Bhagya

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 4 କାର୍ବନ ଓ ଏହାର ଯୌଗିକ Important Questions and Answers.

BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 4 କାର୍ବନ ଓ ଏହାର ଯୌଗିକ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. କାର୍ବନର ସଂଯୋଜକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
4

2. ଅକ୍‌ସିଜେନ୍‌ର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଥାଏ ?
ଉ –
6

3. ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଗଠନରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସହଭାଜନ କରେ ।
ଉ –
4

4. କାର୍ବନର ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସଂରଚନା ପାଇଁ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆବଶ୍ୟକ ?
ଉ –
4

5. କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରି ବୃହତ୍ ଅଣୁ ଗଠନ କରିବା ଗୁଣକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
କାଟିନେସନ୍

6. C ଓ Si ମୌଳିକ କେଉଁ ଧର୍ମ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ?
ଉ –
କାଟିନେସନ୍

7. ଫୁଲେରିନ୍‌ରେ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
60

8. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଅଣୁରେ ସର୍ବନିମ୍ନ କେତୋଟି କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଥିଲେ ଆଇସୋମର୍ ହୋଇପାରିବ ?
ଉ –
4

9. C₂H₆ ଯୌଗିକରେ କାର୍ବନ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବନ୍ଧ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
7

10. C₄H₁₀ ର ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମ୍‌ର ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
2

11. ଏକ ପୃକ୍ତ ଚକ୍ରୟ କାର୍ବନ ବିଶିଷ୍ଟ ଯୌଗିକର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
ସାଇକ୍ଳୋତ୍ରେକ୍ସେନ୍

12. ସର୍ବନିମ୍ନ କେତୋଟି କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଥିଲେ ଆଇସୋମର୍ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
4

13. ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକର ଚାରୋଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ଥିଲେ ଆଲ୍‌କାଇନ୍‌ର କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
3

14. କେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲକେନ୍ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ

15. ବ୍ୟୁଟେନ୍ ଓ ହେକ୍‌ସେନ୍‌ରେ ଥିବା ମୋଟ ବନ୍ଧ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
32

16. ତ୍ରିବନ୍ଧ ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରଥମ କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ସଂକେତ କ’ଣ ?
ଉ –
C₂H₂

17. ମିଥେନ୍ ଅଣୁରେ ବନ୍ଧ ଗଠନ ପାଇଁ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଆବଶ୍ୟକ ?
ଉ –
8

18. ଦୁଇଟି ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ଓ ଦୁଇଟି ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ମୋଟ ବନ୍ଧ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
5

19. 5ଟି କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ବିଶିଷ୍ଟ ଆଲ୍‌ଟ୍‌ର ଅଣୁ ସଙ୍କେତ କେତେ ?
ଉ –
C₅H₁₀

20. ଇଥାଇନ୍‌ର ଅଣୁସଂକେତ କ’ଣ ?
ଉ –
C₂H₂

21. କାର୍ବନ କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ କେଉଁ ବନ୍ଧ ଥ‌ିବା ଯୌଗିକଟି C₂H₂ ?
ଉ –
ତ୍ରିବନ୍ଧ

22. ହେଵେନ୍‌ର କେତୋଟି ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଅଛି ?
ଉ –
19

23. ଇଥେନ୍ ଅଣୁର ବନ୍ଧ ଗଠନରେ ମୋଟ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଭାଗ ନିଅନ୍ତି ?
ଉ –
14

24. ଆଲକାଇନ୍ ଶ୍ରେଣୀର ପଞ୍ଚମ ଯୌଗିକର ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ଏବଂ ଆଲେକେନ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଷଷ୍ଠ ଯୌଗିକର ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ହେଉଛି :
ଉ –
4H

25. ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ଦ୍ବିବନ୍ଧ ଥିବା ଚକ୍ରିୟ କାର୍ବନ ଯୌଗିକଟି କିଏ ?
ଉ –
ବେଞ୍ଜିନ୍

26. C₅H₁₂, ଯୌଗିକ ଆଇସୋମର୍ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
3

27. ମିଥାଇଲ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଯୌଗିକରେ ଥିବା ମୌଳିକଗୁଡ଼ିକର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କଗୁଡ଼ିକର ସମଷ୍ଟି କେତେ ?
ଉ –
24

28. ଭିନେଗାରରେ ଥ‌ିବା ଜୈବିକ ଅମ୍ଳର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ –
ଏସିଟିକ୍ ଏସିଡ୍

29. କାର୍ବନ୍ ଅନ୍ୟ ମୌଳିକ ପରମାଣୁ ସହ ସହଭାଜନଦ୍ଵାରା କେଉଁ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍ତର ସଂରଚନା ଧାରଣ କରେ ?
ଉ –
ନିୟନ

30. ଗୋଟିଏ ଆଲ୍‌କାଇନ୍‌ର 75ଟି କାର୍ବନ ଥିଲେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ?
ଉ –
148

31. COOH ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍‌ର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ –
କାର୍ବୋକ୍‌ସିଲିକ୍ ଏସିଡ୍‌

32. ପ୍ରୋପେନ୍‌ର ହେମୋଲୋଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀରେ ଥ‌ିବା ଯୌଗିକଟିର ସଂକେତ କ’ଣ ?
ଉ –
C₁₀H₂₂

33. ଆଲକେନ୍ ହେମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଷଷ୍ଠ ମୌଳିକର ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ୱ କେତେ ?
ଉ –
86

34. CH₃COCH₃ର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍‌ର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ –
କିଟୋନ୍

35. ଆଲକେନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତଟି କ’ଣ ?
ଉ –
C_nH_2n+2

36. କାର୍ବନ ଯୌଗିକକୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଧର୍ମ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ଅସମ ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍

37. ଆଲକହଲ୍ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ତୃତୀୟ ଯୌଗିକଟି କ’ଣ ?
ଉ –
C₃H₇OH

38. ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଯୋଡ଼ିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵର ପ୍ରଭେଦ କେତେ ?
ଉ –
14u

39. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଦହନରେ କେଉଁ ଶିଖା ଦେଇ ଥାଏ ?
ଉ –
ସ୍ଵଚ୍ଛ

40. ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦହନରୁ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
CO₂ ଓ H₂O

41. KMnO₄ ଉପସ୍ଥିତିରେ କେଉଁ ଯୌଗିକ CH₃COOHରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
ଉ –
C₂H₅OH

42. Kr₂Cr₂O₇ର ଉପସ୍ଥିତିରେ C₂H₅OH କେଉଁ ଯୌଗିକରେ ପରିଣତ ହୁଏ ?
ଉ –
CH₃COOH

43. ପ୍ରୋପିନ୍ (C₃H₆) ଅଣୁରେ କେତୋଟି ସହସଂଯୋଜକ ବନ୍ଧ ରହିଛି ?
ଉ –
8

44. C₄H₈ ର ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵ କେତେ ?
ଉ –
56u

45. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନର ଅସମ୍ପୂର୍ଣ ଦହନ ହେଲେ କେଉଁ ରଙ୍ଗର ଧୂଆଁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ –
କଳା

46. ଏସିଟିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ଗଳନାଙ୍କ କେତେ ?
ଉ –
290K

47. 82ଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ଥିବା ଆଲ୍‌କେନ୍‌ରେ କେତୋଟି କାର୍ବନ ଅଛି ?
ଉ –
40

48. ଯୌଗିକ ଅଣୁର ସଙ୍କେତ C₅₀H₉₈ ହେଲେ ଏହା କେଉଁ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ –
ଆଲକାଇନ୍

49. ଆଲକହଲର ହୋମଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଚତୁର୍ଥ ଯୌଗିକଟିର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ –
C₄H₉OH

50. ଲକିନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ କେତେ ?
ଉ –
C_nH_2n

51. ଏସିଟିକ୍ ଏସିଡ଼ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଭିନେଗାର

52. ଆଲକାଇନ୍ ଶ୍ରେଣୀର ତୃତୀୟ ଯୌଗିକରେ କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ କେତୋଟି ସହ ସଂଯୋଜୀ ବନ୍ଧ ରହିଛି ?
ଉ –
5

53. ଥଣ୍ଡା ଜଳବାୟୁରେ ଘନୀଭୂତ ବିଶୁଦ୍ଧ ଏସିଟିକ୍ ଏସିଡ୍କୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
କାର୍ବୋକ୍‌ସିଲିକ୍ ଏସିଡ୍‌

54. ସାଇକ୍ଲୋପ୍ରୋପେନ୍‌ରେ କେତୋଟି ବନ୍ଧ ଥାଏ ?
ଉ –
9

55. ଆଲକାଇନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଂକେତ କେତେ ?
ଉ –
C_nH_2n-2

56. ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଥିବା ଅସମ ପରମାଣୁକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍

57. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଟିର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ –
ମିଥେନ୍

58. CH₃CH₂OHର ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କେତେ ?
ଉ –
78° C

59. ମିଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ସଙ୍କେତ କ’ଣ ?
ଉ –

60. ମିଥେନ୍‌ର ଗଳନାଙ୍କ କେତେ ?
ଉ –
90 K

B ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର |

1. CH₃CH₂OH ର IUPAC ନାମ ………………….. |
2. ଭୂପୃଷ୍ଠରେ କାର୍ବନର ପରିମାଣ ………………….. % |
3. ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ କାର୍ବନ ଡାଇଅକସ୍|ଇଭ୍‌ର ପରିମାଣ …………….. % |
4. ବେଞ୍ଜିନ୍‌ରେ ………………… ଟି ଦ୍ବିବନ୍ଧ ଅଛି ।
5. କ୍ଲୋରୋଫର୍ମର ଗଳନାଙ୍କ ………………….. K |
6. ମିଥେନ୍‌ର ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ……………… K |
7. କାର୍ବନାର ସଂଯୋଜକ ଇଲେକଟନ ଫଖ୍ୟା ………………… |
8. C^4- ପାଇଁ …………………… ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆବଶ୍ୟକ ।
9. C⁴⁺ ପାଇଁ ………………….. ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ତ୍ୟାଗ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
10. C₄H₁₀ ର ………………….. ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆବଶ୍ୟକ ।
11. ପ୍ରଥମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍‌ ନାମ‍, ……………………. |
12. ଏକ ବନ୍ଧ ଗଠନ ପାଇଁ ………………….. ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆବଶ୍ୟକ ।
13. ଦୁଇଟି ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ପରମାଣୁ ମଧ୍ୟରେ ……………………… ଟି ବନ୍ଧ ଅଛି ।
14. ଦୁଇଟି ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ମଧ୍ୟରେ ………………………… ଟି ସହସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧ ଅଛି ।
15. NH₃66 ………………. ଟି ସହ ସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଅଛି ।
16. 5 ଟି ବନ୍ଧ ପାଇଁ …………………. ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଆବଶ୍ୟକ ।
17. ଜୈବଗ୍ୟାସ୍‌ର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଟି …………………. |
18. CNG ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନଟି …………… ଗ୍ୟାସ୍ ।
19. କାର୍ବନ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସହଭାଜନ ଫଳରେ ……………….. ଗ୍ୟାସ୍‌ ସଂରଚନା ଧାରଣ କରେ ।
20. ଆଠଟି ସଲଫର୍ ପରମାଣୁ ପରସ୍କରସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଲେ ……………… ଟି ବନ୍ଧ ଗଠିତ ହୁଏ ।
21. ଏସିଟିଲିନ୍‌ରେ ……………….. ଟି ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଅଛି ।
22. କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ସଂଖ୍ୟା ……………. ରୁ ଅଧ୍ଵ ।
23. କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିବା ଗୁଣକୁ ……………କହନ୍ତି ।
24. କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ କେବଳ ଏକ ବନ୍ଧଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟ ପରମାଣୁ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଲେ ତାକୁ ……………. କୁହାଯାଏ ।
25. ଯେଉଁ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକରେ କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ଵିବନ୍ଧ କିମ୍ବା ତ୍ରିବନ୍ଧ ରହିଥାଏ ତାକୁ …………….. ଯୌଗିକ କହନ୍ତି ।
26. ପ୍ରୋପେନ୍‌ର ଆଣବିକ ସଙ୍କେତ ……………. |
27. ଏଥୁନ ଯୌଗିକରେ ବନ୍ଧ ସଂଖ୍ୟା ………………… |
28. ସାଇକ୍ଲୋହେକ୍‌ରେ ……………… ଟି ବନ୍ଧ ଅଛି ।
29. ପୁକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ …………………….. କୁହାଯାଏ ।
30. ଏକ ବା ଅଧିକ ଦ୍ଵିବନ୍ଧ ଥ‌ିବା ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ………………. କହନ୍ତି ।
31. ଅସମ ପରମାଣୁ ରହିଥ‌ିବା ଗ୍ରୁପ୍ ଯୌଗିକକୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଧର୍ମ ପ୍ରଦାନ କରେ । ତେଣୁ ସେଗୁଡ଼ିକୁ …………… କହନ୍ତି ।
32. କିଟୋନର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ …………. |
33. C₄H₁₀ ର ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵ …………………. |
34. ଆଲ୍‌କେନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ……………….. |
35. ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍‌ ଅଣୁରେ ……………….. ଟି ସହଭାଗୀ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଯୁଗଳ ଅଛି ।
36. ଇଥାନଲ୍‌ର ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ …………… K
37. ଇଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ଅନ୍ୟ ନାମ …………….. |
38. ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକର …………………. ବକ୍ଷରେ କଲେକଟ୍ରନର ସହଭାଜନ ଘଟେ |
39. ଜଳ ଅଣୁରେ ………………. ଟି ସହ ସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧ ଅଛି ।
40. NH₃ ରେ, ……………..
41. ସରଳତମ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ଟି …………. |
42. ସଂଚାପିତ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ……………. ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ।
43. ଏଥୁରେ ମୋଟ ……………………. ଟି ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଅଛି ।
44. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ରେ ପରମାଣୁର ଯୋଗ୍ୟତା ……………….. ବନ୍ଧଦ୍ୱାରା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୁଏ ।
45. ଏଥୁନ୍‌ ର ଅଣୁସଙ୍କେତ ……………… |

Answer:
1. ଇଥାନଲ୍
2. 0.02%
3. 0.03%
4. 3
5.209
6. 111
7. 4
8. 4
9.4
10. 2
11. ହିଲିୟମ୍
12. 2
13. 2
14. 3
15. 4
16. 10
17. ମିଥେନ୍
18. ମିଥେନ୍
19. Ne
20. 6
21. 5
22. ତିନି ନିୟୁତରୁ ଅଧ୍ଵ
23. କାଟିନେସନ୍
24. ପୃକ୍ତ ଯୌଗିକ
25. ଅପୃକ୍ତ
26. C₃H₈
27. 6
28. 15
29. ଆଲ୍‌କେନ୍
30. ଆଲ୍‌କିନ୍
31. ସକ୍ରିୟଗ୍ରୁପ୍
32. C = 0
33. 58
34. C_nH_2n+2
35. 3
36. 351
37. CO₂
38. ବହିଃସ୍ଥ
39. 3
41. CH₄
42. CH₄
43. 6
40. 1
44. ଏକ
45. C₂H₄ ।

C ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ ( ✓) ବା ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଲେଖ

1. ଫୁଲେରିନ୍‌ କାର୍ବନ୍‌ର ଏକ ରୂପ ।
2. ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଏକ ଅଧାତୁ, ତେଣୁ ଏହା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରେ ନାହିଁ ।
3. ଏଥୁନ୍ ଅଣୁରେ କାର୍ବୋନ୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟାର ଅନୁପାତ 1 : 2 |
4. ସାଇକ୍ଲୋପ୍ରୋପେନ୍‌ରେ 7ଟି ବନ୍ଧ ଥାଏ ।
5. ହୀରାର ସଂରଚନାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ ଚାରିଟି କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
6. CH₃COCH₃ର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍‌ର ନାମ କିଟୋନ୍ ।
7. ଆଲକେନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତଟି C_nH_2n
8. ଆଲକହଲ୍ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ତୃତୀୟ ଯୌଗିକ C₄H₉OH |
9. ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଯୋଡ଼ିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵର ପ୍ରଭେଦ 14u |
10. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍ ଦହନରେ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଶିଖା ଦେଇଥାଏ ।
11. ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦହନରୁ CO ଓ H₂O ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
12. ଆଲକାଇନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n-2
13. C₄H₈ ର ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵ 14 ।
14. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ର ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦହନ ହେଲେ ସ୍ବଚ୍ଛନୀଳ ରଙ୍ଗର ଧୂଆଁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
15. ବ୍ୟୁଟାନାନ୍‌ର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍‌ ଆଲଡ଼ିହାଇଡ୍ ।
16. 82ଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଥ‌ିବା ଆଲ୍‌କେନ୍‌ରେ 42ଟି କାର୍ବନ୍ ଅଛି ।
17. ଯୌଗିକ ଅଣୁର ସଙ୍କେତ C₅₀H₉₈ ଆଲକାଇନ୍ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଅଟେ ।
18. ଆଲକହଲର ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଚତୁର୍ଥ ଯୌଗିକଟି C₂H₅OH।
19. ଆଲ୍‌କିନ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n-2
20. ଏସିଟିକ୍ ଏସିଡ୍ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ ଭିନେଗାର କହନ୍ତି ।
21. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଅଣୁରେ ସର୍ବନିମ୍ନ ଚୈ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଥିଲେ ଆଇସୋମର୍ ହୋଇପାରିବ ।
22. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲକିନ୍ କହନ୍ତି ।
23. ବ୍ୟୁଟେନ୍ ଓ ହେକ୍‌ସେନ୍‌ରେ ଥିବା ମୋଟ ବନ୍ଧ ସଂଖ୍ୟା 32 |
24. ହେକ୍ସନ୍‌ର 1 9ଟି ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଅଛି ।
25. ପ୍ରୋପିନ୍ (C₃H₆) ଅଣୁରେ ଟି ସହସଂଯୋଜକ ବନ୍ଧ ରହିଛି ।
26. ଆଲକହଲ୍ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ତୃତୀୟ ଯୌଗିକ C₃H₇OH |
27. କାର୍ବନର ସଂଯୋଜକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସଂଖ୍ୟା 4 ।
28. ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଗଠନରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ 3ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରମ୍‌ ସହଭାଜନ କରେ ।
29. ଗୋଟିଏ ଅଣୁର ଆଣବିକ ସଂକେତ C₆H₆O ହେଲେ ଏଥରେ – CO – ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍‌ ଅଛି ।
30. ବେଞ୍ଜିନ୍ ଅଣୁ ମଧ୍ୟରେ 3ଟି ଦ୍ବିବନ୍ଧ ଅଛି ।

Answer:
1. ✓
2. x
3. ✔
4. x
5. ✔
6. ✔
7. x
8. ✔
9. ✔
10. ✔
11. x
12. ✔
13. x
14. x
15. x
16. ✔
17. ✔
18. x
19. ✔
20. ✔
21. x
22. x
23.✓
24. ✓
25. x
26.✓
27.✓
28. x
29. x
30. ✔

D ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

E ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. କାର୍ବନ କାହିଁକି ଚତୁଃସଂଯୋଜୀ ?
ଉ–
କାର୍ବନ ପରମାଣୁର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଥାଏ । ଅକ୍‌ଟ ପୁରଣ କରିବାପାଇଁ ଆଉ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ । ତେଣୁ କାର୍ବନ ଚତୁଃସଂଯୋଜୀ ।

2. କାର୍ବନର ଅପରରୂପଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ
କାର୍ବନର ଅପରୂପଗୁଡ଼ିକର ନାମ ହେଲା – ଗ୍ରାଫାଇଟ୍‌, ହୀରା ଓ ଫୁଲେରିନ୍‌ ।

3. ଅସମ ପରମାଣୁ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ—
ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ବଦଳରେ ଅନ୍ୟ ଯେଉଁ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସ୍ଥାନ ନିଏ, ତାହାକୁ ଅସମ ପରମାଣୁ କହନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ :
CH₄ + Cl₂ → CH₃Cl + HCl

4. ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକରେ ଥିବା ଅସମ ପରମାଣୁ ଓ ଗ୍ରୁପରେ ଥ‌ିବା ଅସମ ପରମାଣୁ ଯୌଗିକକୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଧର୍ମ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବାରୁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ କହନ୍ତି।

5. ସଜାତୀୟ (ହୋମୋଲଗସ୍) ଶ୍ରେଣୀ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଭ–
ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀରେ ଏକ ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ, ସମାନ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୌଗିକ ତାର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଯୌଗିକଠାରୁ (- CH₂) ଗ୍ରୁପ୍‌ଦ୍ୱାରା ଭିନ୍ନ ସେହି ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀକୁ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀ କୁହାଯାଏ ।

6. ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମର୍‌ ସୃଷ୍ଠିହେବାର କାରଣ କ’ ଣ ?
ଭ–
ଯୌଗିକରେ ଏକା ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ଥାଇ ଅଣୁ ଭିତରେ ପୃଥକ୍ ପରମାଣୁ ସଜ୍ଜାଯୋଗୁଁ ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମର୍ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏଥ‌ିପାଇଁ ଦାୟୀ ।

7. ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମର୍‌ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଭ–
ଯେଉଁ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଏକା ଅଣୁ ସଙ୍କେତଥାଇ ଅଣୁ ଭିତରେ ପରମାଣୁ ସଜ୍ଜା ପୃଥକ୍ ହୋଇଥାଏ, ସେହି ଯୌଗିକକୁ ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମର୍ କହନ୍ତି ।

୫. କାଟିନେସନ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?-
ଭ–
କାର୍ବନର ଅନ୍ୟ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସହିତ ବନ୍ଧ ଗଠନକରି ବୃହତ୍ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି କରିବାର ଅନନ୍ୟ ସାମର୍ଥ୍ୟ ଗୁଣକୁ କାଟିନେସନ୍ କହନ୍ତି ।

9. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ (ପୃକ୍ତ ଯୌଗିକ) କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଭ–
ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକର ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ କେବଳ ଏକ ବନ୍ଧଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟ ପରମାଣୁ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଲେ ତାହାକୁ ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ କହନ୍ତି ।

10. ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକରେ କାର୍ବନ କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ଵିବନ୍ଧ ବା ତ୍ରିବନ୍ଧ ରହିଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ବା ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ କହନ୍ତି ।

11. ଆଲ୍‌କେନ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲ୍‌କେନ୍ କହନ୍ତି ।

12. ଆଲ୍‌କିନ୍ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଊ–
ଯେଉଁ ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନରେ ଏକ ବା ଏକାଧ୍ଵକ ଦ୍ବିବନ୍ଧ ଥାଏ ତାକୁ ଆଲ୍‌କିନ୍ କହନ୍ତି ।

13. ଆଲ୍‌କାଇନ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଏକ ବା ଏକାଧ୍ଵକ ତ୍ରିବନ୍ଧ ଥିବା ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲ୍‌କାଇନ୍ କହନ୍ତି ।

14. ସହ ସଂଯୋଗ୍ୟ ଯୌଗିକ ଗୁଡ଼ିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କମ୍ କାହିଁକି ?
ଉ-
ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଆନ୍ତଃ ଆଣବିକ ବଳ କମ୍ ଥିବାରୁ, ଏଗୁଡ଼ିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କମ୍ ।

15. ସହ ସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ପରମାଣୁ ମଧ୍ୟରେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଯୁଗଳର ସହଭାଜନଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ହେଉଥ‌ିବା ବନ୍ଧକୁ ସହ ସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧ କହନ୍ତି ।

16. କାର୍ବନ ଗଠନ କରୁଥିବା ବନ୍ଧ ଖୁବ୍ ଶକ୍ତ କାହିଁକି ?
ଭ–
କାର୍ବନଦ୍ୱାରା ଶକ୍ତ ବନ୍ଧ ଗଠନର ଗୋଟିଏ କାରଣ ହେଲା ଏହାର ଆକାର ଛୋଟ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ସହ ବିଭାଜିତ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଯୁଗଳକୁ ଶକ୍ତ ଭାବରେ ଧରି ରଖୁବାପାଇଁ ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସ୍‌କୁ ସମର୍ଥ କରିଥାଏ ।

17. ଚକ୍ରୀୟ କାର୍ବନ୍ ଯୌଗିକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯେଉଁ କାର୍ବନ୍ ଯୌଗିକରେ କାର୍ବନ ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକ ରିଙ୍ଗ୍ ପରି ବା ଚକ୍ରାକାରରେ ସଜ୍ଜିତ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଚକ୍ରୀୟ

18. ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଭ–
ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଉପସ୍ଥିତିରେ କ୍ଲୋରିନ୍ ଅତି ଦ୍ରୁତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍ ସହ ସଂଯୋଗ କରିଥାଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ର ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ପରମାଣୁ ସ୍ଥାନରେ କ୍ଲୋରିନ୍ ପରମାଣୁ ଗୋଟି ଗୋଟି ହୋଇ ପ୍ରତିସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ପ୍ରତିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

19. ଆଲକାଇନ୍ ଶ୍ରେଣୀର ତୃତୀୟ ଯୌଗିକରେ କାର୍ବନ୍-କାର୍ବନ୍ ମଧ୍ଯରେ କେତୋଟି ସହସଂଯୋଜୀ ବନ୍ଧ ରହିଛି ?
ଉ–
ଆଲକାଇନ୍ ଶ୍ରେଣୀର ତୃତୀୟ ଯୌଗିକରେ କାର୍ବନ୍-କାର୍ବନ୍ ମଧ୍ଯରେ 5ଟି ସହସଂଯୋଜୀ ବନ୍ଧ ରହିଛି ।

20. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଅଣୁରେ ସର୍ବନିମ୍ନ କେତୋଟି କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ ଥୁଲେ ଆଇସୋମର୍ ହୋଇପାରିବ ?
ଉ–
ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଅଣୁରେ ସର୍ବନିମ୍ନ 4ଟି କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ ଥିଲେ ଆଇସୋମର୍ ହୋଇପାରିବ ।

21. CO₂ର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଡଟ୍ ସଂରଚନା ଲେଖ ।
ଉ–

22. 8 ଟି ସଲଫର ପରମାଣୁରେ ଗଠିତ ଏକ ସଲଫର୍ ଅଣୁର ଡଟ୍ ସଂରଚନା କ’ଣ ହେବ ?
ଉ–

23. ସାଇକ୍ଲୋହେକ୍‌ସେନ୍‌ ସଂରଚନା ଲେଖ ।
ଉ–

24. ବେଞ୍ଜିନ୍‌ର ସଙ୍କେତ ଲେଖ ।
ଉ–

25. ଇଥେନ୍‌ର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରିନ ଡଟ ସଂରଚନା ଓ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ଲେଖ ।
ଉ-

26. ପେଣ୍ଟେନର ସଂରଚନା ଓ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ଲେଖ ।
ଉ–

F ପ୍ରଥମଯୋଡ଼ିର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଯୋଡ଼ିର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଭୂପୃଷ୍ଠରେ କାର୍ବନର ପରିମାଣ : 0.02% :: ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ କାର୍ବନର ପରିମାଣ : ………………….. |
2. ମିଥେନ୍ : ୨୦ :: ଏସିଟିକ୍ ଏସିଡ୍ : ………………… |
3. C : 6 :: 0 : …………… |
4. H : K :: F : …………. |
5. ଇଥାନଲ : 351 :: ଏସିଟିକ୍ ଏସିଡ୍ : ………………… |
6. ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ : ଦ୍ଵିବନ୍ଧ :: ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ : ……………….. |
7. ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କମ୍ : ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ :: ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ଅଧ୍ଵକ : ………………… |
8. ଇଥେନ୍ : 7ଟି ବନ୍ଧ :: ଏଥୁନ୍ : ……………….. |
9. ଏକବନ୍ଧ : ଆଲ୍‌କେନ୍ :: ତ୍ରିବନ୍ଧ : …………………… |
10. ଆଲ୍‌କିନ୍ : C_nH_2n :: ଆଲ୍‌କାଇନ୍ : ……………… |
11. ଆଲ୍‌କହଲ : -OH :: ବ୍ରୋମୋ : …………… |
12. CH₃OH : ମିଥାନଲ୍ :: C₂H₅OH : ………………. |
13. : 12u :: ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ : …………………… |
14. CH₄ + O₂ → CO₂ + H₂O : C₂H₅OH + O₂CO₂ +: ………………….. |
15. ଗନ୍ଧକର୍ପୁର : ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ :: ଆଲ୍‌କହଲ : ………………….. |
16. ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ : ସ୍ୱଚ୍ଛଶିଖା :: ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ : ………………………. |
17. C₂H₂OHବହନ : CO₂+ H₂O :: C₂H₂OH ଜାରଣ : …………………. |
18. ଆଲକାଇନ୍ : ଇଥାଇନ୍ :: ଆଲ୍‌କିନ୍ : ………………….. |
19. ଆନ୍ତଃ ଆଣବିକ ବଳ କମ୍ : ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ :: ଆନ୍ତଃ ଆଣବିକ ବଳ ଅଧ୍ଵ : …………………. |
20. C₂H_2n+2 : ଆଲ୍‌କେନ୍ :: C₂H_2n-2; ……………….. |
21. C₄H₁₀ : ମ୍ୟୁଟେନ୍ :: C₄H₈ : ……………….. |
22. ମିଥେନ୍ ଗନ୍ଧ ଗଠନ : 8 ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ::ଏସିଟିଲିନ୍ ବନ୍ଧ ଗଠନ : ………………………… |
23. ମିଥେନ୍ ବନ୍ଧ ଗଠନ : 8 ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରମ୍‌ :: ଇଥେନ୍ ବନ୍ଧ ଗଠନ : ………………. |
24. ତ୍ରିବନ୍ଧ ଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍ : ଆଲ୍‌କାଇନ୍ :: ଦ୍ବିବନ୍ଧ ଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍ : …………………. |
25. – OH : ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସିଲ୍ :: : ……………
26. – OH : ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସିଲ୍ :: CHO : ……….
27. – OH : ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସିଲ୍ :: – COOH : ………….
28. ବ୍ଲୁଟେନ୍ : 10 ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ :: ହେକ୍ସନ୍ :
29. ଇଥେନ୍ : 2 କାର୍ବନ ପରମାଣୁ :: ଏଥୁଲିନ୍ :
30. C₁₀H₂₂ : ଆଲ୍‌କେନ୍ :: C₁₂H₂₂ : ……………..
31. CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₃ : ସଳଟ ଚେନ୍‌ ବ୍ୟୁଟେନ୍ ::
: ………….
32. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ : ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ :: ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ : ……………………. |
33. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ : ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରମ୍‌ ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ :: ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ : ……………………. |
34. ଆୟନିକ ଯୌଗିକ : ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ଅଧ୍ଵ :: ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ : ……………………. |
35. ଆୟନିକ ଯୌଗିକ : ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆଦାନପ୍ରଦାନ :: ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ : ……………………. |
36. C^4- : ଏନାୟନ :: C⁴⁺ : ……………………. |
37. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ : K କକ୍ଷ :: ଅକ୍‌ସିଜେନ : ……………………. |
38. ଦ୍ଵିବନ୍ଧ : 4 ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ :: ତ୍ରିବନ୍ଧ : ……………………. |
39. ଜୈବଗ୍ୟାସ୍‌ : ମିଥେନ :: ପେଟ୍ରୋଲିୟମ ଗ୍ୟାସ୍‌ ……………………. |
40. ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଅଣୁ : ତ୍ରିବନ୍ଧ :: ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଅଣୁ : ……………………. |

Answer:
1. 0.03%
2.290
3. 8
4. L
5. 391
6. ତ୍ରିବନ୍ଧ
7. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ
8. 6
9. ଆଲ୍‌ଇନ୍
10. C_nH_2n-2
11. -Br
12. ଇଥାନଲ୍
13. lu
14. H₂O
15. ପୁକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ
16. କଳାଧୂଆଁ ସହ ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗର ଶିଖା
17. CH₃COOH
18.12
19. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ
20. ଆଲ୍‌କାଇନ୍
21. ବ୍ଯଟାଇନ୍
22. 10 ଇଲେକ୍‌ଟ୍ର
23. 14 ଇଲେକ୍‌ଟ୍ର
24. ଆଲ୍‌କିନ୍
25. କିଟୋନ୍
26. ଆଲ୍‌ହାଇଡ୍
27. କାର୍ବୋକ୍‌ଲିକ୍ ଏସିଡ୍
28. 14 ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
29. ଦୁଇ କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ
30. ଆଲ୍‌କାଇନ୍
31. 2 ମିଥାଇଲ୍ ପ୍ରୋପେନ୍
32. ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ
33. ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସହଭାଜନ
34. ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କମ୍
35. ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସହଭାଜନ
36. କାଟାୟନ
37. L
38. 6 ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍
39. ବ୍ଲୁଟେନ୍
40. ଦ୍ବିବନ୍ଧ

SUBJECTIVE TYPE QUESTIONS WITH ANSWERS

1. ମିଥେନ୍ ଅଣୁର ଗଠନ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରଡ୍‌, ଡଟ୍ ଓ ଛକି ଚିହ୍ନଦ୍ଵାରା ଆଲୋଚନା କର । ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀ କ’ଣ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ମିଥେନ୍ ଅଣୁ ଏକ ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ । ଏହାର ଅଣୁ ସଙ୍କେତ CH₄ ଖୋଟିଏ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ରାରୋଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ସହ ସହସଂଯୋଜୀ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରି ମିଥେନ ଅଣୁ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
• ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ଯୋଗ୍ୟତା 1 । ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା K(1)। କାର୍ବନର ଯୋଗ୍ୟତା 4। କାରଣ ଏହାର ଚାରୋଟି ସଂଯୋଜକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଅଛି । ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ସଂରଚନା ଲାଭ କରିବାକୁ କାର୍ବନ ଏହି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନଗୁଡ଼ିକୁ ଚାରୋଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ସହିତ ଭାଗ କରିଥାଏ ।
• ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌କୁ ଡଟ୍ (.) ଭାବେ କାର୍ବନର ଚାରୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରକୁ ଛବି (x) ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରି ଏବଂ ଇଲେକଟ୍ରନ୍ ଯୁଗଳକୁ (.x) ରେଖାଖଣ୍ଡ ବା ବନ୍ଧରୂପେ ଦର୍ଶାଯାଏ । ତେବେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥ‌ିବା ମିଥେନ୍ ଅଣୁର ସହସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧର ଚିତ୍ର ନିମ୍ନ ପ୍ରକାରର ହେବ ।
• 
• ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀ – ସମାନ ସଂରଚନା ଓ ସମାନ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ଜୈବ ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀରେ ଗୋଟିଏ ଯୌଗିକ ତା’ର ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଯୌଗିକଠାରୁ ତା’ର ଆଣବିକ ସଙ୍କେତ -CH₂ ଗ୍ରୁପ୍ ଦ୍ଵାରା ପୃଥକ ହୋଇଥାଏ । ସେହି ଶ୍ରେଣୀକୁ ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀ କହନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୌଗିକକୁ ହୋମୋଲଖ୍ କହନ୍ତି

ଉଦାହରଣ – ମିଥେନ୍ (CH₄), ଇଥେନ୍ (C₂H₆), ପ୍ରୋପେନ୍ (C₃H₈), ବ୍ୟୁଟେନ୍ (C₄H₁₀) । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ହୋମୋଲଗ୍ । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ତା’ର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଯୌଗିକଠାରୁ – CH₂ ଗ୍ରୁପ୍‌ଦ୍ବାରା ଅଲଗା ହୋଇଥାଏ ।

2. ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ କ’ଣ ? କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ବହୁଳତାର କାରଣ କ’ଣ ? ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନର ଦୁଇଟି ଧର୍ମ ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
(i) କାର୍ବନ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ଯୌଗିକକୁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ :
ମିଥେନ୍ (CH₄), ଇଥେନ୍ (C₂H₆), ପ୍ରୋପେନ୍ (C₃H₈) ଇତ୍ୟାଦି ।

(ii) କାର୍ବନର ଅନ୍ୟ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସହିତ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରି ବୃହତ୍ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି କରିବାର ଅନନ୍ୟ ସାମର୍ଥ୍ୟ ଗୁଣକୁ କାଟିନେସନ୍ କହନ୍ତି । ଏହା କାର୍ବନଠାରେ ଯେତେ ମାତ୍ରାରେ ଦେଖାଯାଏ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ମୌଳିକଠାରେ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ।

(iii) ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ କାର୍ବନର ଦୀର୍ଘ ଶୃଙ୍ଖଳ; କାର୍ବନର ଶାଖାଯୁକ୍ତ ଶୃଙ୍ଖଳ କିମ୍ବା କାର୍ବନ ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକର ଚକ୍ରୀୟ ସଜ୍ଜା ଦେଖାଯାଏ ।

(iv) (a) ଦହନ : ଅଧିକାଂଶ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ଦହନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବହୁ ପରିମାଣରେ ତାପଶକ୍ତି ଓ ଆଲୋକ ଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।
(b) ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ସାଧାରଣତଃ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଶିଖା ଦେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନଗୁଡ଼ିକ କଳାଧୂଆଁ ସହ ହଳଦିଆ ଶିଖା ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

ଭଦାହରଣ :

(v) ଜାରଣ : ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଜାରଣ ଛଡ଼ା ଅନେକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଛି ଯେଉଁଥରେ ଆଲକହଲ୍‌ଗୁଡ଼ିକ କାର୍ବୋକ୍‌ଲିକ୍ ଏସିଡ଼ିରେ ପରିଣତ ହୁଏ । କ୍ଷାରୀୟ ପୋଟାସିୟମ୍ ପରମାଙ୍ଗାନେଟ୍ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳୀୟ ପୋଟାସିୟମ୍ ଡାଇକ୍ରୋମେଦ୍ଵାରା ଆଲକହଲ୍ ଜାରିତ ହୋଇ ଏସିଡ୍ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

3. ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ କ’ଣ ? ଉଦାହରଣ ଦେଇ ପୃକ୍ତ ଓ ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ସଂରଚନାତ୍ମକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ । ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ –
(i) କାର୍ବନ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ଯୌଗିକକୁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ କହନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ – ମିଥେନ୍ (CH₄), ଇଥେନ୍ (C₂H₆) ଇତ୍ୟାଦି ।

(ii) ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନରେ କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ବନ୍ଧ ଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ :

(iii) ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନରେ କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି କିମ୍ବା ତିନୋଟି ବନ୍ଧ ଥାଏ ।

ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲ୍‌କେନ୍ କୁହାଯାଏ । କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ଦ୍ଵିବନ୍ଧ ଥବା ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲ୍‌କିନ୍ ଓ କାର୍ବନ-କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ତିନୋଟି ବନ୍ଧ ଥବା ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନକୁ ଆଲ୍‌କାଇନ୍ କହନ୍ତି ।

ହୋମୋଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ
(i) ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୌଗିକ ଏକା ପ୍ରକାରର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ବହନ କରିଥା’ନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ :
ଆଲ୍‌କେନ୍ – C_nH_2n+2, ଆଲ୍‌କିନ୍ – C_nH_2n, ଆଲ୍‌କାଇନ୍ – C_nH_2n-2

(ii) ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୌଗିକ ତା’ର ଠିକ୍ ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଓ ଠିକ୍ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଯୌଗିକଠାରୁ – CH₂ ଗ୍ରୁପ୍‌ଦ୍ୱାରା ପୃଥକ ହୋଇଥାନ୍ତି ।

(iii) ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ଯୋଡ଼ିର ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵରେ ପ୍ରଭେଦ ହେଉଛି 14 a.m.u |

(iv) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦ୍ରାବକରେ ଏଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ରବଣୀୟ ଅଟନ୍ତି ।

(v) ଶ୍ରେଣୀରେ ଗଳନାଙ୍କ, ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ, ସାନ୍ଦ୍ରତା ଆଦିରେ କ୍ରମ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଯାଏ ।

(vi) ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ କେବଳ ସକ୍ରିୟ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥାଏ ।

4. ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନର ଯୋଗ ପ୍ରକ୍ରିୟା କ’ଣ ? ଉତ୍ପ୍ରେରକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ହାଇଡ୍ରୋଜେନୀକରଣର ଉପକାରିତା କ’ଣ ? ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ କେତେ ପ୍ରକାର ଓ କ’ଣ କ’ଣ ?
ଉ –

• ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଉତ୍ପ୍ରେରକ ଉପସ୍ଥିତିରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ସହ ଯୋଗ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଦେଇଥାଏ ।
• ପାଲାଡ଼ିୟମ୍ କିମ୍ବା ନିକେଲ୍‌କୁ ଉତ୍ପ୍ରେରକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ନିଜେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଶେଷରେ ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟାଇବାର କାରଣ ହୋଇଥାଏ କିମ୍ବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଗତିକୁ ଭିନ୍ନ ବେଗରେ ଅଗ୍ରସର କରାଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଉତ୍ପ୍ରେରକ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟିକୁ ବିଶେଷ ଭାବରେ ନିକେଲ୍ ଉତ୍ପ୍ରେରକ ବ୍ୟବହାର କରି ବନସ୍ପତି ତେଲର ହାଇଡ୍ରୋଜେନୀକରଣ
• ବନସ୍ପତି ତେଲରେ ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳ ଥାଏ । ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ପ୍ରତି ଉପକାରୀ ରୋଷେଇ ପାଇଁ ଅପୃକ୍ତ ଫ୍ୟାଟି ଏସିଡ୍ ଥ‌ିବା ତେଲକୁ ପସନ୍ଦ କରିବା ଉଚିତ, କାରଣ ଏହା ହୃଦ୍‌ରୋଗରୁ ରକ୍ଷା କରେ ।
  
• ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର – ଆଲ୍‌କିନ୍ ଓ ଆଇକାଇନ୍ ।
  • ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନର କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ଵିବନ୍ଧ ଥାଏ ତାହାକୁ ଆଲ୍‌କିନ୍ କହନ୍ତି । ଏହାର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n |
  • ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନରେ କାର୍ବନ-କାର୍ଟୁନ ପରମାଣୁ ମଧ୍ଯରେ ତ୍ରିବନ୍ଧ ଥାଏ ତାହାକୁ ଆଲ୍‌କାଇନ୍ କହନ୍ତି । ଏହାର ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n-2

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ମିଥେନ୍ ଅଣୁର ଗଠନ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• କାର୍ବନଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ସରଳତମ ଯୌଗିକ ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ମିଥେନ୍ ଅନ୍ୟତମ । ଏହାର ଅଣୁ ସଙ୍କେତ CH₄ |
• କାର୍ବନ ପରମାଣୁର ବାହ୍ୟତମ କକ୍ଷରେ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଥିବାରୁ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ ସଂରଚନା ଧାରଣ କରିବାପାଇଁ ଆଉ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆବଶ୍ୟକ । ସେହିପରି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ଯୋଗ୍ୟତା 1 ଅଟେ । ଏହାର ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଥ‌ିବାରୁ ଏହା ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍ ହିଲିୟମ୍ ସଂରଚନା ଧାରଣ କରିବାପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଆବଶ୍ୟକ ।
• ତେଣୁ କାର୍ବନ ପରମାଣୁର 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌କୁ 4ଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ସହ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସହଭାଜନ ଫଳରେ 4ଟି ସହ ସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରେ ।
• 

2. କାର୍ବନ ଏକ ବନ୍ଧୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ମୌଳିକ । ଉକ୍ତିର ଯଥାର୍ଥତା ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
ଭ –

• କାର୍ବନ ଅନ୍ୟ ମୌଳିକ ଯଥା – ହାଲୋଜେନ୍, ଅକ୍‌ସିଜେନ୍, ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଏବଂ ସଲଫର୍‌ ସହିତ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରେ ।
• ଏକ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ଏକ ବା ଅଧିକ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ସ୍ଥାନ ଏହି ସବୁ ମୌଳିକଦ୍ଵାରା ପୂରଣ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଏଥ‌ିରେ ବି କାର୍ବନର ଯୋଗ୍ୟତା ପୂର୍ଣ ରହିବ ।
• କାର୍ବନ ପରମାଣୁର ଆକାର ଛୋଟ ହେତୁ ଏହି ବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକରେ ଥ‌ିବା ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଯୁଗଳଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି କାର୍ବନ ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସ୍‌ ଆକର୍ଷଣ ବଳ ଅଧ୍ବକ, ତେଣୁ ବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକ ଅଧ୍ବକ ଶକ୍ତ ।
• ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନରେ କେତେକ ଅସମ ପରମାଣୁ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ବଦଳରେ ସ୍ଥାନ ପାଏ । ଯାହାକି ମୌଳିକ ରୂପରେ କିମ୍ବା କେତେକ ଗ୍ରୁପ୍‌ରେ ରହିଥାଆନ୍ତି ଏଗୁଡ଼ିକ ଉପସ୍ଥିତିରେ କାର୍ବନ ଯୌଗିକକୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଧର୍ମ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।

3. କାର୍ବନ ଯୌଗିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦହନ ପ୍ରକ୍ରିୟା କିପରି ସଂଗଠିତ ହୁଏ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
ଦହନ :

• ଅଧିକାଂଶ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ଦହନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବହୁ ପରିମାଣରେ ତାପଶକ୍ତି ଓ ଆଲୋକ ଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି କରିଥାନ୍ତି ।
• ପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଶିଖା ଦେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଅପୃକ୍ତ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ବହୁ ପରିମାଣରେ ହଳଦିଆ ଶିଖାସହ ଅସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଦହନ ହୁଏ ।

ଉଦାହରଣ :

4. ଆଲ୍‌କହଲ୍ ଓ ଆଲ୍‌ହାଇଡ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ଓ ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ ଲେଖ୍ ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ –
(i) ଆଲକହଲର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n+1 OH ବା R–OH, R = C_nH_2n+1, ଏଠାରେ n = 1, 2, 3, 4…
ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ – OH (ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସିଲ୍)

ଉଦାହରଣ :
CH₃OH – ମିଥାନଲ୍
C₂H₅OH – ଇଥାନଲ୍

(ii) ଆଲ୍‌ହାଇଡ୍‌ର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n+1 CHO ବା R-CHO, n = 0, 1, 2, 3…
ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ -CHO (ଆଲଡିହାଇଡ୍)
ଉଦାହରଣ :
HCHO – ମିଥାନାଲ୍
CH₃CHO – ଇଥାନାଲ୍

5. ଏମୋନିଆ ଅଣୁର ଗଠନ ବୁଝାଅ । ନିଃସଙ୍ଗ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଯୁଗଳ କ’ଣ ?
ଉ—

• ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 7, ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସଂରଚନା K(2) L(5) |
• ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍‌ର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ 5ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଥାଏ । ଅକ୍ଟେଟ ପୂରଣ ପାଇଁ ଆଉ 3ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରମ୍‌ ଆବଶ୍ୟକ । ଯାହାଫଳରେ ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍‌ ନିୟନର ସଂରଚନା ଧାରଣ କରିବ ।
• ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 1 । ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସଂରଚନା K(1) । ଆଉ ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ହେଲେ ତାହା ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଗ୍ୟାସ୍ ହିଲିୟମର ସଂରଚନା ଧାରଣ କରିବ ।
• ଅକ୍ଳେଟ୍ ପୂରଣ ପାଇଁ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ତାହାର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ 3ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସହ ତିନୋଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସହ ସହଭାଜନରେ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍-ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ବନ୍ଧ ଗଠିତ ହୁଏ ।
  
• ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍‌ର ଅନ୍ୟ ଏକ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଯୁଗଳ କୌଣସି ବନ୍ଧ ଗଠନ ନ କରି ସେହିପରି ରହିଥାଏ ଏହାକୁ ନି8ସଙ୍ଗ ଇଲେକଟ୍ରନ୍‌ କହନ୍ତି

6. CO₂ ର ଅଣୁର ଗଠନ କିପରି ହୁଏ । ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଡଟ୍ ସଂରଚନା ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଉ –

• ଗୋଟିଏ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଓ ଦୁଇଟି ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ପରମାଣୁକୁ ନେଇ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅଣୁ ଗଠିତ ।
• କାର୍ବନ ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 6, ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା K(2) L(4) । ଅକ୍‌ସିଜେନ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ ୫, ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସଂରଚନା K(2), L(6) |
• କାର୍ବନର ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ପୃଥକ ଭାବରେ ଗୋଟିଏ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ପରମାଣୁର ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ସହ ସହଭାଜିତ ହୋଇ CO₂ ଅଣୁ ଗଠନ କରେ ।
• 

7. କାର୍ବନ୍‌ର ବିଭିନ୍ନ ରୂପ ସମ୍ପର୍କରେ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –

• ପ୍ରକୃତିରେ କାର୍ବନ ମୌଳିକ ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ ମିଳିଥାଏ । ଏହି ବିଭିନ୍ନ ରୂପଗୁଡ଼ିକର ରାସାୟନିକ ପ୍ରକୃତି ସମାନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଭୌତିକ ପ୍ରକୃତି ଭିନ୍ନ ଅଟେ ।
• ହୀରା, ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଓ ଫୁଲେରିନ୍‌ କାର୍ବନର ତିନୋଟି ରୂପ ଅଟେ ।
• କାର୍ବନ୍‌ର ଏହି ସବୁ ରୂପ ମଧ୍ଯରେ କେବଳ ପରସ୍ପର ବନ୍ଧଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ପ୍ରଭେଦ ରହିଥାଏ ।
• ହୀରାର ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ ଅନ୍ୟ ଚାରୋଟି କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ ସହିତ ଦୃଢ଼ଭାବରେ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଏହା ଏକ ତ୍ରିବିମୀୟ ସଂରଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
• ଗ୍ରାଫାଇଟ୍‌ରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ଅନ୍ୟ ତିନୋଟି କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସହ ଏକ ସମତଳରେ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିଥାନ୍ତି ଏବଂ ଏହା ଏକ ଷଡ଼ଭୁଜୀୟ ବିନ୍ୟାସ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଏହି ଷଡ଼ଭୁଜୀୟ ବିନ୍ୟାସଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ସ୍ତର ଉପରେ ଆଉ ଏକ ସ୍ତର ରହିବା ଦ୍ବାରା ଗ୍ରାଫାଇଟ୍‌ ସଂରଚନା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
• କାର୍ବନ୍‌ର ଆଉ ଏକ ରୂପ ହେଉଛି ଫୁଲେରିନ୍ । କାର୍ବନ୍‌ର ଏହି ରୂପଟି ହେଲା C-60, ଯେଉଁଥ‌ିରେ କାର୍ବନ୍ ପରମାଣୁ ଗୁଡ଼ିକ ଫୁଟ୍‌ବଲ୍‌ ଆକାରରେ ସଜ୍ଜିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ ।

8. କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ଦହନ ଓ ଜାରଣ କିପରି ହୁଏ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
ଦହନ : ବାୟୁର ଉପସ୍ଥିତିରେ କାର୍ବନ ଯୌଗିକକୁ ଜାଳିଲେ ସେଥୁରୁ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ଜଳ ଓ ତାପଶକ୍ତି ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଏହା ଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ।
ଉଦାହରଣ :
(i) କାର୍ବନ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି CO₂, ତାପ ଓ ଆଲୋକ ଦିଏ ।
C + O₂ → CO₂ + ତାପ ଓ ଆଲୋକ

(ii) ମିଥେନ୍ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ଜଳି CO₂, H₂O ତାପ ଓ ଆଲୋକ ଦିଏ ।
CH₄ + O₂ → CO₂ + H₂O + ରାପ ଓ ଆଲୋକ

ଜାରଣ :

• କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ଜାରକର ଉପସ୍ଥିତିରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଗ୍ରହଣ କଲେ ତାହାକୁ ଜାରଣ କରନ୍ତି ।
• ଉଦାହରଣ : ଆଲକହଲ୍ କ୍ଷାରୀୟ KMnO₄ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳୀୟ K₂Cr₂O₇, ଉପସ୍ଥିତିରେ ଜାରିତ ହୋଇ କାର୍ବୋକ୍‌ଲିକ୍ ଏସିଡ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
  

9. ସଜାତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ କ’ଣ ? ପୃକ୍ତ ଓ ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ଉଦାହରଣ ଦେଇ ଆଲୋଚନା କର । ସଜାତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ : ଯେଉଁ ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୌଗିକ ତାର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଓ ପରବର୍ତୀ ଯୌଗିକଠାରୁ (CH.) ଗ୍ରୁପ୍‌ଦ୍ୱାରା ଭିନ୍ନ ସେହି ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀକୁ ହୋମୋଲଗ୍‌ ଶ୍ରେଣୀ ବା ସଜାତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ କହନ୍ତି । କୌଣସି ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀର କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ ପାଇଁ ଏକା ପ୍ରକାରର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ ପ୍ରତିସ୍ଥାପିତ ହେଲେ ସେହି ଯୌଗିକ ଶ୍ରେଣୀକୁ ସଜାତୀୟ ବା ହୋମୋଲୋଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀ କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ :
(i) ପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ; ଯଥା – CH₄, C₂H₆, C₃H₈, C₄H₁₀, ଇତ୍ୟାଦି ସଜାତୀୟ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ଅଟନ୍ତି । ଇଥେନ୍ C₂H₆ ତାର ପୂର୍ବବର୍ତୀ ମିଥେନ୍ (CH₄) ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପ୍ରୋପେନ୍ (C₃H₈) ଠାରୁ – CH₂ ଗ୍ରୁପ୍‌ଦ୍ୱାରା ଭିନ୍ନ ।

(ii) ଅପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ଗୁଡ଼ିକ C₂H₄, C₃H₆, C₄H₈, C₅H₁₀, ଇତ୍ୟାଦି ସଜାତୀୟ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ । ପ୍ରୋପିନ୍ (C₃H₆) ତାର ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଏଥ୍ନ୍ (C₂H₄) ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ବ୍ୟୁଟିନ୍ (C₄H₈) ଠାରୁ -CH₂, ଗ୍ରୁପ୍‌ଦ୍ୱାରା ଭିନ୍ନ ।

ଅତିସଂଯିପ୍ର ଉତ୍ତରମ୍ଜଲକ ପ୍ରଣ୍ଟୋତ୍ତର

1. ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ଓ ନିମ୍ନ ଗଳନାଙ୍କ ଓ ନିମ୍ନ ସୁଟନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ କାହିଁକି ?
ଉ –

• ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ କାରଣ ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକରେ ଦୁଇ ପରମାଣୁ ମଧ୍ୟରେ ମିଳିତ ଭାବେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଭାଗ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଚାର୍ଜଯୁକ୍ତ କଣିକାମାନ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇନଥାଏ ।
• ସହସଂଯୋଗ୍ୟ ବନ୍ଧଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକର ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଶକ୍ତ ବନ୍ଧ ରହିଥ‌ିବା ଦେଖାଯାଏ; ଆନ୍ତଃଅଣୁକ ବଳ କମ୍ ଥାଏ । ଏହି କାରଣରୁ ଏପରି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କମ୍ ହୋଇଥାଏ ।

2. H₂ ଅଣୁର ଗଠନ କିପରି ହୁଏ ଚିତ୍ର ସହ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 1 । ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା K(1) । ଏହା ଏହାର ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ମୌଳିକ He ର ସଂରଚନା ଧାରଣ କରିବାକୁ ଚାହେଁ ।
• ଦୁଇଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ସେମାନଙ୍କ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରର ସହଭାଜନ କରି ଏକ ସହ ସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରି H₂ ଅଣୁ ଗଠନ କରନ୍ତି ।
  

3. ଫୁଲେରିନ୍‌ କ’ଣ ? ଏହାର ନାମକରଣ ଏପରି କାହିଁକି କରାଯାଇଛି ?
ଊ–

• କାର୍ବନର ଅନ୍ୟ ଏକ ରୂପ ହେଲା- ଫୁଲୋରିନ୍ ।
• ପ୍ରଥମେ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥିବା କାର୍ବନର ଏହି ରୂପଟି ହେଲା C-60। ଯେଉଁଥ‌ିରେ କାର୍ବନ ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକ ଫୁଟବଲ ଆକାରରେ ସଜ୍ଜିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ ।
• ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ସ୍ଥପତି ବକ୍‌ମିନ୍‌ଷ୍ଟର ଫୁଲରଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇଥିବା ଭୂପରିଣାମ ବିଦ୍ୟା
• ଏହାର ଆକାର ସାଧାରଣତଃ ଖେଳୁଥିବା ଫୁଟ୍‌ବଲ୍‌ ପରି ।

4. ଅସମ ପରମାଣୁ କ’ଣ ? ଏମାନଙ୍କର ବିଶେଷତ୍ବ କ’ଣ ?
ଊ–

• ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ବଦଳରେ ଯେଉଁ ମୌଳିକ ପରମାଣୁ ବା କେତେକ ମୌଳିକ ପରମାଣୁର ଗ୍ରୁପ୍ ସ୍ଥାନ ପାଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଅସମ ପରମାଣୁ କହନ୍ତି ।
• ଏହି ଅସମ ପରମାଣୁ କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ଗୁଣ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

5. କାର୍ବନ ଯୌଗିକର ବହୁଳତାର ଦୁଇଟି କାରଣ ଲେଖ ।
ଊ– ‍
(i) କାଟିନେସନ୍ – କାର୍ବନର ଅନ୍ୟ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସହିତ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରି ବୃହତ୍ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ଅନନ୍ୟ ସାମର୍ଥ୍ୟ ରହିଛି । ଏହି ଗୁଣକୁ କାଟିନେସନ୍ କହନ୍ତି । ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ସଂରଚନା ସଳଖ ଚେନ୍, ଶାଖା ଚେନ୍ କିମ୍ବା ଚକ୍ରାକାର ଚେନ୍ ରୂପରେ ଦେଖାଯାଏ ।

(ii) ଚତୁଃ ସଂଯୋଗ୍ୟତା – କାର୍ବନର ସଂଯୋଜକ କକ୍ଷରେ 4ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଥିବାରୁ ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଅନ୍ୟ କାର୍ବନ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ଏକ ଯୋଗ୍ୟତା ବିଶିଷ୍ଟ ଅନ୍ୟ ମୌଳିକର ପରମାଣୁ ସହ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିବା ପାଇଁ ସମର୍ଥ ହୋଇଥାଏ । ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍, ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍‌, ସଲଫର୍‌, କ୍ଲୋରିନ୍‌ ଏବଂ ଆହୁରି ଅନେକ ମୌଳିକ ସହ କାର୍ବନର ଯୌଗିକ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଫଳରେ କାର୍ବନର ଯୌଗିକ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ ।

6. ଜୈବ ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ ବଦଳରେ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଇଛି କାହିଁକି ?
ଉ-

• କାର୍ବନ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌କୁ ନେଇ ଯୌଗିକ ପ୍ରାକୃତିକ ପଦାର୍ଥରୁ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଉଥିଲା, ତେଣୁ ଏହାକୁ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ବା ଜୈବ ଯୌଗିକ କୁହାଯାଉଥିଲା । ଧାରଣା ଥିଲା ଯେ ଏହା ଜୀବନ୍ତ ପଦାର୍ଥ ଭିତରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ
• କିନ୍ତୁ ଫ୍ରେଡ୍ରିକ୍ ଭୋଲାର 1828 ମସିହାରେ ଏମୋନିୟମ୍ ସିଆନେଟ୍‌ରୁ ୟୁରିଆ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଏହାକୁ ଖଣ୍ଡନ କରିଥିଲେ ।

7. ସେବେଠାରୁ ଏହାକୁ ଜୈବ ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ ବଦଳରେ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ବିଜ୍ଞାନ କୁହାଗଲା । କୋଇଲା ଓ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ବର ଦହନ ପରିବେଶକୁ ପ୍ରଦୂଷଣ କରେ କାହିଁକି ?
ଉ-

• କୋଇଲା ଓ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ରେ କିଛି ପରିମାଣରେ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଓ ସଲଫର୍‌ ଥାଏ ।
• କୋଇଲା ଓ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ର ଦହନରେ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍‌ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରେ ଏବଂ ସଲଫର-ସଲଫର୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହି ଦୁଇଟି ଗ୍ୟାସ୍ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ |

8. ହୋମଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
ଉ-

• ହୋମଲଗସ୍ ଶ୍ରେଣୀର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ ସମାନ ଥାଏ ।
• ଏଗୁଡ଼ିକ ସମାନ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ।
• ଭୌତିକ ପ୍ରକୃତିରେ ଏକ କ୍ରମବିନ୍ୟାସ ଦେଖାଯାଏ ଏବଂ ଆଣବିକ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ ।
• ଏଗୁଡ଼ିକ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦ୍ରାବକରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

9. ଲ୍‌କେନ୍ ଓ ଆଲ୍‌କିନ୍ କ’ଣ ବୁଝାଅ ? ପ୍ରତ୍ୟେକର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ‘ଲେଖ ।
ଉ-

• ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନଗୁଡ଼ିକରେ କାର୍ବନ କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ବନ୍ଧ ଥାଏ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲ୍‌କେନ୍ କହନ୍ତି ।
• ଏହାର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n+2 |
• ଯେଉଁ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନଗୁଡ଼ିକରେ କାର୍ବନ କାର୍ବନ ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ବନ୍ଧ ଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲ୍‌କିନ୍ କହନ୍ତି ।
• ଏହାର ସାଧାରଣ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C_nH_2n

10. ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମର କ’ଣ ? ଗ୍ରାଫିକ୍ ସଙ୍କେତ ସହ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ଯେଉଁ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଅଣୁ ସଙ୍କେତ ଥାଏ; କିନ୍ତୁ ଅଣୁ ଭିତରେ ପରମାଣୁ ସଜ୍ଜା ପୃଥକ୍ ହୋଇଥାଏ, ସେହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକୁ ସଂରଚନାତ୍ମକ ଆଇସୋମର କହନ୍ତି ।
• ଉଦାହରଣ : ବ୍ଲୁଟେନ୍‌ର ଅଣୁ ସଙ୍କେତ C₄H₁₀
  

11. କାଟିନେସନ୍ କ’ଣ ? ସିଲିକନ୍‌ର କାଟିନେସନ୍ କାର୍ବନର କାଟିନେସନ୍‌ଠାରୁ କିପରି ଭିନ୍ନ ?
ଉ –

• କାର୍ବନ୍‌ର ଅନ୍ୟ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ ସହିତ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରି ବୃହତ୍ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ଅନନ୍ୟ ସାମର୍ଥ୍ୟ ରହିଛି । ଏହି ଗୁଣକୁ କାଟିନେସନ୍ କହନ୍ତି ।
• କାର୍ବନ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ବହୁସଂଖ୍ୟକ କାର୍ବନ ସଂଯୁକ୍ତ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ସିଲିକନ୍ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ସାତଟି କିମ୍ବା ଆଠଟି ସିଲିକନ୍ ପରମାଣୁ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

12. ଆଣବିକ ସଙ୍କେତ C₃H₆O ଉଭୟ ଆଲ୍‌ହାଇଡ୍ ଓ କିଟୋନ୍ ହୋଇପାରେ । ସେମାନଙ୍କର ସଂରଚନା ଓ ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
C₃H₆O ଆଣବିକ ସଙ୍କେତ ଥିବା ଆଲଡିହାଇଡ୍‌ର ନାମ ପ୍ରୋପାନାଲ ଏବଂ କିଟୋନ୍‌ର ନାମ ପ୍ରୋପାନନ୍ । ଏମାନଙ୍କର ସକ୍ରିୟ ଗ୍ରୁପ୍ ଭିନ୍ନ ଅଟେ ।

13. ସହସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକର ଧର୍ମ ଦର୍ଶାଅ I
ଉ –

• ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣତଃ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ଅଟେ ।
• ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ କମ୍ ଅଟେ ।
• ଏହି ଯୌଗିକର ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଆକର୍ଷଣ ବଳ ଦୃଢ଼ ନୁହେଁ ।
• ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ବନ୍ଧ କୌଣସି ଆୟନ୍ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

14. ମିଥେନ୍ ଅଣୁର ସଂକେତ ଓ ଦୁଇଟି ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
ଉ

• ମିଥେନ୍ ଅଣୁର ସଙ୍କେତ CH₄ ।
• ବ୍ୟବହାର :
  • ମିଥେନ୍ ଇନ୍ଧନ ରୂପେ ବହୁଳ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଏହା ଏକ ଜୈବଗ୍ୟାସ୍ ।
  • ସଞ୍ଚାପିତ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ଅଟେ ।

15. କାର୍ବନ ଏବଂ ଏହାର ଯୌଗିକକୁ ଅଧିକାଂଶ ପ୍ରୟୋଗରେ ଇନ୍ଧନ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ –

• କାର୍ବନର ଯେକୌଣସି ଯୌଗିକ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍‌ରେ ଜଳିଲେ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ତାପ ଓ ଆଲୋକ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
• ଅଧିକାଂଶ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ମଧ୍ୟ ଦହନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ବହୁ ପରିମାଣର ତାପଶକ୍ତି ଓ ଆଲୋକ ଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଏକକ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ବିଶିଷ୍ଟ କାର୍ବନ ଯୌଗିକରୁ ଅନ୍ୟ ତୁଳନାରେ ଅଧ୍ଵକ ଶକ୍ତିମିଳେ ।

16. ପେଣ୍ଟିନ୍‌ ଓ ପ୍ରୋପାଇନ୍ ଅଣୁରେ କେତୋଟି ଲେଖାଏ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ପରମାଣୁ ଅଛି ?
ଉ –

• ପେଣ୍ଟିନ୍ ଅଣୁ (C₅H₁₀ ) 10 ଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ପରମାଣୁ ଅଛି ।
• ପ୍ରୋପାଇନ୍ ଅଣୁ (C₃H₄) ରେ 4 ଟି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁ ଅଛି ।

17. କାଟିନେସନ୍ କାର୍ବନଠାରେ କାହିଁକି ଦେଖାଯାଏ ?
ଉ –

• କାର୍ବନର ଆକାର ଛୋଟ ଯୋଗୁଁ ଏହା ଅକ୍ଳେଶରେ ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିପାରେ ।
• ସହଭାଜିତ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରମ୍ ଯୁଗଳକୁ ଶକ୍ତଭାବରେ ଧରି ରଖୁବାପାଇଁ ଏହା ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସକୁ ସମର୍ଥ କରିଥାଏ । ଫଳରେ ଏକ-ବନ୍ଧ, ଦ୍ବି-ବନ୍ଧ କିମ୍ବା ତ୍ରି-ବନ୍ଧ ଗଠନ କରିବାକୁ ସମର୍ଥ ହୁଏ ।

18. ପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ କ’ଣ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଊ–

• ପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ : ଯେଉଁ କାର୍ବନ ଯୌଗିକରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ବନ ପରମାଣୁ କେବଳ ଏକ ସହ ସଂଯୋଜ୍ୟ ବନ୍ଧଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟ କାର୍ଟୁନ ପରମାଣୁ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ କହନ୍ତି । ଏହାକୁ ଆଲକେନ୍ ମଧ୍ୟ କହନ୍ତି ।
• ଉଦାହରଣ : ମିଥେନ୍ (CH₄), ଇଥେନ୍ (C₂H₆), ପ୍ରୋପେନ୍ (C₃H₈) ଆଦି ପୃକ୍ତ କାର୍ବନ ଯୌଗିକ ।

19. ଇଥାନଲ୍‌ରୁ ଇଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍କୁ ରୂପାନ୍ତର କାହିଁକି ଏକ ଜାରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ?
ଊ–

• 
• ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ପରମାଣୁର ହ୍ରାସ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହା ଏକ ଜାରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Political Science Important Questions Chapter 2 ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Political Science Important Questions Chapter 2 ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ

Subjective Type Questions With Answers
ସଂଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧।ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ପ୍ରକାରଭେଦ ବର୍ଣନା କରି ।
Answer:
ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ପାଞ୍ଚ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ

• ଆଇନଗତ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ – ସମ୍ବିଧାନର ସମ୍ମାନ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ଏହା ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।
• ରାଜନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ― ସାର୍ବଭୌମ ରକ୍ଷା କରିବା, ଜାତୀୟ ସଂହତି ବଜାୟ ରଖିବା ଓ ଦେଶର ସୁରକ୍ଷା ନିମିତ୍ତ ଏହା ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।
• ସାମାଜିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ – ନାଗରିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଦ୍‌ଭାବ ଓ ଭ୍ରାତୃଭାବ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା କରିବାପାଇଁ ଏହା ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।
• ନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ – ଦେଶକୁ ବାହ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବିପଦରୁ ରକ୍ଷା କରିବା, ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ମହାନ୍ ନୀତି ଓ ଆଦର୍ଶକୁ ଅନୁସରଣ କରିବା ସହିତ ଜାତୀୟ ସେବାରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିବାକୁ ଏହା ପ୍ରେରଣା ପ୍ରଦାନ ନିମିତ୍ତ ଏହା ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।
• ଅର୍ଥନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ – ଜାତୀୟ ସମ୍ପତ୍ତିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କିତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣରେ ଏହା ସହାୟକ ହେଉଛି ।

୨।ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।

• କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରତି କେତେକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପାଳନ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।
• ଦେଶର ପ୍ରଗତି ନିମନ୍ତେ ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନରେ ୪ର୍ଥ(କ) ଅଧ୍ୟାୟରେ ଧାରା ୫୧(କ)ରେ ୧୧ଟି ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।
• ଦେଶର ସମ୍ବିଧାନ, ଜାତୀୟ ପତାକା ଏବଂ ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗୀତ ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଆମର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।
• ଭାରତର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ, ଏକତା, ସଂହତି ରକ୍ଷା ପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବା ଆମର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ ।
• ଦେଶରେ ଭ୍ରାତୃଭାବ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା, ନାରୀର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରକ୍ଷା କରିବା, ଜୀବଜଗତ ପ୍ରତି ଅନୁକମ୍ପା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଆମର ମୌଳିକ ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଗୋଟିଏ ମୁଦ୍ରାର ଦୁଇଟି ପାର୍ଶ୍ୱ ପରି ବୋଲି କାହିଁକି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:

• ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ । ବ୍ୟକ୍ତିର ବିକାଶ ପାଇଁ ଓ ତା’ର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ପରିପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କେତେକ ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
• ସେହିଭଳି ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ସୁପରିଚାଳନା ପାଇଁ କିଛି ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କଠାରୁ ଆଶା କରିଥାଏ । ସେଥପାଇଁ ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଗୋଟିଏ ମୁଦ୍ରାର ଦୁଇଟି ପାର୍ଶ୍ଵ ସଦୃଶ ବୋଲି

୨। କେବେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନରେ କିଛି ସଂସ୍କାର ଆଣିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କେଉଁ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନରେ କିଛି ସଂସ୍କାର ଆଣିବାପାଇଁ ୧୯୭୬ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ମାସରେ ଏକ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।
• ଏହି କମିଟି ସ୍ଵରଣ ସିଂହ କମିଟି ନାମରେ ପରିଚିତ ।

୩ । ସମ୍ବିଧାନର ୪୨ତମ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ କେବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ଓ ଏହି ଆଇନଦ୍ୱାରା କଣ କରାଗଲା ?
Answer:

•  ୧୯୭୬ ମସିହାରେ ସମ୍ବିଧାନର ୪୨ତମ ଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ କେବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ।
•  ଏହି ଆଇନଦ୍ୱାରା ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ଚତୁର୍ଥ ଭାଗ (କ)ର ଧାରା ୫୧(କ)ରେ ୧୦ଗୋଟି ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣ ନା କରାଗଲା । .

