Bhagya

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Geometry Chapter 7 ତ୍ରିକୋଣମିତି Ex 7(a) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Maths Solutions Geometry Chapter 7 ତ୍ରିକୋଣମିତି Ex 7(a)

Question 1.
ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) sin θ × cot θ = ______ [cos θ, tan θ, sec θ]
ସମାଧାନ:
cos θ

(ii) cos θ × tan θ = ______ [sin θ, cosec θ, cot θ]
ସମାଧାନ:
sin θ

(iii) sin θ × sec θ × cot θ = ______ [tan θ, cosec θ, 1]
ସମାଧାନ:
1

(iv) cos θ × cosec θ × tan θ = ______ [1, cot θ, sec θ]
ସମାଧାନ:
1

(v) tan θ = 1 ହେଲେ tan θ + cot θ = ______ [1, 2, sin θ . cos θ]
ସମାଧାନ:
2

(vi) tan² θ + cot² θ – (cosec² θ + sec² θ) = ______ [1, -1, -2]
ସମାଧାନ:
-2

(vii) ABC ସମକୋଣୀ Δରେ m∠B = 90° ଓ AB = 3, BC = 4 ହେଲେ sin C = ______ [\(\frac{3}{5}\), \(\frac{4}{5}\), 1]
ସମାଧାନ:
\(\frac{3}{5}\)

(viii) ABC ସମକୋଣୀ Δରେ m∠B = 90° ଓ AB = 5, BC = 12 ହେଲେ cos A = ______ [1, \(\frac{5}{13}\), \(\frac{12}{13}\)]
ସମାଧାନ:
\(\frac{5}{13}\)

(ix) sin x = ______ (\(\sqrt{1-\cos ^2 x}, \sqrt{\cos ^2 x-1}, \sqrt{1-\cos x}, \sqrt{\cos x-1}\))
ସମାଧାନ:
\(\sqrt{1-\cos ^2 x}\)

(x) sec x = ______ (\(\sqrt{1-\tan ^2 x}, \sqrt{\tan ^2 x-1}, \sqrt{1+\tan ^2 x}, \sqrt{1+\tan x}\))
ସମାଧାନ:
\(\sqrt{1+\tan ^2 x}\)

Question 2.
ନିମ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ପ୍ରଦାନ କର ।
(i) sin α କୁ cot α ରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
ସମାଧାନ:
sin α = \(\frac{1}{{cosec} \alpha}\) = \(\frac{1}{\sqrt{1+\cot ^2 \alpha}}\)

(ii) cos α କୁ tan α ରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
ସମାଧାନ:
cos α = \(\frac{1}{{sec} \alpha}\) = \(\frac{1}{\sqrt{1+\tan ^2 \alpha}}\)

(iii) cosec α କୁ sec α ରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
ସମାଧାନ:

(iv) sec α କୁ cosec α ରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
ସମାଧାନ:

Question 3.
ନିମ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ପ୍ରଦାନ କର ।
(i) sin α = \(\frac{3}{5}\) ହେଲେ cos α × cot α ର ମାନ କେତେ ?
ସମାଧାନ:

(ii) cos α = \(\frac{4}{5}\) ହେଲେ sin α × tan α ର ମାନ କେତେ ?
ସମାଧାନ:

(iii) tan α = \(\frac{5}{12}\) ହେଲେ cot α × cosec α ର ମାନ କେତେ ?
ସମାଧାନ:

(iv) cot α = \(\frac{5}{12}\) ହେଲେ tan α × sec α ର ମାନ କେତେ ?
ସମାଧାନ:

Question 4.
cosec θ = √2 ହେଲେ, ଅନ୍ୟ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଅନୁପାତର ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ସମାଧାନ:

Question 5.
tan θ = 1 ହେଲେ, ଅନ୍ୟ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଅନୁପାତର ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ସମାଧାନ:
tan θ = 1

Question 6.
cot θ = √3 ହେଲେ, ଅନ୍ୟ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଅନୁପାତର ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ସମାଧାନ:

Question 7.
Δ ABC ରେ m∠A = 90°, AB = 20 ସେ.ମି. ଓ AC = 21 ସେ.ମି. ହେଲେ sin B, cos C ଓ tan B ର ମୂଲ୍ୟ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ:

Question 8.
cot θ = \(\frac{3}{5}\) ହେଲେ, (sin θ – cos θ) ÷ (2 tan θ) ର ମୂଲ୍ୟ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ:

Question 9.
cot θ = \(\frac{40}{41}\) ହେଲେ, tan θ ÷ (1 – tan² θ) ର ମୂଲ୍ୟ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ:

Question 10.
tan θ = \(\frac{a}{b}\) ହେଲେ, (cos θ + sin θ) ÷ (cos θ – sin θ) ର ମୂଲ୍ୟ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ:

Question 11.
tan θ = \(\frac{\sqrt{3}-1}{\sqrt{3}+1}\) ହେଲେ, sin θ + cos θ ର ମୂଲ୍ୟ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ:

ବିକଳ୍ପ ସମାଧାନ:

Question 12.
sin β = \(\frac{m}{\sqrt{m^2+n^2}}\) ହେଲେ, tan β ର ମୂଲ୍ୟ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ:

Question 13.
sin A = \(\frac{1}{2}\) ହେଲେ, cot A + \(\frac{\sin A}{1+\cos A}\) ର ମୂଲ୍ୟ ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ:
sin A = \(\frac{1}{2}\)

Question 14.
Δ ABC ରେ m∠C = 90°, BC = 20 ସେ.ମି. ଓ tan B = \(\frac{1}{4}\) ହେଲେ, AC ଓ AB ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ:

Question 15.
(sin θ + cos θ)² = 1 + 2 sin θ . cos θ
ସମାଧାନ:
L.H.S. = (sin θ + cos θ)² = sin² θ + cos² θ + 2 sin θ . cos θ
= 1 + 2 sin θ cos θ (∵ sin² θ + cos² θ = 1) = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 16.
\(\frac{1}{cosec \theta – \cot \theta}\) = cosec θ + cot θ
ସମାଧାନ:

Question 17.
\(\frac{\tan ^2 \theta}{\sec \theta+1}\) = sec θ – 1
ସମାଧାନ:
 (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 18.
\(\frac{\cos A}{1-\sin A}\) = \(\frac{1+\sin A}{\cos A}\)
ସମାଧାନ:
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 19.
cot α + tan α = cosec α × sec α
ସମାଧାନ:

(∵ cos² a + sin² a = 1)
= cosec α × sec α = R.H.S (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 20.
cos⁴ θ – 2cos² θ + 1 = sin⁴ θ
ସମାଧାନ:
L.H.S. = cos⁴ θ – 2cos² θ + 1 = 1 + cos⁴ θ – 2cos² θ
= (1)² + (cos² θ)² – 2 . 1 . cos² θ = (1 – cos² θ)² = (sin² θ)²
= sin⁴ θ = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 21.
cos⁴ θ – sin⁴ θ = 1 – 2sin² θ
ସମାଧାନ:
L.H.S. = cos⁴ θ – sin⁴ θ = (cos² θ)² – (sin² θ)²
= (cos² θ + sin² θ)(cos² θ – sin² θ)
= cos² θ – sin² θ (∵ cos² θ + sin² θ = 1)
= 1 – sin² θ – sin² θ
= 1 – 2sin² θ = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 22.
\(\frac{1}{1-\sin \theta}+\frac{1}{1+\sin \theta}\) = 2 sec² θ
ସମାଧାନ:
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 23.
\(\frac{1-\tan ^3 \theta}{1-\tan \theta}\) = sec² θ + tan θ
ସମାଧାନ:

(∵ a³ – b³ = (a – b)(a² + ab + b²)
= 1 + tan² θ + tan θ
= sec² θ + tan θ = R.H.S (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 24.
\(\frac{2 \tan \theta}{1+\tan ^2 \theta}\) = 2 sin θ . cos θ
ସମାଧାନ:
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 25.
\(\frac{2 \cos ^2 \theta-1}{\cot \theta-\tan \theta}\) = sin θ . cos θ
ସମାଧାନ:
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 26.
\(\frac{\sin ^2 \theta}{1+\cos \theta}+\frac{\sin ^2 \theta}{1-\cos \theta}\) = 2
ସମାଧାନ:

Question 27.
\(\frac{1+\sin \theta}{1-\sin \theta}+\frac{1-\sin \theta}{1+\sin \theta}\) – 4 tan² θ = 2
ସମାଧାନ:

= 2 sec² θ + 2 tan² θ – 4 tan² θ
= 2 (sec² θ – tan² θ) = 2 = R.H.S. (∵ sec² θ – tan² θ = 1) (ପ୍ରମାଣିତ)

ବିକଳ୍ପ ସମାଧାନ:

L.H.S. = (sec θ + tan θ)² + (sec θ – tan θ)² – 4 tan² θ
= 2(sec² θ + tan² θ) – 4 tan² θ
= 2sec² θ + 2tan² θ – 4 tan² θ
= 2sec² θ – 2tan² θ
= 2(sec² θ – tan² θ) = 2 = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 28.
\(\frac{1}{1+\tan ^2 \theta}+\frac{1}{1+\cot ^2 \theta}\) = 1
ସମାଧାନ:
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 29.
\(\frac{1}{1+\cos ^2 \theta}+\frac{1}{1+\sec ^2 \theta}\) = 1
ସମାଧାନ:
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 30.
\(\sqrt{\frac{1+\sin \theta}{1-\sin \theta}}+\sqrt{\frac{1-\sin \theta}{1+\sin \theta}}\) = 2 sec θ
ସମାଧାନ:
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 31.
\(\frac{cosecA}{{cosec} A-1}+\frac{cosecA}{{cosec} A+1}\) = 2 sec² A
ସମାଧାନ:
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 32.
cot² θ + \(\frac{1}{\sin ^2 \theta}\) + 1 = 0
ସମାଧାନ:
L.H.S = cot² θ + \(\frac{1}{\sin ^2 \theta}\) + 1
= cot² θ – cosec² θ + 1
= 1 – cosec² θ + cot² θ
= 1 – (cosec² θ – cot² θ) (∵ cosec² θ – cot² θ = 1)
= 1 – 1 = 0 = R.H.S (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 33.
sec A(1 + sin A)(sec A – tan A) = 1
ସମାଧାନ:
L.H.S. = sec A(1 + sin A)(sec A – tan A)
= (sec A + sec A . sin A)(sec A – tan A)
= (sec A + \(\frac{1}{\cos {A}}\) . sin A)(sec A – tan A)
= (sec A + tan A)(sec A – tan A)
= sec² A – tan² A = 1 = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 34.
(cosec α – sin α)(sec α – cos α)(tan α + cot α) = 1
ସମାଧାନ:
L.H.S = (cosec α – sin α)(sec α – cos α)(tan α + cot α) = 1
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 35.
\(\frac{1+sin θ}{1-sin θ}\) = (sec θ + tan θ)²
ସମାଧାନ:

= (sec θ + tan θ)² = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 36.
tan² A . sec² B – sec² A . tan² B = tan² A – tan² B
ସମାଧାନ:
L.H.S. = tan² A . sec² B – sec² A . tan² B
= tan² A( 1 + tan² B) – ( 1 + tan² A)tan² B
= tan² A + tan² A . tan² B – tan² B – tan² A – tan² B
= tan² A – tan² B = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 37.
tan θ + sin θ = m ଓ tan θ – sin θ = n ହେଲେ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ m² – n² = 4 √mn
ସମାଧାନ:
tan θ + sin θ = m … (i)
tan θ – sin θ = n … (ii)
ସମୀକରଣ (i) ଓ (ii) କୁ ଯୋଗକଲେ, 2 tan θ = m + n
⇒ tan θ = \(\frac{m+n}{2}\)
ସମୀକରଣ (i) ରୁ (ii) କୁ ବିୟୋଗ କଲେ, 2 sin θ = m – n
⇒ sin θ = \(\frac{m-n}{2}\)
∴ L.H.S. = m² – n² = (m + n)(m – n) = 2 tan θ × 2 sin θ
= 4 tan θ × sin θ

= 4 sin θ × tan θ = L.H.S.
∴ L.H.S. = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 38.
x = a sin θ ଓ y = b tan θ ହେଲେ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ \(\frac{a^2}{x^2}-\frac{b^2}{y^2}\) = 1
ସମାଧାନ:

L.H.S. = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 39.
x = a cos θ + b sin θ ଓ y = a sin θ – b cos θ ହେଲେ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ x² + y² = a² + b²
ସମାଧାନ:
x = a cos θ + b sin θ, y = a sin θ – b cos θ
L.H.S. = x² + y² = (a cos θ + b sin θ)² + (a sin θ – b cos θ)²
= a² cos² θ + b² sin² θ + 2ab cos θ . sin θ + a² sin² θ + b² cos² θ – 2ab sin θ . cos θ
= a² cos² θ + a² sin² θ + b² sin² θ + b² cos² θ
= a²(cos² θ + sin² θ) + b²(sin² θ + cos² θ) = a² + b² = R.H.S.
L.H.S. = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 40.
ଯଦି sin θ + sin² θ = 1 ହୁଏ, ତେବେ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ cos² θ + cos⁴ θ = 1
ସମାଧାନ:
sin θ + sin² θ = 1
⇒ sin θ = 1 – sin² θ
⇒ sin θ = cos² θ
⇒ sin² θ = (cos² θ)²
⇒ sin² θ = cos⁴ θ
⇒ 1 – cos² θ = cos⁴ θ
⇒ cos² θ + cos⁴ θ = 1 (ପ୍ରମାଣିତ)

Odisha State Board BSE Odisha Class 9 Political Science Notes Chapter 9 ଭାରତ ଓ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 9 Political Science Notes Chapter 9 ଭାରତ ଓ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ

ବିଷୟବସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ
→ ଉପକ୍ରମ:

• ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵବାସୀ ପୃଥ‌ିବୀରେ ସ୍ଥାୟୀ ଶାନ୍ତି ଓ ମୈତ୍ରୀର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାରତ ହେଲେ।ଏଥପାଇଁ ଆମେରିକା ରୁଷ୍ ଓ ବ୍ରିଟେନ୍ ବହୁବାର ବୈଠକରେ ମିଳିତ ହୋଇଥିଲେ ।
• ୧୯୪୧ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୪ ତାରିଖ ଦିନ ଓ ବ୍ରିଟିଶ୍ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଉଇନଷ୍ଟନ୍‌ ଚର୍ଜିଲ ଏକ ସନନ୍ଦ ଜାରି କରିଥିଲେ ।

ବିଷୟବସ୍ତୁର ରୂପରେଖ :

• ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ଲକ୍ଷ୍ୟ
• ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ସଦସ୍ୟପଦ
• ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ମୁଖ୍ୟ ଅଙ୍ଗ
• ସାଧାରଣ ସଭା
• ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ
• ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ପରିଷଦ
• ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନ୍ୟାୟାଳୟ (International Court of Justice)
• ମହାସଚିବ (Secretary General)
• ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସଂସ୍ଥାସମୂହ
• ବିଶ୍ବସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ସଙ୍ଗଠନ (WHO)
• ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଅନୁଷ୍ଠାନ

→ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ଗଠନ :

• ୧୯୪୫ ମସିହା ଅପ୍ରେଲ ୨୫ ତାରିଖରୁ ଜୁନ୍ ୨୬ ତାରିଖ ମଧ୍ୟରେ ୫୧ ଗୋଟି ରାଷ୍ଟ୍ରର ୧୯୨ ଜଣ ପ୍ରତିନିଧ୍ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ସାନ୍‌ଫ୍ରାନ୍‌ସିସ୍କୋଠାରେ ମିଳିତ ହୋଇ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ଗଠନ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ସନନ୍ଦରେ ସ୍ବାକ୍ଷର କରିଥିଲେ ।
• ୧୯୪୫ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୨୪ ତାରିଖ ଦିନ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲା ।

* ପ୍ରତିବର୍ଷ ଅକ୍ଟୋବର ମାସ ୨୪ ତାରିଖକୁ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ଦିବସ ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଏ ।

→ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ଲକ୍ଷ୍ୟ :

→ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ସଦସ୍ୟପଦ :

• ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ସନନ୍ଦରେ ସ୍ଵାକ୍ଷର କରିଥିବା ୫୧ ଗୋଟି ରାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କୁ ମୂଳ ସଦସ୍ୟ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ପରେ ଯେଉଁମାନେ ଏହାର ସଦସ୍ୟ ପଦ ଗ୍ରହଣ କଲେ ସେମାନଙ୍କୁ ନୂତନ ସଦସ୍ୟ ରୂପେ ମାନ୍ୟତା ଦିଆଗଲା ।
• ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ଅନୁମୋଦନକ୍ରମେ ସାଧାରଣ ସଭା (General Assembly)ର ଅନୁମତିରେ ସନନ୍ଦର ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ମାନି ଚଳିବାପାଇଁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ ରାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କୁ ନୂତନ ସଦସ୍ୟ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ସନନ୍ଦର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଭଙ୍ଗ କରୁଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ‘‘ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ’ର ଅନୁମୋଦନକ୍ରମେ ‘ସାଧାରଣ ସଭା’ -ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ସଦସ୍ୟ ପଦରୁ ବହିଷ୍କାର କରିଥାଏ ।

→ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ମୁଖ୍ୟ ଅଙ୍ଗ :
(୧) ସାଧାରଣ ସଭା, (୨) ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ, (୩) ନ୍ୟାସ ପରିଷଦ, (୪) ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ପରିଷଦ, (୫) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ (୬) ସଚିବାଳୟ ।
ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସଂସ୍ଥା – (୧) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶ୍ରମ ସଙ୍ଗଠନ, (୨) ଖାଦ୍ୟ ଓ କୃଷି ସଙ୍ଗଠନ, (୩) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବ୍ୟାପାର ସଙ୍ଗଠନ, (୪) ଶିକ୍ଷା, ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ସାଂସ୍କୃତିକ ସଙ୍ଗଠନ, (୫) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶିଶୁକଲ୍ୟାଣ ପାଣ୍ଠି, (୬) ବିଶ୍ଵ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ସଙ୍ଗଠନ ।

→ ସାଧାରଣ ସଭା (General Assembly) :

• ସାଧାରଣ ସଭାରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ୫ ଜଣ ଲେଖାଏଁ ପ୍ରତିନିଧୂ ଥାଆନ୍ତି । ମାତ୍ର ପ୍ରତି ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଗୋଟିଏ ଭୋଟ ଦେବାର ଅଧିକାର ଅଛି ।

→ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ (Security Council) :

• ୧୯୬୬ ମସିହା ଜାନୁଆରୀ ୧ ତାରିଖଠାରୁ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ୫ଜଣ ସ୍ଥାୟୀ ସଭ୍ୟ ଓ ୧୦ଜଣ ଅସ୍ଥାୟୀ ସଭ୍ୟ ରହିଆସୁଛନ୍ତି ।

* ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା, ଇଂଲାଣ୍ଡ, ଫ୍ରାନ୍ସ, ରୁଷିଆ ଓ ଚୀନ୍ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ସ୍ଥାୟୀ ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟନ୍ତି ।

• ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଭିଟୋ କ୍ଷମତା ଭଳି ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସୁବିଧା ରହିଛି ।

→ ନ୍ୟାସ ପରିଷଦ :

• ନ୍ୟାସ ପରିଷଦ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟ ଓ ତିନି ବର୍ଷ ପାଇଁ ସାଧାରଣ ସଭାଦ୍ଵାରା ନିର୍ବାଚିତ ଅସ୍ଥାୟୀ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ।
• ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ଅଧୀନରେ ଅନୁନ୍ନତ ଅଞ୍ଚଳ ଏବଂ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ପରିସୀମା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇ ନଥିବା ଅଞ୍ଚଳମାନଙ୍କର ପ୍ରଶାସନ ଦାୟିତ୍ଵ ନେଇଥାଏ ।
• ପ୍ରତି ୨ ବର୍ଷରେ ଥରେ ଏହାର ବୈଠକ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ ।

→ ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ପରିଷଦ :

• ଏହାର ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ୫୪ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଦସ୍ୟଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୩ ବର୍ଷ ଏବଂ ସେମାନେ ସାଧାରଣସଭା ଦ୍ଵାରା ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।
• ବିଶ୍ବର ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ ସମ୍ପର୍କରେ ଏହା ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘକୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥାଏ ।

→ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନ୍ୟାୟାଳୟ (International Court of Justice) :

• ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ନେଦରଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଦି ହେଗ୍ ସହରରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
• ଏହାର ୧୫ଜଣ ବିଚାରପତି ସାଧାରଣ ସଭାଦ୍ଵାରା ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
• ସେମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୯ ବର୍ଷ ଏବଂ ପ୍ରତି ଦୁଇ ବର୍ଷରେ ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ବିଚାରପତି ଅବସର ନିଅନ୍ତି ।

→ ମହାସଚିବ (Secretary General) :

• ଜାତିସଂଘର ମହାସଚିବ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ସଚିବାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ।
• ସେ ସାଧାରଣ ସଭାଦ୍ଵାରା ୫ ବର୍ଷ ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।
• ସେ ଜଣେ ବିଚକ୍ଷଣ ରାଷ୍ଟ୍ରନୀତିଜ୍ଞ ଓ ସୁପ୍ରଶାସକ ହୋଇଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ମହାସଚିବ ପାଞ୍ଚଗୋଟି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି; ଯଥା- ପ୍ରଶାସନିକ, ଆର୍ଥିକ, ରାଜନୈତିକ, ପ୍ରତିନିଧମୂଳକ, ରେଜିଷ୍ଟ୍ରେସନ ।

* ବରମାନର ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ମହାସଚିବ ହେଉଛନ୍ତି ବାନ୍ କି ମୁନ୍ (ଦକ୍ଷିଣ କୋରିଆ) ।

→ ବିଶ୍ବସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ସଙ୍ଗଠନ (WHO) :

• ଏହା ୧୯୪୮ ମସିହା ଅପ୍ରେଲ ୭ ତାରିଖରେ ସୁଇଜରଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଜେନେଭା ସହରରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।

* ପୃଥ‌ିବୀରେ ଶାନ୍ତିରକ୍ଷା ଦିଗରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ନିଜର ସଫଳତା ପାଇଁ ୧୯୮୮ ମସିହାରେ ନୋବେଲ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲା ।

→ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସଂସ୍ଥାସମୂହ :

→ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଅନୁଷ୍ଠାନ :
(୧) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି (IMF), (୨) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ପରମାଣୁ ଶକ୍ତି ସଂସ୍ଥା (IAEA), (୩) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଉନ୍ନୟନ ସଂସ୍ଥା (IDA), (୪) ସାର୍ବଜନୀନ ଡାକ ସଂସ୍ଥା (UPU), (୫) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବ୍ୟାପାର ସଙ୍ଗଠନ (UNCTAD) ଇତ୍ୟାଦି ।

→ ଭାରତ ଓ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ :

• ଭାରତ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ମୂଳ ସଦସ୍ୟ । ଏହା ସର୍ବଦା ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘକୁ ସାହାଯ୍ୟ ଓ ସହଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିଆସୁଛି ।
• ବର୍ଣ୍ଣବୈଷମ୍ୟବାଦର ବିଲୋପ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମହିଳା ସଶକ୍ତିକରଣ, ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ, ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ବିରୋଧରେ ସଂଗ୍ରାମ ଇତ୍ୟାଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତର ମନୋଭାବକୁ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ପୂର୍ଣ ସମର୍ଥନ କରିଆସିଛି ।
• ବିଭିନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଶାନ୍ତିପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ଶାନ୍ତିରକ୍ଷା ବାହିନୀ (UNPKF) ରେ ଭାରତର ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଆସୁଅଛି ।

→ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘଦ୍ୱାରା ବିଭିନ୍ନ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ :

• ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ବିଭିନ୍ନ ବିବାଦୀୟ ସ୍ଥାନକୁ ଶାନ୍ତିରକ୍ଷା ସେନାବାହିନୀ ପ୍ରେରଣ କରି ସେଠାରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିପାରିଛି ।
• ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ବର୍ଣବୈଷମ୍ୟ ନୀତି, ପାଲେଷ୍ଟାଇନ୍ ସମସ୍ୟା, କୋରିଆ ସମସ୍ୟା, ଇରାକ୍-ଇରାନ୍ ଯୁଦ୍ଧ, ଆଫଗାନିସ୍ତାନ ସମସ୍ୟା ଓ କାଶ୍ମୀର ସମସ୍ୟା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଓ ଭୂମିକା ପ୍ରଶଂସନୀୟ ।
• ବିଶ୍ବରେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସଫଳ କରିବାପାଇଁ ‘ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କମିଶନ’ ଗଠନ କରାଯାଇଛି ।

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class History Important Questions Chapter 5 ଧର୍ମ ସଂସ୍କାର ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ସଂସ୍କୃତିର ବିକାଶ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 History Important Questions Chapter 5 ଧର୍ମ ସଂସ୍କାର ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ସଂସ୍କୃତିର ବିକାଶ

Subjective Type Questions With Answers
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ଭାରତରେ ସୁଫି ଧର୍ମ ଆନ୍ଦୋଳନ କେଉଁମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଓ କିଭଳି ପ୍ରଚାରିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ଏକାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ବହୁ ମୁସଲମାନ ସନ୍ଥ ଧର୍ମ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରହିଥିବା ଜଟିଳତାକୁ ଦୂର କରିବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ।
• ଏଭଳି ସଂସ୍କାରବାଦୀ ସନ୍ଥମାନେ ସୁଫି ନାମରେ ପରିଚିତ ଥିଲେ ।
• ସୁଫି ସନ୍ଥମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଖୁଜା ମୋଇନୁଦ୍ଦିନ୍ ଚିସ୍ତି ଅନ୍ୟତମ ଥିଲେ । ସେ ଆଜମିରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଥିଲେ ।
• ଅନ୍ୟଜଣେ ତତ୍‌କାଳୀନ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ସୁଫି ସନ୍ଥ ନିଜାମୁଦ୍ଦିନ୍ ଅଉଲିୟା ଦିଲ୍ଲୀ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଗିୟାସପୁରଠାରେ ବାସ କରୁଥିଲେ ।
• ବର୍ତ୍ତମାନ ପାକିସ୍ତାନର ଥ‌ିବା ଆଜୋଧାନ୍ନର ବାବା ଫରିଦ୍ର, ଗୁଜରାଟର ସାହା ଆଲାମ୍ ବୁଖାରୀ, ମୁଲତାନ୍‌ ବାହାଉଦ୍ଦିନ୍ କାଜାରିଆ, ସିଲହଟର ଶେଖ୍ ସିଆଉଦ୍ଦିନ୍ ଆଦି ସେ ସମୟର ଅନ୍ୟ ସୁଫି ସନ୍ଥ ଥିଲେ ।

୨। କବୀର ଜନ୍ମ ଓ ନୀତିବାଣୀ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:

• ବନାରସର କବୀର ଭକ୍ତିଧର୍ମ ଆନ୍ଦୋଳନର ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରବକ୍ତା ଥିଲେ । ମା’ଙ୍କଦ୍ବାରା ପରିତ୍ୟକ୍ତ ହୋଇ ସେ ଏକ ମୁସଲମାନ ତନ୍ତୀ ଦମ୍ପତିଙ୍କଦ୍ବାରା ପାଳିତ ହୋଇଥିଲେ ।
• ସେ କହୁଥିଲେ ଉଭୟ ହିନ୍ଦୁ ଓ ମୁସଲମାନ ଏକ ଈଶ୍ବରଙ୍କର ସନ୍ତାନ । ଈଶ୍ବର ଏକ ଓ ତାଙ୍କ ନାମ ଉପରେ କଳହ କରିବା ଅନୁଚିତ ।
• ତାଙ୍କ ମତରେ ଈଶ୍ଵରଙ୍କୁ ପାଇବାକୁ ହେଲେ ଭକ୍ତି ଏକମାତ୍ର ମାଧ୍ୟମ ଓ ଭକ୍ତି ବିନା ଉପବାସ ନିରର୍ଥକ ।
• ତାଙ୍କର ପ୍ରଚାରିତ ବାଣୀମାନ ‘ବୀଜକ’ ନାମକ ଗ୍ରନ୍ଥରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇଛି ।
• ତାଙ୍କର ଭଜନଗୁଡ଼ିକ ‘ଦୋହା’ ନାମରେ ପରିଚିତ । ତାଙ୍କର ଅନୁଗାମୀମାନେ ‘କବୀରପନ୍ଥୀ’ ନାମରେ ପରିଚିତ ।

୩ । ଗୁରୁ ନାନକଙ୍କ ବିଷୟରେ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:

• ଗୁରୁ ନାନକ ଖ୍ରୀ.ଅ. ୧୪୬୯ରେ ପଞ୍ଜାବର ତତ୍ତ୍ୱଣ୍ଡିଠାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
• ସେ ଶିଖ୍ ଧର୍ମର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା । ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରଚାରିତ ଧର୍ମବାଣୀ ‘ଆଦିଗ୍ରନ୍ଥ’ ବା ‘ଗ୍ରନ୍ଥସାହେବ’ରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ଯାହା ଶିଶୁମାନଙ୍କର ପବିତ୍ର ଧର୍ମଗ୍ରନ୍ଥ ।
• ସେ କହୁଥିଲେ ଈଶ୍ବରଙ୍କ ନିକଟରେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କଲେ ମଣିଷ ଶାନ୍ତି ଓ ମୁକ୍ତି ଲାଭ କରିପାରିବ ।
• ନିର୍ମଳ ମନ ଏବଂ ଉତ୍ତମ ଚରିତ୍ରର ଅଧିକାରୀ ହେଲେ ଈଶ୍ଵର ପ୍ରାପ୍ତି ସହଜ ହୋଇପାରିବ ।
• ତାଙ୍କ ମତରେ ସବୁ ମଣିଷ ସମାନ ଓ ଏକ ଈଶ୍ବରଙ୍କ ସନ୍ତାନ ।

୪। ଶ୍ରୀ ଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ଧର୍ମ ଓ ନୀତିବାଣୀ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:

• କବୀର ଓ ନାନକଙ୍କ ପରି ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟ ଭକ୍ତ ଆନ୍ଦୋଳନର ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରଚାରକ ଥିଲେ । ସେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ନବଦ୍ଵୀପରେ ଏକ ବ୍ରାହ୍ମଣ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
• ସେ କହୁଥିଲେ ପ୍ରକୃତ ଈଶ୍ବର ଉପାସନା ପ୍ରେମ, ଭକ୍ତି, ଗୀତ ଓ ନୃତ୍ୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ସେ ସଂକୀର୍ତ୍ତନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଆରୋପ କରୁଥିଲେ ।
• ସେ ଭକ୍ତମାନଙ୍କ ସହିତ ମୃଦଙ୍ଗ, କରତାଳ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର ସହାୟତାରେ କୃଷ୍ଣନାମ ସଂକୀର୍ତ୍ତନ କରି ନଗରଭ୍ରମଣ କରୁଥିଲେ ।
• ସେ ସବୁ ଜାତିର ଲୋକଙ୍କୁ ଶିଷ୍ୟରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଯବନ ହରି ଦାସ ତାଙ୍କର ପ୍ରଧାନ ଶିଷ୍ୟ ଥିଲେ ।
• ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ବାଣୀ ‘ଚୈତନ୍ୟ ଚରିତାମୃତ’ ପୁସ୍ତକରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇଛି ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ଖୁଜା ମୋଇନୁଦ୍ଦିନ୍ ଚିସ୍ତି କିଏ ଓ ତାଙ୍କର ମତ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• ଖୁଜା ମୋଇନୁଦ୍ଦିନ୍ ଚିସ୍ତି ସୁଫି ସନ୍ଥମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ୟତମ ଥିଲେ । ସେ ଆଜମିରରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଥିଲେ ।
• ସେ ଅନ୍ୟ ଗୋଷ୍ଠୀ ଓ ଧର୍ମ ପ୍ରତି ସହନଶୀଳ ହେବା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥିଲେ । ପ୍ରେମ ଓ ଭକ୍ତିଦ୍ଵାରା ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହୋଇପାରିବ ବୋଲି ସେ ମାନବ ଜାତିକୁ ବୁଝାଉଥିଲେ ।

୨। କବୀର କାହାର ସନ୍ତାନ ଥିଲେ ? ସେ କାହାଦ୍ଵାରା ଲାଳିତ ପାଳିତ ହୋଇଥିଲେ ?
Answer:

• କବୀର ଜଣେ ବ୍ରାହ୍ମଣର ସନ୍ତାନ ଥିଲେ ।
• ସେ ଏକ ମୁସଲମାନ ତନ୍ତୀ ଦମ୍ପତିଦ୍ଵାରା ଲାଳିତ ପାଳିତ ହୋଇଥିଲେ ।

୩ ।କବୀର କ’ଣ ରଚନା କରୁଥିଲେ ? ସେଗୁଡ଼ିକ କେଉଁଥ‌ିରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇ ରହିଛି ?
Answer:

• କବୀର ସରଳ ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାରେ ‘ଦୋହା’ ରଚନା କରୁଥିଲେ ।
• ସେଗୁଡ଼ିକ ‘ବୀଜକ’ ନାମକ ଗ୍ରନ୍ଥରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇ ରହିଛି ।

୪। ନାନକଙ୍କ ଧର୍ମବାଣୀ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:

