Bhagya

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Odia Solutions Chapter 5 ଧୂଳି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Odia Solutions Chapter 5 ଧୂଳି

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ଅଭ୍ୟାସ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ଉତ୍ତର କୁହ ।
(କ) ଧୂଳିକଣା ନିଜକୁ କ’ଣ ବୋଲି କହୁଛି ?
Answer:
ଏ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଧୂଳିକଣା ନିଜକୁ ଖୁବ୍ ଛୋଟ ବୋଲି କହୁଛି ।

(ଖ) ଧୂଳିକୁ କେଉଁମାନଙ୍କ ପାଦ ପୀଡ଼ା ଦିଏ ?
Answer:
ଧୂଳିକୁ ସବୁ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କର ପାଦ ପୀଡ଼ା ଦିଏ ।

(ଗ) ଧୂଳି କିଭଳି ଭାବରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଉପରେ ପଡ଼ିରହିଛି ?
Answer:
ଧୂଳି ନିର୍ବିକାର ଭାବରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଉପରେ ପଡ଼ିରହିଛି ।

(ଘ) ବିଶ୍ଵଜୀବଙ୍କ ବିଷୟରେ ଧୂଳି କ’ଣ କହିଛି ?
Answer:
ଜଗତର ଦୁଃଖସୁଖ ସହିତ ଧୂଳିର କିଛି ସମ୍ପର୍କ ନାହିଁ । ହେଲେ ବିଶ୍ଵର ଜୀବଗଣ ତା’ରି ଦେହରେ ମିଶୁଛନ୍ତି, ଏକଥା ସେ ଜାଣିଛି ।

(ଙ) ସୃଷ୍ଟିର ଆରମ୍ଭ ଦିନରୁ ଧୂଳିକଣା କ’ଣ ଦେଖୁଛି ?
Answer:
ସୃଷ୍ଟିର ଆରମ୍ଭ ଦିନରୁ ଯେତେସବୁ ଅଭିଯାନ, ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଛି ବା ଘଟୁଅଛି ସେସବୁକୁ ଧୂଳିକଣା ଦେଖୁଛି ।

Question ୨।
ତଳେ ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(କ) ଧୂଳିକଣା ନିଜକୁ ଅତି ସାନ ମଣିବାର କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:
ଏ ବିରାଟ ବିଶ୍ଵରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜୀବ ତୁଳନାରେ ଧୂଳିକଣାର ଆକାର ଖୁବ୍ ଛୋଟ । ବିଶାଳ ଆକାଶ ତଳେ ଥିଲାବେଳେ ତା’ର ଆକୃତି ଖୁବ୍ ନଗଣ୍ୟ ପରି ମନେହୁଏ । ତେଣୁ ସେ ନିଜକୁ ଅତି ସାନ ବୋଲି ମଣିଛି ।

(ଖ) ନିର୍ବିକାର ଭାବରେ ଧୂଳିକଣା କ’ଣ ସହେ ?
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀର ସକଳ ଜୀବଜନ୍ତୁ ଧରାପଥରେ ପଡ଼ିଥିବା ଧୂଳିକଣା ଉପରେ ଯାତାୟାତ କରିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଧୂଳିକଣା ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ପାଦ ଆଘାତଜନିତ କଷ୍ଟକୁ ନିର୍ବିକାର ଭାବରେ ସହିଥାଏ ।

(ଗ) କେଉଁ କଥା ଧୂଳିକଣା ଭଲଭାବେ ଜାଣେ ?
Answer:
ଜଗତର ଦୁଃଖ ସୁଖ ସହିତ ଧୂଳିକଣାର କୌଣସି ସମ୍ପର୍କ ନାହିଁ । ସେ କିନ୍ତୁ ଭଲ ଭାବେ ଜାଣେ ଯେ ବିଶ୍ୱର ସମସ୍ତ ଜୀବଜନ୍ତୁ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ତା’ ଦେହରେ ମିଶି ଏକାକାର ହେଉଛନ୍ତି ।

(ଘ) ଧୂଳିକଣା କାହିଁକି ନିଜର ମଥାକୁ ଦକ୍ଷ ବୋଲି କହିଛି ?
Answer:
ଧୂଳିକଣା କିଛି କହିପାରେ ନାହିଁ । ସେ ଖୁବ୍ ଦରିଦ୍ର । ତା’ର କେହି ସାହା ଭରସା ନାହାନ୍ତି । ହେଲେ ପୃଥ‌ିବୀର ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ପଦାଘାତଜନିତ ଚାପକୁ ସେ ମଥାପାତି ନିର୍ବିକାରଭାବେ ସହିନିଏ । ତେଣୁ ସେ ତା’ର ମଥାକୁ ଦକ୍ଷ ବୋଲି କହିଛି ।

Question ୩।
ନିମ୍ନରେ କେତୋଟି ପଦର କିଛି ଅଂଶ ଦିଆଯାଇଛି ଓ କିଛି ଅଂଶ ବାଦ୍ ଦିଆଯାଇଛି; ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦ ଲେଖ ।
(କ) ……………………
ପୀଡ଼ଇ ନିତି ମତେ,
ନିର୍ବିକାର ତଥାପି ମୁହଁ
ପଡ଼ିଛି ଧରାପଥେ ।
Answer:
ଜନ୍ତୁ-ଜୀବ ସବୁରି ପାଦ
ପୀଡ଼ଇ ନିତି ମତେ,
ନିର୍ବିକାର ତଥାପି ମୁହଁ
ପଡ଼ିଛି ଧରାପଥେ ।

(ଖ) ଏତିକି ଜାଣେ ବିଶ୍ଵ ଜୀବ
…………………………..
Answer:
ଏତିକି ଜାଣେ ବିଶ୍ଵ ଜୀବ
ମିଶଇ ମୋର ବୁକେ ।

(ଗ) ସୃଷ୍ଟି ଦିନୁ ଦେଖୁଛି ବସି
…………………………
…………………………
ବିଶ୍ଵ ଅତି ସାନ ।
Answer:
ସୃଷ୍ଟି ଦିନୁ ଦେଖୁଛି ବସି
ସକଳ ଅଭିଯାନ,
ଆକାଶ ତଳେ ଧୂଳିକଣା ମୁଁ
ବିଶ୍ଵ ଅତି ସାନ ।

Question ୪।
ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
(କ) ‘ଜୀବନେ ମୋର ନାହିଁ ତ କେବେ କା’
ସାଥେ ଅଭିମାନ ।’
Answer:
ଜୀବନେ ମୋର ……………………. ଅଭିମାନ ।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ନାରୀକବି ବିଦ୍ୟୁତ୍ଵପ୍ରଭା ଦେବୀଙ୍କ ରଚିତ ‘ଧୂଳି’ କବିତାରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ ଧୂଳିକଣାର କାହା ଉପରେ କିଛି ମାନ ଅଭିମାନ ନାହିଁ ବୋଲି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଆକାଶତଳେ ଧରାପୃଷ୍ଠରେ ଧୂଳିକଣା ରହିଛି । ଏହି ବିଶ୍ଵରେ ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥ ତୁଳନାରେ ତାହା ଖୁବ୍ ସାନ ଅଟେ । ସେ ଏତେ ଛୋଟ ଯେ, ଅନ୍ୟ ସହିତ ନିଜକୁ ତୁଳନା କରିବାକୁ ଅବସର ପାଏ ନାହିଁ । ସେ ଜୀବନରେ କେବେ କାହା ସହିତ ମାନ ଅଭିମାନ, କଳିତ କରାଳ କରେ ନାହିଁ । ବରଂ ସେ ଏହି ବିଶ୍ଵରେ ସବୁକିଛି କଷ୍ଟକୁ ସହିନେଉଛି । ବାସ୍ତବରେ ଏହି କବିତାରେ ଧୂଳିକଣା ଯେ କେଡ଼େ ମହାନ୍ତି, ତାହା ସହଜରେ ଜାଣିହେଉଛି ।

(ଖ) ‘‘ଜନ୍ତୁ ଜୀବ ସବୁରି
ପାଦପୀଡ଼ଇ ନିତି ମତେ ।’’
Answer:
ଜନ୍ତୁ ଜୀବ ……………………………. ନିତି ମତେ ।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ପଠିତ ସାହିତ୍ୟ ବହିର ‘ଧୂଳି’ କବିତାରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ ନାରୀକବି ବିଦ୍ଯୁପ୍ରଭା ଦେବୀ ଧୂଳିକଣାର ଜାବନଧାରା ସମ୍ପାର୍କରେ ଆଲୋକପାତ କରିଛନ୍ତି। ଧୂଳିକଣା ଏ ବିଶ୍ଵରେ ସବୁଠାରୁ ସାନ ଅଟେ । ତା’ର କାହା ଉପରେ ମାନ ଅଭିମାନ ନାହିଁ । ବରଂ ପ୍ରତିଦିନ ଏ ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବଜନ୍ତୁ ନିଜର ପାଦ ଆଘାତରେ ତାକୁ ଅହରହ ପୀଡ଼ା ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ସେହିମାନଙ୍କର ପଦାଘାତଜନିତ ପୀଡ଼ାକୁ ସେ ନିର୍ବିକାର ଭାବରେ ସହି ନେଇଥାଏ । ଧରାପୃଷ୍ଠରେ ସେହିପରି ସବୁକୁ ସହିନେଇ ସେ ପଡ଼ି ରହିଥାଏ । ନିଜର ମୁହଁ ଖୋଲି କାହାରିକୁ କିଛି ଅଭିଯୋଗ ଶୁଣାଏ ନାହିଁ । ବରଂ ଜୀବଜନ୍ତୁମାନଙ୍କୁ ସେ ଆପଣାର ସହନଶୀଳତା ଗୁଣର ଆଦର୍ଶକୁ ଦେଖାଇ ଚାଲିଛି । ବାବସ୍ତବରେ ଧୂଳିକଣାର ଏହି ମହାନ୍ ଗୁଣ ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କର ଧେୟ ହେବା ଉଚିତ ।

(ଗ) ‘ଜଗତେ ମୋର କି ଯାଏ ଆସେ
ଦୁଃଖେ ଅବା ସୁଖେ ।’’
Answer:
ଜଗତେ ………………………….. ଅବା ସୁଖେ ।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ନାରୀକବି ବିଦ୍ୟୁତ୍ରପ୍ରଭା ଦେବୀଙ୍କ ରଚିତ ‘ଧୂଳି’ କବିତାରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ କବି ଧୂଳିକଣା ମୁହଁରେ ଏ ସୃଷ୍ଟିର ଚିରନ୍ତନ ସତ୍ୟକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । ଧୂଳିକଣା ଖୁବ୍ ସାନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ନିର୍ବିକାର ଭାବରେ ସମସ୍ତଙ୍କର ପଦାଘାତଜନିତ କଷ୍ଟକୁ ସହିନିଏ । ଏ ଦୁନିଆରେ କାହାର ଦୁଃଖ-ସୁଖରେ ସେ ଆଦୌ ଭାଗୀଦାର ନଥାଏ । ବରଂ ନିର୍ବିକାର ଭାବରେ ଧରାପୃଷ୍ଠରେ ପଡ଼ିରହି ସେ ଏସବୁକୁ ଦେଖୁଥାଏ । ତେବେ ଏ ପୃଥ‌ିବୀର ଗୋଟିଏ ସତ୍ୟକୁ ସେ ମର୍ମେ ମର୍ମେ ଅନୁଭବ କରିଥାଏ । ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵର ଜୀବଜଗତ ନିଜକୁ ଯେତେ ବଡ଼ ବୋଲି ବିଚାର କଲେ ମଧ୍ୟ ଦିନେ ସେମାନଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହେବ । ମୃତ୍ୟୁ ହେଲାପରେ ସେମାନେ ତା’ ସହିତ ଧୂଳିହୋଇ ମିଶିଯିବେ । ତେଣୁ ଏହି ସତ୍ୟକୁ ଅନୁଭବ କରି ସେ ନିଜ ମନରେ ଦୁଃଖ ପୋଷଣ କରିନାହିଁ । ବାସ୍ତବରେ ଧୂଳିକଣା ଅନୁଭବ କରିଥିବା ଚିରନ୍ତନ ସତ୍ୟଟିର ମହତ୍ତ୍ଵ ଖୁବ୍ ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ।

(ଘ) ‘‘ସକଳ ଚାପ ନେବାରେ ସହି
ଦକ୍ଷ ଏ ମୋ ଶିର ।’’
Answer:
ସକଳ ଚାପ ………………………… ମୋ ଶିର ।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ପଠିତ ସାହିତ୍ୟ ବହିର ‘ଧୂଳି’ କବିତାରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ ନାରୀକବି ବିଦ୍ୟୁତପ୍ରଭା ଦେବୀ ଧୂଳି କିପରି ସମସ୍ତ ଦୁଃଖଜନିତ ଚାପକୁ ସହିନେବାରେ ଦକ୍ଷ, ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଧୂଳିକଣା ଖୁବ୍ ସାନ । ତଥାପି ସେ ସମସ୍ତଙ୍କର ପାଦର ଚାପ ସହୁଛି । କାହାର ଦୁଃଖ ସୁଖରେ ସେ ଭାଗୀଦାର ନୁହେଁ । ତା’ର ମୁହଁରୁ କଥା ବାହାରୁ ନାହିଁ । ସେ ଖୁବ୍ ଦରିଦ୍ର । ତାହାର କେହି ସାହାଭରସା ନାହାନ୍ତି । ଏସବୁ ସତ୍ତ୍ୱେ ଧୂଳିକଣା ପୃଥ‌ିବୀବାସୀଙ୍କର ସମସ୍ତ ଚାପକୁ ନିଜର ମଥାରେ ସହି ନେଉଛି, ଆଉ ରାଜରାସ୍ତାରେ ସେହିପରି ମଥାକୁ ଉନ୍ନତ କରି ପଡ଼ିରହିଛି । ନିଜେ ନିଃସ୍ଵ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସମସ୍ତଙ୍କର ଦୁଃଖକଷ୍ଟକୁ ଯେ ସେ ସହିପାରେ, ଏହା ସେ ମୁକ୍ତକଣ୍ଠରେ ଜଣାଇ ଦେଉଛି । ବାସ୍ତବରେ ଧୂଳିକଣାର ଏହି ଆତ୍ମବାଣୀ ବେଶ୍ ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ଅଟେ ।

(ଙ) ‘‘ଆକାଶ ତଳେ ଧୂଳିକଣା ମୁଁ
ବିଶ୍ଵ ଅତି ସାନ।’’
Answer:
ଆକାଶ ତଳେ ……………………………… ଅତି ସାନ।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ‘ଧୂଳି’ କବିତାରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ ନାରୀକବି ବିଦ୍ୟୁତପ୍ରଭା ଦେବୀ ଧୂଳିକଣାର କ୍ଷୁଦ୍ରତ୍ୱ ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚାଇଛନ୍ତି । ଏ ସୃଷ୍ଟିର ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ଯରେ ଧୂଳିକଣା ଖୁବ୍ ସାନ ଓ ନଗଣ୍ୟ । ସେ ନିର୍ବିକାର ଭାବରେ ଧରାପୃଷ୍ଠରେ ପଡ଼ିରହି ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କର ପାଦର ପୀଡ଼ାକୁ ସହିଚାଲିଛି । କାହାର ଦୁଃଖ ସୁଖରେ ସେ ଭାଗୀଦାର ନୁହେଁ । ବରଂ ଯେତେ ନିଃସ୍ଵ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ସମସ୍ତ ଚାପକୁ ନିର୍ବିବାଦରେ ଆପଣାର ମଥାପାତି ସହିନେଉଛି । ସୃଷ୍ଟିର ଆରମ୍ଭରୁ ସେ ରହିଛି । ଯେତେସବୁ ପରିବତ୍ତର୍ନ ଏ ସୃଷ୍ଟିରେ ହେଉଛି, ତାହାକୁ ସେ ବସି ଦେଖୁଛି । ତଥାପି ନିଜେ ଖୁବ୍ ଛୋଟ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏ ସୃଷ୍ଟିର ସର୍ବବିଧ ଲୀଳା ରହସ୍ୟକୁ ଦେଖିବାରେ ସେ ମୂକସାକ୍ଷୀ ପାଲଟିଛି ବାସ୍ତବରେ ଧୂଳିକଣାର ଭୂମିକା ଏ ସୃଷ୍ଟିରେ ଖୁବ୍ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ।

Question ୫।
ସମାନ ଅର୍ଥ ବୁଝାଉଥବା ଆଉ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
(କ) ଜୀବନ
(ଖ) ଧରା
(ଗ) ଜନ୍ତୁ
(ଘ) ନିଃସ୍ବ
(ଙ) ଦକ୍ଷ
Answer:
(କ) ଜୀବନ – ପ୍ରାଣ
(ଖ) ଧରା – ବସୁଧା
(ଗ) ଜନ୍ତୁ – ପ୍ରାଣୀ
(ଘ) ନିଃସ୍ବ – ଦରିଦ୍ର
(ଙ) ଦକ୍ଷ – ସମର୍ଥ

Question ୬।
ଗଦ୍ଯ ଆକାରରେ ଲେଖ ।
(କ) ନିର୍ବିକାରେ ତଥାପି ମୁହିଁ ପଡ଼ିଛି ଧରାପଥେ ।
Answer:
ମୁଁ ତଥାପି ନିର୍ବିକାର ଭାବରେ ଧରାପଥରେ ପଡ଼ି ରହିଛି ।

(ଖ) ଜଗତେ ମୋର କି ଯାଏ ଆସେ ଦୁଃଖେ ଅବା ସୁଖେ ।
Answer:
ଜଗତର ଦୁଃଖ ସୁଖରେ ମୋର ବା କ’ଣ ଯାଏ ଆସେ ଅଛି ।

(ଗ) ବାକ୍ୟହୀନ ନିଃସ୍ବ ମୁହିଁ ଭରସାହୀନ ଚିର ।
Answer:
ମୁଁ ବାକ୍ୟହୀନ, ନିଃସ୍ଵ ଓ ସର୍ବଦା ଭରସାହୀନ ଅଟେ ।

(ଘ) ସକଳ ଚାପ ନେବାରେ ସହି ଦକ୍ଷ ଏ ମୋ ଶିର ।
Answer:
ମୋର ଏହି ମଥା ସବୁପ୍ରକାରର ଚାପକୁ ସହିନେବାକୁ ସମର୍ଥ ଅଟେ ।

୭। ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥ‌ିବା ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରୁ ବାହାର କରି ଖାତାରେ ଲେଖ ଓ ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶବ୍ଦକୁ ନେଇ ବାକ୍ୟ ଗଠନ କର ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ଚିର	ଯାହାର କିଛି ନାହିଁ
ଶିର	ଦୁନିଆଁ
ଜଗତ	ସର୍ବଦା
ନିଃସ୍ବ	ମୁଣ୍ଡ
	ଆକାଶ

Answer:
ଚିର – ସର୍ବଦା
ଶିର – ମୁଣ୍ଡ
ଜଗତ – ଦୁନିଆଁ
ନିଃସ୍ବ – ଯାହାର କିଛି ନାହିଁ

ଚିର – ମାର୍କୋନୀ ରେଡ଼ିଓ ଉଦ୍ଭାବନ କରି ଚିରକାଳ ପାଇଁ ଯଶ ରଖିଗଲେ ।
ଶିର- ରାଜାଙ୍କ ଶିରରେ ମୁକୁଟ ଶୋଭାପାଏ ।
ଜଗତ – ଜଗତରେ ବହୁ ପ୍ରାଣୀ ରହିଛନ୍ତି ।
ନିଃସ୍ଵ – ହରିବାବୁ ନିଃସ୍ୱ ହୋଇ କାଳ କାଟୁଛନ୍ତି ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ:

୧। ନାରୀକବି ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ପ୍ରଭାଙ୍କର ଅନ୍ୟ କବିତା ବହି ସଂଗ୍ରହ କରି ପଢ଼ ।

ପରାକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ଧୂଳିକଣା କେଉଁ ଚିରନ୍ତନ ସତ୍ୟକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଛି ?
Answer:
ଏ ସୃଷ୍ଟିରେ ସମସ୍ତେ ତା’ଠାରୁ ବଡ଼ । ସେ ଖୁବ୍ ସାନ ଓ ନଗଣ୍ୟ । ମାତ୍ର ଜଗତର ସମସ୍ତ ବିରାଟ ଜୀବଜନ୍ତୁ ଶେଷରେ ତା’ରି ଦେହରେ ଧୂଳିହୋଇ ମିଶିଯିବେ । ଏହି ଚିରନ୍ତନ ସତ୍ୟକୁ ଧୂଳିକଣା ପ୍ରକାଶ କରିଛି ।

(ଖ) କବି ଧୂଳିକଣା ମାଧ୍ୟମରେ ଜଗତବାସୀଙ୍କୁ କେଉଁ ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଧୂଳିକଣା ଯେପରି କାହାର ସୁଖ-ଦୁଃଖରେ ଭାଗୀଦାର ନୁହେଁ, ସେହିପରି ଆମ୍ଭେମାନେ ଅନ୍ୟର କଥାରେ ମୁଣ୍ଡ ପୂରାଇବା ଅନୁଚିତ । ନିର୍ବିକାର ଭାବରେ ସମସ୍ତ ଦୁଃଖ ସହି ଧୂଳିକଣା ଆପଣାର ମଥାକୁ ଉନ୍ନତ ରଖୁ ଉଚିତ ।

Question ୨।
ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ନିର୍ବିକାର ଭାବରେ ଧୂଳିକଣା କ’ଣ ସହେ ?
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀର ସକଳ ଜୀବଜନ୍ତୁ ଧରାପଥରେ ପଡ଼ିଥିବା ଧୂଳିକଣା ଉପରେ ଯାତାୟାତ କରିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଧୂଳିକଣା ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ପାଦ ଆଘାତଜନିତ କଷ୍ଟକୁ ନିର୍ବିକାର ଭାବରେ ସହିଥାଏ ।

(ଖ) ଧୂଳିକଣା କେଉଁ କଥା ଭଲଭାବେ ଜାଣେ ?
Answer:
ଜଗତର ଦୁଃଖ ସୁଖ ସହିତ ଧୂଳିକଣାର କୌଣସି ସମ୍ପର୍କ ନାହିଁ । ସେ କିନ୍ତୁ ଭଲ ଭାବେ ଜାଣେ ଯେ ବିଶ୍ଵର ସମସ୍ତ ଜୀବଜନ୍ତୁ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ତା’ ଦେହରେ ମିଶି ଏକାକାର ହେଉଛନ୍ତି ।

(ଗ) ଧୂଳିକଣା କାହିଁକି ନିଜକୁ ନିଃସ୍ଵ ଓ ଭରସାହୀନ ବୋଲି କହିଛି ?
Answer:
ସୃଷ୍ଟିରେ ସବୁଠାରୁ କ୍ଷୁଦ୍ର ଧୂଳିକଣା ସମ୍ବଳହୀନ ଓ ନିଃସହାୟ । ତେଣୁ ଧୂଳିକଣା ନିଜକୁ ନିଃସ୍ଵ ଓ ଭରସାହୀନ ବୋଲି କହିଛି।

(ଘ) ଧୂଳିକଣା କାହିଁକି ନିଜର ମଥାକୁ ଦକ୍ଷ ବୋଲି କହିଛି ?
Answer:
ଧୂଳିକଣା ଖୁବ୍ ସାନ ହେଲେହେଁ ପୃଥ‌ିବୀର ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ପଦାଘାତଜନିତ ଚାପକୁ ମଥାପାତି ସହିନିଏ । ତେଣୁ ସେ ନିଜର ମଥାକୁ ଦକ୍ଷ ବୋଲି କହିଛି ।

Question ୩।
ସରଳଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ । ଏତିକି ଜାଣେ ବିଶ୍ୱଜୀବ ମିଶଇ ମୋର ବୁକେ ।’’
Answer:
‘‘ଏତିକି …………………………………. ବୁକେ ।’’
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ପଠିତ ସାହିତ୍ୟ ବହିର ‘ଧୂଳି’ କବିତାରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ ନାରୀକବି ବିଦ୍ୟୁତପ୍ରଭା ଦେବୀ ମୃତ୍ୟୁପରେ ସକଳଜୀବ କିପରି ଧୂଳିକଣାରେ ମିଶିଯାଆନ୍ତି, ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଧୂଳିକଣା ଆକାରରେ ଅତିକ୍ଷୁଦ୍ର । ତା’ର ମନରେ ଗର୍ବ ଅହଙ୍କାର ବୋଲି କିଛି ନାହିଁ । ପ୍ରତିଦିନ ସେ ଏ ଜଗତର ପ୍ରତିଟି ଜୀବର ପଦାଘାତକୁ ନିର୍ବିକାରରେ ସହିନେଉଛି । ଏ ଦୁନିଆରେ କିଏ କେତେ ସୁଖ ଭୋଗ କଲା ବା କିଏ କେତେ ପରିମାଣରେ ଦୁଃଖ ପାଇଲା, ସେସବୁ କଥାରେ ଧୂଳିକଣା ମୁଣ୍ଡ ଖେଳେଇବାକୁ ଚାହିଁନଥାଏ । ତା’ର ସେସବୁରୁ କିଛି ମିଳିନଥାଏ । ବରଂ ସେ ଗୋଟିଏ ଚିରନ୍ତନ ସତ୍ୟକୁ ମର୍ମେ ମର୍ମେ ଅନୁଭବ କରିଛି ଯେ ବିଶ୍ବର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବ ନିଜର ଲୀଳା ଖେଳା ଶେଷ କରି ପରିଶେଷରେ ତାହାରି ବୁକୁରେ ଏକାକାର ହୋଇଯିବେ ଅର୍ଥାତ୍ ଏତେ ଅହଙ୍କାର କରୁଥିବା ବଡ଼ ବଡ଼ ପ୍ରାଣୀ ଶେଷରେ ତା’ସହିତ ଧୂଳିକଣା ହୋଇ ଏକାକାର ହୋଇଯିବେ । ଏହି ଚିରନ୍ତନ ସତ୍ୟକୁ ଧୂଳିକଣା ଭଲ ଭାବରେ ଅନୁଭବ କରି ସାରିଛି । ବାସ୍ତବରେ କବିଙ୍କର ଏହି ଉକ୍ତି ବେଶ୍ ଚିନ୍ତାମୂଳକ ।

Question ୪।
ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ।
(କ) କେଉଁ କଥା କିମ୍ବା, ବିଶ୍ୱଜୀବଙ୍କ ବିଷୟରେ ଧୂଳିକଣା କ’ଣ କହିଛି ?
ବିରାଟ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଧୂଳିକଣା ନଗଣ୍ୟ ହେଲେ ବି ଅଭିମାନ ଭାବ ପ୍ରକାଶ କରିନାହିଁ । ସେ ମହତ୍‌କାର୍ଯ୍ୟ ସାଧନ କରି ଚାଲିଛି । ସକଳ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ପଦାଘାତ ତାକୁ ନିତି ଅଶେଷ ପୀଡ଼ା ଦେଉଛି । ତା’ର କଷ୍ଟ ଓ ସହିବାର ଶେଷ ନାହିଁ । ସେ ନିର୍ବିକାର ଭାବେ ସବୁ ସହି ନେଉଛି । ତା’ ମଧ୍ୟରେ ତା’ର ବିରାଟପଣ ଓ ଉଦାରତା ଲୁକ୍‌କାୟିତ ହୋଇ ରହିଛି। ଜଗତର ଦୁଃଖ ସୁଖ ସହ ତା’ର ମଧ୍ୟ କୌଣସି ସମ୍ପର୍କ ନାହିଁ । ସେ କାହା ଦୁଃଖରେ ଦୁଃଖୀ ବା କାହା ସୁଖରେ ସୁଖୀ ହୁଏ ନାହିଁ । ସେ କିନ୍ତୁ ଜଗତର ଚିରନ୍ତନ ସତ୍ୟକୁ ଭଲ ଭାବେ ଜାଣିଛି । ସଁମସ୍ତ ଜୀବ ଦିନେ ନା ଦିନେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିବେ ଓ ଧରାପୃଷ୍ଠରେ ଧୂଳିକଣା ବକ୍ଷରେ ମିଶିଯିବେ । ଧୂଳିକଣା ସେମାନଙ୍କୁ ସାଦରେ କୋଳେଇ ନେବ ।

(ଖ) ଧୂଳିକଣା କ’ଣ ଦେଖୁଛି ବୋଲି କହିଛି ?
Answer:
ନାରୀ କବି ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ପ୍ରଭା ଦେବୀଙ୍କ ‘ଧୂଳି’ କବିତାଟି ଧୂଳିକଣାର ମହତ୍ତ୍ବ ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ମୁଖରିତ । ଅନନ୍ତ ଆକାଶ ତଳେ ଅବସ୍ଥିତ ଧୂଳିକଣା ସାନ ହେଲେ ହେଁ ଅଭିମାନ ହୀନ । ପୃଥ‌ିବୀର ସକଳ ଜୀବଙ୍କର ପାଦପାତକୁ ନିର୍ବିକାର ଭାବେ ସହ୍ୟ କରି ସେ ଧରାପଥରେ ପଡ଼ିରହିଛି । ସେ ନିର୍ବାକ୍, ନିଃସ୍ବ, ନିଃସହାୟ ଓ ଭରସାହୀନ । ଜଗତର ଦୁଃଖ ସୁଖ ତାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିପାରିନି । ସେ ଏ ସୃଷ୍ଟିର ଲୀଳାଖେଳା ଦେଖୁଛି । ବିଶ୍ଵର ସକଳ ଅଭିଯାନ ତା’ ଆଖି ଆଗରେ ଘଟୁଛି । ତେଣୁ ସେ ସୃଷ୍ଟିର ସକଳ ସତ୍ୟକୁ ଜାଣିପାରିଛି । ବିଶ୍ଵଜୀବଙ୍କର ଶେଷଗତି କେଉଁଠିକି ତାହା ତାକୁ ଭଲଭାବେ ଜାଣା । ସୃଷ୍ଟିର ଆରମ୍ଭ କାଳରୁ ସେ ଏସବୁ ଲୀଳାଖେଳା ଦେଖୁଛି ବୋଲି ସେ କହିଛି ।

(ଗ) ‘ଧୂଳି’ କବିତା ଆମକୁ କ’ଣ ଶିକ୍ଷା ଦେଉଛି ?
Answer:
ନାରୀ କବି ବିଦ୍ୟୁତପ୍ରଭା ଦେବୀଙ୍କ ରଚିତ ‘ଧୂଳି’ କବିତାଟି ଏକ ଶିକ୍ଷଣୀୟ କବିତା । କ୍ଷୁଦ୍ରଠାରେ କିପରି ମହାନତା ପ୍ରକାଶ ପାଏ ତାହା ଏହି କବିତାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ଧୂଳିକଣା ପୃଥ‌ିବୀରେ ସବୁଠାରୁ କ୍ଷୁଦ୍ର ବସ୍ତୁ; ମାତ୍ର ସକଳ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କୁ ସେ ତା’ ବକ୍ଷରେ ଧାରଣ କରିଛି । ସେମାନଙ୍କ ପାଦର ଅସହ୍ୟ ଆଘାତକୁ ହସି ହସି ସହିଯାଉଛି । ଶେଷରେ ବିଶ୍ଵର ସମସ୍ତ ଜୀବ ମୃତ୍ୟୁପରେ ମଧ୍ୟ ତା’ ଦେହରେ ମିଶିଯାଉଛନ୍ତି । କୌଣସି ଘାତପ୍ରତିଘାତ ବା ଦୁଃଖ ତାକୁ ତା’ ଲକ୍ଷ୍ୟପଥରୁ ବିଚ୍ୟୁତ କରିପାରି ନାହିଁ । ତେଣୁ ଧୂଳିକଣା ଜୀବନରୁ ଆମେ ଶିକ୍ଷା ପାଉଛୁ ଯେ କ୍ଷୁଦ୍ର ହେୟ ନୁହେଁ । ଆମେ ସବୁ ଦୁଃଖ ଯାତନାକୁ ହସି ହସି ସହିଯିବା ଓ ପରୋପକାର ପାଇଁ ନିଜ ଜୀବନକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିବା ।

(ଘ) ଧୂଳିକଣା ନିଜକୁ ଅତି ସାନ ମଣିବାର କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:
ଏ ବିରାଟ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଅନେକ ବିଶାଳକାୟ ଜୀବଜନ୍ତୁ ଅଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ବିରାଟ ଆକାର ତୁଳନାରେ ଧୂଳିକଣାର ଆକାର ଖୁବ୍ ସାନ । କଣିକା ତୁଲ୍ୟ ଧୂଳିକଣା ପୃଥ‌ିବୀରେ ସବୁଠାରୁ କ୍ଷୁଦ୍ର ବସ୍ତୁ । ମାତ୍ର ସେଥ୍ପାଇଁ ଧୂଳିକଣା ମନରେ ଅବଶୋଷ କିମ୍ବା ଅଭିମାନ ନାହିଁ । କ୍ଷୁଦ୍ର ହେଲେ ବି ସେ ମହନୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରି ମହୀୟାନ ହୋଇପାରିଛି । ପୃଥ‌ିବୀର ସବୁ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କୁ ସେ ନିଜ ବକ୍ଷରେ ସ୍ଥାନ ଦେଇଛି । ସମସ୍ତେ ତା’ ଉପରେ ପାଦ ପକାଇ ଆତଯାତ ହେଉଛନ୍ତି । ଏସବୁ ସତ୍ତ୍ଵେ ନିଜ ଉଦାର ଭାବନାରେ ଧୂଳିକଣା ନିଜକୁ ଖୁବ୍ ସାନ ମନେକରିଛି ।

(ଙ) ନିଜର ମଥାକୁ ଧୂଳିକଣା କାହିଁକି ଦକ୍ଷ ବୋଲି ଭାବିଛି ?
Answer:
ନାରୀକବି ବିଦ୍ୟୁତପ୍ରଭା ଦେବୀଙ୍କ ‘ଧୂଳି’ କବିତାଟି ଏକ ଉଦାର ଭାବନା ସମ୍ବଳିତ କବିତା । ଏ ବିଶାଳ ବିଶ୍ଵରେ ଧୂଳିକଣା ଖୁବ୍ ସାନ ଓ ନଗଣ୍ୟ । ତାକୁ କେହି ଗୁରୁତ୍ଵ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ତଥାପି ସେ ନିଜ ଗୁଣରେ ଗରୀୟାନ । ନାରୀକବିଙ୍କ ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ଧୂଳିକଣା ନିର୍ବାକ୍ । ସେ କିଛି କହିପାରେ ନାହିଁ । ସେ ନିଃସ୍ବ, ତା’ର କେହି ସାହା ଭରସା ନାହାନ୍ତି । ତଥାପି ସେ ଅନ୍ୟ ବିରାଟ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ର ଜୀବମାନଙ୍କୁ ନିଜ ବକ୍ଷରେ ସ୍ଥାନ ଦେଇ ଭରସା ଦେଇଛି । ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସମ୍ବଳ ପାଲଟିଛି । ପୃଥ‌ିବୀର ସକଳ ଜୀବଙ୍କ ପଦାଘାତଜନିତ କଷ୍ଟକୁ ସେ ନିର୍ବିକାର ଚିତ୍ତରେ ସହି ନେଉଛି । କେବେ କୌଣସି ପ୍ରତିବାଦ କରିନି । ତେଣୁ ଧୂଳିକଣା ନିଜ ମଥାକୁ ଦକ୍ଷ ବୋଲି କହିଛି ।

(ଚ) ନିର୍ବିକାର ଭାବରେ ଧୂଳିକଣା କ’ଣ ସହେ ?
Answer:
ନାରୀକବି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରଭାଦେବୀଙ୍କ ‘ଧୂଳି’ କବିତାରେ ଧୂଳିକଣାର ସହନଶୀଳ ଉଦାରଭାବ ପ୍ରକାଶ ଲାଭକରିଛି । ନୀଳାକାଶ ତଳେ ସ୍ଥିତ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଧୂଳିକଣା ସବୁଠାରୁ କ୍ଷୁଦ୍ର । ହେଲେ ସେଥ‌ିପାଇଁ ତା’ର କାହା ଉପରେ ଅଭିମାନ ନାହିଁ । ସମସ୍ତେ ତାକୁ ହେୟ ମନେକରନ୍ତି; ମାତ୍ର ତା’ମନରେ କାହାପ୍ରତି ଅଭିମାନ ନାହିଁ । ସାନ ବୋଲି ଅବଶୋଷ କି ଅବସାଦ ତା’ମନକୁ ଛୁଇଁନାହିଁ । କୋଟି କୋଟି ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କ ପଦାଘାତ ତାକୁ ନିତି ଅଶେଷ ପୀଡ଼ା ଦେଉଛି । ତଥାପି ସେ ପ୍ରତିବାଦ କରିନି । ନିର୍ବିକାର ଚିତ୍ତରେ ସେ ସେହି ପଦାଘାତଜନିତ କଷ୍ଟ ସହ୍ୟ କରୁଛି ଓ ଧରାପଥରେ ପଡ଼ିରହିଛି ।

(ଛ) ‘ଧୂଳି’ କବିତାର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଧୂଳିକଣାଟିଏ ବିଶ୍ଵରେ ନିହାତି ସାନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ତା’ ପ୍ରାଣରେ ଅଭିମାନ ନାହିଁ । ସମସ୍ତ ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କର ପୀଡ଼ା ସହ୍ୟକରି ସେ ନିର୍ବିକାର ରହେ । ସେ ଏତିକି ଜାଣେ ଯେ ସବା ଶେଷରେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବର ଜୀବଜଗତ ତା’ ସହିତ ମିଶିଯିବେ । ସୃଷ୍ଟି ଆରମ୍ଭରୁ ଏଭଳି ସମସ୍ତ ଘଟଣାକୁ ସେ ଦେଖୁ ଆସିଛି । ଏକ ବାସ୍ତବ ସତ୍ୟ ହିଁ କବିତାର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ।

କବି ପରିଚୟ;

ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ପ୍ରଭା ଦେବୀ (୧୯୨୬-୧୯୭୭) ଆଧୁନିକ ଯୁଗର ଜଣେ ବିଶିଷ୍ଟ ନାରୀକବି । ସେ କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ଜିଲ୍ଲା ଅନ୍ତର୍ଗତ ନାଟରା ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଜଣେ ଗୃହିଣୀ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ଯେଉଁ କାବ୍ୟକବିତା ରଚନା କରି ଓଡ଼ିଆ ବାଣୀ ଭଣ୍ଡାରକୁ ପରିପୁଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି, ତାହା ଅନ୍ୟତ୍ର ବିରଳ । ତାଙ୍କ ରଚିତ ‘ଉତ୍କଳ ସାରସ୍ଵତ ପ୍ରତିଭା’, ‘ସ୍ଵପ୍ନଦୀପ’, ‘ମରୀଚିକା’, ‘ଝରା ଶିଉଳି’, ‘ଯାହାକୁ ଯିଏ’, ‘ବନ୍ଦନିକା’ ପ୍ରଭୃତି କବିତାଗ୍ରନ୍ଥ ଓଡ଼ିଆ କାବ୍ୟ ସାହିତ୍ୟର ଏକ ଏକ ଅମୂଲ୍ୟ ସମ୍ପଦା

କବିତାର ଆଦର୍ଶ :

ପଠିତ ‘ଧୂଳି’ କବିତାଟି କବିଙ୍କ ରଚିତ ‘ମରୀଚିକା’ କବିତା ସଂକଳନରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଧୂଳି ଅତି ନଗଣ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିର ଆରମ୍ଭରୁ ତାହା ରହିଛି । ସୃଷ୍ଟିର ସମସ୍ତ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସେ ନିଜ ଆଖିରେ ଦେଖୁଛି । ଏ ସୃଷ୍ଟିର ଜୀବଜଗତ ଶେଷରେ ତା’ରି ଦେହରେ ମିଶିଥାଏ । ତଥାପି ମନରେ ଅହଙ୍କାର ନରଖୁ ସେ ସବୁ ଦୁଃଖକୁ ସହିନେଉଛି ।

ସାରକଥା:

ଆକାଶ ତଳେ ଥିବା ଧୂଳିକଣା ବିଶ୍ଵରେ ସବୁଠାରୁ କ୍ଷୁଦ୍ର ଅଟେ । ଜୀବନରେ ତା’ର କାହା ସହିତ କିଛି ମାନ ଅଭିମାନ ନାହିଁ । ପ୍ରତିଦିନ କେତେ ଜୀବଜନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କର ପାଦରେ ଦଳି ଚକଟି ତାକୁ କଷ୍ଟ ଦେଉଛନ୍ତି । ହେଲେ ମନରେ ଟିକେ ଦୁଃଖ ନକରି ସେ ବିକାରଶୂନ୍ୟ ହୋଇ ସେହିପରି ଏହି ଧରାପଥରେ ପଡ଼ି ରହିଛି । ଏ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ଦୁଃଖସୁଖ ସହିତ ତା’ର କୌଣସି ସମ୍ପର୍କ ନାହିଁ । ତେବେ ସେ ଖାଲି ଜାଣିଛି ଏ ବିଶ୍ବର ଜୀବଗଣ ତା’ରି ଦେହରେ ଶେଷରେ ବିଲୀନ ହେବେ । ତା’ର ମୁହଁରୁ କଥା ବାହାରୁ ନାହିଁ । ସେ ଅତି ଦରିଦ୍ର । ତା’ର କେହି ସାହା ଭରସା ନାହାନ୍ତି । ତଥାପି ସବୁପ୍ରକାରର ଚାପ ସହିନେବାରେ ତା’ର ମଥା ବେଶ୍ ଦକ୍ଷ ଅଟେ । ସୃଷ୍ଟିର ଆରମ୍ଭକାଳରୁ ଧୂଳି ସବୁକିଛି ଅଭିଯାନ ବସି ଦେଖୁଅଛି । ଆକାଶ ତଳେ ଥିବା ଧୂଳିକଣା ଏ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଖୁବ୍ ସାନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ତା’ର ଆଦର୍ଶ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମହାନ୍ତି ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ:

• ଅଭିମାନ – ଅହଙ୍କାର ।
• ଜନ୍ତୁ-ଜୀବ – ଜୀବଜନ୍ତୁ ।
• ପୀଢ଼ଇ- କଷ୍ଟଦିଏ ।
• ସବୁରି – ସମସ୍ତଙ୍କର ।
• ନିତି – ସବୁଦିନେ ।
• ନିର୍ବିକାରେ – ବିକାରଶୂନ୍ୟଭାବେ ।
• ଧରାପଥେ – ପୃଥ‌ିବୀର ରାସ୍ତାରେ ।
• ବୁକୁ – ଛାତିରେ ।
• ନିଃସ୍ବ – ଦରିଦ୍ର ।
• ଭରସାହୀନ – ସାହାଭରସାଶୂନ୍ୟ ।
• ଚିର – ସର୍ବଦା ।
• ଦକ୍ଷ – ଯୋଗ୍ୟ ।
• ଶିର – ମଥା ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Science Notes Chapter 5 କୋଇଲା ଓ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Science Notes Chapter 5 କୋଇଲା ଓ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍

→ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତି ସମ୍ବଳ (Natural Energy Resources) :

(i) ଆମେ ଯେଉଁ ଉତ୍ସ(ଭଣ୍ଡାର)ରୁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଶକ୍ତି ପାଇଥାଉ ତାହାକୁ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ କୁହାଯାଏ। ସୂର୍ଯ୍ୟ, ଜଳ, ବାୟୁ, କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍, ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଆଦି ଶକ୍ତିଉତ୍ସ ଅଟେ । ଏହି ଶକ୍ତିଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରକୃତିରୁ ମିଳୁଥିବାରୁ ଏହାକୁ ପ୍ରକୃତିଦତ୍ତ ଶକ୍ତିଉତ୍ସ ବା ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତି ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ଶକ୍ତିର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ଫଳରେ କେତେକ ଶକ୍ତିଉତ୍ସର ପରିମାଣ ଦ୍ରୁତ ହାରରେ କମିଯାଉଛି ଓ କେତେକ ଶକ୍ତିଉତ୍ସ ଅସରନ୍ତି ଅଟେ ।
(iii) ସୂର୍ଯ୍ୟ, ଜଳ, ବାୟୁ ଇତ୍ୟାଦି ଅସରନ୍ତି ଓ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍, କୋଇଲା ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଇତ୍ୟାଦି ସରନ୍ତି ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତି ।
(iv) ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତିଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକ ସରନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକ ପୁନଃ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ବହୁତ ବର୍ଷ ଆବଶ୍ୟକ । ଅସରନ୍ତି ସଂକଟ’ (Energy crisis) କୁହାଯାଏ ।
(v) ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତିଉତ୍ସ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ; ଯଥା – ସରନ୍ତି ଶକ୍ତିଉତ୍ସ ଓ ଅସରନ୍ତି ଶକ୍ତିଉତ୍ସ ।

ସରନ୍ତି ଶକ୍ତିଉତ୍ସ : କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲ୍, ପରମାଣୁ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଇତ୍ୟାଦି ।
ଅସରନ୍ତି ଶକ୍ତିଉତ୍ସ : ସୂର୍ଯ୍ୟ, ଜଳ, ପବନ, ସମୁଦ୍ର, ଜଙ୍ଗଲ ଇତ୍ୟାଦି ।

ନିମ୍ନ ସାରଣୀର ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵରେ କେତେକ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ ଦିଆଯାଇଛି । ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ବ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଏହା କ’ଣ ପୂରଣ କର ।

କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ – ଏଗୁଡ଼ିକ ସରିଯାଉଥବା ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତିଉତ୍ସ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କାହିଁକି ?
ଉ-
‘ଭୂ-ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଆଦିର ପରିମାଣ ସୀମିତ ଏବଂ ଆଉ କିଛି ବର୍ଷ ପରେ ଏଗୁଡ଼ିକ ସବୁ ସରିଯିବ । ତେଣୁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ସରିଯାଉଥବା ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତିଉତ୍ସ ରୂପେ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
(v) ବହୁ କାଳରୁ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସରୂପେ ବ୍ୟବହାର ହୋଇ ଆସୁଥିବାରୁ କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ‘ପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତିଉତ୍ସ’ (Conventional Sources of Energy) କୁହାଯାଏ ।
(vi) ଥରେ ବ୍ୟବହାର କଲେ ପୁନର୍ବାର ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ ହେଉ ନଥ‌ିବା ଯୋଗୁଁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ଶକ୍ତିଉସ (Non-Renewable Sources of Energy) କୁହାଯାଏ ।
(vii) କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଆଦି ଜୀବ ଅବଶେଷରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବାରୁ ଜୀବାଶ୍ମ (Fossil) ଅଟେ ଏବଂ ବହୁଳ ମାତ୍ରାରେ ଇନ୍ଧନ (Fuel) ରୂପେ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିବାରୁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ‘ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନ’ (Fossil Fuel) କୁହାଯାଏ ।
କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନ ।

→କୋଇଲା (Coal) :
କୋଇଲାର ଉପଯୋଗିତା (Uses of Coal) :
(i) ବହୁକାଳରୁ କୋଇଲାକୁ ଜାଳେଣୀରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି ।
(ii) କୋଇଲା ଗୁଣ୍ଡରେ ଗୋବର ମିଶାଇ ଗୋଲ କୋଇଲା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଜାଳେଣୀ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି ।
(iii) ପୂର୍ବରୁ କୋଇଲାଦ୍ଵାରା ଜଳକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ନିର୍ଗତ ବାମ୍ଫ (Steam) ଦ୍ବାରା ରେଳ ଇଞ୍ଜିନ୍ ଓ ଜଳଜାହାଜ (Steam Ship) ଚଳାଚଳ କରୁଥିଲା ।
(iv) ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ର (Thermal Power Station) ରେ ଜଳକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରିବାପାଇଁ କୋଇଲା ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି । କୋଇଲାଦ୍ୱାରା ଜଳକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ନର୍ଗତ ବାମ୍ଫଦ୍ଵାରା ଟର୍‌ବାଇନ୍ ଘୂରାଇ ବିଦ୍ୟୁତଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଛି ।
(v) ଇସ୍ପାତ୍ କାରଖାନା ଓ ଅନ୍ୟ କେତେକ ଧାତୁ ନିଷ୍କାସନ କାରଖାନାରେ କୋଇଲା ଇନ୍ଧନ ଓ ବିଜାରକ ରୂପେ ମଧ୍ଯ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

→କୋଇଲା ଉତ୍ପତ୍ତି :
1. ଭୂତତ୍ତ୍ବବିତ୍ରମାନଙ୍କ ମତରେ ପ୍ରାୟ 300 ନିୟୁତ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ଅନେକ ବିରାଟକାୟ ବୃକ୍ଷଥୁବା ଘଞ୍ଚ ଜଙ୍ଗଲ, ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ଅଞ୍ଚଳ ଓ ବଡ଼ ବଡ଼ ନଦୀ ଥିଲା । ଭୂଚଳନ, ଭୂମିକମ୍ପ ଓ ବନ୍ୟା ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ
2. ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଫଳରେ ଏଗୁଡ଼ିକ ମାଟିତଳେ ପୋତିହୋଇଗଲା । ବର୍ଷାନୁକ୍ରମେ ମାଟିର ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧିହେତୁ ଚାପି – ହୋଇଥ‌ିବା ମୃତ ଉଭିଦ ଉପରେ ଚାପର ମାତ୍ରା କ୍ରମଶଃ ବୃଦ୍ଧିପାଇଲା ।
3. ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ସଂଘଟିତ ଏହି ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ କାର୍ବୋନାଇଜେସନ୍ (Carbonization) ବା ଶକ୍ତ ଅଂଶଗୁଡ଼ିକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଙ୍ଗାରକ (Carbon) ରେ ପରିଣତ ହେଲା । ଏହି ଅଙ୍ଗାରକୁ କୋଇଲା କୁହାଯାଏ ।
4. ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ସଂଘଟିତ ଏହି ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ କାର୍ବୋନାଇଜେସନ୍ (Carbonization) ବା ଅନ୍ତର୍ଧୂମ ପାତନ (Natural Destructive Distillation) ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
5. କୋଇଲାରେ ମୃତ ଉଭିଦର ଜୀବାଶ୍ମ ଥିବାରୁ ଏହାକୁ ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନ କହନ୍ତି ।

(vi) ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ କୋଇଲା ଗଚ୍ଛିତ ଅଞ୍ଚଳକୁ ‘କୋଇଲା ଖଣି’ (Coal mines) ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ 1200 ମିଟର ଗଭୀରତାରେ କୋଇଲା ସ୍ତର ରହିଥାଏ ।
(vii) ଖଣିଅଞ୍ଚଳରେ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ବଡ଼ ବଡ଼ ଗର୍ଭ ବା ସୁଡ଼ଙ୍ଗ କରି ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ କୋଇଲା ସ୍ତରଗୁଡ଼ିକୁ ଭାଙ୍ଗିଦିଆଯାଏ ଏବଂ ଉତ୍ତୋଳନ ଯନ୍ତ୍ର (Lift) ସାହାଯ୍ୟରେ କୋଇଲା ଖଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକୁ ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଅଣାଯାଏ ।

ଆମ ଦେଶରେ କୋଇଲା ଖଣିର ସନ୍ଧାନ, ଖନନ, ଯୋଗାଣ ଓ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ ‘କୋଲ୍ ଇଣ୍ଡିଆ’ (Coal India) ନାମକ ଏକ ସଂସ୍ଥା ଦ୍ୱାରା ସମ୍ପାଦନ କରାଯାଉଛି ।

→କୋଇଲାର ପ୍ରକାରଭେଦ :
କୋଇଲାକୁ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଚାରିଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

(viii) ଯେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରେ କାର୍ବୋନାଇଜେସନ୍‌ର ମାତ୍ରା ଅଧ‌ିକ ସେଠାରୁ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ କୋଇଲା ମିଳୁଛି । ଯେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରେ କାର୍ବୋନାଇଜେସନ୍‌ର ମାତ୍ରା କମ୍ ସେ ସ୍ଥାନରେ ନିକୃଷ୍ଟ ମାନର କୋଇଲା ମିଳୁଛି ।

କୋଇଲାର ବିନାଶକାରୀ ଡିଷ୍ଟିଲେସନ୍ (Destructive Distillation of Coal):
ଏକ ଆବଦ୍ଧ ପାତ୍ରରେ ଅମ୍ଳଜାନର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ କୌଣସି ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା ଅଲଗା ସଂଗ୍ରହ କରିବା ପଦ୍ଧତିକୁ ଅନ୍ତର୍ଧୂମ ପାତନ କୁହାଯାଏ ।

କାରଖାନାରେ ଅନ୍ତର୍ଧୂମ ପାତନ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରି କୋଇଲାରୁ କୋଡ୍, କୋଗ୍ୟାସ୍, କୋଲ୍‌ଟାର ଓ ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସ୍ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ ।

(a) କୋକ୍ (Coke) :
(i) କୋକ୍ ବିଶୁଦ୍ଧ କାର୍ବନ୍ । ଏହା କଳା, ଟାଣ ଓ ଛିଦ୍ରଯୁକ୍ତ (Porows) ଅଟେ ।
(ii) ଏହାକୁ ଜାଳିଲେ ପ୍ରଚୁର ତାପଶକ୍ତି ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ; ମାତ୍ର ଏଥୁରୁ ଧୂଆଁ ବାହାରେ ନାହିଁ ।
(iii) ଆଷ୍ଟ୍ରାସାଇଟ୍ କୋଇଲାରୁ ଖୁବ୍ କମ୍ ଖର୍ଚ୍ଚରେ କୋକ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।

(i) ଲୁହା ନିଷ୍କାସନରେ କୋକ୍‌କୁ ବ୍ଲାଷ୍ଟଫର୍ମେସ୍‌ରେ ଇନ୍ଧନ ଓ ବିଜାରକରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
(ii) ବିଶୁଦ୍ଧ ଲୁହାସହ ବିଭିନ୍ନ ଅନୁପାତରେ କୋକ୍ ମିଶାଇ ଇସ୍ପାତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।
(iii) ତମ୍ବା, ଦସ୍ତା, ସୀସା, ଟିଣ ଆଦିର ଓର୍‌ରୁ ଧାତୁ ନିଷ୍କାସନ ପାଇଁ କୋକ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

(b) କୋଇଲା ଗ୍ୟାସ (Coal gas) :
(i) କୋଲ ଗ୍ୟାସ୍ ମୁଖ୍ୟତଃ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍, ମିଥେନ୍ ଓ କାର୍ବନ୍ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ଼ର ମିଶ୍ରଣ ।
(ii) କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ବଡ଼ ବଡ଼ ଇସ୍ପାତ୍ ନିର୍ମିତ ଆବଦ୍ଧ ଟାଙ୍କିରେ ରଖ୍ ଭୂତଳ ନଳଦ୍ୱାରା କଳକାରଖାନା ତଥା ଘରମାନଙ୍କୁ ଇନ୍ଧନପାଇଁ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଏ ।

1. 1810 ମସିହାରେ ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ଲଣ୍ଡନ ମହାନଗରରେ ରାସ୍ତାକଡ଼ର ଆଲୋକବତିଗୁଡ଼ିକ ଜାଳିବା ପାଇଁ କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍ -ବ୍ୟବହୃତ ହେଲା ।
2. ଏହାପରେ 1820 ମସିହାରେ ନିଉୟର୍କ ମହାନଗରୀରେ ଚାମଳହର ଆଲୋକବତିଗୁଡିକ ଜାଳିବାପାଇଁ କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହେଲା ।
3. 1950 ମସିହାରେ ବମ୍ବେ ମହାନଗରୀର ରାସ୍ତାକଡ଼ରେ ଆଲେକବତି ଜାଳିବା ପାଇଁ ଏବଂ ଘରଗୁଡ଼ିକୁ ରୋଷେଇ ପାଇଁ କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଭୂତଳ ନଳଦ୍ଵାରା ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

ବ୍ୟବହାର :
(i) ଅତୀତରେ କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଆଲୋକର ଉତ୍ସ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା ।
(ii) ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହା କେବଳ ତାପଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି ।

(c) କୋଇଲା (Coaltar) :
(i) କୋଲ୍‌ଟାର ବା ଆଲକାତରା ଦେଖିବାକୁ କଳା, ଚିକିଟା, ଅର୍ବତରଳ ଓ ତୀବ୍ର ଗନ୍ଧଯୁକ୍ତ ପଦାର୍ଥ ।
(ii) ଏହା ପ୍ରାୟ 200)ଟି କାର୍ବନ୍ ଯୌଗିକର ମିଶ୍ରଣ । କାରଖାନାରେ ଆଂଶିକ ପାତନ (Fractional Distillation) ପଦ୍ଧତିରେ ସେହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକୁ ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍ ଭାବେ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ ଏବଂ ପିଚୁ (Pitch) ଅବଶେଷ ରୂପେ ମୂଳ ପାତ୍ରରେ ରହିଥାଏ ।
(iii) ଶିକ ପାତନରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକରୁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ରଙ୍ଗ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍, କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ, ବିସ୍ଫୋରକ, ଔଷଧ, କୀଟନାଶକ ଔଷଧ, ଫଟୋଫିଲ୍ମ ଓ ସୁଗନ୍ଧଦ୍ରବ୍ୟ ଆଦି ପଦାର୍ଥମାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।

ବ୍ୟବହାର :
(i) ପିଚୁ ପକ୍‌କା ରାସ୍ତା ତିଆରିରେ ଏବଂ କଂକ୍ରିଟ ଛାତରୁ ପାଣି ଗଳୁଥିଲେ ତାହା ବନ୍ଦ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
(ii) ବର୍ତ୍ତମାନ ପିଚୁ ବଦଳରେ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ଭରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ବିଟୁମେକୁ ରାସ୍ତାକାମରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି ।

(d) ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସ୍ (Ammonia Gas) :
ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇ ଏଥୁରୁ ୟୁରିଆ, ଏମୋନିୟମ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍, ଏମୋନିୟମ୍ ଫସ୍ଫେଟ୍ ଆଦି ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।

ଶିଳ୍ପକ୍ଷେତ୍ରରେ କୋଇଲାର ଭୂମିକା ଅତି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ହେତୁ କୋଇଲାକୁ କଳା ହୀରା (Black Diamond) କୁହାଯାଏ ।

→ପେଟ୍ରୋଲିୟମ (Petroleum):
(i) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଦୁଇଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ petra (ଶିଳା) ଓ oleum (ତୈଳ) ରୁ ସୃଷ୍ଟି; ଅର୍ଥାତ୍ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ହେଉଛି ଶିଳା ଦେହରେ ସଞ୍ଚିତ ତୈଳ ।
(ii) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ କେତେକ ପଦାର୍ଥର ଏକ ମିଶ୍ରଣ । ପେଟ୍ରୋଲ୍ ଓ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥ ଏବଂ ପେଟ୍ରୋଲ ହେଉଛି ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ର ଏକ ଉପାଦାନ ।

→ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ର ଉତ୍ପର୍ତ୍ତି :
(i) ଭୂତତ୍ତ୍ବବିତ୍ରମାନଙ୍କ ମତରେ ପ୍ରାୟ 400 ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀଗୁଡ଼ିକର ମୃତଦେହ ସମୁଦ୍ରଶଯ୍ୟାରେ ପଡ଼ିରହି କାଳକ୍ରମେ ସେଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ବାଲି, ମାଟି ଓ ପଟୁର ସ୍ତର ଜମା ହେଲା । ଏହିଭଳି ସ୍ତର ସୃଷ୍ଟି ହେଲା ।
(ii) ସମୁଦ୍ରର ନିମ୍ନ ଭାଗରେ ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ତାପମାତ୍ରା ଓ ହଜାର ହଜାର ମିଟର ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ମାଟି ସ୍ତର ଓ ଜଳରାଶିର ଅତ୍ୟଧିକ ଚାପରେ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ଅଭାବରେ ଏଗୁଡ଼ିକ ଚାପିହୋଇ ସ୍ତରୀୟ ଶିଳା (Sedimentary rock)ରେ ପରିଣତ ହେଲା ।

(iii) ମୃତ ଜୀବଗୁଡ଼ିକର ଦେହାବଶେଷରୁ କେତେକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ (Natural gas) ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ସ୍ତରୀୟ ଶିଳାର ଛିଦ୍ରରେ ସଂଚିତ ହୋଇ ରହିଲା ।
(iv) ଭୂଚଳନ ଓ ଭୂକମ୍ପ ଫଳରେ ପୃଥ‌ିବୀର କେତେକ ଅଞ୍ଚଳର ଜଳଭାଗ ସ୍ଥଳଭାଗରେ ଓ ସ୍ଥଳଭାଗ ଜଳଭାଗରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିବା ହେତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ସ୍ଥଳଭାଗରୁ ମଧ୍ୟ ମିଳିପାରୁଛି ।

→ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ର ଉତ୍ତୋଳନ :
ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ପ୍ରାୟ 1600 ବା 1700 ମିଟର ଗଭୀରତାରେ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଭଣ୍ଡାରମାନ ଥାଏ ।
(i) ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଧରଣର ଖନନଯନ୍ତ୍ର (Drilling machines) ଦ୍ବାରା ଭୂତ୍ଵକ୍‌ରେ ରନ୍ଧ୍ରକରି ନଳସହ ନଳ ଯୋଡ଼ି ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଗଚ୍ଛିତ ଭଣ୍ଡାର ଯାଏ ପ୍ରବେଶ କରାଯାଏ । ଭଣ୍ଡାରରେ ନଳ ପ୍ରବେଶ ହେବା ମାତ୍ରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଚାପ ଯୋଗୁଁ ଉଭୟ ତୈଳ ଓ ଗ୍ୟାସ୍ ଉପରକୁ ଉଠିଆସେ ।
(ii) ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇ ବିରାଟକାୟ ଆବଦ୍ଧ ଭଣ୍ଡାରମାନଙ୍କରେ ରଖାଯାଏ । ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ନୂଆପେ ଆପେ ଉପରକୁ ନ ଉଠିଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଦ୍ଵାରା ଉତ୍ତୋଳନ କରାଯାଏ ।
(iii) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଭଣ୍ଡାରକୁ ଖଣିରୂପେ ବିବେଚନା କରାଯାଉଥିବାରୁ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ ଖଣିଜତୈଳ (Mineral oil) କହନ୍ତି ।

ଆମ ଦେଶର ଖଣିଜତୈଳ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସର ସନ୍ଧାନ, ଉତ୍ତୋଳନ, ଶୋଧନ ଓ ଯୋଗାଣ ଆଦି ONGC (Oil and Natural Gas Commission) ସଂସ୍ଥାଦ୍ଵାରା କରାଯାଉଛି ।

→ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ର ଶୋଧନ (Refining of Petroleum) :
1. ତୈଳକୂପ (oil well)ରୁ ସଂଗୃହିତ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌କୁ ଅଶୋଧ ତୈଳ (Crude oil) କୁହାଯାଏ ।
2. ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଈଷତ୍ କଳାରଙ୍ଗର ତୈଳାକ୍ତ ଘନ ତରଳ ପଦାର୍ଥ ଓ ତୀବ୍ର ଗନ୍ଧଯୁକ୍ତ ।
3. ଏହାର ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପଯୋଗୀ ହୋଇଥିବାରୁ ଉତ୍ତୋଳନ ପରେ ଏହାକୁ ପରିଷ୍କାର କରିବା ପାଇଁ ଏବଂ ଏହାର ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକୁ ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍ ଭାବେ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ନିମିତ୍ତ ତୈଳ ବିଶୋଧନାଗାର (oil refinery)କୁ ପଠାଯାଏ ।
4. ସେଠାରେ ଆଂଶିକ ପାତନ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରି ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ଭୁରୁ କେତେକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପଯୋଗୀ ପଦାର୍ଥ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା- ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଗ୍ୟାସ୍ (Petroleum gas), ପେଟ୍ରୋଲ (Petrol), ଡିଜେଲ୍ (Diesel), କିରୋସିନି (Kerosene), ତେଲ ଲଗାଇବା (Lubricating),ପାରାଫିନ୍ (Paraffin), ମହମ (Wax), ବିଟୁମେନ୍ (Bitumen) ଇତ୍ୟାଦି ।

→ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଗ୍ୟାସ୍ (Petroleum Gas) :

1. 1859 ମସିହାରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ଭାନିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରଥମେ ତୈଳକୂପ ଖନନ କରାଯାଇଥିଲା ।
2. 1867 ମସିହାରେ ଆମ ଦେଶର ଆସାମର ମାକୁମ୍ ଅଞ୍ଚଳରେ ତୈଳଭଣ୍ଡାର ଆବିଷ୍କୃତ ହୋଇଥିଲା ।
ବମ୍ବେ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ସମୁଦ୍ରଶଯ୍ୟାର ପ୍ରାୟ 1000 ମିଟର ତଳେ ତୈଳଖଣି ଅଛି ଏବଂ ସେଠାରୁ ତୈଳ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଉଛି । ଏହାକୁ ବମ୍ବେ ହାଇ (Bombay High) କୁହାଯାଏ ।

→ପେଟ୍ରୋକେମିକାଲ୍‌ (Petrochemicals) :
ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ରୁ ମିଳୁଥିବା ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକୁ ପେଟ୍ରୋକେମିକାଲ୍ସ କହନ୍ତି । ଡିଟରଜେଣ୍ଟ; ପଲିଷ୍ଟର, ନାଇଲନ୍, ଏକ୍ରିଲିକ୍ ଆଦି କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ; ପଲିଥ୍ ଓ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ମଧ୍ୟ ପେଟ୍ରୋକେମିକାଲ୍ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଛି । ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ୟୁରିଆ ଆଦି ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ର ବିବିଧ ଉପଯୋଗିତା ଏବଂ କ୍ରମବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଚାହିଦା ଯୋଗୁଁ ଏହାକୁ କଳା ସୁନା (Black gold) ବା ତରଳ ସୁନା (Liquid Gold) କୁହାଯାଏ ।

→ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ (Natural Gas) :
(i) ତୈଳକୂପଗୁଡ଼ିକରେ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ସହ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ମିଶ୍ରିତ ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ । କେତେକ କୂପରୁ କେବଳ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ମିଳେ । ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ମିଥେନ୍, ଯାହା ଏକ ଉତ୍ତମ ଇନ୍ଧନ ।
(ii) LPG ପରି ଏହା ସହଜରେ ତରଳୀକୃତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏହି ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ଭୂତଳ ନଳଦ୍ୱାରା ଘର ଓ କକାକIରଖାନା।ମାନଙ୍କୁ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
(iii) ଗୁଜରାଟର ବରୋଦା (ଭାଦୋଦାରା) ଓ ଦିଲ୍ଲୀର କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ପାଇପ୍‌ଦ୍ଵାରା ଏହି ଗ୍ୟାସ୍ ବିତରଣ କରାଯାଉଛି
(iv) ପ୍ରଦୂଷଣକୁ ରୋକିବାପାଇଁ ଏହି ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ଅତ୍ୟୁଜ ଚାପରେ ଲୌହ ସିଲିଣ୍ଡରରେ ଭର୍ତ୍ତିକରି ବସ୍, ଟ୍ରକ୍, କାର ଆଦିରେ ଇନ୍ଧନରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି । ସିଲିଣ୍ଡରରେ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଥ‌ିବା ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ସଂପୀଡ଼ିତ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ବା CNG (Compressed Natural Gas) କହନ୍ତି ।
(v) ଅତ୍ୟଧିକ ଚାପରେ ଗ୍ୟାସ୍ ରଖାଯାଇଥିବା ହେତୁ CNG ସିଲିଣ୍ଡର ଫାଟିଯିବାର ଆଶଙ୍କା ଥାଏ । ତେଣୁ ରୋଷେଇ କାର୍ଯ୍ୟପ।ଇଁ ଏହାକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରାଯାଇଛି
(vi) ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଅନେକ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ଓ ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

ମୃତ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦର ଦେହାବଶେଷରୁ ବିଜ୍ଞାନାଗାରରେ କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇପାରିବ କି ?
ଉ-
ନା । ପ୍ରଥମତଃ, ଏଗୁଡ଼ିକ ସୃଷ୍ଟି ହେବାପାଇଁ ଯେଉଁସବୁ ପରିସ୍ଥିତି ଆବଶ୍ୟକ, ତାହା ବିଜ୍ଞାନାଗାରରେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ଏବଂ ଦ୍ବିତୀୟତଃ ଏଗୁଡ଼ିକ ସୃଷ୍ଟି ହେବାପାଇଁ ହଜାର ହଜାର ବର୍ଷ ଲାଗିଛି; ଅର୍ଥାତ୍ ସଂଘଟିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର
ବେଗ ଅତି ମନ୍ଥର, ଯାହାକି କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।

ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟବହାରରେ ସଂଯମତା ଓ ମିତବ୍ୟୟିତା ଆବଶ୍ୟକ :
(i) ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନ ତ୍ରୟ ( କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ) ଓ ଏଥିରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଅସଂଖ୍ୟ ନିତ୍ୟବ୍ୟବହାର୍ଯ୍ୟ
ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟବହାର ପୃଥ‌ିବୀର ସବୁସ୍ଥାନରେ ବୃଦ୍ଧିପାଇବାରେ ଲାଗିଛି ।
(ii) ଏହି ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନଗୁଡ଼ିକ କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
(iii) ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେବାପାଇଁ ହଜାର ହଜାର ବର୍ଷ ଲାଗିବ ।
(iv) ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନଗୁଡ଼ିକର ପରିମାଣ ସୀମିତ । ତେଣୁ ଆଉ କିଛିବର୍ଷ ପରେ ଏହା ସରିଯିବା ଫଳରେ ମାନବସମାଜ ଘୋର ସଂକଟର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବ ।
(v) ଏଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟବହାର ଦ୍ବାରା ଏଥିରୁ ନିର୍ଗତ ବିଷାକ୍ତ ପଦାର୍ଥଦ୍ବାରା ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୁଏ । ଫଳରେ ସବୁଜ 6106 gal (Green House Effect), 9 (Acid Rain), q16 lang
ଗ୍ଲୋବାଲ୍ ୱାର୍ମିଙ୍ଗ୍ (Global Warming) ଆଦି ଘଟିବ ଏବଂ ଲୋକମାନେ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଜନିତ ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ହେବେ ।

→ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନ ବଞ୍ଚାଇବାପାଇଁ ଆମେ କ’ଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ? (What should we do to Save Fossil Fuels) :
ଭାରତରେ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ କଞ୍ଜରଭେସନ୍ ରିସର୍ଚ୍ଚ ଆସୋସିଏସନ୍ (Petroleum Conservation Research Association ବା PCRA) ନାମକ ସଂସ୍ଥା ପେଟ୍ରୋଲ, ଡିଜେଲ ଆଦିର ବ୍ୟବହାର ସୀମିତ କରିବାପାଇଁ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସଚେତନ କରାଇଥାଏ ।
ନିମ୍ନଲିଖ୍ ସାବଧାନତାମାନ ଅବଲମ୍ବନ କଲେ ଆମେ ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନ ବଞ୍ଚାଇପାରିବା ।
(i) ପମ୍ପ୍ ଦେଲେ ଅଯଥା ଅଧିକ କିରୋସିନି ଖର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ ପମ୍ପ୍ ଦେଲେ ଅଯଥା ଅଧ୍ବକ କିରୋସିନି ଖର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ ।
(ii) ଗ୍ୟାସ୍ ଚୁଲ୍ଲା ଜାଳିବାବେଳେ ଯେତିକି ଉତ୍ତାପ ଆବଶ୍ୟକ ସେହି ଅନୁସାରେ ରେଗୁଲେଟରଦ୍ଵାରା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରି ଗ୍ୟାସ୍ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଉଚିତ ।
(iii) କୋଇଲା ଚୁଲିକୁ ଲିଭାଇବା ବା ପୁନର୍ବାର ଜାଳିବା କଷ୍ଟକର ଓ ସମୟ ସାପେକ୍ଷ । ତେଣୁ ରୋଷେଇ ଜିନିଷ ସବୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିସାରିବାପରେ କୋଇଲା ଚୁଲି ଜାଳିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(iv) ଲଣ୍ଠନ ବ୍ୟବହାର କରିବାବେଳେ ଯଦି କିଛି ସମୟପାଇଁ ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ନଥାଏ; ତେବେ ବତିର ଶିଖାକୁ କମାଇଦେବା ଦରକାରା
(v) କିରୋସିନି ରଖୁଥ‌ିବା ଜାର୍, ବୋତଲ ଆଦିର ମୁହଁକୁ ଭଲରୂପେ ବନ୍ଦ କରିଦେବା ଉଚିତ୍; ନଚେତ୍ ବାଷ୍ପୀଭୂତ ହୋଇ ଏଗୁଡ଼ିକ ଅଯଥାରେ ନଷ୍ଟହେବ । କିରୋସିନି ବାଷ୍ପ ମଧ୍ୟ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟପ୍ରତି ଅହିତକର ।
(vi) ଷ୍ଟୋଭ୍ ଓ ଗ୍ୟାସ୍ଟ୍ରୋଲା ନୀଳଶିଖାରେ ଜଳିବା ଆବଶ୍ୟକ; ଫଳରେ ଇନ୍ଧନ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଜଳେ ଓ ଅଧିକ ଉତ୍ତାପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଲାଲ ଶିଖାରେ ଜଳିଲେ ତାପମାତ୍ରା କମ୍ ହୁଏ । ତେଣୁ ଅଧିକ ସମୟ ଜାଳିବାରେ ଅଧ୍ଵ ଇନ୍ଧନ ଖର୍ଜ ହୁଏ । ତେଣୁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ନିୟମିତ ସଫାକରିବା ଓ ମରାମତି କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(vii) ମଟର ସାଇକେଲ୍, ମୋପେଡ଼, ସ୍କୁଟର, ଅଟୋରିକ୍ସା, କାର, ବସ୍, ଟ୍ରକ୍ ଆଦି ଯାନକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବେଗରେ ଚଳାଇବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏପରି କଲେ କମ୍ ଇନ୍ଧନ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ ।
(viii) ମୋଟରଯାନର ଚକାଗୁଡ଼ିକରେ ବାୟୁଚାପ (Air Pressure) ଉପଯୁକ୍ତ ମାତ୍ରାରେ ରଖିବା ଦରକାର; ନଚେତ୍ ଅଧିକ ଘର୍ଷଣପାଇଁ ଅଧୂକ ଇନ୍ଧନ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ ।
(ix) ମୋଟର ଯାନ ଇଞ୍ଜିକୁ ନିୟମିତ ସଫା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ; ନଚେତ୍ ଇନ୍ଧନ ଖର୍ଚ୍ଚ ଅଧ‌ିକ ହେବ ।
(x) ଟ୍ରାଫିକ୍ ଛକରେ ଅଟକିବା ବେଳେ କିମ୍ବା କାହାର ଅପେକ୍ଷାରେ ଥ‌ିବାବେଳେ କିମ୍ବା ବାଟରେ ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କ ସହ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହେବାବେଳେ ମଟରଯାନର ଇଞ୍ଜିକୁ ବନ୍ଦ କରିଦେବା ଉଚିତ ।
(xi) ଯେଉଁ କାମ ଚାଲିକରି ହୋଇପାରିବ କିମ୍ବା ସାଇକେଲ୍‌ଦ୍ୱାରା ହୋଇପାରିବ ସେ କାମକୁ ମୋଟରଯାନ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଅନୁଚିତ । ଏହା ଫଳରେ ଇନ୍ଧନ ବଞ୍ଚ ଓ ନିଜର ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ମଧ୍ଯ ଭଲ ରହିବ ।

ବିଷୟଭିତ୍ତିକ ଶବ୍ଦାବଳୀ :

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Odia Solutions Chapter 3 ଜନ୍ମଭୂମି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Odia Solutions Chapter 3 ଜନ୍ମଭୂମି

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ଅଭ୍ୟାସ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ଉତ୍ତର କୁହ ।
(କ) ଆମେ ଯେଉଁ ଦେଶରେ ଜନ୍ମଲାଭ କରିଛୁ ତାହାକୁ କ’ଣ ବୋଲି କହିବା ?
Answer:
ଆମେ ଯେଉଁ ଦେଶରେ ଜନ୍ମଲାଭ କରିଛୁ, ତାହାକୁ ଜନ୍ମଭୂମି ବୋଲି କହିବା ।

(ଖ) ଜୀବନ ଧାରଣ କରିବା ପାଇଁ ଜନ୍ମଭୂମି ଆମକୁ କ’ଣ ଦିଏ ?
Answer:
ଜୀବନ ଧାରଣ କରିବା ପାଇଁ ଜନ୍ମଭୂମି ଆମକୁ ଫଳ ଓ ଶସ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରେ । ତାହାର ବାୟୁ ଆମ ନିଃଶ୍ବାସ ପ୍ରଶ୍ଵାସରେ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ, ତାହାର ସ୍ନିଗ୍ଧ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଜଳରେ ଆମର ଶୋଷ ଦୂର ହୁଏ ।

(ଗ) ଜନ୍ମଭୂମି କାହା ସହିତ ତୁଳନୀୟ ?
Answer:
ଜନ୍ମଭୂମି ମାଆ ସହିତ ତୁଳନୀୟ ।

(ଘ) ପରିବାରରେ ଫୁଟିଲା ଫୁଲମାନେ କିଏ ?
Answer:
ଫୁଟିଲା ଫୁଲ ଉଦ୍ୟାନର ଶୋଭା ବଢ଼ାଇଥାଏ । ସେହିପରି ସ୍ନେହର ପିତୁଳା ଭାଇଭଉଣୀମାନେ ଫୁଟିଲା ଫୁଲ ପରି ପରିବାରକୁ ସୁଖମୟ ଓ ସୁନ୍ଦର କରିଥା’ନ୍ତି ।

(ଙ) ମଣି ଓ ମୁକୁତା କେଉଁଠି ସାଇତା ହୋଇ ରହିଛି ?
Answer:
ଆମ ଦେଶରେ ଅନେକ ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ ଭରପୂର ହୋଇ ରହିଛି । ଆମ ଦେଶର ଖଣିମାନଙ୍କରେ ମଣି ଓ ସାଗର ଗର୍ଭରେ ମୁକ୍ତା ସାଇତା ହୋଇ ରହିଛି ।

(ଚ) ଜନ୍ମଭୂମି ସ୍ମୃତି ଆମର କି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ରହିଛି ?
Answer:
ଜନ୍ମଭୂମି ଆମର ଜନନୀ ପରି । ଜନ୍ମଭୂମିର ଗୌରବ ରକ୍ଷା ତଥା ଦେଶବାସୀଙ୍କ ସେବା କରିବା ଆମ ଜାବନର ପରମ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ହେବା ଉଚିତା

(ଛ) କେଉଁମାନଙ୍କ ନାମ ଲୋକମୁଖରେ କାଳେ କାଳେ ରହେ ?
Answer:
ଯେଉଁ ମହାପୁରୁଷମାନେ ନିଜ ଦେଶର ମଙ୍ଗଳପାଇଁ ଆପଣାର ଶରୀରକୁ ଦାନ କରିଛନ୍ତି, ନିଜର ସୁଖଶାନ୍ତି, ଘର, ପରିବାରକୁ ଭୁଲି ଭିକ୍ଷାଥାଳ ଧରି ଘର ଘର ବୁଲିଛନ୍ତି, ଏପରିକି ଲୋକଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ବହୁ କଷ୍ଟ ସହିଛନ୍ତି; ସେହିମାନଙ୍କ ନାମ ଲୋକମୁଖରେ କାଳେ କାଳେ ରହେ ।

Question ୨।
ତିନୋଟି ଏକ ଜାତୀୟ ଶବ୍ଦ ସହିତ ଯେଉଁ ଭିନ୍ନ ଜାତୀୟ ଶବ୍ଦଟି ଅଛି, ତାହାକୁ ବାଛି ଅଲଗା କର ।
(କ) ବାୟୁ, ପବନ, ଆନନ୍ଦ, ଅନିଳ
(ଖ) ଜନନୀ, ମାତା, ମାଆ, ପିତା,
(ଗ) ରବି, କବି, ସୂର୍ଯ୍ୟ, ତପନ,
(ଘ) ବିହଗ, ନକ୍ଷତ୍ର, ବିହଙ୍ଗମ, ପକ୍ଷୀ
(ଙ) ବଣ, ଜଙ୍ଗଲ, ପର୍ବତ, କାନନ
Answer:
(କ) ଆନନ୍ଦ
(ଖ) ପିତା
(ଗ) କବି
(ଘ) ନକ୍ଷତ୍
(ଙ) ପର୍ବତ

Question ୩ ।
ମନେପକାଇ କବିତାଂଶକୁ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଯା’ର ଫଳ ଶସ୍ୟ କରେ _____________ ଧାରଣ ।
(ଖ) ଯେ ଦେଶେ ଅଛନ୍ତି ମୋର ପ୍ରିୟ_____________ ।
(ଗ) ସ୍ନେହର ପିତୁଳା _____________ ସକଳୋ
(ଘ) ଅସଂଖ୍ୟ ନକ୍ଷତ୍ର ଶୋଭେ ସୁନୀଳ _____________ ।
(ଙ) ଯେ ଦେଶ କାନନେ ଶୋଭେ _____________ ।
Answer:
(କ) ଜାବନ
(ଖ) ପରିବାର
(ଗ) ଭାଇ ଉତ୍ତଶା
(ଘ) ଆକାଶେ
(ଙ) କେତେ ତୋରା ଫୁଲ

Question ୪।
ସରଳ ଭାବରେ ଅର୍ଥ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
(କ) ସେହି ମୋର ଜନ୍ମଭୂମି ଜନନୀ ସମାନ
ଧରାତଳେ କାହିଁ ଅଛି ତା’ ସମାନ ସ୍ଥାନ !
Answer:
ସେହି ମୋର ……………………………… ସମାନ ସ୍ଥାନ!
ଉକ୍ତ ପଦ୍ୟାଶଟି କବି ପଦ୍ମଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ଜନ୍ମଭୂମି’ କବିତାରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ଏଠାରେ କବି ଜନ୍ମଭୂମିର ପରିଚୟ ପ୍ରଦାନ କରିବା ସହିତ ତା’ ସହିତ କେହି ତୁଳନୀୟ ନୁହନ୍ତି ବୋଲି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କବିତାର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଜନ୍ମଭୂମିର ପରିଚୟ ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ଯାଇ କବି କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଯେଉଁ ଦେଶରେ ମୁଁ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଛି, ଯାହାର ପବନ ମୋର ନିଃଶ୍ବାସ ପ୍ରଶ୍ଵାସରେ ବହୁଛି, ଏପରିକି ଯେଉଁ ଦେଶରେ ରବି କିରଣ ଓ ଉତ୍ତାପ ଦେଉଛନ୍ତି, ତାହା ମୋର ଜନ୍ମଭୂମି । ଯାହାର ସୁଶୀତଳ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଜଳ ପାନ କରି ମୋର ଶୋଷ ଦୂର ହେଉଛି, ଯାହାର ଫଳ ଓ ଶସ୍ୟ ଖାଇ ମୁଁ ଜୀବନ ଧାରଣ କରୁଛି, ଏପରିକି ଯାହାର ବକ୍ଷଦେଶରେ ମୁଁ ସର୍ବଦା ଚଲାବୁଲା କରୁଛି, ସେହି ଦେଶ ମୋର ଜନନୀ ପରି, ସେ ମୋର ଜନ୍ମଭୂମି ଅଟେ । ଏ ପୃଥ‌ିବୀରେ ତାହା ସହିତ ସମାନ ହେଲାପରି ସ୍ଥାନ ଆଉ କେଉଁଠି ନାହିଁ । ବାସ୍ତବରେ ଜନନୀତୁଲ୍ୟା ଜନ୍ମଭୂମି ସହ କେହି ସମାନ ହୋଇପାରିବେ ନାହିଁ ।

(ଖ) ତାହା ଲାଗି ଶରୀରର ରକ୍ତବିନ୍ଦ ଦାନ
ଯେ ନ କରେ କୃତଘ୍ନ ସେ ପଶୁର ସମାନ ।
Answer:
ତାହା ଲାଗି ………………………………. ପଶୁର ସମାନା
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି କବି ପଦ୍ମଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ଲିଖ୍ତ ‘ଜନ୍ମଭୂମି’ କବିତାରୁ ଆନୀତ । ଏଠାରେ ଜନ୍ମମାଟି ପାଇଁ ଯିଏ କିଛି ତ୍ୟାଗ ନ କରେ ସେ କିପରି କୃତଘ୍ନ ଓ ପଶୁତୁଲ୍ୟ ବିବେଚିତ ହୁଏ, ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନୁଷ୍ୟ ଜନ୍ମଭୂମିର ଅନ୍ନ, ଜଳ ଖାଇ ଆପଣାର ଶରୀରକୁ ଜୀବିତ ରଖନ୍ତି। ସେହି ମାଟି ମାଆର ପରିଚୟରେ ଅନ୍ୟ ନିକଟରେ ପରିଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ତା’ର ଗୌରବରେ ସେମାନଙ୍କର ସୁଖ ସୌଭାଗ୍ୟର ଉଦୟ ହୁଏ । ତା’ର ପତନରେ ସେମାନଙ୍କ ପତନ ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ ହୋଇପଡ଼େ । ସେହି ଜନ୍ମମାଟିର କଥାକୁ ଦୂର ଦେଶରେ ଥାଇ ମନେ ପକାଇଲେ ମନଟା ଗୋଳେଇ ଘାଣ୍ଟି ହୁଏ । ମନ ଦୁଃଖରେ ତାକୁ ଦେଖିବାପାଇଁ ସର୍ବଦା ଝୁରିହେବାକୁ ପଡ଼େ । ସେହି ଜନ୍ମମାଟିଠାରୁ ବହୁଭାବେ ଉପକୃତ ହୋଇଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଯଦି ଆପଣା ଶରୀରର ରକ୍ତବିନ୍ଦୁ ମାଟିମାଆ ପାଇଁ ଦାନ ନ କରେ, ତେବେ ସେ ପଶୁତୁଲ୍ୟ ବିବେଚିତ ହୁଏ । ତାକୁ କୃତଘ୍ନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଜନ୍ମମାଟି ପ୍ରତି ସର୍ବଦା କୃତଜ୍ଞ ହୋଇ ରହିବା ଉଚିତ । ବାସ୍ତବରେ କବିଙ୍କର ଏହି ଉକ୍ତି ଯଥାର୍ଥ ଅଟେ ।

(ଗ) ମୁଣ୍ଡଝାଳ ଗୋଡ଼େ ମାରି ସ୍ଵଦେଶ ମଙ୍ଗଳେ
ଲେଖିଯାଇଛନ୍ତି ନାମ ଅକ୍ଷୟ ଅକ୍ଷରେ।
Answer:
ମୁଣ୍ଡଝାଳ ……………………………. ଅକ୍ଷୟ ଅକ୍ଷରେ ।
ନିଜ ଜନ୍ମଭୂମିର ମଙ୍ଗଳ ବିଧାନ ପାଇଁ ଆପଣାର ଶରୀର ଦାନ କରିବାକୁ ପଛାଇ ନାହାନ୍ତି । ନିଜର ସୁଖଶାନ୍ତି, ପରିବାରକୁ ଭୁଲି ସେମାନେ ଭିକ୍ଷାଥାଳ ଧରି ଦ୍ଵାରେ ଦ୍ଵାରେ ବୁଲିଛନ୍ତି । ସେମାନେ ଏ ମାଟି ପାଇଁ ନିଃସ୍ଵ କାଙ୍ଗାଳ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । ଅନ୍ୟର ମଙ୍ଗଳ ବିଧାନ ନିମିତ୍ତ ମୁଣ୍ଡଝାଳକୁ ଗୋଡ଼ରେ ମାରି ବହୁ କଷ୍ଟକର କାର୍ଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି । ଏପରି ବୀର ସନ୍ତାନମାନେ ନିଜର କର୍ମଦ୍ଵାରା ଅକ୍ଷୟ ଅକ୍ଷରରେ ଆପଣାର ନାମକୁ ଲେଖାଯାଇଛନ୍ତି । ଲୋକମୁଖରେ ଯୁଗ ଯୁଗ ଧରି ସେମାନଙ୍କର ଅମର ଗାଥା ପ୍ରଚାରିତ ହେଉଛି । ସେହିଭଳି ସନ୍ତାନ ଲାଭକରି ସେମାନଙ୍କର ପିତାମାତା ଓ ଜନ୍ମଭୂମି ଧନ୍ୟ ହୋଇଛି।
ବାସ୍ତବରେ ସେହି ମହାନ୍ ବୀରଙ୍କର ଅମରଗାଥାର ପଟ୍ଟାନ୍ତର ନାହିଁ ।

Question ୫।
ବିଶେଷଣ ପଦଗୁଡ଼ିକ ଚିହ୍ନାଇ ଦିଅ ।
ସ୍ଵଚ୍ଛ ଜଳ, ପ୍ରିୟ ପରିବାର, ଦୟାମୟ ପିତା, ଫୁଟିଲା ଫୁଲ, ସୁନୀଳ ଆକାଶ, ନବ ଜଳଧର, ତୋରା ଫୁଲ ।
Answer:
ବିଶେଷଶ ପଦଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ସ୍ୱଚ୍ଛ, ପ୍ରିୟ, ଦୟାମୟ, ଫୁଟିଲା, ସୁନାଳ, ନବ, ତୋରା ।

Question ୬।
ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(କ) ଜୀବନ ଧାରଣ ପାଇଁ କେଉଁ କେଉଁ ଜିନିଷ ଆମର ଅତି ଆବଶ୍ୟକ ?
Answer:
ଜୀବନ ଧାରଣ ପାଇଁ ଜନ୍ମଭୂମିର ପବନ, ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ, ସ୍ଵଚ୍ଛ ଜଳ ଓ ଶସ୍ୟ-ଫଳ ଆମର ଅତି ଆବଶ୍ୟକ ।

(ଖ) ଜନ୍ମଭୂମି ଜନନୀ ସହିତ ସମାନ କାହିଁକି ?
Answer:
ମାଆ ଯେପରି ଆମକୁ ତା’ ବକ୍ଷର କ୍ଷୀର ଦିଏ, ଆମକୁ ଲାଳନପାଳନ କରେ, ସେହିପରି ଜନ୍ମଭୂମି ଆମକୁ ନିଜ ପାଖରେ ରଖିଥିବା ନାନାବିଧ ପଦାର୍ଥ ଦାନକରି ପାଳନ କରେ । ଜନ୍ମଭୂମିର ବାୟୁ, ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ, ସ୍ଵଚ୍ଛ ଜଳ ଏବଂ ଶସ୍ୟ-ଫଳ ଆମ ଜୀବନ ଧାରଣପାଇଁ ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ତେଣୁ ଜନ୍ମଭୂମିକୁ ଜନନୀ ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଏ ।

(ଗ) ପରିବାରର କେଉଁମାନେ ଆମର ପ୍ରିୟ ?
Answer:
ପରିବାର ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଖୁବ୍ ଆପଣାର । ପରିବାରରେ ଦୟାମୟ ପିତା, ସ୍ନେହମୟୀ ଜନନୀ ଓ ସ୍ନେହର ପିତୁଳା ଭାଇଭଉଣୀ ଆମର ଅତି ପ୍ରିୟ ଅଟନ୍ତି ।

(ଘ) କାହାକୁ କବି କୃତଘ୍ନ ଓ ପଶୁର ସମାନ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
ଯେଉଁ ଲୋକ ଜନ୍ମଭୂମିଠାରୁ ନାନାବିଧ ଉପକାର ପାଇ ତା’ର ମଙ୍ଗଳ ବିଧାନ ପାଇଁ ଆପଣା ଶରୀରରୁ ରକ୍ତ ଦାନ ନ କରେ, ତାକୁ କବି କୃତଘ୍ନ ଓ ପଶୁ ସହିତ ସମାନ ବୋଲି ବିବେଚନା କରିଛନ୍ତି ।

(ଙ) ମହାପୁରୁଷମାନଙ୍କ ଜୀବନୀରୁ ଆମେ କି ଶିକ୍ଷା ପାଉ ?
Answer:
ଦେଶର ମଙ୍ଗଳ ବିଧାନ ପାଇଁ ନିଜର ଶରୀରକୁ ଦାନ କରିବା ଉଚିତ । ନିଜର ସୁଖଶାନ୍ତି, ଘର, ପରିବାରକୁ ଭୁଲିଯାଇ ଅନ୍ୟର ମଙ୍ଗଳ କରିବା ଉଚିତ । ଏପରିକି ନାନାବିଧ କଷ୍ଟ ସହି ଲୋକଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ସାଧନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହାହିଁ ମହାପୁରୁଷମାନଙ୍କର ଜୀବନୀରୁ ଆମେ ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରୁ ।

Question ୭।
‘ସ୍ନେହର ପିତୁଳା’ ଭଳି ‘ପିତୁଳା’ ଶବ୍ଦ ପୂର୍ବରୁ ଆଉ କେଉଁ ଶବ୍ଦଟି ବ୍ୟବହାର କରିହେବ ଭାବି ଲେଖ ।
Answer:
ନୟନ ପିତୁଳା ।

Question ୮।
ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନରେ ଲେଖ ।
(କ) ରବି ତାପ (ଶୋଭା ଧରେ, କିରଣ ବିତରେ, ବିଚରଣ କରେ)
(ଖ) କାନନେ ଶୋଭେ କେତେ (ବିହଙ୍ଗମ କୁଳ, ନବ ଜଳଧର, ତୋରା ଫୁଲ)
(ଗ) ଯାହାର ଗୌରବେ କେତେ (ଶରୀର ଜୀବିତ, ପତନ ନିଶ୍ଚୟ, ସୁଖର ଉଦୟ)
Answer:
(କ) ରବି ତାପ କିରଣ ବିତରେ ।
(ଖ) ଜ୍ଞାନନେ ଶୋଭେ କେତେ ତୋରା ଫୁଲ ।
(ଗ) ଯାହାର ଗୌରବ କେତେ ସୁଖର ଉଦୟ ।

Question ୯।
ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କରୁଥିବା କେଉଁ କେଉଁ ଶବ୍ଦ କବିତାରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ଖୋଜି କରି ଲେଖ ।
ମେଘ, ବିଜୁଳି, ଚଢ଼େଇ, ତାରା, ପୃଥିବୀ
Answer:
ମେଘ ଜଳଧର, ବିଜୁଳି ସୌଦାମିନୀ, ଚଢ଼େଇ ବିହଙ୍ଗମ, ତାରା ନକ୍ଷତ୍ର, ପୃଥ‌ିବୀ ଧରା ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ:

• ଜନ୍ମଭୂମି ସମ୍ପର୍କରେ ଅନ୍ୟ କବିମାନେ ଲେଖୁଥ‌ିବା କବିତାଗୁଡ଼ିକୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ପଢ଼ ।
• ନିଜ ମନରୁ ଜନ୍ମଭୂମି ସମ୍ପର୍କରେ କବିତାଟିଏ ଲେଖୁବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କର ।
• କବି ପଦ୍ମଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କବିତା ସଂଗ୍ରହ କରି ପଢ଼ ।

ପରାକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ଜନ୍ମଭୂମିର ପ୍ରାକୃତିକ ଚିତ୍ର କିପରି ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି ?
Answer:
ଜନ୍ମଭୂମିର ପର୍ବତ ଓ ନଦୀଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ରୂପରେ ଶୋଭା ପାଆନ୍ତି । ଏହାର ଖଣିରେ ମଣି ଓ ସାଗରରେ ମୁକ୍ତା ରହିଛି । ସୁନୀଳ ଆକାଶରେ ଅସଂଖ୍ୟ ତାରା, ନୂଆ ମେଘ ସହିତ ବିଜୁଳି ଶୋଭାପାଉଛି । ଏହାର ବଣରେ କେତେ ସୁନ୍ଦର ଫୁଲ ଶୋଭାପାଉଛି । ସେହି ବଣର ଗଛରେ ନାନାବିଧ ପକ୍ଷୀ କଳକଣ୍ଠ ସ୍ବରରେ ଗୀତ ଗାଇ ଏହାର ଶୋଭାକୁ ବହୁଗୁଣିତ କରୁଛନ୍ତି ।

(ଖ) ଦୂର ଦେଶରେ ଥାଇ ମନ କାହାକୁ ଝୁରେ ?
Answer:
ଦୂର ଦେଶରେ ଥାଇ ଜନ୍ମଭୂମି କଥା ମନେ ପକାଇଲେ ମନ ଖାଲି ଘାଣ୍ଟିହୁଏ । ଆଉ ତାକୁ ଦେଖିବାକୁ ଚକ୍ଷୁ ଦୁଇଟି ଦୁଃଖରେ ଝୁରି ହୁଏ ।

(ଗ) କେଉଁମାନଙ୍କର ପିତାମାତା ଓ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ଧନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ଯେଉଁ ମହାପୁରୁଷଗଣ ଆପଣାର ଜନ୍ମମାଟିର ମଙ୍ଗଳ ବିଧାନ ପାଇଁ ଜୀବନକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରି ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣାକ୍ଷରରେ ନିଜ ନାମକୁ ଇତିହାସର ପୃଷ୍ଠାରେ ଲେଖାଯାଇଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନଙ୍କ ନାମ ଲୋକମୁଖରେ ସଦା ପ୍ରଚାରିତ, ସେହିମାନଙ୍କର ପିତାମାତା ଓ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ଧନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ।

(ଘ) ଖେଳସାଥୀ ମେଳକୁ ନନ୍ଦନକାନନ ବୋଲି କବି କାହିଁକି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ନନ୍ଦନକାନନରେ ଯେପରି ଆନନ୍ଦରେ ବୁଲି ମଜାମଉଜ କରିହୁଏ । ସେହିପରି ଖେଳସାଥୀ ମେଳରେ ରହି ବେଶ ମଜାମଉଜ କରିହୁଏ । ତେଣୁ ଖେଳସାଥୀ ମେଳକୁ ନନ୍ଦନକାନନ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୨।
ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ଆମ ଦେଶର ଆକାଶ କିପରି ଶୋଭା ଧାରଣ କରିଥାଏ ?
Answer:
ଆମ ଦେଶର ସୁନୀଳ ଆକାଶରେ ଅସଂଖ୍ୟ ନକ୍ଷତ୍ର ଶୋଭାପାଆନ୍ତି । ପୁଣି ସୁନୀଳ ଆକାଶରେ ମେଘମାଳା ସହ ଚିକ୍‌ଚିକ୍ କରୁଥବା ବିଜୁଳି ଭାସି ବୁଲୁଥାଏ ଯାହାକି ଆକାଶର ଶୋଭାକୁ ଆହୁରି ବଢ଼ାଇଦିଏ ।

(ଖ) କବି କାହାକୁ କୃତଘ୍ନ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ସମସ୍ତେ ଜନ୍ମଭୂମିଠାରୁ ସକଳ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଜିନିଷ ପାଇ ଜୀବନ ଧାରଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ସେହି ଜନ୍ମଭୂମିର ମଙ୍ଗଳ ବିଧାନ ପାଇଁ ଯିଏ ଆପଣା ଶରୀରରୁ ରକ୍ତଦାନ ନ କରେ, ତାକୁ କବି କୃତଘ୍ନ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।

(ଗ) ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ଜନ୍ମଭୂମି ଆମକୁ କ’ଣ ଦିଏ ?
Answer:
ଜୀବନ ଧାରଣ ପାଇଁ ଜନ୍ମଭୂମି ଆମକୁ ଫଳ ଓ ଶସ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରେ । ତାହାର ବାୟୁ ଆମ ନିଃଶ୍ବାସ ପ୍ରଶ୍ଵାସରେ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ, ତାହାର ସ୍ନିଗ୍ଧ ସ୍ବଚ୍ଛ ଜଳରେ ଆମର ଶୋଷ ଦୂର ହୁଏ ।

(ଘ) କାହାର ଗୌରବ ଓ ପତନ ସହ ଆମ ସୁଖ ଦୁଃଖ ଜଡ଼ିତ ?
Answer:
ଜନ୍ମଭୂମିର ଅନ୍ନଜଳ ଗ୍ରହଣ କରି ଆମ ଶରୀର ପୁଷ୍ଟ ହୋଇଛି । ତେଣୁ ଜନ୍ମଭୂମିର ଗୌରବରେ ଆମର ସୁଖର ଉଦୟ ହୁଏ ଓ ତାହାର ପତନରେ ଆମର ମଧ୍ୟ ପତନ ଘଟିଥାଏ ।

Question ୩।
ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
(କ) ‘‘ଯାର ଫଳଶସ୍ୟ କରେ ଜୀବନ ଧାରଣ
ଯାର ବକ୍ଷେ ସଦା ସୁଖେ କରେ ବିଚରଣ ।’’
Answer:
ଯାଇ ଫଳଶସ୍ୟ …………………………… କରେ ବିଚରଣ ।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ପଠିତ ସାହିତ୍ୟ ବହିର ‘ଜନ୍ମଭୂମି’ କବିତାରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ କବି ପଦ୍ମଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକ ଜନ୍ମମାଟିର ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଖାଇ ଆମର କିପରି ଜୀବନଧାରଣ ହୋଇଥାଏ, ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଜନ୍ମମାଟି ଆମକୁ ମାଆ ପରି ଲାଳନପାଳନ କରେ । ତା’ର ପବନ ଆମ ନିଃଶ୍ୱାସ-ପ୍ରଶ୍ଵାସରେ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ । ତା’ର ସ୍ୱଚ୍ଛଜଳ ପାନକରି ଆମର ତୃଷା ଦୂର ହୁଏ । ଆମର ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ସେ ତା’ ବକ୍ଷରେ ନାନାବିଧ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଓ ଫଳ ସାଇତି ରଖୁଛି, ଯାହାକୁ ଖାଇ ଆମେ ବଞ୍ଚି ରହିଥାଉ । ତା’ର ଛାତିରେ ଆମେ ଆନନ୍ଦରେ ଚଲାବୁଲା କରିଥାଉ । ତେଣୁ ସେହି ଜନ୍ମମାଟି ଆମର ମାତୃସମା, କଲ୍ୟାଣମୟୀ ଜନନୀ । ତା’ ସହିତ ପୃଥ‌ିବୀର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସ୍ଥାନ ସମାନ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।

(ଖ) ‘‘ଅସଂଖ୍ୟ ନକ୍ଷତ୍ର ଶୋଭେ ସୁନୀଳ ଆକାଶେ,
ନବ ଜଳଧର ସଙ୍ଗେ ସୌଦାମିନୀ ଭାସେ !??
Answer:
ଅସଂଖ୍ୟ …………………………ଭାସୋ
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ପଠିତ ସାହିତ୍ୟ ବହିର ‘ଜନ୍ମଭୂମି’ କବିତାରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ କବି ପଦ୍ମଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକ ଜନ୍ମମାଟିର ପ୍ରାକୃତିକ ଶୋଭାକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଏହି ଜନ୍ମଭୂମିରେ ନଦୀ, ପାହାଡ଼, ପର୍ବତ, ଝରଣା ବଣଜଙ୍ଗଲ ଶୋଭାବର୍ଦ୍ଧନ କରିଥାଆନ୍ତି । ଖଣି ମଧ୍ୟରେ ମଣି ଓ ସମୁଦ୍ରରେ ମୁକୁତା ରହିଅଛି । ଜନ୍ମଭୂମିର ସୁନୀଳ ଆକାଶରେ ନକ୍ଷତ୍ରମାନ ଶୋଭା ପାଉଛନ୍ତି । ଏହି ସୁନୀଳ ଆକାଶ ବକ୍ଷରେ କଳାମେଘ ସହିତ ବିଜୁଳିର ଝଲକ ଭାବୁକ ପ୍ରାଣରେ ଅହେତୁକ ଭାବନା ରାଜି ଖେଳାଇଦିଏ । ଏହି ଦେଶର ବନ ଉପବନରେ ନାନା-ଜାତିର ଫୁଲ ଫୁଟି ବଶିକର ପ୍ରାଣକୁ ବିମୋହିତ କରିଥାଏ। ବନ ଉପବନର ଗହଳ ଲତାକୁଞ୍ଜ ଓ ପତ୍ର ଉହାଡ଼ରେ ଥାଇ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର ମଧୁର କାକଳି ବେଶ୍ ଆନନ୍ଦ ଦେଇଥାଏ। ସେମାନଙ୍କର କଳନିନାଦିନୀ କଣ୍ଠରୁ ଝରିଆସୁଥିବା ଗୀତର ସ୍ଵର ଶ୍ରୋତାକୁ ବେଶ୍ ଆନନ୍ଦ ଦିଏ। ବାସ୍ତବରେ କବିଙ୍କର ଏହି ବର୍ଣ୍ଣନା ଅତ୍ୟନ୍ତ ମନୋମୁଗ୍ଧକର ଓ ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ହୋଇପାରିଛି।

Question ୪।
ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ଆମ ଦେଶରେ ବାସ କରୁଥିବା ପରିବାର ଓ ସାଥୀଙ୍କ ବିଷୟରେ କବି କ’ଣ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଆମ ଦେଶରେ ଆମର ପ୍ରିୟ ପରିବାର ବାସ କରନ୍ତି । ପରିବାରରେ ଆମର ଦୟାମୟ ପିତା ଓ ଦୟାମୟୀ ଜନନୀ ଅଛନ୍ତି । ପରିବାର ପ୍ରତି ସେମାନଙ୍କର ଅମାପ ସ୍ନେହ ଓ ଶ୍ରଦ୍ଧା ରହିଛି । ପରିବାରରେ ଆମର ସ୍ନେହର ପିତୁଳା ସଦୃଶ ଭାଇଭଉଣୀ ରହିଥା’ନ୍ତି । ସେମାନେ ପରିବାର ରୂପକ ଉଦ୍ୟାନରେ ପ୍ରସ୍ଫୁଟିତ ସୁନ୍ଦର ପୁଷ୍ପଭଳି ଶୋଭା ପାଉଛନ୍ତି । ଆମ ଦେଶରେ ଆମର ଖେଳସାଥୀ ଓ ପ୍ରିୟ ବନ୍ଧୁଗଣ ରହିଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ସହ ହସି ଖେଳି ଆମ ଜୀବନ ଆନନ୍ଦମୟ ହୋଇଉଠୁଛି । ଏଭଳି ଜନ୍ମଭୂମି ମୋ ଦେଶ ପୃଥ‌ିବୀରେ ମହାନ୍ ।

(ଖ) ଜନ୍ମଭୂମିର ଶ୍ରୀ ଓ ଶୋଭାସମ୍ପଦ ବିଷୟରେ କବି କ’ଣ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଆମ ଜନ୍ମଭୂମି ମହାନ୍ । ଆମ ଦେଶର ଗିରି, ନଦନଦୀ, ବନ, ଝରଣା ସବୁଠାରେ ଶୋଭାସମ୍ପଦ ପୂରି ରହିଛି । ଆମ ଦେଶରେ ଥ‌ିବା ଖଣିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ମଣି ଓ ସାଗର ଗର୍ଭରେ ମୁକ୍ତା ଶୋଭାପାଉଛି । ସୁନୀଳ ଗଗନରେ ଅସଂଖ୍ୟ ନକ୍ଷତ୍ର ଓ ନୂଆ ମେଘ କୋଳରେ ବିଜୁଳି ଆମ ଜନ୍ମଭୂମିର ଶୋଭାକୁ ବହୁଗୁଣିତ କରୁଛି। ଆମ ଦେଶର ବନ ଉପବନରେ ଅନେକ ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ଫୁଲ ଫୁଟେ । ବିହଙ୍ଗମ କୁଳର ସୁନ୍ଦର କାକଳି ମନକୁ ମୁଗ୍ଧ କରେ। ଆମ ଦେଶର ଶୋଭା ସମ୍ପଦ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଅନନ୍ୟ। ପୃଥ‌ିବୀରେ ଏପରି ସ୍ଥାନ ଆଉ କେଉଁଠାରେ ନାହିଁ।

(ଗ) ଜନ୍ମଭୂମିକୁ ଜନନୀ ସହିତ କାହିଁକି ତୁଳନା କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ଜନନୀ ନିଜ ସନ୍ତାନକୁ ସ୍ନେହ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଦେଇ ପାଳି, ଖୁଆଇ ପିଆଇ ବଢ଼ାଇଥାଏ । ଜନନୀର ଆଦର ଯତ୍ନ ବିନା ସନ୍ତାନ ବଞ୍ଚିବା, ବଢ଼ିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଜନ୍ମଭୂମି ଆମର ଲାଳନ ପାଳନରେ ସେହିପରି ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଜନ୍ମଭୂମିର ବାୟୁ ଆମେ ପ୍ରଶ୍ଵାସରେ ନେଉ। ଜନ୍ମଭୂମିର ସ୍ବଚ୍ଛ ଜଳଧାରା ଆମର ତୃଷା ମେଣ୍ଟାଏ। ଜନ୍ମଭୂମିର ଶସ୍ୟ ଓ ଫଳ ଆମର କ୍ଷୁଧା ନିବାରଣ କରେ। ତା’ର ବକ୍ଷରେ ଆମେ ବିଚରଣ କରୁ ଓ ତା’ର ଆଲୋକ ଆମ ଦେହରେ ଜୀବନୀ ଶକ୍ତି ଭରିଦିଏ। ସେଥ‌ିପାଇଁ ଜନ୍ମଭୂମିକୁ ଜନନୀ ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି।

(ଘ) ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ଜନ୍ମଭୂମି ଆମକୁ କେଉଁ କେଉଁ ଜିନିଷ ପ୍ରଦାନ କରିଛି ?
Answer:
ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ସମସ୍ତ ଉପାଦାନ ଆମେ ଜନ୍ମଭୂମିଠାରୁ ପାଇଥାଉ। ଜନ୍ମଭୂମିରେ ପ୍ରବାହିତ ବିଶୁଦ୍ଧ ବାୟୁକୁ ଆମେ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟାରେ ଗ୍ରହଣ କରୁ। ଜନ୍ମଭୂମିର ରବିକିରଣ ଆମ ପିଣ୍ଡରେ ଜୀବନୀଶକ୍ତି ଭରିଦିଏ। ତା’ର ସ୍ଵଚ୍ଛ ସ୍ନିଗ୍ଧ ଜଳ ପାନ କରି ଆମେ ତୃଷା ମେଣ୍ଟାଇଥାଉ। କ୍ଷୁଧା ନିବାରଣ ପାଇଁ ଆମେ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିବା ଶସ୍ୟ ଓ ଫଳ ଜନ୍ମଭୂମି ଆମକୁ ଯୋଗାଇଦିଏ। ତେଣୁ ଆମ ଜନ୍ମଭୂମି ମହାନ୍। ସେ ଆମ ପାଇଁ ଜନନୀଠାରୁ ବି ମହୀୟାନ।

(ଙ) କବି କାହାକୁ କୃତଘ୍ନ ଓ ପଶୁ ସମାନ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଜନ୍ମଭୂମି ଜନନୀ ସହ ସମାନ । ଜନ୍ମଭୂମିର ଅନ୍ତଜଳରେ ଆମ ଶରୀର ପରିପୁଷ୍ଟ ହୁଏ । ଆମେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଜନ୍ମଭୂମିର ନାମ ନେଇ ପରିଚିତ ହେଉ । ଜନ୍ମଭୂମିର ଗୌରବ ସହିତ ଆମର ଉନ୍ନତି ସାଧୂତ ହୋଇଥାଏ । ଜନ୍ମଭୂମିର ପତନରେ ଆମେ ଦୁଃଖ କଷ୍ଟ ବରଣ କରୁ। ଦୂର ଦେଶରେ ଥିଲେ ଆମେ ଆପଣା ଜନ୍ମଭୂମି ବା ଦେଶକୁ ମନେପକାଉ। ତା’ର ସ୍ମୃତି ଆମ ମନକୁ ଆନ୍ଦୋଳିତ କରେ। ତା’ର ସେବା କରିବା ଆମର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ। ତା’ର ଗୌରବ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ଆମେ ଶରୀରର ରକ୍ତବିନ୍ଦୁ ଢାଳିଦେବା ଉଚିତ। ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଦେଶସେବା କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦିଏ, ଜନ୍ମଭୂମିର ସମ୍ମାନ ରକ୍ଷାପାଇଁ ଜୀବନ ଦାନ କରେ ନାହିଁ, ସେ କୃତଘ୍ନ ଓ ପଶୁତୁଲ୍ୟ ବୋଲି କବି କହିଛନ୍ତି।

(ଚ) ଆମ ଦେଶର ଶ୍ରୀ ଓ ଶୋଭା କିପରି ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ଆମ ଦେଶ ମହାନ୍ତି । ଏହାର ନଦନଦୀ, ଗିରି, ବନ, ନିର୍ଝର ଅମ୍ବର ସବୁଠାରେ ଶ୍ରୀ ଓ ଶୋଭା ପରିପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ । ଆମ ଦେଶର ଗିରି ଓ ନଦୀରେ ଶୋଭା ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ। ଖଣି ମଧ୍ୟରେ ମଣି, ସାଗରରେ ମୁକ୍ତା, ସୁନୀଳ ଗଗନରେ ଅସଂଖ୍ୟ ନକ୍ଷତ୍ର ଶୋଭା ପାଆନ୍ତି। ନୂଆ ମେଘ କୋଳରେ ବିଜୁଳିର ଝଟକ ଆମ ଦେଶର ଶୋଭା ପ୍ରକଟ କରେ। କାନନରେ ବିକଶିତ କୁସୁମ, ବିହଙ୍ଗମକୁଳଙ୍କ କଳରବ ଅପୂର୍ବ ଶ୍ରୀ ଓ ଶୋଭାରେ ଆମ ଦେଶକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରେ।

(ଛ) ଆମ ଦେଶର ପରିବାରର ସୁଖ ସମୃଦ୍ଧି କିଭଳି ?
Answer:
ଆମ ଦେଶ ମହାନ୍ତି । ଆମର ସଂସ୍କୃତି ସମୃଦ୍ଧ । ଆମର ପରିବାରର ସୁଖ ସମୃଦ୍ଧି ଅତୁଳନୀୟ। ଆମର ପ୍ରିୟ ପରିବାରରେ ପିତାମାତାଙ୍କର ଅମାପ ଦୟା ଓ ସ୍ନେହ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ। ଭାଇ ଭଉଣୀଙ୍କର ଅନାବିଳ ସ୍ନେହ ଓ ମମତା ଝରିପଡ଼େ। ସମସ୍ତେ ସୁଶୋଭିତ ଉଦ୍ୟାନର ଫୁଟିଲା ଫୁଲପରି ପରିବାରରେ ଫୁଟି ଉଠୁଥା’ନ୍ତି। ସ୍ନେହ, ଶାନ୍ତି ଓ ସରାଗରେ ପରିବାର ପାଲଟିଯାଏ ବୈକୁଣ୍ଠ ପରି । ବାସ୍ତବିକ ଆମ ଦେଶର ପରିବାରର ସୁଖ ଓ ସମୃଦ୍ଧି ଅତ୍ୟନ୍ତ ମହାନ।

କବି ପରିଚୟକ :

କବି ପଦ୍ମଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକ (୧୮୮୫-୧୯୫୬) ଜଣେ ଜାତୀୟତାବାଦୀ କବି ଭାବରେ ସୁପରିଚିତ । ଗୁରୁ ‘ଖୋରଧା ପ୍ରଥମ ଦର୍ଶନେ’, ‘ତ୍ରିବେଣୀ ତଟେ’, ‘ପଦ୍ମପାଖୁଡ଼ା’, ‘ଆଶା ମଞ୍ଜରୀ’, ‘ସୂର୍ଯ୍ୟମୁଖୀ’, ‘ସୁନାର ଦେଶ’, ‘ଗୋଲାପ ଗୁଚ୍ଛ’ ଓ ‘ସ୍ପର୍ଶରେଣୁ’ ପ୍ରଭୃତି ଅନ୍ୟତମ । ଏହାଛଡ଼ା ସେ ‘ମାର୍ଟିନ୍ ଲୁଥର’, ‘ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ’, ‘ନେପୋଲିୟନ’, ‘ଫକୀରମୋହନ’ ପ୍ରଭୃତି କେତୋଟି ଜୀବନୀ ପୁସ୍ତକ ମଧ୍ୟ ରଚନା କରିଛନ୍ତି ।

କବିତାର ଆଦର୍ଶ :

ଜନ୍ମଭୂମି ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନୁଷ୍ୟ ପାଇଁ ମହାନ୍ ଅଟେ । ତା’ ସହିତ ଏ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଆଉ କେହି ସମାନ ହୋଇପାରିବେ ନାହିଁ । ଇତିହାସର ଅନେକ ମହାବୀର ନିଜର ଜନ୍ମଭୂମିର ମହତ୍ତ୍ବ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ଆତ୍ମବଳି ଦେଇ ଅକ୍ଷୟ ଅକ୍ଷରରେ ଆପଣାର ନାମକୁ ଲେଖିଯାଇଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏ ମାଟି ଧନ୍ୟ ହୋଇଛି ।

ସାରକଥା :

ଯେଉଁ ଦେଶରେ ମୁଁ ଜନ୍ମ ନେଇଛି, ଯେଉଁ ଦେଶର ବାୟୁ ମୋର ନିଃଶ୍ବାସ ପ୍ରଶ୍ଵାସରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି, ଯେଉଁ ଦେଶର ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ତାପ ଓ କିରଣ ବାଣ୍ଟନ୍ତି, ଯାହାର ସ୍ବଚ୍ଛ ଜଳରେ ମୋର ଶୋଷ ଦୂର ହୁଏ, ଯାହାର ଫଳ ଓ ଶସ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରି ମୁଁ ଜୀବନ ଧାରଣ କରେ, ଯାହା ଉପରେ ମୁଁ ଆନନ୍ଦରେ ଭ୍ରମଣ କରେ, ସେହି ସ୍ଥାନ ମୋର ଜନ୍ମଭୂମି । ସେ ମୋ ମାଆ ପରି । ଏ ପୃଥ‌ିବୀରେ ତା’ପରି ସ୍ଥାନ ଆଉ କେଉଁଠି ନାହିଁ ।

ଯେଉଁ ଦେଶରେ ମୋର ପରିବାର, ଦୟାଶୀଳ ପିତାମାତା ଅଛନ୍ତି, ଭାଇଭଉଣୀ ଫୁଟିଲା ଫୁଲପରି ମୋର ଘରେ ଶୋଭାପାଉଛନ୍ତି, ଯେଉଁ ଦେଶରେ ମୋର ପ୍ରିୟ ଖେଳସାଥୀ ବନ୍ଧୁଗଣ ନନ୍ଦନକାନନ ପରି ଶୋଭାପାଉଛନ୍ତି, ସେହି ମୋର ଜନ୍ମଭୂମି । ଏ ପୃଥ‌ିବୀରେ ତା’ପରି ସ୍ଥାନ ଆଉ କେଉଁଠି ନାହିଁ ।

ଯେଉଁ ଦେଶର ପର୍ବତ ନଦୀ ଅନେକ ଶୋଭା ଧାରଣ କରେ, ଯାହାର ଖଣିରେ ମଣି ଓ ସାଗରରେ ମୁକ୍ତା ରହିଛି, ଯାହାର ସୁନୀଳ ଆକାଶରେ ଅସଂଖ୍ୟ ନକ୍ଷତ୍ର ଶୋଭାପାଉଛନ୍ତି ଓ ନୂତନ ମେଘ ସହିତ ବିଜୁଳି ଭାସିଯାଉଛି, ଯେଉଁ ଦେଶର ବନରେ ସୁନ୍ଦର ଫୁଲ ଶୋଭାପାଏ ଓ ନାନାବିଧ ପକ୍ଷୀ କଳରବ କରି ଗୀତ ଗାଇଥା’ନ୍ତି, ସେହି ମୋର ଜନନୀତୁଲ୍ୟ ଜନ୍ମଭୂମି ଅଟେ । ତା’ ସମାନ ସ୍ଥାନ ଏ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଆଉ କେଉଁଠି ନାହିଁ ।

ଯାହାର ଅନ୍ନ ଜଳ ଖାଇ ମୁଁ ଶରୀର ଧାରଣ କରିଛି, ଯାହାର ନାମରେ ଏ ପୃଥ‌ିବୀରେ ମୁଁ ପରିଚିତ, ଯାହାର ଗୌରବରେ କେତେ ସୁଖ ଫୁଟିଉଠେ, ଆଉ ଯାହାର ପତନରେ ମୋର ପତନ ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ, ଦୂର ଦେଶରେ ଥାଇ ଯାହାକୁ ମନେପକାଇଲେ ମନ ଖାଲି ବିକଳ ହୁଏ, ଦୁଃଖରେ ଝୁରି ହେବାକୁ ପଡ଼େ, ତାହା ପାଇଁ ଯେଉଁ ଲୋକ ଆପଣାର ରକ୍ତବିନ୍ଦୁ ଦାନ ନ କରେ, ସେ କୃତଘ୍ନ ପଶୁ ସହିତ ସମାନ ଅଟେ ।

ଇତିହାସର ପୃଷ୍ଠା ଲେଉଟାଇଲେ ଜଣାପଡ଼େ କେତେ ମହାନ୍ ବୀର ନିଜ ଦେଶର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଆପଣାର ଶରୀର ଦାନ କରିଛନ୍ତି । ନିଜର ସୁଖଶାନ୍ତି, ଘର, ପରିବାରକୁ ଭୁଲି ସେମାନେ ଭିକ୍ଷାଥାଳ ଧରି ଘର ଘର ବୁଲିଛନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ଲୋକଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ବିଧାନ ପାଇଁ ମୁଣ୍ଡଝାଳ ଗୋଡ଼ରେ ମାରି ଆପଣାର ନାମକୁ ଅକ୍ଷୟ ଅକ୍ଷରରେ ଲେଖାଯାଇଛନ୍ତି । ଲୋକମୁଖରେ ସର୍ବଦା ସେମାନଙ୍କର ନାମ ପ୍ରଚାରିତ ହୁଏ । ସେମାନଙ୍କର ପିତାମାତା ତଥା ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ଧନ୍ୟ ବୋଲି ପ୍ରଚାରିତ ହୁଏ ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ :

• ରବି -ସୂର୍ଯ୍ୟ ।
• ବିତରେ – ବାଣ୍ଟିଥାଏ ।
• ତୃଷା – ଶୋଷ ।
• ବର୍ଷେ – ଛାତିରେ ।
• ବିଚରଣ – ବୁଲିବା ।
• ଧରା – ପୃଥ‌ିବୀ ।
• ଜନନୀ – ମାଆ ।
• ପିତୁଳା – କଣ୍ଢେଇ ।
• ସକଳେ – ସମସ୍ତେ ।
• ଶୋଭନ୍ତି – ଶୋଭାପାଆନ୍ତି ।
• ଯେହ୍ନେ – ଯେପରି ।
• ଗିରି – ପର୍ବତ ।
• ଶୋଭେ – ଶୋଭାପାଏ ।
• ମୁକୁତା – ମୁକ୍ତା ।
• ଜଳଧର – ମେଘ ।
• ସୌଦାମିନୀ – ବିଜୁଳି ।
• ତୋରା – ମନୋହର ।
• କାନନ – ବଣ ।
• ବିହଙ୍ଗମ – ପକ୍ଷୀ ।
• ଅନ୍ନ – ଭାତ ।
• ସ୍ମରଣ – ମନେପକାଇବା ।
• ସ୍ବଚ୍ଛ – ନିର୍ମଳ ।
• ସିଗ୍ଧ – ଆରାମଦାୟକ, ଶୀତଳତାକାରକ ।
• କୃତଘ୍ନ – ଯେ ଉପକାରକୁ ସ୍ଵୀକାର କରେନାହିଁ ।
• ଅକ୍ଷୟ – ଯାହା କ୍ଷୟ ହୁଏ ନାହିଁ (ଅମର) ।
• ଲୋକମୁଖ – ଲୋକ ମୁହଁରେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Odia Solutions Chapter 2 ପ୍ରଭାତ ଅବକାଶ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Odia Solutions Chapter 2 ପ୍ରଭାତ ଅବକାଶ

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ଅଭ୍ୟାସ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ଉତ୍ତର କୁହା
(କ) ସକାଳ ହେବାରୁ କେଉଁ କେଉଁ ପକ୍ଷୀ ରାବିଲେ ?
ସକାଳ ହେବାରୁ ଶୁଆ, କାଉ, କୋଇଲି ଓ କୁକୁଡ଼ା ଆଦି ପକ୍ଷୀମାନେ ରାବିଲେ ।

(ଖ) ମାତା ଯଶୋବନ୍ତୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କେଉଁସବୁ ଖାଦ୍ୟ ଖୁଆଇବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ମାତା ଯଶୋବନ୍ତୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କଦଳୀ, ଲହୁଣୀ ମିଶ୍ରିତ ପେଡ଼ା, ରାବିଡ଼ି ଏବଂ ଖଣ୍ଡ ଓ ସର ପ୍ରଭୃତି ଖୁଆଇବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।

(ଗ ) ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କେଉଁ କାରଣରୁ ପଥଶ୍ରମ ପାଇ ଅଧ‌ିକ ସମୟ ଶୋଇଯାଇଛନ୍ତି ?
Answer:
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗତକାଲି ବାଛୁରୀ ଚରାଇବାକୁ ଯାଇ ପଥଶ୍ରମ ପାଇ ଶରୀରରେ ଦୁର୍ବଳତା ଅନୁଭବ କରିଛନ୍ତି । ତେଣୁ ଅଳସରେ ଅଧିକ ସମୟ ଶୋଇଯାଇଛନ୍ତି ବୋଲି ଯଶୋଦା ଭାବିଛନ୍ତି ।

(ଘ) କେଉଁମାନେ ସିଂହଦ୍ଵାର ନିକଟରେ ଥାଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଡାକୁଛନ୍ତି ?
Answer:
ଗୋପାଳ ବାଳକମାନେ ସିଂହଦ୍ଵାର ନିକଟରେ ଥାଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଡାକୁଛନ୍ତି ।

Question ୨।
ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(କ) କେଉଁ କେଉଁ ପକ୍ଷୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ରାତି ପାହିଯିବାର ସୂଚନା ଦେଉଛନ୍ତି ?
Answer:
ମନ୍ଦିରରେ ଶୁଆ, ଗଛରେ କାଉ ଓ କୋଇଲି ଏବଂ କୁକୁଡ଼ା ଭଳି ପକ୍ଷୀମାନେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ରାତି ପାହିଯିବାର ସୂଚନା ଦେଉଛନ୍ତି ।

(ଖ) ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଦରୁ ଉଠିବା ପରେ ମା’ ଯଶୋଦା କ’ଣ କରିବେ କହୁଛନ୍ତି ?
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଦରୁ ଉଠିବା ପରେ ମାଆ ଯଶୋଦା ଝରିରେ ରଖୁଥ‌ିବା ସୁଗନ୍ଧଯୁକ୍ତ ଜଳରେ ତାଙ୍କର ଶ୍ରୀମୁଖକୁ ଧୋଇଦେବେ । ତା’ପରେ ତାଙ୍କୁ କଦଳୀ, ଲହୁଣୀ ମିଶ୍ରିତ ଗୋଟିକା, ଅଧାମ, ଖଣ୍ଡ ଏବଂ ସର ପ୍ରଭୃତି ଖୁଆଇବେ ବୋଲି କହୁଛନ୍ତି ।

(ଗ) ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କାହିଁକି ଏତେବେଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶୋଇଛନ୍ତି ବୋଲି ମାତା ଯଶୋଦା ଭାବୁଛନ୍ତି ?
Answer:
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗତକାଲି ବାଛୁରୀ ଚରାଇବାକୁ ବନକୁ ଯାଇଥିଲେ । ବାଛୁରୀ ପଛେ ପଛେ ବୁଲି ପଥଶ୍ରମ ହେତୁ ତାଙ୍କ ଦେହ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପଡ଼ିଥିବ । ତେଣୁ ଆଳସ୍ୟ ହେତୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏତେବେଳଯାଏ ଶୋଇଛନ୍ତି ବୋଲି ମାଆ ଯଶୋଦା ମନେ ମନେ ଭାବୁଛନ୍ତି ।

(ଘ) ଏହି କବିତାଟିରେ ଯଶୋଦାଙ୍କର ମାତୃସ୍ନେହ କିପରି ଫୁଟି ଉଠିଛି ?
Answer:
ମାଆ ଯଶୋଦା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଉଠିବାରେ ବିଳମ୍ବ ହେବାର ଦେଖ୍ ଖୁବ୍ ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ ତାଙ୍କୁ ଉଠାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି । ଉଠିବାମାତ୍ରେ ସୁଗନ୍ଧଯୁକ୍ତ ଜଳରେ ମୁହଁ ଧୁଆଇ ସ୍ବାଦିଷ୍ଟ ଖାଦ୍ୟ ଖୁଆଇବାର ଲୋଭ ଦେଖାଉଛନ୍ତି । ଏପରିକି ଗୋଚାରଣ ନିମିତ୍ତ ଯିବାବେଳେ ଦଧୂ ଅନ୍ନ ସଙ୍ଗରେ ନେବା କଥା ମଧ୍ୟ କହୁଛନ୍ତି । ତତ୍‌ସହିତ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଶାରୀରିକ ପରିଶ୍ରମ କଥା ମନେପକାଇ ନିଜେ ଯଶୋଦା ଚିନ୍ତିତ ହେଉଛନ୍ତି । ଏହିପରି ଭାବେ ଉକ୍ତ କବିତାରେ ଯଶୋଦାଙ୍କର ଅନାବିଳ ମାତୃସ୍ନେହର ଚିତ୍ର ଫୁଟି ଉଠିଛି ।

(ଙ‍) ଗୋପାଳ ବାଳକମାନେ କ’ଣ କହି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନିଦରୁ ଉଠାଉଛନ୍ତି ?
Answer:
ପ୍ରତିଦିନ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ସହ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗାଈ ଚରାଇବାକୁ ବଣକୁ ଯାଆନ୍ତି । ସେଦିନ ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ହୋଇ ସାରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଉଠିନଥିବାରୁ ସାଥୀ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନେ ତାଙ୍କୁ ‘ଅଚ୍ୟୁତ ତୁ କେତେ ନିଦରେ ଶୋଇଛୁ’ ବୋଲି କହି ନିଜରୁ ଉଠାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି ।

Question ୩ ।
ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
(କ) ଅମୃତ ପାଣି କଦଳୀ, ଲବଶା ସଙ୍ଗତେ ଗୋଳି
ଅଧାମ ଗୋଟିକା ପୁଳି, ଖଣ୍ଡ ସଙ୍ଗେ ଭୁଞ୍ଜାଇବି ସର ହେ ।
Answer:
ଅମୃତ ପାଣି ……………………………………. ସର ହେ ।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ଭକ୍ତକବି ବନମାଳୀ ଦାସଙ୍କ ରଚିତ ‘ପ୍ରଭାତ ଅବକାଶ’ କବିତାରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ ମାଆ ଯଶୋଦା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନିଦ୍ରାରୁ ଉଠିଲା ପରେ ଯେଉଁସବୁ ସ୍ଵାଦିଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଭୋଜନ କରାଇବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି, ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋକପାତ କରାଯାଇଛି । ରାତି ପାହିଲାଣି, ଅଥଚ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଦ୍ରା ତ୍ୟାଗ କରିନାହାନ୍ତି । ତେଣୁ ତାଙ୍କୁ ଜଣାଇ ଦେବାପାଇଁ ମାଆ କହୁଛନ୍ତି ହେ ବଂଶୀଧର ! ମନ୍ଦିରରେ ଶୁଆ, ଗଛରେ କାଉ, କୋଇଲି ଓ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ବାରମ୍ବାର ଡାକିଲେଣି । ତୁମେ ଶୀଘ୍ର ଉଠିଯାଅ । ତୁମେ ଉଠିଲେ ଝରିରେ ରଖୁଥ‌ିବା ସୁଗନ୍ଧଯୁକ୍ତ ଜଳରେ ମୁଁ ତୁମର ମୁହଁ ଧୋଇଦେବି । ତା’ପରେ ତୁମ ପାଇଁ ଅମୃତତୁଲ୍ୟ ଯେଉଁସବୁ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ରଖୁଛି, ତାହା ମଧ୍ୟ ଖୁଆଇବି । କଦଳୀ, ଲହୁଣୀ ମିଶ୍ରିତ ପେଡ଼ା, ସରପୁଳି ସହିତ ଖଣ୍ଡ ଓ ସର ମଧ୍ୟ ଖୁଆଇବି । ଯେଉଁସବୁ ଖାଦ୍ୟ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅତି ପ୍ରିୟ ଅଟେ, ତାହାକୁ ଖୁଆଇବାର ଲୋଭ ମାଆ ଯଶୋଦା ଦେଖାଇଛନ୍ତି । ବାସ୍ତବରେ ମାଆ ଯଶୋଦା ପୁତ୍ରସ୍ନେହରେ ଆବଦ୍ଧ ହୋଇ ଯେଉଁପରି ସ୍ନେହପୂର୍ଣ ଅନ୍ୟତ୍ର ବିରଳ ।

(ଖ) ବାଛୁରୀ ଚରାଇ ଯାଇ, କାଲି ପଥଶ୍ରମ ପାଇ
ଅଳସରେ ଅଛୁ ଶୋଇ, ଅଶକତ ହୁଏ କି ଶରୀର ହେ ।
Answer:
ବାଛୁରା ……………………………………… ଶରୀର ହେ ।
ଉଦ୍ଧୃତାଂଶଟି ଭକ୍ତକବି ବନମାଳୀ ଦାସଙ୍କ ରଚିତ ‘ପ୍ରଭାତ ଅବକାଶ’ କବିତାରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଉଠିବାରେ ବିଳମ୍ବର କାରଣ ସମ୍ପର୍କରେ ମାଆ ଯଶୋଦାଙ୍କ ମନରେ ଯେଉଁ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି, ତାହା ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ଦିନେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଉଠିବାରେ ବିଳମ୍ବ ହୋଇଛି । ମାଆ ନିଜ ଆଦରର ପୁତ୍ର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନିଦରୁ ଉଠାଇବାପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରୁଛନ୍ତି । ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର କଳରବରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗ ମୁଖରିତ ହେଲାଣି । ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଶଯ୍ୟାତ୍ୟାଗ କରୁନାହିଁ ! ତେଣୁ ମାଆ ତାଙ୍କୁ ଲୋଭଗ୍ରସ୍ତ କରାଉଛନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ସ୍ଵାଦିଷ୍ଟ ଖାଦ୍ୟ ଖୁଆଇବାର ଲୋଭ ଦେଖାଉଛନ୍ତି । ଏପରିକି ଡେରି ହେଲେ ଗାଈମାନଙ୍କୁ ଗୋଠକୁ ନେଇଯିବାରେ ବିଳମ୍ବ ହେବ ବୋଲି ମଧ୍ୟ ସେ କହିଛନ୍ତି । ତଥାପି ମାଆର ମନ ବୁଝିନାହିଁ । ତେଣୁ ସେ ଭାବୁଛନ୍ତି, ଗତକାଲି ବାଛୁରୀ ଚରାଇବାକୁ ଯାଇ ପୁଅ ପଥଶ୍ରମ ହେତୁ ଖୁବ୍ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ତେଣୁ ଶରୀରରେ ଦୁର୍ବଳତା ହେତୁ ଅଳସୁଆ ହୋଇ ସେ ଶୋଇପଡ଼ିଛି ! ସେଥ‌ିପାଇଁ ବୋଧହୁଏ ତା’ ର ଉଠିବାରେ ବିଳମ୍ବ ହେଉଛି । ବାସ୍ତବରେ ପୁତ୍ରବତ୍ସଳା ଜନନୀ ଯଶୋଦାଙ୍କର ଅନାବିଳ ପୁତ୍ର ସ୍ନେହର ପଟାନ୍ତର ନାହିଁ ।

Question ୪।
ମାଆ ଯଶୋଦା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନିଦରୁ ଉଠାଇବାପାଇଁ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିଛନ୍ତି । ଯେଉଁ ପଦଟିରୁ ଏହାର ସୂଚନା ମିଳୁଛି, ସେହି ପଦଟି ଲେଖ ।
Answer:
‘ସିଂହଦ୍ଵାରେ ଗୋପସୁତ, ଡାକନ୍ତି ଉଠ ଅଚ୍ୟୁତ
କେତେ ନିଦ୍ରାଯାଉ ତୁ ତ, ଆକାଶେ ଉଦୟ ଦିନକର ହେ ।’’

Question ୫।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କିଏ, କେଉଁ ନାମ ଧରି ଡାକିଛନ୍ତି, ସେହି ନାମଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:

କିଏ ଡାକିଛନ୍ତି	କେଉଁ ନାମରେ
ଯଶୋଦା	ବଂଶୀଧର, ବନମାଳୀ,ରାମ, ବାସୁଦେବ
ଗୋପସ୍ତୁତ	ଅଚ୍ୟୁତ
କବି ବନମାଳୀ	ଚକ୍ରଧର

Question ୬।
ବଂଶୀ ଧରନ୍ତି ଯେ, ସେ ‘ବଂଶୀଧର’; ଏହିଭଳି ଆଉ କେତୋଟି ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
Answer: ଚକ୍ର ଧରନ୍ତି ଯେ – ଚକ୍ରଧର
ଧରନ୍ତି ଯେ – ଧନୁର୍ଦ୍ଧର
ଶ୍ରୀ ଧରନ୍ତି ଯେ – ଶ୍ରୀଧର
ଭୂ ଧରନ୍ତି ଯେ – ଭୂଧର

Question ୭।
ଅସଜଡ଼ା ପଦକୁ ସଜାଡ଼ି ଲେଖ ।
(କ) ବାସୁଦେବ ଉଛୁର ଗୋ-ଗୋଷ୍ଠି ହେବ ରାମ ଉଠ ।
Answer:
ଉଠ ରାମ ବାସୁଦେବ, ଗୋ-ଗୋଷ୍ଠୀ ଉଛୁର ହେବ।

(ଖ) ଆହାର ନଦୀକୂଳେ ଦଧି ସାଥେ ଅନ୍ନ ନେବ କରିବ ହେ ।
Answer:
ଦଧି ଅନ୍ନ ସାଥେ ନେବ, ନଦୀକୂଳେ କରିବ ଆହାର ହେ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ:

• ୧। କାଉ, କୁକୁଡ଼ା, ଶୁଆ, ମୟୂର ଓ ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କର ପର ସଂଗ୍ରହ କରି ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ ତୁମ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ରଖ ।
• ୨। ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପିଲାଦିନ ଉପରେ ଲେଖାଯାଇଥ‌ିବା ଅନ୍ୟ କବିତା ସଂଗ୍ରହ କର ଏବଂ ପଢ଼ି ।
• ୩ । ବନମାଳୀ ଦାସଙ୍କ ଲିଖ୍ତ ଅନ୍ୟ କବିତାଗୁଡ଼ିକୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ଶ୍ରେଣୀରେ ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କ ସହିତ ଆବୃତ୍ତି କର ।
  [ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଶିକ୍ଷକ/ଅଭିଭାବକଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟ ନେଇ ନିଜେ ଅଭ୍ୟାସ କରିବେ ।]

ପରାକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) କବି ବନମାଳୀ କିପରି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଉଠିବାକୁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଭକ୍ତକବି ବନମାଳୀ କହୁଛନ୍ତି, ହେ ପ୍ରଭୁ ଚକ୍ରଧର ! ବଣକୁ ଯିବାକୁ ଡେରି ହେବ । ତେଣୁ ଶୀଘ୍ର ଉଠି ବଣକୁ ଗମନ କରନ୍ତୁ । ତୁମର ପାଦରେ ମୁଁ ଚାକର ପରି ନିବେଦନ କରୁଛି ।

(ଖ) ନଦୀକୂଳରେ କ’ଣ ଖାଇବାକୁ ଜନନୀ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ନଦୀକୂଳରେ ଦହି ଭାତ ଖାଇବାକୁ ଜନନୀ କହିଛନ୍ତି ।

(ଗ) ‘‘ଆକାଶେ ଉଦୟ ଦିନକର ହେ’’
Answer:
ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉଦୟ ହୋଇଗଲେଣି । ରାତି ପାହି ସାରିଲାଣି । ତେଣୁ ଆଉ ଶୋଇବା ଅନୁଚିତ । ଉକ୍ତିରୁ ଏହି କଥା ମାଆ କହିବାର ସୂଚନା ମିଳୁଛି ।

(ଘ) ଯଶୋଦା କିପରି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ମୁହଁ ଧୋଇବାକୁ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଦରୁ ଉଠିଲେ ଝରିରେ ରଖୁବା ସୁଗନ୍ଧିତ ଜଳରେ ଯଶୋଦା ତାଙ୍କର ମୁହଁ ଧୋଇବାକୁ କହିଛନ୍ତି ।

(ଙ‍) ଭକ୍ତ କବିତାରେ କବି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଯେଉଁ ଯେଉଁ ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି, ତାହାକୁ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଲେଖ ।
Answer:
ବଂଶୀଧର, ବନମାଳୀ, ରାମ, ବାସୁଦେବ, ଅଚ୍ୟୁତ ଓ ଚକ୍ରଧର – ଏହିସବୁ ନାମ କବି ଉକ୍ତ କବିତାରେ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୨।
ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ‘ଉଠ ରାମ ବାସୁଦେବ’ ବୋଲି କିଏ କାହା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
କୃଷ୍ଣ ଜନନୀ ଯଶୋଦାଙ୍କର ନୟନ ପିତୁଳା ଥିଲେ ।‘ଉଠ ରାମ ବାସୁଦେବ’ ବୋଲି କୃଷ୍ଣପ୍ରାଣା ଜନନୀ ଯଶୋଦା ବଳରାମ ଓ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଛନ୍ତି ।

(ଖ) ସକାଳ ହେବାରୁ କେଉଁ କେଉଁ ପକ୍ଷୀ ଭାବିଲେ ?
Answer:
ସକାଳ ହେବାରୁ ମନ୍ଦିରରେ ଶୁକପକ୍ଷୀ ଓ ବୃକ୍ଷଡାଳରେ କାଉ ରାବିଲେ । କୋଇଲି କୁହୁ କୁହୁ ତାନରେ ଓ କୁକୁଡ଼ା ଉଚ୍ଚ ସ୍ୱରରେ ରାବିଲେ ।

(ଗ) ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କେଉଁ କାରଣରୁ ପଥଶ୍ରମ ପାଇ ଅଧ୍ବ ସମୟ ଶୋଇଯାଇଛନ୍ତି ?
Answer:
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ସହିତ ଗତକାଲି ବାଛୁରୀ ଚରାଇବାକୁ ଯାଇ ପଥଶ୍ରମ ପାଇ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇ

(ଘ) ଯଶୋଦା କିପରି କୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୁଖ ପଖାଳିବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ରାତି ପାହିଯିବାରୁ ଯଶୋଦା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଶଯ୍ୟା ତ୍ୟାଗ କରି ଉଠିବାକୁ କହିଛନ୍ତି । କୃଷ୍ଣ ଉଠିଲା ପରେ ସେ ଝରିରେ ରଖିଥ‌ିବା ସୁବାସିତ ପାଣିରେ ତାଙ୍କ ମୁଖ ପଖାଳିବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।

(‍ଙ) ମାତା ଯଶୋଦା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କ’ଣ କ’ଣ ଖୁଆଇବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଶଯ୍ୟାତ୍ୟାଗ କରି ଉଠିବା ପରେ ମାତା ଯଶୋଦା ତାଙ୍କୁ ଅମୃତ ପାଣି କଦଳୀ, ଲବଣୀ, ଅଧାମ, ଗୋଟିକା, ଖଣ୍ଡ ଓ ପୁଳି ଆଦି ଖୁଆଇବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।

Question ୩।
ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
(କ) ‘‘ସିଂହଦ୍ଵାରେ ଗୋପସ୍ତୁତ, ଡାକନ୍ତ ଉଠ ଅଚ୍ୟୁତ ।’’
Answer:
ସିଂହଦ୍ଵାରେ …………………… ଅଚ୍ୟୁତ ।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ବନମାଳୀ ଦାସଙ୍କ ରଚିତ ‘ପ୍ରଭାତ ଅବକାଶ’ କବିତାରୁ ସଂଗୃହୀତ । ଏଠାରେ ମାଆ ଯଶୋଦା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ନିଦ୍ରାଭଙ୍ଗ କରିବାକୁ ଯେଉଁସବୁ କଥା କହିଛନ୍ତି, ତାହା ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ରାତି ପାହିଯାଇଛି । ପକ୍ଷୀମାନେ ରାବ କରିଲେଣି। ତଥାପି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅଳସୁଆ ହୋଇ ଶୋଇଛନ୍ତି । ମାଆ ଯଶୋଦା ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ପ୍ରିୟ ଖାଦ୍ୟର ପ୍ରଲୋଭନ ଦେଖାଇ ସାରିଲା ପରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନ ଉଠିବାରୁ ବାଧ୍ୟହୋଇ ସିଂହଦ୍ଵାରରେ ଗୋପବାଳକଙ୍କ ଭିଡ଼ ମଧ୍ଯ ଲାଗିବା କଥା କହିଛନ୍ତି । ଗୋପାଳ ବାଳକମାନେ କେତେବେଳରୁ ଆସି ‘ଅଚ୍ୟୁତ’ ବୋଲି ଡାକିଲେଣି । ତଥାପି ସେ ଶୋଇଛନ୍ତି ! ତତ୍ ସହିତ ପୂର୍ବଦିଗର ଆକାଶରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉଦୟ ମଧ୍ଯ ହୋଇସାରିଲେଣି । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆଉ ଶୋଇବା ଅନୁଚିତ ବୋଲି ମାଆ ଯଶୋଦା କହିଛନ୍ତି । ବାସ୍ତବରେ ଯଶୋଦାଙ୍କର ଏହି ଉକ୍ତି ବେଶ୍ ଭାବପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇପାରିଛି ।

Question ୪।
ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) କବି ବନମାଳୀ ନିଜକୁ କାହାର ଚରଣ କିଙ୍କର ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
କବି ବନମାଳୀ ଦାସ ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଜଣେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କବି । ସେ କୃଷ୍ଣଲୀଳା ସମ୍ବଳିତ ଅନେକ ଭଜନ, ଜଣାଣ ଓ ପଦାବଳୀ ରଚନା କରିଥିଲେ । ସେ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଲୀଳା ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ଏପରି ମଜ୍ଜି ଯାଉଥିଲେ ଯେ ତାଙ୍କୁ ସବୁକିଛି କୃଷ୍ଣମୟ ଦେଖାଯାଉଥିଲା । ସେ କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନିଜର ପ୍ରଭୁ ମନେକରୁଥିଲେ । ସେ ନିଜକୁ ପ୍ରଭୁ କୃଷ୍ଣଙ୍କର ସେବକ ଓ ଦାସ ବୋଲି ମନେକରୁଥିଲେ । ପଠିତ ‘ପ୍ରଭାତ ଅବକାଶ’ କବିତାରେ କବି ନିଜକୁ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଚରଣ କିଙ୍କର ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

(ଖ) ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କାର୍ହିକି ଏତେବଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶଯ୍ୟାତ୍ୟାଗ କରିନାହାନ୍ତି ବୋଶାଦା ଭାବିଛନ୍ତି?
Answer:
ଯଶୋଦାଙ୍କ ହୃଦୟରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଇଁ ଅମାପ ସ୍ନେହ ଶ୍ରଦ୍ଧା ପୂରି ରହିଥିଲା । ସେ ସଦାସର୍ବଦା କୃଷ୍ଣଙ୍କ କଥା ହିଁ ଚିନ୍ତା କରୁଥିଲେ । ଅଲିଅଳ ପୁତ୍ର କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦଣ୍ଡେ ନ ଦେଖିଲେ ସେ ପାଗଳୀ ପ୍ରାୟ ହେଉଥିଲେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଶଯ୍ୟାତ୍ୟାଗ କରିବାରେ ବିଳମ୍ବ ହେବାରୁ ତାଙ୍କ ମନ ଚିନ୍ତାଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଛି । ସେ ଭାବିଛନ୍ତି ଯେ ଗତକାଲି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୋ-ବସାମାନଙ୍କୁ ଚାରଣ କରିବାକୁ ବନକୁ ଯାଇ ପଥଶ୍ରମ ପାଇଛନ୍ତି । ତେଣୁ ତାଙ୍କର ବିଳମ୍ବ ଘଟୁଛି । ତାଙ୍କ ଶରୀର ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଯାଇଛି । ଏହିଭଳି ଆଶଙ୍କାରେ ଜନନୀ ଯଶୋଦା ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

(ଗ) ‘ପ୍ରଭାତ ଅବକାଶ’ କବିତାରେ କବି କିଭଳି ପ୍ରଭାତର ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ଭକ୍ତକବି ବନମାଳୀ ଦାସ କୃଷ୍ଣକଥାକୁ ନେଇ ଅନେକ ଭଜନ ଓ ଜଣାଣ ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ରଚନାରେ ପ୍ରକୃତିର ବର୍ଣ୍ଣନା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ‘ ପ୍ରଭାତ ଅବକାଶ’ କବିତାରେ କବି ପ୍ରଭାତର ସୁନ୍ଦର ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି । କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ଯେ ରାତି ପାହିବା ପରେ ପ୍ରଭାତ ଆସିଛି । ପ୍ରଭାତ ହେବାରୁ ମନ୍ଦିରରେ ଶୁକପକ୍ଷୀ ଡାକ ଛାଡ଼ିଛି। କାଉ ବୃକ୍ଷ ଡାଳରେ କା’ କା’ ରାବଦେଇ ପ୍ରଭାତର ସୂଚନା ଦେଉଛି । କୋଇଲିର କୁହୁକୁହୁ ରାବ ପ୍ରଭାତକୁ ଅଧିକ ରମଣୀୟ କରୁଛି । କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଉଚ୍ଚସ୍ଵରରେ ଡାକ ଛାଡ଼ି ରାତି ପାହିବାର ସୂଚନା ଦେଉଛନ୍ତି ।

(ଘ) ‘ପ୍ରଭାତ ଅବକାଶ’ କବିତାରେ ଜନନୀ ଯଶୋଦାଙ୍କ ମାତୃସ୍ନେହ କିପରି ଫୁଟିଉଠିଛି ବର୍ଣ୍ଣନା କର । କିମ୍ବା, ପ୍ରଭାତ ଅବକାଶ ପଦ୍ୟରୁ ଯଶୋଦାଙ୍କର ମାତୃସ୍ନେହ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
କୃଷ୍ଣ ଥିଲେ ମାତା ଯଶୋଦାଙ୍କ ପ୍ରାଣସ୍ୱରୂପ । ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଯଶୋଦାଙ୍କ ହୃଦୟରେ ଅନାବିଳ ବାତ୍ସଲ୍ୟ ସ୍ନେହ ପୂରି ରହିଥିଲା । କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନ ଦେଖିଲେ ସେ ପାଗଳୀ ପ୍ରାୟ ହେଉଥିଲେ । କୃଷ୍ଣଙ୍କର ମୁହୂର୍ଭକର ବିଳମ୍ବ ତାଙ୍କୁ ଯୁଗ ପରି ଲାଗୁଥିଲା । ପୂର୍ବଦିନ ସାଙ୍ଗସାଥୀଙ୍କ ସହ ଗୋଚାରଣ କରି କୃଷ୍ଣ ପଥଶ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ ନିଦ୍ରା ଯାଇଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ଉଠିବାରେ ବିଳମ୍ବ ହୋଇଛି । ଯଶୋଦା ତାଙ୍କୁ ନିଦରୁ ଉଠାଇବା ପାଇଁ ବନମାଳୀ, ବଂଶୀଧର, ବାସୁଦେବ ଆଦି ସୁମଧୁର ସମ୍ବୋଧନ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କୁ ନିଦରୁ ଉଠାଇ ସୁବାସିତ ଜଳରେ ମୁଖ ଧୌତ କରାଇ କ୍ଷୀର ସଙ୍ଗେ କଦଳୀ, ଲହୁଣୀ, ସରପୁଳି, ଖଣ୍ଡସର ଖୁଆଇବାକୁ କହିଛନ୍ତି । କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଗୋଷ୍ଠ ବାହୁଡ଼ାରେ ବିଳମ୍ବ ହେତୁ ସଙ୍ଗରେ ଦଧି ଅନ୍ନ ନେଇ ନଦୀକୂଳରେ ଆହାର କରିବାକୁ କହିଛନ୍ତି ।

(ଙ) କେଉଁ କେଉଁ ପକ୍ଷୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ରାତି ପାହିଯିବାର ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି ?
Answer:
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ସହ ଗୋଚାରଣ କରିବାକୁ ଯାଇ ପଥଶ୍ରମ ପାଇ ନିଦ୍ରା ଯାଇଛନ୍ତି । ରାତି ପାହିଯିବା ପରେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ନିଦ ଭାଙ୍ଗିନାହିଁ । ପ୍ରଭାତ ସମୟରେ ବିଭିନ୍ନ ପକ୍ଷୀମାନେ ରାତି ପାହି ଦିବସ ଆଗମନ କରିବାର ସୂଚନା ଦେଉଛନ୍ତି । ତଥାପି କୃଷ୍ଣଙ୍କର ନିଦ୍ରାଭଙ୍ଗ ହେଉନାହିଁ । ତେଣୁ ମାତା ଯଶୋଦା କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସକାଳ ହେଲାଣି ଓ ବିଭିନ୍ନ ପକ୍ଷୀମାନେ ରାବିଲେଣି ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ଶୁକପକ୍ଷୀ ମନ୍ଦିରରେ ଓ କାକ ପକ୍ଷୀ ବୃକ୍ଷ ଡାଳରେ ରାବିଛନ୍ତି । ପିକ କୁହୁକୁହୁ ତାନରେ ଓ କୁକୁଡ଼ା ଉଚ୍ଚସ୍ଵରରେ ଡାକଦେଇ ରାତି ପାହିବାର ସୂଚନା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦେଇଛନ୍ତି ।

(ଚ) ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଦରୁ ଉଠିବା ପରେ ମା’ ଯଶୋଦା କ’ଣ କରିବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
କୃଷ୍ଣ ଥିଲେ ମା’ ଯଶୋଦାଙ୍କର ଅତି ଅଲିଅଳ ଓ ଆଦରର ପୁତ୍ର । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିନା ତାଙ୍କୁ କିଛି ସୁଖ ଲାଗୁନଥିଲା । ଚାରିଆଡ଼ ଅନ୍ଧକାର ଦିଶୁଥିଲା । ସେ ସର୍ବଦା କୃଷ୍ଣଙ୍କ ସେବାଯତ୍ନରେ ଲାଗିଥିଲେ । ରାତି ପାହିଲା ପରେ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ‘ବଂଶୀଧର’ ବୋଲି ସୁମଧୁର ସମ୍ବୋଧନ କରି ଶଯ୍ୟାତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ କହିଛନ୍ତି । କୃଷ୍ଣ ନିଦରୁ ଉଠିବା ପରେ ସେ ସୁବାସିତ ଜଳରେ ତାଙ୍କ ମୁହଁ ଧୋଇଦେବେ । ତାଙ୍କୁ କ୍ଷୀର, କଦଳୀ ସହିତ ଲବଣୀ ଗୋଳାଇ ଖୁଆଇବେ । ଅଧାମ ସହିତ ସରପୁଳି ଓ ଖଣ୍ଡସର ଖୁଆଇବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।

କବି ପରିଚୟ :

‘ପ୍ରଭାତ ଅବକାଶ’ କବିତାର ରଚୟିତା ବନମାଳୀ ଦାସ ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଜଣେ ଭକ୍ତକବି । ସେ ପୁରୀରେ ବାସ କରୁଥିଲେ । ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ସେବା କରିବା ସହିତ ସେ ବହୁ ଭଜନ ଓ ଜଣାଣ ରଚନା କରିଛନ୍ତି । କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ନେଇ ସେ ଅନେକ କବିତା ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର କବିତାଗୁଡ଼ିକ ଯେପରି ସରଳ, ସେହିପରି ସଙ୍ଗୀତମୟ । ତାଙ୍କ ରଚିତ ସମସ୍ତ କବିତାକୁ ‘ବନମାଳୀ ପଦ୍ୟାବଳୀ’ ନାମରେ ଏକତ୍ର କରି ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇଛି ।

କବିତାର ଆଦର୍ଶ :

ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ପ୍ରଭାତ ଅବକାଶ’ କବିତାଟି ‘ବନମାଳା ପଦ୍ୟାବଳା’ରୁ ସଂଗୃହାତା ଏଥିରେ ନିଦ୍ରାରତ ଶ୍ରାକୃଷ୍ଟଙ୍କର ନିଦ୍ରାଭଙ୍ଗ ନିମିତ୍ତ ଜନନୀ ଯଶୋଦାଙ୍କର ସ୍ନେହଶ୍ରଦ୍ଧାପୂର୍ଣ୍ଣ ବାଣୀର ସମାହାର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ନିଦ୍ରାଭଙ୍ଗ ହେବାରେ ବିଳମ୍ବ ହେବାର କାରଣ ମଧ୍ୟ ଏଥିରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି ।

ପାରକଥା :

ମାତା ଯଶୋଦା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ରାତି ପାହିବାର ସୂଚନା ଦେଉଛନ୍ତି । ମନ୍ଦିରରେ ଶୁଆ, ବୃକ୍ଷରେ କାଉ, କୋଇଲି ତଥା କୁକୁଡ଼ାର ଡାକ ଶୁଭିଲାଣି ବୋଲି କହୁଛନ୍ତି । ଯଶୋଦା ମାଆ ବନମାଳୀକୁ କହୁଛନ୍ତି ଯେ, ସେ ଉଠିଲେ ଗଡ଼ୁରେ ରଖୁଥ‌ିବା ସୁଗନ୍ଧଯୁକ୍ତ ଜଳରେ ତାଙ୍କ ମୁହଁ ଧୋଇଦେବେ । ଅମୃତ ପାଣି କଦଳୀ, ଲହୁଣୀ ସହିତ ମିଶ୍ରିତ ପେଡ଼ା, ସରପୁଳି ଓ ଖଣ୍ଡ(କନ୍ଦ) ସହିତ ସର ଖୁଆଇବେ । ହେ ରାମ ବାସୁଦେବ, ତୁମେ ଶୀଘ୍ର ଉଠ । କାରଣ ଗାଈଗୋଠ ଯିବାରେ ବିଳମ୍ବ ହେବ । ସାଙ୍ଗରେ ଦହିଭାତ ନେଇ ଯିବ । ନଈକୂଳରେ ଖାଇବ ।

ଗତକାଲି ବାଛୁରୀ ଚରାଇବାକୁ ଯାଇ ବୋଧହୁଏ ଖୁବ୍ ପରିଶ୍ରମ କରି କ୍ଲାନ୍ତ ହୋଇଛୁ । ତେଣୁ ଅଳସୁଆ ହୋଇ ଶୋଇରହିଛୁ। ଦେହ ଦୁର୍ବଳ ଲାଗୁଛି କି ? ସିଂହଦ୍ଵାରରେ ଗୋପାଳବାଳକେ ଡାକିଲେଣି । ଆଉ ତୁ କେତେ ସମୟ ଶୋଇବୁ ? ଆକାଶରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉଦୟ ହୋଇଗଲାଣି । ବନମାଳୀ କହୁଛନ୍ତି, ହେ ପ୍ରଭୁ ଚକ୍ରଧର ! ତୁମେ ଶୀଘ୍ର ଉଠ । ବନକୁ ଯିବାପାଇଁ ବିଳମ୍ବ ହେବ । ତୁମେ ବନକୁ ଗମନ କର । ତୁମର ଚରଣରେ ବନମାଳୀ ଦାସ ହୋଇଛି ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ :

• ନିଶି – ରାତି ।
• ବଂଶୀଧର – ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ।
• ଶୁକ – ଶୁଆ ।
• କାକ – କାଉ ।
• ପିକ – କୋଇଲି ।
• କୁକ୍‌କୁଟ – କୁକୁଡ଼ା
• ପରଖର – ଖୁବ୍ ଜୋର୍‌ରେ ।
• ଯଶୋବନ୍ତୀ – ଯଶୋଦା ।
• ଭାଳି – ଚିନ୍ତିତ ହୋଇ ।
• ପଖାଳି – ଧୋଇଦେବି ।
• ଝରି – ନଳୀଯୁକ୍ତ ଜଳପାତ୍ର ।
• ବାସ ନୀର – ସୁଗନ୍ଧିତ ଜଳ ।
• ଲବଣୀ – ଲହୁଣୀ ।
• ଅଧାମ – ରାବିଡ଼ି ।
• ଗୋଟିକା – ପେଡ଼ା ।
• ପୁଳି- ପିଠା (ଏଠାରେ ସରପୁଳି) ।
• ଖଣ୍ଡ – କନ୍ଦ ।
• ଭୁଞ୍ଜାଇବି – ଖୁଆଇବି ।
• ଗୋ-ଗୋଷ୍ଠ – ଗାଈଗୋଠ ।
• ଉଛୁର – ବିଳମ୍ବ ।
• ଦଧୂ ଅନ୍ନ -ଦ ହି ଭାତ ।
• ଆହାର -ଭୋଜନ ।
• ଅଶକତ – ଦୁର୍ବଳ ।
• ଗୋପସ୍ତୁତ – ଗୋପାଳ ବାଳକ ।
• ଦିନକର – ସୂର୍ଯ୍ୟ ।
• ଚରଣ – ପାଦ ।
• କିଙ୍କର – ଚାକର ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Psychology Solutions Unit 5 ମନୋବିଜ୍ଞାନରେ ପରିସଂଖ୍ୟାନର ବ୍ୟବହାର Short & Long Answer Questions

CHSE Odisha 12th Class Psychology Unit 5 Short & Long Answer Questions in Odia Medium

ଦୁଇନମ୍ୱର ସମ୍ୱଳିତ ପ୍ରଣ୍ନେ।ତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦୁଇ ବା ତିନୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଦିଅ ।

Question ୧।
ପରିସଂଖ୍ୟାନ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ, ଏହାର ବର୍ଗୀକରଣ, ବିଶ୍ଳେଷଣ ଓ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଜ୍ଞାନ ହିଁ ପରିସଂଖ୍ୟାନ । ଏହା ଏକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବିଜ୍ଞାନ । ଗବେଷଣା ଲବ୍ଧ ତଥ୍ୟାବଳୀକୁ ଅର୍ଥପୂର୍ଣ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା, ବିଶ୍ଳେଷଣ ଓ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ନିମନ୍ତେ ପରିସଂଖ୍ୟାନର ଯଥେଷ୍ଟ ଅବଦାନ ରହିଛି । କୃଷି, ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଶିଳ୍ପ, ଶାସନ, ରାଜନୀତି, ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଆଦି ସବୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ
ପରିସଂଖ୍ୟାନ ବିନା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ପହଞ୍ଚିବା ଅସମ୍ଭବ ।

Question ୨।
ମନୋବିଜ୍ଞାନରେ ପରିସଂଖ୍ୟାନର ବ୍ୟବହାର ସଂପର୍କରେ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ମନୁଷ୍ୟ ତଥା ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ବ୍ୟବହାର ସଂପର୍କରେ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବା ପାଇଁ, ବ୍ୟକ୍ତି – ବ୍ୟକ୍ତି ତଥା ଦଳ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବ୍ୟବହାର ତଥା ଆଚରଣଗତ ସମ୍ବନ୍ଧ ଓ ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ବୁଝିବା ପାଇଁ ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତିର ବର୍ତ୍ତମାନର ବ୍ୟବହାର ତଥା ଆଚରଣକୁ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନା କରି ସେମାନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଭବିଷ୍ୟତବାଣୀ କରିବା ପାଇଁ ମନୋବିଜ୍ଞାନର
ପାଇଁ ପରିସଂଖ୍ୟାନ ପଦ୍ଧତି ଅତି ଉପାଦେୟ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପାରିଛି ।

Question ୩।
ଲବ୍‌ଧାଙ୍କ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟ (Numerical data) ପରିସଂଖ୍ୟାନର ମୂଳଭିତ୍ତି । ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟକୁ ସଂଖ୍ୟା ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ତଥ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଲକ୍ତାଙ୍କ (Score) କୁହାଯାଏ । ଲବ୍ଧଙ୍କଗୁଡ଼ିକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଉପସ୍ଥାପନା କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ନଚେତ୍ ଆମକୁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସୂଚନା ମିଳି ନ ଥାଏ ।

Question ୪।
ପୌନଃପୁନଃ ବିତରଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ତଥ୍ୟାବଳୀର ସାଂଖ୍ୟକ ମୂଲ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସ୍ଥିରୀକୃତ ସଂଭାଗ ବା ବର୍ଗ ଅନ୍ତରାଳରେ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଣାଳୀଗତ ଓ ସଂଗଠିତ ଆବଣ୍ଟନ ହିଁ ପୌନଃପୁନ୍ୟ ବିତରଣ ଅଟେ । ଦୁଇଟି ପ୍ରକ୍ରିୟାର ପୌନଃପୁନଃ ବିତରଣ ସାରଣୀ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଏ । ପ୍ରଥମେ ଅଶୋଧୃତ ଫଳାଙ୍କଗୁଡ଼ିକୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବକ୍ରମ ବା ଅଧଃକ୍ରମରେ ସଜାଯାଇ ଏକ ସରଳ ବିନ୍ୟାସ ସାରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟ ପ୍ରକିୟାରେ ଏକାଧ୍ଵକ ବାର ଥିବା ଲଜ୍ଜାଙ୍କଗୁଡ଼ିକୁ ବାରମ୍ବାର ନ ଲେଖୁ ସେମାନଙ୍କର ସଂଖ୍ୟାକୁ ପୌନଃପୁନଃ ବାରମ୍ବାରତା (Frequence) ରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।

Question ୫।
କେନ୍ଦ୍ରୀୟପ୍ରବଣତା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଏକାଧିକ ତଥ୍ୟକୁ ଏକ ସମୂହ ତଥ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କରିବା ପାଇଁ ତଥ୍ୟାବଳୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ସମସ୍ତ ସଂଖ୍ୟାର ଉପାଦେୟ ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵ କରୁଥିବା ଏକ ସଂଖ୍ୟାକୁ ସେହି ସଂଖ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର କେନ୍ଦ୍ରୀୟପ୍ରବଣତା କୁହାଯାଏ। କେନ୍ଦ୍ରୀୟପ୍ରବଣତା ସୂଚାଇବା ପାଇଁ ତିନିପ୍ରକାରର ମାପକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ। ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(i) ମାଧ୍ୟମାନ (Mean)
(ii) ମଧ୍ୟମା (Median)
(iii) ଗରିଷ୍ଠକ (Mode)

Question ୬।
ମାଧ୍ୟମାନ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
କୌଣସି ସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଲଜ୍ଜାଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ହାରାହାରି ସଂଖ୍ୟାକୁ ସେହି ସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟାବଳୀର ମାଧ୍ୟମାନ କୁହାଯାଏ । କୌଣସି ତଥ୍ୟାବଳୀର ଲବଧାଙ୍କଗୁଡ଼ିକୁ ବାରମ୍ବାରତା ପରିବଣ୍ଟନ କରାଯାଉଥିଲେ ଉକ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀର ମାଧ୍ୟମାନ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ସୂତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ନିରୂପଣ କରାଯାଇପାରେ ଯଥା :-
(i) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଧାରା (Direct method)
(ii) ବିଚ୍ୟୁତି ଧାରା (Deviation method) or ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଧାରା (Short method)

Question ୭।
ମଧ୍ୟମା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଫଳାଙ୍କମାନକର ଆନୁକ୍ରମିକ ବିନ୍ୟାସର କେନ୍ଦ୍ର ବା ମଧ୍ୟସ୍ଥଳରେ ଥିବା ଫଳାଙ୍କଟିକୁ ବିତରଣର ମଧ୍ୟମା ରୂପେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ମଧ୍ୟମା ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରୂପକ କେନ୍ଦ୍ରୀୟପ୍ରବଣତାର ମାପକ । ଏହା ବିତରଣକୁ ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ କରିଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ମଧ୍ୟମା ତଳେ ଯେତେଗୋଟି ଫଳାଙ୍କ ରହନ୍ତି ତା’ର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ମଧ୍ୟ ସେତିକିଗୋଟି ଫଳାଙ୍କ ରହନ୍ତି । କୌଣସି ତଥ୍ୟାବଳୀର ଲବ୍ଧଙ୍କଗୁଡ଼ିକୁ ବାରମ୍ବାରତା ପରିବଣ୍ଟନ କରାଯାଇ ଥିଲେ ଉକ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀର ମଧ୍ୟମା ନିମ୍ନ ସୂତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ନିରୂପଣ କରାଯାଏ ।
ସୂତ୍ର Md (ମଧ୍ୟମା) = \(L+\left[\frac{\frac{N}{2}-F}{f m}\right] \times i\)

Question ୮।
ଗରିଷ୍ଠକ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବାରମ୍ବାରତା ସାରଣୀର ଯେଉଁ ଲବ୍‌ଧାଙ୍କର ବାରମ୍ବାରତା ସର୍ବାଧ‌ିକ ଥାଏ ସେହି ଲଜ୍ଜାଙ୍କଟି ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଗରିଷ୍ଠକ । ଯଦି ଏକରୁ ଅଧିକ ଲଜ୍ଜାଙ୍କର ବାରମ୍ବାରତା ସମାନ ଓ ସର୍ବାଧ‌ିକ ରୁହେ ତେବେ ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଗରିଷ୍ଠକ ସଂଖ୍ୟା ଏକରୁ ଅଧିକ ହୁଏ । ଏହା ଏକ ପ୍ରତିରୂପୀ ମାଧ୍ୟମାନ ଅଟେ । ଗରିଷ୍ଠକ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ନିମନ୍ତେ ବିଶେଷ ଗାଣିତିକ ବିଧୂର ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇ ନ ଥାଏ । ତେଣୁ ଏହାକୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ସହଜ ଓ ସ୍ୱଳ୍ପ ସମୟ ବ୍ୟୟକାରୀ । ଗୋଟିଏ ପରିବଣ୍ଟନ ବା ବିତରଣ ଯଦି ପ୍ରସାମନ୍ୟ ଏବଂ ସମବିନ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥାଏ, ତେବେ ଏହାର ଗରିଷ୍ଠକ ନିମ୍ନ ସୂତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ ନିଶ୍ଚିୟ କରାଯାଇଥାଏ ।
ସୂତ୍ର : – ଗରିଷ୍ଠକ Mo = ଓ ମଧ୍ୟମା – 2 ମାଧ୍ୟମାନ

Question ୯।
ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କର ଗରିଷ୍ଠକ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
3, 8, 5, 8, 5, 3, 6, 4, 5, 7, 8, 8
Answer:
ଲବ୍‌ଧାଙ୍କ ଗୁଡ଼ିକୁ ସାନରୁ ବଡ଼ କ୍ରମରେ ସଜାଇ ରଖିଲେ
3, 3, 4, 5, 5, 5, 6, 6, 7, 8, 8
ଏଠାରେ ଗରିଷ୍ଠକ Mo = 5
କାରଣ, ପ୍ରଦତ୍ତ ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ 5ରେ ବାରମ୍ବାରତା ସର୍ବାଧ‌ିକ । ତେଣୁ ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଗରିଷ୍ଠକ 5 ଅଟେ ।

Question ୧୦।
ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟମା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
15, 13, 10, 17, 23, 20, 19, 16
Answer:
ପ୍ରଥମେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କୁ ସାନରୁ ବଡ଼ କ୍ରମରେ ସଜାଇବା 10, 13, 15, 16, 17, 19, 20, 23 ପ୍ରଦତ୍ତ ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା N = 8

ମଧ୍ୟମା Mdn = \(\frac{\mathrm{N}+1}{2}\) ତମ ସ୍ଥାନୀୟ ଲବ୍‌ଧାଙ୍କ
= \(\frac{\mathrm{8}+1}{2}\)
= \(\frac{9}{2}\)
= 4.5 ତମ ସ୍ଥାନୀୟ ଲବ୍‌ଧାଙ୍କ
= \(\frac{1}{2}\)(4 ର୍ଥ ଫଳାଙ୍କ + 5 ମ ଫଳାଙ୍କ)
= \(\frac{1}{2}\) (16+17)
= \(\frac{1}{2}\) (33) = 16.5

Question ୧୧।
ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟମା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
75, 82, 66, 73, 62, 66, 71, 64, 67, 70, 75
Answer:
ପ୍ରଥମେ ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କୁ ସାନରୁ ବଡ଼ କ୍ରମରେ ସଜାଇବା
62, 64, 66, 66, 67, 70, 71, 73, 75, 75, 82
ପ୍ରଦତ୍ତ ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା N = 11
ମଧ୍ୟମା Mdn = \(\frac{\mathrm{N}+1}{2}\) ତମ ସ୍ଥାନୀୟ ଲବ୍‌ଧାଙ୍କ
= \(\frac{\mathrm{11}+1}{2}\)
= \(\frac{12}{2}\)
= 6 ଷ୍ଠ ଲଛାଙ୍କ
Md = 70

Question ୧୨।
ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କର ଗରିଷ୍ଠକ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
4, 2, 6, 4, 4, 3, 2, 0, 0, 4, 2, 4
Answer:
ଫଳାଙ୍କଗୁଡ଼ିକୁ ସାନରୁ ବଡ଼ କ୍ରମରେ ସଜାଇ ରଖିଲେ
2, 2, 2, 3, 4, 4, 4, 4, 4, 6
ଏଠାରେ ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଗରିଷ୍ଠକ Mo = 4
ପ୍ରଦତ୍ତ ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ 4 ଲଜ୍ଜାଙ୍କଟି ସର୍ବାଧ‌ିକ 5 ଥର ଅଛି ତେଣୁ ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଗରିଷ୍କକ 4 ଅଟେ ।

ତିନି ନମ୍ବର ସମ୍ବଳିତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଛଅଗୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।

Question ୧।
ମାଧ୍ୟମାନର ବ୍ୟବହାରଗୁଡ଼ିକ ଉଲ୍ଲେଖ କର ?
Answer:
ମାଧ୍ୟମାନର ବ୍ୟବହାରଗୁଡ଼ିକ ହେଲା-
(i) ଯେତେବେଳେ ଲକ୍ତାଙ୍କ ତଥ୍ୟାବଳୀର ସମସ୍ତ ଲବ୍‌ଧାଙ୍କକୁ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ କରୁଥିବା ଏବଂ ଏକ ସ୍ଥିର ଚିତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା କେନ୍ଦ୍ରୀୟପ୍ରବଣତାର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼ିଥାଏ, ସେତେବେଳେ ମାଧ୍ୟମାନଙ୍କୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥାଏ ।
(ii) ଯେତେବେଳେ ଲବ୍‌ଧାଙ୍କଗୁଡ଼ିକ ବିତରଣର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ଆଡ଼କୁ ଆକୃଷ୍ଟ ହୋଇଥାଆନ୍ତି, ଏବଂ ଲବ୍ଧଙ୍କ ବିତରଣ ସମବିନ୍ୟାସ ହୋଇଥାଏ, ସେତେବେଳେ ଫଳାଙ୍କ ବିତରଣର ଭାରକେନ୍ଦ୍ର ଜାଣିବା ପାଇଁ ମାଧ୍ୟମାନର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।
(iii) ମାଧ୍ୟମାନର ପରିମାଣ ଉପରେ ଅନେକ ଉଚ୍ଚତର ପରିସଂଖ୍ୟାନରେ ଗଣନା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିଥାଏ । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ – ମାନକ ବିଚ୍ୟୁତି, ସହ ସମ୍ବନ୍ଧ ସହଗ, ପ୍ରସାରଣ – ବିଶ୍ଳେଷଣ ଇତ୍ୟାଦି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବାରେ ମାଧ୍ୟମାନ ମୁଖ୍ୟ ସହାୟକ ଅଟେ ।

Question ୨।
ମାଧ୍ୟମାର ବ୍ୟବହାରଗୁଡ଼ିକ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ମାଧ୍ୟମାର ବ୍ୟବହାରଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(i) ଯେତେବେଳେ ଫଳାଙ୍କ ବିତରଣ ଠିକ୍ ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଯାହାର ନିମ୍ନରେ 50% ଏବଂ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ 50% ଲବ୍‌ଧାଙ୍କ ରହନ୍ତି ସେତେବେଳେ ମଧ୍ୟମାର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।
(ii) ଯେତେବେଳେ ଫଳାଙ୍କ ବିତରଣର ସୀମାନ୍ତରେ ଥିବା ଫଳାଙ୍କମାନେ ମାଧ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଯଥେଷ୍ଟ ପ୍ରଭାବିତ କରନ୍ତି । ଫଳରେ ଏହା କେନ୍ଦ୍ରୀୟପ୍ରବଣତା ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ମାପକ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ସେତେବେଳେ ମଧ୍ୟମା ଅଧ୍ବକ ଉପଯୋଗୀ ମାପକ ହୋଇଥାଏ । କାରଣ ମଧ୍ୟମା ସୀମାନ୍ତ ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ ନାହିଁ ।
(iii) ଯେତେବେଳେ ସଂଭାଗ ବିତରଣର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କିମ୍ବା ସର୍ବନିମ୍ନ ସୀମା ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ, ସେହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟମାର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।

Question ୩।
ଗରିଷ୍ଠକର ବ୍ୟବହାରଗୁଡ଼ିକ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଗରିଷ୍ଠକର ବ୍ୟବହାରଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(i) ଯେତେବେଳେ କୌଣସି ଲବ୍ଧଙ୍କ ବିତରଣରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ବାରମ୍ବାରତା ନିଷ୍କ୍ରିୟ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼େ ସେତେବେଳେ ଗରିଷ୍ଠକର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।
(ii) ଯେତେବେଳେ କୌଣସି ଲଜ୍ଜାଙ୍କ ବିତରଣର କେନ୍ଦ୍ରୀୟପ୍ରବଣତାର ମାପ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସ୍ଵଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ସହଜ ଓ ସରଳ ମାପ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ, ସେତେବେଳେ ଗରିଷ୍ଠକର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।
(iii) ଯେତେବେଳେ କୌଣସି ଲବ୍‌ଧାଙ୍କ ବିତରଣର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟସୂଚକ ଏକ ସଂଖ୍ୟାର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼େ ସେତେବେଳେ ଗରିଷ୍ଠକର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ପରିବଣ୍ଟନର ମଧ୍ୟମା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।

ଫଳାଙ୍କ	ବାରମ୍ବାରତା (f)
100- 109 90 – 99 80 – 89 70 – 79 60 – 69 50 – 59 40 – 49 30 – 39 20 – 29	1 3 6 8 15 9 5 2 1
	N = 50

Answer:

ସଂଭାଗ	ପୌନଃପୁନ୍ୟ / ବାରମ୍ବାରତା(f)	ରାଶିକୃତ ବାରମ୍ବାରତା(f)
100- 109 90 – 99 80 – 89 70 – 79 60 – 69 50 – 59 40 – 49 30 – 39 20 – 29	1 3 6 8 15 9 5 2 1	50 49 46 40 32 17 8 3 1
	N = 50

ମଧ୍ୟମା Mdn = \(L+\left[\frac{\frac{N}{2}-F}{f m}\right] \times i\)
\(\frac{N}{2}\)= ବିତରଣ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଲଚ୍ଛାଙ୍କ ସମଷ୍ଟିର ଅଧା ।
L = ମଧ୍ୟମା ସମ୍ଭାରର ପ୍ରକୃତ ନିମ୍ନସୀମା ।
F = ମଧ୍ୟମା ସମ୍ଭାଗର ଠିକ୍ ପୂର୍ବ ସମ୍ଭାଗର ରାଶିକୃତ ବାରମ୍ବାରତା
Fm = ମଧ୍ୟମା ସମ୍ଭାଗ ଅନ୍ତର୍ଗତ ବାରମ୍ବାରତା ସଂଖ୍ୟା
i = ସଂଭାଗ ବିସ୍ତାର
\(\frac{N}{2}=\frac{50}{2}\)
=25

L = 59.5
F = 17
fm = 15
i = 10

ମଧ୍ୟମା Mdn = \(L+\left[\frac{\frac{N}{2}-F}{f m}\right] \times i\)
= \(59.5+\frac{(25-17)}{15} \times 10\)
= \(59.5+\frac{8}{15} \times 10\)
= \(59.5+\frac{16}{3}\)
= 59.5+5.33
= 64.83 (Ans)

Question ୨।
ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ପୌନଃପୁନଃ ବିତରଣର ମଧ୍ୟମା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।

ସଂଭାଗ	ବାରମ୍ବାରତା (f)
60 – 64 55 – 59 50 – 54 45 – 49 40 – 44 35 – 39 30 – 34 25 – 29 20 – 24 15 – 19	3 2 6 10 13 9 7 5 3 2
	N = 60

Answer:

ସଂଭାଗ	ବାରମ୍ବାରତା(f)	ରାଶିକୃତ ବାରମ୍ବାରତା(f)
60 – 64 55 – 59 50 – 54 45 – 49 40 – 44 35 – 39 30 – 34 25 – 29 20 – 24 15 – 19	3 2 6 10 13 9 7 5 3 2	60 57 55 49 39 26 17 10 5 2
	N = 60

ମଧ୍ୟମା Mdn = \(L+\left[\frac{\frac{N}{2}-F}{f m}\right] \times i\)
\(\frac{N}{2}\) = ବିତରଣ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଲଚ୍ଛାଙ୍କ ସମଷ୍ଟିର ଅଧା ।

L = ମଧ୍ୟମା ସମ୍ଭାଗର ପ୍ରକୃତ ନିମ୍ନସୀମା ।
F = ମଧ୍ୟମା ସମ୍ଭାଗର ଠିକ୍ ପୂର୍ବ ସମ୍ଭାଗର ରାଶିକୃତ ବାରମ୍ବାରତା
Fm = ମଧ୍ୟମା ସମ୍ଭାଗ ଅନ୍ତର୍ଗତ ବାରମ୍ବାରତା ସଂଖ୍ୟା
i = ସଂଭାଗ ବିସ୍ତାର

\(\frac{N}{2}=\frac{60}{2}\)
=30

L = 39.5
F = 26
fm = 13
i = 5

ମଧ୍ୟମା Mdn = \(L+\left[\frac{\frac{N}{2}-F}{f m}\right] \times i\)
= \(39.5+\frac{(30-26)}{13} \times 5\)
= \(39.5+\frac{4}{13} \times 5\)
= \(39.5+\frac{20}{13}\)
= 39.5+1.5
= 41.0 (Ans)

Question ୩।
ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ପୌନଃପୂନ୍ୟ ବିତରଣର ମଧ୍ୟମା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।

ଲବ୍ୱାଙ୍କ ସଂଭାଗ	ବାରମ୍ବାରତା (f)
90 – 100 80 – 90 70 – 80 60 – 70 50 – 60 40 – 50 30 – 40 20 – 30 10 – 20	2 3 6 9 12 15 13 7 3
	N = 70

Answer:

ଲବ୍ୱାଙ୍କ ସଂଭାଗ	ବାରମ୍ବାରତା(f)	ରାଶିକୃତ ବାରମ୍ବାରତା(f)
90 – 100 80 – 90 70 – 80 60 – 70 50 – 60 40 – 50 30 – 40 20 – 30 10 – 20	2 3 6 9 12 15 13 7 3	70 68 65 59 50 38 23 10 3
	N = 70

ମଧ୍ୟମା Mdn = \(L+\left[\frac{\frac{N}{2}-F}{f m}\right] \times i\)

\(\frac{N}{2}\) = ବିତରଣ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଲଚ୍ଛାଙ୍କ ସମଷ୍ଟିର ଅଧା ।

L = ମଧ୍ୟମା ସମ୍ଭାଗର ନିମ୍ନସୀମା ।
F = ମଧ୍ୟମା ସମ୍ଭାଗର ଠିକ୍ ପୂର୍ବ ସମ୍ଭାଗର ରାଶିକୃତ ବାରମ୍ବାରତା
Fm = ମଧ୍ୟମା ସମ୍ଭାଗ ଅନ୍ତର୍ଗତ ବାରମ୍ବାରତା ସଂଖ୍ୟା
i = ସଂଭାଗ ବିସ୍ତାର

\(\frac{N}{2}=\frac{70}{2}\)
=35

L = 39.5
F = 23
fm = 15
i = 10

ମଧ୍ୟମା Mdn = \(L+\left[\frac{\frac{N}{2}-F}{f m}\right] \times i\)
= \(39.5+\frac{(35-23)}{13} \times 10\)
= \(39.5+\frac{12}{15} \times 10\)
= \(39.5+\frac{24}{3}\)
= 39.5+8
= 47.5 (Ans)

Question ୪।
ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ପୌନଃପୂନ୍ୟ ବିତରଣର ଗରିଷ୍ଠକ ନିର୍ଣୟ କର ।

ସଂଭାଗ	ବାରମ୍ବାରତା (f)
60 – 64 55 – 59 50 – 54 45 – 49 40 – 44 35 – 39	6 8 12 10 9 5
	N = 50

Answer:

ସଂଭାଗ	ବାରମ୍ବାରତା(f)	ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ (X)	ବିଚ୍ୟୁତି (X1)	Fx1	ବାଶିକୃତ ବାରମ୍ବାରତା(Cf)
60 – 64 55 – 59 50 – 54 45 – 49 40 – 44 35 – 39	6 8 12 10 9 5	62 57 52 47 42 37	2 1 0 -1 -2 -3	12 8 0 -10 -18 -15	50 44 36 24 14 5
	N = 50			∑Fx1= -23

ମାଧ୍ୟମାନ X = \(A M+\left[\frac{\sum \mathrm{fx}^1}{N}\right] \times \mathrm{i}\)

or (M/X) = \(52+\frac{-23}{50} \times 5\)
= \(52+\frac{-23}{10} \times 5\)
= 52 – 2.3
= 49.7 (Ans)

M = ମାଧ୍ୟମାନ
AM = କଳ୍ପିତ ମାଧ୍ୟମାନ
f = ବାରମ୍ବାରତା
x¹ = କଳ୍ପିତ ମାଧ୍ୟମାନରୁ ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ବିଚ୍ୟୁତି
i = ସମ୍ଭାଗ ବିସ୍ତାର

Question ୫।
ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ପୌନଃପୁନଃ ବିତରଣର ମାଧ୍ୟମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।

ଲବ୍ୱାଙ୍କ ସଂଭାଗ	ବାରମ୍ବାରତା (f)
45 – 50 40 – 45 35 – 40 30 – 35 25 – 30 20 – 25 15 – 20	1 7 24 36 25 6 1
	N = 100

Answer:

ଲବ୍ୱାଙ୍କ ସଂଭାଗ	ବାରମ୍ବାରତା(f)	ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ (X)	ବିଚ୍ୟୁତି (X1)	Fx1
45 – 50 40 – 45 35 – 40 30 – 35 25 – 30 20 – 25 15 – 20	1 7 24 36 25 6 1	47 42 37 32 27 22 17	3 2 1 0 -1 -2 -3	3 14 24 0 -25 -12 -3
	N = 100			∑Fx1= 1

ସୂତ୍ର – M = \(A M+\left[\frac{\sum \mathrm{fx}^1}{N}\right] \times \mathrm{i}\)

AM = କଳ୍ପିତ ମାଧ୍ୟମାନ
X = ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ\(\)
X¹ = କଳ୍ପିତ ମାଧ୍ୟମାନରୁ ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ବିଚ୍ୟୁତି
i = ସମ୍ଭାଗ ବିସ୍ତାର

AM = 32
∑Fx^{1 = 1}
N = 100
i = 5

M = \(A M+\left[\frac{\sum \mathrm{fx}^1}{N}\right] \times \mathrm{i}\)
M = \(32+\frac{1}{100} \times 5\)
= 32.05 (Ans)

ମଧ୍ୟମା (Mdn) = \(L+\left[\frac{\frac{N}{2}-F}{f m}\right] \times i\)
\(\frac{N}{2}\) = ବିତରଣ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଲଜ୍ଜାଙ୍କ ସମଷ୍ଟିର ଅଧା ।

L = ମଧ୍ୟମା ସମ୍ଭାଗର ନିମ୍ନସୀମା ।
F = ମଧ୍ୟମା ସମ୍ଭାଗର ଠିକ୍ ପୂର୍ବ ସମ୍ଭାଗର ରାଶିକୃତ ବାରମ୍ବାରତା
Fm = ମଧ୍ୟମା ସମ୍ଭାଗ ଅନ୍ତର୍ଗତ ବାରମ୍ବାରତା ସଂଖ୍ୟା
i = ସଂଭାଗ ବିସ୍ତାର

\(\frac{N}{2}=\frac{50}{2}\) = 25

L = 49.5
F = 24
fm = 12
i = 5

Mdn = \(L+\left[\frac{\frac{N}{2}-F}{f m}\right] \times i\)
= \(49.5+\frac{(25-24)}{12} \times 5\)
= \(49.5+\frac{1}{12} \times 5\)
= \(49.5+\frac{5}{12} \times 5\)
= 49.5 + 0.42
= 49. 92 (Ans)
ଗରିଷ୍ଠକ Mo = 3 ମଧ୍ୟମା – 2 ମାଧ୍ୟମାନ
= 3 x 49. 92-2 x 49.7
= 149.76-99.4
= 50.36 (Ans)

Question ୬।
ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ପୌନଃପୁନଃ ବିତରଣର ମାଧ୍ୟମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।

ଲବ୍ୱାଙ୍କ ସଂଭାଗ	ବାରମ୍ବାରତା (f)
70 – 74 65 – 69 60 – 64 55 – 59 50 – 54 45 – 49 40 – 44 35 – 39 30 – 34 25 – 29	2 3 5 7 12 8 5 4 2 2
	N = 50

Answer:

ଲବ୍ୱାଙ୍କ ସଂଭାଗ	ବାରମ୍ବାରତା(f)	ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ (X)	ବିଚ୍ୟୁତି (X1)	Fx1
70 – 74 65 – 69 60 – 64 55 – 59 50 – 54 45 – 49 40 – 44 35 – 39 30 – 34 25 – 29	2 3 5 7 12 8 5 4 2 2	72 67 62 57 52 47 42 37 32 27	4 3 2 1 0 -1 -2 -3 -4 -5	8 9 10 7 0 -8 -10 -12 -8 -14
	N = 50			∑Fx1= -14

ସୂତ୍ର – M = \(A M+\left[\frac{\sum \mathrm{fx}^1}{N}\right] \times \mathrm{i}\)

AM = କଳ୍ପିତ ମାଧ୍ୟମାନ
X = ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ
X¹= କଳ୍ପିତ ମାଧ୍ୟମାନରୁ ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ବିଚ୍ୟୁତି
i = ସମ୍ଭାଗ ବିସ୍ତାର

AM = 52
∑Fx¹= -14
N = 50
i = 5

M = \(A M+\left[\frac{\sum \mathrm{fx}^1}{N}\right] \times \mathrm{i}\)
= \(52+\frac{(-14)}{50} \times 5\)
= \(52+\frac{-14}{10} \times 5\)
= 52-14 = 50.6 (Ans)

Question ୭।
ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ପୌନଃପୁନ୍ୟ ବିତରଣର ମାଧ୍ୟମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।

ଲବ୍ୱାଙ୍କ ସଂଭାଗ	ବାରମ୍ବାରତା (f)
75 – 79 70 – 74 65 – 69 60 – 64 55 – 59 50 – 54 45 – 49 40 – 44 35 – 39 30 – 34 25 – 29 20 – 24	0 3 4 6 7 10 8 5 4 2 1 0
	N = 50

Answer:

ଲବ୍ୱାଙ୍କ ସଂଭାଗ	ବାରମ୍ବାରତା(f)	ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ (X)	ବିଚ୍ୟୁତି (X1)	Fx1
75 – 79 70 – 74 65 – 69 60 – 64 55 – 59 50 – 54 45 – 49 40 – 44 35 – 39 30 – 34 25 – 29 20 – 24	0 3 4 6 7 10 8 5 4 2 1 0	77 72 67 57 52 47 42 37 32 27 22	5 4 3 2 1 0 -1 -2 -3 -4 -5	0 12 12 7 0 -8 -10 -12 -8 -5 0
	N = 50			Fx1=0

ସୂତ୍ର – M = \(A M+\left[\frac{\sum \mathrm{fx}^1}{N}\right] \times \mathrm{i}\)

AM = କଳ୍ପିତ ମାଧ୍ୟମାନ
X = ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ
X¹ = କଳ୍ପିତ ମାଧ୍ୟମାନରୁ ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ବିଚ୍ୟୁତି
i = ସମ୍ଭାଗ ବିସ୍ତାର

AM = 52
Fx¹=0
N = 50
i = 5

M = \(A M+\left[\frac{\sum \mathrm{fx}^1}{N}\right] \times \mathrm{i}\)
= \(52+\frac{(0)}{50} \times 5\)
= 52 + 0 * 5
= 52+ 0
= 52 (Ans)

Question ୮।
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀକୁ ନେଇ ଏକ ପୌନଃପୁନଃ ବିତରଣ ସାରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର।
20, 35, 48, 17, 63, 28, 52, 12, 64, 73, 15, 51, 37, 70
68, 73, 49, 53, 26, 42, 44, 31, 36, 16, 24, 31, 43, 50, 36
45, 23, 74, 53, 62, 19, 52, 46, 53, 66, 32
Answer:
20, 35, 48, 17, 63, 28, 52, (12), 64, 73, 15, 51, 37, 70, 68, 73, 49, 53, 26, 42, 44, 31, 36, 16, 24, 31, 43, 50, 36, 45, 23, 74, 53, 62, 19, 52. 46, 53, 66, 32
ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା N = 40
ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଫଳାଙ୍କ = 74
ସର୍ବନିମ୍ନ ଫଳାଙ୍କ = 12

ତଥ୍ୟାବଳୀ ବିସ୍ତାର (Range) = ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଫଳାଙ୍କ – (Highest Score) – ସର୍ବନିମ୍ଗ ଫଳାଙ୍କ (Lowest Score)
= 74 – 12
= 62
ଯଦି ସଂଭାଗ ବିସ୍ତାର ବୋଲି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କରାଯାଏ, ତେବେ ଅବରୋହୀ କ୍ରମରେ ସଂଭାଗମାନଙ୍କୁ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମତେ ଲେଖାଯାଇ ଗୋଟିଏ ପୌନଃପୁନଃ ବିତରଣ ଗଠନ କରାଯାଇପାରିବ।

ସଂଭାଗ	ଟାଲିଚିହ୍ନ	ବାରମ୍ବାରତା(f)
70 – 80 60 – 70 50 – 60 40 – 50 30 – 40 20 – 30 10 – 20	|||| |||| |||||| |||||| |||||| |||| ||||	4 5 7 7 7 5 5
		F = 40

Question ୯।
ମନୋବିଜ୍ଞାନ ପରୀକ୍ଷାରେ ୫୦ ଜଣ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ହାସଲ କରିଥିବା ଫଳାଙ୍କ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ଏହି ଫଳାଙ୍କକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଗୋଟିଏ ପୌନଃପୁନଃ ବିତରଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
49, 56, 38, 99, 74, 92, 78, 84, 63, 59
84, 63, 88, 86, 76, 72, 72, 67, 73, 54
86, 81, 69, 59, 55, 24, 42, 77, 59, 61
31, 91, 91, 86, 88, 88, 72, 72, 76, 69
65, 51, 66, 84, 72, 62, 78, 89, 68, 70
Answer:
ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା N = 50
ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଫଳାଙ୍କ = 99
ସର୍ବନିମ୍ନ ଫଳାଙ୍କ = 24
ତଥ୍ୟାବଳୀ ବିସ୍ତାର (Range) = ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଫଳାଙ୍କ – (Highest Score) – ସର୍ବନିମ୍ଗ ଫଳାଙ୍କ (Lowest Score)
= 99 – 24
= 75

ଯଦି ସଂଭାଗ ବିସ୍ତାର i = 10 ବୋଲି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କରାଯାଏ, ତେବେ ଅବରୋହୀ କ୍ରମରେ ସଂଭାଗମାନଙ୍କୁ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମତେ ଲେଖାଯାଉ ଗୋଟିଏ ପୌନଃପୁନଃ ବିତରଣ ଗଠନ କରାଯାଇପାରିବ ।

ସଂଭାଗ	ଟାଲିଚିହ୍ନ	ବାରମ୍ବାରତା(f)
90 – 99 80 – 89 70 – 79 60 – 69 50 – 59 40 – 49 30 – 39 20 – 29	|||| |||| |||| |||| |||| ||| |||| |||| |||| || || || |	4 11 13 10 7 2 2 1
		∑F = 50

Question ୧୦।
ପ୍ରଦତ୍ତ ପୌନଃପୁନ୍ୟ ବିତରଣର ମାଧ୍ୟମାନ (Mean) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପଦ୍ଧତି ଅନୁଯାୟୀ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।

ସଂଭାଗ	ବାରମ୍ବାରତା (f)
60 – 64 55 – 59 50 – 54 45 – 49 40 – 44 35 – 39 30 – 34 25 – 29 20 – 24 15 – 19	2 5 8 10 12 6 3 2 1 1
	N = 50

Answer:

ସଂଭାଗ	ବାରମ୍ବାରତା(f)	ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ (X)	Fx
60 – 64 55 – 59 50 – 54 45 – 49 40 – 44 35 – 39 30 – 34 25 – 29 20 – 24 15 – 19	2 5 8 10 12 6 3 2 1 1	62 57 52 47 42 37 32 27 22 17	124 285 416 470 504 222 96 54 22 17
	N = 50		∑Fx =2210

ମାଧ୍ୟମାନ \(\overline{\mathrm{X}}=\frac{\sum \mathrm{fx}}{\mathrm{N}}\)
= \(\frac{2210}{50}\)
= 44.2 (Ans)

F – ସଂଭାଗର ବାରମ୍ବାରତା
N – ପରିବଣ୍ଟନଗତ ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା
X – ସଂଭାଗର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ
Σ – ସମଷ୍ନି

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Psychology Solutions Unit 5 ମନୋବିଜ୍ଞାନରେ ପରିସଂଖ୍ୟାନର ବ୍ୟବହାର Objective Questions.

CHSE Odisha 12th Class Psychology Unit 5 Objective Questions in Odia Medium

ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ତଳେ ଦିଆଯାଇଛି । ଉପଯୁକ୍ତ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।

୧। ନିମ୍ନ ତଥ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟ ନୁହେଁ ?
(i) kg ଚିନି
(ii) ଅମାପ ଧନ
(iii) ଚତୁର୍ଥ ଶ୍ରେଣୀ କର୍ମଚାରୀ
(iv) ଗୋଟିଏ ହ୍ରଦ
Answer:
(ii) ଅମାପ ଧନ

୨। କେଉଁଟି ନିଶ୍ଚୟ ଏକ ଅଶୋଧୃତ ଫଳାଙ୍କ ସାରଣୀ ?
(i) 5, 8, 9, 9
(ii) 3, 8, 2, 6
(iii) 8, 6, 4, 2
(iv) 3, 4, 5, 6
Answer:
(ii) 3, 8, 2, 6

୩। ପରିସଂଖ୍ୟାନ ଏକ କି ପ୍ରକାର ବିଜ୍ଞାନ ?
(i) କୃଷି ବିଜ୍ଞାନ
(ii) ମନୋବିଜ୍ଞାନ
(iii) ରାଷ୍ଟ୍ର ବିଜ୍ଞାନ
(iv) ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବିଜ୍ଞାନ
Answer:
(iv) ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବିଜ୍ଞାନ

୪। କେଉଁଟି ଏକ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଲକ୍ତାଙ୍କ ନୁହେଁ ?
(i) 50 k.m ଦୂରତା
(ii) 5 ଫୁଟ୍ 6 ଇଞ୍ଚ ଉଚ୍ଚତା
(iii) 2 ଘନମିଟର ପାଣି
(iv) 18 ବର୍ଷ ଓ ମାସ ବୟସ
Answer:
(iv) 18 ବର୍ଷ 3 ମାସ ବୟସ

୫। ବେଶୀ ଲଜ୍ଜାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ତଥ୍ୟାବଳୀରୁ କି ପ୍ରକାର ସାରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଉଚିତ୍ ?
(i) ଭାଗ ବିଭକ୍ତ ବାରମ୍ବାରତା ସାରଣୀ
(ii) ସରଳ ସାରଣୀ
(iii) ବାରମ୍ବାରତା ସାରଣୀ
(iv) ଅଶୋଧୃତ ତଥ୍ୟ ସାରଣୀ
Answer:
(i) ଭାଗ ବିଭକ୍ତ ବାରମ୍ବାରତା ସାରଣୀ

୬। 24 -30, 30 – 36 ଭାଗ ବିଭକ୍ତ ସାରଣୀରେ 30 – 36 ସମ୍ଭାଗର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ କେତେ ?
(i) 32
(ii) 32.5
(iii) 33
(M) 33.5
Answer:
(iii) 33

୭। 24-30, 31-37 ଭାଗ ବିଭକ୍ତ ସାରଣୀର ସମ୍ଭାଗ ବିସ୍ତାର କେତେ ?
(i) 6
(ii) 6.5
(iii) 7
(iv) 7.5
Answer:
(iii) 7

୮। ଭାଗ ବିଭକ୍ତ ସାରଣୀର ସମ୍ଭାଗ ବିସ୍ତାର କେତେ ?
(i) 20-24, 25-29
(ii) 20-25, 25-30
(iii) 20-25, 26-31
(iv) 19.5-24.5, 24.5-29.5
Answer:
(iii) 20-25, 26-31

୯। ଏକ ଭାଗ ବିଭକ୍ତ ସାରଣୀରେ ସର୍ବନିମ୍ନ ସମ୍ଭାଗର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ 22 ଓ ସମ୍ଭାଗ ବିସ୍ତାର 25 ହେଲେ ନିମ୍ନରୁ ଚତୁର୍ଥ ସମ୍ଭାଗର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ କେତେ ?
(i) 26
(ii) 42
(iii) 37
(iv) 44
Answer:
(iii) 37

୧୦। ପ୍ରଥମ n ସଂଖ୍ୟକ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟାର ମାଧ୍ୟମାନ କେତେ ?
(i) \(\frac{n(n+1)}{2}\)
(ii) \(\frac{\mathrm{n}}{2}+1\)
(iii) \(\frac{\mathrm{n}+1}{2}\)
(iv) \(\frac{n(n-1)}{2}\)
Answer:
(iii) \(\frac{\mathrm{n}+1}{2}\)

୧୧। M ମାଧ୍ୟମାନ ବିଶିଷ୍ଟ 10 ଟି ଲଜ୍ଜାଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ 5 ବଢ଼ାଇଦେଲେ ନୂତନ ଲଜ୍ଜାଙ୍କ 10 ଟିର ମାଧ୍ୟମାନ କେତେ ହେବ ?
(i) M
(ii) M-5
(iii) M+5
(iv) 5m
Answer:
(iii) M + 5

୧୨। M ମାଧ୍ୟମାନ ବିଶିଷ୍ଟ 15 ଟି ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ଦୁଇଗୁଣ କଲେ ନୂତନ ଲଚ୍ଛାଙ୍କମାନଙ୍କର ମାଧ୍ଯମାନ କେତେ ହେବ ?
(i) M
(ii) 2M
(iii) \(\frac{\mathrm{M}}{2}\)
(iv) \(\frac{\mathrm{2}}{M}\)
Answer:
(ii) 2M

୧୩। ଯଦି 5 ଜଣ ବାଳକଙ୍କର ମାଧ୍ୟମାନ ବୟସ 7 ଓ 5 ଜଣ ବାଳିକାଙ୍କର ମାଧ୍ୟମାନ ବୟସ 5 ହୁଏ ତେବେ ସମସ୍ତ ବାଳକ ବାଳିକାଙ୍କର ମାଧ୍ୟମାନ ବୟସ କେତେ ହେବ ?
(i) 5
(ii) 6
(iii) 7
(iv) 10
Answer:
(ii) 6

୧୪। 10 ଥର ଖେଳି ଜଣେ କିକ୍ରେଟ ଖେଳାଳୀ ନିମ୍ନରେ ଥ‌ିବା ରନ୍ ସଂଗ୍ରହ କରିଛନ୍ତି 47, 41, 50, 39, 45, 48, 42, 32, 60, 20 । ତାଙ୍କ ରନ୍‌ର ମାଧ୍ୟମାନ କେତେ ?
(i) 48.8
(ii) 42.4
(iii) 38. 6
(iv) 45.2
Answer:
(ii) 42.4

୧୫। ପ୍ରଥମ ୨୦ଟି ଗଣନ ସଂଖ୍ୟାର ମଧ୍ୟମା କେତେ ?
(i) 10.5
(ii) 10
(iii) 11
(iv) 9.5
Answer:
(i) 10.5

୧୬। Md ମଧ୍ୟମା ବିଶିଷ୍ଟ 20 ଟି ଲବ୍ଧଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ 5 ବଢ଼ାଇଦେଲେ ନୂତନ 20ଟି ଲବ୍ଧଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ମଧ୍ୟମା କେତେ ହେବ ?
(i) Md
(ii) Md-5
(iii) Md+5
(iv) \(\frac{\mathrm{Md}}{5}\)
Answer:
(iii) Md+5

୧୭। Md ମଧ୍ୟମା ବିଶିଷ୍ଟ 16ଟି ଲବ୍‌ଧାଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ଓଗୁଣ କଲେ ନୂତନ ଲବ୍‌ଧାଙ୍କମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟମା କେତେ ହେବ ?
(i) 3 Md
(iii) Md/3
(ii) 3/Md
(iv) Md
Answer:
(i) 3 Md

୧୮। ଯଦି 5 ଜଣ ବାଳକଙ୍କର ମଧ୍ୟମା ବୟସ 7 ଓ 5 ଜଣ ବାଳିକାଙ୍କର ମଧ୍ୟମା ବୟସ 5 ହୁଏ, ତେବେ ସମସ୍ତ ବାଳକ ବାଳିକାଙ୍କର ମଧ୍ୟମା ବୟସ କେତେ ହେବ ?
(i) 12
(ii) 2
(iii) 6
(iv) ନିର୍ମେୟ ନୁହେଁ
Answer:
(iv) ନିର୍ଦେୟ ନୁହେଁ

୧୯। ନଅ ଥର ଖେଳି ଜଣେ କ୍ରିକେଟଖେଳାଳୀ ସଂଗ୍ରହ କରିଥିବା ରନ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ତଳେ ଦିଆଯାଇଛି। ଏହାର ମଧ୍ୟମା କେତେ ?
47, 41, 50, 39, 45, 48, 42, 32, 60
(i) 45
(ii) 48
(iii) 42.5
(iv) 50
Answer:
(i) 45

୨୦। ପ୍ରଥମ ଦଶଟି ଗଣନ ସଂଖ୍ୟାର ଗରିଷ୍ଠତା କେତେ ?
(i) 5
(ii) 6
(iii) 10
(iv) ନିଷ୍କ୍ରିୟ ନୁହେଁ
Answer:
(iv) ନିଶ୍ଚୟ ନୁହେଁ

୨୧। 20 ଗରିଷ୍ଠକ ଥିବା ଏକ ତଥ୍ୟାବଳୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲଚ୍ଛାଙ୍କରେ 5 ଯୋଗକଲେ ନୂତନ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଗରିଷ୍କକ କେତେ ହେବ ?
(i) 15
(ii) 20
(iii) 25
(iv) 100
Answer:
(iii) 25

୨୨। Mo ଗରିଷ୍ଠଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଲବ୍‌ଧାଙ୍କମାନଙ୍କୁ 5 ଗୁଣ କଲେ ନୂତନ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଗରିଷ୍ଠକ କେତେ ହେବ ?
(i) \(\frac{\mathrm{Mo}}{5}\)
(ii) Mo +5
(iii) Mo
(iv) 5X Mo
Answer:
(iv) 5X Mo

୨୩। ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଗରିଷ୍କକ କେତେ ?
5, 6, 8, 7, 9, 7, 9, 10, 10, 9, 12, 11, 12
(i) 9
(ii) 8
(iii) 10
(iv) 12
Answer:
(i) 9

୨୪। ଯଦି 15 ଜଣ ବାଳକଙ୍କର ଗରିଷ୍ଠକ ବୟସ 8 ଓ 30 ଜଣ ବାଳିକାଙ୍କର ଗରିଷ୍ଠକ ବୟସ 8 ହୁଏ ତେବେ ଉଭୟ ବାଳକ ଓ ବାଳିକାଙ୍କର ଗରିଷ୍କକ ବୟସ କେତେ ?
(i) 16
(ii) 8
(iii) 24
(iv) 4
Answer:
(ii) 8

୨୫। ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମ୍ଭାଗ ଏହାର ନିମ୍ନ ସୀମାଠାରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱସୀମା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ତୃତ । ଏହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(i) ବାରମ୍ବାରତା
(ii) ସମ୍ଭାଗ ବିସ୍ତାର
(iii) ତଥ୍ୟାବଳୀର ବିସ୍ତାର
(iv) ବାରମ୍ବାରତା ବିତରଣ
Answer:
(ii) ସମ୍ଭାଗ ବିସ୍ତାର

ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନତଳେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ଦିଆଯାଇଛି । ଉପଯୁକ୍ତ ଉତ୍ତର ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। ଯେଉଁ ଫଳାଙ୍କ ଏକ ସଂଖ୍ୟାମାଳାକୁ ଠିକ୍ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରେ ତାହା _________________ ରୂପେ ପରିଚିତ ।
(i) ମଧ୍ୟକ
(ii) ମଧ୍ୟମା
(iii) ଗରିଷ୍ଠକ
(iv) ବାରମ୍ବାରତା
Answer:
(ii) ମଧ୍ୟମା

୨। ଏକ ସଂଖ୍ୟାମାଳାର ବାରମ୍ବାର ଘଟୁଥିବା ଫଳାଙ୍କକୁ _______________ କୁହାଯାଏ ।
(i) ଗରିଷ୍ଠକ
(ii) ମାଧ୍ୟମାନ
(iii) ମଧ୍ୟମା
(iv) ରାଶିକୃତ ବାରମ୍ବାରତା
Answer:
(i) ଗରିଷ୍ଠକ

୩। ଏକ ସଂଖ୍ୟାମାଳାର ___________________ ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପ୍ରବଣତାର ପରିମାପକ ଅଟେ ।
(i) ମଧ୍ୟକ
(ii) ମଧ୍ୟମା
(iii) ଗରିଷ୍ଠକ
(iv) ବିଚ୍ୟୁତି
Answer:
(i) ମଧ୍ୟକ

୪। ଏକ ସଂଖ୍ୟାମାଳାର ____________________ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ସହଜ ।
(i) ଗରିଷ୍ଠକ
(ii) ମଧ୍ୟମା
(iii) ମାଧ୍ୟମାନ
(iv) ପୌନଃପୁନ୍ଯ
Answer:
(i) ଗରିଷ୍ଠକ

୫। _____________ ଏକ ଗାଣିତିକ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପ୍ରବଣତାର ପରିମାପକ ଅଟେ ।
(i) ପୌନଃପୁନ୍ଯ
(ii) ମଧ୍ୟମା
(iii) ମାଧ୍ୟମାନ
(iv) ଗରିଷ୍ଠକ
‍Answer:
(iii) ମାଧ୍ୟମାନ

୬। ଫଳାଙ୍କମାନଙ୍କ ଆନୁକ୍ରମିକ ବିନ୍ୟାସର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥ ଫଳାଙ୍କକୁ ________________ କୁହାଯାଏ ।
(i) ମଧ୍ୟମା
(ii) ମାଧ୍ୟମାନ
(iii) ଗରିଷ୍ଠକ
(iv) ଅନ୍ୟାନ୍ୟ
Answer:
(i) ମଧ୍ୟମା

୭। କେନ୍ଦ୍ର।ୟପ୍ରବଣତାର ______________________ ପରିମାପକ ଏକ ସଂଖ୍ୟମାଳାକୁ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିନିଧୃତ୍ଵ କରେ ।
(i) ମଧ୍ୟମା
(ii) ମାଧ୍ୟମାନ
(iii) ଗରିଷ୍ଠକ
(iv) ଅନ୍ୟାନ୍ୟ
Answer:
(ii) ମାଧ୍ୟମାନ

୮। କେନ୍ଦ୍ର।ୟପ୍ରବଣତାର ____________________ ପରିମାପକକୁ ଏକ ସଂଖ୍ୟାମାଳାର ଭାରକେନ୍ଦ୍ର ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
(i) ଗରିଷ୍ଠକ
(ii) ମଧ୍ୟମା
(iii) ମାଧ୍ୟମାନ
(iv) ଅନ୍ୟାନ୍ୟ
Answer:
(iii) ମାଧ୍ୟମାନ

୯।  ____________________ ନିର୍ଧାରଣ ନିମନ୍ତେ ବିଶେଷ ଗାଣିତିକ ବିଧୂର ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇ ନ ଥାଏ ।
(i) ମଧ୍ୟମା
(ii) ଗରିଷ୍ଠକ
(iii) ମାଧ୍ୟମାନ
(iv) ଅନ୍ୟାନ୍ୟ
Answer:
(ii) ଗରିଷ୍ଠକ

୧୦। __________________ ସ୍ଥାନ ରୂପକ କେନ୍ଦ୍ରୀୟପ୍ରବଣତାର ମାପକ ଅଟେ ।
(i) ମଧ୍ୟମା
(ii) ମାଧ୍ୟମାନ
(iii) ଗରିଷ୍ଠକ
(iv) ଅନ୍ୟାନ୍ୟ
Answer:
(i) ମଧ୍ୟମା

୧୧। ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟକୁ ସଂଖ୍ୟା ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ତଥ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ _________________ କୁହାଯାଏ ।
(i) ଲବ୍ଧଙ୍କ
(ii) ବାରମ୍ବାରତା
(iii) ତଥ୍ୟ
(iv) ସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟ
Answer:
(i) ଲବ୍ଧଙ୍କ

୧୨। ତଥ୍ୟାବଳୀର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଓ ସର୍ବନିମ୍ନ ଲଚ୍ଛାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଦୂରତାକୁ ___________________ କୁହାଯାଏ ।
(i) ତଥ୍ୟାବଳୀର ବିସ୍ତାର
(ii) ସମ୍ଭାଗ ବିସ୍ତାର
(iii) ଭାଗ ବିଭକ୍ତ ବାରମ୍ବାରତା
(iv) କେନ୍ଦ୍ରୀୟପ୍ରବଣତା
Answer:
(i) ତଥ୍ୟାବଳୀର ବିସ୍ତାର

୧୩। କେନ୍ଦ୍ର।ୟପ୍ରବଣତା _________________ ପ୍ରକାରର ମାପକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
(i) ୫
(ii) ୩
(iii) ୪
(iv) ୨
Answer:
(ii) ୩

୧୪। କୌଣସି ତଥ୍ୟାବଳୀର ଲବ୍ଧଙ୍କଗୁଡ଼ିକୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଦ୍ଵାରା ଯୋଗ, ବିୟୋଗ, ଗୁଣନ ବା ଭାଗ କଲେ _________________ ରେ ଅନୁରୂପ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ।
(i) ଗରିଷ୍ଠକ
(ii) ମାଧ୍ୟମାନ
(iii) ମଧ୍ୟମା
(iv) ଅନ୍ୟାନ୍ୟ
Answer:
(ii) ମାଧ୍ୟମାନ

୧୫। ଯେତେବେଳେ ଫଳାଙ୍କ ବିତରଣର ଠିକ୍ ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଯାହାର ନିମ୍ନରେ 50% ଏବଂ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ 50% ଲଜ୍ଜାଙ୍କ ରହିଥାଏ, ଯେତେବେଳେ ___________________ ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥାଏ ।
(i) ମଧ୍ୟମା
(ii) ଗରିଷ୍ଠକ
(ii) ମାଧ୍ୟମାନ
(iv) ଅନ୍ୟାନ୍ୟ
Answer:
(i) ମଧ୍ୟମା

ନିମ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଭକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ‘ଠିକ୍‌’ କିମ୍ବା ‘ଭୁଲ୍’ ଦର୍ଶାଅ ।

୧। ଖବର କାଗଜ ପୃଷ୍ଠାରେ ପ୍ରକାଶିତ ପରିସଂଖ୍ୟାନଗତ ତଥ୍ୟ ଆମର ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ ।
Answer:
ଠିକ୍

୨। ଅଳ୍ପ ଓ ବହୁତ – ଏପରି ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରି ଆମେ ବସ୍ତୁର ପରିମାଣ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସୂଚନା ଦେଇଥାଉ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୩। ବା ଅଧଃ କ୍ରମରେ ସଜାଇ ଲେଖୁଲେ ଏହି ସାରଣୀକୁ ବାରମ୍ବାରତା ବିତରଣ ସାରଣୀ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୪। ସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟ ସାଧାରଣ ତଥ୍ୟ ଅପେକ୍ଷା ଅଧ‌ିକ ଉପଯୋଗୀ ।
Answer:
ଠିକ୍

୫। ବାରମ୍ବାରତା ବିତରଣ ସାରଣୀରେ ଏକମାତ୍ର ସର୍ବାଧ‌ିକ ବାରମ୍ବାରତା ବିଶିଷ୍ଟ ଲବ୍ଧଙ୍କ ଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୬। ଭାଗ ବିଭକ୍ତ ବାରମ୍ବାରତା ବିତରଣ ସାରଣୀରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲଜ୍ଜାଙ୍କ ବାରମ୍ବାରତା ଦର୍ଶାଇଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୭। ମନୋବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଲବ୍ଧଙ୍କଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରାୟତଃ ଅବିରତ ଲବ୍ଧଙ୍କ ବୋଲି ଧରାଯାଇଥାଏ ।
Answer:
ଠିକ୍

୮। କୌଣସି ସମ୍ଭାଗର ନିମ୍ନସୀମାରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱସୀମାର ବିସ୍ତୃତିକୁ ସମ୍ଭାଗର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୯। ଏକ ତଥ୍ୟାବଳୀକୁ କେତୋଟି ଶ୍ରେଣୀ ବା ସମ୍ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯିବ ସେଥିପାଇଁ ଧରାବନ୍ଧା ନିୟମ ନାହିଁ ।
Answer:
ଠିକ୍

୧୦। Σf ସବୁବେଳେ ମୋଟ ଲଜ୍ଜାଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ସଂଗେ ସମାନ ନ ହେଲେ ସାରଣୀ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ଭୁଲ ଅଛି ବୋଲି ଧରିବାକୁ ହେବ ।
Answer:
ଠିକ୍

୧୧। କୌଣସି ସମ୍ଭାଗର ନିମ୍ନସୀମା L ଓ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱସୀମା L, ହେଲେ ସମ୍ଭାଗର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ହୁଏ ।
Answer:
ଠିକ୍

୧୨। ଏକ ସଂଖ୍ୟାମାଳାର ବାରମ୍ବାର ଘଟୁଥିବା ଫଳାଙ୍କକୁ ମଧ୍ୟକ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ

୧୩। ଯେଉଁ ଫଳାଙ୍କ ଏକ ସଂଖ୍ୟାମାଳାକୁ ଠିକ୍ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରେ ତାହାକୁ ମଧ୍ୟକ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୧୪। ଏକ ସଂଖ୍ୟାମାଳାର ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ପ୍ରତିନିଧ‌ି ଗରିଷ୍ଠକ ଅଟେ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୧୫। ରୀତିକୁ ଗରିଷ୍ଠକ ଏକ ସଂଖ୍ୟାମାଳାର ଭାରକେନ୍ଦ୍ର ରୂପେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୧୬। ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ଅଯୁଗ୍ମ ସଂଖ୍ୟାର ମାଧ୍ୟମାନ ସେ ଦ୍ଵୟର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଯୁଗ୍ମ ସଂଖ୍ୟା ସଂଗେ ସମାନ ।
Answer:
ଠିକ୍

୧୭। ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ କଵତ ମାଧ୍ୟମାନ ନେଇ ଏକ ତଥ୍ୟାବଳୀର ମାଧ୍ୟମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କଲେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଉତ୍ତର ମିଳିବ ।
Answer:
ଭୁଲ

୧୮। ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ କଳ୍ପିତ ମାଧ୍ୟମାନ ନେଇ ଏକ ତଥ୍ୟାବଳୀର ମାଧ୍ୟମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କଲେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଉତ୍ତର ମିଳିବ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୧୯। ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ଅଯୁଗ୍ମ ସଂଖ୍ୟାର ମଧ୍ୟମା ସେ ଦ୍ଵୟର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଯୁଗ୍ମ ସଂଖ୍ୟା ସଙ୍ଗେ ସମାନ ।
Answer:
ଠିକ୍

୨୦। ପ୍ରଥମ ‘n’ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟାର ମଧ୍ୟମା ସବୁବେଳେ ମଧ୍ୟମାଠାରୁ ବୃହତ୍ତର ।
Answer:
ଭୁଲ

୨୧। କୌଣସି ତଥ୍ୟାବଳୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲଜ୍ଜାଙ୍କର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଯୋଗକଲେ ନୂତନ ଲବ୍ଧଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ମଧ୍ୟମା ପୂର୍ବ ମଧ୍ୟମା ସହ ସମାନ ହେବ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୨୨। କୌଣସି ତଥ୍ୟାବଳୀର ମଧ୍ୟମା ବେଳେବେଳେ ବୃହତ୍ତମ ଲକ୍ତାଙ୍କ ଠାରୁ ବଡ଼ ବା କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ଲବ୍ଧଙ୍କ ଠାରୁ ସାନ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୨୩। କୌଣସି ତଥ୍ୟାବଳୀର ଏକମାତ୍ର ଗରିଷ୍ଠକ ଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୨୪। ତଥ୍ୟାବଳୀରେ ଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲବ୍‌ଧାଙ୍କର ମାନ ଉକ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଗରିଷ୍ଠକକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୨୫। ଗରିଷ୍ଠକ ତଥ୍ୟାବଳୀର କେନ୍ଦ୍ରୀୟପ୍ରବଣତାକୁ ସୂଚାଏ ।
Answer:
ଠିକ୍

୨୬। ଏକ ତଥ୍ୟାବଳୀର ସମସ୍ତ ଲଜ୍ଜାଙ୍କର ବାରମ୍ବାରତା ସମାନ ଥିଲେ ଏହି ତଥ୍ୟାବଳୀର ଗରିଷ୍ଠକ ନାହିଁ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଠିକ୍

୨୭। ଭାଗ ବିଭକ୍ତ ବାରମ୍ବାରତା ସାରଣୀର ସର୍ବାଧିକ ବାରମ୍ବାରତା ବିଶିଷ୍ଟ ସଂଭାଗର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଗରିଷ୍ଠକ ହୁଏ ।
Answer:
ଠିକ୍

୨୭। କୌଣସି ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଇଚ୍ଛାଙ୍କକୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟା ଦ୍ଵାରା ଭାଗ କଲେ ନୂତନ ଲବ୍ଧଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ମଧ୍ୟମା ପୂର୍ବ ମଧ୍ୟମା ଠାରୁ କମ୍ ହେବ ।
Answer:
ଠିକ୍

୨୯। କୌଣସି ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟାବଳୀର ଲଜ୍ଜାଙ୍କମାନଙ୍କ ମାଧ୍ୟମାନ ବେଳେବେଳେ ବୃହତ୍ତମ ଲବ୍ଧଙ୍କ ଠାରୁ ବଡ଼ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ଲବ୍ଧଧାଙ୍କ ଠାରୁ ସାନ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୩୦। ପରିସଂଖ୍ୟନ ଏକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବିଜ୍ଞାନ ।
Answer:
ଠିକ୍

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Odia Solutions Chapter 6 ତପସ୍ବିନୀର ପତ୍ର Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 12 Odia Chapter 6 ତପସ୍ବିନୀର ପତ୍ର Question Answer

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଉତ୍ତର

(କ) ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନ । ଚାରିଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର ।

Question ୧ ।
ଶରଣ-ବତ୍ସଳ-ଧ୍ବଜ ରିପୁ-ଗଜାଙ୍କୁଶ – ଏଥରେ ଧ୍ଵଜ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ _____ ।
(i) ରକ୍ଷକ
(ii) ପତାକା
(iii) ଶତ୍ରୁ
(iv) ମିତ୍ର
Answer:
(ii) ପତାକା

Question ୨ ।
‘ନବବାମା’ ବୋଲି କବି କାହାକୁ କହିଛନ୍ତି ?
(i) ସୀତା
(ii) ସୁନାର ସୀତା
(iii) ନବ ବିବାହିତା ଦ୍ବିତୀୟ ପତ୍ନୀ
(iv) ରୁକ୍ମିଣୀ
Answer:
(iii) ନବ ବିବାହିତା ଦ୍ବିତୀୟ ପତ୍ନୀ

Question ୩ ।
ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ସଦ୍‌ଗୁଣାବଳୀ ଶତଗୁଣିତ ହେଉଥବ କାହିଁକି ?
(i) ସୀତାଙ୍କ ସ୍ମୃତିକୁ ମନେ ପକାଇ
(ii) ଲବ କୁଶଙ୍କ ପରିଚୟ ପାଇ
(iii) ମୁଗ୍ଧ ନବବଧୂକୁ ମୁଗ୍ଧ କରିବାପାଇଁ
(iv) ଋଷିମାନଙ୍କୁ ଆନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରିବାପାଇଁ
Answer:
(iii) ମୁଗ୍ଧ ନବବଧୂକୁ ମୁଗ୍ଧ କରିବାପାଇଁ

Question ୪ ।
ତାପସଙ୍କ ଅଶାନ୍ତି-ନାଶକ ବୋଲି କାହାକୁ କୁହାଯାଇଛି ?
(i) ରାମଚନ୍ଦ୍ର
(ii) ରାବଣ
(iii) ସୀତା
(iv) ବାଲ୍ମୀକି
Answer:
(i) ରାମଚନ୍ଦ୍ର

Question ୫ ।
ସୀତା, ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଚିଠି ଲେଖି କ’ଣ ମାଗିଥିଲେ ?
(i) ପୁଅ ଦୁହିଙ୍କୁ ରାଜଭୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବାପାଇଁ
(ii) ନବ ପ୍ରଣୟିନୀଙ୍କୁ ବାହାର କରିଦେବାପାଇଁ
(iii) ନବ ପ୍ରଣୟିନୀ କେଉଁ ଘୋର ତପସ୍ୟା କରି କେଉଁ ମନ୍ତ୍ର ଜପ କରି ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ବର ରୂପେ ପାଇଲେ ଜଣାଇବାପାଇଁ
(iv) ତାଙ୍କ ଦୋଷ କ୍ଷମା କରିଦେବାପାଇଁ
Answer:
(iii) ନବ ପ୍ରଣୟିନୀ କେଉଁ ଘୋର ତପସ୍ୟା କରି କେଉଁ ମନ୍ତ୍ର ଜପ କରି ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ବର ରୂପେ ପାଇଲେ ଜଣାଇବାପାଇଁ

Question ୬ ।
ସୀତାଙ୍କ ପୁତ୍ରଦ୍ଵୟ କିପରି ଜନନୀଙ୍କ ଜୀବନ କନ୍ଦାଉ ଥିଲେ ?
(i) ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ କଳହ କରି
(ii) ବୀଣା ସହକାରେ ରାମାୟଣ ଗାନ କରି
(iii) ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ କଥା ମନେ ପକାଇ
(iv) ପିତାଙ୍କ ପରିଚୟ ପଚାରି
Answer:
(ii) ବୀଣା ସହକାରେ ରାମାୟଣ ଗାନ କରି

Question ୭ ।
ତରୁଲତାଗଣ କ’ଣ ଶୁଣି ଅଥୟ ହୁଅନ୍ତି ?
(i) ସୀତାଙ୍କ କ୍ରନ୍ଦନ
(ii) ଲବ-କୁଶଙ୍କ ରାମାୟଣ ଗାନ
(iii) ଋଷିମାନଙ୍କର ଓଁକାର ଧ୍ଵନି
(iv) ଋଷିକୁମାରମାନଙ୍କର ବେଦ ଧ୍ଵନି
(ii) ବୀଣା ସହକାରେ ରାମାୟଣ ଗାନ କରି
Answer:
(ii) ଲବ-କୁଶଙ୍କ ରାମାୟଣ ଗାନ

Question ୮ ।
ସୀତାଙ୍କ ଶିଶୁଦ୍ଵୟଙ୍କ ମନ କ’ଣ ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରି ନେଉଥ୍ଲା ?
(i) ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପଦପଙ୍କଜ ଦର୍ଶନ କରିବାପାଇଁ
(ii) ରାଜା ରାମଙ୍କ ନିକଟରେ ରାମାୟଣ ଗାନ କରିବାପାଇଁ
(iii) ମାତାଙ୍କ ପ୍ରତି ହୋଇଥିବା ଅନ୍ୟାୟର ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବାପାଇଁ
(iv) ଅଯୋଧ୍ୟା ଯାଇ ନିଜର ପିତାଙ୍କୁ ପରିଚୟ ଦେବାପାଇଁ
Answer:
(iv) ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପଦପଙ୍କଜ ଦର୍ଶନ କରିବାପାଇଁ

Question ୯ ।
କ’ଣ ଶୁଣି ସୀତାଙ୍କର ହୃଦୟ ହାଣି ହୋଇ ଯାଉଥିଲା ?
(i) ଶିଶୁଦ୍ୱୟଙ୍କ କ୍ରନ୍ଦନ
(ii) ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଗତ ଦୁଃଖର କାହାଣୀ
(iii) ଜନକଙ୍କ ଅସୁସ୍ଥତା
(iv) ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞ
Answer:
(ii) ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଗତ ଦୁଃଖର କାହାଣୀ

Question ୧୦ ।
ରାମଚନ୍ଦ୍ର ସୀତାଙ୍କ ପ୍ରେମକୁ କାହିଁକି ସ୍ଵପ୍ନ ମନେକରିବେ ବୋଲି ସୀତା ଲେଖିଛନ୍ତି ?
(i) ନବ ପ୍ରଣୟିନୀର ମୁଖ ଦର୍ଶନ କରି
(ii) ରାଜକାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟସ୍ତ ରହି
(iii) ପୁତ୍ରଦ୍ଵୟଙ୍କ ପରିଚୟ ପାଇ
(iv) ରାମାୟଣର କଥା ଶ୍ରବଣ କରି
Answer:
(i) ନବ ପ୍ରଣୟିନୀର ମୁଖ ଦର୍ଶନ କରି

Question ୧୧।
ସୀତା ପତ୍ର ଲେଖୁଥିଲା ବେଳେ କିଏ ହସି ହସି ପହଞ୍ଚିଲେ ?
(i) ବାଲ୍ଲୀକି
(ii) ଲବକୁଶ
(iii) ସଖୀ
(iv) ରାମଙ୍କ ଦୂତ
Answer:
(ii) ଲବକୁଶ

(ଖ) ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନ । ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର ।

Question ୧।
ତପସ୍ବିନୀ କିଏ ?
Answer:
ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କଦ୍ଵାରା ନିର୍ବାସିତା ହୋଇ ବାଲ୍ମୀକି ଆଶ୍ରମରେ ସନ୍ନ୍ୟାସିନୀ ଭାବରେ ରହିଥ‌ିବା ‘ସୀତା ହେଉଛନ୍ତି

Question ୨।
ତପସ୍ବିନୀର ପତ୍ର କାହା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଲିଖ୍ ?
Answer:
ତପସ୍ବିନୀ ସୀତାଙ୍କର ପତ୍ର, ସ୍ଵାମୀ ତଥା ଅଯୋଧ୍ୟା ନରେଶ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଲିଖ୍ ।

Question ୩ ।
ଶରଣବତ୍ସଳ ବୋଲି କବି କାହାକୁ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଶରଣବତ୍ସଳ ବୋଲି କବି ରଘୁବୀର ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ।

Question ୪ ।
ଦୁଃଖଗିରିର ବଜ୍ର କିଏ ?
Answer:
ରାମଚନ୍ଦ୍ର ପ୍ରଜାଙ୍କ ଦୁଃଖ ଦୂର କରୁଥିବାରୁ ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଦୁଃଖ ରୂପକ ଗିରିର ବଜ୍ର ସଦୃଶ ।

Question ୫ ।
ଦୀନ ଭିଖାରୁଣୀ ବୋଲି କାହାକୁ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ଦୀନ ଭିଖାରୁଣୀ ବୋଲି ସୀତାଙ୍କୁ କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୬ ।
ରାଜରାଜେଶ୍ଵର କିଏ ?
Answer:
ରାଜରାଜେଶ୍ଵର ହେଉଛନ୍ତି ରଘୁବୀର ରାମଚନ୍ଦ୍ର ।

Question ୭ ।
ମହାଯଜ୍ଞରେ କିଏ ଦୀକ୍ଷିତ ହୋଇଥବେ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ମହାଯଜ୍ଞରେ ଅଯୋଧ୍ୟାର ରାଜା ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଦୀକ୍ଷିତ ହୋଇଥବେ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୮ ।
ନବବାମା ବୋଲି କାହାକୁ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ନବବିବାହିତା ଦ୍ୱିତୀୟ ପତ୍ନୀକୁ ନବବାମା ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୯ ।
ଯଜ୍ଞକାଳରେ ମହାରାଜାଙ୍କ ବାମଭାଗରେ କିଏ ଶୋଭା ପାଉଥ‌ିବେ ବୋଲି ସୀତା ପତ୍ରରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଯଜ୍ଞକାଳରେ ମହାରାଜାଙ୍କ ବାମଭାଗରେ ନବବାମା ଶୋଭା ପାଉଥ‌ିବେ ବୋଲି ସୀତା ପତ୍ରରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ।

Question ୧୦ ।
ଯଜ୍ଞକାଳରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ସଦ୍‌ଗୁଣ କାହିଁକି ବଢ଼ିଯାଉଥବ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ମୁଗ୍ଧ-ବଧୂ ମୁଗ୍ଧ ହେବ ବୋଲି ଯଜ୍ଞକାଳରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ସଦ୍‌ଗୁଣ ବଢ଼ିଯାଉଥବ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୧୧ ।
କିଏ ମୁଗ୍‌ଧ ହେବ ବୋଲି ସୀତା ଭାବିଛନ୍ତି ?
Answer:
ସୀତାଙ୍କ ପରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଯେଉଁ ନୂଆ ରାଜକନ୍ୟାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଛନ୍ତି, ସେ ମୁଗ୍‌ଧ ହେବେ ବୋଲି ସୀତା ଭାବିଛନ୍ତି ।

Question ୧୨ ।
ମହାଯଜ୍ଞରେ ମହାରାଜା ରାମଚନ୍ଦ୍ର କ’ଣ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବେ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।
Answer:
ମହାଯଜ୍ଞରେ ମହାରାଜା ରାମଚନ୍ଦ୍ର କ’ଣ ପ୍ରଦାନ କରୁଥ‌ିବେ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୧୩ ।
‘ଦାନବାରିସ୍’ ବୋଲି ସୀତା କାହାକୁ ସମ୍ବୋଧନ କରିଛନ୍ତି ?
Answer:
ମହାରାଜା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ‘ଦାନବାରିସ୍’ ବୋଲି ସୀତା ସମ୍ବୋଧନ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୧୪ ।
ତପସ୍ବୀମାନଙ୍କର ଅଶାନ୍ତିନାଶକ କିଏ ?
Answer:
ତପସ୍ବୀମାନଙ୍କର ଅଶାନ୍ତିନାଶକ ହେଉଛନ୍ତି ରଘୁବୀର ରାମଚନ୍ଦ୍ର ।

Question ୧୫ ।
କେଉଁମାନଙ୍କୁ ରାଜା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର କିଛି ଅଦେୟ ନଥିଲା ?
Answer:
ତାପସମାନଙ୍କୁ ରାଜା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର କିଛି ଅଦେୟ ନଥିଲା ।

Question ୧୬ ।
‘ମୋତେ ନ କରିବ ହେୟ’ କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ସୀତା ନିଜକୁ ତପସ୍ବିନୀ ବୋଲି ପରିଚୟ ଦେଇ, ‘ମୋତେ ନ କରିବ ହେୟ’ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।

Question ୧୭ ।
ଜନତା ଭକ୍ତି ସହକାରେ କାହାକୁ ଦେଖୁଥ‌ିବେ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ଜନତା ଭକ୍ତି ସହକାରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଅଙ୍କଭାଜନ ହୋଇଥ‌ିବା ପତ୍ନୀକୁ ଦେଖୁଥ‌ିବେ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୧୮।
ସୀତା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ କ’ଣ ଜଣାଇ ଦେବାକୁ ଲେଖିଥିଲେ ?
Answer:
ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଅଙ୍କ ମଣ୍ଡନ କରିଥିବା ନବବାମା ପୂର୍ବେ କେଉଁ ତପ ଓ ମନ୍ତ୍ର ଜପ କରିଥିଲା, ତାହା ଜଣାଇ ଦେବାକୁ ସୀତା ଲେଖିଥିଲେ ।

Question ୧୯ ।
ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅବୋଧ ବୋଲି ସୀତା କାହାକୁ କହୁଛନ୍ତି ?
Answer:
ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅବୋଧ ବୋଲି ସୀତା ତାଙ୍କର ପୁତ୍ର ଲବ-କୁଶଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ।

Question ୨୦ ।
ସୀତାଙ୍କର ପୁତ୍ରମାନଙ୍କର କେଉଁ ଭାଗ୍ୟ ନାହିଁ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ସୀତାଙ୍କର ପୁତ୍ରମାନଙ୍କର ପିତୃ – କୋଳ ଆରୋହଣ ଭାଗ୍ୟ ନାହିଁ।

Question ୨୧ ।
ସୀତାଙ୍କ ପୁତ୍ରମାନେ କିପରି ଜନନୀର ଜୀବନ କନ୍ଦାଉଥିଲେ ?
Answer:
ସୀତାଙ୍କ ପୁତ୍ରମାନେ ବୀଣା-ତନ୍ତ୍ରୀ-ସହକାରେ ରାମାୟଣ ଗାନ କରି ଜନନୀର ଜୀବନ କନ୍ଦାଉଥିଲେ ।

Question ୨୨ ।
ସୀତାଙ୍କ ପୁତ୍ରମାନେ କେଉଁ ବାଦ୍ୟ ସହାୟତାରେ ରାମାୟଣ ଗାଉଥିଲେ ?
Answer:
ସୀତାଙ୍କ ପୁତ୍ରମାନେ ବୀଣାବାଦ୍ୟ ସହାୟତାରେ ରାମାୟଣ ଗାଉଥିଲେ ।

Question ୨୩।
ତରୁଲତାଗଣ କ’ଣ ଶୁଣି ଅଥୟ ହୁଅନ୍ତି ବୋଲି ସୀତା ଲେଖିଛନ୍ତି ?
Answer:
ତରୁଲତାଗଣ ଲବ-କୁଶଙ୍କଦ୍ବାରା ଗାନ କରାଯାଉଥିବା ରାମାୟଣ ଶୁଣି ଅଥୟ ହୁଅନ୍ତି ବୋଲି ସୀତା ଲେଖିଛନ୍ତି ।

Question ୨୪ ।
ଶିଶୁପୁତ୍ରଦ୍ଵୟ କାହା ସହିତ ଅଯୋଧ୍ୟା ଯାଉଥିଲେ ?
Answer:
ଶିଶୁପୁତ୍ରଦ୍ଵୟ ମହର୍ଷି ବାଲ୍ମୀକିଙ୍କ ସହିତ ଅଯୋଧ ଯାଉଥିଲେ ।

Question ୨୫ ।
କେଉଁଥରେ ମୁଗ୍ଧ ହୋଇ ସୀତାଙ୍କ ଶିଶୁପୁତ୍ରଦ୍ଵୟ ମହର୍ଷିଙ୍କ ସହିତ ଯାଉଥିଲେ ?
Answer:
ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଚରିତରେ ମୁଗ୍ଧ ହୋଇ ସୀତାଙ୍କ ଶିଶୁପୁତ୍ରଦ୍ଵୟ ମହର୍ଷିଙ୍କ ସହିତ ଯାଉଥିଲେ ।

Question ୨୬ ।
ସୀତାଙ୍କ ଶିଶୁପୁତ୍ରଦ୍ଵୟଙ୍କ ମନ କ’ଣ ପାଇଁ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ସୀତାଙ୍କ ଶିଶୁପୁତ୍ରଦ୍ଵୟଙ୍କ ମନ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପଦ-ପଙ୍କଜ ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥିଲା ।

Question ୨୭ ।
ସୀତାଙ୍କ ହୃଦୟ କେଉଁଥ‌ିରେ ହାଣି ହେଉଥିଲା ?
Answer:
ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଅତୀତର ଦୁଃଖ କାହାଣୀ ଶୁଣି ସୀତାଙ୍କ ହୃଦୟ ହାଣି ହେଉଥିଲା ।

Question ୨୮ ।
ବୈଦେହୀର ସ୍ମୃତି କିପରି ମନେପଡ଼ିବ ବୋଲି ସୀତା ଲେଖିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଲବକୁଶଙ୍କଦ୍ବାରା ରାମାୟଣ ଗାନ ଶ୍ରବଣ ପରେ ବୈଦେହୀର ସ୍ମୃତି ମନେପଡ଼ିବ ବୋଲି ସୀତା ଲେଖିଛନ୍ତି ।

Question ୨୯ ।
କାହିଁକି ରାମଚନ୍ଦ୍ର ସୀତାଙ୍କ ପ୍ରେମକୁ ସ୍ଵପ୍ନ ପରି ମନେକରିବେ ?
Answer:
ନବ ପ୍ରଣୟିନୀର ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ବଦନକୁ ଚାହିଁ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ସୀତାଙ୍କ ପ୍ରେମକୁ ସ୍ଵପ୍ନ ପରି ମନେକରିବେ ।

Question ୩୦ ।
ହୃଦୟ ବିକଳରେ ପତ୍ର ଲେଖୁଥିଲାବେଳେ ପତ୍ରଟି କାହାଦ୍ଵାରା ଧୋଇ ହୋଇ ଯାଉଥିଲା ?
Answer:
ହୃଦୟ ବିକଳରେ ପତ୍ର ଲେଖୁଥିଲାବେଳେ ପତ୍ରଟି ନୟନ ଜଳରେ ଧୋଇ ହୋଇ ଯାଉଥିଲା ।

Question ୩୧ ।
କାହାକୁ ଦେଖି ସୀତାଙ୍କ ପତ୍ର ଲିଖନ ବନ୍ଦ ହୋଇଗଲା ?
Answer:
ଲବକୁଶଙ୍କ ହସ ହସ ମୁହଁ ଦେଖି ସୀତାଙ୍କ ପତ୍ର ଲିଖନ ବନ୍ଦ ହୋଇଗଲା ।

(ଗ) ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନ । ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ । ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଏବଂ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ରହିବ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୨ ନମ୍ବର ।

କବିତା – ତପସ୍ବିନୀର ପତ୍ର, କବି – ସ୍ବଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର

Question ୧ ।
ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କଠାରେ ବିଦୁଷମାନେ କ’ଣ ଦେଖୁଥା’ନ୍ତି ?
Answer:
ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଶରଣ-ବତ୍ସଳ ପତାକା ଧାରଣ କରିଥିବା, ଶତ୍ରୁମାନଙ୍କୁ ଆୟତ୍ତ କରିଥିବା ଏବଂ ଦୁଃଖରୂପକ ପର୍ବତରେ ବଜ୍ର ସଦୃଶ ହୋଇଥିବା ବିଦୁଷ ବା ପଣ୍ଡିତମାନେ ଦେଖୁଥା’ନ୍ତି ।

Question ୨ ।
“ଦୀନ ଭିଖାରୁଣୀ ଦୂରରୁ ନତ ଶିରେ ବନ୍ଦେ’’ କିଏ କାହାକୁ ବନ୍ଦନା କରୁଛି ?
Answer:
ତପସ୍ବିନୀ ସୀତା, ରାଜାରାଜେଶ୍ଵର ତଥା ସ୍ଵାମୀ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ‘ଦୀନ ଭିଖାରୁଣୀ ଦୂରୁ ନତଶିରେ ବନ୍ଦେ’ ବୋଲି

Question ୩ ।
ରାମଚନ୍ଦ୍ର କିପରି ମହାଯଜ୍ଞରେ ଦୀକ୍ଷିତ ହୋଇଥ‌ିବେ ବୋଲି ସୀତା ମନେ କରିଛନ୍ତି ?
Answer:
ନବବିବାହିତା ପତ୍ନୀଙ୍କୁ ବାମପାର୍ଶ୍ଵରେ ଉପବେଶନ କରାଇ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମହାଯଜ୍ଞରେ ଦୀକ୍ଷିତ ହୋଇଥିବେ ବୋଲି ସୀତା ମନେ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୪ ।
ମୁଗ୍ଧବଧୂକୁ ମୁଗ୍ଧ କରିବାପାଇଁ ରାମଙ୍କଠାରେ କ’ଣ ବଢ଼ି ଯାଉଥବ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ମୁଗ୍ଧବଧୂକୁ ମୁଗ୍ଧ କରିବାପାଇଁ ରାମଙ୍କଠାରେ ସକଳ ସଦ୍‌ଗୁଣ ବଢ଼ି ଯାଇଥବ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୫ ।
ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଯଜ୍ଞରେ କ’ଣ ସବୁ ଦାନ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଯଜ୍ଞରେ ଅଶେଷ ରତ୍ନ, ଧନ ଓ ପାଟବସ୍ତ୍ରମାନ ଦାନ କରୁଥିଲେ ।

Question ୬ ।
ସୀତା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କଠାରୁ କେଉଁ ମନ୍ତ୍ର ଜାଣିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ ?
Answer:
ସୀତାଙ୍କ ମନରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ନବବିବାହିତା ପତ୍ନୀ ପୂର୍ବେ କେଉଁ ତପସ୍ୟା ଆଚରଣ କରିଥିଲା, କେଉଁଠାରେ କେତେକାଳ କେଉଁ ମନ୍ତ୍ର ଜପ କରିଥିଲା, ତାହା ତାଙ୍କୁ ଜଣାଇଦେବାର ଭିକ୍ଷା ଉଦୟ ହୋଇଥିଲା ।

Question ୭ ।
ସୀତା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କଠାରୁ କେଉଁ ମନ୍ତ୍ର ଜାଣିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ ?
Answer:
ସୀତା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କଠାରୁ, ନବବିବାହିତା ପତ୍ନୀ କେଉଁ ମନ୍ତ୍ର ଜପକରି ତାଙ୍କୁ ସ୍ଵାମୀ ରୂପରେ ପାଇଥିଲା, ସେହି ମନ୍ତ୍ର ଜାଣିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ ।

Question ୮ ।
କ’ଣ ପାଇଲେ ସୀତା ଶହେ ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞର ଧନ ପାଇଯିବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ନବବଧୂ କେଉଁ ମନ୍ତ୍ର କେତେକାଳ ଜପକରି, ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ସ୍ଵାମୀ ରୂପରେ ପାଇଥିଲା, ସେହି ମନ୍ତ୍ର ପାଇଲେ ସୀତା ଶହେ ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞର ଧନ ପାଇଯିବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।

Question ୯ ।
‘ନ ଜାଣନ୍ତି ଜନ୍ମକାଳୁ ପିତୃ ଅନୁରାଗ’ କାହା ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ଯେହେତୁ ଲବକୁଶ ବାଲ୍ମୀକି ଆଶ୍ରମରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ‘ନ ଜାଣନ୍ତି ଜନ୍ମକାଳୁ ପିତୃ ଅନୁରାଗ’ ବୋଲି, ସେହି ଭ୍ରାତୃଦ୍ଵୟଙ୍କ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୧୦ ।
‘କିଏ ନ କାନ୍ଦିବ ବହି ମାନବ ହୃଦୟ’ କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ସୀତାଙ୍କ ବାଳକ ପୁତ୍ରଙ୍କର ବୀଣା ତନ୍ତ୍ରୀ ସହିତ ରାମାୟଣ ଗାନ ଶୁଣିବା ପରେ ନିଶ୍ଚୟ ସମସ୍ତେ କାନ୍ଦି ପକାଇବେ ବୋଲି, ‘କିଏ ନ କାନ୍ଦିବ ବହି ମାନବ ହୃଦୟ’ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୧୧ ।
କେଉଁମାନେ କିପରି ଜନନୀର ହୃଦୟ କନ୍ଦାଉଥିଲେ ?
Answer:
ଲବକୁଶ ବୀଣା- ତନ୍ତ୍ରୀ ସହକାରେ ରାମାୟଣ ଗାନ କରି ଜନନୀର ହୃଦୟ କନ୍ଦାଉଥିଲେ ।

Question ୧୨ ।
ସୀତାଙ୍କ ପୁତ୍ରମାନେ କିପରି ରାମାୟଣ ଗାନ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ସୀତାଙ୍କ ପୁତ୍ରମାନେ ବୀଣା-ତନ୍ତ୍ରୀ ସହକାରେ ରାମାୟଣ ଗାନ କରୁଥିଲେ ।

Question ୧୩ ।
କେଉଁଥରେ ବିମୋହିତ ହୋଇ ସୀତାଙ୍କ ପୁତ୍ରଦ୍ଵୟ ମହର୍ଷିଙ୍କ ସହିତ ଅଯୋଧ୍ୟା ଯାଉଥିଲେ ?
Answer:
ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଚରିତରେ ବିମୋହିତ ହୋଇ ସୀତାଙ୍କ ପୁତ୍ରଦ୍ଵୟ ମହର୍ଷିଙ୍କ ସହିତ ଅଯୋଧ୍ୟା ଯାଉଥିଲେ ।

Question ୧୪ ।
ସୀତାଙ୍କ ପୁତ୍ରମାନଙ୍କର ମନ କାହିଁକି ଆକର୍ଷିତ ହେଉଥ୍ଲା ?
Answer:
ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ପଦ-ପଙ୍କଜ ଦର୍ଶନ କରିବାପାଇଁ ସୀତାଙ୍କ ପୁତ୍ରମାନଙ୍କର ମନ ଆକର୍ଷିତ ହେଉଥିଲା ।

Question ୧୫ ।
ସୀତା କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରୁ ନିଜର ଔତ୍ସୁକ୍ୟ ଦମନ କରିପାରୁ ନ ଥିଲେ ?
Answer:
ସୀତାଙ୍କ ପୁତ୍ରଦ୍ଵୟ ରାମାୟଣ ଗାନ ଛଳରେ, ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଅତୀତ ଜୀବନର ଦୁଃଖ କାହାଣୀ ବୋଲୁଥିବାବେଳେ, ସୀତାଙ୍କର ହୃଦୟ ଦୁଃଖଭିଭୂତ ହେଉଥିଲା ଏବଂ ତାହାକୁ ନ ଶୁଣିଲେ, ତାଙ୍କ ମନରୁ ନିଜର ଔତ୍ସୁକ୍ୟ ଦମନ କରିପାରୁ ନଥିଲେ ।

(ଘ) ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନ । ୩୦ଟି ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୩ ନମ୍ବର । ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଓ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୨ ନମ୍ବର ରହିବ ।

କବିତା – ତପସ୍ବିନୀର ପତ୍ର, କବି – ସ୍ବଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର

Question ୧।
ତପସ୍ବିନୀ ସୀତା କାହାକୁ ପତ୍ର ଲେଖିଥିଲେ ଓ କାହିଁକି ?
Answer:
ରାମ ହୃଦୟ ଜ୍ୟୋତ୍ସ୍ନାବୈଦେହୀ ସୀତା ଶୁଣିବାକୁ ପାଇଛନ୍ତି, ଅଯୋଧ୍ୟାର ନରପତି ରଘୁବୀର ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଯଜ୍ଞ କରୁଛନ୍ତି । ଯଜ୍ଞକାର୍ଯ୍ୟ ପତ୍ନୀ ବିନା ଅସମ୍ଭବ । ତେଣୁ ସୀତାଙ୍କ ମନରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପ୍ରତି ସନ୍ଦେହ ଜାତ ହୋଇଥିଲା । ରାମଚନ୍ଦ୍ର ହୁଏତ ଦ୍ବିତୀୟ ପତ୍ନୀ ବରଣ କରିଥାଇ ପାରନ୍ତି ବୋଲି ସୀତା ଅନୁମାନ କରିଥିଲେ । ତେଣୁ ସୀତା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଏକ ନିବେଦନ ପତ୍ର ଲେଖିଥିଲେ ।

Question ୨।
ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଯଜ୍ଞ କରୁଥିବା କଥା ଶୁଣି ସୀତା କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ନିଶ୍ଚିତ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:
ସୀତା ଯେତେବେଳେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କଦ୍ବାରା ନିର୍ବାସିତା ହୋଇ ବାଲ୍ମୀକି ଆଶ୍ରମରେ ତପସ୍ବିନୀ ଭାବରେ ରହିଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ସେ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଯଜ୍ଞ କରୁଥିବା କଥା ଶୁଣିଥିଲେ । ଯଜ୍ଞକାର୍ଯ୍ୟ ପତ୍ନୀ ବିନା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ବୋଲି ସେ ଜାଣିଥିଲେ । ଯେହେତୁ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଯଜ୍ଞକାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି, ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ଦ୍ୱିତୀୟ ପତ୍ନୀ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବେ ବୋଲି ସୀତା ନିଶ୍ଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।

Question ୩।
‘ମୁହଁ ତପସ୍ବିନୀ ମୋତେ ନ କରିବ ହେୟ’’- ଏହା କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଯଜ୍ଞକାର୍ଯ୍ୟର ଆୟୋଜନ ନିମନ୍ତେ ନିଶ୍ଚୟ ଦ୍ୱିତୀୟ ପତ୍ନୀ ବରଣ କରିଥିବେ ବୋଲି ଚିନ୍ତା କରି ସୀତା ତାଙ୍କୁ ପତ୍ର ଲେଖୁଛନ୍ତି । ସେ ଲେଖୁଛନ୍ତି ଯେ ସେ କିଏ ତାହା ଜାଣିବା ଅନାବଶ୍ୟକ । କାରଣ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ତପସ୍ଵୀମାନଙ୍କ ଅଶାନ୍ତି ବିନାଶ କରିଥା’ନ୍ତି ଏବଂ ତପସ୍ବୀଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ଅଦେୟ କିଛି ନଥାଏ । ତେଣୁ ସେ ଜଣେ ତପସ୍ବିନୀ ହୋଇଥିବାରୁ ତାଙ୍କୁ ହେୟ ବିବେଚନା ନ କରିବାକୁ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୪ ।
ସୀତା ପତ୍ର ଲେଖି ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କଠାରୁ କେଉଁ ତପସ୍ୟା ଓ ମନ୍ତ୍ର ବିଷୟରେ ଜାଣିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ ?
Answer:
ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଯଜ୍ଞ କରୁଥିବା କଥା ଶୁଣି, ମୁନି ଆଶ୍ରମରେ ତପସ୍ବିନୀ ଭାବରେ ଜୀବନ ବିତାଉଥ‌ିବା ସୀତା ନିଶ୍ଚିତ ହୋଇଥିଲେ ଯେ, ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଦ୍ଵିତୀୟ ପତ୍ନୀ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । ତେଣୁ ସେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ନିବେଦନ କରି ପତ୍ର ଲେଖିଥିଲେ, ଦ୍ୱିତୀୟ ପତ୍ନୀ ବିବାହ ପୂର୍ବରୁ କେଉଁ ତପସ୍ୟା ଓ ମନ୍ତ୍ର ଜପ କରିଥିବାରୁ, ସେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ପତିରୂପେ ପାଇପାରିଲେ; ସୀତା ସେହି ତପସ୍ୟା ଓ ମନ୍ତ୍ର ଜାଣିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ ।

Question ୫ ।
ନିଜର ପୁତ୍ରମାନଙ୍କର କେଉଁ ଅସହାୟତା ବିଷୟରେ ସୀତା ପତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ଲେଖିଥିଲେ ?
Answer:
ତପସ୍ବିନୀ ଭାବରେ ରହିଥ‌ିବା ସୀତା, ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ନିବେଦନ ପତ୍ର ଜଣାଇବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାଙ୍କର ପୁତ୍ରମାନଙ୍କର ଅସହାୟତା କଥା ଜଣାଇଥିଲେ । ସେ ଲେଖିଥିଲେ ତାଙ୍କର ପୁତ୍ରଦ୍ଵୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅବୋଧ । ସେମାନଙ୍କ ଭାଗ୍ୟରେ ପିତୃକୋଳ ଆରୋହଣର ଭାଗ୍ୟ ନାହିଁ । ଫଳରେ ସେମାନେ ଜନ୍ମ ସମୟରୁ ପିତୃ ଅନୁରାଗ ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ ।

Question ୬ ।
କାହିଁକି ସୀତାଙ୍କ ପ୍ରେମକୁ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ସ୍ଵପ୍ନ ପରି ମନେକରିବେ ବୋଲି ସେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଅଭିମାନଭରା ମାନସିକତା ପ୍ରକାଶ କରି ସୀତା ନିବେଦନ ପତ୍ରରେ ଲେଖିଛନ୍ତି, ପୁତ୍ରଙ୍କଠାରୁ ରାମାୟଣ ଶୁଣିଲା ପରେ, ଯଦି ବୈଦେହୀର କଥା ମନେପଡ଼ିଯାଏ, ତାହାକୁ ନବପ୍ରଣୟିନୀର ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ଲପନକୁ ଚାହିଁ ସ୍ଵପ୍ନ ପରି ମନେକରିବ । ଅର୍ଥାତ୍ ଦ୍ୱିତୀୟ ପତ୍ନୀକୁ ପାଇଲା ପରେ ବୈଦେହୀ କଥାକୁ ସ୍ଵପ୍ନ ପରି ଭୁଲିଯିବ ।

Question ୭।
ତପସ୍ବିନୀ ସୀତାଙ୍କର ସନ୍ଦେହାଚ୍ଛନ୍ନ ଭାବନାର ପରିଚୟ ଦିଅ ।
Answer:
ମୁନି ଆଶ୍ରମରେ ଥ‌ିବା ସମୟରେ ତପସ୍ବିନୀ ସୀତା ଶୁଣିବାକୁ ପାଇଛନ୍ତି, ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ସ୍ଵାମୀ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞ କରାଉଛନ୍ତି । ଯଜ୍ଞକାର୍ଯ୍ୟରେ ପତ୍ନୀର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଯେହେତୁ ତାଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ଉପସ୍ଥିତ ନାହାଁନ୍ତି, ତେଣୁ ସ୍ଵାମୀ ତାଙ୍କର ଦ୍ବିତୀୟ ପତ୍ନୀ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି ବୋଲି ତାଙ୍କ ମନରେ ସନ୍ଦେହ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଅଭିମାନରେ ତାହାଙ୍କୁ ଭୁଲିଯିବେ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ଓ ନିଜ ପୁତ୍ରମାନଙ୍କୁ ରାମାୟଣ ଗାନର ବିଶେଷତା ସମ୍ପର୍କରେ ସେ ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି ।

(ଙ) ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୧୫୦ ଶବ୍ଦରେ ଦେବାକୁ ହେବ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୫ ନମ୍ବର ।

Question ୧ ।
‘ତପସ୍ବିନୀର ପତ୍ର’ କବିତା ଅବଲମ୍ବନରେ ସୀତାଙ୍କ ଚାରିତ୍ରିକ ମହତ୍ତ୍ଵର ପରିଚୟ ଦିଅ ।
Answer:
ସ୍ବଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର କେବଳ ପ୍ରକୃତିକବି ନୁହଁନ୍ତି, ସେ ମଧ୍ୟ ମାନବିକ ସ୍ଵରୂପକୁ ଯଥାର୍ଥ ଭାବେ ଉପସ୍ଥାପନ କରି ନିଜର କଳାକୁଶଳତାର ପରିଚୟ ଦେଇଛନ୍ତି । ସେ ଅତିମାନବୀୟ ଚରିତ୍ରକୁ ସାଧାରଣ କରି ଗଢ଼ି ତୋଳିଛନ୍ତି । ‘ତପସ୍ବିନୀର ପତ୍ର’ କବିତାର ମୂଳ ଚରିତ୍ର ହେଉଛନ୍ତି, ସତୀଶିରୋମଣି, ଜନକନନ୍ଦିନୀ, ରାମ ହୃଦୟଜ୍ୟୋତ୍ସ୍ନା । ସୀତା ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିରେ ଏକ ଆଦର୍ଶ ନାରୀ ଚରିତ୍ରରୂପେ ପରିଚିତ ହୋଇ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵ ଦରବାରରେ ଆଦର୍ଶ ଭାବକୁ ସୂଚିତ କରାଇଛନ୍ତି । କବି ସୀତାଙ୍କ ଚରିତ୍ରକୁ ଦ୍ବିଧା ବିଭକ୍ତ କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରଥମେ ସେ ସୀତାଙ୍କୁ ସତୀଶିରୋମଣି, ବାଲ୍ମୀକି ଆଶ୍ରମର ତପସ୍ବିନୀ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲାବେଳେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଜଣେ ସାଧାରଣ ନାରୀ ଭାବରେ, ତାଙ୍କର ମାନସିକ ଖେଦକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

କବିତାଟିରେ କବି ଚିରନ୍ତନୀ ନାରୀ ହୃଦୟର ମାର୍ମିକ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ସୀତା ଯେତେବେଳେ ଶୁଣିଛନ୍ତି ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ଯଜ୍ଞ ହେଉଛି, ସେତେବେଳେ ତପସ୍ବିନୀ ଭାବରେ ଜୀବନଯାପନ କରୁଥିଲେ ବି ସୀତାଙ୍କର ମନ ଚହଲି ଯାଇଛି । ସେ ଭାବିଛନ୍ତି, ସତେ କ’ଣ ରଘୁକୁଳତିଳକ, ତାଙ୍କର ହୃଦୟେଶ୍ଵର ଦ୍ଵିତୀୟା ରମଣୀ ଗ୍ରହଣ କଲେ? ସେହି ନାରୀ କେଉଁଠାରେ କେଉଁ ଘୋର ତପସ୍ୟା କରି ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଭଳି ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପୁରୁଷୋତ୍ତମଙ୍କୁ ସ୍ଵାମୀ ରୂପେ ଲାଭକଲା ? କିଏ ସେହି ତପସ୍ୟା କଥା ଜାଣିଛି ? କିଏ ତାଙ୍କୁ ବତାଇଦେବ ସେହି ତପସ୍ୟାର ନିୟମ ? ଯେତେ କଠୋର ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ସେହି ତପସ୍ୟା କରିବେ । ଏହିକଥା ଚିନ୍ତାକରି ସୀତା ଅଯୋଧ୍ୟା ନରେଶଙ୍କ ନିକଟକୁ ବିନୟ ପତ୍ର ଲେଖିଛନ୍ତି । ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ ଜଣାଇ ତପସ୍ବିନୀ ଭାବରେ, ଦ୍ଵିତୀୟା ପତ୍ନୀ କେଉଁଠାରେ କି ତପସ୍ୟା କଲା, ତାହା ଜଣାଇ ଦେବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଛନ୍ତି । ସ୍ଵାଭାବିକ ନାରୀ ମନନେଇ ଅଭିମାନରେ କହିଛନ୍ତି, ‘ପୁତ୍ରଙ୍କଠାରୁ ରାମାୟଣ ଶ୍ରବଣ କଲା ସମୟରେ, ତୁମର ଯଦି ବୈଦେହୀ କଥା ସାମାନ୍ୟ ଭାବେ ମନେପଡ଼େ, ତା’ହେଲେ, ନବପରିଣୀତା ପତ୍ନୀର ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ବଦନକୁ ଚାହିଁ, ସ୍ଵପ୍ନପରି ତାହାକୁ ଭୁଲିଯିବ ।’’

ସୀତା ପତ୍ନୀ ହେଲେ ବି ସେ ଜଣେ ମା’ । ମା’ ହିସାବରେ ଲବକୁଶଙ୍କର ପିତୃକୋଳ ଆରୋହଣର ଭାଗ୍ୟ ନାହିଁ ବୋଲି ସେ ଅନୁଶୋଚନା କରିଛନ୍ତି । ଜନ୍ମ ସମୟରୁ ସେମାନେ ପିତୃ ଅନୁରାଗରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇଛନ୍ତି ବୋଲି ବ୍ୟଥ୍‌ତ ହୋଇଛନ୍ତି । ମା’ ହିସାବରେ ପୁତ୍ରଙ୍କଠାରୁ ରାମାୟଣ ଶ୍ରବଣକରି ସେ ଲୋତକାପ୍ଲତ ହେଲେ, ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ଚିନ୍ତାରେ ବିମୋହିତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

ବାସ୍ତବରେ କବିଙ୍କର ବିଚାରଧାରା ଓ ସତୀସୀତାଙ୍କର ଚାରିତ୍ରିକ ମହତ୍ତ୍ଵ, ମନୋଜ୍ଞ ଓ ଆଦର୍ଶସ୍ଥାନୀୟା ହୋଇଛି ।

Question ୨ ।
‘ତପସ୍ବିନୀର ପତ୍ର’ କବିତାରେ ସୀତାଙ୍କ ନାରୀ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵ କିପରି ପ୍ରତିଫଳିତ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
‘ତପସ୍ବିନୀର ପତ୍ର’ କବିତାରେ ସ୍ଵଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର ରାମାୟଣର ନାୟିକା ସତୀଶିରୋମଣୀ, ଅଯୋଧ୍ୟା ରାଜବଧୂ ସୀତାଙ୍କୁ ଜଣେ ସାଧାରଣ ଓ ସ୍ଵାଭାବିକ ନାରୀ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ନିଜର ଦିବ୍ୟପ୍ରତିଭାର ପରିଚୟ ଦେଇଛନ୍ତି । ସୀତା ଅଯୋନୀସମ୍ଭୂତା ଦେବୀ । ସେ ମର୍ଯ୍ୟାଦାପୁରୁଷୋତ୍ତମଙ୍କର ଅଙ୍କଲକ୍ଷ୍ମୀ । ତଥାପି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନରେ ସେ ଜାୟା, ଜନନୀ, ପ୍ରଣୟିନୀ ଓ ଚିରନ୍ତନୀ ନାରୀ ଭାବରେ ଅଭିମାନିନୀ । ମହାକବି କାଳିଦାସଙ୍କ ସୀତା ପରି ସେ କେବଳ ତପସ୍ବିନୀ ନୁହେଁ, ବରଂ ପତିହିତସାଧନୀ କଲ୍ୟାଣମୟୀ । ପତି ପରିତ୍ୟକ୍ତା ହେଲେବି ସେ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ କୌଣସି ସମୟରେ ଭୁଲ୍ ବୁଝିନାହାଁନ୍ତି ବରଂ ନିର୍ବାସନ ଦଣ୍ଡକୁ ସେ ନିଜର ଭାଗ୍ୟଦୋଷ ବୋଲି ମନେକରିଛନ୍ତି । ଏତେ ଅସାଧାରଣତା ଥିଲେ ବି ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାରେ କବି ସୀତାଙ୍କୁ ଜଣେ ଅଭିମାନୀ ନାରୀଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

ସନ୍ତାନଦ୍ଵୟ କ୍ରମଶଃ ମାତା ସୀତାଙ୍କଠାରୁ ଦୂରେଇ ଗଲାପରେ ସୀତା ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ମନରେ ସାଜିଛନ୍ତି ତପସ୍ବିନୀ । ସ୍ଵାମୀ ଚରଣରେ ସେ ନିଜକୁ ସମର୍ପଣ କରିଦେଇ ତପସ୍ୟାବ୍ରତ ଅବଲମ୍ବନ କରିଛନ୍ତି । ଯେଉଁଦିନ ବାଲ୍ମୀକି ସୀତାଙ୍କୁ ସମ୍ବାଦ ଦେଲେ ଯେ ଲବକୁଶ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଶିଷ୍ୟମାନଙ୍କ ସହିତ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞ ଦେଖିବାକୁ ଯାଉଛନ୍ତି, ସେହିଦିନ ସୀତାଙ୍କ ମନଗହନରେ ଚିରନ୍ତନୀ ନାରୀ ମୂର୍ତ୍ତିଟିଏ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇଉଠିଛି । ତାଙ୍କ ମନରେ ଦେଖାଦେଇଛି ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ । ସେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପ୍ରତି ସ୍ମୃତିକୁ । ସୀତା କୌଣସି ସମୟରେ ଈର୍ଷା ପ୍ରକାଶ କରିନାହାଁନ୍ତି ସେହି ରମଣୀ ପ୍ରତି । ବରଂ ଭାବିଛନ୍ତି ସେହି ଦ୍ଵିତୀୟା ପତ୍ନୀ, ଯେ କି ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ବାମଭାଗରେ ଉପବେଶନ କରି ସୁଖସୌଭାଗ୍ୟ ଲାଭ କରୁଛନ୍ତି, ସେ କେଉଁଭଳି ବ୍ରତ ଆଚରଣ କରିଛନ୍ତି । ସେ କେଉଁ ତପସ୍ୟା କରିଥିବାରୁ ଓ କେଉଁ ମନ୍ତ୍ର ଜପିଥିବାରୁ ଏଭଳି ସୁଖ ଲାଭ କରିଛନ୍ତି । ସେହିଭଳି ବ୍ରତ
ଆଚରଣ ପାଇଁ ସୀତା ମନ ବଳାଇଛନ୍ତି ।

ଏତେ ଅସାଧାରଣତା ଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା, ପାର୍ଥିବ ଚେତନାର ମୂର୍ତ୍ତିମତୀ ତାଙ୍କର ସ୍ଵାମୀ କୋଳ ଅନ୍ୟ ଏକ ନାରୀ ଅଳଂକୃତ କରିଛି ଜାଣି ସେ ବିବ୍ରତ ହୋଇପଡ଼ିଛନ୍ତି । ସେ ଚାହିଁଛନ୍ତି, ସେହି ନାରୀର ତପସ୍ୟା ସାଧନ କରି ନିଶ୍ଚୟ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଅଙ୍କଲକ୍ଷ୍ମୀ ହୋଇପାରିବେ । ତେଣୁ ବିନୟ ପତ୍ର ଲେଖିବା ଅବକାଶରେ, ତପସ୍ବିନୀ ଭାବରେ, ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କଠାରୁ ତପସ୍ୟାର ମୂଳସୂତ୍ର ଜାଣିବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି । ସେ ପତ୍ରରେ ଲେଖିଛନ୍ତି –
‘‘ତାପସଙ୍କୁ କିଛି ତୁମ୍ଭ ନଥାଏ ଅଦେୟ,
ମୁହିଁ ତପସ୍ବିନୀ ମୋତେ ନ କରିବ ହେୟ ।’’

Question ୩ ।
‘ତପସ୍ବିନୀର ପତ୍ର’ କବିତାର ସାରମର୍ମ ଲେଖ ।
Answer:
‘ତପସ୍ବିନୀର ପତ୍ର’ କବିତାର କବି ସ୍ଵଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର । ଉକ୍ତ କବିତାଟି ଏଦିଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠକୃତି ‘ତପସ୍ବିନୀ’ କାବ୍ୟର ଏକାଦଶ ସର୍ଗର ଅଂଶବିଶେଷ । ଏଥରେ ସତୀସୀତା ତପସ୍ବିନୀ ଭାବରେ ବାଲ୍ମୀକି ଆଶ୍ରମରେ ରହିଥିଲା ବେଳେ, ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞ କଥା ଶୁଣିଲାପରେ, ତାଙ୍କ ମନରେ ଯେଉଁ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବଭାବ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି କବି ତାହାକୁ ଯଥାର୍ଥ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଏସ୍‌ରେ ସୀତାଙ୍କର ଆଦର୍ଶ ଅପେକ୍ଷା ନାରୀତ୍ଵ ଅଧିକ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି ।

ରଘୁବୀର ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଲୋକାପବାଦ ପାଇଁ ସୀତାଙ୍କୁ ନିର୍ବାସନ ଦଣ୍ଡ ଦେଇଛନ୍ତି । ସୀତା ବାଲ୍ମୀକି ଆଶ୍ରମରେ ତପସ୍ବିନୀ ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞ କରୁଛନ୍ତି । ସେହି ଖବର ଶୁଣିଲା ପରେ, ସୀତାଙ୍କ ମନରେ ଆସିଛି ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ । ଚିରନ୍ତନୀ ନାରୀଭାବ ତାଙ୍କଠାରେ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇଉଠିଛି । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ସୀତା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ନିକଟକୁ ଏକ ବିନୟ ପତ୍ର ଲେଖିଛନ୍ତି ।

ସୀତା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଶରଣ-ବତ୍ସଳ-ଧ୍ଵଜ, ରିପୁ-ଧ୍ଵଜାଙ୍କୁଶ, ଦୁଃଖ-ଗିରି-ବଜ୍ର ଭାବରେ ସମ୍ବୋଧନ କରି ନିଜର ପ୍ରଣତି ଜଣାଇଛନ୍ତି । ସୀତା ଭାବିଛନ୍ତି ମହାରାଜ ଯଜ୍ଞ କରୁଥିବା ସମୟରେ, ତାଙ୍କ ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ନବବଧୂ ଉପବେଶନ କରିଥବ । ସେହି ବଧୂକୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିବାପାଇଁ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ସଦ୍‌ଗୁଣ ବଢ଼ିଯାଇଥବ । ସେ ଜାଣନ୍ତି ସ୍ଵାମୀଙ୍କର ତାପସଙ୍କ ପ୍ରତି କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟ ଅଦେୟ ନଥାଏ । ଯେହେତୁ ସେ ‘ ଜଣେ ତପସ୍ବିନୀ, ସେଥ୍ପାଇଁ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ତାଙ୍କର ସବୁ ଆଶା ପୂରଣ କରିବେ । ତାଙ୍କର କୌଣସି ପ୍ରକାର ଅନୁରୋଧକୁ ସେ ଉପେକ୍ଷା କରିବେ ନାହିଁ । ସେ ସ୍ଵାମୀଙ୍କୁ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି ଯେ ଯେଉଁ ଦ୍ଵିତୀୟା ପତ୍ନୀ ସେ ଗ୍ରହଣ କଲେ; ସେହି ପତ୍ନୀ କେଉଁଠାରେ, କେତେକାଳ କେଉଁ ମନ୍ତ୍ର ଜପ କରିଥିଲା – ସେହି କଥା ତାଙ୍କୁ କେବଳ ଜଣାଇ ଦେବାପାଇଁ । ତାଙ୍କର ଆଉ କୌଣସି ପ୍ରକାର ଧନରତ୍ନର ପ୍ରୟୋଜନ ନାହିଁ ।

ଦ୍ଵିତୀୟ ଅନୁରୋଧ କରି ସୀତା ପତ୍ରରେ ଲେଖିଛନ୍ତି, ବୀଣାତନ୍ତ୍ରୀ ସହକାରେ ରାମାୟଣ ଗାନକରି ପୁତ୍ରଦ୍ଵୟ କେବଳ ଜନନୀର ହୃଦୟ କନ୍ଦାଇ ଜାଣନ୍ତି । ସେ କୁମରଯୁଗଳ ଯାଉଛନ୍ତି ଯଜ୍ଞ ଦେଖିବାପାଇଁ । ସେମାନେ ଗାନ କରିବେ ରାମାୟଣ । ତାହା ଶୁଣି ଯଦି ବୈଦେହୀର ସ୍ମୃତି ତାଙ୍କର ଜାଗ୍ରତ ହୁଏ, ତେବେ ନବପ୍ରଣୟିନୀର ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ଲପନକୁ ଚାହିଁ ଅତୀତ ପ୍ରଣୟକୁ ଭୁଲିଯିବାପାଇଁ ସେ ଅନୁରୋଧ କରିଛନ୍ତି । ଲୋତକାପ୍ଲତ ଭାବରେ ଏହି ପତ୍ର ଲେଖୁଥିଲାବେଳେ ଲବକୁଶ ଜନନୀଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚି ଯାଇଥିଲେ। ତେଣୁ ଅଧ‌ିକ କିଛି ଲେଖିବାର ଅବସର ସୀତାଙ୍କୁ ମିଳିପାରି ନ ଥିଲା ।

କବିତାଟିରେ କବିଙ୍କର ଅପୂର୍ବ କଳାଚାତୁରୀ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି।

Question ୪।
ପ୍ରତିହିତସାଧ୍ଵ ତପସ୍ୟାରେ ବ୍ରତୀ ତପସ୍ବିନୀଙ୍କ ଚରିତ୍ରର ମହତ୍ତ୍ବ ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
Answer:
‘ତପସ୍ବିନୀର ପତ୍ର’ କବିତାର କବି ସ୍ଵଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର । ଉକ୍ତ କବିତାଟି କବିଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ କାବ୍ୟକୃତି ‘ତପସ୍ବିନୀ’ କାବ୍ୟର ଏକାଦଶ ସର୍ଗର ଅଂଶବିଶେଷ । ଏଥରେ ସୀତାଶିରୋମଣି ଅଯୋଧ୍ୟା ରାଜବଧୂ ସୀତା ତପସ୍ବିନୀ ଭାବରେ ବାଲ୍ମୀକି ଆଶ୍ରମରେ ରହିଥିଲାବେଳେ, ସଦାସର୍ବଦା ପତିଦେବ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପାଦପଦ୍ମରେ ମନୋନିବେଶ କରିଥିଲେ । ସ୍ଵାମୀ ଯେ ପ୍ରଜାଙ୍କୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିବାପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ନିର୍ବାସନ ଦଣ୍ଡ ଦେଇଛନ୍ତି, ତାହା ଭଲଭାବରେ ସେ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ । ମାତ୍ର ସେ ଯେତେବେଳେ ବାଲ୍ମୀକିଙ୍କଠାରୁ ଶୁଣିବାକୁ ପାଇଛନ୍ତି, ରାଜା ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞ କରୁଛନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କ ମନରେ ଦେଖାଦେଇଥିଲା ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ । ରାମଙ୍କ ଚରିତ୍ର ଓ ଏକାପତ୍ନୀବ୍ରତ ସମ୍ପର୍କରେ ସେ ଜାଣିଥିଲେ ବି ତାଙ୍କ ମନରେ ଆସିଛି ସନ୍ଦେହ । ଏହି ଅବସରରେ ସେ ସ୍ଵାମୀ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ନିକଟକୁ ଲେଖିଛନ୍ତି, ଅଭିମାନଭରା ବିନୟ ପତ୍ର ।

ସ୍ଵାମୀ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଯେହେତୁ ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞ କରୁଛନ୍ତି, ସେ ନିଶ୍ଚୟ ଦ୍ବିତୀୟ ପତ୍ନୀ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । ଏହି ଭାବନା ଆସିଲା ପରେ ସୀତାଙ୍କ ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ । ଚିରନ୍ତନୀ ନାରୀଭାବ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇଉଠିଛି । ସେ ଭାବିଛନ୍ତି, ସତେ କ’ଣ ରଘୁପତି ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଦ୍ଵିତୀୟା ରମଣୀ ଗ୍ରହଣ କଲେ ? ସେହି ଭାଗ୍ୟବତୀ ନାରୀ କେଉଁଠାରେ କେଉଁ ଘୋର ତପସ୍ୟା କରି ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ସ୍ଵାମୀରୂପେ ପାଇଛି । କିଏ ତାଙ୍କୁ ବତାଇଦେବ ସେହି ତପସ୍ୟାର ନିୟମ । ସେହି ତପସ୍ୟା ଯେତେ କଠୋର ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ସେହି ତପସ୍ୟା କରିବେ । ଏହିକଥା ଚିନ୍ତାକରି ସେ ବିନୟପତ୍ର ଲେଖିଛନ୍ତି ।

ଏଥ‌ିରେ ସୀତା ତପସ୍ବିନୀ ଭାବରେ ମୋକ୍ଷ ପାଇଁ ଆଶା ରଖି ନାହାଁନ୍ତି, ବରଂ ସ୍ଵାମୀ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ କିପରି ପାଇବେ, ସେହିଭଳି ତପସ୍ୟା କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରିଛନ୍ତି । ସେ ପୁଣି ଭାବିଛନ୍ତି ରାମଚନ୍ଦ୍ର ସଦାସର୍ବଦା ତାପସଙ୍କ ଅଶାନ୍ତିନାଶକ । ତାପସଙ୍କୁ ତାଙ୍କର କିଛି ଅଦେୟ ନଥାଏ । ସୀତା ନିଜେ ତପସ୍ବିନୀ ହୋଇଥିବାରୁ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ରାମଚନ୍ଦ୍ର ନିଷ୍କରୁଣ ହେବେନାହିଁ । ଆଜି ଯିଏ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଅଙ୍କଲକ୍ଷ୍ମୀ ହୋଇଛି, ସେ ପୂର୍ବେ ଯେଉଁ ତପସ୍ୟା କରିଥିଲା, ସେହି ତପସ୍ୟାର ନିୟମ କ’ଣ, କେଉଁ ମନ୍ତ୍ର ସେ ଜପ କରୁଥିଲା – ଏ ସମସ୍ତ କଳାକୁ ଜଣାଇଦେବାପାଇଁ ସୀତା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ପତ୍ରରେ ଅନୁରୋଧ କରିଛନ୍ତି । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ସେ ଆଉ କିଛି ମାଗିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି ନାହିଁ ।

ସୀତାଙ୍କର କଠୋର ପାତିବ୍ରତ୍ୟ ଓ ନାରୀସୁଲଭ ଅନୁଚିନ୍ତାକୁ କବି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୫।
‘ତପସ୍ବିନୀର ପତ୍ର’ କବିତାରୁ ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କ ନିର୍ମଳ କବିତ୍ଵର ପରିଚୟ ଦିଅ ।
Answer:
କବିତା ସେତିକିବେଳେ ସଫଳ ହୁଏ, ଯେତେବେଳେ କବିର ଭାବ ଓ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ରସିକ ପାଠକକୁ ବିମୋହିତ କରେ । ପାଠକ ରସାସ୍ଵାଦନ କରିବାର ଅବସର ନିଏ । ପାଣ୍ଡିତ୍ୟ ଓ ଆଳଙ୍କାରିକତା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ବର୍ଣ୍ଣନାବୈଚିତ୍ର ଓ କବିତ୍ଵର ଦିଗପ୍ରତି ଯଥେଷ୍ଟ ସତର୍କତା ଅବଲମ୍ବନ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । କାରଣ ସାଧାରଣ ଭାବେ କଥା କହିଦେଲେ, ସହଜ ସରଳଭାବରେ ମନର ଭାବକୁ ପ୍ରକାଶ କଲେ ତାହା କବିତା ହୁଏ ନାହିଁ । ଏଥରେ କବିର ଆବେଦନ, ସ୍ବତଃସ୍ଫୁର୍ଭତା କଳାତ୍ମକଭାବେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥାଏ । ଏସବୁ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସ୍ବଭାବକବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କ ‘ତପସ୍ବିନୀର ପତ୍ର’ କବିତାଟିକୁ ବିବାରୁ

କବିତାର କଥାବସ୍ତୁ ପୁରାଣପ୍ରସିଦ୍ଧ କଥାବସ୍ତୁ । ଏହା ରାମାୟଣର ଉତ୍ତରକାଣ୍ଡର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପର୍ଯ୍ୟାୟ । ଏଥ‌ିରେ ଗୋଟିଏ ଧାଡ଼ିରେ କହିଲେ, ପତି ବିରହବିଧୂରା, ତପସ୍ବିନୀ ଭାବରେ ବାଲ୍ମୀକି ଆଶ୍ରମରେ ଜୀବନ ବିତାଉଥ‌ିବା ସତୀ ସାୟୀ ସୀତା, ସ୍ଵାମୀଙ୍କ ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞ ଖବର ଶୁଣିବା ପରେ ତାଙ୍କ ମନରେ ସୃଷ୍ଟି ମାନସିକ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ ଓ ହୃଦୟାବେଗକୁ କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ସେଥୁରେ ଅସାଧାରଣ ଦେବୀତ୍ଵ ଅପେକ୍ଷା ନାରୀତ୍ଵର ଭାବ ଅଧ‌ିକ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି ।

ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଅଯୋଧ୍ୟାର ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞ କରୁଛନ୍ତି । ବାଲ୍ମୀକିଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ସୀତା ଏ ଖବର ପାଇଲାପରେ ତାଙ୍କ ସେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ‘ଶରଣ-ବତ୍ସଳ ଧ୍ଵଜ’, ରିପୁ-ଗଜାଙ୍କୁଶ’, ‘ଦୁଃଖ-ଗିରି-ବ୍ରଜ’, ‘ରାଜା ରାଜେଶ୍ୱର’ ଆଦି ନାମରେ ସମ୍ବୋଧନ କରିଛନ୍ତି । ଏହି ଉକ୍ତିରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ମହିମାକୁ କବି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।

ସେହିପରି ପଦ ସଂଯୋଜନାରେ ମଧ୍ୟ କବି ନିଜ ପ୍ରତିଭାର ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି । ଯେପରି ‘କାତରେ କାନ୍ତାରେ ଥାଇ କରେ ନିବେଦନ’, ‘କରିବାକୁ ମଧୁଆଶା-ତିମିର-ଭେଦନ’, ‘ନବ-ବାମା ହେଉଥୁବ ବାମାଙ୍କ ବୀକ୍ଷିତ’, ‘ମୁଗ୍ଧ-ବଧୂ ମୁଗ୍ଧ ହେବ ବୋଲି ଶତଗୁଣ’ ଆଦି ପଦରୁ କବିଙ୍କର କବିତ୍ଵ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି ।
ସୀତାଙ୍କର ଅଭିମାନକୁ କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖିଛନ୍ତି –
‘‘ଧୀରବର, ସେ କଥାକୁ ଘେନି ତୁମ୍ଭ ଶ୍ରୁତି,
ଆଣିବ ଯଦ୍ୟପି ଦୀନା ବୈଦେହୀର ସ୍ମୃତି।
ବୈଦେହୀର ପ୍ରଣୟକୁ ମଣିବ ସ୍ଵପ୍‌ନ
ଚାହିଁ ନବ-ପ୍ରଣୟିନୀ-ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ-ଲପନ ।’’

ଏହିଭଳି ବିଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କଲେ, ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାଟିରୁ କବିଙ୍କର ନିର୍ମଳ କବିତ୍ଵର ପରିଚୟ ମିଳିଥାଏ ।

Additional Multiple Choice Questions (Mcqs) With Answers

Question ୧।
‘ଦାନ ବାରିସ୍’ ବୋଲି ସୀତା କାହାକୁ ସମ୍ବୋଧନ କରିଛନ୍ତି ?
(i) ରାମଚନ୍ଦ୍ର
(ii) ବାଲ୍ମୀକି
(iii) ତପସ୍ବୀ
(iv) ଲବକୁଶ
Answer:
(i) ରାମଚନ୍ଦ୍ର

Question ୨।
ତରୁଲତାଗଣ କ’ଣ ଶୁଣି ଅଥୟ ହୁଅନ୍ତି ?
(i) ସୀତାଙ୍କ କ୍ରନ୍ଦନ
(ii) ଲବ-କୁଶଙ୍କ ରାମାୟଣ ଗାନ
(iii) ଋଷିମାନଙ୍କର ଓଁକାର ଧ୍ଵନି
(iv) ଋଷିକୁମାରମାନଙ୍କର ବେଦ ଧ୍ଵନି
Answer:
(ii) ଲବ-କୁଶଙ୍କ ରାମାୟଣ ଗାନ

Question ୩ ।
କବି ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର କେଉଁ କବି ଭାବରେ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟରେ ପରିଚିତ ?
(i) ସ୍ଵଭାବକବି
(ii) କବିବର
(iii) କବିମଞ୍ଜୁଳ
(iv) ପଲ୍ଲୀକବି
Answer:
(i) ସ୍ଵଭାବକବି

Question ୪।
ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କାବ୍ୟ ସ୍ବଭାବକବିଙ୍କ ରଚନା ନୁହେଁ ?
(i) ଇନ୍ଦୁମତୀ
(ii) ପ୍ରଣୟବଲ୍ଲରୀ
(iii) ଉଷା
(iv) ତପସ୍ବିନୀ
Answer:
(iii) ଉଷା

Question ୫।
ଅଯୋଧ୍ୟାର ଜନମଣ୍ଡଳୀ ଭକ୍ତି ସହକାରେ କାହାକୁ ଦେଖୁ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
(i) ସୀତା
(ii) ସୁବର୍ଣ୍ଣ ସୀତା
(iii) ଦ୍ଵିତୀୟା ପତ୍ନୀ
(iv) ଉର୍ମିଳା
Answer:
(iii) ଦ୍ଵିତୀୟା ପତ୍ନୀ

Question ୬ ।
ପ୍ରଭୁ ରାମଚନ୍ଦ୍ର କବିତାରେ କେଉଁ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ନୁହଁନ୍ତି ?
(i) ଦାନବାରିସ୍
(ii) ତାପସ ଅଶାନ୍ତିନାଶଙ୍କ
(iii) ଦନୁଜ ଦର୍ପହାରୀ
(iv) ଧୀରବର
Answer:
(iii) ଦନୁଜ ଦର୍ପହାରୀ

Question ୭ ।
ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅବୋଧ ବୋଲି ସୀତା କାହାକୁ କହିଛନ୍ତି ?
(i) ରାମଚନ୍ଦ୍ର
(ii) ଲକ୍ଷ୍ମଣ
(iii) ଲବକୁଶ
(iv) ବାଲ୍ମୀକି
Answer:
(iii) ଲବକୁଶ

Question ୮ ।
ସୀତାଙ୍କ ପୁତ୍ରମାନଙ୍କର କେଉଁ ଭାଗ୍ୟ ନାହିଁ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
(i) ଅଯୋଧ୍ୟାର ସିଂହାସନପ୍ରାପ୍ତି
(ii) ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ
(iii) ପିତୃକୋଳ ଆହୋରଣ
(iv) ସବୁଗୁଡ଼ିକ
Answer:
(iii) ପିତୃକୋଳ ଆହୋରଣ

Question ୯ ।
ଲବକୁଶ କାହା ସହିତ ଅଯୋଧ୍ୟା ଯାତ୍ରା କରୁଥିଲେ ?
(i) ମହର୍ଷି ବାଲ୍ମୀକି
(ii) ବିଶ୍ଵାମିତ୍ର
(iii) ବଶିଷ୍ଠ
(iv) ସୁମନ୍ତ
Answer:
(i) ମହର୍ଷି ବାଲ୍ମୀକି

Question ୧୦ ।
ସୀତାଙ୍କର ଶିଶୁପୁତ୍ରଦ୍ଵୟଙ୍କ ମନ କ’ଣ ପାଇଁ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞ ଦର୍ଶନ
(ii) ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ପଦପଙ୍କଜ ଦର୍ଶନ
(iii) ଯଜ୍ଞର ଦାନ ଗ୍ରହଣ
(iv) ସବୁଗୁଡ଼ିକ
Answer:
(ii) ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ପଦପଙ୍କଜ ଦର୍ଶନ

Question ୧୧ ।
ସୀତାଙ୍କ ଲିଖ୍ ପତ୍ର କେଉଁଥରେ ଧୌତ ହେଉଥିଲା ?
(i) ଝରଣାର ଜଳ
(ii) ତମସାର ଜଳ
(iii) ନୟନର ଜଳ
(iv) ହୃଦୟର ଜଳ
Answer:
(iii) ନୟନର ଜଳ

Question ୧୨ ।
ଲବକୁଶ କେଉଁ ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର ସହାୟତାରେ ରାମାୟଣ ଗାନ କରୁଥିଲେ ?
(i) ତାନପୁରା
(ii) ବୀଣା
(iii) ସନ୍ତୁର
(iv) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ii) ବୀଣା

Question ୧୩ ।
‘‘କିଏ ନ କାନ୍ଦିବ ବହି ମାନବ ହୃଦୟ’’ – ଏହା କେଉଁ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୁହାଯାଇଛି ?
(i) ସୀତାଙ୍କର ପୂର୍ବକଥା ସ୍ମରଣ
(ii) ଲବକୁଶଙ୍କର ରାମାୟଣ ଗାନ
(iii) ବାଲ୍ମୀକିଙ୍କର ରାମାୟଣ ରଚନା
(iv) ସୀତାଙ୍କର ନିର୍ବାସନ
Answer:
(ii) ଲବକୁଶଙ୍କର ରାମାୟଣ ଗାନ

Question ୧୪ ।
ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ମହାଯଜ୍ଞରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ବାମାଙ୍କ କିଏ ବୀକ୍ଷିତ ହୋଇଥିଲେ ?
(i) ନବ ବଧୂ
(ii) ନବ ପନ୍ନୀ
(iii) ନବ ବାମା
(iv) ନବ ଜାୟା
Answer:
(iii) ନବ ବାମା

Question ୧୫ ।
ଗତ ଦୁଃଖର କାହାଣୀ କିଏ ଶୁଣାଇବେ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
(i) ବାଲ୍ମୀକି
(ii) ସୀତା
(iii) ଶିଶୁଦ୍ଵୟ
(iv) ଆଶ୍ରମବାସୀ
Answer:
(iii) ଶିଶୁଦ୍ଵୟ

Question ୧୬ ।
ଦୁଃଖ୍ନୀର ପୁତ୍ରଦ୍ଵୟ ଜନ୍ମକାଳରୁ କ’ଣ ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ ?
(i) ମାତୃସ୍ନେହ
(ii) ରାଜ୍ୟଭୋଗ
(iii) ଭ୍ରାତୃସ୍ନେହ
(iv) ପିତୃ ଅନୁରାଗ
Answer:
(iv) ପିତୃ ଅନୁରାଗ

Question ୧୭ ।
ବୈଦେହୀର ପ୍ରଣୟକୁ କ’ଣ ମଣିବ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
(i) ସୁପନ
(ii) କୁହେଳି
(iii) ମରୀଚିକା
(iv) ସ୍ମୃତି
Answer:
(iv) ସ୍ମୃତି

Question ୧୮ ।
ନୟନର ଜଳେ କ’ଣ ଧୌତ ହେଉଥାଏ ?
(i) ପତ୍ର
(ii) ଗଣ୍ଡଦେଶ
(iii) ଆଖ୍
(iv) ବସନ
Answer:
(i) ପତ୍ର

Question ୧୯ ।
କିଏ ମୁଗ୍ଧ ହେବ ବୋଲି ସୀତା ଭାବିଛନ୍ତି ?
(i) ନବବଧୂ
(ii) ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ
(iii) ବାଲ୍ମୀକି
(iv) ଲବକୁଶ
Answer:
(i) ନବବଧୂ

Question ୨୦ ।
ନବବାମା କେଉଁଠି ଶୋଭିତ ହେଉଥ‌ିବେ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
(i) ସମ୍ମୁଖରେ
(ii) ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣସିଂହାସନେ
(iii) ଦକ୍ଷିଣାଙ୍କ
(iv) ବାମାଙ୍କ
Answer:
(iv) ବାମାଙ୍କ

(କ) କବି ପରିଚିତି :

‘‘ଭିକ୍ଷୁକ ସଙ୍ଗତେ ନୃପ ମୁକୁଟ ମଣ୍ଡିତ,
କାଳବଳେ ହେବେ ସର୍ବେ ଭବୁ ଅନ୍ତର୍ହିତ ।
କିନ୍ତୁ ତୁମ୍ଭେ ଦୀନ କବି ରହିବ ଜୀବିତ
ଯେତେଦିନ ଭବେ ଖୁବ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ।’’
‘ଇନ୍ଦୁମତୀ’ କାବ୍ୟପ୍ରଣେତା ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେରଙ୍କୁ କବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଏହିଭଳି ଭାବରେ ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ । ସୁନ୍ଦର ଓ ପବିତ୍ର କାବ୍ୟ କବିତାର ପ୍ରଣେତା ରୂପେ ଓଡ଼ିଆ କାବ୍ୟଧାରାରେ ଗଙ୍ଗାଧର ଚିରସ୍ମରଣୀୟ । ଦାରିଦ୍ର୍ୟ-ନିପୀଡ଼ିତ ଜୀବନରେ ଜାତୀୟ ସାହିତ୍ୟକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିବାପାଇଁ ସେ ଯେଉଁ ଐତିହାସିକ ସାଧନ କରିଥିଲେ ତାହା ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ । ସେ ୧୮୬୨ ମସିହା ଶ୍ରାବଣ ପୂର୍ଣ୍ଣମୀରେ ସମ୍ବଲପୁରର ବରପାଲୀରେ ଭୂମିଷ୍ଠ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ତିରୋହିତ ହୋଇଥିଲେ ୧୯୨୪ ମସିହା ଚୈତ୍ର ଅମାବାସ୍ୟାରେ । ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ନିଷ୍ଠୁର ଆଘାତରେ ମାତ୍ର ପଞ୍ଚମ ଶ୍ରେଣୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିବା ଗଙ୍ଗାଧର, ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଦେଶୀୟ ପାଠଶାଳା ସାର୍ଟିଫିକେଟ ପାଇଥିଲେ ।

ଅଭାବ ଓ ଅନଟନ ଭିତରେ ତାଙ୍କର ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ଲାଭକରିବାର ସ୍ଵପ୍ନବିଡ଼ମ୍ବିତ ହୋଇଥିଲା ସତ୍ୟ; କିନ୍ତୁ ଜ୍ଞାନ ଆହରଣର ପିପାସା ତାଙ୍କର ଚିରଦିନ ଅନାହତ ରହିଥିଲା । ତେଣୁ ସ୍ଵକୀୟ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାରେ ସେ ପଢ଼ିଥିଲେ ସଂସ୍କୃତ ସାହିତ୍ୟ, ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି । କବି ଜୀବନର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ପ୍ରାଚୀନ ରୀତିରେ ସେ ଲେଖୁଥିଲେ ‘ରସ ରତ୍ନାକର’ କାବ୍ୟ । ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ନୂତନ ଯୁଗର ଆଶା ଆକାଂକ୍ଷାକୁ ସଫଳ କରି ସେ ନିଜର ସୃଷ୍ଟି ଆଭିମୁଖ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଆ କାବ୍ୟଧାରାର ଏକ ଯଶସ୍ବୀ କବିରୂପେ ପ୍ରଖ୍ୟାତ ହେଲେ । ତାଙ୍କ ଅମରଲେଖନୀରୁ ଆମେ ପାଇପାରିଲୁ ‘ଅହଲ୍ୟାସ୍ତବ’, ‘ଇନ୍ଦୁମତୀ’, ‘ଉତ୍କଳ ଲକ୍ଷ୍ମୀ’, ‘ଅଯୋଧ୍ୟା ଦୃଶ୍ୟ’, ‘କୀଚକ ବଧ’, ‘ପ୍ରଣୟ ବଲ୍ଲରୀ’, ‘ତପସ୍ବିନୀ’, ‘ପଦ୍ମିନୀ’, ‘ଅର୍ଘ୍ୟଥାଳୀ’, ‘କବିତା କଲ୍ଲୋଳ’ ପ୍ରଭୃତି ଉଚ୍ଚମାନର ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ।

ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଗଙ୍ଗାଧର ସୁନୀତି ଓ ସୁରୁଚିର କବି । ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଆଶା, ଆନନ୍ଦ ଓ ଆଲୋକର ରବି। ନବଯୁଗରେ ସେ ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ମାଧ୍ୟମରେ ଆମ ଜାତୀୟ ସଂସ୍କୃତିର ମହିମାଗାନ କରି ଯାଇଛନ୍ତି । ଜାତୀୟ ଜୀବନକୁ ଦେଇ ଯାଇଛନ୍ତି ଦିଗଦର୍ଶନ । ମାତୃଭୂମି ଓ ମାତୃଭାଷା ପ୍ରତି ଅନୁରାଗ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ସେ ହୋଇଛନ୍ତି ସତତ ପ୍ରୟାସୀ । ସେ ଲେଖିଛନ୍ତି –
‘‘ମାତୃଭମି ମାତୃଭାଷାର ମମତା
ଯା ହୃଦେ ଜନମି ନାହିଁ,
ତାକୁ ଯେବେ ଜ୍ଞାନି ଗଣରେ ଗଣିବା
ଅଜ୍ଞାନ ରହିବେ କାହିଁ ’’
ତାଙ୍କ ଦିବ୍ୟଦୃଷ୍ଟିରେ ପୁଣି ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵ ଅମୃତମୟ, ମଧୁମୟ –
‘‘ବିଶ୍ବ ଦେଖ ମଧୁମୟରେ ଜୀବନ
ବିଶ୍ବ ଦେଖ ମଧୁମୟ,
ମଧୁର ଝରଣ କରିବ ହରଣ
ତୋ’ ପାପ ମରଣ ଭୟରେ ଜୀବନ ।’’
ଚିନ୍ତା-ବାକ୍ୟ-କର୍ମ ସବୁଥ୍ରେ ତାଙ୍କର ଫୁଟି ଉଠିଥିଲା ପବିତ୍ରତା । ଆପଣା ଜୀବନକୁ ମଧୁମୟ ସ୍ପର୍ଶ ଦେବାପାଇଁ ସେ ହୋଇଉଠିଥିଲେ ବ୍ୟାକୁଳ, ସତେଯେପରି ସେ ଆକାଶର ପବିତ୍ର ଅମୃତଧାରା । ଯାବତୀୟ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିବେଶରେ ଗତି କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ଦିବଧାରା ଶୁଖୁଯିବ ନାହିଁ । ବର୍ଷା ନ ହେଲେ ଶିଶିର ତ ହେବ । ସାଗରରୁ ଉଠି ପୁଣି ସେଇ ସାଗରରେ ମିଶିବ । ସୃଷ୍ଟି ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଏହି ଅବିସମ୍ବାଦିତ ସତ୍ୟକୁ କବି ସ୍ୱୀୟ ଜୀବନଚର୍ଯ୍ୟାରେ ସ୍ଵୀକାର କରିବାକୁ ଯାଇ ଲେଖୁଛନ୍ତି –
‘‘ମୁଁ ତ ଅମୃତ ସାଗର ବିନ୍ଦୁ,
ନଭେ ଉଠିଥୁଲି ତେଜି ସିନ୍ଧୁ,
ଖସି ମିଶିଛି ଅମୃତ ଧାରେ,
ଗତି କରୁଛି ସେ ଅକୃପାରେ ।
ପଥେ ଶୁଖୁଲେ ପାପ ତାପରେ,
ଅମୃତ ପୟ ଅମୃତମୟ,
ସହିତ ମିଶିବି ସାଗରରେ ।’’
ଧୂଳିମଳିନ ଧରଣୀର କୌଣସି ମଳିନତା ତାଙ୍କୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିପାରି ନଥିଲା । ଆପଣାର ଜୀବନରେ ସେ ମାଧୁର୍ଯ୍ୟର ସ୍ପର୍ଶ ଲାଭ କରିଥିଲେ, ମଧୁମୟର ସନ୍ଧାନ
ପାଇଥିଲେ । ବନବଲ୍ଲରୀର ସ୍ନିଗ୍ଧ ସୁନ୍ଦର କମୁକୁଞ୍ଜ ତଳେ ସେ ସନ୍ଧାନ କରିଥିଲେ ଆପଣାର ଦିବ୍ୟ କବିତାକୁ । ପ୍ରକୃତିର ଚାରୁ ଆଲେଖ୍ୟ ତାଙ୍କ ଆଜ୍‌ରେ ଭରି ଦେଇଥିଲା କଳ୍ପଲୋକର ଅପରୂପ ଆନନ୍ଦ । ପ୍ରକୃତି ମଧ୍ୟରେ ସେ ଦେଖୁଥୁଲେ ମଣିଷର ଜୀବନକୁ, ବ୍ୟକ୍ତିର ଅନ୍ତଃସତ୍ତାକୁ; ପାରମ୍ପରିକ ବର୍ଣ୍ଣନାକୁ । ତେଣୁ ଦେଲେ ସେ ନୂତନ ବିଭୂତି । ପ୍ରକୃତି ମୂକ-ନିପ୍ରାଣତା ଓ ନିର୍ବେଦତା ତ୍ୟାଗକରି ତାଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଛିଡ଼ା ହୋଇଥିଲା ମଣିଷର ଅତି ଆତ୍ମୀୟ ବନ୍ଧୁଟିଏ ପରି । ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କ ଏଇ ଅପୂର୍ବ କବିତ୍ଵ, ସମକାଳୀନ ବହୁ ସାହିତ୍ୟିକ ମହଲରେ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଆତ୍ମୀୟତା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା । ଆବେଗପ୍ରବଣ କବି ନନ୍ଦକିଶୋର ବଳ ଥରେ ହେଲେ ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କୁ ଜୀବନରେ ଦେଖିନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କବିତାର ଅର୍ଘ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ଓଡ଼ିଶାରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିବାରୁ ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କର ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ରହିଛି ବୋଲି ଦୁଃଖପ୍ରକାଶ କରି ଲେଖିଛନ୍ତି –
‘‘ଲୋଡ଼େ ନାହିଁ ଦେଖିବାକୁ ମୁଁ ତୁମ୍ଭ ମୂରତି,
ଦେଖି କାଳେ ତୁଟିଯିବ ମାୟା ତବ ପ୍ରତି।
ପଢ଼ିଅଛି ଇନ୍ଦୁମତୀ କାବ୍ୟ କେତେଥର,
ସେହିଠାରେ ପରିଚୟ ତୁମ୍ଭର ମୋହର ।
ଲାବଣ୍ୟ କାସାର ହଂସ ପୁରୁଷ ଅଦ୍ଭୁତ,
କାଳିଦାସ – ଭାରତୀୟ ବାଣୀ ବରସୁତ ।
ଯୋଗ୍ୟ ଅନ୍ତେବାସୀ ତୁମ୍ଭେ ଅଟ ତାହାଙ୍କର,
ବଳିହାର ଗୁରୁପ୍ରତି ସମ୍ଭାର ଅର୍ଘ୍ୟର ।
ପବିତ୍ର ପ୍ରଣୟ ଏ ମୋ’ ସରତୀ ନନ୍ଦନ,
ମହାର୍ଘ ଭାବିଣ ପ୍ରିୟ କର ହେ ଗ୍ରହଣ ।
X X X X
ଜନ୍ମିଥା’ନ୍ତ ଯେବେ ସଭ୍ୟ ଉନ୍ନତି ଦେଶରେ,
ବାଜୁଥା’ନ୍ତା ନାମ ତବ ଦିଗ ଦିଗନ୍ତରେ ।
ହୃଦ ମଧ୍ୟ ରଖିଥା’ନ୍ତେ ତବ ଦୀନ ଛବି ।’
ପୂଜ୍ୟପୂଜାର ବ୍ୟତିକ୍ରମର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଏ ଦେଶରେ ଅନେକ । କବି ଦୀନକୃଷ୍ଣ ରୁଗ୍ଣ, ଭିକ୍ଷାଶୀ, ଦରିଦ୍ର ହୋଇ ଜୀବନ ବିତାଇଛନ୍ତି । ଉପେନ୍ଦ୍ର ରାଜପୁତ୍ର ହୋଇ ହୋଇଛନ୍ତି ଦାଣ୍ଡର ଭିକାରୀ । କବି ଯଦୁମଣି ମୁଠାଏ ଖାଇବାକୁ ନପାଇ ନଅଙ୍କରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଛନ୍ତି । ବନମାଳୀ, ସାଲବେଗ, ଗୋପାଳକୃଷ୍ଣଙ୍କ କଥା ପଚାରେ କିଏ ? ପ୍ରଚଣ୍ଡ ପ୍ରତିଭାଧାରୀ ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କର ଅବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ଠିକ୍ ସେଇଆ ହୋଇଛି । ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ତାଙ୍କ ଜୀବନକୁ କେବେ ଛାଡ଼ିନାହିଁ । ତଥାପି ସେ ଭାଙ୍ଗିପଡ଼ି ନାହାଁନ୍ତି । ଦେଶ, ଜାତି, ସାହିତ୍ୟ ସମାଜ ପାଇଁ ଯେତିକି ପାରିଛନ୍ତି ସେତିକି ଉଦ୍ୟମ କରିଛନ୍ତି । ମାତୃଭାଷା ଓ ମାତୃଭୂମିର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ବ୍ୟାକୁଳ ହୋଇ ଉଠିଛନ୍ତି, ଆଉ ରଚନା କରିଛନ୍ତି କାବ୍ୟକବିତାର ସୁମଞ୍ଜୁଳ ମନୋରମ ସୌଧ ।

‘ତପସ୍ବିନୀ’ କବିଙ୍କର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ରଚନା । କାତ୍ୟିକ ରସସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଓ ବର୍ଣ୍ଣନାର ପ୍ରୌଢ଼ତା ଏଥ‌ିରେ ସର୍ବବାଦୀସମ୍ମତ । ତାଙ୍କର ପ୍ରତିଟି କାବ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥ ସର୍ବଭାରତୀୟ ପରମ୍ପରାର ପ୍ରତିନିଧ୍ । ଏଥ‌ିପାଇଁ କେତେକ ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କୁ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ପ୍ରଭାବିତ ରାଧାନାଥ କାବ୍ୟଚେତନାର ମୌନ ପ୍ରତିବାଦୀ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥା’ନ୍ତି। ଭାରତୀୟ ଚିନ୍ତା ଓ ଚେତନା, ବିଧ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ପରମ୍ପରା ମୁଦ୍ରାରେ ପ୍ରତିଟି କାବ୍ୟର ଗତି ଗମ୍ଭୀର । କବି ଗଙ୍ଗାଧର ଜୀବନରେ ସକଳ ଅଭାବ ଅବସାଦ ସତ୍ତ୍ବେ ଏତିକିମାତ୍ର ପ୍ରତିଭା ଚିରପ୍ରଶଂସିତ ହୋଇ ରହିବ ।

(ଖ) କବିତାର ପୃଷ୍ଠଭୂମି :

ଏକାଦଶ ସର୍ଗର ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଅଂଶବିଶେଷ । ଏଥରେ କବି ତପସ୍ବିନୀ ରାମହୃଦୟ ଜ୍ୟୋତ୍ସ୍ନା ସତୀ ସୀତାଙ୍କର ମାନସିକ ଆଲୋଡ଼ନକୁ ଅତି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ସୀତାଙ୍କ ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ନାରୀ ହୃଦୟର ମାର୍ମିକ ଅନୁଚିନ୍ତା ପତିବ୍ରତା ନାରୀର ମହନୀୟତା କବି ଦେଖାଇ ଦେଇଛନ୍ତି ।

କୌଣସି ଏକ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ, ମହର୍ଷି ବାଲ୍ମୀକି ‘ଲବକୁଶ’ଙ୍କ ଭବିଷ୍ୟତ ନେଇ ଚିନ୍ତା କରିଛନ୍ତି । ଲବକୁଶଙ୍କର କିପରି ପିତା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ସହିତ ମିଳନ ହେବ ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଚାର କରୁଥା’ନ୍ତି । ସେହି ସମୟରେ, ଜନୈକ ରାଜଦୂତ ଆସି ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପତ୍ର ଦେଇଛି ବାଲ୍ମୀକିଙ୍କୁ । ସେହି ପତ୍ର ପାଠକରି ମହର୍ଷି ଜାଣିଛନ୍ତି, ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞ କରୁଛନ୍ତି ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ସେହି ଶୁଭକାର୍ଯ୍ୟରେ ଯୋଗ ଦେବାପାଇଁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିଛନ୍ତି। ଏହି ଅବକାଶରେ ମହର୍ଷି, ଲବ-କୁଶଙ୍କୁ ସାଙ୍ଗରେ ନେଇ ଯଜ୍ଞସ୍ଥଳକୁ ଯିବାପାଇଁ ମନସ୍ଥ କରିଛନ୍ତି । କାରଣ ଯଜ୍ଞସ୍ଥଳରେ ଲବ-କୁଶ ରାମାୟଣ ଗାନ କରି ସମସ୍ତଙ୍କ ମନକୁ ମୋହିତ କରିବେ ଏବଂ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ନିଜର ପୁତ୍ରଦ୍ଵୟଙ୍କର ପରିଚୟ ପାଇବାର ଅବସର ମିଳିବ।

ବାଲ୍ମୀକି, ସୀତାଙ୍କ ନିକଟରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞ କରିବାର ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଆସନ୍ତାକାଲି ସେ ଲବ-କୁଶଙ୍କୁ ନେଇ ଯଜ୍ଞସ୍ଥଳକୁ ଯିବେ ବୋଲି ବିଚାର କରିଛନ୍ତି । ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଯେ ଯଜ୍ଞ କରୁଛନ୍ତି, ସେହି ଖବର ଜାଣିଲାପରେ ସୀତାଙ୍କ ମନରେ ଦାରୁଣ ଖେଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ସେ ଭାବିଛନ୍ତି, ରାମଚନ୍ଦ୍ର ହୁଏତ ଦ୍ବିତୀୟ ପତ୍ନୀ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । କାରଣ ପତ୍ନୀ ବିନା ଯଜ୍ଞକାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ଅତି ବିନୟଭାବରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ନିକଟକୁ ପତ୍ର ଲେଖିଛନ୍ତି । ଦ୍ଵିତୀୟ ପତ୍ନୀ କେଉଁ ପ୍ରକାର ତପସ୍ୟା କରିଥିବାରୁ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ପତିରୂପେ ପାଇଛନ୍ତି ବୋଲି ଜାଣିବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି ।

(ଗ) କବିତାର ସାରକଥା :

ପତିଗତପ୍ରାଣା ସୀତା ତପସ୍ବିନୀ ଭାବରେ ବାଲ୍ମୀକି ଆଶ୍ରମରେ ବାଳୁତ ପୁତ୍ର ଲବ ଓ କୁଶଙ୍କୁ ନେଇ ଜୀବନଯାପନ କରୁଥା’ନ୍ତି । ସେହି ସମୟରେ ସେ ଶୁଣିବାକୁ ପାଇଛନ୍ତି, ଅଯୋଧ୍ୟାର ରାଜା ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞ କରୁଛନ୍ତି । ସେହି ଖବର ଶୁଣି ସ୍ବାଭବିକ ଭାବରେ ସତୀ ଶିରୋମଣି ସୀତାଙ୍କ ହୃଦୟ ଆଶଙ୍କାରେ ଉଦ୍‌ବେଳିତ ହୋଇଉଠିଛି । ଅଭିମାନରେ ସେ ସ୍ଵାମୀ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ବିନୟଭାବରେ ପତ୍ର ଲେଖିଛନ୍ତି । ପତ୍ର ଲେଖିବାକୁ ଯାଇ ସୀତା ରାମଙ୍କର ମହିମା ଗାନ କରିଛନ୍ତି । ସ୍ଵାମୀଅନୁଗତା ଭାବରେ, ସ୍ବାମୀଙ୍କର ବିଶେଷତାକୁ ବିଶେଷ ଭାବରେ ସୂଚିତ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ବିଚାରରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ହେଉଛନ୍ତି, ଶରଣବତ୍ସଳ ଧ୍ଵଜ । ଅର୍ଥାତ୍ ସେ ଶରଣକାରୀକୁ ରକ୍ଷାକରିବା ରୂପକ ପତାକା । ପୁନଶ୍ଚ ଯେଉଁମାନେ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଶତ୍ରୁତା ଆଚରଣ କରନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସେ ଉପଯୁକ୍ତ ବିରୋଧମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇପାରନ୍ତି । କବି ଏହାକୁ ଯଥାର୍ଥଭାବରେ ସୀତାଙ୍କ ମୁଖରେ କହିଛନ୍ତି, ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଶତ୍ରୁରୂପକ ହସ୍ତୀମାନଙ୍କପାଇଁ ଅଙ୍କୁଶ ବା ତେଣ୍ଟା ଭଳି । ପୁନଶ୍ଚ ସେ ଦୁଃଖରୂପକ ପର୍ବତ ଉପରେ ବଜ୍ର ସଦୃଶ । ବଜ୍ର ଯେପରି ପର୍ବତକୁ ଆଘାତ କରି ବିଚୂଷ୍ଠିତ କରେ, ରାମଚନ୍ଦ୍ର ସେହିପରି ପ୍ରଜାମାନଙ୍କର ଦୁଃଖକୁ ଦୃଢ଼ତାର ସହିତ ଦୂର କରିଦେଇଥା’ନ୍ତି ।

ସତୀ ସୀତା ପତ୍ର ଲେଖିବାକୁ ଯାଇ ପ୍ରଥମେ ରାଜା ରାଜେଶ୍ଵର ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପାଦପଦ୍ମର ବନ୍ଦନା କରିଛନ୍ତି । ଅର୍ଥାତ୍ ପତ୍ନୀ ହିସାବରେ ନିଜକୁ ଦୀନା ଭିକାରୁଣୀ ମନେକରି ସ୍ଵାମୀଙ୍କର ପାଦଯୁଗଳରେ ନିଜର ଭକ୍ତିପୂତ ପ୍ରଣାମ ଜଣାଇଛନ୍ତି । ସେ ନିଜର ମଧୁଆଶାରୂପୀ ଅନ୍ଧକାର ଭେଦ କରିବାପାଇଁ ଚାହିଁଛନ୍ତି ଏବଂ ଅତି କାତର ଭାବରେ ଅରଣ୍ୟରେ ଥାଇ ନିବେଦନ କରିଛନ୍ତି । ମହାରାଜା ଭାବରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମହାଯଜ୍ଞ କରିବାପାଇଁ ନୂତନ ପତ୍ନୀଙ୍କୁ ବାମପାର୍ଶ୍ବରେ ଉପବେଶନ କରାଇଥବେ । ପ୍ରିୟତମା ବଧୂଙ୍କ ମନରେ ଶତଗୁଣ ଆନନ୍ଦ ଦେବାପାଇଁ ସେ ଅନେକ ଭାବରେ ପ୍ରୟାସ କରିଥିବେ । ଫଳସ୍ବରୂପ ତାଙ୍କର ସଦ୍‌ଗୁଣ ବହୁଭାବରେ ବଢ଼ିଯାଉଥ‌ିବ ।

ସୀତା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଛନ୍ତି, ହେ ପ୍ରଭୁ, ମହାଯଜ୍ଞ କରିବା ଅବକାଶରେ ଆପଣ ଅନେକ ପ୍ରକାର ଧନ, ରତ୍ନ ଓ ପାଟବସ୍ତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରିବେ । ଏହିସବୁ ଦାନ ଦେବାଦ୍ଵାରା ଆପଣଙ୍କର ମନୋକାମନା ପରିପୂରଣ ହେବ । ସେହି ଦାନ ଦେବା ଅବକାଶରେ ମୋ’ ପ୍ରତି ଦୟାପରବଶ ହୋଇ, ମୋ’ ମନରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଭିକ୍ଷାକୁ ପୂରଣ କରିବେ । ଏହି ସାମାନ୍ୟ ଭିକ୍ଷା ଦେବାରେ ଆପଣ କେବେହେଲେ କୃପଣ ହେବେ ନାହିଁ । କାରଣ ଆପଣ ହେଉଛନ୍ତି, ଦାନ ଦେବାରେ

ସାଗର ସଦୃଶ । ଅର୍ଥାତ୍ ଦୟା କରିବାରେ ରତ୍ନରେ ଆପଣ ବାରିଧୂରି । ମୁଁ କିଏ, ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଜାଣିବାର କୌଣସି ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ । ଅନ୍ୟଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ, ଅଭିମାନୀ ସୀତା ନିଜର ପରିଚୟ ଦେବାକୁ ଚାହିଁନାହାଁନ୍ତି । ରାମଚନ୍ଦ୍ର ସଦାସର୍ବଦା, ତପସ୍ଵୀମାନଙ୍କର ଦୁଃଖ ହରଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ବିପଦରେ ସହାୟ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ମାନସିକତାକୁ ଆକଳନକରି ସୀତା କହିଛନ୍ତି, ତପସ୍ବୀମାନଙ୍କଠାରେ ତାଙ୍କର କୌଣସି ଅଦେୟ ନ ଥାଏ । ସେହି ହିସାବରେ ଜଣେ ତପସ୍ବିନୀଭାବରେ, କେବେହେଲେ ମୋତେ ହେୟ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖିବେ ନାହିଁ ବୋଲି ସୀତା ନିଜର ମନୋଭାବ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସୀତା କହିଛନ୍ତି, ‘ଯେ ଆଜି ଯୋଗ୍ୟା ପତ୍ନୀ ଭାବରେ ଆପଣଙ୍କର କୋଳରେ ବା ଆପଣଙ୍କ ବାମପାର୍ଶ୍ଵରେ ବସି ଯଜ୍ଞ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସହଯୋଗ କରୁଛନ୍ତି ଏବଂ ସମଗ୍ର ଅଯୋଧ୍ୟାବାସୀ ଯାହାଙ୍କୁ ଭକ୍ତିଭାବରେ ଦେଖୁଛନ୍ତି, ସେହି ଯୋଗ୍ୟ, ପୂର୍ବେ କେଉଁଭଳି ତପ ଆଚରଣ କରିଥିଲା, କେଉଁ ସମୟରେ କେଉଁ ଭଳି ମନ୍ତ୍ର ଉଚ୍ଚାରଣ କରିଥିଲା, ଯାହାର ଫଳସ୍ଵରୂପ ଏଭଳି ସୌଭାଗ୍ୟର ଅଧିକାରିଣୀ ହୋଇପାରିଲା । ସେହି ତପସ୍ୟାର ମୂଳସୂତ୍ରଟିକୁ ମୋତେ ଜଣାଇଦେବେ । ହେ ପ୍ରଭୁ, ମୋର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଧନରେ ପ୍ରୟୋଜନ ନାହିଁ ।

କୋଟିଏ ଅଶ୍ଵମେଧ ଯଜ୍ଞରେ ଯେତେ ଧନ ଦାନ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ, ସେହି ଦାନ ତୁଳନାରେ ମୋର ଏହି ଜ୍ଞାନ ଅଧିକ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ଓ ଶ୍ରେୟ । ଆଉ ଗୋଟିଏ କଥା ଅନୁରୋଧ କରି ସୀତା କହିଛନ୍ତି, ବାଲ୍ମୀକିଙ୍କ ସହିତ ଯାଉଥିବା ମୋର ପୁତ୍ରଦ୍ଵୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅବୋଧ । ଭଲମନ୍ଦ ବିଚାର କରିବାର ଜ୍ଞାନ ତାଙ୍କର ହୋଇନାହିଁ । ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନରେ ପିତୃକୋଳରେ ବସିବାର ଭାଗ୍ୟ ନାହିଁ । ତେଣୁ ପିତୃସ୍ନେହରୁ ଲୋତକାପ୍ଲ ତ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର କରୁଣ ରାମାୟଣ ଗାନ ଶ୍ରବଣକରି, ମାନବ ହୃଦୟଧରି କିଏ ଯେ ନ କାନ୍ଦିବ ! ସେପରି କେହି ନାହିଁ; ଏପରିକି, ସେହି ଗାନ ଶୁଣି ତରୁଲତାମାନେ ମଧ୍ଯ ଅଥୟ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।’’

ସୀତା ପୁନର୍ବାର କହିଛନ୍ତି, ‘ରାମଚରିତ ଗାନକରି, ଶିଶୁପୁତ୍ରଦ୍ଵୟ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଦେଖିବାପାଇଁ ବିମୋହିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ମନରେ ତାଙ୍କର ରହିଛି ଗଭୀର ଆବେଗ । ମହର୍ଷି ବାଲ୍ମୀକିଙ୍କ ସହିତ, ତୁମ୍ଭର ପାଦପଦ୍ମ ଦର୍ଶନ କରିବାପାଇଁ ସେମାନେ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇ ଯାଉଛନ୍ତି । ସୀତା ନିଜର ଭାବାବେଗରେ ଏହିକଥା ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି-

‘‘ଶିଶୁପୁତ୍ରଦ୍ଵୟ ତୁମକୁ ତୁମ ଜୀବନରେ ଘଟିଯାଇଥବା ଦୁଃଖଦ ଘଟଣାବଳୀକୁ ଶୁଣାଇବେ । ସେହି ଦୁଃଖପୂର୍ଣ୍ଣ କାହାଣୀ ଶୁଣିଲେ ଦୁଃଖିନୀ ମା’ର ହୃଦୟ ବିଦୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଯାଏ ବୋଲି ସେ କହିଛନ୍ତି । ଶୁଣିଲେ ମନଦୁଃଖ ହୁଏ, ନ ଶୁଣିଲେ ଶୁଣିବାପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ଦେଖାଦେଇଥାଏ ।’’ ସୀତା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଧୀରବର ବା ଧୈର୍ଯ୍ୟର ଅବତାର ଭାବରେ ସମ୍ବୋଧନ କରି କହିଛନ୍ତି, ‘ଆପଣ ସେହି ଦୁଃଖପୂର୍ଣ୍ଣ କାହାଣୀକୁ କଣ୍ଠରେ ଶ୍ରବଣକରି, ମନରେ ଯଦି ବୈଦେହୀର ସ୍ମୃତି ଆସିଯାଏ, ତା’ହେଲେ ବୈଦେହୀର ପ୍ରଣୟକୁ ସ୍ଵପ୍ନ ବୋଲି ଧରିନେବେ ।’’ ନବପରିଣୀତା ପ୍ରଣୟିନୀର ହସହସ ମୁଖକୁ ଆନନ୍ଦରେ ସୀତା ମଧ୍ୟ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ।

ସୀତା ନିଜ ହୃଦୟକୁ ବିଦୀର୍ଣ୍ଣକରି ଅତି ବିକଳ ଭାବରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବିନୟ ପତ୍ର ଲେଖୁଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କ ନୟନରୁ ବହି ଚାଲିଥାଏ ଅବାରିତ ଲୁହ । ସେହି ଲୁହରେ ଲେଖୁଥ‌ିବା ପତ୍ରଟି ଭିଜି ଯାଉଥାଏ । ଆଉ କ’ଣ କ’ଣ ଲେଖିବି ଓ କଥାରେ ସୀତାଙ୍କର ପତ୍ରଲେଖା ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଅଟକିଯାଇଛି ।

କବିତାଟିରେ କବି ସୀତାଙ୍କୁ ସତୀ ଶିରୋମଣି ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବା ସହିତ, ସାଧାରଣ ନାରୀର ଅଭିମାନୀ ମାନସିକତାକୁ ଅତି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି।

(ଘ) କଠିନ ଶବ୍ଦ ଓ ଏହାର ଅର୍ଥ:

CHSE Odisha 11th Class Economics Book Solutions (+ 2 1st Year)

CHSE Odisha Class 11 Economics Book Solutions in Odia Medium

Part A Indian Economy

Unit 1 ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ସ୍ଥିତି

• Chapter 1 ସମସାମୟିକ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ମୌଳିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ
• Chapter 2 ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ଢାଞ୍ଚାଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନ
• Chapter 3 ଜନସଂଖ୍ୟା

Unit 2 କ୍ଷେତ୍ରୀୟ ଉନ୍ନୟନ

• Chapter 4 କୃଷି
• Chapter 5 ଶିଳ୍ପ
• Chapter 6 ଭିରିଭୂମି / ଆଧାରିକ ସଂରଚନା
• Chapter 7 ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ

Unit 3 ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୋଜନା ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ସଂସ୍କାର

• Chapter 8 ଯୋଜନା
• Chapter 9 ଆର୍ଥନୀତିକ ସଂସ୍କାର

Unit 4 ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତି ପାଇଁ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଆହ୍ବାନ

• Chapter 10 ଦାରିଦ୍ର୍ୟ
• Chapter 11 ବେକାରୀ ଓ ଅର୍ଦ୍ଧବେକାରୀ
• Chapter 12 ମୁଦ୍ରାସ୍ଥୀତି
• Chapter 13 ଧାରଣୀୟ ଆର୍ଥନୀତିକ ବିକାଶ

Part B Statistics for Economics

Unit 5 ପରିସଂଖ୍ୟାନର ଉପସ୍ଥାପନା

• Chapter 14 ପରିସଂଖ୍ୟାନ
• Chapter 15 ପରିସାଂଖ୍ୟକ ତଥ୍ୟର ଉତ୍ସ
• Chapter 16 ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ପଦ୍ଧତି

Unit 6 ବାରମ୍ବାରତା ବିତରଣ

• Chapter 17 ବାରମ୍ବାରତା ବିତରଣ
• Chapter 18 ତଥ୍ୟାବଳୀର ଉପସ୍ଥାପନା

Unit 7 ପରିସାଂଖିକ ପଦ୍ଧତି (I)

• Chapter 19 କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପ୍ରବୃତ୍ତିର ପରିମାପ
• Chapter 20 ବିଚ୍ଛୁରଣର ପରିମାପ

Unit 8 ପରିସାଂଖ୍ୟକ ପଦ୍ଧତି (II)

• Chapter 21 ସହସମ୍ବନ୍ଧ ଓ ସମାଶ୍ରୟଣ
• Chapter 22 ସୂଚକାଙ୍କ ଓ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀ

CHSE Odisha Class 11 Economics Book Solutions in English Medium

• Unit 1 Status of Indian Economy
• Unit 2 Sectoral Development
• Unit 3 Economic Planning and Economic Reforms
• Unit 4 Current Challenges Facing the Indian Economy
• Unit 5 Introductory Statistics
• Unit 6 Frequency Distribution
• Unit 7 Statistical Methods – I
• Unit 8 Statistical Methods – II

CHSE Odisha Class 11 Economics Syllabus (+2 1st Year)

Economics (Paper-I)
First Year CHSE
Indian Economy & Statistics

A. Indian Economy

Unit I Status of Indian Economy (12 Marks)
Basic characteristics of the contemporary Indian economy, Structural changes in the Indian economy and the present state of relative contributions of primary, secondary, and tertiary sectors, Demographic features, Adverse effects of population growth, and Population Policy of India

Unit II Sectoral Development (15 Marks)
Agriculture – Importance, low productivity and its causes, Green Revolution, present agricultural situation.
Industry – Importance, Industrial Policies – 1948,1956, 1991.
Infrastructure -Role, Economic Infrastructure (Energy, Transport, and Communications) and Social Infrastructure (Education and Health)
Foreign Trade – Role, Composition, Direction.

Unit III Economic Planning and Economic Reforms (13 Marks)
Planning – Meaning, Need, Objectives, and Achievements, NitiAyog
Economic Reforms Since 1991 – need and main features of Liberalisation, Privatisation, and Globalisation.

Unit IV Current Challenges Facing the Indian Economy (20 Marks)
Poverty – absolute and relative poverty, causes of poverty, and important poverty alleviation programmes currently in place.
Unemployment and underemployment – causes, dimensions, and government programmes currently in place.
Inflation – causes and anti-inflationary measures in place.
Sustainable economic development – Meaning of sustainable development. Economic growth and its adverse impact on the Environment. Problems of global warming and climate change.

B. Statistics for Economics

Unit V Introductory Statistics (7 Marks)
Meaning, scope, importance, use, and limitations of statistics in economics.
Sources of statistical data – primary and secondary sources, NSSO, and Census of India as sources of secondary data in India.
Methods of collection of primary data – census and sampling methods and their relative merits and demerits

Unit VI Frequency Distribution (8 Marks)
Meaning and types of variables and frequency distribution.
Organisation of Data-Basics, Presentation of data – Tabular and diagrammatic presentation, Bar diagram, Pie diagram, Histogram, Frequency Polygon, Ogives, line graphs, Historigrams.

Unit VII Statistical Methods – I (15 Marks)
Measures of Central Tendency – Simple and Weighted Arithmetic Mean, Median, Mode, Concepts of Geometric Mean, Harmonic Mean
Measures of Dispersion Absolute Measures – Range, Quartile Deviation, Mean Deviation and Standard Deviation Relative Measures – Coefficients of Range, Quartile Deviation, Mean Deviation, and Standard Deviation
Merits and Demerits of different Measures of Dispersion

Unit VIII Statistical Methods – II (10 Marks)
Correlation – Meaning, Correlation and Causation, Types of Correlation, Scatter diagram Method of measuring correlation, uses of correlation in Economics
Regression – Meaning, Difference between Correlation and Regression, Uses of Regression in Economics
Index Numbers – Meaning, Importance, Uses, Consumer, and Wholesale Price Index Number.
Time Series – Meaning, Uses, and Components.

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Sociology Solutions Unit 1 ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଏହାର ସମ୍ପର୍କ Short Answer Questions.

CHSE Odisha 11th Class Sociology Unit 1 Short Answer Questions in Odia Medium

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ୨ଟି / ୩ଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

1. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନଭାବେ ପରିଚିତ । ଏହି ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଶବ୍ଦଟି ଲାଟିନ୍ ଶବ୍ଦ ‘ସୋସିଅସ୍’ (Socious) ଏବଂ ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ ‘ଲୋଗସ୍’ (Logus) ର ମିଶ୍ରଣରେ ଗଠିତ । ‘ସୋସିଅସ୍’ ବା ‘ସୋସାଇଟିସ’ ଅର୍ଥ ହେଉଛି ‘ସମାଜ’ଏବଂ ‘ଲୋଗସ୍’ ଅର୍ଥ ‘ଅଧ୍ୟୟନ’ ବା ‘ବିଜ୍ଞାନ’ । ତେଣୁ ଏହି ଅର୍ଥରେ ‘ସମାଜବିଜ୍ଞାନ’ର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ‘ସମାଜର ବିଜ୍ଞାନ’ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ମାନବ ସମାଜର ଏକ ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ଅଧ୍ୟୟନ ।

2. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କର ।
Answer:
ମୋରିସ୍ ଜିନିସ୍‌ବର୍ଗ (Morris Ginsberg) ଙ୍କ ମତରେ, “ମାନବୀୟ ପାରସ୍ପରିକ କ୍ରିୟା ଏବଂ ପାରସ୍ପରିକ ସମ୍ପର୍କ, ସେଗୁଡ଼ିକର ଅବସ୍ଥା ଏବଂ ଫଳାଫଳର ଅଧୟନକୁ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ ।’’

ଗିଲିନ୍ ଏବଂ ଗିଲିନ୍ (Gillin and Gillin) ଙ୍କ ମତରେ, “ବିସ୍ତୃତ ଅର୍ଥରେ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ କହିଲେ ସଂଘବଦ୍ଧ ଜୀବନ ଯାପନ କରୁଥିବା ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କର ପାରସ୍ପରିକ କ୍ରିୟାର ଅଧ୍ୟୟନକୁ ସମାଜଶାସ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।’’

3. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ପରିସର ସମ୍ପର୍କରେ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ମତବାଦମାନ ପ୍ରଚଳିତ ?
Answer:
ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରକୁ ନେଇ ଦୁଇଗୋଟି ମତବାଦ ରହିଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(୧) ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ବା ଆକୃତିଗତ ମତବାଦ (Formalistic School) ଏବଂ
(୨) ସାଂଶ୍ଳେଷିତ ମତବାଦ (Synthetic School) ।

4. ସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ମତବାଦର ପୃଷ୍ଠପୋଷକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଦୁଇଜଣଙ୍କର ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଏହି ସ୍ବାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ମତବାଦ ଗୋଷ୍ଠୀର ଦୁଇଜଣ ପୃଷ୍ଠପୋଷକ ହେଲେ –
(i) ମ୍ୟାକ୍‌ସ ୱେବର (Max-Weber) ଏବଂ
(ii) ଫର୍ଜିନାଣ୍ଡ୍ ଟନିସ୍ (Ferdinand Tonnies) ।

5. ସାଂଶ୍ଳେଷିକ ମତବାଦର ପୃଷ୍ଠପୋଷକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ତିନି ଜଣଙ୍କର ପରିଚୟ ଦିଅ ।
Answer:
ସାଂଶ୍ଳେଷିକ ମତବାଦ ଗୋଷ୍ଠୀର ତିନିଜଣ ପୃଷ୍ଠପୋଷକ ହେଲେ –
(i) ଇମାଇଲ ଦୁର୍ଖମ (Emile Durkheim)
(ii) ଏଲ୍.ଟି.ହବସ୍ (L. T. Hobbouse)
(iii) ପି.ଏ. ସରୋକିନ୍ (P.A. Sorokin) ।

6. କମ୍‌ଙ୍କର ତ୍ରି-ସ୍ତରୀୟ ନିୟମ କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
ଏହି ତ୍ରି-ସ୍ତରୀୟ ନିୟମ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଇତିହାସକୁ ଏକ ଅତୁଳନୀୟ ଦାନରୂପେ ପରିଚିତ । କମ୍‌ଟେ ୧୮୨୨ ମସିହାରେ ଏହି ନିୟମର ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମତରେ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ମାନବୀୟ ଜ୍ଞାନର ଧାରା ତିନିଗୋଟି ସ୍ତର ଦେଇ ବିକଶିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ସ୍ତରଗୁଡ଼ିକ ହେଲା; ଯଥା –
(୧) ଧର୍ମତାତ୍ତ୍ଵିକ
(୨) ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ବା ଅମୂର୍ଖ ଏବଂ
(୩) ବୈଜ୍ଞାନିକ ବା ସକାରାତ୍ମରକ ସ୍ତର ।

7. ଧର୍ମତାତ୍ତ୍ଵିକ ସ୍ତର କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ମନୁଷ୍ୟ ମନର ବିକାଶଧାରାର ପ୍ରଥମ ସ୍ତର ହେଉଛି ଧର୍ମତାତ୍ତ୍ଵିକ ସ୍ତର । ଏହି ସ୍ତରରେ ମନୁଷ୍ୟ ସମସ୍ତ ବସ୍ତୁକୁ ଅତି ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତିରୂପେ ଦେଖୁଥାଏ । ମନୁଷ୍ୟର ବିଶ୍ବାସ ଯେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଘଟଣା ଏହି ଶକ୍ତିଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଅଟେ । ଏହି ଧର୍ମତାତ୍ତ୍ଵିକ ସ୍ତର ତିନୋଟି ଉପସ୍ତର ଦେଇ ଗତି କରିଥାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(i) ଫେଟିସବାଦ,
(ii) ବହୁ ଈଶ୍ୱରବାଦ ଏବଂ
(iii) ଏକେଶ୍ଵରବାଦ ।

8. ଜୈବ ତତ୍ତ୍ବ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଏ ?
Answer:
‘ଜୈବ ତତ୍ତ୍ବ’ ହେଉଛି ସମାଜର ଉତ୍ପତ୍ତି ସମ୍ପର୍କୀୟ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ତତ୍ତ୍ଵ । ଏହି ତତ୍ତ୍ଵର ପୃଷ୍ଠପୋଷକମାନେ ସମାଜକୁ ଏକ ‘ଜୀବ’ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମତରେ, ଜୀବର ଯେପରି କ୍ରମବିକାଶ ଘଟିଥାଏ, ସମାଜର ମଧ୍ୟ ସେହିପରି କ୍ରମବିକାଶ ଘଟିଥାଏ ।

9. ଜୈବ ତତ୍ତ୍ଵର ମୁଖ୍ୟ ପୁରୋଧା କିଏ ।
Answer:
ଜୈବ ତତ୍ତ୍ଵର ମୁଖ୍ୟ ପୁରୋଧା ହେଉଛନ୍ତି ହର୍ବଟ୍ ସ୍ପେନ୍ସର ।

10. ସ୍ପେନ୍ସରଙ୍କ ଜୈବ ତତ୍ତ୍ବ କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
ସେନ୍ସରଙ୍କ ମତରେ, ଜୀବ ଭଳି ସମାଜ କ୍ରମୋନ୍ନତିଶୀଳ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ସରଳରୁ ଜଟିଳାଭିମୁଖୀ ହୋଇଥାଏ । ଜୀବ ପରି ସମାଜ ମଧ୍ୟ ତା’ର ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଏବଂ ସଂରଚନାରେ ସଂହତି ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥାଏ ।

11. ଦୁର୍ଖଙ୍କ ଆତ୍ମହତ୍ୟାର ପ୍ରକାରଭେଦ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଦୁର୍ଖମ୍ ତାଙ୍କର ଆତ୍ମହତ୍ୟାକୁ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଅଛନ୍ତି; ଯଥା –
(i) ଆତ୍ମକୈନ୍ଦ୍ରିକ ଆତ୍ମହତ୍ୟା,
(ii) ଅପ୍ରତିମାନୀୟ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଏବଂ
(iii) ପରାର୍ଥବାଦୀ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ।

12. ଆତ୍ମକୈନ୍ଦ୍ରିକ ଆତ୍ମହତ୍ୟା କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଦୁର୍ଖଙ୍କ ମତରେ, ଯେତେବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତି ସାମାଜିକ ସମୂହରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇ ନିଃସଙ୍ଗତା ଅନୁଭବ କରେ, ସେତେବେଳେ ସେ ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିଥାଏ । ଦୁର୍ଖଙ୍କ ମତରେ, ଏକ ବିଘଟିତ ସମାଜ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବିଘଟନ ସୃଷ୍ଟି କରି ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିବାର ବାଟ ଦେଖାଇଥାଏ ।

13. ପରାର୍ଥବାଦୀ ଆତ୍ମହତ୍ୟା କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଏହିପ୍ରକାର ଆତ୍ମହତ୍ୟା ସମୂହ କଲ୍ୟାଣପାଇଁ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥାଏ । ପୁରାତନ ସମାଜରେ ଏହି ପ୍ରକାର ଆତ୍ମହତ୍ୟାର ମାତ୍ରା ଅଧିକ ଥିଲା । ସାଧାରଣତଃ ବୃଦ୍ଧ, ଅକର୍ମଣ୍ୟ ଏବଂ ବିଧବାମାନେ ଏହିପ୍ରକାର ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିଥା’ନ୍ତି । କାରଣ ଏହି ଧରଣର ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ନିଜର ସୁଖସ୍ୱାଚ୍ଛନ୍ଦ୍ୟକୁ ସାମୁହିକ କଲ୍ୟାଣ ଏବଂ ସାମାଜିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧକୁ ଅକ୍ଷୁର୍ଣ୍ଣ ରଖୁବାପାଇଁ ସେମାନଙ୍କର ଜୀବନ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିବାକୁ କୁଣ୍ଠା ପ୍ରକାଶ କରି ନ ଥା’ନ୍ତି ।

14. ନୃତତ୍ତ୍ଵର ବିଭିନ୍ନ ଉପ-ବିଭାଗଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ନୃତତ୍ତ୍ଵକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ୪ଟି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(୧) ଶାରୀରିକ ନୃତତ୍ତ୍ଵ (Physical Anthropology)
(୨) ସାମାଜିକ ନୃତତ୍ତ୍ଵ (Social Anthropology)
(୩) ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ବ (Cultural Anthropology)
(୪) ପ୍ରାଗ୍-ଐତିହାସିକ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ବ (Pre-Historic Archaeology)

15. ସାଂସ୍କୃତିକ ନୃତତ୍ତ୍ଵ କହିଲେ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସାଂସ୍କୃତିକ ନୃତତ୍ତ୍ବ ନୃତତ୍ତ୍ଵର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଅଂଶରୂପେ ପରିଚିତ । ଏହା ଆଦିମ ମାନବର ଉଭୟ ବସ୍ତୁଭିଭିକ ଏବଂ ବସ୍ତୁତ୍ଵର ସଂସ୍କୃତି ସହିତ ଜଡ଼ିତ । ଏହି ସାଂସ୍କୃତିକ ନୃତତ୍ତ୍ଵ ଆଦିମ-ମାନବର ଅତୀତ ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନର ସାଂସ୍କୃତିକ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋକପାତ କରିଥାଏ ।

16. ଦୁଇଜଣ ବିଶିଷ୍ଟ ନୃତତ୍ତ୍ବବିତ୍‌ଙ୍କର ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଦୁଇଜଣ ବିଶିଷ୍ଟ ନୃତଶ୍ଚିତ୍‌ ହେଉଛନ୍ତି –
(i) ଏ.ଏଲ୍‌. କ୍ରୋବର୍ (A.L. Krober) ଏବଂ
(ii) ରାଡ୍‌କ୍ଲିଫ୍ ବ୍ରାଉନ୍ (Redcliffe Brown) ।

17. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ନୃତତ୍ତ୍ବ ମଧ୍ଯରେ ଯେଉଁ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହଛି, ସେଥ୍ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିକର ସୂଚନା ଦିଅ ।
Answer:
ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଉଭୟ ସଭ୍ୟ ଏବଂ ଜଟିଳ ସମାଜକୁ ତା’ର ଅଧ୍ୟୟନର ପରିସରଭୁକ୍ତ କରିଥାଏ । ମାତ୍ର ନୃତତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରାଗ୍-ଲିପିକ ଏବଂ ଆଦିମ ସମାଜକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ ।

18. ଦୁଇଜଣ ଐତିହାସିକ ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀଙ୍କର ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ବିଶ୍ବର ଦୁଇଜଣ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଐତିହ୍ୟିକ ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀଙ୍କର ନାମ ହେଉଛି –
(i) ଆର୍‌ନୋଲ୍‌ ଟଏନବୀ (Arnold Toynbee)
(ii) ଓସୱାଲ୍ଡ ସ୍ପେଙ୍ଗଲର୍ (Oswald Spengler) |

19. ଅଧ୍ୟୟନର ପଦ୍ଧତିକୁ ଭିଭିକରି ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ କିପରି ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନଠାରୁ ପୃଥକ୍ ଅଟେ ?
Answer:
ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନ ପଦ୍ଧତିରେ ତାରତମ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥାଏ । ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନରେ ସାମାଜିକ ସର୍ବେକ୍ଷଣ, ବ୍ୟକ୍ତି ଅଧ୍ୟୟନ, ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ସାକ୍ଷାତ୍‌କାର ପଦ୍ଧତିର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିବାବେଳେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନରେ ଆରୋହ ପଦ୍ଧତି (Inductive method) ଏବଂ ଅବରୋହ ପଦ୍ଧତି (Deductive method) ର ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଥାଏ ।

20. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ବ ମଧ୍ଯରେ ଗୋଟିଏ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାଜକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । ଅପରପକ୍ଷରେ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵ ବ୍ୟକ୍ତିର ମାନସିକ ଅବସ୍ଥାକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିର ମାନସିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଅନ୍ତଃ ଏବଂ ବାହ୍ୟ ବ୍ୟବହାରକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ ।

21. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ମଧ୍ଯରେ ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ପ୍ରଭେଦ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରାଥମିକଭାବେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପର ସାମାଜିକ ଦିଗ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ମୁଖ୍ୟତଃ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ, ଉପଭୋଗ, ବିନିମୟ ଏବଂ ବଣ୍ଟନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସହିତ ଜଡ଼ିତ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତି ମାନବବାଦୀ ଅଟେ ଏବଂ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ପ୍ରକୃତି ବସ୍ତୁବାଦୀ ଅଟେ ।

22. ‘ଆତ୍ମହତ୍ୟା ତତ୍ତ୍ବ’ କିଏ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଆତ୍ମହତ୍ୟା ତତ୍ତ୍ବ ବିଶିଷ୍ଟ ଫରାସୀ ସମାଜଶାସ୍ତ୍ରବିତ୍ ‘ଇମାଇଲ୍ ଦୁର୍ଖମ୍’ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ ।

23. ‘ତ୍ରି-ସ୍ତରୀୟ ତତ୍ତ୍ବ’ କିଏ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
‘ତ୍ରି-ସ୍ତରୀୟ ତତ୍ତ୍ୱ’ ବିଶିଷ୍ଟ ଫରାସୀ ସମାଜଶାସ୍ତ୍ରବିତ୍ ‘ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌’ (Auguste Comte) ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।

24. ହର୍ବଟ୍ ସ୍ପେନସର୍‌ଙ୍କ ଯେକୌଣସି ଏକ ବିଶେଷ ଅବଦାନ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ହର୍ବଟ୍ ସ୍ପେନସର୍‌ଙ୍କ ସମାଜଶାସ୍ତ୍ର ପ୍ରତି ବିଶେଷ ଅବଦାନ ହେଲା ‘ଜୈବ ତତ୍ତ୍ବ’ (Organic Theory) ।

25. ଆତ୍ମହତ୍ୟାର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ଇମାଇଲ୍ ଦୁର୍ଖମ୍ (Emile Durkheim) ଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ଆତ୍ମହତ୍ୟା, ଉତ୍‌ପୀଡି଼ତ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜେ ବା ପରୋକ୍ଷଭାବରେ, ସକାରାତ୍ମକ ବା ନକରାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟଦ୍ୱାରା ସମ୍ପନ୍ନ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ମୃତ୍ୟୁକୁ ବୁଝାଏ ଏବଂ ଏ ପ୍ରକାର ଫଳାଫଳ ପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜେ ହିଁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥାଏ ।’’

26. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ କେବେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ୧୮୩୯ ମସିହାରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ।

27. ଆତ୍ମହତ୍ୟା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଆତ୍ମହତ୍ୟା ବା Sucide ସମ୍ପ୍ରତ୍ୟୟଟି ‘Sui’ ଯାହାର ଅର୍ଥ ‘ଆତ୍ମା’ ଓ ‘Cide’ ଯାହାର ଅର୍ଥ ‘ହତ୍ୟା’ର ସମ୍ମିଶ୍ରଣରେ ଗଠିତ । ଅର୍ଥାତ୍ ନିଜେ ନିଜକୁ ହତ୍ୟା କରିବାକୁ ଆତ୍ମହତ୍ୟା କୁହାଯାଏ ।

28. ଇମାଇଲ୍ ଦୁର୍ଖମ୍ (Emaile Durkheim) ଙ୍କର ସମାଜଶାସ୍ତ୍ର ପ୍ରତି ମୁଖ୍ୟ ଅବଦାନଗୁଡ଼ିକ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଇମାଇଲ୍ ଦୁର୍ଖମଙ୍କର ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନକୁ ମୁଖ୍ୟ ଅବଦାନଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(୧) ଆତ୍ମହତ୍ୟା ତତ୍ତ୍ଵ (Theory of Suicide)
(୨) ଶ୍ରମ ବିଭାଜନ (The Division of Labour)

29. ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌ (Auguste Comte) ଙ୍କର ସମାଜଶାସ୍ତ୍ର ପ୍ରତି ମୁଖ୍ୟ ଅବଦାନଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌ଙ୍କର ସମାଜଶାସ୍ତ୍ର ପ୍ରତି ମୁଖ୍ୟ ଅବଦାନଗୁଡ଼ି ହେଲା –
(୧) ତ୍ରି-ସ୍ତରୀୟ ନିୟମ (Law of Three Stages)
(୨) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷବାଦ (Positivism)

30. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ଦୁଇଗୋଟି ପ୍ରକୃତି ବା ଲକ୍ଷଣ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
(୧) ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ ।
(୨) ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ଅମୂର୍ଖ (Abstract) ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ ।

31. ଭାରତବର୍ଷରେ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ସର୍ବପ୍ରଥମେ କେବେ ଓ କେଉଁଠାରେ ଅଧ୍ୟାପନା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତବର୍ଷରେ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟାପନା ସର୍ବପ୍ରଥମେ ବମ୍ବେ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟରେ ୧୯୧୯ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।

32. ସମାଜଶାସ୍ତ୍ରରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଜନକଗଣ କିଏ ?
Answer:
ସମାଜଶାସ୍ତ୍ରରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଜନକଗଣ ହେଲା –
(୧) ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌ (Auguste Comte)
(୨) ହର୍‌ବର୍ଟ ସେନ୍ସର (Herbert Spencer)
(୩) ଇମାଇଲ୍ ଦୁର୍ଖମ୍ (Emile Durkheim)
(୪) ମାକ୍‌ସ ୱେବର୍ (Max Weber)

33. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଇତିହାସ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଗୋଟିଏ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଇତିହାସ ମଧ୍ଯରେ ଗୋଟିଏ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ହୋଇଥିବା ସ୍ଥଳେ, ଇତିହାସ ଏକ ମୂର୍ଖ (Concrete) ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଟେ ।

34. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଗୋଟିଏ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ପାର୍ଥକ୍ୟ ହେଉଛି – ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସମାଜର ବିଜ୍ଞାନଭାବେ ପରିଗଣିତ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ସରକାରଙ୍କ ବିଜ୍ଞାନରୂପେ ପରିଚିତ । ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାଧାରଣ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନରୂପେ; କିନ୍ତୁ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ବିଜ୍ଞାନରୂପେ ପରିଚିତ ।

B. ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ୫ଟି / ୬ଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

1. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର କହିଲେ ତାହାର ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ହିଁ ବୁଝାଇଥାଏ । ଏହି ପରିସରକୁ ଭିଭିକରି ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଭିନ୍ନ ମତ ପୋଷଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ଭି. ଏଫ୍. କାଲବର୍ଟନ୍ (V. F. Callberton)ଙ୍କ ମତରେ, “ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସ୍ଥିତିତାପକ ବିଜ୍ଞାନ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର ସୀମା କେଉଁଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ଏବଂ କେଉଁଠି ଶେଷ, ତାହା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ।’’ ଅନ୍ୟ କେତେକଙ୍କ ମତରେ, ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସୂର୍ଯ୍ୟର ଅଧୀନରେ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ଜିନିଷକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଏହି ମତ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅନିଶ୍ଚିତ ଅଟେ । ପ୍ରକୃତରେ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ଅଧ୍ୟୟନ କ୍ଷେତ୍ର ସୀମିତ ଅଟେ ।

ଏହି ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ମାନବିକ ଅନ୍ତଃକ୍ରିୟା ଏବଂ ଅନ୍ତଃ-ସମ୍ପର୍କ, ସେଗୁଡ଼ିକର ଅବସ୍ଥା ଏବଂ ଫଳାଫଳର ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ । ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସମାଜରେ ମନୁଷ୍ୟର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନ ତଥା ବ୍ୟବହାରକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ସହିତ ବ୍ୟକ୍ତିର ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ । ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରକୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବାପାଇଁ ଆପ୍ରାଣ ଉଦ୍ୟମ କରାଯାଇଛି । ଏଥ‌ିପାଇଁ ଦୁଇଗୋଟି ମତବାଦ ଆମ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚରକୁ ଆସିଛି ।

ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ବା ଆକୃତିଗତ ମତବାଦ ଏବଂ ସାଂଶ୍ଲେଷିକ ମତବାଦ । ପ୍ରଥମ ମତବାଦ ଅନୁସାରେ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଏହାର ପରିସର ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ସୀମିତ ହେବା ଉଚିତ । ଦ୍ଵିତୀୟ ମତବାଦ ଅନୁସାରେ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏକ ସାଧାରଣ ତଥା ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଏହାର ପରିସର ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ଅଟେ ।

2. ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌ଙ୍କର ତ୍ରି-ସ୍ତରୀୟ ନିୟମକୁ ସଂକ୍ଷେପରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ପ୍ରବୀଣ ଫରାସୀ ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀ ଅଗଷ୍ଟ କମ୍‌ଙ୍କର ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଅପୂରଣୀୟ ଦାନ ରହିଛି । ସେହି ମହାମାନବଙ୍କର ଯେଉଁସବୁ ଅନୁଦାନଗୁଡ଼ିକ ଆଜି ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିଛି, ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ତ୍ରି-ସ୍ତରୀୟ ନିୟମ
ଅନ୍ୟତମ ।

କମ୍ଫେକଙ୍କର ଯୁକ୍ତି ଏହି ଯେ ମାନବୀୟ ଜ୍ଞାନ ତିନୋଟି ସ୍ତର ଦେଇ ବିକଶିତ ହୋଇଛି । ଏହା କମ୍‌କଙ୍କର ତ୍ରି-ସ୍ତରୀୟ ନିୟମ (Law of Three Stages) ରୂପେ ପରିଚିତ । ତାଙ୍କ ମତରେ, ମନୁଷ୍ୟର ଜ୍ଞାନର ବିବର୍ତ୍ତନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ତିନିଗୋଟି ଅବସ୍ଥା; ଯଥା – ଧର୍ମତାତ୍ତ୍ଵିକ, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ବା ଅମୂର୍ଖ ଏବଂ ବୈଜ୍ଞାନିକ ସ୍ତର ଦେଇ ଗତି କରିଥାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ଏହି ନିୟମ ଅନୁସାରେ ମାନବର ଜ୍ଞାନ ତିନୋଟି ଭିନ୍ନ ସ୍ତର ଦେଇ ବିକଶିତ ହୋଇଥାଏ ।

ଏହି ଧର୍ମତାତ୍ତ୍ଵିକ ସ୍ତରରେ ମନୁଷ୍ୟର ଚିନ୍ତାଧାରା ଏକ ଅତି ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତିଠାରେ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ହୋଇ ରହିଥାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ ଏହି ସ୍ତରରେ ବ୍ୟକ୍ତି ସମସ୍ତ ବସ୍ତୁକୁ ଅତି ପ୍ରାକୃତିକ ଭାବେ ଅଭିହିତ କରିଥାଏ । ଏହି ସ୍ତମ୍ଭ ତିନିଗୋଟି ଉପ-ସ୍ତରରେ ବିଭକ୍ତ; ଯଥା – ଫେଟିସ୍‌ବାଦ, ବହୁଈଶ୍ବରବାଦ ଏବଂ ଏକେଶ୍ବରବାଦ ।

ମନୁଷ୍ୟ ମନର ବିବର୍ତ୍ତନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଦ୍ବିତୀୟ ସ୍ତରଟି ହେଉଛି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ବା ଅମୂର୍ଖ ସ୍ତର । ଏହି ସ୍ତରରେ ମନୁଷ୍ୟ ଏକ ଅମୂର୍ଖ ଶକ୍ତିଠାରେ ସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ । ତା’ର ଚିନ୍ତାଧାରାରେ ଏହି ଅମୂର୍ତ୍ତ ଶକ୍ତି ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପର ପଥପ୍ରଦର୍ଶକ ଅଟେ ।

ଏହି ତ୍ରି-ସ୍ତରୀୟ ନିୟମର ଶେଷ ସ୍ତରଟି ହେଉଛି ବୈଜ୍ଞାନିକ ବା ସକାରାତ୍ମକ ସ୍ତର । କମ୍ପେଙ୍କ ମତରେ, ଏହି ସ୍ତରରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଚିନ୍ତାଧାରାଦ୍ୱାରା ମନୁଷ୍ୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇଥାଏ । ସେ ଯୁକ୍ତି ଏବଂ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଅନୁଯାୟୀ ଯେକୌଣସି ଦିଗରେ ଅଗ୍ରସର ହୋଇଥାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ ଏହି ସ୍ତରରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ, ପରୀକ୍ଷାକରଣ, ବିଶ୍ଳେଷଣ ଏବଂ ବର୍ଗୀକରଣ ଇତ୍ୟାଦି ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରାଯାଇଥାଏ ।

3. ଇମାଇଲ ଦୁର୍ଖମ୍‌ଙ୍କର ଆତ୍ମହତ୍ୟାର ପ୍ରକାରଭେଦ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
କଷ୍ଟେଙ୍କ ପରେ ଦୁର୍ଖମ୍ ହେଉଛନ୍ତି ଦ୍ଵିତୀୟ ଫରାସୀ ସମାଜବିଜ୍ଞାନବିତ୍ । ସେ ଜର୍ମାନୀର ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ସାଂସ୍କୃତିକ ନୃତତ୍ତ୍ୱକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ । ପ୍ରଥମେ ଦୁର୍ଖମ୍ ବୋର୍ଡ଼କ୍‌ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରଫେସରଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକରି ପରେ ପରେ ପ୍ୟାରିସ୍ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗରେ ପ୍ରଫେସରଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥିଲେ ।

ଦୁର୍ଖମ୍‌ଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଅବଦାନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଅନ୍ୟତମ ଅଟେ । ସେ ଆତ୍ମହତ୍ୟାକୁ ତିନୋଟି ବିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଅଛନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସଂକ୍ଷେପରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

(i) ଆତ୍ମକୈନ୍ଦ୍ରିକ (Egoistic Sucide) – ଦୂର୍ଖମ୍ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ, ଏହିପ୍ରକାର ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାରଣ ଯୋଗୁ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥାଏ । ତାଙ୍କ ମତରେ, ବ୍ୟକ୍ତି ଯେତେବେଳେ ସାମାଜିକ ସମୂହଠାରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇପଡ଼େ, ସାମାଜିକ ସମୂହର ସଂହତି ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇପଡ଼େ, ଏହି ସମୟରେ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଃସଙ୍ଗତା ଅନୁଭବ କରିଥାଏ ଏବଂ ଏହି ନିଃସଙ୍ଗ ଜୀବନର ଅବସାନ ପାଇଁ ସେ ଆତ୍ମହତ୍ୟାର ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥାଏ । ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ପାରିବାରିକ ସ୍ନେହରୁ ବଞ୍ଚିତ, ଛାଡ଼ପତ୍ର ପାଇ ପୁରୁଷ ବା ମହିଳା ବ୍ୟକ୍ତି ଏହିପ୍ରକାର ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିଥା’ନ୍ତି । ଆଉ ମଧ୍ୟ ଏହିପ୍ରକାର ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଶିଳ୍ପ ଶ୍ରମିକ, ଅବିବାହିତ, ସନ୍ତାନବିହୀନ ଦମ୍ପତିଙ୍କଠାରେ ବିଶେଷଭାବେ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଇଥାଏ ।

(ii) ଅପ୍ରତିମାନୀୟ ଆତ୍ମହତ୍ୟା (Anomique Suicide) – ଏହିପ୍ରକାର ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଦୁର୍ଖଙ୍କ ମତରେ ସାମାଜିକ ଭାରସାମ୍ୟର ଅଧଃପତନ ଯୋଗୁ ଦେଖାଯାଇଥାଏ । ସେ ମତ ଦିଅନ୍ତି, ଯେତେବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତି ହଠାତ୍ ବିଫଳତାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇ ଦେବାଳିଆ ହୋଇଯାଏ କିମ୍ବା ବିପୁଳ ସମ୍ପତ୍ତିର ଅଧିକାରୀ ହୁଏ, ସେତେବେଳେ ସେ ମାନସିକ ଭାରସାମ୍ୟ ହରାଇଥାଏ । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ବ୍ୟକ୍ତି ଏହି ଆକସ୍ମିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ନିଜକୁ ସାମିଲ କରି ନ ପାରି ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିଥାଏ । ତେଣୁ ଏହି ପ୍ରକାର ଆତ୍ମହତ୍ୟା ଜୀବନରେ ଆକସ୍ମିକ ବିପତ୍ତି ଏବଂ ଆକସ୍ମିକ ଉନ୍ନତି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥାଏ ।

(iii) ପରାର୍ଥବାଦୀ ଆତ୍ମହତ୍ୟା (Altruistic Suicide) – ଏହିପ୍ରକାର ଆତ୍ମହତ୍ୟାରେ ବ୍ୟକ୍ତି ବିଶେଷତଃ ତା’ର ସମ୍ପର୍କୀୟମାନଙ୍କର କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିଥାଏ । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ସେ ନିଜର ସୁଖ, ଶାନ୍ତିକୁ ପର ପାଇଁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ବୃଦ୍ଧ, ଅକର୍ମଣ୍ୟ ଏବଂ ବିଧବାମାନେ ଏହିପ୍ରକାର ଆତ୍ମହତ୍ୟାର ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥା’ନ୍ତି । କାରଣ ସେମାନେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ସମର୍ଥ ନୁହଁନ୍ତି । ପରିବାର ଉପରେ ସବୁ ସମୟପାଇଁ ନିର୍ଭର କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କରମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ସେମାନେ ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିବାକୁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି ।

4. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ମଧ୍ୟରେ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମାନତା ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହି ଦୁଇଟି ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ପରସ୍ପରଠାରୁ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପୃଥକ୍ ଅଟନ୍ତି ।
(i) ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାଜର ବିଜ୍ଞାନରୂପେ ପରିଚିତ । କିନ୍ତୁ ଅପରପକ୍ଷରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବିଜ୍ଞାନରୂପେ ପରିଚିତ । ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ମନୁଷ୍ୟକୁ ଏକ ସାମାଜିକ ପ୍ରାଣୀଭାବେ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବାବେଳେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ମନୁଷ୍ୟକୁ ଏକ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରାଣୀଭାବେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ ।
(ii) ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ପରିସର ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନର ପରିସରଠାରୁ ବ୍ୟାପକ ଅଟେ । ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ପରିବାର, ବିବାହ, ଧର୍ମ ଜ୍ଞାତି (kinship) ଓ ଜାତି ପ୍ରଭୃତି ସମସ୍ତ ସାମାଜିକ ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ସମାଜରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ରାଜନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ସରକାର ପରି କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ ।
(iii) ତୃତୀୟତଃ, ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଉଭୟ ସଙ୍ଗଠିତ ଏବଂ ବିଘଟିତ ସମୁଦାୟକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବାବେଳେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ସଙ୍ଗଠିତ ସମୁଦାୟକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ ।
(iv) ଚତୁର୍ଥତଃ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସେମାନଙ୍କର ଅଧ୍ୟୟନ ପଦ୍ଧତିରେ ପରସ୍ପରଠାରୁ ପୃଥକ୍ ଅଟନ୍ତି । ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ତା’ର ଅଧ୍ୟୟନ ପଦ୍ଧତିରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ, ବ୍ୟକ୍ତି ଅଧ୍ୟୟନ, ସାକ୍ଷାତକାର ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରୟୋଗ କରିଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ ଆଗମ ଓ ନିଗମ ପଦ୍ଧତି (Inductive and deductive method)ର ପ୍ରୟୋଗ କରିଥାଏ ।
(v) ପଞ୍ଚମତଃ, ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସମସ୍ତପ୍ରକାର ସଂଘ ଏବଂ ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବାବେଳେ ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ସରକାର ପରି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଘ ଓ ସଙ୍ଗଠନ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ । ପ୍ରଫେସର ଗାରନର୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ରାଜନୀତି ବିଜ୍ଞାନ କେବଳ ମାନବ ସଙ୍ଗଠନର ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକୃତି ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ, ମାତ୍ର ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ମାନବ ସଙ୍ଗଠନର ସମସ୍ତ ଆକୃତି ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଅଟେ ।

5. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ମନୁଷ୍ୟର ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସହିତ ଜଡ଼ିତ । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ସମାଜରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ, ଉପଭୋଗ, ବିନିମୟ ଏବଂ ବଣ୍ଟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ଜୀବନର ସମସ୍ତ ଦିଗଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । କାର୍ଲ ମାର୍କସ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ମନୁଷ୍ୟର ଅର୍ଥନୈତିକ ସମ୍ପର୍କ ତା’ର ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କର କାରଣ ହୋଇଥାଏ । କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସାମାଜିକ ସମସ୍ୟା; ଯଥା – ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ବେକାରି, ଭିକ୍ଷାବୃତ୍ତି ଇତ୍ୟାଦି ଉଭୟ ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞ ଏବଂ ସମାଜବିଜ୍ଞାନୀଙ୍କର ମିଳିତ ଉଦ୍ୟମରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇଥାଏ ।

ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଘନିଷ୍ଠ ସମ୍ପର୍କ ନିହିତ ଥ‌ିବା ସତ୍ତ୍ବେ ଏହି ଦୁଇଟି ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ପରସ୍ପରଠାରୁ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପୃଥକ୍ ଅଟନ୍ତି ।

• ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ତା’ର ଅଧ୍ୟୟନର ପରିସରଭୁକ୍ତ କରିବାବେଳେ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର କେବଳ ମନୁଷ୍ୟର ଅର୍ଥନୈତିକ ସମ୍ପର୍କ ବିଷୟରେ ଆଲୋକପାତ କରିଥାଏ ।
• ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନଠାରୁ ବହୁ ପୁରାତନ ଅଟେ । ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ପୁରୁଣା ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନରୂପେ ପରିଗଣିତ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ବର୍ତ୍ତମାନ ମାତ୍ର ତା’ର ଶୈଶବ ସ୍ତର ଅତିକ୍ରମ କରିଛି ।
• ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନରେ ଅଧ୍ୟୟନର ମୁଖ୍ୟ ପରିସର ହେଉଛି ସମାଜ, ମାତ୍ର ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଅଧ୍ୟୟନର ପରିସରଭାବେ ନିଆଯାଇଥାଏ । କାରଣ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ସମାଜକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ; କିନ୍ତୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଲୋକମାନଙ୍କର ଅର୍ଥନୈତିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ ।
• ଏହି ଦୁଇଟି ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନ ପଦ୍ଧତି ପରସ୍ପରଠାରୁ ପୃଥକ ଅଟନ୍ତି ।

6. ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ବ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ପର୍କ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ବ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ପର୍କ ଅତି ନିବିଡ଼ ଅଟେ । ପରସ୍ପର ଆନ୍ତଃ-ସମ୍ପୃକ୍ତ ଏବଂ ଆନ୍ତଃନିର୍ଭରଶୀଳ ଅଟନ୍ତି । ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ମାନବ ସମାଜକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବାବେଳେ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵ ମନୁଷ୍ୟର ମସ୍ତିଷ୍କ ଏବଂ ତା’ର ବ୍ୟବହାର ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ ।

ମନସ୍ତତ୍ତ୍ବ ତା’ର ଅଧ୍ୟୟନ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବା କେତେକ ଉପାଦାନ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନଠାରୁ ପାଇଥାଏ । ମନୁଷ୍ୟର ଚରିତ୍ର ଏବଂ ବ୍ୟବହାରକୁ ସଠିକ୍‌ରୂପେ ବୁଝିବାପାଇଁ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ବ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିର ମାନସିକ ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ର ଉପରେ ସମାଜ ଗଭୀର ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ । ମନୋବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଏହି ସମାଜଶାସ୍ତ୍ର ଜରିଆରେ ବିଭିନ୍ନ ସାମାଜିକ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

ଠିକ୍ ସେହିପରି ମଧ୍ଯ ମନୋବିଜ୍ଞାନ ଆବଶ୍ୟକ ତଥ୍ୟ ବା ଆଧାର ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନକୁ ପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ସାମାଜିକ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵ ସମ୍ପର୍କରେ ଆବଶ୍ୟକ ଜ୍ଞାନ ନ ଥିଲେ ମନୁଷ୍ୟ-ମନୁଷ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ପାରସ୍ପରିକ ସମ୍ପର୍କ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପଗୁଡ଼ିକୁ ବୁଝିବା ଅସମ୍ଭବ ହୋଇପଡ଼ିବ ।

1. ପ୍ରଥମତଃ, ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସମାଜ ଏବଂ ସାମାଜିକ ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । ମାତ୍ର ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵ ବ୍ୟକ୍ତିର ମାନସିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ ।
2. ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସମାଜକୁ ଗଠନ କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ସମୂହଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । ମାତ୍ର ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵ ବ୍ୟକ୍ତିର ମାନସିକ ବିକାଶ ଉପରେ ସମୂହ ଜୀବନର ପ୍ରଭାବ, ସମୂହଗୁଡ଼ିକର ମାନସିକ ଜୀବନର ଉନ୍ନତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ପାରସ୍ପରିକ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରଭୃତିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ ।
3. ତୃତୀୟତଃ, ଇ. ଏସ୍. ବୋଗାର୍ଡ଼ସ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ମନସ୍ତତ୍ତ୍ବ ମାନସିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରୁଥିବାବେଳେ ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ସାମାଜିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକୁ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନା କରିଥାଏ ।
4. ଚତୁର୍ଥତଃ, ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନର ତଥ୍ୟାବଳୀଗୁଡ଼ିକୁ ପରୀକ୍ଷା କରିବା ନିମିତ୍ତ ସେପରି କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରୀକ୍ଷାଗାର ନାହିଁ । ମାତ୍ର ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵର ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ପରୀକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପରୀକ୍ଷାଗାର ରହିଛି ।
5. ପଞ୍ଚମତଃ, ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵ ଅଧ୍ୟୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି । ସମାଜ ବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାମୂହିକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ପ୍ରଣାଳୀ (Group Observation Method) ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ପ୍ରଣାଳୀ (Individual Observation Method) ସୁଦୁରପ୍ରସାରୀ ଅଟେ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Economics Solutions Chapter 1 ସମସାମୟିକ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ମୌଳିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Economics Solutions Chapter 1 ସମସାମୟିକ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ମୌଳିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ

ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ଓ ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିକଳ୍ପଉତ୍ତରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ।

1. ଭାରତରେ ବୃତ୍ତିଗତ ଢାଞ୍ଚାରେ ମନ୍ଥର ପରିବର୍ତ୍ତନର କାରଣ ହେଲା :
(i) ଜନସଂଖ୍ୟାର ଚାପ
(ii) ଉଚ୍ଚ ବେକାରି ହାର
(iii) ଅଧ୍ଵ ଜନ୍ମହାର
(iv)ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

2. ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ କେଉଁ ଉପାଦାନର ସ୍ଵଳ୍ପତା ଏକ ସମସ୍ୟାରୂପେ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ?
(i) ଭୂମି
(ii) ଶ୍ରମ
(iii) ପୁଞ୍ଜି
(iv)ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(ii) ଶ୍ରମ

3. ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ କେଉଁ ଉପାଦାନର ବହୁଳତା ଦେଖାଯାଏ ?
(i) ଭୂମି
(ii) ଶ୍ରମ
(iii) ପୁଞ୍ଜି
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ପୁଞ୍ଜି

4. ଆମ ଦେଶର ଜାତୀୟ ଆୟକୁ କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରର ଅବଦାନ ସର୍ବାଧ‌ିକ ?
(i) ପ୍ରାଥମିକ କ୍ଷେତ୍ର
(ii) ମାଧ୍ୟମିକ କ୍ଷେତ୍ର
(iii) ସେବା କ୍ଷେତ୍ର
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ସେବା କ୍ଷେତ୍ର

5. 2005-06 ସୁଦ୍ଧା ଭାରତର ଜାତୀୟ ଆୟକୁ କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରର ଅବଦାନ (ଅଂଶ) କେତେ ?
(i) 30 ପ୍ରତିଶତରୁ ଅଧ‌ିକ
(ii) 20 ପ୍ରତିଶତରୁ କମ୍
(iii) ପ୍ରାୟ 50 ପ୍ରତିଶତ
(iv) ପ୍ରାୟ 60 ପ୍ରତିଶତ
Answer:
(ii) 20 ପ୍ରତିଶତରୁ କମ୍

6. ଆବଶ୍ୟକତା ତୁଳନାରେ ଅଧ‌ିକ ଶ୍ରମିକ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇବା ଜନିତ ପରିସ୍ଥିତିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(i) ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ବେକାରୀ
(ii) ଋତୁଗତ ବେକାରୀ
(iii) ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ବେକାରୀ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(i) ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ବେକାରୀ

7. ଦୁର୍ବଳ ମାନବିକ ପୁଞ୍ଜି କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଯାଏ ?
(i) ଦକ୍ଷ ଶ୍ରମ ଶକ୍ତିର ଅଭାବ
(ii) ଲୋକମାନଙ୍କର ସ୍ଵଳ୍ପ ସଞ୍ଚୟ
(iii) ଲୋକମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ସ୍ଵଳ୍ପ ପୁଞ୍ଜି
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(i) ଦକ୍ଷ ଶ୍ରମ ଶକ୍ତିର ଅଭାବ

8. ସର୍ବନିମ୍ନ ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିବାର ବିଫଳତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(i) ଅପେକ୍ଷିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ
(ii) ବୈଷମ୍ୟତା
(iii) ଚରମ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ଚରମ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ

9. ଆମ ଦେଶରେ କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଅଧିକ ଶ୍ରମିକ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ?
(i) ମାଧ୍ୟମିକ କ୍ଷେତ୍ର
(ii) ସେବା କ୍ଷେତ୍ର
(iii) ପ୍ରାଥମିକ କ୍ଷେତ୍ର
(iv) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ପ୍ରାଥମିକ କ୍ଷେତ୍ର

10. ଜାତିସଂଘ ବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ବିକାଶ ରିପୋର୍ଟ 2005ରେ ଭାରତ କେଉଁ ତମ ସ୍ଥାନରେ ରହିଛି ?
(i) 100 ତମ
(ii) 125 ତମ
(iii) 127 ତମ
(iv) 128 ତମ
Answer:
(iii) 127 ତମ

11. ବର୍ତ୍ତମାନ ସମସାମୟିକ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଭାରତରେ ସେବାକ୍ଷେତ୍ରର ଅବଦାନ ଜାତୀୟ ଆୟକୁ
(i) ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି
(ii) ହ୍ରାସ ପାଉଛି
(iii) ସ୍ଥିର ଅଛି
(iv) ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(i) ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି ।

12. କ୍ରୟମୂଲ୍ୟ ସମତା ଭିତ୍ତିରେ ଭାରତ ପୃଥ‌ିବୀରେ କେଉଁ ଅର୍ଥନୀତି ?
(i) ପ୍ରଥମ
(ii) ଦ୍ବିତୀୟ
(iii) ତୃତୀୟ
(iv)ଚତୁର୍ଥ
Answer:
(iii) ତୃତୀୟ

B. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ କ’ଣ ?
Answer:
ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ କହିଲେ, ବ୍ୟକ୍ତିପିଛା ହାରାହାରି ଆୟକୁ ବୁଝାଏ ଓ ଦେଶର ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟକୁ ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵାରା ଭାଗ କରି ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।

2. ଆମ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ବେକାରୀ ଦେଖାଯାଏ ?
Answer:
ଆମ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ବେକାରୀ ଦେଖାଯାଏ ।

3. ଦ୍ଵୈତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା କ’ଣ ?
Answer:
ଦ୍ଵୈତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା କହିଲେ ପାରମ୍ପରିକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ସହାବସ୍ଥାନକୁ ବୁଝାଏ ।

4. ଦାରିଦ୍ର୍ୟରେଖା କ’ଣ ?
Answer:
ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଉପଭୋଗର ଏକ ନିମ୍ନତମ ସ୍ତରରେ ପହଞ୍ଚାଇବାପାଇଁ ଯେଉଁ ଆୟସ୍ତର ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ, ସେହି ଆୟକୁ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ରେଖା କୁହାଯାଏ ।

5. ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ବେକାରୀ କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ବେକାରୀ କହିଲେ ସେହି ଅବସ୍ଥାକୁ ବୁଝାଏ, ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରୁ କେତେକ ସଂଖ୍ୟକ ଶ୍ରମିକ ଅପସାରିତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମୋଟ ଉତ୍ପାଦନ ଆଦୌ ହ୍ରାସ ପାଏ ନାହିଁ ।

6. ଭାରତ ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ରାଷ୍ଟ୍ର, ମାତ୍ର ଭାରତୀୟମାନେ ଦରିଦ୍ର – ଏହି ଉକ୍ତିର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ଏହି ଉକ୍ତିର ଅର୍ଥ ହେଲା, ଭାରତ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦରେ ଭରପୁର ସତ୍ୟ, ମାତ୍ର ସେସବୁର ସଦୁପଯୋଗ ନ ହୋଇ ପାରୁଥ‌ିବା ହେତୁ, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଭାରତର ଚିର ସହଚର ହୋଇ ରହିଛି ।

C. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର :

1. ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଏକ ________________ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ।
Answer:
ଅନୁନ୍ନତ

2. ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ______________ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟ ।
Answer:
ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟା

3. ଭାରତର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ 2013 ମସିହାରେ ___________________ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ଥିଲା ।
Answer:
1499

4. କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରୁ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟକୁ ମିଳୁଥିବା ଆୟ _____________________ ଶତାଂଶ ଥିଲା ।
Answer:
19.7

5. ମଫସଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ଯେଉଁମାନେ ଦୈନିକ ____________________ କ୍ୟାଲୋରୀ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଯେଉଁମାନେ କ୍ୟାଲୋରି ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବାକୁ ପାଉନାହାନ୍ତି, ସେମାନେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମାରେଖାର ନିମ୍ନରେ ଅଛନ୍ତି ।
Answer:
2400, 2100

6. ________________________ ଓ ____________________ ବଣ୍ଟନରେ ବୈଷମ୍ୟ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ପ୍ରଧାନ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ।
Answer:
ଆୟ ଓ ସମ୍ପଦ,

7. ଭାରତରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ _______________________ ଅଞ୍ଚଳରେ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ହୋଇଛି ।
Answer:
ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ

8. ଦେଶର କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ _____________________ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ।
Answer:
ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ

9. ଭାରତୀୟ କୃଷିରେ ନିୟୋଜିତ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ______________________ ।
Answer:
ହ୍ରାସ ପାଉଛି

10. ଭାରତର ଜନସଂଖ୍ୟା ଇତିହାସରେ ________________________ ବର୍ଷକୁ ବୃହତ୍ ବିଭାଜନର ବର୍ଷ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
1921

D. ନିମ୍ନଲିଖ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭୁଲ କି ଠିକ୍ ଲେଖ । ରେଖାଙ୍କିତ ଅଂଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କରି ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କର ।

1. ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ପୁଞ୍ଜିର ବହୁଳତା ରହିଛି ।
Answer:
ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ପୁଞ୍ଜିର ଅଭାବ ରହିଛି ।

2. ଆମ ଦେଶର ଅଧିକାଂଶ ଶ୍ରମଜୀବୀ ଶିଳ୍ପକ୍ଷେତ୍ରରେ ନିୟୋଜିତ ।
Answer:
ଆମ ଦେଶର ଅଧିକାଂଶ ଶ୍ରମଜୀବୀ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ନିୟୋଜିତ ।

3. ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାଧାରଣତଃ ଲୁକ୍‌କାୟିତ ବେକାରୀ ଦେଖାଯାଏ ।
Answer:
କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାଧାରଣତଃ ଲୁକ୍‌କାୟିତ ବେକାରୀ ଦେଖାଯାଏ ।

4. ଭାରତ ଏକ ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ର ।
Answer:
ଭାରତ ଏକ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ।

5. ଆମ ଦେଶର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ କ୍ରମଶଃ ହ୍ରାସ ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି ।
Answer:
ଆମ ଦେଶର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ କ୍ରମଶଃ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି ।

6. ଦେଶର ଶିଳ୍ପକ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ।
Answer:
ଦେଶର କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ।

7. ଭାରତ କୃଷି ପ୍ରଧାନ ରାଷ୍ଟ୍ର ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନଗ୍ରସର ଗୁଣ ପ୍ରକାଶ କରେ ।
Answer:
ଠିକ୍

8. ସମ୍ପତ୍ତିଗତ ଅସମାନତା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହରାଞ୍ଚଳଠାରୁ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଅସମାନତା ତିବ୍ର ଅଟେ ।
Answer:
ସମ୍ପଭିଗତ ଅସମାନତା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳଠାରୁ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଅସମାନତା ତିବ୍ର ଅଟେ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
E. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନମାନଙ୍କ ଉତ୍ତର ତିନୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଦିଅ ।

1. ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ କ’ଣ ?
Answer:
ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ କହିଲେ ବ୍ୟକ୍ତିପିଛା ହାରାହାରି ଆୟକୁ ବୁଝାଏ । ଦେଶର ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟକୁ ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵାରା ଭାଗ କରି ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ । ଭାରତର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ 2005 ମସିହାରେ 530 ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ଥିଲା । ଉନ୍ନତ ଦେଶମାନଙ୍କର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ଭାରତ ତୁଳନାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଧ୍ଵ । ସ୍ଵିଜରଲାଣ୍ଡରେ ଜଣପିଛା ଆୟ ଭାରତର ଜଣପିଛା ଆୟର 75ଗୁଣ । ସ୍ଵଳ୍ପ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ଦେଶର ଉତ୍କଟ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତାର ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ ।

2. ଅର୍ଥବେକାରୀ କ’ଣ ?
Answer:
ବେକାରୀ ଓ ଅର୍ବବେକାରୀ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଏକ ପୁରାତନ ଲକ୍ଷଣ । ଯେତେବେଳେ ଶ୍ରମିକମାନେ ପୂରା ସମୟ ନିମିତ୍ତ କର୍ମନିଯୁକ୍ତିର ସୁବିଧା ପାଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ, ତାହାକୁ ଅର୍ବବେକାରୀ କୁହାଯାଏ । ଏପ୍ରକାର ବେକାରୀ, ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଖାଯାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଦେଶର ଅଜସ୍ର ମାନବଶକ୍ତିର ଅପଚୟ ହୋଇଥାଏ । ଭାରତର ବେକାରି ସମସ୍ୟା ଅପେକ୍ଷା ଅର୍ବବେକାରି ସମସ୍ୟା ଅଧିକ ଗୁରୁତର ।

3. ଋତୁଗତ ବେକାରି କ’ଣ ?
Answer:
ବର୍ଷର ବାରମାସ କାମ ନ ପାଇ କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଋତୁରେ କାମଧନ୍ଦା ନ ପାଇବାକୁ ଋତୁଗତ ବେକାରି କୁହାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରକାର ବେକାରି ମୁଖ୍ୟତଃ କୃଷି ଓ ତତ୍‌ସଂଲଗ୍ନ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକରେ ଦେଖାଯାଏ । ଭାରତରେ ବହୁଫସଲି ବ୍ୟବସ୍ଥା ବହୁଳଭାବରେ ପ୍ରଚଳିତ ହେଉନଥ‌ିବାରୁ ଅନେକ ସମୟରେ ଚାଷୀ ଚାଷ ମଜୁରିଆମାନେ ବର୍ଷର କେତୋଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମାସରେ କାମ କରି ଅନ୍ୟ ମାସଗୁଡ଼ିକରେ ବସିରହିଥା’ନ୍ତି । ଏହାଦ୍ଵାରା ଦେଶରେ ବହୁତ ମାନବ ଶକ୍ତି ନଷ୍ଟ ହୁଏ ।

4. ଦ୍ୱୈତ ଅର୍ଥନୀତି କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତିକୁ ଦ୍ୱୈତ ଅର୍ଥନୀତି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଦ୍ୱୈତ ଅର୍ଥନୀତି କହିଲେ ପାରମ୍ପରିକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସହାବସ୍ଥାନକୁ ବୁଝାଏ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ପାରମ୍ପରିକତା ସହ ସହରାଞ୍ଚଳର ଆଧୁନିକତାର ସମନ୍ୱୟ ଅନଗ୍ରସରତାର ମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି କରାଇଥାଏ । ଏଠାରେ ଆଧୁନିକ ମୁଦ୍ରା ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ କୃଷିଭିତ୍ତିକ ପଣ୍ୟ ବିନିମୟର ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ ।

5. ସମ୍ବଳର ସ୍ଵଳ୍ପ ନିୟୋଜନ କ’ଣ ?
Answer:
ଭାରତ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ । କିନ୍ତୁ ଆମ ଦେଶର ଜଳସମ୍ପଦ, ବନ ସମ୍ପଦ ଓ ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ ପ୍ରଭୃତି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ସଦୁପଯୋଗ ହୋଇପାରିନାହିଁ । ଦେଶର ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ ଦେଶର ଶିଳ୍ପ ବିକାଶରେ ନିୟୋଜିତ ନ ହୋଇ ମୁଖ୍ୟତଃ ରପ୍ତାନି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି । ଦେଶର ଆର୍ଥନୀତିକ ବିକାଶ ଓ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ ପାଇଁ ଏସବୁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଯୋଗ ହେବା ବାଞ୍ଛନୀୟ । ଏଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଵଳ୍ପ-ନିୟୋଜନ ହେବାଦ୍ଵାରା ଦେଶର ଆର୍ଥିକ ମାନଦଣ୍ଡ ସୁଦୃଢ଼ ହୋଇପାରି ନାହିଁ ।

6. ପୁଞ୍ଜିର ସ୍ଵଳ୍ପତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ପୁଞ୍ଜର ସ୍ଵଚ୍ଛତା ଏକ ଚିରନ୍ତନ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ହୋଇ ରହିଆସିଛି । ଗୋଟିଏ ଦେଶର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଯଥେଷ୍ଟ ପୁଞ୍ଜିର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଆମ ଦେଶର ମୁଣ୍ଡ ପିଛା ଆୟ କମ୍, ଖର୍ଚ୍ଚ ବେଶୀ, ତେଣୁ ସଞ୍ଚୟ ମଧ୍ଯ କମ୍ । ଯାହାଫଳରେ ଦେଶର ନିଜସ୍ୱ ପୁଞ୍ଜିର ଦରିଦ୍ର ନୁହେଁ, ମାନବିକ ପୁଞ୍ଜିରେ ମଧ୍ୟ ଦରିଦ୍ର । ଭାରତରେ ମାନବିକ ପୁଞ୍ଜିର ମାନନିକୃଷ୍ଟ । ମାନବିକ ପୁଞ୍ଜିର ଗଠନ ଦେଶର ଶିକ୍ଷା, ସାକ୍ଷରତା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଗବେଷଣା ଓ ତାଲିମ ସୁବିଧା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

7. ଆୟର ବୈଷମ୍ୟତା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଲକ୍ଷ୍ୟ ଦ୍ବିତୀୟ ପଞ୍ଚବାର୍ଷିକ ଯୋଜନାରେ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ଏଯାବତ୍ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିନାହିଁ । ଦେଶର ଶତକଡ଼ା ପ୍ରାୟ 51 ଭାଗ ପରିବାର ମୋଟ ସମ୍ପଦର 8 ଭାଗ ନିଜ ଅଧିକାରରେ ରଖୁଛନ୍ତି ମାତ୍ର 4 ଶତାଂଶ ପରିବାର ମୋଟ ସମ୍ପଦର 31ଭାଗ ନିଜ ମାଲିକାନାରେ ରଖୁଛନ୍ତି । ଏହି ପରିସଂଖ୍ୟାନରୁ ଆୟ ବୈଷମ୍ୟର ମାତ୍ରା ବିଷୟରେ ସମ୍ୟକ୍ ସୂଚନା ମଳିଥାଏ ।

F. ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖ୍ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

1. ବେକାରୀ ଓ ଅର୍ଷବେକାରୀ ।
Answer:
ଯେତେବେଳେ ବହୁ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଲୋକ ନିଯୁକ୍ତିପାଇଁ ଆଗ୍ରହୀ ଓ ସକ୍ଷମ ଥାଇ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚଳିତ ମଜୁରିରେ କର୍ମନିଯୁକ୍ତ ହୋଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ, ସେତେବେଳେ ସେମାନଙ୍କୁ ବେକାର ବୋଲି ଅଭିହିତ କରାଯାଏ । ତେଣୁ କେବଳ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଲୋକମାନଙ୍କର ନିଯୁକ୍ତିହୀନତାକୁ ବେକାରି ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଦେଶର ବର୍ଦ୍ଧିତ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଗୁରୁଚାପ ହେତୁ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ଫଳରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଶ୍ରମଶକ୍ତିପାଇଁ ଲାଭଜନକ କର୍ମନିଯୁକ୍ତିର ସୁବିଧା ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପରିମାଣରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉନାହିଁ, ଫଳରେ ଶ୍ରମିକ ବେକାର ରହୁଛି ।

ଯେଉଁ ଶ୍ରମିକମାନେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନରେ ତାଙ୍କର ପୂର୍ଣ୍ଣ ସାମର୍ଥ୍ୟ ବିନିଯୋଗ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ସେମାନଙ୍କୁ ଅର୍ଥ ବେକାର ବୋଲି ଅଭିହିତ କରାଯାଏ । ଏ ପ୍ରକାର ବେକାରି ବର୍ଷସାରା କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇନଥ’ନ୍ତି । ବର୍ଷର କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିବସରେ ଏମାନେ ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ଲାଭ କରିଥିବା ବେଳେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସମୟ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ନପାଇ ବସି ରହିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକାର ସମସ୍ୟା ମୁଖ୍ୟତଃ କୃଷି, ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତି ଓ ଦିନ ମଜୁରିଆ ଶ୍ରେଣୀ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଶେଷ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ।

2. ଅର୍ଷବେକାରୀ ଓ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ବେକାରୀ ।
Answer:
ଯେଉଁ ଶ୍ରମିକମାନେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନରେ ତାଙ୍କର ପୂର୍ବ ସାମର୍ଥ୍ୟ ବିନିଯୋଗ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ସେମାନଙ୍କୁ ‘ ଅର୍ଥ ବେକାର ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ବେକାରି ଅଧ‌ିକ ଥିବା ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ଶ୍ରମଦକ୍ଷତାର ପୂର୍ବ ଉପଯୋଗ କରିବାକୁ ଅସମର୍ଥ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଭାରତର କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ସମସ୍ୟା ଅଧ୍ବକ ଦେଖାଯାଏ ।

ଉତ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଯେଉଁ ଶ୍ରମିକର କୌଣସି ଅବଦାନ ନଥାଏ ଏବଂ ଯାହାର ନିଯୁକ୍ତି ସମାପ୍ତ କରିଦିଆଗଲେ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ପାଏନାହିଁ, ତାହାକୁ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ବେକାର ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଏ । ଭାରତ ଭଳି କୃଷିପ୍ରଧାନ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ଏଭଳି ବେକାରି ଅଧ୍ବକ ମାତ୍ରାରେ ଦେଖାଦେଇଥାଏ । କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆବଶ୍ୟକ ସଂଖ୍ୟକ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ସଂଖ୍ୟକ ଶ୍ରମିକ ନିୟୋଜିତ ହୋଇଥିବାରୁ ଏପରି ଅବସ୍ଥା ଦେଖାଯାଏ ।

3. ଚରମ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ଆପେକ୍ଷିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ।
Answer:
ଯେଉଁ ଲୋକମାନେ ବଞ୍ଚୁରହିବାପାଇଁ ଜୀବନର ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପୂରଣ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ, ସେମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଚରମ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ବା ଉତ୍କଟ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦେଖାଯାଏ । ତେଣୁ ସର୍ବନିମ୍ନ ଖାଦ୍ୟସାର, ବସ୍ତ୍ର, ବାସଗୃହ ଭିତ୍ତିରେ ଚରମ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା ନିର୍ଣ୍ଣୟ ହୋଇଥାଏ । ଦାରିଦ୍ର୍ୟତାକୁ ମାପିବାପାଇଁ ଆମେ ଚରମ ଦାରିଦ୍ର୍ୟକୁ ମାପିଥାଉ ।

ଯେତେବେଳେ ଦୁଇଜଣ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଦୁଇ ଗୋଷ୍ଠୀ ଲୋକମାନଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତିକୁ ନେଇ ତୁଳନା କରାଯାଏ, ସେତେବେଳେ ଆମେ ଆପେକ୍ଷିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ କଥା କହିଥାଉ । ତେଣୁ ଆପେକ୍ଷିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା କହିଲେ ଆୟର ବୈଷମ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ଆୟ ଓ ସମ୍ପଦର ବଣ୍ଟନରେ ଅସମତା ଦେଶର ଆପେକ୍ଷିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଆପେକ୍ଷିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା ସବୁ ଦେଶରେ ଦେଖାଯାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ସମସାମୟିକ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ମୌଳିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ପ୍ରାଚୀନ ଉନ୍ନତ ସଂସ୍କୃତିସମ୍ପନ୍ନ ତଥା ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ରାଷ୍ଟ୍ର ହୋଇଥିଲେ ହେଁ ଭାରତ ପୃଥ‌ିବୀର ଏକ ଦରିଦ୍ରତମ ଅନୁନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରଭାବେ ପରିଗଣିତ ହେଉଅଛି । ଅନୁନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ସମସ୍ତ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟବଳୀ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହେଉଅଛି । ସ୍ୱାଧୀନତାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଗତି ହାସଲ କରିଥିଲେ ହେଁ ଏକ ଉନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରଭାବରେ ବିବେଚିତ ହେବାର ଯୋଗ୍ୟତା ନିମନ୍ତେ ଏହା ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ନୁହେଁ । ଜାତିସଂଘ ବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ (UNDP) ଦ୍ଵାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ବିକାଶ ରିପୋର୍ଟ 2005ରେ ଭାରତ 127ତମ ସ୍ଥାନରେ ରହିବା ଏହାର ଆର୍ଥିକ ଅନଗ୍ରସରତା ତଥା ସ୍ଵଚ୍ଛ ବିକାଶର ଜ୍ଵଳନ୍ତ ନିଦର୍ଶନ ।

ପରନ୍ତୁ ଅଧୁନା ସମସାମୟିକ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଦୀର୍ଘ ଛଅ ଦଶନ୍ଧିର ଯୋଜନାବଦ୍ଧ ବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଯୋଗୁଁ ଅନଗ୍ରସରତାରୁ ସୁଧୁରି ଏକ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି । ଅର୍ଥନୀତି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଭାରତ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ନେଇ ମହାଶକ୍ତିର ପରିଚୟ ପାଇଛି । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ‘ସମସାମୟିକ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ମୌଳିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲୋଚନା କରିବା ବିଧେୟ । ନିମ୍ନରେ ଏହି ବିଷୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।

ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ନ୍ୟ।ବଳୀ (Characteristics):
ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସାଧାରଣତଃ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ସମୂହ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ ।
(i) ସ୍ଵଚ୍ଛ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ (Low per-capita Income) : ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଏକ ମୌଳିକ ଲକ୍ଷଣ ହେଉଛି ସ୍ଵଳ୍ପ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ । ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ କହିଲେ ବ୍ୟକ୍ତିପିଛା ହାରାହାରି ଆୟକୁ ବୁଝାଏ । ଦେଶର ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟକୁ ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵାରା ଭାଗ କରି ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।

ଅର୍ଥାତ୍ ଯଦି ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟର ବୃଦ୍ଧି, ଜନସଂଖ୍ୟାର ବୃଦ୍ଧି ତୁଳନାରେ ଅଧ୍ଵ ହୁଏ ତେବେ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟର ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ । ମାତ୍ର ଭାରତରେ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଦ୍ରୁତ ବୃଦ୍‌ଦି ଯୋଗୁଁ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇପାରୁନାହିଁ । ଭାରତର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ 2005 ମସିହାର 530 ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ଥିଲା ବୋଲି ହିସାବ କରାଯାଇଛି ।

ଉନ୍ନତ ଦେଶମାନଙ୍କର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ଭାରତ ତୁଳନାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଧିକ । ତେଣୁ ଭାରତର ବାସ୍ତବ ଜାତୀୟ ଆୟର ହାରାହାରି ବାଧ୍ଯ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଶତକଡ଼ା 4 ରହିବା ବେଳେ ଜନସଂଖ୍ୟାର ହାରାହାରି ବାର୍ଷିକ ବୃଦ୍ଧି ଶତକଡ଼ା 2 ରହିଥିଲା । ଫଳରେ ଜାତୀୟ ଆୟ ଓ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟର ଏହି ବୃଦ୍ଧି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ଯଥେଷ୍ଟ କମ୍ ଅଟେ ।

(ii) ବିଶାଳ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ସ୍ଵଳ୍ପ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ – ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ର (କୃଷି, ଶିଳ୍ପ ଓ ସେବା)ରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଫଳରେ ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତି ଆଦି ପୃଥ‌ିବୀରେ ୱେଲ୍‌ଥ୍ ରିପୋର୍ଟ ଆଧାରରେ 2012 ଅନୁସାରେ ଚତୁର୍ଥ ବୃହତ୍ତମ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ କ୍ରୟମୂଲ୍ୟ ସମତା ଭିତ୍ତିରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଭାରତ ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ ଅର୍ଥନୀତି; କିନ୍ତୁ ଏହାର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ବିଶ୍ଵ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟର ଏକ ଷତାଂଶ । 2013 ମସିହା ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତର ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ 1499 ଡଲାର ଯାହାର ଆମେରିକାଠାରୁ ଦଶଗୁଣା କମ୍ ।

(iii) ଦ୍ରୁତ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି (Rapid growth of population) – ଭାରତରେ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଦ୍ରୁତ ବୃଦ୍ଧି ଏହାର ଅନଗ୍ରସରତାର ଅନ୍ୟ ଏକ ମୁଖ୍ୟ କାରଣ । ସମୁଦାୟ ଭୂଭାଗର ମାତ୍ର 2.4 ପ୍ରତିଶତ ସ୍ଥାନ ଭାରତ ଦଖଲ କରିଥିଲାବେଳେ, ବିଶ୍ୱଜନସଂଖ୍ୟାର ପ୍ରାୟ 17 ପ୍ରତିଶତ ବାସକରୁଥିବାର ଜଣାଯାଏ । 2011 ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ ଭାରତର ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟା 121.02 କୋଟି ଥିବାବେଳେ, ଏହାର ବୃଦ୍ଧିର ହାର ଥିଲା ଶତକଡ଼ା 1.93 ଭାଗ ଯଦିଓ ଅନ୍ୟବର୍ଷ ତୁଳନାରେ ଭାରତର ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧିର ହାର ହ୍ରାସ ପାଇଛି ତଥାପି ଉନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ଏହି ବୃଦ୍ଧିର ହାର ଯଥେଷ୍ଟ ଅଧିକ । ଜନବିସ୍ଫୋରଣ ଭାରତର ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅନ୍ୟଏକ ଭୟାବହ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ।

(iv) କୃଷିର ପ୍ରଧାନ୍ୟ (Predominance of Agriculture) – ଭାରତର ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ କୃଷିର ପ୍ରଧାନ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ । ଯଦିଓ ଜାତୀୟ ଆୟକୁ କୃଷିର ଅବଦାନ ହ୍ରାସ ପାଇଛି, ତଥାପି କୃଷି, ଆମ ଅର୍ଥନୀତିର ମେରୁଦଣ୍ଡ ସଦୃଶ କାମ କରୁଛି । 1941ରେ ଜାତୀୟ ଆୟକୁ କୃଷିର ଅବଦାନ 70 ଶତାଂଶ ଥିଲା କିନ୍ତୁ 2013-14 ସୁଦ୍ଧା ଏହା 15 ଶତାଂଶକୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ।

ଦେଶର ମୋଟ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ 50 ପ୍ରତିଶତ ଶ୍ରମିକ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ଇଂଲଣ୍ଡ ପ୍ରଭୃତି ଉନ୍ନତ ଦେଶମାନଙ୍କରେ କୃଷି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁଥିବା ଲୋକସଂଖ୍ୟା ମାତ୍ର 3 ଶତାଂଶରୁ 4 ଶତାଂଶ ମଧ୍ୟରେ । ତେଣୁ କୃଷିର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତିରେ ଅବ୍ୟାହତ ରହିଛି ।

(v) ବେକାରୀ ଓ ଅର୍ବବେକାରୀ (Unemployment and Underemployment) – ବେକାରୀ ଓ ଅର୍ବବେକାରୀ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଏକ ଅତି ପୁରାତନ ଲକ୍ଷଣ । ଦେଶର କେତେକ ଶ୍ରମିକ ବେକାର ରହିବା ସହିତ କେତେକ ମଧ୍ୟ ପୁରା ସମୟ ନିମିତ୍ତ କର୍ମନିଯୁକ୍ତିର ସୁବିଧା ପାଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀର ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ବେକାରୀ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀର ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ଅର୍ବବେକାରୀ କୁହାଯାଏ । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚ୍ଛନ ବେକାରୀ କୁହାଯାଏ ।

ଏପ୍ରକାର ବେକାରୀ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ କୃଷି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଖାଯାଏ । ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ବେକାରୀ ସେହି ଅବସ୍ଥାକୁ ବୁଝାଏ । ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରୁ କେତେକ ସଂଖ୍ୟକ ଶ୍ରମିକ ଅପସାରିତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ, ସେହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମୋଟ ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ହୁଏନାହିଁ । ତେଣୁ ବେକାରୀ ସମସ୍ୟା ବର୍ତ୍ତମାନ ଦେଶପାଇଁ ଏକ ଭୟାଭୟ ସମସ୍ୟା ରୂପେ ଦେଖାଦେଇଛି ।

(vi) ପୁଞ୍ଜି ଗଠନରେ ଉନ୍ନତି (Development in Capital Formation) – ପୁଞ୍ଜିର ସ୍ପକ୍ପତାହି ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଚରିତ୍ର । ଯଦ୍ବାରା ଭାରତର ଆର୍ଥିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଥିବା ସମସ୍ତ ସମ୍ବଳ; ଯଥା – ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳ, ମାନବସମ୍ବଳ ମହଜୁଦ୍ ଥ‌ିବା ସତ୍ତ୍ବେ ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ନ ଥିଲା । ଏହି ଅବସ୍ଥା ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଦୀର୍ଘ ତିରିଶ ବର୍ଷ ଜାରି ରହିଲା । 1950-51ରେ ମୋଟ ପୁଞ୍ଜି ଗଠନ ଚଳନ୍ତି ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦର 8.7% ଥିଲା ।

ଅର୍ଥନୈତିକ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ଅନୁଯାୟୀ 2014-15 ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତର ମୋଟ ପୁଞ୍ଜି ଗଠନର ହାର 2012-13 ମସିହାରେ 32.3% ଥ‌ିବାବେଳେ 2013-14 ମସିହାରେ 36.6% ପହଞ୍ଚେ ରେକର୍ଡ଼ କରିଥିଲା । ତେଣୁ ଏହା ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିରେ ପୁଞ୍ଜିଗଠନର ହାର ବୃଦ୍ଧି ବିକାଶର ସଙ୍କେତ ବହନ କରୁଛି । ତଥାପି ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତି ଏସିଆର ଚୀନ୍, କୋରିଆ ଆଦି ଦେଶଠାରୁ ନିମ୍ନରେ ଅଛି ।

(vii) ନ୍ୟୁନମାନର ବୈଷୟିକ କୌଶଳ (Low level of technology) – ଭାରତର ଅନଗ୍ରସରତାର ଅନ୍ୟତମ କାରଣ ହେଲା ନ୍ୟୁନମାନର ବୈଷୟିକ କୌଶଳର ଅବଲମ୍ବନ । ଆମ ଦେଶରେ ପାରମ୍ପରିକ ପୂରାତନ ଉତ୍ପାଦନ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଇଥାଏ । ଆମ ଦେଶରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିବା ଉତ୍ପାଦନ କୌଶଳ ଉନ୍ନତ ଦେଶମାନଙ୍କଭଳି ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ନୁହେଁ । ଉନ୍ନତ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ଉତ୍ପାଦନ ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧିରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

ନୂତନ ଉତ୍ପାଦନ କୌଶଳର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର, ପୁଞ୍ଜି ଓ ତାଲିମପ୍ରାପ୍ତ କୁଶଳୀ କାରିଗରଙ୍କ ସୁଲଭତା ଉପରେ ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି ନିର୍ଭର କରେ । ଭାରତ ପରି ଅଳ୍ପ ବିକଶିତ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ପୁଞ୍ଜି ଓ କୁଶଳୀ ଶ୍ରମିକଙ୍କର ଅଭାବ, ଆଧୁନିକ ଉତ୍ପାଦନ କୌଶଳ ଅବଲମ୍ବନ କରିବାରେ ଅନ୍ତରାୟ ସୃଷ୍ଟିକରେ । କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ପାରମ୍ପରିକ ପୁରାତନ ପଦ୍ଧତି ପ୍ରଚଳନ ଓ ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିକୃଷ୍ଟ କୌଶଳର ଅବଲମ୍ବନ ଯୋଗୁଁ ଉତ୍ପାଦନ କମ୍ ଓ ଉତ୍ପାଦନ ପରିବ୍ୟୟ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ ।

(viii) ଦୁର୍ବଳ ମାନବିକ ପୁଞ୍ଜି (Weak Human Capital) – ଆମ ଦେଶର ଜନଶକ୍ତି ବିପୁଳ । ମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦିକା ଶକ୍ତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେଖୁଲେ, ଦେଶର ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ସ୍ଵଳ୍ପ ଅଟେ । ଦୁର୍ବଳ ମାନବିକ ପୁଞ୍ଜିର କାରଣ ମୁଖ୍ୟତଃ ନିରକ୍ଷରତା । 2011 ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ ଆମ ଦେଶର ସାକ୍ଷରତା ହାର ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟାର ପ୍ରାୟ 74 ଶତାଂଶ ଏବଂ 26% ନିରକ୍ଷର । ନିରକ୍ଷରତା ହିଁ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶର ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ।

(ix) ଚରମ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ (Abject Poverty) – ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଏକ ସାଧାରଣ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ । ଭାରତର ଉଭୟ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଓ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଉତ୍କଟ ରୂପ ଧାରଣ କରିଛି ଯଦିଓ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଏହାର ମାତ୍ରା ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଅଧିକ । 1999-2000 ମସିହାର ଯୋଜନା କମିଶନଙ୍କ ହିସାବରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଏବେବି ଭାରତରେ 26.1 ଶତାଂଶ ଲୋକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ସୀମାରେଖା ତଳେ ଅଛନ୍ତି । ତେନ୍ଦୁଲକର ପଦ୍ଧତି ଅନୁଯାୟୀ 2011-12 ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତାର ସୀମାରେଖା ତଳେ 32.6% ଲୋକ ବାସକରନ୍ତି ଏବଂ ବହାରରେ 33.7% ଲୋକ ବାସକରନ୍ତି ।

ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଯେଉଁମାନେ ଦୈନିକ 2400 କ୍ୟାଲୋରି ଓ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଯେଉଁମାନେ 2100 କ୍ୟାଲୋରି ଓ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଯେଉଁମାନେ 2100 କ୍ୟାଲୋରି ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବାକୁ ପାଇନାହାନ୍ତି, ସେମାନେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମାରେଖାର ନିମ୍ନରେ ଅଛନ୍ତି ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଭାରତୀୟ ଯୋଜନା 62 ବର୍ଷ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ମାତ୍ରାରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ହ୍ରାସ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇନାହିଁ ।

(x) ସମ୍ପଦ ବଣ୍ଟନରେ ଅସମତା (Inequality in the Distribution of wealth) – ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସମ୍ପଦ ବଣ୍ଟନରେ ବୈଷମ୍ୟ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । 1980-81 ମସିହାର କୃଷି ଗଣନା ଅନୁସାରେ ଶତକଡ଼ା 10 ଭାଗ ଚାଷୀ ହାତରେ ଶତକଡ଼ା 49 ଭାଗ ଜମି ରହିଥିବାବେଳେ, ଶତକଡ଼ା ୨୦ ଭାଗ ଚାଷୀ ହାତରେ 51 ଭାଗ ଜମି ରହିଥ‌ିବାର ଦେଖାଯାଇଥିଲା । ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ବଡ଼ ବଡ଼ ଶିଳ୍ପପତିମାନଙ୍କ ହାତରେ ବିପୁଳ ପରିମାଣର ସମ୍ପଦ ଠୁଳ ହୋଇ ରହିଥ‌ିବାର ଦେଖାଯାଏ ।

(xi) ସମ୍ବଳର ଅର୍ଥ ନିୟୋଜନ (Underutilisation of Resources) – ଭାରତ ହେଉଛି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳରେ ସମୃଦ୍ଧ । ମାତ୍ର ସେସବୁର ସଦୁପଯୋଗ ହୋଇପାରୁ ନାହିଁ । ଭାରତରେ ଲୌହ, ମାଙ୍ଗାନିଜ୍, ବକ୍‌ସାଇଟ୍, କୋଇଲା ଆଦି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ରହିଛି । ମାତ୍ର ଏହି ଖଣିଜ ସମ୍ପଦର ଯଥାଯଥ ବିନିଯୋଗ କରାଯାଇପାରୁ ନାହିଁ । ଫଳରେ ଭାରତ ଏକ ଦରିଦ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରଭାବେ ବିବେଚିତ ହେଉଛି । ପୁଞ୍ଜିର ଅଭାବ ଯୋଗୁଁ ଏହି ଖଣିଜ ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଶର ଆର୍ଥନୀତିକ ବିକାଶ ଓ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ ପାଇଁ ଏସବୁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଯୋଗ ହେବା ବାଞ୍ଛନୀୟ ।

(xii) ଦ୍ଵୈତ ଅର୍ଥନୀତି (Dualistic Economy) – ଦ୍ଵୈତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା କହିଲେ ପାରମ୍ପରିକ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ସହାବସ୍ଥାନକୁ ବୁଝାଏ । ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତିକୁ ଦ୍ୱୈତ ଅର୍ଥନୀତି କୁହାଯାଏ, କାରଣ ଏଠାରେ ଆଧୁନିକ ମୁଦ୍ରା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ କୃଷିଭିତ୍ତିକ ପଣ୍ୟ ବିନିମୟର ସହାବସ୍ଥାନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ ।

(xiii) ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟର ଦ୍ରୁତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି (Rapid growth of foreign trade) – ସମସାମୟିକ ଅର୍ଥନୀତିରେ ଭାରତର ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦ୍ରୁତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟିଛି । ଜଗତୀକରଣ ଯୋଗୁ ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦର ଅନୁପାତ କ୍ରମାଗତ ଭାବେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି । ଭାରତର ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦର 2014 ଅନୁଯାୟୀ 50% ଚୀନ୍‌ରେ 41.5% ଥିଲା । ଏହା ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରେକି ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତି ପୃଥ‌ିବୀ ଅର୍ଥନୀତି ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହେବାରେ ଲାଗିଛି ।

ଅନୁପଯୁକ୍ତ ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା (Unsuitable Social and Political System) ଆମ ଦେଶର ଆର୍ଥିକ ବିକାଶର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ହେଉଛି ଏହାର ଅନୁପଯୁକ୍ତ ସାମାଜିକ ରାଜନୈତିକ ଅବସ୍ଥା, ଆଜି ମଧ୍ୟ ସମାଜରେ ବଞ୍ଚିରହିବା କୁସଂସ୍କାର, ଅନ୍ଧବିଶ୍ଵାସ, ପରମ୍ପରାଗତ ଚିନ୍ତାଧାରା ବିକାଶର କଣ୍ଠରୋଧ କରିଛି । ସର୍ବୋପରି ଦେଶରେ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦୁର୍ନୀତି, ଅପରାଧ ଏବଂ ଆତଙ୍କବାଦରେ ଜର୍ଜରିତ, ଯଦ୍ବାରା ଅନେକ ଯୋଜନା ସତ୍ତ୍ବେ ବିକାଶର ପଥରେଧ କରୁଛି ।

ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିସ୍ତାର (Development in Private Sector) – ଅର୍ଥନୀତି ସଂସ୍କାର ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବିଶେଷ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ଘରୋଇକରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ପ୍ରୋସାହନ ଯୋଗୁ ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଶେଷ ବିସ୍ତାର ଘଟିଛି । ଖୋଲା ବଜାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯୋଗୁ ବହୁଦେଶୀୟ କମ୍ପାନୀମାନଙ୍କର ଆବିର୍ଭାବ ଘଟିଛି । ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଏହା ଘରୋଇ କ୍ଷେତ୍ରର ଦକ୍ଷତା ଏବଂ ଗୁଣବତ୍ତାର ପ୍ରତିଯୋଗୀ ହେବାରେ ସହାୟକ ହୁଏ । ଘରୋଇକ୍ଷେତ୍ରରେ ଉନ୍ନତି ଘଟିଲେ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥନୀତିର ବିକାଶ ଖୁବ୍ ସହଜ ହେବ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Sociology Solutions Unit 3 ସାମାଜିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ Objective Questions.

CHSE Odisha 11th Class Sociology Unit 3 Objective Questions in Odia Medium

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ / ଅତି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ :

1. ‘‘ପରିବାର ଶବ୍ଦଟି କେଉଁ ଭାଷାର ଶବ୍ଦ ‘ଫାମୁଲସ୍’ (Famulus) ରୁ ଆସିଅଛି ?
(କ) ରୋମାନ୍
(ଖ) ଲାଟିନ୍
(ଗ) ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍
(ଘ) ଗୀଜ୍
Answer:
(କ) ରୋମାନ୍

2. “ପରିବାର ହେଉଛି ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ସମୂହ ଯେଉଁଥରେ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଏବଂ ସ୍ଥାୟୀ ଯୌନ ସମ୍ପର୍କ ଥାଏ ଏବଂ ଏହା ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ଲାଳନପାଳନ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।’’ ଏକଥା କିଏ କହିଥିଲେ ?
(କ) ଓଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ
(ଖ) ମାକାଇଭର୍
(ଗ) ବର୍ଗେସ୍
(ଘ) ଡେଭିସ୍
Answer:
(ଖ) ମାକାଇଭର୍

3. କେଉଁଟି ପରିବାରର ଏକ ଲକ୍ଷଣ ନୁହେଁ ?
(କ) ଏକ ସାଧାରଣ ବାସସ୍ଥଳୀ
(ଖ) ଏକ ପ୍ରକାର ବିବାହ
(ଗ) ଏକ ନାମକରଣ ପଦ୍ଧତି
(ଘ) ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମାରେଖା
Answer:
(ଘ) ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମାରେଖା

4. କେଉଁଟି ପରିବାର ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ନୁହେଁ ?
(କ) ଯୌନ ଇଚ୍ଛା ତୃପ୍ତି
(ଖ) ପ୍ରଜନନ
(ଗ) ଧାର୍ମିକ ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ
(ଘ) ସନ୍ତାନମାନଙ୍କର ଯତ୍ନ
Answer:
(ଗ) ଧାର୍ମିକ ପ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ

5. “ବିବାହ ହେଉଛି ଏକ ଅନୁମୋଦିତ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯାହାଦ୍ଵାରା ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧକ ବ୍ୟକ୍ତି ଏକ ପରିବାର ଗଠନ କରିଥା’ନ୍ତି ।’’ – ଏକଥା କିଏ କହିଥିଲେ ?
(କ) ଗିଲିନ୍ ଓ ଗିଲିନ୍
(ଖ) ହଟନ୍ ଏବଂ ହଣ୍ଟ୍
(ଗ) ମାକାଇଭର୍ ଓ ପେଜ୍
(ଘ ) ଓଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ ଓ ନିମ୍ କୋଫ୍
Answer:
(ଖ) ହଟନ୍ ଏବଂ ହଣ୍ଟ୍

6. ସ୍ଵାମୀ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିବା ପରେ ବିଧବା ସ୍ତ୍ରୀ ମୃତସ୍ଵାମୀର ଭାଇକୁ ବିବାହ କରିବା ପ୍ରଥାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସରୋରେଟ୍
(ଖ) ପଲିଗାମି
(ଗ) ଲେଭିରେଟ୍
(ଘ ) ମନୋଗାମି
Answer:
(ଗ) ଲେଭିରେଟ୍

7. ଯଦି ବିବାହ ପରେ ସ୍ତ୍ରୀ ନିଜ ପିତୃଗୃହ ପରିତ୍ୟାଗ କରି ନିଜ ସ୍ଵାମୀ ଗୃହରେ ସ୍ଥାୟୀଭାବରେ ଅବସ୍ଥାନ କରେ, ତେବେ ସେହି ପରିବାରକୁ କେଉଁ ପରିବାର କୁହାଯାଏ ?
(କ) ମାତୃ-ଆବାସିକ ପରିବାର
(ଖ) ଯୌଥ ପରିବାର
(ଗ) ପିତୃ-ଆବାସିକ ପରିବାର
(ଘ) ଏକକ ପରିବାର
Answer:
(ଗ) ପିତୃ-ଆବାସିକ ପରିବାର

8. ଯେଉଁ ବିବାହରେ ଜଣେ ପୁରୁଷ ଏକ ସମୟରେ ଏକାଧ୍ଵକ ନାରୀଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥାଏ, ସେତେବେଳେ ଏହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ବହୁପତି ବିବାହ
(ଖ) ବହୁପତ୍ନୀ ବିବାହ
(ଗ) ଏକ ବିବାହ
(ଘ) ସମୂହ ବିବାହ
Answer:
(ଖ) ବହୁପତ୍ନୀ ବିବାହ

9. ଯେତେବେଳେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜ ସମୂହ ମଧ୍ଯରେ ନିଜର ଜୀବନସାଥୀ ନିର୍ବାଚନ କରିଥାଏ, ସେତେବେଳେ ଏହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ବହିଃ-ବିବାହ
(ଖ) ଏକ ବିବାହ
(ଗ) ବହୁବିବାହ
(ଘ) ଆନ୍ତଃ-ବିବାହ
Answer:
(ଘ) ଆନ୍ତଃ-ବିବାହ

10. ଯେତେବେଳେ ଏକ ଉଚ୍ଚ ବର୍ଷ ବା ଉଚ୍ଚ ଜାତିର ପୁରୁଷ, ଏକ ନୀଚ ବର୍ଷ ବା ନୀଚ ଜାତିର କନ୍ୟାକୁ ବିବାହ କରିଥାଏ, ସେତେବେଳେ ଏହାକୁ କେଉଁ ବିବାହ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ଅନୁଲୋମା
(ଖ) ପ୍ରତିଲୋମା
(ଗ) ସପିଣ୍ଡ ବିବାହ
(ଘ) ବହିଃ-ବିବାହ
Answer:
(କ) ଅନୁଲୋମା

B. ଏକ ପଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ :

1. “ସାଧାରଣତଃ ଗୋଟିଏ ଗୃହରେ ବାସ କରୁଥିବା, ଗୋଟିଏ ରନ୍ଧନରେ ଭୋଜନ କରୁଥିବା, ଅବିଭକ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତିର ଅଧ୍ୟାକାରୀ, ପାରିବାରିକ ପୂଜାବିଧ‌ିରେ ଅଭିନ୍ନଭାବେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରୁଥ‌ିବା ଏବଂ ପରସ୍ପର ସମ୍ପର୍କରେ ଆବଦ୍ଧ ହୋଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କର ସମଷ୍ଟିକୁ ଯୌଥ ପରିବାର କୁହାଯାଏ ।’’ ଏହି ସଂଜ୍ଞାଟି କିଏ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଶ୍ରୀମତୀ ଇରାବତୀ କାର୍ଭେ (Irravati Karve) ।

2. ଯଦି ବିବାହ ପରେ ସ୍ଵାମୀ ନିଜ ଗୃହ ପରିତ୍ୟାଗ କରି ସ୍ତ୍ରୀ ଗୃହରେ ସ୍ଥାୟୀଭାବରେ ଅବସ୍ଥାନ କରେ, ପରିବାରକୁ କେଉଁ ପରିବାର କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ମାତୃ-ଆବାସିକ ପରିବାର ।

3. ‘‘ପରିବାର ହେଉଛି ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କର ଏକ ପଦ୍ଧତି ଯାହା ପିତାମାତା ଏବଂ ସନ୍ତାନ ସନ୍ତତିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରହିଥାଏ ।’’ ଏହି ସଂଜ୍ଞାଟି କିଏ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ପ୍ରଫେସର କ୍ଲୋୟାର (Prof. Clare) ।

4. ପରିବାରର ଦୁଇଗୋଟି ଲକ୍ଷଣ କ’ଣ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
(i) ଏକ ସାଧାରଣ ବାସସ୍ଥଳୀ
(ii) ଏକପ୍ରକାର ବିବାହ ପଦ୍ଧତି ।

5. ବହୁପତି ବିବାହର ଦୁଇଗୋଟି କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:
(i) ଅତ୍ୟଧ୍ବ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ (ii) ଜନସଂଖ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ଯୋଜନା ।

6. ବହୁପତି ବିବାହର ପ୍ରକାରଭେଦ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
(i) ଭ୍ରାତୃକ (Fraternal) ବହୁପତି ବିବାହ ।
(ii) ଅଭ୍ରାତୃକ (Non-fraternal) ବହୁପତି ବିବାହ ।

7. ଆନ୍ତଃ-ଜାତି ବିବାହର ପ୍ରକାରଭେଦ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
(i) ଅନୁଲୋମା (Anuloma) ବା ଉଚ୍ଚ ବିବାହ
(ii) ପ୍ରତିଲୋମା (Pratiloma) ବା ନୀଚ ବିବାହ ।

C. ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର :

1. ଏକ ଅତି ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତି ସହ ମନୁଷ୍ୟର ନିବିଡ଼ ବନ୍ଧନର ନାମ ହେଉଛି କର୍ମ ।
Answer:
ଏକ ଅତି ପ୍ରାକୃତିକ ଶକ୍ତି ସହ ମନୁଷ୍ୟର ନିବିଡ଼ ବନ୍ଧନର ନାମ ହେଉଛି କର୍ମ ।

2. ସାଧାରଣତଃ ବିବାହ ବନ୍ଧନଦ୍ୱାରା ଏବଂ ରକ୍ତ ସମ୍ପର୍କଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ବୈବାହିକ ସମ୍ପର୍କ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।
Answer:
ସାଧାରଣତଃ ବିବାହ ବନ୍ଧନଦ୍ୱାରା ଏବଂ ରକ୍ତସମ୍ପର୍କଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ଜ୍ଞାତି ସମ୍ପର୍କ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।

3. . ବହିଃ-ବିବାହର ଦୁଇଗୋଟି ପ୍ରକାରଭେଦ ହେଲା –
(i) ଗୋତ୍ର ବହିଃ-ବିବାହ, (ii) ପିଣ୍ଡ ବହିଃ-ବିବାହ ।
Answer:
ବହିଃ-ବିବାହର ଦୁଇଗୋଟି ପ୍ରକାର ଭେଦ ହେଲା –
(i) ଗୋତ୍ର ବହିଃ-ବିବାହ,
(ii) ସପିଣ୍ଡ ବହିଃ-ବିବାହ ।

4. ଯେତେବେଳେ ଜଣେ ନାରୀ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ପୁରୁଷଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥାଏ, ଯେଉଁମାନେ ପରସ୍ପର ରକ୍ତ ସମ୍ପର୍କୀୟ ଭାଇ ହୋଇନଥା’ନ୍ତି ସେତେବେଳେ ଏହାକୁ ଭ୍ରାତୃକ ବହୁ-ପତି ବିବାହ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଯେତେବେଳେ ଜଣେ ନାରୀ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ପୁରୁଷଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥାଏ, ଯେଉଁମାନେ ପରସ୍ପର ରକ୍ତସମ୍ପର୍କୀୟ ଭାଇ ହୋଇନଥା’ନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ଏହାକୁ ଅଭ୍ରାତୃକ ବହୁପତି ବିବାହ କୁହାଯାଏ ।

D. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର :

1. ଉଚ୍ଚ ଜାତି ଓ ନୀଚ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ବିବାହକୁ ___________ ବିବାହ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଆନ୍ତ-ଜାତି (Inter-caste)

2. ଯେତେବେଳେ ଏକ ଉଚ୍ଚ ବର୍ଷ ବା ଉଚ୍ଚ ଜାତିର ନାରୀ, ଏକ ନୀଚ ବର୍ଣ୍ଣ ବା ନୀଚ ଜାତିର ପୁରୁଷକୁ ବିବାହ କରିଥାଏ, ସେତେବେଳେ ଏହାକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପ୍ରତିଲୋମା ନୀଚ ବିବାହ

3. ନିଜ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ଜୀବନସାଥୀ ମନୋନୟନର ନିୟମକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଜାତି ଆନ୍ତଃବିବାହ (Caste endogamy)

4. ଓଗ୍‌ବର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ନିମ୍ବକପ୍ (Ogburn & Nimkoff) ଙ୍କ ମତରେ “ଧର୍ମ ___________ ପ୍ରତି ଏକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ଅଟେ ।”
Answer:
ଅତିମାନବୀୟ ଶକ୍ତି

5. ସାଧାରଣତଃ ବିବାହ ବନ୍ଧନଦ୍ୱାରା ଏବଂ ରକ୍ତସମ୍ପର୍କଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ସାମାଜିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ___________ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।
Answer:
ଜ୍ଞାତି ସମ୍ପର୍କ

6. ସ୍ତ୍ରୀ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିବା ପରେ ସ୍ୱାମୀ ମୃତ ସ୍ତ୍ରୀର ସାନଭଉଣୀକୁ ବିବାହ କରିବା ପ୍ରଥାକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସରୋରେଟ୍ (Sororate) / ଶାଳୀ ବିବାହ

7. ଗିଲିନ୍ ଏବଂ ଗିଲିନ୍ (Gillin & Gillin) ଙ୍କ ମତରେ, ‘‘ସନ୍ତାନ ଉତ୍ପାଦନ କରୁଥବା, ପରିବାରର ଏକ ଅନୁମୋଦିତ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ___________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବିବାହ ।

8. ଏକତ୍ର ବାସ କରୁଥିବା ଏବଂ ରକ୍ତ ସମ୍ପର୍କ ସୂତ୍ରରେ ଆବଦ୍ଧ ହୋଇଥିବା ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵକ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ଏକ ସମୂହକୁ ___________ କୁହାଯାଇଥାଏ ।
Answer:
ପରିବାର

9. ଯେଉଁ ପରିବାରର ବୟୋଜ୍ୟେଷ୍ଠ ପୁରୁଷ ବ୍ୟକ୍ତି ଗୃହର ମୁଖ୍ୟକର୍ତ୍ତା ଅଟନ୍ତି ଏବଂ ସେ ସମସ୍ତ ଅଧିକାର ଓ କ୍ଷମତାଲାଭ କରିଥା’ନ୍ତି ଓ ପରିବାର ସମ୍ପତ୍ତିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କରିଥା’ନ୍ତି, ସେହି ପରିବାରକୁ ___________ ପରିବାର କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପିତୃତାନ୍ତିକ / ପିତୃକୈନ୍ଦ୍ରିକ

10. ଯେଉଁ ପରିବାରରେ ବୟୋଜ୍ୟେଷ୍ଠ ନାରୀ ଗୃହର ମୁଖ୍ୟକର୍ତ୍ତା ହୋଇଥା’ନ୍ତି ଓ ସମସ୍ତ କ୍ଷମତା ଓ କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵର ଅଧିକାରିଣୀ ହୋଇଥା’ନ୍ତି, ସମ୍ପତ୍ତି ଉପରେ ତାଙ୍କର ଅଖଣ୍ଡ ଆଧ୍ୟାତ୍ୟ ଥାଏ, ସେହି ପରିବାରକୁ ___________ ପରିବାର କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ମାତୃତାନ୍ତିକ / ମାତୃକୈନ୍ଦ୍ରିକ

11. ସ୍ଵାମୀ-ସ୍ତ୍ରୀ ଓ ସେମାନଙ୍କର ଅପ୍ରାପ୍ତବୟସ୍କ ସନ୍ତାନସନ୍ତମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ପରିବାରକୁ ___________ ପରିବାର କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଏକକ / ଦାମ୍ପତ୍ୟମୂଳକ

12. ଏକପ୍ରକାର ବିବାହ ଯେଉଁଥରେ ଜଣେ ପୁରୁଷ ଏକସମୟରେ କେବଳ ମାତ୍ର ଜଣେ ନାରୀକୁ ବିବାହ ___________ କରିଥାଏ ।
Answer:
ଏକ ବିବାହ (Monogamy)

13. ___________ ଙ୍କ ମତରେ ‘‘କେତେକ ସୀମିତ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମୂହର ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ଏବଂ ସମୂହ ତୁଳନାରେ ଅଧିକାର ଏବଂ କର୍ଭବ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ ସମ୍ପତ୍ତି ଗଠିତ ।
Answer:
କିଙ୍ଗ୍ସ୍‌ ଡେଭିସ୍ (Kingsley Davis)

14. ___________ ସମ୍ପତ୍ତି ଉଭୟ ଏବଂ ଅମୂର୍ଣ ଅଟେ ।
Answer:
ମର୍ଭ ।

15. ଘର, ଟେବୁଲ, ଚେୟାର, ଲୁଗାପଟା, ଗହଣାଗାଣ୍ଠି, ଯାନବାହନ, ଇତ୍ୟାଦି ଦୃଶ୍ୟମାନ ବସ୍ତୁ ___________ ରୂପେ ପରିଚିତ ଅଟନ୍ତି ।
Answer:
ମୂର୍ଖ ।

16. ବ୍ୟବସାୟର ସୁନାମ, ବ୍ୟବସାୟ ଚିହ୍ନ ଇତ୍ୟାଦି ସ୍ପର୍ଶହୀନ ସମ୍ପରି ___________ ସମ୍ପତ୍ତି ରୂପେ ପରିଚିତ ଅଟନ୍ତି ।
Answer:
ଅମୂତ୍ତ ।

17. ___________ ଙ୍କ ମତରେ କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟ ସମ୍ପତ୍ତି କି ନା, ଏହା ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟର ବାହ୍ୟ ସ୍ୱରୂପ ଉପରେ ନିର୍ଭର ନ କରି ବରଂ ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଅଧିକାରର ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।
Answer:
ଡେଭିସ୍

18. ହସ୍ଥାନାନ୍ତରୀକରଣ ___________ ଅଧିକାରର ପ୍ରଥମ ଏବଂ ସର୍ବପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ ।
Answer:
ସମ୍ପତ୍ତି (Property)

19. ଲେଖକଙ୍କର “କପି ରାଇଟ୍‌’’ (Copyright) ___________ ସମ୍ପଭିର ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।
Answer:
ଅଦୃଶ୍ୟ

20. ___________ ତାଙ୍କ ଗବେଷଣାତ୍ମକ ନିବନ୍ଧ “De la Divison du travial social’’ ରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ରୂପରେ ଦର୍ଶାଇଥିଲେ ଯେ ସରଳ ସମାଜ ତୁଳନାରେ ଆଧୁନିକ ଜଟିଳ ସମାଜରେ ଶ୍ରମ ବିଭାଜନ ଦ୍ବାରା ସାମାଜିକ ସଂଯୋଗ ଓ ଏକତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଇମାଇଲ୍ ଦୁର୍ଖମ (Emile Durkheim)