Class 6

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ସେଲ୍‌ରେ …………… ଶକ୍ତିରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ମିଳିଥାଏ ।
(ଖ) ଗାଡ଼ିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ବ୍ୟାଟେରୀରେ ରାସାୟନିକ ………… ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ ।
(ଗ) ପରିପଥରେ ଲାଗୁଥ‌ିବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର …………… ବିଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର ।
(ଘ) ସେଲ୍‌ରେ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ରଗୁଡ଼ିକର ନାମ ହେଉଛି ………………. ଓ …………… ।
ଉ –
(କ) ରାସାୟନିକ
(ଖ) ତରଳ
(ଗ) ଧାତବ
(ଘ) ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର ଓ

Question 2.
ଭୁଲ୍ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କରି ଲେଖ ।
(କ) ସେଲ୍‌ର ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର ଧାତବ ଟୋପି ହୋଇଥାଏ ।
(ଖ) ଥର୍ମୋକଲ୍‌ରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ହୁଏ ।
(ଗ) ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ବସ୍ତୁଟିଏ ସୁଇଚ୍ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରେ ।
(ଘ) ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ସେଲ୍‌ର ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ରରୁ ବାହାରି ବିଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର ଆଡ଼କୁ ଯାଏ ।
ଉ –
(କ) ସେଲ୍‌ର ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ ଧାତବ ଟୋପି ହୋଇଥାଏ ।
(ଖ) ଥର୍ମୋକଲ୍‌ରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ହୁଏ ନାହିଁ ।
(ଗ) ଏହା ଠିକ୍ ଅଛି ।
(ଘ) ଏହା ଠିକ୍ ଅଛି ।

Question 3.
କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
(କ) ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ବଲ୍‌ବ ଓ ତାରର ଯୋଡ଼େଇ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍ ଅଛି । ସୁଇଚ୍ ମଧ୍ଯ ମୁଦିତ ଅଛି । ମାତ୍ର ବଲ୍‌ବ ଆଲୋକ ଦେଉ ନାହିଁ ।
(ଖ) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହୀ ତାର ଉପରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ର ଆବରଣ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
ଉ –
(କ)

• ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ବଲ୍‌ବ ଓ ତାରର ଯୋଡ଼େଇ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍ ଅଛି । ସୁଇଚ୍ ମଧ୍ଯ
• ଯଦି ସୁଇଚ୍ କଳଙ୍କି ବିହୀନ ଓ ସଫା ନ ଥୁବ ତେବେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ସୁଇଚ୍ ମୁଦିତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବଲ୍‌ବ ଆଲୋକ ଦେବ ନାହିଁ ।

(ଖ)

• ଯୋଡ଼ିକିଆ ତାର ଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ । ଗୋଟିକରେ ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଓ ଅନ୍ୟଟିରେ ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଚାର୍ଜ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ । ଏ ଦୁଇଟି ପରସ୍ପର ଯୋଡ଼ି ହୋଇଗଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟିବ ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଉନ୍ମୁକ୍ତ ରହିଲେ ଆମ ଶରୀର ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଆମକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଧକ୍କା ଲାଗି ମୃତ୍ୟୁ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ ।
• ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ବିଦ୍ୟୁତର କୁପରିବାହୀ । ତେଣୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଉପରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍‌ର ଆବରଣ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

Question 4.
ଗୋଟିଏ ସେଲ୍‌ର ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର ଦୁଇଟିକୁ ଖଣ୍ଡିଏ ତମ୍ବା ତାରରେ ସଂଯୋଗ କରିଦେଲେ କ’ଣ ହେବ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
ଗୋଟିଏ ସେଲ୍‌ର ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର ଦୁଇଟିକୁ ଖଣ୍ଡିଏ ତମ୍ବା ତାରରେ ସଂଯୋଗ କରିଦେଲେ ସେଲ୍‌ର ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ଚଞ୍ଚଳ ସରିଯିବ ଓ ସେଲ୍‌ ଅକାମୀ ହୋଇଯିବ ।

ବିଦ୍ୟୁତ୍ Notes :

→ ଉପକ୍ରମ :
(i) ଘରେ ବିଜୁଳିବତୀ, ପଙ୍ଖା, ରେଡ଼ିଓ, ଟେଲିଭିଜନ, କମ୍ପ୍ୟୁଟର, ଇସ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରଭୃତି ଉପକରଣ ଚଳାଇବା ପାଇଁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।
(ii) ଟର୍ଚ୍ଚ ଲାଇଟ୍‌ରେ ଗୋଟିଏ ବା ଏକାଧ୍ଵକ ସେଲ୍ ବିଦ୍ୟୁତଶକ୍ତିର ଉତ୍ସରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
ଏକାଧ୍ଵକ ସେଲ୍‌ର ସମାହାରକୁ ବ୍ୟାଟେରୀ କୁହାଯାଏ ।

→ ସେଲ୍ (Cell) :

• ସେଲ୍ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ର ଉତ୍ସରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ଏହାର ଗୋଟିଏ ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର ଓ ଗୋଟିଏ ବିଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର ଥାଏ ।
• ସେଲ୍ ଭିତରେ କିଛି ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ରଖାଯାଇଥାଏ । ଯେତେବେଳେ ସେଲ୍‌ରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ସେତେବେଳେ ଏହି ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ଅନ୍ୟ ରୁପକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ।
  • ସେଲ୍‌ରେ ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଏ ।
• ଯେଉଁ ସେଲ୍‌ରେ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥଟି ପ୍ରାୟ ଶୁଖୁଲା ଅବସ୍ଥାରେ ରହେ, ତାହାକୁ ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍ (Dry Cell) କୁହାଯାଏ ।
• ଟର୍ଚ୍ଚଲାଇଟ୍‌, ଘଣ୍ଟା, କାଲ୍‌କୁଲେଟର, ସେଲଫୋନ୍, କମ୍ପ୍ୟୁଟର ପ୍ରଭୃତି ଉପକରଣରେ ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ମୋଟର ଗାଡ଼ି, ସ୍କୁଟର, ମୋଟର ସାଇକେଲ୍ ଆଦି ଯାନରେ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ବ୍ୟାଟେରୀ ରହିଥାଏ । ଏଥିରେ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥଟି ତରଳ ବା ଜଳୀୟ ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ ।

→ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ (Electrical Circuit) :

• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ମାଧ୍ୟମରେ ସେଲ୍ ଓ ବଲ୍‌ବର ସଂଯୁକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ମୁଦିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ କୁହାଯାଏ ।
• ମୁଦିତ ବା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ହୋଇପାରେ । ପରିପଥଟି ମୁକ୍ତ ଥିଲେ ବା ସେଥୁରେ କେଉଁଠି ଫାଙ୍କା ରହିଗଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।
• ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ପାଇଁ ପରିପଥଟି ମୁଦିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥକୁ ମୁଦିତ ଓ ମୁକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ଉପକରଣ ଗୁଡ଼ିକରେ ଗୋଟିଏ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ସାଧାରଣତଃ ସୁଇଚ୍ କୁହାଯାଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୧

• ୧୦ ରୁ ୧୨ ସେ.ମି. ଲମ୍ବର ଚାରିଖଣ୍ଡ ସରୁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଆବରଣ ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ନିଅ । ତାରଗୁଡ଼ିକର ଦୁଇ ମୁଣ୍ଡରୁ ୧-୧.୫ ସେ.ମି. ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆବରଣ ଛଡ଼ାଇ ବ୍ୟାଟେରୀ ଦିଅ ।
  
• ବର୍ତ୍ତମାନ ଦୁଇଖଣ୍ଡ ତାରର ଦୁଇ ମୁଣ୍ଡକୁ ସେଲ୍‌ର ଧାତବ ଟୋପି ଓ ଧାତବ ପାତ୍ରର ତଳ ଭାଗ ସହ ଅଠାଳିଆ କାଗଜ ବା ସେଲୋଟେପ୍ ଦ୍ଵାରା ଯୋଡ଼ିଦିଅ । ଏ ଦୁଇଟି ତାରର ଶେଷାଶକୁ ଯଥାକ୍ରମେ ୧ ଓ ୨ କୁହାଯାଉ ।
• ସେଇଭଳି ଅନ୍ୟ ଦୁଇଟି ତାରର ଦୁଇ ମୁଣ୍ଡକୁ ବଲ୍‌ବର ଧାତବ ଆଧାର ଓ ତା ତଳେ ଥିବା ଛୋଟ ଧାତୁ ଖଣ୍ଡସହ ଯୋଡ଼ି ଦିଅ । ଏ ଦୁଇଟି ତାରର ଶେଷାଶକୁ ଯଥାକ୍ରମେ ୩ ଓ ୪ କୁହାଯାଉ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୨

• ବର୍ତ୍ତମାନ ବଲ୍‌ବଟିକୁ ସେଲ୍‌ ନିକଟକୁ ନେଇ ଶେଷଶ ୩ କୁ ୧ ସହ ଓ ୪ କୁ ୨ ସହ ଲଗାଇ ରଖ । ସେଲ୍ ଓ ବଲ୍‌ବର ଏହି ସଂଯୁକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ମୁଦିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ (Closed electric circuit) କୁହାଯାଏ । ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେଲ୍‌ର ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ଅଗ୍ରରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ବାହାରି ତାର ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଆସି ଶେଷାଗ୍ର ୧ ଓ ୩ ଦେଇ ବଲ୍‌ବରେ ପ୍ରବେଶ କରେ ଏବଂ ବଲ୍‌ବରୁ ଶେଷାଗ୍ର ୪ ଓ ୨ ମାଧ୍ୟମରେ ସେଲ୍‌ର ବିଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ଵଗ୍ରରେ ପ୍ରବେଶ କରେ ।
• ଏହି ଉପାୟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ ପ୍ରବାହ ପଥ ବା ପରିପଥ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବା ମୁଦିତ ହୁଏ ଏବଂ ବଲ୍‌ବ ଆଲୋକ ପ୍ରଦାନ କରେ ।
• ବର୍ତ୍ତମାନ ୩ ଓ ୧ କୁ ଯୋଡ଼ି ରଖ୍ ୪ ଓ ୨ କୁ ଅଲଗା କରିଦେଲେ ବଲ୍‌ବରୁ ଆଲୋକ ବାହାରିବା ବନ୍ଦ ହୋଇଯିବ । ୪ ଓ ୨ ମଝିରେ ଫାଙ୍କ ହୋଇ ଯିବାରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥଟି ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବା ମୁକ୍ତ (Open) ହୋଇଗଲା ଏବଂ ସେଲ୍‌ରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ବନ୍ଦ ହୋଇଗଲା ।
• ବର୍ତ୍ତମାନ ୪ ଓ ୨ କୁ ସଂଯୁକ୍ତ କରି ୩ ଓ ୧ କୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ କରିଦିଅ । ପରିପଥ ମୁକ୍ତ ହୋଇଗଲା କି ନାହିଁ ? ଏବେ ୩ କୁ ୨ ସହ ଓ ୪ କୁ ୧ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ କର । ବଲ୍‌ବ ଆଲୋକ ଦେଲା କି ନାହିଁ ?

ଏହି ପରୀକ୍ଷାରୁ ତୁମେ ଜାଣିଲ ଯେ :

• ମୁଦିତ ବା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ହୋଇପାରେ । ପରିପଥଟି ମୁକ୍ତ ଥିଲେ ବା ସେଥ‌ିରେ କେଉଁଠି ଫାଙ୍କା ରହିଗଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।
• ତେଣୁ ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ବନ୍ଦ କରିବାକୁ ହେଲେ ପରିପଥକୁ ମୁକ୍ତ କରିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ତୁମେ ଜାଣିଥୁବା ବ୍ୟାଟେରୀ ଚାଳିତ ବିଭିନ୍ନ ଉପକରଣର ତାଲିକାଟିଏ କର ।
  ଉ –
  ବ୍ୟାଟେରୀ ଚାଳିତ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ଟର୍ଚ୍ଚଲାଇଟ୍‌, ବିଭିନ୍ନ ଖେଳଣା ଓ କଣ୍ଢେଇ, ଘଣ୍ଟା, କାଲ୍‌କୁଲେଟର, ସେଲଫୋନ୍, କମ୍ପ୍ୟୁଟର, ସ୍କୁଟର, ମୋଟର ସାଇକେଲ, ମୋଟର ଗାଡ଼ି, ଏମରଜେନ୍ସି ଲାଇଟ୍ ।

→ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁଇଚ୍ (Electric Switch) :

• କରି ପରିପଥକୁ ମୁକ୍ତ କରୁଥୁଲ । ଏହି କାମକୁ ଗୋଟିଏ ସରଳ ସୁଇଚ ସାହାଯ୍ୟରେ କରିହେବ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୩

• ଗୋଟିଏ ପରିଷ୍କାର ଓ କଳଙ୍କିମୁକ୍ତ ଧାତବ ସେଫ୍‌ଟିପିନ୍ ଓ ଦୁଇଟି ଚଉଡ଼ା ମୁଣିଥିବା ଧାତବ ଡ୍ରଇଁ ପିନ୍ ନିଅ । ଖଣ୍ଡେ ଥର୍ମୋକୋଲ୍ ପଟି ବା ମୋଟା କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ପଟିରେ ସେଫ୍‌ପିକୁ ଶୁଆଇ ଦିଅ ।
• ତା’ର ତଳପାଖର ଗୋଲେଇ ମଝିରେ ଗୋଟିଏ ଡ୍ରଇଁ ପିକୁ ଚାପିଦିଅ ଯେପରିକି ପିନ୍ ଚାରିପାଖରେ ସେଫ୍‌ପିନ୍‌ ମୁକ୍ତ ଭାବେ ବୁଲିପାରିବ । ଅଳ୍ପ ଦୂରତାରେ ପଟି ଉପରେ ଅନ୍ୟ ଡ୍ରଇଁପିକୁ ଚାପିଦିଅ ଯେପରିକି ଦୁଇ ପିନ୍ ଭିତର ଦୂରତା ସେଫ୍‌ଟିପିନ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟଠାରୁ କମ୍ ହେବ ଓ ସେଫ୍‌ଟିପିକୁ ବୁଲାଇଦେଲେ ତା’ର ଉପରମୁଣ୍ଡ ଦ୍ବିତୀୟ ପିକୁ ଛୁଉଁଥବ ।
• ଦୁଇଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ନେଇ ସେମାନଙ୍କ ଦୁଇ ଅଗ୍ରକୁ ଆବରଣମୁକ୍ତ କର । ଗୋଟିଏ ତାରର ଗୋଟିଏ ଅଗ୍ରକୁ ସେଫ୍‌ଟିପିନ୍‌ର ତଳ ଗୋଲେଇ ସହ ଭଲ କରି ଯୋଡ଼ିଦିଅ । ଅନ୍ୟ ତାରର ଗୋଟିଏ ଅଗ୍ରକୁ ଦ୍ବିତୀୟ ପିନ୍ଦେହରେ ଟାଣି କରି ଗୁଡ଼ାଇ ଦିଅ । ତାର ଦୁଇଟିର ବାକି ଦୁଇଟି ଅଗ୍ରକୁ ୫ ଓ ୬ ବୋଲି କୁହାଯାଉ । ଏବେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଗଲା ଗୋଟିଏ ସରଳ ସୁଇଚ୍ ।

→ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଓ କୁପରିବାହୀ (Euctrical conductors and non-conductors) :

• ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇପାରେ, ତାହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ କୁହାଯାଏ । ସମସ୍ତ ଧାତୁ; ଯଥା – ସୁନା, ରୁପା, ତମ୍ବା, ଟିଣ, ଦସ୍ତା, ଲୁହା ଇତ୍ୟାଦି ସୁପରିବାହୀ ଅଟନ୍ତି ।
• ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ କୁହାଯାଏ । କାଚ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍, ରବର ଇତ୍ୟାଦି କୁପରିବାହୀ ଅଟନ୍ତି ।
• ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଉପକରଣର ସୁପରିବାହୀ ଅଂଶକୁ କୁପରିବାହୀ ପଦାର୍ଥ ଦ୍ଵାରା ଆବୃତ କରାଯାଇଥାଏ ।

→ ସତର୍କ ସୂଚନା :
ଆମ ଶରୀର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ । ତେଣୁ ଖାଲି|ଓଦା ହାତରେ କେବେ ହେଲେ କୌଣସି ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଉପକରଣର ଧାତବ ଅଂଶକୁ ଛୁଇଁବ ନାହିଁ । ଘରେ ବା ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଖୋଲା ପ୍ଲଗ୍ ପଏଣ୍ଟ୍ ବା ସକେଟ୍ ଥିଲେ ତା’ ଭିତରେ ଆଙ୍ଗୁଠି ବା ଅନ୍ୟ କିଛି ଗେଞ୍ଜିବ ନାହିଁ । ସେମିତି ହେଲେ ମାରାତ୍ମକ ସକ୍ ଲାଗିପାରେ । ଏ ବିଷୟରେ ଛୋଟ ଭାଇ ଭଉଣୀମାନଙ୍କୁ ସତର୍କ କରାଇବ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୫

ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଓ କୁପରିବାହୀର ପରୀକ୍ଷଣ ପ୍ରଶ୍ନସହ ଉତ୍ତର

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 8 ପରିସ୍ଥାନ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 8 ପରିସ୍ଥାନ

Question 1.
ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

(କ) ପରିସ୍ଥାନ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
(i) ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ବାସସ୍ଥାନ ଓ ତା’ର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ୱକୁ ପରିସ୍ଥାନ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ପରିସ୍ଥାନ ହେଉଛି ପରିବେଶର ଏକ ଅଂଶବିଶେଷ ।

(ଖ) ଉଭିଦର ଉପଯୋଜନ କାହିଁକି ଆବଶ୍ୟକ ?
ଉ –
ପରିବେଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲେ ସେଥ‌ିରେ ତିଷ୍ଠିରହିବାପାଇଁ ଉଭିଦର ଉପଯୋଜନ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ।

(ଗ) ତିନୋଟି ଅଜୈବିକ କାରକର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
ଜଳ, ବାୟୁ ଓ ଆଲୋକ ତିନୋଟି ଅଜୈବିକ କାରକ ।

Question 2.
କାରଣ ଲେଖ ।
(କ) ମାଛକୁ ପାଣିରୁ କାଢ଼ିଆଣିଲେ ସେ ମରିଯାଏ ।
ଉ –
(i) ଆମେ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କଲାପରି ମାଛମାନେ ଗାଲିସି ସାହାଯ୍ୟରେ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ।
(ii) ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇଥ‌ିବା ଅମ୍ଳଜାନର କିଛି ଅଂଶ ମାଛ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟାରେ ଗ୍ରହଣ କରି ବଞ୍ଚେ । ମାଛକୁ ପାଣିରୁ କାଢ଼ିଆଣିଲେ ସେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରି ନପାରି ମରିଯାଏ ।

(ଖ) ଘୋଡ଼ା ମରୁଭୂମିରେ ରହିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।
ଉ –
(i) ଘୋଡ଼ାର ପାଦଦ୍ଵୟ ମରୁବାଲିରେ ଚାଲିବାରେ ସହାୟକ ହୁଏ ନାହିଁ ଏବଂ ଖାଦ୍ୟଭାବ ସମୟରେ ତା’ର
(ii) ଘୋଡ଼ାର ଶରୀର ମରୁଭୂମିରେ ରହିବାପାଇଁ ଉପଯୋଜିତ ହୁଏ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଘୋଡ଼ା ମରୁଭୂମିରେ

(ଗ) କଲରା ଗଛ ସିଧା ଛିଡ଼ାହୋଇ ରହିପାରେ ନାହିଁ ।
ଉ –
(i) କଲରା ଏକ ଲତାଜାତୀୟ ଦୁର୍ବଳ ଉଭିଦ ଓ ଏହାର କାଣ୍ଡ ସରୁ ଓ ନରମ ।
(ii) କଲରା କାଣ୍ଡ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଥିବାରୁ ସେ ଅନ୍ୟର ସହାୟତାରେ ବଢ଼େ । ସେଥ‌ିପାଇଁ କଲରା ଗଛର କାଣ୍ଡ ଅଗରେ ଆକର୍ଷୀ ଥାଏ । ତେଣୁ କଲରା ଗଛ ସିଧା ଛିଡ଼ାହୋଇ ରହିପାରେ ନାହିଁ ।

Question 3.
କେଉଁଟି ଠିକ୍ (✓) ଚିହ୍ନଦ୍ୱାରା ଦର୍ଶାଅ ।
(କ) କାକୁଡ଼ି ଲତାର ଆକର୍ଷୀ ଏହାକୁ ମାଡ଼ିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
(ଖ) ମାଛର ଲାଞ୍ଜ ଦିଗ ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
(ଗ) ଖଜୁରୀ ଏକ ମରୁଜ ଉଦ୍ଭଦ ।
(ଘ) ଓଟ ଏକ ଜଳଜ ଉଦ୍ଭିଦ ।
ଉ –
(କ) ✓
(ଖ) ✓
(ଗ) ✓
(ଘ) (✗)

ପରିସ୍ଥାନ Notes :

→ ଉପକ୍ରମ :

• ତୁମେ ରହୁଥ‌ିବା ଅଞ୍ଚଳରେ କିମ୍ବା ଗାଁରେ ପୋଖରୀ ବା ଗାଡ଼ିଆ ଦେଖୁଥ‌ିବ । ଜଙ୍ଗଲରେ ଅନେକ ଜୀବ ରହୁଥ‌ିବା ମଧ୍ୟ ଜାଣିଥ‌ିବ ।
• ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ବାସସ୍ଥାନ ଓ ତା’ର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ୱକୁ ପରିସ୍ଥାନ କୁହାଯାଏ ।
  
• ପୋଖରୀ, ଗାଡ଼ିଆ ଓ ଜଙ୍ଗଲରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଜୀବ ରହିଥା’ନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କରଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି କେଉଁମାନେ ଉଭିଦ ଓ କେଉଁମାନେ ପ୍ରାଣୀ ଚିହ୍ନଟ କରି ଏକ ସାରଣୀ କର ।
  

→ ପରିସ୍ଥାନ (Habitat) କ’ଣ:

• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବ ହେଉଛି ଜୀବଜଗତର ଏକ ଜୈବିକ ଏକକ । ଜୀବମାନଙ୍କ ଶରୀର ହେଉଛି ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥର ସମାହାର ।
• ଗୋଟିଏ ପରିସ୍ଥାନରେ ଅନେକ ପ୍ରକାରର ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭିଦ ରହିଥା’ନ୍ତି । ପରିସ୍ଥାନରେ ଜୀବର ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ଓ ବଂଶ ବିସ୍ତାର ହୋଇ ମୃତ୍ୟୁ ମଧ୍ଯ ହୋଇଥାଏ ।
• ପରିସ୍ଥାନ ହେଉଛି ପରିବେଶର ଏକ ଅଂଶବିଶେଷ । ପରିସ୍ଥାନ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଉପାଦାନକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ପରିସ୍ଥାନ ଦୁଇଟି ଉପାଦାନରେ ଗଠିତ; ଯଥା – ଜୈବିକ କାରକ ଓ ଅଜୈବିକ କାରକ ।

→ ଜୈବିକ କାରକ :

• ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିସ୍ଥାନରେ ଯେଉଁ ଜୀବମାନେ ରହନ୍ତି, ସେହି ଜୀବମାନେ ସେହି ପରିସ୍ଥାନର ଜୈବିକ କାରକ ଅଟନ୍ତି । ଉପାଦାନ ଅନୁସାରେ ଯେ କୌଣସି
• ପରିସ୍ଥାନର ଜୈବିକ କାରକକୁ ତିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା –
  • (କ) ଉତ୍ପାଦକ ବା ସବୁଜ ଉଭିଦ
  • (ଖ) ଉକ୍ଷକ ବା ପ୍ରାଣୀ
  • (ଗ) ଅପଘଟକ ବା କେତେକ ଜାତିର ଅଣୁଜୀବ
• ଉଭିଦ ନିଜ ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ସହ ଅନ୍ୟ ଜୀବପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଥିବାରୁ ସେମାନଙ୍କୁ ଉତ୍ପାଦକ କୁହାଯାଏ ।
• ଅଣୁଜୀବ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର, ଖାଲି ଆଖରେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି ନାହିଁ, ଅଧିକାଂଶ ଅଣୁଜୀବଙ୍କର ନିଜ ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତି କ୍ଷମତା ନ ଥାଏ । ସେମାନେ ପରଜୀବୀ କିମ୍ବା ମୃତଭୋଜୀଭାବେ ସେମାନଙ୍କର ପରିସ୍ଥାନରୁ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ମୃତଭୋଜୀ ଅଣୁଜୀବମାନେ ଜୀବ ଶରୀରରୁ ଆବଶ୍ୟକ ଉପାଦାନ ଗ୍ରହଣକରନ୍ତି ଏବଂ ପରିବେଶକୁ ଯବକ୍ଷାରଜାନ, ଅମ୍ଳଜାନ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପୋଷକ ପଦାର୍ଥ ତ୍ୟାଗକରନ୍ତି । ତାହା ପୁନର୍ବାର ଉଭିଦମାନେ ଗ୍ରହଣ କରି ନିଜର ବୃଦ୍ଧି ଓ ବିକାଶରେ ଲଗାନ୍ତି । ଏଥପାଇଁ ମୃତଭୋଜୀ ଅଣୁଜୀବଙ୍କୁ ଅପଘଟକ କୁହାଯାଏ ।

→ ଅଜୈବିକ କାରକ :
ଜଳ, ବାୟୁ, ଆଲୋକ, ତାପ, ମୃତ୍ତିକା, ଶିଳା ଇତ୍ୟାଦି କାରକଗୁଡ଼ିକୁ ପରିସ୍ଥାନର ଅଜୈବିକ କାରକ କୁହାଯାଏ । ସବୁଜ ଉଭିଦମାନେ ଆଲୋକ ଶକ୍ତିକୁ ଖାଦ୍ୟ ବା ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

• ସବୁଜ ଉଭିଦମାନେ ଆଲୋକ ଶକ୍ତିକୁ ଖାଦ୍ୟ ବା ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ସେହି ଖାଦ୍ୟ ଉପରେ ସମଗ୍ର ଜୀବଜଗତ ନିର୍ଭରଶୀଳ ।
• ଆଲୋକର ତୀବ୍ରତା ଓ ଅବଧୂ ସହିତ ତାପମାତ୍ରା, ଜଳ, ବାୟୁ ମୃତ୍ତିକା ଇତ୍ୟାଦି ମିଶି ଏକ ପରିସ୍ଥାନରେ ଜଙ୍ଗଲ ହେବ କି ତୃଣଭୂମି ବା ମରୁଭୂମି ହେବ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ହୋଇଥାଏ ।
• ମନୁଷ୍ୟର ପ୍ରଥମ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଉଦ୍ଭାବନ ହେଲା ନିଆଁ । ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ମଣିଷ ତାହାର ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥକୁ ପୋଡ଼ି ଖାଇବା ଶିଖୁ ।
• ଜଙ୍ଗଲରେ ନିଆଁ ଲାଗିଲେ ନିମିଷକ ମଧ୍ୟରେ ଘଞ୍ଚ ଜଙ୍ଗଲ ଥିବା ପରିସ୍ଥାନ ପୋଡ଼ି ପାଉଁଶ ହୋଇଯାଏ । ହଜାର ହଜାର ଜାତିର ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀ ଧ୍ଵଂସ ପାଇଥାଆନ୍ତି । ତେଣୁ ନିଆଁକୁ ଅଜୈବ କାରକ ହିସାବରେ ନିଆଯାଏ ।

→ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପରିସ୍ଥାନ :

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୨

• ଗୋଟିଏ କୁଣ୍ଡରେ ଏକ ସପ୍ତଫେଣୀ ଜାତିର ଉଭିଦ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଏକ ମଲ୍ଲୀଗଛ ଲାଗିଥିବା କୁଣ୍ଡ ଆଣି ସେମାନଙ୍କର ମାଟି ଉପରିସ୍ଥ ଗଛର ଅଂଶକୁ ପଲିଥୁନ ଦ୍ବାରା ବାନ୍ଧି କିଛି ସମୟ ଖରାରେ ରଖୁଦିଅ ।
• ଦେଖୁ ପଲିଥୁନ ମୁଣି ଭିତରେ ଛୋଟ ଛୋଟ ଜଳବିନ୍ଦୁ ଲାଗିଥବ । ଦୁଇଟି ଉଦ୍ଭଦରେ ଲାଗିଥ‌ିବା ମୁଣି ମଧ୍ୟରୁ ସପ୍ତଫେଣୀ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭଦରେ କମ୍ ଜଳବିନ୍ଦୁ ଲାଗିଥ୍ବ କିମ୍ବା ଆଦୌ ନ ଥବ । କାରଣ ମରୁଭୂମିରେ ରହୁଥ‌ିବା ଉଭିଦମାନଙ୍କ ପାଇଁ
• ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେମାନଙ୍କ ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ କଣ୍ଟାରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ । ତା’ ଦେହରେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ପତ୍ରଭଳି ମାଂସଳ ଅଂଶ ତାର ରୂପାନ୍ତରିତ କାଣ୍ଡ । ସେ ମଧ୍ୟ ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ କରିଥାଏ ।
• ମାଛର ଶରୀର ଜଳରେ ରହିବା ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ । ତାହାର ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଜଳରେ ସମ୍ଭବପର ହୋଇଥାଏ । ସେଥ୍ପାଇଁ ସେ ଜଳରେ ବଞ୍ଚରେ ।
• ପରିବେଶର ଅବସ୍ଥା ଓ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ପଦାର୍ଥର ପରିମାଣକୁ ନେଇ ପରିସ୍ଥାନ ସାଧାରଣତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ହୋଇଥାଏ; ଯଥା –
  (କ) ସ୍ଥଳୀୟ ପରିସ୍ଥାନ ଓ (ଖ) ଜଳୀୟ ପରିସ୍ଥାନ

ଉଭିଦମାନଙ୍କ ପରିସ୍ଥାନ :

• ପରିସ୍ଥାନରେ ଜଳର ପରିମାଣ ଅନୁସାରେ ଉଭିଦର ଜୀବନଶୈଳୀ ଓ ଗଠନରେ ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଯାଏ ।
  ଉଭିଦମାନଙ୍କ ପରିସ୍ଥାନରେ ଆଲୋକ, ତାପମାତ୍ରା, ମୃଭିକା, ବାୟୁର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ।
• ପରିସ୍ଥାନ ଅନୁସାରେ ଉଭିଦମାନଙ୍କୁ ତିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ; ଯଥା –
  • (କ) ମରୁଜ – ଜଳଭାବ ଅଞ୍ଚଳର ମରୁଭୂମି ଅଞ୍ଚଳର ଉଭିଦ
  • (ଖ) ଆର୍ଦ୍ରଭୂମିଜ – ଜଳାଭାବ ବା ଜଳାଧ‌ିକ୍ୟ ନଥ‌ିବା ଅଞ୍ଚଳର ଉଭିଦ ବା ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ବଢୁଥ‌ିବା
  • (ଗ) ଜଳଜ – ଜଳାଧ୍ୟାକ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳର ଉଭିଦ

→ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ପରିସ୍ଥାନ :
ନିଜର ଆଚରଣ, ଖାଦ୍ୟ, ଜଳ ପରିମାଣ ଓ ଆଲୋକର ସହଜଲଭ୍ୟତା ଉପରେ ଆଧାର କରି ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ତିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା – (କ) ସ୍ଥଳଚର, (ଖ) ଜଳଚର ଓ (ଗ) ଉଭୟଚର ।

(କ) ସ୍ଥଳଚର ପ୍ରାଣୀମାନେ ଜଙ୍ଗଲ, ମରୁଭୂମି, ତୃଣଭୂମି, ପାର୍ବତ୍ୟାଞ୍ଚଳ ଆଦି ପରିସ୍ଥାନରେ ରହିଥାଆନ୍ତି ।
(ଖ) ଜଳଚର ପ୍ରାଣୀମାନେ ନଦୀ, ହ୍ରଦ, ପୋଖରୀ, ସମୁଦ୍ର ଆଦି ପରିସ୍ଥାନରେ ରହିଥାଆନ୍ତି ।
(ଗ) ଉଭୟଚର ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଜଳ ଓ ସ୍ଥଳ ଭାଗରେ ରହିବା ପାଇଁ ଉପଯୋଜନ ଥାଏ ।

Question 1.
ତୁମେ ଜାଣିଥୁବା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଜୀବମାନଙ୍କର ଏକ ତାଲିକା କରି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସାରଣୀରେ ସଜାଇ ଲେଖ । 

→ ଜୀବ ଓ ସେମାନଙ୍କ ଉପଯୋଜନ (Adoptation) :

• ଜୀବମାନେ ଯେଉଁଠାରେ ବାସକରନ୍ତି ସେ ସ୍ଥାନ ସହ ଖାପଖୁଆଇ ଚଳିଥା’ନ୍ତି; ଅର୍ଥାତ୍ ସେ ସ୍ଥାନର ଜଳବାୟୁ, ମୃତ୍ତିକା, ତାପମାତ୍ରା ଓ ଅନ୍ୟ ଜୀବମାନଙ୍କ ସହ ନିଜକୁ ମିଳାଇ ଚଳନ୍ତି ।
• ମାଛ, କଙ୍କଡ଼ା, ତିମି, ପଦ୍ମ, କଇଁ ଜଳରେ ରୁହନ୍ତି । ସେହିପରି କାଉ, ପାରା, ବାଦୁଡ଼ି ଆକାଶରେ ଉଡ଼ିପାରନ୍ତି । ଓଟ, କୀଟ, ପତଙ୍ଗ ଏବଂ ସପ୍ତଫେଣୀ ପରି କଣ୍ଟାଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭଦ ମରୁଭୂମିରେ ବଞ୍ଚିପାରନ୍ତି ।
  • ମାଛ ଗାଲି ସାହାଯ୍ୟରେ କେବଳ ଜଳରେ ହିଁ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ସମ୍ପାଦନ କରିପାରେ ।
  • ପରିବେଶ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ତାଳଦେଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବର ଗାଠନିକ ଓ କ୍ରିୟାତ୍ମକ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଉପଯୋଜନ କୁହାଯାଏ ।

ପରିବେଶ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ତାଳଦେଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବର ଗାଠନିକ ଓ କ୍ରିୟାତ୍ମକ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଉପଯୋଜନ କୁହାଯାଏ ।

→ ଜଳଜ ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀ :
(କ) ଜଳଜ ଉଭିଦ :

• ଚିଙ୍ଗୁଡ଼ିଆ ଦଳ, ପଦ୍ମ, କଇଁ ଇତ୍ୟାଦି ଉଭିଦଙ୍କୁ ଆମେ ପୋଖରୀ, ଗାଡ଼ିଆରେ ଦେଖୁବାକୁ ପାଉ ।
• ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ଭାସମାନ ଅବସ୍ଥାରେ ଓ ଆଉ କେତେକ ପାଣିରେ ବୁଡ଼ିରହିଥାଆନ୍ତି ।
• ସେହି ଉଭିଦଗୁଡ଼ିକର କାଣ୍ଡରେ ଅସଂଖ୍ୟ ବାୟୁ କୋଠରି ଥାଏ ଯାହା ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପାଣିରେ ଭାସିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
  

(ଖ) ଜଳଜ ପ୍ରାଣୀ :

• ଜଳରେ ବାସକରୁଥିବା ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଜଳଜ ପ୍ରାଣୀ ବୋଲି ଆମେ କହୁ । କରାଇଥାଏ ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ମାଛର ପକ୍ଷ ପାଣିରେ ପହଁରିବାରେ, ଲାଞ୍ଜ ଦିଗ ବଦଳାଇବାରେ ଓ ଗାଲିସି ଜଳରେ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
  

→ 8.7. ମରୁଜ ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀ :

(କ) ମରୁଜ ଉଦ୍ଭଦ :

• ମରୁଭୂମିରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ସପ୍ତଫେଣୀ, ନାଗଫେଣୀ, ଖଜୁରୀ ଆଦି କଣ୍ଟାଜାତୀୟ ଉଭିଦକୁ ମରୁଜ ଉଭିଦ କୁହାଯାଏ ।
• ସେଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରାୟତଃ ପତ୍ର ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ବା ସେଗୁଡ଼ିକ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ କଣ୍ଟାରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ ।
• ତେଣୁ ଉଭିଦଗୁଡ଼ିକ ଉୱେଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅତିକମ୍ ଜଳ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଛାଡ଼ିଥାଆନ୍ତି ।

(ଖ) ମରୁଜ ପ୍ରାଣୀ :

• ଓଟ ଏକ ମରୁଜ ପ୍ରାଣୀ । ସେମାନଙ୍କ ଚର୍ମରେ ସ୍ବେଦଗ୍ରନ୍ଥୀ ଆଦୌ ନଥାଏ ।
• ନାକପୁଡ଼ାରେ ଥ‌ିବା ଲୋମ ମରୁଭୂମିରେ ଧୂଳିବାଲିକୁ ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଦିଏ ନାହିଁ ।
• ଓଟର ଗୋଟାଳିଆ ଖୁରାବିହୀନ ମାଂସଳ ପାଦ ସେମାନଙ୍କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ ମରୁବାଲିରେ ଚାଲିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
  

8.8. ଲତାଜାତୀୟ (ଦୁର୍ବଳ) ଉଦ୍ଭଦ :

• କଲରା, କଖାରୁ, କାକୁଡ଼ି ଜାତୀୟ ଗଛଗୁଡ଼ିକର କାଣ୍ଡ ଦୁର୍ବଳ ସେମାନଙ୍କ କାଣ୍ଡରେ ଆକର୍ଷୀଗୁଡ଼ିକ ଥାଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବର ପରିସ୍ଥାନ ତା’ର ଜୀବନ ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ । ତେଣୁ ଏଥ‌ିରେ କିଛି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲେ ପରିବେଶରେ ସନ୍ତୁଳନ ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଯିବ ଏବଂ ଏହାର କୁପ୍ରଭାବ ଜୀବଜଗତ ଉପରେ ପଡ଼ିବ ।
  

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 11 ଗତି Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Important Questions Chapter 11 ଗତି

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଗତି କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଗତିର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
(i) ସମୟ ଅନୁସାରେ ବସ୍ତୁ ବା ତାହାର ଅଂଶଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଗତି କୁହାଯାଏ ।
(ii) ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଗତିଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ସରଳରେଖ ଗତି, ଆବର୍ତୀ ଗତି, ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି, ଦୋଳନ ଗତି ।

Question 2.
ଦୋଳନ ଗତି କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ –
(i) ଗୋଟିଏ ଦୋଳାୟମାନ ବସ୍ତୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ପୁନରାବୃତ୍ତି କରୁଥିବା ଗତିକୁ ଦୋଳନ ଗତି କୁହାଯାଏ ।
(ii) ଘଣ୍ଟା ଦୋଳକର ଗତି, ଦୋଳିରେ ଝୁଲୁଥ୍ ପିଲାର ଗତି ଏହି ପ୍ରକାର ଗତି ।

Question 3.
ସାଇକେଲ୍ଟି ଗତିଶୀଳ ଥିବାବେଳେ ସେଥ‌ିରେ କି ପ୍ରକାର ଗତି ଦେଖାଯାଏ ?
ଉ –
(i) ସାଇକେଲ୍‌ ଗତିଶୀଳ ଥିବାବେଳେ ସେଥୁରେ ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଗତି ଦେଖାଯାଏ – ଗୋଟିଏ ବୃତ୍ତୀୟ ଓ ଅନ୍ୟଟି ସରଳରେଖ୍ୟ ।
(ii) ଚକର ଘୂର୍ଣ୍ଣନ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି ଓ ଚକ ରାସ୍ତାରେ ଚାଲିବା ସରଳରେଖ୍ୟକ ଗତିର ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।

Question 4.
ବସ୍‌ରେ ଯାତ୍ରା କଲାବେଳେ ରାସ୍ତାକଡ଼ରେ ଥ‌ିବା ଗଛଗୁଡ଼ିକ ଗତିଶୀଳ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼େ ।
ଉ –
(i) ବସ୍‌ରେ ଯାତ୍ରାକଲାବେଳେ ବସ୍‌ ଗତିଶୀଳ ହୁଏ । ତେଣୁ ବସ୍ ଓ ରାସ୍ତାକଡ଼ରେ ଥିବା ଗଛ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟବଧାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ।
(ii) ଆମେ ବସ୍‌ରେ ବସିଥିବା ହେତୁ ବସ୍‌ ଆମକୁ ସ୍ଥିର ଜଣାପଡ଼େ ଓ ବସ୍ ଓ ଗଛ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟବଧାନ ବଦଳୁଥ‌ିବାରୁ ଗଛଟି ଆମକୁ ଗତିଶୀଳ ଜଣାପଡ଼େ ।

Question 5.
ସରଳରୈଖିକ ଗତି ଓ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶୋଉର

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ସମୟାନୁସାରେ ବସ୍ତୁର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ………… କୁହାଯାଏ ।
(ଖ) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଙ୍ଖାର ବ୍ଲେଡ୍‌ର ଗତି ଗତିର ଉଦାହରଣ ………… ଅଟେ ।
(ଗ) ଦରଜି ମେସିନ୍ ଚଲାଉଥ‌ିବା ବେଳେ ମେସିନ୍ ଛୁଞ୍ଚ୍ ଉପର ତଳ ହୋଇ ………… ଗତି କରିଥାଏ ।
(ଘ) ସୂର୍ଯ୍ୟ ନିଜ ଅକ୍ଷ ଚାରିପାଖରେ କରୁଥିବା ଗତି ………… ଅଟେ ।
(ଙ) ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ସମୟ ସହ ନିଜର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ………… କୁହାଯାଏ ।
ଉ –
(କ) ଗତି
(ଖ) ବୃତ୍ତୀୟ
(ଗ) ସରଳଭୌଗ୍କ
(ଘ) ଆବର୍ତ୍ତା
(ଙ) ସ୍ଥିର ବିସ୍ତ୍ରୁ

Question 2.
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

(କ) ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କାହାର ଗତି ସରଳରେଖ୍କ ?
(i) ସାପର ଗତି
(ii) ପୃଥ‌ିବୀର ଗତି
(iii) ଟ୍ରକ୍‌ର ଗତି
(iv) ସୂର୍ଯ୍ୟରଶ୍ମିର ଗତି
ଉ –
(iv) ସୂର୍ଯ୍ୟରଶ୍ମିର ଗତି

(ଖ) ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟିକୁ ଦୋଳନ ଗତି କହିବା
(i) କାନ୍ଥ ଘଣ୍ଟାର ପେଣ୍ଡୁଲମ୍ର ଗତି
(ii) ରେଳଗାଡ଼ିର ଗତି
(iii) ଆକାଶରେ ଚନ୍ଦ୍ରର ଗତି
(iv) ବନ୍ଧୁକଗୁଳିର ଗତି
ଉ –
(i) କାନ୍ଥଘଣ୍ଟାର ପେଣ୍ଡୁଲମ୍ର ଗତି

(ଗ) ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟିକୁ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି କହିବା
(i) କାରର ଗତି
(ii) ସୂର୍ଯ୍ୟର ଗତି
(iii) ଚନ୍ଦ୍ରର ଗତି
(iv) ଗଛରୁ ପଡ଼ୁଥିବା ଫଳର ଗତି
ଉ –
(iii) ଚନ୍ଦ୍ରର ଗତି

(ଘ) ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି ନୁହେଁ ?
(i) ପୃଥ‌ିବୀର ଗତି
(ii) ବେଙ୍ଗଳାରେ ବୁଲୁଥିବା ବଳଦର ଗତି
(iii) ଘୂରୁଥ‌ିବା ପଙ୍ଖାର ଗତି
(iv) ଦୋଳିର ଗତି
ଉ –
(iv) ଦୋଳିର ଗତି

Question 3.
ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵର ସଂପର୍କକୁ ଦେଖ୍ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵର ସଂପର୍କ ଲେଖ ।
(କ) ପାହାଡ଼ : ସ୍ଥିର :: ପକ୍ଷୀ : ……………..
(ଖ) ରଜଦୋଳି : ଦୋଳନ :: ସିଲେଇ କଳର ଛୁଞ୍ଚିର ଗତି : ……………..
(ଗ) ଆଲୋକର ଗତି : ସରଳରୈଖିକ :: ପଙ୍ଖାବ୍ଲେଡ଼ର ଗତି : ……………..
(ଘ) ପୃଥ‌ିବୀର ପରିକ୍ରମଣ : ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି :: ପୃଥ‌ିବୀର ଆବର୍ତ୍ତନ : ……………..
(ଙ) କାର୍‌ର ଗତି : ସରଳରୈଖିକ ଗତି :: କାରର ଚକର ଗତି : ……………..
ଉ –
(କ) ଗତିଶୀଳ
(ଖ) ସରଳରେଖିକ ଗତି
(ଗ) ବୃତ୍ତୀୟ
(ଘ) ଆବର୍ତୀ ଗତି
(ଡ) ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି ।

Question 4.
ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ନ ବଦଳାଇ ଭ୍ରମ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କର ।
(କ) ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କକ୍ଷପଥରେ ଘୂରିବାକୁ ସରଳରେଖ୍ୟ ଗତି କହନ୍ତି ।
(ଖ) ଘଣ୍ଟାରେ ସେକେଣ୍ଡ କଣ୍ଟାର ଗତି ଦୋଳନ ଗତି ।
(ଘ) ପୃଥବୀ ନିଜ ଚାରିପଟେ ଘୂରିବା ଦୋଳନ ଗତିର ଉଦାହରଣ ।
(ଙ) ହୃତପିଣ୍ଡର ସ୍ପନ୍ଦନ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି ।
ଉ –
(କ) ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କକ୍ଷପଥରେ ଘୂରିବାକୁ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି କହନ୍ତି ।
(ଗ) ବେଙ୍ଗଳାରେ ବଳଦମାନଙ୍କର ଗତି ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି ।
(ଘ) ପୃଥ‌ିବୀ ନିଜ ଚାରିପଟେ ଘୂରିବା ଆବର୍ତ୍ତୀ ଗତିର ଉଦାହରଣ ।
(ଙ) ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡର ସ୍ପନ୍ଦନ ଆବର୍ତୀ ଗତି ।

Question 5.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସଂପର୍କ ବାଛ ।

ଉ –

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Important Questions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଏକକ ପଦ୍ଧତି କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ –

• ପୃଥ‌ିବୀର ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାର ମାନକ ଏକକ ମାପନ ପଦ୍ଧତି ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । ତାହାକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଏକକ ପଦ୍ଧତି କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଏକକ ପଦ୍ଧତିର ଦୈର୍ଘ୍ୟର ଏକକ ମିଟର ଅଟେ ।

Question 2.
କେଉଁଥ‌ିପାଇଁ ମାନକ ଏକକର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼ିଲା ?
ଉ –

• ଆଗକାଳରେ ପାଦର ଦୈର୍ଘ୍ୟ, ଚାଖଣ୍ଡ ଏବଂ ହାତର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ଦୂରତା ମାପିବାର ଏକକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିର ହାତ, ପାଦ ଓ ଚାଖଣ୍ଡର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସମାନ ନ ଥ‌ିବାରୁ ଏଥୁରୁ ସମସ୍ତଙ୍କଦ୍ୱାରା ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ମାପ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିହେଲାନାହିଁ । ବରଂ ଏହା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ବିଭ୍ରାନ୍ତକର ତଥ୍ୟ ଦେଲା । ଏଇଥିପାଇଁ ମାନକ ଏକକର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼ିଲା ।

Question 3.
ମାପନ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –

• ମାପନ ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ଜଣାଥ୍‌ ରାଶିସହ ଅନ୍ୟ ଅଜଣା ରାଶିର ତୁଳନା କରିବା । ଏହି ଜଣାଥୁବା ରାଶିକୁ ଏକକ ରୂପେ ନିଆଯାଏ ।
• ମାପନର ଫଳାଫଳକୁ ଯେଉଁ ଭୌତିକ ରାଶିରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ତାହାର ଦୁଇଟି ଅଂଶ ଥାଏ । ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ସଂଖ୍ୟା ଓ ଅନ୍ୟଟି ତାହାର ଏକକ ।

Question 4.
୫.୪ ମିଟର = କେତେ ମିଲିମିଟର ?
ଉ –
୧ ମିଟର = ୧ooo ମି.ମି.
୫.୪ ମିଟର = (୫.୪ × ୧000) ମି.ମି. = 8800 ମି.ମି.