• କବୀରଙ୍କ ମତରେ ସବୁ ମଣିଷ ସମାନ ଓ ଈଶ୍ୱରଙ୍କ ସନ୍ତାନ ।
• ଈଶ୍ବର ସର୍ବଶକ୍ତିମାନ୍ ଓ ମଣିଷ ଈଶ୍ବରଙ୍କ ନିକଟରେ ଆତ୍ମ ସମର୍ପଣ କଲେ ମୁକ୍ତିଲାଭ କରିପାରିବ ।

୫। ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟ କେଉଁଠାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ? ସେ କାହାଠାରୁ କୃଷ୍ଣମନ୍ତ୍ର ଦୀକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ନବଦ୍ଵୀପରେ ଏକ ବ୍ରାହ୍ମଣ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
• ସେ ଈଶ୍ୱରପୁରୀଙ୍କଠାରୁ କୃଷ୍ଣମନ୍ତ୍ର ଦୀକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

୬। ଅମୀର “ଖୁସୁଙ୍କ ପ୍ରକୃତ ନାମ କ’ଣ ଥିଲା? ସେ କ’ଣ ଥିଲେ ?
Answer:

• ଅମୀର ଖୁସ୍ତଙ୍କ ପ୍ରକୃତ ନାମ ଥିଲା ମହମ୍ମଦ ହାସନ ।
• ସେ ଜଣେ କବି, ଐତିହାସିକ ଓ ସଙ୍ଗୀତଜ୍ଞ ଥିଲେ ।

୭। ପାରସିକ ଭାଷାରେ ଏନ ନୂଆ ଶୈଳୀର ବିକାଶ କିଏ କରାଇଥିଲେ ? ଏହି ଶୈଳୀକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:

• ଅମୀର ଖୁସ୍ରୁ ପାରସିକ ଭାଷାରେ ଏକ ନୂଆ ଶୈଳୀର ବିକାଶ କରାଇଥିଲେ ।
• ଏହି ନୂତନ ଶୈଳୀକୁ ‘ସାବକ-ଇ-ହିନ୍ଦୁ’ କୁହାଯାଏ ।

୮। କେଉଁମାନଙ୍କୁ ସୁଫି କୁହାଯାଏ ? ଦିଲ୍ଲୀ ନିକଟସ୍ଥ ଗିୟାସପୁରରେ କେଉଁ ସୁଫିସନ୍ଥ ରହୁଥିଲେ ?
Answer:

• ସୁଫ୍ ବା ଉଲର୍ ପୋଷାକ ପିନ୍ଧୁଥ‌ିବା ମୁସଲମାନ ସନ୍ଥ ବା ଫକୀରଙ୍କୁ ସୁଫି କୁହାଯାଏ ।
• ସୁଫିସନ୍ଥ ଶେଖ୍ ନିଜାମୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଉଲିୟା ଦିଲ୍ଲୀ ନିକଟସ୍ଥ ଗିୟାସପୁରରେ ରହୁଥିଲେ ।

୯। ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ କେଉଁମାନେ ଭକ୍ତିଧର୍ମ ପ୍ରଚାର କରିଥିଲେ ? ସେମାନେ କେଉଁ ଭାଷାରେ ଧର୍ମପ୍ରଚାର କରୁଥିଲେ ?
Answer:

• ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ସନ୍ଥ ଜ୍ଞାନେଶ୍ଵର, ନାମଦେବ ଓ ତୁକାରାମ ଭକ୍ତିଧର୍ମ ପ୍ରଚାର କରିଥିଲେ ।
• ସେମାନେ ମରାଠୀ ଭାଷାରେ ଧର୍ମପ୍ରଚାର କରୁଥିଲେ ।

ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର 
୧। ପାକିସ୍ତାନ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଆଜେଧାନରେ କେଉଁ ସୁଫିସନ୍ଥ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ପାକିସ୍ତାନ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଆଜୋଧାନ୍ତରେ ସୁଫିସନ୍ଥ ବାବା ଫରିଦ୍ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଥିଲେ ।

୨। ସୁଫିସନ୍ଥମାନେ କେବେ ପାରସ୍ୟରୁ ଭାରତକୁ ଆସିଥିଲେ ?
Answer:
ସୁଫି ସନ୍ଥମାନେ ଏକାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ପାରସ୍ୟରୁ ଭାରତକୁ ଆସିଥିଲେ ।

୩। କେଉଁ ଶାସକଙ୍କ ସମୟରେ ବଙ୍ଗଦେଶରେ ସତ୍ୟପୀର ଉପାସନା ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଥିଲା ?
Answer:
ସୁଲତାନ୍ ହୁସେନ୍ ଶାହାଙ୍କ ଶାସନକାଳରେ ବଙ୍ଗଦେଶରେ ସତ୍ୟପୀର ଉପାସନା ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଥିଲା ।

୪। କେବେ ଭାରତରେ ଭକ୍ତି ଓ ସୁଫି ଆନ୍ଦୋଳନର ସୂତ୍ରପାତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ମଧ୍ୟଯୁଗରେ ଭାରତରେ ଭକ୍ତି ଓ ସୁଫି ଆନ୍ଦୋଳନର ସୂତ୍ରପାତ ହୋଇଥିଲା ।

୫। ନାନକଙ୍କ ଧର୍ମବାଣୀ କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇଛି ?
Answer:
ନାନକଙ୍କ ଧର୍ମବାଣୀ ଆଦିଗ୍ରନ୍ଥ ବା ଗୁରୁ ଗ୍ରନ୍ଥସାହେବରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇଛି ।

୬ । ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ବାଲ୍ୟନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ବାଲ୍ୟନାମ ଥିଲା ନିମାଇଁ ବା ବିଶ୍ବମ୍ଭର ।

୭ । ଅମୀର ଖୁସ୍ରୁ ପାର୍ସୀ ଭାଷାରେ କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥ ରଚନା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଅମୀର ଖୁସ୍ରୁ ପାର୍ସୀ ଭାଷାରେ ‘ତାରିଖ-ଇ-ଆଲାହୀ’ ନାମକ ଗ୍ରନ୍ଥ ରଚନା କରିଥିଲେ ।

୮। ‘ପୃଥ୍ୱୀରାଜ ରାସୋ’ର ରଚୟିତା କିଏ ?
Answer:
‘ପୃଥ୍ୱୀରାଜ ରାସୋ’ର ରଚୟିତା ହେଉଛନ୍ତି ଚାନ୍ଦ ବରଦାୟୀ ।

୯। ଭକ୍ତି ଧର୍ମର କେଉଁ ପ୍ରଚାରକ କୃଷ୍ଣନାମ ସଂକୀର୍ତ୍ତନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ଭକ୍ତ ଧର୍ମର ପ୍ରଚାରକ ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟ କୃଷ୍ଣନାମ ସଂକୀର୍ତ୍ତନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥିଲେ ।

୧୦ । ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ଭଳି ଅନ୍ୟ କେଉଁ ଭକ୍ତିଧର୍ମର ପ୍ରଚାରକ ଭଜନ କୀର୍ତ୍ତନ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ଭକ୍ତିଧର୍ମର ପ୍ରଚାରକ ତୁକାରାମ ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ଭଳି ଭଜନ କୀର୍ତନ କରୁଥିଲେ ।

୧୧ । ଅମୀର ଖୁସ୍ରୁ କେଉଁ ମାଧ୍ୟମରେ ସୁଫି ସଙ୍ଗୀତକୁ ଲୋକପ୍ରିୟ କରାଇଥିଲେ ?
Answer:
ଅମୀର ଖୁସ୍ରୁ କବାଲି ମାଧ୍ୟମରେ ସୁଫି ସଙ୍ଗୀତକୁ ଲୋକପ୍ରିୟ କରାଇଥିଲେ ।

୧୨ । କେଉଁ ଦୁଇଟି ଭାଷାର ମିଶ୍ରଣରେ ଉର୍ଦୁଭାଷା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ହିନ୍ଦୀ ଓ ପାର୍ସୀ ଭାଷାର ମିଶ୍ରଣରେ ଉର୍ଦୁଭାଷା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ।

୧୩ । ଉର୍ଦୁଭାଷାକୁ ପ୍ରଥମେ କ’ଣ କୁହାଯାଉଥିଲା ?
Answer:
ଉର୍ଦୁଭାଷାକୁ ପ୍ରଥମେ ଜବନ୍-ଇ-ହୁଣ୍ଡାଭି କୁହାଯାଉଥିଲା ।

୧୪ । ଚିତ୍ରକଳାର ବିକାଶ ପାଇଁ କିଏ ଏକ ତସ୍ଵୀରଖାନା ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଚିତ୍ରକଳାର ବିକାଶ ପାଇଁ ମୋଗଲ ସମ୍ରାଟ ଆକବର ଏକ ତସ୍ଵୀରଖାନା ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।

୧୫ । ଆକବରଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ ତସ୍ଵୀରଖାନାରେ କ’ଣ କରାଯାଉଥିଲା ?
Answer:
ଆକବରଙ୍କଦ୍ଵାରା ନିର୍ମିତ ତସ୍ଵୀରଖାନାରେ ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଚିତ୍ରକରମାନେ ଆସି ଏକାଠି ହୋଇ ଚିତ୍ର ତିଆରି କରୁଥିଲେ ।

Objective Type Questions With Answers
ବସ୍ତୁନଷ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(କ) ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ବା ବାକ୍ୟାଶ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। କବୀରଙ୍କ ଭଜନାବଳୀକୁ ‘ଦୋହା’ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଠିକ୍

୨। ଶେଖ ନିଜାମୁଦ୍ଦିନ୍ ଅଭଲୟା ଆଜମିରରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଥିଲେ ।
Answer:
ଭୁଲ୍

୩ । ସୁଲତାନ ହୁସେନ୍ ଶାହାଙ୍କ ସମୟରେ ବଙ୍ଗଦେଶରେ ସତ୍ୟପୀର ଉପାସନା ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଥିଲା ।
Answer:
ଠିକ୍

୪। ତୁଳସୀଦାସ ହିନ୍ଦୀରେ ‘ରାମଚରିତ ମାନସ’ ରଚନା କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଠିକ୍

୫। ଜାହାଙ୍ଗୀର ତସ୍‌ବୀରଖାନା ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଭୁଲ

୬ । ମଧ୍ୟଯୁଗ ଚିତ୍ରକଳାରେ କଳା ଓ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ନୀଳ ରଙ୍ଗର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିଲା ।
Answer:
ଠିକ୍

୭। ଭକ୍ତିଧର୍ମର ଗୀତଗୁଡ଼ିକ କବାଲି ମାଧ୍ୟମରେ ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚି ପାରିଥିଲା ।
Answer:
ଭୁଲ୍

(ଖ) ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। _____________ସୀତାର ଯନ୍ତ୍ର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ?
(ଅମୀର ଖୁସ୍ରୁ, ହୁସେନ୍ ଶାହ, ମହମ୍ମଦ ଜୟସୀ, ଚାନ୍ଦ ବରଦାୟୀ)
Answer:
ଅମୀର ଖୁସ୍ର

୨। ରାଗଦର୍ପଣ _____________ ଭାଷାରେ ଅନୁବାଦ ହୋଇଥିଲା ?
(ହିନ୍ଦି, ସଂସ୍କୃତ, ତେଲଗୁ, ପାର୍ସୀ)
Answer:
ପାର୍ସୀ

୩ । ସଙ୍ଗୀତର ରାଗଗୁଡ଼ିକର ନିୟମ ______________ଲିପିବଦ୍ଧ ହୋଇଛି ।
(ମାନ କୌତୂହଳ, ରାଗ ଦର୍ପଣ, ସଙ୍ଗୀତ ଦର୍ପଣ, ଚିତ୍ରକାବ୍ୟ ବନ୍ଧୋଦୟ)
Answer:
ମାନ କୌତୂହଳ

୪। ‘ପୃଥ୍ୱୀରାଜ ରାସୋ’ ସାହିତ୍ୟକୃତିର ରଚୟିତା _________________ ।
(ତୁଳସୀଦସ, ଅମୀର ଖୁସ୍ରୁ, ଚାନ୍ଦ ବରଦାୟୀ, ସୁରଦାସ)
Answer:
ଚାନ୍ଦ ବରଦାୟୀ

୫। ‘ଆମୁକ୍ତ ମାଲ୍ୟଦା’ର ରଚୟିତା ___________________।
(ଚାନ୍ଦ ବରଦାୟୀ, କୃଷ୍ଣଦେବରାୟ, ତୁକାରାମ, ଈଶ୍ଵରପୁରୀ)
Answer:
କୃଷ୍ଣଦେବରାୟ

୬ । _________________ ଭାଷାରେ ‘ପଦ୍ମାବତୀ’ କାବ୍ୟ ରଚନା କରିଥିଲେ ।
(ହିନ୍ଦୀ, -ସଂସ୍କୃତ, ତେଲଗୁ, ତାମିଲ)
Answer:
ହିନ୍ଦୀ

୭ । ବାହାଉଦ୍ଦିନ୍ ଜାକାରିଆ ________________ ଠାରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଥିଲେ ?
(ଆଜମିର, ମୁଲତାନ୍, ଆଜୋଧାନ୍ନ, ଗିୟାସପୁର )
Answer:
ମୁଲତାନ୍

୮। ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ _________________ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ହୋଇଥିଲା ।
(୧୫୩୨, ୧୫୩୦, ୧୫୩୩, ୧୫୩୫)
Answer:
୧୫୩୩

୯ । _________________ ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନୀ ସଙ୍ଗୀତକୁ ଲୋକପ୍ରିୟ କରାଇଥିଲେ ।
(ଅମୀର ଖୁସ୍ରୁ, ଚାନ୍ଦବରଦାୟୀ, ହରିଦାସ, ତାସେନ୍)
Answer:
ତାସେନ୍

୧୦ । ବଳରାମ ଦାସ ___________________ ରଚନା କରିଥିଲେ ।
(ଭାଗବତ, ଦାଣ୍ଡୀ ରାମାୟଣ, ମନବୋଧ ଚଉତିସା, ଶୂନ୍ୟବ୍ରହ୍ମ)
Answer:
ଦାଣ୍ଡୀ ରାମାୟଣ

(ଗ) ନିମ୍ନଲିଖ ସାହିତ୍ୟ କୃତିଗୁଡ଼ିକର ରଚୟିତାମାନଙ୍କର ନାମ ଲେଖ :
ସୁର ସାଗର, ତବାକତ୍-ଇ-ନାସିରୀ, ତାରିକ୍-ଇ-ଫିରୋଜଶାହୀ, ତାରିକ୍-ଇ-ଆଲାହୀ, ବେଦାନ୍ତ ସଂଗ୍ରହ
Answer:
ସୁର ସାଗର – ସୁର ଦାସ
ତବାକତ୍-ଇ-ନାସିରୀ— ମିହାଜ-ଉଦ୍ଦିନ୍-ସିରାଜ
ତାରିକ୍ -ଇ-ଫିରୋଜଶାହୀ– ଜିଆଉଦ୍ଦିନ୍ ବରାଣୀ
ତାରିକ୍-ଇ-ଆଲାହୀ– ଅମୀର ଖୁସ୍ରୁ
ବେଦାନ୍ତ ସଂଗ୍ରହ – ରାମାନୁଜ

Odisha State Board BSE Odisha Class 9 Political Science Notes Chapter 4 ମାନବାଧିକାର will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 9 Political Science Notes Chapter 4 ମାନବାଧିକାର

ବିଷୟବସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ
→ ଉପକ୍ରମ:

• ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ (UNO)ର ସନନ୍ଦ ରେ ମାନବାଧ୍ୟାରକ୍ତ ବିପ୍ଳବର ମୌଳିକ ଅଧିକାର ରୂପେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ୧୯୪୮ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୧୦ ତାରିଖ ଦି ନ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ସଂଘର ସାଧାରଣ (Universal Declaration of Human Rights) ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା । ଦିବସ’ ଭାବେ ପାଳନ କରାଯାଏ ।
• ପ୍ରତିବର୍ଷ ଡିସେମ୍ବର ୧୦ ତାରିଖକୁ ‘ମାନବାଧିକାର ଦିବସ’ ଭାବେ ପାଳନ କରାଯାଏ ।
• ୧୯୬୬ ମସିହାରେ ‘ସାଧାରଣ ସଭା’ ଦ୍ଵାରା ମାନବାଧିକାର ଆଇନଗତ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଲାଭ କଲା ।
• ୧୯୯୩ ମସିହାରେ ଭିଏନା ଘୋଷଣାନାମାରେ ଥିବା ଗଣତନ୍ତ୍ର, ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଓ ମାନବାଧିକାର ପରସ୍ପର ସଂଲଗ୍ନଭାବେ ଦର୍ଶାଗଲା ।

ବିଷୟବସ୍ତୁର ରୂପରେଖ :

• ମାନବାଧ୍ଵରର ଐତିହାସିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି
• ମାନବାଧ୍ଵରର ପ୍ରକାରଭେଦ
• ମାନବାଧ୍ଵରର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ
• ଜାତୀୟ ମାନବାଧ‌ିକାର କମିଶନ (National Human Rights Commission)
• ଜାତୀୟ ମାନବାଧ୍ୟାକାର କମିଶନର କାର୍ଯ୍ୟବଳୀ
• ମାନବାଧିକାରର ସୁରକ୍ଷାରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ

* ବାକ୍ ସ୍ଵାଧୀନତା, ମୁକ୍ତ ବିଶ୍ଵାସ, ଭୟ ଓ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମଣିଷ ହର ଇତ୍ୟାଦି କେତେକ ମୌଳିକ ମାନବାଧ୍ୟାର ଅଟେ ।

→ ମାନବାଧ୍ଵରର ଐତିହାସିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି :

• ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରେ ମାନବାଧିକାର ସହିତ ଅର୍ଥନୈତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଅଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ସଂଯୁକ୍ତ ମାନବାଧିକାର ଘୋଷଣାନାମାରେ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲା ।

* ମାଗ୍ନାକାର୍ଟ, ଆମେରିକାର ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଘୋଷଣାନାମା ଓ ଫରାସୀ ବିପ୍ଳବର ଘୋଷଣାନାମାରେ ମାନବାଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚିତ କରାଯାଇଥିଲା ।

→ ମାନବାଧ୍ଵରର ପ୍ରକାରଭେଦ :

ମାନବାଧ୍ୟାକାର ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(କ) ପ୍ରଥମ ପିଢ଼ି ଅଧିକାର — ଏଥ‌ିରେ ମଣିଷର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରତାରେ ସରକାରୀ ହସ୍ତକ୍ଷେପରୁ ମୁକ୍ତି ନିମନ୍ତେ ଦୃଷ୍ଟି ଦିଆଯାଇଛି ।
(ଖ) ଦ୍ଵିତୀୟ ପିଢ଼ି ଅଧିକାର – ଏଥୁରେ ମଣିଷର ବିଭିନ୍ନ ଅଧ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତି ପାଇଁ ସରକାରଙ୍କର ସକାରାତ୍ମକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଛି ।
(ଗ) ତୃତୀୟ ପିଢ଼ି ଅଧିକାର – ଏଥରେ ମଣିଷର ସାର୍ବଭୌମ ଅଧିକାରକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରି ମାନବାଧ୍ୟାକାରର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସରକୁ ବ୍ୟାପକ କରାଯାଇଛି ।

→ ମାନବାଧ୍ଵରର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ :

• ସାର୍ବଜନୀନ : ଦେଶ, ସମାଜ, ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଓ ସଂସ୍କୃତି ନିର୍ବିଶେଷରେ ସବୁଠାରେ ମାନବାଧ୍ୟାକାରଗୁଡ଼ିକ ସମପରିମାଣରେ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ । ତେଣୁ ଏହା ସାର୍ବଜନୀନ ।
• କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁରେ ବ୍ୟକ୍ତି : ମାନବାଧିକାରର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁରେ ବ୍ୟକ୍ତି ରହିଛି । ଅର୍ଥାତ୍ ସେ ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ବା ସମାଜର ଥାଉ ନା କାହିଁକି ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରେ ।
• ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ବିକାଶ : ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ହିଁ ମାନବାଧ୍ୟାକାରର କଳ୍ପନା କରାଯାଇପାରେ । ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ବିକାଶ ମଧ୍ଯ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ।

→ ଜାତୀୟ ମାନବାଧ‌ିକାର ସୁବଷ୍ଠା:

• ୧୯୯୩ ମସିହାରେ ଭାରତରେ ମାନବାଧିକାର ସୁରକ୍ଷା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଗଲା ଓ ଏହା ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ୫୧ ଧାରା ଓ ଭିଏନା ସମ୍ମିଳନୀର ସନନ୍ଦ ଅନୁଯାୟୀ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଛି ।
• କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ତରରେ ଜାତୀୟ ମାନବାଧ୍ୟାର କମିଶନ, ରାଜ୍ୟ ସ୍ତରରେ ରାଜ୍ୟ ମାନବାତ୍‌କାର କମିଶନ ଏବଂ ମାନବାଧିକାର କୋର୍ଟ ଗଠନ କରାଯାଇ ଏ ଦିଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଉଛି ।

*‘ଆମ୍‌ନେଷ୍ଟି ଇଣ୍ଟରନେସନାଲ’ ଓ ‘ହ୍ୟୁମାନ୍ ରାଇଟ୍ସ ୱାଚ୍’ ମାନବାଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା ଦିଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଦୁଇଟି ସଂସ୍ଥା ।

→ ଜାତୀୟ ମାନବାଧ‌ିକାର କମିଶନ (National Human Rights Commission) :

• ଏହା ୧୯୯୩ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସ ୨୯ ତାରିଖରେ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ମାନବାଧିକାର ସମ୍ପର୍କିତ ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧି ଓ ମାନବାଧିକାରକୁ ଅଧିକ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିବା ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।

→ ଜାତୀୟ ମାନବାଧ୍ୟାକାର କମିଶନର କାର୍ଯ୍ୟବଳୀ :

• ମାନବାଧିକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ସମ୍ପର୍କିତ ଅଭିଯୋଗଗୁଡ଼ିକର ତଦନ୍ତ କରିବା ।
• ମାନବାଧିକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ସମ୍ପର୍କିତ ବିଚାରରେ ପକ୍ଷ ୬ ହେବା ।
• ସନ୍ତ୍ରାସବାଦୀ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପଜନିତ ମାନବାଧ୍ୟାକାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନର ସମୀକ୍ଷା ସହ ଉଚିତ ପ୍ରସ୍ତାବ ପ୍ରଦାନ କରିବା ମାନବାଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ଗବେଷଣା, ସଚେତନତା ଓ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଇବା ।
• ମାନବାଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ଗବେଷଣା, ସଚେତନତା ଓ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଇବା ।
• ଜାତୀୟ ମାନବାଧ୍ୟାକାର କମିଶନକୁ ଦେୱାନୀ ଅଦାଲତ ବା ସିଭିଲ୍‌କୋର୍ଟର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

→ ମାନବାଧିକାରର ସୁରକ୍ଷାରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ:

• ମାନବାଧିକାରର ସୁରକ୍ଷାରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ହିଂସାଭାବ, ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକତା ଓ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ।

* ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ରଙ୍ଗନାଥ ମିଶ୍ର ପ୍ରଥମ ଜାତୀୟ ମାନବାଧିକାର କମିଶନର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class History Solutions Chapter 2 ଦିଲ୍ଲୀରେ ସୁଲତାନୀ ଶାସନ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 History Solutions Chapter 2 ଦିଲ୍ଲୀରେ ସୁଲତାନୀ ଶାସନ

୧। ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

(କ) ଦିଲ୍ଲୀରେ ତୁର୍କ ସୁଲତାନମାନେ କେତେ ବର୍ଷ ଶାସନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଦିଲ୍ଲୀରେ ତୁର୍କ ସୁଲତାନମାନେ ଦୀର୍ଘ ୩୨୦ ବର୍ଷ ଶାସନ କରିଥିଲେ ।

(ଖ) କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିବା ବଂଶକୁ ଦାସବଂଶ କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
Answer:

• ଦାସ ବଂଶର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଥିଲେ କୁତବୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଇବାକ୍। ସମ୍ରାଟ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ମହମ୍ମଦ ଘୋରୀଙ୍କର ଜଣେ ଦାସ ଥିଲେ ।
• ଏହି ବଂଶର ଶାସକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ନିଜେ ଦାସ ବା ଦାସଙ୍କର ପୁତ୍ର ଥିଲେ । ଏମାନେ ଦାସ ବା କ୍ରୀତଦାସ ଥ‌ିବାରୁ କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିବା ବଂଶକୁ ଦାସବଂଶ କୁହାଯାଏ ।

(ଗ) ଇଲ୍‌ଡ୍‌ମିସ୍ ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ କିପରି ସମାଧନ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• `ଇଲ୍‌ ମିସ୍ ୧୨୧୦ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ସୁଲତାନ୍ ହେବାପରେ ତାଙ୍କୁ ବହୁ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା ।
• ଏହି ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ କୁତବୁଦ୍ଦିନ୍‌ଙ୍କ ପୁତ୍ର ଆରାମ ଶାହା, ମୁଲତାନ୍ ଓ ବିହାରର ପ୍ରଶାସକ ଏବଂ ରାଜପୁତମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକଙ୍କୁ ସେ ଯୁଦ୍ଧରେ ପରାସ୍ତ କରିଥିଲେ ଓ ଆଉ କେତେକଙ୍କ ସହ ବନ୍ଧୁତା ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ । ଫଳରେ ତାଙ୍କ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ପୂର୍ବରେ ଗଙ୍ଗାଠାରୁ ପଶ୍ଚିମରେ ସିନ୍ଧୁ ପ୍ରଦେଶ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପିଥିଲା ।
• ଏହି ସମୟରେ ମଧ୍ୟ-ଏସିଆର ମଙ୍ଗୋଲ ଶାସକ ଚେଙ୍ଗିଜ୍ ଖାଁ ଭାରତ ଆକ୍ରମଣ କରି ସିନ୍ଧୁ ନଦୀକୂଳସ୍ଥ କେତେକ ଅଞ୍ଚଳ ଦଖଲ କରି ନେଇଥିଲେ । ମାତ୍ର ଇମିସ୍‌ଙ୍କ ବିଚକ୍ଷଣ ବୁଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ଚେଙ୍ଗିଜ୍ ଖାଁ ଭାରତର ଅଧ୍ଵ ଅଞ୍ଚଳ ଦଖଲ ପାଇଁ ଅଗ୍ରସର ହୋଇନଥିଲେ ।

(ଘ) ସୁଲତାନ୍ ରେଜିଆ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାର କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:

• ଇଲ୍‌ ମିସ୍‌ଙ୍କ ଝିଅ ରେଜିଆ ଜଣେ ନାରୀ ଶାସିକା ଥିଲେ ।
• ସେ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ତୁର୍କ ସାମନ୍ତମାନଙ୍କ ସହଯୋଗ ପାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ କେତେକ ପ୍ରାଦେଶିକ ଶାସକ ତାଙ୍କୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ।
• ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ଶାସନକାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା କରିବାରେ ଅନେକ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିଲେ ।

(ଙ‍) ଗିୟାସୁଦ୍ଦିନ୍ ବଲ୍‌ବନ୍‌ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବଢ଼ାଇବାପାଇଁ କି କି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:
ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ ପରେ ଗିୟାସୁଦ୍ଦିନ୍ ବଲ୍‌ବନ୍ ସୁଲତାନ୍ ପଦବୀର ମର୍ଯ୍ୟାଦା, ବଢ଼ାଇବାପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପମାନ ନେଇଥିଲେ । ଯଥା

• ସେ ସ୍ଵର୍ଗୀୟ ରାଜତନ୍ତ୍ର ନୀତି ଅନୁସରଣ କରିଥିଲେ ।
• ସୁଲତାନ୍‌ଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ହେଲେ ସାଷ୍ଟାଙ୍ଗ ପ୍ରଣାମ ଓ ପାଦଚୁମ୍ବନ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ ।
• ସର୍ବୋପରି ସେ ରକ୍ତ ଓ ଲୁହା ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରିଥିଲେ ।

(ଚ) ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ଖାଙ୍କର ଇତିହାସରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ରହିଛି କାହିଁକି ?
Answer:
ନିମ୍ନଲିଖ କାରଣ ଯୋଗୁଁ ସୁଲତାନୀ ଇତିହାସରେ ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ଖାଲଜୀଙ୍କର ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାନ ରହିଛି ।

• ପ୍ରଥମ ସୁଲତାନଭାବେ ସେ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଜୟ କରିବାର ଅଭିଲାଷ ପୋଷଣ କରି ଏକ ବିଶାଳ ସେନାବାହିନୀ ଗଠନ କରିଥିଲେ । ମାତ୍ର ବୃଦ୍ଧ ପାରିଷଦ ଆଲ୍ଲା ଉଲ୍ ମୁଲକ୍‌ଙ୍କ ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ସେ ପ୍ରଥମେ ଭାରତ ଜୟ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ ।
• ଏହାଛଡ଼ା ସେ ତିନୋଟି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ନିଷ୍ପଭି ନେଇଥିଲେ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ତୁର୍କ ସାମନ୍ତମାନଙ୍କ କ୍ଷମତା ହ୍ରାସ, ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟ ଓ ରାଜସ୍ଥାନ ବିଜୟ ଏବଂ ମଙ୍ଗୋଲ ଶକ୍ତିର ଧ୍ଵଂସ ସାଧନ ।
• ସେ ଗୁଜରାଟ, ମାଳବ, ରକ୍ତମ୍ଭର ଓ ମେୱାରର ଚିତୋର ଦୁର୍ଗ ଅଧିକାର କରି ନିଜ ଅଧୀନସ୍ଥ କରିଥିଲେ ।
• ମାଲିକ୍ କାଫୁରଙ୍କ ସେନାପତିତ୍ୱରେ ସେ ୧୩୦୭ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରେ ଦେବଗିରି, ତେଲେଙ୍ଗାନା, ଦ୍ଵାରସମୁଦ୍ର, ପାଶ୍ୟ ଓ ହୟଶାଳ ରାଜ୍ୟ ଜୟକରି ଏକ ବିରାଟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଶାସନକର୍ତ୍ତା ହୋଇଥିଲେ ।
• ସେ ଜମିମାପ କରାଇ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ ସୂତ୍ରରୁ କର ସଂଗ୍ରହ ମାଧ୍ୟମରେ ଅର୍ଥ ଆଣି ରାଜକୋଷ ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲେ ଓ ଜିନିଷପତ୍ରର ଦରଦାମ୍ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଇଥିଲେ ।

(ଛ) ମହମ୍ମଦ୍ ବିନ୍ ତୁଗ୍‌ଲକ୍‌ଙ୍କୁ ଆଡ଼ବାୟା ରାଜା କୁହାଯାଏ କାହିଁକି ?
Answer:

• ମହମ୍ମଦ୍ ବିନ୍ ତୁଗ୍‌ଲକ୍ ତାଙ୍କର ଅଦ୍ଭୁତ ପ୍ରକୃତି ଓ ଅଭିନବ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ପାଇଁ ଦିଲ୍ଲୀର ସୁଲତାନ୍‌ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଥିଲେ ।
• ସେ ଜଣେ କବି, ସାହିତ୍ୟିକ ଓ ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞ ଥିଲେ ଏବଂ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଓ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଅନେକ ଯୋଜନା କରିଥିଲେ ।
• ମାତ୍ର ତାଙ୍କର ଦୃଢ଼ ମନୋବଳର ଅଭାବ ଥିବାରୁ ସେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଶେଷପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚଳାଇ ରଖିପାରୁ ନଥିଲେ ।
• ତାଙ୍କର ନିଷ୍ଠା, ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ଓ ଧୈର୍ଯ୍ୟର ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅଭାବ ଥିବାରୁ ତାଙ୍କର ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇପାରୁ ନଥିଲା ।
• ବେଳେ ସମସ୍ତ ଦିଲ୍ଲୀବାସୀଙ୍କୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରିବା, ତାମ୍ରମୁଦ୍ରା ପ୍ରଚଳନ ଆଦି ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ ବିଫଳ ହୋଇଥିଲା । ଏଥିପାଇଁ ଲୋକମାନେ ତାଙ୍କୁ ଆଡ଼ବାୟା ରାଜା ବୋଲି କହୁଥିଲେ ।

(ଜ) ସୁଲତାନୀ ଯୁଗର ଶାସନ କିପରି ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଥିଲା ?
Answer:

• ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ଖାଲ୍‌ ଓ ମହମ୍ମଦ ବିନ୍ ତୁଲକ୍‌ଙ୍କ ଶାସନନୀତି ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ସୁଲତାନୀ ଶାସନ ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ ଥିଲା, ଯଥା – କେନ୍ଦ୍ର ଶାସନ, ପ୍ରାଦେଶିକ ଶାସନ ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ଶାସନ ।
• କେନ୍ଦ୍ର ଶାସନ :
  (୧) କେନ୍ଦ୍ର ଶାସନର ମୁଖ୍ୟ ଭାବରେ ସୁଲତାନ ଶାସନ ବିଭାଗ ଓ ସୈନ୍ୟ ବିଭାଗର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କର୍ତ୍ତା ଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଯେଉଁ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ ସେମାନେ ଥିଲେ ୱାଜିର୍ ବା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ, କାଜି, ଦିୱାନ-ଇ-ଇନଖା, ବାରିଦ୍-ଇ-ମାମାଲିକ୍ ।
  (୨) ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ଆୟ ଭୂରାଜସ୍ୱରୁ ମିଳୁଥିଲା । ଉତ୍ପନ୍ନ ଶସ୍ୟର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ କର ରୂପେ ଆଦାୟ କରାଯାଉଥିଲା । କୃଷି, ଶିକ୍ଷା ଓ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ସୁଲତାନମାନେ ଅନେକ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ।
• ପ୍ରାଦେଶିକ ଶାସନ :
  (୧) ରାଜ୍ୟକୁ କେତେକ ପ୍ରଦେଶ ବା ଇକ୍‌ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇ ଶାସନର ସୁପରିଚାଳନା ପାଇଁ ମୁକ୍ତି, ୱାଲି ଓ ନାଏବ ସୁଲତାନ ଆଦି ଶାସନକର୍ତ୍ତାମାନେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ସେମାନେ ସୁଲ୍‌ତାନଙ୍କ ଭଳି କ୍ଷମତା ଭୋଗ କରୁଥିଲେ ।
  (୨) ପ୍ରଦେଶର ଆୟବ୍ୟୟ ଦିୱାନ୍-ଇ-ୱାଜିରଙ୍କଦ୍ଵାରା ଯାଞ୍ଚ କରାଯାଉଥିଲା ।
• ସ୍ଥାନୀୟ ଶାସନ :
  (୧) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଦେଶକୁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସିକ୍ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସିକ୍‌କୁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ପ୍ରଗଣାରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକର ଶାସନକାର୍ଯ୍ୟ ଜଣେ ଅମିଲ୍ ତୁଲାଉଥିଲେ ।
  (୨) ମକଦ୍ଦମ (ଗ୍ରାମର ମୁଖ୍), ପଟ୍ଟୱାରୀ ମୁଶ୍ରଫ୍ ଆଦି ସ୍ଥାନୀୟ କର୍ମଚାରୀମାନେ ଖଜଣା ଆଦାୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ।
  (୩) ପଞ୍ଚାୟତ ଗ୍ରାମର ପରିମଳ, ଶିକ୍ଷା ଓ ବିଚାର ଆଦି ବୁଝୁଥିଲାବେଳେ, ଚୌକିଦାର ଅପରାଧ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିଲେ ।

(ଝ) ଇଣ୍ଡୋ-ଇସ୍‌ଲାମୀୟ କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ତୁର୍କ-ଆଫଗାନ୍‌ମାନେ ଭାରତକୁ ପାରସ୍ୟ ଓ ମଧ୍ୟ-ଏସିଆରୁ କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟର ନୂଆଶୈଳୀ ଏବଂ କାରିଗରୀ କୌଶଳ ଆଣିଥିଲେ ।
• ଏହି ନିର୍ମାଣ କୌଶଳ ବ୍ୟବହାର କରି ମୁସଲମାନମାନେ ଭାରତରେ ଅନେକ ମସ୍‌ଜିଦ୍, ସମାଧ୍ ମନ୍ଦିର, ଦୁର୍ଗ, ରାଜପ୍ରାସାଦ ଆଦି ତିଆରି କରିବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ।
• ମାତ୍ର ଏଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ମାଣକାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଭାରତରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଆରବୀୟ ଶିଳ୍ପୀ ନ ଥିବାରୁ ସୁଲତାନମାନେ ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପୀମାନଙ୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥିଲେ ।
• ଏହାଦ୍ୱାରା ଭାରତୀୟ କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ଏବଂ ଇସ୍‌ଲାମୀୟ କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଘଟି ଏକ ନୂତନ କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ।
• ଏହା ଇଣ୍ଡୋ-ଇସ୍‌ଲାମୀୟ କଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟ ନାମରେ ଖ୍ୟାତ ।

(ଞ) ହାସାନ୍ ଗାଙ୍ଗୁ ବାହାମନୀ ରାଜ୍ୟର ରାଜା ହୋଇଥିଲେ କିପରି ?
Answer:

• ମହମ୍ମଦ୍ ବିନ୍ ତୁଗ୍‌ଲକ୍‌ଙ୍କ ଶାସନ ସମୟରେ ଦାକ୍ଷିଣାତ୍ୟର କେତେକ ସାମନ୍ତ ସୁଲତାନଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କରି ଦୌଲତାବାଦ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ ।
• ସେମାନେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ନାସିରଉଦ୍ଦିନ୍ ଶାହାଙ୍କୁ ରାଜା କରିଥିଲେ । ମାତ୍ର ସେ ରାଜ୍ୟ ଚଳାଇବାକୁ ଅସମର୍ଥ ହେବାରୁ ରାଜପଦ ପରିତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ।
• ତାଙ୍କ ପରେ ସାମନ୍ତମାନେ ହାସାନ୍ ଗାଙ୍ଗୁଙ୍କୁ ରାଜା କରିବାପାଇଁ ନିଷ୍ପଭି ନେଇଥିଲେ । ହାସାନ୍ ଗାଙ୍ଗୁ ଅଗଷ୍ଟ ୧୩, ୧୩୪୭ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ବାହାମନୀ ରାଜ୍ୟ ଗଠନ କରିଥିଲେ ।
• ଗୁଲବଗାଁ ବାହାମନୀ ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ହୋଇଥିଲା । ପରେ ହାସାନ୍ ଗାଙ୍କୁ ବାହାମନ ଶାହା ଉପାଧ୍ ଧାରଣ କରି ବାହାମନୀ ରାଜ୍ୟ ଶାସନ କରିଥିଲେ ।

(ଟ) କୃଷ୍ଣଦେବରାୟ କିଏ ? ତାଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ କିପରି ଥିଲା ?
Answer:

• ତୁଳୁଭ ବଂଶର କୃଷ୍ଣଦେବରାୟ ବିଜୟନଗର ରାଜ୍ୟର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ରାଜା ଥିଲେ ।
• ତାଙ୍କ ରାଜୁତି ସମୟରେ ବିଜୟନଗର ରାଜ୍ୟର ଖ୍ୟାତି ବଢ଼ିଯାଇଥିଲା । ଶତ୍ରୁମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ସେ କଠୋର ମନୋଭାବ ପୋଷଣ କରୁନଥିଲେ ।
• ସେ ସବୁ ଧର୍ମର ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସମାନ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖୁଥିଲେ ।
• ସେ ନିଜେ ଜଣେ କବି ଥିଲେ ଏବଂ ତେଲଗୁ ଓ ସଂସ୍କୃତ ସାହିତ୍ୟର ବିକାଶ ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲେ ।

୨। ଭୁଲ୍ ଥିଲେ ଠିକ୍ କରି ଲେଖ ।
(କ) ଦିଲ୍ଲୀରେ ତୁର୍କ ସୁଲତାନ୍‌ମାନେ ୫୦୦ ବର୍ଷ ଶାସନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଦିଲ୍ଲୀରେ ତୁର୍କ ସୁଲତାନମାନେ ୩୦୦ ବର୍ଷ ଶାସନ କରିଥିଲେ ।

(ଖ) ରେଜିଆ ବଲବନ୍‌ଙ୍କ ଝିଅ ଥିଲେ ।
Answer:
ରେଜିଆ ଇଲ୍‌ଡ୍‌ମିସ୍‌ଙ୍କ ଝିଅ ଥିଲେ ।

(ଗ) କବି ଅମୀର ଖୁସ୍ରୁ ଇତ୍‌ମିସ୍‌ଙ୍କ ରାଜଦରବାରରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିଲେ ।
Answer:
କବି ଅମୀର ଖୁସ୍ରୁ ଗିୟାସୁଦ୍ଦିନ୍ ବଲ୍‌ବନ୍‌ଙ୍କ ରାଜଦରବାରରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିଲେ ।

(ଘ) ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ଖାଲ୍ଜୀ ଉଲଘୁ ଖାଁଙ୍କ ସେନାପତିତ୍ଵରେ ଉତ୍ତର ଭାରତର ଅନେକ ରାଜ୍ୟ ଜୟ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ଖାଜୀ ଉଲଘୁ ଖାଁ ଓ ନସରତ୍ ଖାଁଙ୍କ ସେନାପତିତ୍ୱରେ ଉତ୍ତର ଭାରତର ଅନେକ ରାଜ୍ୟ ଜୟ କରିଥିଲେ ।

(ଙ) କୁତବୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଇବାକ୍‌ଙ୍କ ସମୟରେ ଚେଙ୍ଗିଜ୍ ଖାଁ ଭାରତ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ।
Answer:
ଇତ୍‌ସିଙ୍କ ସମୟରେ ଚେଙ୍ଗିଜ୍ ଖାଁ ଭାରତ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ ।

(ଚ) ଇବନ୍ ବତ୍ରୁତା ଇଉରୋପ ଦେଶର ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଥିଲେ ।
Answer:
ଇବନ୍ ବତ୍ରୁତା ଆରବ ଦେଶର ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଥିଲେ ।

(ଛ) ମହମ୍ମଦ ତୁଗ୍‌ଲକ୍ ତାଙ୍କ ରାଜଧାନୀ ଦିଲ୍ଲୀରୁ ବିଜୟନଗରକୁ ଉଠାଇ ନେଇଥିଲେ ।
Answer:
ମହମ୍ମଦ ତୁଗ୍‌ଲକ୍ ତାଙ୍କ ରାଜଧାନୀ ଦିଲ୍ଲୀରୁ ଦୌଲତାବାଦକୁ ଉଠାଇ ନେଇଥିଲେ ।

(ଜ) ଦିୱାନ୍ -ଇ-ବନ୍ସା ରାଜସ୍ୱ ବିଭାଗର ଦାୟିତ୍ଵରେ ଥିଲେ ।
Answer:
ୱାଜିର ରାଜସ୍ୱ ବିଭାଗର ଦାୟିତ୍ଵରେ ଥିଲେ ।

(ଝ) ଢାଇ-ଦିନ୍‌-ପରା ମଞ୍ଜିଦ୍ ମହମ୍ମଦ ବିନ୍ ତୁଘ୍ଲକ୍ ତିଆରି କରିଥିଲେ ।
Answer:
`ଢାଇ-ଦିକା-ଝୋପରା ମସ୍‌ଜିଦ୍ କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଇବାକ୍ ତିଆରି କରିଥିଲେ ।

(ଞ) ମହମ୍ମଦ ଶାହଙ୍କଦ୍ବାରା ଅହମ୍ମଦାବାଦ ସହର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ଅହମ୍ମଦ ଶାହାଙ୍କଦ୍ବାରା ଅହମ୍ମଦାବାଦ ସହର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।

୩ । ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ। ସଂଖ୍ୟା ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

(କ) ୧୨୦୬ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦଠାରୁ ୧୫୨୬ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦିଲ୍ଲୀରେ ସମୁଦାୟ _________________ ଟି ରାଜବଂଶ ଶାସନ କରିଥିଲେ ।
(୪, ୫, ୬, ୭)
Answer:
୫

(ଖ) କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଇବାକ୍ ________________ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଦିଲ୍ଲୀ ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କରିଥିଲେ ।
(୧୨୦୩, ୧୨୦୪, ୧୨୦୫, ୧୨୦୬)
Answer:
୧୨୦୬

(ଗ) କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଇବାକ୍ _____________ ଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
(କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଇବାକ୍, ଇମିସ୍, ବଲ୍‌ବନ୍, ରେଜିଆ)
Answer:
କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍ ଆଇବାକ୍

(ଘ) ବଲ୍‌ବନ୍‌ଙ୍କ ______________ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା ।
(୧୨୮୪, ୧୨୮୫, ୧୨୮୬, ୧୨୮୭)
Answer:
୧୨୮୭

(ଙ) ପଦ୍ମିନୀ ______________ ରାଜ୍ୟର ରାଣୀ ଥିଲେ ।
(ମେୱାର, ରନ୍ଥମ୍ଭର, ଜାଲୋର, ଜୟପୁର)
Answer:
ମେୱାର

(ଚ) ମହମ୍ମଦ୍ ବିନ୍ ତୁଘ୍ଲକ୍ ସମୁଦାୟ _________________ ବର୍ଷ ଶାସନ କରିଥିଲେ ।
(୨୬, ୨୭, ୨୮, ୨୯)
Answer:
୨୬

(ଛ) ମହମ୍ମଦ -ବିନ୍-ତୁଗ୍‌ଲକ୍ ତାଙ୍କ ରାଜକୋଷ ପୂରଣ ପାଇଁ __________________ ମୁଦ୍ରା ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ ।
(ସୁନା, ରୁପା, ତମ୍ବା, କଂସା)
Answer:
ତମ୍ବା

(ଜ) ସୁଲତାନମାନେ ଉତ୍ପନ୍ନ ଶସ୍ୟର _____________ କର ରୂପେ ନେଉଥିଲେ ।
(ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ, ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ, ଏକ ପଞ୍ଚମାଂଶ, ଏକ ଷକ୍ଷାଂଶ)
Answer:
ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ

(ଝ) ଫିରୋଜ ଶାହ କୋଲା ______________ ଙ୍କତ୍ୱ।ର। ନିମିତ୍ ହୋଇଥିଲା ।
(କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍, ଫିରୋଜ ଶାହ, ଅହମ୍ମଦ ଶାହ, ରେଜିଆ)
Answer:
ଫିରୋଜ ଶାହ

(ଞ) ବିଜୟନଗର ରାଜ୍ୟକୁ ସମୁଦାୟ ______________ ଜଣ ଶାସକ ଶାସନ କରିଥିଲେ ।
(୧୩, ୧୪, ୧୫, ୧୬)
Answer:
୧୬

୪। କାଳକ୍ରମ ଅନୁସାରେ ସଜାଇ ଲେଖ ।
ରେଜିଆ, ବଲ୍‌ବନ୍, କୁତ୍‌ବୁଦ୍ଦିନ୍, ଇତ୍‌ମିସ୍, ମହମ୍ମଦ ବିନ୍ ତୁଘ୍ଲକ୍, ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ଖାଲ୍‌ଜୀ
Answer:
କୁତ୍ବବୁଦ୍ଦିନ, ଇଲ୍‌ଡ୍‌ମିସ୍‌, ରେଜିଆ, ବଲ୍‌ବନ୍, ଆଲ୍ଲାଉଦ୍ଦିନ୍ ଖାଲ୍‌ଜୀ, ମହମ୍ମଦ ବିନ୍ ତୁଘଲକ୍

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Physical Science Solutions Chapter 8 କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଶକ୍ତି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Physical Science Solutions Chapter 8 କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଶକ୍ତି

1. ନିମ୍ନଲିଖତ ଉଦାହରଣଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କର । କାର୍ଯ୍ୟର ସଂଜ୍ଞାନୁସାରେ ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଛି, ତାହାର ସୂଚନା ଦିଅ ।

(a) କଳ୍ପନା ଗୋଟିଏ ପୋଖରୀରେ ପହଁରୁଛି ।
ଉ –
କଳ୍ପନା ପୋଖରୀରେ ପହଁରୁଥ‌ିବାରୁ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହେଉଛି । କାରଣ ସେ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ନିଜ ଅବସ୍ଥାନରୁ ବିସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ।

(b) ଗୋଟିଏ ଗଧ ନିଜ ପିଠି ଉପରେ ଜିନିଷ ନେଇଯାଉଛି ।
ନାହିଁ । ଏଠାରେ ଜିନିଷର ଓଜନ ସହ ସମପରିମାଣରେ ଉର୍ଦୁବଳ କ୍ରିୟାଶୀଳ ହୁଏ । କିନ୍ତୁ ଜିନିଷର ବିସ୍ଥାପନ ଆନୁ ଭୂମିକ ଦିଗରେ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ବିସ୍ଥାପନ ‘s’ ଓ ବଳ ‘F’ ମଧ୍ୟରେ କୋଣର ପରିମାଣ ଶୂନ ହୋଇଥାଏ । W = Fs cos 90° = 0
∴ ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ = 0

(c) ପବନ ଚକି କୂଅରୁ ପାଣି ଉଠାଉଛି ।
ଉ –
ପବନ ଚକି କୂଅରୁ ପାଣି ଉଠାଇଲାବେଳେ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ । କାରଣ ବସ୍ତୁ (ପାଣି) ନିଜ ଅବସ୍ଥାନରୁ ବିସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥାଏ ।

(d) ଗୋଟିଏ ସବୁଜ ଉଭିଦ ଆଲୋକ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଛି ।
ଉ –
ଗୋଟିଏ ସବୁଜ ଉଭିଦ ଆଲୋକ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କଲାବେଳେ କୌଣସି ବିସ୍ଥାପନ ହୋଇନଥାଏ ତେଣୁ ଏଠାରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ନାହିଁ ।

(e) ଗୋଟିଏ ଇଞ୍ଜିନ୍ ରେଳଗାଡ଼ିକୁ ଟାଣୁଛି ।
ଉ –
ଇଞ୍ଜିନ୍ ରେଳଗାଡ଼ିକୁ ଟାଣିବାବେଳେ ରେଳଡବା ବଳ ଦିଗରେ ବିସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ ।

(f) ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ କିରଣରେ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଶୁଖାଯାଉଛି ।
ଉ –
ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣରେ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଶୁଖାଯିବାବେଳେ କୌଣସି ବିସ୍ଥାପନ ଘଟୁ ନ ଥିବାରୁ କାର୍ଯ୍ୟ ହୁଏ ନାହିଁ ।

(g) ଗୋଟିଏ ପାଲଟଣା ଜାହାଜ ପବନ ଯୋଗୁଁ ଦରିଆରେ ଭାସି ଭାସି ଚାଲୁଛି ।
ଉ –
ଗୋଟିଏ ପାଲଟଣା ଜାହାଜ ପନବ ଯୋଗୁଁ ବିସ୍ଥାପନ ହେଉଥ‌ିବାରୁ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ ।

2. ସର୍କସରେ ରହିଥ‌ିବା ଏକ ବିରାଟ ବଡ଼ ଲୁହା ଜାଲିର ଗ୍ଲୋବ୍‌ (globe) ଭିତରେ ଏକ ମଟର ବାଇକ୍ ଚାଳକ ଦ୍ରୁତ ବେଗରେ ମଟର ବାଇକ୍ ଚଳାଇ, ଗ୍ଲୋବ୍‌ର ଭିତର ପୃଷ୍ଠରେ ଘୂର୍ଶନ କରି ଗ୍ଲୋବ୍‌ର ନିମ୍ନତମ ସ୍ଥାନରୁ ଭୂଲମ୍ବ ଦିଗରେ ଶୀର୍ଷତମ ସ୍ଥାନକୁ ଯାଇ ପୁଣି ନିମ୍ନତମ ସ୍ଥାନକୁ ଫେରିଆସିଲେ ମୋଟ କାର୍ଯ୍ୟ କେତେ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ?
ଉ –
ଏଠାରେ ମୋଟ ବଳର ପରିମାଣ = F, ମୋଟ ବିସ୍ଥାପନର ପରିମାଣ = 0
∴ ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ (W) = F · s = F . 0 = 0

3. ମୁକ୍ତଭାବେ ଖସୁଥ‌ିବା ଏକ ବସ୍ତୁର ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି କ୍ରମାଗତଭାବେ ହ୍ରାସ ପାଉଛି । ଏହା ଶକ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମକୁ ଖଣ୍ଡନ କରୁଛି କି ? ତୁମ ଉତ୍ତରର ଯଥାର୍ଥତା ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ମୁକ୍ତଭାବେ ଖସୁଥ‌ିବା ଏକ ବସ୍ତୁର ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି କ୍ରମାଗତ ଭାବେ ହ୍ରାସ ପାଏ । କାରଣ ଭୂମିଠାରୁ ବସ୍ତୁର ଉଚ୍ଚତା କମି କମି ଯାଏ । ମାତ୍ର ବସ୍ତୁତ୍ଵ ଓ ତ୍ଵରଣ ସମାନ ଥାଏ ।
• ମୋଟ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତିର ପରିମାଣ ସମାନ ହେତୁ ଏହା ଶକ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମକୁ ଖଣ୍ଡନ କରେ ନାହିଁ । ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତିର ପରିମାଣ କମି କମି ଗଲେ ଗତି ଶକ୍ତିର ପରିମାଣ ସେହି ହାରରେ ବଢ଼ି ବଢ଼ି ଯିବ ।
• ଏଠାରେ ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି ଗତିଜ ଶକ୍ତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହେବ । ମୋଟ ଶକ୍ତି ସମାନ ରହିବ । ଏଣୁ ଏହା ଶକ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ ନିୟମକୁ ଖଣ୍ଡନ କରୁ ନାହିଁ ।

4. ତମେ ସାଇକେଲ୍ ଚଳାଇବା ବେଳେ ଶକ୍ତି କେଉଁ ରୂପରୁ କେଉଁ ରୂପକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ, ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –
ପାଇକୋଲ ଚଲାଇବାବେଳେ ଉଭୟ ଦ୍ଵାର ଓ ଗୋଡ଼ର ମାଂସପେଶ1ପ ବଳ ପାଇକେଲ ଉପରେ ପ୍ରସ୍ତୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ମାଂସପେଶୀୟ ବଳ ଖାଦ୍ୟର ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିରୁ ମିଳିଥାଏ । ମାଂସପେଶୀୟ ଶକ୍ତି ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତିରେ ପରିଣତ ହୋଇ ସାଇକେଲ୍‌କୁ ଗତିଶୀଳ କରାଏ ।
ଖାଦ୍ୟ → ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି → ମାଂସପେଶୀୟ ଶକ୍ତି → ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତି

5. ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରିକ୍‌ ହିଟର୍‌ର ପାୱାର 1500 ୱାଟ୍ । ଏହା 10 ଘଣ୍ଟାରେ କେତେ ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରିବ ?
ଉ –
ଏଠାରେ ହିଟର୍‌ର ପାୱାର (P) = 1500 ୱାଟ୍, ସମୟ (t) = 10 ଘଣ୍ଟା
∴ W = Pt = 1500 ୱାଟ୍ x 10 ଘଣ୍ଟା = 15000 ୱାଟ୍ ଘଣ୍ଟା = 15 kWh = 15 ୟୁନିଟ୍
∴ ହିଟରଟି 10 ଘଣ୍ଟାରେ 15 ୟୁନିଟ୍ ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରିବ ।

6. (m) ବସ୍ତୁତ୍ଵ ଥ‌ିବା ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିବେଗ (v)ରେ ଗତି କରୁଛି । ଏହି ବସ୍ତୁକୁ ସ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାକୁ ଆଣିବାକୁ ହେଲେ କେତେ ପରିମାଣର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ହେବ ?
ଉ –
ଖୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ବସ୍ତୁତ୍ଵ = m
ମନେକର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପରିବେଗ (u) = v ଓ ଅନ୍ତିମ ପରିବେଗ (v) = 0
ବସ୍ତୁର ତ୍ଵରଣ = a ଓ ବିସ୍ଥାପନ = s
ତୃତ1ଯ ଖତି ସମ1କାରଣ ଅନୁଯାୟ1, v² = u² + 2as ⇒ s =

ବିଯୁକ୍ତ ଚିହ୍ନରୁ ପରିବେଗ ହ୍ରାସ ପାଇବାର ସୂଚନା ମିଳେ ।

7. 1500 କି.ଗ୍ରା. ବସ୍ତୁତ୍ଵ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ମୋଟର କାର୍ ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି 60 କି.ମି. ବେଗରେ ଗତି କରୁଛି । ତାହାକୁ ସ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସିବାକୁ ହେଲେ କେତେ ପରିମାଣର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ହେବ ?
ଉ –
ଏଠାରେ ମୋଟର୍‌ କାରର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ବେଗ (u) = 60 କି.ମି./ ଘଣ୍ଟା \(\frac { 60000 ମି. }{ 3600ସେ. }\) = \(\frac { 5 }{ 3 }\) ମି./ସେ.
ଅନ୍ତିମ ବେଗ (v) = 0 ଓ ବସ୍ତୁତ୍ୱ (m) = 1500 କି.ଗ୍ରା
ମନେକର ମୋଟର୍ କାରର ମୋଟ ବିସ୍ଥାପନ = s ଓ ତ୍ଵରଣ = a

କାର୍‌କୁ ସ୍ଥିରାବସ୍ଥାକୁ ଆଣିବାକୁ ହେଲେ 208333-38 ଜୁଲ୍ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ।

ପ୍ରଶାବଳୀ ଓ ଉତ୍ତର

1. ପ୍ରଶ୍ନ : ଏକ 7 ନିଉଟନ୍ ପରିମାଣର ବଳ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଉପରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇ ବସ୍ତୁଟିକୁ ବଳ ଦିଗରେ 8 ମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ଥାପନ କରିପାରିଲା । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟର ପରିମାଣ କେତେ ?

ଉ –
ଏଠାରେ F = 7 ନିଉଟନ୍,
s = 8 ମିଟର ।
∴ କାର୍ଯ୍ୟର ପରିମାଣ (W) = F. s = 7 ନିଉଟନ୍ × 8 ମିଟର = 56 am |

2. ଆମେ କେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ କହିବା ଯେ, କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦିତ ହୋଇଛି ?
ଉ –
ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତ୍ର ଉପରେ ବାହ୍ୟବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ, ତାକୁ ବଳ ଦିଗରେ ଗତିଶୀଳ କଲେ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥାଏ।

3. କାର୍ଯ୍ୟର ଏକ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ଯେଉଁଠାରେ କି ବସ୍ତୁ ଉପରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥବା ବଳ ଏବଂ ଏହାଦ୍ଵାରା ବସ୍ତୁର ବିସ୍ଥାପନ ଏକ ଦିଗରେ ହେଉଥ‌ିବ।
ଉ –
ପାହାଡ଼ ଉପରୁ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଓହ୍ଲାଇଲା କ୍ଷେତ୍ରରେ ବସ୍ତୁ ଉପରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥିବା ବଳ ଓ ବସ୍ତୁର ବିସ୍ଥାପନ ଏକ ଦିଗରେ ହୋଇଥାଏ।

4. କାର୍ଯ୍ୟର ଆଉ ଏକ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବସ୍ତୁ ଉପରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥୁବା ବଳ ଓ ବସ୍ତୁର ବିସ୍ଥାପନ ବିପରୀତ ଦିଗରେ ହୋଇଥ‌ିବ ?
ଉ –
ଏକ ପଥରକୁ ଟେକିଲାବେଳେ ବସ୍ତୁ ଉପରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥିବା ବଳ ଓ ବସ୍ତୁର ବିସ୍ଥାପନ ବିପରୀତ ଦିଗରେ ହୋଇଥାଏ।

5. ଏକ ଜୁଲ୍ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଗାଣିତିକ ଭାଷାରେ ପ୍ରକାଶ କର।
ଉ –
1 ନିଉଟନ୍ ବଳ ଏକ ବସ୍ତୁ ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟକରି ବସ୍ତୁକୁ ବଳ ଦିଗରେ 1 ମିଟର ବିସ୍ଥାପିତ କଲେ, ବଳଦ୍ଵାରା ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଏକ ଜୁଲ୍ କୁହାଯାଏ । 1 ଜୁଲ୍ = 1ନିଜଗନ୍ x 1ମିଟର

6. କୌଣସି ବସ୍ତୁର ଗତିଜ ଶକ୍ତି କ’ଣ ?
ଉ –
କୌଣସି ବସ୍ତୁ ତାହାର ଗତି ଯୋଗୁଁ ଯେଉଁ ଶକ୍ତି ଆହରଣ କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ବସ୍ତୁର ଗତିଜ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ।

7. ବସ୍ତୁର ଗତିଜ ଶକ୍ତିର ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ-
E_k = \(\frac { 1 }{ 2 }\) mv² ଯେଉଁଠାରେ E_k = ଗତିଜ ଶକ୍ତିର ପରିମାଣ, ବସ୍ତୁର ବସ୍ତୁତ୍ଵ = m ଏବଂ ବସ୍ତୁର ପରିବେଗ = v।

8. ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ବସ୍ତୁତ୍ଵ m, ପରିବେଗ 5ମି. | ସେ. ଏବଂ ଗତିଜ ଶକ୍ତି 25 ଜୁଲ୍ । ଯଦି ବସ୍ତୁର ପରିବେଗକୁ ଦ୍ଵିଗୁଣିତ କରାଯାଏ, ତେବେ ତାହାର ଗତିଜ ଶକ୍ତି କେତେ ହେବ ? ଗତିଜ ଶକ୍ତି କେତେ ଗୁଣ ହୋଇଗଲା ?
ଉ-
ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ବସ୍ତୁତ୍ଵ = m, ପରିବେଗ (v) = 5 ମି./ସେ.
ଗତିଜ ଶକ୍ତି (E_k) = 25 ଜୁଲ୍
⇒ \(\frac { 1 }{ 2 }\) mv² = 25 ଜୁଲ୍
⇒\(\frac { 1 }{ 2 }\) . m . (5 ମି./ସେ.)² = 25 ଜୁଲ୍
⇒ m . 25 ମି²/ସେ² = 50 ଜୁଲ୍
⇒ m = \(\frac { 50 }{ 25 }\) କି . ଗ୍ରା. ଣ୍ଠି 2 କି.ଗ୍ରା.
v ଦ୍ଵିଗୁଣିତ ହେଲେ v= 2 × 5ମି./ସେ. ଣ୍ଠି 10 ମି./ସେ.
∴ ଗତିକ ଶକ୍ତି = \(\frac { 1 }{ 2 }\) mv² = \(\frac { 1 }{ 2 }\) x 2 କି.ଗ୍ରା. × (10 ମି./ସେ.)² = 100 ଜୁଲ୍
∴ ଗତିକ ଶକ୍ତି = \(\frac { 100 }{ 25 }\) = 4 ଗୁଣ ହେଲା ।

(b) ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି (Potential Energy):

9. ପାୱାରର୍ ସଂଜ୍ଞା କ’ଣ ?
ଉ-
କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ହାରକୁ ପାୱାର୍ କହନ୍ତି ।

10. ଏକ ୱାଟ୍ ପାୱାର୍ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-
ଯଦି ଗୋଟିଏ କାରକ ଏକ ସେକେଣ୍ଡରେ ଏକ ଜୁଲ୍ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିପାରେ, ତେବେ ତାହାର ପାୱାର ଏକ ୱାଟ୍ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

11. ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ 10 ସେକେଣ୍ଡ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ 1000 ଜୁଲ୍ ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରେ । ତାହାର ପାୱାର କେତେ ?
ଉ-
ଏଠାରେW = 1000 ଜୁଲ୍ ଓ t = 10 ସେକେଣ୍ଡ

∴ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବର ପାୱାର 100 ୱାଟ୍ ।

12. ହାରାହାରି ପାଓ୍ବାର କେତେବେଳେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ? ଏହାର ସଂଜ୍ଞା କ’ଣ ?
ଉ-

• ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଅଲଗା ଅଲଗା ସମୟ ବ୍ୟବଧାନରେ ଅଲଗା ଅଲଗା ହାରରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପାଦନ କଲେ ସେତେବେଳେ ବସ୍ତୁ ବା କାରକର ହାରାହାରି ପାଓ୍ବାର ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।
• ସଂଜ୍ଞା – କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ସମୟରେ ମୋଟ ନିୟୋଜିତ ଶକ୍ତି ବା ମୋଟ ସଂପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ମୋଟି ସମୟର ଅନୁପାତକୁ ହାରାହାରି ପାୱାର କୁହାଯାଏ ।

କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ (Activity) :

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.1 :
ତୁମର ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର କିଛି ଉଦାହରଣକୁ ମନେ ପକାଅ ଓ ତା’ର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କର । ଏପରି କିଛି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ଯେଉଁଠାର କି ବଳ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ବସ୍ତୁଟିର ଅବସ୍ଥାନରେ କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ।
ଉ –

• ଫୁଟବଲ ଗଡ଼ାଇବା, ଫୁଲ ତୋଳିବା, କୂଅରୁ ପାଣିକାଢ଼ିବା, କାଠଗଣ୍ଠିକୁ ଗଡ଼ାଇବା- ଏ ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଛି, କାରଣ ବସ୍ତୁ ବିସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ।
• ମନେକର ଏକ ଓଜନିଆ କାଠଗଣ୍ଡିକୁ ଜଣେ ବଳପ୍ରୟୋଗ କରି ଠେଲିଲା । ଏଠାରେ ଠେଲାବଳ ପ୍ରୟୋଗ ହେଲା ମାତ୍ର କାଠଗଣ୍ଡିଟି ହଲିଲା ନାହିଁ । ତେବେ ଏଠାରେ କାର୍ଯ୍ୟ ହେଲା ନାହିଁ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.2 :

• ବିଭିନ୍ନ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସର ତାଲିକା କର ।
• କେଉଁ କେଉଁ ଶକ୍ତି ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ମିଳିଥାଏ, ତାହାର ଏକ ତାଲିକା କର ।
• ଏପରି କୌଣସି ଶକ୍ତି ରହିଛି, ଯାହାକି ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ଆସିନାହିଁ ? ତାହାର ଏକ ତାଲିକା କର ।

