Bhagya

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Political Science Important Questions Chapter 3 ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Political Science Important Questions Chapter 3 ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ

Subjective Type Questions With Answers
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ପର୍କରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
Answer:

• ନିର୍ବାଚନ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇପ୍ରକାର; ଯଥା – ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ଓ ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ । ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନରେ ଲୋକମାନେ ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ନିଜର ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କୁ ବାଛିଥାଆନ୍ତି ।
• ଏଥ‌ିରେ ପ୍ରଥମେ ମତଦାତାମାନେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିନିଧୂ ସଭା ପାଇଁ ଲୋକପ୍ରତିନିଧୁ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି । ଏହି ଲୋକପ୍ରତିନିଧ୍ ସଭାର ସଦସ୍ୟମାନେ ଅନ୍ୟ ଲୋକପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି ।
• ଭାରତର ରୀଷ୍ଟ୍ରପତି, ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ରାଜ୍ୟସଭାର ସଦସ୍ୟ ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନ ପରିଷଦର ସଦସ୍ୟମାନେ ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ବିଧାୟକମାନେ ନିଜ ରାଜ୍ୟରୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ରାଜ୍ୟସଭା ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେହିପରି ରାଜ୍ୟ ବିଧାନ ପରିଷଦର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଦସ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
• ଏସବୁ ନିର୍ବାଚନରେ ଦେଶର ମତଦାତାମାନେ ସିଧାସଳଖ ସଂପୃକ୍ତ ହୋଇନଥା’ନ୍ତି ।

୨। ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନର ସୁଫଳଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:

• ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ନିଜର ରାଜନୈତିକ କର୍ଭବ୍ୟ ପ୍ରତି ସଚେତନ ରହେ ଓ ନିଜ ମତଦାନ ଅଧିକାରର ଗୁରୁତ୍ଵ ବୁଝିଥାଏ ।
• ଏହି ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଲୋକପ୍ରତିନିଧୁମାନେ ଜନ ସମର୍ଥନ ହାସଲ କରିବାପାଇଁ ମତଦାତାମାନଙ୍କ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ରକ୍ଷା କରିଥା’ନ୍ତି । ଆମ ଦେଶରେ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ପାଇଁ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଚୟନ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ହୋଇଥାଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନରେ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଲୋକମାନଙ୍କର ରାଜନୀତିକ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ଉଜ୍ଜୀବିତ କରାଏ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରାଏ ।

୩। ନିର୍ବାଚନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଘୋଷଣା ଏବଂ ରିଟର୍ଡିଂ ଅଫିସର ଓ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସଂପୃକ୍ତ ଅନ୍ୟ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ୍ରମେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ, କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ସହିତ ବିଚାରବିମର୍ଶ କରି ଲୋକସଭା ପାଇଁ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ନିମନ୍ତେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାରିଖ ଓ ଦିନ ଘୋଷଣା କରାଯାଏ
• ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ଆଦେଶମତେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାରିଖ ଓ ଦିନ ଘୋଷଣା କରାଯାଏ ।
• ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଦାଖଲ, ପ୍ରାର୍ଥୀପତ୍ର ଯାଞ୍ଚ, ପ୍ରାର୍ଥୀପତ୍ର ପ୍ରତ୍ୟାହାର, ମତଦାନ ତାରିଖ ଓ ମତଗଣନା ତାରିଖ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଘୋଷଣା କରନ୍ତି ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ ପାଇଁ ଜଣେ ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସର ଓ ତିନିଜଣ ନିରପେକ୍ଷ ପରିଦର୍ଶକଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ପ୍ରିଜାଇଡିଂ ଅଫିସର, ପୋଲିଂ ଅଫିସର ମଧ୍ଯ ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।
• ଜିଲ୍ଲାପାଳଙ୍କୁ ସେହି ଜିଲ୍ଲାରେ ଥିବା ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ ପାଇଁ ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସର ଓ ଉପ-ଜିଲ୍ଲାପାଳଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାର ସଂପୃକ୍ତ ଉପଖଣ୍ଡରେ ଥ‌ିବା ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ ପାଇଁ ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସର ଭାବରେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କଦ୍ବାରା ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯାଏ ।

୪ । ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଦାଖଲ ସମ୍ପର୍କରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
Answer:

• ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ବାଚନର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପାଇଁ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ପ୍ରକାଶ ପାଇବା ପରେ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ତାରିଖ ମଧ୍ୟରେ ନିଜ ନିଜ ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀର ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସରଙ୍କ ନିକଟରେ ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ଦାଖଲ କରନ୍ତି ।
• ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ନିମନ୍ତେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କଦ୍ବାରା ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଫର୍ମ ପ୍ରସ୍ତୁତି କରାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରାର୍ଥୀମାନେ ସେହି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଫର୍ମ ପୂରଣ କରନ୍ତି ।
• ପ୍ରତି ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ନାମକୁ ଅନ୍ୟୁନ ଜଣେ ମତଦାତା ପ୍ରସ୍ତାବ କରିବେ ଏବଂ ଆଉ ଜଣେ ମତଦାତା ସମର୍ଥନ କରିବେ ଏବଂ ପ୍ରାର୍ଥୀ ନିଜେ ନିଜର ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନପୂର୍ବକ ଏଥରେ ସ୍ବାକ୍ଷର ପ୍ରଦାନ କରିବେ ।
• ଦଳୀୟ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ଛଡ଼ା ସ୍ବାଧୀନ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନେ ମଧ୍ୟ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା କରନ୍ତି ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରାର୍ଥୀ ନାମାଙ୍କନପତ୍ର ସହିତ ନିଜର ଆୟର ପରିମାଣ ଓ ନିଜ ବିରୋଧରେ ଥ‌ିବା ଫୌଜଦାରୀ ମୋକଦ୍ଦମାର ସୂଚନା ଦାଖଲ କରନ୍ତି ।

୫। ସିଦ୍ଧମତ ଗଣତି ଏବଂ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଫଳାଫଳ ଘୋଷଣା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କଦ୍ବାରା ସିଦ୍ଧମତ ଗଣତି କରିବାର ସ୍ଥାନ, ତାରିଖ, ଦିନ ଓ ସମୟ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥାଏ ।
• ପୂର୍ବ ସୂଚିତ ମତଦାନ ଗଣନା କେନ୍ଦ୍ରରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟରେ ମତଦାନ ପେଟି କିମ୍ବା ଇ.ଭି.ଏମ୍.ଗୁଡ଼ିକୁ ଖୋଲାଯାଏ ଓ ଗଣନା ଅଧିକାରୀମାନେ ସିଦ୍ଧମତ ଗଣନା କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି । ଏହି ଗଣନା ଗୋଟିଏ ମତଦାତାର ଗୋଟିଏ ଭୋଟ ନୀତିରେ କରାଯାଏ । ନାକଚ ହୋଇଥିବା ମତଦାନ ପତ୍ରକୁ ହିସାବକୁ ନିଆଯାଏ ନାହିଁ ।
• ସର୍ବାଧ୍ଵ ମତଦାତାଙ୍କର ସିଦ୍ଧମତ ସମର୍ଥନ ପାଇଥିବା ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ବିଜୟୀ ଘୋଷଣା କରାଯାଏ । ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସର ନିର୍ବାଚନ ଫଳାଫଳ ଘୋଷଣା କରନ୍ତି ଓ ସେହି ଘୋଷଣାନାମାକୁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାନ୍ତି । ବିଜୟୀ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ତମ୍ପର୍କିତ ଏକ ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ମିଳେ ।
• ପରାଜିତ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ଅନୁରୋଧକ୍ରମେ ପୁନଃ ମତଗଣତି କରାଯାଏ । ସେଥିପାଇଁ ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସରଙ୍କ ସମ୍ମତି ମିଳିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ହିଂସାଜନିତ ଅବରୋଧ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାରଣରୁ ମତଦାନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ସେହି ମତଦାନ କେନ୍ଦ୍ରରେ ପୁନଃ ମତଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥାଏ ।

୬। ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଏକ-ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଅଟନ୍ତି । ସେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତି ପାଆନ୍ତି । ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳର ବୟସସୀମା ସର୍ବାଧ‌ିକ ୬୨ ବର୍ଷ ।
• ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
• ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟ ସର୍ଭାବଳୀ ରାଜ୍ୟପାଳ, ସେହି ରାଜ୍ୟର ବିଧାନମଣ୍ଡଳଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ ଆଇନକୁ ନଜରରେ ରଖ୍ ସ୍ଥିର କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତଙ୍କ ଅନୁରୋଧକ୍ରମେ, ରାଜ୍ୟପାଳ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ଅନ୍ୟ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।
• ସମ୍ବିଧାନର ୭୩ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ବଳରେ ସେ ପଞ୍ଚାୟତିରାଜ ଅନୁଷ୍ଠାନମାନ; ଯଥା – ଗ୍ରାମ ପଞ୍ଚାୟତ, ପଞ୍ଚାୟତ ସମିତି ଓ ଜିଲ୍ଲା ପରିଷଦର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା କରନ୍ତି । ସେହିପରି ସମ୍ବିଧାନର ୭୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ବଳରେ ସହରାଞ୍ଚଳର ପୌରପାଳିକା, ନଗରପାଳିକା ଓ ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଷଦ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା କରନ୍ତି । ଉକ୍ତ ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ମତଦାତାମାନଙ୍କର ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ନାମ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ।

ସଂଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି କାହିଁକି ?
Answer:

• ଜନମତ ହେଉଛି ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଭିଭିଭୂମି । ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସରକାରରେ ଜନକଲ୍ୟାଣ ବା ଜନମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ଜନସାଧାରଣ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ଚୟନ କରନ୍ତି ।
• କେଉଁ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ସରକାର ଗଠନ କରିବେ, ସେହି ନିଷ୍ପଭି ମଧ୍ୟ ମତଦାତାମାନେ ଏହି ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଆମ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

୨। ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନର ଦୁଇଟି ସୁଫଳ ଲେଖ ।
Answer:

• ପରୋକ୍ଷ ନିର୍ବାଚନରେ କମ୍ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏଥରେ ଦଳୀୟ ରାଜନୀତିର ପ୍ରଭାବ କମ୍ ଥାଏ ।

୩। ଇ.ଭି.ଏମ୍. କ’ଣ ? ଏହାର ସୁଫଳ କ’ଣ ?
Answer:

• ଇ.ଭି.ଏମ୍. ହେଉଛି ‘ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍‌ ମତଦାନ ଯନ୍ତ୍ର’ ।
• ଏହାଦ୍ଵାରା ମତଦାନ ଏବଂ ମତଗଣନା କାର୍ଯ୍ୟ ସହଜରେ ଓ ଶୀଘ୍ର ହୋଇପାରିଥାଏ ।

୪। ମତଦାତାଙ୍କ ନାମ ତାଲିକା କେଉଁ ସମୟରେ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଏ ?
Answer:

• ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମତଦାତାଙ୍କ ନାମ ତାଲିକା ନିୟମିତ ଭାବରେ ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବରୁ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଏ ।
• ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜନଗଣନା ଶେଷହେବା ପରେ ପ୍ରାୟତଃ ଏହା ସଂଶୋଧନ କରାଯାଏ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ କୌଣସି ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବରୁ ଭାରତର ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କ ଆଦେଶ ବଳରେ ମଧ୍ୟ ମତଦାତାଙ୍କର ନାମ ତାଲିକାରେ ସଂଶୋଧନ କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଏ ।

୫। ଆମ ଦେଶରେ ନିର୍ବାଚନ ଅବାଧ, ସ୍ୱଚ୍ଛ ଏବଂ ଦୁର୍ନୀତିମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ କାହିଁକି ?
Answer:

• ଆମ ଦେଶରେ ଗୋପନୀୟ ମତଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ରହିଛି ।
• ଏହା ଫଳରେ ଜଣେ ମତଦାତା ନିର୍ଭୟରେ ନିଜର ମତଦାନ ଅଧିକାର ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିଥା’ନ୍ତି; ଫଳରେ ନିର୍ବାଚନ ଅବାଧ, ସ୍ଵଚ୍ଛ ଏବଂ ଦୁର୍ନୀତିମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

୬। ସମ୍ବିଧାନରେ ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ତ ବିବାଦର ସମାଧାନ ପାଇଁ କେଉଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ?
Answer:

• ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ପର୍କିତ ସମସ୍ତ ବିବାଦ ସମାଧାନର କ୍ଷମତା ରାଜ୍ୟର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ ଦେଶର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
• ବିଜୟୀ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ନିର୍ବାଚନର ବୈଧତା ସମ୍ପର୍କିତ ଆସିଥିବା ଅଭିଯୋଗର ବିଚାର ଏହି ନ୍ୟାୟାଳୟରେ କରାଯାଇଥାଏ ।

୭। କେଉଁମାନେ ମତଦାନ କରିବାପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ବିବେଚିତ ହୋଇପାରିବେ ନାହିଁ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନ ଓ ଆଇନଗତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ସୂଚିତ ମାନସିକ ବିକୃତି, ଅଣନାଗରିକତା, କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅପରାଧ ବା ନିର୍ବାଚନରେ ଦୁର୍ନୀତିପରାୟଣତା, ବାସସ୍ଥାନରୁ ବିଚ୍ୟୁତ ଓ ବେଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଥ‌ିବା ଇତ୍ୟାଦି କାରଣରୁ ଅଯୋଗ୍ୟ ବିବେଚିତ ବ୍ୟକ୍ତି ମତଦାନ କରିବାପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ବିବେଚିତ ହୋଇପାରିବେ ନାହିଁ ।

୮। ଲୋକସଭା ଏବଂ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ନିର୍ବାଚନ ଖର୍ଚ୍ଚର ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିମାଣ କେତେ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଛି ?
Answer:

• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକସଭା ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ନିର୍ବାଚନ ଖର୍ଚ୍ଚ ୨୫ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଛି ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ନିର୍ବାଚନ ଖର୍ଚ୍ଚ ୧୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଛି ।

୯। ଓଡ଼ିଶାରେ କେତୋଟି ବିଧାନସଭା ଲୋକସଭା ଆସନ ରହିଛି ଓ ଓଡ଼ିଶାରେ ବିଧାନସଭା ଓ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ ଅନୁପାତ କେତେ ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାରେ ୧୪୭ଟି ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀ ଏବଂ ୨୧ ଗୋଟି ଲୋକସଭା ଆସନ ରହିଛି ।
• ଓଡ଼ିଶାରେ ବିଧାନସଭା ଓ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନମଣ୍ଡଳୀର ଅନୁପାତ ହେଉଛି ୭ : ୧ ।

୧୦ । ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ପାଇଁ କେତେଦିନ ସମୟ ମିଳେ ଓ ନିର୍ବାଚନର ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦିନର କେତେ ସମୟ ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରଚାର ଅଭିଯାନ ବନ୍ଦ ହୁଏ ?
Answer:

• ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ୧୫ ଦିନ ସମୟ ମିଳିଥାଏ ।
• ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ଅଭିଯାନ ମତଦାନ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦିନର ୪୮ ଘଣ୍ଟା ପୂର୍ବରୁ ବନ୍ଦ ହୁଏ ।

୧୧ । ସାମ୍ବିଧାନର କେଉଁ କେଉଁ ଧାରାରେ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାରେ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତିଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷଣର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ?
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନର ୩୩୦ ଧାରାରେ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତିଙ୍କ ପାଇଁ ଲୋକସଭାରେ ଆସନ ସଂରକ୍ଷଣର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।
• ସେହିପରି ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୩୩୨ରେ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାରେ ଅନୁରୂପ ଆସନ ସଂରକ୍ଷଣର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
Objective Type Questions With Answers
A । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣେତାମାନେ କେଉଁ ପ୍ରକାର ନିର୍ବାଚନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି ?
Answer:
ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ପ୍ରଣେତାମାନେ ଏକ ମୁକ୍ତ, ଅବାଧ ଓ ନିର୍ମଳ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉପରେ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇଥା’ନ୍ତି ।

2. ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ନିର୍ବାଚନ କେତେବେଳେ କରାଯାଇଥାଏ ?
Answer:
ଯଦି ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ତାହାର ସ୍ଵାଭାବିକ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଶେଷ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଭାଙ୍ଗିଯାଏ, ତେବେ ସେଠାରେ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ନିର୍ବାଚନ କରାଯାଇଥାଏ ।

3. ଲୋକସଭାରେ ନିର୍ବାଚିତ ଓ ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
Answer:
ଲୋକସଭାରେ ନିର୍ବାଚିତ ସାଂସଦ ହେଉଛନ୍ତି ୫୪୩ ଜଣ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ମନୋନୀତ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ମାତ୍ର ୨ ଜଣ ।

4. ସମ୍ବିଧାନର ୩୩୦ ଧାରା ଓ ୩୩୨ ଧାରାରେ କ’ଣ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ୩୩୦ ଧାରାରେ ଲୋକସଭା ପାଇଁ ଓ ୩୩୨ ଧାରାରେ ବିଧାନସଭା ପାଇଁ ଆସନ ସଂରକ୍ଷଣର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ।

5. ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମ ଲୋକସଭାରେ କେଉଁମାନଙ୍କ ପାଇଁ କେତୋଟି ଆସନ ସଂରକ୍ଷିତ ରଖାଯାଇଛି ?
Answer:
ବର୍ତ୍ତମାନ ଲୋକସଭାରେ ୭୯ ଆସନ ଓ ୪୧ଟି ଆସନ ଯଥାକ୍ରମେ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି (ହରିଜନ) ଓ ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି (ଆଦିବାସୀ)ମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷିତ ରହିଛି ।

6. ଆମ ଦେଶରେ ଜଣେ ପ୍ରାର୍ଥୀ କେତେ ଟଙ୍କା ନିର୍ବାଚନରେ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିପାରିବେ ?
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ ଲୋକସଭା ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ପାଇଁ ୨୫ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଧାନସଭା ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏହି ପରିମାଣ ୧୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ସ୍ଥିର କରାଯାଇଛି ।

7. ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ପାଇଁ କେତେ ଦିନ ସମୟ ମିଳିଥାଏ ?
Answer:
ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ଅଭିଯାନ ମତଦାନ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦିନର ୪୮ ଘଣ୍ଟା ପୂର୍ବରୁ ବନ୍ଦ ହୁଏ ଏବଂ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ପାଇଁ ପ୍ରାୟ ୧୫ ଦିନ ସମୟ ମିଳିଥାଏ ।

8. ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ମତଦାନ ଦିନ, ତାରିଖ ଓ ସମୟସୀମା କିଏ ସ୍ଥିର କରିଥା’ନ୍ତି ?
Answer:
ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ମତଦାନ ତାରିଖ, ଦିନ ଓ ସମୟସୀମା ସ୍ଥିର କରିଥା’ନ୍ତି ।

9. ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଗଠନ ସମ୍ପର୍କରେ ସମ୍ବିଧାନରେ କ’ଣ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ୩୨୪ ଧାରାରେ ଏକ ତିନି-ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ଗଠନ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି

10 ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୩୨୪ରୁ ଧାରା ୩୨୮ ମଧ୍ୟରେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

11. ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତଙ୍କୁ କିଏ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି ଓ ତାଙ୍କର ଅବସର ବୟସସୀମା କେତେ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ଓ ତାଙ୍କର ଅବସର ବୟସସୀମା ୬୨ ବର୍ଷ ଅଟେ ।

B. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. ଅମାନତ ଅର୍ଥରାଶି ଫେରି ପାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ମିଳିତବା ସମସ୍ତ ସିଦ୍ଧମତର ଅନ୍ୟୁନ କେତେ ଅଂଶ ମିଳିଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ?
Answer:
ଏକ-ଷଟାଂଶ

2. ବର୍ତ୍ତମାନ କେତେକ ରାଜନୀତିକ ଦଳରେ କାହାର ଛିଟା ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି ?
Answer:
ପାରିବାରିକ ରାଜନୀତି

3. ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର କାଳରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜନୀତିକ ଦଳ କ’ଣ ପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି ?
Answer:
ନିର୍ବାଚନ ଇସ୍ତାହାର

4. ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ବିଭିନ୍ନ କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ କିଏ ନିଯୁକ୍ତ ଦିଅନ୍ତି ?
Answer:
ରାଜ୍ୟପାଳ

5. ସ୍ବାଭାବିକ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ସମାପ୍ତି ପୂର୍ବରୁ ଲୋକସଭା ଭାଙ୍ଗିଗଲେ କ’ଣ କରାଯାଏ ?
Answer:
ମଧ୍ୟବତ୍ତାକାଳାନ ନିର୍ବାଚନ

6. କେଉଁ ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ୱାରା ତୃଣମୂଳ ସ୍ତରରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇପାରିଛି ?
Answer:
ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ

7. ପ୍ରତ୍ୟେକ ମତଦାନ କେନ୍ଦ୍ରରେ କେତେ ସଂଖ୍ୟକ ମତଦାତା ମତଦାନ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥାଏ ?
Answer:
୭୦୦ରୁ ୮୦୦

8. ଓଡ଼ିଶା ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
Answer:
ଭୁବନେଶର

9. ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ପାଇଁ ରାଜନୀତିକ ଦଳକୁ କେତେକ ସମୟ ମିଳିଥାଏ ?
Answer:
୧୫ ଦିନ

10. ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକସଭା ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ନିର୍ବାଚନ ଖର୍ଚ୍ଚ ସର୍ବାଧ‌ିକ କେତେ ମଧ୍ୟରେ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ?
Answer:
୨୫ ଲକ୍ଷ

11. ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ଅଭିଯାନ ମତଦାନ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦିନର କେତେ ଘଣ୍ଟା ପୂର୍ବରୁ ବନ୍ଦ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
୪୮ ଘଣ୍ଟା

12. ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ପର୍କିତ ସମସ୍ତ ବିବାଦର ସମାଧାନ କିଏ କରିଥା’ନ୍ତି ?
Answer:
ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ

C. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଭାରତରେ ବତ୍ତମାନ ___________________ ବର୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବ ବୟସ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ମତଦାନ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରୁଛନ୍ତି ।
Answer:
୧୮

2. ____________________ ହେଉଛି ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଭିତ୍ତିଭୂମି ।
Answer:
ଜନମତ

3. କେବଳ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭାର ସାଂସଦମାନେ _____________________ ଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି ।
Answer:
ଉପରାଷ୍ରପତି

4. ସମ୍ବିଧାନର _______________________ ଧାରାରେ ଲୋକସଭାରେ ଆଦିବାସୀ ଓ ହରିଜନଙ୍କ ପାଇଁ ଆସନ ସଂରକ୍ଷଣର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।
Answer:
୩୩୦

5. ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ବିଜୟୀ ଘୋଷଣା କରାଯିବା ସହିତ ତାଙ୍କୁ _________________ ଏକ ସ୍ବୀକୃତି ପତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।
Answer:
ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସର

6. ଲୋକସଭାରେ ________________________ ଟି ଆସନ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ କରାଯାଇଥାଏ ।
Answer:
୫୪୩

7. ନିର୍ବାଚନରେ ଜଣେ ପ୍ରାର୍ଥୀ ହେବାପାଇଁ ହେଲେ ତାଙ୍କୁ ____________________ ବର୍ଷ ହୋଇଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
Answer:
୨୫

8. ପୌର ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କର ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା କାର୍ଯ୍ୟ ___________________ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ହାତରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ରାଜ୍ୟ

9. ରାଜ୍ୟସଭାର ସର୍ବାଧ‌ିକ ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା __________________ ।
Answer:
୨୫୦

D. ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (-) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ସମ୍ବିଧାନର ୩୩୦ ଧାରାରେ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାରେ ଆସନ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।
Answer:
x

2. ବର୍ତ୍ତମାନ ଲୋକସଭାରେ ୧୨୦ଟି ଆସନ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତିଙ୍କ ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷିତ ରହିଛି ।
Answer:
✓

3. ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନସଭାରେ ୫୬ଟି ଆସନ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତି ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷିତ ରହିଛି ।
Answer:
✓

4. ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଦଳୀୟ ସଙ୍କେତ ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି ।
Answer:
x

5. ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ମତଦାନର ତାରିଖ, ଦିନ ଓ ସମୟ ସୀମା ସ୍ଥିର କରିଥା’ନ୍ତି ।
Answer:
✓

6. ନିର୍ବାଚନ ସମୟରେ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀ ପାଇଁ ଦୁଇଜଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।
Answer:
x

7. ପୌର ସଂସ୍ଥାମାନଙ୍କର ନିର୍ବାଚନ ପରିଚାଳନା କାର୍ଯ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ହାତରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
✓

8. ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳର ବୟସସୀମା ସର୍ବାଧ‌ିକ ୬୫ ବର୍ଷ ।
Answer:
x

9. ରାଜ୍ୟ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି ।
Answer:
x

10. ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନସଭା ପାଇଁ ରାଜ୍ୟରେ ୧୪୭ ଗୋଟି ଏକ ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀ ରହିଛି ।
Answer:
✓

11. ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀ ପାଇଁ ଜିଲ୍ଲାପାଳ ରିଟଣ୍ଡିଂ ଅଫିସର ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି ।
Answer:
✓

12. ଓଡ଼ିଶାରେ ୨୦ ଗୋଟି ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀ ରହିଛି ।
Answer:
x

13. ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗ ଏକ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସ୍ବୟଂଶାସିତ ସଂସ୍ଥା ।
Answer:
✓

14. ଜଣେ ଲୋକସଭା ପ୍ରାର୍ଥୀ ନିର୍ବାଚନରେ ୨୫ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରିପାରିବେ ।
Answer:
✓

15. ଜଣେ ବିଧାନସଭା ପ୍ରାର୍ଥୀ ନିର୍ବାଚନରେ ୧୫ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କରିପାରିବେ ।
Answer:
x

16. ଭାରତବର୍ଷରେ ପ୍ରତି ୧୦ ବର୍ଷରେ ଥରେ ଜନଗଣନା ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
✓

17. ଗୋଟିଏ ଲୋକସଭା ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀ ଏକାଧ୍ଵ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀକୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
✓

18. ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଚାଲିଥିବା ସମୟରେ ‘ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣ ବିଧ୍ୱଂ’’ ଲାଗୁ କରିଥା’ନ୍ତି ।
Answer:
x

19. ଆମ ଦେଶରେ ଲୋକସଭା ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ପୁନର୍ଗଠନ ପାଇଁ ପ୍ରତି ଛଅ ବର୍ଷରେ ଥରେ ନିର୍ବାଚନ କରାଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।
Answer:
x

20. କୌଣସି ନିର୍ବାଚିତ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଇସ୍ତଫା କିମ୍ବା ମୃତ୍ୟୁ ହେତୁ ବା ତାଙ୍କର ନିର୍ବାଚନ ଅସିଦ୍ଧ ଘୋଷିତ ହେଲେ ସେହି ଶୂନ୍ୟ ପଡ଼ିଥ‌ିବା ସଦସ୍ୟ ପଦ ପୂରଣ ପାଇଁ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀକାଳୀନ ନିର୍ବାଚନ କରାଯାଏ ।
Answer:
x

21. ଯଦି ଲୋକସଭା ବା ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ତାହାର ସ୍ବାଭାବିକ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ଶେଷ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଭାଙ୍ଗିଯାଏ, ତେବେ ସେଠାରେ ଉପନିର୍ବାଚନ କରାଯାଇଥାଏ ।
Answer:
x

22. କେବଳ ଲୋକସଭା ଓ ରାଜ୍ୟସଭାର ସାଂସଦମାନେ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି ।
Answer:
✓

23. ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ସରପଞ୍ଚ ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
Answer:
x

24. ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ ସଂସ୍ଥାର ନିର୍ବାଚନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ମତଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବ୍ୟାଲଟ୍‌ ପେପର ମାଧ୍ୟମରେ କରାଯାଇଥାଏ ।
Answer:
✓

25. ସମ୍ବିଧାନର ୩୩୨ ଧାରାରେ ଲୋକସଭାରେ ସ୍ଥାନ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ।
Answer:
x

26. ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟସଭାକୁ କଳା, ସାହିତ୍ୟ, ବିଜ୍ଞାନ ଓ ସମାଜସେବା କ୍ଷେତ୍ରରୁ ୧୦ ଜଣ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ମନୋନୀତ କରନ୍ତି ।
Answer:
x

27. ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନସଭାର ସଦସ୍ୟମାନେ ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ୧୦ ଜଣ ସାଂସଦଙ୍କୁ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି ।
Answer:
✓

28. ଲୋକସଭାର ସର୍ବାଧିକ ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ୫୫୦ ।
Answer:
x

29. ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଲୋକସଭାକୁ ୩ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ମନୋନୀତ କରନ୍ତି ।
Answer:
x

30. ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ପାଇଁ ପ୍ରାୟ ୨୦ ଦିନ ସମୟ ମିଳିଥାଏ ।
Answer:
x

31. ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଚାର ଅଭିଯାନ ମତଦାନ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଦିନର ୪୮ ଘଣ୍ଟା ପୂର୍ବରୁ ବନ୍ଦ ହୁଏ
Answer:
✓

32. ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରାର୍ଥୀ ହେବାପାଇଁ ବୟସସୀମା ଅନ୍ୟୁନ ୩୦ ବର୍ଷ ହୋଇଥିବା ବାଞ୍ଛନୀୟ ।
Answer:
x

E. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ମିଳନ କର ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 4 କାର୍ବନ ଓ ଏହାର ଯୌଗିକ Important Questions and Answers.

BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 4 କାର୍ବନ ଓ ଏହାର ଯୌଗିକ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. କାର୍ବନର ସଂଯୋଜକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
4

2. ଅକ୍‌ସିଜେନ୍‌ର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଥାଏ ?
ଉ –
6

3. ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଗଠନରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସହଭାଜନ କରେ ।
ଉ –
4

4. କାର୍ବନର ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସଂରଚନା ପାଇଁ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆବଶ୍ୟକ ?
ଉ –
4

5. କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରି ବୃହତ୍ ଅଣୁ ଗଠନ କରିବା ଗୁଣକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
କାଟିନେସନ୍

6. C ଓ Si ମୌଳିକ କେଉଁ ଧର୍ମ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ?
ଉ –
କାଟିନେସନ୍

7. ଫୁଲେରିନ୍‌ରେ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
60

8. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଅଣୁରେ ସର୍ବନିମ୍ନ କେତୋଟି କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଥିଲେ ଆଇସୋମର୍ ହୋଇପାରିବ ?
ଉ –
4

9. C₂H₆ ଯୌଗିକରେ କାର୍ବନ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବନ୍ଧ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
7

10. C₄H₁₀ ର ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମ୍‌ର ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
2

11. ଏକ ପୃକ୍ତ ଚକ୍ରୟ କାର୍ବନ ବିଶିଷ୍ଟ ଯୌଗିକର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
ସାଇକ୍ଳୋତ୍ରେକ୍ସେନ୍

12. ସର୍ବନିମ୍ନ କେତୋଟି କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଥିଲେ ଆଇସୋମର୍ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
4

13. ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକର ଚାରୋଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ଥିଲେ ଆଲ୍‌କାଇନ୍‌ର କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
3

14. କେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲକେନ୍ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ

15. ବ୍ୟୁଟେନ୍ ଓ ହେକ୍‌ସେନ୍‌ରେ ଥିବା ମୋଟ ବନ୍ଧ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
32

16. ତ୍ରିବନ୍ଧ ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଥମ କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ସଂକେତ କ’ଣ ?
ଉ –
C₂H₂

17. ମିଥେନ୍ ଅଣୁରେ ବନ୍ଧ ଗଠନ ପାଇଁ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଆବଶ୍ୟକ ?
ଉ –
8

18. ଦୁଇଟି ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ଓ ଦୁଇଟି ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ମୋଟ ବନ୍ଧ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
5

19. 5ଟି କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ବିଶିଷ୍ଟ ଆଲ୍‌ଟ୍‌ର ଅଣୁ ସଙ୍କେତ କେତେ ?
ଉ –
C₅H₁₀

20. ଇଥାଇନ୍‌ର ଅଣୁସଂକେତ କ’ଣ ?
ଉ –
C₂H₂

21. କାର୍ବନ କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ କେଉଁ ବନ୍ଧ ଥ‌ିବା ଯୌଗିକଟି C₂H₂ ?
ଉ –
ତ୍ରିବନ୍ଧ

22. ହେଵେନ୍‌ର କେତୋଟି ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଅଛି ?
ଉ –
19

23. ଇଥେନ୍ ଅଣୁର ବନ୍ଧ ଗଠନରେ ମୋଟ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଭାଗ ନିଅନ୍ତି ?
ଉ –
14

24. ଆଲକାଇନ୍ ଶ୍ରେଣୀର ପଞ୍ଚମ ଯୌଗିକର ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ଏବଂ ଆଲେକେନ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଷଷ୍ଠ ଯୌଗିକର ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ହେଉଛି :
ଉ –
4H

25. ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ଦ୍ବିବନ୍ଧ ଥିବା ଚକ୍ରିୟ କାର୍ବନ ଯୌଗିକଟି କିଏ ?
ଉ –
ବେଞ୍ଜିନ୍

26. C₅H₁₂, ଯୌଗିକ ଆଇସୋମର୍ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
3

27. ମିଥାଇଲ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଯୌଗିକରେ ଥିବା ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ସମଷ୍ଟି କେତେ ?
ଉ –
24

28. ଭିନେଗାରରେ ଥ‌ିବା ଜୈବିକ ଅମ୍ଳର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ –
ଏସିଟିକ୍ ଏସିଡ୍

29. କାର୍ବନ୍ ଅନ୍ୟ ମୌଳିକ ପରମାଣୁ ସହ ସହଭାଜନଦ୍ଵାରା କେଉଁ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍ତର ସଂରଚନା ଧାରଣ କରେ ?
ଉ –
ନିୟନ

30. ଗୋଟିଏ ଆଲ୍‌କାଇନ୍‌ର 75ଟି କାର୍ବନ ଥିଲେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
148

31. COOH ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍‌ର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ –
କାର୍ବୋକ୍‌ସିଲିକ୍ ଏସିଡ୍‌

32. ପ୍ରୋପେନ୍‌ର ହେମୋଲୋଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀରେ ଥ‌ିବା ଯୌଗିକଟିର ସଂକେତ କ’ଣ ?
ଉ –
C₁₀H₂₂

33. ଆଲକେନ୍ ହେମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଷଷ୍ଠ ମୌଳିକର ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ୱ କେତେ ?
ଉ –
86

34. CH₃COCH₃ର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍‌ର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ –
କିଟୋନ୍

35. ଆଲକେନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତଟି କ’ଣ ?
ଉ –
C_nH_2n+2

36. କାର୍ବନ ଯୌଗିକକୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଧର୍ମ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ଅସମ ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍

37. ଆଲକହଲ୍ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ତୃତୀୟ ଯୌଗିକଟି କ’ଣ ?
ଉ –
C₃H₇OH

38. ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଯୋଡ଼ିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵର ପ୍ରଭେଦ କେତେ ?
ଉ –
14u

39. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଦହନରେ କେଉଁ ଶିଖା ଦେଇ ଥାଏ ?
ଉ –
ସ୍ଵଚ୍ଛ

40. ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦହନରୁ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
CO₂ ଓ H₂O

41. KMnO₄ ଉପସ୍ଥିତିରେ କେଉଁ ଯୌଗିକ CH₃COOHରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
ଉ –
C₂H₅OH

42. Kr₂Cr₂O₇ର ଉପସ୍ଥିତିରେ C₂H₅OH କେଉଁ ଯୌଗିକରେ ପରିଣତ ହୁଏ ?
ଉ –
CH₃COOH

43. ପ୍ରୋପିନ୍ (C₃H₆) ଅଣୁରେ କେତୋଟି ସହସଂଯୋଜକ ବନ୍ଧ ରହିଛି ?
ଉ –
8

44. C₄H₈ ର ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵ କେତେ ?
ଉ –
56u

45. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନର ଅସମ୍ପୂର୍ଣ ଦହନ ହେଲେ କେଉଁ ରଙ୍ଗର ଧୂଆଁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ –
କଳା

46. ଏସିଟିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ଗଳନାଙ୍କ କେତେ ?
ଉ –
290K

47. 82ଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ଥିବା ଆଲ୍‌କେନ୍‌ରେ କେତୋଟି କାର୍ବନ ଅଛି ?
ଉ –
40

48. ଯୌଗିକ ଅଣୁର ସଙ୍କେତ C₅₀H₉₈ ହେଲେ ଏହା କେଉଁ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ –
ଆଲକାଇନ୍

49. ଆଲକହଲର ହୋମଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଚତୁର୍ଥ ଯୌଗିକଟିର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ –
C₄H₉OH

50. ଲକିନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ କେତେ ?
ଉ –
C_nH_2n

51. ଏସିଟିକ୍ ଏସିଡ଼ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଭିନେଗାର

52. ଆଲକାଇନ୍ ଶ୍ରେଣୀର ତୃତୀୟ ଯୌଗିକରେ କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ କେତୋଟି ସହ ସଂଯୋଜୀ ବନ୍ଧ ରହିଛି ?
ଉ –
5

53. ଥଣ୍ଡା ଜଳବାୟୁରେ ଘନୀଭୂତ ବିଶୁଦ୍ଧ ଏସିଟିକ୍ ଏସିଡ୍କୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
କାର୍ବୋକ୍‌ସିଲିକ୍ ଏସିଡ୍‌

54. ସାଇକ୍ଲୋପ୍ରୋପେନ୍‌ରେ କେତୋଟି ବନ୍ଧ ଥାଏ ?
ଉ –
9

55. ଆଲକାଇନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଂକେତ କେତେ ?
ଉ –
C_nH_2n-2

56. ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଥିବା ଅସମ ପରମାଣୁକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍

57. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଟିର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ –
ମିଥେନ୍

58. CH₃CH₂OHର ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କେତେ ?
ଉ –
78° C

59. ମିଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ସଙ୍କେତ କ’ଣ ?
ଉ –

60. ମିଥେନ୍‌ର ଗଳନାଙ୍କ କେତେ ?
ଉ –
90 K

B ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର |

1. CH₃CH₂OH ର IUPAC ନାମ ………………….. |
2. ଭୂପୃଷ୍ଠରେ କାର୍ବନର ପରିମାଣ ………………….. % |
3. ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ କାର୍ବନ ଡାଇଅକସ୍|ଇଭ୍‌ର ପରିମାଣ …………….. % |
4. ବେଞ୍ଜିନ୍‌ରେ ………………… ଟି ଦ୍ବିବନ୍ଧ ଅଛି ।
5. କ୍ଲୋରୋଫର୍ମର ଗଳନାଙ୍କ ………………….. K |
6. ମିଥେନ୍‌ର ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ……………… K |
7. କାର୍ବନାର ସଂଯୋଜକ ଇଲେକଟନ ଫଖ୍ୟା ………………… |
8. C^4- ପାଇଁ …………………… ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆବଶ୍ୟକ ।
9. C⁴⁺ ପାଇଁ ………………….. ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ତ୍ୟାଗ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
10. C₄H₁₀ ର ………………….. ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆବଶ୍ୟକ ।
11. ପ୍ରଥମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍‌ ନାମ‍, ……………………. |
12. ଏକ ବନ୍ଧ ଗଠନ ପାଇଁ ………………….. ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆବଶ୍ୟକ ।
13. ଦୁଇଟି ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ପରମାଣୁ ମଧ୍ୟରେ ……………………… ଟି ବନ୍ଧ ଅଛି ।
14. ଦୁଇଟି ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ମଧ୍ୟରେ ………………………… ଟି ସହସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧ ଅଛି ।
15. NH₃66 ………………. ଟି ସହ ସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଅଛି ।
16. 5 ଟି ବନ୍ଧ ପାଇଁ …………………. ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଆବଶ୍ୟକ ।
17. ଜୈବଗ୍ୟାସ୍‌ର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଟି …………………. |
18. CNG ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଟି …………… ଗ୍ୟାସ୍ ।
19. କାର୍ବନ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସହଭାଜନ ଫଳରେ ……………….. ଗ୍ୟାସ୍‌ ସଂରଚନା ଧାରଣ କରେ ।
20. ଆଠଟି ସଲଫର୍ ପରମାଣୁ ପରସ୍କରସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଲେ ……………… ଟି ବନ୍ଧ ଗଠିତ ହୁଏ ।
21. ଏସିଟିଲିନ୍‌ରେ ……………….. ଟି ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଅଛି ।
22. କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ସଂଖ୍ୟା ……………. ରୁ ଅଧ୍ଵ ।
23. କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିବା ଗୁଣକୁ ……………କହନ୍ତି ।
24. କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ କେବଳ ଏକ ବନ୍ଧଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟ ପରମାଣୁ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଲେ ତାକୁ ……………. କୁହାଯାଏ ।
25. ଯେଉଁ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକରେ କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ଵିବନ୍ଧ କିମ୍ବା ତ୍ରିବନ୍ଧ ରହିଥାଏ ତାକୁ …………….. ଯୌଗିକ କହନ୍ତି ।
26. ପ୍ରୋପେନ୍‌ର ଆଣବିକ ସଙ୍କେତ ……………. |
27. ଏଥୁନ ଯୌଗିକରେ ବନ୍ଧ ସଂଖ୍ୟା ………………… |
28. ସାଇକ୍ଲୋହେକ୍‌ରେ ……………… ଟି ବନ୍ଧ ଅଛି ।
29. ପୁକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ …………………….. କୁହାଯାଏ ।
30. ଏକ ବା ଅଧିକ ଦ୍ଵିବନ୍ଧ ଥ‌ିବା ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ………………. କହନ୍ତି ।
31. ଅସମ ପରମାଣୁ ରହିଥ‌ିବା ଗ୍ରୁପ୍ ଯୌଗିକକୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଧର୍ମ ପ୍ରଦାନ କରେ । ତେଣୁ ସେଗୁଡ଼ିକୁ …………… କହନ୍ତି ।
32. କିଟୋନର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ …………. |
33. C₄H₁₀ ର ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵ …………………. |
34. ଆଲ୍‌କେନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ……………….. |
35. ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍‌ ଅଣୁରେ ……………….. ଟି ସହଭାଗୀ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଯୁଗଳ ଅଛି ।
36. ଇଥାନଲ୍‌ର ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ …………… K
37. ଇଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ଅନ୍ୟ ନାମ …………….. |
38. ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକର …………………. ବକ୍ଷରେ କଲେକଟ୍ରନର ସହଭାଜନ ଘଟେ |
39. ଜଳ ଅଣୁରେ ………………. ଟି ସହ ସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧ ଅଛି ।
40. NH₃ ରେ, ……………..
41. ସରଳତମ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ଟି …………. |
42. ସଂଚାପିତ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ……………. ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ।
43. ଏଥୁରେ ମୋଟ ……………………. ଟି ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଅଛି ।
44. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ରେ ପରମାଣୁର ଯୋଗ୍ୟତା ……………….. ବନ୍ଧଦ୍ୱାରା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୁଏ ।
45. ଏଥୁନ୍‌ ର ଅଣୁସଙ୍କେତ ……………… |

Answer:
1. ଇଥାନଲ୍
2. 0.02%
3. 0.03%
4. 3
5.209
6. 111
7. 4
8. 4
9.4
10. 2
11. ହିଲିୟମ୍
12. 2
13. 2
14. 3
15. 4
16. 10
17. ମିଥେନ୍
18. ମିଥେନ୍
19. Ne
20. 6
21. 5
22. ତିନି ନିୟୁତରୁ ଅଧ୍ଵ
23. କାଟିନେସନ୍
24. ପୃକ୍ତ ଯୌଗିକ
25. ଅପୃକ୍ତ
26. C₃H₈
27. 6
28. 15
29. ଆଲ୍‌କେନ୍
30. ଆଲ୍‌କିନ୍
31. ସକ୍ରିୟଗ୍ରୁପ୍
32. C = 0
33. 58
34. C_nH_2n+2
35. 3
36. 351
37. CO₂
38. ବହିଃସ୍ଥ
39. 3
41. CH₄
42. CH₄
43. 6
40. 1
44. ଏକ
45. C₂H₄ ।

C ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ ( ✓) ବା ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଲେଖ

1. ଫୁଲେରିନ୍‌ କାର୍ବନ୍‌ର ଏକ ରୂପ ।
2. ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଏକ ଅଧାତୁ, ତେଣୁ ଏହା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରେ ନାହିଁ ।
3. ଏଥୁନ୍ ଅଣୁରେ କାର୍ବୋନ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟାର ଅନୁପାତ 1 : 2 |
4. ସାଇକ୍ଲୋପ୍ରୋପେନ୍‌ରେ 7ଟି ବନ୍ଧ ଥାଏ ।
5. ହୀରାର ସଂରଚନାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ ଚାରିଟି କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
6. CH₃COCH₃ର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍‌ର ନାମ କିଟୋନ୍ ।
7. ଆଲକେନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତଟି C_nH_2n
8. ଆଲକହଲ୍ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ତୃତୀୟ ଯୌଗିକ C₄H₉OH |
9. ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଯୋଡ଼ିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵର ପ୍ରଭେଦ 14u |
10. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍ ଦହନରେ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଶିଖା ଦେଇଥାଏ ।
11. ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦହନରୁ CO ଓ H₂O ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
12. ଆଲକାଇନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n-2
13. C₄H₈ ର ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵ 14 ।
14. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ର ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦହନ ହେଲେ ସ୍ବଚ୍ଛନୀଳ ରଙ୍ଗର ଧୂଆଁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
15. ବ୍ୟୁଟାନାନ୍‌ର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍‌ ଆଲଡ଼ିହାଇଡ୍ ।
16. 82ଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଥ‌ିବା ଆଲ୍‌କେନ୍‌ରେ 42ଟି କାର୍ବନ୍ ଅଛି ।
17. ଯୌଗିକ ଅଣୁର ସଙ୍କେତ C₅₀H₉₈ ଆଲକାଇନ୍ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଅଟେ ।
18. ଆଲକହଲର ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଚତୁର୍ଥ ଯୌଗିକଟି C₂H₅OH।
19. ଆଲ୍‌କିନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n-2
20. ଏସିଟିକ୍ ଏସିଡ୍ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ ଭିନେଗାର କହନ୍ତି ।
21. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଅଣୁରେ ସର୍ବନିମ୍ନ ଚୈ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଥିଲେ ଆଇସୋମର୍ ହୋଇପାରିବ ।
22. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲକିନ୍ କହନ୍ତି ।
23. ବ୍ୟୁଟେନ୍ ଓ ହେକ୍‌ସେନ୍‌ରେ ଥିବା ମୋଟ ବନ୍ଧ ସଂଖ୍ୟା 32 |
24. ହେକ୍ସନ୍‌ର 1 9ଟି ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଅଛି ।
25. ପ୍ରୋପିନ୍ (C₃H₆) ଅଣୁରେ ଟି ସହସଂଯୋଜକ ବନ୍ଧ ରହିଛି ।
26. ଆଲକହଲ୍ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ତୃତୀୟ ଯୌଗିକ C₃H₇OH |
27. କାର୍ବନର ସଂଯୋଜକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସଂଖ୍ୟା 4 ।
28. ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଗଠନରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ 3ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରମ୍‌ ସହଭାଜନ କରେ ।
29. ଗୋଟିଏ ଅଣୁର ଆଣବିକ ସଂକେତ C₆H₆O ହେଲେ ଏଥରେ – CO – ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍‌ ଅଛି ।
30. ବେଞ୍ଜିନ୍ ଅଣୁ ମଧ୍ୟରେ 3ଟି ଦ୍ବିବନ୍ଧ ଅଛି ।

Answer:
1. ✓
2. x
3. ✔
4. x
5. ✔
6. ✔
7. x
8. ✔
9. ✔
10. ✔
11. x
12. ✔
13. x
14. x
15. x
16. ✔
17. ✔
18. x
19. ✔
20. ✔
21. x
22. x
23.✓
24. ✓
25. x
26.✓
27.✓
28. x
29. x
30. ✔

D ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

E ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. କାର୍ବନ କାହିଁକି ଚତୁଃସଂଯୋଜୀ ?
ଉ–
କାର୍ବନ ପରମାଣୁର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଥାଏ । ଅକ୍‌ଟ ପୁରଣ କରିବାପାଇଁ ଆଉ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ । ତେଣୁ କାର୍ବନ ଚତୁଃସଂଯୋଜୀ ।

2. କାର୍ବନର ଅପରରୂପଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ
କାର୍ବନର ଅପରୂପଗୁଡ଼ିକର ନାମ ହେଲା – ଗ୍ରାଫାଇଟ୍‌, ହୀରା ଓ ଫୁଲେରିନ୍‌ ।

3. ଅସମ ପରମାଣୁ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ—
ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ବଦଳରେ ଅନ୍ୟ ଯେଉଁ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସ୍ଥାନ ନିଏ, ତାହାକୁ ଅସମ ପରମାଣୁ କହନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ :
CH₄ + Cl₂ → CH₃Cl + HCl

4. ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକରେ ଥିବା ଅସମ ପରମାଣୁ ଓ ଗ୍ରୁପରେ ଥ‌ିବା ଅସମ ପରମାଣୁ ଯୌଗିକକୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଧର୍ମ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବାରୁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ କହନ୍ତି।

5. ସଜାତୀୟ (ହୋମୋଲଗସ୍) ଶ୍ରେଣୀ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଭ–
ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀରେ ଏକ ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ, ସମାନ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୌଗିକ ତାର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଯୌଗିକଠାରୁ (- CH₂) ଗ୍ରୁପ୍‌ଦ୍ୱାରା ଭିନ୍ନ ସେହି ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀକୁ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀ କୁହାଯାଏ ।

6. ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମର୍‌ ସୃଷ୍ଠିହେବାର କାରଣ କ’ ଣ ?
ଭ–
ଯୌଗିକରେ ଏକା ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ଥାଇ ଅଣୁ ଭିତରେ ପୃଥକ୍ ପରମାଣୁ ସଜ୍ଜାଯୋଗୁଁ ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମର୍ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏଥ‌ିପାଇଁ ଦାୟୀ ।

7. ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମର୍‌ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଭ–
ଯେଉଁ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଏକା ଅଣୁ ସଙ୍କେତଥାଇ ଅଣୁ ଭିତରେ ପରମାଣୁ ସଜ୍ଜା ପୃଥକ୍ ହୋଇଥାଏ, ସେହି ଯୌଗିକକୁ ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମର୍ କହନ୍ତି ।

୫. କାଟିନେସନ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?-
ଭ–
କାର୍ବନର ଅନ୍ୟ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସହିତ ବନ୍ଧ ଗଠନକରି ବୃହତ୍ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି କରିବାର ଅନନ୍ୟ ସାମର୍ଥ୍ୟ ଗୁଣକୁ କାଟିନେସନ୍ କହନ୍ତି ।

9. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ (ପୃକ୍ତ ଯୌଗିକ) କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଭ–
ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକର ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ କେବଳ ଏକ ବନ୍ଧଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟ ପରମାଣୁ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଲେ ତାହାକୁ ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ କହନ୍ତି ।

10. ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକରେ କାର୍ବନ କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ଵିବନ୍ଧ ବା ତ୍ରିବନ୍ଧ ରହିଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ବା ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ କହନ୍ତି ।

11. ଆଲ୍‌କେନ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲ୍‌କେନ୍ କହନ୍ତି ।

12. ଆଲ୍‌କିନ୍ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଊ–
ଯେଉଁ ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନରେ ଏକ ବା ଏକାଧ୍ଵକ ଦ୍ବିବନ୍ଧ ଥାଏ ତାକୁ ଆଲ୍‌କିନ୍ କହନ୍ତି ।

13. ଆଲ୍‌କାଇନ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଏକ ବା ଏକାଧ୍ଵକ ତ୍ରିବନ୍ଧ ଥିବା ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲ୍‌କାଇନ୍ କହନ୍ତି ।

14. ସହ ସଂଯୋଗ୍ୟ ଯୌଗିକ ଗୁଡ଼ିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କମ୍ କାହିଁକି ?
ଉ-
ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଆନ୍ତଃ ଆଣବିକ ବଳ କମ୍ ଥିବାରୁ, ଏଗୁଡ଼ିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କମ୍ ।

15. ସହ ସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ପରମାଣୁ ମଧ୍ୟରେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଯୁଗଳର ସହଭାଜନଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ହେଉଥ‌ିବା ବନ୍ଧକୁ ସହ ସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧ କହନ୍ତି ।

16. କାର୍ବନ ଗଠନ କରୁଥିବା ବନ୍ଧ ଖୁବ୍ ଶକ୍ତ କାହିଁକି ?
ଭ–
କାର୍ବନଦ୍ୱାରା ଶକ୍ତ ବନ୍ଧ ଗଠନର ଗୋଟିଏ କାରଣ ହେଲା ଏହାର ଆକାର ଛୋଟ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ସହ ବିଭାଜିତ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଯୁଗଳକୁ ଶକ୍ତ ଭାବରେ ଧରି ରଖୁବାପାଇଁ ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସ୍‌କୁ ସମର୍ଥ କରିଥାଏ ।

17. ଚକ୍ରୀୟ କାର୍ବନ୍ ଯୌଗିକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯେଉଁ କାର୍ବନ୍ ଯୌଗିକରେ କାର୍ବନ ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକ ରିଙ୍ଗ୍ ପରି ବା ଚକ୍ରାକାରରେ ସଜ୍ଜିତ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଚକ୍ରୀୟ

18. ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଭ–
ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଉପସ୍ଥିତିରେ କ୍ଲୋରିନ୍ ଅତି ଦ୍ରୁତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍ ସହ ସଂଯୋଗ କରିଥାଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ର ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ପରମାଣୁ ସ୍ଥାନରେ କ୍ଲୋରିନ୍ ପରମାଣୁ ଗୋଟି ଗୋଟି ହୋଇ ପ୍ରତିସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

19. ଆଲକାଇନ୍ ଶ୍ରେଣୀର ତୃତୀୟ ଯୌଗିକରେ କାର୍ବନ୍-କାର୍ବନ୍ ମଧ୍ଯରେ କେତୋଟି ସହସଂଯୋଜୀ ବନ୍ଧ ରହିଛି ?
ଉ–
ଆଲକାଇନ୍ ଶ୍ରେଣୀର ତୃତୀୟ ଯୌଗିକରେ କାର୍ବନ୍-କାର୍ବନ୍ ମଧ୍ଯରେ 5ଟି ସହସଂଯୋଜୀ ବନ୍ଧ ରହିଛି ।

20. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଅଣୁରେ ସର୍ବନିମ୍ନ କେତୋଟି କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ ଥୁଲେ ଆଇସୋମର୍ ହୋଇପାରିବ ?
ଉ–
ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଅଣୁରେ ସର୍ବନିମ୍ନ 4ଟି କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ ଥିଲେ ଆଇସୋମର୍ ହୋଇପାରିବ ।

21. CO₂ର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଡଟ୍ ସଂରଚନା ଲେଖ ।
ଉ–

22. 8 ଟି ସଲଫର ପରମାଣୁରେ ଗଠିତ ଏକ ସଲଫର୍ ଅଣୁର ଡଟ୍ ସଂରଚନା କ’ଣ ହେବ ?
ଉ–

23. ସାଇକ୍ଲୋହେକ୍‌ସେନ୍‌ ସଂରଚନା ଲେଖ ।
ଉ–

24. ବେଞ୍ଜିନ୍‌ର ସଙ୍କେତ ଲେଖ ।
ଉ–

25. ଇଥେନ୍‌ର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରିନ ଡଟ ସଂରଚନା ଓ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ଲେଖ ।
ଉ-

26. ପେଣ୍ଟେନର ସଂରଚନା ଓ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ଲେଖ ।
ଉ–

F ପ୍ରଥମଯୋଡ଼ିର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଯୋଡ଼ିର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଭୂପୃଷ୍ଠରେ କାର୍ବନର ପରିମାଣ : 0.02% :: ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ କାର୍ବନର ପରିମାଣ : ………………….. |
2. ମିଥେନ୍ : ୨୦ :: ଏସିଟିକ୍ ଏସିଡ୍ : ………………… |
3. C : 6 :: 0 : …………… |
4. H : K :: F : …………. |
5. ଇଥାନଲ : 351 :: ଏସିଟିକ୍ ଏସିଡ୍ : ………………… |
6. ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ : ଦ୍ଵିବନ୍ଧ :: ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ : ……………….. |
7. ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କମ୍ : ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ :: ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ଅଧ୍ଵକ : ………………… |
8. ଇଥେନ୍ : 7ଟି ବନ୍ଧ :: ଏଥୁନ୍ : ……………….. |
9. ଏକବନ୍ଧ : ଆଲ୍‌କେନ୍ :: ତ୍ରିବନ୍ଧ : …………………… |
10. ଆଲ୍‌କିନ୍ : C_nH_2n :: ଆଲ୍‌କାଇନ୍ : ……………… |
11. ଆଲ୍‌କହଲ : -OH :: ବ୍ରୋମୋ : …………… |
12. CH₃OH : ମିଥାନଲ୍ :: C₂H₅OH : ………………. |
13. : 12u :: ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ : …………………… |
14. CH₄ + O₂ → CO₂ + H₂O : C₂H₅OH + O₂CO₂ +: ………………….. |
15. ଗନ୍ଧକର୍ପୁର : ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ :: ଆଲ୍‌କହଲ : ………………….. |
16. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ : ସ୍ୱଚ୍ଛଶିଖା :: ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ : ………………………. |
17. C₂H₂OHବହନ : CO₂+ H₂O :: C₂H₂OH ଜାରଣ : …………………. |
18. ଆଲକାଇନ୍ : ଇଥାଇନ୍ :: ଆଲ୍‌କିନ୍ : ………………….. |
19. ଆନ୍ତଃ ଆଣବିକ ବଳ କମ୍ : ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ :: ଆନ୍ତଃ ଆଣବିକ ବଳ ଅଧ୍ଵ : …………………. |
20. C₂H_2n+2 : ଆଲ୍‌କେନ୍ :: C₂H_2n-2; ……………….. |
21. C₄H₁₀ : ମ୍ୟୁଟେନ୍ :: C₄H₈ : ……………….. |
22. ମିଥେନ୍ ଗନ୍ଧ ଗଠନ : 8 ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ::ଏସିଟିଲିନ୍ ବନ୍ଧ ଗଠନ : ………………………… |
23. ମିଥେନ୍ ବନ୍ଧ ଗଠନ : 8 ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରମ୍‌ :: ଇଥେନ୍ ବନ୍ଧ ଗଠନ : ………………. |
24. ତ୍ରିବନ୍ଧ ଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍ : ଆଲ୍‌କାଇନ୍ :: ଦ୍ବିବନ୍ଧ ଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍ : …………………. |
25. – OH : ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସିଲ୍ :: : ……………
26. – OH : ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସିଲ୍ :: CHO : ……….
27. – OH : ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସିଲ୍ :: – COOH : ………….
28. ବ୍ଲୁଟେନ୍ : 10 ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ :: ହେକ୍ସନ୍ :
29. ଇଥେନ୍ : 2 କାର୍ବନ ପରମାଣୁ :: ଏଥୁଲିନ୍ :
30. C₁₀H₂₂ : ଆଲ୍‌କେନ୍ :: C₁₂H₂₂ : ……………..
31. CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₃ : ସଳଟ ଚେନ୍‌ ବ୍ୟୁଟେନ୍ ::
: ………….
32. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ : ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ :: ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ : ……………………. |
33. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ : ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରମ୍‌ ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ :: ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ : ……………………. |
34. ଆୟନିକ ଯୌଗିକ : ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ଅଧ୍ଵ :: ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ : ……………………. |
35. ଆୟନିକ ଯୌଗିକ : ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆଦାନପ୍ରଦାନ :: ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ : ……………………. |
36. C^4- : ଏନାୟନ :: C⁴⁺ : ……………………. |
37. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ : K କକ୍ଷ :: ଅକ୍‌ସିଜେନ : ……………………. |
38. ଦ୍ଵିବନ୍ଧ : 4 ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ :: ତ୍ରିବନ୍ଧ : ……………………. |
39. ଜୈବଗ୍ୟାସ୍‌ : ମିଥେନ :: ପେଟ୍ରୋଲିୟମ ଗ୍ୟାସ୍‌ ……………………. |
40. ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଅଣୁ : ତ୍ରିବନ୍ଧ :: ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଅଣୁ : ……………………. |

Answer:
1. 0.03%
2.290
3. 8
4. L
5. 391
6. ତ୍ରିବନ୍ଧ
7. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ
8. 6
9. ଆଲ୍‌ଇନ୍
10. C_nH_2n-2
11. -Br
12. ଇଥାନଲ୍
13. lu
14. H₂O
15. ପୁକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ
16. କଳାଧୂଆଁ ସହ ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗର ଶିଖା
17. CH₃COOH
18.12
19. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ
20. ଆଲ୍‌କାଇନ୍
21. ବ୍ଯଟାଇନ୍
22. 10 ଇଲେକ୍‌ଟ୍ର
23. 14 ଇଲେକ୍‌ଟ୍ର
24. ଆଲ୍‌କିନ୍
25. କିଟୋନ୍
26. ଆଲ୍‌ହାଇଡ୍
27. କାର୍ବୋକ୍‌ଲିକ୍ ଏସିଡ୍
28. 14 ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
29. ଦୁଇ କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ
30. ଆଲ୍‌କାଇନ୍
31. 2 ମିଥାଇଲ୍ ପ୍ରୋପେନ୍
32. ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ
33. ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସହଭାଜନ
34. ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କମ୍
35. ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସହଭାଜନ
36. କାଟାୟନ
37. L
38. 6 ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍
39. ବ୍ଲୁଟେନ୍
40. ଦ୍ବିବନ୍ଧ

SUBJECTIVE TYPE QUESTIONS WITH ANSWERS

1. ମିଥେନ୍ ଅଣୁର ଗଠନ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରଡ୍‌, ଡଟ୍ ଓ ଛକି ଚିହ୍ନଦ୍ଵାରା ଆଲୋଚନା କର । ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀ କ’ଣ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ମିଥେନ୍ ଅଣୁ ଏକ ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ । ଏହାର ଅଣୁ ସଙ୍କେତ CH₄ ଖୋଟିଏ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ରାରୋଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ସହ ସହସଂଯୋଜୀ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରି ମିଥେନ ଅଣୁ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
• ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ଯୋଗ୍ୟତା 1 । ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା K(1)। କାର୍ବନର ଯୋଗ୍ୟତା 4। କାରଣ ଏହାର ଚାରୋଟି ସଂଯୋଜକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଅଛି । ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ସଂରଚନା ଲାଭ କରିବାକୁ କାର୍ବନ ଏହି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନଗୁଡ଼ିକୁ ଚାରୋଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ସହିତ ଭାଗ କରିଥାଏ ।
• ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌କୁ ଡଟ୍ (.) ଭାବେ କାର୍ବନର ଚାରୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରକୁ ଛବି (x) ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରି ଏବଂ ଇଲେକଟ୍ରନ୍ ଯୁଗଳକୁ (.x) ରେଖାଖଣ୍ଡ ବା ବନ୍ଧରୂପେ ଦର୍ଶାଯାଏ । ତେବେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥ‌ିବା ମିଥେନ୍ ଅଣୁର ସହସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧର ଚିତ୍ର ନିମ୍ନ ପ୍ରକାରର ହେବ ।
• 
• ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀ – ସମାନ ସଂରଚନା ଓ ସମାନ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ଜୈବ ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀରେ ଗୋଟିଏ ଯୌଗିକ ତା’ର ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଯୌଗିକଠାରୁ ତା’ର ଆଣବିକ ସଙ୍କେତ -CH₂ ଗ୍ରୁପ୍ ଦ୍ଵାରା ପୃଥକ ହୋଇଥାଏ । ସେହି ଶ୍ରେଣୀକୁ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀ କହନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୌଗିକକୁ ହୋମୋଲଖ୍ କହନ୍ତି

ଉଦାହରଣ – ମିଥେନ୍ (CH₄), ଇଥେନ୍ (C₂H₆), ପ୍ରୋପେନ୍ (C₃H₈), ବ୍ୟୁଟେନ୍ (C₄H₁₀) । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ହୋମୋଲଗ୍ । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ତା’ର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଯୌଗିକଠାରୁ – CH₂ ଗ୍ରୁପ୍‌ଦ୍ବାରା ଅଲଗା ହୋଇଥାଏ ।

2. ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ କ’ଣ ? କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ବହୁଳତାର କାରଣ କ’ଣ ? ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନର ଦୁଇଟି ଧର୍ମ ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
(i) କାର୍ବନ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ଯୌଗିକକୁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ :
ମିଥେନ୍ (CH₄), ଇଥେନ୍ (C₂H₆), ପ୍ରୋପେନ୍ (C₃H₈) ଇତ୍ୟାଦି ।

(ii) କାର୍ବନର ଅନ୍ୟ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସହିତ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରି ବୃହତ୍ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି କରିବାର ଅନନ୍ୟ ସାମର୍ଥ୍ୟ ଗୁଣକୁ କାଟିନେସନ୍ କହନ୍ତି । ଏହା କାର୍ବନଠାରେ ଯେତେ ମାତ୍ରାରେ ଦେଖାଯାଏ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ମୌଳିକଠାରେ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ।

(iii) ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ କାର୍ବନର ଦୀର୍ଘ ଶୃଙ୍ଖଳ; କାର୍ବନର ଶାଖାଯୁକ୍ତ ଶୃଙ୍ଖଳ କିମ୍ବା କାର୍ବନ ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକର ଚକ୍ରୀୟ ସଜ୍ଜା ଦେଖାଯାଏ ।

(iv) (a) ଦହନ : ଅଧିକାଂଶ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ଦହନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବହୁ ପରିମାଣରେ ତାପଶକ୍ତି ଓ ଆଲୋକ ଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।
(b) ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ସାଧାରଣତଃ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଶିଖା ଦେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନଗୁଡ଼ିକ କଳାଧୂଆଁ ସହ ହଳଦିଆ ଶିଖା ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

ଭଦାହରଣ :