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶୋଉର

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ମାପଫିତାର କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ଗଣନ ହେଲା ……………. ।
(ଖ) ସାଧାରଣତଃ ଦୂରତା ମାପିବାର ଦୃହତ୍ତର ଏକକ ହେଉଛି ………….. ।
(ଗ) ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପ ପାଇଁ ……………. କୁ ମାନକ ଏକକ ଭାବେ ଧରାଯାଇଛି ।
(ଘ) ଏକ ମିଟରର ହଜାର ଭାଗର ଏକ ଭାଗକୁ …………… କୁହାଯାଏ ।
(ଙ) ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପନେଲାବେଳେ ଆଖୁ ମାପନ ବିନ୍ଦୁର …………… ରେ ରହିବା ଉଚିତ ।
ଉ –
(କ) ସେଣ୍ଟିମିଟର
(ଖ) କିଲୋମିଟର
(ଗ) ମିଟର
(ଘ) ଏକ ମିଲିମିଟର
(ଙ) ଭୂଲମ୍ବ

Question 2.
ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।

(କ) ଏକ ମିଟର କେତେ ମିଲିମିଟର ?
(i) 10
(ii) 100
(iii) 1000
(iv) 200
ଉ –
(iii) 1000

(ଖ) ଦୈର୍ଘ୍ୟର କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ଏକକ ହେଉଛି
(i) ସେ.ମି.
(ii) ମିଟର
(iii) ମି.ମି.
(iv) ଡେସି.ମି.
ଉ –
(iii) ମି.ମି.

(ଗ) ଦୂରତାର ବୃହତ୍ତମ ଏକକ ହେଉଛି
(i) ସେଣ୍ଟିମିଟର
(ii) ଡେସିମିଟର
(ii) ମିଟର
(iv) କିଳୋମିଟର
ଉ –
(iv) କିଳୋମିଟର

(ଘ) ଆଗ କାଳରେ କେଉଁ ଦେଶର ଲୋକେ ହାତମାପକୁ ଦୂରତାର ଏକକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ?
(i) ଆମେରିକା
(ii) ଚୀନ୍
(iii) ଇଜିପ୍‌ଟ
(iv) ଭାରତ
ଉ –
(iii) ଇଜିପ୍‌ଟ

(ଙ) ଦରଜିର ମାପ ଫିତାର ଲମ୍ବ କେତେ ମିଟର ଅଟେ ?
(i) 2
(ii) 3
(iii) 4
(iv) 5
ଉ –
(iv) 5

Question 3.
ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵର ସଂପର୍କକୁ ଦେଖ୍ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵର ସଂପର୍କ ଲେଖ ।
(କ) ବଢ଼େଇ : କରତ :: ଦରଜି : …………… ।
(ଖ) ଦରଜି : ମାପଫିତା :: ଅମିନ : …………… ।
(ଗ) ମାପଦଣ୍ଡ : 100 ସେଣ୍ଟିମିଟର :: ଜ୍ୟାମିତି ବାକ୍ସ ସ୍କେଲ୍ : …………… ।
(ଘ) 1 କିଲୋମିଟର : 1000 ମିଟର :: 1 ମିଟର : …………… ।
ଉ –
(କ) କଇଁଚି
(ଖ) ଚେନ୍‌ ଓ କଡ଼ି
(ଗ) 15 ସେଣ୍ଟିମିଟର
(ଘ) 1000 ମି.ମି.

Question 4.
ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ନ ବଦଳାଇ ଭ୍ରମ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କର ।
(କ) ଦୁଇଟି ସହର ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା ମିଟର ଏକକରେ ମପାଯାଏ ।
(ଖ) ୬୦ ପାଦରେ ୬୦ ପାଦ ହେଉଛି ମିଟର ।
(ଗ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଏକକ ପଦ୍ଧତିରେ ଦୈର୍ଘ୍ୟର ଏକକ ସେଣ୍ଟିମିଟର ।
(ଘ) ମାପ ନେଲାବେଳେ ଆଖୁ ମାପନ ବିନ୍ଦୁର ଭୂଲମ୍ବରେ ରହିବା ଉଚିତ ।
(ଙ) ମାନକ ମାପର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ ।
ଉ –
(ଖ) ୬୦ ପାଦରେ ୬୦ ପାଦ ହେଉଛି ସଂଖ୍ୟା ।
(ଗ) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଏକକ ପଦ୍ଧତିରେ ଦୈର୍ଘ୍ୟର ଏକକ ମିଟର ।
(ଘ) ମାପ ନେଲାବେଳେ ଆଖୁଟି ମାପନ ବିନ୍ଦୁର ଭୂଲମ୍ବରେ ରହିବା ଉଚିତ ।
(ଙ) ମାନକ ମାପର ଆବଶ୍ୟକତା ଅଛି ।

Question 5.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସଂପର୍କ ବାଛ ।

ଉ –

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 7 ଜୀବ ଓ ନିର୍ଜୀବ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 7 ଜୀବ ଓ ନିର୍ଜୀବ

Question 1.
ପଥର ଖଣ୍ଡ ଓ ବିଲେଇ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ତିନୋଟି ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-
(i) ପଥର ଖଣ୍ଡ ଗୋଟେ ନିର୍ଜୀବ ବସ୍ତୁ; ମାତ୍ର ବିଲେଇ ଜୀବ ଅଟେ ।
(ii) ପଥର ଖାଦ୍ୟ, ଜଳ, ବାୟୁ ଆବଶ୍ୟକ କରେ ନାହିଁ; ମାତ୍ର ବିଲେଇର ଖାଦ୍ୟ, ଜଳ, ବାୟୁ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।
(iii) ପଥର ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ପଡ଼ିରହିଥ‌ିବାବେଳେ, ବିଲେଇ ଚାରିଆଡ଼େ ଗତି କରିପାରେ ।

Question 2.
କୁକୁର ଓ ଆମ୍ବଗଛ ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଓ ଦୁଇଟି ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ –

Question 3.
ଜୀବ ପରିବେଶ ସହ କିପରି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ତୁମର ଅନୁଭୂତିରୁ ତିନୋଟି ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
(i) ଗୋଟିଏ ଛୋଟିଆ ଗଛ ଉପରେ ମାଟି ହାଣ୍ଡିଟିଏ ଘୋଡ଼ାଇଦେଇ, ହାଣ୍ଡିରେ ଗୋଟିଏ କଣା କଲେ, ଗଛଟି କଣାଦେଇ ବାହାରକୁ ବାହାରିବ । ଗଛ ଆଲୋକ ପାଇବାପାଇଁ ଏଭଳି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରେ ।
(ii) ଖାଲିପାଦରେ ଗଲାବେଳେ ଯଦି କଣ୍ଟା ଉପରେ ଆମ ପାଦ ପଡ଼ିଯାଏ; ତେବେ ପାଦ ଆପଣାଛାଏଁ ଉପରକୁ ଉଠିଯାଏ । ଏଭଳି ପାରିପାର୍ଶ୍ବକ ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ଆମ ଶରୀର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦେଖାଇଥାଏ ।
(iii) ଆମେ ସୁଆଦିଆ ଖାଦ୍ୟ ବିଷୟରେ ଭାବିଲାବେଳକୁ ପାଟିରୁ ଲାଳ ବାହାରିଆସେ । ଏହିସବୁ ପାରିପାର୍ଶ୍ବକ ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ଆମ ଶରୀର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରିଥାଏ ।

Question 4.
ନିଆଁ ଜୀବ କି ? ତୁମ ଉତ୍ତରର ଯଥାର୍ଥତା ବୁଝାଅ ।
ଉ –
ନିଆଁ ଜୀବ ନୁହେଁ । କାରଣ ନିଆଁର ବଂଶବୃଦ୍ଧି, ଖାଦ୍ୟଗ୍ରହଣ, ରେଚନ ଆଦି ହୁଏ ନାହିଁ । ତେଣୁ ତାର ଜୀବନ ନାହିଁ । ଏହା ଜୀବ ନୁହେଁ ।

Question 5.
ଶିଉଳି ଜୀବ କି ନିର୍ଜୀବ ଯୁକ୍ତିଦ୍ଵାରା ବୁଝାଅ ?
ଉ –
ଶିଉଳି ଜୀବ । କାରଣ ଏହାର ବୃଦ୍ଧି, ଖାଦ୍ୟ ଗ୍ରହଣ, ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା, ରେଚନ, ବଂଶବୃଦ୍ଧି ଇତ୍ୟାଦି ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହା ଜୀବ ।

ଜୀବ ଓ ନିର୍ଜୀବ Notes :

→ ଉପକ୍ରମ :

• ଆମ ପରିବେଶରେ ଆମେ ସମୁଦ୍ର, ନଦୀ, ପାହାଡ଼, ପର୍ବତ, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପ୍ରାଣୀ, ଉଭିଦ, ଗାଡ଼ି, ମଟର, ଅଟ୍ଟାଳିକା ଇତ୍ୟାଦି ଅନେକ ବସ୍ତୁ ଦେଖୁଛେ ।
• ଏହିସବୁ ବସ୍ତୁ ଏକ ପ୍ରକାର ନୁହଁନ୍ତି । ସବୁ ବସ୍ତୁ ଭିତରେ କିଛିନା କିଛି ପାର୍ଥକ୍ୟ ଅଛି । ସମସ୍ତଙ୍କର ଆକୃତି, ଗଠନ ଓ ବର୍ଣ୍ଣ ଅଲଗା ଅଲଗା ।

→ ଜୀବ କ’ଣ :

• ପିମ୍ପୁଡ଼ି, ଜିଆ, ଜନ୍ଦା, ଅସରପା, କୁକୁର, କୁକୁଡ଼ା, ସାପ, ଏଣ୍ଡୁଅ, ଶୁଆ, କାଉ, ଜୀବନ ଅଛି ।
  ଯାହାର ଜୀବନ ଅଛି ତାହାକୁ ଜୀବ କୁହାଯାଏ ।
• ଗାଡ଼ି, ମଟର, ବାସନକୁସନ, ବହି, କଲମ, ରେଡ଼ିଓ, ସାଇକେଲ ଇତ୍ୟାଦିର ଜୀବନ ନାହିଁ ।
  
• ଯାହାର ଜୀବନ ନାହିଁ ତାହାକୁ ନିର୍ଜୀବ କୁହାଯାଏ ।
• ବେଳେବେଳେ ଜୀବ ଓ ନିର୍ଜୀବ ସହଜରେ ଜୀବମାନଙ୍କ ପାଖରେ କିଛି ବିଶେଷତ୍ଵ ଥାଏ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ସେମାନେ ନି ର୍ଜୀବ ମାନଙ୍କଠାରୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଲଗା ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

Question 1.
ଘରେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ଏକ ତାଲିକା କରି, ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ଜୀବ ଓ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ନିର୍ଜୀବ ତା’ର ଏକ ସାରଣୀ କର ।
ଉ-

→ ଜୀବର ଚଳନ :

• ଜୀବମାନେ ବଞ୍ଝାପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ, ଜଳ ଓ ବାୟୁ ଆବଶ୍ୟକ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଜୀବମାନେ ଗୋଟିଏ ଜାଗାରୁ ଅନ୍ୟ ଜାଗାକୁ ଗତି କରିଥା’ନ୍ତି । ଉଭିଦମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଚଳନ ଦେଖାଯାଇ ନଥାଏ । କିନ୍ତୁ କେତେକ ଶ୍ରେଣୀର ଉଦ୍ଭଦ; ଯଥା – ଶୈବାଳ ଓ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆମାନେ ଚଳନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

→ ଜୀବ ଖାଦ୍ୟ ଖାଏ :
ସମସ୍ତ ଜୀବ ବଞ୍ଚିରହିବାପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ କରନ୍ତି । ଖାଦ୍ୟ ଜୀବକୁ ଶକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରିବା ସହ ଚଳନ ଓ ବୃଦ୍ଧିରେସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୨

• ଖାଦ୍ୟ ଜୀବକୁ ଶକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରିବା ସହ ଚଳନ ଓ ବୃଦ୍ଧିରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।

ଜୀବର ବୃଦ୍ଧି :
ଉଭିଦମାନେ ମାଟିରୁ ଜଳ ଓ ଖଣିଜ ଲବଣ ନେଇ ନିଜେ ନିଜ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ପ୍ରାଣୀମାନେ ନିଜ ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ ଉଭିଦମାନଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରନ୍ତି ।

→ ଜୀବର ଶ୍ୱସନ :

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୩

• ଗୋଟିଏ ବୋତଲରେ କିଛି ସ୍ବଚ୍ଛ ଚୂନ ପାଣି ନିଅ । ସେଥୁରେ କିଛି ଭିଜା ଗଜାମୁଗ ନେଇ ଗୋଟିଏ କନାରେ ବାନ୍ଧି ଝୁଲାଇ ଦିଅ । କିଛି ସମୟ ଅପେକ୍ଷା କର । କିଛି ସମୟ ପରେ ବୋତଲରେ ଥିବା ସ୍ଵଚ୍ଛ ଚୂନପାଣି ଦୁଧୂ ବର୍ଷ ହୋଇଯିବ । ଆମେ ପ୍ରଶ୍ଵାସ ଦ୍ବାରା ବାୟୁ ଶରୀର ଭିତରକୁ ନେଉ । ସେଥୁରେ ଥ‌ିବା ଅମ୍ଳଜାନକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ପରେ ନିଃଶ୍ଵାସ ଦ୍ଵାରା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଯୁକ୍ତ ବାୟୁକୁ ବାହାରକୁ ଛାଡୁ ।
  
• ଏହି ନିଃଶ୍ଵାସ, ପ୍ରଶ୍ଵାସ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ । ଶ୍ଵସନରେ ବାହାରୁଥିବା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଚୂନପାଣିକୁ ଦୁଧୂଆ ବର୍ଷ କରିଦିଏ । ଏହିପରି ସମସ୍ତ ଜୀବ ଶ୍ବସନ କ୍ରିୟା କରନ୍ତି । ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ପରି ଉଭିଦମାନେ ମଧ୍ୟ ଶ୍ଵାସନକ୍ରିୟା କରନ୍ତି । ଗଜାମୁଗ ବଦଳରେ ଜିଆ କନାରେ ବାନ୍ଧି ପରୀକ୍ଷାଟି କର ।

(iv) ସମସ୍ତ ଜୀବ ଶ୍ୱସନ କ୍ରିୟା କରିଥା’ନ୍ତି । ନିଃଶ୍ୱାସ, ପ୍ରଶ୍ବାସ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ବା ଶ୍ୱସନକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ । ଶ୍ଵାସନରେ ବାହାରୁଥିବା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଚୂନପାଣିକୁ ଦୁଧୂ ବର୍ଷ କରିଦିଏ ।

→ ଜୀବର ରେଚନ :
(v) ସମସ୍ତ ଜୀବ ଖାଦ୍ୟ ଖାଆନ୍ତି । ଖାଦ୍ୟର ସାରାଂଶ ଶରୀର ଗ୍ରହଣ କରିବା ପରେ ଏଥିରୁ କେତେକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ଶରୀର ବାହାରକୁ ତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ରେଚନ କୁହାଯାଏ ।

• ପ୍ରାଣୀମାନେ ରେଚନ କ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ମଳ, ମୂତ୍ର, ଝାଳ ତ୍ୟାଗକରନ୍ତି । ସଜନା ଗଛର ଅଠା ସେହି ଗଛର ଶରୀରରୁ ବାହାରୁଥିବା ଏକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ।

→ ଜୀବମାନଙ୍କ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :

ତୁମ ପାଇଁ କାମ – ୪

• ଗୋଟିଏ ଛୋଟିଆ ଗଛ ଉପରେ ଗୋଟିଏ ମାଟି ହାଣ୍ଡିକୁ ଘୋଡ଼ାଇ ଦିଅ ଏବଂ ହାଣ୍ଡି ଦେହରେ ଗୋଟିଏ ପାଖକୁ ଛୋଟ କଣାଟିଏ କରିଦିଅ ।
• କିଛି ଦିନ ଅପେକ୍ଷା କର । ହାଣ୍ଡି ଭିତରୁ ଗଛଟି କଣାଦେଇ ବାହାରକୁ ବାହାରିବ । କାରଣ ଗଛ ଆଲୋକ ପାଇବା ପାଇଁ ହାଣ୍ଡିର କଣା ମଧ୍ୟଦେଇ ପଦାକୁ ବାହାରିଲା ସମସ୍ତ ଜୀବ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ।
  

→ ଜୀବମାନଙ୍କ ବଂଶବୃଦ୍ଧି :

• କୁକୁଡ଼ା ଅଣ୍ଡା ଦିଏ । ସେହି ଅଣ୍ଡା ଫୁଟିବା ପରେ କୁକୁଡ଼ା ଛୁଆ ବାହାରେ । ବିଲେଇ, କୁକୁର ଆଦି ପ୍ରାଣୀ ମଧ୍ୟ ଛୁଆ ଜନ୍ମ କରନ୍ତି । ଏହିପରି ସମସ୍ତ ଜୀବଙ୍କର ବଂଶବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ ।
• ପ୍ରାଣୀମାନେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ନିଜର ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରିଥା’ନ୍ତି । ଉଭିଦମାନେ ମଞ୍ଜି କିମ୍ବା ଗଛର ଅନ୍ୟ ଅଂଶରୁ ନିଜର ବଂଶବିସ୍ତାର କରିଥା’ନ୍ତି ।
  

ତୁମ ପାଇଁ କାମ – ୫

• ଗୋଲାପ କିମ୍ବା ମନ୍ଦାରର ଡାଳ ନିଅ । ସେଗୁଡ଼ିକ କାଟି ମାଟିରେ ପୋତିଦିଅ । ମଝିରେ ମଝିରେ ପାଣି ଦିଅ । କିଛିଦିନ ଅପେକ୍ଷା କର । ଅନେକ ଡାଳରୁ ଚେର ବାହାରିବା ଦେଖୁବ ।ସେଗୁଡ଼ିକ ବଢ଼ି ନୂଆ ଗଛ ହୋଇଯିବ ।
• ପ୍ରାଣୀମାନେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ନିଜର ବଂଶ ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଆନ୍ତି । କିଏ ଅଣ୍ଡା ଦିଏ ତ କିଏ ଛୁଆ ଦେଇଥାଏ । ଉଭିଦମାନେ ମଞ୍ଜି କିମ୍ବା ଗଛର ଅନ୍ୟ ଅଂଶରୁ ନିଜର ବଂଶ ବିସ୍ତାର କରିଥାଆନ୍ତି ।
  

Question ୨ ।
ତୁମେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ସଜୀବ ଓ ନିର୍ଜୀବ ବସ୍ତୁମାନଙ୍କର ତାଲିକା କରି ସେମାନଙ୍କଠାରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ହେଉଛି
ଉ –

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Important Questions Chapter 9 ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ମୂଳତ୍ରାଣ କ’ଣ ? ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ –

• ମୂଳର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ଟୋପିଭଳି ଥ‌ିବା ଅଂଶକୁ ମୂଳତ୍ରାଣ କୁହାଯାଏ ।

Question 2.
ଦୁଇଟି ସମାନ୍ତରାଳ ଶିରାବିନ୍ୟାସ ଓ ଦୁଇଟି ଜାଲକ ଶିରାବିନ୍ୟାସ ପତ୍ରର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ –

• କଦଳୀପତ୍ର ଓ ଧାନ ପତ୍ରରେ ସମାନ୍ତରାଳ ଶିରାବିନ୍ୟାସ ଦେଖାଯାଏ ।
• ଆମ୍ବ ଓ ପଣସ ପତ୍ରରେ ଜାଲକ ଶିରାବିନ୍ୟାସ ଦେଖାଯାଏ ।

Question 3.
ଭଣ୍ଡାର ମୂଳ କ’ଣ ? ଏହାର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ –

• କେତେକ ଉଭିଦର ପ୍ରଧାନମୂଳ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ଭଣ୍ଡାରମୂଳରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ଦୁଇଟି ଭଣ୍ଡାର ମୂଳର ଉଦାହରଣ ହେଲା – ମୂଳା, ଗାଜର ।

Question 4.
ଆସ୍ଥାନିକ ରୂପାନ୍ତରିତ ମୂଳ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –

• ବରଗଛର ଓହଳ ବାହାରି ମାଟି ଭିତରକୁ ଯାଇଥାଏ । ଏହା ବରଗଛକୁ ଟେକିରଖୁଥାଏ । ଏହାକୁ ସ୍ତମ୍ଭମୂଳ କହନ୍ତି ।
• କିଆଗଛରୁ ବାହାରିଥିବା ମୂଳ କିଆଗଛକୁ ଠେସିରଖେ । ଏହାକୁ ଠେସମୂଳ କୁହାଯାଏ ।
  ଏ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ମୂଳକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ମୂଳ କୁହାଯାଏ ।

Question 5.
ବୃନ୍ତର ଉପସ୍ଥିତି ଅନୁଯାୟୀ ପତ୍ରକୁ କେତେ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ? ସେଗୁଡ଼ିକର ନାମ ସହ ଉଦାହରଣ ଲେଖ ।
ଉ –

• ବୃନ୍ତର ଉପସ୍ଥିତି ଅନୁଯାୟୀ ପତ୍ର ଦୁଇପ୍ରକାର; ଯଥା – ସବୃନ୍ତକ ପତ୍ର ଓ ଅବୃନ୍ତକ ପତ୍ର ।
• ଆମ୍ବ ଓ ପଣସ ଗଛର ପତ୍ର ସବୃନ୍ତକ ପତ୍ର ଏବଂ ରଙ୍ଗଣୀ ଗଛର ପତ୍ର ଅବୃନ୍ତକ ପତ୍ର ।