ଉ –

• କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍, ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍, ସମୁଦ୍ର ଓ ନଦୀର ଜଳ, ଗୋବର, କାଠ, ପବନ, ଜୁଆର ଆଦି ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ ।
• ସୌରଶକ୍ତି ଆଲୋକ ଶକ୍ତି, ତାପଶକ୍ତି, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି, ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ଶକ୍ତିକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟ ଶକ୍ତି ଓ ଭୂତାପୀୟ ଶକ୍ତି ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ମିଳି ନଥାଏ ।
  • ଯେଉଁ ବସ୍ତୁର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ କ୍ଷମତା ଥାଏ, ତାହା ମଧ୍ୟରେ ଶକ୍ତି ରହିଥାଏ । ବସ୍ତୁ ନିଜେ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ଶକ୍ତି ହ୍ରାସ ପାଏ ।
  • ଯେତେବେଳେ ବସ୍ତୁ ଉପରେ ବାହ୍ୟବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରାହୋଇଥାଏ ଓ ସେହି ବଳଦ୍ଵାରା ବସ୍ତୁ ଉପରେ କିଛି କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଏ, ସେହି ସମୟରେ ବସ୍ତୁର ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।
  • ଯଦି ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟରେ ଅଧିକ ଶକ୍ତି ଥାଏ, ତେବେ ସେହି ବସ୍ତୁ ନିକଟରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ଅଧ‌ିକ କ୍ଷମତା ଥାଏ ।
    କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ :

• ଗୋଟିଏ ସମତଳରେ ଦୁଇଟି ଗୋଲକ କିଛି ବ୍ୟବଧାନରେ ରହିଛି । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲକଟି ସ୍ଥିର ରହିଛି ।
• ପ୍ରଥମ ଗୋଲକଟିକୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲକ ଆଡ଼କୁ ଗଡ଼ାଇ ଦିଆଗଲା । ଗଡ଼ିଗଡ଼ ଗତି କରୁଥିବା ପ୍ରଥମ
• ଯେତେବେଳେ ପ୍ରଥମ ଗୋଲକଟି ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲକକୁ ଧକ୍‌କା ଦେବ, ସେତେବେଳେ ପ୍ରଥମ ଗୋଲକଟି ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲକ ଉପରେ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରିବ।
• ଏହାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଥମ ଗୋଲକର ଶକ୍ତିର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବା କିଛି ଅଂଶ ଦ୍ୱିତୀୟ ଗୋଲକକୁ ସଞ୍ଚାରିତ ହେବ ଏବଂ ସ୍ଥିର ହୋଇ ରହିଥ‌ିବା ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲକଟି ପ୍ରଥମ ଗୋଲକଠାରୁ କିଛି ଶକ୍ତି ଆହରଣ କରିବ ଓ ତାହା ଗତିଶୀଳ ହୋଇ ସମତଳ ପୃଷ୍ଠ ଉପରେ ଗଡ଼ିବା ଆରମ୍ଭ କରିବ ।
• ପ୍ରଥମ ଗୋଲକର ଶକ୍ତି ଥିବାରୁ ତାହା ଧକ୍‌କା ମାରିବାବେଳେ କାର୍ଯ୍ୟକରି ଦ୍ଵିତୀୟ ଗୋଲକକୁ ଗତିଶୀଳ କରାଇ ପାରିଲା । ତେଣୁ ବସ୍ତୁରେ ଶକ୍ତି ଥିଲେ ତାହା କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରେ । କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଦ୍ଵାରା ଶକ୍ତିକୁ ମପାଯାଇପାରିବ |

ଏକକ :
କାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଶକ୍ତିର ଏକକ ସମାନ । CGS ପଦ୍ଧତିରେ ଶକ୍ତିର ଏକକ ଅର୍ଗ ଓ SI ପଦ୍ଧତିରେ ଜୁଲ୍ ଅଟେ । ଶକ୍ତିର ବୃହତ୍ତର ଏକକ କିଲୋକୁଲ୍ (kilo joule) ।

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.3
ବାଲୁକା ଶଯ୍ୟା ଉପରେ ଏକ ଓଜନିଆ ବଲ୍‌କୁ 25 ସେ.ମି. ଉଚ୍ଚତାରୁ ପକାଇ ବାଲି ଉପରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଅବତଳ ଆକାରର ଗାତର ଗଭୀରତାକୁ ମପାଯାଉ । ଏହାପରେ ସେହି ବଲ୍‌କୁ 50 ସେ.ମି., I ମିଟର ଓ 5 ମିଟର
ଗଭୀରତା ଅଧୂକ ଓ କେଉଁଟିର କମ୍ ତାହା କାରଣ ସହ ଲେଖ । ଗାତର ଗଭୀରତା ଓ ବଲ୍ ପଡୁଥିବା ଉଚ୍ଚତା ମଧ୍ୟରେ କି ସଂପର୍କ ଅଛି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଉ –

• 25 ସେ.ମି. ଉଚ୍ଚତାରୁ ପଡ଼ିଥିବା ବଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଗାତ ଅପେକ୍ଷା 50 ସେ.ମି. ଉଚ୍ଚତାରୁ ପଡ଼ିଥିବା ବଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଗାତର ଗଭୀରତା ଅଧ‌ିକ ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଉଚ୍ଚତା ଯେତେ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ଗାତର ଗଭୀରତା ସେହି ଅନୁ ସାରେ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ ।
• 5 ମିଟର ଉଚ୍ଚତାରୁ ପଡ଼ିଥିବା ବଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥ‌ିବା ଗାତର ଗଭୀରତା ଅଧ‌ିକ ଓ 25 ସେ.ମି. ଉଚ୍ଚତାରୁ ପଡ଼ିଥିବା ବଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥ‌ିବା ଗାତର ଗଭୀରତା କମ୍ ହୋଇଥାଏ ।
• ବଲ୍ ଅଧ‌ିକ ଉଚ୍ଚତାରୁ ପଡ଼ିଲେ ଗାତର ଗଭୀରତା ଅଧିକ ହୁଏ । ଅଧିକ ଉଚ୍ଚତାରୁ ବସ୍ତୁଟିଏ ପଡ଼ିଲେ ତା’ର ପରିବେଗ ଅଧ୍ବକ ହେବ । ତେଣୁ ଗାତର ଗଭୀରତା ଅଧୂକ ହେବ ।
  • ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ବେଗ ବଢ଼ିଲେ ତାହାର ଗତିଜ ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧିପାଏ ଓ ବେଗ କମିଲେ ତାହାର ଗତିଜ ଶକ୍ତି ହ୍ରାସପାଏ । ଗତିଶୀଳ ବସ୍ତୁ କାର୍ଯ୍ୟକଲେ ତାହାର ଗତିଜ ଶକ୍ତି ହ୍ରାସପାଏ ।
  • ସ୍ଥିର ବସ୍ତୁର ଗତିଜ ଶକ୍ତି ନଥାଏ, ତେଣୁ ସ୍ଥିର ବସ୍ତର ଗତିଜ ଶକ୍ତି ଶୂନ ଅଟେ ।
  • ଗତିଶୀଳ ବସ୍ତୁ ସ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯେଉଁ ପରିମାଣର କାର୍ଯ୍ୟକରେ ତାହା ତା’ର ଗତିଜ ଶକ୍ତିର ପରିମାଣ ସହିତ ସମାନ ଅଟେ |
  • ଗତିର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ବସ୍ତୁର ବେଗ ଧୀରେ ଧୀରେ କମିଯାଏ ଓ ଶେଷରେ ବସ୍ତୁଟି ସ୍ଥିର ହୋଇଯାଏ । ଏଠାରେ ବସ୍ତୁ ପ୍ରତିରୋଧୀ ବଳ ବିରୁଦ୍ଧର ନିଜର ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ଏବଂ ମୋଟ ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ ତାର ଗତିଜ ଶକ୍ତି ସହ ସମାନ ହୋଇଥାଏ ।

ଉଦାହରଣ –
ରାସ୍ତାରେ ଚାଲୁଥିବା କାର୍, ଆକାଶରେ ଉଡୁଥ‌ିବା ଉଡ଼ାଜାହାଜ, ଗଛରୁ ତଳକୁ ପଡୁଥ‌ିବା ଫଳ, ବନ୍ଧୁକରୁ ନିର୍ଗତ ହେଉଥ‌ିବା ବୁଲେଟ୍‌ରେ ଗତିଜ ଶକ୍ତି ଥାଏ ।

ଗତିଜ ଶକ୍ତି ନିମନ୍ତେ ଗାଣିତିକ ସୂତ୍ର :

• ମନେକର m ବସ୍ତୁତ୍ଵ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖାରେ ସ୍ଥିର ପରିବେଗ (u)ରେ ଗତି କରୁଛି । ଏହି ବସ୍ତୁ ଉପରେ ତା’ର ଗତିର ଦିଗରେ ବଳ (F) ପ୍ରୟୋଗ କରାଗଲା ।
• ବସ୍ତୁର ପରିବେଗ ବୃଦ୍ଧିପାଇ ତ୍ଵରଣ a ସୃଷ୍ଟିହେଲା ଓ ତାହା ଦୂରତା s ଅତିକ୍ରମ କଲାପରେ ତା’ର ପରିବେଗ v ହେଲା ।
• ତୃତୀୟ ଗତି ସମୀକରଣ ଅନୁ ସାରେ v² = u² + 2as
  
  ପ୍ରୟୋଗ ବଳଦ୍ଵାରା ସମ୍ପାଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ (W) = F · s = m a s (∵ F = ma)
• ଯଦି ପ୍ରାରମ୍ଭରୁ ବସ୍ତୁ ସ୍ଥିର ରହିଥାଏ ତେବେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ବେଗ (u) = 0 ଅଟେ ।
• ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ବାହ୍ୟବଳ ଦ୍ଵାରା ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଛି । ଏହା ସମପରିମାଣର ଗତିଜ ଶକ୍ତି (E_k) ଭାବରେ ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟରେ ରହେ ।
  ତେଣୁ E_k = W ⇒ E_k = \(\frac { 1 }{ 2 }\) mv²

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.4 :
ଗୋଟିଏ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍ ନେଇ ଏହାର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡକୁ ହାତରେ ଧରି ଅନ୍ୟ ମୁଣ୍ଡକୁ ଟାଣ । ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍‌ ଲମ୍ବା ହୋଇଯାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍‌ର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡକୁ ଛାଡ଼ିଦିଅ । କ’ଣ ହେଉଛି ଲକ୍ଷ୍ୟକର ।
ଉ –
ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଟି ତା’ର ମୂଳ ଅବସ୍ଥାକୁ ଫେରିଯିବ । ଏଠାରେ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଟି ତା’ର ପ୍ରସାରଣ ଯୋଗୁ ଶକ୍ତି ଅର୍ଜନ କରିଥାଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.5 :
ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁକୁ ଉଠାଅ । ଉତ୍ତୋଳିତ ବସ୍ତୁଟି ଏବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବ । ଏହାକୁ ହାତରୁ ଛାଡ଼ିବା ମାତ୍ରେ ତାହା ତଳକୁ ଖସିପଡ଼ିବ । ଏହା ଦର୍ଶାଏ ଯେ, ବସ୍ତୁଟି ଉଚ୍ଚକୁ ଉଠିବାମାତ୍ରେ ତାହା କିଛି ଶକ୍ତି ଅର୍ଜନ କରିଥାଏ; ଯାହାଦ୍ଵାରା ସେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରେ । ଯଦି ଉଚ୍ଚତା ବଢ଼ାଇ ଦିଆଯାଏ, ତେବେ ବସ୍ତୁଟି ଅଧିକ ଶକ୍ତି ଆହରଣ କରିବ ଏବଂ ଅଧ୍ବକ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିପାରିବ । ବସ୍ତୁଟି କେଉଁଠାରୁ ଏହି ଶକ୍ତି ଗ୍ରହଣ କଲା ?
ଉ –
କୌଣସି ବସ୍ତୁ ଆପେ ଆପେ ଉପରକୁ ଉଠିପାରେ ନାହିଁ । ବାହ୍ୟବଳ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ବସ୍ତୁଟି ଉପରକୁ ଉଠେ । ବାହ୍ୟବଳ ବସ୍ତୁ ଉପରେ କିଛି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ବସ୍ତୁ ଉପରେ ସଂପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା କାର୍ଯ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ତାହା କିଛି ଶକ୍ତି ଆହରଣ କରିଥାଏ ଏବଂ ଏହି ଶକ୍ତି ବସ୍ତୁକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇ ବସ୍ତୁରେ ଗଚ୍ଛିତ ହୋଇ ରହେ । ଏହି ଗଚ୍ଛିତ ଶକ୍ତିକୁ ବସ୍ତୁର ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ –
ଏକ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଟକୁ ଟାଣି ଲମ୍ବା କଲେ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍ ଉପରେ କିଛି କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ । ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ଯୋଗୁଁ -ବିରୂପିତ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍ କିଛି ଶକ୍ତି ଆହରଣ କରେ । ଏହି ଶକ୍ତି ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍ ମଧ୍ଯରେ ଗଚ୍ଛିତ ହୋଇ ରହେ । ଏହି ଶକ୍ତିକୁ ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ୍‌ ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.6 :
କିଛି ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗୋଟିଏ ଛୋଟିଆ ଗ୍ରୁପ୍‌ରେ ବସ । ସମସ୍ତଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ପ୍ରକୃତିରେ ହେଉଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ରୂପାନ୍ତରଣ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କର । ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କ ସହିତ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କର ।

• ସବୁଜ ଉଭିଦ କିପରି ଭାବେ ନିଜର ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ?
• ଏଥିପାଇଁ ସବୁଜ ଉଭିଦ କେଉଁଠୁ ଶକ୍ତି ପାଏ ?
• ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ବାୟୁ କିଭଳି ଭାବେ ଗୋଟିଏ ଜାଗାରୁ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଜାଗାକୁ ଚଳପ୍ରଚଳ କରେ ?
• କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଭଳି ଇନ୍ଧନ ପ୍ରକୃତିରେ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ?
• କେଉଁ ପ୍ରକାରର ଶକ୍ତି ରୂପାନ୍ତରଣ ଜଳଚକ୍ରକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ?

ଉ –

• ସବୁଜ ଉଦ୍ଭିଦ ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ।
• ଏଥିପାଇଁ ସବୁଜ ଉଭିଦ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ଶକ୍ତି ପାଏ ।
• କୋଇଲା ପ୍ରାକୃତିକ ଅନ୍ତର୍ଧୂମପାତନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ । ମାଟିତଳେ ସାମୁଦ୍ରିକ ଜୀବ ଓ ଉଭିଦ ଆଦିର ବିଘଟନରୁ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ପ୍ରଥମେ ଆଲୋକ ଶକ୍ତି ତାପଶକ୍ତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ଭୂପୃଷ୍ଠସ୍ଥ ଜଳକୁ ବାଷ୍ପୀଭୂତ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ବାଷ୍ପୀଭୂତ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ତାପଶକ୍ତିରୁ ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ବର୍ଷା ହେବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.7 .
ଆମେ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଯନ୍ତ୍ରପାତି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ବେଳେ ଓ ଆମମାନଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ଶକ୍ତି ଗୋଟିଏ ରୂପରୁ ଆଉ ଗୋଟିଏ ରୂପକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ । ଏପରି ଶକ୍ତି ରୂପାନ୍ତରଣର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ଏବଂ ତାହା ସହିତ ସଂଲଗ୍ନ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ନାମ ଲେଖ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ ଶକ୍ତି ରୂପାନ୍ତରଣର ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କର ଏବଂ ତାହାକୁ ଲେଖ ।
ଉ –

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.8 .
20 କି.ଗ୍ରା. ଓଜନ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁକୁ ଭୂମିଠାରୁ 4 ମିଟର ଉଚ୍ଚତାରୁ ଖସାଇ ଦିଆଗଲା । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିମ୍ନଲିଖତ ଟେବୁଲରେ ଦର୍ଶାଯାଇଥ‌ିବା ଭଳି ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ଥାନରେ ବସ୍ତୁଟିର ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି ଓ ଗତିଜ ଶକ୍ତିକୁ ହିସାବ କରି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

• ମିଟର ଖସିବା ପରେ v² = u² + 2gs = 0² + 2 x 10 m/s² x 1m = 20 m²/s²
• ମିଟର ଖସିବା ପରେ v² = u² + 2gs = 0² + 2 x 10 m/s² x 2m = 40 m²/s²
• ମିଟର ଖସିବା ପରେ v² = u² + 2gs = 0² + 2 x 10 m/s² x 3m = 60 m²/s²
• ମିଟର ଖସିବା ପରେ v² = u² + 2gs = 0² + 2 x 10 m/s² x 4m = 80 m²/s²

ଟିକିଏ ଚିନ୍ତାକର :
ପ୍ରକୃତିରେ ଯଦି ଶକ୍ତି ରୂପାନ୍ତରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମ୍ଭବପର ହୋଇନଥାନ୍ତା, ତେବେ କ’ଣ ହୋଇଥାଆନ୍ତ ? ଶକ୍ତିର ରୂପାନ୍ତରଣ ବିନା ପ୍ରକୃତିରେ ଜୀବନ ସମ୍ଭବ ହୋଇ ପାରିନଥାନ୍ତା । ଏଥୁରେ ତୁମେ ଏକମତ ନା ନାହିଁ ?
ଉ –
ଏଥୁରେ ଆମେ ଏକମାତ

ତୁମପାଇଁ କାମ 8.9 :
ମନେକର ଦୁଇଜଣ ବାଳକ A ଏବଂ B ଙ୍କର ଓଜନ ସମାନ । ଦୁଇଜଣଜାକ ଏକ ଦୌଡ଼ିକୁ ଧରି ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍‌ଭାବରେ ଉପରକୁ ଆଠ ମିଟର ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚଢ଼ିଲେ । ଚଢ଼ିବାପାଇଁ Aକୁ 15 ସେକେଣ୍ଡ ଓ Bକୁ 20 ସେକେଣ୍ଡ ସମୟ ଲାଗିଲା । ଏଠାରେ ଉଭୟ À ଓ B ପ୍ରତ୍ୟେକ କେତେ ପରିମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କଲେ ?
ଉ –
Aର କ୍ଷମତା ବେଶୀ ଓ Bର କ୍ଷମତା କମ୍ ।
A 1 ସେକେଣ୍ଡରେ କରିଛି
B 1 ସେକେଣ୍ଡରେ କରିଛି \(\frac { 8mg }{ 20 }\) ଏକକ କାର୍ଯ୍ୟ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Solutions Chapter 8 ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ  Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Life Science Solutions Chapter 8 ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ

Question 1.
ସୌର ଚୁଲାର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଚିତ୍ର ସହ ବୁଝାଅ ।
ଉ-
ଯେଉଁ ଉପକରଣଦ୍ଵାରା ସୌର ତାପରେ ରୋଷେଇ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ସୌରଚୁଲା କୁହାଯାଏ । ଏଥିରେ ସୌରତାପ ସିଧାସଳଖ ରୋଷେଇ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଗରମ କରିଥାଏ ।
(I) ସୌରଚୁଲାର ଗଠନ – ସୌରଚୁଲା ନିମ୍ନଲିଖ ତିନୋଟି ଅଂଶଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ; ଯଥା- (କ) ଆଧାର ପାତ୍ର, (ଖ) ତାପଶୋଷୀ ଆଚ୍ଛାଦନ, (ଗ) ପ୍ରତିଫଳକ ।
(କ) ଆଧାର ପାତ୍ର – ଏଥରେ ଜଳ ଓ ରନ୍ଧାଦ୍ରବ୍ୟ ରଖିବାପାଇଁ ପାତ୍ରମାନ ଥାଏ । ଅଧିକ ତାପ ଅବଶୋଷଣ ପାଇଁ ଏହି ପାତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ବାହାର ପାଖରେ କଳା ରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

(ଖ) ତାପଶୋଷୀ ଆଚ୍ଛାଦନ – ଆଧାର ପାତ୍ରର ଭିତରପାର୍ଶ୍ଵରେ କଳାରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଏହାର ଉପରିଭାଗକୁ କାଚ ଫଳକରେ ଆବୃତ କରାଯାଇଥାଏ । ଫଳରେ
ପାତ୍ରର ଭିତର ପାର୍ଶ୍ଵର ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିପାଏ । ପାତ୍ରଦ୍ୱାରା ଅବଶୋଷିତ ତାପ ସହଜରେ କାଚ ଆବରଣର ବାହାରକୁ ଯାଇପାରେ ନାହିଁ ।

(ଗ) ପ୍ରତିଫଳକ – ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣକୁ ସିଧା କିମ୍ବା ଅବତଳ ପ୍ରତିଫଳକ ସାହାଯ୍ୟରେ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ କରି ଆଧାର ପାତ୍ର ମଧ୍ୟକୁ ପକାଯାଏ । ସୂର୍ଯ୍ୟର ଅବସ୍ଥାନ ଅନୁସାରେ ଏହାକୁ ବିଭିନ୍ନ ଦିଗରେ ଘୂରାଇ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣକୁ ଆଧାରପାତ୍ର ଉପରେ ଫୋକସ୍ କରାଯାଇଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ଆଲୁମିନିୟମ ଧାତୁ କିମ୍ବା କାଚରେ ପ୍ରତିଫଳକ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ । ଅଧ୍ବକ ପ୍ରତିଫଳନ ପାଇଁ ପ୍ରତିଫଳକର ଭିତରପୃଷ୍ଠକୁ ଅତି ମସୃଣ କରାଯାଇଥାଏ ।

(II) ସୌରଚୁଲାର କାର୍ଯ୍ୟ –

• ଧାତୁ ନିର୍ମିତ ଆଧାର ପାତ୍ରର ବାହାର ପାଖରେ ଓ ତାପଶୋଷୀ ଆଛାଦନର ଭିତର ପାର୍ଶ୍ଵରେ କଳାରଙ୍ଗର ପ୍ରଲେପ ଥ‌ିବାରୁ ଏହା ଧଳା ପୃଷ୍ଠ ବା ପ୍ରତିଫଳନ କରୁଥିବା ପୃଷ୍ଠଠାରୁ ଅଧିକ ତାପ ଶୋଷଣ କରେ ।
• ତାପଶୋଷୀ ଆଚ୍ଛାଦନର ଉପରି ଭାଗକୁ କାଚ ଫଳକରେ ଆବୃତ କରାଯାଇଥିରୁ ଅଭ୍ୟନ୍ତର ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିପାଏ କାରଣ ଅବଶୋଷିତ ତାପ ସହଜରେ ବାହାରିପାରେ ନାହିଁ ।
• ଅଧ୍ବକ ପ୍ରତିଫଳନ ପାଇଁ ପ୍ରତିଫଳକର ଭିତର ପୃଷ୍ଠକୁ ଅତି ମସୃଣ କରାଯାଇଥାଏ ଫଳରେ ସୌରଚୁଲାର ଅଭ୍ୟନ୍ତର ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିପାଏ ଓ ରୋଷେଇ କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଏ ।

Question 2.
ଜୁଆରରୁ କିପରି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରିହେବ ବର୍ତ୍ତନ କର ।
ଉ-

• ଘୂର୍ଣାୟମାନ ପୃଥ‌ିବୀ ଉପରେ ଚନ୍ଦ୍ରର ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ପ୍ରଭାବ ଯୋଗୁଁ ସମୁଦ୍ରଜଳର ଉତ୍‌ଥାନପତନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ ଓ ଜୁଆର ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ।
• ସମୁଦ୍ରଜଳର ଉତ୍‌ଥାନପତନରୁ ଜୁଆର ଶକ୍ତିର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ସମୁଦ୍ର ତଟବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥାନରେ ପିଟି ହେଉଥ‌ିବା ଢେଉର ଶକ୍ତି ଯଥେଷ୍ଟ ଅଧ୍ଵ ରହିଥାଏ ।
• 1961 ମସିହାରେ ଫରାସୀ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଜୁଆରରୁ ଶକ୍ତି ସଂଗ୍ରହ ପାଇଁ ଏକ ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ।
• ରାନ୍ସ ନଦୀ ମୁହାଣରେ ଜୁଆର ଓ ଭଟ୍ଟା ମଧ୍ଯରେ ଜଳପତ୍ତନର ଉଚ୍ଚତାରେ ପ୍ରାୟ 14 ମିଟର ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହେ । ଦିନକ ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଥର ଜୁଆର ଓ ଭଟ୍ଟା ହୋଇଥାଏ । ସେହି ଜୁଆରରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ ।
• ଜୁଆରଶକ୍ତି ସଂଗ୍ରହ ପାଇଁ ନଦୀ ମୁହାଣରେ ପ୍ରାୟ 20 କି.ମି. ଲମ୍ବର୍ ଜଳାଶୟ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇ ସେଥ‌ିରେ ସ୍କୁ ଇସ୍ ଗେଟ୍ ଲଗାଯାଏ ।
• ଉଚ୍ଚ ଜୁଆର ସମୟରେ ସେହି ଗେଟ୍‌ ଖୋଲିଦିଆଯାଏ । ଜଳାଶୟ ମଧ୍ୟକୁ ଜଳ ପ୍ରବେଶ କଲାପରେ ଗେଟ୍ ବନ୍ଦ କରାଯାଏ । ପରେ ଉଚ୍ଚପତ୍ତନରୁ ଜଳକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତଭାବେ ସମୁଦ୍ରକୁ ଖଲାସ କରାଯାଏ ।
• ଏହି ଖଲାସ ହେଉଥ‌ିବା ଜଳସ୍ରୋତରେ ଟର୍‌ବାଇନ୍ ଚଳାଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ ।

Question 3.
ପବନକଳର ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କରି ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-
ପବନ କଳର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା :

• ପବନକଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ବାୟୁର ଗତିଜ ଶକ୍ତିକୁ ଉପଯୋଗ କରି ଜେନେରେଟର ଚଳାଇ ବିଦ୍ୟୁତଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ ।
• ବାୟୁ ପ୍ରବାହ ହେଲେ ପବନକଳର ପ୍ରପେଲର ଘୂରେ ଓ ଏଥ୍ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ଜେନେରେଟର ଘୁରିଥାଏ, ଫଳରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦିତ ହୁଏ ।
• ଗୋଟିଏ ପବନକଳରୁ ଉତ୍ପାଦିତ ଶକ୍ତି ଏତେ ଅଧିକ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ଏକା ସାଙ୍ଗରେ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ଅନେକ ପବନ କଳ ସ୍ଥାପନ -କରାଯାଇଥାଏ । ଏହାକୁ ପବନ ଶକ୍ତି କେନ୍ଦ୍ର ବା ପବନ ଶକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ର କୁହାଯାଏ ।

• ଏହି ଶକ୍ତି କେନ୍ଦ୍ରଗୁଡ଼ିକରୁ ଉତ୍ପତ୍ତି ସମୂହ ଶକ୍ତି ବ୍ୟବସାୟିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।
• ପବନର ବେଗ ଅତ୍ୟଧିକ କମିଗଲେ ବା ବଢ଼ିଗଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଜେନେରେଟର ଚଳାଇବା ସମ୍ଭବ ହୁଏ ନାହିଁ ।
• ସାଧାରଣତଃ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସରବରାହ ସୁବିଧା ନଥ‌ିବା ଦୂରସ୍ଥ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରମାନଙ୍କରେ ଜଳସେଚନ ପାଇଁ ପମ୍ପ ଚଳାଇବାରେ ପବନ କଳ ବିଶେଷ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

Question 4.
ସୂର୍ଯ୍ୟ ସକଳ ଶକ୍ତିର ଆଧାର – ଏ ଉକ୍ତିର ଯଥାର୍ଥତା ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-

• ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠରେ ଯେତେପ୍ରକାର ଶକ୍ତି ଉପଲବ୍ଧ, ସେଗୁଡ଼ିକର ମୂଳଉତ୍ସ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।
• ଜଳସ୍ରୋତ ଓ ବାୟୁ ସ୍ରୋତଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବୃକ୍ଷଲତାଦିରେ ଥ‌ିବା ଜୈବ ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି, ଜୀବାଶ୍ମ ଶକ୍ତି ଆଦି ସମସ୍ତ ଶକ୍ତି ସୌର ଶକ୍ତିରୁ ହିଁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
• ଜଳସ୍ରୋତ ସାଧାରଣତଃ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ପ୍ରଭାବରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ବୃଷ୍ଟିପାତ ଯୋଗୁଁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।
• ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ପ୍ରଭାବରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନ ସମାନଭାବେ ଉତ୍ତପ୍ତ ହେଉନଥ‌ିବାରୁ ବାୟୁଚାପରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହେ । ଏହାଯୋଗୁ ବାୟୁସ୍ରୋତ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
• ଜଳସ୍ରୋତରେ ଉପଲବ୍ଧ ଗତି ଶକ୍ତିକୁ ଆମ୍ଭେମାନେ ଡଙ୍ଗା, ବୋଇତ ଇତ୍ୟାଦି ଚଳାଇବାରେ ବିନିଯୋଗ କରିଥାଉ ।
• ବାୟୁସ୍ରୋତକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ପବନ ଚକ୍ରିଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ପାଲଟଣା ବୋଇତ ପ୍ରଭୃତି ଚଳାଇବା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।
• ବୃକ୍ଷଲତାରେ ଥିବା ଜୈବରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିକୁ ସେମାନେ ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ପଦ୍ଧତିରେ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକରୁ ଲାଭ କରିଥାନ୍ତି । ଏହି ଶକ୍ତି ଖାଦ୍ୟ-ଖାଦକ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜନ୍ତୁମାନଙ୍କୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଭୂମିକମ୍ପ ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ଜଙ୍ଗଲପୂର୍ଣ ଭୂଖଣ୍ଡ ଓ ଜୀବଜନ୍ତୁ ମାଟି ତଳେ ପୋତିହୋଇଗଲେ କାଳକ୍ରମେ ଅତ୍ୟଧିକ ଚାପ ଓ ତାପ ଯୋଗୁଁ ତାହା କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ । ତାହା ହେଉଛି ଜୀବାଶ୍ମ ଜାଳେଣି ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟବହାର କରି ଆମେ ତାପ ଶକ୍ତି, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଓ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତି ଆଦି ପାଇଥାଉ ।
• ଏ ସବୁକୁ ବିଚାର କଲେ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ହିଁ ସକଳ ଶକ୍ତିର ଆଧାର ଏବଂ ଅସରନ୍ତି ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ ଅଟନ୍ତି ।

Question 5.
ଗୋବର ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ଲାଣ୍ଟର ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କରି ତାହାର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର କାର୍ଯ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
ଉ-
ଗୋବରଗ୍ୟାସ ପ୍ଲାଣ୍ଟରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଅଂଶ ରହିଥାଏ; ଯଥା-
(କ) ପ୍ରବେଶ ପାତ୍ର :

• ଏଥ‌ିରେ ଗୋବର ଓ ପାଣି 4:5 ଆୟତନ ଅନୁପାତରେ ମିଶାଇ ଭଲଭାବରେ ଫେଣ୍ଟି ମଣ୍ଡ କରାଯାଏ ଓ ଏହି ମଣ୍ଡକୁ ପ୍ରବେଶ ପାତ୍ରରେ ଭର୍ତ୍ତି କରାଯାଏ ।
• ଏହି ମିଶ୍ରଣ ଏକ ନଳଭିତର ଦେଇ ଆପେ ଆପେ ଡାଇଜେଷ୍ଟର କୂପକୁ ଚାଲିଯାଏ ।

(ଖ) ଡାଇଜେଷ୍ଟର କୂପ :

• ଏହାର ଚାରିକାନ୍ଥ ଇଟା ଓ ସିମେଣ୍ଟରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ । ଏହାର ପ୍ରାୟ ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ ଭୂମିର ଉପରକୁ ଓ ଦୁଇ ତୃତୀୟାଂଶ ଭୂମିଠାରୁ ତଳକୁ ଥାଏ ।
• ଗୋବର ଓ ପାଣିର ମିଶ୍ରଣ ଏଠାରେ ଜମା ହୁଏ ।

(ଗ) ଧାତୁନିମତ ଡୋମ୍ :

• ସାଧାରଣତଃ ଏହି ଡୋମିଟ ଇସ୍ପାତ୍ରରେ ନିର୍ମିତ ।
• ଏବେ ସିମେଣ୍ଟ ଓ କଂକ୍ରି ଟ୍‌ରେ ଡୋମ୍ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଉଛି । ଏହା କୂପକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ଘୋଡ଼ାଇ ବାୟୁରୋଧୀ କରିଦିଏ ।
• ଅମ୍ଳଜାନ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ବଢ଼ି ପାରୁ ଥ‌ିବା ମିଥାନୋଜେନ୍ ଓ ମିଶ୍ରଣରୁ କିଣ୍ବନ ଦ୍ବାରା ମିଥେନ୍, ଡାଇଅକ୍ ସାଇଡ୍, ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍, ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ସଲଫାଇଡ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନ୍ତି । ଏଥୁରେ ମିଥେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଶତକଡ଼ା ପ୍ରାୟ 65-75 ଭାଗ ଥାଏ । ଗ୍ୟାସ୍ ଚାପରେ ଡୋମ୍ଟି ଉପରକୁ ଉଠେ

(ଘ) ନିର୍ଗମନଳୀ :

• ଏହି ଧାତବନଳୀ ବାଟଦେଇ ଗ୍ୟାସ୍ ରୋଷେଇଘର ଚୂଲାକୁ ଯାଏ ।
• ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଚାପରେ ଏହାକୁ ଜଳାଇବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥାଏ ।

Question 6.
ସୋଲାର ସେଲ୍ କ’ଣ ? ଏହାର ଉପକାରିତା ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
ଉ-

• ସୌରଶକ୍ତିକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିରେ ପରିଣତ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଉପକରଣକୁ ସୋଲାର ସେଲ୍ କୁହାଯାଏ ।
• ଏଥିରେ ସୌରଶକ୍ତିର ସିଧାସଳଖ ବିନିଯୋଗ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଏହି ପଦ୍ଧତିକୁ ଆଲୋକ ଭୋଲଟୀୟ ପ୍ରଭାବ କୁହାଯାଏ ।
• ଭୋଲଟୀୟ ସେଲରେ ଯେପରି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭବାନ୍ତର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ସେହିପରି ଏକ ଅର୍ବପରିବାହୀ ପଦାର୍ଥରେ

ସୋଲାର ସେଲ୍‌ର ଉପକାରିତା :

• ଯାନବାହନ ଚଳାଇବାରେ ଏବଂ ରେଡ଼ିଓ ଟେଲିଭିଜନ୍‌ର ଯନ୍ତ୍ରପାତିରେ ସୌରସେଲ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି ।
• ଦୁର୍ଗମ ବରଫାବୃତ ପାର୍ବତ୍ୟାଞ୍ଚଳରେ ଓ ମହାକାଶ ଉପଗ୍ରହରେ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଚଳାଇବାପାଇଁ ସୋଲାର ସେଲ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ସୌରଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରିବା ସମ୍ଭବ ହେଲାଣି ।
• ସୌରସେଲ୍ ତିଆରିପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥ‌ିବା ବିଶେଷ ଧରଣର ସିଲିକନ୍ ସହଜରେ ଉପଲବ୍‌ଧ ହୁଏନାହିଁ । ସୌର ସେଲ୍‌ର ସଂପୂର୍ଣ ତିଆରି ପ୍ରକ୍ରିୟା ମଧ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟୟବହୁଳ । ପ୍ୟାନେଲ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ସେଲ୍ ଓ ସେଲ୍‌କୁ ଯୋଡ଼ିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ସିଲଭର ଏହି ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ବହୁଗୁଣିତ କରିଥାଏ ।

Question 7.
ନଦୀବନ୍ଧ ଯୋଜନାଦ୍ଵାରା କିପରି ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ ?
ଉ-

• ଦୀବନ୍ଧ ଯୋଜନା ଦ୍ଵାରା ନଦୀରେ ବନ୍ଧ ପକାଇ ଏକ ବୃହତ୍ ଜଳଭଣ୍ଡାର ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ । ପରେ ଜଳକୁ ଉଚ୍ଚପତ୍ତନରୁ ନିମ୍ନ ପତ୍ତନକୁ ପ୍ରବଳ ବେଗରେ ଛଡ଼ାଯାଏ ।
• ସେଥୁରୁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଜଳସ୍ରୋତର ଶକ୍ତି ଟର୍‌ବାଇନ୍ ଘୂରାଇବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• ଟର୍‌ବାଇନ୍ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ଜେନେରେଟରର ଆର୍ମେଚର ଘୂରିବା ଦ୍ବାରା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦିତ ହୁଏ ।

Question 8.
ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ :

(ଖ) ଜଳ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଓ ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି

(ଗ) ସାମୁଦ୍ରିକ ତାପଜ ଶକ୍ତି ଓ ଭୂତାପଜ ଶକ୍ତି

(ଘ) ସୌରଚୁଲା ଓ ସୋଲାର ସେଲ୍

Question 9.
ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ସୌର ଚୁଲାର 2ଟି ଉପକାରିତା ଲେଖ ।
ଉ-

• କୌଣସି ଇନ୍ଧନର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼େ ନାହିଁ ।
• ପ୍ରତିଫଳକର ଭିତର ପୃଷ୍ଠକୁ ଅତି ମସୃଣ କରାଯାଇଥିବାରୁ ରୋଷେଇ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅଧିକ ତାପମାତ୍ରାରେ ଗରମ କରାଯାଏ ।

(ଖ) ନାଭିକୀୟ ଶକ୍ତି ବିନିଯୋଗର 2ଟି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଏହି ବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଏକ ବିଶେଷ ଅସୁବିଧା ହେଉଛି ବ୍ୟବହୃତ ପରମାଣୁର ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ଏହାର ଠିକ୍ ଉପାୟରେ ପରିଚାଳନା । ଏହା ହୋଇନପାରିଲେ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର ଯଥେଷ୍ଟ ସମ୍ଭାବନା ରହିଥାଏ ।
• ନାଭିକୀୟ ଶକ୍ତି କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରତିଷ୍ଠାରେ ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ଖର୍ଚ୍ଚ, ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର ଯଥେଷ୍ଟ ସମ୍ଭାବନା ଓ ଗୁରୁ ପରମାଣୁର ସୀମିତ ଲଭ୍ଯତା ଏହି ଶକ୍ତିର ବିନିଯୋଗ ଦିଗରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଅଟେ ।

(ଗ) ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନର 2ଟି ଉପକାରିତା ଲେଖ ।
ଉ

• କୋଇଲାକୁ ଶକ୍ତିଉତ୍ସଭାବେ ବ୍ୟବହାରକରି ଶିଳ୍ପ ବିପ୍ଳବ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି ।
• ଶିଳ୍ପ ଅଭିବୃଦ୍ଧିରୁ ହିଁ ମନୁଷ୍ୟର ଜୀବନଶୈଳୀରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଛି

(ଘ) ସୌରଶକ୍ତି ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଉପଯୋଗୀ କାହିଁକି ?
ଉ-

• ସୌରଶକ୍ତି ଏକ ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ ଅଟେ ।
• ଏହି ପ୍ରକାର ଶକ୍ତି ଉତ୍ସରୁ ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କଲାପରେ ପୁନର୍ବାର ସେହି ଉତ୍ସ ସୃଷ୍ଟି କରିହୁଏ ବା ପ୍ରାକୃତିକ
• ସୌରପ୍ରବାହ ଦ୍ବାରା ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ l ମିନିଟ୍‌ରେ ପ୍ରତି ବର୍ଗ ସେ.ମି.ରେ ପ୍ରାୟ 2 କ୍ୟାଲୋରୀ ଶକ୍ତି ମିଳିଥାଏ ଓ ଏହା ଏକ ସ୍ଥିରାଙ୍କ ଅଟେ ।

(ଙ) ସୌରଶକ୍ତି ବାୟୁପ୍ରବାହ ପାଇଁ କିପରି ଦାୟୀ ବୁଝାଅ ।
ଉ-
ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ପ୍ରଭାବରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନ ସମାନ ଭାବେ ଉତ୍ତପ୍ତ ହୋଇ ନଥିବାରୁ ବାୟୁଚାପରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହେ । ବାୟୁ ଚାପର ଏହି ପାର୍ଥକ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ବାୟୁସ୍ରୋତ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏହି କାରଣରୁ ସୌରଶକ୍ତି ବାୟୁ ପ୍ରବାହପାଇଁ ଦାୟୀ ଅଟେ ।

Question 10.
ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ପିଟ୍‌ରେ ପ୍ରାୟ କେତେ ପରିମାଣ କାର୍ବନ ରହିଥାଏ ?
ଉ-
ପିଟ୍‌ରେ ପ୍ରାୟ 44% ରୁ 71% ପରିମାଣ କାର୍ବନ ରହିଥାଏ ।

(ଖ) କୋକ୍‌କୁ କେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ-
କୋକ୍‌କୁ ଷ୍ଟିଲ୍ ତିଆରିପାଇଁ ବିଜାରକ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ କରାଯାଏ ।

(ଗ) ଆଂଶିକ ପାତନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କ’ଣ ?
ଉ-
ଆଂଶିକ ପାତନ ହେଲା ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାପମାତ୍ରାରେ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଉପାଦାନ ସଂଗୃହୀତ ହେବା ।

(ଘ) କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ?
ଉ- କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍, ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସଗୁଡ଼ିକ ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ଅଟେ ।

(ଙ) ନାଭିକୀୟ ଶକ୍ତି କିପରି ମିଳିଥାଏ ?
ଉ-
ନାଭିକୀୟ ଶକ୍ତି ଗୁରୁ ପରମାଣୁର ନାଭିକୀୟ ବିଭାଜନ ଘଟିଲେ ମିଳିଥାଏ ।

Question 11.
ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ସୌରଶକ୍ତି କେଉଁ ପ୍ରକାର ଶକ୍ତିର ଏକ ଉଦାହରଣ ?
ଉ-
ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ

(ଖ) ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ କେଉଁ ପ୍ରକାର ଶକ୍ତିର ଉଦାହରଣ ?
ଉ-
ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ

(ଗ) ଗୋବର ଗ୍ୟାସ୍‌ରେ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ଅଧ୍ଵ ପରିମାଣରେ ଥାଏ ?
ଉ-
ମିଥେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍

(ଘ) କେଉଁ ଦେଶରେ ପବନ କଳ ଅଧିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
ନେଦରଲ୍ୟାଣ୍ଡ / ଡେନ୍‌ମାର୍କ

(ଙ) କେଉଁ ପ୍ରକାର କୋଇଲା ସବୁଠାରୁ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ?
ଉ- ଆନ୍‌ସାଇଟ୍

Question 12.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଏକ ସୌର ଜଳଉତ୍ତାପକ ଯନ୍ତ୍ରରେ ……………………. ଦିନଗୁଡ଼ିକରେ ପାଣି ଗରମ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
(ଖ) ଗୋବର ଗ୍ୟାସ୍ ଏକ ………………… ପ୍ରକାର ଶକ୍ତିର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
(ଗ) ଜୁଆର ଶକ୍ତି ଏକ ……………………. ପ୍ରକାର ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ ।
(ଘ) କୋଇଲା ଏକ ………………… ଶକ୍ତିର ଡତ୍ପ ।
(ଙ) ଗୋବର ଗ୍ୟାସରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ………………….. ଗ୍ୟାସ୍ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣରେ ଥାଏ ।
(ଚ) ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ ପଦ୍ଧତିରେ ସୌରଶକ୍ତି ………………….. ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
(ଛ) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ର ବିଭିନ୍ନ ଉତ୍ପାଦ ………………………… ପଦ୍ଧତିରେ ମିଳିଥାଏ ।
(ଜ) ପୃଥ‌ିବୀ ଉପରେ ର ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ …………………….. ର ପ୍ରଭାବ ଯୋଗୁଁ ସମୁଦ୍ରରେ ଜୁଆର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

Answers
(କ) ବର୍ଷାଦିନ
(ଖ) ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ
(ଗ) ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ
(ଘ) ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ
(ଙ) ମିଥେନ୍
(ଚ) ଜୈବରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି |ଶର୍କରା
(ଛ) ଆଂଶିକ ପାତନ
(ଜ) ଚନ୍ଦ୍ର

Question 13.
ବାକ୍ୟରେ ଚିହ୍ନିତ ରେଖାଙ୍କିତ ଶବ୍ଦ | ଶବ୍ଦପୁଞ୍ଜକୁ ବଦଳାଇ ଠିକ୍ ବାକ୍ୟ ଲେଖ ।
(କ) ପିଟ୍ ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ମାନ କୋଇଲା ଅଟେ ।
ଉ-
’ପିଟ୍ ନିକୃଷ୍ଟ ମାନ କୋଇଲା ଅଟେ ।

(ଖ) ସୌରଶକ୍ତିକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ସୋଲାର ସେଲ୍‌ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
ଉ-
ସୌରଶକ୍ତିକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ସୋଲାର ସେଲ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

(ଗ) ଯେଉଁ ଉପକରଣଦ୍ଵାରା ସୌର ତାପରେ ରୋଷେଇ କରିହୁଏ ତାକୁ ଡାଇଜେଷ୍ଟର କୁହନ୍ତି ।
ଉ-
ଯେଉଁ ଉପକରଣଦ୍ଵାରା ସୌର ତାପରେ ରୋଷେଇ କରିହୁଏ ତାକୁ ସୋଲାର କୁକର କୁହନ୍ତି ।

(ଘ) ଅମ୍ଳଜାନ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ଜୈବପଦାର୍ଥର ବିଘଟନଦ୍ୱାରା ନିର୍ଗତ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ମିଶ୍ରଣକୁ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ କୁହାଯାଏ ।
ଉ-
ଅମ୍ଳଜାନ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ଜୈବପଦାର୍ଥର ବିଘଟନଦ୍ୱାରା ନିର୍ଗତ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ମିଶ୍ରଣକୁ ଜୈବ ଗ୍ୟାସ କୁହାଯାଏ ।

(ଙ) ଭୂ-ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଥ‌ିବା ତାପଶକ୍ତିକୁ ନାଭିକୀୟ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ ।
ଉ-
ଭୂ-ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଥ‌ିବା ତାପଶକ୍ତିକୁ ଭୂ-ତାପଜ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ ।

Question 14.
ପ୍ରଥମ ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦର ସମ୍ପର୍କକୁ ଦେଖ୍ ତୃତୀୟ ସହ ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦଟି କ’ଣ ହେବ ଲେଖ ।
(କ) ସୌରଶକ୍ତି : ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ : : କୋଇଲା : …………………….. ।
(ଖ) ନିକୃଷ୍ଟ ମାନ କୋଇଲା : ପିଟ୍ : : ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ କୋଇଲା : …………………….. ।
(ଗ) ଅଶୋଧ ତୈଳର ଆଂଶିକ ପାତନ : ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ : : କୋଇଲାର ଅନ୍ତର୍ଧୂମ ପାତନ : …………………….. ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Political Science Notes Chapter 2 ରାଜ୍ୟ ସରକାର will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Political Science Notes Chapter 2 ରାଜ୍ୟ ସରକାର

ବିଷୟବସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ
(କ) କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା
→ ଉପକ୍ରମ :

• ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ସଂଘୀୟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ କେନ୍ଦ୍ରରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଓ ପ୍ରତି ରାଜ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ରହିଛି ।
• କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ପରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ ସରକାରରେ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା, ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଓ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ରହିଛି ।
• ରାଜ୍ୟପାଳ ଓ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସମେତ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦକୁ ନେଇ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଗଠିତ ।
• ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା କହିଲେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଓ ଏକ ବା ଦ୍ୱି-ସଦନୀୟ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳକୁ ବୁଝାଏ ।
• ଭାରତର ୨୯ ଗୋଟି ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରୁ ୭ ଗୋଟି ରାଜ୍ୟ; ଯଥା— ବିହାର, ମହାରାଷ୍ଟ୍ର, କର୍ଣ୍ଣାଟକ, ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ, ଜମ୍ମୁ-କାଶ୍ମୀର ଓ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶରେ ଉଭୟ ବିଧାନସଭା ଓ ବିଧାନ ପରିଷଦ ରହିଛି । ଅବଶିଷ୍ଟ ରାଜ୍ୟରେ ଏବଂ ଦୁଇଟି କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ; ଯଥା— ଦିଲ୍ଲୀ ଓ ପୁଦୁଚେରୀରେ କେବଳ ବିଧାନସଭା ଅଛି ।
• ନୂତନ ରାଜ୍ୟ ତେଲେଙ୍ଗାନାର ମଧ୍ଯ ବିଧାନ ପରିଷଦ ରହିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଛି ।

→ ରାଜ୍ୟପାଳ:

• ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଶାସନମୁଖ୍ୟ । ତାଙ୍କରି ନାମରେ ରାଜ୍ୟ ଶାସନ ପରିଚାଳିତ ହୁଏ ।
• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ଗଠିତ ମନ୍ତ୍ରିପରିଷଦର ସାହାଯ୍ୟ ଓ ପରାମର୍ଶ କ୍ରମେ ରାଜ୍ୟପାଳ ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରନ୍ତି ।
• ନୂତନ ତଥ୍ୟ : ଓଡ଼ିଶାର ଦ୍ରୌପଦୀ ମୁର୍ମୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ରାଜ୍ୟପାଳ, ହେଉଛନ୍ତି ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଆଦିବାସୀ ମହିଳା ରାଜ୍ୟପାଳ ।
• ମନେରଖ : ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାନୁଯାୟୀ ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟ ବା ଏକାଧ୍ଵ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଜଣେ ରାଜ୍ୟପାଳ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

→ ନିଯୁକ୍ତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ :

• ରାଜ୍ୟପାଳମାନେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ । ସେମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶ କ୍ରମେ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଏକାଧ୍ଵବାର ରାଜ୍ୟପାଳ ଭାବରେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇବାରେ ବାଧା ନାହିଁ ।
• ରାଜ୍ୟପାଳ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ସମାପ୍ତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ସମ୍ବୋଧନ କରି ଇସ୍ତଫା ପତ୍ର ଲେଖୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇପାରନ୍ତି ବା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ପଦଚ୍ୟୁତ ହୋଇପାରନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ କୌଣସି ରାଜ୍ୟର ଅଧ୍ବବାସୀ ସେହି ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟପାଳ ପଦରେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇ ନଥା’ନ୍ତି ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମର୍ଜି ଉପରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ନିଜ ପଦରେ ରହନ୍ତି ।
• କୌଣସି ସମୟରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଛୁଟିରେ ଗଲେ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି କାରଣରୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ପଦ ଶୂନ୍ୟ ପଡ଼ିଲେ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟପାଳ ବା ସେହି ରାଜ୍ୟର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଅସ୍ଥାୟୀଭାବରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଦାୟିତ୍ଵରେ ରହନ୍ତି ।
• ନବନିଯୁକ୍ତ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଶପଥ ପାଠ କରାନ୍ତି ।

→ ଯୋଗ୍ୟତା :

• ସେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥବେ ।
• ତାଙ୍କର ବୟସ ୩୫ ବର୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ହୋଇଥ‌ିବ ।
• ସେ ଜଣେ ସାଂସଦ ବା ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ବିଧାୟକ ହୋଇ ନଥ‌ିବେ ।
• ସେ କୌଣସି ଲାଭଜନକ ପଦବୀରେ ନଥ‌ିବେ ।
• ମନେରଖ : ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନ ସଂପର୍କିତ ସମସ୍ତ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଓ ତଥ୍ୟ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କୁ ଅବଗତ କରାଇବା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସାମ୍ବିଧାନିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।

→ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ କ୍ଷମତା :

• କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା କ୍ଷମତା – ବିଧାନସଭା ନିର୍ବାଚନ ଶେଷ ହୋଇ ଫଳାଫଳ ଘୋଷିତ ହେବାପରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ପ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ରାଜ୍ୟପାଳ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ରାଜ୍ୟର ମହାଧବକ୍ତା, ଲୋକସେବା ଆୟୋଗର ଅଧକ୍ଷ ଓ ସଦସ୍ୟବୃନ୍ଦ, ସମସ୍ତ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର କୁଳପତିମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ ଦିଅନ୍ତି । ଆବଶ୍ୟକ ସମୟରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟରେ ‘ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ’ ଜାରି କରିବାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।
• ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା କ୍ଷମତା– ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ଏକ ଅବିଭକ୍ତ ଅଙ୍ଗ । ରାଜ୍ୟପାଳ ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ଏକ ବା ଉଭୟ ଗୃହର ଅଧ‌ିବେଶନ ଆହ୍ୱାନ କରନ୍ତି, ଅଧୂବେଶନର ପରିସମାପ୍ତି (Prorogue) ଘୋଷଣା କରନ୍ତି ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ସେ କେବଳ ବିଧାନସଭାକୁ ଭଙ୍ଗ କରିଥାଆନ୍ତି । ନିର୍ବାଚନ ପରବର୍ତ୍ତୀ ନବଗଠିତ ବିଧାନସଭାର ପ୍ରଥମ ଅଧୂବେଶନ ଓ ପ୍ରତିବର୍ଷର ପ୍ରଥମ ଅଧ‌ିବେଶନ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ତାଙ୍କର ‘ଲିଖତ ଅଭିଭାଷଣ’ ବିଧାନସଭାରେ ପାଠ କରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳରେ ଗୃହୀତ ଚିଠା ଆଇନ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ସମ୍ମତି ପାଇବା ପରେ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ବିଧାନମଣ୍ଡଳ ବା ବିଧାନସଭାର ଅଧିବେଶନ ଚାଲୁ ନଥିବା ସମୟରେ ଯଦି କୌଣସି ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତିର ମୁକାବିଲା କରିବାପାଇଁ ନୂତନ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼େ, ସେତେବେଳେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦଙ୍କ ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଅଧ୍ୟାଦେଶ (ଅର୍ଡ଼ନାନ୍ସ) ଜାରି କରିଥାଆନ୍ତି ।
• ଅର୍ଥ ସମ୍ପର୍କିତ କ୍ଷମତା – ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ପ୍ରାକ୍ ଅନୁମତି ବିନା କୌଣସି ଅର୍ଥ ସମ୍ପର୍କିତ ଚିଠା ଆଇନ (ଅର୍ଥବିଲ୍) ବିଧାନସଭାରେ ଆଗତ କରାଯାଏ ନାହିଁ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ‘ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷର’ ଆରମ୍ଭ ପୂର୍ବରୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ବିଧାନସଭାରେ ରାଜ୍ୟର ବାର୍ଷିକ ଆୟବ୍ୟୟ-ଅଟକଳ ବା ‘ବଜେଟ୍’ ଉପସ୍ଥାପିତ କରାନ୍ତି । ଏହାଛଡା ‘ଅତିରିକ୍ତ ଖର୍ଚ୍ଚଦାବି’ ମଧ୍ୟ ରାଜ୍ୟପାଳ ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କଦ୍ବାରା ବିଧାନସଭାରେ ଆଗତ କରାନ୍ତି ।
• ନ୍ୟାୟିକ କ୍ଷମତା – ଜିଲ୍ଲାସ୍ତରୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି । ରାଜ୍ୟର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନଙ୍କର ନିଯୁକ୍ତି ସମୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ସହିତ ପରାମର୍ଶ କରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରଚଳିତ ଆଇନଦ୍ୱାରା ଦଣ୍ଡିତ ଅପରାଧୀମାନଙ୍କର ଦଣ୍ଡକୁ ‘କୋହଳ’ ବା ‘ଲାଘବ’ କରିପାରନ୍ତି ବା ଦଣ୍ଡାଦେଶକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖାରନ୍ତି ।
• ବିବିଧ କ୍ଷମତା – ରାଜ୍ୟପାଳ ପ୍ରତି ୧୫ ଦିନରେ ଥରେ ରାଜ୍ୟଶାସନ ସମ୍ପର୍କରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ‘ପାକ୍ଷିକ ରିପୋର୍ଟ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ରାଜ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କର ସମାବର୍ତ୍ତନ ଉତ୍ସବରେ ସେ କୁଳାଧୂପତି ଭାବରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ଓ ଦୀକ୍ଷାନ୍ତ ଅଭିଭାଷଣ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ସେ ରାଜ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ଶପଥ ପାଠ କରାନ୍ତି । ସେ ରାଜ୍ୟ ରେଡ଼କ୍ରସ୍ ସଂସ୍ଥାର ମୁଖ୍ୟ । ସେ ରାଜ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସହିତ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଆଲୋଚନା କରନ୍ତି । ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ଦିବସରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଜାତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରିବା ପରେ ରାଜ୍ୟସ୍ତରୀୟ ପ୍ୟାରେଡରେ ଅଭିବାଦନ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।
• ସ୍ଵେଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷମତା– ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ଯେଉଁ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ସମୟରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ପରାମର୍ଶଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ନ ହୋଇ ନିଜ ବୁଦ୍ଧି ଓ ବିବେକଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୁଅନ୍ତି, ସେହି କ୍ଷମତାକୁ ସ୍ଵେଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷମତା କୁହାଯାଏ ।

→ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ଭୂମିକା :

• ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଶାସନମୁଖ୍ୟ ।
• ସେ ସଂସଦୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପରମ୍ପରା ଅନଯାୟୀ ମଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ପରାମର୍ଶ ଅନୁସାରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।
• ସେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନ ସମ୍ପର୍କରେ ନିୟମିତ ଭାବରେ ଅବଗତ କରାଇ ଜାତୀୟ ସଂହତି ଓ ଅଖଣ୍ଡତା ବଜାୟ ରଖୁବାରେ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସୁସମ୍ପର୍କ ରକ୍ଷା କରିବାରେ ସହାୟକ ହୁଅନ୍ତି ।
• ତାଙ୍କର ବାସ୍ତବ ଭୂମିକାଟି ହେଉଛି ‘‘ଗୋଟିଏ ଦାର୍ଶନିକ, ଗୋଟିଏ ବନ୍ଧୁ ଓ ଗୋଟିଏ ମାର୍ଗ-ଦର୍ଶକର ଭୂମିକା ।’’

→ ମନ୍ତ୍ରିପରିଷଦ :

• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ମୁଖ୍ୟ ।
• ଗଠନ – ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ଶେଷ ହେବାପରେ ବିଧାନସଭାରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଆସନ ପାଇଥିବା ଦଳର ନେତାଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି ।
• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ପରାମର୍ଶ ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ସଭ୍ୟ ନଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନିଜର ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦରେ ସ୍ଥାନ ଦେଇପାରନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ଉକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୬ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ସଦସ୍ୟ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ ।
• ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ବା ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟାର ୧୫ ଶତାଂଶଠାରୁ ଅଧ୍ୟକ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।
• ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦରେ ସାଧାରଣତଃ ତିନି ପ୍ରକାରର ମନ୍ତ୍ରୀ ଥାଆନ୍ତି; ଯଥା— (a) କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ (b) ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ, (c) ଉପମନ୍ତ୍ରୀ ।
• ବରିଷ୍ଠ, ଅଭିଜ୍ଞ ଓ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କୁ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀଭାବେ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିବାପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେମାନଙ୍କୁ ସ୍ବାଧୀନ ଦାୟିତ୍ୱ ମଧ୍ୟ ଦିଆଯାଏ ।
• ଉପମନ୍ତ୍ରୀମାନେ କ୍ୟାବିନେଟ ମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।
• କ୍ୟାବିନେଟ୍ ବୈଠକ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କଦ୍ବାରା ଆହୂତ ହୁଏ ।
• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ କ୍ୟାବିନେଟ୍ ବୈଠକରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ଏବଂ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି ।
• ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ନିକଟରେ ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବରେ ଓ ସମୂହ ଭାବରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ । ବିଧାନସଭାର ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ଆସ୍ଥାଭାଜନ ଥ‌ିବା ଯାଏ ମନ୍ତ୍ରିପରିଷଦ ତିଷ୍ଠି ରହେ ।
• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ ଓ ବିଭାଗ ଅଦଳ ବଦଳ କରାଇ ଥାଆନ୍ତି ।
• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସୁପାରିସ କ୍ରମେ ରାଜ୍ୟପାଳ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ଇସ୍ତଫାପତ୍ର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ମୂଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଇସ୍ତଫା ଦେଲେ ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରିପରିଷଦର ବିଲୟ ଘଟେ ।

→ ମନ୍ତ୍ରିପରିଷଦର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :

• ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବାସ୍ତବରେ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରକ ।
• ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ଓ ସେଗୁଡ଼ିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଇବାପାଇଁ ପଦକ୍ଷେପ ନେବା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ।
• ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ବୈଠକରେ ଅର୍ଥ ବିଭାଗଦ୍ବାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ‘ବଜେଟ୍’ ଉପରେ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇ ଅନୁମୋଦନ କରାଯାଏ ।
• ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ବୈଠକରେ ନିଆଯାଇଥିବା ‘ସାମୂହିକ ନିଷ୍ପତ୍ତି’କୁ ମାନିବାକୁ ସବୁ ମନ୍ତ୍ରୀ ବାଧ୍ୟ । ଯଦି କୌଣସି ମନ୍ତ୍ରୀ ଭିନ୍ନ ମତ ପୋଷଣ କରି ଏଥ‌ିରେ ଭାଗୀଦାର ନ ହୁଅନ୍ତି, ତେବେ ସେ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥାଆନ୍ତି ।

→ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ :

• ରାଜ୍ୟ ସରକାରରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହେଉଛି ବାସ୍ତବରେ ସମ୍ବିଧାନ ସ୍ଵୀକୃତ ପ୍ରଶାସନିକ ତଥା କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର ମୁଖ୍ୟ ।
• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଗଠିତ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ରାଜ୍ୟସ୍ତରରେ ଶାସନ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା କରନ୍ତି ।

→ ନିଯୁକ୍ତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ :

• ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରେ ବିଧାନସଭାରେ ଥ‌ିବା ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଦଳର ନେତାଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟପାଳ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବେ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ବିଧାନସଭାରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର ଆସ୍ଥାଭାଜନ ହୋଇଥିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନିଜ ପଦବୀରେ ରହନ୍ତି ।
• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଇସ୍ତଫା ଦେଲେ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ବିଲୟ ଘଟେ ।
• ରାଜ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି ହେଲେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସମେତ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦକୁ ବରଖାସ୍ତ କରାଯାଏ ।
• ମନେରଖ : ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ବିରୁଦ୍ଧରେ ‘ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ’ ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହୀତ ହେଲେ, ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ କ୍ଷମତାରୁ ଅପସରି ଯାଆନ୍ତି ।

→ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :

• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ – ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ସୃଷ୍ଟି, ସ୍ଥିତି ଏବଂ ବିଲୟର ଆଧାର । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ପରାମର୍ଶ କ୍ରମେ ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ସେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ କରନ୍ତି । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ବୈଠକ ଆହ୍ବାନ କରନ୍ତି, କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରନ୍ତି ଏବଂ ବୈଠକରେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ।
• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ରାଜ୍ୟପାଳ – ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କର ସମ୍ବିଧାନ ସ୍ଵୀକୃତ ପରାମର୍ଶଦାତା । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମନ୍ତ୍ରପରିଷଦର ପରାମର୍ଶ ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରନ୍ତି ।
• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ବିଧାନସଭା – ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ବିଧାନସଭାର ନେତା ଅଟନ୍ତି । ବିଧାନସଭା ଗୃହର ନେତା ଭାବରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ବିଧାନସଭା ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ବିଧାନସଭାରେ ସେ ସରକାରଙ୍କର ନୂତନ ନୀତି ଓ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକ ଘୋଷଣା କରନ୍ତି । ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ବିଧାନସଭାରେ ବିରୋଧୀ ଦଳର ନେତା ଓ ଅନ୍ୟ ଦଳର ନେତାମାନଙ୍କ ସହିତ ବିଚାର ଆଲୋଚନା କରନ୍ତି ।
• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ଶାସକ ଦଳ – ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନିଜ ଦଳ ତଥା ଶାସକ ଦଳର ନେତା । ସେ ଶାସକ ଦଳର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ସହିତ ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ସମ୍ପର୍କରେ ବିଚାର ଆଲୋଚନା କରନ୍ତି ।
• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନ – ରାଜ୍ୟ ସରକାରର ମୁଖ୍ୟ ଶାସନକର୍ତ୍ତା ହିସାବରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ବିଭିନ୍ନ ନୀତି ନିୟମ ପ୍ରଣୟନ କରିବାରେ ନେତୃତ୍ୱ ନେବା ସହିତ ସେଗୁଡ଼ିକ କିପରି ନିଷ୍ଠାର ସହିତ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇପାରିବ, ସେଥ୍ୟପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦିଅନ୍ତି । ରାଜ୍ୟରେ ଦୈବ ଦୁର୍ବିପାକ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରଶାସନକୁ ତ୍ୱରାନ୍ବିତ କରି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରନ୍ତି । ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ସହିତ ଆଲୋଚନା କରି ରାଜ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ଦିଗରେ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି ।
• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ରାଜ୍ୟର ଜନସାଧାରଣ – ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ରାଜ୍ୟର ଜନସାଧାରଣଙ୍କର ପ୍ରିୟ ନେତା । ରାଜ୍ୟର ତଥା ଜନତାର ସ୍ଵାର୍ଥ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ନିକଟରେ ଉଚିତଭାବେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରିବା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ପ୍ରଧାନ କାର୍ଯ୍ୟ । ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗଠନ ମାଧ୍ୟମରେ ରାଜ୍ୟର ବିକାଶମୂଳକ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରି ଲୋକମାନଙ୍କର ସର୍ବବିଧ ଉନ୍ନତି ସାଧନ କରିବା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ଅନ୍ୟ ଏକ ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ ।

(ଖ) ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳ (State Legislature) 

• ଭାରତର ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଏକ-ସଦନୀୟ ବା ଦ୍ବି-ସଦନୀୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳ ରହିଅଛି ।
• ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ନିମ୍ନସଦନକୁ ବିଧାନସଭା ଏବଂ ଉଚ୍ଚସଦନକୁ ବିଧାନ ପରିଷଦ କୁହାଯାଏ ।
• ଆମ ଓଡ଼ିଶାରେ କେବଳ ନିମ୍ନ ସଦନ ବା ବିଧାନସଭା ଅଛି ।

