Bhagya

Odisha State Board BSE Odisha Class 10 English Grammar Book Solutions Chapter 9 The Passive Textbook Exercise Activity Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 English Grammar Solutions Chapter 9 The Passive

Mark these sentences from your textbook for class IX and their changed forms.
1. (a) After five years I came back home and (I) was met (ସାକ୍ଷାତ ହେଲା) by her at the station.
2. (a) The unique attempt was made (by Janaki) on 28 July 1 992.
1. (b) After five years I came back home and she met me at the station.
2. (b) Janaki made this unique attempt on 28 July 1 992.

•  In the above examples, the first two sentences are in the passive voice since the subjects ‘I’ and ‘the unique attempt’ are said to have been acted upon.
• But the sentences given in 1(b) and 2(b) are in the active voice as the subjects ‘she’ and ‘Janaki’ are said to be acting.
• In English, Verb has some forms, like Mood, Tense, Aspect and Voices
  [ଇଂରାଜୀରେ କ୍ରିୟାପଦ (Verb) ର କେତୋଟି ରୂପ ଅଛି; ଯଥା : Mood (ଭାବ), Tense (କାଳ), Aspect (କାର୍ଯ୍ୟର ସମାପ୍ତି| ଅସମାପ୍ତି ଅବସ୍ଥା) ଓ Voice (ବାଚ୍ୟ) ।
• Voice of the verb is of two types, namely Active Voice and Passive Voice.
  (କ୍ରିୟାର ବାଚ୍ୟ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର; ଯଥା – କର୍ତ୍ତୃବାଚ୍ୟ ଓ କର୍ମବାଚ୍ୟ ।)

Active Voice :
Examples:
We do our homework regularly in this school.
(ଆମ୍ଭେମାନେ ଏହି ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନିୟମିତ ଘରପଢ଼ା କରୁ ।)
ଏହି ବାକ୍ୟରେ ‘We’ ହେଉଛି subject ବା ‘doer’ (କର୍ତ୍ତା ବା କାରକ), ‘do’ ହେଉଛି verb ଏବଂ homework ହେଉଛି object ବା କର୍ମ I
Now question (ଏବେ ପ୍ରଶ୍ନ କର)

Questions:
1. Who does ? (କିଏ କରୁ ?)
Answer:
we (ଆମ୍ଭେମାନେ)

2. What do ? (କ’ଣ କରୁ ?)
Answer:
nework (ଘର ପଢ଼ା)

When a subject/doer does something in a sentence, the sentence is said to be in the Active Voice. (ଅର୍ଥାତ୍ ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଯେତେବେଳେ କର୍ତ୍ତା କିଛି କରେ, ବାକ୍ୟଟି Active Voice ରେ ଥାଏ ।)
(ଏଠାରେ ‘something’ ହେଉଛି ‘object’ କର୍ମ ।)
ତେଣୁ “We do our homework regularly in this school” ହେଉଛି ଏକ Active Voice

N.B. Subject in the Active Voice is always aDoer or an Actor and the received thing or person is always an Object.
Active Voice ବା କର୍ଡ଼ବାଚ୍ୟରେ Subject ବା କର୍ତ୍ତା ହେଉଛି ଏକ ‘କାରକ’ ବା ‘କଲାବାଲା (= we) ଏବଂ କର୍ତ୍ତା ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ବା ବସ୍ତୁ ହେଉଛି ଏକ କର୍ମ (= homework).

Passive Voice :
Examples:
Homework is done regularly in this school. (ଏହି ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଘରପଢ଼ା ନିୟମିତ କରାଯାଏ । )
ଏହି ବାକ୍ୟରେ ‘Homework’ (ଘରପଢ଼ା) ହେଉଛି Subject ବା କର୍ତ୍ତା ।

1. What is done ? (କ’ଣ କରାଯାଏ ? )
Answer:
homework (ଘରପଢ଼ା)
(ଅର୍ଥାତ୍ ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଯେତେବେଳେ କର୍ତ୍ତାରୂପକ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ବସ୍ତୁ (action/person/thing) ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଏ, ବାକ୍ୟଟି Passive Voice ହୁଏ ।)

Know the differences between Active Voice and Passive Voice

Active voice	Passive voice
(1) A subject does/acts something (ଗୋଟିଏ କର୍ତ୍ତା ବା କାରକ କିଛି କରେ ।)	(1) A subject is acted upon. (ଗୋଟିଏ କର୍ତ୍ତାକୁ କରାଯାଏ । )
(2) As the subject acts something, it is like an Actor. (କର୍ତ୍ତା କରୁଥିବାରୁ ଏହା ଏକ Actor ଭଳି ।)	(2) As the subject doesn’t an act, it is like a Patient. (କର୍ତ୍ତା କିଛି କରୁନଥିବାରୁ ଏହା ଏକ Patient ଭଳି ।
(3) Verb(s) is Active verb. (କ୍ରିୟାପଦ(ଗୁଡ଼ିକ) Active verb ଅଟେ ।)	(3) Verb(s) is Passive Verb. (କ୍ରିୟାପଦ(ଗୁଡ଼ିକ) Passive verb ଅଟେ ।)

Some More Examples:
(i) (a) I have painted this picture, (ମୁଁ ଏହି ଛବିଟି ଆଙ୍କିଛି ।) (Active Voice)
(T = Subject, have painted = Active verbs, this picture = Object)

1. Who has painted?
(କିଏ ଆଙ୍କିଛି ?)
Answer:
I (ମୁଁ)

2. What have I painted?
(ମୁଁ କ’ଣ ଆଙ୍କିଛି ?)
Answer:
= This picture.
(ଏହି ଛବିଟି)

(b) This picture has been painted by me. (Passive Voice)
(ଏହି ଛବିଟି ମୋ ଦ୍ଵାରା ଅଙ୍କାଯାଇଛି ।)
This picture = subject/patient
has been painted = passive verbs.
(ଏଠାରେ this picture (ଚିତ୍ର)କୁ ଅଙ୍କାଯାଇଛି । କିନ୍ତୁ ଏହା ନିଜେ ଆଙ୍କି ନାହିଁ ।)

(ii) (a) You mustn’t take such a risk. (Active Voice)
(ତୁମେ ଏଭଳି ବିପଦ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଅନୁଚିତ ।)
You = subject/doer/actor
must take = verbs/active verbs
such a risk = object.

(b) Such a risk mustn’t be taken by you. (Passive Voice)
(ଏଭଳି ବିପଦ ତୁମଦ୍ୱାରା ଗ୍ରହଣ କରିବା ଅନୁଚିତ ।)
Such a risk = subject/patient
must not be taken = verbs/passive verbs.

(iii) (a) Who saved the child? (Active Voice)
(କିଏ ଏହି ପିଲାକୁ ରକ୍ଷା କଲା ?)
‘ Who’ = subject/doer/actor
‘saved’ = verb/active verb
‘the child’ = object.

(b) By whom was the child saved?
Or, Who was the child saved by ? (Passive Voice)
(ପିଲାଟିକୁ କାହାଦ୍ଵାରା ଉଦ୍ଧାର କରାଗଲା/ରକ୍ଷା କରାଗଲା ?)
the child = subject
was saved = verbs/passive verbs.

Remember these Golden rules to convert Active Voice into Passive Voice:
(କର୍ତ୍ତୃବାଚ୍ୟକୁ କର୍ମବାଚ୍ୟରେ ରୂପାନ୍ତରିତ କରିବାର ନିମ୍ନଲିଖିତ ସୁନ୍ଦର ନିୟମଗୁଡ଼ିକୁ ମନେରଖ)

(1) Object (©9) in the Active Voice becomes subject in the Passive Voice.
table

(2) Subject in the Active Voice becomes by + Object in Passive Voice.
table

Examples:
(i) They informed us of the accident. (Active Voice)
(they = subject, us = object)
We were informed of the accident by them. (Passive Voice)
(we = subject, them = object)

(ii) I know you. (Active Voice)
You are known to me. (Passive Voice) (not ‘by me’)

(iii) They didn’t beat her. (Active Voice)
She wasn’t beaten by them. (Passive Voice)

→ Subject ଓ Object ବ୍ୟତୀତ verbs ଗୁଡ଼ିକର Tense (କାଳ) ଅନୁସାରେ Active ଓ Passive Voice ବ୍ୟବ୍ହାର କରାଯାଏ ।

Consider the following sentences (Step-by-step method of changing active into passive) :
Example – I:
Active Voice: Did the hunter kill the bird yesterday?
(ଶିକାରୀ ଗତକାଲି ପକ୍ଷୀଟିକୁ ମାରିଦେଲା କି ?)

Let’s change the sentence into declarative (ଏବେ ବାକ୍ୟକୁ ବିବୃତିମୂଳକ ଅର୍ଥରେ ବଦଳାଇବା) :
(Declarative sentence) The hunter did kill the bird yesterday.
Step – I: The hunter killed (did kill) the bird yesterday.
Step – II: The bird was killed yesterday.
Step – III: (Changing into question or interrogative using the auxiliary verb in the beginning)
Step – IV: Was the bird killed yesterday ? ( ପକ୍ଷୀଟିକୁ ଗତକାଲି ମାରି ଦିଆଯାଇଥିଲା କି ? )

Example – II:
Who wrote this book ? ( ଏହି ବହି କିଏ ଲେଖିଥିଲେ ?)

Step – 1: Somebody wrote this book, (declarative)
(କେହି ଜଣେ ଏହି ବହି ଲେଖୁଥିଲେ ।)

Step – II : This book …………………………
(‘This book’ is used as the subject)

Step – III: This book was written ……………………
(using ‘was written’ (ଲେଖାଯାଇଥିଲା) as the passive verbs)

Step – IV: This book was written by somebody.
(ଏହି ବହିଟି କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଲେଖାଯାଇଥିଲା ।)

Step – V: This book was written by whom / whom.
(Replacing ‘somebody’)(‘somebody’କୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ।)

Step -VI: By whom was this book written?
Or, Who was this book written by ? (କାହାଦ୍ଵାରା ଏହି ବହିଟି ଲେଖାଯାଇଥିଲା ? )

Rule I

Present simple tense in Active Voice is changed into is/am/are + Past participle’ in Passive Voice.
[Active Voice ର Present Simple tense କୁ Passive Voice ରେ is/am/are + Pastparticiple ରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।]

Examples:
(i) Active Voice: We eat ripe mangoes in summer.
[eat- Present Simple, ripe mangoes – Object]
Passive Voice ‘.Ripe mangoes are eaten (ଖ୍ରୀଯାଏ) in summer.
[Ripe mangoes- Subject, are eaten- Passive Verbs (by us)]

(ii) Active Voice: He doesn’t respect his parents. (ସମ୍ମାନିତ କରେ ନାହିଁ)
[doesn’t respect- Present Simple, his parents- Object]
Passive Voice: His parents aren’t respected by him. (ସମ୍ମାନିତ କରାଯାଏ ନାହିଁ)
[His parents – Subject ]

(iii) Active Voice: Who listens to (ଶୁଣିବା) the radio?
[listens to – Present simple, the radio – Object]
Passive Voice: By whom is the radio listened to (ଶୁଣାଯାଏ)?
[is the radio- Subject]

Rule 2

Present Progressive Tense (is/am/are + ing) is changed into is/am/are being + Past Participle in Passive Voice.
[Active Voice ରେ Present Progressive Tense କୁ is/am/are + being + Past Participle ରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।]

(i) Active Voice: When is Mr. Mohanty giving a party?
(is…..giving = Present Progressive, a party = Object)
Passive Voice = When is a party being given by Mr. Mohanty?
(a party = Object)

(ii) Active Voice: People are obeying the traffic rides.
(are obeying = Present Progressive, the traffic rules = Object)
Passive Voice: The traffic rules are being obeyed.

(iii) Active Voice: Am I copying down the answers?
(am…..copying = Present Progressive, the answers = Object)
Passive Voice: Are the answers being copied down?
(are……being copied down = Passive verbs, the answers = Object)

Rule 3

Present perfect (has/have + Past Participle) in Active Voice is changed into has/ have/been + Past Participle in Passive Voice
[Active Voice ରେ Present perfect tense କୁ Passive Voice 69 has been / have been + Past Participle Gରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ ।]

(i) Active Voice: Who has killed the robber?
(has killed- Present Perfect, the robber = Object)
Passive Voice: By whom has the robber been killed?
(the robber = Subject, has. . . . been killed = Passive Verbs)

(ii) Active Voice: The children have worked out the sum.
(have worked out = Present Perfect, the sum = Object)
Passive Voice: The sum has been worked out by the children.
(the sum = Subject, has been worked out = Passive Verbs)

(iii) Active Voice: Has the girl swept the rooms?
(has…..swept = Present Perfect, the rooms = Object)
Passive Voice: Have the rooms been swept by the girl?
(the rooms = Subject, have……been swept = Passive Verbs)

Rule 4

Past simple (took/didn’t take) in Active Voice is changed into was/were + Past Participle in the Passive Voice.
[Active Voice ର Past Simple Tense କୁ Passive Voice ରେwas/were +Past Participle ରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ ।]

(i) Active Voice: The seller sold the vegetables at a cheap rate.
(sold = Past Simple, the vegetables = Object)
Passive Voice: The vegetables were sold at a cheap rate by the seller.
(the vegetables = Subject, were sold= Passive Verbs)

(ii) Active Voice: Why did die police fire at the students?
(did….fire = Past simple, at the students = Object)
Passive Voice: Why were the students fired at by the police?
(were….fired at = Passive Verbs, the students = Subject)

(iii) Active Voice: Didn’t the batsman steal a run?
(Didn ’t…..steal = Past Simple, a run = Object)
Passive Voice: Wasn’t a run stolen by the batsman?
(wasn’t….stolen = Passive verbs, a run = Subject)

Rule 5

Past Progressive Tense is changed into was/were being + Past Participle in Passive Voice.
[Active Voice ର Past progressive tense Passive Voice ରେ was/were being + Past Participle ରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ ।]

(i) Active Voice: The child was making lots of mischiefs.
(was making = Past Progressive, lots of mischiefs Object)
Passive Voice: Lots of mischiefs were being made by the child.
(Lots of mischiefs = Subject, were being made = Passive Verbs)

(ii) Active Voice: Jason was reading this book.
(was reading = Past Progressive, this book = Object)
Passive Voice: This book was being read by Jason.
(this book = Subject, was being read = Passive Verbs)

(iii) Active Voice: Who was looking at the picture?
(was looking at =Past progressive, the picture = Object)
Passive Voice: By whom was the picture being looked at?
(was being looked at = Passive verbs, the picture = Subject)

Rule 6

Past Perfect Tense (had + Past Participle) in Active Voice is used as ‘had been + Past Participle’ in Passive Voice.

(i) Active Voice: The audience had admired the song.
(had admired =Past Perfect, the song = Object)
Passive Voice: The song had been admired by the audience.
(The song =Subject, had been admired = Passive Verbs)

(ii) Active Voice: Had the people helped the police trace the culprit?
(Had…..helped =Past Perfect, the police = Object)
Passive Voice: Had the police been helped to trace the culprit?
(had. been helped = Passive verbs, the police = Subject)

(iii) Active Voice: Why had the doctor operated the patient?
(had…..operated =Past Perfect, the patient – Object)
Passive Voice: Why had the patient been operated by the doctor?
(the patient =Subject, had…been operated = Passive Verbs)

Rule 7

On Modals [can/could/shall/should/will/would may/might/must/ought to]
[‘Be +Past Participle’ should be used in Passive Voice]

(i) Active Voice: Can you help me?
Passive Voice: Can I be helped by you?

(ii) Active Voice: Why could they draw the picture?
Passive Voice: Why could the picture be drawn by them?

(iii) Active Voice: I shall show you the stall.
Passive Voice: The stall shall/will be shown to you by me.

(iv) Active Voice: The teacher will conduct the drill class.
Passive Voice: The drill class will be conducted by the teacher.

(v) Active Voice: The servant should/ought to refund the necklace.
Passive Voice: The necklace should/ought to be refunded by the servant.

(vi) Active Voice: How would you do all the sums?
Passive Voice: How would all the sums be done by you?

(vii) Active Voice: May they help this blind man?
Passive Voice: May this blind man be helped by them?

(viii) Active Voice: The ants might eat the cake.
Passive Voice: The cake might be eaten by the ants.

(ix) Active Voice: The police mustn’t accept bribes(ଲାଞ୍ଚ).
Passive Voice: The bribes mustn’t be accepted by the police

Rule 8

On People + Main Verb…..in the Main Clauses
Main Clause (ପ୍ରଧାନ ଖଣ୍ଡବାକ୍ୟରେ) People + Main Verb + ….. ଥିଲେ Passive+ Voice ରେ it is (present) / was (past) + Past Participle of Main Verb + କୁ ଉଠାଇ) / to be (is/am/are କୁ ଉଠାଇ)

(i) Active Voice: People say that the Sultan was very rich.
Passive Voice: It is said that the Sultan was very rich.
Or, The Sultan is said to be very rich.

(ii) Active Voice: People say the whole episode is boring.
Passive Voice: It is said the whole episode is boring.
Or, The whole episode is said to be boring.

(iii) Active Voice: People consider that the Government will vote against the issue.
Passive Voice: It is considered that the Government will vote against the issue.
Or, The government is considered to vote against the issue.

Rule 9

(On To+Infinitive)
(A) ‘To’ + infinitive in the Active Voice is changed into ‘to be + Past Participle’ in the Passive Voice.
[Active Voice ରେ ‘to + infinitive’g କୁ ଉଠାଇ Passive Voice ରେ to be + Past Participle]

(i) Active Voice: He wanted to sell his old bike. (to + infinitive)
Passive Voice: He wanted his old house to be sold. (to be + Past Participle)

(ii) Active Voice: The house is to let. (to be + infinitive)
Passive Voice: The house is to be let. (to be + Past Participle)

(iii) Active Voice: Tell him to examine the matter. (to + infinitive)
Passive Voice: Tell him the matter to be examined. (to be + Past Participle)

(B) Bare Infinitive in Active Voice changed into ‘to + infinitive’’ (except ‘let’) in Passive Voice [Active Voice ର Bare infinitive କୁ Passive Voice ରେ ‘to + infinitive’ ରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ ।]

(i) Active Voice: They let the boy go. (go = bare infinitive)
Passive Voice: The boy was let go. (ଏଠାରେ ‘let to go’ ହେବ ନାହିଁ ।)

(ii) Active Voice: I made Amit go to the market, (go = bare infinitive)
Passive Voice: Amit was made to go to the market, (togo- to + infinitive)

(iii) Active Voice: We heard the beggar sing a song. (sing = bare infinitive)
Passive Voice: The beggar was heard to sing a song, (to sing = to infinitive)

(C) ‘Ing’ infinitive in Active Voice is changed into to be + Past Participle in Passive Voice. [Active Voice ରେ ‘Ing’ infinitive କୁ Passive Voice ରେ’to be + Past Participle’ ରେ ପରିଣତ କରାଯାଏ ।]

(i) Active Voice: My watch needs mending, (mending = ing. infinitive)
Passive Voice: My match needs to be mended.

(ii) Active Voice: These shoes need polishing, (polishing = ing. infinitive)
Passive Voice: These shoes need to be polished

Rule 10

On Imperative sentences [Active Voice ରେ ଆଦେଶ/ଉପଦେଶ/ଅନୁରୋଧ ଆଦି ଅର୍ଥରେ Passive Voice ରେ Let + object + be + Past Participle (ଆଦେଶ ଅର୍ଥରେ) ଏବଂ You are requested /warned (ଅନୁରୋଧ/ସତର୍କତା ଅର୍ଥରେ) ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ]

(i) Active Voice : Keep to the left (ବାମ ପଟେ ମାଡ଼ିଥିବା) (ଆଦେଶ)
Passive Voice: You are ordered/directed to keep to the left.

(ii) Active Voice: Obey your betters. (ଗୁରୁଜନମାନଙ୍କର କଥା ମାନ) (ଉପଦେଶ)
(your betters = Object)
Passive Voice: Let your betters be obeyed.
Or, You are advised to obey your betters.

(iii) Active Voice : Do the sums quickly. (ଆଦେଶ) (ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକୁ ଶୀଘ୍ର କଷିପକାଅ ।)
(the sums = Object)
Passive Voice: Let the sums be done quickly.
Or, You are ordered to do the sums quickly.

(iv) Active Voice: Don’t run into the middle of the road (ସତର୍କ).
(ରାସ୍ତାର ମଝିରେ ଦୌଡ଼ ନାହିଁ ।)
Passive Voice: You are warned not to run into the middle of the road.
Or, You are forbidden (ବାରଣ) to run into the middle of the road.
(‘Forbidden’ ବା ‘ବାରଣ’ ନାହିଁ ଅର୍ଥକୁ ସୂଚିତ କରୁଥିବାରୁ ଏଥିରେ ‘not’ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ନାହିଁ ।)

(v) Active Voice : Please consult the doctor. (ଦୟାକରି ଡାକ୍ତରଙ୍କୁ ଦେଖାକର ।) (ଅନୁରୋଧ)
(the doctor = Object)
Passive Voice: You are requested to consult the doctor.

(vi) Active Voice: Keep your promise. (ନିଜର ଶପଥ|ଜବାବ ରଖ ।) (ଉପଦେଶ)
(your promise = Object)
Passive Voice: You are advised to keep your promise.
Or, Let your promise be kept.

(vii) Active Voice : Prepare (yourself) for the worst. (ବିପଦପାଇଁ ନିଜକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।)
Passive Voice: Be prepared for the worst.

Rule 11

Got + Past Participle is used with several verbs in Passive Voice
[ଇଂରାଜୀରେ କେତେକ verb; ଯଥା – arrested, caught, confused, divorced, drunk, elected, engaged, killed, lost, married, cut. ଆଦି ସହିତ got + verb ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । )
[Here the actions are caused by somebody else other than the subject(s).] [ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ‘କର୍ତ୍ତା’ ଦ୍ଵାରା ନହୋଇ ଅନ୍ୟ କୌଣସି କାରକ ଦ୍ୱାରା ହୋଇଥାଏ ।]

Examples:
(i) Active Voice: The barber cut his hair. (ବାରିକ ତା’ର କେଶ କାଟିଲା ।)
Passive Voice: He got/had his hair cut. (ସେ ତା’ର କେଶ କଟାଇଲା ।)
(ii) Active Voice: The members elected him as the chairperson.
Passive Voice: He got elected as the chairperson.

Some More Examples:
(i) We got delayed in the traffic jam. (Passive Voice)
(ଟ୍ରାଫିକ୍ ଭିଡ଼ଯୋଗୁଁ ଆମର ବିଳମ୍ବ ହୋଇଗଲା ।)
(ii) Mitali got married last month. (Passive Voice)
(ମିତାଲିର ଗତମାସରେ ବିଭାଘର ହେଲା ।)
(iii) The captives in the dungeon got killed in the encounter. (Passive Voice)

Ruel 12

Being + Past Participle
In Passive being + Past Participle is used with verb ‘like% prepositions without / of. [Passive Voice ରେ verb ‘like’ ‘ଏବଂ preposition ‘without’ ‘ଏବଂ ‘‘of ସହିତ being + Past Participle ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।]

Examples:
(i) Nobody likes being blamed. (କେହି ନିନ୍ଦିତ ହେବାକୁ/ନିନ୍ଦା ପାଇବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି ନାହିଁ ।)
(ii) I don’t like being criticised. (ମୁଁ ସମାଲୋଚିତ ହେବାକୁ ଚାହେଁ ନାହିଁ । )
(iii) He attended the party without being invited.
(ନିମନ୍ତ୍ରିତ ନହୋଇ/ନିମନ୍ତ୍ରଣ ନପାଇ ସେ ଭୋଜିରେ ଯୋଗଦେଲେ ।)
(iv) She won’t go out at night. She is afraid of being attacked by the thieves.
(ସେ ରାତିରେ ବାହାରକୁ ଯିବ ନାହିଁ । ସେ ଚୋରମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଆକ୍ରମଣର ଶିକାର ହେବାକୁ ଭୟ କରୁଛି ।)

Correct Forms of Verbs:
Correct forms of verbs ବା କ୍ରିୟାପଦର ଠିକ୍‌ରୂପ କହିଲେ ଆମ୍ଭେମାନେ ଏଠାରେ ବିଭିନ୍ନ verb ବା କ୍ରିୟାପଦର Passive form କୁ ବୁଝୁ ।

Remember the following rules :
(i) General truth (ସାଧାରଣ ସତ୍ୟ) – is/are + Past Participle ofMain Verb.

• Cheese is made from milk. (Passive Voice) (make)
  (କ୍ଷୀରରୁ ଛେନା ତିଆରି ହୁଏ | ତିଆରି କରାଯାଏ ।)
• ONIDA TVs are manufactured in Japan. (manufacture)
  (ଓନିଡ଼ା ଟେଲିଭିଜନ୍‌ ଜାପାନରେ ତିଆରି ହୁଏ ।)
• Vegetables are kept in the fridge to preserve them. (keep)
  (ସଂରକ୍ଷଣ କରି ରଖୁବାପାଇଁ ପନିପରିବାକୁ ଫ୍ରିଜରେ ରଖାଯାଏ ।)

(ii) Past incidents (ଅତୀତର ଘଟଣାବଳୀ) – was/were + Past Participle of Main Verb (yesterday/ in 2016/ last year/month etc.)

• The first World War wasfought in 1914. (fight)
  (୧୯୧୪ ରେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା ।)
• I was bought a mobile yesterday, (buy)
  (ଗତକାଲି ମୋ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ମୋବାଇଲ କିଣା ହୋଇଥିଲା ।)
• Penicilin was discoveredby SirAlexander Fleming, (discover)
  (ଆଲେକ୍‌ଜାଣ୍ଡାର ଫ୍ଲେମିଙ୍ଗ୍‌ଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପେନ୍‌ସିଲିନ୍‌ ଉଦ୍ଭାବିତ ହୋଇଥିଲା ।)

(iii) Future incidents (ଭବିଷ୍ୟତର ଘଟଣାବଳୀ) – will be + Past Participle ofMain Verb
(tomorrow / the next day/ in 2021/ thefollowing month/year )

• The next World Cup in cricket will be held in 2019. (hold)
  (ପରବର୍ତୀ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପ୍ ୨୦୧୯ରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ ।)
• The flood-affected people will be granted BPL cards soon. (grant)
  (ବନ୍ୟା ପ୍ରପୀଡ଼ିତ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଶୀଘ୍ର BPL Cards ଦିଆଯିବ ।)
• Hritik’s birthday will be observed Sunday next. (observe)
  (ବ୍ରିତିକ୍‌ର ଜନ୍ମଦିନ ଆସନ୍ତା ରବିବାର ଦିନ ପାଳିତ ହେବ ।)

Activity-1

Verbs in some of the following sentences are active, in some passive. Identify them and then write A for active sentences and (P) for the passive ones in the box given against each sentence.
(i) Prakash killed a snake with a stick.
(ii) Mother has made a sweet cake for me.
(iii) Mr. Patnaik has been selected President of the Congress Party.
(iv) R.N. Tagore wrote the Gitanjali.
(v) Why was he beaten?
(vi) He must have finished his work by now.
Answers
(i) A
(ii) A
(iii) P
(iv) A
(v) P
(vi) A

Activity-2

Put the verb in brackets into the correct passive form:
(i) A car will (buy) next year if the savings increase.
Answer:
A car will be bought (କିଣାହେବ) next year if the savings increase.

(ii) Thousands of people (kill) in the earthquake in Japan last year.
Answer:
Thousands of people were killed (ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ) in the earthquake in Japan last year.

(iii) What cannot (cure) must (endure).
Answer:
What cannot be cured (ଯାହାର ନାହିଁ ଉପଚାର) must be endured ( ସହିବା ଅଟେ ଶ୍ରେୟସ୍କର).

(iv) He should (punish) for telling a lie.
Answer:
He should bepunished (ଦଣ୍ଡିତ ହେବା ଉଚିତ) for telling a lie.

(v) English (speak) all over the world.
Answer:
English is spoken କଥାବାର୍ତ୍ତା କରାଯାଏ) all over the world.

(vi) The road (repair) when I saw it last year.
Answer:
The road was being repaired ( ମରାମତି ହେଉଥୁଲା) when I saw it last year.

(vii) The accident might (cause) due to the carelessness of the driver.
Answer:
The accident might be caused ( ହୋଇଥାଇପାରେ) due to the carelessness of the driver.

(viii) People (deny) justice these days.
Answer:
People are being denied (ମିଳୁନାହିଁ) justice these days.

(ix) His grandfather (say) to have been a landlord.
Answer:
His grandfather is said (କୁହାଯାଏ) to have been a landlord.

(x) I like (leave) alone.
Answer:
I like to be left (ସ୍ଥାନ ତ୍ୟାଗ କରିବାର) alone.

Activity-3

Hereunder is a letter written by a father to his son. Rewrite it changing the verbs in brackets into their appropriate forms:

Buxibazar
Cuttack
2nd January, 2013

Rakesh
I understand that the Annual Day function of your school is going to (hold) on your school premises this evening. I (tell) that the Governor of our state has (invite) to inaugurate the function and to give away the prizes to the winners. I know that you secured the first position in your class in the last annual examination and also came first in the debate and essay competitions which (held) at your school. You would certainly(be awarded) some prizes and medals for your merit and proficiency. I would have been very glad to see you receive prizes from the Governor ifI (invite) to file function and (be) present there at such happy moments.
However, enjoy yourself and stay happy at the function.
More when we meet.
Lots of love and good wishes.
Father

Answer:

Buxibazar
Cuttack
2nd January, 2013

Rakesh
I understand that the Annual Day function of your school is going to be held on your school permises this evening. I was told that the Governor of our state has been invited to inaugurate the function and to give away the prizes to the winners. I know that you secured the first position in your class in the last annual examination and also came first in the debate and essay competitions which was held at your school. You would certainly be awarded some prizes and medals for your merit and proficiency. I would have been very glad to see you receive prizes from the Governor if I had been invited to the function and had been present there at such happy moments.
However, enjoy yourself and stay happy at the function.
More when we meet.
Lots of love and good wishes.
Father

Activity- 4

The following is a part of a newspaper report. Use the verbs supplied in brackets in their appropriate forms:
Fifty houses in the Khandagiri Slum area in Bhubaneswar (bum) to ashes last Sunday. The children and six women (bum) alive. All the belongings of the people (completely destroy) in the fire. About two hundred people (render) homeless and eighty people (hospitalize) for treatment of their injury (cause) in the fire. How the houses first caught fire (still shrouded) in mystery. Government’s assistance for rehabilitation of these affected people (badly need) at this hour.

Answer:
Fifty houses in the Khandagiri Slum area in Bhubaneswar were burnt (ଜଳିପୋଡ଼ି ପାଉଁଶ ହୋଇଗଲା) to ashes last Sunday. The children and six women were burnt alive (ଜୀବନ୍ତ ପୋଡ଼ିଗଲେ). All the belongings of the people were completely destroyed (ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଗଲା) in the fire. About two hundred people were rendered (ଗୃହଶୂନ୍ୟ ହୋଇଗଲେ / ହୋଇଯାଇଥିଲେ) homeless and eighty people were hospitalised (ଡାକ୍ତରଖାନାରେ ଭର୍ତ୍ତି କରାଗଲା । କରାଯାଇଥିଲା) for treatment of their injury caused (ଘଟିଥିବା) in the fire. How the houses first caught fire is still shrouded (ରହସ୍ୟଘେରରେ ରହିଛି) in mystery. Government’s assistance for rehabilitation of these affected people is badly needed (ନିହାତି ଦରକାର ହେଉଛି) at this hour.

Activity-5

Write a passive sentence for each of the following situations, using the active verbs supplied in brackets. The first one has been done for you:
Example:
(i) My grandfather did not die. (murder)
Answer:
He was murdered.

(ii) People say he resigned his job, but he didn’t. (sack)
Answer:
He was sacked. (ତାକୁ ଚାକିରିରୁ ବହିଷ୍କାର କରାଯାଇଥିଲା ।)

(iii) He did not leave the examination hall. (ask to leave)
Answer:
He was asked to leave. (ତା’କୁ ଛାଡ଼ିଯିବାକୁ କୁହାଗଲା ।)

(iv) The shop did not open. (close down)
Answer:
It was closed down. (ଏହାକୁ ବନ୍ଦ କରି ଦିଆଯାଇଥିଲା ।)

(v) He didn’t do his homework yesterday. (punish)
Answer:
He was punished. (ତାକୁ ଦଣ୍ଡ ଦିଆଗଲା ।)

(vi) He could not come out of water. (drown)
Answer:
He was drowned. (ସେ ବୁଡ଼ିଗଲା ।)

(vii) My request was not entertained. (turn down)
Answer:
It was turned down. (ଏହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରାଗଲା ।)

(viii) The doctor didn’t come in time. People waited for him. (keep)
Answer:
They were kept waiting. (ସେମାନଙ୍କୁ ଅପେକ୍ଷାରତ ରଖାଗଲା ।)

Activity- 6

Study the following situations and write a passive sentence for each of them. The first one has been down for you.
1. You want to talk about the Odia Bhagabat, You would like to mention its author Jagannath Das.
Answer:
The Odia Bhagabat was written by Jagannath Das.

2. You would like to talk about the prize your friend Mohan won. You would also like to mention your friend’s name.
Answer:
The prize was won by my friend Mohan.

3. You have seen one of your friends breaking a chair. You have to report the matter to your class teacher without disclosing your friend’s name.
Answer:
A chair has been broken.

4. Your teacher asks you to write anessayinaweek’s time. You are not sure of yourself You have to tell your teacher that you will finish it in time. But you don’t want to take a risk.
Answer:
The essay can’t be written in a week’s time.

5. You want to talk about the delicious cakes your villagers make during the Raja festival every year. You are at this moment not interested in the villages.
Answer:
Delicious cakes are made during the Raja festival every year.

6. You don’t know who created the earth long ago. You want to talk about its creation.
Answer:
Our earth was created long ago.

7. You want to tell you best friend that your other friends will celebrate his birthday this year. You don’t want to say who they are.
Answer:
My birthday will be celebrated this year.

Activity-7

Use the verbs given in brackets in the following sentences in the correct form:
(i) Originally, this novel (write) in Hindi, but it (translate) into Odia in 1990.
Answer:
Originally, this novel was written in Hindi, but it was translated into Odia in 1990.

(ii) Cheese (make) from milk.
Answer:
Cheese is made from milk.

(iii) An accident occurred here this afternoon. Somebody called an ambulance, but as nobody (injure), the ambulance (not require).
Answer:
An accident occurred here this afternoon. Somebody called an ambulance, but as nobody was injured the ambulance was not required.

(iv) The office is in a mess. The telephone (never answer), no proper records (keep) and no work (do).
Answer:
The office is in a mess. The telephone is never answered, no proper records are kept and no work is done.

(v) A tree is lying across the road. It (blow down) in the storm.
Answer:
A tree is lying across the road. It has been blown down in the storm.

(vi) The letter (post) a week ago and it reached me yesterday.
Answer:
The letter was posted a week ago and it reached me yesterday.

(vii) The child playing on the road (run over) by a truck.
Answer:
The child playing on the road was run over by a truck.

Activity-8

The following are the instructions given for making tea using tea bags. Make them carefully and write the process in the passive form as per the instructions given: The first one has been done for you.
The Instructions are :
1. Use one tea bag to make each cup of tea.
2. Place the required number of tea bags in the kettle.
3. Add boiling water as per the requirement.
4. Stir the water, but make sure that the tea bags do not open.
5. Allow the tea to stand for five minutes.
6. Pour the tea into cups.
7. Add sugar and milk to taste.

How tea is made, using tea bags:
1. One tea-bag is used for making each cup of tea.
2. The required number of tea bags is placed in the kettle.
3. Boiling water is added as per the requirement.
4. The water is stirred, but it should be made sure that the tea bags don’t open.
5. The tea is allowed to stand for five minutes.
6. The tea is poured into cups.
7. Sugar and milk is added to taste.

The Passive Additional Questions With Answers

Put the verb in brackets into the correct passive form :
1. The temple (build) in the twelfth century.
Answer:
The temple was built in the twelfth century.

2. Wait! Your bicycle (repair) now.
Answer:
Wait! Your bicycle is being repaired now.

3. If you have a wound, you (advise) to wash it clean.
Answer:
If you have a wound, you are advised to wash it clean.

4. Louis Pasteur proved that diseases (cause) by germs.
Answer:
Louis Pasteur proved that diseases are caused by germs.

5. The house (construct) last year.
Answer:
The house was constructed last year.

6. The sunflower (can grow) in any type of soil.
Answer:
The sunflower can be grown in any type of soil.

7. More buildings (erect) in the future.
Answer:
More buildings will be erected in the future.

8. The plant (should water) regularly.
Answer:
The plant should be watered regularly.

9. The blackboard looks clean. It (clean) by the boy.
Answer:
The blackboard looks clean. It has been cleaned by the boy.

10. I don’t like (ask) stupid questions.
Answer:
I don’t like being asked stupid questions.

11. Did any of these houses (damage) during the cyclone?
Answer:
Did any of these houses get damaged during the cyclone?

12. The Gitanjali (write) by R.N. Tagore.
Answer:
The Gitanjali was written by R.N. Tagore.

13. English (speak) all over the world.
Answer:
English is spoken all over the world.

14. People (deny) justice these days.
Answer:
People are denied justice these days.

15. I like (leave) alone.
Answer:
I like being left alone.

16. Thousands of people (kill) in the earthquake last week.
Answer:
Thousands of people were killed in the earthquake last week.

17. She (sting) by a bee yesterday.
Answer:
She got stung by a bee yesterday.

18. Rahim (like) by everybody.
Answer:
Rahim is liked by everybody.

19. About 50 workers (arrest) during the last strike.
Answer:
About 50 workers were arrested during the last strike.

20. A car (buy) next year if the savings increase.
Answer:
A car will be bought next year if the savings increase.

21. What cannot (cure) must (endure).
Answer:
What cannot be cured, must be endured.

22. The road (repair) when I saw it last year.
Answer:
The road was being repaired when I saw it last year.

23. His grandfather (say) to have been a landlord.
Answer:
His grandfather is said to have been a landlord.

24. I (invite) to the function but I didn’t go there.
Answer:
I was invited to the function but I didn’t go there.

25. Smoking (prohibit) in public places.
Answer:
Smoking is prohibited in public places.

26. The thief(beat) severely by the police.
Answer:
The thief was beaten severely by the police.

27. My purse (steal) yesterday.
Answer:
My purse was stolen yesterday.

28. Rice (produce) in Odisha.
Answer:
Rice is produced in Odisha.

29. Konark Temple (build) Langula Narasingha Dev.
Answer:
Konark Temple was built by Langula Narasingha Dev.

30. Let him (tell) to go.
Answer:
Let him be told to go.

31. He (say) to be an honest man.
Answer:
He is said to be an honest man.

32. The batsman (declare) out for his misconduct.
Answer:
The batsman was declared out for his misconduct.

33. Cricket (not play) in the USA.
Answer:
Cricket is not played in the USA.

34. Mangoes (eat) in summer.
Answer:
Mangoes are eaten in summer.

35. The book (publish) yesterday
Answer:
The book was published yesterday.

Change the sentences into passive form.

1. The gardener waters the plants.
Answer:
The plants are watered by the gardener.

2. Janaki made the unique attempt on 28 July 1992.
Answer:
The unique attempt was made by Janaki on 28 July 1992.

3. Someone stole my pen.
Answer:
My pen was stolen.

4. The children are playing football in this playground.
Answer:
Football is being played by the children in this playground.

5. The students have decorated the room beautifully.
Answer:
The room has been decorated beautifully by the students.

6. The police arrested the thief.
Answer:
The thief was arrested.

7. People say that elephants have good memories.
Answer:
It is said that elephants have good memories.

8. Father gave the son fifty rupees.
Answer:
The son was given fifty rupees.

9. I made him write the essay.
Answer:
He was made to write the essay.

10. I saw him crossing the road.
Answer:
He was seen crossing the road.

11. These clothes need washing.
Answer:
The clothes need to be washed.

12. She has made a sweet cake for me.
Answer:
A sweet cake has been made for me.

13. Kalidas wrote Meghadoot.
Answer:
Meghdoot was written by Kalidas.

14. Somebody killed the snake with a stick.
Answer:
The snake was killed with a stick.

15. Why did he beat him?
Answer:
Why was he beaten?

16. When did he write the letter?
Answer:
When was the letter written by him?

17. Has anyone received the news?
Answer:
Has the news been received?

18. Can you draw a picture?
Answer:
Can a picture be drawn by you?

19. Do you know him?
Answer:
Is he known by you?

20. Who broke the window?
Answer:
By whom was the window broken?

21. How did you break the slate?
Answer:
How was the slate broken?

22. We grow rice in this part of the country.
Answer:
Rice is grown in this part of the country.

23. The customs officers seized the boat.
Answer:
The boat was seized by the customs officer.

24. The child has fed the cow.
Answer:
The cow has been fed by the child.

25. You must not take such a big risk.
Answer:
Such a big risk must not be taken by you.

26. Someone saved the bird.
Answer:
The bird was saved.

27. Did he write the poem?
Answer:
Was the poem written by him?

28. We elected him monitor.
Answer:
He was elected monitor.

29. Shut the door.
Answer:
Let the door be shut.

30. Prepare yourself for the worst.
Answer:
Be prepared for the worst.

31. Ants may eat the cakes.
Answer:
The cakes may be eaten by ants.

32. I hate people laughing at me.
Answer:
I hate being laughed at.

33. Nobody can defeat Biswa in chess.
Answer:
Biswa cannot be defeated in chess.

34. His pencil needs mending.
Answer:
His pencil needs to be mended.

35. We heard her laugh.
Answer:
She was to heard to laugh.

36. They will hold a meeting.
Answer:
A meeting will be held by them.

37. The farmers produce wheat in Punjab.
Answer:
Wheat is produced in Punjab.

38. The farmers were sowing the seeds.
Answer:
The seeds were being sown by the farmers.

39. March on.
Answer:
You are commanded to march on.

40. Keep on your promise
Answer:
Let your promise be kept.

BSE Odisha Class 9 English Grammar Book Solutions Pdf Download

BSE Odisha 9th Class English Learn and Practise Grammar Book Solutions Download Pdf | 9th Class English Grammar Question Answers Odia Medium

• Chapter 1 Parts of a Sentence
• Chapter 2 Verbs
• Chapter 3 Time and Tense
• Chapter 4 Auxiliaries
• Chapter 5 The Noun Phrase
• Chapter 6 Pre and Post Modifiers in the Noun Phrase
• Chapter 7 Countables and Uncountables
• Chapter 8 Determiners
• Chapter 9 Adjectives
• Chapter 10 Adverbs and Adverbials
• Chapter 11 Negatives and Interrogatives
• Chapter 12 The Predicate Phrase

BSE Odisha Class 9 Learn and Practise Grammar Distribution of Marks

Latest/Revised Pattern of Evaluation with Distribution of Marks as Prescribed by Board of Secondary Education, Odisha (Second Language English (SLE)

The examination for the English (SLE) paper will have two parts.
Part-I relates to Objective-Type Questions (Fill in the blanks, Answer in one word/one sentence, Write True or False, Match the Columns, Questions on Language & Vocabulary and Grammar, Translation into English) carrying 50 marks with 1-hour duration & Part-II relates to Subjective Questions (Long Answer-Type Questions, Essay, Letter/Application, Summary/Report writing, etc.) carrying 50 marks with 1 1/2 hours duration.

The detailed distribution of marks with respect to the pattern of questions is given below:

Part I (Objective-Type)
1. Prose (5 Questions) (1 × 5 = 5 Marks)
2. Poetry (10 Questions) (1 × 10 = 10 Marks)
3. Non-Detailed Study (10 Questions) (1 × 10 = 10 Marks)
4. Language & Vocabulary (10 Questions) (1 × 10 = 10 Marks)
5. Grammar (10 Questions) (1 × 10 = 10 Marks)
6. Translation into English (1 × 5 = 5 Marks)
Total = 50 Marks

Part II (Subjective-Type)
Prose
1. Two Questions to be answered within 50 words carrying 5 marks each (Internal Choice) (5 × 2 = 10 Marks)
2. One Essay out of three (3) (in about 250 words) (To be written keeping to the outline given) (12 × 1 = 12 Marks)
3. Letter/Applications (in about 100 words) internal choice (10 × 1 = 10 Marks)
4. Summary (A Passage in about 180 words): (To be answered in about 60 words) (8 × 1 = 8 Marks)
5. Unseen Passage (in about 150 words): (Five very short answer type questions carrying two marks each) (2 × 5 = 10 Marks
Total = 50 Marks

Grand Total: Part I (50 Marks) + Part II (50 Marks) = 100 Marks

Odisha State Board BSE Odisha Class 9 English Grammar Book Solutions Chapter 5 The Noun Phrase Textbook Exercise Activity Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 English Grammar Solutions Chapter 5 The Noun Phrase

Read the following sentences:
(i) Coconut is a tall tree.
(ii) I can see many beautiful flowers.
(iii) The black dog is sick.

In these sentences the bold parts are the noun phrases.
In these sentences the bold parts are the noun phrases. (ଏହି ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ ରେଖାଙ୍କିତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ବିଶେଷ୍ୟ ବାକ୍ୟାଶ ।)

A noun phrase or NP is a word or a group of words with a noun or a pronoun as its head noun or head word. (ଗୋଟିଏ ବିଶେଷ୍ୟ ବାକ୍ୟାଶ ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦ ବା ଶବ୍ଦ ସମୂହ ଯେଉଁଥରେ ଗୋଟିଏ ବିଶେଷ୍ୟ ବା ସର୍ବନାମ ପଦ ହେଉଛି ଏହାର ମୁଖ୍ୟ ଶବ୍ଦ।)
In the first sentence ‘coconut tree’ are the head nouns.
In the second sentence ‘I’ (Pronoun) is the head word or head noun.
In the third sentence, the head word or head noun is ‘dog’.

The head word in a noun phrase.
(ବିଶେଷ୍ୟ ବାକ୍ୟାଶରେ ବ୍ୟବହୃତ head word ବା head noun) :
(i) The tiger lives in the forest. tiger, forest- head words.
Father is calling me. Father, me- head words
The hunter rode on an elephant. hunter, elephant- head words.

(ii) Adjectives as head words (head nouns) in the the + adjective expression (the + adjective) (ସାଧାରଣ ଅର୍ଥରେ)
(Adjective ଗୁଡ଼ିକୁ head words ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ।)
The rich should help the poor. (rich – head word)
The doctors have attended on the wounded. (wounded – head word)
The blind need our help and co-operation. (ସହଯୋଗ) (blind – head word)

( iii) To + infinitive as the head word.
(ବାକ୍ୟର ପ୍ରଥମରେ ବ୍ୟବହୃତ to + infinitive କୁ head word ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ।)
To err is human. (ଭୁଲ କରିବା ମାନବୀୟ) (head word).

(iv) Verb + ing as the head word. (Verb + ing head word ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟକରେ (ବାକ୍ୟର ମୂଳରେ)
Smoking injures the lungs (ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍).
Shooting (ତୀରନ୍ଦାଜ) is a sport (କ୍ରୀଡ଼ା).

Pronouns used as head words or head nouns
(Head words ବା Head nouns ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ Pronouns ବା ସର୍ବନାମ)

Pronouns

Subjective (କର୍ରାବାଚକ)	Objective (କର୍ମବାଚକ)
I	me
he	him
she	her
they	them
we	us
you	you
it	it

Examples :
(i) I am smart and tall. I – noun phrase / pronoun/ head word
(ii) Give me a piece of cake. me – noun phrase / object / pronoun / head word
(iii) Did they help you? they – noun phrase / pronoun / head word
(iv) How much did it cost you? it – noun phrase / pronoun / head word

Function of a Noun Phrase (ଏକ ବିଶେଷ୍ୟ ବାକ୍ୟାଶର କାର୍ଯ୍ୟ)
(i) As a subject (ଏକ କର୍ରା ରୂପେ)
A coconut tree grows faster. (tree – head word)
The little clever bov is crying there. (boy – head word)

(ii) As an object (ଏକ କର୍ମ ରୂପେ)
We all love this teacher. (କାହାକୁ ଭଲପାଉ) (teacher – head, word)
Father may buy a dictionary. (କ’ଣ କିଣିପାରନ୍ତି) (dictionary – head word)

(iii) As a subject ‘complement’ (କର୍ତ୍ତା ପୂରକ ରୂପେ)
Mrinal is a well – behaved boy. (boy – head word)
The girl became a doctor. (doctor – head word)

(iv) As an object complement (କର୍ମ ପୂରକ ରୂପେ)
The class elected Suraj their monitor.
(monitor – head word) (Suraj – object) (କାହାକୁ ନିର୍ବାଚିତ କଲେ)
(Mother calls this child Nilu.
(Nilu – head word) (this child – object) (କାହାକୁ ଡାକନ୍ତି)

(v) As an adjunct (ଏକ ବିବର୍ଷକ ରୂପେ)
Did you help that man last week ? (week – head word)
Father is returning home this morning. (morning – head word)

Forms of Noun Phrase
(i) A Noun as a noun phrase : Flowers are a wonderful creation ofGod.
(ii) APronoun as a noun phrase : It was raining heavily.
(iii) An ‘ing’ infinitive phrase as a noun phrase : Smoking cigarettes causes health problems. Climbing a tall coconut tree seems very dangerous.
(iv) To infinitive as a noun phrase : To help others in need is a great virtue.

Words used before Head Nouns in Noun Phrases (Noun Phrase ର Head Noun ପୂର୍ବରୁ ବ୍ୟବହୃତ ଶବ୍ଦ)

Article	(a, an, the)
Demonstrative (ପ୍ରଦର୍ଶକ ଶବ୍ଦ)	(this, that, these, those)
Possessive (ସମ୍ବନ୍ଧବାଚକ)	(my, your, his, our, its, Mina’s, one’s)
Cardinal (ମୌଳିକ ସଂଖ୍ୟା)	(one, two, three, ten, hundred)
Ordinal (କ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା)	(first, second, tenth, thousandth)
Quantifier (ପରିମାଣବାଚକ ଶବ୍ଦ)	(a, few, a little, many, a lot of, enough, much)
Adjectives (ବିଶେଷଣ ପଦ)	(cold, beautiful, clever, nice, hot, cold, young, old )
Classifier (a noun that functions as an adjective) refers to one of classes, (stone, science, music, marriage etc)

Classifier (One out of a class)
Stone building (stone – classifier like brick (ଇଟା), wooden (କାଠ)
College boys (college – classifier, like school, university)
Story books (Story – classifier, like cookery (ରୋଷେଇ ଶିକ୍ଷା), tailoring, dance, music…
Polar fan (Like Usha, Ravi, Khaitan, Orient, Havells…)
Science teacher (like mathematics, geography, history, political science….)
LG TV (Like Samsung, Philips, Akai, Sansui…)

Another word used in a noun phrase is ‘intensifier’ that intensifies or modifies an adjective. (N.P ରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦ ହେଉଛି intensifier ଯାହା ଗୋଟିଏ ବିଶେଷଣ ପଦକୁ ବିଶେଷିତ କରେ)

	Intensifier	Adjective	Noun (Head noun / Head word)
(a)	very	old	man
(b)	quite	hot	day
(c)	rather	amusing (ଆମୋଦଦାୟକ)	picture
(d)	extremely	beautiful	girl

Look at the following tree diagram and mark the position of the elements in the noun phrase. (ନିମ୍ନଲିଖତ ବୃକ୍ଷ ଚିତ୍ରର Noun phrase ର ବିଭିନ୍ନ ଶବ୍ଦର ଅବସ୍ଥିତିକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକର।)

Textual Activities With Answers

Activity – 1

Spot the Noun Phrases in the following sentences. Then identify the determiners. (ନିମ୍ନଲିଖତ ବାକ୍ୟମାନଙ୍କରେ ବ୍ୟବହୃତ Noun Phrases କୁ ଚିହ୍ନାଅ ଓ Determiner ଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନାଅ।)
1. That silly (ବୋକା) donkey is away.
Answer:
That silly donkey – np, that – demonstrative (determiner)

2. Those people are busy.
Answer:
Those people – np, those – demonstrative (determiner)

3. Have pity on the starving child.
Answer:
on the starving child – np, the – article (determiner)

4. All of you can do the sum.
Answer:
All of you – np, All – pre-determiner (quantifier)

5. The little girl is always talking.
Answer:
The little girl – np, the – article (determiner)

6. He has one sister and two brothers.
Answer:
One sister and two brothers – np, one, two – candinals (determiner)

7. I heard his first three words.
Answer:
his first three words – np, his – possessive (determiner), three – cardinal (determiner)

8. All these four empty bottles are here.
Answer:
All these four empty bottles – np, all – pre-determiner, these – demonstrative (determiner), four – cardinal (determiner), empty – adjective

9. Mary’s mother is dead but her father is still alive.
Answer:
Mary’s mother- np, Mary’s – possessive (determiner), her father – np, her – possessive (determiner)

10. Which colour do you like, red or green?
Answer:
Which colour? Which – wh-determiner

Remember: all both and half are pre-determiners since they are used before determiners. (Determiner ପୂର୍ବରୁ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ all, both ଓ half pre-determiners ଅଟନ୍ତି) (‘Pre’ ର ଅର୍ଥ ପୂର୍ବ ବା before)

Activity – 2

Rearrange the words to make a Noun Phrase.
(Noun phrase ତିଆରି କରିବାପାଇଁ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ପୁନଃ ସଜାଅ)
1. first, books, his, ten
Answer:
his first ten books

2. big, the, boys, three
Answer:
the three big boys

3. the, planes, five, first
Answer:
the first five planes

4. her, sarees, beautiful, all
Answer:
all her beautiful sarees

5. nice, a, movie, very
Answer:
a very nice movie (film)

6. very, boys, innocent, young.
Answer:
very young innocent (ନିରୀହ) boys

7. famous, seven, schools, those, music
Answer:
those seven famous music schools

8. old, the, man, silly
Answer:
the old silly man

Activity – 3

Draw tree diagrams showing the different elements of the following Noun Phrases. (ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନ (ଶବ୍ଦ)କୁ ଦେଖାଇ diagram ବା ଛବି ତିଆରି କର ।)
1. All boys
Answer:

2. All the boys
Answer:

3. Each of the students
Answer:

4. A ripe red fruit
Answer:

5. Those strange stories
Answer:

Activity – 4

Complete the Noun phrases by filling in the blanks with suitable words.
1. ________ ________ picnic
Answer:
a lavish picnic

2. ________ ________ house
Answer:
my little house

3. all ________ ________ boys
Answer:
all these school boys

4. the ________ ________ books
Answer:
the popular story books

5. our ________ ________ teacher
Answer:
our first school teacher

The Noun Phrase Additional Questions With Answers

Rearrange the words to make a Noun Phrase.
1. very, a, picture, nice
Answer:
A very nice picture.

2. the, old, all, colleges, very
Answer:
All the very old colleges.

3. intelligent, very, boys, young
Answer:
Very intelligent young boys.

4. red, ripe, a, fruit
Answer:
A ripe red fruit.

5. new, our, teacher, English
Answer:
Our new English teacher.

6. plastic, new, toys, beautiful
Answer:
Beautiful new plastic toys.

7. the, planes, five, first
Answer:
The first five planes.

8. the, old, silly, man
Answer:
The silly old man.

9. famous, seven, schools, those, music
Answer:
Those famous seven music schools.

10. big, the, boys, three
Answer:
The three big boys.

Identify the underlined words that come before the Head noun.

1. Whose son is he?
Answer:
Whose – possessive

2. My first poem was published in a magazine.
Answer:
First – Ordinal number

3. This is Mr. Muduli’s car.
Answer:
Mr. Muduli’s – Possessive

4. Those people are busy.
Answer:
Those – demonstrative

5. This is a science college.
Answer:
new – adjective

6. My new book was stolen.
Answer:
science – classifier

7. The little girl is always talking.
Answer:
The determiner

8. It is a beautiful building.
Answer:
beautiful – adjective

9. It was a very nice movie.
Answer:
very intensifier

10. I have three brothers.
Answer:
three – ordinal number

11. All the children have left school.
Answer:
All – pre-determiner

12. Her pen was stolen.
Answer:
Her – possessive

13. That house belongs to me.
Answer:
That- demonstrative

14. The new pen writes well.
Answer:
new – adjective

15. This is a stone building.
Answer:
stone – classifier

16. I like our Prime Minister’s speech.
Answer:
Our Prime Minister’s – possessive

17. He wasted a lot of time.
Answer:
a lot of – quantifier

18. Each of the boys was given a prize.
Answer:
Each of – pre-determiner

19. There is a little water in the glass.
Answer:
a little – quantifier

20. This is my new shirt.
Answer:
my – possessive

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Odia Solutions Grammar ବ୍ୟାକରଣ Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 12 Odia Grammar ବ୍ୟାକରଣ

୧ । ରୂଢ଼ିକୁ ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଗ

ରୂଢ଼ି, ସଂଜ୍ଞା ଓ ପ୍ରକାରଭେଦ :
ଅଭିଧାନିକ ଅର୍ଥକୁ ନ ବୁଝାଇ ଅନ୍ୟ ପ୍ରୟୋଜନୀୟ ଅର୍ଥରେ ପଦଗୁଡ଼ିକ ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଲେ ତାହାକୁ ‘ରୂଢ଼ି’ କୁହାଯାଏ । ମନର ଭାବନାକୁ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ସରସ, ସୁନ୍ଦର ତଥା ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ରୂପେ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ‘ରୂଢ଼’ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ ।
ରୂଢ଼ି ମୁଖ୍ୟତଃ ତିନିପ୍ରକାର; ଯଥା –
(କ) କ୍ରିୟାହୀନ ରୂଢ଼ି
(ଖ) କ୍ରିୟାଯୁକ୍ତ ରୂଢ଼ି ଏବଂ
(ଗ) ତୁଳନାତ୍ମକ ରୂଢ଼ି

(କ) କ୍ରିୟାହୀନ ରୂଢ଼ି –
ବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବାକ୍ୟଶ ଯେଉଁଠାରେ ବିଶିଷ୍ଟ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କରାଇଥାଏ ଓ ଏଥରେ କ୍ରିୟାପଦ ସହିତ କୌଣସି ସହଯୋଗ ନ ଥାଏ ତାକୁ କ୍ରିୟାହୀନ ରୂଢ଼ି କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ –
(୧) ଏକଇର ବଳା
(୨) ମୁହଁ ଯେଣେ ଅନୁକୂଳ ତେଣେ
(୩) ଗରିବ ମାଇପ ସବୁରି ଶାଳୀ,
(୩) ଅନ୍ଧର ଲଉଡ଼ି,
(୪) ବୋଝ ଉପରେ ନଳିତା ବିଡ଼ା,
(୫) ଗୋବର ଗଣେଶ,
(୬) ଜଡ଼ା ତେଲକୁ ମେଣ୍ଢାବାଳ ।

(ଖ) କ୍ରିୟାଯୁକ୍ତ ରୂଢ଼ି –
ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଯେଉଁ ବାକ୍ୟାଶରେ କ୍ରିୟାର ସଂଯୋଗ ଘଟି ବିଶେଷ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥାଏ, ତାହାକୁ କ୍ରିୟାଯୁକ୍ତ ରୂଢ଼ି କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ –
ବୁଦ୍ଧି + ଶିଖାଇବା = ବୁଦ୍ଧି ଶିଖାଇବା = ଠକାଇବା, ଅକଲ ଦେବା
ହାତ + କରିବା = ହାତ କରିବା = ଆପଣାର କରିନେବା
ଆଖି + ପକାଇବା = ଆଖି ପକାଇବା = ବିଶେଷ ଦୃଷ୍ଟିଦେବା

(ଗ) ତୁଳନାତ୍ମକ ରୂଢ଼ି –
କ୍ରିୟାଯୁକ୍ତ ଓ କ୍ରିୟାହୀନ ରୂଢ଼ି ବ୍ୟତୀତ ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଅନ୍ୟ କେତେକ ରୂଢ଼ି ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ । ଦୁଇ ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନା କରିବା ସମୟରେ ଏଇ ଧରଣର ରୂଢ଼ି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିବା ହେତୁ ଏଇ ଧରଣର ରୂଢ଼ିକୁ ତୁଳନାତ୍ମକ ରୂଢ଼ି କୁହାଯାଏ ।

ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ :
(୧) ବରଡ଼ା ପତର ପରି ଥରିବା,
(୨) ସୁନା ପରି ଝଟକିବା,
(୩) କୁକୁର ପରି ଧାଉଡ଼ି କରିବା,
(୪) କୋଇଲି ପରି ଗାଇବା,
(୫) ଜୋକ ପରି ଲାଗିବା,
(୬) ଗଧପରି ଖଟିବା,
(୭) କାଉପରି ରାଉ ରାଉ ହେବା ।

ମୋଟ ଉପରେ ବକ୍ତା ଶ୍ରୋତା ନିକଟରେ ନିଜର ମନର ଭାବକୁ ସରସ, ସୁନ୍ଦର, ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତମୂଳକ ଓ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ କରିବାପାଇଁ ରୂଢ଼ିର ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ । ରୂଢ଼ି ଆଭିଧାନିକ ମୂଳ ଅର୍ଥକୁ ତ୍ୟାଗକରି ଏକ ପ୍ରୟୋଜନାତ୍ମକ ପ୍ରତୀୟମାନ ଅର୍ଥ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଭାଷାର ବିଶିଷ୍ଟ କଥନ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ଖଣ୍ଡବାକ୍ୟର ଲାକ୍ଷଣିକ ଅର୍ଥକାରକ ରୂପକୁ ରୂଢ଼ି କୁହାଯାଏ । ଉପଦେଶ, ପରାମର୍ଶ, ତୁଳନା, ଉତ୍କର୍ଷ-ଅପକର୍ଷ ବିଚାର ନିମନ୍ତେ ଏପ୍ରକାର ଲୋକ-ଉକ୍ତ ଆମ ଭାଷାରେ ପଦସଂହତି ରୂପରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ନିମ୍ନମତେ କେତେକ ରୂଢ଼ିର ଅର୍ଥ ଓ ବ୍ୟାବହାରିକ କୌଶଳ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଉଛି ।