୪। ନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:

• ନାଗରି କ ମାନେ ମୌଳିକ ଅଧ୍ୟାର ଉପଭୋଗ କରୁଥିବାରୁ ସେମାନେ ଦେଶ ପ୍ରତି କିଛି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଦେଶକୁ ବାହ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବିପଦରୁ ରକ୍ଷା ନୈତିକ କର୍ଭବ୍ୟ ଅଟେ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ଜାତୀୟ ସେବାରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିବା ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।

୫। ସାମାଜିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:

• ଏହି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ୟରେ ସଦ୍‌ଭାବ ଓ ଭ୍ରାତୃଭାବ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥାଏ ।
• ମହିଳାମାନଙ୍କର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରକ୍ଷା କରିବା ଏହି କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଅନ୍ୟତମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।

୬ । ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଦୁଇଟି ଗୁରୁତ୍ଵ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:

• ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଅଧିକ ଦେଶପ୍ରେମୀ କରାଇବା ସହିତ ଦେଶ ଓ ଜାତି ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହ ଦେଇଥାଏ । ଏହି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପାଳନ କଲେ ନାଗରିକ ଦେଶର କଲ୍ୟାଣ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଗଠନ ପାଇଁ ସଚେତନ ହୋଇଥାଏ ।
• ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣବିଧ୍ ଅଟେ । ଏହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ପାଳନ କଲେ ସମାଜରେ ଶୃଙ୍ଖଳା ବଜାୟ ରହେ ।

୭। କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
(i) କର୍ତ୍ତବ୍ଯ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ ।

Objective Type Questions With Answers
A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

୧। କେଉଁ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରେ ସୁସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା ଏକ ଆଦର୍ଶ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
Answer:
ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସୁସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା ଏକ ଆଦର୍ଶ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।

୨।କେବେ ସ୍ମରଣ ସିଂହ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୭୬ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ମାସରେ ସ୍ଵରଣ ସିଂହ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ।

୩। ସ୍ଵରଣ ସିଂହ କମିଟି କେଉଁ ବିଷୟରେ ସୁପାରିସ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ସ୍ଵରଣ ସିଂହ କମିଟି ସମ୍ବିଧାନରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ମୌଳିକ କର୍ଭବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଏକ ତାଲିକା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ସୁପାରିସ କରିଥିଲେ ।

୪। ସମ୍ବିଧାନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ମୌଳିକ କର୍ଭବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କେଉଁ ଦାୟିତ୍ୱବୋଧକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ମୌଳିକ କର୍ଭବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ଆଇନଗତ, ରାଜନୈତିକ, ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ନୈତିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ ଦାୟିତ୍ୱବୋଧକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ।

୫। ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କାହା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ?
Answer:
ମୌଳିକ କର୍ଭବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ।

୬ । ବିଦେଶୀ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଲାଗୁ କରାଯାଇପାରିବ କି ?
Answer:
ନା, ବିଦେଶୀ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଲାଗୁ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।

୭ । ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ନ କଲେ ତାଙ୍କ ବିରୋଧରେ କିପରି ଆଇନଗତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବ ?
Answer:
ଜଣେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ନ କଲେ ତାଙ୍କ ବିରୋଧରେ କୌଣସି ଆଇନଗତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।

୮।  କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ଦେଶପ୍ରେମୀ କରାଇଥାଏ ?
Answer:
କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ଦେଶପ୍ରେମୀ କରାଇଥାଏ ।

୯ । ଜଣେ ନାଗରିକ କିପରି ଦେଶର ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଗଠନ ପାଇଁ ସଚେତନ ହୁଏ ?
Answer:
ଦେଶର କଲ୍ୟାଣ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଗଠନ ପାଇଁ ସଚେତନ ମୌଳିକ କର୍ଭବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ପାଳନ କଲେ ଜଣେ ନାଗରିକ ହୁଏ ।

୧୦ । ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କାହା ପାଇଁ ଏକ ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣବିଧ ଅଟେ ?
Answer:
ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ପାଇଁ ଏକ ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣବିଧ ଅଟେ ।

B ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

୧।‘ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମ୍ପଭିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ’ କରିବା କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
୨। ‘ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ମହାନ୍ ନୀତି ଓ ଆଦର୍ଶକୁ ଅନୁସରଣ କରିବା’ କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
୩। ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନରେ କିଛି ସଂସ୍କାର ଆଣିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ୧୯୭୬ ମସିହାରେ କେଉଁ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ?
୪। ମହିଳାମାନଙ୍କର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରକ୍ଷା କରିବା କେଉଁ ପ୍ରକାରର କର୍ତ୍ତବ୍ଯ ଅଟେ ?
୫୮ ୧୧ତମ ମୌଳିକ କର୍ଭବ୍ୟଟି ସମ୍ବିଧାନରେ କେବେ ଯୋଗ କରାଯାଇଥିଲା ?
୬। ଜାତୀୟ ସେବାରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିବା କି ପ୍ରକାରର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ ?
୭। ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
୮। ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡିକ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ କ’ଣ ଅଟେ ?
୯। ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ସଂଶୋଧନରେ ‘ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ’ଗୁଡ଼ିକ ଯୋଗ କରାଗଲା ?
୧୦ ।୮୬ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କେଉଁ ମସିହାରେ ହୋଇଥିଲା ?

Answer:
୧। ଅର୍ଥନୈତିକ,
୨। ନୈତିକ,
୩। ସ୍ଵରଣ ସିଂହ କମିଟି,
୪ । ସାମାଜିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ,
୫ । ୨୦୦୨ ମସିହା,
୬ । ନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ,
୭ । ଧାରା-୫୧ (କ),
୮ । ଏକ ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣବିଧ୍,
୯ । ୪୨ତମ ସଂଶୋଧନ,
୧୦ । ୨୦୦୨ ମସିହା

C ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। ସ୍ମରଣ ସିଂହ କମିଟି __________ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୭୬

୨। ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ୪୨ତମ ସଂଶୋଧନ __________ ମସିହାରେ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୭୬

୩ । ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବିଷୟରେ ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନରେ _____________ ଭାଗରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ଚତୁର୍ଥ ଭାଗ (କ)

୪। . ________________ ମସିହାରେ ୮୬ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
୨୦୦୨

୫। __________ ଗୋଟି ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ରହିଛି ।
Answer:
୧୧

୬ । ଜାତୀୟ ସେବାରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିବା ______________ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।
Answer:
ନୈତିକ

୭। ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମ୍ପଭିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କରିବା _____________ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ।
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ

୮ । ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପାଳନ କଲେ ନାଗରିକ ଦେଶର ______________ କଲ୍ୟାଣ ଓ ପାଇଁ ସଚେତନ ହୁଏ ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରର ଗଠନ

୯। ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ __________________ଅଟେ ।
Answer:
ଆଦର୍ଶ ଆଚରଣବିସ୍‌

୧୦ । ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟକୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକ ପାଳନ କଲେ ____________ ରହିପାରିବ ।
Answer:
ଶୃଙ୍ଖଳା

D. ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓ ) ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (X) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

୧। ୧୯୭୬ ମସିହାରେ ଆମର ୧୧ ଗୋଟି ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଥିଲା ।
୨ । ୨୦୦୨ ମସିହାରେ ଆମର ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା ୧୧କୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା ।
୩। ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ଚତୁର୍ଥ ଭାଗ (ଖ) ର ଧାରା ୫୧ (କ)ରେ ୧୦ ଗୋଟି ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବିଷୟରେ
୪। ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ।
୫। ବିଦେଶୀ ନାଗରିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଲାଗୁ ହୋଇଥାଏ ।
୬ | ମୌଳିକ କର୍ଭବ ସମ୍ପାଦନ ନ କଲେ ବ୍ୟକ୍ତି ବିରୋଧରେ ଆଇନଗତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରିବ ।
୭। ଆଇନଗତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରିବ । ପତାକାକୁ ସମ୍ମାନ କରିବା ।
୮। ସମ୍ବିଧାନର ସମ୍ମାନ ରକ୍ଷା କରିବା ଆମର ରାଜନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।
୯ । ମହିଳାମାନଙ୍କର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରକ୍ଷାକରିବା ଏକ ନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ।
୧୦ । ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମ୍ପଭିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କରିବା ଏକ ସାମାଜିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।

Answers:
୧। (×)
୨ । (√)
୩। (X)
୪। (√)
୫। (×)
୬ | (×)
୭। (√)
୮। (×)
୯ । (x)
୧୦ । (x)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

F. ରେଖାଙ୍କିତ ପଦକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧। ସ୍ଵରଣ ସିଂହ କମିଟି ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
୨ । ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକ ସରକାରଙ୍କ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ।
୩। ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ଦେଶଦ୍ରୋହୀ କରାଇଥାଏ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।
୪। ୪୨ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ୧୯୬୭ ମସିହାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ।
୫। ଅଧିକାର ଓ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପରସ୍ପର ଅନୁପୂରକ ।
୬। ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରକ୍ଷା କରିବା ଏକ ନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ।
୭। ୮୬ତମ ସଂଶୋଧନ ୨୦୦୦ ମସିହାରେ କରାଯାଇଥିଲା ।
୮। ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ବିଧାନ ୮୬ତମ ସଂଶୋଧନରେ ସଂଯୋଗ କରାଯାଇଥିଲା ।
୯। ସମ୍ବିଧାନର ସମ୍ମାନ ରକ୍ଷା କରିବା ରାଜନୈତିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ ।
୧୦ । ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମ୍ପଭିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣା କରିବା ସାମାଜିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ ।

Answer:
୧। ୧୯୭୬
୨ । ନାଗରିକମାନଙ୍କ
୩ । ଦେଶପ୍ରେମୀ
୪।୧୯୭୬
୫ । ପରିପୂରକ
୬ । ସାମାଜିକ କର୍ତବ୍ୟ
୭ । ୨୦୦୨
୮। ୪୨ ତମ
୯ । ଆଇନଗତ
୧୦ । ଅର୍ଥନୈତିକ

G ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ମସିହାରେ ସ୍ଵରଣ ସିଂହ କମିଟି ଗଠନ କରାଯାଇଥିଲା ?
(A) ୧୯୭୫
(B) ୧୯୭୬
(C) ୧୯୭୭
(D) ୧୯୭୮
Answer:
(B) ୧୯୭୬

2. କର୍ତ୍ତବ୍ୟ’ଗୁଡ଼ିକ ଯୋଗ କରାଗଲା ?
(A) ୪୧ ତମ
(B) ୪୨ ତମ
(C) ୪୩ ତମ
(D) ୪୪ ତମ
Answer:
(B) ୪୨ ତମ

3.୮୬ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ମସିହାରେ ହୋଇଥିଲା ?
(A) ୨୦୦୨
(B) ୨୦୦୫
(C) ୨୦୦୧
(D) ୨୦୦୭
Answer:
(A) ୨୦୦୨

4. ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
(A) ୪୮(କ)
(B) ୪୯(ଖ)
(C) ୫୦(କ)
(D) ୫୧(କ)
Answer:
(D) ୫୧(କ)

5. ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ରହିଛି ?
(A) ୧୦
(B) ୧୧
(C) ୭
(D) ୬
Answer:
(B) ୧୧

6. ସମ୍ବିଧାନର ସମ୍ମାନ ରକ୍ଷାକରିବା ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
(A) ଆଇନଗତ
(B) ରାଜନୈତିକ
(C) ସାମାଜିକ
(D) ନୈତିକ
Answer:
(A) ଆଇନଗତ

7. ‘ଭାରତର ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱ ରକ୍ଷା କରିବା’ – ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
(A) ଆଇନଗତ
(B) ରାଜନୈତିକ
(C) ସାମାଜିକ
(D) ନୈତିକ
Answer:
(B) ରାଜନୈତିକ

8. ‘ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମ୍ପଭିର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କରିବା’ – ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
(A) ରାଜନୈତିକ
(B) ସାମାଜିକ
(C) ନୈତିକ
(D) ଅର୍ଥନୈତିକ
Answer:
(D) ଅର୍ଥନୈତିକ

9. ମହିଳାମାନଙ୍କର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ରକ୍ଷା କରିବା ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
(A) ସାମାଜିକ
(B) ଆଇନଗତ
(C) ନୈତିକ
(D) ରାଜନୈତିକ
Answer:
(A) ସାମାଜିକ

10. ‘ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ମହାନ୍ ନୀତି ଓ ଆଦର୍ଶକୁ ଅନୁସରଣ କରିବା’ — ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
(A) ଆଇନଗତ
(B) ରାଜନୈତିକ
(C) ସାମାଜିକ
(D) ନୈତିକ
Answer:
(D) ନୈତିକ

11. ୧୯୭୬ ମସିହାର କେଉଁ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନରେ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଯୋଗ
(A) ୩୮ତମ
(B) ୪୨ତମ
(C) ୪୫ତମ
(D) ୪୮ତମ
Answer:
(B) ୪୨ତମ

12. କେଉଁ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନରେ ଏଗାରତମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଯୋଗକରାଯାଇଛି ?
(A) ୭୦ତମ
(C) ୮୫ତମ
(B) ୭୬ତମ
(D) ୮୬ତମ
Answer:
(D) ୮୬ତମ

13. ସର୍ବସାଧାରଣ ସମ୍ପଭିର ସୁରକ୍ଷା କରିବା ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
(A) ପ୍ରଥମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
(B) ପଞ୍ଚମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
(C) ନବମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
(D) ଦଶମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
Answer:
(C) ନବମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ

14. ଛଅ ବର୍ଷରୁ ଚଉଦ ବର୍ଷ ବୟସର ପିଲାମାନଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷାଲାଭ ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ଦେବା ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଟେ ?
(A) ପ୍ରଥମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
(B) ଦ୍ଵିତୀୟ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
(C) ସପ୍ତମ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
(D) ଏକାଦଶ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ
Answer:
(D) ଏକାଦଶ ମୌଳିକ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Notes Chapter 6 ଜନନ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 10 Life Science Notes Chapter 6 ଜନନ

→ ଉପକ୍ରମ (Introduction) :
ଜୀବମାନଙ୍କର ଏକ ବିଶେଷତ୍ଵ ହେଉଛି ଜନନ ବା ପ୍ରଜନନ ଜରିଆରେ ବଂଶବିସ୍ତାର କରିବା । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ବାରା ସେମାନେ ଠିକ୍ ନିଜ ପରି ଜୀବ

→ AN ING (Types of Reproduction) :

• ବଂଶବୃଦ୍ଧି ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଟି ଉପାୟରେ ହୋଇଥାଏ, ଯଥା- ଅଲିଙ୍ଗୀ ଜନନ ଏବଂ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଜନନ ।
• କେତେକ ଜୀବରେ କେବଳ ଅଲିଙ୍ଗୀ ଜନନଦ୍ୱାରା ଓ ଅନେକ ଜୀବରେ କେବଳ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଜନନଦ୍ୱାରା ବଂଶବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ ।
• ଅନ୍ୟ କେତେକ ଜୀବରେ ଉଭୟ ଉପାୟରେ ବଂଶବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ ।
• ଏହା ସମବିଭାଜନ ବା ସୂତ୍ରାୟନ ବା ମାଇଟୋସିସ୍ କିମ୍ବା ଏମାଇଟୋସିସ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ହୋଇଥାଏ ।

→ ଅଲିଙ୍ଗୀ ଜନନ (Asexual Reproduction) :

• ଅଲିଙ୍ଗୀ ଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସାଧାରଣତଃ ଅଣୁଜୀବ ସମେତ କେତେକ ନିମ୍ନ ଶ୍ରେଣୀର ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀଠାରେ ଦେଖାଯାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମାତୃକୋଷ ବା ଜନକ କୋଷ ବିଭାଜିତ ହେବା ଫଳରେ ଅପତ୍ୟ କୋଷ ବା ଅପତ୍ୟ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଏହା ସମବିଭାଜନ ବା ସୂତ୍ରାୟନ ବା ମାଇଟୋସିସ୍ କିମ୍ବା ଏମାଇଟୋସିସ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ହୋଇଥାଏ ।

→ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଜନନ (Sexual Reproduction) :

• ଲିଙ୍ଗୀୟ ଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବଂଶବିସ୍ତାର କରୁଥିବା ଜୀବମାନଙ୍କର ଶରୀରରେ ଦୁଇ ପ୍ରକାର କୋଷ ଥାଏ; ଯଥା – କାୟିକ ବା ସୋମୀୟ କୋଷ ଓ ଜାୟକ କୋଷ ।
• କାୟିକ କୋଷର ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ଏକ ଯୁଗ୍ମ ସଂଖ୍ୟା ଭାବେ ରହିଥାଏ ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ମଣିଷରେ ଏହି ସଂଖ୍ୟା 46 ଓ ମକାରେ 20 । ଏହି ସଂଖ୍ୟାକୁ ଦ୍ବିଗୁଣିତ ବା ଡିପ୍ଲଏଡ୍ ସଂଖ୍ୟା କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଏହାକୁ ‘2n’ ଭାବେ ସୂଚିତ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ସୋମୀୟ କୋଷ ବିଭାଜନ ଶରୀରର ବୃଦ୍ଧି ଓ ମରାମତି ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଏହି ବିଭାଜନର ବିଶେଷତ୍ଵ ହେଲା ମାତୃକୋଷର କ୍ରୋମୋଜମ୍ ସଂଖ୍ୟା ଓ ଅପତ୍ୟ କୋଷର କ୍ରୋମୋଜୋମ୍ ସଂଖ୍ୟା ସର୍ବଦା ସମାନ ହୋଇଥାଏ ।
• ଜନନ ଅଙ୍ଗ, ଅର୍ଥାତ୍ ପୁରୁଷର ମୁଷ୍କ (ଶୁକ୍ରାଶୟ) ତଥା ସ୍ତ୍ରୀର ଡିମ୍ବାଶୟରେ ଥିବା ଆଦି ଜାୟକ କୋଷ ଏବଂ ସପୁଷ୍ପକ ଉଦ୍ଭଦର ଫୁଲର କେଶରରେ ଥିବା ପରାଗ ମାତୃକୋଷ ତଥା ଫଳିକାରେ ଥ‌ିବା ମେଗାସ୍ପୋର୍ ମାତୃକୋଷରେ ମଧ୍ୟ 2n ସଂଖ୍ୟକ ଗୁଣସୂତ୍ର ରହିଥାଏ ।
• ଏହି କୋଷଗୁଡ଼ିକରୁ ଯୁଗ୍ମକ ଜାତ ହୋଇଥାଏ । ଯୁଗ୍ମକ ଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟ ସମୟରେ ଅର୍ଥବିଭାଜନ ବା ଅନ୍ଧାୟନ ବା ମିଓସିସ୍ ନାମକ ଏକ ବିଶେଷ ପ୍ରକାରର କୋଷ ବିଭାଜନ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏଥିଯୋଗୁଁ ଯୁଗ୍ମକରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ଅଧା ହୋଇଯାଏ । ଏହି ସଂଖ୍ୟାକୁ ଏକଗୁଣିତକ ବା ହାଫ୍ଲଏଡ୍ ସଂଖ୍ୟା କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଏହାକୁ ‘n’ ଭାବେ ସୂଚିତ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ଫୁଯୁଗ୍ମକ ଓ ସ୍ତ୍ରୀ ଯୁଗ୍ଧକର ମିଳନ ବା ସମାୟନ ଫଳରେ ଯୁଗ୍ମଜ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯୁଗ୍ମକ ଏକାପରି ହୋଇଥିଲେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସମଯୁଗ୍ମକ ତଥା ସେମାନଙ୍କ ମିଳନକୁ ସମଯୁଗ୍ମନ କୁହାଯାଏ । ଯୁଗ୍ମକ ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅସମଯୁଗ୍ମକ ତଥା ସେମାନଙ୍କ ମିଳନକୁ ଅସମଯୁଗ୍ମନ କୁହାଯାଏ । ଶୈବାଳ, କବକ ଓ କେତେକ ଆଦିପ୍ରାଣୀ ପରି ଜୀବମାନଙ୍କରେ ଏ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦେଖା ଯାଇଥାଏ । ଅନ୍ୟ ସବୁ ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ବିଶେଷ ପ୍ରକାରର ଅସମଯୁଗ୍ମନକୁ ଡିମ୍ବଯୁଗ୍ମନ କୁହାଯାଏ ।

→ କୋଷ ବିଭାଜନ (Cell division) :

• ଜୀବଜଗତରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର କୋଷ ବିଭାଜନ ଦେଖାଯାଏ; ଯଥା- ସମବିଭାଜନ ବା ସୂତ୍ରାୟନ ବା ମାଇଟୋସିସ୍ ଓ ଅର୍ଥବିଭାଜନ ବା ଅଦ୍ଧାୟନ ବା ମିଓସିସ୍ ।
• ମାଇଟୋସିସ୍ କାୟିକ କୋଷରେ ଏବଂ ଆଦି ଜାୟକ କୋଷରେ ସଂଘଟିତ ହେଉଥ‌ିବା ସ୍ଥଳେ ମିଓସିସ୍ ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଟେ ।

→ ସମବିଭାଜନ (Mitosis) :

2. ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ନ୍ୟଷ୍ଟିର ବିଭାଜନ ହୁଏ । ଏହାକୁ ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।

4. ଏହା ଏକ ଜଟିଳ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ଏହାକୁ ଚାରୋଟି ଅବସ୍ଥାରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇପାରେ, ଯଥା ମଧ୍ୟାବସ୍ଥା, ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା ଓ ଅନ୍ତିମାବସ୍ଥା ।

→ (କ) ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା (Prophase) :

• ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥାର ଆରମ୍ଭରେ କ୍ରୋମାଟିକ୍ ଜାଲିକା ଦେଖାଯାଏ ।
• ଜାଲିକା କ୍ରମେ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ସ୍ଥୂଳ ରୂପ ଧାରଣା କରି ପରିଶେଷରେ କେତୋଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଗୁଣସୂତ୍ର ଭାବେ ଦେଖାଯାଏ ।
• ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥାର ଶେଷବେଳକୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର ଅନୁଲମ୍ବଭାବେ ବିଭାଜିତ ହୋଇଥିବାର ଦେଖାଯାଏ, କିନ୍ତୁ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ରଠାରେ ଲାଗି ରହିଥାଏ ।
• କ୍ରମେ ନିନ୍ୟଷ୍ଟି ଓ ନ୍ୟଷ୍ଟିଝିଲ୍ଲୀ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଯାଏ ଓ କୋଷରେ ଥ‌ିବା ସେଣ୍ଡୋଜୋମ୍ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇ ଦୁଇ ବିପରୀତ ମେରୁ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରନ୍ତି ଓ ସେଠାରେ ତାରକ ଗଠନ କରନ୍ତି ।
• କୋଷର ଦୁଇ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ତର୍କୁତନ୍ତୁ ଗଠନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ।

→ (ଖ) ମଧ୍ୟାବସ୍ଥା (Metaphase) :

• 
• ମେରୁସ୍ଥିତ ତର୍କୁତନ୍ତୁ କ୍ରମଶଃ ବର୍ଷିତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ରସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।

→ (ଗ) ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା (Anaphase) :

• ଉତ୍ତରାବସ୍ଥାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ର ବିଭାଜିତ ହୁଏ ।
• ତର୍କୁତନ୍ତୁ ସଙ୍କୁଚିତ ହେବାଫଳରେ ଗୁଣସୂତ୍ରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ସୂତ୍ର ଦୁଇ ବିପରୀତ ମେରୁ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରନ୍ତି ।
• ଏହି ସମୟରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକ ସୂତ୍ର କୋଣାକାର ବା ‘V’ ଆକାର ଧାରଣ କରନ୍ତି ।

→ (ଘ) ଅନ୍ତମାବସ୍ଥା (Telophase) :

• ଅନ୍ତିମାବସ୍ଥାରେ ଅପତ୍ୟ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ କୋଷର ଦୁଇ ମେରୁରେ ଜମା ହୁଅନ୍ତି ।
• କ୍ରମଶଃ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ରପୁଞ୍ଜର ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗରେ ନ୍ୟଷ୍ଟିଝିଲ୍ଲୀ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ହେବା ଆରମ୍ଭ ହେବା ସହ ନିନ୍ୟଷ୍ଟି ମଧ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

→ କୋଷଜୀବକ ବିଭାଜନ (Cytokinesis) :

• ଉଭିଦ ମାତୃକୋଷର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଏକ କୋଷପଟ୍ଟିକା (Cell plate) ଦେଖାଯାଏ । କ୍ରମେ ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇ କୋଷରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ ।
• ପ୍ରାଣୀ ମାତୃକୋଷରେ କୋଷପଟ୍ଟିକା ତିଆରି ହୁଏନାହିଁ; କୋଷଜୀବକର ସଙ୍କୋଚନ ସୂକ୍ଷ୍ମସୂତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ହୋଇ ଦୁଇଟି ଅପତ୍ୟ କୋଷ’ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।

→ ଅର୍ଥବିଭାଜନ (Meiosis) :

•  ଅର୍ଥବିଭାଜନଦ୍ଵାରା ଗୋଟିଏ ମାତୃକୋଷରୁ ଚାରୋଟି ଅପତ୍ୟ କୋଷ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅପତ୍ୟକୋଷ ମାତୃକୋଷ ତୁଳନାରେ ଅର୍ଦ୍ଧେକ ସଂଖ୍ୟକ ଗୁଣସୂତ୍ର ବହନ କରନ୍ତି ।
• ଏହି ପ୍ରକାର ବିଭାଜନକୁ ନୂନକ ବିଭାଜନ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।
• ଅର୍ଥବିଭାଜନ ଦୁଇଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ । ପ୍ରଥମ ବିଭାଜନ (Meiosis-I)ରେ କୋଷର ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ଅର୍ଦ୍ଧେକ ସଂଖ୍ୟକ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଭାଜନ (Meiosis-II) ରେ ନୂତନ ଭାବେ ଗଠିତ କୋଷଗୁଡ଼ିକର ସମବିଭାଜନ ହୁଏ ।

(i) ପ୍ରଥମ ବିଭାଜନ :

• ସମବିଭାଜନ ପରି ଏହି ବିଭାଜନକୁ ମଧ୍ଯ ଚାରୋଟି ଅବସ୍ଥାରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇପାରେ; ଯଥା- ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା- 1, ମଧ୍ୟାବସ୍ଥା-I, ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା – I ଓ ଅନ୍ତିମାବସ୍ଥା -I।
  • (କ) ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା – 1 : ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା-I ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଅଧ୍ବକ ଦୀର୍ଘ ଓ ଜଟିଳ ଅଟେ । ଏହି ଅବସ୍ଥାର ପାଞ୍ଚୋଟି ଉପାବସ୍ଥା ଥାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ଲେପ୍‌ଟିନ୍, ଜାଇଗୋଟିନ୍, ପାକିଟିନ୍, ଡିପ୍ଲୋଟିନ୍ ଏବଂ ଡାଇଆକାଇନେସିସ୍ ।
• ଲେପଟୋଟିନ୍ ଉଦ୍ଭାବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଅବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଯଦିଓ ପୂର୍ବରୁ ଅନୁଦୈର୍ଘ୍ୟକଭାବେ ସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡିତ ହୋଇଥାନ୍ତି ମାତ୍ର ତାହା ଏକକ ରୂପେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି ।
• ଭାବରେ ଯୋଡ଼ା ଯୋଡ଼ା ହୋଇ ଲାଗି ରୁହନ୍ତି । ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ଆପୁଞ୍ଜନ କୁହାଯାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର ଯୁଗଳ ବା ଯୋଡ଼ିକୁ ଯୁଗଳ ଗୁଣସୂତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର ଯୁଗଳ ବା ଯୋଡ଼ିକୁ ଯୁଗଳ ଗୁଣସୂତ୍ର କୁହାଯାଏ ।
• ପାକିଟିନ୍‌ରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ସ୍ଥୂଳ ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ରାକାର ହୁଏ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର ଲମ୍ବଭାବରେ ଦୁଇଟି ଏକକସୂତ୍ରର ହୋଇଥିବାରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୁଗଳ ଗୁଣସୂତ୍ର ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଚତୁଃଏକକ ସୂତ୍ରରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ଡିପ୍ଲୋଟିନ୍‌ରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ପୃଥକୀକରଣ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ସେମାନେ କେବଳ କେତେକ ବିନ୍ଦୁରେ ପରସ୍ପର ସହିତ ଲାଗିରହି ଅନ୍ୟ ଅଂଶରେ ପୃଥକ୍ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ଏହି ମିଳନସ୍ଥଳକୁ କାଏଜ୍‌ମା କୁହାଯାଏ ।
• ଯୁଗଳ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଏହି ମିଳନସ୍ଥଳ ବା କାଏଜ୍‌ମାଟା ନିକଟରେ ସେମାନଙ୍କ ଏକକସୂତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଅଂଶ ବିନିମୟ ଦ୍ବାରା ଜିନ୍ ଆଦାନପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପାରାନ୍ତରଣ କୁହାଯାଏ ।
• ଡାଇଆକାଇନେସିସ୍‌ରେ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷୁଦ୍ରାକାର; କିନ୍ତୁ ସ୍ଥୂଳ ଓ ବର୍ଭୁଳ ହେବାଦ୍ୱାରା ଅଧିକ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଅଛି ଓ ଏହି ଉପାବସ୍ଥାରେ ସେଗୁଡ଼ିକର ଆକୃତି ମୁଦ୍ରିକା ସଦୃଶ ହୋଇଥାଏ । ନିନ୍ୟଷ୍ଟି ଏବଂ ନ୍ୟଷ୍ଟିଝିଲ୍ଲୀ ଏହି ଅବସ୍ଥାରେ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।
  • (ଖ) ମଧ୍ୟାବସ୍ଥା -I: ଏଥ‌ିରେ ସମବିଭାଜନର ମଧ୍ୟାବସ୍ଥା ପରି ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ କୋଷର ମଧ୍ୟସମତଳ ଭାଗକୁ ଚାଲିଆସନ୍ତି । ଏହି ଅବସ୍ଥାରେ ତର୍କୁତନ୍ତୁ ଗୁଣସୂତ୍ରର କେନ୍ଦ୍ରଭାଗ ସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ହୁଏ ।
  • (ଗ) ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା-I : ଯୁଗଳ ଗୁଣସୂତ୍ରର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର ତାହାର ଦୁଇଟି ଏକକ ସୂତ୍ରସହ କୋଷର ବିପରୀତ ଦିଗକୁ ଦୁଇ ମେରୁ ଆଡ଼କୁ ଗତିକରେ । ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ରର ବିଭାଜନ ହୁଏ ନାହିଁ । ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଏହି ସମୟରେ କୋଣାକାର ବା ‘V’ ଆକାର ଦେଖାଯାଆନ୍ତି ।
  • (ଘ) ଅନ୍ତଃମାବସ୍ଥା-I : ଅର୍ଦ୍ଧେକ ସଂଖ୍ୟକ ଗୁଣସୂତ୍ର କୋଷର ଦୁଇ ବିପରୀତ ମେରୁରେ ଜମାହୋଇ ଦୁଇଟି ନ୍ୟଷ୍ଟି ତିଆରି କରନ୍ତି । ପ୍ରଥମେ ନିନ୍ୟଷ୍ଟି, ପରେ ନ୍ୟଷ୍ଟିଝିଲ୍ଲୀ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଏବଂ ଗୁଣସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ଲମ୍ବାଳିଆ ଓ ପରେ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ ।
• ଏହି ସମୟରେ କୋଷଜୀବକ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ହୁଏ ଏବଂ କୋଷକୁ ଦୁଇଟି ଅପତ୍ୟ କୋଷରେ ବିଭକ୍ତ କରେ ।

(ii) ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଭାଜନ :

• ଅର୍ଥବିଭାଜନର ପ୍ରଥମ ବିଭାଜନ ପରେ ପରେ ଦ୍ବିତୀୟ ବିଭାଜନ ହୁଏ ଏବଂ ଏହା ଠିକ୍ ସମବିଭାଜନ ପରି ।
• ଏହାର ଚାରୋଟି ଅବସ୍ଥାକୁ ଆଦ୍ୟାବସ୍ଥା -II, ମଧ୍ୟାବସ୍ଥା – II, ଉତ୍ତରାବସ୍ଥା -II ଏବଂ ଅନ୍ତମାବସ୍ଥା – II କୁହାଯାଏ ।

→ ସମବିଭାଜନ ଓ ଅନ୍ଧବିଭାଜନ ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନା :
ମାଇଟୋସିସ୍ :

• ଏହା କାୟିକ କୋଷ ଓ ଆଦିଜାୟକ କୋଷରେ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏଥିରେ ମାତୃକୋଷ ଏବଂ ଅପତ୍ୟ କୋଷରେ ଥିବା ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ସମାନ ରହେ ।
• ଏହି ବିଭାଜନ ବେଳେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୁଣସୂତ୍ର ସ୍ବାଧୀନ ଭାବରେ ଅର୍ଥାତ୍ ଏକ ଅନ୍ୟଉପରେ ନିର୍ଭର ନ କରି ବିଭାଜିତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏଥ‌ିରେ ଆପୁଞ୍ଜନ କିମ୍ବା ଅଂଶ ବିନିମୟ ହୁଏନାହିଁ ।
• ମାଇଟୋସିସ୍‌ର ଉତ୍ତରାବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ରର ବିଭାଜନ ହେବା ଫଳରେ କ୍ରୋମାଟିଡ୍ ମେରୁଆଡ଼କୁ ଯାଇଥାଏ । 5. ଏହି ବିଭାଜନରେ ଗୋଟିଏ ମାତୃକୋଷରୁ 2ଟି ଅପତ୍ୟ କୋଷ ଜାତ ହୁଏ ।

→ ମିଓସିସ୍ :

• ଏହା ଯୁଗ୍ମଜ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ତେଣୁ ଏହା କେବଳ ଜନନ କୋଷରେ ଯୁଗ୍ମକ ଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହି ବିଭାଜନ ପରେ ଅପତ୍ୟ କୋଷରେ ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ମାତୃକୋଷରେ ଥ‌ିବା ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟାର ଅର୍ଦ୍ଧେକ ହୋଇଯାଏ ।
• ଏହି ବିଭାଜନର ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସଦୃଶ ଗୁଣସୂତ୍ର ଯୋଡ଼ା ଯୋଡ଼ା ହୋଇ ଲାଗି ରହନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆପୁଞ୍ଜନ ଓ ଅଂଶ ବିନିମୟ ହୁଏ ।
• ମିଓସିସ୍ (ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ )ର ଉତ୍ତରାବସ୍ଥାରେ ଗୁଣସୂତ୍ର କେନ୍ଦ୍ରର ବିଭାଜନ ହୁଏନାହିଁ । ଫଳରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କ୍ରୋମଜୋମ୍ ମେରୁଆଡ଼କୁ ଯାଇଥାଏ ।
• ଏହି ବିଭାଜନ ଶେଷରେ ଗୋଟିଏ ଆଦିଜାୟକ କୋଷରୁ 4ଟି ଅପତ୍ୟ କୋଷ ଜାତ ହୁଏ

1. ‘Mitosis’ ମୂଳ ଶବ୍ଦ ‘mitos’ରୁ ଆସିଛି; ‘mitos’ଅର୍ଥ ‘thread’(ସୂତ୍ର ବା ସୂତା)
2. ‘Meiosis’ ମୂଳ ଶବ୍ଦ ‘Meion’ରୁ ଆସିଛି; ଏହାର ଅର୍ଥ ‘to reduce’(କମାଇବା) । କ୍ରୋମୋଜୋମ୍ ସଂଖ୍ୟା ଅଧା ହୋଇଯାଉଥିବାରୁ ଏ ପ୍ରକାର କୋଷ ବିଭାଜନର ନାମ ‘Meiosis’ ରଖାଯାଇଛି ।
3. ‘Mitosis’ର ପ୍ରମୁଖ ଘଟଣା ବା ପରିଣାମ ବା ଗୁରୁତ୍ଵ ହେଉଛି ମାତୃକୋଷରୁ ଜାତ 2ଟି ଅପତ୍ୟ କୋଷ ଭିତରେ ମାତୃକୋଷସ୍ଥିତ ଡିଏନ୍ର ସମବଣ୍ଟନ । ତେଣୁ ଏହାକୁ ‘Equational Division’ କୁହାଯାଏ । ସେହିପରି ‘Meiosis’ର ପ୍ରମୁଖ ଘଟନା ହେଉଛି କ୍ରୋମୋଜୋମ୍ ସଂଖ୍ୟା 2nରୁ nକୁ ହ୍ରାସ ହେବା । ସେ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହାକୁ ‘Reductional Division’କୁହାଯାଉଛି।
4. ଓଡ଼ିଆରେ ‘Meiosis’ ପାଇଁ ‘ଅଦ୍ଧାୟନ’ (ଅର୍ଥବିଭାଜନ) ଓ Reductional Division’ ପାଇଁ ‘ନୂନକ ବିଭାଜନ’ – ଏହିପରି 2ଟି ଭିନ୍ନ ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି, ପ୍ରଥମ ଶବ୍ଦଟି ପ୍ରକ୍ରିୟାର ନାମଭାବେ ଏବଂ ଦ୍ବିତୀୟ ଶବ୍ଦଟି ବିଭାଜନର ପ୍ରମୁଖ ଘଟଣାକୁ ସୂଚାଇବା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଟେ ।
5. Mitosis = ସୂତ୍ରାୟନ ଏବଂ Equational Division = ସମବିଭାଜନ
6. Meiosis = ଅନ୍ଧାୟନ ଏବଂ Reductional Division = ନ୍ୟନକ ରି ଭ।କନ

→ ଉଭିଦରେ ଜନନ (Reproduction) :
ଉଦ୍ଭଦରେ ବଂଶ ବିସ୍ତାର ଉଭୟ ଅଲିଙ୍ଗୀ ଜନନ ଓ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।

→ ସମଲିଙ୍ଗୀ ପ୍ରଜନନ (Asexual Reproduction) :
ଉଭିଦରେ ଅଲିଙ୍ଗୀ ଜନନ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପ୍ରକାରର ହୋଇଥାଏ, ଯଥା- ବିଭାଜନ, କଳିକନ, ରେଣୁଭବନ ଓ ଅଙ୍ଗୀୟ ଜନନ ।

(i) ବିଭାଜନ (Fission) :

• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ କେତେକ ବୀଜାଣୁ ଓ ଏକକୋଷୀ ଶୈବାଳର ନ୍ୟଷ୍ଟି ଓ କୋଷଜୀବକ ଦୁଇଟି ସମାନ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇ ଦୁଇଟି ଅପତ୍ୟ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ଏହାକୁ ଦ୍ବିବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ
• କେତେକ ଶୈବାଳଜାତୀୟ ଉଦ୍ଭିଦ (ସ୍ପାଇରୋଗାଇରା) କୋଷ ଦୁଇରୁ ଅଧିକ ଭାଗରେ ବିଭାଜିତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାଗ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ନୂତନ ଜୀବରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ-ବହୁବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।

(ii) କଳିକନ ବା କୋରକୋଡ଼ଗମ (Budding) :

• ଇଷ୍ଟ ଜାତୀୟ କବକରେ ମୂଳ ମାତୃକୋଷରୁ ଜାତ ଅପତ୍ୟ କୋଷ କଳିକା ବା କୋରକ ଆକାରରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହି କଳିକା କ୍ରମଶଃ ବୃଦ୍ଧିପାଇ ମାତୃକୋଷରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୁଏ ଏବଂ ଶେଷରେ ଏକ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ଇଷ୍ଟକୋଷରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ କଳିକନ ବା କୋରକୋଡ଼ଗମ କୁହାଯାଏ ।

(iii) (Sporulation) :

• ଛତୁ ଓ ଫିମ୍ପି ଜାତୀୟ କବକରେ ଅସଂଖ୍ୟ କଳାରଙ୍ଗର ରେଣୁ (Spore) ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ରେଣୁଗୁଡ଼ିକ ନିର୍ଗତ ହୋଇ ଜଳ ବା ବାୟୁରେ ଭାସିବୁଲନ୍ତି ଓ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ମିଳିଲେ ଅଙ୍କୁରିତ ହୋଇ ନୂତନ ଉଭିଦ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି । ରେଣୁଦ୍ଵାର। ଏ ପ୍ରକାର ଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ରେଣୁଭବନ କୁହାଯାଏ ।
• ୟୁଲୋଥ୍ରିକସ୍ ପରି ଶୈବାଳରେ 4, 8 ବା ଅଧ‌ିକ ଚଳରେଣୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।
• ପେନିସିଲିୟମ ପରି କବକ ସାଧାରଣତଃ ଅଚଳରେଣୁଦ୍ଵାରା ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରନ୍ତି ।
• ପାଇଥ୍ୟମ୍ ପରି କବକ ପରିବେଶ ଅନୁଯାୟୀ ଚଳରେଣୁ ବା ଅଚଳରେଣୁଦ୍ବାରା ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରିଥାନ୍ତି ।

(iv) ଶାକାହାରୀ ପ୍ରଚାର (Vegetative Propagation):

• ପତ୍ର, ମୂଳ ବା କାଣ୍ଡର କୌଣସି ଅଂଶରୁ ଉଭିଦ ଜାତ ହେଲେ ଏହାକୁ ଅଙ୍ଗୀୟ ଜନନ କୁହାଯାଏ ।
• ଅମରପୋଇର ପତ୍ରଧାରରେ ଥ‌ିବା ଦନ୍ତୁରିତ ଅଂଶ ଓଦାମାଟି ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ସେଥୁରୁ ନୂତନ ଗଛ ବାହାରେ ।
• ଶତମୂଳୀ, ଡାଲିଆ ଆଦି ଗଛର ମୂଳରୁ ନୂତନ ଗଛ ବା ଲତା ଜାତ ହେବାର ଦେଖାଯାଏ ।
• କଦଳୀ, ପିଆଜ, ଅଦା, ହଳଦୀ ଆଦି ଭୂନିମ୍ନସ୍ଥ କାଣ୍ଡରୁ ନୂତନ ଗଛ ଜାତ ହୋଇଥାଏ । ଅଙ୍ଗୀୟ ଜନନ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପ୍ରକାରର ହୋଇପାରେ ।

→ (ଳ) ବିଖଣ୍ଡନ | (Fragmentation) :
ସ୍ପାଇରୋଗାଇରା ପରି ଶୈବାଳ ଓ ଅନ୍ୟ କେତେକ ଅପୁଷ୍ପକ ଉଦ୍ଭଦର ଥାଲସ୍ ବିଖଣ୍ଡିତ ହୋଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉଦ୍ଭଦରେ ପରିଣତ ହେବାର ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ବିଖଣ୍ଡନ କୁହାଯାଏ ।

→ (ଖ) ଛେଦନ (Cutting) :
ବାକ୍ସଗଛ ଓ ମନିପ୍ଲାଣ୍ଟ ଆଦି ଗଛର କାଣ୍ଡକୁ ଛୋଟ ଛୋଟ କରି କାଟି ମାଟିରେ ପୋତିଲେ କିଛିଦିନ ପରେ ସେଥୁରୁ ନୂତନ ଗଛ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ । ଏହାକୁ ଛେଦନ ପ୍ରଣାଳୀ କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣ – ମନିପ୍ଲାଣ୍ଟ ।

→ (ଗ) କଲମିକରଣ (Grafting) :

• କଲମିକରଣ ପଦ୍ଧତିରେ ଗୋଟିଏ ତରୁଣଗଛର ଅଗ୍ରଭାଗକୁ କାଟି ଦିଆଯାଏ । ଏହି କଟାସ୍ଥାନରେ ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଗଛର କଟାଡାଳ ବା କଲମକୁ କଲମି ମାଟିଦେଇ ବାନ୍ଧି ଦିଆଯାଏ ।
• ଏହି ବନ୍ଧା ସ୍ଥାନକୁ ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ପାଣି ଦେଇ ଓଦା ରଖାଯାଏ । କିଛିଦିନ ପରେ ତାହା ଯୋଡ଼ିହୋଇ ସେଠାରେ ନୂତନ ଗଛ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

→ (୧) ଡାଳି କଲମି :

• ଅଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ନୂଆଗଛ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ଚାଷୀମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଡାଳିକଲମି ଉପାୟ ଅବଲମ୍ବନ କରନ୍ତି ।
• ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଗଛର କୌଣସି ଏକ ଡାଳର କିଛି ଅଂଶରୁ ତ୍ବଚା ବାହାର କରି ମାଟି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଙ୍କାଇ ଆସି ଓଦା ମାଟିରେ ପୋତି ଦିଆଯାଏ । ଏହି ସ୍ଥାନକୁ କିଛି ଦିନ ଓଦା ରଖିଲେ ପୋତା ହୋଇଥିବା ଅଂଶରୁ କ୍ରମେ ଚେର ବାହାରେ ।
• ଚେର ବାହାରିବା ପରେ ଏହି ଡାଳଟିକୁ ମୂଳଗଛରୁ କାଟି ଅନ୍ୟତ୍ର ଲଗାଇଲେ ତାହା ଏକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନୂତନ ଗଛରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

→ (୨) ଗୁଜି କଲମି (Gootee) :

• ଏଥିପାଇଁ ଗଛର ସୁସ୍ଥ ଓ ପାକଳିଆ ଡାଳକୁ ବାଛି ତା’ର ମୂଳ ଅଂଶର ତ୍ବଚା ବାହାର କରି ଦିଆଯାଏ ।
• କଟା ଅଂଶ ଉପରେ କଲମି ମାଟି [ଗୋବର, କଟା ନଡ଼ା ଓ ପଟୁ ମାଟିର ମିଶ୍ରଣ] ଦେଇ ଅଖା ବା ପଲିଥ୍ଦ୍ୱାରା ତାହାକୁ ବାନ୍ଧି ଦିଆଯାଏ । କଲମି ମାଟି ନଶୁଖୁ ପାଇଁ ସେଥ୍ରେ ପ୍ରତିଦିନ ପାଣି ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଏ ।
• କିଛିଦିନ ପରେ ଏହି ସ୍ଥାନରୁ ଚେର ବାହାରି କଲମି ମାଟିରେ ବଢ଼େ । ଚେର ଭଲଭାବେ ବଢ଼ିଗଲା ପରେ ଡାଳଟିକୁ କଲମ କୁହାଯାଏ ।
• ଉଦାହରଣ : ପିଜୁଳି, ଗୋଲାପ, ଜାମୁ, କମଳା, କାଗେଜିଲେମ୍ବୁ ଇତ୍ୟାଦି ।

→ ବିଶେଷ ଧରଣର ଜନନ :
(i) ଅସମାୟିତ ଜନନ :

• ସମାୟନ ବା ନିଷେକ ନ ହୋଇ ଡିମ୍ବାଣୁର ବୃଦ୍ଧି ଘଟି ଭ୍ରୂଣ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ତାହାକୁ ଅସମାୟିତ ଜନନ ବା ଅନିଷେକ ଜନନ କୁହାଯାଏ ।
• କେତେକ ଅପୁଷ୍ପକ ଉଦ୍ଭଦ (ଶୈବାଳ ଓ ଫର୍ଶ)ରେ ଏହା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ । କେତେକ ଉଦ୍ଭଦରେ ସମାୟନ ନହୋଇ ଫଳ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ଅଯୁଗ୍ନିତ ଫଳନ କୁହାଯାଏ ।
• ସପୁଷ୍ପକ ଉଦ୍ଭଦ (ପିଜୁଳି, ଅଙ୍ଗୁର, କଦଳୀ ଇତ୍ୟାଦି)ରେ ଏ ପ୍ରକାର ଜନନ ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଜାତ ଫଳ ମଞ୍ଜିଶୂନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଫଳକୁ ଅସାମୟିତ ଫଳ ବା ମଞ୍ଜିବିହୀନ ଫଳ କୁହାଯାଏ ।

(ii) ଟିସୁ ପୋଷଣ (Tissue Culture) :

• ଉଭିଦର ଜୀବନ୍ତକୋଷ, କିମ୍ବା ସେହି କୋଷଗୁଡ଼ିକରୁ ଜାତ ହୋଇଥିବା ଉଭିଦ ପୂର୍ଣବିଭବୀ ବା ସର୍ବକ୍ଷମ । ଅର୍ଥାତ୍ ସେହି ଏକକଗୁଡ଼ିକରେ ଗୋଟିଏ ଉଦ୍ଭଦ ସୃଷ୍ଟି କରିବା କ୍ଷମତା ଥାଏ । ଉଦ୍ଭଦ ଟିସୁର ପୂର୍ଣବିଭବୀ ଗୁଣକୁ ଆଧାର କରି ପାରେନକାଇମା ଭଳି ବିଭେଦିତ ପେଶୀକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପରିମାଣର ପୋଷକ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ଯୋଗାଇ ଦେଲେ ତାହା ପୁନଃବିଭାଜନକ୍ଷମ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏଣୁ ଏକ ଜୀବନ୍ତ ଜୀବକୋଷ କିମ୍ବା ଜୀବନ୍ତ ଟିସୁକୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଜୀବାଣୁମୁକ୍ତ ପୋଷକ ମାଧ୍ୟମରେ ବୃଦ୍ଧି କରାଇ ଏକ ପ୍ରତିରୂପୀ ଉଦ୍ଭଦ ସୃଷ୍ଟି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତ କୋଷୀୟ ଗଠନକୁ ଟିସୁ ପୋଷଣ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପ୍ରଥମେ ଗୋଟିଏ ଉଭିଦର ଉପଯୁକ୍ତ ସୁସ୍ଥ ଓ ତରୁଣଅଂଶ ଚୟନ କରାଯାଏ ପୃଥକ କରାଯାଏ । ତାହାକୁ ବିସ୍ତାପିତ ଅଂଶ ବା ଏକ୍ସପ୍ଲାଣ୍ଟ କୁହାଯାଏ ।
• ଟିସୁ ପୋଷଣଦ୍ୱାରା ଅନିୟମିତ ଭାବେ ସଜ୍ଜିତ ପାରେନକାଇମା ପେଶୀକୋଷଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଆକାରବିହୀନ ପିଣ୍ଡକୁ କାଲ୍‌ କୁହାଯାଏ ।
• କାଲ୍ସର ପୁନକର୍ଷଣଦ୍ଵାରା ସେଥୁରୁ ଚାରା ଉଭିଦ ବାହାରେ । ଚାରା ଉଭିଦଗୁଡ଼ିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଅବସ୍ଥାରେ ବୃଦ୍ଧି କରାଗଲେ ତାହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉଭିଦରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସୂକ୍ଷ୍ମ ବଂଶବିସ୍ତାର କୁହାଯାଏ ।

→ ସପୁଷ୍ପକ ଉଦ୍ଭଦରେ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଜନନ :

• ଆବୃତବୀଜୀ ଉଦ୍ଭଦରେ ଜନତାଂଶଗୁଡ଼ିକ ଫୁଲ ମଧ୍ୟରେ ଥାଏ । ଫୁଲର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ ହେଲା- ବୃତିମଣ୍ଡଳ, ଦଳମଣ୍ଡଳ, ପୁଂକେଶର ଓ ଫଳିକା ଚକ୍ରର ଫଳିକା ।
• କେବଳ କେଶର ବା କେବଳ ଫଳିକା ଥିବା ଫୁଲକୁ ଏକଲିଙ୍ଗୀ ଫୁଲ କୁହାଯାଏ ଓ ଉଭୟ କେଶର ଓ ଫଳିକା ଥ‌ିବା ଫୁଲକୁ ଦ୍ଵିଲିଙ୍ଗୀ ଫୁଲ କୁହାଯାଏ ।

→ ପରାଗସଙ୍ଗମ ବା ପରାଗଣ (Pollination) :

• ସମାୟନ ପୂର୍ବରୁ ଫୁଲରେ ଥିବା ପରାଗରେଣୁ ବିଭିନ୍ନ ମାଧ୍ୟମରେ ଆସି ଫୁଲର ଗର୍ଭଶୀର୍ଷ (Stigma) ରେ ପଡ଼େ । ଏହାକୁ ପରାଗସଙ୍ଗମ ବା ପରାଗଣ କୁହାଯାଏ ।
• କେତେକ ଉଦ୍ଭଦରେ ଗୋଟିଏ ଫୁଲର ପରାଗରେଣୁ ସେହି ଫୁଲର ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼ି ତାହାର ଡିମ୍ବାଣୁକୁ ସମାୟନ କରେ । ଏହାକୁ ସ୍ବ-ପରାଗଣ କୁହାଯାଏ ।
• କିନ୍ତୁ ଅଧିକାଂଶ ଉଦ୍ଭଦରେ ଗୋଟିଏ ଜାତିର ଫୁଲର ପରାଗରେଣୁ ପତଙ୍ଗ, ପକ୍ଷୀ, ଜଳ, ବାୟୁ ଆଦି ମାଧ୍ୟମରେ ଆସି ସେହି ଜାତିର ଅନ୍ୟ ଏକ ଫୁଲର ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼େ ଓ ପରେ ଗର୍ଭାଧାନ ହୁଏ । ଏହାକୁ ପରପରାଗଣ କୁହାଯାଏ ।

→ ଫଳିକା ଓ ଗର୍ଭାଶୟ :

• ଫଳିକାର ତିନୋଟି ଅଂଶ ଥାଏ । ଏହାର ସ୍ତ୍ରୀତ ଶେଷଭାଗ ହେଉଛି ଗର୍ଭାଶୟ, ମଧ୍ୟଭାଗଟି ଗର୍ଭଦଣ୍ଡ ଓ ଉପରିଭାଗ ଗର୍ଭଶୀର୍ଷ ନାମରେ ନାମିତ ।
• ସହଡିମ୍ବକଟି ଗୋଟିଏ ବୃନ୍ତଦ୍ୱାରା ଗର୍ଭାଶୟରେ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଡିମ୍ବକ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଡିମ୍ବକାୟାକୁ ଆବୃତ କରି ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ଆଚ୍ଛଦ ଥାଏ । ଆଚ୍ଛଦ ଅଗ୍ରଭାଗର ମିଳନ ସ୍ଥାନରେ ଗୋଟିଏ ଛିଦ୍ର ରହିଥାଏ ଯାହାକୁ ବୀଜରନ୍ଧ୍ର କୁହାଯାଏ ।
• ଡିମ୍ବକାୟାରେ ଗୋଟିଏ ଭ୍ରୂଣାଶୟ ଥାଏ । ଭ୍ରୂଣାଶୟର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଗୋଟିଏ ଡିମ୍ବକୋଷ ଓ ତାହାର ଦୁଇପାଖରେ ଦୁଇଟି ସହାୟକ କୋଷ ରହିଥାଏ ।
• ବୃନ୍ତଆଡ଼କୁ ତିନିଟି ପ୍ରତିମୁଖ କୋଷିକା ରହିଥାଏ । ଭ୍ରୂଣାଶୟ ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଲାଗି ଲାଗି ରହିଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ନ୍ୟଷ୍ଟିକୁ ମେରୁନ୍ୟଷ୍ଟି କୁହାଯାଏ ।
• ସମାୟନର ଠିକ୍ ପୂର୍ବରୁ ଏହି ଦୁଇଟି ନ୍ୟଷ୍ଟି ମିଳିତ ହୋଇ ଦ୍ଵିତୀୟକ ନ୍ୟଷ୍ଟିରେ ପରିଣତ ହୁଅନ୍ତି ।

→ ସମାୟନ (Fertilization) :

• ପରାଗରେଣୁ ଗର୍ଭଶୀର୍ଷରେ ପଡ଼ିବା ପରେ ତାହାର ବାହାର ଆବରଣଟି ଫାଟିଯାଏ । ଭିତର ଆବରଣଟି ଗୋଟିଏ ନଳୀ ଆକାରରେ ବାହାରେ ଓ ପରାଗ ଅଙ୍କୁରିତ ହୁଏ ।
• ଏହି ନଳୀ ଗର୍ଭଦଣ୍ଡ ମଧ୍ୟଦେଇ ଭ୍ରୂଣାଶୟ ଆଡ଼କୁ ବଢ଼େ । ଏହାକୁ ପରାଗନଳୀ କୁହାଯାଏ ।
• ପରାଗ ଅଙ୍କୁରିତ ହେବା ସମୟରେ ଏହା ସମବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବିଭାଜିତ ହୋଇ ପ୍ରଥମେ ଅଙ୍ଗୀୟ କୋଷ ଓ ଜନନ କୋଷ ସୃଷ୍ଟି କରେ
• ଜନନ କୋଷ ପୁନର୍ବାର ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବିଭାଜିତ ହୋଇ ଦୁଇଟି ପୁଂଯୁଗ୍ମକ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ପରାଗ ନଳୀରେ କିଛି କୋଷରସ ସହିତ ଦୁଇଟି ପୁଂଯୁଗ୍ମକ ଓ ଗୋଟିଏ ନଳୀ ନ୍ୟଷ୍ଟି ଥାଏ । କ୍ରମେ ପରାଗନଳୀ ବୀଜରନ୍ଧ୍ର ବାଟଦେଇ ପୁଂଯୁଗ୍ମକ ଦୁଇଟି ଭୂଣାଶୟ ମଧକୁ ଚାଲିଆସେ ଓ ଗୋଟିଏ ଫୁଯୁଗ୍ମକ ସ୍ତ୍ରୀ ଯୁଗ୍ମକ ବା ଡିମ୍ବକୋଷ ସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ ଯୁଗ୍ମଜ ଗଠନ କରେ । ଏଥୁରୁ ଭ୍ରୂଣର ଉତ୍ପତ୍ତି ହୁଏ ।
• ଅନ୍ୟ ଫୁଯୁଗ୍ମକଟି, ଦ୍ଵିତୀୟକ ନ୍ୟଷ୍ଟି ସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ ଭୃଣପୋଷ ନ୍ୟଷ୍ଟି ଗଠନ କରେ । ଭ୍ରୂଣପୋଷ ନ୍ୟଷ୍ଟିରୁ ଭୃଣପୋଷ ଜାତ ହୁଏ ଏବଂ ଏହା ବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଭୃଣକୁ ପୋଷଣ ଯୋଗାଇଥାଏ ।
• ପୁଂଯୁଗ୍ମକ ଓ ସ୍ତ୍ରୀ ଯୁଗ୍ଧକର ମିଳନକୁ ସମାୟନ କୁହାଯାଏ । ସପୁଷ୍ପକ ଆବୃତବୀଜୀ ଉଦ୍ଭଦରେ ଦୁଇଟି ସମାୟନ କ୍ରିୟା ଦେଖବାକୁ ମିଳେ । ପ୍ରଥମଟି ହେଲା, ଗୋଟିଏ ପୁଂଯୁଗ୍ମକ ସହିତ ଡିମ୍ବାଣୁ ବା ଡିମ୍ବକୋଷର ସମାୟନ ଓ ଅନ୍ୟଟି ହେଲା ଦ୍ୱିତୀୟକ ନ୍ୟଷ୍ଟି ସହିତ ଦ୍ୱିତୀୟ ପୁଂଯୁଗ୍ଧକର ମିଳନ । ସପୁଷ୍ପକ ଉଦ୍ଭଦର ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଦ୍ବିସମାୟନ କୁହାଯାଏ ।
• ସମାୟନ ପରେ ଯୁଗ୍ମଜ ବାରମ୍ବାର ବିଭାଜିତ ହୋଇ ଡିମ୍ବକ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଭ୍ରୂଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଭ୍ରୂଣ ଏକ କଠିନ ଆବରଣ ଦ୍ଵାରା ଆବୃତ ହୋଇ ବୀଜ ବା ମଞ୍ଜିରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଡିମ୍ବାଶୟ ବୃଦ୍ଧିପାଇ ଫଳରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଏବଂ ବୃତ୍ତି, ଦଳମଣ୍ଡଳ ଆଦି ଶୁଖୁ ଝଡ଼ିଯାଏ ।

→ ପଶୁରେ ପ୍ରଜନନ (Reproduction in Animal) :
କେତେକ ପ୍ରାଣୀରେ ବଂଶବୃଦ୍ଧି କେବଳ ଅଲିଙ୍ଗୀ ଜନନ ବା କେବଳ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଜନନଦ୍ୱାରା ହୋଇଥିବାବେଳେ କେତେକଙ୍କଠାରେ ଉଭୟ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦେଖାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କଠାରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଅଲିଙ୍ଗୀ ଜନନର ଦୁଇଟି ସାଧାରଣ ଉପାୟ ହେଉଛି ବିଭାଜନ ଓ କୋରକୋଦ୍‌ଗମ ବା କଳିକନ ।

→  ଅଲିଙ୍ଗୀ ଜନନ :
(i) ବିଭାଜନ (Fission) :

• ବିଭାଜନ ଏକ ଅତି ସରଳ ଜନନ କ୍ରିୟା । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦୁଇ ପ୍ରକାରର –
  (କ) ଦ୍ବିବିଭାଜନ ଓ
  (ଖ) ବହୁ ବିଭାଜନ ।

→ (କ) ଦ୍ବିବିଭାଜନ (Binary fission) :

• ଏହି ପ୍ରକାର ଜନନଦ୍ଵାରା ମାତୃ ଜୀବଠାରୁ ଦୁଇଟି ଅପତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହୁଅନ୍ତି, ଉଦାହରଣ ଏମିବା । ଏହା ମଧୁର ପାଣିରେ ରହେ । ଅନୁକୂଳ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏମିବା ଶରୀରର ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ ।
• ସର୍ବବୃହତ୍ ଆକାରରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ନିଜର କୂଟପାଦଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରି ଏହା ପ୍ରାୟ ଗୋଲ ଆକାର ଧାରଣ କରେ । ଏହା ଆଉ ଖାଦ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରେନାହିଁ ଓ କୋଷ ବିଭାଜନ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।
• ସମବିଭାଜନଦ୍ୱାରା ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ଏମିବାରୁ ଦୁଇଟି ଅପତ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ପାରାମସିଅମ୍ ଓ ଇଉକ୍ଲିନା ମଧ୍ୟ ଦ୍ଵିବିଭାଜନଦ୍ୱାରା ନିଜର ଜନନ କ୍ରିୟା ସମ୍ପାଦନ କରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ପାରାମସିଅମ୍‌କୋ କୋଷ ବିଭାଜନ ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ ପୃଷ୍ଠରେ ସମ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଅନୁପ୍ରସ୍ଥ ଦ୍ବିବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ । ଇଉକ୍ଲିନାରେ ବିଭାଜନ ପୃଷ୍ଠ ଅନୁଲମ୍ବ ଭାବେ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଅନୁଲମ୍ବ ଦ୍ବିବିଭାଜନ କୁହାଯାଏ ।

→ (ଖ) ବହୁବିଭାଜନ (Multiple fission) :

• ଖରାଦିନେ ଏମିବା ରହୁଥ‌ିବା ପୋଖରୀ, ଗାଡ଼ିଆରୁ ପାଣି ଶୁଖୁଲେ ବା ଅତ୍ୟଧିକ ଥଣ୍ଡା ଯୋଗୁଁ ପାଣି ବରଫ ହୋଇଗଲେ, ଏମିବା କୂଟପାଦଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରି ନିଜ ଶରୀର ଚାରିପଟେ ତିନିସ୍ତର ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ କଠିନ ଆବରଣ ବା କୋଷିକା ତିଆରି କରି ରହେ ।
• ଏହି ସମୟରେ ତା’ର ଚୟାପଚୟ କ୍ରିୟା ହ୍ରାସପାଏ । ବାରମ୍ବାର ନ୍ୟଷ୍ଟି ବିଭାଜନଦ୍ୱାରା ଏମିବା ଶରୀରରେ 500- 600ଟି ଛୋଟ ନ୍ୟଷ୍ଟି ତିଆରି ହୁଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ନ୍ୟଷ୍ଟି କିଛି ପରିମାଣର କୋଷଜୀବକଦ୍ଵାରା ଆବୃତ୍ତ ହୋଇ ରହେ । ଏହିପରି ଭାବେ ସୃଷ୍ଟ ଅପତ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ‘କୁନି ଏମିବା’ ବା ଏମିକ୍ୟୁଲା କୁହାଯାଏ I ବର୍ଷାଦିନର ଆଗମନରେ ପରିସ୍ଥିତି ଅନୁକୂଳ ହେଲେ ଏହି କଠିନ ଆବରଣ ଜଳ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଫାଟିଯାଏ । କୋଷିକା ଭିତରେ ଥିବା
• ଏମିବାର ଏହି ପ୍ରକାର ବହୁ ବିଭାଜନ ଜନନ କ୍ରିୟାକୁ ସ୍କୋରୁଲେସନ (Sporulation) ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

ସଂକ୍ରମିତ ମଶା କାମୁଡି଼ବା ସମୟରେ ପ୍ଲାଜମୋଡ଼ିୟମ୍‌ର ସ୍କୋରୋଜୋଏଟ୍ (Sporozoite) ମଣିଷର ରକ୍ତ ପ୍ରବାହ ଦେଇ ଯକୃତ୍ କୋଷ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କରି ବହୁବିଭାଜନଦ୍ୱାରା ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରେ । ଏହି ପ୍ରକାର ବହୁ ବିଭାଜନକୁ ସାଇଜୋଗୋନି (Schizogony) କୁହାଯାଏ ।

(ii) କୋରକୋଦ୍‌ଗମ (Budding)

• କେତେକ ଏକକୋଷୀ ପ୍ରାଣୀ, ସ୍ପଞ୍ଜ ଓ ହାଇଡ୍ରାପରି ବହୁକୋଷୀ ପ୍ରାଣୀ କୋରକୋଦ୍‌ଗମ ଉପାୟରେ ଅଲିଙ୍ଗୀ ଜନନଦ୍ୱାରା ନିଜର ବଂଶବିସ୍ତାର କରନ୍ତି ।
• ଏହା ଦୁଇ ପ୍ରକାରର, ଯଥା –
  1. ବାହ୍ୟ କୋରକୋଦ୍‌ଗମ ଓ
  2. ଅନ୍ତଃ କୋରକୋଦ୍‌ଗମ ।

1. ବାହ୍ୟ କୋରକୋଦ୍‌ଗମ (External budding)

• ପରିବେଶ ଯେତେବେଳେ ଅନୁକୂଳ ଓ ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ପ୍ରଚୁର ଭାବେ ମିଳେ, ସେତେବେଳେ ସୁସ୍ଥ ଏବଂ ବୟଃପ୍ରାପ୍ତ ହାଇଡ୍ରା ଏହି ଉପାୟରେ ବଂଶବିସ୍ତାର କରିଥାଏ ।
• ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଅବସ୍ଥାରେ ହାଇଡ୍ରା ଶରୀରର ମଧ୍ୟ ଭାଗରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରକାର କୋଷ ଏକାଠି ହୋଇ ଏକ ଛୋଟ ଆବୁ ଭଳି କୋରକ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଏହି ଅଞ୍ଚଳକୁ କୋରକୋଦ୍‌ଗମ ଅଞ୍ଚଳ କୁହାଯାଏ ।

2. ଅନ୍ତଃ କୋରକୋଦ୍‌ମ (Internal budding)

• ପ୍ରତିକୂଳ ପରିବେଶ ଓ ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥର ଅଭାବ ଦେଖାଦେଲେ ସ୍ପଞ୍ଜ ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ନିଜ ଶରୀର ଭିତରେ ଜେଡ୍ୟୁଲ୍ ତିଆରି କରି ବଂଶବିସ୍ତାର କରେ ।

→ ପୁନରୁଭବନ (Regeneration) :

• ପୁନରୁଭବନ କୌଣସି ପ୍ରାଣୀର ଏକ ଜନନ କ୍ରିୟା ନୁହେଁ; କିଛି ପ୍ରାଣୀରେ ଏହା ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାତ୍ର ।
• ହାଇଡ୍ରାର ଶରୀରକୁ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ କରି କାଟିଲେ କିଛିଦିନ ପରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ କଟାଖଣ୍ଡରୁ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ ପୂର୍ଷବିକଶିତ ହାଇଡ୍ରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ ଏକ ପ୍ରକାର ସର୍ବପ୍ରସ୍ତୁ ବା ପୂଷ୍ଠବିଭବୀ କୋଷ (Totipotent cell) ଥାଏ । ଏହା ପ୍ରାଣୀ ଶରୀର ଗଠନ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର କୋଷ ବା ଟିସୁ ତିଆରି କରିପାରେ । ଫଳରେ କଟିଯାଇଥିବା ଅଂଶରୁ ଏକ ନୂଆ ପ୍ରାଣୀ ଜାତ ହୁଏ ।

→ ମାନବର ଲିଙ୍ଗୀୟ ଜନନ (Human Reproduction):

• ମଣିଷ ଗୋଟିଏ ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ଶ୍ରେଣୀର ପ୍ରାଣୀ ଅଟେ ।
• ପ୍ରଜନନ ଜରିଆରେ ବଂଶବିସ୍ତାର କରିବା ଓ ମାନବଜାତିର ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନତା ନିଶ୍ଚିତ କରିବାରେ ଉଭୟ ପୁରୁଷ ଓ ସ୍ତ୍ରୀର ଭୂମିକା ରହିଥାଏ ।

→ ଯୁଗ୍ମକ ଜନନ (Gametogenesis) :

• ଯୁଗ୍ମକ ଜନନଦ୍ୱାରା ଶୁକ୍ରାଶୟରେ ଶୁକ୍ରାଣୁ ଓ ଡିମ୍ବାଶୟରେ ଡିମ୍ବାଣୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଶୁକ୍ରାଣୁ ସୃଷ୍ଟି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଶୁକ୍ରାଣୁଜନନ ଓ ଡିମ୍ବାଣୁ ସୃଷ୍ଟି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଡିମ୍ବାଣୁଜନନ କୁହାଯାଏ ।

→ ଶୁକ୍ରାଣୁ ଜନନ (Spermatogenesis) :

• ପୁରୁଷର ଶୁକ୍ରାଶୟ ବହୁସଂଖ୍ୟକ ଶୁକ୍ରୋତ୍ପରି ସୂକ୍ଷ୍ମ ନଳିକା ବା ଶୁକ୍ରଜନ ନଳିକାଦ୍ୱାରା ଗଠିତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ନଳିକାର ଆବରଣରେ ରହିଛି ଆଦି ଜାୟକ କୋଷଦ୍ବାରା ଗଠିତ ଜର୍ମିନାଲ୍ ଏପିଥ୍ଲିୟମ୍ ବା ଜନନ ଅଚ୍ଛଦ ।
• ଏହି ଅଧ୍ଵଚ୍ଛଦରେ ଥ‌ିବା କୋଷରେ ସମବିଭାଜନ ହେବା ଫଳରେ ଉତ୍ପନ୍ନ କୋଷଗୁଡ଼ିକୁ ‘ମୂଳ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷ’ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରାବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରଗୁଣନ ପ୍ରାବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ।
• ଅନେକ ମୂଳ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷ ଗଠିତ ହେଲାପରେ ଏହି କୋଷଗୁଡ଼ିକର ଆକାର ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ । କୋଷର ବୃଦ୍ଧି ହୋଇ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକାରରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ତାହାକୁ ପ୍ରାଥମିକ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷ କୁହାଯାଏ ।
• ମୂଳ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷର ବୃଦ୍ଧିହୋଇ ପ୍ରାଥମିକ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷ ଏହାପରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷରେ ଅଦ୍ଧବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅବଧିକୁ ବୃଦ୍ଧି ପ୍ରାବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ।
• ଏହାପରେ ପ୍ରାଥମିକ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷରେ ଅଦ୍ଧବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ହୋଇଥାଏ । ଏହି ବିଭାଜନ ଫଳରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରାଥମିକ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷରୁ ଦୁଇଟି ଦ୍ଵିତୀୟକ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷ ତିଆରି ହୁଏ।
• ଏହି କୋଷର ଗୁଣସୂତ୍ର ସଂଖ୍ୟା ଅର୍ଦ୍ଧେକ (n) ହୋଇଥାଏ । ଦ୍ୱିତୀୟ ଅର୍ଥ ବିଭାଜନ, ପ୍ରଥମ ଅର୍ଥ ବିଭାଜନ ପରେ ପରେ ହୋଇଥାଏ, ଏହା ସମବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟାଭଳି ହୋଇଥାଏ । ଏହାଫଳରେ ଦ୍ଵିତୀୟକ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷରୁ ଦୁଇଟି ପ୍ରାକ୍ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷ ତିଆରି ହୁଏ ।
• ଗତିହୀନ ପ୍ରାକ୍ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷରେ ବିଭିନ୍ନ ରକମର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ପରିବର୍ଦ୍ଧନ ଅର୍ଥାତ୍ ବିଭେଦନ ହେଲାପରେ ତାହା ଏକ ଗତିଶୀଳ ଶୁକ୍ରାଣୁ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସ୍କର୍ମଓଜେନେସିସ୍ କୁହାଯାଏ ।
• ପ୍ରାଥମିକ ଶୁକ୍ରାଣୁ କୋଷରୁ ଶୁକ୍ରାଣୁ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅବଧୀକୁ ପରିପକ୍ବନ ପ୍ରାବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ।

→ ଶୁକ୍ରାଣୁ (Sperm) :

• ଶୁକ୍ରାଣୁ ଏକ ଲମ୍ବ ଲାଞ୍ଜବିଶିଷ୍ଟ କୋଷ ଅଟେ ।
• ଏହାର ତିନୋଟି ଅଂଶ ରହିଛି; ଯଥା- ଅଗ୍ରଖଣ୍ଡ ବା ହେଡ୍, ମଧ୍ୟଖଣ୍ଡ ଓ ଲାଞ୍ଜ ।
• ଏହାର ଗୋଟିଏ ପାଖରେ ରହିଛି ଅଗ୍ରପିଣ୍ଡକ, ଏହା ପଛକୁ ରହିଛି କୋଷ ନ୍ୟଷ୍ଟି । ମଧ୍ୟଖଣ୍ଡ ଭିତରେ ରହିଛି ମାଇଟୋକଣ୍ଡ୍ରିଆ । ହେଡ୍ ଓ ମିଡ଼ିଲ୍ ପିସ୍ ଭିତରେ ଥ‌ିବା ଗ୍ରୀବା ବା ନେଲ୍‌ରେ ଅଛି ସେଣ୍ଟ୍ରିଓଲ୍, ଠିକ୍ ନ୍ୟଷ୍ଟିକୁ ଲାଗି । ମଧ୍ୟଖଣ୍ଡ ପଛକୁ ଲମ୍ବିଛି ସୂତା ପରି ଲାଞ୍ଜ । ଏହା ଶୁକ୍ରାଣୁର ଚଳନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