Question 6.
କଖାରୁ କାଣ୍ଡକୁ ଦୁର୍ବଳ କାଣ୍ଡ କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
ଉ –

• କଖାରୁ ଏକ ଲତାଜାତୀୟ ଉଭିଦ ଓ ଏହାର କାଣ୍ଡ ସରୁ ଓ ନରମ ।
• ତେଣୁ କଖାରୁଗଛ ସିଧା ଭୂମି ଉପରେ ଠିଆହୋଇପାରେ ନାହିଁ ଓ ଆକର୍ଷୀ ସହାୟତାରେ ଗୁଡ଼ାଇହୋଇ ଉଠେ । ତେଣୁ କଖାରୁ କାଣ୍ଡକୁ ଦୁର୍ବଳ କାଣ୍ଡ କୁହାଯାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ମୂଳତ୍ରାଣ ଓ ମୂଳଲୋମ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –

Question 2.
ମୌଳିକ ପତ୍ର ଓ ଯୌଗିକ ପତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –

Question 3.
କାଣ୍ଡର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ –

• କାଣ୍ଡର ଯେଉଁ ଅଂଶରୁ ପତ୍ର ବାହାରିଥାଏ, ତାହାକୁ ଗଣ୍ଠି କହନ୍ତି ।
• ଦୁଇଟି ଗଣ୍ଠିର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥାନକୁ ପବ କହନ୍ତି ।
• ଗଣ୍ଠିର ଯେଉଁଠାରୁ ପତ୍ର ବାହାରିଥାଏ ସେହିଠାରେ କାଣ୍ଡ ଓ ପତ୍ରର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥାନକୁ କକ୍ଷ କହନ୍ତି । ଏହି କକ୍ଷରେ କଢ଼ି ବା କଳିକା ଥାଏ ।
• ଏହି କକ୍ଷ କଳିକାଗୁଡ଼ିକ ଶାଖା, କାଣ୍ଡ ଓ ଫୁଲରେ ପରିଣତ ହୁଅନ୍ତି ।

Question 4.
ଚିତ୍ରସହ ଗୋଟିଏ କୃଷ୍ଣଚୂଡ଼ା ଫୁଲର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ନାମ ଲେଖୁ କାର୍ଯ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –
କୃଷ୍ଣଚୂଡ଼ା ଫୁଲର ଗୋଟିଏ ବୃନ୍ତ ଅଛି । ବୃନ୍ତବ୍ୟତୀତ ଫୁଲର ଆଉ ଚାରିପ୍ରକାର ଅଂଶ ଥାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି-ବୃତ୍ତିଚକ୍ର, ପାଖୁଡ଼ା ବା ଦଳଚକ୍ର, ପୁଂକେଶର ଓ ଗର୍ଭକେଶର ।
ବୃତ୍ତିଚକ୍ର – ଫୁଲଟି କଢ଼ ଅବସ୍ଥାରେ ଥିଲେ ବୃଭିଚକ୍ର ହିଁ ବାହାରକୁ ଦେଖାଯାଏ । ତେଣୁ ଏହାକୁ ପ୍ରଥମ ଚକ୍ର କୁହାଯାଏ ।
ଦଳଚକ୍ର – କଢ଼ ବଡ଼ ହେଲାପରେ ଦଳଚକ୍ର ଦେଖାଯାଏ । ପୁଂକେଶର ଚକ୍ର ଚାରିପାଖରେ ଦଳଚକ୍ର ଘେରିରହିଥାଏ । ଏଥ‌ିରେ ପାଞ୍ଚଟି ଦଳ ବା ପାଖୁଡ଼ା ଥାଏ । ଦଳଚକ୍ରକୁ ବୃତ୍ତିଚକ୍ର ଘେରିରହିଥାଏ । ଏହା ରଙ୍ଗୀନ ହୋଇଥିବାରୁ ଫୁଲଟି ସୁନ୍ଦର ଦେଖାଯାଏ ।
ପୁଂକେଶର ଚକ୍ର – କୃଷ୍ଣଚୂଡ଼ା ଫୁଲର ଭିତରକୁ ଗର୍ଭଚକ୍ର ଥାଏ । ଗର୍ଭଚକ୍ରକୁ ଘେରିରହିଥାଏ ପୁଂକେଶର ଚକ୍ର । ଏଥ‌ିରେ ଦଶଟି ପୁଂକେଶର ଅଛି । ଫୁଲର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପୁଂକେଶରରେ ଗୋଟିଏ ଦଣ୍ଡ ଓ ତା’ ଅଗରେ ଗୋଟିଏ ପରାଗପେଟିକା ଥାଏ । ପରାଗପେଟିକାରେ ପରାଗ ପୂର୍ଣ୍ଣହୋଇ ରହିଥାଏ ।

ଗର୍ଭକେଶର ଚକ୍ର – ଫୁଲର ଭିତରକୁ ଥ‌ିବା ଗର୍ଭଚକ୍ର ଗୋଟିଏ ଗର୍ଭକେଶରକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ପ୍ରତି ଗର୍ଭାଶର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଗର୍ଭଶୀର୍ଷ, ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଗର୍ଭଦଣ୍ଡ ଏବଂ ତଳ ଭାଗରେ ଗର୍ଭଶୟ ଥାଏ । ପାକଳ ପରାଗ ପରିପକ୍ବ ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼ିଲେ ପରାଗ ସଙ୍ଗମ ହୁଏ । ପରାଗସଙ୍ଗମର କିଛିଦିନ ପରେ ଗର୍ଭାଶୟଟି ଫଳରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଗର୍ଭାଶୟ ମଧ୍ଯରେ ଗୋଟିଏ ବା ଗୁଡ଼ିଏ ଡିମ୍ବକୋଷ ରହିଥା’ନ୍ତି । ଫଳ ମଧ୍ୟରେ ଏଗୁଡ଼ିକ ବୀଜରେ ପରିଣତ ହୁଅନ୍ତି ।

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶୋଉର

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ମୂଳର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଥିବା ଅତିକ୍ଷୁଦ୍ର ଟୋପିଭଳି ଅଂଶକୁ ………………. କୁହାଯାଏ ।
(ଖ) ଆଖୁ ଗଛର ଦୁଇଗଣ୍ଠି ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଅଂଶକୁ ………………. କୁହାଯାଏ ।
(ଗ) କଲରା, କଖାରୁ, ପୋଇ ଆଦି ଗଛର କାଣ୍ଡ ……………… କୁହାଯାଏ ।
(ଙ) ଧାନ ଗଛ ପତ୍ରରେ …………….. ଶିରାବିନ୍ୟାସ ହୋଇଥାଏ ।
(ଚ) ସାରୁ ଓ ଓଲୁଅ ଉଭିଦର …………. ।
(ଛ) ମୂଳା ଓ ଗାଜର ଉଦ୍ଭଦର …………. ।
(ଜ) କଖାରୁ ଗଛର ଆକର୍ଷୀ ଗଛର …………. ।
(ଝ) କିଆ ଗଛର କାଣ୍ଡରୁ ବାହାରିଥ‌ିବା ଚେରକୁ …………… ମୂଳ କୁହାଯାଏ ।
(ଞ) ………… ଓ ………… କୁ ଉଭିଦର ଜନନ ଅଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।
ଉ –
(କ) ମୂଳତ୍ରାଣ
(ଖ) ପବ
(ଗ) ଦୁର୍ବଳ
(ଙ) ପତ୍ରକ
(ଚ) ରୂପାନ୍ତରିତ କାଣ୍ଡ
(ଛ) ରୂପାନ୍ତରିତ ମୂଳ
(ଜ) ରୂପାନ୍ତରିତ କାଣ୍ଡ
(ଝ) ଠେସ
(ଞ) ଫୁଲ, ଫଳ

Question 2.
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନତଳେ ଦିଆଯାଇଥବା ଚାରିଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

(କ) ଉଦ୍ଭଦ ମୂଳରେ ଥ‌ିବା କେଉଁ ଅଂଶ ମାଟିରୁ ଜଳ ଶୋଷଣ କରେ ?
(i) ଶାଖାଚେର
(ii) ପ୍ରଶାଖାଚେର
(iii) ମୂଳତ୍ରାଣ
(iv) ମୂଳଲୋମ
ଉ –
(କ) ମୂଳଲୋମ

(ଖ) ଅମୃତଭଣ୍ଡାର ପତ୍ର କେଉଁ ପ୍ରକାର ପତ୍ର ?
(i) ସରଳ
(ii) ଜଟିଳ
(iii) ମୌଳିକ
(iv) ଯୌଗିକ
ଉ –
(ଖ) ମୌଳିକ

(ଗ) ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁ ପତ୍ରରେ ସମାନ୍ତରାଳ ଶିରାବିନ୍ୟାସ ଦେଖାଯାଏ ?
(i) ଅମୃତଭଣ୍ଡା
(ii) କଖାରୁ
(iii) କଦଳୀପତ୍ର
(iv) କଲରା
ଉ –
(ଗ) କବଳୀପତ୍ର

(ଘ) ଫୁଲର ତୃତୀୟ ଚକ୍ରକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ
(i) ପୁଂକେଶର
(ii) ଗର୍ଭକେଶର
(iii) ବୃରିମଣ୍ଡଳ
(iv) ଦଳମଣ୍ଡଳ
ଉ –
(ଘ) ପୁଂ-କେଶର

(ଙ) ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ରୂପାନ୍ତରିତ ମୂଳ ?
(i) ଆଳୁ
(ii) ପିଆଜ
(iii) ଗାଜର
(iv) ଅଦା
ଉ –
(ଡ) ଅବା

Question 3.
ବାମ ପାର୍ଶ୍ବର ଶବ୍ଦଦ୍ୱୟର ସମ୍ପର୍କକୁ ଦେଖ୍ ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ବର ଶବ୍ଦ ସହିତ ଖାପଖାଇଥ‌ିବା ଶବ୍ଦକୁ (?) ଚିହ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଲେଖ ।

(କ) ସପ୍ତଫେଣୀ ଗଛର କଣ୍ଟା : ରୂପାନ୍ତରିତ ପତ୍ର :: ହଳଦୀ : (?) ।
(ଖ) ଅଦା : ରୂପାନ୍ତରିତ କାଣ୍ଡ :: ସାଲଗମ୍ : (?) ।
(ଗ) ଶିମ୍ବ : ଯୌଗିକ ପତ୍ର :: ଆମ୍ବ : (?)
(ଘ) ଅମୃତଭଣ୍ଡା ପତ୍ର : ଜାଲକ ଶିରା ବିନ୍ୟାସ :: କଦଳୀପତ୍ର : (?) ।
(ଙ) ପଣସ : ମୌଳିକ ପତ୍ର :: ନିମ୍ବ : (?) ।
(ଚ) ପୋଇ : ଦୁର୍ବଳ କାଣ୍ଡ :: ବାଇଗଣ : (?) ।
(ଛ) କିଆ : ଠେସମୂଳ :: ବରଗଛର ଓହଳ : (?) ।
(ଜ) ଫୁଲର ପ୍ରଥମ ଚକ୍ର : ବୃତ୍ତିଚକ୍ର :: ଦ୍ଵିତୀୟ ଚକ୍ର : (?) ।
ଉ –
(କ) ରୂପାନ୍ତରିତ କାଣ୍ଡ
(ଖ) ରୂପାନ୍ତରିତ ମୂଳ
(ଗ) ମୌଳିକ ପତ୍ର
(ଘ) ସମାନ୍ତରାଳ ଶିରାବିନ୍ୟାସ
(ଙ) ଯୌଗିକ ପତ୍ର
(ଚ) ସବଳ କାଣ୍ଡ
(ଛ) ସ୍ତମ୍ଭ ମୂଳ
(ଜ) ଦଳଚକ୍ର

Question 4.
ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ନ ବଦଳାଇ ଭ୍ରମ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କର ।
(କ) ଅଦା ଏକ ରୂପାନ୍ତରିତ ମୂଳତ୍ରାଣ ।
(ଖ) ଡିମ୍ବକୋଷ ଗର୍ଭାଶୟରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
(ଗ) ପତ୍ରର ଓସାରିଆ ଅଂଶକୁ କକ୍ଷକଳିକା କହନ୍ତି ।
(ଘ) ଦୁଇଟି ଗଣ୍ଠିର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥାନକୁ ନାଭିସୂତ୍ର କହନ୍ତି ।
(ଙ) ପୋଇର କାଣ୍ଡ ସବଳ ।
ଉ –
(କ) ଅଦା ଏକ ରୂପାନ୍ତରିତ କାଣ୍ଡ ।
(ଖ) ଡିମ୍ବକୋଷ ବୀଜରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
(ଗ) ପତ୍ରର ଓସାରିଆ ଅଂଶକୁ ଫଳକ କହନ୍ତି ।
(ଘ) ଦୁଇଟି ଗଣ୍ଠିର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥାନକୁ ପବ କହନ୍ତି ।
(ଙ) ବାଉଁଶର କାଣ୍ଡ ସବଳ ।

Question 5.
ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ପାଖରେ (✓) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ୍ ଉତ୍ତର ପାଖରେ (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।
(କ) ଉଦ୍ଭଦର ମୂଳ ମାଟି ଭିତରେ ଥାଏ । (✓)
(ଖ) କାଣ୍ଡର ଯେଉଁ ଅଂଶରୁ ପତ୍ର ବାହାରି ଥାଏ, ତାହାକୁ ପବ କୁହାଯାଏ । (✗)
(ଗ) ପୋଇର କାଣ୍ଡ ସବଳ କାଣ୍ଡ । (✗)
(ଘ) ଅଦା ଏକ ରୂପାନ୍ତରିତ କାଣ୍ଡ । (✓)
(ଙ) ମୂଳା ଓ ଗାଜର ଉଭିଦର ଗୁଚ୍ଛମୂଳ । (✗)
(ଚ) ଧାନର ମୂଳ ରୂପାନ୍ତରିତ ମୂଳ । (✗)
(ଛ) ଅମୃତଭଣ୍ଡାର ପତ୍ର ଯୌଗିକ ପତ୍ର । (✗)

Question 6.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସଂପର୍କ ବାଛ ।
(କ)

ଉ –

(ଖ)

ଉ –

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 6 ବସ୍ତୁର ଓ ପଦାର୍ଥର ପରିବର୍ତ୍ତନ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 6 ବସ୍ତୁର ଓ ପଦାର୍ଥର ପରିବର୍ତ୍ତନ

Question 1.
ନିମ୍ନଲିଖୂତ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ଭିତରୁ କେଉଁଟି ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତୀ ଓ କେଉଁଟି ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଲେଖ ।
(କ) ଫୁଲରୁ ଫଳ ହେବା
(ଖ) ଲାଜକୁଳୀ ପତ୍ର ଆଘାତପାଇ ନଇଁଯିବା
(ଗ) ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ଲାଗିବା
(ଘ) ଲୁହାଖଣ୍ଡକୁ ଚୁମ୍ବକରେ ପରିଣତ କରିବା
ଉତ୍ତର –
(କ) ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ
(ଖ) ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ
(ଗ) ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ
(ଘ) ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ

Question 2.
ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଅସ୍ଥାୟୀ, ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ, ଭୌତିକ ବା ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଲେଖ ।
(କ) କିରୋସିନ୍‌ ଦହନ
(ଖ) କଳଙ୍କି ଲାଗି ଲୁହାକଣ୍ଟାର ବସ୍ତୁତ୍ଵରେ ବୃଦ୍ଧି
(ଗ) ବେଶୀ ବେଶୀ ଲୁଣ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରାଇ ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ ତିଆରି କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା
(ଘ) ବୁଟକୁ ପାଣିରେ ବତୁରାଇ ଫୁଲାଇବା
(ଙ) ଚୁମ୍ବକ ଦଣ୍ଡକୁ ଗରମ କରିବା
ଉତ୍ତର –
(କ) ରାସାୟନିକ
(ଖ) ରାସାୟନିକ
(ଗ) ଭୌତିକ
(ଘ) ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ
(ଙ) ଅସ୍ଥାୟୀ

Question 3.
ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ଲୁହାକଣ୍ଟାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ଲାଲ କରିବା କେଉଁ ପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ?
ଉ –
ଲୁହାକଣ୍ଟାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ଲାଲ କରିବା ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

(ଖ) ଗୋଟିଏ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଲା ବୋଲି ଜାଣିବା କିପରି ?
ଉ –
(i) ତୁତିଆକୁ ଅଧ‌ିକ ଉତ୍ତପ୍ରକଲେ ଶେଷରେ ଏକ କଳା ରଙ୍ଗର କଠିନ ପଦାର୍ଥ ପରୀକ୍ଷା ନଳୀର ତଳେ ରହିଯିବ । ଏହି ନୂତନ ପଦାର୍ଥର ରାସାୟନିକ ନାମ କପର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ । ଏଥୁରୁ ଆଉ ତୁତିଆ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇ ପାରିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନଟି ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ।
(ii) ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକର ଶେଷରେ ମିଳୁଥ‌ିବା ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ନୂତନ ପଦାର୍ଥ । ତେଣୁ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଲା ବୋଲି ଜାଣିବା ।

(ଗ) ମିଶ୍ରିକୁ ଜଳରେ ମିଳାଇ ସର୍ବତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା କେଉଁ ପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ?
ଉ –
ମିଶ୍ରିକୁ ଜଳରେ ମିଳାଇ ସର୍ବତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଏକ ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

Question 4.
ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(କ) ତୁତିଆ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୁଏ । ଏହା ତା’ର କି ପ୍ରକାର ଗୁଣ ?
ଉ –
ତୁତିଆ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୁଏ । ଏହା ତା’ର ଦ୍ରବଣୀୟତା ଗୁଣ ।

(ଖ) ଅତି ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ କ’ଣ ?
ଉ –
(i) ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣକୁ ଗରମକଲେ, ତାହା ଆଉକିଛି ଅଧ‌ିକ ଦ୍ରାବକୁ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିଥାଏ । ଏହିପରିଭାବେ ଯେଉଁ ଦ୍ରବଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ତାକୁ ଅତି ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ଲୁଣ ପାଣିରେ ତିଆରି ହୋଇଥ‌ିବା ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣକୁ ଗରମକଲେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ନ ହୋଇ ରହିଯାଇଥ ଲୁଣ ମିଳାଇ ଯାଉଛି । ଆଉ ଲୁଣ ମିଶାଇଲେ ହୁଏତ ତାହା ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେବ ନାହିଁ । ଏହି ଦ୍ରବଣକୁ ଅଦି
ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ତାପର ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ଦ୍ରବଣ କି ପ୍ରକାର ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ ?
ଉ –
ଏହା ସବୁପ୍ରକାର ଦ୍ରାବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସତ୍ୟ ନୁହେଁ ।

Question 5.
ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ନ ହେଉଥ‌ିବା ଚାରିଗୋଟି ପଦାର୍ଥର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –

ବାଲି
କାଚଗୁଣ୍ଡ
ଚକ୍‌ଗୁଣ୍ଡ
ଇଟାଗୁଣ୍ଡ ଆଦି ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୁଏ ନାହିଁ । କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।

Question 6.
କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।

(କ) କ୍ଷୀର ଛିଣ୍ଡି ଛେନା ହେବା ଏକ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।
ଉ –
କ୍ଷୀର ଛିଣ୍ଡି ଛେନା ହେବା ଏକ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ; କାରଣ କ୍ଷୀରରୁ ଛେନା ହେବା ଏକ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ । ଛେନାକୁ ଆଉ କ୍ଷୀରରେ ପରିଣତ କରିହେବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏହି ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନଟି ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅଟେ ।

(ଖ) ଲୁଣକୁ ଗୁଣ୍ଡ କରିବା ଏକ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ନୁହେଁ ।
ଉ –
ଲୁଣକୁ ଗୁଣ୍ଡ କରିବା ଏକ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ନୁହେଁ; କାରଣ ଏହା ଏକ ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ । ଲୁଣକୁ ଗୁଣ୍ଡ କଲେ ସେହି ଲୁଣ ଗୁଣ୍ଡରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏଠାରେ ଲୁଣର ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଲା ତାହା ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନରେ କୌଣସି ନୂତନ ଉତ୍ପାଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏହା ଏକ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ନୁହେଁ ।

Question 7.
ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
(କ) ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ
ଉ –

(ଖ) ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ ଓ ଅସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ
ଉ –

ବସ୍ତୁର ଓ ପଦାର୍ଥର ପରିବର୍ତ୍ତନ Notes :

→ ଉପକ୍ରମ :
(i) ଆମ ଚାରିପାଖରେ ଥ‌ିବା ବସ୍ତୁ ଓ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକର ସର୍ବଦା ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଚାଲିଛି ।
(ii) କେତେକ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖୁରିବା ଓ ସେଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ଆମ ସଂପର୍କ ମଧ୍ଯ ଜାଣିପାରିବା ।
(iii) ଆଉ କେତେକ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଜାଣିବା ଓ ବୁଝିବା ପାଇଁ ସାମାନ୍ୟ ଚେଷ୍ଟା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇପାରେ ।

→ ବସ୍ତୁ ଓ ପଦାର୍ଥର ପରିବର୍ତ୍ତନ :

→ ବସ୍ତୁ ଓ ପଦାର୍ଥର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ :

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୧

• ମହମବତିଟି ମହମରେ ତିଆରି । ମହମ ଏକ ବାହନୀୟ ପଦାର୍ଥ ହୋଇଥିବାରୁ ସେଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ସଳିତାରେ ନିଆଁ ଲଗାଇଲେ ତାହା ଜଳେ ।
• ମହମବତି ଜଳିଲାବେଳେ କିଛି ମହମ ତରଳିଯାଏ । ସେଥୁରୁ କିଛି ତଳକୁ ବୋହିଆସେ । ଅବଶିଷ୍ଟ ତରଳ ମହମ ଜଳିଯାଏ ।
• ମହମବତି ଜଳିବାବେଳେ ଆଲୋକ ଓ ଉତ୍ତାପ ଦିଏ ।
• ମହମ ତରଳି ତଳକୁ ବୋହିଆସି ଥଣ୍ଡାହୋଇ ପ୍ଲେଟ୍ ଉପରେ ପୁଣି କଠିନ ମହମରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଯାଏ ।
• ପ୍ଲେଟ୍‌ରେ ଥିବା କଠିନ ମହମକୁ ନେଇ ପୁଣି ଜଳିପାରୁଥିବା ମହମବତୀ ତିଆରି କରାଯାଇପାରିବ ।
• ମହମବତିର ଜ୍ଵଳନ ବେଳେ ମହମର ଦୁଇ ପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରଥମତଃ ଦହନ ଓ ତଜନିତ କ୍ଷୟ । ଏହା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ । ଏହା ମଧ୍ୟ ଏକ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ । କାରଣ ମହମ ଆଉ ଫେରାଇ ଆଣିହେବ ନାହିଁ ।
• ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ଅଳ୍ପ ମହମର ଭୌତିକ ଅବସ୍ଥାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟି, କଠିନକୁ ତରଳ ମହମ ଓ ପୁଣି ତରଳ ମହମ ଥଣ୍ଡା ହୋଇ କଠିନ ମହମରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଛି, ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଭିନ୍ନ ଏକ ପରିବର୍ତ୍ତନ । ଏହା ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ କଠିନ ମହମରେ ପରିଣତ ହୋଇପାରୁଛି ।
  • ସବୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏକାପ୍ରକାର ନୁହେଁ ।
  • ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସ୍ଥାୟୀ ଓ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରେ ପୂର୍ବ ଅବସ୍ଥାକୁ ଫେରିପାରେ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ସ୍ଥାୟୀ ବା ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
  • କାଠକୁ ଜଳାଇ ଅଙ୍ଗାର ତିଆରି କରିବା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ବା ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।
  • ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସ୍ଥାୟୀ ନୁହେଁ ଓ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରେ ପୂର୍ବ ଅବସ୍ଥାକୁ ଫେରିଆସିପାରେ, ତାହାକୁ ଅସ୍ଥାୟୀ ବା ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
  • ବରଫକୁ ତରଳାଇ ଜଳ ପାଇବା ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ବା ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।
    

→ ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ତାପର ପ୍ରଭାବ :

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୨

• ତାପ ପ୍ରୟୋଗରେ ବାୟୁ ପ୍ରସାରିତ ହୁଏ ଏବଂ ଥଣ୍ଡାକଲେ ବାୟୁ ସଙ୍କୁଚିତ ହୁଏ ।
• 
• ତାପର ପ୍ରଭାବରେ ମହମ ତରଳିଯାଇ କଠିନ ଅବସ୍ଥାରୁ ତରଳ ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସିଥାଏ । ତରଳ ମହମ ଅଧିକ ଥଣ୍ଡା ହେଲେ କଠିନ ଅବସ୍ଥାକୁ ଫେରିଯାଏ ।
• ଜଳକୁ ଗରମକଲେ ବାମ୍ଫ ହୁଏ, ବାମ୍ଫକୁ ଥଣ୍ଡାକଲେ ପୁଣି ଜଳ ହୁଏ । ଜଳକୁ ଅଧିକ ଥଣ୍ଡାକଲେ ବରଫ ହୋଇଯାଏ ।
• ତାପ ପ୍ରୟୋଗକଲେ ବସ୍ତୁ ବା ପଦାର୍ଥର ଭୌତିକ ଅବସ୍ଥାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସେ ।
  
• ଅଧୂକ ତାପର ପ୍ରଭାବରେ ଦହନୀୟ ବସ୍ତୁ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ; ଯଥା – କାଗଜ, ତୁଳା, କପଡ଼ା, ମହମ, କିରୋସିନି, ପେଟ୍ରୋଲ, ରୋଷେଇ କାମରେ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିବା ଗ୍ୟାସ୍, ଶୁଖୁ ପତ୍ର, କାଠ ଓ କୋଇଲା ଇତ୍ୟାଦି ଜଳିଥା’ନ୍ତି ।

(v) ଧାତବ ପଦାର୍ଥକୁ ଉତ୍ତପ୍ତକଲେ ଆକାରରେ ପ୍ରସାରିତ ହୁଏ । ଥଣ୍ଡା ହୋଇଯିବା ପରେ ତାହା ସଙ୍କୁଚିତ ହୋଇ ପୂର୍ବାବସ୍ଥାକୁ ଫେରିଆସେ ।

• ଧାତବ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ତପ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରସାରିତ ହେବା ପୁଣି ଥଣ୍ଡାହୋଇ ପୂର୍ବ ଅବସ୍ଥାକୁ ଫେରି ଆସିବାକୁ ଅସ୍ଥାୟୀ, ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ବା ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୩

• ଗୋଟିଏ ମୋଟା ମଲାଟ ପଟା ବା ଖଣ୍ଡିଏ କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ନିଅ । ପଟା ମଝିରୁ ଗୋଟିଏ ଧାତବ ଟଙ୍କାକିଆ ମୁଦ୍ରାର ବ୍ୟାସ ମାପରେ ଖଣ୍ଡିଏ କାଟି ବାହାର କରିଦିଅ ।
• ଗୋଟିଏ ବ୍ଲେଡ୍ ମଝିରୁ ଭାଙ୍ଗି ଦିଖଣ୍ଡ କର । ଏହି ଦୁଇଟି ବ୍ଲେଡ୍ ଖଣ୍ଡକୁ କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ କଟାଯାଇଥିବା ଜାଗାର ଦୁଇପାଖରେ ଅଠା ସାହାଯ୍ୟରେ ଲଗାଇ ରଖ । ସେହି ଧାତବ ଟଙ୍କିକିଆ ମୁଦ୍ରା ନେଇ ଦେଖି ଯାହା କଟାଯାଇଥିବା ବାଟ ଦେଇ ଠିକ୍ ଯାଇପାରୁଥ୍ । ଅଧ୍ଵ ଢିଲା ନହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ଧାତବ ମୁଦ୍ରାଟିକୁ ଚିମୁଟା ସାହାଯ୍ୟରେ ଧରି ମହମବତି ବା ସ୍ପିରିଟ୍ ବତିରେ ଗରମ କର । ସେହି ଗରମ ମୁଦ୍ରାଟିକୁ କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ର କଟା ସ୍ଥାନରେ ଗଳାଅ ।
• ଦେଖୁ ଯେ ମୁଦ୍ରାଟି ବ୍ଲେଡ୍ ଦୁଇ ଖଣ୍ଡ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସ୍ଥାନ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଗଳିପାରୁନାହିଁ, କାରଣ ମୁଦ୍ରାଟି ଉତ୍ତପ୍ତ ହେବାପରେ ଏହାର ଆକାର ସାମାନ୍ୟ ବଢ଼ିଯାଇଛି ।
• ସେଇ ମୁଦ୍ରାଟି ଥଣ୍ଡା ହୋଇଯିବା ପରେ, ପୂର୍ବପରି ତାହା ପୁଣି ସେଇ ସ୍ଥାନରେ ଗଳିଯିବ ।
• ଧାତବ ପଦାର୍ଥଟିଏ ଉତ୍ତପ୍ତ ହେଲେ ଆକାରରେ ପ୍ରସାରିତ ହୁଏ । ଥଣ୍ଡା ହୋଇଯିବା ପରେ ତାହା ସଂକୁଚିତ ହୋଇ ପୂର୍ବାବସ୍ଥାକୁ ଫେରିଆସେ ।

(vi) ଲୁଣ ପାଣିକୁ ପାତ୍ରରେ ନେଇ ଗରମକଲେ ସେଗୁଡ଼ିକର ଜଳ ବାମ୍ଫ ହୋଇ ଚାଲିଯିବା ପରେ ଗୋଳାଇ ହୋଇ ରହିଥିବା କଠିନ ପଦାର୍ଥ ହେଉଛି ଲୁଣ । ଲୁଣର ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଲା ତାହା ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୪

• ଗୋଟିଏ ପାତ୍ରରେ କପେ ପରିଷ୍କାର ଜଳନେଇ ସେଥ‌ିରେ ଅଧ ଚାମଚ ଖାଇବା ଲୁଣ ଗୋଳାଅ । ଲୁଣ ମିଳାଇ ଜଳରେ ମିଶିଯିବ । ଏହି ଲୁଣମିଶା ଜଳରୁ ଅଳ୍ପ ନେଇ ଚାଖ୍ଲେ କ’ଣ ଲାଗିବ ?
• ସେହି ଲୁଣ ପାଣିକୁ ସେହି ପାତ୍ରରେ ନେଇ ଗରମ କର, ସବୁତକ ଜଳ ବାମ୍ଫ ହୋଇ ଚାଲିଯିବାପରେ, ଶେଷରେ ପାତ୍ରରେ କ’ଣ ରହିଲା ଦେଖ ।
• ଲୁଣ ଜଳରେ ମିଳାଇଗଲେ ମଧ୍ୟ, ଲୁଣର ସ୍ବାଦରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ନାହିଁ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଲୁଣପାଣି ଲୁଣିଆ ଲାଗେ ।
• ଲୁଣ ପାଣିରୁ ଜଳକୁ ବାମ୍ଫ ରୂପରେ ଉଡ଼ାଇ ଦେବାପରେ, ସେଥ‌ିରେ ଗୋଳାଇ ହୋଇ ରହିଥିବା କଠିନ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ଯ ଲୁଣିଆ ଲାଗେ । କାରଣ ଏହା ଆଉ
• କିଛି ନୁହେଁ, ପ୍ରଥମରୁ ଗୋଳାଇଥିବା ସେଇ ଲୁଣ । ଏଠାରେ ଲୁଣର ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥିଲା ତାହା ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ।
• ଓଦା ଲୁଗା ଖରାରେ ଶୁଖୁଯିବା ଓ ମିଶ୍ରି ମୁଣ୍ଡାକୁ ଭାଙ୍ଗି ଗୁଣ୍ଡ ମିଶ୍ରି କରିବା ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଉଦାହରଣ କି ?
• ବସ୍ତୁ ଓ ପଦାର୍ଥର ଅନ୍ୟ କେତେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟେ, ଯାହା ଉପରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକଠାରୁ ଭିନ୍ନ ।

(vii) ମାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପାତକୁ ଜଳାଇଲେ ତାହା ଅତି ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଆଲୋକ ଦେଇ ଜଳିଉଠିବ ଓ ଧଳା ପାଉଁଶପରି ଗୋଟିଏ ନୂତନ ପଦାର୍ଥରେ ପରିଣତ ହେବ । ଏହାର ନାମ ମାଗ୍ନେସିୟମ୍‌ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ । ଏହା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୫

• ଖଣ୍ଡିଏ ଛୋଟ ମାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପାତକୁ ଚିମୁଟା ସାହାଯ୍ୟରେ ଧରି ସ୍ପିରିଟ୍‌ତି ବା ମହମବତିରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କର । ଏହାଦ୍ଵାରା ମାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଅତି ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଆଲୋକ ଦେଇ ଜଳିଉଠିବ ଓ ଧଳା ପାଉଁଶ ପରି ଗୋଟିଏ ନୂତନ ପଦାର୍ଥରେ ପରିଣତ
• ଏହାର ରାସାୟନିକ ନାମ ମାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ । ଏହା ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

(viii) ଷ୍ଟିଲ୍‌ ଚାମଚରେ ଚିନିକୁ ନେଇ ଗରମକଲେ ଚିନିର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟି ଚିନି ଅଙ୍ଗାରରେ ପରିଣତ ହେବ । ଏହି ପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୬

• ଗୋଟିଏ ପାତ୍ରରେ କିଛି ଗୁଣ୍ଡ ପୋଡ଼ା ଚୂନ ନେଇ ସେଥ‌ିରେ କିଛି ପରିମାଣରେ ପରିଷ୍କାର ଜଳ ମିଶାଅ । ଦେଖୁ ପାଣି ଫୁଟିବ ଓ ପାତ୍ରଟି ଖୁବ୍ ଉତ୍ତପ୍ତ ହୋଇଯିବ । ଶେଷରେ ଏହା କଲିଚୂନରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଯିବ ।
• ଏହି ସ୍ବଚ୍ଛ ଚୂନପାଣିରୁ ଅଳ୍ପ ଅନ୍ୟ ଏକ ପାତ୍ରରେ ନିଅ । ଚୂନପାଣି ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ସରବତ ନଳୀ ବୁଡ଼ାଇ ଫୁଙ୍କ । କିଛି ସମୟ ପରେ ଦେଖୁ ସ୍ବଚ୍ଛ ଚୂନପାଣିର ରଙ୍ଗ ଧଳା ହୋଇଯାଇଛି ଏବଂ ଏହାକୁ ରଖିଦେଲେ କିଛି ସମୟ ପରେ ପାତ୍ରର ତଳ ଭାଗରେ ଗୋଟିଏ ଧଳା ପଦାର୍ଥ ଜମିଯିବ । ଏହି ପଦାର୍ଥଟି ଦାନା ସଦୃଶ ଗୋଟିଏ ନୂଆ ପଦାର୍ଥ ଅଟେ । ଏହାର ରାସାୟନିକ ନାମ କାସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୭

ଗୋଟିଏ ଷ୍ଟିଲ୍ ଚାମଚରେ ଅଳ୍ପ ଚିନି ନେଇ ଗରମ କର । ଚିନି ପ୍ରଥମେ ହଳଦିଆ ତା’ପରେ ବାଦାମୀ ଓ ଶେଷରେ କଳା ପଡ଼ିଯିବ ।
ଥଣ୍ଡା କରି ଏହାକୁ ଚାଖୁଲେ ତାହା ଆଉ ମିଠା ଲାଗିବ ନାହିଁ । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦ୍ବାରା ଚିନି ଆଉ ଚିନି ହୋଇ ରହିନାହିଁ । ଏହା ଅନ୍ୟ ଏକ ପଦାର୍ଥରେ ବଦଳିଯାଇଛି । ଏହାର ରାସାୟନିକ ନାମ ଚିନି ଅଙ୍ଗାର । ଏହାକୁ ଆଉ ଚିନିରେ ପରିଣତ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନଟି ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୮

• ଗୋଟିଏ ପରୀକ୍ଷା ନଳୀରେ କିଛି ଦାନା ବାନ୍ଧିଥ‌ିବା ତୁତିଆ ନେଇ ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ଗରମ. କର । ପ୍ରଥମେ ନୀଳ ରଙ୍ଗର ତୁତିଆ ଧଳା ହୋଇଯିବ ଏବଂ ସେଥୁରୁ ବାହାରି ଯାଇଥିବା ଜଳୀୟ ବାଷ୍ପ ଥଣ୍ଡା ହୋଇ ପରୀକ୍ଷାନଳୀର ଉପରି ଭାଗରେ ଛୋଟ ଛୋଟ ଟୋପା ହୋଇ ଲାଗିଯିବ ।
• ତୁତିଆକୁ ଅଧ୍ଵ ଉତ୍ତପ୍ତକଲେ ଶେଷରେ ଏକ କଳାରଙ୍ଗର କଠିନ ପଦାର୍ଥ ପରୀକ୍ଷା ନଳୀର ତଳେ ରହିଯିବ । ଏହି ପଦାର୍ଥର ରାସାୟନିକ ନାମ କପର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ । ଏଥୁରୁ ଆଉ ତୁତିଆ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନଟି ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୯

• ଗୋଟିଏ ପରୀକ୍ଷା ନଳୀରେ କିଛି ତମ୍ବାଗୁଣ୍ଡ (ଛୋଟ ତାର ବା ପାତର ଖଣ୍ଡ) ନିଅ । ସେଥ‌ିରେ ଅଳ୍ପ ଗନ୍ଧକ ଗୁଣ୍ଡ ମିଶାଅ । ଏହି ମିଶ୍ରଣକୁ ନେଇ ଏହା ଲାଲ୍ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ । କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ।
• କିଛି ସମୟ ପରେ ଏହା ଥଣ୍ଡା ହୋଇଗଲେ, ଏହା ଆଉ ତମ୍ବା ବା ଗନ୍ଧକ ନୁହେଁ । ଏଥୁରୁ ତମ୍ବା ବା ଗନ୍ଧକ ଫେରାଇ ଅଣାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନଟି ମଧ୍ଯ ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

ପଦାର୍ଥ । ଏଣୁ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।

Question ୧।
ନିମ୍ନ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ କେଉଁ ପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଜାଣି ଚିହ୍ନିତ ସ୍ଥାନରେ ଠିକ୍ (✓) ଚିହ୍ନ ଦିଅ । (ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)

ଦ୍ରବଣ :

(i) ଦ୍ରବଣ ଏକ ମିଶ୍ରଣ ଅଟେ । ଚିନି ଓ ପାଣିର ଦ୍ରବଣ ମଧ୍ଯ ଏକ ମିଶ୍ରଣ । ଏଠାରେ ଜଳକୁ ଦ୍ରାବକ ଓ ଚିନିକୁ ଦ୍ରାବ କୁହାଯାଏ । ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇପାରୁଥ‌ିବା ଚିନି ଓ ଲୁଣ ଭଳି ପଦାର୍ଥର ଏହି ଗୁଣକୁ ଦ୍ରବଣୀୟତା କୁହାଯାଏ ।
(ii) ଅସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ ଦ୍ରାବକରେ ଯେତେବେଳପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ରାବ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଉଥାଏ, ସେତେବେଳପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦ୍ରବଣକୁ ଅସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ କୁହାଯାଏ ।
(iii) ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ – ଯେଉଁ ଦ୍ରବଣ ଅଧିକ ଦ୍ରାବ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିପାରେ ନାହିଁ, ସେହିଭଳି ଦ୍ରବଣକୁ ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ କୁହାଯାଏ ।
(iv) ଅତି ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ – ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣକୁ ଗରିମକଲେ, ତାହା ଆଉ କିଛି ଅଧ‌ିକ ଦ୍ରାବକୁ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିଥାଏ । ଏହିପରିଭାବେ ଯେଉଁ ଦ୍ରବଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ଅତି ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ କୁହାଯାଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୧୦

• ଗୋଟିଏ ଛୋଟ ପାତ୍ରରେ (ଷ୍ଟିଲ୍‌ ଗିନା) କପେ ପରିଷ୍କାର ଜଳ ନିଅ । ଖାଇବା ଲୁଣରୁ ଚାମଚେ ଲୁଣ ନେଇ ଗିନାରେ ।
• ଜଳରେ ଲୁଣ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇଯିବ ଓ ଗୋଟିଏ ଲୁଣିଆ ଦ୍ରବଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଯିବ । ଏହାକୁ ଅସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଦ୍ରବଣରେ ଆଉ ଏକ ଚାମଚ ଲୁଣ ମିଶାଇ ଘାଣ୍ଟ । ଚାମଚ ପରେ ଚାମଚ କରି ଲୁଣ ମିଶାଇ ଚାଲିଲେ, ମିଶାଉଥ‌ିବା ଲୁଣ ଆଉ ମିଳାଇଯିବ ନାହିଁ । ଅଧ୍ଵକ ଲୁଣ ଗିନାର ତଳ ଭାଗରେ ସେହିପରି କଠିନ ଅବସ୍ଥାରେ ରହିଯିବ । ଏହିଭଳି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିବା ଲୁଣର ଦ୍ରବଣ ଅତ୍ୟଧିକ ଲୁଣିଆ ଲାଗିଥାଏ । ଏହା ଲୁଣ ପାଣିର ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ ।
• ଗୋଟିଏ ଷ୍ଟିଲ୍ ଗିନାରେ କପେ ପରିଷ୍କାର ଜଳ ନେଇ ସେଥ୍ରେ ଚାମଚେ ଲୁଣ ମିଶାଇ ଘାଣ୍ଟିଲେ ଲୁଣ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇଯିବ ଓ ଗୋଟିଏ ଲୁଣିଆ ଦ୍ରବଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେବ । ଏହାକୁ ଅସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ କୁହାଯାଏ ।

→ ଦ୍ରବଣୀୟତା ଉପରେ ତାପର ପ୍ରଭାବ

• ଏହି ସଂପୃକ୍ତ ଦ୍ରବଣକୁ ଗିନାରେ ନେଇ ଗରମକଲେ କିଛି ଲୁଣ ମିଳାଇଯିବ; ମାତ୍ର ଆଉ ଅଧ‌ିକ ଲୁଣ ମିଶାଇଲେ ତାହା ଆଉ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେବ ନାହିଁ । ସେତେବେଳେ ଏହାକୁ ଅତି ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ କୁହାଯାଏ ।
• ଦାସର ପ୍ରଭାବରେ ଦ୍ରବଣୀୟତା ବଢ଼ିଥାଏ ଓ ଥଣ୍ଡାକଲେ ବା ତାପ କମାଇଦେଲେ ଦ୍ରବଣୀୟତା କମିଯାଏ ।
• ଦ୍ରବଣୀୟତା ଏକ ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅଟେ । ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ରାବର ଦ୍ରବଣୀୟତା, ଗୋଟିଏ ଦ୍ରାବକରେ ମଧ୍ୟ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୧୧

• ଦୁଇଟି କାଚ ଗ୍ଲାସ ନେଇ ପ୍ରତ୍ୟେକରେ ସମାନ ପରିମାଣର (ଅଧାକପ) ପରିଷ୍କାର ଜଳ ନିଅ । ଗୋଟିଏ ଚାମଚ ଲୁଣ ପ୍ରଥମ ଗ୍ଲାସିରେ ଥ‌ିବା ଜଳରେ ମିଶାଇ ଘାଣ୍ଟ । ତାହା ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇଯିବା ପରେ ଆଉ ଚାମଚେ ଲୁଣ ଦେଇ ଘାଣ୍ଟ । ଏହିଭଳି କେତେ ଚାମଚ ଲୁଣ ନେଲେ ଦ୍ରବଣଟି ଏକ ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣରେ ପରିଣତ ହେଲା ତାହା ସାରଣୀରେ ଲେଖୁଖ ।
• ତାପରେ ଦ୍ଵିତୀୟ ଗ୍ଲାସ୍‌ରେ ଥିବା ଜଳରେ ସେଇ ଚାମଚ ସାହାଯ୍ୟରେ ଚିନି ଥରକୁ ଚାମଚେ କରି ମିଶାଅ ଓ ଘାଣ୍ଟ । ଗୋଟିଏ ଚାମଚ ଚିନି ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇସାରିବା ପରେ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଚାମଚ ଚିନି ମିଶାଇବ । ଏପରି ଏକ ଅବସ୍ଥା ଆସିବ ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ସଂତୃପ୍ତ ଦ୍ରବଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଯିବ ।
• ଏଥୁରୁ ଜାଣିଲେ ଯେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଦ୍ରାବକରେ ଏକ ସମାନ ତାପମାତ୍ରାରେ (ଏଠାରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳୀୟ ତାପମାତ୍ରା) ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପରିମାଣର ଦ୍ରାବ (ଏଠାରେ ଲୁଣ ଓ ଚିନି) ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇଥାଏ ।
  

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 8 ପରିସ୍ଥାନ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Important Questions Chapter 8 ପରିସ୍ଥାନ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
କେଉଁ କେଉଁ ଅଙ୍ଗ ଜଳଜ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଉପଯୋଜନରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
ଜଳଜ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ଶରୀର, ଆକୃତି, ଗାଲି, ଲାଞ୍ଜର ଉପସ୍ଥିତି, କାତି କିମ୍ବା ଲାଳଯୁକ୍ତ ଶରୀର, ପରଦାଯୁକ୍ତ ପକ୍ଷ ଆଦି ଉପଯୋଜନରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

Question 2.
ସ୍ଥଳଚର ଓ ଜଳଚର ପ୍ରାଣୀମାନେ କେଉଁ କେଉଁ ପରିସ୍ଥାନରେ ରହିଥା’ନ୍ତି ?
ଉ –

• ସ୍ଥଳଚର ପ୍ରାଣୀମାନେ ଜଙ୍ଗଲ, ମରୁଭୂମି, ତୃଣଭୂମି, ପାର୍ବତ୍ୟାଞ୍ଚଳ ଆଦିରେ ରହିଥା’ନ୍ତି ।
• ଜଳଚର ପ୍ରାଣୀମାନେ ନଦୀ, ହ୍ରଦ, ପୋଖରୀ, ସମୁଦ୍ର ଇତ୍ୟାଦିରେ ରହିଥା’ନ୍ତି ।

Question 3.
ଉପଯୋଜନ କ’ଣ ଏକ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ଲେଖ ।
ଉ –