୧. କ୍ରିୟାହୀନ ରୂଢ଼ିକୁ ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଗ

• ଅନ୍ଧର ଲଉଡ଼ି (ଅସହାୟର ସହାୟ) – କୃଷ୍ଣ ଯଶୋଦାଙ୍କର ଅନ୍ଧର ଲଉଡ଼ି ଥିଲେ।
• ଅନ୍ଧ ବୁଝାମଣା (ଅନ୍ୟାୟ ବିଚାର) – ଜମିଦାରମାନେ ବହୁ ସମୟରେ ପ୍ରଜାଙ୍କ ପ୍ରତି ଅନ୍ଧ ବୁଝାମଣା କରୁଥିଲେ ।
• ଅରଣ୍ୟରୋଦନ (ନିଷ୍ଫଳ ପ୍ରାର୍ଥନା/ବୃଥା ପ୍ରାର୍ଥନା) – ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କ ବ୍ୟାକୁଳ ଅନୁରୋଧ ଅରଣ୍ୟରୋଦନରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା ।
• ଅହିନକୁଳ ସମ୍ପର୍କ (ଘୋର ଶତ୍ରୁତା) – କୁରୁପାଣ୍ଡବଙ୍କ ଭଳି ସ୍ୱାଇଁ ଓ ପରିଡ଼ା ସାହି ଭିତରେ ଅହିନକୁଳ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ।
• ଅଲଣା କଥା (ମୂଲ୍ୟହୀନ କଥା) – ନଟିଆର ଅଲଣା କଥା ଶୁଣିବାକୁ ମୋର ବେଳ ନାହିଁ ।
• ଅକଲ ଗୁଡୁମ (ବୁଦ୍ଧି ବଣାହେବା ) – ପୋଲିସ୍‌ର ପ୍ରଶ୍ନବାଣରେ ଚୋରଟିର ଅକଲ ଗୁଡୁମ୍ ହୋଇଗଲା ।
• ଅଳ୍ପ ବିଦ୍ୟା ଭୟଙ୍କରୀ (ଅଳ୍ପ ଜ୍ଞାନ ଯୋଗୁ ଅପଦସ୍ଥ ହେବା) – ତୋର ପାଠଶାଠ ନାହିଁ କି ବିଚାର ନାହିଁ, ସାବଧାନ ଥୁବୁ, ଅଳ୍ପବିଦ୍ୟା ଭୟଙ୍କରୀ ହୋଇଯିବ ।
• ଆକାଶ କୁସୁମ (ବୃଥା ସ୍ଵପ୍ନ) – ରଘୁର ସବୁ ସ୍ବପ୍ନ ଆକାଶ କୁସୁମ ହୋଇଗଲା ।
• ଆପଣା ସୁନା ଭେଣ୍ଡି (ନିଜ ଲୋକ ଅଯୋଗ୍ୟ) – ସନାତନର ଆପଣା ସୁନା ତ ଭେଣ୍ଡି, ପର ପୁଅ ସହିତ କଳି କରି ଲାଭ କ’ଣ ?
• ଉପୁରି ମାଲ (ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆୟରୁ ଅଧ୍ବକ/ମାଗଣା ମିଳିବା) – ଉପୁରି ମାଲ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଦେଶର କଳଙ୍କ ।
• ଉପରଠାଉରିଆ (ଗଭୀରତାର ଅଭାବ, ସାରବତ୍ତାର ଅଭାବ) – କୌଣସି ଲୋକର ଉପରଠାଉରିଆ କଥାରେ ତୁମେ ମାତ ନାହିଁ ।
• ଏ ଘର ମାଉସୀ ସେ ଘର ପିଉସୀ (ଏପଟ ସେପଟ ଛିଦ୍ର କହି ଯେ ସବୁଠାର ଭଲେଇ ହୁଏ) – ସାବି ଅପାର କଥାକୁ ମୋଟେ ବିଶ୍ଵାସ କରନାହିଁ, ସେ ପରା ଏ ଘର ମାଉସୀ ସେ ଘର ପିଉସୀ ।
• ଏକଘରକିଆ (ସାମାଜିକ ବାସନ୍ଦ) – ଜଣକୁ ଏକଘରକିଆ କରି ରଖୁବା ମାନବିକ କାର୍ଯ୍ୟ ନୁହେଁ ।
• ଓଳିଆରୁ ଗଜା (ଜନ୍ମରୁ ଚତୁର ବା ସିଆଣିଆ) – ମାଗା ପୁଅଟା ତ ଓଳିଆରୁ ଗଜା, ତାକୁ ଶିଖାଇବା କ’ଣ ?
• କରଛଡ଼ା (ଦାୟିତ୍ୱ ନ ନେବା) – ହିତକର କାର୍ଯ୍ୟରେ କରଛଡ଼ା ଦେବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ ।
• କାଠିକର ପାଠ (କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ) – ଜନମଙ୍ଗଳ କାର୍ଯ୍ୟ ନ କଲେ ନିର୍ବାଚନ ବୈତରଣୀ ପାର ହେବା କାଠିକର ପାଠ ।
• କୁହାମୁଣ୍ଡା କପିଳା (ବହୁ ଅବାନ୍ତର କଥା କହିବା) – ଉପରସାହି ମାଧୂ କୁହାମୁଣ୍ଡା କପିଳାଟେ, ତା’ କଥାକୁ ବିଶ୍ୱାସ କରନାହିଁ ।
• କପାଳ ଲିଖନ (ଭାଗ୍ୟଫଳ) – କପାଳଲିଖନକୁ କିଏ ବା ବଦଳେଇ ଦେଇପାରିବ ?
• କୁମ୍ଭୀର କାନ୍ଦଣା (ଛଳନା/ଉପରଠାଉରିଆ ସହାନୁଭୂତି) – ସବୁଜମି ଲଚାଛପାରେ ବିକି ବଡ଼ଭାଇ ମୋ ପାଖରେ କୁମ୍ଭୀର କାନ୍ଦଣା କାନ୍ଦୁଛ।
• କୂପ ମଣ୍ଡୁକ (ସଂକୁଚିତ ପରିବେଶରେ ବଢ଼ିଥିବା) – କୂପମଣ୍ଡୁକ ହେଲେ ଏ ଯୁଗରେ ଆଗେଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।
• ଖତଗଦାରେ ପଦ୍ମ (ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତିରେ ପ୍ରତିଭା ସ୍ଫୁରଣ) – ରେଢ଼ାଖୋଲର କନ୍ଧ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିଲେ ବି କବି ଭୀମ ଭୋଇ ହୋଇଥିଲେ ଖତଗଦାରେ ପଦ୍ମ ସଦୃଶ ।
• ଗୋଟିଏ ଚାଉଳରେ ଗଢ଼ା (ଅତି ସୁନ୍ଦର) – ନରିବାବୁଙ୍କ ସାନ ଝିଅଟା ପରା ଗୋଟିଏ ଚାଉଳରେ ଗଢ଼ା ।
• ଗୋଠଖଣ୍ଡିଆ (ଅସାମାଜିକ ବ୍ୟକ୍ତି/ଗୋଷ୍ଠୀରୁ ଅଲଗା) – ଗୋଠଖଣ୍ଡିଆ ଲୋକ ଅନେକ ଅସୁବିଧାରେ ପଡ଼େ ଓ ଅନେକଙ୍କୁ ବି ପକାଏ ।
• ଗୋବର ଗଣେଶ (ନିର୍ବୋଧ/ମୂର୍ଖ) – ଏବେ ବି ସମାଜରେ ସାଧାରଣ ପାଠ କଥା ଜାଣି ନ ଥ‌ିବା ଅନେକ ଗୋବରଗଣେଶ ଅଛନ୍ତି ।
  ଘର ଢିଙ୍କି କୁମ୍ଭୀର (ନିଜ ଲୋକ ଶତ୍ରୁ) – କହ୍ନେଇର ବଡ଼ଭାଇଟି ଘର ଢିଙ୍କି କୁମ୍ଭୀର ପରି ପରିବାରଟାକୁ ଭାଙ୍ଗିଦେଲ। ।
• ଘରବୁଡ଼ି ପାଣି ଆଣ୍ଠୁଏ (ଅବସ୍ଥା ଅସମ୍ଭାଳ ହେବା/ବିପଦ ଉପରେ ବିପଦ) – ଦରଦାମ୍ ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁନି ଯେ ଦେଶ ପାଇଁ ଘର ବୁଡ଼ି ପାଣି ଆଣ୍ଠୁଏ ଅବସ୍ଥା ହେଲାଣି ।
• ଘୋଷା ବଳଦ (କିଛି ନ ବୁଝି ମୁଖସ୍ଥ କରିବା) – ଘୋଷା ବଳଦ ହୋଇ ଲାଭ କ’ଣ ? ପାଠ ଟିକେ ବୁଝିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକର ।
• ଛୁଞ୍ଚିମାଛି ପରୀକ୍ଷା/ପରଖ (ତନ୍ନ ତନ୍ନ କରି ଦେଖିବା ) – ସବୁକଥାରେ ଛୁଞ୍ଚିମାଛି ପରୀକ୍ଷା କରିବା ଶିବନାଥଙ୍କର ଏକ ବଦ ଅଭ୍ୟାସ ।
• ଛକାପଞ୍ଝା (ଉଭୟ ପକ୍ଷର ସତର୍କ ଭାବ) – ଏଇ ପାହାଡ଼ ତଳେ ଗତକାଲି ପୋଲିସ୍ ଓ ଚୋରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଛକାପଞ୍ଚା ଚାଲିଥିଲା
• ଜୀବନମୂର୍ଚ୍ଛା (ଆପ୍ରାଣ ଉଦ୍ୟମ) – ଭାରତୀୟ ସୀମାନ୍ତରକ୍ଷୀମାନେ ଦେଶର ଗୌରବ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ଜୀବନମୂର୍ଚ୍ଛା ସଂଗ୍ରାମ କରୁଛନ୍ତି ।
• ଜୋକ ମୁହଁରେ ଲୁଣ (ଗର୍ବ ଭାଙ୍ଗିବା/ଅହଙ୍କାର ଭାଙ୍ଗିବା) – ଜୋକ ମୁହଁରେ ଲୁଣ ଦେବାପରି ରାମବାବୁ ରଘୁଆର ଆଣ୍ଟ ଭାଙ୍ଗିଦେଲେ ।
• ଝାଳବୁହା ଧନ (କଷ୍ଟ ଅର୍ଜିତ) – ଝାଳବୁହା ଧନ ବିପଦବେଳେ କାମରେ ଲାଗେ ।
• ଝିମିଟି ଖେଳରୁ ମହାଭାରତ (ସାମାନ୍ୟ ଘଟଣାରୁ ବିରାଟ କାଣ୍ଡ ବା ଭୟଙ୍କର ପରିସ୍ଥିତିର ସୂତ୍ରପାତ) – ପିଲାକଳିରୁ ଏ ଭୟଙ୍କର ପରିସ୍ଥିତି, ଝିମିଟି ଖେଳରୁ ମହାଭାରତ ସୃଷ୍ଟି ବ୍ୟତୀତ ଆଉ କିଛି ନୁହେଁ ।
• ଡେଙ୍ଗା ମୁଣ୍ଡରେ ଠେଙ୍ଗା (ସମସ୍ତଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଉପରେ ବିପଦର ମାତ୍ରା ଅଧ‌ିକ ଥାଏ) – ଏ ଅଞ୍ଚଳରେ ଯାହା ଘଟିବ ସମସ୍ତେ ତୋତେ ଦାୟୀ କରିବେ, କାରଣ ଡେଙ୍ଗା ମୁଣ୍ଡରେ ଠେଙ୍ଗା ।
• ଢୋଲ ଭିତରେ ମୂଷା (ଶତ୍ରୁ ଗୁପ୍ତରେ ଘରେ ଲୁଚି ରହିବା)। – ତୁ କ’ଣ ଗୋପନ ରଖୁଛୁ, ତୋ ପୁଅ ପରା ଢୋଲ ଭିତରେ ମୂଷା ପରି କଥାଟା ପ୍ରଘଟ କରିଦେଲାଣି ।
• ତେଲିଆ ମୁଣ୍ଡରେ ତେଲ (ଥିଲାବାଲାକୁ ଅଧ୍ଵକ ସାହାଯ୍ୟ) – ଏ ସମାଜରେ ସବୁବେଳେ ତେଲିଆ ମୁଣ୍ଡରେ ତେଲ, କିନ୍ତୁ ଗରିବର ଅବସ୍ଥା ତଳକୁ ତଳକୁ ଯାଉଛି ।
• ଦେହଲଗା ଅତି ବିଶ୍ଵାସା – ସନାତନ ତ ଜମିଦାରଙ୍କ ଦେହଲଗା ଲୋକ, ତାକୁ କିଏ ଡରେଇବ ?
• ନଈ ନ ଦେଖୁଣୁ ଲଙ୍ଗଳା (ବିପଦ ନ ଆସୁଣୁ ଛାନିଆ ହେବା )। – ନିର୍ବାଚନ ଦେଢ଼ବର୍ଷ ଅଛି, ବିପକ୍ଷବାଦୀଏ ନଈ ନ ଦେଖୁଣୁ ଲଙ୍ଗଳା ହେଉଛନ୍ତି ।
• ନଛୋଡ଼ବନ୍ଧା (ଏକଜିଦିଆ) – ତାଙ୍କର ନଛୋଡ଼ବନ୍ଧା ମନୋଭାବ ଯୋଗୁଁ ଗାଁ ମନ୍ଦିରଟା ତିଆରି ହୋଇପାରିଲାନି।
• ନାଟର ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ (ଅନର୍ଥର ମୂଳ) – ଟାଉଟର ହରି ମିଶ୍ର ସବୁ ନାଟର ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ, ସାହି ସାହିରେ ମନାନ୍ତର ସୃଷ୍ଟି କରିଦେଲେଣି ।
• ଫାଙ୍କା ଆୱାଜ (ବୃଥା ଧମକ) – ଜିତିବାପାଇଁ ଆଗରୁ ବିରୋଧୀଏ ଫାଙ୍କା ଆୱାଜ ଦେବାକୁ ଲାଗିପଡ଼ିଲେଣି।
• ଫଟା କପାଳ (ମନ୍ଦଭାଗ୍ୟ) – ଶ୍ୟାମଘନଙ୍କର ଫଟା କପାଳକୁ ଗୋଟିଏ ହେଲେ ପିଲା ଯୋଗ୍ୟ ହେଲେନି ।
• ବଣବିଛୁଆତି (ଅତିଦୁଷ୍ଟ/ମୂଳରୁ ଦୁଷ୍ଟ) – ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ପିଲାଟା ବଣବିଛୁଆତି, ତା’ ସାଙ୍ଗରେ ମିଶିଲେ ଭଲପିଲା ବି ନଷ୍ଟ ହୋଇଯିବ ।
• ବାଆକୁ ବତା (କ୍ଷୀଣ ଆଶ୍ରୟ) – ହଁ, ଦି’ ପଇସା ଏବେଠୁ ସଞ୍ଚା, ଝିଅ ବାହାଘରବେଳେ ବାଆକୁ ବତା ପରି କାମ ଦେବ ।
• ବାପରାଣ ଢିଙ୍କି ଗିଳ୍ (ବାଧ୍ୟ କରିବା) – ହରେକୃଷ୍ଣ ଏ କାମ କରିପାରିବନି ବୋଲି ବାରମ୍ବାର କହିଲେ, ତାଙ୍କୁ ବାପରାଣ ଢିଙ୍କି ଗିଳ୍ କଥା କହୁଛ କାହିଁକି ?
• ବାହାଘର ବେଳେ ବାଇଗଣ ରୁଆ (ଆଗରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ନ ହୋଇ ଶେଷ ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିବା) – ପରୀକ୍ଷା ବେଳେ ବହି କିଣା, ବାହାଘର ବେଳେ ବାଇଗଣ ରୁଆ ସହିତ ସମାନ ।
• ବାଘ ଘରେ ମିରିଗ ନାଟ (ମୁରବିଙ୍କ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ବିଶୃଙ୍ଖଳା ସୃଷ୍ଟି କରିବା) – ସରପଞ୍ଚ ନ ଥ‌ିବାରୁ ଗାଁରେ ମେମ୍ବରମାନେ ବାଘ ଘରେ ମିରିଗ ନାଟ ଚଳେଇଛନ୍ତି ।
• ବିରାଡ଼ି ବୈଷ୍ଣବ/ବକ ଧାର୍ମିକ (ଠକ) – ଏବେବି ସମୟ ଅଛି, ତୁମେ ବିରାଡ଼ି ବୈଷ୍ଣବ ନୀତି ଛାଡ଼ ।
• ବୋଝ ଉପରେ ନଳିତା ବିଡ଼ା (ଦୁଃଖ ଉପରେ ଦୁଃଖ) – ତାଙ୍କର ସ୍ଵାମୀ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଲେ, ପରେ ପରେ ପୁଅଟି ଚାଲିଗଲା, ଏବେ ତାଙ୍କ ଅବସ୍ଥା ବୋଝ ଉପରେ ନଳିତା ବିଡ଼ା ଭଳି ।
• ରାଣ୍ଡୀପୁଅ ଅନନ୍ତ। ଲଙ୍ଗଳା କର୍ଗୁରୀ /ଚାରିଦଉଡ଼ି କଟା (ଅନ୍ୟାୟଭ / ଶାସନର ବାହାରେ) – ଘରଦୁଆର, ଭାଇବନ୍ଧୁ, ମାୟାମମତା ଛାଡ଼ି ନଛିଆ ରାଣ୍ଡୀପୁଅ ଅନନ୍ତା ପରି ବୁଲୁଛା
• ହାତବାରିସି (ଯାହା ସାହାଯ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟ ହାସଲ ହୁଏ) – ଅ।ଜିକାଲି କଲେଜଛାତ୍ରମାନେ ରାଜନେତାଙ୍କର ହାତବାରିସି ସାଜିଛନ୍ତି ।
• ହୁଙ୍କାପିଟା (କିଛି ନ ବୁଝି ହଠାତ୍ କାମରେ ଲାଗିଯିବା) – ଶେଷକୁ ତାଙ୍କର ହୁଙ୍କପିଟା ନାତି ତାଙ୍କ ବିଫଳତାର କାରଣ ହେଲା ।

୨. କ୍ରିୟାଯୁକ୍ତ ରୂଢ଼ିକୁ ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଗ

• ଅହନ୍ତା ରଗବା ଅକସ ରଗ୍ନବା ପ୍ରତିହିଂସା ମନୋଭାବ ପୋଷଣ କରିବା – ଅହନ୍ତା ରଖ୍ କାମ କଲେ ଆପଣାର କ୍ଷତି ହୁଏ ।
• ଅନ୍ଧାରକୁ ଟେକା ପକାଇବା/ଅନ୍ଧାରଘରେ ବାଡ଼ି ବୁଲାଇବା (ଅନୁମାନ କରିବା) – ପ୍ରକୃତ ପାଠ ନ ଜାଣି ଅନ୍ଧାରକୁ ଟେକା ପକାଇବା ଭଳି ଉତ୍ତର ଦେବାରୁ ଶିକ୍ଷକ ଧୀରେନ୍ଦ୍ର ଉପରେ ରାଗିଲେ ।
• ଆଖୁ ରଖୁବା (ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖ୍/ଯତ୍ନ ନେବା) – ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଉପରେ ଦୂରରୁ ଆଖୁ ରଖୁଥାଅ ।
• ଆଖ୍ ଦେବା/ଦୃଷ୍ଟି ପକାଇବା (ବିଷଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖୁବା/ଲୋଭ କରିବା) – ପର ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତି ଆଦେବା/ଦୃଷ୍ଟି ପକାଇବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ ।
• ଆଖ୍ ପକାଇବା (ଲୋଲୁପଦୃଷ୍ଟି ପକାଇବା) – ସେ ନଈକୂଳ ଜମିଟି ଉପରେ ଆଖୁ ପକାଇଲେଣି ।
• ଆଖୁରେ ଧୂଳିଦେବା (ଠକିଦେବା) – କୃତଘ୍ନ ହୋଇ ସୁର ମୋ ଆଖୁରେ ଧୂଳିଦେଇ ଚାଲିଗଲା ।
• ଆଡ଼ ଆଖରେ ନ ଚାହିଁବା (ସାମାନ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟି ନ ଦେବା/ସମ୍ପର୍କ ନ ରଖିବା) – ଅଧିକାଂଶ ଧନୀ ଲୋକମାନେ ଗରିବଙ୍କୁ ଆଡ଼ ଆସ୍‌ରେ ଚାହାନ୍ତି ନାହିଁ ।
• ଆ ବଳଦ ମତେ ବିନ୍ଧ (ବିପଦକୁ ଡାକି ଆଣିବା) – ଅନ୍ୟ ଦେଶର ଅପରାଧୀଙ୍କୁ ଆମ ଦେଶରେ ସ୍ଥାନ ଦେବା ମାନେ ଆ’ ବଳଦ ମୋତେ ବିନ୍ଦ୍ ସହିତ ସମାନ ।
• ଉଷୁନା ଧାନ ଗଜା ହେବା (ଅସମ୍ଭବ ସମ୍ଭବ ହେବା) – ତାଙ୍କ ପୁଅଟି ବ୍ୟାଧମୁକ୍ତ ହେଲାନି ଯେ ଜାଣ ଉଷୁନା ଧାନ ଗଜା ହେଲା ।
• ଉପରେ ପଡ଼ି କହିବା/ଆବୁଡ଼ି ପଡ଼ିବା (ନ ପଚାରୁଣୁ କହିବା/ଅନ୍ୟର କଥା ନ ସରୁଣୁ କହିବା) – ଉପରେ ପଡ଼ି କହିବା ତା’ର ଗୋଟିଏ ମନ୍ଦ ଅଭ୍ୟାସ ।
• କପାଳ ଖୋଲିବା (ଭଲ ବେଳ ପଡ଼ିବା/ଉନ୍ନତି ହେବା) – ର।ମବାବୁଙ୍କର ପଦେ।ନ୍ନତି ସାଙ୍ଗକୁ ପୁଅ ଚାକିରି ପାଇଲା, ତାଙ୍କର କପାଳ ଖୋଲିଗଲା ଜାଣ ।
• କପାଳ ଫାଟିବା (ସର୍ବନାଶ ହେବା) – ମହାବାତ୍ୟା ପରେ ପୁଣି ମରୁଡ଼ି ହେବାରୁ ଲୋକଙ୍କ କପାଳ ଫାଟିଲା ।
• କଳାକାଠ ପଡ଼ିଯିବା (ମଳିନ ପଡ଼ିଯିବା) – ପରୀକ୍ଷାରେ କପି କରି ଧରା ପଡ଼ିଯିବାରୁ ଛାତ୍ରଟି ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ଦେଖ୍ କଳାକାଠ ପଡ଼ିଗଲା ।
• କଟା ଘା’ରେ ଚୂନ ଦେବା (ଯନ୍ତ୍ରଣା ଉପରେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଦେବା) – ହରିଆ ଦୋଷ ନ କରି ଜୋରିମାନା ଦେଲା, ପୁଣି ତାକୁ ବାସନ୍ଦ କଲେ କଟା ଘା’ରେ ଚୂନଦେବା ଭଳି ହେବ ।
• କଳାକନା ବୁଲାଇବା (ସର୍ବସ୍ଵ ଲୁଟିନେବା/ସର୍ବନାଶ କରିବା) – ଚୋରମାନେ ଗତ ରାତିରେ ପରିଡ଼ାଘରୁ ସମସ୍ତ ଜିନିଷ ଲୁଟିନେଇ କଳାକନା ବୁଲାଇ ଦେଇଛନ୍ତି ।
• କାମରେ ହାତଦେବା (କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିବା) – ବୁଦ୍ଧିମାନ ଲୋକ କୌଣସି କାମରେ ହାତଦେବା ପୂର୍ବରୁ ଖୁବ୍ ଭାବିଥା’ନ୍ତି ।
• କାନରେ ହାତଦେବା (ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେବା) – ରଘୁବାବୁ ତାଙ୍କ କଥାଶୁଣି କାନରେ ହାତ ଦେଲେ ।
• କୁହୁଡ଼ି ପହଁରିବା (ବୃଥା ପରିଶ୍ରମ/ବୃଥା ପ୍ରୟାସ କରିବା) – ପାଠ ନ ପଢ଼ି ପରୀକ୍ଷାରେ ପ୍ରଥମ ହେବାକୁ ଗୋପାଳ କୁହୁଡ଼ି ପହଁରୁଛି ।
• ଖାଲରେ ପକାଇବା (ବିପଦରେ ପକାଇବା) – ସେ ନିଜର ସ୍ବାର୍ଥ ସିଦ୍ଧି ପାଇଁ ଯେକୌଣସି ଲୋକକୁ ଖାଲରେ ପକାଇବାକୁ କୁଣ୍ଠିତ ନୁହଁନ୍ତି ।
• ଖ୍ଅ କାଢ଼ିବା (କଥାକୁ ଘାଣ୍ଟି ଦୋଷ ଖୋଜିବା) – ଖଳ ଲୋକମାନେ ସବୁକଥାରେ ଖୁଅ କାଢ଼ିଥା’ନ୍ତି ।
• ଖାଇବା ପତରରେ ଧୂଳି ଦେବା (ଜୀବିକା ଛଡ଼ାଇନେବା) – ଆକ୍ରୋଶମୂଳକ ଭାବରେ କାହାର ଖାଇବା ପତରରେ ଧୂଳିଦେବା ବଡ଼ ପାପ ।
• ଗୁଜୁରାଣ ମେଣ୍ଟାଇବା (କଷୃସହି କଷୃକରି କୌଣସିମତେ ଚଳିବା) – ଏବେ ଦୀନବନ୍ଧୁ ମୂଲମଜୁରି ଲାଗି କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ଗୁଜୁରାଣ ମେଣ୍ଟାଉଛି ।
• ଗାଲରେ ହାତଦେବା (ଚିନ୍ତିତ ହେବା) – ଭେ।ଗରେ ହାରିଯିବାରୁ ଲାଗି କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ଗୁଜୁରାଣ ମେଣୃ। ଉଚ୍ଛା
• ଗୋଡ଼ହାତ ଧରିବା (ବିନମ୍ର ଗୁହାରି କରିବା) – ଦୋଷ କରି ମିଛ କହି ଜନାର୍ଦ୍ଦନ ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କ ଗୋଡ଼ହାତ ଧରିଲା ।
• ଗୋଡ଼ ଟେକି ବସିବା (ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇ ରହିବା) – ମକରଯାତ ବୁଲି ଯିବାପାଇଁ ପିଲାଏ ଗୋଡ଼ଟେକି ବସିଛନ୍ତି ।
• ଚିତା କାଟିବା (ଠକିବା) – ଅନେକ ଭଣ୍ଡ ସାଧୁ ଅଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ କି ଧର୍ମ ନାମରେ ଲୋକଙ୍କୁ ଚିତା କାଟୁଛନ୍ତି ।
• ନାଁ କରିବା (ସୁନାମ ଅର୍ଜନ କରିବା) – ଧର୍ମପଦ ଭଳି ଦେଶର ନାଁ କରିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେବା ଉଚିତା
• ନାଁ ରଖୁବା (ଯଶ ରଖିବା) – ଏବେ ଦେଉଳ ତୋଳି ନାଁ ରଖୁବାକୁ କେତେଜଣ ପସନ୍ଦ କରୁଛନ୍ତି ?
• ନାକ ଛିଞ୍ଚାଡ଼ିବା (ବିରକ୍ତ ହେବା) – ସବୁ କଥାରେ ନାକ ଛିଞ୍ଚାଡ଼ିବା ପ୍ରକୃତିକୁ କୈଳାସବାବୁ ଛାଡ଼ିପାରିଲେନି ।
• ନାକ ଟେକିବା (ଘୃଣା କରିବା) – ରୋଗୀ ସେବା କଲାବେଳେ ନାକ ଟେକିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।
• ନାକେଦମ୍ କରିବା (ଅଥୟ କରିବା) – ପଡ଼ିଶାଘର ବାହାଘର ଭୋଜି ଖାଇବାକୁ ଯିବ ବୋଲି ପିଲାଟା କାନ୍ଦି ନାକେଦମ୍ କଲାଣି ।
• ପିଠିରେ ପଡ଼ିବା (ସାହା ହେବା) – ଯେତେ କହିଲେ ବି ପାଠ ପଢୁନୁ, ଫେଲ୍ ହେଲେ କେହି ପିଠିରେ ପଡ଼ିବେନି ।
• ଫସର ଫାଟିବା (ବ୍ୟର୍ଥ ହେବା) – ହରବାବୁଙ୍କ ପୁଅ ମାଟ୍ରିକ୍ ପରୀକ୍ଷାରେ ଫେଲ୍ ହେବାରୁ ତାଙ୍କର ସବୁ ଯୋଜନା ଫସର ଫାଟିଲା ।
• ଫଟେଇ ହେବା (ଗୋଟିଏ କଥାକୁ ବାରମ୍ବାର ପଚାରିବା) – ନଖ୍ ନାନୀ ସବୁ କଥାରେ ଫଟେଇ ହେବାକୁ ଭଲପାଏ ।
• ବାଟ କାଟିବା (ନିଜ ସୁବିଧା ଦେଖୁବା) – ସବୁ ଶୁଣିସାରି ମାମୁ ତାଙ୍କ ହିସାବରେ ବାଟ କାଟିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ ।
• ବାଟ ଭାଙ୍ଗିବା (ଉପେକ୍ଷା କରିବା) – ବିପଦରେ ପଡ଼ିଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ ନ କରି ବାଟଭାଙ୍ଗି ଚାଲିଯିବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ ।
• ବାଟମାରଣା ହେବା (ମଝିରେ ଅନ୍ୟଦ୍ୱାରା ଅପହୃତ ହୋଇଯିବା) – ବାତ୍ୟା ସମୟରେ ଦେଶବିଦେଶରୁ ଆସିଥ୍ୟା ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ବାଟମାରଣା ହେଲା ବୋଲି ଲୋକେ କହୁଛନ୍ତି ।
• ବିରାଡ଼ି ଛିଙ୍କିବା (ଅନୁକୂଳ ବିଗିଡ଼ିଯିବା) – ତୁମେ ଖାଲି ହାତରେ ଫେରିଆସିଲନି ଯେ ବିରାଡ଼ି ଛିଙ୍କିବା ଭଳି କଥାଟେ ହେଲା ।
• ବିରାଡ଼ି କପାଳକୁ ଶିକା ଛିଣ୍ଡିବା (ଇଚ୍ଛା ଅନୁସାରେ ସୁବିଧା ମିଳିବା) – ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ଦେଖୁ ଯିବାକୁ କେହି ସାଙ୍ଗ ମିଳୁ ନ ଥିଲେ, ବିରାଡ଼ି କପାଳକୁ ଶିକା ଛିଣ୍ଡିଲା ପରି ସାନମାମୁ ଆସି ପହଞ୍ଚିଗଲେ ।
• ଭାଲୁ ଧରାଇବା (କୌଶଳରେ ଜଞ୍ଜାଳଗ୍ରସ୍ତ କରାଇବା) – ସୁବିଧା ପାଇଁ ଅନ୍ୟ କାହାକୁ ଭାଲୁ ଧରାଇ ନିଜେ ଖସିଯିବା ବିବେକୀ ଲୋକର କାର୍ଯ୍ୟ ନୁହେଁ ।
• ଭୂତ ଖାଇବା (ଅନ୍ୟ ହାତରେ ପଡ଼ିବା) – କଳାବଜାରୀ ଧନ ଭୂତ ଖାଇବା ଛଡ଼ା ଆଉ କିଛି କାମରେ ଲାଗେନି।
• ମହରଗରୁ ଯାଇ କାନ୍ତାରରେ ପଡ଼ିବା (ସାମାନ୍ୟ ବିପଦରୁ ଯାଇ ବଡ଼ ବିପଦରେ ପଡ଼ିବା) – ବନ୍ୟା ଭୟରେ ନଦୀକୂଳ ଛାଡ଼ି ଅନ୍ୟତ୍ର ଘରକରି ରହିଲି ଯେ ସେଠି ସବୁବର୍ଷ ମରୁଡ଼ି । ମହରଗରୁ ଯାଇ କାନ୍ତାରରେ ପଡ଼ିବା ସାର ହେଲା ।
• ହାତବାନ୍ଧି (ନିରୁପାୟ ହେବା) – ଲଘୁଚାପ ବର୍ଷା ଚାରିଦିନ ଧରି ଲାଗିରହିଥିବାରୁ କାମ ନପାଇ ମୂଲିଆମାନେ ହାତବାନ୍ଧି ବସିଛନ୍ତି ।
• ଛାତିକି ପଥର କରିବା (ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଧରିବା) – ବିପଦ ପରେ ବିପଦକୁ ଭୋଗି ସେ ଛାତିକୁ ପଥର କରିବା ଜାଣିଗଲେ ।
• ଛାଇ ନ ମାଡ଼ିବା (ସବୁ ସମ୍ପର୍କ ଛିନ୍ନ କରିବା) – ପରିବାରରୁ ଅଲଗା ହେଲାପରେ ବଡ଼ଭାଇ ସାନଭାଇର ଛାଇ ମାଡୁନି ।
• ଛାତି ଫୁଲେଇ ଚାଲିବା (ଗର୍ବ ଦେଖାଇବା) – ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ଭାରତବାସୀ ବିଶ୍ଵଦରବାରରେ ଛାତି ଫୁଲେଇ ଚାଲିବାକୁ ସମର୍ଥ ହେଲୋ
• ଜିରାରୁ ଶିରା କାଢ଼ିବା (ଅଯଥା ଦୋଷ ଦେଖାଇବା) – ଖଳ ଲୋକମାନେ ଜିରାରୁ ଶିରା କାଢ଼ି ନିଜର ବାହାଦୂରି ଦେଖାନ୍ତି ।
• ଝିଣ୍ଟିକା ମାରି ବଣି ପୋଷିବା (ଦୁର୍ବଳକୁ ମାରି ସବଳକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା) – ଝିଣ୍ଟିକା ମାରି ବଣି ପୋଷିଲେ ଆସନ୍ତା ଥରକୁ ଭୋଟ ପାଇବ ତ ?
• ଠାସ୍‌କୁ ମାରିବା (ଅନୁମାନ କରି କହିବା) – ସବୁ କଥାରେ ଠାସକୁ ମାରିଲେ ନିଜର କ୍ଷତି ହେବ ।
• ତଳେ ପକାଇବା (ଅମାନ୍ୟ କରିବା) – ଗୁରୁ ବଚନ ଶିଷ୍ୟ ତଳେ ପକାଇବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।
• ତିଳକୁ ତାଳ କରିବା (ଛୋଟ କଥାକୁ ବଡ଼ କରିବା) – ସବୁ କଥାରେ ତିଳକୁ ତାଳ କରି ଖରାପ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି କରିବା ମଦନର ସ୍ବଭାବ ।
• ଦାଉ ସାଧ୍ (ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବା) – କାହା ଉପରେ ବିପଦ ପଡ଼ିଥିବାବେଳେ ସୁଯୋଗ ନେଇ ଦାଉ ସାଧୁବା ଭଲ ନୁହେଁ ।
• ମନ ଘର ଧରିବା (ଅସୁବିଧାରେ ପଡ଼ି ସଚେତନ ହେବା) – ପରୀକ୍ଷାରେ ଫେଲ୍ ହେବାପରେ ପୁଅର ମନ ଘର ଧରିବାକୁ ବସିଛି ।
• ମାଛକି ମ’ (ମର୍) ନ କହିବା (ଖୁବ୍ ନିରୀହ) – ମାଛିକି ମ’ ନ କହିବା ଲୋକଟିକୁ ପୋଲିସ୍ ଗୁଣ୍ଡା କହି ଗିରଫ କରିନେଲା ।
• ମୁହଁ ବଢ଼ାଇବା (ସୁବିଧା ଦେବା) – ସବୁବେଳେ ନ ମାଗୁଣୁ ଟଙ୍କା ଦେଇ ସଦାନନ୍ଦ ପୁଅର ମୁହଁ ବଢ଼ାଇ ଦେଲେଣି ।
• ମୁହଁ ଦେବା (ପ୍ରଶ୍ରୟ ଦେବା) – ପିଲାଟିକୁ ମୁହଁ ଦେବାରୁ ସେ ବିଗିଡ଼ିଗଲା ।
• ମୁଣ୍ଡଝାଳ ତୁଣ୍ଡରେ ମାରିବା (କଠିନ ପରିଶ୍ରମ କରି ପେଟ ପୋଷିବା) – ଭଲଘର ଖଣ୍ଡେ କରିବ ବୋଲି ମୁଣ୍ଡଝାଳ ତୁଣ୍ଡରେ ମାରି ସେ ଯାହା କିଛି ସଞ୍ଚୟ କରିଥିଲା, ସବୁତକ ଚୋର ନେଇଗଲେ ।
• ମୁଣ୍ଡକୁ ତେନ୍ତୁଳିଆ ବିଛା କାମୁଡ଼ିବା (ଭୀଷଣ ଚିନ୍ତାରେ ପଡ଼ିଯିବା) – ଝିଅ ବାହାଘର ନାଁ ଧରୁ ନ ଥିଲେ, ଏବେ ଝିଅର ବୟସ ଗଡ଼ିଯିବାରୁ ତାଙ୍କ ମୁଣ୍ଡକୁ ତେନ୍ତୁଳିଆ ବିଛା କାମୁଡ଼ିଲାଣି ।
• ରକ୍ତଚାଉଳ ଚୋବାଇବା (ରାଗ ଜର୍ଜରିତ ହେବା) – ଗାଁ ରାସ୍ତାର ଠିକାଦାରୀରେ ଲାଭ ନି ପାଇବାରୁ ସମସ୍ତଙ୍କ ଉପରେ ବସନ୍ତ ଖାଲି ରକ୍ତଚାଉଳ ଚୋବାଉଛି ।
• ସୁଅ ମୁହଁରେ ଯିବା/ପଡ଼ିବା (ବୃଥାରେ ଧନ ଦଉଲତ ଉଜାଡ଼ି ଦେବା) – ପୁଅ ଅଯୋଗ୍ୟ ହେଲେ ବାପର ସବୁ ଧନ ସୁଅ ମୁହଁରେ ଯାଏ ।
• ହାତ ଧରିବା (ବିବାହ କରିବା/ନେହୁରା ହେବା) – ଗୁଣୀ ପୁରୁଷର ହାତ ଧରିବାକୁ ସବୁ ଝିଅ ଇଚ୍ଛା କରନ୍ତି ।
• ହାତ କରିବା (କୌଶଳରେ ଆୟତ୍ତ କରିବା) – ଅନ୍ୟପକ୍ଷର ସାକ୍ଷୀମାନଙ୍କୁ ହାତ କରି ସେ ମକଦ୍ଦମା ଜିତିଗଲେ ।
• ହାତରେ ନ ମାରି ଭାତରେ ମାରିବା (କୌଶଳରେ ଜୀବିକା ବା ବୃତ୍ତିରୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରିବା) – ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ହାତରେ ନ ମାରି ଭାତରେ ମାରିବା ନୀତି ଯୋଗୁଁ ତାଙ୍କ କାରଖାନାରେ ସବୁବେଳେ ଧର୍ମଘଟ ଲାଗିରହିଛି।

୩. ତୁଳନାତ୍ମକ ରୂଢ଼ିକୁ ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଗ

• କେରାଣ୍ଡି ପରି ଫକର ଫକର – ଅଳପ କଥାରେ ମଧୁ କେରାଣ୍ଡି ପରି ଫକର ଫକର ହୁଏ ।
• ଏଣ୍ଡୁଅ ପରି ମୁଣ୍ଡ ଟୁଙ୍ଗାରିବା – ସେ କିଛି ବୁଝୁ ନ ବୁଝୁ ସବୁବେଳେ ଏଣ୍ଡୁଅ ପରି ମୁଣ୍ଡ ଟୁଙ୍ଗାରୁଥାଏ ।
• କୁକୁର ପରି ଧାଇଁବା – ଟଙ୍କା କେଇଟା ଲୋଭରେ ସେ କୁକୁର ପରି ଧାଉଁଛି ।
• ଖୁଣ୍ଟଟା ପରି ଠିଆହେବା – ବସିବାକୁ କହିଲି, ନ ବସି ଖୁଣ୍ଟଟା ପରି ଠିଆ ହୋଇ ରହିଲୁ କାହିଁକି ?
• ଗଡ଼ ପରି ପଡ଼ିବା/ଢିଙ୍କି ପରି ପଡ଼ିବା – ଲୋକଟା ଗଡ଼ପରି ପଡ଼ିଛି, ପଦେ ବି ଜବାବ ନାହିଁ । / ଢିଙ୍କିଟା ପରି ପଡ଼ିରହିବା ଅଳସୁଆଙ୍କ ଲକ୍ଷଣ ।
• ଛୁଞ୍ଚି ପରି ମୁହଁ କରିବା – ସବୁବେଳେ ଛୁଞ୍ଚିପରି ମୁହଁ କଲେ କିଏ ତୋତେ ଭଲ ପାଇବ ?
• ଜୋକ ପରି ଲାଗିବା – ଯେଉଁମାନେ କର୍ମଠ, ସେମାନେ କାମରେ ସର୍ବଦା ଜୋକ ପରି ଲାଗିଥା’ନ୍ତି ।
• ପେଡ଼ି ପରି ମୁହଁ କରିବା/ଫୁଲାଇବା – ସତକଥା କହିଦେବାରୁ ସେ ପେଡ଼ି ପରି ମୁହଁ ଫୁଲାଇ ବସିଛି ।
• ପବନ ପରି ଧାଇଁବା – କିଏ ବିପଦରେ ପଡ଼ିଛି ଶୁଣିଲେ, ତାକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ସେ ପବନ ପରି ଧାଇଁଯା’ନ୍ତି ।
• ପ୍ରସାଦ ପରି ପାଇଦେବା – ପଡ଼ୋଶୀଘରୁ ଆସିଥିବା ତରକାରିକୁ ସେ ପ୍ରସାଦ ପରି ପାଇଦେଲା ।
• ବରଡ଼ା ପତ୍ର ପରି ଥରିବା – ମିଛକଥା ଧରାପଡ଼ିଯିବାରୁ ବାପାଙ୍କ ଆଗରେ ମନୁଆ ବରଡ଼ାପତ୍ର ପରି ଥରୁଛି ।
• ସାପ ପରି ଫ ଫ ହେବା – ସାମାନ୍ୟ କଥାରେ ରାଗିଯାଇ ସାପପରି ମୁଁ ଫି ହେବା ଭଲ ଲୋକର ଗୁଣ ନୁହେଁ ।
• ସିଂହ ପରି ଯୁଝିବା – ବାଳକ ଅଭିମନ୍ୟୁ ସପ୍ତରଥୀଙ୍କ ସହିତ ସିଂହ ପରି ଯୁଝିଥିଲେ ।
• ଶୁଆ ପରି ଘୋଷିବା – କୃଷ୍ଣ ନାମକୁ ଯଶୋଦା ଶୁଆ ପରି ଘୋଷି ହେଉଥିଲେ ।
• ଧଣ୍ଡ ପରି ଶୋଇବା – ଠିକ୍ ଲାଭ ପାଇବା ବେଳକୁ ନରହରି ଧଣ୍ଡଟା ପରି ଶୋଇଗଲା ।

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଉତ୍ତର

୧। ରୂଢ଼ି ପ୍ରୟୋଗ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଯାଏ ?
Answer:
କୌଣସି ଶବ୍ଦ ନିଜସ୍ୱ ମୌଳିକ ଅର୍ଥକୁ ଛାଡ଼ି ଅନ୍ୟ ଶବ୍ଦ ସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ ଏକ ଭିନ୍ନ ଓ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଭଙ୍ଗୀର ବିଶିଷ୍ଟ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କଲେ ତାହାକୁ ‘ରୂଢ଼ି’ କୁହାଯାଏ । ରୂଢ଼ି – ଚମତ୍କାର ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କରୁଥିବା ଏକ ବିଶିଷ୍ଟ ଢଙ୍ଗର ପଦସଂହତି । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ : ‘କପାଳ ଫାଟିବା’ ।
ଏଠାରେ ‘କପାଳ’ର ସାଧାରଣ ମୂଳ ଅର୍ଥ – ମଥା
ଫାଟିବାର ସାଧାରଣ ଅର୍ଥ – ଅ।ଘାତ ପାଇ ଭାଙ୍ଗିପିବା
ମାତ୍ର ‘କପାଳ ଫାଟିବା’ ପଦସଂହତିରେ ଏ ଉଭୟ ସାଧାରଣ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ ପାଉନି । ଉଭୟ ମୂଳ ଅର୍ଥକୁ ଅସ୍ବୀକାର କରି ମିଶି ଏକ ନୂତନ ବିଶିଷ୍ଟ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କରୁଛି । ଅର୍ଥଟି ହେଉଛି – ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ ପଡ଼ିବା । ଏହିପରି ପଦ ସହିତ ପଦ ମିଶି ଚମତ୍କାର ଓ ବିଶେଷ ଭଙ୍ଗୀର ନୂଆ ଅର୍ଥ ପ୍ରଦାନ କଲେ ତାହା ରୂଢ଼ି ରୂପରେ ପରିଚିତ ହୁଏ ।

୨। ନିମ୍ନଲିଖ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କରୁଥିବା ରୂଢ଼ିମାନ ଉଲ୍ଲେଖ କରି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ବାକ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କର । (ପ୍ରଶ୍ ସହ ଉଭର)
Answer:

• ଅନ୍ୟ ଉପରେ ଦୋଷ ଲଦିବା (ଅଠା ବୋଳିବା) – ନିଜେ ଦୋଷ କରି ପରମୁଣ୍ଡରେ ଅଠା ବୋଳିବା ପଟ୍ଟନାୟକବାବୁଙ୍କ ଚିରାଚରିତ ଅଭ୍ୟାସ ।
• ମୂର୍ଖ ନିକଟରେ ଜ୍ଞାନ ଚର୍ଚ୍ଚା କରିବା (ଅନ୍ଧ ଦେଶରେ ଦର୍ପଣ ବିକିବା) – ଅଜ୍ଞାନ ବ୍ୟକ୍ତି ସହିତ ଜ୍ଞାନ-ଚର୍ଚ୍ଚା କରିବା ଯାହା ଅନ୍ଧ ଦେଶରେ ଦର୍ପଣ ବିକିବା ସେଇଆ ।
• ଅନୁମାନ କରି କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା (ଅନ୍ଧାରରେ ବାଡ଼ି ବୁଲାଇବା) – ଉତ୍ତମ ରୂପେ ଅନୁସନ୍ଧାନ ନ କରି ଖାଲି ଅନ୍ଧାରରେ ବାଡ଼ି ବୁଲାଇଲେ ପ୍ରକୃତ ସତ୍ୟ ଆବିଷ୍କୃତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।
• ଅସମ୍ଭବକୁ ସମ୍ଭବ କରିବା (ଉଷୁନା ଧାନ ଗଜା ହେବା) – ହରିବାବୁ କର୍କଟ ରୋଗରୁ ଭଲ ହେବେ ନା ଉଷୁନା ଧାନ ଗଜା ହେବ ।
• ବୃଥା ପରିଶ୍ରମ କରିବା (କୁହୁଡ଼ି ପହଁରିବା) – ରମାକାନ୍ତ ବାବୁ ଲାଭ ନିଶାରେ ଦିନରାତି କୁହୁଡ଼ି ପହଁରୁଛନ୍ତି ।
• ଜୀବିକାରେ ବାଧା ଦେବା (ଖାଇବା ପତରରେ ଧୂଳି ଦେବା) – କାହା ଖାଇବା ପତ୍ରରେ ଧୂଳି ଦେବା ଅନୁଚିତ ।
• ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଧରିବା (ଛାତିକୁ ପଥର କରିବା) – ସ୍ବାମୀର ମୃତ୍ୟୁ ପରେ କେତକୀ ଛାତିକୁ ପଥର କରି ବଞ୍ଚ୍ ରହିଛି ।
• ବୃଥା ଦୋଷ ଦେଖାଇବା (ଜିରାରୁ ଶିରା କାଢ଼ିବା) – ଯତୀନ୍ଦ୍ରବାବୁ ଗ୍ରନ୍ଥଟିର ପ୍ରକୃତ ସମୀକ୍ଷା ନ କରି କେବଳ ଜିରାରୁ ଶିରା କାଢ଼ିଛନ୍ତି ଯାହା ।
• ଦୁର୍ବଳକୁ ମାରି ସବଳକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା (ଝିଣ୍ଟିକା ମାରି ବଣି ପୋଷିବା) – ସରକାରଙ୍କ ଅନେକ ଯୋଜନା କେବଳ ଝିଣ୍ଟିକା ମାରି ବଣି ପୋଷିବା ସଦୃଶ ଉଚ୍ଚବର୍ଗଙ୍କୁ ସୁହାଉଛି ।
• ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଲୋକ ବିରୋଧରେ ବାହାରିବା (ବିରାଡ଼ି ବେକରେ ଘଣ୍ଟି ବାନ୍ଧିବା) – ବଡ଼ବଡ଼ିଆଙ୍କ ଟିକସ ଫାଙ୍କି ବିଷୟରେ ସମସ୍ତେ ଜାଣନ୍ତି, ହେଲେ ବିରାଡ଼ି ବେକରେ ଘଣ୍ଟି ବାନ୍ଧିବ କିଏ ?
• ବିନା ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଲାଭ ଉଠେଇବା (କେରାଣ୍ଡି ଗୁଛି ବାଳିଆ ଧରିବା) – ରାଜେନ୍ଦ୍ରବାବୁଙ୍କ କଥା କାହିଁକି କହୁଛ ? ସେ ତ କେରାଣ୍ଡି ଗୁଛି ବାଳିଆ ଧରିବା ଲୋକ।
• ଅସହାୟର ସହାୟ (ଅନ୍ଧର ଲଉଡ଼ି) – ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଯଶୋଦାଙ୍କର ଅନ୍ଧର ଲଉଡ଼ି ଥିଲେ ।
• ମୂଲ୍ୟହୀନ କଥା (ଅଲଣା କଥା) – ତାଙ୍କର ସେ ଅଲଣା କଥା ଶୁଣିବାକୁ ମୋର ବେଳ ନାହିଁ ।
• ଜନ୍ମରୁ ସିଆଣିଆ (ଓଳିଆରୁ ଗଜା) – ସେ ତ ଓଳିଆରୁ ଗଜା । ତାକୁ କ’ଣ କଥା କହି ତୁ ଜିତି ପାରିବୁ ?
• ଅତି ସୁନ୍ଦର (ଗୋଟିଏ ଚାଉଳରେ ଗଢ଼ା) – ନାରଣବାବୁଙ୍କ ସାନଝିଅଟି ଗୋଟିଏ ଚାଉଳରେ ଗଢ଼ା ।
• ଟିକିନିଖ୍ ପରୀକ୍ଷା (ଛୁଞ୍ଚିମାଛି ପରୀକ୍ଷା କରିବା) – ପ୍ରତ୍ୟେକ କାମରେ ଛୁଞ୍ଚିମାଛି ପରୀକ୍ଷା କରିବା ଅଲେଖବାବୁଙ୍କ ଅଭ୍ୟାସରେ ପଡ଼ିଗଲାଣି ।
• ଆନନ୍ଦରେ ମୂଳ (ଜପାମାଳି) – ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଯଶୋଦାଙ୍କର ଜପାମାଳି ଥିଲେ ।
• କ୍ଷୀଣ ଆଶ୍ରୟ (ବାଆକୁ ବତା) – ଈଶ୍ଵର ଯାହା କରିବେ, ତାହା ହେବ । ମଣିଷର ଚେଷ୍ଟା କେବଳ ବାଆକୁ ବତା ମାତ୍ର ।
• ଅସମର୍ଥ ବ୍ୟକ୍ତି ହାତରେ ଦାୟିତ୍ବ ଅର୍ପଣ (ମାଙ୍କଡ଼ ହାତରେ ଶାଳଗ୍ରାମ) – ସୁଶାନ୍ତ ପରି ଦାୟିତ୍ୱହୀନ ପିଲା ହାତରେ ଝିଅ ବିଭାଘରର ସମସ୍ତ ଦାୟିତ୍ଵ ଦେବା ମାଙ୍କଡ଼ ହାତରେ ଶାଳଗ୍ରାମ ସଦୃଶ ।

୩ । ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ବିଭିନ୍ନ ରୂଢ଼ି ଓ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ବିଭିନ୍ନ ରୂଢ଼ିର ଅର୍ଥ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

Answer:

୨. ଏକପଦୀକରଣ

ସଂଜ୍ଞା ଓ ସ୍ବରୂପ :
ଆମ ଭାଷା ଓଡ଼ିଆରେ ଆମେ ଭାବ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ତତ୍ସମ, ତଦ୍‌ଭବ, ଦେଶ୍ୟ ଓ ବୈଦେଶିକ – ଏପରି ଚାରିପ୍ରକାର ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରିଥାଉ । ବେଳେବେଳେ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଆମେ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଶବ୍ଦ ନପାଇ ବହୁ ଶବ୍ଦ ମିଶାଇ ସେହି ଅର୍ଥଟି ପ୍ରକାଶ କରିଥାଉ । ଏହା ଆମର ଶବ୍ଦଜ୍ଞାନର ଓ ବ୍ୟବହାରର ଏକ ଦୁର୍ବଳତା । ଅନେକ ସମୟରେ ସହଜରେ, ସଂକ୍ଷେପରେ ଓ ସିଧାସଳଖ ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରେ । ଏପ୍ରକାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଆମକୁ ଜ୍ଞାନୀ ବିବେଚିତ କରେ । ଭାବ ସଂକ୍ଷେପରେ ଚମତ୍କାର ଭାବାର୍ଥ ଗ୍ରହଣ କରି ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ । ସୁତରାଂ ଏକାଧ୍ଵ ଶବ୍ଦରେ ପ୍ରକାଶିତ ଅର୍ଥ ଏକ ଶବ୍ଦରେ ପ୍ରକାଶ କରିବାର ପ୍ରକରଣ ବା କୌଶଳକୁ ‘ଏକପଦୀକରଣ’ କୁହାଯାଏ ।

ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ଏକାଧ୍ଯକ ଶବ୍ଦକୁ ଏକ ଶବ୍ଦରେ ରୂପାନ୍ତର କରି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାବରେ ସମାନ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କରିବାର ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ‘ଏକପଦୀକରଣ’ କୁହାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରକାର ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାରଦ୍ୱାରା ଆମେ ଅନେକ ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର ନକରି ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅର୍ଥ କରିଥାଉ । ଅତଏବ ଏକାଧିକ ପଦକୁ ଏକପଦରେ ବୂପାନ୍ତରିତ କରିବା ପଦ୍ଧତିକୁ ଏକପଦୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।

ସଂକ୍ଷେପରେ ଏକପଦୀକରଣଦ୍ୱାରା ବାକ୍ୟଟି ସରଳୀକୃତ ଓ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ସଂକ୍ଷେପୀକରଣ ପାଇଁ ଭାଷାରେ ଏକପଦୀକରଣ ଉପାୟ ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଏ । ସନ୍ଧି, ସମାସ ଓ କୃଦନ୍ତ ବା ତଦ୍ଧିତାଦି ପ୍ରତ୍ୟୟଦ୍ୱାରା ଆମେ ବହୁଶବ୍ଦକୁ ପରିତ୍ୟାଗ କରି ସମାନ ଭାବେ ଏକପଦରେ ପ୍ରକାଶ କରିପାରୁ; ଯଥା –

୧। ସନ୍ଧି ଯୋଗେ ଏକପଦୀକରଣ :

• ଜାୟା ଓ ପତି = ଦମ୍ପତି (ଜାୟା + ପତି)
• ମଗଧର ଅଧୂତି = ମଗଧ + ଅଧୂତି = ମଗଧାପତି
• ଜଗତର ନାଥ = ଜଗତ + ନାଥ = ଜଗନ୍ନାଥ
• ନରକର ଅସୁର = ନରକ + ଅସୁର = ନରକାସୁର

୨। ସମାସ ଯୋଗେ ଏକପଦୀକରଣ

• ପଞ୍ଚବଟର ସମାହାର ସ୍ଥଳ – ପଞ୍ଚବଟୀ
• ଇତିହାସରେ ଯେ ବିଦ୍ବାନ୍ – ଐତିହାସିକ
• ଯେ ଗଳ୍ପ ରଚନା କରନ୍ତି – ଗାଳ୍ପିକ
• ଯେ ଦେଶସେବା କରେ – ଦେଶସେବକ
• ବୀଣା ପାଣିରେ ଯାହାର – ବାଣ।ପାଣି

୩ । ଉପସର୍ଗ/ପର ପ୍ରତ୍ୟୟ / ପୂର୍ବ ପ୍ରତ୍ୟୟ / ତଦ୍ଧିତ / କୃଦନ୍ତ / ସମାର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ଯୋଗେ ଏକପଦୀକରଣ :

• କଣ୍ଠ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପିଥିବା – ଆ + କଣ୍ଠ = ଆକଣ୍ଠ
• ଶିବଙ୍କର ଭକ୍ତ ଯେ ସେ – ଶିବ + ଅ = ଶୈବ (ତଦ୍ଧିତ)
• ଦର୍ଶନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଯେ ଜାଣନ୍ତି – ଦର୍ଶନ + ଇକ = ପାର୍ଶନିକ
• ଯେ ଆଗରୁ ଆସନ୍ତି – ଆଗନ୍ତୁକ
• ଯାହାର ଇଚ୍ଛା ନାହିଁ – ଅନିଚ୍ଛୁକ
• ଯିଏ କାମ କରେନି – ଅକର୍ମା
• ଯୋଗ ସାଧନା ଜାଣିଥୁବା ବ୍ୟକ୍ତି – ଯୋଗ + ଈ = ଯୋଗୀ (ତଦ୍ଧିତ)
• ଦେଖିବାର ଯୋଗ୍ୟ – ଦର୍ଶନ + ଈୟ = ଦର୍ଶନୀୟ (କୃଦନ୍ତ)
• ଖେଳି ପାରୁଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି – ଖେଳ୍ + ଆଳି = ଖେଳାଳି (ବୃଦନ୍ତ)
• ପଛେ ପଛେ ଗମନ କରିବା – ଅନୁ – ଗମ୍ + ଅନ୍ = ଅନୁଗମନ (ଉପସର୍ଗଭିଭିକ)
• ଚାଷ କରାଯାଇ ନଥିବା ଜମି – ପଡ଼ିଆ ( ସମାର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ଯୋଗେ )
• ମାଗଣା ପାଇବାର – ଫୋକଟ/ଫୋକଡ଼ (ସମାର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ଯୋଗେ )
• ମାଟିକୁ ଯାହା ସମତୁଲ କରେ – ମଇ (ସମାର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ଯୋଗେ)

ନିମ୍ନରେ କେତେକ ଉଦାହରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକପଦୀକରଣର ପୂଚନା ଦିଆଯାଇଛି ।
(କ) ଶବ୍ଦ ପୁଞ୍ଜ – ଏକପଦୀକରଣର

(ଖ) ଶବ୍ଦ ପୁଞ୍ଜ – ଏକପଦୀକରଣର

(ଗ) ଶବ୍ଦ ପୁଞ୍ଜ – ଏକପଦୀକରଣର

(ଘ) ଶବ୍ଦ ପୁଞ୍ଜ – ଏକପଦୀକରଣର

(ଙ) ଶବ୍ଦ ପୁଞ୍ଜ – ଏକପଦୀକରଣର

(ଚ) ଶବ୍ଦ ପୁଞ୍ଜ – ଏକପଦୀକରଣର

(ଛ) ଶବ୍ଦ ପୁଞ୍ଜ – ଏକପଦୀକରଣର

(ଜ) ଶବ୍ଦ ପୁଞ୍ଜ – ଏକପଦୀକରଣର

(ଝ) ଶବ୍ଦ ପୁଞ୍ଜ – ଏକପଦୀକରଣର

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଉତ୍ତର

୧। ଏକପଦରେ ପ୍ରକାଶ କର। (ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)

୨। ଏକପଦରେ ପ୍ରକାଶ କର । (ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)

୩ । ଏକପହରେ ପ୍ରକାଶ କର । (ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)

୩. ସମୋଚ୍ଚାରିତ ଭିନ୍ନାର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ

ସୂଚନା :
ଧ୍ବନି ସହିତ ଧ୍ବନି ବା ବର୍ଷ ସହିତ ବର୍ଷ ମିଶିଲେ ଶବ୍ଦ ହୁଏ ନାହିଁ; ଯଥା – କବପ|ଟବଡ଼ । ଏଠାରେ କବ-ପ ଧ୍ବନି ଅଛି; ମାତ୍ର ଏହା ଶବ୍ଦ ନୁହେଁ । କାରଣ ଏହି ଧ୍ଵନି ବା ବର୍ଷ ମିଶି ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କରୁନାହିଁ । ତେଣୁ ଧ୍ଵନି ବା ବର୍ଷ ମିଶି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କଲେ ତାହା ଶବ୍ଦ ହୁଏ । ଶବ୍ଦକୁ ସଜାଇ ଆମେ ବାକ୍ୟ ଗଠନ କରି ଭାବ ପ୍ରକାଶ କରିଥାଉ । ଅନେକ ଶବ୍ଦ ଅଛି, ଯାହା ଉଚ୍ଚାରଣ ଦିଗରୁ ଭିନ୍ନ, ମାତ୍ର ଅର୍ଥ ସମାନ; ଯଥା- · ଆଦିତ୍ୟ-ସୂର୍ଯ୍ୟ-ତପନ-ସବିତା-ଅଂଶୁମାଳି । ଏ ଶବ୍ଦ ଉଚ୍ଚାରଣ ଦିଗରୁ ଅଲଗା ଅଲଗା । ମାତ୍ର ସମସ୍ତଙ୍କ ଅର୍ଥ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ବୁଝାଏ ।

ଏପରି କେତେକ ଶବ୍ଦ ଅଛନ୍ତି, ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକର ଉଚ୍ଚାରଣ ଏକ ଓ ରୂପ ପ୍ରାୟ ଏକ; ମାତ୍ର ସେଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ । ସୁତରାଂ ଯେଉଁ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ଉଚ୍ଚାରଣ ଦିଗରୁ ପ୍ରାୟ ସମାନ ବା ପାଖାପାଖ୍, ସେସବୁ ଶବ୍ଦକୁ ‘ସମୋଚ୍ଚାରିତ ଶବ୍ଦ’ କୁହାଯାଏ । ସମୋଚ୍ଚାରିତ ଶବ୍ଦରେ ସମାନ ଧ୍ଵନି ଥାଏ, ମାତ୍ର ଅର୍ଥ ଅସମାନ ବା ଭିନ୍ନ ଥାଏ ।

ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଅନ୍ୟତମ ବୈଚିତ୍ର ହେଲା ଆମ ଭାଷା ଭଣ୍ଡାରରେ ଏପରି ଅନେକ ଶବ୍ଦ ଅଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ ଉଚ୍ଚାରଣ ଦିଗରୁ ଶୁଣିବାକୁ ଏକ।ଉଲି ମାତ୍ର ସେମାନଙ୍କର ଅର୍ଥ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଯଥା –

(୧) ଶଦ୍ଦ – ଅର୍ଥ

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଉତ୍ତର

୧। ନିମ୍ନପ୍ରଦତ୍ତ ସମୋଚ୍ଚାରିତ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଲେଖ । (ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)

୪. ବିପରୀତ ଅର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ

ସୂଚନା :
ଭାବ ବିନିମୟ ପାଇଁ ଆମେ ଭାଷା ବ୍ୟବହାର କରୁ। ସାର୍ଥକ ଶବ୍ଦ ମାଧ୍ୟମରେ କର୍ତ୍ତା-କର୍ମ-କ୍ରିୟା ଅନୁସାରେ ସଜାଇ ଆମେ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଉକ୍ତି ବାକ୍ୟ ରୂପରେ କହୁ । ଏହି ବାକ୍ୟରେ ଭାବ ପ୍ରକାଶ ପାଏ । ଭାଷାର ସାର୍ଥକ ସର୍ବନିମ୍ନ ଏକକ ହେଉଛି – ‘ଶବ୍ଦ’ । ଶବ୍ଦକୁ ଆମେ ହଁ ନା – ଏପରି ଦୁଇଟି ଦିଗରୁ ପ୍ରାୟତଃ ବ୍ୟବହାର କରୁ । ଅର୍ଥାତ୍ ଆମର ଭାବ ସାଧାରଣ ଭାବରେ ସରଳଭଙ୍ଗୀରେ ନାସ୍ତିବାଚକ ଅଥବା ଅସ୍ତିବାଚକ ଅର୍ଥରେ ପ୍ରକାଶ ପାଏ । ତେଣୁ ଭାବ ପ୍ରକାଶ କରୁଥିବା ଶବ୍ଦର ପ୍ରାୟତଃ ଅସ୍ତିବାଚକ ରୂପ ଓ ନାସ୍ତିବାଚକ ରୂପ ରହିଛି । ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦର ବିପରୀତ ଭାବକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବାପାଇଁ ଆମେ ଯେଉଁ ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରିଥାଉ ତାହାକୁ ‘‘ବିପରୀତାର୍ଥକ’ ବା ‘ବିପରୀତ ଅର୍ଥବୋଧକ’ ଶବ୍ଦ କୁହାଯାଏ; ଯଥା – ହଁ – ନା, ସୁଖ- ଦୁଃଖ, ଦିନ-ରାତି, ନାରୀ-ପୁରୁଷ, ପ୍ରାଣୀ-ଅପ୍ରାଣୀ……ଇତ୍ୟାଦି । ସାଧାରଣତଃ ଆମେ ଚାରିଟି ଦିଗରୁ ବିପରୀତ ଅର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରିଥାଉ । ସେଗୁଡ଼ିକ ଏହିପରି :

୧। ଲିଙ୍ଗଭିଭିକ ବିପରୀତାର୍ଥକ ଶବ୍ଦ :

୨। ସ୍ଵତନ୍ତ୍ରରୀତିକ ବିପରୀତାର୍ଥକ ଶବ୍ଦ :

ମନେରଖ – ଅନୁଭୂତିର ଭିନ୍ନତାକୁ ଭିନ୍ନ ଏକ ଶବ୍ଦ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ । ଗୋଟିଏ ଅନୁଭୂତିର ଭିନ୍ନ ଅନୁଭୂତି ଓ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ ପାଇଲେ ତାହାକୁ ବିପରୀତାର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ କୁହାଯାଏ ।

୩ । ନାସ୍ତିବାଚକ ଉପସର୍ଗ ଯୋଗରେ ଗଠିତ ବିପରୀତୀର୍ଥିକ ଶବ୍ଦ:
ବୁଦ୍ଧିଆ – ନିର୍ବୁଦ୍ଧିଆ (ନିଃ – ନିଃ + ବୁଦ୍ଧିଆ)
ଲେଉଟା – ଅଣଲେଉଟା (ଅଣ – ଅଣ + ଲେଉଟା)
ବାପୁଆ – ଅଣବାପୁଆ (ଅଣ + ବାପୁଆ)
ଆସ୍ଥା – ଅନାସ୍ଥା (ଅନ + ଆସ୍ଥା)
ଆବିଳ – ଅନାବିଳ (ଅନ + ଆବିଳ)
ଅକଲ – ବେଅକଲ (ବେ + ଅକଲ)
ହିସାବୀ – ବେହିସାବୀ (ବେ + ହିସାବୀ)
କର୍ମ – ଅକର୍ମ (ଅ + କର୍ମ)
ମନେରଖ – ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଶବ୍ଦର ବିପରୀତ ଅର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ତା’ର ନାସ୍ତିବାଚକ ରୂପ କେବଳ ନୁହେଁ; ଯଥା ଖେଳିବା/ଖେଳିବାନି, ଖେଳିବା ନାହିଁ, ନ ଖେଳିବା, ନାଇଁ ଖେଳିବା ଇତ୍ୟାଦି ଖେଳିବାର ବିପରୀତ ଶବ୍ଦ ହେବନାହିଁ । ସେହିପରି ଭିନ୍ନ । ତେଣୁ ‘ଶୋଇବା’ର ବିପରୀତ ଶବ୍ଦ ‘ଚେଇଁବା’ ହେବ । ‘ହସିବା’ର ବିପରୀତ ଶବ୍ଦ ‘ହସିବା ନାହିଁ’ ନହୋଇ ‘କାନ୍ଦିବା’ ହେବ । ଅନେକ ସମୟରେ ନାସ୍ତିବାଚକ ଉପସର୍ଗ ନପାଇ ଶବ୍ଦର ବିପରୀତ କରାଯାଏ; ଯଥା – କର୍ମ – ଅକର୍ମ । ଆବିଳ – ଅନାବିଳ ।

୪ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉପସର୍ଗ ଯୋଗକରି ବିପରୀତ ଶବ୍ଦ ଗଢ଼ାଯାଏ; ଯଥା –
କୁ + କର୍ମ = କୁକର୍ମ – ସୁ + କର୍ମ = ସୁକର୍ମ

ବିପରୀତୀର୍ଥ ଶବ୍ଦ:

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଉତ୍ତର

୧ । ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦର ବିପରୀତ ଅର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ଲେଖ । (ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)

୨। ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦର ବିପରୀତ ଅର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ଲେଖ । (ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)

(୫) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ (ଶବ୍ଦ)

ଠିକ୍ ଭାବରେ ଲେଖୁବା ଓ ଠିକ୍ ଭାବରେ ପଢ଼ିବା ଗୋଟିଏ ଉନ୍ନତ ଭାଷାର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଲକ୍ଷଣ । ସାଧାରଣତଃ ଆମେ ଲେଖୁଥିବାବେଳେ ଅନେକ ଭ୍ରମ ଦେଖାଦେଇଥାଏ । ଶୁଦ୍ଧ ଭାଷା ବା ଶୁଦ୍ଧ ଶବ୍ଦର ବ୍ୟବହାର ବ୍ୟକ୍ତିର ବ୍ୟାକରଣ ଜ୍ଞାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ବେଳେବେଳେ ପ୍ରମାଦପୂର୍ଣ ଭାଷାଶିକ୍ଷା ଯୋଗୁଁ ବା ନିରନ୍ତର ଅବହେଳା ଯୋଗୁଁ ଆମେ ଭାଷାର ଉଚ୍ଚାରଣ ଓ ଲିଖନରେ ଭୁଲ କରିଥାଉ । ନିରନ୍ତର ପଠନ, ଲିଖନ, ଶ୍ରବଣ ଓ ବ୍ୟାକରଣ ନିୟମ ଅଭ୍ୟାସଦ୍ବାରା ଏପରି ଅଶୁଦ୍ଧିକୁ ଦୂର କରାଯାଇପାରେ । ବିଶେଷକରି ପ୍ରତ୍ୟୟଗତ, ଲିଙ୍ଗଗତ, ବିଶେଷ୍ୟ-ବିଶେଷଣଗତ, ଷତ୍ଵ-ଣତ୍ୱ ବିଧ୍ଵତ, ବଚନଗତ, ସନ୍ଧିଗତ, ସମାସଗତ ଓ ମାତ୍ରାଗତ ଅଶୁଦ୍ଧି ପ୍ରତି ସଚେତନ ରହିଲେ ଭାଷା (ଶବ୍ଦ)ର ଶୁଦ୍ଧିକରଣ ସହଜ ହୁଏ । ନିମ୍ନରେ କେତେକ ସାଧାରଣ ଅଶୁଦ୍ଧି ଓ ଶବ୍ଦରୂପ ଅଭ୍ୟାସ ପାଇଁ ଦିଆଯାଇଛି।

(୨) ଅଶୁଦ୍ଧ – ଶୁଦ୍ଧ

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନବଳୀର ଉତ୍ତର

୧। ନିମ୍ନପ୍ରଦତ୍ତ ଅଶୁଦ୍ଧ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଶୁଦ୍ଧ ରୂପ ଲେଖ । (ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)
Answer:

୨। ନିମ୍ନପ୍ରଦତ୍ତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକରୁ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ଶୁଦ୍ଧ ଶବ୍ଦ, ଚିହ୍ନାଅ ।
ଆବିଷ୍କାର, ପର୍ବପର୍ବାଣୀ, ମଧ୍ୟରାତ୍ର, ଦାୟିତ୍ଵ, ଜୀବାଣୁ, ସ୍ଵଭାବିକ, ସ୍ଵୀକାର, ସରିସୃପ ।
Answer:
ଆବିଷ୍କାର, ମଧ୍ୟରାତ୍ର, ଦାୟିତ୍ଵ, ଜୀବାଣୁ, ସ୍ଵୀକାର

୩। ନିମ୍ନପ୍ରଦତ୍ତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଅଶୁଦ୍ଧ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ପୃଥକ୍ ଭାବରେ ବାଛି ଲେଖ ।
ପରିଚ୍ଛଦ, ତପସ୍ବିନୀ, ପୁଷ୍ପାଞ୍ଜଳି, ପାବନୀ, ପାଚେରୀ, ପରିଛେଦ, ବିଶ୍ବଜନିନ, ଅଭିସେକ, ମଧ୍ୟରାତ୍ରି, ପାଟବତା, ନିଘୋଷୀ, ମହାରାଜା ।
Answer:
ପାଚେରୀ, ବିଶ୍ୱଜନିନ, ଅଭିସେକ, ମଧ୍ୟରାତ୍ରି, ପାଟବତା, ନିଘୋଷୀ, ମହାରାଜା

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Economics Solutions Chapter 22 ସୂଚକାଙ୍କ ଓ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀ Questions and Answers.

CHSE Odisha 11th Class Economics Solutions Chapter 22 ସୂଚକାଙ୍କ ଓ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀ

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିକଳ୍ପଉତ୍ତରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ।

1. ଦର ସୂଚକାଙ୍କ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ସୂଚନାଟି କ’ଣ ?
(i) ମୂଲ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ
(ii) ଚାହିଦା ପରିବର୍ତ୍ତନ
(iii) ସମୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(i) ମୂଲ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ

2. ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ଉପାଦାନ ନୁହେଁ ?
(i) ଋତୁଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନ
(ii) ଚକ୍ରୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ
(iii) ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ପ୍ରବଣତା
(iv) ମୂଲ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ
Answer:
(iv) ମୂଲ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ

3. କେଉଁ ଉପାୟଟି ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ପ୍ରବଣତା ମାପ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ?
(i) ରେଖାଚିତ୍ର
(ii) ବର୍ଗୀୟ
(iii) ଉଭୟ (i) ଓ (ii)
(iv) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ଉଭୟ (i) ଓ (ii)

4. କେଉଁ ସୂଚକାଙ୍କ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ବୁଝାଏ ?
(i) ଫିସରଙ୍କ ସୂଚକାଙ୍କ
(ii) ପରିମାଣ ସୂଚକାଙ୍କ
(iii) ଖାଉଟି ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ
(iv) ପାଇକାରୀ ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ
Answer:
(iii) ଖାଉଟି ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ

5. ଭାରତରେ ଶିଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦନ ତଥ୍ୟ କେଉଁ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ଉପାଂଶ ଅଟେ ?
(i) ଅନୀୟମିତ
(ii) ଦୀର୍ଘକାଳୀନ
(iii) ଋତୁକାଳୀନ
(iv) ଚକ୍ରୀୟ
Answer:
(ii) ଦୀର୍ଘକାଳୀନ

6. ବ୍ୟବସାୟରେ ଲାଭ ଓ କ୍ଷତି କେଉଁ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଯୋଗୁ ଘଟେ ?
(i) ଅନୀୟମିତ ପରିବର୍ତ୍ତନ
(ii) ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ପ୍ରବୃତ୍ତି
(iii) ଋତୁକାଳୀନ ପରିବର୍ତ୍ତନ
(iv) ଚକ୍ରୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ
Answer:
(iv) ଚକ୍ରୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ

7. ଦତ୍ତ ସୂଚକାଙ୍କ କେଉଁଥରେ ସହାୟତା କରିଥାଏ ?
(i) ପୂର୍ବାନୁମାନ
(ii) ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ପ୍ରବୃତ୍ତିର କଳନା
(iii) ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

8. ଚଳିତ ବର୍ଷର ଦାମ୍ ସ୍ତର ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ସମୟରେ ଯେଉଁ ବର୍ଷର ଦର ସ୍ତର ଆଧାରରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ, ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହନ୍ତି ?
(i) ଅଧିବର୍ଷ
(ii) ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ
(iii) ଗଣନା ବର୍ଷ
(iv) ଆଧାର ବର୍ଷ
Answer:
(iv) ଆଧାର ବର୍ଷ

9. କେଉଁସବୁ ଉପାଦାନ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ?
(i) ଋତୁଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନ
(ii) ଚକ୍ରୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ
(iii) ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ପ୍ରବଣତା
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

10. ଦର ସୂଚକାଙ୍କ ନିର୍ଣ୍ଣୟବେଳେ କେଉଁ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼େ ?
(i) ଆଧାର ବର୍ଷ ସ୍ଥିର କରିବା
(ii) ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଦ୍ରବ୍ୟ ବାଛିବା
(iii) ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଗୁରୁତ୍ଵ ନିର୍ଣ୍ଣୟ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ଅନେକ ଚଳ ମଧ୍ୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପରିମାପକୁ ______________________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସୂଚକାଙ୍କ

2. ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଖାଦ୍ୟଦ୍ରବ୍ୟ __________________ ସୂଚକାଙ୍କଦ୍ୱାରା ଗଣନା କରାଯାଏ ।
Answer:
ଖାଉଟି ମୂଲ୍ୟ

3. ବାଣିଜ୍ୟର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଅର୍ଥର ବିନିମୟ ______________ ସୂଚକାଙ୍କଦ୍ୱାରା ମପାଯାଇଥାଏ ।
Answer:
ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ

4. ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଲବ୍‌ଧାଙ୍କମାନଙ୍କର ଏକ ସେଟ୍‌କୁ _________________________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସମୟ ଶ୍ରେଣୀ

5. ସମୟ ଶ୍ରେଣୀରେ ______________________ ସବୁଠାରୁ ମୂଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ଅଟେ ।
Answer:
ସମୟ

6. ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ତଥ୍ୟ ଯଦି ବ୍ୟବସାୟର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଓ କ୍ଷତି ଅନୁସାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ତାହାକୁ _____________________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଚକ୍ରୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ

7. ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ମାପ ମାସ ଅନୁସାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲେ ତାହାକୁ ______________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଋତୁକାଳୀନ ପରିବର୍ତ୍ତନ

C. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ସୂଚକାଙ୍କ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ଚଳ କିମ୍ବା ଅନେକ ଚଳ ମଧ୍ଯରେ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପରିମାପକୁ ସୂଚକାଙ୍କ କୁହାଯାଏ ।

2. ଆଧାରବର୍ଷ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଯେଉଁ ବର୍ଷର ହାରାହାରି ଦାମ୍ ସହିତ ଚଳିତ ବର୍ଷର ହାରାହାରି ଦାମ୍ ତୁଳନା କରାଯାଏ, ତାହାକୁ କୁହାଯାଏ ।

3. ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ପ୍ରବଣତା, ଋତୁଗତ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ଚକ୍ରୀୟ ବିଚଳନ ଓ ଅନିୟମିତ ବିଚରଣ ଆଦି ସମୟଶ୍ରେଣୀର ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନ ।

4. ସମୟ ଶ୍ରେଣୀରେ ଅନୀୟମିତ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଏକ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
Answer:
ଯୁଦ୍ଧ, ବାତ୍ୟା, ବନ୍ୟା, ମରୁଡ଼ି ଇତ୍ୟାଦି ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ଅନୀୟମିତ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।

5. ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ପ୍ରବଣତା ମାପିବା ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ କେତୋଟି ପଦ୍ଧତି ବ୍ୟବହାର ହୁଏ ?
Answer:
ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଟି ପଦ୍ଧତି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ; ଯଥା – (1) ରୈ ପଦ୍ଧତି, (2) ଗାଣିତିକ ପଦ୍ଧତି ।

D ଦୁଇଟି / ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ସୂଚକାଙ୍କ ଭବିଷ୍ୟତର କଥନ ପାଇଁ କିପରି ସାହାଯ୍ୟ କରେ ?
Answer:
କୌଣସି ବ୍ୟବସାୟ କିମ୍ବା ବାଣିଜ୍ୟର ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ ଅବସ୍ଥାର ଆକଳନ କରିବାରେ ପରିସଂଖ୍ୟାନ ପଦ୍ଧତି ହେଲା ସୂଚକାଙ୍କ ।

2. କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସୂଚକାଙ୍କ କହିଲେ ପରିସଂଖ୍ୟାନରେ ବ୍ୟବହୃତ ଏକ କୌଶଳ ଯାହା ଏକାଧିକ ଚଳମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ପରିବର୍ତ୍ତନର ପରିମାପକୁ ବୁଝାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତିଦ୍ୱାରା ଦୁଇଟି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଦାମ୍‌ର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ମାପିହୁଏ ।

3. ସୂଚକାଙ୍କର ଗୁରୁତ୍ଵ ଲେଖ ।
Answer:

• ଟଙ୍କାର ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ଓ ବୃଦ୍ଧି ଇତ୍ୟାଦି ପରିବର୍ତ୍ତନର ପରିମାପକ ପାଇଁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦ୍ଧତି । ଏହା ମନୁଷ୍ୟର ଓ ଏହାରପରିବାରର ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିଥାଏ ।
• ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ ଓ ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ଅତି ଉପାଦେୟ ପଦ୍ଧତି । ଏହା ବଜାରର ଦ୍ରବ୍ୟ ସେବାର ବଜାର ବିଶ୍ଳେଷଣ କରେ ।
• କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ବଜେଟ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଓ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଏ ।

4. ସମୟ ଶ୍ରେଣୀ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ବିଭିନ୍ନ ଚଳ ତଥା ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଭୋଗ, ଉତ୍ପାଦନ – ରପ୍ତାନି ଆମଦାନୀ, ପରିବ୍ୟୟ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମୟର ପ୍ରଭାବରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ କୌଣସି ଏକ ଚଳର ମୂଲ୍ୟ ସମୟର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅନୁଯାୟୀ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଲେ ସେହି ଶୃଙ୍ଖଳାକୁ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀ କୁହାଯାଏ ।

5. ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ବ୍ୟବହାର ଲେଖ ।
Answer:
ସମୟଶ୍ରେଣୀ କେବଳ ମାତ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ବା ବ୍ୟବସାୟ ବାଣିଜ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର ହୁଏନାହିଁ । ଏହା ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ର ତଥା ରାଜନୀତିଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ସାମାଜିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ତଥା ବିଭିନ୍ନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଆଦିରେ ବ୍ୟବହାର ହେଉଛି ।

E. ନିମ୍ନଲିଖ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭୁଲ କି ଠିକ୍ ଲେଖ । ରେଖାଙ୍କିତ ଅଂଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କରି ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କର ।

1. ପାଇକାରୀ ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ ସାଧାରଣ ଜନତାଙ୍କ ଜୀବନଧାରଣ ମାନ ପରିମାପରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଖାଉଟି ଦର ସୂଚକାଙ୍କ ସାଧାରଣ ଜନତାଙ୍କ ଜୀବନଧାରଣ ମାନ ପରିମାପରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ ।

2. ଗୋଟିଏ ଚଳ କିମ୍ବା ଅନେକ ଚଳ ମଧ୍ୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପରିମାଣକୁ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଗୋଟିଏ ଚଳ କିମ୍ବା ଅନେକ ଚଳ ମଧ୍ୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପରିମାଣକୁ ସୂଚକାଙ୍କ କୁହାଯାଏ ।

3. ବିଭିନ୍ନ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟର ହାରାହାରି ପରିବର୍ତ୍ତନର ପରିମାପକୁ ପାଇକାରୀ ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବିଭିନ୍ନ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟର ହାରାହାରି ପରିବର୍ତ୍ତନର ପରିମାପକୁ ଖାଉଟି ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ କୁହାଯାଏ ।

4. ଯେଉଁ ବର୍ଷକୁ ଆଧାର କରି ସୂଚକାଙ୍କ ଗଠନ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଚଳିତ ବର୍ଷ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଯେଉଁ ବର୍ଷକୁ ଆଧାର କରି ସୂଚକାଙ୍କ ଗଠନ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଆଧାର ବର୍ଷ କୁହାଯାଏ ।

5. ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ଚାରିଗୋଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟ ହେଲା ଅଭିବୃଦ୍ଧି, ହ୍ରାସ, ମୁଦ୍ରାସ୍ପିତି ଓ ଉତ୍‌ଥାନ ।
Answer:
ସମୟ ଶ୍ରେଣୀ ଚାରିଗୋଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟ ହେଲା ଅଭିବୃଦ୍ଧି, ହ୍ରାସ, ଅବସ୍ଥିତି ଓ ଉତ୍‌ଥାନ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ସୂଚକାଙ୍କ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଏହାର ବ୍ୟବହାର ଓ ଗୁରୁତ୍ଵ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସୂଚକାଙ୍କ କହିଲେ ପରିସଂଖ୍ୟାନରେ ବ୍ୟବହୃତ ଏକ କୌଶଳ ଯାହା ଏକାଧିକ ଚଳମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ପରିମାପ କରିଥାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତି ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଓ ସ୍ଥାନରେ ଅବସ୍ଥିତ ଚଳର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ମାପିଥାଏ । ସୂଚକାଙ୍କ ସର୍ବଦା ଶତାଂଶରେ ଆଧାର ବର୍ଷକୁ ତୁଳନା କରି ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।

କାରଣ ସୂଚକାଙ୍କ ଏକ ଆପେକ୍ଷିକ ପରିମାପକ ଯାହା ଏକ ସମୟ ବ୍ୟବଧାନରେ ଚଳର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପ୍ରକାଶ କରେନାହିଁ । ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଦାମ୍‌ର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ପରିମାପ କରିବା ପାଇଁ ସୂଚକାଙ୍କର ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଏହା ମଜୁରି ହାର, ବ୍ୟବସାୟ ହାରା ଓ ଲାଭ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦାମ୍‌ର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସୂଚକାଙ୍କର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରାୟତଃ ସବୁ ଦେଶରେ ସୂଚକାଙ୍କ ପଦ୍ଧତି ଦର ଦାମ୍‌ର ହ୍ରାସ ବୃଦ୍ଧିର ପରିମାପ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି ।

ସୂଚକାଙ୍କର ବ୍ୟବହାର (Uses of Index Number) : ସାଧାରଣତଃ ସୂଚକାଙ୍କ ବ୍ୟବସାୟ, ଅର୍ଥନୀତି, ମଜୁରୀ, ବିକ୍ରୟ, ଉତ୍ପାଦନ, ରପ୍ତାନି ଓ ଆମଦାନୀ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ‘ଗବେଷଣାର ପଦ୍ଧତି’’ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ ‘ଏହାର ପ୍ରମୁଖ’ ବ୍ୟବହାରଗୁଡ଼ିକ ହେଲା,

(i) ସଠିକ୍ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ – କୌଣସି ନୀତିନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଓ ପ୍ରଣୟନ ସୂଚକାଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ସମ୍ଭବ ହୁଏ । ସରକାର ବାର୍ଷିକ ବଜେଟ୍ ତିଆରି କରିବା ବେଳେ ସୂଚକାଙ୍କ ପଦ୍ଧତିର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇଥା’ନ୍ତି । ସରକାର ବେତନଭୋଗୀ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ଭତ୍ତା ବୃଦ୍ଧି କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଦର ସୂଚକାଙ୍କ ଓ ନିର୍ବାହୀ ବ୍ୟୟ ସୂଚକାଙ୍କର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇଥା’ନ୍ତି ।

(ii) ପ୍ରବଣତା – ଚଳମାନଙ୍କର ପ୍ରବଣତା ବିଷୟରେ ସୂଚକାଙ୍କ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି, ରପ୍ତାନି ବୃଦ୍ଧି, ପରିବ୍ୟୟ ବୃଦ୍ଧି ଆଦି ପ୍ରବଣତାର ପରିମାପକ ହେଉଛି ସୂଚକାଙ୍କ ।

(iii) ଭବିଷ୍ୟତ ପୂର୍ବାନୁମାନ – କୌଣସି ବ୍ୟବସାୟ କିମ୍ବା ବାଣିଜ୍ୟର ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତର ଅବସ୍ଥା ଆକଳନ କରିବାରେ ପରିସଂଖ୍ୟାନ ପଦ୍ଧତି ହେଲା ସୂଚକାଙ୍କ ।

(iv) ସମାୟୋଜନରେ ସାହାଯ୍ୟ – କୌଣସି ମୂଳ ତଥ୍ୟକୁ ହ୍ରାସ କରିବାପାଇଁ ସୂଚକାଙ୍କ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ । ଦେଶର ଦରଦାମ୍ ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁ ଜାତୀୟ ଆୟର ମୂଲ୍ୟ ଅଧ୍ଵ ସୂଚନା ଦିଏ । ତେଣୁ ସୂଚକାଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ସ୍ଥିରତା ଅଣାଯାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତି ସହାୟତାରେ ମୁଦ୍ରାଗତ ମଜୁରିରୁ ବାସ୍ତବ ମଜୁରି ନିର୍ଣ୍ଣୟ ହୁଏ ।

ସୂଚକାଙ୍କର ଗୁରୁତ୍ୱ (Importance) – ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ସୂଚକାଙ୍କର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟବହାର ରହିଛି ଯାହାବିନା ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ, ବିଶେଷତଃ ଶିଳ୍ପ, ବାଣିଜ୍ୟ ପରିଚାଳନା ଓ ସଫଳତା ଅସମ୍ଭବ ମନେହୁଏ ! ଏହି ପଦ୍ଧତି ଦିଗ, ବୃଦ୍ଧି ଓ ପରିବର୍ତ୍ତନ ବିଶ୍ଳେଷଣ ନିମନ୍ତେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ । ସୂଚକାଙ୍କର ଗୁରୁତ୍ଵ ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –

(i) ମୁଦ୍ରା ମୂଲ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପରିମାପକ – ପରିସଂଖ୍ୟାନରେ ସୂଚକାଙ୍କ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପଦ୍ଧତି ଯାହା ମୁଦ୍ରା ମୂଲ୍ୟର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ମାପିବାରେ ବିଶେଷ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

(ii) ନିର୍ବାହୀ ବ୍ୟୟ – ସୂଚକାଙ୍କ ମଣିଷର ଜୀବନଯାପନ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବା ବ୍ୟୟର ପରିମାପକ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ‘‘ଖାଉଟି ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ ପଦ୍ଧତି’ ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରେ ।

(iii) ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ ଓ ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ – ମୁଦ୍ରାର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ପରିମାପରେ ସହାୟକ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସୂଚକାଙ୍କ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ହିସାବ ପଦ୍ଧତି ।

(iv) ଦ୍ରବ୍ୟ ସେବାର ବଜାର ବିଶ୍ଳେଷଣ – ବଜାର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସ୍ଥିତି ଅଧ୍ୟୟନ ଏବଂ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିବାରେ ସୂଚକାଙ୍କ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦ୍ଧତି । ଉତ୍ପାଦକମାନେ ସୂଚକାଙ୍କର ସାହାଯ୍ୟରେ ବଜାରରେ ହେଉଥ‌ିବା ଚାହିଦା ଓ ଦରର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ରବ୍ୟ ସେବା (ଟିଭି, ମୋବାଇଲ ଫୋନ୍) ଆଦି ଯୋଗାଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

(v) ଆର୍ଥନୀତିକ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ – ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବିଭିନ୍ନ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ; ଯଥା – ବଜେଟ୍, ଯୋଜନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସୂଚକାଙ୍କର ବ୍ୟବହାର ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ।

2. ଖାଉଟି ଦର ସୂଚକାଙ୍କ କିପରି ଗଠନ କରାଯାଏ, ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ସାଧାରଣ ବର୍ଗର କ୍ରେତା (ଶ୍ରମିକ ବା ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ବର୍ଗ) ଦ୍ରବ୍ୟ ସେବା ଖୁଚୁରା ଦରରେ କ୍ରୟ କରୁଥିବା ଯୋଗୁ, ଦରର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖ୍ ଖାଉଟି ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ଖାଉଟି ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କକୁ ନୀର୍ବାହୀ ବ୍ୟୟ ସୂଚକାଙ୍କ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ସାଧାରଣତଃ ଦର ଦାମକୁ ନେଇ ସୂଚକାଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯିବାଦ୍ୱାରା ଖାଉଟି ବର୍ଗର ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଜୀବନଯାପନକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିପାରେ ନାହିଁ । ତେଣୁ

ସୂଚକାଙ୍କ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା –
(i) ଖାଉଟି ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ ଓ
(ii) ପାଇକାରୀ ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ

ସାଧାରଣ ବର୍ଗର ଲୋକ ଓ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ହେଉଥ‌ିବା ସର୍ବନିମ୍ନ ମଜୁରି ଖାଉଟି ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ ପଦ୍ଧତିର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବଦାନ – ବିଭିନ୍ନ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟର ହାରାହାରି ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଖାଉଟି ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କକୁ ବୁଝାଏ ।
ଖାଉଟି ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ ଗଠନ – ନିମ୍ନରେ ସୂଚକାଙ୍କ ଗଠନର ସୋପାନଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି ।

(i) ଲୋକମାନଙ୍କ ଶ୍ରେଣୀ (Class of People) – ବିଭିନ୍ନ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ସୂଚକାଙ୍କ ଗଠନ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀର ବ୍ୟକ୍ତିପାଇଁ ସୂଚକାଙ୍କ ଗଠନ କରାଯିବ ତାହା ସ୍ଥିର କରାଯାଏ ।

(ii) ପରିବାର ବଜେଟ୍ ଅନୁସନ୍ଧାନ (Family budget enquiry) – ଖାଉଟି ସୂଚକାଙ୍କ ଗଠନ ସମୟରେ ପ୍ରଥମେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକଙ୍କଦ୍ୱାରା ବ୍ୟବହାର ହେଉଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ ହିସାବକୁ ନିଆଯାଇଥାଏ । ତତ୍‌ପରେ ଲଟେରୀ ପଦ୍ଧତିରେ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ନମୁନା ସ୍ଥିର କରାଯାଏ । ସେମାନଙ୍କର ବ୍ୟବହୃତ ଖାଦ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଲୁଗାପଟା ଆଦି ଖର୍ଚ୍ଚ ବିଷୟରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । ପୁନର୍ବାର ସେହି ସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟର ଭିନ୍ନତାନୁଯାୟୀ ବିଭିନ୍ନ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରି ସେମାନଙ୍କର ପରିମାଣ ଓ ଦାମ୍‌ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ ।

(iii) ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍ ସଂଗ୍ରହ (Collection of Price of goods) – ସାଧାରଣ ଖାଉଟିମାନେ ବସବାସ କରୁଥିବା ନିକଟସ୍ଥ ବଜାରରୁ ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍‌ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ ।
His on or as (Method of Constructing Consumer Price Index) –
ପଦ୍ଧତି ମାଧ୍ୟମରେ ଖାଉଟି ଦର ସୂଚକାଙ୍କ ଗଠନ କରାଯାଏ ।
(i) ସମଷ୍ଟି ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତି
(ii) ପରିବାର ବଜେଟ୍ ପଦ୍ଧତି

(i) ସମଷ୍ଟି ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତି – ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆଧାର ବର୍ଷ (Base Year)କୁ ନେଇ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗୋଷ୍ଠିର ଲୋକଙ୍କଦ୍ବାରା ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ପରିମାଣକୁ ଭାର (weight) ଭାବେ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ । ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟର ଚଳିତ ବର୍ଷର (Current Year)ରେ ଥିବା ଦାମ୍‌କୁ ଆଧାର ବର୍ଷର ପରିମାଣ ସହ ଗୁଣନ କରି ସୂଚକାଙ୍କ ଗଠନ କରାଯାଏ ।
ଏହାର ସୂତ୍ରଟି ହେଲା – ଖାଉଟି ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ = \(\frac{\sum p_1 q_0}{\sum p_0 q_0} \times 100\)
(ii) ପରିବାର ବଜେଟ୍ ପଦ୍ଧତି – ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଚଳିତ ବର୍ଷର ଦାମ୍ ଓ ଆଧାର ବର୍ଷର ଦାମର ଅନୁପାତରେ ହାରାହାରି ବ୍ୟୟକୁ ଗୁଣନ କରି ସୂଚକାଙ୍କ ଗଠନ କରାଯାଏ ।

ଏଠାରେ ସୂତ୍ରଟି ହେଉଛି – ଖାଉଟି ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ = \(\frac{\Sigma \mathrm{pv}}{\Sigma \mathrm{v}}, \mathrm{p}=\frac{\mathrm{p}_1}{\mathrm{p}_0} \times 100, \mathrm{v}=\mathrm{p}_0 \times \mathrm{q}_0\)

3. ପାଇକାରୀ ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ ଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀ ବର୍ଣନା କର ।
Answer:
ପାଇକାରୀ ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ କହିଲେ ସାଧାରଣ ଦର ସ୍ତରରେ ହୋଇଥ‌ିବା ଅନୁପାତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ମୂଲ୍ୟର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ବୁଝାଏ । ପାଇକାରୀ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ବିକ୍ରି କରାଯାଉଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଟନ୍‌ରେ ବା କ୍ୱିଣ୍ଟାଲରେ ହିସାବ କରି ଗଠନ କରାଯାଇଥାଏ । ପାଇକାରୀ ଦର ସୂଚକାଙ୍କ ଗଠନ ପ୍ରଣାଳୀ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

(i) ଆଧାର ବର୍ଷର ନିରୂପଣ – ଏକ ଆଧାର ବର୍ଷକୁ (ଅର୍ଥାତ୍ କୌଣସି ଏକ ପୂର୍ବ ବର୍ଷର ଦାମ୍ ସ୍ତର ସହିତ ଚଳିତ ବର୍ଷର ଦାମ୍ ସ୍ତରକୁ ତୁଳନା କରି ଦର ପରିବର୍ତ୍ତନ ପ୍ରତିଶତ ହାର) ନେଇ ପାଇକାରୀ ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ ଗଠନ କରାଯାଏ । ଯେତେବେଳେ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର ସ୍ତର ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ସ୍ଥିର ଥବ ।

(ii) ପାଇକାରୀ ମୂଲ୍ୟ – ସାଧାରଣ ବଜାରରୁ ଟନ୍ ବା କ୍ୱିଣ୍ଟାଲରେ ହିସାବ କରି ଦ୍ରବ୍ୟର ଆଧାର ବର୍ଷର ଦର ଏବଂ ଚଳିତ ବର୍ଷର ଦର ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ପଡ଼େ ।

(iii) ଦ୍ରବ୍ୟର ପସନ୍ଦ – ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଆଦୃତ, ସେହି ପସନ୍ଦ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ନେଇ ପାଇକାରୀ ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ ଗଠନ କରାଯାଏ ।

ପାଇକାରୀ ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ ପଦ୍ଧତି :
ନିମ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ସୂତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ ପାଇକାରୀ ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ ହିସାବ କରାଯାଏ –
ପାଇକାରୀ ମୂଲ୍ୟ ସୂଚକାଙ୍କ = \(\frac{\Sigma(\mathrm{I} \times \mathrm{W})}{\Sigma \mathrm{W}}\)
I = ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗୋଷ୍ଠିର ପାଇକାରୀ ସୂଚକାଙ୍କ
I = ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟର ସୂଚକାଙ୍କ
W = ଭାର

ଭାରତରେ ଖାଉଟି ଦର ବଦଳରେ ପାଇକାରୀ ବଜାର ଦରକୁ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏହା ଭାରତରେ 2004-05 ଦର ସ୍ତର ଆଧାରରେ ସୂଚକାଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଛି ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ପ୍ରଣୟନରେ ବ୍ୟବହାର ହେଉଛି ।

4. ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ଅର୍ଥ, ବ୍ୟବହାର ଏବଂ ଏହାର ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକୁ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ବିଭିନ୍ନ ଚଳ ତଥା ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଭୋଗ, ଉତ୍ପାଦନ, ରପ୍ତାନି, ଆମଦାନୀ, ପରିବ୍ୟୟ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମୟର ପ୍ରଭାବରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ କୌଣସି ଏକ ଚଳର ମୂଲ୍ୟ ସମୟର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅନୁଯାୟୀ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଲେ ସେହି ଶୃଙ୍ଖଳାକୁ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀ କୁହାଯାଏ । ପରିସଂଖ୍ୟାନ ଭାଷାରେ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଲବ୍‌ଧାଙ୍କର ଏକ ସାଂଖ୍ୟକ ସେ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀ କୁହାଯାଏ ।
ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ସମୟର ଉପଯୋଗ ଅତି ଜରୁରୀ ଉପାଦାନ । ଅର୍ଥନୀତିରେ ଓ ପରିସଂଖ୍ୟାନରେ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀ ପ୍ରାୟତଃ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ଅନ୍ୟ ନାମ ଇତିହାସ ତଥ୍ୟ ବା ଶ୍ରେଣୀ – ଏହା ଭବିଷ୍ୟତର ପୂର୍ବନୁମାନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ବ୍ୟବହାର – ସମୟଶ୍ରେଣୀ କେବଳ ମାତ୍ର ଅର୍ଥନୀତି ବା ବ୍ୟବସାୟ ବାଣିଜ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର ହୁଏନାହିଁ । ଏହା ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ର ତଥା ରାଜନୀତିଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ସାମାଜିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ତଥା ବିଭିନ୍ନ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଆଦିରେ
ନିମ୍ନରେ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର (User) ବ୍ୟବହାର ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି –

• ଅତୀତର ବ୍ୟବହାର – ସମୟସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ତଥ୍ୟକୁ ଭିଭିକରି ଅତୀତର ଅବସ୍ଥା ଓ ବ୍ୟବହାର ବିଷୟରେ ଜଣାପଡ଼େ ।
• ତୁଳନାତ୍ମକ ଅଧ୍ୟୟନ – ଗବେଷକମାନଙ୍କୁ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀ ଏକ ତୁଳନାତ୍ମକ ଜ୍ଞାନ ଦିଏ, ଯାହାଦ୍ୱାରା ତଥ୍ୟର
• ପୂର୍ବାନୁମାନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ଏହା ଚଳର ପୂର୍ବ ମୂଲ୍ୟ ବିଷୟରେ ଧାରଣା ଦିଏ ଏବଂ ଏହା ଅନୁସନ୍ଧାନକାରୀଙ୍କୁ ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ମାର୍ଗ ଦର୍ଶନ କରାଏ ।

ସମୟ ଶ୍ରେଣୀର ଉପାଦାନ (Components of Time Series) – ଚଳର ମୂଲ୍ୟକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନକୁ ପରିସଂଖ୍ୟାନବିତ୍‌ମାନେ ଉପାଂଶ ବା ଆଂଶିକ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ଏହା ଚାରି ପ୍ରକାର –
(a) ଦୀର୍ଘକାଳ ପ୍ରବୃତ୍ତି (Secular Trend) : ଚଳର ମୂଲ୍ୟ ବର୍ଷ ଅନୁଯାୟୀ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୁଏ । ତାହାକୁ ଦୀର୍ଘକାଳ ପ୍ରବୃତ୍ତି କୁହାଯାଏ I ଜନସଂଖ୍ୟାର ଘନତା, ଆୟୁ ଉତ୍ପାଦନ ଆଦି ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ସମୟ ଶ୍ରେଣୀ ଅଟେ ।

(b) ଋତୁକାଳୀନ ପରିବର୍ତ୍ତନ : ଯଦି ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଋତୁ ଅନୁଯାୟୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ, ତାହାକୁ ଋତୁକାଳୀନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ । ତାହା ମାସିକ, ବାର୍ଷିକ ଆଦି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ଭିଭିକ ହୋଇଥାଏ । ଉଦାହରଣ – ଋତୁ ଅନୁଯାୟୀ ପୋଷାକ, ଖାଦ୍ୟ, ପାଣିପାଗ ଓ ତାପମାତ୍ରା ସମୟ ଶ୍ରେଣୀରେ ପ୍ରକାଶ ହୋଇଥାଏ ।

(c) ଚକ୍ରୀୟ ବିଚଳନ : ଯଦି ସମସ୍ତ ଶ୍ରେଣୀର ତଥ୍ୟ ଦୀର୍ଘ ଦୁଇ ବା ଅଧିକ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅବ୍ୟାହତ ରହେ ଏବଂ ଯାହା ସମୟ ଶ୍ରେଣୀକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ, ତାହାକୁ ଚକ୍ରୀୟ ବିଚଳନ କୁହାଯାଏ । ଯାହାକୁ ଅନ୍ୟ ନାମରେ ବାଣିଜ୍ୟ ଚକ୍ର କୁହାଯାଏ ।

ଏହା ସାଧାରଣତଃ ଚାରୋଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଗତିକରେ ।

• ସମୃଦ୍ଧି (Prosperity)
• ହ୍ରାସ (Decline)
• ଅବସ୍ଥିତି (Depression)
• ଉତ୍‌ଥାନ (Recovery)

ଏହା ଚାରୋଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟକୁ ଆମେ ଚିତ୍ରରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରିପାରିବା ।

(d) ନିୟମିତ ପରିବର୍ତ୍ତନ : ଯଦି କୌଣସି ସମସ୍ତ ଶ୍ରେଣୀ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଢାଞ୍ଚାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇ ନଥାଏ ବା ଆକସ୍ମିକ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ଆକସ୍ମିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ – ଯାହାର ପୂର୍ବାନୁମାନ କରାଯାଇପାରେନାହିଁ ।
ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ – ଯୁଦ୍ଧ, ମରୁଡ଼ି, ବାତ୍ୟା, ବନ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦି ଆକସ୍ମିକ କାରଣ ।
ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ପ୍ରବୃତ୍ତିର ମାପିବା ପଦ୍ଧତି :
ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ପ୍ରବୃତ୍ତି ପରିମାଣ ପାଇଁ ଚାରୋଟି ପଦ୍ଧତି ଅନୁସରଣ କରାଯାଏ, ଯଥା – ରେଖାଚିତ୍ର ପଦ୍ଧତି ଏବଂ ଗାଣିତିକ ବା ବର୍ଗୀୟ ପ୍ରଣାଳୀ ।
(1) ରେଖାଚିତ୍ର ପଦ୍ଧତି :

• ମୁକ୍ତହସ୍ତ ପଦ୍ଧତି
• ଅର୍ଥ ହାରାହାରି ପଦ୍ଧତି
• ଚଳନଶୀଳ ପଦ୍ଧତି

(2) ବର୍ଗୀୟ ବା ଗାଣିତିକ ପଦ୍ଧତି :

• ସର୍ବନିମ୍ନ ବର୍ଗ ପଦ୍ଧତି

ଏହି ପ୍ରବୃତ୍ତି ସାଧାରଣତଃ ବ୍ୟବସାୟ ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀରେ ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Odia Solutions Grammar ସଂକ୍ଷିପ୍ତକରଣ Sankhiptakarana Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 12 Odia Grammar ସଂକ୍ଷିପ୍ତକରଣ Sankhiptakarana

ଅନୁଚ୍ଛେଦ – (୧)

ପୁରୁଙ୍କୁ ଜିଣି ସାରିଲା ପରେ ବିଜୟୀ ସିକନ୍ଦର ଧରିନେଲେ ଯେ ସାରା ଭାରତ ତାଙ୍କର ପଦାନତ ହେଲା ଆଉ ସେ ହେଲେ ବିଶ୍ୱବିଜୟୀ ସମ୍ରାଟ୍ – ସମସ୍ତଙ୍କର ହର୍ଭା ଓ କର୍ତ୍ତା । ଭାରତ ଜୟ ପୂର୍ବରୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ଜିଣିଥିବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କର ଗାଁ ଗହଳି ଦେଇ ସେ ଯେତେବେଳେ ତାଙ୍କ ସେନାବାହିନୀ ସହ ଯାଆନ୍ତି, ଆବାଳବୃଦ୍ଧବନିତା ସମସ୍ତେ ଆଣ୍ଠୁମାଡ଼ି ମୁଣ୍ଡ ନୁଆଁଇ ଅଥବା ଲମ୍ବ ହୋଇ ତଳେ ଶୋଇଯାଇ ତାଙ୍କର ଅଭିବାଦନ କରନ୍ତି । ବିଜୟୋନ୍ମତ୍ତ ସିକନ୍ଦର ସ୍ଵାଭାବିକ ଭାବରେ ଧରି ନେଇଥିଲେ ଯେ ଭାରତର ଗାଁ ଗହଳିରେ ମଧ୍ୟ ଲୋକେ ବିଶ୍ଵ ସମ୍ରାଟଙ୍କୁ ସେହି ରକମର ଅଭିବାଦନ ଜଣାଇବେ । କିନ୍ତୁ ଏ ଦେଶରେ ତା’ର ବିପରୀତ ହେଲା । ସୂର୍ଯ୍ୟ କିରଣରେ ଝଲସି ଯାଉଥ‌ିବା ଶିରସ୍ତ୍ରାଣ, ସାମ୍ପୁ ଓ ତରବାରିରେ ସଜ୍ଜିତ ଅଶ୍ଵାରୋହୀଙ୍କ ଗହଣରେ ସେ ଯେତେବେଳେ ଭାରତର ଗାଁ ଗହଳି ମଧ୍ୟ ଦେଇଗଲେ ବୁଢ଼ାମାନେ ତାଙ୍କ ଦଉଡ଼ିଆ ଖଟରେ ବସି ହୁକ୍‌ ଟାଣୁଥିଲାବେଳେ ଆଉ ବୁଢ଼ୀମାନେ ସପ ଉପରେ ବସି ଖରା ପୁହାଉଁପୁହାଉଁ ନାତୁଣୀ ମୁଣ୍ଡରୁ ଉକୁଣି ବାଛୁଥିବା ସମୟରେ କୌତୂହଳରେ ମୁଣ୍ଡଟେକି ଏଇ ଅଦ୍ଭୁତ ମଣିଷମାନଙ୍କ ଆଡ଼କୁ ଅନାଉଥିଲେ ସତ, କିନ୍ତୁ ଅଭିବାଦନ କରିବା ତ ଦୂରେ ଥାଉ; କେହି ଠିଆ ହେବାକୁ ମଧ୍ୟ ଚେଷ୍ଟା କରୁ ନଥିଲେ । ସିକନ୍ଦର ଧରିନେଲେ ଯେ ଭାରତର ଲୋକେ ଅଶିକ୍ଷିତ, ବର୍ବର, ମାନସମ୍ମାନ ଜ୍ଞାନରହିତ ।

ଦିନେ ସେ ଗୋଟିଏ ଗାଁର ରାସ୍ତା ଦେଇ ନିଜ ଶିବିରକୁ ଫେରୁଛନ୍ତି, ହଠାତ୍ ଦେଖ‌ିଲେ ଯେ ଏହି ବୁଢ଼ାବୁଢ଼ୀମାନେ ନିଜ ନିଜ ସ୍ଥାନରୁ ଦଉଡ଼ିଯାଇ ରାସ୍ତାରେ ଚାଲି ଯାଉଥ‌ିବା ଜଣେ ଲୋକର ପାଦ ଛୁଇଁ ତାଙ୍କୁ ଅଭିବାଦନ ଜଣାଉଛନ୍ତି । ସାମାନ୍ୟ ଖଣ୍ଡିଏ ଲେଙ୍ଗୁଟି ବ୍ୟତୀତ ଲୋକଟି ପ୍ରାୟ ଲଙ୍ଗଳା, ପାଉଁଶବୋଳା ଦେହ, ମୁଣ୍ଡର ନୁଖୁରା ବାଳ ଜଟାବାନ୍ଧି ଯାଇଛି । ଏପରି ଜଣକୁ ଲୋକେ ଅଭିବାଦନ ଜଣାଉଥ‌ିବା ଦେଖି ସିକନ୍ଦର ଧରିନେଲେ ଯେ ସେ ନିଶ୍ଚୟ ଜଣେ ଛଦ୍ମବେଶୀ ରାଜା । କୌପିନଧାରୀ ଅବଧୂତ ସୈନିକଦ୍ଵାରା ଧୃତ ହୋଇ ଶିବିରକୁ ନୀତ ହେଲ । ଶିବିରରେ ସମ୍ରାଟଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ ନ କରିବାରୁ ତାଙ୍କୁ ଯେତେବେଳେ କୈଫିୟତ୍ ମଗାଗଲା ସେ ଉତ୍ତର ଦେଲେ ଯେ, ଭାରତବର୍ଷରେ ରାଜା ସନ୍ନ୍ୟାସୀଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରେ, ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ରାଜାଙ୍କୁ ନୁହେଁ ।

ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ବନ୍ଦୀ ହେଲେ ଓ ସମ୍ରାଟଙ୍କୁ ଅପମାନ ଦେଇଥ‌ିବାରୁ ନିର୍ଯାତିତ ହେଲେ । କାରାଗାରରେ କିନ୍ତୁ ସନ୍ନ୍ୟାସୀଙ୍କ କିଛି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲାନି । ସମ୍ରାଟଙ୍କ ପାଖକୁ ଏହ ବନ୍ଦୀ ଯେତେଥର ନୀତି ହୁଅନ୍ତି ଘଟନାର ପୁନରାବୃତ୍ତି ହୁଏ, ନିର୍ଯାତନା ବଢ଼େ । ଏପରି ଶରୀରିକ କଷ୍ଟ ଭିତରେ ବିକାର ଓ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବରହିତ ସନ୍ନ୍ୟାସୀଙ୍କ ପ୍ରଶାନ୍ତ ବଦନ ଓ ହୃଷ୍ଟଚିତ୍ତ ଦେଖ୍ ସିକନ୍ଦର ଶେଷରେ ମନେକଲେ ଯେ ଏ ଲୋକଟିକୁ ପ୍ରୀତ କଲେ ଅବା କିଛି ଫଳଲାଭ ହୋଇପାରେ ! ଦିନେ ସେ ନିଜେ କାରାଗାରାରେ ବନ୍ଦୀ ସନ୍ନ୍ୟାସୀଙ୍କୁ ଦେଖା କରି ସହାସ୍ୟ ବଦନରେ ପଚାରିଲେ ଯେ, ବନ୍ଦୀ ଯାହା ଚାହାନ୍ତି ସେ ସମ୍ରାଟଙ୍କୁ ନିବେଦନ କରିପାରିଛି । ସମ୍ରାଟ୍ ଆଶା କରିଥିଲେ ଯେ ବନ୍ଦୀ ମୁକ୍ତି ଚାହିଁବେ । କିନ୍ତୁ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଟିକିଏ ହସିଲେ ଆଉ କହିଲେ, ସମ୍ରାଟଙ୍କ ଯଦି ଏତେ ଦୟା ତେବେ ସେ ଠିଆ ହୋଇଥିବା ସ୍ଥାନରୁ ଟିକିଏ ଘୁଞ୍ଚ୍ ଯଦି ଠିଆ ହୁଅନ୍ତେ ତେବେ ଭଲ ହୁଅନ୍ତା -କାନ୍ଥର ଗୋଟିଏ ଛିଦ୍ର ଦେଇ ଯେଉଁ ସୂର୍ଯ୍ୟରଶ୍ମି ସନ୍ନ୍ୟାସୀଙ୍କ ଦେହରେ ପଡ଼ୁଥିଲା ତାହା ସମ୍ରାଟଙ୍କ ଦେହଦ୍ଵାରା ଢାଙ୍କି ନହୋଇ ଆଉଥରେ ତାଙ୍କ ଦେହରେ ପଡ଼ନ୍ତା ।

ସିକନ୍ଦର କିଂକର୍ତ୍ତବ୍ୟବିମୂଢ଼ ହୋଇଗଲେ । ଏପରି ତାଚ୍ଛଲ୍ୟ ସେ କେବେ ମଧ୍ୟ ଆଶାକରି ନଥିଲେ । ସେଦିନ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ କରି ମନେହେଲା ଯେ ଭାରତ ଗୋଟିଏ ଅଦ୍ଭୁତ ଦେଶ ଆଉ ଏ ଦେଶର ଲୋକମାନେ ମଧ୍ୟ ଅଦ୍ଭୁତ ।

ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର :
ପୁରୁଙ୍କୁ ଜିଣି ସାରା ଭାତରକୁ ଜୟକଲେ ବୋଲି ସିକନ୍ଦର ନିଜକୁ ବିଶ୍ଵବିଜୟୀ ସମ୍ରାଟ ମନେକଲେ । ପୂର୍ବରୁ ଜିଣିଥ‌ିବା ଦେଶର ଆବାଳବୃଦ୍ଧବନିତା ତାଙ୍କୁ ଓ ତାଙ୍କ ସୈନ୍ୟବାହିନୀକୁ ମୁଣ୍ଡ ନୁଆଇଁ ଅଭିବାଦନ ଜଣାଉଥ‌ିବାବେଳେ ସେ ଭାବିଥିଲେ ଯେ ଭାରତୀୟ ତାଙ୍କୁ ଅନୁରୂପ ବ୍ୟବହାର ଦେଖାଇବେ । ମାତ୍ର ଭାରତରେ ବୁଢ଼ାବୁଢ଼ୀମାନେ ନିଜ ନିଜ କାମରେ ବ୍ୟସ୍ତଥାଇ ବିଶ୍ୱବିଜୟୀଙ୍କୁ ଚାହିଁଥିଲେ ବି ଅଭିବାଦନ ଜଣାଇ ନଥିଲେ । ଅଥଚ ଦିନେ ସିକନ୍ଦର ଦେଖ‌ିଲେ ଯେ ବୁଢ଼ାବୁଢ଼ୀମାନେ ଜଣେ ଲେଙ୍ଗୁଟି ପିନ୍ଧା

ସନ୍ୟାସୀଙ୍କୁ ଅଭିବାଦନ ଜଣାଉଛନ୍ତି । ସିକନ୍ଦର ତାଙ୍କୁ ଜଣେ ଛଦ୍ମବେଶୀ ରାଜା ଭାବି ଶିବିରକୁ ଧରିନେଲ୍‌ ଏବଂ ସେ ସିକନ୍ଦରଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ ନ କରିବାର କାରଣ ପଚାରିଲେ । ‘ଭାରତବର୍ଷରେ ରାଜା ସନ୍ନ୍ୟାସୀଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରେ, ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ରାଜାଙ୍କୁ ନୁହେଁ,’’ ବୋଲି ସେ ଉତ୍ତର ଦେଇଥିଲେ । ଏହାକ ଅପମାନ ମନେକରି ସିକନ୍ଦର ସନ୍ନ୍ୟାସୀଙ୍କୁ କାରାଗାରରେ ନିର୍ଯାତନା ଦେଲେ । ମାତ୍ର ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଥିଲେ ପ୍ରଶାନ୍ତ ଓ ହୃଷ୍ଟଚିତ୍ତ । ସମ୍ରାଟ ଦିନେ ବନ୍ଦୀଙ୍କ ଶେଷଇଚ୍ଛା ପଚାରିବାରୁ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ସମ୍ରାଟଙ୍କୁ ଟିକେ ଘୁଞ୍ଚିଯିବା ପାଇଁ କହିଲେ, ଯାହା ଫଳରେ ଛିଦ୍ର ଦେଇ ଆସୁଥ‌ିବା ରଶ୍ମି ତାଙ୍କ ଦେହରେ ପଡ଼ିପାରିବ । ଏପରି ତାଚ୍ଛଲ୍ୟ ଶୁଣି ସିକନ୍ଦର ମନେକଲେ ଯେ ଭାରତ ଦେଶ ଓ ଏହାର ଲୋକ ଉଭୟେ ଅଦ୍ଭୁତ ।

ଶୀର୍ଷକ : ‘ସିକନ୍ଦରଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟିରେ ଭାରତ’

ଅନୁଚ୍ଛେଦ – (୨)

ମନୁଷ୍ୟ ନିଜର ସମସ୍ୟା ସମ୍ପର୍କରେ ଏ ଯୁଗରେ ଏତେ ବେଶୀ ସଚେତନ ଯେ ଏ ଯୁଗ ‘ସଙ୍କଟର ଯୁଗ’ ବୋଲି ବାରମ୍ବାର ଅଭିହିତ ହେଉଛି । ସଙ୍କଟର ସ୍ବରୂପ ନିରୂପଣ ଦିଗରେ ତଥା ସମାଧାନ ଦିଗରେ ମନୁଷ୍ୟର ଉଦ୍ୟମର ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତ ନାହିଁ ଆଜି । ସେ ସ୍ବରୂପ ନିରୂପଣ କରୁଛି, କିନ୍ତୁ କାହାରି ନିର୍ଣ୍ଣୟ ଆଉ କାହାରି ସହିତ ଖାପ୍ ଖାଉ ନାହିଁ – ଦଳେ ଅନ୍ଧ ହାତୀର ସ୍ଵରୂପ ନିରୂପଣ କଲାଭଳି । ଫଳରେ ବାସ୍ତବ ସଙ୍କଟ ତ ରହିଛି, ପୁଣି ସଙ୍କଟର ସ୍ଵରୂପ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବାକୁ ଯାଇ ଯେଉଁ ଅଜସ୍ର ମତର ଉଦ୍ଭବ ହେଉଛି, ଚିନ୍ତାରାଜ୍ୟରେ ସେ ପୁଣି ନୂତନ ବିଭ୍ରାନ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ନ କରି ଛାଡୁନାହିଁ । ଏହିପରି ଭାବରେ ସଙ୍କଟ ଓ ବିଭ୍ରାନ୍ତିର ନାଗଫାଶ ଭିତରେ ମଣିଷ କ୍ରମାଗତ ଭାବରେ ଅଧ‌ିକରୁ ଅଧ୍ଵ ନିପୀଡ଼ିତ ଓ ଦିଗହରା ହୋଇପଡ଼ୁଛି ।

ଗ୍ରୀକ୍ ଦେଶର ଜନଶ୍ରୁତିରେ ରହିଛି Bed of Procrustes ବୋଲି ଏକ କାହାଣୀ । ପ୍ରୋକ୍ରାସ୍ଟଟିସ୍ ନାମଧେୟ ବ୍ୟକ୍ତିଟି ଉପରଦେଖା ବ୍ୟବହାରରେ ଥିଲା ଅତି ନମ୍ର ଓ ଦରଦୀ । ଅତିଥ୍ୟସେବା ପାଇଁ ସତେ ଅବା ସେ ସର୍ବଦା ଉନ୍ମୁଖ । ପଥକ୍ଳାନ୍ତ କୌଣସି ଯାତ୍ରୀ ତା’ ଆଖିରେ ପଡ଼ିଲେ ସେ ସାଦରେ ତାଙ୍କୁ ନେଇ ବହୁତ ଖାଇବା ପିଇବାକୁ ଦିଏ । ତା’ପରେ ବିଶ୍ରାମ କରିବାପାଇଁ ଅତିଥିଙ୍କୁ ସୁନ୍ଦର ଶଯ୍ୟାବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ ପଲଙ୍କ ଦେଖାଇଦିଏ । ଅତିଥ୍ ଯାଇ ଶୁଅନ୍ତି । ପ୍ରୋକ୍ରାସ୍ଟିଟିସ୍ ଓ ତା’ର ସ୍ତ୍ରୀ ଦଣ୍ଡାୟମାନ ହୋଇ ଦେଖନ୍ତି – ଯଦି ଅତିଥ୍ ପଲଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା ଲମ୍ବରେ ଛୋଟ ହୋଇଥିବେ, ତେବେ ଅତିଥ୍ୟପରାୟଣ ପ୍ରୋକ୍ରାଷ୍ଟିସ୍ -ଦମ୍ପତି ଉଭୟ ଦିଗରୁ ରବରଭଳି ଅତିଥିଙ୍କୁ ଟାଣି ଟାଣି ଲମ୍ବମାନ କରି ପଲଙ୍କ ସହିତ ଖାପଖୁଆଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରିବେ । ଯଦି ଅତିଥି ପଲଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା ଲମ୍ବରେ ବେଶି ହୋଇଥବେ, ତେବେ ତାଙ୍କୁ କାଟିକୁଟି ଛୋଟ କରି ପଲଙ୍କ ସହିତ ଫିଟ୍ କରିନିଆଯାଏ । କହିବା ବାହୁଲ୍ୟ, କୌଣସି ଅତିଥଙ୍କୁ ଆଉ ସେଇ ଅତିଥୁଭବନରୁ ଜୀବନ ଧରି ବାହାରିଯିବାକୁ ପଡ଼େନା ।

ଆଦି ମାନବ ଜାତିର ସଙ୍କଟର ସମୀକ୍ଷା କରିବାକୁ ଯାଇ ଯେତେ ମତବାଦର ଉଦ୍ଭବ ହୋଇଛି, ସେ ସବୁରେ ସତ୍ୟତା ଯେ ନାହିଁ, ତାହା ନୁହେଁ । ଅଧିକାଂଶ ମତବାଦର କିଛି ନା କିଛି ସତ୍ୟତା ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ରହିଛି । କିନ୍ତୁ ସମସ୍ୟା ହେଲା, ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିଜ ମତବାଦଟିକୁହିଁ ଶେଷ ତଥା ସର୍ବାଙ୍ଗ ସତ୍ୟ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରିବାକୁ ଚାହାନ୍ତି । ସଙ୍କଟର ସ୍ବରୂପ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ଜଣେ ଯେଉଁ ମତବାଦ ଘୋଷଣା କରେ, ସେ ଏ ପୃଥ‌ିବୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଘଟଣା ଓ ଦୁର୍ଘଟଣାକୁ ସେହି ମତବାଦ ଅନୁସାରେ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିବାକୁ ବଦ୍ଧପରିକର ହୁଏ । ଘଟଣା ବା ଦୁର୍ଘଟଣାକୁ ସେ ତା’ର ନିଜ ମତାନୁଯାୟୀ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ସକାଶେ ପ୍ରୟୋଜନ ପଡ଼ିଲେ ଟାଣି ଓଟାରି ଅତିରଞ୍ଜିତ କରିବାକୁ ଯେମିତି ପଶ୍ଚାପ୍‌ଦ ହୁଏ ନାହିଁ, ସେହିପରି ତା’ ମତବାଦ ଅନୁସାରେ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇ ନପାରୁଥିବା ଅଂଶକୁ ସେ କାଟିକୁଟି ବାଦ୍ କରିଦେବାକୁ ମଧ୍ୟ ଭୁଲେ ନାହିଁ । ଏହିଭଳି ଭାବରେ ସତ୍ୟ ହୁଏ ବିକୃତ, ସତ୍ୟ ହୁଏ ମିଥ୍ୟାରେ ପରିଣତ ।

ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର :
ଆଜିର ସଙ୍କଟ ଯୁଗରେ ସଙ୍କଟର ସ୍ଵରୂପ ନିରୂପଣ ନିମନ୍ତେ ମଣିଷର ଅଶେଷ ଉଦ୍ୟମରେ ଯେଉଁ ଅଜସ୍ର ମତବାଦ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି ସେଥୁରେ କାହା ସହ କାହାର ମେଳ ନାହିଁ । ଫଳତଃ ମଣିଷ ଅଧ୍ଵତର ଦିଗହରା ଓ ନିପୀଡ଼ିତ ହେଉଛି । ଗ୍ରୀକ୍ ଦେଶର ‘Bed of Procrustes’ କାହାଣୀର ପ୍ରୋକାଲ୍ଟିସ୍ ନାମଧେୟ ବ୍ୟକ୍ତି ଖୁବ୍ ନମ୍ର, ଦରଦୀ, ଅତିଥ୍ୟପରାୟଣ ଜଣାପଡ଼ନ୍ତି । ପଥକ୍ଳାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଖାଦ୍ୟପେୟ ଦେଇ ସୁନ୍ଦର ପଲଙ୍କରେ ଶୟନ କରାଇଥା’ନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ସେହି ଦମ୍ପତି ଅତିଥିଙ୍କୁ ପଲଙ୍କ ଆକାରର କରିବାପାଇଁ ଟଣାଟଣି, କଟାକଟି କରନ୍ତି । ସେହି ଅତିଥୁଭବନରୁ କେହି ଜୀବନ ଧରି ଫେରେନାହିଁ । ସେହିପରି ଆଜି ସଙ୍କଟର ସ୍ବରୂପ ନିରୂପିତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମତବାଦରେ କିଛି ନା କିଛି ସତ୍ୟତା ଥିଲେହେଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିଜ ମତବାଦକୁ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଘଟଣା-ଦୁର୍ଘଟଣାର ସ୍ୱମତାନୁସାରୀ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନିମନ୍ତେ ସେ ଅତିରଞ୍ଜିତ କରିବାକୁ ଏବଂ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହେଉନଥ ଅଂଶକୁ ବାଦେବାକୁ ପଶ୍ଚାତ୍‌ଦ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ । ଫଳତଃ ପ୍ରକୃତ ସତ୍ୟ ବିକୃତ ହୋଇ ମିଥ୍ୟା
ରୂପ ଧାରଣ କରେ ।

ଶୀର୍ଷକ : ସଙ୍କଟ ନିରାକରଣର ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଓ ପରିଣତି

ଅନୁଚ୍ଛେଦ – (୩)

କଣ୍ଟାବାଡ଼ରେ ଲୁଗା ପକାଇ କଳି ଭିଆଣ କରିବା ବୋଧହୁଏ ମଣିଷର ସବୁଦିନିଆ ପ୍ରକୃତି । ସତେ ଯେମିତି କାହା ସଙ୍ଗରେ କଳିଗୋଳ ନ କଲେ ତା’ ଭାତ ହଜମ ହୁଏନି । ତେଣୁ ସେ ସବୁବେଳେ କଳି କରିବାପାଇଁ କିଛି-ନା-କିଛି ବାହାନା ଖୋଜି ବୁଲୁଥାଏ – ଚାଲିଯିବା ଶଗଡ଼ରେ ହାତ ମାରିଦିଏ- ଖୁଣ ନଥ‌ିବା ଜାଗାରେ ଖୁଣ ବାହାର କରେ- ସଜ ମାଛରେ ପୋକ ପକାଏ- ଆଖି ବଡ଼ କି କାନ ବଡ଼, ପେଟ ବଡ଼ କି ପାଟି ବଡ଼, ଗାନ୍ଧିଜୀ ବଡ଼ କି ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ବଡ଼, ଏପରି ଅବାନ୍ତର ତୁଳନା ସବୁ ଆରମ୍ଭ କରିଦିଏ । ସାହିତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗଦ୍ୟ ବଡ଼ କି ପଦ୍ୟ ବଡ଼, ପ୍ରବନ୍ଧ ନା ନିବନ୍ଧ, ରଚନା କିମ୍ବା ଆଲୋଚନା, ନାଟକ ଅବା ଉପନ୍ୟାସ ଏ ଧରଣର ତୁଳନାତ୍ମକ ଚିନ୍ତାଧାରା ସେହି କଳିଭିଆଣ ପ୍ରକୃତିର ହିଁ ପରିପ୍ରକାଶ ବୋଲି ଧନିଆଯାଇପାରେ । କ୍ରିୟାକ୍ଷେତ୍ର ଯେଉଁଠି ବିଭିନ୍ନ, ସେଠାରେ ଯଥାର୍ଥ ତୁଳନା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଯଦି ଅବା ତୁଳନା କରାଯାଏ, ସେ ତୁଳନା ଏକଦେଶଦର୍ଶୀ ହେବା ହିଁ ସ୍ଵାଭାବିକ । ତେଣୁ ସେ ତୁଳନାର ଫଳାଫଳ ତୁଳନାକାରୀର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ତଥା ମାନସିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ଉପରେ ହିଁ ନିର୍ଭରକରେ।

ଅନ୍ଧ କିପରି ନିଶ୍ଚିତ ଭାବେ କହିପାରିବ ଯେ କାନ ଅପେକ୍ଷା ଆଖି ବଡ଼ ? ବଧୂର କିପରି ନିର୍ବିବାଦରେ ଗ୍ରହଣ କରିନେବ ଯେ ବଧୂରହେବା ଅପେକ୍ଷା ଅନ୍ଧ ହେବା ଶ୍ରେୟସ୍କର ? ଯଦି ସେ ଏପରି କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମତାମତକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନିଏ, ଧରିବାକୁ ହେବ ଯେ ସେ ଯାହା ହଜାଇ ବସିଛି, ମାନସିକ ଅଶାନ୍ତି ଯୋଗୁଁ ତାକୁ ହିଁ ସେ ଅମୂଲ୍ୟ ନିଧୁ ବୋଲି ମନେକରୁଛି- ଡେଇଁ ପଳାଇଥବା କେରାଣ୍ଡି ବିରାଟ ରୋହିମାଛ ନ୍ୟାୟରେ- ହଜିଯାଇଥିବା କଣାପଇସା ରତ୍ନ ମୁଦି ପରି ।

ଗଳ୍ପ ଏବଂ କବିତାକୁ ନ୍ୟାୟତଃ ତୁଳନା କରାଯାଇ ପାରେନା । ଏ ଦିଓଟି ଭିତରେ କେହି ବଡ଼ ନୁହେଁ କି କେହି ସାନ ନୁହେଁ – ଗଳ୍ପ ରାଜା ନୁହେଁ କି କବିତା ରାଣୀ ନୁହେଁ । ଦୁହେଁ ଦୁହିଁଙ୍କର ପରିପୂରକ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କହିହେବ ନାହିଁ । ଏ ଦୁହିଁଙ୍କର କ୍ଷେତ୍ର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିଜ ଗୁଣ ବଳରେ ନିଜେ ସ୍ଵୟଂସମ୍ପୂର୍ଣ !

ଏକଥା କିନ୍ତୁ ସତ ଯେ, ଏ ଦୁଇ ମଧ୍ୟରୁ ଯେକୌଣସି ଗୋଟିକର ଅଭାବରେ ସାହିତ୍ୟର ଅଙ୍ଗହାନି ହୁଏ- ଲାବଣ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଏ- ସୌଷ୍ଠବରେ ଆଞ୍ଚ ଆସେ- ଦୁଇ ଆଖୁ ଗୋଟିଏ ନଷ୍ଟ ହୋଇଗଲେ ଯେତେ ସୁନ୍ଦର ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ କଣା ମଣିଷର ଅବସ୍ଥା ଯେପରି ।

କିନ୍ତୁ ଏ ଦୁହିଁଙ୍କର ପାରସ୍ପରିକ ତୁଳନା ଅଯୌକ୍ତିକ ଏବଂ ଅସଙ୍ଗତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟେକର ନିଜସ୍ୱ ବୈଶିଷ୍ଟ ରହିଛି- ଯେପରି ଚିନି ଏବଂ ଲୁଣ । ତେଣୁ ସେହି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟର ଚିତ୍ରଣକୁ ବୈଚିତ୍ର ବୋଲି ଦର୍ଶାଇ କେହି ଯଦି ନିଜ ତେରେଛା ନଜରର ମାନଦଣ୍ଡରେ ଏ ଦୁହିଁଙ୍କୁ ଓଜନ କରିବସନ୍ତି ଏବଂ ସେଥୁରୁ ଦୁହିଁଙ୍କର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରି କିଏ ବଡ଼ କିଏ ସାନ ଘୋଷଣା କରନ୍ତି, ତହିଁକି ଉପାୟ ନାହିଁ । ଖଟା ଏବଂ ଲୁଣିଆ ପସନ୍ଦ କରୁଥିବା ଇଡ଼ଲି ଶମ୍ବର ଆଉ ବରା ସିଙ୍ଗଡ଼ାବାଲା, ପିଠା ଖିରି ଆଉ ସନ୍ଦେଶ ରସଗୋଲାବାଲାଙ୍କୁ ଛୋଟ ନଜରରେ ଦେଖିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲାପରି ଯନ୍ତ୍ର-ସଙ୍ଗୀତ କଣ୍ଠ-ସଙ୍ଗୀତକୁ ଡାଉନ୍ କରିବା ଢଙ୍ଗରେ । ଏହି ପୃଷ୍ଠଭୂମିରେ କବିତାକୁ କୌଣସିମତେ ଗୌଣ ନ କରି ଗଳ୍ପର ବିଶେଷତ୍ଵ କିଛି ଦର୍ଶାଇ ଦିଆଯାଇପାରେ ।

ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର :
ବିନା କାରଣରେ କଳି କରିବା ମଣିଷର ନିତିଦିନଆ ପ୍ରକୃତି । ଏଥିପାଇଁ ସେ ବିଭିନ୍ନ ବାହାନା ଖୋଜେ । ସାହିତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗଦ୍ୟ ସହ ପଦ, ରଚନା ସହ ଆଲୋଚନା, ନାଟକ ସହ ଉପନ୍ୟାସକୁ ତୁଳନା କରି ବଡ଼ ସାନ ବାଛିବା ମଧ୍ୟ କଳିଭିଆଣ ପ୍ରକୃତି ଅଟେ । କାରଣ ଏଭଳି ତୁଳନା ଏକଦେଶଦର୍ଶୀ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଓ ମାନସିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ସହ ଜଡ଼ିତ । ଏଭଳି ତୁଳନା ଅନ୍ଧ କାନ ଅପେକ୍ଷା ଆଖୁ, ବଧୂଲ ବଧୂରତା ଅପେକ୍ଷା ଅନ୍ଧତ୍ବକୁ ଶ୍ରେୟସ୍କର ବୋଲି ମତଦେବା ଭଳି ନିତାନ୍ତ ଅମୂଳକ । ଗଳ୍ପ ଓ କବିତା ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନା ଅସମ୍ଭବ, କାରଣ ଉଭୟର କ୍ଷେତ୍ର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିନ୍ନ । ଏଥୁରୁ ଯେକୌଣସି ଗୋଟିକର ଅଭାବରେ ସାହିତ୍ୟର ଅଙ୍ଗହାନି ହୁଅ । ସାହିତ୍ୟର ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଭାଗର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଅଛି । ଯଦି ଯେକୌଣସି ଦୁଇ ବିଭାଗ ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନା କରି କିଏ କାହାକୁ ବଡ଼ ଓ ସାନ ବୋଲି ବିବେଚନା କରେ ଏହା ତା’ର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପସନ୍ଦ ଓ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ । ଏଭଳି ତୁଳନା ଅମୂଳକ; ବରଂ ଏ ପୃଷ୍ଠଭୂମିରେ କାହାକୁ ଗୌଣ ନ କରି ଗୋଟିଏ ବିଭାଗର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଦର୍ଶାଯାଇପାରେ ।

ଶୀର୍ଷକ : ‘ସାହିତ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗ ମଧ୍ୟରେ ତୁଳନା ଓ ଫଳାଫଳ’

ଅନୁଚ୍ଛେଦ – (୪)

ଜଣେ ଥିଲେ ରାଜା, ସୁଶାସକ ତଥା ସୁଗୁଣ-ସମ୍ପନ୍ନ । କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର ଦୁର୍ବଳତା ହେଲା, ନିଜର ଦାର୍ଶନିକତା ବା ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନକୁ ହିଁ ସେ ଏକମାତ୍ର ସତ୍ୟ ବୋଲି ଧରିନେଇଥିଲେ ।

ଦିନେ ସେ ଖବର ପାଇଲେ, ତାଙ୍କ ରାଜ୍ୟର ଏକ ଦୂର ପ୍ରାନ୍ତରେ ଆସି ବସବାସ କରୁଛନ୍ତି ଏପରି ଜଣେ ସନ୍ଥ, ଭଗବାନ୍‌ଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଯାହାଙ୍କ ମତ ତାଙ୍କ ମତଠାରୁ ପୃଥକ୍ ।

କ୍ଷୁବ୍ଧ ହେଲେ ରାଜା । ସନ୍ଥଙ୍କୁ ରାଜସଭାକୁ ତଲବ୍‌ କରାଗଲା । ସେ ହାଜର ହୁଅନ୍ତେ ରାଜା କଠୋର କଣ୍ଠରେ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ, ‘ଭଗବାନ୍‌ଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ମୁଁ ଓ ମୋ ପ୍ରଜାମାନେ ଯେଉଁ ମତ ପୋଷଣ କରିଆସିଛୁ, ତମେ ତାହାଠୁଁ ଭିନ୍ନ ମତ ପୋଷଣ କରୁଛ । ମୋ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ତାହା ଅସତ୍ୟ । କ’ଣ କୈଫିୟତ୍ ଦେବ ???

ସନ୍ଥ କହିଲେ, ‘‘ମହାରାଜ ! ଆପଣଙ୍କର ଏ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ମୁଁ ଦେବି । କିନ୍ତୁ ତହିଁ ପୂର୍ବରୁ ମୋର ଏକ ଲଘୁ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଆପଣ ଏବଂ ଆପଣଙ୍କର ଚାରି ବିଜ୍ଞ ମନ୍ତ୍ରୀ ଦେବାକୁ ସମ୍ମତ ହେବେ କି ?’’

