BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ

Question 1.
ତଳ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ନିଜ ଖାତାରେ ଲେଖ । ଠିକ୍ ବାକ୍ୟ ପାଖରେ ଠିକ୍ (✓) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ୍ ବାକ୍ୟ ପାଖରେ ଛକି (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।
(କ) ଆଲୋକର ଗତିପଥ ସରଳରେଖ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(ଖ) ଦର୍ପଣ ଏକ ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ।
(ଗ) ଜଡ଼ାତେଲ ଏକ ଅସ୍ୱଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।
(ଘ) ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ତା’ର ଛାୟା ନୁହେଁ ।
(ଙ) ନିର୍ମଳ ଜଳ ଏକ ସ୍ୱଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।
ଉ –
(କ) (✗)
(ଖ) (✓)
(ଗ) (✗)
(ଘ) (✓)
(ଙ) (✓)

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ

Question 2.
ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଆଲୋକର ପ୍ରତିଫଳନ …………. ପୃଷ୍ଠରେ ହୁଏ । (ଦର୍ପଣ, ଲେନ୍ସ, ପ୍ରିଜିମ୍)
(ଖ) ପତଳା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଗୋଟିଏ …………… ପଦାର୍ଥ । (ସ୍ଵଚ୍ଛ, ଅସ୍ବଚ୍ଛ, ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ)
(ଗ) ଆଲୋକ ଉତ୍ସକୁ ସ୍ଥିର ରଖ୍ ପରଦାକୁ ବସ୍ତୁଠାରୁ ଯେତେ ଦୂରକୁ ନେବା ଛାୟାର ……………. ହେବ । (ସାନ, ବଡ଼, ଅସ୍ପଷ୍ଟ ବଡ଼)
ଉ –
(କ) ଦର୍ପଣ
(ଖ) ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ
(ଗ) ଅସ୍ପଷ୍ଟ ବଡ଼

Question 3.
ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଶବ୍ଦଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପାର୍ଥକ୍ୟ ୨/୩ଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।
(କ) ଛାୟା ଓ ପ୍ରତିବିମ୍ବ
(ଖ) ସ୍ଵଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ଓ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ
ଉ –
(କ) ଛାୟା ଓ ପ୍ରତିବିମ୍ବ

ଛାୟା ପ୍ରତିବିମ୍ବ
(i) ଆଲୋକ ପଥରେ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ରଖୁ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ପଛପଟେ ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । (i) ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠରେ କୌଣସି ବସ୍ତୁ ରଖୁଲେ ତାହାର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
(ii) ଛାୟାର ଆକାର, ଆଲୋକ, ଅସ୍ଵଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ଓ ପରଦାର ଅବସ୍ଥାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । (ii) ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଆକାର ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ଓ ବସ୍ତୁର ଅବସ୍ଥାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

 

(ଖ) ସ୍ଵଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ଓ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ

ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ପଦାର୍ଥ
(i) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଯାଇପାରେ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ । (i) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଯାଇପାରେ, ନାହିଁ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ ।
(ii) କାଚ, ଚଷମା, ପାଣି ଆଦି ସ୍ଵଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ (ii) ଖପରା, କାଗଜ, କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ଆଦି ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ

Question 4.
ଆଲୋକ ଏକ ସରଳ ପଥରେ ଗତିକରେ । ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
ଉଦାହରଣ – ୧
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ - 1
(i) ଗୋଟିଏ ସିଧା ନରମ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ନଳୀ ନିଆଯାଉ । ଟେବୁଲ ଉପରେ ଏକ ମହମବତି ଜଳାଯାଉ ।
(ii) ଟେବୁଲ ଅପର ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଛିଡ଼ାହୋଇ ନଳୀ ମଧ୍ୟଦେଇ ଜଳୁଥିବା ମହମବତିର ଶିଖା ଲକ୍ଷ୍ୟକଲେ ଶିଖାଟି ଦେଖାଯିବ ।
(iii) ସେହି ନଳୀକୁ ସାମାନ୍ୟ ବଙ୍କାର ମହମବତି ଶିଖାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକଲେ ଶିଖାଟି ଦେଖାଯିବ ନାହିଁ ।

ଉଦାହରଣ – ୨
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ - 2
(i) ତିନୋଟି କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ନେଇ ପ୍ରତ୍ୟେକର ଠିକ ମଝିରେ ସମାନ ଉଚ୍ଚତାରେ ରନ୍ଧ୍ର କରାଯାଉ ।
(ii) ଜାଳୁଥ‌ିବା ମହମବତି ନିକଟରେ କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ତିନୋଟିକୁ ଏପରି ରଖାଯାଉ, ଯେପରିକି ରନ୍ଧ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ରହିବେ ।
(iii) ଆଲୋକ ଉତ୍ସଠାରୁ ଦୂରରେ ଥିବା କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ରନ୍ଧ୍ରଦେଇ ଦେଖ‌ିଲେ ଆଲୋକ ଦେଖାଯିବ । ଏଥ‌ିରୁ ଜଣାପଡ଼େ ଯେ ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ସରଳରେଖାରେ ଗତିକରେ ।

Question 5.
ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(କ) ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠନପାଇଁ କ’ଣ କ’ଣ ଆବଶ୍ୟକ ?
(ଖ) ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କ’ଣ ? ୨ଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
(ଗ) ଛାୟା କିପରି ଗଠିତ ହୁଏ ।
ଉ –
(କ) ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠନପାଇଁ ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ଓ ଆଲୋକ ଆବଶ୍ୟକ ।
(ଖ)
(i) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ଆସେ, ତାହାକୁ ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ପତଳା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍, ତେଲଲଗା କାଗଜ ଆଦି ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।

(ଗ) ଆଲୋକ ପଥରେ ଅସ୍ଵଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ରଖୁଳେ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ପଛପଟେ ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ

Question 6.
ଆକାଶରେ ଉଡ଼ୁଥ‌ିବା ପକ୍ଷୀର ଛାୟା କେତେବେଳେ ଭୂମିରେ ପଡ଼େ ତ କେତେବେଳେ ପଡ଼େ ନାହିଁ । ୨/ ୩ଟି ବାକ୍ୟରେ କାରଣ ଲେଖ ।
ଉ –

  • ଆଲୋକ ପଥରେ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ରଖୁଳେ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ପଛପଟେ ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ଛାୟାର ଆକାର, ଆଲୋକ, ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ଓ ପରଦାର ଅବସ୍ଥାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
  • ଭୂମିଠାରୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦୂରତାରେ ପକ୍ଷୀଟି ଥିବାବେଳେ ତା’ର ଛାୟା ଭୂମିରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
  • ଭୂମିଠାରୁ ଅଧିକ ଦୂରତାରେ ପକ୍ଷୀଟି ଥିବାବେଳେ ତା’ର ଛାୟା ଭୂମିରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ ।

Question 7.
ରାସ୍ତାକଡ଼ରେ ଥ‌ିବା ବତିଖୁଣ୍ଟ ଦୁର୍ଘଟଣା ରୋକିବାରେ କିପରି ସାହାଯ୍ୟ କରେ ?
ଉ –
ରାସ୍ତାକଡ଼ରେ ଥ‌ିବା ବତିଖୁଣ୍ଟ ଆଲୋକର ଏକ ଉତ୍ସ, ଯାହାକି ରାତିରେ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାକୁ ରୋକିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଏହି ବତିଗୁଡ଼ିକ ଅତି ଉଚ୍ଚରେ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଏହି ଆଲୋକରେ ବସ୍ତୁର ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ; ଫଳରେ ରାସ୍ତା ପରିଷ୍କାର ଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ ! ତେଣୁ ରାସ୍ତାକଡ଼ରେ ଥିବା ବତିଖୁଣ୍ଟ ଦୁର୍ଘଟଣା ରୋକିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

Question 8.
ଗାଡ଼ିଚାଳକ ସମ୍ମୁଖରେ ଥ‌ିବା ଦର୍ପଣକୁ ଚାଳକର ତୃତୀୟ ନୟନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ –
ଗାଡ଼ିଚାଳକ ସମ୍ମୁଖରେ ଥିବା ଦର୍ପଣ ଗାଡ଼ିର ପଛରୁ ଆସୁଥିବା ଯାନବାହାନଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦୂରତାକୁ ନିରୂପଣ କରିବାରେ ଯାନବାହାନର ଗତିପଥକୁ ଦେଖ୍ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରଦକ୍ଷେପ ନେଇଥା’ନ୍ତି ଓ ନିରାପଦ ଭାବରେ ଗାଡ଼ି ଚଳାଇଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଗାଡ଼ିଚାଳକ ସମ୍ମୁଖରେ ଥ‌ିବା ଦର୍ପଣକୁ ଚାଳକର ତୃତୀୟ ନୟନ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।

ଆଲୋକ Notes :

→ ଉପକ୍ରମ :

  • ଆଲୋକ ବିଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥକୁ ଦେଖାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ; ଅର୍ଥାତ୍ ଆଲୋକ ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ଉପରେ ପଡ଼େ ତାହାକୁ ଆମେ ଦେଖାରୁ ।
  • ସୂର୍ଯ୍ୟ, ତାରା, ମହମବତି, ଟର୍ଚ୍ଚ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରିକ୍‌ ବଲ୍‌ବ ପ୍ରଭୃତି ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ବସ୍ତୁ । ଏଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋକର ଉତ୍ସ |
  • ଟେବୁଲ, ଚେୟାର, ବହିପତ୍ର, ଖଟ ଇତ୍ୟାଦି ଉଜ୍ଜଳ ବସ୍ତୁ ବା ଆଲୋକର ଉତ୍ସ ନୁହଁନ୍ତି ।
    BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ - 3

    • ରାସ୍ତାରେ ଥିବା ବତିଖୁଣ୍ଟ ମଧ୍ୟ ଆଲୋକର ଏକ ଉତ୍ସ, ଯାହାକି ରାତିରେ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାକୁ ରୋକିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
    • ଏହି ବତିଗୁଡ଼ିକ ଅତି ଉଚ୍ଚରେ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖ‌ିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଏହି ଆଲୋକରେ ବସ୍ତୁର ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ; ଫଳରେ ରାସ୍ତା ପରିଷ୍କାର ଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ : ୧

ତୁମ ଚାରିପାଖରେ ଥ‌ିବା କିଛି ବସ୍ତୁ ସଂଗ୍ରହ କର । କାଗଜ, ବ୍ୟାଗ୍, ବାକ୍ସ, କାଚପ୍ଲେଟ, ସିଲଟ, ଖପରା, ନୋଟବହି, କାର୍ଡ଼ବୋଡ଼, ରଙ୍ଗିନ୍ କାଗଜ, ତେଲଲଗା କାଗଜ ପ୍ରଭୃତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁକୁ ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ଧରି ତା ମଧ୍ଯ

→ ସ୍ୱଚ୍ଛ, ଅସ୍ବଚ୍ଛ, ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ :

(i) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଯାଇପାରେ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ୱଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ । କାଚ, ଚଷମା, ପାଣି ଆଦି ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ - 4
(ii) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଆଦୌ ଯାଇପାରେ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ଅସ୍ୱଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ । ଖପରା, କାଗଜ, କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ଆଦି ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।
(iii) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ଆସେ, ତାହାକୁ ଅଳ୍ପ ସ୍ଵଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ । ପତଳା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍, ତେଲଲଗା କାଗଜ, ରଙ୍ଗିନ୍ କାଗଜ ଆଦି ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ

Question 1.
ନିମ୍ନ ସାରଣୀଟିକୁ ପୂରଣ କର ।
ଉ –
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ - 5

→ ଆଲୋକର ଗତି :
(i) ଆଲୋକ ଉତ୍ସରୁ ଆଲୋକ ସବୁଦିଗକୁ ସରଳରେଖାରେ ଗତିକରେ । ଏହାକୁ ଆଲୋକ ରଶ୍ମି କହନ୍ତି ।
(ii) ରଶ୍ମିମାନଙ୍କର ସମାହାରକୁ ଆଲୋକ ଗୁଚ୍ଛ କହନ୍ତି । ଟର୍ଚ୍ଚ ଓ ଗାଡ଼ିରୁ ଆଲୋକ ଗୁଚ୍ଛ ଆସେ ।
(iii) ଆଲୋକ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଗତିକରେ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୨

  • ଗୋଟିଏ ସିଧା ନରମ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ନଳୀ ସଂଗ୍ରହ କର । ଟେବୁଲ ଉପରେ ମହାମବତିଟିଏ ଜାଳ । ଟେବୁଲର ଅପର ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଛିଡ଼ାହୋଇ ନଳୀ ମଧ୍ୟଦେଇ ଜଳୁଥ‌ିବା ମହମବତିର ଶିଖାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକର । ମହମବତିର ଶିଖାକୁ ଦେଖୁ ତ ! ନଳୀକୁ ସାମାନ୍ୟ ବଙ୍କାଇ ଦିଅ । ତା’ ମଧ୍ୟରେ ମହମବତିର ଶିଖାକୁ ଦେଖ । ଶିଖା ଦେଖିରୁଛ କି ?
  • ସିଧା ନଳୀରେ ଆଲୋକ ଦେଖାଗଲ; କିନ୍ତୁ ବଙ୍କାନଳୀରେ ଦେଖାଗଲା ନାହିଁ । ତେଣୁ ଆଲୋକର ଗତିପଥ ସରଳରେଖ ।
  • ତିନୋଟି କାର୍ଡ଼ବେ।ର୍ଡ଼ରେ ସମାନ ଉଚ୍ଚତାରେ ରନ୍ଧ୍ର କରି ଗୋଟିଏ ମହମବତି ସାହାଯ୍ୟରେ ଏହି ପରୀକ୍ଷା ମଧ୍ୟ କରାଯାଇପାରିବ ।
    BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ - 6

→ ଛାୟା :

  • ଆଲୋକ ଆଗରେ କୌଣସି ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ରଖୁଲେ ବସ୍ତୁର ପଛପଟେ ଅନ୍ଧକାର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହାକୁ ବସ୍ତୁର ଛାୟା କହନ୍ତି ।
  • ଏହି ଛାୟା ଭୂମିରେ ବା ଗୋଟିଏ ପରଦା ଉପରେ ପଡ଼ିଥାଏ । ଏହି ଛାୟାର ଆକାର, ଆଲୋକ, ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ଓ ପରଦାର ଅବସ୍ଥାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
  • ଆଲୋକ ଉତ୍ସ, ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ଓ ପରଦାର ଅବସ୍ଥାନ ଅନୁସାରେ ଛାୟାର ଆକୃତି ସାନ, ବଡ଼, ସ୍ପଷ୍ଟ ଓ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।
  • ଆଲୋକର ପଥ ସରଳରେଖୀୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥର ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୩
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ - 7

  • ତୁମ ଶ୍ରେଣୀଗୃହର କବାଟ, ଝରକା ବନ୍ଦ କରି ଗୃହଟିକୁ ଅନ୍ଧାର କର । ଟେବୁଲ ଉପରେ ଅଳ୍ପ ଉପରେ ମହାମବତିଟିଏ ଜାଳ । ମହାମବତି ସମ୍ମୁଖରେ ଲମ୍ବ ଭାବରେ ଇଟାଟିଏ ରଖ । ଧଳା କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ଖଣ୍ଡେ ହାତରେ ଧରି ଇଟା ପଛରେ ଦେଖାଅ । ପଟି ଉପରେ ଇଟାର ଛାଇକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କର । ଇଟାକୁ ମହମବତିର ଶିଖା ଆଡ଼କୁ ଆଣ ଓ ଛାଇକୁ ଦେଖ । ଶିଖାଠାରୁ ଦୂରକୁ ଇଟାକୁ ନିଅ ଓ ଛାଇକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କର ।
  • ପୁନଶ୍ଚ ମହମବତି ଓ ଇଟାକୁ ସ୍ଥିର ରଖ୍ ପଟିକୁ ଆଗ ପଛ କରି ଛାଇକୁ ଦେଖ । କ’ଣ ସବୁ ଦେଖୁଲ ? ଇଟାଟି ମହମବତିର ଯେତିକି ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହେଉଛି, ପଟି ଉପରେ ଛାଇର ଆକୃତି ସେହି ଅନୁସାରେ ବଡ଼ ହେଉଛି । ପଟିକୁ ଇଟାଠାରୁ ଯେତେ ଅଧିକ ଦୂରକୁ ନିଆଯାଉଛି, ଛାୟାର ଆକୃତି ସେତେବଡ଼ ହୋଇଯାଉଛି; ମାତ୍ର ଅସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଉଛି ।
  • ଆଲୋକର ଉତ୍ସ, ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ଓ ପରଦାର ଅବସ୍ଥାନ ଅନୁସାରେ ଛାୟାର ଆକୃତି ସାନ, ବଡ଼, ସ୍ପଷ୍ଟ ଓ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ । ଆଲୋକର ପଥ ସରଳରେଖ୍ ହୋଇଥିବାରୁ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥର ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

→ ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ :

  • ଦର୍ପଣ ଆଗରେ ଯେ କୌଣସି ବସ୍ତୁ ରଖୁଲେ ତାହାର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଦର୍ପଣରେ ଦେଖାଯାଏ । ଦର୍ପଣ ଓ ପାଣି ପ୍ରଭୃତି ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ |
  • ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ଉପରେ ଆଲୋକ ପଡ଼ିଲେ ଆଲୋକର ପ୍ରତିଫଳନ ହୁଏ ଓ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠିତ ହୁଏ ।
    BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ - 8

→ ରନ୍ଧ୍ର କ୍ୟାମେରା :

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୪
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ - 9
ଆଲୋକ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଗତିକରେ ବୋଲି ରନ୍ଧ୍ରକ୍ୟାମେରେ ଓ ଓଲଟା ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

→ ତୁମେ ଜାଣ କି ?

  • ରାସ୍ତାର ଦୁଇପାର୍ଶ୍ବ ଓ ସଡ଼କ ବିଭାଜକଗୁଡ଼ିକରେ ପ୍ରତିଫଳକଗୁଡ଼ିକ ଧାଡ଼ିରେ ରହିଥାଏ । ଏହି ପ୍ରତିଫଳକଗୁଡ଼ିକ ରାତିରେ ଯାନବାହାନଗୁଡ଼ିକୁ ରାସ୍ତାର ଉଚ୍ଚତା ଜଣାଇବା ସହ ଗତିପଥ ଓ ଦିଗ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସୂଚାଇଥାଏ ।
  • ଗାଡ଼ି ଚାଳକ ପାଇଁ ସମ୍ମୁଖରେ ଥ‌ିବା ଦର୍ପଣ (ରିଅର ଭିଉ ଦର୍ପଣ) ତା’ର ତୃତୀୟ ନୟନ ସଦୃଶ ।
  • ପଛରୁ ଆସୁଥ‌ିବା ଯାନବାହାନଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦୂରତାକୁ ନିରୂପଣ କରିବାରେ ଏହା ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ; ଫଳରେ ଗାଡ଼ିଚାଳକ ପଛରୁ ଆସୁଥିବା ଯାନବାହାନର ଗତିପଥକୁ ଦେଖ୍ ଉପଯୁକ୍ତ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥା’ନ୍ତି ଓ ନିରାପଦ ଭାବରେ ଗାଡ଼ି ଚଳାଇଥା’ନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 2 ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Foundation of Education Solutions Chapter 2 ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ Questions and Answers.

CHSE Odisha 12th Class Education Solutions Chapter 1 Chapter 2 ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ପ୍ରତି ପ୍ରଶ୍ନତଳେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଚାରିଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ କେଉଁ ମସିହାରେ ଜାତୀୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ ରୂପେ ଘୋଷିତ ହେଲା ?
(i) ୧୯୨୦
(ii) ୧୯୨୧
(iii) ୧୯୨୨
(iv) ୧୯୨୩
Answer:
(ii) ୧୯୨୧

2. ବନ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରଥମେ କେତେ ଜଣ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କୁ ନେଇ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୯
(ii) ୨୦
(iii) ୨୧
(iv) ୨୨
Answer:
(i) ୧୯

3. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନ ବିଦ୍ୟାଳୟ କେଉଁ ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୮୯୯
(ii) ୧୯୦୯
(iii) ୧୯୧୯
(iv) ୧୯୧୧
Answer:
(ii) ୧୯୦୯

4. ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସମ୍ବାଦପତ୍ରର ନାମ କ’ଣ ?
(i) ପ୍ରଗତିବାଦୀ
(ii) ଧରିତ୍ରୀ
(iii) ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର
(iv) ସମାଜ
Answer:
(iv) ସମାଜ

5. ବନବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଗୋପବନ୍ଧୁ କ’ଣ ବୋଲି ଆଖ୍ୟାୟିତ କରିଥିଲେ ?
(i) ବିଦ୍ୟାମନ୍ଦିର
(ii) ସରସ୍ଵତୀ ମନ୍ଦିର
(iii) ମଣିଷ ତିଆରି କାରଖାନା
(iv) ବୃତ୍ତିଶିକ୍ଷା ବିଦ୍ୟାଳୟ
Answer:
(iii) ମଣିଷ ତିଆରି କାରଖାନା

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 2 ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

6. ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ କିଏ ?
(i) ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ
(ii) ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ
(iii) ଗୋପବନ୍ଧୁ
(iv) ଗାନ୍ଧିଜୀ
Answer:
(iii) ଗୋପବନ୍ଧୁ

7. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କିଏ ପଞ୍ଚସଖାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ନ ଥିଲେ ?
(i) ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ହରିହର
(ii) ପଣ୍ଡିତ ନୀଳକଣ୍ଠ ଦାସ
(iii) ଗୋଦାବରୀଶ ମହାପାତ୍ର
(iv) ପଣ୍ଡିତ କୃପାସିନ୍ଧୁ ମିଶ୍ର
Answer:
(iii) ଗୋଦାବରୀଶ ମହାପାତ୍ର

8. କେବେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ବନ୍ଦ ହୋଇଗଲା ?
(i) ୧୯୨୫
(ii) ୧୯୨୦
(iii) ୧୯୨୬
(iv) ୧୯୨୨
Answer:
(iii) ୧୯୨୬

9. କେଉଁଟି ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମୁଖ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଥିଲା ?
(i) ଅହିଂସା ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷା
(ii) ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷା
(iii) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଶିକ୍ଷା
(iv) ନାଗରିକତା ଶିକ୍ଷା
Answer:
(iv) ନାଗରିକତା ଶିକ୍ଷା

10. କିଏ ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷାକୁ ପ୍ରଶଂସା କରି ଏହା ମୁକ୍ତାକାଶ ଶିକ୍ଷାର ଏକ ସଫଳ ପରୀକ୍ଷଣ ବୋଲି ମତବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲେ ?
(i) ରାଧାନାଥ
(ii) ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି
(iii) ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ
(iv) ମଧୁସୂଦନ
Answer:
(iii) ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ

11. କେଉଁଟି ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷାର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ?
(i) ସଙ୍ଗ‍।ତ ଣିକ୍ଷ।
(ii) ସମାଜସେବା
(iii) ଭାଷାଜ୍ଞାନ ବୃଦ୍ଧି
(iv) ଚାକିରି
Answer:
(ii) ସମାଜସେବା

12. ଗୋପବନ୍ଧୁ କିଏ ‘ଉତ୍କଳମଣି’ ରୂପେ ସମ୍ବୋଧନ କରିଥିଲେ ?
(i) ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି
(ii) ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଟାଗୋର
(iii) ସୁଭାଷଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ
(iv) ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ଚନ୍ଦ୍ର ଘୋଷ
Answer:
(iv) ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ଚନ୍ଦ୍ର ଘୋଷ

13. କେଉଁଟି ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଏକ ସାହିତ୍ୟ କୃତି ?
(i) ଗାତାଞ୍ଜଳି
(ii) ଚିଲିକା
(iii) କାରାକବିତା
(iv) ସାବିତ୍ରୀ
Answer:
(iii) କାରାକବିତା

14. କରାଯାଉଥିଲା ?
(i) ପଞ୍ଚମିତ୍ର
(ii) ପଞ୍ଚପଣ୍ଡିତ
(iii) ପଞ୍ଚସଖା
(iv) କୌଣସିଟି ବି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ପଞ୍ଚସଖା

15. ନିମ୍ନଲିଖ୍ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଅବନତିର କାରଣ ନୁହେଁ ?
(i) ଗୋପବନ୍ଧୁ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଯୋଗଦାନ
(ii) ଉପଯୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଅଭାବ
(iii) ଆର୍ଥିକ ସମସ୍ୟା
(iv) ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କ ସହଯୋଗୀ ମନୋଭାବ
Answer:
(iv) ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କ ସହଯୋଗୀ ମନୋଭାବ

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଗୋପବନ୍ଧୁ ସତ୍ୟବାଦୀରେ ଏକ ମଧ୍ୟଇଂରାଜୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ _________ ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।
Answer:
୧୯୦୯

2. ‘ବନ୍ଦୀର ଆତ୍ମକଥା’ କବିତା _____________ ଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଲେଖାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ଗୋପବନ୍ଧୁ

3. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ପତନ _____________ ମସିହାରେ ଘଟିଥିଲା ।
Answer:
୧୯୨୬

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 2 ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

4. ଗୁପ୍ତ ବୃନ୍ଦାବନ_____________ କୁ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ

5. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରଥମେ______________ ଜଣ ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ନେଇ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯

6. ଉପଯୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଅଭାବ ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ___________ ର ଏକ କାରଣ ଥିଲା ।
Answer:
ଅବନତି

7. ଗୋପବନ୍ଧୁ ____________ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।
Answer:
ମୁକୁ‍।କାଣ

8. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ______________ ମସିହାରେ ଜାତୀୟ ସ୍ୱୀକୃତି ଲାଭ କରିଥିଲା ।
Answer:
୧୯୨୧

9. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷକତା କରୁଥିବା ପାଞ୍ଚଜଣ ଆଦର୍ଶ ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ __________ ବୋଲି ସମ୍ବୋଧନ କରାଯାଉଥିଲା ।
Answer:
ପାଞ୍ଚସଖା

C. ଭୁଲ୍ ଥିଲେ ଠିକ୍ କରି ଲେଖ ।

1. ୧୯୨୧ ମସିହାରେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ପୋଡ଼ି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୧୩ ମସିହାରେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ପୋଡ଼ି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।

2. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଛୁରୀଅନା ବନବିଦ୍ୟାଳୟ କୁହାଯାଉଥିଲା ।
Answer:
ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ବକୁଳ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ କୁହାଯାଉଥିଲା ।

3. ଗୋଦାବରୀଶ ମହାପାତ୍ର ପଞ୍ଚସଖାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ଥିଲେ ।
Answer:
ଗୋଦାବରୀଶ ମିଶ୍ର ପଞ୍ଚସଖାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ଥିଲେ ।

4. ମୁକ୍ତାକାଶ ବିଦ୍ୟାଳୟ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।
Answer:
ମୁକ୍ତାକାଶ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଗୋପବନ୍ଧୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।

5. ଗୋପବନ୍ଧୁ ସୁଆଣ୍ଡୋଠାରେ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଗୋପବନ୍ଧୁ ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳଠାରେ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।

6. ୩୦ ଜଣ ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ନେଇ ପ୍ରଥମେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଗଢ଼ି ଉଠିଥିଲା ।
Answer:
୧୯ ଜଣ ଛାତ୍ରଙ୍କୁ ନେଇ ପ୍ରଥମେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଗଢ଼ି ଉଠିଥିଲା ।

7. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକ ଥିଲେ ଗୋଦାବରୀଶ ମିଶ୍ର ।
Answer:
ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକ ଥିଲେ ନୀଳକଣ୍ଠ ଦାସ ।

8. ବନବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଗୋପବନ୍ଧୁ ବିଦ୍ୟାମନ୍ଦିର ବୋଲି ଆଖ୍ୟାୟିତ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ବନବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଗୋପବନ୍ଧୁ ମଣିଷ ତିଆରି କାରଖାନା ବୋଲି ଆଖ୍ୟାୟିତ କରିଥିଲେ ।

9. ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସମ୍ବାଦପତ୍ରର ନାମ ଥିଲା ‘ଧରିତ୍ରୀ’ ।
Answer:
ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସମ୍ବାଦପତ୍ରର ନାମ ଥିଲା ‘ସମାଜ’ ।

10. ଅହିଂସାଭିତ୍ତିକ ଶିକ୍ଷା ଉପରେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିଲେ ।
Answer:
ସହ-ପାଠ୍ୟକ୍ରମ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଉପରେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିଲେ ।

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 2 ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

11. ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି କହିଥିଲେ – ‘ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ଶିକ୍ଷାକୁ ମୁଁ ପ୍ରକୃତ ଶିକ୍ଷା ବୋଲି ମନେ କରୁନାହିଁ । ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଧର୍ମକେନ୍ଦ୍ରରେ ଦିଆଯାଉଥିବା ଶିକ୍ଷା ହିଁ ବାସ୍ତବ ଶିକ୍ଷା ଅଟେ ।’’
Answer:
ଗୋପବନ୍ଧୁ କହିଥିଲେ – ‘ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଶିକ୍ଷାକୁ ମୁଁ ପ୍ରକୃତ ଶିକ୍ଷା ବୋଲି ମନେକରୁ ନାହିଁ । ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଧର୍ମକେନ୍ଦ୍ରରେ ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ଶିକ୍ଷା ହିଁ ବାସ୍ତବ ଶିକ୍ଷା ଅଟେ ।’’

D. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ / ପଦରେ ଲେଖ ।

1. କେଉଁ ମସିହାରେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଗୋଟିଏ ଜାତୀୟ ବିଦ୍ୟାଳୟରୂପେ ଘୋଷିତ ହେଲା ?
Answer:
୧୯୨୧ ମସିହାରେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଗୋଟିଏ ଜାତୀୟ ବିଦ୍ୟାଳୟରୂପେ ଘୋଷିତ ହେଲା ।

2. “ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ, ପାଣି, ପବନ ପରି ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତ୍ୟେକର ଅଧିକାର’’ ବୋଲି କିଏ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଏହି ଉକ୍ତିଟି ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ କହିଥିଲେ ।

3. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ କିଏ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।

4. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ କେବେ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୦୯ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୨ ତାରିଖରେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା ।

5. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ପତନର ଗୋଟିଏ କାରଣ ଦର୍ଶାଅ।
Answer:
ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଅକାଳ ବିୟୋଗ ପରେ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଦାୟିତ୍ୱ ବହନ କରିବା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ଅଭାବ ହେତୁ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ପତନ ଘଟିଥିଲା ।

6. ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ସହ ବନବିଦ୍ୟାଳୟରେ ସାମିଲ ହୋଇଥିବା ସହଚରମାନଙ୍କ ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ସହଚର ଭାବେ ବନବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପଣ୍ଡିତ ନୀଳକଣ୍ଠ ଦାସ, ପଣ୍ଡିତ ଗୋଦାବରୀଶ ମିଶ୍ର, ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ହରିହର, ପଣ୍ଡିତ କୃପାସିନ୍ଧୁ ଏବଂବାସୁଦେବ ମହାପାତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ସାମିଲ ହୋଇଥିଲେ ।

7. ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ମତରେ ଶିକ୍ଷା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ମତରେ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ଶିକ୍ଷା ପ୍ରକୃତ ଶିକ୍ଷା ନୁହେଁ, ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଧର୍ମକେନ୍ଦ୍ରରେ ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ଶିକ୍ଷା ହିଁ ବାସ୍ତବ ଶିକ୍ଷା ।

8. ମୁକ୍ତାକାଶ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
କୋଠରିବିହୀନ ଏକ ମୁକ୍ତ ପରିବେଶରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ ମୁକ୍ତାକାଶ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ।

9. ଗୁପ୍ତ ବୃନ୍ଦାବନ କ’ଣ ?
Answer:
ବକୁଳ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ସୁରମ୍ୟ ପରିବେଶକୁ ଗୁପ୍ତ ବୃନ୍ଦାବନ କୁହାଯାଉଥିଲା ।

10. ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷାର ଆଭିମୁଖ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷାର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଥିଲା ଜାତୀୟତାବାଦ ଜାଗରଣ ଓ ସାମାଜିକ କୁସଂସ୍କାରର ବିରୋଧ ।

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 2 ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

11. ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନର ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନର ନାମ ବକୁଳ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ବା ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଥିଲା ।

12. ବକୁଳ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷାରେ ଥ‌ିବା ସହପାଠ୍ୟକ୍ରମ ମଧ୍ୟରୁ ଯେ କୌଣସି ଗୋଟିକର ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ସମାଜସେବା ବକୁଳ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ସହପାଠ୍ୟକ୍ରମ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଥିଲା ।

13. ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷାର ମୁଖ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷାର ମୁଖ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଥିଲା ସମାଜସେବା ।

14. ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ମତ ଅନୁସାରେ ଶିକ୍ଷାର ଗୋଟିଏ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ମତାନୁସାରେ ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଉତ୍ତମ ଚରିତ୍ର ଗଠନ ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତିର ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ବିକାଶ ସାଧନ ହେବା ଉଚିତ ।

15. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଜଣେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ହରିହର, ପଣ୍ଡିତ ଗୋଦାବରୀଶ ମିଶ୍ର ଏବଂ ପଣ୍ଡିତ କୃପାସିନ୍ଧୁ ଇତ୍ୟାଦି ଶିକ୍ଷକମାନେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷ।ଦୀନ କରୁଥ୍ ଲେ।

16. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଅଧଃପତନର ଗୋଟିଏ କାରଣ ଲେଖ ।
Answer:
ବିଦ୍ୟାଳୟଟି ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କର ବାସସ୍ଥଳୀ ନିକଟରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିବାରୁ ଓ ସେମାନଙ୍କର ସମର୍ଥନ ନ ପାଇବାରୁ ଅଧୋପତନର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିଲା ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି ବା ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

1. ଗୋପବନ୍ଧୁ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କରେ ମତ ଦେଇ କ’ଣ କହିଥିଲେ ?
Answer:
‘ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଶିକ୍ଷାକୁ ମୁଁ ପ୍ରକୃତ ଶିକ୍ଷା ବୋଲି ମନେ କରୁନାହିଁ । ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଧର୍ମକେନ୍ଦ୍ରରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଶିକ୍ଷାହିଁ ବାସ୍ତବ ଶିକ୍ଷା ଅଟେ ।’’ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କରେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଏହି ମତ ଦେଇଥିଲେ ।

2. ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷାର ଦୁଇଟି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
(i) ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷାର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଜାତୀୟ ଜୀବନ ଗଠନ କରିବା ।
(ii) ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ମାନବ ଗଠନ ଥିଲା ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷାର ଅନ୍ୟତମ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।

3. ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଦୁଇଟି ସହପାଠ୍ୟକ୍ରମ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଲେଖ ।
Answer:
(i) ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଚାଷ ଓ ବଗିଚା କାମ ଶିକ୍ଷାଦେବା ।
(ii) ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଲୁଗାବୁଣା ଓ କାଠକାମ ଶିକ୍ଷାଦେବା ।

4. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ବିଶେଷ ବିଭାବଗୁଡ଼ିକ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଏକ ବିଶେଷ ବିଭାବ ହେଲା- ଉପଯୁକ୍ତ ମଣିଷ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟଧାର୍ଯ୍ୟ କରିବା । ଆଲୋଚନା ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ ଏହାର ଅନ୍ୟ ଏକ ବିଭାବ । ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ସୃଜନଶୀଳ ଶକ୍ତିର ବିକାଶ ପାଇଁ ସହପାଠ୍ୟକ୍ରମ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଉପରେ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରାଯାଉଥିଲା । ଏହି ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀରେ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଆରୋପ କରାଯାଉଥିଲା । ଉତ୍ତମ ଛାତ୍ର-ଶିକ୍ଷକ ସମ୍ପର୍କ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଶୈକ୍ଷିକ ଉନ୍ନତିରେ ବିଶେଷ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 2 ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

5. ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଶିକ୍ଷକ ଓ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ସମ୍ପର୍କ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଭାରତୀୟ ପାରମ୍ପରିକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ଥିଲା । ସେହି ନିୟମ ଅନୁସାରେ ଏହି ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଛାତ୍ର ଓ ଶିକ୍ଷକ ଏକତ୍ର ବାସ କରୁଥିଲେ । ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କ ଆଦର୍ଶ ଜୀବନ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିଲା । ଛାତ୍ର-ଶିକ୍ଷକ ସମ୍ପର୍କ ଠିକ୍ ପିତା-ପୁତ୍ରର ସମ୍ପର୍କ ପରି ଥିଲା । ଏହି ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଶିକ୍ଷକ ଥିଲେ ଗଙ୍ଗା ଏବଂ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନେ ଥିଲେ ଯମୁନା ଭଳି।

6. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ପ୍ରଧାନ ନୀତିଗୁଡ଼ିକ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଗୋପବନ୍ଧୁ ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷାପ୍ରଣାଳୀର ଜନ୍ମଦାତା ଥିଲେ । ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କର ଉତ୍ତମ ଚରିତ୍ର ଗଠନ ଓ ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ବିକାଶ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦେଶାତ୍ମବୋଧ, ସ୍ଵାଧୀନ ଚିନ୍ତାଧାରା, ବିଶ୍ଵପ୍ରୀତି ଓ ସମାଜସେବା ଇତ୍ୟାଦି ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର ବିକାଶ କରାଇବା ଥିଲା ଏହି ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀର ମୂଳନୀତି । ମଣିଷର ଶରୀର ଓ ମନର ବିକାଶ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଏକ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ମାନବ ଗଠନ ମଧ୍ୟ ଏହି ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀର ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରଧାନ ନୀତି ଥିଲା । ଗୋପବନ୍ଧୁ ଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟାପକ ଲକ୍ଷ୍ୟର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଚେଷ୍ଟିତ ଥିଲେ । ତେଣୁ ତାଙ୍କ ମତରେ, ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କର କେବଳ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବିକାଶ ନ ହୋଇ ତତ୍‌ସହିତ ସାମାଜିକ ବିକାଶ ହେବା ଉଚିତ ।

7. ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଶିକ୍ଷାର ଦୁଇଟି ଲକ୍ଷ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
(କ) ଚରିତ୍ରର ବିକାଶ
(ଖ) ସାର୍ବଜନୀନ ମାନବିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ବିକାଶ
(ଗ) ଶିକ୍ଷାର ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ବିକାଶ
(ଘ) ସମାଜ ସେବାପାଇଁ ଆଗ୍ରହର ବିକାଶ (ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି)

8. ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ଜାତୀୟତା ଭାବର ବିକାଶ ଦିଗରେ ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ମତାମତ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
Answer:
ଜନ୍ମଭୂମିକୁ ପରାଧୀନତା ଶୃଙ୍ଖଳାରୁ ମୁକ୍ତ କରିବା ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଇଚ୍ଛା ଥିଲା । ଏଥୁଁନିମନ୍ତେ ସେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଏକ ବତୀଖୁଣ୍ଟ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ । ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଜାତୀୟ ଚେତନା, ଦେଶାତ୍ମବୋଧ ବିକାଶ କରିବାପାଇଁ ସେ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥିଲେ ।

9. ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପତନର ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି କାରଣ ଲେଖ ।
Answer:
ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପତନ ନିମନ୍ତେ ମୁଖ୍ୟତଃ ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କର ବିରୋଧ, ସରକାରଙ୍କର ବିଷଦୃଷ୍ଟି, ଆର୍ଥିକ ଦୁର୍ବଳତା, ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ଓ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଅକାଳ ବିୟୋଗ ଦାୟୀ ଥିଲା ।

10. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅନୁଶାସନର ରୂପରେଖ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅନୁଶାସନ ଅନୁଯାୟୀ ଶାରୀରିକ ଦଣ୍ଡକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ନିଷେଧ କରାଯାଇଥିଲା । କେବଳ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଓ ସ୍ବତଃ-ଶୃଙ୍ଖଳା ଉପରେ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଉଥିଲା । ଏହା ଆଦର୍ଶବାଦୀ ଶୃଙ୍ଖଳା ନୀତି ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ଥିଲା ।

11. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷକତା କରୁଥିବା ‘ପଞ୍ଚସଖା’ଙ୍କ ନାମ କ’ଣ ଲେଖ ।
Answer:
ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷକତା କରୁଥିବା ‘ପଞ୍ଚସଖା’ଙ୍କ ନାମ :
(୧) ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ
(୨) ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ହରିହର
(୩) କୃପାସିନ୍ଧୁ ମିଶ୍ର
(୪) ନୀଳକଣ୍ଠ ଦାସ
(୫) ଗୋଦାବରୀଶ ମିଶ୍ର

B. ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ପାଞ୍ଚଟି ବା ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

1. ‘ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ’ ସମ୍ପର୍କରେ ପାଞ୍ଚଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।
Answer:
(i) ଶିକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କରେ ମତାମତ ଦେଇ ଗୋପବନ୍ଧୁ କହିଥିଲେ, ‘ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଶିକ୍ଷାକୁ ମୁଁ ପ୍ରକୃତ ଶିକ୍ଷା ବୋଲି ମନେ କରୁନାହିଁ । ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଧର୍ମ କେନ୍ଦ୍ରରେ ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ଶିକ୍ଷାହିଁ ବାସ୍ତବ ଶିକ୍ଷା ଅଟେ ।’’
(ii) ଉକ୍ତ ଉକ୍ତିକୁ ଆଖ୍ ଆଗରେ ରଖ୍ ସେ ୧୯୦୯ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୨ ତାରିଖରେ ପୁରୀଠାରୁ ୧୨ ମାଇଲ ଦୂର ସ୍ଥିତ ସତ୍ୟବାଦୀର ବକୁଳ ଓ ଛୁରିଅନା କୁଞ୍ଜରେ ମୁକ୍ତ ଆକାଶ ତଳେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।
(iii) ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଭାବଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ମୁକ୍ତାକାଶ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ମଣିଷ ତିଆରି କାରଖାନା ।
(iv) ମୁକ୍ତାକାଶ ବିଦ୍ୟାଳୟ (Open air school) ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶରେ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିବା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଆରୋପ କରିଥିଲା ।
(v) ଶିକ୍ଷାଦ୍ୱାରା ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀର ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ଉନ୍ନତି ସାଧନ ପାଇଁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ସୁବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା; ଯଥା – ଖେଳ, କସରତ, ଉତ୍ତମ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ, ତର୍କ ସଭା, ଭ୍ରମଣ, ସମାଜସେବା, ଅଭିନୟ, ନୈତିକ ଶିକ୍ଷା, ବୃତ୍ତିଗତ ଶିକ୍ଷା ଇତ୍ୟାଦି ।

2. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ପାଞ୍ଚୋଟି ମୁଖ୍ୟ ବିଭାବ ଲେଖ।
Answer:
ଶିକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବିକାଶ ସହିତ ସାମାଜିକ ବିକାଶସାଧନ କରିବା ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା । ଏହାର କେତୋଟି ମୁଖ୍ୟ ବିଭାବ ହେଲା –
(i) ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ଉତ୍ତମ ଚରିତ୍ର ଗଠନ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସେମାନଙ୍କର ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ବିକାଶ ସାଧନ କରିବା ।
(ii) ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କ ମନରେ ଦେଶାତ୍ମବୋଧ ଓ ସ୍ବଦେଶପ୍ରୀତି ଜାଗ୍ରତ କରାଇବା ।
(iii) ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନଙ୍କ ମନରେ ଈଶ୍ବର ବିଶ୍ଵାସ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନା ସୃଷ୍ଟି କରାଇବା
(iv) ଗ୍ରାମ୍ୟ କୃଷି, ଶିଳ୍ପ, ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ, ଶିକ୍ଷା, ଶାସନ ପ୍ରଭୃତିର ଉନ୍ନତି ସାଧନ କରିବା ।
(v) ଦେଶର ସ୍ବାଧୀନତା ହାସଲ ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆତ୍ମବଳି ଦେବା ଓ ସ୍ୱାର୍ଥତ୍ୟାଗ କରିବା ।

3. ମୁକ୍ତାକାଶ ବିଦ୍ୟାଳୟ (Open air school) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
(i) ଗୋପବନ୍ଧୁ ମୁକ୍ତ ଆକାଶ ଶିକ୍ଷାର ଜଣେ ବିଶିଷ୍ଟ ପୃଷ୍ଠପୋଷକ ଥିଲେ ।
(ii) ତାଙ୍କ ମତରେ କୋଠରିରେ ପାଠଦାନ ଅପେକ୍ଷା ମୁକ୍ତ ଆକାଶ ତଳେ ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶରେ ପାଠଦାନ ଶିଶୁ ମନରେ ଅଧିକ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ ।
(iii) ସୂକ୍ଷ୍ମ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କଲେ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ଏହି ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଶିଶୁର ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଶାରୀରିକ, ମାନସିକ ଓ ବୌଦ୍ଧିକ ବିକାଶରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।
(iv) ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ ପାଇଁ ଏହା ଏକ ସୁସ୍ଥ ମାନସିକ ଅବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 2 ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

4. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଛାତ୍ର-ଶିକ୍ଷକ ସମ୍ପର୍କ କିପରି ଥିଲା ?
Answer:
(i) ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଛାତ୍ର-ଶିକ୍ଷକ ସମ୍ପର୍କ ଅତି ନିବିଡ଼ ଥିଲା ।
(ii) ଏହି ସମ୍ପର୍କ ଅତୀତର ଗୁରୁକୁଳ ଆଶ୍ରମରେ ଗୁରୁ-ଶିଷ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ ଭଳି ଅତି ଘନିଷ୍ଠ ଥିଲା ।
(iii) ଶିକ୍ଷକ-ଛାତ୍ର ସମ୍ପର୍କ ପିତାପୁତ୍ରର ସମ୍ପର୍କ ସହିତ ତୁଳନୀୟ ଥିଲା ।
(iv) ପରସ୍ପରର ସୁଖଦୁଃଖରେ ଭାଗୀ ହେବା ସେମାନଙ୍କର ଏକ ପ୍ରଧାନ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
(v) ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଓ ସହପାଠ୍ୟକ୍ରମ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀଗୁଡ଼ିକର ସମ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷକ ଓ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ଉଭୟେ ମିଳିମିଶି ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରୁଥିଲେ । ଫଳରେ ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କର ବଳିଷ୍ଠ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵଦ୍ୱାରା ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନେ ପ୍ରଭାବିତ ହେଉଥିଲେ ।

5. ବୃତ୍ତିଗତ ଶିକ୍ଷା (Vocational Education) ଉପରେ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ମତାମତ କ’ଣ ? ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
(i) ବନବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଧନ୍ଦାଶିକ୍ଷା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଆରୋପ କରାଯାଇଥିଲା ।
(ii) ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀଙ୍କୁ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ କରିବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରାଯାଇଥିଲା ।
(iii) ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ପାଠ୍ୟକ୍ରମରେ କେତେଗୁଡିଏ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷା; ଯଥା – ହସ୍ତକର୍ମ, କୃଷି, କାଠକାମ, ଲୁଗାବୁଣା ଓ ସୂତାକଟା ଇତ୍ୟାଦି ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଥିଲା । କୃଷି ପାଇଁ 25 ଏକର ଜମି ଥିଲା । ସୂତାକଟା ଏବଂ ଲୁଗାବୁଣା ପାଇଁ 16 ଟି ତନ୍ତ ଥିଲା ।
(iv) ତେଣୁ ଧନ୍ଦା ଶିକ୍ଷା ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷାର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦକ୍ଷେପ ଥିଲା ।

6. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ପତନର ୫ଟି କାରଣ ଲେଖ ।
Answer:
ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ପତନର ୫ଟି କାରଣ ହେଲା –
(i) ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଅକାଳମୃତ୍ୟୁ
(ii) ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା
(iii) ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ
(iv) ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କର ବିରୋଧୀ ମନୋଭାବ
(v) ସରକାରୀ ସହଯୋଗର ଅଭାବ

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ଆଧୁନିକ ଭାରତର ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଅବଦାନ ବୁଝାଇ ଦିଅ ।
Answer:
ନୂତନ ଭାରତରେ ରାଜନୈତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ଶିକ୍ଷାର ବିପର୍ଯ୍ୟୟବେଳେ ଯେଉଁ କେତେଜଣ ମହାପୁରୁଷ ସେମାନଙ୍କର ନୀତି ଓ ଆଦର୍ଶର ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେଇଯାଇଛନ୍ତି ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ଥିଲେ ଅନ୍ୟତମ । ତାଙ୍କର ଶିକ୍ଷାନୀତି ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବ ଶିକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଏକ ଅତୁଳନୀୟ ଅବଦାନ ଭାବେ ସର୍ବଜନ ସ୍ଵୀକୃତ ।

ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଶିକ୍ଷା-ଦର୍ଶନ ତାଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ବନବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଥିଲା । ଗୋପବନ୍ଧୁ ମନୁଷ୍ୟ ଜାତି ଓ ସମାଜର ସେବା ମଧ୍ୟରେ ଦେଶାତ୍ମବୋଧ, ସ୍ବାଧୀନ ଚିନ୍ତାର ଉଦ୍ରେକ, ଉତ୍ତମ ଚରିତ୍ର ଗଠନ, ବିଶ୍ୱପ୍ରୀତି ପ୍ରଭୃତି ଲକ୍ଷ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ପରିପୂରଣ ନିମିତ୍ତ ୧୯୦୯ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୨ ତାରିଖରେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବକୁଳବନରେ ଏକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ନିଜ ଜୀବନର ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଉପରେ ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଅହିଂସା ଅସ୍ତ୍ରର ପ୍ରୟୋଗକୁ ନେଇ ଏହି ଶିକ୍ଷାଦର୍ଶ ଗଢ଼ିଉଠିଥିଲା । ଭାରତର ବୈଦିକ ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ର, ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କଦ୍ୱାରା ରଚିତ ଭାଗବତଦ୍ବାରା ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲା ।

ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଥମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ମଣିଷକୁ ମାନବିକ ଗୁଣରେ ବିମଣ୍ଡିତ କରି ସମାଜର କଲ୍ୟାଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବିନିଯୋଗ କରାଇବା । ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତମ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ବିକାଶ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସାମାଜିକ ବିକାଶ ସାଧନ କରିବା ଥିଲା ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟ । ମଣିଷର ଶାରୀରିକ ତଥା ମାନସିକ ବିକାଶ ହୋଇପାରିଲେ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରକୃତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ସାଧନ ହୋଇପାରିବ ବୋଲି ଗୋପବନ୍ଧୁ ବିଶ୍ଵାସ କରୁଥିଲେ ।

ଜନସେବା ଓ ମଣିଷ ମଣିଷକୁ ସ୍ନେହସୂତ୍ରରେ ବାନ୍ଧିରଖ୍ ପ୍ରକୃତ ଶିକ୍ଷାନୀତି ବୋଲି ସେ ମତପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମତରେ, ଶିକ୍ଷା ମଣିଷକୁ ବ୍ୟବହାର ଶିକ୍ଷା ଦିଏ । ରୋଗୀର ସେବାଶ୍ରୁଶ୍ରୂଷା, ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ପୀଡ଼ିତଙ୍କୁ ଅନ୍ନଦାନ, ଆକୁଳକୁ ସହାୟତା ଆଦିଦ୍ୱାରା ଏହି ବ୍ୟବହାର ବାସ୍ତବରୂପ ଗ୍ରହଣ କରେ । ଉଚ୍ଚନୀଚ ଭେଦଭାବ ନ ରଖ୍ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସମାନ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖୁବାପାଇଁ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଆହ୍ବାନ କରୁଥିଲେ । ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଶିକ୍ଷାନୀତିର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଅଛି

(i) ପୁସ୍ତକଗତ ଶିକ୍ଷା ଅପେକ୍ଷା ସହଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ପ୍ରଦାନ- ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ମତରେ, କେବଳ ପୁସ୍ତକଗତ ଶିକ୍ଷାଲାଭଦ୍ବାରା ମଣିଷର ଉନ୍ନତି ହୁଏ ନାହିଁ । ଗୋପବନ୍ଧୁ ପୁସ୍ତକ ଶିକ୍ଷା ସହ ଶ୍ରମ ଶିକ୍ଷା ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଉଥିଲେ । ପୁସ୍ତକ ଶିକ୍ଷା ସହିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଚାଷ, ବଗିଚା କାମ, ଲୁଗାବୁଣିବା, କାଠକାମ ପ୍ରଭୃତି ପାଇଁ ଉତ୍ସାହିତ କରୁଥିଲେ । ଗୋପବନ୍ଧୁ ଭ୍ରମଣ ଶିକ୍ଷା ଉପରେ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିଲେ । ଭ୍ରମଣଦ୍ୱାରା ଛାତ୍ରମାନେ ପ୍ରକୃତ ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ କରିପାରିବେ ବୋଲି ଗୋପବନ୍ଧୁ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ନିଜେ ପଦବ୍ରଜରେ ଖଣ୍ଡଗିରି, ଉଦୟଗିରି, କୋଣାର୍କ ପ୍ରଭୃତି ଦର୍ଶନୀୟ ସ୍ଥାନମାନ ପରିଭ୍ରମଣ କରୁଥିଲେ ।

(ii) ଶୃଙ୍ଖଳା ଜ୍ଞାନ – ଶୃଙ୍ଖଳା ଜ୍ଞାନ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଶିକ୍ଷାର ଅନ୍ୟ ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା । ଆତ୍ମଶୃଙ୍ଖଳାଦ୍ୱାରା ମଣିଷ ସମାଜର ଉନ୍ନତି ହୋଇପାରିବ ବୋଲି ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ବିଶ୍ଵାସ ଥିଲା । ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଛାତ୍ରମାନେ ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନକୁ ଶୃଙ୍ଖଳାର ସହିତ ବିତାଉଥିଲେ । ନିଜ କର୍ତ୍ତବ୍ୟରେ ହେଳା କରୁ ନ ଥିଲେ । ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଶୃଙ୍ଖଳା ସମଗ୍ର ଓଡ଼ିଶାର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରୁଥିଲା । ଅନୁଶାସନ ଥିଲା ଏହାର ଅନ୍ୟ ଏକ ଆକର୍ଷଣ ।