• ପରିବେଶ ଓ ପରିବେଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ତାଳଦେଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବର ଗାଠନିକ ଓ କ୍ରିୟାତ୍ମକ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଉପଯୋଜନ କୁହାଯାଏ ।
• ଓଟର ପାଦଗୁଡ଼ିକ ମରୁବାଲିରେ ଚାଲିବାପାଇଁ ଓ ତା’ର ପିଠି ଉପରେ ଥ‌ିବା କୁଜଟି ଖାଦ୍ୟାଭାବ ସମୟରେ ସହାୟତା କରେ । ଓଟର ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ଵାରା ସେ ମରୁଭୂମିରେ ବଞ୍ଚରେ ।

Question 4.
ପରିସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲେ କ’ଣ ଅସୁବିଧା ହେବ ?
ଉ –

• ପରିସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲେ ପରିବେଶରେ ସନ୍ତୁଳନ ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଯିବ ।
• ଏହାର କୁ ପ୍ରଭାବ ସମଗ୍ର ଜୀବଜଗତ ଉପରେ ପଡ଼ିବ । ଫଳରେ କେତେକ ଜାତିର ଜୀବ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ ହେବାର

Question 5.
ପରିବେଶରେ ଅପଘଟକର ଭୂମିକା କ’ଣ ?
ଉ –

• କେତେକ ଅଣୁଜୀବ ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଶରୀରରୁ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥାଆନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କୁ ଅପଘଟକ କୁହାଯାଏ ।
• ଅନ୍ୟ କେତେକ ଜୀବ ଯଥା ବୀଜାଣୁ, କବକ ଇତ୍ୟାଦି ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ମୃତ ଶରୀରରୁ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ସେମାନେ କେତେକ ଆବଶ୍ୟକ ଉପାଦାନ ଯଥା – ଯବକ୍ଷାରଜାନ ପରିବେଶକୁ ଛାଡ଼ନ୍ତି ।

Question 6.
ପରିସ୍ଥାନ ଅନୁସାରେ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ କେତେ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି, ତାହା କ’ଣ କ’ଣ ?
ଉ –

• ପରିସ୍ଥାନ ଅନୁସାରେ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ତିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
• ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ସ୍ଥଳଚର, ଜଳଚର ଓ ବାୟବୀୟ ।

ଦୀର୍ଘ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଉଭିଦମାନଙ୍କର ପରିସ୍ଥାନ ବିଷୟରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
ଉ –

• ପରିସ୍ଥାନକୁ ନେଇ ଉଭିଦମାନଙ୍କୁ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ; ଯଥା – ମରୁଜ, ଆର୍ଦ୍ରଭୂମିଜ ଓ ଜଳଜ ।
• ଜଳାଭାବ ଅଞ୍ଚଳରେ ବଢ଼ିପାରୁଥିବା ଉଭିଦଗୁଡ଼ିକ ମରୁଜ; ଯଥା – ସପ୍ତଫେଣୀ, ନାଗଫେଣୀ ।
• ଜଳାଭାବ ଓ ଜଳାଧିକ୍ୟ ନଥ‌ିବା ଅଞ୍ଚଳର ଉଭିଦଗୁଡ଼ିକ ଆର୍ଦ୍ରଭୂମିଜ; ଯଥା – ଧାନ, ଆମ୍ବ ।
• ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଜଳ ଭିତରେ ବା ଜଳାଧ୍ୟାକ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳର ଉଭିଦଗୁଡ଼ିକ ଜଳଜ; ଯଥା – ପଦ୍ମ, ଚିଙ୍ଗୁଡ଼ିଆ ଦଳ ।

Question 2.
ଉଭିଦମାନଙ୍କର ପରିସ୍ଥାନ ବିଷୟରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
ଉ –

• ପରିସ୍ଥାନ ଅନୁସାରେ ଉଭିଦମାନଙ୍କୁ ତିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା – (i) ମରୁଜ, (ii) ଆର୍ଦ୍ରଭୂମିଜ ଓ (iii) ଜଳଜ ।
• ଜଳାଭାବ ବା ଜଳାଧ୍ୟାକ୍ୟ ନଥ‌ିବା ଅଞ୍ଚଳର ଉଭିଦକୁ ଆଦ୍ରଭୂମିଜ ଉଭିଦ କୁହାଯାଏ ।
• ଜଳାଧ୍ୟାକ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥ‌ିବା ଉଭିଦକୁ ଜଳଜ ଉଭିଦ କୁହାଯାଏ ।

Question 3.
ପରିସ୍ଥାନ କ’ଣ ? ଉପାଦାନ ଅନୁସାରେ ପରିସ୍ଥାନର ଜୀବମାନଙ୍କୁ କେତେ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ଉପଯୋଜନ ଲେଖ ।
ଉ –

• ପରିସ୍ଥାନ – ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ବାସସ୍ଥାନ ଓ ତା’ର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ୱକୁ ପରିସ୍ଥାନ କୁହାଯାଏ ।
• ଉପାଦାନ ଅନୁସାରେ ଯେ କୈଣସି ପରିସ୍ଥାନର ଜୀବମାନଙ୍କୁ ତିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା – (କ) ଉତ୍ପାଦକ, (ଖ) ଭକ୍ଷକ ଓ (ଗ) ଅପଘଟକ ।
  • (କ) ଉଦ୍ଭିଦ ନିଜପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାସହ ଅନ୍ୟ ସବୁ ଜୀବପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ । ତେଣୁ ସମସ୍ତ ଉଭିଦକୁ ଉତ୍ପାଦକ କୁହାଯାଏ ।
  • (ଖ) ଉଦ୍ଭଦଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷରେ ବା ପରୋକ୍ଷରେ ପ୍ରାଣୀମାନେ ଖାଇଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ଭକ୍ଷକ କୁହାଯାଏ ।
  • (ଗ) ବୀଜାଣୁ, କବକ ଆଦି ଜୀବ ଉଦ୍ଭଦ ଓ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଶରୀରରୁ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ବୀଜାଣୁ, କବକକୁ ଅପଘଟକ କୁହାଯାଏ ।

Question 4.
ଉପଯୋଜନ କ’ଣ ? ଏହା ଅନୁସାରେ ମରୁଭୂମିରେ ରହୁଥ‌ିବା ଜୀବମାନଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଲେଖ ।
ଉ –

• ପରିବେଶ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ତାଳଦେଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବର ଗାଠନିକ ଓ କ୍ରିୟାତ୍ମକ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଉପଯୋଜନ କୁହାଯାଏ ।
• ମରୁଭୂମିରେ ରହୁଥିବା ସପ୍ତଫେଣୀ ଓ ସିଜୁର ପାଣିର ଆବଶ୍ୟକତା କମ୍ ଥାଏ । ସପ୍ତଫେଣୀ ଓ ସିଜୁରେ ପତ୍ର ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ କଣ୍ଟା ଓ ମୋଟା ପତ୍ର ହୁଏ, ଫଳରେ ବାଷ୍ପୀମୋଚନ ବିଶେଷ ଭାବରେ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।
• ଓଟର ପାଦଗୁଡ଼ିକ ମରୁବାଲିରେ ଚାଲିବାକୁ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ଓଟର ପିଠିରେ ଥ‌ିବା କୁଜଟି ଖାଦ୍ୟାଭାବ ସମୟରେ ସହାୟତା କରେ ।
• ମରୁଭୂମିରେ ରହୁଥ‌ିବା ସାପ, ମୂଷା ଆଦି ଜୀବମାନେ ଦିନରେ ବାଲି ଭିତରେ ରହିପାରନ୍ତି ।

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶୋଉର

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଉଦ୍ଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ବାସସ୍ଥାନ ଓ ତା’ର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵକୁ ………….. କହନ୍ତି ।
(ଖ) ଲତାଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭିଦର କାଣ୍ଡ ଆଗରେ …………….. ଥାଏ ।
(ଗ) ଅପଘଟକମାନେ ପରିବେଶକୁ ……………… ଛାଡ଼ନ୍ତି ।
(ଘ) ଉଦ୍ଭଦକୁ ……………… କୁହାଯାଏ ।
(ଙ) ପରିସ୍ଥାନ ହେଉଛି …………. ର ଏକ ଅଂଶବିଶେଷ ।
(ଚ) ବାୟବୀୟ ପ୍ରାଣୀ କହିଲେ ମୁଖ୍ୟତଃ ……………… ଙ୍କୁ ବୁଝାଏ ।
(ଛ) ଓଟର …………….. ତାକୁ ଖାଦ୍ୟାଭାବ ସମୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
ଉ –
(କ) ପରିସ୍ଥାନ
(ଖ) ଆକର୍ଷୀ
(ଗ) ଯବକ୍ଷାରଜାନ
(ଘ) ଉତ୍ପାଦକ
(ଙ) ପରିବେଶ
(ଚ) ପକ୍ଷୀମାନ
(ଛ) ଓଟର

Question 2.
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନତଳେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଚାରିଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

(କ) ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଏକ ଜୈବିକ କାରକ ?
(i) କବକ
(ii) ଆଲୋକ
(iii) ଜଳ
(iv) ତାପ
ଉ –
(i) କବକ

(ଖ) ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଏକ ଅଜୈବିକ କାରକ ?
(i) ବୀଜାଣୁ
(ii) କବକ
(iii) ମୁଭିକା
(iv) ଉଭିଦ
ଉ –
(iii) ମୁଭିକା

(ଗ) ସପ୍ତଫେଣୀ ଉଦ୍ଭଦର ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ କେଉଁଥରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ ?
(i) କାଣ୍ଡ
(ii) ଫୁଲ
(iii) କଣ୍ଟା
(iv) ମୂଳ
ଉ –
(iii) କଣ୍ଟା

(ଘ) ମାଛ କେଉଁଥିରେ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରେ ?
(i) ଡେଣା
(ii) ନାକ
(iii) ପାଟି
(iv) ଗାଲି
ଉ –
(iv) ଗାଲି

(ଙ) ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଏକ ଅପଘଟକ ?
(i) ବୀଜାଣୁ
(ii) ଉଭିଦ
(iii) ପିମ୍ପୁଡ଼ି
(iv) ମାଙ୍କଡ଼
ଉ –
(i) ବୀଜାଣୁ

Question 3.
ପ୍ରଥମ ଯୋଡ଼ା ଶବ୍ଦଦ୍ଵୟର ସମ୍ପର୍କକୁ ଦେଖୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ଯୋଡ଼ାର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ପ୍ରାଣୀ : ଭକ୍ଷକ :: ଉଭିଦ : ………………. ।
(ଖ) ପ୍ରାଣୀ : ଜୈବିକ କାରକ :: ତାପ : ………………. ।
(ଗ) ଅପଘଟକ : କବକ :: ବାୟବୀୟ ପ୍ରାଣୀ : ………………. ।
(ଘ) ଖଜୁରୀ : ମରୁଜ :: ସପ୍ତଫେଣୀ : ………………. ।
(ଙ) ମଣିଷ : ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌ :: ମାଛ : ………………. ।
ଉ –
(କ) ଉତ୍ପାଦକ
(ଖ) ଅଜୈବିକ କାରକ
(ଗ) ପକ୍ଷୀ
(ଘ) ମରୁଜ
(ଙ) ଗାଲି

Question 4.
ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ନ ବଦଳାଇ ଭ୍ରମ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କର ।
(କ) କଙ୍କଡ଼ା ପାଟି ସାହାଯ୍ୟରେ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରେ ।
(ଖ) ଖାଦ୍ୟ ସଞ୍ଚୟ ପାଇଁ ସପ୍ତଫେଣୀ ଗଛର କାଣ୍ଡ ମାଂସଳ ହୋଇଥାଏ ।
(ଗ) ଓଟର କଢ ତାପ ସଞ୍ଚୟ କରିଥାଏ ।
(ଙ) ବାୟବୀୟ ପ୍ରାଣୀ ମୁଖ୍ୟତଃ ପଶୁଙ୍କୁ ବୁଝାଏ ।
ଉ –
(କ) କଙ୍କଡ଼ା ଗାଲି ସାହାଯ୍ୟରେ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରେ ।
(ଖ) ଜଳ ସଞ୍ଚୟ ପାଇଁ ସପ୍ତଫେଣୀ ଗଛର କାଣ୍ଡ ମାଂସଳ ହୋଇଥାଏ ।
(ଗ) ଓଟର କୁଜ ଜଳ ଓ ଖାଦ୍ୟ ସଞ୍ଚୟ କରିଥାଏ ।
(ଘ) କଖାରୁ ଗଛ ଆକର୍ଷୀ ସହାୟତାରେ ଉପରକୁ ଉଠେ ।
(ଙ) ବାୟବୀୟ ପ୍ରାଣୀ ମୁଖ୍ୟତଃ ପକ୍ଷୀଙ୍କୁ ବୁଝାଏ ।

Question 5.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସଂପର୍କ ବାଛ ।

ଉ –

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 4 ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ବ୍ୟବହୃତ ବସ୍ତୁ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 4 ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ବ୍ୟବହୃତ ବସ୍ତୁ

Question 1.
କେଉଁ ଶବ୍ଦଟି ସେହି ଶ୍ରେଣୀ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ନୁହେଁ ଚିହ୍ନାଅ ।
(କ) ଝୋଟ, ତୁଳା, ପଲିଷ୍ଟର, ପଶ୍ଚିମ
(ଖ) ତୁଳା, ଝୋଟ, ପଶମ, ନଳିତା
(ଗ) ତୁଳା, ରେଶମ, ପଶମ, ନଡ଼ିଆକତା
ଉ –
(କ) ପଲିଷ୍ଟର
(ଖ) ନଳିତା
(ଗ) ନଡ଼ିଆକତା

Question 2.
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଶବ୍ଦଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଗୋଟିଏ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଓ ଗୋଟିଏ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
(କ) ରେଶମ ଓ ପଶ୍ଚିମ
(ଖ) ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ ଓ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ
ଉ –
(କ) ରେଶମ ଓ ପଶମ :
(i) ରେଶମ ଓ ପଶମ ଉଭୟ ତନ୍ତୁ ପ୍ରାଣୀଠାରୁ ମିଳିଥାଏ ।
(ii) ରେଶମ ପୋକ ତିଆରି କରୁଥିବା କୋଷାରୁ ରେଶମ ତନ୍ତୁ ବାହାରେ; କିନ୍ତୁ ପଶମ ମୁଖ୍ୟତଃ ମେଣ୍ଢା ଲୋମରୁ ମିଳିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଛେଳି ଓ ଚମରୀ ଗାଈ ଲୋମରୁ ମଧ୍ୟ ମିଳିଥାଏ ।

(ଖ) ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ ଓ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ :
(i) ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ ଓ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ ଉଭୟରୁ ପୋଷାକ ତିଆରି ହୁଏ ।
(ii) ତୁଳା, ଝୋଟ, ରେଶମ ଓ ପଶମ ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ ସାଧାରଣତଃ ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀଙ୍କଠାରୁ ମିଳିଥାଏ; କିନ୍ତୁ ନାଇଲନ୍, ପଲିଷ୍ଟର, ଟେରିଲିନ୍ ଆଦି କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥରୁ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।

Question 3.
କାରଣ କ’ ଣ ?
(କ) ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ଅଧୂକ ନଳିତା ଚାଷ କରାଯାଏ ।
(ଖ) ସୁରଟରେ ବହୁତ ଲୁଗାକଳ ଅଛି ।
ଉ –
(କ) ପଟୁମାଟିରେ ନଳିତା ଚାଷ କରାଯାଏ । ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ମୁଭିକା ପଟୁମାଟି ଶ୍ରେଣୀର । ତେଣୁ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ଅଧ୍ଵକ ନଳିତା ଚାଷ କରାଯାଏ ।
(ଖ) ଗୁଜରାଟର କୃଷ୍ଣ କାର୍ପାସ ମୃତ୍ତିକା ଓ ଉଷ୍ମ ଜଳବାୟୁ କପାଚାଷ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ଅଟେ, ଫଳରେ ଗୁଜରାଟରେ ଅଧ୍ଵ କପାଚାଷ କରାଯାଏ । ତେଣୁ ସୁରଟରେ ବହୁତ ଲୁଗାକଳ ଅଛି ।

Question 4.
ପ୍ରତ୍ୟେକର ଦୁଇଟି ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
(କ) ନଡ଼ିଆ ତନ୍ତୁ
(ଖ) ଶିମିଳି ତୁଳା
(ଗ) ଝୋଟ
ଉ –
(କ) ନଡ଼ିଆ ତନ୍ତୁ :
(i) ନଡ଼ିଆ ତନ୍ତୁରୁ ଦଉଡ଼ି, ରସି ତିଆରି ହୁଏ ।
(ii) ନଡ଼ିଆ ତନ୍ତୁରୁ ପାପୋଛ ତିଆରି ହୁଏ ।

(ଖ) ଶିମିଳି ତୁଳା :
(i) ଶିମିଳି ତୁଳାରେ ତକିଆ ତିଆରି ହୁଏ ।
(ii) ଶିମିଳି ତୁଳାରେ ରେଜେଇ ତିଆରି ହୁଏ ।

(ଗ) ଝୋଟ :
(i) ଝୋଟରୁ ଦଉଡ଼ି ଆଦି ତିଆରି ହୁଏ ।
(ii) ଝୋଟରୁ ଅଖା ବା ବସ୍ତା ତିଆରି ହୁଏ ।

Question 5.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଝୋଟ …………. ଗଛର ବକଳ ।
(ଖ) ଶିମିଳି ଗଛର ତୁଳା …………. ରେ ଉଡ଼ିଯାଏ ।
(ଗ) ନାଇଲନ୍ ଗୋଟିଏ …………… ତନ୍ତୁ ।
(ଘ) ରେଶମ ପୋକର ………….. ରୁ ରେଶମ ମିଳେ ।
ଉ –
(କ) ନଳିତା
(ଖ) ପବନ
(ଗ) କୃତ୍ରିମ
(ଘ) କୋଷା ।

Question 6.
ଶୀତଦିନେ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିବା ସ୍ଟ୍ରେଟର ଓ ଖରାଦିନେ ସାଧାରଣତଃ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ସାର୍ଟ ଯେଉଁ ଯେଉଁ ତନ୍ତୁରେ ତିଆରି ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ –
ଶୀତଦିନେ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିବା ସ୍ଟ୍ରେଟର ପଶମ ତନ୍ତୁରୁ ତିଆରି ହୁଏ ଓ ଖରାଦିନେ ସାଧାରଣତଃ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥ‌ିବା ସାର୍ଟ ତୁଳା ତନ୍ତୁରୁ ତିଆରି ହୁଏ ।

ପଶମ ଓ ତୁଳା ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ

ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ବ୍ୟବହୃତ ବସ୍ତୁ Notes :

→ ପୋଷାକ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ବସ୍ତୁ :

• ଆମେ ପୂଜାପାର୍ବଣରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପୋଷାକ ପିନ୍ଧିଥାଉ ।
• ଶୀତଦିନେ ଆମେ ଗରମ ବସ୍ତ୍ର; ଯଥା – ସ୍ଟେଟର୍‌, ମଫଲର୍‌, ଟୋପି, ପଶମ ଚାଦର ଆଦି ବ୍ୟବହାର କରୁ ।
• ଗରମ ଦିନେ ଆମେ ସୂତା ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଧିଥାଉ ।

Question 1.
ସମସ୍ତଙ୍କର ପ୍ୟାଣ୍ଟ୍, ସାର୍ଟ ବା ଫ୍ରକ୍ ଏକା ପ୍ରକାରର କନାରେ ତିଆରି କି ?
ଉ –
ସମସ୍ତଙ୍କର ପ୍ୟାଣ୍ଟ୍, ସାର୍ଟ ବା ଫ୍ରିକ୍ ଏକା ପ୍ରକାର କନାରେ ତିଆରି ନୁହେଁ ।

Question 2.
ବର୍ଷର ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ତୁମ ପରିବାରର ସଦସ୍ୟମାନେ ଯେଉଁ ଯେଉଁ ବସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାରକରନ୍ତି, ତାହାର ଏକ ତାଲିକା କର ।
ଉ –

• ଗରମ ଦିନ – ସୂତା ପ୍ୟାଣ୍ଟ, ସୂତା ସାର୍ଟ, ଧୋତି, ପଞ୍ଜାବୀ, ଶାଢ଼ୀ ଇତ୍ୟାଦି ।
• ବର୍ଷାଦିନ – ସୂତା, ପଲିଷ୍ଟର ଓ ଟେରିଲିନ୍‌ରେ ତିଆରି ପ୍ୟାଣ୍ଟ୍, ସାର୍ଟ, ଧୋତି, ଶାଢ଼ୀ, ପଞ୍ଜାବୀ ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଶୀତଦିନ – ସୂତା, ପଲିଷ୍ଟର ଓ ଟେରିଲିନ୍‌ରେ ତିଆରି ପ୍ୟାଣ୍ଟ୍, ସାର୍ଟ, ଶାଢ଼ୀ, ଗରମ ବସ୍ତ୍ର ; ଯଥା – ସ୍ଵେଟର, ମଫଲର୍, ଟୋପି, ପଶମ ଚାଦର ଇତ୍ୟାଦି ।

→ ବସ୍ତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ବସ୍ତୁ :

• ସୂତା ଯେଉଁଥୁରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି ତାହାକୁ ତନ୍ତୁ କହନ୍ତି ।
• ତନ୍ତୁରୁ ସୂତା ହୁଏ ଓ ସୂତାରୁ ବସ୍ତ୍ର ତିଆରି ହୁଏ ।

Question 3.
ଶାଢ଼ୀ, ଚାଦର, ପ୍ୟାଣ୍ଟ, ସାର୍ଟ, ସ୍କେଟର ଆଦି ପୋଷାକ କେଉଁଥୁରେ ତିଆରି ହେଉଛି ?
ଉ –

→ ତନ୍ତୁର ପ୍ରକାରଭେଦ :

• ପଲିଷ୍ଟର କନା, ତୁଳା କନା (ଲୁଗା), ରେଶମ କନା ଏକାପ୍ରକାର ତନ୍ତୁରୁ ତିଆରି ନୁହେଁ ।
• ରେଶମ ପୋକ ଏକ କୋଷା ତିଆରି କରେ । ସେହି କୋଷାରୁ ରେଶମ ତନ୍ତୁ ବାହାରେ ଓ ଏହାକୁ ରେଶମ ବସ୍ତ୍ର ତିଆରିରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ଶୀତଦିନେ ଆମେ ପିନ୍ଧୁଥ‌ିବା ଗରମ ବସ୍ତ୍ର ପଶମରୁ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ । ପଶମ ତନ୍ତୁରେ ସୂତା ହୁଏ ଓ ଏଥୁରୁ ସ୍ଵେଟର, ମଫଲର୍, ଚଦର ଇତ୍ୟାଦି ତିଆରି କରାଯାଏ ।
• ପଶମ ମଧ୍ୟ ମେଣ୍ଢା, ଛେଳି ଓ ଚମରୀ ଗାଈ ଲୋମରୁ ମିଳିଥାଏ ।
• ପଶମ ମୁଖ୍ୟତଃ ମେଣ୍ଢା ଲୋମରୁ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।
• ତୁଳା, ଝୋଟ, ରେଶମ, ପଶମ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ତନ୍ତୁ । ଏହା ସାଧାରଣତଃ ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀଙ୍କଠାରୁ ମିଳିଥାଏ ।
• ନାଇଲନ୍, ପଲିଷ୍ଟର, ଟେରିଲିନ୍ କପଡ଼ାରେ ବ୍ୟବହୃତ ତନ୍ତୁ କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ । ଏହା ବହୁତ ଟାଣ ଓ ବହୁଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଛିଣ୍ଡେ ନାହିଁ ।
• ଚର୍ମରୋଗ ହୋଇଥିଲେ ନାଇଲନ୍, ପଲିଷ୍ଟର, ଟେରିଲିନ୍‌ରେ ତିଆରି ବସ୍ତ୍ର ପିନ୍ଧିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।