ରାଜା ସମ୍ମତି ଦେଲେ । ସନ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନଟିଏ ପାଞ୍ଚଖଣ୍ଡି କାଗଜରେ ଲେଖୁ ପାଞ୍ଚଜଣଙ୍କ ହାତକୁ ବଢ଼ାଇଦେଲେ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକେ ନିଜ ନିଜ ଉତ୍ତର ପ୍ରଶ୍ନଟି ତଳେ ଲେଖିଦେବାକୁ ଅନୁରୋଧ କଲେ ।

ନୀରବରେ ଏବଂ ଅବିଳମ୍ବେ ସମସ୍ତେ ଉତ୍ତର ଲେଖିଦେଲେ । କାଗଜଖଣ୍ଡମାନ ହାତକୁ ଆଣି ସନ୍ଥ ଏକ ପରେ ଏକ ଉତ୍ତର ପାଠକଲେ । ପ୍ରଶ୍ନଟି ଥୁଲା, ‘ମାଟି କ’ଣ ?’ ରାଜା ଲେଖୁଥଲେ, ‘ମାଟି ହେଲା ଧରିତ୍ରୀର କଳେବର ।’’ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଲେଖୁଥିଲେ, ‘ମୃତ୍ୟୁପରେ ଯେଉଁଥରେ ଏକାକାର ହୋଇଯିବ ଆମ ଦେହ ।’’ ଦ୍ୱିତୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀ ଲେଖୁଥିଲେ, ‘ଆମକୁ ଫସଲ ଯୋଗାଏ ସିଏ ।’’ ତୃତୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଉତ୍ତର, ‘ଜଳଠୁଁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପୃଥ‌ିବୀର ଯେଉଁ ଉପାଦାନ ।’’ ଚତୁର୍ଥ ମନ୍ତ୍ରୀ : ‘ମାଟି ହିଁ ପ୍ରାଣର ଆଧାର ।’’

ପାଞ୍ଚଗୋଟିଯାକ ଉତ୍ତର ପଢ଼ିସାରି ସନ୍ଥ ରାଜାଙ୍କୁ କହିଲେ, ‘ମହାରାଜ ! ଆପଣ ଏବଂ ଆପଣଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରୀବର୍ଗ ଅସଂଖ୍ୟ ବିଷୟ ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରନ୍ତି ଏବଂ ଏକମତ ହୁଅନ୍ତି । ସେସବୁର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ବହୁ ଜଟିଳ ପ୍ରଶ୍ନ । ମାଟି କ’ଣ ? ଏଭଳି ଏକ ମାମୁଲି ପ୍ରଶ୍ନ ଉପରେ ଯଦି ପାଞ୍ଚଜଣଙ୍କର ଉତ୍ତର ପାଞ୍ଚ ପ୍ରକାର ହୁଏ, ତେବେ ଭଗବାନ୍ କ’ଣ ଭଳି ପରମ ପ୍ରଶ୍ନ ଉପରେ ଆପଣଙ୍କ ଉତ୍ତର ଏବଂ ମୋ ଉତ୍ତର ଏକା ନ ହେବାରେ ବିସ୍ମୟ କ’ଣ ? ଆହୁରି ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ପ୍ରଶ୍ନ ହେଲା, ମାଟି କ’ଣ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତରରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ପାଞ୍ଚଗୋଟିଯାକ ବିବୃତିରୁ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଭୁଲ ବୋଲି ଆପଣ କହିପାରିବେ କି ? ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉତ୍ତର ଏକ ଏକ ସତ୍ୟ । ସେହିପରି ଭଗବାନ୍‌ଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଆପଣଙ୍କ ମତ ଏବଂ ମୋ ମତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକ ଏକ ସତ୍ୟ-ଭିନ୍ନତା ମାନେ ହିଁ ଅସତ୍ୟ ନୁହେଁ ।’’

ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର :
ରାଜା ଜଣକ ଗୁଣୀ ଓ ସୁଶାସକ ହେଲେହେଁ ନିଜର ଦର୍ଶନ ଓ ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନକୁ ଏକମାତ୍ର ସତ୍ୟ ବୋଲି ଧରିନେଇଥିଲେ । ଏକଦା ରାଜା ଖବର ପାଇଲେ ଦୂର ପ୍ରାନ୍ତରେ ବାସ କରୁଥିବା ସନ୍ନ୍ୟାସୀଙ୍କର ଭଗବାନ୍‌ଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ମତ ତାଙ୍କଠାରୁ ଭିନ୍ନ । ସେ ସନ୍ନ୍ୟାସୀଙ୍କୁ ରାଜ ଉଆସକୁ ଡକାଇ ରୁକ୍ଷ କଣ୍ଠରେ ଏହାର କୈଫିୟତ ମାଗିଲେ । ଏହାର ଉତ୍ତର ଦେବା ପୂର୍ବରୁ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ରାଜା ଓ ତାଙ୍କ ଚାରି ବିଜ୍ଞ ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ଏକ ଲଘୁ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କଲେ । ରାଜାଙ୍କ ସମ୍ମତିକ୍ରମେ ସେ ପ୍ରଶ୍ନ ଲେଖୁ ପାଞ୍ଚଖଣ୍ଡି କାଗଜ ପାଞ୍ଚଜଣଙ୍କୁ ଦେଲେ ଓ ଉତ୍ତର ପ୍ରଶ୍ନ ତଳେ ଲେଖୁବାପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କଲେ । ପ୍ରଶ୍ନଟି ଥିଲା – ମାଟି କ’ଣ ? ଉତ୍ତର ଲେଖା ସରିବା ପରେ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କ ଉତ୍ତର ପାଠ କଲେ । ଉତ୍ତରଗୁଡ଼ିକ ଭିନ୍ନ ଥିଲେହେଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଠିକ୍ ଥିଲା । ଶେଷରେ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ରାଜାଙ୍କୁ ବୁଝାଇଦେଲେ ଯେ ଯେପରି ‘ମାଟି କ’ଣ ?’ ଭଳି ସାମାନ୍ୟ ପ୍ରଶ୍ନର ପାଞ୍ଚଟି ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ହୋଇପାରେ, ସେହିପରି ଭଗବାନ୍ କ’ଣ ଭଳି ପରମ ପ୍ରଶ୍ନ ସମ୍ପର୍କରେ ଭିନ୍ନ ମତ ହେବା ସ୍ଵାଭାବିକ । ତେଣୁ ଉଭୟ ମତ ଭିନ୍ନ ହେଲେ ହେଁ ଏକ ଏକ ସତ୍ୟ ।

ଶୀର୍ଷକ : ‘ଭିନ୍ନତା ଅର୍ଥ ଅସତ୍ୟ ନୁହେଁ ’

ଅନୁଚ୍ଛେଦ – (୫)

କୋଇଲି ବୈକୁଣ୍ଠରେ ମହା ବିଶ୍ରାମ ନେଲାପରେ ଅଶୌଚ ସମୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଏ । ତେଣୁ ଏହି ସମୟମାନଙ୍କରେ ପ୍ରାୟ ତେର ଦିନ ଧରି ନୂତନ ବିଗ୍ରହମାନଙ୍କର କୌଣସି ନୀତି କରାଯାଏ ନାହିଁ । ସେମାନେ କେବଳ ଅଣସର ଘରେ ରହି ଥାଆନ୍ତି ଏବଂ ନୂତନ ଦାରୁରେ ଯେଉଁ ମୂର୍ତ୍ତି ନିର୍ମାଣ ହୋଇଥାଆନ୍ତି, ତାହା ଠାକୁରଙ୍କ ଶରୀରର ଅସ୍ଥି ସଦୃଶ ମାତ୍ର । ଆମେ ଯେଉଁ ଠାକୁରଙ୍କୁ ଦେଖୁଥାଉ, ସେ ଠାକୁର ସେତେବେଳେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇ ନ’ଥାନ୍ତି । ଏହି ଅଶୌଚ ସମୟ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ହେବା ପରେ ଯାଇଁ ଦାରୁବିଗ୍ରହଙ୍କର ପୂର୍ଣ ରୂପାୟନ ହୋଇଥାଏ । ତେବେ ଘଟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରେ କୃଷ୍ଣ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀଠାରୁ ଶୁକ୍ଳ ନବମୀ ତିଥ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନୂତନ ବିଗ୍ରହଙ୍କର ଶ୍ରୀଅଙ୍ଗରେ ଶ୍ଵେତ ଅଙ୍ଗରାଗ ବୋଳା ଯାଉଥାଏ । ଏହାକୁ ଖଡ଼ିଲାଗି କୁହାଯାଏ ।

ଏହିଠାରେ ଜାଣି ରଖୁବା ଆବଶ୍ୟକ, ନୂତନ ବିଗ୍ରହଙ୍କ ବ୍ରହ୍ମକୋଠରୀରେ ବ୍ରହ୍ମ ପୋଟଳ ସଂସ୍ଥାପନା ପରେ ତା’ ଭିତରର ଗହ୍ବରକୁ ଚନ୍ଦନ, କସ୍ତୁରୀ, କର୍ପୂରର ଏକ ବ୍ରହ୍ମଲେପରେ ପୂର୍ଣ କରିଦିଆଯାଇଥାଏ । ତା’ ଉପରେ ବ୍ରହ୍ମକୋଠରୀର ଦ୍ଵାର ନ୍ୟାସଦାରୁ ଦେଇ କୋଠରୀକୁ ପୂରାପୂରି ବନ୍ଦ କରିଦିଆଯାଏ ।

ସଂସ୍କୃତ ଶାସ୍ତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ ମାଦଳାପାଞ୍ଜିରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି ଯେ ମାନବର ଶରୀର ସାତୋଟି ଧାତୁରେ ନିର୍ମିତ । ତେଣୁ ଶ୍ରୀଶ୍ରୀଠାକୁରଙ୍କର ବିଗ୍ରହକୁ ପୂର୍ଣ ରୂପାୟନ ଦିଆଗଲାବେଳେ ସପ୍ତାବରଣ ପଦ୍ଧତିରେ ସାତୋଟି ଆବରଣ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

ଦାରୁରେ ନିର୍ମିତ ଅସ୍ଥି ଉପରେ ଅବିକଳ ମାନବ ଶରୀର ଭଳି ଶିରା, ପ୍ରଶିରା, ମାଂସ, ରକ୍ତ, ଚର୍ମ, ଶୁକ୍ର ଆଦିର ବ୍ୟବସ୍ଥାମାନ ନୂତନ ବିଗ୍ରହଙ୍କ ଶରୀରରେ କରାଯାଇଥାଏ । ଏ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ‘ନୀଳାଦ୍ରି ମହୋଦୟ’ ଗ୍ରନ୍ଥରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଚିତ୍ର ଦିଆଯାଇଅଛି । ଦାରୁଙ୍କ ଅସ୍ଥି ଉପରେ ପ୍ରଥମେ ଏକ ସୁଗନ୍ଧଯୁକ୍ତ ତୈଳ ବୋଲି ଦିଆଯାଏ । ତାହା ଅସ୍ଥି ଭିତରର ରସ ଭଳି ଗ୍ରହଣ ସଞ୍ଚାଳନ ପାଇଁ ଶିରା ପ୍ରଶିରା ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ଏହା ଉପରେ ଚନ୍ଦନ, କସ୍ତୁରୀ, ଝୁଣାର ଏକ ବିଶେଷ ଭାବେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ମୋଟା ବହଳିଆ ପ୍ରଲେପ ସାରା ଶରୀରରେ ମୋଟାଳିଆ ଭାବେ ଦିଆଯାଏ ।

ପ୍ରଲେପ ଦେବା ପରେ ହିଁ ଆମେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ରୂପର ଆକୃତି ପ୍ରକାଶ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପ୍ରଲେପକୁ ଶରୀରର ମାଂସ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ମୋଟା ପ୍ରଲେପ ଉପରେ ଚର୍ମ ସଦୃଶ ମଜଭୁତ ସୂତାରେ ତିଆରି ବସ୍ତ୍ର (କନା) ପରସ୍ତ ପରସ୍ତ କରି ନାନା ପରସ୍ତ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଗ୍ରହଙ୍କ ଶରୀରେ ଭିଡ଼ାଯାଏ । ଏହି ବସ୍ତ୍ର ଉପରେ ଶେଷ ସ୍ତର ଭାବରେ ଅରୁଆ ଚାଉଳରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଏକ ବିଶେଷ ପ୍ରଲେପ ଅଟକାଳି, ଖଳିଲାଗି ଦିଆଯାଏ । ଏହାକୁ ଶରୀରର ଶୁକ୍ର ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ସାତୋଟି ସ୍ତରର ଆବରଣ ପରେ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ସମ୍ପୂର୍ଣ ଆକୃତି, ରୂପାୟନ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥାଏ ।

ଏହାପରେ ଚିତ୍ରକାରମାନଙ୍କୁ ଠାକୁରଙ୍କୁ ରଙ୍ଗ କରିବାର ଦାୟିତ୍ଵ ଅର୍ପଣ କରାଯାଏ । ଏହାକୁ କନକଲାଗି କୁହାଯାଏ । ଠାକୁରଙ୍କ ଶରୀରର ରଙ୍ଗ ପାଇଁ ଧଳା ରଙ୍ଗ ପାଇଁ ଶୁଦ୍ଧ ଶଙ୍ଖ ଦ୍ରବ୍ୟ, ହଳଦିଆ ରଙ୍ଗ ପାଇଁ ଜମିର ରଙ୍ଗ ଓ ସମାର୍ଜିତ ହରିତାଳ, ଇ ରଙ୍ଗ ପାଇଁ ଶୁଦ୍ଧ ପାରଦଘଟିତ ହିଙ୍ଗୁଳ, କଳାରଙ୍ଗ ପାଇଁ ଷଢ଼େଇ (ନଡ଼ିଆ) ପୋଡ଼ି ଚୁନାକରି ଅଙ୍ଗାରରୁ ବାହାର କରାଯାଏ । ଚିତ୍ରକାରମାନେ ଠାକୁରଙ୍କ ଶରୀରରେ ସମସ୍ତ ଅଙ୍କନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ଚକ୍ଷୁର ଡୋଳା ବା ନେତ୍ର ପିତୁଳା ଅଙ୍କନ କରିବାର ଅଧିକାର ସେମାନଙ୍କୁ ଦିଆଯାଇ ନଥାଏ ।

ଏହା ଶୁଦ୍ଧ ଆଷାଢ଼ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷର ପ୍ରଥମ ଦିନ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ନୀତିକୁ ନେତ୍ରୋତ୍ସବ ନୀତି କୁହାଯାଏ । ଏହାପରେ ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହମାନଙ୍କୁ ଦର୍ପଣରେ ସ୍ନାନାଦି କରାଇ ପବିତ୍ର କରାଯାଇଥାଏ । କାରଣ ଦୀର୍ଘଦିନ ହେବ ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତରରେ ମହାରଣା, ବିଶ୍ଵକର୍ମା, ଚିତ୍ରକାରମାନଙ୍କ ହାତର ପରଶ ଦେଇ ଗତି କରୁଥାଆନ୍ତି । ତେଣୁ ଏହି ସ୍ନାନାଦିରେ ଶୁଦ୍ଧପୂତ, ପବିତ୍ର କରାଇ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ପାଇଁ ନବଯୌବନ ଦର୍ଶନ କରାହୋଇଥାଏ । ତା’ ପରଦିନ ଆଷାଢ଼ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ଦ୍ଵିତୀୟା ଦିନ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କର ରଥଯାତ୍ରା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ ।

ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର :
କୋଇଲି ବୈକୁଣ୍ଠରେ ମହାବିଶ୍ରାମ ନେଲାପରେ ଠାକୁର ଅଣସର ଘରେ ରହନ୍ତି । ତେର ଦିନ ଧରି ନୂତନ ବିଗ୍ରହମାନଙ୍କର କୌଣସି ନୀତି କରାଯାଏ ନାହିଁ । ଆମେ ଯେଉଁ ଠାକୁରଙ୍କୁ ଦେଖୁ ତାହା ନୂତନ ଦାରୁରେ ନିର୍ମିତ ଠାକୁରଙ୍କ ଅସ୍ଥି ସଦୃଶ ମୂର୍ତ୍ତି । ଅଶୌଚ ସମୟ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ହେବାପରେ ଦାରୁ ବିଗ୍ରହଙ୍କ ବ୍ରହ୍ମ କୋଠରୀରେ ବ୍ରହ୍ମ ପୋଟଳ ସଂସ୍ଥାପନା ପରେ ନ୍ୟାସଦାରୁ ଦେଇ କୋଠରୀକୁ ରୁଦ୍ଧ କରାଯାଏ । ମାଦଳାପାଞ୍ଜି ଅନୁଯାୟୀ ଠାକୁରଙ୍କ ବିଗ୍ରହର ପୂର୍ଣ ରୂପାୟନବେଳେ ମାନବ ଶରୀରର ସପ୍ତଧାତୁ ସଦୃଶ ସାତୋଟି ଆବରଣ ଦିଆଯାଏ । ଦାରୁଙ୍କ ଅସ୍ଥିରେ ବୋଳାଯାଉଥ‌ିବା ସୁଗନ୍ଧିତ ତୈଳ ଅସ୍ଥିଭିତର ରସ ସଦୃଶ, ଶରୀରରେ ବନ୍ଧା ଯାଉଥିବା ଲାଲ ପାଟ୍ଟଡ଼ୋର ଶିରା ପ୍ରଶିରା ସଦୃଶ ।

ଶରୀରର ମାଂସ ସଦୃଶ ଚନ୍ଦନ, କସ୍ତୁରୀ ଓ ଝୁଣାର ବହଳିଆ ପ୍ରଲେପ ଚାଉଳର ବିଶେଷ ପ୍ରଲେପ ଦିଆଯାଏ ଯାହାକୁ ଶରୀରର ଶୁକ୍ରଭାବେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ଏହାପରେ ଚିତ୍ରକାରମାନେ ବିଭିନ୍ନ ରଙ୍ଗରେ ଠାକୁରଙ୍କୁ ରଙ୍ଗାନ୍ତି । ଶୁଦ୍ଧ ଆଷାଢ଼ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷର ପ୍ରଥମଦିନ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କଦ୍ବାରା ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହର ନେତ୍ର ପିତୁଳା ଅଙ୍କନ ବିଭିନ୍ନ ରଙ୍ଗରେ ଠାକୁରଙ୍କୁ ରଙ୍ଗାନ୍ତି । ଶୁଦ୍ଧ ଆଷାଢ଼ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷର ପ୍ରଥମଦିନ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କଦ୍ବାରା ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହର ନେତ୍ର ପିତୁଳା ଅଙ୍କନ କରାଯାଏ । ଏହାପରେ ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହଙ୍କୁ ସ୍ନାନାଦିରେ ଶୁଦ୍ଧପୂତ କରାଇ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ନବଯୌବନ ଦର୍ଶନ କରାହୋଇଥାଏ । ପରଦିନ ଅର୍ଥାତ୍ ଆଷାଢ଼ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ଦ୍ଵିତୀୟା ଦିନ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଘୋଷଯାତ୍ରା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ ।

ଣୀର୍ଷକ : ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ନବକଳେବର ବିଧି

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Odia Solutions Grammar ଦରଖାସ୍ତ ଓ ପତ୍ରଲିଖନ Exercise Questions and Answers.

CHSE Odisha Class 12 Odia Grammar ଦରଖାସ୍ତ ଓ ପତ୍ରଲିଖନ

(କ) ଦରଖାସ୍ତ ଓ ପତ୍ରଲିଖନ

ଦରଖାସ୍ତ ଓ ପତ୍ରଲିଖନ ସମ୍ପର୍କରେ – ସାମାଜିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ପାରିବାରିକ, ଆଫିସିକ, ପ୍ରଶାସନିକ, ବ୍ୟବସାୟିକ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜୀବନ ସ୍ତରରେ ଭାବବିନିମୟର ଅନ୍ୟତମ ଲିଖ ମାଧ୍ୟମ ହେଉଛି ପତ୍ର । ପତ୍ରଲିଖନଦ୍ୱାରା ପ୍ରେରକ ପ୍ରାପକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ନିଜର କଥ୍‌ତବ୍ୟକୁ ସହଜ, ସରଳ ଓ ଗୋପନର ସହିତ ଲେଖୁ ବୁଝାଇ ଜଣାଇ ପାରିଥାଏ । ପତ୍ର ଏହି ମର୍ମରେ ହେଉଛି – ‘ଏକ ଲିଖତ ସମ୍ବାଦ; ଯାହା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଅନୁଷ୍ଠାନଠାରୁ ଅନ୍ୟ ନିକଟକୁ ବକ୍ତବ୍ୟ, ମନ୍ତବ୍ୟ, ତଥ୍ୟ ପ୍ରେରଣ, ଖବର ପ୍ରଦାନ, ଅଭିମତ ଲିଖନ, ଭାବନା ଓ ସମସ୍ୟା ଅବଗତିକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରେରଣ କରାଯାଇଥାଏ ।

ପତ୍ରର ପରିସର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଦୁଃଖସୁଖଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ଜାତୀୟ ସମସ୍ୟା, ସରକାରୀ ଘୋଷଣା, ବ୍ୟବସାୟିକ ବୁଝାମଣା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସକଳ ଜୀବନ ଓ ସମାଜଧାରାର ଅବସ୍ଥା ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ । ପତ୍ରରୁ ସମାଜ, ସମୟ, ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ସମସ୍ୟାର ଚିତ୍ର ମଧ୍ୟ ମିଳିଥାଏ । ମହାନ୍ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ପତ୍ର ସାର୍ବକାଳୀନ ମଣିଷ ସଭ୍ୟତାର ସମ୍ପଦ ଓ ପ୍ରେରଣା ହୋଇଉଠେ । ପୂରଣ କରି ନୂତନ ଚିନ୍ତାଧାରାର ମାର୍ଗ ବି ଖୋଲିଦିଏ । ତେଣୁ ପତ୍ର ଲେଖୁ ଏକ କଳା, ଏକ ଯୁକ୍ତି, ଏକ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ପୂରଣ କରି ନୂତନ ଚିନ୍ତାଧାରାର ମାର୍ଗ ବି ଖୋଲିଦିଏ । ତେଣୁ ପତ୍ର ଲେଖୁ ଏକ କଳା, ଏକ ଯୁକ୍ତି, ଏକ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ସାଧନା ।

ବର୍ଣ୍ଣନାର ସାରଲ୍ୟ, ଭାଷାର ସ୍ପଷ୍ଟତା ଓ ବୋଧଗମ୍ୟ ପ୍ରୀତିକର ଅର୍ଥଦ୍ୟୋତନା, ଗଠନରେ ଠିକଣା, ତାରିଖ, ସ୍ଥାନ, କାଳ, ପାତ୍ର ଓ ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିବରଣୀ ପରିଷ୍କାର ଭାବରେ ପ୍ରଦାନ, ପ୍ରାପକ ଓ ପ୍ରେରକର ପରିଚିତି ଇତ୍ୟାଦି ଉତ୍ତମ ପତ୍ରର ଲକ୍ଷଣା

ଆମେ ସ।ଧାରଣ ଜୀବନରେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ସମ୍ପର୍କରେ ଆସୁଥିବା ପତ୍ରଲିଖନ କଳା ମୁଖ୍ୟତଃ- ୧- ବ୍ୟବସାୟିକ, ୨-ବୃତ୍ତି ନିମିତ୍ତ, ୩- ବ୍ୟକ୍ତିଗତ, ୪- ସରକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ, ୫- ସାମୟିକ ଛୁଟି ଓ ୬- ସମ୍ପାଦକଙ୍କୁ ପତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ।

୧- ବ୍ୟବସାୟିକ / ବାଣିଜ୍ୟିକ ପତ୍ରରେ ପତ୍ରର ଆରମ୍ଭରେ ପ୍ରେରକର ନାମ, ଠିକଣା, ପଦବୀ, ପତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରାପକର ନାମ, ପଦବୀ, ଠିକଣା, ପତ୍ରର ଆରମ୍ଭରେ ପତ୍ରାଙ୍କ ନମ୍ବର, ତାରିଖ, ସହାୟକ ନମୁନା ଓ ବିଷୟବସ୍ତୁର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ସୂଚନା ଲେଖାଯାଇ ବିଷୟାନୁସାରୀ ବିବରଣୀ ପ୍ରସଙ୍ଗକ୍ରମେ ଲେଖାଯାଏ । ଶେଷରେ ପ୍ରାପକଙ୍କ ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ ଭାବ, ବିଶ୍ବସ୍ତ ଭାବ, ମାନ୍ୟଭାବ ରହି ପ୍ରେରକର ନିଜସ୍ବ ସ୍ବାକ୍ଷର ଓ ମୋହର ରହିଥାଏ । ଏ ଧରଣର ପତ୍ର ବ୍ୟବସାୟ ପରିଚାଳନା ସହିତ ସଂଶ୍ଲିଷ୍ଟ ।

୨-ବୃତ୍ତନିମିତ୍ତ / ଆବେଦନ ପତ୍ର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ । ଏହା ଘରୋଇ ସୁଖଦୁଃଖର ଚିତ୍ର ବହନ କରିନଥାଏ । ଏହା ସରକାରୀ କିମ୍ବା ବେସରକାରୀ ସଂସ୍ଥାର ଅଧିକାରୀମାନଙ୍କ ପାଖକୁ ଲେଖାଯାଏ । ସରକାରୀ ସମସ୍ୟା, ଆଫିସିକ ସ୍ତରରେ ଅଫିସର-କର୍ମଚାରୀ-ଆଫିସିକ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ଭିତରେ ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ ଓ ତଥ୍ୟପ୍ରେରଣ ନିମନ୍ତେ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଯୋଗାଯୋଗପାଇଁ ସରକାରୀ ପତ୍ର ଓ ଅର୍ଦ୍ଧସରକାରୀ ପତ୍ର ଲେଖାଯାଇଥାଏ । ଏ ଧରଣର ପତ୍ରରେ ପତ୍ରାଙ୍କ, ଦିନାଙ୍କ, ବିଷୟ, ପ୍ରେରକର ନାମ-ପଦବୀ -ଠିକଣା, ପ୍ରାପକଙ୍କ ନାମ-ପଦବୀ-ଠିକଣା ଓ ସମ୍ମାନସୂଚକ ସମ୍ବୋଧନ ସହିତ ବିଷୟ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହୋଇ ଲେଖାଯାଇଥାଏ ।

୩-ବ୍ୟକ୍ତିଗତ | ଘରୋଇ ପତ୍ରରେ ପ୍ରେରକ ଓ ପ୍ରାପକ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପର୍କ, ସମ୍ବୋଧନ, ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ଭକ୍ତିବୋଧ, ଆନ୍ତରିକତା, ପରିସମାପ୍ତିରେ ସମ୍ବନ୍ଧସୂଚକ ଇତି ଓ ବିଷୟ ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ଆତ୍ମକତାର ସ୍ଵାଦ ରହିବା ଉଚିତ । ଇଷ୍ଟ ସ୍ମରଣ, ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସଶ୍ରଦ୍ଧା ସମ୍ବୋଧନ, ମଙ୍ଗଳ କାମନା, ସମ୍ପର୍କିତଙ୍କୁ ଯଥାମାନ୍ୟ ଦେଇ ପତ୍ର ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ଏବଂ ଶେଷରେ ଯଥାମାନ୍ୟତାରେ ଶେଷ ହୁଏ ।

୪-ନିମନ୍ତ୍ରଣ ପତ୍ର ଓ ଶୋକସମ୍ବାଦ ଆମ ପରମ୍ପରା ଓ ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରତୀକଭାବରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥାଏ । ଭୋଜି, ସାଂସ୍କୃତିକ ଉତ୍ସବ ପାଳନ, ବିବାହ ବ୍ରତାଦି ପାରମ୍ପରିକ ବିଧାନ, ଜନ୍ମ-ମୃତ୍ୟୁ ଇତ୍ୟାଦି ଘଟଣାରେ ପ୍ରିୟଜନମାନଙ୍କୁ ଯୋଗ ଦେବାପାଇଁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ପତ୍ର ଲେଖାଯାଇଥାଏ ।

ଏହି ମର୍ମରେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ଅବଗତି ଓ ପ୍ରସ୍ତୁତି ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର ଭିତ୍ତିରେ ପତ୍ରଲିଖନ କଳାର ନମୁନା ଜଣାଇବାକୁ ଯାଇ କେତୋଟି ବିଷୟ ଉପରେ ‘ପତ୍ରଲିଖନ’ କରାଯାଉଛି ।

ବାଣିଜ୍ୟିକ ଓ ବ୍ୟବସାୟିକ ପତ୍ର

୧। କାର୍ଯ୍ୟାଳୟର କେତେକ ବ୍ୟବହାର୍ଯ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯୋଗାଣପାଇଁ ବ୍ୟବସାୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନକୁ ଅନୁରୋଧ ପତ୍ର ଲେଖ ।
Answer:

ଦିନାଙ୍କ – ୯.୨.୨୧

ପତ୍ରାଙ୍କ ନଂ – ୧୦୦୫/୨୦୨୧ ଏଫ୍.ଡ଼ି.
ପ୍ରେରକ – ଜଗଦାନନ୍ଦ ଦାସ, ମୁଖ୍ୟ ଅଫିସ୍ ଅଧିକାରୀ,
ମଧୁପୁର ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ଧର୍ମଶାଳା, ଯାଜପୁର
ପ୍ରାପ୍ତି – ପରିଚାଳକ, ଗୋକର୍ଣ୍ଣେଶ୍ଵର ସମବାୟ ଭଣ୍ଡାର, ଧର୍ମଶାଳା
ବିଷୟ ମହ।ବିଦ୍ୟାଳୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ପରିଚାଳନା ନିମନ୍ତେ ବିବିଧ ଉପକରଣ ଯୋଗାଣ ସମ୍ବକ୍ଷରୋ
ମହାଶୟ,
ଆପଣ ଜାଣି ଖୁସିହେବେ ଯେ, ଆମ ମଧୁପୁର ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ପରିଚାଳନା ସମିତି ତାଙ୍କର ଅଧୂବେଶନ ନଂ ୧୦୧, ୨୮.୨.୨୧ ତାରିଖରେ ଆଗାମୀ ବର୍ଷ ନିମନ୍ତେ ସର୍ବମୋଟ ୫୦,୦୦୦/- (ପଚାଶ ହଜାର) ଟଙ୍କାର ଏକ ଆର୍ଥିକ ଅଟକଳ ବିବିଧ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ସାମଗ୍ରୀ କ୍ରୟ ନିମନ୍ତେ ଅନୁମୋଦନ କରିଛନ୍ତି । ଏହି କ୍ରମରେ ଆମେ ଆପଣଙ୍କ ସମବାୟ ଭଣ୍ଡାର ମାଧ୍ୟମରେ ନିମ୍ନଲିଖ ଆଫିସିକ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକ କ୍ରୟ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ । ତେଣୁ ଆପଣ ଉପଯୁକ୍ତ ଓ ଆପଣଙ୍କଦ୍ବାରା ଯୋଗାଇ ଦେବାର ସମ୍ଭାବନା ଥ‌ିବା ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାମଗ୍ରୀଗୁଡ଼ିକର ନମୁନା ସହିତ ଏକ କ୍ରୟବିକ୍ରୟଜନିତ ଅଗ୍ରିମ ଚିଠା ପ୍ରଦାନ କରିବା ହେବେ ।

ଆପଣଙ୍କଠାରୁ ଏ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକଭାବରେ ଆଣ୍ଠୁ ସମ୍ମତି ଆଶାକରୁଛୁ ଓ ଦ୍ରବ୍ୟ ଯୋଗାଣପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କରୁଛୁ ।

ଧନ୍ୟବାଦ ସହିତ ।
ତା- ୨୮.୨.୨୧

ଆପଣଙ୍କର ବିଶ୍ଵାସ୍ତ
ଜଗଦାନନ୍ଦ ଦାସ
ମୁଖ୍ୟ ଅଫିସ୍ ଅତ୍କାରୀ
ମଧୁପୁର ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ

ଆବଶ୍ୟକ ଉପକରଣ ଚିଠା:
୧। ଜେ. କେ. ବଣ୍ଡ ପେପର -୨୦ ରିମ୍
୨ । ଲିଙ୍କ୍ କମ୍ପାନୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଡଗ୍‌ନ – ୧୦ ଡଜନ
୩ । ଲିଙ୍କ୍ କମ୍ପାନୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଡଟ୍‌ଲିଡ୍ ନୀଳ କାଳିର – ୧୦ ଡଜନ
ଲିଙ୍କ୍ କମ୍ପାନୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଡଟ୍‌ଲିଡ୍ ନୀଳ କାଳିର – ୨୦ ଡଜନ
ଲିଙ୍କ୍ କମ୍ପାନୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଡଟ୍‌ଲିଡ୍ ଶାଗୁଆ କାଳିର – ୧୦ ଡଜନ
ଲିଙ୍କ୍ କମ୍ପାନୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଡଟ୍‌ଲିଡ୍ କଳା କାଳିର – ୧୦ ଡଜନ
୪। ଆଲ୍‌ପିନ୍ – ୨୦ ପ୍ୟାକେଟ୍
୫। ଟ୍ୟାଗ୍ – ୫୦ ପ୍ୟାକେଟ୍
୬। ଷ୍ଟାପ୍‌ଲର ଓ ଷ୍ଟାପ୍‌ଲିଂ ପିନ୍ — ୧୦/୧୦ ପ୍ୟାକେଟ୍
୭ । କାଳି ବୋତଲ – ୧ ଲିଟର ନାଲି
୧ ଲିଟର କଳା
୮। ପେପର ପ୍ୟାଡ୍ – ୧୦୦ ଖଣ୍ଡ (୬୪ ପୃଷ୍ଠା ବିଶିଷ୍ଟ )
୯ । ଟେବୁଲ ଉପରର କାଚ ୨ ଫୁଟ ୨ ଫୁଟ – ୧୦ ଖଣ୍ଡ
୧୦ । ପେପର ୱେଟ୍ – ୨ ଡଜନ
୧୧ । ସାଦା ପେପର – ୧୦୦ ରିମ୍
୧୨ । ଗାରପକା ପେପର – ୫୦ ରିମ୍
୧୩ । ଛାତ୍ର ଉପସ୍ଥାନ ଖାତା – ୧୦୦ ଖଣ୍ଡ, ଲଫାପା – ୨୦୦୦ଟି
୧୪। କ୍ୟାମେଲ ଅଠା – ୫୦୦ ଗ୍ରାମ୍ ପ୍ୟାକ୍ – ୨୦ଟି
୧୫ । ଗଡ଼ରେଜ ତାଲା – ଦୁଇ ଡଜନ
୧୬ । ଚକ୍ – ୧୦୦ ଡବା, ଜଉ
୧୭ । ଡଷ୍ଟର – ୧୨ ଡଜନ
୧୮ । କଳାପଟା – ୫ ଫୁଟ / ୫ ଫୁଟ – ୧୦ ଖଣ୍ଡ
୧୯। ପେନ୍‌ଷ୍ଟାଣ୍ଡ୍ – ୨୦ଟି

୨ । କେତେକ ଉପକରଣ ଯୋଗାଣପାଇଁ ଏକ ନିବିଦା (କୋଟେସନ) ପ୍ରେରଣ ପ୍ରସ୍ତୁତି କର ।
Answer:
ପ୍ରେରକ – ସୁଲଭ ଭେରାଇଟି ଷ୍ଟୋର
ସହିଦ ନଗର, ଭୁବନେଶ୍ୱର
ପ୍ରାପ୍ତି – ସମ୍ମାନାୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଣକ
ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ମୁକ୍ତ ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟ
ଓଡ଼ିଶା ଆଞ୍ଚଳିକ ଶାଖା, ଭୁବନେଶ୍ଵର ।
ବିଷୟ – କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଉପକରଣ ଯୋଗାଣ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ।
ମହ।ଶୟ,
ଆପଣଙ୍କ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ନଂ- ୧୮୨, ତା ୧୨.୨.୨୧ ଅନୁସାରେ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କ ଅନୁଷ୍ଠାନକୁ ବିଜ୍ଞପ୍ତିରେ ଆହ୍ଵାନ କରାଯାଇଥିବା ଆଫିସିକ ସାମଗ୍ରୀମାନ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିତରକମାନଙ୍କଠାରୁ ସୁଲଭ ମୂଲ୍ୟରେ ଯୋଗାଇ ଦେବାକୁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରୁଛି । ମୁଁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଉଛି ଯେ ସୁଲଭ ଭେରାଇଟି ଷ୍ଟୋର ନୂତନ ହୋଇ ଖୋଲା ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନର ନକଲି ବଜାର କାରବାରଠାରୁ ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ମୁକ୍ତ ଏବଂ ମୁଁ ଗୁଣାତ୍ମକ ସାମଗ୍ରୀ ଯଥାର୍ଥ ସର୍ଭ ବା ଗ୍ୟାରେଣ୍ଟି ସହିତ ଯୋଗାଇଦେବି । ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକ ଆପଣଙ୍କଠାରୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମା ପାଇବାର ସାତଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଆପଣଙ୍କ ଭଣ୍ଡାରରକ୍ଷକଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିବ । ଏହି ମର୍ମରେ ଆପଣଙ୍କ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ଅନୁସାରେ ଏକ ବିତରକ ସର୍ଭ ଚିଠା ଓ ନମୁନା ଏଥ୍ ସହିତ ପଠାଇଲି ।

ଏଣୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଆଶା ଓ ଭରସା ରଖୁଛି ଯେ ନୂତନ କରି ଭେରାଇଟି ଷ୍ଟୋରଟିଏ ଖୋଲି ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତାର ସ୍ଵପ୍ନ ଦେଖୁଥ‌ିବା ମୋ ପରି ଏକ ଶିକ୍ଷିତ ଯୁବକକୁ ଆପଣ ସାମଗ୍ରୀ ଯୋଗାଣ କରିବାର ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ କରିବା ହେବେ ।

ତା ୧୫.୨.୨୧

ଆପଣଙ୍କର ବିଶ୍ୱସ୍ତ
ମାନସ ରଞ୍ଜନ ବେହେରା
ବିତରକ – ସୁଲଭ ଭେରାଇଟି ଷ୍ଟୋର
ସହିଦ ନଗର, ଭୁବନେଶ୍ୱର

ବିତରଣ ସାମଗ୍ରୀ ସୂଚୀ ଓ ମୂଲ୍ୟ ରୂପରେଖ:
୧। ଲିଙ୍କ୍ ଡଟ୍‌ପେନ୍ – ଡଜନ୍ – ୮୦ ଟଙ୍କା (ନମୁନା ପ୍ରଦତ୍ତ)
୨। ସାଇ ଆଲ୍‌ପିନ୍ – ୧ ଡବା – ୩୦ ଟଙ୍କା (ନମୁନା ପ୍ରଦତ୍ତ)
୩ । ସାଇ ପେନ୍‌ଷ୍ଟାଣ୍ଡ – ୧ ପିସ୍ – ୧୫୦ ଟଙ୍କା (ନମୁନା ପ୍ରଦତ୍ତ)
୪ । ଲିଙ୍କ୍ ଲିଡ୍ (କଳା | ନୀଳ| ନାଲି) ପ୍ରତି ଡଜନ୍ – ୩୮ ଟଙ୍କା (ନମୁନା ପ୍ରଦତ୍ତ)
୫ । ପ୍ରିୟା ଟ୍ୟାଗ୍ – ପ୍ରତି ୧୨ ବଣ୍ଡଲ୍ – ୭୦ ଟଙ୍କା ( ନମୁନା ପ୍ରଦତ୍ତ)
୬ । ଅଫିସ୍ ପ୍ୟାଡ୍ – ୧୦୦ ପୃଷ୍ଠାବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରତି ଖଣ୍ଡ – ୩୦ ଟଙ୍କା
୭ । କ୍ୟାମେଲ୍ ଅଠା – ପ୍ରତି ୫୦୦ ଗ୍ରାମ୍ ବୋତଲ – ୬୦ ଟଙ୍କା (ନମୁନା ପ୍ରଦତ୍ତ )
୮। କ୍ୟାମେଲ୍ (ଏଚ୍.ବି.) ପେନ୍‌ସିଲ – ପ୍ରତି ଡଜନ୍ – ୫୪ ଟଙ୍କା (ନମୁନା ପ୍ରଦତ୍ତ )

୩। ନିମ୍ନମାନର ଦ୍ରବ୍ୟ ଯୋଗାଣର ପ୍ରତିବାଦ ପତ୍ରଟିଏ ଲେଖ ।
Answer:

ତାରିଖ -୧୦. ୨. ୨. ୧

ପତ୍ର ନଂ. – ୭୧୫
ପ୍ରେରଲ – କଳିଙ୍ଗ ଡିଷ୍ଟ୍ରିବ୍ୟୁଟରୁସ ଭୁବନେଶ୍ଵର
ପ୍ରାପ୍ତି – ମୁଖ୍ୟ ପରିଚାଳକ, ବର୍ଜର ରଙ୍ଗ କମ୍ପାନୀ, ମୁମ୍ବାଇ
ଓଡ଼ିଶା ପରିଚାଳନା ଶାଖା – ଭୁବନେଶ୍ବର ।
ବିଷୟ – ରଙ୍ଗର ନକଲି ଓ ପରିମାଣଗତ କମ୍ ରହିବା ଅଭିଯୋଗ ସଂପର୍କରେ ।
ମହାଣୟ,
ଦୁଃଖର ସହିତ ଜଣାଉଛୁ ଯେ, ଏସିଆନ୍ ପେଣ୍ଟ୍, ସାଲିମାର ପେଣ୍ଟ୍, ବର୍ଡର ପେଣ୍ଟ୍, କୋଣାର୍କ ପେଣ୍ଟ୍ ସହିତ ଆପଣଙ୍କ ରଙ୍ଗ କମ୍ପାନୀ ସହିତ ଚୁକ୍ତିବଦ୍ଧ ହୋଇ ଆମେ ରଙ୍ଗ ବିକ୍ରୟପାଇଁ ସାମୁଦାୟିକ ବିତରକ ଦାୟିତ୍ଵ ୫ ବର୍ଷ ଧରି ତୁଲାଇ ଆସୁଛୁ । ଆପଣଙ୍କ ରଙ୍ଗର ଚାହିଦା ଭୁବନେଶ୍ଵର ଆଞ୍ଚଳିକ ପରିସରରେ ବେଶ୍ ଯଥେଷ୍ଟ ଥିଲା । ମାତ୍ର ଏହି ତିନିମାସ ଧରି ଆପଣଙ୍କ କାଠରଙ୍ଗ ଓ ଗୃହ କାନ୍ଥରଙ୍ଗ ବିଷୟରେ ଗ୍ରାହକମାନେ ଅନେକ ଅଭିଯୋଗ ଆଣୁଛନ୍ତି । (୫ ଜଣ ଅଭିଯୋଗକାରୀଙ୍କ ପତ୍ର ସଂଯୁକ୍ତ କଲୁ) ବିଶେଷକରି ରଙ୍ଗର ଉଜ୍ଜଳତା, ଚିକ୍କଣତା ସହିତ ପ୍ରତି ପ୍ୟାକ୍ ଡବାରେ ଓଜନରେ କମ୍ ପରିମାଣ ରଙ୍ଗ ପେଷ୍ଟକ୍ ଆଦି ବିଷୟ ଉପରେ ଅଭିଯୋଗ ହେଉଛି । ଏପରିକି ଅନେକ ଗ୍ରାହକ ଉପଭୋକ୍ତା ଆଇନର ଆଶ୍ରୟ ନେବାର ଧମକ ଦେଉଛନ୍ତି ।

ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଆମେ ଉନ୍ନତମାନର ରଙ୍ଗ ଯୋଗାଇ ଦେବାକୁ, ବଳକା ଥିବା ରଙ୍ଗ ଡବାଗୁଡ଼ିକ ଫେରସ୍ତ ନେବାକୁ ଓ ପୂର୍ବରୁ କ୍ରୟ କରି କ୍ଷତିରେ ପଡ଼ିଥିବା ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଗ୍ରାହକମାନଙ୍କୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିବାକୁ ଏହି ପତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଅନୁରୋଧ କରୁଛୁ । ଆପଣଙ୍କ ପଦକ୍ଷେପ ହିଁ ଆପଣଙ୍କ ରଙ୍ଗର ବଜାର ବିତରକ ହେବାପାଇଁ ଆଗାମୀ ଦିନରେ ଆମକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ ।

ଧନ୍ୟବାଦ ସହିତ ।

ଆପଣଙ୍କ ବିଶ୍ଵସ୍ତ
ମ୍ୟାନେଜର, କଳିଙ୍ଗ ଡିଷ୍ଟ୍ରିବ୍ୟୁଟର୍‌ସ
ଭୁବନେଶ୍ଵର

ବୃଭି ନିମିତ୍ତ

୪। ନିଜର ଆତ୍ମ ବିବରଣୀ (ବାୟୋଡାଟା) ସଂଯୋଗ କରି ଚାକିରି ପାଇଁ କୌଣସି ସଂସ୍ଥାକୁ ଆବେଦନ ପତ୍ରଟିଏ ଲେଖ ।
Answer:
ସମ୍ମାନନୀୟ ଓଡ଼ିଶା ଶାଟା ପରିଚାଲନା ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ,
ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନ ଲିଭର କମ୍ପାନୀ, କଟକ
ମହଶୟ,
ସମ୍ମାନର ସହିତ ଲିଖ୍ ଆବେଦନ କରୁଛି ଯେ, ମୁଁ ୧୯.୨.୨୦୨୧ ତାରିଖ ଦୈନିକ ଓଡ଼ିଆ ପତ୍ରିକା ‘ସମାଜ’ରେ ପ୍ରକାଶିତ ଆପଣଙ୍କ ବିଜ୍ଞାପନ ନଂ – ୧୦୧ ରୁ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲି ଯେ ଆପଣଙ୍କ ଓଡ଼ିଶା ଶାଖା କାର୍ଯ୍ୟାଳୟରେ ୧୦ଗୋଟି ପରିଚାଳନା ପ୍ରତିନିଧ୍ଵ ପଦବୀ ଖାଲି ରହିଛି । ଏହି ବିଜ୍ଞାପିତ ପଦବୀରେ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ ମୋର ଶିକ୍ଷାଗତ ଯୋଗ୍ୟତା ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଭିଜ୍ଞତା ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ଏହି ମର୍ମରେ ମୁଁ ମୋର ଆତ୍ମ-ବିବରଣୀ ନିମ୍ନମତେ ପ୍ରଦାନ କରୁଛି; ଯାହାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ମୋତେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ସାକ୍ଷାତ୍‌କାର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ଡକାଇ ମୋର ଦକ୍ଷତା ପରୀକ୍ଷଣ କରାଇବାର ଏକ ସୁଯୋଗ ମୋତେ ଦେଇ କଥ୍ତ ପଦବୀରେ ମୋତେ ନିଯୁକ୍ତ ପ୍ରଦାନ କରିବା ହେଲେ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କ ବିଚାର ଓ ବଦାନ୍ୟତା ପାଖରେ କୃତଜ୍ଞ ହୋଇ ରହିବି ।
ଧନ୍ୟବାଦର ସହିତ ।
ତା – ୨୨.୨.୨୧

ଅ।ପଣଙ୍କର ବିଶ୍ଵସ୍ତ
ନିର୍ମଳ ଚନ୍ଦ୍ର ପରିଡ଼ା
ସା ପୋ – ବନମାଳିପୁର
ଜଗତ୍‌ସିଂହପପୁର

୫। ଏକ ବ୍ୟବସାୟିକ ସଂସ୍ଥାରେ ବିକ୍ରୟ ପ୍ରତିନିଧ୍ ହେବା ପାଇଁ ଆବେଦନ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ତା ୧୯.୦୨.୨୧

ପ୍ତେରକ – ମହାଲକ୍ଷ୍କୀ ଟ୍ରେଡର୍ସ ବ୍ରହ୍ମପୁର
ପ୍ରାପ୍ତି – ପରିଚାଳକ, ସୁବର୍ଣ୍ଣା ତୈଳ ନିଗମ ଜଗତପୁର, କଟକ
ପ୍ରିୟ ମହାଶୟ,
ଆମ୍ଭେ ଦୈନିକ ‘ ଅନୁପମ ଭାରତ’ ସମ୍ବାଦପତ୍ରରେ ପ୍ରକାଶିତ ଆପଣଙ୍କ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିଜ୍ଞାପନ ନଂ୧୦୧ରୁ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲୁ ଯେ ଆପଣଙ୍କ ତୈଳ କମ୍ପାନୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ ସାମଗ୍ରୀର ବଜାର ବିକ୍ରି ବୃଦ୍ଧି ନିମନ୍ତେ ବ୍ରହ୍ମପୁର ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ତରରେ କାର୍‌ପରଦାଜ ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଁ ଆଗ୍ରହୀ ଅଛି । ଏହି ବ୍ୟାବସାୟିକ ଦାୟିତ୍ଵ ସମ୍ପାଦନ କରିବାପାଇଁ ଆମ୍ଭ ବ୍ୟାବସାୟିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ‘ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଭଣ୍ଡାର’ ତରଫରୁ ଆମ୍ଭେ ସ୍ବୀକୃତି ଓ ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନ କରୁଅଛୁ । ଏହି ମର୍ମରେ ଜଣାଉଛୁ ଯେ ବ୍ରହ୍ମପୁର ସହରରେ ଆମର ୫୦ ଲକ୍ଷ ଅର୍ଥ ପରିମାଣର ବିବିଧ ନିତ୍ୟବ୍ୟବହାର୍ଯ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀର ବିକ୍ରୟ ଭଣ୍ଡାର ରହିଛି । ଏହି ଭଣ୍ଡାର ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ତରରେ ପ୍ରାୟଶଃ ୨୦୦ରୁ ଉଦ୍ଧ ସ୍ବୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ କାର୍‌ପରଦାଜ ତଥା ମୁଖ୍ୟ ବିତରକ ଭାବରେ ନିଯୁକ୍ତି ଦିଏ ତେବେ ଦକ୍ଷିଣ ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟ ବାଣିଜ୍ୟିକ ପୀଠ ବ୍ରହ୍ମପୁର ସହରରେ ଆମ୍ଭେ ଆପଣଙ୍କ ସାମଗ୍ରୀର ପ୍ରଶଂସାସୂଚକ ବିକ୍ରୟ କରିବାପାଇଁ ଆଗ୍ରହୀ ଥ‌ିବାର ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନ କରୁଛୁ । ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ଆର୍ଥିକ ଦେଣନେଣ ତଥା ସାମଗ୍ରୀ ଯୋଗାଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଆମ ଭଣ୍ଡାର ଆପଣଙ୍କର ସମସ୍ତ ବ୍ୟାବସାୟିକ ବିଧାନକୁ ସସର୍ତ୍ତ ପାଳନ କରିବା ହେବେ ।

ଯଦି ଆପଣ ଆମକୁ ଏହି କାର୍‌ପରଦାଜ ତଥା ବିତରକ ହେବାର ସୁଯୋଗ ଦେବେ ତେବେ ଆମ୍ଭେ ଆପଣଙ୍କ ପାଖରେ ଆଭାରୀ ରହିବୁ ।

ଧନ୍ୟବ।ଦର ସହିତ ରହୁଛୁ।

ଏସ୍.ପି. ରାଓ
ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଗ୍ରେଡ଼ର୍ସ ବ୍ରଜ୍ଜପୁର

୬ । ଶିଳ୍ପ ସଂସ୍ଥାର ଅଧ୍ଯକ୍ଷଭାବରେ ତୁମ ସଂସ୍ଥାର କେତେକ ଅଧସ୍ତନ ପଦ ପୂରଣ ନିମିତ୍ତ ବିଜ୍ଞାପନର ନମୁନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ତାହାକୁ ଦୈନିକ ଖବରକାଗଜରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ ପତ୍ରଟିଏ ଲେଖ ।
ଶ୍ରୀ ମଦନ ମୋହନ ମୁଦୁଲି                                                                       ଦୂରଭାଷ – ୦୬୮୦୨୫୫୫୧୦
ଅଧ୍ଯକ୍ଷ – ମଧୁକ୍ଷରା କ୍ଷୁଦ୍ର ଚିନି ଉଦ୍ୟୋଗ                                                         ଦୂରଛାପ – ୦୬୮୦୨୫୫୫୫୫
ନୂଆଗଡ଼, ଆସିକା, ଗଂଜାମ
ଚିଠି ନଂ – ଏମ୍. କେ – ୧୫୦ /୨୧                                                            ତାରିଖ – ୧୦.୨.୨୧
ସମ୍ମାନନୀୟ ବିଜ୍ଞାପନ ପରିଚ।ଳକ, ପ୍ରଜ।ତନ୍ତ୍ର
ଦୈନିକ ସମ୍ବାଦ ପତ୍ରିକା, କଟକ ।
ବିଷୟ – ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରକାଶନ ନିମନ୍ତେ ଆଗୁଆ ନିବେଦନାତ୍ମକ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଚିଠା ।
ମହାଣୟ,

ଆପଣଙ୍କ ବହୁଳ ବିକ୍ରିସଂପନ୍ନ ଦୈନିକ ପତ୍ରିକା ପୃଷ୍ଠାରେ ଆମ ଶିଳ୍ପ ସଂସ୍ଥାରେ କେତେକ ପଦବୀ ନିମନ୍ତେ ଏକ ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରକାଶନ କରିବାକୁ ନିବେଦନ କରୁଅଛୁ । ଆପଣଙ୍କ ପତ୍ରିକା ନିମନ୍ତେ ଅବିକଳ ବିଜ୍ଞାପନଟି ଏଥରେ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି ବିଜ୍ଞାପନଟି ରଙ୍ଗିନ୍, ତିନିରଙ୍ଗ ବିଶିଷ୍ଟ ଓ ପତ୍ରିକାର ମୁଖ୍ୟ ପୃଷ୍ଠାର ନିମ୍ନଭାଗକୁ ଲାଗି ୧୦ ଇଞ୍ଚ | ୧୦ ଇଞ୍ଚ ସ୍ଥାନ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରୁଛି । ବିଜ୍ଞାପନର ଛାପ ପରିଷ୍କାର, ଆକର୍ଷଣୀୟ ଓ ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟ ନିର୍ଭୁଲ ରହିବା ଉଚିତ ।

ଏଥନିମନ୍ତେ ପ୍ରକାଶନଜନିତ ଖର୍ଚ୍ଚ ଆପଣ ଅର୍ଥବିଲ୍ ଓ ବିଜ୍ଞାପନ ପ୍ରକାଶିତ ୫ କିତା ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଆମ ବ୍ୟାଙ୍କ୍ ଚାଲାଣ ଅଥବା ବ୍ୟାଙ୍କ ଅର୍ଥଜମା ଚିଠା ଭିଭିରେ ପଠାଇଚୁ।

ଧନ୍ୟବାଦର ସହିତ ରହୁଛୁ ।

ତା-୧୦-୦୨-୨୧

ଅ।ପଣଙ୍କର ବିଶ୍ଵସ୍ତ
ମଦନମୋହନ ମୁଦୁଲି
ତା-୧୦-୦୨-୨୧
ଅ।ଫିସିକ୍ ସିଲ୍

ସଂଯୋଗ ଚିଠା :
ବିଜ୍ଞାପନ ନଂ- ୧୦
ମଧୁକ୍ଷରା କ୍ଷୁଦ୍ର ଚିନି ଉଦ୍ୟୋଗ
ନୂଆଗଡ଼, ଆସିକା, ଗଞ୍ଜାମ

ମଧୁକ୍ଷରା କ୍ଷୁଦ୍ର ଚିନି ଉଦ୍ୟୋଗ ଏକ ସମବାୟ ଶିଳ୍ପସଂସ୍ଥା । ଏହି ସଂସ୍ଥାରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ପଦବୀଗୁଡ଼ିକ ଖାଲି ରହିଛି । ଇଚ୍ଛୁକ ଯୋଗ୍ୟତାଧାରୀ ପ୍ରାର୍ଥୀ/ପ୍ରାର୍ଥୀନୀମାନେ ନିଜ ନିଜର ଆତ୍ମ-ବିବରଣୀ ସହିତ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ପ୍ରମାଣ ପତ୍ରର ୩ କିତା ନକଲ ଦେଇ ଆବେଦନ କରିବା ହେବେ । ପ୍ରାର୍ଥୀ/ପ୍ରାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ଲିଖ୍ ଓ ସାକ୍ଷାତ୍‌କାର ପରୀକ୍ଷା ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଦରଖାସ୍ତ ଗ୍ରହଣର ଶେଷ ତାରିଖ ୨୮.୦୨.୨୧ । ବୟସସୀମା – ୩୨ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ହୋଇଥବ । ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଉପଜାତିଙ୍କ ପାଇଁ ୫ ବର୍ଷ କୋହଳ କରାଯିବ ।

ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପତ୍ର

୭ । ତୁମ ଜନ୍ମଦିନ ଉତ୍ସବରେ ଯୋଗଦାନ ନିମନ୍ତେ ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ନିକଟକୁ ଏକ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ବରପାଳି
୨୬ ଫେବୃଆରୀ, ୨୦୨୧

ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ବନ୍ଧୁ ସୁଧାଂଶୁ,
ମୋର ଆନ୍ତରିକ ଶୁଭେଚ୍ଛା ନେବୁ । ମଉସା ଓ ଲିଖୁଭାଇଙ୍କୁ ମୋର ନମସ୍କାର ଜଣାଇଦେବୁ । ମାମାକୁ ମୋର ହୃଦୟର ସ୍ନେହ ଜଣାଇବୁ । ଅନେକ ଦିନ ହେଲା ତୋର ପତ୍ରକୁ ଅପେକ୍ଷା କରି ବସିଥିବାବେଳେ ଗତକାଲି ତାହା ପ୍ରାପ୍ତ ହେବାପରେ ମୁଁ ବହୁତ ଆନନ୍ଦିତ । ତୁ ଜାଣି ଖୁସିହେବୁ ଯେ ଆସନ୍ତା ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସ ୧୨ ତାରିଖ ଦିନ ମୋର ସପ୍ତଦଶତମ ଜନ୍ମଦିନ ପାଳିତ ହେବ । ଏହି ଅବସରରେ ସମସ୍ତ ଦୂର ଓ ନିକଟ ବନ୍ଧୁ ତଥା ଆତ୍ମୀୟ ସ୍ୱଜନମାନଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇଛି । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ତୋର ଏଠାରେ ଉପସ୍ଥିତି ମୋ ପାଇଁ ଖୁବ୍‌ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ଜନ୍ମଦିନ ପାଳନ ଅବସରରେ ସେଦିନ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ଏକ ଭଜନ ସନ୍ଧ୍ୟା ଓ କରିବେ । ପିଠାପଣା ସହିତ ଭୋଜିଭାତର ମଧ୍ୟ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଛି । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଶୈଳୀକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିହାର କରି ଆମ ନିଜସ୍ଵ ସଂସ୍କୃତି ଅନୁସାରେ ଏହି ଉତ୍ସବକୁ ବେଶ୍ ଆଡ଼ମ୍ବର ସହକାରରେ ପାଳନ କରାଯିବ । ମଉସାଙ୍କୁ ସଙ୍ଗରେ ଧରି ତୁ ନିଶ୍ଚୟ ୧୧ ତାରିଖ ଦିନ ଆମ ଘରେ ପହଞ୍ଚୁ । ମାମା ଆସିବା ମଧ୍ୟ ଖୁବ୍ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ତୁ ଏଠାକୁ ଆସିବାପରେ ଆମେ ସମସ୍ତେ ମିଳିମିଶି ମା ସମଲେଶ୍ୱରୀଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଯିବା । +୨ ପରୀକ୍ଷା ଶେଷ ହେବା ପରେ ମୁଁ ମଧ୍ୟ ତମ ଘରକୁ ଯିବି । ମୋର ଏହି ପତ୍ରକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ମନେକରି ନିଶ୍ଚୟ ଆସିବୁ । ତୁ ଆସିବା ପରେ ଅନେକ ପୁରୁଣା କଥା ସବୁ ଆଲୋଚନା କରିବା । ଆଜି ପାଇଁ ଏତିକିରେ ରହୁଛି ।

। ଇତି ।
ତୋର ବନ୍ଧୁ
ଅସିତ୍‌

୮। ଜାତୀୟ ସମର ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ବାହିନୀରେ ଯୋଗଦେବା ନିମନ୍ତେ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ପିତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ରାଜଧାନୀ କନିଷ୍ଠ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଭୁବନେଶ୍ଵର
୨୪ ଫେବୃଆରୀ ୨୦୨୧

ପରମ ପୂଜାସ୍ପଦ ବାପା,
ମୋର ଭକ୍ତିପୂତ ପ୍ରଣାମ ଗ୍ରହଣ କରିବେ । ମାଆଙ୍କୁ ମୋର ପ୍ରଣାମ ଜଣାଇଦେବେ । ମୁନିକୁ ମୋର ସ୍ନେହାଶୀର୍ବାଦ । ଗତକାଲି ଆପଣଙ୍କ ପତ୍ର ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ଘର କଥା ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲି । ଏକ ବିଶେଷ ଆବଶ୍ୟକତା ନିମନ୍ତେ ଆପଣଙ୍କ ଅନୁମତି ଲୋଡ଼ି ଏ ପତ୍ର ଲେଖୁଛି ।

ଆପଣ ଜାଣିଛନ୍ତି ଯେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ଦେଶସେବା, ପୀଡ଼ିତମାନଙ୍କର ସେବା ତଥା ବିପଦ ସମୟରେ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସେବା ଶିକ୍ଷା ଦେବା ନିମନ୍ତେ ସରକାର ବାଳଚର ଓ ଜାତୀୟ ସମର ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ ବାହିନୀର ପ୍ରଚଳନ କରାଇଛନ୍ତି । ଏଣୁ ମୁଁ ଆମ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଥିବା ଏନ୍.ସି.ସି.ରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରୁଛି । ଏହାର କାରଣ ହେଉଛି ଏହି ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମାଧ୍ୟମରେ · ଶୃଙ୍ଖଳାବୋଧ ଓ ଦେଶାତ୍ମବୋଧ ଚେତନା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ । ଏହା ସହିତ ଉଚ୍ଚତର ଅଧ୍ୟୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏବଂ ସରକାରୀ ଚାକିରୀ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ସଂସ୍ଥାରୁ କୃତିତ୍ଵର ସହ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିବା ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କୁ ଅନେକ ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏଥିରେ ଯୋଗଦେବା ନିମନ୍ତେ ମୁଁ ଆମ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ଏନ୍.ସି.ସି. ପ୍ରଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଅନୁମତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇସାରିଛି । ଆପଣଙ୍କ ଅନୁମତି ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ପରେ ମୁଁ ଆବଶ୍ୟକ ଦେୟ ପୈଠ କରିବା ସହିତ ଏହି ସଂସ୍ଥାରେ ନାମ ଲେଖାଇବି । ତାହା ବିଦ୍ୟାଳୟର ଶିକ୍ଷାଦାନ ବାହାର ସମୟରେ ଏହି ବିଷୟ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦିଆଯିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିବାରୁ ମୋର ଶିକ୍ଷାଲାଭ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା କୌଣସି ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟି କରିବ ନାହିଁ ।

ଏଣୁ ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟ ଅବଗତ ହେବାପରେ ମୋତେ ଏଥରେ ଭର୍ତ୍ତି ହେବାକୁ ଆପଣ କୁଣ୍ଠିତ ହେବେ ନାହିଁ ବୋଲି ମୋର ବିଶ୍ଵାସ । ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ବିଷୟ ପରେ ଜଣାଇବି । ଆପଣଙ୍କ ଅନୁମତି ଅପେକ୍ଷାରେ –

। ଇତି ।
ଆପଣଙ୍କ ସ୍ନେହାଧୀନ ପୁତ୍ର
ରିକୁ

୯ । ତୁମ ସାନଭଉଣୀର ବିବାହ ଉତ୍ସବରେ ଯୋଗ ଦେବା ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ ଜଣାଇ ସାଙ୍ଗ ନିକଟକୁ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ବିରଜା ରୋଡ୍‌
ତା ୭ । ୩ ।୨୦୨୧

ପ୍ରିୟ ସୁରେଶ,
ମୋର ଶୁଭେଚ୍ଛା ଗ୍ରହଣ କରିବ । ମଉସା, ମାଉସୀ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗୁରୁଜନମାନଙ୍କୁ ମୋର ଭକ୍ତିପୂତ ପ୍ରଣତି ଜଣାଇଦେବ । ମୋର ଲେଖୁର କାରଣ ଏହିକି ଯେ ଆମ ଝୁନାର ବାହାଘର ସ୍ଥିର ହୋଇଯାଇଛି । ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୭ ତାରିଖରେ ଆଉ ମାତ୍ର ୧୦ ଦିନ ପରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ । ବାପା ଓ ମମି ଏ ବାବଦରେ ମଉସା ଓ ମାଉସୀଙ୍କ ସହିତ ଭଲ ଭାବରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହୋଇ ସାରିଛନ୍ତି । ତୋତେ ମୋର କହିବା କଥା ହେଉଛି ତୁ ତାଙ୍କ ସହିତ ନିଶ୍ଚୟ ଆମ ଘରକୁ ଆସି ବିବାହ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ । ମୁଁ ଜାଣେ ଯେ ପରୀକ୍ଷା ନିକଟ ହେଲାଣି; ନିଶ୍ଚୟ ଅସୁବିଧା ହେବ । ତେବେ ତୁ ନ ଆସିଲେ ମନ ଆଦୌ ଭଲ ଲାଗିବ ନାହିଁ । ଝୁନା ମୋତେ ବାରମ୍ବାର ତାଗିଦ୍ କରିଛି । ତା’ର ଯୁକ୍ତି ସୁରେଶ ଭାଇ ଯଦି ନ ଆସିବେ ତେବେ ମୁଁ ଜାଣିବି ମୁଁ ତାଙ୍କର ଭଉଣୀ ନୁହେଁ, ସେ ମୋତେ ମିଛରେ ଭଣ୍ଡାଉଥିଲେ । ବହୁତ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ମୁଁ ଆଉ ବିଶେଷ ଲେଖୁନି । ତୁ ଆସିଲେ ସବୁ କଥା ହେବା । ତୁମେମାନେ ସମସ୍ତେ ସେଠାରେ ଭଲରେ ଥ‌ିବ । ଆମେମାନେ ଏଠାରେ ଭଲରେ ଅଛୁ । ତୋ ଆସିବା ପ୍ରତୀକ୍ଷାରେ ରହୁଛି ।

। ଇତି ।
ତୁମର ପ୍ରିୟ ସାଙ୍ଗ
ରତିକାନ୍ତ

୧୦ । ମାତୃ ବିୟୋଗ ଘଟିଥ‌ିବା ଜନୈକ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ନିକଟକୁ ଏକ ସାତ୍ତ୍ବନାମୂଳକ ପତ୍ର ଲେଖ ।

କୋଟପାଡ଼, କୋରାପୁଟ
ତା ୨୬ ଫେବୃଆରୀ, ୨୦୨୧

ପ୍ରିୟ ସ।ଗର,
ମୋର ଶୁଭେଚ୍ଛା ଗ୍ରହଣ କରିବୁ । ମଉସା ଓ ଅନ୍ୟ ଗୁରୁଜନମାନଙ୍କୁ ମୋର ପ୍ରଣାମ । ସାନମାନଙ୍କୁ ସ୍ନେହ । ବିନୋଦ ପାଖରୁ ତୋର ଦୁଃଖଦ ସମ୍ବାଦ ଶୁଣିଲା ପରଠାରୁ ମୁଁ ଏବଂ ପରିବାରର ଲୋକମାନେ ସ୍ତବ୍ଧ ଓ ମ୍ରିୟମାଣ ହୋଇଯାଇଛୁ । ମାଉସୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଖବର ମୋ ପାଇଁ ବିନା ମେଘେ ବଜ୍ରପାତ ତୁଲ୍ୟ ଥିଲା । ସେ ଯେ ଆଉ ଇହ ଜଗତରେ ନାହାଁନ୍ତି ଏହା ମୁଁ ବିଶ୍ୱାସ କରିପାରୁନି । ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଶୋକ ସାଗରରେ ଭସାଇ ସେ ଯେ ଚାଲିଯିବେ, ଏକଥା କିଏ ବା କଳ୍ପନା କରିଥିଲା । ସତରେ ବିଧାତାଙ୍କ ବିଧାନ ବଡ଼ ବିଚିତ୍ର । ମାଉସୀଙ୍କ ପରି ସ୍ନେହଶୀଳା, ଧର୍ମପ୍ରାଣ ଓ ଆଦର୍ଶ ସ୍ଥାନୀୟା ମହିଳା ଏ ସଂସାରରେ ବିରଳ । ତାଙ୍କର ବିୟୋଗ କେବଳ ତମ ପରିବାର ପାଇଁ ନୁହେଁ, ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଅପୂରଣୀୟ କ୍ଷତି । ତାଙ୍କର ସହାସ୍ୟ ବଦନ, ମଧୁର ଓ ରସସିକ୍ତ ବଚନ ଏବେ ମଧ୍ୟ ଆଖ୍ ସାମ୍ନାରେ ନାଚି ଉଠୁଛି । ତୋର ବନ୍ଧୁ ଭାବରେ ମୁଁ ତାଙ୍କଠାରୁ ଯେଉଁ ଅକପଟ ସ୍ନେହ ପାଇଛି, ଯେଉଁ ଅପତ୍ୟବୋଧ ଲାଭ କରିଛି, ତାହା ଚିରଦିନ ମୋ ହୃଦୟରେ ଜୀବନ୍ତ ହୋଇ ରହିବ । ମୁଁ ଜାଣେ ଜଣେ ଅନୁଭବୀ ହିଁ ମାତୃ- ବିୟୋଗର ଦୁଃଖକୁ ଜାଣିପାରିବ । ଏ ଶୂନ୍ୟତା ଏ ଅଭାବବୋଧ କେବଳ ତୋର ନୁହେଁ ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କର । ଭବିତବ୍ୟ ଯାହା ତାହା ଅବଶ୍ୟ ଘଟିବ । କେହି ଏହାକୁ ଅମାନ୍ୟ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ମାଉସୀଙ୍କ ଅଧୁରା ସ୍ଵପ୍ନକୁ ତୋତେ ପୂରଣ କରିବାକୁ ହେବ । ଏହାହିଁ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ତୋର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଉପହାର । ପରିବାରର ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ସନ୍ତାନ ଭାବରେ ଏହି ଦୁଃଖଦ ପରିସ୍ଥିତିର ମୁକାବିଲା କରିବା ସହିତ ସାନଭାଇ ଓ ଭଉଣୀମାନଙ୍କୁ ସାନ୍ତନା ଦେବୁ ।

ମର୍ତ୍ତ୍ୟ ମଣ୍ଡଳେ ଦେହ ବହି, ଦେବତା ହୋଇଲେ ମରଇ । ମାଆଙ୍କର ଆତ୍ମା ସ୍ବର୍ଗରେ ଶାନ୍ତିରେ ରହୁ । ସେହିଠାରୁ ସେ ତାଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦର ଅଭୟ ହାତ ତୋ ମୁଣ୍ଡରେ ରଖୁ’ନ୍ତୁ । ଏତିକି ମୁଁ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ନିକଟରେ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁଛି । ମୁଁ ତୁମ ଘରକୁ ଗଲେ ମୋ ସହିତ ଏଠାକୁ ନେଇ ଆସିବି । ବର୍ତ୍ତମାନ ପାଇଁ ରହୁଛି । ଅନ୍ୟସବୁ ସାକ୍ଷାତ୍‌ରେ ।

। ଇତି ।
ପ୍ରେରକ : ବିବେକ ପରିଡ଼ା

୧୧ । ତୁମେ ପଢ଼ୁଥ‌ିବା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର କେତେକ ସମସ୍ୟା ସମ୍ପର୍କରେ ଜଣାଇ ପିତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ଖଣ୍ଡିଏ ପତ୍ର ଲେଖ ।

ରଘୁନାଥପୁର ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ରଘୁନାଥପୁର
୫ ଫେବୃଆରୀ, ୨୦୨୧

ପୂଜାଧାର ବାପା,
ମୋର ପ୍ରଣାମ ନେବେ । ମାଆଙ୍କୁ ଓ ସାଆନ୍ତବାପାଙ୍କୁ ମୋର ଭୂମିଷ୍ଠ ପ୍ରଣାମ ଜଣାଇବେ । ଆପଣଙ୍କ ପ୍ରେରିତ ପତ୍ର ମୁଁ ପାଇଛି । ଆମ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ପଢ଼ାପଢ଼ି ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖବର ଜାଣିବାପାଇଁ ଆପଣ ଲେଖୁଛନ୍ତି । ମୁଁ ସେ ବିଷୟରେ ଲେଖୁଛି ।

ଆମ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର +୨ ପରୀକ୍ଷାଫଳ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଯଥେଷ୍ଟ ସୁନାମ ରହିଛି । ଅନେକ ସୁଯୋଗ୍ୟ, ଅଶେଷ ଅଭିଜ୍ଞତାସଂପନ୍ନ, ବିଜ୍ଞ ଅଧ୍ୟାପକମାନେ ଏଠାରେ ଆଜିଯାଏ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରି ଆସୁଥିଲେ । ଏଠାରେ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବି ବହୁତ । କିନ୍ତୁ: ଦୁଃଖର କଥା ବାପା, ଗତବର୍ଷ ଆମ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ବହୁଜନପ୍ରିୟ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଅବସର ନେଇଛନ୍ତି । ଗଣିତ, ରାସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ଇଂରାଜୀ ପଢ଼ାଉଥ୍‌ ଆଉ ଚାରିଜଣ ଅଧ୍ୟାପକ ନିକଟରେ ଏକାସାଙ୍ଗରେ ରିଟାୟାର୍ଡ କରିଗଲେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଏଠାରେ ପାଞ୍ଚଜଣ ଅଧ୍ୟାପକଙ୍କର ଅଭାବ ରହିଛି । ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ସର୍ବକନିଷ୍ଠ ଜଣେ ଅଧ୍ୟାପକ ଏବେ ଭାରପ୍ରାପ୍ତ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି । ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ଶୈକ୍ଷିକ ପରିବେଶ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇଯାଇଛି । ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ କମିଟି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରାଜୀର୍ଣ୍ଣ । ବିଙ୍ଗ ଛାତରୁ ଖଣ୍ଡେ ଖଣ୍ଡେ ଖସି ପଡ଼ିଲାଣି । ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଛାତ୍ରାବାସରେ ପିଲାସଂଖ୍ୟା କମି କମି ୧୬|୧୭ କୁ ଆସିଗଲାଣି । ଏଠାରେ ଖୁଆପିଆ ଓ ପଢ଼ାପଢ଼ିରେ ନାନାଦି ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି ।

ତଥାପି ବାପା, ହତୋତ୍ସାହିତ ନ ହୋଇ ଆମେ ଚଳିତବର୍ଷର କେତେଜଣ ଭଲପିଲା ନିଜ ଉଦ୍ୟମରେ ପାଠ୍ୟ-ପ୍ରସ୍ତୁତି ଠିକ୍ ଠିକ୍ ଚଳାଇଛୁ । ଏହି ଶିକ୍ଷାୟତନର ସବୁ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତି ସତ୍ତ୍ଵେ ମୁଁ ଆସନ୍ତା +୨ ପରୀକ୍ଷାରେ ଭଲ କରିବି ବୋଲି ଆଶା ରଖୁଛି । ସମୟ ପାଇଲେ ଜଣେ ଅଭିଭାବକ ହିସାବରେ ଆପଣ ଏହି ସମସ୍ୟା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଶିକ୍ଷାସଚିବଙ୍କୁ ଲେଖୁ ଜଣାଇବେ । ଚିଠି ପାଇ ଚିଠି ଦେବେ । ଆଶା କରୁଛି ଆପଣ ଓ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଦେହ ଭଲଥ‌ିବ । ଇତି ।

ଅ।ପଣଙ୍କର ସ୍ନେହର ଅଙ୍କିତା

ସରକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଆବେଦନ ପତ୍ର (ଦରଖାସ୍ତ)

୧୨ । ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପଡ଼ିଆରେ ଏକ କ୍ରୀଡ଼ା ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରିବା ନିମନ୍ତେ ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କ ଅନୁମତି ପାଇଁ ଏକ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ମାନନୀୟ,
ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ, କ୍ଷେତ୍ରମୋହନ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ଶାଳପଡ଼ା
ମହେ।ଦୟ – – – – – – – – – – – – – – ସମୀପେଷୁ
ବିଷୟ – କ୍ରୀଡ଼ା ପ୍ରତିଯୋଗିତା ପାଇଁ ଅନୁମତି ପ୍ରାର୍ଥନା ।
ମହାଣୟ,

ବିନମ୍ରତାର ସହିତ ନିବେଦନ ଏହିକି ଆମ୍ଭେ ଆପଣଙ୍କ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର +୨ ପ୍ରଥମ ବର୍ଷ ଛାତ୍ରମାନେ +୨ ଦ୍ଵିତୀୟ ବର୍ଷର ଛାତ୍ରମାନଙ୍କ ସହିତ ଏକ ବନ୍ଧୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଫୁଟବଲ ମ୍ୟାଚ୍ ଆସନ୍ତା କାଲି ଅପରାହ୍ନ ୩ ଘଟିକା ସମୟରେ ଖେଳିବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ । ଆମ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପଡ଼ିଆରେ ଖେଳ ହେବ ଏବଂ ଖେଳ ପରିଚାଳନା କରିବାପାଇଁ ଆମ ଖେଳ ଶିକ୍ଷକ ତାଙ୍କର ସଦୟ ସ୍ବୀକୃତି ଦେଇଛନ୍ତି । ଏହି ଖେଳ ହେବାଦ୍ୱାରା ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଯୋଗୀ ମନୋଭାବ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ । ଖେଳାଳିମାନେ ନିଜର କ୍ରୀଡ଼ାନୈପୁଣ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇବେ ଏବଂ ଖେଳ ଦେଖୁ ଅନ୍ୟ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲିତ ହୋଇ ଉଠିବେ ।

ତେଣୁ ବିନୀତ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁକି ଆପଣ ଦୟାପରବଶ ହୋଇ ଏହି କ୍ରୀଡ଼ା ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବାପାଇଁ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କୁ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କଲେ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣଙ୍କ ନିକଟରେ ଚିର-ଉପକୃତ ହୋଇ ରହିବୁ ।

କ୍ଷେତ୍ରମୋହନ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ,
ଶାଳପଡ଼ା
ତା ୭. ୨. ୨୦୨୧

ଇତି
ଅ।ପଣଙ୍କର ଆଜ୍ଞାଧୀନ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରା
ମହେନ୍ଦ୍ର ମାଝୀ,
ଶ୍ରେଣୀ ପ୍ରତିନିଧ୍, +୨ ପ୍ରଥମ ବର୍ଷ
ରଞ୍ଜତା ମହାରଣା
ଶ୍ରେଣୀ ପ୍ରତିନିଧ୍, +୨ ଦ୍ବିତୀୟ ବର୍ଷ

୧୩ । ପାନୀୟ ଜଳ ପାଇଁ ତୁମ ଗ୍ରାମରେ ନଳକୂଅ ଖୋଳାଇବାକୁ ବି.ଡ଼ି.ଓ.ଙ୍କ ନିକଟକୁ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ମାନନୀୟ

ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ବ୍ଲକ୍ ଉନ୍ନୟନ ଅଧିକାରୀ, ଋଣପୁର
ମହୋଦୟ ………………………….. ସମୀପେଷୁ ।
(ବୃନ୍ଦାବନପୁର ଗ୍ରାମପଞ୍ଚାୟତର ସରପଞ୍ଚଙ୍କ ଜରିଆରେ)
ବିଷୟ – ନଳକୂପ ଖୋଳାଇବାପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା ।