→ ଓଜେନେସିସ୍ (Oogensis) :

• ସ୍ତ୍ରୀଯୁଗ୍ମକ ବା ଡିମ୍ବାଣୁ, ଡିମ୍ବାଣୁ ଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
• ଡିମ୍ବାଶୟର ଆବରଣ ସହ ରହିଛି ଆଦି ଜାୟକ କୋଷ । ଏହି କୋଷର ବିଭାଜନ ଫଳରେ ବହୁସଂଖ୍ୟକ ମୂଳ ଡିମ୍ବାଣୁ କୋଷ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । କୋଷର ବିଭାଜନ, ସମବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରଗୁଣନ ପ୍ରାବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ।
• ମୂଳ ଡିମ୍ବାଣୁ କୋଷ ତିଆରି ହେଲାପରେ ବୃଦ୍ଧି ପ୍ରାବସ୍ଥାରେ ତାହାର ଆକାରରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ । ଏହି ସମୟରେ ମୂଳ ଡିମ୍ବାଣୁ କୋଷ ଚାରିପାଖେ କିଛି ଖାଦ୍ୟ ଯୋଗାଉଥ‌ିବା କୋଷ ଘେରି ରହେ ।
• ମୂଳ ଡିମ୍ବାଣୁ କୋଷର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିବା ପରେ ତାହାକୁ ପ୍ରାଥମିକ ଡିମ୍ବାଣୁ କୋଷ କୁହାଯାଏ
• ପରିପକ୍ବନ ପ୍ରାବସ୍ଥାର ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପ୍ରାଥମିକ ଡିମ୍ବାଣୁ କୋଷର ଅର୍ଥବିଭାଜନ ହୁଏ । ଫଳରେ 2ଟି ଅପତ୍ୟ କୋଷ ଜାତ ହୁଏ, ଯେଉଁଥିରେ ଅର୍ଦ୍ଧେକ ସଂଖ୍ୟକ (n)ଗୁଣସୂତ୍ର ରହିଥାଏ ।
• ତେବେ ଅପତ୍ୟ କୋଷ ଦୁଇଟିରେ କୋଷଜୀବକ ପରିମାଣ କମ୍ ବେଶି ହେବାରୁ ଗୋଟିଏ କୋଷର ଆକାର ଅନ୍ୟ କୋଷଠାରୁ ଯଥେଷ୍ଟ ବଡ଼ ହୁଏ । ବଡ଼ କୋଷଟିକୁ ଦ୍ବିତୀୟକ ଡିମ୍ବାଣୁ କୋଷ କୁହାଯାଏ । ଛୋଟ କୋଷଟିକୁ ପ୍ରଥମ ପୋଲାର ବଡ଼ି କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରାବସ୍ଥାର ଦ୍ଵିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଦ୍ଵିତୀୟକ ଡିମ୍ବାଣୁ କୋଷ ଏବଂ ପ୍ରଥମ ପୋଲାର ବଡ଼ିର ସମବିଭାଜନ ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ ଦୁଇଟି ଅପତ୍ୟ କୋଷ ହୁଏ ସେମାନଙ୍କ ଆକାର ମଧ୍ୟ ବଡ଼ ଛୋଟ ହୋଇଥାଏ ।
• ବଡ଼ କୋଷଟି ଡିମ୍ବାଣୁ ହୁଏ ଓ ସାନଟି ଦ୍ଵିତୀୟ ପୋଲାର ବଡ଼ ହୁଏ । ସେହିପରି ପ୍ରଥମ ପୋଲାର ବଡ଼ିର ବିଭାଜନ ଫଳରେ ଦୁଇଟି ଅତିରିକ୍ତ ପୋଲାର ବଡ଼ି ତିଆରି ହୁଏ।
• ପରିପକ୍ବନ ପ୍ରାବସ୍ଥାର ଶେଷରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରାଥମିକ ଡିମ୍ବାଣୁ କୋଷରୁ ଗୋଟିଏ ଡିମ୍ବାଣୁ ଓ ତିନୋଟି ପୋଲାର ବଢ଼ି ତିଆରି ହୁଏ ।

→ ପୁରୁଷ ଜନନ ତନ୍ତ୍ର (Male reproduction system) :

• ପୁରୁଷ ଜନନ ତନ୍ତ୍ର ମୁଖ୍ୟତଃ
  (i) ଶୁକ୍ରମୁଣି,
  (ii) ଶୁକ୍ରାଶୟ,
  (iii) ଶୁକ୍ରବାହୀନଳୀ,
  (iv) ମୂତ୍ର ମାର୍ଗ,
  (v) ଶିଶୁ ଆଦିକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

(i) ଶୁକ୍ରମୁଣି (Serotal sac) :

• ପୁରୁଷ ଶରୀରରେ ଥିବା ଦୁଇଟି ଶୁକ୍ରମୁଣି ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଶୁକ୍ରାଶୟ ଅଛି । ମାନବ ଶରୀରର ତାପମାତ୍ରା ଅଧିକ (37°C) ଶୁକ୍ର ମୁଣିର ତାପମାତ୍ରା ଏହାଠାରୁ 2°C କମ୍, ଯାହା ଶୁକ୍ରାଣୁ ଉତ୍ପତ୍ତି ପାଇଁ ଅନୁକୂଳ । ଏଠାରେ ସୂଚନାଯୋଗ୍ୟ ଯେ ହାତୀ ଓ ତିମି ପରି ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଶୁକ୍ରାଶୟ ଦୁଇଟି ଶରୀର ଭିତରେ ଥାଏ ।

(ii) ଶୁକ୍ରାଶୟ (Testis) :

• ପୁରୁଷ ଶରୀରରେ ଦୁଇଟି ଶୁକ୍ରାଶୟ ବା ମୁଷ୍କ ରହିଛି । ଏହା ନିଦ୍ରା ଗୋଲାକାର ପିଣ୍ଡ ।
  ବହୁ ଶୁକ୍ରଜନନ ନଳିକାକୁ ନେଇ ଏହା ଗଠିତ । ଶୁକ୍ର ଜନନ ନଳିକାରୁ ଶୁକ୍ରାଣୁ ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋଇଥାଏ । ତା’ଛଡ଼ା ଏହି ନଳିକା ବାହାରେ ଓ ବିଭିନ୍ନ ନଳିକାର ଅନ୍ତରାଳରେ ଲେଡିଟ୍ କୋଷ ଦେଖାଯାଏ ।

(iii) ଶୁକ୍ରବାହୀନଳୀ (Vas deferens):

• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶୁକ୍ରାଶୟରୁ ଗୋଟିଏ ଶୁକ୍ରବାହୀନଳୀ ବାହାରି ଉଦର ଗହ୍ବର ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କରେ । ଦୁଇପଟର ନଳୀ ମୂତ୍ରାଶୟର ମୂତ୍ରନଳୀ ସହିତ ମିଶି ମୂତ୍ରମାର୍ଗ ତିଆରି କରନ୍ତି ।

(iv) ମୂତ୍ରମାର୍ଗ (Urethra) :

• ଉଭୟ ଶୁକ୍ରରସ ଓ ମୂତ୍ର ମୂତ୍ରମାର୍ଗ ଦେଇ ଶିଶୁର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଥ‌ିବା ରନ୍ଧ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଶରୀର ବାହାରକୁ ବାହାରେ ।

→ ସ୍ତ୍ରୀ ଜନନ ତନ୍ତ୍ର (Female reproductive system) :

• ସ୍ତ୍ରୀ ଜନନ ତନ୍ତ୍ର ମୁଖ୍ୟତଃ ଡିମ୍ବାଶୟ, ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ, ଗର୍ଭାଶୟ ଆଦିକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

(i) ଡିମ୍ବାଶୟ (Ovary) :

2. ଏଥୁସହିତ ଡିମ୍ବାଶୟରୁ ଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଓ ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟେରନ୍ ନାମକ ଦୁଇଟି ସ୍ତ୍ରୀ-ହରମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
3. ଡିମ୍ବାଣୁର ବିକାଶ ଏକ ପ୍ରାଥମିକ ଫଲିକଲ୍ ଭାବେ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ଏହାର ବୃଦ୍ଧି ଘଟି ଏହା ଗ୍ରାଫିଆନ୍‌ ଫଲିକଲ୍‌ର ରୂପ ନିଏ ଏବଂ ଏଥରେ ପରିପକ୍ବ ଡିମ୍ବାଣୁ ଥାଏ ।
4. ଡିମ୍ବାଣୁର ନିଜସ୍ୱ ପ୍ଲାଜମା ଝିଲ୍ଲୀ ଚାରିପଟେ ଜୋନା ପେଲ୍ୟୁସିଡ଼ା ନାମକ ଏକ ଅତିରିକ୍ତ ଝିଲ୍ଲୀ ଥାଏ । ଏହା କିଛି ଫଲିକଲ କୋଷ ଦ୍ଵାରା ଘେରିହୋଇ ରହିଥାଏ । ଏହି ଆବରଣକୁ କରୋନା ରେଡ଼ିଏଟା କୁହାଯାଏ ।
5. ଡିମ୍ବୋତ୍ସର୍ଗ ପରେ ଗ୍ରାଫିଆନ୍ ଫଲିକଲ୍ ଜାଗାରେ କର୍ପସ୍ ଲୁଟିୟମ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏଥୁରୁ କ୍ଷରିତ ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟିରନ୍ ହର୍ମୋନ୍ ଗର୍ଭାବସ୍ଥାକୁ ବଜାୟ ରଖିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

(ii) ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ (Fallopian tube) :

• ସ୍ତ୍ରୀ ଶରୀରରେ ଏକ ଯୋଡ଼ା ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀ ରହିଛି । ଏହାର ଲମ୍ବ ପ୍ରାୟ 10 ରୁ 12 ସେ.ମି. ।
• ଡିମ୍ବାଶୟ ପଟକୁ ଥ‌ିବା ଡିମ୍ବବାହୀ ନଳୀର ମୁହଁ କାହାଳୀ ସଦୃଶ । ଅନ୍ୟପଟରେ ଏହା ଜରାୟୁ ବା ଗର୍ଭାଶୟରେ ଖୋଲିଥାଏ ।
• ସାଧାରଣତଃ ଏହି ନଳୀ ମଧ୍ଯରେ ଡିମ୍ବାଣୁ ଓ ଶୁକ୍ରାଣୁର ସମାୟନ ହୋଇ ଯୁଗ୍ମଜ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଯୁଗ୍ମଜଗୁଡ଼ିକ ଗର୍ଭାଶୟରେ ପ୍ରବେଶ କରେ ।

(iii) ଗର୍ଭାଶୟ (Uterus) :

• ଗର୍ଭାଶୟ ଏକ ଫମ୍ପା ଏବଂ ପେଶୀବହୁଳ ଅଙ୍ଗ । ଏହାର ଲମ୍ବ ପ୍ରାୟ 7.5 ସେ.ମି. ଏବଂ ଚଉଡ଼ା 5.0 ସେ.ମି. I ଏହା ଉଦର ଗହ୍ଵର ନିମ୍ନଭାଗରେ ଠିକ୍ ମୂତ୍ରାଶୟର ପଛକୁ ରହିଛି ।
• ଗର୍ଭାଶୟର ଆଗପଟ ଚଉଡ଼ା ଓ ପଛପଟକୁ ଏହା ନଳିଆ । ଏହି ନଳିଆ ଅଂଶକୁ ଜରାୟୁ ଗ୍ରୀବା କୁହାଯାଏ । ଗର୍ଭାଶୟର ଗ୍ରୀବା ବାହାରକୁ ଉନ୍ମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

→ ସମାୟନ ଓ ସମାୟନ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣା :

3. ଭୃଣର୍ବନ୍ଧ ବା ପ୍ଲାସେଣ୍ଟା ଜରିଆରେ ଗର୍ଭାଶୟ ସହିତ ଭୃଣ ଏକ ଜୈବିକ ସମ୍ବନ୍ଧ ସ୍ଥାପନ କରେ ।
4. ଭ୍ରୂଣବନ୍ଧ ଦେଇ ଭ୍ରୂଣ ମାଆ ଶରୀରରୁ ନାଭିରଜ୍ଜୁଦ୍ୱାରା ଖାଦ୍ୟ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରେ । ସେହିପରି ଭୃଣ ମଧ୍ୟରୁ ନିର୍ଗତ ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ପ୍ଲାସେଣ୍ଟା ବାଟଦେଇ ମାଆ ଶରୀରକୁ ଓ ପରେ ବାହାରକୁ ଆସେ ।
5. ଅନ୍ତଃରୋପଣ ପରେ ମାଷ୍ଟ୍ରଲେସନ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ତିନୋଟି ଜାୟକ ସ୍ତର ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ଗାଝୁଲା ତିଆରି ହୁଏ । ଗାଣ୍ଡୁଲାର ତିନୋଟି ଜାୟକ ସ୍ତର ହେଉଛି ଏକ୍ୱାଡ଼ର୍ମ, ମିସୋଡ଼ର୍ମ ଓ ଏଣ୍ଡୋଡ଼ର୍ମ।
6. ଏବେ ଅଙ୍ଗବିକାଶ ଦ୍ବାରା ଏହି ତିନୋଟି ଜାୟକ ସ୍ତରରୁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଟିସୁ, ଅଙ୍ଗ ଓ ଅଙ୍ଗତନ୍ତ୍ର ତିଆରି ହୁଏ ।
7. ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଗର୍ଭାଶୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ପୂଷ୍ଠିବିକଶିତ ଶିଶୁ ପ୍ରସବଦ୍ୱାରା ମାଆ ଶରୀର ବାହାରକୁ ଆସେ ।

ବେଳେବେଳେ ଏକ ଅସାଧାରଣ ଘଟଣା କ୍ରମେ ଅନ୍ତଃରୋପଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଗର୍ଭାଶୟ ମଧ୍ଯରେ ନ ଡିମ୍ବ ଡିମ୍ବାଣୁବାହୀନଳୀ ମଧ୍ୟରେ ହୁଏ । ଏହାକୁ ଅସ୍ଥାନିକ ଗର୍ଭ (Ectopic pregnancy) କୁହାଯାଏ । ଅସ୍ଥାନିକ ଗର୍ଭଧାରଣ ଯୋଗୁଁ ସାଧାରଣତଃ ସ୍ତ୍ରୀର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇପାରେ । ସମାୟନ ନ ହେଲେ ଡିମ୍ବାଣୁର ଆପେ ଅପେ ମୃତ୍ୟୁହୁଏ ।

→ ପରିବାର ନିୟୋଜନ (Family planning) :

•  ସୁବିଧା ଅନୁଯାୟୀ ପରିବାରର ପିଲା ସଂଖ୍ୟା ସୀମିତ ରଖ୍ ଓ ସନ୍ତାନ ଭିତରେ ଉଚିତ୍ ବ୍ୟବଧାନ ରଖୁବାର ପଦ୍ଧତିକୁ ପରିବାର ନିୟୋଜନ କୁହାଯାଏ ।

→ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପରିବାର ଯୋଜନା ପ୍ରଣାଳୀ (Different types of family planning methods) :

• କୌଣସି ଉପାୟରେ ଶୁକ୍ରାଣୁ ଓ ଡିମ୍ବାଣୁର ମିଳନକୁ ରୋକାଯାଇପାରିଲେ ଗର୍ଭଧାରଣକୁ ଏଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଇପାରେ ।
  ପରିବାର ନିୟୋଜନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଉପାୟ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ, ଯଥା –
  1. ସ୍ଥାୟୀ ପଦ୍ଧତି
  2. ଅସ୍ଥାୟୀ ପଦ୍ଧତି ।

→ (I) ସ୍ଥାୟୀ ପଦ୍ଧତି (Permanent methods) :

• ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ପଦ୍ଧତି । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ମହିଳା ବା ପୁରୁଷଙ୍କୁ ବନ୍ଧ୍ୟାକରଣ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର କରାଯାଏ । ଫଳରେ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଆଉ ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମହେବାର ସମ୍ଭାବନା ନଥାଏ।
  ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ପଦ୍ଧତି । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ମହିଳା ବା ପୁରୁଷଙ୍କୁ ବନ୍ଧ୍ୟାକରଣ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର କୁହାଯାଏ ।
• ଭାସେକ୍ଟୋମୀ : ଭାସେକ୍ଟୋମୀଦ୍ୱାରା ପୁରୁଷର ଦୁଇଟିଯାକ ଶୁକ୍ରବାହୀ ନଳୀକୁ କାଟି ଅଲଗା କରି ବାନ୍ଧି ଦିଆଯାଏ । ଫଳରେ ରେତ ଶୁକ୍ରାଣୁମୁକ୍ତ ଥାଏ । ଏବେ ବିନା ଛୁରୀ ଓ ବିନା ସିଲାଇରେ 10 ରୁ 15 ମିନିଟ୍ ସମୟରେ ଭାସେକ୍ଟୋମୀ
• ଟ୍ୟୁବେକ୍ଟୋମୀ : ସ୍ତ୍ରୀ ଶରୀରର ଦୁଇଟିଯାକ ଡିମ୍ବବାହୀନଳୀକୁ କାଟି ବାନ୍ଧି ଦିଆଯାଏ । ଫଳରେ ଡିମ୍ବାଣୁ ଏବଂ ଶୁକ୍ରାଣୁର ମିଳନ ଆଉ ସମ୍ଭବ ହୁଏ ନାହିଁ ।

→ (II) ଅସ୍ଥାୟୀ ପଦ୍ଧତି (Temporary methods) :
ଭାରତ ସରକାରଙ୍କର ପରିବାର ନିୟୋଜନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଚାରି ପ୍ରକାର ଅସ୍ଥାୟୀ ପଦ୍ଧତି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି, ଯଥା

• ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ପଦ୍ଧତି (ନିରୋଧ),
• ହରମୋନ୍ ପଦ୍ଧତି (ଗର୍ଭନିରୋଧକ ବଟିକା),
• ଅନ୍ତଃ ଗର୍ଭାଶୟ ପଦ୍ଧତି (କପର-ଟି) ଓ
• ପ୍ରାକୃତିକ ପଦ୍ଧତି ।

→ ମଣିଷ ଜନନ ସମ୍ପର୍କୀୟ ରୋଗ :

• ମଣିଷ ଜନନକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ଗନେରିଆ, ସିଫିଲସ୍, ଏଡ୍‌ସ ଭଳି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ରୋଗ ହୋଇଥାଏ ।

→ ଏଡ୍‌ସ (AIDS : Acquired Immune Deficiency Syndrome) :

• ଏଡସ୍ କୌଣସି ପ୍ରକାର ରୋଗ ନୁହେଁ । ଏହା ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀରର ଏକ ଅବସ୍ଥା, ଯେଉଁଥରେ ଶରୀରର ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବାକୁ ସମର୍ଥ ହୁଏ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଯେ କୌଣସି ରୋଗ ହେଲେ ତାହା ଆଉ ଭଲ ହୁଏ ନାହିଁ।
  AIDS: Acquired Immune Deficiency Syndrome – ଅର୍ଚିତ6ର ଗପ୍ରତି6ରଧାନଶକଆଜି ଅକ।ର ସଂଲକ୍ଷଣ ବା ସମୂହ ।

→ ଏଚ୍. ଆଇ. ଭି. (Human Immunodeficiency Virus – HIV) :

• ଏଡ଼ସ୍‌ର ‘ଖଳନାୟକ’ ଏକ ଭୂତାଣୁ । ଏହି ଭୂତାଣୁର ନାଁ ଏଚ୍.ଆଇ.ଭି. । ଅନ୍ୟ ଭୂତାଣୁ ପରି ଏହାର ଶରୀର ଗଠନ ଅତି ସରଳ । ମୁଖ୍ୟତଃ ପୁଷ୍ଟିସାରରେ ଗଠିତ ଖୋଳପା ମଧ୍ୟରେ ଭୂତାଣୁର ଆନୁବଂଶିକ ପଦାର୍ଥ ଥାଏ । ଏହା ହେଉଛି ଆରଏସ୍ଏ । ଆରିଏନ ଥିବା ଭୂତାଣୁମାନଙ୍କୁ ପଶ୍ଚଭୂତାଣୁ ବା ରେଟ୍ରୋଭାଇରସ୍ (Retrovirus) କୁହାଯାଏ ।

→ ରୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ (Pathogenecity) :

• ଆମ ରକ୍ତରେ ଥିବା ଶ୍ବେତରକ୍ତ କଣିକାମାନେ ଆମ ଶରୀରକୁ ବାହ୍ୟ ସଂକ୍ରମଣରୁ ରକ୍ଷା କରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଏଡସ୍‌ରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଶରୀରରେ ଟି-ଲିମ୍ଫୋସାଇଟ୍ ନାମକ ଏକ ପ୍ରକାର ଶ୍ୱେତରକ୍ତ କଣିକା ସଂଖ୍ୟା ଦ୍ରୁତଗତିରେ ହ୍ରାସ ପାଏ । ଫଳରେ ସେମାନଙ୍କଠାରେ ମାସାଧ୍ଵ କାଳ ଜ୍ଵର ଲାଗିରହେ ।

→ ଏଡ଼ସ୍ ସଂକ୍ରମଣ :

• ଏଡ଼ସ୍ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ଭୂତାଣୁ ମଣିଷ ଶରୀର ବାହାର ପରିବେଶରେ ଏକ ମିନିଟ୍‌ରୁ ଅଧିକ ସମୟ ବଞ୍ଚିପାରେ ନାହିଁ । ଏହା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଶରୀରରୁ ସିଧାସଳଖ ଅନ୍ୟଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଶରୀରକୁ ସଂକ୍ରମିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏଡ୍‌ସ୍‌ରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଠାରୁ ରକ୍ତ ଗ୍ରହଣ ଏବଂ ଏଡ଼ସ୍‌ ପୀଡ଼ିତା ମାଆଠାରୁ ତା’ର ଗର୍ଭସ୍ଥ ଶିଶୁକୁ ସଂକ୍ରମଣ ଏହାର କିଛି ଉଦାହରଣ ।

→ ଏଡ୍‌ସ୍ ଚିହ୍ନଟ :

• ରକ୍ତରେ ଆଣ୍ଟିଜେନ୍ ଓ ଆଣ୍ଟିବଡ଼ିର ଉପସ୍ଥିତି ଅନୁସାରେ ପରୀକ୍ଷଣକୁ ଆମେ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିପାରିବା । ଯଥା : 1. ରାପିଡ୍ ଏଚ୍.ଆଇ.ଭି. ପରୀକ୍ଷଣ (Rapid HIV Test) ଓ 2. ପରମ୍ପରାଗତ ପରୀକ୍ଷାଗାର ପରୀକ୍ଷଣ (Conventional Laboratory Test)
  1. ରାପିଡ଼୍ ଏଚ୍ଆଇଭି ପରୀକ୍ଷଣ : ଏହି ପରୀକ୍ଷଣରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଆଙ୍ଗୁଠି ଟିପରୁ ରକ୍ତ ନେଇ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ପରୀକ୍ଷଣ ପାଇଁ 20-30 ମିନିଟ୍ ସମୟ ଲାଗିଥାଏ । ଏଥପାଇଁ ବିଶେଷ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇନଥାଏ । ଏହି ପରୀକ୍ଷଣ ଭାରତର ସବୁ ରକ୍ତଭଣ୍ଡାରରେ ଉପଲବ୍ଧ ।
  2.  ପରମ୍ପରାଗତ ପରୀକ୍ଷାଗାର ପରୀକ୍ଷଣ : ଏହି ପରୀକ୍ଷଣ ଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି :
     • ଏଲ।ଲକ। (ELISA = Enzyme Linked Immuno Sorbent Assay) 6ଟଷ୍କ୍
     • ଏଲ।ଫା (ELFA = Enzyme Linked Fluorescent Assay) 6ଟଷ୍କ୍
     • ବିଟା (RITA = Recent Infection Testing Algorithm) 6ଟଷ୍କ୍
     • P24 ଟେଷ୍ଟ୍ ଇତ୍ୟାଦି । କିନ୍ତୁ ୱେଷ୍ଟର୍ଣ ବ୍ଲଟିଙ୍ଗ (Western Blotting) କୌଶଳ ଏଡ଼ସ ଚିହ୍ନଟ ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ବିଶ୍ୱସନୀୟ ଉପାୟ ।’
• ଏଡ଼ସ୍ ବିଷୟରେ ଜନସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଡିସେମ୍ବର ପହିଲା ତାରିଖକୁ ବିଶ୍ବ ଏଡ଼ସ ଦିବସ (World AIDS Day) ଭାବେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ସବୁ ଦେଶରେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି ।

→ ସନ୍ତାନଧାରଣ ଓ ମା’ଙ୍କ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ (Child-bearing & Women’s Health) :

• ଭେଷଜ ବିଦ୍ୟା ସଂଜ୍ଞା ଅନୁଯାୟୀ ମହିଳାଙ୍କର ଗର୍ଭଧାରଣଠାରୁ ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଘଟୁଥିବା ସମସ୍ତ
• ଏହି ଘଟଣାଦ୍ଵାରା ଗୋଟିଏ ଦେଶର ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ସହିତ ପର ପିଢ଼ିର ସୁସ୍ଥନାଗରିକ ତିଆରି କରିବାପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ଅବଦାନ ରହିଛି ।
• କନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ଓ ନିୟନ୍ତ ଣ ଉଇଯ୍ 6େର ମହି କ।ଜ୍ଞର ଅଚଦନ ରହିଛି ।
• ଏକ ଜନକଲ୍ୟାଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ମହିଳାଙ୍କର ଗର୍ଭଧାରଣଠାରୁ ଶିଶୁ ଜନ୍ମ ତଥା ପ୍ରସବ ପରେ ଉଭୟ ମାଆ ଓ ଶିଶୁର ଯତ୍ନ ନେବା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଦାୟିତ୍ଵ ।
• ଏଥୁନିମନ୍ତେ ଗର୍ଭବତୀ ମହିଳା ଓ ଶିଶୁମାନଙ୍କର ଯତ୍ନ ଓ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଆମ ଦେଶର ସମସ୍ତ ସହର ଓ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ 2005 ମସିହାରୁ ‘ଜାତୀୟ ସ୍ଵସ୍ଥ୍ୟ ମିଶନ’ (National Health Mission) କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି
• 1. ସବୁ ନାଗରିକଙ୍କ ନିକଟରେ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟସେବା ପହଞ୍ଚାଇବା,
  2. ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିବା,
  3. ସଂକ୍ରମଣ ରୋଗର ପ୍ରତିକାର ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ,
  4. ସୁସ୍ଥ ଜୀବନଚର୍ଯ୍ୟା ପାଇଁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ,
  5. ଆଶାକର୍ମୀ ଓ ଅଙ୍ଗନବାଡ଼ି ପରି ସଂସ୍ଥାର ଦୃଢ଼ୀକରଣ ଇତ୍ୟାଦି ।
• କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କଦ୍ବାରା
  • (କ) ଜନନୀ ସୁରକ୍ଷା ଯୋଜନା
  • (ଖ) ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ବାଳ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟକଲ୍ୟାଣ ଯୋଜନା
  • (ଗ) ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କିଶୋର ସୁରକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପରି ଅନେକ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି ।

→ ଜନନୀ ସୁରକ୍ଷା ଯୋଜନା :

• ଏହି ଯୋଜନା ମାଧ୍ୟମରେ ଜଣେ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକର ପ୍ରସବ ପୂର୍ବକାଳୀନ, ପ୍ରସବକାଳୀନ ଓ ପ୍ରସବ ପରକାଳୀନ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟର ଯତ୍ନ ପାଇଁ ସମସ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି । ପ୍ରସବ ପୂର୍ବରୁ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ମାଗଣାରେ ଲୌହ ଓ ଫୋଲିକ୍ ଏସିଡ୍ ବଟିକା ବଣ୍ଟାଯାଉଛି ।
• ତରଫରୁ ମାଗଣା ଆମ୍ବୁଲାନ୍ସର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି । ପ୍ରସବ ପରେ ପୌଷ୍ଟିକ ଆହାର ପାଇଁ ଆର୍ଥିକ ପ୍ରୋତ୍ସାହନର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମଧ୍ୟ ହାତକୁ ନେଇଛନ୍ତି ।
• ବିଶ୍ଵ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ସଂଗଠନ (WHO) ଓ ୟୁନିସେଫ୍ (UNICEF) ପରି ବିଭିନ୍ନ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂସ୍ଥା ମାଆ ଓ ଶିଶୁମାନଙ୍କର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମାଧ୍ୟମରେ ବୈଷୟିକ ଓ ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା ପାଇଁ ଉ ପ କରଣମ।ନ 6ଯ।ଗl କ 6 ଦକଚ୍ଛନ୍ତି
• ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟସେବାର ଉନ୍ନତି ଯୋଗୁଁ ଭାରତରେ ଗର୍ଭବତୀ ମହିଳାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁହାର ଧୀରେ ଧୀରେ କମିବାରେ ଲାଗିଛ । 1990 ମସିହାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକ ଲକ୍ଷ ଶିଶୁଜନ୍ମରେ 556 ଜଣ ମାଆଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ 2016 ମସିହାବେଳକୁ ମାଆ ମୃତ୍ୟୁହାର ପ୍ରତି ଏକ ଲକ୍ଷ ଶିଶୁ ଜନ୍ମରେ 130ରେ ପହଞ୍ଚିଛି । ସେହିପରି ଶିଶୁ ମୃତ୍ୟୁହାର ମଧ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଇଛି । ଏହାର ଭାରତର ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଏକ ବଡ଼ ସଫଳତା ।
  

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 3 ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ Important Questions and Answers.

BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 3 ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. କାର୍ବନର ଏକ ଅପରରୂପର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
ଗ୍ରାଫାଇଟ୍

2. ଜିଙ୍କ ଆମାଲଗାମରେ ଜିଙ୍କ୍ ସହ କ’ଣ ଥାଏ ?
ଉ –
ପାରଦ

3. Al₂O₃ + 2NaOH → ………………. + H₂O.
ଉ –
2NaAlO₃

4. ଜଳରେ କେଉଁ ଯୌଗିକଟି ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ NaOH ଦିଏ ?
ଉ –
Na₂O

5. ଉଭୟ ଅମ୍ଳୀୟ ଓ କ୍ଷାରୀୟ ଧର୍ମ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥ‌ିବା ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
ଏମ୍ପୋଟେରିକ୍‌ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

6. କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ମୌଳିକ ଉପରେ ପ୍ରଲେପ ଦିଆଯାଏ ?
ଉ –
ଏନୋଡାଇଡିଂ

7. ଏନୋଡାଇଜିଂ ପ୍ରଣାଳୀରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ –
dil. H₂SO₄

8. Zn_(s) + FeSO_4(aq) → ZnSO_4(aq) + Fe….₍₅₎ ମଧ୍ୟରେ କେଉଁଟି ବର୍ଣ୍ଣହୀନ ?
ଉ –
ZnSO₄

9. ଗରମ ପାଣିଟାଙ୍କି ପାଇଁ କେଉଁ ଧାତୁର ପାତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ –
ତମ୍ବା

10. Ca(s) + 2 H₂O(l) → ………………. + H₂(g)
ଉ –
Ca(OH)₂

11. ଧାତୁକୁ କେଉଁ ତରଳ ପଦାର୍ଥରେ ବୁଡ଼ାଇ ରଖାଯାଏ ?
ଉ –
କିରୋସିନି

12. ସମୀକରଣ କେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ ?
ଉ –
କାସିନେସନ୍

13. ସମୀକରଣଟି କେଉଁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ –
ରୋଷ୍ଟିଂ

14. ଲୌହ ବାମ୍ଫ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କେଉଁ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
Fe₃O₄

15. ଜଳ କେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଥିବାବେଳେ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟିକରେ ?
ଉ –
ବାମ୍ଫ

16. ଅମ୍ଳରାଜରେ ଗାଢ଼ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଓ ଗାଢ଼ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ଅନୁପାତ କେତେ ?
ଉ –
1:3

17. MgCI₂ ରେ ଯୌଗିକଗଠନପାଇଁ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଭାଗ ନେଇଥାନ୍ତି ?
ଉ –
16

18. ଏକ ଅମ୍ଳରାଜ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ HNO₃ 6 ml ହେଲେ HCIର ପରିମାଣ କେତେ ?
ଉ –
18 ml

19. ଧାତୁ ଲଘୁ ଅମ୍ଳସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରାଏ ?
ଉ –
ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍

20. ହିଲିୟମ୍ ବ୍ୟତୀତ ନୋବଲ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ବହିଃସ୍ଥ କକ୍ଷରେ କେତୋଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ରହିଥାଏ ?
ଉ –
କେବଳ 8ଟି

21. NaCl ର ଗଳନାଙ୍କ କେତେ K ?
ଉ –
1074

22. ଧାତୁ ଉପରେ Znର ଲେପକୁ ………………………. କୁହାଯାଏ |
ଉ –
ଗାଲଭାନାଇଜିଂ

23. ଯେଉଁ ଖଣିଜରୁ ଧାତୁକୁ ନିଷ୍କାସନ କରିବା ଲାଭଜନକ ହୋଇଥାଏ, ତାକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଧାତୁପିଣ୍ଡ

24. ପ୍ରକୃତିରେ ଭୂତ୍ଵକ୍‌ରୁ ମିଳୁଥିବା ମୌଳିକ ବା ଯୌଗିକକୁ କେଉଁ ପଦାର୍ଥ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଖଣିଜ

25. ଲୁହା ଉପରେ ଜିଙ୍କ୍ ଲେପନକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ –
ଗାଲ୍‌ଭାନାଇଜିଙ୍ଗ୍

26. ଭାରତରେ କେତେ କ୍ୟାରେଟ୍ ସୁନା ଅଳଙ୍କାର ତିଆରି ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ –
22

27. ପିତ୍ତଳରେ ତମ୍ବାର ପରିମାଣ ଶତକଡ଼ା କେତେ ଥାଏ ?
ଉ –
70

28. ସୋଲଡ଼ର,କେଉଁ କେଉଁ ଧାତୁର ଏକ ମିଶ୍ରଧାତୁ ।
ଉ –
ସୀସା ଓ ଟିଣ

29. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ଝଳେଇରେ କେଉଁ ମିଶ୍ରଧାତୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
ଉ –
ସୋଲଡ଼ର

30. MnO₂ କାହାଦ୍ଵାରା ବିଜାରିତ ହୁଏ ?
ଉ –
Al

31. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ପ୍ରଲେପନଦ୍ଵାରା ଟିଫିନ୍ ବକ୍ସ ଉପରେ କେଉଁ ଧାତୁର ଲେପ ଦିଆଯାଏ ?
ଉ –
Sn

32. ଲୁହାରେ ଶତକଡା କେତେଭାଗ କାର୍ବନ ମିଶାଇଲେ ତାହା ଶକ୍ତ ହୁଏ ?
ଉ –
0.05

33. କେଉଁ ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ କାସିନେସନ୍ ପଦ୍ଧତିରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଯାଏ ?
ଉ –
କାର୍ବୋନେଟ୍

34. ଲୁହାରେ କ’ଣ ମିଶାଇଲେ ତାହା ଶକ୍ତ ଓ କଠିନ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
କାର୍ବନ

35. ବ୍ରୋଞ୍ଜ ଓ ସୋଲ୍ଡରରେ କେଉଁ ସାଧାରଣ ଉପାଦାନ ଥାଏ ?
ଉ –
Sn

36. କଳଙ୍କିହୀନ ଇସ୍ପାତରେ ଲୌହ ସହ କ’ଣ ମିଶାଯାଇଥାଏ ?
ଉ –
Ni + Cr

37. ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଏକ ଅଧାତୁର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
ଆୟୋଡ଼ିନ୍

38. କାର୍ବନ୍ କେଉଁ ରୂପରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରିଥାଏ ?
ଉ –
ଗ୍ରାଫାଇଟ୍

39. ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଏଲୁମିନେଟ୍‌ ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ କେତେ ?
ଉ –
NaAIO₂

40. କେଉଁ ଧାତୁର ଗୁଣ୍ଡକୁ ଅଗ୍ନିଶିଖାରେ ଛିଦେଲେ ତାହା ଜଳିଯାଏ; କିନ୍ତୁ ତାହାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ତାହା ଜଳି ନ ଥାଏ ?
ଉ –
ଲୌହ

41. କେଉଁ ଧାତୁ ନିଆଁରେ ଜଳେନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ଏହା ଉପରେ ଏକ କଳା ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ –
ତମ୍ବା

42. LiClର ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ଓ ଗଳନାଙ୍କ କେତେ ?
ଉ –
1600K 3 887K

43. କପରକୁ ବାୟୁରେ ରଖିଲେ ଏହା ଉପରେ କେଉଁ ରଙ୍ଗର ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ –
ସବୁଜ

44. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଶୋଧନରେ କେଉଁ ଧାତୁକୁ ଏନୋଡ଼ ରୂପେ ନିଆଯାଏ ?
ଉ –
ଅଶୋଧୃ ଧାତୁ

45. କାର୍ବନ୍‌ର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କଠିନତା ପ୍ରାକୃତିକ ଅପର ରୂପଟି କ’ଣ ?
ଉ –
ହୀରା

46. ଅଧିକାଂଶ ଧାତୁ କେଉଁ ପଦାର୍ଥରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟିକରେ ?
ଉ –
କ୍ଷାରୀୟ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

47. Cu₂S ଧାତୁପିଣ୍ଡର ନିଷ୍କାସନରୁ କେଉଁ ଧାତୁ ମିଳେ ?
ଉ –
ତମ୍ବା

48. କେଉଁ ଧାତୁ ଗରମ ଜଳ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ?
ଉ –
Mg

49. ସିନାବାର୍ କେଉଁ ଧାତୁର ଧାତୁପିଣ୍ଡ ଅଟେ ?
ଉ –
ପାରଦ

50. ସାଧାରଣତଃ ଅଧିକାଂଶ ଧାତୁର ଧାତୁପିଣ୍ଡ ହେଉଛି
ଉ –
ଅକ୍ସାଇଡ୍

51. କେଉଁ ଧାତୁ ଥଣ୍ଡା ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଜଳରେ ଭାସେ ?
ଉ –
Ca

52. ଗରମ ପାଣିଟାଙ୍କି ପାଇଁ କେଉଁ ଧାତୁର ପାତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ –
ତମ୍ବା

B ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଧାତୁର ନମନୀୟତା ଓ …………………. ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ବିଭିନ୍ନ ଆକାରରେ ବଦଳାଯାଇପାରେ ।
2. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରୁଥିବା ଅଧାତୁର ନାମ …………………. |
3. ………………………. ଅଧାତୁର ଔଜଲ୍ୟ ଅଛି ।
4. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଗୁଣ ………………….. |
5. …………………… ଧାତୁ କିରୋସିନ୍‌ରେ ରଖାଯାଏ ।
6. …………………. ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ସ୍ତର ଧାତୁକୁ ଅଧ୍ଵ ଜାରଣରୁ ରକ୍ଷା କରେ ।
7. K₂O ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ……………… ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
8. କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍‌ର ସଂଯୋଜକ ସେଲ୍‌ରେ …………………… ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଅଛି ।
9. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ………………… ଦେଇଥାଏ ।
10. ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତାର ଅନୁକ୍ରମରେ ନିମ୍ନରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁ …………………… |
11. ସକ୍ରିୟତା ଅନୁକ୍ରମରେ ଥ‌ିବା ଅଧାତୁଟି ……………………. |
12. NaCl ର ଆନାୟନରେ ଥ‌ିବା ମୋଟ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସଂଖ୍ୟା …………………….|
13. MgCl₂ଏକ ………………………. ଯୌଗିକ |
14. CaO ର ଗଳନାଙ୍କ ……………………… |
15. CaCl₂ ର ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ …………………… |
16. ଧାତୁର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସ ହେଉଛି ……………… |
17. Au, Ag, Pt, Cu ……………. ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳେ ।
18. ଧାତୁ ନିଷ୍କାସନରେ କାର୍ବନ ………………….. ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
19. ଫେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସହ ……………….. ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ରେଳଧାରଣା ଯୋଡ଼ିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
20. ବାୟୁରେ ଥିବା …………………….. ରୁପା ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ।
21. ଥରମିଟ୍ ପଦ୍ଧତିରେ …………………….. କୁ ବିଜାରକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
22. ପାରଦର ଧାତୁପିଣ୍ଡର ନାମ …………………. |
23. ଫ୍ଲୋରିନ୍‌ର L ସେଲ୍‌ରେ …………………. ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଅଛି ।
24. ପାରଦ ମିଶ୍ରିତ ମିଶ୍ର ଧାତୁକୁ ……………………. କହନ୍ତି ।
25. ଲୁହାକୁ ଆଦ୍ର ବାୟୁରେ ରଖୁ …………………….. ରଙ୍ଗର ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
26. Zn ଓ Fe ମଧ୍ୟରେ …………… ଅଧ୍ଵ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।
27. H ଓ Cu ମଧ୍ୟରେ …………….. ଅଧ୍ଵ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।
28. ସଲ୍‌ଫର୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ …………………… |
29. ଧାତୁର ତାର ବାହାରିବା ଗୁଣକୁ ………………………….. କହନ୍ତି ।
30. ଗ୍ରାମ୍ ସୁନାରୁ ପ୍ରାୟ …………………………. କି.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟର ତାର ଟଣାଯାଇପାରିବ ।
31. …………………….. ଏକ ଅଧାତୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ତା’ର ଧାତବ ଔଜଲ୍ୟ ଅଛି ।
32. 4Al + 30₂ → ………………
33. ………………. ଅକ୍ସାଇଡର ପ୍ରତ ଧାତୁକୁ ଅଧିକ ଜାରଣରୁ ରଷ୍ଟାକରେ
34. ଧାତୁ + ଲଘୁ ଅମ୍ଳ → ………………… + ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
35. ତମ୍ବା …………….ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ନାହିଁ ।
36. ……………….. ର ଗ୍ୟାସୀୟ ମୌଳିକଟି ସକ୍ରିୟତା ଅନୁକ୍ରମରେ ଅଛି ।
37. ଫ୍ଲୋରିନ୍‌ର ବହିସ୍ଥ କକ୍ଷରେ …………………… ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଅଛି ।
38. ଏଲୁମିନିୟମ୍ ବିଜାରକ …………………. ପଦ୍ଧତିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
39. ରେଳ ଧାରଣା ଯୋଡ଼ିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ……………………… ପ୍ରକ୍ରିୟା କହନ୍ତି |
40. ଆଲୁମିନିୟମ୍‌ର ଏକ ମୋଟା ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ପ୍ରଲେପ ଦେବା ପଦ୍ଧତିକୁ …………………. କୁୁତାଯାଏ |
41. ଅମ୍ଳରାଜ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ପ୍ରତି 3 ml ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ………………….. ପରିମାଣର ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ ମିଶାଯାଏ |
42. ପୋଟାସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳର ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ ……………… ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

Anwer:
1. ମନ୍ୟତା
2. ଗ୍ରାଫାଇଟ୍
3. ଆୟୋଡ଼ିନ୍
4. କ୍ଷାର1ପ୍
5. ସୋଡ଼ିୟମ୍/ପୋଟାସିୟମ୍
6. ସଂରକ୍ଷୀ
7. KOH
8. 2
9. ଧାତବ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍
10. ସୁନା
11. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
12. 18
13. ଆୟନିକ୍/ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ
14. 2850 K
15. 1900 K
16. ଭୂତ୍ବକ୍
17. ମୁକ୍ତ
18. ବିଜାରକ
19. ଏଲୁମିନିୟମ୍
20. ସଲ୍ଫର୍
21. ଏଲୁମିନିୟମ୍
22. ସିନାବାର
23. 7
24. ଆମାଲଗାମ୍
25. ବାଦାମୀ
26. Zn
27. H
28. 16
29. ତନ୍ୟତା
30.2
31. ଆୟୋଡ଼ିନ୍
32. 2Al₂O₃
33. °1
34. ଲବଣ
35. ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍
36. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ
37. 7
38. ଥରମିଟ୍
39. ଥରମିଟ୍
40. ଏନୋଡ଼ାଇଜିଙ୍ଗ୍

C ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓) ବା ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଲେଖ ।

1. ସୋଡ଼ିୟମ ଧାତୁକୁ ଜଳରେ ରଖାଯାଏ ।
2. କଠିନ ଗାଲିଲିୟମ୍ ଧାତୁକୁ ପାପୁଲିରେ ଧରିଲେ ତାହା ତରଳିଯାଏ ।
3. ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଅମ୍ଳର ପରିମାଣର ଅନୁପାତ 3 : 1 |
4. ସିଲ୍‌ଭର, ଗୋଲ୍ଡ ଆଦି ଧାତୁ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।
5. କୌଣସି ଧାତୁରେ ଜିଙ୍କ୍ ଧାତୁର ପ୍ରଲେପନ କରିବାକୁ ଏନୋଡ଼ାଇଜିଙ୍ଗ୍ କୁହାଯାଏ ।
6. ବାଇକାର୍ବୋନେଟ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ କାସିନେସନ୍ ପଦ୍ଧତିରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଯାଏ ।
7. ବ୍ରୋଞ୍ଜ ଓ ସୋଲ୍ଡରରେ Sn ସାଧାରଣ ଉପାଦାନ ଥାଏ ।
8. କଳଙ୍କିହୀନ ଇସ୍ପାତ୍‌ରେ ଲୌହ ସହ Ni + Cr ମିଶାଯାଇଥାଏ ।
9. ଆୟୋଡ଼ିନ୍ ଅଧାତୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଉଜ୍ଜଳ ।
10. କାର୍ବନ୍ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ରୂପରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରେ ।
11. ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଏଲୁମିନେଟ୍‌ର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ NaAlO₃ ।
12. ଲୌହ ଧାତୁର ଗୁଣ୍ଡକୁ ଅଗ୍ନିଶିଖାରେ ଛିଞ୍ଚିଦେଲେ ତାହା ଜଳିଯାଏ; କିନ୍ତୁ ତାହାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ତାହା ଜଳି ନ ଥାଏ ।
13. ତମ୍ବା ଧାତୁ ନିଆଁରେ ଜଳେ ନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ଏହା ଉପରେ ଏକ କଳା ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
14. ସିନାବାର୍ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଧାତୁର ଧାତୁପିଣ୍ଡ ଅଟେ ।
15. Cu₂S ଧାତୁପିଣ୍ଡର ନିଷ୍କାସନରୁ ତମ୍ବା ଧାତୁ ମିଳେ ।
16. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଶୋଧନରେ ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ ଏନୋଡ଼ ରୂପେ ନିଆଯାଏ ।
17. ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଶୋଧନରେ ବିଶୁଦ୍ଧ ଧାତୁ ଏନୋଡ୍‌ଠାରେ ଜମା ହୁଏ ।
18. କପର୍‌କୁ ବାୟୁରେ ରଖିଲେ ଏହା ଉପରେ ସବୁଜ ରଙ୍ଗର ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
19. ଲୁହା ଉପରେ ଜିଙ୍କ୍ ଲେପନକୁ ଏନୋଡ଼ାଇଜିଙ୍ଗ୍ କୁହାଯାଏ ।
20. ଭାରତରେ 22 କ୍ୟାରେଟ୍‌ ସୁନା ଅଳଙ୍କାର ତିଆରି ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
21. ପିତ୍ତଳରେ ତମ୍ବା 80 ଶତକଡ଼ା ଥାଏ ।
22. ସୀସାର ଧାତୁପିଣ୍ଡର ନାମ ଗାଲେନା ।
23. ତରଳ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ମଧ୍ୟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ କଲେ ଏନୋଡ଼ଠାରେ ବିଘଟନ ଘଟେ ।
24. ଜଳରେ NaNO₃ ଯୌଗିକଟି ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ NaOH ଦିଏ ।
25. ଧାତୁ ଲଘୁ ଅମ୍ଳସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରାଏ ।
26. HgS ଧାତୁପିଣ୍ଡ ପାଇଁ ରୋଷ୍ଟିଙ୍ଗ୍‌ ପ୍ରଣାଳୀ ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଏ ।
27. MgCI₂ ରେ ଯୌଗିକଗଠନପାଇଁ 14ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଭାଗ ନେଇଥାନ୍ତି ।
28. ଭାରତରେ ସାଧାରଣ ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ ସୁନା ଅଳଙ୍କାରଗୁଡ଼ିକ ଉପଧାତୁରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।
29. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ଝଳେଇରେ ସୋଲଡ଼ର ମିଶ୍ରଧାତୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
30. ପ୍ରକୃତିରେ ଭୂତ୍ଵକ୍‌ରୁ ମିଳୁଥିବା ମୌଳିକ ବା ଯୌଗିକକୁ ଖଣିଜ କହନ୍ତି ।

Answer:
1. ✓
2. ✓
3. x
4. ✓
5. ✓
6. x
7. x
8. ✓
9. ✓
10. ✓
1. x
2. ✓
3. x
4. ✓
5. x
6. x
7. ✔
8. ✓
9. ✓
10. ✓
11. x
12.✔
13.✔
14. ×
15.✔
16. ×
17 x
18.✔
19. x
20. ✓
21.✔
22.✔
23. x
24. x
25. ✔
26. ✔
27. x
28. x
29.✓
30.✔

D ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

E ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଧାତୁର ନମନୀୟତା ଗୁଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଧାତୁକୁ ଆଘାତକଲେ ତାହା ପତଳା ଚଦରରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହି ଗୁଣକୁ ନମନୀୟତା କୁହାଯାଏ ।

2. ନମନୀୟତା ଗୁଣ କେଉଁ କେଉଁ ଧାତୁରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ?
ଉ –
ସୁନା ଓ ରୂପାର ନମନୀୟତା ଗୁଣ ସର୍ବାଧ‌ିକ ।

3. ଧାତୁର ତାର ବାହାରକରିବା ଗୁଣକୁ କଣ କୁହାଯାଏ ? କେଉଁ ଧାତୁରେ ତନ୍ୟତା ଗୁଣ ସର୍ବାଧ‌ିକ ?
ଉ –
ଧାତୁରୁ ତାର ବାହାରିବା ଗୁଣକୁ ତନ୍ୟତା କୁହାଯାଏ । ସୁନାର ତନ୍ୟତା ଗୁଣ ସର୍ବାଧ୍ଵ ।

4. ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ କିପରି ସଂଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ?
ଉ –
ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ର ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ ଦ୍ଵାରା ପରସ୍ପର ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ଧାତୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ତ୍ୟାଗକଲେ ଅଧାତୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଗ୍ରହଣ କରେ ।

5. ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଉପରେ PVC କିମ୍ବା ରବର ଭଳି ପଦାର୍ଥର ଲେପ ଦିଆଯାଇଥାଏ କାହିଁକି ?
ଉ
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ଉପରେ PVC କିମ୍ବା ରବରର (କୁପରିବାହୀ) ଆବରଣ ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । କାରଣ ଏହା ଆମକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଧକ୍‌କା (Shock) ରୁ ରକ୍ଷାକରେ ।

6. ସ୍କୁଲ ଘଣ୍ଟା ନାହିଁକି ଧାତୁରେ ତିଆରି କରାଯାଇଛି ?
ଉ –
ଧାତୁର କଠିନ ବସ୍ତୁକୁ ଆଘାତକଲେ ସୁମଧୁର ଧ୍ଵନି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଏବଂ ଦୂରକୁ ଶୁଣାଯାଇଥାଏ ।

7. ଧାତୁ କାହିଁକି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଅଟେ ।
ଉ
ଧାତୁର ପରମାଣୁ ସହଜରେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ତ୍ୟାଗ କରିପାରେ, ତେଣୁ ଧାତୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଅଟେ ।

8. ସିଜିୟମ୍ ଓ ଗ୍ୟାଲିୟମ୍‌କୁ ହାତ ପାପୁଲିରେ ରଖିଲେ ତାହା ତରଳିଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ-
ସିଜିୟମ୍ ଓ ଗାଲିୟମ୍ ଅତି ନିମ୍ନ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଧାତୁ । ଗଳନାଙ୍କ ଏତେ କମ୍ ଯେ ଧାତୁକୁ ତରଳରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ଶରୀରର ତାପମାତ୍ରା ଯଥେଷ୍ଟ ହୁଏ । ତେଣୁ ସିଜିୟମ୍ ଓ ଗାଲିୟମ୍‌କୁ ହାତ ପାପୁଲିରେ ରଖିଲେ ତାହା ତରଳିଯାଏ ।

9. ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଓ କପର୍‌ରେ ରୋଷେଇ ଉପକରଣ କାହିଁକି ତିଆରି କରାଯାଇଥାଏ ?
ଉ-
ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଓ କପର ଭଳି ଧାତୁ ତାପର ସୁପରିବାହୀ ଏବଂ ଉଚ୍ଚ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥିବାରୁ ରୋଷେଇ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଓ କପର୍‌ରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।

10. ଦୁଇଟି ନରମ ଧାତୁ ଯାହାକୁ ଛୁରିରେ କଟାଯାଇ ପାରିବ ତାର ନାମ ଲେଖ ।
ଊ –
ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଓ ପୋଟାସିୟମ୍ ଦୁଇଟି ନରମ ଧାତୁ ।

11. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଓ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଜଳରେ ଭାସେ କାହିଁକି ?
ଉ –
କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଓ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ । ଏହାର ପୃଷ୍ଠ ଭାଗରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଫୋଟକା ଥ‌ିବା ଯୋଗୁଁ ଏହା ଭାସିଥାଏ ।

12. କେଉଁ ଧାତୁ ଜଳସହ ଆଦୌ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ନାହିଁ ?
ଭ –
ଲେଡ୍, ତମ୍ବା, ରୁପା ଓ ସୁନା ଜଳ ସହ ଆଦୌ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ନାହିଁ ।

13. ଧାତୁ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ ?
ଉ –
ଧାତୁ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।

14. ଧାତୁ HNO₃ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ବାହାରେ ନାହିଁ କାହିଁକି ? (Mg ଓ Mn ବ୍ୟତୀତ)
ଭ –
ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଏକ ସବଳ ଜାରକ । ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌କୁ ଜାରଣ କରି ଜଳ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

15. ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତାର ଅଧଃକ୍ରମରେ ସଜାଅ । (Mg, Fe, Zn, Al)
ଭ –
Mg > Al < Zn > Fe

16. ଅମ୍ଳରାଜ କ’ଣ ?
ଉ –
ଅମ୍ଳରାଜ ହେଉଛି ସଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଗାଢ଼ HCl ଏବଂ ଗାଢ଼ HNO₃ ର 3 : 1 ଅନୁପାତର ମିଶ୍ରଣ । ଏହା ସୁନାକୁ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିପାରେ ।

17. ଦୁଇଟି ଧାତୁର ନାମ ଲେଖ ଯାହାକି ଅତି ଲଘୁ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି H₂ ଗ୍ୟାସ୍ ଦିଏ ?
ଭ –
ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ (Mn) ଓ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ (Mg)

18. ଖଣିଜ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ପ୍ରକୃତିରେ ଭୂତ୍ଵକ୍‌ରୁ ମିଳୁଥିବା ମୌଳିକ ବା ଯୌଗିକକୁ ଖଣିଜ କୁହାଯାଏ ।

19. ଓର୍ ବା ଧାତୁପିଣ୍ଡ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଯେଉଁ ଖଣିଜରୁ ଧାତୁକୁ ନିଷ୍କାସନ କରିବା ଲାଭଜନକ ହୋଇଥାଏ, ସେହି ଖଣିଜକୁ ଓର୍ ବା ଧାତୁପିଣ୍ଡ କୁହାଯାଏ ।

20. ଅଧିକାଂଶ ଧାତୁର ଧାତୁପିଣ୍ଡ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କାହିଁକି ?
ଉ –
ଅକ୍‌ସିଜେନ ଅତି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ମୌଳିକ ଏବଂ ବହୁଳ ପରିମାଣରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଉପଲବ୍ଧ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଅଧିକାଂଶ ଧାତୁର ଧାତୁପିଣ୍ଡ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅଟେ ।

21. କେଉଁ ଧାତୁ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ବିସ୍ଥାପନ କରିପାରିବ ?
ଉ –
ସକ୍ରିୟତାର ଅନୁକ୍ରମରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଉପରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ବିସ୍ଥାପନ କରିପାରିବେ ।

22. ଗାଈ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଖଣିରୁ ବାହାରୁଥୁବା ଧାତୁପିଣ୍ଡରେ ବାଲି, ମାଟି ଇତ୍ୟାଦି ଅପଦ୍ରବକୁ ଗାଙ୍ଗୁ କହନ୍ତି ।

23. ରୋମିଂ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣର ବାୟୁର ଉପସ୍ଥିତିରେ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରିବା ପ୍ରଣାଳୀକୁ ରୋଟିଂ କହନ୍ତି ।

24. କାନେସନ୍ କ’ଣ ?
ଉ –
ସିମୀତ ପରିମାଣର ବାୟୁରେ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀକୁ କାଲ୍‌ସିନେସନ୍ କହନ୍ତି ।

25. ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁକୁ ବିଜାରକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ –
ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁ; ଯଥା : ସୋଡ଼ିୟମ୍, କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଇତ୍ୟାଦି କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁକୁ ଏମାନଙ୍କର ଯୌଗିକରୁ ଅପସାରଣ କରିପାରନ୍ତି । ତେଣୁ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁ ବିଜାରକ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

26. ଥରମିଟ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଫେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (Fe₂O₃) ର ଏଲୁମିନିୟମ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ତାପ ରେଳଧାରଣା ଯୋଡ଼ିବା କିମ୍ବା ଫାଟିଯାଇଥ‌ିବା ଯନ୍ତ୍ରାଂଶକୁ ଯୋଡିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଥରମିଟ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।

27. ଏନୋଡ୍ କର୍ଦ୍ଦମ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଶୋଧନରେ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ଅପଦ୍ରବ ଏନୋଡ୍‌ର ତଳେ ବସିଥାଏ, ତାହାକୁ ଏନୋଡ୍ କର୍ଦ୍ଦମ କୁହାଯାଏ ।

28. ରୁପାର ଉପକରଣ କଳାପଡ଼େ କାହିଁକି ?
ଉ –
ରୁପାର ଉପକରଣ ବାୟୁରେ ଥିବା ସଲଫର ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ସିଲଭର ସଲଫାଇଡ୍‌ର ଏକ କଳାରଙ୍ଗର ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

29. କପର ବାୟୁରେ ରଖୁଲେ ଏକ ସବୁଜ ଆସ୍ତରଣ ଲାଭକରେ କାହିଁକି ?
ଉ –
କପର ବାୟୁରେ ଥ‌ିବା ଆଦ୍ର ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କପର କାର୍ବୋନେଟ୍‌ ଏକ ସବୁଜ ଆସ୍ତରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

30. ଏନୋଡାଇଜିଂ କ’ଣ ?
ଉ –
ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଧାତୁରେ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଏକ ଲେପ ଦେବାକୁ ଏନୋଡାଇଭିଂ କହନ୍ତି ।

31. ଗାଲ୍‌ଭାନାଇଜିଂ ପ୍ରଣାଳୀ କ’ଣ ?
ଉ –
ଲୁହା ଭଳି ନିକୃଷ୍ଟ ଧାତୁ ଉପରେ ଜିଙ୍କର ଲେପ ଦେବାକୁ ଗାଲ୍‌ଭାନାଇଜେସନ୍ ବା ଗାମ୍‌ଭାନାଇଜିଂ ପ୍ରଣାଳୀ କୁହାଯାଏ ।

32. ଏମ୍ପୋଟେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଯେଉଁ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉଭୟ କ୍ଷାରୀୟ ଓ ଅମ୍ଳୀୟ ଗୁଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ଏଫୋଟୋରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କୁହାଯାଏ ।

33. ‘22 କ୍ୟାରେଟ୍ ସୁନା’ର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
ଉ –
22 ଭାଗ ବିଶୁଦ୍ଧ ସୁନା ଓ 2 ଭାଗ ତମ୍ବା କିମ୍ବା ରୁପା ମିଶାଇ ମିଶ୍ର ଧାତୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ତାହାକୁ 22 କ୍ୟାରେଟ୍ ସୁନା

34. P ଗୋଟିଏ ଅଧାତୁ ଠୁ ଓ R ରୂପରେ ମିଳେ । Q କଠିନତମ ପଦାର୍ଥ ଏବଂ R ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରେ । P, Q ଓ R ର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
P- କାର୍ବନ, Q- ହୀରା, R- ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ।

35. ଦୁଇଟି ଅମ୍ଳୀୟ ଅକସାଇଡ଼ର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଊ –
CO₂, SO₂

36. ଦୁଇଟି ନିରପେକ୍ଷ ଅକସାଇଡ଼ର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ
କାର୍ବନ ମନୋକସାଇଡ଼୍ (CO) ନାଇଟ୍ରୋଜେନ ଅକସାଇଡ଼ (N₂O)
ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଅକସାଇଡ୍ (H₂O)

37. ଧାତବ ଉଜ୍ଜ୍ବଳତା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ବିଶୁଦ୍ଧ ଅବସ୍ଥାରେ ଧାତୁର ପୃଷ୍ଠ ଚକ୍ ଚକ୍ କରେ ଏବଂ ଧାତୁର ଏହି ଧର୍ମକୁ ଧାତବ ଦିସ୍ତୀ ବା ଧାତବ ଉଜ୍ଜ୍ବଳତା କୁହାଯାଏ ।

38. ଧାତୁ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ଉଦ୍‌ଜାନ ଗ୍ୟାସ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ନାହିଁ କାହିଁକି ?
ଉ –
ନାଇଟ୍ରିକ ଏସିଡ଼୍ ଏକ ଉତ୍ତମ ଜାରକ, ଏହା ହାଇଡ୍ରୋଜେନକୁ ଜାରଣ କରି ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ଏବଂ ନିଜେ ବିଜାରିତ ହୋଇ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

39. ଧାତୁ ନିଷ୍କାସନ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଧାତୁପିଣ୍ଡରୁ ଧାତୁକୁ ନିଷ୍କାସନ ଏବଂ ପରେ ଶୋଧନ କରି ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ କରିବାକୁ ଧାତୁ ନିଷ୍କାସନ କୁହାଯାଏ ।

40. ଧାତୁକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
ଉ
ଧାତୁ ସହଜରେ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ତ୍ୟାଗକରି ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଆୟନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
Na → Na⁺ + e^–

41. ଆମାଲ୍‌ଗମ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ପାରଦର ମିଶ୍ରଧାତୁକୁ ଆମାଲ୍‌ଗମ୍ କହନ୍ତି ।

42. ମିଶ୍ରଧାତୁ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ –
ଦୁଇ କିମ୍ବା ତହିଁରୁ ଅଧ୍ଵ ଧାତୁ କିମ୍ବା ଏକ ଧାତୁ ଓ ଏକ ଉପଧାତୁର ସମଜାତୀୟ ମିଶ୍ରଣକୁ ମିଶ୍ରଧାତୁ କୁହାଯାଏ ।

43. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଧାତୁକୁ ଜଳରେ ପକାଇଲେ ଯେଉଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହୁଏ ତା’ର ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟି ଲେଖ ।
ଉ –
Ca + 2H₂O → Ca (OH)₂ + H₂

44.
ଧାତୁ X ବାୟୁରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଜଳେ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ Y ର ଏକ କଳା ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । X ଧାତୁର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
X କପର ଅଟେ ଏବଂ Y କପର (II) ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ।

F ପ୍ରଥମଯୋଡ଼ିର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଯୋଡ଼ିର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ପାରଦ : ତରଳ :: କ୍ରୋମିନ୍ : …………………… |
2. ସୁନା : ନମନୀୟ :: ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ : …………………… |
3. ଲୌହ : ଉଚ୍ଚ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ :: ଗାଲିଲିୟମ୍ : …………………. |
4. MgO : କ୍ଷାରୀୟ :: SO₂ : …………… |
5. Na : ଅଧ୍ଵ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ :: Ag : …………….. |
6. K : 1 :: Mg : …………… |
7. Ne : 8 :: Ar : …………. |
8. କ୍ଲୋରିନ୍ : କ୍ଲୋରାଇଡ୍ :: ଫ୍ଲୋରିନ୍‌ : ………………….. |
9. Na : ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ :: Cl : …………….. |
10. NaCl: 1686 :: CaO: ……………. |
11. Cu+Zn: ପିତ୍ତଳ :: Cu+Sn : ……………… |
12. Fe + C: ଷ୍ଠିଲ୍‌ :: Pb + Sn: ……………… |
13. Al: ବୈତ୍ୟୁତିକ ବିଜାରଣ :: Mn : …………. |
14. Na : କ୍ୟାଥେଠାରେ :: Cl₂: ……………. |
15. ଅଶୋଧିତ ଧାତୁ : ଏନୋଡ୍ :: ଶୁଦ୍ଧଧାତୁ : ………………………… |
16. ରୁପା : କଳା :: କପର : ………………….. |
17. ରୁପା : ସିଲ୍‌ଭର ସଲଫାଇଡ୍ :: କପର : ……………………… |
18. ସଲଫାଇଡ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡ : ରୋଚିଂ :: କାର୍ବୋନେଟ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡ : ……………………………|
19. ZnO: C:: MnO₂ : ……………….. |
20. Al + H₂O : Al₂O₃ : : Fe + H₂O : ……………….. |
21. K : ଥଣ୍ଡାଜଳ :: Zn : ………………. |
22. ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଲେପ : ଏଲାଡାଇଜିଂ :: ଜିଲ୍‌ର ଲେପ : …………………… |
23. ଓର୍ : ଯୌଗିକ :: ଏଲୟ : …………………… |
24. Al₂O₃ : ଏଫୋଟୋରିକ୍ :: ZnO : ……………. |
25. CuO ::: CuCO₃: ……………… |
26. Ca: ବୈତ୍ୟୁତିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ: Fe: ……………… |
27. ସୋଲଡର : ସର୍ବନିମ୍ନ ଗଳନାଙ୍କ :: ଷ୍ଟିଲ୍‌ : ……………… |
28. ଧାତୁ : ପାରଦ :: ଅଧାତୁ : …………………….. |
29. Cu + O₂ → CuO :: Al + O₂ → …………………
30. ଏଲୁମିନିୟମ : ହାଇଡ୍ରୋଜେନକୁ ବିସ୍ଥାପିତ କରେ :: କପର : …………………………….
31. CaCl₂ : 1045 :: MgCl₂ : ……………….
32. ପାରଦ : ସିନାବାର :: ଏଲୁମିନିୟମ୍ : ……………………. |
33. କାର୍ବୋନେଟ୍ ଧାତୁ : କାଲ୍‌ସିନେସନ : : ସଲଫାଇଡ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡ : ……………………….|
34. ଶୁଦ୍ଧଧାତୁ : କ୍ୟାଥୋଡ଼ :: ଅଶୋଧ ଧାତୁ : ………………………….. |
35. ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ଧାତୁ : ସୁନା :: ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ଅଧାତୁ : ………………………………….. |
36. ଫ୍ଲୋରିନ୍‌ : ଗ୍ୟାସୀୟ ଅଧାତୁ :: ବ୍ରୋମିନ୍ : ………………………………… |
37. କାସିନେସନ୍ : କାର୍ବୋନେଟ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡ :: ରୋଚିଂ : ……………………………… |

Answer:

1. ତରଳ
2. ଭଙ୍ଗୁର
3. ନିମ୍ନ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ
4. ଅମ୍ଳୀୟ
5. କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ
6.2
7.8
8. ଫ୍ଲୋରାଇଡ୍
9. ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ
10. 3120
11. ବ୍ରୋଞ୍ଜ
12. ସୋଲ୍ଡର
13. ଧାତବ ବିଜାରଣ
14. ଏନୋଡଠାରେ
15. କ୍ୟାଥୋଡ୍
16. ସବୁଜ
17. କପର କାର୍ବୋନେଟ୍
18. କାସିନେସନ୍
19. Al
20. Fe₃O₄
21. ବାମ୍ଫ
22. ଗାଲ୍‌ଭାନାଇଜିଙ୍ଗ୍
23. ମିଶ୍ରଣ
24. ଏମ୍ପୋଟେରିକ୍
25. ସବୁଜ
26. କାର୍ବନ ବିଜାରଣ
27. ଉଚ୍ଚ ଗଳନାଙ୍କ
28. ବ୍ରୋମିନ୍
29. Al₂O₃
30. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ଦ୍ୱାରା ବିସ୍ଥାପତି ହୁଏ
31.981
32. ବକ୍‌ସାଇଟ୍
33. ରୋଷ୍ଟିଙ୍ଗ୍
34. ଏନୋଡ୍
35. ଆୟୋଡ଼ିନ୍
36. ତରଳ ଧାତୁ
37. ସଲଫାଇଡ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡ ।

SUBJECTIVE TYPE QUESTIONS WITH ANSWERS

1. ଧାତୁ ଜଳ ସହ କିପରି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ । ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-
(i) ଧାତୁ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଏବଂ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ । ଯେଉଁ ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ତାହା ପୁଣି ଜଳରେ ମିଶି ଧାତବ ହାଇଡ୍ରୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ସବୁ ଧାତୁ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ନାହିଁ ।
ଧାତୁ + ଜଳ → ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ + ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌
ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ + ଜଳ → ଧାତବ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌

ଥଣ୍ଡା ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :
(ii) ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଏବଂ ପୋଟାସିୟମ୍ ଭଳି ଧାତୁ ଥଣ୍ଡା ଜଳ ସହ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ । ଏଠାରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦ୍ଵୟ ଖୁବ୍ ତୀବ୍ର ଏବଂ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ହୋଇଥିବାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ରେ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ନିଆଁ ଲାଗିଯାଏ।
2K(s) + 2H₂O(l) → 2KOH(aq) + H₂(g) + ତାପଣକ୍ରି
2Na(s) + 2H₂O(l) → 2NaOH(aq) + H₂(g) + ତାପଣକ୍ରି

(iii) କ୍ୟାଲସିୟମ୍‌ର ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କମ୍ ତୀବ୍ରତାରେ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଏଥୁରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ତାପ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌କୁ
Ca(s) + 2H₂O(l) → Ca(OH)₂(aq) + H₂(g)
କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଜଳରେ ଭାସିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରେ କାରଣ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଫୋଟକାଗୁଡ଼ିକ ଧାତୁର ଉପରିଭାଗରେ ଲାଖ୍ ରହିଯାଏ ।

ଗରମ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :
(iv) Mg ଥଣ୍ଡା ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ ଗରମ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ ହାଇଡ୍ରୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ଏବଂ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ । ଏହାର ପୃଷ୍ଠରେ ଭାସୁଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଫୋଟକା ଯୋଗୁ ଭାସେ ।
Mg(s) + 2H₂O(l) → Mg(OH)₂ + H₂O

ଚାମ୍ପ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :
(v) ଏଲୁମିନିୟମ୍, ଲୌହ ଏବଂ ଜିଙ୍କ ପରି ଧାତୁ ଥଣ୍ଡା ବା ଗରମ ପାଣିରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଆଦୌ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ଏହି ଧାତୁ ବାମ୍ଫ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଅକସାଇଡ୍ ଏବଂ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନ୍ତି ।
2Al(s) + 3H₂O(g) → Al₂O₃(s) + 3H₂(g)
3Fe(s) + 4H₂O(g) → Fe₃O₄(s) + 4H₂(g)

(vi) ଲେଡ୍, ରୁପା, ତମ୍ବା ଏବଂ ସୁନା ଆଦି ଧାତୁ ଜଳ ସହ ଆଦୌ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

(vii) ଏଥିରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ପୋଟାସିୟମ୍, ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଧାତୁ କାଲସିୟମ୍‌ଠାରୁ ଅଧ୍ଵ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଓ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ କ୍ୟାଲସିୟମ୍‌ଠାରୁ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।ଏଲୁମିନିୟମ୍, ଆଇରନ୍, ଜିଙ୍କ ଧାତୁ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍‌ଠାରୁ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।

2. ଏଲୟ କ’ଣ ? ଏହା କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ? ଏଲୟ କିପରି ମୂଳ ଧାତୁଠାରୁ ଭିନ୍ନ । ଏଲୟର 2ଟି
ଉ –
ଏଲୟ ଧାତୁ ସହ ଧାତୁ, ଅଧାତୁ କିମ୍ବା ଉପଧାତୁର ସମଜାତୀୟ ମିଶ୍ରଣକୁ ମିଶ୍ରଧାତୁ ବା ଏଲୟ କହନ୍ତି ।