→ କେତେକ ଉଦ୍ଭଦଜାତ ବସ୍ତୁ :
କପା (Cotton):

• କପା ଗଛର ଫଳ ପାକଳ ହୋଇଗଲେ ଫାଟିଯାଏ । ସେହି ଫଳକୁ ତୋଳିଆଣି ସେଥୁରୁ ତୁଳା ବାହାର କରାଯାଏ ।
• ତୁଳା ଏକ ଉଦ୍ଭଦଜାତ ତନ୍ତୁ ।
• ତୁଳାରୁ ସୂତା ହୁଏ ।
• କପାଚାଷ ପାଇଁ କୃଷ୍ଣକାର୍ପାସ ମୃତ୍ତିକା ଓ ଉଷ୍ମ ଜଳବାୟୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଅଟେ । ଏହି ମୃତ୍ତିକାର ଜଳଧାରଣ ଶକ୍ତି ଅଧ୍ଵ ।
• ମାଟି ଶୁଖୁଲେ ଫାଟିଯାଏ; ଫଳରେ ବାୟୁ ପ୍ରବେଶ କରିବା ସହଜ ହୁଏ ଓ ଅଣୁଜୀବମାନେ ଭଲ ବଢ଼ିପାରନ୍ତି ।
• ଆମ ଦେଶର ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ଗୁଜରାଟରେ ଅଧିକ କପାଚାଷ କରାଯାଏ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ମୁମ୍ବାଇ, ସୁରଟ, ଅହମ୍ମଦାବାଦରେ ଅଧ୍ଵ ଲୁଗାକଳ ରହିଛି ।
• ଶିମିଳି ଗଛ, କପା ଗଛଠାରୁ ବହୁତ ବଡ଼ । ଏହାର ଫଳ ପାକଳ ହୋଇ ଶୁଖୁଲେ ଫାଟିଯାଏ ଓ ସେଥୁରୁ ତୁଳା ବାହାରେ ।

Question 4.
କେଉଁ କେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟରେ କପା ତୁଳା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ତାହାର ଏକ ତାଲିକା କର ।
ଉ –

• ତୁଳାରୁ ସୂତା ତିଆରି ହୁଏ । ସୂତାରୁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପୋଷାକପତ୍ର ତିଆରି ହୁଏ ।
• ତୁଳାରେ ରେଜେଇ, ତକିଆ, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଗଦି ତିଆରି ହୁଏ ।
• ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ରୋଗୀମାନଙ୍କର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ପାଇଁ ତୁଳା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

Question 5.
ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏବେ କପାଚାଷ କରାଯାଉଛି ?
ଉ –
ଓଡ଼ିଶାର ଅବିଭକ୍ତ କୋରାପୁର ଜିଲ୍ଲାରେ ଏବେ କପାଚାଷ କରାଯାଉଛି ।

Question 6.
ଶିମିଳି ତୁଳା କେଉଁ କେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲାଗେ ଲେଖ ।
ଉ –
ଶିମିଳି ତୁଳାରେ ରେଜେଇ, ତକିଆ, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଗଦି ତିଆରି ହୁଏ ।

→ ଝୋଟ (Jute):

• ଝୋଟ ଏକ ଉଦ୍ଭଦଜାତ ତନ୍ତୁ । ନଳିତା ଗଛର ବକଳାରୁ ଝୋଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।
• ବର୍ଷାଦିନେ ପଟୁମାଟିରେ ନଳିତା ଚାଷ କରାଯାଏ ।
  • ନଳିତା ଗଛକୁ କାଟି ବିଡ଼ା ବନ୍ଧାଯାଏ । ସେହି ବିଡ଼ାଗୁଡ଼ିକୁ ଗଡ଼ିଆ ପାଣିରେ ପ୍ରାୟ ୧୫ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବୁଡ଼ାଇ ରଖାଯାଏ ।
  • ନଳିତା ବିଡ଼ା ପଚିଗଲାପରେ ତାକୁ ବାଡ଼େଇ ଝୋଟ ତନ୍ତୁ ବାହାର କରାଯାଏ ଓ ଖରାରେ ଶୁଖାଇ ରଖାଯାଏ ।
  • ବର୍ଷାଦିନେ ପଟୁମାଟିରେ ନଳିତା ଚାଷ କରାଯାଏ । ଆମ ଦେଶର ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ଅଧ‌ିକ ନଳିତା ଚାଷ କରାଯାଏ । ଓଡ଼ିଶାର କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାରେ ମଧ୍ୟ ନଳିତା ଚାଷ ହୁଏ ।
• ନଡ଼ିଆକତା ହିଁ ନଡ଼ିଆ ଗଛର ତନ୍ତୁ । ଏହି ତନ୍ତୁରେ ଦଉଡ଼ି, ରସି, ପାପୋଛ, ଗଦି ଆଦି ତିଆରି ହୁଏ ।

Question 7.
ଝୋଟରୁ କ’ଣ କ’ଣ ତିଆରି ହୁଏ, ତାହାର ଏକ ତାଲିକା କର ।
ଉ –
ଝୋଟରୁ ଦଉଡ଼ି, ବିଭିନ୍ନ ବସ୍ତା ଆଦି ତିଆରି ହୁଏ ।

Question 8.
ନଡ଼ିଆ ତନ୍ତୁରୁ କ’ଣ ତିଆରି ହୁଏ ?
ଉ –
ନଡ଼ିଆ ତନ୍ତୁରୁ ଦଉଡ଼ି, ରସି, ପାପୋଛ, ଗଦି, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କଣ୍ଢେଇ ତିଆରି ହୁଏ ।

→ ତନ୍ତୁରୁ ସୂତା ତିଆରି :

• ପୂର୍ବକାଳରେ ତନ୍ତୁରୁ ତକଲି ଓ ଅରଟ ସାହାଯ୍ୟରେ ସୂତା କଟାଯାଉଥିଲା । ଆଜିକାଲି ବିଭିନ୍ନ ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ସୂତା କଟାଯାଉଛି ଓ ଲୁଗା ବୁଣାଯାଉଛି ।
• ତୁଳା ବିଣ୍ଡାଟିଏ ନିଅ । ଏହାକୁ ହାତରେ ବଳି ସୂତା ତିଆରି କର । ଏହି ସୂତା ତୁମେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ସୂତାପରି ସରୁ ହେଉଛି କି ? ସୂତା ତିଆରି ପାଇଁ ଯନ୍ତ୍ର ରହିଛି ।
  

→ ସୂତାରୁ ବସ୍ତ୍ର ତିଆରି ହୁଏ :

• ତନ୍ତ ସାହାଯ୍ୟରେ ଶାଢ଼ୀ, ଧୋତି, ଗାମୁଛା ଆଦି ବୁଣାଯାଏ । ସମାଜରେ ଏହାର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ଅଛି ।
• ଆଜିକାଲି କଳକାରଖାନାରେ ବସ୍ତ୍ର, ଶୀତବସ୍ତ୍ର ଆଦି ତିଆରି କରାଗଲାଣି । କିନ୍ତୁ ତନ୍ତବୁଣା ଶାଢ଼ୀ, ଚଦରର ଆଦର ଆଜି ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ଆମ ଓଡ଼ିଶାର ସମ୍ବଲପୁର, ସୋନପୁର, ଆଠଗଡ଼, ବ୍ରହ୍ମପୁର ଆଦି ଅଞ୍ଚଳରେ ତନ୍ତ ଲୁଗା ବୁଣାଯାଏ ।
  

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 3 ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ପରିଷ୍କରଣ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 3 ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ପରିଷ୍କରଣ

Question 1.
କିପରି ପୃଥକ୍/ ପରିଷ୍କାର କରିବା ?
(କ) ହରଡ଼ ଡାଲିରେ ସୁଜି ମିଶି ଯାଇଥିଲେ
(ଖ) ଚାଉଳରେ କୁଣ୍ଡା ଥିଲେ
(ଗ) ଅଟାରେ ଚୋକଡ଼ ଥିଲେ
(ଘ) ଉଖୁଡ଼ାରେ ଧାନ ଚୋପା ଲାଗିଥିଲେ
(ଙ) ଗୋଲମରିଚ ସହିତ ପାଚିଲା ଅମୃତଭଣ୍ଡା ମଞ୍ଜି ମିଶିଥିଲେ
ଉ –
(କ) ହରଡ଼ ଡାଲିରେ ସୁଜି ମିଶିଯାଇଥିଲେ, ଏହାକୁ ଏକ ଚାଲୁଣିରେ ଚଲାଇଦେଲେ ଚାଲୁଣିରେ ଥିବା କଣାରେ ସୁଜିଗୁଡ଼ିକ ତଳକୁ ଗଳିପଡ଼ିବ । ଚାଲୁଣିରେ ହରଡ଼ ଡ଼ାଲି ରହିଯିବ ।
(ଖ) ଚାଉଳରେ କୁଣ୍ଡା ଥିଲେ, ଏହାକୁ କୁଲା ସାହାଯ୍ୟରେ ପାଛୁଡ଼ିଦେଲେ ଏଥ‌ିରେ ରହିଥ‌ିବା କୁଣ୍ଡା ଅଲଗା ହୋଇଯିବ । ଅନ୍ୟ ଏକ ଉପାୟରେ ଚାଉଳକୁ କୁଲାରେ ଧରି ଉପରୁ ତଳକୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ଢାଳିଲେ ପବନ ଦ୍ଵାରା ହାଲୁକା କୁଣ୍ଡା ଚାଉଳଠାରୁ ଅଲଗା ହୋଇଯିବ ।
(ଗ) ଅଟାରେ ଚୋକଡ଼ ଥିଲେ, ଏହାକୁ ଅଟାଚଲା ଚାଲୁଣିରେ ଚଲାଇଦେଲେ ଚାଲୁଣିର କଣାରେ ଅଟା ତଳକୁ ଗଳିପଡ଼ିବ । ଚାଲୁଣିରେ ଚୋକଡ଼ ରହିଯିବ ।
(ଘ) ଉଖୁଡ଼ାରେ ଧାନ ଚୋପା ଲାଗିଥିଲେ, ଏହାକୁ ଖଇଚଲା ଚାଲୁଣିରେ ଚଲାଇଦେଲେ ଚାଲୁଣିର କଣାରେ ଧାନ ଚୋପା ଗଳିପଡ଼ିବ ଓ ଚାଲୁଣିରେ ଉଖୁଡ଼ା ରହିଯିବ ।
(ଙ) ଗୋଲମରିଚ ସହିତ ମିଶିଯାଇଥିବା ଅମୃତଭଣ୍ଡା ମଞ୍ଜି ନେଇ ସେଥୁରେ ଜଳ ମିଶାଅ । ଅମୃତଭଣ୍ଡା ମଞ୍ଜି ଜଳରେ ଭାସିବ ଏବଂ ଗୋଲମରିଚ ଜଳରେ ବୁଡ଼ିଯିବ । ଧୀରେ ଧୀରେ ଉପର ଜଳକୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ପାତ୍ରକୁ ଢାଳି ଅମୃତଭଣ୍ଡା

Question 2.
ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
(କ) ପାଛୁଡ଼ିବା ଓ ଉଡ଼ାଇବା
(ଖ) ଧାନ ବାଡେଇବା ଓ ବେଙ୍ଗଳା ପକାଇବା
(ଗ) ଅବକ୍ଷେପଣ ଓ ପରିସ୍ରବଣ
ଉ –
(କ) ପାଛୁଡ଼ିବା ଓ ଉଡ଼ାଇବା

(ଖ) ଧାନ ବାଡେଇବା ଓ ବେଙ୍ଗଳା ପକାଇବା

(ଗ) ଅବକ୍ଷେପଣ ଓ ପରିସ୍ରବଣ

Question 3.
କେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ?
(କ) କୁଲା
(ଖ) ଚାଲୁଣି
(ଗ) ଫିଲ୍‌ଟର୍ ପେପର୍
ଉ –
(କ) କୁଲା – ପାଛୁଡ଼ିବା ଓ ଉଡ଼େଇବା ପ୍ରଣାଳୀ ପାଇଁ କୁଲା ଆବଶ୍ୟକ ।
(ଖ) ଚାଲୁଣି – ଚଲେଇବା ପ୍ରଣାଳୀ ପାଇଁ ଚାଲୁଣି ଆବଶ୍ୟକ ।
(ଗ) ଫିଲ୍‌ଟର୍ ପେପର୍ – ପରିସ୍ରବଣ ପ୍ରଣାଳୀ ପାଇଁ ଫିଲ୍‌ଟର୍ ପେପର୍ ଆବଶ୍ୟକ ।

Question 4.
କାରଣ କ’ଣ ?
(କ) କୁଣ୍ଡାମିଶା ଚାଉଳକୁ ପାଛୁଡ଼ି ପରିଷ୍କାର କରାଯାଏ ।
(ଖ) ରାନ୍ଧିବା ପୂର୍ବରୁ ଚାଉଳକୁ ଭଲ ଭାବରେ ଧୁଆଯାଏ ।
(ଗ) ବେସନ ଓ ମଇଦାର ମିଶ୍ରଣକୁ ଚାଲୁଣିଦ୍ଵାରା ପୃଥକ୍ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
(ଘ) ସୋରିଷକୁ ପରିସ୍ରବଣ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପରିସ୍କାର କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ ।
ଉ –
(କ) ପାଛୁଡ଼ିବା ପ୍ରଣାଳୀରେ ହାଲୁକା ପଦାର୍ଥ ଓଜନିଆ ପଦାର୍ଥଠାରୁ ଅଲଗା ହୋଇଥାଏ । କୁଣ୍ଡାମିଶା ଚାଉଳକୁ କୁଲା ସାହାଯ୍ୟରେ ପାଛୁଡ଼ିଦେଲେ ସେଥୁରୁ ହାଲୁକା କୁଣ୍ଡା ଅଲଗା ହୋଇ ପରିଷ୍କାର ଚାଉଳ ମିଳେ ।
(ଖ) ଚାଉଳକୁ ପାତ୍ରରେ ପୂରାଇ ଧୋଇଲେ ସେଥ‌ିରେ ଥିବା ହାଲୁକା କୁଣ୍ଡା ଜଳରେ ଭାସିବ ଓ ଚାଉଳ ପାତ୍ରରେ ବସିଯିବ । ଧୀରେ ଧୀରେ ଉପର ଜଳ ସହିତ କୁଣ୍ଡାକୁ ବାହାର କରିଦେଲେ ପରିଷ୍କାର ଚାଉଳ ମିଳିବ । ତେଣୁ ରାନ୍ଧିବା ପୂର୍ବରୁ ଚାଉଳକୁ ଭଲ ଭାବରେ ଧୁଆଯାଏ ।
(ଗ) ବେସନ ଓ ମଇଦାକୁ ଚାଲୁଣିରେ ରଖ୍ ଚଲାଇଦେଲେ ଉଭୟର ଆକାର ସମାନ ହୋଇଥିବାରୁ ଉଭୟ ଚାଲୁଣିର କଣାରେ ତଳକୁ ଗଳିପଡ଼ିବେ । ତେଣୁ ବେସନ ଓ ମଇଦାର ମିଶ୍ରଣକୁ ଚାଲୁଣିଦ୍ଵାରା ପୃଥକ୍ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
(ଘ) ପରିସ୍ରବଣ ପ୍ରଣାଳୀ ଦ୍ବାରା ତରଳ ପଦାର୍ଥରେ ରହିଥ‌ିବା ଅଦ୍ରବଣୀୟ କଠିନ ପଦାର୍ଥକୁ ତରଳ ପଦାର୍ଥରୁ ପୃଥକ୍ କରାଯାଇଥାଏ । ସୋରିଷରେ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ହାଲୁକା କାଠି କୁଟା ମିଶିଥିବାରୁ ଏହାକୁ ପରିସ୍ରବଣ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପରିଷ୍କାର କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।

Question 5.
ଗୋଟା ବିରି, ସୋରିଷ ଓ ବୁଟ ମିଶିଯାଇଛି, କିପରି ପୃଥକ୍ କରିବ ?
ଉ –
(i) ଗୋଟା ବିରି, ସୋରିଷ ଓ ବୁଟ ମିଶିଯାଇଥଲେ, ପ୍ରଥମେ ହାତରେ ବାଛି ବୁଟଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା କରାଯାଇଥାଏ ।
(ii) ଏହାପରେ ଏକ ଚାଲୁଣିରେ ଗୋଟା ବିରି ଓ ସୋରିଷକୁ ନେଇ ଚଲାଇଲେ ଚାଲୁଣିର କଣାରେ ସୋରିଷ ତଳକୁ ଗଳିପଡ଼ିବ ଏବଂ ଚାଲୁଣିରେ ବିରି ରହିଯିବ ।

ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ପରିଷ୍କରଣ Notes :

→ ଉପକ୍ରମ :
(i) କେତେକ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ମିଶିଯାଇଥିଲେ ବା ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ମିଶି ଯାଇଥିଲେ ଏହାକୁ ପୃଥକ କରି ଖାଦ୍ୟକୁ ପରିଷ୍କାର କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ।
(ii) ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥକୁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପୃଥକ୍ କରାଯାଏ; ଯଥା –

• ହାତରେ ବାଛିବା
• ଚଲେଇବା
• ପାଛୁଡ଼ିବା ବା ଉଡ଼େଇବା
• ଆସ୍ରବଣ ଓ ଅବକ୍ଷେପଣ
• ପରିସ୍ରବଣ ପ୍ରଣାଳୀ
• ଶସ୍ୟ ଅମଳ କରିବା

→ ପୃଥକ କରିବାର ପ୍ରଣାଳୀ :
ହାତରେ ବାଛିବା (Hand picking):

• ଟେବୁଲ ଉପରେ ବା ଚଟାଣରେ ଖଣ୍ଡେ ଧଳା କାଗଜ ବିଛାଇ ଦିଅ ।
• ଘରୁ ଦୁଇମୁଠା ଚାଉଳ ଆଣି କାଗଜ ଉପରେ ଚାଉଳକୁ ଖେଳାଇ ଦିଅ ।
• ଚାଉଳରେ ଗୋଡ଼ି, ବାଲି, କୁଣ୍ଡା, ଧୂଳି, ମଲା (କଳା) ଚାଉଳ, ଧାନ, କାଠି ଆଦି ଥାଇପାରେ ।
• ବଡ଼ ଗୋଡ଼ି, କାଠି ଓ ମଲା ଚାଉଳକୁ ହାତରେ ବାଛି ବାହାର କରିପାରିବ । ଏହାକୁ ହାତରେ ବାଛିବା ପ୍ରଣାଳୀ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଆଙ୍ଗୁଠି ଦ୍ଵାରା ଧରିହେଉଥବା ପଦାର୍ଥକୁ ପୃଥକ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ତାଲିକା କର ।

Question 1.
କେଉଁ କେଉଁ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥକୁ ପରିଷ୍କାର କରିବାପାଇଁ ‘ହାତରେ ବାଛିବା’ ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ –

• ବିରିରୁ ଗୋଡି଼ ଅଲଗା କରିବା
• ଧାନରୁ ଗୋଡ଼ି ଅଲଗା କରିବା
• ଚାଉଳରୁ ଧାନ ଅଲଗା କରିବା
• ଚୁଡ଼ାରୁ ଧାନ ଅଲଗା କରିବା
• ମୁଗରୁ ମାଟି ଅଲଗା କରିବା ଇତ୍ୟାଦି ।

→ ଚଲେଇବା (Sieving) :

• ଚାଉଳରୁ ଗୋଡ଼ି ଓ ମଲା ଚାଉଳ, କାଠି ହାତରେ କାଢ଼ି ବାହାର କରିଦିଆଯାଇଛି ।
• ଏବେ ଚାଉଳରେ ଧୂଳି, ସରୁ ବାଲି ଓ କୁଣ୍ଡା ମିଶି କରି ରହିଛି ।
• ଚାଲୁଣିରେ ଛୋଟ ଛୋଟ କଣା ଥାଏ । ଏଥିରେ ଚାଉଳକୁ ଚଲାଇଦେଲେ ଚାଉଳରୁ ସରୁବାଲି, ଧୂଳି, କୁଣ୍ଡା ଓ ଭଙ୍ଗା ଚାଉଳ (ଖୁଦ) ଇତ୍ୟାଦି ଚାଲୁଣିର କଣାରେ ତଳକୁ ଗଳିପଡ଼ିବ ।
• ଚାଲୁଣିରେ ପରିଷ୍କାର ଚାଉଳ ରହିଯିବ ଏବଂ ଚାଲୁଣି କଣାଠାରୁ ବଡ଼ କୁଣ୍ଡା ମଧ୍ୟ ଚାଉଳ ସହିତ ରହିଯିବ । ଚାଲୁଣି ସାହାଯ୍ୟରେ ପରିଷ୍କାର କରିବା ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଚଲେଇବା କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଅଟାରୁ ଚୋକଡ଼ ଅଲଗା କରାଯାଏ ।

Question 2.
ଚାଲୁଣି ସାହାଯ୍ୟରେ ଚଲେଇ କେଉଁ କେଉଁ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥକୁ ପରିଷ୍କାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
ଚାଲୁଣି ସାହାଯ୍ୟରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥକୁ ପରିଷ୍କାର କରାଯାଏ –
(i) ମୁଢ଼ିରୁ ବାଲି ଅଲଗା କରିବା
(ii) ଚୁନାରୁ ଚାଉଳ ଅଲଗା କରିବା
(iii) ଧାନରୁ ଅଗାଡ଼ି ଓ କୁଟା ଅଲଗା କରିବା
(iv) ଚୁଡ଼ାରୁ କୁଣ୍ଡା ଅଲଗା କରିବା
(v) ଲିଆରୁ ଧାନଚୋପା ଅଲଗା କରିବା
(vi) ବିରିରୁ ଚୋପା ଓ କାଠି ଅଲଗା କରିବା

→ ପାଛୁଡ଼ିବା ବା ଉଡ଼େଇବା (Winnowing) :

• ଚାଉଳରେ ବଡ଼ ବଡ଼ କୁଣ୍ଡା ଓ କିଛି କାଠି କୁଟା ଥାଏ ।
• ଚାଉଳକୁ ପାଛୁଡ଼ିଦେଲେ ଏଥ‌ିରେ ରହିଥିବା କୁଣ୍ଡା ଓ ହାଲୁକା କାଠି ଅଲଗା ହୋଇଯିବ । ଏହାକୁ ପାଛୁଡ଼ିବା ପ୍ରଣାଳୀ କୁହାଯାଏ ।
• ଅନ୍ୟ ଏକ ଉପାୟରେ ଚାଉଳକୁ କୁଲାରେ ଧରି ଉପରୁ ତଳକୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ଢାଳିଲେ ପବନ ଦ୍ଵାରା ହାଲୁକା କୁଣ୍ଡା, କାଠି, ପତ୍ର ଉଡ଼ି ଚାଉଳଠାରୁ ଅଲଗା ହୋଇଯିବ । ଏହାକୁ ଉଡ଼ାଇବା ପ୍ରଣାଳୀ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି କାଠି ଓ ପତ୍ର ଅଲଗା କରିପାରିବା ।
• ବିରି, ମୁଗ ଆଦି ଶସ୍ୟକୁ ପାଛୁଡ଼ି ବା ଉଡ଼ାଇ ସଫା କରାଯାଏ ।