ମହାଶୟ,

ବିନମ୍ରତାର ସହିତ ଆମ୍ଭେ ସା: – ବ୍ରଜସୁନ୍ଦରପୁର, ପୋ:- ପିମ୍ପଲ, ଜି:- ନୟାଗଡ଼ର ଗ୍ରାମବାସୀବୃନ୍ଦ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବିଷୟ ପ୍ରତି ଆପଣଙ୍କର ଦୟାର୍ଦ୍ର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରୁଅଛୁ ।

ଦୁଃଖ ଓ ପରିତାପର ବିଷୟ, ସ୍ଵାଧୀନତାର ଦୀର୍ଘ ଅର୍ଦ୍ଧଶତାବ୍ଦୀ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ହେବା ସତ୍ତ୍ବେ ମଧ୍ୟ ଆମ ଗ୍ରାମରେ ଏଯାବତ୍ ଗୋଟିଏ ବି ଆଦର୍ଶ ସ୍ବଚ୍ଛ ନୀରଭରା ପୁଷ୍କରିଣୀ ନାହିଁ। ଅତିକ୍ଷୁଦ୍ର ଦୁଇ ତିନୋଟି ପଙ୍କ ଓ ଦଳପୂର୍ଣ୍ଣ ଜଳାଶୟ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ବର୍ଷବ୍ୟାପୀ ସ୍ନାନ ଓ ପାନୀୟରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରଦୂଷିତ ଜଳ ଯୋଗୁଁ ବର୍ଷର ଅଧିକାଂଶ ଋତୁରେ ଆମ୍ଭମନଙ୍କୁ ରୋଗାକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରତିକୂଳ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟର ଶିକାର ହେବାକୁ ପଡ଼େ । ପ୍ରାୟ ଦୁଇ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ଲୋକସଂଖ୍ୟାବିଶିଷ୍ଟ ଆମ ଗ୍ରାମରେ ଅନ୍ଯୂନ ୨ଟି ଗଭୀର ନଳକୂପ ଖନନ କରାଯାଇ ପାରିଲେ ସବୁଦିନପାଇଁ ଆମ୍ଭେମାନେ ପାନୀୟ ଜଳ ସମସ୍ୟାରୁ ନିଷ୍କୃତି ଲାଭ କରନ୍ତୁ ।

ତେଣୁ ବିନୀତ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁକି, ଆପଣ ସଦୟହୃଦୟ ହୋଇ ଆମ ଗ୍ରାମର ମଧ୍ଯ ଓ ପ୍ରାନ୍ତ ଭାଗରେ ଦୁଇଟି ଗଭୀର ନଳକୂପ ଖେଳାଇବାପାଇଁ ମଞ୍ଜୁରୀ ପ୍ରଦାନ କଲେ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣଙ୍କ ନିକଟରେ ଚିରରାଣୀ ହୋଇ ରହିବୁ।

ବ୍ରଜସୁନ୍ଦରପୁର
ତା ୮-୨-୨୦୨୧

। ଇତି ।
ଆପଣଙ୍କର ବିଶ୍ଵସ୍ତ
ବ୍ରଜସୁନ୍ଦରପୁର ଗ୍ରାମବାସୀବୃନ୍ଦ
୧. ସର୍ବେଶ୍ୱର ତ୍ରିପାଠୀ
୨. ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ମିଶ୍ର
୩. କିଶୋର ଚନ୍ଦ୍ର ମିଶ୍ର

୧୪ । ତୁମ ଅଞ୍ଚଳରେ ଧାନଗଛରେ ପୋକ ଲାଗିଛି । ତା’ର ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ ଜିଲ୍ଲା କୃଷି ଅଧିକାରୀଙ୍କ ନିକଟକୁ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ମାନନୀୟ
ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଜିଲ୍ଲା କୃଷି ଅଧ୍ୟାରୀ, ନବରଙ୍ଗପୁର
ମହୋଦୟ ………………………….. ସମୀପେଷୁ ।
ବିଷୟ – ଆମ ରାଇକିଆ ବ୍ଲକ୍ ଅଞ୍ଚଳରେ ଧାନଗଛରେ ଲାଗିଥିବା ପୋକର ଚିହ୍ନଟ ଓ ତା’ର ପ୍ରତିକାରର ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ପର୍କରେ କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥା ପାଇଁ ପ୍ରାର୍ଥନା ।
ମହାଶୟ,
ଆମ୍ଭେ ନିମ୍ନ ସ୍ଵାକ୍ଷରକାରୀଗଣ ଗ୍ରାମ: ରାଇକିଆ, ପୋ: ରାଇକିଆ, ଜି. – ନବରଙ୍ଗପୁରର ଅଧ‌ିବାସୀ ଅଟୁ । ଆମ୍ଭ ଗ୍ରାମ ନବରଙ୍ଗପୁର ସହରଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୫୦ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଆମ୍ଭ ଗ୍ରାମରେ ପ୍ରାୟ ୫୦୦ ପରିବାର ଅଛନ୍ତି । ଆମର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ପାଖାପାଖ୍ ୩୦୦୦ । ଏ ଅଞ୍ଚଳରେ ସମସ୍ତେ କୃଷି ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ଧାନଚାଷ ହିଁ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର ଏକମାତ୍ର ଅବଲମ୍ବନ । ଚଳିତ ବର୍ଷ ଧାନଗଛରେ ଏକ ଅଜବ ପ୍ରକାରର ଅଚିହ୍ନା ରୋଗ ଦେଖାଦେଇଛି । ଧାନଗଛର ପତ୍ର ହଳଦିଆ ପଡ଼ି ଯାଉଛି । ପତ୍ର ମୋଡ଼ି ହୋଇଯାଉଛି ଏବଂ କ୍ରମଶଃ ଶୁଖୁଯାଇ ପରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ମରିଯାଉଛି । ଯଦି ଏବର୍ଷ ଆମର ଧାନଚାଷ ଭଲ ନହୁଏ ତେବେ ଏ ଅଞ୍ଚଳରେ ନିଶ୍ଚୟ ମରୁଡ଼ି ପଡ଼ିଯିବ । ଏଠାରେ ଆମ ବ୍ଲକ୍‌ରେ ଥ‌ିବା ଗ୍ରାମସେବକ ଓ କୃଷି ସଂପ୍ରସାରଣ ଅଫିସର ନିଜର ପାରୁପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚେଷ୍ଟା ଚଳେଇଥିଲେ ବି ଏହି ଧାନପତ୍ରଜନିତ ରୋଗ ଦୂରୀକରଣରେ ସଫଳ ହୋଇପାରୁ ନାହାନ୍ତିା

ଏଣୁ, ଆମ୍ଭେମାନେ ବିନୀତ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁକି ଆପଣ ସଦୟହୃଦୟ ହୋଇ ଆମ ଆଖପାଖ ଅଞ୍ଚଳରେ ମାଟିପରୀକ୍ଷା ପୂର୍ବକ ଧାନଗଛରେ ଲାଗିଥିବା ରୋଗପୋକର ପ୍ରତିକାରର ସୁବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରାଇଲେ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣଙ୍କ ନିକଟରେ ଚିରୋପକୃତ ହୋଇ ରହିବୁ । ଇତି

ରାଇକିଆ
ତା ୧୨, ୨. ୨୦୨୧

ଅ।ପଣଙ୍କର ବିଶ୍ଵସ୍ତ
ରାଇକିଆ ଗ୍ରାମର ଗ୍ରାମବାସୀବୃନ୍ଦ
ଶ୍ରୀ ସବ୍ୟସାଚୀ ପଣ୍ଡା
ଶ୍ରୀ ମାନସ ଦାଶ
ଶ୍ରୀ ଓଁକାର ଅବଧେଶ ମିଶ୍ର
ଶ୍ରୀ ରୁଦ୍ରପ୍ରତାପ ଜେନା
ଶ୍ରୀ ସୌମ୍ୟଶୁଭାଶିଷ୍ ବାରିକ୍

୧୫ । ତୁମ ଅଞ୍ଚଳରେ ମଶା ଉପଦ୍ରବକୁ କମାଇବା ନିମିତ୍ତ ମେଡ଼ିକାଲ ଅଫିସରଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ମାନନୀୟ

ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟକେନ୍ଦ୍ର ଅଧିକାରୀ, ସିମୁଳିଆ, ବାଲେଶ୍ଵର
ମହେ।ଦୟ – – – – – – – – – – – – – – ସମୀପେଷୁ ।
ବିଷୟ – ମଶା ଉପଦ୍ରବର ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ ନିବେଦନ ।

ମହାଶୟ,
ନିବେଦନର କାରଣ ଏହିକି ଯେ ଆମ୍ଭେ ନିମ୍ନସ୍ବାକ୍ଷରକାରୀଗଣ ଗ୍ରାମ-ରିଆ, ପୋ-ମାର୍କୋଣା, ଥା- ସିମୁଳିଆର ଅଧ୍ୟାବାସୀ ଅଟୁ । ଆମ୍ଭ ଗ୍ରାମରେ ଲୋକସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୫୦୦ । ଏଠାକାର ପ୍ରାୟ ୯୫% ଲୋକ କୃଷିଜୀବୀ । ଆମ୍ଭ ଗ୍ରାମରେ ମଶାଙ୍କର ଉପଦ୍ରବ ଏତେ ବଢ଼ିଯାଇଛି ଯେ ଏଠାରେ ଏକ ମାରାତ୍ମକ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ମଶାଙ୍କ ଅତ୍ୟଧିକ ଦୌରାତ୍ମ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ମେଲେରିଆ, ବ୍ରେନ୍ ମେଲେରିଆ ଓ ଫାଇଲେରିଆ ରୋଗୀଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ମାତ୍ରାତ୍ତ୍ଵିକ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ବିଶେଷତଃ ପାଠପଢ଼ା ପିଲାମାନେ ମଶାକାମୁଡ଼ାରେ ଅଧ‌ିକ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ ମଶାଜନିତ ରୋଗରେ କଷ୍ଟ ଭୋଗୁଛନ୍ତି ।

ଏଣୁ ବିନୀତ ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁକି ଆପଣ ଦୟାପରବଶ ହୋଇ ମଶାଙ୍କ ଦୌରାତ୍ମ୍ୟରୁ ଆମ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କୁ ନିଃଷ୍କୃତି ଦେବାପାଇଁ ଆଣ୍ଠୁ ପ୍ରତିକାର ବିଧାନ କଲେ ଆମ୍ଭେମାନେ ଆପଣଙ୍କ ପ୍ରତି ସଦାନୁଗୃହୀତ ହୋଇ ରହିବୁ ।

ରିଆ
ତା ୧୪, ୨. ୨୦୨୧

ଇତି
ଆପଣଙ୍କର ବଶ୍ୱସ୍ତ
ରିଆ ଗ୍ରାମବାସୀକୃନ୍ଦ
(୧) ଶ୍ରୀ ବିମଳ କୁମାର ସାହୁ
(୨) ଶ୍ରୀ ଗୌରବରଞ୍ଜନ ବାରିକ୍
(୩) ଶ୍ରୀ ପ୍ରଦୀପ୍ କୁମାର ରାଉଳ
(୪) ଶ୍ରୀ ରଶ୍ମିରଞ୍ଜନ ମିଶ୍ର ।

୧୬। ତୁମେ ତୁମର ସାନଭାଇ ନିକଟକୁ ଟଙ୍କା ମନିଅର୍ଡର କରିଥିଲ । ସେ ଏହି ଟଙ୍କା ପାଇନାହିଁ । ଏହି ବିଷୟ ତୁରନ୍ତ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିବା ନିମନ୍ତେ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ନିକଟକୁ ଏକ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ମାନନୀୟ,
ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ମହାଡ଼ାକପାଳ, ଓଡ଼ିଶା, ଭୁବନେଶ୍ଵର ।
ମହେ।ଦୟ – – – – – – – – – – – – – – ସମୀପେଷୁ ।
ମହାଶୟ,
ନିବେଦନର ଅଭିପ୍ରାୟ ଏହିକି ଯେ, ଆମ୍ଭେ ନିମ୍ନ ସ୍ବାକ୍ଷରକାରୀ ଆମ୍ଭର ହଜିଯାଇଥିବା ମନିଅର୍ଡରଟିର ଅନୁସନ୍ଧାନ ନିମନ୍ତେ ଆପଣଙ୍କର ଦୟାର୍ଦ୍ର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରୁଅଛୁ ।

ଗତ ୫ । ୨ ।୨୦୨୧ ତାରିଖ ଦିନ ଭୁବନେଶ୍ଵର ୟୁନିଟ୍-୯ ପୋଷ୍ଟ ଅଫିସ୍‌ରୁ ମୁଁ ମନିଅର୍ଡ଼ର ଯୋଗୁଁ ୫୦୦ ଟଙ୍କା (ପାଞ୍ଚଶହ ଟଙ୍କା) ମୋର ସାନଭାଇ ଶ୍ରୀ ସୁମନ୍ତ କୁମାର ମହାନ୍ତି, ଗ୍ରା- ନାନପୁର, ପୋ – ନାନପୁର, ଜି – କଟକଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇଥୁଲି । ମାତ୍ର ଦୁଃଖର କଥା ଯେ, ଅନେକ ଦିନ ଅତିବାହିତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ଟଙ୍କା ପାଇନାହିଁ କିମ୍ବା ମୋ ନିକଟକୁ ମନିଅର୍ଡର ପ୍ରାପ୍ତି ସ୍ଵୀକାର ରସିଦ ଫେରିନାହିଁ । ପ୍ରକାଶଥାଉକି ସେହି ମନିଅର୍ଡରର ରସିଦ୍ ନମ୍ବର ୧୮୫୩, ତା ୫ । ୨ ।୨୦୨୧ ।

ଏଣୁ ବିନୀତ ଅନୁରୋଧ କରେ କି, ଉପରୋକ୍ତ ବିଷୟରେ ବିଧ‌ିବଦ୍ଧ ତଦନ୍ତ କରି ମୋର ହଜିଯାଇଥିବା ମନିଅର୍ଡର ତଥା ଅର୍ଥ ମିଳିବାର ସୁବନ୍ଦୋବସ୍ତ କଲେ ଚିରୋପକୃତ ହେବି ।

। ଇତି ।
ଅନୁପ କୁମାର ମହାନ୍ତି
ଅନୁପ କୁମାର ମହାନ୍ତି

ୟୁନିଟ୍-୯, ଭୁବନେଶ୍ବର
ଘର ନମ୍ବର-୨ ଆର୍, ବି/ଏ– ୨୧/୪
ତା ୧୫। ୨ ।୨୦୨୧

୧୭ । ରିଲିଫ୍ ବଣ୍ଟନ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଓ ସହଯୋଗ ପ୍ରାର୍ଥନା କରି ଜିଲ୍ଲାପାଳଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ।
Answer:
ପ୍ରାଫ୍ରେଷ୍ଠ : ମାନନୀୟ ଜିଲ୍ଲାପାଳ, ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲା, ଯାଜପୁର ।
(ଅଧ୍ୟକ୍ଷ, ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ କଲେଜ, ରାମଚନ୍ଦ୍ରପୁର, ବରୀଙ୍କ ଜରିଆରେ)
ବିଷୟ : ବନ୍ୟାଗ୍ରସ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ରିଲିଫ୍ ସାମଗ୍ରୀ ବାଣ୍ଟିବାପାଇଁ ଅନୁମତି ନିମନ୍ତେ ଆବେଦନ ।
ମହାଶୟ,
ଆମ୍ଭେମାନେ ସ୍ଥାନୀୟ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ରାମଚନ୍ଦ୍ରପୁରର ଜାତୀୟ ସେବା ସଂସ୍ଥାର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ । ବରୀ, ଡେରାବିସ୍, ବୋଦୁଅ, ମଇନ୍ଦା, ଅରେଇ ଓ ବାଲିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ବନ୍ୟା ପ୍ରଭାବିତ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆମେ ରିଲିଫ୍ ସାମଗ୍ରୀ ବାଣ୍ଟିବାପାଇଁ ଆପଣଙ୍କର ଅନୁମତି ପ୍ରାର୍ଥନା କରୁଛୁ ।

ଆମ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ଜାତୀୟ ସେବା ସଂସ୍ଥାର ପ୍ରୋଗ୍ରାମ୍ ଅଫିସର୍ ତଥା ଇତିହାସ ଅଧ୍ୟାପକ ଡକ୍ଟର ହରିହର ଶତପଥୀ ଆମ ସହିତ ବନ୍ୟାଞ୍ଚଳରେ ରିଲିଫ୍ ବଣ୍ଟନ ପାଇଁ ଯାଉଛନ୍ତି । ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ୨୦ ଜଣ ଛାତ୍ର ଓ ୫ ଜଣ ଛାତ୍ରୀ ଅଛନ୍ତି।

ରିଲିଫ୍ ପାର୍ଟି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଚୌଧୁରୀ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିସରରୁ ତା ୧୯.୨.୨୦୨୧ ରିଖ ବୁଧବାର ଦିନ ସକାଳ ୭ଟାରୁ ବାହାରି ଯଥାକ୍ରମେ ବରୀ, ଡେରାବିସ୍, ବୋଦୁଅ, ମଇନ୍ଦା, ଅରେଇ ଦେଇ ଶେଷରେ ସାମନ୍ତସିଂହାର ବାଲିଆରେ ପହଞ୍ଚିବ । ଚୁଡ଼ା, ଚାଉଳ, ସିଝା ଆଳୁ, ଲୁଗା ଓ ପଲିଥୁନ୍ ନେଇ ଗୋଟିଏ ଟ୍ରକ୍ ନମ୍ବର ଓ ଆର୍ – ୦୪ ବି-୧୩୨୬ ଗନ୍ତବ୍ୟ ସ୍ଥଳରୁ ବାହାରି ଉଲ୍ଲିଖତ ସ୍ଥାନଦେଇ ବାଲିଆରେ ପହଞ୍ଚିବ ।

ଆପଣଙ୍କୁ ବିଶେଷ ଅନୁରୋଧ, ଆପଣ ରିଲିଫ୍ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସହାୟତା କରିବାପାଇଁ ଦୁଇଜଣ କନେଷ୍ଟବଲ ଓ ଗୋଟିଏ ପାୱାର୍ ଲଞ୍ଚର ବ୍ୟବସ୍ଥା କଲେ ଆମେ ଉପକୃତ ହେବୁ ।

ର।ମଚନ୍ଦ୍ରପୁର ବରୀ
ତା ୧୫.୨.୨୧

। ଇତି ।
ଆପଣଙ୍କର ସେଜନ୍ୟମୁଗ୍ଧ
ଶେକ୍ ରହମତ୍ ଉଲ୍ଲା ବେଗ୍

୧୮ । ବିଜୁଳି ଯୋଗାଣରେ ଅନିୟମିତତା ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ ନିମନ୍ତେ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ।
Answer:
ପ୍ରାପ୍ତେଷୁ : ନିର୍ବାହୀ ଯନ୍ତ୍ରୀ,
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଆବଣ୍ଟନ ବିଭାଗ
ରାୟଗଡ଼ା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଡିଭିଜନ୍, ରାୟଗଡ଼ା
ବିଷୟ : ସେରିଗୁଡ଼ା ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସରବରାହ ବ୍ୟାହତ ସମ୍ବନ୍ଧ ।
ମହାଶୟ,

ବାଧ୍ୟହୋଇ ଆପଣଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିକୁ ଆଣୁଛୁ ଯେ ଦୀର୍ଘ ୧୫ ଦିନ ଧରି ସେରିଗୁଡ଼ା ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସରବରାହରେ ଅନିୟମିତତା ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି । ଲାଇନ୍ ଅନେକ ସମୟ ଧରି ଚାଲିଯାଉଛି । କେବେ କେବେ ଲୋ-ଭୋଲ୍ଟେଜ୍ କାରଣରୁ ଆମକୁ ଅନ୍ଧାରରେ ରାତି କାଟିବାକୁ ପଡ଼ୁଛି । ଏଠାରେ ଥିବା ସଙ୍ଗେସନ୍‌ର ଟ୍ରାନ୍ସଫର୍ମରଟି ପୁରୁଣା ଏବଂ ଅକାମୀ ହୋଇ ପଡ଼ିଥିବାରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସରବରାହରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି ।

ସେରିଗୁଡ଼ା ଏକ ଆଦିବାସୀବହୁଳ ଅଞ୍ଚଳ । ଛୋଟ ଛୋଟ ବ୍ୟବସାୟ କରି ଓ କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ ଚଳାଇ ଆମେ ଜୀବିକା ଅର୍ଜନ କରିଥାଉ । ବାରମ୍ବାର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭ୍ରାଟ ଯୋଗୁ ଆମର ଜୀବନ ଓ ଜୀବିକା ଉଭୟ ପ୍ରତି ବିପଦ ଦେଖାଦେଇଛି ।

ଏଣୁ ବିନୀତ ଅନୁରୋଧ, ଆପଣ ଯଥାଶୀଘ୍ର ଏହାର ପ୍ରତିକାର ବିଧାନ କରିବେ । ଇତି ।

ଆପଣଙ୍କର ବିଶ୍ଵସ୍ତ୍ର
ସେରିଗୁଡ଼ାର ଅଧୁବାସୀବୃନ୍ଦ

ସେରିଗୁଡ଼ା
ତା ୩.୨.୨୧

ଏହାର ଏକକିତା ନକଲ ଅଧୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ରୀ, ବ୍ରହ୍ମପୁର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ମଣ୍ଡଳଙ୍କ ଅବଗତି ଓ ବିହିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ନିମନ୍ତେ ଦିଆଗଲା ।

ଯଦୁନାଥ ମହ।ପ।ତ୍ର

୧୯ । ନିଜ ଗ୍ରାମକୁ ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ | ମରାମତିପାଇଁ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ।
ପ୍ରାପ୍ତେଷୁ : ମାନନୀୟ ନିର୍ବାହୀ ଯନ୍ତ୍ରୀ
ପୂର୍ଭି ଓ ଗୃହନିର୍ମାଣ ବିଭାଗ
କେନ୍ଦ୍ର।ପଡ଼ା
ବିଷୟ : ଚାନ୍ଦୋଳଠାରୁ ଡେରାବିଶି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପଡ଼ିଥିବା ରାସ୍ତାର ମରାମତି ସମ୍ପର୍କରେ ।
ମହାଶୟ,
ନିବେଦନର ଅଭିପ୍ରାୟ ଏହି କି ଯେ, ଚାନ୍ଦୋଳ ହାଟ (ବଜାର)ଠାରୁ ଡେରାବିଶି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପଡ଼ିଥିବା ସଡ଼କଟି ମରାମତି ଅଭାବରୁ ଯାତାୟାତ ପାଇଁ ଅନୁପଯୋଗୀ ହୋଇ ପଡ଼ିଛି । ଏହି ସଡ଼କରେ ଚାନ୍ଦୋଳ, ନରଣପଡ଼ା, କଅଁରପୁର, ପଣ୍ଡିତପାଟଣା ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକେନ୍ଦ୍ରକୁ ଯିବାପାଇଁ ଏଇଟି ଏକମାତ୍ର ରାସ୍ତା । ନିରନ୍ତର ଭାରୀ ଯାନବାହନ ଯାତାୟାତ କରିବା ଫଳରେ ରାସ୍ତାଟି ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଛି । ଗତବର୍ଷ ବନ୍ୟାରେ ପଣ୍ଡିତପାଟଣାଠାରେ ଘାଇ ହୋଇ ସଡ଼କରେ କିଛି ଅଂଶ ଧୋଇଯାଇଥିଲା । ତାହା ମରାମତି ହୋଇନାହିଁ । ନରଣପଡ଼ାଠାରେ ଥିବା କଲଭର୍ଟଟି ସମ୍ପୂର୍ଣ ଭାଙ୍ଗିଯାଇଥିଲା । ନୂଆ ପୋଲ ତିଆରି ହୋଇଥିଲେ ବି

ଏହାକୁ ସଂଯୋଗ କରିବା ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ ହୋଇନାହିଁ । କଅଁରପୁର ଓ ମଲ୍ଲିକେଶ୍ୱରପୁର ମଧ୍ଯରେ ରାସ୍ତାର ଅବସ୍ଥା ଶୋଚନୀୟ । ବର୍ଷାଦିନେ ରାସ୍ତାଟିର ଅବସ୍ଥା ଉଦ୍‌ବେଗଜନକ ହୋଇପଡ଼େ ।

ଏହି ରାସ୍ତାଟି ଉକ୍ତ ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କପାଇଁ ପ୍ରଧାନ ଅବଲମ୍ବନ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାର ମରାମତି ନିହାତି ଜରୁରୀ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ଆମେ ସ୍ଥାନୀୟ କନିଷ୍ଠ ଯନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ ବାରମ୍ବାର ଲିଖ୍ ଓ ମୌଷ୍କ ଅଭିଯୋଗ କରିଲେ ସୁଦ୍ଧା କୌଣସି ସୁଫଳ ମିଳିନାହିଁ ।

ଏଣୁ ବିନୀତ ଅନୁରୋଧ, ଆପଣ ନିଜେ ଆସି ରାସ୍ତାଟିର ଶୋଚନୀୟ ଅବସ୍ଥା ସ୍ଵଚକ୍ଷୁରେ ଦେଖନିଅନ୍ତୁ ଓ ଏହି ରାସ୍ତାଟିର ମରାମତି କାର୍ଯ୍ୟ ହାତକୁ ନିଅନ୍ତୁ । ଏତଦ୍ବାରା ଏ ଅଞ୍ଚଳର ଲୋକମାନେ ଆପଣଙ୍କ ନିକଟରେ ଋଣୀ ରହିବେ । ଇତି ।

ଆପଣଙ୍କର ବିଶ୍ଵସ୍ତ
ଗ୍ର।ମବାସୀବୃନ୍ଦ

ଡେରାବିଶି
ତା ୦୩.୦୨.୨୧

୨୦ । ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ ଆଞ୍ଚଳିକ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ପ୍ରାପ୍ତେଷୁ : ମାନନୀୟା ଅଧ୍ୟକ୍ଷା, କଟକ ମହାନଗର ନିଗମ, କଟକ
ବିଷୟ : ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ ।
ମହାଶୟ।,
ଆମ୍ଭେ କଟକ ମହାନଗର ୱାର୍ଡ ନମ୍ବର ୬, ୯, ୧୦ର ବାସିନ୍ଦା କେତେକ ସ୍ପର୍ଶକାତର ବିଷୟ ପ୍ରତି ଆପଣଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରୁଅଛୁ ।

କଟକ ନଗର ପ୍ରାୟ ଏକ ହଜାର ବର୍ଷର ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ସହର । ଏହାର ଅଧିବାସୀଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୧୨ ଲକ୍ଷ । ପ୍ରାଚୀନ ସହରଟିର ପରିବେଶ ଦିନକୁ ଦିନ ଦୂଷିତ ହେବାରେ ଲାଗିଛି । ଆପଣଙ୍କର ଧ୍ୟାନ ଏଥ୍ୟପ୍ରତି ଆକର୍ଷଣ କରିବା ସହ ଏହାର ପ୍ରତିକାର ବିଧାନ ପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ଆଶୁ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାକୁ ଅନୁରୋଧ ।

ସହରର ନାଳ ନର୍ଦ୍ଦମାଗୁଡ଼ିକ ବାରମ୍ବାର ପରିଷ୍କାର ନ ହେବା ଫଳରେ ଆବର୍ଜନା ଓ ପଚାପାଣି ନିଷ୍କାସନ ହୋଇପାରୁ ନାହିଁ । ଯେଉଁଠି ଅଳିଆ ସଫା ହେଉଛି, ସେଗୁଡ଼ିକ ବୁହା ନହୋଇ ପଡ଼ି ରହିବାରୁ ବର୍ଷା ଓ ପବନରେ ପୁଣି ଯାଇ ନଳାରେ ପଡ଼ିବାରୁ ଅବସ୍ଥା ଯଥାପୂର୍ବ ତଥାପର ହୋଇ ରହୁଛି ।

ସରକାରୀ ସ୍ତରରେ ପଲିଥୁନ୍ ବ୍ୟାଗ୍ ନିଷିଦ୍ଧ କରାଯାଇଥିଲେହେଁ ଏହା କେବଳ କାଗଜ କଲମରେ ରହିଯାଇଛି । ଜଳଖୁଆ ଦୋକାନୀଠାରୁ ଆରମ୍ଭକରି ବଡ଼ ବଡ଼ ଦୋକାନରେ ପଲିଥୁନ୍ ବ୍ୟବହାର ପୂର୍ବପରି ରୀତିମତ ଚାଲିଛି । ପରିତ୍ୟକ୍ତ ପଲିଥ ଥଳିଗୁଡ଼ିକ ଏଣେତେଣେ ପଡ଼ି ଉଡ଼ି ପରିବେଶକୁ ଦୂଷିତ କରୁଛି ।

ସହରରେ ଡାକବାଜି ଯନ୍ତ୍ର ବଜାଇବା ଓ ଏହା ଉପରେ ଅଙ୍କୁଶ ଲଗାଇବାପାଇଁ ସରକାରୀ କଟକଣା ପରସ୍ପର ସଲାସୁତୁରା କରିବା ଭଳି ଲାଗୁଛି । ସାରା ସହରର ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡ ବେପରୁଆ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣରେ ଥରିଉଠୁଛି । ଏପରିକି ହାଇକୋର୍ଟ ଛକ, ହସ୍‌ପିଟାଲ୍ ଅଞ୍ଚଳ, କଲେଜ ଛକ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣରୁ ବାଦ୍ ଯାଇନାହିଁ ।

ଉଠା ଦୋକାନ ଓ ବେଆଇନ ନିର୍ମାଣଦ୍ବାରା ରାସ୍ତାରେ ସହରରେ ମଶା ଓ ମାଛିଙ୍କ ଉପଦ୍ରବ ଚିନ୍ତାର କାରଣ ହୋଇଛି । ଯାତାୟାତ କରିବାରେ ଘୋର ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି। ସହରସାରା ବୁଲା କୁକୁର, ଷଣ୍ଢ ଗାଈଙ୍କର ଅବାଧ ବିଚରଣ, ରାସ୍ତା ଅବରୋଧର ଅନ୍ୟ ଏକ କାରଣ । ଏପରି ଅବସ୍ଥା ଦେଖ‌ିଲେ ସହରର କେହି ବାପ ମା’ ଥିଲା ପରି ମନେହୁଏ ନାହିଁ ।

ଆମେ ଅନେକଥର ସ୍ଥାନୀୟ କର୍‌ପୋରେଟର୍‌, ମହାନଗରପାଳିକାର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଅଧିକାରୀ ତଥା ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଶାସନିକ ଅଧିକାରୀଙ୍କୁ ଭେଟି ଏ ବିଷୟ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲୁ; କିନ୍ତୁ ଏଯାବତ୍ ଅବସ୍ଥାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିନାହିଁ ।

ଏଣୁ ଆପଣଙ୍କୁ ଆମର ବିନମ୍ର ଅନୁରୋଧ, ଆପଣ ଏ ବିଷୟରେ ତଦନ୍ତ କରି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଉଦ୍ୟମରେ ଏହି ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ଆଶୁ ସମାଧାନ ପାଇଁ ବିହିତ ପଦକ୍ଷେପ ନେବେ । ଇତି ।

କଟକ
ତା ୫.୨.୨୧

ଆପଣଙ୍କୁର ବିଶ୍ଵସ୍ଥ
ୱାର୍ଡ଼ ନମ୍ବର ୬, ୯, ୧୦ର ଅଧ୍ୟାବାସୀବୃନ୍ଦ
(୧) ଡକ୍ଟର ସରୋଜରଞ୍ଜନ ଦାସ
(୨) ଶ୍ରୀ ବିକ୍ରମକେଶରୀ ଭଞ୍ଜଦେଓ
(୩) ଶ୍ରୀ ଦାଶରଥ୍ ପାଇକରାୟ
(୪) କୁମାରୀ କୁନିଲତା ରାୟ
(୫) ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ବାହୁବଳେନ୍ଦ୍ର

୨୧ । ଘରପୋଡ଼ି ରିଲିଫ୍ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଏକ ସାମୂହିକ ଆବେଦନ ପତ୍ର ଦୈନିକ ପତ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଁ ଲେଖ ।
Answer:
ମାନନୀୟ,

ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଦୈନିକ ସମାଜ ପତ୍ରିକା, ବକ୍‌ସିବଜାର, କଟକର
ମହେ।ଦୟ – – – – – – – – – – – – – – ସମୀପେଷୁ ।

ମହାଶୟ।,
ଆମର ନମସ୍କାର ଗ୍ରହଣ କରିବେ । ଘରପୋଡ଼ି ବିପନ୍ନମାନଙ୍କପାଇଁ ସର୍ବସାଧାରଣରୁ ସାହାଯ୍ୟାର୍ଥେ ନିମ୍ନଲିଖ ଘରପୋଡ଼ି ସମ୍ବାଦଟି ଆପଣଙ୍କ ଦୈନିକ ସମାଜରେ ତୁରନ୍ତ ପ୍ରକାଶ କରିବାପାଇଁ ଆପଣଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରୁଛୁ ।

ଏହି ମର୍ମରେ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଏକ ରିଲିଫ୍ ଆବେଦନ ବିଜ୍ଞପ୍ତି ସଂଯୋଗ କରୁଛୁ ଯାହା ଆପଣଙ୍କ ପତ୍ରିକାରେ ଏକ ଆଦୃଶିଆ ସ୍ଥାନରେ ଛପାଇ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ଉପକୃତ କରିବା ହେବେ ।

ଆପଣଙ୍କର ଅନୁଗ୍ରହ ପ୍ରାର୍ଥା
ଗ୍ର।ମବାସୀବୃନ୍ଦ
ନୀଳକଣ୍ଠପୁର, ଢେଙ୍କାନାଳ

ତା ୧୯.୦୨.୨୧

ରିଲିଫ୍ ସାହାଯ୍ୟ କାମନା

ମହାଶୟ/ମହାଶୟା, ଆମ୍ଭେ ନୀଳକଣ୍ଠପୁରର ହତଭାଗ୍ଯ ଗ୍ରାମବାସୀ ବିନୟର ସହିତ ସାହାଯ୍ୟ କାମନା କରି ଏହି ମର୍ମରେ ଅନୁରୋଧପୂର୍ବକ ଜଣାଉଛୁ ଯେ :
ଗତରାତ୍ରରେ ନିଆଁଲାଗି ଏଠାରେ ଦୁଇଶ’ ଚାଳଘର ପୋଡ଼ି ଭସ୍ମସାତ୍‌ ହୋଇଯାଇଛି । ଲୋକମାନଙ୍କର ସମସ୍ତ ଧନସମ୍ପତ୍ତି, ଧାନ ଅମାର, ଗୃହପାଳିତ ଗୋରୁ, ଛେଳି ଓ ମେଣ୍ଢା ସବୁ ପୋଡ଼ି ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯାଇଛି । ଲୋକମାନେ ଘର ଅବସ୍ଥାରେ ପଡ଼ିଛନ୍ତି । ଘରପୋଡ଼ି ଯାଇଥିବା ଲୋକମାନେ ଏବେ ବାହାରେ ଗଛମୂଳେ ପଡ଼ିରହିଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ଦେହରେ ପିନ୍ଧିଥିବା ଲୁଗା ବ୍ୟତୀତ ସେମାନଙ୍କର ଆଉ କିଛି ନାହିଁ । ଦରପୋଡ଼ା ଲୋକମାନଙ୍କୁ କେତେଖଣ୍ଡି କଦଳୀପତ୍ର ଉପରେ ଶୁଆଇ ଦିଆଯାଇଛି । ଏହି ଆହତମାନଙ୍କର ଅବସ୍ଥା ଉଦ୍‌ବେଗଜନକ । ଏହି ଘରପୋଡ଼ିରେ ପ୍ରାୟ ଦୁଇଲକ୍ଷ ଟଙ୍କାର ସମ୍ପତ୍ତି ନଷ୍ଟ ହୋଇଛି । ଘରପୋଡ଼ିଯାଇଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କର ଖାଇବା ପିଇବାକୁ କିଛି ନାହିଁ । ସେମାନେ ଉପାସ ଭୋକରେ ପଡ଼ି ପାଇବାର ଆଶା ରଖୁଛୁ ।

ଗ୍ର।ମବାସୀବୃନ୍ଦ
ନୀଳକଣ୍ଠପୁର, ଢେଙ୍କାନାଳ

୨୨ । ତୁମ କଲେଜର ବାର୍ଷିକ ଉତ୍ସବରେ ଯୋଗଦେବାପାଇଁ ଜଣେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ପତ୍ର ଲେଖ ।
Answer:
ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନ।ଥ ମହ।ବିଦ୍ୟାଳୟ
ନୂଆପଡ଼ା ହାଟ, ଜଗତ୍‌ସିଂହପୁର ।
ପତ୍ରାଙ୍କ – ୨୧୦

ଦୂରଭାଷ – ୦୬୭୨୪୨୨୨୦୦୦
ତାରିଖ – ୧୯.୦୨,୨୧

ପ୍ରେରକ – ମାଧବାନନ୍ଦ ନାୟକ
ସଭାପତି, ଛାତ୍ର ସଂସଦ, ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ

ପ୍ରାପ୍ତି – ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଶାନ୍ତନୁକୁମାର ଆଚାର୍ଯ୍ୟ
ପ୍ରଖ୍ୟାତ କଥାଶିଳ୍ପୀ, ସହିଦନଗର, ଭୁବନେଶ୍ଵର, ମହୋଦୟ

ବିଷୟ – ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ବାର୍ଷିକ ଉତ୍ସବରେ ମୁଖ୍ୟ ଅତିଥି ଭାବରେ ଯୋଗଦେବାପାଇଁ ଅନୁରୋଧ ପତ୍ର ।
ମହାଶୟ।,
ନମସ୍କାର । ଆପଣଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ଜଣାଇବାକୁ ଯାଇ ଆମେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆନନ୍ଦ ଓ ସୌଭାଗ୍ୟ ମନେକରି ଅନୁରୋଧପୂର୍ବକ ଲେଖୁଅଛି ଯେ, ଆମ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ତାହାର ରୌପ୍ୟଜୟନ୍ତୀ ତଥା ୨୫ ତମ ବାର୍ଷିକ ଉତ୍ସବ ଆସନ୍ତା ୨୮.୦୩.୧୯.ରିଖ ସନ୍ଧ୍ୟା ୬ ଘଟିକା ସମୟରେ ପାଳନ କରିବାକୁ ଯାଉଛି । ଏହି ଶୁଭ ଅବକାଶରେ ମୁଖ୍ୟବକ୍ତା ଭାବରେ ଯୋଗଦେବାକୁ ବିଶିଷ୍ଟ ସାହିତ୍ୟିକ ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ମହାପାତ୍ର ନୀଳମଣି ସାହୁ ସାଦର ସମ୍ମତି ଜଣାଇଛନ୍ତି । ଆମ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟର ଅନ୍ୟତମ ଗୌରବୋଦ୍ଦୀପକ ସାଧକ ଭାବରେ ଆପଣଙ୍କୁ ମାନ୍ୟତା ଜଣାଇ ଆମ୍ଭେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବରେ ଏହି ଉତ୍ସବରେ ମୁଖ୍ୟ ଅତିଥିଭାବରେ ଯୋଗଦେବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରୁଅଛୁ । ଆଶା, ଆପଣ ଆମର ଅଭିଳାଷକୁ ସାଦର ସମ୍ମତି ଜଣାଇ ପୂରଣ କରିବା ହେଲେ ଆମେ ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭବ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଆପଣଙ୍କ ସହୃଦୟତା ନିକଟରେ ଋଣୀ ରହିବୁ ।

ଆପଣଙ୍କର ଶୁଭ ସମ୍ମତି କାମନା କରୁଛୁ।

ତାରିଖ – ୧୯.୨.୨୧
ସ୍ଥାନ – ନୂଆପଡ଼ା ହାଗ

ଆପଣଙ୍କର ବିଶ୍ଵସ୍ତ
(ମାଧବାନନ୍ଦ ନାୟକ)
ଛ। ତ୍ର ସଂସଦ ମୋହର

୨୩ । ତୁମ ଭଉଣୀର ବିଭାଘର ଉପଲକ୍ଷେ ତିନିଦିନ ଛୁଟିପାଇଁ ନିବେଦନ କରି ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କୁ ଦରଖାସ୍ତ ଲେଖ ।
ମାନନୀୟ,
ଶ୍ରୀଯୁକ୍ତ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ, ଦୀନବନ୍ଧୁ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ସୁନ୍ଦରଗଡ଼
ମହେ।ଦୟ – – – – – – – – – – – – – – ସମୀପେଷୁ ।
ମହାଶୟ,
ନିବେଦନ ଏହିକି ମୁଁ କୁମାରୀ ମନୀଷା ବିଶ୍ଵାଳ ଆପଣଙ୍କ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର +୨ କଳା ପ୍ରଥମ ବର୍ଷର ଜଣେ ଛାତ୍ରୀ ଅଟେ । ମୋର ଭଉଣୀ କୁମାରୀ ମଞ୍ଜୁଷାଙ୍କର ଆସନ୍ତା ନଭେମ୍ବର ତା ୨୭-୦୨-୨୦୨୧ ସୋମବାର ଦିନ ଶୁଭପରିଣୟ ଉତ୍ସବ ଆଡ଼ମ୍ବର ସହକାରେ ଆମ ଘରେ ପାଳିତ ହେବ । ମୋ ବାପାଙ୍କ ଉପରେ ବାହାଘରର ସବୁ ଦାୟିତ୍ଵ । ଘରେ ଆମର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବୟସ୍କ ଲୋକ ବାପାଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ନାହାନ୍ତି । ନିମନ୍ତ୍ରଣପତ୍ର ବଣ୍ଟନ ଓ ଅତିଥୁମାନଙ୍କ ପରିଚର୍ଯ୍ୟା ନିମିତ୍ତ ମୁଁ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ତା ୨୬-୦୨-୨୦୨୧ ରୁ ୨୮-୦୨-୨୦୨୧ ଯାଏ ଅନୁପସ୍ଥିତ ରହିବି ।

ତେଣୁ, ବିନୀତ ପ୍ରାର୍ଥନା କରେ କି ଆପଣ ସଦୟହୃଦୟ ହୋଇ ମୋତେ ଉପରୋକ୍ତ ତିନି ଦିନ ନିମନ୍ତେ ଛୁଟି ପ୍ରଦାନ କଲେ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କ ନିକଟରେ ଚିରଋଣୀ ହୋଇ ରହିବି ।

ଦୀନବନ୍ଧୁ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ
ଡେଙ୍ଗିଭାଡ଼ି
ସୁନ୍ଦରଗଡ଼
ତା ୨୪-୦୨-୨୦୨୧

। ଇତି ।
ଆପଣଙ୍କର ଆଜ୍ଞାଧୀନା ଛାତ୍ରୀ
କୁମାରୀ ମନୀଷା ବିଶ୍ବାଳ
+୨ ପ୍ରଥମ ବର୍ଷ କଳା
ରୋଲ୍ ନଂ – ୧୦

୨୪ । ଚିଲିକା ହ୍ରଦକୁ ପ୍ରଦୂଷଣମୁକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାକୁ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ
ନିମନ୍ତେ ସଂପାଦକଙ୍କୁ ପତ୍ର ଲେଖ ।
Answer:
ତା. ୧୩.୨.୨୧

ଶୀର୍ଷକ – ଛବିଳ ଚିଲିକା କେବେ ପ୍ରଦୂଷଣମୁକ୍ତ ହେବ ?
ସଂପାଦକ, ଦୈନିକ ଧରିତ୍ରୀ
ଶିଳ୍ପାଞ୍ଚଳ, ରସୁଲଗଡ଼, ଭୁବନେଶ୍ଵର
ମହାଶୟ।,
ଏହି ସପ୍ତାହ ୦୭-୦୨-୨୧ ରୁ ୧୪-୦୨-୨୧ ମଧ୍ୟରେ ୩ଥର ଆପଣଙ୍କ ଦୈନିକ ପତ୍ରିକାରୁ ପଢ଼ିବାକୁ ପାଇଲି ଯେ ଚିଲିକାର ପରିବେଶ ଦୁର୍ଗନ୍ଧ, ଚିଲିକା କାନ୍ଦୁଛି, ଚିଲିକା ୧୦୦ ବର୍ଷ ପରେ କାଦୁଅ ଯୋଡ଼ଟିଏ ହୋଇଯିବ ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ବାଦ ପାଇବାକୁ ପାଇଲୁ । ମତ୍ସ୍ୟଜୀବୀ, ମାଛଚାଷକୁ ନେଇ ରାଜନୀତି, ମାଛଧରାକୁ ନେଇ ସଂଘର୍ଷ, ହତ୍ୟା ସହିତ ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀ ଚିଲିକା କୂଳରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କଦ୍ଵାରା ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରସଙ୍ଗ ଆପଣଙ୍କ ପତ୍ରିକା ସହିତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପତ୍ରିକାର ପୃଷ୍ଠାମଣ୍ଡନ କରିଆସୁଛି । ଉତ୍କଳ-କମଳା-ବିଳାସ-ଦୀର୍ଘକା ଚିଲିକାରେ ପକ୍ଷୀଶିକାରଠାରୁ ମଣିଷ ଶିକାର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଘଟଣା, ପ୍ରଦୂଷିତ ହ୍ରଦକୂଳଠାରୁ ପ୍ରଦୂଷିତ ରାଜନୀତି ଏହି ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳକୁ କଳୁଷିତ ଓ ଅମାନବିକ କରିତୋଳୁଛି । ଆଗନ୍ତୁକ ଅତିଥ୍ ପକ୍ଷୀମାନଙ୍କ ମୃତ ଶବ ଉପରେ ଚିଲିକାର ନଳବନ, ଚଢ଼େଇହଗା ପାହାଡ଼ ତା’ର ଶୋଭାକୁ ଦୁଃଖଦ ଅଶୁ ଚିତ୍ର କରିବସୁଛି ।

ସାରା ଜଗତରେ ଯେଉଁ ଚିଲିକାର ଦୃଶ୍ୟ ଉତ୍କଳକୁ ଛବିଳ ଉତ୍କଳରେ ପରିଚିତି ଦେଇଥିଲା ତା’ର ବାୟୁ, ଜଳ, ସ୍ଥଳ, ଲୋକସ୍ୱଭାବ, ଶବ୍ଦ ଆଦି ବିବିଧ ଦିଗରୁ ପ୍ରଦୂଷିତ । ପଚାମାଛ, ସାମୁଦ୍ରିକ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ପଚାଶରୀର, ଖୋଳପା, ଚିଲିକା ଉପକଣ୍ଠର ବାସିନ୍ଦା ଓ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ପଚମାନ ବସ୍ତୁକୁ ଚିଲିକା ଶୋଭା ପରିବର୍ତ୍ତେ କୋଳରେ ଧାରଣ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହେଉଛି । ଚିଲିକାର ଉପକଣ୍ଠ ଓ ତା’ର ନୀଳ ଜଳରାଶିକୁ ଦେଖ‌ିଲେ ମନେହେବ ଚିଲିକା ସୁନ୍ଦରୀ ପ୍ରତିଦିନ ସରକାରୀ, ବେସରକାରୀ, ରାଜନୀତି ଓ ସାଧାରଣ ଜନତାର ସବୁ କଳୁଷିତ ଆଚରଣକୁ ଧରି ଜୀର୍ଘଶୀର୍ଣ୍ଣ ଓ ରୂପହୀନ ହୋଇଉଠୁଛି । ଚିଲିକାର ଚାରୁଚିତ୍ରପଟ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନଙ୍କୁ ଅରୁଚିକର ବୋଧହେଉଛି । ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ସ୍ଥାନୀୟ ଯୁବ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଓ ବାଲୁଗାଁ କଲେଜର ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନେ ବାରମ୍ବାର ଆନ୍ଦୋଳନ କରିବା ସତ୍ତ୍ବେ ସରକାରୀ ଉଚ୍ଚ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ଉଦାସୀନ ରହୁଛନ୍ତି । ଚିଲିକାର ବିଶାଳ ଗଭୀର ବକ୍ଷ ଆଜି କ୍ରମଶଃ ପୋତି ହୋଇପଡୁଛି । ଇତିହାସର ମୂକସାକ୍ଷୀ ଚିଲିକା ନିଜେ ଇତିହାସ ହୋଇଯିବାକୁ ବସିଛି ।

ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଚିଲିକାକୁ ବିଶ୍ବର ଅଫୁରନ୍ତ ଶୋଭାର ଭଣ୍ଡାର କରି ରଖୁବାକୁ ସରକାରୀ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ଓ ବେସରକାରୀ ସଚେତନତା ତଥା ଉଦ୍ୟମ ଏକାନ୍ତ ଜରୁରୀ ହୋଇପଡ଼ିଛି ।

ନନ୍ଦଳା
ଚିଲିକା ଉପଖଣ୍ଡ, ଖୋର୍ଦ୍ଧା

ଆପଣଙ୍କର ବିଶ୍ଵସ୍ତ
ନଗବର ମାନେସିଂହ

୨୫ । ଅର୍ଥନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଓଡ଼ିଶାକୁ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପାହ୍ୟା ରାଜ୍ୟ ଦେବାପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରି ସଂପାଦକଙ୍କୁ ଏକ ପତ୍ର ଲେଖ ।
Answer:
ତା. ୧୯.୦୨.୨୧

ଶିରୋନାମା – ଓଡ଼ିଶାକୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ରାଜ୍ୟ ପାହ୍ୟା ଦେବାକୁ ଦାବି ।
ସଂପାଦକ, ଦୈନିକ ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର
କଟକ – ୨
ମହାଶୟ,
ଆପଣଙ୍କ ଦୈନିକ ପତ୍ରିକା ମାଧ୍ୟମରେ ଆମ୍ଭେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଶୁଭଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିବାକୁ ଯାଇ ଓଡ଼ିଶାକୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ରାଜ୍ୟ ପାହ୍ୟ ଦେବାକୁ ସଦୟ ବିଚାରପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କରୁଛୁ ।

ଏହି ମର୍ମରେ ଆମର ଲିଖ୍ ଅନୁରୋଧ ଏହିକି ଯେ ଓଡ଼ିଶା ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ, ବନ୍ୟ ସମ୍ପଦ ଓ ସାମୁଦ୍ରିକ ସମ୍ପଦର କ୍ଷେତ୍ର ହୋଇ ମଧ୍ୟ ସଂପ୍ରତି ବାରମ୍ବାର ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା, ମରୁଡ଼ି ଭଳି ଦୈବୀ ଦୁର୍ବିପାକର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇ କ୍ରମଶଃ ଦରିଦ୍ର ହୋଇପଡୁଛି । ଏ ରାଜ୍ୟର ସମ୍ପଦ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଅଧୀନ ହୋଇ ବିଦେଶକୁ ରପ୍ତାନୀ କରାଯାଉଛି । ମାତ୍ର ରପ୍ତାନୀ ଲାଭାଂଶ ମାତ୍ର ୧୦% ଓଡ଼ିଶାର ଦରିଦ୍ର ଜନସାଧାରଣ ପାଉଛନ୍ତି । ୧୯୯୯ ବାତ୍ୟା ପରେ ଓଡ଼ିଶାର ଆର୍ଥିକ କ୍ଷୟକ୍ଷତିକୁ ଦେଖ୍ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଏହାକୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଆର୍ଥିକ ଅନୁଦାନର ରାଜ୍ୟ ପାହ୍ୟା ଦେବାକୁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇଥିଲେ । ମାତ୍ର ୧୯ବର୍ଷ ବିତିଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାର ସାଧାରଣ ଜନତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଏହି କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଅନୁକମ୍ପା ସ୍ଵପ୍ନ ହୋଇଯାଇଛି ।

ପିଲା ବିକ୍ରି, କନ୍ୟା ସନ୍ତାନ ବିକ୍ରି, ନାରୀ ଚାଲାଣ, ଦାଦନ ଶ୍ରମିକପାଇଁ ଭିଟାମାଟି ଛାଡ଼ିବା, ଖାଦ୍ୟ ଅଭାବରେ ଆତ୍ମହତ୍ୟା, ସମୂହ ଆତ୍ମଝାସ, ଆମ୍ବ ଟାକୁଆକୁ ଖାଦ୍ୟରୂପେ ଗ୍ରହଣ – ଏପ୍ରକାର ଦୁଃଖଦ ଅନୁଭବ ଓଡ଼ିଶାବାସୀଙ୍କର ରହିଛି । ମୁଣ୍ଡପିଛା ଖର୍ଜ ତୁଳନାରେ ଓଡ଼ିଶାର ଆୟ ୬୦ରୁ ୭୦ ଭାଗ କମ୍ । ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ୧୦ ଟଙ୍କା ହୋଇଥିବା ବେଳେ ବଞ୍ଚିବାପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ଏଠି ୨୦ ଟଙ୍କା ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଛି ।

ଅପରପକ୍ଷରେ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ ବ୍ୟୟ ୬୦-୪୦ ଥ‌ିବା କେତେକ ରାଜ୍ୟ ଆର୍ଥିକ ଅନୁଦାନ ପାଇଚାଲିଛନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶାର ସାଂସଦମାନେ ୧୯୯୯ ବାତ୍ୟା, ୨୦୦୦ ବନ୍ୟା, ୨୦୦୩ ବନ୍ୟା ଓ ମରୁଡ଼ି ସମୟରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଅନୁଦାନ ଦାବି କରିଥିଲେ । ଓଡ଼ିଶାକୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରଭାବରେ ବିଚାର କରି ଦୈବୀ ତାଡ଼ନାରେ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମନରେ ଆତ୍ମଭରସା ବୃଦ୍ଧି କରିବାପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ଏହି ଐତିହ୍ୟସଂପନ୍ନ ରାଜ୍ୟକୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପାହ୍ୟା ଦେବା ଉଚିତ । ସଂପ୍ରତି ଆମେ ୨୦ଟି କଲେଜର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ମିଳିତ ପ୍ରତିବାଦ କରି କେନ୍ଦ୍ର ବୈମାତୃକ ଅର୍ଥନୀତିର ନିନ୍ଦା କରାଯାଇଥିଲା ।

ଏହି ମର୍ମରେ ଆପଣଙ୍କ ପତ୍ରିକା ମାଧମରେ ଓଡ଼ିଶାକୁ ସ୍ଵ।ଭିମାନ ସୂଚକ ଅର୍ଥାନୁଦାନମୂଳକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ରାଜ୍ୟ ପାହ୍ୟାଉ।ବରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଘୋଷଣା ପାଇଁ ଜନସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ଉଗ୍ର ଆହ୍ବାନ ଦିଆଯାଉଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଓଡ଼ିଆ ଏହି ମର୍ମରେ ସମ୍ପାଦକଙ୍କୁ ଓ ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ଦାୟବଦ୍ଧତାକୁ ନିଜେ ସମ୍ପାଦନ କରିବା ମର୍ମରେ ପତ୍ର ଲେଖ୍ ଜନଜାଗୃତି ନିର୍ମାଣ କରିବା ଉଚିତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜନୀତିକ ଦଳ ଭେଦଶୂନ୍ୟ ହୋଇ ଏଥନିମନ୍ତେ ମିଳିତ ଦାବି ଉପସ୍ଥାପନା କରିବା ଉଚିତ ।

ଆପଣଙ୍କର ବିଶ୍ଵସ୍ତ
ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀବୃନ୍ଦ
ସୁଦାମ ନଗର କଲେଜ
ଢେଙ୍କ।ନାଳ

୨୬ । ବର୍ଷିତ ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ କୃଷି ଉତ୍ପାଦନର ହ୍ରାସକୁ ନେଇ ଏକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ପତ୍ର ସଂପାଦକଙ୍କୁ ଲେଖ ।
Answer:
ତା. ୧୯.୨.୨୧

ଶିରୋନାମା – ବଦ୍ଧିତ ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ ନିଷ୍ଫଳାଭୂମି
ସଂପାଦକ, ଧରିତ୍ରୀ
ଶିଳ୍ପ।ଞ୍ଚଳ ଏରିୟା ର ସୁଲଗଡ଼ ଭୁବନେଶ୍ଵର
ମହାଶୟ,
ଭାରତବର୍ଷରେ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଘନ ଘନ ବୃଦ୍ଧି ଆଜି ଖାଦ୍ୟାଭାବକୁ ସ୍ବାଗତ କରିଛି । ବାସଭୂମି ପାଇଁ କୃଷିଭୂମିକୁ କ୍ରମେ ବର୍ଷିତ ଜନସମାଜ କବଳିତ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିଛି । ଏହା ଫଳରେ ଭୂମିର ଆୟତନରେ ସିନା ସଂକୋଚନ ଘଟୁନାହିଁ; କିନ୍ତୁ କୃଷି ଉପଯୋଗୀ ଭୂମି ଉପରେ ଗଢ଼ିଉଠୁଛି ସୁରମ୍ୟ ପ୍ରାସାଦ, ପ୍ରଗତିକାମୀ ଶିଳ୍ପାଞ୍ଚଳ । ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧିର ସମାନୁପାତିକ ହାରରେ କୃଷି ଉତ୍ପାଦନ ହାର ହ୍ରାସ ପାଇବାକୁ ଲାଗିଛି । କୃଷି ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି କରାଇବାପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ ଜାରି ରହିଥ‌ିବା ସତ୍ତ୍ବେ ବସୁନ୍ଧରା କିନ୍ତୁ ବନ୍ଧ୍ୟା ହୋଇଗଲାଣି । ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରୟୋଗ ଫଳରେ ବସୁମତୀର ଉତ୍ପାଦିକା ଶକ୍ତି ହ୍ରାସ ପାଉଛି । ବଦ୍ଧିତ ଜନସଂଖ୍ୟାକୁ ବନ୍ଧ୍ୟା-ବସୁନ୍ଧରାର ଅଭିମାନ ଆଜି ମନୁଷ୍ୟର ଗଭୀର ଚିନ୍ତାର କାରଣ ହୋଇପଡ଼ିଛି ।

ସଂପ୍ରତି କୃଷି ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ମତ ଦେଲେଣି ଭୁବନେଶ୍ଵରର ବାସିନ୍ଦା ଆଗାମୀ ୨୦ ବର୍ଷ ପରେ ଏ ମାଟିର ପାଣି, ପବନ, ଖାଦ୍ୟ ଖାଇ ଓ ଗ୍ରହଣକରି ଶାରୀରିକଭାବରେ ଗେଡ଼ା ଓ ପଙ୍ଗୁ ହୋଇଯିବେ । କାରଣ ଭୂମିଜଳ ଓ ମୃତ୍ତିକା କ୍ରମଶଃ ବିଷାକ୍ତ ହୋଇଉଠୁଛି । ଏହା ବିଶ୍ଵର ଯେକୌଣସି ବଦ୍ଧିତ ଜନସଂଖ୍ୟା ସହରର ସଙ୍କଟ ମଧ୍ୟ । ନଦୀମାନେ ବି ପୋତିହୋଇପଡ଼ି ତୃଷାର୍ଥ ହୋଇଉଠିଲେଣି । ପାହାଡ଼ମାନେ ଭାଙ୍ଗିପଡ଼ିଲେଣି । ରାସ୍ତା ମରଣ ଯନ୍ତା ପାଲଟିଛି । ସବୁଠାରେ ବାଷଜନିତ ପ୍ରଦୂଷିତ । ଭୂମି ବିଷମୟ । କେବଳ ପୋକ ସାଲୁବାଲୁ ମଣିଷ ।

ଏପରି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧିକୁ ସଙ୍କୁଚିତ କରି କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ଭୂମିଜଳ ଓ ପରିବେଶର ସୁରକ୍ଷିତ ପ୍ରବାହ ପାଇଁ ବେଳ ଥାଉଁ ଥାଉଁ ବନ୍ଧ ନ ବାନ୍ଧିଲେ ନିଷ୍ଫଳା ଭୂମି ଉପରେ ମଣିଷହିଁ ଆଗାମୀ ଦିନରେ ସଙ୍କଟରେ ପଡ଼ି ମଣିଷ ମାଂସ ଖାଇବ । ଏଥପ୍ରତି ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ଓ ସରକାର ଚିନ୍ତା ପ୍ରକଟ ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କରୁଛୁ ।

ଉତ୍ତରାଛକ, ଧଉଳି                                                      ଆପଣଙ୍କର ବିଶ୍ଵସ୍ତ
ଭୁବନେଶ୍ଵର                                                              ମାନବେନ୍ଦ୍ର କର

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Logic Solutions Unit 2 ତର୍କବାକ୍ୟ Objective Questions

CHSE Odisha Class 11 Logic Unit 2 Objective Questions in Odia Medium

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ତରଭିଭିକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଶ୍ରେଣୀକରଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ କେତେ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(କ) ୪
(ଖ) ୫
(ଗ) ୬
(ଘ) ୭
Answer:
(ଗ) ୬

୨। ଗଠନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟମାନଙ୍କୁ କେଉଁଭାବେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(କ) ସରଳ ଓ ଯୌଗିକ
(ଖ) ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକ
(ଗ) ସାପେକ୍ଷ ଓ ନିରପେକ୍ଷ
(ଘ) ଉପରୋକ୍ତ ଉତ୍ତର ମଧ୍ଯରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକଟି ଠିକ୍ ଅଟେ
Answer:
(କ) ସରଳ ଓ ଯୌଗିକ

୩। ଗୋଟିଏ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ଗୋଟିଏ ବିଧେୟର ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ଯୌଗିକ
(ଖ) କଟିଳ
(ଗ) ସରଳ
(ଘ) ସାପେକ୍ଷ
Answer:
(ଗ) ସରଳ

୪। ଏକାଧିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ଗୋଟିଏ ବିଧେୟର ଅଥବା ଗୋଟିଏ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ଏକାଧ୍ଵ ବିଧେୟର ଅଥବା ଏକାତ୍ମକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ଏକାଧ୍ଵକ ବିଧେୟର ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ କହନ୍ତି ?
(କ) ସରଳ
(ଖ) ଯୌଗିକ
(ଗ) ଜଟିଳ
(ଘ) ନିରପେକ୍ଷ
Answer:
(ଖ) ଯୌଗିକ

୫। ଗୁଣଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟମାନଙ୍କୁ କେଉଁ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(କ) ସରଳ ଓ ଯୌଗିକ
(ଖ) ସାମାନ୍ୟ ଓ ବିଶେଷ
(ଗ) ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକ
(ଘ) ସାପେକ୍ଷ ଓ ନିରପେକ୍ଷ
Answer:
(ଗ) ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକ

୬। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଧେୟକୁ ସ୍ୱୀକାର କରାଯାଏ, ତାହାକୁ କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସଦର୍ଥକ
(ଖ) ନଞର୍ଥକ
(ଗ) ସାମାନ୍ଯ
(ଘ) ବିଶେଷ
Answer:
(କ) ସଦର୍ଥକ

୭। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଧେୟକୁ ଅସ୍ଵୀକାର କରାଯାଏ, ତାହାକୁ କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ନଞର୍ଥକ
(ଖ) ସାମାନ୍ଯ
(ଗ) ବିଶେଷ
(ଘ) ସଦର୍ଥକ
Answer:
(କ) ନଞ୍ଜର୍ଥକ

୮। ପରିମାଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ କେଉଁ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(କ) ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକ
(ଖ) ସାମାନ୍ୟ ଓ ବିଶେଷ
(ଗ) ସାପେକ୍ଷ ଓ ନିରପେକ୍ଷ
(ଘ) ଶବ୍ଦପରକ ଓ ବସ୍ତୁପରକ
Answer:
(ଖ) ସାମାନ୍ୟ ଓ ବିଶେଷ

୯। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦର ସମଗ୍ର ବାତ୍ୟାର୍ଥ ସହିତ ବିଧେୟ ପଦର ସମ୍ବନ୍ଧବ୍ୟକ୍ତ କରେ, ତାହାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସାମାନ୍ଯ
(ଖ) ବିଶେଷ
(ଗ) ସଦର୍ଥକ
(ଘ) ନଞର୍ଥକ
Answer:
(କ) ସାମାନ୍ଯ

୧୦। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦର ବାତ୍ୟାର୍ଥର ଗୋଟିଏ ଅଂଶସହିତ ବିଧେୟ ପଦର ସମ୍ବନ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ତାହାକୁ କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସଦର୍ଥକ
(ଖ) ନଞର୍ଥକ
(ଗ) ବିଶେଷ
(ଘ) ସାମାନ୍ଯ
Answer:
(ଗ) ବିଶେଷ

୧୧। ସମ୍ବନ୍ଧ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ କେଉଁ କେଉଁ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(କ) ସାମାନ୍ୟ ଓ ବିଶେଷ
(ଖ) ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକ
(ଗ) ନିରପେକ୍ଷ ଓ ସାପେକ୍ଷ
(ଘ) ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ ।
Answer:
(ଗ) ନିରପେକ୍ଷ ଓ ସାପେକ୍ଷ

୧୨। ସାପେକ୍ଷ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ କେଉଁ କେଉଁ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(କ) ସାମାନ୍ୟ ଓ ବିଶେଷ
(ଖ) ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକ
(ଗ) ଆବଶ୍ୟକ, ଘୋଷକ ଓ ସାମ୍ଭାବ୍ୟକ
(ଘ) ପ୍ରାକଳ୍ପିକ, ବୈକଳ୍ପିକ, ବିଯୋଜକ
Answer:
(ଘ) ପ୍ରାକଳ୍ପିକ, ବୈକଳ୍ପିକ, ବିଯୋଜକ

୧୩। ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟର ଦୁଇଟି ଅଂଶ ଅଛି – ସେଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ କ’ଣ ?
(କ) କର୍ତ୍ତା ଓ କର୍ମ
(ଖ) ପୂର୍ବଗ ଓ ଅନୁଗ
(ଗ) ସାମାନ୍ୟ ଓ ବିଶେଷ
(ଘ) ଉପରୋକ୍ତ ମଧ୍ଯରୁ କୌଣସିଟି ଠିକ୍ ନୁହେଁ
Answer:
(ଖ) ପୂର୍ବଗ ଓ ଅନୁଗ

୧୪। ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟମାନଙ୍କୁ କେଉଁ କେଉଁ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(କ) ଆବଶ୍ୟକ, ଘୋଷକ, ସାମ୍ଭାବ୍ୟକ
(ଖ) ଶବ୍ଦପରକ ଓ ବସ୍ତୁପରକ
(ଗ) ସାମାନ୍ୟ ଓ ବିଶେଷ
(ଘ) ସାପେକ୍ଷ ଓ ନିରପେକ୍ଷ
Answer:
(ଖ) ଶବ୍ଦପରକ ଓ ବସ୍ତୁପରକ

୧୫। ଗୁଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟର ଆକାର କ’ଣ ହେବା ଉଚିତ ?
(କ) ସଦର୍ଥକ
(ଖ) ନଞର୍ଥକ
(ଗ) ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକ
(ଘ) ଉପରୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(କ) ସଦର୍ଥକ

୧୬। ଗୁଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବୈକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟର ଆକାର କ’ଣ ହେବା ଉଚିତ ?
(କ) ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକ
(ଖ) ସଦର୍ଥକ
(ଗ) ନଞର୍ଥକ
(ଘ) ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ଠିକ୍ ଅଟେ
Answer:
(ଖ) ସଦର୍ଥକ

୧୭। ନିଶ୍ଚିତିତର ତାରତମ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ କେଉଁ କେଉଁ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(କ) ଆବଶ୍ୟକ, ଘୋଷକ, ସାମ୍ଭାବ୍ୟକ
(ଖ) ଶବ୍ଦପରକ ଓ ବସ୍ତୁପରକ
(ଗ) ବିଶ୍ଳେଷକ ଓ ସଂଶ୍ଳେଷକ
(ଘ) ସାପେକ୍ଷ ଓ ନିରପେକ୍ଷ
Answer:
(କ) ଆବଶ୍ୟକ, ଘୋଷକ, ସାମ୍ଭାବ୍ୟକ

୧୮। ବୈକଳ୍ପିକ ଓ ବିଯୋଜକ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ହୋଇପାରେ ?
(କ) ସାମାନ୍ଯ
(ଖ) ବିଶେଷ
(ଗ) ସାମାନ୍ୟ ବା ବିଶେଷ
(ଘ) ଉପରୋକ୍ତ ସବୁଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍
Answer:
(ଗ) ସାମାନ୍ୟ ବା ବିଶେଷ

୧୯। ଗୁଣ ଓ ପରିମାଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟମାନଙ୍କୁ କେତେଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(କ) ୩
(ଖ) ୪
(ଗ) ୫
(ଘ) ୬
Answer:
(ଖ) ୪

୨୦। ଯେଉଁ ବାକ୍ୟରେ ପରିମାଣ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ବ୍ୟକ୍ତ ହୋଇନଥାଏ ତାହାକୁ କେଉଁ ବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସଦର୍ଥକ
(ଖ) ନଞର୍ଥକ
(ଗ) ଅବୈୟକ୍ତିକ
(ଘ) ଅନୁକ୍ତ ପରିମାଣ
Answer:
(ଘ) ଅନୁକ୍ତ ପରିମାଣ

୨୧। କେତେକ ବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟର ପରିମାଣ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ସୂଚିତ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଅନ୍ୟ କେତେକ ବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟର ପରିମାଣ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ । ଏହିପରି ପରିମାଣ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇନଥିବା ବାକ୍ୟକୁ କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ କହନ୍ତି ?
(କ) ଅବୈୟକ୍ତିକ
(ଖ) ଅନୁକ୍ତ ପରିମାଣ
(ଗ) ନଞର୍ଥକ
(ଘ) ସଦର୍ଥକ
Answer:
(କ) ଅବୈୟକ୍ତିକ

୨୨। ‘ଆ’ ତର୍କବାକ୍ୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କ’ଣ ଅଟେ ?
(କ) ବ୍ଯାପ୍ତ
(ଖ) ଅବ୍ଯାପ୍ତ
(ଗ) ଉଭୟ ବ୍ୟାପ୍ତ ଓ ଅବ୍ୟାପ୍ତ
(ଘ) ଉଭୟ ବ୍ୟାପ୍ତ ଓ ଅବ୍ୟାପ୍ତ ନୁହେଁ
Answer:
(କ) ବ୍ଯାପ୍ତ