ବିଧାନସଭା 
→ ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ :

• ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ୫୦୦ ରୁ ଅଧ୍ବକ କିମ୍ବା ୬୦ରୁ କମ୍ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।
• ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନସଭାର ମୋଟ ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା ୧୪୭ । ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ୨୨ ଆସନ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି (S.C.) ଏବଂ ୩୪ଟି ଆସନ ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି (S.T.)ଙ୍କ ପାଇଁ ସଂରକ୍ଷିତ । ଅବଶିଷ୍ଟ ୯୧ଟି ଆସନ ସାଧାରଣବର୍ଗଙ୍କ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।

• ମନେରଖ : ଜନସଂଖ୍ୟାର ସ୍ଵଳ୍ପତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସିକିମ୍ ବିଧାନସଭା ୩୨ ଆସନ ବିଶିଷ୍ଟ । ଗୋଆ, ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ ଏବଂ ମିଜୋରାମର ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା ୪୦ ।
• ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟମାନେ ରାଜ୍ୟର ଭୋଟଦାତାମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ସାବାଳକ ଭୋଟଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ବିଧାନସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୫ ବର୍ଷ । ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଜାରି ହେବା ସମୟରେ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ସଂସଦର ଆଇନଦ୍ୱାରା ଅଧିକ ୧ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇପାରେ ।

→ ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟପଦ ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟତା :

• ସେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥବେ ।
• ତାଙ୍କର ବୟସ ୨୫ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ହୋଇନଥ‌ିବ ।
• ସଂସଦଦ୍ୱାରା ପ୍ରଣୀତ ନିର୍ବାଚନ ଆଇନଦ୍ୱାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥିବା ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଯୋଗ୍ୟତା ତାଙ୍କର ଥ‌ିବ ।

→ ଅଧୁବେଶନ :

• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କର ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ରାଜ୍ୟପାଳ ବିଧାନସଭାର ଅଧ‌ିବେଶନ ଡକାଇ ଥାଆନ୍ତି ।
• ପ୍ରତିବର୍ଷ ବିଧାନସଭାର ଅନ୍ୟୁନ ଦୁଇଟି ଅଧିବେଶନ ହେବା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଅଟେ ।
• ବାସ୍ତବରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ବିଧାନସଭାର ତିନିଗୋଟି ଅଧିବେଶନ ଆହୂତ ହୋଇଥାଏ ; ଯଥା— ବଜେଟ୍ ଅଧିବେଶନ, ବର୍ଷାକାଳୀନ ଅଧ୍ଶନ ଓ ଶୀତକାଳୀନ ଅଧ୍ଵବେଶନ ।
• ମନେରଖ : ବିଧାନସଭାରେ ସର୍ବମୋଟ ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାର ଏକ-ଦଶମାଂଶ ସଭ୍ୟ ଗୃହରେ ଉପସ୍ଥିତ ରହିଲେ ଗୃହକାର୍ଯ୍ୟ ଚାଲେ । ଏହି ସର୍ବନିମ୍ନ ସଂଖ୍ୟକ ସଦସ୍ୟଙ୍କର ଉପସ୍ଥିତିକୁ ‘କୋରମ’ କୁହାଯାଏ ।

→ ବାଚସ୍ପତି :

• ବିଧାନସଭା ବୈଠକରେ ବାଚସ୍ପତି ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା କରନ୍ତି ।
• ବିଧାନସଭାର ପ୍ରଥମ ଅଧିବେଶନରେ ଗୃହର ସଭ୍ୟମାନେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣଙ୍କ ବାଚସ୍ପତିଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି । ସାଧାରଣତଃ ବାଚସ୍ପତି ଶାସକ ଦଳରୁ ଓ ଉପବାଚସ୍ପତି ବିରୋଧୀ ଦଳରୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।
• ବିଧାନସଭାକୁ ନୀତି ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ପରିଚାଳିତ କରିବା ଏବଂ ବିଧାନସଭାର ଅଧିବେଶନରେ ଶାନ୍ତି ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରିବା ବାଚସ୍ପତିଙ୍କର ପ୍ରଧାନ କାର୍ଯ୍ୟ । ବାଚସ୍ପତି ବିଧାନସଭାର କାର୍ଯ୍ୟସଚୀ ନିଦ୍ଧାରଣ କରନ୍ତି ।
• ସଭ୍ୟମାନେ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ଅନୁମତି କ୍ରମେ ବିଧାନସଭାରେ ନିଜର ବକ୍ତବ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି ।
• ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର ଅଧିକାର ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦାର ସୁରକ୍ଷା କରିବା ବାଚସ୍ପତିଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।
• ବିଧାନସଭା ଅଧ୍ଶନ ଚାଲୁଥିବା ସମୟରେ ବିଶୃଙ୍ଖଳା ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ବାଚସ୍ପତି ଗୃହକୁ ମୁଲତବୀ ରଖନ୍ତି ।
• ବାଚସ୍ପତି କୌଣସି ଚିଠା ଆଇନ (ବିଲ୍) ପ୍ରସ୍ତାବ ସପକ୍ଷରେ ବା ବିପକ୍ଷରେ ଭୋଟ ଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ । ଯେତେବେଳେ କୌଣସି ପ୍ରସ୍ତାବ ସପକ୍ଷରେ ଓ ବିପକ୍ଷରେ ସମାନ ସଂଖ୍ୟକ ଭୋଟ ମିଳେ; ସେତେବେଳେ ବାଚସ୍ପତି ତାଙ୍କର ‘ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଭୋଟ’ ମାଧ୍ୟମରେ ଚିଠା ଆଇନଟିର ଭାଗ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ଉଭୟ ବାଚସ୍ପତି ଓ ଉପବାଚସ୍ପତି ଅନୁପସ୍ଥିତି ରହିଲେ ଅଧ‌ିବେଶନ କାର୍ଯ୍ୟ ଚଳାଇବା ପାଇଁ ଏକ ‘ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ମଣ୍ଡଳୀ’ ରହିଛି ।

→ ବିଧାନସଭାର କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :

• ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କାର୍ଯ୍ୟ – ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବା ବିଧାନସଭାର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ । ସାଧାରଣ ଚିଠା ଆଇନ (ବିଲ୍) ବିଧାନସଭାରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ପଦ୍ଧତିରେ ଗୃହୀତ ହେବା ପରେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ସମ୍ମତି ପାଇଲେ ତାହା ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ଅର୍ଥ ସମ୍ପର୍କିତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କ୍ଷମତା — ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ ବାର୍ଷିକ ଆୟବ୍ୟୟ ଅଟକଳ ବା ବଜେଟ୍ ବିଧାନସଭାରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଆନ୍ତି । ବିଧାନସଭାର ବିନା ଅନୁମୋଦନରେ ସରକାର ଟିକସ ଆଦାୟ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ କି କୌଣସି ଅର୍ଥ ଖର୍ଚ୍ଚ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ଅର୍ଥ ସମ୍ପର୍କିତ ଚିଠା ଆଇନ କେବଳ ବିଧାନସଭାରେ ଆଗତ ହୁଏ ।
• କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାହିର କ୍ଷମତା – ବିଧାନସଭା ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରତିନିଧିଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ । ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟମାନେ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମାଧ୍ୟମରେ ଏବଂ ମୁଲତବୀ ପ୍ରସ୍ତାବ ଓ ଧ୍ୟାନ ଆକର୍ଷଣକାରୀ ପ୍ରସ୍ତାବ ମାଧ୍ୟମରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରିଥାଆନ୍ତି । ବଜେଟ ଆଲୋଚନା ସମୟରେ ବିଧାୟକମାନେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ସେମାନଙ୍କ ବିଭାଗ ବିଷୟରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରି ଥାଆନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ ‘କାଟ ପ୍ରସ୍ତାବ’ ମାଧ୍ୟମରେ ବିଧାନସଭା ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାହିର କରିଥାଆନ୍ତି ।
• ବିତର୍କ ଓ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନାମୂଳକ କ୍ଷମତା – ବିଧାନସଭାରେ ରାଜ୍ୟର ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା, କୃଷି, ଶିଳ୍ପ, ବାଣିଜ୍ୟ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟରେ ସଦସ୍ୟମାନେ ଆଲୋଚନା ଓ ପର୍ଯ୍ୟାଲୋଚନା କରନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ବିଧାନସଭାରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲେ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ଇସ୍ତଫା ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।
• ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ସମ୍ପର୍କିତ କ୍ଷମତା – ସମ୍ବିଧାନର କେତେଗୁଡିଏ ଧାରାର ସଂଶୋଧନ ପାଇଁ ଆଗତ ବିଧେୟକଗୁଡ଼ିକ ଅନ୍ଧାଧ୍ଵ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ଅନୁମୋଦନ (Ratification) ଆବଶ୍ୟକ କରିଥାଆନ୍ତି ।
• ନିର୍ବାଚନ ସମ୍ପର୍କିତ କ୍ଷମତା – ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟମାନେ ବାଚସ୍ପତି, ଉପବାଚସ୍ପତି, ରାଜ୍ୟସଭା ସଦସ୍ୟ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନରେ ଭାଗ ନେଇଥା’ନ୍ତି ।
• ବିବିଧ କ୍ଷମତା – ରାଜ୍ୟ ଲୋକସେବା ଆୟୋଗର ବାର୍ଷିକ ରିପୋର୍ଟଗୁଡ଼ିକ ବିଧାନସଭାରେ ଗୃହର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ଗୋଚରାର୍ଥେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଯାଏ ।

→ ବିଧାନସଭାରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ ପଦ୍ଧତି :

• ପ୍ରଥମେ ଚିଠା-ଆଇନ ବା ‘ବିଲ୍’ ସରକାରଙ୍କ ତରଫରୁ ବିଭାଗୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କଦ୍ବାରା ଗୃହର ଅନୁମତି ସହିତ ବିଧାନସଭାରେ ଆଗତ ହୁଏ । ଏହା ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ; ଯଥା— (୧) ସାଧାରଣ ଚିଠା ଆଇନ ବା ବିଲ୍, (୨) ଅର୍ଥ- ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଚିଠା ଆଇନ ବା ‘ଅର୍ଥବିଲ୍’ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଚିଠା ଆଇନ ବିଧାନସଭାରେ ପ୍ରଥମ ପାଠ ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଠ ଓ ତୃତୀୟ ପାଠ ମାଧ୍ୟମରେ ଗତି କରେ ।
• ତୃତୀୟ ପାଠ ସ୍ତରରେ ଚିଠା ଆଇନ ଗୃହୀତ ହେବାପାଇଁ ଗୃହର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର ମତାମତ ନିଆଯାଏ । ବିଲ୍‌ ସଂଖ୍ୟାତ୍ମକ ସଭ୍ୟଙ୍କର ସମର୍ଥନ ଲାଭ କଲେ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ‘ସମ୍ମତି’ ପାଇ ତାଙ୍କ ପାଖକୁ ପଠାଯାଏ । ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ‘ସମ୍ମତି’ ପାଇବା ପରେ ବିଲ୍‌ ‘ଆଇନ’ରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ ।

→ ବିଧାନ ପରିଷଦ:

• ବିଧାନ ପରିଷଦ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନ ମଣ୍ଡଳର ଉଚ୍ଚ ସଦନ । ଏହା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଗୃହ । ଏହାର ବିଲୟ ନାହିଁ ।
• ବିଧାନ ପରିଷଦର ସଭ୍ୟମାନେ ୬ ବର୍ଷ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରତି ୨ ବର୍ଷରେ ଏହାର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।
• ଗଠନ – ବିଧାନ ପରିଷଦର କେତେକ ପରୋକ୍ଷଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ସଭ୍ୟ ଓ କେତେକ ମନୋନୀତ ସଭ୍ୟଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ । ବିଧାନ ପରିଷଦର ପାଞ୍ଚ-ଷଷ୍ଠାଶ ସଭ୍ୟ ନିର୍ବାଚିତ ଓ ଏକ-ଷଷ୍ଠାଶ ସଭ୍ୟ ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କଦ୍ୱାରା ମନୋନୀତ ହୁଅନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : କୌଣସି ରାଜ୍ୟ ବିଧାନ ପରିଷଦର ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ୪୦ରୁ କମ୍ ବା ସେହି ରାଜ୍ୟର ବିଧାନସଭାର ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟାର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶର କମ୍ ହେବନାହିଁ ।

→ ବିଧାନ ପରିଷଦର ସଭ୍ୟ ହେବାପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟତା :

• ସେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥିବେ ।
• ତାଙ୍କର ବୟସ ଅନ୍ୟନ ୩୦ ବର୍ଷ ହୋଇଥବ ।
• ସଂସଦଦ୍ୱାରା ପ୍ରଣୀତ ଆଇନରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଯୋଗ୍ୟତା ତାଙ୍କର ଥିବ ।
• ରାଜ୍ୟ ବିଧାନ ପରିଷଦର ଅଧୂବେଶନ କାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଜଣେ ନିର୍ବାଚିତ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଓ ଉପାଧ୍ଯକ୍ଷ ରହିଥାଆନ୍ତି ।

(ଗ) ରାଜ୍ୟ ନ୍ୟାୟପାଳିକା

• ଦେଶର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ, ରାଜ୍ୟର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ ଜିଲ୍ଲାସ୍ତରୀୟ ଅଦାଲତକୁ ନେଇ ଏକ ତ୍ରିସ୍ତରୀୟ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ସଂସ୍ଥା ଆମ ଦେଶରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି ।
• ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏବଂ ଜିଲ୍ଲା ସ୍ତରୀୟ ଅଧସ୍ତନ ନ୍ୟାୟାଳୟଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ ରାଜ୍ୟ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ଗଠିତ ।

→ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ :

• ସମ୍ବିଧାନର ୨୧୪ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ରହିବ । ଦୁଇ କିମ୍ବା ତତୋଧ‌ିକ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଗଠନ କରାଯିବାର କ୍ଷମତା ସଂସଦର ଅଛି ।
• ଓଡ଼ିଶାର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ କଟକଠାରେ ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ।
• ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମ ଦେଶରେ ସର୍ବମୋଟ ୨୧ ଗୋଟି ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟପାଳିକା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି ।

→ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଗଠନ :

• ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଜଣେ ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଏବଂ ଏକାଧ୍ଵ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ।
• ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେବାବେଳେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ଏବଂ ସଂପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟର ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ ସହିତ ପରାମର୍ଶ କରନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେବାବେଳେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସଂପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କ ସହିତ ପରାମର୍ଶ କରନ୍ତି ।

→ ବିଚାରପତିଙ୍କ ଯୋଗ୍ୟତା :

• ସେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥବେ ।
• କୌଣସି ଏକ ବା ଏକାଧ୍ଵକ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଅନ୍ୟୁନ ଦଶବର୍ଷ ଆଡ଼ଭୋକେଟ୍ ବା ଅଧ୍ବକ୍ତା ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର ଅଭିଜ୍ଞତା ତାଙ୍କର ଥବ ।
• କିମ୍ବା ଭାରତବର୍ଷର ଯେକୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ଅନ୍ୟନ ଦଶବର୍ଷ ପାଇଁ ବିଚାର ବିଭାଗୀୟ ପଦବୀରେ ସେ ଅଧ୍ୟଷ୍ଠିତ ହୋଇଥ୍ ।
• ନୂତନ ତଥ୍ୟ : ଓଡ଼ିଶା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କୁ ମିଶାଇ ସମୁଦାୟ ୨୭ ଜଣ ବିଚାରପତି ରହିପାରିବେ ।

→ ବିଚାରପତିଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାବଳ:

• ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନେ ୬୨ ବର୍ଷ ବୟସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।
• ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନେ ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟକୁ ବଦଳି ହୋଇଥାନ୍ତି ।
• ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କର ସମର୍ଥନ ପାଇ ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହରେ ବହିଷ୍କାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ବିଚାରପତି ପଦବ୍ୟତ ହୁଅନ୍ତି ।

→ ରାଜ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର କ୍ଷେତ୍ରାଧିକାର :

• ମୌଳିକ କ୍ଷେତ୍ରାଧ୍ୟାକାର – ଧାରା ୨୨୬ ଅନୁସାରେ କୌଣସି ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧୂକାର କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହେଲେ ସେ ସିଧାସଳଖ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ‘ରିଟ୍’ (ପରମାଦେଶ) ଆବେଦନ କରିପାରିବେ । ସଂସଦ, ବିଧାନସଭା ଇତ୍ୟାଦି ନିର୍ବାଚନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ମୋକଦ୍ଦମା ଏବଂ ଅଦାଲତ ଅବମାନନା, ବିବାହ, ଛାଡ଼ପତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ମୋକଦ୍ଦମାଗୁଡ଼ିକ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଆଗତ କରାଯାଇପାରିବ ।
• ଆଦେବଦମୂଳକ କ୍ଷେତ୍ରାଧିକାର – ବିଭିନ୍ନ ଦେୱାନୀ ଓ ଫୌଜଦାରୀ ମାମଲାରେ ଜିଲ୍ଲାସ୍ତରୀୟ ବିଚାରପତିଙ୍କ ରାୟ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଆବେଦନ କରାଯାଏ ।
• ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କ୍ଷେତ୍ରାଧିକାର – ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି ଜିଲ୍ଲାସ୍ତରୀୟ ନିମ୍ନ ଅଦାଲତଗୁଡ଼ିକ ପରିଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନିମ୍ନ ଅଦାଲତଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ- ନିର୍ବାହ ପଦ୍ଧତି ସ୍ଥିର କରନ୍ତି । ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କ ଚାକିରି ସର୍ତ୍ତାବଳୀ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୁଏ ।
• ମନେରଖ : ଜିଲ୍ଲା ଜଜଙ୍କର ନିଯୁକ୍ତ ଓ ପଦୋନ୍ନତିବେଳେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତିଙ୍କ ସହିତ ପରାମର୍ଶ କରନ୍ତି ।

→ ନିମ୍ନ ଅଦାଲତ ବା ଅଧସ୍ତନ ଅଦାଲତ :

• ଜିଲ୍ଲା ଓ ସବ୍‌ଡିଭିଜନ୍ ବା ଉପଖଣ୍ଡ ସ୍ତରରେ ଦୁଇ ପ୍ରକାର ନ୍ୟାୟାଳୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି; ଯଥା— (କ) ଦେୱାନୀ ଅଦାଲତ, (ଖ) ଫୌଜଦାରୀ ଅଦାଲତ
• ଜିଲ୍ଲାସ୍ତରୀୟ ଜଜ୍ ଓ ସେସସ୍ କୋର୍ଟ ଜିଲ୍ଲାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଦେୱାନୀ ଓ ଫୌଜଦାରୀ ଅଦାଲତ ।

→ ଦେୱାନୀ ଅଦାଲତ :

• ଜମିଜମା ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ଥାବର ଏବଂ ଅସ୍ଥାବର ସମ୍ପତ୍ତି ସମ୍ପର୍କିତ ମୋକଦ୍ଦମାଗୁଡ଼ିକ ଯେଉଁ ଅଦାଲତରେ ବିଚାର କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ଦେୱାନୀ ଅଦାଲତ କୁହାଯାଏ ।
• ଦେୱାନୀ ମୋକଦ୍ଦମା ବିଚାର କରିବାପାଇଁ ଜିଲ୍ଲାସ୍ତରରେ ଜିଲ୍ଲା ଜଜ୍, ଅତିରିକ୍ତ ଜିଲ୍ଲା ଜଜଙ୍କ ଅଦାଲତ ଏବଂ ସବଡିଭିଜନ ବା ଉପଖଣ୍ଡ ସ୍ତରରେ ସବଜଜଙ୍କର ଏବଂ ମୁନ୍ସଙ୍କର ଅଦାଲତ ରହିଛି ।

→ ଫୌଜଦାରୀ ଅଦାଲତ :

• ଯେଉଁ ଅଦାଲତଗୁଡ଼ିକରେ ଚୋରି, ଡକାୟତି, ଧର୍ଷଣ, ହତ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦି ଅପରାଧଗୁଡ଼ିକର ବିଚାର କରାଯାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଫୌଜଦାରୀ ଅଦାଲତ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ମୋକଦ୍ଦମାଗୁଡ଼ିକର ବିଚାର ପାଇଁ ଜିଲ୍ଲାସ୍ତରରେ ଜିଲ୍ଲା ଦୌରାଜଜ୍, ଅତିରିକ୍ତ ଜିଲ୍ଲା ଦୌରାଜଜ୍ ଏବଂ ସବ୍‌ଡିଭିଜନ ବା ଉପଖଣ୍ଡ ସ୍ତରରେ ସବ୍‌ଡିଭିଜନାଲ୍ ଜୁଡ଼ିସିଆଲ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ୍ ଏବଂ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ଓ ଦ୍ବିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ କ୍ଷମତାପ୍ରାପ୍ତ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ୍‌ଙ୍କ ଅଦାଲତ ରହିଛି ।

→ ଲୋକ ଅଦାଲତ :

• ମନେରଖ : ଅଦାଲତର ପରିସର ବାହାରେ ବିଚାରପତିମାନେ ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳ ଗସ୍ତକରି ସେଠାରେ ‘ଲୋକ ଅଦାଲତ’ ପରିଚାଳନା କରି ତାହା ମାଧ୍ୟମରେ ଆପୋଷ ସମାଧାନ ଭିତ୍ତିକ ମୋକଦ୍ଦମାଗୁଡ଼ିକର ଫଏସଲା କରି ରାୟ ପ୍ରଦାନ କରିବା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ‘ଲୋକ ଅଦାଲତ’ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହା ଫଳରେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ଗରିବ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଅଯଥାରେ ଖଚ୍ଚାନ୍ତ ହୋଇ ବାରମ୍ବାର ଅଦାଲତକୁ ଧାଇବାକୁ ପଡ଼େନାହିଁ ।

→ କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ :

• ଭାରତରେ ପ୍ରଚଳିତ କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ ତିନି ପ୍ରକାରର; ଯଥା –

• ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ସମ୍ପର୍କ – କେନ୍ଦ୍ର ସଂସଦ କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ଓ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରନ୍ତି । ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ, ରାଜ୍ୟର ୨/୩ ଅଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କ ସମର୍ଥନରେ ଗୃହୀତ ପ୍ରସ୍ତାବ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଚୁକ୍ତିର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ପାଇଁ ଆଇନର ଆବଶ୍ୟକତା ଭଳି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପରିସ୍ଥିତିରେ ସଂସଦ ଚାହିଁଲେ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥାଏ ।
• ପ୍ରଶାସନିକ ସମ୍ପର୍କ – ଯେଉଁ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରନ୍ତି, ସେହି ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ସେମାନଙ୍କର ଯଥୋଚିତ ପ୍ରଶାସନିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରହିଥାଏ । କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜ୍ୟ ସରକାରମାନଙ୍କ ପ୍ରଶାସନିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥା’ନ୍ତି ଯେ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ପ୍ରଶାସନିକ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ ବେଳେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଆଇନର ବିରୁଦ୍ଧାଚରଣ ନ ହେବା ବାଞ୍ଛନୀୟ । ରାଜ୍ୟପାଳ ସମ୍ମିଳନୀ, ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ସମ୍ମିଳନୀ ଓ ବାଚସ୍ପତି ସମ୍ମିଳନୀ ମାଧ୍ୟମରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର, ରାଜ୍ୟ ସରକାରମାନଙ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇ ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ଏକ ସମନ୍ବିତ ପ୍ରଶାସନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଛନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ସର୍ବଭାରତୀୟ ପ୍ରଶାସନିକ ସେବା (LAS) ଓ ସର୍ବଭାରତୀୟ ପୋଲିସ୍ ସେବା (IPS) ପରି ସର୍ବଭାରତୀୟ ସେବା ମାଧ୍ୟମରେ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରଶାସନ ଓ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନ ଉଭୟେ ସମ୍ପର୍କିତ ।
• ଅର୍ଥ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମ୍ପର୍କ – ଦକ୍ଷତା, ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ଯୋଗ୍ୟତା ଭିଭିରେ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ବଳର ବଣ୍ଟନ କରାଯାଏ । କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ ଆଦାୟ ହେଉଥ‌ିବା ‘କର’ ବା ‘ଟିକସ’ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ପାଆନ୍ତି । ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ ଆଦାୟ ହେଉଥ‌ିବା ‘କର’ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ପାଆନ୍ତି । ମାତ୍ର କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ନିଜର ସମ୍ବଳର କେତେକାଂଶ ରାଜ୍ୟ ସରକାରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବଣ୍ଟନ କରନ୍ତି । ଷ୍ଟାମ୍ପ ଟିକସ କେନ୍ଦ୍ର ସରକର ବସାନ୍ତି; ମାତ୍ର ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଆଦୟ କରନ୍ତି ଓ ଖର୍ଚ୍ଚ କରନ୍ତି । କେତେକ ଟିକସ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବଣ୍ଟାଯାଏ । କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଗରିବ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଗ୍ରାଣ୍ଟ ବା ଅନୁଦାନ ଦିଅନ୍ତି । ରାଜ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକଳ୍ପ ଓ ଯୋଜନାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଅର୍ଥ ଅନୁଦାନ ଦିଅନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ସମ୍ବିଧାନର ୨୮୦ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରତି ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ‘ଅର୍ଥ ଆୟୋଗ’ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି । ଅର୍ଥ ଆୟୋଗ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ବଳ ବଣ୍ଟନର ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରନ୍ତି ।
• ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା, ପ୍ରଶାସନିକ ଏବଂ ଅର୍ଥ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମ୍ପର୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କର ଯଥେଷ୍ଟ ଆଧ୍ୟତ୍ୟ ରହିଅଛି । ତେଣୁ ଭାରତକୁ ଏକ ‘ଅର୍ଥ-ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର’ ବା ‘କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ-ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର’ କୁହାଯାଏ ।

ଆମେ କ’ଣ ଶିଖୁଲେ ?

• ରାଜ୍ୟପାଳ ହେଉଛନ୍ତି ରାଜ୍ୟର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଶାସନମୁଖ୍ୟ ।
• ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ଉପଦେଶ ଓ ପରାମର୍ଶ ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟପାଳ ଦାୟିତ୍ଵ ସମ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ରାଜ୍ୟପାଳ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନର ସାମ୍ବିଧାନିକ ମୁଖ୍ୟ । କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଯୋଗସୂତ୍ରକାରୀ ।
• ବିଧାନସଭାରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ଓ ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ ଦାୟିତ୍ଵ ତୁଲାଇବା ।
• ରାଜ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ବିଧାନ ସଭା ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ଓ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ।
• ଭାରତରେ ୭ଟି ରାଜ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବିଧାନ ପରିଷଦର ଗଠନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
• ରାଜ୍ୟ ବିଧାନ ମଣ୍ଡଳ ରାଜ୍ୟପାଳ, ବିଧାନସଭା ଓ ବିଧାନ ପରିଷଦକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ଏହା ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାରେ ଆଇନ୍ ପ୍ରଣୟନ କରିବା ।
• ପ୍ରତି ରାଜ୍ୟରେ ଏକ ଉଚ୍ଚ ଅଦାଲତ ରହିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଧାରା ୨୧୪ । ବିଚାରପତିମାନଙ୍କର ଅବସର ବୟସ ସୀମା ୬୨ |
• ଓଡ଼ିଶା ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ୧୯୪୮ରେ କଟକଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯିବା ଓ ବିଚାରପତି ସଂଖ୍ୟା ୨୨ ।
• ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ।
• ରାଜ୍ୟ ବିଧାନମଣ୍ଡଳ ଦୁଇଟି ତାଲିକାରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥାଏ ଯଥା – ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା ଓ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା ।
• କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଥିକ ସାହାଯ୍ୟ ପ୍ରଦାନ ଓ ଅର୍ଥ ଆୟୋଗର ସୁପାରିଶକ୍ରମେ ସମ୍ବଳ ଆବଣ୍ଟନ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Political Science Notes Chapter 1 କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Political Science Notes Chapter 1 କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର

(କ) କେନ୍ଦ୍ର କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା
→ ଉପକ୍ରମ :

• ଆମ ଦେଶ ଭାରତ ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର, କିନ୍ତୁ ଆମ ସମ୍ବିଧାନରେ ଏହା ଏକ ‘ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟି’ (Union of States) ରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ।
• ମନେରଖ : ତେଲେଙ୍ଗାନା ଭାରତର ୨୯ ତମ ରାଜ୍ୟ ।
• ଏଠାରେ ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟସ୍ତରରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ସରକାର ଅଛି।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ସରକାରର ତିନୋଟି (ଯଥା— କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା, ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଏବଂ ନ୍ୟାୟପାଳିକା) ଅଙ୍ଗ ରହିଛି ।
• ମନେରଖ : ଭାରତରେ ୨୯ ଗୋଟି ରାଜ୍ୟ ଓ ୭ ଗୋଟି କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ରହିଛି ।
• କେନ୍ଦ୍ରସ୍ତରୀୟ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦକୁ ନେଇ ଗଠିତ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ହେଉଛନ୍ତି ଏହାର ନାମମାତ୍ର ମୁଖ୍ୟ ।

→ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି :

• ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁଯାୟୀ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରର ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା କ୍ଷମତା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ହାତରେ ନ୍ୟସ୍ତ । କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସ୍ଵଇଚ୍ଛାରେ କୌଣସି କ୍ଷମତା ବ୍ୟବହାର କରି ନଥା’ନ୍ତି । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପରାମର୍ଶ ଅନୁସାରେ ସେ ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଆନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭାରତର ନିର୍ବାଚିତ ତଥା ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସାମ୍ବିଧାନିକ ରାଷ୍ଟ୍ରମୁଖ୍ୟ ଓ ଦେଶର ‘ସମ୍ମାନାସ୍ପଦ ପ୍ରଥମ ନାଗରିକ’ ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ହେଉଛନ୍ତି ‘ନାମକୁ ମାତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା’ ଓ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ହେଉଛନ୍ତି ‘ବାସ୍ତବ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା’ ।

→ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନ :

• ଭାରତର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପରୋକ୍ଷଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
• ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହ ଏବଂ ଦିଲ୍ଲୀ ଓ ପଣ୍ଡିଚେରୀ ସମେତ ସମସ୍ତ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ବାଚିତ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ନେଇ ଗଠିତ ନିର୍ବାଚକ ମଣ୍ଡଳୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିର୍ବାଚିତ କରନ୍ତି ।
• ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଭୋଟ (କୋଟା) ବା ନିର୍ବାଚନରେ ମିଳିଥିବା ସମସ୍ତ ‘ସିଦ୍ଧମତ ବା ସଠିକ୍ ଭୋଟ’ (Valid Vote)ର ୫୦ ପ୍ରତିଶତରୁ ଏକ ଅଧିକ (୫୦%+୧) ସମର୍ଥନ ମିଳିଲେ ପ୍ରାର୍ଥୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନରେ ଜୟଲାଭ କରିବେ ।
• ମନେରଖ : ‘‘ଆନୁପାତିକ ପ୍ରତିନିଧ୍ୟ ଓ ଏକକ ହସ୍ତାନ୍ତରୀୟ ଗୋପନୀୟ ପସନ୍ଦଭିଭିକ ମତଦାନ ବା ଭୋଟପ୍ରଥା’’ ପ୍ରଣାଳୀରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।

→ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନରେ ପ୍ରାର୍ଥୀ ହେବା ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟତା :

• ସେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥବେ ।
• ତାଙ୍କୁ ଅନ୍ୟୁନ ୩୫ ବର୍ଷ ହୋଇଥବ ।
• ସେ ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହେବାପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ହୋଇଥ‌ିବେ ।
• ସେ କେନ୍ଦ୍ର ବା ରାଜ୍ୟ ସରକାରରେ ବା ଏହି ସରକାରମାନଙ୍କ ଅଧୀନସ୍ଥ କୌଣସି ସଂସ୍ଥାରେ ବା ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ଲାଭଜନକ ପଦବୀରେ ଅଧିଷ୍ଠିତ ହୋଇନଥ‌ିବେ ।
• ମନେରଖ : ଆମ ଦେଶର ପ୍ରଥମ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଡ. ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦଙ୍କ ବ୍ୟତତ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପୁନଃ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇନାହାନ୍ତି ।

→ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ :

• ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପାଞ୍ଚବର୍ଷ । କିନ୍ତୁ ଜଣେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଚାହିଁଲେ ସେହି ପଦବୀ ପାଇଁ ପୁନଃ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦିତା କରିପାରିବେ ।
• ଜଣେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଇଚ୍ଛାକଲେ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପୂରଣ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ସମ୍ବୋଧୃତ ଇସ୍ତଫାପତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜ ପଦବୀରୁ ଅବ୍ୟାହତି ନେଇପାରିବେ ।
• କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଯଦି ସେ ଇସ୍ତଫା ଦେଇ ପଦତ୍ୟାଗ କରନ୍ତି ବା ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୁଏ ବା ‘ମହାଭିଯୋଗ’ଦ୍ଵାରା ଯଦି ସେ ପଦଚ୍ୟୁତ ହୁଅନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦ ଶୂନ୍ୟପଡ଼େ ଓ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସର୍ବାଧ‌ିକ ୬ ମାସ ପାଇଁ ଅସ୍ଥାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ ନିର୍ବାହ କରିବେ ଏବଂ ଏହି ୬ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ନୂତନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚିତ ହେବେ ।
• ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହି ୬ ମାସ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦବୀର ବେତନ, ଭତ୍ତା ଓ ସମସ୍ତ ସୁବିଧା ଓ ସୁଯୋଗ ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି ।

→ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପଦଚ୍ୟୁତି ବା ମହାଭିଯୋଗ ବ୍ୟବସ୍ଥା :

• ଜଣେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କେବଳ ସମ୍ବିଧାନ ଭଙ୍ଗ ଅଭିଯୋଗରେ ‘ମହାଭିଯୋଗ’ ପ୍ରସ୍ତାବଦ୍ଵାରା ପଦଚ୍ୟୁତ ହୋଇପାରିବେ ।
• ଏହା ଏକ ଅର୍ଦ୍ଧ-ନ୍ୟାୟିକ ଜଟିଳ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
• ସର୍ବପ୍ରଥମେ ସଂସଦର ଯେକୌଣସି ଗୃହର ସର୍ବମୋଟ ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାର ଏକ-ଚତୁର୍ଥାଂଶ ସଭ୍ୟ ୧୪ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ଗୃହରେ ଲିଖ୍ ନୋଟିସ୍ ଦେଇ ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିପାରିବେ ।
• ଏହାପରେ ପ୍ରସ୍ତାବଟି ସେହି ଗୃହର ସର୍ବମୋଟ ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟାର ଅନ୍ୟୁନ ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟଙ୍କଦ୍ୱାରା ଅନୁମୋଦିତ ହେବାପରେ ତାହା ଅନ୍ୟ ଗୃହକୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ (Investigation) ପାଇଁ ପଠାଯିବ ।
• ଅନୁସନ୍ଧାନ ସମୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଚାହିଁଲେ, ସେ ନିଜେ ବା ତାଙ୍କର ପ୍ରତିନିଧୁ ସେଠାରେ ଉପସ୍ଥିତ ରହିପାରିବେ ।
• ଅନୁସନ୍ଧାନ ପରେ, ଗୃହର ସର୍ବମୋଟ ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟାର ଅନ୍ୟୁନ ଦୁଇ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟ ଯଦି ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଅନୁମୋଦନ କରନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ସେହିଦିନଠାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦଚ୍ୟୁତ ହେବେ ।
• ମନେରଖ : ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତର କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରାଯାଇନାହିଁ ।

→ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଶପଥପାଠ :
ଭାରତର ନିର୍ବାଚିତ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାନୁସାରେ ସମ୍ବିଧାନକୁ ମାନି ଚଳିବାକୁ ଓ ସମ୍ବିଧାନର ସରକ୍ଷାପାଇଁ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ନାମରେ ଦୃଢ଼ ସଂକଳ୍ପ କରି ଭାରତର ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ଶପଥ ପାଠ କରି ଦାୟିତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।

→ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ କ୍ଷମତା :
ସମ୍ବିଧାନ ସ୍ଵୀକୃତି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷମତାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –

• ପ୍ରଶାସନିକ କ୍ଷମତା
• ସାମରିକ କ୍ଷମତା
• କୂଟନୈତିକ କ୍ଷମତା
• ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା କ୍ଷମତା
• ଅର୍ଥ ସଂପର୍କିତ କ୍ଷମତା
• ନ୍ୟାୟିକ କ୍ଷମତା
• ବିବିଧ କ୍ଷମତା ଓ
• ଜରୁରୀକାଳୀନ କ୍ଷମତା ବା ଆପତ୍‌କାଳୀନ କ୍ଷମତା ।

(କ) ପ୍ରଶାସନିକ କ୍ଷମତା :

• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅନେକ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପଦାତ୍‌ରୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ସେମାନେ ହେଲେ –
  (୧) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ, (୨) ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଅନ୍ୟ ସଦସ୍ୟବୃନ୍ଦ, (୩) ମହାଧବକ୍ତା (Attorney General), (୪) ମୁଖ୍ୟ ଆୟବ୍ୟୟ ହିସାବ ରକ୍ଷକ ଓ ମହାସମୀକ୍ଷକ (Comptroller & Auditor General of India), (୫) ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ନ୍ୟାୟାଧୀଶ ଓ ଅନ୍ୟ ନ୍ୟାୟାଧୀଶବୃନ୍ଦ, (୬) ରାଜ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ନ୍ୟାୟାଧୀଶ ଓ ଅନ୍ୟ ନ୍ୟାୟାଧୀଶବୃନ୍ଦ, (୭) ରାଜ୍ୟପାଳ, (୮) କେନ୍ଦ୍ର ଲୋକସେବା ଆୟୋଗର ଅଧ୍ଯକ୍ଷ ଓ ସଦସ୍ୟବୃନ୍ଦ, (୯) ଅର୍ଥ ଆୟୋଗର ଅଧ୍ଯକ୍ଷ ଓ ସଦସ୍ୟବୃନ୍ଦ, (୧୦) ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ମୁଖ୍ୟ ଆୟୁକ୍ତ ଓ ଅନ୍ୟ ଆୟୁକ୍ତଦ୍ଵୟ, (୧୧) ସରକାରୀ ଭାଷା ଆୟୋଗର ଅଧକ୍ଷ ଓ ସଦସ୍ୟ ଏବଂ (୧୨) ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି, ଜନଜାତି, ପଛୁଆ ବର୍ଗ ଓ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ଆୟୋଗର ଅଧକ୍ଷ ଓ ସଦସ୍ୟବୃନ୍ଦ ।

→ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି :

• ନିର୍ବାଚନ ପରେ ଲୋକସଭାରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ବା ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ମିଳିତ ଦଳର ନେତାଙ୍କ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ‘ଝୁଲା ସଂସଦ’ କ୍ଷେତ୍ରରେ, ଅର୍ଥାତ୍ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ବା ‘ମେଣ୍ଟଦଳ’ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ହାସଲ କରିନପାରନ୍ତି, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଚୟନରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।
• ଏପରି କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ବୁଦ୍ଧି, ବିବେକ, ନିରପେକ୍ଷ ବିଚାରଶକ୍ତି, ରାଜନୈତିକ ନୈପୁଣ୍ୟ, ଅଭିଜ୍ଞତା ଓ ଦୂରଦୃଷ୍ଟି ପ୍ରୟୋଗ କରି ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଏକ ସୁଦୃଢ଼ ଓ ସ୍ଥାୟୀ ସରକାର ଗଠନ କରିପାରିବେ ବୋଲି ତାଙ୍କର ବିଶ୍ୱାସ ହୁଏ, ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଭାବେ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟସୀମା ମଧ୍ୟରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ପ୍ରମାଣ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥା’ନ୍ତି ।
• ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ପରେ ତାଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି ।
• ସଂସଦରେ ସଂଖ୍ୟା ଗରିଷ୍ଠତା ହରାଇବା ପରେ ଯଦି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଇସ୍ତଫା ନ ଦିଅନ୍ତି, ତେବେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ତାଙ୍କୁ ବରଖାସ୍ତ କରନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ବାସ୍ତବରେ ଲୋକସଭାର ‘‘ମର୍ଜି’’ ଅନୁସାରେ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ଶାସନ ଦାୟିତ୍ଵରେ ରହନ୍ତି ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମଧ୍ୟ କେତେକ ପଦାଧିକାରୀଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିଥାଆନ୍ତି । ସେମାନେ ହେଲେ –
  (୧) ମହାଧ୍ଵବକ୍ତା, (୨) ରାଜ୍ୟପାଳ, (୩) କେନ୍ଦ୍ର ଲୋକସେବା ଆୟୋଗର ଅଧକ୍ଷ ଓ ଅନ୍ୟ ସଦସ୍ୟ, (୪) ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ ରାଜ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ମୁଖ୍ୟ ନ୍ୟାୟାଧୀଶ ଓ ଅନ୍ୟ ନ୍ୟାୟାଧୀଶବୃନ୍ଦ ଓ (୫) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶ କ୍ରମେ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଯେକୌଣସି ମନ୍ତ୍ରୀ ।

(ଖ) ସାମରିକ କ୍ଷମତା :

• ସେ ତିନି ବାହିନୀ (ଜଳ, ସ୍ଥଳ, ଆକାଶ)ର ମୁଖ୍ୟ ସେନାଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି । ତାଙ୍କ ନାମରେ ଯୁଦ୍ଧଘୋଷଣା ଓ ଶାନ୍ତିଚୁକ୍ତି ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ।
• ସଂସଦର ଅର୍ଥ ଅନୁମୋଦନ ବିନା ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସାମରିକ ବାହିନୀ ଗଠନ, ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଓ ପରିଚାଳନା ଇତ୍ୟାଦି କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରିବେ ନାହିଁ ।
• ମନେରଖ : ଆମ ସମ୍ବିଧାନ ଅନୁଯାୟୀ ଦେଶର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବାହିନୀର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସେନାଧ୍ୟକ୍ଷ ହେଉଛନ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ।

(ଗ) କୂଟନୈତିକ କ୍ଷମତା :

• ରାଷ୍ଟ୍ରର ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର ସହିତ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର କୂଟନୈତିକ କ୍ଷମତା ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅନ୍ୟ ଦେଶ ସହିତ କୂଟନୈତିକ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିବା ସହିତ, ସେଠାରେ ଆମ ଦେଶର ନାଗରିକମାନଙ୍କ ସ୍ୱାର୍ଥ ସରକ୍ଷିତ ରଖିବାପାଇଁ କୂଟନୈତିକ ପ୍ରତିନିଧୁମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥାଆନ୍ତି ।
• ଅନ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କର କୂଟନୈତିକ ପ୍ରତିନିଧୂ ପ୍ରଥମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ପରିଚୟ ପତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

(ଘ) ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା କ୍ଷମତା :

• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଭୟ ଗୃହର ଅଧିବେଶନ ଡକାନ୍ତି ଏବଂ ଆଗାମୀ ଅଧିବେଶନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ‘ପ୍ରୋରୋଗ’ ରଖୂପାରନ୍ତି ।
• କୌଣସି ‘ବିଲ’ ଉପରେ ଉଭୟ ଗୃହ ମଧ୍ୟରେ ମତପାର୍ଥକ୍ୟ ଉପୁଜିଲେ, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସଂସଦର ‘ମିଳିତ ଅଧିବେଶନ ରଖୂପାରନ୍ତି ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରେ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ଆରମ୍ଭରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ପ୍ରଥମ ଅଧିବେଶନରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଭୟ ଗ୍ରହକ ‘ଅଭିଭାଷଣ’ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ଓ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ସ୍ବାର୍ଥ ସମ୍ବଳିତ ‘ବାର୍ତ୍ତା’ ପଠାଇଥାଆନ୍ତି ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସମ୍ମତି ବିନା କୌଣସି ‘ବିଲ୍’ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।
• ସଂସଦରେ ଗୃହୀତ ହୋଇ ଚିଠା ଆଇନ ବା ବିଲ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟକୁ ତାଙ୍କର ‘ସମ୍ମତି’ ପାଇଁ ପଠାଗଲା ପରେ “ସେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ତିନୋଟି ବିକଳ୍ପରୁ ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ଅବଲମ୍ବନ କରିପାରନ୍ତି ।
  (୧) ସେ ଚିଠା ଆଇନ ବା ବିଲ୍‌କୁ ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନ କରିପାରନ୍ତି ।
  (୨) ‘ସମ୍ମତି’ ପ୍ରଦାନ ନ କରି ତା’ର କାରଣ ପ୍ରକାଶ କରିଥାଆନ୍ତି ।
  (୩) ‘ଅର୍ଥ ବିଲ୍’ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ‘ସାଧାରଣ ଚିଠା ଆଇନ’ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ ବିଲ୍‌କୁ ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହକୁ ପୁନର୍ବିଚାର ପାଇଁ ପଠାଇପାରନ୍ତି ।
• ବିଲ୍‌ ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହରେ ପୁନର୍ବାର ଗୃହୀତ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସ୍ବୀକୃତି ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୁଅନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ଅର୍ଥ ବିଲ୍ ସଂସଦରେ ଆଗତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ‘ପ୍ରାକ୍-ଅନୁମତି’ ପ୍ରଦାନ କରିଥିବାରୁ, ଏହି ବିଲଟିକୁ ସେ ସମ୍ମତି ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।
• ସେହିପରି ନୂତନ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ବା ରାଜ୍ୟର ପରିସୀମା ପରିବର୍ତ୍ତନ, କୌଣସି ରାଜ୍ୟର ନାମ ପରିବର୍ତ୍ତନ ବା ମୌଳିକ ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କିତ ବିଲ୍ ସଂସଦରେ ଆଗତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ‘ପ୍ରାକ୍-ଅନୁମତି’ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ।
• ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ସମ୍ପର୍କିତ ବିଲ୍‌କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସମ୍ମତି ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ ।
• ସଂସଦର ଅଧୂବେଶନ ନଥ‌ିବା ସମୟରେ ଯଦି କୌଣସି ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଉପୁଜେ, ତା’ହେଲେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ପରାମର୍ଶରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ‘ଅଧ୍ୟାଦେଶ’ ଜାରି କରନ୍ତି ।
• ମାତ୍ର ସଂସଦର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅଧୂବେଶନର ୬ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଅଧ୍ୟାଦେଶଟି ସଂସଦରେ ଗୃହୀତ ନହେଲେ ସ୍ବତଃ ଅକାମୀ ହୋଇଥାଏ, ଏବଂ ୬ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଗୃହୀତ ହେଲେ ଏହା ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଆଇନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଲୋକସଭାକୁ ଦୁଇଜଣ ଆଙ୍ଗୋ ଭାରତୀୟ (Anglo Indian) ସଂପ୍ରଦାୟର ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ସାଂସଦ ଭାବରେ ମନୋନୀତ କରିପାରନ୍ତି । କଳା, ବିଜ୍ଞାନ, ସାହିତ୍ୟ ଓ ସମାଜସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପାରଦର୍ଶିତା ଲାଭ କରିଥିବା ୧୨ ଜଣ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ମନୋନୀତ କରିଥାଆନ୍ତି ।

(ଙ) ଅର୍ଥ ସମ୍ପର୍କିତ କ୍ଷମତା :

• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କେନ୍ଦ୍ର ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଦେଶର ବାର୍ଷିର୍କ ‘ବଜେଟ୍’ ବା ଆୟବ୍ୟୟର ଅଟକଳ ସଂସଦରେ ଆଗତ କରାଇଥାଆନ୍ତି ।
• ସେ ଭାରତର ମୁଖ୍ୟ ହିସାବ ରକ୍ଷକ ଓ ମହାସମୀକ୍ଷକ (Comptroller and Auditor General) ଙ୍କର ରିପୋର୍ଟ
• ସେ ‘ଅର୍ଥ ଆୟୋଗ’ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ଏବଂ ଏହାର ରିପୋର୍ଟକୁ ସଂସଦରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରାନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଦେଶର ଆର୍ଥିକ ଦୁର୍ଦ୍ଦିନରେ ‘ଆର୍ଥକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି’ (Financial Emergency) ଘୋଷଣା କରାନ୍ତି ।

(ଚ) ନ୍ୟାୟିକ କ୍ଷମତା :

• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମତ୍ୟ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ପାଇଥବା ଅଭିଯୁକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ କ୍ଷମା ଦେଇପାରନ୍ତି ଓ ଅନ୍ୟ ଅପରାଧୀମାନଙ୍କର ଦଣ୍ଡାଦେଶର ପରିମାଣ କୋହଳ କରିପାରନ୍ତି, ସ୍ଥଗିତ ରଖୂପାରନ୍ତି ଓ ହ୍ରାସ କରିପାରନ୍ତି ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କ ସମେତ ଅନ୍ୟ ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ଓ ସେମାନଙ୍କର ବଦଳି ଆଦେଶ ଦେଇଥା’ନ୍ତି ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସଂସଦର ଅନୁମୋଦନ କ୍ରମେ ସମସ୍ତ ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ପଦଚ୍ୟୁତ ଆଦେଶ ଦେଇପାରନ୍ତି ।

(ଛ) ବିବିଧ କ୍ଷମତା :
ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ କେନ୍ଦ୍ର କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର ମୁଖ୍ୟ ଭାବରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ‘ବିବିଧ କ୍ଷମତା’କୁ ‘ଅବଶିଷ୍ଟ କ୍ଷମତା’ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇପାରେ । ଯଥା –

• କେନ୍ଦ୍ର ଲୋକସେବା ଆୟୋଗର ସଭ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ, ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ, ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଆଦେଶ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯିବା ପଦ୍ଧତି, ଅନସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ପ୍ରଣାଳୀ, ଇତ୍ୟାଦି ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆବଶ୍ୟକୀୟ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଆନ୍ତି ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅର୍ଥ ଆୟୋଗ, ସରକାରୀ ଭାଷା ଆୟୋଗ, ଅନୁସୂଚିତ ଅଞ୍ଚଳର ବିକାଶର ଅନୁଧ୍ୟାନ ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତ ଆୟୋଗ, ଆନ୍ତଃରାଜ୍ୟ ପରିଷଦ ଇତ୍ୟାଦି ଗଠନ କରିଥାଆନ୍ତି ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳମାନଙ୍କ ପାଇଁ କେତେକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର କ୍ଷମତା ଓ ଦାୟିତ୍ବ ରହିଅଛି ।
• ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତି ଏବଂ ଅନୁସୂଚିତ ଅଞ୍ଚଳର ସର୍ବାଙ୍ଗୀନ ଉନ୍ନତି ନିମନ୍ତେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବିଭିନ୍ନ ଦାୟିତ୍ଵ ନିର୍ବାହ କରିଥାଆନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ‘ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ଦିବସ’ରେ ଦେଶର ଆଳଂକାରିକ ମୁଖ୍ୟଭାବେ ଦିଲ୍ଲୀଠାରେ ଜାତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରି ଅଭିବାଦନ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।

(ଜ) ଜରୁରୀକାଳୀନ କ୍ଷମତା ବା ଆପତ୍‌କାଳୀନ କ୍ଷମତା :

• ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ଜରୁରୀକାଳୀନ ବା ଆପତ୍‌କାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ତିନୋଟି କ୍ଷମତା ସମ୍ବିଧାନଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

 

• ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି – ଯୁଦ୍ଧ, ବହିଃଶତ୍ରୁ ଆକ୍ରମଣ, ସଙ୍ଗଠିତ ସଶସ୍ତ୍ର ବିଦ୍ରୋହ ପରିସ୍ଥିତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ବା ଦେଶର କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ଲିଖୁ ସୁପାରିସକ୍ରମେ ସମ୍ବିଧାନର ୩୫୨ଧାରା ଅନୁସାରେ ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା କରିଥା’ନ୍ତି । ଫଳରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ କ୍ଷମତା ସର୍ବବ୍ୟାପୀ ହୁଏ, ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟରେ ସାଂସଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ, ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧିକାର ସଙ୍କୁଚିତ ହୁଏ ।
• ୩୫୨ ଧାରା – ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି:
  ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା – କୌଣସି ରାଜ୍ୟର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ ହେବାର ଖବର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟପାଳଙ୍କଠାରୁ ବା ଅନ୍ୟ ସୂତ୍ରରୁ ଜାଣିପାରିଲେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାଜ୍ୟରେ ସମ୍ବିଧାନର ୩୫୬ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରନ୍ତି । ଫଳରେ ସେହି ରାଜ୍ୟର ଶାସନ ଭାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି, * ସଂସଦ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ ଓ ବଜେଟ୍ ଗୃହୀତ କରାଏ ।
• ୩୫୬ ଧାରା -ରାଜ୍ୟ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି:
  ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି – ଦେଶର ଆର୍ଥିକ ଅବସ୍ଥା ବିପଦଗ୍ରସ୍ତ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସମ୍ବିଧାନର ୩୬୦ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ଘୋଷଣା କରନ୍ତି । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଉଚ୍ଚତମ ଓ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିଙ୍କ ସମେତ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ସମସ୍ତ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ବେତନ ହ୍ରାସ କରାଯାଏ ।

୩୬୦ ଧାରା – ଆର୍ଥିକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି
→ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପଦମର୍ଯ୍ୟାଦା :

• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆମ ଦେଶର ଐକ୍ୟ ଓ ସଂହତିର ପ୍ରତୀକ । ସେ ଭାରତର ନୀତି ଓ ଆଦର୍ଶର ବାର୍ତ୍ତାବହ ।
• ସେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ବନ୍ଧୁ, ପ୍ରୋତ୍ସାହକ ଓ ମାର୍ଗଦର୍ଶକ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ଝୁଲା ସଂସଦ ଓ ମିଳିତ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ଭଳି ଅସ୍ଵାଭାବିକ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସେ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଦାୟିତ୍ୱ ତୁଲାଇଥାଆନ୍ତି ।

→ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି :

• ଆମ ସମ୍ବିଧାନଦ୍ୱାରା ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦ ସୃଷ୍ଟ ଓ ସ୍ଵୀକୃତ ।
• ଯୋଗ୍ୟତା – ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦ ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥୀ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥ‌ିବେ, ଅନ୍ୟୁନ ୩୫ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ହୋଇଥ‌ିବେ, କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଅଧୀନରେ କୌଣସି ଲାଭଜନକ ପଦବୀରେ ନ ଥ‌ିବେ, ରାଜ୍ୟସଭାର ସଦସ୍ୟ ହେବାପାଇଁ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବ ।
• ନିର୍ବାଚନ – ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହର ସମସ୍ତ ସଭ୍ୟଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ନିର୍ବାଚକ ମଣ୍ଡଳୀଦ୍ଵାରା ଆନୁପାତିକ ପସନ୍ଦଭିଭିକ ପ୍ରତିନିଧୂ ଓ ଏକକ ହସ୍ତାନ୍ତରୀୟ ଗୋପନୀୟ ଭୋଟଦାନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ।
• କାର୍ଯ୍ୟକାଳ – ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ୫ ବର୍ଷ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ସମାପ୍ତି ହେବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ଇସ୍ତଫା ପ୍ରଦାନ କରିପାରନ୍ତି ବା ତାଙ୍କୁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରାଯାଇପାରେ ।
• କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ – ଯେତେବେଳେ ମୃତ୍ୟୁ, ପଦତ୍ୟାଗ ବା ପଦଚ୍ୟୁତି କାରଣରୁ ଦେଶର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦ ଶୂନ୍ୟ ପଡ଼େ, ସେତେବେଳେ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ଅସ୍ଥାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଭାବରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ୬ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଆନ୍ତି । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅସୁସ୍ଥ ହୋଇପଡ଼ିଲେ ବା ଦୀର୍ଘଦିନ ବିଦେଶ ଗସ୍ତରେ ଗଲେ, ସେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟ ନିର୍ବାହ କରିଥାଆନ୍ତି ।

→ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ :

• ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହେଉଛନ୍ତି ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ମୁଖ୍ୟ । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶ କ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି ।
• କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦର ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟାର ୧୫ ପ୍ରତିଶତରୁ ଅଧିକ ହେବ ନାହିଁ ।
• ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦରେ ସାଧାରଣତଃ ତିନିପ୍ରକାର ମନ୍ତ୍ରୀ ଥାଆନ୍ତି; ଯଥା –

• ଲୋକସଭା ‘ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ’ ଅନୁମୋଦନ କରି କିମ୍ବା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସରକାରୀ ବିଧେୟକକୁ ଅନୁମୋଦନ ନ ଦେଇ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ବିରୁଦ୍ଧରେ ନିଜର ଅନାସ୍ଥା ଭାବ ପ୍ରକଟ କରିଥାଏ ।
• ମନେରଖ : ଆମ ଦେଶରେ ‘ସଂସଦୀୟ ସରକାର’ ବା ‘ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳୀୟ ସରକାର’ (Cabinet Goverment) ପ୍ରଚଳିତ ।

→ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ :

• ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଆମ ଦେଶର ସଂସଦୀୟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମେରୁଦଣ୍ଡ ।
• ସେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ପାହ୍ୟା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରନ୍ତି ଓ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ କରନ୍ତି ।
• ସେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏବଂ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ମଧ୍ୟରେ ଯୋଗସୂତ୍ର ରକ୍ଷା କରନ୍ତି । ସେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳର ସମସ୍ତ ନିଷ୍ପଭି ଜଣାଇଥା’ନ୍ତି ।
• ସେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଓ ସଂସଦ ମଧ୍ଯରେ ଯୋଗସୂତ୍ର ରକ୍ଷା କରନ୍ତି । ସେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନେତା, ଦେଶର ଲୋକମାନଙ୍କର ନେତା ଓ ଦଳର ନେତାଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ‘ନୀତି ଆୟୋଗ’ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ସ୍ଵାଧୀନତା ଦିବସରେ ସେ ଲାଲକିଲ୍ଲାରେ ‘ଜାତୀୟ ପତାକା’ ଉତ୍ତୋଳନ କରି ଦେଶବାସୀଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଅଭିଭାଷଣ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।

→ ଉପକ୍ରମ :

• କେନ୍ଦ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ସଭାକୁ ‘ସଂସଦ’ ବା ‘ପାର୍ଲାମେଣ୍ଟ’ କୁହାଯାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ଲୋକସଭା ଏବଂ ରାଜ୍ୟସଭାକୁ ନେଇ ସଂସଦ ଗଠିତ ।
• ଏହି ଦ୍ୱି-ସଦନୀୟ ସଂସଦର ନିମ୍ନ ସଦନକୁ ‘ଲୋକସଭା’ ଓ ଉଚ୍ଚସଦନକୁ ‘ରାଜ୍ୟସଭା’ କୁହାଯାଏ ।
• ଲୋକସଭା ହେଉଛି ଲୋକମାନଙ୍କର ସଭା । ଏହା ଜନସାଧାରଣଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ନିର୍ବାଚିତ ଲୋକ ପ୍ରତିନିଧ‌ିମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ।
• ରାଜ୍ୟସଭା ସଂଘୀୟ ନୀତି ଉପରେ ଆଧାରିତ । ଏହି ସଭା ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତିନିଧୁତ୍ଵ କରେ ।
• ରାଜ୍ୟସଭା ରାଜ୍ୟର ବିଧାନମଣ୍ଡଳର ନିର୍ବାଚିତ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରତିନିଧ‌ିମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

→ ଲୋକସଭା :

• ଲୋକସଭା ଦେଶର ନାଗରିକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସାର୍ବଜନୀନ ସାବାଳକ ଭୋଟ ପ୍ରଥା ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରତିନିଧ‌ିମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ।
• ମନେରଖ : ବର୍ତ୍ତମାନ ଲୋଭସଭାର ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା ୫୪୫ । ସେଥିରୁ ୫୩୦ ଜଣ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରୁ, ୧୩ ଜଣ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇ ଆସିଛନ୍ତି ଏବଂ ୨ଜଣ ଆଗ୍ଲୋ ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମନୋନୀତ କରିଛନ୍ତି ।
• ସାମ୍ବିଧାନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁଯାୟୀ ଲୋକସଭାର ସର୍ବମୋଟ ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା ସର୍ବାଧ‌ିକ ୫୫୨ ହୋଇପାରିବ । ଏଥ‌ିରେ ୫୩୦ ଜଣ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରୁ ଓ ସର୍ବାଧ‌ିକ ୨୦ଜଣ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରୁ ନିର୍ବାଚିତ ହେବେ ଏବଂ ୨ଜଣ ଆଙ୍ଗୋ ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମନୋନୀତ କରିପାରିବେ ।
• ଓଡ଼ିଶାରୁ ଲୋଭସଭାରେ ୨୧ଜଣ ସଭ୍ୟ ଅଛନ୍ତି ।
  (୧) ସେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥବେ ।
  (୨) ତାଙ୍କର ବୟସ ଅନ୍ୟୁନ ୨୫ ବର୍ଷ ହୋଇଥ‌ିବ ।
  (୩) ସେ ଜଣେ ଦେବାଳିଆ ବା ମସ୍ତିଷ୍କ ବିକୃତ ବ୍ୟକ୍ତି ହୋଇ ନ ଥ‌ିବେ ।
  (୪) ସେ କେନ୍ଦ୍ର ବା ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଅଧୀନରେ କୌଣସି ଲାଭଜନକ ପଦବୀରେ ରହି ନଥ‌ିବେ ।
  (୫) ସଂସଦଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ ଆଇନଦ୍ୱାରା ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଯୋଗ୍ୟତା ତାଙ୍କର ଥ‌ିବ ।
• ଲୋକସଭାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୫ ବର୍ଷ । ୫ ବର୍ଷ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ଶେଷ ହେଲେ ଲୋକସଭାକୁ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବେ ଭଙ୍ଗ କରାଯାଏ । ମାତ୍ର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଏହାକୁ ୫ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇପାରନ୍ତି ।
• ଲୋକସଭାର ଅଧିବେଶନ ଅନ୍ୟୁନ ବର୍ଷକୁ ଦୁଇଥର ବସେ । ଲୋକସଭାର ଅଧିବେଶନ ବସିବାର କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ବର୍ଷକୁ ୧୨୦ରୁ ୧୫୦ ଦିନ ହୋଇଥାଏ ।
• କୌଣସି ସଭ୍ୟ ଗୃହର ବିନାନୁମତିରେ ଗୃହର ସମସ୍ତ ଅଧିବେଶନରୁ ୬୦ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲଗାତର ଅନୁପସ୍ଥିତ ରହିଲେ, ସେ ତାଙ୍କର ସଭ୍ୟପଦ ହରାନ୍ତି । ସମସ୍ତ ସଭ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ବେତନ ଓ ଭତ୍ତା ପାଆନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ଯେଉଁ ନୂନତମ ସଂଖ୍ୟକ ସଭ୍ୟଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ସଭାକାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିବାପାଇଁ ନିହାତି ଜରୁରୀ ତାହାକୁ ‘କୋରମ’ କୁହାଯାଏ । ଲୋକସଭାର କୋରମ ସଂଖ୍ୟା ୫୫ ।

→ ବାଚସ୍ପତି :

• ଲୋକସଭାର ପ୍ରଥମ ବୈଠକରେ ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟମାନେ ନିଜ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣକୁ ବାଚସ୍ପତି ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ କରିଥାଆନ୍ତି । ସେ ଲୋକସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।
• ସାଧାରଣତଃ ଶାସକ ଦଳର ଜଣେ ସଭ୍ୟ ବାଚସ୍ପତି ହୋଇଥା’ନ୍ତି; ମାତ୍ର ବାଚସ୍ପତି ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହେବାପରେ ସେ ଦଳୀୟ ଆନୁଗତ୍ୟରୁ ଅଲଗା ରହି ନିରପେକ୍ଷତା ଅବଲମ୍ବନ କରିଥାଆନ୍ତି ।
• ବାଚସ୍ପତି ଗୃହରେ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା କରନ୍ତି । ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର ଅଧିକାର ଓ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗକୁ ସେ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ଆଚରଣ ପାଇଁ ସେ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଗୃହରୁ ବହିଷ୍କାର ବା ନିଲମ୍ବିତ କରନ୍ତି ।
• ଯେତେବେଳେ ଲୋକସଭାରେ ଗୋଟିଏ ଚିଠା ଆଇନ (ବିଲ୍) ବା ଆଗତ ପ୍ରସ୍ତାବ ସପକ୍ଷରେ ଓ ବିପକ୍ଷରେ ସମାନ ସଂଖ୍ୟକ ଭୋଟ ମିଳେ, ସେତେବେଳେ ବାଚସ୍ପତି ତାଙ୍କର ‘ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଭୋଟ (Casting Vote) ପ୍ରଦାନ କରି ଚିଠା ଆଇନ (ବିଲ୍) ବା ଆଗତ ପ୍ରସ୍ତାବଟିର ଭାଗ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଆନ୍ତି ।
• ଲୋକସଭାର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ବାରା ଜଣେ ଉପବାଚସ୍ପତି ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ସେ ଗୃହକାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା କରନ୍ତି । ପରମ୍ପରା ଅନୁସାରେ ଜଣେ ବିରୋଧୀ ଦଳର ସଭ୍ୟ ଉପବାଚସ୍ପତି ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।

→ ରାଜ୍ୟସଭା :