• ପ୍ରଥମେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଧାତୁକୁ ତରଳାଯାଏ ଏବଂ ତା’ପରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁପାତରେ ଅନ୍ୟ ମୌଳିକକୁ ଏଥ‌ିରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରାଇ ମିଶ୍ରଧାତୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ଏହାପରେ ଏହାକୁସାଧାରଣ ତାପମାତ୍ରାରେ ଶୀତଳ କରାଯାଏ ।
• ଧାତୁର ଧର୍ମରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବାପାଇଁ ମିଶ୍ରଧାତୁର ପ୍ରସ୍ତୁତୀକରଣ ଏକ ଉତ୍ତମ ପ୍ରଣାଳୀ ଅଟେ ।
• ଲୁହା ଏବଂ ବହୁଳ ବ୍ୟବହୃତ ଧାତୁ, କିନ୍ତୁ ଏହାକୁ କଦାପି ବିଶୁଦ୍ଧ ଅବସ୍ଥାରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ନାହିଁ । କାରଣ ବିଶୁଦ୍ଧ ଲୁହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ନରମ ଏବଂ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ସହଜରେ ପ୍ରସାରିତ ହୁଏ । ମାତ୍ର ଏହାକୁ ଅଳ୍ପ ପରିମାଣର କାର୍ବନ ପ୍ରାୟ (0.05%) ସହ ମିଶାଇଲେ ତାହା ଶକ୍ତ ଏବଂ କଠିନ ହୋଇଯାଏ ।
  ଲୁହା, ନିକେଲ ଓ କ୍ରୋମିୟମ୍ ସହ ମିଶିଲେ ଷ୍ଟେନ୍‌ସ୍‌ ମିଳେ । ଏହା ଶକ୍ତ ଓ ଏଥ‌ିରେ କଳଙ୍କି ଲାଗେ ନାହିଁ । ଲୁହା ଯଦି ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପଦାର୍ଥ ସହ ମିଶେ ତେବେ ତା’ର ଧର୍ମ ବଦଳିଯାଏ ।
• ଗୋଟିଏ ମିଶ୍ରଧାତୁର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହିତା ଏବଂ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶୁଦ୍ଧ ଧାତୁଠାରୁ କମ୍ । ସୀସା ଓ ଟିଣ (pb ଓ Sn)ର ଏକ ମିଶ୍ରଧାତୁ ହେଉଛି ସୋଲଡ଼ର ଯାହାର ଗଳନାଙ୍କ ମୂଳଧାତୁଠାରୁ କମ୍ ଅଟେ ।

ମିଶ୍ରଧାତୁର ଉପଯୋଗିତା :

• Sn ଓ Pb ର ମିଶ୍ରଧାତୁ ସୋଲଡ଼ରକୁ ଫ୍ୟୁଜ୍ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ସୁନାରେ 2 ଭାଗ ଖାଦ ମିଶାଇ 22 କ୍ୟାରେଟ୍ ସୁନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ଯାହାକି ଶକ୍ତ ଓ ଅଳଙ୍କାର ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ବ୍ରୋଞ୍ଜକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ କରାଯାଏ । .
• ସୋଲଡ଼ର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ଝଳେଇ ବା ସଂଯୋଗରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ।

3. ୟନିକ ଯୌଗିକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ (NaCl) ଯୌଗିକର ଗଠନ ଚିତ୍ର ସହ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ
ଆୟନିକ୍ ଯୌଗିକ : ଧାତୁ ଗୁଡ଼ିକର ପରମାଣୁରୁ କୌଣସି ଅଧାତବ ପରମାଣୁକୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନର ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣ ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ଯୌଗିକକୁ ଆୟନିକ ଯୌଗିକ ବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଜ୍ୟ ଯୌଗିକ କୁହାଯାଏ ।
ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ (NaCI) ର ଗଠନ :
(i) ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 11 । ଏହାର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ସଂରଚନା K(2), L(8), M(1)। ଏହା ଯଦି M କକ୍ଷରୁ ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ହରାଇ ଦିଏ ତେବେ L କକ୍ଷଟି ବାହ୍ୟତମ କକ୍ଷ ହୋଇଯିବ । L କକ୍ଷରେ 8 ଟି ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଥ‌ିବାରୁ ଏହା ସ୍ଥାୟୀ ଅଷ୍ଟକ ଅଟେ । Na ର ପରମାଣୁର ନ୍ୟୁକ୍ଲିୟସରେ 11 ଟି ପ୍ରୋଟନ ଅଛି ଓ କିନ୍ତୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂଖ୍ୟା 10 ହୋଇଯାଇଛି । ବଳକା ଗୋଟିଏ ପ୍ରୋଟନ (ଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜ) ସୋଡ଼ିୟମ କାଟାୟନ (Na⁺) ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ।

(ii) କ୍ଲୋରିନ୍‌ର ପରମାଣୁ କ୍ରମାଙ୍କ 17 ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସଂରଚନା K(2), L(8), M(7), ଅଷ୍ଟକ ପୂର୍ଣ୍ଣହେବା ପାଇଁ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ଆବଶ୍ୟକ । ସୋଡ଼ିୟମ ସହ କ୍ଲୋରିନ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହେଲେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ହରାଇଥିବା ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ କ୍ଲୋରିନ୍ ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବ । ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରମ୍ ପାଇବା ଫଳରେ କ୍ଲୋରିନ୍ (CI^–) ଏନାୟନରେ ପରିଣତ ହେବ ।

(iii) Na⁺ ଓ CI^– ବିପରୀତ ଚାର୍ଜ ବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥିବାରୁ ପରସ୍ପରକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ ଏବଂ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସ୍ଥିର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଆକର୍ଷଣ ବଳଦ୍ଵାରା ଧରି ରଖ୍ NaCI ଗଠିତ ହୁଏ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁକୁ ଭୌତିକ ଧର୍ମାନୁଯାୟୀ ବର୍ଗୀକରଣ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ – ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଭ –

• ସାଧାରଣ ତାପମାତ୍ରାରେ ପାରଦ ବ୍ୟତୀତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧାତୁ କଠିନ ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ଉଚ୍ଚ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ, କିନ୍ତୁ ଗାଲିଲିୟମ ଏବଂ ସୀସିୟମ ଅତି ନିମ୍ନ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଧାତୁ । ଏହି ଧାତୁ ଦ୍ଵୟକୁ ପାପୁଲିରେ ରଖୁଲେ ତାହା ତରଳିଯାଏ ଯାହାକି ଧାତୁର ଭୌତିକ ଧର୍ମ ନୁହେଁ ।
• ଧାତୁର ଔଜ୍ୱଲ୍ୟ ଅଛି; କିନ୍ତୁ ଆୟୋଡ଼ିନ୍ ଅଧାତୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ତାହାର ଔକ୍ସଲ୍ୟ ଅଛି ।
• କାର୍ବନ ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ ରହିଥ‌ିବା ଅଧାତୁ ଅଟେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ରୂପକୁ ଅପରରୂପ କୁହାଯାଏ । ହୀରା ଅଧାତୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ କଠିନତମ । ଯାହା ଧାତୁର ଧର୍ମ । ଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ଅଧିକ । ହୀରା ଅଧାତୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ଅଧିକ ।
• କ୍ଷାର ଧାତୁ ନିମ୍ନ ସାନ୍ଦ୍ରତା ଓ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଧାତୁ ଅଟେ, ଯାହାକି ଅଧାତୁମାନଙ୍କଠାରେ ଦେଖାଯାଏ । ତେଣୁ ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଆମେ ଜାଣିଲେ ଯେ ଭୌତିକ ଧର୍ମ ଅନୁସାରେ ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁକୁ ବର୍ଗୀକରଣ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।

2. ଏନୋଡ଼ାଇଜିଙ୍ଗ୍ କ’ଣ ? ଏହା କିପରି କରାଯାଏ ?
ଉ –

• ଏନୋଡାଇଜିଙ୍ଗ୍ ହେଉଛି ଏଲୁମିନିୟମ ଉପରେ ମୋଟା ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ପ୍ରଲେପ ଦେବା ପ୍ରଣାଳୀ । ଏଲୁମିନିୟମ୍ ବାୟୁରେ ରହିଲେ ଏକ ପତଳା ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ପ୍ରଲେପ ଅଧ‌ିକ ସଂକ୍ଷାରଣ ହେବାକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରେ ।
• ଏହି ପ୍ରଣାଳୀରେ ପରିଷ୍କାର ଏଲୁମିନିୟମ୍‌କୁ ଏନୋଡ଼ରେ ସଂଯୁକ୍ତ କରି ଲଘୁ ସଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଏ ।
• ଏନୋଡ଼ରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଏହା ଉପରେ ମୋଟା ପ୍ରତିରୋଧକାରୀ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଏହା ଏଲୁମିନିୟମ୍‌କୁ ସଂକ୍ଷାରଣରୁ ରକ୍ଷାକରେ । ଏଲୁମିନିୟମ୍ ପଦାର୍ଥକୁ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ସ୍ତରଦ୍ଵାରା ରଙ୍ଗେଇ ସହଜରେ ଆକର୍ଷଣୀୟ ରୂପ ଦିଆଯାଏ ।

3. କୌଣସି ଧାତୁ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ କାହିଁକି ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ନାହିଁ ? କିନ୍ତୁ Mn Mg ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି H₂ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ କରେ ।
ଉ –

• କୌଣସି ଧାତୁ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ନାହିଁ କାରଣ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଏକ ସବଳ ଜାରକ ।
• ଏହା ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌କୁ ଜାରଣ କରି ଜଳ ସୃଷ୍ଟି କରେ ଏବଂ ନିଜେ ବିଜାରିତ ହୋଇ ଯେକୌଣସି ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (N₂O, NO, NO₂) ରେ ପରିଣତ କରେ ।
• କିନ୍ତୁ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ ଓ ମାଙ୍ଗାନିଜ ଅତି ଲଘୁ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି H, ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ କରେ ।
  Mg(s) + HNO₃(aq) → Mg(NO₃)₂(aq) + H₂(g)

4. ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍, ଜଳ ଓ ଲଘୁଅମ୍ଳ ସହ କିପରି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି, ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
ଭ –
(i) ଧାତୁ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଗଠନ କରେ ।
ଉଦାହରଣ :
ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ ପାତକୁ ବାୟୁରେ ଜାଳିଲେ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ମିଳେ ।
2Mg + O₂ → 2MgO

(ii) କେତେକ ଧାତୁ ଥଣ୍ଡା ଜଳ ଓ କେତେକ ଧାତୁ ଗରମ ଜଳ ଓ କେତେକ ଧାତୁ ବାମ୍ଫ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି କ୍ଷାରକ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ :
ପୋଟାସିୟମ୍ ଥଣ୍ଡା ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ପୋଟାସିୟମ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
2K(s) + 2H₂O(l) → 2KOH(aq) + H₂(g)
ଏଲୁମିନିୟମ୍ ବାମ୍ଫ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଅକସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
2Al(s) + 2H₂O(g) → Al₂O₃(s) + 3H₂(g)

(iii) କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଓ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଭଳି ଧାତୁ ଲଘୁ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
Ca(s) + 2HCl(aq) → CaCl₂(aq) + H₂(g)
କିନ୍ତୁ ତମ୍ବା ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ନାହିଁ ।

5. ଧାତୁର କ୍ରିୟାଶୀଳତାର ଅନୁକ୍ରମ ଦର୍ଶାଅ ଏବଂ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଅଧାତୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସକ୍ରିୟତାର ଅନୁକ୍ରମରେ ଅଛି କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –
(i) ଧାତୁର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତାର କ୍ରମଟି ହେଲା –

(ii) ସକ୍ରିୟତା ଅନୁକ୍ରମର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ଏତେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଯେ ତାହା ପ୍ରକୃତିରେ ମୁକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳେ ନାହିଁ ।

(iii) ସକ୍ରିୟତା ଅନୁକ୍ରମରେ ମଝିରେ ଥ‌ିବା Zn, Fe, Pb ଇତ୍ୟାଦି ମଧ୍ୟମ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଓ ଏଗୁଡ଼ିକ ଭୂତ୍ଵକ୍‌ରେ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ସଲ୍‌ଫାଇଡ୍ କିମ୍ବା କାର୍ବୋନେଟ୍ ରୂପରେ ମିଳିଥାଏ ।

(iv) ସକ୍ରିୟତା ଅନୁସାରେ ନିମ୍ନରେ ଥିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତା ହେତୁ ପ୍ରକୃତିରୁ ମୁକ୍ତ ଭାବରେ ମିଳିଥାଏ । ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ଏକ ଧାତୁ ହୋଇନଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ତ୍ୟାଗକରି ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଆୟନ (H⁺) ସୃଷ୍ଟି କରେ ।

6. ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ନିଷ୍କାସନ କିପରି ସମ୍ଭବ ହୁଏ କାରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ–

• ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ଥିବା ପୋଟାସିୟମ୍, ସୋଡ଼ିୟମ୍, କ୍ୟାଲସିୟମ୍, ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍, ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଆଦି ଧାତୁ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।
• ଏହି ଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌କୁ କାର୍ବନ ବିଜାରଣ ପଦ୍ଧତିରେ ବିଜାରତ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ, କାରଣ ଏଗୁଡ଼ିକର କାର୍ବନ ଅପେକ୍ଷା ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ପ୍ରତି ଆକର୍ଷଣ ଅତ୍ମକ । ଏଗୁଡ଼ିକରୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଜାରଣଦ୍ବାରା ଧାତୁ ମିଳିପାରିବ ।
• ତରଳ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ରୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଶ୍ଳେଷଣଦ୍ଵାରା ଜଳରେ ସୋଡ଼ିୟମ୍, ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍, କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଇତ୍ୟାଦି ମିଳିଥାଏ । ଧାତୁ କ୍ୟାଥୋଡ଼ଠାରେ ଜମା ହେଉଥିଲାବେଳେ କ୍ଲୋରିନ୍ ଏନୋଡ଼ଠାରେ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
  

7. ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମର ନିମ୍ନରେ ଥିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ କିପରି ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ଲେଖ ।
ଉ–
(i) ସକ୍ରିୟତାର ଅନୁକ୍ରମର ନିମ୍ନରେ ଥିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ; ଯଥା- Cu, Hg, Au, Ag ଅତ୍ୟନ୍ତ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ । ବାୟୁରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ସେଗୁଡ଼ିକର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରୁ ଧାତୁକୁ ପୃଥକ୍ କରାଯାଏ ।
ଡତାହରଣ –

(ii) ପାରଦର ଧାତୁପିଣ୍ଡର ନାମ ସିନାବାର (HgS) । ଏହାକୁ ବାୟୁରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ପ୍ରଥମେ ମର୍‌କ୍ୟୁରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (HgO)ରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଆହୁରି ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ମରକ୍ୟୁରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ବିଜାରିତ ହୋଇ

(iii) ପ୍ରକୃତିରୁ ମିଳୁଥିବା (Cu₂S) ଧାତୁପିଣ୍ଡରୁ ତମ୍ବା ପାଇବା ପାଇଁ ଏହାକୁ ବାୟୁର ଉତ୍ତପ୍ତ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

8. ଜାରଣ-ବିଜାରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଧାତୁ ନିଷ୍କାସନରେ କିପରି ସାହାଯ୍ୟ କରେ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ । ଥରମିଟ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ’ଣ ବୁଝାଅ ।
ଉ–
(i) ସୋଡ଼ିୟମ୍‌, କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଓ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଆଦି ଧାତୁ ମଧ୍ୟ ବିଜାରକ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ସେମାନେ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁକୁ ସେମାନଙ୍କର ଯୌଗିକରୁ ଅପସାରଣ କରନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ –
ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌କୁ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଗୁଣ୍ଡ ସହ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ ଧାତୁ ମିଳେ ।
3MnO₂(s) + 4Al(s) → 3Mn(l) + 2Al₂O₃(s) + ଚାପ
ଏଠାରେ MnO₂, Mn କୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଥିଲାବେଳେ Al, AlO₃କୁ ଜାରିତ ହୋଇଛି ।

(ii) ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅତିମାତ୍ରାରେ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ – ଫେରିକ୍‌ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଏଲୁମିନିୟମ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ରେଳଧାରଣାଗୁଡ଼ିକୁ ଯୋଡ଼ିବାରେ କିମ୍ବା ଫାଟିଯାଇଥିବା ଯନ୍ତ୍ରାଂଶକୁ ଯୋଡ଼ିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ଏପରି ଯୋଡ଼ିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଥରମିଟ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
Fe₂O₃(s) + 2Al(s) → 2Fe(l) + Al₂O₃(s) + ତାପ

9. ଏଲୟ କ’ଣ ? ସୁନାର ଏଲୟ ଆବଶ୍ୟକ କାହିଁକି ?
ଭ –

• ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵ ସମଜାତୀୟ ଧାତୁର ମିଶ୍ରଣ କିମ୍ବା ଗୋଟିଏ ଧାତୁ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ଅଧାତୁର ମିଶ୍ରଣକୁ ମିଶ୍ରଧାତୁ ବା ଏଲୟ କହନ୍ତି ।
• ବିଶୁଦ୍ଧ ସୁନା 24 କ୍ୟାରେଟ୍ ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା । ତାହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ନରମ ହୋଇଥିବାରୁ ସେଥ‌ିରେ ଅଳଙ୍କାର
• ଏହାକୁ ଶକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ଏଥିରେ ରୁପ କିମ୍ବା ତମ୍ବା ମିଶାଯାଏ ।
• ଭାରତରେ 22 କ୍ୟାରେଟ୍ ସୁନା ଅଳଙ୍କାର ପାଇଁ ଏହା ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଅର୍ଥାତ୍ 22 ଭାଗ ବିଶୁଦ୍ଧ ସୁନା ସହ 2 ଭାଗ ତମ୍ବାର କିମ୍ବା ରୁପା ମିଶାଯାଇ ସୁନା ଅଳଙ୍କାର ତିଆରି ହୁଏ ।

10. କେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀରେ (a) ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମରେ ନିମ୍ନରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁ (b) ମଧ୍ୟମକ୍ରମରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁ (c) ଅଧିକ ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ –
(a) ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମରେ ନିମ୍ନରେ ଥ‌ିବା ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ସ୍ବତଃ କିମ୍ବା ତାପ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ବିଜାରିତ ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ –
Cu₂S ଧାତୁପିଣ୍ଡରୁ ତମ୍ବା ପାଇବାପାଇଁ ଏହାକୁ ବାୟୁରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଯାଏ ।

(b) ମଧ୍ୟମ କ୍ରମର ସକ୍ରିୟ ଧାତୁ କୋଦ୍ବାରା ବିଜାରିତ ହୋଇଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ –
ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌କୁ କାର୍ବନ ସହିତ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ତାହା ଧାତବ ଜିକୁ ବିଜାରିତ ହୋଇଥାଏ ।
ZnO(s) + C(s) → Zn(s) + CO(g)

(c) ଅଧିକ ସକ୍ରିୟତା କ୍ରମରେ ଥିବା ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଜାରଣ କରାଯାଇଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ –
ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ରୁ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଚ୍ଚାରଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ମିଳେ । କ୍ୟାଥୋଡ୍ଠାରେ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଓ ଏନୋଡ୍‌ଠାରେ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ ମିଳେ ।
Al₂O₃ → 2A³⁺ + 3O₂^2-
କ୍ୟାଥୋଡ଼ଠାରେ : Al³⁺ + 3e^– → Al
ଏନୋଡ୍‌ଠାରେ : 2O^2- → O₂ + 4e^–

11. ଲିଥ୍ୟମ୍ ଫ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଅଣୁର ଗଠନ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –

• ଲିଥେମ୍ ପରମାଣୁ ସହଜରେ ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ତ୍ୟାଗକରି Li⁺ ଆୟନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଏବଂ ନିକଟତମ
• ଲିଥ୍ୟମ୍ ଆୟନ ତ୍ୟାଗ କରିଥିବା ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌କୁ ଫ୍ଲୋରିନ୍‌ ଗ୍ରହଣ କରି F^–ଆୟନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଏବଂ ନିକଟତମ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ମୌଳିକ ନିୟନ୍ ସଂରଚନା ଧାରଣ କରେ ।
• ଉଭୟ ଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଆୟନ ଓ ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ ଆୟନ Li⁺ ଓ F^– ପରସ୍ପରକୁ ଆକର୍ଷଣ କରନ୍ତି ଫଳରେ LiF ଯୌଗିକ ଗଠିତ ହୁଏ ।
  

ଅତିସଂଯିପ୍ର ଉତ୍ତରମ୍ଜଲକ ପ୍ରଣ୍ଟୋତ୍ତର

1. ଧାତୁର ତନ୍ୟତା ଗୁଣ କ’ଣ ? କେଉଁ ଧାତୁର ଏହି ତନ୍ୟତା ଗୁଣ ସର୍ବାଧ୍ଵ ଓ କିପରି ଧାତୁର କେଉଁ ଗୁଣପାଇଁ ଆମେ ଏହାର ଆକାର ବଦଳାଇପାରୁ ?
ଉ –

• ଧାତୁର ତାର ବାହାର କରିବା ଗୁଣକୁ ତନ୍ୟତା କହନ୍ତି ।
• ସୁନାର ଏହି ତନ୍ୟତା ଗୁଣ ସର୍ବାଧ‌ିକ ।
  1 ଗ୍ରାମ୍ ସୁନାରୁ ପ୍ରାୟ 2 କି.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟର ତାର ଟଣାଯାଇ ପାରିବ ।
• ଧାତୁର ନମନୀୟତା ଓ ତନ୍ୟତା ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ଆମେ ଆମ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁସାରେ ସେଗୁଡ଼ିକର ଆକାର ବଦଳାଇ ପାରୁ ।

2. କ୍ଷାର ଧାତୁ ଦୁଇଟିର ନାମ ଓ ଦୁଇଟି ଧର୍ମ ଲେଖ ।
ଊ–

• କ୍ଷାର ଧାତୁ ଦୁଇଟି – ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଓ ପୋଟାସିୟମ୍ ।
• ଏହା ଅତି ନରମ
  • ଏହାର ସାନ୍ଦ୍ରତା ଓ ଗଳନାଙ୍କ ନିମ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।

3. ଧାତୁକୁ ବାୟୁରେ ଦହନ କଲେ କ’ଣ ହୁଏ ଉଦାହରଣ ଓ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ–
(i) ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ବାୟୁ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳଜାନ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
ଧାତୁ + ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ → ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

(ii) ଉଦାହରଣ – ଏଲୁମିନିୟମକୁ ବାୟୁରେ ଦହନ କଲେ ଏଲୁମିନିୟମ ଅକସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
4Al + 3O₂ → 2Al₂O₃

4. ପୋଟାସିୟମ୍ ଓ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌କୁ କିରୋସିନ୍‌ରେ ବୁଡ଼ାଇ ରଖାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଊ–

• ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଓ ପୋଟାସିୟମ୍ ଧାତୁ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁ । ସକ୍ରିୟତାର ଅନୁକ୍ରମରେ ଏହା ଶୀର୍ଷରେ ଅଛି । ବାୟୁ ଓ ଜଳ ସହ ଏହା ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ।
• କିରୋସିନ୍‌ରେ ବୁଡ଼ାଇ ରଖିଲେ ଏଗୁଡ଼ିକ ବାୟୁ କିମ୍ବା ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରନ୍ତି ନାହିଁ କାରଣ ଏମାନେ ବାୟୁ ଓ ଜଳ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ନଥା’ନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରଜ୍ବଳନତାର ମାତ୍ରା ପାଇନଥାନ୍ତି ।

5. ଧାତୁ ଅମ୍ଳ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ କ’ଣ ହୁଏ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ–

• ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ଭଳି ବହୁ ଧାତୁ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ କରେ ।
• 2Na + 2Cl → 2NaCl + H₂(g)

6. ଅମ୍ଳରାଜ କ’ଣ ? ଏହା କେଉଁ ଧାତୁକୁ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିପାରିବ ଲେଖ ।
ଊ–

• ଅମ୍ଳରାଜ ହେଉଛି ସଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଗାଢ଼ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ ଏସିଡ୍, ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର 3 : 1 ଅନୁପାତରେ ମିଶ୍ରଣ । ଏହି ମିଶ୍ରଣ ସବୁକୁ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିପାରେ ।
• ଅମ୍ଳରାଜ ଏକ ଭଲ ସଂକ୍ଷାରଣ ଧୂମଶୀଳ ତରଳ ।
• ଏହାର ସୁନା ଓ ପ୍ଲାଟିନମ୍କୁ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିବାର କ୍ଷମତା ରହିଛି ।

7. ତମ୍ବା ଓ ଲୁହା ମଧ୍ଯରେ କେଉଁଟି ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଓ କାହିଁକି ? ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ–

• ବିସ୍ଥାପନ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ଧାତୁର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତା ବିଷୟରେ ଅଧ୍ବକ ତଥ୍ୟ ମିଳେ ।
• ଯଦି A ଧାତୁ, ଧାତୁ Bକୁ ଏହାର ଦ୍ରବଣରୁ ବିସ୍ଥାପନ କରେ, ତେବେ B ଠାରୁ A ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ହେବ ।
• ଧାତୁ A + B ର ଲବଣ ଦ୍ରବଣ → Aର ଲବଣ ଦ୍ରବଣ + ଧାତୁ B
• କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ଦ୍ରବଣ ନେଇ ସେଥୁରେ ଲୁହାକଣ୍ଟା ଭର୍ଭିକଲେ 20 ମିନିଟ୍ ପରେ କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍‌ର ନୀଳବର୍ଣ ହ୍ରାସ ଘଟିବ ଓ ଏହା ବର୍ଣ୍ଣହୀନ ଆଇରନ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍‌ରେ ପରିଣତ ହେବ ।
• Fe(s) + CuSO₄(aq) → FeSO₄(aq) + Cu(s)
  ଏଥୁରୁ Fe, Cu ଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଲା ।

8. NaCl ର ଗଠନ ଚିତ୍ରଦ୍ୱାରା ଦର୍ଶାଅ ।
ଊ–
(i) ସୋଡ଼ିୟମ୍ ପରମାଣୁର ବାହ୍ୟତମ କକ୍ଷରେ ଥିବା ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ କ୍ଲୋରିକୁ ଦହନକରି Na⁺ ଆୟନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଏବଂ କ୍ଲୋରିନ୍‌ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍‌ ଗ୍ରହଣ କରି Cl^– ଆୟନରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

(ii) Na⁺ ଓ Cl^– ଆୟନ ମଧ୍ୟରେ ଆକର୍ଷଣ ଘଟି NaCI ଅଣୁ ଗଠନ କରେ ।

9. ସୋଡ଼ିୟମ ଓ ଅକ୍‌ସିଜେନ୍‌ର ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍ ଡଟ୍ ସଂରଚନା ଲେଖୁ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ ସ୍ଥାନାନ୍ତରଣଦ୍ଵାରା Na₂O ର ଗଠନ ଦର୍ଶାଅ ।
ଊ–

10. ଆୟନିକ୍ ଯୌଗିକର ଗଳନାଙ୍କ ଓ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ଉଚ୍ଚ କାହିଁକି ? ଦ୍ରବଣରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହିତ ହୁଏ କାହିଁକି ?
ଊ–

• ଆୟନିକ୍ ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ଉଚ୍ଚ ଗଳନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ ଉଚ୍ଚ ସ୍ଫୁଟନାଙ୍କ ବିଶିଷ୍ଟ କାରଣ ଶକ୍ତ ଅନ୍ତଃ ଆୟନୀୟ ଆକର୍ଷଣ ଭାଙ୍ଗିବାପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଶକ୍ତି ଆବଶ୍ୟକ
• ଜଳରେ ଆୟନିକ୍ ଯୌଗିକର ଏକ ଦ୍ରବଣରେ ଆୟନ ରହିଥାଏ । ଉକ୍ତ ଦ୍ରବଣରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ କଲେ ଏହି ଆୟନଗୁଡ଼ିକ ସର୍ବଦା ବିପରୀତ ଚାର୍ଜବିଶିଷ୍ଟ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋଡ଼ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରିଥାଏ ଫଳରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରିଥାଏ ।

11. ଷ୍ଟେନ୍‌ଲେସ୍ ଷ୍ଟିଲ୍ କିପରି ମିଳେ ?
ଊ–

• ଲୁହା, ନିକେଲ ଓ କ୍ରୋମିୟମ ସହ ମିଶିଲେ ଷ୍ଟେନ୍‌ଲେସ୍ ଷ୍ଟିଲ୍ ମିଳେ ।
• ଏହା ଶକ୍ତ ଏବଂ ଏଥରେ କଳଙ୍କି ଲାଗେ ନାହିଁ ।

12. କଳଙ୍କି କ’ଣ ଓ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଭ –

• ଲୁହାକୁ ଆର୍ଦ୍ର ବାୟୁରେ ବହୁତ ସମୟ ରଖେଲେ ଏକ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ପତଳା ଆଚ୍ଛାଦନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ଏହାକୁ କଳଙ୍କି
• ଲୁହା, ଜଳ ଓ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ହିଁ ସେଥ‌ିରେ କଳଙ୍କି ଲାଗେ । କେବଳ ଜଳ କିମ୍ବା କେବଳ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ଲାଗେ ନାହିଁ ।

13. ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ଏଲୟ ଏବଂ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ଝଳେଇ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ଏଲୟ କେଉଁ ଧାତୁରୁ ତିଆରି ଏବଂ ଏହାର ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
ଊ–

• ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ଏଲୟର ନାମ ବ୍ରୋଞ୍ଜ । ଏହା ତମ୍ବା ଓ ଟିଣକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ଝଳେଇ ପାଇଁ ସୋଲଡ଼ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହା ସୀସା ଓ ଟିଣର ଏକ ମିଶ୍ରଧାତୁ ।

14. କାଲସିନେସନ୍ ଓ ରୋଲିଂ କ’ଣ ବୁଝାଅ ?
ଊ–
(i) କାଲସିନେସନ୍ : ସୀମିତ ପରିମାଣ ବାୟୁରେ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀକୁ କାଲସିନେସନ୍ କୁହାଯାଏ ।

(ii) ରୋଲିଂ – ସଲ୍‌ଫାଇଡ୍ ଧାତୁପିଣ୍ଡକୁ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରେ ପରିଣତ କରିବାକୁ ହେଲେ ଏହାକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣର ବାୟୁର ଉପସ୍ଥିତିରେ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ :
2ZnS(s) + 3O₂(g) → 2ZnO(s) + 2SO₄(g)

15. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଧାତୁ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଉଦ୍‌ଜାନ ଗ୍ୟାସ୍‌ରେ ନିଆଁ ଲାଗୁଥ‌ିବାବେଳେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଜଳରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଜଳି ଉଠେ କାହିଁକି ?
ଊ–

• କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ତାପ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌କୁ ଜଳାଇବାକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ହୋଇନଥାଏ, ତେଣୁ ନିଆଁ ଲାଗେନାହିଁ ।
• ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ଜଳ ସହ ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରୁଥିବାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥିବା ତାପ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌କୁ ଜଳାଇବାକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ହୁଏ, ଫଳରେ ନିଆଁ ଧରେ ।
• ଉପରୋକ୍ତ ଦୁଇଟି ପ୍ରକ୍ରିୟା ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ଅଟେ ।

16. ଧାତବ ବିଜାରଣ ଓ କାର୍ବନ ବିଜାରଣ ଦ୍ଵୟ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଊ–
(i) ଧାତବ ବିଜାରଣ – ସୋଡ଼ିୟମ୍, କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଓ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଭଳି ଧାତୁ ବିଜାରକ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, କାରଣ ଏମାନେ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁକୁ ସେମାନଙ୍କର ଯୌଗିକରୁ ଅପସାରଣ କରେ ।
ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ଗୁଣ୍ଡ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ ଧାତୁ ମିଳିଥାଏ ।
3MnO₂(s) + 4Al(s) → 3Mn(l) + 2Ạl₂O₃(s) + ତାପ

(ii) କାର୍ବନ ବିଜାରଣ – ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଭଳି ଧାତବ ଅକସାଇଡ୍ କାର୍ବନ ଗୁଣ୍ଡ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଜିକୁ ବିଜାରିତ ହୁଏ ।
ZnO(s) + C(s) → Zn(s) + Ca(g)

17. ଧାତବ ସଲ୍‌ଫାଇଡ୍‌କୁ ବାୟୁରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ତରଳ ଧାତୁ ମିଳେ । ଧାତୁଟିର ନାମ,ଏହାର ଧାତୁପିଣ୍ଡ ଏବଂ କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ ଲେଖ ।
ଉ-
ତରଳ ଧାତୁଟିର ନାମ ପାରଦ ।
HgSକୁ ରୋମିଂ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ପାରଦ ମିଳେ ।

ଏହି ରାସାୟନିକ ପ୍ରଣାଳୀର ନାମ ରୋମିଂ ।

18. କାହିଁକି Na ଓ Mgକୁ କାର୍ବନ ବିଜାରଣ କରିପାରେ ନାହିଁ ? Na ଓ Mg ମୁକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳିପାରନ୍ତି ନାହିଁ କାହିଁକି ?
ଉ –

• Na ଓ Mg କାର୍ବନଠାରୁ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ । ତେଣୁ କାର୍ବନ Na ଓ Mgକୁ ବିଜାରଣ କରିପାରିବ ନାହିଁ ।
• Na,Mg ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳତା ଅନୁକ୍ରମର ଶୀର୍ଷରେ ଅଛନ୍ତି, ତେଣୁ ଏମାନେ ଅଧ‌ିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ।

19. ଏଫୋଟେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ’ଣ ? ଏହି ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ –

• ଯେଉଁ ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉଭୟ ଅମ୍ଳୀୟ ପ୍ରକୃତି ଓ କ୍ଷାରୀୟ ପ୍ରକୃତି ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କୁ ଉଭୟଧର୍ମୀ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ବା ଏମ୍ପୋଟେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କୁହାଯାଏ ।
• ଉଦାହରଣ– ଏଲୁମିନିୟମ୍‌ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (Al₂O₂) ଏବଂ ଜିଙ୍କ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (ZnO) ଉଭୟଧର୍ମୀ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ବା ଏମ୍ପୋଟେରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅଟନ୍ତି ।

20. ପ୍ଲାଟିନମ୍, ସୁନା ଓ ରୁପା ଗହଣା ତିଆରିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ କାହିଁକି ?
ଉ

• ପ୍ଲାଟିନମ୍, ସୁନା ଓ ରୁପା ସବୁଠାରୁ କମ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁ ଏବଂ ସହଜରେ ବାୟୁଦ୍ଵାରା କ୍ଷୟପ୍ରାପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ ।
• ଏଗୁଡ଼ିକ ଅତି ନମନୀୟ, ତନ୍ୟ ଓ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ । ତେଣୁ ପ୍ଲାଟିନମ୍, ସୁନା ଓ ରୂପା ଗହଣା ତିଆରିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Important Questions Chapter 19 ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Important Questions Chapter 19 ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ

Subjective Type Questions With Answers
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧।. ୧୯୪୭-୪୮ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ କେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରଶଂସନୀୟ ?
Answer:

• ୧୯୪୭-୪୮ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ଓଡ଼ିଶାରୁ ମିଳୁଥିବା ଲୁହାପଥର ଓ ମାଙ୍ଗାନିଜକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଏକ ଲୌହ ଓ ଇସ୍ପାତ କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସମ୍ଭାବନା ପାଇଁ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ଆରମ୍ଭ କରାଗଲା ।
• ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଅଣଓଡ଼ିଆ ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପପତିଙ୍କ ଅନାଗ୍ରହ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ବିଦେଶୀ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଦେବାକୁ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କଲେ ।
• ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶର ସମ୍ଭାବନା ଓ ଯୋଜନା ତିଆରି କରିବାପାଇଁ ଆମେରିକାରୁ ଡେଭିଡ୍ ଏଫ୍. ରୋଜେନ୍ ନାମକ ଜଣେ ବୈଷୟିକ ପରାମର୍ଶଦାତାଙ୍କୁ ଓଡ଼ିଶା ଅଣାଯାଇଥିଲା ।
• ସେ ଏକ ପ୍ରତିବେଦନ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କଲେ ।
• ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ସେ ଅନ୍ୟ କେତେକ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ।

୨।. ପାରାଦ୍ଵୀପ ବନ୍ଦର ଓଡ଼ିଶାରେ ଆମଦାନୀ ଓ ରପ୍ତାନି ପାଇଁ କ’ଣ ସବୁ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରିଛି ?
Answer:

• ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ସପ୍ତମ ଦଶକରେ ପାରାଦ୍ବୀପ ବନ୍ଦର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଲା ।
• ପ୍ରଥମରୁ ଏଠାରୁ କେବଳ ଲୁହାପଥର ରପ୍ତାନି ହେଉଥିଲା ।
• ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ଏହାର ପଣ୍ୟ ଧାରଣ ଓ ରପ୍ତାନି ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି କରାଗଲା ।
• ୧୯୭୫ ମସିହାରେ ପାରାଦ୍ଵୀପକୁ ରେଳଲାଇନ୍‌ଦ୍ବାରା ସଂଯୁକ୍ତ କରାଗଲା ।
• ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହି ବନ୍ଦରରୁ ଲୁହାପଥର ସହ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ ରପ୍ତାନି କରାଯାଉଛି । ଏହା ଓଡ଼ିଶାର ତଥା ଭାରତର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ବନ୍ଦରଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।

୩।. ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିବା ପ୍ରମୁଖ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
Answer:
ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିବା ପ୍ରମୁଖ ଶିଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ହେଲା

• ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ଋଷିକୁଲ୍ୟା ନଦୀକୂଳରେ ଜୟଶ୍ରୀ ରସାୟନ କାରଖାନା ।
• ରାୟଗଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାର ଥରଭାଲିଠାରେ ଫେରୋସିଲିକନ୍ କାରଖାନା ।
• କଟକ ଜିଲ୍ଲାର ଚୌଦ୍ଵାରଠାରେ ଫେରେ ଆଏଜ୍ କାରଖାନା ।
• କେନ୍ଦୁଝର ଜିଲ୍ଲାର ଯୋଡ଼ା ଓ ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାର ଯାଜପୁର ରୋଡ଼ଠାରେ ଫେରୋ ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ କାରଖାନା ।
• ସୁନ୍ଦରଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାର ରାଜଗାଙ୍ଗପୁର ଓ ବରଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାର ବରଗଡ଼ଠାରେ ସିମେଣ୍ଟ କାରଖାନା ଓ ବାଲେଶ୍ଵରଠାରେ

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୩୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧।. ଶିଳ୍ପ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିକାଶ ପାଇଁ ମହତାବଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ନେଇଥ‌ିବା ପଦକ୍ଷେପଗୁଡି଼କ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଶିଳ୍ପ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିକାଶ ପାଇଁ ମହତାବଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ନେଇଥିବା ପଦକ୍ଷେପଗୁଡିକ ହେଲା –

• ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର, ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଶିଳ୍ପର ଗବେଷଣା ପାଇଁ ଏକ ପରିଷଦ ଗଠନ ।
• ଶିଳ୍ପ ବିଭାଗର ପୁନର୍ଗଠନ, ଶିଳ୍ପାୟନ ସମ୍ଭାବନା ବିଷୟରେ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ।
• ଶିଳ୍ପଋଣ ନିଗମ ଗଠନ (କ୍ଷୁଦ୍ର ଓ ମଧ୍ୟମ ଶିଳ୍ପ ପାଇଁ), ପ୍ରାଦେଶିକ ଶିଳ୍ପ ଅନୁଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏବଂ ଶିଳ୍ପ ପରିଷଦ ଗଠନ ।

୨।. ସ୍ଵାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପୋତାଶ୍ରୟ, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ କ’ଣ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଥ‌ିବା ଚାନ୍ଦବାଲି, ଗୋପାଳପୁର ଓ ଧାମରା ପୋତାଶ୍ରୟର ଉନ୍ନତୀକରଣ କରାଗଲା ।
• ଶକ୍ତି ଯୋଗାଣ ପାଇଁ ଚୌଦ୍ଵାର ଓ ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ଦୁଇଟି ଛୋଟ ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ କେନ୍ଦ୍ର, ମାଛକୁଣ୍ଡ ଓ ହୀରାକୁଦରୁ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ।
• ୧୯୫୭ ମସିହାରେ ହୀରାକୁଦ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ।

୩।. ୧୯୫୧-୧୯୮୫ ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ସମୁଦାୟ ଶ୍ରମଶକ୍ତିର ଏକ ଆକଳନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
Answer:

• ୧୯୫୦ ମସିହା ପରଠାରୁ ଅଧ୍ଵରୁ ଅଧ୍ଵ ଓଡ଼ିଆ ଶିଳ୍ପ କାରଖାନାରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଆଗେଇ ଆସିଲେ ।
• ୧୯୫୧ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାର ସମୁଦାୟ ଶ୍ରମଶକ୍ତିର ଶତକଡ଼ା ୭.୧୪ ଭାଗ ଶ୍ରମିକ କାରଖାନାମାନଙ୍କରେ କାମ କରୁଥିଲେ ।
• ୧୦ ବର୍ଷ ପରେ ୧୯୬୧ ମସିହାରେ ଏହା ପହଞ୍ଚିଲା ୮.୦୫ ପ୍ରତିଶତରେ ଓ ୧୯୮୪-୮୫ ମସିହା ବେଳକୁ ୩, ୯୦,୦୦୦ ଶ୍ରମିକ ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ କଳକାରଖାନାରେ କାମ କରୁଥିଲେ ।

୪।. ଓଡ଼ିଶାରେ ଥ‌ିବା ବିପୁଳ ଲୁହାପଥର ସମ୍ପଦକୁ ଆଧାର କରି କେଉଁସବୁ କମ୍ପାନୀ ସହ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ରାଜିନାମା ପତ୍ର ସ୍ବାକ୍ଷର କରିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶାର ବିପୁଳ ଲୁହାପଥର ସମ୍ପଦକୁ ଆଧାର କରି ଅନେକ କମ୍ପାନୀ ସହ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ରାଜିନାମା ପତ୍ର ସ୍ବାକ୍ଷର କରିଛନ୍ତି; ଯଥା

• ପୋସ୍କୋ ସହିତ ପାରାଦ୍ଵୀପ ନିକଟରେ ନିର୍ମାଣ ହେବାକୁ ଥିବା ବୃହତ୍ ଲୌହଇସ୍ପାତ କାରଖାନା ।
• ଟାଟା ଷ୍ଟିଲ୍‌ ସହିତ ଡୁବୁରିଠାରେ ହେବାକୁ ଥିବା ଏକ ଲୌହ ପ୍ରକଳ୍ପ ।
• ଜିନ୍ଦଲ ଷ୍ଟେନଲେସ୍ ଷ୍ଟିଲ୍‌ ସହିତ ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାରେ ପ୍ରସ୍ତାବିତ କାରଖାନା ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଜିନ୍ଦଲ ଷ୍ଟିଲ୍‌ ଓ ପାଓ୍ବାର ତରଫରୁ କେନ୍ଦୁଝର ଓ ଅନୁଗୁଳଠାରେ ସ୍ଥାପିତ ହେବାକୁ ଥ‌ିବା ଲୌହ ପ୍ରକଳ୍ପ ।

ସଂଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧।. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।
Answer:

• ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ କଳକାରଖାନା ସଂଖ୍ୟା ଥିଲା ଅତି ନଗଣ୍ୟ ।
• ସେତେବେଳେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଗୋଟିଏ କାଗଜକଳ, ଗୋଟିଏ କାଚ କାରଖାନା, ଗୋଟିଏ ସାବୁନ କାରଖାନା ଓ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟମ ଧରଣର ଚିନି କଳ ଥିଲା । ଏହା ବ୍ୟତୀତ କିଛି ଧାନକଳ ଓ ଚିନିକଳ ଥିଲା ।

୨।. ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଥମେ କେଉଁ ଦୁଇଟି ନଦୀବନ୍ଧ ଯୋଜନାର କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ? ସେଥିମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ପ୍ରଥମେ କେବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଥମେ ମାଛକୁଣ୍ଡ ଓ ହୀରାକୁଦ ନଦୀବନ୍ଧ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ।
• ସେଥୁମଧ୍ୟରୁ ୧୯୫୭ ମସିହାରେ ହୀରାକୁଦ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରଥମେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ।

୩।. ଡାଲମିଆ କମ୍ପାନୀକୁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ କ’ଣ ସବୁ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଡାଲମିଆ କମ୍ପାନୀର ୪୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କାର ଅଂଶଧନ କିଣିଥିଲେ ।
• ଭବିଷ୍ୟତରେ ସିମେଣ୍ଟ କିଣିବାପାଇଁ କମ୍ପାନୀକୁ ୫୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ଅଗ୍ରୀମ ଆକାରରେ ଦେଇଥିଲେ ।

୪।. ରାଉରକେଲା ଲୌହଇସ୍ପାତ ଶିଳ୍ପ କାହା ସହାୟତାରେ କିପରି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇପାରିଛି ?
Answer:

• ଜର୍ମାନୀର ବୈଷୟିକ ସହାୟତାକୁ ଆଧାର କରି ରାଉରକେଲାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ରାଉରକେଲା ଇସ୍ପାତ କାରଖାନା ।
• ଏହା ଭାରତୀୟ ଇସ୍ପାତ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଦ୍ବାରା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇପାରିଛି ।

୫।. ‘ନାଲ୍‌କୋ’ର ପୂରାନାମ କ’ଣ ? ଏହାର ଦୁଇଟି ପ୍ରକଳ୍ପ କେଉଁଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
Answer:

• ‘ନାଲ୍‌କୋ’ର ପୂରାନାମ ‘ଜାତୀୟ ଆଲୁମିନିୟମ୍ କମ୍ପାନୀ’ ।
• କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାର ଦାମନଯୋଡ଼ିଠାରେ ଓ ଅନୁଗୁଳ ଜିଲ୍ଲାର ଅନୁଗୁଳଠାରେ ଏହାର ଦୁଇଟି ପ୍ରକଳ୍ପ ଅବସ୍ଥିତ ।

୬।. ମିଗ୍ ବିମାନର ଇଞ୍ଜିନ୍ ତିଆରି କାରଖାନା କାହା ସହାୟତାରେ କେଉଁଠି ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି ?
Answer:

• ସୁନାବେଡ଼ାରେ ମିଗ୍ ବିମାନର ଇଞ୍ଜିନ୍ ତିଆରି କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛି ।
• ଏହା ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷିଆର ସହଯୋଗରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି ।

୭।. ଓଡ଼ିଶାରେ ଫେରୋ ସିଲିକନ୍ ଓ ଫେରୋ ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ କାରଖାନା କେଉଁଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ?
Answer:

• ରାୟଗଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାର ଥୁରୁଭାଲିଠାରେ ଫେରୋ ସିଲିକନ୍ କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
• ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାର ଯାଜପୁର ରୋଡ଼ଠାରେ ଫେରୋ ମାଙ୍ଗାନିଜ୍ କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।

Objective Type Questions With Answers
A. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. ସ୍ଵାଧୀନତାପ୍ରାପ୍ତି ବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ କେଉଁସବୁ କଳକାରଖାନା ଗଢ଼ିଉଠିଥିଲା ?
Answer:
ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ କାଗଜକଳ, ଗୋଟିଏ କାଚ କାରଖାନା, ଗୋଟିଏ ସାବୁନ କାରଖାନା ଓ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟମ ଧରଣର ଚିନିକଳ ଥିଲା ।

2. କେଉଁ ଦୁଇଟି କାରଣରୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପାୟନ ସମ୍ଭବପର ହୋଇନଥିଲା ?
Answer:
ପ୍ରଥମ କାରଣଟି ହେଲା ଉଦ୍ୟୋଗପତିଙ୍କ ଅଭାବ ଓ ଦ୍ବିତୀୟ କାରଣଟି ଥିଲା ପୁଞ୍ଜିର ଅଭାବ ।

3. କଂଗ୍ରେସର ଦ୍ଵିତୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ କେବେ, କାହା ନେତୃତ୍ୱରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା ?
Answer:
ପ୍ରଥମ କାରଣଟି ହେଲା ଉଦ୍ୟୋଗପତିଙ୍କ ଅଭାବ ଓ ଦ୍ବିତୀୟ କାରଣଟି ଥିଲା ପୁଞ୍ଜିର ଅଭାବ ।

4. ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ କିଏ କେବେ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୪୬ ମସିହାରେ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ ପାଇଁ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ।

5. ଓଡ଼ିଶାରେ ଶିଳ୍ପ ବିକାଶର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ଶିଳ୍ପ ବିକାଶ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ଅଭାବ ଓ ଭାରତର ଶିଳ୍ପପତିମାନେ ଓଡ଼ିଶାକୁ ଆସିବାକୁ ଅନାଗ୍ରହ ।

6. ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ ତିନୋଟି ପୋତାଶ୍ରୟର ଉନ୍ନତୀକରଣ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଏହି ପୋତାଶ୍ରୟଗୁଡ଼ିକ ଥିଲା ଚାନ୍ଦବାଲି, ଗୋପାଳପୁର ଓ ଧାମରା ।

7. ଶକ୍ତିଯୋଗାଣ ପାଇଁ କେଉଁ କେନ୍ଦ୍ରମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଶକ୍ତି ଯୋଗାଣ ପାଇଁ ଚୌଦ୍ଵାର ଓ ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ଛୋଟ ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।

8. ଓଡ଼ିଶା ଟେକ୍‌ସଟାଇଲ ମିଲ୍ କେଉଁଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ କଟକ ଜିଲ୍ଲାର ଚୌଦ୍ଵାରଠାରେ ଓଡ଼ିଶା ଟେକ୍‌ସଟାଇଲ ମିଲ୍ ନାମରେ ଏକ ଲୁଗାକଳ ପ୍ରତିଷ୍ଠା

9. ମିଗ୍ ବିମାନ ଇଞ୍ଜିନ୍ ତିଆରି କାରଖାନା କେଉଁଠି କାହା ସହାୟତାରେ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ସୋଭିଏତ୍ ଋଷିଆର ସହାୟତାରେ ସୁନାବେଡ଼ାଠାରେ ମିଗ୍ ବିମାନ ଇଞ୍ଜିନ୍ ତିଆରି କାରଖାନା ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି ।

10. ଟାଟା କମ୍ପାନୀ ଓ ଜିନ୍ଦଲ କେଉଁଠାରେ ଲୌହ ପ୍ରକଳ୍ପ ସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଟାଟା କମ୍ପାନୀ ଡୁବୁରିଠାରେ ଓ ଜିନ୍ଦଲ ଷ୍ଟେନଲେସ୍ ଷ୍ଟିଲ୍ ଯାଜପୁରଠାରେ ଲୌହ ପ୍ରକଳ୍ପ ସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି ।

B. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. ୧୯୪୯-୫୦ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷରେ ଜୟପୁର ଓ ବିଶାଖାପାଟଣା ମଧ୍ୟରେ ଥିବା କେଉଁ ରାସ୍ତାର ଉନ୍ନତୀକରଣ ପାଇଁ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବଷ୍ଥ କରାଗଲା ?
Answer:
ସୁନକି ଓ ଜୟପୁର

2. ବୈଷୟିକ ପରାମର୍ଶଦାତା ଡେଭିଡ୍ ଏଫ. ରେଜେନ୍‌ଙ୍କୁ କେଉଁଠାରୁ ଓଡ଼ିଶା ଅଣାଗଲା ?
Answer:
ଆମେରିକା

3. ୧୯୮୪-୮୫ ମସିହାବେଳକୁ କେତେ ସଂଖ୍ୟକ ଓଡ଼ିଆ ଶ୍ରମିକ କଳକାରଖାନାମାନଙ୍କରେ କାମ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
୩, ୯୦, ୦୦୦

4. ରାଉରକେଲା ଇସ୍ପାତ କାରଖାନା କେଉଁ ଦେଶର ବୈଷୟିକ ସହାୟତାରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଜର୍ମାନୀ

5. ୧୯୬୧ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାର ସମୁଦାୟ ଶ୍ରମଶକ୍ତିର ଶତକଡା କେତେ ଭାଗ ଶ୍ରମିକ କାରଖାନାମାନଙ୍କରେ କାମ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
୮.୦୫

6. ଢେଙ୍କାନାଳର କେଉଁଠାରେ ସୂତାକଳ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଗୋବିନ୍ଦପୁର

7. ପଞ୍ଚପତିମାଳି ବକ୍‌ସାଇଟ୍ ଖଣି ଆମ ରାଜ୍ୟର କେଉଁ ଜିଲ୍ଲାରେ ଅବସ୍ଥିତ ?
Answer:
କୋରାପୁଟ

8. ରାୟଗଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାର ଥୁରୁଭାଲିଠାରେ କେଉଁ କାରଖାନା ଅଛି ?
Answer:
ଫେରୋସିଲିକନ୍

9. ଆମ ରାଜ୍ୟର ବାଲେଶ୍ଵରଠାରେ କେଉଁ କାରଖାନା ଅଛି ?
Answer:
ଟାୟାର

10. ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଆୟୋଗ ଅଧୀନରେ ଭାରୀଜଳ ପ୍ରକଳ୍ପ ଓଡ଼ିଶାରେ କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛି ?
Answer:
ତାଳଚେର

11. କେଉଁ ଚାଷକୁ ଶିଳ୍ପର ମର୍ଯ୍ୟଦା ଦିଆଯାଇଛି ?
Answer:
ଚିଙ୍ଗୁଡ଼ି ଓ ମାଛଚାଷ

12. ତାଳଚେରଠାରେ ସାର କାରଖାନା କିଏ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଭାରତୀୟ ସାର ନିଗମ

13. ଟିଟାଗଡ଼ ପେପର ମିଲ୍ କେଉଁଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଚୌଦ୍ଵାର

14. ଜିନ୍ଦଲ ଷ୍ଟିଲ ଓ ପାୱାର ତରଫରୁ କେଉଁଠାରେ ଲୌହ ପ୍ରକଳ୍ପ ସ୍ଥାପିତ ହେବାକୁ ଅଛି ?
Answer:
କେନ୍ଦୁଝର

15. କେଉଁ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଶିଳ୍ପ ବିଦ୍ୟାଳୟମାନଙ୍କରେ ତନ୍ତକାମ, ବଢ଼େଇ କାମ, ସିଲେଇ କାମ ଆଦି ତାଲିମ ଦିଆଗଲା ?
Answer:
କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ରଶିଳ୍ପର ବିକାଶ

16. ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଡାଲମିଆ ସିମେଣ୍ଟ କମ୍ପାନୀର କେତେ ଟଙ୍କା ଅଂଶଧନ କିଣିଥିଲେ ?
Answer:
୪୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା

C. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ____________________ ମସିହାରେ ଦାୟିତ୍ଵ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
Answer:
୧୯୪୬

2. ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଶିକ୍ଷିତ _________________ ସମ୍ବଳର ଅଭାବ ଥିଲା ।
Answer:
ମାନବ

3. ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ________________ ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ।
Answer:
ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ

4. ଶକ୍ତି ଯୋଗାଣପାଇଁ ଚୌଦ୍ୱାର ଓ _________________ ଠାରେ ଦୁଇଟି ଛୋଟ ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ବୁହୁପୁର

5. ଡାଲମିଆ କମ୍ପାନୀ ________________ ଠାରେ ଏକ ସିମେଣ୍ଟ କାରଖାନା ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା ।
Answer:
ରାଜଗାଙ୍ଗପୁର

6. ୧୯୪୭-୪୮ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ବୁଣାକର ସମବାୟ ସମିତି ସଂଖ୍ୟା _______________ ଥିଲା ।
Answer:
୧୩୩

7. __________________ ମସିହାରେ ପାରାଦୀପକୁ ରେଳପଥଦ୍ଵାରା ସଂଯୋଗ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୭୫

8. ଜର୍ମାନୀ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳରେ ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ________________ ଠାରେ ଏକ ଲୌହଇସ୍ପାତ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ରାଡରକେଲା

9. ଜାତୀୟ ଆଲୁମିନିୟମ କମ୍ପାନୀ (NALCO)ର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ______________ ଠାରେ ରହିଛି ।
Answer:
ଭୁବନେଶର

10. ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ଭାରତୀୟ ସାର ନିଗମ _________________ ଠାରେ ଏକ ସାର କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲା ।
Answer:
ତାଳଚେର

11. ପାରାଦ୍ଵୀପ ଫସ୍‌ଫେଟ୍ ଲିମିଟେଡ୍ _______________ ମସିହାରେ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ।
Answer:
୧୯୮୧

12. ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷିଆର ସହଯୋଗରେ ସୁନାବେଡ଼ାଠାରେ _______________ ଇଞ୍ଜିନ୍ ତିଆରି କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ମିଗ୍ ବିମାନ୍

13. ‘ଭାରତୀୟ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଆୟୋଗ’ _________________ ମସିହାରେ ଛତ୍ରପୁରଠାରେ ଏକ ବିରଳ ମୁଭିକା କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଛି ।
Answer:
୧୯୭୮

14. ବଡ଼ମାଳଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଛି ଏକ ______________ କାରଖାନା ।
Answer:
ଗୋଳାବାରୁଦ

15. ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାର ________________ ଠାରେ ଏକ ଝୋଟକଳ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ଧାନମଣ୍ଡଳ

D. ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓ ) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ସତ୍ୟମ୍ ମହିନ୍ଦ୍ରା ଏକ ମୋଟରଗାଡ଼ି କାରଖାନା ।
Answer:
x

2. ୨୦୦୬ରେ ଓଡ଼ିଶା ତା’ର ନୂତନ ଶିଳ୍ପନୀତି ଘୋଷଣା କରିଥିଲା ।
Answer:
x

3. ଚିଙ୍ଗୁଡ଼ି ଓ ମାଛଚାଷକୁ ବୃହତ୍ ଶିଳ୍ପର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦିଆଯାଇଛି ।
Answer:
x

4. ବଡ଼ମ୍ବାଠାରେ ଏକ ଚିନିକଳ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ।
Answer:
✓

5. ଧାନମଣ୍ଡଳ ଝୋଟକଳ କଟକ ଜିଲ୍ଲାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
Answer:
x

6. ବିରଳ ମୃତ୍ତିକା କାରଖାନା ତାଳଚେରଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
Answer:
x

7. ଭାରୀଜଳ ପ୍ରକଳ୍ପ ବ୍ରହ୍ମପୁରଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
Answer:
x

8. କାଚରାମାଳଠାରେ ଗୋଳାବାରୁଦ କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
Answer:
x

9. ୧୯୮୧ ମସିହାଠାରୁ ନାଲ୍‌କୋର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଭୁବନେଶ୍ୱରଠାରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ।
Answer:
✓

10. ରାଉରକେଲା ଷ୍ଟିଲ୍‌ଣ୍ଟ ରୁଷିଆ ସହାୟତାରେ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
x

11. କୋରାପୁଟ ଜିଲ୍ଲାର ପଞ୍ଚପତିମାଳିଠାରେ ଆଲୁମିନିୟମ ମିଳିଥାଏ ।
Answer:
x

12. ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଡାଲମିଆ ସିମେଣ୍ଟ କାରଖାନାକୁ ଅନେକ ପ୍ରକାର ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
✓

13. ଓ.ଟି.ଏମ୍. ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲ୍ଲାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
x

14. ଓଡ଼ିଶାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଚାରିଗୋଟି ପୋତାଶ୍ରୟର ଉନ୍ନତୀକରଣ କରାଗଲା ।
Answer:
x

15. ପୂର୍ବରୁ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଣ ପାଇଁ ଚୌଦ୍ଵାର ଓ ବ୍ରହ୍ମପୁରଠାରେ ଦୁଇଟି ଛୋଟ ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ କେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
✓

16. ଶିଳ୍ପ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିକାଶ ପାଇଁ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତିଙ୍କ ସରକାର ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ।
Answer:
x

17. ୧୯୪୬ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ମହତାବ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କରିଥିଲେ ।
Answer:
✓

18. ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ମହାନଦୀ ଓ କାଠଯୋଡ଼ି ଉପରେ ପୋଲ ତିଆରି କାମ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
Answer:
x

19. ୧୯୪୭-୪୮ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ସମବାୟ ସମିତି ସଂଖ୍ୟା ଥିଲା ୧୩୩ ।
Answer:
✓

20. ୧୯୫୧ ମସିହାରେ ଶତକଡ଼ା ୭.୧୪ ଭାଗ ଶ୍ରମିକ କଳକାରଖାନାରେ କାମ କରୁଥିଲେ ।
Answer:
✓

E. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ମିଳନ କର ।
1.

Answer:

2.

Answer:

3.

Answer:

4.

Answer:

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class History Important Questions Chapter 20 ଭିଭିଭୂମିର ବିକାଶ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 History Important Questions Chapter 20 ଭିଭିଭୂମିର ବିକାଶ

Subjective Type Questions With Answers
ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧।. କେଉଁସବୁ ଆଧାରକୁ ନେଇ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ? ଏହା ଓଡ଼ିଶାରେ କିପରି ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ ?
Answer:

• କେତୋଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆଧାରକୁ ନେଇ ଭିଭିଭୂମିର ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।
• ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା– ଜଳସେଚନ, ରାସ୍ତାଘାଟର ଉନ୍ନତୀକରଣ ଓ ଗମନାଗମନର ସୁବିଧା, ପରିବହନ ପାଇଁ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଓ ରେଳପଥର ବିକାଶ, ବିମାନଘାଟୀ ଓ ପୋତାଶ୍ରୟର ବ୍ୟବସ୍ଥା, ମାନବ ସମ୍ବଳର ବିକାଶ, ଅର୍ଥଯୋଗାଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଇତ୍ୟାଦି ।
• ପର୍ଯ୍ୟଟନ ପାଇଁ ଆତିଥ୍ୟ ଯୋଗାଣର ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଉଦ୍ୟୋଗପତିମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଓ ସରକାରୀ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ।
• ଏସବୁକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଓଡ଼ିଶାର ବିକଶିତ ଭୂଭିଭୂମି ବିଷୟରେ ବିଚାର କରାଯାଇପାରେ ।
• ଏହିସବୁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିକଶିତ ହେଲେ ରାଜ୍ୟରେ କୃଷି, ଶିଳ୍ପ, ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଓ ସାମାଜିକ ସଂହତି ସମ୍ଭବ ହେବ । ରାଜ୍ୟରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ବୈଷମ୍ୟ ରହିବ ନାହିଁ । ସବୁ ଜିଲ୍ଲାର ସମତୁଲ ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ହେବ ।

୨।. ଓଡ଼ିଶାରେ ମାନବ ସମ୍ବଳର ବିକାଶ ପାଇଁ କେଉଁସବୁ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଛି ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:

• ଏକ ସୁସ୍ଥ ଓ ପ୍ରଶିକ୍ଷିତ ମାନବ ସମ୍ବଳ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ତରଫରୁ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି । ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ଶିଳ୍ପ ତାଲିମ କେନ୍ଦ୍ର, ଯାନ୍ତ୍ରିକ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟମାନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି । ନୂଆ ନୂଆ ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନ; ଯଥା – ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା, କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବିଜ୍ଞାନ, ଜୀବ ବୈଷୟିକ ବିଦ୍ୟା ଶିକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ରରେ ବିଭିନ୍ନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ରହିଛି ।
• ଏହାବ୍ୟତୀତ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅଛି କଳା, ବିଜ୍ଞାନ ଓ ବାଣିଜ୍ୟ ପାଠ୍ୟକ୍ରମ ସମ୍ପର୍କିତ ଅନେକ କଲେଜ । ଶିକ୍ଷକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦେବାପାଇଁ ଅଧିକାଂଶ ଜିଲ୍ଲାରେ ଶିକ୍ଷକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟମାନ ଅଛି ।
• ଶିଳ୍ପ, ମାନବ ସମ୍ବଳ, ଗ୍ରାମ୍ୟ ଉନ୍ନୟନ କାର୍ଯ୍ୟର ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ବାଣିଜ୍ୟ ବିଦ୍ୟାଳୟମାନ ଓଡ଼ିଶାର ଯୁବକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ପ୍ରଦାନ କରୁଛନ୍ତି । ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଓ ଶିଳ୍ପରେ ଉପଯୋଗୀ ହେଲାଭଳି ପ୍ରଶିକ୍ଷଣର ବ୍ୟବସ୍ଥା, ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଓ ହୋଟେଲ ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ଶିକ୍ଷାଦେବା ପାଇଁ ଭୁବନେଶ୍ୱର ସମେତ ଅନ୍ୟ ସହରମାନଙ୍କରେ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନମାନ ଖୋଲିଛି ।
• ଓଡ଼ିଶାର ଐତିହ୍ୟ ଓ ସଂସ୍କୃତି ବିଷୟରେ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦିଆଯାଇ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ପଥପ୍ରଦର୍ଶକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦିଆଯାଇଛି ।
• ଓଡ଼ିଶାର ଚାରୁକଳା ଓ ହସ୍ତଶିଳ୍ପ ସମ୍ପର୍କରେ ଶିକ୍ଷାଦେବା ପାଇଁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ କେନ୍ଦ୍ରମାନ କାର୍ଯ୍ୟକରୁଛି ।

୩। ଓଡ଼ିଶାରେ କେଉଁସବୁ ଯୋଜନା ମାଧ୍ୟମରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଇ ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ସରକାର ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାର ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଇ ଦେବାରେ ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧି ଗ୍ରାମୀଣ ବିଦ୍ୟୁତୀକରଣ ଯୋଜନା ୨୦୦୬ ମସିହାରୁ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି ।
• କୁଟୀର ଜ୍ୟୋତି ଯୋଜନା ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାବାସୀଙ୍କ ପାଇଁ ବେଶ୍ ସହାୟକ ହୋଇପାରିଛି ।
• ୨୦୦୭ ମସିହାରୁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି ବିଜୁ ଗ୍ରାମଜ୍ୟୋତି ଯୋଜନା ।
• ଏହି ଯୋଜନା ଅନୁଯାୟୀ ୧୦୦ରୁ କମ୍ ଲୋକ ବସବାସ କରୁଥିବା ଗ୍ରାମମାନଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟୁତଶକ୍ତି ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଛି ।
• ଏହାଛଡ଼ା କୃଷି ଓ ଶିଳ୍ପକ୍ଷେତ୍ରକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଇଦେବାକୁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଜାରି ରଖୁଛନ୍ତି ।

୪। ପର୍ଯ୍ୟଟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର କେଉଁସବୁ ନୂତନ ବ୍ୟବସ୍ଥାମାନ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି ?
Answer:

• ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନଙ୍କ ସୁବିଧା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଭୁବନେଶ୍ବର, ପୁରୀ, କୋଣାର୍କ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ତ୍ରିଭୁଜ ଓ ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟନ କ୍ଷେତ୍ରମାନଙ୍କରେ ଅନେକ ହୋଟେଲ ଓ ଅତିଥ୍‌ଗୃହ ଖୋଲିଛନ୍ତି ।
• ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀମାନଙ୍କରେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ପାନ୍ଥନିବାସ ଓ ପାଛିକାମାନ ନିର୍ମାଣ କରିଛନ୍ତି ।
• ଚିଲିକା, ଭିତରକନିକାରେ ଜଳଯାତ୍ରା ପାଇଁ ସରକାରୀ ବୋଟ୍ ଯୋଗାଇ ଦେଇଛନ୍ତି ।
• ସରକାରୀ ପାନ୍ଥନିବାସ ସାଙ୍ଗକୁ ବଡ଼ ବଡ଼ ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀରେ ଘରୋଇ ହୋଟେଲମାନ ଖୋଲାଯାଇଛି ।
• ଯାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ସୁବିଧାରେ ନେବା ଆଣିବାପାଇଁ ଟୁରିଷ୍ଟ୍ ବସ୍ ମଧ୍ୟ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଛି ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୩୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧।. ସ୍ଵାଧୀନତୋତ୍ତର ଓଡ଼ିଶାରେ ଜଳସେଚନର ସୁବିଧା ପାଇଁ କେଉଁସବୁ ସ୍ଥାୟୀ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରବାହିତ ନଦୀଗୁଡ଼ିକରେ ବନ୍ଧ ବା ଆନିକଟ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇ କେନାଲ ଯୋଗେ ଜଳସେଚନର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
• ମହାନଦୀ ତ୍ରିକୋଣଭୂମି ଅଞ୍ଚଳରେ ତାଳଦଣ୍ଡା, ମାଛଗାଁ, କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା, ପଟ୍ଟାମୁଣ୍ଡାଇ କେନାଲଦ୍ଵାରା ହଜାର ହଜାର ହେକ୍ଟର ଜମି ଜଳସେଚିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଅବିଭକ୍ତ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲା ଆଠଟି କେନାଲଦ୍ଵାରା ଜଳସେଚିତ ହେଉଛି ।

୨।. ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମ ସଡ଼କ ଯୋଜନା କେଉଁଠାରେ ଓ କ’ଣ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି ?
Answer:

• ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଗ୍ରାମ ସଡ଼କ ଯୋଜନାରେ ଗାଁଗହଳରେ ଅନେକ ପକ୍‌କା ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି ।
• ପ୍ରତି ଗାଁକୁ ସବୁଦିନିଆ ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଗ୍ରଗତି ହାସଲ କରାଯାଇ ପାରିଛି ।
• ଓଡ଼ିଶାର ରାଜଧାନୀ ଭୁବନେଶ୍ଵର ଓ ପ୍ରମୁଖ ସହରମାନଙ୍କ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ରାସ୍ତାଗୁଡ଼ିକୁ ଉନ୍ନତ ମାନର ଓ ପ୍ରଶସ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

୩।. ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ୫, ୫(A) ଏବଂ ୬ କେଉଁ ସ୍ଥାନରୁ କେଉଁ ସ୍ଥାନକୁ ଲମ୍ବିଛି ଏବଂ ଏହାର ଲମ୍ବ କେତେ କିଲୋମିଟର ?
Answer:

• ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ୫ – ମୟୂରଭଞ୍ଜର ଝାଡ଼ପୋଖରିଆଠାରୁ ଗୋଳନ୍ତରା ନିକଟସ୍ଥ ଆନ୍ଧ୍ର-ଓଡ଼ିଶା ସୀମାସହ ସଂଯୋଗ କରୁଛି । ଏହାର ଲମ୍ବ ୪୮୮ କି.ମି. ।
• ଜାତୀୟ ରେଳପଥ ୫(A) – ଧାନମଣ୍ଡଳଠାରୁ ପାରାଦ୍ବୀପକୁ ସଂଯୋଗ କରୁଛି । ଏହାର ଲମ୍ବ ୭୭ କି.ମି. I
• ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ୬ – ଓଡ଼ିଶା ଛତିଶଗଡ଼ ସୀମାଠାରୁ ଓଡ଼ିଶା ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ସୀମା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲମ୍ବିଛି । ଏହାର ଲମ୍ବ ୪୬୨ କି.ମି. ।

୪।. ପାରାଦ୍ଵୀପ ବନ୍ଦରକୁ ଭିଭିକରି ଓଡ଼ିଶାରେ କେଉଁସବୁ କଳକାରଖାନା ଗଢ଼ିଉଠିଛି ?
Answer:

• ୧୯୭୫ ମସିହାରେ ପାରାଦ୍ବୀପକୁ ରେଳପଥ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଗଲା ।
• ଏହି ବନ୍ଦରକୁ ଭିଭିକରି ପାରାଦ୍ବୀପ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ପାରାଦ୍ବୀପ ଫସ୍‌ଫେଟ୍‌ସ୍ କାରଖାନା ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ।
• ପାରାଦ୍ଵୀପଠାରେ ଏକ ତୈଳ ବିଶୋଧନାଗାର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଉଛି ।

୫।. ଶିଳ୍ପ ବିକାଶର ଜୀବନରେଖା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ? ଏଥ‌ିପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାରେ କ’ଣସବୁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ?
Answer:

• ଶିଳ୍ପ ବିକାଶର ଜୀବନରେଖା ହେଉଛି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ।
• ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତି ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଦୁଇଟି ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ର ଥିଲା । ଗୋଟିଏ ଚୌଦ୍ଵାର ଓ ଅନ୍ୟଟି ବ୍ରହ୍ମପୁରରେ ଥିଲା ।
• ୧୯୫୭ ମସିହାରେ ହୀରାକୁଦ ଡ୍ୟାମ୍‌ ଜଳ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଥିଲା । ସମୟକ୍ରମେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପରେ ୬ଟି ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇଛି ।

୬।. ଭିତ୍ତିଭୁମିର ବିକାଶ ହେଲେ କେଉଁସବୁ ସୁଫଳ ମିଳେ ?
Answer:

• ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିକାଶ ହେଲେ ସବୁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିକଶିତ ହେବ, ଫଳରେ ରାଜ୍ୟରେ କୃଷି, ଶିଳ୍ପ, ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଓ ସାମାଜିକ ସଂହତି ସମ୍ଭବ ହେବ ।
• ରାଜ୍ୟରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ବୈଷମ୍ୟ ରହିବ ନାହିଁ ।
• ସବୁ ଜିଲ୍ଲାର ସମତୁଲ ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ହେବ ।

ସଂଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପ୍ରାୟ ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିଷଦର କାର୍ଯ୍ୟ କେଉଁ ଦୁଇଗୋଟି ନିଗମକୁ ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିଷଦର କାର୍ଯ୍ୟ ଦୁଇଗୋଟି ନିଗମକୁ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
• ପ୍ରଥମଟି ହେଲା ଓଡ଼ିଶା ଗ୍ରୀଡ୍ ନିଗମ ଓ ଦ୍ବିତୀୟଟି ହେଲା – ଓଡ଼ିଶା ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ନିଗମ

୨। ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିତରଣ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର କେଉଁ ସଂସ୍ଥାକୁ ଦାୟିତ୍ବ ଦେଇଛନ୍ତି ?
Answer:

• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିତରଣ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ୱେସ୍କୋ, ନେସ୍କୋ, ସାଉଥ୍ ଓ ସେସ୍କୋ ନାମକ ଚାରିଗୋଟି ଘରୋଇ ସଂସ୍ଥାକୁ ଦାୟିତ୍ଵ ଦେଇଛନ୍ତି ।
• ସେସ୍କୋ ଏବେ ସେସୁରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି ।

୩। ‘ବିଜୁ ଗ୍ରାମଜ୍ୟୋତି ଯୋଜନା’ କେବେଠାରୁ ଓ କ’ଣ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

• ୨୦୦୭ ମସିହାରୁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ବିଜୁ ଗ୍ରାମଜ୍ୟୋତି ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି ।
• ଏହି ଯୋଜନା ଅନୁଯାୟୀ ୧୦୦ରୁ କମ୍ ଲୋକ ବସବାସ କରୁଥିବା ଗ୍ରାମମାନଙ୍କୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଯୋଗାଇ

୪।. ପୂର୍ବତଟ ରେଳପଥ କେବେ ଶୁଭାରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଓ ଏହା କେବେ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହେଲା ?
Answer:

• ୧୯୯୬ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୮ ତାରିଖରେ ପୂର୍ବତଟ ରେଳପଥ ଶୁଭାରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
• ୨୦୦୩ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ମାସରେ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲା ।

୫।. ଭାରତରେ କେବେ ରେଳପଥ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଓ ଓଡ଼ିଶାରେ କେବେ ପ୍ରଥମେ ରେଳଗାଡ଼ି ଚାଲିଥିଲା ?
Answer:

• ୧୮୫୩ ମସିହାରେ ଭାରତରେ ରେଳପଥ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
• ୧୮୯୭ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଥମେ ରେଳଗାଡ଼ି ଚାଲିଥିଲା ।

୬।. ଓଡ଼ିଶାରେ କେତୋଟି ବିମାନ ଅବତରଣ କେନ୍ଦ୍ର ଓ କେତୋଟି ହେଲିପ୍ୟାଡ୍ ଅଛି ?
Answer:

• ଓଡ଼ିଶାରେ ୧୩ ଗୋଟି ବିମାନ ଅବତରଣ କେନ୍ଦ୍ର ଅଛି ।
• ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଓଡ଼ିଶାରେ ୧୬ଟି ହେଲିପ୍ୟାଡ଼ ଅଛି ।

୭। ପଞ୍ଚାୟତ ସ୍ତରରେ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ବୈଷୟିକ ସହାୟତା ଓ ପରାମର୍ଶ ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ କି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ?
Answer:

• ପଞ୍ଚାୟତମାନଙ୍କରେ ନିଯୁକ୍ତ ଗ୍ରାମ୍ୟ କୃଷିକର୍ମୀମାନେ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ବୈଷୟିକ ସହାୟତା ଓ ପରାମର୍ଶ ପ୍ରଦାନ କରୁଛନ୍ତି ।
• କୃଷକମାନଙ୍କୁ ଆବଶ୍ୟକବେଳେ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିବାପାଇଁ ସମବାୟ ସଂସ୍ଥା ଓ ବ୍ୟାଙ୍କମାନଙ୍କ ଜରିଆରେ ଋଣ ପ୍ରଦାନର ବ୍ୟାପକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଛି ।

Objective Type Questions With Answers
A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. ଓଡ଼ିଶା କେବେ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଦେଶ ଭାବରେ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ?
Answer:
୧୯୩୬ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଦେଶ ଭାବରେ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ।

2. କେଉଁ ତିନିଗୋଟି କାରଣପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାର ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିକାଶ ହୋଇପାରି ନଥିଲା ?
Answer:
ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତା, ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ଓ ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାର ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିକାଶ ହୋଇପାରି ନଥିଲା ।

3. ଓଡ଼ିଶାରେ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିକାଶଧାରା କେବେ ତ୍ବରାନ୍ବିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଦେଶ ସ୍ଵାଧୀନ ହେବା ଓ ବିଶେଷକରି ଓଡ଼ିଶା ସହିତ ଗଡ଼ଜାତ- ଗୁଡ଼ିକରେ ମିଶ୍ରଣ ପରେ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିକାଶଧାରା ତ୍ବରାନ୍ବିତ ହୋଇଥିଲା ।

4. ମହାନଦୀ ତ୍ରିକୋଣଭୂମି ଅଞ୍ଚଳରେ କେଉଁସବୁ କେନାଲ ସାହାଯ୍ୟରେ ଜଳସେଚନ କରାଯାଇଥାଏ ?
Answer:
ତାଳଦଣ୍ଡା କେନାଲ, ମାଛଗାଁ କେନାଲ, କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା କେନାଲ, ପଟ୍ଟାମୁଣ୍ଡାଇ କେନାଲଦ୍ୱାରା ହଜାର ହଜାର ହେକ୍ଟର ଜମିକୁ ଜଳସେଚିତ କରାଯାଇଥାଏ ।

5. ହୀରାକୁଦ ନଦୀବନ୍ଧ ଯୋଜନାଦ୍ଵାରା କେଉଁ ଦୁଇଟି ଜିଲ୍ଲାରେ ଜଳସେଚନ କରାଯାଇଥାଏ ?
Answer:
ବରଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲା ଓ ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲାକୁ ହୀରାକୁଦ ନଦୀବନ୍ଧ ଯୋଜନାରେ ଜଳସେଚନ କରାଯାଇଥାଏ ।

6. ହୀରାକୁଦ ବ୍ୟତୀତ ଓଡ଼ିଶାରେ ଆଉ କେଉଁସବୁ ଜଳ ପ୍ରକଳ୍ପ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଅଛି ?
Answer:
ହୀରାକୁଦ ବ୍ୟତୀତ ରେଙ୍ଗାଲି ପ୍ରକଳ୍ପ, ହ୍ରଦଗଡ଼ ପ୍ରକଳ୍ପ, ଅପର କୋଲାବ, ବାଲିମେଳା ଓ ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ପ୍ରକଳ୍ପ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଅଛି।

7. ଭୁବନେଶ୍ଵର ଓ ଚିପିଲିମାଠାରେ କୃଷି ପାଇଁ କେଉଁ ଅନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ଭୁବନେଶ୍ୱରଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛି ‘ଓଡ଼ିଶା କୃଷି ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ’ ଓ ଚିପିଲିମାଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ‘କୃଷି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ’ ।

8. ଭାରତରେ ଓ ଓଡ଼ିଶାରେ କେବେ ରେଳ ଚଳାଚଳ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତରେ ରେଳପଥ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ୧୮୫୩ ମସିହାରେ ଓ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଥମ ରେଳଗାଡ଼ି ଚାଲିଥିଲା ୧୮୯୭ ମସିହାରେ ।

9. ଇଷ୍ଟକୋଷ୍ଟ ରେଳବାଇ ଜୋନ୍ କ’ଣ ?
Answer:
ଏହି ରେଳବାଇ ଜୋନ୍‌ରେ ସମ୍ବଲପୁର, ଖୋର୍ଦ୍ଧାରୋଡ଼ ଓ ୱାଲିଟିଅର ଡିଭିଜନ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।

10. ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟ ବିମାନ ବନ୍ଦର କେଉଁଟି ?
Answer:
ଭୁବନେଶ୍ଵରଠାରେ ଥ‌ିବା ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ବିମାନ ବନ୍ଦର ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟ ବିମାନ ବନ୍ଦର ଅଟେ ।

11. ଟାଟା କମ୍ପାନୀ ସହାୟତାରେ କେଉଁ ବନ୍ଦର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ଟାଟା କମ୍ପାନୀ ସହାୟତାରେ ଧାମରାଠାରେ ଏକ ବୃହତ୍ ବନ୍ଦର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି ।

12. ଓଡ଼ିଶାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଥ‌ିବା ୬ଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ହୀରାକୁଦ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ, ବାଲିମେଳା ପ୍ରକଳ୍ପ, ରେଙ୍ଗାଲି, ଅପର କୋଲାବ, ଅପର ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ଓ ମାଛକୁଣ୍ଡ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି ।

B. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

1. ସାମାଜିକ ଐକ୍ୟ ଓ ଆର୍ଥନୈତିକ ସମୃଦ୍ଧିର ପ୍ରଥମ ଆବଶ୍ୟକତା କ’ଣ ?
Answer:
ଭିତ୍ତିଭୂମି

2. ବିଜୁ ଗ୍ରାମଜ୍ୟୋତି ଯୋଜନା କାହାଦ୍ଵାରା ପ୍ରବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଛି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଶା ସରକାର

3. କେଉଁ ଜାତୀୟ ରାଜପଥଟି ଓଡ଼ିଶା ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ସୀମାରୁ ଚମ୍ପୁଆ ଦେଇ ପରଶୋରା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଇଛି ?
Answer:
ଜାତୀୟ ରାଜପଥ – ୭୫

4. ୫ ନମ୍ବର ଜାତୀୟ ରାଜପଥର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ ?
Answer:
୪୮୮ କି.ମି.