୨୩। ‘ଏ’ ତର୍କବାକ୍ୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟ କ’ଣ ଅଟେ ?
(କ) ବ୍ଯାପ୍ତ
(ଖ) ଅବ୍ୟାପ୍ତ
(ଗ) ଉଭୟ ବ୍ୟାପ୍ତ ଓ ଅବ୍ୟାପ୍ତ
(ଘ) ଉଭୟ ବ୍ୟାପ୍ତ
Answer:
(ଘ) ଉଭୟ ବ୍ୟାପ୍ତ

୨୪। ‘ଇ’ ତର୍କବାକ୍ୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟ କ’ଣ ଅଟେ ?
(କ) ବ୍ଯାପ୍ତ
(ଖ) ହୁଏତ ବ୍ୟାପ୍ତ ଓ ଅବ୍ୟାପ୍ତ
(ଗ) ଉଭୟ ବ୍ୟାପ୍ତ ନୁହେଁ
(ଘ) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସିଟି ଠିକ୍ ନୁହେଁ
Answer:
(ଗ) ଉଭୟ ବ୍ୟାପ୍ତ ନୁହେଁ

୨୫। ‘ଓ’ ତର୍କବାକ୍ୟର ବିଧେୟ ପଦ କ’ଣ ଅଟେ ?
(କ) ବ୍ଯାପ୍ତ
(ଖ) ଅବ୍ୟାପ୍ତ
(ଗ) ଉଭୟ ବ୍ୟାପ୍ତ
(ଘ) ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସିଟି ଠିକ୍ ନୁହେଁ
Answer:
(ଖ) ଅବ୍ଯାପ୍ତ

୨୬। ସାର୍ବିକ ତର୍କବାକ୍ୟମାନଙ୍କର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦ କ’ଣ ଅଟନ୍ତି ?
(କ) ବ୍ଯାପ୍ତ
(ଖ) ଅବ୍ଯାପ୍ତ
(ଗ) ଉଭୟ ବ୍ୟାପ୍ତ ଓ ଅବ୍ୟାପ୍ତ
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(କ) ବ୍ଯାପ୍ତ

୨୭। ନଞ୍ଜର୍ଥକ ତର୍କବାକ୍ୟମାନଙ୍କଠାରେ ବିଧେୟ ପଦ କ’ଣ ଅଟନ୍ତି ?
(କ) ଅବ୍ଯାପ୍ତ
(ଖ) ଉଭୟ ବ୍ୟାପ୍ତ ଓ ଅବ୍ୟାପ୍ତ
(ଗ) ବ୍ଯାପ୍ତ
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ଗ) ବ୍ଯାପ୍ତ

୨୮। କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟର ବିଧେୟ ପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ନୁହଁନ୍ତି ?
(କ) ସାର୍ବିକ
(ଖ) ବିଶେଷ
(ଗ) ସଦର୍ଥକ
(ଘ) ନଞର୍ଥକ
Answer:
(ଗ) ସଦର୍ଥକ

୨୯। କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟମାନଙ୍କର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ନୁହଁନ୍ତି ?
(କ) ସାର୍ବିକ
(ଖ) ବିଶେଷ
(ଗ) ସଦର୍ଥକ
(ଘ) ନଞର୍ଥକ
Answer:
(ଖ) ବିଶେଷ

୩୦। ତର୍କବାକ୍ୟମାନଙ୍କର ସପ୍ତବିଧ ସମ୍ପର୍କ କହିଲେ କେତୋଟି ସମ୍ପର୍କକୁ ବୁଝାଏ ?
(କ) ୫
(ଖ) ୬
(ଗ) ୭
(ଘ) ୮
Answer:
(ଗ) ୭

୩୧. ତର୍କବାକ୍ୟମାନଙ୍କର ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ କହିଲେ କେତୋଟି ସମ୍ପର୍କକୁ ବୁଝାଏ ?
(କ) ୪
(ଖ) ୫
(ଗ) ୬
(ଘ) ୭
Answer:
(କ) ୪

୩୨। କେତେକ ତର୍କବାକ୍ୟ ଆକାର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସରଳ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି କିନ୍ତୁ ଅର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସେମାନେ ଯୌଗିକ ଅଟନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କୁ କି ପ୍ରକାର ତର୍କ ବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସରଳ
(ଖ) ଯୌଗିକ
(ଗ) ଜଟିଳ
(ଘ) ଉପରୋକ୍ତ ମଧ୍ଯରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅକ୍ଷର ଠିକ୍ ଅଟେ ।
Answer:
(ଗ) ଜଟିଳ

୩୩। ଯେଉଁ ତର୍କ ବାକ୍ୟରେ ବିଧେୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧ କୌଣସି ସର୍ଭ ସମ୍ବଳିତ ନୁହେଁ, ତାହାକୁ କି ପ୍ରକାର ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସାପେକ୍ଷ
(ଖ) ନିରପେକ୍ଷ ତର୍କବାକ୍ୟ
(ଗ) ସଦର୍ଥକ
(ଘ) ନଞ୍ଜର୍ଥକ
Answer:
(ଖ) ନିରପେକ୍ଷ ତର୍କବାକ୍ୟ

୩୪। ଯେଉଁ ତର୍କ ବାକ୍ୟରେ ବିଧେୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧ କୌଣସି ସର୍ଭ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ, ତାହାକୁ କି ପ୍ରକାର ତର୍କ ବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସାପେକ୍ଷ
(ଖ) ନିରପେକ୍ଷ
(ଗ) ସାମାନ୍ଯ
(ଘ) ବିଶେଷ
Answer:
(କ) ସାପେକ୍ଷ ତର୍କବାକ୍ୟ

୩୫। ଯେଉଁ ସାପେକ୍ଷ ତର୍କ ବାକ୍ୟରେ ସର୍ଭେଟି ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଉଲ୍ଲିଖତ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ କି ପ୍ରକାର ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ପ୍ରାକଳ୍ପିକ
(ଖ) ବୈକଳ୍ପିକ
(ଗ) ସଦର୍ଥକ
(ଘ) ନଞ୍ଜର୍ଥକ
Answer:
(କ) ପ୍ରାକଳ୍ପିକ

୩୬। ଯେଉଁ ସାପେକ୍ଷ ତର୍କ ବାକ୍ୟରେ ସର୍ଭେଟି ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବେ ଉଲ୍ଲିଖତ ନ ହୋଇ ତର୍କବାକ୍ୟର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟରେ ନିହିତ ଥାଏ, ତାହାକୁ
(କ) ପ୍ରାକଳ୍ପିକ
(ଖ) ବୈକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟ
(ଗ) ସାମାନ୍ୟ
(ଘ) ବିଶେଷ
Answer:
(ଖ) ବୈକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୩୭। ଯେଉଁ ସାପେକ୍ଷ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଉଭୟ… ନୁହେଁ ଆକାରରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ କି ପ୍ରକାର ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ପ୍ରାକଳ୍ପିକ
(ଖ) ବୈକଳ୍ପିକ
(ଗ) ସାମାନ୍ୟ
(ଘ) ସାମାନ୍ୟ ତର୍କବାକ୍ୟ
Answer:
(ଗ) ବିଯୋଜକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୩୮। କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ବିଧେୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦର ଲକ୍ଷଣାର୍ଥ କିମ୍ବା ତାହାର କୌଣସି ଅଂଶକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ, ତାହାକୁ କି
(କ) ଶବ୍ଦ ପରକ
(ଖ) ବୈକଳ୍ପିକ
(ଗ) ପ୍ରାକଳ୍ପିକ
(ଘ) ବୈକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟ
Answer:
(କ) ଶବ୍ଦ ପରକ

୩୯। ଶବ୍ଦପରକ ତର୍କ ବାକ୍ୟର ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ଅଟେ ?
(କ) ବିଶ୍ଳେଷକ
(ଖ) ସଂଶ୍ଳେଷକ
(ଗ) ସାମାନ୍ଯ
(ଘ) ବିଶେଷ
Answer:
(କ) ବିଶ୍ଲେଷକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୪୦। ଯେଉଁ ତର୍କ ବାକ୍ୟରେ ବିଧେୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦର ଲକ୍ଷଣାର୍ଥ ବହିର୍ଭୁତ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିଷୟ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ, ତାହାକୁ କି ପ୍ରକାର ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ଶବ୍ଦପରକ
(ଖ) ବସ୍ତୁପରକ
(ଗ) ସଦର୍ଥକ
(ଘ) ନଞ୍ଜର୍ଥକ
Answer:
(ଖ) ବସ୍ତୁ ପରକ

୪୧। ବସ୍ତୁପରକ ତର୍କବାକ୍ୟର ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ଅଟେ ?
(କ) ବିଶ୍ଲେଷକ
(ଖ) ସଂଶ୍ଳେଷକ
(ଗ) ସାପେକ୍ଷ
(ଘ) ନିରପେକ୍ଷ
Answer:
(ଖ) ସଂଶ୍ଳେଷକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୪୨। ଯେଉଁ ତର୍କ ବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟର ସମ୍ବନ୍ଧ ସେମାନଙ୍କ ମୂଳ ସ୍ବଭାବ ସହିତ ଏପରି ଭାବରେ ଜଡ଼ିତ ଯେ,
(କ) ନିଶ୍ଚିତବାଚକ
(ଖ) ବିବରଣ ବାଚକ
(ଗ) ସମ୍ଭାବନା ବାଚକ
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(କ) ନିଶ୍ଚିତ ବାଚକ

୪୩। ଯେଉଁ ତର୍କ ବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ବନ୍ଧ କେବଳ ବାସ୍ତବ ଘଟଣା ଉପରେ ଆଧାରିତ, ତାହାକୁ କି ପ୍ରକାର ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ନିଶ୍ଚିତ ବାଚକ
(ଖ) ବିବରଣ ବାଚକ
(ଗ) ସମ୍ଭାବନା ବାଚକ
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer: (ଖ) ବିବରଣୀ ବାଚକ

୪୪। ଯେଉଁ ତର୍କ ବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ବନ୍ଧ କେବଳ ସମ୍ଭାବନା ଉପରେ ଆଧାରିତ ତାହାକୁ କି ପ୍ରକାର ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ନିଶ୍ଚିତ ବାଚକ
(ଖ) ବିବରଣ ବାଚକ
(ଗ) ସମ୍ଭାବନା ବାଚକ
(ଘ) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(ଗ) ସମ୍ଭାବନା ବାଚକ

୪୫। ଦୁଇଟି ତର୍କ ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ, ବିଧେୟ ଓ ଗୁଣ ସମାନ ଥାଇ କେବଳ ପରିମାଣ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଥିଲେ, ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କି ପ୍ରକାର ସମ୍ବନ୍ଧ କହନ୍ତି ?
(କ) ସଗୁଣ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଖ) ବିପରୀତ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଗ) ବିରୁଦ୍ଧ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଘ) ଉପବିରୋଧୀ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ
Answer:
(କ) ସଗୁଣ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ

୪୬। ଦୁଇଟି ସମ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଏବଂ ସମ ବିଧେୟଯୁକ୍ତ ସାମାନ୍ୟ ତର୍କ ବାକ୍ୟର ଗୁଣ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ, ସେମାନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କି ପ୍ରକାର ସମ୍ବନ୍ଧ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସଗୁଣ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଖ)ବିରୁଦ୍ଧ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଗ) ବିପରୀତ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଘ) ଉପବିରୋଧ୍ବ ସମ୍ବନ୍ଧ
Answer:
(ଗ) ବିପରୀତ ସମ୍ବନ୍ଧ

୪୭। ଦୁଇଟି ସମଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଏବଂ ସମବିଧେୟଯୁକ୍ତ ତର୍କବାକ୍ୟର ଉଭୟ ଗୁଣ ଓ ପରିମାଣ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ, ସେମାନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କି ପ୍ରକାର ସମ୍ବନ୍ଧ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସଗୁଣ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଖ) ବିରୁଦ୍ଧ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଗ) ଉପବିରୋଧ୍ବ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଘ)ବିପରୀତ ସମ୍ବନ୍ଧ
Answer:
(ଖ) ବିରୁଦ୍ଧ ସମ୍ବନ୍ଧ

୪୮। ଦୁଇଟି ସମଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଏବଂ ସମବିଧେୟଯୁକ୍ତ ବିଶେଷ ତର୍କବାକ୍ୟର ଗୁଣ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ, ସେମାନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ପ୍ରକାର ସମ୍ବନ୍ଧ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ବିଶୁଦ୍ଧ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଖ) ସଗୁଣ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଗ) ବିପରୀତ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଘ) ଉପବିରୋଧୀ ସମ୍ବନ୍ଧ
Answer:
(ଘ) ଉପବିରୋଧୀ ସମ୍ବନ୍ଧ

୪୯। ‘ଆ’ ଏବଂ ‘ଇ’ ତର୍କବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
(କ) ବିରୁଦ୍ଧ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଖ) ସଗୁଣ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଗ) ବିପରୀତ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଘ) ଉପବିରୋଧୀ ସମ୍ବନ୍ଧ
Answer:
(ଖ) ସଗୁଣ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ

୫୦। ‘ଆ’ ଏବଂ ‘ଏ’ ତର୍କବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?
(କ) ବିରୁଦ୍ଧ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଖ) ସଗୁଣ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଗ) ବିପରୀତ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଘ) ଉପବିରୋଧୀ ସମ୍ବନ୍ଧ
Answer:
(ଗ) ବିପରୀତ ସମ୍ବନ୍ଧ

୫୧। ‘ଇ’ ଏବଂ ‘ଓ’ ତର୍କବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କି ପ୍ରକାର ସମ୍ବନ୍ଧ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସଗୁଣ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଖ) ବିରୁଦ୍ଧ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଗ) ବିପରୀତ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଘ) ଉପବିରୋଧୀ ସମ୍ବନ୍ଧ
Answer:
(ଘ) ଉପବିରୋଧୀ ସମ୍ବନ୍ଧ

୫୨। ‘ଆ, ଏବଂ ଓ’, ‘ଏ’ ଏବଂ ଇ’’ ତର୍କବାକ୍ୟ ଦ୍ଵୟରେ ଥିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କି ପ୍ରକାର ସମ୍ବନ୍ଧ କୁହାଯାଏ ?
(କ) ସଗୁଣ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଖ) ବିରୁଦ୍ଧ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଗ) ବିପରୀତ ସମ୍ବନ୍ଧ
(ଘ) ବିରୁଦ୍ଧ ସମ୍ବନ୍ଧ
Answer:
(ଘ) ବିରୁଦ୍ଧ ସମ୍ବନ୍ଧ

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। ଦୁଇଟି ପଦ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ପର୍କକୁ ଭାଷାରେ ବ୍ୟକ୍ତ କଲେ, ତାହାକୁ ________________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ତର୍କବାକ୍ୟ ।

୨। ବାକ୍ୟରେ ____________________ଓ _________________ ଅବୟବ ଥାଏ ।
Answer:
(୧) ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ, (୨) ବିଧେୟ ।

୩। ତର୍କ ବାକ୍ୟରେ ____________________ ,___________________ ଓ ଥାଏ ।
Answer:
ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ, ବିଧେୟ, ସଂଯୋଜକ

୪। ଯୁକ୍ତିରେ ବ୍ୟବହୃତ ବାକ୍ୟକୁ ___________________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ତର୍କବାକ୍ୟ ।

୫। ଗଠନ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ ____________________ଓ _________________ ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ସରଳ, ଯୌଗିକ, ଜଟିଳ

୬। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ଗୋଟିଏ ବିଧେୟ ଥାଏ, ତାକୁ _________________ ତର୍କବାକ୍ୟ କହନ୍ତି ।
Answer:
ସରଳ

୭। ଯେଉଁ ତର୍କ ବାକ୍ୟରେ ଏକାଧିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦ କିମ୍ବା ଏକାଧ୍ଵ ବିଧେୟ ପଦ କିମ୍ବା ଏକାଧ୍ଵ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦ ଓ ଏକାଧ୍ଵ ବିଧେୟ ପଦ ଥାଏ, ତାହାକୁ ______________________ ତର୍କବାକ୍ୟ କହନ୍ତି ।
Answer:
ଯୌଗିକ

୮। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକ ଆକାର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସରଳ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି କିନ୍ତୁ ଅର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସେମାନେ ଯୌଗିକ ଅଟନ୍ତି, ସେ ପ୍ରକାର _____________ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଜଟିଳ

୯। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଧେୟକୁ ସ୍ଵୀକାର କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ___________________ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସର୍ଦଥକ

୧୦। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଧେୟକୁ ଅସ୍ବୀକାର କରାଯାଏ, ତାହାକୁ __________________ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ନଞ୍ଜର୍ଥକ ।

୧୧। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟପଦର ସମଗ୍ର ବାଚ୍ୟର୍ଥ ସହିତ ବିଧେୟ ପଦର ସମ୍ବନ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ, ତାହାକୁ ______________ ତର୍କବାକ୍ୟ କହନ୍ତି ।
Answer:
ସାମାନ୍ୟ

୧୨। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦର ବାତ୍ୟାର୍ଥର ଗୋଟିଏ ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଂଶ ସହିତ ବିଧେୟ ପଦର ସମ୍ବନ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ତାହାକୁ ______________________ ତର୍କବାକ୍ୟ କହନ୍ତି ।
Answer:
ବିଶେଷ

୧୩। ଗୁଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କ ____________________ଓ _________________ ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞ୍ଜର୍ଥକ

୧୪। ପରିମାଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ _____________________ ଓ ______________________ ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ସାମାନ୍ୟ ଓ ବିଶେଷ

୧୫। ସମ୍ବନ୍ଧ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କ ବାକ୍ୟକୁ ________________ ଓ ________________ ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ନିରପେକ୍ଷ ଓ ସାପେକ୍ଷ

୧୬। ସାପେକ୍ଷ ତର୍କ ବାକ୍ୟକୁ ___________________ ,_____________________ ଓ ________________ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ପ୍ରାକଳ୍ପିକ, ବୈକଳ୍ପିକ ଓ ବିଯୋଜକ

୧୭। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ବିଧେୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧ କୌଣସି ସର୍ଭ ସମ୍ବଳିତ ନୁହେଁ, ତାହାକୁ __________________ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ନିରପେକ୍ଷ

୧୮। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ବିଧେୟର ସମ୍ବନ୍ଧ ସହିତ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ କୌଣସି ସର୍ଭ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ, ତାହାକୁ ___________________ ତର୍କବାକ୍ୟ କହନ୍ତି।
Answer:
ସାପେକ୍ଷ

୧୯। ଯେଉଁ ସାପେକ୍ଷ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ସର୍ଭଟି ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଉଲ୍ଲିଖତ ତାହାକୁ _____________________ ତର୍କବାକ୍ୟ କହନ୍ତି ।
Answer:
ପ୍ରାକଳ୍ପିକ

୨୦। ସର୍ଭ ସମ୍ବଳିତ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ __________________ କହନ୍ତି ।
Answer:
ପର୍ବଗ

୨୧। ପରିଣାମ ସମ୍ବଳିତ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ ____________________ କହନ୍ତି ।
Answer:
ଅନୁଗ

୨୨। ଯେଉଁ ସାପେକ୍ଷ ତର୍କବାକ୍ୟ ଉଭୟ …. ଓ ……….. ନୁହେଁ ଆକାରରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ________________ତର୍କବାକ୍ୟ କହନ୍ତି ।
Answer:
ବୈକଳ୍ପିକ

୨୩। ଯେଉଁ ସାପେକ୍ଷ ତର୍କବାକ୍ୟ ହୁଏତ ………. କିମ୍ବା ଆକାରରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ___________________ କିମ୍ବା ଆକାରରେ ବ୍ୟକ୍ତ
Answer:
ବିଯୋଜକ

୨୪। ନିଶ୍ଚିତମାତ୍ରା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ _______________________ ,____________________ ଓ _______________ ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
ଆବଶ୍ୟକ, ଘୋଷ ଓ ସାମ୍ଭାବିକ

୨୫। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ପର୍କ କେବଳ ବାସ୍ତବ ଘଟଣା ଉପରେ ଆଧାରିତ ତାହାକୁ _________________ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଘୋଷକ

୨୬। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟ ମଧ୍ଯରେ ସମ୍ପର୍କ କେବଳ ସମ୍ଭାବନା ଉପରେ ଆଧାରିତ ତାହାକୁ _______________________ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସମ୍ଭାବନା ମୂଳକ

୨୭। ଗୁଣ ଓ ପରିମାଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ _____________________ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
Answer:
୪

୨୮। ସାମାନ୍ୟ ସମର୍ଥକ _____________________ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ ।
Answer:
ଆ

୨୯। ସାମାନ୍ୟ ନଞ୍ଜର୍ଥକ __________________________ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ ।
Answer:
ଏ

୩୦। ବିଶେଷ ସଦର୍ଥକ ______________________ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ ।
Answer:
ଇ

୩୧। ବିଶେଷ ନଞ୍ଜର୍ଥକ _____________________ ତର୍କ ବାକ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ ।
Answer:
ଓ

୩୨। ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟ __________________ ଓ ___________________ପ୍ରକାରର ଅଟେ ।
Answer:
ଶବ୍ଦପରକ ଓ ବସ୍ତୁପରକ

୩୩। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ବିଧେୟପଦ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟପଦର ସମାର୍ଥବୋଧକ ଶବ୍ଦ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ, ତାହାକୁ _______________ ତର୍କବାକ୍ୟ କହନ୍ତି ।
Answer:
ଶବ୍ଦପରକ

୩୪। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟପଦର ଅର୍ଥ ବର୍ହିଭୂତ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିଷୟ ବିଧେୟରେ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ____________ ତର୍କବାକ୍ୟ କହନ୍ତି ।
Answer:
ବସ୍ତୁପରକ

୩୫। ‘ଆ’ ତର୍କ ବାକ୍ୟର _____________________ ପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ଅଟେ ।
Answer:
ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ

୩୬। ‘ଏ’ ତର୍କବାକ୍ୟ _______________ ଓ __________________ ପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ଅଟେ ।
Answer:
ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟ

୩୭। ‘ଇ’ ତର୍କବାକ୍ୟ __________________ ଓ __________________ ପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ନୁହେଁ ।
Answer:
ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟ

୩୮। ‘ଓ’ ତର୍କବାକ୍ୟର ____________________ ପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ନୁହେଁ ।
Answer:
ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ

୩୯। ‘ଓ’ ତର୍କବାକ୍ୟର _______________ ପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ଅଟେ ।
Answer:
ବିଧେୟ

୪୦। _____________________ ତର୍କବାକ୍ୟମାନଙ୍କର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ।
Answer:
ସାମାନ୍ୟ

୪୧। ____________________ ତର୍କବାକ୍ୟ ମାନଙ୍କର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟପଦ ଅବ୍ୟାପ୍ତ ।
Answer:
ବିଶେଷ

୪୨। ________________________ ତର୍କବାକ୍ୟ ମାନଙ୍କର ବିଧେୟପଦ ଅବ୍ୟାପ୍ତ ।
Answer:
ସଦର୍ଥକ ।

୪୩। ________________________ ତର୍କବାକ୍ୟମାନଙ୍କର କେବଳ ବିଧେୟପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ।
Answer:
ନଞ୍ଜର୍ଥକ

୪୪। ସପ୍ତବିଧ ସମ୍ବନ୍ଧ __________________ ପ୍ରକାରର ଅଟେ ।
Answer:
ସାତ

୪୫। ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ତର୍କବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟ ସମାନ ଥାଇ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗୁଣଗତ ବା ପରିମାଣଗତ ବା ଉଭୟ ଗୁଣଗତ ଓ ପରିମାଣଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଥିଲେ, ତାହାକୁ _________________ କହନ୍ତି।
Answer:
ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ

୪୬। ଦୁଇଟି ତର୍କବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ, ବିଧେୟ ଓ ଗୁଣ ସମାନ ଥାଇ କେବଳ ପରିମାଣ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଥିଲେ ସେ ପ୍ରକାର ________________ ସମ୍ବନ୍ଧ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସଗୁଣ ପ୍ରତିଯୋଗ

୪୭। ଦୁଇଟି ସାମାନ୍ୟ ତର୍କବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟ ସମାନ ଥାଇ ଗୁଣଗତ ପ୍ରଭେଦ ଥିଲେ ସେମାନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ _________________ ସମ୍ବନ୍ଧ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବିପରୀତ

୪୮। ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟ ସମାନ ଥାଇ ଦୁଇଟି ବିଶେଷ ତର୍କବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଗୁଣଗତ ପ୍ରଭେଦ ଥିଲେ ସେମାନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ _________________ ସମ୍ବନ୍ଧ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଉପବିରୋଧୀ

୪୯। ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟ ସମାନ ଥାଇ ଦୁଇଟି ତର୍କବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଉଭୟ ଗୁଣଗତ ଓ ପରିମାଣଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଥିଲେ ସେମାନଙ୍କ _______________ ସମ୍ବନ୍ଧ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବିଶୁଦ୍ଧ

୫୦। ଆଇ, ଏବଂ ଏ–ଓ ତର୍କବାକ୍ୟଦ୍ୱୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ______________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସଗୁଣ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ

୫୧। ‘ଆ—ଏ’ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ _________________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବିପରୀତ

୫୨। ‘ଇ—ଓ’ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ________________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଉପ ବିରୋଧ୍

୫୩। ‘ଆଓ’, ‘ଏ−ଇ’ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ___________________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବିରୁଦ୍ଧ

C. ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

୧। ଗୋଟିଏ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ଗୋଟିଏ ବିଧେୟର ସମ୍ବନ୍ଧଦ୍ୱାରା କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ?
Answer:
ସରଳ ବା ମୌଳିକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୨। ଏକାଧ‌ିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ଗୋଟିଏ ବିଧେୟର ଅଥବା ଗୋଟିଏ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ଏକାଧ୍ଵ ବିଧେୟର ସମ୍ବନ୍ଧଦ୍ୱାରା କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ ଗଠିତ ହୁଏ ?
Answer:
ଯୌଗିକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୩। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଧେୟକୁ ସ୍ଵୀକାର କରାଯାଏ ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସଦର୍ଥକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୪। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଧେୟକୁ ଅସ୍ଵୀକାର କରାଯାଏ ତାକୁ କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ନଞର୍ଥକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୫। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟର ବିଧେୟଟି ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟାର୍ଥକ ଅସୀମ ସ୍ବଭାବର ହୋଇଥାଏ ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଅସୀମ ତର୍କବାକ୍ୟ

୬। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦର ସମଗ୍ର ବାତ୍ୟାର୍ଥ ସହିତ ବିଧେୟ ପଦର ସମ୍ବନ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସାର୍ବିକ ବା ସାମାନ୍ୟ ତର୍କବାକ୍ୟ

୭। ଯେତେବେଳେ ସାମାନ୍ୟ ତର୍କବାକ୍ୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ବ୍ୟାପକ ହୁଏ ତାକୁ କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବ୍ୟ।ପକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୮। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦର ବାତ୍ୟାର୍ଥର ଗୋଟିଏ ଅଂଶ ସହିତ ବିଧେୟ ପଦର ସମ୍ବନ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ,
Answer:
ଆଂଶିକ ବା ବିଶେଷ ତର୍କବାକ୍ୟ

୯। ଯେତେବେଳେ ପଦର ସମଗ୍ର ବାତ୍ୟାର୍ଥ ଗୃହୀତ ହୋଇନଥିଲେ ଯେଉଁ ବାକ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଅଧ୍ୟାପକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୧୦। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ବିଧେୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧ କୌଣସି ସର୍ଭ ସମ୍ବଳିତ ନୁହେଁ ତାକୁ କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ନିରପେକ୍ଷ ତର୍କବାକ୍ୟ

୧୧। ଯେଉଁ ସାପେକ୍ଷ ତର୍କବାକ୍ୟ ଯଦି……….. ତେବେ ଦ୍ବାରା ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୧୨। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ବିଧେୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧ କୌଣସି ସର୍ଭ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ତାକୁ କେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସାପେକ୍ଷ ବା ସର୍ଭେକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୧୩। ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟର ସର୍ଭସମ୍ବଳିତ ଅଂଶର ନାମ କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
ପୂର୍ବଗ

୧୪। ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟର ପରିମାଣ ସମ୍ବଳିତ ଅଂଶର ନାମ କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
ଅନୁଗ

୧୫। ଯେଉଁ ତର୍କ ବଚନରେ ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ ‘କିମ୍ବା’ ଶବ୍ଦଦ୍ବାରା ପ୍ରକାଶିତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଉଭୟ ବିକଳ୍ପକୁ ଏକା ସାଙ୍ଗରେ ଘଟିବାର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଇ ନପାରେ । ଏପ୍ରକାର ତର୍କବଚନକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବୈକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୧୬। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ ‘କିମ୍ବା’ ଶବ୍ଦଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଗୋଟିଏ ବିକଳ୍ପକୁ ଅସ୍ବୀକାର କଲେ ଅନ୍ୟକୁ ସ୍ଵୀକାର କରି ହୁଏ ଏବଂ ଗୋଟିକୁ ସ୍ଵୀକାର କଲେ ଅନ୍ୟକୁ ଅସ୍ବୀକାର କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ସେପ୍ରକାର ତର୍କବାକ୍ୟକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବିଯୋଜକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୧୭। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ବିଧେୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦର ଲକ୍ଷଣାର୍ଥ କିମ୍ବା ତାହାର କୌଣସି ଅଂଶକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରିବାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଶବ୍ଦପରକ ବା ପ୍ରାତିଶାବ୍ଦିକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୧୮। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ବିଧେୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦର ଲକ୍ଷଣାର୍ଥ ବହିର୍ଭୂତ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବିଷୟ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ, ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବସ୍ତୁପରକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୧୯। ଯଦି ଗୋଟିଏ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ବିଧେୟର ସମ୍ବନ୍ଧ ସେମାନଙ୍କର ସ୍ବଳ୍ପ ସ୍ବଭାବ ସହିତ ଏପରିଭାବରେ ଜଡ଼ିତ ଯେ ସେମାନଙ୍କ ତଦ୍ରୁପ ସମ୍ବନ୍ଧ ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ ଓ ତଦ୍ ବିପରୀତ ସମ୍ବନ୍ଧ ଅସମ୍ଭବ ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ନିଶ୍ଚିତିବାଚକ ବା ଆବଶ୍ୟକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୨୦। ଯଦି ଗୋଟିଏ ତର୍କବାକ୍ୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟର ସମ୍ବନ୍ଧ ସେମାନଙ୍କର ମୂଳସ୍ୱଭାବ ସହିତ ବିଯୋଡ଼ିତ କି ନୁହେଁ ଜଣାନଯାଏ କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କର ତଦ୍ରୁପ ସମ୍ବନ୍ଧ ଅନୁଭୂତିସିଦ୍ଧ ହୋଇଥାଏ ସେ ପ୍ରକାର ତର୍କବାକ୍ୟକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବିବରଣ ବାଚକ ବା ଘୋଷକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୨୧। ସମ୍ଭାବନା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁଥିବା ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ନାମ କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
ସାମ୍ଭାବ୍ୟକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୨୨। କେବଳ ବା ତାହାର ସମାର୍ଥକ ଶବ୍ଦଯୁକ୍ତ ବାକ୍ୟର ନାମ କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
ଅବଚ୍ଛେଦକ ବାକ୍ୟ

୨୩। ବ୍ୟତୀତ ବା ତାହାର ସମାର୍ଥକ ଶବ୍ଦଯୁକ୍ତ ବାକ୍ୟର ନାମ କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
ବ୍ୟତୀତିକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୨୪। ଯେଉଁ ବାକ୍ୟରେ ପରିମାଣ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ବ୍ୟକ୍ତ ହୋଇ ନଥାଏ, ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଅନୁକ୍ତ ପରିମାଣ ତର୍କବାକ୍ୟ

୨୫। ଯେଉଁ ବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ବ୍ୟକ୍ତ ହୋଇନଥାଏ, ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଅବୈୟକ୍ତିକ ତର୍କବାକ୍ୟ

୨୬। ଯେତେବେଳେ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ପଦ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ବାତ୍ୟାର୍ଥକୁ ପ୍ରକାଶ କରିଥାଏ, ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବ୍ଯାପ୍ଯ

୨୭। ଯେତେବେଳେ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ପଦର ବାତ୍ୟାର୍ଥ ପୂର୍ଣଭାବରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇନଥାଏ ତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଅବ୍ଯାପ୍ଯ

୨୮। ଯେକୌଣସି ଦୁଇଟି ତର୍କବଚନରେ ସମାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ସମାନ ବିଧେୟ ଥାଇ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ପରିମାଣଗତ, ଗୁଣଗତ କିମ୍ବା ଉଭୟ ପରିମାଣଗତ, ଗୁଣଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଥିଲେ ତର୍କବଚନଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ

୨୯। ସମ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ସମ ବିଧେୟ ଥିବା, ମାତ୍ର ଗୁଣଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ସାର୍ବିକ ତର୍କବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବିପରୀତ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ

୩୦। ସମାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ସମାନ ବିଧେୟ ଥାଇ ଗୁଣଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ବିଶେଷ ତର୍କବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଉପବିରୋଧୀ ସମ୍ବନ୍ଧ

୩୧। ସମ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଓ ବିଧେୟ ଥାଇ ଯଦି ଦୁଇଟି ତର୍କବାକ୍ୟ ପରସ୍ପରଠାରୁ ଉଭୟ ଗୁଣ ଓ ପରିମାଣରେ ପୃଥକ୍ ହୋଇଥାନ୍ତି ତେବେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବିରୁଦ୍ଧ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ

୩୨। ସମାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସମାନ ବିଧେୟ ଥାଇ ଏବଂ ସମାନ ଗୁଣ ଥ‌ିବା ଦୁଇଟି ତର୍କବାକ୍ୟ ଯଦି ପରସ୍ପରଠାରୁ କେବଳ ପରିମାଣରେ ପୃଥକ୍ ହୋଇଥାନ୍ତି ତେବେ ସେହି ଦୁଇ ତର୍କବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ବନ୍ଧକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସଗୁଣ ପ୍ରତିଯୋଗ ବା ସମଗୁଣ ପ୍ରତିଯୋଗ ସମ୍ବନ୍ଧ

D. ଭୁଲ୍ ଥିଲେ ଠିକ୍ କରି ଲେଖ ।

୧। ଗୋଟିଏ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ଗୋଟିଏ ବିଧେୟର ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ଯୌଗିକ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଗୋଟିଏ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ଗୋଟିଏ ବିଧେୟର ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ସରଳ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

୨। ‘‘ରାମକୃଷ୍ଣ ଓ ବିବେକାନନ୍ଦ ସନ୍ଥ ଏବଂ ଦାର୍ଶନିକ ଅଟନ୍ତି ।’’ ଏହା ଏକ ସରଳ ତର୍କବାକ୍ୟର ଉଦାହରଣ ଅଟେ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
‘‘ରାମକୃଷ୍ଣ ଓ ବିବେକାନନ୍ଦ ସନ୍ଥ ଏବଂ ଦାର୍ଶନିକ ଅଟନ୍ତି ।’’ ଏହା ଏକ ଯୌଗିକ ତର୍କବାକ୍ୟର ଉଦାହରଣ ଅଟେ । (ଠିକ୍)

୩। ଗୁଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ ସାମାନ୍ୟ ଓ ବିଶେଷଭାବେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଗୁଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକଭାବେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । (ଠିକ୍)

୪। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଧେୟକୁ ସ୍ଵୀକାର କରାଯାଏ ତାହାକୁ ନଞର୍ଥକ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଧେୟକୁ ସ୍ୱୀକାର କରାଯାଏ ତାହାକୁ ସଦର୍ଥକ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

୫। ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଧେୟକୁ ଅସ୍ଵୀକାର କରାଯାଏ ତାହାକୁ ସଦର୍ଥକ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବିଧେୟକୁ ଅସ୍ବୀକାର କରାଯାଏ ତାହାକୁ ନଞର୍ଥକ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

୬। ପରିମାଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ ସର୍ଦ୍ଧିକ ଓ ନଞର୍ଥକଭାବେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ପରିମାଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟକୁ ସାମାନ୍ୟ ଓ ବିଶେଷଭାବେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । (ଠିକ୍)

୭। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦର ସମଗ୍ର ବାତ୍ୟାର୍ଥ ସହିତ ବିଧେୟ ପଦର ସମ୍ବନ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ତାହାକୁ ବିଶେଷ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦର ସମଗ୍ର ବାତ୍ୟାର୍ଥ ସହିତ ବିଧେୟ ପଦର ସମ୍ବନ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ତାହାକୁ ସାମାନ୍ୟ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

୮। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦର ବାତ୍ୟାର୍ଥର ଗୋଟିଏ ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଂଶ ସହିତ ବିଧେୟ ପଦର ସମ୍ବନ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ତାହାକୁ ସାମାନ୍ୟ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦର ବାତ୍ୟାର୍ଥର ଗୋଟିଏ ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଂଶ ସହିତ ବିଧେୟ ପଦର ସମ୍ବନ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ତାହାକୁ ବିଶେଷ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

୯। ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ବିଧେୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧ କୌଣସି ସର୍ଭ ସମ୍ବଳିତ ନୁହେଁ ତାହାକୁ ସାପେକ୍ଷ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଯେଉଁ ତର୍କବାକ୍ୟରେ ବିଧେୟର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧ କୌଣସି ସର୍ଭ ସମ୍ବଳିତ ନୁହେଁ ତାହାକୁ ନିରପେକ୍ଷ ତର୍କବାକ୍ୟ କୁହାଯାଏ । (ଠିକ୍)

୧୦। ଯଦି ସୂର୍ଯ୍ୟ ଥାଏ ତେବେ ଆଲୋକ ହୁଏ ।’’ ଏହା ଏକ ବୈକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟର ଉଦାହରଣ ଅଟେ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
‘‘ଯଦି ସୂର୍ଯ୍ୟ ଥାଏ ତେବେ ଆଲୋକ ହୁଏ ।’’ ଏହା ହେଉଛି ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟର ଏକ ଉଦାହରଣ । (ଠିକ୍)

୧୧। ତର୍କବାକ୍ୟର ସର୍ଭ ସମ୍ବଳିତ ଅଂଶକୁ ଅନୁଗ କହନ୍ତି । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ତର୍କବାକ୍ୟର ସର୍ଭ ସମ୍ବଳିତ ଅଂଶକୁ ପୂର୍ବଗ କହନ୍ତି । (ଠିକ୍)

୧୨। ତର୍କବାକ୍ୟର ପରିମାଣ ସମ୍ବଳିତ ଅଂଶକୁ ପୂର୍ବଗ କହନ୍ତି । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ତର୍କବାକ୍ୟର ପରିମାଣ ସମ୍ବଳିତ ଅଂଶକୁ ଅନୁଗ କହନ୍ତି । (ଠିକ୍)

୧୩। ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସର୍ବଦା ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକ ଉଭୟ ହୋଇଥାନ୍ତି । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ସର୍ବଦା ସଦର୍ଥକ ହୋଇଥାନ୍ତି । (ଠିକ୍)

୧୪। ପରିମାଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କେବଳ ସାର୍ବିକ ବା ସାମାନ୍ୟ ହୋଇଥାନ୍ତି । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ପରିମାଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କେବଳ ଆଂଶିକ ବା ସାର୍ବିକ ହୋଇଥାନ୍ତି । (ଠିକ୍)

୧୫। ଗୁଣ ଓ ପରିମାଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ୫ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଗୁଣ ଓ ପରିମାଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ୪ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ । (ଠିକ୍)

୧୬। ସାର୍ବିକ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦ ଅବ୍ୟାପ୍ତ ଅଟେ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ସାର୍ବିକ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ଅଟେ । (ଠିକ୍)

୧୭। ନଞର୍ଥକ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ଅଟେ । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ନଞର୍ଥକ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ବିଧେୟ ପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ଅଟେ । (ଠିକ୍)

୧୮। ସଦର୍ଥକ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ନୁହଁନ୍ତି । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ସଦର୍ଥକ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ବିଧେୟ ପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ନୁହନ୍ତି । (ଠିକ୍)

୧୯। ସାମାନ୍ୟ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ନୁହନ୍ତି । (ଭୁଲ୍)
Answer:
ଆଂଶିକ ତର୍କବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପଦ ବ୍ୟାପ୍ତ ନୁହନ୍ତି । (ଠିକ୍)

BSE Odisha Class 10 English Grammar Book Solutions Pdf Download

BSE Odisha 10th Class English Learn and Practise Grammar Book Solutions Download Pdf | 10th Class English Grammar Question Answers Odia Medium

• Chapter 1 Tense Revisited
• Chapter 2 Types of Sentences
• Chapter 3 Subject Verb Agreement
• Chapter 4 Non-finite Verb Forms
• Chapter 5 Prepositions
• Chapter 6 Phrasal Verbs
• Chapter 7 Noun Clauses and Relative Clauses
• Chapter 8 Adverb Clauses
• Chapter 9 The Passive
• Chapter 10 Direct and Indirect Speech

BSE Odisha 10th Class English Grammar Book Distribution of Marks

Latest/Revised Pattern of Evaluation with Distribution of Marks as Prescribed by Board of Secondary Education, Odisha (Second Language English (SLE)

The examination for the English (SLE) paper will have two parts. Part-I relates to Objective-Type Questions (Fill in the blanks, Answer in one word/one sentence, Write True or False, Match the Columns, Questions on Language & Vocabulary and Grammar, Translation into English) carrying 50 marks with 1-hour duration & Part-II relates to Subjective Questions (Long Answer-type questions, Essay, Letter/Application, Summary/Report writing, etc.) carrying 50 marks with 1 1/2 hours duration.

The detailed distribution of marks with respect to the pattern of questions is given below:

Part I (Objective-Type)
1. Prose (5 Questions) (1 × 5 = 5 Marks)
2. Poetry (10 Questions) (1 × 10 = 10 Marks)
3. Non-Detailed Study (10 Questions) (1 × 10 = 10 Marks)
4. Language & Vocabulary (10 Questions) (1 × 10 = 10 Marks)
5. Grammar (10 Questions) (1 × 10 = 10 Marks)
6. Translation into English (1 × 5 = 5 Marks)
Total = 50 Marks

Part II (Subjective Type)
Prose
1. Two Questions to be answered within 50 words carrying 5 marks each (Internal Choice) (5 × 2 = 10 Marks)
2. One Essay out of three (3) (in about 250 words) (To be written keeping to the outline given) (12 × 1 = 12 Marks)
3. Letter/Applications (in about 100 words) internal choice (10 × 1 = 10 Marks)
4. Summary (A Passage in about 180 words): (To be answered in about 60 words) (8 × 1 = 8 Marks)
5. Unseen Passage (in about 150 words): (Five very short answer type questions carrying two marks each) (2 × 5 = 10 Marks)
Total = 50 Marks

Grand Total: Part-I (50 Marks) + PART-II (50 Marks) = 100 Marks

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Logic Solutions Unit 4 ଆରୋହାନୁମାନର ଆକାରଗତ ଭିଭି, ଆରୋହାନୁମାନର ବସ୍ତୁଗତ ଭିଭି ଓ ପ୍ରକଳ୍ପ Short & Long Answer Questions

CHSE Odisha Class 11 Logic Unit 4 Short & Long Answer Questions in Odia Medium

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଲେଖ

୧. ଆରୋହାନୁମାନର ବିରୋଧାଭାସ କ’ଣ ?
Answer:
ଏକାଧିକ ସମକାରଣ ଯେତେବେଳେ ଏକାସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ମିଶ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ଉପରେ ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ଆରୋହାନୁମାନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଏହି ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ମତକୁ ଆରୋହାନୁମାନର ବିରୋଧାଭାସ କୁହାଯାଏ ।

୨. ବହୁକାରଣ ସମନ୍ଵୟ (Conjunction of causes) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ଲେଖ ।
Answer:
ଏକାଧିକ ସମକାରଣ ଯେତେବେଳେ ଏକାସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ମିଶ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ସେହି ମିଶ୍ରକାର୍ଯ୍ୟର କାରଣକୁ ବହୁକାରଣ ସମନ୍ଵୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ଜଣେ ଲୋକ ଜ୍ଵରରେ ପଡ଼ି ପୀଡ଼ିତ ହେଉଛି । ଜ୍ଵର କଷ୍ଟ ସହିତ ଯଦି ସେ ଖଟ ଉପରୁ ପଡ଼ିଯାଇ ମୁଣ୍ଡ ଫାଟିଯିବାର କଷ୍ଟ ସହ ତାହାର ନାଳରକ୍ତ ଝାଡ଼ାଜନିତ କଷ୍ଟ ସଂଯୁକ୍ତ ହୁଏ ତାହେଲେ ସେ ସମସ୍ତ ମିଶ୍ରିତ କଷ୍ଟର ଯନ୍ତ୍ରଣା କୌଣସି ଏକ କାରଣରୁ ସୃଷ୍ଟ ନୁହେଁ ବୋଲି ଜଣାଯିବ ।

ସେହି ସମ୍ମିଶ୍ରିତ କଷ୍ଟ ବା ଯନ୍ତ୍ରଣାର କାରଣ ହେଉଛି ଜ୍ଵର, ନାଳରକ୍ତ ଝାଡ଼ା ଓ ମୁଣ୍ଡ ଫାଟିଯିବା ଇତ୍ୟାଦି କାରଣମାନଙ୍କର ଏକତ୍ର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ । ଏହିପରି ଅନେକ କାରଣର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଯେତେବେଳେ ଏକ କାର୍ଯ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ସେପରି କାର୍ଯ୍ୟର କାରଣଗୁଡ଼ିକୁ ବହୁକାରଣ ସମନ୍ୱୟ ବୋଲି କୁହାଯିବ ।

୩. କ୍ରିୟା-ଉଦ୍ଦୀପକ ଶକ୍ତି (Moving power) ଏବଂ ଘଟଣାର ସମାବେଶ (Collocation) କ’ଣ ବୁଝାଅ ।
Answer:
ପରିମାଣ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ କାରଣ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ଯେ ସମାନ ତାହା ବୁଝିବା ନିମନ୍ତେ ବେନ୍ (Bain) କାରଣକୁ ଦୁଇଟି ଅଂଶରେ ଭାଗ କରିଛନ୍ତି; ଯଥା – (୧) କ୍ରିୟା-ଉଦ୍ଦୀପକ ଶକ୍ତି ଏବଂ (୨) ଘଟଣାର ସମାବେଶ ।
ଯେଉଁ ଶକ୍ତି କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଘଟଣାର ସମାବେଶ ଉପରେ କ୍ରିୟାଶୀଳ ହୋଇ ତା ମଧ୍ୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣେ ତାହାକୁ କ୍ରିୟା-ଉଦ୍ଦୀପକ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ ।

ପାରିପାର୍ଶ୍ବକ ଘଟଣାର ସମାବେଶ ଯେଉଁଠି କ୍ରିୟା-ଉଦ୍ଦୀପକ ଶକ୍ତି ପକ୍ଷରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ସମ୍ଭବ ହୁଏ, ତାହାକୁ ଘଟଣାର ସମାବେଶ କୁହାଯାଏ । ଯେପରି ଜଳନ୍ତା ଦିଆସିଲି କାଠି ଦାହ୍ୟବସ୍ତୁର ସ୍ତୂପ ଉପରେ ନିକ୍ଷେପ କଲେ ନିଆଁ ଜଳି ଉଠେ । ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜଳନ୍ତା ଦିଆସିଲି କାଠି ହେଉଛି କ୍ରିୟା-ଉଦ୍ଦୀପକ ଶକ୍ତି (Moving power) ଏବଂ ବାହ୍ୟବସ୍ତୁର ସ୍ତୂପ ହେଉଛି ଘଟଣାର ସମାବେଶ (Collocation) ।

ସମୟ ସମୟରେ କର୍ତ୍ତା (Agent) ଏବଂ କ୍ରିୟାନ (Patient) ଦ୍ବାରା କାର୍ଯ୍ୟ-କାରଣର ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଯାଇଥାଏ । ଯେଉଁ ବସ୍ତୁଟିର କ୍ରିୟାଦ୍ବାରା କାର୍ଯ୍ୟ ସଂପନ୍ନ ହୁଏ ତାହାକୁ କର୍ତ୍ତା କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଯେଉଁ ବସ୍ତୁଟି ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସାଧୂତ ହୁଏ ତାହାକୁ କ୍ରିୟାଧୁନ କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଯଦି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି କନିଅର ମଞ୍ଜି ରସ ସହ ଗୁଡ଼କୁ ଏକତ୍ର ମିଶାଇ ଖାଇ ବିଷ ପ୍ରଭାବରେ ମରିଯାଏ, ତାହେଲେ କନିଅର ମଞ୍ଜି ଓ ଗୁଡ଼ର ସମ୍ମିଶ୍ରଣରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ବିଷକୁ କର୍ତ୍ତା ଏବଂ ଲୋକଟିର ସ୍ନାୟବୀୟ ଶରୀରକୁ କ୍ରିୟାଧୁନ କୁହାଯାଏ ।

ସେହିଭଳି ଜଳନ୍ତା ଦିଆସିଲି କାଠିଟି ଯେତେବେଳେ ଦାହ୍ୟବସ୍ତୁର ସ୍ତୂପ ଉପରେ ନିକ୍ଷେପିତ ହୋଇ ଅଗ୍ନି ସୃଷ୍ଟି କରେ ସେଠାରେ ଜଳନ୍ତା ଦିଆସିଲି କାଠିକୁ କର୍ତ୍ତା ଏବଂ ଦାହ୍ୟବସ୍ତୁର ସ୍ତୂପକୁ କ୍ରିୟାଧ୍ୟାନ ବୋଲି କୁହାଯିବ ।

୪. ଆରିଷ୍ଟୋଟଲ୍ ଏବଂ ନୈୟାୟିକମାନଙ୍କ ମତରେ ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟର କାରଣଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ କ’ଣ ? ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
Answer:
ଆରିଷ୍ଟୋଟଲଙ୍କ ମତରେ, ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟର ଚାରିପ୍ରକାର କାରଣ ଥାଏ; ଯଥା – ଉପାଦାନ କାରଣ, ଆକୃତିକ କାରଣ, ନିମିତ୍ତ କାରଣ ଏବଂ ପରିଣାମ କାରଣ ।

ଉଦାହରଣ – ଗୋଟିଏ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ପୁଷ୍ପଗୁଚ୍ଛ ।
ଉପାଦାନ କାରଣ – ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍
ଆକୃତିକ କାରଣ – ପୁଷ୍ପାକାର ।
ନିମିତ୍ତ କାରଣ– ତାହାର ନିର୍ମାଣ ନିମନ୍ତେ ଉପଯୋଗ କରାଯାଇଥିବା ଶକ୍ତି, ଶ୍ରମ ଓ କୌଶଳ ।
ପରିଣାମ କାରଣ– ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ
ଯଥା- ଘର ସଜାଇବାପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହେବା ।

ଉଦାହରଣ– ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଏକ ମାର୍ବଲ ମୂର୍ତ୍ତି ।
ଉପାଦାନ କାରଣ– ମାର୍ବଲ ପଥର
ଆକୃତିକ କାରଣ– ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଆକୃତି ।
ନିମିତ୍ତ କାରଣ– କାରିଗରର ଶ୍ରମ ଓ କୌଶଳ
ପରିଣାମ କାରଣ– ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ, ଯଥା – ଗୋଟିଏ ପ୍ରମୋଦ ଉଦ୍ୟାନର ମଧ୍ୟସ୍ଥଳରେ ସ୍ଥାପନ କରିବା ।
ନୈୟାୟିକମାନଙ୍କ ମତରେ, ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟର ତିନିପ୍ରକାର କାରଣ ଥାଏ ।
ଯଥା – ସମବାୟି କାରଣ, ଅସମବାୟି କାରଣ ଏବଂ ନିମିତ୍ତ କାରଣ ।

ଉଦାହରଣ -(୧) କାଠର ତକ୍ତପୋଷ
ସମବାୟି କାରଣ – ବିଭିନ୍ନ ଆକୃତିର କେତେଖଣ୍ଡ କାଠ ।
ଅସମବାୟି କାରଣ – କାଠଖଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକୁ ଯୋଡ଼ିବା ।
ନିମିତ୍ତ କାରଣ – ବଢ଼େଇ ଓ ତାହାର ଯନ୍ତ୍ରପାତି ।

ଉଦାହରଣ – (୨) ଜାମା
ସମବାୟି କାରଣ – ବିଭିନ୍ନ ଆକୃତିର କେତେଖଣ୍ଡ କନା ।
ଅସମବାୟି କାରଣ – କନାଖଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକୁ ସିଲାଇ କରିବା ।
ନିମିତ୍ତ କାରଣ – ଦର୍ଜୀ ଏବଂ ତାହାର ସିଲାଇ ଉପକରଣ ।
କାର୍ଯ୍ୟ-ସମ୍ମିଶ୍ରଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଯାଏ ତାହା ଲେଖ ।

୫. କାର୍ଯ୍ୟ-ସମ୍ମିଶ୍ରଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଯାଏ ତାହା ଲେଖ ।
Answer:
ଏକାଧ୍ଯକ କାରଣ ଏକାସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ ଯେତେବେଳେ କାର୍ଯ୍ୟକରେ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ କାରଣଦ୍ବାରା କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଯଦି ଅଲଗାଭାବରେ ପ୍ରକାଶିତ ନ ହୋଇ ଏକାସହିତ ମିଶ୍ରିତ ହୋଇ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ, ତେବେ ସେହି ମିଶ୍ରିତ କାର୍ଯ୍ୟକୁ କାର୍ଯ୍ୟ- ସମ୍ମିଶ୍ରଣ କୁହାଯାଏ । ଯେପରି ଗୋଟିଏ ଘରେ ୬୦ ପାଓ୍ବାର ବତିର ତିନୋଟି ଆଲୋକ ଏକସହିତ ଜଳୁଛି । ଘରେ ଯେଉଁ ଆଲୋକ ହେଉଛି ସେହି ଆଲୋକ କାର୍ଯ୍ୟ-ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଅଟେ । ଯେହେତୁ ତିନୋଟି ବତିର ଆଲୋକ ଅଲଗାଭାବରେ ପ୍ରକାଶିତ ନ ହୋଇ ପରସ୍ପର ସହିତ ମିଶ୍ରିତ ହୋଇ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି ।

୬.ସଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ-ସମ୍ମିଶ୍ରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ସମଜାତୀୟ କାରଣମାନଙ୍କର ସଂଘାତଦ୍ୱାରା ଯେଉଁ ସମୁଦାୟ କାର୍ଯ୍ୟଟି ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ସେହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ – ସମ୍ମିଶ୍ରଣ କୁହାଯାଏ; ଯଥା – ଗୋଟିଏ ବିରାଟ ପ୍ରକୋଷ୍ଠରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋକ୍ ବଲ୍‌ବ ଜଳୁଛି ଏବଂ ତାହା ଫଳରେ ସମଗ୍ର ଆଲୋକକୁ ସଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ-ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ବୋଲି କୁହାଯିବ ।

୭. ବିଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ-ସମ୍ମିଶ୍ରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଯେଉଁଠି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର କାରଣରୁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କାର୍ଯ୍ୟମାନଙ୍କର ସମ୍ମିଶ୍ରଣରେ ଗୋଟାଏ ସମୁଦାୟ କାର୍ଯ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ସେହି ସମୁଦାୟ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ବିଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ-ସମ୍ମିଶ୍ରଣ କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ – ଉଦ୍‌ଜାନ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଦୁଇଟି ଅଣୁ ଏବଂ ଅମ୍ଳଜାନର ଗୋଟିଏ ଅଣୁର ସଂଘାତ ହେଲେ ଜଳ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ।

୮. ବୈଜ୍ଞାନିକ କାରଣର ଗୁଣାତ୍ମକ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ଅଟେ ?
Answer:
(a) କାରଣ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟ ପରସ୍ପରାପେକ୍ଷୀ ।
(b) କାରଣ କାର୍ଯ୍ୟର ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଘଟଣା ଅଟେ ।
(c) କାରଣ କାର୍ଯ୍ୟର ଅବ୍ୟଭିଚାରୀ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣା ଅଟେ ।
(d) କାରଣ କାର୍ଯ୍ୟର ସର୍ଭବିରହିତ ଅବ୍ୟଭିଚାରୀ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣା ଅଟେ ।
(e) କାରଣ କାର୍ଯ୍ୟର ଅବ୍ୟବହିତ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣା ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।

୯. ବୈଜ୍ଞାନିକ କାରଣର ପରିମାଣାତ୍ମକ ଲକ୍ଷଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ।
Answer:
କାର୍ପେଥ ରୀଙ୍କ ପରିମାଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ‘‘କାରଣ କାର୍ଯ୍ୟର ସମତୁଲ୍ୟ’’ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଅଛନ୍ତି । ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି କାରଣରେ ଯେଉଁ ପରିମାଣର ବସ୍ତୁ ଓ ଶକ୍ତି ନିହିତ ଥାଏ, କେବଳ ସେହି ପରିମାଣର ବସ୍ତୁ ଓ ଶକ୍ତି କାର୍ଯ୍ୟରୂପେ ପ୍ରକାଶଲାଭ କରେ । କାର୍ଯ୍ୟ ଓ କାରଣର ଏ ପ୍ରକାର ନୀତିକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । (a) ବସ୍ତୁ ଅବିନାଶିତ୍ୱ ଓ (b) ଶକ୍ତି ଅବିନାଶିତ୍ୱ ତତ୍ତ୍ବ ।

୧୦. ଅବୈଜ୍ଞାନିକ ବା ଲୋକାୟତିକ କାରଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
କୌଣସି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ନକରି ଲୋକ ବ୍ୟବହାରରେ ଯାହାକୁ କାରଣ ବୋଲି ଧରିନିଆଯାଏ ତାହାକୁ ଲୋକାୟତିକ କାରଣ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ – ନବବଧୂ ଗୃହ ପ୍ରବେଶ କଲା ପରେ ପରେ ଶ୍ଵଶୁରଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ହୁଏ । ତେଣୁ କେହି କେହି ନବବଧୂର ଆଗମନକୁ ଏକ ଅଶୁଭ ସଙ୍କେତ ବୋଲି କହିଥାଆନ୍ତି । ଏହା ଅତଃ ପରଂ ତସ୍ମାଦତଃ ଦୋଷ ନାମରେ ଅଭିହିତ ଅଟେ ।

୧୧. ବହୁକାରଣତାବାଦ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ବିଭିନ୍ନ କାରଣଦ୍ୱାରା ସଂଘଟିତ ହୋଇପାରେ ତାହାକୁ ବହୁକାରଣତାବାଦ କୁହାଯାଏ । ମିଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ‘ଏହା ସତ୍ୟ ନୁହେଁ ଯେ ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟ କେବଳ ଗୋଟିଏ କାରଣ ସହିତ ସମ୍ପର୍କିତ ହେବ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ଘଟଣା କେବଳ ଗୋଟିଏ କାରଣଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହେବ; ଯଥା – ମୃତ୍ୟୁ ରୋଗଜନିତ, ଦୁର୍ଘଟଣାଜନିତ, ବିଷପାନଜନିତରୁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।

୧୨. ଆରୋହାନୁମାନରେ ପ୍ରକଳ୍ପର ଆବଶ୍ୟକତା କ’ଣ କ’ଣ ?
Answer:
ଯଥେଷ୍ଟ ସାକ୍ଷ୍ୟ ପ୍ରମାଣର ଅଭାବ ଅଥବା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସାକ୍ଷ୍ୟ ପ୍ରମାଣର ଅଭାବ ଥିବା ସ୍ଥଳେ କୌଣସି ଧାରଣାର ବଶବର୍ତୀ ହୋଇ ଜ୍ଞାତ ବିଷୟ ସହିତ ସଂହତି ତନ୍ନିହିତ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସତ୍ୟ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଲେ ଉକ୍ତ ଧାରଣାଟି ନିଶ୍ଚିତଭାବରେ ସତ୍ୟ ଅଥବା ଅନ୍ତତଃ ସତ୍ୟ ହେବା ସମ୍ଭବପର ବୋଲି ମନେକରି ଧାରଣା ଗଠନ କରିବାକୁ ପ୍ରକଳ୍ପ କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୌଣସି ଘଟଣାର କାରଣ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ନୁହେଁ ସେଠାରେ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼େ ।

୧୩. ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପ୍ରକଳ୍ପ ବିଷୟରେ ଲେଖ ।
Answer:
ପ୍ରକଳ୍ପ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର; ଯଥା –
(୧) କର୍ଭାବିଷୟକ ପ୍ରକଳ୍ପ
(୨) ନିୟମ ବିଷୟକ ପ୍ରକଳ୍ପ
(୩) କାରଣ ସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ
(୪) ବ୍ୟାଖ୍ୟାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ
(୫) ବର୍ଣ୍ଣନାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ
(୬) ଉପମାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ
(୭) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟସାଧନ ପ୍ରକଳ୍ପ ।

୧୪. ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ନିଷ୍କ୍ରିୟ, ମାତ୍ର ପରୀକ୍ଷଣ ସକ୍ରିୟ– ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:
ଷ୍ଟକ୍ ନାମକ ଜଣେ ତାର୍କିକଙ୍କ ମତରେ, ‘ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଏବଂ ପରୀକ୍ଷଣ ସକ୍ରିୟ ଅଟେ ।’’ କାରଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଆମେ କେବଳ ନୀରବଦ୍ରଷ୍ଟାଭାବରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରୁ । ପରିସ୍ଥିତିର କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ କରୁନାହିଁ । ମାତ୍ର ପରୀକ୍ଷଣରେ ଘଟଣାଟିକୁ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ଆମକୁ ସକ୍ରିୟ ହେବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।

ମାତ୍ର ଏପ୍ରକାରର ପାର୍ଥକ୍ୟ ଆଦୌ ସନ୍ତୋଷଜନକ ନୁହେଁ । କାରଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବରେ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ନୁହେଁ, ଏହା ସକ୍ରିୟ । କାରଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ମଧ୍ୟ ଆମର ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନେ ସକ୍ରିୟଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଅବଶ୍ୟ ପରୀକ୍ଷଣରେ ଆମେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଅପେକ୍ଷା ଅଧ‌ିକ ସକ୍ରିୟ ହୋଇଥାଉ ।

୧୫. ତୁମେ ତର୍କଶାସ୍ତ୍ର ପରୀକ୍ଷା ପ୍ରଶ୍ନପତ୍ରର ଅଧିକାଂଶ ଉତ୍ତର ଦେଇ ସୁଦ୍ଧା ପାସ୍ କରିନାହଁ । ଏହାର କାରଣ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଚାରିଗୋଟି ପ୍ରକଳ୍ପ ରଚନା କର ।
Answer:
(କ) ବୋଧହୁଏ, ମୋର ଅଧିକାଂଶ ଉତ୍ତର ଭୁଲ୍ ।
(ଖ) ବୋଧହୁଏ, ପରୀକ୍ଷକ କଠୋର ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରି ଖାତା ଦେଖୁଛନ୍ତି ।
(ଗ) ବୋଧହୁଏ, ମୋର ଯୋଡ଼ିଥିବା ଅତିରିକ୍ତ ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ତରପତ୍ରଠାରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇଯାଇଛି ।
(ଘ) ବୋଧହୁଏ, ମାର୍କ ମିଶାଇବାରେ ତ୍ରୁଟି ରହିଯାଇଛି ।

୧୬. କାରଣ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ପ୍ରଣାଳୀର ଗୋଟିଏ ମୂର୍ଖ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ତନିହିତ ପ୍ରକଳ୍ପ ରଚନା, ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନିଃସରଣ, ସମର୍ଥନ ଓ ଯୁକ୍ତିର ଆକାର ପ୍ରଦର୍ଶନ କର ।
Answer:
ଘଟଣା – ମୁଁ କଲେଜ ବାହାରିବା ସମୟରେ ଯେଉଁ ପତ୍ରିକାଟିକୁ ମୋର ପଢ଼ା ଟେବୁଲ ଉପରେ ରଖାଯାଇଥିଲି, କଲେଜରୁ ଫେରି ଦେଖୁଛି ଯେ ତାହା ସେଠାରେ ନାହିଁ ।
ପ୍ରକଳ୍ପ –
(୧) ବୋଧହୁଏ, ଆମ ଘରର କେହି ଜଣେ ତାହା ପଢ଼ିବାକୁ ନେଇଛନ୍ତି । (ପ ୧)
(୨) ବୋଧହୁଏ, ମୋ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ କେହି ଜଣେ ବାହାର ଲୋକ ଆସି ପତ୍ରିକାଟିକୁ ନେଇଯାଇଛି । (ପ ୨)
(୩) ବୋଧହୁଏ, ଘରର ଚାକର ପିଲା ଯେ ଛବି ଦେଖିବାକୁ ଭଲପାଏ, ପତ୍ରିକାର ଛବି ଦେଖିବାକୁ ନେଇଛି । (ପ ୩)

ସିଦ୍ଧାନ୍ତ :
(୧) ଯଦି ପ ୧, ତେବେ ଘରର ଲୋକମାନଙ୍କୁ ପଚାରିଲେ ପତ୍ରିକାଟି ମିଳିବ (ସ୧)
(୨) ଯଦି ପ ୨, ତେବେ ମୋ ମା’ ସେକଥା କହିପାରିବ । (ସ ୨)
(୩) ଯଦି ପ ୩, ତେବେ ତା ପାଖରେ ତାହା ରହିଥ୍ । (ସ ୩)
ସମର୍ଥନ – ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥ‌ିବା ଅନୁସନ୍ଧାନ କରି ପରିଶେଷରେ ମୁଁ ଚାକର ପିଲାଠାରୁ ପତ୍ରିକାଟିକୁ ପାଏ ।

ଯୁକ୍ତିର ଆକାର –
ଯଦି ଘ, ତେବେ ହୁଏତ ପ ୧ ବା ପ ୨ ବା ପ ୩
ଯଦି ପ ୧, ତେବେ ସ ୧
∴ ପ ୧ ନୁହେଁ ।

ଯଦି ପ ୨, ତେବେ ସ ୨ ।
କିନ୍ତୁ ସ ୨ ନୁହେଁ ।
ଯଦି ପ ୩, ତେବେ ସ ୩ ।
∴ ପ ୩ ଅଟେ ।

ଏହି ଶେଷୋକ୍ତ ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ନିରପେକ୍ଷ ଯୁକ୍ତିଟି ବୈଧ ନୁହେଁ, କାରଣ ଅନୁଗକୁ ସ୍ଵୀକାର କରି ପୂର୍ବଗକୁ ସ୍ଵୀକାର କରିବା ଦୋଷାବହ । କିନ୍ତୁ ଯଦି ପ ୧, ପ ୨, ପ ୩ ବ୍ୟତୀତ ଏଠାରେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପ୍ରକଳ୍ପ ସମ୍ଭବପର ହେଉନଥାଏ, ତେବେ ଯୁକ୍ତିଟିକୁ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ରୂପେ ବୈଧ କରାଯାଇପାରେ ।
ହୁଏତ ପ ୧, ପ ୨ ବା ପ ୩
ପ ୧ ନୁହେଁ କି ପ ୨ ନୁହେଁ ।
∴ ପ ୩ ଅଟେ ।

୧୭. ଆରୋହାନୁମାନରେ ପ୍ରକଳ୍ପର ଆବଶ୍ୟକତା କ’ଣ ?
Answer:
ଯଥେଷ୍ଟ ସାକ୍ଷ୍ୟ ପ୍ରମାଣର ଅଭାବ ଥିବାସ୍ଥଳେ କୌଣସି ଧାରଣାର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ହୋଇ ଜ୍ଞାତ ବିଷୟ ସହିତ ସଂହତି ନ ଥ‌ିବା ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସତ୍ୟ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଲେ ଉକ୍ତ ଧାରଣାଟି ନିଶ୍ଚିତଭାବରେ ସତ୍ୟ ଅଥବା ଅନ୍ତତଃ ସତ୍ୟ ହେବା ସମ୍ଭବପର ବୋଲି ମନେକରି ଧାରଣା ଗଠନ କରିବାକୁ ପ୍ରକଳ୍ପ କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୌଣସି ଘଟଣା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ନୁହେଁ, ସେଠାରେ ପ୍ରକଳ୍ପ କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୌଣସି ଘଟଣାରେ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ନୁହେଁ, ସେଠାରେ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼େ ।

୧୮. ତତ୍କାଳ କାର୍ଯ୍ୟସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:
କୌଣସି ଘଟଣାକୁ ବୁଝିବା ବା ବୁଝାଇବାପାଇଁ ପ୍ରକଳ୍ପ ରଚନା କରାଯାଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ବେଳେ ବେଳେ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପରିଚାଳନାପାଇଁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକଳ୍ପ ଚରନା କରାଯାଏ । କୌଣସି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆମର ଜ୍ଞାନ ନ ଥିଲେ କିମ୍ବା ତାହା ଅତି ତୁଚ୍ଛ ହୋଇଥିଲେ ସେଠାରେ ଯେଉଁ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପ୍ରକଳ୍ପ ରଚନା କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ତତ୍କାଳ କାର୍ଯ୍ୟସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପ କୁହାଯାଏ ।

୧୯. ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବିଷୟକୁ ସୂଚିତ କର ।
(କ) ଅନବେକ୍ଷଣ ଓ ଦୂରବେକ୍ଷଣର ପାର୍ଥକ୍ୟ ।
(ଖ) ପରୀକ୍ଷଣ ତୁଳନାରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ସୁବିଧା ।
(ଗ) ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ତୁଳନାରେ ପରୀକ୍ଷଣର ସୁବିଧା ।
Answer:
(କ) (୧) ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣୀୟ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ବା ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଉପେକ୍ଷିତ ହୋଇଯାଇଥିଲେ ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ଜାତ ହୁଏ ।
(୨) ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣୀୟ ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣା ଭ୍ରାନ୍ତଭାବେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷିତ ହୋଇଥିଲେ ଦୂରବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ଜାତ ହୁଏ ।
(୩) ଅନବେକ୍ଷଣ ହେଉଛି ଏକ ନୈତିମୂଳକ ଦୋଷ; କିନ୍ତୁ ଦୂରବେକ୍ଷଣ ହେଉଛି ଏକ ଅସ୍ତିତ୍ଵମୂଳକ ଦୋଷ ।

(ଖ) (୧) ପରୀକ୍ଷଣ ତୁଳନାରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ପରିସର ଅଧ୍ବକ ବ୍ୟାପକ ।
(୨) ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣଦ୍ୱାରା କାରଣର କାର୍ଯ୍ୟ ତଥା କାର୍ଯ୍ୟର କାରଣ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇପାରେ; କିନ୍ତୁ ପରୀକ୍ଷଣଦ୍ବାରା କେବଳ କାରଣର କାର୍ଯ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୁଏ ।
(୩) ବିନା ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ପରୀକ୍ଷଣ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।