• ରାଜ୍ୟସଭା ହେଉଛି ସଂସଦର ଉଚ୍ଚ ସଦନ । ଏହା ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ପ୍ରତିନିଧୂ କରେ ।
• ମନେରଖ : ରାଜ୍ୟସଭାର ସର୍ବାଧ‌ିକ ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା ୨୫୦ । ଏଥିରୁ ୨୩୮ ଜଣ ସଭ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରୁ ପରୋକ୍ଷ ଭାବେ ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି ଏବଂ ୧୨ ଜଣ ସଭ୍ୟଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମନୋନୀତ କରନ୍ତି ।
• ରାଜ୍ୟସଭାର ସଭ୍ୟ ହେବାପାଇଁ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଅତିକମ୍‌ରେ ୩୦ ବର୍ଷ ବୟସ ହୋଇଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଯୋଗ୍ୟତା ଲୋକସଭାର ସଦସ୍ୟ ପଦର ଯୋଗତା ସହ ସମାନ ।
• ରାଜ୍ୟସଭା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ସଭା । ଏହାର ବିଲୟ ଘଟେ ନାହିଁ ।
• ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ ହୋଇନଥାଏ ।
• ରାଜ୍ୟସଭାର ସଭ୍ୟମାନେ ୬ ବର୍ଷ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚିତ ବା ମନୋନୀତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।
• ରାଜ୍ୟସଭାର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟ ପ୍ରତି ୨ ବର୍ଷରେ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରିଥାଆନ୍ତି । ତେଣୁ ପ୍ରତି ୨ ବର୍ଷରେ ଥରେ ରାଜ୍ୟସଭା ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ କରାଯାଇ ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ସଭ୍ୟପଦ ପୂରଣ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜ୍ୟସଭାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଅଟନ୍ତି ।
• ସେ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଶାନ୍ତିଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷାକରିବା ସହିତ ଗୃହର ସଭାକାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥାଆନ୍ତି ।
• ସେ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଗୃହର ନୀତି ନିୟମଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରନ୍ତି । ସଭ୍ୟମାନଙ୍କର ଅଧିକାର ଓ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗର ସୁରକ୍ଷା କରନ୍ତି ।
• ଲୋକସଭାର ଉପବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ପରି ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଜଣେ ନିର୍ବାଚିତ ଉପାଧ୍ୟକ୍ଷ ଅଛନ୍ତି । ସେ ରାଜ୍ୟସଭାର ସଭ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ବାଚିତ ହୁଅନ୍ତି । ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ଉପାଧ୍ୟକ୍ଷ ଗୃହକାର୍ଯ୍ୟ ପରିଚାଳନା କରନ୍ତି ।

→ ସଂସଦର କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :

• ସଂସଦ ସରକାରଙ୍କ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଓ ନୀତିଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଆଲୋଚନା, ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଦ୍ବାରା କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ ।
• ସଂସଦର ବିନା ଅନୁମୋଦନରେ ସରକାର କୌଣସି ଖର୍ଚ୍ଚ କିମ୍ବା ଟିକସ ଆଦାୟ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନରେ ସାଂସଦମାନେ ଭାଗ ନିଅନ୍ତି ।
• ସଂସଦଦ୍ୱାରା ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ମହାଭିଯୋଗ ପ୍ରସ୍ତାବଦ୍ଵାରା ପଦଚ୍ୟୁତ କରାଯାଇପାରେ ।
• ସଂସଦ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କରିଥାଏ ।
• ମନେରଖ : ସଂସଦ କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା ଏବଂ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ସମସ୍ତ ବିଷୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରେ ।

→ ସଂସଦରେ ଆଗତ ପ୍ରଣୟନ ପଦ୍ଧତି :

• ସଂସଦରେ ଆଗତ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଆଇନକୁ ଚିଠା ଆଇନ (ବିଲ୍) କୁହାଯାଏ ।
• ଚିଠା ଆଇନ ବା ବିଲ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ; ଯଥା— (କ) ସାଧାରଣ ବିଲ୍ (Non-money Bill) (H) UÙ D2018 ÔM (Money Bill)
• ସାଧାରଣ ବିଲ୍ : ସାଧାରଣ ବିଲ୍ ଯେକୌଣସି ଗୃହରେ ଆଗତ କରାଯାଇପାରିବ । ଏହା ଗୃହରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ହେବାପରେ ତିନିଗୋଟି ପାଠ (Three Readings) ମାଧ୍ୟମରେ ଗୃହୀତ ହୁଏ । ପ୍ରଥମ ପାଠ ସମୟରେ କେବଳ ବିଲ୍‌ର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଏବଂ ଶିରୋନାମା (Title) ପାଠ କରାଯାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଠ ସମୟରେ ବିଲ୍ ଉପରେ ଗୃହରେ ପୁଙ୍ଖାନୁପୁଙ୍ଖ ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ । ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ବିଲ୍‌ ଯାଞ୍ଚ କମିଟିକୁ ପ୍ରେରିତ ହୋଇଥାଏ ବା ଜନମତ ସଂଗ୍ରହ ପାଇଁ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଯାଏ । ତୃତୀୟ ପାଠ ସମୟରେ ବିଲ୍ ଉପରେ ମତଦାନ ବା ଭୋଟ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ସଂଖ୍ୟାଧ‌ିକ ସମର୍ଥନରେ ବିଲ୍‌ ଗୃହୀତ ହେବାପରେ ବିଲ୍‌ ଅନ୍ୟଗୃହକୁ ପ୍ରେରିତ ହୋଇଥାଏ । ସେହି ଗୃହରେ ମଧ୍ଯ ବିଲ୍‌ ତିନିଗୋଟି ପାଠ ଦେଇ ଗତି କରେ । ଉଭୟ ଗୃହରେ ବିଲ୍‌ ଗୃହୀତ ହେବାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ନିକଟକୁ ତାଙ୍କ ‘ସମ୍ମତି’ ପାଇଁ ପଠାଯାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ‘ସମ୍ମତି’ ପାଇବା ପରେ ଚିଠା ଆଇନଟି ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ଆଇନ (Act)ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ମନେରଖ : ଗୋଟିଏ ବିଲ୍ ‘ଅର୍ଥବିଲ୍’ କି ନୁହେଁ, ତାହା ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି ନିଷ୍ପତ୍ତି କରିଥାଆନ୍ତି ।
• ଅର୍ଥ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବିଲ୍ : ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଥବିଲ୍ କେବଳ ଲୋକସଭାରେ ପ୍ରଥମେ ଆଗତ ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥବିଲ୍ ଆଗତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ପ୍ରାକ୍-ଅନୁମତି ପାଇବା ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ଅର୍ଥବିଲ୍ଟି ଲୋକସଭାରେ ଗୃହୀତ ହେଲାପରେ ବାଚସ୍ପତିଙ୍କ ସାଟିଫିକେଟ ସହ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ଗୃହୀତ ହେବାପାଇଁ ସେହି ଗୃହକୁ ପଠାଯାଏ । ରାଜ୍ୟସଭା ୧୪ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଯଦି ବିଲ୍‌କୁ ଅନୁମୋଦନ କରି ଲୋକସଭାକୁ ନ ପଠାଏ, ତାହା ହେଲେ ଅର୍ଥବିଲ୍ଟି ରାଜ୍ୟସଭାଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ହୋଇଛି ବୋଲି ଧରି ନିଆଯାଏ । ଅର୍ଥବିଲ୍ ଉଭୟ ଗୃହରେ ଗୃହୀତ ହେବାପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ‘ସମ୍ମତି’ ପାଇଁ ପଠାଯାଏ । ଅର୍ଥବିଲ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ପୂର୍ବାନୁମୋଦନ ସହିତ ଗୃହରେ ଆଗତ ହୋଇଥ‌ିବାରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅର୍ଥବିଲ୍‌କୁ ‘ସମ୍ମତି’ ଦେଇଥାଆନ୍ତି । ରାଜ୍ୟସଭା ଅର୍ଥବିଲ୍‌କୁ ନାମଞ୍ଜୁର କିମ୍ବା ସଂଶୋଧ କରିପାରେ ନାହିଁ ।

ଗ) ଭାରତର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ (Supreme Court of India)

→ ଉପକ୍ରମ :

• ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଙ୍ଗ ।
• କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉପୁଜିଥ‌ିବା ବିବାଦର ସମାଧାନ କରିବା ଏବଂ ସମ୍ବିଧାନର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ପ୍ରଧାନ କାର୍ଯ୍ୟ ।
• ବର୍ତ୍ତମାନ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଜଣେ ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତି ଏବଂ ଅନ୍ୟ ୨୫ ଜଣ ବିଚାରପତି ଅଛନ୍ତି । ବିଚାରପତିମାନଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିଯୁକ୍ତି ଦିଅନ୍ତି । ପ୍ରଧାନ ବିଚାରପତିଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ସମୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆବଶ୍ୟକ ମନେକଲେ ସୁପ୍ରିମ୍ କୋର୍ଟ ବା ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଅନ୍ୟ ବିଚାରପତି ଓ ରାଜ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିଙ୍କ ସହିତ ପରାମର୍ଶ କରିପାରନ୍ତି ।
• ମନେରଖ : ଆମ ଦେଶର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ସୁପ୍ରିମ୍‌କୋର୍ଟ ୧୯୫୦ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ମାସ ୨୬ ତାରିଖରେ ଜନ୍ମ ନେଇଥିଲା । ଏହା ଦିଲ୍ଲୀରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
• ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତି ପଦ ପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ହୋଇଥବେ, ଏକା ବା ଏକାଧିକ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଅନ୍ୟୁନ ୫ ବର୍ଷପାଇଁ ବିଚାରପତିଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିବେ ଏକ ବା ଏକାଧିକ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଏକାଦିକ୍ରମ ୧୦ ବର୍ଷ ଆଇନଜୀବୀଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିବେ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ମତରେ ସେ ଜଣେ ବିଶିଷ୍ଟ ଆଇନଜ୍ଞ ହୋଇଥ‌ିବେ ।
• ଜଣେ ବିଚାରପତି ପ୍ରମାଣିତ ଅସଦାଚରଣ କିମ୍ବା ଶାରୀରିକ ଅସାମର୍ଥ୍ୟ କାରଣରୁ ସଂସଦର ଅନୁମୋଦନ କ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ପଦଚ୍ୟୁତ ହୁଅନ୍ତି । ଏହି ପଦ୍ଧତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜଟିଳ ।
• ବିଚାରପତିଙ୍କର ପଦଚ୍ୟୁତି ପ୍ରସ୍ତାବ ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୃହର ସର୍ବମୋଟ ସଦସ୍ୟଙ୍କର ଅଦ୍ଧାତ୍ମକ ବିଚାରପତିଙ୍କର ପଦଚ୍ୟୁତି ପ୍ରସ୍ତାବ ସଂସଦର ଉଭୟ ଗୃହରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୃହର ସର୍ବମୋଟ ସଦସ୍ୟଙ୍କର ଅର୍ଦ୍ଧାଧିକ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ତାଙ୍କୁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରିପାରିବେ ।
• ମନେରଖ : ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ବିଚାରପତିମାନେ ୬୫ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଅବସର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ।

→ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର କ୍ଷେତ୍ରାଧୁକାର ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ

• ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର କ୍ଷେତାଧିକାରକ ତିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଅଛି; ଯଥା –

• ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏକ ସଂଘୀୟ ନ୍ୟାୟାଳୟ ହୋଇଥିବାରୁ କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବା ରାଜ୍ୟ – ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦ ଉପୁଜିଲେ, ତାହାର ନ୍ୟାୟିକ ସମାଧାନ ଏହି ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ କରିପାରିବ । ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
• ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ, ସାମରିକ ନ୍ୟାୟାଳୟ ତଥା କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ପ୍ରଶାସନିକ ନ୍ୟାୟାଳୟର ରାୟ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଆବେଦନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ଆବେଦନ କ୍ଷେତ୍ରାଧ୍ୟାର ତିନିପ୍ରକାରର; ଯଥା— (କ) ସାମ୍ବିଧାନିକ (ଖ) ଦେୱାନୀ, (ଗ) ଫୌଜଦାରୀ ।
• ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ଜନସ୍ବାର୍ଥ ଜଡ଼ିତ ପ୍ରଶ୍ନ ଉପରେ ପରାମର୍ଶ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
• ସଂସଦ ବା ବିଧାନମଣ୍ଡଳଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ ଆଇନ ସମ୍ବିଧାନ ବିରୋଧୀ ହୋଇଥିଲେ, ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କ୍ଷମତା ବଳରେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଏହାକୁ ଅସିଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରନ୍ତି ।
• କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ଓ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାର ଜନସ୍ୱାର୍ଥ ବିରୋଧୀ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ବିରୋଧରେ ଜନସ୍ବାର୍ଥ ସମ୍ବଳିତ ମୋକଦ୍ଦମା ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଆଗତ କରାଯାଇପାରିବ ।

ଆମେ କ’ଣ ଶିଖୁଲେ ?

• ସଂସଦୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ।
• ଦେଶର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଶାସନମୁଖ୍ୟ ହିସାବରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଦାୟିତ୍ଵ ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।
• ଆମ ଦେଶର ବାସ୍ତବ କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ।
• ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶକ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରିବା ଓ ବିଭାଗ ବଣ୍ଟନ କରିବା ।
• ସଂସଦ ନିକଟରେ ମନ୍ତ୍ରୀପରିଷଦ ସାମୂହିକ ଭାବରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ହେବା ।
• ଲୋକସଭା, ରାଜ୍ୟସଭା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ନେଇ ସଂସଦ ଗଠିତ ହେବା ।
• ସଂସଦର ଦୁଇ ଗୃହର ସଭ୍ୟସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିରୀକୃତ ହେବା ଓ ଏଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ନିର୍ବାଚିତ ଓ ମନୋନୀତ ସଭ୍ୟ ।
• ସଂସଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରୁଥିବା କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା, ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା ଓ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା ।
• ଆମ ଦେଶର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଗଠନ ଓ ବିଚାରପତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଓ ତିନିପ୍ରକାରର କ୍ଷେତ୍ରାଧ୍ୟାର ।
• ସମ୍ବିଧାନର ରକ୍ଷାକର୍ତ୍ତା ଭାବରେ ନ୍ୟାୟିକ ପୁନରାବଲୋକନ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରିବା ।
• ମହାଭିଯୋଗ : ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ବହିଷ୍କୃତ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ସମ୍ବିଧାନ : ଦେଶର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଆଇନ ସଂହିତା । ଏଥ‌ିରେ ଦେଶ ଓ ସରକାର ଗଠନ, ବିଭିନ୍ନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ କର୍ମକର୍ତ୍ତାମାନଙ୍କର ସ୍ଥିତି, ପ୍ରକୃତି, କ୍ଷମତା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ ବର୍ଣିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ପ୍ରୋରୋଗ : ସଂସଦର ଅଧ‌ିବେଶନକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆଗାମୀ ଅଧୂବେଶନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୁଲତବୀ ବା ସ୍ଥଗିତ ଘୋଷଣା କରିବା ।
• ମିଳିତ ଅନ୍ଵେଶନ : ରାଜ୍ୟସଭା ଓ ଲୋକସଭାର ମିଳିତ ବୈଠକ । ଏଥରେ ଲୋକସଭାର ବାଚସ୍ପତି କରିବା ।
• ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି : ଦେଶର ସୁରକ୍ଷା ବିପନ୍ନ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ ଘୋଷଣା କରିପାରିବେ । ଧାରା – ୩୫୨ ଜାତୀୟ ଜରୁରୀ, ଧାରା – ୩୫୬ ରାଜ୍ୟ ଜରୁରୀ ଓ ଧାରା – ୩୬୦ ଆର୍ଥକ ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ।
• ଝୁଲା ସଂସଦ : ଯେତେବେଳେ ଲୋକସଭାରେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ନିରଙ୍କୁଶ ସଂଖ୍ୟା ଗରିଷ୍ଠତା ହାସଲ କରିପାରେ ନାହିଁ, ସେତେବେଳେ ଗଠିତ ହେଉଥ‌ିବା ସଂସଦ ।
• ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ : ଯେତେବେଳେ ବିରୋଧୀ ଦଳମାନେ ସରକାରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ସେମାନେ ଲୋକସଭାରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ କରିନ୍ତି । ପ୍ରସ୍ତାବଟି ବହୁମତରେ ଗୃହୀତ ହେଲେ ସରକାର ଇସ୍ତଫା ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।
• ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ : ସଂସଦ ଅଧ୍ଵଂଶନର ପ୍ରତିଦିନର ପ୍ରଥମ ଏକ ଘଣ୍ଟା (ସାଧାରଣତଃ ଦିନ ୧୧ଟାରୁ ୧୨ ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) ସମୟ ।
• ବଜେଟ୍ : ସରକାରଙ୍କର ବାର୍ଷିକ ଆୟବ୍ୟୟ ଅଟକଳକୁ ‘ବଜେଟ୍’ କୁହାଯାଏ ।
• ଶୂନ୍ୟକାଳ (Zero Hour) : ଏହା ମଧ୍ୟାହ୍ନ ୧୨ଟା ଠାରୁ ଅପରାହ୍ନ ୧ଟା ବା ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଭୋଜନ ବିରତି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମୟ ।

Odisha State Board BSE Odisha Class 9 Political Science Notes Chapter 6 ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 9 Political Science Notes Chapter 6 ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦ

ବିଷୟବସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସୂଚନା ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣ
→ ଉପକ୍ରମ:

• ଜାତୀୟତାବାଦ (Nationalism) ଏକ ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଭାବଧାରା ବା ଏକ ଉନ୍ନତ ମାନସିକତା ।
• ଜାତୀୟତାବାଦ କହିଲେ ଦେଶାତ୍ମବୋଧ, ଦେଶପ୍ରୀତି, ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତି ଆନୁଗତ୍ୟ ତଥା ଦେଶ ପାଇଁ ଆମ୍ବୋତ୍ସର୍ଗକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ।
• ଗୋଟିଏ ଦେଶରେ ଜନସାଧାରଣ ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ, ଭାଷା ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ବିଭିନ୍ନତାକୁ ଭୁଲିଯାଇ ଦେଶାତ୍ମବୋଧରେ ଉଦ୍‌ବୁଦ୍ଧ ହେଲେ ଜାତୀୟତାବାଦ ଜନ୍ମ ନିଏ ।
• ଜାତୀୟତାବାଦ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମତ୍ଵଭାବ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ସହ ବିଭିନ୍ନତା ମଧ୍ୟରେ ଏକତ୍ଵ ସ୍ଥାପନ କରେ । ଦୃଢ଼ ଜାତୀୟତାବାଦ ଦେଶର ଅଖଣ୍ଡତା, ଅଗ୍ରଗତି ଓ ସୁରକ୍ଷା ସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ।
• ଜାପାନର ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଗତି ମୂଳରେ ସେ ଦେଶ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସୁଦୃଢ଼ ଜାତୀୟତାବାଦ ହିଁ ଦାୟୀ ।

ବିଷୟବସ୍ତୁର ରୂପରେଖ :

• ଜାତୀୟତାବାଦର ଉପାଦାନ
• ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦର ବିକାଶ
• ଜାପାନର ଜାତୀୟତାବାଦର ବିକାଶର କାରଶସମୂଦୃ
• ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଆବିର୍ଭାବ

→ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦର ବିକାଶ :

→ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦର ବିକାଶ:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ଦେଶପ୍ରେମ ସହିତ ଜାତୀୟତାବାଦ ଜଡ଼ିତ ।
• ବିଦେଶୀ ଶାସନ କବଳରୁ ମାତୃଭୂମିର ମୁକ୍ତି ପାଇଁ ଯେଉଁ ସମଷ୍ଟିଗତ ଜନଜାଗୃତି ଦେଖାଦେଇଥିଲା ତାହାହିଁ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦ (Indian Nationalism) ।

→ ଭାରତରେ ଜାତୀୟତାବାଦ ବିକାଶର କାରଣ ସମୂହ :

• ଭାରତର ଭୌଗୋଳିକ ଅଖଣ୍ଡତା : ହିମାଳୟଠାରୁ କନ୍ୟାକୁମାରୀ ଯାଏ ବିସ୍ତୃତ ବିଶାଳ ଭୂଖଣ୍ଡ ଭାରତବର୍ଷ ନାମରେ ନାମିତ ହୋଇଛି, ଯାହାର ଭୌଗୋଳିକ ଅଖଣ୍ଡତା ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦର ପ୍ରଥମ କାରଣ ଥିଲା ।
• ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ଏକତା : ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନ କାଳରେ ସମଗ୍ର ଭାରତରେ ଏକ ପ୍ରକାର ଶାସନ ପଦ୍ଧତି ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥିଲା । ସମସ୍ତ ଭାରତୀୟଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନ ପ୍ରକାର ପ୍ରଶାସନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ନ୍ୟାୟାଳୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ମୁଦ୍ରା ପ୍ରଚଳନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକତା ମନୋଭାବ ଜାଗ୍ରତ କରିଥିଲା ।
• ପରିବହନ ଓ ଯୋଗାଯୋଗ : ଇଂରେଜମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଆମ ଦେଶରେ ରେଳପଥ, ଡାକ ଓ ଟେଲିଗ୍ରାଫ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ହେବା ଫଳରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା । ଏହା ସେମାନଙ୍କ ମନରେ ଏକତ୍ଵଭାବ ଉଦ୍ରେକ ହେବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା ।
• ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଭାବ : ଇଂରେଜମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଭାରତରେ ଉନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଇଂରାଜୀ ଭାଷା ଓ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ମନରେ ଜାତୀୟତାଭାବ ଓ ନୂତନ ରାଜନୈତିକ ଚିନ୍ତାଧାରାର ନୂତନ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଉଦ୍ରେକ ହୋଇଥିଲା ।
• ଇଂରେଜ ଶାସକଙ୍କଦ୍ବାରା ଅର୍ଥନୈତିକ ଶୋଷଣ : ଭାରତୀୟ ପାରମ୍ପରିକ ଶିଳ୍ପ ଧ୍ୱଂସ ହେବା ସହିତ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ଅର୍ଥନୈତିକ ଶୋଷଣ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଦରିଦ୍ର କରି ଦେଇଥିଲା ।
• ସାମାଜିକ ଓ ଧର୍ମଗତ ସଂସ୍କାରମୂଳକ ଆନ୍ଦୋଳନ : ରାଜା ରାମମୋହନ ରାୟଙ୍କ ବ୍ରାହ୍ମ ସମାଜ, ସ୍ଵାମୀ ଦୟାନନ୍ଦ ସରସ୍ୱତୀ ‘ଆର୍ଯ୍ୟସମାଜ’, ସ୍ଵାମୀ ବିବେକାନନ୍ଦଙ୍କ ‘ରାମକୃଷ୍ଣ ମିଶନ’ ଆଦି ଅନୁଷ୍ଠାନର ସାମାଜିକ ଓ ଧାର୍ମିକ ସଂସ୍କାର ଆନ୍ଦୋଳନ ଭାରତୀୟ ନବଜାଗରଣର ସୂତ୍ରପାତ କରାଇଥିଲା ଓ ଜାତୀୟ ଚେତନାର ପ୍ରସାର ଘଟାଇଥିଲା ।
  ଜାତୀୟତାବାଦୀ ସାହିତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି : ବଙ୍କିମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ‘ଆନନ୍ଦ ମଠ’ରେ ଥିବା ‘ବନ୍ଦେ ମାତରମ୍’ ସଙ୍ଗୀତ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦେଶପ୍ରେମ ଜାଗ୍ରତ କରାଇଥିଲା ।
• ଚେତନାଶୀଳ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀଙ୍କର ଉତ୍‌ଥାନ : ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଶିକ୍ଷାପ୍ରାପ୍ତ ଭାରତୀୟ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ଶ୍ରେଣୀ ଯାହାଙ୍କୁ ନବ-ସାମାଜିକ ଶ୍ରେଣୀ କୁହାଯାଉଥିଲା, ସେମାନେ ଦେଶପ୍ରେମ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ଅଗ୍ରଣୀ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
• ଭାରତୀୟ ଐତିହ୍ୟ ଓ ସଂସ୍କୃତିର ପୁନଃଜାଗରଣ : ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ପଣ୍ଡିତ ଓ ଗବେଷକ ସାର୍ ଉଇଲିୟମ ଜୋନ୍‌ସ ଏବଂ ମ୍ୟାକ୍‌ମୁଲାର, ଭାରତୀୟ ଐତିହାସିକ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଲାଲ ମିତ୍ର ଓ ଭଣ୍ଡାରକର ଭାରତର ଗୌରବମୟ ଐତିହ୍ୟ ସମ୍ବଳିତ ଲେଖାମାନ ରଚନା କରି ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦ ବୃଦ୍ଧିରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ।
• ଭାରତୀୟ ସାମାଜିକତାର ଅଗ୍ରଗତି : ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନ ସମୟରେ ପ୍ରକାଶିତ ସମ୍ବାଦ କୌମୁଦୀ, ଟାଇମସ୍ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ, ଅମୃତ ବଜାର ପତ୍ରିକା, ଷ୍ଟେଟ୍ସମ୍ୟାନ୍ ଆଦି ସମ୍ବାଦପତ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଭାରତୀୟ ଜନମତ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇ ଜାତୀୟତାବାଦ ବୃଦ୍ଧିରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା ।
• ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ଜାତିଗତ ଅହଂଭାବ ଓ ବର୍ଷବୈଷମ୍ୟ ନୀତି : ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଆଇ.ସି.ଏସ୍. ପରୀକ୍ଷାରୁ ବଞ କରିବା, ସେମାନଙ୍କୁ ‘କୁଲି’ ବୋଲି ସମ୍ବୋଧନ କରିବା, ଲର୍ଡ କର୍ଜନଙ୍କ ଆକ୍ଷେପମୂଳକ ମନ୍ତବ୍ୟ ତଥା ଲର୍ଡ ଲିଟନଙ୍କ କୁଶାସନ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦକୁ ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରି ଥିଲା ।

→ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଆବିର୍ଭାବ :

• ଭାରତରେ ଜାତୀୟତାବାଦର ଦ୍ରୁତ ବିକାଶ ଫଳରେ ଇଂରେଜ ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।
• ଜାତୀୟ ଚେତନାର ପ୍ରଭାବରୁ ‘ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ’ ନାମକ ସର୍ବବୃହତ୍ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ୧୮୮୫ ମସିହାରେ ଜନ୍ମନେଲା ।

* ୧୮୩୫ ମସିହାରେ ଲର୍ଡ଼ ଉଇଲିୟମ୍ ବେଣ୍ଟିକ୍ ଭାରତରେ ପ୍ରଥମେ ଇଂରାଜୀ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରଚଳନ କରିଥିଲେ । ଏ ଦିଗରେ ତାଙ୍କୁ ଲର୍ଡ଼ ମ୍ୟାକଲେ ଓ ରାଜା ରାମମୋହନ ରାୟ ସହାୟତା କରିଥିଲେ ।

• ଏହାର ପ୍ରଥମ ଅଧିବେଶନ ବମ୍ବେଠାରେ ଡିସେମ୍ବର ୨୮ ଓ ୨୯ ତାରିଖରେ ବସିଥିଲା । ଏଥୁରେ ସଭାପତିତ୍ୱ କରିଥିଲେ ଉମେଶ ଚନ୍ଦ୍ର ବାନାର୍ଜୀ ।

• ବଙ୍କିମଚନ୍ଦ୍ର ‘ଆନନ୍ଦମଠ’ ଓ ‘ବନ୍ଦେ ମାତରମ୍’ ପୁସ୍ତକର ରଚୟିତା ଅଟନ୍ତି ।
• ଦାଦାଭାଇ ନାରୋଜୀ ବିତ୍ତର ବହିଃ ପ୍ରବାହ ତତ୍ତ୍ଵର ପ୍ରବକ୍ତା ଥିଲେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Geometry Chapter 6 ଅଙ୍କନ Ex 6(j) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Maths Solutions Geometry Chapter 6 ଅଙ୍କନ Ex 6(j)

Question 1.
Δ ABC ଅଙ୍କନ କର ଯାହାର AB = 8 ସେ.ମି., AC = 4 ସେ.ମି. ଓ BC = 6 ସେ.ମି. । ଉପରେ ତ୍ରିଭୁଜର ସମକ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ସମାଧାନ:
ଅଙ୍କନ ପ୍ରଣାଳୀ :

(a) AB = 8 ସେ.ମି., AC = 4 ସେ.ମି. ଓ BC = 6 ସେ.ମି. ନେଇ Δ ABC ଅଙ୍କନ କର ।
(b) AC ଓ AB ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ଯଥାକ୍ରମେ R ଓ S ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରି, ଉକ୍ତ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟଦେଇ \(\overleftrightarrow{\mathrm{MN}}\) ଅଙ୍କନ କର ।
(c) C ବିନ୍ଦୁରେ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବ C͞E ଅଙ୍କନ କର ।
(d) \(\overleftrightarrow{\mathrm{MN}}\) ଉପରେ F ଏପରି ଏକ ବିନ୍ଦୁ ନିଅ, ଯେପରିକି CB = EF ହେବ ।
(e) BF ଅଙ୍କନ କରି ECBF ଆୟତକ୍ଷେତ୍ର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କର ।

Question 2.
Δ ABC ର AB = 5 ସେ.ମି., AC = 4 ସେ.ମି., m∠A = 60°, ତ୍ରିଭୁଜଟି ଅଙ୍କନ କରି BC ଉପରେ ସମକ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ସମାଧାନ:
ଅଙ୍କନ ପ୍ରଣାଳୀ :

(a) AB = 5 ସେ.ମି., AC = 4 ସେ.ମି. ଓ m∠A = 60° ନେଇ Δ ABC ଅଙ୍କନ କର ।
(b) A͞C ଓ A͞B ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରି ଉକ୍ତ ବିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟଦେଇ MN ଅଙ୍କନ କର ।
(c) C ଓ ବିନ୍ଦୁରେ C͞E ଲମ୍ବ ଅଙ୍କନ କର ।
(d) \(\overleftrightarrow{\mathrm{MN}}\) ଉପରେ F ଏପରି ଏକ ବିନ୍ଦୁ ନିଅ ଯେପରିକି CB = EF ହେବ ।
(e) B͞F ଅଙ୍କନ କରି ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସମକ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ECBF ଆୟତକ୍ଷେତ୍ର ସମ୍ପୂଣ୍ଡି କର ।

Question 3.
Δ ABC ଅଙ୍କନ କର ଯାହାର a + b + c = 8.5 ସେ.ମି. m∠B = 60° ଏବଂ m∠C = 90° । ଏହାର ଦୁଇଗୁଣ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ସମାଧାନ:
ଅଙ୍କନ ପ୍ରଣାଳୀ :

(a) 8.5 ସେ.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ X͞Y ଅଙ୍କନ କର ।
(b) X ଓ Y ବିନ୍ଦୁରେ 30° ଏବଂ 45 ପରିମାଣ ବିଶିଷ୍ଟ ଯଥାକ୍ରମେ ∠AXY ଏବଂ ∠AYX ଅଙ୍କନ କର ।
(c) AX ଓ AY ର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ ଲମ୍ବ XY କୁ ଯଥାକ୍ରମେ B ଓ C ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରନ୍ତୁ ।
(d) AB ଓ AC ଅଙ୍କନ କରି Δ ABC ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କର ।
(e) A ବିନ୍ଦୁରେ B͞C ସହ ସମାନ୍ତର କରି \(\overleftrightarrow{\mathrm{AM}}\) ଅଙ୍କନ କର ।
(f) B ବିନ୍ଦୁରେ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବ \(\overleftrightarrow{\mathrm{AM}}\) କୁ M ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରୁ ।
(g) MBCA ଆବଶ୍ୟକୀୟ Δ ABC ର ଦୁଇଗୁଣ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ଆୟତଚିତ୍ର ।

Question 4.
Δ ABC ଅଙ୍କନ କର ଯାହାର AB – AC = 1.5 ସେ.ମି., BC = 6.3 ସେ.ମି., m∠B = 45° । ଏହାର ସମକ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ସମାଧାନ:
ଅଙ୍କନ ପ୍ରଣାଳୀ :

(a) 6.3 ସେ.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ BC ଅଙ୍କନ କର ।
(b) B ବିନ୍ଦୁରେ ∠XBC ଅଙ୍କନ କର ଯାହାର ପରିମାଣ 45° ହେବ ।
BX ଉପରେ P ଏପରି ଏକ ବିନ୍ଦୁ ଯେପରିକି BP = 1.5 ସେ.ମି. ।
(c) PC ଅଙ୍କନ କର । PC ର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ ଲମ୍ବ \(\overrightarrow{\mathrm{BX}}\) କୁ A ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରୁ ।
(d) AC ଅଙ୍କନ କରି Δ ABC ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କର ।
(e) AB ଓ AC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରି ଉକ୍ତ ବିଦୁଦେଇ \(\overleftrightarrow{\mathrm{RS}}\) ଅଙ୍କନ କର ।
(f) B ବିନ୍ଦୁରେ ଅଙ୍କିତ ଲମ୍ବ B͞E ଅଙ୍କନ କର, ଯାହା \(\overleftrightarrow{\mathrm{RS}}\) କୁ E ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରିବ ।
\(\overleftrightarrow{\mathrm{RS}}\) ଉପରେ F ଚିହ୍ନଟ କର ଯେପରି BC = EF ହେବ କିମ୍ବା CF ⊥ BC ।
(g) BCFE ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ର ।