5. ପୂର୍ବତଟ ରେଳପଥର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ କେଉଁଠାରେ ଅଛି ?
Answer:
ଭୁବନେଶର

6. ସ୍ଵାଧୀନତାପ୍ରାପ୍ତି ବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ରେଳପଥର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ କି.ମି. ଥୁଲା ?
Answer:
୯୧୪ କି.ମି.

7. ସମ୍ବଲପୁରର କେଉଁଠାରେ ଏକ କୃଷି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ରହିଛି ?
Answer:
ଚିପିଲିମା

8. ଓଡ଼ିଶାରେ ଥିବା ଜାତୀୟ ରାଜପଥଗୁଡ଼ିକ ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ କି.ମି. ?
Answer:
୩୬୫୫

9. ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ନଂ ୪୩ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ କି.ମି. ?
Answer:
୧୫୨ କି.ମି.

10. ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ନଂ ୨୦୩A କେଉଁ ଦୁଇଟି ସ୍ଥାନକୁ ଯୋଗ କରିଛି ?
Answer:
ପୁରୀ ଓ ସାତପଡ଼ା

11. ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ନଂ ୨୩ ତାଳଚେରଠାରେ କେଉଁ ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ସହିତ ମିଶିଛି ?
Answer:
ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ନଂ ୪୨

12. ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ବିମାନବନ୍ଦରରେ କେବେଠାରୁ ଏକ ଏୟାର କାର୍ଗୋ କମ୍ପ୍ଲେକ୍ସ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ?
Answer:
୧୯୯୫ ଅଗଷ୍ଟ ମାସ

13. ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ଓ ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତକୁ ମିଶାଇ ଓଡ଼ିଶାର ନିଜସ୍ଵ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ ସାମର୍ଥ୍ୟ କେତେ ମେଗାଓ୍ବାଟ୍ ଥିଲା ?
Answer:
୨୮୫୬

14. .ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂସ୍କାର ଆଇନ ୧୯୯୫ କେଉଁ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ?
Answer:
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ପାଦନ ଓ ସୁଷମ ବଣ୍ଟନ ପାଇଁ

15. ଟାଟା କମ୍ପାନୀଦ୍ଵାରା କେଉଁଠାରେ ଏକ ବୃହତ୍ ବନ୍ଦର ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି ?
Answer:
ଧାମରା

16. ସମ୍ବଲପୁର, ଖୋର୍ଦ୍ଧାରୋଡ଼ ଓ ୱାଲଟିଅର୍ ଡିଭିଜନକୁ ନେଇ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ରେଳବାଇ ଜୋନ୍ ?
Answer:
ଇଷ୍ଟକୋଷ୍ଟ ରେଳବାଇ ଜୋନ୍

C. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ୧୯୩୬ ମସିହାରୁ ______________ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓଡ଼ିଶା ଥିଲା ପରାଧୀନ ଭାରତର ଏକ ପ୍ରଦେଶ ।
Answer:
୧୯୪୭

2. ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ୧୯୩୯ରୁ _____________ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଥିଲା ।
Answer:
୧୯୪୫

3. ୧୯୪୨ ମସିହାରେ ଆମ ଦେଶରେ _______________ ଆନ୍ଦୋଳନ ଚାଲିରହିଥିଲା ।
Answer:
ଭାରତଛାଡ଼

4. ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ସମର୍ଥ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଶତକଡ଼ା, ________________ ଭାଗ ଲୋକ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ କାମ କରନ୍ତି ।
Answer:
୬୫

5. ସମ୍ବଲପୁର ନିକଟସ୍ଥ ______________ ଠାରେ ଏକ କୃଷି ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ଚିପିଲିମା

6. ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଶିଳ୍ପ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାରେ _______________ ଟି ରେଳବାଇ ଜୋନ୍ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି ।
Answer:
୧୬

7. ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଶିଳ୍ପ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାରେ _______________ ଷ୍ଟୁଡ଼ିଓ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି ।
Answer:
କଳିଙ୍ଗ

8. ପୂର୍ବତଟ ରେଳପଥର ମୂଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ____________________ ଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
Answer:
ଭୁବନେଶ୍ୱର

9. _______________ ରାଜପଥ ଭୁବନେଶ୍ଵରଠାରୁ ପୁରୀ, ବାଲିଘାଇ ଦେଇ କୋଣାର୍କ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଇଛି ।
Answer:
୨୦୩ ଜାତାୟ

10. ପ୍ରଥମେ ପରାଦ୍ବୀପ ବନ୍ଦରରୁ ____________ ବିଦେଶକୁ ରପ୍ତାନି ହେଉଥିଲା ।
Answer:
ଲୁହାପଥର

11. ଭୁବନେଶ୍ୱର ବିମାନ ବନ୍ଦର ବ୍ୟତୀତ ଓଡ଼ିଶାରେ _______________ ଟି ବିମାନ ଅବତରଣ କେନ୍ଦ୍ର ରହିଛି ।
Answer:
୧୩

12. ଗୋପାଳପୁର ବନ୍ଦର _______________ ମସିହାଠାରୁ ଏକ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀର ବନ୍ଦରଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି ।
Answer:
୧୯୮୭

13. ଭାରତରେ ପ୍ରଥମ ରେଳପଥ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା _______________ ମସିହାରେ ।
Answer:
୧୮୫୩

14. ବର୍ତ୍ତମାନ ଓଡ଼ିଶାରେ _______________ ଟି ଜଳ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହେଉଛି ।
Answer:
୬

15. ୧୯୯୬ ମସିହାରେ ପୂର୍ବତଟ ରେଳପଥର ଶୁଭ ଦେଇଥିଲେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ______________ ।
Answer:
ଦେବଗୌଡ଼ା

D. ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ୧୯୧୪ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
x

2. ଓଡ଼ିଶାରେ ୮୦ ଭାଗ ଲୋକ କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ କାମ କରନ୍ତି ।
Answer:
x

3. ୧୯୩୬ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଦେଶରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
✓

4. କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଧାନ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ବରଗଡ଼ଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
Answer:
x

5. ମତ୍ସ୍ୟ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର ଚିଲିକାଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
Answer:
x

6. ଚିପିଲିମାଠାରେ ଏକ ଶିଳ୍ପ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ରହିଛି ।
Answer:
x

7. ବର୍ତ୍ତମାନ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜପଥ ସଂଖ୍ୟା ୧୫ରେ ପହଞ୍ଚିଛି ।
Answer:
✓

8. ଗାଁ ଗହଳରେ ପକ୍କା ସଡ଼କ ରାଜୀବ ଯୋଜନାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି ।
Answer:
x

9. ୧୮୩୫ରେ ଭାରତରେ ପ୍ରଥମ ରେଳପଥ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।
Answer:
x

10. ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରଥମେ ରେଳଗାଡ଼ି ଚାଲିଥିଲା ୧୮୭୯ରେ ।
Answer:
x

11. ପୂର୍ବତଟ ରେଳପଥର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ୨୦୦୩ ମସିହାରେ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
✓

12. ପାରାଦ୍ଵୀପଠାରେ ଏକ ତୈଳ ବିଶୋଧନାଗାର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
✓

13. ଶିଳ୍ପ ବିକାଶର ଜୀବନରେଖା ହେଉଛି ବିଦ୍ୟୁତ୍ଵଶକ୍ତି ।
Answer:
✓

14. ସ୍ଵାଧୀନତା ବେଳକୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ତିନୋଟି ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ର ଥିଲା ।
Answer:
x

15. ଓଡ଼ିଶାର ତାଳଚେରଠାରେ ଏକ ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତକେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ।
Answer:
✓

16. ଗୋପାଳପୁରଠାରେ ୧୯୮୭ ମସିହାଠାରୁ ଏକ ମଧ୍ୟମ ଶ୍ରେଣୀର ବନ୍ଦର କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି ।
Answer:
✓

17. ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧି ଗ୍ରାମୀଣ ବିଦ୍ୟୁତକରଣ ଯୋଜନା ୨୦୦୭ ମସିହାରୁ କାର୍ଯ୍ୟକରୁଛି ।
Answer:
x

18. ବିଜୁ ଗ୍ରାମ୍ୟଜ୍ୟୋତି ଯୋଜନା ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ୨୦୦୬ ମସିହାରୁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି ।
Answer:
x

19. ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନଙ୍କ ସୁବିଧା ପାଇଁ ଭୁବନେଶ୍ୱର, ପୁରୀ, କୋଣାର୍କକୁ ନେଇ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ତ୍ରିଭୁଜ ଗଠନ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
✓

20. ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଶିଳ୍ପ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାରେ କଳିଙ୍ଗ ଷ୍ଟୁଡ଼ିଓ ଭଳି ଅନୁଷ୍ଠାନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଅଛି ।
Answer:
✓

21. ଓଡ଼ିଶା ବୈଦ୍ୟୁତିକ ସଂସ୍କାର ଆଇ ୧୯୯୬ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ୧ରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
✓

22. ଓଡ଼ିଶାରେ ୧୬ଟି ହେଲିପ୍ୟାଡ଼ ରହିଛି ।
Answer:
✓

23. ବର୍ତ୍ତମାନ ଭାରତରେ ୯ଟି ରେଳବାଇ ଜୋନ୍ କାମ କରୁଅଛି ।
Answer:
x

E. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ମିଳନ କର ।
1.

Answer:

2.

Answer:

3.

Answer:

4.

Answer:

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 2 ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାରକ ଓ ଲବଣ Important Questions and Answers.

BSE Odisha 10th Class Physical Science Important Questions Chapter 2 ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାରକ ଓ ଲବଣ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଧାତୁ ଅମ୍ଳରୁ କ’ଣ ଅପସାରଣ କରିଥାଏ ?
ଉ-
ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍

2. NaOH ଦ୍ରବଣରେ ଲିଟ୍‌ସ୍ ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗ କିପରି ?
ଉ-
ନୀଳ

3. ପିଜୁଳିରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ରହିଥାଏ ?
ଉ-
ଅକ୍‌ଲିକ୍ ଏସିଡ଼୍

4. ପ୍ରତିଅମ୍ଳ କାହାକୁ ପ୍ରଶମନ କରନ୍ତି ।
ଉ-
କ୍ଷାରକ

5. ଗାଢ଼ NaOH ଫେନଲଫ୍‌ଲିନ୍ ଦ୍ରବଣରେ ମିଶାଇଲେ ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗ କ’ଣ ହେବ ?
ଉ-
ବର୍ଣ୍ଣହୀନରୁ ଗୋଲାପୀ

6. ଖାଇବା ପୂର୍ବରୁ ପାଟିର ଲାଳରେ pH କାଗଜର ରଙ୍ଗ କ’ଣ ?
ଉ-
ସବୁଜ

7. ଗୋଟିଏ ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ?
ଉ-
ଲବଣ ଓ ଜଳ

8. କ୍ୟାଟାୟନ ଦ୍ରବଣର କେଉଁ ଗୁଣକୁ ଦର୍ଶାଏ ?
ଉ-
ଅମ୍ଳୀୟ

9. ସବଳ କ୍ଷାର ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ କ’ଣ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ?
ଉ-
OH^–

10. ଗୋଟିଏ ସବଳ ଅମ୍ଳ ଓ ଗୋଟିଏ ସବଳ କ୍ଷାରକରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣର pH କେତେ ?
ଉ-
7

11. ପାଚକ ରସର pH କେତେ ?
ଉ-
1.2

12. ପିମ୍ପୁଡ଼ି ପାଟିରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ଥାଏ ?
ଉ-
ମିଥାନୋଇକ୍

13. ତେନ୍ତୁଳିରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ଥାଏ ?
ଉ-
ଟାରଟାରିକ୍ ଅମ୍ଳ

14. 8 ମିଲି ଲି.ର ଏକ କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣ 4 ମିଲି ଲି.ର ଏକ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣଦ୍ବାରା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଶମିତ ହୁଏ । ତେବେ ସେହି 5 ମିଲି ଲି.ର ସେହି କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ ପ୍ରଶମିତ କରିବାକୁ କେତେ ପରିମାଣର ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ଆବଶ୍ୟକ ?
ଉ-
2.5 ମିଲି ଲି.

15. ଗାଢ଼ ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ମିଶାଇବା କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ?
ଉ-
ଅତି ତାପଉତ୍ପାଦୀ
16. ଲେମ୍ବୁ ରସରେ କେଉଁ ଏସିଡ୍ ରହିଥାଏ ?
ଉ-
ସାଇଟ୍ରିକ୍

17. H₃O^– ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ବଢ଼ିଲେ pHର ମୂଲ୍ୟ କ’ଣ ହୁଏ ?
ଉ-
କମେ

18. ଶୁକ୍ର ଗ୍ରହର ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ କେଉଁ ଏସିଡ୍ ଅଛି ?
ଉ-
H₂SO₄

19. ଅଜୀର୍ଣ୍ଣ ସମୟରେ ପାକସ୍ଥଳୀରୁ କେଉଁ ଅମ୍ଳ କ୍ଷରଣ ହୁଏ ?
ଉ-
HCl

20. NaOH, KOH, NH₄OH ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଏକ ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାର ?
ଉ-
NH₄OH

21. pH କାଗଜରେ ଲାଲ ବର୍ଣ୍ଣର pH ର ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
1

22. କଳ ପାଣିର ହାରାହାରି PH କେତେ ?
ଉ-
7.1

23. ଅମ୍ଳର ସବଳତା କାହାଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ?
ଉ-
H⁺ର ସଂଖ୍ୟା

24. ଦହିରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ଅଛି ?
ଉ-
ଲାକ୍‌ଟିକ୍ ଏସିଡ୍

25. ଦାନ୍ତର ବହିରାବରଣ କେଉଁ ଉପାଦାନକୁ ନେଇ ଗଠିତ ?
ଉ-
କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଫସ୍‌ଫେଟ୍

26. କ୍ଲୋରୋଆଲ୍‌କିଲ୍ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଆଲକିଲ୍‌ର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
NaOH

27. ପାନୀୟ ଜଳକୁ ଜୀବାଣୁ ମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ସେଥୁରେ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
CaOCl₂

28. ଶୀତବସ୍ତ୍ରକୁ ବିରଞ୍ଜନ କରିବା ପାଇଁ ସେଣ୍ଡ୍‌ରେ କ’ଣ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
CaOCl₂

29. ରନ୍ଧନକୁ ଦ୍ରୁତତର କରିବା ପାଇଁ ସେଥୁରେ କ’ଣ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
NaHCO₃

30. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
ଉ-
CO₂

31. ଜଳର ଆୟନିକ ଗୁଣଫଳ କେତେ ?
ଉ-
10^-14

32. HCN, H₂CO₃ ଏବଂ HNO₃ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ସବଳ ଅମ୍ଳ ?
ଉ-
HNO₃

33. ଜଳର ସ୍ଥାୟୀ କ୍ଷରତ୍ଵ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
Na₂CO₃ 10H₂O

34. କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକରୁ ଜଳ ଅପସାରଣ କଲେ ଲବଣର ରଙ୍ଗ କ’ଣ ହେବ ?
ଉ-
ଧଳା

35. କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକରେ କେତୋଟି ଜଳର ଅଣୁ ଅଛି ?
ଉ-
5

36. ଜିପ୍‌ସମ୍ ସ୍ଫଟିକରେ କେତୋଟି ଜଳ ଅଣୁ ଅଛି ?
ଉ-
2

37. ଅମ୍ଳ ବର୍ଷାର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
5.6 ରୁ କମ୍

38. କ୍ଷାରସୋଡ଼ାକୁ ବାୟୁରେ ଖୋଲା ରଖିଲେ କେଉଁ ଯୌଗିକ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ?
ଉ-
Na₂CO₃H₂O

39. ଜିପ୍‌ସମ୍‌କୁ କେତେ K ତାପମାତ୍ରା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ଜଳ ଅଣୁ ହରାଏ ?
ଉ-
373

40. 1 ଲି. ଦ୍ରବଣର pH = 6 ଏଥରେ pH = 7 ଥ‌ିବା ୨ ଲି. ଦ୍ରବଣ ମିଶାଇଲେ ନୂତନ ଦ୍ରବଣର pH = 9 କେତେ ?
ଉ-
7

41. ବେକିଂ ସୋଡ଼ାର ରାସାୟନିକ ସଂକେତଟି ଲେଖ ।
ଉ-
NaHCO₃

42. ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ରରେ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ?
ଉ-
NaHCO₃

43. ବୋରାକ୍‌ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ କେଉଁ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-
Na₂CO₃ 10H₂O

44. ଭିନେଗାର କେଉଁ ଅମ୍ଳ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ ?
ଉ-
CH₃COOH

45. ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ FeCl₂ ର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
7 ରୁ କମ୍

46. ଶରୀରର ସବୁଠାରୁ ଅଧ୍ବକ ଶକ୍ତ ପଦାର୍ଥଟି କ’ଣ ?
ଉ-
କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଫସ୍‌ଫେଟ୍

47. 0.04 ମୋଲ୍ HCI, 4 ଲି. ଦ୍ରବଣରେ pH ମାନ କେତେ ?
ଉ-
2

48. pH = 2 ଦ୍ରବଣରେ 10 ଲି. ଜଳ ମିଶାଇଲେ pH କେତେ ?
ଉ-
3

49. ହଳଦୀରେ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ଅଛି ?
ଉ-
ଗାରଟାଚିକ୍ ଏସିଡ୍‌

50. NaHCO₃ ଓ HCI ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ କେଉଁ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ?
ଉ-
NaCl

51. ଧାତବ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଗ୍ୟାସ୍‌ କ’ଣ ?
ଉ-
CO₂

52. ଅମ୍ଳୀୟ ପଦାର୍ଥ ଜଳରେ କେଉଁ ଆୟନ ପ୍ରଦାନ କରେ ?
ଉ-
H⁺(aq) ଆୟନ

53. ଏକ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ଫେନଲଫ୍‌ଲିନର ବର୍ଷ କ’ଣ ?
ଉ-
ବର୍ଣ୍ଣହୀନ

54. ଏକ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
0 ରୁ 7

55. ଏକ କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
7 ରୁ 14

56. ଏକ ପ୍ରଶମିତ ଦ୍ରବଣ ବା ବିଶୁଦ୍ଧ ଜଳର pH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
7

57. ରକ୍ତର ହାରାହାରି PH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ-
7.4

58. କେଉଁ ଲବଣଦ୍ଵାରା ଜଳର ସ୍ଥାୟୀ ଖରତ୍ଵ ଦୂର ହୁଏ ?
ଉ-
ସୋଡ଼ିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍

59. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ଼କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
କ୍ଷାରୀୟ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍

B ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଅମ୍ଳ ନ1ଲ ଲିଗମସକୁ …………………… ରଙ୍ଗ କରିଦିଏ ।
2. କ୍ଷାର ଲାଲ୍ ଲିଟମସ୍‌କୁ ……………… ରଙ୍ଗ କରିଦିଏ ।
3. ଧଳା ଲୁଗାର ହଳଦିଆ ତରକାରୀ ଦାଗରେ ସାବୁନ ଘଷିଲେ ……………… ରଙ୍ଗ ହୋଇଥାଏ |
4. ଯେତେବେଳେ ଲିଟମସ୍ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ ଏହାର ରଙ୍ଗ ……………………. |
5. ପୋଟାସିୟମ୍ ତ୍ୟଚ୍ଚତ୍ରକୁସ|ଇଡ୍‌କୁ ମିଥାଇଲ୍ ଅରେଞ ସତ ମିଶାଇଲେ …………… ରର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ
6. ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣକୁ ………………….. କୁହାଯାଏ ।
7. Ca(OH)(aq) + CO₂(aq) → + H₂O(l) |
8. ସୋଡ଼ିସମ୍ ଜିଙ୍କେଟର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ ………………… |
9. CaCO₃(s) + H₂O(l) + CO₂(aq) →
10. ଧାତୁ ଅମ୍ଳରୁ ………………. ଅପସାରଣ କରେ ।
11. ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାର ମଧ୍ୟରେ ହେଉଥ‌ିବା ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକିୟାକୁ …………… କହନ୍ତି |
12. କପର (II) କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ରଙ୍ଗ ……………………. |
13. ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ମିଶାଇଲେ ଏକ ଆୟତନ ପ୍ରତି ……………………. ଖାତତା କମିଯାଏ
14. pH ସ୍କେଲରେ p ର ଅର୍ଥ ……………………. |
15. ଖାଇବା ପୂର୍ବରୁ ଜିଭ ଲାଳର ହାରାହାରି pH ……………… |
16. ପାକସ୍ଥଳୀ ………………… ଏସିଡ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ।
17. ପାଟିର pH …………….. ରୁ କମ୍ ହୋଇଗଲେ ଦନ୍ତକ୍ଷୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଏ ।
18. ଦାନ୍ତର ବହିରାବରଣ ………………. ରେ ଗଠିତ ।
19. ଟମାଟୋରେ ………………. ଏସିଡ୍ ଅଛି ।
20. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ …………………. ରଙ୍ଗ ହୁଏ ।
21. ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ଓ ………………………. ର ମିଶ୍ରଣରେ ବେକିଂ ପାଉଡ଼ର ତିଆରି ।
22. ଧୋଇବା ସୋଡ଼ା ସ୍ଫଟିକର ………….. ଟି ଜଳ ଅଣୁ ଅଛି ।
23. ଭାଙ୍ଗିଯାଇଥିବା ହାଡ଼କୁ ଠିକ୍ ସ୍ଥାନରେ ରଖୁବାରେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥଟି ……………………. |
24. CaOCl₂ ର ସାଧାରଣ ନାମ …………………….. |
25. କ୍ଷାରକ ଓ ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଏକ ……………… ପ୍ରତିକ୍ରିୟା |
26. ବିସ୍କୁଟ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ……………….. ପାଉଡ଼ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
27. ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଲବଣକୁ …………………….. ଜଳରୁ ପୃଥକ୍ କରାଯାଏ ।
28. ବ୍ରାଇନ୍ ………………. ର ଦ୍ରବଣ ଅଟେ ।
29. ରନ୍ଧନକୁ ଦ୍ରୁତତର କରିବା ପାଇଁ ……………………. ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
30. ଜିପ୍‌ସମ୍ବର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ …………………. |
31. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଅକ୍ସାକ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ସାଧାରଣ ନାମ ………………….. |
32. ଖରଜଳକୁ ମୃଦୁ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଯୌଗିକର ନାମ ………………….. |
33. କଲିଚୂନର ରାସାୟନିକ ନାମ ………………… |
34. ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ରବଣରେ ……………………. ଆଯନ ଉତ୍ପନ କରନ୍ତି |
35. ଧୋଇବା ସୋଡ଼ାର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ ………………………. |
36. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ……………………. ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
37. କ୍ଷାରକଗୁଡ଼ିକ ଜଳରେ …………………….. ଆୟନ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।
38. କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ ହେମିହାଇଡ୍ରେଟ୍‌କୁ ………………. କୁହାଯାଏ ।
39. ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ ଜଳ ସହିତ ମିଶିଲେ …………………….. ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
40. ଜଳଯୋଜିତ କପର୍ ସଲଫେଟ୍ରର ରାସାୟନିକ ସଂକେତ ………………………… |

Answer:
1. ଲାଲ୍
2. ନୀଳ
3. ଲୋହିତ ବାଦାମୀ
4. ନୀଳ ଲୋହିତ
5. ହଳଦିଆ
6. ବ୍ରାଇନ୍
7. CaCO₃(s)
8. Na₂ZnO₂
9. Ca(HCO₃)₂ (aq)
10. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ
11. ପ୍ରଶମନୀକରଣ
12. ନୀଳସବୁଜ
13. (H₃O⁺)
15. 7.4
16. HCl
17. 5.5
18. କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ଫସ୍‌ଫେଟ୍
19. ଅକ୍ଜାଲିକ୍
20. H₂SO₄
21. ଟାରଗାରିକ୍ ଏସିଡ୍
22.10 ଟି
23. ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍
24. ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର
25. ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ
26. ବେକିଂ
27. ସମୁଦ୍ର
28. NaCl
29. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍
30. CaSO₄, 2H₂O
31. ବ୍ଲିଚିଂପାଉଡ଼ର
32. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍
33. କ୍ୟାଲସିୟମ୍ ଅକସାଇଡ୍ (CaO)
34. ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍
35. Na₂CO₃, 10H₂O
36. ଲବଣ ଓ ଜଳ
37. ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ (OH^–)
38. ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍
39. ଜିପ୍‌ସମ୍
40. CuSO₄, 5H₂O

C ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ ( ✓) ବା ଭୁଲ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (x) ଲେଖ ।

1. ରନ୍ଧନକୁ ଦ୍ରୁତତର କରିବାପାଇଁ NaHCO₃ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
2. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ Na₂CÔ₃ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
3. ପାଟିର pH 5.5 ରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ଦନ୍ତକ୍ଷୟ ହୁଏ ।
4. ଜଳର ଆୟନିକ ଗୁଣଫଳ 10^-14 ।
5. ଧୋଇବା ସୋଡ଼ାରେ ସ୍ଫଟିକ ଜଳ ଅଣୁସଂଖ୍ୟା 10 |
6. କପର୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକରେ 12ଟି ଜଳର ଅଣୁ ଅଛି ।
7. ଜିପ୍‌ସମ୍ ସ୍ଫଟିକରେ 4ଟି ଜଳ ଅଣୁ ଅଛି ।
8. ଜିପ୍‌ସମ୍‌କୁ 373K ତାପମାତ୍ରା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ଜଳ ଅଣୁ ହରାଏ ।
9. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ HNO₃ଏସିଡ୍‌ରୁ ମିଳିପାରିବ ।
10. ବେକିଂ ସୋଡ଼ାର ମୁଖ୍ୟ ରାସାୟନିକ ସଂକେତ NaHCO₃ |
11. ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ରରେ NaHCO₃ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
12. Cl₂, Ca(OH)₂ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ।
13. ଭିନେଗାର HNO₃ ଅମ୍ଳ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ ।
14. ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ FeCl₂ ର pH ମୂଲ୍ୟ 7 ରୁ କମ୍ ।
15. 0.04 ମୋଲ୍ HCl, 4 ଲି. ଦ୍ରବଣରେ pH ମାନ 4 ।
16. ଶୁକ୍ରଗ୍ରହର ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ସଲଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ଏକ ବହଳିଆ ଧଳା, ହଳଦିଆ, ବାଦଲରେ ଆଚ୍ଛାଦିତ ହୋଇଥାଏ ।
17. HCl ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍‌କୁ ଲାଲ୍ କରେ ।
18. ଯେତେବେଳେ ଲିସ୍ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ ଏହାର ବର୍ଣ୍ଣ ଲୋହିତ ବାଦାମୀ ।
19. ହଳଦୀରେ ଟାଟାରିକ୍ ଏସିଡ଼୍ ଅଛି
20. ଧାତୁ ଅମ୍ଳରୁ H₂ ଅପସାରଣ କରେ
21. ଧାତୁ ଅମ୍ଳରୁ H₂ ଗ୍ୟାସ୍ ଅପସାରଣ କରି ଅବଶିଷ୍ଟ ଅଂଶରେ ମିଳିତ ହୋଇ କ୍ଷାର ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
22. ଏକ ପ୍ରଶମିତ ଦ୍ରବଣର pH = 0 |
23. ସମସ୍ତ କ୍ଷାରକ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୁଅନ୍ତି ।
24. ମିଥାଇଲ୍ ଅରେଞ୍ଜ ଓ ଫେନଲ୍‌ ଥାଲିନ୍ ଅମ୍ଳ କ୍ଷାର ଜାଣିବାପାଇଁ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ସୂଚକ ।
25. ବର୍ଷା ଜଳର pH 5.6 ରୁ କମ୍ ହେଲେ ତାକୁ ଅମ୍ଳବର୍ଷା ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
26. ଜିପ୍‌ମ୍‌ର ସ୍ଫଟିକରେ ଥିବା ସ୍ଫଟିକ ଜଳଅଣୁ ସଂଖ୍ୟା 2 ।
27. ସବଳ କ୍ଷାର ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ H⁺ ଦିଏ ।
28. କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକରୁ ଜଳ ଅପସାରଣ କଲେ ଲବଣର ରଙ୍ଗ ନୀଳ ।
29. କ୍ଲୋରୋଆଲ୍‌କିଲ୍ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ଆଲକଲ୍‌ର ନାମ NaOH |
30. ସବଳ ଅମ୍ଳ ଓ ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାରରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣ ହେଉଛି କ୍ଷାରୀୟ ଲବଣ ।

Answer:
1. ✓
2. ✓
3. x
4. ✓
5. ✔
6. x
7. x
8. ✓
9.✔
10. ✔
11. ✔
12. ✔
13. ×
14.✔
15. x
16. ✔
17. ✔
18. ×
19. ✔
20. ✔
21. x
22. x
23. x
24.✔
25.✔
26. ✔
27. ×
28. x
29. ✔
30. x

D ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

E ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ରାସାୟନିକ ସଂଶ୍ଳେଷିତ ସୂଚକଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
ଭ–
ମିଥାଇଲ୍ ଅରେଞ୍ଜ ଓ ଫେନଲ୍‌ଫ୍‌ଲିନ୍ ।

2. ଲିଟମସ୍ ଦ୍ରବଣ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ?
ଉ-
ଲିଟମସ୍ ଦ୍ରବଣ ଏକ ନୀଳ ଲୋହିତ ରଞ୍ଜକ । ଏହା ଥାଲୋଫାଇଟା ଶ୍ରେଣୀର ଶୈବାଳିକାରୁ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ ।

3. କେଉଁ ଫୁଲର ପାଖୁଡ଼ା ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରର ଉପସ୍ଥିତ ସୂଚାଏ ?
ଉ-
ହାଇଡ୍ରୋନ୍‌ଜିଆ, ପେଟୁନିଆ ଓ ଜେରାନିୟମର ପାଖୁଡ଼ା ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରର ଉପସ୍ଥିତି ସୂଚାଏ ।

4. ଘ୍ରାଣସୂଚକ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-
ଗୋଟିଏ ଅମ୍ଳ ଓ ଗୋଟିଏ କ୍ଷାରକ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ କହନ୍ତି

5. ପ୍ରଣମନ1କରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିଯା କାହାକୁ କହନ୍ତି
ଉ-
ଗୋଟିଏ ଅମ୍ଳ ଓ ଗୋଟିଏ କ୍ଷାରକ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଣମନ1କରଣ ପ୍ରତିକ୍ରିଯା କହନ୍ତି |

6. ଲବଣ କାହାକୁ କତୂନ୍ତି
ଭ–
ଧାତୁ ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକରୁ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଅପସାରଣ କରି ଅମ୍ଳର ଅବଶିଷ୍ଟ ଅଂଶରେ ମିଳିତ ହୋଇ ଯେଉଁ ଯୌଗିକ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ, ତାକୁ ଲବଣ କହନ୍ତି ।

7. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌କୁ କ୍ଷାରୀୟ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
କ୍ଷାରକ ଓ ଅମ୍ଳ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଭଳି ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ

8. ଆଲ୍‌କାଲି କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଯେଉଁ କ୍ଷାରକଗୁଡ଼ିକ ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ହୋଇ (OH^– ) ଆୟନ ଦିଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ କ୍ଷାର ବା ଆଲ୍‌କାଲି କହନ୍ତି ।

9. ଲଘୁକରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ବା କ୍ଷାରକ ମିଶାଇବା ଦ୍ଵାରା ଏକକ ଆୟତନ ପ୍ରତି H₃O⁺/OH^– ଆୟନଗୁଡ଼ିକର ଗାଢ଼ତା କମିଯାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଲଘୁକରଣ କହନ୍ତି ।

10. pH ର ସଂଜ୍ଞା ଲେଖ ।
ଊ–
pH ହେଉଛି ଏକ ସଂଖ୍ୟା ଯାହାକି ଅମ୍ଳୀୟ ବା କ୍ଷାରୀୟ ପ୍ରକୃତି ସୂଚାଏ ।

11. ସବଳ ଅମ୍ଳ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଊ–
ଯେଉଁ ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣର H⁺ ଆୟନ ଦେଇଥା’ନ୍ତି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସବଳ ଅମ୍ଳ କହନ୍ତି ।

12. ସବଳ କ୍ଷାର କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଭ–
ଯେଉଁ କ୍ଷାର ଅଧିକ ପରିମାଣର OH^– ଆୟନ ଦେଇଥାଏ ତାହାକୁ ସବଳ କ୍ଷାର କହନ୍ତି ।

13. ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଭ—
ବର୍ଷା ଜଳରେ pH 5.6 ରୁ କମ୍ ହେଲେ ତାକୁ ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା କୁହାଯାଏ ।

14. ପ୍ରତି ଅମ୍ଳ କ’ଣ ?
ଉ–
ପେଟର ଯନ୍ତ୍ରଣା ଉପଶମ ପାଇଁ ଲୋକମାନେ ଯେଉଁ କ୍ଷାରକ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି ତାହାକୁ ପ୍ରତିଅମ୍ଳ କୁହାଯାଏ ।

15. ଏକ ଦ୍ରବଣର ସର୍ବାଧ‌ିକ ଓ ସର୍ବନିମ୍ନ PH ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ଉ
PH ର ସର୍ବାଧ‌ିକ ମୂଲ୍ୟ = 14
pH ର ସର୍ବନିମ୍ନ ମୂଲ୍ୟ = 0

16. କଠିନ ଖଣିଜ ଲବଣ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ପୃଥ‌ିବୀର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ କଠିନ ଲବଣ ଗଚ୍ଛିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ । ଅଶୁଦ୍ଧତା କାରଣରୁ ବୃହତ୍ ସ୍ପଟିକଗୁଡ଼ିକ ଅନେକ ସମୟରେ ବାଦାମୀ ଦେଖାଯାଏ । ଏହାକୁ କଠିନ ଖଣିଜ ଲବଣ କୁହାଯାଏ ।

17. ବେକିଂ ପାଉଡ଼ର ପାଉଁରୁଟିକୁ ନରମ କରେ କିପରି ?
ଉ–
ବେକିଂ ପାଉଡ଼ରକୁ ଗରମ କଲେ ସେଥୁରୁ କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ବାହାରି ପାଉଁରୁଟିକୁ ଫୁଲାଇ ଦେଇ ନରମ ଓ ସଚ୍ଛିଦ୍ର କରିଥାଏ । .

18. ସ୍ଫଟିକ ଜଳ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଲବଣର ସଂକେତ ଏକକରେ ରହିଥ‌ିବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଜଳ ଅଣୁକୁ ସ୍ଫଟିକ ଜଳ କହନ୍ତି ।

19. .ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ–
ଜିପସମକୁ 373K ତାପମାତ୍ରାରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ଜଳ ଅଣୁ ହରାଏ ଏବଂ କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ ହେମିହାଇଡ୍ରେଟ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ପ୍ଲାଷ୍ଟରଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ କହନ୍ତି ।

20. ଅଧ୍ବକ ପରିମାଣର କ୍ଷାରକ ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା କିପରି ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ ?
ଉ–
କ୍ଷାରକଗୁଡ଼ିକ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ ଏକକ ଆୟତନ ପ୍ରତି ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଆୟନ (OH^–)ର ଗାଢ଼ତା ବୃଦ୍ଧିପାଏ ।

21. ଏକ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ଲଘୁକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ହାଇଡ୍ରୋନିୟମ୍ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା କିପରି ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ ?
ଉ–
ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣର ଲଘୁକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା H⁺ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ । ତେଣୁ ଦ୍ରବଣର ଅମ୍ଳୀୟ ଗୁଣ ହ୍ରାସପାଏ ।

22. ଗୋଟିଏ ଅମ୍ଳର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରିପାରେ କାହିଁକି ?
ଉ-
ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ବିଘଟିତ ହୋଇ H⁺ ଆୟନ ଦେଉଥ‌ିବାରୁ ଅମ୍ଳର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରିପାରେ ।

23. ଖର ଜଳକୁ ମୃଦୁ ଜଳରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ଯେଉଁ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଯୌଗିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ, ତା’ର ନାମ କ’ଣ ?
ଉ-
ଖରଜଳକୁ ମୃଦୁ ଜଳରେ ପରିଣତ କରିବା ପାଇଁ ଧୋଇବା ସୋଡ଼ା ବା ସୋଡ଼ିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ (Na₂CO₃) ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

24. କେଉଁ ପଦାର୍ଥ କ୍ଲୋରିନ୍ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ?
ଉ-
ଶର୍ମିତ ଚୁନ ଓ କ୍ଲୋରିନ୍‌ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଫଳରେ ବ୍ଲଟିଂପାଉଡ଼ର ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

25. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ର ଦ୍ରବଣକୁ ଗରମ କଲେ କ’ଣ ଘଟିବ, ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପାଇଁ ସମ1କରଣଟି ଲେଖ |
ଉ-
ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ର ଦ୍ରବଣକୁ ଗରମ କଲେ ସେଥୁ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍, କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ଜଳ ବାହାରିବ ।

26. ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ ଓ ଜଳ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଦର୍ଶାଇବା ପାଇଁ ଏକ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ-

27. ଟ୍ରୁଥ୍ପେଷ୍ଟ ଦନ୍ତକ୍ଷୟକୁ ନିବାରଣ କରେ କିପରି ?
ଉ-
ଟୁଥେଷ୍ଟ କ୍ଷାରୀୟ, ଯାହାକି ଦାନ୍ତ ଘଷିଲେ ପାଟିର ଅମ୍ଳ କମିଯାଏ ଓ ଦନ୍ତକ୍ଷୟର ନିବାରଣ କରିଥାଏ ।

28. ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ କ’ଣ ମିଳେ ସମୀକରଣଟି ଲେଖ ।
ଉ-

29. ଟ୍ୟାପ୍ ଜଳ, ସମୁଦ୍ର ଜଳ ଓ ପାତିତ ଜଳ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଓ କାହିଁକି ?
ଉ-
ସମୁଦ୍ର ଜଳରେ ପ୍ରଚୁର ଲବଣ ଥାଏ, ଯାହାକି ଆୟନ ଦେଇଥାଏ । ତେଣୁ ସମୁଦ୍ର ଜଳ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଅଟେ ।

30. ବ୍ଲିଚିଂପାଉଡ଼ର ପ୍ରସ୍ତୁତିର ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ-
Ca(OH)₂ + Cl₂ → CaOCl₂ + H₂O

31. ଅମ୍ଳ କ’ଣ ?
ଉ–
ଅମ୍ଳ ପାଟିକୁ ଖଟା ଲାଗେ ଏବଂ ଏହା ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍କୁ ଲାଲ୍ କରିଦିଏ ।

32. କ୍ଷାରକ କ’ଣ ?
ଊ–
କ୍ଷାରକ ପାଟିକୁ ଖାରିଆ ଲାଗେ ଏବଂ ଏହା ଲାଲ୍ ଲିଟ୍‌ସ୍କୁ ନୀଳ କରିଦିଏ ।

33. ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାରକ ସୂଚକ କ’ଣ ?
ଉ-
ଏକ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାର ନୁହେଁ (ନିରପେକ୍ଷ) ତାହା ଏହି ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାରକ ସୂଚକରୁ ଜଣାପଡ଼େ ।

34. pH ସ୍କେଲ୍‌ର ବ୍ୟବହାର କ’ଣ ?
ଉ-
ଏକ ପଦାର୍ଥର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ କିମ୍ବା ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ ତାହା pH ସ୍କେଲ୍‌ରୁ ଜଣାପଡ଼େ ।

35. ଆଲକାଲି କ’ଣ ?
ଉ-
ଯେଉଁ କ୍ଷାରକ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ କ୍ଷାର ବା ଆଲକାଲି କହନ୍ତି ।

F ପ୍ରଥମଯୋଡ଼ିର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଯୋଡ଼ିର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଜଳଯୋଜିତ CuSO₄ : 5H₂O :: ଜଳଯୋଜିତ Na₂CO₃ : ………………..
2. ଅତ୍ୟଧ୍ବକ ଅମ୍ଳୀୟ : pH = 0 :: ଅତ୍ୟଧିକ କ୍ଷାରୀୟ : ………………………..
3. ଅମ୍ଳ : H± ଆୟନ :: କ୍ଷାରକ : ……………………..
4. ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍‌କୁ ଲାଲ୍ : ଅମ୍ଳ :: ଲାଲ୍ ଲିଟ୍‌ସ୍‌କୁ ନୀଳ : ………………………..
5. ଅମ୍ଳ : ଖଟା :: କ୍ଷାର : …………………………
6. ଗନ୍ଧକାମ୍ଳ + ଫେନଲ୍‌ଫ୍‌ଲିନ୍ : ବର୍ଣ୍ଣହୀନ :: NaOH + ଫେନଲଫ୍‌ଲିନ୍ : ………………………..
7. ଧାତୁ + ଅମ୍ଳ : H₂ ଗ୍ୟାସ୍ :: ଧାତୁ + କ୍ଷାର : ……………………….
8. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ : କ୍ଷାରୀୟ :: ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ : ……………………
9. ଅମ୍ଳ : H+ :: କ୍ଷାରକ : …………………………
10. KOH ଦ୍ରବଣ : CO₂ :: CaCl₂ : ……………….
11. HCI ଜଳ ଉପସ୍ଥିତିରେ : H⁺ ଅଲଗା :: HCI ଜଳ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ : …………………………..
12. ଜଳ + ଅମ୍ଳ : ତାପଉତ୍ପାଦୀ :: ଜଳ + କ୍ଷାର : ……………………..
13. pH = 0 : ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ଅମ୍ଳୀୟ : pH = 14 :
14. H₃O⁺ ର ଗାଢ଼ତା ଅଧିକ : pH ମୂଲ୍ୟ କମ୍ :: OH^– ର ଗାଢ଼ତା ଅଧିକ : …………………………
15. pH ମୂଲ୍ୟ < 7 : ଅମ୍ଳୀୟ :: PH ର ମୂଲ୍ୟ > 7 : ………………….
16. କଲିଚୂନ : Ca0:: ଶିମିତ ଚୂନ : …………………………
17. ଲେମ୍ବୁରସ : ପ୍ରାୟ 2.2 :: ପାଚକ ରସ : ……………………….
18. 1M NaOH : 14 :: 1M HCl : ………………
19. କଫି : ଅମ୍ଳୀୟ :: ଜିଭ ଲାଳ ଖାଇବା ପୂର୍ବରୁ : ………………………
20. ମିଲିକ୍ ଅଫ୍ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟା : ପ୍ରାୟ 10 :: ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ : ………………………..
21. ଲେମ୍ବୁ : ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ : : ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଦଂଶନ : ……………………..
22. ପୋଟାସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ : K₂SO₄ : ସୋଡ଼ିୟମ୍ ନାଇଟ୍ରେଟ୍ : ……………………..
23. ତେନ୍ତୁଳି : ଟାର୍ଟାରିକ୍ ଏସିଡ୍ :: କମଳା : …………………………….
24. NaOH : ସବଳକ୍ଷାର :: H₂SO₄ ……………..
25. ସବଳ ଅମ୍ଳ + ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାର : ଅମ୍ଳୀୟ ଲବଣ :: ସବଳ କ୍ଷାରକ + ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ : ………………………
26. H₂SO₄ + KOH : K₂SO₄ :: H₂SO₄ + NaOH : ……………….
27. କ୍ଷାର ସୋଡ଼ା : Na₂CO₃.10H₂O :: ଖାଇବା ସୋଡ଼ା : ……………………..
28. ସୋଡ଼ା ଅମ୍ଳ ନିଆଁଲିଭା ଯନ୍ତ୍ର : NaHCO₃ :: ଜଳର ସ୍ଥାୟୀ ଖରତ୍ଵ ଦୂର ; ………………………….
29. NH₄Cl ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ : ଅମ୍ଳୀୟ :: Na₂CO₃ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ : ……………………..
30. CaSO₂\(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O : ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ :: CaSO₂2H₂O : ………………..

Answer
1.10 H₂O
2. pH = 14
3. OH^– ଆୟନ
4. କ୍ଷାର
5. ଖାରିଆ
7. H₂ ଗ୍ୟାସ୍
୫. ଅମ୍ଳୀୟ
9. (OH^–)
10. H₂O
11. H⁺ ଅଲଗା ହୋଇ ପାରେ ନାହିଁ
12. ତାପଉତ୍ପାଦୀ
13. ଅତ୍ୟକ କ୍ଷାରୀୟ
14. pH ମୂଲ୍ୟ ଅଧ୍ୟା
15. କ୍ଷାରୀୟ
16. Ca(OH)₂
17. ପ୍ରାୟ 1. 2
18. 0
19. କ୍ଷାରୀୟ
20. ପ୍ରାୟ 14
21. ଫରମିକ୍ ଏସିଡ୍
22. NaNO₃
23. ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍
24. ସବଳ ଅମ୍ଳ
26. Na₂SO₄
27. NaHCO₃
28. Na₂CO₃ 10 H₂O
29. ଯାର1ୟ
30. ଜିପ୍‌ସମ୍ ।

SUBJECTIVE TYPE QUESTIONS WITH ANSWERS

1. ଲବଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ଅମ୍ଳୀୟ, କ୍ଷାରୀୟ ଓ ପ୍ରଶମିତ ଲବଣ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ଶୁକ୍ର ଗ୍ରହରେ ଜୀବନଧାରଣ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ କାହିଁକି ? ଏକ ମୃଦୁ କ୍ଷାରକର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ
(i) କ୍ଷାରର କାଟାୟନ ଓ ଅମ୍ଳର ଏନାୟନର ସଂଯୋଗରୁ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ –ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ସହ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟିଲେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
NaOH(aq) + HCl(aq) → NaCl(aq) + H₂O(l)

(ii) ସବଳ ଅମ୍ଳ ଓ ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାର ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଅମ୍ଳୀୟ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ (ସବଳ ଅମ୍ଳ) ସହ ଏଲୁମିନିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର (ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାର)ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ଏଲୁମିନିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ନାମକ ଅମ୍ଳୀୟ ଲବଣ ମିଳେ ।
3HCl(aq) + Al (OH)₃(aq) → AlCl₃(aq) + 3H₂O(l)

(iii) ଏକ ସବଳ କ୍ଷାର ସହ ଏକ ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କ୍ଷାରୀୟ ଲବଣ ଦେଇଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ – ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ (ସବଳ କ୍ଷାର) ସହ ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ କାର୍ବୋନିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ନାମକ କ୍ଷାରୀୟ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ।
NaOH(aq) + H₂CO₃(aq) → NaHCO₃(aq) + H₂O(l)

(iv) ସବଳ ଅମ୍ଳ ସହ ସବଳ କ୍ଷାରର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ପ୍ରଶମିତ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ଉଦାହରଣ – ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ (ସବଳ କ୍ଷାର) ସହ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ (ସବଳ ଅମ୍ଳ) ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
NaOH(aq) + HCl(aq) → NaCl(aq) + H₂O(l)

(v) ଶୁକ୍ର ଗ୍ରହର ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ସଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ଏକ ବହଳିଆ-ଧଳା-ହଳଦିଆ ବାଦଲରେ ଗଠିତ । ତେଣୁ ଏହି
ଗ୍ରହରେ ଜୀବନଧାରଣ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

(vi) ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଏକ ମୃଦୁ କ୍ଷାରକ ଅଟେ ।

2. ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରକର ରାସାୟନିକ ଧର୍ମ ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନାତ୍ମକ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
ଭ—
(i)(a) ଅମ୍ଳ ଧାତୁ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
ଅମ୍ଳ + ଧାତୁ → ଧାତବ ଲବଣ + ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍

(b) କେତେକ କ୍ଷାରକ ଧାତୁ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।

(ii) (a) ଅମ୍ଳ କ୍ଷାରକ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
NaOH(aq) + HCl(aq) → NaCl(aq) + H₂O(l)

(b) କ୍ଷାରକ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
NaOH(aq) + CH₃COOH(aq) → CH₃COONa(aq) + H₂O(l)

(iii) (a) ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ + ଅମ୍ଳ → ଲବଣ + ଜଳ
CuO(s) + H₂SO₄ (aq) → CuSO₄(aq)+H₂O(l)

(b) ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାରକ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
Ca(OH)₂(aq) + CO₂(aq) → CaCO₃(aq) + H₂O(l)

(iv) (a) ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ H⁺ ଆୟନ ଦିଏ ।

(b) କ୍ଷାରକ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତହୋଇ OH^– ଆୟନ ଦିଏ ।

3. ଧାତବ ଓ ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଯଥାକ୍ରମେ କ୍ଷାରୀୟ ଓ ଅମ୍ଳୀୟ ପ୍ରକୃତି ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଉଦାହରଣ ନେଇ
ବୁଝାଅ । କ୍ଲୋରୋ-ଆଲ୍‌କିଲ୍ କ’ଣ ? ଏଥୁରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ H₂ ଓ Cl₂ର ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
ଊ–
ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାରୀୟ, ଏଗୁଡ଼ିକ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ :
(i) କପର ଅକସାଇଡ୍ HCl ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କପର କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
CuO(s) + 2HCl(aq) → CuCl₂(aq) + H₂O(l)

(ii) ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାର ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ତେଣୁ ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳୀୟ ।

ଉଦାହରଣ :
ଶମିତଚୂନର ଦ୍ରବଣରେ CO₂ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ କ୍ୟାଲସିୟମ କାର୍ବୋନେଟ୍ (ଲବଣ) ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Ca (OH)₂(aq) + CO₂(g) → CaCO₃(s) + H₂O(l)

(iii) ବ୍ରାଇନ୍‌ରେ ବିଦ୍ୟୁତ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ କରାଇଲେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ବିଘଟନ ଘଟି ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଏବଂ କ୍ଲୋରିନ୍ ଗ୍ୟାସ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଏହାକୁ କ୍ଲୋରୋଆଲ୍‌କିଲ୍ ପ୍ରଣାଳୀ କହନ୍ତି ।

H₂ ଓ Cl₂ର ବ୍ୟବହାର :

• H₂ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ଇନ୍ଧନ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ଏହାକୁ ବନସ୍ପତି ଘିଅ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବ୍ୟବହାର କରଯାଏ ।
• H₂ରୁ ଏମୋନିଆ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ଯାହାକି ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• Cl₂ ଗ୍ୟାସ୍ ଜଳ ବିଶୋଧନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• Cl₂ ଗ୍ୟାସ୍ P.V.C. ପାଇପ୍, ସିଏଫ୍‌ସି ବିଶୋଧକ, କୀଟନାଶକ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରସାଧନ ସାମଗ୍ରୀ ଓ ଔଷଧ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

4. PH କ’ଣ ? pH ସ୍କେଲ୍‌ କ’ଣ ? ଏଥୁରୁ ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାର କିପରି ଜଣାଯାଏ ? ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସର ପ୍ରସ୍ତୁତି ଲେଖ ।
ଊ–
(i) କୌଣସି ଦ୍ରବଣରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ମାପ କରିବାପାଇଁ pH ସ୍କେଲ୍ ନାମରେ ଏକ ସ୍କେଲ୍‌ର ବିକାଶ କରାଯାଇଛି । ଏହା ‘0’ ରୁ 14 ମଧ୍ୟରେ ସୂଚିତ ହୋଇଛି ।

(ii) ‘Potenz’ ନାମକ ଜର୍ମାନ୍ ଶବ୍ଦରୁ pH ର p ଅଛନ୍ତି ।
pH ହେଉଛି ଏକ ସଂଖ୍ୟା ଯାହା ଏକ ଦ୍ରବଣର ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ପ୍ରକୃତିକୁ ସୂଚାଏ ।

(iii) ପ୍ରଶମିତ ଦ୍ରବଣର pH = 7
ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣର pH < 7 କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣର pH > 7
pHର ମୂଲ୍ୟ 7 ଠାରୁ 14 ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ସୂଚାଏ ଯେ ଦ୍ରବଣର OH^– ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁଛି ଅର୍ଥାତ୍ କ୍ଷାରର ଗାଢ଼ତା ବଢ଼ୁଛି । କିନ୍ତୁ pH ର ମୂଲ୍ୟ 7ରୁ ( ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହ୍ରାସ ପାଇଲେ ସୂଚାଏ ଯେ ଦ୍ରବଣର H⁺ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି ଅର୍ଥାତ୍ ଅମ୍ଳୀୟ ଗୁଣ ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁଛି ।

(iv) ଜିପସମ୍‌କୁ 373 K ତାପମାତ୍ରାରେ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ଜଳ ଅଣୁ ହରାଏ ଏବଂ କ୍ୟାଲ୍‌ ସିୟମ୍ ସଲଫେଟ୍ ହେମିହାଇଡ୍ରେଟ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହାକୁ ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ କହନ୍ତି ।
CaSO₂ \(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O + 1\(\frac { 1 }{ 2 }\)HO → CaSO₄2H₂O କ୍ୟାଲସିୟମ ସଲ୍‌ଫେଟର ଦୁଇଟି ସଙ୍କେତ ଗୋଟିଏ ଜଳ ଅଣୁକୁ ମିଳିତ ଭାବେ ଭାଗ ଭାଗ କରିଥା’ନ୍ତି ।

(v) ଏହା ଧଳା ପାଉଡର ଏବଂ ଏହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶକ୍ତ ଅଟେ । ଜଳ ସହ ମିଶି ପୁନର୍ବାର ଜିପ୍‌ସମ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ପ୍ରାଣସୂଚକ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ । ପରୀକ୍ଷାଟି ବୁଝାଅ ?
ଉ
ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥର ଗନ୍ଧ ଅମ୍ଳୀୟ ଓ କ୍ଷାରୀୟ ମାଧ୍ୟମରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଘ୍ରାଣସୂଚକ କହନ୍ତି ।

ପରୀକ୍ଷଣ :

• ସରୁ ସରୁ ହୋଇ କଟାଯାଇଥିବା ପିଆଜ ଓ ସଫା ଲୁଗାପଟିକୁ ଏକ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ବ୍ୟାଗରେ ରଖି ମୁହଁକୁ ଭଲଭାବରେ ବାନ୍ଧି ଫ୍ରିଜ୍ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଗୋଟିଏ ରାତି ରଖାଯାଉ ।
• ଲୁଗାପଟିକୁ ବାହାର କରି ତା’ର ଗନ୍ଧ ଶୁଙ୍ଘାଯାଉ । ପଟି ଉପରେ କିଛି ବୁନ୍ଦା ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଦ୍ରବଣ ଓ ଅନ୍ୟ ପଟିରେ କିଛି ବୁନ୍ଦା ଲଘୁ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଦ୍ରବଣ ଓ ଅନ୍ୟ ପଟିରେ କିଛି ବୁନ୍ଦା ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରେକସାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣ ପକାଯାଉ ।
• ଲୁଗାପଟି ଦ୍ଵୟକୁ ପାଣିରେ ଧୋଇ ଗନ୍ଧ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଉ ।
• ଲଘୁ ଭାନିଲା ଅତର, ଲବଙ୍ଗ ତେଲ ନେଇ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଉ ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ :
ଲଘୁ ଭାନିଲା ଅତର, ଲବଙ୍ଗ ତେଲ, ପିଆଜର ଗନ୍ଧ ଲଘୁ ସୋଡ଼ିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଦ୍ରବଣରେ

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ –
ଉକ୍ତ ପରୀକ୍ଷଣରୁ ଆମେ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେଲୁ ଯେ ଲବଙ୍ଗ, ପିଆଜ ଓ ଲଘୁ ଭାନିଲା ଅତର ଅମ୍ଳୀୟ ଓ କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣ ଚିହ୍ନଟ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

2. ସମସ୍ତ ଅମ୍ଳ ମଧ୍ୟରେ ଓ ସମସ୍ତ କ୍ଷାର ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମାନତା କ’ଣ ଲେଖ ।
ଉ –
(i) ସମସ୍ତ ଅମ୍ଳ ଧାତୁ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଧାତବ ଲବଣ ଓ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ : Mg(s) + 2HCl(aq) → MgCI₂(aq) + H₂(g)

(ii) ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରିଥାଏ ।

(iii) ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକ ଜଳରେ ବିଯୋଜିତ ହୋଇ H⁺ ଆୟନ କାଟାୟନ ଦେଇଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ :

(iv) କେତେକ କ୍ଷାର ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ OH^– ଆୟନ ଦେଇଥାଏ ।
ଉଦାହରଣ : NaOH → Na⁺ + OH^–
OH^– ଯୋଗୁଁ NaOH କ୍ଷାରୀୟ ଅଟେ ।

3. ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରକର ଲଘୁକରଣ କ’ଣ ଏହା କିପରି କରାଯାଏ ? ଏହାଦ୍ଵାରା H⁺ ଓ OH^–ର ଗାଢ଼ତାର କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ? NaOH ଦ୍ରବଣରେ NaO ମିଶାଇଲେ କ’ଣ ହେବ ?
ଉ

• ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ବା କ୍ଷାରକ ମିଶାଇଲେ ଏକକ ଆୟନ ପ୍ରତି H₃O⁺ / OH^– ଆୟନର ଗାଢ଼ତା କମିଯାଏ ଏହିପରି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଲଘୁକରଣ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅତ୍ୟନ୍ତ ତାପ ଉତ୍ପାଦୀ ହୋଇଥ୍‌ରୁ ଜଳରେ ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ଅମ୍ଳ କିମ୍ବା କ୍ଷାର ମିଶାଇ ଅନବରତ ଘଣ୍ଟାଯାଏ ।
• ଏହାଦ୍ଵାରା ଏକକ ଆୟନ ପ୍ରତି H₃O⁺ କିମ୍ବା OH^– ଆୟନର ଗାଢ଼ତା କମିଥାଏ ।
• NaOH ଦ୍ରବଣରେ NaOH ମିଶାଇଲେ OH^– ର ଗାଢ଼ତା ବଢ଼ିଯିବ ।

4. ଲବଣର pH କ’ଣ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ଗୋଟିଏ ସବଳ ଅମ୍ଳ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ସବଳ କ୍ଷାରକରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣର pHର ମୂଲ୍ୟ । ।
HCl + NaOH → NaCl + H₂O
HCl ଏକ ସବଳ ଅମ୍ଳ ଓ NaOH ଏକ ସବଳ କ୍ଷାରକ । ଏହି ଦୁଇଟିର ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ସୃଷ୍ଟ NaCI ଅମ୍ଳ କ୍ଷାର ଗୁଣବିହୀନ ଲବଣ ମିଳେ ଯାହାର pH ର ମୂଲ୍ୟ 7 ।

(ii) ଗୋଟିଏ ସବଳ ଅମ୍ଳ ସହ ଗୋଟିଏ ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାରକର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟ ଲବଣ ଅମ୍ଳୀୟ ଅଟେ । H₂SO₄ ସବଳ ଅମ୍ଳ ସହ ZnO ଦୁର୍ବଳ କ୍ଷାରକରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣର pHର ମୂଲ୍ୟ 7ଠାରୁ କମ୍ ।
H₂SO₄ + NnO → ZnSO₄ + H₂O

(iii)
ଗୋଟିଏ ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ ସହ ଗୋଟିଏ ସବଳ କ୍ଷାରକର ଲବଣଟି କ୍ଷାରୀୟ ଅଟେ ଯାହାର pH ର ମୂଲ୍ୟ 7ଠାରୁ ଅଧିକ CH₃COOH ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ ଓ NaOH ସବଳ କ୍ଷାରକରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲବଣ CH₃COONaର pH ର ମୂଲ୍ୟ 7ଠାରୁ ଅଧିକ ।
NaOH + CH₃COOH → CH₃COONa + H₂O

5. ଅମ୍ଳତା କ’ଣ ? ଏହାକୁ କିପରି ପ୍ରତିହତ କରାଯାଏ ?
ଉ-
(i) ଆମର ପାକସ୍ଥଳୀ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ (HCl) ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ । ଏହା ପାକସ୍ଥଳୀର କୌଣସି କ୍ଷତି ନ କରି ଖାଦ୍ୟ ହଜମ କରାଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ; କିନ୍ତୁ ଅଜୀର୍ଣ୍ଣ ସମୟରେ ପାକସ୍ଥଳୀରୁ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣର ଅମ୍ଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ପେଟ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହୁଏ ଓ ଅସ୍ଥିରତା ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ଅମ୍ଳତା କହନ୍ତି ।

(ii) ପେଟ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଓ ଅସ୍ଥିରତାରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ ଲୋକମାନେ କେତେକ କ୍ଷାରକ ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହାକୁ ପ୍ରତି ଅମ୍ଳ କହନ୍ତି ।

(iii) ଅମ୍ଳ ଜନିତ ଯନ୍ତ୍ରଣାରୁ ଉପଶମ ପାଇଁ ମୃଦୁ କ୍ଷାରକ, ମିଲ୍‌କ ଅଫ୍ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିଆ (ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍), ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ଆଦି ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

6. ଘରେ ପିଠା ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି, ଏହା ଖାଦ୍ୟର’ କି ସ୍ବାଦ ଆଣେ ଏବଂ ବେଜିଂ ସୋଡ଼ାକୁ ବେକିଂ ପାଉଡ଼ରରେ ଘରେ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବ ?
ଉ-
(i) ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ହେଉଛି ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ । ଏହାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଏହା ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୁଏ, ଯାହାକି ସାମନ୍ୟ ପିତା ଅଟେ ।

(ii) ବେକିଂ ସେଠାରେ ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣର ତେନ୍ତୁଳି (ଟାର୍‌ଟାରିକ୍ ଏସିଡ୍) ମିଶାଇଲେ ଏହା ବେକିଂ ପାଉଡ଼ରରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

(iii) ଟାର୍‌ଟାରିକ୍ ଅମ୍ଳ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କାର୍ବୋନେଟ୍‌ର କ୍ଷାରୀୟ ଗୁଣକୁ ପ୍ରତିହତ କରେ ଯାହାକି ଖାଦ୍ୟର ସ୍ବାଦ ବଢ଼ାଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

7. ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର ଓ ଧୋଇବା ସୋଡ଼ାର କେବଳ ବ୍ୟବହାରଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
ଉ-
ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ର :

• ବୟନଶିଳ୍ପରେ କପାସୂତା ଓ ଶଣ ବସ୍ତ୍ରକୁ, କାଗଜକଳରେ କାଠମଣ୍ଡକୁ ଏବଂ ଇସ୍ତ୍ରୀରେ ସଫା ଲୁଗାକୁ ବିରଞ୍ଜନ କରିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• ରାସାୟନିକ ଶିଳ୍ପରେ ଜାରକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ଜୀବାଣୁ ନାଶକାରୀ ପଦାର୍ଥ ଭାବରେ ପାନୀୟ ଜଳକୁ ଜୀବାଣୁମୁକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

ଧୋଇବା ସୋଡ଼ା :

• କାଚ, ସାବୁନ, କାଗଜ ଶିଳ୍ପରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ବୋରାକ୍ସ ପରି ସୋଡିୟମ୍ ଯୌଗିକ ଉତ୍ପାଦନ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• ଘର ସଫା କରିବା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।.
• ଜଳର ସ୍ଥାୟୀ କ୍ଷରତ୍ଵ ଦୂର କରିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

8. NaHCO₃କୁ କାହିଁକି ମହୁମାଛି ଦଂଶନ ଜାଗାରେ ଏବଂ ବେକିଂ ପାଉଡ଼ର ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ, ନିଆଁଲିଭା ଯନ୍ତ୍ରରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ?
ଉ-

• ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ୍ (NaHCO₃) କ୍ଷାରୀୟ ହୋଇଥିବାରୁ ମହୁମାଛିର ଦଂଶନଜନିତ ମିଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ମିଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପ୍ରଭାବରୁ ପ୍ରତିହତ କରିଥାଏ ।
• ବେକିଂ ସୋଡ଼ା ଟାରଟାରିକ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଏବଂ ଜଳସହ ମିଶାଇ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ CO₂ ନିର୍ଗତ ହୁଏ ।
• ନିଆଁଲିଭା ଯନ୍ତ୍ରରେ NaHCO₃ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି CO₂ ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ, ଯାହାକି ନିଆଁକୁ ଲିଭେଇଦିଏ ।

9. ପ୍ରଶମନୀକରଣ ଓ ଲଘୁ କରଣ କ’ଣ ବୁଝାଅ ।
ଉ-

• ଅମ୍ଳଗୁଡ଼ିକ ଜଳରେ H⁺ ଆୟନ ଓ କ୍ଷାରକଗୁଡ଼ିକ OH^– (ag) ଆୟନ ଦିଅନ୍ତି ।
• ଅମ୍ଳର H⁺ ଓ କ୍ଷାରକର OH^– ମିଶି ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନ୍ତି । ତେଣୁ ଏହାକୁ ପ୍ରଶମନୀକରଣ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ ହନ୍ତି ।
  ଅମ୍ଳ +କ୍ଷାରକ → ଲବଣ + ଜଳ
  HX + MOH → MX +HOH
  H⁺(aq) + OH^–(aq) → H₂O(l)
• ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ବା କ୍ଷାରକ ମିଶାଇଲେ ଏକକ ଆୟତନ ପ୍ରତି H₃O⁺ /OH^– ଆୟନଗୁଡିକର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ ପାଏ ।

10. ବ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ରକୁ ବାୟୁରେ ରଖୁଲେ , କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍‌କୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ, ଶର୍ମିତଚୂନ ଦେଇ କ୍ଲୋରିନ୍‌ ଗ୍ୟାସ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଉ-
(i) କ୍ଲିଚିଂ ପାଉଡ଼ରକୁ ବାୟୁରେ ରଖିଲେ ଏହା CO₂ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି CaCO₃ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
CaOCl₂(s) + CO₂(g) → CaCO₃(s)

(ii) ନୀଳ କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ ସ୍ଫଟିକକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ଧଳା କପର ସଲ୍‌ଫେଟ୍ CuSO₄ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବ ।

(iii) Ca(OH)₂ ମଧ୍ୟଦେଇ CO₂ର ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ CaCO₃ ଓ H₂O ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବ ।
Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃ + H₂O

ଅତିସଂଯିପ୍ର ଉତ୍ତରମ୍ଜଲକ ପ୍ରଣ୍ଟୋତ୍ତର

1. ଦର୍ଶାଅ ଯେ ଉଦ୍‌ଜାନ ଥିବା ସମସ୍ତ ଯୌଗିକ ଅମ୍ଳୀୟ ନୁହଁନ୍ତି ?
ଉ-
(i) C₂H₅OH, C₂H₁₂O₆ ଭଳି ଯୌଗିକ ଯେଉଁଥରେ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ଅମ୍ଳୀୟ ନୁହଁନ୍ତି । କାରଣ ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ H⁺ ଆୟନ ଦିଏ ତାହାକୁ ଅମ୍ଳ କହନ୍ତି ।

(ii) ଏହିଭଳି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଦ୍ରବଣ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରନ୍ତି ନାହିଁ କିମ୍ବା ଜଳରେ ବିଯୋଜିତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ ।

2. NH₄OH ଧାତବ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ କ୍ଷାର ଅଟେ କାହିଁକି ?
ଉ –

• ଧାତବ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାର ଅଟନ୍ତି, କାରଣ ଧାତବ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
• ସେହିପରି NH₄OH ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
  NH₄OH + HCl → NH₄Cl + H₂O

3. ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାରୀୟ ହୋଇଥିଲାବେଳେ ଅଧାତବ ଅକସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳୀୟ ହୋଇଥାଏ – ବୁଝାଅ ।
ଊ –
(i) ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
CuO(s) + 2HCl(aq) → CuCl₂(aq) + H₂O

(ii) କିନ୍ତୁ ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଅମ୍ଳ ଦିଏ ।
CO₂ + H₂O → H₂CO₃

(iii) କିମ୍ବା ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ କ୍ଷାର ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଲବଣ ଓ ଜଳ ଦିଏ ।
Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃ + H₂O

4. ଲବଣ ‘X’ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ଦ୍ରବଣ ଦିଏ ଏବଂ ଲାଲ୍ ଲିଟମସ୍‌କୁ ନୀଳରେ ପରିଣତ କରେ – ସମୀକରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
ଭ—
(i) ସୋଡ଼ିୟମ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ କିମ୍ବା ସୋଡ଼ିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଭଳି ଯୌଗିକ କ୍ଷାରୀୟ (X) ହୋଇପାରେ କାରଣ ଏଭଳି ଯୌଗିକ ସବଳ କ୍ଷାର NaOH ସହ ଦୁର୍ବଳ ଅମ୍ଳ H₂CO₃ର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ।

(ii) 2NaOH + H₂CO₃ → Na₂CO₃ + 2H₂O
ଯାହାକି ଲାଲ୍ ଲିଟମସ୍‌କୁ ନୀଳ କରେ ।

5. ଦୁଇଟି ଲବଣର ନାମ ଲେଖ ଓ ଯେଉଁ ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଲେଖ ।
ଉ –

• ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ (NaCI) → HCI ଅମ୍ଳ ଓ NaOH କ୍ଷାର
• ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଏସିଟେଟ୍ (CH₃COONa)→ CH₃COOH ଅମ୍ଳ ଓ NaOH କ୍ଷାର |

6. X ଏକ ଯୌଗିକ ଯାହାକି ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ରରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ଏବଂ ମୃଦୁ ଅସଂକ୍ଷାରକ । Xର ନାମ, ସଙ୍କେତ ଓ ପ୍ରସ୍ତୁତିର ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖ ।
ଉ –
X ହେଉଛି NaHCO – ଖାଇବା ସୋଡ଼ା
NaCl + H₂O + CO₂ + NH₃ → NH₄Cl + NaHCO₃

7. ଚୂନପାଣିରେ CO₂କିଛିମାତ୍ରାରେ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ଏବଂ ଅଧ‌ିକ ମାତ୍ରାରେ ଏହି ଗ୍ୟାସ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ କ’ଣ ହେବ ସମୀକରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଉ –
(i) କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡକୁ ଚୂନପାଣିରେ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ଧଳା କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଅବକ୍ଷେପ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Ca(OH)₂(aq) + CO₂(aq) → CaCO₃(s) + H₂O(l)

(ii) ଅଧିକ CO₂ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ CaCO₃ ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ Ca(HCO₃)ରେ ପରିଣତ ହେବ ।
CaCO₃(s) + H₂O(l) + CO₂(g) → Ca(HCO₃)₂(aq)

8. ସ୍ଫଟିକ ଜଳ କ’ଣ ? ସ୍ଫଟିକ ଜଳ ଥିବା ଧଳାରଙ୍ଗର ଦୁଇଟି ଯୌଗିକର ନାମ ଲେଖ ଏବଂ ଏହାର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ ଲେଖ ।
ଉ –
ଲବଣର ସଙ୍କେତ ଏକକରେ ରହିଥିବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଜଳ ଅଣୁକୁ ସ୍ଫଟିକ ଜଳ କହନ୍ତି ।

• ଧୋଇବା ସୋଡ଼ା – Na₂CO₃ 10H₂O
• ଜିପ୍‌ସମ – CaSO₄ 2H₂O
• ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ – CaSO₂ \(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O
• ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ – MgSO₄ 7 H₂O

9. ଖାଇବା ସୋଡ଼ାର ପ୍ରସ୍ତୁତି ପ୍ରଣାଳୀ ସମୀକରଣ ସହ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ
(i) ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ କ୍ଲୋରାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସ୍‌ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ଖାଇବା ସୋଡ଼ା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ । ଏହାର ରାସାୟନିକ ନାମ ହେଉଛି ସୋଡ଼ିୟମ୍ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ।

(ii) ସମୀକରଣ : NaCl + H₂O + CO₂ + NH₃ → NaHCO₃ + NH₄Cl

10. pH ସ୍କେଲ୍ କ’ଣ ? ଏହା ସାହାଯ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ରବଣର ଅମ୍ଳୀୟ ଓ କ୍ଷାରୀୟ ଗୁଣ କିପରି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ?
ଉ –

• PH ହେଉଛି ଏକ ସଂଖ୍ୟା ଯାହା ଏକ ଦ୍ରବଣର ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ପ୍ରକୃତି ସୂଚାଏ ।
• PH ହେଉଛି ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ସୂଚକରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିବା କାଗଜ ।
• କୌଣସି ଦ୍ରବଣରେ ବୁଡ଼ାଇଲେ ଯଦି pH 7 ରୁ କମ୍ ହୁଏ ତେବେ ଅମ୍ଳୀୟ, ଯଦି 7 ରୁ ଅଧିକ ହୁଏ ତେବେ ତାହା କ୍ଷାରୀୟ ଏବଂ 7 ହେଲେ ତାହା ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ ।

11. କ୍ଷାରସୋଡ଼ାର ସଙ୍କେତ ଲେଖ । କିପରି ଖାଇବାସୋଡ଼ାରୁ କ୍ଷାରସୋଡ଼ା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ?
ଉ –

• କ୍ଷାରସୋଡ଼ାର ରାସାୟନିକ ସଙ୍କେତ Na₂CO₃, 10H₂O |
• ପ୍ରସ୍ତୁତି : ଖାଇବା ସୋଡ଼ାକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କଲେ ସେଥୁରୁ କ୍ଷାର ସୋଡ଼ା ମିଳେ ।
  

12. ଲିଟ୍‌ସ ଦ୍ରବଣ କ’ଣ ? ଏହା କେଉଁଥୁରୁ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ ?
ଉ –

• ଲିସ୍ ଦ୍ରବଣ ଏକ ନୀଳ ଲୋହିତ ରଞ୍ଜକ ଓ ଏହା ଅମ୍ଳ-କ୍ଷାରକର ଚିହ୍ନଟ ପାଇଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସୂଚକ ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
• ଏହା ଥାଲୋଫାଇଟା ଶ୍ରେଣୀର ଶୈବାଳିକାରୁ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଏ । ଯେତେବେଳେ ଲିଗ୍‌ମସ୍ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ନୁହେଁ, ସେତେବେଳେ ଏହାର ବର୍ଣ୍ଣ ନୀଳଲୋହିତ ହୋଇଥାଏ ।

13. ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଦଂଶନରୁ କେଉଁ ଅମ୍ଳ ମିଳେ ? ପିମ୍ପୁଡ଼ି କାମୁଡ଼ାର ଯନ୍ତ୍ରଣାର ଉପଶମ ପାଇବା ପାଇଁ ଉପାୟଟି ଲେଖ ।
ଉ –

• ପିମ୍ପୁଡ଼ି କାମୁଡ଼ିଲେ ସାଧାରଣତଃ ମିଥାନୋଇକ୍ ଏସିଡ୍ ବା ଫରମିକ୍ ଏସିଡ୍ ମିଳିଥାଏ ।
• ଯନ୍ତ୍ରଣା ଉପଶମ ପାଇଁ ଖାଇବା ସୋଡ଼ା (NaHCO₃)କୁ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହେଉଥ‌ିବା ଜାଗାରେ ଲଗାଇବା ଉଚିତ ।

14. ‘ପିତ୍ତଳ (Brass) ଏବଂ ତମ୍ବା (Copper) ପାତ୍ରରେ କାହିଁକି ଦହି ଓ ଖଟା ଜିନିଷ ରଖାଯାଏ ନାହିଁ ?
ଊ–

• ଦହି ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖଟା ଜାତୀୟ ଜିନିଷରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଅମ୍ଳ ଥୁବାରୁ, ସେଗୁଡ଼ିକ ତମ୍ବା ଓ ପିତ୍ତଳ (Cu + Zn) . ପାତ୍ରର ପୃଷ୍ଠ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କପର୍ (II) ଓ ଜିଙ୍କ୍ (II) ଯୌଗିକ ଗଠନ କରନ୍ତି ।
• ଏହି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକ ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀର ପାଇଁ ବିଷ ଭଳି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବାରୁ ଉପରୋକ୍ତ ପାତ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଦହି ଓ ଖଟା ଜିନିଷ ରଖାଯାଏ ନାହିଁ ।

15. ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସକୁ କାହିଁକି ଏକ ଆଦ୍ର-ପ୍ରତିରୋଧ ପାତ୍ରରେ ରଖୁବା ଉଚିତ୍‌ ।
ଊ–
(i) ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ (CaSO₄\(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O) ଜଳ କିମ୍ବା (ଆର୍ଦ୍ରବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ତାହା ଗ୍ରହଣ କରି ଜିପ୍‌ସମ୍ (CaSO₄, 2H₂O) ରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
CaSO₄ \(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O + 1\(\frac { 1 }{ 2 }\)H₂O → CaSO₄ 2H₂O

(ii) ସେଥ‌ିପାଇଁ ପ୍ଲାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍‌କୁ ଏକ ଆର୍ଦ୍ରତା ପ୍ରତିରୋଧୀ ପାତ୍ରରେ ରଖାଯାଏ ।

16. ପ୍ଳାଷ୍ଟର୍ ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍‌ର ଦୁଇଟି ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
ଉ –

• କଣ୍ଢେଇ, ସାଜସଜ୍ଜା ସରଞ୍ଜାମ ଏବଂ ପୃଷ୍ଠକୁ ଚିକ୍‌କଣ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ଳାଷ୍ଟର ଅଫ୍ ପ୍ୟାରିସ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ^ଡ଼ ଭାଙ୍ଗିଯାଇଥିଲେ ବ୍ୟାଣ୍ଡେଜ୍ ପାଇଁ ଏହା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଦନ୍ତ ଚିକିତ୍ସାରେ ମଧ୍ୟ ଏହା ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।

17. H⁺‍(aq) ଆୟନ ଗୁଡ଼ିକର ଗାଢ଼ତା ଦ୍ରବଣର ପ୍ରକୃତି ଉପରେ କି ପ୍ରଭାବ ପ୍ରକାଇଥାଏ ?
ଭ –
(i) H⁺ ଆୟନର ଗାଢ଼ତା [H⁺] = 10^-7 ମୋଲ୍/ଲିଟରରୁ ଅଧିକ ହେଲେ ଦ୍ରବଣଟି ଅମ୍ଳୀୟ ହୋଇଥାଏ ।

(ii) [H⁺]_aq = 10^-7 ମୋଲ|ଲିଟରରୁ କମ୍ ହେଲେ ଦ୍ରବଣଟି କ୍ଷାରୀୟ ହୋଇଥାଏ । ଏକ ପ୍ରଶମିତ ଦ୍ରବଣର ଗାଢ଼ତା 10^-7 ମୋଲ୍/ଲିଟର ।

18. ଚୂନପାଣିରେ ଅଧ୍ବକ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ କ’ଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ? ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଟିକୁ ସମତୁଲ ସମୀକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଦର୍ଶାଅ ।
ଭ –
(i) ଚୂନପାଣିରେ ଅଧିକ CO₂ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ଦ୍ରବଣୀୟ କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଦ୍ରବଣଟି ବର୍ଣ୍ଣହୀନ ହୋଇଯାଏ ।

(ii) ସମୀକରଣ :

19. HCl, HNO₃ ଇତ୍ୟାଦି ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ଅମ୍ଳୀୟ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି । ଆଲ୍‌କହଲ୍ ଏବଂ ଗ୍ଲା କୋଜ୍ ଭଳି ଯୌଗିକଗୁଡ଼ିକର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ ଲକ୍ଷଣ ଦେଖାନ୍ତି ନାହିଁ କାହିଁକି ?
ଭ –
(i) HCl, HNO₃ ହେଉଛନ୍ତି ସବଳ ଅମ୍ଳ । ଜଳରେ ବିଘଟିତ ହୋଇ ସହଜରେ H⁺‍ ଆୟନ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଅମ୍ଳୀୟ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ।

(ii) ଆଲକହଲ୍ ଏବଂ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ପରି ଜୈବିକ ଅମ୍ଳ ଜଳରେ ସହଜରେ ବିଘଟିତ ହୋଇ H⁺‍ ଆୟନ ଦେଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏଗୁଡ଼ିକ ଅମ୍ଳୀୟ ଲକ୍ଷଣ ଦେଖାନ୍ତି ନାହିଁ ।

20. ଏକ ଅମ୍ଳର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ କରିବା ପାଇଁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଇଥାଏ ଯେ ଅମ୍ଳକୁ ଜଳରେ ମିଶାଇବା ଉଚିତ କିନ୍ତୁ ଜଳକୁ ଅମ୍ଳରେ କାହିଁକି ନୁହେଁ ?
ଉ
(i) ଜଳରେ ଅମ୍ଳ ବା କ୍ଷାରକ ମିଶାଇବାଦ୍ୱାରା ଏକକ ଆୟତନ ପ୍ରତି H₃O⁺‍/OH^–‍ ଆୟନଗୁଡ଼ିକର ଗାଢ଼ତା କମିଯାଏ । ଅମ୍ଳଟି ଲଘୁକୃତ ହୋଇଥାଏ ବା ତା’ର ଗାଢ଼ତା ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ ।

(ii) ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାର ଜଳର ଉପସ୍ଥିତିରେ ହିଁ ଯଥାକ୍ରମେ H⁺‍ ଓ OH^–‍ ଆୟନ ଦେଇଥାଏ ।

21. ପାଉଁରୁଟି କିମ୍ବା କେକ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି ବେଳେ ସେଥ‌ିରେ ବେକିଂ ପାଉଡର କାହିଁକି ମିଶାଯାଇଥାଏ ?
ଉ
(i) ବେକିଙ୍ଗ୍ ପାଉଡ଼ରକୁ ଗରମ କଲେ କିମ୍ବା ଜଳରେ ମିଶାଇଲେ ସେଥୁରୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ । NaHCO₃ + H⁺ (ଅମ୍ଳରୁ)→ CO₂ + H₂O + ଅମ୍ଳର ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଲବଣ

(ii) ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସମୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ପାଉଁରୁଟି କିମ୍ବା କେକ୍‌କୁ ଫୁଲାଇ ଦେଇ ନରମ ଓ ସଚ୍ଛିଦ୍ର କରିଥାଏ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ପାଉଁରୁଟି ଓ କେକ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି ସମୟରେ ବେକିଂ ପାଉଡ଼ର
ମିଶାଯାଇଥାଏ ।

22. ପାତିତ ଜଳ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ ପରିବହନ କରିପାରେ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ ବର୍ଷା ଜଳ ତାହା କରିପାରେ କାହିଁକି ?
ଊ–

• ବର୍ଷାଜଳରେ ବିଭିନ୍ନ ଲବଣ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ରହିଥିବାରୁ ଏହା ବିଘଟିତ ହୋଇ ଆୟନ ଦେଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରେ ।
• ତିତ ଜଳ ବିଶ୍ଳେଷିତ ହୋଇ ଆୟନ ସୃଷ୍ଟିକରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏହା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବହନ କରେ ନାହିଁ ।

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Political Science Important Questions Chapter 1 ମୌଳିକ ଅଧୂକାର Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Political Science Important Questions Chapter 1 ମୌଳିକ ଅଧୂକାର

Subjective Type Questions With Answers
ସଂଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ଶୋଷଣ ବିରୋଧରେ ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୩ ଓ ୨୪ରେ ଶୋଷଣ ବିରୋଧରେ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ସେଥ‌ିରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି ।

• ଆଗକାଳ ପରି ମଣିଷ କିଣାବିକା, ବେଠି ଓ ବିନା ମଜୁରିରେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଖଟାଇବା ଆଦି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରାଯାଇଛି ।
• ଉକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଖ୍ପ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଆଇନ ଅନୁସାରେ ଦଣ୍ଡବିଧାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ।
• ଦେଶର ସ୍ଵାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଭାବେ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିୟୋଜିତ କରିପାରିବ ।
• ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସରୁ କମ୍ ବୟସର ଶିଶୁମାନଙ୍କୁ ଖଣି, କଳକାରଖାନା ଓ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିପଦଜନକ କାମରେ ନିୟୋଜିତ କରିବାକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରାଯାଇଛି ।

୨। ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିବା ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନରେ ଭାରତରେ ବାସ କରୁଥିବା ସ୍ୱାର୍ଥରକ୍ଷା ପାଇଁ ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
• ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୯ ଓ ୩୦ରେ ଏହି ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ତ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉଲ୍ଲିଖିତ ହୋଇଛି ।
  (a) ଭାଷା, ଲିପି ଓ ସଂସ୍କୃତିର ସୁରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଅଧିକାର ପାଇଛନ୍ତି ।
  (b)ସରକାରଙ୍କଠାରୁ ଅନୁଦାନ ପାଉଥ‌ିବା ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ କେବଳ ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ, ଜାତି, ଭାଷା ଓ ବାସସ୍ଥାନ ଆଦି କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।
  (c) ମୁତାବକ ଶି କ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସାହାଯ୍ୟ ମିଳିବାରେ କୌଣସି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ରହିବ ନାହିଁ ।

୩। ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିକାରର ଅଧ‌ିକାରର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନର ୩୨ ଧାରାରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିକାର ଅଧ୍ୟାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅଦାଲତର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇପାରିବ ।
• ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧ୍ଵରଗୁଡ଼ିକ ଯଦି ସରକାର ବା ଅନ୍ୟ କେହି କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରନ୍ତି ତାହାହେଲେ ସେ ୩୨ ଧାରା ଅନୁସାରେ – ସିଧାସଳଖ ଭାରତର ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ ରାଜ୍ୟର ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ଆବେଦନ କରିପାରିବେ ।
• ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ପାଞ୍ଚ ପ୍ରକାର ‘ରିଟ୍’ ଜାରି କରିପାରିବେ ।
• ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି – (କ) ବନ୍ଦୀ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷୀକରଣ, (ଖ) ପରମାଦେଶ, (ଗ) ନିଷେଧାଦେଶ, (ଘ) ଅଧିକାର ପୃଚ୍ଛା, (ଙ) ଉତ୍ପ୍ରେକ୍ଷଣ ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ଗୋଟିଏ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ କିପରି ଯଥେଚ୍ଛାଚାର କ୍ଷମତାକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରାଯାଇଛି ?
Answer:

• ଗୋଟିଏ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଦେଶର ସମ୍ବିଧାନ କେତେକ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
• ନିଜର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱର ବିକାଶ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଯଥେଚ୍ଛାଚାର କ୍ଷମତା ସଙ୍କୁଚିତ କରିଥାଏ ।

୨। ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଭାଗର କେତେ ଧାରାରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି ଓ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଣେତାମାନେ ଏଥୁଁନିମନ୍ତେ କେଉଁ ଆଇନଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଛନ୍ତି ?
Answer:

• ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ତୃତୀୟ ଭାଗରେ ଥ‌ିବା ଧାରା ୧୨ରୁ ଧାରା ୩୫ ମଧ୍ୟରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି ।
• ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ତୃତୀୟ ଭାଗରେ ଥ‌ିବା ଧାରା ୧୨ରୁ ଧାରା ୩୫ ମଧ୍ୟରେ ମୌଳିକ ‘ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କିତ ଆଇନ’ (Bill of Rights)ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

୩ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନର ତୃତୀୟ ଭାଗରେ ଥ‌ିବା ଧାରା ମୌଳିକ ଅସ୍ଵୀକାର କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୨ରୁ ୩୫ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଅଧ୍ୟାରଗୁଡ଼ିକ ମୌଳିକ, କାରଣ ଜୀବନଯାପନ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସୁରକ୍ଷା ଲାଗି ଏଗୁଡ଼ିକର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।
• ଏହି ଆର୍ଟିକିଲଗୁଡିକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଇଚ୍ଛାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ |

୪। ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ କାହିଁକି ନିରଙ୍କୁଶ ନୁହେଁ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:

• ମୌଳିକ ଅଧ‌ିକାରଗୁଡ଼ିକ ନିରଙ୍କୁଶ ନୁହେଁ ।
• ଅଧିକାରକୁ ସାମୟିକ ଭାବରେ ସଙ୍କୁଚିତ ବା ସ୍ଥଗିତ ବା ନିଲମ୍ବିତ ରଖାଯାଇପାରିବ ।

୫। କେବେ ଓ କେଉଁ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନଦ୍ୱାରା ବ୍ୟକ୍ତିର ସମ୍ପତ୍ତିଗତ ଅଧିକାରକୁ ଦିଆଯାଇଛି ?
Answer:
୧୯୭୮ ମସିହାରେ ୪୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନଦ୍ୱାରା ବ୍ୟକ୍ତିର ସମ୍ପଭିଗତ ଅଧିକାରକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ତାଲିକାରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯାଇଛି ।

୬ | ଭାରତରେ କେଉଁସବୁ ଉପାଧ୍ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଛି ?
Answer:

• ସ୍ବାଧୀନତା ପରଠାରୁ ଦେଶରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ସେବା ପ୍ରଦାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ଭାରତରତ୍ନ, ପଦ୍ମବିଭୂଷଣ, ପଦ୍ମଭୂଷଣ, ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ଆଦି ଉପାଧ୍ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ସରକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଛନ୍ତି ।
• ଉପାଧ୍ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି । ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ୱାରା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ‘ସାମରିକ ଉପାଧ୍’ ପ୍ରଦାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।

୭। କେଉଁ ସମୟରେ ନାଗରିକର ବ୍ୟକ୍ତି ଗତ ସ୍ବାଧନୀତାକୁ ସରକାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିପାରିବେ ?
Answer:

• ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଐକ୍ୟ ଓ ନିରାପତ୍ତା, ଶାନ୍ତି ଓ ଶୃଙ୍ଖଳା ରକ୍ଷା, ନୈତିକତା ଓ ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ବନ୍ଧୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସମ୍ପର୍କ ରକ୍ଷା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସରକାର ନ୍ୟାୟୋଚିତ ଭାବରେ ନାଗରିକର କରିପାରିବେ ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏହି କରିପାରିବେ ବା ସ୍ଥଗିତ ରଖୁପାରିବେ ।

୮। ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୦ରେ ଦୋଷୀ ବା ଅପରାଧୀ ବିବେଚିତ ହେଉଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ କେତୋଟି ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ଓ ସେଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ କ’ଣ ? ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୦ ଅନୁସାରେ ଦୋଷୀ
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୦ ଅନୁସାରେ ଦୋଷୀ ବା ଅପରାଧୀ ବିବେଚିତ ହେଉଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ତିନିଗୋଟି ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
• ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି – (କ) କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ସେହି ସମୟରେ ପ୍ରଚଳିତ ନ ଥ‌ିବା କୌଣସି ଆଇନ ଅନୁସାରେ ଦଣ୍ଡିତ ହେବେ ନାହିଁ ।
  ଖ) କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ଗୋଟିଏ ଅପରାଧ ପାଇଁ ଦୁଇଥର ଦଣ୍ଡ ଭୋଗ କରିବେ ନାହିଁ ।
  (ଗ) କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ନିଜ ବିରୋଧରେ ସାକ୍ଷ୍ୟ ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରାଯିବ ନାହିଁ ।

୯। ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୧ରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ କେଉଁ ଅଧୂକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୧ ଅନୁସାରେ ଆଇନ ଅନୁମୋଦିତ ପନ୍ଥା ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପନ୍ଥାରେ ନାଗରିକକୁ ତାହାର ଜୀବନ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାଧୀନତାରୁ ବଞ୍ଚିତ କରାଯିବ ନାହିଁ ।
• ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉଚ୍ଚ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକୁ ବିଭିନ୍ନ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଉପାଧ୍ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି । ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ୱାରା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ‘ସାମରିକ ଉପାଧ୍’ ପ୍ରଦାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ଉପାଧ୍’ ପ୍ରଦାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।

୧୦ । ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୨ରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ କେଉଁସବୁ ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି ?
Answer:

• ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୨ ଅନୁସାରେ ଭାରତର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାଗରିକଙ୍କୁ ପ୍ରଦତ୍ତ କେତେକ ସୁରକ୍ଷା ଅଧିକାର ବଳରେ ସେ ପୋଲିସ୍‌ର ବେଆଇନ ଗିରଫଦାରୀରୁ ନିଜକୁ ମୁକ୍ତ ରଖ୍ଯାରିବ ।
• ଗିରଫ ହୋଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଗିରଫ ହେବାର କାରଣ ଯଥାଶୀଘ୍ର ଜଣାଇ ଦିଆଯିବ ଓ ଗିରଫ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୨୪ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ନିକଟତମ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟଙ୍କ ଅଦାଲତରେ ହାଜର କରାଯିବା

୧୧। ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୧(କ)ରେ ଥ‌ିବା ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:

• ଶିକ୍ଷାଲାଭକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଭାବେ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୧(କ)ରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ।
• ୨୦୧୦ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ୧ ତାରିଖରେ ଯୋଗ ହୋଇଥିବା ନୂତନ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ଛଅ ବର୍ଷରୁ ଚଉଦ ବର୍ଷ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବାଳକ ଓ ବାଳିକାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ହୋଇଛି । ସେଥ‌ିପାଇଁ ସମସ୍ତ ଖର୍ଚ୍ଚ ରାଷ୍ଟ୍ର ବହନ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଛି ।

Objective Type Questions With Answers
A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

୧। ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ କେଉଁ ଦୁଇଟି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରସାମ୍ୟ ରହିବା ଦରକାର ?
Answer:
ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ମଧ୍ଯରେ ଭାରସାମ୍ୟ ରହିବା ଦରକାର ।

୨। ମୌଳିକ ଅଧ୍ୟାରଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟକ୍ତିର ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦରକାର କାହିଁକି ?
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ।

୩ । ସରକାରଙ୍କର ଯଥେଚ୍ଛାଚାର କ୍ଷମତା ଉପରେ କିଏ ଅଙ୍କୁଶ ଲଗାଇଥାଏ ?
Answer:
ସରକାରଙ୍କର ଯଥେଚ୍ଛାଚାର କ୍ଷମତା ଉପରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଅଙ୍କୁଶ ଲଗାଇଥାଏ ।

୪। କେଉଁ ସମୟରେ ମୌଳିକ ଅସ୍କାରକୁ ସାମୟିକ କାରଣରୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ସାମୟିକ ଭାବେ ରଖାଯାଇପାରିବ ?
Answer:
କେଉଁ ସମୟରେ ମୌଳିକ ଅସ୍କାରକୁ ସାମୟିକ କାରଣରୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ସାମୟିକ ଭାବେ ସଙ୍କୁଚିତ ବା ସ୍ଥଗିତ ବା ନିଲମ୍ବିତ ରଖାଯାଇପାରିବ ।

୫ ! ସମ୍ବିଧାନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ମୌଳିକ ଅଧିକାର କୁ ସଙ୍କୁଚିତ ବା ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବାର କ୍ଷମତା କାହାର ରହିଛି ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ସଙ୍କୁଚିତ ବା ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବାର କ୍ଷମତା କେବଳ ଭାରତର ସଂସଦର ରହିଛି ।

୬। ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଗୁଡ଼ିକ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ପ୍ରତିପାଦନୀୟ – ଏହାର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?
Answer:
ମୌଳିକ ଧ୍ୟାର ଗୁଡ଼ିକ ନ୍ୟାୟାଳୟରେ ପ୍ରତିପାଦନୀୟ ଅର୍ଥାତ୍ କୌଣସି ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧିକାର କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହେଲେ ସେ ନ୍ୟାୟାଳୟର ଆଶ୍ରୟ ନେଇ ତାହାର ପ୍ରତିକାର କରିପାରିବ ।

୭। କେଉଁ ଆଇନକୁ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଅସିଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିପାରିବ ?
Answer:
ନାଗରିକର ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରୁଥି ଯେକୌଣସି ଆଇନକୁ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଅସିଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିପାରିବ ।

୮| କେଉଁମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସରକାରୀ ଚାକିରି ତଥା ନିଯୁକ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଂରକ୍ଷଣ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ?
Answer:
ସମାଜର ଦୁର୍ବଳ ବର୍ଗ ବା ଅନୁନ୍ନତ ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତିର ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସଙ୍କୁ ଚି ତ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।

୯ । କେଉଁ ଆର୍ଟିକିଲ୍ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଅଧିକାର ଦେଇଥାଏ | ?
Answer:
ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୯ରୁ ଧାରା ୨୨ ମଧ୍ୟରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱାଧୀନତାର ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି ।

୧୦ । ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ପ୍ରଥମେ ସାତଗୋଟି ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୯ରେ ପ୍ରଥମେ ସାତଗୋଟି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସ୍ଵାଧୀନତାର ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଥିଲା

୧୧ । ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନେ କେଉଁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ବଳରେ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଓ ନିରସ୍ତ୍ର ପାଇଛନ୍ତି ?
Answer:
ବଳରେ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଓ ନିରସ୍ତ୍ର ହୋଇ ସମାବେଶରେ ମିଳିତ ହେବାର ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇଛନ୍ତି ।

୧୨। କିଏ, କେଉଁ ସମୟରେ ବ୍ୟକ୍ତି ଗତ ସ୍ଵାଧୀନତାଗୁଡ଼ିକୁ ନିଲମ୍ବିତ କରିପାରିବେ ବା ସ୍ଥଗିତ ରଖ୍ଯାରିବେ ?
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାଧୀନତାଗୁଡ଼ିକୁ ନିଲମ୍ବିତ କରିପାରିବେ ବା ସ୍ଥଗିତ ରଖ୍ଯାରିବେ ।

୧୩ । କାହା ଆଦେଶ ବିନା କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୨୪ ଘଣ୍ଟାରୁ ଅଧ୍ୟା ସମୟ ଅଟକ ରଖାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ?
Answer:
ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ୍‌ଙ୍କ ଆଦେଶ ବିନା କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୨୪ ଘଣ୍ଟାରୁ ଅଧ‌ିକ ସମୟ ଅଟକ ରଖାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।

୧୪। ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଶୋଷଣ ବିରୋଧରେ ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି ?
Answer:
ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୩ ଓ ୨୪ରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଶୋଷଣ ବିରୋଧରେ କିଛି ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

୧୫ । ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି ସମୟରେ କେଉଁ ଅଧିକାର ସଙ୍କୁଚିତ ହୁଏ ?
Answer:
ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସ୍ଵାଧୀନତାର ଅଧ୍ୟାର ସଙ୍କୁଚିତ ହୋଇଥାଏ ।

୧୬ । କିଏ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ‘ଓକିଲମାନଙ୍କର ଭୂସ୍ୱର୍ଗ’ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସାମ୍ବିଧାନବିତ୍ ଆଇଭର୍‌ ଜେନିଙ୍ଗସ୍ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନ ‘ଓକିଲମାନଙ୍କର ଭୂସ୍ବର୍ଗ’ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।

୧୭ । ଭାରତୀ ମାମଲାରେ ନିଜର ପୂର୍ବ ନିଷ୍ପତ୍ତି ବଦଳାଇ କିଭଳି ରାୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୭୩ ମସିହାରେ କୈଶବାନନ୍ଦ ଭାରତୀ ମାମଲାରେ ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ ନିଜର ପୂର୍ବ ନିଷ୍ପତ୍ତି ବଦଳାଇ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ସଂସଦ ଚାହିଁଲେ, ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ ସଂଶୋଧନ କରିପାରିବେ ସତ, କିନ୍ତୁ ସମ୍ବିଧାନର ମୌଳିକ ଢାଞ୍ଚାକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିପାରିବେ ନାହିଁ

୧୮ । ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ମାଧ୍ୟମରେ କେତେରୁ କେତେ ବର୍ଷ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବାଳକ ବାଳିକାଙ୍କ ପାଇଁ ହୋଇଛି ?
Answer:
ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ମାଧ୍ୟମରେ ୬ରୁ ୧୪ ବର୍ଷ ବୟସ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ବାଳକ ଓ ବାଳିକାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମାଗଣା ମାଗଣା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷାଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଶିକ୍ଷାଦାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା୧୯ । କିଏ

୧୯ । ‘ରିଟ୍’ ଜାରି ପାରିବେ ?
Answer:
ଧାରା 226 ସମସ୍ତକୁ ସଶକ୍ତ କରେ | ନ୍ୟାୟାଳୟ ଓ ଉଚ୍ଚ ନ୍ୟାୟାଳୟ ‘ରିଟ୍’ ଜାରି କରିପାରିବେ ।

B ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।

୧। କେତେ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ବୟସ୍କ ଶିଶୁମାନଙ୍କୁ ଖଣି, ନିୟୋଜିତ କରିବାକୁ ନିଷେଧ କରାଯାଇଛି ?
୨। ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ଧର୍ମଗତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
୩। ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ ଅଧିକାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
୪। ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଣେତାମାନେ ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭବ କଲାବେଳେ ଅନେକାଂଶରେ କେଉଁ ଦେଶର ‘ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କିତ ଆଇନ’ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ ?
୫ । ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନାଗରିକର କେଉଁ ଅଧ୍ୟାରଗୁଡ଼ିକୁ ନିଲମ୍ବିତ କରିପାରିବେ ବା ସ୍ଥଗିତ ରଖ୍ଯାରିବେ ?
୬ । କେଉଁ ନ୍ୟାୟାଳୟ ମୌଳିକ ଅସ୍ଵୀକାରଗୁଡ଼ିକୁ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ?
୭। ଭାରତରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ସଙ୍କୁଚିତ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବାର କ୍ଷମତା କାହାର ଅଛି ?
୮। ଶିକ୍ଷାଲାଭକୁ ମୌଳିକ ଅସ୍ଵାକାର ଭାବେ ସମ୍ବିଧାନରେ କେଉଁ ଧାରାରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ?
୯।ନୂତନ ଶିକ୍ଷା ଅତ୍କାର ଆଇନ ଆମ ସମ୍ବିଧାନରେ କେବେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ?
୧୦ । କେତେ ବର୍ଷରୁ କେତେ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାଳକ ଓ ଶିକ୍ଷାଦାନର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି ?
୧୧ । ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ପୋଲିସ୍‌ର ବେଆଇନ ଗିରଫଦାରୀ ବିଷୟରେ କୁହାଯାଇଛି ?
୧୨ । ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୩ ଓ ୨୪ରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ କାହା ବିରୋଧରେ କିଛି ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
୧୩। ଭାରତରେ ବସବାସ କରୁଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ଧର୍ମର ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୫-୨୮ରେ କେଉଁ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
୧୪ । ଆମ ଦେଶରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ଗୋଷ୍ଠୀର ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ସ୍ବାର୍ଥରକ୍ଷା ପାଇଁ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
୧୫ । ଜଣେ ନାଗରିକ ନିଜର ମୌଳିକ ଅଧ୍ଵରର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅଦାଲତର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇପାରିବ, ଏହା ସମ୍ବିଧାନରେ କେଉଁ ଧାରାରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ?

Answers:
୧। ୧୪,
୨। ଧାରା ୨୫ରୁ ୨୮,
୩। ଧାରା ୨୯ ଓ ୩୦
୪ । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା,
୫ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାଧୀନତା,
୬ । ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ,
୭ । ଭାରତର ସଂସଦ,
୮ । ଧାରା ୨୧(କ),
୯ ।୨୦୧୦ ଏପ୍ରିଲ୍,
୧୦ । ୬-୧୪ ବର୍ଷ,
୧୧ । ଧାରା-୨୨,
୧୨ । ଶୋଷଣ,
୧୩ । ଧର୍ମଗତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଅଧିକାର,
୧୪। ଧାରା-୨୯ ଓ ୩୦,
୧୫ । ଧାରା -୩୨

C ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ବ୍ୟକ୍ତିର____________ର ବିକାଶ ।
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ

୨। ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ବସ୍ତୁତଃ ବ୍ୟକ୍ତିର _____________ଆଧାରିତ ।
Answer:
ସ୍ଵାଧୀନତା

୩ । ______________ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ମଧ୍ଯରେ ଭାରସାମ୍ୟ ରହିବା ଦରକାର ।
Answer:
ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ

୪। ଭାରତୀୟ ସମ୍ବିଧାନର ତୃତୀୟ ଭାଗରେ ଥ‌ିବା ଧାରା _________ ଧାରା _________ ମଧ୍ୟରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି ।
Answer:
୧୨,୩୫

୫। ମୌଳିକ ଅଧୂକାରଗୁଡ଼ିକର ପରିବର୍ତ୍ତନ ବା ପ୍ରତ୍ୟାହାର _____________ ଆଇନ ବଳରେ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।
Answer:
ସାଧାରଣ

୬ | ____________ମସିହାରେ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନଦ୍ୱାରା ସମ୍ପଭି ଗତ ଅଧିକାରକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାରରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଗଲା ।
Answer:
୧୯୭୮

୭ । ___________ ସମ୍ବିଧାନି ସଂଶୋଧନ ଆଇନଦ୍ୱାରା ବ୍ୟକ୍ତିର ସମ୍ପତ୍ତିଗତ ଅଧିକାରକୁ ବାଦ୍ ଦିଆଗଲା ।
Answer:
୪୪ତମ

୮। ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା____________ _____ଅନୁସାରେ_ସମ୍ପଭିଗତ ଅଧିକାର ଏକ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ନୁହେଁ ।
Answer:
୩୦୦(କ)

୯। ପ୍ରଥମେ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନରେ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ___________ଗୋଟି ମୌଳିକ ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।
Answer:
ସାତ

୧୦ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନେ ___________ ଗୋଟି ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଉପଭୋଗ କରୁଛନ୍ତି ।
Answer:
ଛଅ

୧୧। ସମ୍ବିଧାନର _____________ ରୁ __________ ଧାରା ମଧ୍ଯରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସମାନତାର ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
୧୪, ୧୮

୧୨। ___________ଆଗରେ ସମସ୍ତ ନାଗରିକ ସମାନ ଓ ଆଇନଗତ ସୁରକ୍ଷା ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନ ।
Answer:
ଆଇନ

୧୩ । ____________ ଅଧିକାର ବଳରେ ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ନିବାରଣ କରାଯିବା ସହିତ ଏହାର ବିଲୋପ ସାଧନ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ସମାନତା

୧୪ । ଭାରତୀୟ ନାଗରିକ ସଂଘ ବା ସମିତି ଗଠନର _______ସ୍ଵାଧୀନତା ମୌଳିକ ଅଧିକାରରେ ବଣ୍ଠନା କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ସ୍ଵାଧୀନତାର ଅଧିକାର

୧୫ । ସମ୍ବିଧାନର ________________ ଧାରାରେ ଅପରାଧୀ ବିବେଚିତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୩ଟି ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
୨୦

୧୬ । ଶିକ୍ଷାଲାଭକୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଭାବେ ସମ୍ବିଧାନର _____________ ଧାରାରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
୨୧(କ)

୧୭ | ______________ ମସିହାରେ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ବିଧାନରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
୨୦୧୦

୧୮ । ପୋଲିସ୍ ଗିରଫ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ _______ ମଧ୍ୟରେ ନିକଟତମ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ୍‌ଙ୍କ ଅଦାଲତରେ ହାଜର କରାଯିବା ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ଅଟେ ।
Answer:
୨୪

୧୯ । ଜଣେ ନାଗରିକ ମୌଳିକ ଅଧିକାରର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ___________ ଧାରା ଅନୁସାରେ ଅଦାଲତର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇପାରିବ ।
Answer:
୩୨
୨୦ । ଭାରତରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିବାପାଇଁ ସଂସଦଦ୍ୱାରା ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ___________ମସିହାରେ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
୨୦୦୫

D. ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓ ) ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (X) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

୧। ୪୪ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ୧୯୭୭ ମସିହାରେ କରାଯାଇଥିଲା ।
୨। ପ୍ରଥମେ ଭାରତର ସମ୍ବିଧାନରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସାତଗୋଟି ମୌଳିକ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।
୩। ବର୍ତ୍ତମାନ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ଛଅଗୋଟି ମୌଳିକ ଅଧ‌ିକାର କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଛି ।
୪। ଧାରା ୧୯ ରେ ୫ ଗୋଟି ସ୍ଵାଧୀନତା ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
୫। ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜରୁରିକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ନାଗରିକର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାଧୀନତାଗୁଡ଼ିକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରିପାରିବେ ।
୬। ଶିକ୍ଷାଲାଭକୁ ମୌଳିକ ଅଧୁକାର ଭାବେ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୧(କ)ରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ।
୭ । ୨୦୧୦ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧ ତାରିଖରେ ନୂତନ ଶିକ୍ଷା ଅଧିକାର ଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା ।
୮। ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ୍‌ଙ୍କ ଆଦେଶ ବିନା କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ୧୨ ଘଣ୍ଟାରୁ ଅଧ‌ିକ ସମୟ ଅଟକ ରଖାଯିବ ନାହିଁ ।
୯୮ ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୨୩ ଓ ୨୪ରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଶୋଷଣ ବିରୋଧରେ କିଛି ଅଧିକାର ଦିଆଯାଇଛି ।
୧୦ । ଭାରତରେ ବସବାସ କରୁଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ଧର୍ମର ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବିଧାନର ୨୬-୨୮ ଧାରା ମଧ୍ୟରେ ଧର୍ମଗତ ମୌଳିକ ଅଧ୍ୟାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

Answers:
୧। (×)
୨। (√)
୩। (√)
୪। (×)
୫। (√)
୬।(√)
୭ । (×)
୮। (×)
୯୮ (√)
୧୦ । (x)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

F. ରେଖାଙ୍କିତ ପଦକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧। ସମ୍ବିଧାନର ଚତୁର୍ଥ ଭାଗରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।
୨। ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ପୋଲିସ ପ୍ରଶାସନ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
୩। ଭାରତରେ ମୌଳିକ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରିବାର ଅଧିକାର କେବଳ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କର ରହିଛି ।
୪। ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ୩୫ ଧାରାରେ ପାଞ୍ଚଟି ହୁକୁମନାମା ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ।
୫। ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ୨୦୦୪ ମସିହାରେ ସଂସଦରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା ।
୬। ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିକାରର ଅଧିକାର ସମ୍ବିଧାନର ୩୦ ଧାରାରେ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।
୭। କେଶବାନନ୍ଦ ଭାରତୀ ମାମଲାରେ ୧୯୭୨ ମସିହାରେ ସୁପ୍ରିମ୍ କୋର୍ଟ ରାୟ ଦେଇଥିଲେ ।
୮ । ଗିରଫ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ପୋଲିସ ସର୍ବାଧ‌ିକ ୪୮ ଘଣ୍ଟା ଘଣ୍ଟା ହାଜତରେ ରଖ୍ଯାରିବେ ।
୯୮ ୧୬ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ବୟସର ପିଲାମାନଙ୍କୁ ବିପଦଜନକ କାମରେ ନିୟୋଜିତ କରାଯାଇପାରିବ ।
୧୦ ।୪୪ ତମ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ୧୯୭୯ ମସିହାରେ ସଂସଦରେ ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥିଲା ।

Answers:
୧ । ତୃତୀୟ,
୨ । ନ୍ୟାୟାଳୟ,
୩ । ସଂସଦର,
୪ । ୩୨,
୫। ୨୦୦୫,
୬। ୩୨,
୭। ୧୯୭୩,
୮ । ୨୪ ଘଣ୍ଟା,
୯। ୧୪ ବର୍ଷ,
୧୦ । ୧୯୭୮

G ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. ମୌଳିକ ଅଧିକାରକୁ ସଙ୍କୁଚିତ ବା ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିବା କ୍ଷମତା କାହାର ରହିଛି ?
(A) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(B) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(C) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(D) ଭାରତର ସଂସଦ
Answer:
(D) ଭାରତର ସଂସଦ

2. କେଉଁ ଧାରା ଅନୁସାରେ ସମ୍ପଭିଗତ ଅଧ୍ୟାର ଏକ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ନୁହେଁ ?
(A) ଧାରା ୨୯୫
(B) ଧାରା ୨୯୮(କ)
(C) ଧାରା ୨୯୯(ଗ)
(D) ଧାରା ୩୦୦ (କ)
Answer:
(D) ଧାରା ୩୦୦ (କ)

3. ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ଧର୍ମଗତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
(A) ଧାରା ୨୫ରୁ ୨୬
(B) ଧାରା ୨୪ରୁ ୨୭
(C) ଧାରା ୨୫ରୁ ୨୮
(D) ଧାରା ୨୪ରୁ ୨୯
Answer:
(C) ଧାରା ୨୫ରୁ ୨୮

4. ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ ଅଧିକାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
(A) ଧାରା ୨୮ରୁ ୩୧
(B) ଧାରା ୨୯ ଓ ୩୦
(C) ଧାରା ୩୦ ଓ ୩୧
(D) ଧାରା ୨୮ ଓ ୨୯
Answer:
(B) ଧାରା ୨୯ ଓ ୩୦

5. ଆମ ସମ୍ବିଧାନର ଧାରା ୧୯ରେ କେତେଗୋଟି ସ୍ଵାଧୀନତାର ଅଧ୍ଵର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ?
(A) ୫ ଗୋଟି
(B) ୬ ଗୋଟି
(C) ୪ ଗୋଟି
(D) ୭ ଗୋଟି
Answer:
(B) ୬ ଗୋଟି

6. ଶିକ୍ଷାଲାଭକୁ ମୌଳିକ ଅଧ୍ୟାକାରଭାବେ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ଯୋଗ କରାଯାଇଛି ?
(A) ଧାରା ୧୮
(B) ଧାରା ୨୧
(C) ଧାରା ୨୩
(D) ଧାରୀ ୨୩ (କ)
Answer:
(B) ଧାରା ୨୧

7.ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିକାର ଅଧିକାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
(A) ଧାରା ୨୯
(B) ଧାରି ୩୨
(C) ଧାରା ୨୮
(D) ଧାରା ୨୨
Answer:
(B) ଧାରି ୩୨

8. ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରାରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରତିକାରର ଅଧିକାର ସମ୍ପର୍କରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ?
(A) ଧାରା ୨୫
(B) ଧାରା ୨୮
(C) ଧାରା ୩୨
(D) ଧାରା ୩୩
Answer:
(C) ଧାରା ୩୨

9. ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସମ୍ବିଧାନବିତ୍ ଆଇଭର୍ ଜେନିଙ୍ଗସ୍‌ଙ୍କ ଭାଷାରେ କେଉଁ ଦେଶର ସମ୍ବିଧାନ ହେଉଛି ‘ଓକିଲମାନଙ୍କର ଭୂସ୍ୱର୍ଗ’ ?
(A) ଭାରତ
(B) ଶ୍ରୀଲଙ୍କା
(C) ଚୀନ୍
(D) ଇଂଲାଣ୍ଡ
Answer:
(A) ଭାରତ

10. କେବେ ଭାରତର ସଂସଦଦ୍ୱାରା ସୂଚନା ଅଧିକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଛି ?
(A) ୨୦୦୦
(B) ୨୦୧୩
(C) ୨୦୦୪
(D)୨୦୦୫
Answer:
(D)୨୦୦୫

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Geometry Chapter 1 ରେଖା ଓ କୋଣ Ex 1(d) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Maths Solutions Geometry Chapter 1 ରେଖା ଓ କୋଣ Ex 1(d)

Question 1.
ନିମ୍ନ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଭୁଲ ଉକ୍ତ ପାଖରେ ‘✗’ ଚିହ୍ନ ଏବଂ ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଖରେ ‘✓’ ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।
(a)କୌଣସି ତ୍ରିଭୁଜର ଦୁଇଟି କୋଣର ପରିମାଣ ସମଷ୍ଟି ତୃତୀୟ କୋଣର ପରିମାଣ ସହ ସମାନ ହେଲେ ତ୍ରିଭୁଜଟି ସମକୋଣୀ ।
ସମାଧାନ:
✓

(b) କୌଣସି ତ୍ରିଭୁଜର ଦୁଇଟି କୋଣର ପରିମାଣ ସମଷ୍ଟି ତୃତୀୟ କୋଣର ପରିମାଣ ଠାରୁ ବୃହତ୍ତର ହେଲେ, ତ୍ରିଭୁଜଟି ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣ ।
ସମାଧାନ:
✓

(c) ତ୍ରିଭୁଜର ଗୋଟିଏ ବହିଃସ୍ଥ କୋଣର ପରିମାଣ ଏହାର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କୋଣଦ୍ୱୟର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି ସହ ସମାନ ।
ସମାଧାନ:
✓

(d) ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜରେ ଅତି ବେଶିରେ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥୂଳକୋଣ ରହିପାରିବ ।
ସମାଧାନ:
✓

(e) ତ୍ରିଭୁଜର ତିନିକୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି ସର୍ବଦା 180° ।
ସମାଧାନ:
✓

(f) ଗୋଟିଏ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣଦ୍ବୟ ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ ।
ସମାଧାନ:
✗

(g) ତ୍ରିଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥକୋଣ ସର୍ବଦା ଏକ ସ୍ଥୂଳକୋଣ ।
ସମାଧାନ:
✗

(h) ତ୍ରିଭୁଜର ବହିଃସ୍ଥକୋଣର ପରିମାଣ ଏହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅନ୍ତସ୍ଥ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କୋଣର ପରିମାଣ ଠାରୁ ବୃହତ୍ତର ।
ସମାଧାନ:
✓

Question 2.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(a) ଗୋଟିଏ ସମକୋଣୀ ତ୍ରିଭୁଜର ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିକର ପରିମାଣ 30° ହେଲେ, ଅନ୍ୟଟିର ପରିମାଣ ________ । 
ସମାଧାନ:
60°

(b) ତ୍ରିଭୁଜର ଗୋଟିଏ ବହିଃସ୍ଥ କୋଣର ପରିମାଣ 130° । ଏହାର ଏକ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କୋଣର ପରିମାଣ 75° ହେଲେ, ଅନ୍ୟ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କୋଣର ପରିମାଣ ________ ।
ସମାଧାନ:
55°

(c ) ΔABC ରେ m∠A = 55° ଏବଂ m∠B = 75° ହେଲେ ∠C ର ପରିମାଣ ________ ।
ସମାଧାନ:
50°

(d) କୌଣସି ତ୍ରିଭୁଜର କୋଣମାନଙ୍କର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି ________ ।
ସମାଧାନ:
180°

(e) ΔABC ରେ m∠A = 90°, m∠B = 2 m∠C ହେଲେ ∠Cର ପରିମାଣ ________ ।
ସମାଧାନ:
30°

(f) ΔABC ରେ AB = AC, m∠A = 60° ହେଲେ m∠B =  ________ ।
ସମାଧାନ:
60°

(g) ଗୋଟିଏ ତ୍ରିଭୁଜର ଶୀର୍ଷକୋଣର ପରିମାଣ 120° ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଦୁଇକୋଣର ପରିମାଣ ସମାନ ହେଲେ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାନ କୋଣର ପରିମାଣ ________ ।
ସମାଧାନ:
30°

(h) ΔABC ରେ AB = AC, m∠B = 30° ହେଲେ ∠A ର ପରିମାଣ ________ ।
ସମାଧାନ:
120°

Question 3.
ନିମ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଚିତ୍ରରେ ‘x’ ଚିହ୍ନିତ କୋଣର ପରିମାଣ ସ୍ଥିର କର ।
(i)

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠ACD = m∠ABC + m∠BAC
⇒ 130° = x + 70°
⇒ x = 130 – 70° = 60°

(ii)

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ m∠DCE = m∠ACB = 50° (ପ୍ରତୀପ)
ΔABC ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠ABF = m∠A + m∠ACB
⇒ 125° = x + 50°
⇒ x = 125° – 50° = 75°

(iii)

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ m∠ACD + m∠ACB = 180°  (ସନ୍ନିହିତ ପରିପୂରକ କୋଣ)
⇒ 125° + m∠ACB = 180°
⇒ m∠ACB = 180° – 125° = 55°
ΔABC ରେ m∠BAC = 125° – 45° = 80°
⇒ ପୁନଣ୍ଚ m∠FAB + m∠BAC + m∠CAE = 180°
⇒ 60° + 80° + x = 180°
⇒ 140° + x = 180°
⇒ x = 180° – 140° = 40°

(iv)

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ m∠ACD + m∠ACB = 180°
⇒ 132° + m∠ACB = 180°
⇒ m∠ACB = 180° – 132° = 48°
ΔABC ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠EAB = m∠ABC + m∠ACB
⇒ 126° = x + 48°
⇒ x = 126° – 48° = 78°

(v)

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ ଚିତ୍ରରେ m∠DOC = m∠AOB = 45° (ପ୍ରତୀପ)
ΔAOB ରେ  m∠ABO = 180° – (80° + 45°)
= 180° – 125° = 55°
AB || CD ଏବଂ BD ଛେଦକ ।
⇒ m∠ABO = m∠ODC = 50° (ଏକାନ୍ତର)

(vi)

ସମାଧାନ:
\(\overrightarrow{\mathrm{DE}}\) || BC ଏବଂ BD ଛେଦକ ।
⇒ m∠EDB = m∠DBC = 30° (ଏକାନ୍ତର)
m∠DAC = m∠DBC + m∠ACB = 30° + 50° = 80
m∠BAC = 180° – m∠DAC = 180° – 80° = 100°

(vii)

ସମାଧାନ:
ΔABC ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠ACD = m∠A + m∠B = 70° + 56° = 126°
ମାତ୍ର m∠ACE = m∠ECD (ଦତ୍ତ)
⇒ m∠ACE + m∠ECD = m∠ACD
⇒ 2m∠ECD = 126° ⇒ 2x = 126°
⇒ x = \(\frac{126°}{2}\) = 63°

Question 4.
ΔABCର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ଏକ ବିନ୍ଦୁ O । ଦର୍ଶାଅ ଯେ, m∠BOC = m∠BAC + m∠ABO + m∠ACO ।

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : O, ΔABCର ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ :  m∠BOC = m∠BAC + m∠ABO + m∠ACO
ଅଙ୍କନ : \(\overrightarrow{\mathrm{AO}}\) ଅଙ୍କନ କର ।
ପ୍ରମାଣ : ΔABO ରେ ବହିଃସ୍ଥ m∠BOE = m∠BAO + m∠ABO … (i)
ΔACO ରେ ବହିଃସ୍ଥ m∠COE = m∠OAC + m∠OCA … (ii)
ସମୀକରଣ (i) ଓ ସମୀକରଣ (ii)କୁ ଯୋଗକଲେ
⇒ m∠BOE + m∠COE = m∠BAO + m∠ABO + m∠OAC + m∠ACO
⇒ m∠BOC = (m∠BAO + m∠OAC) + (m∠ABO + m∠ACO)
⇒ m∠BOC = m∠BAC + m∠ABO + m∠ACO
  (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 5.
ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ  ଚିତ୍ରରୁ ଦର୍ଶାଅ ଯେ, a° + b° = x° + y° ।

ସମାଧାନ:
ମନେକରାଯାଉ ∠BCD = c° ଓ ∠DAB = d°
a° + c° = 180° (ସନ୍ନିହିତ ପରିପୂରକ କୋଣ)
b° + d° = 180° (ସନ୍ନିହିତ ପରିପୂରକ କୋଣ)
ଯୋଗକକେ a° + b° + c° + d° = 180° + 180° = 360° … (i)
ABCD ଚତୁର୍ଭୁଜର  x° + c° + y° + d° = 360° … (ii)
(ଚତୁର୍ଭୁଜର ଚାରି କୋଣର ସମଷ୍ଟି 360°) 
ସମୀକରଣ (i) ଓ (ii) ରୁ 
a° + b° + c° + d° = x° + c° +y° + d° ⇒ a° + b° = x° + y° (ପ୍ରମାଣିତ)
ବିକଳ୍ପ ପ୍ରଣାଳୀ : BD ଅଙ୍କନ କର ।
ΔADB ରେ ବହିଃସ୍ଥ b° = m∠ADB + m∠ABD
ΔCDB ରେ ବହିଃସ୍ଥ a° = m∠CDB + m∠CBD
∴ a° + b° = (m∠ADB + m∠CDB) + m∠ABD + m∠CBD
= m∠ADC + m∠ABC = y° + x°
∴ a° + b° = x° + y°

Question 6.
ΔABC ରେ ∠A ର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ AD, BC କୁ D) ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରେ । ଦର୍ଶାଅ ଯେ, m∠ABC + m∠ACE = 2m∠ADC ।

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔABCରେ ∠A ର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ AD, BC କୁ D ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରୁଛି । 
ΔABCର ଶୀର୍ଷବିନ୍ଦୁ Cରେ ∠ACE କୋଣ ଏକ ବହିଃସ୍ଥ କୋଣ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : m∠ABC + m∠ACE = 2m∠ADC
ପ୍ରମାଣ : ΔABD ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠ADC = m∠ABD + m∠BAD
⇒ m∠ADC = m∠ABD + m∠CAD
[∵ m∠BAD = m∠CAD ଦତ୍ତ]
⇒ m∠ABD = m∠ADC – m∠CAD … (i)
ΔACD ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠ACE = m∠CAD + m∠ADC … (ii)
ସମୀକରଣ (i) ଓ (ii) କୁ ଯୋଗକଲେ,
m∠ABD + m∠ACE = m∠ADC – m∠CAD + m∠CAD + m∠ADC
⇒ m∠ABD + m∠ACE = m∠ADC + m∠ADC
⇒ m∠ABD + m∠ACE = 2m∠ADC
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 7.
ΔABC ରେ m∠B = 90° । BD ⊥ AC । ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, m∠ABD = m∠ACB ଏବଂ m∠BAD = m∠DBC ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔABC ରେ ∠B ସମକୋଣ ଏବଂ BD ⊥ AC ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : (i) m∠ABD = m∠ACB
(ii) m∠BAD = m∠DBC
ପ୍ରମାଣ : (i) m∠ABC = 90° (ଦତ୍ତ)
⇒ m∠ABD + m∠DBC = 90° (କୋଣ ସମଷ୍ଟି ସ୍ୱାକା୍ଯ) … (i)
ΔBDC ରେ m∠BDC = 90° (ଦତ୍ତ)
m∠DBC + m∠DCB = 90° (∵ ତ୍ରିଭୁଜର ତିନିକୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180°) … (ii)
ସମୀକରଣ (i) ଓ (ii)ରୁ
⇒ m∠ABD + m∠DBC = m∠DBC + m∠DCB
m∠ABD = m∠DCB
⇒ m∠ABD = m∠ACB
 (ପ୍ରମାଣିତ)

(ii) m∠ABC = 90° (ଦତ୍ତ)
⇒ m∠ABD + m∠DBC = 90° (କୋଣ ସମଷ୍ଟି ସ୍ୱାକା୍ଯ) … (i)
ΔABD ରେ m∠DBC = 90° (ଦତ୍ତ)
⇒ m∠BAD + m∠ABD = 90° (∵ ତ୍ରିଭୁଜର ତିନିକୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି 180°) … (ii)
ସମୀକରଣ (i) ଓ (ii)ରୁ
m∠ABD + m∠DBC = m∠BAD + m∠ABD
⇒ m∠DBC = m∠BAD (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 8.
ΔABC ରେ D͞E || B͞C, m∠ABC = 60° ଏବଂ m∠DEC = 135° ହେଲେ, ∠Aର ପରିମାଣ ସ୍ଥିର କର ।

ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔABC ରେ DE || BC, m∠DEC = 135° ଓ m∠DBC = 60° ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : ∠A ର ପରିମାଣ ।
ପ୍ରମାଣ : DE || BC (ଦତ୍ତ) ଏବଂ E͞C ଛେଦକ ।
⇒ m∠DEC + m∠ECB = 180° (ଛେଦକର ଏକ ପାର୍ଶ୍ଵସ୍ଥ କୋଣ)
⇒ 135° + m∠ECB = 180°
⇒ m∠ECB = 180° – 135° = 45°
ΔABC ରେ m∠A + m∠B + m∠C = 180°
m∠A + 60° + 45° = 180°
⇒ m∠A + 105° = 180°
⇒ m∠A = 180° – 105° = 75°
∴ ∠A ର ପରିମାଣ 75° ।

Question 9.
ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, କୌଣସି ତ୍ରିଭୁଜର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୋଡ଼ା କୋଣର ପରିମାଣର ସମଷ୍ଟି, ତୃତୀୟ କୋଣର ପରିମାଣ ଠାରୁ  ବୃହତ୍ତର ହେଲେ, ତ୍ରିଭୁଜଟି ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣୀ ।
ସମାଧାନ:

ଦତ୍ତ : ABC ଏକ ତ୍ରିଭୁଜ । m∠B + m∠C > m∠A, m∠A + m∠C > m∠B, m∠A + m∠B > m∠C
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : ΔABC ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣୀ ।
ପ୍ରମାଣ : ΔABC ରେ m∠B + m∠C > m∠A (ଦତ୍ତ)
⇒ m∠A + m∠B + m∠C > m∠A + m∠A (ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ m∠A ଯୋଗକରାଗଲେ ।)
⇒ 180° > 2m∠A ⇒ \(\frac{180^{\circ}}{2}\) > \(\frac{2 \mathrm{~m} \angle \mathrm{A}}{2}\)
⇒ 90° > m∠A ⇒ m∠A < 90° … (i)
ସେହିପରି m∠A + m∠C > m∠B
⇒ m∠A + m∠B + m∠C > m∠B + m∠B (ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ m∠B ଯୋଗକରାଗଲେ ।)
⇒ 180° > 2m∠B ⇒ \(\frac{180^{\circ}}{2}\) > \(\frac{2 \mathrm{~m} \angle \mathrm{B}}{2}\)
⇒ 90° > m∠B ⇒ m∠B < 90° … (ii)
ସେହିପରି ପ୍ରମାଣ କରାଯାଇପାରେ m∠C < 90° … (iii)
ସମୀକରଣ (i) ଓ (ii) ରୁ ∠A < 90°, ∠B < 90° ଓ ∠C < 90°
∴ ΔABC ସୂକ୍ଷ୍ମକୋଣୀ । (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 10.
A ABCରେ m∠ABC = m∠ACB, ∠BACର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ BC କୁ D ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକରେ । ପ୍ରମାଣ କର ଯେ AD, BC ପ୍ରତି ଲମ୍ବ ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔABC ରେ m∠ABC = m∠ACB ଏବଂ AD, m∠Aର ସମର୍ଦ୍ଦିଖଣ୍ଡକ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : AD ⊥ BC
ପ୍ରମାଣ : ΔABCରେ m∠ABC + m∠BAC + m∠ACB = 180°
⇒ m∠ABC + m∠BAD + m∠CAD + m∠ACB = 180°
ମାତ୍ର m∠ABC = m∠ACB (ଦତ୍ତ)
ଏବଂ m∠BAD = m∠CAD (∠BACର ସମର୍ଦ୍ଦିଖଣ୍ଡକ AD)
⇒ 2m∠ABC + 2m∠BAD = 180°
⇒ 2(m∠ABC + m∠BAD) = 180°
⇒ m∠ABC + m∠BAD = \(\frac{180^{\circ}}{2}\) = 90°
⇒m∠ABD + m∠BAD = 90°
ΔABD ରେ m∠ABD + m∠BAD + m∠ADB = 180°
⇒ 90° + m∠ADB = 180° ⇒ m∠ADB = 180° – 90° = 90
⇒ A͞D ⊥ B͞C
 (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 11.
ΔABCରେ ∠Bର ଅନ୍ତଃସମଖଣ୍ଡକ ଏବଂ C ବିନ୍ଦୁରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ବହିଃସ୍ଥକୋଣର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକର ଛେଦବିନ୍ଦୁ E ହେଲେ ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, m∠BEC = m∠A ।
ସମାଧାନ:

ଦତ୍ତ : ΔABC ରେ ∠Bର ଅନ୍ତଃସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ BE ଓ ∠C ବହିଃସମଦ୍ଵିଖଣ୍ଡକ CE ପରସ୍ପରକୁ E ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦ କରନ୍ତି ।

Question 12.
ΔABCରେ ∠ABC ଓ ∠ACB ର ଅନ୍ତଃସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକଦ୍ୱୟ ପରସ୍ପରକୁ O ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକଲେ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ
m∠BOC = 90° + \(\frac{1}{2}\)m∠A ।
ସମାଧାନ:

Question 13.
ΔABCରେ ∠B ଓ ∠Cର ବହିଃସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକଦ୍ବୟ ପରସ୍ପରକୁ ୦ ବିନ୍ଦୁରେ ଛେଦକଲେ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ,
m∠BOC = 90° – \(\frac{1}{2}\)m∠A ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔABC ରେ ∠B ଓ ∠Cର ବହିଃ ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡ ଦ୍ବୟର ଛେଦବିନ୍ଦୁ O।

Question 14.
ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଚିତ୍ରରେ PS, ∠Pର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ ଏବଂ PT ⊥ OR ।
ପ୍ରମାଣ କର ଯେ, m∠TPS = \(\frac{1}{2}\)(m∠Q – m∠R)
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔPQR ରେ PS, ∠Pର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ ଏବଂ PT ⊥ OR ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ : m∠TPS = \(\frac{1}{2}\)(m∠Q – m∠R)
ପ୍ରମାଣ : PT ⊥ OR (ଦତ୍ତ)
⇒ m∠PTQ = m∠PTR = 90°
ΔPQT ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠PTS = m∠Q + m∠QPT … (i)
ΔPTS ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠PTQ = m∠TPS + m∠PST … (ii)
ମାତ୍ର m∠PTQ = m∠PTS = 90°
∴ (i) ଓ (ii) ରୁ m∠Q + m∠QPT = m∠TPS + m∠PST
⇒ m∠Q + m∠QPT + m∠TPS = m∠TPS + m∠PST + m∠TPS
(ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ m∠TPS ଯୋଗ କରାଗଲେ ।)
⇒ m∠Q + m∠QPS = 2m∠TPS + m∠PST
⇒ 2m∠TPS = m∠Q – m∠PST + m∠QPS
⇒ 2m∠TPS = m∠Q – m∠PSQ + m∠SPR (∵ PS, ∠P ର ସମଦ୍ବିଖଣ୍ଡକ)
⇒ 2m∠TPS = m∠Q – m∠SPR – m∠R + m∠SPR
⇒ 2m∠TPS = m∠Q – m∠R (∵ ΔPSR ରେ ବତ୍ହିଃସ୍ଥ m∠PSQ = m∠SPR + m∠R)
⇒ m∠TPS = \(\frac{1}{2}\)(m∠Q – m∠R)
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 15.
ΔABC ରେ BC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ O ଏବଂ BQ = AQ ହେଲେ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ ∠BAC ସମକୋଣ ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔABC ରେ BC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ Q ଅର୍ଥାତ୍ BQ = AQ ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ :  m∠BAC = 90°
ପ୍ରମାଣ : BC ର ମଧ୍ୟବିନ୍ଦୁ Q । ⇒ BQ = CQ
BQ = AQ (ଦତ୍ତ) ⇒ AQ = BQ = CQ
⇒ m∠BAQ = m∠ABQ = m∠ACQ = m∠QAC
(Δର ଦୁଇଟି ବାହୁ ସମାନ ହେଲେ ସେମାନଙ୍କର ବିପରୀତ କୌଣମାନ ସମପରିମାଣ ବିଶିଷ୍ଟ ହେବେ ।)
ΔABCରେ m∠A + m∠B + m∠C = 180° (Δର ତିନିକୋଣର ସମଷ୍ଟି 180°)
⇒ m∠BAQ + m∠CAQ + m∠ABQ + m∠ACQ = 180°
⇒ 2m∠BAQ + 2m∠CAQ = 180°
⇒ 2(m∠BAQ + m∠CAQ) = 180°
⇒ m∠BAQ + m∠CAQ = \(\frac{180°}{2}\)
⇒ m∠BAC = 90°
(ପ୍ରମାଣିତ)

Question 16.
ΔABCର O ଏକ ଅନ୍ତସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ । ଯଦି m∠OAB = m∠OCA ହୁଏ, ପ୍ରମାଣ କର ଯେ m∠A0C + m∠BAC = 180° ।
ସମାଧାନ:
ଦତ୍ତ : ΔABC ରେ ‘O’ ଏକ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ବିନ୍ଦୁ ଅର୍ଥାତ୍ m∠OAB = m∠OCA ।
ପ୍ରାମାଣ୍ୟ :  mZAOC + m∠BAC = 180°
ପ୍ରମାଣ : ΔAOC ରେ m∠AOC + m∠OCA + m∠OAC = 180° (Δର ତିନିକୋଣର ସମଷ୍ଟି 180°)
⇒ m∠AOC + m∠BAO + m∠OAC = 180° [∵ m∠OAB = m∠OCA (ଦତ୍ତ)]
⇒ m∠AOC + m∠BAC = 180°
(ପ୍ରମାଣିତ)

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Life Science Important Questions Chapter 5 ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Life Science Important Questions Chapter 5 ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ

Objective Type Questions with Answers 

A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଶରୀରରେ ବିଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗ ସଂସ୍ଥାନର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷା କିପରି ହୋଇଥାଏ ?
ଊ-
ଆମ ଶରୀରର ବିଭିନ୍ନ ଅଙ୍ଗ ସଂସ୍ଥାନର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷାପାଇଁ 2 ପ୍ରକାର ପଦ୍ଧତି ରହିଛି ଯଥା-

• ସ୍ନାୟବିକ ପଦ୍ଧତି,
• ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତି ।

2. ସ୍ନାୟବିକ ପଦ୍ଧତିରେ କାର୍ଯ୍ୟ ତୁ ର ନ୍ତ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିରେ କାର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଥର ହୋଇଥାଏ’- କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-
ସ୍ନାୟବିକ ପଦ୍ଧତିରେ ସ୍ନାୟୁକୋଷ ମାଧ୍ୟମରେ ଖବର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ରାସାୟନିକ କ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ସଞ୍ଚାରିତ ହୁଏ; କିନ୍ତୁ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ କ୍ଷରିତ ବିଭିନ୍ନ ହର୍‌ମୋନ୍‌ଦ୍ବାରା ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରସାରିତ ହୁଏ ।

3. ଆମ ଶରୀରର ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ରକୁ ‘ସ୍ନାୟୁ- ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ର’’ କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
ସମସ୍ତ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥିକୁ ନେଇ ଆମ ଶରୀରର ‘‘ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ର’’ ଗଠିତ ଏବଂ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ଓ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ର ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ସମନ୍ଵୟ ରକ୍ଷାକରି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ସ୍ନାୟୁ-ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ର କୁହାଯାଏ ।

4. ରିଲିଜିଙ୍ଗ ହରମୋନ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-
ହାଇପୋଥାଲମସ୍ତୁରୁ ରିଲିଜିଙ୍ଗ୍ ହରମୋନ୍ ଏବଂ ଇନ୍ ହିବିଟିଙ୍ଗ ହର୍ ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ । ଏହି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

5. ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥିର ଗଠନ ଲେଖ ।
ଉ-
ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥି ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ସହ ଗୋଟିଏ ଛୋଟ ବୃନ୍ତ ସାହାଯ୍ୟରେ ଲାଗି ରହିଥାଏ ଏବଂ ଏହା ଏଡ଼ି ନୋ ହାଇପୋଫାଇସିସ୍ ଓ ନିଉରୋ ହାଇପୋଫାଇସିସ୍ ନାମକ ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ଖଣ୍ଡକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

6. ପ୍ରୋଲାକ୍ଟିନ୍‌ ଗ୍ରନ୍ଥିର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-
ଏହା ମାଆର ସ୍ତନ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥି ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଏ ଏବଂ ଏହାଦ୍ଵାରା ଶିଶୁ ପାଇଁ ସେଥ‌ିରେ କ୍ଷୀର ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।

7. ଫଲିକଲ୍ ଷ୍ଟିମୁଲେଟିଙ୍ଗ୍ ହରମୋନ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଊ-
ଏହି ହରମୋନ୍ ଡିମ୍ବାଶୟ ପୁଟିକାର ବୃଦ୍ଧି କରାଏ ।

8. ଅକ୍‌ସିଟୋସିନ୍ ହରମୋନ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-
ଏହି ହର୍‌ମୋନ୍ ସ୍ତନ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥିରୁ କ୍ଷୀର ଝରାଏ ଓ ପ୍ରସବ ପକାଏ ଓ ଗର୍ଭାଶୟର ସଙ୍କୋଚନ ଫଳରେ ଶିଶୁ ଜନ୍ମ ହୁଏ ।

9. କେଉଁ ହର୍‌ମୋନ୍ ଶରୀରରେ ଜୈବିକ ଘଡ଼ି ପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ?
ଉ-
ପିନିଆଲ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ କ୍ଷରିତ ମେଲାଟୋନିନ୍ ନାମକ ହରମୋନ୍‌ର ପ୍ରଭାବ ଯୁବକ୍ରାନ୍ତି, ଡିମ୍ବୋତ୍ସର୍ଗ ବା ଡିମ୍ବୋଦୟ ଓ ନିଦ୍ରା ଉପରେ ପଡୁଥ‌ିବାରୁ ଜୈବିକ ଘଡ଼ି ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।

10. କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥିକୁ ‘ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି’ କୁହାଯାଏ ? କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-
ଏଡ୍ରିନାଲ୍ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ କ୍ଷରିତ ଏଡ୍ରିନାଲିନ୍ ନାମକ ହରମୋନ୍ ଆକସ୍ମିକ ଆଘାତ, ଭୟ, ଅବଶ ଓ ଉତ୍ତେ ଜି ତ ଅବସ୍ଥାରେ କ୍ଷରିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥି କୁ ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି କୁହାଯାଏ ।

B. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. କରୋଟି ସ୍ନାୟୁ ଓ ସୁଷୁମ୍ନା ସ୍ନାୟୁକୁ ନେଇ କେଉଁ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତୁ ଗଠିତ ହୋଇଛି ?
2. ମସ୍ତିଷ୍କ କାହା ଭିତରେ ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇ ରହିଛି ?
3. ପଶ୍ଚି ଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କର ଉପରି ଭାଗରେ କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥି ରହିଛି ?
4. ଗୋଟିଏ ନବଜାତ ଶିଶୁର ମସ୍ତିଷ୍କର ଓଜନ ପ୍ରାୟ କେତେ ଗ୍ରାମ୍ ?
5. ଶରୀରର ସମସ୍ତ ଅନୈଚ୍ଛିକ କ୍ରିୟାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ କେଉଁ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ରର ଭୂମିକା ରହିଛି ?
6. ଗ୍ରାହୀ ଅଙ୍ଗରୁ ଆବେଗ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥିବା ସ୍ନାୟୁମାନଙ୍କୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
7. ମସ୍ତିଷ୍କର ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ପରିଚାଳିତ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
8. ସ୍ନାୟୁକୋଷର ନ୍ୟଷ୍ଟି ଥ‌ିବା ଅଂଶକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
9. ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କର ନିମ୍ନ ଭାଗର ଦୁଇଟି ପିଣ୍ଡ କେଉଁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରତିକ୍ଷେପକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ?
10. ପଶ୍ଚିମସ୍ତିଷ୍କର ଅଗ୍ରଭାଗରେ କେଉଁ ଅଂଶ ଅବସ୍ଥାନ କରିଥାଏ ?
11. ମଣିଷଠାରେ କେତେ ଯୋଡ଼ା କରୋଟି ସ୍ନାୟୁ ଅଛି ?
12. ଆମ ଶରୀରରେ ଥ‌ିବା ଆଖୁ, ନାକ, କାନ, ଜିଭ ଓ ଚର୍ମ ଇତ୍ୟାଦି କ’ଣ ଅଟନ୍ତି ?
13. ଶରୀର ମଧ୍ୟରେ ଆପଣାଛାଏଁ ସମ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା କ୍ରିୟାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
14. କେଉଁଟି ଆମ ଶରୀରର ସବୁଠାରୁ ଲମ୍ବା କୋଷ ଅଟେ ?
15. ଦୁଇଟି ସ୍ନାୟୁକୋଷର ମିଳନ ସ୍ଥଳକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
16. କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥି ଆମ ଶରୀରର ହୃତ୍‌ସ୍ପନ୍ଦନ, ରକ୍ତଚାପ, ନିଦ୍ରା ଓ ଭୟ, ରାଗ, ଆନନ୍ଦ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ?

Answers

1. ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର
2. ଖପୁରି
3. ପିନିଆଲ
4. 400
5. ସ୍ଵୟଂକ୍ରିୟ
6. ସେନ୍ସରୀ ସ୍ନାୟୁ
7. ଐଚ୍ଛିକ କ୍ରିୟା
8. ସେଲ୍‌ବଡ଼ି
9. ଶ୍ରବଣ
10. ଅନୁମସ୍ତିଷ୍କ
11. 12
12. ଗ୍ରାହୀ ଅଙ୍ଗ
13. ଅନୈକ୍ଷିକ କ୍ରିୟା
14. ସ୍ନାୟୁ କୋଷ
15. ସିନାପସ୍ .
16. ହାଇପୋଥାଲାମସ୍

C ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି …………….. କୁ କୁହାଯାଏ ।
2. ଗର୍ଭାବସ୍ଥାରେ ………………….. ହରମୋନ୍ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
3. ଅଗ୍ନାଶୟର ହର୍‌ ମୋନ୍ କ୍ଷରଣ କରୁଥ‌ିବା ଅଂଶକୁ …………………. କୁହାଯାଏ ।
4. α- କୋଷରୁ ………………… ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
5. B- କୋଷରୁ ………………. ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
6. σ କୋଷରୁ …………………… ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
7. ଇନ୍‌ସୁଲିନ୍ ଶରୀରରେ ……………………. ର ପରିମାଣ ସ୍ଥିର ରଖେ ।
8. ଇନ୍‌ସୁଲିନ୍‌ର ଅଭାବରେ ରକ୍ତରେ ଶର୍କରା ପରିମାଣ ବଢ଼ି ………………….. ରୋଗ ହୁଏ ।
9. ଶୁକ୍ରାଶୟ ମଧ୍ୟରେ ……………………… ରୁ ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ ନାମକ ଏକ ପୁରୁଷ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
10. ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ …………………… ଉତ୍ପତ୍ତିରେ ସହାୟକ ହୁଏ ।
11. ଗର୍ଭଧାରଣରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ଭୂମିକା ଥିବାରୁ …………………… ହର୍‌ମୋନକୁ ଗର୍ଭାବସ୍ଥାର ହର୍‌ମୋନ୍ କୁହାଯାଏ ।
12. ଆକସ୍ମିକ ଆଘାତ, ଭୟ, ଅବଶ ଓ ଉତ୍ତେଜିତ ଅବସ୍ଥାରେ ………………… ଗ୍ରନ୍ଥି ରୁ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ‘ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି’ କୁହାଯାଏ ।
13. ଗର୍ଭବତୀ ମହିଳାଙ୍କର ମୂତ୍ର ସହିତ ମିଶି …………………….. ହରମୋନ୍ ଶରୀର ବାହାରକୁ ଆସେ ।
14. ଆମ ଶରୀରରେ ………………… ସଙ୍କେତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କୁହାଯାଏ । ସଙ୍କେତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କୁହାଯାଏ ।
15. ଫାଇଟୋହରମୋନ୍ ମୁଖ୍ୟତଃ …………………….. ପ୍ରକାର ।
16. ମସ୍ତିଷ୍କ …………………. ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ।
17. ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କର ନିମ୍ନଭାଗରେ ଥ‌ିବା …………………… ଗ୍ରନ୍ଥିର କ୍ଷରଣକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
18. ଦୁଇଟି ବୃକ୍‌କର ଉପରିଭାଗକୁ ଲାଗି ଦୁଇଟି ……………………. ଗ୍ରନ୍ଥି ଅଛି ।

Answers
1. ଏଡ୍ରିନାଲ ଗ୍ରନ୍ଥ
2. ପ୍ରୋଜିଷ୍ଟିରନ୍
3. ଆଇଲେସ୍ ଅଫ ଲାଙ୍ଗରହାନ୍ସ
4. ଗ୍ଲା କାଗନ୍
5. ଇନ୍‌ସୁଲିନ୍
6. . ସୋମାଟୋଷ୍ଟାଟିନ୍
7. ଶର୍କରା
8. ମଧୁମେହ
9. ଲେଡ଼ିଗ୍ କୋଷ
10. ଶୁକ୍ରାଣୁ
11. ପ୍ରୋଜିଷ୍ଟିରନ୍‌
12. ଏଡ୍ରିନାଲ ଗ୍ରନ୍ଥି
13. HCG
14. ହରମୋନ୍
15. 5
16. 3
17. ହାଇପୋଥାଲାମସ୍
18. ଏଡ୍ରିନାଲ

D ଠିକ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✓) ଓ ଭୁଲ୍ ଉକ୍ତି ପାଇଁ (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

1. ପତ୍ରରେ ଫ୍ଲୋରି ଜେନ୍ ନାମକ ହରମୋନ୍ ଓ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ୍ ନାମକ ବର୍ଷକଣା ଫୁଲ ଧରି ବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ ।
2. ମୂଳର ଯେଉଁ ଅଂଶରେ ହରମୋନ୍‌ର ସାନ୍ଦ୍ରତା କମ୍ ହୁଏ, ସେଠାରେ ବୃଦ୍ଧି ମଧ୍ଯ କମ୍ ହୁଏ ।
3. ପଶ୍ଚିମସ୍ତିଷ୍କର ଉପରିଭାଗରେ ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ଓ ନିମ୍ନଭାଗରେ ପିନିଆଲ ଗ୍ରନ୍ଥି ଥାଏ ।
4. ମଣିଷଠାରେ 12 ଯୋଡ଼ା କରୋଟି ସ୍ନାୟୁ ଓ 31 ଯୋଡ଼ା ସୁଷୁମ୍ନା ସ୍ନାୟୁ ଥାଏ ।
5. ଅଗ୍ନାଶୟରୁ ଉଭୟ ହରମୋନ୍ ଓ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ କ୍ଷରଣ ହୁଏ ।
6. ମସ୍ତିଷ୍କ -ମେରୁରସ ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଚାପରୁ ରକ୍ଷାକରେ ।
7. ପ୍ରତି ମିନିଟ୍‌ରେ ମସ୍ତିଷ୍କ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରାୟ 500 ମିଲି ଲି. ରକ୍ତ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ।
8. ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କର ଘ୍ରାଣପାଳି ଭାଗଟି ମନୁଷ୍ୟଠାରେ ଅତି କ୍ଷୀଣ ଭାବେ ରହିଛି ।
9. ପଶ୍ଚ ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କର ଭାଗରେ ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି ରହିଛି ।
10. ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କ 2 ଯୋଡ଼ା ବର୍ତ୍ତୁଳ ନିଦା ପିଣ୍ଡକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।
11. ମଧ୍ଯ ମସ୍ତିଷ୍କର ଉପର ଦୁଇଟି ପିଣ୍ଡ ଶ୍ରବଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରତିକ୍ଷେପକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
12. ମସ୍ତିଷ୍କର ପିଣ୍ଡଚତୁଷ୍କ ଅଂଶ ସନ୍ତୁଳନ ଓ ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷା କରେ ।
13. ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀରର ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡର ଲମ୍ବ 45 ସେ.ମି. ।
14. ମନୁଷ୍ୟଠାରେ 31 ଯୋଡ଼ା ସୁଷୁମ୍ନା ସ୍ନାୟୁ ରହିଛି ।
15. ମାନବ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ରକୁ ଆମେ 4 ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିପାରିବା ।
16. ପିଣ୍ଡଚତୁଷ୍କ ଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କର ଅଂଶବିଶେଷ ଅଟେ ।
17. ସୁଷୁମ୍ନା ସ୍ନାୟୁ ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡରୁ ବାହାରିଥାଏ ।

Answers
1. (✓)
2. (✗)
3. (✗)
4. (✓)
5. (✓)
6. (✓)
7. (✗)
8. (✓)
9. (✓)
10. (✓)
11. (✗)
12. (✗)
13. (✓)
14. (✓)
15. (✗)
16. (✗)
17. (✔)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ପ୍ରଥମ ଯୋଡାର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଦ୍ଵିତୀୟଟିରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ବାମନତା : ଗ୍ରୋଥ୍ ହରମୋନ୍	ରୂପାନ୍ତରଣ :
ଡିମ୍ବାଶୟ କଷ୍ଟୋକେନ	ଶୁକ୍ରାଶୟ :
ଫୁଲ ଝଡ଼ିବା : ଏଥୁଲିନ୍‌	ଫୁଲ ଧରିବା :
ଏଡ୍ରିନାଲ ଗ୍ରନ୍ଥି : ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ	ଯକୃତ୍ :
ଚେର : ଅନୁକୂଳ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ	କାଣ୍ଡ :

Answers

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ବାମନତା : ଗ୍ରୋଥ୍ ହରମୋନ୍	ରୂପାନ୍ତରଣ : ଥାଇରକସିନ୍,
ଡିମ୍ବାଶୟ କଷ୍ଟୋକେନ	ଶୁକ୍ଳାଶୟ : ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍
ଫୁଲ ଝଡ଼ିବା : ଏଥୁଲିନ୍‌	ଫୁଲ ଧରିବା : ଫ୍ଲୋରିଜେନ ଓ
ଏଡ୍ରିନାଲ ଗ୍ରନ୍ଥି : ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ	ଯକୃତ୍ : ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି
ଚେର : ଅନୁକୂଳ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ	କାଣ୍ଡ : ପ୍ରତିକୂଳ ଜ୍ୟାନବର୍ତ୍ତନ

 

2. ‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ମଣିଷ : ଦୂର୍ବଳଘ୍ରାଣ ପାଳି	କୁକୁର :
ଏଡ୍ରିନାଲ : 2	ଅଗ୍ନାଶୟ :
ପିଟୁଇଟାଲୀ : ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ	ଲାଳଗ୍ରନ୍ଥି :
ଅକ୍‌ସିନ୍‌ : ବୃଦ୍ଧିକାରକ ହରମୋନ୍	ଏଥିଲିନ୍ :
GH ହ୍ରାସ : ବାମନତା	GH ବୃଦ୍ଧି :

Answers

‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ମଣିଷ : ଦୂର୍ବଳଘ୍ରାଣ ପାଳି	କୁକୁର : ଭକତ ଘ୍ରାଣପାଳି
ଏଡ୍ରିନାଲ : 2	ଅଗ୍ନାଶୟ : 1
ପିଟୁଇଟାଲୀ : ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ	ଲାଳଗ୍ରନ୍ଥି : ବାହ୍ୟସ୍ରାବୀ
ଅକ୍‌ସିନ୍‌ : ବୃଦ୍ଧିକାରକ ହରମୋନ୍	ଏଥୁଲିନ୍‌: ବୃଦ୍ଧିହାସକ ହରମୋନ
GH ହ୍ରାସ : ବାମନତା	GH ବୃଦ୍ଧି : ଅତିକାୟତ

 

3 ‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ମସ୍ତିଷ୍କ : ଖପୁରି	ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ୍ :
ଖାଇବା : ଐତ୍ମିକ କ୍ରିୟା	ଖାଦ୍ୟ ପରିପାକ :
ମସ୍ତିଷ୍କ : କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର	କ୍ରାନିଆଲ୍ ସ୍ନାୟୁ :
ନାଳଯୁକ୍ତ : ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି	ନାଳବିହୀନ :
ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି : ଏନ୍‌ଜାଇମ୍	ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି :

Answers

‘କ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍
ମସ୍ତିଷ୍କ : ଖପୁରି	ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ : ମେରୁଦଣ୍ଡ
ଖାଇବା : ଐତ୍ମିକ କ୍ରିୟା	ଖାଦ୍ୟ ପରିପାକ : ଅନୈଚ୍ଛିକ
ମସ୍ତିଷ୍କ : କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର	କ୍ରାନିଆଲ୍ ସ୍ନାୟୁ : ପ୍ରାନ୍ତୀୟ
ନାଳଯୁକ୍ତ : ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି	ନାଳବିହୀନ : ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥୀ
ବହିଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି : ଏନ୍‌ଜାଇମ୍	ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି : ହର୍‌ମୋନ

Multiple Choice Questions (Mcqs) With Answers

1. ମଣିଷ ଶରୀରରେ କେତେ ଯୋଡ଼ା କରୋଟି ସ୍ନାୟୁ ଅଛି ?
(A) 31
(C) 10
(B) 15
(D) 12
Answer
(D) 12

2. ଘ୍ରାଣ ପାଳି କେଉଁ ଅଂଶରେ ଥାଏ ?
(A) ମଧ୍ୟ ମସ୍ତିଷ୍କ
(B) ଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କ .
(C) ପଶ୍ଚ ମସ୍ତିଷ୍କ
(D) ସୁଷୁମ୍ନା କାଣ୍ଡ
Answer
(B) ଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କ .

3. କେଉଁଥ img ହୁ ଏ ?
(A) ଡିମ୍ବାଶୟ
(B) ଶୁକ୍ରାଶୟ
(C) ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟ
(D) ଯକୃତ
Answer
(C) ଅଗ୍ନ୍ୟାଶୟ

4. ବୃକ୍‌କରୁ କ୍ଷରିତ କେଉଁ ହରମୋନ୍ ଲୋହିତ ରକ୍ତ କଣିକା ତିଆରିରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ?
(A) ଅକ୍‌ସିଟୋସିନ୍
(B) ଏରିଥ୍ରୋପୋଏଟିନ୍
(C) ଭାସୋପ୍ରେସିନ୍
(D) ମେଲାଟୋନିନ୍
Answer
(B) ଏରିଥ୍ରୋପୋଏଟିନ୍

5. କେଉଁ ହରମୋନ୍ ଉଭିଦ କୋଷ ବିଭାଜନ ହାର ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ ?
(A) ଅକ୍‌ସିନ୍
(B) ଜିବରେଲିନ୍
(C) ସାଇଟୋକାଇନିନ୍
(D) ଆକ୍‌ସିସିକ୍ ଏସିଡ଼
Answer
(C) ସାଇଟୋକାଇନିନ୍

6. କେଉଁଟି ମସ୍ତିଷ୍କର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଅଂଶ ?
(A) ମଧ୍ଯ ମସ୍ତିଷ୍କ
(B) ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ
(C) ଅଗ୍ରପଶ୍ଚ ମସ୍ତିଷ୍କ
(D) ଅନୁ ମସ୍ତିଷ୍କ
Answer
(B) ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ

7. କେଉଁଟି ଏକ ରାସାୟନିକ ସ୍ନାୟବିକ ସଞ୍ଚାରକ ?
(A) ଡେଡ୍ରାଇଟ୍
(B) ଆକ୍‌ସନ୍
(C) ଏସିଟିଲ୍ କୋଲିନ୍
(D) ସିନାପ୍‌
Answer
(C) ଏସିଟିଲ୍ କୋଲିନ୍

8. କେଉଁଟିରୁ ଏନ୍‌ଜାଇମ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ?
(A) ପିଟୁଇଟାରୀ ଗ୍ରନ୍ଥି
(B) ପ୍ରୋଲାକ୍ଟିନ୍‌
(C) ଲାଳ ଗ୍ରନ୍ଥି
(D) ପାରାଥାଇରଏଡ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି
Answer
(C) ଲାଳ ଗ୍ରନ୍ଥି

9. କେଉଁଟି ବୃଦ୍ଧି ହ୍ରାସକ ?
(A) ଫ୍ଲୋରିଜେନ୍
(B) ସାଇଟୋକାଇନିନ
(C) ଏଥୁଲିନ୍
(D) ଅକ୍‌ସିନ୍
Answer
(C) ଏଥୁଲିନ୍

10. ମସ୍ତିଷ୍କର ବାହ୍ୟ ଆବରଣକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ମେନିଞ୍ଜେସ
(B) ହାଇପୋଥାଲାମସ୍
(C) ମସ୍ତିଷ୍କ ମେରୁରସ
(D) ମସ୍ତିଷ୍କ ନିଳୟ
Answer
(A) ମେନିଞ୍ଜେସ

11. କେଉଁଟି ଶରୀରର ଆୟନ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରେ ?
(A) ସ୍ନେହସାର
(C) ଶ୍ଵେତସାର
(B) ଧାତୁସାର
(D) ଜୀବସାର
Answer
(B) ଧାତୁସାର

12. ସ୍ନାୟୁ କୋଷର କେଉଁଠାରୁ ଏସିଟିଲ୍ କୋଲିନ୍‌ର କ୍ଷରଣ ହୁଏ ?
(A) ଡେଡ୍ରାଇଟ୍
(B) ସେଲ୍‌ବଡ଼ି
(C) ନ୍ୟଷ୍ଟି
(D) ଆକ୍‌ସନ୍‌ର ଶେଷଭାଗ
Answer
(D) ଆକ୍‌ସନ୍‌ର ଶେଷଭାଗ

13. କେଉଁ ପ୍ରାଣୀର ଦୁଇଟି ଶୁକ୍ରାଶୟ ଶରୀର ଭିତରେ ଥାଏ ?
(A) ବାଘ
(B) ମାଙ୍କଡ଼
(C) ହାତୀ
(D) ଘୋଡ଼ା
Answer
(C) ହାତୀ

14. କେଉଁଟି ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କର ଅଂଶ ନୁହେଁ ?
(A) ଘ୍ରାଣପାଳି
(B) ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ
(C) ଅନୁମସ୍ତିଷ୍କ
(D) ପଶ୍ଚଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କ
Answer
(C) ଅନୁମସ୍ତିଷ୍କ

15. ଆମ ପାଟିରେ କେତେ ଯୋଡ଼ା ଲାଳଗ୍ରନ୍ଥି ଅଛି ?
(A) 1
(C) 3
(B) 2
(D) 4
Answer
(C) 3

16. ଶ୍ଵାସନଳୀର ଦ୍ଵାରକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ଗଲେଟ୍
(B) କପାଟିକା
(C) ଗ୍ଲଟିସ୍
(D) ଶ୍ଳେଷ୍ମକ ଝିଲ୍ଲୀ
Answer
(C) ଗ୍ଲଟିସ୍

17. କେଉଁ ଫାଇଟୋ ହରମୋନ୍ ବୃଦ୍ଧିହ୍ରାସକ ?
(A) ସାଇଟୋକାଇନିନ୍
(B) ଅକ୍‌ସିନ୍
(C) ଜିବରେଲିନ୍
(D) ଏଥୁଲିନ୍
Answer
(D) ଏଥୁଲିନ୍

1. ଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ ନାମ ଲେଖ୍ ସେଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-
ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ : ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କରେ ଘ୍ରାଣପାଳି, ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ ଓ ପଶ୍ଚଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ ରହିଛି ।

• ଘ୍ରାଣପାଳି : ଏହା ମନୁ ଷ୍ୟଠାରେ ଅତି କ୍ଷୀଣିଭାବରେ ରହିଥ‌ିବାରୁ ମନୁଷ୍ୟର ଘ୍ରାଣପାଳି ଦୁର୍ବଳ ।
• ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ : ଏହା ମସ୍ତିଷ୍କର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଅଂଶ । ଏହାର ଉପରିଭାଗ ବହୁଳଭାବରେ ଭାଙ୍ଗଯୁକ୍ତ । ଆମର ସ୍ମରଣ ଶକ୍ତି ଏହି ଭାଙ୍ଗ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
• ଏହା ତାପ, ଚାପ, ଯନ୍ତ୍ରଣା, କଷ୍ଟ, ସ୍ପର୍ଶ ପରି କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଚିନ୍ତାଶକ୍ତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
• ପଶ୍ଚଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କ : ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ଆମ ଶରୀରର ହୃଦ୍ୱନ୍ଦନ ରକ୍ତଚାପ, ନିଦ୍ରା, ଭୟ, ରାଗ, ଆନନ୍ଦ ଇତ୍ୟାଦି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

2. ଏଡ଼ିନୋ ହାଇପୋଫାଇସିସ୍‌ରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନ୍‌ର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଗ୍ରୋଥ୍ ହରମୋନ୍ (GH) – ଏହା ଶରୀରର ବାଲ୍ୟାବସ୍ଥାରେ ଏହାର କ୍ଷରଣ କମ୍ ହେଲେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଶରୀର ବାମନ ପ୍ରାୟ ହୁଏ । ଏହାକୁ ବାମନତା କହନ୍ତି । କ୍ଷରଣ ଅଧିକ ହେଲେ ବ୍ୟକ୍ତି 8 ରୁ 9 ଫୁଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଚ୍ଚ ହୁଏ । ଏହାକୁ ଅତିକାୟତ୍ଵ କୁହାଯାଏ ।
• ପ୍ରୋଲାକ୍ଟିନ୍ (PRI) – ଏହା ମାଆର ସ୍ତନ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥି ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଏ । ଫଳରେ ଶିଶୁ ପାଇଁ କ୍ଷୀର ତିଆରି ହୁଏ ।
• ଫଲିକଲ ଷ୍ଟିମୁଲେଟିଙ୍ଗ୍ ହରମୋନ୍ (FSH) – ଏହି ହରମୋନ୍ ଡିମ୍ବାଶୟ ପୁଟିକାର ବୃଦ୍ଧି କରାଏ ।
• ଲିଉଟିନାଇଜିଙ୍ଗ୍ ହରମୋନ୍ (LH) – ଏହା ଡିମ୍ବୋଦୟ କରାଇ ଡିମ୍ବାଶୟରୁ ଡିମ୍ବାଣୁ ବାହାର କରିବାରେ ସହାୟକ ହୁଏ ।
• ଥାଇରଏଡ୍ ଷ୍ଟିମୁଲେଟିଙ୍ଗ ହରମୋନ୍ (TSH) – ଥାଇରଏଡ୍ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ ଥାଇରକ୍‌ସିନ୍ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରଣକୁ ଏହା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
• ଏଡ଼ିନୋକର୍ଟିକୋଟ୍ରଫିକ୍ ହରମୋନ୍ (ACTH) – ଏହି ହରମୋନ୍ ଆଡ୍ମିନାଲ୍ ଗ୍ରନ୍ଥିର କ୍ଷରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

1. ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟାର ପଦ୍ଧତି ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
-ଉ

• ମସ୍ତିଷ୍କ ବା ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ଦ୍ବାରା ପରିଚାଳିତ ସ୍ଵତଃପ୍ରବୃତ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।
• ଆମ ଶରୀରରେ ସମ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା ସବୁଠାରୁ ସରଳ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟାରେ ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ, ଗୋଟିଏ ସଂଜ୍ଞାବହ ସ୍ନାୟୁ ଓ ଗୋଟିଏ ଆଜ୍ଞାବହ ସ୍ନାୟୁ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।
• ସଂଜ୍ଞାବହ ସ୍ନାୟୁ ଗ୍ରାହୀ ଅଙ୍ଗରୁ ଆବେଗ ଆଣି ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡରେ ପହଞ୍ଚାଏ ।
• ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ଖବର ଗ୍ରହଣକରି ତୁରନ୍ତ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଏ ।
• ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ସଂଜ୍ଞାବହ ସ୍ନାୟୁ ଓ ଗୋଟିଏ ଆଜ୍ଞାବହ ସ୍ନାୟୁ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଏକକ ସିନାପ୍‌ଟିକ୍ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କୁହାଯାଏ ।
• ଶରୀରରେ ସଂଜ୍ଞାବହ ସ୍ନାୟୁ, ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ଓ ଆକାରରେ ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ପ୍ରତିକ୍ଷେପ ଚାପ କୁହାଯାଏ ।

2. ସ୍ଵୟଂକ୍ରିୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର କ’ଣ ଓ ଏହା କିପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ?
ଊ-

• ଆମ ଅଜ୍ଞାତସାରରେ ଆପେ ଆପେ ଶରୀର ଭିତରେ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ହୃଦ୍‌ସ୍ପନ୍ଦନ, ରେଚନ, ଖାଦ୍ୟ ପରିପାକ, ରକ୍ତସଞ୍ଚାଳନ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ କ୍ଷରଣ ପରି ଅନେକ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦିତ ହୁଏ ।
• ଶରୀର ମଧ୍ୟରେ ଆପଣାଛାଏଁ ସମ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବା ଏହିସବୁ କ୍ରିୟାକୁ ଅନୈଚ୍ଛିକ କ୍ରିୟା କହନ୍ତି ।
• ଆମ ଶରୀରରେ ସବୁପ୍ରକାର ଅନୈଚ୍ଛିକ କ୍ରିୟା ସ୍ବୟଂକ୍ରିୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ସ୍ବୟଂକ୍ରିୟ ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ରହିଛି ।

3. ଡିମ୍ବାଶୟରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
ଊ-

• ସ୍ତ୍ରୀ ଉଦର ଗହ୍ଵରର ନିମ୍ନ ଅଂଶରେ ଏକ ଯୋଡ଼ା ଡିମ୍ବାଶୟ ଅଛି । ଡିମ୍ବାଶୟରୁ ଇବ୍ରୋଜେନ୍ ଓ ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟିରନ୍ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଇଣ୍ଟ୍ରୋଜେନ୍ ହରମୋନ୍ ର ପ୍ରଭାବରେ ବାଳିକାମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ ସ୍ତ୍ରୀ-ଗୌଣ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖା ଯାଏ । ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟି ରନ୍ ଲକ୍ଷଣ ମାନ ଦେଖାଯାଏ । ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟି ର ନ୍ ହୁଏ ।
• ଗର୍ଭଧାରଣରେ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଗର୍ଭାବସ୍ଥାର ହରମୋନ୍ କୁହାଯାଏ ।

4. ଏକ ସାମୟିକ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥିର ନାମ ଓ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।

• ଭୃଣବନ୍ଧ ମାଆ ଓ ଗର୍ଭାଶୟସ୍ଥ ଶିଶୁ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଏକ ଜୈବ ସଂଯୋଗ । ଏହା ଏକ ସାମୟିକ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ଗ୍ରନ୍ଥି ।
• ଏଥରୁ କୋରିଓନିକ୍ ଗୋନାଡୋଟ୍ରଫିକ୍ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଗର୍ଭାବସ୍ଥାରେ ମହିଳାଙ୍କ ମୂତ୍ର ସହିତ ମିଶି ଏହି ହରମୋନ୍ ଶରୀର ବାହାରକୁ ଆସେ । ଏହି

5. ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ ହରମୋନ୍‌ର ଉତ୍ପତ୍ତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।

• ଆମ ଶରୀରର ଶୁକ୍ରାଶୟ ଥଳି ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଶୁକ୍ରାଶୟ ରହିଛି । ଶୁକ୍ରାଶୟ ମଧ୍ୟରେ ଲେଡ଼ିଗ୍ କୋଷରୁ ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଯୁବକ୍ରାନ୍ତି ସମୟରେ ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ ପ୍ରଭାବରେ ବାଳକ ଶରୀରରେ ପୁରୁଷ ଗୌଣ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଯାଏ । ଯଥା – ନିଶ ଓ ଦାଢ଼ି ଉଠିବା ଏବଂ ସ୍ଵର ପାକଳ ହେବା ଇତ୍ୟାଦି ।
• ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ ଶୁକ୍ରାଣୁ ଉତ୍ପତ୍ତିରେ ମଧ୍ୟ ସହାୟକ ହୁଏ । ଏହାର ଅଭାବରେ ନପୁଂସକତା ଦେଖାଯାଏ ।

6. ଡାଇବେଟିସ୍ ଇନ୍‌ସିପିଡ଼ସ୍ ବା ବହୁମୂତ୍ର ରୋଗ କ’ଣ ?
ଭ-

• ଭାସୋପ୍ରୋସିନ୍ ନାମକ ଏକ ହରମୋନ୍ ପୁନଃ ଶୋଷଣ ହୁଏ। ଏଥ‌ିପାଇଁ ଏହିହରମୋନ୍ ଅନ୍ୟନାମ ଏଣ୍ଟି ଡାଇୟୁରେଟିକ୍ ହରମୋନ୍ ।
• ଯଦି ପି ଟୁ ଇଟାରି ରୁ ଅଳ୍ପ ପରି ମାଣର ଭାସୋପ୍ରେସିନ୍ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରଣ ହୁଏ ସେହି ବ୍ୟକ୍ତି ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ପାଖାପାଖୁ 20 ଲିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପରିସ୍ରା କରେ ।
• ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ଡାଇବେଟିସ୍ ଇନ୍‌ସିପିଡ଼ସ୍ ବା ବହୁମୂତ୍ର ରୋଗ କୁହାଯାଏ । ଏହା ମଧୁମେହଠାରୁ ଅଲଗା ।

7. ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନା କ’ଣ ? ଏହା ଫଳରେ ଉଭିଦରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ ବର୍ଦ୍ଧନ କର ।
ଊ-

• ଆଲୋକ, ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ, ଜଳ, ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ପ୍ରଭୃତି ବାହ୍ୟ ଉଦ୍ଦୀପନା କାଣ୍ଡ, ଚେର, ପତ୍ରର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କ୍ଷରଣ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ।
• ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁକୁ ପୃଥ‌ିବୀର କେନ୍ଦ୍ରଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥାଏ । ଏହି ବଳ ପ୍ରଭାବରେ ଉଭିଦ ବା ଏହାର ଅଂଶବିଶେଷ ମାଟି ତଳକୁ ଗତି କରିଥାଏ । ଏହାକୁ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ ବା ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ଅନୁବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
• ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ ପ୍ରଭାବରେ ଉଭିଦର ଚେର ଓ ମୂଳ ପୃଥ‌ିବୀର କେନ୍ଦ୍ର ଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ଅନୁକୂଳ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
• ଉଭିଦର କାଣ୍ଡ ଚେରର ବିପରୀତ ଦିଗକୁ ଗତିକରେ । ଏହାକୁ ପ୍ରତିକୂଳ ଜ୍ୟାନୁବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ ।
• ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ବଳ କାଣ୍ଡ, ଚେର ଓ ପତ୍ରର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଫଳରେ ସେଠାରେ ହରମୋନ୍ କ୍ଷରଣ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ଓ ହୋଇଥାଏ ।

8. ସ୍ନାୟୁକୋଷର ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଊ-

9. ମସ୍ତିଷ୍କର ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଊ-

10. ସିନାପସ୍‌ର ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଊ-

11. ପ୍ରତିକ୍ଷେପକ୍ରିୟାର ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
ଊ-

12. ମାନବ ଶରୀରରେ ଅନ୍ତଃସ୍ରାବୀ ତନ୍ତ୍ରର ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।

1. ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭଦ ଶରୀରରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ୱୟ କିପରି ହୋଇଥାଏ ?
ଊ-

• ଉଦ୍ଭଦରେ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ବୟ ହୋଇଥାଏ ।
• ପ୍ରାଣୀ ଶରୀରରେ ସ୍ନାୟବିକ ଉଭୟ ପଦ୍ଧତିରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ସମନ୍ଵୟ ହୋଇଥାଏ ।

2. ପ୍ରତିକୂଳ ଓ ଅନୁକୂଳ ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ କ’ଣ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ ଉଭିଦମାନଙ୍କର ଏକ ବିଶେଷ ଲକ୍ଷଣ । ଉଭିଦର କାଣ୍ଡ ଆଲୋକ ଆଡ଼କୁ ଗତି କରିଥାଏ । ଏହାକୁ ଅନୁକୂଳ ଆଲୋକାନୁବର୍ତ୍ତନ କହନ୍ତି ।
• ଉଭିଦର ଚେର ଆଲୋକର ବିପରୀତ ଦିଗକୁ ଉଭିଦର ଚେର ଆଲୋକର ବିପରୀତ ଦିଗକୁ କୁହାଯାଏ ।

3. ଫ୍ଲୋରିଜେନ୍ ଓ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ ହରମୋନର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ-

• ଫ୍ଲୋରିଜେନ୍ ଏକ ହରମୋନ୍ ଯାହା ଉଦ୍ଭଦର ଅଗ୍ରଭାଗକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ଫୁଲ ଧରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
• ଉଦ୍ଭଦରେ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ୍ ନାମକ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବର୍ଷ କଣା ହରମୋନ ସହିତ ରହିଥାଏ । ଫ୍ଲୋରିଜେନ୍ ଓ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ ଉଦ୍ଭଦରେ ଫୁଲ ଧରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

4. ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କର ଦୁଇଯୋଡ଼ା ବର୍ତ୍ତୁଳ ନିଦାପିଣ୍ଡର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଊ-

• ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଯୋଡ଼ା ପିଣ୍ଡ ମଧ୍ୟରୁ ଉପର ଦୁଇଟି ପିଣ୍ଡ ଦୃଷ୍ଟି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରତିକ୍ଷେପକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାଏ ।
• ନିମ୍ନଭାଗରେ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ପିଣ୍ଡ ଶ୍ରବଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରତିକ୍ଷେପକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥାନ୍ତି ।

5. ଉଦ୍ଭଦର କାଣ୍ଡର ବୃଦ୍ଧି ଉପରେ ହରମୋନ୍ ର ପ୍ରଭାବ କ’ଣ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଗୋଟିଏ ଗଛକୁ ସମାନ୍ତର ଭାବରେ ରଖୁଲେ ହରମୋନ୍‌ର ସାନ୍ଦ୍ରତା କାଣ୍ଡର ନିମ୍ନ ଅଂଶରେ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ଏବଂ ଏଠାରେ ବୃଦ୍ଧି ଅଧିକ ହୁଏ ।
• କାଣ୍ଡର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବଭାଗରେ ହରମୋନ୍‌ର ସାନ୍ଦ୍ରତା କମ୍ ହେବାରୁ ସେଠାରେ ବୃଦ୍ଧି କମ୍ ହୁଏ । କାଣ୍ଡ ବୃଦ୍ଧିରେ ଏହି ଅସମାନତା ଯୋଗୁଁ କାଣ୍ଡଟି ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ହୋଇଥାଏ ।

6. ମୂଳର ବୃଦ୍ଧି ଉପରେ ହରମୋନ୍‌ର ପ୍ରଭାବ କ’ଣ ଲେଖ ।
ଊ-

• ମୂଳର ଯେଉଁ ଅଂଶରେ ହରମୋନ୍‌ର ସାନ୍ଦ୍ରତା କମ୍ ସେଠାରେ ବୃଦ୍ଧି ଅଧିକ ହୁଏ ଏବଂ ଯେଉଁଠାରେ ଗତିକରେ ଅର୍ଥାତ୍ ଆଲୋକଠାରୁ ଦୂରରେ ହ୍ରାସ ପାଏ ।
• ଫଳରେ ମୂଳର ବୃଦ୍ଧି କାଣ୍ଡ ବୃଦ୍ଧିର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ମୂଳ ଭୂପୃଷ୍ଠ ଆଡ଼କୁ ବଙ୍କେଇ ଯାଇଥାଏ ।

7. ସୁଷୁମ୍ନାଶୀର୍ଷକର ଅବସ୍ଥିତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଏହା ଅନୁ ମସ୍ତିଷ୍କ ପଛକୁ ରହିଥାଏ । ଆମ ଶରୀରର ଶ୍ଵାସକେନ୍ଦ୍ର ଓ ହୃତ୍‌କେନ୍ଦ୍ର ।
• ଏହା ରକ୍ତଚାପ, ଛିଙ୍କ, ବାନ୍ତି, କାଶ, ଖାଦ୍ୟ ଗିଳିବା ପରି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।

8. ସୁଷୁମ୍ନାକାଣ୍ଡର ଦୁଇଟି କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଏହା ମଧ୍ୟଦେଇ ଶରୀରର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶରୁ ସଂଗୃହୀତ ବାର୍ତ୍ତା ମସ୍ତିଷ୍କକୁ ଯାଏ ଏବଂ ମସ୍ତିଷ୍କରୁ ପ୍ରେରିତ ଆଦେଶ ଶରୀରର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଅଙ୍ଗ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚେ ।
• ଏହା ମସ୍ତିଷ୍କ ବିନା ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ହେଉଥ‌ିବା କାର୍ଯ୍ୟ ବା ପ୍ରତିକ୍ଷେପ କ୍ରିୟା କରିଥାଏ ।

9. ଡାଇବେଟିସ୍ ଇନ୍ ସିପିଡସ୍ ଓ ଡାଇବେଟିସ୍ ମେଲିଟସ୍ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-

• ଯଦି କୌଣସି କାରଣବଶତଃ ପିଟୁଇଟାରିରୁ ଅଳ୍ପ ପରିମାଣର ଭାସୋପ୍ରେସିନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ, ତେବେ ସେହି ବ୍ୟକ୍ତି ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ପାଖାପାଖ୍ 20 ଲିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପରିସ୍ରା କରେ । ଏହି ଅବସ୍ଥାକୁ ଡାଇବେଟିସ୍ ଇନ୍ସିପିଡସ୍ ବା ବହୁମୂତ୍ର ରୋଗ କୁହାଯାଏ ।
• ଇନ୍‌ ସୁଲିନ୍‌ ର ଅଭାବରେ ରକ୍ତରେ ଶର୍କରା ପରିମାଣ ବଢ଼ିଗଲେ ଡାଇବେଟିସ୍ ମେଲିଟସ୍ ବା ମଧୁମେହ ରୋଗ ହୋଇଥାଏ ।

10. ଅକ୍‌ସିର କାର୍ଯ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
ଊ-

• ଏହି ହରମୋନ୍ ଜୀବକୋଷର ବୃଦ୍ଧି, ଫୁଲ ଓ ଫଳର ଗଠନ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ ।
• ଏହା ଉଦ୍ଭଦର ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
• ଏହି ହରମୋନ୍ ଉଦ୍ଭିଦର ଶାଖା ଓ କାଣ୍ଡର ବୃଦ୍ଧିରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

11. ଏଡ୍ରି ନାଲ୍‌ କୁ ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି କୁହାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଊ-

• ଏଡ୍ରିନାଲ ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ହର୍‌ ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ଓ ସେଥୁମଧ୍ୟରୁ ଏଡ୍ରି ନାଲି ନ୍ ହରମୋନ ଅନ୍ୟତମ ଅଟେ ।
• ଏହି ହରମୋନ୍ ଆକସ୍ମିକ ଆଘାତ, ଭୟ, ଅବଶ ଓ ଉତ୍ତେଜିତ ଅବସ୍ଥାରେ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଉପରୋକ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟମାନଙ୍କ ଯୋଗୁ ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥିକୁ ‘ଆପଦକାଳୀନ ଗ୍ରନ୍ଥି’ କୁହାଯାଏ ।

12. ଲାଜକୁଳୀ ଲତାରେ କି ପ୍ରକାର ଗତି ଦେଖାଯାଏ ?
ଉ-

• ଲାଜକୁଳୀ ଲତାର ଡାଳ କିମ୍ବା ପତ୍ରକୁ ଛୁଇଁଦେବା ମାତ୍ରେ ଲତାରେ ଥ‌ି ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ନଇଁଯାଇ ଝାଉଁଳି ପଡ଼େ ।
• ସ୍ପର୍ଶ ପ୍ରତି ଅନୁକ୍ରିୟା ପ୍ରଦର୍ଶନ ସ୍ୱରୂପ ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଜାକି ହୋଇଯା’ନ୍ତି ।
• ଲାଜକୁଳୀ ଲତାର ଏହି ଗତିକୁ ଅନ୍ତକୁଞ୍ଚନ ଗତି କୁହାଯାଏ ।
• ଏହା ସ୍ପର୍ଶଜନିତ ଉଦ୍ଦୀପନାର ଏକ ବିଶେଷ ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।

13. ମସ୍ତିଷ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶର ନାମ ଲେଖ ।
(i) ମସ୍ତିଷ୍କ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ, ଯଥା-

• ଅଗ୍ର ମସ୍ତିଷ୍କ,
• ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କ ଓ
• ପଶ୍ଚିମସ୍ତିଷ୍କ ।

(ii) ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କରେ

• ଘ୍ରାଣପାଳି
• ପ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ ଓ
• ପଶ୍ଚଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କ ରହିଥାଏ ।

(iii) ମଧ୍ୟମସ୍ତିଷ୍କ 4ଗୋଟି ବର୍ତ୍ତୁଳ ପିଣ୍ଡଚତୁଷ୍କକୁ ନେଇ ଗଠିତ ।

(iv) ପଶ୍ଚ ମସ୍ତିଷ୍କରେ

• ଅନୁ ମସ୍ତିଷ୍କ ଓ
• ସୁଷୁମ୍ନାଶୀର୍ଷକ ରହିଥାଏ ।

14. ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ଗ୍ରନ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାନ ଓ ଏଥିରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଲେଖ ।

• ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କରେ ଥ‌ିବା ଥାଲାମସ୍‌ର ନିମ୍ନଭାଗରେ ଏବଂ ପି ଟୁ ଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥି ର ଉପର କୁ ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ଅବସ୍ଥିତ ।
• ହାଇପୋଥୋଲାମସ୍ତୁରୁ କେତେକ ରିଲିଜିଙ୍ଗ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ ଏବଂ ଇନ୍‌ହିବିଟିଙ୍ଗ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଏହି ହରମୋନ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥିର କ୍ଷରଣ କ୍ଷମତାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି ।

15. ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାନ ଓ ଏଥିରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ପିଟୁଇଟାରି ଗ୍ରନ୍ଥି ହାଇପୋଥାଲାମସ୍ ସହିତ ଏକ ଛୋଟ ବୃନ୍ତ ସାହାଯ୍ୟରେ ଲାଗିରହିଥାଏ । ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥି ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ଖଣ୍ଡକୁ ନେଇ ଗଠିତ, ଯଥା

• ଏ ଡ ନି । ହ । ଇ. ପ। ଫ । ଇ ସଁ ସ (Adenohypophysis) img ହରମୋନ୍ – GH, PRL, FSH, LH, TSH, ACTH]
• ନ ଉ ର । ହ । ଇ ପ। ଫ । ଇ ସଁ ସ, (Neurohypophysis) img ହରମୋନ୍ – ଅକ୍‌ସିଟୋସିନ୍, ଭାସୋପ୍ରେସିନ୍]

16. ପିନିଆଲ ଗ୍ରନ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାନ ଓ ଏଥ‌ିରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖ ।
ଉ-

• ପିନିଆଲ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି ଅଗ୍ରମସ୍ତିଷ୍କର ଛାତରେ ରହିଥାଏ ।
• ଏହା ଆକାରରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଛୋଟ ଓ ଓଜନ ମାତ୍ର 150 ମିଲିଗ୍ରାମ୍ ଅଟେ ।
• ଏଥୁରୁ ମେଲାଟୋନିନ୍ ନାମକ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଏହାର ପ୍ରଭାବ ଡିମ୍ବୋତ୍ସର୍ଗ ଓ ନିଦ୍ରା ଉପରେ ପଡ଼ିଥାଏ । ଏହା ଶରୀରର ‘ଜୈବିକ ଘଡ଼ି’ ଭାବେ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକରେ ।

17. ଥାଇରାଏଡ଼ ଗ୍ରନ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାନ ଓ ଏଥୁରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନ୍‌ର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖ ।
ଉ-

• ଥାଇରଏଡ୍ ଗ୍ରନ୍ଥି ବେକର ତଳ ଭାଗରେ, ଶ୍ଵାସନଳୀର ଉଭୟ ପଟରେ ଠିକ୍ ସ୍ୱରପେଟିକାର ପଛକୁ ରହିଥାଏ ।
• ଏଥିରୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଥାଇରକ୍‌ସିନ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଏହା ଶରୀରର ବିଭିନ୍ନ କୋଷର ଅମ୍ଳଜାନ ଶରୀରରେ ଅଧିକ ଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହା ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

18. ଶୁକ୍ରାଶୟ ଗ୍ରନ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାନ ଓ ଏଥୁରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନ୍‌ର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖ ।
ଊ-

• ଆମ ଶରୀରର ଶୁକ୍ରାଶୟ ଥଳି ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଶୁକ୍ରାଶୟ ରହିଥାଏ ।
• ଶୁକ୍ରାଶୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଲେଡ଼ିଗ୍ କୋଷରୁ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଯୁବକ୍ରାନ୍ତି ସମୟରେ ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍‌ର ପ୍ରଭାବରେ ଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଯାଏ ।
• ଟେଷ୍ଟୋଷ୍ଟିରନ୍ ଶୁକ୍ରାଣୁ ଉତ୍ପତ୍ତିରେ ମଧ୍ୟ ସହାୟକ ଦେଖାଯାଏ ।

19. ଡିମ୍ବାଶୟ ଗ୍ରନ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାନ ଓ ଏଥ‌ିରୁ କ୍ଷରିତ ହରମୋନର ନାମ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖ ।
ଊ-
ସ୍ତ୍ରୀ ଶରୀର ଉଦର ଗହ୍ଵରର ନିମ୍ନ ଅଂଶରେ ଏକ ଯୋଡ଼ା ଡିମ୍ବାଶୟ ରହିଥାଏ ।

• ଡିମ୍ବାଶୟରୁ ଇଷ୍ଟୋଜେନ୍ ଓ ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟିରନ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଇଷ୍ଟ୍ରୋଜେନ୍ ହର୍ ମୋନ୍ ର ପ୍ରଭାବରେ ବାଳିକାମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ ସ୍ତ୍ରୀ-ଗୌଣ ଲିଙ୍ଗୀୟ ଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଯାଏ ।
• ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟିରନ୍ ହର୍‌ମୋନ୍ ଡିମ୍ବୋଦୟ ପରେ ଡିମ୍ବାଶୟରୁ କ୍ଷରିତ ହୁଏ ।
• ଗର୍ଭଧାରଣରେ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ‘‘ଗର୍ଭାବସ୍ଥାର ହର୍‌ମୋନ୍’’ କୁହାଯାଏ ।

20. ଫାଇଟୋହର୍‌ମୋନ୍ ହରମୋନ୍ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-

• ଉଦ୍ଭିଦରେ ଥିବା ହର୍ ମୋନ କୁ ଫାଇଟୋହର୍‌ମୋନ୍ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ପାଞ୍ଚ ପ୍ରକାରର ; ଯଥା- ଜି ବରେଲିନ୍, ସାଇଟୋକାଇନିନ୍, ଏଥ୍ଲିନ୍ ଏବଂ ଅବ୍‌ସିକ୍ ଏସିଡ୍ ।

21. ଫଟୋପିରିୟଡିଜିମ୍ କ’ଣ ସଂକ୍ଷେପରେ ବୁଝାଅ ।
ଉ-

• ଉଭିଦର ଫୁଲ ଧରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆଲୋକର ଅବଧୂ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଏହାକୁ
• ଅନୁ ଧ୍ୟାନ ରୁ ଜଣାଯାଇଛି ଯେ ଉଭିଦ ଆଲୋକାବଧୂ ପାଏ, ସେତେବେଳେ ତା’ର ସହାୟକ ହର୍‌ମୋନ୍ ତିଆରି ହୁଏ ।

22. ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ୍ର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ବିବରଣୀ ଦିଅ ।
ଉ-

• ହର୍ ମୋନ୍ ସହି ତ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ୍ ନାମକ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବର୍ଷକଣା ରହିଥାଏ ।
• ଫ୍ଲୋରି ଜେନ୍‌ ଓ ଫାଇଟୋକ୍ରୋମ୍ ଉଭିଦର ଫୁ ଲ ଧରି ବା। ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

23. ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରକ ହରମୋନ୍ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ-

• ଫାଇଟୋହର୍ ମୋନ୍ ମଧ୍ୟରୁ ଅକ୍‌ସିନ୍, ଜିବରେଲିନ୍ ଓ ସାଇଟୋକାଇନିନ୍ ପ୍ରଭୃତି ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଜିବରେଲିନ୍, ଅକ୍‌ସିନ୍ ପରି ଶାଖା ଓ କାଣ୍ଡର
• ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସାଇଟୋକାଇନିନ୍ କୋଷ ବିଭାଜନର ହାର ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ ଓ ଏହି ହରମୋନ୍ ସାଧାରଣତଃ କ୍ଷି ପ୍ରଭାବେ – ଅଧିକ ପରିମାଣରେ ଉପଲବ୍ଧ ହୁଏ ।

24. ବୃଦ୍ଧିହ୍ରାସକ ହରମୋନ୍ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
ଉ-

• ଉଭିଦର ବୃଦ୍ଧି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବା ବୃଦ୍ଧିରୋଧ ପାଇଁ ଏକ ସଙ୍କେତ ଆବଶ୍ୟକ ।
• କେତେକ ଫାଇଟୋହର୍‌ ମୋନ୍ ଉଦ୍ଭଦର ହରମୋନ୍ ରହିଥା’ନ୍ତି ।
• ଆକ୍‌ସିସିକ୍ ଅମ୍ଳ ଓ ଏଥ୍ନ୍ ଏହାର ଉଦାହରଣ ଅଟନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Odia Solutions Chapter 3 ଭୀମଙ୍କ ସଂଘନାଦ ରଡ଼ି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Odia Solutions Chapter 3 ଭୀମଙ୍କ ସଂଘନାଦ ରଡ଼ି

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନାବଳୀର ଉତ୍ତର

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂ ଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ଏକପଦରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
ଧୃତରାଷ୍ରଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ମରୁତଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ପବନଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ପଣ୍ଡୁଙ୍କ ପୁତ୍ର –
ଅତିତିଙ୍କ ପୁତ୍ର –
କୁନ୍ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର –
Answer:
ଧୃତରାଷ୍ରଙ୍କ ପୁତ୍ର – ଧାର୍ତ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରା
ମରୁତଙ୍କ ପୁତ୍ର – ମାରୁତି
ପବନଙ୍କ ପୁତ୍ର – ପାବନି
ପଣ୍ଡୁଙ୍କ ପୁତ୍ର – ପାଣ୍ଡବ
ଅତିତିଙ୍କ ପୁତ୍ର – ଆଦିତ୍ୟ
କୁନ୍ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର – କୌନ୍ତେୟ

Question ୨।
ନିମ୍ନଲିଖତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
ଶୂଳଧର, ସଂକଟ, ମର୍ତ୍ତ୍ୟ, ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ, ନଳିନୀ, ଯମ, କମଳା, ଭର୍ସନା
Answer:

ଶବ୍ଦ	ପ୍ରତିଶବ୍ଦ
ଶୂଳଧର	ବିଶ୍ଵନାଥ, ପଶୁପତି
ମର୍ତ୍ତ୍ୟ	ପୃଥ‌ିବୀ, ଧରଣୀ
ନଳିନୀ	ପଦ୍ମ, ପଙ୍କଜ
କମଳା	ଲକ୍ଷ୍ମୀ, ବିଷ୍ଣୁପ୍ରିୟା
ସଂକଟ	ବିପଦ, ବିପତ୍ତି
ଅନ୍ତରାଷ	ଆକାଶ, ବ୍ୟୋମ
ପ୍ରମ	ଦଣ୍ଡାଧାର, କାଳାନ୍ତକ
ଭର୍ସନା	ନିନ୍ଦା, ଅପବାଦ

Question ୩ ।
ବ୍ୟାସବାକ୍ୟ ସହ ସମାସର ନାମ ଲେଖ ।
ତ୍ରିଲୋଚନ, କାଳାନଳ, ନବଦୀପ, ସପ୍ତସାଗର, ଭୁଜଦଣ୍ଡ, ଅଜାମ୍ବର
Answer:
ତ୍ରିଲୋଚନ – ତିନି ଲୋଚନ ଯାହାଙ୍କର (ଶିବ) – ବହୁବ୍ରୀହି ସମାସ
କାଳାନଳ – କାଳ ଅଟେ ଅନଳ – ଅଭେଦ କର୍ମଧାରୟ
ନବଦ୍ଵାପ – ନବଦ୍ବାପର ସମାହାର – ଦ୍ୱିଗ୍ନ ସମାସ
ସପ୍ତସାଗର – ସପ୍ତସାଗରର ସମାହାର – ଦ୍ୱିଗୁ ସମାସ
ଭାଙଦଣ୍ଡ – ଭୁଜ ଦଣ୍ଡ ପରି – ଉପମିତ କର୍ମଧାରୟ
ଅଜାମ୍ବର – ଜନ୍ମ ମରଣ ନାହିଁ ଯାହାର – ବହୁବ୍ର।ହି

Question ୪।
ପଠିତ କବିତା ଅବଲମ୍ବନରେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଈଶ୍ବରଂକୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ……………….. ।
(ଖ) ଆସନ କମ୍ପିଲା ଯେ ଦେବ …………………. ।
(ଗ) ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ …………….. ।
(ଘ) ………………….. ରୁ କାଢ଼ିଦେଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
(ଙ) ………………….. ଆସି ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲା ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରେ ।
(ଚ) ………………….. ମାରି ବାହାସ୍ଫୋଟ ଗର୍ଜିଣ ବେଗେ ଉଠି ।
(ଛ) ବୋଇଲୁ ଯେ ଭୀମର ………………….. ପହିବ।
(ଜ) କଦଳୀ ପତ୍ର ପ୍ରାୟେ ……………….. ମହାତମା
Answer:
(କ) ଈଶ୍ବରଂକୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ପବନର ସତା।
(ଖ) ଆସନ କମ୍ପିଲା ଯେ ଦେବ ଶୂଳଧର।
(ଗ) ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ ଉପ୍ରଚାରି।
(ଘ) ଚିରି କୃଟି ରୁ କାଢ଼ିଦେଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
(ଙ) ଅନ୍ତରାଷେ ଆସି ପ୍ରବେଶ ହୋଇଲା ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରେ ।
(ଚ) ବଚ୍ଛସ୍ଥଳେ ମାରି ବାହାସ୍ଫୋଟ ଗର୍ଜିଣ ବେଗେ ଉଠି ।
(ଛ) ବୋଇଲୁ ଯେ ଭୀମର ସାତରତି ପହିବ।
(ଜ) କଦଳୀ ପତ୍ର ପ୍ରାୟେ କମ୍ପଇ ମହାତମା

କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୫।
ସିଂଘନାଦ କ’ଣ ?
Answer:
ସିଂଘନାଦ ମଇଁଷି ସିଂଘରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବାଦ୍ୟ । ଏହି ବାଦ୍ୟ ସଦାସର୍ବଦା ଶିବଙ୍କ ପାଖରେ ଥାଏ । ଶିବ ଭୈରବ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପୃଥ‌ିବୀ ପ୍ରଳୟ ହୁଏ । ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ନେଇ ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣ କରିବାପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରିଥିଲେ । ସେହି ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିଥିଲେ ।

Question ୬ ।
ସହଦେବ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ କ’ଣ ବୋଇଲେ
Answer:
ସହଦେବ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଅର୍ଥାତ୍ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କହିଲେ, କେବଳ ଈଶ୍ଵରଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରି ପବନସୁତ ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାର କରିପାରିବେ ।

Question ୭ ।
ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କ’ଣ କହିଲେ ?
Answer:
ସିଂଘନାଦ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଶିବ ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ପଚାରିବାରୁ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଲେ, ଭୀମ ହେଉଛି ଆମ୍ଭ ପାଇଁ ଉପକ।ରା ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅନେକ ସମୟରେ କପିଳାସ ବିପଦମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ। ପୁନଶ୍ଚ ତୁମ୍ଭେ ଭାମଙ୍କୁ ବିର ଦେବାପାଇଁ ସତ୍ୟ କରିଥିଲେ । ତେଣୁ ଭୀମକୁ ଯଥାଶୀଘ୍ର ସିଂହନାଦ ପ୍ରଦାନ କର।

Question ୮।
ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ହେତୁ ତ୍ରିଲୋଚନ କିଭଳି ବର୍ଭିଥିଲେ ?
Answer:
ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଣ୍ଡବ ହେଉଛନ୍ତି ଭୀମସେନ । ଥରେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସକୁ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିବାବେଳେ, ଋଷ୍ୟମୂକ ପର୍ବତରେ ଥିବା ଭୀମଙ୍କୁ ଶିବ ଡାକିଥିଲେ । ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ। ମଧ୍ଯମପାଣ୍ଡବ ଭୀମଙ୍କ ପାଇଁ ତ୍ରିଲୋଚନ ଶିବ ଅଶ୍ଳେଷାତୈତ୍ୟ କବଳରୁ ବର୍ଷିଥିଲେ । ପୁନଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଇଁ କୈଳାସ ପର୍ବତ ବେଳେବେଳେ ବିପଦମୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

Question ୯।
ସିଂଘନାଦ କିପରି ଗତି କରି ଭୀମଙ୍କ ହସ୍ତକୁ ଆସିଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷରେ ବା ଆକାଶପଥରେ ଗତି କରି ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରରେ ରହିଥ‌ିବା ଭୀମଙ୍କ ହସ୍ତକୁ ଆସିଥିଲା ।

Question ୧୦ ।
ବ୍ୟାସ ସରୋବରର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ବ୍ୟାସ ସରୋବର ହେଉଛି ବିପଦରେ ପଡ଼ି ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ପାଇଁ ଅଭୟ ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳ । ଏଠାରେ ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମାରିବାପାଇଁ ତା’ର ଶତ୍ରୁ ସେଠାକୁ ଯାଇପାରେ ନାହିଁ । ଶରଣକାରୀର ଶତ୍ରୁ ଯଦି ବଳପୂର୍ବକ ସେଠାରେ ପ୍ରବେଶ କରେ, ତା’ହେଲେ ସେ ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ ବୋଲି ଶିବ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ।

Question ୧୧ ।
ପ୍ରଥମ ଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ କି କି ବିଲକ୍ଷଣମାନ ଦେଖାଦେଲା ?
Answer:
ପ୍ରଥମ ଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହୋଇଗଲା । ନଳିନୀ ପତ୍ରରେ ଜଳ ଢଳଢ଼ଳ ହେଲାପରି ପୃଥ୍ବୀ ଥରହର ହୋଇଉଠିଲା । ମନ୍ଦରପର୍ବତ ତା’ର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନ ଛାଡ଼ି କିଛି ଦୂର ବୁଲିଗଲା ।

Question ୧୨ ।
ଦ୍ଵିତୀୟ ଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସୌର ଜଗତରେ କି କି ବିଲକ୍ଷଣ ଦେଖାଦେଲା ?
ଊ-
ଦ୍ବିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ଦେବାରୁ, ତାହାର ପ୍ରଭାବରେ ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆକାଶ କମ୍ପି ଉଠିଲା । ପାତାଳପୁରରେ ଥ‌ିବା ଅନନ୍ତ ନାଗର ଫଣା କମ୍ପମାନ ହେଲା । ନବଦୀପ, ସପ୍ତସାଗର କମ୍ପି ଉଠିଲା ଓ ମେରୁ ପର୍ବତ ଟଳମଳ ହେଲା । ସୌର ଜଗତରେ ଥ‌ିବା ଆଦିତ୍ୟ ମଣ୍ଡଳ, ଭୂମଣ୍ଡଳ, ଧ୍ରୁବ ମଣ୍ଡଳ, ଅମର ମଣ୍ଡଳ ସହିତ ସିନ୍ଧୁର ଲହଡ଼ି ଆକାଶ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଛୁଳି ପଡ଼ିଲା ।

Question ୧୩ ।
ନବଦୀପର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୱୀପ, ନାଗଦ୍ଵୀପ, ସୌମ୍ୟଦ୍ୱୀପ, ଗନ୍ଧର୍ବ ଦ୍ବୀପ, ବରୁଣ ଦ୍ଵୀପ, କଶେରୁମାନ ଦ୍ବୀପ, ଗଉଣ୍ଡିମାନ ଦ୍ଵୀପ, ତାମ୍ରପର୍ଣ ଦ୍ଵୀପ ଓ କୁମାରିକା ଦ୍ଵୀପ ।

Question ୧୪ ।
ସପ୍ତସାଗରର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ଦଧ, ଦୁଗ୍‌ଧ, ଘୃତ, ଲବଣ, ଇକ୍ଷୁ, ସୁରା, ଜଳ ।

Question ୧୫ ।
ଦ୍ଵିତୀୟ ରଡ଼ିରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କିପରି ବାହାରକୁ ଆସିଲା ?
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ ରଡ଼ିରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ରେ ରେ କାର ଶବ୍ଦ କରି, ବକ୍ଷସ୍ଥଳରେ ହାତ ପିଟି, ବାହାସ୍ଫୋଟ ମାରିବା ସହିତ ଗର୍ଜନ କରି, କ୍ରୋଧୃତ ନୟନପୂର୍ବକ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଅବଜ୍ଞା କରି ବାହାରକୁ ବାହାରି ଆସିଲା ।

Question ୧୬ ।
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ କ’ଣ କ’ଣ କହି ବାହାରକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାରଣ କଲେ ?
Answer:
ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଲା, ସେତେବେଳେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଭିଡ଼ିଧରି ବାହାରକୁ ନଯିବା ପାଇଁ କହିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀ କହିଲେ, ‘ବହୁତ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥି, ଭୀମର ସାତରଡ଼ି ସହିବୁ ବୋଲି କହିଥୁଲୁ, ଏଭଳି ସଚେତନ କରି, ସେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବାହାରକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାରଣ କରିଥିଲେ ।

Question ୧୭ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ କିପରି ଅବଜ୍ଞା କଲେ ?
Answer:
ଭୀମର ଦ୍ବିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ଶୁଣି, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କ୍ରୋଧ ହୋଇ ବାହାରି ଯିବାପାଇଁ ଚାହିଁଲେ । ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଭିଡ଼ିଧରି ଯିବାପାଇଁ ବାରଣ କଲେ । ମାତ୍ର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଅବଜ୍ଞା କରି, ତାଙ୍କର ହାତକୁ ପେଲିଦେଇ ଭର୍ସନା କରି ବାହାରକୁ ବାହାରି ଯାଇଥିଲେ ।

Question ୧୮।
ଲକ୍ଷ୍ମୀ କାହିଁକି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଛାଡ଼ି ପଳାଇଲେ ?
Answer:
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଯେତେବେଳେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଖାତିର ନକରି, ତାଙ୍କ ହାତକୁ ପେଲିଦେଇ ଭର୍ସନା କଲେ, ସେତେବେଳେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଛାଡ଼ି ପଳାଇଲେ ।

Question ୧୯ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଗଦାଦ୍ଵୟର ଓଜନ କେତେ କେତେ ପରିମାଣର ?
Answer:
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଗଦାଦ୍ଵୟର ଓଜନ ସତୁରି ସତୁରି ଭାର ପରିମାଣର ଥିଲା ।

ପପ୍ରସଙ୍ଗ ସରଳାର୍ଥ

Question ୨୦ ।
‘ସଂକଟ କାଳେ ତୁମ୍ଭନ୍ତ ଉଦ୍ଧାରନ୍ତି ପୁଣ
ଦିଅସି ସିଂଘନାଦ ପ୍ରସନ୍ନ ବଦନେଣ ।’’
Answer:
ସଂକଟ କାଳେ ………………….. .ପ୍ରସନ୍ନ ବଦନେଣ ।’’
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ଆଦିକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କାବ୍ୟକୃତି ମହାଭାରତର ‘ଗଦାପର୍ବ’ସ୍ଥ ‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ର ଏକ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଅଂଶବିଶେଷ । ଏଥ‌ିରେ କବି ଶିବ ଓ ପାର୍ବତୀଙ୍କର ମାନବୟ ଭାବକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବା ପାଇଁ ଶିବଙ୍କୁ ପାର୍ବତୀ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

ସହଦେବ ଥିଲେ ସର୍ବଜ୍ଞାତା । ସେ ଜାଣିଥିଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ଯଦି ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ମାଧ୍ୟମରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣ ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ସେ ନିଶ୍ଚୟ ସେଠାରୁ ବାହାରି ଆସିବେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ଭୀମସେନ ଶୂଳପାଣି ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରିଛନ୍ତି । ଭୀମସେନରଙ୍କ ଧ୍ୟାନରେ ଶିବଙ୍କ ପରିସ୍ଥିତିର ସାଧାରଣ ମଣିଷ ଯେପରି ପତ୍ନୀର ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ିଥାଏ, ଠିକ୍ ଅନୁରୂପ ଭାବେ ଶିବ କ’ଣ କରିବେ ବୋଲି

ଅନ୍ୟକୁ ସହାୟ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ଭୀମସେନ ତାଙ୍କୁ ବିପଦ ସମୟରେ ପୂର୍ବରୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି । ଯେତେବେଳେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଆକ୍ରମଣ କରିଛି ଏବଂ କୈଳାସ ପର୍ବତକୁ ଉପାଡ଼ିବାପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରିଛି, ସେତେବେଳେ ଭୀମହିଁ ତାଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି । ଶିବଙ୍କ ଆହ୍ଵାନରେ ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥ‌ିବା ଭୀମ, କୈଳାସରେ ପହଞ୍ଚି ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରିଛନ୍ତି । ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ ଭୀମଙ୍କ ପୂର୍ବ ଉପକାର କଥା ସ୍ମରଣ କରାଇଛନ୍ତି । ଯେହେତୁ ଭୀମ ତାଙ୍କୁ ସଙ୍କଟ ବା ବିପଦ ସମୟରେ ସହାୟ ହୋଇଛି, ସେଥ୍‌ପାଇଁ ଖୁସିମନରେ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ପାର୍ବତୀ କହିଛନ୍ତି । ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁସାରେ, ଶିବ ପବନପୁତ୍ର ଭୀମସେନଙ୍କୁ। ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି କବି ସାରଳା ଦାସ ଏଠାରେ ଶିବ ଓ ପାର୍ବତୀଙ୍କର ମାନବୀୟ ଭାବକୁ ଅତି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିବା ସହିତ ପାର୍ବତାଙ୍କର ମହାନାୟ ଭାଗକୁ ସ୍ଵଚିତ କରିଛିନ୍ତି।

Question ୨୧ ।
“କାଳାନଳ ଜାଣି ବିକାଶି ସିଂଘନାଦ ଜ୍ୟୋତି
ଆଦିତ୍ୟହୁଁ ଶତେ ଶୁଣ ତେଜ ବିକାଶନ୍ତି”
Answer:
କାଳାନଳ ଜାଣି …………. ତେଜ ବିକାଶନ୍ତି।
ଆଲୋଚ୍ୟ ପଦ୍ୟାଂଶଟି ମାର୍ଟିର ମହାକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ଶ୍ର୍ରେଷ୍ଠ ସାହିତ୍ୟକୃତି ‘ମହାଭାରତ’ ର ‘ଗଡାପବ’ସ୍ଥ ‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାରୁ ଗୃହୀତ ହୋଇଛି । ଏଠାରେ କବି ଶିବଙ୍କ ବିଶେଷ ବାଦ୍ୟ ସିଂଘନାଦର ମହତ୍ତ୍ବ ପ୍ରତିପାଦିତ କରିଛନ୍ତି ।

ଫିଘନାଦ ପାଇଁଷି ଫି ଘରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବାଦବ୍ୟବିଶେଷ ହେଲେବି ଏହା ଦେବଦେବ ମହାଦେବଙ୍କ ନିକଟରେ, ନିଜର ବିଶେଷତା ପ୍ରମାଣ କରିଥାଏ । ଶିବ ଭୈରବ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ପ୍ରଳୟ ହୋଇଥାଏ । ମହାମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଭୀମଙ୍କ ପାଖରୁ ନିସ୍ତାର ପାଇବାପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିଲା । ମାତ୍ର ସହଦେବଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଏ ବଂ ଶ୍ର।କୃକ୍ଷଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁଯାୟୀ ଭ।ମସେନ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆଶିବ।ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥିଲେ। ଭାମ ସିଂଘନାଦ ପାଇବାପାଇଁ ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରିବାରୁ, ଶିବଙ୍କ ଆସ୍ଥାନ କମ୍ପି ଉଠିଥିଲା । ସେ ନିଜର ଦିବ୍ୟଶକ୍ତି ବଳରେ ଜାଣିପାରିଲେ, ଭୀମହିଁ ତାଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ନେବାପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁଛି ।

ଶିବ ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁଯାୟୀ, ଭୀମଙ୍କର ପୂର୍ବର ଉପକାର କଥା ସ୍ମରଣ କରିଥିଲେ । ଭୀମସେନ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିବାରୁ ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ବର ଦେବାପାଇଁ କହିଥିଲେ । ସେହି ବରକୁ ସ୍ମରଣ କରି ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ନିଜର ଦିବ୍ୟ ଭୈରବ ବାଦ୍ୟ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ସେହି ସିଂଘନାଦର ଦିବ୍ୟତ୍ୱ ପ୍ରକାଶ କରି କବି ଲେଖୁଛନ୍ତି, ସିଂଘନାଦ ଥିଲା ଭୟଙ୍କର ଅଗ୍ନି ସଦୃଶ ଜ୍ୟୋତିଯୁକ୍ତ । ପୁନଶ୍ଚ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ଶତେଗୁଣ ବା ଶହେଗୁଣ ତେଜ ସେଥୁରୁ ବିକଶିତ ହୋଇଥାଏ । ସେହି ଜ୍ୟୋତିଯୁକ୍ତ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ, ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣ ଆହ୍ବାନ ଦେଇଥିଲେ । ସିଂଘନାଦର ଶବ୍ଦରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିଥିଲା ।

Question ୨୨ ।
‘‘ନଳିନୀ ପତ୍ରରେ ଯେହ୍ନେ ପଡ଼ନ୍ତେଣ ପାଣି
ପୃଥ‌ିବୀ ଦଲଦଲିତ କମ୍ପଇ ମେଦିନୀ ।’’
Answer:
‘ନଳିନୀ ପତ୍ରରେ ……………………………. କମ୍ପାଇ ମେଦିନା’
ଭକ୍ତ ଦ୍ୟାଂଶଟି ମାଟିର ମହାକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ସର୍ବ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗ୍ରନ୍ଥ ‘ମହାଭାରତ’ର ଗଡାପବ ସ୍ଥ ଭାଗଙ୍କ ସିଂହନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାରୁ ଆସିଅଛି । ମହାଦେବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲାପରେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଭୀମସେନ ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି କରିବାରୁ ପୃଥ‌ିବୀର ଅବସ୍ଥା ଯାହା ହୋଇଛି, ତାହାକୁ କବି ତୁଳନାତ୍ମକ ଭାବରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ନିଜକୁ ନିଜେ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଭୀରୁ ଭଳି ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ ପଳାୟନ କରିଛି । ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ସେ ବ୍ୟାସ ସରେ।ବରରେ ନିଜକୁ ନିଜେ ଲୁଚାଇ ଦେଇଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କିପରି ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରିବ ସେଥିପାଇଁ ଭାମ ଶିବଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଛନ୍ତି । ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଓ ଭୀମଙ୍କୁ ପୂର୍ବରୁ ଦେଇଥ‌ିବା ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଅନୁସାରେ ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ସେହି ସିଂଘନାଦ ଥିଲା ଅସାଧାରଣ । ତାହାର ଜ୍ୟୋତି ଥିଲା ଶହେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଜ୍ୟୋତିଠାରୁ ଆହୁରି ତେଜୀୟାନ । ସେହି ଦିବ୍ୟ ସିଂଘନାଦକୁ ଧରି ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ ରଡ଼ି ଦେଇଛି ।

ସେହି ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିର ପ୍ରଭାବରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହୋଇଉଠିଛି । କବି ଏହି ରଡ଼ିର ପ୍ରଭାବକୁ ସୁନ୍ଦର ତୁଳନାତ୍ମକ ଚିତ୍ର ପ୍ରଦାନ କରି ପ୍ରତିପାଦନ କରିଛନ୍ତି । ପଦ୍ମପତ୍ରରେ ରହିଥିବା ପାଣି ଯେପରି ସାମାନ୍ୟ ପବନରେ ଚହଲିଯାଏ, ଢଳଢ଼ଳ ହୁଏ, ଠିକ୍ ସଦୃଶ ପୃଥ‌ିବୀ ଅସ୍ଥିର ହୋଇଛି । ଏପରିକି ମନ୍ଦର ପର୍ବତ ମଧ୍ଯ ତାହାର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରୁ ଘୁଞ୍ଚିଯାଇଛି । ଏହି ସିଂଘନାଦର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସ୍ୱରୂପ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଚେଇଁ ଉଠିଛି। ତା ମନ ଚଳଚଞ୍ଚଳ ହୋଇଛା କବିଙ୍କର ଏଭଳି ତୁଳନାତ୍ମକ ପ୍ରସଙ୍ଗ ତାଙ୍କର ଅପାର କବିତ୍ଵର ପରିଚୟ ଦେଇଥାଏ ।

ଦାଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୨୩ ।
ଭୀମସେନ ଦୁଇବାର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି କରିବାବେଳେ କ’ଣ କ’ଣ ଘଟିଥିଲା ?
Answer:
ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଓଡ଼ିଆ କାବ୍ୟ ସାହିତ୍ୟକୁ ସରସ, ସୁନ୍ଦର ଓ ଜୀବନ୍ତ କରି ଗଢ଼ି ତେଳିଥିବା ସାରସ୍ବତ ସାଧକ ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ । ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଆଦିକବି ଭାବରେ ସୁପରିଚିତ । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟକୁ ତାଙ୍କର ଅବଦାନ ଅତୁଳନୀୟ । ବାଗ୍‌ଦେବୀ ମାଆ ସାରଳାଙ୍କର ଅସାମାନ୍ୟ କୃପାର ଜୟଗାନ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ବୀୟ ମହାକାବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ସଫଳ ରୂପାୟନ କରି ସେ ଉତ୍କଳ କାବ୍ୟ ସାହିତ୍ୟକୁ ଯେଭଳି ଋଦ୍ଧିମନ୍ତ କରିଛନ୍ତି ତା’ର ପଟାନ୍ତର ନାହିଁ । କବିଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ଚଣ୍ଡୀପୂରାଣ’, ‘ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ’ ଓ ‘ମହାଭାରତ’ କାବ୍ୟତ୍ରୟ ତାଙ୍କର ଅନନ୍ୟ ପ୍ରତିଭାର ଅନବଦ୍ୟ ସ୍ବାକ୍ଷର।

କବି ସାରଳା ଦାସ ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ କରି ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିବା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଋଣ ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରିବା ଏବଂ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବୀର ଭାବରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ବାରଣ ନମାନି ‘ଯୁଦ୍ଧ ଦେହି ’ ଡାକରାରେ ବାହାରି ଆସିବା ବିଷୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବୀରୋଚିତ ଭାବକୁ ସ୍ମରଣ କରାଇଦିଏ । ମହାମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ସମସ୍ତ ଭାଇ ସହିତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବୀର ଯୋଦ୍ଧାମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ହରାଇସାରିଲା ପରେ ନିହାତି ଅସହାୟ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ସେ ଜାଣିପାରିଛି ଭୀମ କବଳରୁ ରକ୍ଷାପାଇବା ତା’ପାଇଁ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ସେ ମହର୍ଷି ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ନିଜକୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିବାପାଇଁ ରକ୍ତନଦୀ ପାରହୋଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ବ୍ୟାସ ସରୋବର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ପାଇଁ ହୋଇଛି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନ । କାରଣ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କୌଣସି ଶତ୍ରୁ ବଳପ୍ରୟୋଗ କରି ବାହାରକୁ ଆଣିପାରିବ ନାହିଁ ।

ବ୍ୟାସ ସରୋରବରରୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କିପରି ବାହାରିବ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଚାର ହୋଇଛି । ସହଦେବଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଏବଂ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ଭାମସେନ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆସିବାର ଯୋଜନା କରିଛି । ଭାମ ଶୂଳଧାର ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟ।ନ କରିଛନ୍ତି । ଭୀମଙ୍କ ଧ୍ୟାନର ପ୍ରଭାବରେ ଶିବଙ୍କ ଆସ୍ଥାନ ଟଳମଳ ହୋଇଛି । ସେ ଅସ୍ଥିର ହୋଇପଡ଼ିଛନ୍ତି । ଶେଷରେ ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ଭୀମଙ୍କୁ ପୂର୍ବରୁ ବରଦେବା ପାଇଁ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିବା ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ସିଂଘନାଦ ଶୂନ୍ୟପଥରେ ଆସି ବ୍ୟାସ ସରୋବର ନିକଟରେ ଥ‌ିବା ଭୀମଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଛି ।

ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ପାଇଲା ପରେ ପ୍ରଥମ ରଡ଼ି କରି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣଆହ୍ୱାନ କରିଛି । ଏହାର ପରିଣତି ସ୍ବରୂପ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇ ଉଠିଛି । ପୁନର୍ବାର ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ କରିଛି । ସେହି ଦ୍ଵିତୀୟ ସିଂଘନାଦର ଶବ୍ଦର ପ୍ରଭାବରେ ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆକାଶ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହୋଇଛି। ଏପରିକି ମୃତ୍ୟୁଲୋକ ଯମପୁର ମଧ୍ୟ କମ୍ପିଯାଇଛି । ଯେହେତୁ ସେହି ସିଂଘନାଦ ଥୁଲା, ଦିବ୍ୟବାଦ୍ୟ ଏବଂ ଶିବଙ୍କ ବାଦ୍ୟ ତେଣୁ ତାହାର ପ୍ରଭାବରେ ସବୁ ପରିବେଶ ଚହଲିଯାଇଛି । ପାତାଳରେ ଅନନ୍ତ ନାଗର ଫଣା କମ୍ପମାନ ହୋଇଛି ।

ନବଦୀପ, ସାତସାଗର ଓ ମେରୁ ପର୍ବତ ଟଳମଳ ହୋଇଉଠିଛି । ସିଂଘନାଦର ପ୍ରକମ୍ପନରେ ସୂର୍ଯ୍ୟମଣ୍ଡଳଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଭୂମଣ୍ଡଳ, ଧ୍ରୁବ ମଣ୍ଡଳ ଏପରିକି ଦେବଲୋକ ଅମରମଣ୍ଡଳ ଦୋହଲି ଯାଇଛି । ମେରୁ ପର୍ବତ ଥରି ଉଠିଛି । ସିନ୍ଧୁଜଳ ବଡ଼ ବଡ଼ ଢେଉ କରି ଉଛୁଳି ଉଠିଛି । ସେହି ଢେଉର ଉଚ୍ଚତା ଏତେ ଥିଲା ଯେ, ତାହା ସତେ ଯେପରି ଆକାଶକୁ ଛୁଇଁଲାଭଳି ମନେହୋଇଛି । କବି ଦ୍ୱିତୀୟ ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଭାବକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି –

‘ପୁଣିଣ ଆରେକ ରଡ଼ିୟେ ଦିଲା ବୀର ଭୀମ
ଛଡ଼ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନେ ଆକାଶେ କମ୍ପିଲା ବୀର ଯମ ।
ପାତାଳେ ଅନନ୍ତ ନାଗର କମ୍ପିଲାକ ଫେରୁ
ନବଦ୍ୱୀପ ସପତ ସାଗର କମ୍ପିଲା ଟଳମଳ ହୋଇଲାକ ମେରୁ ।’’

ଏଠାରେ କବି ସିଂଘନାଦର ଅସାଧାରଣତା ଓ ତାହାର ପ୍ରଭାବରେ ସମଗ୍ର ଜଳ, ସ୍ଥଳ ଓ ଆକାଶରେ ଯେଭଳି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି, ତାହାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ସେହି ନାଦ ଶୁଣି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାର ଆସିଛି। କବିଙ୍କର ଏଭଳି ବର୍ଣ୍ଣନା ତାଙ୍କ ଦିବ୍ୟ କବିତ୍ବ ଭାବକୁ ପରିପ୍ରକାଶ କରେ ।

Question ୨୪ ।
କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାକୁ ସଦାଶିବ ସମ୍ମତ ହେଲେ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ସାହିତ୍ୟ ରଚନା କରିଥିବା ସ୍ରଷ୍ଟାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ ଆଦିକବି ରୂପେ ପରିଚିତ। ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ବ୍ୟାସଦେବ ମହାଭାରତ ଲେଖୁଲା ଭଳି ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ମହାଭାରତ ଲେଖିବାରୁ, ତାଙ୍କୁ କେହି କେହି ଉତ୍କଳ ବ୍ୟାସ ଭାବରେ ସମ୍ବୋଧନ କରିଥା’ନ୍ତି । ତାଙ୍କ ରଚିତ ମହାଭାରତରେ ସେ ଉତ୍କଳୀୟ ସଂସ୍କୃତି, ପରମ୍ପରା, ଚିତ୍ର, ଚରିତ୍ର ସବୁକିଛି ସହଜସରଳ ଭାବରେ ଅତି ଚତୁରତାର ସହିତ ସଂଯୋଜିତ କରିଛନ୍ତି । ଏଥ‌ିରେ ମୂଳ ମହାଭାରତରେ ନଥ‌ିବା ଅନେକ ଲୋକକଥାକୁ ଉପସ୍ଥାପନ କରି ସେ ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କ ପ୍ରିୟ ହୋଇଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଲେଖନୀ ନିସୃତ କାବ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ମହାଭାରତ, ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ ଓ ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଯୁଦ୍ଧରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରିୟପରିଜନକୁ ହରାଇ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅସହାୟ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ । ନିଜର ଆସନ୍ନ ମୃତ୍ୟୁକୁ ଆଶଙ୍କା କରି ନିଜକୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଉପାୟ ଖୋଜିଥିଲେ । ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ସେ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ। ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତା’ପାଇଁ ଥିଲା ସେ ସମୟରେ ନିରାପଦ ସ୍ଥାନ । କାରଣ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ କୌଣସି ଶତ୍ରୁପକ୍ଷ ପହଞ୍ଚି ପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି ସେ ଜାଣିଥିଲେ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଭୀମସେନ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରର କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ପାଇନଥିଲା । ସହଦେବଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ସେ ଜାଣିପାରିଥିଲେ ଯେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଅନୁଯାୟୀ, ଭୀମସେନ ଶୂଳପାଣି ମହାଦେବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆଣିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲେ ।

ଭୀମସେନ ଶିବଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ଧ୍ୟାନ କରିଥିଲେ । ଭୀମଙ୍କ ଧ୍ୟାନ ଓ ପ୍ରାର୍ଥନା ବଳରେ ଶିବଙ୍କର ଆସ୍ଥାନ କମ୍ପି ଉଠିଥିଲା । ଶିବ ଜାଣିପାରିଥିଲେ ଯେ ଭୀମ ସିଂଘନାଦ ନେବାପାଇଁ ଧ୍ୟାନ କରୁଛି । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ମହାଦେବ ନିଜର ପ୍ରାଣପ୍ରିୟା ପତ୍ନୀ ପାର୍ବତୀଙ୍କଠାରୁ ପରାମର୍ଶ ଲୋଡ଼ିଥିଲେ । ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ ସମୟାନୁସାରୀ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ସେ କହିଥିଲେ, ଭୀମସେନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପକାରୀ । ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଆମେ କପିଳାସରେ ନିରାପଦରେ ରହିଛୁ । ପୁନଶ୍ଚ ପାର୍ବତୀ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଦେଇଥିଲେ, ‘ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସକୁ ତା’ କବଳରୁ ରକ୍ଷା କରିଥିଲେ ।’ ସେହି ଉପକାରର ପରିଣତିରେ, ଶିବ ବର ଦେବାପାଇଁ ଭୀମକୁ କହିଥିଲେ । ଭୀମ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଥିବାରୁ ଓ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ରଣକ୍ଷେତ୍ରକୁ ଆଣିବାପାଇଁ ସିଂଘନାଦ ମାଗୁଅଛି ବୋଲି ପାର୍ବତୀ କହିଥିଲେ । ଉପକାରୀ ଲୋକଙ୍କର ଉପକାର ଶୁଝିବାକୁ ହେବ । ପୁନଶ୍ଚ ପାଣ୍ଡବମାନେ ମଧ୍ଯ ଅମର ସହାୟକ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ବୋଲି ପାର୍ବତୀ ବୁଝାଇ ଦେଇଛନ୍ତି । କବି ଏହାକୁ ସୁନ୍ଦରଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଲେଖୁଛନ୍ତି

ସତ୍ୟମନା ଇଚ୍ଛା ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି ।
ବେଳେବେଳେ ପାଣ୍ଡବେ ଆମ୍ଭ କପିଳାସକଇଂ ଉଦ୍ଦିରି
ସତ୍ୟମନା ଇଛି ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି।
ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ସିଂଘନାଦ ଦିଅସି ବହନ
ପାଣ୍ଡବଂକ ହେତୁ ତୁମ୍ଭେ ବ୍ରତିଅଛ ତ୍ରିଲୋଚନ ।’’

ପାର୍ବତାଙ୍କ ପରାମର୍ଶକୁ ଶିବ ପାକାର କରିଲେ। ସେ ଖୁସି ମନରେ, ପ୍ରସନ୍ନ ଚିତ୍ତରେ ଚିରିକୁଟିରୁ କାଢି ଭାମସେନଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ । ଏଠାରେ କବି ଶିବ ଓ ପାର୍ବତୀଙ୍କର ମାନବୀୟ ଭାବକୁ ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରି ନିଜର ଅସାଧାରଣ କବିତ୍ଵର ପରିଚୟ ଦେଇଛିନ୍ତି

Question ୨୫ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଓ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥ‌ିବା କଥୋପକଥନ ନିଜ ଭାଷାରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
Answer:
ଆଲୋଚ୍ୟ ପ୍ରସଙ୍ଗଟି ଆଦିକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂହନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାର ଏକ ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଅଂଶ । କବି ସାରଳା ଦାସ ଥିଲେ ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶା ରାଜା କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କର ସମସାମୟିକ କରି। ଯେତେବେଳ ଫକୃତ ସାହିତ୍ୟର ଓ ସଂସ୍କୃତ ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କର ପୁରାଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅସମ୍ଭବ ଆଧୂପତ୍ୟ ଥିଲା, ସେହି ସମୟରେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଆଦ୍ୟରୂପ ଅଙ୍କନ କରିଥିଲେ ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ । ମା’ ସାରଳାଙ୍କର କରୁଣା କାବ୍ୟମାନଙ୍କରେ ସ୍ଵୀକାର କରିଛନ୍ତି । ସେହି ଆଦ୍ୟ ସାରସ୍ଵତ ସ୍ରଷ୍ଟାଙ୍କ ‘ମହାଭାରତ’ ଓ ‘ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ’

ମହାଭାରତ ମହାସମରର ଅନ୍ତିମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ସମସ୍ତ ସୈନ୍ୟ, ପରିଜନଙ୍କୁ ହରାଇ ହୋଇଛି ଅସହାୟ । ମହାମାନୀ କ୍ଷମତାନ୍ଧ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ହୃଦୟରେ ଦେଖାଦେଇଛି ଭୟ ଓ ବ୍ୟାକୁଳତା । ସେ ନିଜକୁ ନିଜେ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ମହର୍ଷି ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ କଥାନୁସାରେ ସେ ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଥିଲେ ଲକ୍ଷ୍ମୀବନ୍ତ ପୁରୁଷ । ତାଙ୍କ କନ୍ଧରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଥିଲେ । ଏପରିକି କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି, ସେ ଚାଲିଲେ ତାଙ୍କ ପଦପାତରେ ସ୍ବର୍ଣ୍ଣପଦ୍ମ ଫୁଟୁଥିଲା ।

ଭୀମସେନ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ସେହି ସିଂଘନାଦ ମାଧ୍ଯମରେ ଦୂର୍ଯେ୍ଯ୍ୟାଧନଙ୍କୁ ରଖ ପାଇଁ ଆହ୍ଵାନ କରିଛି। ପ୍ରଥମ ରଡ଼ିରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇଉଠିଛି । ବୀର ଭାବରେ ସେ ଭୀମଙ୍କର ଦ୍ୱିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିକୁ ସହ୍ୟ କରିପାରି ନାହିଁ । ସେ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାହାରି ପଡ଼ିଛି । ରେ ରେ କାର ଶବ୍ଦକରି ଗର୍ଜି ଉଠିଛି । ବକ୍ଷସ୍ଥଳରେ ବାହାସ୍ଫୋଟ ମାରି କ୍ରୋଧ ନେତ୍ର ବୁଲାଇଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଏଭଳି ଅସମ୍ଭାଳ ଅବସ୍ଥା ଦେଖ୍, ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ତା’କୁ ଭିଡ଼ି ଧରିଛନ୍ତି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ବୁଝାଇ କହିଛନ୍ତି, ‘ଭୀମର ସାତରଡ଼ି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସହ୍ୟ କରିବୁ ବୋଲି ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିଲୁ । ଏବେ ଭୀମର ଦ୍ଵିତୀୟ ରଡ଼ି ତୋ’ପାଇଁ କାହିଁକି ଅସହ୍ୟ ହେଉଛି’।

ମାତ୍ର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର କୌଣସି କଥା ଶୁଣି ନାହିଁ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣକୁ ଖାତିର କରିନାହିଁ । ବରଂ ଅହଂ ପ୍ରମତ୍ତ ଭାବରେ ସେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଅବଜ୍ଞା କରି ତାଙ୍କୁ ଠେଲି ଦେଇଛି । ଅଧର ପୃଷ୍ଠ କରି ହିତାହିତ ଜ୍ଞାନଶୂନ୍ୟ ହୋଇ, ମୋ ନିକଟରୁ ପଳା ବୋଲି କହିଛି । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଏଭଳି ବ୍ୟବହାରରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ରୁଷ୍ଟ ହୋଇଛନ୍ତି । କହିଛନ୍ତି, ମୁଁ କେବଳ ତୋହାର ଭତ୍ସନା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲି । ମାତ୍ର ତୁ ଯଦି ଭୀମର ଆଉ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ରଡ଼ି ସହ୍ୟ କରିବୁ, ତା’ହେଲେ ତୁ ଅମର ହୋଇଯିବୁ । ତୋତେ ଆଉ କେହି ମାରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ଏଭଳି ଉପଦେଶକୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଶୁଣି ନାହିଁ । ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଛାଡ଼ି ଦେବାରୁ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ତାହାର ସତୁରି ଭାର ଗଦା ଘେନି ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରି ପଡ଼ିଛି । ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କବି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଅହଂକାରୀ, ମଦମତ୍ତ, ଅପରିଣାମଦର୍ଶୀ ଯୋଦ୍ଧା ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ପ୍ରଥମେ ସେ ବୀର ହେଲେବି, ପରିଣତିକୁ ବିଚାର ନକରି ସେ ଯେଭଳି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇ, ତାହା ତା’ପାଇଁ ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହୋଇଛି ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ :

Question ୨୬ ।
ଅଧ୍ଵକ ଜାଣିବା ପାଇଁ ସାରଳା ମହାଭାରତ ‘ଗଦାପର୍ବ’ ପଢ଼ ।

Question ୨୭ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ପାଖରୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବିଦାୟ ନେବା ଦୃଶ୍ୟ ଅଙ୍କନ କର ।
[ଛାତ୍ରଛାତ୍ରମାନେ ‘ତୁମ ପାଇଁ କାମ’ଗୁଡ଼ିକ ନିଜେ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବେ । ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସେମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତା ନେଇପାରିବେ ।]

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

A. ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ।

Question ୧ ।
ସାରଳା ଦାସ କେଉଁ ସମୟର କବି ଏବଂ କେଉଁ ରାଜାଙ୍କ ସମୟର ଥିଲେ ?
Answer:
ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର କବି ଏବଂ ସେ ପୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ରାଜା କପିଳେନ୍ଦ୍ର ଦେବଙ୍କ ସମୟର ଥିଲେ ।

Question ୨ ।
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ପିତୃଦତ୍ତ ନାମ କ’ଣ ଥିଲା ?
Answer:
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ପିତୃଦତ୍ତ ନାମ ଥିଲା ସିଦ୍ଧେଶ୍ଵର ପରିଡ଼ା ।

Question ୩ ।
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ କାବ୍ୟକୃତିଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
Answer:
ସାରଳା ଦାସଙ୍କ କାବ୍ୟକୃତିଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ମହାଭାରତ, ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ, ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ ।

Question ୪।
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି କବିଙ୍କ କେଉଁ ଗ୍ରନ୍ଥରୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି କବିଙ୍କ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗ୍ରନ୍ଥ ପାରଳା ମହାଭାରତ ର ଗଡାପବ ରୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି

Question ୫।
କବିତାଟିରେ ‘ଜଗନ୍ନାଥ’ ଶବ୍ଦ କାହା ପାଇଁ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
କବିତାଟିରେ ‘ଜଗନ୍ନାଥ’ ଶବ୍ଦ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି, କାରଣ କବିଙ୍କ ବିଚାରରେ ଯିଏ କୃଷ୍ଣ,

Question ୬।
‘ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର’ ଶବ୍ଦ କେଉଁ ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର’ ଶବ୍ଦ ଦ୍ବିତୀୟ ପାଣ୍ଡବ ଭୀମସେନଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ।

Question ୭ ।
ଶୂଳଧରଙ୍କ ଆସନ କାହିଁକି କମ୍ପିଲା ?
Answer:
ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ଭୀମସେନ ସିଂଘନାଦ ପାଇବାପାଇଁ ଧ୍ୟାନ କରିବାରୁ, ସେହି ଧ୍ୟାନର ପ୍ରଭାବରେ ଶୂଳଧରଙ୍କ ଆସନ

Question ୮ ।
କେତେ ବାର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ସହିଥିଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଅମର ହୋଇଥା’ନ୍ତା ?
Answer:
ତିନିବାର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ସହିଥିଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଅମର ହୋଇଥା’ନ୍ତା ।

Question ୯ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କିଏ ସିଂଘନାଦ ମାଗିବା କଥା କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସର୍ବଜ୍ଞାତା ସହଦେବ ସିଂଘନାଦ ମାଗିବା କଥା କହିଥିଲେ ।

Question ୧୦ ।
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି ମହାଭାରତର କେଉଁ ପର୍ବରେ ରହିଛି ?
Answer:
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାଟି ମହାଭାରତର ‘ଗଦାପର୍ବ’ରେ ରହିଛି ।

Question ୧୧ ।
କେଉଁଠିକୁ ବଳପୂର୍ବକ ଶତ୍ରୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ, ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ ବୋଲି ଶିବ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ବ୍ୟାସ ସରୋବରକୁ ବଳପୂର୍ବକ ଶତ୍ରୁ ପ୍ରବେଶ କଲେ, ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ ବୋଲି ଶିବ ଅଭିଶାପ ଦେଇଥିଲେ ।

Question ୧୨ ।
କାହାର ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ ?
Answer:
ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ ।

Question ୧୩ ।
କାହାକୁ ଠେଲିଦେଇ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ‘ଯୁଦ୍ଧ ଦେହୀ’ ଡାକରା ଦେଇ ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରିଥିଲା
Answer:
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ବାରଣ ନ ମାନି, ତାହାକୁ ଠେଲିଦେଇ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଯୁଦ୍ଧ ଦେହୀ ଡାକରା ଦେଇ ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରିଥିଲା ।

Question ୧୪ ।
ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ଭୀମ ଧାନ କରିବାରୁ କାହାର ଆସନ କମ୍ପି ଉଠିଲା?
Answer:
ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ଭୀମ ଧାନ କରିବାରୁ ଶୂଳଧର ଶିବଙ୍କ ଆସନ କମ୍ପି ଉଠିଲା ?

Question ୧୫ ।
ଦେବ ପଶୁପତି ଧ୍ୟାନରେ କ’ଣ ଜାଣିପାରିଲେ ?
Answer:
ଦେବ ପଶୁପତି ଧ୍ୟାନରେ ବୀର ଭୀମ ସିଂଘନାଦ ମାଗୁଅଛି ବୋଲି ଜାଣିପାରିଲେ ।

Question ୧୬ ।
ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭର ଉପକାରୀ ବୋଲି କିଏ, କାହାକୁ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭର ଉପକାରୀ ବୋଲି ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ସ୍ଵାମୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ।

Question ୧୭ ।
ଶିବ କେଉଁଥ୍‌ରୁ ସିଂଘନାଦକୁ କାଢ଼ି ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ଶିବ ଚିରିକୂଟିରୁ କାଢ଼ି ସିଂଘନାଦକୁ ଭୀମଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ ।

Question ୧୮ ।
ସିଂଘନାଦର ଜ୍ୟୋତି କିପରି ଥିଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦର ଜ୍ୟୋତି କାଳାନଳ ବା ଅଗ୍ନି ପରି ଥିଲା ।

Question ୧୯ ।
ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଥମ ଶବ୍ଦରେ କିଏ କମ୍ପିତ ହେଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଥମ ଶବ୍ଦରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ କମ୍ପିତ ହେଲା ।

Question ୨୦ ।
ଦ୍ୱିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସିନ୍ଧୁଜଳ କିପରି ଉଛୁଳି ଉଠିଲା ?
Answer:
ଦ୍ବିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସିନ୍ଧୁଜଳ ଉଛୁଳି ଉଠି ଆକାଶକୁ ଲାଗିଲା ପରି ମନେହେଲା ।

Question ୨୧ ।
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ କେଉଁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥିଲେ ?
Answer:
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନର ଭର୍ତ୍ସନା ଶୁଣିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥିଲେ ।

(B) ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

Question ୧।
ଶିବ କେଉଁ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପ୍ରଳୟ ହୁଏ ?
Answer:
ଭୈରବ ରୂପ

Question ୨।
କେଉଁ ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିଲା ?
Answer:
ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ

Question ୩।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କେଉଁଠାରେ ଲୁଚିଥିଲା ?
Answer:
ବ୍ୟାସ ସରେ।ବରରେ

Question ୪ ।
ମାନଗୋବିନ୍ଦ କିଏ
Answer:
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ

Question ୫ ।
କାହାର ଅନ୍ୟନାମ ଶୂଳଧର ?
Answer:
ଧ୍ୟାନରେ

Question ୬ ।
ଭୀମସେନ ଧ୍ୟାନ କରୁଥିବା କଥା ପଶୁପତି କିପରି ଜାଣିଲେ ?
Answer:
ଶିବଙ୍କ

Question ୭ ।
ପାର୍ବତୀ କାହାକୁ ଉପକାରୀ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଭାଗଙ୍କୁ

Question ୮ ।
କାହାଯୋଗୁ ବ୍ରତିଥିଲେ ବୋଲି ପାର୍ବତୀ ତ୍ରିଲୋଚନଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ଯୋଗୁ

Question ୯ ।
ସିଂହନାଦର କାହାଠାରୁ ଶତେଗୁଣ ତେଜ ରହିଥିଲା ?
Answer:
ଆଦିତ୍ୟଠାରୁ

Question ୧୦ ।
କାହାଯୋଗୁ ମାନଗୋବିନ୍ଦର ନିଦ୍ରା ଭାଙ୍ଗିଗଲା ?
Answer:
ସିଂଘନାଦର ପ୍ରଥମ ରଢ଼ି ଯୋଗୁ

Question ୧୧ ।
ସିଂଘନାଦର ଦ୍ବିତୀୟ ରଡ଼ିରେ ଆକାଶ କେତେ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କମ୍ପି ଉଠିଲା ?
Answer:
ଚ୍ଛଅ ଲକ୍ଷ

Question ୧୨ ।
ପାତାଳରେ କାହାର ଫଣା କମ୍ପି ଉଠିଲା ?
Answer:
ଅନନ୍ତ ନାଗର

Question ୧୩ ।
ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବେନି ଭୁଜରେ କିଏ ଆକ୍ରୋଷି ଧରିଥିଲେ ?
Answer:
କମଳା

Question ୧୪ ।
କେଉଁ ରାଜା କମଳାଙ୍କ ହାତକୁ ଠେଲି ଦେଲା ?
Answer:
ମାନଗୋବିନ୍ଦ

(C) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

Question ୧।
ଆକାଶେ ଲାଗିଲା ଉଛୁଳିଲା ……………………..।
Answer:
ସିନ୍ଧୁଜଳ

Question ୨।
……………………. ମାରି ବାହାସ୍ପୋଟ ଗର୍ଭଣ ବେଗେ ଉଠି।
Answer:
ବଚ୍ଛସ୍ଥକେ

Question ୩ ।
ବେନି ଭୁଜ ………………………… ଧଇଲେ କମଳା
Answer:
ଆକ୍ରୋଷି

Question ୪।
ଆରେ ଆରେ ଦ୍ରିଯୋଧନ ଅପାର ……………………….ଯେ କଲୁ ।
Answer:
ପ୍ରତଗ୍ୟାଂ

Question ୫।
ଅଧର ପୁଷ୍ଟ କରି …………………… ବୋଲି ବୋଲି ।
Answer:
ପଳା ଯା ବୋଲି

Question ୬ ।
ଲକ୍ଷ୍ମୀ ବୋଲେ ଆବର ରଡ଼ିୟେ ଯେବେ ସହିବୁ …………………… ।
Answer:
ପାମର

Question ୭ ।
ୟେ ରଡ଼ି ସହିଲେ ତୁରେ ହୋଇବୁ ………………….. ।
Answer:
ଅବ୍ରାମ୍ପର

Question ୮ ।
ସହଦେବ ବୋଇଲା ସ୍ବାମି …………………….
Answer:
ଶୁଣିମା

Question ୯ ।
…………………….. ବୋଇଲେ ଯେବେ ୟେମନ୍ତ ଅଛି ଭୀମ ।
Answer:
ଗୋବିନ୍ଦ

Question ୧୦ ।
ୟେବେ ବହନ ତୁ ………………… ସିଂଘନାଦ ମାଗ ।
Answer:
ବିଶ୍ଵନାଥଙ୍କୁ

Question ୧୧
।ଆସନ କମ୍ପିଲା ଯେ ଦେବ ………………….
Answer:
ଶୂଳଧର

(D) ଠିକ୍ ବାକ୍ୟରେ ଠିକ୍ ଚିହ୍ନ ( ✓) ଏବଂ ଭୁଲ୍ ବାକ୍ୟରେ ଭୁଲ୍ ଚିହ୍ନ (×) ଦିଅ ।

୧ । ସାରଳା ଦାସ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ରାଜା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ ସମକାଳର ଥିଲେ ।
୨ । କଟକରି ସାରୋଳ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କୁ ଆରାଧନା କରି ସାରଳା ଦାସ ଅପୂର୍ବ କବି ଶକ୍ତି ଲାଭ କରିଥିଲେ ।
୩ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ ।
୪ । ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ପବନର ସୁତ ।
୫ । ମାନଗୋବିନ୍ଦ ବୋଇଲେ ଯେବେ ୟେମନ୍ତ ଅଛି ଭୀମ ।
୬ । ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଲା ସେ ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର ।
୭ । ମହାଗହନ ନିଶ୍ବାସ ବୁଲାଇ ବେନି ଭୁଜ ।
୮ । ଦକ୍ଷଯଜ୍ଞ ନାଶ ପରେ ଶିବ ନିଜକୁ ଶୀତଳ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ।
୯ । ଚିରିକୂଟିକୁ ମୁଣା ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି ।
୧୦ । ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ ଅପଗାରି ।
୧୧ । ଦିଅସି ସିଂହନାଦ ପ୍ରସନ୍ନ ମନେଣ ।
Answer:
୧ । ସାରଳା ଦାସ ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶୀ ରାଜା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ ସମକାଳର ଥିଲେ। (×)
୨ । କଟକରି ସାରୋଳ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କୁ ଆରାଧନା କରି ସାରଳା ଦାସ ଅପୂର୍ବ କବି ଶକ୍ତି ଲାଭ କରିଥିଲେ। (×)
୩ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ଉପଦେଶରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିଥିଲେ। ( ✓)
୪ । ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗନ୍ତୁ ପବନର ସୁତ। (×)
୫ । ମାନଗୋବିନ୍ଦ ବୋଇଲେ ଯେବେ ୟେମନ୍ତ ଅଛି ଭୀମ। (×)
୬ । ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଲା ସେ ପାଣ୍ଡବ ସୁନ୍ଦର। (×)
୭ । ମହାଗହନ ନିଶ୍ବାସ ବୁଲାଇ ବେନି ଭୁଜ। (×)
୮ । ଦକ୍ଷଯଜ୍ଞ ନାଶ ପରେ ଶିବ ନିଜକୁ ଶୀତଳ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ। ( ✓)
୯ । ଚିରିକୂଟିକୁ ମୁଣା ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି। ( ✓)
୧୦ । ପାର୍ବତୀ ବୋଇଲେ ଭୀମସେନ ଆମ୍ଭ ଅପଗାରି। (×)
୧୧ । ଦିଅସି ସିଂହନାଦ ପ୍ରସନ୍ନ ମନେଣ। (×)

E ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ ମିଳନ କରି ଲେଖ ।

Question ୧ ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ପନେଶ ଜଶିଲେ	ଦିଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
ସତ୍ୟମନା ଇଚ୍ଛି	କମ୍ପଇ ମେଦିନୀ ।
ଚିକିତ୍କଟିରୁ କାଢ଼ି	ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି ।
କାଳାନିଳ ଇ।ର୍ଶି	କିମ୍ପା ହୋଉ ମାନଗୋବିନ୍ଦ ।
ପୃଥିବା ଜଳ ତଳିତ	ସିଂହନାଦ ଜ୍ୟୋତି ।
	ଦେବ ପଶୁପତି ।

Answer:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ପନେଶ ଜଶିଲେ	ଦେବ ପଶୁପତି ।
ସତ୍ୟମନା ଇଚ୍ଛି	ଦେବ ଯେ ତ୍ରିପୁରାରି ।
ଚିକିତ୍କଟିରୁ କାଢ଼ି	ଦିଲେ ସେ ସିଂଘନାଦ ।
କାଳାନିଳ ଇ।ର୍ଶି	ସିଂହନାଦ ଜ୍ୟୋତି ।
ପୃଥିବା ଜଳ ତଳିତ	କମ୍ପଇ ମେଦିନୀ ।

Question ୨ ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ନଳିନା ପତ୍ରରେ ଯେହ୍ନେ	ଆମ୍ଭ ଉପଚାରି
ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ	କରିବାସଇଁ ଉଦ୍ଧିରି
ପାଣ୍ଡବେ	ଆକାଶ କର୍ମିଲା
ସଞ୍ଚା ଛାଡ଼ିକରି ଯେ	ତେଜ ବିକ।ଶନ୍ତି
ଆଦିତ୍ୟହୁଁ ଗତେଗୁଣ	ପଡ଼ନ୍ତେଶ ପାଣି
	ବୁଲଇ ମନ୍ଦିର

Answer:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
ନଳିନା ପତ୍ରରେ ଯେହ୍ନେ	ପଡ଼ନ୍ତେଶ ପାଣି
ଛଅ ଲକ୍ଷ ଯୋଜନ	ଆକାଶ କର୍ମିଲା
ପାଣ୍ଡବେ	କରିବାସଇଁ ଉଦ୍ଧିରି
ସଞ୍ଚା ଛାଡ଼ିକରି ଯେ	ବୁଲଇ ମନ୍ଦିର
ଆଦିତ୍ୟହୁଁ ଗତେଗୁଣ	ତେଜ ବିକ।ଶନ୍ତି

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମ୍ଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି? ଅନୁସରଣରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଚରିତ୍ର ଚିତ୍ରଣ କର ।
Answer:
‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାର କବି ମାଟିର କବି ସାରଳା ଦାସ। ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟର ଆଦିକବି ଭାବରେ ପରିଚିତ । ତାଙ୍କର ପିତୃଦତ୍ତ ନାମ ଥିଲା ସିଦ୍ଧେଶ୍ଵର ପରିଡ଼ା । ଝଙ୍କଡ଼ର ମା’ ସାରଳାଙ୍କ ଅପାର କରୁଣା ଲାଭକରି ବା ଦେବୀ ସାରଳାଙ୍କ ପାଇଁ ସେ ମହାଭାରତ ଭଳି ଗ୍ରନ୍ଥ ଲେଖିବାପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ହୋଇ ପାରିଥିଲେ ବୋଲି ନିଜେ ସ୍ୱୀକାର କରିଛନ୍ତି । ମହାଭାରତ ବ୍ୟତୀତ ତାଙ୍କଦ୍ବାରା ରଚିତ ଗ୍ରନ୍ଥ ହେଉଛି ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ ଓ ବିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ । ବ୍ୟାସଦେବଙ୍କ ମହାଭାରତର ମୂଳକଥା ବସ୍ତୁକୁ ସେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ବି, ସେଥୁରେ ସେ ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି, ଲୋକକଥା, ଚିତ୍ର ଓ ଚରିତ୍ରକୁ ସଂଯୋଜିତ କରିଛନ୍ତି । ଯାହାଫଳରେ ତାଙ୍କଦ୍ୱାରା ବର୍ଣ୍ଣିତ ଚରିତ୍ର ଉତ୍କଳୀୟ ଚରିତ୍ରର ଯଥାର୍ଥ ପ୍ରତିଫଳନ ବୋଲି ଆଲୋଚକମାନେ କହିଥା’ନ୍ତି ।

‘ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି’ କବିତାରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଚରିତ୍ରର ବହୁବିଧ ଦିଗକୁ ଆକଳନ କରାଯାଇପାରେ । ପ୍ରଥମତଃ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଥିଲେ ଭୀରୁ ଓ ପଳାତକ । ନିଜର ଅହଂକାର ଓ ଜିଦ୍ ପାଇଁ ମହାଭାରତ ମହାସମରରେ ଭ୍ରାତା, ବନ୍ଧୁ, ପ୍ରିୟଜନଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହୋଇଥିଲେ । ସମସ୍ତଙ୍କୁ ହରାଇ ସାରିଲା ପରେ ସେ ହୋଇଥିଲେ ଅସହାୟ । ଭୀମସେନଙ୍କ କବଳରୁ ରକ୍ଷାପାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରାଣରଙ୍କ ଭାବରେ ସେ ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ କରିଥିଲେ ପଳାୟନ । ଭୀରୁଭାବରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିଲେ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ । ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ବା କବିତାର ପ୍ରେକ୍ଷାପଟରେ କବି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଜଣେ ଭୀରୁ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା

କବିତାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କବି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଜଣେ ମାନୀ, ଅହଂକାରୀ, ମିଥ୍ୟାବାଦୀ ଜଣେ ମାନୀ, ଅହଂକାରୀ, ମିଥ୍ୟାବାଦୀ ବୀର ଭାବରେ । ଭୀମଙ୍କ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିକୁ ସେ ସହ୍ୟ କରିପାରି ନାହାଁନ୍ତି । ବୀର ଭାବରେ ଭୀମର ଯୁଦ୍ଧ ଆମନ୍ତ୍ରଣକୁ ସେ ସହ୍ୟ କରିପାରି ନାହାଁନ୍ତି। ଭୀମଙ୍କର ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ିରେ ସେ ଚେଇଁ ଉଠିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ଦେହରେ ଯେପରି ବୀରର ଗରମ ରକ୍ତ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଛି । ଭୀମ ଦ୍ବିତୀୟଥର ସିଂଘନାଦ ରଡ଼ି ଦେବାରୁ ସେ ଆଉ ନିଜକୁ ସମ୍ଭାଳି ପାରିନାହାଁନ୍ତି । ସେ ହିତାହିତ ଜ୍ଞାନ ଶୂନ୍ୟହୋଇ, ଛାତିରେ ହାତପିଟି ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବାପାଇଁ ବାହାରି ପଡ଼ିଛି ।

ଏହି ସମୟରେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ତାହାଙ୍କୁ ବାରଣକଲେ ମଧ୍ୟ ସେ କିଛି ଶୁଣିବାକୁ ଚାହିଁ ନାହାନ୍ତି । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ସମସ୍ତ ଉପଦେଶ ତାହାକୁ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବାପଥରୁ ନିବୃତ୍ତ କରିପାରି ନାହିଁ । ପୂର୍ବରୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ଶପଥ କରିଥିଲେ ଯେ ଭୀମଙ୍କର ସାତରଡ଼ି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସହ୍ୟ କରିବେ। ସେଭଳି ଶପଥକୁ ସେ ବିସ୍ମୃତ ହୋଇଛନ୍ତି । ବରଂ ସେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ହାତଛାଟି ଦେଇଛନ୍ତି । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଧ୍ୟାର କରି କହିଛନ୍ତି । ବୀରଭାବରେ ଯୁଦ୍ଧ ଦେହି ଡାକରା ଦେଇ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଯାଇଛନ୍ତି । ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବା ସମୟରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଅବମାନନା କରି, ହତଲକ୍ଷ୍ମା ହୋଇଛନ୍ତି ଓ ଯୁଦ୍ଧରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଛନ୍ତି । କବି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କ ଚରିତ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି, ତାହାକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ହୃଦୟଗ୍ରାହୀ କରିପାରିଛନ୍ତି ।

କବି ପରିଚୟ:

ଘନ ତିମିରିତ ଉତ୍କଳ ସାହିତ୍ୟାକାଶର ଅମା ଅନ୍ଧକାର ଦୂର କରି ପ୍ରଥମ ସୂର୍ଯ୍ୟଭାବେ ଉଦିତ ହୋଇଥିଲେ ଉଡ୍ର ଜାତୀୟତାବୋଧର ପ୍ରଥମ ପ୍ରତିଭୂ, ମାଟିର ମହାକବି ଶୂଦ୍ରମୁନି ସାରଳା ଦାସ । ତତ୍‌କାଳୀନ ସମାଜରେ ପ୍ରଚଳିତ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ୟ ପରମ୍ପରା ଓ ସଂସ୍କୃତ ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କର ଗର୍ବକୁ ଖର୍ବ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଉତ୍କଳୀୟ ସମାଜର ଯଥାର୍ଥ ରୂପକାର ସାଜି ସେ ଖାଣ୍ଟି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଲେଖନୀ ଚାଳନା କଲେ ଏବଂ ଓଡ଼ିଆ ଜାତିକୁ ଦେଇଗଲେ ‘ମହାଭାରତ’, ‘ଚଣ୍ଡୀପୁରାଣ’ ଓ ‘ବିଲଙ୍କା ରାମାୟଣ’ ପରି କାଳଜୟୀ ମହାଗ୍ରନ୍ଥମାନ । ନମ୍ରତା, ସରଳତା ଓ ସମର୍ପଣତାର ମୂର୍ତ୍ତିମନ୍ତ ପ୍ରତୀକ ଏହି ମହାକବିଙ୍କର ସାଧନାସିକ୍ତ ସାରସ୍ଵତ ଅବଦାନ ବାସ୍ତବିକ ଅତୁଳନୀୟ । ସ୍ବୀୟ ଅଫୁରନ୍ତ ପ୍ରତିଭା ସ୍ଫୁରଣରେ ବିଦ୍ୟାର ଅତ୍ରୀ ବାଗ୍‌ଦେବୀ ମା’ ସାରଳାଙ୍କର ଅପାର୍ଥିବ କୃପାର ଅଯାଚିତ ଅବଦାନକୁ ମୁକ୍ତକଣ୍ଠରେ ସ୍ଵୀକାର କରି କବି କହିଛନ୍ତି-

‘ଜନ୍ମରୁ ମୂରୁଖ ମୋର ନାହିଂ ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାନ
ତୁ ଯାହା କହୁ ପୁଂ ତାହା କରଇ ଲିଖନ ।
ସେହିଠାରେ ପୂଦୟା ଯେବେ କର ମହା ଦେଈ
ସାରଳା ଦାସ ମୁ ତୋରେ ଶରଣ ମାଗଇ ।”

ମାନବୋଚିତ ମହନୀୟ ଗୁଣାବଳୀର ଜୟଗାନରେ ସମୃଦ୍ଧ ତାଙ୍କ ସୃଷ୍ଟିସମ୍ପଦର ଅନ୍ତଜ୍ୟୋତି ଯେ ବିଦଗ୍ଧ ବିବୁଧବର୍ଗକୁ ସ୍ତବ୍ଧ କରିଛି, ଏପରିକି ପ୍ରତିଟି ପାଠକ ପ୍ରାଣରେ ବିକଶିତ କରିପାରିଛି ଭକ୍ତି ଭାବନାର ଶତ କଦମ୍ବ, ଏଥୁରେ ତିଳେମାତ୍ର ସନ୍ଦେହର ଅବକାଶ ନାହିଁ । ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ସେହି ଯୋଗଜନ୍ମା ଆଦିକବିଙ୍କ ପ୍ରତିଭାଦୀପ୍ତ କିରଣର ପ୍ରଥମ ଉନ୍ମେଷ ହୋଇଥିଲା ତାଙ୍କର ଜନ୍ମ-ସାଧନା-ସିଦ୍ଧି ପୀଠରୂପେ ପରିଚିତ ଜଗତ୍‌ସିଂହପୁର ଜିଲ୍ଲାନ୍ତର୍ଗତ ଝଙ୍କଡ଼ ଗ୍ରାମରେ । ଜନ୍ମରୁ ମୂର୍ଖ ଓ ଜ।ତିରେ ଶୂଦ୍ର ସିଘୌଶ୍ଵର ପରିତ। ଜଗତଜନନା, ବିଦ୍ୟାଦାତ୍ରୀ ଦେବା ସାରଳାଙ୍କ ଅପାର ଦିବ୍ୟକରୁଣାରୁ ସାରଳା

ଦାସରେ ପରିଣତ ହେଲେ । ମା’ ସାରଳାଙ୍କ ଦାସାନୁଦାସ ଭାବେ ନିଜର ପରିଚୟ ଦେଇ ଲୋକମୁଖର ଭାଷାରେ ସୃଷ୍ଟି ସରସ ଓ ସୁନ୍ଦର କରି ଗଢ଼ି ତୋଳିଥିବା ଏହି ସାରସ୍ଵତ ସ୍ରଷ୍ଟା ଥିଲେ ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଯଥାର୍ଥ ରୂପକାର । ତାଙ୍କ ବିରଚିତ ‘ମହାଭାରତ’ରେ ଓଡ଼ିଶାର ମଠ-ମନ୍ଦିର, ଧର୍ମ-ଦର୍ଶନ, ଆଚାର-ବିଚାର, ରୀତି-ନୀତି, ଜନପଦ, ଭୂଗୋଳ, ଅରଣ୍ୟ- ପର୍ବତ, କିମ୍ବଦନ୍ତୀ, ଲୋକକଥା ଓ ଲୋକବିଶ୍ଵାସ ଆଦି ଏପରି ଜୀବନ୍ତଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି, ଯାହା ତତ୍‌କାଳୀନ ଉତ୍କଳର ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ତଥା ରାଜନୀତିକ ଚିତ୍ରର ଏକ ବୃହତ୍ ଜ୍ଞାନକୋଷ କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ ।

ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ଆତ୍ମପରିଚିତିର ଅମୂଲ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ‘ମହାଭାରତ’ ରଚନା କରି କବି ସ୍ୱୀୟ ଜାତୀୟ ଚେତନା ଓ ସ୍ବାଭିମାନର ଯେଉଁ ଆଲେଖ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଯାଇଛନ୍ତି ତାହା ବାସ୍ତବରେ ତାଙ୍କ ଅସାମାନ୍ୟ ବୌଦ୍ଧିକ ଚେତନାର ପ୍ରତିବେଦନ । ପ୍ରଥମ ଓଡ଼ିଆ ଗଜପତି ତଥା ସୂର୍ଯ୍ୟବଂଶର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ରାଜା କପିଳେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କ ସମସାମୟିକ ଏହି ମାଟିର ମହାକବି, ସଂସ୍କୃତ ‘ମହାଭାରତ’ର ସ୍ରଷ୍ଟା ବ୍ୟାସଦେବଙ୍କ ପରି ଓଡ଼ିଆ ‘ମହାଭାରତ’ର ସ୍ରଷ୍ଟା ‘ଉତ୍କଳ-ବ୍ୟାସ’ ଭାବେ ସମ୍ବୋଧତ ହୋଇଛନ୍ତି ।

ସୂଜନା ଭିମୁଖ୍ୟ:

ପାରଳା ଦାସଙ୍କ ମହାଭାରତ ବ୍ୟାସଦେବଙ୍କ ସଂସ୍କୃତ ମହାଭାର ଅନୁନାହିଁ । ଏହା ଓଡ଼ିଆ ଜାତିର ତତ୍‌କାଳାନ ସାଂସ୍କୃତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୀତିକ ଚିତ୍ରର ଜ୍ଞାନକୋଷ । ଦାଣ୍ଡୀ ବୃତ୍ତରେ ରଚିତ ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥରେ ମୂଳକାହାଣୀ ସହିତ ଅନେକ ନୂତନ ଆଖ୍ୟାୟିକାର ସଂଯୋଜନାରେ କବିଙ୍କ ମୌଳିକତା ସୁସ୍ପଷ୍ଠା

କବିତାର ପୃଷ୍ଠଭୂମି:

ଭାମଙ୍କ ସଂଘନାଦ ପଡ଼ି ବିଷୟଟି ଆଦିକବି ସାରଳା ଦାସଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ କ।ବ।କୃତି ‘ମହାଭାରତ’ ର ‘ଗଦାପବ’ର ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଅଂଶବିଶେଷ । ଏଥ‌ିରେ ମହାଭାରତ ମହାସମରର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟର ପ୍ରସଙ୍ଗ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ମହମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କୁ ପାଞ୍ଚଖଣ୍ଡ ପଡ଼ା ଦେବାପାଇଁ ରାଜିହୋଇ ନଥିଲେ । ଏପରିକି ମଧ୍ୟସ୍ଥତା କରିବାକୁ ଯାଇଥବା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ନିକଟରେ ନିଜର ଔଦ୍ଧତ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ବିନାଯୁଦ୍ଧରେ ରାଜ୍ୟର କୌଣସି ଅଂଶ ଦେବାପାଇଁ ସ୍ଵୀକାର କରିନଥିଲେ । ଫଳରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ହିଁ ମହାଭାରତ ମହାସମରକୁ ଆମନ୍ତ୍ରଣ କରି ଆଣିଥିଲେ । ସେ ନିଜେ ନିଜ ପାଇଁ ବିପଦର କାରଣ ହୋଇଥିଲେ । କୌରବ ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା । ଏ ଯୁଦ୍ଧ ସାଧାରଣ ଯୁଦ୍ଧ ନଥିଲା ବରଂ ଥିଲା ଧର୍ମଯୁଦ୍ଧ ।

ପାଣ୍ଡବମାନେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ଯୁଦ୍ଧ କରି କୌରବକୁଳକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିଥିଲେ । ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ କୌରବ ପକ୍ଷର ସମସ୍ତ ଯୋଦ୍ଧା ବୀରଗତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପ୍ରିୟ ପରିଜନଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ନିହାତି ଅସହାୟ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲେ । ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ, ନିଜକୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇବାପାଇଁ ସେ ପ୍ରିୟପୁତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ମଣକୁମାରଙ୍କ ଶବକୁ ଆଶ୍ରୟ କରି ରକ୍ତନଦୀ ପାର ହୋଇଥିଲେ । ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିବାପାଇଁ ସୁର୍ବାସା ତାଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । କାରଣ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଶରଣ ନେଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମାରିବାପାଇଁ ତା’ର ଶତ୍ରୁ ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚିପାରେ ନାହିଁ । କେହି ଯଦି ଶରଣ ନେଇଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ମାରିବା ପାଇଁ ବଳପୂର୍ବକ ପ୍ରବେଶ କରେ, ତା’ହେଲେ ଶିବଙ୍କ ଅଭିଶାପ ଅନୁସାରେ ସେ ଧ୍ୱଂସ ପାଇଯିବ । ସେହି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ, ଭୀମଙ୍କ ଭୟରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଥିଲେ । ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ମାରିବାପାଇଁ ଭୀମ ସବୁସ୍ଥାନ ଖୋଜିଲେ ମଧ୍ୟ ପାଇନଥିଲେ।

ସର୍ବଜ୍ଞାତା ସହଦେବଙ୍କଠାରୁ ଭୀମ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲେ, ‘ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବର ଭଳି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି’। ଭୀମ ସହଦେବଙ୍କଠାରୁ ସୂଚନା ପାଇଲାପରେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ କିପରି ବାହାରକୁ ବାହାର କରିବେ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ । ସେ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲାପରେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଧ୍ୟମରେ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଆସିବାକୁ ଆହ୍ଵାନ କରିଥିଲେ । ସେହି ସିଂହନାଦର ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଆଉ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଲୁଚିପାରି ନଥିଲେ । ବୀରଭାବରେ ବୀରର ଯୁଦ୍ଧ ଆହ୍ୱାନକୁ ସେ ଚୁପ୍‌ହୋଇ ସହିପାରି ନଥିଲେ। ଏପରିକି ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର କୋଳରେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ସେ ନିଜକୁ ସମ୍ଭାଳି ପାରି ନଥିଲେ । ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ବାରଣ ନ ମାନି ସେ ‘ଯୁଦ୍ଧ ଦେହି’ ଡାକରା ଶୁଣି ବାହାରି ଆସିଥିଲେ । ପରିଣତି ସ୍ବରୂପ ସେ ଭୀମଙ୍କ ପଦାରେ ବୀରଗତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲେ।

କବିତାର ମର୍ମରାଶା:

ମହାଭାରତ ମହାସମରର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ମହାମାନୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଧର୍ମଯୁଦ୍ଧରେ ସମସ୍ତ ଭାଇ, କଣ୍ଠ ଭଳି ମିତ୍ର, କୁପରାମର୍ଶଦାତା ମାତୁଳ ଶକୁନି, ଗୁରୁ କୃପାଚାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ସମସ୍ତ ଯୋଦ୍ଧାମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧକୁ ପ୍ରେରଣ କରି, ଯୁଦ୍ଧରେ ସଫଳତା ପାଇନଥିଲେ । ବରଂ ସମସ୍ତ ଯୋଦ୍ଧା ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ । ଶେଷରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଅସହାୟ ଭାବରେ ନିଜଚ୍ଚୁ ନିଜେ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଉପାୟ ଖୋଲିଥିଲେ। ମହର୍ଷ ଦୁର୍ବାସାଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ସେ ବ୍ୟାସସରୋବରେ ଲୁଚିବାପାଇଁ ଭୀରୁ ଭଳି ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ ପଳାୟନ କରିଥିଲେ ।

ଭୀମ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ମାରିବାପାଇଁ ସବୁଆଡ଼େ ଖୋଜିଲେ ମଧ୍ୟ କେଉଁଠାରେ ପାଇନଥିଲେ । ସହଦେବ ଥିଲେ ସର୍ବଜ୍ଞାତା । ତାଙ୍କୁ ପଚାରିବାରୁ ସେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ କହିଥିଲେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରେ ଆତ୍ମଗୋପନ କରିଛି । କେବଳ ଦ୍ଵିତୀୟ ପାଣ୍ଡବ ଭୀମ ଯଦି ଶିବଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ସିଂଘବାଦ୍ୟ ଆଣି ବାଦନ କରିବେ, ତା’ହେଲେ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରିବେ । ସହଦେବଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଏହା ଶୁଣିବା ପରେ ଭୀମଙ୍କୁ ଏକ ସମୟ ଉପଯୋଗୀ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ଭୀମ ଈଶ୍ଵର ବା ଶିବଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ମାଗିଲେ, ସେ ନିଶ୍ଚୟ ଦେବେ । ଏ ସମୟରେ ଅନ୍ୟକିଛି ଚିନ୍ତା ନକର କିମ୍ବା ବିଚଳିତ ନହୋଇ, କେବଳ ବିଶ୍ଵନାଥଙ୍କଠାରୁ ସିଂଘନାଦ ଆଣି ବାଦନ କଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ, ଯେ କି ମହାମାନୀ ଭାବରେ ପରିଚିତ, ସେ ନିଶ୍ଚୟ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିବ ।

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ, ପବନସ୍ତୁତ ଯିଏକି ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗଦାଯୁଦ୍ଧରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପରାକ୍ରମୀ, ସେ ଶୂଳଧର ଶିବଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନକଲେ । ଭୀମଙ୍କ ଧାନରେ ଶିବଙ୍କର ଆସନ କମ୍ପିଉଠିଲା। ସେହି ଧ୍ୟାନର ପ୍ରଭାବରେ ସେ ଆଉ ଥୟହୋଇ ରହିପାରିଲେ ନାହିଁ । ପଶୁପତି ଶିବ ଧ୍ୟାନ ବଳରେ ଜାଣିପାରିଲେ, ଭୀମ ହିଁ ତାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରୁଛି । ଏହିକଥା ସେ ଦେବୀ ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ କହିଲେ । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିରେ କ’ଣ କରିବାକୁ ହେବ ସେ ପାର୍ବତୀଙ୍କ ସହିତ ପରାମର୍ଶ କଲେ । ଭୀମ ଯେହେତୁ ତାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରି ସିଂହନାଦ ମାଗୁଅଛି, ସେଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ କ’ଣ କରିବେ, ତାହା ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ପଚାରିଲେ ।

ଶିବଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ କହିଲେ, ‘ପାଣ୍ଡବମାନେ ଆମ୍ଭପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ଉପକାରୀ । ଆମ୍ଭକୁ ମଧ୍ୟ ଭୀମ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି ।’ କାରଣ ପୁର୍ବେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିଲାବେଳେ, ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥ‌ିବା ଭୀମକୁ ଶିବ ଆହ୍ଵାନ କରିଥିଲେ । ଶିବଙ୍କ ଆହ୍ଵାନରେ ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ ।

ଶିବଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ କହିଲେ, ‘ପାଣ୍ଡବମାନେ ଆମ୍ଭପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ଉପକାରୀ । ଆମ୍ଭକୁ ମଧ୍ୟ ଭୀମ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି ।’ କାରଣ ପୁର୍ବେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥିଲାବେଳେ, ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥିବା ଭୀମକୁ ଶିବ ଆହ୍ୱାନ କରିଥିଲେ । ଶିବଙ୍କ ଆହ୍ଵାନରେ ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ବିନାଶ କରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ । ତାହାକୁ ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଦେଇଥିଲେ । ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସେ ବିପଦରୁ ରକ୍ଷାପାଇଛନ୍ତି । ଭୀମ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉପକାର କରିଛନ୍ତି । ସେହି ଉପକାରୀ ଭୀମଙ୍କ ପାଇଁ କପିଳାସ ଉଦ୍ଧାର ପାଇଛି । ତାହାକୁ ବର ଦେବାପାଇଁ ଶିବ ଇଚ୍ଛା କରିଥିଲେ ।

ସେହି ଉପକାରର ପ୍ରତିକାର ସ୍ବରୂପ, ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ, ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଥିଲେ । ବିପଦ ସମୟରେ ପାଣ୍ଡବମାନେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ଯେହେତୁ ପାଣ୍ଡବମାନେ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଛନ୍ତି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ସିଂଘନାଦର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି, ସେଥ‌ିପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରସନ୍ନ ଚିତ୍ତରେ ସିଂଘନାଦ ଦେବାପାଇଁ ପାର୍ବତୀ ଶିବଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ।

ପାର୍ବତୀଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ସିଂଘନାଦ ଦେବାକୁ ସ୍ଥିର କଲେ । ଏଣେ ଭୀମଙ୍କ ଧ୍ୟାନରେ ସଦାନନ୍ଦ ଶିବଙ୍କ ଆସନ ମଧ୍ୟ କମ୍ପି ଉଠୁଥିଲା । ତେଣୁ ଶିବ ସିଂଘନାଦକୁ ଭୀମଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଚିରିକୂଟିରୁ ବାହାର କରି ପ୍ରେରଣ କରିଥିଲେ। ସିଂଘନାଦକୁ ଶିବ କହିଥିଲେ, ସେ କେବଳ ତିନିଥର ଶବ୍ଦ ହେବାର କଷ୍ଟ ଭୀମସେନଙ୍କଠାରୁ ସହ୍ୟ କରିବ । ସିଂଘନାଦ ଆସିବାରୁ ପବନ ପ୍ରବାହିତ ହେଲା । ତାହା ଆସିବାର ଶବ୍ଦରେ ମର୍ତ୍ତ୍ୟଭୁବନ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହେଲା । ସିଂଘନାଦର ଜ୍ୟୋତି ଥିଲା ପ୍ରଳୟଙ୍କରୀ ଅଗ୍ନି ଭଳି ତେଜୀୟାନ୍, ସର୍ବ ଆଲୋକର ଆଧାର ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଜ୍ୟୋତିଠାରୁ ଶହେଗୁଣ ତେଜବନ୍ତ ।

ଶିବଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ଆକାଶ ପଥରେ ସିଂଘନାଦ ଆସି ବ୍ୟାସ ସରୋବର ତୀରରେ ପହଞ୍ଚଗଲା । ଭୀମ ସେହି ସିଂଘନାଦକୁ ପାଇବାପାଇଁ ସେଠାରେ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲେ । ସିଂଘନାଦ ଆସିବାରୁ ଭୀମ ସେହି ତେଜସ୍ବୀ ସିଂଘନାଦକୁ ବାଦନ କଲେ । ମାନଗୋବିନ୍ଦ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ଆସିବାପାଇଁ ଆହ୍ଵାନ କଲେ । ପ୍ରାଣରଙ୍କ ହୋଇ, ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରୁ ପଳାୟନ କରିଥିବାରୁ, ତାହା ସହିତ ରଣ କରିବାକୁ ସିଂଘନାଦର ଶବ୍ଦ ମାଧ୍ୟମରେ କହିଲେ । ସିଂଘନାଦକୁ ଭୀମସେନ ବାଦନ କରିବାରୁ, ପ୍ରଥମ ଶବ୍ଦରେ ମହୀମଣ୍ଡଳ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହେଲା । କବି ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଏକ ସୁନ୍ଦର ଉପମା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି।

ପଦ୍ମପତ୍ରରେ ପାଣି ରହିଥିଲାବେଳେ, ତାହା ଯେପରି ଅସ୍ଥିର ଓ ଢଳଢ଼ଳ ହୋଇଥାଏ, ଠିକ୍ ସେହିପରି ଭୀମସେନଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଥରହର ହୋଇଉଠିଲା । ଭୀମଙ୍କର ପ୍ରଥମ ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ନିରାପଦ ସ୍ଥାନରେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥ‌ିବା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଚେଇଁଉଠିଲା । ପୁନର୍ବାର ଭୀମସେନ ଦ୍ଵିତୀୟ ସିଂଘନାଦ ଶବ୍ଦ କଲେ । ସେହି ଶବ୍ଦରେ ଛଅଲକ୍ଷ ଯୋଜନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆକାଶ କମ୍ପି ଉଠିଲା । ପାତାଳ ପୁରରେ ଥ‌ିବା ଅନନ୍ତ ନଗର ଫଣା କମ୍ପମାନ ହେଲା। ନବଦୀପ, ସାତସାଗର ଓ ମେରୁ ପର୍ବତ ମଧ୍ୟ ଟଳମଳ ହୋଇଗଲା । ସେହି ପ୍ରକମ୍ପିତ ଶବ୍ଦରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମଣ୍ଡଳଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଭୂମଣ୍ଡଳ, ଧ୍ରୁବ ମଣ୍ଡଳ, ଅମରମଣ୍ଡଳ ଦୋହଲି ଉଠିଲା । ସିନ୍ଧୁ ଜଳ ଉଛୁଳି ପଡ଼ିଲା । ସାଗର ଢେଉ ଆକାଶକୁ ଛୁଇଁଲା ଭଳି ମନେହେଲା !

ଭୀମଙ୍କଦ୍ଵାରା ଦ୍ଵିତୀୟ ସିଂଘନାଦର ରଡ଼ି, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ପାଇଁ ଅସହ୍ୟ ହୋଇଉଠିଲା । ତେଣୁ ସେ ବକ୍ଷସ୍ଥଳରେ ବାହୁ ପିଟି, ରେ ରେ କାର ଶବ୍ଦକରି ଗର୍ଜିଉଠିଲା । ଦୀର୍ଘଶ୍ଵାସ ତ୍ୟାଗକରି, ଆଖିକୁ ବଡ଼ ବଡ଼ କରି, ଡୋଳା ବୁଲାଇ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବାହାରି ପଡ଼ିଲା । ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନଙ୍କୁ ଏଥୁରୁ ନିବୃତ୍ତ କରାଇବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟାକଲେ । ଏପରିକି ଦୁଇହାତରେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଜୋର୍‌ରେ ଧରିଲେ । ବୁଝାଇ କହିଲେ, ‘ତୁ ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଥିଲୁ ଯୁଦ୍ଧକୁ ବାହାରିବୁ ନାହିଁ, ଭୀମର ସାତରଡ଼ି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସହ୍ୟ କରିବୁ । କମଳାଙ୍କର ଏପରି ହିତବାଣୀକୁ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ଶୁଣିଲା ନାହିଁ। ବରଂ କମଳା ସ୍ନେହରେ ଧରିଲେ ମଧ୍ୟ, ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ତାଙ୍କୁ ଠେଲିଦେଲା ।

ପରିଣତିରେ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ବିରକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରି କହିଲେ, ‘ତୁ ଗଲେ ନିଶ୍ଚୟ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିବୁ । ଭୀମଙ୍କର ଆଉ ଗୋଟିଏ ସଂଘନାଦ ରଡ଼ି ସହ୍ୟ କଲେ, ତୁ ଅମର ହୋଇଯିବୁ । ମୁଁ କେବଳ ତୋହର ଭର୍ସନାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲି । ଆଉ ଯେତେ ବାରଣ କରିବି ନାହିଁ ।’’ ଏଭଳି କଥା କହି ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ଛାଡ଼ି ଦେଇଥିଲେ । ନିଜର ଅପମାନ ପାଇଁ ସେ କଦଳୀପତ୍ର ପରି ଥରି ଉଠିଥିଲେ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ଅବଜ୍ଞା କରି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାରି ପଡ଼ିଥିଲା । ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ସଙ୍ଗରେ ନେଇଥିଲା, ସତୁରି ସତୁରି ଭାର ଗଦାକୁ । ଦ୍ରୁତଗତିରେ ସେ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଆଗେଇ ଯାଇଥିଲା ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ ଓ ଟିପ୍ପଣୀ:

ସିଂଘନାଦ:
ମଇଁଷି ସିଂଘରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ବାଦ୍ୟ । ଶିବ ଭୈରବ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସିଂଘନାଦ କଲେ ପୃଥ‌ିବୀ ପ୍ରଳୟ ହୁଏ । ପୂର୍ବେ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟ କୈଳାସ ଉପାଡ଼ି ନେଉଥ‌ିବା ବେଳେ ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଥ‌ିବା ଭୀମକୁ ଶିବ ଡାକିଲେ । ଭୀମ ଅଶ୍ଳେଷା ଦୈତ୍ୟକୁ ମାରି କୈଳାସ ଉଦ୍ଧାର କରିବାରୁ ଶିବ ଭୀମଙ୍କୁ ବର ଯାଚିଥିଲେ । ସେହି ବରକୁ ସ୍ମରଣ କରାଇ ଭୀମ ଶିବଙ୍କଠାରୁ ଏହା ପ୍ରାପ୍ତ ହେଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନକୁ ବ୍ୟାସ ସରୋବରରୁ ବାହାର କରିବାପାଇଁ।