କୌଣସି ଛାତ୍ରର ଦୁର୍ନୀତି, ଦୋଷ-ଦୁର୍ଗୁଣ ଦେଖୁଲେ ତାକୁ ସୁଧାରିବାପାଇଁ କୌଣସି କଠିନ ଦଣ୍ଡବିଧାନ ନ କରି ତାକୁ ଉତ୍ତମ ବାଳକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରଖ୍ ସ୍ନେହ-ସହାନୁଭୂତିଦ୍ୱାରା ଶାସନ କରି ତାହାର ଦୋଷକୁ ସେ ନିଜେ ନିଜେ ସୁଧାରି ନେବାପାଇଁ ସୁଯୋଗ ଦେବା ଏହି ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଆଦର୍ଶ ଥିଲା । ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ୱାଧୀନତା ମଧ୍ୟରେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଉଥିଲା । ତାଙ୍କ ମତରେ, ସ୍ଵାଧୀନତାକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କଲେ ଆତ୍ମାନୁଶାସନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ । ବାହ୍ୟଶୃଙ୍ଖଳା ଅପେକ୍ଷା ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ବିଶ୍ଵାସ କରୁଥିଲେ।

(iii) ଆଜ୍ଞାନୁବର୍ତ୍ତିତା – ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ଦୁନିଆରେ ମଣିଷ ଏକ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ପ୍ରାଣୀ । ଶୈଶବରୁ ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତା’ର ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ କିଛି ନା କିଛି କରିବା ନିହାତି ପ୍ରୟୋଜନ । ସ୍ଵଇଚ୍ଛାରେ ପରିଚାଳିତ ହେବାର ଅଧିକାର କେବଳ ମଣିଷରଅଛି; ତଥାପି ତା’ର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ଘେରିରହିଥ‌ିବା ଆଜ୍ଞା, ଆଦେଶମାନଙ୍କୁ ମାନି ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପଥରେ ଆଗେଇବା ଉଚିତ । କିନ୍ତୁ ମଣିଷ ବେଳେବେଳେ ସେସବୁକୁ ଭୁଲି ଅସୁବିଧାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୁଏ ।

ତେଣୁ ‘ଆଜ୍ଞାନୁବର୍ତ୍ତିତା’ ଗୁଣର ଉପଲବ୍‌ ଓ ଅଭ୍ୟାସ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ଆମେ ଆମର ପିତା, ମାତା, ଗୁରୁଜନମାନଙ୍କର ଆଦେଶ ଓ ଅନୁରୋଧ ନ ମାନି କାର୍ଯ୍ୟକଲେ ଅସୁବିଧାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉ । ତେଣୁ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଶିକ୍ଷାନୀତିରେ ‘ଆଜ୍ଞାନୁବର୍ତ୍ତିତା’ ଉପରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଆଯାଉଥିଲା । ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷକ ଏବଂ ଗୃହରେ ଗୁରୁଜନମାନଙ୍କର ଆଜ୍ଞା ପାଳନଦ୍ୱାରା ମନୁଷ୍ୟର ଆତ୍ମସନ୍ତୋଷ ଲାଭ ହୋଇଥାଏ ।

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 2 ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

(iv) ଶାରୀରିକ ବିକାଶ – ଶ୍ରମ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିଲେ ହେଁ ଗୋପବନ୍ଧୁ କ୍ରୀଡ଼ା ଉପରେ ବିଶେଷ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଉଥିଲେ । ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କ୍ରୀଡ଼ା ଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା । କ୍ରୀଡ଼ା ଓ ବ୍ୟାୟାମଦ୍ୱାରା ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ଶାରୀରିକ ବିକାଶ ସାଧନ ହୋଇଥାଏ ବୋଲି ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ବିଶ୍ଵାସ ଥିଲା ।

(v) ସହ-ପାଠ୍ୟକ୍ରମ – ପୁସ୍ତକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟତୀତ ସହ-ପାଠ୍ୟକ୍ରମ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଶିକ୍ଷାନୀତିର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା । ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟରେ ଜ୍ଞାନବୃଦ୍ଧି କରିବାପାଇଁ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପାଠାଗାରର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ମାଗାଜିନର ସଂରକ୍ଷଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ! ବାର୍ଷିକ ମାଗାଜିନ୍‌ରେ ପିଲାମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଲିଖ୍ ବିଭିନ୍ନ ଗଳ୍ପ, କବିତା ପ୍ରଭୃତି ସ୍ଥାନ ପାଉଥିଲା । ସହ-ପାଠ୍ୟକ୍ରମ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ବକ୍ତୃତା ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଥିଲା ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ । ପ୍ରତି ଶନିବାର ଦିନ ଏହି ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରାଯାଇ ବିଭିନ୍ନ ଆଲୋଚନା କରାଯାଉଥିଲା ।

(vi) ସମାଜସେବା – ସମାଜସେବା ଥିଲା ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଶିକ୍ଷାର ଅନ୍ୟ ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ । ସମାଜରେ ପଡ଼ିରହିଥ‌ିବା ଦୁଃଖୀ-ଦରିଦ୍ରମାନଙ୍କର ସେବା କରିବା, ବିପଦବେଳେ ପଡ଼ୋଶୀ ଲୋକଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଆହ୍ବାନ କରୁଥିଲେ । ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ନୈତିକ ମାନର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଆପ୍ରାଣ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ । ଉତ୍ତମ ସମାଜ ଗଠନ ପାଇଁ ଉତ୍ତମ ଚରିତ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଉପଲବ୍ଧ କରିଥିଲେ । ବିଭିନ୍ନ ନୀତିବାଣୀ ଓ ହିତୋପଦେଶଦ୍ବାରା ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ନୈତିକତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କଦ୍ଵାରା ଅନୁସୃତ ଶିକ୍ଷା ପଦ୍ଧତି ସଫଳ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲେ ।

(vii) ସମୟାନୁବର୍ତ୍ତିତା- ସମୟାନୁବର୍ତ୍ତିତା ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଶିକ୍ଷାର ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା । ଠିକ୍ ସମୟରେ ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପାଳନ କରିବାପାଇଁ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଆହ୍ଵାନ କରୁଥିଲେ । ଏହାଦ୍ୱାରା ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ଏକ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ଜୀବନ ଯାପନପାଇଁ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଥିଲା । ପିଲାମାନଙ୍କର ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟଜ୍ଞାନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ସଙ୍ଗୀତ ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ।

(vii) ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷା – ଜୀବନର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଗୋପବନ୍ଧୁ ତାଙ୍କର ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀର ପାଠ୍ୟକ୍ରମରେ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଚଳନ କରାଇଥିଲେ । ଏହାଦ୍ୱାରା ଛାତ୍ରମାନେ ନିଜ ପାଇଁ କିଛି ଉପାର୍ଜନ କରିରୁଥିଲେ । ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକଦ୍ୱାରା ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ଉନ୍ନତି ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଭାବୁଥିଲେ । ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ମତରେ, ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଏପରି ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯିବା ଉଚିତ ଯାହାଦ୍ଵାରା ଛାତ୍ରମାନେ ଏହି ପ୍ରଗତିଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନିଜକୁ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ କରାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବେ ।

ହସ୍ତକର୍ମ, କୃଷି, କାଠକାମ, ଲୁଗାବୁଣା, ସୂତାକଟା ଇତ୍ୟାଦି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇ ଥିଲା । ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ପରି ଗୋପବନ୍ଧୁ ମଧ ଥିଲେ ଜଣେ ବିଖ୍ୟାତ ରାଜନୈତିକ ନେତା ଓ ଶିକ୍ଷାବିତ୍ । ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଶିକ୍ଷାନୀତି ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ମୌଳିକ ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ଟାଗୋରଙ୍କର ଶାନ୍ତିନିକେତନ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀର ସମସାମୟିକ ଥିଲା । ଆଜି କେତେକାଂଶରେ ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନର ପତନ ଘଟିଲାଣି ସତ; ହେଲେ ଜନନାୟକ ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଶିକ୍ଷାନୀତି ଏଇ ମାନବ ସମାଜକୁ ନୂତନ ଆଲୋକର ସନ୍ଧାନ ଦେଇଛି ।

ତାଙ୍କର ଆମ୍ବିକ ଶକ୍ତି, ଦୃଢ଼ ନିଷ୍ଠା ଓ ପ୍ରଗାଢ଼ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ମନୋଭାବ ଏହି ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଥିଲା । ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଶିକ୍ଷାପ୍ରଣାଳୀ ସ୍ଵାଧୀନ ମୁକ୍ତ ଆକାଶ ତଳେ ଗଠିତ ବିଦ୍ୟାଳୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ଏକ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ଗବେଷଣା ଥୁଲା । ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ ଟାଗୋରଙ୍କ ‘ଶାନ୍ତିନିକେତନ’ ଓ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କର ମୌଳିକ ଶିକ୍ଷା ସହ ତୁଳନୀୟ ଅଟେ ।

2. ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ଶିକ୍ଷାଦାନ ପଦ୍ଧତି ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଇତିହାସ- ବହୁ ଚିନ୍ତା ଓ ଆଲୋଚନା ପରେ ୧୯୦୯ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୨ ତାରିଖରେ ୧୯ ଜଣ ପିଲାଙ୍କୁ ନେଇ ସତ୍ୟବାଦୀର ବକୁଳବନର ଛୁରିଅନା କୁଞ୍ଜରେ ଏକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା । ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ଏହି ବିଦ୍ୟାଳୟର ସଂପାଦକରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ । ତାଙ୍କରି ପ୍ରଚେଷ୍ଟାରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ନିମନ୍ତେ ଏକ ଲମ୍ବା ଘର ତିଆରି ହେଲା । ୧୯୧୧ ମସିହାରେ ପଣ୍ଡିତ ନୀଳକଣ୍ଠ ଦାସ ଏମ୍. ଏ. ପାସ୍ କରି ସେହି ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଯୋଗଦାନ କରିଥିଲେ ।

ଏହାପରେ ଚତୁର୍ଥ ଶ୍ରେଣୀ ଖୋଲା ହେଲା । କ୍ରମେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ହରିହର, ଗୋଦାବରୀଶ ମିଶ୍ର, ରାମଚନ୍ଦ୍ର ରଥ, ରଘୁନାଥ ମିଶ୍ର, ବାସୁଦେବ ମହାପାତ୍ର, ହଳଧର ମହାପାତ୍ର, ମାଗୁଣି ମିଶ୍ର, କୃପାସିନ୍ଧୁ ମିଶ୍ର ପ୍ରଭୃତି ଶିକ୍ଷକଭାବରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟ- ନିମ୍ନରେ ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷାର କେତୋଟି ଲକ୍ଷ୍ୟ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି ।

(i) ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ବିକାଶ ସାଧନ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସେମାନଙ୍କର ଉତ୍ତମ ଚରିତ୍ର ଗଠନ ନିମନ୍ତେ ଧ୍ୟାନ ଦେବା ।
(ii) ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ କରାଇବା ।
(iii) ସେମାନଙ୍କ ମନ ମଧ୍ଯରେ ସ୍ଵଦେଶପ୍ରୀତି ଓ ଦେଶପ୍ରୀତି ଜାଗ୍ରତ କରିବା ।
(iv) ସମାଜସେବା ପ୍ରତି ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରାଇବା ।
(v) କଳା, ସ୍ଥାପତ୍ୟ, ନୃତ୍ୟ, ସଙ୍ଗୀତ, ସାହିତ୍ୟ, ସଂସ୍କୃତି ପ୍ରତି ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କ ମନରେ ଆଗ୍ରହ ସୃଷ୍ଟି କରାଇବା ।
(vi) ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ମାତୃଭାଷା ପ୍ରତି ଆକୃଷ୍ଟ କରି ଏହି ଭାଷା ପ୍ରତି ଅନୁରାଗୀ କରାଇବା ।
(vii) ସେମାନଙ୍କୁ ବୃତ୍ତିଗତ ଶିକ୍ଷା ଓ କର୍ମକୁଶଳତା ପ୍ରଦର୍ଶନ ଶିକ୍ଷା ଦେବା ।
(viii) ଖେଳକୁଦ, ବ୍ୟାୟାମ, କସରତ ଓ କ୍ରୀଡ଼ାଦ୍ଵାରା ଶିଶୁର ଶାରୀରିକ ବିକାଶ ସାଧନ କରାଇବା ।
(ix) ଦେଶ ଓ ଜାତି ପାଇଁ ଆତ୍ମବଳି, ଆମ୍ବୋତ୍ସର୍ଗ, ନିଭୀକ ମତପୋଷଣ ନିମନ୍ତେ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ।
(x) ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ବାଲ୍ମିତା ଗୁଣର ବିକାଶ କରିବା ।
(xi) ଗ୍ରାମ୍ୟ କୃଷି, ଶିଳ୍ପ, ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ, ଶିକ୍ଷା, ଶାସନ ପ୍ରଭୃତିର ଉନ୍ନତି ସାଧନ କରାଇବା ।

ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷାଦାନ ପଦ୍ଧତି – ବୈଦିକ ଯୁଗର ଶିକ୍ଷା ପଦ୍ଧତି ପରି ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଏକ ଆବାସିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଥିଲା । ସେଠାରେ ଶିକ୍ଷକ ଓ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ଏକାଠି ରହୁଥିଲେ । ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନର ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକ ମୁଖ୍ୟ ପରିଚାଳକ ଥିଲେ । ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସହକର୍ମୀ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ବଳିଷ୍ଠ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ବଦ୍ୱାରା ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ତାଙ୍କର ଶିକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟ ସମାହିତ କରୁଥିଲେ । ଦିନର ଦୁଇ ସମୟ; ଯଥା- ସକାଳବେଳା ଓ ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳା ସେମାନେ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିଲେ । ଏହି ସମୟରେ ଶିକ୍ଷକମାନେ ପୂର୍ବପାଠର ଆଲୋଚନା କରୁଥିଲେ ଓ ଗୃହକର୍ମକୁ ତଦାରଖ କରୁଥିଲେ ।

ସାଧାରଣ ବିଷୟ; ଯଥା- ଇତିହାସ, ଭୂଗୋଳ, ଗଣିତ, ମାତୃଭାଷା ଓ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟରକ୍ଷା ସହିତ କର୍ମଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ଥିଲା । ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସହକାରୀ ଶିକ୍ଷକମାନେ ନିରନ୍ତର ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ଉନ୍ନତି କଥା ଚିନ୍ତା କରୁଥିଲେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦିନ ଶିକ୍ଷକମାନେ ଛାତ୍ରାବାସ ପରିଦର୍ଶନ କରୁଥିଲେ ଓ ସେମାନଙ୍କୁ ଯଥାସମ୍ଭବ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ । ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ସହିତ ସହ-ପାଠ୍ୟକ୍ରମର ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ।

ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ପାଠ୍ୟକ୍ରମ- ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ସାଧାରଣ ବିଷୟ; ଯଥା- ସାହିତ୍ୟ, ଗଣିତ, ଇତିହାସ, ଭୂଗୋଳ, ନଗରବିଜ୍ଞାନ ଓ ବିଜ୍ଞାନ ବ୍ୟତୀତ କର୍ମଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ରହିଥିଲା । ସୂତାକଟା, ଲୁଗାବୁଣା, ସିଲାଇ, ହସ୍ତକର୍ମ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ପାଠ୍ୟକ୍ରମର ପରିସରଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଗାନ୍ଧିଙ୍କର ମୌଳିକ ଶିକ୍ଷା ପରି ଧନ୍ଦାକୈନ୍ଦ୍ରିକ ଥିଲା ।

(i) ତର୍କସଭା ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ବାଲ୍ମିତା ତଥା ତାର୍କିକ ମନୋଭାବର ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ସାପ୍ତାହିକ ତର୍କସଭାମାନ ଆୟୋଜନ କରୁଥିଲେ ।
(ii) ସାହିତ୍ୟିକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ- ସାହିତ୍ୟିକ ପ୍ରତିଭାର ପୁଷ୍ଟିସାଧନ ନିମନ୍ତେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏକ ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶ କରୁଥିଲା । ସେହି ପତ୍ରିକାରେ ଶିକ୍ଷକ ଓ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ବହୁ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ଲେଖା ପ୍ରକାଶ ପାଉଥିଲା ।
(iii) କ୍ରୀଡ଼ା ଓ କସରତ – ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ଶାରୀରିକ ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ କ୍ରୀଡ଼ା ଓ କସରତର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ।
(iv) ଭ୍ରମଣ – ଭ୍ରମଣଦ୍ୱାରା ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନେ ନୂତନ ଜ୍ଞାନର ଅଧିକାରୀ ହୋଇପାରୁଥିଲେ ।
(v) ସମାଜସେବା- ସମାଜସେବା ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷାର ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ ଥିଲା । ଉଭୟ ଶିକ୍ଷକ ଓ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ବିଭିନ୍ନ ଗ୍ରାମକୁ ଯାଇ ଗରିବ, ଅସହାୟ ଓ ବିପନ୍ନ ଲୋକମାନଙ୍କର ସେବା କରୁଥିଲେ ।
(vi) ବୃତ୍ତିଭିତ୍ତିକ ଶିକ୍ଷା – ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନେ କିପରି ଭବିଷ୍ୟତରେ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ହୋଇପାରିବେ ସେଥୁନିମନ୍ତେ ବୃତ୍ତିଭିତ୍ତିକ ଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଥିଲା ।
(vii) ସଙ୍ଗୀତ – ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର କଳା ଓ ସଙ୍ଗୀତ ଗୁଣାବଳୀର ପରିପ୍ରକାଶ ତଥା ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ସଙ୍ଗୀତ ଶିକ୍ଷାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଥିଲା ।
(viii) ନୈତିକ ଶିକ୍ଷା – ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ନୈତିକ ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ନିୟମିତ ପ୍ରାର୍ଥନା, ମହାମନୀଷୀଙ୍କ ଜୀବନୀ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଆଲୋଚନା, ଆଦର୍ଶବାଦୀୟ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ନୈତିକ ଓ ମାନବିକ ଶିକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରାଯାଉଥିଲା ।
(ix) ଶୃଙ୍ଖଳା – ଆତ୍ମଶୃଙ୍ଖଳା ହେଉଛି ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ପ୍ରଧାନ ଶୃଙ୍ଖଳା । ଆତ୍ମସଂଯମ ଗୁଣ ଓ ଆଜ୍ଞାନୁବର୍ତ୍ତିତା ବଳରେ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନେ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇପାରିବେ ବୋଲି ଗୋପବନ୍ଧୁ ବିଶ୍ବାସ କରୁଥିଲେ ।

ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଶୁତୋଷ ମୁଖାର୍ଜୀଙ୍କର ମନ୍ତବ୍ୟ- ସେ ଏହି ବିଦ୍ୟାଳୟ ସମ୍ପର୍କରେ ମନ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରି ତା ୨.୬.୧୯୧୭ ମସିହାରେ ଲେଖିଥିଲେ –
‘ମୁଁ ବିଶେଷ ଆଗ୍ରହ ସହକାରେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିଦର୍ଶନ କରିଅଛି । ବିଦ୍ୟାଳୟଟିର ଅନେକ ଅସାଧାରଣ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଅଛି । ଏହା ସୁଶିକ୍ଷିତ ଓଡ଼ିଶାବାସୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହେଉଅଛି । ସେମାନେ ଏହି ନିରାଟ ସତ୍ୟ ଉପଲବ୍‌

କରିଛନ୍ତି ଯେ, ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରକୃତ ଶିକ୍ଷା ବିସ୍ତାର କେବଳ ସେହିମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସମ୍ଭବ ହେବ, ଯେଉଁମାନେ ତ୍ୟାଗ ସ୍ଵୀକାର କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ । ଏହା ମୋର ହୃଦୟଙ୍ଗମ ହୋଇଛି ଯେ, ଏହି ବିଦ୍ୟାଳୟ ପଛରେ ଅନେକ ଆଗ୍ରହାନ୍ବିତ ତଥା ଉତ୍ସାହୀ ଯୁବକମାନଙ୍କର ସମର୍ଥନ ରହିଛି । ଅଧୂକନ୍ତୁ, ସେମାନେ ଉପଲ୍‌ବଧ୍ କରିପାରିଛନ୍ତି ଯେ, ଯଥାର୍ଥ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟୟସାଧ୍ୟ ଓ ବିଳାସଯୋଗ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ବିନା ସାଧୁତ ହୋଇପାରିବ । ବାସ୍ତବିକ, ଏପରି ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଦରିଦ୍ର ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶିକ୍ଷା ବିସ୍ତାର କରିବାରେ ସହାୟକ ହେବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ହୋଇଥାଏ ।’’

3. ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଶିକ୍ଷାର ଅର୍ଥ ଓ ଶିକ୍ଷାଦର୍ଶନର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:
ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଶିକ୍ଷାଦର୍ଶନକୁ ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ହେଲେ ତାଙ୍କ ମତରେ ଶିକ୍ଷାର ଅର୍ଥ, ଲକ୍ଷ୍ୟ, ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ସ୍ଥାପିତ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କେତେକ ଦିଗ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରାଯିବା ନିହାତି ଆବଶ୍ୟକ । ସେସବୁ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

ଶିକ୍ଷାର ଅର୍ଥ – ଗୋପବନ୍ଧୁ ଶିକ୍ଷାର ସଂଜ୍ଞା ଦେବାକୁ ଯାଇ କହିଥିଲେ- ‘ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଦିଆଯାଉଥିବା ଶିକ୍ଷାକୁ ମୁଁ ପ୍ରକୃତ ଶିକ୍ଷା ବୋଲି ମନେକରୁ ନାହିଁ । ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତରେ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଧର୍ମକେନ୍ଦ୍ରରେ ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ଶିକ୍ଷା ହିଁ ବାସ୍ତବ ଶିକ୍ଷା ଅଟେ ।’’

ଶିକ୍ଷାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ – ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଶିକ୍ଷାର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ‘ମଣିଷ ପରି ମଣିଷ ଗଢ଼ିବା ।’ ତେଣୁ ସେ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ‘ବାସ୍ତବ ମଣିଷ ତିଆରି କାରଖାନା’ ବୋଲି କହିଥିଲେ । ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ମତରେ, ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟ କିପରି ହେବା ଉଚିତ ତାହା ନିମ୍ନରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଗଲା ।

  • ଜାତି, ଧର୍ମ, ସଂପ୍ରଦାୟ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ ।
  • ଭାରତର ଐତିହ୍ୟ, ସଂସ୍କୃତି ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧକୁ ଶିଶୁ କିପରି ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରିପାରିବ, ସେଥୁନିମନ୍ତେ ଶିକ୍ଷା ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ବିଧେୟ ।
  • ମାନବର ଚରିତ୍ର ଗଠନ, ଶୃଙ୍ଖଳା, କର୍ତ୍ତବ୍ୟପରାୟଣତା ଓ ଆୟୋତ୍ସର୍ଗ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରେରଣାକୁ ଅଗ୍ରାଧ୍ୟାକାର ଦିଆଯିବା ଦରକାର ।
  • ଜାତୀୟ ଐକ୍ୟ ଓ ବିଶ୍ୱଭ୍ରାତୃଭାବାପନ୍ନ ମନୋଭାବ ଜାଗ୍ରତ କରିବା ।
  • କର୍ମଭିତ୍ତିକ ଶିକ୍ଷା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା ।
  • ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଓ ଅବୈତନିକ କରିବା ।
  • ଶିକ୍ଷାକୁ ସମାଜକୈନ୍ଦ୍ରିକ କରିବା ଦରକାର ।

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 2 ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଶିକ୍ଷାଦର୍ଶନର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ :
(i) ସମାଜସେବା – ପ୍ରକୃତ ସମାଜସେବା ହିଁ ମାନବସେବା ବୋଲି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚିନ୍ତା କରିଥିଲେ । ସେ ସର୍ବଦା ଚିନ୍ତା କରୁଥୁଲେ ଯେ, କିପରି ଶିକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କ ହୃଦୟରେ ଏହି ସମାଜସେବା ମନୋଭାବ ଉଦ୍ରେକ କରାଯାଇପାରିବ । ଦୁଃଖୀଦରିଦ୍ରଙ୍କ ପାଇଁ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଥିଲେ ଈଶ୍ବରଙ୍କର ଦ୍ୱିତୀୟ ଅବତାର । ସେ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ହଇଜା, ବସନ୍ତ, ମହାମାରୀ, ଦୁଃଖୀଦରିଦ୍ରଙ୍କ ପାଇଁ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଥିଲେ ଈଶ୍ବରଙ୍କର ଦ୍ବିତୀୟ ଅବତାର ।

ସେ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ହଇଜା, ବସନ୍ତ, ମହାମାରୀ, ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା, ମରୁଡ଼ି, ଅନାବୃଷ୍ଟି ଓ ଘରପୋଡ଼ି ପ୍ରଭୃତି ଅକାଳ ଦୁର୍ବିପାକ ଘଟୁଥିଲା । ତେଣୁ ଦୁଃଖୀ, ରଙ୍ଗୀ ଓ ପ୍ରପୀଡ଼ିତ ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ଅମୂଲ୍ୟ ଜୀବନର ରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ତାଙ୍କର ସହକର୍ମୀ ଓ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ନେଇ ସେହି ବିପନ୍ନ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ।

(ii) ନୈତିକତା – ଆଦର୍ଶ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ନୈତିକତା ହେଉଛି ଏକ ଅବିଚ୍ଛେଦ୍ୟ ଅଙ୍ଗ । ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର କିପରି ନୈତିକ ବିକାଶ ହୋଇପାରିବ ଗୋପବନ୍ଧୁ ସେ କଥା ସର୍ବଦା ଚିନ୍ତା କରୁଥିଲେ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ପ୍ରତ୍ୟହ ପ୍ରାର୍ଥନାସଭାରେ ମହାପୁରୁଷମାନଙ୍କର ଜୀବନୀ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରୁଥିଲେ । ନୈତିକ ଶିକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ତାଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତୁତ ପାଠ୍ୟକ୍ରମରେ ସମୟ-ନିର୍ଘଣ୍ଟ ହେଉଥିଲେ ।

(iii) ମାନବିକତା – ଗୋପବନ୍ଧୁ ସର୍ବଦା ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିଲେ ଯେ, କିପରି ମାନବ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ନେହ, ଭ୍ରାତୃଭାବ, ଦୟା, କ୍ଷମା, ସହନଶୀଳତାର ଭାବ ତଥା ଗୁଣାବଳୀଗୁଡ଼ିକର ଯଥାଯଥ ବିକାଶ କରାଯାଇପାରିବ । ସେ ଦୁଃଖୀ ଲୋକମାନଙ୍କର ଦୁଃଖରେ ବିଚଳିତ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସମଦୁଃଖୀ ମଧ୍ୟ ହେଉଥିଲେ ।

(iv) ଆଧ୍ୟାମ୍ବିକତା ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ଜୀବନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଈଶ୍ଵରପ୍ରାପ୍ତି ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ତେଣୁ ସମସ୍ତଙ୍କଠାରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ଭାବ ଉଦ୍ରେକ ହେବା ଉଚିତ ବୋଲି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ । ସମସ୍ତ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ କିପରି ଆଦର୍ଶବାଦ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକବାଦଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହେବେ, ସେଥୁନିମନ୍ତେ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ।

(v) କର୍ମଦକ୍ଷତା – ଗୋପବନ୍ଧୁ ଉପଲବ୍‌ଧ କରିଥିଲେ ଯେ, ଭାରତ ପରି ଗରିବ ଓ କୃଷିପ୍ରଧାନ ଦେଶରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କର୍ମଶୀଳ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଗୋପବନ୍ଧୁ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ କୃଷିକାମ, କାଠକାମ, ବେତକାମ, ତନ୍ତକାମ, ହସ୍ତକର୍ମ ଶିକ୍ଷାରେ ସର୍ବଦା ଲିପ୍ତ ରଖୁବାକୁ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ।

(vi) ଜାତୀୟତା – ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଶିକ୍ଷା-ଦର୍ଶନର ଏକ ପ୍ରଧାନ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ହେଉଛି ଜାତିପ୍ରୀତି ବା ସ୍ୱଦେଶପ୍ରୀତି । ଗୋପବନ୍ଧୁ ଉତ୍କଳୀୟ ତଥା ଭାରତୀୟ ଯୁବଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କ ମନରେ ସ୍ବଦେଶପ୍ରୀତି ଭାବ ଜାଗ୍ରତ କରାଇବା ନିମନ୍ତେ ନିରନ୍ତର ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିଲେ ।

(vii) ପାଠ୍ୟକ୍ରମ- ସେ ସାଧାରଣ ପାଠ୍ୟବିଷୟ; ଯଥା- ଗଣିତ, ବିଜ୍ଞାନ, ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ ଇତ୍ୟାଦି ବ୍ୟତୀତ ଲୁଗାବୁଣା, ତନ୍ତକାମ, ସିଲାଇ, ବେତକାମ, ହସ୍ତକାମ, କାଠକାମ ପ୍ରଭୃତି ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରିଥିଲେ । ଏହି ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ସହିତ ସହ-ପାଠ୍ୟକ୍ରମ; ଯଥା- ଖେଳକୁଦ, କସରତ, ଭ୍ରମଣ, ନାଟକ, ସମାଜସେବା ପ୍ରଭୃତି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ପାଠ୍ୟକ୍ରମର ଅନ୍ତର୍ଗତ କରିଥିଲେ ।

(viii) ଶିକ୍ଷାଦାନ ପ୍ରଣାଳୀ – ଗୋପବନ୍ଧୁ ଆଧୁନିକ ଯୁଗର ପ୍ରଚଳିତ ଶିକ୍ଷାଦାନ ପଦ୍ଧତି ଉପରେ ଆଦୌ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ନ ଥିଲେ । ଶିକ୍ଷକ ଓ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀଙ୍କର ଉତ୍ତମ ସମ୍ବନ୍ଧ ଓ ସହଯୋଗ ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରାଯିବାକୁ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଉଚିତ ମଣୁଥିଲେ । ଶିକ୍ଷାଦାନକୁ ସରସ, ସୁନ୍ଦର କରିବାକୁ ହେଲେ ବକ୍ତୃତା ପ୍ରଣାଳୀ ଯେ ଉପଯୁକ୍ତ ତାହା ସେ ମାନି ନ ଥିଲେ । ସେ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର ପ୍ରଣାଳୀକୁ ବିଶେଷଭାବରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥିଲେ । ସେ କହୁଥିଲେ – କୋମଳମତି ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦେବାକୁ ହେଲେ କ୍ରୀଡ଼ା ବା ଗଳ୍ପକଥନ ପ୍ରଣାଳୀ ଏକାନ୍ତ ପ୍ରୟୋଜନ ।

(ix) ଶିକ୍ଷକ – ଗୋପବନ୍ଧୁ ଶିକ୍ଷା-ଦର୍ଶନରେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ସ୍ଥାନ ଥିଲା ବହୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ । ସେ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷାକୁ ‘ତ୍ରିବେଣୀ ସଙ୍ଗମ’ ବା ‘ପ୍ରୟାଗ’ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ସେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ‘ଗଙ୍ଗା’, ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀଙ୍କୁ ‘ଯମୁନା’ ଓ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନକୁ ‘ସରସ୍ବତୀ’ ସହ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ମତରେ, ଶିକ୍ଷକ ଗଙ୍ଗା ପରି ପବିତ୍ର, ଶୁଦ୍ଧ, ମହାନ୍ ଓ ବ୍ୟାପକ ହେବା ବିଧେୟ ।

(x) ନାରୀ ଶିକ୍ଷା – ଗୃହକର୍ତ୍ତୀଭାବେ ନାରୀକୁ ଘରର ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଏ ସବୁକୁ ଠିକ୍‌ଭାବରେ ତୁଲାଇବା ପାଇଁ ନାରୀ-ଶିକ୍ଷାର ନିଶ୍ଚିତ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ବୋଲି ଗୋପବନ୍ଧୁ କହୁଥିଲେ ।

BSE Odisha Class 12 Education Notes

ବିଷୟଭିତ୍ତିକ ସୂଚନା

ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଜୀବନୀ :
ଉତ୍କଳମଣି ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ୧୮୭୭ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୯ ତାରିଖରେ ଓଡ଼ିଶାର ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାରେ ଅବସ୍ଥିତ ସୁଆଣ୍ଡୋ ଗ୍ରାମରେ ଏକ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ବ୍ରାହ୍ମଣ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ନାମ ଦୈତାରୀ ଦାଶ ଓ ମାତାଙ୍କ ନାମ ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣମୟୀ ଦେବୀ । ସେ ୧୯୦୪ ମସିହାରେ ବି.ଏ. ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ କରିବା ସହିତ ୧୯୦୬ ମସିହାରେ ଓକିଲାତିର ଏକ ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ ମଧ୍ୟ କରିଥିଲେ । ସେ ଥିଲେ ଏକାଧାରରେ ସମାଜସେବକ, ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ, ରାଜନୀତିଜ୍ଞ, ଶିକ୍ଷାବିତ୍ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରନିର୍ମାତା ।

ମୁକ୍ତ ଆକାଶର ଖୋଲାସ୍ଥାନର ସୁନ୍ଦର ପରିବେଶରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇ ସେ ଓଡ଼ିଶାର ସାକ୍ଷିଗୋପାଳ ନିକଟରେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥଙ୍କ ଶିକ୍ଷାଦର୍ଶନ ତାଙ୍କୁ ଅନୁପ୍ରାଣିତ କରିଥିଲା । ତାଙ୍କର ଜୀବନ ଦର୍ଶନରେ ଈଶ୍ବର ଥିଲେ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶକ । ମାନବପ୍ରୀତି ଥିଲା ତାଙ୍କର ଜୀବନ ଦର୍ଶନର ଅନ୍ୟ ଏକ ଦିଗ ।

ଶିକ୍ଷାଦର୍ଶନ, ଶିକ୍ଷାର, ଅର୍ଥ, ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ: ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଶିକ୍ଷାଦର୍ଶନ ସତ୍ୟବାଦୀସ୍ଥିତ ବକୁଳ ବନ ବିଦ୍ୟାଳୟର ଜୀବନଦର୍ଶନରୁ ଅତି ସହଜରେ ଅନୁମାନ କରିହୁଏ । ତାଙ୍କର ଚିନ୍ତାଧାରା ଓ ଆଦର୍ଶ ମଧ୍ୟରେ ବିଶେଷ ପାର୍ଥକ୍ୟ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉନଥିଲା । ମଣିଷ ପରି ମଣିଷ ତିଆରି କରିବା ଥିଲା ତାଙ୍କ ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ।

ତାଙ୍କ ଶିକ୍ଷାର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ହେଲା- ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷା, ମାତୃଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷା, ସମାଜସେବା, ମାନବିକତା, ମୁକ୍ତାକାଶ ବିଦ୍ୟାଳୟ, ବୃତ୍ତିଭିତ୍ତିକ ଶିକ୍ଷା, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଇତ୍ୟାଦି ।
ଜୀବନ ଦର୍ଶନ :
(i) ଭଗବତ୍ ପ୍ରୀତି : ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଅତୁଟ ଈଶ୍ବର ବିଶ୍ଵାସ ଥିଲା । ତାଙ୍କ ମତରେ ଏ ସଂସାରର ନିୟନ୍ତା ହେଉଛନ୍ତି ସର୍ବଶକ୍ତିମନ୍ ଈଶ୍ବର ।

(ii) ଜାତି-ପ୍ରୀତି : ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ହୃଦୟରେ ଯେଉଁ ଭଗବତ୍ ପ୍ରେମ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥିଲା, ତାହା ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥିଲା ଜାତିପ୍ରେମରେ । ତତ୍କାଳୀନ ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଅଧଃପତନ ଦେଖୁ ତାଙ୍କ ପ୍ରାଣ କାନ୍ଦି ଉଠିଥିଲା । ଜାତି ପ୍ରାଣରେ ନୂତନ ଉନ୍ମାଦନ ଓ ନୂତନ ଚେତନା ପ୍ରଦାନ ନିମିତ୍ତ ସେ ଦୃଢ଼ପରିକର ହୋଇଥିଲେ ।

(iii) ମାନବ ପ୍ରୀତି : ସମଗ୍ର ମାନବ ସମାଜ ଏକ ପରିବାର- ଏ ପ୍ରକାର ବିଶ୍ବମୈତ୍ରୀ ଓ ବିଶ୍ବଭ୍ରାତୃତ୍ବର ଭାବନା ତାଙ୍କ ହୃଦୟରେ ଖେଳୁଥିଲା । ମାନବ ସେବା ତାଙ୍କ ଜୀବନଦର୍ଶନର ଏକ ପ୍ରଧାନ ଦିଗ ଥିଲା ।
ଉତ୍କଳର ଉଜ୍ଜଳ ମଣି ହିସାବରେ ଓଡ଼ିଶାବାସୀଙ୍କ ଦୁଃଖରେ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ପ୍ରାଣ ସତିତ କାନ୍ଦୁଥିଲା । ଶିକ୍ଷାର ଅଭାବ ଉତ୍କଳବାସୀଙ୍କର ଦୁଃଖର କାରଣ ବୋଲି ସେ ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରିଥିଲେ । ତେଣୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷା ହିଁ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ଏବଂ ଦେଶ ତଥା ଜାତିର ଉନ୍ନତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଧାନ ଅସ୍ତ୍ର ବୋଲି ସେ ଭାବିଥିଲେ ।

ତେଣୁ ସେ ତାଙ୍କ ଶିକ୍ଷାଦର୍ଶନକୁ ଆଧାର କରି ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ୧୯୦୯ ଖ୍ରୀ.ଅ. ଅଗଷ୍ଟ ୧୨ ତାରିଖରେ ସତ୍ୟବାଦୀର ବକୁଳବନର ଛୁରିଅନା ଆମ୍ରକୁଞ୍ଜର ମୁକ୍ତାକାଶ ତଳେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଉକ୍ତ ବନବିଦ୍ୟାଳୟଦ୍ବାରା ମନୁଷ୍ୟ ଜାତି ମଧ୍ୟରେ ଦେଶପ୍ରେମ ଜାଗ୍ରତ କରାଯାଇଥିଲା ।

୧୯୦୯ ଅଗଷ୍ଟ ୧୨ ତାରିଖରେ ୧୯ ଜଣ ପିଲାଙ୍କୁ ନେଇ ଏକ ମଧ୍ୟ ଇଂରାଜୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୧୪ ମସିହାରେ ଏହା ଏକ ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପରିଣତ ହେଲା । ୧୯୨୧ ମସିହାରେ ଏହାକୁ ଜାତୀୟ ସ୍ତରର ମାନ୍ୟତା ମିଳିଲା । ୧୯୨୬ ମସିହାରେ ଏହା ଅନେକ ତ୍ରୁଟି ଏବଂ ସହଯୋଗର ଅଭାବରୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।

ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ :
(i) ଗୁରୁକୁଳ ଶିକ୍ଷା ପରମ୍ପରା ସୃଷ୍ଟି : ଗୋପବନ୍ଧୁ ଆର୍ଯ୍ୟ ପରମ୍ପରା ସମ୍ବଳିତ ଗୁରୁକୁଳ ଶିକ୍ଷାଦ୍ଵାରା ଗଭୀର ଭାବରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇଥିଲେ । ତେଣୁ ଭାରତବର୍ଷରେ ସେ ହିଁ ଗୁରୁକୁଳ ଶିକ୍ଷା ପରମ୍ପରା ଉଜ୍ଜୀବିତ କରିବାର ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲେ ।

(ii) ଦେଶାତ୍ମବୋଧ : ଦେଶାତ୍ମବୋଧ ଥିଲା ଏହି ସାରସ୍ବତ ପୀଠର ଅନ୍ୟତମ ଲକ୍ଷ୍ୟ । ଜନନୀ ଜନ୍ମଭୂମିଙ୍କ ମୁକ୍ତିର ସ୍ବପ୍ନ ଦେଖୁଥିଲେ ଗୋପବନ୍ଧୁ । ଜନ୍ମଭୂମିକୁ ପରାଧୀନତାର ଶୃଙ୍ଖଳରୁ ମୁକ୍ତ କରିବା ଥିଲା ତାଙ୍କ ଜୀବନର କୃଚ୍ଛ୍ରସାଧନା ।

(iii) ସ୍ଵାଧୀନ ଚିନ୍ତା : ସ୍ଵାଧୀନତା ସୃଜନଶୀଳତାର ପରିଚାୟକ, ତେଣୁ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ ଅଧ୍ଵ ସ୍ଵାଧୀନ ଚିନ୍ତା ଓ ସ୍ଵାଧୀନ ମତ ପ୍ରକାଶ କରିବାର ସୁବିଧା ପାଇବେ ।
(iv) ମାନବ ପ୍ରୀତି : ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଥିଲା ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ମାନବପ୍ରୀତିର ଏକ ତାଲିମ ଶିବିର ।
(v) ଭଗବତ୍ ପ୍ରୀତି : ‘ସା ବିଦ୍ୟା ଯା ବିମୁକ୍ତୟେ’’ର ଭାବଧାରା ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ବନବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହେଉ– ଏହା ସେ ଚିନ୍ତା କରିଥିଲେ ।
(vi) କର୍ମଭିଭିକ ଶିକ୍ଷା : କର୍ମଯୋଗୀ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଶିକ୍ଷାଦର୍ଶନର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ବିଭାବ ଥିଲା- ‘କର୍ମ ହିଁ ଧର୍ମ’’ । ତେଣୁ
(vii) ମୁକ୍ତାକାଶ ଶିକ୍ଷା : ଶାନ୍ତିନିକେତନର ମୁକ୍ତାକାଶ ଶିକ୍ଷାଭଳି ଗୋପବନ୍ଧୁ ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷାୟତନକୁ ଅନୁରୂପଭାବେ ଗଠନ କରିଥିଲେ । ବକୁଳ ଛୁରିଅନାର ମନୋରମ ପ୍ରକୃତି କ୍ରୋଡ଼ରେ ଏହା ଗଢ଼ି ଉଠିଥିଲା ।

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 2 ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ

(viii) ନାରୀଶିକ୍ଷା : ସମାଜରେ ନାରୀ ଓ ପୁରୁଷ ଗୋଟିଏ ବୃନ୍ତର ଦୁଇଟି ପୁଷ୍ପ । ତେଣୁ ନାରୀ ଓ ପୁରୁଷ ଉଭୟେ ଶିକ୍ଷିତ ହେବା ଦରକାର । ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରେ ନାରୀର ସ୍ଥାନ ଖୁବ୍ ଉଚ୍ଚରେ ଥିଲା ।
ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଶିକ୍ଷାର ମୁଖ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ :
(1) ମୁକୁ।କାଣରେ ଶିକ୍ଷା
(2) ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା
(3) ମାତୃଭାଷା ହିଁ ଶିକ୍ଷାର ମୁଖ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ
(4) ସମାଜସେବା ହିଁ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରାଣକେନ୍ଦ୍ର
(5) ଶିକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ମାନବିକତାର ମୁଲ୍ୟ।ୟନ
(6) ବିଭିନ୍ନ ଧନ୍ଦା ଓ ବୃତ୍ତି ମାଧ୍ୟମରେ ଶିକ୍ଷା
(7) ଶିକ୍ଷାଦ୍ବାରା ଦେଶପ୍ରୀତି ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ପରିପ୍ରକାଶ
(8) ବିଭିନ୍ନ ସହପାଠ୍ୟକ୍ରମ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଶିଶୁର ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶ ସାଧନ
(9) ଶିକ୍ଷାଦ୍ବାରା ନୈତିକ ଓ ଚାରିତ୍ରିକ ବିକାଶ ସାଧନ
(10) ସ୍ଵଦେଶପ୍ରୀତି ଓ ଦେଶ ଗଠନ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତୁତି ।
(11) ନାରୀ ଶିକ୍ଷା ଓ ନାରୀ ଜାଗରଣ ସୃଷ୍ଟି

ସହ-ପାଠ୍ୟକ୍ରମର କାର୍ଯ୍ୟ- କେବଳ ପୁସ୍ତକଗତ ଶିକ୍ଷାଲାଭଦ୍ବାରା ମଣିଷର ଉନ୍ନତି ହୁଏ ନାହିଁ । ଗୋପବନ୍ଧୁ ଶିକ୍ଷା ସହ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଚାଷ, ବଗିଚାକାମ, ଲୁଗାବୁଣିବା, କାଠକାମ ପ୍ରଭୃତି ପାଇଁ ଉତ୍ସାହିତ କରୁଥିଲେ । ବିଶେଷ କରି ଗୋପବନ୍ଧୁ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ସାହିତ୍ୟିକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ, ତର୍କ, ଖେଳକୁଦ, ପରିଭ୍ରମଣ ଓ ସମାଜସେବା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିଲେ ।

କ୍ରୀଡ଼ା ଓ ପାଠାଗାର- ଶାରୀରିକ ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ କ୍ରୀଡ଼ା ବିଶେଷ ଉପଯୋଗୀ । ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟରେ କ୍ରୀଡ଼ାର ସ୍ଥାନ ପାଠ୍ୟକ୍ରମର ପ୍ରଧାନ ବିଭାଗ ଥିଲା । ବନବିଦ୍ୟାଳୟର ପାଠାଗାରରେ ବିଭିନ୍ନ ପୁସ୍ତକ ରଖାଯାଉଥିଲା ।

ସମାଜସେବା- ସମାଜର ସେବା ହିଁ ଭଗବାନଙ୍କର ସେବା । ସମାଜରେ ଅଭାବ ଅନଟନ ମଧ୍ୟରେ କାଳ କାଟୁଥିବା କରୁଥିଲେ । ଗୋପବନ୍ଧୁ ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷା ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିଲେ ।

ଶୃଙ୍ଖଳା- ଶୃଙ୍ଖଳା ମନୋଭାବ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଶିକ୍ଷାର ଅନ୍ୟ ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା । ଆତ୍ମଶୃଙ୍ଖଳା ଥିଲା ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କର ପ୍ରଧାନ ଶୃଙ୍ଖଳା । ସ୍ନେହ, ସହାନୁଭୂତି ଓ ଶାସନ ବଳରେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ଖରାପ

ଆଚରଣର ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଉଥିଲା । ସତ୍ୟବାଦୀ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅବନତିର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ :
(1) ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଓ ଅନୁଦାନର ଅଭାବ
(2) ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ
(3) ଉପଯୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଅଭାବ
(4) ସ୍ଥାନୀୟ ମୁଷ୍ଟିମେୟ ଲୋକଙ୍କ ବିରୋଧୀ ମନୋଭାବ
(5) ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଅକାଳ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଚଳାଇବାପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ନେତୃତ୍ବର ଅଭାବ ।

ତଥାପି ସତ୍ୟବାଦୀ ବନବିଦ୍ୟାଳୟ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ଓ ଜାଗରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟି ସଦୃଶ ଥିଲା ବୋଲି କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 11 ଗତି

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 11 ଗତି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 11 ଗତି

Question 1.
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କର ଏବଂ ଭୁଲ୍ ଥିଲେ ଠିକ୍ କରି ଖାତାରେ ଲେଖ ।
(କ) ସମୟ ସହ ଦୂରତ୍ବର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଗତି କୁହାଯାଏ ।
(ଖ) ଗୋଟିଏ ଗତିଶୀଳ ସ୍କୁଟର ଚକର ଗତି କେବଳ ସରଳରେଖ୍ୟ ଗତି ।
(ଗ) ତୁମେ ଗୋଟିଏ ଟ୍ରେନ୍‌ର ପ୍ରଥମ ଡବାରେ ବସିଛ ଓ ତୁମର ବନ୍ଧୁ ଟ୍ରେନ୍‌ର ଶେଷ ଡବାରେ ବସିଛନ୍ତି । ତେଣୁ ତୁମ ବନ୍ଧୁ ତୁମପାଇଁ ଗତିଶୀଳ ଅଟନ୍ତି ।
(ଘ) ତୁମ ପାଇଁ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଗତିଶୀଳ ଅଟନ୍ତି ।
(ଙ) ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ କରିବା ପରେ ଚକ୍ରବାଣ କେବଳ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି କରେ ।
ଉ –
(କ) ସମୟ ସହ ବସ୍ତୁର ବା ତାହାର ଅଂଶଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଗତି କୁହାଯାଏ ।
(ଖ) ଏହା ଠିକ୍ ଅଛି ।
(ଗ) ତୁମେ ଗୋଟିଏ ଟ୍ରେନ୍‌ର ପ୍ରଥମ ଡବାରେ ବସିଛ ଓ ତୁମର ବନ୍ଧୁ ଟ୍ରେନ୍‌ର ଶେଷ ଡବାରେ ବସିଛନ୍ତି । ତେଣୁ ତୁମ ବନ୍ଧୁ ତୁମପାଇଁ ଗତିଶୀଳ ନୁହଁନ୍ତି । କାରଣ ଉଭୟ ଟ୍ରେନ ସହ ଗତିଶୀଳ ହେଉଛନ୍ତି ।
(ଘ) ଏହା ଠିକ୍ ଅଛି ।
(ଙ) ଏହା ଠିକ୍ ଅଛି ।

Question 2.
ସାଇକେଲ୍ଟି ଗତିଶୀଳ ଥିବାବେଳେ ସେଥୁରେ କି କି ପ୍ରକାର ଗତି ଦେଖାଯାଏ ?
ଉ –
ସାଇକେଲ୍ ଗତିଶୀଳ ଥିବାବେଳେ ସେଥ‌ିରେ ସରଳରେଖ ଗତି, ଆବର୍ଜୀ ଗତି ଓ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି ଦେଖାଯାଏ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ

Question 3.
ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି ଓ ଆବର୍ତୀ ଗତି ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଓ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗତି ପାଇଁ ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ –
ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ : ଉଭୟ ପ୍ରକାର ଗତିପାଇଁ ଗୋଟିଏ କେନ୍ଦ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଥାଏ ।
ପାର୍ଥକ୍ୟ – ବସ୍ତୁଟି ବୃତ୍ତାକାର ପଥରେ ଘୁରି ବୁଲିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି କୁହାଯାଏ କିନ୍ତୁ ବୃତ୍ତାକାର ପଥରେ ବସ୍ତୁଟି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ପରେ ତାହାର ଗତିକୁ ପୁନରାବୃତ୍ତି କଲେ ତାହାକୁ ଦୋଳନ ଗତି କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ : ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି – ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଙ୍ଖାର ବ୍ଲେଡ୍‌ର ଗତି, ବେଙ୍ଗଳାରେ ବଳଦମାନଙ୍କର ଗତି
ଆବର୍ତୀ ଗତି – ପୃଥ‌ିବୀର ନିଜ ଅକ୍ଷର ଚାରିପାଖରେ ଗତି, ଚନ୍ଦ୍ରର ନିଜ ଅକ୍ଷର ଚାରିପାଖରେ ଗତି

Question 4.
କେଉଁ ସ୍ଥିରବସ୍ତୁ ରାସ୍ତାରେ ଦୁର୍ଘଟଣା ରୋକିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ?
ଉ –
(i) ଜେବ୍ରା କ୍ରସିଂ
(ii) ଗ୍ରାଫିକ ଲାଇଟ୍
(iii) ରାସ୍ତାର ସଙ୍କେତ

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ

Question 5.
ତୁମେ ଗୋଟିଏ ଗତିଶୀଳ ବସ୍ ଭିତରେ ବସିଥିବାବେଳେ
(i) ବସ୍‌ ତୁମପାଇଁ ଗତିଶୀଳ କି ?
(ii) ରାସ୍ତାକଡ଼ରେ ଥ‌ିବା ଗଛ ତୁମ ପାଇଁ ଗତିଶୀଳ କି ?
ଉ –
(i) ଗତିଶୀଳ ବସ୍ ଭିତରେ ବସିଥିବାବେଳେ ବସ୍‌ ଆମପାଇଁ ଗତିଶୀଳ ନୁହେଁ ।
(ii) ଗତିଶୀଳ ବସ୍ ଭିତରେ ବସିଥିବାବେଳେ ରାସ୍ତାକଡ଼ରେ ଥିବା ଗଛ ଆମ ପାଇଁ ଗତିଶୀଳ ।

Question 6.
କେଉଁ ଉପାୟରେ ତୁମେ ଗୋଟିଏ ପର୍ବତକୁ ତୁମପାଇଁ ଗତିଶୀଳ କରିଦେଇ ପାରିବ ଲେଖ ।
ଉ –
ଆମେ ଟ୍ରେନ୍‌ର ବସି ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରୁ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନକୁ ଗତିକଲାବେଳେ ଟ୍ରେନ୍ ଧାରର ପାର୍ଶ୍ଵରେ ପର୍ବତ ଥିଲେ, ତାହା ଆମପାଇଁ ଗତିଶୀଳ ହୋଇଥାଏ ।

Question 7.
ଉଦାହରଣ ଦେଖୁ ସାରଣୀଟି ପୂରଣ କର । ପ୍ରଶ୍ନସହ ଉତ୍ତର ।
ଉ –
BSE Odisha 6th Class Science Solutiona Chapter 11 ଗତି - 1

ଗତି Notes :

→ ଆମ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ବର ଗତିଶୀଳ ବସ୍ତୁ :

Question 1.
ଗତିଶୀଳ ଓ ସ୍ଥିର ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ଏକ ତାଲିକା କର ।
ଉ –
BSE Odisha 6th Class Science Solutiona Chapter 11 ଗତି - 2
(i)ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ସମୟ ସହ ନିଜର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ, ତାହାକୁ ଗତିଶୀଳ ବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ସମୟ ସହ ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ସ୍ଥିରବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ।
ସମୟ ଅନୁସାରେ ବସ୍ତୁର ବା ତାହାର ଅଂଶଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଗତି କୁହାଯାଏ ।

Question 2.
ତୁମ ଚାରିପାଖରେ ଯେତେ ଗତିଶୀଳ ବସ୍ତୁ ଦେଖୁଛ, ତାହାର ଏକ ତାଲିକା କର ।
ଉ –

  • ରାସ୍ତାଘାଟରେ ଯା’ଆସ କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଯାନବାହାନ,
  • ନଦୀ, ନାଳ, ଝରଣାରେ ବହିଯାଉଥ‌ିବା ପାଣି,
  • ପାଣିରେ ପହଁରୁଥିବା ମାଛ,
  • ଆକାଶରେ ଉଡ଼ୁଥ‌ିବା ପକ୍ଷୀ
  • ପଡ଼ିଆରେ ବୁଲୁଥିବା ଗାଈ, ଗୋରୁ, ଛେଳି, ମେଣ୍ଢା,
  • ଏବଂ (vi) ଘଣ୍ଟାରେ ବୁଲୁଥିବା ସେକେଣ୍ଡ, ମିନିଟ୍ ଓ ଘଣ୍ଟାକଣ୍ଟା

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ

→ ଗତିର ପ୍ରକାର ଭେଦ :