(ଗ) (୧) ପରୀକ୍ଷଣରେ ପରିସ୍ଥିତିର ପରିବର୍ତ୍ତନ ତଥା ଯଥେଚ୍ଛାକ୍ରମେ ପୁନଃପରୀକ୍ଷଣ ସମ୍ଭବପର; କିନ୍ତୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଏହା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।
(୨) ପରୀକ୍ଷଣଦ୍ଵାରା କାରଣର କାରଣଗୁଡ଼ିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରି କୌଣସି ଏକ ଉପକାରଣର କାର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଇପାରେ; କିନ୍ତୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଏହା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।
(୩) ପରୀକ୍ଷଣ ଧୀରସ୍ଥିର ଭାବେ କରାଯାଇପାରେ ଏବଂ ସେହି ହେତୁରୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ-ଲବ୍‌ଧ ଜ୍ଞାନ ଅପେକ୍ଷା ପରୀକ୍ଷଣଲବ୍ଧ ଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ଵ ଯଥାର୍ଥ ବିଶ୍ଵାସ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟାର୍ଥକ ହୁଏ ।

୨୦. ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଓ ପରୀକ୍ଷଣର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ପ୍ରକରଣ କର ।
Answer:
କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସାଧନ ନିମିତ୍ତ କୌଣସି ପୂର୍ବଧାରଣାର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ନ ହୋଇ ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ବସ୍ତୁ, ଗୁଣ, କ୍ରିୟା, ଘଟଣା ଇତ୍ୟାଦିର ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାନୁଭୂତିକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ ।
ମଧ୍ୟରେ ବସ୍ତୁ, ଗୁଣ, କ୍ରିୟା, ଘଟଣା ଇତ୍ୟାଦିର ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାନୁଭୂତିକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ ।

ପରୀକ୍ଷଣ ହେଉଛି ଘଟଣାର ସୃଜନ ବୋଲି ବେନ୍ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ସାଧାରଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ କିଛି ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ ନାହିଁ । ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶରେ ପ୍ରକୃତି ସୃଷ୍ଟି ଘଟଣାର ନିରୀକ୍ଷଣରେହିଁ ସାଧାରଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ସୀମିତ । ପୁନଶ୍ଚ ପରୀକ୍ଷଣ ହେଉଛି ପ୍ରକୃତିକୁ କୂଟ ପ୍ରଶ୍ନ ଜିଜ୍ଞାସା କରିବା ଏବଂ ତାହାର ଉତ୍ତର ଆଦାୟ କରିବା ବୋଲି ବେକନ୍ ବର୍ଣ୍ଣନା କରନ୍ତି ।

୨୧. ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖ୍ ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣାବଳୀ ସମ୍ପର୍କରେ ବିଶେଷ ଭାବେ ଅବହିତ ହେବାକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ । ଇଂରାଜୀରେ ଏହାକୁ Observation କୁହାଯାଏ । ଯାହାର ଅର୍ତ ହେଲା ନିଜର ମନ ଆଗରେ କିଛି ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କୁହାଯାଏ ।

୨୨. ପରୀକ୍ଷଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣୀୟ ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣା ବିଷୟରେ ସମ୍ୟକ୍ ଜ୍ଞାନଲାଭ ନିମିତ୍ତ ପ୍ରାକ୍ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ତାହାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣକୁ ପରୀକ୍ଷଣମୂଳକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ – ଉଦ୍‌ଜାନ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣରେ ଏକତ୍ରକରି ତହିଁରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଗ କଲେ ତହିଁରୁ ଜଳ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ । ଏହା ଏକ କୃତ୍ରିମ ପ୍ରକ୍ରିୟା।

୨୩. ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ସର୍ଭାବଳୀଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:
(କ) ବୌଦ୍ଧିକ ଅବସ୍ଥା
(ଖ) ଶାରୀରିକ ଅବସ୍ଥା
(ଗ) ନୈତିକ ସର୍ଭ
(ଘ) ଅନୁକୂଳ ପ୍ରାକୃତିକ ପରିସ୍ଥିତି

୨୪. ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ମିଲ୍ଲଙ୍କ ମତରେ, ‘କୌଣସି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣୀୟ ଘଟଣା ବା ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଉପେକ୍ଷିତ ହୋଇଥିଲେ ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ଜାତ ହୁଏ ।’’ ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଜଣେ ବିଦେଶାଗତ ଭାରତର କେତୋଟି ମାତ୍ର ସମୃଦ୍ଧ ନଗରୀର କେତୋଟି ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ପରିବାରର ଆତିଥ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରି ସେ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେଲେ ଯେ ଭାରତୀୟମାନେ ଧନବାନ୍, ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷିତ ଓ ଅତିଥ୍ୟପରାୟଣ; ତେବେ ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ଜାତ ହୁଏ।

୨୫. ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷକୁ କେତେ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
Answer:
ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା –
(୧) ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥାମାନଙ୍କର ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ
(୨) ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତମୂଳକ ଅନବେକ୍ଷଣଦୋଷ ।

୨୬. ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥାମାନଙ୍କର ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରିବା ସମୟରେ ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ସମସ୍ତ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ସତର୍କତା ସହିତ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ମାତ୍ର କେତେକ ସମୟରେ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ କେତେକ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକ ଦୃଷ୍ଟି ଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ । ଫଳରେ ଦୋଷ ତ୍ରୁଟି ରହିଯାଏ । ଏ ପ୍ରକାର ଦୋଷକୁ ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥାମାନଙ୍କର ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଜଣେ ବିଦେଶାଗତ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ଭାରତର କେତୋଟି ମାତ୍ର ସମୃଦ୍ଧ ନଗରୀର କେତୋଟି ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ପରିବାରର ଆତିଥ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରି ଯଦି ମନେକରନ୍ତି ଯେ ଭାରତୀୟମାନେ ଧନବାନ୍ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷିତ ଓ ଅତିଥ୍ୟପରାୟଣ ।

୨୭. ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଅନେକ ସମୟରେ କୌଣସି ଏକ ଘଟଣାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କଲାବେଳେ ଏହାର ବିପରୀତ କେତେକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକ ଧ୍ୟାନ ଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ଯଦି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକ ବିନା ସଂଶୟରେ କେବଳ ସଦର୍ଥକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତଗୁଡ଼ିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିନେଇ ନଞର୍ଥକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତଗୁଡ଼ିକୁ ଏଡ଼େଇଦେଲେ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ଜାତ ହୁଏ ।

ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, କୌଣସି ଛାତ୍ରର ପରୀକ୍ଷାରେ ଅକୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହେବାର ଏକମାତ୍ର କାରଣ ତ୍ରୁଟିପୂର୍ଣ୍ଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ବୋଲି ମନେକଲେ ଛାତ୍ରର ମନୋଯୋଗିତା, ଅଧ୍ୟବସାୟ, ସାମର୍ଥ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇ ନଥ‌ିବାରୁ ଏହା ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟର ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ଜାତ ହୁଏ । ମାତ୍ର ସେହି ପ୍ରକାରର ଶିକ୍ଷାଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅନେକ ଛାତ୍ର କୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥିବା ବିଷୟ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇ ନ ଥିବାରୁ ଏ ପ୍ରକାର ଦୋଷ ଜାତ ହୁଏ ।

୨୮. ଦୂରବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ବା ଭ୍ରମପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଦୋଷ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ମିଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, କୌଣସି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣୀୟ ଘଟଣା ବା ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଉପେକ୍ଷିତ ନହୋଇ ଅବେକ୍ଷିତ ହେଲେ ସୁଦ୍ଧା ଭ୍ରମପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷର କାରଣ ହେଲେ ଅର୍ଥାତ୍ ତାହା ଯଥାର୍ଥରେ ଯାହା ତାହାକୁ ତଦନୁରୂପ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ ନକରି ଅନ୍ୟ କିଛି ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କଲେ ଦୂରବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ଜାତହୁଏ ।
ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଅନ୍ଧାର ରାତ୍ରିରେ ଦଉଡ଼ିକୁ ସାପବୋଲି ଅଥବା ମରୀଚିକାରେ ଜଳ ଥିବା ଭ୍ରମକଲେ ଏପରି ଦୋଷ ଜାତହୁଏ ।

୨୯. ଦୂରବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ବା ଭ୍ରମପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଦୋଷ କେତେ ପ୍ରକାର ଅଟେ ?
Answer:
ଭ୍ରମ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଦୋଷ ଦୁଇପ୍ରକାର, ଯଥା –
(୧) ବ୍ୟକ୍ତିକୈନ୍ଦ୍ରିକ ଭ୍ରମପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
(୨) ସାର୍ବଜନୀନ ଭ୍ରମପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ।

୩୦. ବ୍ୟକ୍ତିକୈନ୍ଦ୍ରିକ ଭ୍ରମପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ କାରଣରୁ ଭ୍ରମପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଜାତ ହୁଏ । କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିର ଚକ୍ଷୁଦୋଷ, ଶ୍ରବଣେନ୍ଦ୍ରିୟ ଦୋଷ ଅଥବା ସେହିପରି ଅନ୍ୟ କେତେକ କାରଣ ଥିଲେ ତାହାର ଭ୍ରମପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଜାତ ହୁଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ହଳଦିଆ କାମଳ ରୋଗୀକୁ ସମସ୍ତ ଧଳା ଜିନିଷ ହଳଦିଆ ଦିଶେ । ଅନ୍ଧାର ରାତ୍ରିରେ ପାଳ ଦଉଡ଼ିକୁ ସାପ ବୋଲି ଭ୍ରମ ଜାତ ହୁଏ ।

୩୧. ସାର୍ବଜନୀନ ଭ୍ରମପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଏଭଳି କେତେକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଅଛି ଯାହା ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଭ୍ରମ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ତାହାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ ଭ୍ରମପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କହନ୍ତି । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଦୁଇଟି ସମାନ୍ତରାଳ ରେଳପଥ ଯେତେ ଦୂରକୁ ପ୍ରସାରିତ ହୁଏ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଦୂରତ୍ବ ସେତେ ସଙ୍କୁଚିତ ହେଲାପରି ପ୍ରତିଭାତ ହୁଏ । ସେହିପରି କାଚ ଗ୍ଲାସ୍‌ରେ ଥିବା ଜଳରେ ଖଣ୍ଡିଏ ସିଧାକାଠି ପୁରେଇ ଧରିଲେ ତାହା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ବଙ୍କା ଦେଖାଯାଏ ।

୩୨. ପ୍ରାକୃତିକ ପରୀକ୍ଷଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ପରୀକ୍ଷଣରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକ କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ଯେଉଁ ପ୍ରକାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ସହାୟକ ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି କରେ, ସମୟ ସମୟରେ ପ୍ରକୃତି ମଧ୍ୟ ସେହି ପ୍ରକାର ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ଏ ପ୍ରକାର ପରିବେଶର ସୁଯୋଗ ନେଇ ସରଳ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣଦ୍ୱାରା ବିଶେଷ ଜ୍ଞାନ ଅର୍ଜନ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଜେଭନ୍ସ ପ୍ରାକୃତିକ ପରୀକ୍ଷଣ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଅଛନ୍ତି ।

ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ପୃଥ‌ିବୀ ଯେ ଗୋଲାକାର ଏହା ଖାଲି ଆଖ୍ୟରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ମାତ୍ର ସୂର୍ଯ୍ୟୋପରାଗକୁ ନିରୀକ୍ଷଣ କଲେ ପୃଥ‌ିବୀ ଯେ ଗୋଲାକାର ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ । କେତେକ ତର୍କଶାସ୍ତ୍ରବିଦ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ଏହା ହେଉଛି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଓ ପରୀକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଅବସ୍ଥା ।

୩୩. ମିଲ୍‌ଙ୍କ ପ୍ରକଳ୍ପ ସଂଜ୍ଞା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
‘‘ଯଥେଷ୍ଟ ସାକ୍ଷ୍ୟ ପ୍ରମାଣର ଅଭାବ ଅଥବା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସାକ୍ଷ୍ୟ ପ୍ରମାଣର ଅଭାବ ଥିବାସ୍ଥଳେ କୌଣସି ଧାରଣାର ବଶବର୍ତୀ ହୋଇ ଜ୍ଞାତ ବିଷୟ ସହିତ ସଂହତ ତନିସୃତ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସତ୍ୟ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଲେ, ଉକ୍ତ ଧାରଣାଟି ନିଶ୍ଚିତଭାବେ ସତ୍ୟ ଅଥବା ଅନ୍ତତଃ ସତ୍ୟ ହେବା ସମ୍ଭବପର ବୋଲି ମନେକରି ଧାରଣା ଗଠନ କରିବା ହେଉଛି ପ୍ରକଳ୍ପ ।’’

୩୪. କଫେଙ୍କ ପ୍ରକଳ୍ପ ସଂଜ୍ଞା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
କଫେଙ୍କ ମତରେ, ‘ବ୍ୟାଖ୍ୟାନର ପ୍ରାଥମିକ ପ୍ରୟାସ ହିଁ ପ୍ରକଳ୍ପ । ଏହା ବୈଜ୍ଞାନିକ ରୀତିରେ କୌଣସି ଘଟଣା ବା ବ୍ୟାପାରର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରଣୀତ ଆପାତ ପ୍ରସ୍ତାବ ମାତ୍ର ।’’

୩୫. ପ୍ରକଳ୍ପର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
Answer:
(a) ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୌଣସି ଘଟଣାର କାରଣ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ, ସେଠାରେ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରଣୟନର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ ।
(b) ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୌଣସି ଘଟଣାର କାରଣ ଅଜ୍ଞାତ, ସେଠାରେ ଘଟଣାଟିର ଯଥାସମ୍ଭବ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରି କାରଣ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିଗରେ ଅଧ୍ଵତର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ତଥା ପରୀକ୍ଷଣ କରିବା ନିମିତ୍ତ ଗୋଟିଏ ଆପାତ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।

୩୬. କର୍ତ୍ତା ସଂକ୍ରାନ୍ତ ବା କର୍ତ୍ତା ବିଷୟକ ପ୍ରକଳ୍ପ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଯେକୌଣସି ଘଟଣାକୁ କ୍ରିୟାଶୀଳ କରାଇବାରେ କର୍ତ୍ତା ବିଶେଷ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ, କାରଣ କୌଣସି ଏକ ସଂସ୍ଥିତି ଉପରେ କର୍ତ୍ତା ତା’ର କର୍ମ କରିଥାଏ । କୌଣସି ଚୋରି ଘଟଣାରେ କିଏ ଚୋରି କରିଛି ଜାଣିବା ନିମିତ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରଣୟନ କଲେ, ତାହା କର୍ତ୍ତା ସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ ହେବ ।

୩୭. ସଂସ୍ଥିତି ବିଷୟକ ପ୍ରକଳ୍ପ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ସଂସ୍ଥିତି କହିଲେ ଘଟିଥ‌ିବା ଘଟଣାର ପରିସ୍ଥିତିକୁ ବୁଝାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଘଟଣାଟି ଘଟିବାପାଇଁ ଯେଉଁ ପରିସ୍ଥିତି ଦାୟୀ ତାହାକୁ ସଂସ୍ଥିତି କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, କେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଅବସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିବାରୁ ଚୋରି ହୋଇଗଲା ଏହା ଜାଣିବା ନିମିତ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରଣୟନ କଲେ ତାହା ସଂସ୍ଥା ସଂକ୍ରାନ୍ତ ବା ସଂସ୍ଥିତି ବିଷୟକ ପ୍ରକଳ୍ପ ହେବ ।

୩୮. ନିୟମ ବିଷୟକ ପ୍ରକଳ୍ପ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ସାଧାରଣତଃ ଯେଉଁ ଉପାୟରେ ଘଟଣାଟି ଘଟିଲା ତାହାକୁ ନିୟମ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ । ମାତ୍ର ‘ନିୟମ’ ଶବ୍ଦର ପରିସର ବ୍ୟାପକ ଅଟେ । ପ୍ରାକୃତିକ ନିୟମକୁ ମଧ୍ୟ ନିୟମ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଅପହୃତ ବସ୍ତୁଟି ସେହି ଅବସ୍ଥାରେ ଥିଲାବେଳେ ଚୋର ତାହାକୁ କିପରି ଭାବରେ ଚୋରିକଲା ଜାଣିବା ନିମିତ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରଣୟନ କଲେ, ତାହା ନୀତି ସଂକ୍ରାନ୍ତ ବା ନିୟମ ବିଷୟକ ପ୍ରକଳ୍ପ ହେବ ।

୩୯. ବ୍ୟାଖ୍ୟାତ୍ମକ ପ୍ରକଳ୍ପ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଷ୍ଟେବିଙ୍କ ମତରେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟର ସଂଘଟନ କାଳରେ ଯଦି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକ ଆଦର୍ଶ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଅବସ୍ଥାପିତ ହୋଇପାରିଥାନ୍ତା ତେବେ ଯେଉଁ ଘଟଣାବଳୀକୁ କାର୍ଯ୍ୟର କାରଣ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରିଥାନ୍ତା ତତ୍ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ ବ୍ୟାଖ୍ୟାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପର ଅନ୍ତର୍ଗତ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ନିଉଟନ୍‌ଙ୍କର ମହାକର୍ଷଣ ଶକ୍ତି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରକଳ୍ପ ଅଦୃଶ୍ୟ ଶକ୍ତି ବିଷୟକ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ବ୍ୟାଖ୍ୟାମୂଳକ ।

୪୦. ବର୍ଣ୍ଣନାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ବର୍ଣନାତ୍ମକ ପ୍ରକଳ୍ପର ଲକ୍ଷ୍ୟ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ପ୍ରଦାନ ନୁହେଁ । ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଲା ଏପରି ଏକ ପ୍ରତୀକ ଅଥବା ମଡ଼େଲ ଅଥବା ଚିତ୍ର ଦେବା ଯାହା ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ଘଟଣାଟିକୁ ବୁଝାଇଦେବ । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ, ହିମାଳୟ ପର୍ବତ ଦେଖୁନଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ହିମାଳୟର ମଡ଼େଲ ଦେଖୁ ସେ ବିଷୟରେ ଧାରଣା କରିବା ସମ୍ଭବ ହୁଏ ।

୪୧. ସାଦୃଶ୍ୟମୂଳକ ବା ଉପମାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ୱେବିଙ୍ଗ୍ କହନ୍ତି, ‘ଉପମାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ କହିଲେ ଆମେ ସେହି ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ବୁଝିଥାଉ ଯାହା ଗୋଟିଏ ଘଟଣା ପ୍ରତି ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ହେଉଥିଲେ ତତ୍‌ସମ ଅଥବା ତତ୍‌ସଦୃଶ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକୁ ବାଖ୍ୟା କରିବାରେ ସମର୍ଥ ହୋଇଥାଏ । ଯେହେତୁ ସେହି ଦୁଇ ଘଟଣା ମଧ୍ୟରେ କେତେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଅଛି । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ପୃଥ‌ିବୀ ଓ ମଙ୍ଗଳ ଗ୍ରହ ଉଭୟେ ସୂର୍ଯ୍ୟକୁ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣ କରନ୍ତି । ଉଭୟେ ନିଜ କକ୍ଷରେ ଘୂର୍ଶନ କରନ୍ତି । ଉଭୟଙ୍କର ଜଳବାୟୁ ନାତିଶୀତୋଷ୍ଣ, ଉଭୟରେ ଜଳ, ସ୍ଥଳ, ବାୟୁ ରହିଛି, ପୃଥ‌ିବୀରେ ପ୍ରାଣୀ ରହିଛନ୍ତି । ମଙ୍ଗଳ ଗ୍ରହରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରାଣୀ ରହିଛନ୍ତି ।

୪୨. ଅଣଦୃଷ୍ଟାନ୍ତମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଅଣଦୃଷ୍ଟାନ୍ତମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତଥ୍ୟ ଅଥବା ଘଟଣା ସମ୍ପର୍କୀୟ ନୁହେଁ । ବିଜ୍ଞାନ ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ନିୟମମାନଙ୍କୁ ସୁସମ୍ବନ୍ଧ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସାମାନ୍ୟକରଣର ଆବଶ୍ୟକତା ହୁଏ ଯାହାଦ୍ୱାରା ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ନିୟମଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଏବଂ ଏକ ବ୍ୟାପକ ନିୟମରୁ ନିଃସୃତ ବୋଲି ପ୍ରମାଣିତ ହୁଏ । ଏହି ଅତିବ୍ୟାପକ ନିୟମ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ଅଣଦୃଷ୍ଟାନ୍ତମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ନିଉଟନ୍‌ଙ୍କ ମହାକର୍ଷଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ପ୍ରକଳ୍ପ ଏହି ଅଣଦୃଷ୍ଟାନ୍ତମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଅଟେ ।

୪୩. ପ୍ରାତିନିଧ୍ଵକ କଳ୍ପନା କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଜଗତରେ ଏପରି ପଦାର୍ଥ ଅଛି ଯାହାର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଅନୁଭୂତି ସାଧାରଣତଃ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏହିପ୍ରକାର ବସ୍ତୁମାନଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ପ୍ରକଳ୍ପ ରଚନା କରିବାକୁ ହେଲେ କେବଳ କଳ୍ପନାର ଆଶ୍ରୟ ନେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଏହି କଳ୍ପନା ବାସ୍ତବରେ ସେହି ନିଗୂଢ଼ ତତ୍ତ୍ଵମାନଙ୍କର ପ୍ରତିନିଧ୍ୱ କରୁଥିବାରୁ ବେନ୍ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରାତିନିଧ୍ଵକ କଳ୍ପନା ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।

୪୪. ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଯଦି ଗୋଟିଏ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତକୁ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦୀ ପ୍ରକଳ୍ପମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକଳ୍ପଦ୍ବାରା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇପାରିବ, ମାତ୍ର ଅନ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇ ପାରୁନାହିଁ ତେବେ ସେହି ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତକୁ ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଗନ୍ତବ୍ୟ ସ୍ଥାନର ନିରୂପଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଯାଉଥ‌ିବା ବେଳେ ଗୋଟିଏ ଚଉଛକି ରାସ୍ତାରେ ପଥୁକ ପଥଭ୍ରମ ହେବା ଏକ ସ୍ବାଭାବିକ ଘଟଣା । ଇତସ୍ତତଃ ଅବସ୍ଥାରେ ହଠାତ୍ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଫଳକ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ ଯାହାକି ତାଙ୍କର ଗନ୍ତବ୍ୟ ସ୍ଥାନଟିକୁ ଆଙ୍ଗୁଳି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କଲାପରି ନିରୂପଣ କରିଥାଏ । ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଫଳକଟି ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଅଟେ ।

୪୫. ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ପରୀକ୍ଷଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଯେଉଁ ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ପରୀକ୍ଷଣଦ୍ବାରା ସଂଗୃହୀତ ହୁଏ ତାହାକୁ ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ପରୀକ୍ଷଣ କହନ୍ତି । କାଚପାତ୍ରରେ ଗନ୍ଧସ୍ରାବୀ ଓ ରଙ୍ଗବିହୀନ ତିନୋଟି ବାଷ୍ପ ଥିଲେ କେଉଁଠି ଅମ୍ଳଜାନ ଏବଂ କେଉଁଠି ଉଦ୍‌ଜାନ ଓ କେଉଁଠି ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ତାହା ସହଜରେ ବାରିହେବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଜଳନ୍ତା ଦିଆସିଲି କାଠିଟିଏ ପ୍ରତି କାଚପାତ୍ର ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ସେମାନଙ୍କର ଧର୍ମ ଅନୁଯାୟୀ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିହେବ ଯେ କେଉଁଠି ଅମ୍ଳଜାନ, କେଉଁଠି ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ କେଉଁଠି ଉଦ୍‌ଜାନ ।

B. ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ

୧. ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି ଓ ଗତିଜ ଶକ୍ତି ।
Answer:
ଶକ୍ତିର ଅନେକ ଉତ୍ସ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଶକ୍ତି ଏକ । ଅବସ୍ଥା ଭେଦରେ ଏହାକୁ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା – ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି ଓ ଗତିଜ ଶକ୍ତି । ଉପଳ ଖଣ୍ଡ ପଡ଼ି ରହିଥ‌ିବା ଅବସ୍ଥାରେ ତନିହିତ ଶକ୍ତିକୁ ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ । ସେହି ଉପଳ ଖଣ୍ଡକୁ ସାଗର ଗର୍ଭକୁ ନିକ୍ଷେପ କଲେ ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି କ୍ରିୟାଶୀଳ ହୋଇ ଗତିଜ ଶକ୍ତିରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ବସ୍ତୁ ସ୍ଥିତାବସ୍ଥାରେ ଥିବାବେଳେ ତନ୍ନିହିତ ଶକ୍ତିର ନାମ ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି ଏବଂ ବସ୍ତୁର ଗତିଶୀଳ ଅବସ୍ଥାରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଶକ୍ତିର ନାମ ଗତିଜ ଶକ୍ତି ଅଟେ ।

୨. ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକ ଉପକାରଣ ।
Answer:
ଯେଉଁ ଉପକାରଣ କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ ବ୍ୟର୍ଥ କରାଇ ଦିଏ ନାହିଁ, ଅର୍ଥାତ୍‌ କାର୍ଯ୍ୟ ବ୍ୟର୍ଥ ହୋଇନଥିଲେ ଯାହା ଅନ୍ତର ହୁଏ ନାହିଁ ତାହାକୁ ସଦର୍ଥକ ଉପକାରଣ କୁହାଯାଏ ।
ଯେଉଁ ଉପକାରଣ କାର୍ଯ୍ୟଟିକୁ ବ୍ୟର୍ଥ କରିଦେବାରେ ସହାୟକ ହୁଏ ଅର୍ଥାତ୍ କାର୍ଯ୍ୟ ବ୍ୟର୍ଥ ହେଉନଥିଲେ ଯାହାର ଉପସ୍ଥିତି ଅନାବଶ୍ୟକ, ତାହାକୁ ନଞର୍ଥକ ଉପକରଣ କୁହାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଲୋକଟିର ଛାତରୁ ପଡ଼ିବା, ମାଟିରୁ ଛାତର ଅତ୍ୟଧ୍ବକ ଉଚ୍ଚତା, ପଡ଼ିବାସ୍ଥାନ କଠିନ ହେବା, ଲୋକଟି ଅଧିକ ଆଘାତପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ଇତ୍ୟାଦି ସଦର୍ଥକ ଉପକାରଣ । ଲୋକଟିର ସହ୍ୟ କରିବା ଶକ୍ତିର ଅଭାବ, ଉପଯୁକ୍ତ ଆଶୁ ଚିକିତ୍ସାର ଅଭାବ ଇତ୍ୟାଦି ନଞର୍ଥକ ଉପକାରଣ ।

୩. ସଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ-ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଓ ବିଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ-ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ।
Answer:
ସମଜାତୀୟ କାରଣମାନଙ୍କର ସଂଘାତଦ୍ୱାରା ଯେଉଁ ସମୁଦାୟ କାର୍ଯ୍ୟଟି ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ସେହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ -ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଗୋଟିଏ ବଡ଼ କୋଠରିରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ ବଲ୍‌ବ ଜଳୁଛି ଏବଂ ତାହା ଫଳରେ ସମଗ୍ର ପ୍ରକୋଷ୍ଠଟି ଆଲୋକିତ ହୋଇଅଛି । ଯେଉଁଠି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର କାରଣରୁ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା କାର୍ଯ୍ୟମାନଙ୍କର ସମ୍ମିଶ୍ରଣରେ ଗୋଟାଏ ସମୁଦାୟ କାର୍ଯ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ସେହି ସମୁଦାୟ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ବିଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ଉଦ୍‌ଜାନ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଦୁଇଟି ଅଣୁ ଏବଂ ଅମ୍ଳଜାନର ଗୋଟିଏ ଅଣୁ ସଂଘାତ ହେଲେ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

୪. ସଂଚାଳକ ଶକ୍ତି ଓ ସଂସ୍ଥିତି ।
Answer:
ସଂଚାଳକ ଶକ୍ତି କହିଲେ ସେହି ଶକ୍ତିକୁ ବୁଝାଯାଏ, ଯାହା ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟ ଘଟିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ସଂସ୍ଥିତି କହିଲେ ଯେଉଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ କରାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ନିଆଁର ସଂଯୋଗରେ ମହମ ତରଳିଯାଏ । କ୍ଲୋରୋକୁଇନ୍ ବଟିକା ସେବନ କଲେ ମ୍ୟାଲେରିଆ ରୋଗ ହୋଇଯାଏ । ଏଠାରେ ନିଆଁ, କ୍ଲୋରୋକୁଇନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ସଞ୍ଚାଳକ ଶକ୍ତି ମାତ୍ର ମହମ ତରଳିବା, ମ୍ୟାଲେରିଆ ରୋଗ ଭଲ ହେବା ଇତ୍ୟାଦି ସଂସ୍ଥିତିକୁ ବୁଝାଏ ।

୫. ବାହ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଓ ଆନ୍ତଃ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ
Answer:
ବାହ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଦ୍ବାରା ବାହ୍ୟ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟରେ ପାରିପାର୍ଶ୍ବକ ବସ୍ତୁ ତଥା ଘଟଣାବଳୀର ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ କରାଯାଏ । ଏହି ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନେ ହେଲେ ଚକ୍ଷୁ, କର୍ଣ୍ଣ, ନାସା, ଜିହ୍ଵା ଓ ଚର୍ମ । ଏମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଆମେ ରଙ୍ଗ, ଶବ୍ଦ, ବାସ୍ନା, ରସ ଓ ସ୍ପର୍ଶର ଅନୁଭୂତି ପାଇଥାଉ । ଆନ୍ତଃ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଦ୍ବାରା ମନର ଅଭ୍ୟନ୍ତରସ୍ଥ ଭାବନା, ପ୍ରବୃତ୍ତି, ଉଲ୍ଲାସ ଇତ୍ୟାଦିର ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ କରାଯାଏ ।

୬. ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଓ ପରୀକ୍ଷଣ
Answer:
କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସାଧନ ନିମିତ୍ତ କୌଣସି ପୂର୍ବାବଧାରଣର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ନ ହୋଇ ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ବସ୍ତୁ, ଗୁଣ, କ୍ରିୟା, ଘଟଣା ଇତ୍ୟାଦିର ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାନୁଭୂତିକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ; ଯଥା – ଶ୍ରେଣୀରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିଲାବେଳେ ବାରଣ୍ଡାରେ ପିଲାମାନଙ୍କର ଯିବାଆସିବା ଏବଂ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ଶୁଣିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ମାତ୍ର ଛାତ୍ରଟିଏ ସେସବୁ ଘଟଣାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେବଳ ଅଧ୍ୟାପକଙ୍କ ଅଧ୍ୟାପନାକୁ ବାଛିକରି ଶୁଣୁଥାଏ ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣୀୟ ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣା ବିଷୟରେ ସମ୍ୟକ୍ ଜ୍ଞାନଲାଭ ନିମିତ୍ତ ପ୍ରାକ୍ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ତାହାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣକୁ ପରୀକ୍ଷଣମୂଳକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଉଦ୍‌ଜାନ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣରେ ଏକତ୍ର କରି ତହିଁରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଗ କଲେ ତହିଁରୁ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହା ଏକ କୃତ୍ରିମ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।

୭. ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ଓ ଦୂରବେକ୍ଷଣ ବା ଭ୍ରମପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଦୋଷ
Answer:
ମିଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, କୌଣସି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣୀୟ ଘଟଣା ବା ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଉପେକ୍ଷିତ ହୋଇଥିଲେ ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ଜାତ ହୁଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଜଣେ ବିଦେଶାଗତ ଭାରତର କେତୋଟି ମାତ୍ର ସମୃଦ୍ଧ ନଗରୀର କେତୋଟି ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ପରିବାରର ଆତିଥ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରି ଯଦି ମନେକରନ୍ତି ଯେ ଭାରତୀୟମାନେ ଧନବାନ୍, ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷିତ ଓ ଅତିଥ୍ୟପରାୟଣ; ତେବେ ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ଜାତ ହୁଏ ।
ମିଲଙ୍କ ମତରେ, କୌଣସି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣୀୟ ବିଷୟ କେବଳ ଉପେକ୍ଷିତ ନ ହୋଇ ଅବେକ୍ଷିତ ହେଲେ ସୁଦ୍ଧା ଭ୍ରମପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷର କାରଣ ହେଲେ ଅର୍ଥାତ୍ ତାହା ଯଥାର୍ଥରେ ଯାହା ତାହାକୁ ତଦନୁରୂପ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ

• ନକରି ଅନ୍ୟ କିଛି ବୋଲି ଗ୍ରହଣକଲେ ଦୂରବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ଜାତହୁଏ ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଈଷତ୍ ଆଲୋକରେ ଦଉଡ଼ି ସାପର ଭ୍ରମ ଜାତ କରାଏ ।

୮. ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପ ଏବଂ ତତ୍କାଳ କାର୍ଯ୍ୟସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପ
Answer:
ସନ୍ତୋଷଜନକଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଥ‌ିବା ଏକ ନିୟମ ବା ସିଦ୍ଧାନ୍ତର ଏକ ବିଶେଷକ୍ଷେତ୍ରରେ ଯଦି କୌଣସି ବ୍ୟତିକ୍ରମ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ, ତେବେ ନିୟମ ବା ସିଦ୍ଧାନ୍ତଟି ପରିହର୍ତ୍ତବ୍ୟ ହୋଇଥାଏ; କିନ୍ତୁ ବ୍ୟତିକ୍ରମ କ୍ଷେତ୍ର ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟତ୍ର ତାହାର ସଫଳ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଯଦି ସେହି ନିୟମ ବା ସିଦ୍ଧାନ୍ତଟିକୁ ରକ୍ଷାକରିବା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ମନେହୁଏ ତେବେ ତାହା ସତ୍ୟ ହୋଇଥ‌ିବା ସତ୍ତ୍ୱେ କିପରି ଏହା ତଥାକଥ୍ତ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ସମ୍ଭବପର ହେଲା, ତାହାର ଏକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଯେଉଁ ପ୍ରକଳ୍ପ ରଚିତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ବିଶେଷ ବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପ କୁହାଯାଏ ।

ସାଧାରଣତଃ କୌଣସି ତଥ୍ୟ ବା ଘଟଣାକୁ ବୁଝିବା ବା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାପାଇଁ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଏ; କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆମ ଜ୍ଞାନ ନିତାନ୍ତ ସ୍ବଳ୍ପ ସେ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନୁସନ୍ଧାନର ସୂତ୍ରପାତ ଓ ଅଗ୍ରଗତି ନିମନ୍ତେ କିମ୍ବା ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହଣ ନିମନ୍ତେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକଳ୍ପ ରଚିତ ହୁଏ । ମନେକର, ଜଣେ ପୋଲିସ୍ ଅଫିସର ଚୋରର ଅନୁଧାବନ କରି ଏକ ରାସ୍ତାଛକରେ ପହଞ୍ଚନ୍ତି ।

ଛକ ସହିତ ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଅପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ, ଚୋରଟି କେଉଁ ରାସ୍ତାରେ ପଳାଇ ଯାଇପାରେ ଅନୁମାନ କରିବା ତାଙ୍କ ପକ୍ଷରେ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । ତେଣୁ କୌଣସି ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ କାରଣ ନଥାଇ ସୁଦ୍ଧା ସେ ଯେକୌଣସି ଏକ ରାସ୍ତା ବାଛିନେଇ ସେହି ଦିଗରେ ଚୋର ଯାଇଥାଇପାରେ ବୋଲି ମନେକରି ଅଗ୍ରସର ହୁଅନ୍ତି । ଏହା ହେଉଛି ଏକ ତାତ୍କାଳିକ ପ୍ରକଳ୍ପର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ।

୯. ବ୍ୟାଖ୍ୟାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ ଏବଂ ବର୍ଣ୍ଣନାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ
Answer:
ପ୍ରକଳ୍ପର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସିଧାସଳଖ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟର କାରଣ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । ଅପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଘଟଣାର କାରଣ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବାପାଇଁ ସଂଘଟିତ ଘଟଣାର ସମଗ୍ର ଚିତ୍ର ନିଜର ସୂକ୍ଷ୍ମ ଚିନ୍ତାରେ ଏପରି ଭାବେ ପରିକଳ୍ପନା କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ଯହିଁରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଅନୁମିତ ହେବ ଯେ ସତେଯେପରି ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରଣୟନକାରୀ ସେହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ନିଜେ ଅଛନ୍ତି । ଅର୍ଥାତ୍ ଘଟଣା ଘଟିବା ସ୍ଥଳରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକ ନିଜେ ଥିଲେ ସେ ଯେପରିଭାବେ ଘଟଣାକୁ ଦେଖୁଥାଆନ୍ତେ ସେହି ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଏକ ପ୍ରକଳ୍ପ ରଚନାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ କୁହାଯାଏ ।

ବର୍ଣ୍ଣନାତ୍ମକ ପ୍ରକଳ୍ପର ଲକ୍ଷ୍ୟ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ପ୍ରଦାନ ନୁହେଁ । ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଲା ଏପରି ଏକ ପ୍ରତୀକ ଅଥବା ମଡ଼େଲ, ଅଥବା ଚିତ୍ର ଦେବା ଯାହା ସ୍ପଷ୍ଟଭାବେ ଘଟଣାଟିକୁ ବୁଝାଇଦେବ । ହିମାଳୟ ପର୍ବତ ଦେଖୁ ନଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ହିମାଳୟ ପର୍ବତର ମଡ଼େଲ ଦେଖ୍ ସେ ବିଷୟରେ ଧାରଣା କରିବା ସମ୍ଭବ ହୁଏ । ଏହା କେବଳ ବର୍ଣ୍ଣନାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପଦ୍ବାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧. ଆରୋହାନୁମାନର ଭିତ୍ତିଭୂମି କ’ଣ ?
Answer:
ଅବରୋହ ଅନୁମାନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ଆକାରଗତ ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା । ତେଣୁ ଅବରୋହ ଅନୁମାନରେ କୌଣସି ଏକ ନ୍ୟାୟସଙ୍ଗତ ଯୁକ୍ତି ବା ତର୍କ ଉପସ୍ଥାପନ କଲାବେଳେ ସେହି ଅନୁମାନର ନିୟମଗୁଡ଼ିକୁ ଯଥାଯଥଭାବରେ ଅନୁସରଣ କରାଯାଇଥାଏ; କିନ୍ତୁ ତର୍କଶାସ୍ତ୍ର କେବଳ ଅବରୋହ ଅନୁମାନର ଆକାରଗତ ବୈଧତା ଓ ସତ୍ୟତା ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ନୁହେଁ, ତାହା ଉଭୟ ଆକାରଗତ ସତ୍ୟତା ଓ ବସ୍ତୁଗତ ସତ୍ୟତା ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ଏହି ବସ୍ତୁଗତ ସତ୍ୟତା ଲାଭ କରିବାପାଇଁ ତକ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ଉପସ୍ଥାପନା କରାଯାଇଥାଏ । ଆରୋହ ଅନୁମାନରେ ବସ୍ତୁଗତ ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲାବେଳେ ଆକାରଗତ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିଚାରଣା କରାଯାଇଥାଏ । ତର୍କଶାସ୍ତ୍ରରେ ଉଭୟପ୍ରକାର ସତ୍ୟତା ଲାଭପାଇଁ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ଆବଶ୍ୟକତା ଉପଲବ୍‌ଧ କରାଯାଏ । ଆରୋହ ଅନୁମାନର ବସ୍ତୁଗତ ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାପାଇଁ ତାହାର ଆକାରଗତ ଭିତ୍ତିଭୂମିର ବିଚାରଣ) ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ।

ଆରୋହ ଅନୁମାନର ଆକାରଗତ ଭିତ୍ତିଭୂମି (Formal Grounds of Induction) :
ତର୍କବଚନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଏ । ଯେପରି କେତୋଟି ବିଶେଷ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଣିଷକୁ ମରିବାର ଦେଖୁ ଯେତେବେଳେ କୁହାଯାଏ ଯେ, ‘ସମସ୍ତ ମଣିଷ ମରଣଶୀଳ’ ବା କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିଆଁର ଦାହ୍ୟ ଶକ୍ତିକୁ ଦେଖି ଯେତେବେଳେ କୁହାଯାଏ ଯେ, ‘ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିଆଁରେ ଦାହ କରିବ’, ସେତେବେଳେ ଏହି ସାର୍ବିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଗୁଡ଼ିକର ବସ୍ତୁଗତ ସତ୍ୟତା ଯେ ସର୍ବଦା ଭବିଷ୍ୟତରେ ଉପସ୍ଥାପନା କରାଯାଇପାରେ ଯେ, କେଉଁ ନୀତି ଉପରେ ଭିଭିକରି ବିଶେଷ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତରୁ ସାର୍ବିକ ସଂଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ତର୍କବଚନରେ ଉପନୀତ ହେଲେ ଉକ୍ତ ସାର୍ବିକ ସଂଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ତର୍କବଚନଟିର ବସ୍ତୁଗତ ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇପାରିବ ?

ଉତ୍ତରରେ ଏପରି କୁହାଯାଇପାରିବ ଯେ, ସାର୍ବିକ ସଂଶ୍ଳେଷଣାତ୍ମକ ତର୍କବଚନଗୁଡ଼ିକ ମଣିଷ ଜ୍ଞାନର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଅଂଶ । ମଣିଷର ଏସମସ୍ତ ଜ୍ଞାନ ତାହାର ବିଚାରଶକ୍ତିର ଦୁଇଟି ସ୍ଵତଃସିଦ୍ଧ ନିୟମ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ତେଣୁ ସ୍ଵତଃସିଦ୍ଧ ନିୟମ; ଯଥା – ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ଯାହା ସାହାଯ୍ୟରେ ତର୍କବଚନର ଜ୍ଞାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରେ । ସେହି ଦୁଇଟି ନିୟମ ଉକ୍ତ ଅନୁମାନର ଭିଭିଭୂମି ଯାହା ଉପରେ ଏ ସମସ୍ତ ବାସ୍ତବ ଜ୍ଞାନର ସୌଧ ବା ସକଳ ଯୁକ୍ତିର ବସ୍ତୁଗତ ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ।

ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମଟି ଗୋଟିଏ ମୌଳିକ ନିୟମ ବା ନୀତି । ଏହାକୁ ସ୍ଵୀକାର କରା ନ ଗଲେ କୌଣସି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ସମ୍ଭବପର ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏହି ନୀତିଟିକୁ ନାନାପ୍ରକାରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । ଯେପରି ‘ପ୍ରକୃତିର ଆଚରଣ ସର୍ବଦା ସମାନ’ (Nature is always uniform); ‘ଭବିଷ୍ୟତ୍, ଅତୀତ ସହିତ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରକ୍ଷାକରିବ (The future will resemble the past); ‘ଭବିଷ୍ୟତ ଅତୀତର ସଦୃଶ ହେବ’ (Nature is governed by fixed laws); ‘ ଯାହା ଘଟୁଛି ଅନ୍ୟତ୍ର ମଧ୍ୟ ସେଇଆ ଘଟିବ’ (There are parallel cases in nature); ‘ପ୍ରକୃତିରେ ଘଟଣାର ପୁନରାବୃତ୍ତି ହୁଏ’ (Nature repeats itself); ‘ସମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ପ୍ରକୃତି ସର୍ବଦା ସମାନଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ’ (Nature behaves in the same way under similar circumstances); ‘ଯେପରି ଜଳ ଯଦି ଆମର ତୃଷ୍ଣା ନିବାରଣ କରେ ତାହା ସର୍ବଦା ତୃଷା ନିବାରଣ କରିବ’, ‘ନିଆଁ ଆମକୁ ଦାହ କରେ’ ଯେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଦାହ କଲା ସେହି ପରିସ୍ଥିତି ଯଦି ଭବିଷ୍ୟତରେ ଉପସ୍ଥିତ ହୁଏ, ତାହେଲେ ସେଠାରେ ମଧ୍ୟ ନିଆଁ ଆମକୁ ଦାହ କରିବ ।’ ଏହି ନିୟମର ସ୍ବରୂପକୁ ଏକ ନାସ୍ତିସୂଚକ ବଚନରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ ଏପରି କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ, ପ୍ରକୃତିରେ ଏପରି କୌଣସି ଘଟଣା ଘଟେ ନାହିଁ ଯାହା ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରୀ ନିୟମ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ବା କୌଣସି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ବା କୌଣସି ନିୟମ ନ ଥାଇ ହଠାତ୍ କୌଣସି ଘଟଣାର ଅବତାରଣା ହୋଇ ନ ପାରେ । ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରକୃତି କସ୍ମିନ୍‌କାଳେ ଅନିୟମିତଭାବରେ ବା ସ୍ୱେଚ୍ଛାଚାରୀଭାବରେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ କରେନାହିଁ ।

ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ ଉପରେ ଦୃଷ୍ଟିପାତ କଲେ ପ୍ରଥମତଃ ଆମେ ଅନୁମାନ କରୁ ଯେ, ସମ୍ଭବତଃ ଏହି ନିୟମ ସର୍ବଦା ସମାନଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ନାହିଁ । ଅର୍ଥାତ୍‌ ପ୍ରକୃତିର ଏହି ନିୟମ ସମାନ (uniform) ନୁହେଁ । ମିଲ୍ କହନ୍ତି, ‘ବର୍ଷା ପରେ ପରେ ସଦାସର୍ବଦା ଭବିଷ୍ୟତରେ ଯେ ସୁନ୍ଦର ସୁଖକର ପାଗ ଆସିବ ତାହା କେହି ବିଶ୍ୱାସ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଆଜି ଜଣେ ଯାହା ସ୍ବପ୍ନ ଦେଖୁଲା କାଲି ହୁଏତ ସେ ଯେ ସେହି ସ୍ବପ୍ନ ପୁନର୍ବାର ଦେଖୁବ ଏପରି କହିବାର କୌଣସି ନିୟମ ନାହିଁ ।’’ ମିଲ୍ (Mill) ଙ୍କ ଭାଷାରେ, ସତରେ କହିବାକୁ ଗଲେ ପ୍ରକୃତିର ଯେ କେବଳମାତ୍ର ଏପରି ଗୋଟିଏ ଏକରୂପତା ନିୟମ ଅଛି ତାହା ନୁହେଁ, ବରଂ ଏହି ନିୟମ ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟଭାବରେ ବହୁଳ । କାର୍ପେଥ୍ ରୀଡ୍ (Carveth Read) କହନ୍ତି, ‘ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବୋଧହୁଏ ଯେ ପ୍ରକୃତି ସର୍ବତ୍ର ସମାନଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରେନାହିଁ । ପ୍ରକୃତିରେ ବହୁ ପ୍ରକାର, ବହୁ ଆକୃତିର, ବହୁ ରଙ୍ଗର ଏବଂ ବହୁ ଗୁଣର ବହୁ ବସ୍ତୁ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ ।’’ ଯେପରି ବାୟୁର ଗତି ଏବଂ ପରିମାଣ ସର୍ବଦା ଅନିଶ୍ଚିତ, ବାଣିଜ୍ୟର ଗତିବିଧ୍, ରାଜନୀତିର ଗତିବିଧୂ ସର୍ବଦା ଆକସ୍ମିକ।

ସମୟ ସମୟରେ ପ୍ରକୃତିରେ ବହୁ ଅଘଟଣ ଘଟିଥାଏ । ଭୂମିକମ୍ପ, ବାତ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦି ଯାହାର କୌଣସି ନିୟମ ସାଧାରଣ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । ତେଣୁ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠେ, ପ୍ରକୃତି ଯେ ସର୍ବଦା ସମାନ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରେ ବା ପ୍ରକୃତିର ଯେ ଗୋଟିଏ ଏକରୂପତା ନିୟମ ରହିଛି ତାହା ଆମେ ବିଶ୍ବାସ କରିବା କିପରି ? ଏ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଅତି ସହଜ ତଥା ସରଳଭାବରେ ଦିଆଯାଇପାରେ । ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ ପ୍ରକୃତିରେ ବିଭିନ୍ନତା ନାହିଁ ବୋଲି ସ୍ବୀକାର କରେ ନାହିଁ, ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଏଥୁରୁ ଅନୁମିତ ହୁଏ ଯେ, ପ୍ରକୃତିରେ ବହୁପ୍ରକାର ଘଟଣା ସଂଘଟିତ ହୁଏ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଘଟଣାର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନିୟମ ରହିଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଘଟଣା ତାହାର ସେହି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନିୟମକୁ ସର୍ବଦା ଅପେକ୍ଷା କରେ । ଭୂମିକମ୍ପ କୁହ ବା ବାତ୍ୟା କୁହ ତାହା ବାରମ୍ବାର ଘଟେ, ଯେତେବେଳେ ସେ ସମସ୍ତ ଘଟିବାର ନିୟମ ଉପସ୍ଥିତ ହୁଏ ।

ପ୍ରକୃତିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କଲାବେଳେ ମଣିଷ ଏହି ପ୍ରକୃତିକୁ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ, ଜୀବବିଜ୍ଞାନ, ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ ଇତ୍ୟାଦି ନାନାଭାବରେ ବିଭକ୍ତ କରି ଅଧୟନ କରିଥାଏ । ମାତ୍ର ପ୍ରକୃତି କେବଳ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନର ନିୟମକୁ ବୁଝାଏ ନାହିଁ କିମ୍ବା ଜୀବବିଜ୍ଞାନର ନିୟମକୁ ବୁଝାଏ ନାହିଁ । ତାହା ସମଗ୍ର ସୃଷ୍ଟିକୁ ବୁଝାଏ । ତେଣୁ ପ୍ରକୃତିର ନିୟମ ବସ୍ତୁପ୍ରତି ବିଭିନ୍ନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ତାହାକୁ ଆମେ ନାନା- ଏକରୂପତା ନିୟମର ସମଷ୍ଟି ବୋଲି ନ କହି ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥାଉ; କାରଣ ପ୍ରକୃତି ଏକ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ସୃଷ୍ଟି । ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ, ‘ପ୍ରକୃତିର ବିଭିନ୍ନ ଏକରୂପତା ନିୟମାବଳୀ (Law of uniformities of nature) ରହିଛି ।’’ ତାର୍କିକ ବେନ୍‌ଙ୍କର ଏହି ଉକ୍ତି ଆଦୌ ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ ।

୨. ଆରୋହାନୁମାନର ବିରୋଧାଭାସ (Paradox of Induction) ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ମାନବ ଜ୍ଞାନର ଉତ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ନିମନ୍ତେ ଆମ ଚିନ୍ତାଧାରାର ଦୁଇଟି ସ୍ଵୟଂସିଦ୍ଧ ନିୟମ; ଯଥା – କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ଏବଂ ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ ଯଥେଷ୍ଟ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ବୋଲି ପୂର୍ବରୁ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଛି । ତାର୍କିକମାନଙ୍କ ମତରେ, ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମକୁ ମାନବ ଜ୍ଞାନର ମୂଳଭିତ୍ତି ଯାହାକି ସ୍ୱୟଂସିଦ୍ଧ ବା ସ୍ଵୀକାର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରାଯାଇଛି ତାହାକୁ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ଆକାରଗତ ଭିଭି ବୋଲି ସ୍ବୀକାର କରାଯାଏ । ମିଲ୍ (Mill) ଙ୍କ ମତରେ, ଏହା ହେଉଛି ଆରୋହ ଅନୁମାନର ମୌଳିକ ନିୟମ କିମ୍ବା ସାଧାରଣ ସ୍ୱତଃସିଦ୍ଧ ନିୟମ, ଏହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନିମନ୍ତେ ଅବଧାରଣା କରାଯାଇଥାଏ । ମିଲ୍‌ଙ୍କର ଏହି ମତରୁ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ପ୍ରତୀୟମାନ ହୁଏ ଯେ, ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମର ସତ୍ୟତା ବିନାପ୍ରଶ୍ନରେ ସର୍ବତ୍ର ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହାର ପୁନର୍ବାର ପ୍ରମାଣର ଆବଶ୍ୟକତା ହୁଏ ନାହିଁ । ଏହା ବାସ୍ତବ ଜ୍ଞାନାର୍ଜନର ସବୁକ୍ଷେତ୍ରରେ ଭିତ୍ତିଭୂମିଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ ।

କିନ୍ତୁ ଯଦିଓ ମିଲ୍ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ଆକାରଗତ ଭିତ୍ତିଭୂମିଭାବରେ ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମକୁ ଗ୍ରହଣ କରିବାର ଅତ୍ୟନ୍ତ ବଳିଷ୍ଠ ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି, ତଥାପି ଯଥେଷ୍ଟ ଅସଙ୍ଗତିଭାବରେ ସେ ପୁନଶ୍ଚ କହନ୍ତି ଯେ, ଏହି ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ ଅନ୍ୟ ଏକ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ବା ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଅଟେ । ସେ ଏପରି କହିବାର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ବୁଝାଇବାକୁ ଯାଇ କହନ୍ତି ଯେ, ଏହି ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ ଅନ୍ୟ ଏକ ପୂର୍ବ ସାର୍ବିକୀକରଣ ପଦ୍ଧତି ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ । ମିଲ୍କଙ୍କ ମତରେ, ଏହି ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ ଅ-ବୈଜ୍ଞାନିକ ଆରୋହ ଅନୁମାନ ବା ସରଳ ଗଣନାମୂଳକ ଆରୋହାନୁମାନର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଯାହା ଆମର ଦୈନନ୍ଦିନ ଅ-ବିରୁଦ୍ଧ ଅଭିଜ୍ଞତା ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ।

ମିଲ୍ ଏପରି କହିବା ଭିତରେ ଆରୋହାନୁମାନର ଏହି ବିରୋଧାଭାସ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି । କାରଣ ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ (ଯାହା ଆରୋହ ଅନୁମାନର ଆକାରଗତ ଭିଭିଭୂମି) କିପରି ଅନ୍ୟ ଏକ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ସିଦ୍ଧାନ୍ତରୂପେ ନିଷ୍ପନ୍ନ ହେବ ? ତେବେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠେ, ମିଲ୍‌ଙ୍କର ସେହି ଅନ୍ୟ ଏକ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ଭିତ୍ତିଭୂମି କ’ଣ ? ଆରୋହ ଅନୁମାନର ଭିଭି ପୁଣି କିଭଳି ଆରୋହ ଅନୁମାନର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ହୋଇପାରିବ ? ଏହାହିଁ ହେଉଛି ମିଲ୍ ସୃଷ୍ଟ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ବିରୋଧାଭାସ । ତାଙ୍କର ଏହି ବିରୋଧାଭାସକୁ ବିଭିନ୍ନଭାବରେ ସମାଲୋଚନା କରାଯାଇଛି।

(i) ମିଲ୍‌ଙ୍କ ଏତାଦୃଶ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ବିରୋଧାଭାସ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ସ୍ୱତଃ ପ୍ରଶ୍ନ ମୂଲେଇବାର ଦେଖାଯାଏ (Begging the question) । ଏହା ମଧ୍ଯ ତର୍କଶାସ୍ତ୍ରରେ ଚକ୍ରକ ଦୋଷ (Fallacy of circularity in argument) ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । କାରଣ ସେ କହନ୍ତି ଯେ, ଆରୋହ ଅନୁମାନର ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମକୁ ଚରମ ସାଧ୍ୟାବୟବ ହିସାବରେ ସମସ୍ତ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ସାର୍ବିକୀକରଣ ଯୁକ୍ତିରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ ଏବଂ ତଥାପି ଏହା ଆରୋହ ଅନୁମାନର ଏକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବୋଲି ସେ ମଧ୍ୟ କହିଥା’ନ୍ତି । ଏଠାରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠେ, ଯୁକ୍ତିରେ କିପରି ଏକ ଚରମ ସାଧ୍ୟାବୟବ ଏକସମୟରେ ସେହି ଯୁକ୍ତିରେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ହେବ ? ସରଳ ଗଣନାଭିଭିକ ଆରୋହ ଅନୁମାନ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ ଉପରେ ଆସ୍ଥା ସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ । ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ ବ୍ୟତିରେକେ ଆମେ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ବିଶେଷ ବା ଆଂଶିକ ଅଭିଜ୍ଞତାରୁ ସାଧାରଣ ବା ସାର୍ବିକୀକରଣରେ ଉପନୀତ ହୋଇପାରିବୁ ନାହିଁ ।

(ii) ମିଲ୍ କହନ୍ତି, ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ ସରଳ ଗଣନାଭିଭିକ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ସିଦ୍ଧାନ୍ତଗୁଡ଼ିକ ବହୁ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରାଯାଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ମିଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭାବନାର ପରିସରରୁ ମୁକ୍ତ ଯଦି ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମ ସମ୍ଭାବନାସାପେକ୍ଷ ତାହେଲେ ମାନବ ଜ୍ଞାନର ସକଳ ସୌଧ ସମ୍ଭାବନାମୟ ବୋଲି କୁହାଯିବ, ଯାହା ମଣିଷପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅନୁଶୋଚନାର ବିଷୟ । ତେଣୁ ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପ୍ରକୃତିର ଏକରୂପତା ନିୟମକୁ (ଯାହା ମାନବ ଜ୍ଞାନର ଭିଭିଭୂମି) ସମ୍ଭାବନାସାପେକ୍ଷ ବୋଲି କହି ଏଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଇ ନ ପାରେ । ତାହା ନିଶ୍ଚିତରୂପେ ସ୍ଵୟଂସିଦ୍ଧ ନିୟମ ।

୩. କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ (Law of causation) ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ଅନ୍ୟ ଏକ ଆକାରଗତ ଭିତ୍ତିଭୂମି । ଏହି ନିୟମ କହେ ଯେ, ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଘଟଣାର କିଛି ନା କିଛି କାରଣ ରହିଛି । ଏହି ନିୟମକୁ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ଆକାରଗତ ଭିଭି ବୋଲି କହିବାର ଯଥେଷ୍ଟ କାରଣ ରହିଛି; କାରଣ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ଆକାରଗତ ଯଥାର୍ଥତା ଏହି ନିୟମ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମରୁ ଅବରୋହ ଅନୁମାନ ସାହାଯ୍ୟରେ କେତୋଟି ‘ଅପସାରଣ ମୂଳ ନିୟମ’ (Canons of Elimination) ମିଳିଥାଏ । କୌଣସି ଘଟଣାର କାରଣ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ବିଷୟରେ ଏହି ନିୟମଗୁଡ଼ିକ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣଭାବରେ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ । ତେଣୁ ଏହି ‘ଅପସାରଣର ମୂଳ ନିୟମ’ ଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ଆକାରଗତ ଯଥାର୍ଥତା ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ଯେହେତୁ ଏହି ନିୟମଗୁଡ଼ିକ ପୁନଶ୍ଚ କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ, ସେହିହେତୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମକୁ ଆରୋହ ଅନୁମାନର ଆକାରଗତ ଭିତ୍ତିଭୂମି ହିସାବରେ ଗଣନା କରାଯାଏ । ବିଭିନ୍ନ ତାର୍କିକମାନେ ଏହି ନିୟମଟିକୁ ବିଭିନ୍ନଭାବରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ।

ମିଲ୍ କହନ୍ତି, ‘‘ଯେକୌଣସି ଘଟଣା ଯାହାର ଆରମ୍ଭ ରହିଛି ତାହାର ଗୋଟିଏ କାରଣ ରହିଥବ ।’’ ବେନ୍ (Bain) ଙ୍କ ମତରେ, ‘ଯେଉଁ ଘଟଣାଟି ଘଟୁଛି ତାହା ପୂର୍ବର କୌଣସି ଘଟଣା ସହିତ ଏପରିଭାବରେ ସମ୍ବନ୍ଧଯୁକ୍ତ ଯେ, ପୂର୍ବରୁ ଘଟଣାଟି ଘଟିଲେ ଏହି ଘଟଣାଟି ଘଟିବ, ତାହା ନ ହେଲେ ଏହି ଘଟଣାଟି ମଧ୍ଯ ଘଟିବ ନାହିଁ’’ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ବେନ୍ କହନ୍ତି, ‘ନିଆଁ ଜାଳିବା ଘଟଣାଟି ସଦାସର୍ବଦା ଦାହ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ସମାବେଶ ଏବଂ ତହିଁରେ ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗକୁ ଅନୁସରଣ କରିଥାଏ ।’’ ନଞର୍ଥକଭାବରେ କୁହାଗଲେ ଏପରି କୁହାଯିବ ଯେ, ସୃଷ୍ଟିର ଏପରି କୌଣସି ଘଟଣା ନାହିଁ ଯାହାର କୌଣସି କାରଣ ନାହିଁ (Out of nothing, nothing comes or Exnihilo-nihil fit) । ବେନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ‘ଶୂନ୍ୟରୁ କେବଳ ଶୂନ୍ୟହିଁ ଜନ୍ମ ନିଏ ।’’

୪. କାରଣର ସଂଜ୍ଞା (Definition of cause) ଲେଖ ।
Answer:
ମିଲ୍ କାରଣର ସଂଜ୍ଞା ଦେବାକୁ ଯାଇ କହନ୍ତି ଯେ, ‘ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣାବଳୀର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ପରେ ଯଦି ଅପର ଗୋଟିଏ ଘଟଣା ସର୍ତ୍ତାନ୍ତରହୀନ ଭାବରେ ଏବଂ ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ଭାବରେ ଘଟଣାକୁ ‘କାରଣ’ ଏବଂ ପରବର୍ତୀ ଘଟଣାକୁ ‘କାର୍ଯ୍ୟ’ ବୋଲି କୁହାଯିବ।’’ ମିଲ୍ କାରଣର ସଂଜ୍ଞା ଦେବାକୁ ଯାଇ ଆହୁରି କହିଛନ୍ତି ଯେ, ‘ସମସ୍ତ ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକ ଉପକାରଣଗୁଡ଼ିକର (conditions) ଏକତ୍ର ସମ୍ମିଶ୍ରଣହିଁ କାର୍ଯ୍ୟଟିର କାରଣ ।’’ କାର୍ପେଥ୍ ରୀଡ୍ ମିଲ୍ ପ୍ରଦତ୍ତ ପ୍ରଥମ ସଂଜ୍ଞାଟିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରି କାରଣର ଅନ୍ୟ ଏକ ସଂଜ୍ଞାର ଅବତାରଣା କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ମତରେ, ‘ଗୁଣାତ୍ମକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ‘କାରଣ’ ହେଉଛି ‘କାର୍ଯ୍ୟ’ର ଅବ୍ୟବହିତ ସତ୍ତାନ୍ତରହୀନ, ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ, ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଘଟଣା ଏବଂ ପରିମାଣଗତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ‘କାରଣ’ ହେଉଛି ‘କାର୍ଯ୍ୟ’ ସହିତ ସମାନ ।’’
କାର୍ପେଥ୍ ରୀଙ୍କର ସଂଜ୍ଞା ବିଶ୍ଳେଷଣ କରି ତାର୍କିକମାନେ କାରଣର ଦୁଇପ୍ରକାର ଲକ୍ଷଣ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରିଛନ୍ତି; ଯଥା – (୧) ଗୁଣାତ୍ମକ ଲକ୍ଷଣ ଏବଂ (୨) ପରିମାଣାତ୍ମକ ଲକ୍ଷଣ ।

୫. କାରଣର ଗୁଣାତ୍ମକ ଲକ୍ଷଣ (Qualitative marks of cause) ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
(କ) କାରଣ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ପରସ୍ପର-ସାପେକ୍ଷୀ (Cause and effect are relative-terms) – କାରଣ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ ସାପେକ୍ଷ ପଦ (Relative term) । କାରଣ ବ୍ୟତୀତ କାର୍ଯ୍ୟ ହୁଏ ନାହିଁ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟ ଭିନ୍ନ କାରଣରୁ କଳ୍ପନା ମଧ୍ୟ କରାଯାଇ ନ ପାରେ । କୌଣସି ଏକ ଦତ୍ତ ଘଟଣାର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ତାହାର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଅନ୍ୟ ଏକ ଘଟଣାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରେ । ତେଣୁ ଉକ୍ତ ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଘଟଣାଟି ଦତ୍ତ ଘଟଣାଟିର କାରଣ ବୋଲି ଅଭିହିତ ହୁଏ ଏବଂ ଦତ୍ତ ଘଟଣାଟି ଉକ୍ତ କାରଣର କାର୍ଯ୍ୟ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ ।

ସୃଷ୍ଟିରେ କେବଳ ଗୁଡ଼ିଏ କାର୍ଯ୍ୟ-ଘଟଣା (effect-events) କିମ୍ବା କାରଣ-ଘଟଣା (cause-events) ରହିଛି ବୋଲି କହିବା ଆଦୌ ସମୀଚୀନ ନୁହେଁ । ଏକ ଦତ୍ତ ଘଟଣା ତତ୍ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଘଟଣାର କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପାରେ ଏବଂ ସେହି କାର୍ଯ୍ୟଟି ଅନ୍ୟ ଏକ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ତାହାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣାର କାରଣ ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରେ । ଯେପରି, କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଲୋକ ଯଦି ମେଲେରିଆ ଜ୍ଵରରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପଡ଼ିଲେ, ତେବେ ଏଠାରେ ଲୋକଟିର ଦୁର୍ବଳତାର କାରଣ ହେଉଛି ମେଲେରିଆ ଜ୍ଵର ।

ପୁନଶ୍ଚ ସେହି ମେଲେରିଆ ଜ୍ଵରର ମଧ୍ୟ ଗୋଟିଏ କାରଣ ରହିଛି । ତାହା ହେଉଛି ଏନୋଫିଲିସ୍ ମଶାର ଦଂଶନ । ତେଣୁ ଏଠାରେ ଦେଖାଯାଉଛି ଯେ, ମେଲେରିଆ ଜ୍ଵର ପ୍ରଥମେ ଦୁର୍ବଳତାର କାରଣ ଏବଂ ପରେ ମଶା ଦଂଶନର କାର୍ଯ୍ୟଭାବରେ ଅଭିହିତ ହେଲା । ଏପରି କାର୍ଯ୍ୟ-କାରଣର ସଂପର୍କକୁ ସାପେକ୍ଷ ସଂପର୍କ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ସୁତରାଂ ଏଥିରୁ ଅନୁମିତ ହୁଏ ଯେ, ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଘଟଣା ହୁଏତ କାହାର କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପାରେ ଅଥବା କାରଣ ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରେ ।

(ଖ) ଦତ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକୁ (effect) ଏକ ଘଟଣା ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରାଗଲେ ତାହା ସମୟ ପ୍ରବାହରେ ସର୍ବଦା ଏକ ପରିଣାମ ବା ବ୍ୟାପାର ବୋଲି ଅଭିହିତ ହୁଏ (The given event is always an event in time) – ପ୍ରକୃତିରେ ସର୍ବଦା ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଉଛି । ଯଦି ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ ହୁଅନ୍ତା ତାହେଲେ କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ସଂପର୍କର ପ୍ରଶ୍ନ ଆମ ମନରେ ଉତ୍‌ଥାପିତ ହୁଅନ୍ତା ନାହିଁ । ପ୍ରକୃତିରେ କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖିଲେ ଆମେ ସେହି ପରିବର୍ତ୍ତନର କାରଣ ଜାଣିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରୁ । ଯେପରି ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ବା ବାତ୍ୟା ହେଲେ ଆମେ ତାହାର କାରଣ ଆବିଷ୍କାର କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁ ।

(ଗ) କାରଣ କାର୍ଯ୍ୟର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣା (Cause is an antecedent of the effect) – ଦୁଇଟି ଘଟଣା ମଧ୍ୟରେ ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ସଂପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଏ ସେତେବେଳେ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣାକୁ ‘କାରଣ’ କୁହାଯାଏ ଏବଂ ପରବର୍ତୀ ଘଟଣାକୁ ‘କାର୍ଯ୍ୟ’ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଯେପରି ହଇଜା ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ ଯଦି କୌଣସି ଲୋକର ମୃତ୍ୟୁ ହୁଏ ତାହେଲେ ଏଠାରେ ହଇଜା ରୋଗ ‘କାରଣ’ ହେବ ଏବଂ ମୃତ୍ୟୁ ହେବ ‘କାର୍ଯ୍ୟ’ ।

(ଘ) କାରଣ କାର୍ଯ୍ୟର ନିୟତ ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଘଟଣା (Cause is an invariable antecedent of the effect) – କାରଣ ହେଉଛି ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣା; କିନ୍ତୁ ଯେକୌଣସି ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣାକୁ କାରଣ କୁହାଯାଏ ନାହିଁ ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ‘ଛେନା’ର ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଘଟଣା ‘ଗଉଡ଼’, ‘ଗଉଡ଼ର ଦୁଧ ରଖୁବା ପାତ୍ର’ ଇତ୍ୟାଦି ହୋଇପାରେ । ମାତ୍ର ସେ ସମସ୍ତ ଛେନାର କାରଣ ନୁହନ୍ତି । ‘ଛେନା’ର କାରଣ ଦୁଗ୍‌ଧ ଅଟେ; କାରଣ ଦୁଧ ହେଉଛି ନିୟତ ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଘଟଣା, ଯହିଁରେ ଛେନା ଲୁକ୍‌କାୟିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ । ତେଣୁ ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ଜଣାଯାଏ ଯେ, କାରଣ କାର୍ଯ୍ୟର ସର୍ବଦା ନିୟତ ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଘଟଣା ।

ଯେକୌଣସି ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଘଟଣାକୁ କାରଣ ବୋଲି ମନେକଲେ କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ବିଚାରଣାରେ ଏକ ତର୍କଦୋଷ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ତାହାକୁ ‘କାକତାଳୀୟ ଦୋଷ’ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଯେପରି କୁଆଟିଏ ଉଡ଼ିଆସି ତାଳଗଛ ଉପରେ ବସିଲା ଏବଂ ବସିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାଳଟି ପଡ଼ିଗଲା । ଏଠାରେ କାକଟିର ବସିବାକୁ ଯଦି ତାଳଟି ପଡ଼ିବାର କାରଣ ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଏ ତାହେଲେ ଅନୁମାନଟି ‘କାକତାଳୀୟ ଦୋଷ’ ଯୁକ୍ତ ହେବ । ଯେହେତୁ କୁଆ ବସିବା ତାଳ ପଡ଼ିବାର ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ହୋଇ ନ ପାରେ ।

(ଙ) କାରଣ କାର୍ଯ୍ୟର ସର୍ବାନ୍ତରହୀନ ନିୟତ ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣା (Cause is the invariable unconditional antecedent of the effect) – ହ୍ୟୁମ୍ନଙ୍କ ମତରେ, କାରଣ ହେଉଛି କାର୍ଯ୍ୟର ନିୟତ ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଘଟଣା । କିନ୍ତୁ କାର୍ପେଥ୍ ରୀଡ୍ ହ୍ୟୁମ୍‌ଙ୍କ ମତକୁ ସମାଲୋଚନା କରି ଦେଖାଇଛନ୍ତି ଯେ, ନିୟତ ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣା ହେଲେହେଁ ସବୁ ସମୟରେ ତାହାକୁ କାରଣ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ନାହିଁ । ଯେପରି ଦିବସକୁ ରାତ୍ରିର କାରଣ ବା ରାତ୍ରିକୁ ଦିବସର କାରଣ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ନାହିଁ, ଯଦିଓ ଏମାନେ ଗୋଟିଏ ଅନ୍ୟର ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣା ।

ଦିନ ବା ରାତି କେହି କାହାରି କାରଣ ବା କାର୍ଯ୍ୟ ନୁହନ୍ତି । ଉଭୟହିଁ ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଘଟଣା ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ଯେଉଁ ଘଟଣାଟି ହେଉଛି ପୃଥ‌ିବୀର ଆହ୍ନିକ ଗତି । ତେଣୁ ହ୍ୟୁମ୍‌ଙ୍କ ଉକ୍ତିଟିକୁ ସୁଧାରି ନେଇ ମିଲ୍ କହିଲେ ଯେ, ‘କାରଣ’ ହେଉଛି କାର୍ଯ୍ୟର ନିୟତ ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣା । ଅର୍ଥାତ୍‌ ଯେଉଁ ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ପୂର୍ବବର୍ତୀ ଘଟଣା କାର୍ଯ୍ୟ ଘଟାଇବା ନିମନ୍ତେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସର୍ଭ ବା ବିଧେୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ନାହିଁ ତାହାକୁ କାରଣ କୁହାଯାଇପାରେ ।

(ଚ) କାରଣ କାର୍ଯ୍ୟର ଅବ୍ୟବହିତ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣା (Cause is the immediate antecedent of the effect) – ଯେଉଁ ଘଟଣାଟି କାର୍ଯ୍ୟର ଅବ୍ୟବହିତ ପୂର୍ବବର୍ତୀ ନୁହେଁ, ଅର୍ଥାତ୍ ବହୁ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ତାହା କାରଣ ହୋଇ ନ ପାରେ । ଯେପରି, କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଲୋକ ସାପ କାମୁଡ଼ାରେ ଦୁଇବର୍ଷ ପରେ ଯଦି ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରେ, ତାହେଲେ ସାପ କାମୁଡ଼ାକୁ ଲୋକଟିର ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ବୋଲି କୁହାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।

କାରଣ ସାପର କାମୁଡ଼ା ଏବଂ ମୃତ୍ୟୁ – ଏହି ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁ ଦୀର୍ଘ ବ୍ୟବଧାନ ସେ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଏପରି କୌଣସି ଘଟଣା ଘଟିପାରେ ଯାହା କାର୍ଯ୍ୟଟି ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧଯୁକ୍ତ । ମାତ୍ର ଯଦି ଦେଖାଯାଏ ଯେ, ସାପ କାମୁଡ଼ିବାର ଅବ୍ୟବହିତ ପରେ ଲୋକଟିର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଛି ଏବଂ ସାପର କାମୁଡ଼ା ଏବଂ ମୃତ୍ୟୁର ବ୍ୟବଧାନ ମଧ୍ୟରେ ଏପରି କିଛି ଘଟିନାହିଁ ଯାହା ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇପାରେ । ଅବ୍ୟବହିତ ହେବାର ଲକ୍ଷଣଟି ଲକ୍ଷଣରୁ ଲାଭ କରାଯାଇଥାଏ । ସୁତରାଂ ଗୁଣଗତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ କାରଣ ହେଉଛି କାର୍ଯ୍ୟର ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ସର୍ତ୍ତାନ୍ତରହୀନ ଅବ୍ୟବହିତ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣା ।

ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ଅନୁମିତ ହୁଏ ଯେ, ସମୀପବର୍ତୀ କାରଣ (Proximate cause) ଏବଂ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କାରଣ (Remote cause) ଏହି ଦୁଇପ୍ରକାର କାରଣ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ନ୍ୟାୟସଙ୍ଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି । ସମୀପବର୍ତ୍ତୀ କାରଣ ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାର କାରଣ ଯାହା ଅବ୍ୟବହିତଭାବରେ କିମ୍ବା ଅବିଳମ୍ବିତଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ ନିମନ୍ତେ ସହାୟତା କରିପାରେ । ଉପରୋକ୍ତ ଉଦାହରଣରେ ‘ସାପ କାମୁଡ଼ିବା ଏବଂ ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍‌ ମୃତ୍ୟୁ ହେବା’ ଏହା ହେଉଛି ସମୀପବର୍ତ୍ତୀ କାରଣ ।

ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କାରଣ ହେଉଛି ଏପରି ଏକ କାରଣ ଯାହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ପରୋକ୍ଷଭାବରେ କିମ୍ବା ଦୂରନ୍ତଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ ନିମନ୍ତେ ସହାୟତା ଦେଇଥାଏ ବା କାର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ କରିଥାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଗୋଟିଏ ଦୋହଲୁଥ‌ିବା ଦୁର୍ବଳ କାନ୍ଥ ପାଖରେ ବ୍ୟକ୍ତିଟି ଠିଆ ହୋଇଥିଲା । ଅନ୍ୟଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ସେହି କାନ୍ଥକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ବନ୍ଧୁକ ଫୁଟାଇଲା, ଯାହାଫଳରେ କାନ୍ଥଟି ପଡ଼ିଯିବାରୁ ଲୋକଟି ମୃତ୍ୟୁବରଣ କଲା । ଏଠାରେ ‘ମୃତ୍ୟୁ’ ହେଲା କାର୍ଯ୍ୟ, ତାହାର ସମୀପବର୍ତ୍ତୀ କାରଣ ହେଲା ‘କାନ୍ଥ ପଡ଼ିବା’ ଓ ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ କାରଣ ହେଲା ‘ଉକ୍ତ କାନ୍ଥକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ବନ୍ଧୁକ ଫୁଟାଇବା’।

୬. କାରଣର ପରିମାଣାତ୍ମକ ସଂଜ୍ଞା (Quantitative marks of causation) ଲେଖ ।
Answer:
ପରିମାଣ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ କାରଣ କାର୍ଯ୍ୟ ସହିତ ସମାନ । ଅର୍ଥାତ୍ କାରଣ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁ ପରିମାଣର ବସ୍ତୁ (matter) ଓ ଶକ୍ତି (energy) ନିହିତ ଅଛି, କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସେହି ପରିମାଣର ବସ୍ତୁ ଓ ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟ ନିହିତ ରହିବା ବିଧେୟ । ବସ୍ତୁ ଓ ଶକ୍ତିର ଅବିନଶ୍ବରତାର ନିୟମ (Law of Conservation of Matter and Energy) ନାମକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ନିୟମରୁ କାରଣର ଏହି ଲକ୍ଷଣଟି ଲାଭ କରିହୁଏ ।
ବସ୍ତୁ ଓ ଶକ୍ତିର ଅବିନଶ୍ବରତାର ନିୟମ ଅନୁସାରେ ବସ୍ତୁ ଓ ଶକ୍ତିର ହ୍ରାସବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ନାହିଁ, କେବଳ ମାତ୍ର ରୂପାନ୍ତରୀକରଣ ହୁଏ ।

ଯେପରି ଦୁଇଗୁଣ ଉଦ୍‌ଜାନ (H ) ଓ ଏକଗୁଣ ଅମ୍ଳଜାନ (O) ନେଇ ଜଳ ତିଆରି କରାଗଲା । ଏଠାରେ ଉଦ୍‌ଜାନ୍ ଓ ଅମ୍ଳଜାନର ସ୍ୱରୂପର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟୁଛି; କିନ୍ତୁ ଜଳର ପରିମାଣ ଉଦ୍‌ଜାନ ଓ ଅମ୍ଳଜାନର ପରିମାଣ ସହ ସମାନ ରହିଛି । ଅନୁରୂପଭାବରେ ଶକ୍ତିର ମଧ୍ଯ ରୂପାନ୍ତରୀକରଣ ହୁଏ; ମାତ୍ର ପରିମାଣର କୌଣସି ହ୍ରାସବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ନାହିଁ । ଯେପରି ବିଦ୍ୟୁତ୍, ଉତ୍ତାପ ପ୍ରଭୃତି ଶକ୍ତି ଗୋଟିକରୁ ଅନ୍ୟଟିକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହେଉଛି; କିନ୍ତୁ ଏହି ରୂପାନ୍ତରୀକରଣ ଫଳରେ ଏମାନଙ୍କର ହ୍ରାସବୃଦ୍ଧି ହେଉ ନାହିଁ ।

‘କାରଣ’ ଯେତେବେଳେ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପରିଣତ ହୁଏ ସେତେବେଳେ କାରଣ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁ ପରିମାଣର ବସ୍ତୁ ଓ ଶକ୍ତି ନିହିତ ଥାଏ ଠିକ୍ ସେହି ପରିମାଣରେ ବସ୍ତୁ ଓ ଶକ୍ତି ‘କାର୍ଯ୍ୟ’ ମଧ୍ଯରେ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହୁଏ । ସୁତରାଂ ପରିମାଣ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ କାରଣ କାର୍ଯ୍ୟ ସହିତ ସମାନ ।

୭. କାରଣ ଓ ଉପକାରଣ (Cause and Condition) ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
‘କାରଣ’ର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ମିଲ୍ କହିଛନ୍ତି, ‘‘କାରଣ ହେଉଛି କେତେକ ସଦର୍ଥକ ଉପକାରଣ ଓ କେତେକ ନଞର୍ଥକ ଉପକରଣର ସମଷ୍ଟି ।’’ ମିଲ୍‌ଙ୍କ ଏହି ଉକ୍ତିରୁ ବୁଝାଯାଉଛି ଯେ, ଉପକାରଣ କାରଣର ଗୋଟିଏ ବିଶେଷ ଅଙ୍ଗ । ‘ଉପକାରଣ’ କାରଣର ଗୋଟିଏ ବିଷୟ ବା ଘଟଣା ଯାହା କାର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନରେ କାରଣ ନିମନ୍ତେ ଏକାନ୍ତଭାବରେ ପ୍ରୟୋଜନ । କାର୍ପେଥ୍ ରୀଡ଼ଙ୍କ ମତରେ, ଉପକାରଣ ହେଉଛି ଦୁଇପ୍ରକାର; ଯଥା – (୧) ସଦର୍ଥକ ଉପକାରଣ ଏବଂ (୨ ) ନଞର୍ଥକ ଉପକାରଣ (Positive and Negative conditions) ।

ଯେଉଁ ଉପକାରଣକୁ ବାଦ୍ ଦେଲେ କାର୍ଯ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହେବାରେ ବ୍ୟାଘାତ ଘଟେ, ତାହାକୁ ସଦର୍ଥକ ଉପକାରଣ କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଯେଉଁ ଉପକାରଣକୁ କାରଣ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କଲେ କାର୍ଯ୍ୟ ସଂଘଟିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ନଞର୍ଥକ ଉପକାରଣ କୁହାଯାଏ । ଧରାଯାଉ, ଗୋଟିଏ ଲୋକ ପାଣିରେ ବୁଡ଼ିମଲା । ଏଠାରେ ପାଣିରେ ବୁଡ଼ିଯିବା ଲୋକଟିର ଶାରୀରିକ ଦୁର୍ବଳତା, ଜଳର ଗଭୀରତା ପ୍ରଭୃତି ସଦର୍ଥକ ଉପକାରଣ।

ଏହି ଉପକାରଣଗୁଡ଼ିକ ଉପସ୍ଥିତ ଥିବାରୁ କାର୍ଯ୍ୟଟି ସଂଘଟିତ ହୋଇଛି; କିନ୍ତୁ ଲୋକଟି ଯଦି ପହଁରି ଜାଣିଥା’ନ୍ତା ବା ଲୋକଟିକୁ ରକ୍ଷାକଲାଭଳି କୌଣସି ଲୋକ ସେଠାରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥାଆନ୍ତା ତାହେଲେ ଲୋକଟି ବଞ୍ଚିଯାଇଥା’ନ୍ତା । ସୁତରାଂ ଲୋକଟିର ପହଁରି ଜାଣି ନଥ‌ିବା ଗୁଣ, ରକ୍ଷାକାରୀ ଲୋକର ଅନୁପସ୍ଥିତି ହେଉଛି ନଞର୍ଥକ ଉପକାରଣ । ଯେହେତୁ ଏମାନଙ୍କର ଅନୁପସ୍ଥିତି ମୃତ୍ୟୁରୂପକ କାର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନରେ ସହାୟତା କରିଛି । ତେଣୁ ଲୋକଟିର ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହେଉଛି ପୂର୍ବୋକ୍ତ ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକ ଉପକାରଣର ସମଷ୍ଟି ।

ଲୌକିକ ବା ବ୍ୟାବହାରିକ ଜୀବନରେ ‘କାରଣ’ କହିଲେ ଆମେ କାରଣର କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉପକାରଣ ଯାହାକୁ ଅବ୍ୟବହିତଭାବରେ ଆମେ କାର୍ଯ୍ୟର କାରଣ ବୋଲି ଧରିନେଇଥାଉ । ଯେପରି କୌଣସି ଏକ ଲୋକ ନିଶୁଣି ଚଢ଼ୁ ଚଢ଼ୁ ଅଧାରୁ ଖସି ତଳେ ପଡ଼ି ମୃତ୍ୟୁବରଣ କଲେ ଆମେ ହଠାତ୍ କହିଥାଉ ଯେ, ନିଶୁଣିର ଅଧାରୁ ଲୋକଟିର ଗୋଡ଼ ଖସିଯିବାହିଁ ତା ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ । ମାତ୍ର ଏପରି କହିବା ସମୀଚୀନ ନୁହେଁ । କାରଣ, ଏଠାରେ ‘କାରଣ’ କହିଲେ କେବଳ ମାତ୍ର ଗୋଡ଼ ଖସିଯିବାକୁ ବୁଝାଏ ନାହିଁ । ଏହା ମାତ୍ର ଏକ ଉପକାରଣ । ଏହି କାର୍ଯ୍ୟର (ମୃତ୍ୟୁର) କାରଣ କହିଲେ ଲୋକଟିର ଗୋଡ଼ ଖସିଯିବା, ଲୋକଟି କେତେ ଉଚ୍ଚତାରୁ ପଡ଼ିଲା, ଲୋକଟିର ଓଜନ, ତାଙ୍କୁ ପଡ଼ୁ ପଡ଼ୁ ଧରି ରଖିପାଇଁ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଲୋକର ଅନୁପସ୍ଥିତି ଇତ୍ୟାଦି ହେବ।

ଏ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ମନେରଖୁ ଉଚିତ ଯେ, କୌଣସି ଗୋଟିଏ କାରଣର ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଅସଂଖ୍ୟ ନଞର୍ଥକ ଓ ସଦର୍ଥକ ଉପକାରଣମାନ ଦେଖାଯାଇପାରେ ଯାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଶେଷ କରି ହେବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଯେଉଁ ଉପକାରଣଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରୟୋଜନୀୟ ଏବଂ ଅବ୍ୟବହିତ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କେବଳ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଉଲ୍ଲେଖ କରିବାହିଁ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ।

୮. କାରଣ ଓ ଉପକାରଣ : ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଉପକାରଣ ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକ ଓ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଉପକାରଣ (Cause as sufficient condition and as necessary and sufficient condition) ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ଅନେକ ତାର୍କିକ ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ତର୍କବଚନରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି । A ଯଦି B ର କାରଣ ହୁଏ, ତାହେଲେ A ଓ B ସମ୍ବନ୍ଧ ସୂଚକ ତର୍କବଚନଟି ‘If A then B’ ରୂପେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରତୀକାତ୍ମକ ତର୍କଶାସ୍ତ୍ରରେ ‘If … then….’ ଯୋଜକ ସମ୍ପନ୍ନ ତର୍କବଚନକୁ → (ତୀର) ଚିହ୍ନଦ୍ୱାରା ସଂକ୍ଷେପ କରାଯାଇଥାଏ । ତଦନୁସାରେ If A … then B ତର୍କବଚନଟିକୁ ‘A → B’ ରୂପେ ଲେଖାଯାଏ । ତାହେଲେ ଯେକୌଣସି ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ତର୍କବଚନର ସାଧାରଣ ଆକାର ‘p → q’
ହେବ ।

ଉଲ୍ଲିଖତ ଯୁକ୍ତିରେ କାରଣକୁ କାର୍ଯ୍ୟର ପୂର୍ବଗ (antecedent) ଓ କାର୍ଯ୍ୟକୁ କାରଣର ଅନୁଗ (consequent) ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ତେଣୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ପ୍ରକାଶକ ତର୍କବଚନ ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ତର୍କବଚନର ରୂପ ବା ଆକାର ଧାରଣ କରିଥାଏ । କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ସମ୍ବନ୍ଧ ନିୟମାନୁମୋଦିତ ଘଟଣା ପରସ୍ପରର ଉଦାହରଣ ଏହି ନିୟମର କାରଣିକ (causal) ନିୟମ । ଯେଉଁ ଜାତୀୟ ତର୍କବଚନରେ ନିୟମ ବ୍ୟକ୍ତ ହୁଏ, ସେହି ତର୍କବଚନର ଆକାର ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ବୋଲି ଅନେକେ ମନେକରନ୍ତି । ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରାକଳ୍ପିକ ତର୍କବଚନଦ୍ୱାରା ସର୍ଭାଧୀନ ସମ୍ବନ୍ଧ ମଧ୍ଯ ବ୍ୟକ୍ତ ହୁଏ; ମାତ୍ର ସର୍ଭ ବିରହିତ ନିୟମ ବ୍ୟକ୍ତ ହୁଏ ନାହିଁ । ତେଣୁ କାରୁଣିକ ନିୟମାଧୀନ ଦୁଇଟି ଘଟଣା ମଧ୍ୟରେ ଉପକାରଣର ସମ୍ବନ୍ଧ ଥାଏ ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରଶ୍ନ ହେଉଛି ଯେ, କାରଣ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟର କେଉଁଭଳି ଉପକାରଣ ? ସାଧାରଣଭାବେ ଉପକାରଣଗୁଡ଼ିକ କାର୍ଯ୍ୟର କାରଣଭାବେ ପରିଚିତ ହେବାକୁ ହେଲେ ତାହା ଆବଶ୍ୟକ ଓ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ – ଏହି ଦୁଇଭାଗରେ ପରିଚିତ ହେବା ଉଚିତ । ଯଦି ‘କ’ ନ ଘଟିଲେ ‘ଖ’ ଘଟେ ନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ‘କ’ ଘଟିପାରେ ମଧ୍ଯ ‘ଖ’ ନ ଘଟିପାରେ, ତେବେ ‘କ’ କୁ ‘ଖ’ର ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ କୁହାଯାଏ । ‘କ’ର ଅଘଟଣ ବା ନ ଘଟିବାକୁ ପ୍ରତୀକଦ୍ବାରା ~ କ ରୂପେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇଥାଏ । ଅନୁରୂପଭାବରେ ଆମେ ~ ଖ ପାଇପାରୁ । ବର୍ତ୍ତମାନ ~ କ ଯଦି ଗୋଟିଏ ପ୍ରାକୃତିକ ତର୍କବଚନର ପୂର୍ବଗ ହୁଏ ଓ ~ ଖ ଟି ତାହାର ଅନୁଗ ହୁଏ, ତାହାଲେ ~ କ → ଖ ତର୍କବଚନଟି କ ଯେ ଖ ର ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ ଏହି କଥାଟି ପ୍ରକାଶ କରୁଛି ।

ଯେପରି ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ ନ ଘଟିଲେ ଧୂମ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ । ଯେପରି ଅମ୍ଳଜାନ ନଥିଲେ ଦହନ କ୍ରିୟା ଅସମ୍ଭବ ହୁଅନ୍ତା, ଅର୍ଥାତ୍ ଅଗ୍ନିସଂଯୋଗ ଧୂମ ସୃଷ୍ଟିର ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ । ପୁଣି ଅମ୍ଳଜାନର ଉପସ୍ଥିତି ଦହନ କ୍ରିୟାର ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ । ସଂକ୍ଷେପରେ ଆମେ ‘ ∞ p → q’ ତର୍କବଚନ ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ବୋଲି ମନେକରୁ । ତାହେଲେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଉଦାହରଣ ଦୁଇଟିରୁ ଆମର ମନେରଖୁବା ଉଚିତ ଯେ, ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଧୂମ ସୃଷ୍ଟି ନ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ପାରେ; ଯଥା – ଗ୍ୟାସ୍ ଚୁଲାରେ ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଧୂମ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ । ପୁନଶ୍ଚ ଯଦି କେହି ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ ନ କରେ, ତାହେଲେ ଅମ୍ଳଜାନ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଯେ ଦହନ କ୍ରିୟା ସଂଘଟିତ ହେବ ତାହା ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇ ନ ପାରେ ।

ମାତ୍ର ଯଦି ଅମ୍ଳଜାନ ନଥାଏ, ତାହେଲେ ଅଗ୍ନିସଂଯୋଗ କଲେ ମଧ୍ୟ ଦହନକ୍ରିୟା ସଂଘଟିତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏହା ହେଉଛି ଉପକାରଣର ଆବଶ୍ୟକତାର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଏକା ଘଟଣାର ଏକାଧିକ ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ ଥାଇପାରେ । ଯେପରି ଅଗ୍ନିସଂଯୋଗ ଓ ଆର୍ଦ୍ର ଇନ୍ଧନ – ଏହି ଦୁଇ ଘଟଣା ଧୂମ ସୃଷ୍ଟିର ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ ରୂପେ ପରିଗଣିତ ହୋଇପାରେ ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଉପକାରଣ (Sufficient condition) ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଉ । ଧରାଯାଉ ‘କ ଓ ଖ’ର ସମ୍ବନ୍ଧ ଏପରି ଯେ ‘କ’ ଘଟିଲେ ‘ଖ୍’ ମଧ୍ୟ ଘଟେ, ଯଦିଓ ‘କ’ ନ ଘଟିଲେ ମଧ୍ୟ ‘ଖ’ ଘଟିପାରେ । ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ‘କ’, ‘ଖ’ର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଉପକାରଣ । ପ୍ରତୀକାତ୍ମକଭାବରେ ଉପକାରଣଟି ‘କ’ → ‘ଖ’ ରୂପେ ବ୍ୟକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । ଧରାଯାଉ, ବିଷପାନରେ ମୃତ୍ୟୁ ହେଲା । ଏଠାରେ ‘ବିଷପାନ’ ‘ମୃତ୍ୟୁ’ର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଉପକାରଣ; କିନ୍ତୁ କେହି ବିଷପାନ ନ କଲେ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟ କାରଣରୁ ତାହାର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇପାରେ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏଠାରେ ବିଷପାନ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟଭାବରେ ମୃତ୍ୟୁ ନିମନ୍ତେ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ନୁହେଁ । ଅନ୍ୟ କୌଣସି ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଉପକାରଣ ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହୋଇପାରେ ।

ଯେପରି କୌଣସି ଦୁରାରୋଗ୍ୟ ବ୍ୟାଧ୍ ବା ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣା ଇତ୍ୟାଦି ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରଶ୍ନ ହେଉଛି କାରଣ କାର୍ଯ୍ୟର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଉପକାରଣ ନା ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ ନା ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ – ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ ? ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ – ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣର (sufficient & necessary condition) ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇପାରେ । କ ଓ ଖ ନାମକ ଦୁଇଟି ଘଟଣା ଏପରିଭାବରେ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ଯେ, ‘କ’ ଘଟିଲେ ‘ଖ’ ଘଟେ ଏବଂ ‘କ’ ନ ଘଟିଲେ ‘ଖ’ ଘଟେ ନାହିଁ । ଅନୁରୂପ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆମେ କହିବୁ ଯେ ‘କ’ ‘ଖ’ର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଓ ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ । ଅର୍ଥାତ୍ –
~ କ → ~ ଖ
କ → ଖ

ଏହି ଉଭୟ ପ୍ରାବନ୍ଧିକ ଆକାରଦ୍ୱାରା ‘କ’ ଓ ‘ଖ’ ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରିହେବ । ଆମେ ଜାଣୁ ଯେ ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ ଧୂମ ସୃଷ୍ଟିର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ, ତାହେଲେ ଏଥୁରୁ କ’ଣ ବୁଝୁ । ଓଦା କାଠରେ ଅଗ୍ନିସଂଯୋଗ କଲେ ଧୂମ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଏବଂ ଯଦି ଓଦା କାଠରେ ଅଗ୍ନିସଂଯୋଗ ନ କରାଯାଏ ତାହେଲେ ଅନ୍ୟ କୌଣସିଭାବରେ ଧୂମସୃଷ୍ଟି କରିହୁଏ ନାହିଁ । ତେଣୁ କହିବୁ ଯେ, ଓଦା କାଠରେ ଅଗ୍ନିସଂଯୋଗ ଧୂମ ସୃଷ୍ଟିର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ । କାରଣ ଅନୁସନ୍ଧାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅପ୍ରୟୋଜନୀୟ କୌଣସି ଘଟଣାକୁ ଅପସାରିତ କରିବାକୁ ହେଲେ ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ ପ୍ରୟୋଜନ ।

ପୁଣି କୌଣସି ଘଟଣାର ସଂଘଟନ କାମ୍ ହେଲେ ସେହି ଘଟଣାର କାରଣଭାବରେ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଉପକାରଣ ବୁଝାଯାଏ । ତେଣୁ କାରଣର ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ସଂଜ୍ଞା ଦେବାକୁ ହେଲେ ଉଭୟ ପ୍ରକାର ଉପକାରଣର ଉଲ୍ଲେଖ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣର ଉପସ୍ଥିତିରେ କାର୍ଯ୍ୟ ଘଟେ; ମାତ୍ର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ କାର୍ଯ୍ୟ ଘଟେ ନାହିଁ । ତେଣୁ କୁହାଯାଏ ଯେ, ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟର ମାତ୍ର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ ଥାଇପାରେ ।

ଅଥବା ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ-ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ ହେଉଛି ଯାବତୀୟ ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣର ସମଷ୍ଟି । ‘- କ → ~ ଖ’ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ଯେ ‘କ’, ‘ଖ’ର ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ । ପୁଣି ‘କ’ → ‘ଖ’ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ଯେ ‘କ’, ‘ଖ’ର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଉପକାରଣ । ଏଠାରେ ‘କ’ ‘ଖ’କୁ ବିପରୀତାବର୍ତ୍ତନ (contrapositive) କଲେ ଆମେ ‘~ ଖ → ~ କ’ ପାଉ । ‘~ ଖ → ~ କ’ ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ଯେ ‘~ ଖ → କ’ର ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ । ଅର୍ଥାତ୍ – ‘କ’ ‘ଖ’ ଏବଂ ‘~ ଖ → ~ କ’ର ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣ । ଅର୍ଥାତ୍ ‘~ କ’ ‘ଖ’ ‘~ ଖ → ~ କ’ ଯୁଗ୍ମଭାବରେ ଯାବତୀୟ ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣର ସମଷ୍ଟି ।

କାରଣକୁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଉପକାରଣ କହିଲେ ବହୁକାରଣବାଦ ହୁଏ । ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଉପକାରଣ ଅନୁଯାୟୀ ‘କ’ ନ ଘଟିଲେ ‘ଖ’ ଅନ୍ୟ କାରଣରୁ ଘଟିପାରେ । ଯଥା – ଯଦି ବିଷପାନରେ ମୃତ୍ୟୁ ନ ଘଟେ, ତାହା ବିମାନ ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ଘଟିପାରେ । ଅର୍ଥାତ୍ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଉପକାରଣବାଦୀମାନେ ବିକଳ୍ପ କାରଣବାଦୀ; କିନ୍ତୁ ଯେଉଁମାନେ କାରଣକୁ କାର୍ଯ୍ୟର ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ-ଆବଶ୍ୟକ ଉପକାରଣଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ସେମାନେ ଏକକାରଣବାଦୀ । ସେମାନଙ୍କ ମତରେ, ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟର ଏକାଧ୍ଵକ କାରଣ ଥାଇ ନ ପାରେ । ମିଲ୍ ପ୍ରଦତ୍ତ କାରଣର ବିଖ୍ୟାତ ସଂଜ୍ଞାଟି ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଉପକାରଣକୁ ବ୍ୟକ୍ତ କରିଥାଏ । ସେଥ‌ିରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ, କାର୍ଯ୍ୟ କାରଣର ନିୟତ ଅନୁଗ ।

୯. ବହୁକାରଣବାଦ (The Doctrine of Plurality of Causes) ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ବହୁକାରଣବାଦ ଅନୁସାରେ ଏକା କାର୍ଯ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ ଅବସ୍ଥାରେ ବିଭିନ୍ନ କାରଣଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇପାରେ । ତାର୍କିକ ମିଲ୍ ଏବଂ ବେନ୍ ଏହି ବହୁକାରଣବାଦକୁ ସମର୍ଥନ କରିଛନ୍ତି । ମିଲ୍ କହନ୍ତି, ‘‘ଗୋଟିଏ ଘଟଣା ବିଭିନ୍ନ କାରଣଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇପାରେ ।’’ ବେନ୍ କହନ୍ତି, ‘ଏକା କାରଣ ସବୁ ସମୟରେ ଏକାକାର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।’’ କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମର ଏହି କଥାଟି ସତ୍ୟ; କିନ୍ତୁ ଏହାର ବିପରୀତ ନିୟମଟି ସତ୍ୟ ନୁହେଁ । ଅନେକ ସମୟରେ ଦେଖାଯାଏ ଯେ, ଏକାକାର୍ଯ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ କାରଣଦ୍ୱାରା ଏହି କାର୍ଯ୍ୟଟି କୌଣସି ସମୟରେ ବିଷପାନ, କୌଣସି ସମୟରେ ଦୁର୍ଘଟଣା, କୌଣସି ସମୟରେ ହଇଜା ପ୍ରଭୃତି କାରଣଦ୍ଵାରା ଘଟିପାରେ ।

ବହୁକାରଣବାଦର ଅର୍ଥ ଏହା ନୁହେଁ ଯେ, ଗୋଟିଏ କାରଣ ବହୁ ଉପକାରଣର ସମଷ୍ଟି । ବହୁକାରଣବାଦ ‘ବହୁକାରଣର ସମନ୍ବୟ’ (conjunction of causes) ଠାରୁ ପୃଥକ୍ । ବହୁକାରଣବାଦ ଅନୁସାରେ ଏକାକାର୍ଯ୍ୟ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ କାରଣଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରେ । ପୁନଶ୍ଚ ବହୁକାରଣ ସମନ୍ଵୟ ଅନୁସାରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ କାରଣ ଏକତ୍ର ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ଯେପରି ଘରେ ଚାରୋଟି ୬୦ ପାୱାର ବିଜୁଳି ଆଲୁଅ ଏକାସହିତ ଜଳିଲେ ଆମେ ୨୪୦ ପାୱାର ଆଲୋକ ଦେଖିବାକୁ ପାଉ ।

ସମାଲୋଚନା (Criticism) – ‘ବହୁକାରଣବାଦ’ ନୀତିଟି ଲୌକିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଅନେକ ସମୟରେ ସତ୍ୟ ବୋଲି ମନେହେଲେ ମଧ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ନୁହେଁ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ କାରଣରୁ ବହୁକାରଣବାଦକୁ ସମର୍ଥନ କରିହୁଏ ନାହିଁ ।

ପ୍ରଥମତଃ, ବହୁକାରଣବାଦ ‘କାର୍ଯ୍ୟ’ର ସ୍ବରୂପ ସମ୍ପର୍କରେ ଭ୍ରାନ୍ତ ଧାରଣା ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ବହୁକାରଣବାଦ ଅନୁସାରେ ଏକା କାର୍ଯ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ କାରଣଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇପାରେ; କିନ୍ତୁ ପ୍ରକୃତରେ ବିଭିନ୍ନ କାରଣଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଵରୂପ ଏକା ନୁହେଁ । ‘କାରଣ’ ଯେପରି କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଉପକାରଣର ସମଷ୍ଟି, ‘କାର୍ଯ୍ୟ’ ମଧ୍ୟ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଘଟଣାର ସମଷ୍ଟି । ଧରାଯାଉ, ‘ମୃତ୍ୟୁ’ ହେଲା ‘କାର୍ଯ୍ୟ’ । ବହୁକାରଣବାଦୀମାନଙ୍କ ମତରେ, ମୃତ୍ୟୁର ବହୁକାରଣ ହୋଇପାରେ; ଯଥା – ବିଷପାନ, ଦୁର୍ଘଟଣା, ହଇଜା ଇତ୍ୟାଦି ।

କିନ୍ତୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଦେଖାଯିବ ଯେ, ଯଦିଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ‘ମୃତ୍ୟୁ’ ହେଉଛି ‘କାର୍ଯ୍ୟ’ ତଥାପି ବିଷପାନ ଫଳରେ ଯେଉଁ ମୃତ୍ୟୁ ହେଉଛି ତହିଁର ଉପସର୍ଗମାନ ହଇଜାଦ୍ୱାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ ମୃତ୍ୟୁ ଉପସର୍ଗମାନ ସହ ସମାନ ନୁହେଁ, ମାତ୍ର ଭିନ୍ନ ଅଟେ ଏବଂ ଠିକ୍ କେଉଁ କାରଣରୁ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଛି ତାହା ଶବ ବ୍ୟବଚ୍ଛେଦ ସାହାଯ୍ୟରେ ଜଣାଯାଏ । ‘କାର୍ଯ୍ୟ’କୁ ସାଧାରଣ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ ନ କରି ଯଦି ବିଶେଷଭାବରେ (Specialising the effect) ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ, ତାହେଲେ ବହୁକାରଣବାଦ ଭ୍ରାନ୍ତବୋଲି ପ୍ରମାଣିତ ହେବ ।

‘କାରଣ’କୁ ବିଶେଷଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କଲେ ‘କାର୍ଯ୍ୟ’କୁ ମଧ୍ୟ ବିଶେଷଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବା ଉଚିତ । ଯେତେବେଳେ କହୁ ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ବିଷପାନ, ଦୁର୍ଘଟଣା, ହଇଜା ଇତ୍ୟାଦି, ସେତେବେଳେ ଦୁର୍ଘଟଣାଜନିତ ମୃତ୍ୟୁ ଯେଉଁ ଯେଉଁ ସଦର୍ଥକ ଓ ନଞର୍ଥକ ଉପକାରଣର ସମଷ୍ଟିରୁ ସୃଷ୍ଟ ତାହା ବିଷପାନଜନିତ ମୃତ୍ୟୁବେଳେ ଉପସ୍ଥିତ ଥ‌ିବା ସଦର୍ଥକ ଏବଂ ନଞର୍ଥକ ଉପକାରଣମାନଙ୍କର ସମଷ୍ଟିଠାରୁ ଭିନ୍ନ ଅଟେ । ତେଣୁ ଆମେ ଉଭୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମୃତ୍ୟୁକୁ ଏକ ଏବଂ ସମାନ ମୃତ୍ୟୁ ବୋଲି ତର୍କସମ୍ମତଭାବରେ କିଭଳି କହିପାରିବା ?

ଦ୍ବିତୀୟତଃ, ‘କାର୍ଯ୍ୟ’କୁ ସାଧାରଣ ଭାବରେ ନିଆଗଲେ ‘କାରଣ’କୁ ମଧ୍ୟ ସାଧାରଣଭାବରେ (Generalising the cause) ନେବା ଉଚିତ । ଯେତେବେଳେ କହୁ ମୃତ୍ୟୁରୂପୀ ‘କାର୍ଯ୍ୟ’ଟି ବିଭିନ୍ନ କାରଣଦ୍ଵାରା ଘଟିପାରେ; ଯଥା – ବିଷପାନ, ହଇଜା ଇତ୍ୟାଦି ସେତେବେଳେ ମୃତ୍ୟୁକୁ ସାଧାରଣଭାବରେ ଏବଂ ‘କାରଣ’କୁ ବିଶେଷଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରୁ । ‘କାରଣ’କୁ ଯଦି ସାଧାରଣଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ, ତେବେ ବିଷପାନରେ ମୃତ୍ୟୁ, ଦୁର୍ଘଟଣାରେ ମୃତ୍ୟୁ, ହଇଜାରେ ମୃତ୍ୟୁ ପ୍ରଭୃତି ପ୍ରତ୍ୟେକ ମୃତ୍ୟୁର କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ବିଶେଷ ସାଧାରଣ ‘କାରଣ’ ମିଳିପାରିବ; ଯଥା – ‘ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡରେ କ୍ରିୟା ବନ୍ଦ ହେବା’ ଫଳରେ ବହୁକାରଣବାଦ ଭ୍ରାନ୍ତ ବୋଲି ପ୍ରମାଣିତ ହେବ । ଏକା କାର୍ଯ୍ୟ (ମୃତ୍ୟୁ), ଏକା କାରଣ (ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡର କ୍ରିୟା ବନ୍ଦ ହେବା) ଦ୍ବାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଲା ବୋଲି କହିହେବ; ମାତ୍ର ବହୁକାରଣଦ୍ୱାରା ନୁହେଁ ।

୧୦. ବହୁକାରଣର ସମନ୍ବୟ ଓ କାର୍ଯ୍ୟସମ୍ମିଶ୍ରଣ (Conjunction of causes and Intermixture of Effect) ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଏକାଧ୍ଵକ କାରଣ ଏକା ସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ ଯେତେବେଳେ କାର୍ଯ୍ୟକରେ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ କାରଣଗୁଡ଼ିକଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଯଦି ଅଲଗାଭାବରେ ପ୍ରକାଶିତ ନ ହୋଇ ଏକା ସହିତ ମିଶ୍ରିତ ହୋଇ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ, ତାହେଲେ ସେହି ମିଶ୍ରିତ କାର୍ଯ୍ୟକୁ କାର୍ଯ୍ୟସମ୍ମିଶ୍ରଣ କୁହାଯିବ । ଯେପରି ଗୋଟିଏ ଘରେ ୬୦ ପାୱାର ବତିର ତିନୋଟି ଆଲୋକ ଏକା ସହିତ ଜଳୁଛି । ଘରେ ଯେଉଁ ଆଲୋକ ହେଉଛି ସେହି ଆଲୋକ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଅଟେ । ଯେହେତୁ ତିନୋଟି ବତିର ଆଲୋକ ଅଲଗାଭାବରେ ପ୍ରକାଶିତ ନହୋଇ ପରସ୍ପର ସହିତ ମିଶ୍ରିତ ହୋଇ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି ।

କାର୍ଯ୍ୟସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଦୁଇ ପ୍ରକାର; ଯଥା – (୧) ସମଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟସମ୍ମିଶ୍ରଣ (Homogeneous intermixture of effect) ଭିନ୍ନଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟସମ୍ମିଶ୍ରଣ (Heteropathic intermixture of effect) ।

(୧) ସମଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟସମ୍ମିଶ୍ରଣ – ଏକାଧ୍ଯକ ସମକାରଣ ଏକା ସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଫଳରେ ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ମିଶ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଏବଂ ମିଶ୍ରକାର୍ଯ୍ୟଟି ଯେତେବେଳେ କାରଣଗୁଡ଼ିକଦ୍ଵାରା ଅଲଗାଭାବରେ ସୃଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟର ସମଜାତୀୟ ହୁଏ, ସେତେବେଳେ ତାହାକୁ ସମଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟସମ୍ମିଶ୍ରଣ କୁହାଯାଏ । ତିନୋଟି ୬୦ ପାୱାର ବତିର ଆଲୋକ ଏକା ସହିତ ଘରେ ଜଳୁଛି । ଘରେ ଯେଉଁ ଆଲୋକ ମାତ୍ରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ସେହି ଆଲୋକମାତ୍ରାକୁ ସମଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟସମ୍ମିଶ୍ରଣ ବୋଲି କୁହାଯିବ ।

(୨) ଭିନ୍ନଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟସମ୍ମିଶ୍ରଣ – ଏକାଧ୍ଵକ କାରଣ ଏକା ସହିତ ମିଳିତ ହୋଇ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଫଳରେ ଯେତେବେଳେ ଗୋଟିଏ ମିଶ୍ରକାର୍ଯ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଏବଂ ମିଶ୍ରକାର୍ଯ୍ୟଟି ଯେତେବେଳେ କାରଣଗୁଡ଼ିକଦ୍ବାରା ଅଲଗାଭାବରେ ସୃଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟର ଭିନ୍ନଜାତୀୟ ହୁଏ, ସେତେବେଳେ ତାହାକୁ ଭିନ୍ନଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟସମ୍ମିଶ୍ରଣ କୁହାଯାଏ । ଯେପରି ଉଦ୍‌ଜାନ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ମିଶି ଯେତେବେଳେ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି କରେ; ସେତେବେଳେ ଜଳରୂପ ମିଶ୍ରକାର୍ଯ୍ୟଟି ଉକ୍ତ ଦୁଇଟି ଉପକାରଣଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଵରୂପଠାରୁ ଭିନ୍ନ ।

୧୧. ପରୀକ୍ଷଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ସହିତ ପରୀକ୍ଷଣର ସମ୍ବନ୍ଧ ନିରୂପଣ କର ।
କିମ୍ବା, ‘ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଓ ପରୀକ୍ଷଣର ପାର୍ଥକ୍ୟ ପରିମାଣଗତ, ପ୍ରକାରଗତ ନୁହେଁ ।’- ଏହି ଉକ୍ତିର ଯଥାର୍ଥତା ପ୍ରତିପାଦନ କର।
Answer:
ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣୀୟ ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣା ବିଷୟରେ ସମ୍ୟକ୍ ଜ୍ଞାନଲାଭ ନିମିତ୍ତ ପ୍ରାନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ତାହାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣକୁ ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ; ମାତ୍ର କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସାଧନ ନିମିତ୍ତ କୌଣସି ପୂର୍ବଧାରଣାର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ନ ହୋଇ ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ବସ୍ତୁ, ଗୁଣ, କ୍ରିୟା, ଘଟଣା ଇତ୍ୟାଦିର ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାନୁଭୂତିକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ ।

‘ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ’ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପକ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ପରୀକ୍ଷଣ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୀମିତ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଦୁଇପ୍ରକାର ହୋଇପାରେ; ଯଥା – ସାଧାରଣ ବା ସରଳ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଓ ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ବା ପରୀକ୍ଷଣ ।

ପରୀକ୍ଷଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଗୋଟିଏ ଅଙ୍ଗ । ବିନା ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ପରୀକ୍ଷଣ ହେବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ।
ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ପରୀକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଯାଇପାରେ ।
ପରୀକ୍ଷଣରେ ଘଟଣାକୁ କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ, ମାତ୍ର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଘଟଣା ପ୍ରକୃତିଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

ବେନ୍‌ଙ୍କ ଭାଷାରେ, ‘ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଘଟଣାଟିକୁ ଖୋଜି ବାହାର କରାଯାଏ; କିନ୍ତୁ ପରୀକ୍ଷଣରେ ଘଟଣାକୁ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ ।’’ ବିଦ୍ୟୁତକୁ ଆମ୍ଭେ ବିଜୁଳି ରୂପରେ ଆକାଶରେ ଦେଖୁ । ତେଣୁ ଏହା ହେଲା ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ, ମାତ୍ର ବିଜ୍ଞାନାଗାରରେ କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇପାରେ । ତାହା ହେଲା ପରୀକ୍ଷଣ ।

ପରୀକ୍ଷଣରେ ପରିସ୍ଥିତି ଆମର ନିୟନ୍ତ୍ରଣାଧୀନ ଥାଏ; ମାତ୍ର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ପରିସ୍ଥିତି ଉପରେ ଆମର କୌଣସି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ନ ଥାଏ । ଆମେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବେ ପ୍ରକୃତିର ଦୟା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁ ।

କେତେକ ତାର୍କିକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ପରୀକ୍ଷଣ ମଧ୍ଯରେ ଏତେ ମାତ୍ରାରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଉପସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି ଯେ, ଯାହା ଫଳରେ ସେମାନେ ଦୁଇଟିକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ବୋଲି ମନେକରନ୍ତି; ମାତ୍ର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଓ ପରୀକ୍ଷଣ ଉଭୟଙ୍କ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଲା ଜ୍ଞାନଲାଭ । ତେବେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଆସନ୍ତୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ପରୀକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରେ କି ପ୍ରକାର ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ହେଲା ଜ୍ଞାନଲାଭ । ତେବେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଆସନ୍ତୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ପରୀକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରେ କି ପ୍ରକାର ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ତାର୍କିକମାନେ ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ କିଭଳି ମତ ପ୍ରଦାନ କରିଅଛନ୍ତି ଦେଖ୍ ।

କେତେକ ତାର୍କିକଙ୍କ ମତରେ, ‘ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ପ୍ରାକୃତିକ ଓ ପରୀକ୍ଷଣ କୃତ୍ରିମ ।’’ ମାତ୍ର ଏ ପ୍ରକାର ପାର୍ଥକ୍ୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭ୍ରମାତ୍ମକ ଅଟେ ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଯେପରି ଆମକୁ ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବାକୁ ପଡ଼େ, ଠିକ୍ ସେହିଭଳି ପରୀକ୍ଷଣରେ ମଧ୍ୟ ଆମକୁ ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ବେଳେ ବେଳେ ନିର୍ଭର କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଆମମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ଯ କୃତ୍ରିମ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ସାହାଯ୍ୟ ନେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଚନ୍ଦ୍ରଗ୍ରହଣ କିମ୍ବା ସୂର୍ଯ୍ୟୋପରାଗକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରିବାପାଇଁ ଆମେ କେତେକ କୃତ୍ରିମ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଯନ୍ତ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ଉପଲବ୍‌ କରୁ । କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ଆମେ ଘଟଣାଟିକୁ ସୃଷ୍ଟି କଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ବସ୍ତୁକୁ ନେଇ ଆମେ ସମସ୍ତପ୍ରକାର ଆୟୋଜନ କରୁ ।

ଷ୍ଟକ୍ ଇତ୍ୟାଦି ତାର୍କିକମାନେ କହନ୍ତି ଯେ, ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ‘ନିଷ୍କ୍ରିୟ’ ଏବଂ ପରୀକ୍ଷଣ ‘ସକ୍ରିୟ’ । କାରଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଆମେ କେବଳ ନୀରବଦ୍ରଷ୍ଟା ଭାବରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରୁ । ପରିସ୍ଥିତିର କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ କରୁନା; କିନ୍ତୁ ପରୀକ୍ଷଣରେ ଘଟଣାଟିକୁ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ଆମଙ୍କୁ ସକ୍ରିୟ ହେବାକୁ ହୋଇଥାଏ; ମାତ୍ର ଏ ପ୍ରକାର ପାର୍ଥକ୍ୟ ଆଦୌ ସନ୍ତୋଷଜନକ ନୁହେଁ । କାରଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବରେ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ନୁହେଁ, ଏହା ସକ୍ରିୟ । କାରଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ମଧ୍ୟ ଆମର ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନେ ସକ୍ରିୟଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକରନ୍ତି । ଅବଶ୍ୟ ପରୀକ୍ଷଣରେ ଆମ୍ଭେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ସକ୍ରିୟ ହୋଇଥାଉ ।

ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ପ୍ରମାଣିତ ହେଲା ଯେ, ପ୍ରକୃତରେ ‘ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ’ ଏବଂ ‘ପରୀକ୍ଷଣ’ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ପ୍ରକାରଭେଦ ନାହିଁ । ଉଭୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆମ୍ଭେ ଜ୍ଞାନଲାଭ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଘଟଣା ଅଧ୍ୟୟନ କରୁ, ସେଗୁଡ଼ିକର କାରଣ ନିରୂପଣ କରୁ ଏବଂ କେଉଁ କେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ କ’ଣ କ’ଣ ଘଟେ ତାହା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରୁ । ଯଦି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣକୁ ଜାତି କୁହାଯାଏ, ତେବେ ସରଳ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଓ ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ତାହାର ଦୁଇଟି ଉପଜାତି । ତେଣୁ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଆମ୍ଭେ ବେନ୍‌ଙ୍କ ସହିତ ଏକମତ ହୋଇ କହିବା ଯେ, ‘ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ପରୀକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରକାରଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ନାହିଁ । କେବଳ ପରିମାଣଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଅଛି ।’’ ପରିମାଣଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟର ଅର୍ଥ ଏହା କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ, ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ କମ୍ ସକ୍ରିୟତା ପ୍ରକାଶ ପାଏ, ମାତ୍ର ପରୀକ୍ଷଣରେ ବେଶି ସକ୍ରିୟତା ପ୍ରକାଶ ପାଏ ।

୧୨. ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଅପେକ୍ଷା ପରୀକ୍ଷଣରେ କି କି ସୁବିଧା ମିଳେ ?
Answer:
ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଅପେକ୍ଷା ପରୀକ୍ଷଣରେ ନିମ୍ନଲିଖୁ ବିଶେଷ ସୁବିଧା ମିଳିଥାଏ ।
(i) ପରୀକ୍ଷଣରେ ଗୋଟିଏ ଘଟଣାକୁ ପୁନଃ ପୁନଃ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇପାରେ ।
ପରୀକ୍ଷଣ ଆମର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣାଧୀନ; ମାତ୍ର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଆମ୍ଭର ନିୟନ୍ତ୍ରଣାଧୀନ ନ ଥାଏ । ଆମେ ଯେତେବେଳେ ଇଚ୍ଛା ପରୀକ୍ଷଣ କରିପାରିବା; ମାତ୍ର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଆମକୁ ପ୍ରକୃତିର ଦୟା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଯଦି ଗୋଟିଏ ପରୀକ୍ଷଣରେ ଆମେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ନ ହେଉ, ତେବେ ପରୀକ୍ଷଣଟିକୁ ପୁନଶ୍ଚ କରାଯାଇପାରେ । ଅର୍ଥାତ୍ ଯେତେବେଳେ ଇଚ୍ଛା ସେତେବେଳେ ପରୀକ୍ଷଣ କରିହୁଏ; ମାତ୍ର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଘଟଣାଟି ପ୍ରକୃତିରେ ସଂଘଟିତ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆମକୁ ଧୈର୍ଯ୍ୟର ସହ ଅପେକ୍ଷା କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।

ମନେକର, ଆମେ ଧୂମକେତୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରିବାକୁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରୁ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ଆମକୁ ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣଭାବରେ ନିର୍ଭର କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଏପରିକି ଜଣକ ଜୀବଦ୍ଦଶା ମଧ୍ଯରେ ଜଣେ ଧୂମକେତୁକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରିବାର ସୁଯୋଗ ହୁଏତ ପାଇ ନ ପାରେ; କିନ୍ତୁ ଆମେ ଯେତେବେଳେ ଚାହିଁବା ସେତେବେଳେ ବିଜ୍ଞାନାଗାରରେ ଅମ୍ଳଜାନ କିମ୍ବା ଉଦ୍‌ଜାନ ଗ୍ୟାସ୍ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରିବା ।

(ii) ପରୀକ୍ଷଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଘଟଣାଟିକୁ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଘଟଣାଠାରୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ପୃଥକ୍ କରାଯାଇପାରେ ।
ପରୀକ୍ଷଣ ଆମର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣାଧୀନ ମଧ୍ୟରେ ଥାଏ । ତେଣୁ ଆମେ ଯେଉଁ ଘଟଣାଟିକୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିବା, ତାହାକୁ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଘଟଣାମାନଙ୍କଠାରୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ମୁକ୍ତ ରଖୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇପାରେ । ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟୀକରଣ ହୋଇଯିବ । ଗୋଟିଏ ମହମବତି ମୁକ୍ତ ବାୟୁରେ ଜଳେ, ଅଥବା ଗୋଟିଏ ଆବଦ୍ଧ ଜାରରେ ଯଦି ତାକୁ ରଖାଯାଏ ତେବେ ତାହା ଲିଭିଯାଏ । ମନେକର, ଆମେ ଜାଣିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକଲୁ କେଉଁ ବାଷ୍ପ ଜଳିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଛି ଏବଂ କେଉଁ ବାଷ୍ପ ଲିଭିଯିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଅଛି ? ତାହାର କାରଣ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ମାଧ୍ୟମରେ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । କାରଣ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ବିଭିନ୍ନ ବାଷ୍ପ ଲୁଚି ରହିଥାଏ ।

ପରୀକ୍ଷଣଦ୍ବାରା ଏହା ଜାଣିବା ସମ୍ଭବ ହୁଏ । ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ବିଶୁଦ୍ଧ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଗ୍ୟାସ୍ ସଂଗ୍ରହ କରି ଏବଂ ଏହାକୁ ଏକ ବାଷ୍ପ ଜାର୍‌ରେ ରଖ୍ ଜଳନ୍ତା ମହମବତିକୁ ଏହା ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ତାହା ଲିଭିଯାଏ; ମାତ୍ର ଅମ୍ଳଜାନ ବାଷ୍ପ ଜାରରେ ଏହାକୁ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ତାହା ଅଧ୍ବକ ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ହୋଇ ଜଳେ । ତେଣୁ ଏଥୁରୁ ଆମ୍ଭେ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେଲୁ ଯେ, ଅମ୍ଳଜାନ ବାଷ୍ପ ବହନ କ୍ରିୟାରେ ସହାୟକ ଏବଂ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଦହନ କ୍ରିୟାର ସହାୟକ ନୁହେଁ ।

(iii) ପରୀକ୍ଷଣରେ ପରିବେଶ ପରିବର୍ତ୍ତନର ସୁବିଧା ଥାଏ ।
ଆମେ ଗୋଟିଏ ଘଟଣା ବିଷୟରେ ଭଲଭାବରେ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବାକୁ ହେଲେ ଏହାକୁ ବିଭିନ୍ନ ପରିବେଶ ବା ପରିସ୍ଥିତି ମଧ୍ୟରେ ଗବେଷଣା କରିବା ଦରକାର । ଏହାଦ୍ୱାରା ଆମେ ଘଟଣା ବିଷୟରେ ଅଧ‌ିକ ତଥ୍ୟ ବା ବିବରଣୀ ପାଇପାରୁ । ଏହାଦ୍ୱାରା ଆମେ ନିଶ୍ଚିତ ହୋଇଯାଉ ଯେ, କେଉଁ ପରିବେଶ ବା ପରିବେଷ୍ଟନୀ ଘଟଣାଟି ଘଟିବାପାଇଁ ଦାୟୀ ଅଟେ । ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ପ୍ରକୃତିର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ଘଟଣାଟି ଘଟିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆମକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ଏବଂ ବିଶେଷ ପରିବର୍ତ୍ତନର ସୁଯୋଗ ମିଳେନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ପରୀକ୍ଷଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆମେ ପରିବେଷ୍ଟନୀକୁ ଆମର ଇଚ୍ଛାନୁଯାୟୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଆମେ ଘଟଣାଟିକୁ ଯେ, ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍‌ରେ ଲୁହା, ତମ୍ବା, ରୁପା ପ୍ରଭୃତି ଧାତୁ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୁଏ; କିନ୍ତୁ ସୁନା ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୁଏ ନାହିଁ; ମାତ୍ର ସରଳ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣଦ୍ବାରା ଏହା ଜାଣିବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।

(iv) ପରିମାଣାତ୍ମକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରୀକ୍ଷଣରେ କରାଯାଇପାରେ; ମାତ୍ର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ନୁହେଁ ।
ଡାକ୍ତରୀ ବିଜ୍ଞାନରେ ଏହା ଜାଣିବା ଆବଶ୍ୟକ ଯେ, କେତେ ମାତ୍ରାରେ ରୋଗୀମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଔଷଧ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ଉପଶମ ଲାଭ ହେବ, ଏହା କେବଳ ପରୀକ୍ଷଣ ମାଧ୍ୟମରେ ସମ୍ଭବପର । ଉନ୍ନତ ବିଜ୍ଞାନମାନଙ୍କରେ ନିୟମଗୁଡ଼ିକୁ ପରିମାଣାତ୍ମକ ଭଙ୍ଗୀରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ । ବିବରଣୀଗୁଡ଼ିକ ପରୀକ୍ଷଣ ମାଧ୍ୟମରେ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇ ଥିବାରୁ ଏହା ସମ୍ଭବପର ହୋଇଥାଏ । ବୈଜ୍ଞାନିକ ଜ୍ଞାନର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ ବା ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ସ୍ପଷ୍ଟତା ଏବଂ ସଠିକତା । ପରୀକ୍ଷଣହିଁ କେବଳ ଏହି ଜ୍ଞାନ ଯୋଗାଇ ଦେଇଥାଏ ।

(v) ପରୀକ୍ଷଣରେ ଘଟଣାକୁ ଧୀରସ୍ଥିର ଓ ନିର୍ଭୁଲଭାବରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇପାରେ ।
ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଗୋଟିଏ ଘଟଣାକୁ ସାଧାରଣତଃ ଅଧ୍ୟୟନ କଲାବେଳେ ଆମ୍ଭେ ସାଧାରଣତଃ ବ୍ୟସ୍ତ ଓ ଚଞ୍ଚଳ ହୋଇପଡୁ । ଏହାର କାରଣ ହେଲା ଅନେକ ଘଟଣା ଖୁବ୍‌କମ୍ ସମୟପାଇଁ ସ୍ଥାୟୀ ହୁଏ ଏବଂ ଏହା ଆମର ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ବାହାରେ ଥାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଭୂମିକମ୍ପ, ବିଜୁଳି ଖୁବ୍ ଅଳ୍ପ ସମୟ ପାଇଁ ରହେ । ତେଣୁ ଏତେ କମ୍ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ତାହାକୁ ଭଲଭାବରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରିବା ସମ୍ଭବପର ହୋଇ ନ ଥାଏ; କିନ୍ତୁ ପରୀକ୍ଷଣରେ ପରିସ୍ଥିତିଟି ଆମ୍ଭର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣାଧୀନ ଥାଏ । ତେଣୁ ଧୀରସ୍ଥିର ଚିତ୍ତରେ ଓ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସାବଧାନତା ସହକାରେ ଘଟଣାଟିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରାଯାଇପାରେ ଯାହା ଫଳରେ ନିର୍ଭୁଲ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେବା ସମ୍ଭବପର ହୋଇଥାଏ ।

୧୩. ପରୀକ୍ଷଣ ଅପେକ୍ଷା ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ କି କି ସୁବିଧା ମିଳେ ବୁଝାଅ ।
Answer:
(i) ପରୀକ୍ଷଣ ଅପେକ୍ଷା ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ପରିସର ବା କ୍ଷେତ୍ର ବ୍ୟାପକ ଅଟେ ।
କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଘଟଣା ଅଛି ଯାହା କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । କାରଣ ସେଗୁଡ଼ିକ ଆମ୍ଭର ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ବାହାରେ ବା ବିପଦପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକରୁ ଏହାର ଉଦାହରଣ ନିଆଯାଇପାରେ; ଯଥା – ଚନ୍ଦ୍ରଗ୍ରହଣ, ସୂର୍ଯ୍ୟୋପରାଗ, ଭୂମିକମ୍ପ, ଅଗ୍ନି-ଉତ୍ପାତ ଇତ୍ୟାଦିକୁ କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ସୃଷ୍ଟିକରି ପରୀକ୍ଷଣ କରିବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । ତେଣୁ ଏପରି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆମକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।

ଠିକ୍ ସେହିଭଳି ଯୁଦ୍ଧକୁ ପରୀକ୍ଷଣ ଭିତ୍ତିରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇ ନ ପାରେ । ବିପଜ୍ଜନକ ବିଷକୁ ମନୁଷ୍ୟଠାରେ ପରୀକ୍ଷଣ ଭିଭିରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇ ନ ପାରେ । କାରଣ ଏହା ନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଅସଙ୍ଗତ । ତେଣୁ ଏଭଳି କ୍ଷେତ୍ରମାନଙ୍କରେ ଆମକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ସାହାଯ୍ୟ ନେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଅନ୍ୟ ଭାଷାରେ କହିବାକୁ ଗଲେ ଏହି ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରକୃତିରେ ସଂଘଟିତ ହେଲେ ଆମେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇଥାଉ ।

(ii) ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ କାର୍ଯ୍ୟରୁ କାରଣକୁ ଓ କାରଣରୁ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ; କିନ୍ତୁ ପରୀକ୍ଷଣରେ କେବଳ କାରଣରୁ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ; ମାତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟରୁ କାରଣକୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ।
ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାରଣ କି ପ୍ରକାର କାର୍ଯ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପରେ ତାହା ଜାଣିବାପାଇଁ ପରୀକ୍ଷଣ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇପାରେ । କିନ୍ତୁ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଦେଖ୍ ତାହା କେଉଁ କାରଣଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି, ତାହା ଜାଣିବାପାଇଁ କୌଣସି ପରୀକ୍ଷଣ କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ ।

ମାଈ ଏନୋଫିଲିସ ମଶା କାମୁଡ଼ାରେ ମେଲେରିଆ ରୋଗ ହୁଏ ବୋଲି ଆମ୍ଭେ ଜାଣୁ ଅର୍ଥାତ୍ ମେଲେରିଆ ରୋଗର କାରଣ ହେଲା ମାଈ ଏନୋଫିଲସ୍ ମଶା; କିନ୍ତୁ ଆମେ ଗୋଟିଏ ମେଲେରିଆ ରୋଗୀକୁ ଦେଖ୍ କହିପାରିବା ନାହିଁ ଯେ, କାରଣ କ’ଣ ? ଏହା ପରୀକ୍ଷଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଜାଣିବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । ଏପରି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆମେ ପ୍ରଥମେ ଗୋଟିଏ କାରଣ ଅନୁମାନ କରୁ ଏବଂ ତାହା କି ପ୍ରକାର କାର୍ଯ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିକରେ ପରୀକ୍ଷଣଦ୍ଵାରା ସ୍ଥିର କରୁ ।

ତେଣୁ ପରୀକ୍ଷଣରେ ଆମେ କାରଣରୁ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଗତିକରୁ; ମାତ୍ର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଆମେ କାରଣରୁ କାର୍ଯ୍ୟାଭିମୁଖୀ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟରୁ କାରଣାଭିମୁଖୀ ହୋଇପାରୁ । ମେଲେରିଆ ରୋଗ (କାର୍ଯ୍ୟ)ର କ’ଣ କାରଣ ହୋଇପାରେ ? ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣଦ୍ବାରା ଜାଣିଲୁ ଯେ, ମଶା କାମୁଡ଼ିବା ନିୟତ ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଘଟଣାଭାବରେ ଏହାର କାରଣ । ମଶା କାମୁଡ଼ିବା (କାରଣ କି କାର୍ଯ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ?) ପୁନଶ୍ଚ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣଦ୍ୱାରା ଆମେ ଅବଗତ ହେଲୁ ଯେ, ଏହାହିଁ ମନୁଷ୍ୟ ଦେହରେ ମେଲେରିଆ ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ।

(iii) ପରୀକ୍ଷଣର ବିନା ସାହାଯ୍ୟରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ସମ୍ଭବପର, ମାତ୍ର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ବିନା ସାହାଯ୍ୟରେ ପରୀକ୍ଷଣ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।
ଯେକୌଣସି ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣାକୁ ଆମେ ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟରେ ମନୋଯୋଗପୂର୍ବକ ଦେଖିପାରୁ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ପରୀକ୍ଷଣର ସହାୟତା ଆଦୌ ପଡ଼େ ନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ଯେକୌଣସି ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣାର ପରୀକ୍ଷଣ ନିମିତ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ନିଶ୍ଚିତଭାବରେ ଆବଶ୍ୟକ । ମନେକର, କୁକୁରର ଖାଦ୍ୟରେ କୌଣସି ଏକ ବିଷାକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ମିଶ୍ରିତ ହୋଇଥିଲେ ତାହା ଉପରେ ତା’ର କି ପ୍ରଭାବ ପଡ଼େ ଏ ବିଷୟ ଆମ୍ଭେମାନେ ଜାଣିବାକୁ ଚାହୁଁ ।

ଏଥ‌ିପାଇଁ ଗବେଷଣାଗାରରେ ଗୋଟିଏ ପରୀକ୍ଷାର ଆୟୋଜନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହି ପରୀକ୍ଷାପାଇଁ କେବଳ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ସାହାଯ୍ୟରେହିଁ ଆମେମାନେ ଗବେଷଣାଗାରକୁ ବିରାଡ଼ି ନ ଆଣି କୁକୁର ଆଣିଥାଉ । ପୁନଶ୍ଚ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣଦ୍ଵାରାହିଁ କୁକୁରର ଖାଦ୍ୟ ଏବଂ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବିଷାକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ସମ୍ମିଶ୍ରଣ କରୁ । ପ୍ରାକ୍ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣଦ୍ବାରା ଘଟଣାର ଆଚରଣ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଜ୍ଞାନ ନ ଥିଲେ ପରୀକ୍ଷଣର ପ୍ରସ୍ତୁତି ତଥା ପ୍ରଣାଳୀ ଯଥୋପଯୁକ୍ତ ହୋଇ ନପାରେ ।

୧୪. ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ତାହାର ସ୍ବରୂପ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟନେଇ ପୂର୍ବ ଧାରଣାର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ନ ହୋଇ ପ୍ରକୃତିର ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ପଦାର୍ଥ ଓ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକୁ ସୁନିୟନ୍ତ୍ରିତ, ସୁନିର୍ବାଚିତ ଓ ସ୍ବାଭାବିକଭାବରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରିବାକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ । ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାନୁଭୂତି ଉପରେ ଆଧାରିତ । ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଦ୍ବାରା ବାହ୍ୟନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟରେ ପାରିପାର୍ଶ୍ବକ ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣାବଳୀର ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ କରାଯାଏ । ଅନ୍ତଃପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଦ୍ବାରା ମନର ଅଭ୍ୟନ୍ତରସ୍ଥ ଭାବନା, ପ୍ରବୃତ୍ତି, ଉଲ୍ଲାସ ଇତ୍ୟାଦିର ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ କରାଯାଏ ।

ଏଣୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ସାଧାରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଲା ଜ୍ଞାନଲାଭ । ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥାଏ । ଲକ୍ଷ୍ୟହୀନ ଭାବେ ପାରିପାର୍ଶ୍ବକ ବସ୍ତୁସମୂହ ଉପରେ ଦୃଷ୍ଟିନିକ୍ଷେପ କରିବା ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହୋଇ ନ ପାରେ । କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସାଧନ ନିମିତ୍ତ ଏହା କରାଯାଇଥାଏ । ଏଣୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ବିଷୟବସ୍ତୁ ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥାର ଯେକୌଣସି ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣା ହୋଇ ନ ପାରେ । ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରଥମେ ବିଷୟବସ୍ତୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥାଏ ।

ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକ ସେଗୁଡ଼ିକ ଉପେକ୍ଷିତ ହୁଅନ୍ତି । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଜାମା କିଣିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଦୋକାନକୁ ଯାଇ ଦୋକାନୀର ଖେଳନାଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖ‌ିବା ଅନାବଶ୍ୟକ । ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ନିଜର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବିଶ୍ଵାସ ବା ଧାରଣାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଚୋରି ନିଘୋଷ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଅଭାବରୁ କାରଣ ଅନେକତ୍ର ନିରୂପିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ଅନାସକ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣଦ୍ବାରାହିଁ ସତ୍ୟ ଉଦ୍‌ଘାଟିତ ହୁଏ । ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଏହି ଗୁଣ ଉପରେ ବେକନ୍ ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ଗୁରୁତ୍ୱ ଆରୋପ କରିଅଛନ୍ତି ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣଠାରୁ ଅନୁମାନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିନ୍ନ ଅଟେ । ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ସାକ୍ଷାତ୍ ଜ୍ଞାନଲବ୍‌ଧ; କିନ୍ତୁ ଉପଲବ୍‌ଧ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଅନୁମାନଲବ୍‌ଧ । ଜେଭନ୍ସଙ୍କ ଭାଷାରେ, ‘‘ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆମ୍ଭେମାନେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରକୃତରେ ଦୃଷ୍ଟ ବିଷୟର କେବଳ ବର୍ଣ୍ଣନା କରୁ ବା ତାହାକୁ ଲିପିବଦ୍ଧ କରୁ, ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭ୍ରାନ୍ତର ସମ୍ଭାବନା ନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ଆମ୍ଭେମାନେ କୌଣସି ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଅଛି ।’’ ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରୁ ଅଳ୍ପ କେତେ ଇଞ୍ଚ ଲବ୍‌ଧ ବ୍ୟାସବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଲାକାର ବସ୍ତୁପରି ପ୍ରତୀୟମାନ ହୁଏ; କିନ୍ତୁ ଏଥରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରକୃତରେ ଏହାଠାରୁ ବୃହତ୍ତର ନୁହେଁ ବୋଲି ଅନୁମାନ କରିବା ଭ୍ରାନ୍ତ ।

ଶକ୍ତି-ସାମର୍ଥ୍ୟ ସ୍ୱଳ୍ପ ଏବଂ ସୀମିତ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ଜୀବାଣୁ, ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ତାରକା ସାଧାରଣ ଦୃଷ୍ଟିଶକ୍ତିର ଅଗୋଚର । ଅତି କ୍ଷୀଣ ଶବ୍ଦ ସାଧାରଣ ଶ୍ରବଣେନ୍ଦ୍ରିୟ ସାହାଯ୍ୟରେ ଶୁଣିହୁଏ ନାହିଁ । ଉତ୍ତାପର ସାମାନ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଲେ ଜାଣିହୁଏ ନାହିଁ । ତେଣୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ପରିସର ବୃଦ୍ଧି ଯଥାର୍ଥ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାନୁଭୂତି ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ବୈଜ୍ଞାନିକ ଯନ୍ତ୍ର ