଓଡ଼ିଶାର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଏକ ଶାସନାଧୀନରେ ରଞ୍ଝାପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରିବା ଥିଲା ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।
• ଏହାର ପ୍ରଥମ ବୈଠକ ବ୍ରହ୍ମପୁରଠାରେ ୧୯୦୩ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ମାସରେ ବସିଥିଲା ଯାହା ‘ଗଞ୍ଜାମ ଜାତୀୟ ସଭା’ ନାମରେ ପରିଚିତ ।
• ଏହି ପ୍ରଥମ ବୈଠକରେ ଓଡ଼ିଶା, ବଙ୍ଗ, କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପ୍ରଦେଶ ଓ ମାନ୍ଦ୍ରାଜ ପ୍ରେସିଡ଼େନ୍ସିର ସମସ୍ତ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀ ଅଞ୍ଚଳରୁ ପ୍ରତିନିଧିମାନେ ବହୁସଂଖ୍ୟାରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।
• ଗଞ୍ଜାମ ଜାତୀୟ ସଭାରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରିଥିଲେ ଶ୍ୟାମସୁନ୍ଦର ରାଜଗୁରୁ ।
• ମଧୁସୂଦନ ଦାସ ନିମନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇ କଟକରୁ ଏହି ସଭାରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।
• ଗଞ୍ଜାମ ଜାତୀୟ ସଭାର ସଫଳତା ମଧୁବାବୁଙ୍କୁ ସମଗ୍ର ଓଡ଼ିଶା ପାଇଁ ଏକ ଜାତୀୟ ସଭା ଡକାଇବାକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲା । କନିକା ରାଜା ରାଜେନ୍ଦ୍ର ନାରାୟଣ ଭଞ୍ଜଦେଓ ଏ ଦିଗରେ ତାଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ ।
• ୧୯୦୩ ମସିହାରେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ମାନ୍ଦ୍ରାଜ ଅଶେନରେ ମଧୁସୂଦନ ଦାସ ଓ ଗୌରୀଶଙ୍କର ରାୟ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ମଧୁବାବୁଙ୍କର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀ ଅଞ୍ଚଳକୁ ନେଇ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ସେଠାରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆନଯିବାରୁ ମଧୁବାବୁ କଂଗ୍ରେସ ସହ ସମ୍ପର୍କ ଛିନ୍ନ କରିଥିଲେ ।

→ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ :

1. ୧୯୦୩ ମସିହାରେ ଗଡ଼ଜାତ ରାଜାମାନଙ୍କର ବାର୍ଷକ ଅଧୁବେଶନରେ ମୟୂରଭଞ୍ଜର ରାଜା ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଦେଓ,ଖଲ୍ଲିକୋଟର ରାଜା ଓ କନିକାର ରାଜା ମଧୁସୂଦନଙ୍କ ବିଚାରଧାରାକୁ ଉଚ୍ଚ ପ୍ରଶଂସା କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସମର୍ଥନ ଜଣାଇଥ୍ଲୋ ।
   
2. ମଧୁବାବୁ ତାଙ୍କର ଏହି ପରିକଳ୍ପନାକୁ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପରିଣତ କରିବାପାଇଁ ୧୯୦୩ ମସିହାରେ ‘ଉତ୍କଳ ସଭା’ ଆନୁକୂଲ୍ୟରେ କଟକଠାରେ ଏକ ସଭା ଆହ୍ୱାନ କରିଥିଲେ ।
3. ଏହି ସଭାରେ ସମଗ୍ର ଓଡ଼ିଶା ତଥା ବିଚ୍ଛିନ୍ନାଞ୍ଚଳ ସମୂହର ଏକତ୍ରୀକରଣ ଦିଗରେ ଉଦ୍ୟମ କରିବାପାଇଁ ଏକ ଜାତୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଗଠନ କରାଯିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ କରାଗଲା ।
4. ଏହି ଜାତୀୟ ଅନୁଷ୍ଠାନର ନାମ ରଖାଗଲା ‘ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ’ । ଏହିଦିନ ‘ଉତ୍କଳ ସଭା’ର ବିଲୋପ ଘଟିଥିଲା ।
5. ଏହି ବୈଠକରେ ‘ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ’ର ପ୍ରଥମ ଅଧିବେଶନର ପ୍ରସ୍ତୁତି ସ୍ବରୂପ ଅଭ୍ୟର୍ଥନା କମିଟିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଭାବେ କନିକା ରାଜା ରାଜେନ୍ଦ୍ର ନାରାୟଣ ଭଞ୍ଜଦେଓ ଓ ସମ୍ପାଦକ ଭାବେ ମଧୁସୂଦନ ଦାସ କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ଥିର ହେଲା । ପାଇଁ ସ୍ଥିର ହେଲା ।

→ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ଲକ୍ଷ୍ୟ:

• ‘ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ’ ଏକ ଅଣରାଜନୀତିକ ସଂସ୍ଥାରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କଲା ।
• ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ଥିଲା ଏହାର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଏହାର ଅନ୍ୟ କେତେକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଥିଲା । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
  (i) ପ୍ରାକୃତିକ ଓଡ଼ିଶାର ଏକତ୍ରୀକରଣ ।
  (ii) ଓଡ଼ିଶାର ସମୁଦାୟ ବିକାଶ ।
  (iii) ସମସ୍ତ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ ଶାସନାଧୀନ କରିବା ।
  (iv) ବିଚ୍ଛିନ୍ନାଞ୍ଚଳରେ ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କ ସ୍ବାର୍ଥର ସୁରକ୍ଷା ।
• ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ ମୋଟ ୧୬ଟି ଅଧୂବେଶନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକଟି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀ ଅଞ୍ଚଳର ଏକତ୍ରୀକରଣ ନିମନ୍ତେ ସରକାରଙ୍କ ନିକଟରେ ଦାବି କରାଯାଇଥିଲା ।

→ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ପ୍ରଥମ ଅଧ‌ିବେଶନ :

• ‘ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ’ର ପ୍ରଥମ ଅଧ‌ିବେଶନ ୧୯୦୩ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୩୦ ଓ ୩୧ ତାରିଖରେ କଟକଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହି ଅଧୂବେଶନରେ ମାନ୍ଦ୍ରାଜ, କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପ୍ରଦେଶ ଏବଂ ବଙ୍ଗଳାର ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରତିନିଧୂମାନେ ତଥା ସେହି ଅଞ୍ଚଳର ତିରିଶ ଜଣ ଗଡ଼ଜାତ ରାଜା ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।
• ଓଡ଼ିଶାର ଖଲ୍ଲିକୋଟ, କନିକା, ମୟୂରଭଞ୍ଜ, ଢେଙ୍କାନାଳ, କେନ୍ଦୁଝର, ଆଠଗଡ଼ ଏବଂ ତାଳଚେରର ରାଜାମାନେ ଏହି ଅଧୂବେଶନରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।
• ଏହାଛଡ଼ା ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଅନେକ ଜମିଦାର, ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀ, ଆଇନଜୀବୀ, ବ୍ୟବସାୟୀ ଓ ଛାତ୍ରମାନେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।
• ‘ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ’ର ପ୍ରଥମ ଅଧୂବେଶନରେ ସଭାପତିତ୍ୱ କରିଥିଲେ ମୟୂରଭଞ୍ଜର ରାଜା ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ।
• ଏହି ଅଧ୍ଵବେଶନର ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥିଲା ।
• କୋଲ୍‌କତାର ‘ଅମୃତବଜାର ପତ୍ରିକା’ର ସମ୍ପାଦକ ମୋତିଲାଲ ଘୋଷ ଏହି ଅଧୁବେଶନରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।

• ଏହି ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ଵବେଶନରେ ଓଡ଼ିଶାର କଳା ଓ ସାହିତ୍ୟର ଉନ୍ନତି ସମ୍ପର୍କିତ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ରିସ୍‌ ସର୍କୁଲାରକୁ ଅନୁମୋଦନ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଭାଇସରାୟ ଲର୍ଡ କର୍ଜନଙ୍କ ସରକାରରେ ଗୃହ ସଚିବ ହେନେରୀ ରିସ୍‌ଲେଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବ ସମ୍ବଳିତ ଦଲିଲ୍ ରିସ୍‌ଲେ ସର୍କୁଲାରରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାଭାଷୀ ସମ୍ବଲପୁର ଓ ଏହାର ଗଡ଼ଜାତ ଅଞ୍ଚଳ, ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲା ଏବଂ ଗଞ୍ଜାମ ଓ ବିଶାଖାପାଟଣା ଏଜେନ୍ସି ଅଞ୍ଚଳକୁ ଓଡ଼ିଶା ଡିଭିଜନରେ ମିଶାଇ ବଙ୍ଗଳା ଶାସନ ଅଧୀନରେ ରଖିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
• ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ମଧୁବାବୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଇମାନଙ୍କୁ ‘ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ମହାସିନ୍ଧୁରେ ନିଜର ପ୍ରାଣବିନ୍ଦୁକୁ ମିଶାଇ ଦେବାପାଇଁ’ ଆହ୍ଵାନ ଦେଇଥିଲେ ।
• ନିଜର ଆତ୍ମଗର୍ବ ଓ ସ୍ଵାର୍ଥପରତାକୁ ତ୍ୟାଗକରି ମାତୃଭୂମିର ସେବାରେ ବ୍ରତୀ ହେବାକୁ ଉତ୍କଳୀୟମାନଙ୍କୁ ସେ ଆହ୍ବାନ ଦେଇଥିଲେ ।
• ଏହି ଅଧୂବେଶନରେ ଯୋଗ ଦେଇଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କୁ ମଧୁବାବୁଙ୍କ କଳ୍ପନାପ୍ରସୂତ ଗୋଲାପି ରଙ୍ଗ ସିଲ୍କ କନାର ଭାରତୀୟ ପଗଡ଼ି ପିନ୍ଧିବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲା ଓ ‘ବନ୍ଦେ ଉତ୍କଳ ଜନନୀ’ ସ୍ଲୋଗାନ୍ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
• ମୟୂରଭଞ୍ଜର ମହାରାଜା ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ସମବେତ ଜନତାକୁ ‘ପ୍ରିୟ ଭାଇମାନେ’ ବୋଲି ସମ୍ବୋଧନ କରି ଇତିହାସ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ ।

→ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଧୂବେଶନ :

1. ପ୍ରଥମ ଅଧ‌ିବେଶନ ପରଠାରୁ ମଧୁସୂଦନ ଦାସଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ବାର୍ଷିକ ଅବେଶନ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇ ଓଡ଼ିଆ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସକ୍ରିୟ କରିଥିଲା ।
2. ଏହାର ଅଷ୍ଟମ ଅଧ୍ଵବେଶନ ୧୯୧୨ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ୬ ଓ ୭ ତାରିଖରେ ବ୍ରହ୍ମପୁରଠାରେ ବସିଥିଲା । ଏହି ଅଧିବେଶନରେ ମଧୁବାବୁ ବିହାର-ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ ଗଠନକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ।
3. ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ଦଶମ ଅଧ‌ିବେଶନ ୧୯୧୪ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୨୬ ଓ ୨୭ ତାରିଖରେ ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡିଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା । ଜୟପୁରର ମହାରାଜା ବିକ୍ରମଦେବ ବର୍ମା ଏଥ‌ିରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରିଥିଲେ । ଏହି ସମ୍ମିଳନୀର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଓଡ଼ିଶା ଗଠନ ପାଇଁ ସୀମା
4. 4. ୧୯୧୭ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୧୧ ତାରିଖରେ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ ତରଫରୁ ମଧୁବାବୁଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ମଣ୍ଟେଗୁ—ଚେମସଫୋର୍ଡ଼ଙ୍କୁ କୋଲକତାଠାରେ ଏକ ଦାବିପତ୍ର ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
5. ମଣ୍ଟେଗୁ-ଚେମସ୍କୋର୍ଡ଼ ଖସଡ଼ାରେ ଓଡ଼ିଶା ବିଚ୍ଛିନ୍ନାଞ୍ଚଳ ଏକତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ କୌଣସି ଯୋଜନା ନ ଥିବାର ୧୯୧୮ ଡିସେମ୍ବରରେ କଟକରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଅଧ‌ିବେଶନରେ ତାହାର ଦୃଢ଼ ନିନ୍ଦା କରାଯାଇଥିଲା ।
6. ୧୯୨୦ ମସିହାରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ଆହ୍ଵାନକ୍ରମେ ୧୯୨୧ ମସିହାରୁ ସାରା ଭାରତରେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଜୋରସୋରରେ ଚାଲିଲା । ଓଡ଼ିଶାର ବିଚ୍ଛିନ୍ନାଞ୍ଚଳସମୂହର ମିଶ୍ରଣ ଓ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଉତ୍କଳ ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନଦ୍ୱାରା ହୋଇପାରିବ ବୋଲି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ପ୍ରମୁଖ କଂଗ୍ରେସ ନେତାମାନେ ଭାବିଲେ ।
7. ୧୯୨୦ ମସିହାରେ ସିଂହଭୂମି ଜିଲ୍ଲାର ଚକ୍ରଧରପୁରଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ଅଧୂବେଶନ କଂଗ୍ରେସର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ଆଦର୍ଶକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନେଲା । ଏହା ଫଳରେ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ ଏକ ପ୍ରକାର କଂଗ୍ରେସ ସହିତ ମିଶିଗଲା ଓ ଏହାର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସତ୍ତା ଲୋପପାଇଲା ।
8. ମଧୁବାବୁ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ବିରୋଧୀ ଥିଲେ, ତେଣୁ ସେ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ ସହ ସମସ୍ତ ସମ୍ପର୍କ ତୁଟାଇଦେଲେ ।
9. କଂଗ୍ରେସ ସହ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ମିଶ୍ରଣକୁ ବିରୋଧ କରୁଥିବା ନେତାମାନେ ୧୯୨୪ ମସିହାରେ ଉତ୍କଳ
10. ୧୯୨୫ ମସିହାରେ କଟକରେ କଳ୍ପତରୁ ଦାସଙ୍କ ସଭାପତିତ୍ବରେ ଏହାର ଅଧିବେଶନ ବସିଥିଲା ।
11. ଏହାପରେ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ ତରଫରୁ ବିଭିନ୍ନ ଶାସନ ସଂସ୍କାର କମିଟିମାନଙ୍କୁ ସ୍ମାରକପତ୍ରମାନ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
12. ଆଧୁନିକ ଉତ୍କଳ ନିର୍ମାଣରେ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଦୁଃଖର କଥା ଓଡ଼ିଶା ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଦେଶ ହେବା ଆଗରୁ ମଧୁବାବୁ ୧୯୩୪ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୪ ତାରିଖରେ ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ।
13. ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ଶେଷ ବୈଠକ କଟକଠାରେ ୧୯୩୫ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୧୧ ତାରିଖରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
14. ଓଡ଼ିଶା ବହୁ ଘାତପ୍ରତିଘାତ ମଧ୍ଯରେ ଗତିକରି ଶେଷରେ ୧୯୩୬ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ୧ ତାରିଖରୁ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଦେଶ ଭାବେ ଗଠିତ ହେଲା ଏବଂ ମଧୁବାବୁଙ୍କ ସ୍ଵପ୍ନ ସାକାର ହେଲା ।

ଐତିହାସିକ ଘଟଣାବଳୀ ଓ ସମୟ:

୧୮୮୨ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଅଗଷ୍ଟ ୧୬) ଉତ୍କଳ ସଭା ଗଠନ ।
୧୮୮୬ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଡିସେମ୍ବର ୨୮) କୋଲକତାଠାରେ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଦ୍ଵିତୀୟ ଅଧ୍ବବେଶନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ।
୧୯୦୩ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଗଞ୍ଜାମ ଜାତୀୟ ସମିତି ଗଠନ ଓ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ମାନ୍ଦ୍ରାଜ ଅଧିବେଶନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ।
୧୯୦୩ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଗଡ଼ଜାତ ରାଜାମାନଙ୍କର ବାର୍ଷିକ ଅଧ୍ବବେଶନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ।
୧୯୦୩ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଡିସେମ୍ବର ୩୦, ୩୧) ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ପ୍ରଥମ ଅବେଶନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ।
୧୯୧୨ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଏପ୍ରିଲ୍ ୬ ଓ ୭) ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ବ୍ରହ୍ମପୁରଠାରେ ଅଷ୍ଟମ ଅଧିବେଶନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ।
୧୯୧୪ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଡିସେମ୍ବର ୨୬, ୨୭) ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡିଠାରେ ଦଶମ ଅଧ୍ଵବେଶନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ।
୧୯୧୭ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଡିସେମ୍ବର ୧୧) ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ ତରଫରୁ ମଧୁବାବୁଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ମଣ୍ଟେଗୁ-ଚେମସ୍‌ଫୋର୍ଡ଼ଙ୍କୁ କୋଲକତାଠାରେ ଏକ ଦାବିପତ୍ର ପ୍ରଦାନ ।
୧୯୨୦ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଡାକରା ।
୧୯୨୦ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ଅଧୂବେଶନ ଚକ୍ରଧରପୁରଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ।
୧୯୨୪ ଖ୍ରୀ.ଅ. – ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ ପୁନର୍ବାର ସଙ୍ଗଠିତ ।
୧୯୨୫ ଖ୍ରୀ.ଅ. – କଟକରେ କଳ୍ପତରୁ ଦାସଙ୍କ ସଭାପତିତ୍ୱରେ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ବୈଠକ ଅନୁଷ୍ଠିତ ।
୧୯୩୪ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଫେବୃୟାରୀ ୪) ମଧୁବାବୁଙ୍କର ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ ।
୧୯୩୫ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଫେବୃୟାରୀ ୧୧) ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ଶେଷ ବୈଠକ ଅନୁଷ୍ଠିତ ।
୧୯୩୬ ଖ୍ରୀ.ଅ. – (ଏପ୍ରିଲ୍ ୧) ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 7 ମାନବ ଚକ୍ଷୁ ଓ ବର୍ଷଜଗତ Important Questions and Answers.

BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 7 ମାନବ ଚକ୍ଷୁ ଓ ବର୍ଷଜଗତ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଜଣେ ସୁସ୍ଥ ଓ ସ୍ବାଭାବିକ ଦୃଷ୍ଟି ସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ପଷ୍ଟ ଦର୍ଶନର ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତା କେତେ ?
ଉ –
25 ସେ.ମି.

2. ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍‌ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବଢ଼ିଗଲେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
ଦୂର ଦୃଷ୍ଟି

3. ଚମ୍ପୁ-ଲେନ୍‌ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା କମିଗଲେ, କେଉଁ ପ୍ରକାର ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
ସମ1ପଦେ।ଷ

4. ଆଲୋକର କେଉଁ ପରିଘଟଣା ଯୋଗୁଁ ନିର୍ମଳ ଆକାଶର ରଙ୍ଗ ନୀଳ ଦେଖାଯାଏ ?
ଉ –
ବିଚ୍ଛୁରଣ

5. ସମୀପ-ଦୃଷ୍ଟି ଥ‌ିବା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି 20 cm ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବିଶିଷ୍ଟ ଲେନ୍‌ସ୍‌ ବ୍ୟବହାର କରି ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ଦେଖପାରନ୍ତି । ଡାୟୋପ୍‌ଟର୍ ଏକକରେ ସେହି ଲେନ୍‌ସ୍‌ର ପାୱାର୍ କେତେ ?
ଉ –
ପ୍ରତିସରଣ, ପ୍ରତିଫଳନ ଓ ପ୍ରକୀର୍ଣ୍ଣନ

6. ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁ ସୃଷ୍ଟିରେ ଆଲୋକର କେଉଁ କେଉଁ ପରିଘଟଣା ଘଟିଥାଏ ?
ଉ –
– 5.0

7. ମାନବ ଚକ୍ଷୁର କେଉଁ ଅଂଶଟି ମିଞ୍ଜିମିଞ୍ଜି ଆଲୋକରେ ବସ୍ତୁଟିକୁ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ଦେଖ‌ିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ?
ଉ –
କନୀନିକା

8. ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଚକ୍ଷୁର କେଉଁ ଅଂଶରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ –
ମୁକୁରିକା

9. ତାରାମାନେ ଦପ୍ଦପ୍ ହେବା ଆଲୋକର କେଉଁ ପରି ଘଟଣା ସହ ସମ୍ପର୍କିତ ?
ଉ –
ପ୍ରତିସରଣ

10. ଧୂଆଁପୂର୍ଣ ଏକ କୋଠରି ମଧ୍ୟକୁ ସୂକ୍ଷ୍ମ ରନ୍ଧ୍ର ଦେଇ ପ୍ରବେଶ କରୁଥିବା ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକର ଗତିପଥ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦିଶେ । ଏହାକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଟିଣ୍ଡଲ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ

11. ଅତି ସ୍ଵଚ୍ଛ ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସ ଧଳା ଏବଂ ଧୂସର ହେବା ଅବସ୍ଥାକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ମୋତିଆବିନ୍ଦୁ

12. ଚକ୍ଷୁର ନିକଟ ବିନ୍ଦୁ କେତେ ସେ.ମି. ?
ଉ –
25

13. ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍ ଫୋକସ୍ ଦୂରତାକୁ ବଦଳାଇ ବିଭିନ୍ନ ଦୂରତାରେ ଥିବା ବସ୍ତୁକୁ ଫୋକସ୍ କରିବା କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
ସମାୟୋଜନ

14. ସିଲିଆରୀ ମାଂସପେଶୀ ସଙ୍କୁଚିତ ହେଲେ ଚକ୍ଷୁଲେନ୍ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା କ’ଣ ହୁଏ ?
ଉ –
କମେ

15. ଛାତ୍ରଟି କଳାପଟାରେ ଲେଖାଥ‌ିବା ଅକ୍ଷରକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଦେଖୁପାରୁ ନାହିଁ, ତେବେ ତାକୁ କେଉଁ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ହୋଇଛି ?
ଉ –
ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ

16. ଚକ୍ଷୁ ଗୋଲକ ଲମ୍ବିଗଲେ କେଉଁ ଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ ହୁଏ ?
ଉ –
ସମୀପ

17. ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ଲେନ୍‌ସର ପାୱାର- 2D । ଏହାକୁ କେଉଁ ଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ ହୋଇଛି କୁହାଯିବ ?
ଉ –
ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ

18. ମଧ୍ୟାହ୍ନରେ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକର କେଉଁ ବର୍ଷର ଆଲୋକ କମ୍ ବିଚ୍ଛୁରଣ ହୁଏ ?
ଉ –
ନୀଳ

19. ଦ୍ୱି-ଫୋକସୀ ଚଷମା କେଉଁ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ –
ସମୀପ ଓ ଦୂର ଦୃଷ୍ଟି

20. ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଗୋଟିଏ ଚକ୍ଷୁର ଭୂସମାନ୍ତର ଅଞ୍ଚଳର ପ୍ରାୟ କେଉଁ କୋଣରେ ଦେଖୁପାରେ ?
ଉ –
150°

21. ଉଭୟ ଚକ୍ଷୁ ଖୋଲିଲେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଭୂସମାନ୍ତର ଅଞ୍ଚଳର କେତେ ଡିଗ୍ରୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦେଖୁପାରିବ ?
ଉ –
180°

22. କଲଏଡ଼ାଲ୍ କଣିକାଦ୍ଵାରା ଆଲୋକର ବିଚ୍ଛୁରଣକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
ଟିଣ୍ଡଲ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ

23. ମୁକୁରିକାରେ ପଡୁଥ‌ିବା ପ୍ରତିବିମ୍ବ ବସ୍ତୁ ତୁଳନାରେ କ’ଣ ହୁଏ ?
ଉ –
ବାସ୍ତବ, ଓଲଟା ଓ ସାମ

24. ଆଲୋକର ପ୍ରକୀର୍ଶନ ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟି ଆଲୋକର ବର୍ଣ୍ଣପଟ୍ଟିକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ବର୍ଣ୍ଣାଳୀ

25. ଅତି ବଡ଼ କଣିକାମାନ କେଉଁ ବର୍ଣ୍ଣର ଆଲୋକ ବିଛୁରଣ କରେ ?
ଉ –
ଧଳା

26. ପ୍ରିଜମ୍‌ରେ ନିର୍ଗତ ରଶ୍ମି ଓ ଆପତନ ରଶ୍ମି ସହିତ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା କୋଣକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ବିଚଳନ କୋଣ

27. ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉଦୟର କେତେ ମିନଟ୍ ପୂର୍ବରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି ?
ଉ –
2 ମିନିଟ୍

28. ଆଭାସୀ ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ଓ ବାସ୍ତବ ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ମଧ୍ୟରେ ସମୟ ପାର୍ଥକ୍ୟ କେତେ ?
ଉ –
2 ମିନିଟ୍

29. ଆଲୋକର ତୀବ୍ରତା ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ନେତ୍ରପିତୁଳା କ’ଣ ହୁଏ ?
ଉ –
ସଙ୍କୁଚିତ

30. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ଥାଓସଲ୍‌ଫେଟ୍ ଓ ଗାଢ଼ ସଲଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ କ’ଣ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
ଉ –
ସଲ୍‌ଫର୍

31. କ୍ଷୁଦ୍ର କଠିନ ସଲ୍‌ଫର୍‌ କଣିକା କେଉଁ ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରଣ କରେ ?
ଉ –
ନୀଳ

32. ଦୃଶ୍ୟମାନ ଆଲୋକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁ ବର୍ଷ ସର୍ବନିମ୍ନ ବିଚ୍ଛୁରଣ ବର୍ଷ ଅଟେ ?
ଉ –
ଲାଲ୍

33. ଆଲୋକର କାହା ଯୋଗୁଁ ସଅଳ ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
ପ୍ରତିସରଣ

34. ତାରାମାନେ ଆକାଶରେ ପ୍ରକୃତ ଅବସ୍ଥାନଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ଉଚ୍ଚ ସ୍ଥାନରେ ଦେଖାଯାଏ କାରଣ କ’ଣ ?
ଉ –
ଆଲୋକର ପ୍ରତିସରଣ

35. କେଉଁ କାରଣ ଯୋଗୁଁ ତାରାମାନେ ଦପ୍ଦପ୍ କରନ୍ତି ?
ଉ –
ବାୟୁମଣ୍ଡଳୀୟ ପ୍ରତିସରଣ

36. ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ଥ ସମୟରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଲାଲ ବର୍ଣ୍ଣ ଦେଖାଯିବାର କାରଣ କ’ଣ ?
ଉ –
ନୀଳ ଆଲୋକର ବିଚ୍ଛୁରଣ

37. କାଚ ପ୍ରିଜଦ୍ଵାରା ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଣ୍ଣର ରଶ୍ମିର ପୃଥକୀକରଣକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ପ୍ରକୀର୍ତ୍ତନ

38. ଧଳା ଆଲୋକ କେତୋଟି ବର୍ଷର ମିଶ୍ରଣ ଅଟେ ?
ଉ –
7

39. ଧଳା ଆଲୋକର କେଉଁ ବର୍ଷର ଆଲୋକର ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ କମ୍ ?
ଉ –
ବାଇଗଣୀ

40. କେଉଁ କାରଣ ଯୋଗୁଁ ଆକାଶ ନୀଳ ଦେଖାଯାଏ ?
ଉ –
ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରଣ

41. ପ୍ରିଜିମ୍‌ରେ ଆଲୋକ ପ୍ରତିସରଣରେ ତଳୁ ଉପରକୁ ବର୍ଣ୍ଣର କ୍ରମ କ’ଣ ?
ଉ –
VIBGYOR

42. 2D ପାୱାର ଥ‌ିବା ଲେନ୍‌ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା କେତେ ସେ.ମି. ?
ଉ –
50

43. ଚକ୍ଷୁଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିବିମ୍ବ କେଉଁଠାରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ତାହାକୁ ଦେଖ୍ ହୁଏ ନାହିଁ ?
ଉ –
ଅନ୍ଧବିନ୍ଦୁ

44. ଆଲୋକ ଯେଉଁ ପତଳା ସ୍ଵଚ୍ଛଝିଲ୍ଲୀ ମଧ୍ୟଦେଇ ଚକ୍ଷୁ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରେ ତାକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ସ୍ୱଚ୍ଛପଟ୍ଟଳ

45. ଚକ୍ଷୁ ଗୋଲକର ବ୍ୟାସ ପ୍ରାୟ କେତେ ସେ.ମି. ?
ଉ –
2.3

46. ସ୍ୱଚ୍ଛପଟ୍ଟଳ ପଛକୁ ଥିବା କଳା ମାଂସଳ ବସ୍ତୁକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
କନିନିକା

47. ନେତ୍ରପିତୁଳାର ଆକାର କାହାଦ୍ବାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୁଏ ?
ଉ –
କନିନିକା

48. ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସ ଓ ସ୍ଵଚ୍ଛପଟ୍ଟଳ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ତରଳ ପଦାର୍ଥକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଜଳାଭରସ

49. ଆଲୋକ ସଂବେଦୀ କୋଷ କେଉଁଠାରେ ଥାଏ ?
ଉ –
ମୁକୁରିକା

50. ମାନବ ଚକ୍ଷୁ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରୁଥିବା ଅଧିକାଂଶ ଆଲୋକ କେଉଁଠାରେ ପ୍ରତିସୃତ ହୁଏ ?
ଉ –
ସ୍ୱଚ୍ଛପଟ୍ଟଳ ବାହ୍ୟପୃଷ୍ଠ

51. ମାନବ ଚକ୍ଷୁର କେଉଁଠାରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠିତ ହେଲେ ବସ୍ତୁଟିକୁ ଦେଖ୍ ହେବ ?
ଉ –
ମୁକୁରିକା

52. କେଉଁଟି ମାନବ ଚକ୍ଷୁ ମଧ୍ୟକୁ ଆଲୋକର ପରିମାଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ?
ଉ –
କନୀନିକା

53. ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି ବ୍ୟକ୍ତି ଆଖ୍ୟାଠାରୁ 15cm ଦୂରତାରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ପଢ଼ିପାରନ୍ତି । 3 ମି. ଦୂରରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ପଢ଼ିବାପାଇଁ କେତେ ପାୱାରର ଚଷମା ଆବଶ୍ୟକ ?
ଉ –
-6.33D

54. ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକରେ କାମ କରୁଥିବାବେଳେ ନେତ୍ର ପିତୁଳାର ଆକାର ଘରେଥ‌ିବା ବେଳେ ନେତ୍ରପିତୁଳାର ଆକାର ତୁଳନାରେ କ’ଣ ହେବ ?
ଉ –
ପାନ

55. ଘନ ଜଙ୍ଗଲୀ ଚାନ୍ଦୁଆ (canopy) ମଧ୍ୟଦେଇ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକର ରଶ୍ମିଗୁଚ୍ଛ ଗତି କଲାବେଳେ କେଉଁ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଟି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
ଉ –
ଟିଣ୍ଡାଲ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ

56. ଚକ୍ଷୁରେ ଥ‌ିବା ଆଲୋକ ସଂବେଦୀ ପରଦାର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ –
ମୁକୁରିକା

57. ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷର ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ ଲେନ୍‌ସର ପାଓ୍ବାର କ’ଣ କରିବାକୁ ହେବ ?
ଉ –
ଜଣାଇବାକୁ

58. ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ସାତଟି ବର୍ଷର ଆଲୋକର ସମଷ୍ଟି – ଏହା କେଉଁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରମାଣ କରିଥିଲେ ?
ଉ –
ନିଉଟନ୍

B ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. କନୀନିକା …………………….. ର ଆକାରକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
2. ମୁକୁରିକାରେ ଅସଂଖ୍ୟ …………………. ସେଲ୍ ଥାଏ ।
3. ଆଲୋକ ମୁକୁରିକାରେ ପଡ଼ିଲେ ଆଲୋକ ସଂବେଦୀ ସେଲ୍‌ଗୁଡ଼ିକ କ୍ରିୟାଶୀଳ ହୋଇ ………………………….. ବଦଳିଲେ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବଦଳେ ।
4. ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍‌ର …………………….. ବଦଳିଲେ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବଦଳେ ।
5. ସ୍ପଷ୍ଟ ଦର୍ଶନର ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତାକୁ ମଧ୍ୟ …………………. କୁହାଯାଏ ।
6. ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍ ଏକ ………………. ଲେନସ୍ ।
7. କ୍ଷୀଣ ଆଲୋକର ଚକ୍ଷୁ ବା ନେତ୍ରପିତୁଳା ……………………… ହୋଇଥାଏ ।
8. ଚକ୍ଷୁ ସମାୟୋଜନ କ୍ଷମତା ହରାଇଲେ ……………………. ହୋଇଥାଏ ।
9. ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ……………………… ବସ୍ତୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖିପାରେ ନାହିଁ ।
10. ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ନିରାକରଣ ପାଇଁ …………………….. ଲେନସ୍‌ର ଚଷମା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
11. ଦୂର ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି …………………………. ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖିପାରେ ନାହିଁ ।
12. ଦୂର ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି ………………….
13. ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍ ଓ ମୁକୁରିକା ମଧ୍ୟରେ …………….. ଥାଏ ।
14. ପ୍ରକୃତ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ଓ ଆଭାସୀ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ମଧ୍ଯରେ ସମୟ ବ୍ୟବଧାନ ……………… ମିନିଟ୍ ।
15. ଅତ୍ୟଧ୍ଵକ କ୍ଷୁଦ୍ର କଣିକା …………………… ବର୍ଷର ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରଣ କରିନ୍ତି ।
16. ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ବଡ଼ ଆକାରର କଣିକା ଗୁଡ଼ିକ …………………. ବର୍ଷର ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରଣ କରିଥାନ୍ତି ।
17. ଲାଲ୍ ଆଲୋକର ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ନୀଳ ଆଲୋକର ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟର ……………. ଗୁଣ ।
18. ଅତି ସୂକ୍ଷ୍ମ କଲଏଡ୍ ସଲଫର କଣିକାଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ଵାରା ………………………… ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରଣ ହୁଏ ।
19. ପ୍ରିଜମ୍‌ରେ ଧଳା ଆଲୋକର ପ୍ରକୀର୍ଶନ ବେଳେ ……………………….. ବର୍ଣ୍ଣର ଆଲୋକ ସର୍ବନିମ୍ନ ବଙ୍କାଇଥାଏ ।
20. ପ୍ରିଜମ୍‌ର ଧଳା ଆଲୋକର ପ୍ରକୀର୍ତ୍ତନ ବେଳେ ……………………. ବର୍ଣ୍ଣର ଆଲୋକ ସର୍ବନିମ୍ନ ବଙ୍କାଇଥାଏ ।
21. ଜଳକଣା ଗୁଡ଼ିକର ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ପ୍ରକୀର୍ଶନ ଓ ………………….. ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯୋଗୁଁ ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
22. ଟିଣ୍ଡଲ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ………………. କଣିକାଦ୍ଵାରା ଆଲୋକର ବିଚ୍ଛୁରଣ ହୋଇଥାଏ ।
23. ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁ …………………… ର ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣା ।
24. ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ……………….. ଲେନ୍‌ପର ଚଷମା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ |
25. ପ୍ରିଜମ୍‌ର ……………. ଟି ପୃଷ୍ଠ ଅଛି ।
26. ବିପଦ ସଙ୍କେତ ସୂଚାଇବା ପାଇଁ ……………… ବର୍ଣ୍ଣର ଆଲୋକ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
27. ବିଚ୍ଛୁରଣ କରୁଥିବା କଣିକା ବଡ଼ଆକାରର ହେଲେ ……………………. ବର୍ଣ୍ଣର ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରଣ କରିବ ।
28. କ୍ଷୁଦ୍ର କଠିନ ସଲ୍‌ଫର୍‌ କଣିକା …………………… ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରଣ କରେ ।
29. ଜଳରେ ଆଲୋକର ବେଗ …………………. କିମି/ସେ. ।
30. ଧଳା ଆଲୁଅରେ ………………….. ଟି ବର୍ଷର ଆଲୋକ ଦୃଶ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣାଳୀରେ ଅଛି ।
31. ଉଭୟ ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି ଓ ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ବ୍ୟକ୍ତି ………………… ଚଷମା ବ୍ୟବହାର କରିବ ।
32. ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ସଂଶୋଧ ପାଇଁ +2D ଚଷମା ବ୍ୟବହାର କରେ । ତେବେ ଲେନ୍‌ସର ଫୋକସ୍‌ର ଦୂରତା …………………. |
33. ଆଭାସୀ ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ଓ ବାସ୍ତବ ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ମଧ୍ଯରେ ସମୟ ପାର୍ଥକ୍ୟ ……………………. ମିନିଟ୍ ।
34. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ଥାଓସଲ୍‌ଫେଟ୍ ଓ ଗାଢ଼ ସଲଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍ ମଧ୍ଯରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ……………… ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

Answer:
1. ନେତ୍ରପିତୁଳା
2. ଆଲୋକ ସଂବେଦୀ
3. ବିଦ୍ୟୁତ୍
4. ବକ୍ରତା
5. ନିକଟବିନ୍ଦୁ
6. ଉତ୍ତଳ
7. ବଡ଼
8. ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ
9. ଦୂର
10. ଅବତଳ
11. ନିକଟ
12. ଉତ୍ତଳ
13. କାଚାଭରସ
14. ପ୍ରାୟ ଦୁଇ
15. ନୀଳ
16. ଧଳା
17. ପ୍ରାୟ 1.8 ଗୁଣ
18. ନୀଳ
19. ବାଇଗଣୀ
20. ଲାଲ୍
21. ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ପ୍ରତିଫଳନ
22. କଲଏଡ଼ାଲ୍
23. ଆଲୋକ ପ୍ରକୀର୍ଶନ
24. ଅବତଳ
25. 5
26. ଲାଲ୍
27. ଧଳା
28. ନୀଳ
29. 2.25 x 10⁵
30.7
31. ବାଇଫୋକାଲ | ସ୍ଵିଫୋକସୀ
32. +50 ସେ.ମି.
33. 2 ମିନିଟ୍
34. ସଲ୍‌ଫର୍

C ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ ( ✓) ବା ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଲେଖ ।

1. ଚକ୍ଷୁ ଭିତରେ ଥିବା କନୀନିକା ନେତ୍ରପିତୁଳାର ଆକାରକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
2. ଚକ୍ଷୁର ସିଲିଆରୀ ମାଂସପେଶୀ ସଂକୁଚିତ ହେଲେ ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ବକ୍ରତା କମିଯାଏ ।
3. କୌଣସି କାରଣରୁ ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ବକ୍ରତା ବଢ଼ିଗଲେ ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ହୋଇଥାଏ ।
4. ମୋତିଆବିନ୍ଦୁ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ଚକ୍ଷୁଦାନ କରିପାରିବେ ।
5. ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁ ଆଲୋକ ପ୍ରକୀର୍ତ୍ତନର ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ।
6. 2D ପାୱାର ଥିବା ଲେନ୍‌ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା 50 ସେ.ମି. ।
7. ସ୍ପଷ୍ଟ ଦର୍ଶନର ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତା 25 ସେ.ମି. ।
8. ସିଲିଆରୀ ମାଂସପେଶୀଗୁଡ଼ିକ ହୁଗୁଳା ହେଲେ ଲେନ୍ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା କମିଯାଏ ।
9. ନେତ୍ରପିତୁଳା ଚକ୍ଷୁଲେନ୍ସ ଓ ମୁକୁରିକା ମଧ୍ୟରେ ଅଛି ।
10. ଚକ୍ଷୁଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକାଠାରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ତାହାକୁ ଦେଖ୍ ହୁଏ ନାହିଁ ।
11. ଆଲୋକ ଯେଉଁ ପତଳା ସ୍ଵଚ୍ଛଝିଲ୍ଲୀ ମଧ୍ୟଦେଇ ଚକ୍ଷୁ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରେ ତାକୁ ସ୍ୱଚ୍ଛପଟ୍ଟଳ କହନ୍ତି ।
12. ଚକ୍ଷୁ ଗୋଲକର ବ୍ୟାସ ପ୍ରାୟ 2.3 ସେ.ମି. ।
13. ସ୍ଵଚ୍ଛପଟ୍ଟଳ ପଛକୁ ଥିବା କଳା ମାଂସଳ ଅଂଶକୁ କନୀନିକା କୁହାଯାଏ ।
14. ନେତ୍ରପିତୁଳାର ଆକାର ସ୍ଵଚ୍ଛପଟ୍ଟଳଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୁଏ ।
15. ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସ ଓ ସ୍ଵଚ୍ଛପଟ୍ଟଳ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ତରଳ ପଦାର୍ଥକୁ ଜଳାଭରସ କହନ୍ତି ।
16. ଆଲୋକ ସଂବେଦୀ କୋଷ ମୁକୁରିକାଠାରେ ଥାଏ ।
17. ମାନବ ଚକ୍ଷୁ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରୁଥିବା ଅଧିକାଂଶ ଆଲୋକ ମୁକୁରିକାଠାରେ ପ୍ରତିସୃତ ହୁଏ ।
18. ମାନବ ଚକ୍ଷୁର ମୁକୁରିଗାଁଠାରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠିତ ହେଲେ ବସ୍ତୁଟିକୁ ଦେଖ୍ ହେବ ।
19. କନୀନିକା ମାନବ ଚକ୍ଷୁ ମଧ୍ୟକୁ ଆଲୋକର ପରିମାଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
20. ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି ବ୍ୟକ୍ତି ଆଠାରୁ 15cm ଦୂରତାରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ପଢ଼ିପାରନ୍ତି । 3 ମି. ଦୂରରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ପଢ଼ିବାପାଇଁ –6.33D
21. ପ୍ରିଜମ୍‌ର ଭୂମିଆଡୁ ଉପରକୁ ତୃତୀୟ ସ୍ଥାନରେ ଥ‌ିବା ବର୍ଷଟି ହଳଦିଆ ।
22. ସ୍ପଷ୍ଟ ଦର୍ଶନର ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତାକୁ ନିକଟବିନ୍ଦୁ କହନ୍ତି ।
23. ଜଣେ ସୁସ୍ଥ ଓ ସ୍ଵାଭାବିକ ଦୃଷ୍ଟି ସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ପଷ୍ଟ ଦର୍ଶନର ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତା 25 ସେ.ମି. ।
24. ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଚକ୍ଷୁର ମୁକୁରିକା ଅଂଶରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
25. ଅତି ବଡ଼ କଣିକାମାନ ନୀଳ ବର୍ଣ୍ଣର ଆଲୋକ ବିଛୁରଣ କରେ ।
26. ଗଭୀର ସମୁଦ୍ର ନୀଳ ଦେଖାଯିବାର କାରଣ ଆଲୋକର ବିଚ୍ଛୁରଣ ।
27. ଚକ୍ଷୁ-ଲେନ୍‌ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା କମିଗଲେ, ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ହୋଇଥାଏ ।

Answer:

1. ✓
2. x
3. x
4. ✓
5. ✓
6. ✓
7. ✓
8. ✓
9. x
10. x
11. ✓
12. ✓
13. ✓
14. x
15.✔
16.✔
17. x
18.✔
19.✔
20. ✓
21. x
22. ✓
23. ✓
24. ✓
25. x
26. ✔
27. ✔

D ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

E ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ସ୍ଵଚ୍ଛ ପଟ୍ଟଳ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଆଲୋକ ଏକ ପତଳା ସ୍ଵଚ୍ଛ ଝିଲ୍ଲୀ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଚକ୍ଷୁକୁ ପ୍ରବେଶ କରେ । ଏହାକୁ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଟ୍ଟଳ କହନ୍ତି ।

2. ସମାୟୋଜନ ପାୱାର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଚକ୍ଷୁଲେନସ୍ ଫୋକସ୍ ଦୂରତାକୁ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ବଦଳାଇବା ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ସମାୟୋଜନ ପାୱାର କହନ୍ତି ।

3. ‘ସ୍ପଷ୍ଟ ଦର୍ଶନର ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତା’’ କ’ଣ ଲେଖ ।
ଉ –
ସାଧାରଣ ଚକ୍ଷୁ ପାଇଁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ କୌଣସି ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖୁବାର ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତା 25 ସେ.ମି. ଅଟେ । ଏହି ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତାକୁ ‘‘ସ୍ପଷ୍ଟ ଦର୍ଶନର ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତା’’ କୁହାଯାଏ ।

4. ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖୁବାପାଇଁ ଆଲୋକ ଚକ୍ଷୁର କେଉଁ ଅଂଶଗୁଡ଼ିକ ଦେଇ ଯାଏ ?
ଉ –
କୌଣସି ବସ୍ତୁରୁ ଆଲୋକ ରଶ୍ମିଗୁଚ୍ଛ ଆସି ସ୍ଵଚ୍ଛ ପଟ୍ଟଳ, ଜଳାଭରସ, ନେତ୍ରପିତୁଳା, ଚକ୍ଷୁଲେନସ୍ ଓ କାଚାଭରସ ଦେଇ ମୁକୁରିକାର ଆଲୋକ ସଂବେଦୀ ସେଲ୍‌ରେ ପଡେ ।

5. ନିକଟ ବିନ୍ଦୁ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଯେଉଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତାରେ ଚକ୍ଷୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖିପାରେ ଉକ୍ତ ଦୂରତାକୁ ନିକଟ ବିନ୍ଦୁ କହନ୍ତି ।

6. ଦୂର ବିନ୍ଦୁ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଯେଉଁ ଦୂରତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ୍ର ଚକ୍ଷୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖିପାରେ ତାହାକୁ ଦୂରବିନ୍ଦୁ କହନ୍ତି ।

7. ମୋତିଆ ବିନ୍ଦୁ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ସମୟ ସମୟେ ବୟସ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ଅତି ସ୍ଵଚ୍ଛ ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍ ଧଳା ଏବଂ ଧୂସର ହୋଇଯାଏ । ଚକ୍ଷୁର ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ମୋତିଆ ବିନ୍ଦୁ କହନ୍ତି ।

8. ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଭ –
କୌଣସି କାରଣରୁ ଚକ୍ଷୁ ସମାୟୋଜନ ପାଓ୍ବାର ହରାଇଲେ । ସେହି ଚକ୍ଷୁର ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ଅଛି ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

9. ସାଧାରଣ ଚକ୍ଷୁର ଦୃଷ୍ଟିସୀମା କେତେ ?
ଉ –
25 ସେ.ମି.ରୁ ଅନନ୍ତ ଦୂରତା ।

10. ଚାଳିଶା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ବୟସ ପ୍ରାୟ ଚାଳିଶ ବର୍ଷ ପାଖାପାଖୁ ହେଲେ ସିଲିଆରୀ ମାଂସପେଶୀ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଯାଏ । ଏଥିଯୋଗୁଁ ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍ ତାହାର ସମାୟୋଜନ କ୍ଷମତା ହରାଇବା ଫଳରେ ନିକଟ ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖିବାରେ ଅସୁବିଧା ହୁଏ । ଏହାକୁ ଚାଳିଶା କହନ୍ତି ।

11. ବାଇଫୋକାଲ୍ ଚଷମା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଯେଉଁ ଚଷମାରେ ଦୁଇ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଲେନସ୍ (ଉତ୍ତଳ ଓ ଅବତଳ) ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ ତାକୁ ଦ୍ଵିଫୋକସୀ ବା ବାଇଫୋକାଲ୍ ଚଷମା କହନ୍ତି ।

12. ଜଣେ ଛାତ୍ର ଶ୍ରେଣୀରେ ପଛ ବେଞ୍ଚରେ ବସି ବ୍ଲାକ୍‌ବୋର୍ଡରେ ଯାହା ଲେଖାଯାଉଛି ତାକୁ ଦେଖିପାରୁ ନାହିଁ । ପିଲାଟିର କେଉଁ ପ୍ରକାରର ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ଅଛି ? ଏହା କିପରି ଦୂର କରାଯାଇ ପାରିବ ?
ଉ –
ପିଲାଟିର ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ ଅଛି । ଏହି ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷକୁ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବିଶିଷ୍ଟ ଅବତଳ ଲେନସ୍‌ ଚଷମା ବ୍ୟବହାର କରିବା ଉଚିତ ।

13. ବିଚଳନ କୋଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ।
ଉ –
ପ୍ରିଜମ୍‌ରେ ଆଲୋକ ପ୍ରତିସରଣ ହେତୁ ଆପତିତ ରଶ୍ମି ଓ ନିର୍ଗତ ରଶ୍ମି ମଧ୍ୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କୋଣକୁ ବିଚଳନ କୋଣ କୁହାଯାଏ ।

14. ଆଲୋକର ପ୍ରକୀର୍ତ୍ତନ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ମିଶ୍ରିତ ବର୍ଣ ଆଲୋକରୁ ବର୍ଣ୍ଣାଳୀ ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଆଲୋକର ପ୍ରକୀର୍ଣ୍ଣନ କହନ୍ତି ।

15. ଚଷମା ପିନ୍ଧିବା ବ୍ୟତୀତ ଚକ୍ଷୁଦୋଷ କେଉଁ ଉପାୟରେ ଦୂର କରାଯାଇ ପାରୁଛି ?
ଊ –
ଚଷମା ବ୍ୟବହାର ବ୍ୟତୀତ ସଂସ୍ପର୍ଶ ଲେନ୍ସ କିମ୍ବା ଶଲ୍ୟ ଉପଚାର ଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିସରଣ ଜନିତ ତ୍ରୁଟି ଦୂର କରାଯାଇ ପାରୁଛି ।

16. ଟିଣ୍ଡଲ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ –
କଲଏଡାଲ୍ କଣିକାଗୁଡ଼ିକର ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରଣକୁ ଟିଣ୍ଡଲ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ କହନ୍ତି ।

17. ବାଇଫୋକାଲ୍ ଚଷମାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଲେନସ୍‌ଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ –
ବାଇଫୋକାଲ୍ ଚଷମାରେ ଦୁଇ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଲେନସ୍ ଏକାଠି ରହିଥାଏ । ତଳ ଲେନସ୍‌ରେ ନିକଟ ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖନ୍ତି ବା ବହି ପଢନ୍ତି ଏବଂ ଉପର ଲେନସ୍‌ରେ ଦୂର ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖନ୍ତି ।

18. ଚକ୍ଷୁରେ ମୋତିଆ ବିନ୍ଦୁର ଲକ୍ଷଣ କ’ଣ ?
ଉ –
ବୟସ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିର ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍ ବେଳେବେଳେ ଧଳା ଏବଂ ଧୂସର ହୋଇଯାଏ । ଚକ୍ଷୁର ଏହି ଅବସ୍ତାକୁ ମୋତିଆ ବିନ୍ଦୁ

19. ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି 1.2 m ରୁ ଅଧିକ ଦୂରରେ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଥିଲେ ସେ ଭଲ ଭାବରେ ତାକୁ ଦେଖୁ ପାରୁନାହିଁ । କେଉଁ ପ୍ରକାରର ଲେନସ୍ ବ୍ୟବହାର କଲେ ଏହିଦୋଷ ଦୂର ହେବ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
ଦୁର ବିଦୁର ଦୁରତା = 1.2 ମି.
P = \(\frac { 1 }{ f }\) = \(\frac { -1 }{ 1.2 }\) = – 0.83 D
∴ ଅବତଳ ଲେନସ୍‌ର ଚଷମା ବ୍ୟବହାର କଲେ ଏହି ଦୋଷ ଦୂର ହେବ ।

20. ବିପଦ ସଙ୍କେତରେ ଲାଲବର୍ଣ ଆଲୋକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ –
ଲାଲ୍ ଆଲୋକ କୁହୁଡ଼ି କିମ୍ବା ଧୂଳିକଣା ଦ୍ବାରା ଖୁବ୍ କମ୍ ବିଚ୍ଛୁରିତ ହୁଏ । ଫଳରେ ଦୂରକୁ କେବଳ ଲାଲ ବର୍ଷ ଫିକା ନପଡ଼ି ସେମିତି ଦେଖାଯାଏ ।

21. ପୃଥ‌ିବୀ ଚାରିପାଖେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ନଥିଲେ କ’ଣ ହୁଅନ୍ତା ?
ଉ –
ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ନଥୁଲେ କୌଣସି ବିଚ୍ଛୁରଣ ହୁଅନ୍ତା ନାହିଁ, ତେଣୁ ଆକାଶ ଅନ୍ଧକାରମୟ ହୋଇଥାନ୍ତା ।

22. ସମୁଦ୍ର ଜଳର ରଙ୍ଗ ନୀଳ ଦେଖାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ –
ସମୁଦ୍ର କୂଳ ଅନ୍ୟ ବର୍ଷ ଅପେକ୍ଷା ନୀଳବର୍ଣ୍ଣର ଆଲୋକ ଅତିମାତ୍ରାରେ ବିଚ୍ଛୁରଣ କରେ । ତେଣୁ ସମୁଦ୍ର ଜଳ ନୀଳ ବର୍ଷ ଦେଖାଯାଏ ।

23. କେଉଁ ତିନୋଟି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ –
ପ୍ରକୀର୍ଶନ, ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ପ୍ରତିଫଳନ ଓ ପ୍ରତିସରଣ ।

24. ପ୍ରିଜମ୍ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଗତିକଲେ କେଉଁ ଆଲୋକର ପ୍ରତିସରଣାଙ୍କ ସର୍ବନିମ୍ନ ଓ କେଉଁ ଆଲୋକର ପ୍ରତିସରଣାଙ୍କ ସର୍ବାଧ‌ିକ ?
ଉ –
ଲାଲ୍ ଆଲୋକର ପ୍ରତିସରଣାଙ୍କ ସର୍ବନିମ୍ନ ଓ ବାଇଗଣୀ ଆଲୋକର ପ୍ରତିସରଣାଙ୍କ ସର୍ବାଧ‌ିକ ।

25. ପ୍ରକୀର୍ଶନ କଣ ?
ଭ –
ମିଶ୍ରିତ ବର୍ଣ ଆଲୋକରୁ ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଷର ଆଲୋକକୁ ପ୍ରତିସରଣ ଦ୍ଵାରା ପୃଥକ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଆଲୋକର ପ୍ରକୀର୍ଣ୍ଣନ କହାନ୍ତି । ।

26. ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖିବାପାଇଁ ଆଲୋକ ଚକ୍ଷୁର କେଉଁ ଅଂଶଗୁଡ଼ିକ ଦେଇ ଯାଏ ?
ଉ –
କୌଣସି ବସ୍ତୁରୁ ଆଲୋକ ରଶ୍ମିଗୁଚ୍ଛ ଆସି ସ୍ୱଚ୍ଛପଟଳ, ଜଳାଭରସ, ନେତ୍ରପିତୁଳା, ଚକ୍ଷୁଲେନ୍ସ ମୁକୁରିକାର ପୀତବିନ୍ଦୁ ଉପରେ ପଡ଼େ ଏବଂ ମୁକୁରିକାରେ ବାସ୍ତବ, କ୍ଷୁଦ୍ର ଓଲଟା ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

27. ସମୁଦ୍ରର ରଙ୍ଗ ନୀଳ କାହିଁକି ?
ଉ –
ସମୁଦ୍ରର ଜଳ ଅନ୍ୟ ବର୍ଷ ଅପେକ୍ଷା ନୀଳବର୍ଣ୍ଣର ଆଲୋକ ଅତିମାତ୍ରାରେ ବିଚ୍ଛୁରଣ କରେ । ତେଣୁ ସମୁଦ୍ରର ଜଳ ନୀଳ ବର୍ଣ୍ଣ ଦେଖାଯାଏ |

28. ଅନ୍ଧବିନ୍ଦୁ କ’ଣ ?
ଉ –
ମୁକୁରିକାର ଏପରି ଏକ ଅଂଶ ଅଛି, ଯେଉଁଠାରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ବସ୍ତୁ ଆଦୌ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । ସେହି ସ୍ଥାନକୁ ଅନ୍ଧବିନ୍ଦୁ କହନ୍ତି । ଏଠାରେ ଚକ୍ଷୁସ୍ନାୟୁ ମୁକୁରିକା ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଛି ।

29. ପ୍ରିଜିମ୍ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଗତି କଲେ କେଉଁ କେଉଁ ଆଲୋକର ପ୍ରତିସରଣାଙ୍କ ସର୍ବନିମ୍ନ ଓ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ?
ଉ-
ଲାଲ୍ ଆଲୋକର ପ୍ରତିସରଣାଙ୍କ ସର୍ବନିମ୍ନ ଏବଂ ବାଇଗଣି ଆଲୋକର ପ୍ରତିସରଣାଙ୍କ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ।

30. କେଉଁ ତିନୋଟି ପ୍ରକ୍ରିୟା ପାଇଁ ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ-
(a) ପ୍ରକୀର୍ଶନ (b) ଅନ୍ତଃପ୍ରତିଫଳନ (c) ପ୍ରତିସରଣ

31. ସମାୟୋଜନ ପାଓ୍ବାର କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ –
ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍‌ସ ଫୋକସ୍ ଦୂରତାକୁ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ବଦଳାଇବା ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ସମାୟୋଜନ ପାୱାର କହନ୍ତି ।

32. କାଚାଭରସ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ –
ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସ ଓ ମୁକୁରିକା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଜେଲିଭଳି ପଦାର୍ଥ ଥାଏ, ତାହାକୁ କାଚାଭରସ (Vitreous Humour) କହନ୍ତି । ଆଲୋକ ରଶ୍ମି କୌଣସି ବସ୍ତୁରୁ ଆସି ସ୍ୱଚ୍ଛପଟ୍ଟଳ, ଜଳାଭରସ, ନେତ୍ରପିତୁଳା, ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସ ଓ କାଚାଭରସ ମଧ୍ୟଦେଇ ମୁକୁରିକାରେ ପଡ଼େ ।

33. କନୀନିକା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ–
ସ୍ୱଚ୍ଛପଟ୍ଟଳର ପଛରେ ଥ‌ିବା କଳା ମାଂସଳ ଅଂଶକୁ କନୀନିକା (Iris) କୁହାଯାଏ । ଏହା ନେତ୍ରପିତୁଳା (Pupil)ର ଆକାରକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

34. ନେତ୍ରପିତୁଳା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
କନୀନିକା କେନ୍ଦ୍ରରେ ଥ‌ିବା ରନ୍ଧ୍ରକୁ ନେତ୍ରପିତୁଳା କହନ୍ତି । ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଆଲୋକରେ ଏହାର ଆକାର ଛୋଟ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ କ୍ଷୀଣ ଆଲୋକରେ ଆକାର ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ । ଏହା ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣର ଆଲୋକ ଚକ୍ଷୁ ମଧ୍ୟକୁ ଛାଡ଼ିଥାଏ ।

35. ଜଳାଭରସ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
ସ୍ୱଚ୍ଛପଟ୍ଟଳ ଓ କନୀନିକା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ସ୍ଵଚ୍ଛ ତରଳ ପଦାର୍ଥ ଅଛି, ତାହାକୁ ଜଳାଭରସ (Aqueous Humour) କତନ୍ତ୍ର |

F ପ୍ରଥମଯୋଡ଼ିର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଯୋଡ଼ିର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ବକ୍ରତା ବୃଦ୍ଧି : ଫୋକସ୍ ଦୂରତା କମ୍ :: ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍‌ର ବକ୍ରତା ହ୍ରାସ : ……………. |
2. ନିକଟ ବିନ୍ଦୁ : 25 ସେ.ମି. :: ଦୂରବିନ୍ଦୁ : …………………. |
3. ଗୋଟିଏ ଚକ୍ଷୁ : 150° :: ଦୁଇଟି ଚକ୍ଷୁ : …………………. |
4. ଚକ୍ଷୁ ବନ୍ଦ : ଦ୍ୱି-ବିମିତୀୟ :: ଦୁଇଟି ଚକ୍ଷୁ ଖୋଲା : ……………………. |
5. ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି : ଅବତଳ ଲେନସ୍‌ :: ଦୂରଦୃଷ୍ଟି : ……………… |
6. ଚାଳିଶା : ଉତ୍ତଳ ଲେନସ୍ :: ମୋତିଆ ବିନ୍ଦୁ : ……………………. |
7. ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍‌ସ୍‌ର ପାୱାର ହ୍ରାସ :: ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି : ………………………. |
8. ସମୀପଦୃଷ୍ଟି : କାଚାଭରସ :: ଦୂରଦୃଷ୍ଟି : ………………… |
9. ପ୍ରିଜମ୍‌ର ତ୍ରିଭୁଜାକାର ପୃଷ୍ଠ : 2 ଟି :: ପ୍ରିଜିମ୍‌ ଆୟତଘନାକାର ପୃଷ୍ଠ : ………………… |
10. ବାଇଗଣୀ : ଅଧିକ ବଙ୍କାଇଥାଏ :: ଲାଲ୍ : ………………… |
11. ଆଲୋକର ପ୍ରତିସରଣ : ଲେନ୍ସ :: ଆଲୋକର ପ୍ରକୀର୍ତ୍ତନ : ……………….. |
12. ଟିଣ୍ଡଲ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ : ବିଚ୍ଛୁରଣ :: ସଅଳ ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ : ………………. |
13. ସୂକ୍ଷ୍ମକଣିକା : ନୀଳ :: ବୃହତ୍ତର କଣିକା : ………………… |
14. ଆକାଶ ନୀଳ : ଆଲୋକର ବିଚ୍ଛୁରଣ :: ଟିଣ୍ଡଳ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ : ………………….. |
15. ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ : ଲାଲ୍ :: ମଧ୍ୟାହ୍ନ : ………………….. |
16. ଲାଲ୍ ଆଲୋକ : ଅଧ‌ିକ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ :: ନୀଳ ଆଲୋକ : ………………….. |
17. ଦପ୍‌ଦପ୍ ଆଲୋକ : ତାରା :: ସ୍ଥିର ଆଲୋକ : …………………. |
18. ପୃଥ‌ିବୀବାସୀ : ଆକାଶ ନୀଳ :: ମହାକାଶଚାରୀ : ………………….. |
19. ଫୋକସ୍ ଦୂରତା 1 ମି. : 1D :: ଫୋକସ୍ ଦୂରତା 25 ସେ.ମି. ::…………….. |
20. ତୁମ ଶ୍ରେଣୀର ପିଲା : ସମୀପଦୃଷ୍ଟି :: ଶିକ୍ଷକ ଶିକ୍ଷୟିତ୍ରୀ : ………………. |
21. ତୁମଶ୍ରେଣୀର ପିଲା : ଅବତଳ ଲେନସ୍‌ :: ଶିକ୍ଷକ : ……………… |
22. +2D: 0.50 m ::- 2.5 D : ……………… |
23. କାଚପ୍ଲାଟ୍ : ପାର୍ଶ୍ଵ ବିସ୍ଥାପନ :: ପ୍ରିଜମ୍ : ………………….. |

Answer:
1. ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବୃଦ୍ଧି
2. 25 ସେ.ମି.ରୁ ଅନନ୍ତ ଦୂରତା
3. 180°
4. ତୃତୀୟ ବିମିତି
5. ଉତ୍ତଳ ଲେନସ୍
6. ଶଲ୍ୟଚିକିତ୍ସା
7. ଲେନସ୍‌ ପାଓ୍ବାର ବୃଦ୍ଧି
8. ମୁକୁରିକା ପଛପାଖ
9. 3 ଟି
10. କମ୍ ବଙ୍କାଇଥାଏ
11. ପ୍ରିଜମ୍
12. ବାୟୁମଣ୍ଡଳୀୟ ପ୍ରତିସରଣ
13. ଧଳା
14. ଆଲୋକର ବିଚ୍ଛୁରଣ
15. ଧଳା
16. କମ୍ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ
17. ଗ୍ରହ
18. ଆକାଶ କଳା
19. 4D
20. ଦୂରଦୃଷ୍ଟି
21. ଉତ୍ତଳ ଲେନସ୍
22. 0.40 ମି.
23. ବିଚଳନ କୋଣ

SUBJECTIVE TYPE QUESTIONS WITH ANSWERS

1. ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ କ’ଣ ? ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷର କାରଣ ଓ ପ୍ରତିକାର ଚିତ୍ର ସହ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ–
ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ – କୌଣସି କାରଣରୁ ଚକ୍ଷୁ ଯଦି କ୍ରମଶଃ ସମାୟୋଜନ ପାଓ୍ବାର ହରାଏ ତେବେ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ହୋଇଛି ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହାଫଳରେ ବ୍ୟକ୍ତି ବସ୍ତୁକୁ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ଦେଖିପାରେ ନାହିଁ । ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ପ୍ରତିସରଣ ତ୍ରୁଟିଯୋଗୁଁ ବସ୍ତୁ ଝାପ୍‌ସା ଦେଖାଯାଏ ।

ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ :

• ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଦୂର ବସ୍ତୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖିପାରେ ନାହିଁ । ମାତ୍ର ନିକଟରେ ଥିବା ବସ୍ତୁକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାରେ ।
• ଏହି ଦୋଷ ଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିର ଦୂର-ବିନ୍ଦୁ ଅନନ୍ତ ଦୂରତାଠାରୁ କମିଯାଏ, କେବଳ କେତେ ମିଟର ଦୂରତାରେ ଥିବା ବସ୍ତୁକୁ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ଦେଖୁହୁଏ ।

କାରଣ :
କୌଣସି କାରଣରୁ ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ବକ୍ରତା ବଢ଼ିଗଲେ କିମ୍ବା ଚକ୍ଷୁଗୋଲକ ଲମ୍ବିଗଲେ ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା କମିଯାଏ । ଫଳରେ ଚକ୍ଷୁ ଲେସର ପାୱାର ବଢ଼ିଯାଏ ତେବେ ଦୂରବସ୍ତୁରୁ ଆସୁଥ‌ିବା ଆଲୋକ ରଶ୍ମିଗୁଚ୍ଛ ମୁକୁରିକା ପରିବର୍ତ୍ତେ ତା ପୂର୍ବରୁ କାଚାଭରସ ଭିତରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ତେଣୁ ଦୂର =ବସ୍ତୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । ଅପେକ୍ଷାକୃତ ନିକଟରେ ଥ‌ିବା ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକାରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଇପାରେ ।

ପ୍ରତିକାର :
ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିର ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ ଲେନ୍ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବଢ଼ାଇବା ବା ପାୱାର କମାଇବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏଥିପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ଅବତଳ ଲେନ୍ସର ଚଷମା ବ୍ୟବହାର କଲେ ଅବତଳ ଲେନ୍ସ ଓ ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ସମାହାରର ପାୱାର ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ପାୱାରଠାରୁ କମ୍ ହେବ ଓ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବଢ଼ିଯିବ । ଫଳରେ ଦୂରବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକାରେ ପଡ଼ିବ ଏବଂ ବସ୍ତୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯିବ |

2. ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ କ’ଣ ? ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷର କାରଣ ଓ ପ୍ରତିକାର ଚିତ୍ର ସହ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ–
ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ – କୌଣସି କାରଣରୁ ଚକ୍ଷୁ ଯଦି କ୍ରମଶଃ ସମାୟୋଜନ ପାୱାର ହରାଏ ତେବେ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ହୋଇଛି ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହାଫଳରେ ବ୍ୟକ୍ତି ବସ୍ତୁକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଦେଖିପାରେ ନାହିଁ । ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ପ୍ରତିସରଣ ତ୍ରୁଟିଯୋଗୁଁ ବସ୍ତୁ ଝାପ୍‌ସା ଦେଖାଯାଏ ।

ଦୂର ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ :
ଦୂର ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଦୂରବସ୍ତୁକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖ୍ପାରେ କିନ୍ତୁ ନିକଟ ବସ୍ତୁକୁ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ଦେଖୁରେ ନାହିଁ । ବ୍ୟକ୍ତିର ନିକଟ ବିନ୍ଦୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦର୍ଶନର ନିମ୍ନତମ ଦୂରତା ଅର୍ଥାତ୍ 25 ସେ.ମି.ଠାରୁ ଅଧ୍ଵ ଦୂରରେ ରଖ୍ ପଢ଼ିପାରନ୍ତି ।

କାରଣ : – କୌଣସି କାରଣରୁ ଚକ୍ଷୁ ଲେ ନ୍ ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବଢ଼ିଗଲେ ଅର୍ଥାତ୍ ଚକ୍ଷୁର ଲେନ୍ସର ପାୱାର କମିଗଲେ ନିକଟ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକା ପଛପଟେ ଗଠିତ ହୁଏ । ନିକଟ ବସ୍ତୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ।

ନିରାକରଣ : ଚକ୍ଷୁ ପରୀକ୍ଷା କରାଇ ଉପଯୁକ୍ତ ମାପର ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସର ଚଷମା ପିନ୍ଧିଲେ ଏହି ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସ ଓ ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ସମାହାରର ପାୱାର ଅଧିକ ହୁଏ ଏବଂ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା କମିଯାଏ । ଫଳରେ ନିକଟ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକାରେ ପଡ଼େ ଓ ବସ୍ତୁଟି ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଏ ।

3. ବିଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷର କାରଣ ଓ ନିରାକରଣ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କର । (ଚିତ୍ର ଅନାବଶ୍ୟକ)
ଢ –
ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ମୁଖ୍ୟତଃ ତିନି ପ୍ରକାର । ଯଥା- (a) ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ, (b) ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ, (c) ଚାଳିଶା ।

(a) ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିର କାରଣ ଓ ଲକ୍ଷଣ :

• ଏହି ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷରେ ନିକଟ ବସ୍ତୁ ଦେଖାଯାଏ କିନ୍ତୁ ଦୂରବସ୍ତୁ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ।
• ଏହି ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷରେ ଚକ୍ଷୁଲେନ୍ସର ବଜ୍ରତା ବଢ଼ିଯାଏ କିମ୍ବା ଚକ୍ଷୁ ଗୋଲକ ଲମ୍ବିଯାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଦୂର ବସ୍ତୁରୁ ଆସୁଥ‌ିବା ଆଲୋକ ରଶ୍ମିଗୁଚ୍ଛ ମୁକୁରିକା ପରିବର୍ତ୍ତେ କାଚାଭରସରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ତେଣୁ ଦୂରବସ୍ତୁ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ନିକଟ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକାରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତେଣୁ ନିକଟ ବସ୍ତୁ ଦେଖାଯାଏ ।

ନିରାକରଣ :

• ଏହି ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷର ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ ଲେନ୍‌ସର ଫୋକ୍ସ ଦୂରତା ବଢ଼ାଇବା କିମ୍ବା ପାୱାର କମାଇବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ଏଥପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ପାୱାରର ଅବତଳ ଲେନ୍ସର ଚଷମା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଚକ୍ଷୁଲେ ନ୍‌ସ ଓ ଅବତନ ଲେନ୍ସର ସମାହାର ପାୱାର ଚକ୍ଷୁଲେନ୍ସର ପାୱାରଠାରୁ କମ୍ ହେବ ଓ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ପୁନର୍ବାର ମୁକୁରିକାରେ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ।

(b) ଦୂରଦୃଷ୍ଟିର ଲକ୍ଷଣ : ଏହି ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷରେ ଦୂର ବସ୍ତୁ ଦେଖାଯାଏ କିନ୍ତୁ ନିକଟ ବସ୍ତୁ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ।

କାରଣ :

• ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍‌ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବଢ଼ିଗଲେ ବା ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ପାୱାର କମିଗଲେ ଏହି ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ଦେଖାଯାଏ ।
• ଏହି ଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷରେ ନିକଟ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକାର ପଛପଟେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତେଣୁ ନିକଟ ବସ୍ତୁ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ।

ନିରାକରଣ :

• ଉପଯୁକ୍ତ ପାୱାର ବିଶିଷ୍ଟ ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସ ବ୍ୟବହାର କଲେ ଚକ୍ଷୁଲେନ୍ସ ଓ ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସର ମିଳିତ ପାଓ୍ବାର ଦୃଷ୍ଟିଯୁକ୍ତର ପାୱାରଠାରୁ ଅଧିକ ହେବ ।
• ଫଳତଃ ନିକଟ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକାରେ ସୃଷ୍ଟିହୋଇ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯିବ ।

(c) ଚାଳିଶା :

• ଚାଳିଶ ବର୍ଷ ପାଖାପାଖ୍ ବୟସର ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ଚକ୍ଷୁର ସିଲିଆରୀ ମାଂସପେଶୀ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଯିବାରୁ ଏହି ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ
• ଏହି ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷକୁ ନିରାକରଣ କରିବାପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ପାୱାରର ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

4. ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ସାତଟି ବର୍ଷର ସମାହାର ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –
ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଭଳି ଧଳା ଆଲୋକ ସାତଟି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବର୍ଣ୍ଣର ମିଶ୍ରଣ ଅଟେ ।

• ପ୍ରଥମେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ସାର୍ ଆଇଜାକ୍ ନିଉଟନ୍ ପ୍ରିଜଦ୍ୱାରା ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକର ପ୍ରତିସରଣ କରାଇ ବର୍ଣ୍ଣାଳୀ ସୃଷ୍ଟି କରିଥଲେ ।
• ଧଳା ଆଲୋକକୁ ପ୍ରିଜମ୍‌ର ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିସରଣ ପୃଷ୍ଠ ଉପରେ ପକାଇଲେ ପ୍ରିଜମ୍‌ର ଅପର ପ୍ରତିସରଣ ପୃଷ୍ଠଦେଇ ଧଳା ଆଲୋକରେ ଥିବା ମୂଳ ମିଶ୍ରବର୍ଷର ଆଲୋକ ଅଂଶସବୁ ବିଭିନ୍ନ କୋଣରେ ବାହାରି ଆସିବ । ପ୍ରିଜମ୍ଠାରୁ ଅଳ୍ପ ଦୂରରେ ଖଣ୍ଡିଏ ଧଳା କାଗଜରେ ବା ଧଳା କାନ୍ଥରେ ଏହି ବର୍ଣ୍ଣାଳୀକୁ ପକାଇ ବର୍ଣ୍ଣଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରାଯାଇପାରିବ ।
  
• ପ୍ରିଜମ୍‌ର ଭୂମି ଆଡୁ ଉପରକୁ ଦେଖ‌ିଲେ ଆଲୋକଗୁଡ଼ିକର ବର୍ଣ୍ଣ ବାଇଗଣି, ଘନନୀଳ, ନୀଳ, ହଳଦିଆ, ନାରଙ୍ଗୀ ଓ ଲାଲ୍ (VIBGYOR)
• ଏହି ସପ୍ତବର୍ଣ୍ଣର ଆଲୋକରୁ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଏକା ପ୍ରକାରର ପ୍ରିଜମ୍ବୁକୁ ଓଲଟାଇ ରଖ୍ ତା’ ଭିତରକୁ ବର୍ଣ୍ଣାଳୀକୁ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ, ଯେଉଁ ଆଲୋକ ଦ୍ଵିତୀୟ ପ୍ରିଜ୍‌ମରୁ ନିର୍ଗତ ହେବ ତାହା ମୂଳ ଆଲୋକଟି ଭଳି ଧଳା !
• ଏହି ପରୀକ୍ଷଣରୁ ନିଉଟନ୍ ପ୍ରମାଣ କଲେ ଯେ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ସାତଟି ବର୍ଷର ଆଲୋକର ସମଷ୍ଟି ଏବଂ ପ୍ରିଜମ୍ କେବଳ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକୁ ପୃଥକ୍ କରି (ପ୍ରକୀର୍ଣ୍ଣନଦ୍ଵାରା) ବର୍ଣ୍ଣାଳୀ ସୃଷ୍ଟିରେ ସହାୟକ ହୁଏ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ଧଳା ଆଲୋକ ଏକ ସପ୍ତବର୍ତ୍ତୀ ଆଲୋକ ବୋଲି କିପରି ପ୍ରମାଣ କରାଯାଏ ଲେଖ । (ଚିତ୍ର ଅନାବଶ୍ୟକ ।)
ଉ –

• ଧଳା ଆଲୋକ ଏକ ସପ୍ତବର୍ତ୍ତୀ ଆଲୋକ ବୋଲି କିପରି ପ୍ରମାଣ କରାଯାଏ ଲେଖ । (ଚିତ୍ର ଅନାବଶ୍ୟକ ।) ଧଳା ଆଲୋକକୁ ପ୍ରିଜମ୍‌ର ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିସରଣ ପୃଷ୍ଠ ଉପରେ ପକାଇଲେ ପ୍ରିଜମ୍‌ର ଅପର ପ୍ରତିସରଣ ପୃଷ୍ଠ ଦେଇ ଧଳା ଆଲୋକରେ ଥିବା ମୂଳ ମିଶ୍ରବଣ୍ଡର ଆଲୋକ ଅଂଶ ସବୁ ବିଭିନ୍ନ କୋଣରେ ବାହାରି ଆସିବେ । ପ୍ରିଜମ୍‌ଠାରୁ ଅଳ୍ପ ଦୂରରେ ଖଣ୍ଡିଏ ଧଳା କାଗଜରେ ବା ଧଳା କାନ୍ଥରେ ଏହି ବର୍ଣ୍ଣାଳୀକୁ ପକାଇ ବର୍ଷଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ
  କରାଯାଇପାରେ ।
• ପ୍ରିଜମ୍‌ର ଭୂମିଆଡୁ ଉପରକୁ ଦେଖ‌ିଲେ ଆଲୋକଗୁଡ଼ିକର ବର୍ଣ୍ଣହେବ ବାଇଗଣି, ଘନନୀଳ, ନୀଳ, ସବୁଜ, ହଳଦିଆ, ନାରଙ୍ଗୀ ଓ ଲାଲ୍ ।
• ଏହି ସପ୍ତବର୍ତ୍ତୀ ଆଲୋକକୁ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଏକା ପ୍ରକାର ପ୍ରିଜମ୍‌କୁ ଓଲଟା ରଖ୍ ତାହା ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ଦେଖାଯିବ ଯେ ଯେଉଁ ଆଲୋକ ଦ୍ଵିତୀୟ ପ୍ରିଜମ୍ବୁରୁ ନିର୍ଗତ ହେବ ତାହା ମୂଳ ଆଲୋକ ଭଳି ଧଳା । ତେଣୁ ଧଳା ଆଲୋକ ଏକ ସପ୍ତବର୍ତ୍ତୀ ଆଲୋକ ।
  ନିଉଟନ୍ ପ୍ରମାଣ କଲେ ଯେ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ସାତଟି ବର୍ଷର ଆଲୋକର ସମଷ୍ଟି ଏବଂ ପ୍ରିଜମ୍ କେବଳ ବର୍ଣ୍ଣଗୁଡ଼ିକୁ ପୃଥକ କରି ବର୍ଣ୍ଣାଳୀ ସୃଷ୍ଟିରେ ସହାୟକ ହୁଏ ।

2. ଟିଣ୍ଡଲ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ କ’ଣ ? ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ଟିଣ୍ଡଲ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତର ଉଦାହରଣ ଦିଅ । କେଉଁ କେଉଁ କାରଣ ଉପରେ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନିର୍ଭର କରେ ?
ଉ-
ଟିଣ୍ଡଲ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ : କଲଏଡ୍ ଏକ ବିଷମ ଜାତୀୟ କଣିକାଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ ଗଠିତ । କଲଏଡାଲ୍ କଣିକାଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷୁଦ୍ର (10^-9 ମି. ରୁ 10^-6 ମି.) । ତେଣୁ କଣିକାଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ବିଚ୍ଛୁରଣ କରନ୍ତି । ଏପରି ଆଲୋକର ବିଚ୍ଛୁରଣକୁ ଟିଣ୍ଡଲ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ କଦ୍ଧାନ୍ତ

ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ଟିଣ୍ଡଲ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ :

• ଧୂଆଁପୂର୍ଣ୍ଣ ଏକ କୋଠରି ମଧ୍ୟକୁ ଏକ ସୂକ୍ଷ୍ମ ରନ୍ଧ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ଆଲୋକର ଗତିପଥ ଦେଖାହୁଏ ।
• ଘନ ଜଙ୍ଗଲର ଚାନ୍ଦୁଆ ବା ବିତାନ ମଧ୍ୟଦେଇ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକର ରଶ୍ମିଗୁଚ୍ଛ ଗତିକଲାବେଳେ କୁହୁଡ଼ି ମଧ୍ୟରେ ଥିବା କ୍ଷୁଦ୍ର ଜଳବିନ୍ଦୁସମୂହ ଆଲୋକକୁ ବିଚ୍ଛୁରଣ କରନ୍ତି ।

ଟିଣ୍ଡଲ୍ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ କଣିକାର ଆକାର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ –

• ଅତ୍ୟଧ୍ଵକ କ୍ଷୁଦ୍ରକଣିକା ନୀଳ ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରଣ କରିଥାଏ ।
• କଣିକାଗୁଡ଼ିକର ଆକାର ବଡ଼ ହେଲେ ଅତ୍ୟଧିକ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରଣ କରିଥାଏ ।
• କଣିକାଗୁଡ଼ିକର ଆକାର ଅତ୍ୟଧିକ ବଡ଼ ଆକାରର ହୋଇଥିଲେ ତାହା କେବଳ ଧଳା ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରଣ କରିଥାଏ ।

3. ସଅଳ ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ଓ ବିଳମ୍ବ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ କାହିଁକି ହୁଏ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟର ପ୍ରାୟ ଦୁଇ ମିନିଟ୍ ପୂର୍ବରୁ ଏବଂ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତର ପ୍ରାୟ ଦୁଇ ମିନିଟ୍ ପରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଆମକୁ ଦେଖାଯାଏ ।
• ଏହା ମଧ୍ୟ ଆଲୋକର ବାୟୁମଣ୍ଡଳୀୟ ପ୍ରତିସରଣ ଯୋଗୁଁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।
• ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଉପର ବାୟୁ ସ୍ତର ଅପେକ୍ଷା ନିମ୍ନ ବାୟୁସ୍ତର ଅଧ୍ଵ ଘନ ।
• ସୂର୍ଯ୍ୟଠାରୁ ଆସୁଥ‌ିବା ରଶ୍ମି ଭିନ୍ନ ଘନତା ବିଶିଷ୍ଟ ଅନେକ ବାୟୁସ୍ତର ଦେଇ ପ୍ରତିସୃତ ହେବାରୁ କିଛି ପରିମାଣରେ ତା’ର ଦିଗ ବଦଳାଇ ଥାଏ ।
• ଏହା ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ଆମେ ସେହି ପ୍ରତିସୃତ ରଶ୍ମି ସିଧାରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ଦିଗ୍‌ବଳୟ ଉପରେ ଅଳ୍ପସମୟ ପାଇଁ ଦେଖୁ ।

4. ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ପାଖରେ ଥ‌ିବା ବହି ସ୍ପଷ୍ଟ ପଢ଼ି ପାରୁନାହାନ୍ତି କିନ୍ତୁ କଳାପଟାରେ ଥ‌ିବା ଲେଖାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ପଢ଼ିପାରୁଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର କି ପ୍ରକାର ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ଅଛି ଲେଖ । ଏହାର କାରଣ ଓ ପ୍ରତିକାର ଲେଖ ।
ଉ –
ବ୍ୟକ୍ତଙ୍କର ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ ଅଛି । ତେଣୁ ଖାଲି ଆସ୍‌ରେ ନିଜ ବହି ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ପଢ଼ି ପାରୁନାହାନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଶ୍ରେଣୀର କଳାପଟାରେ ଲେଖାଗୁଡ଼ିକ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ପଢ଼ିପାରୁଛନ୍ତି ।

• ଲକ୍ଷଣ : ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷରେ ନିକଟ ବସ୍ତୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦିଶେ ନାହିଁ ଏବଂ ଦୂରବସ୍ତୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦିଶେ ।
• କାରଣ : କୌଣସି କାରଣରୁ ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବଢ଼ିଗଲେ ବା ଚକ୍ଷୁଲେନ୍ସର ପାୱାର କମିଗଲେ ନିକଟ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକାରେ ନ ପଡ଼ି ତା’ ପଛରେ ପଡ଼େ । ତେଣୁ ନିକଟ ବସ୍ତୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦିଶେ ନାହିଁ ।
• ନିରାକରଣ : ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ ନିରାକରଣ ପାଇଁ ଚକ୍ଷୁଲେନ୍ସର ପାୱାର ବଢ଼ାଇବା ଦରକାର । ତେଣୁ ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସର ଚଷମା ପିନ୍ଧିଲେ ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସ ଓ ଚକ୍ଷୁଲେନ୍ସର ସମାହାରର ପାଓ୍ବାର ଅଧ୍ଵ ହେବ ଓ ନିକଟ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକାରେ ପଡ଼ି ବସ୍ତୁଟି ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯିବ ।

5. ସମାୟୋଜନ ପାୱାର କାହାକୁ କହନ୍ତି । ସ୍ଵାଭାବିକ ଚକ୍ଷୁର ସମାୟୋଜନ କ୍ଷମତା କ’ଣ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍ ଫୋକସ୍ ଦୂରତାକୁ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ବଦଳାଇବା ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ସମାୟୋଜନ ପାୱାର କହନ୍ତି ।
• ଗୋଟିଏ ସୁସ୍ଥ ଓ ସ୍ଵାଭାବିକ ଚକ୍ଷୁର ଲେନସ୍ ଦୂର ଓ ନିକଟ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବକୁ ମୁକୁରିକା ଉପରେ ପକାଇ ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
• ଦୂର ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖୁବାକୁ ହେଲେ ଲେନ୍ସକୁ ଧରି ରଖିଥ‌ିବା ମାଂସପେଶୀଗୁଡ଼ିକ ହୁଗୁଳା ହୋଇ ଲେନ୍ସଟି ସରୁ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବଢ଼ିଯାଏ, ଫଳରେ ଦୂରବସ୍ତୁକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଦେଖ୍ହୁଏ ।
• ନିକଟ ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖିଲାବେଳେ ସିଲିଆରୀ ମାଂସପେଶୀ ସଂକୁଚିତ ହୁଏ ଓ ଚକ୍ଷୁଲେନସ୍‌ର ବକ୍ରତା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ଏବଂ ଏହା ମୋଟା ହୋଇଯାଏ । ଫଳରେ ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା କମିଯାଏ ଏବଂ ଆମେ ନିକଟ ବସ୍ତୁକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଦେଖିପାରୁ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସମାୟୋଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

6. ଜଣେ ଛାତ୍ର ଖାଲି ଆସ୍‌ରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ନିଜ ବହି ପଢ଼ିପାରୁଛି; କିନ୍ତୁ ଶ୍ରେଣୀରେ କଳାପଟାରେ ଲେଖା ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ପଢ଼ିପାରୁ ନାହିଁ । ତା’ର କେଉଁ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ହୋଇଛି ଲେଖ । ଏହାର କାରଣ ଓ ପ୍ରତିକାର ଲେଖ ।
ଭ –
ଛାତ୍ରଟିର ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ହୋଇଛି । ତେଣୁ ଛାତ୍ରଟି ଖାଲିଆସ୍‌ରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ନିଜ ବହି ପଢ଼ିପାରୁଛି; କିନ୍ତୁ ଶ୍ରେଣୀରେ କଳାପଟାରେ ଲେଖା ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବେ ପଢ଼ିପାରୁ ନାହିଁ !

କାରଣ : କୌଣସି କାରଣରୁ ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସ ବକ୍ରତା ବଢ଼ିଗଲେ କିମ୍ବା ଚକ୍ଷୁଗୋଲକ ଲମ୍ବିଗଲେ ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା କମିଯାଏ । ଫଳତଃ ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ପାୱାର ବଢ଼ିଯାଏ । ତେଣୁ ଦୂରବସ୍ତୁରୁ ଆସୁଥିବା ଆଲୋକ ରଶ୍ମିଗୁଚ୍ଛ ମୁକୁରିକା ପରିବର୍ତ୍ତେ ତା ପୂର୍ବରୁ କାଚାଭରସ ଭିତରେ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ତେଣୁ ଦୂରବସ୍ତୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । ଅପେକ୍ଷାକୃତ ନିକଟରେ ଥ‌ିବା ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକାରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଏ ।

ପ୍ରତିକାର : ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷର ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍‌ର ପାୱାର କମାଇବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏଥିପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ଅବତଳ ଲେନ୍ସର ଚଷମା ବ୍ୟବହାର କଲେ ଅବତଳ ଲେନ୍ସ ଓ ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ସମାହାରର ପାୱାର ଚକ୍ଷୁ ଲେନ୍ସର ପାୱାରଠାରୁ କମ୍ ହେବ ଓ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବଢ଼ିଯିବ । ଫଳରେ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକାରେ ପଡ଼ିବ । ବସ୍ତୁଟି ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯିବ ।

7. ଜଣେ ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ – 5.5 D ର ଲେନ୍ସ ପାୱାର ବିଶିଷ୍ଟ ଲେନ୍ସ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ଏବଂ ଏବଂ ଜଣେ ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତିପାଇଁ (+ 1.5 D) ପାୱାର ବିଶିଷ୍ଟ ଲେନ୍ସ ଦରକାର ହୁଏ । ସେମାନଙ୍କର (i) ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ ଓ (ii) ଦୂର ଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଲେନ୍ସ ଦ୍ବୟର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଉ –
(i) ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ ସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ଲେନ୍ସର ପାୱାର P₁ = – 5.5 D

= \(\frac { -2 }{ 11 }\) x 100 ସେ.ମି. = – 18.18 ସେ.ମି. = – 18.2 ସେ.ମି.
∴ 18.2 ସେ.ମି. ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବିଶିଷ୍ଟ ଅବତଳ ଲେନ୍ସ ଆବଶ୍ୟକ ।

(ii) ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ଲେନ୍ସର ପାୱାର
P₂ = + 1.5D
ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଲେନ୍ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା

∴ 66.67 ସେ.ମି. ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବିଶିଷ୍ଟ ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସର ଚଷମା ଆବଶ୍ୟକ ।

8. ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିର ଦୂରବିନ୍ଦୁ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଜଣେ ପିଲା 2 ମିଟର ଦୂରତାରୁ ଅଧ‌ିକ ଦୂରରେ ଥ‌ିବା ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖାରୁନାହିଁ – ତା’ର କି ପ୍ରକାର ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ହୋଇଛି ? ସେ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ଚଷମା ବ୍ୟବହାର କରିବ ? ଏହି ଲେନ୍ସର ପାୱାର କଳନା କର ।
ଉ –

• ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିଦୋଷ ଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି ସର୍ବାଧ‌ିକ ଯେତିକି ଦୂରତାରୁ ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖ୍ ପାରନ୍ତି ତାହାକୁ ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟିର ଦୂରବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ ।
• ଜଣେ ପିଲା 2 ମିଟରରୁ ଅଧ‌ିକ ଦୂରର ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖିପାରୁ ନାହିଁ । ତାହାକୁ ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି, ସେ ଅବତଳ ଲେନ୍ସର ଚଷମା ବ୍ୟବହାର କରିବ ।
• ଏହି ଚଷମାରେ ଥିବା ଲେନ୍ସର ପାୱାର P = \(\frac { 1 }{ -f }\) = \(\frac { 1 }{ -2 }\) D = – 0.5 D

9. ତାରାଗୁଡ଼ିକ କାହିଁକି ଦପ୍ଦପ୍ ହୁଅନ୍ତି ?
ଉ –
(i) ପୃଥ‌ିବୀର ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଉଚ୍ଚତର ସ୍ତର ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନ ଆଡ଼କୁ ଥ‌ିବା ବାୟୁସ୍ତର ଅପେକ୍ଷା କମ୍ ଘନ । ତାରାମାନଙ୍କଠାରୁ ଆସୁଥିବା ଆଲୋକ ରଶ୍ମି କ୍ରମାଗତ ଭାବେ କମ୍ ଘନ ମାଧ୍ୟମରୁ ବେଶୀ ଘନ ମାଧ୍ୟମ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରିଥାଏ

(ii) ବାୟୁମଣ୍ଡଳର କ୍ରମ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ପ୍ରତିସରଣାଙ୍କ ଯୋଗୁଁ ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ଅଭିଲମ୍ବ ଆଡ଼କୁ ଅନବରତ ବଙ୍କେଇ ହେଉଥାଏ ଏବଂ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ପ୍ରତିସ୍ମୃତ ହୋଇ ଆମ ଚକ୍ଷୁ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚେ । ଫଳରେ ତାରାର ଆଭାସୀ ଅବସ୍ଥାନ ତାହାର ପ୍ରକୃତ ଅବସ୍ଥାନ ଅପେକ୍ଷା ଭିନ୍ନ ହୋଇ ସାମାନ୍ୟ ଉପରକୁ ହୁଏ ।

(iii) ବାୟୁସ୍ତରର ଅବସ୍ଥାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ବହୁଦୂରର ବିନ୍ଦୁ ଉତ୍ସ ପ୍ରାୟ ତାରାର ଆଭାସୀ ଅବସ୍ଥାନ ସାମାନ୍ୟ ଉପର ତଳ ହୋଇ ବଦଳୁଥାଏ । ଫଳରେ ତାରାମାନେ ଦପ୍ ଦପ୍ ହେଲା ପରି ଦିଶେ ।

10. ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ସମୟରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ କାହିଁକି ଗାଢ଼ ଲାଲ୍ ଦେଖାଯାଏ ?
ଊ–

• ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ସମୟରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଦିଗ୍‌ବଳୟରେ ଥାଆନ୍ତି । ସୂର୍ଯ୍ୟଠାରୁ ଆସୁଥ‌ିବା ଆଲୋକ ଦିଗବଳୟରେ ଥ‌ିବା ବାୟୁସ୍ତର ଦେଇ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅଧ୍ଵ ଦୂରତା ଗତିକରେ ।
• ଫଳରେ ଅଧିକାଂଶ କମ୍ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ନୀଳ ଆଲୋକ କ୍ଷୁଦ୍ର କଣିକାଗୁଡ଼ିକଦ୍ୱାରା ବିଚ୍ଛୁରିତ ହୋଇଥାଏ । ଅଧୂକ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଆଲୋକ ଅତି କମ୍ ମାତ୍ରାରେ ବିଚ୍ଛୁରଣ ହୋଇଥାଏ ।
• ଅଧୂକ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଲାଲ୍ ଆଲୋକ ଆମ ଆଖରେ ପଡ଼େ । ତେଣୁ ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ସମୟରେ ସୂର୍ଯ୍ୟର ବର୍ଣ୍ଣ ଲାଲ୍ ଦେଖାଯାଏ ।

ଅତିସଂଯିପ୍ର ଉତ୍ତରମ୍ଜଲକ ପ୍ରଣ୍ଟୋତ୍ତର

1. ମୋତିଆ ବିନ୍ଦୁ କ’ଣ ? ଏହାର ଚିକିତ୍ସା କିପରି କରାଯାଏ ?
ଊ –

• ବେଳେବେଳେ ବୟସ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଚକ୍ଷୁଲେନ୍ସ ଧଳା ଏବଂ ଧୂସର ହୋଇଯାଏ । ଏହାଦ୍ୱାରା ବ୍ୟକ୍ତି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବା ଆଂଶିକ ଭାବରେ ଦେଖ୍ଯାରନ୍ତି ନାହିଁ । ଚକ୍ଷୁର ଏହିପରି ଅବସ୍ଥାକୁ ମୋତିଆ ବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ ।
• ଶଲ୍ୟ ଚିକିତ୍ସା ଦ୍ଵାରା ମୋତିଆବିନ୍ଦୁର ଚିକିତ୍ସା କରାଯାଏ ।

2. ଚକ୍ଷୁର ସମାୟୋଜନ କ୍ଷମତା କ’ଣ ? ଏହା କିପରି ହୋଇଥାଏ ?
ଊ –

• ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍ ଫୋକସ୍ ଦୂରତାକୁ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ବଦଳାଇବା ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ସମାୟୋଜନ କ୍ଷମତା କହନ୍ତି ।
• ସିଲିଆରି ମାଂସପେଶୀର ସଙ୍କୋଚନ ପ୍ରସାରଣ ଫଳରେ ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍‌ର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବଦଳେ । ତେଣୁ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସର୍ବଦା ମୁକୁରିକାରେ ପଡେ ।

3. ଆଲୋକର ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଷ ପାଇଁ କାଚର ପ୍ରତିସରଣାଙ୍କ ଭିନ୍ନ ହୁଏ କାହିଁକି ?
ଊ –

• ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଣ୍ଣର ଆଲୋକ କାଚ ମଧ୍ଯରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବେଗରେ ଗତି କରିଥାଏ ।
• ତେଣୁ ଧଳା ଆଲୋକ ପ୍ରକୀର୍ତ୍ତନରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଆଲୋକର ବିଚ୍ୟୁତି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଷ ପାଇଁ କାଚର ପ୍ରତିସରଣାଙ୍କ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।

4. ସ୍ଵାଭାବିକ ଚକ୍ଷୁର 25 ସେ.ମି.ରୁ କମ୍ ଦୂରତାରେ କୌଣସି ବସ୍ତୁକୁ ରଖେ ଚକ୍ଷୁ ବସ୍ତୁଟିକୁ କାହିଁକି ଦେଖିପାରେ ନାହିଁ ?
ଊ –

• ସ୍ପଷ୍ଟ ଦର୍ଶନର ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତା 25 ସେ.ମି. ଅଟେ । ଚକ୍ଷୁଠାରୁ ବସ୍ତୁର ଅବସ୍ଥାନ 25 ସେ.ମି.ରୁ କମ୍ ହେଲେ ସିଲିଆରି ମାଂସପେଶୀ ଚକ୍ଷୁଲେନସ୍‌ର ବକ୍ରପୃଷ୍ଠକୁ ଆଉ ଅଧ‌ିକ ବକ୍ର କରିପାରେ ନାହିଁ ।
• ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍‌ର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ହ୍ରାସ ପାଏ ନାହିଁ ଅର୍ଥାତ୍ ସମାୟୋଜନ କ୍ଷମତା ହରାଏ । ତେଣୁ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକାରେ ଗଠିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ, ଫଳରେ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ ।

5. ମହାକାଶଚାରୀ ମାନଙ୍କୁ ଆକାଶ କାହିଁକି ନୀଳ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଅନ୍ଧାରୁଆ ଦେଖାଯାଏ ?
ଊ –

• ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଦେଇ ଗତି କଲାବେଳେ ବାୟୁର ସୂକ୍ଷ୍ମକଣିକାଗୁଡ଼ିକ ନୀଳ ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରଣ କ ରି ଥା’ନ୍ତି ।
• କିନ୍ତୁ ମହାକାଶରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ପ୍ରାୟ ନଥାଏ । ତେଣୁ ଟିଣ୍ଡଲ ପଦ୍ଧତି ଜନିତ ଆଲୋକର ବିଚ୍ଛୁରଣ ଘଟେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ମହାକାଶ ଅନ୍ଧକାର ଦେଖାଯାଏ ।

6. ବାହାରର ଅଧ୍ଵ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଆଲୋକରୁ ଘର ଭିତରକୁ ଆସିଲେ କିଛି ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କୌଣସି ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖିପାରୁ ନାହୁଁ କାହିଁକି ?
ଊ –

• ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଆଲୋକରୁ ଘର ଭିତରକୁ ଆସିଲେ କିଛି ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କିଛି ଦେଖାରୁ ନାହିଁ କାରଣ କନୀନିକା ପ୍ରସାରିତ ହୋଇ ଅଧ୍ଵ ଆଲୋକ ଚକ୍ଷୁ ମଧ୍ୟକୁ ଛାଡ଼ିବାକୁ କିଛି ସମୟ ନେଇଥାଏ ।
• ସେହିପରି ଯେତେବେଳେ କମ୍ ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଆଲୋକରୁ ଅଧିକ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଆଲୋକକୁ ଯାଇଥାଉ ସେତେବେଳେ କନୀନିକା ନେତ୍ର ପିତୁଳାକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରି କମ୍ ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ଚକ୍ଷୁ ମଧ୍ୟକୁ ଛାଡ଼ିବା ପାଇଁ କିଛି ସମୟ ନେଇଥାଏ ।

7. ଆକାଶ କାହିଁକି ନୀଳ ଦେଖାଯାଏ ?
ଊ –

• ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଥିବା ବାୟୁର ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ସୂକ୍ଷ୍ମକଣିକା ଗୁଡ଼ିକର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦୃଶ୍ୟମାନ ଆଲୋକର ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟଠାରୁ କମ୍ ।
• ଏହି କଣିକାଗୁଡ଼ିକ ଅଧୂକ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଲାଲ୍ ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରଣ ନକରି କମ୍ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ନୀଳ ଆଲୋକ ବିଚ୍ଛୁରଣ କରିଥାନ୍ତି । ଏହି ବିଚ୍ଛୁରିତ ନୀଳ ଆଲୋକ ଆମ ଚକ୍ଷୁରେ ପ୍ରବେଶ କରୁଥିବାରୁ ଆକାଶ ନୀଳ ଦେଖାଯାଏ ।

8. ସ୍ପଷ୍ଟ ଦର୍ଶନର ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ସ୍ଵାଭାବିକ ଚକ୍ଷୁ ପାଇଁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦର୍ଶନର ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତା କେତେ ?
ଊ –

• ବସ୍ତୁକୁ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ଦେଖ‌ିବା ପାଇଁ ହେଲେ ତାକୁ ଚକ୍ଷୁଠାରୁ ଏକ ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତାରେ ରଖିବାକୁ ହେବ । ଏହାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦର୍ଶନର ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତା କୁହାଯାଏ ।
• ସ୍ଵାଭାବିକ ଚକ୍ଷୁ ପାଇଁ ଏହି ଦୂରତା 25 ସେ.ମି. ।

9. ସାଧାରଣ ଚକ୍ଷୁର ଦୂରବିନ୍ଦୁ ଓ ନିକଟବିନ୍ଦୁ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ –

• ଯେଉଁ ଦୂରତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚକ୍ଷୁ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖୁପାରେ ତାହାକୁ ଦୂର ବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ । ସାଧାରଣ ଚକ୍ଷୁ ପାଇଁ ଏହା ଅନନ୍ତ ଦୂରତା ।
• ଯେଉଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚକ୍ଷୁ ବସ୍ତୁକୁ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ଦେଖିପାରେ ତାହାକୁ ନିକଟ ବିନ୍ଦୁ କହନ୍ତି । ସାଧାରଣ ଚକ୍ଷୁ ପାଇଁ ଏହା 25 ସେ.ମି. ।

10. ଚକ୍ଷୁ ନିକଟରେ ଥ‌ିବା ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ଦୂରତାକୁ ବଢାଇଲେ ତାହାର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଦୂରତା କ’ଣ ହେବ
ଊ –

• ଚକ୍ଷୁ ନିକଟରେ ଥିବା ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ଦୂରତାକୁ ବଢାଇଲେ ତାହାର ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଦୂରତା ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ନାହିଁ ।
• ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଦୂରତା, ଚକ୍ଷୁଲେନସ୍ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଦୂରତା ସହିତ ସମାନ । କାରଣ ବସ୍ତୁର ଦୂରତା ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ଲେନସ୍‌ ଧରି ରଖୁଥ‌ିବା ମାଂସପେଶୀଗୁଡ଼ିକ ହୁଗୁଳା ହୋଇଯାଏ ଓ ଲେନସ୍‌ ସରୁ ହୋଇଯାଏ । ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବଢ଼େ ଓ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକାରେ ପଡେ ଫଳରେ ବସ୍ତୁଟି ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଏ ।

11. ନିକଟବସ୍ତୁ ଓ ଦୂରବସ୍ତୁକୁ ଦେଖିବା ପାଇଁ ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍‌ର କିପରି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ?
ଊ –

• ବସ୍ତୁଟି ଦୂରରେ ଥିଲେ ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍‌ ଧରି ରଖୁବା ମାଂସପେଶୀ ହୁଗୁଳା ହୁଏ । ଲେନସ୍ ସରୁ ହେବାରୁ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ବଢ଼ିଯାଏ, ଫଳରେ ଦୂରବସ୍ତୁକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖ୍ ହୁଏ ।
• ନିକଟ ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖିବାପାଇଁ ସିଲିଆରୀ ମାଂସପେଶୀ ସଂକୁଚିତ ହୁଏ ଓ ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍‌ର ବକ୍ରତା ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ ଓ ମୋଟା ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା କମିଯାଏ । ଫଳରେ ନିକଟ ବସ୍ତୁକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଦେଖ୍ହୁଏ ।

12. ଚକ୍ଷୁର ଅତି ନିକଟରେ କାହିଁକି ବହି ପଢ଼ିପାରିବା ନାହିଁ ?
ଊ –

• ସ୍ପଷ୍ଟ ଦର୍ଶନର ସର୍ବନିମ୍ନ ଦୂରତା 25 cm |
• 25 cm ରୁ କମ୍ ଦୂରତାରେ ବସ୍ତୁକୁ/ବହିକୁ ରଖିଲେ ସିଲିଆରି ମାଂସପେଶୀ ଆଉ ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍‌ର ବକ୍ରତା ବୃଦ୍ଧି କରିପାରେ ନାହିଁ । ଫଳରେ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ହ୍ରାସ ପାଏ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଚକ୍ଷୁର ଅତି ନିକଟରେ ବହି ରଖୁ ପଢିହୁଏ ନାହିଁ ।

13. ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖୁବାପାଇଁ ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ମୁକୁରିକାରେ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଆବଶ୍ୟକ, କାହିଁକି ?
ଊ –

• ମୁକୁରିକାରେ ଅସଂଖ୍ୟ ଆଲୋକ ସମ୍ବେଦୀସେଲ୍ ଥାଆନ୍ତି । ଆଲୋକ ମୁକୁରିକା ଉପରେ ପଡ଼ିଲେ ଆଲୋକ ସମ୍ବେଦୀ ସେଲ୍‌ଗୁଡ଼ିକ କ୍ରିୟାଶୀଳ ହୋଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଙ୍କେତ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଏହି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଙ୍କେତ ନେତ୍ରସ୍ନାୟୁ ମାଧ୍ୟମରେ ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ଯାଏ । ଏହାପରେ ଆମେ ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖିପାରୁ ।

14. ଚକ୍ଷୁର ଉତ୍ତଳ ଲେନସ୍ ଓ ସାଧାରଣ ଉତ୍ତଳ ଲେନସ୍ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ –

• ଚକ୍ଷୁ ଲେନସ୍ ଜେଲି ଭଳି ତନ୍ତୁ ଜାତୀୟ ପଦାର୍ଥରେ ଗଠିତ କିନ୍ତୁ ସାଧାରଣ ଉଭଳ ଲେନସ୍ କାଚ କିମ୍ବା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।
• ବସ୍ତୁର ଅବସ୍ଥାନ ଅନୁଯାୟୀ ଚକ୍ଷୁଲେନସ୍‌ର ଆକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ । କିନ୍ତୁ ସାଧାରଣ ଉଭଳ ଲେନସ୍‌ର ଆକାର ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ । ତେଣୁ ଫୋକସ୍ ଦୂରତା ସ୍ଥିର ।

15. ଲାଲ୍ ବଣ୍ଣକୁ କାହିଁକି ବିପଦ ସଙ୍କେତ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଭ –

• ଦୃଶ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣାଳୀରେ ଲାଲ୍ ବର୍ଣ୍ଣର ଆଲୋକ ତରଙ୍ଗର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସର୍ବାଧ୍ଵ ।
• ଲାଲ୍ ବର୍ଷର ଆଲୋକ କୁହୁଡ଼ି, ଧୂଳିକଣା କିମ୍ବା କଲଏଡ୍ କଣିକାମାନଙ୍କ ଦ୍ବାରା ବିଚ୍ଛୁରଣ ହୁଏ ନାହିଁ । ଫଳରେ ଲାଲ୍ ଆଲୋକ ଅଧ‌ିକ ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗତି କରେ ।

16. ବସ୍ତୁ ଯେପରି ଅଛି ସେହିପରି ଧାରଣା ଦେବାରେ ଚକ୍ଷୁ କିପରି ସାହାଯ୍ୟ କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ –

• କୌଣସି ବସ୍ତୁର ଆଲୋକ ରଶ୍ମିଗୁଚ୍ଛ ଆସି ସ୍ଵଚ୍ଛ ପଟ୍ଟଳ, ଜଳାଭରସ, ନେତ୍ରପିତୁଳା, ଚକ୍ଷୁଲେନସ୍ ଓ କାଚାଭରସ ଦେଇ ମୁକୁରିକାର ଆଲୋକ ସଂବେଦୀ ସେଲ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ପଡେ ।
• ଆଲୋକ ସଂବେଦୀ ସେଲ୍‌ରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂକେତ ନେତ୍ରସ୍ନାୟୁ ମାଧ୍ୟମରେ ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ଯାଏ । ମସ୍ତିଷ୍କ ହିଁ ଓଲଟା ପ୍ରତିବିମ୍ବକୁ ସଳଖକରି ବସ୍ତୁ ଯେପରି ଅଛି ସେହିପରି ଧାରଣା ଦେବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

17. ଗୋଟିଏ ଚକ୍ଷୁର ନିକଟବିନ୍ଦୁ 40 ସେ.ମି. । ଖବର କାଗଜ 25 ସେ.ମି. ଦୂରରେ ପଢ଼ିବା ପାଇଁ କେଉଁ ଲେନସ୍ ଓ କେତେ ପାୱାରର ଲେନସ୍ ବ୍ୟବହାର କରିବ ?
ଉ –
u = – 25 cm, v = – 40 cm
\(\frac { 1 }{ f }\) = \(\frac { 1 }{ v }\) – \(\frac { 1 }{ u }\) = \(\frac { 1 }{ -40 }\) – \(\frac { 1 }{ -25 }\) = – \(\frac { 1 }{ 40 }\) + \(\frac { 1 }{ 25 }\) = \(\frac { 3 }{ 200 }\) ⇒ f = \(\frac { 200 }{ 3 }\)cm = + \(\frac { 2 }{ 3 }\)m, p = \(\frac { 1 }{ f }\) = + \(\frac { 3 }{ 2 }\) = + 1.5 D
∴ 1.5 D ପାୱାର ବିଶିଷ୍ଟ ଉତ୍ତଳ ଲେନସ୍ ବ୍ୟବହାର କରିବ ।

18. ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ଦୋଷ ଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିର ନିକଟ ବିନ୍ଦୁ 1ମି ହେଲେ, ଏହାକୁ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ କେତେ ପାୱାରର ଲେନ୍ସ ବ୍ୟବହାର କରିବେ ? (ମନେକର ସ୍ପଷ୍ଟଦର୍ଶନର ନିମ୍ନତମ ଦୂରତା 25 ସେ.ମି.) ।
ଉ –
ଏଠାରେ v = 1 ମିଟର = – 100 ସେ.ମି., u = − 25 ସେ.ମି.
ଲେନ୍ସସର ପୂତ୍ର
\(\frac { 1 }{ v }\) – \(\frac { 1 }{ u }\) = \(\frac { 1 }{ f }\) ⇒ \(\frac { 1 }{ -100 }\) – \(\frac { 1 }{ -25 }\) = \(\frac { 1 }{ f }\) ⇒ \(\frac { -1+4 }{ 100 }\) = \(\frac { 1 }{ f }\) ⇒ \(\frac { 1 }{ f }\) = \(\frac { 3 }{ 100 }\)
⇒ f = \(\frac { 100 }{ 3 }\) = \(\frac { 100 }{ 3 }\) x \(\frac { 1 }{ 100 }\) = \(\frac { 1 }{ 3 }\) ମିଟର ∴ P = \(\frac { 1 }{ f }\) = \(\frac{1}{\frac{1}{3}}\) D = 3D = + 3.0D
∴ ବ୍ୟକ୍ତି ଜଣକ + 3.D ପାୱାର ଲେନସ୍ ବ୍ୟବହାର କରିବେ ।

19. ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିର ଚକ୍ଷୁ ସମ୍ମୁଖ ଦୂରବିନ୍ଦୁ ୫୦ ସେ.ମି. ଅଟେ । ଏହି ଦୋଷ ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଲେନସ୍‌ର ପ୍ରକୃତି ଓ ପାଓ୍ବାର କ’ଣ ହେବ ?
ଉ –
f = – 80 cm = – \(\frac { 8 }{ 10 }\) ମି., P = – \(\frac { 1 }{ f }\) = – \(\frac { 10 }{ 8 }\) = – 1.25D
ଏହି ଦୋଷ ଦୂର କରିବାପାଇଁ −1.25D ପାୱାର ଥ‌ିବା ଅବତଳ ଲେନସ୍ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ହେବ ।

20. ଜଣେ ସମୀପ ଦୃଷ୍ଟି ଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପାଇଁ -5.5D ପାୱାରର ଲେନସ୍ ଏବଂ ତାଙ୍କର ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ପାଇଁ +1.5D ପାୱାରର ଲେନ୍ସ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ । ଏହି ଲେନ୍ସ ଦ୍ବୟର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା କେତେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଊ –

• ଅବତଳ ଲେନ୍ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା f₁ = \(\frac{1}{\mathrm{P}_1}\) = \(\frac { 1 }{ -5.5 }\) ମି. = – 0.18 ମି.
• ଉତ୍ତଳ ଲେନ୍ସର ଫୋକସ୍ ଦୂରତା f₂ = \(\frac{1}{\mathrm{P}_2}\) = \(\frac { 1 }{ +1.5 }\) ମି. = 0.67 ମି.