  • ଗୋଟିଏ ଘର ଚଟାଣରେ ବାଲ୍ଟିର ଗତି ଏକ ସରଳରେଖ୍ୟ ଗତିର ଉଦାହରଣ ।
  • ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଙ୍ଖାର ବ୍ଲେଡ୍‌ର ଗତି ଏକ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତିର ଉଦାହରଣ ।
  • ଝୁଲୁଥିବାବେଳେ ଦୋଳିର ଗତି ଏକ ଦୋଳନ ଗତିର ଉଦାହରଣ ।
  • ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚାରିପାଖରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଘୁର୍ଶନ କରିବା ବୃତ୍ତୀୟ ଗତିର ଉଦାହରଣ ହୋଇଥିଲାବେଳେ ପୃଥ‌ିବୀ ନିଜ ଅକ୍ଷ ଚାରିପାଖରେ କରୁଥିବା ଗତି ଆବର୍ତୀ ଅଟେ ।

→ 11.3.ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁରେ ଏକାତ୍ମକ ଗତି :
ଚିତ୍ର ‘କ’ରେ କ’ଣ ଦେଖୁଛ ?
ସିଲେଇ ମେସିଟିଏ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ଅଛି । ଦରଜିର ପାଦର ଚାଳନା ଫଳରେ ମେସିନ୍ ଚକ ଏକ ବୃତ୍ତାକାର ପଥରେ ଘୂରେ ଏବଂ ମେସିନ୍‌ର ଛୁଞ୍ଚ୍ ଉପର ତଳ ହୋଇ ସରଳରୈଖ୍ୟ ଗତି କରିଥାଏ ।

ଚିତ୍ର ‘ଖ’ କୁ ଦେଖ୍ ଏଠାରେ କି କି ପ୍ରକାର ଗତି ହେଉଥ‌ିବାର ଦେଖାଯାଉଛି ତୁମ ଖାତାରେ ଲେଖ ।
ଉ –
ଏଠାରେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ସାଇକେଲ୍ ଚଳାଉଛନ୍ତି । ସାଇକେଲ୍ ଟି ସରଳ ରେଖ୍ ଗତି ପେଡ଼ାଲ୍ଟି ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି କରିଥାଏ ।

ତୁମ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ବା ପୂର୍ବରୁ ଦେଖୁଥ‌ିବା ସରଳରେଖକ ଗତିରେ ଗତି କରୁଥିବା ବସ୍ତୁର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
ଉ –
(i) ଚଟାଣରେ ବଲ୍‌ର ଗତି,
(ii) ଗଛରୁ ପଡ଼ୁଥ‌ିବା ଫଳର ଗତି,
(iii) ବନ୍ଧୁକର ଗୁଳିର ଗତି,
(iv) ଧନୁର ତୀରର ଗତି,
(v) ବସ୍, ଟ୍ରକ, ସ୍କୁଟର, ମଟର ସାଇକେଲର ଗତି କେତେକ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତିର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
ଏବଂ (vi) ଦୌଡ଼ାଳିର ଗତି ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ

କେତେକ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତିର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
ଉ –
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଙ୍ଖାର ବ୍ଲେଡ୍‌ର ଗତି,
(iii) ଚକ୍ରି ଦୋଳିର ଗତି,
(ii) ବେଙ୍ଗଳାରେ ବଳଦର ଗତି,
(iv) ସିଲେଇ ମେସିନ୍‌ ଗତି
ଏବଂ (v) ଚନ୍ଦ୍ରର ଗତି ।

କେତେକ ଦୋଳନ ଗତିର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ –
(i) କାନ୍ଥଘଣ୍ଟାରେ ପେଣ୍ଡୁଲମ୍‌ର ଗତି,
(ii) ସମସ୍ୱରକର ଭୁଜ
ଏବଂ (iii) ଦୋଳିର ଗତି ।

କେଉଁସବୁ ବସ୍ତୁ ଏକାଧ୍ଵ ଗତି କରିଥାନ୍ତି ଖାତାରେ ଲେଖ ।
ଉ –
(i) ଦରଜି ପାଦରେ ଟେଲର୍ ମେସିନ୍ ଚଲାଇବାର ଗତି,
(ii) କାନ୍ଥଘଣ୍ଟାର ଗତି,
(iii) ଚନ୍ଦ୍ରର
ଏବଂ (iv) ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚାରିପାଖରେ ପୃଥ‌ିବୀର ଗତି ।

→ ବିଷୟ ମୁଖ୍ୟଶ :

  • ସମୟ ଅନୁସାରେ ବସ୍ତୁ ବା ତାହାର ଅଂଶଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଗତି କୁହାଯାଏ ।
  • ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ସମୟ ସହ ନିଜର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ ତାହାକୁ ଗତିଶୀଳ ବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ।
  • ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ସମୟ ସହ ନିଜର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ ନାହିଁ ତାହାକୁ ସ୍ଥିରବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ।

BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Important Questions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଆଲ୍‌କୋ ଚୁମ୍ବକ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ –

  • ସବୁ କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁରୁ ତିଆରି ହୁଏ ।
  • ବେଳେବେଳେ ବସ୍ତୁରେ ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଧାତୁ ମିଶାଇ ହାଲୁକା ଓ ଶକ୍ତ ଚୁମ୍ବକ ତିଆରି କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଆଲ୍‌ନିକୋ ଚୁମ୍ବକ କହନ୍ତି ।

Question 2.
ଏକ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ମେରୁକୁ ଚିହ୍ନିବା କିପରି ?
ଉ –

  • ଏକ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକକୁ ସୂତା ସାହାଯ୍ୟରେ ଝୁଲାଇଲେ, ଯେଉଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମେରୁଟି ଉତ୍ତର ଦିଗ ଆଡ଼କୁ ରହେ ତାହାକୁ ଉତ୍ତର ମେରୁ କହନ୍ତି ।
  • ସେହିଭଳି ଯେଉଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମେରୁଟି ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗକୁ ରହେ ତାହାକୁ ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ କହନ୍ତି ।

Question 3.
ଚୁମ୍ବକର ସମମେରୁ ଓ ବିଷମ ମେରୁ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ –

  • ଚୁମ୍ବକର ସମମେରୁ ପରସ୍ପରକୁ ବିକର୍ଷଣ କରେ ।
  • ଚୁମ୍ବକର ବିଷମ ମେରୁ ପରସ୍ପରକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ ।

Question 4.
ଚୁମ୍ବକ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବା 4ଟି ଯନ୍ତ୍ରର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
ଚୁମ୍ବକ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ଯନ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ନାମ ହେଲା – କ୍ରେନ୍, ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ମୋଟର୍‌, ଜେନେରେଟର୍, ଫ୍ରିଜ୍, ଟେଲିଭିଜନ ଇତ୍ୟାଦି ।

Question 5.
ଚୁମ୍ବକ କ’ଣ ? ଏହା କେତେ ପ୍ରକାରର ଓ କ’ଣ କ’ଣ ?
ଉ –
ଚୁମ୍ବକ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଅଟେ; ଯଥା – ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ ଓ କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ ।

BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

Question 6.
କେଉଁସବୁ ଆକୃତିର କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ ମିଳେ ?
ଉ –
ବିଭିନ୍ନ ଆକୃତିର କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ ମିଳେ; ଯଥା – ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକ, ଅଶ୍ୱକ୍ଷୁରାକୃତି ଚୁମ୍ବକ ବା U ଆକୃତିର ଚୁମ୍ବକ, ବଲ୍‌ବ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଚୁମ୍ବକ, ସୂଚୀ ଚୁମ୍ବକ ଓ କମ୍ପାସ୍ ।

ଦୀର୍ଘ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ ଓ କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –
BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ - 1

Question 2.
ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଚୁମ୍ବକ କି ଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦାର୍ଥ କିପରି ଜାଣିବ ?
ଉ –

  • ଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦାର୍ଥଟି ଅନ୍ୟ ଏକ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ଉଭୟ ମେରୁଦ୍ୱାରା ଆକର୍ଷିତ ହେବ ।
  • ବସ୍ତୁଟି ଚୁମ୍ବକ ହୋଇଥିଲେ ଏକ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ଗୋଟିଏ ମେରୁଦ୍ବାରା ଆକର୍ଷିତ ହେଲାବେଳେ ଅନ୍ୟ ମେରୁଦ୍ୱାରା ବିକର୍ଷିତ ହେବ ।
  • ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଚୁମ୍ବକ କି ଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦାର୍ଥ, ଏହା କେବଳ ଦୁଇଟି ଚୁମ୍ବକୀୟ ମେରୁ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବିକର୍ଷଣ ବଳଦ୍ଵାରା ଜଣାପଡ଼ିଥାଏ । ବିକର୍ଷଣ ଚୁମ୍ବକତ୍ଵର ପ୍ରକୃତ ପରୀକ୍ଷା ।

Question 3.
ଚୁମ୍ବକର ବ୍ୟବହାର ଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
ଉ –

  • ଚୁମ୍ବକର ଦିଶାତ୍ମକ ଧର୍ମକୁ ବ୍ୟବହାର କରି, ନାବିକ କମ୍ପାସ ତିଆରି କରାଯାଇଛି । ଏହାଦ୍ଵାରା ସହଜରେ ଦିଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିହୁଏ ।
  • ଲୁହାଗୁଣ୍ଡ ସହିତ ଅନ୍ୟବସ୍ତୁର ମିଶ୍ରଣରୁ ଚୁମ୍ବକଦ୍ୱାରା ଲୁହାଗୁଣ୍ଡକୁ ଅଲଗା କରାଯାଇପାରେ ।
  • କେତେକ ଆଲ୍‌ମାରୀ ଓ ରେଫ୍ରିଜେରେଟର୍ ଦ୍ୱାର ବନ୍ଦ କରିବାପାଇଁ ଚୁମ୍ବକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । କେତେକ ବ୍ୟାଗକୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ ବୋତାମ ଦ୍ଵାରା ବନ୍ଦ କରାଯାଏ ।
  • ବିଦ୍ୟୁତ୍ ମୋଟର, ଜେନେରେଟର, ଭାରୀ ଲୁହା ଜାତୀୟ ବସ୍ତୁକୁ ଉଠାଇବାପାଇଁ କ୍ରେନ୍ ପ୍ରଭୃତି ଯନ୍ତ୍ରପାତିରେ ଚୁମ୍ବକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
  • କେତେକ ଯନ୍ତ୍ର ଭିତରେ ଥ‌ିବା ଛୋଟ ସ୍କୁକୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ ସ୍କୃ ଡ୍ରାଇଭର ବ୍ୟବହାର କରି ଖୋଲାଯାଏ ବା ଲଗାଯାଏ ।

BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶୋଉର

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଚୁମ୍ବକର …………… ଟି ମେରୁ ଥାଏ ।
(ଖ) ମ୍ୟାଗନେଟ୍‌ର ଅନ୍ୟ ନାମ ………….
(ଗ) କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ ………….. ବସ୍ତୁରୁ ତିଆରି କରାଯାଏ ।
(ଘ) ଚୁମ୍ବକୀୟ ମେରୁ …………… ।
(ଙ) ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଗୋଟିଏ …………. ବସ୍ତୁ ।
(ଚ) ଚୁମ୍ବକୀୟ ଗୁଣ ଦେଖାଉଥ‌ିବା ଚୁମ୍ବକର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ………………… କୁରାଯାଏ ।
ଉରର –
(କ) ଦୁଇ
(ଖ) ଲୋଡ଼ଷ୍ଟାନ୍
(ଗ) ଚୁମ୍ବକୀୟ
(ଘ) ଦିଗ
(ଙ) ଅଚୁମ୍ବକୀୟ
(ଚ) ମେରୁ

Question 2.
ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

(କ) ଚୁମ୍ବକର ଆକର୍ଷଣ କ୍ଷମତା
(i) ମେରୁଠାରେ ସର୍ବାଧ୍ଵ
(ii) ଚୁମ୍ବକର କେନ୍ଦ୍ରଭାଗରେ ସର୍ବାଧ୍ଵକ
(iii) ମେରୁଠାରେ ସର୍ବନିମ୍ନ
(iv) ସବୁଠାରେ ସମାନ
ଉ –
(i) ମେରୁଠାରେ ସର୍ବାଧ୍ଵ

BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

(ଖ) ଚୁମ୍ବକର ଉତ୍ତର ମେରୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ଚୁମ୍ବକର
(i) ଉରର ମେରୁକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ
(ii) ଉତ୍ତର ମେରୁକୁ ବିକର୍ଷଣ କରେ
(iii) ସ୍ଥିରବସ୍ଥାରେ ରହେ
(iv) ଆକର୍ଷଣ କିମ୍ବା ବିକର୍ଷଣ କରିପାରେ
ଉ –
(ii) ଉତ୍ତର ମେରୁକୁ ବିକର୍ଷଣ କରେ

(ଗ) କେଉଁଟି ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ ?
(i) ଲୁହା
(ii) କାର୍ବନ
(iii) ଲିଗ୍‌ନାଇଟ୍
(iv) ମ୍ୟାଗ୍ନେଟାଇଟ୍
ଉ –
(iv) ମ୍ୟାଗ୍ନେଟାଇଟ୍

(ଘ) କେଉଁଟି ଏକ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦାର୍ଥ ?
(i) ପିତ୍ତଳ
(ii) ତମ୍ବା
(iii) ନିକେଲ
(iv) ରୁପା
ଉ –
(iii) ନିକେଲ

(ଙ) ବସ୍ତୁଟି ଚୁମ୍ବକତ୍ଵ ପାଇଛି କି ନାହିଁ, ତାହା ଏହାର କେଉଁ ଗୁଣରୁ ଜଣାପଡ଼େ ?
(i) ଦିଶାତ୍ମକ
(ii) କୃତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ
(iii) ରଙ୍ଗରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ
(iv) ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ
ଉ –
(i) ଦିଶାତ୍ମକ

BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

Question 3.
ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵର ସଂପର୍କକୁ ଦେଖ୍ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵର ସଂପର୍କ ଲେଖ ।
(କ) ସମମେରୁ : ବିକର୍ଷଣ :: ବିଷମ ମେରୁ : ………………..
(ଖ) ନିକେଲ୍‌ : ଚୁମ୍ବକୀୟ :: ତମ୍ବା : ………………..
(ଗ) ମାଗ୍‌ନେଟ୍ : ଚୁମ୍ବକ : : ଲୋଡ଼ଷ୍ଟୋନ୍ : ………………..
(ଘ) ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ : ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକୃତି :: କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ : ………………..
(ଙ) ଚୁମ୍ବକ : ଲୁହାଗୁଣ୍ଡ ପୃଥକୀକରଣ :: କମ୍ପାସ : ………………..
ଉ –
(କ) ଆକର୍ଷଣ
(ଖ) ଅନୁମ୍ବକୀୟ
(ଗ) ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ
(ଘ) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକୃତି
(ଡ) ଦିଗ ନିଶ୍ଚୟ ।

Question 4.
ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ନ ବଦଳାଇ ଭ୍ରମ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କର ।
(କ) ଚୁମ୍ବକ ଆକର୍ଷଣ କରୁଥିବା ବସ୍ତୁକୁ ଅଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ କହନ୍ତି ।
(ଖ) ଚୁମ୍ବକ ଯେଉଁ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ ନାହିଁ, ତାହା ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ ।
(ଗ) ଆଲୁମିନିୟମ୍ ମିଶ୍ରିତ ଶକ୍ତ ଚୁମ୍ବକ୍‌କୁ ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ କହନ୍ତି ।
(ଙ) ସୂଚୀ ଚୁମ୍ବକର ମେରୁ ସଂଖ୍ୟା ହେଉଛି ଚାରି ।
ଉ –
(କ) ଚୁମ୍ବକ ଆକର୍ଷଣ କରୁଥିବା ବସ୍ତୁକୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ କହନ୍ତି ।
(ଖ) ଚୁମ୍ବକ ଯେଉଁ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ ନାହିଁ, ତାହା ଅଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ ।
(ଗ) ଆଲୁମିନିୟମ୍ ମିଶ୍ରିତ ଶକ୍ତ ଚୁମ୍ବକକୁ ଆଲ୍‌କୋ କହନ୍ତି ।
(ଘ) ଚୁମ୍ବକତ୍ଵ ଦେଖାଉଥ‌ିବା ପଥର ହେଉଛି ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ ।
(ଙ) ସୂଚୀ ଚୁମ୍ବକର ମେରୁ ସଂଖ୍ୟା ହେଉଛି ଦୁଇ ।

BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

Question 5.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସଂପର୍କ ବାଛ ।
BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ - 2
ଉ –
BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ - 3

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ

Question 1.
ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

(କ) ଗୋଟିଏ କୂଅର ଗଭୀରତା ଓ ସେଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ପାଣିର ଗଭୀରତା କିପରି ମାପିବ ?
ଉ-

  • କୂଅର ଗଭୀରତା ଓ ସେଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ପାଣିର ଗଭୀରତା ମାପିବାପାଇଁ ଏକ ବଡ଼ ବାଉଁଶ ଅଣାଯାଉ ।
  • ଏହି ବାଉଁଶକୁ କୂଅ ମଧ୍ଯରେ ପୂରାଯାଉ ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାଉଁଶଟି କୂଅ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରୁଥିବ ।
  • ବର୍ତ୍ତମାନ କୂଅର ମୁହଁ ପାର୍ଶ୍ଵକୁ ଲାଗିଥିବା ବାଉଁଶରେ ଧଳା ରଙ୍ଗର ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଉ । ତତ୍‌ପରେ କୂଅମଧ୍ୟରୁ ବାଉଁଶକୁ କାଢ଼ିନେଇ ଓଦା ଓ ଶୁଖୁଲା ଥିବା ମିଳନ ସ୍ଥଳରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ନାଲିରଙ୍ଗର ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଉ ।
  • ଏହାପରେ ମାପଫିତା ସାହାଯ୍ୟରେ କୂଅ ମଧ୍ଯରେ ପୂରାଯାଇଥିବା ବାଉଁଶର ଶେଷ ଅଂଶକୁ ଧଳାରଙ୍ଗର ଚିହ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାପିଲେ କୂଅର ଗଭୀରତା ଜଣାପଡ଼ିବ । ବାଉଁଶର ଶେଷ ଅଂଶରୁ ନାଲିରଙ୍ଗର ଚିହ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାପିଲେ ପାଣିର ଗଭୀରତା ଜଣାପଡ଼ିବ ।

(ଖ) ଗଛ ଗଣ୍ଡିର ଗୋଲେଇ କେମିତି ମାପିବ ?
ଉ-

  • ଗଛ ଗଣ୍ଡିର ଗୋଲେଇ ମାପିବାପାଇଁ ଏକ ଦୀର୍ଘ ମାପଫିତା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
  • ଗଛ ଗଣ୍ଡିର ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ଏକ ଧଳା ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଉ । ସେହି ଚିହ୍ନ ସ୍ଥାନରୁ ମାପଫିତାକୁ ଗଛ ଗଣ୍ଡିର ଚାରିପାଖରେ ବୁଲାଇ ମାପିଲେ ମାପଫିତା ସାହାଯ୍ୟରେ ଗଛଗଣ୍ଡିର ଗୋଲେଇ ଜାଣିହେବ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ

(ଗ) ଗୋଟିଏ ଉତ୍ତପ୍ତ ପିନ୍‌କଣ୍ଟାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେମିତି ମାପିବ ?
ଉ-

  • ପିନ୍‌କଣ୍ଟାର ଆରମ୍ଭ ଓ ଶେଷ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ପେନ୍‌ସିଲଦ୍ଵାରା କାଗଜରେ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଉ ।
  • ପିକଣ୍ଟାକୁ ଉଠାଇ ଏହି ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତ ବିନ୍ଦୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ସ୍କେଲଦ୍ୱାରା ମପାଯାଉ ।

(ଘ) ତୁମର ପକ୍କା ସ୍କୁଲ ଘରର ଉଚ୍ଚତା କିପରି ମାପିବ ?
ଉ-

  • ସ୍କୁଲର ପକ୍କା ଘରର ଛାତ ଉପରକୁ ଯାଇ ଏକ ଲମ୍ବ ଦଉଡି଼ ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ଵକୁ ତଳକୁ ପକାଯାଉ ।
  • ଦଉଡ଼ିର ସେହି ପାର୍ଶ୍ଵ ଭୂମିକୁ ସ୍ପର୍ଶ କଲାପରେ ଅପର ପାର୍ଶ୍ଵକୁ ସ୍କୁଲ ଘରର ଉଚ୍ଚତା ସହିତ ସମାନ କରି ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଉ ।
  • ମାପଫିତା ସାହାଯ୍ୟରେ ଚିହ୍ନିତ ସ୍ଥାନରୁ ଭୂମିକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରୁଥିବା ପାର୍ଶ୍ଵପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାପିଲେ ସ୍କୁଲ ଘରର ଉଚ୍ଚତା ଜାଣିହେବ ।

Question 2.
ତଳ ଭକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍ କି ଭୁଲ ଲେଖ ।

(କ) ଦୁଇଟି ସହର ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତାକୁ ମିଟର ଏକକରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।
(ଖ) ‘ମାନକ ମାପର’ ଆମର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ ।
(ଗ) ମାପ ନେଲାବେଳେ ଆଖ୍ଟି ସାମନ ବିନ୍ଦୁର ଭୁଲମ୍ବରେ ରହିବା ଉଚିତ ।
ଉ-
(କ) ଭୁଲ୍
(ଖ) ଭୁଲ୍
(ଗ) ଠିକ୍

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ

Question 3.

ସେଣ୍ଟିମିଟର, ମିଲିମିଟର, କିଲୋମିଟର, ଡେସିମିଟର
ଉ-
ବଡ଼ରୁ ସାନକ୍ରମେ ସଜାଇଲେ – କିଲୋମିଟର, ଡେସିମିଟର, ସେଣ୍ଟିମିଟର, ମିଲିମିଟର ।

Question 4.
ଦରଜି ବ୍ୟବହାର କରୁଥ‌ିବା ମାପଫିତା ଏବଂ ସ୍କେଲ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-

  • ମାପଫିତାରେ ସେଣ୍ଟିମିଟର ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଇଥାଏ । ସେହିପରି ସ୍କେଲ୍‌ରେ ମଧ୍ଯ ସେଣ୍ଟିମିଟର ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଇଥାଏ ।
  • ଛୋଟ ସ୍କେଲ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 15 ସେ.ମି. ଓ ବଡ଼ ସ୍କେଲର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 30 ସେ.ମି. ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଦରଜି ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ମାପଫିତାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 150 ସେ.ମି. ହୋଇଥାଏ । ସ୍କେଲ୍‌ଦ୍ୱାରା କମ୍ ଦୂରତା ମାପ କରାଯାଉଥ‌ିବାବେଳେ ମାପଫିତା ସାହାଯ୍ୟରେ ଅଧିକ ଲମ୍ବ ଦୂରତାକୁ ଶୀଘ୍ର ମପାଯାଇପାରେ ।
  • ସ୍କେଲଦ୍ୱାରା କେବଳ ସରଳରେଖାର ଲମ୍ବ ଦୂରତା ମପାଯାଇପାରେ କିନ୍ତୁ ମାପଫିତାଦ୍ବାରା ଛାତି, ଅଣ୍ଟା ଓ ବେକର ଗୋଲେଇ ମାପକୁ ସହଜରେ ମପାଯାଏ ।

Question 5.
ଆମର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ କାହିଁକି ଦୂରତାର ଏକକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିବା ନାହିଁ ।
ଉ-
ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ଦୂରତାର ଏକକ ରୂପେ ନେଲେ ସଠିକ୍ ଦୂରତା ଜାଣିହେବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଆମର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ଦୂରତାର ଏକକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିବା ନାହିଁ ।

Question 6.
୫.୩ ମିଟରକୁ ସେ.ମି.ରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
ଉ-
୧ ମିଟର = 600 ସେ.ମି.
୫.୩ ମିଟର = ୫.୩ × ୧୦୦ ସେ.ମି. = ୫୩୦ ସେ.ମି.

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ

Question 7.
ଦୁଇଟି ସହର ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା ୩୭.୩ କି.ମି. ହେଲେ, ତାହା ମିଟରରେ କେତେ ହେବ ?
ଉ –
୧ କି.ମି. = ୧୦୦୦ ମିଟର ଦୁଇଟି ସହର ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା = ୩୭.୩ କି.ମି. = ୩୭.୩ × ୧୦୦୦ମି.
= ୩୭୩୦୦ ମିଟର ।

Question 8.
ଜଣେ ପିଲା ଗୋଟିଏ ପେନସିଲ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପିଲାବେଳେ ତାହାର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତ ସ୍କୁଲ୍‌ରେ ୭.୩ ସେ.ମି. ସ୍ଥାନରେ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତଟି ୨.୯ ସେ.ମି. ସ୍ଥାନରେ ରହିଲେ, ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ ?
ଉ –
ପେନସିଲ୍‌ର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତ ସ୍କେଲର ୭.୩ ସେ.ମି. ସ୍ଥାନରେ ଓ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତଟି ୨.୯ ସେ.ମି. ସ୍ଥାନରେ ରହିଲେ
ପେନସିଲ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = ୭.୩ ସେ.ମି. – ୨.୯ ସେ.ମି. = ୪.୪ ସେ.ମି.

Question 9.
କମ୍ ଦୂରତା ମାପିବାପାଇଁ ସ୍କେଲ୍‌ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
ଉ –

  • କପଡ଼ା ବ୍ୟବସାୟୀ କପଡ଼ା ମାପିବାପାଇଁ ମିଟର ଦଣ୍ଡ ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ ।
  • ଦରଜି ପ୍ୟାଣ୍ଟ ଓ ସାର୍ଟ ତିଆରି କରିବାପାଇଁ କପଡ଼ାକୁ ମାପିବା ପାଇଁ ମାପଫିତା ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ ।
  • କୌଣସି ଜମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ ମାପି ତାର ସଠିକତା ଜାଣିବାପାଇଁ ଅମିନ ଚେନ୍ ଓ କଡ଼ି ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ ।
  • ଦୁଇଟି ସହର ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା ଜାଣିବାପାଇଁ ଏବେ ଗାଡ଼ିର ସ୍ବିଡ଼ୋମିଟର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ।

Notes :

ତୁମେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ପରିସ୍ଥିତିଗୁଡ଼ିକର ଯେଉଁଠାରେ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବା ଦୂରତାର ମାପନ ଦରକାର ହୁଏ ତା’ର ଏକ ତାଲିକା କର ।
ଉ –

  • ରାଜମିସ୍ତ୍ରୀ ଘର ତିଆରି କଲାବେଳେ ତା’ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ, ପ୍ରସ୍ଥ ଓ ଉଚ୍ଚତାର ମାପନ ଦରକାର ହୁଏ ।
  • କାଠ ଯେଉଁଠାରେ ଚିରାହୁଏ ସେଠାରେ କାଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ପ୍ରସ୍ଥର ମାପନ ଦରକାର ହୁଏ ।
  • ଦରଜି ସାର୍ଟ ଓ ପ୍ୟାଣ୍ଟ ତିଆରି ସମୟରେ କନାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପନ ଦରକାର ହୁଏ ।

→ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ମାପିବାର ଆବଶ୍ୟକତା :

  • ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନର ବିଭିନ୍ନ ଆବଶ୍ୟକତାର ପରିପୂର୍ତ୍ତି ନିମନ୍ତେ ବିଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥ ଓ ବସ୍ତୁର ମାପ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।
  • ଅନେକ ସମୟରେ ଆମର ଜୀବନଶୈଳୀ ଓ ତତ୍‌ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ନିଷ୍ପଭି ଆମର ଦୂରତ୍ବର ଜ୍ଞାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

→ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତା :
ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଦୂରତାକୁ ଦୈର୍ଘ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତାକୁ ଦୂରତ୍ୱ କୁହାଯାଏ ।

→ ମାପନ :
(i) ପୂର୍ବକାଳରେ ପାଦର ଦୈର୍ଘ୍ୟ, ଚାଖଣ୍ଡ ଏବଂ ହାତର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଆଦି ଦୂରତା ମାପିବାର ଏକକ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା । ସିନ୍ଧୁ ସଭ୍ୟତାର ଲୋକମାନେ ଏହିପରି ମାପ କରୁଥିଲେ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୧

ବେଞ୍ଚର ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ ଏବଂ ଏକ ଅଷ୍ଟମାଂଶ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଉ –

  • ଗୋଟିଏ ସୁତୁଲି ନେଇ ବେଞ୍ଚର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦିଗରେ ପକାଯାଉ । ଏହି ସୁତୁଲି ଯେଉଁଠି ବେଞର ଦୁଇ ମୁଣ୍ଡରେ ରହୁଛି, ସେଠାରେ ଦୁଇଟି ଗଣ୍ଠି ପକାଯାଉ । ଦୁଇ ଗଣ୍ଠି ପଡ଼ିଥ‌ିବା ସୁତୁଲିର ମଝିଅଂଶକୁ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଉ । ସୁତୁଲିଟି ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦିଗରେ ପକାଇଲେ ଯେଉଁଠି ସୁତୁଲିର ମଝିଅଂଶ ରହୁଛି ବେଞ୍ଚ ଉପରେ ସେହିଠାରେ ଗୋଟିଏ ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଉ । ତାହାହିଁ ଟେବୁଲର ମଝିଅଂଶ ।
  • ସେହିପରି ଏକ ସୁତୁଲି ନେଇ ବେଞ୍ଚର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡ ଓ ବେଞ୍ଚର ଚିହ୍ନିତ ଅଂଶ ଉପରେ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦିଗରେ ପକାଯାଉ । ଏହି ସୁତୁଲି ଯେଉଁଠି ବେଞ୍ଚର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡ ଓ ଚିହ୍ନିତ ସ୍ଥାନରେ ରହୁଛି, ସେଠାରେ ଦୁଇଟି ଗଣ୍ଠି ପକାଯାଉ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁତୁଲିଟିର ମଝିଅଂଶକୁ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଉ । ସୁତୁଲିଟି ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦିଗରେ ବେଞ୍ଚର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡରୁ ପକାଇ ଯେଉଁଠି ସୁତୁଲିର ମଝିଅଂଶ ରହୁଛି ବେଞ୍ଚଉପରେ ସେହିଠାରେ ଗୋଟିଏ ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଉ । ତାହାହିଁ ବେଞ୍ଚର ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ ।
  • ସେହିପରି ବେଞ୍ଚର ଏକ ଅଷ୍ଟମାଂଶ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯିବା ନିମନ୍ତେ ଉପରୋକ୍ତ ସୋପାନ ଅନୁସରଣ କରିବା ବିଧେୟ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୧ ।
ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ର ଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କର ପାଦକୁ ମାପର ଏକକ ନେଇ ଶ୍ରେଣୀଗୃହର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ପ୍ରସ୍ଥକୁ ମାପି ତଳ ସାରଣୀ ପୂରଣ କର ।
ଶ୍ରେଣୀଗୃହର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ପ୍ରସ୍ଥର ମାପ
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ - 1
ଉ-
ନିଜେ କର ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୩

ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କର ହାତ ଚାଖଣ୍ଡକୁ ମାପର ଏକକ ନେଇ ଶ୍ରେଣୀ ଟେବୁଲର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ ମାପି ତଳ ସାରଣୀ ପୂରଣ କର ।
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ - 2
ଉ-
ନିଜେ କର ।

  • ଇଜିପ୍ଟର ଲୋକମାନେ ଆଗକାଳରେ ସେହିପରି ହାତର (କହୁଣୀଠାରୁ ଆଙ୍ଗୁଳିର ଶୀର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) ମାପକୁ ଦୂରତାର ମାପର ଏକକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ।
  • ଇଜିପ୍‌ଟର ଲୋକମାନେ ଆଗକାଳରେ ସେହିପରି ହାତର (କହୁଣୀଠାରୁ ଆଙ୍ଗୁଳିର ଶୀର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) ମାପକୁ ଦୂରତାର ମାପର ଏକକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ।
  • ଆମ ଦେଶର ଲୋକମାନେ ଆଗକାଳରେ ହାତର ଆଙ୍ଗୁଳି ଏବଂ ମୁଠାକୁ ଦୈର୍ଘ୍ୟର ମାପ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ।
    ମାପନ ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ଜଣାଥ‌ିବା ରାଶିସହ ଅନ୍ୟ ଅଜଣା ରାଶିର ତୁଳନା କରିବା ।

    • ଏହି ଜଣାଥିବା ରାଶିକୁ ଏକକ ରୂପେ ନିଆଯାଏ ।
  • ମାପକର ଫଳାଫଳକୁ ଯେଉଁ ଭୌତିକ ରାଶିରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ, ତାହାର ଦୁଇଟି ଅଂଶ ଥାଏ । ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ସଂଖ୍ୟା ଓ ଅନ୍ୟଟି ତାହାର ଏକକ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ

→ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଏକକ ପଦ୍ଧତି ;

  • ପୃଥ‌ିବୀର ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାର ମାନକ ଏକକ ମାପନ ପଦ୍ଧତି ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । ତାହାକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଏକକ ପଦ୍ଧତି କୁହାଯାଏ ।
    ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଏକକ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଏକକ ମିଟର ।
  • ୧ ମିଟର = ୧୦୦ ସେଣ୍ଟିମିଟର, ୧ ସେ.ମି. = ୧୦ ମିଲିମିଟର, ୧ କିଲୋମିଟର = ୧୦୦୦ ମିଟର

→ ତୁମପାଇଁ କାମ – ୪ ନିମ୍ନ ସାରଣୀକୁ ପୂରଣ କର । (ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର) :
୧ ମିଟର = ୧୦୦ ସେ.ମି.
୨ ମିଟର = ୨00 ସେ.ମି.
୨୯ ମିଟର = ୨୯୦୦ ସେ.ମି.
୨ ମି. ୨୫ ସେ.ମି. = ୨ ମି. ୨୫ ସେ.ମି.
୧୦୦ ସେ.ମି. = = ୧ ମିଟର
୫00 ସେ.ମି. = ୫ ମିଟର
୩୪୦୦ସେ.ମି. = ୩୪ ମି. ୦ ସେ.ମି.
୪୦୨୭ ସେ.ମି. = ୪୦ ମି. ୨୭ ସେ.ମି.

→ ମାପନ ବେଳେ ସତର୍କତା :

  • ସ୍କେଲ୍‌ର ଆରମ୍ଭ ମୁଣ୍ଡକୁ ବସ୍ତୁର ଆରମ୍ଭ ମୁଣ୍ଡ ସହିତ ଠିକ୍ ଭାବରେ ମିଶାଇ ରଖୁବା ଆବଶ୍ୟକ ।
  • ସ୍କେଲ୍‌ର ଆରମ୍ଭ ମୁଣ୍ଡରେ ଶୂନ ଥ‌ିବା ସ୍ଥାନ ଦନ୍ତଡ଼ା ବା ଭାଙ୍ଗିଯାଇଥିଲେ ସ୍କେଲ୍‌ର ବ୍ୟବହାରରେ ବିଶେଷ ସତର୍କତା
  • ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପିବାବେଳେ ଚକ୍ଷୁର ଅବସ୍ଥାନରେ ସତର୍କତା ଅବଲମ୍ବନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।

ତୁମ ଜ୍ୟାମିତି ବାକ୍ସରେ ଥ‌ିବା ସ୍କେଲ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ ସେ.ମି. ?
ଉ –
ଜ୍ୟାମିତି ବାକ୍ସରେ ଥ‌ିବା ସ୍କେଲ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୧୫ ସେ.ମି. ।

ଚିତ୍ର (କ)କୁ ଦେଖ୍ ବସ୍ତୁଟିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ କୁହ ? (ଖ)କୁ ଦେଖ୍ ବସ୍ତୁଟିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ କୁହ ?
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ - 3
ଚିତ୍ର (କ)ରେ ବସ୍ତୁଟିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୧୩ ସେ.ମି. ।
ଚିତ୍ର (ଖ)ରେ ବସ୍ତୁଟିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୧୩.୪ ସେ.ମି. ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୫

କର । ତଳ ସାରଣୀକୁ ଖାତାରେ ଅଙ୍କନ କରି ଉଭୟ ପ୍ରକାର ମାପକୁ ପୂରଣ କର ।
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ - 4
ଉ –
ନିଜେ କର ।

→ ବକ୍ରରେଖାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପନ :
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ - 5

  • ବକ୍ରରେଖାର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ସ୍କଲ ଦ୍ୱାରା ମାପି ପାରିବ ନାହିଁ । ସୂତା ଖଣ୍ଡେ ବ୍ୟବହାର କରି ବକ୍ରରେଖାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପି ପାରିବ ।
  • ସୂତାର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡରେ ଗଣ୍ଠିଟିଏ ପକାଅ । ଏଇ ଗଣ୍ଠିକୁ ଚିତ୍ରର ‘କ’ ସ୍ଥାନରେ ରଖ । ସୂତାର ଅଳ୍ପ ଅଂଶକୁ ତୁମର ଦୁଇ ହାତ ସାହାଯ୍ୟରେ ବକ୍ରରେଖା ଉପରେ ପକାଅ । ଏହି ଶେଷ ଅଂଶକୁ ହାତରେ ଧରି ଅନ୍ୟ ହାତରେ ସୂତାର ଆଉ କିଛି ଅଂଶକୁ ବକ୍ରରେଖା ଉପରେ ପକାଅ । ଏହିପରି ମାପ କରିଚାଲ ।
  • ଶେଷରେ ତୁମେ ଚିହ୍ନିତ ଥ‌ିବା ‘ଖ’ ବିନ୍ଦୁରେ ପହଞ୍ଚି ଯିବ । ବକ୍ରରେଖାର ‘ଖ’ ବିନ୍ଦୁକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରୁଥିବା ସୂତାର ଶେଷ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ଚିହ୍ନିତ କର । ବକ୍ରରେଖା ଉପରୁ ସୂତା ଖଣ୍ଡିକ କାଢ଼ି ଆଣି, ସ୍କେଲ ଦ୍ବାରା ମାପି ବକ୍ରରେଖାର ପ୍ରକୃତ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପାଇବ ।

BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ମୁଦିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ କ’ଣ ?
ଉ –

  • ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ମାଧ୍ୟମରେ ସେଲ୍ ଓ ବଲ୍‌ବର ସଂଯୁକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ମୁଦିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ କୁହାଯାଏ ।
  • ମୁଦିତ ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ହୋଇପାରେ । ପରିପଥଟି ମୁକ୍ତଥିଲେ ବା ସେଥ‌ିରେ କେଉଁଠି ଫାଙ୍କା ରହିଗଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।

Question 2.
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ସୁଇଚ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ –

  • ସୁଇଚ୍ ଦ୍ଵାରା ପରିପଥକୁ ମୁଦିତ କଲେ ସେଥ‌ିରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ।
  • ସୁଇଦ୍ୱାରା ପରିପଥକୁ ମୁକ୍ତ କଲେ ସେଥିରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏନାହିଁ ।

Question 3.
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଚାରୋଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ –

  • ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇପାରେ ତାହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ କୁହାଯାଏ ।
  • ସମସ୍ତ ଧାତୁ; ଯଥା – ଲୁହା, ସୁନା, ରୁପା, ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଆଦି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ।

BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍

Question 4.
ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ବଲ୍‌ବ ଓ ତାରର ଯୋଡ଼େଇ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍ ଅଛି ଓ ସୁଇଚ୍ ମଧ୍ଯ ମୁଦିତ ଅଛି, ମାତ୍ର ବଲ୍‌ବ ଆଲୋକ ଦେଉନାହିଁ – କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –

  • ପରିପଥରେ ସେଲ୍ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇନଥିବାରୁ ତାହା ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ନୁହେଁ ।
  • ସେଲ୍‌ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ ଅଟେ । ସେଲ୍‌ନଥିବାରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ପାଇନପାରି ବଲ୍‌କ ଆଲୋକ ହେଉନାହିଁ ।

ଦୀର୍ଘ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –

ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ
(i) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇପାରେ ତାହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ କୁହାଯାଏ । (i) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ତାହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ସମସ୍ତ ଧାତୁ, ଯଥା – ଲୁହା, ସୁନା, ରୁପା, ଆଲୁମିନିୟମ୍, ତମ୍ବା ଇତ୍ୟାଦି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ । (ii) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍, ରବର, ଶୁଖୁକାଠ, କାଚ ଆଦି ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ।

 

Question 2.
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର, ସୁଇଚ୍ ଆଦି ସଜାଡ଼ିଲାବେଳେ ରବର ଜୋତା କାହିଁକି ପିନ୍ଧନ୍ତି ?
ଉ –

  • ମଣିଷ ଶରୀର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଅଟେ ।
  • ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର, ସୁଇଚ ଆଦି ସଜାଡ଼ିଲାବେଳେ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ଆମ ଶରୀର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ତାହା ଭୂମିକୁ ସ୍ପର୍ଶକଲେ ମୃତ୍ୟୁର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଇନପାରେ ।
  • ରବର ଜୋତା ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ । ରବର ଜୋତା ପିନ୍ଧିଥିଲେ ଆମ ଶରୀରରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବେଶ କଲେ ମଧ୍ୟ ଭୂମିକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇପାରୁନଥ‌ିବାରୁ ଶରୀରର କୌଣସି କ୍ଷତି ହୋଇନଥାଏ । ତେଣୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର, ସୁଇଚ୍ ଆଦି ସଜାଡ଼ିଲାବେଳେ ରବର ଜୋତା ପିନ୍ଧାଯାଏ ।

Question 3.
ସେଲ୍‌ର ଗଠନ ଚିତ୍ରସହ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍ - 1

  1. ସେଲ୍‌ର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡର ବାହାର ପଟେ ଛୋଟ ଧାତବ ଟୋପିଟିଏ ଓ ଅନ୍ୟ ମୁଣ୍ଡରେ ଖଣ୍ଡିଏ ଧାତବ ଫଳକ ଥାଏ । ଏହି ଫଳକଟି ଧାତବପାତ୍ରର ନିମାଂଶ ।
  2. ସେଲ୍‌ର ଘୋଡ଼ଣି ଦେହରେ ଟୋପି ପଟକୁ ଯୁକ୍ତ (+) ଓ ଅନ୍ୟ ପଟକୁ ବିଯୁକ୍ତ (-) ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଧାତବ ଟୋପିକୁ ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର ଓ ଧାତବ ପାତକୁ ବିଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
  3. ସେଲ୍ ଭିତରେ କିଛି ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ରଖାଯାଇଥାଏ । ଯେତେବେଳେ ସେଲ୍‌ରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ, ସେତେବେଳେ ଏହି ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ଅନ୍ୟ ରୂପକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ଓ ସେଥୁରେ ଥିବା ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଏ । ଫଳରେ ମୂଳ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥର ପରିମାଣ କମିଯାଏ । ଏହା
  4. ଏ ପ୍ରକାର ସେଲ୍‌ରେ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥଟି ପ୍ରାୟ ଶୁଖୁଲା ଅବସ୍ଥାରେ ରହୁଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍ କୁହାଯାଏ । ଟର୍ଚ୍ଚ ଲାଇଟ୍‌, ଘଣ୍ଟା, କାଲ୍‌କୁଲେଟର, ସେଲ୍‌ଫୋନ୍‌, କମ୍ପ୍ୟୁଟର ପ୍ରଭୃତି ଉପକରଣରେ ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
  5. ମୋଟର ଗାଡ଼ି, ସ୍କୁଟର, ମୋଟର ସାଇକେଲ୍ ଆଦି ଯାନରେ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ବ୍ୟାଟେରୀ ରହିଥାଏ । ଏଥ‌ିରେ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥଟି ତରଳ ବା ଜଳୀୟ ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ ।

BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଏକାଧ୍ଵକ ସେଲ୍‌ର ସଂଯୁକ୍ତ ରୂପକୁ ……….. କହନ୍ତି ।
(ଖ) ସେଲ୍ ……….. ର ଉତ୍ସରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
(ଗ) ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ପାଇଁ ପରିପଥଟି ………. ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(ଘ) …………. ଦ୍ଵାରା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥକୁ ମୁକ୍ତ ଓ ମୁଦିତ କରାଯାଏ ।
(ଙ) ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ନାହିଁ ତାହା ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ର ………… ।
(ଚ) ସେଲ୍‌ରେ ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି …………….. ଶକ୍ତିକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଏ ।
(ଛ) ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ତାହା ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ର …………….. ।
(ଜ) ସମସ୍ତ ଧାତୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ର ………….. ।
ଉତ୍ତର
(କ) ବ୍ୟାଟେରୀ
(ଖ) ବିଦ୍ୟୁତ୍
(ଗ) ମୁଦିତ
(ଘ) ସୁଇଚ୍
(ଙ) କୁପରିବାହୀ
(ଚ) ବିଦ୍ୟୁତ୍
(ଛ) ସୁପରିବାହୀ
(ଜ) ସୁପରିବାହୀ

BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍

Question 2.
ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।

(କ) କେଉଁ ଉପକରଣରେ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ନାହିଁ ?
(i) ରେଡ଼ିଓ
(ii) ପଙ୍ଖା
(iii) ଟର୍ଚ୍ଚ
(iv) କମ୍ପ୍ୟୁଟର
ଉ –
(ii) ପଙ୍ଖା

(ଖ) କେଉଁଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ଅଟେ ?
(i) ଲୁହା
(ii) ତମ୍ବା
(iii) କାଠ
(iv) ଆଲୁମିନିୟମ୍
ଉ –
(iii) କାଠ

(ଗ) କେଉଁଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିରେ ଚାଲେ ନାହିଁ ?
(i) ରେଡ଼ିଓ
(ii) କାଲକୁଲେଟର
(iii) କମ୍ପ୍ୟୁଟର
(iv) ମୋବାଇଲ୍
ଉ –
(ii) କାଲକୁଲେଟର

(ଘ) ମୋଟର ଗାଡ଼ି ବ୍ୟାଟେରୀରେ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ କେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ ?
(i) ତରଳ
(ii) ଅର୍ଷତରଳ
(iii) କଠିନ
(iv) ଅର୍ଥ କଠିନ
ଉ –
(i) ତରଳ

(ଙ) କେଉଁଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ?
(i) କାଠ
(ii) କାଚ
(iii) ବିଶୁଦ୍ଧ ଜଳ
(iv) ଗ୍ରାଫାଇଟ୍
ଉ –
(iv) ଗ୍ରାଫାଇଟ୍

BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍

Question 3.
ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ସେମାନଙ୍କ ଡାହାଣ ପାଖରେ ଠିକ୍ ଚିହ୍ନ (✓) ଓ ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ସେମାନଙ୍କ ଡାହାଣ ପାଖରେ (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।
BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍ - 2
ଉ –
BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍ - 3

Question 4.
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଶବ୍ଦ ଯୋଡ଼ାର ସମ୍ପର୍କକୁ ଦେଖୁ ଦ୍ବିତୀୟ ଯୋଡ଼ା ଶବ୍ଦ ପାଖରେ “?” ଚିହ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
(କ) ଧାତୁ : ସୁପରିବାହୀ :: ଅଧାତୁ : (?) ।
(ଖ) ଧାତବ ଟୋପି : ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର :: ଧାତବ ପାତ୍ର : (?) ।
(ଗ) ରେଫ୍ରିଜେରେଟର୍ : ବିଦ୍ୟୁତ୍ :: କାଲ୍‌କୁଲେଟର : (?) ।
(ଘ) ଇବୋନାଇଟ୍ : କୁପରିବାହୀ :: ଓଦାକାଠ : (?) ।
(ଙ) ଘଣ୍ଟା : ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ (ଶୁଖୁଲା) :: ମୋଟର ସାଇକେଲ୍ : (?) ।
ଉ –
(କ) କୁପରିବାହୀ
(ଖ) ବିଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର
(ଗ) ଶୁଷ୍କସେଲ୍
(ଘ) ସୁପରିବାହୀ
(ଙ) ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ (ତରଳ)

BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍

Question 5.
ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ନ ବଦଳାଇ ଭ୍ରମ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କର ।
(କ) ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍‌ରେ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ଵଗ୍ର ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
(ଖ) ମୋଟରଗାଡ଼ିରେ ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
(ଗ) ରେଡ଼ିଓରେ ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ନାହିଁ ।
(ଘ) ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଧାତୁ ନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ।
(ଙ) ସେଲରେ ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ମିଳି ନ ଥାଏ ।
ଉ –
(କ) ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍‌ରେ ପିତ୍ତଳଟୋପି ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ଵଗ୍ର ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
(ଖ) ମୋଟରଗାଡ଼ିରେ ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ନାହିଁ ।
(ଗ) ରେଡ଼ିଓରେ ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
(ଘ) ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଧାତୁ ନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ।
(ଙ) ସେଲ୍‌ରେ ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ମିଳିଥାଏ ।

Question 6.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସଂପର୍କ ବାଛ ।
BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍ - 4
ଉ –
BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍ - 5

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ

Question 1.
ଧାନ ଓ କଦଳୀପତ୍ର ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ଯେଉଁ ପତ୍ରରେ ସମାନ୍ତରାଳ ଶିରା ବିନ୍ୟାସ ରହିଛି ସେଥୁରୁ ଦୁଇଟିର ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଉ –
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 1
ପିଆଜ, ରସୁଣ, ରଜନୀଗନ୍ଧା, ଅଦା, ହଳଦୀ, ଗହମ, ବାର୍ଲି ବାଉଁଶ ମକା ଆଦି ଗଛର ପତ୍ରରେ ସମାନ୍ତରାଳ ଶିରାବିନ୍ୟାସ ଦେଖାଯାଏ ।

Question 2.
ମୂଳର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଚିତ୍ର ସହ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –
ମୂଳର ଗଠନ :

  • କେତେକ ଉଭିଦର ପ୍ରଧାନମୂଳ ଥାଏ । ପ୍ରଧାନମୂଳରୁ ଶାଖାମୂଳ ଓ ସେଥୁରୁ ପ୍ରଶାଖା ମୂଳ ବାହାରି ମାଟିଭିତରେ ବଢ଼ିଥାଏ ଓ ଏହା ମାଟିର ବହୁତଳକୁ ଯାଇ ମାଟିକୁ ଜାବୁଡ଼ିଧରେ ।
  • ମୂଳର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ମୂଳତ୍ରାଣ ଟୋପି ପରି ରହିଥାଏ । ଏହା ମୂଳକୁ ମାଟି ସହ ଘଷି ହୋଇ କ୍ଷୟ ହେବାରୁ ରକ୍ଷାକରେ ।
  • ମୂଳତ୍ରାଣ ପଛକୁ କୋଷ ବିଭାଜନ ଓ ତା’ପରେ ଥ‌ିବା ବର୍ଷନଶୀଳ ଅଂଶ ମୂଳକୁ ବୃଦ୍ଧିରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
  • ବର୍ଦ୍ଦନଶୀଳ ଅଂଶର ପଛରେ ଥ‌ିବା ମୂଳରୁ ଗୁଡ଼ିଏ ମୂଳଲୋମ ବାହାରିଥାଏ । ଏହି ମୂଳଲୋମ ହିଁ ଜଳ ଶୋଷଣ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
  • ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶାଖା ଓ ପ୍ରଶାଖା ମୂଳରେ ମଧ୍ଯ କୋଷ ବିଭାଜନ ଅଂଶ, ବର୍ଦ୍ଦନଶୀଳ ଅଂଶ, ମୂଳଲୋମ ଅଂଶ ରହିଥାଏ ।
    BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 2

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ

ମୂଳର କାର୍ଯ୍ୟ :

  • ମୂଳ ଉଦ୍ଭଦକୁ ମାଟିସହ ଜାବୁଡ଼ି ଧରିରଖୁଥାଏ, ଫଳରେ ଗଛଟି ମାଟି ଉପରେ ଦୃଢ଼ ଭାବରେ ଠିଆହୋଇରହେ ।
  • ଗଛର ମୂଳ ମାଟିରେ ଥ‌ିବା ଜଳ ଓ ଖଣିଜ ଲବଣକୁ ଶୋଷଣ କରି ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶକୁ ପଠାଇଥାଏ ।
  • ରୂପାନ୍ତରିତ ମୂଳଗୁଡ଼ିକ ଖାଦ୍ୟ ସଞ୍ଚୟ କରି ରଖୁ ସହ କାଣ୍ଡକୁ ଆଶ୍ରା ମଧ୍ୟ ଦେଇଥାଏ ।

Question 3.
କାଣ୍ଡ କେତେ ପ୍ରକାରର ଏବଂ ଏହା ଉଦ୍ଭଦର କେଉଁ କେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ, ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –
କାଣ୍ଡ :

  • (i) ଗଠନଦୃଷ୍ଟିରୁ କାଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକ ଦୁଇପ୍ରକାରର ଅଟନ୍ତି, ଯଥା – ସବଳ କାଣ୍ଡ ଓ ଦୁର୍ବଳ କାଣ୍ଡ ।
  • (ii) ଆମ୍ବ, ପଣସ, ପିଜୁଳି, ବାଉଁଶ, ବାଇଗଣ ଆଦି ସବଳ କାଣ୍ଡ ଏବଂ କଖାରୁ, ପୋଇ, କଲରା, ଲାଉ ଆଦି ଦୁର୍ବଳ କାଣ୍ଡ ।

କାଣ୍ଡର କାର୍ଯ୍ୟ :

  • କାଣ୍ଡ ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶକୁ ଧରି ରଖିବା ସହ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ପାଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
  • କାଣ୍ଡ ମୂଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ଶୋଷିତ ଜଳ ଓ ଖଣିଜ ଲବଣକୁ ପରିବହନ କରି ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶକୁ ପଠାଇଥାଏ ।
  • କାଣ୍ଡ ମଧ୍ଯ ପତ୍ରଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଖାଦ୍ୟ ପରିବହନ କରି ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶକୁ ପଠାଇଥାଏ ।
  • ମାଟିତଳେ ଥବା ପିଆଜ, ଆଳୁ, ଓଲୁଅ ଆଦି ରୂପାନ୍ତରିତ କାଣ୍ଡ ଖାଦ୍ୟ ସଞ୍ଚୟ କରି ରଖା’ନ୍ତି ।

Question 4.
ଦୁଇଟି ମୌଳିକ ଓ ଦୁଇଟି ଯୌଗିକ ପତ୍ରର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –

  • ଆମ୍ବ, ପଣସର ପତ୍ର ମୌଳିକ ପତ୍ର ।
  • ନିମ୍ବ, ଶିମ୍ବର ପତ୍ର ଯୌଗିକ ପତ୍ର ।

Question 5.
ଯେଉଁ ଗଛର ମୂଳ ଗୁଚ୍ଛମୂଳ ହୋଇଥାଏ, ତାହାର ଶିରାବିନ୍ୟାସ କିପରି ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ । ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରି ଲେଖ ।
ଉ –

  • ଯେଉଁ ଗଛର ମୂଳ ଗୁଚ୍ଛମୂଳ ହୋଇଥାଏ, ତାହାର ସମାନ୍ତରାଳ ଶିରାବିନ୍ୟାସ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ ।
  • ଉଦାହରଣ – ଧାନ, କଦଳୀ ଇତ୍ୟାଦି ।

Notes :

→ ଉପକ୍ରମ :
ଜୀବ ବଞ୍ଚିବାପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ, ଜଳ, ବାୟୁ ଇତ୍ୟାଦି ଅନେକ ପଦାର୍ଥ ଆବଶ୍ୟକ କରିଥାଏ । ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତି, ଜଳଶୋଷଣ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ରେଚନ ଓ ପ୍ରଜନନ ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ ଜୀବ ଶରୀରରେ ହୋଇଥାଏ । ଏହିସବୁ କାର୍ଯ୍ୟ ନିମନ୍ତେ ଜୀବ ଦେହରେ ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ ରହିଛି । ଏହି ଅଂଶଗୁଡ଼ିକଦ୍ୱାରା ଜୀବ କେତେକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ସମସ୍ତ ଅଂଶ କାର୍ଯ୍ୟଦ୍ଵାରା ହିଁ ଶରୀର ବଞ୍ଚିରହେ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ

→ ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ :

ତୁମ ପାଇଁ କାମ – ୧
ଏକ ବଣ ଚାକୁଣ୍ଡା ଉପାଡ଼ି ଆଣ, ଉପାଡ଼ିଲାବେଳେ ତା’ର ମୂଳ ଯେପରି ଛିଡ଼ି ନ ଯାଏ ତାହା ଲକ୍ଷ୍ୟ ରହିବ । ଗଛଟିକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ତା’ର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶଗୁଡ଼ିକର ଗୋଟିଏ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କରି ଏହାର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ନାମ ଲେଖ ।

Question ୧।
ଗୋଟିଏ ଗଛର ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ଓ ଏହାର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
ମୂଳ :
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 3

  • ଉଭିଦର ଯେଉଁ ଅଂଶ ମୂଳରୁ ବାହାରି ମାଟି ଭିତରକୁ ଥାଏ ତାକୁ ମୂଳ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଆଲୋକର ବିପରୀତ ଦିଗରେ (ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ଦିଗରେ) ମୃତ୍ତିକା ଆଡ଼କୁ ବଢ଼ିଥାଏ ।
  • ପ୍ରଧାନ ମୂଳରୁ ଶାଖାମୂଳ ଓ ସେଥୁରୁ ପ୍ରଶାଖା ମୂଳ ବାହାରି ମାଟିର ଜଳ ସଂଗ୍ରହ କରି ଦୃଢ଼ ଭାବରେ ବଢ଼ିଥାଏ ।

ମୂଳର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ :

  • ମୂଳର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ଟୋପିପରି ରହି ମୂଳର ଅଗ୍ରଭାଗକୁ ମାଟି ସହ ଘଷିହୋଇ କ୍ଷୟ ହେବାରୁ ରକ୍ଷାକରେ । ଏହାକୁ ମୂଳତ୍ରାଣ କୁହାଯାଏ ।
  • ମୂଳତ୍ରାଣ ପଛକୁ କୋଷ ବିଭାଜନ ଓ ତା’ପରେ ଥ‌ିବା ବର୍ଦ୍ଦନଶୀଳ ଅଂଶ ମୂଳକୁ ବୃଦ୍ଧିରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
  • ବର୍ଷନଶୀଳ ଅଂଶର ପଛରେ ଥ‌ିବା ମୂଳରୁ ଗୁଡ଼ିଏ ମୂଳଲୋମ ବାହାରିଥାଏ । ଏହି ମୂଳଲୋମ ହିଁ ଜଳ ଶୋଷଣ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
    BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 4
  • ଭିତରେ ବଢ଼ିଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶାଖା ଓ ପ୍ରଶାଖା ମୂଳରେ ମଧ୍ୟ କୋଷ ବିଭାଜନ ଅଂଶ, ବର୍ଦ୍ଦନଶୀଳ ଅଂଶ, ମୂଳ ଲୋମ ଅଂଶ ରହିଥାଏ ।
  • ମୂଳର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଅନୁସାରେ ଏହାକୁ ପ୍ରଧାନ ମୂଳ, ଗୁଚ୍ଛମୂଳ ଓ ରୂପାନ୍ତରିତ ମୂଳ କୁହାଯାଏ ।
    BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 5

ତୁମ ପାଇଁ କାମ – ୨

  • ବର ଓହଳ ବା କିଆ ଗଛର ଚେର ସଂଗ୍ରହ କରି ଆଣ । ବୋରଝାଞ୍ଜକୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ତା’ର ମୂଳର ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
  • ବରଗଛର ଓହଳ ବାହାରି ମାଟି ଭିତରକୁ ଯାଇଥାଏ । ଏହା ବରଗଛକୁ ସଳଖ ଭାବରେ ରଖୁଏ । ଏହାକୁ ସ୍ତମ୍ଭମୂଳ କହନ୍ତ୍ର ।
  • କିଆ ଗଛରୁ ବାହାରିଥିବା ମୂଳ କିଆ ଗଛକୁ ଠେସି ରଖେ । ଏହାକୁ ଠେସମୂଳ କୁହାଯାଏ ।
  • ଏ ସମସ୍ତପ୍ରକାର ମୂଳକୁ ଆସ୍ଥାନିକ ରୂପାନ୍ତରିତମୂଳ କୁହାଯାଏ ।
  • ମୂଳା, ଗାଜର, ସାଲଗମ୍, ବିଟ୍ ଓ କନ୍ଦମୂଳ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଧାନ ମୂଳ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ଭଣ୍ଡାର ମୂଳ ହୋଇଥାଏ ।

େସମୂଳ, ସ୍ତମ୍ଭମୂଳ, ଭଣ୍ଡାରମୂଳ ଆଦି ମୂଳକୁ ଆସ୍ଥାନିକ ରୂପାନ୍ତରିତ ମୂଳ କୁହାଯାଏ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ

→ ମୂଳର କାର୍ଯ୍ୟ :
(i) ମୂଳ ଉଦ୍ଭିଦକୁ ମାଟିସହ ଜାବୁଡିଧରିବାସହ ମାଟିରୁ ଓ ଖଣିଜ ଲବଣ ଶୋଷଣ କରି ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶକୁ ପଠାଇଥାଏ ।
(ii) ରୂପାନ୍ତରିତ ମୂଳଗୁଡ଼ିକ ଖାଦ୍ୟ ସଞ୍ଚୟ କରି ରଖୁବାସହ କାଣ୍ଡକୁ ଆଶ୍ରା ମଧ୍ୟ ଦେଇଥାଏ ।

Question ୨।
ପ୍ରଧାନମୂଳ, ଗୁଚ୍ଛମୂଳ ଓ ରୂପାନ୍ତରିତ ମୂଳକୁ ଭିଭିକରି କେତେକ ଗଛର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 6

Question ୩ ।
କେଉଁ ମୂଳ ଖାଦ୍ୟ ସଞ୍ଚୟ କରିଥାଏ ତାହାର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଉ –
(i) ରୂପାନ୍ତରିତ ମୂଳ ଖାଦ୍ୟ ସଞ୍ଚୟ କରିଥାଏ ।
(ii) ମୂଳା, ଗାଜର ଆଦି ରୂପାନ୍ତରିତ ମୂଳ ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ – ୩

  • କାଣ୍ଡର ଯେଉଁ ଅଂଶରୁ ପତ୍ର ବାହାରିଥାଏ ତାହାକୁ ଗଣ୍ଠି କହନ୍ତି ।
  • ଦୁଇଟି ଗଣ୍ଠିର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥାନକୁ ପବ କହନ୍ତି ।
  • ଗଣ୍ଠିର ଯେଉଁଠାରୁ ପତ୍ର ବାହାରିଥାଏ ସେହିଠାରେ କାଣ୍ଡ ଓ ପତ୍ରର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥାନକୁ କକ୍ଷ କହନ୍ତି । ଏହି କକ୍ଷରେ କଢ଼ି ବା କଳିକା ଥାଏ । ଏହା କକ୍ଷ କଳିକା ଅଟେ । ଏହି କକ୍ଷ କଳିକାଗୁଡ଼ିକ ଶାଖା, କାଣ୍ଡ ଓ ଫୁଲରେ ପରିଣତ ହୁଅନ୍ତି ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ

Question ୪ ।
ବାଉଁଶ, ବିଶଲ୍ୟକରଣୀ, ଚାକୁଣ୍ଡା ଓ ଆଖୁ ଗଛର ଚିତ୍ର ଖାତାରେ ଅଙ୍କନ କରି ତାହାର ପବ, କକ୍ଷ, ଚିହ୍ନାଅ ।
ଉ –
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 7

ତୁମ ପାଇଁ କାମ – ୪

  • ଗୋଟିଏ କଖାରୁଗଛ ଓ ପିଜୁଳିଗଛର କାଣ୍ଡକୁ ଭଲ ଭାବରେ ଲକ୍ଷ୍ୟ କର ।
  • କଖାରୁ କାଣ୍ଡଟି ଅନ୍ୟର ଆଶ୍ରାରେ ବଢ଼ିଲାବେଳେ ପିଜୁଳି କାଣ୍ଡଟି ସିଧାହୋଇ ବିନା ଆଶ୍ରାରେ ବଢ଼ିପାରୁଛି । ଗଠନରେ ଦୃଷ୍ଟିରୁ କାଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଅଟନ୍ତି; ଯଥା – ସବଳ କାଣ୍ଡ, ଦୁର୍ବଳ କାଣ୍ଡ ।
  • ସବଳ କାଣ୍ଡ – ଆମ୍ବ, ପଣସ, ପିଜୁଳି, ବାଉଁଶ, ବାଇଗଣ ଇତ୍ୟାଦି ।
  • ଦୁର୍ବଳ କାଣ୍ଡ – କଖାରୁ, ପୋଇ, କଲରା ଇତ୍ୟାଦି ।
    BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 8

Question ୫ ।
କଖାରୁ ଗଛ ଓ ପିଜୁଳି ଗଛ ମଧ୍ଯରେ ଯେଉଁ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖୁଛ ଲେଖ ।
ଉ –
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 9

→ ଉଭିଦର କାଣ୍ଡ :
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 10

  1. ଗୋଟିଏ ଉଭିଦର ଯେଉଁ ଅଂଶ ତା’ର ଭ୍ରୂଣ କାଣ୍ଡରୁ ବାହାରି ମାଟି ଉପରେ ବଢ଼ିଥାଏ, ତାହାକୁ କାଣ୍ଡ କୁହାଯାଏ ।
  2. କାଣ୍ଡର ଯେଉଁ ଅଂଶରୁ ପତ୍ର ବାହାରିଥାଏ, ତାହାକୁ ଗଣ୍ଠି କହନ୍ତି । ଦୁଇଟି ଗଣ୍ଠିର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥାନକୁ ପବ କହନ୍ତି ।
  3. ଗଣ୍ଠିର ଯେଉଁଠାରୁ ପତ୍ର ବାହାରିଥାଏ ସ୍ଥାନକୁ କକ୍ଷ କହନ୍ତି । ଏହି କକ୍ଷରେ କଢ଼ି ବା କଳିକା ଥାଏ । ଏହାକୁ କକ୍ଷ କଳିକା କୁହାଯାଏ । ଏହି କକ୍ଷ କଳିକାଗୁଡ଼ିକ ଶାଖା, କାଣ୍ଡ ଓ ଫୁଲରେ ପରିଣତ ହୁଅନ୍ତି ।
  4. ଗଠନଦୃଷ୍ଟିରୁ କାଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକ ଦୁଇପ୍ରକାର; ଯଥା – ସବଳ କାଣ୍ଡ ଓ ଦୁର୍ବଳ କାଣ୍ଡ । ଆମ୍ବ, ପଣସ, ପିଜୁଳି ଆଦି ସବଳ କାଣ୍ଡ ଓ କଖାରୁ, ପୋଇ, କଲରା ଶିମ୍ବ ଆଦି ଦୁର୍ବଳ କାଣ୍ଡ ଅଟେ ।

ଅଦା, ଆଳୁ, ପିଆଜ, ଓଲୁଅ ଆଦି ରୂପାନ୍ତରିତ କାଣ୍ଡ । ସପ୍ତଫେଣୀ, ନାଗଫେଣୀ ମଧ୍ଯ ରୂପାନ୍ତରିତ କାଣ୍ଡ । କଖାରୁ, ଜହ୍ନି, କଲରା ଆଦି ଗଛର ଆକର୍ଷୀ ମଧ୍ୟ ଗୋଟିଏ ରୂପାନ୍ତରିତ କାଣ୍ଡ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ

→ କାଣ୍ଡର କାର୍ଯ୍ୟ :
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 11

  • ଉଦ୍ଭିଦର ବାଣ୍ଡ ଉଦ୍ଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶକୁ ଧରିରଖୁବା ସହ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ
  • ଖଣିଜ ଲବଣକୁ ପରିବହନ କରି ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶକୁ ପଠାଇଥାଏ ।
  • କାଣ୍ଡ ମଧ୍ଯ ପତ୍ରଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଖାଦ୍ୟ ପରିବହନ କରି ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶକୁ ପଠାଇଥାଏ ।

ଅଦା, ଆଳୁ, ଓଲୁଅ ଆଦି ରୂପାନ୍ତରିତ କାଣ୍ଡ ଖାଦ୍ୟ ସଞ୍ଚୟ କରି ରଖିଥାଆନ୍ତି ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ – ୫

ଗୋଟିଏ ମନ୍ଦାରପତ୍ର ତୋଳିଆଣି ତା’ର ଗୋଟିଏ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର । ପତ୍ରର ଅଂଶଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନ ।
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 12

→ ଉଭିଦର ପତ୍ର :

  • ଅଧିକାଂଶ ପତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଓସାରିଆ ଅଂଶକୁ ଫଳକ କୁହାଯାଏ । ବୃନ୍ତଦ୍ୱାରା ଏହା ଉଦ୍ଭଦସହ ଲାଗିରହିଥାଏ ।
  • ବୁନ୍ତର ଉପସ୍ଥିତି ଅନୁ ଯାୟୀ ପତ୍ର ଦୁ ଇପ୍ର କାର ; ଯଥା – ସବୃନ୍ତକ ଓ ଅବୃନ୍ତକ । ଆମ୍ବ, ପଣସ ଗଛର ପତ୍ର ସବୃନ୍ତକ ଏବଂ ରଙ୍ଗଣୀ ଗଛର ପତ୍ର ଅବୃନ୍ତକ ଅଟେ ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ – ୬
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 13

  • ପ୍ରତ୍ୟେକ ପତ୍ରକରେ ଛୋଟ ଛୋଟ ଡେମ୍ଫ ଥାଏ । ବେଳେବେଳେ ପତ୍ରକଟି ପତ୍ରଭଳି ଦେଖାଗଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ପତ୍ର ନୁହେଁ । ଏହା ଫଳକର ଗୋଟିଏ ଅଂଶ ମାତ୍ର । ଏହିଭଳି ପତ୍ରକ ଥ‌ିବା ପତ୍ରକୁ ଯୌଗିକ ପତ୍ର କୁହାଯାଏ । କିନ୍ତୁ ଆମ୍ବ, ପଣସ ଓ ଅମୃତଭଣ୍ଡା ଆଦିର ପତ୍ରକୁ ମୌଳିକ ପତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
  • ଆମ୍ବ, ପଣସ, ପିଜୁଳି ଇତ୍ୟାଦି ପତ୍ରର ଧାର ଦନ୍ତୁରିତ ନୁହେଁ । କିନ୍ତୁ ମନ୍ଦାର ପତ୍ରର ଧାର ଦନ୍ତୁରିତ । ଅମୃତଭଣ୍ଡା ପତ୍ରର ଧାର ବହୁ ପରିମାଣରେ ଦନ୍ତୁରିତ ।
  • ଅଶ୍ଵତ୍‌ଥ ପତ୍ରର ଅଗ୍ର ଖୁବ୍ ଗୋଜିଆ ହେଲାବେଳେ ପଣସ ପତ୍ରର ଅଗ୍ର ଆଦୌ ଗୋଜିଆ ନୁହେଁ । ବହୁ ଜାତିର ପତ୍ରର ଅଗ୍ର ଅଳ୍ପବହୁତେ ଗୋଜିଆ ହୋଇଥାଏ; ମାତ୍ର କାଞ୍ଚନ ପତ୍ରର ଅଗ୍ରଟି ଦେଖ‌ିଲେ ମନେହୁଏ ଯେପରି ତାହା ଭିତରକୁ ପଶିଯାଇଛି ।
  • ବିଭିନ୍ନ ଜାତିର ପତ୍ର ଫଳକ ମଝିରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ମୋଟା ଶିରା ଥାଏ ଏବଂ ସେଥୁରୁ ଶାଖା ଓ ପ୍ରଶାଖା ଶିରାମାନ ବାହାରିଥାଏ । ଦୁଇଟି ଶାଖା ଶିରାରୁ ବାହାରିଥିବା ଦୁଇଟି ପ୍ରଶାଖା ଶିରା ପରସ୍ପର ସହିତ ଯୋଡ଼ିହୋଇ ଫଳକ ଦେହରେ କୁହାଯାଏ ।

(iii) ଶିମ୍ବ, ନିମ୍ବ, ସଜନା ଆଦି ପତ୍ରର ଫଳକଗୁଡ଼ିକ ଛୋଟ ଛୋଟ ଅଂଶରେ ବିଭକ୍ତ । ଏହି ଛୋଟ ଅଂଶଗୁଡ଼ିକୁ ପତ୍ରକ କହନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପତ୍ରକରେ ଛୋଟ ଛୋଟ ଡେମ୍ଫ ଥାଏ ।
BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 14
(iv) ବେଳେବେଳେ ପତ୍ରକଟି ପତ୍ରଭଳି ଦେଖାଗଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ପତ୍ର ନୁହେଁ । ଏହା ଫଳକର ଗୋଟିଏ ଅଂଶ ମାତ୍ର । ଏହିଭଳି ପତ୍ରକ ଥିବା ପତ୍ରକୁ ଯୌଗିକ ପତ୍ର କୁହାଯାଏ । ଆମ୍ବ, ପଣସ ଓ ଅମୃତଭଣ୍ଡା ଆଦିର ପତ୍ରକୁ ମୌଳିକ ପତ୍ର କୁହାଯାଏ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ

→ ପତ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟ :

  • ପତ୍ର ନିଜ ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସମସ୍ତ ଜୀବଜଗତକୁ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
  • ପତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଅସଂଖ୍ୟ ଛିଦ୍ରଦ୍ୱାରା ଉଭିଦ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ଅମ୍ଳଜାନ ନେଇ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ତ୍ୟାଗ କରି ଶ୍ବସନ କରିଥାଏ । ଏହି ଛିଦ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ଵାରା ଉଭିଦ ଶରୀରରୁ ଅତ୍ୟଧିକ ଜଳକୁ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ବାହାରକୁ ଛାଡ଼ିଥାଏ । ଏହାକୁ ଉଚ୍ଛେଦନ କୁହାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ଗଛପାଖ ଥଣ୍ଡା ଲାଗେ ।

ଫୁଲ :

  • ଫୁଲଟି ଗୋଟିଏ ବୃନ୍ତଦ୍ୱାରା କାଣ୍ଡ ସହିତ ଲାଗିରହିଥାଏ । ଗୋଟିଏ ଫୁଲରେ ବୃନ୍ତ, ବୃତ୍ତି, ଦଳ ବା ପାଖୁଡ଼ା, ପୁଂକେଶର ଓ ଗର୍ଭକେଶର ପରି ଅଂଶମାନ ଥାଏ ।
  • ଫୁଲଟି କଢ଼ ଅବସ୍ଥାରେ ବୃଦ୍ଧିଚକ୍ର (୧ମ ଚକ୍ର) ବାହାରକୁ ଦେଖାଯାଏ । କଢ଼ ବଡ଼ ହେଲେ ଦଳଚକ୍ର (୨ୟ ଚକ୍ର) ଦେଖାଯାଏ । ଫୁଲ ଫୁଟିଲେ ପୁଂକେଶର ଚକ୍ର (୩ୟ ଚକ୍ର) ଓ ଗର୍ଭକେଶର ଚକ୍ର (୪ର୍ଥ ଚକ୍ର) ଦେଖାଯାଏ ।

ପୁଂକେଶର ଚକ୍ର ଥାଏ । ଏଥ‌ିରେ ୧୦ଟି ଫୁକେଶର ଅଛି । ଫୁକେଶର ଚକ୍ର ଚାରିପାଖରେ ଦଳଚକ୍ର ଥାଏ । ଏଥ‌ିରେ ପ୍ରାୟ ୫ଟି ଦଳ ବା ପାଖୁଡ଼ା ଅଛି । ଦଳଚକ୍ରକୁ ବୃତ୍ତିଚକ୍ର ଘେରିରହିଥାଏ । ଏଥ‌ିରେ ୫ଟି ବୃତ୍ତି ଅଛି ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ ୭

→ ଫୁଲର କାର୍ଯ୍ୟ :

  1. ଫୁଲର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପୁଂକେଶରରେ ଗୋଟିଏ ଦଣ୍ଡ ଓ ତା’ ଅଗରେ ପରାଗ ପେଟିକା ଥାଏ । ପରାଗ ପେଟିକାରେ ପରାଗ ରେଣୁ ଥାଏ ।
  2. ପ୍ରତି ଗର୍ଭକେଶର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଗର୍ଭଶୀର୍ଷ, ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଗର୍ଭ ଦଣ୍ଡ ଓ ତଳ ଭାଗରେ ଗର୍ଭାଶୟ ଥାଏ ।
  3. ପାକଳ ପରାଗ ପରିପକ୍ବ ଗର୍ଭ ଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼ିଲେ ପରାଗ ସଙ୍ଗମ ହୁଏ । ପରାଗ ସଙ୍ଗମର କିଛି ଦିନ ପରେ ଗର୍ଭାଶୟଟି ଫଳରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଗର୍ଭାଶୟ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ବା ଗୁଡ଼ିଏ ଡିମ୍ବକୋଷ ରହିଥା’ନ୍ତି । ଫଳ ମଧ୍ୟରେ
  4. କଖାରୁ, କଲରା ଆଦି ଗଛରେ ଅଣ୍ଡିରା ଫୁଲରେ ଗର୍ଭ କେଶର ନଥାଏ ଏବଂ ମାଈ ଫୁଲରେ ଫୁକେଶର ନଥାଏ । ପୋଟଳ, କାଙ୍କଡ଼, ଅମୃତଭଣ୍ଡା, ତାଳ ଜାତିର ଅଣ୍ଡିରା ଗଛ ଓ ମାଈ ଗଛ ଦେଖାଯାଏ ।
    BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ - 15

ଫଳ :
(i) ଗର୍ଭାଶୟଟି ପରାଗ ସଙ୍ଗମ ପରେ ଫଳ ହୁଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଫଳରେ ଗୋଟିଏ ଆବରଣ ଓ ଏକ କିମ୍ବା ଏକାଧ୍ଵ ବୀଜ ଥାଏ ।
(ii) ବୀଜ ଫଳ ଭିତରେ ନିରାପଦରେ ଗଠିତ ହୁଏ, ବଢ଼େ ଓ ପାକଳ ହୁଏ । ବୀଜ ପୁଣି ଆଉ ଥରେ ନୂତନ ଗଛ ହେବାପାଇଁ ସାହାଯ୍ୟ କରି ବଂଶବିସ୍ତାର କରେ ।

 

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

अनुशीलनी

1. इन प्रश्नों के उत्तर दीजिए

(क) भारी वर्षा हुई तो क्या हुआ ?
उत्तर:
नानी के गाँव में एक बहुत बड़ा कुआँ था । उसमें चार-छह मेंढ़क रहते थे । भारी वर्षा हुई तो कुएँ में पानी भर गया । पानी उस कुएँ से बाहर आने लगा । पानी की उस बाढ़ में कुएँ में रहनेवाले मे ढ़क बाहर निकल आए ।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

(ख) बाहर निकले मेंढ़कों की क्या हालत हुई ?
उत्तर:
बाहर निकले मेंढ़कों खुशी से इधर-उधर उछलने लगे । एक शरारती मेंढ़क गर्व से सड़क पर उछलने लगा । एक गाड़ी के पहिए के नीचे वह आ गया, पर बच गया । अपने को बलशाली मानवाला एक मेंढक कूदते सम साँप के मुँह से बच गया । तीसरे मेंढ़क की पिछली टाँग साइकिल से टूट गई ।

(ग) आदमी घर से निकले तो पहले क्या करें ?
उत्तर:
घर से निकले तो पहले अपने को काबू में रखे। अपने को बड़ा न माने । विनयी बने । गुस्सा न करे । दूसरों के साथ अच्छा बर्ताव करे । दूसरों के साथ मिलजुलकर रहना सीखे । उसका व्यवहार दूसरों को बुरा न लगे, किसी को

(घ) कैसा व्यवहार अशिष्ट समझा जाता है ?
उत्तर:
दूसरों से झगड़ना, नाराज होना, गाली-गलौज करना, चिल्लाना, जिद करके अकड़ना, बिना पूछे दूसरों की चीज छूना, दूसरों के काम में दखल देना जैसे व्यवहारों को अशिष्ट समझा जाता है । हमारा व्यवहार दूसरों को बुरा लगना, हमारे कारण को असुबिधा होना या दिल को दुख होना भी अशिष्ट व्यवहार हैं।

(ङ) शिष्टता किन-किन कामों में है ?
उत्तर:
अपनी बुरी आदतों को रोकने, अपने मन और भावों hi काबू में रखने, जोर-जोर से न बोलने, बड़ों और गुरुजनों का सम्मान करने, सहपाठियों से मित्र भाव रखने, छोटों को स्नेह करने, अपनी बारी का इंतज़ार करने, लाईन में आने, स्कूल तथा ट्राफिक के नियम मानने में शिष्टता है ।

(च) आदमी के दोस्त या दुश्मन कैसे बनते हैं ?
उत्तर:
आदमी के व्यवहार से दोस्त या दुश्मन बनते हैं । हम ऐसा व्यवहार करें कि वह दूसरों को बुरा न लगे, उनकी असुविधा न हो, उनके दिल को कोई दुःख न पहुँचे । इससे लोग दोस्त वन जाएँगे । हम झगड़ा करेंगे, गाली देंगे, दूसरों के काम में दखल देंगे तो लोग हमारे दुश्मन बन जाएँगे ।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

2. निम्न प्रश्नों के उत्तर एक-दो वाक्यों में दीजिए :

(क) अनुपम कहाँ रहता है ?
उत्तर:
अपुनम भुवनेश्वर में रहता है ।

(ख) एक दिन क्या हुआ ?
उत्तर:
एक दिन भारी वर्षा हुई ।

(ग) कुएँ में कौन थे ?
उत्तर:
कुएँ में चार-छह मेंढ़क रहते थे ।

(घ) बाढ़ आने पर मेंढ़कों की क्या दशा हुई ?
उत्तर:
पानी की उस बाढ़ में मेंढ़क कुएँ से बाहर आ गए।

(ङ) पहले मेंढ़क की क्या हालत हुई ?
उत्तर:
पहला मेंढ़क ऐंठकर सड़क पर उछलते समय एक गाड़ी के पहिए के नीचे आ गया, पर बच गया ।

(च) तीसरे मेंढ़क का स्वभाव कैसा था ?
उत्तर:
तीसरा मेंढ़क बड़ा घमंडी था ।

(छ) मेंढ़की ने अपने बच्चों से क्या कहा ?
उत्तर:
मेंढ़की ने अपने बच्चों से कहा कि खबरदार, बाहर निकलो तो अपने को बचाना सीखो, संभलकर चलो, आफत से बचो !

(ज) विनयी होने का क्या मतलब है ?
उत्तर:
विनयी होने का मतलब है घमंड न करना, अपने को बड़ा न मानना ।

(झ) आदमी के बच्चों को क्या करना चाहिए ?
उत्तर:
आदमी के बच्चों को दूसरों के साथ मिलजुलकर रहना चाहिए ।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

3. निम्न प्रश्नों के उत्तर दीजिए :

(क) किसने कहानी सुनाई ?
उत्तर:
नानी ने कहानी सुनाई ।

(ख) मेंढ़क सड़क पर क्या करने लगे ?
उत्तर:
मेंढ़क सड़क पर फुदकने लगे ।

(ग) मेंढ़क की कौन-सी टाँग टूट गई ?
उत्तर:
मेंढ़क की पिछली टाँग टूट गई ।

(घ) अपने अच्छे बर्ताव से लोग क्या बनेंगे ?
उत्तर:
अपने अच्छे बर्ताव से लोग दोस्त बनेंगे।

4. निम्नलिखित विकल्पों में से सही उत्तर चुनिए :

(क) आदमी जानवर से अच्छा है, क्यों कि उसमें ज्यादा:
(i) बल है
(ii) बुद्धि है
(iii) सुंदरता है
(iv) नम्रता है
उत्तर:
(ii) बुद्धि है

(ख) विनय का भाव क्या है ? सही विकल्प चुनिए –
(i) अपने को बड़ा मानना
(ii) अपने को बड़ा न मानना,
(iii) दूसरे को पीटना
(iv) दूसरे के साथ नाचना
उत्तर:
(ii) अपने को बड़ा न मानना

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

(ग) बड़ों और गुरुजनों का क्या करना चाहिए ?
(i) सम्मान करना
(ii) स्नेह करना
(iii) आदर करना
(iv) इंतजार करना
उत्तर:
(i) सम्मान करना

भाषाकार्य

5. इन शब्दों को देखिए इनके दो रूप होते हैं।
BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 3 हम क्या-क्या जानते हैं 9
गया, आया, हुआ आदि रूप सही हैं ।
आ, आआ, हुया नहीं होता ।

6. सही वर्तनी लिखिए:
पहिआ, विस्व, सौहाद्र, बजरगं, छाति, एंठ, काबु, नानि, पुछा, भाइ, र्बताव, असिस्ट, भर्द, दुसरा
उत्तर:

  • पंहिआ — पहिया
  • सौहाद्र —  सौहार्द
  • छाति — छाती
  • विस्व — विश्व
  • बजरगं — बजरंग
  • एंठ — ऐंठ
  • काबउ — काबू
  • पुछा — पूछा
  • बताव — बर्ताव
  • भर्द — भद्र
  • नानि — नानी
  • भाइ — भाई
  • असिस्ट — अशिष्ट
  • दुसरा — दूसरा

7. निम्नलिखित वाक्यों को सुधार कर लिखिए:

(i) एक बार भारी वर्षा हुआ ।
(ii) दूसरों के झगड़ना अच्छी बात नहीं ।
(iii) आदमी के आचरण सभ्य होता है ।
(iv) उसका पिछला टाँग टूट गया ।
(v) वह मेरा ओर देखने लगा ।
शुद्ध वाक्य
(i) एक बार भारी वर्षा हुई ।
(ii) दूसरों से झगड़ना अच्छी बात नहीं है ।
(iii) आदमी का आचरण सभ्य हाता है।
(iv) उसकी पिछली टाँग टूट गई ।
(v) वह मेरी ओर देखने लगा ।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

जानिए :
निम्नलिखित शब्दों को देखिए इन्हें ‘संज्ञा ” शब्द कहते हैं ।
संज्ञा शब्द कर्त्ता या कर्म हो सकते हैं ।
कुआँ, मेंढक, वर्षा, बाढ़, पानी, रात, कहानी, अनुपम, ‘भुवनेश्वर, मालिक, साँप, बच्चा, खुशी, टोली, आदत, सौहार्द, मित्रता, कक्षा

इन संज्ञा शब्दों को निम्नलिखित वर्गों में सजाइए –
(क) व्यक्तिवाचक
(ख) द्रव्यवाचक
(ग) जातिवाचक
(घ) समूहवाचक
(ङ) भाववाचक
उत्तर:
(क) व्यक्तिवाचक- अनुपम, भुवनेश्वर
(ख) द्रव्यवाचक- पानी
(ग) जातिवाचक – कुआँ, मेंढक, वर्षा, बाढ़, रात, कहानी, मालिक, साँप, बच्चा
(घ) समूहवाचक टोली,कक्षा
(ङ) भाववाचक खुशी, आदत, सौहार्द, मित्रता

8. उचित संज्ञा और विशेषण शब्दों को जोड़िए :

क — ख
अच्छी — दुनिया
भद्र — आदत
भारी — साँप
बड़ा — वर्षा
बुरी — आदत
खुली — दुनिया
उत्तर:
क — ख
अच्छी — कहानी
भद्र — व्यवहार
भारी — वर्षा
बड़ा — साँप
बुरी — आदत
खुली — दुनिया

9. उदाहरण के अनुसार वचन बदलिए :

(i) घर – घर
मेंढ़क – मेंढ़क
पाँव — पाँव
साँप — साँप

(ii) रात — टाँगे
सड़क — सड़कें
साइकिल — साइकिलें
टाँग — टाँगो
ढूह — दूहें
आदत — आदतें

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

(iii) कुआँ — कुऐ
पहिया — पहियाँ
बेटा — बेटे
बच्चा — बच्चे
कीड़ा — कीड़े
लड़का — लड़के

(iv) कहानी — कहानियाँ
गाड़ी — गाड़ियाँ
डाली — डालियाँ
नदी — नदियाँ
लड़की — लड़कियाँ

10. समानार्थी शब्द लिखिए:

  • दुश्मन — शत्रु
  • सौहार्द — मित्रता
  • अशिष्ट — असभ्य
  • ढूह — टीला
  • ऊधमी — शरारती

11. निम्नलिखित शब्दों के लिंग बदलिए :

  • नानी — नाना
  • मेंढ़की — मेंढ़क
  • बहन — बहनोई
  • माँ — बाप

12. विशेषण छाँटिए :
(क) बाहर – ……………..
अचानक – ……………..
दुःखी – ……………..
उत्तर: दु:खी

(ख) मतलब – ……………..
अशिष्ट – ……………..
व्यवहार – ……………..
उत्तर: अशिष्ट

(ग) जरूरी – ……………..
बात – ……………..
उसने – ……………..
उत्तर: जरूरी

(घ) शरारती – ……………..
खुशी – ……………..
के साथ – ……………..
उत्तर: शरारती

(ङ) सम्मान – ……………..
गुरुजन – ……………..
होशियार – ……………..
उत्तर: होशियार

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

(च) अच्छा – ……………..
जानवर – ……………..
चाहिए – ……………..
उत्तर: अच्छा

(छ) कुआँ – ……………..
बड़ा – ……………..
चिल्लाना – ……………..
उत्तर:
(छ) बड़ा

परीक्षोपयोगी अतिरिक्त प्रश्नोत्तर

एक-एक वाक्य में उत्तर दीजिए :

प्रश्न 1.
अनुपम कहाँ रहता था ?
उत्तर:
अनुपम भुवनेश्वर में रहता था।

प्रश्न 2.
अनुपम के घर कौन आई ?
उत्तर:
अनुपम के घर उसकी नानी आई ।

प्रश्न 3.
नानी ने रात को किसे कहानी सुनाई ?
उत्तर:
नानी ने रात को अनुपम को कहानी सुनाई ।

प्रश्न 4.
नानी ने कब कहानी सुनाई ?
उत्तर:
नानी ने रात को कहनी सुनाई ।

प्रश्न 5.
कुआँ किसके गाँव में था ?
उत्तर:
कुआँ नानी के गाँव में था ।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

प्रश्न 6.
कुएँ में कितने मेंढ़क रहते थे ?
उत्तर:
कुएँ में चार-छह मेंढ़क रहते थे ।

प्रश्न 7.
मेंढ़क कुएँ में दिन-रात क्या करते थे ?
उत्तर:
मेंढ़क कुएँ में दिन-रात उछलते-कूदते और टर्र-टर्र करते थे

प्रश्न 8.
मेंढ़क किसके मालिक बने हुए थे ?
उत्तर:
में ढ़क मानो कुएँ के मालिक बने हुए थे ।

प्रश्न 9.
मेंढ़क कुएँ में रहते समय किस स्वभाव के हो गए थे ?
उत्तर:
मेंढक कुएँ में रहते समय उधमी और शरारती हो गए थे ।

प्रश्न 10.
कुएँ में पानी कैसे भर गया ?
उत्तर:
एक बार भारी वर्षा हुई तो कुएँ में पानी भर गया ।

प्रश्न 11.
मेंढ़क कैसे बाहर निकल आए ?
उत्तर:
कुएँ में पानी भरकर बाहर आने लगा तो पानी की उस बहाव में में ढ़क बाहर निकल आए ।

प्रश्न 12.
मेंढ़क क्यों खुशी से फूल उठे ?
उत्तर:
बाहर की खुली दुनिया सामने देखकर में ढ़क खुशी से फूल उठे ।

प्रश्न 13.
कौन-सा मेंढ़क किसीका सुनता न था ?
उत्तर:
मेंढकों में से जो सबसे शरारती था, वह किसीका सुनता न था ।

प्रश्न 14.
शरारती मेंढ़क ने गाड़ी देखकर क्या किया ?
उत्तर:
शरारती मेंढ़क गाड़ी देखकर ऐंठकर उछलने लगा और पहिए के नीचे जा गिरा, पर बच गया ।

प्रश्न 15.
दूसरा मेंढ़क अपने को क्या मानता था ?
उत्तर:
दूसरा मेंढक अपने को बड़ा बजरंगबली मानता था ।

प्रश्न 16.
दूसरा मेंढ़क किससे बच गया ?
उत्तर:
एक साँप मुँह बाये आया तो दूसरा में ढ़क छिपकर बच गया ।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

प्रश्न 17.
तीसरे मेंढ़क का स्वभाव कैसा था ?
उत्तर:
तीसरा में ढ़क बड़ा घमंडी था ।

प्रश्न 18.
तीसरा मेंढ़क छाती फुलाकर क्या कहता था ?
उत्तर:
तीसरा में ढ़क छाती फुलाकर कहता था कि मेरी बराबरी करने वाला अभी पैदा नहीं हुआ ।

प्रश्न 19
तीसरे मेंढ़क की क्या दुर्दशा हुई ?
उत्तर:
तीसरे में ढ़क की पिछली टाँग पर एक साइकिल सर्र से निकल गई और उसकी टाँग टूट गई ।

प्रश्न 20.
मेंढ़की पास की ढूह पर क्या कर रही थी ?
उत्तर:
मेंढ़की पास की ढूह पर में ढ़कों की यह दुर्दशा देख रही थी ।

प्रश्न 21.
मेंढ़की ने अपने बच्चों से क्या कहा ?
उत्तर:
मेंढ़की ने अपने बच्चों से कहा “देखो बच्चो ! खबरदार बाहर निकलो तो अपने को बचाना सीखो; संभलकर चलो आफत से बचो ।

प्रश्न 22.
अनुपम ने अपनी नानी से क्या पूछा ?
उत्तर:
अनुपम ने अपनी नानी से पूछा, “नानीजी ! हम घर से बाहर निकलें तो क्या करे ?”

प्रश्न 23.
नानी ने किस प्रकार के व्यवहार को पहली बात कही ?
उत्तर:
नानी ने अपने को काबू में रखने को पहली बात कही।

प्रश्न 24.
अपने को काबू में रखने का मतलब क्या है ?
उत्तर:
अपने को काबू में रखने का मतलब है कि अपने को “बड़ा न मानना ।

प्रश्न 25.
विनय का भाव क्या है ?
उत्तर:
अपने को बड़ा न मानना विनय का भाव है।

प्रश्न 26.
कौन – सा बर्ताव सबको अच्छा लगता है
उत्तर:
गुस्सा न करना, घमंड न करना यह बर्ताव सबको अच्छा लगता है

प्रश्न 27.
अनुपम विनयी होगा तो क्या होगा ?
उत्तर:
अनुपम विनयी होगा तो दूसरे उससे प्यार करेंगे ।

प्रश्न 28.
नानी के अनुसार कौन अपने को बचाते हैं ?
उत्तर:
नानी के अनुसार कीड़े-मकोड़े और जानवर अपने को बचाते हैं ।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

प्रश्न 29.
घर में रहते समय बच्चों को क्या सीखना चाहिए ।
उत्तर:
घर में रहते समय बच्चों को माता-पिता की बात मानना, भाई-बहनों के साथ रहना सीखना चाहिए ।

प्रश्न 30.
स्कूल में रहते समय बच्चों को क्या सीखना चाहिए ?
उत्तर:
स्कूल में रहते समय बच्चों को मित्रों के साथ अच्छा बर्ताव करना सीखना चाहिए ।

प्रश्न 31.
घर हो या बाहर, बच्चों को किस ओर सावधान रहना चाहिए ?
उत्तर:
घर हो या बाहर, बच्चों को इस ओर सावधान रहना चाहिए कि उनका व्यवहार दूसरों को बुरा न लगे, किसी को असुविधा न हो, किसी का दिल न दुखे ।

प्रश्न 32.
किस-किस आचरण को अशिष्ट माना जाता है ?
उत्तर:
दूसरों से झगड़ना, नाराज होना, गाली-गलौज करना, चिल्लाना, जिद करके अकड़ना, बिना पूछे दूसरे की चीज छूना, दूसरे के काम में दखल देना आदि आचरणों को अशिष्ट माना जाता है ।

प्रश्न 33.
क्या भद्र व्यवहार कहलाता है ?
उत्तर:
अपनी बुरी आदतों को रोकना, अपने मन और भावों को काबू में रखना भद्र व्यवहार कहलाता है ।

प्रश्न 34.
बड़ों और छोटों को कैसा व्यवहार करने को स्कूल में सिखाया जाता है ?
उत्तर:
बड़ों और गुरुजनों का सम्मान करने और छोटों को स्नेह करने को स्कूल में सिखाया जाता है ?

प्रश्न 35.
सहपाठियों से कैसा व्यवहार करना चाहिए ?
उत्तर:
सहपाठियों से सौहार्द भाव रखना चाहिए ।

प्रश्न 36.
स्कूल में किसका इंतजार करने को सिखाया जाता है?
उत्तर:
स्कूल में अपनी बारी का इंतजार करने को सिखाया जाता है।

प्रश्न 37.
बच्चों को कैसे चलने की सिखाया जाता है ?
उत्तर:
बच्चों को अनुशासन मानकर लाईन बनाकर चलने को सिखाया जाता है ।

प्रश्न 38.
बच्चों को कौन-कौन से नियम और कानून नहीं तोड़ने चाहिए ?
उत्तर:
बच्चों को स्कूल के नियम और ट्रैफिक वे कानून नहीं तोड़ने चाहिए ।

प्रश्न 39.
अच्छे बर्ताव का परिणाम क्या होता है ?
उत्तर:
अच्छे बर्ताव से लोग दोस्त बनते हैं ।

प्रश्न 40.
बुरे आचरण का परिणाम क्या होता है ?
उत्तर:
बुरे आचरण से लोग दुश्मन बन जाते हैं ।

प्रश्न 41.
आदमी जानवर से क्यों अच्छी है ?
उत्तर:
आदमी जानवर से अच्छा है क्योंकि उसका आचरण सभ्य होता है ।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

प्रश्न 42.
सारा विश्व कैसे मित्र हो सकता है ?
उत्तर:
जो अच्छा आचरण करेगा, सारा विश्व उसका मित्र हो सकता है।

एक या दो शब्द में उत्तर दीजिए:

1. अनुपम कहाँ रहता है?
उत्तर: भुवनेश्वर में

2. अनुपम के घर कौन आई ?
उत्तर: उसकी नानी

3. रातको नानी ने क्या सुनाई ?
उत्तर: कहानी

4. कुआँ कहाँ था ?
उत्तर: नानी के गाँव में

5. कुएँ में कितने मेंढ़क रहते थे ?
उत्तर: चार-छह

6. मेंढक कुएँ में अपने को क्या मानते थे ?
उत्तर: मालिक

7. मेंढ़क कैसे बाहर निकले ?
उत्तर: पानी की बाढ़ में

8. कौन-सा मेंढ़क सड़क पर कूदक रहा था ?
उत्तर: शरारती मेंढ़क

9.शरारती मेंढ़क कहाँ जा गिरा ?
उत्तर: पहिए के नीचे

10. दूसरा में ढ़क अपने को क्या मानता था ?
उत्तर: बजरंगबली

11. दूसरा में ढ़क किससे छिपकर बच गया ?
उत्तर: साँप से

12. तीसरे में ढ़क का स्वभाव कैसा था ?
उत्तर: घमंडी था

13. किससे मेंढ़क की पिछली टाँग टूट गई ?
उत्तर: साइकिल से

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

14. अपने बच्चों से संभलकर चलने को किसने कहा ?
उत्तर: मेंढ़की

15. अपने को बड़ा न मानना कैसा भाव है ?
उत्तर: विनय का

16. किसे दूसरे लोग प्यार करते हैं ?
उत्तर: विनयी को

17. हम घर पर किसकी बात मानें ।
उत्तर: माता-पिता की

18. दूसरों से झगड़ना कैसा आचरण हैं ?
उत्तर: अशिष्ट

19. हमें सड़क पर जाते समय किसके कानून नहीं तोड़ने चाहिए ?
उत्तर: ट्रैफिक के

20. हम यदि बुरा आचरण करेंगे लोग क्या बन जाएँगे ?
उत्तर: दुश्मन

मातृभाषा में अनुवाद कीजिए :

प्रश्न 1.
अनुपम भुवनेश्वर में रहता है
उत्तर:
ଅନୁପମ ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ରହେ।

प्रश्न 2.
एक दिन उसकी नानी उनके घर आई ।
उत्तर:
ଦିନେ ତା’ ଆଈ ତାଙ୍କ ଘରକୁ ଆସିଲେ।

प्रश्न 3.
उसने नानी के पाँव छुए ।
उत्तर:
ସେ ଆଈଙ୍କ ପାଦ ଛୁଇଁ ପ୍ରଣାମ କଲା ।

प्रश्न 4.
रात को नानी ने एक अच्छी कहानी सुनाई ।
उत्तर:
ରାତିରେ ଆଈ ଗୋଟିଏ ଭଲ ଗପ ଶୁଣେଇଲେ ।

प्रश्न 5.
मेंढक दिन-रात उछलते-कूदते और टर्र-टर्र करते थे ।
उत्तर:
ବେଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ ଦିନରାତି ଡିଆଁଡ଼େଇଁ କରୁଥିଲେ ଓ କେଁ- କଟର ଶବ୍ଦ କରୁଥିଲେ ।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

प्रश्न 6.
वे मानों कुएँ के मालिक बने हुए थे ।
उत्तर:
ସତେଯେପରି ସେମାନେ କୂଅର ମାଲିକ ହୋଇଯାଇଥିଲେ।

प्रश्न 7.
वे उधमी और शरारती हो गए थे ।
उत्तर:
ସେମାନେ ଉପଦ୍ରବୀ ଓ ଦୁଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥିଲେ।

प्रश्न 8.
एक बार भारी बर्षा हुई।
उत्तर:
‘ଥରେ ଭୀଷଣ ବର୍ଷା ହେଲା।

प्रश्न 9.
उनमें जो सबसे ज्यादा शरारती था, किसी का सुनता
उत्तर:
ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯିଏ ସବୁଠାରୁ ଦୁଷ୍ଟ ଥିଲା, ସେ କାହାରି କଥା ଶୁଣୁ ନଥିଲା ।

प्रश्न 10.
वह ऐंठकर उछलने लगा ।
उत्तर:
ସେ ଗର୍ବରେ ଡେଇଁବାକୁ ଲାଗିଲା।

प्रश्न 11.
वह लम्बा कूदता था ।
उत्तर:
ସେ ବହୁତ ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଡେଉଁଥିଲା।

प्रश्न 12.
इतने में एक साँप मुँह बायें आ पहुँचा ।
उत्तर:
ଏତିକିବେଳେ ଗୋଟିଏ ସାପ ଆଁ କରି ଆସି ପହଞ୍ଚିଲା ।

प्रश्न 13.
मेंढ़क छिपकर बच गया ।
उत्तर:
ବେଙ୍ଗଟି ଲୁଚିଯାଇ ବଞ୍ଚଗଲା ।

प्रश्न 14.
तीसरा भी बड़ा घमंडी था ।
उत्तर:
ତୃତୀୟଟି ମଧ୍ୟ ବହୁତ ଗର୍ବୀ ଥିଲା ।

प्रश्न 15.
मेरी बराबरी करनेवाला अभी पैदा नहीं हुआ ।
उत्तर:
ମୋ ସାଙ୍ଗରେ ମୁକାବିଲା କରିବାକୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା କେହି ଜନ୍ମ ହୋଇ ନାହିଁ ।

प्रश्न 16.
मेंढ़क की पिछली टाँग टूट गई ।
उत्तर:
ବେଙ୍ଗଟିର ପଛଗୋଡ଼ ଭାଙ୍ଗିଗଲା ।

प्रश्न 17.
पास की ढूह पर एक में ढ़की अपने बच्चों के साथ यह सब देख रही थी ।
उत्तर:
ପାଖ ମାଟିକୁଦ ଉପରେ ଗୋଟିଏ ବେଙ୍ଗୁଲୀ ତା’ ପିଲାମାନଙ୍କ ସହିତ ଏସବୁ ଦେଖୁଥିଲା।

प्रश्न 18.
तुम बाहर निकलो तो अपने को बचाना सीखो ।
उत्तर:
ତୁମେମାନେ ବାହାରକୁ ବାହାରିବାବେଳେ ନିଜକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖୁବା ଶିଖ ।

प्रश्न 19.
लेकिन अनुपम डरा नहीं ।
उत्तर:
କିନ୍ତୁ ଅନୁପମ ଡରିଗଲା ନାହିଁ।

प्रश्न 20.
पहली बात है कि अपने को काबू में रखना ।
उत्तर:
ପ୍ରଥମ କଥା ହେଉଛି ଯେ ନିଜକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ରଖ।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

प्रश्न 21.
तुम गुस्सा न करना, घमंड न करना ।
उत्तर:
ତୁମେ କ୍ରୋଧ କରିବ ନାହିଁ, ଗର୍ବ କରିବ ନାହିଁ ।

प्रश्न 22.
ऐसा बर्ताव सबको अच्छा लगता है ।
उत्तर:
ଏଭଳି ବ୍ୟବହାର ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଭଲ ଲାଗେ।

प्रश्न 23.
दूसरी बात, कीड़े-मकोड़े और जानवर अपने को बचाते हैं।
उत्तर:
ଦ୍ଵିତୀୟ କଥା, ପୋକ-ଜୋକ ଓ ପଶୁମାନେ ନିଜକୁ, ରକ୍ଷାକରନ୍ତି ।

प्रश्न 24.
लेकिन आदमी के बच्चे दूसरों के साथ मिलजुलकर रहना सीखते हैं ।
उत्तर:
କିନ୍ତୁ ମଣିଷ ପିଲା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସହିତ ମିଳିମିଶି ରହିବାକୁ ଶିଖୁଥାଏ ।

प्रश्न 25.
स्कूल में मित्रों के साथ अच्छा बर्ताव करना |
उत्तर:
ତୁମେ ସ୍କୁଲରେ ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କ ସହିତ ଭଲ ବ୍ୟବହାର କରିବ ।

प्रश्न 26.
किसी का दिल न दुखे, इस ओर सावधान रहना ।
उत्तर:
କାହାରି ମନରେ ଆଘାତ ନ ଲାଗୁ, ଏଥିପ୍ରତି ସାବଧାନ ରହିବ ।

प्रश्न 27.
दूसरों से झगड़ना, नाराज होना, गाली-गलौज करना, चिल्लाना, जिद करके अकड़ना आदि अशिष्ट आचरण हैं।
उत्तर:
ଅନ୍ୟ ସହିତ କଳିକରିବା, ରାଗିବା, ଗାଳିଗୁଲଜ କରିବା, ପାଟିତୁଣ୍ଡ କରିବା, ଜିଦ କରି ଅଟଳ ରହିବା ଆଦି ଅଶିଷ୍ଟ ଆଚରଣ ।

प्रश्न 28.
इसका मतलब है अपनी बुरी आदतों को रोकना, अपने मन और भावों को काबू में रखना जरूरी है ।
उत्तर:
ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି, ନିଜର ଖରାପ ଅଭ୍ୟାସକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରତ କରିବା, ନିଜ ମନ ଓ ଭାବଗୁଡ଼ିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ରଖୁବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

प्रश्न 29.
सहपाठियों से सौहार्द भाव रखना चाहिए।
उत्तर:
ସହପାଠୀମାନଙ୍କ ସହିତ ମିତ୍ରଭାବ ରଖୁବା ଉଚିତ।

प्रश्न 30.
अपनी बारी का इंतजार करना चाहिए ।
उत्तर:
ନିଜ ପାଳି ଆସିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

प्रश्न 31.
अपने अच्छे बर्ताव से लोग दोस्त बनेंगे, बुरे आचरण से दुश्मन बन जाएँगे ।
उत्तर:
ନିଜ ଭଲ ବ୍ୟବହାର ଦ୍ବାରା ଲୋକେ ମିତ୍ର ହୋଇଯିବେ, ଖରାପ ଆଚରଣ ଯୋଗୁଁ ଶତ୍ରୁ ପାଲଟିଯିବେ ।

सही उत्तर चूनिए :

प्रश्न 1.
कुएँ और मेंढ़क की बात अनुपम को कैसे मालूम हुई ?
(A) माँ से सुनकर
(B) किताब से पढ़कर
(C) आँखों से देखकर
(D) नानी से सुनकर
उत्तर:
(D) नानी से सुनकर

प्रश्न 2.
कुआँ कहाँ था ?
(A) भुवनेश्वर में
(B) अनुपम के गाँव में
(C) जंगल में
(D) नानी के गाँव में
उत्तर:
(D) नानी के गाँव में

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

प्रश्न 3.
कुएँ में कितने मेंढ़क थे ?
(A) बहुत-से
(B) दो-चार
(C) पाँच-दस
(D) चार-छह
उत्तर:
(D) चार-छह

प्रश्न 4.
मेंढ़क रात-दिन क्या करते थे ?
(A) उछलते-दौड़ते थे
(B) उछलते-कूदते थे
(C) कूदते-भागते थें
(D) खुशियाँ मनाते थे
उत्तर:
(B) उछलते-कूदते थे

प्रश्न 5.
मेंढ़क कुएँ में अपने को क्या मानते थे ?
(A) शरारती
(B) राजा
(C) अंहकारी
(D) मालिक
उत्तर:
(D) मालिक

प्रश्न 6.
मेंढ़क कुएँ में रहकर क्या हो गए थे ?
(A) शरारती
(B) सहनशील
(C) सद्भावरखने वाले
(D) फुदकने में कुशल
उत्तर:
(A) शरारती

प्रश्न 7.
कुएँ में पानी क्यों भर गया ?
(A) आँधी आने से
(B) पानी डाले जाने से
(C) भारी वर्षा होने से
(D) हल्की वर्षा होने से
उत्तर:
(C) भारी वर्षा होने से

प्रश्न 8.
मेंढ़कों ने कुएँ से निकलकर क्या देखा ?
(A) कुएँ का आकार
(B) नीला आसमान
(C) बाहर की प्रकृति
(D) खुली दुनिया
उत्तर:
(D) खुली दुनिया

प्रश्न 9.
सड़क पर कौन फुदकता था ?
(A) सबसे अधिक शरारती मेंढ़क
(B) वह में ढ़क, जिसकी टाँग टूट गई थी
(C) अपने को बजरंगबली माननेवाला
(D) सबसे बड़ा मेंढ़क
उत्तर:
(A) सबसे अधिक शरारती मेंढ़क

प्रश्न 10.
कौन-सा मेंढ़क पहिए के नीचे जा गिरा ?
(A) चौथा
(B) पहला
(C) तीसरा
(D) दूसरा
उत्तर:
(B) पहला

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

प्रश्न 11.
कौन-सा मेंढ़क वड़ा घमंड्डी था ?
(A) पहला
(B) दूसरा
(C) तीसरा
(D) सभी
उत्तर:
(C) तीसरा

प्रश्न 12.
कौन-सा मेंढ़क साँप के मुँह से बच गया ?
(A) अपने को बजरंगबली माननेवाला
(B) सबसे शरारती
(C) सबसे बड़ा घमंडी
(D) कुएँ में छिपजानेवाला मेंढ़क
उत्तर:
(A) अपने को बजरंगबली माननेवाला

प्रश्न 13.
तीसरे में ढ़क की पिछली टाँग कैसे टूट गई ?
(A) सड़क पर फुदकते समय
(B) साँप के सामने से भागते समयं
(C) कुएँ में गिरकर
(D) साइकिल की चोट से
उत्तर:
(A) सड़क पर फुदकते समय

प्रश्न 14.
मेरी बराबरी करने वाला अभी पैदा नहीं हुआ – यह किसने कहा ?
(A) घमप्डी मेंढ़क ने
(B) नानी ने
(C) बजरंगी बली मेंढ़क ने
(D) शरारती मेंढ़क ने
उत्तर:
(A) घमप्डी मेंढ़क ने

प्रश्न 15.
बाहर निकलों तो अपने को बचाना सीखो – किसने कहा?
(A) पहले मेंढ़क ने
(B) मेंढ़की ने
(C) नानी ने
(D) अनुपम की माँ ने
उत्तर:
(C) नानी ने

प्रश्न 16.
मेंढ़की ने बच्चों से किससे बचने को कहा ?
(A) शरारती मेंढ़क से
(B) आफत से
(C) ऊधमियों से
(D) साँप से
उत्तर:
(B) आफत से

प्रश्न 17.
नानी ने अपने को काबू में रहने का अर्थ क्या समझाया?
(A) अपनी बात धीरे से कहना
(B) अपना क्रोध दबाना
(C) अपने को बड़ा न मानना
(D) अपने स्वास्थ्य का ख्याल रखना ।
उत्तर:
(B) आफत से

प्रश्न 18.
क्या होने से दूसरों का प्यार मिलता है ?
(A) विनयी
(B) गुसैल
(C) दुखी
(D) सुखी
उत्तर:
(A) विनयी

प्रश्न 19.
बच्चे कैसे रहना सीखते हैं ?
(A) दूसरों को हराकर
(B) दूसरों से मिलजुलकर
(C) खुद बड़ी खुशी से
(D) कीड़े-मकोड़ो से प्यार करके
उत्तर:
(B) दूसरों से मिलजुलकर

प्रश्न 20.
बच्चे को क्या सीखना चाहिए ?
(A) माँ-बाप की बात मानना
(B) गुरु को प्रणाम करना
(C) भाई-बहनों को खिलाना
(D) किताब गंदी न करना
उत्तर:
(A) माँ-बाप की बात मानना

प्रश्न 21.
हमारा व्यवहार कैसा होना चाहिए ?
(A) कोमल और सरल
(B) यह दूसरों को बुरा न लगे
(C) सच पर आधारित
(D) यह दूसरों को सुनाई पड़े
उत्तर:
(B) यह दूसरों को बुरा न लगे

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

प्रश्न 22.
दूसरों के काम में दखल देना-कैसा आचरण है ?
(A) अशिष्ट
(B) शिष्ट
(C) डरपोक
(D) साहसपूर्ण
उत्तर:
(A) अशिष्ट

प्रश्न 23.
कौन-सा भद्र व्यवहार है ?
(A) झगड़ना
(B) अकड़ना
(C) बुरी आदतों से दूर रहना
(D) नाराज होना
उत्तर:
(C) बुरी आदतों से दूर रहना

प्रश्न 24.
हमें सहपाठियों से कैसा संबंध रखना चाहिए ?
(A) प्रतिद्वन्द्विता का भाव
(B) उनसे मुलाकात करें
(C) दूरी बनाए रखें
(D) सौहार्द भाव रखें
उत्तर:
(D) सौहार्द भाव रखें

प्रश्न 25.
हमें किसका इंतजार करना चाहिए ?
(A) छोटों सेस्नेह का
(B) अपनी लाइन का
(C) अनुशासन का
(D) अपनी बारी का
उत्तर:
(D) अपनी बारी का

प्रश्न 26.
होमें क्या नहीं तोड़ना चाहिए ?
(A) बुरे आचरण
(B) ट्रैफिक के कानून
(C) अपनी होशियारी
(D) ट्रैफिक की लाइन
उत्तर:
(B) ट्रैफिक के कानून

प्रश्न 27.
सारा विश्व हमारा कैसे मित्र बन सकता है ?
(A) अनुशासन में रहने से
(B) माँ-बाप की बात मानने से
(C) सभ्य आचरण से
(D) होशियार बनने से
उत्तर:
(C) सभ्य आचरण से

प्रश्न 28.
हम क्या करने से लोग हमारे दुश्मन बन जाएँगे ?
(A) बुरा आचरण करने से
(B) अच्छा बर्ताव करने से
(C) छोटों को स्नेह न करने से
(D) जानवरों को प्यार करने से
उत्तर:
(A) बुरा आचरण करने से

प्रश्न 29.
कौन-सा काम ठीक नहीं है ?
(A) अच्छा बर्ताव करना
(B) स्कूल के नियम मानना
(C) बुरा आचरण करना
(D) गुरुजनों का सम्मान करना
उत्तर:
(C) बुरा आचरण करना

प्रश्न 30.
शिष्ट आचरण क्या है ?
(A) दूसरों से झगड़ना
(B) दूसरों के दिल को दुखाना
(C) भावों को काबू में रखना
(D) दूसरों को गाली देना
उत्तर:
(C) भावों को काबू में रखना

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

प्रश्न 31.
अनुपम बहुत खुश हुआ, क्योंकि –
(A) उसकी नानी उनके घर आई
(B) नानी ने उसे कहानी सुनाई
(C) अनुपम होशियार लड़का था
(D) वह भुवंनेश्वर में रहता था
उत्तर:
(A) उसकी नानी उनके घर आई

प्रश्न 32.
मेंढ़क कुएँ से बाहर निकल आए, क्योंकि –
(A) बाहर की खुली दुनिया वे देखना चाहते थे
(B) कुएँ में पानी भर गया और बाहर आने लगा
(C) वे लम्बा कूदते थे और शरारती थे
(D) वे बड़े हो गए थे
उत्तर:
(B) कुएँ में पानी भर गया और बाहर आने लगा

प्रश्न 33.
मेंढ़क साँप के मुँह से बच गया, क्योंकि –
(A) वह कूद गया
(B) वह बड़ा बजरंगबली था
(C) वह छ्छिप गया
(D) साँप उसे पकड़ना चाहता था
उत्तर:
(C) वह छ्छिप गया

प्रश्न 34.
यह विनय का भाव है –
(A) अपने को बड़ा मानना
(B) अपने को बड़ा न मानना
(C) दूसरों के साथ नाचना
(D) दूसरों का गुण-गान करना
उत्तर:
(B) अपने को बड़ा न मानना

प्रश्न 35.
ऐसा बर्ताव सबको अच्छा लगता है –
(A) गुस्सा करना
(B) गुस्सा न करना
(C) दूसरों के काम में दखल देना
(D) दूसरों से कुछ न माँगना
उत्तर:
(B) गुस्सा न करना

प्रश्न 36.
यह एक अशिष्ट आचरण है –
(A) भाई-बहनों के साथ रहना
(B) सहपाठियों से सौहार्द रखना
(C) जिद करके अकड़ना
(D) शाम-सवेरे प्रार्थना करना
उत्तर:
(C) जिद करके अकड़ना

प्रश्न 37.
लोग हमारे दोस्त बन जाएँगे –
(A) हमारे बुरे आचरण से
(B) हमारे अच्छे बर्ताव से
(C) छोटों को स्नेह करने से
(D) किसी से न कुछ लेने से न देने से
उत्तर:
(B) हमारे अच्छे बर्ताव से

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

प्रश्न 38.
आदमी जानवर से अच्छा है, क्योंकि :
(A) वह अधिक सुंदर है
(B) वह बुद्धिमान है
(C) उसका आचरण सभ्य होता है
(D) उसके पास बोलने के लिए भाषा है
उत्तर:
(B) वह बुद्धिमान है

शून्यस्थानों की पूर्ति कीजिए :

1. अनुपम ………… में रहता है । (पुरी, कटक, भुवनेश्वर)
उत्तर: भुवनेश्वर

2. अनुपम के घर उसकी ………… आई। (दादी, नानी, मौसी
उत्तर: नानी

3. कुएँ में ………… में ढ़क रहते थे । (दो-चार, चार-छह, पाँच-छह)
उत्तर: चार-छह

4. सबसे ज्यादा ………… मेंढक सड़क पर कूद रहा था। (बजरंगबली, शरारती)
उत्तर: शरारती

5. ………… मेंढ़क साँप के मुँह से बच गया । (पहला, दूसरा, तीसरा)
उत्तर: दूसरा

6. ………… में ढ़क की पिछछली टाँग टूट गई । (पहले, दूसरे, तीसरे)
उत्तर: तीसरे

7. एक में ढ़क की पिछली टाँग ………… से धक्का होने से टूट गई । (गाड़ी, साइकिल, पत्थर )
उत्तर: साइकिल

8. अपने को बड़ा न मानना ………… का भाव है । (गुस्से, विनय, हीनता)
उत्तर: विनय

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

9. दूसरों के काम में दखल देने जैसे आंचरण को ………… माना जाता है । (शिष्ट, अशिष्ट, सहायता)
उत्तर: अशिष्ट

10. अपने मन और ………… को काबूं में रखना जरूरी है । (हृदय, भावों, गुस्से)
उत्तर: भावों

11. छात्रों को सहपाठियों से ………… भाव रखऩा चाहिए । (विनयं, सम्मान, सौहार्द)
उत्तर: सौहार्द

12. छात्रों को अपनी बारी का ………… करना चाहिए । (इंतजार, इंतजाम, आग्रह)
उत्तर: इंतजार

13. स्कूल के नियम, ………… के कानून नहीं तोड़ना चाहिए। (स्कूंल, सड़क, ट्रैफिक)
उत्तर: ट्रैफिक

14. लोग बुरे आचरण से ………… बन जाएँगे । (दोस्त, दुश्मन, शिष्ट)
उत्तर: दुश्मन

उपयुक्त शब्द ले कर खाली जगह भरिए :

1. अनुपम भुवनेश्वर ………… रहता है। (पर, से, में)
उत्तर: में

2. उसने नानी ………… पाँव छुए। (का, के, की)
उत्तर: के

3. रात को नानी ………… कहानी सुनाई। (से,ने, में)
उत्तर: ने

4. कुएँ ………… पानी भंर गया। (पर, में, से)
उत्तर: में

5. वे मानो कुएँ ………… मालिक बने हुएथे। (का, को, के)
उत्तर: के

6. पानी ………… बाढ़ में मेंढ़क बाहर निकल आए। (का, के, की)
उत्तर: के

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

7. वह सड़क ………… फूदक रहा था। (में, को, पर)
उत्तर: पर

8. में ढ़क ………… पीछली टाँग टूटगई। (का, के, की)
उत्तर: की

9. उसने अपने बच्चों ………… कहा। (को, से, पर)
उत्तर: से

10. तुम आफत ………… बचो। (से, में, पर)
उत्तर: से

11. उसने नानी ………… पूछा। (को, से, में)
उत्तर: से

12. यह विनय ………… भाव है। (का, के, की)
उत्तर: का

13. ऐसा बर्ताव सब ………… अच्छा लगता है। (का, को, ने)
उत्तर: को

14. अपने ………… काबू में रखना। (को, से, पर)
उत्तर: को

15. दूसरों ………… झगड़ना बुरी बात है। (से, में, पर)
उत्तर: से

16. सहपाठियों ………… सौहार्द भाव रखना। (को, से, का)
उत्तर: से

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

17. अपनी बारी ………… इंतजार करना चाहिए। (का, के, की
उत्तर: का

18. जानवर ………… आदमी अच्छा है। (में, का, से)
उत्तर: से

वर्तनी शुद्ध कीजिए :

1. पहिआ
2. विस्व
3. सोहाद्र
4. बजरगं
5. छाति
6. एंठ
7. काबु
8. नानि
9. पुछा
10. भाइ
11. बताव
12. असिस्ट
13. भर्द
14. दुसरा
15. होसियार
16. जानबर
17. अनुसासन
18. चिलाना
17. स्कुल
17. ब्वबहार
18. शरारति
19. लाइन
उत्तर:
1. पहिया
2. विश्व
3. सौहार्द
4. बजरंगं
BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)
5. छाती
6. ऐंठ
7. काबू
8. नानी
9. पूछा
10. भाई
11. बर्ताव
12. अशिष्ट
13. भद्र
14. दूसरा
15. होशियार
16. जानवर
17. अनुशासन
18. चिल्लाना
19. स्कूल
20. व्यवहार
21. शरारती
22. लाईन

वाक्यों को शुद्ध कीजिए :

1. एक बार भारी वर्षा हुआ।
उत्तर:
एक बार भारी वर्षा हुआ।

2. दूसरों के झगड़ना अच्छी बात नहीं ।
उत्तर:
दूसरों के झगड़ना अच्छी बात नहीं ।

3. आदमी के आचरण सभ्य होता है ।
उत्तर:
आदमी के आचरण सभ्य होता है ।

4. उसका पिछला टाँग टूट गया।
उत्तर:
उसका पिछला टाँग टूट गया।

5. वह मेरा ओर देखने लगा।
उत्तर:
वह मेरा ओर देखने लगा।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

6. तुमं तो होशियार है ।
उत्तर:
तुमं तो होशियार है ।

7. यह तुम्हारे काम है ।
उत्तर:
ह तुम्हारे काम है ।

8. वह अपने बच्चों से कहा।
उत्तर:
वह अपने बच्चों से कहा।

9. नानी समझाई।
उत्तर:
नानी समझाई।

10. किसका दिल न दुखे, इस ओर सावधान रहना ।
उत्तर:
किसका दिल न दुखे, इस ओर सावधान रहना।

वचन बदलिए :

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 3 हम क्या-क्या जानते हैं 10

अव्ययों से रिक्त स्थान भरिए :

1. वे ……………….. कुएँ कें मालिक बने हुए थे ।
उत्तर: माना

2. कुएँ में पानी भर गया ……………….. वे बाहर आने लगा।
उत्तर: और

3. बांहर की खुली दुनिया उन ……………….. थी।
उत्तर: के सामनें

4. वे ……………….. उछलने लगे।
उत्तर: इधर-उधर

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

5. ……………….. एक गाड़ी आ गई ।
उत्तर: अचानक

6. वह पहिए ……………….. जा गिरा।
उत्तर: के नीचे

7. तीसरा ……………….. बड़ा घमंडी था।
उत्तर: भी

8. ……………….. एक साइकिल सर्र से निकल गई।
उत्तर: तभी उधर से

9. मेंढ़की अपने बच्चों ……………….. यह सब देख रही थी।
उत्तर: के साथ

10. हम घर से ……………….. निकलें तो क्या करें।
उत्तर: बाहर

11. ……………….. हमें स्कूल में कई बातें सिखाई जाती हैं।
उत्तर: इसीलिए

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

12. तुम ……………….. होशियार हो।
उत्तर: तो

13. ……………….. आचरण आचरण सभ्य होता है ।
उत्तर: क्योंकि

३० शब्दों / दो-तीन वाक्यों में उत्तर दीजिए:

प्रश्न 1.
भारी बर्षा हुई तो क्या हुआ ?
उत्तर:
भारी वर्षा हुई तो कुएँ में पानी भर गया और बाहर आने लगा । पानी की उस बाढ़ में वे सभी मेंढक बाहर निकल आंए। बाहर की खुली दुनिया देखकर मेंढक खुशी से फूल उठे ।

प्रश्न 2.
बाहर निकले मेंठकों की क्या हालत हुई ?
उत्तर:
बाहर निकले मेंढकों में से पहला शरारती मेंढक ऐंठकर सड़क पर उछलते समय पहिए के नीचे आ गया पर बच गया । लम्बा कूदने वाला दूसरा मेंढक छिप कर साँप के मुँह से बच गया । तीसरा घमंडी मेंढक एक साइकिल के नीचे आ गया तो उसकी पिछ्छली टाँग टूट गई ।

प्रश्न 3.
आदमी घर से निकले तो पहले क्या करें ?
उत्तर:
आदमी घर से निकले तो पहली बात है कि हम अपने को काबू में रखे। अपने को बड़ा न मानें; विनयी हों; गुस्सा न करें । घमंड न करें ।

प्रश्न 4.
कैसा व्यवहार अशिष्ट समझा जाता है ?
उत्तर:
हमारा जो व्यवहार दूसरों को बुरा लगे, उनकी असुविधा हो, जिससे उनका दिल दुंखे, वह अशिष्ट व्यवहार समझा जाता है । दूसरों से झगड़ना, नाराज होना, गाली करना, चिल्लाना, जिद करना, बिना पूछ दूसरों की चीज छूना और दूसरों के काम में दखल देना आदि अशिष्ट व्यवहर समझा जाता है ।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

प्रश्न 5.
शिष्टता किन-किन कामों में होती है ?
उत्तर:
जोर से न बोलना, गुरुजनों का सम्मान करना,सहपाठियों से मित्रभाव रखना, छोटों को स्नेह करना, अपनी बारी का इंतजार करना, अनुशासन मानना, लाइन में चलना, स्कूल के नियम मानना, ट्रैफिक के कानून न तोड़ना आदि कामों में शिष्टता होती है।

प्रश्न 6.
आदमी के दोस्त या दुश्मन कैसे बनते हैं ?
उत्तर:
एक आदमी अच्छा बर्ताव करता है तो लोग उसका दोस्त बनते है। एक आदमी बुऱा आवर्रण करता है तो लोग उसका दुश्मन बनते हैं । हम अपंने सभ्य आचरण द्वारा सारे विश्व को मित्र बना सकते हैं।

प्रश्न 7.
अनुपम नानी के साथ कैसा व्यवहार करता है ?
उत्तर:
अनुपम के घर पर जब उसकी नानी आती हैं, तब अनुपम बहुत खुश होता है । वह नानी के पाँव छूता है । उसके व्यवहार से नानी बहुत खुश होती हैं।

प्रश्न 8.
मेंढकों का स्वभाव कैसा था ?
उत्तर:
मेंढक कुएँ में दिन-रात उछलते कूदते थे और टर्र-टर्र करते थे । वे अपने को कुएँ के मालिक समझते थे और बहुत शरारती हो गए थे ।

प्रश्न 9.
मेंबकी ने अपने बच्चों से सम्भलकर चलने को क्यों कहा ?
उत्तर:
मेंढकी ने अपने बच्चों को सीख दी कि बाहर निकलते समय अपने को बचाना सीखना चाहिए। संभलकर चलना चाहिए । आफत से बचना चाहिए ।

प्रश्न 10.
आदमी के बच्चे को क्या सीखना चाहिए ?
उत्तर:
आदमी के बच्चे को दूसरे से मिलजुलकर रहना चाहिए । उसे घर में माँ – बाँप की बात मानना, भाई – बहनों के साथ मिलकर रहना, स्कूल में मित्रों के साथ अच्छा बतार्व करना आदि व्यवहार सीखना चाहिए ।

प्रश्न 11.
अनुपम की नानी क्यों खुश हुई?
उत्तर:
अनुपम की नानी उनके घर भुवनेश्वर आई। अनुपम बहुत खुश हुआ और नानी के पाँव छुए। इससे नानी बहुत खुश हुए।

प्रश्न 12.
कौन बहुत शरारती हो गए थे ?
उत्तर:
अनुपम की नानी के गाँव में एक बहुत बड़ा कुआँ था। उसमें चार-छह मेंढ़क उछलते-कुदते थे और अपने को कुएँ के मालिक समझते थे। वे बहुत शरारती हो गए थे।

प्रश्न 13.
अनुपम को स्कूल में क्या सिखाया जाता है ?
उत्तर:
अनुपम को स्कूल में कई बातें सिखाई जाती हैं। बड़ों और गुरुजनों का सम्मान करना, सहपाठियों से सौहार्द भाव रखना, छोटों को स्नेह करना, स्कूल के नियम मानना आदि बातें सि खाई जाती हैं।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

प्रश्न 14.
सारा विश्व कैसे मित्र बन सकता है ?
उत्तर:
आदमी का आचरण सभ्य होता है। सभ्य आचरण से सारा विश्व आदमी का मित्र बन सकता है।

विचार-बिन्दु

हम समाज में रहते हैं। घर से बाहर निकलते हैं तो दूसरों के साथ मिलना पड़ता है । उनके पास काम भी रहता है । इसलिए हम मिलजुल कर रहना सीखें । दूसरों से अच्छा वर्ताब करें । भाईचारा बढ़ाएँ । हम कभी गर्व न करें । समाज का नियम मानें । तब हम समाज में शांति से रह सकेंगे ।

शब्दार्थ

नानी- माँ की माँ (ମାଆଙ୍କ ମାଆ,‍ ଆଈ) ।
पाँव छूना -पैर छूना (ପାଦ ଛୁଇଁବା) ।
उछलना-बेग सहित  ऊपदु उठना-(ଜୋର୍‌ରେ ଉପରକୁ ଉଠିବା) ।
उधमी – उत्पाती – (ଉତ୍ପାତିଆ, ଉପଦ୍ରବୀ) ।
शरारती-दुष्ट
फुदकना-उछलकर कूदना (ଉପରକୁ ଡେଇଁବା) ।
खुशी से फूल उठना- बहुत खुश होना- (ବହୁତ ଖୁସି ହେବା)
ऐंठना-गर्व करना (ଆଁ କରିବା) ।
बजरंगबली-हनुमान जैसा दृढ़ शरीर वाला
मुँह बाना-ले – (ହନୁମାନଙ୍କ ଭଳି ଦୃଢ଼ ଶରୀର)
जाने की इच्छा करना – (ନେଇ ନେବାକୁ ଚାହିଁବା)
मुँह फैलाना – (ଆଁ କରିବା) ।
बराबरी – मुकाबला – (ମୁକାବିଲା କରିବା) ।
ढूह-मिट्टी का टीला – (ମାଟି କୁଦ) ।
आफत-विपत्ति (ବିପଦ) ।
काबू-वश (ନିୟନ୍ତ୍ରଣ) ।
बर्ताव-व्यवहार (ବ୍ୟବହାର) ।
BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)
घमंड-गर्व (ଗର୍ବ)
नाराज-रुष्ट (ରାଗିବା)
अशिष्ट-अभद्र (ଅଭଦ୍ର)।
आदत-अभ्यास (ଅଭ୍ୟାସ) ।
सौहार्द-मित्रता (ମିତ୍ରତା) ।
इंतजार-प्रतीक्षा (ଅପେକ୍ଷା) ।
अनुशासन-नियम पालन (ନିୟମ ମାନିବା) ।
कानून-नियम (ନିୟମ) ।
होशियार-बुद्धिमान (ବୁଦ୍ଧିମାନ) ।
दोस्त-मित्र (ସାଙ୍ଗ)
दुश्मन-शत्रु (ଶତ୍ରୁ)
जानवंर-पश – (ପଶୁ) ।

सारांश

अनुपम भुवनेश्थर में रहता है । एक बार उसकी नानी उनके घर आई ।अनुपम उनके पाँव हुए। नानी खुश हुई । रात को नानी ने एक कहानी सुनाई । नानी के गाँव के एक बड़े कुएँ में चार-छह मेंढ़क रहते थें। वे अपने को कुएँ के मालिक मानते थे । इसलिए शरारती करते थे ।

एक बार बहुत वर्षा हुई तो कुएँ में पानी भरकर बाहर आने लगा । पानी के साथ मेंढ़क भी कुएँ से बाहर आ गए। बाहरी दुनिया देखकर वे खुश हुए।
उनमें से सबसे शरारती मेंढ़क सड़क पर फुदकते समय एक गाड़ी के पहिए के नीचे आ गया, पर बच गया। अपने को सबसे ताकतवर समझने वाले दूसरे मेंढ़क की ओर एक साँप पुँह खोले आ गया, परछिपकर वह भी बच गया। गर्व करने वाले तीसरे मेंढ़क की साइकिल के धक्के से पिछली टाँगटूट गई ।

पास की एक दूह पर से एक मेंढ़की ने यह सब देखकर अपने बच्चों को चेतावनी दी की बाहर निकलते समय अपने को बचाना चाहिए।
अनुपम ने नानी से पूछ्ठा कि बाहर निकलते समय हम क्या करें ?

नानी नें कहा-पहले अपने को काबू में रखो। गर्व न करो । विनयी बनो । किसी पर गुस्सा न करो ।
समाज में सबसे मिलजुलकर रहो। माँ-बापकी बात मानो । घर में भाई-बहनों के साथ, स्कूल में मित्रों के साथ अच्छा बर्ताव करो । किसी के दिल को दु:ख न पहुँचाओ । झगड़ा करना, गाली देना, जिद करना, बिना पूछ्ठे दूसरों की चीज छूना, दूसरों के काम में दखल देना आदि बुरी आदतों से बचना चाहिए।

BSE Odisha 8th Class Hindi Solutions Chapter 4 कुएँ के मेढ़क (ललित निबंध)

अनुपम ने बताया कि हमारे स्कूल में जोर से न बोलना, बडों का आदर करना, सहपाठियों से मित्रता का भाव रखना, छोटों को स्सेह करना, अपनी बारी तक प्रतीक्षा करना, लाईन में जाना, स्कूल के नियम मानना, ट्रैफिक के कानून मानना आदि बातें सिखाई जाती हैं ।
नानी बोली कि अच्छे बर्ताव से लोग मित्र बनते हैं और बुरे बर्ताव से दुश्मन बनते हैं । जिसका आचरण अच्छा होता है, सारा विश्च उसका मित्र बन जाता है ।

ସାରାଂଶ

ଅନୁପମ ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ରହେ । ଥରେ ତା’ ଆଈ ତାଙ୍କ ଘରକୁ ଆସିଲେ । ଅନୁପମ ତାଙ୍କ ପାଦ ଛୁଇଁ ପ୍ରଣାମ କଲା । ଆଈ ଖୁସି ହୋଇଗଲେ । ରାତିରେ ଆଈ ଗପଟିଏ କହିଲେ ।
ଆଈଙ୍କ ଗାଁରେ ଗୋଟିଏ ବଡ଼ କୂଅରେ ଚାରି-ଛଅଟି ବେଙ୍ଗ ରହୁଥିଲେ । ସେମାନେ ନିଜକୁ କୂଅର ମାଲିକ ଭାବୁଥିଲେ । ସେଥିପାଇଁ ବଡ଼ ଦୁଷ୍ଟାମି କରୁଥିଲେ ।
ଥରେ ବହୁତ ବର୍ଷା ହେବାରୁ କୂଅରେ ପାଣି ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇ ବାହାରକୁ ବାହାରି ଆସିଲା । ପାଣି ସହିତ ବେଙ୍ଗମାନେ ମଧ୍ୟ କୂଅ ବାହାରକୁ ଚାଲି ଆସିଲେ । ବାହାର ଦୁନିଆ ଦେଖି ସେମାନେ ଖୁସି
ହୋଇଗଲେ । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସବୁଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ଦୁଷ୍ଟ ବେଙ୍ଗ ସଡ଼କ ଉପରେ ଡେଉଁଥିବା ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ଗାଡ଼ିର ଚକ ତଳେ ପଡ଼ିଗଲା । କିନ୍ତୁ ସୌଭାଗ୍ୟବଶତଃ ବଞ୍ଚିଗଲା । ନିଜକୁ ସବୁଠାରୁ ବଳୁଆ ଭାବୁଥୁବା ଆଉ ଗୋଟିଏ ବେଙ୍ଗ ଆଡ଼କୁ ସାପଟିଏ ଆଁ କରି ମାଡ଼ି ଆସିଲା । ସେ କିନ୍ତୁ ଲୁଚି ଯାଇ ବଞ୍ଚିଗଲା । ବହୁତ ଗର୍ବ କରୁଥିବା ତୃତୀୟ ବେଙ୍ଗଟିର ସାଇକେଲ ଧକ୍‌କାରେ ଗୋଡ଼ ଭାଙ୍ଗିଗଲା ।
ପାଖରେ ମାଟିକୁଦ ଉପରେ ଗୋଟିଏ ବେଙ୍ଗୁଲୀ ଏ ସବୁ ଦେଖି ତା’ ପିଲାମାନଙ୍କୁ ଚେତେଇ ଦେଲା ଯେ ବାହାରକୁ ବାହାରିବା ସମୟରେ ନିଜକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଅନୁପମ ଆଈଙ୍କୁ ପଚାରିଲା ଯେ ଆମେ ବାହାରକୁ ବାହାରିବା ସମୟରେ କ’ଣ କରିବୁ ?
ଆଈ ବୁଝାଇଦେଲେ – ଆଗ ନିଜକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ରଖିବ, ଗର୍ବ କରିବନି । ବିନୟୀ ହେବ । କାହାରି ଉପରେ ରାଗିବ ନାହିଁ ।
ସମାଜରେ ସମସ୍ତେ ମିଳିମିଶି ଚଳିବ । ବାପା ମାଆଙ୍କ କଥା ମାନିବ । ଘରେ ଭାଇ-ଭଉଣୀଙ୍କ ସହିତ ଓ ସ୍କୁଲରେ ସହପାଠୀମାନଙ୍କ ସହିତ ଭଲ ବ୍ୟବହାର କରିବ । କାହାରି ମନରେ କଷ୍ଟ ଦେବ ନାହିଁ । ଝଗଡ଼ା କରିବା, ଗାଳି ଦେବା, ଜିଦ୍ କରିବା, ନ ପଚାରି କାହା ଜିନିଷରେ ହାତ ଦେବା, ଅନ୍ୟର କାମରେ ଅଯଥାରେ ମୁଣ୍ଡ ପୂରେଇବା ଭଳି ଖରାପ ଅଭ୍ୟାସଠାରୁ ଦୂରେଇ ରହିବ ।
ଅନୁପମ କହିଲା ଯେ ଆମ ସ୍କୁଲରେ ଜୋର୍‌ରେ ନ କହିବା, ଗୁରୁଜନମାନଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦେବା, ସହପାଠୀମାନଙ୍କ ସହ ମିତ୍ରତା ରକ୍ଷା କରିବା, ସାନମାନଙ୍କୁ ସ୍ନେହ କରିବା, ନିଜ ପାଳି ନ ଆସିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରିବା, ଲାଇନରେ ଯିବା, ସ୍କୁଲ୍‌ର ନିୟମ ମାନିବା, ଟ୍ରାଫିକ୍ ନିୟମ ମାନିବା ଆଦି ଅନେକ କଥା ଶିଖାଯାଉଛି ।
ଆଈ କହିଲେ ଭଲ ବ୍ୟବହାର କଲେ ଲୋକ ମିତ୍ର ହୋଇ ଯାଆନ୍ତି ଓ ଖରାପ ବ୍ୟବହାର କଲେ ଲୋକ ଶତ୍ରୁ ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ଯାହାର ବ୍ୟବହାର ଭଲ ହୁଏ, ସାରା ବିଶ୍ୱ ତା’ର ମିତ୍ର ହୋଇଯାଏ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକର ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି ………….. ।
(ଖ) ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକରେ ଥିବା ଲୁହାପଥରର ନାମ ହେଉଛି ………….. ।
(ଗ) ସୂଚୀ ଚୁମ୍ବକର ମେରୁ ସଂଖ୍ୟା ହେଉଛି ………….. ।
(ଘ) ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ଆକର୍ଷଣ ମଝି ଅଂଶ ଅପେକ୍ଷା ମେରୁଠାରେ ………….. ।
ଉ –
(କ) ଦଣ୍ଡଚୁମ୍ବକ
(ଖ) ମାଗ୍ନେଟାଇଟ୍
(ଗ) ୨
(ଘ) ଅଧ୍ବକ

Question 2.
ଭୁଲ୍ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କରି ଲେଖ ଓ ସଂଶୋଧ ଉକ୍ତିର ଯଥାର୍ଥତା ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
(କ) ଚୁମ୍ବକର ଆକୃତି ଚେପ୍‌ଟା ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।
(ଖ) ସୀସା ଗୋଟିଏ ଅଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ ।
(ଗ) ଗୋଟିଏ ଚୁମ୍ବକର ମେରୁ ଦୁଇଟି ସମମେରୁ ।
(ଘ) ଅଶ୍ଵକ୍ଷୁରାକୃତି ଚୁମ୍ବକର ଦିଶାତ୍ମକ ଗୁଣ ନଥାଏ ।
ଉ –
(କ) ଚୁମ୍ବକର ଆକୃତି ଚେପ୍‌ଟା ହୋଇପାରିବ ।
(ଖ) ଏହା ଠିକ୍ ଅଛି ।
(ଗ) ଗୋଟିଏ ଚୁମ୍ବକର ମେରୁ ଦୁଇଟି ବିଷମ ମେରୁ ।
(ଘ) ଅଶ୍ଵକ୍ଷୁରାକୃତି ଚୁମ୍ବକର ଦିଶାତ୍ମକ ଗୁଣ ଥାଏ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

Question 3.
ଦୁଇଟି ସମଆକୃତିର ଦଣ୍ଡ ଦିଆଯାଇଛି । ଅନ୍ୟ କିଛି ବସ୍ତୁ ଏପରିକି ସୂତା ଖଣ୍ଡେ ମଧ୍ୟ ନାହିଁ । ଦୁଇଟି ଦଣ୍ଡ ଭିତରୁ ଗୋଟିଏ ଚୁମ୍ବକ ଓ ଅନ୍ୟଟି ଲୁହାଖଣ୍ଡ । ଦୁଇଟି ଦଣ୍ଡ ଭିତରୁ କେଉଁଟି ଲୁହାଦଣ୍ଡ ପରୀକ୍ଷାଦ୍ୱାରା କିପରି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବ ଲେଖ ।
ଉ –

  • ଦୁଇଟି ସମଆକୃତିର ଦଣ୍ଡ ନିଆଯାଉ ।
  • ଗୋଟିଏ ଦଣ୍ଡକୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ରଖ୍ ଅନ୍ୟ ଦଣ୍ଡଟିର ଏକ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ପ୍ରଥମ ଦଣ୍ଡିଟର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତ ନିକଟକୁ ନିଆଯାଉ ।
  • ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଥମ ଦଣ୍ଡର ପ୍ରାନ୍ତଟି ଦ୍ବିତୀୟ ଦଣ୍ଡର ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ଆକର୍ଷଣ କରିବାରୁ, ଏହା ଜଣାଗଲା ଯେ ପ୍ରଥମ ଦଣ୍ଡଟି ଚୁମ୍ବକ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ଦଣ୍ଡଟି ଏକ ଲୁହାଦଣ୍ଡ । କାରଣ ଦ୍ବିତୀୟ ଦଣ୍ଡଟି ଚୁମ୍ବକ ହୋଇଥିଲେ ଚୁମ୍ବକଦ୍ବୟର

Question 4.
ଚୁମ୍ବକର ଧର୍ମଗୁଡ଼ିକୁ ସଂକ୍ଷେପରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –

  • ଚୁମ୍ବକ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ । ଚୁମ୍ବକ ଲୁହା, ଇସ୍ପାତ୍, ନିକେଲ ଓ କୋବାଲଟ୍‌ ଓ ସେଗୁଡ଼ିକର କିଛି ଯୌଗିକକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ । ଏଲୁମିନିୟମ୍, ସୀସା, ତମ୍ବା, କାଠ, କାଚ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଆଦି ଅଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦାର୍ଥକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ ନାହିଁ ।
  • ପ୍ରତି ଚୁମ୍ବକର ଦୁଇଟି ମେରୁ ଥାଏ ଓ ଏହି ମେରୁ ଚୁମ୍ବକର ଦୁଇମୁଣ୍ଡ ଆଡ଼କୁ ରହିଥାଏ । ମେରୁଠାରେ ଚୁମ୍ବକର ଆକର୍ଷଣ ଗୁଣ ଚୁମ୍ବକର ଅନ୍ୟ ଅଂଶର ଆକର୍ଷଣ ଗୁଣଠାରୁ ଅଧିକ ।
  • ଚୁମ୍ବକର ଦିଶାତ୍ମକ ଧର୍ମଥାଏ ।
    ଚୁମ୍ବକର ଯେଉଁ ମେରୁଟି ଉତ୍ତର ଦିଗ ଆଡ଼କୁ ରହେ ତାହାକୁ ଉତ୍ତର ମେରୁ କହନ୍ତି । ସେହିପରି ଯେଉଁ ମେରୁ ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗକୁ ରହେ ତାହାକୁ ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ କହନ୍ତି ।
  • ଦୁଇଟି ଚୁମ୍ବକର ସମମେରୁ ପରସ୍ପରକୁ ବିକର୍ଷଣ କରନ୍ତି ଓ ବିଷମମେରୁ ପରସ୍ପରକୁ ଆକର୍ଷଣ କରନ୍ତି । ଦୁଇଟି ଚୁମ୍ବକର ସମମେରୁ ମଧ୍ୟରେ ବିକର୍ଷଣ ହିଁ ବସ୍ତୁଟି ଚୁମ୍ବକ କି ନୁହେଁ ତାହା ଜାଣିବାର ଅସଲ ପରୀକ୍ଷା ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

Question 5.
ଗୋଟିଏ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ମେରୁଗୁଡ଼ିକ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇନାହିଁ । ତାର ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁକୁ କେମିତି ଚିହ୍ନିବ ?
ଉ –

  • ଗୋଟିଏ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକ ନେଇ ତାର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ଚଖଡ଼ି ଦ୍ଵାରା ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଉ ।
  • ଖଣ୍ଡେ ଲମ୍ବା କାଠ ବାଡ଼ିନେଇ ତା’ର ମଝିରେ ସୂତା ସାହାଯ୍ୟରେ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକକୁ ଭୂସମାନ୍ତର ଭାବେ ଝୁଲାଇଦିଅ ଯେପରିକି ସୂତା ଚାରିପାରେ ଘୂରିପାରିବ ।
  • ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକଟି କିଛି ସମୟ ଦୋହଲିବା ପରେ ସ୍ଥିର ହୋଇ ରହିବ । ଏହି ସମୟରେ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥିବା ପ୍ରାନ୍ତ କେଉଁ ଦିଗରେ ରହୁଛି ତାହାକୁ ଚିହ୍ନିରଖ ।
  • ପୁଣିଥରେ ଚୁମ୍ବକଟିକୁ ହଲାଇ ଦିଅ । ଏହା ପୁନଶ୍ଚ କିଛି ସମୟ ଦୋଳନ କରି ସେହି ଏକାଦିଗରେ ସ୍ଥିର ହୋଇ ରହିବ ।
  • ତୁମେ ଦେଖ୍ ଚୁମ୍ବକର ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମେରୁ ସବୁବେଳେ ଉତ୍ତର ଦିଗ ଆଡ଼କୁ ଓ ଅନ୍ୟ ମେରୁଟି ସବୁବେଳେ ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗ ଆଡ଼କୁ ରହୁଛି । ଯେଉଁ ମେରୁଟି ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗକୁ ରହିଲା ତାହା ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ ଅଟେ ।

Question 6.
ସେ.ମି.ର ଗୋଟିଏ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକକୁ କାଟି ଦୁଇଖଣ୍ଡ କରିଦିଆଗଲା । ଗୋଟିଏ ଖଣ୍ଡର ଲମ୍ବ ୧୨ ସେ.ମି. ଓ ଅନ୍ୟଟିର ଲମ୍ବ ୬ ସେ.ମି. । ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍ କି ଭୁଲ୍ ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
(କ) ୧୨ ସେ.ମି. ଓ ୬ ସେ.ମି. ଲମ୍ବ ଉଭୟ ଖଣ୍ଡରେ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ମେରୁ ରହିବ ।
(ଖ) ୧୨ ସେ.ମି. ଖଣ୍ଡରେ ଦୁଇଟି ମେରୁ ଓ ୬ ସେ.ମି. ଖଣ୍ଡରେ ଗୋଟିଏ ମେରୁ ରହିବ ।
(ଗ) ୧୨ ସେ.ମି. ଖଣ୍ଡର ମେରୁର ଶକ୍ତି ୬ ସେ.ମି. ଖଣ୍ଡର ମେରୁର ଶକ୍ତିର ଦୁଇଗୁଣ ହେବ ।
(ଘ) ଉଭୟ ଖଣ୍ଡରେ ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ମେରୁ ରହିବ ।
ଉ –
(କ) ଭୁଲ୍,
(ଖ) ଭୁଲ୍,
(ଗ) ଠିକ୍,
(ଘ) ଠିକ୍ ।

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

ଚୁମ୍ବକ Notes :

→ ଚୁମ୍ବକର ଆବିଷ୍କାର :
(i) ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଗ୍ରୀସ୍ ଦେଶର ଏସିଆ ମାଇନର ଅଞ୍ଚଳରେ ମାଗ୍‌ନେସ୍ ନାମକ ଜଣେ ମେଷପାଳକ ଏକ ପଥର ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ନାମାନୁସାରେ ଏହି ପଥରର ନାମ ମାଗନେଟ୍ ।
(ii) ମାଗନେଟ୍‌ର ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ ହେଉଛି ଚୁମ୍ବକ । ଚୁମ୍ବକର ଗୁଣକୁ ଚୁମ୍ବକତ୍ଵ କୁହାଯାଏ ।
(iii) ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ ଚୁମ୍ବକତ୍ଵ ଗୁଣ ଦେଖାଏ । ଏହାର ଅନ୍ୟନାମ ହେଉଛି ଲୋନ୍‌ଷ୍ଟୋନ୍ । ଏଥ‌ିରେ ମାଗ୍ନେଟାଇଟ୍‌ ନାମକ ଲୁହାପଥର ରହିଥାଏ ।

→ ଚୁମ୍ବକର ବିଭିନ୍ନ ଆକୃତି :

  • ଚୁମ୍ବକ ପ୍ରାକୃତିକ ଓ କୃତ୍ରିମ ରୂପରେ ମିଳେ ।
  • ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକୃତି ନଥାଏ । ମାତ୍ର କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକୃତି ଥାଏ; ଯଥା ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକ, ଅଶ୍ଵକ୍ଷୁରାକୃତି ଚୁମ୍ବକ ବା U ଆକୃତିର ଚୁମ୍ବକ, ବଲ୍‌ବ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଚୁମ୍ବକ, ସୂଚୀ ଚୁମ୍ବକ ଓ କମ୍ପାସ ଇତ୍ୟାଦି ।
    BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ - 1

→ ଚୁମ୍ବକୀୟ ଓ ଅଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ :

  • ଚୁମ୍ବକ୍ ଯେଉଁ ବସ୍ତୁକୁ ନିଜ ଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ କରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ । ଲୁହା, ନିକେଲ୍, କୋବାଲ୍ଟ ଓ ଇସ୍ପାତ୍ ପ୍ରଭୃତି ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ ।
  • ଚୁମ୍ବକଦ୍ବାରା ଆକର୍ଷିତ ହେଉନଥିବା ବସ୍ତୁକୁ ଅଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ । କାଚ, କାଠ, କାଗଜ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଆଦି ଅଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ ।
    ସବୁ ଧାତୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦାର୍ଥ ନୁହେଁ ।
  • ସବୁ କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁରୁ ତିଆରି ହୁଏ ।
  • ବେଳେବେଳେ ବସ୍ତୁରେ ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଧାତୁ ମିଶାଇ ହାଲୁକା ଓ ଶକ୍ତ ଚୁମ୍ବକ ତିଆରି କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଆଲ୍‌କୋ ଚୁମ୍ବକ କହନ୍ତି ।
    BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ - 2

BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୧

  • ତୁମ ଚାରିପଟେ ଥ‌ିବା କିଛି ବସ୍ତୁ ସଂଗ୍ରହ କର । ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକଟିଏ ନିଅ । ତା’ର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡକୁ ହାତରେ ଧରି ଆର ମୁଣ୍ଡକୁ ସଂଗ୍ରହ କରିଥିବା ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ପାଖକୁ ନିଅ ।
  • ବସ୍ତୁଟି ଚୁମ୍ବକ ଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ ହେଉଛି କି ନାହିଁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ସାରଣୀଟି ପୂରଣ କର ।

→ ବସ୍ତୁର ପ୍ରକାର :

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୩

  • ଖଣ୍ଡିଏ କାଗଜ ଟେବୁଲ ଉପରେ ବିଛାଇ ତା’ ଉପରେ କିଛି ଲୁହା ଗୁଣ୍ଡ ଛିଞ୍ଚି ଦିଅ ।
  • ଏହାରି ଉପରେ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକ ଗଡ଼ାଇ ଦିଅ, ଚୁମ୍ବକର କେଉଁ ଅଂଶରେ ବେଶି ଲୁହାଗୁଣ୍ଡ ଲାଗୁଛି ଭଲ କରି ଲକ୍ଷ୍ୟ କର ।
  • ଚୁମ୍ବକର ମଝିଅଂଶ ଅପେକ୍ଷା ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତରେ ବେଶି ଲୁହା ଗୁଣ୍ଡ ଲାଗିଛି କି ?
    • ପ୍ରତି ଚୁମ୍ବକର ଦୁଇଟି ମେରୁ ଥାଏ ଓ ଏହି ମେରୁ ଚୁମ୍ବକର ଦୁଇମୁଣ୍ଡ ଆଡ଼କୁ ରହିଥାଏ ।
    • ବେଶୀ ଚୁମ୍ବକୀୟ ଗୁଣ ଦେଖାଉଥିବା ଚୁମ୍ବକର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ମେରୁ କୁହାଯାଏ ।
    • ମେରୁର ଆକର୍ଷଣ ଗୁଣ ଚୁମ୍ବକର ଅନ୍ୟ ଅଂଶର ଆକର୍ଷଣ ଗୁଣଠାରୁ ଅଧ୍ଵ ।

ଚୁମ୍ବକଦ୍ୱାରା ଦିଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ –

  • ଏକ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ଠିକ୍ ମଝିରେ ସୂତାଟିଏ ବାନ୍ଧି ଝୁଲାଇଲେ, ଚୁମ୍ବକର ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମେରୁ ସବୁବେଳେ ଉତ୍ତର ଆଡ଼କୁ ଓ ଅନ୍ୟ ମେରୁଟି ସବୁବେଳେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଡ଼କୁ ରହିବ ।
  • ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ଯେଉଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମେରୁଟି ଉତ୍ତର ଦିଗ ଆଡ଼କୁ ରହେ ତାକୁ ଉତ୍ତର ସନ୍ଧାନୀ ମେରୁ ବା ଉତ୍ତର ମେରୁ କହନ୍ତି । ସେହିପରି ଯେଉଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମେରୁଟି ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗକୁ ରହେ ତାହାକୁ ଦକ୍ଷିଣ ସନ୍ଧାନୀ ମେରୁ ବା ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ କହନ୍ତି ।
    BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ - 4
  • ଚୁମ୍ବକର ଦିଶାତ୍ମକ ଧର୍ମଯୋଗୁଁ ତାକୁ ମୁକ୍ତ ଭାବେ ଝୁଲାଇ ରଖିଲେ ଉତ୍ତର, ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
    କମ୍ପାସ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରଭାବେ ନିର୍ମିତ ଚୁମ୍ବକ ଭିଭିକ ଯନ୍ତ୍ର ଯାହା ସାହାଯ୍ୟରେ ଦିଗ ନିରୂପଣ କରାଯାଏ ।

→ ଚୁମ୍ବକୀୟ ମେରୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆକର୍ଷଣ ଓ ବିକର୍ଷଣ –
ଦୁଇଟି ଚୁମ୍ବକର ସମମେରୁ ପରସ୍ପରକୁ ବିକର୍ଷଣ କରନ୍ତି ଓ ବିଷମମେରୁ ପରସ୍ପରକୁ ଆକର୍ଷଣ କରନ୍ତି ।

→ ଚୁମ୍ବକର ବ୍ୟବହାର –

  • ଚୁମ୍ବକର ଦିଶାତ୍ମକ ଧର୍ମକୁ ବ୍ୟବହାରକରି ନାବିକ କମ୍ପାସ ତିଆରି କରାଯାଇଛି । ଏହାଦ୍ଵାରା ସହଜରେ ଦିଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିହୁଏ ।
  • ଲୁହାଗୁଣ୍ଡ ସହିତ ଅନ୍ୟ ବସ୍ତୁର ମିଶ୍ରଣରୁ ଚୁମ୍ବକଦ୍ଵାରା ଲୁହାଗୁଣ୍ଡକୁ ଅଲଗା କରାଯାଇପାରେ ।
  • କେତେକ ଆଲମାରୀ ଓ ରେଫ୍ରିଜିରେଟର୍‌ର ଦ୍ଵାର ବନ୍ଦ କରିବାପାଇଁ ଚୁମ୍ବକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । କେତେକ ବ୍ୟାଗକୁ ମଧ୍ଯ ଚୁମ୍ବକୀୟ ବୋତାମ ଦ୍ଵାରା ବନ୍ଦ କରାଯାଏ ।
  • ବିଦ୍ୟୁତ୍ ମୋଟର, ଜେନେରେଟର୍‌, ଭାରୀ ଲୁହା ଜାତୀୟ ବସ୍ତୁକୁ ଉଠାଇବାପାଇଁ କ୍ରେନ୍ ପ୍ରଭୃତି ଯନ୍ତ୍ରପାତିରେ
  • କେତେକ ଯନ୍ତ୍ର ଭିତରେ ଥିବା ଛୋଟ ସ୍କୁକୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ ସ୍ଫୁଡ୍ରାଇଭର ବ୍ୟବହାର କରି ଖୋଲାଯାଏ ବା ଲଗାଯାଏ । ଚୁମ୍ବକକୁ ଟେଲିଭିଜନ୍, କମ୍ପ୍ୟୁଟର, କ୍ୟାସେଟ୍, ସି.ଡ଼ି. ପ୍ରଭୃତି ନିକଟକୁ ନେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ, ନଚେତ୍‌ ସେଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେବ ।

Question
ତୁମେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ଯେଉଁଥରେ ଚୁମ୍ବକର ବ୍ୟବହାର ହେଉଛି, ତା’ର ଏକ ତାଲିକା କର ।
ଉ –
ରେଡ଼ିଓ, ଟେଲିଭିଜନ୍, କେତେକ ଖେଳନା, କ୍ରେନ୍, ରେଫ୍ରିଜେରେଟର୍, ଚୁମ୍ବକୀୟ ସ୍ଫୁଡ୍ରାଇଭର ଇତ୍ୟାଦିରେ ଚୁମ୍ବକର ବ୍ୟବହାର ହେଉଛି ।

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 3 ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Foundation of Education Solutions Chapter 3 ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ Questions and Answers.

CHSE Odisha 12th Class Education Solutions Chapter 3 ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ପ୍ରତି ପ୍ରଶ୍ନତଳେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଚାରିଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷା ବିଷୟରେ କେଉଁ ଦାର୍ଶନିକ ମତ ଦେଇଥିଲେ ?
(i) ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧି
(ii) ଗୋପବନ୍ଧୁ
(iii) ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ
(iv) ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ
Answer:
(iv) ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ

2. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ବିଷୟଟି ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ଏକ ଅଙ୍ଗ ନୁହେଁ ?
(i) ଗୋପବନ୍ଧୁ
(ii) ମାନସିକ
(iii) ବୈଷୟିକ
(iv) ଆଧ୍ୟାମିକ
Answer:
(iii) ବୈଷୟିକ

3. କେଉଁ ମସିହାରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶିକ୍ଷାକେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ?
(i) ୧୯୪୫
(ii) ୧୯୪୩
(iii) ୧୯୫୬
(iv)୧୯୪୭
Answer:
(ii) ୧୯୪୩

4. ଉଷାନଗରୀ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
(i) ପଣିୁଚେରା
(ii) ସତ୍ୟବାଦୀ
(iii) ଅରୋଭିଲ୍
(iv) ଶାନ୍ତିନିକେତନ
Answer:
(iii) ଅରୋଭିଲ୍

5. କିଏ କହିଥିଲେ, ‘‘କୌଣସି ବିଷୟ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ?? ?
(i) ଗୋପବନ୍ଧୁ
(ii) ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦ
(iii) ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନ୍
(iv) ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ
Answer:
(iv) ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 3 ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ

6. କେଉଁଟି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ଏକ ଅଙ୍ଗ ଅଟେ ?
(i) ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷା
(ii) ଧନ୍ଦାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା
(iii) ଚୈଭିକ ଶିକ୍ଷା
(iv) ଆର୍ଥିକ ଶିକ୍ଷା
Answer:
(iii) ଚୈଭିକ ଶିକ୍ଷା

7. କେଉଁଟି ସତ୍ୟର ଅନୁସନ୍ଧାନ ପାଇଁ ମାର୍ଗ ନୁହେଁ ବୋଲି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ?
(i) ପ୍ରେମ
(ii) ଜ୍ଞାନ
(iii) ଅର୍ଥ
(iv)ଶକ୍ତି
Answer:
(iii) ଅର୍ଥ

8. ‘ଶିକ୍ଷା ବିକାଶୋନ୍ମୁଖୀ ଆତ୍ମାର ବିକାଶରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ – ଏହା କିଏ କହିଛନ୍ତି ?
(i) ଗୋପବନ୍ଧୁ
(ii) ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ
(iii) ପ୍ରୋବେଲ
(iv)ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟ
Answer:
(ii) ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ______________ ମସିହାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
Answer:
୧୮୭୨

2. _____________ ବୟସରେ ସେ ୧୮୭୯ ମସିହାରେ ସେ ପରିବାର ସହ ଇଂଲଣ୍ଡ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ ।
Answer:
୭ ବର୍ଷ

3. ୧୯୦୮ ମସିହାରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ _____________ ଜେଲ୍‌ରେ ପ୍ରାୟ ଏକ ବର୍ଷ କରାବରଣ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଆଲିପୁର

4. _____________ ମସିହାରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଆଶ୍ରମ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଲା ।
Answer:
୧୯୨୨

5. ____________ ଙ୍କ ମତରେ, ‘ଶିକ୍ଷାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ମନୁଷ୍ୟର ବିକଶିତ ଆତ୍ମାର ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ସଭାକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରି ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ପରିସ୍ରାପ୍ତି ପାଇଁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ କରାଇବା ।’’
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ

6. ______________ ମସିହାରେ ‘ଅରୋଭିଲ୍’ ବା ଉଷାନଗରୀ ଉଦ୍‌ଘାଟିତ ହେଲା ।
Answer:
୧୯୬୮

7. ଅରୋଭିଲ୍ର ସନଦପତ୍ରରେ_____________ ଟି ଦେଶର ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନେ ଦସ୍ତଖତ କରିଥିଲେ ।
Answer:
୧୨୦

8. ___________ ମସିହାରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କର ଦେହାନ୍ତ ଘଟିଲା ।
Answer:
୧୯୫୦

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 3 ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ

9. ___________ ‘ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷା’ ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ

10. ପଣିୃଚେରାରେ ପ୍ରତିଷିମ ଆଣ୍ରମ ____________ ମସିହାରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପରିଣତ ହେଲା ।
Answer:
୧୯୫୨

C. ଭୁଲ୍ ଥିଲେ ଠିକ୍ କରି ଲେଖ ।

1. ୧୯୦୫ ମସିହାରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଚାକିରି ଛାଡ଼ି ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ହେଲେ ।
Answer:
୧୯୦୫ ମସିହାରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଚାକିରି ଛାଡ଼ି ରାଜନୀତି କଲେ ।

2. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମତରେ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ସମାଜକୈନ୍ଦ୍ରିକ ହେବା ଉଚିତ ।
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମତରେ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଶିଶୁଭିଭିକ ହେବା ଉଚିତ ।

3. ଶିକ୍ଷାଦାନ ପଦ୍ଧତିରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ସ୍ଵାଧୀନତା ଦେବାର ବିରୋଧୀ ଥିଲେ ।
Answer:
ଶିକ୍ଷାଦାନ ପଦ୍ଧତିରେ ସେ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ସ୍ବାଧୀନତା ଦେବାର ସପକ୍ଷରେ ଥିଲେ ।

4. ଇଂରାଜୀ ଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଶିକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ବ ଦେଉଥିଲେ ।
Answer:
ମାତୃଭାଷା ଭାଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଶିକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଉଥିଲେ ।

5.ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମତରେ ଶିକ୍ଷକ ଶିକ୍ଷାଦାତା ନୁହଁନ୍ତି; ସେ କେବଳ ଜଣେ ସହାୟକ ।
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମତରେ ଶିକ୍ଷକ ଶିକ୍ଷାଦାତା ନୁହଁନ୍ତି; ସେ ଜଣେ ସହାୟକ ଓ ପଥପ୍ରଦର୍ଶକ ।

6. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଶାନ୍ତିନିକେତନର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ।
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶିକ୍ଷାକେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ।

7. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମତରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ୱାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବା ଉଚିତ ।
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମତରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀଙ୍କୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବା ଉଚିତ ।

8. ‘ମୌଳିକ ଶିକ୍ଷା’ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କର ଅବଦାନ ଅଟେ ।
Answer:
‘ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷା’ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କର ଅବଦାନ ଅଟେ ।

9. ‘ଆମ୍ବୋନ୍ନତି ହିଁ ଶିକ୍ଷା’’ ଏହା ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ କହିଥିଲେ ।
Answer:
‘ଆମ୍ବୋନ୍ନତି ହିଁ ଶିକ୍ଷା’’ ଏହା ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ କହିଥିଲେ ।

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 3 ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ

10. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ‘ଧନ୍ଦାମୂଳକ ଶିକ୍ଷା’ର ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ।
Answer:
ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ ‘ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷା’ର ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ।

D. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ / ପଦରେ ଲେଖ ।

1. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଆଶ୍ରମ କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଆଶ୍ରମ ପଣ୍ଡିଚେରୀଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

2. ଶିକ୍ଷା ଆତ୍ମବିକାଶରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ବୋଲି କିଏ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଶିକ୍ଷା ଆତ୍ମବିକାଶରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ବୋଲି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ କହିଥିଲେ ।

3. କିଏ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ରରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ?
Answer:
‘ଶ୍ରୀମା’ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ରରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।

4. ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
Answer:
ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ପଣ୍ଡିଚେରୀରେ ଅବସ୍ଥିତ ।

5. ଉଷାନଗରୀ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପଣ୍ଡିଚେରୀଠାରୁ ପାଞ୍ଚ ମାଇଲ୍ ଦୂରରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଅରୋଭିଲ୍‌ର ଅନ୍ୟ ନାମ ଉଷାନଗରୀ ।

6. ସମନ୍ଵୟ ଶିକ୍ଷା କିଏ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ସମନ୍ଵୟ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ ।

7. ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷା କିଏ ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ ।

8. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କର ଶିକ୍ଷାଦର୍ଶନର ଗୋଟିଏ ମୌଳିକ ନୀତି ଲେଖ ।
Answer:
ମଣିଷର ମନକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବା ଶିକ୍ଷାର ପୃଷ୍ଠଭୂମି ଅଟେ ।

9. ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ଗୋଟିଏ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ଗୋଟିଏ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି– ‘ପ୍ରାଚୀନ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଜ୍ଞାନର ପୁନରୁଦ୍ଧାର’ ।

10. ଶିକ୍ଷା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶିଶୁ କିଭଳି ସ୍ଥାନ ପାଇବା ଉଚିତ ବୋଲି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ମତ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଵାଧୀନତା ଉପରେ ଜୋର ଦେଇଥିଲେ ।

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 3 ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ

11. ଶିକ୍ଷା ମନୁଷ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଭଗବତ୍ ସତ୍ତାର ପୂଣ୍ଡିତାର ପରିପ୍ରକାଶ– ଏହା କିଏ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଶିକ୍ଷା ‘ମନୁଷ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଭଗବତ୍ ସତ୍ତାର ପୂର୍ବତର ପରିପ୍ରକାଶ’ ବୋଲି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ କହିଥିଲେ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି ବା ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

1. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମତରେ ଶିକ୍ଷା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
‘ଶିକ୍ଷା ଏକ ମାଧ୍ୟମ, ଯାହା ସହାୟତାରେ ମାନବ ଜୀବନ ଈଶ୍ୱର, ଦେଶ ଓ ମାନବଜାତି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ହୁଏ ଏବଂ ଜାତୀୟଧର୍ମୀ ବୋଲାଉଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏହାକୁ ଆଦର୍ଶ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ ।’’ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କରେ ଏହି ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ ।

2. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ କେଉଁ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ ? ତାଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ଦର୍ଶନ ଅନୁସାରେ ପଣ୍ଡିଚେରୀଠାରେ ଚାଲୁଥିବା ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନର ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ଦର୍ଶନ ଅନୁସାରେ ପଣ୍ଡିଚେରୀଠାରେ ଚାଲୁଥ‌ିବା ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନର ନାମ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶିକ୍ଷାକେନ୍ଦ୍ର ।

3. ସତ୍ୟର ଅନୁସନ୍ଧାନ ପାଇଁ କି ମାର୍ଗ ରହିଛି ବୋଲି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ସତ୍ୟର ଅନୁସନ୍ଧାନ ପାଇଁ ୪ଟି ମାର୍ଗ ରହିଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ପ୍ରେମ, ଜ୍ଞାନ, ଶକ୍ତି ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ; ଯାହାକି ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାପ୍ରାପ୍ତିର ପ୍ରଥମ ସୋପାନ ଅଟେ ।

4. ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ଦୁଇଟି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
(i) ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଜ୍ଞାନର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଧାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ।
(ii) ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ମାର୍ଗରେ ପରିଚାଳିତ କରିବା ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ।

5. ଅରୋଭିଲ୍ ସମ୍ପର୍କରେ ଲେଖ ।
Answer:
(i) ପଣ୍ଡିଚେରୀଠାରୁ ପାଞ୍ଚମାଇଲ୍ ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଅରୋଭିଲ୍ ବା ଉଷାନଗରୀ ୧୯୬୮ ମସିହାରେ ଶ୍ରୀମା’ଙ୍କର ଆପ୍ରାଣ ଉଦ୍ୟମରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
(ii) ଅରୋଭିଲ୍ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶିକ୍ଷାକେନ୍ଦ୍ର ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରୟୋଗଶାଳା ଅଟେ ।

6. ‘ଚାର୍ଟର ଅଫ୍ ଅରୋଭିଲ୍’ରେ କ’ଣ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି ?
Answer:
(i) ‘ଚାର୍ଟର ଅଫ୍ ଅରୋଭିଲ୍’ରେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ଯେ, ଏହା କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲୋକଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠନ କରାଯାଇ ନାହିଁ । ଏହା ସମସ୍ତ ମାନବ ସମାଜକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।
(ii) କିନ୍ତୁ ଅରୋଭିଲ୍‌ରେ ଯୋଗଦେବାକୁ ହେଲେ ଜଣେ ନିଜର ସ୍ଵଇଚ୍ଛାରେ ଆସିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଅରୋଭିଲ୍‌ର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ଶିକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଅତୀତ ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନ ଥିବା ବ୍ୟବଧାନକୁ ପୂରଣ କରିବା ।

7. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଶିକ୍ଷାଦାନ ପ୍ରଣାଳୀର ନୀତିଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କର ଶିକ୍ଷାଦାନ ପ୍ରଣାଳୀର କେତେକ ନୀତି ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ଥ୍ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(i) କୌଣସି ବିଷୟ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଇପାରେ ନାହିଁ ।
(ii) ମନର ବିକାଶ ନିମିତ୍ତ ମନକୁ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ପରାମର୍ଶ ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(iii) ଜ୍ଞାତ ବସ୍ତୁରୁ ଅଜ୍ଞାତ ଆଡ଼କୁ ଅଗ୍ରସର ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 3 ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ

8. ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ପାଠ୍ୟକ୍ରମ କିପରି ଥୁଲା
Answer:
(i) ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ମୁଖ୍ୟତଃ ଚାରୋଟି ଉପାଦାନ; ଯଥା- ଶାରୀରିକ, ପ୍ରାଣିକ, ମାନସିକ ଓ ଚୈତନ୍ୟ ଉପରେ ଆଧାରିତ ।
(ii) ଏହି ଚାରୋଟି ଉପାଦାନ ଉପଯୁକ୍ତ ପାଠ୍ୟକ୍ରମଦ୍ୱାରା ବିକଶିତ ହେବା ଉଚିତ ଓ ଏହାର ବିକାଶଦ୍ୱାରା ମନୁଷ୍ୟ ନିଜର ସମସ୍ତ ଶକ୍ତିକୁ ଉପଲବ୍ଧ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସମାଜକୁ ଆଶାତୀତ ଭାବରେ ନିଜର ପ୍ରତିଭାଗୁଡ଼ିକ ଦାନ କରିଦେଇ ପାରିବ ।

B. ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ପାଞ୍ଚଟି ବା ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

1. ଅରୋଭିଲ୍ (Auroville) ସମ୍ପର୍କରେ କ’ଣ ଜାଣ ଲେଖ ।
Answer:
(i) ଏହି ଶିକ୍ଷାକେନ୍ଦ୍ରର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ମାନବିକ ଐକ୍ୟବୋଧ, ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତେ ଏକ ହୋଇ ସୁସ୍ଥ ଜୀବନଯାପନ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ମୈତ୍ରୀ ସ୍ଥାପନ କରିବା ।
(ii) ତେଣୁ ସେହି ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶର କଳା, ସ୍ଥାପତ୍ୟ, ନୃତ୍ୟ, ଗୀତ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଉଥିଲା ।
(iii) ବିଭିନ୍ନ ଦେଶର ଖେଳ, ପୋଷାକ, ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା ।
(iv) ଶ୍ରୀମା’ଙ୍କ ଭାଷାରେ, ଏହି ଶିକ୍ଷାକୁ Auroville ଶିକ୍ଷା ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା ।

2. ସମନ୍ୱୟ (ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ) ଶିକ୍ଷା କ’ଣ ।
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ସମନ୍ଵୟ (ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ) ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ଥିଲେ । ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ କହିଛନ୍ତି, ଶିକ୍ଷା ଏପରି ହେବା ଉଚିତ ଯହିଁରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଏକମାତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେବ ଆତ୍ମା ଓ ତାହାର ଶକ୍ତି ଓ ସମ୍ଭାବନାରାଜିର ବିକାଶ । ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମତରେ, ଶିକ୍ଷାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ମନୁଷ୍ୟର ଉନ୍ନତି, ଆତ୍ମାର ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ସଭାକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରି ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ପରିପ୍ରାପ୍ତିରେ ଏହାକୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ କରାଇବା ।

3. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ଦର୍ଶନ ବିଷୟରେ ଦୁଇଟି ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଶିକ୍ଷା ଦର୍ଶନର ମୁଖ୍ୟ ଦିଗଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି-
⇒ ଦେହ, ମନ, ପ୍ରାଣ ଓ ଆତ୍ମାର ସର୍ବୋତ୍ତମ ବିକାଶ
⇒ ଶିକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନା ଓ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିକାଶ
⇒ ଶିକ୍ଷାଦ୍ଵାରା ଚେତନାର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଓ ପରିପ୍ରକାଶ
⇒ ଜୀବନର ପୂର୍ଣ୍ଣତା ପ୍ରାପ୍ତି ।

4. ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି –
⇒ ଦୈହିକ ମନର ବିକାଶ, ଯାହାକି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସଂଯମ ଓ ଶାରୀରିକ ବିକାଶଦ୍ବାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ ।
⇒ ମାନସ ମନର ବିକାଶ, ଯାହାକି ସ୍ନାୟୁକୁ ବିଶୋଧ କରି ମାନସିକ ଏକାଗ୍ରତା ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ ।
⇒ ଚେତନାର ବିକାଶ, ଯାହାକି ବିଚାରଶକ୍ତିର ଉଦ୍ରେକ କରାଇଥାଏ ।
⇒ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ବିକାଶ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ଐଶ୍ଵରିକ ଶକ୍ତି ଜାଗ୍ରତ କରି ସତ୍ୟାନୁସନ୍ଧାନରେ ବ୍ରତୀ କରାଇଥାଏ ।

5. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଶିକ୍ଷାଦାନ ପଦ୍ଧତି କିପରି ଜଟିଳ, ତାହା ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିକର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ସଫଳତା ନିମିତ୍ତ ନୂତନ ପାଠଦାନ ପ୍ରଣାଳୀ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ମତରେ କୌଣସି ବିଷୟ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ଶିକ୍ଷକ କେବଳ ପରାମର୍ଶ ଦେଇ ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀର ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକର ବିକାଶ କରିବାପାଇଁ ପଥ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଉଚିତ । ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ଉପରେ କୌଣସି ବିଷୟ ଲଦିଦେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।

6. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମତରେ ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଶିକ୍ଷା ଏପରି ହେବା ବିଧେୟ ଯେପରି ବ୍ୟକ୍ତିର ଏକମାତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେବ ଆତ୍ମା, ତାହାର ଶକ୍ତି ଓ ସମ୍ଭାବନାରାଜିର ବିକାଶ । ଜାତିର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେବ ଜାତିର ଆତ୍ମା ଓ ତାହାର ଧର୍ମକୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରିବା, ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିବା ଓ ପରିପୁଷ୍ଟ କରିବା ଏବଂ ଉଭୟଙ୍କୁ ମାନବିକତାର ପ୍ରାଣଶକ୍ତି ଓ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ମନ ଓ ଆତ୍ମାର ଉତ୍ତୋଳନ କରିବା ଏବଂ ତାହା ମନୁଷ୍ୟର ଆଧ୍ୟାତ୍ମ ସଭାର ଜାଗରଣ ଓ ବିକାଶ ରୂପକ ମହାନ୍‌ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ କେବେହେଲେ ଯେପରି ଭୁଲି ନଯାଏ ।

7. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମତରେ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ଅବତରଣର ଚତୁର୍ବିଧ ସୋପାନ କ’ଣ ?
Answer:
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମତରେ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ଅବତରଣର ଚତୁର୍ବିଧ ସୋପାନ ହେଲା- (୧) ସତ୍ – ଯାହା ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଥୁଲା, ଅଛି ଓ ରହିଥ‌ିବ ମଧ୍ୟ, (୨) ଚିତ୍ର ଶକ୍ତି – ଯାହା ପୂର୍ଣ୍ଣ ଚେତନଶୀଳ ଭାବରେ ଥିଲା, ଅଛି ଓ ରହିଥ୍ ମଧ୍ୟ, (୩) ଆନନ୍ଦ – ଯାହା ପୂର୍ଣ୍ଣ ଆନନ୍ଦ ଥୁଲା, ଅଛି ଓ ରହିଥ୍, (୪) ଅତିମାନସ – ପରଂବ୍ରହ୍ମ ଏହିଠାରେ ବିଶ୍ବାତୀତରୁ ବିଶ୍ବଗତ ହେଲେ ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ । ଅନନ୍ତରୁ ସାନ୍ତ, ଅବ୍ୟୟରୁ ବ୍ୟୟ, ଅଖଣ୍ଡରୁ ଖଣ୍ଡ, ଅଭିନରୁ ଭିନ୍ନ ହେଲେ ମାତ୍ର ପୂର୍ବରୁ ଅପୂର୍ଣ୍ଣ, ଆନନ୍ଦରୁ ନିରାନନ୍ଦ ହୋଇନାହାନ୍ତି ।

8. ଅରୋଭିଲ୍ ସ୍ଥାପନର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ନୂତନ ସମାଜରେ ନୂତନ ଶିକ୍ଷାର ଅନୁସନ୍ଧାନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ନେଇ ପଣ୍ଡିଚେରୀର ସାଧ୍ଵ ଶ୍ରୀମା ୧୯୬୮ ମସିହାରେ ପଣ୍ଡିଚେରୀଠାରୁ ୫ କି.ମି. ଦୂରରେ ଅରୋଭିଲ୍ ବା ଉଷା ନଗରୀ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ । ଅତୀତ ଓ ବର୍ତ୍ତମାନ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁ ବ୍ୟବଧାନ ତାହାର ପୂରଣ କରିବା ଥିଲା ଏହି ଉଷା ନଗରୀ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ପ୍ରଧାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ । ବିବର୍ତ୍ତନ ଧାରାରେ ମାନବ ଜାତିର ଆଶା ଆକାଙ୍‌କ୍ଷା ଓ ସମାଜର ସମସ୍ୟାମାନ ସମାଧାନରେ ଉଷା ନଗରୀ ସମର୍ଥ ହେବ । ମାନବିକ ଐକ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଏହାର ଅନ୍ୟ ଏକ ଚରମ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ରୂପେ ବିଦ୍ୟମାନ । ବିଶ୍ବବାସୀଙ୍କ ଅନ୍ତରରେ ଐକ୍ୟ, ବିଶ୍ଵମୈତ୍ରୀ, ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତର ଭାବଧାରାର ଅବାରିତ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ କରାଇବା ଅରୋଭିଲ୍ ସ୍ଥାପନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ଓ ରହିଥ‌ିବ ମଧ୍ୟ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କର ଶିକ୍ଷା ଦର୍ଶନ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଯେଉଁ କେତେକ ଯୁଗଜୟୀ ମହାପୁରୁଷ ନିଜ ଜୀବନାନୁଭୂତିର ଗବେଷଣାଲବ୍ଧ ଶିକ୍ଷା ଦର୍ଶନର ଅତୁଳନୀୟ ଅବଦାନ ପ୍ରଦାନ କରିଯାଇଛନ୍ତି ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଅନ୍ୟତମ । ତାଙ୍କ ମତରେ, ‘ଶିକ୍ଷା ଏପରି ହେବା ଉଚିତ, ଯହିଁରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଏକମାତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେବ ଆତ୍ମା ଓ ତାହାର ଶକ୍ତି ଓ ସମ୍ଭାବନାରାଜିର ବିକାଶ । ଜାତିର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେବ ଜାତିର ଆତ୍ମା ଓ ତାହାର ଧର୍ମକୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରିବା, ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିବା, ପରିପୁଷ୍ଟ କରିବା ।’’

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 3 ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ

ଉଭୟକୁ ମାନବିକତାର ପ୍ରାଣଶକ୍ତି ଓ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ମନ ଓ ଆତ୍ମାର ଉତ୍ତୋଳନ କରିବା ଏବଂ ତାହା ମନୁଷ୍ୟର ଆଧ୍ୟାତ୍ମ ସତ୍ତାର ଜାଗରଣ ଓ ବିକାଶରୂପକ ମହାନ୍‌ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ କେବେହେଲେ ଯେପରି ଭୁଲି ନ ଯାଏ । ପୁନର୍ବାର ଶିକ୍ଷାର ଅର୍ଥ ସମ୍ପର୍କରେ ମତ ପ୍ରଦାନ କରି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ କହିଛନ୍ତି, ‘ମନୁଷ୍ୟର ଉନ୍ନତ ଆତ୍ମାର ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ସଭାକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରି ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ପରିପ୍ରାପ୍ତିରେ ଏହାକୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ କରାଇବା ।’’

ସଂସ୍କୃତି ଓ ଗୁରୁକୁଳ ଆଶ୍ରମ ଶିକ୍ଷାର ମହନୀୟତାକୁ ଅନୁଭବ କରି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ବର୍ତ୍ତମାନର ସମୟୋପଯୋଗୀ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାକୁ ଜନ୍ମ ଦେଇଥିଲେ ।
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କର ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷା ଦର୍ଶନକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ପାଞ୍ଚୋଟି ବିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଅଛି – (1) ଶାରୀରିକ, (2) ପ୍ରାଣିଜ, (3) ମାନସିକ, (4) ଚୈତ୍ୟ, (5) ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ।

(1) ଶାରୀରିକ ଶିକ୍ଷା (Physical Education) – ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ହିଁ ସମ୍ପଦ । ଉତ୍ତମ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସୁସ୍ଥ ଚିନ୍ତାଧାରାର ପରିଚାୟକ । ଉତ୍ତମ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପାଇଁ ଶାରୀରିକ ସଂଯମତା, ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟରକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କରେ ପ୍ରାଚୀନ ଋଷି, ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ମନୀଷୀମାନଙ୍କ ମତାମତ ସହିତ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଓ ତାଙ୍କର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ସହକର୍ମିଣୀ ଶ୍ରୀମା ଏକମତ ହୋଇଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀମା ଶାରୀରିକ ଶିକ୍ଷାକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ତିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଛନ୍ତି; ଯଥା-
(1) ଶୃଙ୍ଖଳା ଓ ସଂଯମ ଆଚରଣ ।
(2) ସର୍ବୋପରି ସାମଗ୍ରିକ, ଶାରୀରିକ ବିକାଶର କ୍ରମୋନ୍ନତି ।
(3) ବିକୃତ ଓ ଦୋଷମୁକ୍ତ ଅବୟବମାନଙ୍କର ସୁଷମ ବଣ୍ଟନ ।

ଏହି ପ୍ରକାର ଶିକ୍ଷା ଶିଶୁକୁ ଏକ ସୁସ୍ଥ ସବଳ ଶରୀରରେ ଉନ୍ନତ ଚିନ୍ତାଧାରା, ପ୍ରସନ୍ନତା ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଉପଭୋଗ ନିମିତ୍ତ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥାଏ । ଶିଶୁଠାରେ ସୁସ୍ଥ ମାନସିକତା, ଆବେଗିକତାର ଗଠନ ପାଇଁ କ୍ରୀଡ଼ାର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ସଚେତନ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କରିବାପାଇଁ କ୍ରୀଡ଼ା ଓ କ୍ରୀଡ଼ା ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକର ଯଥେଷ୍ଟ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

(2) ପ୍ରାଣିକ ଶିକ୍ଷା (Vital Education) – ସାମ୍ପ୍ରତିକ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ବସ୍ତୁବାଦୀ ଦୁନିଆ ପ୍ରତି ମନୁଷ୍ୟର ଅହେତୁକ ଆକର୍ଷଣ, ବିଜ୍ଞାନର ଅଭୂତପୂର୍ବ ଅଗ୍ରଗତି ଆଜି ମାନବୀୟ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ପ୍ରତି ଏକ ନୂତନ ଅନୁଭବର ଉଦ୍ରେକ କରାଇଛି । ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନ ଆଜି ଜଟିଳତାର କାରାଗୃହରେ ଆବଦ୍ଧ । ଜୀବନର ଅର୍ଥ ବହୁବିଧ ସମସ୍ୟାର କ୍ରିୟା, ପ୍ରତିକ୍ରିୟା । ମନୁଷ୍ୟ ନିଜକୁ ଦିବ୍ୟତ୍ୱର ପରିପ୍ରକାଶଭାବେ ଚିନ୍ତା କରିବା ପରିହାର କରି ନିଜର ଆତ୍ମସଂଯମତା ଓ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା ପ୍ରତି ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ।

ତା’ର ଜୀବନ ଆଜି ହିଂସା, ବିଦ୍ବେଷ, ପରଶ୍ରୀକାତରତା, ହୀନମନ୍ୟତା, ସ୍ୱାର୍ଥପରତା, ବ୍ୟଭିଚାର ଭାବ, ଅଶ୍ରଦ୍ଧା, ସନ୍ଦେହ, ଅବିଶ୍ଵାସ, ପ୍ରତିବାଦ ଓ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ମଧ୍ଯରେ ଜର୍ଜରିତ କରୁଅଛି । କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସଞ୍ଚ କାମନାର ପରିବେଷ୍ଟନୀ ମଧ୍ୟରେ ନିଜ ଜୀବନର ମୂଲ୍ୟାୟନ କରି ନିଜର ଆତ୍ମପ୍ରତ୍ୟୟକୁ ନଷ୍ଟକରୁଛି । ଏହି ପ୍ରକାର ଅବକ୍ଷୟ, ଆତ୍ମବିଧ୍ବଂସ ମଧ୍ୟରେ ନିଜକୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଶିକ୍ଷା ଦେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ପ୍ରାଣିଜ ଶିକ୍ଷାର ଅବଦାନ ଦେଇ ଯାଇଛନ୍ତି । ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଶ୍ରୀମା କହିଛନ୍ତି ଯେ ଜୀବନର ପୂର୍ବତାପ୍ରାପ୍ତି ପାଇଁ ଏହା ପ୍ରକୃତିର ସବୁଠାରୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସ୍ତର । ଜୀବନର ସମ୍ଭାବନା ଆଣିଦେବା ହେଉଛି ପ୍ରାଣିକ ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ।

(3) ମାନସିକ ଶିକ୍ଷା (Mental Education) – ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ମାନସିକ ଜଗତକୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନା ଓ ଦିବ୍ୟଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ବୋଲି ସ୍ବୀକାର କରିଛନ୍ତି । ଏହି ମାନସିକ ସ୍ତରରୁ ଅତି ମାନସିକ ସ୍ତରକୁ ଉନ୍ନୀତ କରିପାରିଲେ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଯୋଗସାଧନା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ସେହିଠାରେ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ସହିତ ଜଡ଼ ଜଗତର ମିଳନ ହୋଇଥାଏ । ଅଭୂତପୂର୍ବ ମିଳନ ମାଧ୍ୟମରେ ଅତିମାନସ ସ୍ତରରେ ଦେହ, ମନ, ପ୍ରାଣକୁ ଏକୀଭୂତ କରିପାରିଲେ ଦିବ୍ୟଜ୍ଞାନ ଲାଭ ହୋଇଥାଏ ।

ମନୁଷ୍ୟ ତା’ର ମାନସଚକ୍ଷୁ ବଳରେ ଜ୍ଞାନ ଓ ଅଜ୍ଞାନ ଭିତରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବାକୁ କ୍ଷମ ହୋଇଥାଏ । ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମତରେ, ମନର ବହୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ଜ୍ଞାନର ଗୁରୁତ୍ଵ ରହିଛି । ତାଙ୍କ ମତରେ, ଦିବ୍ୟଜ୍ଞାନର ସ୍ଥାନ ମନୁଷ୍ୟର ମାନସିକ ସ୍ତରର ଢେର ଉଚ୍ଚରେ ଏପରିକି ଆମର ପବିତ୍ର ଧାରଣା ପରିସରଠାରୁ ବହୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ । ଏହି ସଦ୍‌ଜ୍ଞାନପ୍ରାପ୍ତି ହିଁ ଆମ ଜୀବନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଏବଂ ଏହି ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରସ୍ତୁତି ହିଁ ଜୀବନର ଅନ୍ୟନାମ ଅଟେ ।

ଏହି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ମାନସିକ ଶିକ୍ଷା ଏକାନ୍ତ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ । ଖାଇବା, ଶୋଇବା, ନିଦ୍ରା, ଭୟ ଓ କାମ ଲାଳସା ମଧ୍ୟରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ ଗଭୀର ଆତ୍ମପ୍ରତ୍ୟୟ ସୃଷ୍ଟି କରି ଦିବ୍ୟଜ୍ଞାନର ଉତ୍କର୍ଷତା ମଧ୍ୟରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନର ଅନୁଭବ ହିଁ ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ବୋଲି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଜୀବନ ଦର୍ଶନ ଗୁରୁତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ କରେ ।
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମତରେ, ମନ ୬ଟି ସ୍ତର ଦେଇ ଅତିମାନସ ସ୍ତରକୁ ଉନ୍ନୀତ ହୋଇଥାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ଯଥାକ୍ରମେ – ସାଧାରଣ ମନ, ଉଚ୍ଚତର ମନ, ଆଲୋକିତ ମନ, ବୋଥ୍ ମନ, ଅଧୂମାନସ ଏବଂ ଅତିମାନସ ।

(4) ଚୈତ୍ୟ ଶିକ୍ଷା (Psychic Education) – ଏହି ଶିକ୍ଷା ପାର୍ଥିବ ଜଗତର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ଉପଲବ୍ଧ କରାଯାଇପାରେ । ମନୁଷ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ଜାଗତିକ ଅନୁଭୂତିରୁ ଏହା ଜୀବନର ପରିପୂର୍ଣ୍ଣତା ଆଡ଼କୁ ଉନ୍ନୀତ କରେ । ସାଂସାରିକ ମୋହ, ମାୟା, ଈର୍ଷା, ଅସୂୟା ଓ ସ୍ୱାର୍ଥପରତା ଇତ୍ୟାଦିରୁ ନିବୃତ୍ତ କରି ଏହି ଶିକ୍ଷା ଶିଶୁର ମନକୁ ନିର୍ମଳ ଓ ସ୍ବର୍ଗୀୟ ଚିନ୍ତାଧାରାରେ ସୁଦୃଢ଼ କରେ । ମନୁଷ୍ୟର ଚୈତ୍ୟ ସତ୍ତା ଦେହ ଚେତନା ପ୍ରକାଶର ଊର୍ଦ୍ଧଗତିରେ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋଇଥାଏ ।

ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଭାଷାରେ, ଶିଶୁ ବା ବ୍ୟକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଲୁପ୍ତ ସତ୍ୟକୁ ଉଦ୍‌ଘାଟନ କରିବା ଅର୍ଥ ଆତ୍ମା ଓ ଚୈତ୍ୟ ସଭା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସଚେତନ କରାଇବା । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ବିଚାରକଲେ ମନେହୁଏ ଏହା ହିଁ ସମସ୍ତ ମାନସିକ ଶିକ୍ଷାର ଏକମାତ୍ର ଭିତ୍ତିଭୂମି । ଏହା ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ ସୁପ୍ତ ଚେତନାକୁ ଜାଗ୍ରତ କରି ମନୁଷ୍ୟର ସାଧାରଣ ପରିସରଭୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷାକୁ ବହୁ ଉନ୍ନତ ସ୍ତରକୁ ନେଇଯାଏ । ଏହା ଚୈତ୍ୟ ସତ୍ତାର ପ୍ରାପ୍ତି ଏବଂ ମହାନୁଭବତାର ଅନୁଭବ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଶିକ୍ଷାର ପୋଷକରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।

ଏହା ମନୁଷ୍ୟ ଅନ୍ତରର ମହାଚେତନାକୁ ଉନ୍ମେଷ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଏହାର ଅନୁଶୀଳନ ଓ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସାଧନ କରିଥାଏ । ଏହାକୁ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଦୁଇଟି ଦିଗ ମଧ୍ଯରେ ପର୍ଯ୍ୟାୟଭୁକ୍ତ କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରଥମତଃ, ମନୁଷ୍ୟର ଅହଂ ବହିର୍ଭୂତ ପ୍ରତ୍ୟେକଟିରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ; ଦ୍ଵିତୀୟରେ ଚୈତ୍ୟ ସତ୍ତା ସହ ଆତ୍ମାର ମିଳନ । ଯୋଗ ଓ ତପସ୍ୟା ମଧ୍ୟରେ ମନୁଷ୍ୟର ଏହି ପରମ ଶିକ୍ଷାପ୍ରାପ୍ତି ହୋଇଥାଏ । ଏହା ଫଳରେ ସେ ଯାବତୀୟ ଜାଗତିକ ଜଞ୍ଜାଳରୁ ମୁକ୍ତିଲାଭ କରି ଜୀବନର ପୂର୍ଣ୍ଣତା ଅନୁଭବ କରାଯାଇପାରିବ ।

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 3 ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ

ମନୁଷ୍ୟର କାମନା, ବାସନା, ଅଭୀପ୍‌ସା, ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତିର ବିନିଯୋଗରେ ଏହି ଚୈତ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ଚୈତ୍ୟ ସଭା ଆମ ଜୀବନର ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅଙ୍ଗବିଶେଷ, ଯାହାର ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତି ସାମର୍ଥ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟକୁ ଏକ ମହାନ୍ ଚେତନା ଜଗତ ପ୍ରତି ଆକର୍ଷିତ କରିନିଏ । ଏହା ମନୁଷ୍ୟକୁ ଏକ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ଵ ଜଗତ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅବଗତ କରାଇବା ସହିତ ଶାରୀରିକ ଏବଂ ପାରିପାର୍ଶ୍ବକ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ନେଇ ମନୁଷ୍ୟର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ପରିପ୍ରକାଶ ଦିଗରେ ବିଶେଷ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

(5) ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଶିକ୍ଷା (Spiritual Education) – ଶ୍ରୀମା ଓ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମତରେ, ମନୁଷ୍ୟ ଆଧାତ୍ମିକତାର ଅଂଶବିଶେଷ ଅଟେ । ଐଶ୍ଵରିକ ଶକ୍ତିର ଉନ୍ମେଷ ଓ ବିକାଶ ପାଇଁ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ତା’ର ଜନ୍ମ । ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସାଂସାରିକ ବନ୍ଧନରୁ ମୁକ୍ତ କରି ଏକ ଶାଶ୍ବତ ଜୀବନର ସନ୍ଧାନ ଦେଇଥାଏ ଯେଉଁଠାରେ ତା’ର ଜୀବନର ପରିପୂର୍ଣତା ଆସେ । ପାର୍ଥିବ ଜଗତର ମୋହ ଓ ଆକର୍ଷଣ ଭିତରେ ମନୁଷ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଅନେକ କଥା ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରିଥାଏ ।

ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଚତୁଃମୁଖୀ ଶିକ୍ଷା ପଦ୍ଧତିରେ ପ୍ରାଣିକ, ଶାରୀରିକ, ମାନସିକ ଓ ଚୈତ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ଇତ୍ୟାଦି ଶିଶୁର ପ୍ରେମଭାବ, ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟପ୍ରୀତି ଜ୍ଞାନ ପରିସର ବୃଦ୍ଧି କରିଥା’ନ୍ତି । ସାଧାରଣ ମଧ୍ଯରୁ ଶିଶୁ ଅସାଧାରଣ ଶକ୍ତିର ଅଧିକାରୀ ହୋଇଉଠେ । ତେଣୁ ତା’ର ଜାଗତିକ ଅଳୀକ ବାସନା, କାମନା, ଅଜ୍ଞାନତା ଓ ଜଡ଼ତାର ମୋହ କ୍ରମେ ଅନ୍ତରରୁ ଦୂରୀଭୂତ ହୁଏ । ଶିଶୁ ହୃଦୟରେ ପବିତ୍ର, ନିର୍ମଳ ଚିନ୍ତାଧାରା ଏବଂ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନର ଆତ୍ମତୃପ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରେ । ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଭାଷାରେ, ଧର୍ମକୁ ଜୀବନରେ ଅଙ୍ଗୀଭୂତ କରିବାକୁ ହୁଏ, ଅଭ୍ୟାସ କରିବାକୁ ହୁଏ; ତାହାକୁ ମତବାଦରୂପେ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଏ ନାହିଁ ।

ସର୍ବୋପରି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଶିକ୍ଷାର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଉପରେ ଶିଶୁକୁ ଦିବ୍ୟତ୍ୱର ପରିପ୍ରକାଶ ଓ ଅସାଧାରଣ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସରୂପେ ପ୍ରତିଭାତ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟସାଧନ ସମଗ୍ର ଶିକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରତି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଅତୁଳନୀୟ ଅବଦାନ ଅଟେ ।

2. ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷା କ’ଣ ? ଉକ୍ତ ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟ, ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ଏବଂ ଶିକ୍ଷାଦାନ ପଦ୍ଧତି ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଯେଉଁ କେତେକ ଯୁଗଜୟୀ ମହାପୁରୁଷ ନିଜ ଜୀବନାନୁଭୂତିର ଗବେଷଣାଲବ୍‌ଧ ଶିକ୍ଷା ଦର୍ଶନର ଅତୁଳନୀୟ ଅବଦାନ ପ୍ରଦାନ କରିଯାଇଛନ୍ତି ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଅନ୍ୟତମ । ତାଙ୍କ ମତରେ, ‘ଶିକ୍ଷା ଏପରି ହେବା ଉଚିତ, ବ୍ୟକ୍ତିର ଏକମାତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେବ ଆତ୍ମା ଓ ତାହାର ଶକ୍ତି ଓ ସମ୍ଭାବନାରାଜିର ବିକାଶ । ଜାତିର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେବ ଜାତିର ଆତ୍ମା ଓ ତାହାର ଧର୍ମକୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରିବା, ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିବା । ଉଭୟକୁ ମାନବିକତାର ପ୍ରାଣଶକ୍ତି ଓ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ମନ ଓ ଆତ୍ମାର ଉତ୍ତୋଳନ କରିବା ଏବଂ ତାହା ମନୁଷ୍ୟର ଆଧାମ୍ ସଭାରେ ଜାଗରଣ ଓ ବିକାଶ ରୂପକ ମହାନ୍ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ କେବେହେଲେ ଯେପରି ଭୁଲି ନ ଯାଏ ।’

ପୁନର୍ବାର ଶିକ୍ଷାର ଅର୍ଥ ସମ୍ପର୍କରେ ମତ ପ୍ରଦାନ କରି ସେ କହିଛନ୍ତି, ‘ମନୁଷ୍ୟର ଉନ୍ନତ ଆତ୍ମାର ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ସଭାକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରି ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ପରିପ୍ରାପ୍ତିରେ ଏହାକୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ କରାଇବା ।”’
ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷା- ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ର ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷା-ଦର୍ଶନକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ପାଞ୍ଚୋଟି ବିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଅଛି; ଯଥା- (i) ଶାରୀରିକ, (ii) ପ୍ରାଣିକ, (iii)ମାନସିକ, (iv) ଚୈତ୍ୟ, (v) ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ । ସତ୍ୟର ଅନୁସନ୍ଧାନ ପାଇଁ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ଲକ୍ଷ୍ୟ- ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ନିମ୍ନରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଗଲା ।

  • ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଜ୍ଞାନର ପୁନରୁଦ୍ଧାର- ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନା ଅଛି । ଏହାର ବିକାଶ ବିନା ମନୁଷ୍ୟ ଦୁଃଖ ପାଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହାର ବିକାଶ ଏକାନ୍ତ ପ୍ରୟୋଜନୀୟ ।
  • ସବୁକ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନାର ପ୍ରଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରିବା- ଶିକ୍ଷା, ଦର୍ଶନ, ସାହିତ୍ୟ, କଳା, ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନା ନ ଥିଲେ ତାହା ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ ।
  • ଆଧ୍ୟାମିକ ମାର୍ଗରେ ପରିଚାଳିତ କରିବା- ଆମ ସମାଜର ନୀତି, ଆଦର୍ଶ ଅନ୍ୟ ସମାଜଠାରୁ ଭିନ୍ନ । ଆଗାମୀ ବଂଶଧରମାନଙ୍କ ପାଖରେ ନୀତି ଆଦର୍ଶକୁ ପହଞ୍ଚାଇବା ଶିକ୍ଷାର କାର୍ଯ୍ୟ । ଏହା ଆଧାର୍ମିକ

ଚେତନାରୂପକ ଏକ ଶକ୍ତି, ଯାହା ଶିକ୍ଷାଦ୍ବାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।
ପାଠ୍ୟକ୍ରମ- ଶିକ୍ଷାର ମାନସିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଭାଷା, ଗଣିତ, ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ, ସାଧାରଣ ବିଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ ।

ଶିକ୍ଷାଦାନ ପ୍ରଣାଳୀ :
ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଅନୁସାରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ ନିମ୍ନଲିଖୁ ତିନୋଟି ନୀତି ଉପରେ ଆଧାରିତ ହେବା ଉଚିତ ।
(i) ପ୍ରଥମ ନୀତି ହେଉଛି ଯେ, କୌଣସି ବିଷୟ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଇପାରେ ନାହିଁ (Nothing can be taught.) ।
(ii) ଦ୍ଵିତୀୟ ନୀତି ହେଉଛି, ମନର ବିକାଶପାଇଁ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ପରାମର୍ଶ ଦେବା ଉଚିତ । (The mind has to be continuously consulted.) ।
(iii) ତୃତୀୟ ନୀତିଟି ହେଉଛି, ନିକଟରୁ ଦୂରକୁ ଅଗ୍ରସର ହେବା । (Proceed from near to far.) ।

ଶିକ୍ଷାଦାନ ପଦ୍ଧତି- ଶିକ୍ଷାଦାନ ପଦ୍ଧତିରେ କୌଣସି ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀକୁ କିଛି ପଢ଼ାଯିବ ନାହିଁ । କେବଳ ଶିକ୍ଷାର ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକ ବାବଦରେ ସମ୍ୟକ୍ ସୂଚନା ଦିଆଯିବ । ଜ୍ଞାତରୁ ଅଜ୍ଞାତକୁ, ନିକଟରୁ ଦୂରକୁ ଅଗ୍ରସର ହେବା ଶିକ୍ଷାଦାନର ନୀତି ଅଟେ । ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ନିଜେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜିନିଷକୁ ନିଜର ଇଚ୍ଛାମୁତାବକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଓ ପରୀକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ତନଖି କରି ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେବା ଉଚିତ ।

ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ଭୂମିକା- ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କଠାରେ ତିନୋଟି ପ୍ରଧାନ ଗୁଣାବଳୀର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା- ଉଚ୍ଚ ମାନର ଅଧ୍ୟାପନା ଶକ୍ତି, ଉପଯୁକ୍ତ ଉଦାହରଣ ଦେବାର ଶକ୍ତି ଓ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ । ଆତ୍ମବଡ଼ିମା ଶିକ୍ଷାଦାନ ଭଳି ପବିତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦିଏ ।

ଶୃଙ୍ଖଳା- ଶୃଙ୍ଖଳା ଶିକ୍ଷା ଦେବାର ଆଦୌ ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ । ଶିକ୍ଷକ ଓ ପିତାମାତା ଏପରି ପରିବେଷ୍ଟନୀ ସୃଷ୍ଟି କରିବେ, ଯଦ୍ବାରା ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ଆପେ ଆପେ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇଯିବ ।

ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶିକ୍ଷାକେନ୍ଦ୍ର ଓ ଅରୋଭିଲ୍ – ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ଏହାକୁ Sri Aurobindo International University Centre ଓ ୧୯୫୯ରେ Sri Aurobindo International Centre of Education ନାମରେ ନୂତନ ଭାବେ ନାମିତ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୬୮ ମସିହାରେ ପଣ୍ଡିଚେରୀଠାରୁ ୫ ମାଇଲ୍ ଦୂରରେ ଅରୋଭିଲ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 3 ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ

BSE Odisha Class 12 Education Notes

ବିଷୟଭିତ୍ତିକ ସୂଚନା

ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଜୀବନୀ : ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ କଲିକତାର ହୁଗୁଳି ଜିଲ୍ଲାର କୋନ୍ନାଗରଠାରେ ୧୮୭୨ ମସିହା ୧୫ ଅଗଷ୍ଟରେ ଜନ୍ମଲାଭ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ପିତା ଶ୍ରୀ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଘୋଷ ଥିଲେ ଜଣେ ଚିକିତ୍ସକ । ଅରବିନ୍ଦ ଇଂଲଣ୍ଡର ସେଣ୍ଟ ପଲ୍‌ ସ୍କୁଲରୁ ମାଟ୍ରିକ୍ୟୁଲେସନ୍ ପାଶ୍ କରିଥିଲେ । କେମ୍ବ୍ରିଜ୍ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅଧ୍ୟୟନା ସମୟରେ ସେ ବୈପ୍ଳବିକ ସଙ୍ଗଠନ ‘Indian Majlis’ର ଜଣେ ସକ୍ରିୟ ସଭ୍ୟ ଥିଲେ । କେମ୍ବ୍ରିଜ୍ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅଧ୍ୟୟନ ସମୟରେ ସେ I.C.S. ପରୀକ୍ଷା ଦେଇଥିଲେ ଓ କୃତିତ୍ବର ସହ କୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ।

ଅରବିନ୍ଦ କଲିକତା ଯାଇ ନ୍ୟାସନାଲ୍ କଲେଜର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ହେଲେ । ଏହି ସମୟରେ ସେ ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତୀୟ ସାହିତ୍ୟ ପଠନରେ ମନୋନିବେଶ କରିଥିଲେ । ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଜାତୀୟତାର ବହ୍ନି ପ୍ରଜ୍ଵଳିତ ହୋଇଥିଲା । ତାହା ପରଠାରୁ ସେ ଦେଶମାତୃକାର ସେବା ନିମନ୍ତେ ଶପଥ ନେଇଥିଲେ । ସେ ସ୍ବଦେଶୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ପ୍ରସାର, ବ୍ରିଟିଶ୍ ଦ୍ରବ୍ୟର ବର୍ଜନ, ସ୍କୁଲ ଓ ଶାସନର ପରିତ୍ୟାଗପୂର୍ବକ ‘ସ୍ୱରାଜ’ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନିମନ୍ତେ ଦୃଢ଼ ମତ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ସେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ସାଜିଥିଲେ ପ୍ରଧାନ ଶତ୍ରୁ ।

ଜୀବନର ଉତ୍ତରାର୍ଦ୍ଧରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ମ୍ୟାଡ଼ାମ୍ ମୀରା ଆଲଫସା ନାମକ ଜଣେ ଫରାସୀ ମହିଳାଙ୍କ (୧୮୭୮-୧୯୭୩) ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଥିଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସେହି ମହିଳା ଜଣକ ‘ଶ୍ରୀମା’’ ନାମରେ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ଶ୍ରୀମାଙ୍କର ଉଦାର ଓ ମହାନୁଭବତା ସହିତ ତପସ୍ବିନୀ ଜୀବନ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଜୀବନକୁ ଅଧ‌ିକ ମାତ୍ରାରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା । ଶ୍ରୀମାଙ୍କର ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ଥିଲା ଫ୍ରାନ୍ସ ଦେଶ । ଏକ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ‘ଯୋଗୀ’ ସାଧନା ଓ ଶୃଙ୍ଖଳା ମଧ୍ୟରେ ଆବଦ୍ଧ ରହି ୧୯୫୦ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ୫ ତାରିଖରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଇହଜଗତ ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ।

ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରବତ୍ତର୍କ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଥିଲେ ଏକାଧାରରେ ଜଣେ କବି, ଦାର୍ଶନିକ, ରାଜନୀତିଜ୍ଞ ଓ ଯୋଗୀ । ବାସ୍ତବିକ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ମହାନତା, ଆଦର୍ଶ ଓ ଦାନକୁ ଯେ କେହି ପ୍ରଶଂସା ନ କରି ରହିପାରିବ ନାହିଁ । ଧର୍ମନୈତିକ, ରାଜନୈତିକ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଅପେକ୍ଷା ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଶିକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଅନେକ କିଛି ଦେଇଯାଇଛନ୍ତି ଯାହା ଲାଗି ଶିକ୍ଷା ଜଗତରେ ଏବେ ମଧ୍ୟ ଜଣେ ଖ୍ୟାତନାମା ଶିକ୍ଷାବିତ୍ ଭାବରେ ବିଶ୍ବ ପରିଚିତ ।

ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଜୀବନ ଦର୍ଶନ : ପୁଣ୍ୟଶ୍ଳୋକ ବେଦଭୂମି ଭାରତବର୍ଷରେ ମହନୀୟ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଆଦର୍ଶ ଓ ପରମ୍ପରା ଉପରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଜୀବନ ଦର୍ଶନ ଆଧାରିତ । ମହାଯୋଗୀ ଓ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାଧକ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଜୀବନଦର୍ଶନରେ ବେଦ, ଉପନିଷଦ ଓ ସାହିତ୍ୟର ଅପୂର୍ବ ସମନ୍ବୟ ଘଟିଛି । ତାଙ୍କ ଜୀବନ ଦର୍ଶନ ତାଙ୍କର ଜୀବନର ଅଭିଜ୍ଞତା ଓ ଚେତନାର ପ୍ରତିଫଳନ ବୋଲି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛନ୍ତି । ସେ ଶଙ୍କରଙ୍କର ‘ବ୍ରହ୍ମ ସତ୍ୟ, ଜଗତ୍ ମିଥ୍ୟା’ ପରି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ମତକୁ ନିଜର ଅକାଟ୍ୟ ଯୁକ୍ତି ବଳରେ ଖଣ୍ଡନ କରି କହିଛନ୍ତି ଯେ, ‘ବ୍ରହ୍ମ ସତ୍ୟ, ଜଗତ୍ ମଧ୍ୟ ସତ୍ୟ ।’

ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ସମାଜ ଉପରେ ମତ : ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଏକ ଦିବ୍ୟ ସମାଜର ସ୍ବପ୍ନ ଦେଖ‌ିବାରେ ବିଭୋର ହୋଇ ପଡ଼ିଥିଲା । ସେ ଦିବ୍ୟମାନବଦ୍ୱାରା ହିଁ ଦିବ୍ୟ ସମାଜ ଗଠନ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ ବୋଲି ମତ ଦେଇଥିଲେ । ତେବେ ଦିବ୍ୟମାନବ କହିଲେ ସେହିମାନଙ୍କୁ ବୁଝାଏ ଯେଉଁମାନେ ନିଜସ୍ବ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ, ନୈତିକ ଓ ଆର୍ଥିକ ସାଧନାଦ୍ୱାରା ଅତିମାନବ ସ୍ତରକୁ ଉନ୍ନୀତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।

ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷା :
(i) ଶାରୀରିକ ଶିକ୍ଷା : ମାନବ ଜୀବନର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାର୍ଥକତା ହେଉଛି ପୂର୍ବତାପ୍ରାପ୍ତି, ଯାହାକି ଶାରୀରିକ ଶିକ୍ଷାଦ୍ବାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ ବୋଲି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ବିଶ୍ଵାସ କରିଛନ୍ତି । ‘ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ହିଁ ସମ୍ପଦ’ ପରି ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ସତ୍ୟ ହିଁ ଶାରୀରିକ ଶିକ୍ଷାଦ୍ବାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର କ୍ରୀଡ଼ା କସରତ, ଆସନ, ପ୍ରାଣାୟାମ ଏବଂ ଶାରୀରିକ ଏକାଗ୍ରତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ବୋଲି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ।

(ii) ପ୍ରାଣିକ ଶିକ୍ଷା : ଆଧୁନିକ ସମାଜ ଦିନକୁ ଦିନ ସମସ୍ୟାବହୁଳ, ଯଥା- ଜଟିଳତା ଆଡ଼କୁ ଗତି କରିବା ସହିତ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷର ନୈତିକ ଅବକ୍ଷୟ ଘଟୁଛି । ମନୁଷ୍ୟ ଏହି ଅବକ୍ଷୟିଷ୍ଣୁ ସମାଜ ଭିତରେ ହିଂସା, ଦ୍ବେଷ, କାମନା ଓ ପରଶ୍ରୀକାତରତା ପ୍ରଭୃତି କୁକର୍ମରେ ଲିପ୍ତ ରହି ନିଜର ଆତ୍ମସଂଯମ ଓ ଶୃଙ୍ଖଳାକୁ ସମୟକ୍ରମେ ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ କରିପକାଉଛି । ତେଣୁ ଏହି ଦୁଃଖ, ଯନ୍ତ୍ରଣା ଓ ବିଷମୟ ମୁହୂର୍ତ୍ତରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ନିମନ୍ତେ ମନୁଷ୍ୟ ପାଇଁ ପ୍ରାଣିକ ଶିକ୍ଷା ଏକାନ୍ତ ପ୍ରୟୋଜନ, କାରଣ ଏହି ପ୍ରାଣିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରାଣକୁ ସୁସଂଯତ ଓ ସୁଶୃଙ୍ଖଳ କରି ଜୀବନକୁ ଶାନ୍ତ, ସରଳ ଓ ସୁନ୍ଦର କରି ଗଢ଼ିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

ଶ୍ରୀମାଙ୍କ ଭାଷାରେ, ‘ପ୍ରାଣ ହେଉଛି, ମନୁଷ୍ୟ ପ୍ରକୃତିର ସବୁଠାରୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସ୍ତର ।’’ ତେଣୁ ଏହାର ଉନ୍ନୟନ ଏକାନ୍ତ କାମ୍ୟ ।

(iii) ମାନସିକ ଶିକ୍ଷା : ବାସ୍ତବରେ ଜ୍ଞାନ ଅସୀମ, ବ୍ୟାପକ ଓ ସର୍ବଯୁଗ ନିମିତ୍ତ ବ୍ୟାପ୍ତ ଅଟେ । ସୁତରାଂ ପୁରାତନ ଜ୍ଞାନର ଏକତ୍ରୀକରଣ ଦ୍ବାରା ନୂତନ ଜ୍ଞାନର ଆବିଷ୍କାର ହେଉଛି, ମାନସିକ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଥମ ଓ ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ବୋଲି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ସୂଚନା ଦେଇଛନ୍ତି । ସାଧାରଣ ମଣିଷ ମାନସିକ ସ୍ତରରୁ ଅତିମାନସ ସ୍ତରରୁ ଉନ୍ନୀତ ହୋଇପାରିଲେ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଯୋଗ ସାଧନ ସମ୍ଭବ ହେଲା ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଭଗବତ୍ ସତ୍ତା ପ୍ରାପ୍ତି ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।

ଏହି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ଶିଶୁର ମାନସିକ ଶିକ୍ଷା ଉପରେ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ମାନସିକ ମଣିଷ ଅତିମାନସ ସ୍ତରରେ ପହଞ୍ଚିବାକୁ ହେଲେ ଛଅଗୋଟି ସ୍ତରଦେଇ ଗତି କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ ବୋଲି ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି । ମଣିଷ ମନର ଏହି ସ୍ତରଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି; ଯଥା- ୧. ସାଧାରଣ ମନ, ୨. ଉଚ୍ଚତର ମନ, ୩. ଆଲୋକିତ ମନ, ୪. ବୋଧନ, ୫. ଅଧୂମାନସ, ୬. ଅତିମାନସ ।

CHSE Odisha Class 12 Education Solutions Chapter 3 ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ

(iv) ଚୈଭିକ ଶିକ୍ଷା : ପ୍ରକୃତରେ ପରମବ୍ରହ୍ମ ହେଉଛନ୍ତି ମହାଚେତନାର ଅଂଶବିଶେଷ, ତେଣୁ ସେହି ପରମସତ୍ତା ସହିତ ମିଶିବା ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଅଲୌକିକ ପ୍ରଭାବ ଓ ଶକ୍ତି ସାମର୍ଥ୍ୟର ଏକାନ୍ତ ପ୍ରୟୋଜନ, ଯାହାକି ଚୈଭିକ ସତ୍ତାଦ୍ୱାରା ମିଶିବା ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଅଲୌକିକ ପ୍ରଭାବ ଓ ଶକ୍ତି ସାମର୍ଥ୍ୟର ଏକାନ୍ତ ପ୍ରୟୋଜନ, ଯାହାକି ଚୈତ୍ତିକ ସତ୍ତାଦ୍ୱାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ବାସ୍ତବରେ ଚୈତ୍ତସଭା ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନର ଏକ ଅଂଶବିଶେଷ, ଯାହାକି ମହାଚେତନାର ଅଂଶବିଶେଷ ଆଡ଼କୁ ଟାଣିନେବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।
ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ – ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଶିକ୍ଷାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ନିମ୍ନରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଗଲା ।

  • ଧ୍ୟାୟିକ ଜ୍ଞାନର ପୁନରୁଦ୍ଧାର – ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନା ଅଛି । ଏହାର ବିକାଶ ବିନା ମନୁଷ୍ୟ ଦୁଃଖ ପାଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହାର ବିକାଶ ଏକାନ୍ତ ପ୍ରୟୋଜନୀୟ ।
  • ସବୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନାର ପ୍ରଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରିବା – ଶିକ୍ଷା, ଦର୍ଶନ, ସାହିତ୍ୟ, କଳା, ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନା ନ ଥିଲେ ତାହା ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ ।
  • ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ମାର୍ଗରେ ପରିଚାଳିତ କରିବା – ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାଜର ନୀତି, ଆଦର୍ଶ ଅନ୍ୟ ସମାଜଠାରୁ ଭିନ୍ନ । ଆଗାମୀ ବଂଶଧରମାନଙ୍କ ପାଖରେ ନୀତି ଆଦର୍ଶକୁ ପହଞ୍ଚାଇବା ଶିକ୍ଷାର କାର୍ଯ୍ୟ । ଏହା ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ

ଚେତନାରୂପକ ଏକ ଶକ୍ତି ଯାହା ଶିକ୍ଷାଦ୍ବାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।
ପାଠ୍ୟକ୍ରମ – ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀର ମାନସିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଭାଷା, ଗଣିତ, ସାମାଜିକ ବିଜ୍ଞାନ, ସାଧାରଣ ବିଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ ।
ଶିକ୍ଷାଦାନ ପ୍ରଣାଳୀ – ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ଅନୁସାରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ ନିମ୍ନଲିଖ ତିନୋଟି ନୀତି ଉପରେ ଆଧାରିତ ହେବା ଉଚିତ ।

(i) ପ୍ରଥମ ନୀତି ହେଉଛି, ଯେକୌଣସି ବିଷୟ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଇପାରେ ନାହିଁ (Nothing can be taught.) ।
(ii) ଦ୍ଵିତୀୟ ନୀତି ହେଉଛି, ମନର ବିକାଶ ପାଇଁ ମନକୁ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ପରାମର୍ଶ ଦେବା ଉଚିତ (The mind has to be continuously consulted.) |
(iii) ତୃତୀୟ ନୀତିଟି ହେଉଛି, ଦୂରକୁ ଅଗ୍ରସର ହେବ (Proceed from near to far.) |

ଶିକ୍ଷାଦାନ ପଦ୍ଧତି – ଶିକ୍ଷାଦାନ ପଦ୍ଧତିରେ କୌଣସି ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀକୁ କିଛି ପଢ଼ାଯିବ ନାହିଁ । କେବଳ ଶିକ୍ଷାର ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକ ବାବଦରେ ସମ୍ୟକ୍ ସୂଚନା ଦିଆଯିବ । ଜ୍ଞାତରୁ ଅଜ୍ଞାତକୁ, ନିକଟରୁ ଦୂରକୁ ଅଗ୍ରସର ହେବା ଶିକ୍ଷାଦାନର ନୀତି ଅଟେ । ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ନିଜେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜିନିଷକୁ ନିଜର ଇଚ୍ଛାମୁତାବକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଓ ପରୀକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ତନଖ୍ କରି ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହେବା ଉଚିତ ।

ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ଭୂମିକା – ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କଠାରେ ତିନୋଟି ପ୍ରଧାନ ଗୁଣାବଳୀର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ଉଚ୍ଚ ମାନର ଅଧ୍ୟାପନା ଶକ୍ତି, ଉପଯୁକ୍ତ ଉଦାହରଣ ଦେବାର ଶକ୍ତି ଓ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ । ଆତ୍ମବଡ଼ିମା ଶିକ୍ଷାଦାନ ଭଳି ପବିତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦିଏ ।

ଶୃଙ୍ଖଳା – ଶୃଙ୍ଖଳା ଶିକ୍ଷା ଦେବାର ଆଦୌ ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ । ଶିକ୍ଷକ ଓ ପିତାମାତା ଏପରି ପରିବେଷ୍ଟନୀ ସୃଷ୍ଟି କରିବେ, ଯଦ୍ବାରା ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ଆପେ ଆପେ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇଯିବ ।

ଅରବିନ୍ଦଙ୍କର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶିକ୍ଷାକେନ୍ଦ୍ର ଓ ଅରୋଭିଲ୍ – ୧୯୫୧ ମସିହାରେ ଏହାକୁ Sri Aurobindo International University Centre ଓ ୧୯୫୯ରେ Sri Aurobindo International Centre of Education ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୬୮ ମସିହାରେ ପଣ୍ଡିଚେରୀଠାରୁ ୫ ମାଇଲ୍ ଦୂରରେ ଅରୋଭିଲ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 2 ଝେଲମ ନଦୀର ସନ୍ଧ୍ୟା

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 2 ଝେଲମ ନଦୀର ସନ୍ଧ୍ୟା Textbook Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 11 Odia Chapter 2 ଝେଲମ ନଦୀର ସନ୍ଧ୍ୟା Question Answer

ପାଠ୍ୟପୁସୃଜମ ପ୍ତଖାବଲାଭ ଇଉର :

Question 1.
୧ ନମ୍ବର ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଶ୍ନ, ୪ ଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

(କ) କେଉଁ ନଦୀ କୂଳରେ ଶ୍ରୀନଗରବାସୀ ଲାଳିତ ? (ଝେଲମ୍, ଗଙ୍ଗା, ହୋୟାଂହୋ, ବ୍ରହ୍ମପୁତ୍ର)
Solution:
ଝେଲମ୍ ।

(ଖ) ଝେଲମ୍ ନଦୀ କୂଳରେ କେଉଁ ନଗରବାସୀ ଲାଳିତ ? (ଇଟାଲୀ, ରୋମ୍, ଶ୍ରୀନଗର, କାଶ୍ମୀର)
Solution:
ଶ୍ରୀନଗର ।

(ଗ) ଝେଲମ୍ ନଦୀର ଆକାର କେଉଁ ନଦୀ ପରି ଅପ୍ରଶସ୍ତ ? (ମହାନଦୀ, ବ୍ରାହ୍ମଣୀ, ବୁଢ଼ାବଳଙ୍ଗ, କୁଶଭଦ୍ରା)
Solution:
ବୁଢ଼ାବଳଙ୍ଗ |

(ଘ) ଝେଲମ୍ ନଦୀର ଜଳର ରଙ୍ଗ କିପରି ? (ଲାଲ୍, ଧଳା, ଈଷତ୍‌ନୀଳ, ଗାଢ଼ନୀଳ)
Solution:
ଗାଢ଼ନୀଳ ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 2 ଝେଲମ ନଦୀର ସନ୍ଧ୍ୟା

(ଙ) ଶ୍ରୀନଗର କାହାର ହୃଦୟ ? (ଗଙ୍ଗା, ଜାମ୍ମୁ, କାଶ୍ମୀର, ଝେଲମ୍ )
Solution:
କାଶ୍ମୀର ।

(ଚ) ଲେଖକ କ’ଣ ଭଡ଼ା ନେଲେ ? (ଚାନ୍ଦୁଆ, ଶିକାରା, ମଖମଲି ଗଦି, ଚୌକି)
Solution:
ଶିକାରା ।

(ଛ) ହାଁଜି (ନାଉରୀ) କେଉଁ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକ ଥିଲା ? (ହିନ୍ଦୁ, ମୁସଲମାନ, ପଞ୍ଜାବୀ, ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ୍)
Solution:
ମୁସଲମାନ ।

(ଜ) ନଦୀର ଦୁଇପଟେ ନଗରକୁ ଯୋଗସୂତ୍ର ରଖୁବା ପାଇଁ କେତୋଟି ସେତୁ ଗଢ଼ାଯାଉଛି ? (ଦୁଇଟି, ଚାରୋଟି, ଛଅଟି, ସାତୋଟି)
Solution:
ସାତୋଟି ।

(ଝ) କେଉଁ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ସବୁଠାରୁ ପ୍ରାଚୀନ ସେତୁ ଆଲିକ୍‌ଲ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ? (୧୫୦୫, ୧୧୬୫, ୧୪୦୭, ୧୪୧୭)
Solution:
୧୪୧୭୮

(ଞ) ସେତୁଗୁଡ଼ିକ କେଉଁଥିରେ ତିଆରି ? (ପଥର, କାଠ, ଲୁହା, କଂକ୍ରିଟ)
Solution:
କାଠ ।

(ଟ) ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ଯାତ୍ରୀ ତରୀ ଏବଂ ଆଉ କେଉଁ ତରୀମାନେ ଯାତାୟାତ କରୁଅଛନ୍ତି ? (ବେପାରୀ, ମୋଟରବୋଟ୍, ବାଣିଜ୍ୟତରୀ, ନୌଚାଳକ)
Solution:
ବାଣିଜ୍ୟତରୀ ।

(୦) ଲୋକେ କେଉଁଥ୍ରେ ଆସି ଜିନିଷପତ୍ର ଖର୍ଦ୍ଦି କରିନିଅନ୍ତି ? (ବୋଟ୍, ନୌକା, ପୋଲ, ଶିକାରା )
Solution:
ଶିକାରା ।

(ଡ) ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା କାହାପରି ସୁନ୍ଦରୀ ? (ରାଜକନ୍ୟା, ପରୀ, ଦେବୀ, କାଶ୍ମୀରୀ କିଶୋରୀ)
Solution:
କାଶ୍ମୀରୀ କିଶୋରୀ ।

(ଢ) ଲେଖକ କାହାକୁ ତାଙ୍କ ଦେଶର ଗୋଟିଏ ଗଳ୍ପ କହିବାକୁ କହିଲେ ? (ରାଜାପୁଅ, ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ, ବାଁଜି, ରାଣୀ)
Solution:
ହାଁଜି ।

(ଣ) ରାଜାପୁଅ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ଦୁହେଁ କ’ଣ ଥିଲେ ? (ଭାଇ, ଶତ୍ରୁ, ମିତ୍ର, ସଙ୍ଗୀତ)
Solution:
ସଙ୍ଗାତ ।

(ତ) କିଏ ପିଠା ବିକାଳି ଘରେ ରହିଲା ? (ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ, ରାଜାପୁଅ, କଟୁଆଳପୁଅ, ସେନାପତିପୁଅ)
Solution:
ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ।

(ଥ) ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ କେଉଁ ବେଶରେ ଜେମାଙ୍କ ଉଆସରେ ପହଞ୍ଚିଲା ? (ରାଜାବେଶ, ମନ୍ତ୍ରୀବେଶ, ପୁରୁଷବେଶ, ସ୍ତ୍ରୀବେଶ )
Solution:
ସ୍ତ୍ରୀବେଶ ।

(ଦ) କିଏ ନିଜକୁ ହୀନକପାଳିଆ କହି ଧିକ୍‌କାର କଲା ? (ରାଜାପୁଅ, ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ, କଟୁଆଳପୁଅ, ସେନାପତିପୁଅ)
Solution:
ରାଜାପୁଅ ।

(ଧ) କଟୁଆଳ କ’ଣ ପରିକ୍ରମା କରୁଥିଲା ? (ଉଆସ, ନଗର, ବଗିଚା, ସହର)
Solution:
ନଗର ।

(ନ) କିଏ ଜେମାଙ୍କ କଣ୍ଠସ୍ୱର ଶୁଣିଲା ? (ରାଜାପୁଅ, ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ, କଟୁଆଳ, ଜଗୁଆଳୀ)
Solution:
କଟୁଆଳ ।

(ପ) ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ କାହାକୁ ବିଭା ହେଲା ? (ରାଜାଝିଅ, ରାଜାଙ୍କ ଭଉଣୀ, ସେନାପତିଙ୍କ କନ୍ୟା, କଟୁଆଳ ଝିଅ)
Solution:
ରାଜାଙ୍କ ଭଉଣୀ ।

(ଫ) ଶିକାରା କେଉଁ ଘାଟରେ ଲାଗିଲା ? (ଗଙ୍ଗା, ଗଣପତି, ଝେଲମ୍, ଶ୍ରୀନଗର)
Solution:
ଗଣପତି ।

Question 2.
ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୧ ନମ୍ବର ।

(କ) ଝେଲମ୍ ମାଆର କୋଳରେ କେଉଁମାନେ ଲାଳିତ ?
Solution:
ଝେଲମ୍ ମାଆର କୋଳରେ ଶ୍ରୀନଗରବାସୀ ଲାଳିତ ।

(ଖ) କେଉଁ ମାଆର କୋଳରେ ଶ୍ରୀନଗରବାସୀ ଲାଳିତ ?
Solution:
ଝେଲମ୍ ମାଆର କୋଳରେ ଶ୍ରୀନଗରବାସୀ ଲାଳିତ ।

(ଗ) କାଶ୍ମୀରବାସୀ କାହାର ପ୍ରଶଂସାରେ ମୁଖର ?
Solution:
କାଶ୍ମୀରବାସୀ ଝେଲମ୍ ନଦୀର ପ୍ରଶଂସାରେ ମୁଖର ।

(ଘ) ଝେଲମ୍ ନଦୀର ଆକାର କିପରି ?
Solution:
ଅପ୍ରଶସ୍ତ ବୁଢ଼ାବଳଙ୍ଗ ପରି ଝେଲମ୍ ନଦୀର ଆକାର ।

(ଙ) କାଶ୍ମୀର ରଙ୍ଗମଞ୍ଚରେ ପ୍ରଧାନ ନର୍ତ୍ତକୀ ଭୂମିକାରେ କିଏ ଅଭିନୟ କରିଛି ?
Solution:
କାଶ୍ମୀର ରଙ୍ଗମଞ୍ଚରେ ପ୍ରଧାନ ନର୍ତ୍ତକୀ ଭୂମିକାରେ ଝେଲମ୍ ନଦୀ ଅଭିନୟ କରିଛି ।

(ଚ) ଶ୍ରୀନଗରକୁ କାଶ୍ମୀରର କ’ଣ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ?
Solution:
ଶ୍ରୀନଗରକୁ କାଶ୍ମୀରର ହୃଦୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

(ଛ) ଝେଲମ୍ କାହାର ପ୍ରଧାନତମ ରକ୍ତବାହୀ ଧମନୀ ?
Solution:
ଝେଲମ୍ ଶ୍ରୀନଗରରୂପୀ ହୃଦୟର ପ୍ରଧାନତମ ରକ୍ତବାହୀ ଧମନୀ ।

(ଜି) ଝେଲମ୍ ନଦୀର ଦୁଇପଟ ନଗରର ଦୁଇ ଅଂଶକୁ ଯୋଗସୂତ୍ର ରଖୁବା ଲାଗି କେତୋଟି ସେତୁ ଗଢ଼ାଯାଇଛି ?
Solution:
ଝେଲମ୍ ନଦୀର ଦୁଇପଟ ନଗରର ଦୁଇ ଅଂଶକୁ ଯୋଗସୂତ୍ର ରଖୁବା ଲାଗି ସାତୋଟି ସେତୁ ଗଢ଼ାଯାଇଛି ।

(ଝ) ସବୁଠାରୁ ପ୍ରାଚୀନ ସେତୁର ନାମ କ’ଣ ଓ ଏହା କେଉଁ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ?
Solution:
ସବୁଠାରୁ ପ୍ରାଚୀନ ସେତୁର ନାମ ଆଲିଗ୍‌ଦଲ ଓ ଏହା ୧୪୧୭ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଞ) ଶ୍ରୀନଗରସ୍ଥ ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ଜଳଯାତ୍ରା କଲେ କେତୋଟି ସେତୁ ପାରି ହେବାକୁ ପଡ଼େ ?
Solution:
ଶ୍ରୀନଗରସ୍ଥ ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ଜଳଯାତ୍ରା କଲେ ସାତୋଟି ସେତୁ ପାରି ହେବାକୁ ପଡ଼େ ।

(ଟ) ନୌକାରେ କେଉଁମାନେ ବାସ କରୁଛନ୍ତି ?
Solution:
ନୌକାରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ପରିବାର ବାସ କରୁଛନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 2 ଝେଲମ ନଦୀର ସନ୍ଧ୍ୟା

(୦) କିଏ ହାଉସ୍ ବୋଟ୍ ଓଳାଉଛି ଏବଂ ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ଅନାଇ କ’ଣ, ଭାବୁଛି ?
Solution:
ଘରଣୀ ହାଉସ୍ ବୋଟ୍ ଓଳାଉଛି ଏବଂ ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ଅନାଇ, ‘ବେଳ ବୁଡ଼ିଲା, ‘ସେ’ କାହିଁକି ଆସିଲେ ନାହିଁ ?’ ବୋଲି ଭାବୁଛି ।

(ଡ‍) ପ୍ରୌଢ଼ଟିଏ ପଥର ଉପରେ ଲୁଗା ଥୋଇ ପିଟଣାରେ ବାଡ଼େଇବାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ?
Solution:
ପ୍ରୌଢ଼ଟି ପଥର ଉପରେ ଲୁଗା ଥୋଇ ପିଟଣାରେ ବାଡ଼େଇବାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି, ଏଥିରେ ଶ୍ରମ ଊଣା ହୁଏ ଏବଂ ହାତରେ ଥଣ୍ଡାପାଣି ଲାଗେ ନାହିଁ ।

(ଢ) ଘାଟ ନୌକାରୁ କିଏ ଜିନିଷପତ୍ର ଉଠାଇ ନେଉଛି ?
Solution:
ଘାଟ ନୌକାରୁ ଖଲାସୀ ଜିନିଷପତ୍ର ଉଠାଇ ନେଉଛି ।

(ଣ) କୂଳରେ ବସି ବୁଢ଼ା ପଠାଣ କ’ଣ ଖାଉଛି ?
Solution:
କୂଳରେ ବସି ବୁଢ଼ା ପଠାଣ ଧୂଆଁ ଖାଉଛି ।

(ତ) ଛାଲ୍‌କାଟ୍ ଯୁବକ ଜଣକ କିଏ ବୋଲି ଲେଖକ ଭାବିଛନ୍ତି ?
Solution:
ଛାଲ୍‌କାଟ୍ ଯୁବକ ଜଣକ କଲେଜ ପିଲା ହେବ ବୋଲି ଲେଖକ ଭାବିଛନ୍ତି ।

(ଥ) ଲେଖକ ହାଁଜିକୁ କ’ଣ କହିଲେ ?
Solution:
ଲେଖକ ହାଁଜିକୁ ତାଙ୍କ ଦେଶର ଗୋଟିଏ ଗଛ କହିବାକୁ କହିଲେ ।

(ଦ) ରାଜାପୁଅ କାହା ସାଙ୍ଗରେ ସଙ୍ଗାତ ବସିଥିଲା ?
Solution:
ରାଜାପୁଅ କାହା ସାଙ୍ଗରେ ସଙ୍ଗାତ ବସିଥିଲା |

(ଧ) କି ସ୍ଵପ୍ନ ଦେଖୁଛି ବୋଲି ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅକୁ ରାଜାପୁଅ କହିଲା ?
Solution:
ଚନ୍ଦ୍ରଉଦିଆ ପରି ମୁହଁ ଥ‌ିବା ରାଜଜେମା, ଫୁଲ ବଗିଚାରେ ପ୍ରଜାପତି ପଛରେ ଗୋଡ଼ାଉଥିଲା ଓ ମୋତେ ଦେଖୁ ଆଡ଼ ଆଖୁରେ ନଚାହିଁ ଚାଲିଗଲାର ସ୍ବପ୍ନ ଦେଖୁଛି ବୋଲି ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅକୁ ରାଜାପୁଅ କହିଲା ।

(ନ) କିଏ ଭଲ ପିଠା କରି ରାଜଜେମାଙ୍କ ପାଖକୁ କାହା ହାତରେ ପଠାଇଲା ?
Solution:
ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ସ୍ତ୍ରୀବେଶରେ ଜେମାଙ୍କ ଉଆସରେ ପହଞ୍ଚିଲା ହାତରେ ପଠାଇଲା |

(ପ) କିଏ ସ୍ତ୍ରୀ ବେଶରେ ଜେମାଙ୍କ ଉଆସରେ ପହଞ୍ଚିଲା ଓ କ’ଣ କହିଲା ?
Solution:
ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ସ୍ତ୍ରୀବେଶରେ ଜେମାଙ୍କ ଉଆସରେ ପହଞ୍ଚିଲା ଓ କହିଲା, ଅମକ ଦେଶର ରାଜକୁମାର ତୁମ ଲାଗି ଝୁରି ମରୁଛି ଏବଂ ତୁମର ପଦିଏ କଅଁଳ କଥାରେ ସେ ଜୀବଦାନ ପାଇଯାଆନ୍ତା ।

(ଫ) ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅଠାରୁ ରାଜାପୁଅ କଥା ଶୁଣି ଜେମା କ’ଣ କହିଲା ?
Solution:
ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅଠାରୁ ରାଜାପୁଅ କଥା ଶୁଣି, ଜେମା କ୍ରୋଧରେ, ରାଜାପୁଅ ପାଖରୁ ଫେରି ଆସିବା ପରେ କହିଛି ।

(ଭ ) କଟୁଆଳ ନଗର ପରିକ୍ରମାବେଳେ ତା’ କାନରେ କେଉଁ ଶବ୍ଦ ବାଜିଲା ?
Solution:
କଟୁଆଳ ନଗର ପରିକ୍ରମାବେଳେ ତା’କାନରେ କିଏ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହେଉଛି ବୋଲି ଶବ୍ଦ ବାଜିଲା ଏବଂ ତାହା ଜେମାଙ୍କ କଣ୍ଠସ୍ଟର ବୋଲି ସେ ଜାଣିପାରିଲା ।

(ମ) ରାଜା କଏଦୀ ଘରେ କାହାକୁ ଦେଖିଲେ ?
Solution:
ରାଜା କଏଦୀ ଘରେ ଜେମାଙ୍କୁ ନଦେଖ୍ ଆଉ ଜଣେ କିଏ ଓଢ଼ଣା ଦେଇ ବସିଥିବା ଦେଖୁଥିଲେ ।

Question 3.
ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୨ ନମ୍ବର । ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ଏବଂ ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୧ ନମ୍ବର ରହିବ ।

(କ) ଝେଲମ୍ ମାଆର କୋଳରେ ଶ୍ରୀନଗରବାସୀ କିପରି ଲାଳିତ ହୋଇଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଝେଲମ୍ ମାଆର କୋଳରେ ଶ୍ରୀନଗରବାସୀ, ଏହାର କଳକଳ ଧ୍ଵନିରେ, ସବା ପୂର୍ଣ୍ଣକଳା, ସୁଳାବ୍ୟାରେ ଲାଳିତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

(ଖ) ଲେଖକ ଶିକାରାର ବର୍ଣ୍ଣନା କିପରି କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଲେଖକ ଭଡ଼ାରେ ନେଇଥ‌ିବା ଶିକାରାଟିରେ ଦୁଇଟି ଚୌକି ସଂଲଗ୍ନ, ମଖମଲୀ ଗଦିଯୁକ୍ତ ଯେଉଁଥରେ ଚାରିଜଣ ବସିପାରିବେ ଏବଂ ମୁଣ୍ଡ ଉପରେ ଚିତ୍ର ବିଚିତ୍ର ଚାନ୍ଦୁଆ ସାଙ୍ଗକୁ ଚାରିପାଖ ଖମ୍ବରେ ନାଲି, ନେଳି, ହଳଦିଆ କାଗଜ ଗୁଡ଼ାହୋଇଛି ଏବଂ ସେଥୁ ଅଧେ ଅଧେ ପବନରେ ଉଡ଼ୁଛି ।

(ଗ) ହାଁଜି (ନାଉରୀ)ର ଚେହେରା କିପରି ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ହାଜି ଥିଲା ମୁସଲମାନ ଏବଂ ଦୀର୍ଘ ପାଞ୍ଚହାତ ମର୍ଦ୍ଦ, ପିନ୍ଧା ବଡ଼ ଅପରିଚ୍ଛନ୍ନ ।

(ଘ) ନଦୀର ଦୁଇପଟେ ଯୋଗସୂତ୍ର ରଖୁବାପାଇଁ କ’ଣ ରହିଅଛି ?
Solution:
ନଦୀର ଦୁଇପଟେ ଯୋଗସୂତ୍ର ରଖୁବା ପାଇଁ କାଠରେ ନିର୍ମିତ ସାତୋଟି ସେତୁ ରହିଅଛି ।

(ଙ) ଝେଲମ୍ ନଦୀ ତୁଠରେ କିପରି ଲୋକମାନେ ଲୁଗା କଚାକଚି କରନ୍ତି ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଝେଲମ୍ ନଦୀର ତୁଠରେ ଲୋକମାନେ, ପଥର ଉପରେ ଲୁଗାଥୋଇ ପିଟଣାରେ ବାଡ଼େଇ ଲୁଗା କଚାକଚି ଲୁଗା କଚାକଚି କରନ୍ତି |

(ଚ) ଛାଣ୍ଟକାଟ ଯୁବକ ସମ୍ପର୍କରେ ଲେଖକ କ’ଣ କହିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାସ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ତରବରରେ ବେପରୁଆଭାବେ ଚାଲିବାର ଦେଖୁ ସିନେମା ଦେଖାଯାଉଛି ବୋଲି ଭାବିଛନ୍ତି ।

(ଛ) ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ରାଜାପୁଅ କିଭଳି ସଙ୍ଗାତ ଥିଲେ ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାସ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ରାଜାପୁଅ ଦୁହେଁ ପରସ୍ପର ଭିତରେ ପାଣି ଗଳୁନଥିବା ଭାବର ସଙ୍ଗୀତ ଥିଲେ ଏବଂ ଜଣେ ଅନ୍ୟ ଜଣଙ୍କୁ ନ ଦେଖ‌ିଲେ ବାଉଳା ହେଉଥିଲେ, ସେମାନେ ଥିଲେ, ଏକ ମନ, ଏକ ପ୍ରାଣ ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 2 ଝେଲମ ନଦୀର ସନ୍ଧ୍ୟା

(ଜ) ରାଜାପୁଅର ମନଦୁଃଖ ଦେଖ୍ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ କ’ଣ କହିଛି ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ରାଜାପୁଅର ମନୁଦୁଃଖ ଦେଖୁ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ କହିଛି, ‘ତୁମକୁ ଅବା କେଉଁ କଥା ଅପୂରୁବ’ ? ହଜିଗଲେ ଖୋଜି ଦେବି, ଭାଙ୍ଗିଗଲେ ଗଢ଼ିଦେବି, ସରଗର ଚାନ୍ଦ କହିଲେ ଦୁଆରେ ଆଣି ହାଜର କରିବି।’

(ଝ) କଟୁଆଳ କାନରେ କେଉଁ ଶବ୍ଦ ବାଜିଲା ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । କଟୁଆଳ ରାତିରେ ନଗର ପରିକ୍ରମା କରୁଥିଲାବେଳେ, ଏତେ ରାତିରେ କିଏ ସେ ଯେମିତି କଥା ହେଉଛି ବୋଲି ଭାବି, ଜେମାଙ୍କ କଣ୍ଠସ୍ୱର ବୋଲି ଜାଣିପାରିଲା ।

(ଞ) ରାଜା କଏଦୀ ଘରେ ପହଞ୍ଚ୍ କ’ଣ ଦେଖ‌ିଲେ ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାସ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜା କଟୁଆଳ କଥାକୁ ବିଶ୍ଵାସ କରି କଏଦୀଘରେ ପହଞ୍ଚି, ଜେମାକୁ ଚିହ୍ନିବାକୁ ଯାଇ ମୁଣ୍ଡରୁ ଓଢ଼ଣା ଖୋଲି ଦେଖ‌ିଲେ, ଆଉ କିଏ ଜଣେ, ଜେମା ନୁହଁନ୍ତି ।

(ଟ) ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ରାଜଜେମା ବେଶ ହୋଇ କିଭଳି ଭାବରେ ପାଲିଙ୍କିରେ ବସିଲା ?
Solution:
ସେତେବେଳେ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ରାଜଜେମା ବେଶ ହୋଇ ପାଲିଙ୍କିରେ ବସିପଡ଼ିଲା ।

(୦) ନିଜ ରାଜ୍ୟରେ ପହଞ୍ଚିଲା ପରେ ରାଜାପୁଅ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅଙ୍କର କ’ଣ ହେଲା ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ନିଜ ରାଜ୍ୟରେ ପହଞ୍ଚିଲା ପରେ ରାଜାପୁଅ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅଙ୍କର ବଡ଼ ସମାରୋହରେ ବାହାଘର ହେଲା ।

(ଡ) ରାଜାଙ୍କ ଭଉଣୀଙ୍କୁ ପାଲିଙ୍କିରେ ଦେଖ୍ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ କ’ଣ କଲା ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜାଙ୍କ ଭଉଣୀଙ୍କୁ ପାଲିଙ୍କିରେ ଦେଖ୍ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ତା’ ସଙ୍ଗେ ଆଳାପ ଜମେଇଲା, କଥାରେ ତା’ ହୃଦୟ କିଣିନେଲା, ଦୁହେଁ ଦୁହିଁଙ୍କର ଅତି ଆପଣାର ହୋଇଗଲେ, ସ୍ଥିର କଲେ – ବାହା ହେବେ ।

Question 4.
୩୦ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ । ପ୍ରଶ୍ନର ମୂଲ୍ୟ ୩ ନମ୍ବର । ଲେଖା ଓ ଲେଖକଙ୍କ ସୂଚନା ଉତ୍ତର ପାଇଁ ୨ ନମ୍ବର ରହିବ ।

(କ) ଝେଲମ୍ ନଦୀର ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଏହା ଲେଖିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀନଗରର ଶ୍ରୀ ଝେଲମ୍ ନଦୀ । ଏହି ନଦୀ ସଦା ପୂର୍ଣ୍ଣଜଳା ଏବଂ ସୁନାବ୍ୟା । ଅପ୍ରଶସ୍ତ ହେଲେବି, ଜଳ ଗାଢ଼ ନୀଳ, ବଙ୍କେଇ ବଙ୍କେଇ ବୁଲିବୁଲି ସମସ୍ତ ଶ୍ରୀନଗର ଅଞ୍ଚଳକୁ ସ୍ପର୍ଶକରି, କାଶ୍ମୀର ରଙ୍ଗମଞ୍ଚର ପ୍ରଧାନ ନର୍ତ୍ତକୀ ଭଳି ଅଭିନୟ କରିଛି ।

(ଖ) ‘ଶିକାରା’ ସହିତ କ’ଣ କ’ଣ ସଂଲଗ୍ନ ହୋଇଛି ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ‘ଶିକାରା’ ସହିତ ଦୁଇଟି ଚୌକୀ ସଂଲଗ୍ନ ହୋଇଛି, ଯେଉଁଥରେ ମଖମଲ ଗଦି ପଡ଼ିଛି ଏବଂ ସେଥ‌ିରେ ଅକ୍ଳେଶରେ ଚାରିଜଣ ବସିପାରିବେ । ପୁନଶ୍ଚ ଏହାର ମୁଣ୍ଡ ଉପରେ ବିଚିତ୍ର ଚାନ୍ଦୁଆ ଟଙ୍ଗାହୋଇଛି ଓ ଚାନ୍ଦୁଆର ଚାରି ଖମ୍ବରେ ନାଲି ନେଳି ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗର କାଗଜ ଗୁଡ଼ାହୋଇଛି ।

(ଗ) ହାଁଜି (ନାଉରୀ) ଦେଖିବାକୁ କିପରି ଓ ସେ କିପରି ‘ଶିକାରା’ ଚଳାଉଥିଲା ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ହାଁଜି ଦୀର୍ଘ ପାଞ୍ଚହାତିଆ ମର୍ଦ୍ଦ, ପିନ୍ଧା ବଡ଼ ଅପରିଚ୍ଛନ୍ନ । ନଈ ମଝିକୁ ସେ ଶିକାରା ନେଇ ଧୀରେ ଧୀରେ ଆହୁଲା ମାରି ଚଳାଉଥୁଲା ।

(ଘ) ନଗରର ଦୁଇଅଂଶ ଭିତରେ ଯୋଗସୂତ୍ର ରକ୍ଷା ପାଇଁ କେତୋଟି ସେତୁ ଗଢ଼ାଯାଉଛି ଓ ସେଗୁଡ଼ିକର ନାମ କ’ଣ ? ସବୁଠାରୁ ପ୍ରାଚୀନ ସେତୁଟି କେତେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ନଗରର ଦୁଇ ଅଂଶ ଭିତରେ ଯୋଗସୂତ୍ର ରକ୍ଷାପାଇଁ ସାତୋଟି ସେତୁ ଗଢ଼ାଯାଇଛି ଓ ସେଗୁଡ଼ିକର ନାମ ହେଉଛି ଆଲିଗ୍‌ଦଲ, ଅମୀରକଦଲ, ହବାକଦଲ, ଫତେକଦଲ, ଜୈନକଦଲ, ନକଦଲ, ସଫାକଦଲ । ସବୁଠାରୁ ପ୍ରାଚୀନ ସେତୁଟି ଆଲିଗ୍‌ଦଲ, ୧୪୧୭ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଡି) ଝେଲମ୍ ନଦୀର କୂଳରେ କ’ଣ କ’ଣ ଆବୋରି ରହିଛି ?
Solution:
ଝେଲମ୍ ନଦୀର କୂଳକୁ ବଡ଼ ବଡ଼ ବ୍ୟାଙ୍କ, ବିଦ୍ୟାଳୟ, ହୋଟେଲ୍, କଲେଜ, ମନ୍ଦିର, ମସ୍‌ଜିଦ୍‌, ଗୋଦାମ, କାରଖାନା ଆବୋରି ରହିଛି । ଫଳରେ ଅହରହ ଯାତ୍ରୀ ଆଉ ବାଣିଜ୍ୟତରୀ ଏହି ନଦୀରେ ଯାତାୟାତ କରୁଅଛନ୍ତି ।

(ଚ) ଲେଖକ କାଶ୍ମୀରର ବର୍ଣ୍ଣନା କିପରି କରିଛନ୍ତି ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ନର୍ତ୍ତକୀ ଭୂମିକାରେ ଅଭିନୟ କରିଛି ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । କାଶ୍ମୀରର ହୃଦୟ ହେଉଛି ଶ୍ରୀନଗର ଏବଂ ଝେଲମ୍ ତା’ର ପ୍ରଧାନ ରକ୍ତବାହୀ ଧମନୀ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

(ଛ) ଝେଲମ୍ ନଦୀର ଆର ତୁଠରେ କିଏ କ’ଣ କରୁଛନ୍ତି, ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Solution:
ଖଲାସୀ ଜିନିଷପତ୍ର ଉଠାଉଛି, ବୁଢ଼ାପଠାଣ ଧୂଆଁ ଖାଉଛି, ଛେଳିଜଗା ଟୋକା ଛେଳି ଅଡ଼ାଇ ନେଉଛି, ଟାଙ୍ଗା ଉପରେ ବିଭିନ୍ନ ଲୋକ ଯାଉଛନ୍ତି ଓ ଏକ ଛାଣ୍ଟକାଟ୍ କଲେଜ ଯୁବକଟିଏ ଯାଉଛି ।

(ଜ) ରାଜାପୁଅ ନିଜର ସ୍ଵପ୍ନଦେଖା କଥା ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ଆଗରେ କିପରି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛି ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ହାଁଜିର କଥାରେ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜାପୁଅ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅକୁ ନିଜର ସ୍ଵପ୍ନଦେଖା କଥା କହିଛି, ସଙ୍ଗାତ କାଲି ରାତିରେ ଚନ୍ଦ୍ରଉଦିଆ ପରି ରୂପ ଗୋଟିଏ ରାଜଜେମାକୁ ଦେଖୁଛି । ଫୁଲ ସଙ୍ଗେ ସେ, ଖେଳୁଥିଲା ଓ ପ୍ରଜାପତି ଧରୁଥିଲା । ମୋତେ ଦେଖୁଲେ ବି କିଛି କହିଲାନି ପଳାଇଗଲା । ତାକୁ ଆଣି ନଦେଲେ ମୋ ଆଶା ଛାଡ଼ିବାକୁ ହେବ ।

(ଝ) ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ପିଠାବିକାଳି ଘରେ ରହି କ’ଣ କଲା ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ହାଁଜିର କଥାକୁ ନେଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ପିଠାବିକାଳି ଘରେ ରହି ରାଜଜେମା ପାଇଁ ପିଠା ପଠାଇ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କଲା । ପିଠାବିକାଳି ସାଙ୍ଗରେ ସେ ସ୍ତ୍ରୀ ବେଶରେ ଜେମାଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚି ରାଜାପୁଅର ଖବର ଜଣାଇଲା ।

(ଞ) ରାଜଜେମା କାହିଁକି କ୍ରୋଧରେ ଥରିଗଲା ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ହାଁଜିର କଥାକୁ ନେଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ କଥାନୁସାରେ ରାଜଜେମା ରାଜାପୁଅ ପାଖକୁ ଗଲା । ମାତ୍ର ରାଜାପୁଅ ଶୋଇଥିବାର ଦେଖ୍, ସେ ଫେରିଆସିଲା । ରାଜଜେମା ଏତେ ଆଗ୍ରହ ଓ ବିପଦକୁ ବରଣ କରି ଯାଇଥିଲେ ବି ରାଜପୁଅ ପାଖରୁ କୌଣସି ପ୍ରକାର ସମ୍ଭାଷଣ ନପାଇ କ୍ରୋଧରେ ଥରିଗଲା ।

(ଟ) ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ବୁଦ୍ଧିବଳରେ କିପରି କଏଦୀଖାନାକୁ ଗଲା ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାସ ହାଁଜିର କଥାକୁ ନେଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ଅଣ୍ଟା ନଇଁଥିବା ବୁଢ଼ୀବେଶରେ, ପିଠାଟୋକେଇ କାଖେଇ କଏଦୀଖାନା ଫାଟକରେ ପହଞ୍ଚିଲା । ଜଗୁଆଳିକୁ ବିଶ୍ଵାସ ଜନ୍ମାଇ କହିଲା, ‘କଏଦୀମାନେ ହୀନିମାନରେ ରହିଛନ୍ତି, ପିଠା
ଭିତରକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ।

(୦) ରାଜଜେମା ବିଭାଘର ପାଇଁ ରାଜଧାନୀ କିଭଳି ସଜ୍ଜିତ ହୋଇଛି ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ହାଁଜିର କଥାକୁ ନେଇ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜ-ଜେମା ବିଭାଘର ପାଇଁ ରାଜଧାନୀରେ ମଣିମାଣିକ୍ୟ ଖଞ୍ଜା ସୁନାର ତୋରଣ ବନ୍ଧା ହେଲା, ଦ୍ଵାରେ ଦ୍ଵାରେ କଦଳୀଗଛ ପୋତା ସାଙ୍ଗକୁ ପୂର୍ଣ କୁମ୍ଭ ରଖାଗଲା ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 2 ଝେଲମ ନଦୀର ସନ୍ଧ୍ୟା

(ଉ) ରାଜାପୁଅ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ନିଜ ରାଜ୍ୟରେ ପହଞ୍ଚିଲା ପରେ ବାପା କ’ଣ କଲେ ?
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ ଲେଖକ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ହାଁଜିର କଥାକୁ ନେଇ ଏହା ବହୁତ ଆନନ୍ଦିତ ହେଲେ । ସାଙ୍ଗରେ ସୁନ୍ଦରୀ ବୋହୂ ଆଣିଥିବାରୁ, ସେମାନଙ୍କ ବିବାହ ପାଇଁ ବେଦି ଗଢ଼ାହେଲା, ବାଣନିଶାଣ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ରାଜାପୁଅ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ନିଜ ରାଜ୍ୟରେ ପହଞ୍ଚିଲା |

ଦାଣ ଉଉରମୂଲକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର :

Question 1.
(କ) ‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଲେଖକଙ୍କର ଚିନ୍ତାଧାରା କିଭଳି ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଛି – ଆଲୋଚନା କର।
Solution:
କେବଳ ନିଜର ଭ୍ରମଣଜନିତ ଅନୁଭୂତିକୁ ସିଧାସିଧୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରନ୍ତି ନାହିଁ, ତାହାକୁ ମନୋଜ୍ଞ, ରସାଳ ଓ ସୁଖପାଠ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଅତି କଳାତ୍ମକ ଭାଷାରେ ତୁଳନାତ୍ମକ ଚିତ୍ର ଦେଇ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥା’ନ୍ତି ।

‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ର ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଲେଖକ, ଝେଲମ୍ ନଦୀର ମହତ୍ତ୍ବ ଓ ବିଶେଷତାକୁ ବଖାଣି ବସିଛନ୍ତି । ଏଭଳି ବର୍ଣ୍ଣନାଦ୍ଵାରା ପାଠକ ମନରେ ଝେଲମ୍ ନଦୀ ସମ୍ପର୍କରେ ସ୍ବତଃ ଆଗ୍ରହ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ସେ ଚେଷ୍ଟା ଲାଭ କରିଥା’ନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଏହି ନଦୀର କଳକଳ ଧ୍ଵନି ଯେକୌଣସି ଦର୍ଶକ ମନକୁ ସ୍ମୃତି ବିଜଡ଼ିତ କରେ । ଝେଲମ୍ ନଦୀ ପୂର୍ଣ୍ଣଜଳା, ସୁନାବ୍ୟ, ଯାହାପାଇଁ କାଶ୍ମୀରବାସୀ ଝେଲମ୍ ନଦୀକୁ ପ୍ରଶଂସାରେ ମୁଖରିତ କରିଥା’ନ୍ତି । କାତ୍ୟିକ ଭାବଧାରାରେ ଲେଖକ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ଏହା ଓଡ଼ିଶାର ବୁଢ଼ାବଳଙ୍ଗ ପରି ଅପ୍ରଶସ୍ତ ହେଲେବି, ଜଳ ଗାଢ଼ନୀଳ । ସେ ବଙ୍କେଇ ବଙ୍କେଇ ବୁଲି ବୁଲି ସମସ୍ତ ଶ୍ରୀନଗରକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିଛି ।

ଝେଲମ୍କୁ ବାଦଦେଲେ ଶ୍ରୀନଗର ଶ୍ରୀଟିକୁ ବାଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଏକ ତୁଳନାତ୍ମକ ଚିତ୍ରଦେଇ ଲେଖକ ଲେଖୁଛନ୍ତି – ‘କାଶ୍ମୀର ରଙ୍ଗମଞ୍ଚର ପ୍ରଧାନ ନର୍ତ୍ତକୀ ଭୂମିକାରେ ସେ ଅଭିନୟ କରିଛି । ଶ୍ରୀନଗର କାଶ୍ମୀରର ହୃଦୟ, ଝେଲମ୍ ତା’ର ପ୍ରଧାନତମ ରକ୍ତବାହୀ ଧମନୀ ।’’ ଲେଖକ ଗୋଟିଏ ଶିକାରା ଭଡ଼ାକରି, ଝେଲମ୍ ନଦୀକୁ ବୁଲି ଯାଇଛନ୍ତି । ସେଥ‌ିରେ ସେ ଶିକାରାର ଦୃଶ୍ୟକୁ ଅତି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ସେହି ବର୍ଣ୍ଣନା ମାଧ୍ୟମରେ ଲେଖକଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରା ପାଠକଙ୍କ ନିକଟକୁ ସଂକ୍ରମିତ ହୋଇଯାଏ । ନଦୀର ଦୁଇପଟେ ନଗରର ଦୁଇ ଅଂଶ ରହିଛି ଏବଂ ସେହି ଦୁଇ ଅଂଶକୁ ଯୋଗସୂତ୍ର ରକ୍ଷାକରିବା ପାଇଁ ସାତୋଟି ସେହି ଦୃଶ୍ୟକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

ଶିକାରାରେ ଯିବାବେଳେ ସମୟ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ ଆସିଛି ସନ୍ଧ୍ୟା । ସନ୍ଧ୍ୟାର ଅପରୂପ ଦୃଶ୍ୟକୁ ଲେଖକ କବିତାଟିଏ ଗୋଲାପି ପାଦଚାଲି, ସତେଯେପରି ଆମ ଆଡ଼କୁ ଆସିଲା, ତା’ର କନକ ହାତରେ କୁହୁକ ସ୍ପର୍ଶରେ ମନ ଚକିତ ଚଞ୍ଚଳ ହେଲା । ତରଳ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ସ୍ରୋତରେ ସୁବର୍ଣ୍ଣତରୀ, ସେଥୁରେ ବସିଲା ସନ୍ଧ୍ୟା, କାଶ୍ମୀରୀ କିଶୋରୀ ପରି ସୁନ୍ଦରୀ ।’’ ସାଧାରଣ ଭାବେ ଅସ୍ତଗାମୀ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଲାଲକିରଣ, ଝେଲମ୍ ନଦୀର ଜଳରେ ପଡ଼ିଲା । ମାତ୍ର ଲେଖକ ନିଜର ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ଏଥରେ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

(ଖ) ସନ୍ଧ୍ୟା ସମୟରେ ଶ୍ରୀନଗରର ପ୍ରାକୃତିକ ଶୋଭାକୁ ଲେଖକ କିଭଳି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି, ଆଲୋଚନା କର ।
Solution:
ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଲେଖକ ଡଃ. କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଥିଲେ କବି, ଭାବୁକ, ପ୍ରକୃତିପ୍ରେମୀ ଓ ସୁଷମାଗ୍ରାହକ । ସେ ସାହିତ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗରେ ଲେଖନୀ ଚାଳନା କରିଥିଲେବି, ମୁଖ୍ୟତଃ ସେ ଥିଲେ କବିପ୍ରାଣ । ପ୍ରକୃତିର ଅପରୂପ ଶୋଭାକୁ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଡଃ. ଦାଶ ଶ୍ରୀନଗରର ସାନ୍ଧ୍ୟକାଳୀନ ପ୍ରାକୃତିକ ଶୋଭାକୁ ମନୋଜ୍ଞ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଲେଖକ ଝେଲମ୍ ନଦୀର ପ୍ରାକୃତିକ ଦୃଶ୍ୟ ଉପଭୋଗ କରିବା ପାଇଁ ଶିକାରାରେ ବସିଛନ୍ତି । ନଈ ମଝିରେ ଶିକାରା ଧୀରେ ଧୀରେ ଆଗେଇ ଚାଲିଥିଲା । ସେହି ସମୟରେ ସେ ଦେଖୁଥିଲେ ଶ୍ରୀନଗରର ବିଭିନ୍ନ ଦୃଶ୍ୟକୁ । କ୍ରମଶଃ ଦିବସ ସମୟ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ହେଲାପରେ ସନ୍ଧ୍ୟା ସମୟ ଆସିଛି । ଆକାଶକୁ ଚାହିଁ ଲେଖକ ଦେଖୁଛନ୍ତି ବିରଳ ମେଘ ।

ମେଘ ଉପରେ ଆକାଶ ଏବଂ ଆକାଶ ଉପରେ ମେଘ । ସବୁକିଛି ମିଶାମିଶି ହୋଇ ରହିଛି | ସୂର୍ଯ୍ୟ କ୍ରମଶଃ ନଦୀଜଳକୁ ନଇଁପଡ଼ିଲା ପରି ନିକଟତର ହେଲେ । ଫଳରେ ଅସ୍ତଗାମୀ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ରକ୍ତିମ ଆଭା ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇପଡ଼ିଲା, ଝେଲମ୍ ନଦୀର ନୀଳ ଜଳରାଶି ଉପରେ । ସେହି ଦୃଶ୍ୟକୁ ଲେଖକ ମାନବୀୟ ରୂପଦେଇ ଲେଖୁଛନ୍ତି, ‘ସନ୍ଧ୍ୟା ଢେଉ ଉପରେ ଗୋଲାପି ପାଦ ପକାଇ, ସତେ ଅବା ଆମ ଆଡ଼କୁ ଆସିଲା । ପୁଣି ତା’ର ସୁନେଲି ହାତର କୁହୁକ ସ୍ପର୍ଶରେ ଶକରାରେ ଯାଉଥିବା ଲେଖକଙ୍କ ମନକୁ ଚକିତ ଚଞ୍ଚଳ କରିଦେଲା ।

ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ପଡ଼ିବାରୁ ମନେହେଲା, ସତେଯେପରି ସୁବର୍ଣ୍ଣସ୍ରୋତରେ ସୁବର୍ଣ୍ଣତରୀ । ସେହି ସୁବର୍ଣ୍ଣ ତରୀରେ ବସିଲା ସନ୍ଧ୍ୟାସୁନ୍ଦରୀ ଠିକ୍ କାଶ୍ମୀରୀ କିଶୋରୀ ପରି ଅପରୂପା ଦେଖାଯାଉଥିଲା । ସନ୍ଧ୍ୟାସୁନ୍ଦରୀ ଇନ୍ଦ୍ରଜାଲ ବଳରେ ତା’ବାହୁକୁ ଲକ୍ଷେଗୁଣ କରି ଲମ୍ବାଇ ଦେଇଥିଲା । ସେ ସ୍ପର୍ଶ କରିଥିଲା ସୁଦୂର ଶୈଳକୁ । ବୃକ୍ଷେ ବୃକ୍ଷେ ଫୁଟାଇ ଦେଇଥିଲା ଅଗ୍ନିର ଫୁଲ | ତୁଷାରେ ତୁଷାରେ ଜାଳି ଦେଇଥୁଲା ଲୋହିତ ହୁତାଶକୁ ।

ମେଘରେ ବାଷ୍ପ ତୃଷାନଳ ପରି ଝଟକି ଉଠିଥିଲା । ପର୍ବତର ଶୃଙ୍ଗ ଉପରେ ମେଘ ନୂତନ ଶୃଙ୍ଗ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା ଏବଂ ପକ୍ଷୀର ସୁବର୍ଣ୍ଣକଳସ ଶୋଭାପାଉଥିଲା । ସେହି ଦୃଶ୍ୟକୁ ଦେଖୁ ଲେଖକ କହିଛନ୍ତି – ‘ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବ ଯେପରି ସନ୍ଧ୍ୟାର ମହିମାରେ ମହିମାମୟ ହୋଇଉଠିଲା । ଶେଷରେ ହିମାଦ୍ରିର ସହସ୍ରଶୃଙ୍ଗକୁ ସିନ୍ଦୂରିତ କରି, ସୂର୍ଯ୍ୟ ବିନ୍ଦୁଟିଏ ହୋଇ ଅସ୍ତଗଲେ । ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅସ୍ତହେବାରୁ ଶ୍ରୀନଗର ଆକାଶ ଅଜସ୍ର ତାରାରେ ବିମଣ୍ଡିତ ହେଲା । ଲେଖକ ସନ୍ଧ୍ୟାର ଆକାଶକୁ ଯେଭଳି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି, ତାହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ହୋଇପାରିଛି ।

(ଗ) ଏକ ସାର୍ଥକ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ଭାବରେ ‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ର ବିଚାର କର।
Solution:
ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଦେଶ ଭ୍ରମଣ କରିବା ସମସ୍ତଙ୍କ ପକ୍ଷେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ମାତ୍ର ମଣିଷ ଚାହେଁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଦେଶ ବା ଦେଶ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଜାଣିବାକୁ । ବିଭିନ୍ନ ଦେଶର ଖବର ସହିତ ପରିଚିତ ହେବାକୁ । ଅନ୍ୟଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ ଗଭୀର, ସେତେବେଳେ ହିଁ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ବା ସାହିତ୍ୟର ମୂଲ୍ୟକୁ ଜାଣି ହୋଇଥାଏ । ‘ଗଲି ଅଇଲି, ଯାହା ଦେଖୁଲି ତାହା କହିଲି’ ନ୍ୟାୟରେ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ରଚିତ ହୋଇନଥାଏ। ଏଥରେ ସେହି ସ୍ଥାନର ଜୀବନନିର୍ବାହ ପ୍ରଣାଳୀ ସହିତ ତା’ର ଓ ଜାତୀୟ ଚରିତ୍ରର ପରିଚୟ ନିହିତ ଥାଏ ।

ଏହିସବୁ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ ଲେଖକ ଡଃ. କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶଙ୍କ ‘ମୋ ‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଲେଖକ ପ୍ରଥମେ ଝେଲମ୍ ନଦୀକୁ ଖାଲି ଦେଖୁ ନାହାଁନ୍ତି, ବରଂ ତାହାର ବିଶେଷତାକୁ ମୂଲ୍ୟାୟନ କରିଛନ୍ତି । କାରଣ ଝେଲମ୍ ନଦୀ ପୂର୍ଣ୍ଣଜଳା ଓ ସୁନାବ୍ୟା । କାଶ୍ମୀରବାସୀ ଏହି ନଦୀକୁ ନେଇ ପ୍ରଶଂସାମୁଖର । ଏପରିକି ଝେଲମ୍ ନଦୀକୁ ବାଦେଲେ ଶ୍ରୀନଗରର ଶ୍ରୀଟିକୁ ବାଦ୍ ଦେବାକୁ ହେବ ବୋଲି ଲେଖକ କହିଛନ୍ତି । ଅଳ୍ପ କଥାରେ ଅଭିନୟ କରିଛି । ଶ୍ରୀନଗର କାଶ୍ମୀରର ହୃଦୟ, ଝେଲମ୍ ତା’ର ପ୍ରଧାନତମ ରକ୍ତବାହୀ ଧମନୀ ।’’

ସେହି ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ଲେଖକ ଭଡ଼ା ଶିକାରାରେ ଜଳଯାତ୍ରା କରିଛନ୍ତି । ସେଥ‌ିରେ ସେ ଶିକାରର ଦୃଶ୍ୟ ଓ ହାଁଜି (ନାଉରୀ)ର ପ୍ରସଙ୍ଗକୁ ଅବିକଳ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି । ଶିକାରାଟି ନଈ ମଝିରେ ଧୀରେ ଧୀରେ ଗଲାବେଳେ ସେ ଦେଖୁଛନ୍ତି, ଦୁଇପଟର ଦୃଶ୍ୟକୁ । ସେହି ଦୃଶ୍ୟକୁ ଦେଖ୍, ସେଠାକାର ଭୌଗୋଳିକ ଅବସ୍ଥିତି ସମ୍ପର୍କରେ ପରିଚୟ ଦେଇଛନ୍ତି । ନଦୀର ଦୁଇପଟକୁ ଯୋଗସୂତ୍ର ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ସାତୋଟି ସେତୁ ରହିଛି । ସେହି ସେତୁଗୁଡ଼ିକର ନାମକରଣ, କେଉଁ ସେତୁ ସର୍ବପ୍ରାଚୀନ ଏବଂ କେବେ ହୋଇଥୁଲା, କେଉଁ ଶାସଙ୍କ ସମୟରେ କେଉଁ ସେତୁ ହୋଇଥିଲା, ସବୁର ବିବରଣୀ ସେ ଦେଇଛନ୍ତି । ସେହି ଅବସରରେ ସେ ଦେଖୁଛନ୍ତି ନୌକାରେ ବାସ କରୁଥିବା ପରିବାରକୁ । ସେହି ପରିବାର ବାହାରଜଗତ ସହିତ ମିଶିପାରୁ ନାହାଁନ୍ତି ବୋଲି, ସହାନୁଭୂତିପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ନାଟକୀୟ ଭାବ ପ୍ରକାଶ କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି – ‘ଘରଣୀ ହାଉସ୍‌ବୋଟ୍ ଓଳାଉଛି, ଉତ୍ତର ଦିଗକୁ ଅନାଉଛି, ବେଳ ବୁଡ଼ିଲା, ‘ସେ କାହିଁକି ଆସିଲେ ନାହିଁ ???

ସେହି ଜଳଯାତ୍ରା ସମୟରେ ଶ୍ରୀନଗର ଆକାଶରେ ସନ୍ଧ୍ୟା ଆସିଛି । କାଶ୍ମୀରର ପର୍ବତମାଳ ଓ ଝେଲମ୍ବର ଜଳରାଶି ଅପୂର୍ବ ଶୋଭାରେ ବିମଣ୍ଡିତ ହୋଇଛି । ଅସ୍ତଗାମୀ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ଲାଲ କିରଣର ଯାଦୁକାରୀ ସ୍ପର୍ଶ, ସେହି ସ୍ଥାନକୁ କିପରି ବିଚିତ୍ର କରିଦେଇଛି ତାହାକୁ କବିସୁଲଭ ଭାବନେଇ ସେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଶେଷରେ ସନ୍ଧ୍ୟା ଆସିଲାପରେ, ତାଙ୍କର ଶିକାରା ଯେତେବେଳେ ଫେରିଛି, ସେତେବେଳେ ସେ ହାଁଜି (ନାଉରୀ)ଠାରୁ, ସେଠାକାର ଲୋକଗଳ୍ପ ଶୁଣିଛନ୍ତି ଓ ତାହାକୁ ସୁନ୍ଦର ଏହିସବୁ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାରକଲେ, ‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ ଏକ ସାର୍ଥକ ଭ୍ରମଣକାହାଣୀ ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ ।

(ଘ) ବୁଦ୍ଧି ହେଉଛି ବଳ, ପଠିତ ରଚନାରୁ ଏହାର ସତ୍ୟତା ବିଚାର କର ।
Solution:
‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ରେ ଲେଖକ ଡଃ. କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ନିଜର ଭ୍ରମଣ ବୃତ୍ତାନ୍ତ ବର୍ଣ୍ଣନା ଅବକାଶରେ, ସେ ସେଠାକାର ଗୋଟିଏ ଲୋକକାହାଣୀ ଶୁଣିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇଛନ୍ତି । ଭାବପୂର୍ଣ୍ଣ ମଣିଷ ଯେତେବେଳେ, ଭାବକୁ ଦେଖେ ସେ ବିଭୋର ହୋଇଯାଏ । ସେହି ଭାବକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ, ଆକର୍ଷଣୀୟ ବର୍ଣ୍ଣନା ଚାତୁରୀରେ ଅନ୍ୟ ନିକଟରେ ପ୍ରକାଶ କରେ । ଡଃ. କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଓଡ଼ିଶାର ପୁରପଲ୍ଲୀରେ ପ୍ରଚଳିତ ଅସଂଖ୍ୟ ଲୋକଗୀତ ଓ କାହାଣୀ ସଂଗ୍ରହ କରି ସମ୍ପାଦନା କରିଛନ୍ତି । ତେଣୁ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନର ଲୋକକାହାଣୀ ତାଙ୍କ ମନରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଆନନ୍ଦ ଦେଇଛି । ଅନେକ ଲୋକ କାହାଣୀର ନିର୍ଯ୍ୟାସ ହେଉଛି ‘ବୁଦ୍ଧି ହେଉଛି ବଳ’ । ଶାରୀରିକ ବଳ ଅପେକ୍ଷା ବୁଦ୍ଧି ବଳରେ ମଣିଷ ଅନେକ ସମସ୍ୟାକୁ ସମାଧାନ କରିପାରେ । ଶାରୀରିକ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ ନକରି, ବୁଦ୍ଧି ବଳରେ ନିଜର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସ୍ଥଳରେ ପହଞ୍ଚିପାରେ ।

ଆଲୋଚ୍ୟ ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀରେ ଯେଉଁ ଲୋକ କାହାଣୀକୁ ପ୍ରସଙ୍ଗକ୍ରମେ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି, ସେଥୁରେ ସେହି ବିଷୟ, ଲେଖକ ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ଶିକାରାରେ ବସି ଶ୍ରୀନଗର ଦୃଶ୍ୟ ଉପଭୋଗ କରିଥିଲେ । ସନ୍ଧ୍ୟାପରେ ସେ ପୁଣି ଫେରିଆସିଲେ । ଫେରିବା ବାଟରେ ହାଁଜି (ନାଉରୀ)କୁ ତାଙ୍କ ଦେଶର କାହାଣୀଟିଏ କହିବାକୁ କହିଲେ । ହାଁଜି ତାଙ୍କ ଦେଶର ‘ଦୁଇ ସଙ୍ଗୀତ’ କଥାକୁ ବନେଇ ଚୁନେଇ କହିଲା । ସେଥ‌ିରେ ନିର୍ଯ୍ୟାସ ଥିଲା, ବୁଦ୍ଧି ବଳରେ ସବୁକିଛି ସମସ୍ୟାକୁ ରାଜାପୁଅ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ । ଦୁହେଁ ସଙ୍ଗାତ । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ଅଭେଦ । ଥରେ ରାଜାପୁଅ ଏକ ରାଜଜେମାକୁ ନପାଇଲେ ସେ ବଞ୍ଚିପାରିବ ନାହିଁ ।

ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ରାଜାପୁଅର ସ୍ଵପ୍ନ ଅନୁସାରେ, ରାଜଜେମା ସନ୍ଧାନରେ ବାହାରିଗଲେ । ସେମାନେ ଲୁଚିଲୁଚି ଦେଖ‌ିଲେ ରାଜଜେମାକୁ । ରାଜଜେମାକୁ କିପରି ପାଇହେବ ସେଥ‌ିପାଇଁ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟ କଲା । ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ରାଜାପୁଅକୁ ନିରାପଦ ସ୍ଥାନରେ ରଖ୍ ପିଠାବିକାଳି ଘରେ ରହିଲା । ପିଠାକରି ରାଜଜେମା ପାଖକୁ ପଠାଇଲା । ରାଜଜେମା ସହିତ ଦେଖାକରିବାକୁ ସେ ସ୍ତ୍ରୀ ବେଶରେ ଉଆସରେ ପହଞ୍ଚିଲା । ରାଜଜେମାକୁ ରାଜାପୁଅ କଥା ସେ ରାଜଜେମାକୁ ରାଜାପୁଅ ସହିତ ମିଶାଇଦେଲା । ମାତ୍ର ରାଜାପୁଅ ଓ ରାଜଜେମା କଟୁଆଳ ନଜରରେ ଧରାପଡ଼ି କଏଦୀ ଗୃହରେ ରହିଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ବୁଦ୍ଧିବଳରେ ବୁଢ଼ୀବେଶ ଧାରଣ କରି, କଏଦୀମାନଙ୍କୁ ପିଠା ଦେବାକଥା ଜଗୁଆଳିଙ୍କୁ କହିଲା । ଜଗୁଆଳିଙ୍କ ପାଖରୁ ଯାଇ, ବୁଢ଼ୀବେଶରେ ଭିତରକୁ ଗଲା ଓ ଜେମା ବୁଢ଼ୀ ବେଶରେ ବାହାରକୁ ଗଲେ । ସେମାନଙ୍କୁ କେହି ଚିହ୍ନିଲେ ନାହିଁ ।

ରାଜାଙ୍କ ପାଖରେ କଟୁଆଳ କଥା ମିଛ ହେଲା । ରାଜାପୁଅ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅଙ୍କୁ ମୁକ୍ତି ମିଳିଲା । ରାଜଜେମାଙ୍କ ବିବାହ ପରେ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ପୁଣି, ଅଧାବାଟରେ ରାଜଜେମା ବେଶଧରି ପାଲିଙ୍କିରେ ବସିଲା ଓ ରାଜଜେମାଙ୍କୁ ସେଠାରୁ ମୁକାଳିଦେଲା । ରାଜାର ଭଉଣୀ ସାଙ୍ଗରେ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ଆଳାପ କରି, ତା’ର ମନ କିଣିନେଲା । ଅନ୍ଧାର ଦେଖ୍
ହେଲା । ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ବୁଦ୍ଧିବଳରେ ନିଜ ସଙ୍ଗାତକୁ ରାଜଜେମା ଦେବା ସହିତ ନିଜେ ରାଜାଙ୍କ ଭଉଣୀକୁ ବିବାହ କଲା ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 2 ଝେଲମ ନଦୀର ସନ୍ଧ୍ୟା

(ଙ) ଲେଖକଙ୍କୁ ଅନୁସରଣ କରି ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟାର ଦୃଶ୍ଯ ନିଜ ଭାଷାରେ ଲେଖ ।
Solution:
ପ୍ରଫେସର କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶଙ୍କର ‘ମୋ ସ୍ବପ୍ନର କାଶ୍ମୀର’ ଏକ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଭ୍ରମଣ ପୁସ୍ତକ । ଆଲୋଚ୍ୟ ‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ ‘ମୋ ସ୍ବପ୍ନର କାଶ୍ମୀର’ ଭ୍ରମଣ ଗ୍ରନ୍ଥର ଅଂଶବିଶେଷ । ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ନୌବିହାର କରିବାପାଇଁ ସେ ଫେରିଛନ୍ତି । ସ୍ରୋତର ପ୍ରତିକୂଳରେ ଶିକାରା ଆସିବାରୁ, ତା’ର ଗତିଧୀର ହୋଇଛି। ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ସନ୍ଧ୍ୟାର ଅନ୍ଧକାର ଓ କହିବାକୁ କହିଛନ୍ତି । ହାଁଜି ନିଜକୁ ମୁର୍ଖ କହିଲେ ବି, ପିଲାଦିନେ ବାପା ମା’ଙ୍କଠାରୁ ଶୁଣିଥିବା ଗଳ୍ପକୁ ଅତି ଭାବପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଦୁଇ ସଙ୍ଗାତ, ରାଜାପୁଅ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ । ରାଜାପୁଅ ସ୍ଵପ୍ନରେ ରାଜଜେମାକୁ ଦେଖୁଛି । ସେହି ରାଜଜେମାକୁ ପାଇବା ପାଇଁ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅକୁ କହିଛି ରାଜାପୁଅ । ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ଓ ରାଜାପୁଅ ଦୁହେଁ ରାଜଜେମା ସନ୍ଧାନରେ ବାହାରି ଯାଇଛନ୍ତି । ନିଜର ବିବାହ ହୋଇଛି । ଗପ ଶେଷ ହେଲା । ଶିକାରା ଲାଗିଲା ଗଣପତି ଘାଟରେ । ସେତିକି ବାଟ କେମିତି କଟିଗଲା ଜାଣି ହେଲାନାହିଁ । ଏଥୁରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ଗଳ୍ପ ହିଁ ମଣିଷର କ୍ଳାନ୍ତିକୁ ଦୂର କରିଥାଏ ।

(ଛ) ‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ର ନାମକରଣଗତ ସାର୍ଥକତା ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
Solution:
ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ ସ୍ରଷ୍ଟା କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶଙ୍କର ‘ମୋ ସ୍ଵପ୍ନର କାଶ୍ମୀର’ ଏକ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ । ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ‘ଝେଲମ୍ ନଦୀର ସନ୍ଧ୍ୟା’ । ଲେଖକ ଦାଶ ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ଶିକାରା ଯୋଗୁ ନୌବିହାର କରିବା ଅବସରରେ ସନ୍ଧ୍ୟା ଉପନୀତ ହୋଇଛି । ସନ୍ଧ୍ୟାର ଅପରୂପ ଶୋଭା ଦେଖୁ ସେ ବିମୋହିତ ହୋଇଛନ୍ତି । କବିସୁଲଭ ଭାବନେଇ ସେ ସନ୍ଧ୍ୟାକୁ, ପ୍ରକୃତିର ଏକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ବୋଲି ବିଚାର ନକରି ବରଂ ମାନବୀୟ ରୂପ ଦେଇଛନ୍ତି । ସୁତରାଂ ସନ୍ଧ୍ୟା ସମୟରେ ସେ ଦେଖୁଛନ୍ତି, କାଶ୍ମୀର ଆକାଶକୁ । ଆକାଶର ବିରଳ ମେଘକୁ । ମେଘ ପରେ ଆକାଶ ଓ ଆକାଶ ପରେ ମେଘ ମିଶାମିଶି ହୋଇ ରହିଛନ୍ତି । ସେହି ସମୟରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ନଦୀର ଜଳ ନିକଟକୁ ନଇଁ ନଇଁ ଆସିଛନ୍ତି ।

କରିଛନ୍ତି । ସେହି ଦୃଶ୍ୟକୁ ମାନବୀୟ ମୂଲ୍ୟଦେଇ ସେ ଲେଖୁଛନ୍ତି – ‘ତରଳ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ସ୍ରୋତରେ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ତରୀ, ସେଥୁରେ ବସିଲା ସନ୍ଧ୍ୟା ।’’ ସନ୍ଧ୍ୟାର ସେହି ରୂପକୁ ସେ କାଶ୍ମୀରୀ କିଶୋରୀ ପରି ସୁନ୍ଦରୀ ଭାବରେ ପରିକଳ୍ପନା କରିଛନ୍ତି । ସନ୍ଧ୍ୟାସୁନ୍ଦରୀ ଯାଦୁକର ପରି କଳା କୌଶଳରେ ତା’ର ବାହୁକୁ ପ୍ରସାରିତ କରିଦେଲା ସୁଦୂର ଶୈଳକୁ । ଅସ୍ତଗାମୀ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ରକ୍ତମ ଆଭା ବା ସନ୍ଧ୍ୟାସୁନ୍ଦରୀର କୁହୁକ ବୃକ୍ଷେ ବୃକ୍ଷେ ଫୁଟାଇ ନେଲା ଅଗ୍ନିର ଫୁଲ । ତୁଷାରର ଉପରିଭାଗରେ ଲୋହିତ ହୁତାଶ ଜାଳିଦେଲା ପରି ମନେହେଲା ।

ମେଘର ବାଷ୍ପ ତୃଷାନଳ ପରି ଝଟକି ଉଠିଲା । ଶୃଙ୍ଗେ ଶୃଙ୍ଗେ ମେଘ ଶୃଙ୍ଗ ସୃଷ୍ଟିକଲା । ଚିନାର ଆଉ ସଫେଦା ବୃକ୍ଷ ଉପରେ ପକ୍ଷୀର ସୁବର୍ଣ୍ଣ କଳସ ଦେଖାଦେଲା । ସେହି ଦୃଶ୍ୟକୁ ଦେଖ‌ିଲେ ମନେହେଲା, ସତେ ଯେପରି ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବ ସନ୍ଧ୍ୟା ମହିମାରେ ହେଲା ମହିମାନ୍ଵିତ । ଯେଉଁ ପଶ୍ଚିମଦିଗ ରକ୍ତିମ ଆଭାରେ ଚଳଚଞ୍ଚଳ ଦେଖାଯାଉଥିଲା, ସୂର୍ଯ୍ୟବୁଡ଼ିଲା ବେଳକୁ ତାହା କ୍ରମଶଃ କମି ଆସିଲା । ହିମାଦ୍ରିର ସହସ୍ର ଶୃଙ୍ଗକୁ ସିନ୍ଦୂରିତ କରି ଶେଷରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଏହି ବର୍ଣ୍ଣନାରୁ, ‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ର ନାମକରଣ ସାର୍ଥକ ବୋଲି ମନେ ହୋଇଥାଏ ।

(କ) ଲେଖକ ପରିଚିତି :
ପ୍ରଗତିଯୁଗର ଜଣେ ବିଶିଷ୍ଟ କବି ଭାବରେ ଡ଼କ୍ଟର କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ଦାଶ ଥିଲେ ପରିଚିତ । ସେ ଥିଲେ ଏକାଧାରରେ କବି, ପ୍ରାବନ୍ଧିକ, ସମାଲୋଚକ, ଆତ୍ମଜୀବନୀକାର, ଭ୍ରମଣ ବୃତ୍ତାନ୍ତ ଲେଖକ, ଶିଶୁ ସାହିତ୍ୟିକ, ଔପନ୍ୟାସିକ ଓ ପ୍ରବୀଣ ଅଧ୍ୟାପକ । ସେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଜଣେ ନିରଳସ ସାଧକ ଥିଲେ । ଲୋକରତ୍ନ କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ୧୯୧୪ ମସିହାରେ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର ରେଞ୍ଚ ଶାସନରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସେ ରେଭେନ୍ସା କଲେଜରୁ ଏମ୍. ଏ. ପାଶ୍ କରି ଓଡ଼ିଆ ଓ ସଂସ୍କୃତ ଉଚ୍ଚତର ଗବେଷଣା କରି ପି.ଏଚ୍.ଡ଼ି. ପାଇବାକୁ ଯୋଗ୍ୟ ବିବେଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ସେ ବିଶ୍ବଭାରତୀ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶେଷରେ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ପ୍ରଫେସର ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ଏବଂ ସେହିଠାରୁ ହିଁ ସେ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅବସର ନେଇଥିଲେ । ୧୯୯୪ ମସିହାରେ, ୮୦ ବର୍ଷ ବୟସରେ ତାଙ୍କର ମହାପ୍ରୟାଣ ହୋଇଥିଲା ।

ଡକ୍ଟର ଦାଶ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଜଣେ ନିରଳସ କବି ଭାବରେ ପରିଚିତ । ସେ ପ୍ରାୟ ୧୯୩୨-୩୩ ମସିହାଠାରୁ କବିତା ଲେଖାରେ ମନୋନିବେଶ କରିଥିଲେ ହେଁ ତତ୍‌କାଳୀନ ପ୍ରଗତିବାଦୀ ଭାବଧାରାରୁ ଯଥାସମ୍ଭବ ଦୂରେଇ ରହିଥିଲେ । ସେ ନିଜର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ନେଇ କବିତା ଲେଖିଥିଲେ । ସେ ନିଜର ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ପର୍କରେ କହିଛନ୍ତି – ‘ପ୍ରଗତି ବା ପରମ୍ପରା, କେଉଁଟି ମୋର ଅବହେଳାର ବସ୍ତୁ ହୋଇନାହିଁ । ନୂତନତାକୁ ଭଲପାଏ;

କିନ୍ତୁ ତା’ନିକଟରେ କେବେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କରିନାହିଁ । ସେହିପରି ପ୍ରାଚୀନ କେବେ ମୋର ଆରାଧ୍ୟ ହୋଇନାହିଁ, ଯଦିବା ନମସ୍ୟ । ତେଣୁ ନଭାବି ନଚିନ୍ତି କେବଳ ନୂତନତାର ମୋହରେ ଯେ କୌଣସି ଅପାଂକ୍ତେୟ ଶବ୍ଦ ବା ଦୁର୍ବୋଧ୍ୟ ଚିତ୍ରକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାର କରିବାର ସାହସ କରିନାହିଁ ।’’ (କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ସଞ୍ଚୟନ – ୧ ମଭାଗ -ମୁଖବନ୍ଧ) ତାଙ୍କର ସାମଗ୍ରିକ କବିତା ସୃଷ୍ଟିକୁ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଚେତନା, ପଲ୍ଲୀପ୍ରାଣତା, ବେଦନା ଓ ସଂକଳନଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି– ‘ଛିନ୍ନହସ୍ତା’, ‘ପ୍ରଭାତୀ’, ‘ବୀରଶ୍ରୀ’, ‘ନବମାଳିକା’, ‘ମାଟି ଓ ଲାଠି’, ‘କଙ୍କାଳର ଲୁହ’, ‘ସେ ଏକ ଲୋମଶ ନୀଳ ହାତ’, ‘କଳକଲ୍ଲୋଳ’, ‘ଡୁଡୁମା’, ‘ବାଗ୍ରା’, ‘ଅପରାହ୍ନର କେତୋଟି ସ୍ଵର’ ଇତ୍ୟାଦି । ତୁଳସୀ’, ‘କି କଥା ? କଲିକତା’ ଓ ‘ରାମାୟଣ’ । ସେ କେତେକ ଗଳ୍ପ ରଚନା କରିଥିଲେ । ସେହି ଗଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ‘ହସକାନ୍ଦର ଗଳ୍ପ’ ସଂକଳନ ଭାବରେ ସଂକଳିତ ହୋଇଛି ।

ଜଣେ ଛାତ୍ରବତ୍ସଳ ଅଧ୍ୟାପକ ଭାବରେ ଡଃ ଦାସ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଛାତ୍ରମାନଙ୍କୁ ନେଇ, ଭାରତର ଅନେକ ସ୍ଥାନ ପରିଭ୍ରମଣ କରିଥିଲେ । ସେହି ପରିଭ୍ରମଣରୁ ଯେଉଁ ଅଭିଜ୍ଞତା ଲାଭ କରିଥିଲେ ତାହାକୁ ତାଙ୍କର ଅମର ଲେଖନୀ ମାଧ୍ୟମରେ କଳାତ୍ମକ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ପୁନଶ୍ଚ ସେ ଭାରତ ବାହାରେ ମଧ୍ୟ ପରିଭ୍ରମଣ କରିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଭ୍ରମଣ ଅନୁଭୂତିକୁ ସେ ‘ଲଙ୍କାଯାତ୍ରୀ’, ‘ମୋ ସ୍ଵପ୍ନର କାଶ୍ମୀର’, ‘ପଥ ଓ ପଥକ’, ‘ୟୁରୋପରୁ ଆମେରିକା, ଆଫ୍ରିକା’, ‘ଦୁଇ ଦିଗନ୍ତର ଆକାଶ’ ଓ ‘ପୁନଶ୍ଚ ଆମେରିକା’ ପ୍ରଭୃତି ପୁସ୍ତକରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ସେ ନିଜର ବିଦେଶ ଭ୍ରମଣ ଅନୁଭୂତିକୁ ସାଧାରଣ ଭାବେ ପ୍ରକାଶ ନକରି, ସୁଖପାଠ୍ୟ ଓ ରସୋତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ କରି ଗଢି ତୋଳିବାର ପ୍ରୟାସ କରିଛନ୍ତି । ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ ପୁସ୍ତକର ଭାଷା ଅତି ସହଜ ଓ ସରଳ ।

ଉପସ୍ଥାପନ ଖୁବ୍‌ ସ୍ବାଭାବିକ, ଯାହାକି ପ୍ରତ୍ୟେକ ପାଠକ ନିକଟରେ ଆଦୃତ ହୋଇପାରିବ । ସେ ‘ମୋ କାହାଣୀ’ ଆତ୍ମଜୀବନୀ ଗ୍ରନ୍ଥ ଲେଖି ୧୯୭୯ ମସିହାରେ, କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଦ୍ଵାରା ପୁରସ୍କୃତ ହୋଇଛନ୍ତି । ସେ ନିଜର ଦୀର୍ଘ ଜୀବନକାଳ ମଧ୍ୟରେ, ଯେଉଁ ଅସୁମାରୀ ଲେଖା ସୃଷ୍ଟି କରି ଯାଇଥିଲେ ସେଗୁଡ଼ିକ ‘କୁଞ୍ଜ ବିହାରୀ ଗ୍ରନ୍ଥାବଳୀ’ ଭାବେ ଗ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଛି । ଆଲୋଚ୍ୟ ପ୍ରବନ୍ଧଟି ତାଙ୍କର ‘ମୋ ସ୍ଵପ୍ନର କାଶ୍ମୀର’ ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ।

(ଖ) ପ୍ରବନ୍ଧର ସାରକଥା :
ଆଲୋଚ୍ୟ ପ୍ରବନ୍ଧଟି ଏକ ପ୍ରବନ୍ଧ ନୁହେଁ ବରଂ ଏହା ଏକ ଭ୍ରମଣ ଅନୁଭୂତିମୂଳକ ବର୍ଣ୍ଣନା । ଏହାର ଶୀର୍ଷକ ହେଉଛି ‘ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ସନ୍ଧ୍ୟା’ । ଏଥ‌ିରେ ଗଦ୍ୟ ଲେଖକ ଜଣେ ପ୍ରକୃତିପ୍ରେମୀ ଓ କବିସୁଲଭ ଭାବନେଇ ଝେଲମ୍ ନଦୀକୁ ସନ୍ଧ୍ୟା କରିବାର ସେ ସୁଯୋଗ ପାଇଛନ୍ତି । କାରଣ ସେ ଏକ ଛୋଟ ଡଙ୍ଗାରେ ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ ଭାସି ଭାସି ଯାଉଛନ୍ତି ଓ ନାଉରିଆ ପ୍ରାଣବିଦଗ୍ଧ ସାହିତ୍ୟିକ । ସୁତରାଂ ଲୋକକାହାଣୀଟିକୁ ସେ ଅତି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ କାହାଣୀ କହିଲାଭଳି ଲେଖିଛନ୍ତି ।

ରହିଛି କାଶ୍ମୀରର ଶ୍ରୀନଗର । ତେଣୁ ସେ ଝେଲମ୍ ନଦୀକୁ ଶ୍ରୀନଗରର ମା’ଭାବରେ ସମ୍ବୋଧନ କରିଛନ୍ତି । ମା’କୋଳରେ ପିଲାମାନେ ଯେପରି ନିରାପଦ ଓ ସୁସ୍ଥରେ ରହିଥାନ୍ତି, ଠିକ୍ ସେହିପରି, ଝେଲମ୍ ମା’ କୋଳରେ ଶ୍ରୀନଗରବାସୀ, ଲାଳିତ ପାଳିତ । ଏହି ନଦୀର କଳକଳ ଧ୍ଵନି ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନକୁ କରେ ସ୍ମୃତିବନ୍ତ ଓ ଜୀବନ୍ତ । ପୁଣି ଏହି ନଦୀ ସଦାସର୍ବଦା ଜଳ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣା ଓ ସୁନାବ୍ୟା । ତେଣୁ ସମଗ୍ର କାଶ୍ମୀରବାସୀ ଏହି ନଦୀର ବହୁ ପ୍ରଶଂସା କରିଥାନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶାରେ ଅପ୍ରଶସ୍ତ ବୁଢ଼ାବଳଙ୍ଗ ପରି ଝେଲମ୍ ନଦୀର ଆକାର ଅପ୍ରଶସ୍ତ । ମାତ୍ର ଜଳ ପରିଷ୍କାର ଓ ଗାଢ଼ ନୀଳବର୍ଣ୍ଣର । ଏହି ନଦୀ ବଙ୍କେଇ ବଙ୍କେଇ ବୁଲି ବୁଲି ସମଗ୍ର ଶ୍ରୀନଗର ଅଞ୍ଚଳକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିଛି । ମୋଟ ଉପରେ ଏହି ଝେଲମ୍ ନଦୀକୁ ବାଦ୍ ଦେଲେ ଶ୍ରୀନଗରର ‘ଶ୍ରୀ’ ଟିକୁ ବାଦ୍ ଦେବାକୁ ହେବ ।

ଏହାକୁ ଲେଖକ ଆକର୍ଷଣୀୟ କରିବାକୁ ଯାଇ ଲେଖିଛନ୍ତି – ‘କାଶ୍ମୀର ରଙ୍ଗମଞ୍ଚର ପ୍ରଧାନ ନର୍ତ୍ତକୀ ଭୂମିକାରେ ସେ ଅଭିନୟ କରିଛି । ଶ୍ରୀନଗର କାଶ୍ମୀରର ହୃଦୟ, ଝେଲମ୍ ତା’ର ପ୍ରଧାନତମ ରକ୍ତବାହୀ ଧମନୀ ।’’ ସେହି ଶ୍ରୀନଗରର ସମସ୍ତ ଶୋଭାକୁ ଦର୍ଶନ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଲେଖକ ଝେଲମ୍ ନଦୀରେ କରିଛନ୍ତି ଜଳଯାତ୍ରା । ସେଠିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ଲେଖକ ଓ ତାଙ୍କର ସାଥୀମାନେ ଗୋଟିଏ ‘ଶିକାରା’ (କାଶ୍ମୀରର ଛୋଟ ନୌକା)

ଭଡ଼ାରେ ନେଇଥିଲେ । ସେହି ଶିକାରାରେ ରହିଥିଲା ଦୁଇଟି ସଂଲଗ୍ନ ଚୌକୀ । ସେହି ଚୌକୀରେ ମଖମଲ ଗଦି ପଡ଼ିଥିଲା, ଯେଉଁଥରେ ସହଜରେ ଚାରିଜଣ ବସି ଯାତ୍ରା କରିପାରିବେ । ସେହି ଚୌକୀ ମୁଣ୍ଡ ଉପରେ ଆବରଣ କରି ରହିଥିଲା, ଚିତ୍ରବିଚିତ୍ର ଚାନ୍ଦୁଆ । ଚାନ୍ଦୁଆ ଯେଉଁ ଖମ୍ବରେ ବନ୍ଧା ଯାଇଥିଲା, ସେହି ଖମ୍ବଗୁଡ଼ିକ ନାଲି, ନେଳି ହଳଦିଆ ରଂଗର କାଗଜ ଗୁଡ଼ା ହୋଇଥିଲା । ସେଥ‌ିରୁ ଅଧେ ଅଧେ ପଦାକୁ ବାହାରି ପତାକା ପରି ଉଡୁଥିଲା । ସେହି ଶିକାରାକୁ ଚଳାଉଥୁଲା ସେଠାକର ନାଉରୀ, ଯାହାକୁ କୁହାଯାଉଥିଲା ହାଁଜି । ସେହି ହାଁଜି ଥିଲା ମୁସଲମାନ । ଚେହେରା ଥିଲା ଲମ୍ବା ଚଉଡ଼ା ପାଞ୍ଚ ହାତିଆ ମର୍ଦ୍ଦ । ମାତ୍ର ପିନ୍ଧା ଥିଲା ବଡ଼ ଅପରିଚ୍ଛନ୍ନ । ସେହି ହାଁଜି ଗଦିକୁ ଝାଡ଼ି ଲେଖକ ଓ ତାଙ୍କର ସାଥୀମାନଙ୍କୁ ବେଶ ଆଦର ସହକାରେ ବସାଇଲା ।

ସେହି ନଦୀରେ ଦେଖାଯାଉଥିଲା ବହୁ ଅଚଳନ୍ତି ହାଉସ ବୋଟ୍ । ସେହି ବୋଟ୍ ମଝିରେ ଚାଲିଥିଲା ଲେଖକଙ୍କର ଶିକାରା । ଶିକାରା ଚାଲିଲାବେଳେ ଗୋଟି ଗୋଟି ହୋଇ ଅନେକ ସୌଧ ଓ ଉଦ୍ୟାନସବୁ ପଛକୁ ରହିଯାଉଥିଲା । ନଦୀର ଦୁଇପଟେ ନଗରର ଦୁଇଅଂଶ ସଜାଡ଼ି ହେଲାପରି ରହିଥିଲା । ଦୁଇପଟର ଯୋଗସୂତ୍ର ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ସାତୋଟି ସେତୁ ଗଢ଼ା ଯାଇଥିଲା । ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଶାସକ ଏହି ସେତୁସବୁ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ଲେଖକ ତାହାର ଏହି ସାତୋଟି ସେତୁକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ହେଉଥିଲା । ବଡ଼ ବଡ଼ ବ୍ୟାଙ୍କ, ବିଦ୍ୟାଳୟ, ହେଟେଲ୍, କଲେଜ, ମନ୍ଦିର, ମସ୍‌ଜିଦ୍, ଗୋଦାମ, କାରଖାନା, ଝେଲମ୍ କୂଳକୁ ଆବୋରି ରହିଥିଲା । ଫଳରେ ସବୁବେଳ ପାଇଁ ଯାତ୍ରୀ ଆଉ ବାଣିଜ୍ୟ ତରୀଗୁଡ଼ିକ ଏହି ନଦୀରେ ଯାତାୟାତ କରୁଥିଲା ।

ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ କୂଳକୁ ଲାଗି ହାଉସ୍‌ଟରେ ଦୋକାନ ବସିଥିଲା । ସେଠାରେ କାର୍ପେଟ, ଶାଲ୍, କାଠ ଆଉ କାଗଜରେ ତିଆରି ବିବିଧ ଜିନିଷ ସଜା ହୋଇ ରହିଥିଲା । ଫଳରେ ଲୋକମାନେ ଶିକାରାରେ ଆସି ଜିନିଷପତ୍ର କିଣି ନେଉଥିଲେ । କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ନୌକାରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ପରିବାର ବାସ କରୁଥିଲେ । ବାହାର ଜଗତ ସହିତ ମିଶିବାର ସେମାନଙ୍କର କମ୍ ସୁଯୋଗ ରହୁଥିଲା । ଏହାକୁ ବର୍ଣନା କରି ଲେଖକ କହିଛନ୍ତି – ‘ଜଳ ଗୃହରେ ଛୋଟ ଛୋଟ ପିଲା ଖେଳୁଛନ୍ତି – ଭାଇ ସଙ୍ଗେ ଭଉଣୀ । ବଡ଼ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଏ ଜୀବନ, ଚୌଦିଗରେ ଜଳଯାତ୍ରୀବାହୀ ନୌକା ବା ବୃହତ୍ ସୌଧ । ଘରଣୀ ହାଉସ୍‌ଟ୍ ଓଳାଉଛି । ଉତ୍ତର ଦିଗକୁ ଅନାଉଛି, ବେଳ ବୁଡ଼ିଲା, ‘ସେ’ କାହିଁକି ଆସିଲେ ନାହିଁ ।

ସେହି ନଦୀତୁଠରେ ବୁଢୀଟିଏ ପଥର ଉପରେ ଲୁଗା ଥୋଇ ପିଟଣାରେ ବାଡ଼େଇ ଲୁଗା ସଫା କରୁଥିଲା । କାରଣ ସେଠାରେ ଲୁଗାକଚା ସେହିଭଳି ହେଉଥିଲା । ହାତରେ ଥଣ୍ଡା ପାଣି ନଲାଗିବା ପାଇଁ ଏଭଳି ବ୍ୟବସ୍ଥା । ଲେଖକ ଦେଖିଥିଲେ, ଘାଟ ନୌକାରୁ ଖଲାସୀ ଜିନିଷପତ୍ର ଉଠାଇ ନେଉଥୁଲା, କୂଳରେ ବସି ପଠାଣ ବୁଢା ଧୂଆଁ ଖାଉଥିଲା । ସେହି ବୁଢ଼ାର ଦାଢ଼ି ଛାତିଯାଏ ଲମ୍ବିଥିଲା । ଛେଳି ଜଗୁଆଳ ପିଲା ଛେଳି ଅଡ଼ାଇ ନେଉଥିଲା । ପୋଲ ଉପରେ ଟାଙ୍ଗା ଉପରେ ଟାଙ୍ଗା ଧାଉଁଥିଲା ।

ସେଥ‌ିରେ କେହି ଅଫିସରୁ ଫେରୁଥିଲେ, କିଏ ଯାଉଥିଲା ବଜାର କରି, କିଏ ଯାଉଥିଲା ନମାଜ ପଢ଼ି ତ ଆଉ କିଏ ଯାଉଥିଲା ମନ୍ଦିରକୁ । ଏହି ସମୟରେ ଲେଖକ ଦେଖିଥିଲେ, ଗୋଟିଏ ଛାଣ୍ଟକାଣ୍ଟ ଯୁବକଟିକୁ, ଯାହାର ମୁହଁରେ ରହିଥିଲା ବେପରୁଆ ଭାବ । ଓଠରେ ଥିଲା ସିଗାରେଟ୍ । ଲେଖକ ତାହାକୁ ଦେଖି ଅନୁମାନ କରୁଥିଲେ ସେ ବୋଧେ ସିନେମା ଦେଖି ଯାଉଥିଲା । ସେହି ପରିବେଶକୁ କମନୀୟ କରିଥିଲା ଅସ୍ତଗାମୀ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ସୁନେଲି କିରଣ । ଆକାଶରେ ଥିଲା ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ମେଘ । ସୂର୍ଯ୍ୟ ନଦୀର ଜଳକୁ ନଇଁ ନଇଁ ଆସୁଥିଲେ । ସେହି ଦୃଶ୍ୟକୁ ଲେଖକ କାବ୍ୟକ ଭାବରେ ଲେଖିଛନ୍ତି ।

CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 2 ଝେଲମ ନଦୀର ସନ୍ଧ୍ୟା

‘‘ଆକାଶରେ ବିରଳ ମେଘ, ମେଘ ପରେ ଆକାଶ; ଆକାଶ ପରେ ମେଘ, ମିଶାମିଶି, ସୂର୍ଯ୍ୟ ନଦୀର ଜଳକୁ ନଇଁଲେ । ସନ୍ଧ୍ୟା ଢ଼େଉ ଉପରେ ଗୋଲାପି ପାଦ ଚାଳି, ସତେ ଆମ ଆଡ଼କୁ ଆସିଲା । ତା’ର କନକ ହାତର କୁହୁକ ସ୍ପର୍ଶରେ ମନ ଚକିତ ଚଞ୍ଚଳ ହେଲା । ତରଳ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ସ୍ରୋତରେ ସୁବର୍ଣ୍ଣତରୀ, ସେଥୁରେ ବସିଲ ସନ୍ଧ୍ୟା, କାଶ୍ମୀରୀ କିଶୋରୀ ପରି ସୁନ୍ଦରୀ । ତାପରେ ଇନ୍ଦ୍ରଜାଲ ବଳରେ ତା ବାହୁକୁ ଲକ୍ଷେ’ ଗୁଣ କରି ଲମ୍ବାଇ ଦେଲା ସୁଦୂର ଶୈଳକୁ, ବୃକ୍ଷେ ବୃକ୍ଷେ ଫୁଟାଇଲା ଅଗ୍ନିର ଫୁଲ, ତୁଷାରେ ତୁଷାରେ ଜାଳିଦେଲା ଲୋହିତ ହୁତାଶ । ମେଘରେ ବାଷ୍ପ ତୃଷାନଳ ପରି ଝଟକି ଉଠିଲା । ଶୃଙ୍ଗେ ଶୃଙ୍ଗେ ମେଘର ନୂତନ ଶୃଙ୍ଗ ଚିନାର ଆଉ ସଫେଦା ବୃକ୍ଷ ଉପରେ ପକ୍ଷୀର ସୁବର୍ଣ୍ଣ କଳସ ।

ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵ ଯେପରିକି ସନ୍ଧ୍ୟାର ମହିମାରେ ମହିମାମୟ ହୋଇଉଠିଲା । ତାପରେ ସେ ଚଞ୍ଚଳିକା ପଶ୍ଚିମ ଦିଗବଳୟକୁ ଉଡ଼ିଗଲା, ହିମାଦ୍ରିର ସହସ୍ର ଶୃଙ୍ଗକୁ ସିନ୍ଦୂରିତ କରି ଶେଷରେ ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁ ହୋଇ ନିଭିଗଲା ।’’ ଲେଖକଙ୍କର ଲେଖନୀରେ ପଶ୍ଚିମ ଆକାଶର ଶୋଭା ଯେପରି ଜୀବନ୍ତ ହୋଇଛି । କ୍ରମଶଃ ସନ୍ଧ୍ୟା ନଇଁ ଆସିଲା ଏବଂ ଶ୍ରୀନଗର ଆକାଶରେ ଦେଖାଦେଲେ ଅଜସ୍ର ତାରକା । କ୍ରମଶଃ ଲେଖକଙ୍କ ଶିକାରା ଫେରି ଆସିଲା ।

ଫେରିଲା ବେଳକୁ ଶିକାରାର ଗତି ଥିଲା ଧୀର, ମନ୍ଥର । ସ୍ରୋତର ପ୍ରତିକୂଳ ଦିଗରେ ଶିକାରା ଚାଲୁଥିବାରୁ ଗତି ଏପରି ହୋଇଥିଲା । ସମସ୍ତଙ୍କ ମନ ସେତେବେଳକୁ କ୍ଳାନ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲା । ଲେଖକ ହାଁଜିକୁ କହିଲେ ଗୋଟିଏ ଗଳ୍ପ କହିବାକୁ । ହାଁଜି ନିଜକୁ ମୂର୍ଖ ଲୋକ କହିଲେ ବି, ସେ ପିଲାଦିନେ ବାପାମା’ଙ୍କଠାରୁ ଶୁଣିଥିବା ଗଳ୍ପଟି କହିଲା । ରାଜାପୁଅ, ମନ୍ତ୍ରୀ ପୁଅ ଦୁହେଁ ସଙ୍ଗାତ । ସବୁବେଳେ ଏକାଠି ଥାଆନ୍ତି । ଜଣେ ଅନ୍ୟଜଣକୁ ନଦେଖିଲେ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼େ । ଉଭୟଙ୍କର ଥିଲା ଏକ ମନ ଏକ ପ୍ରାଣ । ପଚାରିଲା । କେତେ ବୁଝେଇଲା । ଶେଷରେ ରଜାପୁଅ ସତକଥା କହିଲା । ସେ ସ୍ଵପ୍ନରେ ଦେଖିଥିଲା ଗୋଟିଏ ରାଜଜେମାକୁ । ରାଜଜେମା ବଗିଚାରେ ଫୁଲ ସଙ୍ଗେ ଖେଳୁଥିଲା । ହେଲେ ତା’କୁ କିଛି କଥା କହିଲା ନାହିଁ । ପୁଣି କୁଆଡ଼େ ଉଭେଇଗଲା । ସେହି ରାଜଜେମା ମୋତେ କାହିଁକି କିଛି କହିଲା ନାହିଁ । ତାକୁ ଆଣି ନଦେଲେ ମୋର ବଞ୍ଚିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ପଚାରିଲା, ସ୍ଵପ୍ନକଥା କ’ଣ ତୋର ମନେଅଛି ? କେଉଁ ଦିଗରେ ସେ ବଗିଚା ? ରାଜାପୁଅ କହିଲା, ସବୁ ମୋର ମନେଅଛି । ଦୁହେଁ ପାହାନ୍ତାପହରୁ, କୁଆଁତାରା ଉଠିଲାବେଳୁ, ଘୋଡ଼ାଶାଳାରୁ ଦୁଇଟି ଭଲ ଭଲ ଘୋଡ଼ା ବାଛିଲେ । ତା ପିଠିରେ ବସି କାହିଁ କେତେଦୂର ଗଲେ । ଦିନ ସରିଆସିଲା । ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅସ୍ତ ହେବାକୁ ବସିଲେ । ଶେଷରେ ସେମାନେ ପହଞ୍ଚିଲେ ସେହି ରାଜଉଆସ ପାଖରେ । ଜଗୁଆଳି ଆଖିରେ ଧୂଳିଦେଇ, ସେମାନେ ରଜାଘର ଫୁଲ ବଗିଚାରେ ପଶିଗଲେ । ସେମାନେ ଦେଖିଲେ ରାଜଜେମା ବଗିଚାରେ ଖେଳୁଛି । ରାଜଜେମାର ଆଖି ପଡ଼ିଲା ରାଜାପୁଅ ଉପରେ । ସେ ସେଠାରୁ ଦୌଡ଼ି ପଳାଇଗଲା । ରାଜଜେମାର ସତସତିକା ରୂପ ଦେଖି ରାଜାପୁଅ ବିଭୋର ହୋଇଉଠିଲା ଓ ସେଇଠି ତା’ର ଚେତା

ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ରାଜାପୁଅକୁ ଚେତା କରାଇଲା । ବୋଧ ଦେଇ ତା’କୁ ଗୋଟିଏ ଜାଗାରେ ଲୁଚାଇ ରଖିଲା । ନିଜେ ଯାଇ ଗୋଟିଏ ପିଠାବିକାଳି ଘରେ ରହିଲା । ସେଠାରେ ପିଠାକରି ରାଜଜେମା ପାଖକୁ ପଠାଇଲା। ରାଜଜେମା ନୂଆପ୍ରକାର ପିଠା ଖାଇ, ଏ ପିଠା କିଏ କରିଛି ବୋଲି କହିଲା । ପିଠା ବିକାଳି ସତକଥା କହିଲା । ରାଜଜେମା କହିଲା, ତାକୁ ଶୀଘ୍ର ଆଣି ମୋ ପାଖରେ ହାଜର କର । ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ସ୍ତ୍ରୀ ବେଶରେ ଜେମାଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଲା । ରାଜାପୁଅର କଥା କହିଲା । ଥରୁଟିଏ ରାଜାପୁଅ ସହିତ ଦେଖା କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କଲା । ଜେମାର ହୃଦୟ ବଡ଼ କୋମଳ । ସେ ରାଜାପୁଅ ସହିତ ଦେଖା କରିବ ବୋଲି ରାଜି ହେଲା ।

ଖୁସି ମନରେ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ଫେରିଲା । ରାଜାପୁଅକୁ କହିଲା ରାଜଜେମା ଦେଖା କରିବେ । ରାଜାପୁଅ ଖୁସି ହେଲା । ରାଜଜେମା କଥା ଭାବୁ ଭାବୁ ସେ କେତେବେଳେ ଶୋଇପଡ଼ିଛି, ଜାଣିପାରିଲା ନାହିଁ । ସକାଳକୁ ଜଣାପଡ଼ିଲା ଯେ ରାଜଜେମା ଆସି ଫେରିଯାଇଛି । ରାଜାପୁଅ ଭାରି ବିକଳ ହେଲା । ନିଜର ଭୁଲ୍ ବୁଝିପାରିଲା । ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ପୁଣିଥରେ ରାଜଜେମା ପାଖକୁ ଗଲା । ରାଜଜେମା ଖୁବ୍ ରାଗିଲା । ଅନେକ ଗାଳିଦେଲା । ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ରାଜା ପୁଅକୁ ଦୋଷ ଦେଲା । ନେହୁରା ହେଲା । ପୁଣି ଥରେ ଯିବାପାଇଁ କହିଲା । ତୁମକୁ ନପାଇଲେ ରାଜାପୁଅ ମରିଯିବ ବୋଲି, ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ କହିଲା । ରାଜାଝିଅ କେତେ ଖୋସାମତରେ ରାଜି ହେଲା ।

ରାଜାପୁଅ ରାତିରେ ଅପେକ୍ଷା କଲା । ଆଖିରେ ପଲକ ପକାଇଲା ନାହିଁ । ଜେମା ପହଞ୍ଚିଲା । ରାଜାପୁଅ ରାଜଜେମା ଆଳାପ, ଆଲୋଚନା, ହସଖୁସି ହେଲେ । କଟୁଆଳ ରାତିରେ ନଗର ପରିକ୍ରମା କରୁଥିଲା । ସେ ଏହା ଦେଖିଲା । ଜଗୁଆଳିକୁ ଖାନାକୁ ଗଲା । କଏଦୀମାନଙ୍କୁ ପିଠା ଦେବା ବାହାନାରେ, ଜଗୁଆଳିଙ୍କୁ ଭୁଲାଇ ରାଜାପୁଅ ଓ ରାଜଜେମା ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଲା । ଜେମା ବୁଢ଼ୀ ବେଶ ଧରି ବାହରକୁ ଚାଲିଗଲା । କେହି ତାକୁ ଚିହ୍ନି ପାରିଲେ ନାହିଁ ।

କଟୁଆଳ ଯାଇ ରାଜାଙ୍କୁ ସବୁ ଜଣାଇଲା । ଜେମା ତାଙ୍କର ଅବାଟକୁ ଯାଇଛି ବୋଲି କହିଲା । ରାଜା କଟୁଆଳ କଥାକୁ ବିଶ୍ଵାସ କଲେ ନାହିଁ । ଦୁହେଁ କଏଦୀ ଘରେ ପହଞ୍ଚିଲେ । କଟୁଆଳ ଜେମାକୁ ଚିହ୍ନେଇଲା । ହେଲେ ଦେଖିଲା ବେଳକୁ, ସେ ଜେମା ନୁହଁନ୍ତି । ରାଜା ରାଗିଗଲେ । କଟୁଆଳକୁ ଖଣ୍ଡାରେ ହାଣି ମାରିଦେଲେ । ରାଜାପୁଅ ଆଉ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ । ବାହାଘର ସରିଲାପରେ କନ୍ୟାକୁ ନେଇ ବର ଫେରିଲା । ବାଟରେ ତାଙ୍କର ରାତି ହେଲା ।

ରାତିରେ ସେମାନେ ଆଗକୁ ନଯାଇ ଡେରା ପକାଇ ରହିଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ଏକ ଉପାୟ କଲା । ରାଜଜେମା ବେଶ ହୋଇ ପାଲିଙ୍କିରେ ବସି ପଡ଼ିଲା । ଜେମା ଧୀରେ ଧୀରେ ବଣକୁ ଜେମାଙ୍କୁ ଏକୁଟିଆ ଡର ମାଡ଼ିବ ବୋଲି, ରାଜାଙ୍କ ଭଉଣୀ ଆସି ପାଲିଙ୍କିରେ ବସିଲା । ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ରାଜାଭଉଣୀର ରୂପ ଦେଖି ବିଭୋର ହେଲା । ଆଳାପ ଜମାଇ ତାହାକୁ ନିଜର କଲା । ଅନ୍ଧାର ଦେଖି ଦୁହେଁ ସେଠାରୁ ଖସିଗଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅ ଓ ରାଜାପୁଅ ଘୋଡ଼ାରେ ବସି ଦୁଇ କନ୍ୟାଙ୍କୁ ନେଇ ବିଜୁଳି ଗତିରେ ସେଠାରୁ ପଳାଇଗଲେ ।

ସେମାନେ ଯାଇ ନିଜ ରାଜ୍ୟରେ ପହଞ୍ଚିଲେ । ବାପା ରାଜଜେମା ସାଙ୍ଗରେ ଏବଂ ମନ୍ତ୍ରୀପୁଅର ରାଜାଙ୍କ ଭଉଣୀ ମା’ ପୁଅ ସଙ୍ଗରେ ବୋହୂଙ୍କୁ ଦେଖି ଖୁସି ହେଲେ । ରାଜା ପୁଅର ସାଙ୍ଗରେ ବଡ଼ ସମାରୋହରେ ବିବାହ ହେଲା । ହାଁଜିର ଗପ ଶେଷ ହେଲା । ସେତେବେଳକୁ ଶିକାରା ଲାଗିଥିଲା ଗଣପତି ଘାଟରେ । ହାଁଜି ବିଦାକୀ ନେଇ ବିଦାୟ ନେଲା । ଲେଖକଙ୍କ ମନରେ ଟିକିଏ ପୁରୁଣା ସ୍ଵପ୍ନ ରଖି ଦେଇଗଲା ।

କଠିନ ଶବ୍ଦ ଓ ଏହାର ଅର୍ଥ :
CHSE Odisha Class 11 Odia Solutions Chapter 2 Img 1