(v) ଜାରଣ : ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଜାରଣ ଛଡ଼ା ଅନେକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଛି ଯେଉଁଥରେ ଆଲକହଲ୍‌ଗୁଡ଼ିକ କାର୍ବୋକ୍‌ଲିକ୍ ଏସିଡ଼ିରେ ପରିଣତ ହୁଏ । କ୍ଷାରୀୟ ପୋଟାସିୟମ୍ ପରମାଙ୍ଗାନେଟ୍ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳୀୟ ପୋଟାସିୟମ୍ ଡାଇକ୍ରୋମେଦ୍ଵାରା ଆଲକହଲ୍ ଜାରିତ ହୋଇ ଏସିଡ୍ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

3. ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ କ’ଣ ? ଉଦାହରଣ ଦେଇ ପୃକ୍ତ ଓ ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ସଂରଚନାତ୍ମକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ । ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ –
(i) କାର୍ବନ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ଯୌଗିକକୁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ କହନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ – ମିଥେନ୍ (CH₄), ଇଥେନ୍ (C₂H₆) ଇତ୍ୟାଦି ।

(ii) ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନରେ କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ବନ୍ଧ ଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ :

(iii) ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନରେ କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି କିମ୍ବା ତିନୋଟି ବନ୍ଧ ଥାଏ ।

ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲ୍‌କେନ୍ କୁହାଯାଏ । କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ଦ୍ଵିବନ୍ଧ ଥବା ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲ୍‌କିନ୍ ଓ କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ତିନୋଟି ବନ୍ଧ ଥବା ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲ୍‌କାଇନ୍ କହନ୍ତି ।

ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ
(i) ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୌଗିକ ଏକା ପ୍ରକାରର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ବହନ କରିଥା’ନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ :
ଆଲ୍‌କେନ୍ – C_nH_2n+2, ଆଲ୍‌କିନ୍ – C_nH_2n, ଆଲ୍‌କାଇନ୍ – C_nH_2n-2

(ii) ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୌଗିକ ତା’ର ଠିକ୍ ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଓ ଠିକ୍ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଯୌଗିକଠାରୁ – CH₂ ଗ୍ରୁପ୍‌ଦ୍ୱାରା ପୃଥକ ହୋଇଥାନ୍ତି ।

(iii) ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ଯୋଡ଼ିର ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵରେ ପ୍ରଭେଦ ହେଉଛି 14 a.m.u |

(iv) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦ୍ରାବକରେ ଏଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ରବଣୀୟ ଅଟନ୍ତି ।

(v) ଶ୍ରେଣୀରେ ଗଳନାଙ୍କ, ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ, ସାନ୍ଦ୍ରତା ଆଦିରେ କ୍ରମ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଯାଏ ।

(vi) ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ କେବଳ ସକ୍ରିୟ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥାଏ ।

4. ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନର ଯୋଗ ପ୍ରକ୍ରିୟା କ’ଣ ? ଉତ୍ପ୍ରେରକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ହାଇଡ୍ରୋଜେନୀକରଣର ଉପକାରିତା କ’ଣ ? ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ କେତେ ପ୍ରକାର ଓ କ’ଣ କ’ଣ ?
ଉ –

• ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଉତ୍ପ୍ରେରକ ଉପସ୍ଥିତିରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ସହ ଯୋଗ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଦେଇଥାଏ ।
• ପାଲାଡ଼ିୟମ୍ କିମ୍ବା ନିକେଲ୍‌କୁ ଉତ୍ପ୍ରେରକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ନିଜେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଶେଷରେ ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟାଇବାର କାରଣ ହୋଇଥାଏ କିମ୍ବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଗତିକୁ ଭିନ୍ନ ବେଗରେ ଅଗ୍ରସର କରାଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଉତ୍ପ୍ରେରକ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟିକୁ ବିଶେଷ ଭାବରେ ନିକେଲ୍ ଉତ୍ପ୍ରେରକ ବ୍ୟବହାର କରି ବନସ୍ପତି ତେଲର ହାଇଡ୍ରୋଜେନୀକରଣ
• ବନସ୍ପତି ତେଲରେ ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳ ଥାଏ । ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ପ୍ରତି ଉପକାରୀ ରୋଷେଇ ପାଇଁ ଅପୃକ୍ତ ଫ୍ୟାଟି ଏସିଡ୍ ଥ‌ିବା ତେଲକୁ ପସନ୍ଦ କରିବା ଉଚିତ, କାରଣ ଏହା ହୃଦ୍‌ରୋଗରୁ ରକ୍ଷା କରେ ।
  
• ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର – ଆଲ୍‌କିନ୍ ଓ ଆଇକାଇନ୍ ।
  • ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନର କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ଵିବନ୍ଧ ଥାଏ ତାହାକୁ ଆଲ୍‌କିନ୍ କହନ୍ତି । ଏହାର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n |
  • ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନରେ କାର୍ବନ-କାର୍ଟୁନ ପରମାଣୁ ମଧ୍ଯରେ ତ୍ରିବନ୍ଧ ଥାଏ ତାହାକୁ ଆଲ୍‌କାଇନ୍ କହନ୍ତି । ଏହାର ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n-2

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ମିଥେନ୍ ଅଣୁର ଗଠନ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• କାର୍ବନଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ସରଳତମ ଯୌଗିକ ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ମିଥେନ୍ ଅନ୍ୟତମ । ଏହାର ଅଣୁ ସଙ୍କେତ CH₄ |
• କାର୍ବନ ପରମାଣୁର ବାହ୍ୟତମ କକ୍ଷରେ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଥିବାରୁ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ ସଂରଚନା ଧାରଣ କରିବାପାଇଁ ଆଉ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆବଶ୍ୟକ । ସେହିପରି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ଯୋଗ୍ୟତା 1 ଅଟେ । ଏହାର ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଥ‌ିବାରୁ ଏହା ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍ ହିଲିୟମ୍ ସଂରଚନା ଧାରଣ କରିବାପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆବଶ୍ୟକ ।
• ତେଣୁ କାର୍ବନ ପରମାଣୁର 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌କୁ 4ଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ସହ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସହଭାଜନ ଫଳରେ 4ଟି ସହ ସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରେ ।
• 

2. କାର୍ବନ ଏକ ବନ୍ଧୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ମୌଳିକ । ଉକ୍ତିର ଯଥାର୍ଥତା ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
ଭ –

• କାର୍ବନ ଅନ୍ୟ ମୌଳିକ ଯଥା – ହାଲୋଜେନ୍, ଅକ୍‌ସିଜେନ୍, ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଏବଂ ସଲଫର୍‌ ସହିତ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରେ ।
• ଏକ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ଏକ ବା ଅଧିକ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ସ୍ଥାନ ଏହି ସବୁ ମୌଳିକଦ୍ଵାରା ପୂରଣ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଏଥ‌ିରେ ବି କାର୍ବନର ଯୋଗ୍ୟତା ପୂର୍ଣ ରହିବ ।
• କାର୍ବନ ପରମାଣୁର ଆକାର ଛୋଟ ହେତୁ ଏହି ବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକରେ ଥ‌ିବା ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଯୁଗଳଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି କାର୍ବନ ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସ୍‌ ଆକର୍ଷଣ ବଳ ଅଧ୍ବକ, ତେଣୁ ବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ଅଧ୍ବକ ଶକ୍ତ ।
• ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନରେ କେତେକ ଅସମ ପରମାଣୁ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ବଦଳରେ ସ୍ଥାନ ପାଏ । ଯାହାକି ମୌଳିକ ରୂପରେ କିମ୍ବା କେତେକ ଗ୍ରୁପ୍‌ରେ ରହିଥାଆନ୍ତି ଏଗୁଡ଼ିକ ଉପସ୍ଥିତିରେ କାର୍ବନ ଯୌଗିକକୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧର୍ମ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।

3. କାର୍ବନ ଯୌଗିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦହନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କିପରି ସଂଗଠିତ ହୁଏ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
ଦହନ :

• ଅଧିକାଂଶ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ଦହନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବହୁ ପରିମାଣରେ ତାପଶକ୍ତି ଓ ଆଲୋକ ଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି କରିଥାନ୍ତି ।
• ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଶିଖା ଦେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ବହୁ ପରିମାଣରେ ହଳଦିଆ ଶିଖାସହ ଅସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଦହନ ହୁଏ ।

ଉଦାହରଣ :

4. ଆଲ୍‌କହଲ୍ ଓ ଆଲ୍‌ହାଇଡ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ଓ ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ ଲେଖ୍ ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ –
(i) ଆଲକହଲର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n+1 OH ବା R–OH, R = C_nH_2n+1, ଏଠାରେ n = 1, 2, 3, 4…
ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ – OH (ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସିଲ୍)

ଉଦାହରଣ :
CH₃OH – ମିଥାନଲ୍
C₂H₅OH – ଇଥାନଲ୍

(ii) ଆଲ୍‌ହାଇଡ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n+1 CHO ବା R-CHO, n = 0, 1, 2, 3…
ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ -CHO (ଆଲଡିହାଇଡ୍)
ଉଦାହରଣ :
HCHO – ମିଥାନାଲ୍
CH₃CHO – ଇଥାନାଲ୍

5. ଏମୋନିଆ ଅଣୁର ଗଠନ ବୁଝାଅ । ନିଃସଙ୍ଗ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଯୁଗଳ କ’ଣ ?
ଉ—

• ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 7, ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସଂରଚନା K(2) L(5) |
• ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍‌ର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ 5ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଥାଏ । ଅକ୍ଟେଟ ପୂରଣ ପାଇଁ ଆଉ 3ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରମ୍‌ ଆବଶ୍ୟକ । ଯାହାଫଳରେ ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍‌ ନିୟନର ସଂରଚନା ଧାରଣ କରିବ ।
• ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 1 । ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସଂରଚନା K(1) । ଆଉ ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ହେଲେ ତାହା ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍ ହିଲିୟମର ସଂରଚନା ଧାରଣ କରିବ ।
• ଅକ୍ଳେଟ୍ ପୂରଣ ପାଇଁ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ତାହାର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ 3ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସହ ତିନୋଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସହ ସହଭାଜନରେ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍-ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ବନ୍ଧ ଗଠିତ ହୁଏ ।
  
• ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍‌ର ଅନ୍ୟ ଏକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଯୁଗଳ କୌଣସି ବନ୍ଧ ଗଠନ ନ କରି ସେହିପରି ରହିଥାଏ ଏହାକୁ ନି8ସଙ୍ଗ ଇଲେକଟ୍ରନ୍‌ କହନ୍ତି

6. CO₂ ର ଅଣୁର ଗଠନ କିପରି ହୁଏ । ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଡଟ୍ ସଂରଚନା ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଉ –

• ଗୋଟିଏ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଓ ଦୁଇଟି ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ପରମାଣୁକୁ ନେଇ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅଣୁ ଗଠିତ ।
• କାର୍ବନ ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 6, ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା K(2) L(4) । ଅକ୍‌ସିଜେନ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ ୫, ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସଂରଚନା K(2), L(6) |
• କାର୍ବନର ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ପୃଥକ ଭାବରେ ଗୋଟିଏ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ପରମାଣୁର ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସହ ସହଭାଜିତ ହୋଇ CO₂ ଅଣୁ ଗଠନ କରେ ।
• 

7. କାର୍ବନ୍‌ର ବିଭିନ୍ନ ରୂପ ସମ୍ପର୍କରେ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –

• ପ୍ରକୃତିରେ କାର୍ବନ ମୌଳିକ ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ ମିଳିଥାଏ । ଏହି ବିଭିନ୍ନ ରୂପଗୁଡ଼ିକର ରାସାୟନିକ ପ୍ରକୃତି ସମାନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଭୌତିକ ପ୍ରକୃତି ଭିନ୍ନ ଅଟେ ।
• ହୀରା, ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଓ ଫୁଲେରିନ୍‌ କାର୍ବନର ତିନୋଟି ରୂପ ଅଟେ ।
• କାର୍ବନ୍‌ର ଏହି ସବୁ ରୂପ ମଧ୍ଯରେ କେବଳ ପରସ୍ପର ବନ୍ଧଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପ୍ରଭେଦ ରହିଥାଏ ।
• ହୀରାର ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ ଅନ୍ୟ ଚାରୋଟି କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ ସହିତ ଦୃଢ଼ଭାବରେ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଏହା ଏକ ତ୍ରିବିମୀୟ ସଂରଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
• ଗ୍ରାଫାଇଟ୍‌ରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଅନ୍ୟ ତିନୋଟି କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସହ ଏକ ସମତଳରେ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିଥାନ୍ତି ଏବଂ ଏହା ଏକ ଷଡ଼ଭୁଜୀୟ ବିନ୍ୟାସ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଏହି ଷଡ଼ଭୁଜୀୟ ବିନ୍ୟାସଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ସ୍ତର ଉପରେ ଆଉ ଏକ ସ୍ତର ରହିବା ଦ୍ବାରା ଗ୍ରାଫାଇଟ୍‌ ସଂରଚନା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
• କାର୍ବନ୍‌ର ଆଉ ଏକ ରୂପ ହେଉଛି ଫୁଲେରିନ୍ । କାର୍ବନ୍‌ର ଏହି ରୂପଟି ହେଲା C-60, ଯେଉଁଥ‌ିରେ କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ ଗୁଡ଼ିକ ଫୁଟ୍‌ବଲ୍‌ ଆକାରରେ ସଜ୍ଜିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ ।

8. କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ଦହନ ଓ ଜାରଣ କିପରି ହୁଏ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
ଦହନ : ବାୟୁର ଉପସ୍ଥିତିରେ କାର୍ବନ ଯୌଗିକକୁ ଜାଳିଲେ ସେଥୁରୁ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ଜଳ ଓ ତାପଶକ୍ତି ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଏହା ଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ।
ଉଦାହରଣ :
(i) କାର୍ବନ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି CO₂, ତାପ ଓ ଆଲୋକ ଦିଏ ।
C + O₂ → CO₂ + ତାପ ଓ ଆଲୋକ

(ii) ମିଥେନ୍ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ଜଳି CO₂, H₂O ତାପ ଓ ଆଲୋକ ଦିଏ ।
CH₄ + O₂ → CO₂ + H₂O + ରାପ ଓ ଆଲୋକ

ଜାରଣ :

• କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ଜାରକର ଉପସ୍ଥିତିରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ କଲେ ତାହାକୁ ଜାରଣ କରନ୍ତି ।
• ଉଦାହରଣ : ଆଲକହଲ୍ କ୍ଷାରୀୟ KMnO₄ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳୀୟ K₂Cr₂O₇, ଉପସ୍ଥିତିରେ ଜାରିତ ହୋଇ କାର୍ବୋକ୍‌ଲିକ୍ ଏସିଡ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
  

9. ସଜାତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ କ’ଣ ? ପୃକ୍ତ ଓ ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ଉଦାହରଣ ଦେଇ ଆଲୋଚନା କର । ସଜାତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ : ଯେଉଁ ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୌଗିକ ତାର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଓ ପରବର୍ତୀ ଯୌଗିକଠାରୁ (CH.) ଗ୍ରୁପ୍‌ଦ୍ୱାରା ଭିନ୍ନ ସେହି ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀକୁ ହୋମୋଲଗ୍‌ ଶ୍ରେଣୀ ବା ସଜାତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ କହନ୍ତି । କୌଣସି ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀର କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ ପାଇଁ ଏକା ପ୍ରକାରର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ ପ୍ରତିସ୍ଥାପିତ ହେଲେ ସେହି ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀକୁ ସଜାତୀୟ ବା ହୋମୋଲୋଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀ କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ :
(i) ପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ; ଯଥା – CH₄, C₂H₆, C₃H₈, C₄H₁₀, ଇତ୍ୟାଦି ସଜାତୀୟ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ଅଟନ୍ତି । ଇଥେନ୍ C₂H₆ ତାର ପୂର୍ବବର୍ତୀ ମିଥେନ୍ (CH₄) ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପ୍ରୋପେନ୍ (C₃H₈) ଠାରୁ – CH₂ ଗ୍ରୁପ୍‌ଦ୍ୱାରା ଭିନ୍ନ ।

(ii) ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ଗୁଡ଼ିକ C₂H₄, C₃H₆, C₄H₈, C₅H₁₀, ଇତ୍ୟାଦି ସଜାତୀୟ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ । ପ୍ରୋପିନ୍ (C₃H₆) ତାର ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଏଥ୍ନ୍ (C₂H₄) ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ବ୍ୟୁଟିନ୍ (C₄H₈) ଠାରୁ -CH₂, ଗ୍ରୁପ୍‌ଦ୍ୱାରା ଭିନ୍ନ ।

ଅତିସଂଯିପ୍ର ଉତ୍ତରମ୍ଜଲକ ପ୍ରଣ୍ଟୋତ୍ତର

1. ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ଓ ନିମ୍ନ ଗଳନାଙ୍କ ଓ ନିମ୍ନ ସୁଟନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ କାହିଁକି ?
ଉ –

• ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ କାରଣ ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକରେ ଦୁଇ ପରମାଣୁ ମଧ୍ୟରେ ମିଳିତ ଭାବେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଭାଗ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଚାର୍ଜଯୁକ୍ତ କଣିକାମାନ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇନଥାଏ ।
• ସହସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକର ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଶକ୍ତ ବନ୍ଧ ରହିଥ‌ିବା ଦେଖାଯାଏ; ଆନ୍ତଃଅଣୁକ ବଳ କମ୍ ଥାଏ । ଏହି କାରଣରୁ ଏପରି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କମ୍ ହୋଇଥାଏ ।

2. H₂ ଅଣୁର ଗଠନ କିପରି ହୁଏ ଚିତ୍ର ସହ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 1 । ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା K(1) । ଏହା ଏହାର ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ମୌଳିକ He ର ସଂରଚନା ଧାରଣ କରିବାକୁ ଚାହେଁ ।
• ଦୁଇଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ସେମାନଙ୍କ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରର ସହଭାଜନ କରି ଏକ ସହ ସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରି H₂ ଅଣୁ ଗଠନ କରନ୍ତି ।
  

3. ଫୁଲେରିନ୍‌ କ’ଣ ? ଏହାର ନାମକରଣ ଏପରି କାହିଁକି କରାଯାଇଛି ?
ଊ–

• କାର୍ବନର ଅନ୍ୟ ଏକ ରୂପ ହେଲା- ଫୁଲୋରିନ୍ ।
• ପ୍ରଥମେ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥିବା କାର୍ବନର ଏହି ରୂପଟି ହେଲା C-60। ଯେଉଁଥ‌ିରେ କାର୍ବନ ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକ ଫୁଟବଲ ଆକାରରେ ସଜ୍ଜିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ ।
• ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ସ୍ଥପତି ବକ୍‌ମିନ୍‌ଷ୍ଟର ଫୁଲରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇଥିବା ଭୂପରିଣାମ ବିଦ୍ୟା
• ଏହାର ଆକାର ସାଧାରଣତଃ ଖେଳୁଥିବା ଫୁଟ୍‌ବଲ୍‌ ପରି ।

4. ଅସମ ପରମାଣୁ କ’ଣ ? ଏମାନଙ୍କର ବିଶେଷତ୍ବ କ’ଣ ?
ଊ–

• ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ବଦଳରେ ଯେଉଁ ମୌଳିକ ପରମାଣୁ ବା କେତେକ ମୌଳିକ ପରମାଣୁର ଗ୍ରୁପ୍ ସ୍ଥାନ ପାଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଅସମ ପରମାଣୁ କହନ୍ତି ।
• ଏହି ଅସମ ପରମାଣୁ କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ଗୁଣ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

5. କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ବହୁଳତାର ଦୁଇଟି କାରଣ ଲେଖ ।
ଊ– ‍
(i) କାଟିନେସନ୍ – କାର୍ବନର ଅନ୍ୟ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସହିତ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରି ବୃହତ୍ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ଅନନ୍ୟ ସାମର୍ଥ୍ୟ ରହିଛି । ଏହି ଗୁଣକୁ କାଟିନେସନ୍ କହନ୍ତି । ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ସଂରଚନା ସଳଖ ଚେନ୍, ଶାଖା ଚେନ୍ କିମ୍ବା ଚକ୍ରାକାର ଚେନ୍ ରୂପରେ ଦେଖାଯାଏ ।

(ii) ଚତୁଃ ସଂଯୋଗ୍ୟତା – କାର୍ବନର ସଂଯୋଜକ କକ୍ଷରେ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଥିବାରୁ ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଅନ୍ୟ କାର୍ବନ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ଏକ ଯୋଗ୍ୟତା ବିଶିଷ୍ଟ ଅନ୍ୟ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସହ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିବା ପାଇଁ ସମର୍ଥ ହୋଇଥାଏ । ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍, ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍‌, ସଲଫର୍‌, କ୍ଲୋରିନ୍‌ ଏବଂ ଆହୁରି ଅନେକ ମୌଳିକ ସହ କାର୍ବନର ଯୌଗିକ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଫଳରେ କାର୍ବନର ଯୌଗିକ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ ।

6. ଜୈବ ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ ବଦଳରେ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଇଛି କାହିଁକି ?
ଉ-

• କାର୍ବନ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌କୁ ନେଇ ଯୌଗିକ ପ୍ରାକୃତିକ ପଦାର୍ଥରୁ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଉଥିଲା, ତେଣୁ ଏହାକୁ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ବା ଜୈବ ଯୌଗିକ କୁହାଯାଉଥିଲା । ଧାରଣା ଥିଲା ଯେ ଏହା ଜୀବନ୍ତ ପଦାର୍ଥ ଭିତରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ
• କିନ୍ତୁ ଫ୍ରେଡ୍ରିକ୍ ଭୋଲାର 1828 ମସିହାରେ ଏମୋନିୟମ୍ ସିଆନେଟ୍‌ରୁ ୟୁରିଆ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଏହାକୁ ଖଣ୍ଡନ କରିଥିଲେ ।

7. ସେବେଠାରୁ ଏହାକୁ ଜୈବ ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ ବଦଳରେ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଗଲା । କୋଇଲା ଓ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ବର ଦହନ ପରିବେଶକୁ ପ୍ରଦୂଷଣ କରେ କାହିଁକି ?
ଉ-

• କୋଇଲା ଓ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ରେ କିଛି ପରିମାଣରେ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଓ ସଲଫର୍‌ ଥାଏ ।
• କୋଇଲା ଓ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ର ଦହନରେ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍‌ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରେ ଏବଂ ସଲଫର-ସଲଫର୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହି ଦୁଇଟି ଗ୍ୟାସ୍ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ |

8. ହୋମଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
ଉ-

• ହୋମଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ ସମାନ ଥାଏ ।
• ଏଗୁଡ଼ିକ ସମାନ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ।
• ଭୌତିକ ପ୍ରକୃତିରେ ଏକ କ୍ରମବିନ୍ୟାସ ଦେଖାଯାଏ ଏବଂ ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ ।
• ଏଗୁଡ଼ିକ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦ୍ରାବକରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

9. ଲ୍‌କେନ୍ ଓ ଆଲ୍‌କିନ୍ କ’ଣ ବୁଝାଅ ? ପ୍ରତ୍ୟେକର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ‘ଲେଖ ।
ଉ-

• ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନଗୁଡ଼ିକରେ କାର୍ବନ କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ବନ୍ଧ ଥାଏ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲ୍‌କେନ୍ କହନ୍ତି ।
• ଏହାର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n+2 |
• ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନଗୁଡ଼ିକରେ କାର୍ବନ କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ବନ୍ଧ ଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲ୍‌କିନ୍ କହନ୍ତି ।
• ଏହାର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n

10. ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମର କ’ଣ ? ଗ୍ରାଫିକ୍ ସଙ୍କେତ ସହ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ଯେଉଁ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ଥାଏ; କିନ୍ତୁ ଅଣୁ ଭିତରେ ପରମାଣୁ ସଜ୍ଜା ପୃଥକ୍ ହୋଇଥାଏ, ସେହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକୁ ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମର କହନ୍ତି ।
• ଉଦାହରଣ : ବ୍ଲୁଟେନ୍‌ର ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C₄H₁₀
  

11. କାଟିନେସନ୍ କ’ଣ ? ସିଲିକନ୍‌ର କାଟିନେସନ୍ କାର୍ବନର କାଟିନେସନ୍‌ଠାରୁ କିପରି ଭିନ୍ନ ?
ଉ –

• କାର୍ବନ୍‌ର ଅନ୍ୟ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସହିତ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରି ବୃହତ୍ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ଅନନ୍ୟ ସାମର୍ଥ୍ୟ ରହିଛି । ଏହି ଗୁଣକୁ କାଟିନେସନ୍ କହନ୍ତି ।
• କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ବହୁସଂଖ୍ୟକ କାର୍ବନ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ସିଲିକନ୍ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ସାତଟି କିମ୍ବା ଆଠଟି ସିଲିକନ୍ ପରମାଣୁ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

12. ଆଣବିକ ସଙ୍କେତ C₃H₆O ଉଭୟ ଆଲ୍‌ହାଇଡ୍ ଓ କିଟୋନ୍ ହୋଇପାରେ । ସେମାନଙ୍କର ସଂରଚନା ଓ ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
C₃H₆O ଆଣବିକ ସଙ୍କେତ ଥିବା ଆଲଡିହାଇଡ୍‌ର ନାମ ପ୍ରୋପାନାଲ ଏବଂ କିଟୋନ୍‌ର ନାମ ପ୍ରୋପାନନ୍ । ଏମାନଙ୍କର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ ଭିନ୍ନ ଅଟେ ।

13. ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକର ଧର୍ମ ଦର୍ଶାଅ I
ଉ –

• ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ଅଟେ ।
• ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କମ୍ ଅଟେ ।
• ଏହି ଯୌଗିକର ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଆକର୍ଷଣ ବଳ ଦୃଢ଼ ନୁହେଁ ।
• ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ବନ୍ଧ କୌଣସି ଆୟନ୍ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

14. ମିଥେନ୍ ଅଣୁର ସଂକେତ ଓ ଦୁଇଟି ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
ଉ

• ମିଥେନ୍ ଅଣୁର ସଙ୍କେତ CH₄ ।
• ବ୍ୟବହାର :
  • ମିଥେନ୍ ଇନ୍ଧନ ରୂପେ ବହୁଳ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଏହା ଏକ ଜୈବଗ୍ୟାସ୍ ।
  • ସଞ୍ଚାପିତ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ଅଟେ ।

15. କାର୍ବନ ଏବଂ ଏହାର ଯୌଗିକକୁ ଅଧିକାଂଶ ପ୍ରୟୋଗରେ ଇନ୍ଧନ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ –

• କାର୍ବନର ଯେକୌଣସି ଯୌଗିକ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍‌ରେ ଜଳିଲେ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ତାପ ଓ ଆଲୋକ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
• ଅଧିକାଂଶ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ମଧ୍ୟ ଦହନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବହୁ ପରିମାଣର ତାପଶକ୍ତି ଓ ଆଲୋକ ଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଏକକ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ବିଶିଷ୍ଟ କାର୍ବନ ଯୌଗିକରୁ ଅନ୍ୟ ତୁଳନାରେ ଅଧ୍ଵକ ଶକ୍ତିମିଳେ ।

16. ପେଣ୍ଟିନ୍‌ ଓ ପ୍ରୋପାଇନ୍ ଅଣୁରେ କେତୋଟି ଲେଖାଏ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ପରମାଣୁ ଅଛି ?
ଉ –

• ପେଣ୍ଟିନ୍ ଅଣୁ (C₅H₁₀ ) 10 ଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ପରମାଣୁ ଅଛି ।
• ପ୍ରୋପାଇନ୍ ଅଣୁ (C₃H₄) ରେ 4 ଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ଅଛି ।

17. କାଟିନେସନ୍ କାର୍ବନଠାରେ କାହିଁକି ଦେଖାଯାଏ ?
ଉ –

• କାର୍ବନର ଆକାର ଛୋଟ ଯୋଗୁଁ ଏହା ଅକ୍ଳେଶରେ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିପାରେ ।
• ସହଭାଜିତ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରମ୍ ଯୁଗଳକୁ ଶକ୍ତଭାବରେ ଧରି ରଖୁବାପାଇଁ ଏହା ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସକୁ ସମର୍ଥ କରିଥାଏ । ଫଳରେ ଏକ-ବନ୍ଧ, ଦ୍ବି-ବନ୍ଧ କିମ୍ବା ତ୍ରି-ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିବାକୁ ସମର୍ଥ ହୁଏ ।

18. ପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ କ’ଣ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଊ–

• ପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ : ଯେଉଁ କାର୍ବନ ଯୌଗିକରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ କେବଳ ଏକ ସହ ସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟ କାର୍ଟୁନ ପରମାଣୁ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ କହନ୍ତି । ଏହାକୁ ଆଲକେନ୍ ମଧ୍ୟ କହନ୍ତି ।
• ଉଦାହରଣ : ମିଥେନ୍ (CH₄), ଇଥେନ୍ (C₂H₆), ପ୍ରୋପେନ୍ (C₃H₈) ଆଦି ପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ।

19. ଇଥାନଲ୍‌ରୁ ଇଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍କୁ ରୂପାନ୍ତର କାହିଁକି ଏକ ଜାରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ?
ଊ–

• 
• ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁର ହ୍ରାସ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହା ଏକ ଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 3 ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ Important Questions and Answers.

BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 3 ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. କାର୍ବନର ଏକ ଅପରରୂପର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
ଗ୍ରାଫାଇଟ୍

2. ଜିଙ୍କ ଆମାଲଗାମରେ ଜିଙ୍କ୍ ସହ କ’ଣ ଥାଏ ?
ଉ –
ପାରଦ

3. Al₂O₃ + 2NaOH → ………………. + H₂O.
ଉ –
2NaAlO₃

4. ଜଳରେ କେଉଁ ଯୌଗିକଟି ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ NaOH ଦିଏ ?
ଉ –
Na₂O

5. ଉଭୟ ଅମ୍ଳୀୟ ଓ କ୍ଷାରୀୟ ଧର୍ମ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥ‌ିବା ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
ଏମ୍ପୋଟେରିକ୍‌ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

6. କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ମୌଳିକ ଉପରେ ପ୍ରଲେପ ଦିଆଯାଏ ?
ଉ –
ଏନୋଡାଇଡିଂ

7. ଏନୋଡାଇଜିଂ ପ୍ରଣାଳୀରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ –
dil. H₂SO₄

8. Zn_(s) + FeSO_4(aq) → ZnSO_4(aq) + Fe….₍₅₎ ମଧ୍ୟରେ କେଉଁଟି ବର୍ଣ୍ଣହୀନ ?
ଉ –
ZnSO₄

9. ଗରମ ପାଣିଟାଙ୍କି ପାଇଁ କେଉଁ ଧାତୁର ପାତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ –
ତମ୍ବା

10. Ca(s) + 2 H₂O(l) → ………………. + H₂(g)
ଉ –
Ca(OH)₂

11. ଧାତୁକୁ କେଉଁ ତରଳ ପଦାର୍ଥରେ ବୁଡ଼ାଇ ରଖାଯାଏ ?
ଉ –
କିରୋସିନି

12. ସମୀକରଣ କେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ ?
ଉ –
କାସିନେସନ୍

13. ସମୀକରଣଟି କେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ –
ରୋଷ୍ଟିଂ

14. ଲୌହ ବାମ୍ଫ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କେଉଁ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
Fe₃O₄

15. ଜଳ କେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଥିବାବେଳେ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟିକରେ ?
ଉ –
ବାମ୍ଫ

16. ଅମ୍ଳରାଜରେ ଗାଢ଼ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଓ ଗାଢ଼ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ଅନୁପାତ କେତେ ?
ଉ –
1:3

17. MgCI₂ ରେ ଯୌଗିକଗଠନପାଇଁ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଭାଗ ନେଇଥାନ୍ତି ?
ଉ –
16

18. ଏକ ଅମ୍ଳରାଜ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ HNO₃ 6 ml ହେଲେ HCIର ପରିମାଣ କେତେ ?
ଉ –
18 ml

19. ଧାତୁ ଲଘୁ ଅମ୍ଳସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରାଏ ?
ଉ –
ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍

20. ହିଲିୟମ୍ ବ୍ୟତୀତ ନୋବଲ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ରହିଥାଏ ?
ଉ –
କେବଳ 8ଟି

21. NaCl ର ଗଳନାଙ୍କ କେତେ K ?
ଉ –
1074

22. ଧାତୁ ଉପରେ Znର ଲେପକୁ ………………………. କୁହାଯାଏ |
ଉ –
ଗାଲଭାନାଇଜିଂ

23. ଯେଉଁ ଖଣିଜରୁ ଧାତୁକୁ ନିଷ୍କାସନ କରିବା ଲାଭଜନକ ହୋଇଥାଏ, ତାକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଧାତୁପିଣ୍ଡ

24. ପ୍ରକୃତିରେ ଭୂତ୍ଵକ୍‌ରୁ ମିଳୁଥିବା ମୌଳିକ ବା ଯୌଗିକକୁ କେଉଁ ପଦାର୍ଥ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଖଣିଜ

25. ଲୁହା ଉପରେ ଜିଙ୍କ୍ ଲେପନକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
ଗାଲ୍‌ଭାନାଇଜିଙ୍ଗ୍

26. ଭାରତରେ କେତେ କ୍ୟାରେଟ୍ ସୁନା ଅଳଙ୍କାର ତିଆରି ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ –
22

27. ପିତ୍ତଳରେ ତମ୍ବାର ପରିମାଣ ଶତକଡ଼ା କେତେ ଥାଏ ?
ଉ –
70

28. ସୋଲଡ଼ର,କେଉଁ କେଉଁ ଧାତୁର ଏକ ମିଶ୍ରଧାତୁ ।
ଉ –
ସୀସା ଓ ଟିଣ

29. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ଝଳେଇରେ କେଉଁ ମିଶ୍ରଧାତୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
ଉ –
ସୋଲଡ଼ର

30. MnO₂ କାହାଦ୍ଵାରା ବିଜାରିତ ହୁଏ ?
ଉ –
Al

31. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ପ୍ରଲେପନଦ୍ଵାରା ଟିଫିନ୍ ବକ୍ସ ଉପରେ କେଉଁ ଧାତୁର ଲେପ ଦିଆଯାଏ ?
ଉ –
Sn

32. ଲୁହାରେ ଶତକଡା କେତେଭାଗ କାର୍ବନ ମିଶାଇଲେ ତାହା ଶକ୍ତ ହୁଏ ?
ଉ –
0.05

33. କେଉଁ ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ କାସିନେସନ୍ ପଦ୍ଧତିରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଯାଏ ?
ଉ –
କାର୍ବୋନେଟ୍

34. ଲୁହାରେ କ’ଣ ମିଶାଇଲେ ତାହା ଶକ୍ତ ଓ କଠିନ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
କାର୍ବନ

35. ବ୍ରୋଞ୍ଜ ଓ ସୋଲ୍ଡରରେ କେଉଁ ସାଧାରଣ ଉପାଦାନ ଥାଏ ?
ଉ –
Sn

36. କଳଙ୍କିହୀନ ଇସ୍ପାତରେ ଲୌହ ସହ କ’ଣ ମିଶାଯାଇଥାଏ ?
ଉ –
Ni + Cr

37. ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଏକ ଅଧାତୁର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
ଆୟୋଡ଼ିନ୍

38. କାର୍ବନ୍ କେଉଁ ରୂପରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରିଥାଏ ?
ଉ –
ଗ୍ରାଫାଇଟ୍

39. ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଏଲୁମିନେଟ୍‌ ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ କେତେ ?
ଉ –
NaAIO₂

40. କେଉଁ ଧାତୁର ଗୁଣ୍ଡକୁ ଅଗ୍ନିଶିଖାରେ ଛିଦେଲେ ତାହା ଜଳିଯାଏ; କିନ୍ତୁ ତାହାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ତାହା ଜଳି ନ ଥାଏ ?
ଉ –
ଲୌହ

41. କେଉଁ ଧାତୁ ନିଆଁରେ ଜଳେନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ଏହା ଉପରେ ଏକ କଳା ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ –
ତମ୍ବା

42. LiClର ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ଓ ଗଳନାଙ୍କ କେତେ ?
ଉ –
1600K 3 887K

43. କପରକୁ ବାୟୁରେ ରଖିଲେ ଏହା ଉପରେ କେଉଁ ରଙ୍ଗର ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ –
ସବୁଜ

44. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଶୋଧନରେ କେଉଁ ଧାତୁକୁ ଏନୋଡ଼ ରୂପେ ନିଆଯାଏ ?
ଉ –
ଅଶୋଧୃ ଧାତୁ

45. କାର୍ବନ୍‌ର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କଠିନତା ପ୍ରାକୃତିକ ଅପର ରୂପଟି କ’ଣ ?
ଉ –
ହୀରା

46. ଅଧିକାଂଶ ଧାତୁ କେଉଁ ପଦାର୍ଥରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟିକରେ ?
ଉ –
କ୍ଷାରୀୟ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

47. Cu₂S ଧାତୁପିଣ୍ଡର ନିଷ୍କାସନରୁ କେଉଁ ଧାତୁ ମିଳେ ?
ଉ –
ତମ୍ବା

48. କେଉଁ ଧାତୁ ଗରମ ଜଳ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ?
ଉ –
Mg

49. ସିନାବାର୍ କେଉଁ ଧାତୁର ଧାତୁପିଣ୍ଡ ଅଟେ ?
ଉ –
ପାରଦ

50. ସାଧାରଣତଃ ଅଧିକାଂଶ ଧାତୁର ଧାତୁପିଣ୍ଡ ହେଉଛି
ଉ –
ଅକ୍ସାଇଡ୍

51. କେଉଁ ଧାତୁ ଥଣ୍ଡା ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଜଳରେ ଭାସେ ?
ଉ –
Ca

52. ଗରମ ପାଣିଟାଙ୍କି ପାଇଁ କେଉଁ ଧାତୁର ପାତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ –
ତମ୍ବା

B ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଧାତୁର ନମନୀୟତା ଓ …………………. ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ବିଭିନ୍ନ ଆକାରରେ ବଦଳାଯାଇପାରେ ।
2. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରୁଥିବା ଅଧାତୁର ନାମ …………………. |
3. ………………………. ଅଧାତୁର ଔଜଲ୍ୟ ଅଛି ।
4. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଗୁଣ ………………….. |
5. …………………… ଧାତୁ କିରୋସିନ୍‌ରେ ରଖାଯାଏ ।
6. …………………. ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ସ୍ତର ଧାତୁକୁ ଅଧ୍ଵ ଜାରଣରୁ ରକ୍ଷା କରେ ।
7. K₂O ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ……………… ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
8. କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍‌ର ସଂଯୋଜକ ସେଲ୍‌ରେ …………………… ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଅଛି ।
9. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ………………… ଦେଇଥାଏ ।
10. ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତାର ଅନୁକ୍ରମରେ ନିମ୍ନରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁ …………………… |
11. ସକ୍ରିୟତା ଅନୁକ୍ରମରେ ଥ‌ିବା ଅଧାତୁଟି ……………………. |
12. NaCl ର ଆନାୟନରେ ଥ‌ିବା ମୋଟ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସଂଖ୍ୟା …………………….|
13. MgCl₂ଏକ ………………………. ଯୌଗିକ |
14. CaO ର ଗଳନାଙ୍କ ……………………… |
15. CaCl₂ ର ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ …………………… |
16. ଧାତୁର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସ ହେଉଛି ……………… |
17. Au, Ag, Pt, Cu ……………. ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳେ ।
18. ଧାତୁ ନିଷ୍କାସନରେ କାର୍ବନ ………………….. ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
19. ଫେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସହ ……………….. ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ରେଳଧାରଣା ଯୋଡ଼ିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
20. ବାୟୁରେ ଥିବା …………………….. ରୁପା ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ।
21. ଥରମିଟ୍ ପଦ୍ଧତିରେ …………………….. କୁ ବିଜାରକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
22. ପାରଦର ଧାତୁପିଣ୍ଡର ନାମ …………………. |
23. ଫ୍ଲୋରିନ୍‌ର L ସେଲ୍‌ରେ …………………. ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଅଛି ।
24. ପାରଦ ମିଶ୍ରିତ ମିଶ୍ର ଧାତୁକୁ ……………………. କହନ୍ତି ।
25. ଲୁହାକୁ ଆଦ୍ର ବାୟୁରେ ରଖୁ …………………….. ରଙ୍ଗର ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
26. Zn ଓ Fe ମଧ୍ୟରେ …………… ଅଧ୍ଵ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।
27. H ଓ Cu ମଧ୍ୟରେ …………….. ଅଧ୍ଵ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।
28. ସଲ୍‌ଫର୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ …………………… |
29. ଧାତୁର ତାର ବାହାରିବା ଗୁଣକୁ ………………………….. କହନ୍ତି ।
30. ଗ୍ରାମ୍ ସୁନାରୁ ପ୍ରାୟ …………………………. କି.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟର ତାର ଟଣାଯାଇପାରିବ ।
31. …………………….. ଏକ ଅଧାତୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ତା’ର ଧାତବ ଔଜଲ୍ୟ ଅଛି ।
32. 4Al + 30₂ → ………………
33. ………………. ଅକ୍ସାଇଡର ପ୍ରତ ଧାତୁକୁ ଅଧିକ ଜାରଣରୁ ରଷ୍ଟାକରେ
34. ଧାତୁ + ଲଘୁ ଅମ୍ଳ → ………………… + ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
35. ତମ୍ବା …………….ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ନାହିଁ ।
36. ……………….. ର ଗ୍ୟାସୀୟ ମୌଳିକଟି ସକ୍ରିୟତା ଅନୁକ୍ରମରେ ଅଛି ।
37. ଫ୍ଲୋରିନ୍‌ର ବହିସ୍ଥ କକ୍ଷରେ …………………… ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଅଛି ।
38. ଏଲୁମିନିୟମ୍ ବିଜାରକ …………………. ପଦ୍ଧତିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
39. ରେଳ ଧାରଣା ଯୋଡ଼ିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ……………………… ପ୍ରକ୍ରିୟା କହନ୍ତି |
40. ଆଲୁମିନିୟମ୍‌ର ଏକ ମୋଟା ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ପ୍ରଲେପ ଦେବା ପଦ୍ଧତିକୁ …………………. କୁୁତାଯାଏ |
41. ଅମ୍ଳରାଜ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ପ୍ରତି 3 ml ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ………………….. ପରିମାଣର ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ ମିଶାଯାଏ |
42. ପୋଟାସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳର ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ ……………… ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

Anwer:
1. ମନ୍ୟତା
2. ଗ୍ରାଫାଇଟ୍
3. ଆୟୋଡ଼ିନ୍
4. କ୍ଷାର1ପ୍
5. ସୋଡ଼ିୟମ୍/ପୋଟାସିୟମ୍
6. ସଂରକ୍ଷୀ
7. KOH
8. 2
9. ଧାତବ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍
10. ସୁନା
11. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
12. 18
13. ଆୟନିକ୍/ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ
14. 2850 K
15. 1900 K
16. ଭୂତ୍ବକ୍
17. ମୁକ୍ତ
18. ବିଜାରକ
19. ଏଲୁମିନିୟମ୍
20. ସଲ୍ଫର୍
21. ଏଲୁମିନିୟମ୍
22. ସିନାବାର
23. 7
24. ଆମାଲଗାମ୍
25. ବାଦାମୀ
26. Zn
27. H
28. 16
29. ତନ୍ୟତା
30.2
31. ଆୟୋଡ଼ିନ୍
32. 2Al₂O₃
33. °1
34. ଲବଣ
35. ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍
36. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ
37. 7
38. ଥରମିଟ୍
39. ଥରମିଟ୍
40. ଏନୋଡ଼ାଇଜିଙ୍ଗ୍

C ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓) ବା ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଲେଖ ।

1. ସୋଡ଼ିୟମ ଧାତୁକୁ ଜଳରେ ରଖାଯାଏ ।
2. କଠିନ ଗାଲିଲିୟମ୍ ଧାତୁକୁ ପାପୁଲିରେ ଧରିଲେ ତାହା ତରଳିଯାଏ ।
3. ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଅମ୍ଳର ପରିମାଣର ଅନୁପାତ 3 : 1 |
4. ସିଲ୍‌ଭର, ଗୋଲ୍ଡ ଆଦି ଧାତୁ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।
5. କୌଣସି ଧାତୁରେ ଜିଙ୍କ୍ ଧାତୁର ପ୍ରଲେପନ କରିବାକୁ ଏନୋଡ଼ାଇଜିଙ୍ଗ୍ କୁହାଯାଏ ।
6. ବାଇକାର୍ବୋନେଟ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ କାସିନେସନ୍ ପଦ୍ଧତିରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଯାଏ ।
7. ବ୍ରୋଞ୍ଜ ଓ ସୋଲ୍ଡରରେ Sn ସାଧାରଣ ଉପାଦାନ ଥାଏ ।
8. କଳଙ୍କିହୀନ ଇସ୍ପାତ୍‌ରେ ଲୌହ ସହ Ni + Cr ମିଶାଯାଇଥାଏ ।
9. ଆୟୋଡ଼ିନ୍ ଅଧାତୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଉଜ୍ଜଳ ।
10. କାର୍ବନ୍ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ରୂପରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରେ ।
11. ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଏଲୁମିନେଟ୍‌ର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ NaAlO₃ ।
12. ଲୌହ ଧାତୁର ଗୁଣ୍ଡକୁ ଅଗ୍ନିଶିଖାରେ ଛିଞ୍ଚିଦେଲେ ତାହା ଜଳିଯାଏ; କିନ୍ତୁ ତାହାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ତାହା ଜଳି ନ ଥାଏ ।
13. ତମ୍ବା ଧାତୁ ନିଆଁରେ ଜଳେ ନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ଏହା ଉପରେ ଏକ କଳା ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
14. ସିନାବାର୍ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଧାତୁର ଧାତୁପିଣ୍ଡ ଅଟେ ।
15. Cu₂S ଧାତୁପିଣ୍ଡର ନିଷ୍କାସନରୁ ତମ୍ବା ଧାତୁ ମିଳେ ।
16. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଶୋଧନରେ ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ ଏନୋଡ଼ ରୂପେ ନିଆଯାଏ ।
17. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଶୋଧନରେ ବିଶୁଦ୍ଧ ଧାତୁ ଏନୋଡ୍‌ଠାରେ ଜମା ହୁଏ ।
18. କପର୍‌କୁ ବାୟୁରେ ରଖିଲେ ଏହା ଉପରେ ସବୁଜ ରଙ୍ଗର ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
19. ଲୁହା ଉପରେ ଜିଙ୍କ୍ ଲେପନକୁ ଏନୋଡ଼ାଇଜିଙ୍ଗ୍ କୁହାଯାଏ ।
20. ଭାରତରେ 22 କ୍ୟାରେଟ୍‌ ସୁନା ଅଳଙ୍କାର ତିଆରି ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
21. ପିତ୍ତଳରେ ତମ୍ବା 80 ଶତକଡ଼ା ଥାଏ ।
22. ସୀସାର ଧାତୁପିଣ୍ଡର ନାମ ଗାଲେନା ।
23. ତରଳ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ମଧ୍ୟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ କଲେ ଏନୋଡ଼ଠାରେ ବିଘଟନ ଘଟେ ।
24. ଜଳରେ NaNO₃ ଯୌଗିକଟି ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ NaOH ଦିଏ ।
25. ଧାତୁ ଲଘୁ ଅମ୍ଳସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରାଏ ।
26. HgS ଧାତୁପିଣ୍ଡ ପାଇଁ ରୋଷ୍ଟିଙ୍ଗ୍‌ ପ୍ରଣାଳୀ ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଏ ।
27. MgCI₂ ରେ ଯୌଗିକଗଠନପାଇଁ 14ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଭାଗ ନେଇଥାନ୍ତି ।
28. ଭାରତରେ ସାଧାରଣ ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ ସୁନା ଅଳଙ୍କାରଗୁଡ଼ିକ ଉପଧାତୁରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।
29. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ଝଳେଇରେ ସୋଲଡ଼ର ମିଶ୍ରଧାତୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
30. ପ୍ରକୃତିରେ ଭୂତ୍ଵକ୍‌ରୁ ମିଳୁଥିବା ମୌଳିକ ବା ଯୌଗିକକୁ ଖଣିଜ କହନ୍ତି ।

Answer:
1. ✓
2. ✓
3. x
4. ✓
5. ✓
6. x
7. x
8. ✓
9. ✓
10. ✓
1. x
2. ✓
3. x
4. ✓
5. x
6. x
7. ✔
8. ✓
9. ✓
10. ✓
11. x
12.✔
13.✔
14. ×
15.✔
16. ×
17 x
18.✔
19. x
20. ✓
21.✔
22.✔
23. x
24. x
25. ✔
26. ✔
27. x
28. x
29.✓
30.✔

D ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

E ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଧାତୁର ନମନୀୟତା ଗୁଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଧାତୁକୁ ଆଘାତକଲେ ତାହା ପତଳା ଚଦରରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହି ଗୁଣକୁ ନମନୀୟତା କୁହାଯାଏ ।

2. ନମନୀୟତା ଗୁଣ କେଉଁ କେଉଁ ଧାତୁରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ?
ଉ –
ସୁନା ଓ ରୂପାର ନମନୀୟତା ଗୁଣ ସର୍ବାଧ‌ିକ ।

3. ଧାତୁର ତାର ବାହାରକରିବା ଗୁଣକୁ କଣ କୁହାଯାଏ ? କେଉଁ ଧାତୁରେ ତନ୍ୟତା ଗୁଣ ସର୍ବାଧ‌ିକ ?
ଉ –
ଧାତୁରୁ ତାର ବାହାରିବା ଗୁଣକୁ ତନ୍ୟତା କୁହାଯାଏ । ସୁନାର ତନ୍ୟତା ଗୁଣ ସର୍ବାଧ୍ଵ ।

4. ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ କିପରି ସଂଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ?
ଉ –
ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ର ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ ଦ୍ଵାରା ପରସ୍ପର ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ଧାତୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ତ୍ୟାଗକଲେ ଅଧାତୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଗ୍ରହଣ କରେ ।

5. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଉପରେ PVC କିମ୍ବା ରବର ଭଳି ପଦାର୍ଥର ଲେପ ଦିଆଯାଇଥାଏ କାହିଁକି ?
ଉ
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଉପରେ PVC କିମ୍ବା ରବରର (କୁପରିବାହୀ) ଆବରଣ ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । କାରଣ ଏହା ଆମକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଧକ୍‌କା (Shock) ରୁ ରକ୍ଷାକରେ ।

6. ସ୍କୁଲ ଘଣ୍ଟା ନାହିଁକି ଧାତୁରେ ତିଆରି କରାଯାଇଛି ?
ଉ –
ଧାତୁର କଠିନ ବସ୍ତୁକୁ ଆଘାତକଲେ ସୁମଧୁର ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଏବଂ ଦୂରକୁ ଶୁଣାଯାଇଥାଏ ।

7. ଧାତୁ କାହିଁକି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଅଟେ ।
ଉ
ଧାତୁର ପରମାଣୁ ସହଜରେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ତ୍ୟାଗ କରିପାରେ, ତେଣୁ ଧାତୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଅଟେ ।

8. ସିଜିୟମ୍ ଓ ଗ୍ୟାଲିୟମ୍‌କୁ ହାତ ପାପୁଲିରେ ରଖିଲେ ତାହା ତରଳିଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ-
ସିଜିୟମ୍ ଓ ଗାଲିୟମ୍ ଅତି ନିମ୍ନ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଧାତୁ । ଗଳନାଙ୍କ ଏତେ କମ୍ ଯେ ଧାତୁକୁ ତରଳରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ଶରୀରର ତାପମାତ୍ରା ଯଥେଷ୍ଟ ହୁଏ । ତେଣୁ ସିଜିୟମ୍ ଓ ଗାଲିୟମ୍‌କୁ ହାତ ପାପୁଲିରେ ରଖିଲେ ତାହା ତରଳିଯାଏ ।

9. ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଓ କପର୍‌ରେ ରୋଷେଇ ଉପକରଣ କାହିଁକି ତିଆରି କରାଯାଇଥାଏ ?
ଉ-
ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଓ କପର ଭଳି ଧାତୁ ତାପର ସୁପରିବାହୀ ଏବଂ ଉଚ୍ଚ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥିବାରୁ ରୋଷେଇ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଓ କପର୍‌ରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।

10. ଦୁଇଟି ନରମ ଧାତୁ ଯାହାକୁ ଛୁରିରେ କଟାଯାଇ ପାରିବ ତାର ନାମ ଲେଖ ।
ଊ –
ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଓ ପୋଟାସିୟମ୍ ଦୁଇଟି ନରମ ଧାତୁ ।

11. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଓ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଜଳରେ ଭାସେ କାହିଁକି ?
ଉ –
କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଓ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ । ଏହାର ପୃଷ୍ଠ ଭାଗରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଫୋଟକା ଥ‌ିବା ଯୋଗୁଁ ଏହା ଭାସିଥାଏ ।

12. କେଉଁ ଧାତୁ ଜଳସହ ଆଦୌ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ନାହିଁ ?
ଭ –
ଲେଡ୍, ତମ୍ବା, ରୁପା ଓ ସୁନା ଜଳ ସହ ଆଦୌ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ନାହିଁ ।

13. ଧାତୁ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ ?
ଉ –
ଧାତୁ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।

14. ଧାତୁ HNO₃ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ବାହାରେ ନାହିଁ କାହିଁକି ? (Mg ଓ Mn ବ୍ୟତୀତ)
ଭ –
ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଏକ ସବଳ ଜାରକ । ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌କୁ ଜାରଣ କରି ଜଳ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

15. ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତାର ଅଧଃକ୍ରମରେ ସଜାଅ । (Mg, Fe, Zn, Al)
ଭ –
Mg > Al < Zn > Fe

16. ଅମ୍ଳରାଜ କ’ଣ ?
ଉ –
ଅମ୍ଳରାଜ ହେଉଛି ସଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଗାଢ଼ HCl ଏବଂ ଗାଢ଼ HNO₃ ର 3 : 1 ଅନୁପାତର ମିଶ୍ରଣ । ଏହା ସୁନାକୁ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିପାରେ ।

17. ଦୁଇଟି ଧାତୁର ନାମ ଲେଖ ଯାହାକି ଅତି ଲଘୁ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି H₂ ଗ୍ୟାସ୍ ଦିଏ ?
ଭ –
ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ (Mn) ଓ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ (Mg)

18. ଖଣିଜ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ପ୍ରକୃତିରେ ଭୂତ୍ଵକ୍‌ରୁ ମିଳୁଥିବା ମୌଳିକ ବା ଯୌଗିକକୁ ଖଣିଜ କୁହାଯାଏ ।

19. ଓର୍ ବା ଧାତୁପିଣ୍ଡ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଯେଉଁ ଖଣିଜରୁ ଧାତୁକୁ ନିଷ୍କାସନ କରିବା ଲାଭଜନକ ହୋଇଥାଏ, ସେହି ଖଣିଜକୁ ଓର୍ ବା ଧାତୁପିଣ୍ଡ କୁହାଯାଏ ।

20. ଅଧିକାଂଶ ଧାତୁର ଧାତୁପିଣ୍ଡ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କାହିଁକି ?
ଉ –
ଅକ୍‌ସିଜେନ ଅତି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ମୌଳିକ ଏବଂ ବହୁଳ ପରିମାଣରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଉପଲବ୍ଧ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଅଧିକାଂଶ ଧାତୁର ଧାତୁପିଣ୍ଡ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅଟେ ।

21. କେଉଁ ଧାତୁ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ବିସ୍ଥାପନ କରିପାରିବ ?
ଉ –
ସକ୍ରିୟତାର ଅନୁକ୍ରମରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଉପରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ବିସ୍ଥାପନ କରିପାରିବେ ।

22. ଗାଈ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଖଣିରୁ ବାହାରୁଥୁବା ଧାତୁପିଣ୍ଡରେ ବାଲି, ମାଟି ଇତ୍ୟାଦି ଅପଦ୍ରବକୁ ଗାଙ୍ଗୁ କହନ୍ତି ।

23. ରୋମିଂ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣର ବାୟୁର ଉପସ୍ଥିତିରେ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରିବା ପ୍ରଣାଳୀକୁ ରୋଟିଂ କହନ୍ତି ।

24. କାନେସନ୍ କ’ଣ ?
ଉ –
ସିମୀତ ପରିମାଣର ବାୟୁରେ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀକୁ କାଲ୍‌ସିନେସନ୍ କହନ୍ତି ।

25. ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁକୁ ବିଜାରକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ –
ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁ; ଯଥା : ସୋଡ଼ିୟମ୍, କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଇତ୍ୟାଦି କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁକୁ ଏମାନଙ୍କର ଯୌଗିକରୁ ଅପସାରଣ କରିପାରନ୍ତି । ତେଣୁ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁ ବିଜାରକ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

26. ଥରମିଟ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଫେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (Fe₂O₃) ର ଏଲୁମିନିୟମ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ତାପ ରେଳଧାରଣା ଯୋଡ଼ିବା କିମ୍ବା ଫାଟିଯାଇଥ‌ିବା ଯନ୍ତ୍ରାଂଶକୁ ଯୋଡିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଥରମିଟ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

27. ଏନୋଡ୍ କର୍ଦ୍ଦମ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଶୋଧନରେ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ଅପଦ୍ରବ ଏନୋଡ୍‌ର ତଳେ ବସିଥାଏ, ତାହାକୁ ଏନୋଡ୍ କର୍ଦ୍ଦମ କୁହାଯାଏ ।

28. ରୁପାର ଉପକରଣ କଳାପଡ଼େ କାହିଁକି ?
ଉ –
ରୁପାର ଉପକରଣ ବାୟୁରେ ଥିବା ସଲଫର ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ସିଲଭର ସଲଫାଇଡ୍‌ର ଏକ କଳାରଙ୍ଗର ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

29. କପର ବାୟୁରେ ରଖୁଲେ ଏକ ସବୁଜ ଆସ୍ତରଣ ଲାଭକରେ କାହିଁକି ?
ଉ –
କପର ବାୟୁରେ ଥ‌ିବା ଆଦ୍ର ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କପର କାର୍ବୋନେଟ୍‌ ଏକ ସବୁଜ ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

30. ଏନୋଡାଇଜିଂ କ’ଣ ?
ଉ –
ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଧାତୁରେ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଏକ ଲେପ ଦେବାକୁ ଏନୋଡାଇଭିଂ କହନ୍ତି ।

31. ଗାଲ୍‌ଭାନାଇଜିଂ ପ୍ରଣାଳୀ କ’ଣ ?
ଉ –
ଲୁହା ଭଳି ନିକୃଷ୍ଟ ଧାତୁ ଉପରେ ଜିଙ୍କର ଲେପ ଦେବାକୁ ଗାଲ୍‌ଭାନାଇଜେସନ୍ ବା ଗାମ୍‌ଭାନାଇଜିଂ ପ୍ରଣାଳୀ କୁହାଯାଏ ।

32. ଏମ୍ପୋଟେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଯେଉଁ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉଭୟ କ୍ଷାରୀୟ ଓ ଅମ୍ଳୀୟ ଗୁଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ଏଫୋଟୋରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କୁହାଯାଏ ।

33. ‘22 କ୍ୟାରେଟ୍ ସୁନା’ର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
ଉ –
22 ଭାଗ ବିଶୁଦ୍ଧ ସୁନା ଓ 2 ଭାଗ ତମ୍ବା କିମ୍ବା ରୁପା ମିଶାଇ ମିଶ୍ର ଧାତୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ତାହାକୁ 22 କ୍ୟାରେଟ୍ ସୁନା

34. P ଗୋଟିଏ ଅଧାତୁ ଠୁ ଓ R ରୂପରେ ମିଳେ । Q କଠିନତମ ପଦାର୍ଥ ଏବଂ R ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରେ । P, Q ଓ R ର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
P- କାର୍ବନ, Q- ହୀରା, R- ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ।

35. ଦୁଇଟି ଅମ୍ଳୀୟ ଅକସାଇଡ଼ର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଊ –
CO₂, SO₂

36. ଦୁଇଟି ନିରପେକ୍ଷ ଅକସାଇଡ଼ର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ
କାର୍ବନ ମନୋକସାଇଡ଼୍ (CO) ନାଇଟ୍ରୋଜେନ ଅକସାଇଡ଼ (N₂O)
ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଅକସାଇଡ୍ (H₂O)

37. ଧାତବ ଉଜ୍ଜ୍ବଳତା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ବିଶୁଦ୍ଧ ଅବସ୍ଥାରେ ଧାତୁର ପୃଷ୍ଠ ଚକ୍ ଚକ୍ କରେ ଏବଂ ଧାତୁର ଏହି ଧର୍ମକୁ ଧାତବ ଦିସ୍ତୀ ବା ଧାତବ ଉଜ୍ଜ୍ବଳତା କୁହାଯାଏ ।

38. ଧାତୁ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ଉଦ୍‌ଜାନ ଗ୍ୟାସ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ନାହିଁ କାହିଁକି ?
ଉ –
ନାଇଟ୍ରିକ ଏସିଡ଼୍ ଏକ ଉତ୍ତମ ଜାରକ, ଏହା ହାଇଡ୍ରୋଜେନକୁ ଜାରଣ କରି ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ଏବଂ ନିଜେ ବିଜାରିତ ହୋଇ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

39. ଧାତୁ ନିଷ୍କାସନ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଧାତୁପିଣ୍ଡରୁ ଧାତୁକୁ ନିଷ୍କାସନ ଏବଂ ପରେ ଶୋଧନ କରି ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ କରିବାକୁ ଧାତୁ ନିଷ୍କାସନ କୁହାଯାଏ ।

40. ଧାତୁକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
ଉ
ଧାତୁ ସହଜରେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ତ୍ୟାଗକରି ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଆୟନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
Na → Na⁺ + e^–

41. ଆମାଲ୍‌ଗମ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ପାରଦର ମିଶ୍ରଧାତୁକୁ ଆମାଲ୍‌ଗମ୍ କହନ୍ତି ।

42. ମିଶ୍ରଧାତୁ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଦୁଇ କିମ୍ବା ତହିଁରୁ ଅଧ୍ଵ ଧାତୁ କିମ୍ବା ଏକ ଧାତୁ ଓ ଏକ ଉପଧାତୁର ସମଜାତୀୟ ମିଶ୍ରଣକୁ ମିଶ୍ରଧାତୁ କୁହାଯାଏ ।

43. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଧାତୁକୁ ଜଳରେ ପକାଇଲେ ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହୁଏ ତା’ର ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟି ଲେଖ ।
ଉ –
Ca + 2H₂O → Ca (OH)₂ + H₂

44.
ଧାତୁ X ବାୟୁରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଜଳେ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ Y ର ଏକ କଳା ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । X ଧାତୁର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
X କପର ଅଟେ ଏବଂ Y କପର (II) ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ।

F ପ୍ରଥମଯୋଡ଼ିର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଯୋଡ଼ିର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ପାରଦ : ତରଳ :: କ୍ରୋମିନ୍ : …………………… |
2. ସୁନା : ନମନୀୟ :: ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ : …………………… |
3. ଲୌହ : ଉଚ୍ଚ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ :: ଗାଲିଲିୟମ୍ : …………………. |
4. MgO : କ୍ଷାରୀୟ :: SO₂ : …………… |
5. Na : ଅଧ୍ଵ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ :: Ag : …………….. |
6. K : 1 :: Mg : …………… |
7. Ne : 8 :: Ar : …………. |
8. କ୍ଲୋରିନ୍ : କ୍ଲୋରାଇଡ୍ :: ଫ୍ଲୋରିନ୍‌ : ………………….. |
9. Na : ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ :: Cl : …………….. |
10. NaCl: 1686 :: CaO: ……………. |
11. Cu+Zn: ପିତ୍ତଳ :: Cu+Sn : ……………… |
12. Fe + C: ଷ୍ଠିଲ୍‌ :: Pb + Sn: ……………… |
13. Al: ବୈତ୍ୟୁତିକ ବିଜାରଣ :: Mn : …………. |
14. Na : କ୍ୟାଥେଠାରେ :: Cl₂: ……………. |
15. ଅଶୋଧିତ ଧାତୁ : ଏନୋଡ୍ :: ଶୁଦ୍ଧଧାତୁ : ………………………… |
16. ରୁପା : କଳା :: କପର : ………………….. |
17. ରୁପା : ସିଲ୍‌ଭର ସଲଫାଇଡ୍ :: କପର : ……………………… |
18. ସଲଫାଇଡ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡ : ରୋଚିଂ :: କାର୍ବୋନେଟ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡ : ……………………………|
19. ZnO: C:: MnO₂ : ……………….. |
20. Al + H₂O : Al₂O₃ : : Fe + H₂O : ……………….. |
21. K : ଥଣ୍ଡାଜଳ :: Zn : ………………. |
22. ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଲେପ : ଏଲାଡାଇଜିଂ :: ଜିଲ୍‌ର ଲେପ : …………………… |
23. ଓର୍ : ଯୌଗିକ :: ଏଲୟ : …………………… |
24. Al₂O₃ : ଏଫୋଟୋରିକ୍ :: ZnO : ……………. |
25. CuO ::: CuCO₃: ……………… |
26. Ca: ବୈତ୍ୟୁତିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ: Fe: ……………… |
27. ସୋଲଡର : ସର୍ବନିମ୍ନ ଗଳନାଙ୍କ :: ଷ୍ଟିଲ୍‌ : ……………… |
28. ଧାତୁ : ପାରଦ :: ଅଧାତୁ : …………………….. |
29. Cu + O₂ → CuO :: Al + O₂ → …………………
30. ଏଲୁମିନିୟମ : ହାଇଡ୍ରୋଜେନକୁ ବିସ୍ଥାପିତ କରେ :: କପର : …………………………….
31. CaCl₂ : 1045 :: MgCl₂ : ……………….
32. ପାରଦ : ସିନାବାର :: ଏଲୁମିନିୟମ୍ : ……………………. |
33. କାର୍ବୋନେଟ୍ ଧାତୁ : କାଲ୍‌ସିନେସନ : : ସଲଫାଇଡ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡ : ……………………….|
34. ଶୁଦ୍ଧଧାତୁ : କ୍ୟାଥୋଡ଼ :: ଅଶୋଧ ଧାତୁ : ………………………….. |
35. ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ଧାତୁ : ସୁନା :: ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ଅଧାତୁ : ………………………………….. |
36. ଫ୍ଲୋରିନ୍‌ : ଗ୍ୟାସୀୟ ଅଧାତୁ :: ବ୍ରୋମିନ୍ : ………………………………… |
37. କାସିନେସନ୍ : କାର୍ବୋନେଟ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡ :: ରୋଚିଂ : ……………………………… |

Answer:

1. ତରଳ
2. ଭଙ୍ଗୁର
3. ନିମ୍ନ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ
4. ଅମ୍ଳୀୟ
5. କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ
6.2
7.8
8. ଫ୍ଲୋରାଇଡ୍
9. ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ
10. 3120
11. ବ୍ରୋଞ୍ଜ
12. ସୋଲ୍ଡର
13. ଧାତବ ବିଜାରଣ
14. ଏନୋଡଠାରେ
15. କ୍ୟାଥୋଡ୍
16. ସବୁଜ
17. କପର କାର୍ବୋନେଟ୍
18. କାସିନେସନ୍
19. Al
20. Fe₃O₄
21. ବାମ୍ଫ
22. ଗାଲ୍‌ଭାନାଇଜିଙ୍ଗ୍
23. ମିଶ୍ରଣ
24. ଏମ୍ପୋଟେରିକ୍
25. ସବୁଜ
26. କାର୍ବନ ବିଜାରଣ
27. ଉଚ୍ଚ ଗଳନାଙ୍କ
28. ବ୍ରୋମିନ୍
29. Al₂O₃
30. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ଦ୍ୱାରା ବିସ୍ଥାପତି ହୁଏ
31.981
32. ବକ୍‌ସାଇଟ୍
33. ରୋଷ୍ଟିଙ୍ଗ୍
34. ଏନୋଡ୍
35. ଆୟୋଡ଼ିନ୍
36. ତରଳ ଧାତୁ
37. ସଲଫାଇଡ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡ ।

SUBJECTIVE TYPE QUESTIONS WITH ANSWERS

1. ଧାତୁ ଜଳ ସହ କିପରି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ । ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-
(i) ଧାତୁ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଏବଂ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ । ଯେଉଁ ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ତାହା ପୁଣି ଜଳରେ ମିଶି ଧାତବ ହାଇଡ୍ରୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ସବୁ ଧାତୁ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ନାହିଁ ।
ଧାତୁ + ଜଳ → ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ + ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌
ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ + ଜଳ → ଧାତବ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌

ଥଣ୍ଡା ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :
(ii) ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଏବଂ ପୋଟାସିୟମ୍ ଭଳି ଧାତୁ ଥଣ୍ଡା ଜଳ ସହ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ । ଏଠାରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦ୍ଵୟ ଖୁବ୍ ତୀବ୍ର ଏବଂ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ହୋଇଥିବାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ରେ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ନିଆଁ ଲାଗିଯାଏ।
2K(s) + 2H₂O(l) → 2KOH(aq) + H₂(g) + ତାପଣକ୍ରି
2Na(s) + 2H₂O(l) → 2NaOH(aq) + H₂(g) + ତାପଣକ୍ରି

(iii) କ୍ୟାଲସିୟମ୍‌ର ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କମ୍ ତୀବ୍ରତାରେ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଏଥୁରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ତାପ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌କୁ
Ca(s) + 2H₂O(l) → Ca(OH)₂(aq) + H₂(g)
କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଜଳରେ ଭାସିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରେ କାରଣ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଫୋଟକାଗୁଡ଼ିକ ଧାତୁର ଉପରିଭାଗରେ ଲାଖ୍ ରହିଯାଏ ।

ଗରମ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :
(iv) Mg ଥଣ୍ଡା ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ ଗରମ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ ହାଇଡ୍ରୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ଏବଂ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ । ଏହାର ପୃଷ୍ଠରେ ଭାସୁଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଫୋଟକା ଯୋଗୁ ଭାସେ ।
Mg(s) + 2H₂O(l) → Mg(OH)₂ + H₂O

ଚାମ୍ପ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :
(v) ଏଲୁମିନିୟମ୍, ଲୌହ ଏବଂ ଜିଙ୍କ ପରି ଧାତୁ ଥଣ୍ଡା ବା ଗରମ ପାଣିରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଆଦୌ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ଏହି ଧାତୁ ବାମ୍ଫ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଅକସାଇଡ୍ ଏବଂ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନ୍ତି ।
2Al(s) + 3H₂O(g) → Al₂O₃(s) + 3H₂(g)
3Fe(s) + 4H₂O(g) → Fe₃O₄(s) + 4H₂(g)

(vi) ଲେଡ୍, ରୁପା, ତମ୍ବା ଏବଂ ସୁନା ଆଦି ଧାତୁ ଜଳ ସହ ଆଦୌ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

(vii) ଏଥିରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ପୋଟାସିୟମ୍, ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଧାତୁ କାଲସିୟମ୍‌ଠାରୁ ଅଧ୍ଵ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଓ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ କ୍ୟାଲସିୟମ୍‌ଠାରୁ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।ଏଲୁମିନିୟମ୍, ଆଇରନ୍, ଜିଙ୍କ ଧାତୁ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍‌ଠାରୁ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।

2. ଏଲୟ କ’ଣ ? ଏହା କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ? ଏଲୟ କିପରି ମୂଳ ଧାତୁଠାରୁ ଭିନ୍ନ । ଏଲୟର 2ଟି
ଉ –
ଏଲୟ ଧାତୁ ସହ ଧାତୁ, ଅଧାତୁ କିମ୍ବା ଉପଧାତୁର ସମଜାତୀୟ ମିଶ୍ରଣକୁ ମିଶ୍ରଧାତୁ ବା ଏଲୟ କହନ୍ତି ।

• ପ୍ରଥମେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଧାତୁକୁ ତରଳାଯାଏ ଏବଂ ତା’ପରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁପାତରେ ଅନ୍ୟ ମୌଳିକକୁ ଏଥ‌ିରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରାଇ ମିଶ୍ରଧାତୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ଏହାପରେ ଏହାକୁସାଧାରଣ ତାପମାତ୍ରାରେ ଶୀତଳ କରାଯାଏ ।
• ଧାତୁର ଧର୍ମରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବାପାଇଁ ମିଶ୍ରଧାତୁର ପ୍ରସ୍ତୁତୀକରଣ ଏକ ଉତ୍ତମ ପ୍ରଣାଳୀ ଅଟେ ।
• ଲୁହା ଏବଂ ବହୁଳ ବ୍ୟବହୃତ ଧାତୁ, କିନ୍ତୁ ଏହାକୁ କଦାପି ବିଶୁଦ୍ଧ ଅବସ୍ଥାରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ନାହିଁ । କାରଣ ବିଶୁଦ୍ଧ ଲୁହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ନରମ ଏବଂ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ସହଜରେ ପ୍ରସାରିତ ହୁଏ । ମାତ୍ର ଏହାକୁ ଅଳ୍ପ ପରିମାଣର କାର୍ବନ ପ୍ରାୟ (0.05%) ସହ ମିଶାଇଲେ ତାହା ଶକ୍ତ ଏବଂ କଠିନ ହୋଇଯାଏ ।
  ଲୁହା, ନିକେଲ ଓ କ୍ରୋମିୟମ୍ ସହ ମିଶିଲେ ଷ୍ଟେନ୍‌ସ୍‌ ମିଳେ । ଏହା ଶକ୍ତ ଓ ଏଥ‌ିରେ କଳଙ୍କି ଲାଗେ ନାହିଁ । ଲୁହା ଯଦି ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପଦାର୍ଥ ସହ ମିଶେ ତେବେ ତା’ର ଧର୍ମ ବଦଳିଯାଏ ।
• ଗୋଟିଏ ମିଶ୍ରଧାତୁର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହିତା ଏବଂ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶୁଦ୍ଧ ଧାତୁଠାରୁ କମ୍ । ସୀସା ଓ ଟିଣ (pb ଓ Sn)ର ଏକ ମିଶ୍ରଧାତୁ ହେଉଛି ସୋଲଡ଼ର ଯାହାର ଗଳନାଙ୍କ ମୂଳଧାତୁଠାରୁ କମ୍ ଅଟେ ।

ମିଶ୍ରଧାତୁର ଉପଯୋଗିତା :

• Sn ଓ Pb ର ମିଶ୍ରଧାତୁ ସୋଲଡ଼ରକୁ ଫ୍ୟୁଜ୍ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ସୁନାରେ 2 ଭାଗ ଖାଦ ମିଶାଇ 22 କ୍ୟାରେଟ୍ ସୁନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ଯାହାକି ଶକ୍ତ ଓ ଅଳଙ୍କାର ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ବ୍ରୋଞ୍ଜକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ କରାଯାଏ । .
• ସୋଲଡ଼ର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ଝଳେଇ ବା ସଂଯୋଗରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ।

3. ୟନିକ ଯୌଗିକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ (NaCl) ଯୌଗିକର ଗଠନ ଚିତ୍ର ସହ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ
ଆୟନିକ୍ ଯୌଗିକ : ଧାତୁ ଗୁଡ଼ିକର ପରମାଣୁରୁ କୌଣସି ଅଧାତବ ପରମାଣୁକୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନର ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଯୌଗିକକୁ ଆୟନିକ ଯୌଗିକ ବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ କୁହାଯାଏ ।
ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ (NaCI) ର ଗଠନ :
(i) ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 11 । ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସଂରଚନା K(2), L(8), M(1)। ଏହା ଯଦି M କକ୍ଷରୁ ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ହରାଇ ଦିଏ ତେବେ L କକ୍ଷଟି ବାହ୍ୟତମ କକ୍ଷ ହୋଇଯିବ । L କକ୍ଷରେ 8 ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଥ‌ିବାରୁ ଏହା ସ୍ଥାୟୀ ଅଷ୍ଟକ ଅଟେ । Na ର ପରମାଣୁର ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସରେ 11 ଟି ପ୍ରୋଟନ ଅଛି ଓ କିନ୍ତୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂଖ୍ୟା 10 ହୋଇଯାଇଛି । ବଳକା ଗୋଟିଏ ପ୍ରୋଟନ (ଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜ) ସୋଡ଼ିୟମ କାଟାୟନ (Na⁺) ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ।

(ii) କ୍ଲୋରିନ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 17 ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା K(2), L(8), M(7), ଅଷ୍ଟକ ପୂର୍ଣ୍ଣହେବା ପାଇଁ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଆବଶ୍ୟକ । ସୋଡ଼ିୟମ ସହ କ୍ଲୋରିନ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହେଲେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ହରାଇଥିବା ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ କ୍ଲୋରିନ୍ ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବ । ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରମ୍ ପାଇବା ଫଳରେ କ୍ଲୋରିନ୍ (CI^–) ଏନାୟନରେ ପରିଣତ ହେବ ।

(iii) Na⁺ ଓ CI^– ବିପରୀତ ଚାର୍ଜ ବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥିବାରୁ ପରସ୍ପରକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ ଏବଂ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସ୍ଥିର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଆକର୍ଷଣ ବଳଦ୍ଵାରା ଧରି ରଖ୍ NaCI ଗଠିତ ହୁଏ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁକୁ ଭୌତିକ ଧର୍ମାନୁଯାୟୀ ବର୍ଗୀକରଣ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ – ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଭ –

• ସାଧାରଣ ତାପମାତ୍ରାରେ ପାରଦ ବ୍ୟତୀତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧାତୁ କଠିନ ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ଉଚ୍ଚ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ, କିନ୍ତୁ ଗାଲିଲିୟମ ଏବଂ ସୀସିୟମ ଅତି ନିମ୍ନ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଧାତୁ । ଏହି ଧାତୁ ଦ୍ଵୟକୁ ପାପୁଲିରେ ରଖୁଲେ ତାହା ତରଳିଯାଏ ଯାହାକି ଧାତୁର ଭୌତିକ ଧର୍ମ ନୁହେଁ ।
• ଧାତୁର ଔଜ୍ୱଲ୍ୟ ଅଛି; କିନ୍ତୁ ଆୟୋଡ଼ିନ୍ ଅଧାତୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ତାହାର ଔକ୍ସଲ୍ୟ ଅଛି ।
• କାର୍ବନ ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ ରହିଥ‌ିବା ଅଧାତୁ ଅଟେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ରୂପକୁ ଅପରରୂପ କୁହାଯାଏ । ହୀରା ଅଧାତୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ କଠିନତମ । ଯାହା ଧାତୁର ଧର୍ମ । ଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ଅଧିକ । ହୀରା ଅଧାତୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ଅଧିକ ।
• କ୍ଷାର ଧାତୁ ନିମ୍ନ ସାନ୍ଦ୍ରତା ଓ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଧାତୁ ଅଟେ, ଯାହାକି ଅଧାତୁମାନଙ୍କଠାରେ ଦେଖାଯାଏ । ତେଣୁ ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଆମେ ଜାଣିଲେ ଯେ ଭୌତିକ ଧର୍ମ ଅନୁସାରେ ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁକୁ ବର୍ଗୀକରଣ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।

2. ଏନୋଡ଼ାଇଜିଙ୍ଗ୍ କ’ଣ ? ଏହା କିପରି କରାଯାଏ ?
ଉ –

• ଏନୋଡାଇଜିଙ୍ଗ୍ ହେଉଛି ଏଲୁମିନିୟମ ଉପରେ ମୋଟା ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ପ୍ରଲେପ ଦେବା ପ୍ରଣାଳୀ । ଏଲୁମିନିୟମ୍ ବାୟୁରେ ରହିଲେ ଏକ ପତଳା ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ପ୍ରଲେପ ଅଧ‌ିକ ସଂକ୍ଷାରଣ ହେବାକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରେ ।
• ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ପରିଷ୍କାର ଏଲୁମିନିୟମ୍‌କୁ ଏନୋଡ଼ରେ ସଂଯୁକ୍ତ କରି ଲଘୁ ସଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଏ ।
• ଏନୋଡ଼ରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଏହା ଉପରେ ମୋଟା ପ୍ରତିରୋଧକାରୀ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଏହା ଏଲୁମିନିୟମ୍‌କୁ ସଂକ୍ଷାରଣରୁ ରକ୍ଷାକରେ । ଏଲୁମିନିୟମ୍ ପଦାର୍ଥକୁ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସ୍ତରଦ୍ଵାରା ରଙ୍ଗେଇ ସହଜରେ ଆକର୍ଷଣୀୟ ରୂପ ଦିଆଯାଏ ।

3. କୌଣସି ଧାତୁ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ କାହିଁକି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ନାହିଁ ? କିନ୍ତୁ Mn Mg ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି H₂ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ କରେ ।
ଉ –

• କୌଣସି ଧାତୁ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ନାହିଁ କାରଣ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଏକ ସବଳ ଜାରକ ।
• ଏହା ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌କୁ ଜାରଣ କରି ଜଳ ସୃଷ୍ଟି କରେ ଏବଂ ନିଜେ ବିଜାରିତ ହୋଇ ଯେକୌଣସି ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (N₂O, NO, NO₂) ରେ ପରିଣତ କରେ ।
• କିନ୍ତୁ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ ଓ ମାଙ୍ଗାନିଜ ଅତି ଲଘୁ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି H, ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ କରେ ।
  Mg(s) + HNO₃(aq) → Mg(NO₃)₂(aq) + H₂(g)

4. ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍, ଜଳ ଓ ଲଘୁଅମ୍ଳ ସହ କିପରି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି, ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
ଭ –
(i) ଧାତୁ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଗଠନ କରେ ।
ଉଦାହରଣ :
ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ ପାତକୁ ବାୟୁରେ ଜାଳିଲେ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ମିଳେ ।
2Mg + O₂ → 2MgO

(ii) କେତେକ ଧାତୁ ଥଣ୍ଡା ଜଳ ଓ କେତେକ ଧାତୁ ଗରମ ଜଳ ଓ କେତେକ ଧାତୁ ବାମ୍ଫ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି କ୍ଷାରକ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ :
ପୋଟାସିୟମ୍ ଥଣ୍ଡା ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ପୋଟାସିୟମ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
2K(s) + 2H₂O(l) → 2KOH(aq) + H₂(g)
ଏଲୁମିନିୟମ୍ ବାମ୍ଫ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଅକସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
2Al(s) + 2H₂O(g) → Al₂O₃(s) + 3H₂(g)

(iii) କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଓ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଭଳି ଧାତୁ ଲଘୁ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
Ca(s) + 2HCl(aq) → CaCl₂(aq) + H₂(g)
କିନ୍ତୁ ତମ୍ବା ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ନାହିଁ ।

5. ଧାତୁର କ୍ରିୟାଶୀଳତାର ଅନୁକ୍ରମ ଦର୍ଶାଅ ଏବଂ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଅଧାତୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସକ୍ରିୟତାର ଅନୁକ୍ରମରେ ଅଛି କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –
(i) ଧାତୁର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତାର କ୍ରମଟି ହେଲା –

(ii) ସକ୍ରିୟତା ଅନୁକ୍ରମର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ଏତେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଯେ ତାହା ପ୍ରକୃତିରେ ମୁକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳେ ନାହିଁ ।

(iii) ସକ୍ରିୟତା ଅନୁକ୍ରମରେ ମଝିରେ ଥ‌ିବା Zn, Fe, Pb ଇତ୍ୟାଦି ମଧ୍ୟମ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଓ ଏଗୁଡ଼ିକ ଭୂତ୍ଵକ୍‌ରେ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ସଲ୍‌ଫାଇଡ୍ କିମ୍ବା କାର୍ବୋନେଟ୍ ରୂପରେ ମିଳିଥାଏ ।

(iv) ସକ୍ରିୟତା ଅନୁସାରେ ନିମ୍ନରେ ଥିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତା ହେତୁ ପ୍ରକୃତିରୁ ମୁକ୍ତ ଭାବରେ ମିଳିଥାଏ । ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଏକ ଧାତୁ ହୋଇନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ତ୍ୟାଗକରି ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଆୟନ (H⁺) ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

6. ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ନିଷ୍କାସନ କିପରି ସମ୍ଭବ ହୁଏ କାରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ–

• ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ଥିବା ପୋଟାସିୟମ୍, ସୋଡ଼ିୟମ୍, କ୍ୟାଲସିୟମ୍, ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍, ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଆଦି ଧାତୁ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।
• ଏହି ଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌କୁ କାର୍ବନ ବିଜାରଣ ପଦ୍ଧତିରେ ବିଜାରତ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ, କାରଣ ଏଗୁଡ଼ିକର କାର୍ବନ ଅପେକ୍ଷା ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ପ୍ରତି ଆକର୍ଷଣ ଅତ୍ମକ । ଏଗୁଡ଼ିକରୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଜାରଣଦ୍ବାରା ଧାତୁ ମିଳିପାରିବ ।
• ତରଳ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ରୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଶ୍ଳେଷଣଦ୍ଵାରା ଜଳରେ ସୋଡ଼ିୟମ୍, ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍, କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଇତ୍ୟାଦି ମିଳିଥାଏ । ଧାତୁ କ୍ୟାଥୋଡ଼ଠାରେ ଜମା ହେଉଥିଲାବେଳେ କ୍ଲୋରିନ୍ ଏନୋଡ଼ଠାରେ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
  

7. ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମର ନିମ୍ନରେ ଥିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ କିପରି ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ଲେଖ ।
ଉ–
(i) ସକ୍ରିୟତାର ଅନୁକ୍ରମର ନିମ୍ନରେ ଥିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ; ଯଥା- Cu, Hg, Au, Ag ଅତ୍ୟନ୍ତ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ । ବାୟୁରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ସେଗୁଡ଼ିକର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରୁ ଧାତୁକୁ ପୃଥକ୍ କରାଯାଏ ।
ଡତାହରଣ –

(ii) ପାରଦର ଧାତୁପିଣ୍ଡର ନାମ ସିନାବାର (HgS) । ଏହାକୁ ବାୟୁରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ପ୍ରଥମେ ମର୍‌କ୍ୟୁରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (HgO)ରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଆହୁରି ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ମରକ୍ୟୁରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ବିଜାରିତ ହୋଇ

(iii) ପ୍ରକୃତିରୁ ମିଳୁଥିବା (Cu₂S) ଧାତୁପିଣ୍ଡରୁ ତମ୍ବା ପାଇବା ପାଇଁ ଏହାକୁ ବାୟୁର ଉତ୍ତପ୍ତ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

8. ଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଧାତୁ ନିଷ୍କାସନରେ କିପରି ସାହାଯ୍ୟ କରେ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ । ଥରମିଟ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ବୁଝାଅ ।
ଉ–
(i) ସୋଡ଼ିୟମ୍‌, କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଓ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଆଦି ଧାତୁ ମଧ୍ୟ ବିଜାରକ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ସେମାନେ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁକୁ ସେମାନଙ୍କର ଯୌଗିକରୁ ଅପସାରଣ କରନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ –
ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌କୁ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଗୁଣ୍ଡ ସହ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ ଧାତୁ ମିଳେ ।
3MnO₂(s) + 4Al(s) → 3Mn(l) + 2Al₂O₃(s) + ଚାପ
ଏଠାରେ MnO₂, Mn କୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଥିଲାବେଳେ Al, AlO₃କୁ ଜାରିତ ହୋଇଛି ।

(ii) ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅତିମାତ୍ରାରେ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ – ଫେରିକ୍‌ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଏଲୁମିନିୟମ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ରେଳଧାରଣାଗୁଡ଼ିକୁ ଯୋଡ଼ିବାରେ କିମ୍ବା ଫାଟିଯାଇଥିବା ଯନ୍ତ୍ରାଂଶକୁ ଯୋଡ଼ିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ଏପରି ଯୋଡ଼ିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଥରମିଟ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
Fe₂O₃(s) + 2Al(s) → 2Fe(l) + Al₂O₃(s) + ତାପ

9. ଏଲୟ କ’ଣ ? ସୁନାର ଏଲୟ ଆବଶ୍ୟକ କାହିଁକି ?
ଭ –

• ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵ ସମଜାତୀୟ ଧାତୁର ମିଶ୍ରଣ କିମ୍ବା ଗୋଟିଏ ଧାତୁ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ଅଧାତୁର ମିଶ୍ରଣକୁ ମିଶ୍ରଧାତୁ ବା ଏଲୟ କହନ୍ତି ।
• ବିଶୁଦ୍ଧ ସୁନା 24 କ୍ୟାରେଟ୍ ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା । ତାହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ନରମ ହୋଇଥିବାରୁ ସେଥ‌ିରେ ଅଳଙ୍କାର
• ଏହାକୁ ଶକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ଏଥିରେ ରୁପ କିମ୍ବା ତମ୍ବା ମିଶାଯାଏ ।
• ଭାରତରେ 22 କ୍ୟାରେଟ୍ ସୁନା ଅଳଙ୍କାର ପାଇଁ ଏହା ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଅର୍ଥାତ୍ 22 ଭାଗ ବିଶୁଦ୍ଧ ସୁନା ସହ 2 ଭାଗ ତମ୍ବାର କିମ୍ବା ରୁପା ମିଶାଯାଇ ସୁନା ଅଳଙ୍କାର ତିଆରି ହୁଏ ।

10. କେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀରେ (a) ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମରେ ନିମ୍ନରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁ (b) ମଧ୍ୟମକ୍ରମରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁ (c) ଅଧିକ ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
(a) ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମରେ ନିମ୍ନରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ସ୍ବତଃ କିମ୍ବା ତାପ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ବିଜାରିତ ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ –
Cu₂S ଧାତୁପିଣ୍ଡରୁ ତମ୍ବା ପାଇବାପାଇଁ ଏହାକୁ ବାୟୁରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଯାଏ ।

(b) ମଧ୍ୟମ କ୍ରମର ସକ୍ରିୟ ଧାତୁ କୋଦ୍ବାରା ବିଜାରିତ ହୋଇଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ –
ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌କୁ କାର୍ବନ ସହିତ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ତାହା ଧାତବ ଜିକୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଥାଏ ।
ZnO(s) + C(s) → Zn(s) + CO(g)

(c) ଅଧିକ ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମରେ ଥିବା ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଜାରଣ କରାଯାଇଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ –
ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ରୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଚ୍ଚାରଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ମିଳେ । କ୍ୟାଥୋଡ୍ଠାରେ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଓ ଏନୋଡ୍‌ଠାରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ମିଳେ ।
Al₂O₃ → 2A³⁺ + 3O₂^2-
କ୍ୟାଥୋଡ଼ଠାରେ : Al³⁺ + 3e^– → Al
ଏନୋଡ୍‌ଠାରେ : 2O^2- → O₂ + 4e^–

11. ଲିଥ୍ୟମ୍ ଫ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଅଣୁର ଗଠନ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –

• ଲିଥେମ୍ ପରମାଣୁ ସହଜରେ ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ତ୍ୟାଗକରି Li⁺ ଆୟନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଏବଂ ନିକଟତମ
• ଲିଥ୍ୟମ୍ ଆୟନ ତ୍ୟାଗ କରିଥିବା ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌କୁ ଫ୍ଲୋରିନ୍‌ ଗ୍ରହଣ କରି F^–ଆୟନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଏବଂ ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ମୌଳିକ ନିୟନ୍ ସଂରଚନା ଧାରଣ କରେ ।
• ଉଭୟ ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଆୟନ ଓ ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଆୟନ Li⁺ ଓ F^– ପରସ୍ପରକୁ ଆକର୍ଷଣ କରନ୍ତି ଫଳରେ LiF ଯୌଗିକ ଗଠିତ ହୁଏ ।
  

ଅତିସଂଯିପ୍ର ଉତ୍ତରମ୍ଜଲକ ପ୍ରଣ୍ଟୋତ୍ତର

1. ଧାତୁର ତନ୍ୟତା ଗୁଣ କ’ଣ ? କେଉଁ ଧାତୁର ଏହି ତନ୍ୟତା ଗୁଣ ସର୍ବାଧ୍ଵ ଓ କିପରି ଧାତୁର କେଉଁ ଗୁଣପାଇଁ ଆମେ ଏହାର ଆକାର ବଦଳାଇପାରୁ ?
ଉ –

• ଧାତୁର ତାର ବାହାର କରିବା ଗୁଣକୁ ତନ୍ୟତା କହନ୍ତି ।
• ସୁନାର ଏହି ତନ୍ୟତା ଗୁଣ ସର୍ବାଧ‌ିକ ।
  1 ଗ୍ରାମ୍ ସୁନାରୁ ପ୍ରାୟ 2 କି.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟର ତାର ଟଣାଯାଇ ପାରିବ ।
• ଧାତୁର ନମନୀୟତା ଓ ତନ୍ୟତା ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ଆମେ ଆମ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁସାରେ ସେଗୁଡ଼ିକର ଆକାର ବଦଳାଇ ପାରୁ ।

2. କ୍ଷାର ଧାତୁ ଦୁଇଟିର ନାମ ଓ ଦୁଇଟି ଧର୍ମ ଲେଖ ।
ଊ–

• କ୍ଷାର ଧାତୁ ଦୁଇଟି – ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଓ ପୋଟାସିୟମ୍ ।
• ଏହା ଅତି ନରମ
  • ଏହାର ସାନ୍ଦ୍ରତା ଓ ଗଳନାଙ୍କ ନିମ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।

3. ଧାତୁକୁ ବାୟୁରେ ଦହନ କଲେ କ’ଣ ହୁଏ ଉଦାହରଣ ଓ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ–
(i) ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ବାୟୁ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳଜାନ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
ଧାତୁ + ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ → ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

(ii) ଉଦାହରଣ – ଏଲୁମିନିୟମକୁ ବାୟୁରେ ଦହନ କଲେ ଏଲୁମିନିୟମ ଅକସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
4Al + 3O₂ → 2Al₂O₃

4. ପୋଟାସିୟମ୍ ଓ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌କୁ କିରୋସିନ୍‌ରେ ବୁଡ଼ାଇ ରଖାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଊ–

• ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଓ ପୋଟାସିୟମ୍ ଧାତୁ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁ । ସକ୍ରିୟତାର ଅନୁକ୍ରମରେ ଏହା ଶୀର୍ଷରେ ଅଛି । ବାୟୁ ଓ ଜଳ ସହ ଏହା ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ।
• କିରୋସିନ୍‌ରେ ବୁଡ଼ାଇ ରଖିଲେ ଏଗୁଡ଼ିକ ବାୟୁ କିମ୍ବା ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ନାହିଁ କାରଣ ଏମାନେ ବାୟୁ ଓ ଜଳ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ନଥା’ନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରଜ୍ବଳନତାର ମାତ୍ରା ପାଇନଥାନ୍ତି ।

5. ଧାତୁ ଅମ୍ଳ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ କ’ଣ ହୁଏ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ–

• ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ଭଳି ବହୁ ଧାତୁ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ କରେ ।
• 2Na + 2Cl → 2NaCl + H₂(g)

6. ଅମ୍ଳରାଜ କ’ଣ ? ଏହା କେଉଁ ଧାତୁକୁ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିପାରିବ ଲେଖ ।
ଊ–

• ଅମ୍ଳରାଜ ହେଉଛି ସଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଗାଢ଼ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ ଏସିଡ୍, ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର 3 : 1 ଅନୁପାତରେ ମିଶ୍ରଣ । ଏହି ମିଶ୍ରଣ ସବୁକୁ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିପାରେ ।
• ଅମ୍ଳରାଜ ଏକ ଭଲ ସଂକ୍ଷାରଣ ଧୂମଶୀଳ ତରଳ ।
• ଏହାର ସୁନା ଓ ପ୍ଲାଟିନମ୍କୁ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିବାର କ୍ଷମତା ରହିଛି ।

7. ତମ୍ବା ଓ ଲୁହା ମଧ୍ଯରେ କେଉଁଟି ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଓ କାହିଁକି ? ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ–

• ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ଧାତୁର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତା ବିଷୟରେ ଅଧ୍ବକ ତଥ୍ୟ ମିଳେ ।
• ଯଦି A ଧାତୁ, ଧାତୁ Bକୁ ଏହାର ଦ୍ରବଣରୁ ବିସ୍ଥାପନ କରେ, ତେବେ B ଠାରୁ A ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ହେବ ।
• ଧାତୁ A + B ର ଲବଣ ଦ୍ରବଣ → Aର ଲବଣ ଦ୍ରବଣ + ଧାତୁ B
• କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ଦ୍ରବଣ ନେଇ ସେଥୁରେ ଲୁହାକଣ୍ଟା ଭର୍ଭିକଲେ 20 ମିନିଟ୍ ପରେ କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍‌ର ନୀଳବର୍ଣ ହ୍ରାସ ଘଟିବ ଓ ଏହା ବର୍ଣ୍ଣହୀନ ଆଇରନ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍‌ରେ ପରିଣତ ହେବ ।
• Fe(s) + CuSO₄(aq) → FeSO₄(aq) + Cu(s)
  ଏଥୁରୁ Fe, Cu ଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଲା ।

8. NaCl ର ଗଠନ ଚିତ୍ରଦ୍ୱାରା ଦର୍ଶାଅ ।
ଊ–
(i) ସୋଡ଼ିୟମ୍ ପରମାଣୁର ବାହ୍ୟତମ କକ୍ଷରେ ଥିବା ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ କ୍ଲୋରିକୁ ଦହନକରି Na⁺ ଆୟନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଏବଂ କ୍ଲୋରିନ୍‌ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଗ୍ରହଣ କରି Cl^– ଆୟନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

(ii) Na⁺ ଓ Cl^– ଆୟନ ମଧ୍ୟରେ ଆକର୍ଷଣ ଘଟି NaCI ଅଣୁ ଗଠନ କରେ ।

9. ସୋଡ଼ିୟମ ଓ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍‌ର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଡଟ୍ ସଂରଚନା ଲେଖୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣଦ୍ଵାରା Na₂O ର ଗଠନ ଦର୍ଶାଅ ।
ଊ–

10. ଆୟନିକ୍ ଯୌଗିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ଉଚ୍ଚ କାହିଁକି ? ଦ୍ରବଣରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହିତ ହୁଏ କାହିଁକି ?
ଊ–

• ଆୟନିକ୍ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ଉଚ୍ଚ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଉଚ୍ଚ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ କାରଣ ଶକ୍ତ ଅନ୍ତଃ ଆୟନୀୟ ଆକର୍ଷଣ ଭାଙ୍ଗିବାପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ
• ଜଳରେ ଆୟନିକ୍ ଯୌଗିକର ଏକ ଦ୍ରବଣରେ ଆୟନ ରହିଥାଏ । ଉକ୍ତ ଦ୍ରବଣରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ କଲେ ଏହି ଆୟନଗୁଡ଼ିକ ସର୍ବଦା ବିପରୀତ ଚାର୍ଜବିଶିଷ୍ଟ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋଡ଼ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରିଥାଏ ଫଳରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରିଥାଏ ।

11. ଷ୍ଟେନ୍‌ଲେସ୍ ଷ୍ଟିଲ୍ କିପରି ମିଳେ ?
ଊ–

• ଲୁହା, ନିକେଲ ଓ କ୍ରୋମିୟମ ସହ ମିଶିଲେ ଷ୍ଟେନ୍‌ଲେସ୍ ଷ୍ଟିଲ୍ ମିଳେ ।
• ଏହା ଶକ୍ତ ଏବଂ ଏଥରେ କଳଙ୍କି ଲାଗେ ନାହିଁ ।

12. କଳଙ୍କି କ’ଣ ଓ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଭ –

• ଲୁହାକୁ ଆର୍ଦ୍ର ବାୟୁରେ ବହୁତ ସମୟ ରଖେଲେ ଏକ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ପତଳା ଆଚ୍ଛାଦନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ଏହାକୁ କଳଙ୍କି
• ଲୁହା, ଜଳ ଓ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ହିଁ ସେଥ‌ିରେ କଳଙ୍କି ଲାଗେ । କେବଳ ଜଳ କିମ୍ବା କେବଳ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ଲାଗେ ନାହିଁ ।

13. ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ଏଲୟ ଏବଂ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ଝଳେଇ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଏଲୟ କେଉଁ ଧାତୁରୁ ତିଆରି ଏବଂ ଏହାର ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
ଊ–

• ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ଏଲୟର ନାମ ବ୍ରୋଞ୍ଜ । ଏହା ତମ୍ବା ଓ ଟିଣକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ଝଳେଇ ପାଇଁ ସୋଲଡ଼ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହା ସୀସା ଓ ଟିଣର ଏକ ମିଶ୍ରଧାତୁ ।

14. କାଲସିନେସନ୍ ଓ ରୋଲିଂ କ’ଣ ବୁଝାଅ ?
ଊ–
(i) କାଲସିନେସନ୍ : ସୀମିତ ପରିମାଣ ବାୟୁରେ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀକୁ କାଲସିନେସନ୍ କୁହାଯାଏ ।

(ii) ରୋଲିଂ – ସଲ୍‌ଫାଇଡ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରେ ପରିଣତ କରିବାକୁ ହେଲେ ଏହାକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣର ବାୟୁର ଉପସ୍ଥିତିରେ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ :
2ZnS(s) + 3O₂(g) → 2ZnO(s) + 2SO₄(g)

15. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଧାତୁ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଉଦ୍‌ଜାନ ଗ୍ୟାସ୍‌ରେ ନିଆଁ ଲାଗୁଥ‌ିବାବେଳେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଜଳରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଜଳି ଉଠେ କାହିଁକି ?
ଊ–

• କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ତାପ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌କୁ ଜଳାଇବାକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ହୋଇନଥାଏ, ତେଣୁ ନିଆଁ ଲାଗେନାହିଁ ।
• ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ଜଳ ସହ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରୁଥିବାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥିବା ତାପ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌କୁ ଜଳାଇବାକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ହୁଏ, ଫଳରେ ନିଆଁ ଧରେ ।
• ଉପରୋକ୍ତ ଦୁଇଟି ପ୍ରକ୍ରିୟା ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ଅଟେ ।

16. ଧାତବ ବିଜାରଣ ଓ କାର୍ବନ ବିଜାରଣ ଦ୍ଵୟ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ–
(i) ଧାତବ ବିଜାରଣ – ସୋଡ଼ିୟମ୍, କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଓ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଭଳି ଧାତୁ ବିଜାରକ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, କାରଣ ଏମାନେ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁକୁ ସେମାନଙ୍କର ଯୌଗିକରୁ ଅପସାରଣ କରେ ।
ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଗୁଣ୍ଡ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ ଧାତୁ ମିଳିଥାଏ ।
3MnO₂(s) + 4Al(s) → 3Mn(l) + 2Ạl₂O₃(s) + ତାପ

(ii) କାର୍ବନ ବିଜାରଣ – ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଭଳି ଧାତବ ଅକସାଇଡ୍ କାର୍ବନ ଗୁଣ୍ଡ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଜିକୁ ବିଜାରିତ ହୁଏ ।
ZnO(s) + C(s) → Zn(s) + Ca(g)

17. ଧାତବ ସଲ୍‌ଫାଇଡ୍‌କୁ ବାୟୁରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ତରଳ ଧାତୁ ମିଳେ । ଧାତୁଟିର ନାମ,ଏହାର ଧାତୁପିଣ୍ଡ ଏବଂ କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ ଲେଖ ।
ଉ-
ତରଳ ଧାତୁଟିର ନାମ ପାରଦ ।
HgSକୁ ରୋମିଂ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ପାରଦ ମିଳେ ।

ଏହି ରାସାୟନିକ ପ୍ରଣାଳୀର ନାମ ରୋମିଂ ।

18. କାହିଁକି Na ଓ Mgକୁ କାର୍ବନ ବିଜାରଣ କରିପାରେ ନାହିଁ ? Na ଓ Mg ମୁକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳିପାରନ୍ତି ନାହିଁ କାହିଁକି ?
ଉ –

• Na ଓ Mg କାର୍ବନଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ । ତେଣୁ କାର୍ବନ Na ଓ Mgକୁ ବିଜାରଣ କରିପାରିବ ନାହିଁ ।
• Na,Mg ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତା ଅନୁକ୍ରମର ଶୀର୍ଷରେ ଅଛନ୍ତି, ତେଣୁ ଏମାନେ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।

19. ଏଫୋଟେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ’ଣ ? ଏହି ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ –

• ଯେଉଁ ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉଭୟ ଅମ୍ଳୀୟ ପ୍ରକୃତି ଓ କ୍ଷାରୀୟ ପ୍ରକୃତି ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କୁ ଉଭୟଧର୍ମୀ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ବା ଏମ୍ପୋଟେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କୁହାଯାଏ ।
• ଉଦାହରଣ– ଏଲୁମିନିୟମ୍‌ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (Al₂O₂) ଏବଂ ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (ZnO) ଉଭୟଧର୍ମୀ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ବା ଏମ୍ପୋଟେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅଟନ୍ତି ।

20. ପ୍ଲାଟିନମ୍, ସୁନା ଓ ରୁପା ଗହଣା ତିଆରିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ କାହିଁକି ?
ଉ

• ପ୍ଲାଟିନମ୍, ସୁନା ଓ ରୁପା ସବୁଠାରୁ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁ ଏବଂ ସହଜରେ ବାୟୁଦ୍ଵାରା କ୍ଷୟପ୍ରାପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ ।
• ଏଗୁଡ଼ିକ ଅତି ନମନୀୟ, ତନ୍ୟ ଓ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ । ତେଣୁ ପ୍ଲାଟିନମ୍, ସୁନା ଓ ରୂପା ଗହଣା ତିଆରିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Political Science Important Questions Chapter 2 ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Political Science Important Questions Chapter 2 ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ

Subjective Type Questions With Answers
ସଂଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧।ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ପ୍ରକାରଭେଦ ବର୍ଣନା କରି ।
Answer:
ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ପାଞ୍ଚ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ

• ଆଇନଗତ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ – ସମ୍ବିଧାନର ସମ୍ମାନ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ଏହା ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।
• ରାଜନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ― ସାର୍ବଭୌମ ରକ୍ଷା କରିବା, ଜାତୀୟ ସଂହତି ବଜାୟ ରଖିବା ଓ ଦେଶର ସୁରକ୍ଷା ନିମିତ୍ତ ଏହା ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।
• ସାମାଜିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ – ନାଗରିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଦ୍‌ଭାବ ଓ ଭ୍ରାତୃଭାବ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା କରିବାପାଇଁ ଏହା ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।
• ନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ – ଦେଶକୁ ବାହ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବିପଦରୁ ରକ୍ଷା କରିବା, ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ମହାନ୍ ନୀତି ଓ ଆଦର୍ଶକୁ ଅନୁସରଣ କରିବା ସହିତ ଜାତୀୟ ସେବାରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିବାକୁ ଏହା ପ୍ରେରଣା ପ୍ରଦାନ ନିମିତ୍ତ ଏହା ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।
• ଅର୍ଥନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ – ଜାତୀୟ ସମ୍ପତ୍ତିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କିତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣରେ ଏହା ସହାୟକ ହେଉଛି ।

୨।ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

• କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତି କେତେକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପାଳନ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।
• ଦେଶର ପ୍ରଗତି ନିମନ୍ତେ ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନରେ ୪ର୍ଥ(କ) ଅଧ୍ୟାୟରେ ଧାରା ୫୧(କ)ରେ ୧୧ଟି ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।
• ଦେଶର ସମ୍ବିଧାନ, ଜାତୀୟ ପତାକା ଏବଂ ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗୀତ ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଆମର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।
• ଭାରତର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ, ଏକତା, ସଂହତି ରକ୍ଷା ପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା ଆମର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ ।
• ଦେଶରେ ଭ୍ରାତୃଭାବ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା, ନାରୀର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରକ୍ଷା କରିବା, ଜୀବଜଗତ ପ୍ରତି ଅନୁକମ୍ପା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଆମର ମୌଳିକ ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଗୋଟିଏ ମୁଦ୍ରାର ଦୁଇଟି ପାର୍ଶ୍ୱ ପରି ବୋଲି କାହିଁକି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:

• ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ । ବ୍ୟକ୍ତିର ବିକାଶ ପାଇଁ ଓ ତା’ର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ପରିପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କେତେକ ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
• ସେହିଭଳି ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ସୁପରିଚାଳନା ପାଇଁ କିଛି ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କଠାରୁ ଆଶା କରିଥାଏ । ସେଥପାଇଁ ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଗୋଟିଏ ମୁଦ୍ରାର ଦୁଇଟି ପାର୍ଶ୍ଵ ସଦୃଶ ବୋଲି

୨। କେବେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନରେ କିଛି ସଂସ୍କାର ଆଣିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କେଉଁ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନରେ କିଛି ସଂସ୍କାର ଆଣିବାପାଇଁ ୧୯୭୬ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ମାସରେ ଏକ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଏହି କମିଟି ସ୍ଵରଣ ସିଂହ କମିଟି ନାମରେ ପରିଚିତ ।

୩ । ସମ୍ବିଧାନର ୪୨ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ କେବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ଓ ଏହି ଆଇନଦ୍ୱାରା କଣ କରାଗଲା ?
Answer:

•  ୧୯୭୬ ମସିହାରେ ସମ୍ବିଧାନର ୪୨ତମ ଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ କେବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ।
•  ଏହି ଆଇନଦ୍ୱାରା ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ଚତୁର୍ଥ ଭାଗ (କ)ର ଧାରା ୫୧(କ)ରେ ୧୦ଗୋଟି ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣ ନା କରାଗଲା । .

୪। ନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:

• ନାଗରି କ ମାନେ ମୌଳିକ ଅଧ୍ୟାର ଉପଭୋଗ କରୁଥିବାରୁ ସେମାନେ ଦେଶ ପ୍ରତି କିଛି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଦେଶକୁ ବାହ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବିପଦରୁ ରକ୍ଷା ନୈତିକ କର୍ଭବ୍ୟ ଅଟେ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ଜାତୀୟ ସେବାରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିବା ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।

୫। ସାମାଜିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:

• ଏହି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ୟରେ ସଦ୍‌ଭାବ ଓ ଭ୍ରାତୃଭାବ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥାଏ ।
• ମହିଳାମାନଙ୍କର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରକ୍ଷା କରିବା ଏହି କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଅନ୍ୟତମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।

୬ । ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଦୁଇଟି ଗୁରୁତ୍ଵ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:

• ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଅଧିକ ଦେଶପ୍ରେମୀ କରାଇବା ସହିତ ଦେଶ ଓ ଜାତି ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହ ଦେଇଥାଏ । ଏହି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପାଳନ କଲେ ନାଗରିକ ଦେଶର କଲ୍ୟାଣ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଗଠନ ପାଇଁ ସଚେତନ ହୋଇଥାଏ ।
• ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣବିଧ୍ ଅଟେ । ଏହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ପାଳନ କଲେ ସମାଜରେ ଶୃଙ୍ଖଳା ବଜାୟ ରହେ ।

୭। କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
(i) କର୍ତ୍ତବ୍ଯ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ ।

Objective Type Questions With Answers
A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

୧। କେଉଁ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରେ ସୁସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା ଏକ ଆଦର୍ଶ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
Answer:
ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସୁସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା ଏକ ଆଦର୍ଶ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।

୨।କେବେ ସ୍ମରଣ ସିଂହ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୭୬ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ମାସରେ ସ୍ଵରଣ ସିଂହ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।

୩। ସ୍ଵରଣ ସିଂହ କମିଟି କେଉଁ ବିଷୟରେ ସୁପାରିସ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ସ୍ଵରଣ ସିଂହ କମିଟି ସମ୍ବିଧାନରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ମୌଳିକ କର୍ଭବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଏକ ତାଲିକା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ସୁପାରିସ କରିଥିଲେ ।

୪। ସମ୍ବିଧାନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ମୌଳିକ କର୍ଭବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କେଉଁ ଦାୟିତ୍ୱବୋଧକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ମୌଳିକ କର୍ଭବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ଆଇନଗତ, ରାଜନୈତିକ, ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ନୈତିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ ଦାୟିତ୍ୱବୋଧକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ।

୫। ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କାହା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ?
Answer:
ମୌଳିକ କର୍ଭବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ।

୬ । ବିଦେଶୀ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଲାଗୁ କରାଯାଇପାରିବ କି ?
Answer:
ନା, ବିଦେଶୀ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଲାଗୁ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।

୭ । ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ନ କଲେ ତାଙ୍କ ବିରୋଧରେ କିପରି ଆଇନଗତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବ ?
Answer:
ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ନ କଲେ ତାଙ୍କ ବିରୋଧରେ କୌଣସି ଆଇନଗତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।

୮।  କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ଦେଶପ୍ରେମୀ କରାଇଥାଏ ?
Answer:
କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ଦେଶପ୍ରେମୀ କରାଇଥାଏ ।

୯ । ଜଣେ ନାଗରିକ କିପରି ଦେଶର ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଗଠନ ପାଇଁ ସଚେତନ ହୁଏ ?
Answer:
ଦେଶର କଲ୍ୟାଣ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଗଠନ ପାଇଁ ସଚେତନ ମୌଳିକ କର୍ଭବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ପାଳନ କଲେ ଜଣେ ନାଗରିକ ହୁଏ ।

୧୦ । ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କାହା ପାଇଁ ଏକ ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣବିଧ ଅଟେ ?
Answer:
ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ପାଇଁ ଏକ ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣବିଧ ଅଟେ ।

B ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

୧।‘ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମ୍ପଭିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ’ କରିବା କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
୨। ‘ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ମହାନ୍ ନୀତି ଓ ଆଦର୍ଶକୁ ଅନୁସରଣ କରିବା’ କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
୩। ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନରେ କିଛି ସଂସ୍କାର ଆଣିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ୧୯୭୬ ମସିହାରେ କେଉଁ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ?
୪। ମହିଳାମାନଙ୍କର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରକ୍ଷା କରିବା କେଉଁ ପ୍ରକାରର କର୍ତ୍ତବ୍ଯ ଅଟେ ?
୫୮ ୧୧ତମ ମୌଳିକ କର୍ଭବ୍ୟଟି ସମ୍ବିଧାନରେ କେବେ ଯୋଗ କରାଯାଇଥିଲା ?
୬। ଜାତୀୟ ସେବାରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିବା କି ପ୍ରକାରର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ ?
୭। ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
୮। ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡିକ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ କ’ଣ ଅଟେ ?
୯। ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ସଂଶୋଧନରେ ‘ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ’ଗୁଡ଼ିକ ଯୋଗ କରାଗଲା ?
୧୦ ।୮୬ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କେଉଁ ମସିହାରେ ହୋଇଥିଲା ?

Answer:
୧। ଅର୍ଥନୈତିକ,
୨। ନୈତିକ,
୩। ସ୍ଵରଣ ସିଂହ କମିଟି,
୪ । ସାମାଜିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ,
୫ । ୨୦୦୨ ମସିହା,
୬ । ନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ,
୭ । ଧାରା-୫୧ (କ),
୮ । ଏକ ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣବିଧ୍,
୯ । ୪୨ତମ ସଂଶୋଧନ,
୧୦ । ୨୦୦୨ ମସିହା

C ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। ସ୍ମରଣ ସିଂହ କମିଟି __________ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୭୬

୨। ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ୪୨ତମ ସଂଶୋଧନ __________ ମସିହାରେ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୭୬

୩ । ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବିଷୟରେ ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନରେ _____________ ଭାଗରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ଚତୁର୍ଥ ଭାଗ (କ)

୪। . ________________ ମସିହାରେ ୮୬ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
୨୦୦୨

୫। __________ ଗୋଟି ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ରହିଛି ।
Answer:
୧୧

୬ । ଜାତୀୟ ସେବାରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିବା ______________ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।
Answer:
ନୈତିକ

୭। ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମ୍ପଭିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କରିବା _____________ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ

୮ । ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପାଳନ କଲେ ନାଗରିକ ଦେଶର ______________ କଲ୍ୟାଣ ଓ ପାଇଁ ସଚେତନ ହୁଏ ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରର ଗଠନ

୯। ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ __________________ଅଟେ ।
Answer:
ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣବିସ୍‌

୧୦ । ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟକୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ପାଳନ କଲେ ____________ ରହିପାରିବ ।
Answer:
ଶୃଙ୍ଖଳା

D. ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓ ) ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (X) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

୧। ୧୯୭୬ ମସିହାରେ ଆମର ୧୧ ଗୋଟି ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଥିଲା ।
୨ । ୨୦୦୨ ମସିହାରେ ଆମର ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ୧୧କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା ।
୩। ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ଚତୁର୍ଥ ଭାଗ (ଖ) ର ଧାରା ୫୧ (କ)ରେ ୧୦ ଗୋଟି ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବିଷୟରେ
୪। ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ।
୫। ବିଦେଶୀ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଲାଗୁ ହୋଇଥାଏ ।
୬ | ମୌଳିକ କର୍ଭବ ସମ୍ପାଦନ ନ କଲେ ବ୍ୟକ୍ତି ବିରୋଧରେ ଆଇନଗତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରିବ ।
୭। ଆଇନଗତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରିବ । ପତାକାକୁ ସମ୍ମାନ କରିବା ।
୮। ସମ୍ବିଧାନର ସମ୍ମାନ ରକ୍ଷା କରିବା ଆମର ରାଜନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।
୯ । ମହିଳାମାନଙ୍କର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରକ୍ଷାକରିବା ଏକ ନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ।
୧୦ । ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମ୍ପଭିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କରିବା ଏକ ସାମାଜିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।

Answers:
୧। (×)
୨ । (√)
୩। (X)
୪। (√)
୫। (×)
୬ | (×)
୭। (√)
୮। (×)
୯ । (x)
୧୦ । (x)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

F. ରେଖାଙ୍କିତ ପଦକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧। ସ୍ଵରଣ ସିଂହ କମିଟି ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
୨ । ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକ ସରକାରଙ୍କ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ।
୩। ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ଦେଶଦ୍ରୋହୀ କରାଇଥାଏ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।
୪। ୪୨ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ୧୯୬୭ ମସିହାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ।
୫। ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପରସ୍ପର ଅନୁପୂରକ ।
୬। ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରକ୍ଷା କରିବା ଏକ ନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।
୭। ୮୬ତମ ସଂଶୋଧନ ୨୦୦୦ ମସିହାରେ କରାଯାଇଥିଲା ।
୮। ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ବିଧାନ ୮୬ତମ ସଂଶୋଧନରେ ସଂଯୋଗ କରାଯାଇଥିଲା ।
୯। ସମ୍ବିଧାନର ସମ୍ମାନ ରକ୍ଷା କରିବା ରାଜନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ ।
୧୦ । ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମ୍ପଭିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣା କରିବା ସାମାଜିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ ।

Answer:
୧। ୧୯୭୬
୨ । ନାଗରିକମାନଙ୍କ
୩ । ଦେଶପ୍ରେମୀ
୪।୧୯୭୬
୫ । ପରିପୂରକ
୬ । ସାମାଜିକ କର୍ତବ୍ୟ
୭ । ୨୦୦୨
୮। ୪୨ ତମ
୯ । ଆଇନଗତ
୧୦ । ଅର୍ଥନୈତିକ

G ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ମସିହାରେ ସ୍ଵରଣ ସିଂହ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ?
(A) ୧୯୭୫
(B) ୧୯୭୬
(C) ୧୯୭୭
(D) ୧୯୭୮
Answer:
(B) ୧୯୭୬

2. କର୍ତ୍ତବ୍ୟ’ଗୁଡ଼ିକ ଯୋଗ କରାଗଲା ?
(A) ୪୧ ତମ
(B) ୪୨ ତମ
(C) ୪୩ ତମ
(D) ୪୪ ତମ
Answer:
(B) ୪୨ ତମ

3.୮୬ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ମସିହାରେ ହୋଇଥିଲା ?
(A) ୨୦୦୨
(B) ୨୦୦୫
(C) ୨୦୦୧
(D) ୨୦୦୭
Answer:
(A) ୨୦୦୨

4. ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
(A) ୪୮(କ)
(B) ୪୯(ଖ)
(C) ୫୦(କ)
(D) ୫୧(କ)
Answer:
(D) ୫୧(କ)

5. ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ରହିଛି ?
(A) ୧୦
(B) ୧୧
(C) ୭
(D) ୬
Answer:
(B) ୧୧

6. ସମ୍ବିଧାନର ସମ୍ମାନ ରକ୍ଷାକରିବା ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
(A) ଆଇନଗତ
(B) ରାଜନୈତିକ
(C) ସାମାଜିକ
(D) ନୈତିକ
Answer:
(A) ଆଇନଗତ

7. ‘ଭାରତର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ରକ୍ଷା କରିବା’ – ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
(A) ଆଇନଗତ
(B) ରାଜନୈତିକ
(C) ସାମାଜିକ
(D) ନୈତିକ
Answer:
(B) ରାଜନୈତିକ

8. ‘ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମ୍ପଭିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କରିବା’ – ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
(A) ରାଜନୈତିକ
(B) ସାମାଜିକ
(C) ନୈତିକ
(D) ଅର୍ଥନୈତିକ
Answer:
(D) ଅର୍ଥନୈତିକ

9. ମହିଳାମାନଙ୍କର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରକ୍ଷା କରିବା ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
(A) ସାମାଜିକ
(B) ଆଇନଗତ
(C) ନୈତିକ
(D) ରାଜନୈତିକ
Answer:
(A) ସାମାଜିକ

10. ‘ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ମହାନ୍ ନୀତି ଓ ଆଦର୍ଶକୁ ଅନୁସରଣ କରିବା’ — ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
(A) ଆଇନଗତ
(B) ରାଜନୈତିକ
(C) ସାମାଜିକ
(D) ନୈତିକ
Answer:
(D) ନୈତିକ

11. ୧୯୭୬ ମସିହାର କେଉଁ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନରେ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଯୋଗ
(A) ୩୮ତମ
(B) ୪୨ତମ
(C) ୪୫ତମ
(D) ୪୮ତମ
Answer:
(B) ୪୨ତମ

12. କେଉଁ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନରେ ଏଗାରତମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଯୋଗକରାଯାଇଛି ?
(A) ୭୦ତମ
(C) ୮୫ତମ
(B) ୭୬ତମ
(D) ୮୬ତମ
Answer:
(D) ୮୬ତମ

13. ସର୍ବସାଧାରଣ ସମ୍ପଭିର ସୁରକ୍ଷା କରିବା ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
(A) ପ୍ରଥମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
(B) ପଞ୍ଚମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
(C) ନବମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
(D) ଦଶମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
Answer:
(C) ନବମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ

14. ଛଅ ବର୍ଷରୁ ଚଉଦ ବର୍ଷ ବୟସର ପିଲାମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷାଲାଭ ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ଦେବା ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
(A) ପ୍ରଥମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
(B) ଦ୍ଵିତୀୟ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
(C) ସପ୍ତମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
(D) ଏକାଦଶ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
Answer:
(D) ଏକାଦଶ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Important Questions Chapter 5 ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Life Science Important Questions Chapter 5 ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଶରୀରରେ ବିଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗ ସଂସ୍ଥାନର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କିପରି ହୋଇଥାଏ ?
ଊ-
ଆମ ଶରୀରର ବିଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗ ସଂସ୍ଥାନର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷାପାଇଁ 2 ପ୍ରକାର ପଦ୍ଧତି ରହିଛି ଯଥା-

• ସ୍ନାୟବିକ ପଦ୍ଧତି,
• ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତି ।

2. ସ୍ନାୟବିକ ପଦ୍ଧତିରେ କାର୍ଯ୍ୟ ତୁ ର ନ୍ତ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିରେ କାର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଥର ହୋଇଥାଏ’- କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-
ସ୍ନାୟବିକ ପଦ୍ଧତିରେ ସ୍ନାୟୁକୋଷ ମାଧ୍ୟମରେ ଖବର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ରାସାୟନିକ କ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ସଞ୍ଚାରିତ ହୁଏ; କିନ୍ତୁ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ କ୍ଷରିତ ବିଭିନ୍ନ ହର୍‌ମୋନ୍‌ଦ୍ବାରା ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରସାରିତ ହୁଏ ।

3. ଆମ ଶରୀରର ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ରକୁ ‘ସ୍ନାୟୁ- ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ର’’ କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ସମସ୍ତ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥିକୁ ନେଇ ଆମ ଶରୀରର ‘‘ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ର’’ ଗଠିତ ଏବଂ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ଓ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ର ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷାକରି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ସ୍ନାୟୁ-ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।

4. ରିଲିଜିଙ୍ଗ ହରମୋନ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-
ହାଇପୋଥାଲମସ୍ତୁରୁ ରିଲିଜିଙ୍ଗ୍ ହରମୋନ୍ ଏବଂ ଇନ୍ ହିବିଟିଙ୍ଗ ହର୍ ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ । ଏହି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

5. ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥିର ଗଠନ ଲେଖ ।
ଉ-
ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥି ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ସହ ଗୋଟିଏ ଛୋଟ ବୃନ୍ତ ସାହାଯ୍ୟରେ ଲାଗି ରହିଥାଏ ଏବଂ ଏହା ଏଡ଼ି ନୋ ହାଇପୋଫାଇସିସ୍ ଓ ନିଉରୋ ହାଇପୋଫାଇସିସ୍ ନାମକ ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ଖଣ୍ଡକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

6. ପ୍ରୋଲାକ୍ଟିନ୍‌ ଗ୍ରନ୍ଥିର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-
ଏହା ମାଆର ସ୍ତନ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥି ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଏ ଏବଂ ଏହାଦ୍ଵାରା ଶିଶୁ ପାଇଁ ସେଥ‌ିରେ କ୍ଷୀର ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।

7. ଫଲିକଲ୍ ଷ୍ଟିମୁଲେଟିଙ୍ଗ୍ ହରମୋନ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଊ-
ଏହି ହରମୋନ୍ ଡିମ୍ବାଶୟ ପୁଟିକାର ବୃଦ୍ଧି କରାଏ ।

8. ଅକ୍‌ସିଟୋସିନ୍ ହରମୋନ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-
ଏହି ହର୍‌ମୋନ୍ ସ୍ତନ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥିରୁ କ୍ଷୀର ଝରାଏ ଓ ପ୍ରସବ ପକାଏ ଓ ଗର୍ଭାଶୟର ସଙ୍କୋଚନ ଫଳରେ ଶିଶୁ ଜନ୍ମ ହୁଏ ।

9. କେଉଁ ହର୍‌ମୋନ୍ ଶରୀରରେ ଜୈବିକ ଘଡ଼ି ପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ?
ଉ-
ପିନିଆଲ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ କ୍ଷରିତ ମେଲାଟୋନିନ୍ ନାମକ ହରମୋନ୍‌ର ପ୍ରଭାବ ଯୁବକ୍ରାନ୍ତି, ଡିମ୍ବୋତ୍ସର୍ଗ ବା ଡିମ୍ବୋଦୟ ଓ ନିଦ୍ରା ଉପରେ ପଡୁଥ‌ିବାରୁ ଜୈବିକ ଘଡ଼ି ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।

10. କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥିକୁ ‘ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି’ କୁହାଯାଏ ? କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-
ଏଡ୍ରିନାଲ୍ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ କ୍ଷରିତ ଏଡ୍ରିନାଲିନ୍ ନାମକ ହରମୋନ୍ ଆକସ୍ମିକ ଆଘାତ, ଭୟ, ଅବଶ ଓ ଉତ୍ତେ ଜି ତ ଅବସ୍ଥାରେ କ୍ଷରିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥି କୁ ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି କୁହାଯାଏ ।

B. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. କରୋଟି ସ୍ନାୟୁ ଓ ସୁଷୁମ୍ନା ସ୍ନାୟୁକୁ ନେଇ କେଉଁ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତୁ ଗଠିତ ହୋଇଛି ?
2. ମସ୍ତିଷ୍କ କାହା ଭିତରେ ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇ ରହିଛି ?
3. ପଶ୍ଚି ଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କର ଉପରି ଭାଗରେ କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥି ରହିଛି ?
4. ଗୋଟିଏ ନବଜାତ ଶିଶୁର ମସ୍ତିଷ୍କର ଓଜନ ପ୍ରାୟ କେତେ ଗ୍ରାମ୍ ?
5. ଶରୀରର ସମସ୍ତ ଅନୈଚ୍ଛିକ କ୍ରିୟାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ କେଉଁ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ରର ଭୂମିକା ରହିଛି ?
6. ଗ୍ରାହୀ ଅଙ୍ଗରୁ ଆବେଗ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥିବା ସ୍ନାୟୁମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
7. ମସ୍ତିଷ୍କର ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ପରିଚାଳିତ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
8. ସ୍ନାୟୁକୋଷର ନ୍ୟଷ୍ଟି ଥ‌ିବା ଅଂଶକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
9. ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କର ନିମ୍ନ ଭାଗର ଦୁଇଟି ପିଣ୍ଡ କେଉଁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରତିକ୍ଷେପକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ?
10. ପଶ୍ଚିମସ୍ତିଷ୍କର ଅଗ୍ରଭାଗରେ କେଉଁ ଅଂଶ ଅବସ୍ଥାନ କରିଥାଏ ?
11. ମଣିଷଠାରେ କେତେ ଯୋଡ଼ା କରୋଟି ସ୍ନାୟୁ ଅଛି ?
12. ଆମ ଶରୀରରେ ଥ‌ିବା ଆଖୁ, ନାକ, କାନ, ଜିଭ ଓ ଚର୍ମ ଇତ୍ୟାଦି କ’ଣ ଅଟନ୍ତି ?
13. ଶରୀର ମଧ୍ୟରେ ଆପଣାଛାଏଁ ସମ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା କ୍ରିୟାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
14. କେଉଁଟି ଆମ ଶରୀରର ସବୁଠାରୁ ଲମ୍ବା କୋଷ ଅଟେ ?
15. ଦୁଇଟି ସ୍ନାୟୁକୋଷର ମିଳନ ସ୍ଥଳକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
16. କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥି ଆମ ଶରୀରର ହୃତ୍‌ସ୍ପନ୍ଦନ, ରକ୍ତଚାପ, ନିଦ୍ରା ଓ ଭୟ, ରାଗ, ଆନନ୍ଦ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ?

Answers

1. ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର
2. ଖପୁରି
3. ପିନିଆଲ
4. 400
5. ସ୍ଵୟଂକ୍ରିୟ
6. ସେନ୍ସରୀ ସ୍ନାୟୁ
7. ଐଚ୍ଛିକ କ୍ରିୟା
8. ସେଲ୍‌ବଡ଼ି
9. ଶ୍ରବଣ
10. ଅନୁମସ୍ତିଷ୍କ
11. 12
12. ଗ୍ରାହୀ ଅଙ୍ଗ
13. ଅନୈକ୍ଷିକ କ୍ରିୟା
14. ସ୍ନାୟୁ କୋଷ
15. ସିନାପସ୍ .
16. ହାଇପୋଥାଲାମସ୍

C ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି …………….. କୁ କୁହାଯାଏ ।
2. ଗର୍ଭାବସ୍ଥାରେ ………………….. ହରମୋନ୍ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
3. ଅଗ୍ନାଶୟର ହର୍‌ ମୋନ୍ କ୍ଷରଣ କରୁଥ‌ିବା ଅଂଶକୁ …………………. କୁହାଯାଏ ।
4. α- କୋଷରୁ ………………… ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
5. B- କୋଷରୁ ………………. ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
6. σ କୋଷରୁ …………………… ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
7. ଇନ୍‌ସୁଲିନ୍ ଶରୀରରେ ……………………. ର ପରିମାଣ ସ୍ଥିର ରଖେ ।
8. ଇନ୍‌ସୁଲିନ୍‌ର ଅଭାବରେ ରକ୍ତରେ ଶର୍କରା ପରିମାଣ ବଢ଼ି ………………….. ରୋଗ ହୁଏ ।
9. ଶୁକ୍ରାଶୟ ମଧ୍ୟରେ ……………………… ରୁ ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ ନାମକ ଏକ ପୁରୁଷ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
10. ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ …………………… ଉତ୍ପତ୍ତିରେ ସହାୟକ ହୁଏ ।
11. ଗର୍ଭଧାରଣରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ଭୂମିକା ଥିବାରୁ …………………… ହର୍‌ମୋନକୁ ଗର୍ଭାବସ୍ଥାର ହର୍‌ମୋନ୍ କୁହାଯାଏ ।
12. ଆକସ୍ମିକ ଆଘାତ, ଭୟ, ଅବଶ ଓ ଉତ୍ତେଜିତ ଅବସ୍ଥାରେ ………………… ଗ୍ରନ୍ଥି ରୁ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ‘ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି’ କୁହାଯାଏ ।
13. ଗର୍ଭବତୀ ମହିଳାଙ୍କର ମୂତ୍ର ସହିତ ମିଶି …………………….. ହରମୋନ୍ ଶରୀର ବାହାରକୁ ଆସେ ।
14. ଆମ ଶରୀରରେ ………………… ସଙ୍କେତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କୁହାଯାଏ । ସଙ୍କେତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କୁହାଯାଏ ।
15. ଫାଇଟୋହରମୋନ୍ ମୁଖ୍ୟତଃ …………………….. ପ୍ରକାର ।
16. ମସ୍ତିଷ୍କ …………………. ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ।
17. ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କର ନିମ୍ନଭାଗରେ ଥ‌ିବା …………………… ଗ୍ରନ୍ଥିର କ୍ଷରଣକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
18. ଦୁଇଟି ବୃକ୍‌କର ଉପରିଭାଗକୁ ଲାଗି ଦୁଇଟି ……………………. ଗ୍ରନ୍ଥି ଅଛି ।

Answers
1. ଏଡ୍ରିନାଲ ଗ୍ରନ୍ଥ
2. ପ୍ରୋଜିଷ୍ଟିରନ୍
3. ଆଇଲେସ୍ ଅଫ ଲାଙ୍ଗରହାନ୍ସ
4. ଗ୍ଲା କାଗନ୍
5. ଇନ୍‌ସୁଲିନ୍
6. . ସୋମାଟୋଷ୍ଟାଟିନ୍
7. ଶର୍କରା
8. ମଧୁମେହ
9. ଲେଡ଼ିଗ୍ କୋଷ
10. ଶୁକ୍ରାଣୁ
11. ପ୍ରୋଜିଷ୍ଟିରନ୍‌
12. ଏଡ୍ରିନାଲ ଗ୍ରନ୍ଥି
13. HCG
14. ହରମୋନ୍
15. 5
16. 3
17. ହାଇପୋଥାଲାମସ୍
18. ଏଡ୍ରିନାଲ

D ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓) ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ପତ୍ରରେ ଫ୍ଲୋରି ଜେନ୍ ନାମକ ହରମୋନ୍ ଓ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ୍ ନାମକ ବର୍ଷକଣା ଫୁଲ ଧରି ବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ ।
2. ମୂଳର ଯେଉଁ ଅଂଶରେ ହରମୋନ୍‌ର ସାନ୍ଦ୍ରତା କମ୍ ହୁଏ, ସେଠାରେ ବୃଦ୍ଧି ମଧ୍ଯ କମ୍ ହୁଏ ।
3. ପଶ୍ଚିମସ୍ତିଷ୍କର ଉପରିଭାଗରେ ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ଓ ନିମ୍ନଭାଗରେ ପିନିଆଲ ଗ୍ରନ୍ଥି ଥାଏ ।
4. ମଣିଷଠାରେ 12 ଯୋଡ଼ା କରୋଟି ସ୍ନାୟୁ ଓ 31 ଯୋଡ଼ା ସୁଷୁମ୍ନା ସ୍ନାୟୁ ଥାଏ ।
5. ଅଗ୍ନାଶୟରୁ ଉଭୟ ହରମୋନ୍ ଓ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ କ୍ଷରଣ ହୁଏ ।
6. ମସ୍ତିଷ୍କ -ମେରୁରସ ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଚାପରୁ ରକ୍ଷାକରେ ।
7. ପ୍ରତି ମିନିଟ୍‌ରେ ମସ୍ତିଷ୍କ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରାୟ 500 ମିଲି ଲି. ରକ୍ତ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ।
8. ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କର ଘ୍ରାଣପାଳି ଭାଗଟି ମନୁଷ୍ୟଠାରେ ଅତି କ୍ଷୀଣ ଭାବେ ରହିଛି ।
9. ପଶ୍ଚ ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କର ଭାଗରେ ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି ରହିଛି ।
10. ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କ 2 ଯୋଡ଼ା ବର୍ତ୍ତୁଳ ନିଦା ପିଣ୍ଡକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।
11. ମଧ୍ଯ ମସ୍ତିଷ୍କର ଉପର ଦୁଇଟି ପିଣ୍ଡ ଶ୍ରବଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରତିକ୍ଷେପକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
12. ମସ୍ତିଷ୍କର ପିଣ୍ଡଚତୁଷ୍କ ଅଂଶ ସନ୍ତୁଳନ ଓ ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷା କରେ ।
13. ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀରର ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡର ଲମ୍ବ 45 ସେ.ମି. ।
14. ମନୁଷ୍ୟଠାରେ 31 ଯୋଡ଼ା ସୁଷୁମ୍ନା ସ୍ନାୟୁ ରହିଛି ।
15. ମାନବ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ରକୁ ଆମେ 4 ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିପାରିବା ।
16. ପିଣ୍ଡଚତୁଷ୍କ ଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କର ଅଂଶବିଶେଷ ଅଟେ ।
17. ସୁଷୁମ୍ନା ସ୍ନାୟୁ ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡରୁ ବାହାରିଥାଏ ।

Answers
1. (✓)
2. (✗)
3. (✗)
4. (✓)
5. (✓)
6. (✓)
7. (✗)
8. (✓)
9. (✓)
10. (✓)
11. (✗)
12. (✗)
13. (✓)
14. (✓)
15. (✗)
16. (✗)
17. (✔)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ପ୍ରଥମ ଯୋଡାର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଦ୍ଵିତୀୟଟିରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ବାମନତା : ଗ୍ରୋଥ୍ ହରମୋନ୍	ରୂପାନ୍ତରଣ :
ଡିମ୍ବାଶୟ କଷ୍ଟୋକେନ	ଶୁକ୍ରାଶୟ :
ଫୁଲ ଝଡ଼ିବା : ଏଥୁଲିନ୍‌	ଫୁଲ ଧରିବା :
ଏଡ୍ରିନାଲ ଗ୍ରନ୍ଥି : ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ	ଯକୃତ୍ :
ଚେର : ଅନୁକୂଳ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ	କାଣ୍ଡ :

Answers

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ବାମନତା : ଗ୍ରୋଥ୍ ହରମୋନ୍	ରୂପାନ୍ତରଣ : ଥାଇରକସିନ୍,
ଡିମ୍ବାଶୟ କଷ୍ଟୋକେନ	ଶୁକ୍ଳାଶୟ : ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍
ଫୁଲ ଝଡ଼ିବା : ଏଥୁଲିନ୍‌	ଫୁଲ ଧରିବା : ଫ୍ଲୋରିଜେନ ଓ
ଏଡ୍ରିନାଲ ଗ୍ରନ୍ଥି : ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ	ଯକୃତ୍ : ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି
ଚେର : ଅନୁକୂଳ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ	କାଣ୍ଡ : ପ୍ରତିକୂଳ ଜ୍ୟାନବର୍ତ୍ତନ

 

2. ‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ମଣିଷ : ଦୂର୍ବଳଘ୍ରାଣ ପାଳି	କୁକୁର :
ଏଡ୍ରିନାଲ : 2	ଅଗ୍ନାଶୟ :
ପିଟୁଇଟାଲୀ : ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ	ଲାଳଗ୍ରନ୍ଥି :
ଅକ୍‌ସିନ୍‌ : ବୃଦ୍ଧିକାରକ ହରମୋନ୍	ଏଥିଲିନ୍ :
GH ହ୍ରାସ : ବାମନତା	GH ବୃଦ୍ଧି :

Answers

‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ମଣିଷ : ଦୂର୍ବଳଘ୍ରାଣ ପାଳି	କୁକୁର : ଭକତ ଘ୍ରାଣପାଳି
ଏଡ୍ରିନାଲ : 2	ଅଗ୍ନାଶୟ : 1
ପିଟୁଇଟାଲୀ : ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ	ଲାଳଗ୍ରନ୍ଥି : ବାହ୍ୟସ୍ରାବୀ
ଅକ୍‌ସିନ୍‌ : ବୃଦ୍ଧିକାରକ ହରମୋନ୍	ଏଥୁଲିନ୍‌: ବୃଦ୍ଧିହାସକ ହରମୋନ
GH ହ୍ରାସ : ବାମନତା	GH ବୃଦ୍ଧି : ଅତିକାୟତ

 

3 ‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ମସ୍ତିଷ୍କ : ଖପୁରି	ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ୍ :
ଖାଇବା : ଐତ୍ମିକ କ୍ରିୟା	ଖାଦ୍ୟ ପରିପାକ :
ମସ୍ତିଷ୍କ : କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର	କ୍ରାନିଆଲ୍ ସ୍ନାୟୁ :
ନାଳଯୁକ୍ତ : ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି	ନାଳବିହୀନ :
ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି : ଏନ୍‌ଜାଇମ୍	ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି :

Answers

‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ମସ୍ତିଷ୍କ : ଖପୁରି	ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ : ମେରୁଦଣ୍ଡ
ଖାଇବା : ଐତ୍ମିକ କ୍ରିୟା	ଖାଦ୍ୟ ପରିପାକ : ଅନୈଚ୍ଛିକ
ମସ୍ତିଷ୍କ : କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର	କ୍ରାନିଆଲ୍ ସ୍ନାୟୁ : ପ୍ରାନ୍ତୀୟ
ନାଳଯୁକ୍ତ : ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି	ନାଳବିହୀନ : ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥୀ
ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି : ଏନ୍‌ଜାଇମ୍	ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି : ହର୍‌ମୋନ

Multiple Choice Questions (Mcqs) With Answers

1. ମଣିଷ ଶରୀରରେ କେତେ ଯୋଡ଼ା କରୋଟି ସ୍ନାୟୁ ଅଛି ?
(A) 31
(C) 10
(B) 15
(D) 12
Answer
(D) 12

2. ଘ୍ରାଣ ପାଳି କେଉଁ ଅଂଶରେ ଥାଏ ?
(A) ମଧ୍ୟ ମସ୍ତିଷ୍କ
(B) ଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କ .
(C) ପଶ୍ଚ ମସ୍ତିଷ୍କ
(D) ସୁଷୁମ୍ନା କାଣ୍ଡ
Answer
(B) ଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କ .

3. କେଉଁଥ img ହୁ ଏ ?
(A) ଡିମ୍ବାଶୟ
(B) ଶୁକ୍ରାଶୟ
(C) ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟ
(D) ଯକୃତ
Answer
(C) ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟ

4. ବୃକ୍‌କରୁ କ୍ଷରିତ କେଉଁ ହରମୋନ୍ ଲୋହିତ ରକ୍ତ କଣିକା ତିଆରିରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ?
(A) ଅକ୍‌ସିଟୋସିନ୍
(B) ଏରିଥ୍ରୋପୋଏଟିନ୍
(C) ଭାସୋପ୍ରେସିନ୍
(D) ମେଲାଟୋନିନ୍
Answer
(B) ଏରିଥ୍ରୋପୋଏଟିନ୍

5. କେଉଁ ହରମୋନ୍ ଉଭିଦ କୋଷ ବିଭାଜନ ହାର ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ ?
(A) ଅକ୍‌ସିନ୍
(B) ଜିବରେଲିନ୍
(C) ସାଇଟୋକାଇନିନ୍
(D) ଆକ୍‌ସିସିକ୍ ଏସିଡ଼
Answer
(C) ସାଇଟୋକାଇନିନ୍

6. କେଉଁଟି ମସ୍ତିଷ୍କର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଅଂଶ ?
(A) ମଧ୍ଯ ମସ୍ତିଷ୍କ
(B) ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ
(C) ଅଗ୍ରପଶ୍ଚ ମସ୍ତିଷ୍କ
(D) ଅନୁ ମସ୍ତିଷ୍କ
Answer
(B) ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ

7. କେଉଁଟି ଏକ ରାସାୟନିକ ସ୍ନାୟବିକ ସଞ୍ଚାରକ ?
(A) ଡେଡ୍ରାଇଟ୍
(B) ଆକ୍‌ସନ୍
(C) ଏସିଟିଲ୍ କୋଲିନ୍
(D) ସିନାପ୍‌
Answer
(C) ଏସିଟିଲ୍ କୋଲିନ୍

8. କେଉଁଟିରୁ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ?
(A) ପିଟୁଇଟାରୀ ଗ୍ରନ୍ଥି
(B) ପ୍ରୋଲାକ୍ଟିନ୍‌
(C) ଲାଳ ଗ୍ରନ୍ଥି
(D) ପାରାଥାଇରଏଡ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି
Answer
(C) ଲାଳ ଗ୍ରନ୍ଥି

9. କେଉଁଟି ବୃଦ୍ଧି ହ୍ରାସକ ?
(A) ଫ୍ଲୋରିଜେନ୍
(B) ସାଇଟୋକାଇନିନ
(C) ଏଥୁଲିନ୍
(D) ଅକ୍‌ସିନ୍
Answer
(C) ଏଥୁଲିନ୍

10. ମସ୍ତିଷ୍କର ବାହ୍ୟ ଆବରଣକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ମେନିଞ୍ଜେସ
(B) ହାଇପୋଥାଲାମସ୍
(C) ମସ୍ତିଷ୍କ ମେରୁରସ
(D) ମସ୍ତିଷ୍କ ନିଳୟ
Answer
(A) ମେନିଞ୍ଜେସ

11. କେଉଁଟି ଶରୀରର ଆୟନ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରେ ?
(A) ସ୍ନେହସାର
(C) ଶ୍ଵେତସାର
(B) ଧାତୁସାର
(D) ଜୀବସାର
Answer
(B) ଧାତୁସାର

12. ସ୍ନାୟୁ କୋଷର କେଉଁଠାରୁ ଏସିଟିଲ୍ କୋଲିନ୍‌ର କ୍ଷରଣ ହୁଏ ?
(A) ଡେଡ୍ରାଇଟ୍
(B) ସେଲ୍‌ବଡ଼ି
(C) ନ୍ୟଷ୍ଟି
(D) ଆକ୍‌ସନ୍‌ର ଶେଷଭାଗ
Answer
(D) ଆକ୍‌ସନ୍‌ର ଶେଷଭାଗ

13. କେଉଁ ପ୍ରାଣୀର ଦୁଇଟି ଶୁକ୍ରାଶୟ ଶରୀର ଭିତରେ ଥାଏ ?
(A) ବାଘ
(B) ମାଙ୍କଡ଼
(C) ହାତୀ
(D) ଘୋଡ଼ା
Answer
(C) ହାତୀ

14. କେଉଁଟି ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କର ଅଂଶ ନୁହେଁ ?
(A) ଘ୍ରାଣପାଳି
(B) ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ
(C) ଅନୁମସ୍ତିଷ୍କ
(D) ପଶ୍ଚଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କ
Answer
(C) ଅନୁମସ୍ତିଷ୍କ

15. ଆମ ପାଟିରେ କେତେ ଯୋଡ଼ା ଲାଳଗ୍ରନ୍ଥି ଅଛି ?
(A) 1
(C) 3
(B) 2
(D) 4
Answer
(C) 3

16. ଶ୍ଵାସନଳୀର ଦ୍ଵାରକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ଗଲେଟ୍
(B) କପାଟିକା
(C) ଗ୍ଲଟିସ୍
(D) ଶ୍ଳେଷ୍ମକ ଝିଲ୍ଲୀ
Answer
(C) ଗ୍ଲଟିସ୍

17. କେଉଁ ଫାଇଟୋ ହରମୋନ୍ ବୃଦ୍ଧିହ୍ରାସକ ?
(A) ସାଇଟୋକାଇନିନ୍
(B) ଅକ୍‌ସିନ୍
(C) ଜିବରେଲିନ୍
(D) ଏଥୁଲିନ୍
Answer
(D) ଏଥୁଲିନ୍

1. ଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ ନାମ ଲେଖ୍ ସେଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-
ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ : ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କରେ ଘ୍ରାଣପାଳି, ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ ଓ ପଶ୍ଚଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ ରହିଛି ।

• ଘ୍ରାଣପାଳି : ଏହା ମନୁ ଷ୍ୟଠାରେ ଅତି କ୍ଷୀଣିଭାବରେ ରହିଥ‌ିବାରୁ ମନୁଷ୍ୟର ଘ୍ରାଣପାଳି ଦୁର୍ବଳ ।
• ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ : ଏହା ମସ୍ତିଷ୍କର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଅଂଶ । ଏହାର ଉପରିଭାଗ ବହୁଳଭାବରେ ଭାଙ୍ଗଯୁକ୍ତ । ଆମର ସ୍ମରଣ ଶକ୍ତି ଏହି ଭାଙ୍ଗ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
• ଏହା ତାପ, ଚାପ, ଯନ୍ତ୍ରଣା, କଷ୍ଟ, ସ୍ପର୍ଶ ପରି କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଚିନ୍ତାଶକ୍ତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
• ପଶ୍ଚଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କ : ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ଆମ ଶରୀରର ହୃଦ୍ୱନ୍ଦନ ରକ୍ତଚାପ, ନିଦ୍ରା, ଭୟ, ରାଗ, ଆନନ୍ଦ ଇତ୍ୟାଦି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

2. ଏଡ଼ିନୋ ହାଇପୋଫାଇସିସ୍‌ରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନ୍‌ର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଗ୍ରୋଥ୍ ହରମୋନ୍ (GH) – ଏହା ଶରୀରର ବାଲ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ଏହାର କ୍ଷରଣ କମ୍ ହେଲେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଶରୀର ବାମନ ପ୍ରାୟ ହୁଏ । ଏହାକୁ ବାମନତା କହନ୍ତି । କ୍ଷରଣ ଅଧିକ ହେଲେ ବ୍ୟକ୍ତି 8 ରୁ 9 ଫୁଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଚ୍ଚ ହୁଏ । ଏହାକୁ ଅତିକାୟତ୍ଵ କୁହାଯାଏ ।
• ପ୍ରୋଲାକ୍ଟିନ୍ (PRI) – ଏହା ମାଆର ସ୍ତନ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥି ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଏ । ଫଳରେ ଶିଶୁ ପାଇଁ କ୍ଷୀର ତିଆରି ହୁଏ ।
• ଫଲିକଲ ଷ୍ଟିମୁଲେଟିଙ୍ଗ୍ ହରମୋନ୍ (FSH) – ଏହି ହରମୋନ୍ ଡିମ୍ବାଶୟ ପୁଟିକାର ବୃଦ୍ଧି କରାଏ ।
• ଲିଉଟିନାଇଜିଙ୍ଗ୍ ହରମୋନ୍ (LH) – ଏହା ଡିମ୍ବୋଦୟ କରାଇ ଡିମ୍ବାଶୟରୁ ଡିମ୍ବାଣୁ ବାହାର କରିବାରେ ସହାୟକ ହୁଏ ।
• ଥାଇରଏଡ୍ ଷ୍ଟିମୁଲେଟିଙ୍ଗ ହରମୋନ୍ (TSH) – ଥାଇରଏଡ୍ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ ଥାଇରକ୍‌ସିନ୍ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରଣକୁ ଏହା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
• ଏଡ଼ିନୋକର୍ଟିକୋଟ୍ରଫିକ୍ ହରମୋନ୍ (ACTH) – ଏହି ହରମୋନ୍ ଆଡ୍ମିନାଲ୍ ଗ୍ରନ୍ଥିର କ୍ଷରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

1. ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟାର ପଦ୍ଧତି ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
-ଉ

• ମସ୍ତିଷ୍କ ବା ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ଦ୍ବାରା ପରିଚାଳିତ ସ୍ଵତଃପ୍ରବୃତ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।
• ଆମ ଶରୀରରେ ସମ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା ସବୁଠାରୁ ସରଳ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟାରେ ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ, ଗୋଟିଏ ସଂଜ୍ଞାବହ ସ୍ନାୟୁ ଓ ଗୋଟିଏ ଆଜ୍ଞାବହ ସ୍ନାୟୁ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।
• ସଂଜ୍ଞାବହ ସ୍ନାୟୁ ଗ୍ରାହୀ ଅଙ୍ଗରୁ ଆବେଗ ଆଣି ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡରେ ପହଞ୍ଚାଏ ।
• ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ଖବର ଗ୍ରହଣକରି ତୁରନ୍ତ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଏ ।
• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ସଂଜ୍ଞାବହ ସ୍ନାୟୁ ଓ ଗୋଟିଏ ଆଜ୍ଞାବହ ସ୍ନାୟୁ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଏକକ ସିନାପ୍‌ଟିକ୍ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କୁହାଯାଏ ।
• ଶରୀରରେ ସଂଜ୍ଞାବହ ସ୍ନାୟୁ, ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ଓ ଆକାରରେ ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ ଚାପ କୁହାଯାଏ ।

2. ସ୍ଵୟଂକ୍ରିୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର କ’ଣ ଓ ଏହା କିପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ?
ଊ-

• ଆମ ଅଜ୍ଞାତସାରରେ ଆପେ ଆପେ ଶରୀର ଭିତରେ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ହୃଦ୍‌ସ୍ପନ୍ଦନ, ରେଚନ, ଖାଦ୍ୟ ପରିପାକ, ରକ୍ତସଞ୍ଚାଳନ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ କ୍ଷରଣ ପରି ଅନେକ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ।
• ଶରୀର ମଧ୍ୟରେ ଆପଣାଛାଏଁ ସମ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା ଏହିସବୁ କ୍ରିୟାକୁ ଅନୈଚ୍ଛିକ କ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।
• ଆମ ଶରୀରରେ ସବୁପ୍ରକାର ଅନୈଚ୍ଛିକ କ୍ରିୟା ସ୍ବୟଂକ୍ରିୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ସ୍ବୟଂକ୍ରିୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ରହିଛି ।

3. ଡିମ୍ବାଶୟରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
ଊ-

• ସ୍ତ୍ରୀ ଉଦର ଗହ୍ଵରର ନିମ୍ନ ଅଂଶରେ ଏକ ଯୋଡ଼ା ଡିମ୍ବାଶୟ ଅଛି । ଡିମ୍ବାଶୟରୁ ଇବ୍ରୋଜେନ୍ ଓ ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟିରନ୍ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଇଣ୍ଟ୍ରୋଜେନ୍ ହରମୋନ୍ ର ପ୍ରଭାବରେ ବାଳିକାମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ ସ୍ତ୍ରୀ-ଗୌଣ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖା ଯାଏ । ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟି ରନ୍ ଲକ୍ଷଣ ମାନ ଦେଖାଯାଏ । ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟି ର ନ୍ ହୁଏ ।
• ଗର୍ଭଧାରଣରେ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଗର୍ଭାବସ୍ଥାର ହରମୋନ୍ କୁହାଯାଏ ।

4. ଏକ ସାମୟିକ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥିର ନାମ ଓ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।

• ଭୃଣବନ୍ଧ ମାଆ ଓ ଗର୍ଭାଶୟସ୍ଥ ଶିଶୁ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଏକ ଜୈବ ସଂଯୋଗ । ଏହା ଏକ ସାମୟିକ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି ।
• ଏଥରୁ କୋରିଓନିକ୍ ଗୋନାଡୋଟ୍ରଫିକ୍ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଗର୍ଭାବସ୍ଥାରେ ମହିଳାଙ୍କ ମୂତ୍ର ସହିତ ମିଶି ଏହି ହରମୋନ୍ ଶରୀର ବାହାରକୁ ଆସେ । ଏହି

5. ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ ହରମୋନ୍‌ର ଉତ୍ପତ୍ତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।

• ଆମ ଶରୀରର ଶୁକ୍ରାଶୟ ଥଳି ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଶୁକ୍ରାଶୟ ରହିଛି । ଶୁକ୍ରାଶୟ ମଧ୍ୟରେ ଲେଡ଼ିଗ୍ କୋଷରୁ ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଯୁବକ୍ରାନ୍ତି ସମୟରେ ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ ପ୍ରଭାବରେ ବାଳକ ଶରୀରରେ ପୁରୁଷ ଗୌଣ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଯାଏ । ଯଥା – ନିଶ ଓ ଦାଢ଼ି ଉଠିବା ଏବଂ ସ୍ଵର ପାକଳ ହେବା ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ ଶୁକ୍ରାଣୁ ଉତ୍ପତ୍ତିରେ ମଧ୍ୟ ସହାୟକ ହୁଏ । ଏହାର ଅଭାବରେ ନପୁଂସକତା ଦେଖାଯାଏ ।

6. ଡାଇବେଟିସ୍ ଇନ୍‌ସିପିଡ଼ସ୍ ବା ବହୁମୂତ୍ର ରୋଗ କ’ଣ ?
ଭ-

• ଭାସୋପ୍ରୋସିନ୍ ନାମକ ଏକ ହରମୋନ୍ ପୁନଃ ଶୋଷଣ ହୁଏ। ଏଥ‌ିପାଇଁ ଏହିହରମୋନ୍ ଅନ୍ୟନାମ ଏଣ୍ଟି ଡାଇୟୁରେଟିକ୍ ହରମୋନ୍ ।
• ଯଦି ପି ଟୁ ଇଟାରି ରୁ ଅଳ୍ପ ପରି ମାଣର ଭାସୋପ୍ରେସିନ୍ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରଣ ହୁଏ ସେହି ବ୍ୟକ୍ତି ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ପାଖାପାଖୁ 20 ଲିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପରିସ୍ରା କରେ ।
• ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ଡାଇବେଟିସ୍ ଇନ୍‌ସିପିଡ଼ସ୍ ବା ବହୁମୂତ୍ର ରୋଗ କୁହାଯାଏ । ଏହା ମଧୁମେହଠାରୁ ଅଲଗା ।

7. ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନା କ’ଣ ? ଏହା ଫଳରେ ଉଭିଦରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ ବର୍ଦ୍ଧନ କର ।
ଊ-

• ଆଲୋକ, ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ, ଜଳ, ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ପ୍ରଭୃତି ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନା କାଣ୍ଡ, ଚେର, ପତ୍ରର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ୍ଷରଣ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ।
• ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁକୁ ପୃଥ‌ିବୀର କେନ୍ଦ୍ରଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥାଏ । ଏହି ବଳ ପ୍ରଭାବରେ ଉଭିଦ ବା ଏହାର ଅଂଶବିଶେଷ ମାଟି ତଳକୁ ଗତି କରିଥାଏ । ଏହାକୁ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ ବା ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ଅନୁବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
• ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ ପ୍ରଭାବରେ ଉଭିଦର ଚେର ଓ ମୂଳ ପୃଥ‌ିବୀର କେନ୍ଦ୍ର ଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ଅନୁକୂଳ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
• ଉଭିଦର କାଣ୍ଡ ଚେରର ବିପରୀତ ଦିଗକୁ ଗତିକରେ । ଏହାକୁ ପ୍ରତିକୂଳ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
• ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ କାଣ୍ଡ, ଚେର ଓ ପତ୍ରର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଫଳରେ ସେଠାରେ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରଣ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ଓ ହୋଇଥାଏ ।

8. ସ୍ନାୟୁକୋଷର ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଊ-

9. ମସ୍ତିଷ୍କର ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଊ-

10. ସିନାପସ୍‌ର ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଊ-

11. ପ୍ରତିକ୍ଷେପକ୍ରିୟାର ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଊ-

12. ମାନବ ଶରୀରରେ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ରର ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।

1. ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭଦ ଶରୀରରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ୱୟ କିପରି ହୋଇଥାଏ ?
ଊ-

• ଉଦ୍ଭଦରେ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ବୟ ହୋଇଥାଏ ।
• ପ୍ରାଣୀ ଶରୀରରେ ସ୍ନାୟବିକ ଉଭୟ ପଦ୍ଧତିରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ ହୋଇଥାଏ ।

2. ପ୍ରତିକୂଳ ଓ ଅନୁକୂଳ ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ କ’ଣ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ ଉଭିଦମାନଙ୍କର ଏକ ବିଶେଷ ଲକ୍ଷଣ । ଉଭିଦର କାଣ୍ଡ ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରିଥାଏ । ଏହାକୁ ଅନୁକୂଳ ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ କହନ୍ତି ।
• ଉଭିଦର ଚେର ଆଲୋକର ବିପରୀତ ଦିଗକୁ ଉଭିଦର ଚେର ଆଲୋକର ବିପରୀତ ଦିଗକୁ କୁହାଯାଏ ।

3. ଫ୍ଲୋରିଜେନ୍ ଓ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ ହରମୋନର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ-

• ଫ୍ଲୋରିଜେନ୍ ଏକ ହରମୋନ୍ ଯାହା ଉଦ୍ଭଦର ଅଗ୍ରଭାଗକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ଫୁଲ ଧରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
• ଉଦ୍ଭଦରେ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ୍ ନାମକ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବର୍ଷ କଣା ହରମୋନ ସହିତ ରହିଥାଏ । ଫ୍ଲୋରିଜେନ୍ ଓ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ ଉଦ୍ଭଦରେ ଫୁଲ ଧରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

4. ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କର ଦୁଇଯୋଡ଼ା ବର୍ତ୍ତୁଳ ନିଦାପିଣ୍ଡର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଊ-

• ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଯୋଡ଼ା ପିଣ୍ଡ ମଧ୍ୟରୁ ଉପର ଦୁଇଟି ପିଣ୍ଡ ଦୃଷ୍ଟି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରତିକ୍ଷେପକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ ।
• ନିମ୍ନଭାଗରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ପିଣ୍ଡ ଶ୍ରବଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରତିକ୍ଷେପକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାନ୍ତି ।

5. ଉଦ୍ଭଦର କାଣ୍ଡର ବୃଦ୍ଧି ଉପରେ ହରମୋନ୍ ର ପ୍ରଭାବ କ’ଣ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଗୋଟିଏ ଗଛକୁ ସମାନ୍ତର ଭାବରେ ରଖୁଲେ ହରମୋନ୍‌ର ସାନ୍ଦ୍ରତା କାଣ୍ଡର ନିମ୍ନ ଅଂଶରେ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ଏବଂ ଏଠାରେ ବୃଦ୍ଧି ଅଧିକ ହୁଏ ।
• କାଣ୍ଡର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବଭାଗରେ ହରମୋନ୍‌ର ସାନ୍ଦ୍ରତା କମ୍ ହେବାରୁ ସେଠାରେ ବୃଦ୍ଧି କମ୍ ହୁଏ । କାଣ୍ଡ ବୃଦ୍ଧିରେ ଏହି ଅସମାନତା ଯୋଗୁଁ କାଣ୍ଡଟି ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ହୋଇଥାଏ ।

6. ମୂଳର ବୃଦ୍ଧି ଉପରେ ହରମୋନ୍‌ର ପ୍ରଭାବ କ’ଣ ଲେଖ ।
ଊ-

• ମୂଳର ଯେଉଁ ଅଂଶରେ ହରମୋନ୍‌ର ସାନ୍ଦ୍ରତା କମ୍ ସେଠାରେ ବୃଦ୍ଧି ଅଧିକ ହୁଏ ଏବଂ ଯେଉଁଠାରେ ଗତିକରେ ଅର୍ଥାତ୍ ଆଲୋକଠାରୁ ଦୂରରେ ହ୍ରାସ ପାଏ ।
• ଫଳରେ ମୂଳର ବୃଦ୍ଧି କାଣ୍ଡ ବୃଦ୍ଧିର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ମୂଳ ଭୂପୃଷ୍ଠ ଆଡ଼କୁ ବଙ୍କେଇ ଯାଇଥାଏ ।

7. ସୁଷୁମ୍ନାଶୀର୍ଷକର ଅବସ୍ଥିତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଏହା ଅନୁ ମସ୍ତିଷ୍କ ପଛକୁ ରହିଥାଏ । ଆମ ଶରୀରର ଶ୍ଵାସକେନ୍ଦ୍ର ଓ ହୃତ୍‌କେନ୍ଦ୍ର ।
• ଏହା ରକ୍ତଚାପ, ଛିଙ୍କ, ବାନ୍ତି, କାଶ, ଖାଦ୍ୟ ଗିଳିବା ପରି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

8. ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡର ଦୁଇଟି କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଏହା ମଧ୍ୟଦେଇ ଶରୀରର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶରୁ ସଂଗୃହୀତ ବାର୍ତ୍ତା ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ଯାଏ ଏବଂ ମସ୍ତିଷ୍କରୁ ପ୍ରେରିତ ଆଦେଶ ଶରୀରର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଅଙ୍ଗ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚେ ।
• ଏହା ମସ୍ତିଷ୍କ ବିନା ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ହେଉଥ‌ିବା କାର୍ଯ୍ୟ ବା ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟା କରିଥାଏ ।

9. ଡାଇବେଟିସ୍ ଇନ୍ ସିପିଡସ୍ ଓ ଡାଇବେଟିସ୍ ମେଲିଟସ୍ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-

• ଯଦି କୌଣସି କାରଣବଶତଃ ପିଟୁଇଟାରିରୁ ଅଳ୍ପ ପରିମାଣର ଭାସୋପ୍ରେସିନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ, ତେବେ ସେହି ବ୍ୟକ୍ତି ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ପାଖାପାଖ୍ 20 ଲିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପରିସ୍ରା କରେ । ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ଡାଇବେଟିସ୍ ଇନ୍ସିପିଡସ୍ ବା ବହୁମୂତ୍ର ରୋଗ କୁହାଯାଏ ।
• ଇନ୍‌ ସୁଲିନ୍‌ ର ଅଭାବରେ ରକ୍ତରେ ଶର୍କରା ପରିମାଣ ବଢ଼ିଗଲେ ଡାଇବେଟିସ୍ ମେଲିଟସ୍ ବା ମଧୁମେହ ରୋଗ ହୋଇଥାଏ ।

10. ଅକ୍‌ସିର କାର୍ଯ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
ଊ-

• ଏହି ହରମୋନ୍ ଜୀବକୋଷର ବୃଦ୍ଧି, ଫୁଲ ଓ ଫଳର ଗଠନ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ ।
• ଏହା ଉଦ୍ଭଦର ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
• ଏହି ହରମୋନ୍ ଉଦ୍ଭିଦର ଶାଖା ଓ କାଣ୍ଡର ବୃଦ୍ଧିରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

11. ଏଡ୍ରି ନାଲ୍‌ କୁ ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି କୁହାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଊ-

• ଏଡ୍ରିନାଲ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ହର୍‌ ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ଓ ସେଥୁମଧ୍ୟରୁ ଏଡ୍ରି ନାଲି ନ୍ ହରମୋନ ଅନ୍ୟତମ ଅଟେ ।
• ଏହି ହରମୋନ୍ ଆକସ୍ମିକ ଆଘାତ, ଭୟ, ଅବଶ ଓ ଉତ୍ତେଜିତ ଅବସ୍ଥାରେ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଉପରୋକ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟମାନଙ୍କ ଯୋଗୁ ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥିକୁ ‘ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି’ କୁହାଯାଏ ।

12. ଲାଜକୁଳୀ ଲତାରେ କି ପ୍ରକାର ଗତି ଦେଖାଯାଏ ?
ଉ-

• ଲାଜକୁଳୀ ଲତାର ଡାଳ କିମ୍ବା ପତ୍ରକୁ ଛୁଇଁଦେବା ମାତ୍ରେ ଲତାରେ ଥ‌ି ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ନଇଁଯାଇ ଝାଉଁଳି ପଡ଼େ ।
• ସ୍ପର୍ଶ ପ୍ରତି ଅନୁକ୍ରିୟା ପ୍ରଦର୍ଶନ ସ୍ୱରୂପ ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଜାକି ହୋଇଯା’ନ୍ତି ।
• ଲାଜକୁଳୀ ଲତାର ଏହି ଗତିକୁ ଅନ୍ତକୁଞ୍ଚନ ଗତି କୁହାଯାଏ ।
• ଏହା ସ୍ପର୍ଶଜନିତ ଉଦ୍ଦୀପନାର ଏକ ବିଶେଷ ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।

13. ମସ୍ତିଷ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ନାମ ଲେଖ ।
(i) ମସ୍ତିଷ୍କ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ, ଯଥା-

• ଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କ,
• ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କ ଓ
• ପଶ୍ଚିମସ୍ତିଷ୍କ ।

(ii) ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କରେ

• ଘ୍ରାଣପାଳି
• ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ ଓ
• ପଶ୍ଚଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ ରହିଥାଏ ।

(iii) ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କ 4ଗୋଟି ବର୍ତ୍ତୁଳ ପିଣ୍ଡଚତୁଷ୍କକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

(iv) ପଶ୍ଚ ମସ୍ତିଷ୍କରେ

• ଅନୁ ମସ୍ତିଷ୍କ ଓ
• ସୁଷୁମ୍ନାଶୀର୍ଷକ ରହିଥାଏ ।

14. ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ଗ୍ରନ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାନ ଓ ଏଥିରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।

• ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କରେ ଥ‌ିବା ଥାଲାମସ୍‌ର ନିମ୍ନଭାଗରେ ଏବଂ ପି ଟୁ ଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥି ର ଉପର କୁ ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ଅବସ୍ଥିତ ।
• ହାଇପୋଥୋଲାମସ୍ତୁରୁ କେତେକ ରିଲିଜିଙ୍ଗ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ ଏବଂ ଇନ୍‌ହିବିଟିଙ୍ଗ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଏହି ହରମୋନ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥିର କ୍ଷରଣ କ୍ଷମତାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି ।

15. ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାନ ଓ ଏଥିରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥି ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ସହିତ ଏକ ଛୋଟ ବୃନ୍ତ ସାହାଯ୍ୟରେ ଲାଗିରହିଥାଏ । ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥି ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ଖଣ୍ଡକୁ ନେଇ ଗଠିତ, ଯଥା

• ଏ ଡ ନି । ହ । ଇ. ପ। ଫ । ଇ ସଁ ସ (Adenohypophysis) img ହରମୋନ୍ – GH, PRL, FSH, LH, TSH, ACTH]
• ନ ଉ ର । ହ । ଇ ପ। ଫ । ଇ ସଁ ସ, (Neurohypophysis) img ହରମୋନ୍ – ଅକ୍‌ସିଟୋସିନ୍, ଭାସୋପ୍ରେସିନ୍]

16. ପିନିଆଲ ଗ୍ରନ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାନ ଓ ଏଥ‌ିରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖ ।
ଉ-

• ପିନିଆଲ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କର ଛାତରେ ରହିଥାଏ ।
• ଏହା ଆକାରରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଛୋଟ ଓ ଓଜନ ମାତ୍ର 150 ମିଲିଗ୍ରାମ୍ ଅଟେ ।
• ଏଥୁରୁ ମେଲାଟୋନିନ୍ ନାମକ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଏହାର ପ୍ରଭାବ ଡିମ୍ବୋତ୍ସର୍ଗ ଓ ନିଦ୍ରା ଉପରେ ପଡ଼ିଥାଏ । ଏହା ଶରୀରର ‘ଜୈବିକ ଘଡ଼ି’ ଭାବେ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକରେ ।

17. ଥାଇରାଏଡ଼ ଗ୍ରନ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାନ ଓ ଏଥୁରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନ୍‌ର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଥାଇରଏଡ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି ବେକର ତଳ ଭାଗରେ, ଶ୍ଵାସନଳୀର ଉଭୟ ପଟରେ ଠିକ୍ ସ୍ୱରପେଟିକାର ପଛକୁ ରହିଥାଏ ।
• ଏଥିରୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଥାଇରକ୍‌ସିନ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଏହା ଶରୀରର ବିଭିନ୍ନ କୋଷର ଅମ୍ଳଜାନ ଶରୀରରେ ଅଧିକ ଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହା ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

18. ଶୁକ୍ରାଶୟ ଗ୍ରନ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାନ ଓ ଏଥୁରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନ୍‌ର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଆମ ଶରୀରର ଶୁକ୍ରାଶୟ ଥଳି ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଶୁକ୍ରାଶୟ ରହିଥାଏ ।
• ଶୁକ୍ରାଶୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଲେଡ଼ିଗ୍ କୋଷରୁ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଯୁବକ୍ରାନ୍ତି ସମୟରେ ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍‌ର ପ୍ରଭାବରେ ଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଯାଏ ।
• ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ ଶୁକ୍ରାଣୁ ଉତ୍ପତ୍ତିରେ ମଧ୍ୟ ସହାୟକ ଦେଖାଯାଏ ।

19. ଡିମ୍ବାଶୟ ଗ୍ରନ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାନ ଓ ଏଥ‌ିରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖ ।
ଊ-
ସ୍ତ୍ରୀ ଶରୀର ଉଦର ଗହ୍ଵରର ନିମ୍ନ ଅଂଶରେ ଏକ ଯୋଡ଼ା ଡିମ୍ବାଶୟ ରହିଥାଏ ।

• ଡିମ୍ବାଶୟରୁ ଇଷ୍ଟୋଜେନ୍ ଓ ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟିରନ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଇଷ୍ଟ୍ରୋଜେନ୍ ହର୍ ମୋନ୍ ର ପ୍ରଭାବରେ ବାଳିକାମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ ସ୍ତ୍ରୀ-ଗୌଣ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଯାଏ ।
• ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟିରନ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ ଡିମ୍ବୋଦୟ ପରେ ଡିମ୍ବାଶୟରୁ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଗର୍ଭଧାରଣରେ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ‘‘ଗର୍ଭାବସ୍ଥାର ହର୍‌ମୋନ୍’’ କୁହାଯାଏ ।

20. ଫାଇଟୋହର୍‌ମୋନ୍ ହରମୋନ୍ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-

• ଉଦ୍ଭିଦରେ ଥିବା ହର୍ ମୋନ କୁ ଫାଇଟୋହର୍‌ମୋନ୍ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ପାଞ୍ଚ ପ୍ରକାରର ; ଯଥା- ଜି ବରେଲିନ୍, ସାଇଟୋକାଇନିନ୍, ଏଥ୍ଲିନ୍ ଏବଂ ଅବ୍‌ସିକ୍ ଏସିଡ୍ ।

21. ଫଟୋପିରିୟଡିଜିମ୍ କ’ଣ ସଂକ୍ଷେପରେ ବୁଝାଅ ।
ଉ-

• ଉଭିଦର ଫୁଲ ଧରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆଲୋକର ଅବଧୂ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଏହାକୁ
• ଅନୁ ଧ୍ୟାନ ରୁ ଜଣାଯାଇଛି ଯେ ଉଭିଦ ଆଲୋକାବଧୂ ପାଏ, ସେତେବେଳେ ତା’ର ସହାୟକ ହର୍‌ମୋନ୍ ତିଆରି ହୁଏ ।

22. ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ୍ର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ବିବରଣୀ ଦିଅ ।
ଉ-

• ହର୍ ମୋନ୍ ସହି ତ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ୍ ନାମକ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବର୍ଷକଣା ରହିଥାଏ ।
• ଫ୍ଲୋରି ଜେନ୍‌ ଓ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ୍ ଉଭିଦର ଫୁ ଲ ଧରି ବା। ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

23. ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରକ ହରମୋନ୍ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-

• ଫାଇଟୋହର୍ ମୋନ୍ ମଧ୍ୟରୁ ଅକ୍‌ସିନ୍, ଜିବରେଲିନ୍ ଓ ସାଇଟୋକାଇନିନ୍ ପ୍ରଭୃତି ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଜିବରେଲିନ୍, ଅକ୍‌ସିନ୍ ପରି ଶାଖା ଓ କାଣ୍ଡର
• ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସାଇଟୋକାଇନିନ୍ କୋଷ ବିଭାଜନର ହାର ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ ଓ ଏହି ହରମୋନ୍ ସାଧାରଣତଃ କ୍ଷି ପ୍ରଭାବେ – ଅଧିକ ପରିମାଣରେ ଉପଲବ୍ଧ ହୁଏ ।

24. ବୃଦ୍ଧିହ୍ରାସକ ହରମୋନ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-

• ଉଭିଦର ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବା ବୃଦ୍ଧିରୋଧ ପାଇଁ ଏକ ସଙ୍କେତ ଆବଶ୍ୟକ ।
• କେତେକ ଫାଇଟୋହର୍‌ ମୋନ୍ ଉଦ୍ଭଦର ହରମୋନ୍ ରହିଥା’ନ୍ତି ।
• ଆକ୍‌ସିସିକ୍ ଅମ୍ଳ ଓ ଏଥ୍ନ୍ ଏହାର ଉଦାହରଣ ଅଟନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 2 ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାରକ ଓ ଲବଣ Important Questions and Answers.

BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 2 ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାରକ ଓ ଲବଣ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଧାତୁ ଅମ୍ଳରୁ କ’ଣ ଅପସାରଣ କରିଥାଏ ?
ଉ-
ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍

2. NaOH ଦ୍ରବଣରେ ଲିଟ୍‌ସ୍ ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗ କିପରି ?
ଉ-
ନୀଳ

3. ପିଜୁଳିରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ରହିଥାଏ ?
ଉ-
ଅକ୍‌ଲିକ୍ ଏସିଡ଼୍

4. ପ୍ରତିଅମ୍ଳ କାହାକୁ ପ୍ରଶମନ କରନ୍ତି ।
ଉ-
କ୍ଷାରକ

5. ଗାଢ଼ NaOH ଫେନଲଫ୍‌ଲିନ୍ ଦ୍ରବଣରେ ମିଶାଇଲେ ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗ କ’ଣ ହେବ ?
ଉ-
ବର୍ଣ୍ଣହୀନରୁ ଗୋଲାପୀ

6. ଖାଇବା ପୂର୍ବରୁ ପାଟିର ଲାଳରେ pH କାଗଜର ରଙ୍ଗ କ’ଣ ?
ଉ-
ସବୁଜ

7. ଗୋଟିଏ ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ?
ଉ-
ଲବଣ ଓ ଜଳ

8. କ୍ୟାଟାୟନ ଦ୍ରବଣର କେଉଁ ଗୁଣକୁ ଦର୍ଶାଏ ?
ଉ-
ଅମ୍ଳୀୟ

9. ସବଳ କ୍ଷାର ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ କ’ଣ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ?
ଉ-
OH^–

10. ଗୋଟିଏ ସବଳ ଅମ୍ଳ ଓ ଗୋଟିଏ ସବଳ କ୍ଷାରକରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣର pH କେତେ ?
ଉ-
7

11. ପାଚକ ରସର pH କେତେ ?
ଉ-
1.2

12. ପିମ୍ପୁଡ଼ି ପାଟିରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ଥାଏ ?
ଉ-
ମିଥାନୋଇକ୍

13. ତେନ୍ତୁଳିରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ଥାଏ ?
ଉ-
ଟାରଟାରିକ୍ ଅମ୍ଳ

14. 8 ମିଲି ଲି.ର ଏକ କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣ 4 ମିଲି ଲି.ର ଏକ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣଦ୍ବାରା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଶମିତ ହୁଏ । ତେବେ ସେହି 5 ମିଲି ଲି.ର ସେହି କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ ପ୍ରଶମିତ କରିବାକୁ କେତେ ପରିମାଣର ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ଆବଶ୍ୟକ ?
ଉ-
2.5 ମିଲି ଲି.

15. ଗାଢ଼ ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ମିଶାଇବା କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ଅତି ତାପଉତ୍ପାଦୀ
16. ଲେମ୍ବୁ ରସରେ କେଉଁ ଏସିଡ୍ ରହିଥାଏ ?
ଉ-
ସାଇଟ୍ରିକ୍

17. H₃O^– ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ବଢ଼ିଲେ pHର ମୂଲ୍ୟ କ’ଣ ହୁଏ ?
ଉ-
କମେ

18. ଶୁକ୍ର ଗ୍ରହର ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ କେଉଁ ଏସିଡ୍ ଅଛି ?
ଉ-
H₂SO₄

19. ଅଜୀର୍ଣ୍ଣ ସମୟରେ ପାକସ୍ଥଳୀରୁ କେଉଁ ଅମ୍ଳ କ୍ଷରଣ ହୁଏ ?
ଉ-
HCl

20. NaOH, KOH, NH₄OH ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଏକ ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାର ?
ଉ-
NH₄OH

21. pH କାଗଜରେ ଲାଲ ବର୍ଣ୍ଣର pH ର ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
1

22. କଳ ପାଣିର ହାରାହାରି PH କେତେ ?
ଉ-
7.1

23. ଅମ୍ଳର ସବଳତା କାହାଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ?
ଉ-
H⁺ର ସଂଖ୍ୟା

24. ଦହିରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ଅଛି ?
ଉ-
ଲାକ୍‌ଟିକ୍ ଏସିଡ୍

25. ଦାନ୍ତର ବହିରାବରଣ କେଉଁ ଉପାଦାନକୁ ନେଇ ଗଠିତ ?
ଉ-
କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଫସ୍‌ଫେଟ୍

26. କ୍ଲୋରୋଆଲ୍‌କିଲ୍ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଆଲକିଲ୍‌ର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
NaOH

27. ପାନୀୟ ଜଳକୁ ଜୀବାଣୁ ମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ସେଥୁରେ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
CaOCl₂

28. ଶୀତବସ୍ତ୍ରକୁ ବିରଞ୍ଜନ କରିବା ପାଇଁ ସେଣ୍ଡ୍‌ରେ କ’ଣ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
CaOCl₂

29. ରନ୍ଧନକୁ ଦ୍ରୁତତର କରିବା ପାଇଁ ସେଥୁରେ କ’ଣ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
NaHCO₃

30. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
ଉ-
CO₂

31. ଜଳର ଆୟନିକ ଗୁଣଫଳ କେତେ ?
ଉ-
10^-14

32. HCN, H₂CO₃ ଏବଂ HNO₃ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ସବଳ ଅମ୍ଳ ?
ଉ-
HNO₃

33. ଜଳର ସ୍ଥାୟୀ କ୍ଷରତ୍ଵ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
Na₂CO₃ 10H₂O

34. କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକରୁ ଜଳ ଅପସାରଣ କଲେ ଲବଣର ରଙ୍ଗ କ’ଣ ହେବ ?
ଉ-
ଧଳା

35. କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକରେ କେତୋଟି ଜଳର ଅଣୁ ଅଛି ?
ଉ-
5

36. ଜିପ୍‌ସମ୍ ସ୍ଫଟିକରେ କେତୋଟି ଜଳ ଅଣୁ ଅଛି ?
ଉ-
2

37. ଅମ୍ଳ ବର୍ଷାର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
5.6 ରୁ କମ୍

38. କ୍ଷାରସୋଡ଼ାକୁ ବାୟୁରେ ଖୋଲା ରଖିଲେ କେଉଁ ଯୌଗିକ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
ଉ-
Na₂CO₃H₂O

39. ଜିପ୍‌ସମ୍‌କୁ କେତେ K ତାପମାତ୍ରା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ଜଳ ଅଣୁ ହରାଏ ?
ଉ-
373

40. 1 ଲି. ଦ୍ରବଣର pH = 6 ଏଥରେ pH = 7 ଥ‌ିବା ୨ ଲି. ଦ୍ରବଣ ମିଶାଇଲେ ନୂତନ ଦ୍ରବଣର pH = 9 କେତେ ?
ଉ-
7

41. ବେକିଂ ସୋଡ଼ାର ରାସାୟନିକ ସଂକେତଟି ଲେଖ ।
ଉ-
NaHCO₃

42. ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ରରେ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ-
NaHCO₃

43. ବୋରାକ୍‌ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
Na₂CO₃ 10H₂O

44. ଭିନେଗାର କେଉଁ ଅମ୍ଳ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ ?
ଉ-
CH₃COOH

45. ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ FeCl₂ ର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
7 ରୁ କମ୍

46. ଶରୀରର ସବୁଠାରୁ ଅଧ୍ବକ ଶକ୍ତ ପଦାର୍ଥଟି କ’ଣ ?
ଉ-
କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଫସ୍‌ଫେଟ୍

47. 0.04 ମୋଲ୍ HCI, 4 ଲି. ଦ୍ରବଣରେ pH ମାନ କେତେ ?
ଉ-
2

48. pH = 2 ଦ୍ରବଣରେ 10 ଲି. ଜଳ ମିଶାଇଲେ pH କେତେ ?
ଉ-
3

49. ହଳଦୀରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ଅଛି ?
ଉ-
ଗାରଟାଚିକ୍ ଏସିଡ୍‌

50. NaHCO₃ ଓ HCI ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ କେଉଁ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ?
ଉ-
NaCl

51. ଧାତବ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଗ୍ୟାସ୍‌ କ’ଣ ?
ଉ-
CO₂

52. ଅମ୍ଳୀୟ ପଦାର୍ଥ ଜଳରେ କେଉଁ ଆୟନ ପ୍ରଦାନ କରେ ?
ଉ-
H⁺(aq) ଆୟନ

53. ଏକ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ଫେନଲଫ୍‌ଲିନର ବର୍ଷ କ’ଣ ?
ଉ-
ବର୍ଣ୍ଣହୀନ

54. ଏକ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
0 ରୁ 7

55. ଏକ କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
7 ରୁ 14

56. ଏକ ପ୍ରଶମିତ ଦ୍ରବଣ ବା ବିଶୁଦ୍ଧ ଜଳର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
7

57. ରକ୍ତର ହାରାହାରି PH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
7.4

58. କେଉଁ ଲବଣଦ୍ଵାରା ଜଳର ସ୍ଥାୟୀ ଖରତ୍ଵ ଦୂର ହୁଏ ?
ଉ-
ସୋଡ଼ିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍

59. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ଼କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
କ୍ଷାରୀୟ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

B ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଅମ୍ଳ ନ1ଲ ଲିଗମସକୁ …………………… ରଙ୍ଗ କରିଦିଏ ।
2. କ୍ଷାର ଲାଲ୍ ଲିଟମସ୍‌କୁ ……………… ରଙ୍ଗ କରିଦିଏ ।
3. ଧଳା ଲୁଗାର ହଳଦିଆ ତରକାରୀ ଦାଗରେ ସାବୁନ ଘଷିଲେ ……………… ରଙ୍ଗ ହୋଇଥାଏ |
4. ଯେତେବେଳେ ଲିଟମସ୍ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ ଏହାର ରଙ୍ଗ ……………………. |
5. ପୋଟାସିୟମ୍ ତ୍ୟଚ୍ଚତ୍ରକୁସ|ଇଡ୍‌କୁ ମିଥାଇଲ୍ ଅରେଞ ସତ ମିଶାଇଲେ …………… ରର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ
6. ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ ………………….. କୁହାଯାଏ ।
7. Ca(OH)(aq) + CO₂(aq) → + H₂O(l) |
8. ସୋଡ଼ିସମ୍ ଜିଙ୍କେଟର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ ………………… |
9. CaCO₃(s) + H₂O(l) + CO₂(aq) →
10. ଧାତୁ ଅମ୍ଳରୁ ………………. ଅପସାରଣ କରେ ।
11. ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାର ମଧ୍ୟରେ ହେଉଥ‌ିବା ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକିୟାକୁ …………… କହନ୍ତି |
12. କପର (II) କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ରଙ୍ଗ ……………………. |
13. ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ମିଶାଇଲେ ଏକ ଆୟତନ ପ୍ରତି ……………………. ଖାତତା କମିଯାଏ
14. pH ସ୍କେଲରେ p ର ଅର୍ଥ ……………………. |
15. ଖାଇବା ପୂର୍ବରୁ ଜିଭ ଲାଳର ହାରାହାରି pH ……………… |
16. ପାକସ୍ଥଳୀ ………………… ଏସିଡ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ।
17. ପାଟିର pH …………….. ରୁ କମ୍ ହୋଇଗଲେ ଦନ୍ତକ୍ଷୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଏ ।
18. ଦାନ୍ତର ବହିରାବରଣ ………………. ରେ ଗଠିତ ।
19. ଟମାଟୋରେ ………………. ଏସିଡ୍ ଅଛି ।
20. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ …………………. ରଙ୍ଗ ହୁଏ ।
21. ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ଓ ………………………. ର ମିଶ୍ରଣରେ ବେକିଂ ପାଉଡ଼ର ତିଆରି ।
22. ଧୋଇବା ସୋଡ଼ା ସ୍ଫଟିକର ………….. ଟି ଜଳ ଅଣୁ ଅଛି ।
23. ଭାଙ୍ଗିଯାଇଥିବା ହାଡ଼କୁ ଠିକ୍ ସ୍ଥାନରେ ରଖୁବାରେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥଟି ……………………. |
24. CaOCl₂ ର ସାଧାରଣ ନାମ …………………….. |
25. କ୍ଷାରକ ଓ ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଏକ ……………… ପ୍ରତିକ୍ରିୟା |
26. ବିସ୍କୁଟ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ……………….. ପାଉଡ଼ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
27. ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଲବଣକୁ …………………….. ଜଳରୁ ପୃଥକ୍ କରାଯାଏ ।
28. ବ୍ରାଇନ୍ ………………. ର ଦ୍ରବଣ ଅଟେ ।
29. ରନ୍ଧନକୁ ଦ୍ରୁତତର କରିବା ପାଇଁ ……………………. ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
30. ଜିପ୍‌ସମ୍ବର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ …………………. |
31. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଅକ୍ସାକ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ସାଧାରଣ ନାମ ………………….. |
32. ଖରଜଳକୁ ମୃଦୁ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଯୌଗିକର ନାମ ………………….. |
33. କଲିଚୂନର ରାସାୟନିକ ନାମ ………………… |
34. ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ରବଣରେ ……………………. ଆଯନ ଉତ୍ପନ କରନ୍ତି |
35. ଧୋଇବା ସୋଡ଼ାର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ ………………………. |
36. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ……………………. ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
37. କ୍ଷାରକଗୁଡ଼ିକ ଜଳରେ …………………….. ଆୟନ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।
38. କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ ହେମିହାଇଡ୍ରେଟ୍‌କୁ ………………. କୁହାଯାଏ ।
39. ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ ଜଳ ସହିତ ମିଶିଲେ …………………….. ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
40. ଜଳଯୋଜିତ କପର୍ ସଲଫେଟ୍ରର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ ………………………… |

Answer:
1. ଲାଲ୍
2. ନୀଳ
3. ଲୋହିତ ବାଦାମୀ
4. ନୀଳ ଲୋହିତ
5. ହଳଦିଆ
6. ବ୍ରାଇନ୍
7. CaCO₃(s)
8. Na₂ZnO₂
9. Ca(HCO₃)₂ (aq)
10. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ
11. ପ୍ରଶମନୀକରଣ
12. ନୀଳସବୁଜ
13. (H₃O⁺)
15. 7.4
16. HCl
17. 5.5
18. କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଫସ୍‌ଫେଟ୍
19. ଅକ୍ଜାଲିକ୍
20. H₂SO₄
21. ଟାରଗାରିକ୍ ଏସିଡ୍
22.10 ଟି
23. ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍
24. ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର
25. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ
26. ବେକିଂ
27. ସମୁଦ୍ର
28. NaCl
29. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍
30. CaSO₄, 2H₂O
31. ବ୍ଲିଚିଂପାଉଡ଼ର
32. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍
33. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଅକସାଇଡ୍ (CaO)
34. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
35. Na₂CO₃, 10H₂O
36. ଲବଣ ଓ ଜଳ
37. ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ (OH^–)
38. ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍
39. ଜିପ୍‌ସମ୍
40. CuSO₄, 5H₂O

C ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ ( ✓) ବା ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଲେଖ ।

1. ରନ୍ଧନକୁ ଦ୍ରୁତତର କରିବାପାଇଁ NaHCO₃ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
2. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ Na₂CÔ₃ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
3. ପାଟିର pH 5.5 ରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ଦନ୍ତକ୍ଷୟ ହୁଏ ।
4. ଜଳର ଆୟନିକ ଗୁଣଫଳ 10^-14 ।
5. ଧୋଇବା ସୋଡ଼ାରେ ସ୍ଫଟିକ ଜଳ ଅଣୁସଂଖ୍ୟା 10 |
6. କପର୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକରେ 12ଟି ଜଳର ଅଣୁ ଅଛି ।
7. ଜିପ୍‌ସମ୍ ସ୍ଫଟିକରେ 4ଟି ଜଳ ଅଣୁ ଅଛି ।
8. ଜିପ୍‌ସମ୍‌କୁ 373K ତାପମାତ୍ରା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ଜଳ ଅଣୁ ହରାଏ ।
9. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ HNO₃ଏସିଡ୍‌ରୁ ମିଳିପାରିବ ।
10. ବେକିଂ ସୋଡ଼ାର ମୁଖ୍ୟ ରାସାୟନିକ ସଂକେତ NaHCO₃ |
11. ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ରରେ NaHCO₃ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
12. Cl₂, Ca(OH)₂ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ।
13. ଭିନେଗାର HNO₃ ଅମ୍ଳ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ ।
14. ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ FeCl₂ ର pH ମୂଲ୍ୟ 7 ରୁ କମ୍ ।
15. 0.04 ମୋଲ୍ HCl, 4 ଲି. ଦ୍ରବଣରେ pH ମାନ 4 ।
16. ଶୁକ୍ରଗ୍ରହର ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ସଲଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ଏକ ବହଳିଆ ଧଳା, ହଳଦିଆ, ବାଦଲରେ ଆଚ୍ଛାଦିତ ହୋଇଥାଏ ।
17. HCl ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍‌କୁ ଲାଲ୍ କରେ ।
18. ଯେତେବେଳେ ଲିସ୍ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ ଏହାର ବର୍ଣ୍ଣ ଲୋହିତ ବାଦାମୀ ।
19. ହଳଦୀରେ ଟାଟାରିକ୍ ଏସିଡ଼୍ ଅଛି
20. ଧାତୁ ଅମ୍ଳରୁ H₂ ଅପସାରଣ କରେ
21. ଧାତୁ ଅମ୍ଳରୁ H₂ ଗ୍ୟାସ୍ ଅପସାରଣ କରି ଅବଶିଷ୍ଟ ଅଂଶରେ ମିଳିତ ହୋଇ କ୍ଷାର ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
22. ଏକ ପ୍ରଶମିତ ଦ୍ରବଣର pH = 0 |
23. ସମସ୍ତ କ୍ଷାରକ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୁଅନ୍ତି ।
24. ମିଥାଇଲ୍ ଅରେଞ୍ଜ ଓ ଫେନଲ୍‌ ଥାଲିନ୍ ଅମ୍ଳ କ୍ଷାର ଜାଣିବାପାଇଁ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ସୂଚକ ।
25. ବର୍ଷା ଜଳର pH 5.6 ରୁ କମ୍ ହେଲେ ତାକୁ ଅମ୍ଳବର୍ଷା ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
26. ଜିପ୍‌ମ୍‌ର ସ୍ଫଟିକରେ ଥିବା ସ୍ଫଟିକ ଜଳଅଣୁ ସଂଖ୍ୟା 2 ।
27. ସବଳ କ୍ଷାର ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ H⁺ ଦିଏ ।
28. କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକରୁ ଜଳ ଅପସାରଣ କଲେ ଲବଣର ରଙ୍ଗ ନୀଳ ।
29. କ୍ଲୋରୋଆଲ୍‌କିଲ୍ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଆଲକଲ୍‌ର ନାମ NaOH |
30. ସବଳ ଅମ୍ଳ ଓ ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାରରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣ ହେଉଛି କ୍ଷାରୀୟ ଲବଣ ।

Answer:
1. ✓
2. ✓
3. x
4. ✓
5. ✔
6. x
7. x
8. ✓
9.✔
10. ✔
11. ✔
12. ✔
13. ×
14.✔
15. x
16. ✔
17. ✔
18. ×
19. ✔
20. ✔
21. x
22. x
23. x
24.✔
25.✔
26. ✔
27. ×
28. x
29. ✔
30. x

D ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

E ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ରାସାୟନିକ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ସୂଚକଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
ଭ–
ମିଥାଇଲ୍ ଅରେଞ୍ଜ ଓ ଫେନଲ୍‌ଫ୍‌ଲିନ୍ ।

2. ଲିଟମସ୍ ଦ୍ରବଣ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ?
ଉ-
ଲିଟମସ୍ ଦ୍ରବଣ ଏକ ନୀଳ ଲୋହିତ ରଞ୍ଜକ । ଏହା ଥାଲୋଫାଇଟା ଶ୍ରେଣୀର ଶୈବାଳିକାରୁ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ ।

3. କେଉଁ ଫୁଲର ପାଖୁଡ଼ା ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରର ଉପସ୍ଥିତ ସୂଚାଏ ?
ଉ-
ହାଇଡ୍ରୋନ୍‌ଜିଆ, ପେଟୁନିଆ ଓ ଜେରାନିୟମର ପାଖୁଡ଼ା ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରର ଉପସ୍ଥିତି ସୂଚାଏ ।

4. ଘ୍ରାଣସୂଚକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଗୋଟିଏ ଅମ୍ଳ ଓ ଗୋଟିଏ କ୍ଷାରକ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ କହନ୍ତି

5. ପ୍ରଣମନ1କରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିଯା କାହାକୁ କହନ୍ତି
ଉ-
ଗୋଟିଏ ଅମ୍ଳ ଓ ଗୋଟିଏ କ୍ଷାରକ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଣମନ1କରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିଯା କହନ୍ତି |

6. ଲବଣ କାହାକୁ କତୂନ୍ତି
ଭ–
ଧାତୁ ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକରୁ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଅପସାରଣ କରି ଅମ୍ଳର ଅବଶିଷ୍ଟ ଅଂଶରେ ମିଳିତ ହୋଇ ଯେଉଁ ଯୌଗିକ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ, ତାକୁ ଲବଣ କହନ୍ତି ।

7. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌କୁ କ୍ଷାରୀୟ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
କ୍ଷାରକ ଓ ଅମ୍ଳ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଭଳି ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ

8. ଆଲ୍‌କାଲି କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ କ୍ଷାରକଗୁଡ଼ିକ ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ହୋଇ (OH^– ) ଆୟନ ଦିଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ କ୍ଷାର ବା ଆଲ୍‌କାଲି କହନ୍ତି ।

9. ଲଘୁକରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ବା କ୍ଷାରକ ମିଶାଇବା ଦ୍ଵାରା ଏକକ ଆୟତନ ପ୍ରତି H₃O⁺/OH^– ଆୟନଗୁଡ଼ିକର ଗାଢ଼ତା କମିଯାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଲଘୁକରଣ କହନ୍ତି ।

10. pH ର ସଂଜ୍ଞା ଲେଖ ।
ଊ–
pH ହେଉଛି ଏକ ସଂଖ୍ୟା ଯାହାକି ଅମ୍ଳୀୟ ବା କ୍ଷାରୀୟ ପ୍ରକୃତି ସୂଚାଏ ।

11. ସବଳ ଅମ୍ଳ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯେଉଁ ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣର H⁺ ଆୟନ ଦେଇଥା’ନ୍ତି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସବଳ ଅମ୍ଳ କହନ୍ତି ।

12. ସବଳ କ୍ଷାର କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଭ–
ଯେଉଁ କ୍ଷାର ଅଧିକ ପରିମାଣର OH^– ଆୟନ ଦେଇଥାଏ ତାହାକୁ ସବଳ କ୍ଷାର କହନ୍ତି ।

13. ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଭ—
ବର୍ଷା ଜଳରେ pH 5.6 ରୁ କମ୍ ହେଲେ ତାକୁ ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା କୁହାଯାଏ ।

14. ପ୍ରତି ଅମ୍ଳ କ’ଣ ?
ଉ–
ପେଟର ଯନ୍ତ୍ରଣା ଉପଶମ ପାଇଁ ଲୋକମାନେ ଯେଉଁ କ୍ଷାରକ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି ତାହାକୁ ପ୍ରତିଅମ୍ଳ କୁହାଯାଏ ।

15. ଏକ ଦ୍ରବଣର ସର୍ବାଧ‌ିକ ଓ ସର୍ବନିମ୍ନ PH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ
PH ର ସର୍ବାଧ‌ିକ ମୂଲ୍ୟ = 14
pH ର ସର୍ବନିମ୍ନ ମୂଲ୍ୟ = 0

16. କଠିନ ଖଣିଜ ଲବଣ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ କଠିନ ଲବଣ ଗଚ୍ଛିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ । ଅଶୁଦ୍ଧତା କାରଣରୁ ବୃହତ୍ ସ୍ପଟିକଗୁଡ଼ିକ ଅନେକ ସମୟରେ ବାଦାମୀ ଦେଖାଯାଏ । ଏହାକୁ କଠିନ ଖଣିଜ ଲବଣ କୁହାଯାଏ ।

17. ବେକିଂ ପାଉଡ଼ର ପାଉଁରୁଟିକୁ ନରମ କରେ କିପରି ?
ଉ–
ବେକିଂ ପାଉଡ଼ରକୁ ଗରମ କଲେ ସେଥୁରୁ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ବାହାରି ପାଉଁରୁଟିକୁ ଫୁଲାଇ ଦେଇ ନରମ ଓ ସଚ୍ଛିଦ୍ର କରିଥାଏ । .

18. ସ୍ଫଟିକ ଜଳ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଲବଣର ସଂକେତ ଏକକରେ ରହିଥ‌ିବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଜଳ ଅଣୁକୁ ସ୍ଫଟିକ ଜଳ କହନ୍ତି ।

19. .ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଜିପସମକୁ 373K ତାପମାତ୍ରାରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ଜଳ ଅଣୁ ହରାଏ ଏବଂ କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ ହେମିହାଇଡ୍ରେଟ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ପ୍ଲାଷ୍ଟରଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ କହନ୍ତି ।

20. ଅଧ୍ବକ ପରିମାଣର କ୍ଷାରକ ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା କିପରି ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ ?
ଉ–
କ୍ଷାରକଗୁଡ଼ିକ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ ଏକକ ଆୟତନ ପ୍ରତି ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଆୟନ (OH^–)ର ଗାଢ଼ତା ବୃଦ୍ଧିପାଏ ।

21. ଏକ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ଲଘୁକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ହାଇଡ୍ରୋନିୟମ୍ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା କିପରି ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ–
ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣର ଲଘୁକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା H⁺ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ । ତେଣୁ ଦ୍ରବଣର ଅମ୍ଳୀୟ ଗୁଣ ହ୍ରାସପାଏ ।

22. ଗୋଟିଏ ଅମ୍ଳର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରିପାରେ କାହିଁକି ?
ଉ-
ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ବିଘଟିତ ହୋଇ H⁺ ଆୟନ ଦେଉଥ‌ିବାରୁ ଅମ୍ଳର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରିପାରେ ।

23. ଖର ଜଳକୁ ମୃଦୁ ଜଳରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ଯେଉଁ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ, ତା’ର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଖରଜଳକୁ ମୃଦୁ ଜଳରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ଧୋଇବା ସୋଡ଼ା ବା ସୋଡ଼ିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ (Na₂CO₃) ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

24. କେଉଁ ପଦାର୍ଥ କ୍ଲୋରିନ୍ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ?
ଉ-
ଶର୍ମିତ ଚୁନ ଓ କ୍ଲୋରିନ୍‌ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଫଳରେ ବ୍ଲଟିଂପାଉଡ଼ର ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

25. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ର ଦ୍ରବଣକୁ ଗରମ କଲେ କ’ଣ ଘଟିବ, ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପାଇଁ ସମ1କରଣଟି ଲେଖ |
ଉ-
ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ର ଦ୍ରବଣକୁ ଗରମ କଲେ ସେଥୁ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍, କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ଜଳ ବାହାରିବ ।

26. ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ ଓ ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଦର୍ଶାଇବା ପାଇଁ ଏକ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ-

27. ଟ୍ରୁଥ୍ପେଷ୍ଟ ଦନ୍ତକ୍ଷୟକୁ ନିବାରଣ କରେ କିପରି ?
ଉ-
ଟୁଥେଷ୍ଟ କ୍ଷାରୀୟ, ଯାହାକି ଦାନ୍ତ ଘଷିଲେ ପାଟିର ଅମ୍ଳ କମିଯାଏ ଓ ଦନ୍ତକ୍ଷୟର ନିବାରଣ କରିଥାଏ ।

28. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ କ’ଣ ମିଳେ ସମୀକରଣଟି ଲେଖ ।
ଉ-

29. ଟ୍ୟାପ୍ ଜଳ, ସମୁଦ୍ର ଜଳ ଓ ପାତିତ ଜଳ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଓ କାହିଁକି ?
ଉ-
ସମୁଦ୍ର ଜଳରେ ପ୍ରଚୁର ଲବଣ ଥାଏ, ଯାହାକି ଆୟନ ଦେଇଥାଏ । ତେଣୁ ସମୁଦ୍ର ଜଳ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଅଟେ ।

30. ବ୍ଲିଚିଂପାଉଡ଼ର ପ୍ରସ୍ତୁତିର ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ-
Ca(OH)₂ + Cl₂ → CaOCl₂ + H₂O

31. ଅମ୍ଳ କ’ଣ ?
ଉ–
ଅମ୍ଳ ପାଟିକୁ ଖଟା ଲାଗେ ଏବଂ ଏହା ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍କୁ ଲାଲ୍ କରିଦିଏ ।

32. କ୍ଷାରକ କ’ଣ ?
ଊ–
କ୍ଷାରକ ପାଟିକୁ ଖାରିଆ ଲାଗେ ଏବଂ ଏହା ଲାଲ୍ ଲିଟ୍‌ସ୍କୁ ନୀଳ କରିଦିଏ ।

33. ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାରକ ସୂଚକ କ’ଣ ?
ଉ-
ଏକ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାର ନୁହେଁ (ନିରପେକ୍ଷ) ତାହା ଏହି ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାରକ ସୂଚକରୁ ଜଣାପଡ଼େ ।

34. pH ସ୍କେଲ୍‌ର ବ୍ୟବହାର କ’ଣ ?
ଉ-
ଏକ ପଦାର୍ଥର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ ତାହା pH ସ୍କେଲ୍‌ରୁ ଜଣାପଡ଼େ ।

35. ଆଲକାଲି କ’ଣ ?
ଉ-
ଯେଉଁ କ୍ଷାରକ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ କ୍ଷାର ବା ଆଲକାଲି କହନ୍ତି ।

F ପ୍ରଥମଯୋଡ଼ିର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଯୋଡ଼ିର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଜଳଯୋଜିତ CuSO₄ : 5H₂O :: ଜଳଯୋଜିତ Na₂CO₃ : ………………..
2. ଅତ୍ୟଧ୍ବକ ଅମ୍ଳୀୟ : pH = 0 :: ଅତ୍ୟଧିକ କ୍ଷାରୀୟ : ………………………..
3. ଅମ୍ଳ : H± ଆୟନ :: କ୍ଷାରକ : ……………………..
4. ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍‌କୁ ଲାଲ୍ : ଅମ୍ଳ :: ଲାଲ୍ ଲିଟ୍‌ସ୍‌କୁ ନୀଳ : ………………………..
5. ଅମ୍ଳ : ଖଟା :: କ୍ଷାର : …………………………
6. ଗନ୍ଧକାମ୍ଳ + ଫେନଲ୍‌ଫ୍‌ଲିନ୍ : ବର୍ଣ୍ଣହୀନ :: NaOH + ଫେନଲଫ୍‌ଲିନ୍ : ………………………..
7. ଧାତୁ + ଅମ୍ଳ : H₂ ଗ୍ୟାସ୍ :: ଧାତୁ + କ୍ଷାର : ……………………….
8. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ : କ୍ଷାରୀୟ :: ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ : ……………………
9. ଅମ୍ଳ : H+ :: କ୍ଷାରକ : …………………………
10. KOH ଦ୍ରବଣ : CO₂ :: CaCl₂ : ……………….
11. HCI ଜଳ ଉପସ୍ଥିତିରେ : H⁺ ଅଲଗା :: HCI ଜଳ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ : …………………………..
12. ଜଳ + ଅମ୍ଳ : ତାପଉତ୍ପାଦୀ :: ଜଳ + କ୍ଷାର : ……………………..
13. pH = 0 : ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ଅମ୍ଳୀୟ : pH = 14 :
14. H₃O⁺ ର ଗାଢ଼ତା ଅଧିକ : pH ମୂଲ୍ୟ କମ୍ :: OH^– ର ଗାଢ଼ତା ଅଧିକ : …………………………
15. pH ମୂଲ୍ୟ < 7 : ଅମ୍ଳୀୟ :: PH ର ମୂଲ୍ୟ > 7 : ………………….
16. କଲିଚୂନ : Ca0:: ଶିମିତ ଚୂନ : …………………………
17. ଲେମ୍ବୁରସ : ପ୍ରାୟ 2.2 :: ପାଚକ ରସ : ……………………….
18. 1M NaOH : 14 :: 1M HCl : ………………
19. କଫି : ଅମ୍ଳୀୟ :: ଜିଭ ଲାଳ ଖାଇବା ପୂର୍ବରୁ : ………………………
20. ମିଲିକ୍ ଅଫ୍ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟା : ପ୍ରାୟ 10 :: ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ : ………………………..
21. ଲେମ୍ବୁ : ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ : : ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଦଂଶନ : ……………………..
22. ପୋଟାସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ : K₂SO₄ : ସୋଡ଼ିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ : ……………………..
23. ତେନ୍ତୁଳି : ଟାର୍ଟାରିକ୍ ଏସିଡ୍ :: କମଳା : …………………………….
24. NaOH : ସବଳକ୍ଷାର :: H₂SO₄ ……………..
25. ସବଳ ଅମ୍ଳ + ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାର : ଅମ୍ଳୀୟ ଲବଣ :: ସବଳ କ୍ଷାରକ + ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ : ………………………
26. H₂SO₄ + KOH : K₂SO₄ :: H₂SO₄ + NaOH : ……………….
27. କ୍ଷାର ସୋଡ଼ା : Na₂CO₃.10H₂O :: ଖାଇବା ସୋଡ଼ା : ……………………..
28. ସୋଡ଼ା ଅମ୍ଳ ନିଆଁଲିଭା ଯନ୍ତ୍ର : NaHCO₃ :: ଜଳର ସ୍ଥାୟୀ ଖରତ୍ଵ ଦୂର ; ………………………….
29. NH₄Cl ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ : ଅମ୍ଳୀୟ :: Na₂CO₃ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ : ……………………..
30. CaSO₂\(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O : ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ :: CaSO₂2H₂O : ………………..

Answer
1.10 H₂O
2. pH = 14
3. OH^– ଆୟନ
4. କ୍ଷାର
5. ଖାରିଆ
7. H₂ ଗ୍ୟାସ୍
୫. ଅମ୍ଳୀୟ
9. (OH^–)
10. H₂O
11. H⁺ ଅଲଗା ହୋଇ ପାରେ ନାହିଁ
12. ତାପଉତ୍ପାଦୀ
13. ଅତ୍ୟକ କ୍ଷାରୀୟ
14. pH ମୂଲ୍ୟ ଅଧ୍ୟା
15. କ୍ଷାରୀୟ
16. Ca(OH)₂
17. ପ୍ରାୟ 1. 2
18. 0
19. କ୍ଷାରୀୟ
20. ପ୍ରାୟ 14
21. ଫରମିକ୍ ଏସିଡ୍
22. NaNO₃
23. ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍
24. ସବଳ ଅମ୍ଳ
26. Na₂SO₄
27. NaHCO₃
28. Na₂CO₃ 10 H₂O
29. ଯାର1ୟ
30. ଜିପ୍‌ସମ୍ ।

SUBJECTIVE TYPE QUESTIONS WITH ANSWERS

1. ଲବଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ଅମ୍ଳୀୟ, କ୍ଷାରୀୟ ଓ ପ୍ରଶମିତ ଲବଣ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ଶୁକ୍ର ଗ୍ରହରେ ଜୀବନଧାରଣ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ କାହିଁକି ? ଏକ ମୃଦୁ କ୍ଷାରକର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ
(i) କ୍ଷାରର କାଟାୟନ ଓ ଅମ୍ଳର ଏନାୟନର ସଂଯୋଗରୁ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ –ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ସହ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟିଲେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
NaOH(aq) + HCl(aq) → NaCl(aq) + H₂O(l)

(ii) ସବଳ ଅମ୍ଳ ଓ ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାର ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଅମ୍ଳୀୟ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ (ସବଳ ଅମ୍ଳ) ସହ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର (ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାର)ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ଏଲୁମିନିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ନାମକ ଅମ୍ଳୀୟ ଲବଣ ମିଳେ ।
3HCl(aq) + Al (OH)₃(aq) → AlCl₃(aq) + 3H₂O(l)

(iii) ଏକ ସବଳ କ୍ଷାର ସହ ଏକ ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କ୍ଷାରୀୟ ଲବଣ ଦେଇଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ – ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ (ସବଳ କ୍ଷାର) ସହ ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ କାର୍ବୋନିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ନାମକ କ୍ଷାରୀୟ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ।
NaOH(aq) + H₂CO₃(aq) → NaHCO₃(aq) + H₂O(l)

(iv) ସବଳ ଅମ୍ଳ ସହ ସବଳ କ୍ଷାରର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ପ୍ରଶମିତ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ (ସବଳ କ୍ଷାର) ସହ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ (ସବଳ ଅମ୍ଳ) ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
NaOH(aq) + HCl(aq) → NaCl(aq) + H₂O(l)

(v) ଶୁକ୍ର ଗ୍ରହର ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ସଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ଏକ ବହଳିଆ-ଧଳା-ହଳଦିଆ ବାଦଲରେ ଗଠିତ । ତେଣୁ ଏହି
ଗ୍ରହରେ ଜୀବନଧାରଣ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

(vi) ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଏକ ମୃଦୁ କ୍ଷାରକ ଅଟେ ।

2. ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରକର ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନାତ୍ମକ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
ଭ—
(i)(a) ଅମ୍ଳ ଧାତୁ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
ଅମ୍ଳ + ଧାତୁ → ଧାତବ ଲବଣ + ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍

(b) କେତେକ କ୍ଷାରକ ଧାତୁ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।

(ii) (a) ଅମ୍ଳ କ୍ଷାରକ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
NaOH(aq) + HCl(aq) → NaCl(aq) + H₂O(l)

(b) କ୍ଷାରକ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
NaOH(aq) + CH₃COOH(aq) → CH₃COONa(aq) + H₂O(l)

(iii) (a) ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ + ଅମ୍ଳ → ଲବଣ + ଜଳ
CuO(s) + H₂SO₄ (aq) → CuSO₄(aq)+H₂O(l)

(b) ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାରକ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
Ca(OH)₂(aq) + CO₂(aq) → CaCO₃(aq) + H₂O(l)

(iv) (a) ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ H⁺ ଆୟନ ଦିଏ ।

(b) କ୍ଷାରକ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତହୋଇ OH^– ଆୟନ ଦିଏ ।

3. ଧାତବ ଓ ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଯଥାକ୍ରମେ କ୍ଷାରୀୟ ଓ ଅମ୍ଳୀୟ ପ୍ରକୃତି ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଉଦାହରଣ ନେଇ
ବୁଝାଅ । କ୍ଲୋରୋ-ଆଲ୍‌କିଲ୍ କ’ଣ ? ଏଥୁରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ H₂ ଓ Cl₂ର ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
ଊ–
ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାରୀୟ, ଏଗୁଡ଼ିକ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ :
(i) କପର ଅକସାଇଡ୍ HCl ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କପର କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
CuO(s) + 2HCl(aq) → CuCl₂(aq) + H₂O(l)

(ii) ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାର ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ତେଣୁ ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳୀୟ ।

ଉଦାହରଣ :
ଶମିତଚୂନର ଦ୍ରବଣରେ CO₂ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ କ୍ୟାଲସିୟମ କାର୍ବୋନେଟ୍ (ଲବଣ) ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Ca (OH)₂(aq) + CO₂(g) → CaCO₃(s) + H₂O(l)

(iii) ବ୍ରାଇନ୍‌ରେ ବିଦ୍ୟୁତ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ କରାଇଲେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ବିଘଟନ ଘଟି ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଏବଂ କ୍ଲୋରିନ୍ ଗ୍ୟାସ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଏହାକୁ କ୍ଲୋରୋଆଲ୍‌କିଲ୍ ପ୍ରଣାଳୀ କହନ୍ତି ।

H₂ ଓ Cl₂ର ବ୍ୟବହାର :

• H₂ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ଇନ୍ଧନ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ଏହାକୁ ବନସ୍ପତି ଘିଅ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବ୍ୟବହାର କରଯାଏ ।
• H₂ରୁ ଏମୋନିଆ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ଯାହାକି ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• Cl₂ ଗ୍ୟାସ୍ ଜଳ ବିଶୋଧନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• Cl₂ ଗ୍ୟାସ୍ P.V.C. ପାଇପ୍, ସିଏଫ୍‌ସି ବିଶୋଧକ, କୀଟନାଶକ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରସାଧନ ସାମଗ୍ରୀ ଓ ଔଷଧ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

4. PH କ’ଣ ? pH ସ୍କେଲ୍‌ କ’ଣ ? ଏଥୁରୁ ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାର କିପରି ଜଣାଯାଏ ? ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସର ପ୍ରସ୍ତୁତି ଲେଖ ।
ଊ–
(i) କୌଣସି ଦ୍ରବଣରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ମାପ କରିବାପାଇଁ pH ସ୍କେଲ୍ ନାମରେ ଏକ ସ୍କେଲ୍‌ର ବିକାଶ କରାଯାଇଛି । ଏହା ‘0’ ରୁ 14 ମଧ୍ୟରେ ସୂଚିତ ହୋଇଛି ।

(ii) ‘Potenz’ ନାମକ ଜର୍ମାନ୍ ଶବ୍ଦରୁ pH ର p ଅଛନ୍ତି ।
pH ହେଉଛି ଏକ ସଂଖ୍ୟା ଯାହା ଏକ ଦ୍ରବଣର ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ପ୍ରକୃତିକୁ ସୂଚାଏ ।

(iii) ପ୍ରଶମିତ ଦ୍ରବଣର pH = 7
ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣର pH < 7 କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣର pH > 7
pHର ମୂଲ୍ୟ 7 ଠାରୁ 14 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ସୂଚାଏ ଯେ ଦ୍ରବଣର OH^– ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁଛି ଅର୍ଥାତ୍ କ୍ଷାରର ଗାଢ଼ତା ବଢ଼ୁଛି । କିନ୍ତୁ pH ର ମୂଲ୍ୟ 7ରୁ ( ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହ୍ରାସ ପାଇଲେ ସୂଚାଏ ଯେ ଦ୍ରବଣର H⁺ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି ଅର୍ଥାତ୍ ଅମ୍ଳୀୟ ଗୁଣ ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁଛି ।

(iv) ଜିପସମ୍‌କୁ 373 K ତାପମାତ୍ରାରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ଜଳ ଅଣୁ ହରାଏ ଏବଂ କ୍ୟାଲ୍‌ ସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ ହେମିହାଇଡ୍ରେଟ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ କହନ୍ତି ।
CaSO₂ \(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O + 1\(\frac { 1 }{ 2 }\)HO → CaSO₄2H₂O କ୍ୟାଲସିୟମ ସଲ୍‌ଫେଟର ଦୁଇଟି ସଙ୍କେତ ଗୋଟିଏ ଜଳ ଅଣୁକୁ ମିଳିତ ଭାବେ ଭାଗ ଭାଗ କରିଥା’ନ୍ତି ।

(v) ଏହା ଧଳା ପାଉଡର ଏବଂ ଏହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶକ୍ତ ଅଟେ । ଜଳ ସହ ମିଶି ପୁନର୍ବାର ଜିପ୍‌ସମ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ପ୍ରାଣସୂଚକ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ । ପରୀକ୍ଷାଟି ବୁଝାଅ ?
ଉ
ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥର ଗନ୍ଧ ଅମ୍ଳୀୟ ଓ କ୍ଷାରୀୟ ମାଧ୍ୟମରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଘ୍ରାଣସୂଚକ କହନ୍ତି ।

ପରୀକ୍ଷଣ :

• ସରୁ ସରୁ ହୋଇ କଟାଯାଇଥିବା ପିଆଜ ଓ ସଫା ଲୁଗାପଟିକୁ ଏକ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ବ୍ୟାଗରେ ରଖି ମୁହଁକୁ ଭଲଭାବରେ ବାନ୍ଧି ଫ୍ରିଜ୍ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଗୋଟିଏ ରାତି ରଖାଯାଉ ।
• ଲୁଗାପଟିକୁ ବାହାର କରି ତା’ର ଗନ୍ଧ ଶୁଙ୍ଘାଯାଉ । ପଟି ଉପରେ କିଛି ବୁନ୍ଦା ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଦ୍ରବଣ ଓ ଅନ୍ୟ ପଟିରେ କିଛି ବୁନ୍ଦା ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଦ୍ରବଣ ଓ ଅନ୍ୟ ପଟିରେ କିଛି ବୁନ୍ଦା ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରେକସାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣ ପକାଯାଉ ।
• ଲୁଗାପଟି ଦ୍ଵୟକୁ ପାଣିରେ ଧୋଇ ଗନ୍ଧ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଉ ।
• ଲଘୁ ଭାନିଲା ଅତର, ଲବଙ୍ଗ ତେଲ ନେଇ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଉ ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ :
ଲଘୁ ଭାନିଲା ଅତର, ଲବଙ୍ଗ ତେଲ, ପିଆଜର ଗନ୍ଧ ଲଘୁ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣରେ

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ –
ଉକ୍ତ ପରୀକ୍ଷଣରୁ ଆମେ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେଲୁ ଯେ ଲବଙ୍ଗ, ପିଆଜ ଓ ଲଘୁ ଭାନିଲା ଅତର ଅମ୍ଳୀୟ ଓ କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣ ଚିହ୍ନଟ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

2. ସମସ୍ତ ଅମ୍ଳ ମଧ୍ୟରେ ଓ ସମସ୍ତ କ୍ଷାର ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମାନତା କ’ଣ ଲେଖ ।
ଉ –
(i) ସମସ୍ତ ଅମ୍ଳ ଧାତୁ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ : Mg(s) + 2HCl(aq) → MgCI₂(aq) + H₂(g)

(ii) ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରିଥାଏ ।

(iii) ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକ ଜଳରେ ବିଯୋଜିତ ହୋଇ H⁺ ଆୟନ କାଟାୟନ ଦେଇଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ :

(iv) କେତେକ କ୍ଷାର ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ OH^– ଆୟନ ଦେଇଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ : NaOH → Na⁺ + OH^–
OH^– ଯୋଗୁଁ NaOH କ୍ଷାରୀୟ ଅଟେ ।

3. ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରକର ଲଘୁକରଣ କ’ଣ ଏହା କିପରି କରାଯାଏ ? ଏହାଦ୍ଵାରା H⁺ ଓ OH^–ର ଗାଢ଼ତାର କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ? NaOH ଦ୍ରବଣରେ NaO ମିଶାଇଲେ କ’ଣ ହେବ ?
ଉ

• ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ବା କ୍ଷାରକ ମିଶାଇଲେ ଏକକ ଆୟନ ପ୍ରତି H₃O⁺ / OH^– ଆୟନର ଗାଢ଼ତା କମିଯାଏ ଏହିପରି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଲଘୁକରଣ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅତ୍ୟନ୍ତ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ହୋଇଥ୍‌ରୁ ଜଳରେ ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ଅମ୍ଳ କିମ୍ବା କ୍ଷାର ମିଶାଇ ଅନବରତ ଘଣ୍ଟାଯାଏ ।
• ଏହାଦ୍ଵାରା ଏକକ ଆୟନ ପ୍ରତି H₃O⁺ କିମ୍ବା OH^– ଆୟନର ଗାଢ଼ତା କମିଥାଏ ।
• NaOH ଦ୍ରବଣରେ NaOH ମିଶାଇଲେ OH^– ର ଗାଢ଼ତା ବଢ଼ିଯିବ ।

4. ଲବଣର pH କ’ଣ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ଗୋଟିଏ ସବଳ ଅମ୍ଳ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ସବଳ କ୍ଷାରକରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣର pHର ମୂଲ୍ୟ । ।
HCl + NaOH → NaCl + H₂O
HCl ଏକ ସବଳ ଅମ୍ଳ ଓ NaOH ଏକ ସବଳ କ୍ଷାରକ । ଏହି ଦୁଇଟିର ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ସୃଷ୍ଟ NaCI ଅମ୍ଳ କ୍ଷାର ଗୁଣବିହୀନ ଲବଣ ମିଳେ ଯାହାର pH ର ମୂଲ୍ୟ 7 ।

(ii) ଗୋଟିଏ ସବଳ ଅମ୍ଳ ସହ ଗୋଟିଏ ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାରକର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟ ଲବଣ ଅମ୍ଳୀୟ ଅଟେ । H₂SO₄ ସବଳ ଅମ୍ଳ ସହ ZnO ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାରକରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣର pHର ମୂଲ୍ୟ 7ଠାରୁ କମ୍ ।
H₂SO₄ + NnO → ZnSO₄ + H₂O

(iii)
ଗୋଟିଏ ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ ସହ ଗୋଟିଏ ସବଳ କ୍ଷାରକର ଲବଣଟି କ୍ଷାରୀୟ ଅଟେ ଯାହାର pH ର ମୂଲ୍ୟ 7ଠାରୁ ଅଧିକ CH₃COOH ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ ଓ NaOH ସବଳ କ୍ଷାରକରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣ CH₃COONaର pH ର ମୂଲ୍ୟ 7ଠାରୁ ଅଧିକ ।
NaOH + CH₃COOH → CH₃COONa + H₂O

5. ଅମ୍ଳତା କ’ଣ ? ଏହାକୁ କିପରି ପ୍ରତିହତ କରାଯାଏ ?
ଉ-
(i) ଆମର ପାକସ୍ଥଳୀ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ (HCl) ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ । ଏହା ପାକସ୍ଥଳୀର କୌଣସି କ୍ଷତି ନ କରି ଖାଦ୍ୟ ହଜମ କରାଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ; କିନ୍ତୁ ଅଜୀର୍ଣ୍ଣ ସମୟରେ ପାକସ୍ଥଳୀରୁ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣର ଅମ୍ଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ପେଟ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହୁଏ ଓ ଅସ୍ଥିରତା ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ଅମ୍ଳତା କହନ୍ତି ।

(ii) ପେଟ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଓ ଅସ୍ଥିରତାରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ ଲୋକମାନେ କେତେକ କ୍ଷାରକ ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହାକୁ ପ୍ରତି ଅମ୍ଳ କହନ୍ତି ।

(iii) ଅମ୍ଳ ଜନିତ ଯନ୍ତ୍ରଣାରୁ ଉପଶମ ପାଇଁ ମୃଦୁ କ୍ଷାରକ, ମିଲ୍‌କ ଅଫ୍ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିଆ (ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍), ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ଆଦି ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

6. ଘରେ ପିଠା ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି, ଏହା ଖାଦ୍ୟର’ କି ସ୍ବାଦ ଆଣେ ଏବଂ ବେଜିଂ ସୋଡ଼ାକୁ ବେକିଂ ପାଉଡ଼ରରେ ଘରେ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବ ?
ଉ-
(i) ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ହେଉଛି ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ । ଏହାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ, ଯାହାକି ସାମନ୍ୟ ପିତା ଅଟେ ।

(ii) ବେକିଂ ସେଠାରେ ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣର ତେନ୍ତୁଳି (ଟାର୍‌ଟାରିକ୍ ଏସିଡ୍) ମିଶାଇଲେ ଏହା ବେକିଂ ପାଉଡ଼ରରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

(iii) ଟାର୍‌ଟାରିକ୍ ଅମ୍ଳ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ର କ୍ଷାରୀୟ ଗୁଣକୁ ପ୍ରତିହତ କରେ ଯାହାକି ଖାଦ୍ୟର ସ୍ବାଦ ବଢ଼ାଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

7. ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର ଓ ଧୋଇବା ସୋଡ଼ାର କେବଳ ବ୍ୟବହାରଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
ଉ-
ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର :

• ବୟନଶିଳ୍ପରେ କପାସୂତା ଓ ଶଣ ବସ୍ତ୍ରକୁ, କାଗଜକଳରେ କାଠମଣ୍ଡକୁ ଏବଂ ଇସ୍ତ୍ରୀରେ ସଫା ଲୁଗାକୁ ବିରଞ୍ଜନ କରିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• ରାସାୟନିକ ଶିଳ୍ପରେ ଜାରକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ଜୀବାଣୁ ନାଶକାରୀ ପଦାର୍ଥ ଭାବରେ ପାନୀୟ ଜଳକୁ ଜୀବାଣୁମୁକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

ଧୋଇବା ସୋଡ଼ା :

• କାଚ, ସାବୁନ, କାଗଜ ଶିଳ୍ପରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ବୋରାକ୍ସ ପରି ସୋଡିୟମ୍ ଯୌଗିକ ଉତ୍ପାଦନ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• ଘର ସଫା କରିବା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।.
• ଜଳର ସ୍ଥାୟୀ କ୍ଷରତ୍ଵ ଦୂର କରିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

8. NaHCO₃କୁ କାହିଁକି ମହୁମାଛି ଦଂଶନ ଜାଗାରେ ଏବଂ ବେକିଂ ପାଉଡ଼ର ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ, ନିଆଁଲିଭା ଯନ୍ତ୍ରରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-

• ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ୍ (NaHCO₃) କ୍ଷାରୀୟ ହୋଇଥିବାରୁ ମହୁମାଛିର ଦଂଶନଜନିତ ମିଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ମିଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରଭାବରୁ ପ୍ରତିହତ କରିଥାଏ ।
• ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ଟାରଟାରିକ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଏବଂ ଜଳସହ ମିଶାଇ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ CO₂ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
• ନିଆଁଲିଭା ଯନ୍ତ୍ରରେ NaHCO₃ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି CO₂ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ, ଯାହାକି ନିଆଁକୁ ଲିଭେଇଦିଏ ।

9. ପ୍ରଶମନୀକରଣ ଓ ଲଘୁ କରଣ କ’ଣ ବୁଝାଅ ।
ଉ-

• ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକ ଜଳରେ H⁺ ଆୟନ ଓ କ୍ଷାରକଗୁଡ଼ିକ OH^– (ag) ଆୟନ ଦିଅନ୍ତି ।
• ଅମ୍ଳର H⁺ ଓ କ୍ଷାରକର OH^– ମିଶି ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନ୍ତି । ତେଣୁ ଏହାକୁ ପ୍ରଶମନୀକରଣ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ ହନ୍ତି ।
  ଅମ୍ଳ +କ୍ଷାରକ → ଲବଣ + ଜଳ
  HX + MOH → MX +HOH
  H⁺(aq) + OH^–(aq) → H₂O(l)
• ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ବା କ୍ଷାରକ ମିଶାଇଲେ ଏକକ ଆୟତନ ପ୍ରତି H₃O⁺ /OH^– ଆୟନଗୁଡିକର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ ପାଏ ।

10. ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ରକୁ ବାୟୁରେ ରଖୁଲେ , କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ, ଶର୍ମିତଚୂନ ଦେଇ କ୍ଲୋରିନ୍‌ ଗ୍ୟାସ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଉ-
(i) କ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ରକୁ ବାୟୁରେ ରଖିଲେ ଏହା CO₂ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି CaCO₃ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
CaOCl₂(s) + CO₂(g) → CaCO₃(s)

(ii) ନୀଳ କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଧଳା କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ CuSO₄ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବ ।

(iii) Ca(OH)₂ ମଧ୍ୟଦେଇ CO₂ର ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ CaCO₃ ଓ H₂O ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବ ।
Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃ + H₂O

ଅତିସଂଯିପ୍ର ଉତ୍ତରମ୍ଜଲକ ପ୍ରଣ୍ଟୋତ୍ତର

1. ଦର୍ଶାଅ ଯେ ଉଦ୍‌ଜାନ ଥିବା ସମସ୍ତ ଯୌଗିକ ଅମ୍ଳୀୟ ନୁହଁନ୍ତି ?
ଉ-
(i) C₂H₅OH, C₂H₁₂O₆ ଭଳି ଯୌଗିକ ଯେଉଁଥରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ଅମ୍ଳୀୟ ନୁହଁନ୍ତି । କାରଣ ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ H⁺ ଆୟନ ଦିଏ ତାହାକୁ ଅମ୍ଳ କହନ୍ତି ।

(ii) ଏହିଭଳି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଦ୍ରବଣ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରନ୍ତି ନାହିଁ କିମ୍ବା ଜଳରେ ବିଯୋଜିତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ ।

2. NH₄OH ଧାତବ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ କ୍ଷାର ଅଟେ କାହିଁକି ?
ଉ –

• ଧାତବ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାର ଅଟନ୍ତି, କାରଣ ଧାତବ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
• ସେହିପରି NH₄OH ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
  NH₄OH + HCl → NH₄Cl + H₂O

3. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାରୀୟ ହୋଇଥିଲାବେଳେ ଅଧାତବ ଅକସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳୀୟ ହୋଇଥାଏ – ବୁଝାଅ ।
ଊ –
(i) ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
CuO(s) + 2HCl(aq) → CuCl₂(aq) + H₂O

(ii) କିନ୍ତୁ ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଅମ୍ଳ ଦିଏ ।
CO₂ + H₂O → H₂CO₃

(iii) କିମ୍ବା ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାର ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃ + H₂O

4. ଲବଣ ‘X’ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ଦ୍ରବଣ ଦିଏ ଏବଂ ଲାଲ୍ ଲିଟମସ୍‌କୁ ନୀଳରେ ପରିଣତ କରେ – ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
ଭ—
(i) ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ କିମ୍ବା ସୋଡ଼ିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଭଳି ଯୌଗିକ କ୍ଷାରୀୟ (X) ହୋଇପାରେ କାରଣ ଏଭଳି ଯୌଗିକ ସବଳ କ୍ଷାର NaOH ସହ ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ H₂CO₃ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ।

(ii) 2NaOH + H₂CO₃ → Na₂CO₃ + 2H₂O
ଯାହାକି ଲାଲ୍ ଲିଟମସ୍‌କୁ ନୀଳ କରେ ।

5. ଦୁଇଟି ଲବଣର ନାମ ଲେଖ ଓ ଯେଉଁ ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲେଖ ।
ଉ –

• ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ (NaCI) → HCI ଅମ୍ଳ ଓ NaOH କ୍ଷାର
• ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଏସିଟେଟ୍ (CH₃COONa)→ CH₃COOH ଅମ୍ଳ ଓ NaOH କ୍ଷାର |

6. X ଏକ ଯୌଗିକ ଯାହାକି ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ରରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ଏବଂ ମୃଦୁ ଅସଂକ୍ଷାରକ । Xର ନାମ, ସଙ୍କେତ ଓ ପ୍ରସ୍ତୁତିର ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ –
X ହେଉଛି NaHCO – ଖାଇବା ସୋଡ଼ା
NaCl + H₂O + CO₂ + NH₃ → NH₄Cl + NaHCO₃

7. ଚୂନପାଣିରେ CO₂କିଛିମାତ୍ରାରେ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ଏବଂ ଅଧ‌ିକ ମାତ୍ରାରେ ଏହି ଗ୍ୟାସ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ କ’ଣ ହେବ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଉ –
(i) କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡକୁ ଚୂନପାଣିରେ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ଧଳା କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Ca(OH)₂(aq) + CO₂(aq) → CaCO₃(s) + H₂O(l)

(ii) ଅଧିକ CO₂ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ CaCO₃ ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ Ca(HCO₃)ରେ ପରିଣତ ହେବ ।
CaCO₃(s) + H₂O(l) + CO₂(g) → Ca(HCO₃)₂(aq)

8. ସ୍ଫଟିକ ଜଳ କ’ଣ ? ସ୍ଫଟିକ ଜଳ ଥିବା ଧଳାରଙ୍ଗର ଦୁଇଟି ଯୌଗିକର ନାମ ଲେଖ ଏବଂ ଏହାର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ଲେଖ ।
ଉ –
ଲବଣର ସଙ୍କେତ ଏକକରେ ରହିଥିବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଜଳ ଅଣୁକୁ ସ୍ଫଟିକ ଜଳ କହନ୍ତି ।

• ଧୋଇବା ସୋଡ଼ା – Na₂CO₃ 10H₂O
• ଜିପ୍‌ସମ – CaSO₄ 2H₂O
• ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ – CaSO₂ \(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O
• ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ – MgSO₄ 7 H₂O

9. ଖାଇବା ସୋଡ଼ାର ପ୍ରସ୍ତୁତି ପ୍ରଣାଳୀ ସମୀକରଣ ସହ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ
(i) ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସ୍‌ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ଖାଇବା ସୋଡ଼ା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ । ଏହାର ରାସାୟନିକ ନାମ ହେଉଛି ସୋଡ଼ିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ।

(ii) ସମୀକରଣ : NaCl + H₂O + CO₂ + NH₃ → NaHCO₃ + NH₄Cl

10. pH ସ୍କେଲ୍ କ’ଣ ? ଏହା ସାହାଯ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ରବଣର ଅମ୍ଳୀୟ ଓ କ୍ଷାରୀୟ ଗୁଣ କିପରି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ?
ଉ –

• PH ହେଉଛି ଏକ ସଂଖ୍ୟା ଯାହା ଏକ ଦ୍ରବଣର ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ପ୍ରକୃତି ସୂଚାଏ ।
• PH ହେଉଛି ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ସୂଚକରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିବା କାଗଜ ।
• କୌଣସି ଦ୍ରବଣରେ ବୁଡ଼ାଇଲେ ଯଦି pH 7 ରୁ କମ୍ ହୁଏ ତେବେ ଅମ୍ଳୀୟ, ଯଦି 7 ରୁ ଅଧିକ ହୁଏ ତେବେ ତାହା କ୍ଷାରୀୟ ଏବଂ 7 ହେଲେ ତାହା ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ ।

11. କ୍ଷାରସୋଡ଼ାର ସଙ୍କେତ ଲେଖ । କିପରି ଖାଇବାସୋଡ଼ାରୁ କ୍ଷାରସୋଡ଼ା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ?
ଉ –

• କ୍ଷାରସୋଡ଼ାର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ Na₂CO₃, 10H₂O |
• ପ୍ରସ୍ତୁତି : ଖାଇବା ସୋଡ଼ାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ସେଥୁରୁ କ୍ଷାର ସୋଡ଼ା ମିଳେ ।
  

12. ଲିଟ୍‌ସ ଦ୍ରବଣ କ’ଣ ? ଏହା କେଉଁଥୁରୁ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ ?
ଉ –

• ଲିସ୍ ଦ୍ରବଣ ଏକ ନୀଳ ଲୋହିତ ରଞ୍ଜକ ଓ ଏହା ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାରକର ଚିହ୍ନଟ ପାଇଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସୂଚକ ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• ଏହା ଥାଲୋଫାଇଟା ଶ୍ରେଣୀର ଶୈବାଳିକାରୁ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ । ଯେତେବେଳେ ଲିଗ୍‌ମସ୍ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ, ସେତେବେଳେ ଏହାର ବର୍ଣ୍ଣ ନୀଳଲୋହିତ ହୋଇଥାଏ ।

13. ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଦଂଶନରୁ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ମିଳେ ? ପିମ୍ପୁଡ଼ି କାମୁଡ଼ାର ଯନ୍ତ୍ରଣାର ଉପଶମ ପାଇବା ପାଇଁ ଉପାୟଟି ଲେଖ ।
ଉ –

• ପିମ୍ପୁଡ଼ି କାମୁଡ଼ିଲେ ସାଧାରଣତଃ ମିଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍ ବା ଫରମିକ୍ ଏସିଡ୍ ମିଳିଥାଏ ।
• ଯନ୍ତ୍ରଣା ଉପଶମ ପାଇଁ ଖାଇବା ସୋଡ଼ା (NaHCO₃)କୁ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହେଉଥ‌ିବା ଜାଗାରେ ଲଗାଇବା ଉଚିତ ।

14. ‘ପିତ୍ତଳ (Brass) ଏବଂ ତମ୍ବା (Copper) ପାତ୍ରରେ କାହିଁକି ଦହି ଓ ଖଟା ଜିନିଷ ରଖାଯାଏ ନାହିଁ ?
ଊ–

• ଦହି ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖଟା ଜାତୀୟ ଜିନିଷରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଅମ୍ଳ ଥୁବାରୁ, ସେଗୁଡ଼ିକ ତମ୍ବା ଓ ପିତ୍ତଳ (Cu + Zn) . ପାତ୍ରର ପୃଷ୍ଠ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କପର୍ (II) ଓ ଜିଙ୍କ୍ (II) ଯୌଗିକ ଗଠନ କରନ୍ତି ।
• ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀର ପାଇଁ ବିଷ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବାରୁ ଉପରୋକ୍ତ ପାତ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଦହି ଓ ଖଟା ଜିନିଷ ରଖାଯାଏ ନାହିଁ ।

15. ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସକୁ କାହିଁକି ଏକ ଆଦ୍ର-ପ୍ରତିରୋଧ ପାତ୍ରରେ ରଖୁବା ଉଚିତ୍‌ ।
ଊ–
(i) ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ (CaSO₄\(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O) ଜଳ କିମ୍ବା (ଆର୍ଦ୍ରବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ତାହା ଗ୍ରହଣ କରି ଜିପ୍‌ସମ୍ (CaSO₄, 2H₂O) ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
CaSO₄ \(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O + 1\(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O → CaSO₄ 2H₂O

(ii) ସେଥ‌ିପାଇଁ ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍‌କୁ ଏକ ଆର୍ଦ୍ରତା ପ୍ରତିରୋଧୀ ପାତ୍ରରେ ରଖାଯାଏ ।

16. ପ୍ଳାଷ୍ଟର୍ ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍‌ର ଦୁଇଟି ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
ଉ –

• କଣ୍ଢେଇ, ସାଜସଜ୍ଜା ସରଞ୍ଜାମ ଏବଂ ପୃଷ୍ଠକୁ ଚିକ୍‌କଣ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ^ଡ଼ ଭାଙ୍ଗିଯାଇଥିଲେ ବ୍ୟାଣ୍ଡେଜ୍ ପାଇଁ ଏହା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଦନ୍ତ ଚିକିତ୍ସାରେ ମଧ୍ୟ ଏହା ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

17. H⁺‍(aq) ଆୟନ ଗୁଡ଼ିକର ଗାଢ଼ତା ଦ୍ରବଣର ପ୍ରକୃତି ଉପରେ କି ପ୍ରଭାବ ପ୍ରକାଇଥାଏ ?
ଭ –
(i) H⁺ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା [H⁺] = 10^-7 ମୋଲ୍/ଲିଟରରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ଦ୍ରବଣଟି ଅମ୍ଳୀୟ ହୋଇଥାଏ ।

(ii) [H⁺]_aq = 10^-7 ମୋଲ|ଲିଟରରୁ କମ୍ ହେଲେ ଦ୍ରବଣଟି କ୍ଷାରୀୟ ହୋଇଥାଏ । ଏକ ପ୍ରଶମିତ ଦ୍ରବଣର ଗାଢ଼ତା 10^-7 ମୋଲ୍/ଲିଟର ।

18. ଚୂନପାଣିରେ ଅଧ୍ବକ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ? ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟିକୁ ସମତୁଲ ସମୀକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଦର୍ଶାଅ ।
ଭ –
(i) ଚୂନପାଣିରେ ଅଧିକ CO₂ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ଦ୍ରବଣୀୟ କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଦ୍ରବଣଟି ବର୍ଣ୍ଣହୀନ ହୋଇଯାଏ ।

(ii) ସମୀକରଣ :

19. HCl, HNO₃ ଇତ୍ୟାଦି ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ଅମ୍ଳୀୟ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି । ଆଲ୍‌କହଲ୍ ଏବଂ ଗ୍ଲା କୋଜ୍ ଭଳି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ ଲକ୍ଷଣ ଦେଖାନ୍ତି ନାହିଁ କାହିଁକି ?
ଭ –
(i) HCl, HNO₃ ହେଉଛନ୍ତି ସବଳ ଅମ୍ଳ । ଜଳରେ ବିଘଟିତ ହୋଇ ସହଜରେ H⁺‍ ଆୟନ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଅମ୍ଳୀୟ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ।

(ii) ଆଲକହଲ୍ ଏବଂ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ପରି ଜୈବିକ ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ସହଜରେ ବିଘଟିତ ହୋଇ H⁺‍ ଆୟନ ଦେଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏଗୁଡ଼ିକ ଅମ୍ଳୀୟ ଲକ୍ଷଣ ଦେଖାନ୍ତି ନାହିଁ ।

20. ଏକ ଅମ୍ଳର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ କରିବା ପାଇଁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଇଥାଏ ଯେ ଅମ୍ଳକୁ ଜଳରେ ମିଶାଇବା ଉଚିତ କିନ୍ତୁ ଜଳକୁ ଅମ୍ଳରେ କାହିଁକି ନୁହେଁ ?
ଉ
(i) ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ବା କ୍ଷାରକ ମିଶାଇବାଦ୍ୱାରା ଏକକ ଆୟତନ ପ୍ରତି H₃O⁺‍/OH^–‍ ଆୟନଗୁଡ଼ିକର ଗାଢ଼ତା କମିଯାଏ । ଅମ୍ଳଟି ଲଘୁକୃତ ହୋଇଥାଏ ବା ତା’ର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ ।

(ii) ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାର ଜଳର ଉପସ୍ଥିତିରେ ହିଁ ଯଥାକ୍ରମେ H⁺‍ ଓ OH^–‍ ଆୟନ ଦେଇଥାଏ ।

21. ପାଉଁରୁଟି କିମ୍ବା କେକ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି ବେଳେ ସେଥ‌ିରେ ବେକିଂ ପାଉଡର କାହିଁକି ମିଶାଯାଇଥାଏ ?
ଉ
(i) ବେକିଙ୍ଗ୍ ପାଉଡ଼ରକୁ ଗରମ କଲେ କିମ୍ବା ଜଳରେ ମିଶାଇଲେ ସେଥୁରୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ । NaHCO₃ + H⁺ (ଅମ୍ଳରୁ)→ CO₂ + H₂O + ଅମ୍ଳର ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଲବଣ

(ii) ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ପାଉଁରୁଟି କିମ୍ବା କେକ୍‌କୁ ଫୁଲାଇ ଦେଇ ନରମ ଓ ସଚ୍ଛିଦ୍ର କରିଥାଏ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ପାଉଁରୁଟି ଓ କେକ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି ସମୟରେ ବେକିଂ ପାଉଡ଼ର
ମିଶାଯାଇଥାଏ ।

22. ପାତିତ ଜଳ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ ପରିବହନ କରିପାରେ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ ବର୍ଷା ଜଳ ତାହା କରିପାରେ କାହିଁକି ?
ଊ–

• ବର୍ଷାଜଳରେ ବିଭିନ୍ନ ଲବଣ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ରହିଥିବାରୁ ଏହା ବିଘଟିତ ହୋଇ ଆୟନ ଦେଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରେ ।
• ତିତ ଜଳ ବିଶ୍ଳେଷିତ ହୋଇ ଆୟନ ସୃଷ୍ଟିକରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏହା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରେ ନାହିଁ ।

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Political Science Important Questions Chapter 1 ମୌଳିକ ଅଧୂକାର Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Political Science Important Questions Chapter 1 ମୌଳିକ ଅଧୂକାର

Subjective Type Questions With Answers
ସଂଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ଶୋଷଣ ବିରୋଧରେ ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୩ ଓ ୨୪ରେ ଶୋଷଣ ବିରୋଧରେ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ସେଥ‌ିରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି ।

• ଆଗକାଳ ପରି ମଣିଷ କିଣାବିକା, ବେଠି ଓ ବିନା ମଜୁରିରେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଖଟାଇବା ଆଦି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରାଯାଇଛି ।
• ଉକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଖ୍ପ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ଦଣ୍ଡବିଧାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
• ଦେଶର ସ୍ଵାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଭାବେ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିୟୋଜିତ କରିପାରିବ ।
• ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସରୁ କମ୍ ବୟସର ଶିଶୁମାନଙ୍କୁ ଖଣି, କଳକାରଖାନା ଓ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିପଦଜନକ କାମରେ ନିୟୋଜିତ କରିବାକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରାଯାଇଛି ।

୨। ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିବା ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନରେ ଭାରତରେ ବାସ କରୁଥିବା ସ୍ୱାର୍ଥରକ୍ଷା ପାଇଁ ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
• ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୯ ଓ ୩୦ରେ ଏହି ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ତ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉଲ୍ଲିଖିତ ହୋଇଛି ।
  (a) ଭାଷା, ଲିପି ଓ ସଂସ୍କୃତିର ସୁରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଅଧିକାର ପାଇଛନ୍ତି ।
  (b)ସରକାରଙ୍କଠାରୁ ଅନୁଦାନ ପାଉଥ‌ିବା ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ କେବଳ ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ, ଜାତି, ଭାଷା ଓ ବାସସ୍ଥାନ ଆଦି କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
  (c) ମୁତାବକ ଶି କ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସାହାଯ୍ୟ ମିଳିବାରେ କୌଣସି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ରହିବ ନାହିଁ ।

୩। ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିକାରର ଅଧ‌ିକାରର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନର ୩୨ ଧାରାରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିକାର ଅଧ୍ୟାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅଦାଲତର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇପାରିବ ।
• ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧ୍ଵରଗୁଡ଼ିକ ଯଦି ସରକାର ବା ଅନ୍ୟ କେହି କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରନ୍ତି ତାହାହେଲେ ସେ ୩୨ ଧାରା ଅନୁସାରେ – ସିଧାସଳଖ ଭାରତର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ ରାଜ୍ୟର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଆବେଦନ କରିପାରିବେ ।
• ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ପାଞ୍ଚ ପ୍ରକାର ‘ରିଟ୍’ ଜାରି କରିପାରିବେ ।
• ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି – (କ) ବନ୍ଦୀ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷୀକରଣ, (ଖ) ପରମାଦେଶ, (ଗ) ନିଷେଧାଦେଶ, (ଘ) ଅଧିକାର ପୃଚ୍ଛା, (ଙ) ଉତ୍ପ୍ରେକ୍ଷଣ ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ଗୋଟିଏ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ କିପରି ଯଥେଚ୍ଛାଚାର କ୍ଷମତାକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରାଯାଇଛି ?
Answer:

• ଗୋଟିଏ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଦେଶର ସମ୍ବିଧାନ କେତେକ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
• ନିଜର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱର ବିକାଶ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଯଥେଚ୍ଛାଚାର କ୍ଷମତା ସଙ୍କୁଚିତ କରିଥାଏ ।

୨। ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଭାଗର କେତେ ଧାରାରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି ଓ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଣେତାମାନେ ଏଥୁଁନିମନ୍ତେ କେଉଁ ଆଇନଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଛନ୍ତି ?
Answer:

• ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ତୃତୀୟ ଭାଗରେ ଥ‌ିବା ଧାରା ୧୨ରୁ ଧାରା ୩୫ ମଧ୍ୟରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି ।
• ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ତୃତୀୟ ଭାଗରେ ଥ‌ିବା ଧାରା ୧୨ରୁ ଧାରା ୩୫ ମଧ୍ୟରେ ମୌଳିକ ‘ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କିତ ଆଇନ’ (Bill of Rights)ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

୩ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ତୃତୀୟ ଭାଗରେ ଥ‌ିବା ଧାରା ମୌଳିକ ଅସ୍ଵୀକାର କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୨ରୁ ୩୫ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଅଧ୍ୟାରଗୁଡ଼ିକ ମୌଳିକ, କାରଣ ଜୀବନଯାପନ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସୁରକ୍ଷା ଲାଗି ଏଗୁଡ଼ିକର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।
• ଏହି ଆର୍ଟିକିଲଗୁଡିକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଇଚ୍ଛାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ |

୪। ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ କାହିଁକି ନିରଙ୍କୁଶ ନୁହେଁ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:

• ମୌଳିକ ଅଧ‌ିକାରଗୁଡ଼ିକ ନିରଙ୍କୁଶ ନୁହେଁ ।
• ଅଧିକାରକୁ ସାମୟିକ ଭାବରେ ସଙ୍କୁଚିତ ବା ସ୍ଥଗିତ ବା ନିଲମ୍ବିତ ରଖାଯାଇପାରିବ ।

୫। କେବେ ଓ କେଉଁ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନଦ୍ୱାରା ବ୍ୟକ୍ତିର ସମ୍ପତ୍ତିଗତ ଅଧିକାରକୁ ଦିଆଯାଇଛି ?
Answer:
୧୯୭୮ ମସିହାରେ ୪୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନଦ୍ୱାରା ବ୍ୟକ୍ତିର ସମ୍ପଭିଗତ ଅଧିକାରକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ତାଲିକାରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯାଇଛି ।

୬ | ଭାରତରେ କେଉଁସବୁ ଉପାଧ୍ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ?
Answer:

• ସ୍ବାଧୀନତା ପରଠାରୁ ଦେଶରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ସେବା ପ୍ରଦାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ଭାରତରତ୍ନ, ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ, ପଦ୍ମଭୂଷଣ, ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ଆଦି ଉପାଧ୍ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ସରକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଛନ୍ତି ।
• ଉପାଧ୍ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି । ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ୱାରା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ‘ସାମରିକ ଉପାଧ୍’ ପ୍ରଦାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।

୭। କେଉଁ ସମୟରେ ନାଗରିକର ବ୍ୟକ୍ତି ଗତ ସ୍ବାଧନୀତାକୁ ସରକାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିପାରିବେ ?
Answer:

• ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଐକ୍ୟ ଓ ନିରାପତ୍ତା, ଶାନ୍ତି ଓ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା, ନୈତିକତା ଓ ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ବନ୍ଧୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସମ୍ପର୍କ ରକ୍ଷା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସରକାର ନ୍ୟାୟୋଚିତ ଭାବରେ ନାଗରିକର କରିପାରିବେ ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏହି କରିପାରିବେ ବା ସ୍ଥଗିତ ରଖୁପାରିବେ ।

୮। ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୦ରେ ଦୋଷୀ ବା ଅପରାଧୀ ବିବେଚିତ ହେଉଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ କେତୋଟି ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ଓ ସେଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ କ’ଣ ? ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୦ ଅନୁସାରେ ଦୋଷୀ
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୦ ଅନୁସାରେ ଦୋଷୀ ବା ଅପରାଧୀ ବିବେଚିତ ହେଉଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ତିନିଗୋଟି ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
• ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି – (କ) କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ସେହି ସମୟରେ ପ୍ରଚଳିତ ନ ଥ‌ିବା କୌଣସି ଆଇନ ଅନୁସାରେ ଦଣ୍ଡିତ ହେବେ ନାହିଁ ।
  ଖ) କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ଗୋଟିଏ ଅପରାଧ ପାଇଁ ଦୁଇଥର ଦଣ୍ଡ ଭୋଗ କରିବେ ନାହିଁ ।
  (ଗ) କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ନିଜ ବିରୋଧରେ ସାକ୍ଷ୍ୟ ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରାଯିବ ନାହିଁ ।

୯। ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୧ରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ କେଉଁ ଅଧୂକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୧ ଅନୁସାରେ ଆଇନ ଅନୁମୋଦିତ ପନ୍ଥା ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପନ୍ଥାରେ ନାଗରିକକୁ ତାହାର ଜୀବନ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାଧୀନତାରୁ ବଞ୍ଚିତ କରାଯିବ ନାହିଁ ।
• ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକୁ ବିଭିନ୍ନ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଉପାଧ୍ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି । ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ୱାରା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ‘ସାମରିକ ଉପାଧ୍’ ପ୍ରଦାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ଉପାଧ୍’ ପ୍ରଦାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।

୧୦ । ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୨ରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ କେଉଁସବୁ ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି ?
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୨ ଅନୁସାରେ ଭାରତର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକଙ୍କୁ ପ୍ରଦତ୍ତ କେତେକ ସୁରକ୍ଷା ଅଧିକାର ବଳରେ ସେ ପୋଲିସ୍‌ର ବେଆଇନ ଗିରଫଦାରୀରୁ ନିଜକୁ ମୁକ୍ତ ରଖ୍ଯାରିବ ।
• ଗିରଫ ହୋଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଗିରଫ ହେବାର କାରଣ ଯଥାଶୀଘ୍ର ଜଣାଇ ଦିଆଯିବ ଓ ଗିରଫ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୨୪ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ନିକଟତମ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟଙ୍କ ଅଦାଲତରେ ହାଜର କରାଯିବା

୧୧। ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୧(କ)ରେ ଥ‌ିବା ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ଶିକ୍ଷାଲାଭକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଭାବେ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୧(କ)ରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ।
• ୨୦୧୦ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ୧ ତାରିଖରେ ଯୋଗ ହୋଇଥିବା ନୂତନ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ଛଅ ବର୍ଷରୁ ଚଉଦ ବର୍ଷ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବାଳକ ଓ ବାଳିକାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ହୋଇଛି । ସେଥ‌ିପାଇଁ ସମସ୍ତ ଖର୍ଚ୍ଚ ରାଷ୍ଟ୍ର ବହନ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଛି ।

Objective Type Questions With Answers
A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

୧। ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ କେଉଁ ଦୁଇଟି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରସାମ୍ୟ ରହିବା ଦରକାର ?
Answer:
ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ମଧ୍ଯରେ ଭାରସାମ୍ୟ ରହିବା ଦରକାର ।

୨। ମୌଳିକ ଅଧ୍ୟାରଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟକ୍ତିର ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦରକାର କାହିଁକି ?
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ।

୩ । ସରକାରଙ୍କର ଯଥେଚ୍ଛାଚାର କ୍ଷମତା ଉପରେ କିଏ ଅଙ୍କୁଶ ଲଗାଇଥାଏ ?
Answer:
ସରକାରଙ୍କର ଯଥେଚ୍ଛାଚାର କ୍ଷମତା ଉପରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଅଙ୍କୁଶ ଲଗାଇଥାଏ ।

୪। କେଉଁ ସମୟରେ ମୌଳିକ ଅସ୍କାରକୁ ସାମୟିକ କାରଣରୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ସାମୟିକ ଭାବେ ରଖାଯାଇପାରିବ ?
Answer:
କେଉଁ ସମୟରେ ମୌଳିକ ଅସ୍କାରକୁ ସାମୟିକ କାରଣରୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ସାମୟିକ ଭାବେ ସଙ୍କୁଚିତ ବା ସ୍ଥଗିତ ବା ନିଲମ୍ବିତ ରଖାଯାଇପାରିବ ।

୫ ! ସମ୍ବିଧାନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ମୌଳିକ ଅଧିକାର କୁ ସଙ୍କୁଚିତ ବା ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବାର କ୍ଷମତା କାହାର ରହିଛି ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ସଙ୍କୁଚିତ ବା ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବାର କ୍ଷମତା କେବଳ ଭାରତର ସଂସଦର ରହିଛି ।

୬। ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଗୁଡ଼ିକ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ପ୍ରତିପାଦନୀୟ – ଏହାର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ମୌଳିକ ଧ୍ୟାର ଗୁଡ଼ିକ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ପ୍ରତିପାଦନୀୟ ଅର୍ଥାତ୍ କୌଣସି ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧିକାର କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହେଲେ ସେ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଆଶ୍ରୟ ନେଇ ତାହାର ପ୍ରତିକାର କରିପାରିବ ।

୭। କେଉଁ ଆଇନକୁ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଅସିଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିପାରିବ ?
Answer:
ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରୁଥି ଯେକୌଣସି ଆଇନକୁ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଅସିଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିପାରିବ ।

୮| କେଉଁମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସରକାରୀ ଚାକିରି ତଥା ନିଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଂରକ୍ଷଣ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ?
Answer:
ସମାଜର ଦୁର୍ବଳ ବର୍ଗ ବା ଅନୁନ୍ନତ ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତିର ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସଙ୍କୁ ଚି ତ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।

୯ । କେଉଁ ଆର୍ଟିକିଲ୍ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଅଧିକାର ଦେଇଥାଏ | ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୯ରୁ ଧାରା ୨୨ ମଧ୍ୟରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି ।

୧୦ । ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ପ୍ରଥମେ ସାତଗୋଟି ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୯ରେ ପ୍ରଥମେ ସାତଗୋଟି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସ୍ଵାଧୀନତାର ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଥିଲା

୧୧ । ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନେ କେଉଁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ବଳରେ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଓ ନିରସ୍ତ୍ର ପାଇଛନ୍ତି ?
Answer:
ବଳରେ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଓ ନିରସ୍ତ୍ର ହୋଇ ସମାବେଶରେ ମିଳିତ ହେବାର ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇଛନ୍ତି ।

୧୨। କିଏ, କେଉଁ ସମୟରେ ବ୍ୟକ୍ତି ଗତ ସ୍ଵାଧୀନତାଗୁଡ଼ିକୁ ନିଲମ୍ବିତ କରିପାରିବେ ବା ସ୍ଥଗିତ ରଖ୍ଯାରିବେ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାଧୀନତାଗୁଡ଼ିକୁ ନିଲମ୍ବିତ କରିପାରିବେ ବା ସ୍ଥଗିତ ରଖ୍ଯାରିବେ ।

୧୩ । କାହା ଆଦେଶ ବିନା କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୨୪ ଘଣ୍ଟାରୁ ଅଧ୍ୟା ସମୟ ଅଟକ ରଖାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ?
Answer:
ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ୍‌ଙ୍କ ଆଦେଶ ବିନା କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୨୪ ଘଣ୍ଟାରୁ ଅଧ‌ିକ ସମୟ ଅଟକ ରଖାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।

୧୪। ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଶୋଷଣ ବିରୋଧରେ ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି ?
Answer:
ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୩ ଓ ୨୪ରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଶୋଷଣ ବିରୋଧରେ କିଛି ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

୧୫ । ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ସମୟରେ କେଉଁ ଅଧିକାର ସଙ୍କୁଚିତ ହୁଏ ?
Answer:
ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସ୍ଵାଧୀନତାର ଅଧ୍ୟାର ସଙ୍କୁଚିତ ହୋଇଥାଏ ।

୧୬ । କିଏ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ‘ଓକିଲମାନଙ୍କର ଭୂସ୍ୱର୍ଗ’ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସାମ୍ବିଧାନବିତ୍ ଆଇଭର୍‌ ଜେନିଙ୍ଗସ୍ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ‘ଓକିଲମାନଙ୍କର ଭୂସ୍ବର୍ଗ’ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।

୧୭ । ଭାରତୀ ମାମଲାରେ ନିଜର ପୂର୍ବ ନିଷ୍ପତ୍ତି ବଦଳାଇ କିଭଳି ରାୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୭୩ ମସିହାରେ କୈଶବାନନ୍ଦ ଭାରତୀ ମାମଲାରେ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନିଜର ପୂର୍ବ ନିଷ୍ପତ୍ତି ବଦଳାଇ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ସଂସଦ ଚାହିଁଲେ, ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ ସଂଶୋଧନ କରିପାରିବେ ସତ, କିନ୍ତୁ ସମ୍ବିଧାନର ମୌଳିକ ଢାଞ୍ଚାକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ

୧୮ । ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ମାଧ୍ୟମରେ କେତେରୁ କେତେ ବର୍ଷ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବାଳକ ବାଳିକାଙ୍କ ପାଇଁ ହୋଇଛି ?
Answer:
ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ମାଧ୍ୟମରେ ୬ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ବାଳକ ଓ ବାଳିକାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମାଗଣା ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷାଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷାଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା୧୯ । କିଏ

୧୯ । ‘ରିଟ୍’ ଜାରି ପାରିବେ ?
Answer:
ଧାରା 226 ସମସ୍ତକୁ ସଶକ୍ତ କରେ | ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ‘ରିଟ୍’ ଜାରି କରିପାରିବେ ।

B ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

୧। କେତେ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ବୟସ୍କ ଶିଶୁମାନଙ୍କୁ ଖଣି, ନିୟୋଜିତ କରିବାକୁ ନିଷେଧ କରାଯାଇଛି ?
୨। ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ଧର୍ମଗତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
୩। ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ ଅଧିକାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
୪। ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଣେତାମାନେ ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭବ କଲାବେଳେ ଅନେକାଂଶରେ କେଉଁ ଦେଶର ‘ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କିତ ଆଇନ’ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ ?
୫ । ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନାଗରିକର କେଉଁ ଅଧ୍ୟାରଗୁଡ଼ିକୁ ନିଲମ୍ବିତ କରିପାରିବେ ବା ସ୍ଥଗିତ ରଖ୍ଯାରିବେ ?
୬ । କେଉଁ ନ୍ୟାୟାଳୟ ମୌଳିକ ଅସ୍ଵୀକାରଗୁଡ଼ିକୁ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ?
୭। ଭାରତରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ସଙ୍କୁଚିତ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବାର କ୍ଷମତା କାହାର ଅଛି ?
୮। ଶିକ୍ଷାଲାଭକୁ ମୌଳିକ ଅସ୍ଵାକାର ଭାବେ ସମ୍ବିଧାନରେ କେଉଁ ଧାରାରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ?
୯।ନୂତନ ଶିକ୍ଷା ଅତ୍କାର ଆଇନ ଆମ ସମ୍ବିଧାନରେ କେବେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ?
୧୦ । କେତେ ବର୍ଷରୁ କେତେ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାଳକ ଓ ଶିକ୍ଷାଦାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ?
୧୧ । ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ପୋଲିସ୍‌ର ବେଆଇନ ଗିରଫଦାରୀ ବିଷୟରେ କୁହାଯାଇଛି ?
୧୨ । ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୩ ଓ ୨୪ରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ କାହା ବିରୋଧରେ କିଛି ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
୧୩। ଭାରତରେ ବସବାସ କରୁଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ଧର୍ମର ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୫-୨୮ରେ କେଉଁ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
୧୪ । ଆମ ଦେଶରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ଗୋଷ୍ଠୀର ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ସ୍ବାର୍ଥରକ୍ଷା ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
୧୫ । ଜଣେ ନାଗରିକ ନିଜର ମୌଳିକ ଅଧ୍ଵରର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅଦାଲତର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇପାରିବ, ଏହା ସମ୍ବିଧାନରେ କେଉଁ ଧାରାରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ?

Answers:
୧। ୧୪,
୨। ଧାରା ୨୫ରୁ ୨୮,
୩। ଧାରା ୨୯ ଓ ୩୦
୪ । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା,
୫ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାଧୀନତା,
୬ । ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ,
୭ । ଭାରତର ସଂସଦ,
୮ । ଧାରା ୨୧(କ),
୯ ।୨୦୧୦ ଏପ୍ରିଲ୍,
୧୦ । ୬-୧୪ ବର୍ଷ,
୧୧ । ଧାରା-୨୨,
୧୨ । ଶୋଷଣ,
୧୩ । ଧର୍ମଗତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଅଧିକାର,
୧୪। ଧାରା-୨୯ ଓ ୩୦,
୧୫ । ଧାରା -୩୨

C ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ବ୍ୟକ୍ତିର____________ର ବିକାଶ ।
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ

୨। ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ବସ୍ତୁତଃ ବ୍ୟକ୍ତିର _____________ଆଧାରିତ ।
Answer:
ସ୍ଵାଧୀନତା

୩ । ______________ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ମଧ୍ଯରେ ଭାରସାମ୍ୟ ରହିବା ଦରକାର ।
Answer:
ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ

୪। ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ତୃତୀୟ ଭାଗରେ ଥ‌ିବା ଧାରା _________ ଧାରା _________ ମଧ୍ୟରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି ।
Answer:
୧୨,୩୫

୫। ମୌଳିକ ଅଧୂକାରଗୁଡ଼ିକର ପରିବର୍ତ୍ତନ ବା ପ୍ରତ୍ୟାହାର _____________ ଆଇନ ବଳରେ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।
Answer:
ସାଧାରଣ

୬ | ____________ମସିହାରେ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନଦ୍ୱାରା ସମ୍ପଭି ଗତ ଅଧିକାରକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାରରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଗଲା ।
Answer:
୧୯୭୮

୭ । ___________ ସମ୍ବିଧାନି ସଂଶୋଧନ ଆଇନଦ୍ୱାରା ବ୍ୟକ୍ତିର ସମ୍ପତ୍ତିଗତ ଅଧିକାରକୁ ବାଦ୍ ଦିଆଗଲା ।
Answer:
୪୪ତମ

୮। ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା____________ _____ଅନୁସାରେ_ସମ୍ପଭିଗତ ଅଧିକାର ଏକ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ନୁହେଁ ।
Answer:
୩୦୦(କ)

୯। ପ୍ରଥମେ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନରେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ___________ଗୋଟି ମୌଳିକ ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ସାତ

୧୦ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନେ ___________ ଗୋଟି ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରୁଛନ୍ତି ।
Answer:
ଛଅ

୧୧। ସମ୍ବିଧାନର _____________ ରୁ __________ ଧାରା ମଧ୍ଯରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସମାନତାର ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
୧୪, ୧୮

୧୨। ___________ଆଗରେ ସମସ୍ତ ନାଗରିକ ସମାନ ଓ ଆଇନଗତ ସୁରକ୍ଷା ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନ ।
Answer:
ଆଇନ

୧୩ । ____________ ଅଧିକାର ବଳରେ ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ନିବାରଣ କରାଯିବା ସହିତ ଏହାର ବିଲୋପ ସାଧନ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ସମାନତା

୧୪ । ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ସଂଘ ବା ସମିତି ଗଠନର _______ସ୍ଵାଧୀନତା ମୌଳିକ ଅଧିକାରରେ ବଣ୍ଠନା କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ସ୍ଵାଧୀନତାର ଅଧିକାର

୧୫ । ସମ୍ବିଧାନର ________________ ଧାରାରେ ଅପରାଧୀ ବିବେଚିତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୩ଟି ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
୨୦

୧୬ । ଶିକ୍ଷାଲାଭକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଭାବେ ସମ୍ବିଧାନର _____________ ଧାରାରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
୨୧(କ)

୧୭ | ______________ ମସିହାରେ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ବିଧାନରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
୨୦୧୦

୧୮ । ପୋଲିସ୍ ଗିରଫ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ _______ ମଧ୍ୟରେ ନିକଟତମ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ୍‌ଙ୍କ ଅଦାଲତରେ ହାଜର କରାଯିବା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଅଟେ ।
Answer:
୨୪

୧୯ । ଜଣେ ନାଗରିକ ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ___________ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଅଦାଲତର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇପାରିବ ।
Answer:
୩୨
୨୦ । ଭାରତରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିବାପାଇଁ ସଂସଦଦ୍ୱାରା ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ___________ମସିହାରେ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
୨୦୦୫

D. ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓ ) ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (X) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

୧। ୪୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ୧୯୭୭ ମସିହାରେ କରାଯାଇଥିଲା ।
୨। ପ୍ରଥମେ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସାତଗୋଟି ମୌଳିକ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।
୩। ବର୍ତ୍ତମାନ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ଛଅଗୋଟି ମୌଳିକ ଅଧ‌ିକାର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି ।
୪। ଧାରା ୧୯ ରେ ୫ ଗୋଟି ସ୍ଵାଧୀନତା ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
୫। ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ନାଗରିକର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାଧୀନତାଗୁଡ଼ିକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରିପାରିବେ ।
୬। ଶିକ୍ଷାଲାଭକୁ ମୌଳିକ ଅଧୁକାର ଭାବେ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୧(କ)ରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ।
୭ । ୨୦୧୦ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧ ତାରିଖରେ ନୂତନ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ।
୮। ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ୍‌ଙ୍କ ଆଦେଶ ବିନା କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୧୨ ଘଣ୍ଟାରୁ ଅଧ‌ିକ ସମୟ ଅଟକ ରଖାଯିବ ନାହିଁ ।
୯୮ ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୩ ଓ ୨୪ରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଶୋଷଣ ବିରୋଧରେ କିଛି ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି ।
୧୦ । ଭାରତରେ ବସବାସ କରୁଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ଧର୍ମର ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବିଧାନର ୨୬-୨୮ ଧାରା ମଧ୍ୟରେ ଧର୍ମଗତ ମୌଳିକ ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

Answers:
୧। (×)
୨। (√)
୩। (√)
୪। (×)
୫। (√)
୬।(√)
୭ । (×)
୮। (×)
୯୮ (√)
୧୦ । (x)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

F. ରେଖାଙ୍କିତ ପଦକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧। ସମ୍ବିଧାନର ଚତୁର୍ଥ ଭାଗରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।
୨। ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ପୋଲିସ ପ୍ରଶାସନ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
୩। ଭାରତରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରିବାର ଅଧିକାର କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ରହିଛି ।
୪। ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ୩୫ ଧାରାରେ ପାଞ୍ଚଟି ହୁକୁମନାମା ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ।
୫। ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ୨୦୦୪ ମସିହାରେ ସଂସଦରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ।
୬। ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିକାରର ଅଧିକାର ସମ୍ବିଧାନର ୩୦ ଧାରାରେ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
୭। କେଶବାନନ୍ଦ ଭାରତୀ ମାମଲାରେ ୧୯୭୨ ମସିହାରେ ସୁପ୍ରିମ୍ କୋର୍ଟ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ ।
୮ । ଗିରଫ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ପୋଲିସ ସର୍ବାଧ‌ିକ ୪୮ ଘଣ୍ଟା ଘଣ୍ଟା ହାଜତରେ ରଖ୍ଯାରିବେ ।
୯୮ ୧୬ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ବୟସର ପିଲାମାନଙ୍କୁ ବିପଦଜନକ କାମରେ ନିୟୋଜିତ କରାଯାଇପାରିବ ।
୧୦ ।୪୪ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ୧୯୭୯ ମସିହାରେ ସଂସଦରେ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲା ।

Answers:
୧ । ତୃତୀୟ,
୨ । ନ୍ୟାୟାଳୟ,
୩ । ସଂସଦର,
୪ । ୩୨,
୫। ୨୦୦୫,
୬। ୩୨,
୭। ୧୯୭୩,
୮ । ୨୪ ଘଣ୍ଟା,
୯। ୧୪ ବର୍ଷ,
୧୦ । ୧୯୭୮

G ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ସଙ୍କୁଚିତ ବା ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବା କ୍ଷମତା କାହାର ରହିଛି ?
(A) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(B) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(C) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(D) ଭାରତର ସଂସଦ
Answer:
(D) ଭାରତର ସଂସଦ

2. କେଉଁ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସମ୍ପଭିଗତ ଅଧ୍ୟାର ଏକ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ନୁହେଁ ?
(A) ଧାରା ୨୯୫
(B) ଧାରା ୨୯୮(କ)
(C) ଧାରା ୨୯୯(ଗ)
(D) ଧାରା ୩୦୦ (କ)
Answer:
(D) ଧାରା ୩୦୦ (କ)

3. ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ଧର୍ମଗତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
(A) ଧାରା ୨୫ରୁ ୨୬
(B) ଧାରା ୨୪ରୁ ୨୭
(C) ଧାରା ୨୫ରୁ ୨୮
(D) ଧାରା ୨୪ରୁ ୨୯
Answer:
(C) ଧାରା ୨୫ରୁ ୨୮

4. ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ ଅଧିକାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
(A) ଧାରା ୨୮ରୁ ୩୧
(B) ଧାରା ୨୯ ଓ ୩୦
(C) ଧାରା ୩୦ ଓ ୩୧
(D) ଧାରା ୨୮ ଓ ୨୯
Answer:
(B) ଧାରା ୨୯ ଓ ୩୦

5. ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୯ରେ କେତେଗୋଟି ସ୍ଵାଧୀନତାର ଅଧ୍ଵର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
(A) ୫ ଗୋଟି
(B) ୬ ଗୋଟି
(C) ୪ ଗୋଟି
(D) ୭ ଗୋଟି
Answer:
(B) ୬ ଗୋଟି

6. ଶିକ୍ଷାଲାଭକୁ ମୌଳିକ ଅଧ୍ୟାକାରଭାବେ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ?
(A) ଧାରା ୧୮
(B) ଧାରା ୨୧
(C) ଧାରା ୨୩
(D) ଧାରୀ ୨୩ (କ)
Answer:
(B) ଧାରା ୨୧

7.ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିକାର ଅଧିକାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
(A) ଧାରା ୨୯
(B) ଧାରି ୩୨
(C) ଧାରା ୨୮
(D) ଧାରା ୨୨
Answer:
(B) ଧାରି ୩୨

8. ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିକାରର ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ?
(A) ଧାରା ୨୫
(B) ଧାରା ୨୮
(C) ଧାରା ୩୨
(D) ଧାରା ୩୩
Answer:
(C) ଧାରା ୩୨

9. ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସମ୍ବିଧାନବିତ୍ ଆଇଭର୍ ଜେନିଙ୍ଗସ୍‌ଙ୍କ ଭାଷାରେ କେଉଁ ଦେଶର ସମ୍ବିଧାନ ହେଉଛି ‘ଓକିଲମାନଙ୍କର ଭୂସ୍ୱର୍ଗ’ ?
(A) ଭାରତ
(B) ଶ୍ରୀଲଙ୍କା
(C) ଚୀନ୍
(D) ଇଂଲାଣ୍ଡ
Answer:
(A) ଭାରତ

10. କେବେ ଭାରତର ସଂସଦଦ୍ୱାରା ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଛି ?
(A) ୨୦୦୦
(B) ୨୦୧୩
(C) ୨୦୦୪
(D)୨୦୦୫
Answer:
(D)୨୦୦୫

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Odia Solutions Chapter 3 ଭୀମଙ୍କ ସଂଘନାଦ ରଡ଼ି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Odia Solutions Chapter 3 ଭୀମଙ୍କ ସଂଘନାଦ ରଡ଼ି

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନାବଳୀର ଉତ୍ତର

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂ ଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ଏକପଦରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
ଧୃତରାଷ୍ରଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ମରୁତଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ପବନଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ପଣ୍ଡୁଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ଅତିତିଙ୍କ ପୁତ୍ର –
କୁନ୍ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର –
Answer:
ଧୃତରାଷ୍ରଙ୍କ ପୁତ୍ର – ଧାର୍ତ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରା
ମରୁତଙ୍କ ପୁତ୍ର – ମାରୁତି
ପବନଙ୍କ ପୁତ୍ର – ପାବନି
ପଣ୍ଡୁଙ୍କ ପୁତ୍ର – ପାଣ୍ଡବ
ଅତିତିଙ୍କ ପୁତ୍ର – ଆଦିତ୍ୟ
କୁନ୍ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର – କୌନ୍ତେୟ

Question ୨।
ନିମ୍ନଲିଖତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
ଶୂଳଧର, ସଂକଟ, ମର୍ତ୍ତ୍ୟ, ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ, ନଳିନୀ, ଯମ, କମଳା, ଭର୍ସନା
Answer:

ଶବ୍ଦ	ପ୍ରତିଶବ୍ଦ
ଶୂଳଧର	ବିଶ୍ଵନାଥ, ପଶୁପତି
ମର୍ତ୍ତ୍ୟ	ପୃଥ‌ିବୀ, ଧରଣୀ
ନଳିନୀ	ପଦ୍ମ, ପଙ୍କଜ
କମଳା	ଲକ୍ଷ୍ମୀ, ବିଷ୍ଣୁପ୍ରିୟା
ସଂକଟ	ବିପଦ, ବିପତ୍ତି
ଅନ୍ତରାଷ	ଆକାଶ, ବ୍ୟୋମ
ପ୍ରମ	ଦଣ୍ଡାଧାର, କାଳାନ୍ତକ
ଭର୍ସନା	ନିନ୍ଦା, ଅପବାଦ

Question ୩ ।
ବ୍ୟାସବାକ୍ୟ ସହ ସମାସର ନାମ ଲେଖ ।
ତ୍ରିଲୋଚନ, କାଳାନଳ, ନବଦୀପ, ସପ୍ତସାଗର, ଭୁଜଦଣ୍ଡ, ଅଜାମ୍ବର
Answer:
ତ୍ରିଲୋଚନ – ତିନି ଲୋଚନ ଯାହାଙ୍କର (ଶିବ) – ବହୁବ୍ରୀହି ସମାସ
କାଳାନଳ – କାଳ ଅଟେ ଅନଳ – ଅଭେଦ କର୍ମଧାରୟ
ନବଦ୍ଵାପ – ନବଦ୍ବାପର ସମାହାର – ଦ୍ୱିଗ୍ନ ସମାସ
ସପ୍ତସାଗର – ସପ୍ତସାଗରର ସମାହାର – ଦ୍ୱିଗୁ ସମାସ
ଭାଙଦଣ୍ଡ – ଭୁଜ ଦଣ୍ଡ ପରି – ଉପମିତ କର୍ମଧାରୟ
ଅଜାମ୍ବର – ଜନ୍ମ ମରଣ ନାହିଁ ଯାହାର – ବହୁବ୍ର।ହି

Question ୪।
ପଠିତ କବିତା ଅବଲମ୍ବନରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଈଶ୍ବରଂକୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ……………….. ।
(ଖ) ଆସନ କମ୍ପିଲା ଯେ ଦେବ …………………. ।
(ଗ) ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ …………….. ।
(ଘ) ………………….. ରୁ କାଢ଼ିଦେଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
(ଙ) ………………….. ଆସି ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲା ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରେ ।
(ଚ) ………………….. ମାରି ବାହାସ୍ଫୋଟ ଗର୍ଜିଣ ବେଗେ ଉଠି ।
(ଛ) ବୋଇଲୁ ଯେ ଭୀମର ………………….. ପହିବ।
(ଜ) କଦଳୀ ପତ୍ର ପ୍ରାୟେ ……………….. ମହାତମା
Answer:
(କ) ଈଶ୍ବରଂକୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ପବନର ସତା।
(ଖ) ଆସନ କମ୍ପିଲା ଯେ ଦେବ ଶୂଳଧର।
(ଗ) ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ ଉପ୍ରଚାରି।
(ଘ) ଚିରି କୃଟି ରୁ କାଢ଼ିଦେଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
(ଙ) ଅନ୍ତରାଷେ ଆସି ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲା ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରେ ।
(ଚ) ବଚ୍ଛସ୍ଥଳେ ମାରି ବାହାସ୍ଫୋଟ ଗର୍ଜିଣ ବେଗେ ଉଠି ।
(ଛ) ବୋଇଲୁ ଯେ ଭୀମର ସାତରତି ପହିବ।
(ଜ) କଦଳୀ ପତ୍ର ପ୍ରାୟେ କମ୍ପଇ ମହାତମା

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୫।
ସିଂଘନାଦ କ’ଣ ?
Answer:
ସିଂଘନାଦ ମଇଁଷି ସିଂଘରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବାଦ୍ୟ । ଏହି ବାଦ୍ୟ ସଦାସର୍ବଦା ଶିବଙ୍କ ପାଖରେ ଥାଏ । ଶିବ ଭୈରବ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପୃଥ‌ିବୀ ପ୍ରଳୟ ହୁଏ । ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ନେଇ ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣ କରିବାପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରିଥିଲେ । ସେହି ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିଥିଲେ ।

Question ୬ ।
ସହଦେବ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ କ’ଣ ବୋଇଲେ
Answer:
ସହଦେବ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଅର୍ଥାତ୍ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କହିଲେ, କେବଳ ଈଶ୍ଵରଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରି ପବନସୁତ ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାର କରିପାରିବେ ।

Question ୭ ।
ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କ’ଣ କହିଲେ ?
Answer:
ସିଂଘନାଦ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଶିବ ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ପଚାରିବାରୁ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଲେ, ଭୀମ ହେଉଛି ଆମ୍ଭ ପାଇଁ ଉପକ।ରା ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅନେକ ସମୟରେ କପିଳାସ ବିପଦମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ। ପୁନଶ୍ଚ ତୁମ୍ଭେ ଭାମଙ୍କୁ ବିର ଦେବାପାଇଁ ସତ୍ୟ କରିଥିଲେ । ତେଣୁ ଭୀମକୁ ଯଥାଶୀଘ୍ର ସିଂହନାଦ ପ୍ରଦାନ କର।

Question ୮।
ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ହେତୁ ତ୍ରିଲୋଚନ କିଭଳି ବର୍ଭିଥିଲେ ?
Answer:
ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଣ୍ଡବ ହେଉଛନ୍ତି ଭୀମସେନ । ଥରେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସକୁ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିବାବେଳେ, ଋଷ୍ୟମୂକ ପର୍ବତରେ ଥିବା ଭୀମଙ୍କୁ ଶିବ ଡାକିଥିଲେ । ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ। ମଧ୍ଯମପାଣ୍ଡବ ଭୀମଙ୍କ ପାଇଁ ତ୍ରିଲୋଚନ ଶିବ ଅଶ୍ଳେଷାତୈତ୍ୟ କବଳରୁ ବର୍ଷିଥିଲେ । ପୁନଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଇଁ କୈଳାସ ପର୍ବତ ବେଳେବେଳେ ବିପଦମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

Question ୯।
ସିଂଘନାଦ କିପରି ଗତି କରି ଭୀମଙ୍କ ହସ୍ତକୁ ଆସିଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷରେ ବା ଆକାଶପଥରେ ଗତି କରି ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରରେ ରହିଥ‌ିବା ଭୀମଙ୍କ ହସ୍ତକୁ ଆସିଥିଲା ।

Question ୧୦ ।
ବ୍ୟାସ ସରୋବରର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ବ୍ୟାସ ସରୋବର ହେଉଛି ବିପଦରେ ପଡ଼ି ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ଅଭୟ ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳ । ଏଠାରେ ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମାରିବାପାଇଁ ତା’ର ଶତ୍ରୁ ସେଠାକୁ ଯାଇପାରେ ନାହିଁ । ଶରଣକାରୀର ଶତ୍ରୁ ଯଦି ବଳପୂର୍ବକ ସେଠାରେ ପ୍ରବେଶ କରେ, ତା’ହେଲେ ସେ ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ ବୋଲି ଶିବ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ।

Question ୧୧ ।
ପ୍ରଥମ ଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ କି କି ବିଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଦେଲା ?
Answer:
ପ୍ରଥମ ଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହୋଇଗଲା । ନଳିନୀ ପତ୍ରରେ ଜଳ ଢଳଢ଼ଳ ହେଲାପରି ପୃଥ୍ବୀ ଥରହର ହୋଇଉଠିଲା । ମନ୍ଦରପର୍ବତ ତା’ର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନ ଛାଡ଼ି କିଛି ଦୂର ବୁଲିଗଲା ।

Question ୧୨ ।
ଦ୍ଵିତୀୟ ଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସୌର ଜଗତରେ କି କି ବିଲକ୍ଷଣ ଦେଖାଦେଲା ?
ଊ-
ଦ୍ବିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ଦେବାରୁ, ତାହାର ପ୍ରଭାବରେ ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆକାଶ କମ୍ପି ଉଠିଲା । ପାତାଳପୁରରେ ଥ‌ିବା ଅନନ୍ତ ନାଗର ଫଣା କମ୍ପମାନ ହେଲା । ନବଦୀପ, ସପ୍ତସାଗର କମ୍ପି ଉଠିଲା ଓ ମେରୁ ପର୍ବତ ଟଳମଳ ହେଲା । ସୌର ଜଗତରେ ଥ‌ିବା ଆଦିତ୍ୟ ମଣ୍ଡଳ, ଭୂମଣ୍ଡଳ, ଧ୍ରୁବ ମଣ୍ଡଳ, ଅମର ମଣ୍ଡଳ ସହିତ ସିନ୍ଧୁର ଲହଡ଼ି ଆକାଶ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଛୁଳି ପଡ଼ିଲା ।

Question ୧୩ ।
ନବଦୀପର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୱୀପ, ନାଗଦ୍ଵୀପ, ସୌମ୍ୟଦ୍ୱୀପ, ଗନ୍ଧର୍ବ ଦ୍ବୀପ, ବରୁଣ ଦ୍ଵୀପ, କଶେରୁମାନ ଦ୍ବୀପ, ଗଉଣ୍ଡିମାନ ଦ୍ଵୀପ, ତାମ୍ରପର୍ଣ ଦ୍ଵୀପ ଓ କୁମାରିକା ଦ୍ଵୀପ ।

Question ୧୪ ।
ସପ୍ତସାଗରର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଦଧ, ଦୁଗ୍‌ଧ, ଘୃତ, ଲବଣ, ଇକ୍ଷୁ, ସୁରା, ଜଳ ।

Question ୧୫ ।
ଦ୍ଵିତୀୟ ରଡ଼ିରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କିପରି ବାହାରକୁ ଆସିଲା ?
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ ରଡ଼ିରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ରେ ରେ କାର ଶବ୍ଦ କରି, ବକ୍ଷସ୍ଥଳରେ ହାତ ପିଟି, ବାହାସ୍ଫୋଟ ମାରିବା ସହିତ ଗର୍ଜନ କରି, କ୍ରୋଧୃତ ନୟନପୂର୍ବକ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଅବଜ୍ଞା କରି ବାହାରକୁ ବାହାରି ଆସିଲା ।

Question ୧୬ ।
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ କ’ଣ କ’ଣ କହି ବାହାରକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାରଣ କଲେ ?
Answer:
ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଲା, ସେତେବେଳେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଭିଡ଼ିଧରି ବାହାରକୁ ନଯିବା ପାଇଁ କହିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀ କହିଲେ, ‘ବହୁତ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥି, ଭୀମର ସାତରଡ଼ି ସହିବୁ ବୋଲି କହିଥୁଲୁ, ଏଭଳି ସଚେତନ କରି, ସେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବାହାରକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାରଣ କରିଥିଲେ ।

Question ୧୭ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ କିପରି ଅବଜ୍ଞା କଲେ ?
Answer:
ଭୀମର ଦ୍ବିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ଶୁଣି, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କ୍ରୋଧ ହୋଇ ବାହାରି ଯିବାପାଇଁ ଚାହିଁଲେ । ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଭିଡ଼ିଧରି ଯିବାପାଇଁ ବାରଣ କଲେ । ମାତ୍ର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଅବଜ୍ଞା କରି, ତାଙ୍କର ହାତକୁ ପେଲିଦେଇ ଭର୍ସନା କରି ବାହାରକୁ ବାହାରି ଯାଇଥିଲେ ।

Question ୧୮।
ଲକ୍ଷ୍ମୀ କାହିଁକି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଛାଡ଼ି ପଳାଇଲେ ?
Answer:
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଯେତେବେଳେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଖାତିର ନକରି, ତାଙ୍କ ହାତକୁ ପେଲିଦେଇ ଭର୍ସନା କଲେ, ସେତେବେଳେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଛାଡ଼ି ପଳାଇଲେ ।

Question ୧୯ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଗଦାଦ୍ଵୟର ଓଜନ କେତେ କେତେ ପରିମାଣର ?
Answer:
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଗଦାଦ୍ଵୟର ଓଜନ ସତୁରି ସତୁରି ଭାର ପରିମାଣର ଥିଲା ।

ପପ୍ରସଙ୍ଗ ସରଳାର୍ଥ

Question ୨୦ ।
‘ସଂକଟ କାଳେ ତୁମ୍ଭନ୍ତ ଉଦ୍ଧାରନ୍ତି ପୁଣ
ଦିଅସି ସିଂଘନାଦ ପ୍ରସନ୍ନ ବଦନେଣ ।’’
Answer:
ସଂକଟ କାଳେ ………………….. .ପ୍ରସନ୍ନ ବଦନେଣ ।’’
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ଆଦିକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କାବ୍ୟକୃତି ମହାଭାରତର ‘ଗଦାପର୍ବ’ସ୍ଥ ‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ର ଏକ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଅଂଶବିଶେଷ । ଏଥ‌ିରେ କବି ଶିବ ଓ ପାର୍ବତୀଙ୍କର ମାନବୟ ଭାବକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବା ପାଇଁ ଶିବଙ୍କୁ ପାର୍ବତୀ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

ସହଦେବ ଥିଲେ ସର୍ବଜ୍ଞାତା । ସେ ଜାଣିଥିଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ଯଦି ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ମାଧ୍ୟମରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣ ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ସେ ନିଶ୍ଚୟ ସେଠାରୁ ବାହାରି ଆସିବେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ଭୀମସେନ ଶୂଳପାଣି ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରିଛନ୍ତି । ଭୀମସେନରଙ୍କ ଧ୍ୟାନରେ ଶିବଙ୍କ ପରିସ୍ଥିତିର ସାଧାରଣ ମଣିଷ ଯେପରି ପତ୍ନୀର ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ିଥାଏ, ଠିକ୍ ଅନୁରୂପ ଭାବେ ଶିବ କ’ଣ କରିବେ ବୋଲି

ଅନ୍ୟକୁ ସହାୟ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଭୀମସେନ ତାଙ୍କୁ ବିପଦ ସମୟରେ ପୂର୍ବରୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି । ଯେତେବେଳେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଆକ୍ରମଣ କରିଛି ଏବଂ କୈଳାସ ପର୍ବତକୁ ଉପାଡ଼ିବାପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରିଛି, ସେତେବେଳେ ଭୀମହିଁ ତାଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି । ଶିବଙ୍କ ଆହ୍ଵାନରେ ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥ‌ିବା ଭୀମ, କୈଳାସରେ ପହଞ୍ଚି ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରିଛନ୍ତି । ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ ଭୀମଙ୍କ ପୂର୍ବ ଉପକାର କଥା ସ୍ମରଣ କରାଇଛନ୍ତି । ଯେହେତୁ ଭୀମ ତାଙ୍କୁ ସଙ୍କଟ ବା ବିପଦ ସମୟରେ ସହାୟ ହୋଇଛି, ସେଥ୍‌ପାଇଁ ଖୁସିମନରେ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ପାର୍ବତୀ କହିଛନ୍ତି । ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁସାରେ, ଶିବ ପବନପୁତ୍ର ଭୀମସେନଙ୍କୁ। ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି କବି ସାରଳା ଦାସ ଏଠାରେ ଶିବ ଓ ପାର୍ବତୀଙ୍କର ମାନବୀୟ ଭାବକୁ ଅତି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିବା ସହିତ ପାର୍ବତାଙ୍କର ମହାନାୟ ଭାଗକୁ ସ୍ଵଚିତ କରିଛିନ୍ତି।

Question ୨୧ ।
“କାଳାନଳ ଜାଣି ବିକାଶି ସିଂଘନାଦ ଜ୍ୟୋତି
ଆଦିତ୍ୟହୁଁ ଶତେ ଶୁଣ ତେଜ ବିକାଶନ୍ତି”
Answer:
କାଳାନଳ ଜାଣି …………. ତେଜ ବିକାଶନ୍ତି।
ଆଲୋଚ୍ୟ ପଦ୍ୟାଂଶଟି ମାର୍ଟିର ମହାକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ଶ୍ର୍ରେଷ୍ଠ ସାହିତ୍ୟକୃତି ‘ମହାଭାରତ’ ର ‘ଗଡାପବ’ସ୍ଥ ‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ ହୋଇଛି । ଏଠାରେ କବି ଶିବଙ୍କ ବିଶେଷ ବାଦ୍ୟ ସିଂଘନାଦର ମହତ୍ତ୍ବ ପ୍ରତିପାଦିତ କରିଛନ୍ତି ।

ଫିଘନାଦ ପାଇଁଷି ଫି ଘରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବାଦବ୍ୟବିଶେଷ ହେଲେବି ଏହା ଦେବଦେବ ମହାଦେବଙ୍କ ନିକଟରେ, ନିଜର ବିଶେଷତା ପ୍ରମାଣ କରିଥାଏ । ଶିବ ଭୈରବ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ପ୍ରଳୟ ହୋଇଥାଏ । ମହାମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଭୀମଙ୍କ ପାଖରୁ ନିସ୍ତାର ପାଇବାପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିଲା । ମାତ୍ର ସହଦେବଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଏ ବଂ ଶ୍ର।କୃକ୍ଷଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁଯାୟୀ ଭ।ମସେନ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆଶିବ।ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ। ଭାମ ସିଂଘନାଦ ପାଇବାପାଇଁ ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରିବାରୁ, ଶିବଙ୍କ ଆସ୍ଥାନ କମ୍ପି ଉଠିଥିଲା । ସେ ନିଜର ଦିବ୍ୟଶକ୍ତି ବଳରେ ଜାଣିପାରିଲେ, ଭୀମହିଁ ତାଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ନେବାପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁଛି ।

ଶିବ ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁଯାୟୀ, ଭୀମଙ୍କର ପୂର୍ବର ଉପକାର କଥା ସ୍ମରଣ କରିଥିଲେ । ଭୀମସେନ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିବାରୁ ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ବର ଦେବାପାଇଁ କହିଥିଲେ । ସେହି ବରକୁ ସ୍ମରଣ କରି ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ନିଜର ଦିବ୍ୟ ଭୈରବ ବାଦ୍ୟ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ସେହି ସିଂଘନାଦର ଦିବ୍ୟତ୍ୱ ପ୍ରକାଶ କରି କବି ଲେଖୁଛନ୍ତି, ସିଂଘନାଦ ଥିଲା ଭୟଙ୍କର ଅଗ୍ନି ସଦୃଶ ଜ୍ୟୋତିଯୁକ୍ତ । ପୁନଶ୍ଚ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ଶତେଗୁଣ ବା ଶହେଗୁଣ ତେଜ ସେଥୁରୁ ବିକଶିତ ହୋଇଥାଏ । ସେହି ଜ୍ୟୋତିଯୁକ୍ତ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ, ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣ ଆହ୍ବାନ ଦେଇଥିଲେ । ସିଂଘନାଦର ଶବ୍ଦରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିଥିଲା ।

Question ୨୨ ।
‘‘ନଳିନୀ ପତ୍ରରେ ଯେହ୍ନେ ପଡ଼ନ୍ତେଣ ପାଣି
ପୃଥ‌ିବୀ ଦଲଦଲିତ କମ୍ପଇ ମେଦିନୀ ।’’
Answer:
‘ନଳିନୀ ପତ୍ରରେ ……………………………. କମ୍ପାଇ ମେଦିନା’
ଭକ୍ତ ଦ୍ୟାଂଶଟି ମାଟିର ମହାକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ସର୍ବ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗ୍ରନ୍ଥ ‘ମହାଭାରତ’ର ଗଡାପବ ସ୍ଥ ଭାଗଙ୍କ ସିଂହନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାରୁ ଆସିଅଛି । ମହାଦେବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲାପରେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଭୀମସେନ ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି କରିବାରୁ ପୃଥ‌ିବୀର ଅବସ୍ଥା ଯାହା ହୋଇଛି, ତାହାକୁ କବି ତୁଳନାତ୍ମକ ଭାବରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ନିଜକୁ ନିଜେ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଭୀରୁ ଭଳି ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ ପଳାୟନ କରିଛି । ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ସେ ବ୍ୟାସ ସରେ।ବରରେ ନିଜକୁ ନିଜେ ଲୁଚାଇ ଦେଇଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କିପରି ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରିବ ସେଥିପାଇଁ ଭାମ ଶିବଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଛନ୍ତି । ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଓ ଭୀମଙ୍କୁ ପୂର୍ବରୁ ଦେଇଥ‌ିବା ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଅନୁସାରେ ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ସେହି ସିଂଘନାଦ ଥିଲା ଅସାଧାରଣ । ତାହାର ଜ୍ୟୋତି ଥିଲା ଶହେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଜ୍ୟୋତିଠାରୁ ଆହୁରି ତେଜୀୟାନ । ସେହି ଦିବ୍ୟ ସିଂଘନାଦକୁ ଧରି ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ ରଡ଼ି ଦେଇଛି ।

ସେହି ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିର ପ୍ରଭାବରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହୋଇଉଠିଛି । କବି ଏହି ରଡ଼ିର ପ୍ରଭାବକୁ ସୁନ୍ଦର ତୁଳନାତ୍ମକ ଚିତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରି ପ୍ରତିପାଦନ କରିଛନ୍ତି । ପଦ୍ମପତ୍ରରେ ରହିଥିବା ପାଣି ଯେପରି ସାମାନ୍ୟ ପବନରେ ଚହଲିଯାଏ, ଢଳଢ଼ଳ ହୁଏ, ଠିକ୍ ସଦୃଶ ପୃଥ‌ିବୀ ଅସ୍ଥିର ହୋଇଛି । ଏପରିକି ମନ୍ଦର ପର୍ବତ ମଧ୍ଯ ତାହାର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରୁ ଘୁଞ୍ଚିଯାଇଛି । ଏହି ସିଂଘନାଦର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସ୍ୱରୂପ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଚେଇଁ ଉଠିଛି। ତା ମନ ଚଳଚଞ୍ଚଳ ହୋଇଛା କବିଙ୍କର ଏଭଳି ତୁଳନାତ୍ମକ ପ୍ରସଙ୍ଗ ତାଙ୍କର ଅପାର କବିତ୍ଵର ପରିଚୟ ଦେଇଥାଏ ।

ଦାଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୨୩ ।
ଭୀମସେନ ଦୁଇବାର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି କରିବାବେଳେ କ’ଣ କ’ଣ ଘଟିଥିଲା ?
Answer:
ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଓଡ଼ିଆ କାବ୍ୟ ସାହିତ୍ୟକୁ ସରସ, ସୁନ୍ଦର ଓ ଜୀବନ୍ତ କରି ଗଢ଼ି ତେଳିଥିବା ସାରସ୍ବତ ସାଧକ ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ । ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଆଦିକବି ଭାବରେ ସୁପରିଚିତ । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟକୁ ତାଙ୍କର ଅବଦାନ ଅତୁଳନୀୟ । ବାଗ୍‌ଦେବୀ ମାଆ ସାରଳାଙ୍କର ଅସାମାନ୍ୟ କୃପାର ଜୟଗାନ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ବୀୟ ମହାକାବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ସଫଳ ରୂପାୟନ କରି ସେ ଉତ୍କଳ କାବ୍ୟ ସାହିତ୍ୟକୁ ଯେଭଳି ଋଦ୍ଧିମନ୍ତ କରିଛନ୍ତି ତା’ର ପଟାନ୍ତର ନାହିଁ । କବିଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ଚଣ୍ଡୀପୂରାଣ’, ‘ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ’ ଓ ‘ମହାଭାରତ’ କାବ୍ୟତ୍ରୟ ତାଙ୍କର ଅନନ୍ୟ ପ୍ରତିଭାର ଅନବଦ୍ୟ ସ୍ବାକ୍ଷର।

କବି ସାରଳା ଦାସ ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ କରି ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିବା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଋଣ ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରିବା ଏବଂ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବୀର ଭାବରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ବାରଣ ନମାନି ‘ଯୁଦ୍ଧ ଦେହି ’ ଡାକରାରେ ବାହାରି ଆସିବା ବିଷୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବୀରୋଚିତ ଭାବକୁ ସ୍ମରଣ କରାଇଦିଏ । ମହାମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ସମସ୍ତ ଭାଇ ସହିତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବୀର ଯୋଦ୍ଧାମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ହରାଇସାରିଲା ପରେ ନିହାତି ଅସହାୟ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ସେ ଜାଣିପାରିଛି ଭୀମ କବଳରୁ ରକ୍ଷାପାଇବା ତା’ପାଇଁ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ସେ ମହର୍ଷି ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ନିଜକୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିବାପାଇଁ ରକ୍ତନଦୀ ପାରହୋଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ବ୍ୟାସ ସରୋବର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ପାଇଁ ହୋଇଛି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନ । କାରଣ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କୌଣସି ଶତ୍ରୁ ବଳପ୍ରୟୋଗ କରି ବାହାରକୁ ଆଣିପାରିବ ନାହିଁ ।

ବ୍ୟାସ ସରୋରବରରୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କିପରି ବାହାରିବ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଚାର ହୋଇଛି । ସହଦେବଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଏବଂ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ଭାମସେନ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆସିବାର ଯୋଜନା କରିଛି । ଭାମ ଶୂଳଧାର ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟ।ନ କରିଛନ୍ତି । ଭୀମଙ୍କ ଧ୍ୟାନର ପ୍ରଭାବରେ ଶିବଙ୍କ ଆସ୍ଥାନ ଟଳମଳ ହୋଇଛି । ସେ ଅସ୍ଥିର ହୋଇପଡ଼ିଛନ୍ତି । ଶେଷରେ ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଭୀମଙ୍କୁ ପୂର୍ବରୁ ବରଦେବା ପାଇଁ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିବା ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ସିଂଘନାଦ ଶୂନ୍ୟପଥରେ ଆସି ବ୍ୟାସ ସରୋବର ନିକଟରେ ଥ‌ିବା ଭୀମଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଛି ।

ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ପାଇଲା ପରେ ପ୍ରଥମ ରଡ଼ି କରି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣଆହ୍ୱାନ କରିଛି । ଏହାର ପରିଣତି ସ୍ବରୂପ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇ ଉଠିଛି । ପୁନର୍ବାର ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ କରିଛି । ସେହି ଦ୍ଵିତୀୟ ସିଂଘନାଦର ଶବ୍ଦର ପ୍ରଭାବରେ ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆକାଶ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହୋଇଛି। ଏପରିକି ମୃତ୍ୟୁଲୋକ ଯମପୁର ମଧ୍ୟ କମ୍ପିଯାଇଛି । ଯେହେତୁ ସେହି ସିଂଘନାଦ ଥୁଲା, ଦିବ୍ୟବାଦ୍ୟ ଏବଂ ଶିବଙ୍କ ବାଦ୍ୟ ତେଣୁ ତାହାର ପ୍ରଭାବରେ ସବୁ ପରିବେଶ ଚହଲିଯାଇଛି । ପାତାଳରେ ଅନନ୍ତ ନାଗର ଫଣା କମ୍ପମାନ ହୋଇଛି ।

ନବଦୀପ, ସାତସାଗର ଓ ମେରୁ ପର୍ବତ ଟଳମଳ ହୋଇଉଠିଛି । ସିଂଘନାଦର ପ୍ରକମ୍ପନରେ ସୂର୍ଯ୍ୟମଣ୍ଡଳଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଭୂମଣ୍ଡଳ, ଧ୍ରୁବ ମଣ୍ଡଳ ଏପରିକି ଦେବଲୋକ ଅମରମଣ୍ଡଳ ଦୋହଲି ଯାଇଛି । ମେରୁ ପର୍ବତ ଥରି ଉଠିଛି । ସିନ୍ଧୁଜଳ ବଡ଼ ବଡ଼ ଢେଉ କରି ଉଛୁଳି ଉଠିଛି । ସେହି ଢେଉର ଉଚ୍ଚତା ଏତେ ଥିଲା ଯେ, ତାହା ସତେ ଯେପରି ଆକାଶକୁ ଛୁଇଁଲାଭଳି ମନେହୋଇଛି । କବି ଦ୍ୱିତୀୟ ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଭାବକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି –

‘ପୁଣିଣ ଆରେକ ରଡ଼ିୟେ ଦିଲା ବୀର ଭୀମ
ଛଡ଼ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନେ ଆକାଶେ କମ୍ପିଲା ବୀର ଯମ ।
ପାତାଳେ ଅନନ୍ତ ନାଗର କମ୍ପିଲାକ ଫେରୁ
ନବଦ୍ୱୀପ ସପତ ସାଗର କମ୍ପିଲା ଟଳମଳ ହୋଇଲାକ ମେରୁ ।’’

ଏଠାରେ କବି ସିଂଘନାଦର ଅସାଧାରଣତା ଓ ତାହାର ପ୍ରଭାବରେ ସମଗ୍ର ଜଳ, ସ୍ଥଳ ଓ ଆକାଶରେ ଯେଭଳି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି, ତାହାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ସେହି ନାଦ ଶୁଣି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାର ଆସିଛି। କବିଙ୍କର ଏଭଳି ବର୍ଣ୍ଣନା ତାଙ୍କ ଦିବ୍ୟ କବିତ୍ବ ଭାବକୁ ପରିପ୍ରକାଶ କରେ ।

Question ୨୪ ।
କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାକୁ ସଦାଶିବ ସମ୍ମତ ହେଲେ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ସାହିତ୍ୟ ରଚନା କରିଥିବା ସ୍ରଷ୍ଟାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ ଆଦିକବି ରୂପେ ପରିଚିତ। ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ବ୍ୟାସଦେବ ମହାଭାରତ ଲେଖୁଲା ଭଳି ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ମହାଭାରତ ଲେଖିବାରୁ, ତାଙ୍କୁ କେହି କେହି ଉତ୍କଳ ବ୍ୟାସ ଭାବରେ ସମ୍ବୋଧନ କରିଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କ ରଚିତ ମହାଭାରତରେ ସେ ଉତ୍କଳୀୟ ସଂସ୍କୃତି, ପରମ୍ପରା, ଚିତ୍ର, ଚରିତ୍ର ସବୁକିଛି ସହଜସରଳ ଭାବରେ ଅତି ଚତୁରତାର ସହିତ ସଂଯୋଜିତ କରିଛନ୍ତି । ଏଥ‌ିରେ ମୂଳ ମହାଭାରତରେ ନଥ‌ିବା ଅନେକ ଲୋକକଥାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରି ସେ ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କ ପ୍ରିୟ ହୋଇଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଲେଖନୀ ନିସୃତ କାବ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ମହାଭାରତ, ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ ଓ ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଯୁଦ୍ଧରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରିୟପରିଜନକୁ ହରାଇ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅସହାୟ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ । ନିଜର ଆସନ୍ନ ମୃତ୍ୟୁକୁ ଆଶଙ୍କା କରି ନିଜକୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଉପାୟ ଖୋଜିଥିଲେ । ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ସେ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ। ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତା’ପାଇଁ ଥିଲା ସେ ସମୟରେ ନିରାପଦ ସ୍ଥାନ । କାରଣ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ କୌଣସି ଶତ୍ରୁପକ୍ଷ ପହଞ୍ଚି ପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି ସେ ଜାଣିଥିଲେ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରର କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ପାଇନଥିଲା । ସହଦେବଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ସେ ଜାଣିପାରିଥିଲେ ଯେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁଯାୟୀ, ଭୀମସେନ ଶୂଳପାଣି ମହାଦେବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆଣିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲେ ।

ଭୀମସେନ ଶିବଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ଧ୍ୟାନ କରିଥିଲେ । ଭୀମଙ୍କ ଧ୍ୟାନ ଓ ପ୍ରାର୍ଥନା ବଳରେ ଶିବଙ୍କର ଆସ୍ଥାନ କମ୍ପି ଉଠିଥିଲା । ଶିବ ଜାଣିପାରିଥିଲେ ଯେ ଭୀମ ସିଂଘନାଦ ନେବାପାଇଁ ଧ୍ୟାନ କରୁଛି । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ମହାଦେବ ନିଜର ପ୍ରାଣପ୍ରିୟା ପତ୍ନୀ ପାର୍ବତୀଙ୍କଠାରୁ ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ିଥିଲେ । ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ ସମୟାନୁସାରୀ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ସେ କହିଥିଲେ, ଭୀମସେନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପକାରୀ । ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଆମେ କପିଳାସରେ ନିରାପଦରେ ରହିଛୁ । ପୁନଶ୍ଚ ପାର୍ବତୀ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଦେଇଥିଲେ, ‘ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସକୁ ତା’ କବଳରୁ ରକ୍ଷା କରିଥିଲେ ।’ ସେହି ଉପକାରର ପରିଣତିରେ, ଶିବ ବର ଦେବାପାଇଁ ଭୀମକୁ କହିଥିଲେ । ଭୀମ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଥିବାରୁ ଓ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଆଣିବାପାଇଁ ସିଂଘନାଦ ମାଗୁଅଛି ବୋଲି ପାର୍ବତୀ କହିଥିଲେ । ଉପକାରୀ ଲୋକଙ୍କର ଉପକାର ଶୁଝିବାକୁ ହେବ । ପୁନଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବମାନେ ମଧ୍ଯ ଅମର ସହାୟକ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ବୋଲି ପାର୍ବତୀ ବୁଝାଇ ଦେଇଛନ୍ତି । କବି ଏହାକୁ ସୁନ୍ଦରଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି

ସତ୍ୟମନା ଇଚ୍ଛା ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି ।
ବେଳେବେଳେ ପାଣ୍ଡବେ ଆମ୍ଭ କପିଳାସକଇଂ ଉଦ୍ଦିରି
ସତ୍ୟମନା ଇଛି ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି।
ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ସିଂଘନାଦ ଦିଅସି ବହନ
ପାଣ୍ଡବଂକ ହେତୁ ତୁମ୍ଭେ ବ୍ରତିଅଛ ତ୍ରିଲୋଚନ ।’’

ପାର୍ବତାଙ୍କ ପରାମର୍ଶକୁ ଶିବ ପାକାର କରିଲେ। ସେ ଖୁସି ମନରେ, ପ୍ରସନ୍ନ ଚିତ୍ତରେ ଚିରିକୁଟିରୁ କାଢି ଭାମସେନଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ । ଏଠାରେ କବି ଶିବ ଓ ପାର୍ବତୀଙ୍କର ମାନବୀୟ ଭାବକୁ ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରି ନିଜର ଅସାଧାରଣ କବିତ୍ଵର ପରିଚୟ ଦେଇଛିନ୍ତି

Question ୨୫ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଓ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥ‌ିବା କଥୋପକଥନ ନିଜ ଭାଷାରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
Answer:
ଆଲୋଚ୍ୟ ପ୍ରସଙ୍ଗଟି ଆଦିକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂହନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାର ଏକ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଅଂଶ । କବି ସାରଳା ଦାସ ଥିଲେ ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶା ରାଜା କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କର ସମସାମୟିକ କରି। ଯେତେବେଳ ଫକୃତ ସାହିତ୍ୟର ଓ ସଂସ୍କୃତ ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କର ପୁରାଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅସମ୍ଭବ ଆଧୂପତ୍ୟ ଥିଲା, ସେହି ସମୟରେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଆଦ୍ୟରୂପ ଅଙ୍କନ କରିଥିଲେ ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ । ମା’ ସାରଳାଙ୍କର କରୁଣା କାବ୍ୟମାନଙ୍କରେ ସ୍ଵୀକାର କରିଛନ୍ତି । ସେହି ଆଦ୍ୟ ସାରସ୍ଵତ ସ୍ରଷ୍ଟାଙ୍କ ‘ମହାଭାରତ’ ଓ ‘ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ’

ମହାଭାରତ ମହାସମରର ଅନ୍ତିମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ସମସ୍ତ ସୈନ୍ୟ, ପରିଜନଙ୍କୁ ହରାଇ ହୋଇଛି ଅସହାୟ । ମହାମାନୀ କ୍ଷମତାନ୍ଧ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ହୃଦୟରେ ଦେଖାଦେଇଛି ଭୟ ଓ ବ୍ୟାକୁଳତା । ସେ ନିଜକୁ ନିଜେ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ମହର୍ଷି ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ସେ ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଥିଲେ ଲକ୍ଷ୍ମୀବନ୍ତ ପୁରୁଷ । ତାଙ୍କ କନ୍ଧରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଥିଲେ । ଏପରିକି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି, ସେ ଚାଲିଲେ ତାଙ୍କ ପଦପାତରେ ସ୍ବର୍ଣ୍ଣପଦ୍ମ ଫୁଟୁଥିଲା ।

ଭୀମସେନ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ସେହି ସିଂଘନାଦ ମାଧ୍ଯମରେ ଦୂର୍ଯେ୍ଯ୍ୟାଧନଙ୍କୁ ରଖ ପାଇଁ ଆହ୍ଵାନ କରିଛି। ପ୍ରଥମ ରଡ଼ିରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇଉଠିଛି । ବୀର ଭାବରେ ସେ ଭୀମଙ୍କର ଦ୍ୱିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିକୁ ସହ୍ୟ କରିପାରି ନାହିଁ । ସେ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାହାରି ପଡ଼ିଛି । ରେ ରେ କାର ଶବ୍ଦକରି ଗର୍ଜି ଉଠିଛି । ବକ୍ଷସ୍ଥଳରେ ବାହାସ୍ଫୋଟ ମାରି କ୍ରୋଧ ନେତ୍ର ବୁଲାଇଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଏଭଳି ଅସମ୍ଭାଳ ଅବସ୍ଥା ଦେଖ୍, ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ତା’କୁ ଭିଡ଼ି ଧରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ବୁଝାଇ କହିଛନ୍ତି, ‘ଭୀମର ସାତରଡ଼ି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସହ୍ୟ କରିବୁ ବୋଲି ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିଲୁ । ଏବେ ଭୀମର ଦ୍ଵିତୀୟ ରଡ଼ି ତୋ’ପାଇଁ କାହିଁକି ଅସହ୍ୟ ହେଉଛି’।

ମାତ୍ର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର କୌଣସି କଥା ଶୁଣି ନାହିଁ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଖାତିର କରିନାହିଁ । ବରଂ ଅହଂ ପ୍ରମତ୍ତ ଭାବରେ ସେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଅବଜ୍ଞା କରି ତାଙ୍କୁ ଠେଲି ଦେଇଛି । ଅଧର ପୃଷ୍ଠ କରି ହିତାହିତ ଜ୍ଞାନଶୂନ୍ୟ ହୋଇ, ମୋ ନିକଟରୁ ପଳା ବୋଲି କହିଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଏଭଳି ବ୍ୟବହାରରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ରୁଷ୍ଟ ହୋଇଛନ୍ତି । କହିଛନ୍ତି, ମୁଁ କେବଳ ତୋହାର ଭତ୍ସନା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲି । ମାତ୍ର ତୁ ଯଦି ଭୀମର ଆଉ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ରଡ଼ି ସହ୍ୟ କରିବୁ, ତା’ହେଲେ ତୁ ଅମର ହୋଇଯିବୁ । ତୋତେ ଆଉ କେହି ମାରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ଏଭଳି ଉପଦେଶକୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଶୁଣି ନାହିଁ । ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଛାଡ଼ି ଦେବାରୁ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ତାହାର ସତୁରି ଭାର ଗଦା ଘେନି ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରି ପଡ଼ିଛି । ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କବି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଅହଂକାରୀ, ମଦମତ୍ତ, ଅପରିଣାମଦର୍ଶୀ ଯୋଦ୍ଧା ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରଥମେ ସେ ବୀର ହେଲେବି, ପରିଣତିକୁ ବିଚାର ନକରି ସେ ଯେଭଳି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇ, ତାହା ତା’ପାଇଁ ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହୋଇଛି ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ :

Question ୨୬ ।
ଅଧ୍ଵକ ଜାଣିବା ପାଇଁ ସାରଳା ମହାଭାରତ ‘ଗଦାପର୍ବ’ ପଢ଼ ।

Question ୨୭ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ପାଖରୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବିଦାୟ ନେବା ଦୃଶ୍ୟ ଅଙ୍କନ କର ।
[ଛାତ୍ରଛାତ୍ରମାନେ ‘ତୁମ ପାଇଁ କାମ’ଗୁଡ଼ିକ ନିଜେ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବେ । ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସେମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ନେଇପାରିବେ ।]

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

A. ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ।

Question ୧ ।
ସାରଳା ଦାସ କେଉଁ ସମୟର କବି ଏବଂ କେଉଁ ରାଜାଙ୍କ ସମୟର ଥିଲେ ?
Answer:
ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର କବି ଏବଂ ସେ ପୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ରାଜା କପିଳେନ୍ଦ୍ର ଦେବଙ୍କ ସମୟର ଥିଲେ ।

Question ୨ ।
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ପିତୃଦତ୍ତ ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ପିତୃଦତ୍ତ ନାମ ଥିଲା ସିଦ୍ଧେଶ୍ଵର ପରିଡ଼ା ।

Question ୩ ।
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ କାବ୍ୟକୃତିଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ କାବ୍ୟକୃତିଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ମହାଭାରତ, ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ, ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ ।

Question ୪।
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି କବିଙ୍କ କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥରୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି କବିଙ୍କ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗ୍ରନ୍ଥ ପାରଳା ମହାଭାରତ ର ଗଡାପବ ରୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି

Question ୫।
କବିତାଟିରେ ‘ଜଗନ୍ନାଥ’ ଶବ୍ଦ କାହା ପାଇଁ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
କବିତାଟିରେ ‘ଜଗନ୍ନାଥ’ ଶବ୍ଦ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି, କାରଣ କବିଙ୍କ ବିଚାରରେ ଯିଏ କୃଷ୍ଣ,

Question ୬।
‘ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର’ ଶବ୍ଦ କେଉଁ ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର’ ଶବ୍ଦ ଦ୍ବିତୀୟ ପାଣ୍ଡବ ଭୀମସେନଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ।

Question ୭ ।
ଶୂଳଧରଙ୍କ ଆସନ କାହିଁକି କମ୍ପିଲା ?
Answer:
ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ପାଇବାପାଇଁ ଧ୍ୟାନ କରିବାରୁ, ସେହି ଧ୍ୟାନର ପ୍ରଭାବରେ ଶୂଳଧରଙ୍କ ଆସନ

Question ୮ ।
କେତେ ବାର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ସହିଥିଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଅମର ହୋଇଥା’ନ୍ତା ?
Answer:
ତିନିବାର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ସହିଥିଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଅମର ହୋଇଥା’ନ୍ତା ।

Question ୯ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କିଏ ସିଂଘନାଦ ମାଗିବା କଥା କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସର୍ବଜ୍ଞାତା ସହଦେବ ସିଂଘନାଦ ମାଗିବା କଥା କହିଥିଲେ ।

Question ୧୦ ।
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି ମହାଭାରତର କେଉଁ ପର୍ବରେ ରହିଛି ?
Answer:
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି ମହାଭାରତର ‘ଗଦାପର୍ବ’ରେ ରହିଛି ।

Question ୧୧ ।
କେଉଁଠିକୁ ବଳପୂର୍ବକ ଶତ୍ରୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ, ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ ବୋଲି ଶିବ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ବ୍ୟାସ ସରୋବରକୁ ବଳପୂର୍ବକ ଶତ୍ରୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ, ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ ବୋଲି ଶିବ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ।

Question ୧୨ ।
କାହାର ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ ?
Answer:
ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ ।

Question ୧୩ ।
କାହାକୁ ଠେଲିଦେଇ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ‘ଯୁଦ୍ଧ ଦେହୀ’ ଡାକରା ଦେଇ ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରିଥିଲା
Answer:
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣ ନ ମାନି, ତାହାକୁ ଠେଲିଦେଇ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଯୁଦ୍ଧ ଦେହୀ ଡାକରା ଦେଇ ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରିଥିଲା ।

Question ୧୪ ।
ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ଭୀମ ଧାନ କରିବାରୁ କାହାର ଆସନ କମ୍ପି ଉଠିଲା?
Answer:
ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ଭୀମ ଧାନ କରିବାରୁ ଶୂଳଧର ଶିବଙ୍କ ଆସନ କମ୍ପି ଉଠିଲା ?

Question ୧୫ ।
ଦେବ ପଶୁପତି ଧ୍ୟାନରେ କ’ଣ ଜାଣିପାରିଲେ ?
Answer:
ଦେବ ପଶୁପତି ଧ୍ୟାନରେ ବୀର ଭୀମ ସିଂଘନାଦ ମାଗୁଅଛି ବୋଲି ଜାଣିପାରିଲେ ।

Question ୧୬ ।
ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭର ଉପକାରୀ ବୋଲି କିଏ, କାହାକୁ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭର ଉପକାରୀ ବୋଲି ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ସ୍ଵାମୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ।

Question ୧୭ ।
ଶିବ କେଉଁଥ୍‌ରୁ ସିଂଘନାଦକୁ କାଢ଼ି ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ଶିବ ଚିରିକୂଟିରୁ କାଢ଼ି ସିଂଘନାଦକୁ ଭୀମଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ ।

Question ୧୮ ।
ସିଂଘନାଦର ଜ୍ୟୋତି କିପରି ଥିଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦର ଜ୍ୟୋତି କାଳାନଳ ବା ଅଗ୍ନି ପରି ଥିଲା ।

Question ୧୯ ।
ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଥମ ଶବ୍ଦରେ କିଏ କମ୍ପିତ ହେଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଥମ ଶବ୍ଦରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ କମ୍ପିତ ହେଲା ।

Question ୨୦ ।
ଦ୍ୱିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସିନ୍ଧୁଜଳ କିପରି ଉଛୁଳି ଉଠିଲା ?
Answer:
ଦ୍ବିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସିନ୍ଧୁଜଳ ଉଛୁଳି ଉଠି ଆକାଶକୁ ଲାଗିଲା ପରି ମନେହେଲା ।

Question ୨୧ ।
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ କେଉଁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥିଲେ ?
Answer:
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଭର୍ତ୍ସନା ଶୁଣିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥିଲେ ।

(B) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

Question ୧।
ଶିବ କେଉଁ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପ୍ରଳୟ ହୁଏ ?
Answer:
ଭୈରବ ରୂପ

Question ୨।
କେଉଁ ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିଲା ?
Answer:
ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ

Question ୩।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କେଉଁଠାରେ ଲୁଚିଥିଲା ?
Answer:
ବ୍ୟାସ ସରେ।ବରରେ

Question ୪ ।
ମାନଗୋବିନ୍ଦ କିଏ
Answer:
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ

Question ୫ ।
କାହାର ଅନ୍ୟନାମ ଶୂଳଧର ?
Answer:
ଧ୍ୟାନରେ

Question ୬ ।
ଭୀମସେନ ଧ୍ୟାନ କରୁଥିବା କଥା ପଶୁପତି କିପରି ଜାଣିଲେ ?
Answer:
ଶିବଙ୍କ

Question ୭ ।
ପାର୍ବତୀ କାହାକୁ ଉପକାରୀ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଭାଗଙ୍କୁ

Question ୮ ।
କାହାଯୋଗୁ ବ୍ରତିଥିଲେ ବୋଲି ପାର୍ବତୀ ତ୍ରିଲୋଚନଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ଯୋଗୁ

Question ୯ ।
ସିଂହନାଦର କାହାଠାରୁ ଶତେଗୁଣ ତେଜ ରହିଥିଲା ?
Answer:
ଆଦିତ୍ୟଠାରୁ

Question ୧୦ ।
କାହାଯୋଗୁ ମାନଗୋବିନ୍ଦର ନିଦ୍ରା ଭାଙ୍ଗିଗଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଥମ ରଢ଼ି ଯୋଗୁ

Question ୧୧ ।
ସିଂଘନାଦର ଦ୍ବିତୀୟ ରଡ଼ିରେ ଆକାଶ କେତେ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କମ୍ପି ଉଠିଲା ?
Answer:
ଚ୍ଛଅ ଲକ୍ଷ

Question ୧୨ ।
ପାତାଳରେ କାହାର ଫଣା କମ୍ପି ଉଠିଲା ?
Answer:
ଅନନ୍ତ ନାଗର

Question ୧୩ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବେନି ଭୁଜରେ କିଏ ଆକ୍ରୋଷି ଧରିଥିଲେ ?
Answer:
କମଳା

Question ୧୪ ।
କେଉଁ ରାଜା କମଳାଙ୍କ ହାତକୁ ଠେଲି ଦେଲା ?
Answer:
ମାନଗୋବିନ୍ଦ

(C) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

Question ୧।
ଆକାଶେ ଲାଗିଲା ଉଛୁଳିଲା ……………………..।
Answer:
ସିନ୍ଧୁଜଳ

Question ୨।
……………………. ମାରି ବାହାସ୍ପୋଟ ଗର୍ଭଣ ବେଗେ ଉଠି।
Answer:
ବଚ୍ଛସ୍ଥକେ

Question ୩ ।
ବେନି ଭୁଜ ………………………… ଧଇଲେ କମଳା
Answer:
ଆକ୍ରୋଷି

Question ୪।
ଆରେ ଆରେ ଦ୍ରିଯୋଧନ ଅପାର ……………………….ଯେ କଲୁ ।
Answer:
ପ୍ରତଗ୍ୟାଂ

Question ୫।
ଅଧର ପୁଷ୍ଟ କରି …………………… ବୋଲି ବୋଲି ।
Answer:
ପଳା ଯା ବୋଲି

Question ୬ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀ ବୋଲେ ଆବର ରଡ଼ିୟେ ଯେବେ ସହିବୁ …………………… ।
Answer:
ପାମର

Question ୭ ।
ୟେ ରଡ଼ି ସହିଲେ ତୁରେ ହୋଇବୁ ………………….. ।
Answer:
ଅବ୍ରାମ୍ପର

Question ୮ ।
ସହଦେବ ବୋଇଲା ସ୍ବାମି …………………….
Answer:
ଶୁଣିମା

Question ୯ ।
…………………….. ବୋଇଲେ ଯେବେ ୟେମନ୍ତ ଅଛି ଭୀମ ।
Answer:
ଗୋବିନ୍ଦ

Question ୧୦ ।
ୟେବେ ବହନ ତୁ ………………… ସିଂଘନାଦ ମାଗ ।
Answer:
ବିଶ୍ଵନାଥଙ୍କୁ

Question ୧୧
।ଆସନ କମ୍ପିଲା ଯେ ଦେବ ………………….
Answer:
ଶୂଳଧର

(D) ଠିକ୍ ବାକ୍ୟରେ ଠିକ୍ ଚିହ୍ନ ( ✓) ଏବଂ ଭୁଲ୍ ବାକ୍ୟରେ ଭୁଲ୍ ଚିହ୍ନ (×) ଦିଅ ।

୧ । ସାରଳା ଦାସ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ରାଜା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ ସମକାଳର ଥିଲେ ।
୨ । କଟକରି ସାରୋଳ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କୁ ଆରାଧନା କରି ସାରଳା ଦାସ ଅପୂର୍ବ କବି ଶକ୍ତି ଲାଭ କରିଥିଲେ ।
୩ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ ।
୪ । ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ପବନର ସୁତ ।
୫ । ମାନଗୋବିନ୍ଦ ବୋଇଲେ ଯେବେ ୟେମନ୍ତ ଅଛି ଭୀମ ।
୬ । ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଲା ସେ ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ।
୭ । ମହାଗହନ ନିଶ୍ବାସ ବୁଲାଇ ବେନି ଭୁଜ ।
୮ । ଦକ୍ଷଯଜ୍ଞ ନାଶ ପରେ ଶିବ ନିଜକୁ ଶୀତଳ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ।
୯ । ଚିରିକୂଟିକୁ ମୁଣା ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି ।
୧୦ । ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ ଅପଗାରି ।
୧୧ । ଦିଅସି ସିଂହନାଦ ପ୍ରସନ୍ନ ମନେଣ ।
Answer:
୧ । ସାରଳା ଦାସ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ରାଜା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ ସମକାଳର ଥିଲେ। (×)
୨ । କଟକରି ସାରୋଳ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କୁ ଆରାଧନା କରି ସାରଳା ଦାସ ଅପୂର୍ବ କବି ଶକ୍ତି ଲାଭ କରିଥିଲେ। (×)
୩ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ। ( ✓)
୪ । ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ପବନର ସୁତ। (×)
୫ । ମାନଗୋବିନ୍ଦ ବୋଇଲେ ଯେବେ ୟେମନ୍ତ ଅଛି ଭୀମ। (×)
୬ । ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଲା ସେ ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର। (×)
୭ । ମହାଗହନ ନିଶ୍ବାସ ବୁଲାଇ ବେନି ଭୁଜ। (×)
୮ । ଦକ୍ଷଯଜ୍ଞ ନାଶ ପରେ ଶିବ ନିଜକୁ ଶୀତଳ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ। ( ✓)
୯ । ଚିରିକୂଟିକୁ ମୁଣା ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି। ( ✓)
୧୦ । ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ ଅପଗାରି। (×)
୧୧ । ଦିଅସି ସିଂହନାଦ ପ୍ରସନ୍ନ ମନେଣ। (×)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

Question ୧ ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ପନେଶ ଜଶିଲେ	ଦିଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
ସତ୍ୟମନା ଇଚ୍ଛି	କମ୍ପଇ ମେଦିନୀ ।
ଚିକିତ୍କଟିରୁ କାଢ଼ି	ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି ।
କାଳାନିଳ ଇ।ର୍ଶି	କିମ୍ପା ହୋଉ ମାନଗୋବିନ୍ଦ ।
ପୃଥିବା ଜଳ ତଳିତ	ସିଂହନାଦ ଜ୍ୟୋତି ।
	ଦେବ ପଶୁପତି ।

Answer:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ପନେଶ ଜଶିଲେ	ଦେବ ପଶୁପତି ।
ସତ୍ୟମନା ଇଚ୍ଛି	ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି ।
ଚିକିତ୍କଟିରୁ କାଢ଼ି	ଦିଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
କାଳାନିଳ ଇ।ର୍ଶି	ସିଂହନାଦ ଜ୍ୟୋତି ।
ପୃଥିବା ଜଳ ତଳିତ	କମ୍ପଇ ମେଦିନୀ ।

Question ୨ ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ନଳିନା ପତ୍ରରେ ଯେହ୍ନେ	ଆମ୍ଭ ଉପଚାରି
ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ	କରିବାସଇଁ ଉଦ୍ଧିରି
ପାଣ୍ଡବେ	ଆକାଶ କର୍ମିଲା
ସଞ୍ଚା ଛାଡ଼ିକରି ଯେ	ତେଜ ବିକ।ଶନ୍ତି
ଆଦିତ୍ୟହୁଁ ଗତେଗୁଣ	ପଡ଼ନ୍ତେଶ ପାଣି
	ବୁଲଇ ମନ୍ଦିର

Answer:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ନଳିନା ପତ୍ରରେ ଯେହ୍ନେ	ପଡ଼ନ୍ତେଶ ପାଣି
ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ	ଆକାଶ କର୍ମିଲା
ପାଣ୍ଡବେ	କରିବାସଇଁ ଉଦ୍ଧିରି
ସଞ୍ଚା ଛାଡ଼ିକରି ଯେ	ବୁଲଇ ମନ୍ଦିର
ଆଦିତ୍ୟହୁଁ ଗତେଗୁଣ	ତେଜ ବିକ।ଶନ୍ତି

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମ୍ଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି? ଅନୁସରଣରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଚରିତ୍ର ଚିତ୍ରଣ କର ।
Answer:
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାର କବି ମାଟିର କବି ସାରଳା ଦାସ। ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟର ଆଦିକବି ଭାବରେ ପରିଚିତ । ତାଙ୍କର ପିତୃଦତ୍ତ ନାମ ଥିଲା ସିଦ୍ଧେଶ୍ଵର ପରିଡ଼ା । ଝଙ୍କଡ଼ର ମା’ ସାରଳାଙ୍କ ଅପାର କରୁଣା ଲାଭକରି ବା ଦେବୀ ସାରଳାଙ୍କ ପାଇଁ ସେ ମହାଭାରତ ଭଳି ଗ୍ରନ୍ଥ ଲେଖିବାପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ହୋଇ ପାରିଥିଲେ ବୋଲି ନିଜେ ସ୍ୱୀକାର କରିଛନ୍ତି । ମହାଭାରତ ବ୍ୟତୀତ ତାଙ୍କଦ୍ବାରା ରଚିତ ଗ୍ରନ୍ଥ ହେଉଛି ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ ଓ ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ । ବ୍ୟାସଦେବଙ୍କ ମହାଭାରତର ମୂଳକଥା ବସ୍ତୁକୁ ସେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ବି, ସେଥୁରେ ସେ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି, ଲୋକକଥା, ଚିତ୍ର ଓ ଚରିତ୍ରକୁ ସଂଯୋଜିତ କରିଛନ୍ତି । ଯାହାଫଳରେ ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ବର୍ଣ୍ଣିତ ଚରିତ୍ର ଉତ୍କଳୀୟ ଚରିତ୍ରର ଯଥାର୍ଥ ପ୍ରତିଫଳନ ବୋଲି ଆଲୋଚକମାନେ କହିଥା’ନ୍ତି ।

‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଚରିତ୍ରର ବହୁବିଧ ଦିଗକୁ ଆକଳନ କରାଯାଇପାରେ । ପ୍ରଥମତଃ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଥିଲେ ଭୀରୁ ଓ ପଳାତକ । ନିଜର ଅହଂକାର ଓ ଜିଦ୍ ପାଇଁ ମହାଭାରତ ମହାସମରରେ ଭ୍ରାତା, ବନ୍ଧୁ, ପ୍ରିୟଜନଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହୋଇଥିଲେ । ସମସ୍ତଙ୍କୁ ହରାଇ ସାରିଲା ପରେ ସେ ହୋଇଥିଲେ ଅସହାୟ । ଭୀମସେନଙ୍କ କବଳରୁ ରକ୍ଷାପାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରାଣରଙ୍କ ଭାବରେ ସେ ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ କରିଥିଲେ ପଳାୟନ । ଭୀରୁଭାବରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିଲେ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ । ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ବା କବିତାର ପ୍ରେକ୍ଷାପଟରେ କବି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଜଣେ ଭୀରୁ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା

କବିତାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କବି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଜଣେ ମାନୀ, ଅହଂକାରୀ, ମିଥ୍ୟାବାଦୀ ଜଣେ ମାନୀ, ଅହଂକାରୀ, ମିଥ୍ୟାବାଦୀ ବୀର ଭାବରେ । ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିକୁ ସେ ସହ୍ୟ କରିପାରି ନାହାଁନ୍ତି । ବୀର ଭାବରେ ଭୀମର ଯୁଦ୍ଧ ଆମନ୍ତ୍ରଣକୁ ସେ ସହ୍ୟ କରିପାରି ନାହାଁନ୍ତି। ଭୀମଙ୍କର ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସେ ଚେଇଁ ଉଠିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ଦେହରେ ଯେପରି ବୀରର ଗରମ ରକ୍ତ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଛି । ଭୀମ ଦ୍ବିତୀୟଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ଦେବାରୁ ସେ ଆଉ ନିଜକୁ ସମ୍ଭାଳି ପାରିନାହାଁନ୍ତି । ସେ ହିତାହିତ ଜ୍ଞାନ ଶୂନ୍ୟହୋଇ, ଛାତିରେ ହାତପିଟି ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାହାରି ପଡ଼ିଛି ।

ଏହି ସମୟରେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ତାହାଙ୍କୁ ବାରଣକଲେ ମଧ୍ୟ ସେ କିଛି ଶୁଣିବାକୁ ଚାହିଁ ନାହାନ୍ତି । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ସମସ୍ତ ଉପଦେଶ ତାହାକୁ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବାପଥରୁ ନିବୃତ୍ତ କରିପାରି ନାହିଁ । ପୂର୍ବରୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ଶପଥ କରିଥିଲେ ଯେ ଭୀମଙ୍କର ସାତରଡ଼ି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସହ୍ୟ କରିବେ। ସେଭଳି ଶପଥକୁ ସେ ବିସ୍ମୃତ ହୋଇଛନ୍ତି । ବରଂ ସେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ହାତଛାଟି ଦେଇଛନ୍ତି । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଧ୍ୟାର କରି କହିଛନ୍ତି । ବୀରଭାବରେ ଯୁଦ୍ଧ ଦେହି ଡାକରା ଦେଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଯାଇଛନ୍ତି । ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବା ସମୟରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଅବମାନନା କରି, ହତଲକ୍ଷ୍ମା ହୋଇଛନ୍ତି ଓ ଯୁଦ୍ଧରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଛନ୍ତି । କବି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଚରିତ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି, ତାହାକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ହୃଦୟଗ୍ରାହୀ କରିପାରିଛନ୍ତି ।

କବି ପରିଚୟ:

ଘନ ତିମିରିତ ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟାକାଶର ଅମା ଅନ୍ଧକାର ଦୂର କରି ପ୍ରଥମ ସୂର୍ଯ୍ୟଭାବେ ଉଦିତ ହୋଇଥିଲେ ଉଡ୍ର ଜାତୀୟତାବୋଧର ପ୍ରଥମ ପ୍ରତିଭୂ, ମାଟିର ମହାକବି ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ । ତତ୍‌କାଳୀନ ସମାଜରେ ପ୍ରଚଳିତ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟ ପରମ୍ପରା ଓ ସଂସ୍କୃତ ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କର ଗର୍ବକୁ ଖର୍ବ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଉତ୍କଳୀୟ ସମାଜର ଯଥାର୍ଥ ରୂପକାର ସାଜି ସେ ଖାଣ୍ଟି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଲେଖନୀ ଚାଳନା କଲେ ଏବଂ ଓଡ଼ିଆ ଜାତିକୁ ଦେଇଗଲେ ‘ମହାଭାରତ’, ‘ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ’ ଓ ‘ବିଲଙ୍କା ରାମାୟଣ’ ପରି କାଳଜୟୀ ମହାଗ୍ରନ୍ଥମାନ । ନମ୍ରତା, ସରଳତା ଓ ସମର୍ପଣତାର ମୂର୍ତ୍ତିମନ୍ତ ପ୍ରତୀକ ଏହି ମହାକବିଙ୍କର ସାଧନାସିକ୍ତ ସାରସ୍ଵତ ଅବଦାନ ବାସ୍ତବିକ ଅତୁଳନୀୟ । ସ୍ବୀୟ ଅଫୁରନ୍ତ ପ୍ରତିଭା ସ୍ଫୁରଣରେ ବିଦ୍ୟାର ଅତ୍ରୀ ବାଗ୍‌ଦେବୀ ମା’ ସାରଳାଙ୍କର ଅପାର୍ଥିବ କୃପାର ଅଯାଚିତ ଅବଦାନକୁ ମୁକ୍ତକଣ୍ଠରେ ସ୍ଵୀକାର କରି କବି କହିଛନ୍ତି-

‘ଜନ୍ମରୁ ମୂରୁଖ ମୋର ନାହିଂ ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାନ
ତୁ ଯାହା କହୁ ପୁଂ ତାହା କରଇ ଲିଖନ ।
ସେହିଠାରେ ପୂଦୟା ଯେବେ କର ମହା ଦେଈ
ସାରଳା ଦାସ ମୁ ତୋରେ ଶରଣ ମାଗଇ ।”

ମାନବୋଚିତ ମହନୀୟ ଗୁଣାବଳୀର ଜୟଗାନରେ ସମୃଦ୍ଧ ତାଙ୍କ ସୃଷ୍ଟିସମ୍ପଦର ଅନ୍ତଜ୍ୟୋତି ଯେ ବିଦଗ୍ଧ ବିବୁଧବର୍ଗକୁ ସ୍ତବ୍ଧ କରିଛି, ଏପରିକି ପ୍ରତିଟି ପାଠକ ପ୍ରାଣରେ ବିକଶିତ କରିପାରିଛି ଭକ୍ତି ଭାବନାର ଶତ କଦମ୍ବ, ଏଥୁରେ ତିଳେମାତ୍ର ସନ୍ଦେହର ଅବକାଶ ନାହିଁ । ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ସେହି ଯୋଗଜନ୍ମା ଆଦିକବିଙ୍କ ପ୍ରତିଭାଦୀପ୍ତ କିରଣର ପ୍ରଥମ ଉନ୍ମେଷ ହୋଇଥିଲା ତାଙ୍କର ଜନ୍ମ-ସାଧନା-ସିଦ୍ଧି ପୀଠରୂପେ ପରିଚିତ ଜଗତ୍‌ସିଂହପୁର ଜିଲ୍ଲାନ୍ତର୍ଗତ ଝଙ୍କଡ଼ ଗ୍ରାମରେ । ଜନ୍ମରୁ ମୂର୍ଖ ଓ ଜ।ତିରେ ଶୂଦ୍ର ସିଘୌଶ୍ଵର ପରିତ। ଜଗତଜନନା, ବିଦ୍ୟାଦାତ୍ରୀ ଦେବା ସାରଳାଙ୍କ ଅପାର ଦିବ୍ୟକରୁଣାରୁ ସାରଳା

ଦାସରେ ପରିଣତ ହେଲେ । ମା’ ସାରଳାଙ୍କ ଦାସାନୁଦାସ ଭାବେ ନିଜର ପରିଚୟ ଦେଇ ଲୋକମୁଖର ଭାଷାରେ ସୃଷ୍ଟି ସରସ ଓ ସୁନ୍ଦର କରି ଗଢ଼ି ତୋଳିଥିବା ଏହି ସାରସ୍ଵତ ସ୍ରଷ୍ଟା ଥିଲେ ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଯଥାର୍ଥ ରୂପକାର । ତାଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ମହାଭାରତ’ରେ ଓଡ଼ିଶାର ମଠ-ମନ୍ଦିର, ଧର୍ମ-ଦର୍ଶନ, ଆଚାର-ବିଚାର, ରୀତି-ନୀତି, ଜନପଦ, ଭୂଗୋଳ, ଅରଣ୍ୟ- ପର୍ବତ, କିମ୍ବଦନ୍ତୀ, ଲୋକକଥା ଓ ଲୋକବିଶ୍ଵାସ ଆଦି ଏପରି ଜୀବନ୍ତଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି, ଯାହା ତତ୍‌କାଳୀନ ଉତ୍କଳର ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ତଥା ରାଜନୀତିକ ଚିତ୍ରର ଏକ ବୃହତ୍ ଜ୍ଞାନକୋଷ କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ ।

ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଆତ୍ମପରିଚିତିର ଅମୂଲ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ‘ମହାଭାରତ’ ରଚନା କରି କବି ସ୍ୱୀୟ ଜାତୀୟ ଚେତନା ଓ ସ୍ବାଭିମାନର ଯେଉଁ ଆଲେଖ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଯାଇଛନ୍ତି ତାହା ବାସ୍ତବରେ ତାଙ୍କ ଅସାମାନ୍ୟ ବୌଦ୍ଧିକ ଚେତନାର ପ୍ରତିବେଦନ । ପ୍ରଥମ ଓଡ଼ିଆ ଗଜପତି ତଥା ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ରାଜା କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କ ସମସାମୟିକ ଏହି ମାଟିର ମହାକବି, ସଂସ୍କୃତ ‘ମହାଭାରତ’ର ସ୍ରଷ୍ଟା ବ୍ୟାସଦେବଙ୍କ ପରି ଓଡ଼ିଆ ‘ମହାଭାରତ’ର ସ୍ରଷ୍ଟା ‘ଉତ୍କଳ-ବ୍ୟାସ’ ଭାବେ ସମ୍ବୋଧତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

ସୂଜନା ଭିମୁଖ୍ୟ:

ପାରଳା ଦାସଙ୍କ ମହାଭାରତ ବ୍ୟାସଦେବଙ୍କ ସଂସ୍କୃତ ମହାଭାର ଅନୁନାହିଁ । ଏହା ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ତତ୍‌କାଳାନ ସାଂସ୍କୃତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୀତିକ ଚିତ୍ରର ଜ୍ଞାନକୋଷ । ଦାଣ୍ଡୀ ବୃତ୍ତରେ ରଚିତ ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥରେ ମୂଳକାହାଣୀ ସହିତ ଅନେକ ନୂତନ ଆଖ୍ୟାୟିକାର ସଂଯୋଜନାରେ କବିଙ୍କ ମୌଳିକତା ସୁସ୍ପଷ୍ଠା

କବିତାର ପୃଷ୍ଠଭୂମି:

ଭାମଙ୍କ ସଂଘନାଦ ପଡ଼ି ବିଷୟଟି ଆଦିକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ କ।ବ।କୃତି ‘ମହାଭାରତ’ ର ‘ଗଦାପବ’ର ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଅଂଶବିଶେଷ । ଏଥ‌ିରେ ମହାଭାରତ ମହାସମରର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟର ପ୍ରସଙ୍ଗ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ମହମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ ପାଞ୍ଚଖଣ୍ଡ ପଡ଼ା ଦେବାପାଇଁ ରାଜିହୋଇ ନଥିଲେ । ଏପରିକି ମଧ୍ୟସ୍ଥତା କରିବାକୁ ଯାଇଥବା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ନିକଟରେ ନିଜର ଔଦ୍ଧତ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ବିନାଯୁଦ୍ଧରେ ରାଜ୍ୟର କୌଣସି ଅଂଶ ଦେବାପାଇଁ ସ୍ଵୀକାର କରିନଥିଲେ । ଫଳରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ହିଁ ମହାଭାରତ ମହାସମରକୁ ଆମନ୍ତ୍ରଣ କରି ଆଣିଥିଲେ । ସେ ନିଜେ ନିଜ ପାଇଁ ବିପଦର କାରଣ ହୋଇଥିଲେ । କୌରବ ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା । ଏ ଯୁଦ୍ଧ ସାଧାରଣ ଯୁଦ୍ଧ ନଥିଲା ବରଂ ଥିଲା ଧର୍ମଯୁଦ୍ଧ ।

ପାଣ୍ଡବମାନେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ଯୁଦ୍ଧ କରି କୌରବକୁଳକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିଥିଲେ । ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ କୌରବ ପକ୍ଷର ସମସ୍ତ ଯୋଦ୍ଧା ବୀରଗତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପ୍ରିୟ ପରିଜନଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ନିହାତି ଅସହାୟ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ । ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ, ନିଜକୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇବାପାଇଁ ସେ ପ୍ରିୟପୁତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ମଣକୁମାରଙ୍କ ଶବକୁ ଆଶ୍ରୟ କରି ରକ୍ତନଦୀ ପାର ହୋଇଥିଲେ । ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିବାପାଇଁ ସୁର୍ବାସା ତାଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । କାରଣ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମାରିବାପାଇଁ ତା’ର ଶତ୍ରୁ ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚିପାରେ ନାହିଁ । କେହି ଯଦି ଶରଣ ନେଇଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ମାରିବା ପାଇଁ ବଳପୂର୍ବକ ପ୍ରବେଶ କରେ, ତା’ହେଲେ ଶିବଙ୍କ ଅଭିଶାପ ଅନୁସାରେ ସେ ଧ୍ୱଂସ ପାଇଯିବ । ସେହି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ, ଭୀମଙ୍କ ଭୟରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିଲେ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ମାରିବାପାଇଁ ଭୀମ ସବୁସ୍ଥାନ ଖୋଜିଲେ ମଧ୍ୟ ପାଇନଥିଲେ।

ସର୍ବଜ୍ଞାତା ସହଦେବଙ୍କଠାରୁ ଭୀମ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲେ, ‘ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବର ଭଳି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି’। ଭୀମ ସହଦେବଙ୍କଠାରୁ ସୂଚନା ପାଇଲାପରେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ କିପରି ବାହାରକୁ ବାହାର କରିବେ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ । ସେ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲାପରେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଧ୍ୟମରେ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଆସିବାକୁ ଆହ୍ଵାନ କରିଥିଲେ । ସେହି ସିଂହନାଦର ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଆଉ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିପାରି ନଥିଲେ । ବୀରଭାବରେ ବୀରର ଯୁଦ୍ଧ ଆହ୍ୱାନକୁ ସେ ଚୁପ୍‌ହୋଇ ସହିପାରି ନଥିଲେ। ଏପରିକି ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର କୋଳରେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ସେ ନିଜକୁ ସମ୍ଭାଳି ପାରି ନଥିଲେ । ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ବାରଣ ନ ମାନି ସେ ‘ଯୁଦ୍ଧ ଦେହି’ ଡାକରା ଶୁଣି ବାହାରି ଆସିଥିଲେ । ପରିଣତି ସ୍ବରୂପ ସେ ଭୀମଙ୍କ ପଦାରେ ବୀରଗତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ।

କବିତାର ମର୍ମରାଶା:

ମହାଭାରତ ମହାସମରର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ମହାମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଧର୍ମଯୁଦ୍ଧରେ ସମସ୍ତ ଭାଇ, କଣ୍ଠ ଭଳି ମିତ୍ର, କୁପରାମର୍ଶଦାତା ମାତୁଳ ଶକୁନି, ଗୁରୁ କୃପାଚାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ସମସ୍ତ ଯୋଦ୍ଧାମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧକୁ ପ୍ରେରଣ କରି, ଯୁଦ୍ଧରେ ସଫଳତା ପାଇନଥିଲେ । ବରଂ ସମସ୍ତ ଯୋଦ୍ଧା ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ । ଶେଷରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଅସହାୟ ଭାବରେ ନିଜଚ୍ଚୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଉପାୟ ଖୋଲିଥିଲେ। ମହର୍ଷ ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ସେ ବ୍ୟାସସରୋବରେ ଲୁଚିବାପାଇଁ ଭୀରୁ ଭଳି ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ ପଳାୟନ କରିଥିଲେ ।

ଭୀମ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ମାରିବାପାଇଁ ସବୁଆଡ଼େ ଖୋଜିଲେ ମଧ୍ୟ କେଉଁଠାରେ ପାଇନଥିଲେ । ସହଦେବ ଥିଲେ ସର୍ବଜ୍ଞାତା । ତାଙ୍କୁ ପଚାରିବାରୁ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କହିଥିଲେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । କେବଳ ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଣ୍ଡବ ଭୀମ ଯଦି ଶିବଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ସିଂଘବାଦ୍ୟ ଆଣି ବାଦନ କରିବେ, ତା’ହେଲେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରିବେ । ସହଦେବଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏହା ଶୁଣିବା ପରେ ଭୀମଙ୍କୁ ଏକ ସମୟ ଉପଯୋଗୀ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ଭୀମ ଈଶ୍ଵର ବା ଶିବଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗିଲେ, ସେ ନିଶ୍ଚୟ ଦେବେ । ଏ ସମୟରେ ଅନ୍ୟକିଛି ଚିନ୍ତା ନକର କିମ୍ବା ବିଚଳିତ ନହୋଇ, କେବଳ ବିଶ୍ଵନାଥଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆଣି ବାଦନ କଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ, ଯେ କି ମହାମାନୀ ଭାବରେ ପରିଚିତ, ସେ ନିଶ୍ଚୟ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିବ ।

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ, ପବନସ୍ତୁତ ଯିଏକି ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗଦାଯୁଦ୍ଧରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପରାକ୍ରମୀ, ସେ ଶୂଳଧର ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନକଲେ । ଭୀମଙ୍କ ଧାନରେ ଶିବଙ୍କର ଆସନ କମ୍ପିଉଠିଲା। ସେହି ଧ୍ୟାନର ପ୍ରଭାବରେ ସେ ଆଉ ଥୟହୋଇ ରହିପାରିଲେ ନାହିଁ । ପଶୁପତି ଶିବ ଧ୍ୟାନ ବଳରେ ଜାଣିପାରିଲେ, ଭୀମ ହିଁ ତାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରୁଛି । ଏହିକଥା ସେ ଦେବୀ ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ କହିଲେ । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ କ’ଣ କରିବାକୁ ହେବ ସେ ପାର୍ବତୀଙ୍କ ସହିତ ପରାମର୍ଶ କଲେ । ଭୀମ ଯେହେତୁ ତାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରି ସିଂହନାଦ ମାଗୁଅଛି, ସେଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ କ’ଣ କରିବେ, ତାହା ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ପଚାରିଲେ ।

ଶିବଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ କହିଲେ, ‘ପାଣ୍ଡବମାନେ ଆମ୍ଭପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ଉପକାରୀ । ଆମ୍ଭକୁ ମଧ୍ୟ ଭୀମ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି ।’ କାରଣ ପୁର୍ବେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିଲାବେଳେ, ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥ‌ିବା ଭୀମକୁ ଶିବ ଆହ୍ଵାନ କରିଥିଲେ । ଶିବଙ୍କ ଆହ୍ଵାନରେ ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ ।

ଶିବଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ କହିଲେ, ‘ପାଣ୍ଡବମାନେ ଆମ୍ଭପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ଉପକାରୀ । ଆମ୍ଭକୁ ମଧ୍ୟ ଭୀମ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି ।’ କାରଣ ପୁର୍ବେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିଲାବେଳେ, ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥିବା ଭୀମକୁ ଶିବ ଆହ୍ୱାନ କରିଥିଲେ । ଶିବଙ୍କ ଆହ୍ଵାନରେ ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ । ତାହାକୁ ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଦେଇଥିଲେ । ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସେ ବିପଦରୁ ରକ୍ଷାପାଇଛନ୍ତି । ଭୀମ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉପକାର କରିଛନ୍ତି । ସେହି ଉପକାରୀ ଭୀମଙ୍କ ପାଇଁ କପିଳାସ ଉଦ୍ଧାର ପାଇଛି । ତାହାକୁ ବର ଦେବାପାଇଁ ଶିବ ଇଚ୍ଛା କରିଥିଲେ ।

ସେହି ଉପକାରର ପ୍ରତିକାର ସ୍ବରୂପ, ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ, ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଥିଲେ । ବିପଦ ସମୟରେ ପାଣ୍ଡବମାନେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ଯେହେତୁ ପାଣ୍ଡବମାନେ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଛନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ସିଂଘନାଦର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି, ସେଥ‌ିପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରସନ୍ନ ଚିତ୍ତରେ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ।

ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାକୁ ସ୍ଥିର କଲେ । ଏଣେ ଭୀମଙ୍କ ଧ୍ୟାନରେ ସଦାନନ୍ଦ ଶିବଙ୍କ ଆସନ ମଧ୍ୟ କମ୍ପି ଉଠୁଥିଲା । ତେଣୁ ଶିବ ସିଂଘନାଦକୁ ଭୀମଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଚିରିକୂଟିରୁ ବାହାର କରି ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ। ସିଂଘନାଦକୁ ଶିବ କହିଥିଲେ, ସେ କେବଳ ତିନିଥର ଶବ୍ଦ ହେବାର କଷ୍ଟ ଭୀମସେନଙ୍କଠାରୁ ସହ୍ୟ କରିବ । ସିଂଘନାଦ ଆସିବାରୁ ପବନ ପ୍ରବାହିତ ହେଲା । ତାହା ଆସିବାର ଶବ୍ଦରେ ମର୍ତ୍ତ୍ୟଭୁବନ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହେଲା । ସିଂଘନାଦର ଜ୍ୟୋତି ଥିଲା ପ୍ରଳୟଙ୍କରୀ ଅଗ୍ନି ଭଳି ତେଜୀୟାନ୍, ସର୍ବ ଆଲୋକର ଆଧାର ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଜ୍ୟୋତିଠାରୁ ଶହେଗୁଣ ତେଜବନ୍ତ ।

ଶିବଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ଆକାଶ ପଥରେ ସିଂଘନାଦ ଆସି ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରରେ ପହଞ୍ଚଗଲା । ଭୀମ ସେହି ସିଂଘନାଦକୁ ପାଇବାପାଇଁ ସେଠାରେ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲେ । ସିଂଘନାଦ ଆସିବାରୁ ଭୀମ ସେହି ତେଜସ୍ବୀ ସିଂଘନାଦକୁ ବାଦନ କଲେ । ମାନଗୋବିନ୍ଦ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିବାପାଇଁ ଆହ୍ଵାନ କଲେ । ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ, ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ ପଳାୟନ କରିଥିବାରୁ, ତାହା ସହିତ ରଣ କରିବାକୁ ସିଂଘନାଦର ଶବ୍ଦ ମାଧ୍ୟମରେ କହିଲେ । ସିଂଘନାଦକୁ ଭୀମସେନ ବାଦନ କରିବାରୁ, ପ୍ରଥମ ଶବ୍ଦରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହେଲା । କବି ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଏକ ସୁନ୍ଦର ଉପମା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି।

ପଦ୍ମପତ୍ରରେ ପାଣି ରହିଥିଲାବେଳେ, ତାହା ଯେପରି ଅସ୍ଥିର ଓ ଢଳଢ଼ଳ ହୋଇଥାଏ, ଠିକ୍ ସେହିପରି ଭୀମସେନଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଥରହର ହୋଇଉଠିଲା । ଭୀମଙ୍କର ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନରେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥ‌ିବା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଚେଇଁଉଠିଲା । ପୁନର୍ବାର ଭୀମସେନ ଦ୍ଵିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦ କଲେ । ସେହି ଶବ୍ଦରେ ଛଅଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆକାଶ କମ୍ପି ଉଠିଲା । ପାତାଳ ପୁରରେ ଥ‌ିବା ଅନନ୍ତ ନଗର ଫଣା କମ୍ପମାନ ହେଲା। ନବଦୀପ, ସାତସାଗର ଓ ମେରୁ ପର୍ବତ ମଧ୍ୟ ଟଳମଳ ହୋଇଗଲା । ସେହି ପ୍ରକମ୍ପିତ ଶବ୍ଦରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମଣ୍ଡଳଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଭୂମଣ୍ଡଳ, ଧ୍ରୁବ ମଣ୍ଡଳ, ଅମରମଣ୍ଡଳ ଦୋହଲି ଉଠିଲା । ସିନ୍ଧୁ ଜଳ ଉଛୁଳି ପଡ଼ିଲା । ସାଗର ଢେଉ ଆକାଶକୁ ଛୁଇଁଲା ଭଳି ମନେହେଲା !

ଭୀମଙ୍କଦ୍ଵାରା ଦ୍ଵିତୀୟ ସିଂଘନାଦର ରଡ଼ି, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପାଇଁ ଅସହ୍ୟ ହୋଇଉଠିଲା । ତେଣୁ ସେ ବକ୍ଷସ୍ଥଳରେ ବାହୁ ପିଟି, ରେ ରେ କାର ଶବ୍ଦକରି ଗର୍ଜିଉଠିଲା । ଦୀର୍ଘଶ୍ଵାସ ତ୍ୟାଗକରି, ଆଖିକୁ ବଡ଼ ବଡ଼ କରି, ଡୋଳା ବୁଲାଇ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବାହାରି ପଡ଼ିଲା । ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଏଥୁରୁ ନିବୃତ୍ତ କରାଇବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟାକଲେ । ଏପରିକି ଦୁଇହାତରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଜୋର୍‌ରେ ଧରିଲେ । ବୁଝାଇ କହିଲେ, ‘ତୁ ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିଲୁ ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରିବୁ ନାହିଁ, ଭୀମର ସାତରଡ଼ି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସହ୍ୟ କରିବୁ । କମଳାଙ୍କର ଏପରି ହିତବାଣୀକୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଶୁଣିଲା ନାହିଁ। ବରଂ କମଳା ସ୍ନେହରେ ଧରିଲେ ମଧ୍ୟ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ତାଙ୍କୁ ଠେଲିଦେଲା ।

ପରିଣତିରେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ବିରକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରି କହିଲେ, ‘ତୁ ଗଲେ ନିଶ୍ଚୟ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିବୁ । ଭୀମଙ୍କର ଆଉ ଗୋଟିଏ ସଂଘନାଦ ରଡ଼ି ସହ୍ୟ କଲେ, ତୁ ଅମର ହୋଇଯିବୁ । ମୁଁ କେବଳ ତୋହର ଭର୍ସନାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲି । ଆଉ ଯେତେ ବାରଣ କରିବି ନାହିଁ ।’’ ଏଭଳି କଥା କହି ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଛାଡ଼ି ଦେଇଥିଲେ । ନିଜର ଅପମାନ ପାଇଁ ସେ କଦଳୀପତ୍ର ପରି ଥରି ଉଠିଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ଅବଜ୍ଞା କରି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ପଡ଼ିଥିଲା । ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ସଙ୍ଗରେ ନେଇଥିଲା, ସତୁରି ସତୁରି ଭାର ଗଦାକୁ । ଦ୍ରୁତଗତିରେ ସେ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଆଗେଇ ଯାଇଥିଲା ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଓ ଟିପ୍ପଣୀ:

ସିଂଘନାଦ:
ମଇଁଷି ସିଂଘରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବାଦ୍ୟ । ଶିବ ଭୈରବ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପୃଥ‌ିବୀ ପ୍ରଳୟ ହୁଏ । ପୂର୍ବେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥ‌ିବା ବେଳେ ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥ‌ିବା ଭୀମକୁ ଶିବ ଡାକିଲେ । ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ମାରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିବାରୁ ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ବର ଯାଚିଥିଲେ । ସେହି ବରକୁ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଭୀମ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ଏହା ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାର କରିବାପାଇଁ।

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Geometry Chapter 1 ରେଖା ଓ କୋଣ Ex 1(d) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Maths Solutions Geometry Chapter 1 ରେଖା ଓ କୋଣ Ex 1(d)

Question 1.
ନିମ୍ନ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଭୁଲ ଉକ୍ତ ପାଖରେ ‘✗’ ଚିହ୍ନ ଏବଂ ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଖରେ ‘✓’ ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।
(a)କୌଣସି ତ୍ରିଭୁଜର ଦୁଇଟି କୋଣର ପରିମାଣ ସମଷ୍ଟି ତୃତୀୟ କୋଣର ପରିମାଣ ସହ ସମାନ ହେଲେ ତ୍ରିଭୁଜଟି ସମକୋଣୀ ।
ସମାଧାନ:
✓

(b) କୌଣସି ତ୍ରିଭୁଜର ଦୁଇଟି କୋଣର ପରିମାଣ ସମଷ୍ଟି ତୃତୀୟ କୋଣର ପରିମାଣ ଠାରୁ ବୃହତ୍ତର ହେଲେ, ତ୍ରିଭୁଜଟି ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣ ।
ସମାଧାନ:
✓

(c) ତ୍ରିଭୁଜର ଗୋଟିଏ ବହିଃସ୍ଥ କୋଣର ପରିମାଣ ଏହାର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କୋଣଦ୍ୱୟର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି ସହ ସମାନ ।
ସମାଧାନ:
✓

(d) ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜରେ ଅତି ବେଶିରେ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥୂଳକୋଣ ରହିପାରିବ ।
ସମାଧାନ:
✓

(e) ତ୍ରିଭୁଜର ତିନିକୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି ସର୍ବଦା 180° ।
ସମାଧାନ:
✓

(f) ଗୋଟିଏ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣଦ୍ବୟ ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ।
ସମାଧାନ:
✗

(g) ତ୍ରିଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥକୋଣ ସର୍ବଦା ଏକ ସ୍ଥୂଳକୋଣ ।
ସମାଧାନ:
✗

(h) ତ୍ରିଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥକୋଣର ପରିମାଣ ଏହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନ୍ତସ୍ଥ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କୋଣର ପରିମାଣ ଠାରୁ ବୃହତ୍ତର ।
ସମାଧାନ:
✓

Question 2.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(a) ଗୋଟିଏ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିକର ପରିମାଣ 30° ହେଲେ, ଅନ୍ୟଟିର ପରିମାଣ ________ । 
ସମାଧାନ:
60°

(b) ତ୍ରିଭୁଜର ଗୋଟିଏ ବହିଃସ୍ଥ କୋଣର ପରିମାଣ 130° । ଏହାର ଏକ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କୋଣର ପରିମାଣ 75° ହେଲେ, ଅନ୍ୟ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କୋଣର ପରିମାଣ ________ ।
ସମାଧାନ:
55°

(c ) ΔABC ରେ m∠A = 55° ଏବଂ m∠B = 75° ହେଲେ ∠C ର ପରିମାଣ ________ ।
ସମାଧାନ:
50°

(d) କୌଣସି ତ୍ରିଭୁଜର କୋଣମାନଙ୍କର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି ________ ।
ସମାଧାନ:
180°

(e) ΔABC ରେ m∠A = 90°, m∠B = 2 m∠C ହେଲେ ∠Cର ପରିମାଣ ________ ।
ସମାଧାନ:
30°

(f) ΔABC ରେ AB = AC, m∠A = 60° ହେଲେ m∠B =  ________ ।
ସମାଧାନ:
60°

(g) ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷକୋଣର ପରିମାଣ 120° ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଦୁଇକୋଣର ପରିମାଣ ସମାନ ହେଲେ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାନ କୋଣର ପରିମାଣ ________ ।
ସମାଧାନ:
30°

(h) ΔABC ରେ AB = AC, m∠B = 30° ହେଲେ ∠A ର ପରିମାଣ ________ ।
ସମାଧାନ:
120°

Question 3.
ନିମ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଚିତ୍ରରେ ‘x’ ଚିହ୍ନିତ କୋଣର ପରିମାଣ ସ୍ଥିର କର ।
(i)

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠ACD = m∠ABC + m∠BAC
⇒ 130° = x + 70°
⇒ x = 130 – 70° = 60°

(ii)

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ m∠DCE = m∠ACB = 50° (ପ୍ରତୀପ)
ΔABC ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠ABF = m∠A + m∠ACB
⇒ 125° = x + 50°
⇒ x = 125° – 50° = 75°

(iii)

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ m∠ACD + m∠ACB = 180°  (ସନ୍ନିହିତ ପରିପୂରକ କୋଣ)
⇒ 125° + m∠ACB = 180°
⇒ m∠ACB = 180° – 125° = 55°
ΔABC ରେ m∠BAC = 125° – 45° = 80°
⇒ ପୁନଣ୍ଚ m∠FAB + m∠BAC + m∠CAE = 180°
⇒ 60° + 80° + x = 180°
⇒ 140° + x = 180°
⇒ x = 180° – 140° = 40°

(iv)

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ m∠ACD + m∠ACB = 180°
⇒ 132° + m∠ACB = 180°
⇒ m∠ACB = 180° – 132° = 48°
ΔABC ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠EAB = m∠ABC + m∠ACB
⇒ 126° = x + 48°
⇒ x = 126° – 48° = 78°

(v)

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ m∠DOC = m∠AOB = 45° (ପ୍ରତୀପ)
ΔAOB ରେ  m∠ABO = 180° – (80° + 45°)
= 180° – 125° = 55°
AB || CD ଏବଂ BD ଛେଦକ ।
⇒ m∠ABO = m∠ODC = 50° (ଏକାନ୍ତର)

(vi)

ସମାଧାନ:
\(\overrightarrow{\mathrm{DE}}\) || BC ଏବଂ BD ଛେଦକ ।
⇒ m∠EDB = m∠DBC = 30° (ଏକାନ୍ତର)
m∠DAC = m∠DBC + m∠ACB = 30° + 50° = 80
m∠BAC = 180° – m∠DAC = 180° – 80° = 100°

(vii)

ସମାଧାନ:
ΔABC ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠ACD = m∠A + m∠B = 70° + 56° = 126°
ମାତ୍ର m∠ACE = m∠ECD (ଦତ୍ତ)
⇒ m∠ACE + m∠ECD = m∠ACD
⇒ 2m∠ECD = 126° ⇒ 2x = 126°
⇒ x = \(\frac{126°}{2}\) = 63°

Question 4.
ΔABCର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ଏକ ବିନ୍ଦୁ O । ଦର୍ଶାଅ ଯେ, m∠BOC = m∠BAC + m∠ABO + m∠ACO ।

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : O, ΔABCର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ :  m∠BOC = m∠BAC + m∠ABO + m∠ACO
ଅଙ୍କନ : \(\overrightarrow{\mathrm{AO}}\) ଅଙ୍କନ କର ।
ପ୍ରମାଣ : ΔABO ରେ ବହିଃସ୍ଥ m∠BOE = m∠BAO + m∠ABO … (i)
ΔACO ରେ ବହିଃସ୍ଥ m∠COE = m∠OAC + m∠OCA … (ii)
ସମୀକରଣ (i) ଓ ସମୀକରଣ (ii)କୁ ଯୋଗକଲେ
⇒ m∠BOE + m∠COE = m∠BAO + m∠ABO + m∠OAC + m∠ACO
⇒ m∠BOC = (m∠BAO + m∠OAC) + (m∠ABO + m∠ACO)
⇒ m∠BOC = m∠BAC + m∠ABO + m∠ACO
  (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 5.
ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ  ଚିତ୍ରରୁ ଦର୍ଶାଅ ଯେ, a° + b° = x° + y° ।

ସମାଧାନ:
ମନେକରାଯାଉ ∠BCD = c° ଓ ∠DAB = d°
a° + c° = 180° (ସନ୍ନିହିତ ପରିପୂରକ କୋଣ)
b° + d° = 180° (ସନ୍ନିହିତ ପରିପୂରକ କୋଣ)
ଯୋଗକକେ a° + b° + c° + d° = 180° + 180° = 360° … (i)
ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜର  x° + c° + y° + d° = 360° … (ii)
(ଚତୁର୍ଭୁଜର ଚାରି କୋଣର ସମଷ୍ଟି 360°) 
ସମୀକରଣ (i) ଓ (ii) ରୁ 
a° + b° + c° + d° = x° + c° +y° + d° ⇒ a° + b° = x° + y° (ପ୍ରମାଣିତ)
ବିକଳ୍ପ ପ୍ରଣାଳୀ : BD ଅଙ୍କନ କର ।
ΔADB ରେ ବହିଃସ୍ଥ b° = m∠ADB + m∠ABD
ΔCDB ରେ ବହିଃସ୍ଥ a° = m∠CDB + m∠CBD
∴ a° + b° = (m∠ADB + m∠CDB) + m∠ABD + m∠CBD
= m∠ADC + m∠ABC = y° + x°
∴ a° + b° = x° + y°

Question 6.
ΔABC ରେ ∠A ର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ AD, BC କୁ D) ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରେ । ଦର୍ଶାଅ ଯେ, m∠ABC + m∠ACE = 2m∠ADC ।

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔABCରେ ∠A ର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ AD, BC କୁ D ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରୁଛି । 
ΔABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ Cରେ ∠ACE କୋଣ ଏକ ବହିଃସ୍ଥ କୋଣ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : m∠ABC + m∠ACE = 2m∠ADC
ପ୍ରମାଣ : ΔABD ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠ADC = m∠ABD + m∠BAD
⇒ m∠ADC = m∠ABD + m∠CAD
[∵ m∠BAD = m∠CAD ଦତ୍ତ]
⇒ m∠ABD = m∠ADC – m∠CAD … (i)
ΔACD ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠ACE = m∠CAD + m∠ADC … (ii)
ସମୀକରଣ (i) ଓ (ii) କୁ ଯୋଗକଲେ,
m∠ABD + m∠ACE = m∠ADC – m∠CAD + m∠CAD + m∠ADC
⇒ m∠ABD + m∠ACE = m∠ADC + m∠ADC
⇒ m∠ABD + m∠ACE = 2m∠ADC
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 7.
ΔABC ରେ m∠B = 90° । BD ⊥ AC । ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, m∠ABD = m∠ACB ଏବଂ m∠BAD = m∠DBC ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔABC ରେ ∠B ସମକୋଣ ଏବଂ BD ⊥ AC ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : (i) m∠ABD = m∠ACB
(ii) m∠BAD = m∠DBC
ପ୍ରମାଣ : (i) m∠ABC = 90° (ଦତ୍ତ)
⇒ m∠ABD + m∠DBC = 90° (କୋଣ ସମଷ୍ଟି ସ୍ୱାକା୍ଯ) … (i)
ΔBDC ରେ m∠BDC = 90° (ଦତ୍ତ)
m∠DBC + m∠DCB = 90° (∵ ତ୍ରିଭୁଜର ତିନିକୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180°) … (ii)
ସମୀକରଣ (i) ଓ (ii)ରୁ
⇒ m∠ABD + m∠DBC = m∠DBC + m∠DCB
m∠ABD = m∠DCB
⇒ m∠ABD = m∠ACB
 (ପ୍ରମାଣିତ)

(ii) m∠ABC = 90° (ଦତ୍ତ)
⇒ m∠ABD + m∠DBC = 90° (କୋଣ ସମଷ୍ଟି ସ୍ୱାକା୍ଯ) … (i)
ΔABD ରେ m∠DBC = 90° (ଦତ୍ତ)
⇒ m∠BAD + m∠ABD = 90° (∵ ତ୍ରିଭୁଜର ତିନିକୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180°) … (ii)
ସମୀକରଣ (i) ଓ (ii)ରୁ
m∠ABD + m∠DBC = m∠BAD + m∠ABD
⇒ m∠DBC = m∠BAD (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 8.
ΔABC ରେ D͞E || B͞C, m∠ABC = 60° ଏବଂ m∠DEC = 135° ହେଲେ, ∠Aର ପରିମାଣ ସ୍ଥିର କର ।

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔABC ରେ DE || BC, m∠DEC = 135° ଓ m∠DBC = 60° ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : ∠A ର ପରିମାଣ ।
ପ୍ରମାଣ : DE || BC (ଦତ୍ତ) ଏବଂ E͞C ଛେଦକ ।
⇒ m∠DEC + m∠ECB = 180° (ଛେଦକର ଏକ ପାର୍ଶ୍ଵସ୍ଥ କୋଣ)
⇒ 135° + m∠ECB = 180°
⇒ m∠ECB = 180° – 135° = 45°
ΔABC ରେ m∠A + m∠B + m∠C = 180°
m∠A + 60° + 45° = 180°
⇒ m∠A + 105° = 180°
⇒ m∠A = 180° – 105° = 75°
∴ ∠A ର ପରିମାଣ 75° ।

Question 9.
ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, କୌଣସି ତ୍ରିଭୁଜର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୋଡ଼ା କୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି, ତୃତୀୟ କୋଣର ପରିମାଣ ଠାରୁ  ବୃହତ୍ତର ହେଲେ, ତ୍ରିଭୁଜଟି ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣୀ ।
ସମାଧାନ:

ଦତ୍ତ : ABC ଏକ ତ୍ରିଭୁଜ । m∠B + m∠C > m∠A, m∠A + m∠C > m∠B, m∠A + m∠B > m∠C
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : ΔABC ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣୀ ।
ପ୍ରମାଣ : ΔABC ରେ m∠B + m∠C > m∠A (ଦତ୍ତ)
⇒ m∠A + m∠B + m∠C > m∠A + m∠A (ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ m∠A ଯୋଗକରାଗଲେ ।)
⇒ 180° > 2m∠A ⇒ \(\frac{180^{\circ}}{2}\) > \(\frac{2 \mathrm{~m} \angle \mathrm{A}}{2}\)
⇒ 90° > m∠A ⇒ m∠A < 90° … (i)
ସେହିପରି m∠A + m∠C > m∠B
⇒ m∠A + m∠B + m∠C > m∠B + m∠B (ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ m∠B ଯୋଗକରାଗଲେ ।)
⇒ 180° > 2m∠B ⇒ \(\frac{180^{\circ}}{2}\) > \(\frac{2 \mathrm{~m} \angle \mathrm{B}}{2}\)
⇒ 90° > m∠B ⇒ m∠B < 90° … (ii)
ସେହିପରି ପ୍ରମାଣ କରାଯାଇପାରେ m∠C < 90° … (iii)
ସମୀକରଣ (i) ଓ (ii) ରୁ ∠A < 90°, ∠B < 90° ଓ ∠C < 90°
∴ ΔABC ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣୀ । (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 10.
A ABCରେ m∠ABC = m∠ACB, ∠BACର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ BC କୁ D ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରେ । ପ୍ରମାଣ କର ଯେ AD, BC ପ୍ରତି ଲମ୍ବ ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔABC ରେ m∠ABC = m∠ACB ଏବଂ AD, m∠Aର ସମର୍ଦ୍ଦିଖଣ୍ଡକ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : AD ⊥ BC
ପ୍ରମାଣ : ΔABCରେ m∠ABC + m∠BAC + m∠ACB = 180°
⇒ m∠ABC + m∠BAD + m∠CAD + m∠ACB = 180°
ମାତ୍ର m∠ABC = m∠ACB (ଦତ୍ତ)
ଏବଂ m∠BAD = m∠CAD (∠BACର ସମର୍ଦ୍ଦିଖଣ୍ଡକ AD)
⇒ 2m∠ABC + 2m∠BAD = 180°
⇒ 2(m∠ABC + m∠BAD) = 180°
⇒ m∠ABC + m∠BAD = \(\frac{180^{\circ}}{2}\) = 90°
⇒m∠ABD + m∠BAD = 90°
ΔABD ରେ m∠ABD + m∠BAD + m∠ADB = 180°
⇒ 90° + m∠ADB = 180° ⇒ m∠ADB = 180° – 90° = 90
⇒ A͞D ⊥ B͞C
 (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 11.
ΔABCରେ ∠Bର ଅନ୍ତଃସମଖଣ୍ଡକ ଏବଂ C ବିନ୍ଦୁରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ବହିଃସ୍ଥକୋଣର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକର ଛେଦବିନ୍ଦୁ E ହେଲେ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, m∠BEC = m∠A ।
ସମାଧାନ:

ଦତ୍ତ : ΔABC ରେ ∠Bର ଅନ୍ତଃସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ BE ଓ ∠C ବହିଃସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡକ CE ପରସ୍ପରକୁ E ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରନ୍ତି ।

Question 12.
ΔABCରେ ∠ABC ଓ ∠ACB ର ଅନ୍ତଃସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକଦ୍ୱୟ ପରସ୍ପରକୁ O ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକଲେ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ
m∠BOC = 90° + \(\frac{1}{2}\)m∠A ।
ସମାଧାନ:

Question 13.
ΔABCରେ ∠B ଓ ∠Cର ବହିଃସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକଦ୍ବୟ ପରସ୍ପରକୁ ୦ ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକଲେ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ,
m∠BOC = 90° – \(\frac{1}{2}\)m∠A ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔABC ରେ ∠B ଓ ∠Cର ବହିଃ ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡ ଦ୍ବୟର ଛେଦବିନ୍ଦୁ O।

Question 14.
ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ PS, ∠Pର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ ଏବଂ PT ⊥ OR ।
ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, m∠TPS = \(\frac{1}{2}\)(m∠Q – m∠R)
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔPQR ରେ PS, ∠Pର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ ଏବଂ PT ⊥ OR ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : m∠TPS = \(\frac{1}{2}\)(m∠Q – m∠R)
ପ୍ରମାଣ : PT ⊥ OR (ଦତ୍ତ)
⇒ m∠PTQ = m∠PTR = 90°
ΔPQT ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠PTS = m∠Q + m∠QPT … (i)
ΔPTS ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠PTQ = m∠TPS + m∠PST … (ii)
ମାତ୍ର m∠PTQ = m∠PTS = 90°
∴ (i) ଓ (ii) ରୁ m∠Q + m∠QPT = m∠TPS + m∠PST
⇒ m∠Q + m∠QPT + m∠TPS = m∠TPS + m∠PST + m∠TPS
(ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ m∠TPS ଯୋଗ କରାଗଲେ ।)
⇒ m∠Q + m∠QPS = 2m∠TPS + m∠PST
⇒ 2m∠TPS = m∠Q – m∠PST + m∠QPS
⇒ 2m∠TPS = m∠Q – m∠PSQ + m∠SPR (∵ PS, ∠P ର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ)
⇒ 2m∠TPS = m∠Q – m∠SPR – m∠R + m∠SPR
⇒ 2m∠TPS = m∠Q – m∠R (∵ ΔPSR ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠PSQ = m∠SPR + m∠R)
⇒ m∠TPS = \(\frac{1}{2}\)(m∠Q – m∠R)
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 15.
ΔABC ରେ BC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ O ଏବଂ BQ = AQ ହେଲେ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ ∠BAC ସମକୋଣ ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔABC ରେ BC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ Q ଅର୍ଥାତ୍ BQ = AQ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ :  m∠BAC = 90°
ପ୍ରମାଣ : BC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ Q । ⇒ BQ = CQ
BQ = AQ (ଦତ୍ତ) ⇒ AQ = BQ = CQ
⇒ m∠BAQ = m∠ABQ = m∠ACQ = m∠QAC
(Δର ଦୁଇଟି ବାହୁ ସମାନ ହେଲେ ସେମାନଙ୍କର ବିପରୀତ କୌଣମାନ ସମପରିମାଣ ବିଶିଷ୍ଟ ହେବେ ।)
ΔABCରେ m∠A + m∠B + m∠C = 180° (Δର ତିନିକୋଣର ସମଷ୍ଟି 180°)
⇒ m∠BAQ + m∠CAQ + m∠ABQ + m∠ACQ = 180°
⇒ 2m∠BAQ + 2m∠CAQ = 180°
⇒ 2(m∠BAQ + m∠CAQ) = 180°
⇒ m∠BAQ + m∠CAQ = \(\frac{180°}{2}\)
⇒ m∠BAC = 90°
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 16.
ΔABCର O ଏକ ଅନ୍ତସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ । ଯଦି m∠OAB = m∠OCA ହୁଏ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ m∠A0C + m∠BAC = 180° ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔABC ରେ ‘O’ ଏକ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ଅର୍ଥାତ୍ m∠OAB = m∠OCA ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ :  mZAOC + m∠BAC = 180°
ପ୍ରମାଣ : ΔAOC ରେ m∠AOC + m∠OCA + m∠OAC = 180° (Δର ତିନିକୋଣର ସମଷ୍ଟି 180°)
⇒ m∠AOC + m∠BAO + m∠OAC = 180° [∵ m∠OAB = m∠OCA (ଦତ୍ତ)]
⇒ m∠AOC + m∠BAC = 180°
(ପ୍ରମାଣିତ)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 1 ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଓ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ Important Questions and Answers.

BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 1 ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଓ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

Question 1.
ନିମ୍ନ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣରେ ଭୌତିକ ଅବସ୍ଥା ଦର୍ଶାଇବା ପାଇଁ କେତୋଟି ସଂକେତ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରିବ ।
CaCO₃ + H₂O + CO₂ → Ca(HCO₃)₂
ଉ-
4ଟି

Question 2.
ଲେଡ଼୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କଠିନ ଉତ୍ପାଦର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଲେଡ଼୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (PbO)

Question 3.
ସଂକ୍ଷାରଣ ହେତୁ ରୂପା ଉପରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କଳାରଙ୍ଗର ଯୌଗକଟିର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ସିଲଭର ସଲଫାଇଡ୍

Question 4.
3MnO₂ + 4AI → 3Mn + 2Al₂O₃ ସମ1କରଣରେ ବିଜାରକ କିଏ ?
ଉ-
ଏଲୁମିନିୟମ (Al)

Question 5.
CaO + H₂O → Ca(OH)₂ ସମୀକରଣଟି କେଉଁ ପ୍ରକାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

Question 6.
କଲିଚୂନ କେଉଁ ଯୌଗିକ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶମୀତଚୂନ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ?
ଉ-
H₂O

Question 7.
କୋଷ ମଧ୍ୟରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶରୀରକୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଉଥ‌ିବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଶ୍ବସନ

Question 8.

‘ସମୀକରଣଟି କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ବିଘଟନ

Question 9.
3Fe + XH₂O → Fe₃O₄ + 4H₂ ସମୀକରଣରେ ରେ Xର ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
4

Question 10.
FeSO₄ କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ କେଉଁ ଗନ୍ଧ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକ

Question 11.
ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ରଙ୍ଗ କିପରି ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ସବୁଜ

Question 12.
ଅମ୍ଳୀୟ ଜଳର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଶ୍ଳେଷଣରୁ H₂ ଓ O₂ ଗ୍ୟାସ୍ତ୍ରର ଆୟତନର ଅନୁପାତ କେତେ ?
ଉ-
2 : 1

Question 13.
A + BC → AC + B ସମ1କରଣଟି କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରଯାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

Question 14.
CuSO₄ ଦ୍ରବଣରେ ଲୁହାକଣ୍ଟା ବୁଡ଼ାଇଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ଈଷତ୍ ସବୁଜ ରଙ୍ଗର ଯୌଗିକଟିର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଫେରସ ସଲଫେଟ୍ FeSO₄

Question 15.
Pb + CuCl₂ → PbCl₂ + Cu – ଉକ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଗି କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତ୍ରଗିତ ?
ଉ-
ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

Question 16.
O + 2e^– → O^2- ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଗି କି ପ୍ରକାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅନ୍ତ୍ରଗିତ ?
ଉ-
ବିଚ୍ଚାରଣ

Question 17.
Zn ଓ H₂SO₄ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ?
ଉ-
H₂

Question 18.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଆଲୋକ ରୂପରେ ଶକ୍ତି ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ?
ଉ-
ବିଘଗନ

Question 19.
ତୈଳ ଓ ଚର୍ବି ଜାତୀୟ ଖାଦ୍ୟର ଜାରଣକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ସଢ଼ାବସ୍ଥା

Question 20.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକା ସାଙ୍ଗରେ ଜାରଣ ଓ ବିଚ୍ଚାରଣ ଘଟିଥାଏ ?
ଉ-
ବିଜାରଣ-ଜାରଣ

Question 21.
ଶରୀରରେ ଖାଦ୍ୟ ପରିପାକ କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣ ?
ଉ-
ବିଘଟନ

Question 22.
କଳଙ୍କିର ରାସାୟନିକ ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଆଇରନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

Question 23.
Fe₂O₃ +3CO → 2Fe + 3CO₂ ପ୍ରତିକ୍ରିଯାରେ କେଉଁଟି ଜାରିତ ?
ଉ-
Fe₂O₃

Question 24.
କାନ୍ଥ ଧଉଳେଇବା ପାଇଁ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ-
Ca(OH)₂

Question 25.
କପର ଉପରେ କଳା ରଙ୍ଗର ସ୍ତରଟିର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
CuO

Question 26.
ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ଠ, ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ, ଏହାକୁ କେଉଁ ଅବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା

Question 27.
MnO₂ + 4 HCl → MnCl₂ + 2H₂O + Cl₂ ପମ1କରଣରେ କେଉଁଟି ବଜାରିତ ହୋଇଛି ?
ଉ-
MnO₂

Question 28.
କପର ଗୁଣ୍ଡକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ କପର ଗୁଣ୍ଡର ଚାରିପଟେ କପର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର କେଉଁ ରଙ୍ଗର ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟିହେବ ?
ଉ-
କଳା

Question 29.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଯୋଗ କରାଯାଏ ?
ଉ-
ଜାରଣ

Question 30.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଯୋଗ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ-
ବିଜାରଣ

Question 31.
ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଚୈତ ବିସ୍ଥାପନ

Question 32.
x Na + y H₂O → z NaOH + H₂ ସମତୁଲ ସମ1କରଣର x, y ଓ z ର ମ୍ଜଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
2, 2, 2

Question 33.
ସଂକ୍ଷାରଣ କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ସଂଶ୍ଳେଷଣ

Question 34.
ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପାତକୁ ଜଳାଇବା କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ଦହନ, ଜାରଣ ଓ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା

Question 35.
ଖାଦ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବହୁତ ଦିନ ସାଇତି ରଖିବାପାଇଁ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ-
N₂ ଓ He

Question 36.
ଚର୍ବି ଓ ତେଲ ଜାତୀୟ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ରହଣିଆ ଗନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି ହେବାକୁ କେଉଁ ଅବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ସଢ଼ାଅବସ୍ଥା

Question 37.
କପରର ସଂକ୍ଷାରଣ ହେତୁ ତାହା ଉପରେ କେଉଁ ରଙ୍ଗର ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ-
ସବୁଜ

Question 38.
CuSO₄ + Zn → Cu + ZnSO₄ ସମୀକରଣରେ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବିଜାରିତ ହେଉଛି ?
ଉ-
CuSO₄

Question 39.

ଉ-
CO₂

Question 40.
Pb₃O₄ + 8HCl → 3PbCl₂ + Cl₂ + 4H₂O; ଏହି ସମ1କାରଣରେ କାରକ କିଏ ?
ଉ-
Pb₃O₄

Question 41.
କପର ସହ ସଲଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ଼ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
ଉ-
SO₂

Question 42.
Zn + (x) AgNO₃ → Zn (NO₃)₂ + y ସମ1କରଣରେ x ଓ y ର ମାନ କେତେ ?
ଉ-
2 ଓ 2

Question 43.
କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକା ସାଙ୍ଗରେ ଜାରଣ ଓ ବିଜାରଣ ଘଟେ ?
ଉ-
ବିଜାରଣ – ଜାରଣ

Question 44.
Fe + S → FeS ସମୀକରଣରେ ବିଜାରକ କିଏ ?
ଉ-
Fe

Question 45.
C (x) + O₂(y) → CO₂(y) ସମୀକରଣରେ x ଓ y କାହାକୁ ସୂଚିତ କରେ ?
ଉ-
(s), (g)

Question 46.
2H₂S + SO₂ → 3S + 2H₂O ରେ କିଏ ଜାରିତ ହୋଇଚ୍ଚି ?
ଉ-
H₂S

Question 47.
Zn + CuSO₄ → ZnSO₄ + Cu – ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟି କେଉଁ ପ୍ରକାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ?
ଉ-
ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

Question 48.
କେଉଁ ଯୌଗିକର ଉପସ୍ଥିତି ଯୋଗୁଁ ଚୂନପାଣି ଦୁଧୂ ରଙ୍ଗ କରିଦିଏ ?
ଉ-
କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍

Question 49.
ବାୟୁ ଶୂନ୍ୟ ପାତ୍ରରେ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ରଖିଲେ କେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ବିରୋଧ ଘଟେ ?
ଉ-
ଜାରଣ

Question 50.
NaCI (aq) + AgNO₃(aq) → AgCI (s) + NaNO₃(aq) ଏହା କେଉଁ ପ୍ରକାରର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ?
ଉ-
ଅବକ୍ଷେପଣ

B ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. MgO ଚୂର୍ଣ୍ଣର ବର୍ଷ ……………………. |
2. ଲେଡ୍‌ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ …………………… |
3. ପୋଟାସିୟମ ଆସୋଡ଼ାଚ୍ଚଡ୍‌ର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ……………………… |
4. Zn + HCL → ZnCl₂ + ………………. ଗ୍ୟାସ୍ ।
5. କଲିଚୁନର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
6. ସମ1ତ ଚୂନର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
7. CaO(s) + H₂O(1) → ………………. |
8. NO₂ ଧୂମର ରଙ୍ଗ ………………. |
9. ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ତାପ ଶୋଷିତ ହୁଏ, ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ………………. ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି |
10. କଲିଚୂନ ଜଳ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ………………. ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
11. ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଜାରଣକୁ ବିରୋଧ କରେ ତାକୁ ………………. କହନ୍ତି |
12. ଚିପ୍‌ସ ଖୋଳ ମଧ୍ୟରେ ………………. ଗ୍ୟାସ୍ ପୂରିଥାଏ ।
13. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଦିହନ ଏକ ………………. ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
14. ଶ୍ଵେତସାରରୁ ………………. ଯୌଗିକ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
15. ଉଦ୍ଭଦ ଦ୍ରବ୍ୟ ବିଘଟନ ଘଟି ଖତରେ ପରିଣତ ହେବା ………………. ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତିଗଢ ଅଟେ |
16. ଫେରସ୍ ସଲଫେଟ୍ରର ରଙ୍ଗ ………………. |
17. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
18. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ଅଣୁରେ ………………. ଟି ଜଳ ଅଣୁ ଅଛି ।
19. ବେରିଅମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର୍‌ ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
20. ସୋଡ଼ିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ରର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ………………. |
21.॰ ପରିପାକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶ୍ଵେତସାର ………………. ଯୌଗିକରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
22. ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଉପସ୍ଥିତିରେ ………………. ଯୌଗିକ ବିଘଟନ ଘଟି ସିଲଭର ଓ କ୍ଲୋରିନ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
23. ଦସ୍ତା ସହିତ ଲଘୁ ଗନ୍ଧକାମ୍ଳର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ………………. ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
24. ତାପ ପ୍ରୟୋଗଦ୍ଵାରା ଘଟୁଥ‌ିବା ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ………………. କୁହାଯାଏ ।
25. ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ପ୍ରତିକାରକ ମଧ୍ୟରେ ଆୟନ ବିନିମୟ ଘଟିଲେ ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ………………. ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।
26. ଅକ୍‌ସିଜେନ୍‌ ର କପର ସହିତ ସଂଯୋଗ ଘଟି କପର ଉପରେ ଏକ କଳା ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି କଳା ପଢାର୍ଥଟି ………………. |
27. ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଜାରଣକୁ ନିରୋଧ କରେ, ତାକୁ …………………….. କହନ୍ତି ।
28. ବାୟୁରୋଧୀ ପାତ୍ରରେ ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ରଖିଲେ ………………………. ପ୍ରକ୍ରିୟା ମନ୍ଥର ହୁଏ ।
29. ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ …………………………… ପ୍ରକାର ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
30. ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ହରାଏ, ତାକୁ …………………….. କହନ୍ତି ।
31. H₂ ଓ O₂ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି H₂O ସୃଷ୍ଟି ହେବା ପ୍ରକ୍ରିୟାଟି …………………….. ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
32. …………………….. ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ତାପ, ଆଲୋକ କିମ୍ବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।
33. ଲୌହନିର୍ମିତ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର କ୍ଷୟ ………………………… ଦ୍ଵାରା ଘଟିଥାଏ ।
34. କୌଣସି ଧାତୁର ଧୀରେ ଧୀରେ କ୍ଷୟ ଘଟିବାକୁ ……………………. କୁହାଯାଏ ।
35. Zn + CuSO₄(aq) → ZnSO₄(aq) + ……………….. |
36. ଉତ୍ତପ୍ତ ଲୁହା ଉପରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ………………….. ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
37. ଗୁ କୋଡ୍ ଅଣୁର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ ………………….. |
38. ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଏକ ……………………. ରାସାୟନକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା |
39. ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ସଂକେତ ………………..
40. ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଯେଉଁ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ତା’ର ନାମ ………………….. \

Answers
1. ଧଳା
2. Pb(NO₃)₂
3. KI
4. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
5. CaO
6. Ca(OH)₂
7. Ca(OH)₂
8. ବାଦାମୀ
10. ସମୀତ ଚୂନ
11. ପ୍ରତିଜାରକ
12. ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍
13. ତାପଉତ୍ପାଦୀ
14. ଗ୍ଲା କୋଜ
15. ତାପଉତ୍ପାଦୀ
16. ସବୁକ
17. FeSO₄7H₂O
18. 7
19. BaCl₂
20. Na₂SO₄
21. ଗ୍ଲା କୋଡ୍
22. ସିଲଭର କ୍ଲୋରାଇଡ୍
23. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌
24. ତାପୀୟ ବିଘଟନ
25. ଦ୍ବୈତବିସ୍ଥାପନ
26. କପର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍
27. ପ୍ରତିଜାରକ
28. ଜାରଣ
29. ଅଦ୍ରାବ୍ୟ
30. ଜାରିତ
31. ସଂଶ୍ଳେଷଣ
32. ବିଘଟନ
33. ସଂକ୍ଷାରଣ
34. ର୍ଫକ୍ଷାରଣ ବା କ୍ରମକ୍ଷୟ
35. Cu(s)
36. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
37. C₆H₁₂O₆
38. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ
39. Pb(NO₃)₂
40. ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍

C ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓) ବା ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଲେଖ ।

1. ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପାତଟି ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଧଳାଶିଖା ସହିତ ବାୟୁରେ ଜଳିଲେ ଯେଉଁ ଧଳା ଚୂର୍ଣ୍ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହା ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ କାରୋନେଟ୍
2. ଉଭିଦ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିଘଟନ ଘଟି ଖତରେ ପରିଣତ ହେବା ଏକ ତାପଶୋଷୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା |
3. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ସଙ୍କେତ FeSO₄3H₂O ।
4. Na₂SO₄ + BaCl₂ → BaSO₄ + 2NaCl ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟି ଏକ ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ।
5. ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଜାରଣରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ, ତାକୁ ପ୍ରତିଜାରକ କୁହାଯାଏ ।
6. ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ଲାଗିବା ଓ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଉଭୟ ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ।
7. ପରିପାକ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଶ୍ଵେତସାର ସରଳୀକୃତ ହୋଇ ଗ୍ଲୁକୋଜ ଯୌଗିକରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
8. ଅମ୍ଳୀୟ ଜଳର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଶ୍ଳେଷଣରୁ H₂ ଓ O₂ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଅନୁପାତ 2 : 1 |
9. ଚୂନ ବା କଲିଚୂନର ସଂକେତ CaCO₃ ।
10. କଲିଚୂନ CO₂ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶମୀତ ଚୂନ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
11. କୋଷ ମଧ୍ୟରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶରୀରକୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଉଥ‌ିବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ନାମ ଶ୍ବସନ ।
12. 3Fe + XH₂O → Fe₃O₄ + 4H₂ରେ Xର ମୂଲ୍ୟ = 4 |
13. FeSO₄ କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
14. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ରଙ୍ଗ ନୀଳ ।
15. ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବାୟୁ ଆବଶ୍ୟକ ନୁହେଁ ।
16. AgCI କଳାଧଳା ଫଟୋଉଠା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
17. ରୁପାର ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକ କିଛି ସମୟ ବାୟୁରେ ରହିଲେ ସିଲ୍‌ଭର୍‌ ସଲ୍‌ଫାଇଡ୍ ଯୋଗୁ କଳା ପଡ଼ିଯାଏ |
18. Zn ଧାତୁ ଅତିଲଘୁ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ କରେ ।
19. FeSO₄ କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଜଳନ୍ତା ଫସ୍‌ଫରସ୍ ଗନ୍ଧ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
20. ଫେରସ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକର ରଙ୍ଗ ସବୁଜ ।
21. AgCI କଳାଧଳା ଫଟୋଉଠା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
22. 4Na + O₂ → 2Na₂O ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟି ବିଘଗନ ପ୍ରତିକ୍ରୟାର ଅନ୍ତଖତ |
23. ମିଥେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଦହନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ତାପୀୟ ବିଘଟନ କହନ୍ତି ।
24. AgCI ସୂର୍ଯ୍ୟ କିରଣରେ ଧଳା ବର୍ଷରୁ ଧୂସର ବର୍ଣ୍ଣରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

Answer:
1. x
2. ✓
3. x
4. ✓
5. x
6. x
7.✓
8. ✓
9. x
10. x
11. ✔
12. ✔
13.✔
14. x
15. ✓
16. ✔
17.✔
18. ×
19. x
20. ✓
21.✔
22. ×
23. x
24. ✔

D ‘କୁ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

E ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ରାସାୟନିକ ସମ1କରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ପ୍ରତୀକ ଓ ସଙ୍କେତ ସାହାଯ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।

2. ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ ସହିତ ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ ମିଶାଇଲେ କ’ଣ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
ଉ –
ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ସହିତ ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ ମିଶାଇଲେ ଲେଡ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍ ଓ ପୋଟାସିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

3. ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ
ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଶବ୍ଦ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣ କହନ୍ତି ।

4. ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କ’ଣ ?
ଊ –
କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସୃଷ୍ଟି କିମ୍ବା ବିନାଶ ଘଟେ ନାହିଁ । ଏହାକୁ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କହନ୍ତି । କିମ୍ବା, ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସହିତ ସମାନ । ଏହାକୁ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କହନ୍ତି । ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସହିତ ସମାନ । ଏହାକୁ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କହନ୍ତି ।

5. ସୂଚକୀୟ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
କେବଳ ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦର ସୂଚନା ଦେଉଥ‌ିବା ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣକୁ ସୂଚକୀୟ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।

6. ଆକ୍ସାସ୍ (ag) ଶବ୍ଦ କେଉଁଥ୍ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ–
ଯଦି ପ୍ରତିକାରକ କିମ୍ବା ଉତ୍ପାଦ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇଥାଏ, ସେହି ଦ୍ରବଣପାଇଁ ଆକ୍ସାସ୍‌ (aq) ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହାର ସଙ୍କେତ (aq) ଅଟେ ।

7. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ସେହି

8. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ, ତାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

9. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଦହନର ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
CH₄(g) + 2O₂(g) → CO₂(g) + 2H₂O(g) .

10. ଶ୍ୱସନ ଏକ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହିଁକି ?
ଉ-
ଶ୍ଵସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ଶରୀର କୋଷ ମଧ୍ୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି ଶରୀରକୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଏ । ତେଣୁ ଶ୍ୱସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

11. ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ପ୍ରତିକାରକ ବିଘଟିତ ହୋଇ କିଛି ସରଳତମ ଉତ୍ପାଦ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ତାହାକୁ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

12. ତାପୀୟ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ତାପ ପ୍ରୟୋଗଦ୍ଵାରା ଘଟୁଥ‌ିବା ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ତାପୀୟ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

13. ଏକ ତାପୀୟ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ-

14. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଘଟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଜଳର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଶ୍ଳେଷଣଦ୍ଵାରା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଓ ଅକ୍‌ସିଜେନ ନିର୍ଗତ ହେବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଘଟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

15. ତାପଶୋଷୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ତାପ ଶୋଷିତ ହୋଇଥାଏ ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ତାପଶୋଷୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

16. ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ମୌଳିକ କୌଣସି ଏକ ଯୌଗିକର ମୌଳିକକୁ ଅପସାରଣ କରେ, ସେହି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

17. ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅଦ୍ରାବ୍ୟ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ତାହାକୁ ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

18. ↑ ଓ ↓ ତୀର ଚିହ୍ନ କ’ଣ ଦର୍ଶାଏ ?
ଉ–
↑ ତୀରଚିହ୍ନ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନକୁ ଓ ↓ ତୀରଚିହ୍ନ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ଅବକ୍ଷେପକୁ ଦର୍ଶାଏ ।

19. କଲିଚୁନରେ ଜଳ ମିଶାଇଲେ ହେଉଥ‌ିବା ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟି ଲେଖ ।
ଉ–
CaO(s) + H₂O(l) → Ca(OH)₂(s) + ରାପ

20. ବେରିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ + ଏଲୁମିନିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍
→ ବେରିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ + ଏଲୁମିନିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଏହାର ସମତୁଲ ସମୀକରଣଟି ଲେଖ ।
ଉ–
3BaCl₂ + Al₂(SO₄)₃ → 3BaSO₄ + 2AlCl₃

21. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ସଲଫାଇଡ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ବାୟୁରେ ଜଳିଲେ ଜଳ ଓ ସଲଫର୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଏହାର ସମତୁଲ ସମୀକରଣଟି ଲେଖ ।
ଊ–
2H₂S(g) + 3O₂(g) → 2H₂O(l) + 2SO₂(g)

22. HNO₃ + Ca(OH)₂ → Ca(NO₃)₂ + H₂Oର ସମତୁଲ ସମ1କାରଟି ଲେଖ |
ଊ–
2HNO₃ + Ca(OH)₂ → Ca(NO₃)₂ + 2H₂O

23. ଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ?
ଊ–
ଯଦି ଏକ ପଦାର୍ଥ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ ଲାଭକରେ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ହରାଏ, ତେବେ ଏହାକୁ ଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

24. ଚୈତ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରତିକାରକ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରେ ଆୟନ ବିନିମୟ ଘଟିଥାଏ, ତାହାକୁ ଦ୍ୱୈତ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

25. ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପାତକୁ ବାୟୁରେ ଜଳାଇବା ପୂର୍ବରୁ କାହିଁକି ସଫାକରିବା ଉଚିତ ?
ଊ–
ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଧାତୁ ବାୟୁର ଅମ୍ଳଜାନ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଏକ ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଏହା ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଜଳିବାରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପାତ ବାୟୁରେ ଜଳାଇବା ପୂର୍ବରୁ ସଫାକରିବା ଉଚିତ ।

27. ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯଦି ପଦାର୍ଥଟି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ ହରାଏ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ କରେ ତେବେ ଏହାକୁ ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

28. ZnO + C → Zn + CO ସମୀକରଣରେ କିଏ ଜାରିତ ଓ ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ?
ଉ-
କାର୍ବନ, COକୁ ଜାରିତ ହୋଇଛି ଏବଂ Znଠ, Znକୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ।

29. ଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ?
ଊ–
କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିଜାରକ ଜାରିତ ହେଉଥିଲେ, ଅନ୍ୟ ପ୍ରତିଜାରକଟି ବିଜାରିତ ହେଉଥାଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

30. ସଂକ୍ଷାରଣ କ’ଣ ?
ଉ–
ଯେତେବେଳେ ଏକ ଧାତୁ ତାକୁ ଘେରି ରହିଥିବା ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ (ଯଥା : ବାୟୁ, ଜଳୀୟବାଷ୍ପ, ଅମ୍ଳ ଆଦି) ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ, ସେତେବେଳେ ଧାତୁଟିର ଧୀରେ ଧୀରେ କ୍ଷୟ ଘଟିଥାଏ । ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସଂକ୍ଷାରଣ ବା କ୍ରମକ୍ଷୟ କୁହାଯାଏ ।

31. ଜାରକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଦେଇ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ନେଇ ଅନ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ଜାରଣ ଘଟାଏ, ତାହାକୁ ଜାରକ କୁହାଯାଏ । ବିଜାରିତ ପଦାର୍ଥକୁ ଜାରକ କୁହାଯାଏ ।

32. ବିଜାରକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ନେଇ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଦେଇ ଅନ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ବିଜାରଣ ଘଟାଇଥାଏ, ତାହାକୁ ବିଜାରକ କୁହାଯାଏ । ଜାରିତ ପଦାର୍ଥକୁ ବିଜାରକ କୁହାଯାଏ ।

33. ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା କ’ଣ ?
ଉ-
ବହୁଦିନ ଧରି ରହିଯାଇଥିବା ଚର୍ବି ଓ ତେଲ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଜାରିତ ହୁଏ । ଏହା ଫଳରେ ତାର ଗନ୍ଧ ଓ ସ୍ଵାଦ ବଦଳିଯାଇଥାଏ । ଏହାକୁ ପଦାର୍ଥର ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା କହନ୍ତି ।

41. ଅକ୍‌ସିଜେନ ଉପସ୍ଥିତିରେ ମିଥେନ୍‌ର ଦହନ ଘଟିଲେ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହାର ଏକ ସମତୁଲ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ-
CH₄ (g) + 2O₂ (g) → CO₂ (g) + 2H₂O (l)

42. କଳଙ୍କ ଜ’ ଣ?
ଉ-
ବାୟୁ ତଥା ଅମ୍ଳଜାନ ସହିତ ଲୁହାର ଧୀର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଲୌହ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଫଳରେ ଲୁହା ଉପରେ ଏକ ଲୋହିତ-ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ମାଡ଼ିଯାଏ ଏବଂ ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ଲାଗିବା କୁହାଯାଏ ।

F ପ୍ରଥମଯୋଡ଼ିର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଯୋଡ଼ିର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. CO(g) + 2H₂(g) : CH₃OH :: Ca(OH)₂ + CO₂ : …………..(s) |
2. ଏକାଧ୍ଵ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକ ଉତ୍ପାଦ : ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: ଏକ ପ୍ରତିକାରକରୁ ଅନେକ ଉତ୍ପାଦ : ……………………… |
3. C(s) + O₂(g) → CO₂(g) : ସଂଶ୍ଳେଷଣ :: CaCO₃(g) → CaO(s) + CO₂(g) ……………. |
4. Pb(NO₃)₂ : ଧଳା :: PbO : ……………. |
5. AgCl(s): ଧଳା :: Ag : …………… |
6. Ag : ଧୂସର :: Cu : ……………. |
7. Cu : ବାଦାମୀ :: CuO : ……………|
8. ତାପଶୋଷୀ : ତାପଗ୍ରହଣ :: ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ : ………………….. |
9. ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଲାଭ : ଜାରଣ :: ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଲାଭ : ……………………… |
10. Mg + O₂ → MgO : ଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: CuO + H₂ → Cu + H₂O : ……………….. |
11. ସିଲଭର : କଳା ଆସ୍ତରଣ :: କପର : ………………….. |
12. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଦହନ : ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ :: ଶ୍ବସନ ପ୍ରକ୍ରିୟା : …………. |
13. X + Y → XY : ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: XY → X + Y : ……………………. |
14. PbI₂ : ହଳଦିଆ ଅଧଃକ୍ଷେପ :: BaSO₄ : ………………… |
15. CaO + ଜଳ : ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: ଏସିଡ୍ + ଜଳ : ……………………. |
16. ଫେରସ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ : FeO : : ଫେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ : ……………………… |
17. CuSO₄ : ନାଳ :: ZnSO₄ : ………………… |
18. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଦହନ : ତାପଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: ଶ୍ବସନ ପ୍ରକ୍ରିୟା : …………………… |
19. 2H₂ + O₂ → 2H₂O : ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :: C + O₂ → CO₂ : ……………… |
20. କଠିନ : S :: ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ : …………………. |
21. ପ୍ରତିକାରକର ଅକ୍ସିଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ : ଜାରଣ :: ପ୍ରତିକାରକର ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ : ………………………. |
22. କପର୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ : ନୀଳ :: ଆଇରନ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ : ……………………… |

Answer:
1. CaCO₃
2. ବିଘଟନ
3. ବିଘଟନ
4. ହଳଦିଆ
5. ଧୂସର
6. ବାଦାମୀ
7, କଳା
8. ତାପ ଉତ୍ପନ୍ନ
9. ବିଜାରଣ
10. ଜାରଣ ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
11. ସବୁଜ ଆସ୍ତରଣ
12. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ
13. ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
14. ଧଳା ଅଧଃକ୍ଷେପ
15. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ
16. Fe₂O₃
17. ବର୍ଣ୍ଣହୀନ
18. ତାପଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
19. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
20. ag
21. ବିଜାରଣ,
22. ସବୁଜ

Subjective Type Questions with Answer

1. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ଉଦାହରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଦର୍ଶାଅ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ? ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌, ଶ୍ୱସନ କ୍ରିୟା ଓ ଖତର ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା – ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ : କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ କାସିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଯୌଗିକ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
CaO(s) + H₂O(l) → Ca(OH)₂(aq)
2H₂(g) + O₂(g) → 2H₂O (l) + ତାପ
ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ବା ତାପ ଉତ୍ପାଦକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

(ii) କଲିଚୂନ (CaO) ଜଳ ସହ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ତାପ ନିର୍ଗତ କରେ ଓ ଶମିତଚୂନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

(iii) ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଦହନ ଫଳରେ ପ୍ରଚୁର ତାପଶକ୍ତି ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
CH₄(g) + 2O₂(g) → CO₂(g) + 2H₂O(g) + ତାପ

(iv) ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଏକ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା । କାରଣ ବଞ୍ଚିବାପାଇଁ ଯେଉଁ ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ, ତାହା ଆମେ ଖାଦ୍ୟରୁ ପାଇଥାଉ । ପରିପାକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଖାଦ୍ୟ ସରଳତର ପଦାର୍ଥରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଭାତ, ଆଳୁ ଓ ରୁଟିରେ ଶ୍ଵେତସାର ରହିଛି । ପରିପାକ କ୍ରିୟା ହେତୁ ଏହି ଶ୍ୱେତସାରରୁ ଗ୍ଲୁକୋଜ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଗ୍ଲୁକୋଜ ଅଣୁ ଆମ ଶରୀରର କୋଷଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ଏବଂ ଶରୀରକୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ନାମ ହେଉଛି ଶ୍ବସନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
C₆H₁₂O_6(aq) + 6O_2(aq) → 6CO_2(aq)+ 6H₂O_(l) + ଶକ୍ତି
(v) ଉଭିଦଜ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିଘଟନ ଘଟି ଖତରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହା ଏକ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣ ।

Question 2.
ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକର ଗନ୍ଧ, ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ଧୂମ ଉତ୍ପନ୍ନ, ସିମେଣ୍ଡ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଯୌଗିକରୁ ଜାରଣ ଓ ବିଜାରଣର ଉଦାହରଣ ମାଧ୍ୟମରେ CO₂ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ଏବଂ zn ସହ ଅମ୍ଳ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ H₂ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗମନ, ଉଦାହରଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ବୁଝାଅ ।
(i) ଫେରସ୍ ସଲଫେଟ୍‌ର ସ୍ଫଟିକକୁ ଗରମ କଲେ ଫେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ସଲଫର୍‌ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ସଲଫର୍‌ ଟ୍ରାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।

ସଲଫର୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡରୁ ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକର ଲାକ୍ଷଣିକ ଗନ୍ଧ ବାହାରେ ।

(ii) ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ ଚୂର୍ଣ୍ଣକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ଧୂମ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବ, ତାହା NO₂ ଅଟେ ।

(iii) CaCO₃ର ବିଘଟନରୁ CaO ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ

(iv) Znଠ ସହ କାର୍ବନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଜିଙ୍କ ଓ କାର୍ବନ ମୋନୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
ZnO + C → Zn + CO
ଏଠାରେ କାର୍ବନ୍ CO ଜାରିତ ହୋଇଛି ।
ZnO → Znକୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ।

(v) ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ସଲ୍‌ଫୁରିକ୍ ଏସିଡ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଜିଙ୍କ ସଲଫେଟ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ + H₂(g)

Question 3.
ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ମୌଳିକ-ମୌଳିକ, ମୌଳିକ-ଯୌଗିକ ଏବଂ ଯୌଗିକ-ଯୌଗିକ ମଧ୍ୟରେ ସଂଘଟିତ ହେଉଥ‌ିବା ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉଦାହରଣ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ । ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କ’ଣ ? ଏକ ସମତୁଲ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ-
(i) ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

(ii) କୋଇଲାର ଦହନବେଳେ ଦୁଇଟି ମୌଳିକ କାର୍ବନ ଓ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ମଧ୍ଯରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
C + O₂ → CO₂ + ତାପ

(iii) 340 ବାୟୁମଣ୍ଡଳୀୟ ଚାପରେ କାର୍ବନ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ମିଥାଇଲ୍ ଆଲ୍‌କହଲ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

(iv) କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳ ସହିତ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣର ତାପ ନିର୍ଗତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଶର୍ମିତ ଚୂନ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
CaO(s) + H₂O(l) → Ca(OH)₂(aq)

(v) କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବସ୍ତୁତ୍ଵର ସୃଷ୍ଟି କିମ୍ବା ବିନାଶ ଘଟେନାହିଁ ଅର୍ଥାତ୍ କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦରେ ଥ‌ିବା ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ପ୍ରତିକାରକରେ ଥ‌ିବା ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସହିତ ନିଶ୍ଚୟ ସମାନ ରହିବ ।
3Fe + 4H₂O → Fe₃O₄ + 4H₂

Question 4.
ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖୁବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପ୍ରଣାଳୀଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-

• ପ୍ରତୀକ ଓ ସଙ୍କେତ ସାହାଯ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣକୁ ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ ନ କରି ଶବ୍ଦ ରୂପରେ ଲେଖୁଲେ, ଏହାକୁ ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
  ଉଦାହରଣ :
  • ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ + ଅକ୍ସିଜେନ୍ → ଜଳ
  • ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ + ଅକ୍ସିଜେନ୍→ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

ରାସାୟନିକ ପମ1କରଣ ଲେଖ୍ଚାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପ୍ରଣାଳ1 :
(i) ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣକୁ ସଙ୍କେତ ଓ ପ୍ରତୀକ ସାହାଯ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କରାଗଲେ ତାକୁ ସୂଚକୀୟ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ବା କଙ୍କାଳ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ :
H₂ + O₂ → H₂O
Mg + O₂ → MgO

(ii) ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣର ବାମପାର୍ଶ୍ଵରେ ପ୍ରତିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ଓ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖାଯାଏ ।

(iii) ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦ ମଧ୍ଯରେ ତୀର (→) ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଏହି ତୀରଟି ବାମରୁ ଡାହାଣକୁ ହୋଇଥାଏ । ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକାଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ଥିଲେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯୁକ୍ତ ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

(iv) ସୂଚକୀୟ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟି ଏକ ଅସମତୁଲ ସମୀକରଣ ଅଟେ । କାରଣ ଏହାର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵର ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସମାନ ନଥାଏ । କିନ୍ତୁ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମାନୁସାରେ କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପୂର୍ବରୁ ଓ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପରେ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସମାନ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ଅଟେ । ଏଥିପାଇଁ ଆମକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣକୁ ସମତୁଲ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ପରଖ-ନୀରେଖ ବିଧ୍ୱଂରେ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣକୁ ସମତୁଲ କରାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥିବା ମୌଳିକମାନଙ୍କ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ସମାନ କରିଦେଲେ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ ।

ଉଦାହରଣ :

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣର ତିନୋଟି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି
• ତାପର ନିର୍ଗମନ
• ଗ୍ୟାସ୍‌ର ନିର୍ଗମନ ହୋଇଥାଏ ।

(i) କେତେକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ସହ ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟର ଦ୍ରବଣ ମିଶାଇଲେ ଲେଡ୍ ଆୟୋଡ଼ାଇଡ୍‌ର ହଳଦିଆ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ।
Pb (NO₃)₂ + 2KI → PbI₂ + 2KNO₃

(ii) କେତେକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ବିକରରେ ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ସଲଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟିଲେ ବିକରକୁ ସ୍ପର୍ଶ କଲେ ହାତକୁ ଗରମ ଲାଗିବ ଓ ପ୍ରଚୁର ତାପ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବ ।
Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ + H₂

(iii) କେତେକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗ୍ୟାସ୍‌ ନିର୍ଗମନ ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ଗୋଟିଏ କୋନିକାଲ ଫ୍ଲସ୍କରେ କିଛି ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ମିଶାଇଲେ ଜିଙ୍କ ଦାନାର ଉପରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଫୋଟକା ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
Zn + 2HCl → ZnCl₂ + H₂

2. ଏକ ସମତୁଲ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କ’ଣ ? ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଗୁଡ଼ିକ କାହିଁକି ସମତୁଲ ହେବା ତରାକାର ?
ଉ –

• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଉକ୍ତିକୁ ଶବ୍ଦ ସମୀକରଣ କହନ୍ତି ।
• କିନ୍ତୁ ପ୍ରତୀକ ଓ ସଙ୍କେତ ସାହାଯ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ
• ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣରେ ବାମପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥ‌ିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ସହ ସମାନ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ସମତୁଲ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କହନ୍ତି ।
• ଡାଲ୍‌ଟନ୍‌ଙ୍କ ପରମାଣୁ ତତ୍ତ୍ବ ଅନୁଯାୟୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ପରମାଣୁର ସୃଷ୍ଟି କିମ୍ବା ବିନାଶ ହୁଏ ନାହିଁ ।
• ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଏକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ସମସ୍ତ ଉତ୍ପାଦରେ ଥ‌ିବା ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକରେ ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ପ୍ରତିକାରକରେ ଥ‌ିବା ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ବ ସହ ନିଶ୍ଚୟ ସମାନ ରହିବ । ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ଏହାର ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦରେ ସମାନ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

3.

• 2AgBr → 2Ag + Brର ସମ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ସର୍ଭଟି କ’ଣ ? ଏହାର ଏକ ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
• ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟିକୁ ଲେଖ ।
  
• କଲିଚୂନରେ ଜଳ ମିଶାଇଲେ କ’ଣ ହୁଏ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।

ଉ –

• 2AgBr ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଉପସ୍ଥିତିରେ Ag ଓ Brରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହା କଳାଧଳା ଫଟୋ ସଂକ୍ରାନ୍ତୟ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• 
• କଲିଚୂନ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଶମିତଚୂନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଓ ଏଥୁରୁ ତାପ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
  CaO_(s) + H₂O_(l) → Ca (OH)₂

4. ପ୍ରାୟ 2 ଗ୍ରାମ୍ ଫେରସ୍ ସଲଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକ ନେଇ ଶୁଷ୍କ ସ୍ଫୁଟନ ନଳୀରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ

• ରଙ୍ଗର କ’ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ?
• ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟି ଲେଖ ।
• କେଉଁ ପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ତାହା ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

ଉ –

• ସବୁଜ ବର୍ଣ୍ଣର FeSO₄ ବର୍ଣ୍ଣହୀନ ହେବ ଏବଂ ଲୋହିତ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର କଠିନ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ଏବଂ ଜଳନ୍ତା ଗନ୍ଧକର ଲାକ୍ଷଣିକ ଗନ୍ଧ ମିଳିବ ।
• 
• ଏହା ଏକ ବିଘଟନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ, କାରଣ ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ପ୍ରତିକାରକର ବିଘଟନ ଘଟି କିଛି ସରଳତର ଉତ୍ପାଦ; ଯଥା- Fe₂O₃, SO₂ ଓ SO₃ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଛି ।

5.

• A₂O₃ + 2B → B₂O₃ + 2A
• 3CSO₄ + 2B → B₂(SO₄)₃ + 3C
• 3CO + 2A → A₂O₃ + 3C
  ଉପରୋକ୍ତ ସମୀକରଣରେ A, B ଓ C ତ୍ରୟ ପରସ୍ପର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ।
  • କେଉଁଟି ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ?
  • କେଉଁ ମୌଳିକଟି କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ?
  • ଉପରୋକ୍ତ ସମୀକରଣ ତ୍ରୟ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ? –

ଉ –

• B ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ । କାରଣ B ଉଭୟ ଓ C କୁ ବିସ୍ଥାପିତ କରିଛି ।
• C କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ । କାରଣ ଉଭୟ A ଓ B ଦ୍ବାରା Cର ବିସ୍ଥାପନ ଘଟେ ।
• ସମୀକରଣ
  • ବିସ୍ଥାପନ ସମୀକରଣ
  • ବିସ୍ଥାପନ ସମୀକରଣ
  • ବିସ୍ଥାପନ ସୁତରାଂ ତିନୋଟିଯାକ ସମୀକରଣ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ।

6. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ? ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ କି ? ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ H₂S + Cl₂ → 2HCl + S ସମୀକରଣରେ ଜାରକ ଓ ବିଜାରକ କିଏ ଦର୍ଶାଅ । ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା କ’ଣ ? କିପରି ଏହାକୁ ଦୂର କରାଯାଇପାରିବ ?
ଉ –
(a) ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା – ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ : କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ କାସିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
CaO(s) + H₂O(l) → Ca(OH)₂(aq)
2H₂(g) + O₂(g) → 2H₂O (l) + ତାପ

(b) H₂S + CI₂ → 2HCI + S ସମୀକରଣରେ ଜାରକ Cl₂ ଓ ବିଜାରକ H₂S |

(c) ବହୁତ ଦିନ ଧରି ରହିଯାଇଥିବା ଚର୍ବି ଓ ତେଲ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଜାରିତ ହୋଇଥାଏ । ଫଳରେ ସ୍ଵାଦ ଓ ଗନ୍ଧ ବଦଳି ଯାଇଥାଏ । ତହିଁରୁ ରହଣିଆ ଗନ୍ଧ ବାହାରେ । ଏହାକୁ ସଢ଼ା ଅବସ୍ଥା କହନ୍ତି । ଏହାର ପ୍ରତିରୋଧ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରତିଜାରକ ମିଶାଯାଇଥାଏ ଏବଂ ବାୟୁରୋଧୀ ପାତ୍ରରେ ରଖାଯାଏ । ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଭଳି ଗ୍ୟାସ୍ ଭର୍ତ୍ତି କରାଯାଇଥାଏ ।

7. ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଚାପ, ତାପ ଓ ଉତ୍ପ୍ରେରକର ପ୍ରଭାବ କିପରି ପଡ଼େ, ଉଦାହରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ବୁଝାଅ ?
ଉ –
ଉତ୍ପ୍ରେରକ :
(i) ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ 1 : 3 ବସ୍ତୁତ୍ଵ ଅନୁପାତରେ ନେଇ ଏହାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ ଫେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରେ ପ୍ରବାହିତ କଲେ ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏଠାରେ ଫେରିକ୍ ଅକସାଇଡ୍ ଉତ୍ପ୍ରେରକର କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣରେ ଏହି ଉତ୍ପ୍ରେରକକୁ ତୀର ଚିହ୍ନ ଉପରେ ବା ତଳେ ଦର୍ଶାଯାଇଥାଏ ।

ଚାପ :
(ii) ସେହିପରି 340 ବାୟୁମଣ୍ଡଳୀୟ ଚାପରେ କାର୍ବନ୍ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ମିଥାଇଲ୍ ଆଲ୍‌କୋହଲ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

ତାପ :
(iii) ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଓ କ୍ଲୋରୋଫିଲ୍‌ର ଉପସ୍ଥିତିରେ ସବୁଜ ଉଦ୍ଭଦରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଗ୍ଲୁକୋଜ ଦ୍ରବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଓ ଜଳ ନିର୍ଗତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

8. 3Fe(s) + 4H₂O(g) → Fe₃O₄(s) + 4H₂O(g)
ଜାରକ ଓ ବିଜାରକ ଉଲ୍ଲେଖ କରି ଏହି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟି ଏକ ଜାରଣ ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ, ବୁଝାଅ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଏହା ଅନ୍ୟ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା, ବୁଝାଅ ।
ଉ —
(a) ଯଦି ଗୋଟିଏ ପଦାର୍ଥ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ କରେ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ହରାଏ, ତେବେ ପଦାର୍ଥଟି ଜାରିତ ହୁଏ ।
Fe ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ କରି Fe₃O₄ କୁ ଜାରିତ ହୋଇଛି ।

(b) ଯଦି ପଦାର୍ଥଟି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ହରାଏ କିମ୍ବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ କରେ ତେବେ ପଦାର୍ଥଟି ବିଜାରିତ ହୁଏ । H₂O ଅକ୍‌ସିଜେନ୍‌କୁ ହରାଇ H₂ କୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ।

(c) ଏଠାରେ H₂O ଜାରକ ଓ Fe ବିଜାରକ ଅଟନ୍ତି ।

(d) ଏହା ମଧ୍ୟ ଏକ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା । ଏଠାରେ ଆଇରନ୍ (Fe) ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ (H) ଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ହେତୁ Fe, H₂O ରୁ H₂କୁ ବିସ୍ଥାପିତ କରି Fe₂O₄ ଗଠନ କରିଛି ।

9. ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି କ’ଣ ? ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି କାହିଁକି ଲାଗେ ? ଏହାର ଅପକାରିତା କ’ଣ ଓ ଏହାକୁ କିପରି ପ୍ରତିରୋଧ କରାଯାଇ ପାରିବ ?
ଊ–

• ଲୌହ ନିର୍ମିତ ପଦାର୍ଥ କିଛିଦିନ ପାଇଁ ବାହାରେ ପଡ଼ି ରହିଲେ ତା’ ଉପରେ ଏକ ଲୋହିତ-ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ମାଡ଼ିଯାଏ । ଏହାକୁ ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
• ଲୁହା ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲୌହ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଏହି ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଲୋହିତ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
• ଲୌହ ନିର୍ମିତ ପଦାର୍ଥଟିର ଧୀରେ ଧୀରେ କ୍ଷୟ ଘଟିଥାଏ ଓ ଦୀପ୍ତି ହରାଇଥାଏ ।
  (iv) ଲୌହ ନିର୍ମିତ ପଦାର୍ଥଟି ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ନ ଆସିବା ପାଇଁ ତା’ ଉପରେ ରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ଦେଲେ କଳଙ୍କି ଲାଗେ ନାହିଁ ।

10. ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ? ଏହାର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଊ–
ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅବକ୍ଷେପଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହାକୁ ଅବକ୍ଷେପଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ :
(1) ଶମିତ ଚୂନର ଦ୍ରବଣରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ର ଅବକ୍ଷେପ ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Ca(OH)₂(aq) + CO₂ (g) → CaCO₃(s) + H₂O(l)

(2) ସିଲଭର ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟିଲେ ସିଲଭର କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ବା ଏକ ଧଳାରଙ୍ଗର ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ସହ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
AgNO₃ (aq) + NaCl(aq) → AgCl(s) ↓ + NaNO₃(aq)

11. ତମ୍ବାଗୁଣ୍ଡକୁ ବାୟୁର ଉପସ୍ଥିତିରେ ଗରମ କଲେ ତାହା କଳା ପଡ଼ିଯାଏ ଓ ଏହା ମଧ୍ୟଦେଇ ଉତ୍ତପ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ତାହା ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୁଏ । ଏହାର କାରଣ ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
ଉ
(i) କପର ଧାତୁର ଗୁଣ୍ଡକୁ ଚିନାମାଟି ପାତ୍ରରେ ରଖ୍ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ତାହା ବାୟୁରେ ଥ‌ିବା ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କପର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
2Cu(s) + O₂(g) → 2CuO(s)

(ii). ଉତ୍ତପ୍ତ କପର (ii) ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ମଧ୍ୟକୁ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ କପର ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ କପର ପୁନର୍ବାର ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବାରୁ କଳା ରଙ୍ଗ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗକୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୁଏ ।
CuO + H₂ → Cu + H₂O

(iii) ଉପରୋକ୍ତ ଦୁଇଟି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରଥମ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ କପରର ଜାରଣ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଦ୍ୱିତୀୟ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ Cuଠର ବିଜାରଣ ଓ H₂ ର ଜାରଣ ଘଟୁଛି ।

ଅତିସଂଯିପ୍ର ଉତ୍ତରମ୍ଜଲକ ପ୍ରଣ୍ଟୋତ୍ତର

1. ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣରେ ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ମିଶାଇଲେ କ’ଣ ହୁଏ ? ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ । କିମ୍ବା, ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ରଙ୍ଗ ଓ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା ଯୌଗିକଦ୍ବୟର ନାମ ଲେଖ ଓ ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
ଊ–
(i) ଲେଡ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ସହ ପୋଟାସିୟମ୍ ଆୟୋଡାଇଡ ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ମିଶାଇଲେ ଲେଡ୍ ଆୟୋଡାଇଡ୍ ଓ ପୋଟାସିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍‌ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ଦିଏ ।
Pb(NO₃)₂ + 2KI → PbI₂ + 2KNO₃

(ii) ବର୍ଣ୍ଣହୀନ Pb(NO₃)ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ସହ ବର୍ଣ୍ଣହୀନ KI ମିଶାଇଲେ ହଳଦିଆ ଅବକ୍ଷେପ PbI₂ (ଲେଡ୍ ଆୟୋଡ଼ାଇଡ୍) ମିଳିବ ।

2. ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ । ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଦହନର ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଊ–
(i) ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଦୁଇ ବା ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକାରକ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ,
CaO_(s) + H₂O_(l) → Ca(OH)₂

(ii) ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ତାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ରାସାୟନିକ
CH₂(g) + 2O₂(g) → CO₂(g) + 2H₂O(g) + ତାପ
CH₂ ଦହନରେ CO₂, H₂O ଓ ତାପ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

3. କଲିଚୂନ ସହିତ ଜଳର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହେଲେ କ’ଣ ହୁଏ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ –
(i) କଲିଚୂନ (CaO) ଜଳ ସହ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ତାପ ନିର୍ଗତ କରେ ଓ ଶମିତଚୂନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

4. ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସମୀକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଦର୍ଶାଅ । ଏହା କି ପ୍ରକାରର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ?
ଊ –
(i) ଜିଙ୍କ ଦାନା ସହ ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହେଲେ, ଜିଙ୍କ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
Zn(s) + 2HCl(aq) →→ ZnCl₂̧(aq) + H₂(g)

(ii) ଏହା ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ଓ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ । ଏହା ମଧଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ ।

5. xMgNO₃(s) + yH₂O(l) → z Mg(OH)₂(aq) + kNH₃(g) ସମୀକରଣଟିକୁ ସମତୁଲ କରି x, Y, z ଓ k ର ମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଊ –
MgNO₃(s) + 6H₂O(l) → 3Mg(OH)₂(aq) + 2NH₃(g)
ଏଠାରେ x = 1 , y = 6, z = 3, k = 2

6.

• CuSO₄ + Zn → Cu + ZnSO₄ ଓ
• Fe₂O₃ + 3CO₂ → 2Fe + 3CO₂ ରେ ଜାରକ ଓ ବିଜାରକ କିଏ ଦର୍ଶାଅ

ଊ –

• CuSO₄ ଜାରକ ଓ Zn ବିଜାରକ |
• Fe₂O₃ ଜାରକ ଓ CO₂ ବିଜାରକ |

7. CuSO₄ ଦ୍ରବଣରେ ଲୁହାକଣ୍ଡା ପ୍ରାୟ 30 ମିନିଟ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପକାଇଲେ କ’ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖୁବ ସମୀକରଣରେ ଲେଖ ।
ଊ –
ଲୁହାକଣ୍ଟାକୁ CuSO₄ ଦ୍ରବଣରେ ପକାଇଲେ CuSO₄ର ନୀଳବର୍ଣ୍ଣର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ ପାଇବ ଏବଂ ଫିକା ହେବାରେ ଲାଗିବ ତତ୍ ସହିତ ଲୁହାକଣ୍ଟାଟି ମାଟିଆ (Brown)ରଙ୍ଗର ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିବ । ଏହା ଏକ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ।
Fe(s) + CuSO₄(aq) → FeSO₄ + Cu

8. ତମ୍ବା ପାତ୍ର ଓ ରୁପାର ଗହଣାରେ କିଛିଦିନ ପରେ ଯଥାକ୍ରମେ ସବୁଜ ଓ କଳାରଙ୍ଗର ଆସ୍ତରଣ ପଡ଼େ କାହିଁକି ?
ଊ –
(i) ତମ୍ବାରେ ତିଆରି ପାତ୍ର କିଛିଦିନ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ସବୁଜ ରଙ୍ଗର କପର କାର୍ବୋନେଟ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
2Cu_(s) + CO_2(g) + O_2(g) + H₂O_(l) → CuCO₃. Cu(OH)₂

(ii) ସେହିପରି ରୁପାରେ ତିଆରି ଗହଣା କିଛିଦିନ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ କଳାରଙ୍ଗର Ag Sରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
2Ag_(s) + H₂S_(g) → Ag₂S_(s) + H_2(g)

9. ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ଓ ତାପଶୋଷୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ବୁଝାଅ ।
ଊ –
(i) ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ : କୋଇଲାର ଦହନରୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ପ୍ରଚୁର ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
C(s) + O₂(g) → CO₂(g) + ତାପ

(ii) ଯେଉଁସବୁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଶକ୍ତି ଶୋଷିତ ହୋଇଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ତାପଶୋଷୀ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

10. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ? ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଊ –

• ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
• ଉଦାହରଣ : କୋଇଲାର ଦହନରୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ପ୍ରଚୁର ତାପଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
  C(s) + O₂(g) → CO₂(g) + ତାପ

11. ବିସ୍ଥାପନ ଓ ଦ୍ଵୈତ ବିସ୍ଥାପନ କ’ଣ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
(i) ବିସ୍ଥାପନ—ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ମୌଳିକ କୌଣସି ଏକ ଯୌଗିକର ମୌଳିକକୁ ଅପସାରଣ କରେ, ସେହି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
Zn(s) + CuSO₄(aq) → ZnSO₄(aq) + Cu(s)

(ii) ଦ୍ଵୈତ ବିସ୍ଥାପନ – ଯେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରତିକାରକ ମଧ୍ୟରେ ଆୟନ ବିନିମୟ ଘଟେ, ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଦ୍ବୈତ ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।
Na₂SO₄(aq) + BaCl₂(aq) → BaSO₄(s) + 2NaCl(aq)

12. ଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ? ନିମ୍ନ ସମୀକରଣ ଦ୍ଵୟରୁ କେଉଁଟି ଜାରିତ ଓ କେଉଁଟି ବିଜାରିତ ହୋଇଛି ବୁଝାଅ ।

• 2PbO + C → 2Pb + CO₂
• MnO₂ + 4HCl → MnCl₂+ 2H₂O + Cl₂

ଉ—
କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିକାର୍‌କ ଜାରିତ ହେଉଥିଲେ ଅନ୍ୟ ପ୍ରତିକାରକଟି ବିଜାରିତ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

• PbO ବିଜାରିତ ଓ C ଜାରିତ ହୋଇଛି ।
• MnO ବିଜାରିତ ଓ HCI ଜାରିତ ହୋଇଛି ।

13. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଘଟନ କ’ଣ ? ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ସହ ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ—

• ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକ ଯୌଗିକ ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ କିମ୍ବା ତରଳ ଅବସ୍ଥାରେ ବିଦ୍ୟୁସ୍ରୋତ ଦ୍ୱାରା ବିଘଟିତ ହୁଏ, ତାହକୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଘଟନ କୁହାଯାଏ ।
• ଅମ୍ଳୀକୃତ ଜଳରେ ଉଭୟ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋଡ୍‌ରେ ଜଳ ବିଘଟିତ ହୋଇ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
  2H₂O(l) → 2H₂(g) + 2O₂(g)

14. ବେରିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ସହ ଏମୋନିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ କେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ? ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ସହ ଏହା କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ବୁଝାଅ ।
ଉ—
(i) Ba(OH)₂(aq) + 2NH₄Cl(aq) → BaCl₂(aq) + NH₃̧(g) + 2H₂O

(ii) ବେରିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଦ୍ରବଣ ସହ ଏମୋନିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବେରିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଏମୋନିଆ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ଏବଂ ଏମୋନିଆ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୁଏ । ଏହା ଏକ ତାପଶୋଷୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ ।

15. ସିଲଭର୍ ବ୍ରୋମାଇଡ୍‌କୁ କଳା କାଚବୋତଲରେ ବା ଅନ୍ଧାରରେ ରଖାଯାଏ କାହିଁକି ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ । ଏହା କେଉଁ ପ୍ରକାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ?
ଉ—
(i) ସିଲଭର୍ ବ୍ରୋମାଇଡ୍ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକରେ ବିଘଟିତ ହୋଇ ସିଲ୍‌ଭର ଓ ବ୍ରୋମିନ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

(ii) ତେଣୁ ଆଲୋକ ନ ପଡ଼ିବା ପାଇଁ କଳାକାଚ ବୋତଲରେ ଓ ଅନ୍ଧାରରେ ରଖାଯାଏ । ଏହା ଆଲୋକଦ୍ୱାରା ବିଘଟନ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ତାପ ଶୋଷିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ତାପଶୋଷୀ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 15 ଓଡ଼ିଶାର ଐତିହ୍ୟ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 History Solutions Chapter 15 ଓଡ଼ିଶାର ଐତିହ୍ୟ

୧। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ଯରେ ଲେଖ ।

(କ) ଷୋଡ଼ଶ ଓ ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ କିପରି ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ବିକାଶ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଷୋଡ଼ଶ ଓ ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଅଭୂତପୂର୍ବ ବିକାଶ ସାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲା ।

• ଷୋଡ଼ଶ ଶତାବ୍ଦୀର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ପଞ୍ଚସଖା ଯଥା ବଳରାମ ଦାସ, ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ, ଅନନ୍ତ ଦାସ, ଯଶୋବନ୍ତ ଦାସ ଓ ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ ଦାସଙ୍କ କୃତି ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟକୁ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେଇଥିଲା ।
• ବଳରାମ ଦାସଙ୍କ ‘ଓଡ଼ିଆ ରାମାୟଣ’, ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ ଓଡ଼ିଶାରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଆଦୃତ ଓ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଛି ।
• ସପ୍ତଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ପ୍ରଥମ ଭାଗରେ କବି ଦୀନକୃଷ୍ଣ ଦାସ, ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ, ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କ କାବ୍ୟକୃତି ଓଡ଼ିଶାରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଜନପ୍ରିୟତା ଲାଭ କରିଥିଲା ।
• ଏହି ସମୟରେ ରଚିତ ଦୀନକୃଷ୍ଣଙ୍କ ‘ରସକଲ୍ଲୋଳ’, ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜଙ୍କ ‘ଲାବଣ୍ୟବତୀ’, ‘ବୈଦେହୀଶ ବିଳାସ’, ‘କୋଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ସୁନ୍ଦରୀ’, ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାରଙ୍କ ‘ବିଦଗ୍‌ଧ ଚିନ୍ତାମଣି’ ଆଦି ଆଳଙ୍କାରିକ କାବ୍ୟକୃତି କବିତାଶୈଳୀର ଶୀର୍ଷସ୍ତରରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲା ।

(ଖ) ସୋମବଂଶୀ, ପରବର୍ତ୍ତୀ ଗଙ୍ଗବଂଶ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ଗଜପତି ଯୁଗରେ ନିର୍ମିତ ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:

• ମନ୍ଦିର ସ୍ଥାପତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ରହିଛି । ମୁଖ୍ୟତଃ ସୋମବଂଶୀ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଗଙ୍ଗବଂଶୀ ଶାସନ କାଳରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅନେକ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ।
• ସୋମବଂଶୀ ରାଜତ୍ଵ କାଳରେ ନିର୍ମିତ ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଭୁବନେଶ୍ୱରର ମୁକ୍ତେଶ୍ଵର, ରାଜାରାଣୀ, ବ୍ରହ୍ମେଶ୍ୱର ଓ ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର ଅନ୍ୟତମ ଅଟେ ।
• ପୁରୀର ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର, ଭୁବନେଶ୍ଵରର ମେଘେଶ୍ବର, ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବ, ଭାସ୍କରେଶ୍ଵର ମନ୍ଦିର ଓ ସାରି ଦେଉଳ ଏବଂ ସର୍ବୋପରି କୋଣାର୍କର ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଗଙ୍ଗବଂଶର ରାଜତ୍ୱ ସମୟରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥ‌ିବା ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଧାନ ଅଟେ ।
• ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ଗଜପତି ଶାସନ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ହ୍ରାସ ପାଇଯାଇଥିଲା ।
• ଭୁବନେଶ୍ୱରର କପିଳେଶ୍ଵର ମନ୍ଦିର ଏହି ସମୟରେ ନିର୍ମିତ ଏକମାତ୍ର ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଥିଲା । ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀମାନଙ୍କ ଶାସନର ପତନ ପରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣର ସମାପ୍ତି ଘଟିଥିଲା ।

(ଗ) ଓଡ଼ିଶାର ଚିତ୍ରକଳା ବର୍ଣ୍ଣନ କର ।
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାର କଳାହାଣ୍ଡି ଜିଲ୍ଲାର ଗୁଡ଼ହାଣ୍ଡି, ନୂଆପଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାର ଯୋଗୀମଠ, ଝାରସୁଗୁଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାର ବିକ୍ରମଖୋଲ, ସୁନ୍ଦରଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାର ମାଣିକମୋଡ଼ା ଓ ଉଷାକୋଠି ପ୍ରଭୃତି ସ୍ଥାନରେ ଆବିଷ୍କୃତ ଚିତ୍ରକଳା ଭାରତର ପୁରାତନ ଚିତ୍ରକଳାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ୟତମ ।
• ଖ୍ରୀଷ୍ଟୀୟ ଚତୁର୍ଥ-ପଞ୍ଚମ ଶତାବ୍ଦୀର କେନ୍ଦୁଝର ଜିଲ୍ଲାର ସୀତାବାଞ୍ଜିଠାରେ ରାବଣଛାୟା ପାହାଡ଼ର ଚିତ୍ରକଳା, ଖ୍ରୀଷ୍ଟୀୟ ଦ୍ଵାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଷୋଡ଼ଶ ଶତାବ୍ଦୀ ମଧ୍ୟରେ ପୁରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର କାନ୍ଥରେ ବୈଷ୍ଣବ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ରାମାନୁଜଙ୍କର ଓଡ଼ିଶାରେ ବୌଦ୍ଧମାନଙ୍କ ଉପରେ ବିଜୟ ଓ ରାଜା ପୁରୁଷୋତ୍ତମଦେବଙ୍କ କାଞ୍ଚ୍ ବିଜୟ ଚିତ୍ରକଳା ଓଡ଼ିଶାର ଚିତ୍ରକଳାର ଐତିହ୍ୟରେ ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଛି ।
• ମଧ୍ୟଯୁଗର ଶେଷ ଭାଗରେ ଓଡ଼ିଶାର ମଠ ଓ ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କର କାନ୍ଥରେ ପୌରାଣିକ ଓ ଧାର୍ମିକ ବିଷୟବସ୍ତୁମାନ ଅଙ୍କିତ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ପଟ୍ଟଚିତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ଚିତ୍ରକଳାର ସ୍ବତନ୍ତ୍ରତାର ପରିଚୟ ଦିଏ । କନାରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ପଟ୍ଟ ଉପରେ ଚିତ୍ରକରମାନେ ବିଭିନ୍ନ ଦେବଦେବୀ, ରାମାୟଣ, ମହାଭାରତ ଆଦିର କଥାବସ୍ତୁ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଘଟଣାବଳୀକୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରଙ୍ଗରେ ଚିତ୍ରିତ କରି ଚମତ୍କାର ଚିତ୍ରକଳା କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଏହି ପଟ୍ଟଚିତ୍ରର ପରମ୍ପରା ଦ୍ବାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଚଳିଆସିଛି । ମୋଟାମୋଟି ଭାବରେ ଦେଖିବାକୁ ଗଲେ ପ୍ରାଗ୍- ଐତିହାସିକ ଯୁଗରୁ ପ୍ରଚଳିତ ଏହି ଚିତ୍ରକଳା ଓଡ଼ିଶାର ଐତିହ୍ୟର ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ଉପାଦାନ ହୋଇ ରହିଆସିଛି ।

(ଘ) ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରାଚୀନ ନୌବାଣିଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:

• ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଶାର ନୌବାଣିଜ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାର ଐତିହ୍ୟକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିଛି । ପୁରାତନ ଯୁଗରେ ଓଡ଼ିଶାର ଅଧିବାସୀମାନେ ବୋଇତରେ ଜାଭା-ସୁମାତ୍ରା, ବାଲି, ବୋର୍ଣ୍ଣିଓ ଦ୍ଵୀପପୁଞ୍ଜ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଏସୀୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହିତ ବାଣିଜ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟ କରୁଥିଲେ ।
• ଏହି ବାଣିଜ୍ୟ ଫଳରେ ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କର ଉକ୍ତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ସାଂସ୍କୃତିକ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପିତ ହେବା ସହ ସେଠାରେ ଓଡ଼ିଶାବାସୀଙ୍କର ସମ୍ମାନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା
• ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଶାର ସାଧବ ପୁଅମାନେ କୃଷିଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ, ମସଲା, ହସ୍ତଶିଳ୍ପ ଓ ହସ୍ତତନ୍ତ ପ୍ରସ୍ତୁତ ସାମଗ୍ରୀଗୁଡ଼ିକୁ ସମୁଦ୍ର ପାର ହୋଇ ବାହାର ଦେଶରେ ବିକ୍ରିକରି ସେହି ବିକ୍ରୟଲବ୍‌ଧ ଧନସମ୍ପତ୍ତି ଆଣି ଓଡ଼ିଶାକୁ ଧନଶାଳୀ କରୁଥିଲେ । ସେ ସମୟରେ ତାମ୍ରଲିପ୍ତି, ପାଲୋର, ଦନ୍ତପୁରା, ପିଥୁଣ୍ଡ ଓ ଚେଳିତାଲୋ ପ୍ରଭୃତି ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରଧାନ ବନ୍ଦର ଥିଲା
• କେଉଁ ସମୟରୁ ଓଡ଼ିଶାର ନୌବାଣିଜ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ତାହା ଯଦିଓ ସଠିକ୍ ଭାବରେ ନିରୂପିତ କରାଯାଇ ପାରିନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ମିଳୁଥିବା ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକରୁ ଓଡ଼ିଶାର ନୌବାଣିଜ୍ୟ ଖ୍ରୀଷ୍ଟୀୟ ତୃତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବାର ଅନୁମାନ କରାଯାଏ ।
• ତତ୍‌କାଳୀନ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା, ମିଆଁମାର, ଇଣ୍ଡୋନେସିଆ, ମାଲୟେସିଆ ଓ ଚୀନ୍ ଦେଶ ସହିତ ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାର ସାମୁଦ୍ରିକ ବାଣିଜ୍ୟ ଚାଲିଥିବା କଥା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାମାଣିକ ତଥ୍ୟରୁ ଜଣାଯାଏ ।

୨। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ଯରେ ଲେଖ ।

(କ) ଆର୍ଯ୍ୟ ଭାଷାଭାଷୀମାନେ କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ବସତି ସ୍ଥାପନ କରିବାପାଇଁ ଆସିଥିଲେ ?
Answer:
ଆର୍ଯ୍ୟ ଭାଷାଭାଷୀମାନେ ଅର୍ଥ-ମାଗଧୀ ଓ ସୌରସେନୀ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ବସତି ସ୍ଥାପନ କରିବାପାଇଁ ଆସିଥିଲେ ।

(ଖ) କେଉଁ ଦୁଇଟି ରଚନା ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରଥମ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ନମୁନା ଭାବେ ପରିଗଣିତ ହୁଏ ?
Answer:
ଖ୍ରୀଷ୍ଟୀୟ ସପ୍ତମରୁ ନବମ ଶତାବ୍ଦୀ ମଧ୍ଯରେ ରଚିତ ବୌଦ୍ଧ ଚର୍ଯ୍ୟାପଦ ଓ ଦୋହା ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରଥମ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ନମୁନାଭାବେ ପରିଗଣିତ ହୋଇଥାଏ ।

(ଗ) ମାର୍କଣ୍ଡ ଦାସଙ୍କ ରଚିତ କେଶବ କୋଇଲିର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:

• ମାର୍କଣ୍ଡ ଦାସଙ୍କ ରଚିତ ‘କେଶବ କୋଇଲି’ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଏକ ପ୍ରଖ୍ୟାତ ସାଙ୍ଗୀତିକ ଗାଥା କବିତା ଅଟେ ।
• ଚଉତିଶା ଓ କୋଇଲି ଶୈଳୀରେ ଚଉତିରିଶ ପଦରେ ରଚିତ ଏହି କବିତା ଏବେ ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାରେ ଜନପ୍ରିୟ ।

(ଘ) ‘ସମର ତରଙ୍ଗ’ର ରଚୟିତା କିଏ ?ଏହା କହିଁକି ଭାରତୀୟ ସାହିତ୍ୟରେ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଛି ?
Answer:

• ‘ସମର ତରଙ୍ଗ’ର ରଚୟିତା ହେଉଛନ୍ତି ବ୍ରଜନାଥ ବଡ଼ଜେନା ।
• ଏହା ଶୌର୍ଯ୍ୟ ଓ ବୀରତ୍ଵର କବିତା ଭାବେ ଭାରତୀୟ ସାହିତ୍ୟରେ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଛି ।

(ଙ) ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କ କବିତାର ଶୈଳୀ ଓ ବିଷୟର ଭିଭି କ’ଣ ?
Answer:
ସନେଟ୍ ଓ ଗୀତି କବିତା ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଦୃଶ୍ୟ ଓ ମନୁଷ୍ୟର ଭାବାବେଗକୁ ବର୍ଶନ କରିବା କବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କର କବିତାର ଶୈଳୀ ଓ ବିଷୟର ଭିଭି ଅଟେ ।

(ଚ) ବାଲେଶ୍ଵର ଜିଲ୍ଲାର କେଉଁ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକରେ ଜୈନ କୀର୍ତ୍ତି ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ?
Answer:
ବାଲେଶ୍ଵର ଜିଲ୍ଲାର ଅଯୋଧ୍ୟା, ପୁନ୍ଦଳ, ଭୀମପୁର ଓ ଜଳେଶ୍ଵରଠାରେ ଜୈନ କୀର୍ତ୍ତି ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।

(ଛ) ଭାରତର ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଶୈଳୀ କେତେ ପ୍ରକାର ଓ ସେଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:

• ଭାରତର ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଶୈଳୀକୁ ଚାରିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
• ସେଗୁଡିକ ହେଲା ନାଗର, ବେସର, ଦ୍ରାବିଡ଼ ଓ କଳିଙ୍ଗ ଶୈଳୀ ।

(ଜ) ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରାଚୀନ ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରାଚୀନ ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ
Answer:
କଳାରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥବା ଚାରିଟି ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ରର ନାମ ଲେଖ । କଳାରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିବା ଚାରୋଟି ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ରର ନାମ ହେଲା ଚାଙ୍ଗୁ, ମୃଦଙ୍ଗ, ଝାଞ୍ଜ, ଢୋଲ ।

(ଝ) ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକ ଶିଙ୍ଗ କାରିଗରି କୌଶଳ ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ପାରଳାଖେମୁଣ୍ଡି ଓ କଟକ ଶିଙ୍ଗ କାରିଗରି କୌଶଳ ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ।

(ଞ) ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଶାର ବନ୍ଦରଗୁଡ଼ିକର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଶାର ବନ୍ଦରଗୁଡ଼ିକର ନାମ ହେଲା ତାମ୍ରଲିପ୍ତି, ପାଲୋର, ଦନ୍ତପୁରା, ପିଥୁଣ୍ଡ ଓ ଚେଳିତାଲୋ ।

୩ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) କାହାକୁ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରଥମ ସ୍ଵଦେଶ ସାହିତ୍ୟଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ଖ୍ରୀ.ପୂ. ପ୍ରଥମ ଶତାବ୍ଦୀର ଭୁବନେଶ୍ବରର ଉଦୟଗିରିରେ ପାଲି-ପ୍ରାକୃତ ଭାଷାରେ ଲିଖ୍ ହାତୀଗୁମ୍ଫା ଶିଳାଲେଖକୁ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରଥମ ସ୍ବଦେଶ ସାହିତ୍ୟଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ।

(ଖ) ରାଣୀଗୁମ୍ଫା କେଉଁ ପାହାଡ଼ରେ ରହିଛି ?
Answer:
ଭୁବନେଶ୍ଵରସ୍ଥ ଉଦୟଗିରି ପାହାଡ଼ରେ ରାଣୀଗୁମ୍ଫା ରହିଛି ।

(ଗ) କୋଣାର୍କ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିରର ନିର୍ମାତା କେଉଁ ବଂଶର ରାଜା ଥିଲେ ?
Answer:
କୋଣାର୍କ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିରର ନିର୍ମାତା ପରବର୍ତ୍ତୀ ଗଙ୍ଗବଂଶର ରାଜା ଥିଲେ ।

(ଘ) କେବେଠାରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣର ସମାପ୍ତି ଘଟିଥିଲା ?
Answer:
ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀମାନଙ୍କର ଶାସନର ପତନ ପରେ ଏବଂ ୧୫୬୮ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଓଡ଼ିଶା ଆଫଗାନୀମାନଙ୍କଦ୍ବାରା ଅଧିକୃତ ହେବାପରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣର ସମାପ୍ତି ଘଟିଥିଲା ।

(ଙ) କଟକ ତିନିକୋଣିଆ ବଗିଚାରେ କେଉଁ ଚର୍ଚ୍ଚା ଅବସ୍ଥିତ ?
Answer:
କଟକ ତିନିକୋଣିଆ ବଗିଚାଠାରେ ବାପ୍‌ଟିଷ୍ଟ ଚର୍ଚ୍ଚା ଅବସ୍ଥିତ ।

(ଚ) ‘ପଶାପାଲି’ ଶାଢ଼ି ମୁଖ୍ୟତଃ ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ଜିଲ୍ଲାରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ସମ୍ବଲପୁର ଓ ବଲାଙ୍ଗୀର ଜିଲ୍ଲାରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ‘ପଶାପାଲି’ ଶାଢ଼ି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।

(ଛ) ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଶାର ବଣିକମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer: ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଶାର ବଣିକମାନଙ୍କୁ ସାଧବ କୁହାଯାଉଥିଲା ।

(ଜ) କେଉଁଠାରେ କଳିଙ୍ଗର ରାଜାଙ୍କୁ ‘ମହୋଦଧୂପତି’ ଭାବେ ଚିତ୍ରଣ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ଗୁପ୍ତଯୁଗରେ ରଚିତ କାଳିଦାସଙ୍କ ‘ରଘୁବଂଶମ୍’ରେ କଳିଙ୍ଗର ରାଜାଙ୍କୁ ‘ମହୋଦଧୂପତି’ ଭାବେ ଚିତ୍ରଣ କରାଯାଇଛି ।

(ଝ) ନୂଆଖାଇ ପର୍ବକୁ ଆଉ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ନୂଆଖାଇ ପର୍ବକୁ ନବାନ୍ନ ଭକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

(ଞ) କେଉଁଦିନ ବାଲିଯାତ୍ରା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ ?
Answer:
କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣିମା ଦିନ ବାଲିଯାତ୍ରା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ ।

୪ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ସଙ୍ଗେ ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ବାଛି ଲେଖ ।

(କ) ‘ବିଲଙ୍କା ରାମାୟଣ’ର ରଚୟିତା କିଏ ?
(i) ବସ୍ଥା ଦାସ
(ii) ସାରଳା ଦାସ
(iii) ମାର୍କଣ୍ଡ ଦାସ
(iv) ଅର୍ଜୁନ ଦାସ
Answer:
(ii) ସାରଳା ଦାସ

(ଖ) ‘ତପସ୍ବିନୀ’ କିଏ ରଚନା କରିଥିଲେ ?
(i) ଉପେନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ
(ii) ରାଧାନାଥ ରାୟ
(iii) ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର
(iv) ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ
Answer:
(iii) ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର

(ଗ) ଓଡ଼ିଶାର ସର୍ବପ୍ରଥମ ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟଭାବେ କେଉଁଟି ପରିଗଣିତ ?
(i) ଧଉଳି ପାହାଡ଼ର ଅଶୋକଙ୍କ ଶିଳାଲେଖ ଉପରିଭାଗରେ ହାତୀର ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି
(ii) ଖଣ୍ଡଗିରି ଓ ଉଦୟଗିରି ଗୁମ୍ଫାର ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ
(iii) ପର୍ଶୁରାମେଶ୍ଵର ମନ୍ଦିର ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ
(iv) କୋଣାର୍କ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ
Answer:
(i) ଧଉଳି ପାହାଡ଼ର ଅଶୋକଙ୍କ ଶିଳାଲେଖ ଉପରିଭାଗରେ ହାତୀର ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି

(ଘ) ମୁକ୍ତେଶ୍ଵର ମନ୍ଦିର କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(i) ଲଳିତଗିରି
(ii) ଭୁବନେଶ୍ଵର
(iii) ସୀତାବାଞ୍ଜି
(iv) ପୁରୀ
Answer:
(ii) ଭୁବନେଶ୍ଵର

(ଙ) ଭୁବନେଶ୍ଵରର କପିଳେଶ୍ବର ମନ୍ଦିର କେଉଁ ଶାସନ ସମୟରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ଭୌମକୂର
(ii) ସୋମବଂଶୀ
(iii) ଗଙ୍ଗବଂଶ
(iv) ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ଗଜପତି
Answer:
(iv) ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ଗଜପତି

(ଚ) ତାତର ଖାଁ ମସ୍‌ଜିଦ୍‌ କଟକରେ କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
(i) ଦରଘା ବଜାର
(ii) ଦିୱାନ ବଜାର
(iii) ବାଲୁବଜାର
(iv) କାଠଯୋଡ଼ି କୂଳ
Answer:
(ii) ଦିୱାନ ବଜାର

(ଛ) ‘ଗୀତ ଗୋବିନ୍ଦ’ର ରଚୟିତା କିଏ ?
(i) ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦ
(ii) ଭକ୍ତ ସାଲବେଗ୍
(iii) ଜୟଦେବ
(iv) ଅଭିମନ୍ୟୁ ସାମନ୍ତସିଂହାର
Answer:
(iii) ଜୟଦେବ

(ଜ) କେଉଁ ନୃତ୍ୟଶୈଳୀରୁ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ?
(i) ଦଣ୍ତନାଚ
(ii) ନାଗନାଚ
(iii) ମାହାରୀ ନାଚ
(iv) ଛଉନାଚ
Answer:
(iii) ମାହାରୀ ନାଚ

(ଝ) କେଉଁ ପର୍ବରେ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ, ବଳଭଦ୍ର ଓ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ତିନିରଥର ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟର ଶୁଭାରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ ?
(i) ବିଷୁବ ସଂକ୍ରାନ୍ତି
(ii) ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା
(iii) ଶୀତଳ ଷଷ୍ଠୀ
(iv) ଦେବସ୍ନାନ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା
Answer:
(ii) ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା

(ଞ) କେଉଁ ସ୍ଥାନ ଧନୁଯାତ୍ରା ପାଇଁ ସମଗ୍ର ଭାରତରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଛି ?
(i) ସମ୍ବଲପୁର
(ii) ଧବଳେଶ୍ଵର
(iii) ବରଗଡ଼
(iv) ବାଙ୍କୀ
Answer:
(iii) ବରଗଡ଼