Question 3.
ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଚାଲୁଣିରେ ଥ‌ିବା କଣାର ଆକାର ବଡ଼ ଓ ସାନ ହୋଇଥାଏ ଏହାର କାରଣ କ’ଣ ?
ଉ –
ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥରେ ମିଶିଥିବା ଅପଦ୍ରବର ଆକାର ଅନୁଯାୟୀ ଚାଲୁଣିରେ ଥିବା କଣାର ଆକାର ବଡ଼ ଓ ସାନ ହୋଇଥାଏ ।

Question 4.
କେଉଁ କେଉଁ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥକୁ ପରିଷ୍କାର କରିବା ପାଇଁ ‘ପାଛୁଡ଼ିବା ବା ଉଡ଼ାଇବା’ ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ –
ଧାନ, ଗହମ, ମୁଗ, ବିରି, କୋଳଥ, ହରଡ଼ ଆଦି ଶସ୍ୟକୁ ପରିଷ୍କାର କରିବା ପାଇଁ ‘ପାଛୁଡ଼ିବା ବା ଉଡ଼ାଇବା’ ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

→ ଆସ୍ରବଣ ଓ ଅବକ୍ଷେପଣ (Decantation and Sedimentation) :

• ଗୋଟିଏ ପାତ୍ରରେ କିଛି ଚାଉଳ ନେଇ ସେଥ‌ିରେ ଜଳ ମିଶାଇ ଭଲ ଭାବରେ ଗୋଳାଇ ଦିଅ । କିଛି ସମୟ ସ୍ଥିର ଭାବରେ ରଖୁଦିଅ ।
• ଜଳରେ ହାଲୁକା କୁଣ୍ଡା, କାଠି, ଧୂଳି ଭାସିବ । ପାତ୍ରର ତଳେ ଗୋଡ଼ି, ବାଲି ଓ ଚାଉଳ ବସିଯିବ ।
• ଧୀରେ ଧୀରେ ଉପର ଜଳକୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ପାତ୍ରକୁ ଢାଳି ଦେଲେ ସେଥୁରେ ଧୂଳି, କୁଣ୍ଡା ଓ କାଠି ଚାଲିଯିବ । ଜଳ ସହିତ ହାଲୁକା କଠିନ ପଦାର୍ଥକୁ ଅନ୍ୟ
• ଏକ ପାତ୍ରକୁ ଢାଳିବା ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଆସ୍ରବଣ କହନ୍ତି । ତଳେ କଠିନ, ଓଜନିଆ ପଦାର୍ଥ ବସିଯିବା ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଅବକ୍ଷେପଣ କୁହାଯାଏ ।
  • ଆମେ ଜାଣିଲେ ଜଳ ସହିତ ହାଲୁକା ପଦାର୍ଥକୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ପାତ୍ରକୁ ଢାଳିବା ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଆସ୍ରବଣ କହନ୍ତି । ତଳେ କଠିନ, ଓଜନିଆ ପଦାର୍ଥ ବସିଯିବା ପ୍ରଣାଳୀକୁ ଅବକ୍ଷେପଣ କୁହାଯାଏ ।
  • ଜଳ ସହିତ ମିଶି ରହିଥିବା ଆସ୍ରବଣୀୟ କଠିନ ଓଜନିଆ ପଦାର୍ଥକୁ ଅବକ୍ଷେପଣ ଏବଂ ଦାର୍ଥକୁ ଆସ୍ରବଣ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପୃଥକ୍ କରାଯାଏ ।
  • ସୋରିଷ, ଜିରା, ମେଥ୍ ଆଦିକୁ ଅବକ୍ଷେପଣ ଓ ଆସ୍ରବଣ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପରିଷ୍କାର କରାଯାଏ ।

Question 5.
ସୋରିଷ, ଜିରା, ମେଥ୍ ଆଦିକୁ କିପରି ପରିଷ୍କାର କରିବ ?
ଊ –

1. ଗୋଟିଏ ପାତ୍ରରେ କିଛି ସୋରିଷ ନେଇ ସେଥୁରେ ଜଳ ମିଶାଅ । ଜଳରେ ହାଲୁକା କାଠି ଓ କୁଟା ଭାସିବ; କିନ୍ତୁ ସୋରିଷ ପାତ୍ରର ତଳେ ବସିଯିବ । ଧୀରେ ଧୀରେ ଉପର ଜଳକୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ପାତ୍ରକୁ ଢାଳି ସୋରିଷକୁ ପରିଷ୍କାର କରିହେବ । ସୋରିଷକୁ ଆସ୍ରବଣ ଓ ଅବକ୍ଷେପଣ ପଦ୍ଧତିରେ ପରିଷ୍କାର କରାଯାଏ ।
2. ଗୋଟିଏ ପାତ୍ରରେ କିଛି ଜିରା ନେଇ ସେଥ‌ିରେ ଜଳ ମିଶାଅ । ଜଳରେ ଜିରା ଭାସିବ କିନ୍ତୁ ସେଥ‌ିରେ ମିଶିଥିବା ବାଲି ଓ ଗୋଡ଼ି ତଳେ ବସିଯିବ । ଧୀରେ ଧୀରେ ଉପର ଜଳକୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ପାତ୍ରକୁ ଢାଳିଦେଲେ ଜିରା ପରିଷ୍କାର ହୋଇଯିବ । ଜିରାକୁ ଆଶ୍ରବଣ ଓ ଅବକ୍ଷେପଣ ପଦ୍ଧତିରେ ପରିଷ୍କାର କରାଯାଏ ।
3. ଗୋଟିଏ ପାତ୍ରରେ କିଛି ମେଥ୍ ନେଇ ସେଥ‌ିରେ ଜଳ ମିଶାଅ । ମେଥରେ ମିଶିଥିବା ହାଲୁକା କାଠି ଓ କୁଟା ଜଳ ଉପରେ ଭାସିବ; କିନ୍ତୁ ମେଥ୍ ତଳେ ବସିଯିବ । ଧୀରେ ଧୀରେ ଉପର ଜଳକୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ପାତ୍ରକୁ ଢାଳିଦେଲେ ମେଥ୍ ପରିଷ୍କାର ହୋଇଯିବ । ମେଥୁକୁ ମଧ୍ୟ ଆସ୍ରବଣ ଓ ଅବକ୍ଷେପଣ ପଦ୍ଧତିରେ ପରିଷ୍କାର କରାଯାଏ ।

→ ପରିସ୍ରବଣ ପ୍ରଣାଳୀ (Filtration) :

• ବନ୍ୟା ସମୟରେ ନଦୀ ଓ ପୋଖରୀ ପାଣି ଗୋଳିଆ ହୋଇଯାଇଥାଏ ।
• ଜଳରେ ମାଟି, ବାଲି, ଧୂଳି ମିଶିଗଲେ ଏହା ଗୋଳିଆ ହୋଇଯାଏ । ଏହି ଗୋଳିଆ ଜଳକୁ ଗୋଟିଏ କାଚ ଗ୍ଲାସରେ ଅଧା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୂରାଅ ।
• ଏହାକୁ କିଛି ସମୟ ସ୍ଥିର ଭାବରେ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ରଖୁ ଦେଖୁ ଗ୍ଳାସର ତଳଭାଗରେ କ’ଣ ଜମିଯାଇଛି । ହାଲୁକା କାଠି, କୁଟା ଓ ଧୂଳିକଣା ଜଳରେ ଭାସିବ । ଓଜନିଆ ବାଲି, ଗୋଡ଼ି ଓ ମାଟି ଜଳ ତଳେ ଜମି ରହିବ। ଏହି ଜମିରହିବାକୁ ଅବକ୍ଷେପଣ କହନ୍ତି । ଉପର ପାଣିକୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ଗ୍ଲାସକୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ଢାଳିଦିଅ । ଏହାକୁ ଆସ୍ରବଣ ପଦ୍ଧତି କରାଯାଏ ।
• ଗୋଟିଏ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ବୋତଲ ଖୋଲୀ ମୁହଁରେ ଉପଯୁକ୍ତ ଆକାରର ଫନେଲ୍ ବା ଫୁଲଣା ପୂରାଅ । ଫୁଲଣା ଭିତରେ ଖଣ୍ଡିଏ ଫିଲଟର୍ ପେପର ଭାଙ୍ଗି ରଖ ।
• ଦ୍ୱିତୀୟ ଗ୍ଲାସରେ ସଂଗୃହୀତ ଜଳକୁ ଫୁଲଣା ଭିତରେ ଥ‌ିବା ଫିଲ୍‌ଟର୍ ପେପର ଉପରେ ଧୀରେ ଧୀରେ ଢାଳ । ବୋତଲ ଭିତରେ ଯେଉଁ ଜଳ ପଡୁଛି ତାହା ପରିଷ୍କାର ଦେଖାଯାଉଛି । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀକୁ ପରିସ୍ରବଣ ପ୍ରଣାଳୀ କୁହାଯାଏ ।
  • ଜଳରେ ଥ‌ିବା ଅଦ୍ରବଣୀୟ କଠିନ ପଦାର୍ଥକୁ ପରିସ୍ରବଣ ପଦ୍ଧତିରେ ପୃଥକ କରାଯାଏ ।
  • ପରିସ୍ରବଣ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଲେମ୍ବୁ ସରବତରୁ ଲେମ୍ବୁ ମଞ୍ଜି, ଛେନାରୁ ପାଣି ଅଲଗା କରାଯାଏ ।

Question 6.
ଛାଣିବା ପରିସ୍ରବଣ ପଦ୍ଧତି କି ?
ଉ-
ହଁ, ଛାଣିବା ପରିସ୍ରବଣ ପଦ୍ଧତି ଅଟେ ।

→ ଶସ୍ୟ ଅମଳକରିବା (Harvesting) :

• ବିଲରୁ ଧାନ କାଟି ବିଡ଼ା ବାନ୍ଧି ଆଣିବା ପରେ ତାକୁ ଗଦାକରି ରଖାଯାଏ ।
• ଧାନ ନଡ଼ାରେ ରହିଥିଲେ ତାକୁ ଭାଡ଼ି ବା ଘୋଡ଼ିଆ ସାହାଯ୍ୟରେ ପିଟାଯାଏ । ପେଣ୍ଡା କଟା ହୋଇ ଆସିଥିଲେ ବେଙ୍ଗଳା ସାହାଯ୍ୟରେ ଧାନ ଅମଳ କରାଯାଏ । ମୁଗ, ବିରି, କୋଳଥ ଆଦି ଶସ୍ୟ ମଧ୍ୟ ବେଙ୍ଗଳା ଦ୍ଵାରା ଅମଳ କରାଯାଏ ।
  

Question 7.
କେଉଁ ଶସ୍ୟକୁ ବାଡ଼େଇ ବା ବେଙ୍ଗଳା ପକାଇ ଅମଳ କରାଯାଏ ?
ଉ –
ଧାନ, ବିରି, ମୁଗ, ଗହମ, ହରଡ଼, ମାଣ୍ଡିଆ, ସୋରିଷ, ଧଣିଚା ଆଦି ଶସ୍ୟକୁ ବାଡ଼େଇ ବା ବେଙ୍ଗଳା ପକାଇ ଅମଳ କରାଯାଏ ।

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 7 ଜୀବ ଓ ନିର୍ଜୀବ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Important Questions Chapter 7 ଜୀବ ଓ ନିର୍ଜୀବ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଚଳନ କ’ଣ ? ଉଭିଦ କିପରି ଚଳନ କରିଥାଏ ?
ଉ –

• ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରୁ ଅନ୍ୟସ୍ଥାନକୁ ଯିବାକୁ ଚଳନ କୁହାଯାଏ ।
• ଉଭିଦ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଚଳନ ଦେଖାଯାଇନଥାଏ । ଏହାର ମୂଳ ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ଦିଗରେ ଓ କାଣ୍ଡ ଆଲୋକ ଦିଗରେ ଗତି କରିଥାଏ ।

Question 2.
ରେଚନ କ’ଣ ? ଉଭିଦ ଶରୀରରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –

• ଜୀବ ଶରୀରରୁ ବର୍ଜ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ନିଷ୍କାସିତ ହେବାକୁ ରେଚନ କୁହାଯାଏ ।
• ଉଦ୍ଭଦ ଶରୀରରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ହେଲା – ଅଠା, ଝୁଣା, ଲାଖ ।

Question 3.
ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଓ ଶ୍ଵାସନ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ –

• ପ୍ରଶ୍ଵାସରେ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ ଓ ନିଃଶ୍ବାସରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ତ୍ୟାଗକୁ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ । ଏହା ଶ୍ଵାସନର ଏକ ଅଂଶ ।
• ଶ୍ଵାସନରେ ଅମ୍ଳଜାନ ଦ୍ଵାରା ଖାଦ୍ୟର ଜାରଣ ଘଟି ଶକ୍ତି ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

Question 4.
ସଜୀବମାନଙ୍କର ଜୀବନଚକ୍ର କେତୋଟି ଉପାୟରେ ସମାପ୍ତ ହୁଏ ? ସେଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –

• ସଜୀବମାନଙ୍କର ଜୀବନଚକ୍ର ଦୁଇଟି ଉପାୟରେ ସମାପ୍ତ ହୁଏ ।
• ପ୍ରଥମଟି ହେଲା ଅଙ୍ଗୀୟ ବୃଦ୍ଧିକାଳ ଓ ଦ୍ବିତୀୟଟି ହେଲା ପ୍ରଜନନ ବୃଦ୍ଧିକାଳ ।

Question 5.
ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭିଦମାନେ କିପରି ବଂଶବିସ୍ତାର କରନ୍ତି ?
ଉ –

• ପ୍ରାଣୀ ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମକରି କିମ୍ବା ଡିମ୍ବ ଦେଇ ବଂଶବିସ୍ତାର କରନ୍ତି ।
• ଉଦ୍ଭଦ ମଞ୍ଜି, ଡାଳ, ମୂଳ ଓ ପତ୍ରଦ୍ଵାରା ବଂଶବିସ୍ତାର କରିଥାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଜୀବ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟାରେ ଅମ୍ଳଜାନ ନେଇ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଛାଡ଼େ, ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ଗୋଟିଏ ବୋତଲରେ କିଛି ସ୍ଵଚ୍ଛ ଚିନିପାଣି ନିଆଯାଉ ।
• ସେଥୁରେ ଓଦାମାଟି ସହ କିଛି ଜିଆ ନେଇ ଗୋଟିଏ କନାରେ ବାନ୍ଧି ଝୁଲାଇ ଦିଆଯାଉ ।
• କିଛି ସମୟ ପରେ ଦେଖାଯିବ ଯେ, ବୋତଲରେ ଥିବା ସ୍ଵଚ୍ଛ ଚୂନପାଣି ଦୁଧୁବର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଯିବ ।
• ଏଥିରୁ ଜଣାଗଲା ଯେ, ପ୍ରାଣୀ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟାରେ ଅମ୍ଳଜାନ ନେଇ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଛାଡ଼େ । କାରଣ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଚୂନପାଣିକୁ ଦୁଧୂ ବର୍ଷ କରେ ।

Question 2.
ସଜୀବର ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ । ଏହାର ଯଥାର୍ଥତା ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ସଜୀବମାନେ ବଞ୍ଚିରହିବା ପାଇଁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଜୀବନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କରିଥା’ନ୍ତି ଯେପରିକି ଖାଦ୍ୟଗ୍ରହଣ, ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା, ରେଚନକ୍ରିୟା ଆଦି ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଜୀବଙ୍କର ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ । ଛୋଟ ପିଲାଟି, ବାଳକ, ଯୁବକ ଓ ଶେଷରେ ବୃଦ୍ଧ ହୋଇଥାଏ ।
• ସେହିପରି ଗୋଟିଏ କୁକୁଡ଼ା ଅଣ୍ଡାରୁ ଚିଆଁ, କୁକୁଡ଼ା ଛୁଆ ଓ ବଡ଼ କୁକୁଡ଼ା ହୋଇ ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଉଭିଦମାନେ ସଜୀବ ହୋଇଥିବାରୁ ମଞ୍ଜିରୁ ଚାରାଗଛ ଓ ତାପରେ ବଡ଼ଗଛରେ ପରିଣତ ହୁଅନ୍ତି ଓ ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରନ୍ତି । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବର ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ ।

Question 3.
ଜୀବର ରେଚନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ –

• ସମସ୍ତ ଜୀବ ଖାଦ୍ୟ ଖାଆନ୍ତି । ଖାଦ୍ୟର ସାରାଂଶ ଶରୀର ଗ୍ରହଣକରିବା ପରେ ଏଥୁରୁ କେତେକ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶରୀର ଏହି ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ଶରୀର ବାହାରକୁ ତ୍ୟାଗକରେ, ତାକୁ ରେଚନ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ବାରା ପ୍ରାଣୀମାନେ ମଳ, ମୂତ୍ର, ଝାଳ ତ୍ୟାଗକରନ୍ତି । ଉଭିଦମାନେ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ତ୍ୟାଗକରନ୍ତି ।

Question 4.
ଜୀବ ଓ ନିର୍ଜୀବ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶୋଉର

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ତୁମେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ବସ୍ତୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଯାହା ଦେହରେ ଜୀବନ ଅଛି, ………… କୁହାଯାଏ ।
(ଖ) ………….. ମାନେ ବଞ୍ଚିରହିବା ପାଇଁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଜୀବନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କରିଥା’ନ୍ତି ।
(ଗ) ଉଭିଦର ……………. ଦିଗରେ ଗତିକରିବା ମଧ୍ୟ ଉଭିଦର ଅଙ୍ଗଚାଳନା ।
(ଘ) ଉଭିଦମାନେ ମାଟିରୁ ଜଳ ଓ ………….. ନେଇ ନିଜେ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥା’ନ୍ତି ।
(ଙ) ନିଃଶ୍ଵାସଦ୍ୱାରା ……………. ଯୁକ୍ତ ବାୟୁକୁ ବାହାରକୁ ଛାଡୁ ।
(ଚ) ଶ୍ଵସନରେ ବାହାରୁଥିବା ………. ଚୂନପାଣିକୁ ଦୁଧୂ ବର୍ଷ କରିଦିଏ ।
(ଛ) ଜୀବମାନେ ………….. ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ।
ଉ –
(କ) ଜୀବ
(ଖ) ଜୀବ
(ଗ) ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ
(ଘ) ଖଣିଜ ଲବଣ
(ଙ) ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ
(ଚ) ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ
(ଛ) ପରିବେଶ

Question 2.
ଜୀବ କ’ଣ ?
ଉ –
ଯାହା ଦେହରେ ଜୀବନ ଅଛି ତାହାକୁ ଜୀବ କହନ୍ତି । ମଣିଷ, କୁକୁର, କୁକୁଡ଼ା, ଗଛ, ପ୍ରଭୃତିର ଜୀବନ ଥ‌ିବାରୁ

Question 3.
ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।

(କ) ଉଦ୍ଭଦର କେଉଁ ଅଂଶ ଆଲୋକ ଦିଗରେ ଗତି କରେ ?
(i) ମୂଳ
(ii) କାଣ୍ଡ
(iii) ପତ୍ର
(iv) ଫଳ
ଉ –
(ii) କାଣ୍ଡ

(ଖ) କେଉଁ ଗଛର ଡାଳରୁ ନୂତନ ଗଛ ହୁଏ ନାହିଁ ?
(i) ମନ୍ଦାର
(ii) ଗୋଲାପ
(iii) ସଜନା
(iv) ଆମ୍ବ
ଉ –
(iv) ଆମ୍ବ

(ଗ) କିଏ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଚଳନ କରିଥାଏ ?
(i) ଆମ୍ବଗଛ
(i) ଚଳନ
(iii) ଶୈବାଳ
(iv) ସଜନା ଗଛ
ଉ –
(iii) ଶୈବାଳ

(ଘ) କେଉଁଟି ସଜୀବର ବିଶେଷତ୍ଵ ?
(i) ସମସ୍ତ
(ii) ଖାଦ୍ୟଗ୍ରହଣ
(iii) ବୃଦ୍ଧି
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
ଉ –
(i) ସମସ୍ତ

(ଙ) କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ସ୍ବଚ୍ଛ ଚୂନପାଣିକୁ ଦୁଧୂ ବର୍ଷ କରେ ?
(i) ଅମ୍ଳଜାନ
(ii) ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ
(iii) ଉଦ୍‌ଜାନ
(iv) ଯବକ୍ଷାରଜାନ
ଉ –
(ii) ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ

(ଚ) ନିଃଶ୍ଵାସରେ ଆମେ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ଛାଡୁ ?
(i) ଉଦ୍‌ଜାନ
(ii) ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ
(iii) ଯବକ୍ଷାରଜାନ
(iv) ଅମ୍ଳଜାନ
ଉ –
(ii) ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ

Question 4.
ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵର ସଂପର୍କକୁ ଦେଖ୍ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵର ସଂପର୍କ ଲେଖ ।
(କ) ମଣିଷ : ସଜୀବ :: ଟେଲିଭିଜନ : ………………..
(ଖ) କୁକୁର : ମଳ :: ସଜନା ଗଛ : ………………..
(ଗ) ଧାନ ଗଛ : ମଞ୍ଜି :: ଗୋଲାପ : ………………..
(ଘ) ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ଦିଗରେ : ମୂଳ :: ଆଲୋକ ଦିଗରେ : ………………..
(ଙ) ମନ୍ଦାର : ଡାଳ :: ଆମ୍ବ : ………………..
ଉ –
(କ) ନିର୍ଜୀବ
(ଖ) ଅଠା
(ଗ) ଡାଳ
(ଘ) କାଣ୍ଡ
(ଙ) ଟାକୁଆ

Question 5.
ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ନ ବଦଳାଇ ଭ୍ରମ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କର ।
(କ) ଶ୍ବସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ ।
(ଖ) ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରାଣୀର ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ ।
(ଗ) ଶରୀରରୁ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ନିଷ୍କାସନକୁ ଶ୍ୱସନ କୁହାଯାଏ ।
(ଘ) ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜୀବର ଖାଦ୍ୟ ଜାରିତ ହୋଇ ଶକ୍ତି ମିଳେ, ତାକୁ ରେଚନ କହନ୍ତି ।
(ଙ) ଗୋଲାପ ମଞ୍ଜିଦ୍ୱାରା ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରେ ।
ଉ –
(କ) ଶ୍ବସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ ।
(ଖ) ମୃତ୍ୟୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଭିଦର ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ ।
(ଗ) ଶରୀରରୁ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ନିଷ୍କାସନକୁ ରେଚନ କୁହାଯାଏ ।
(ଘ) ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜୀବର ଖାଦ୍ୟ ଜାରିତ ହୋଇ ଶକ୍ତି ମିଳେ, ତାକୁ ଶ୍ୱସନ କହନ୍ତି ।
(ଙ) ଗୋଲାପ ଡାଳ ବା କଲମିଦ୍ଵାରା ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରେ ।

Question 6.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସଂପର୍କ ବାଛ ।

ଉ –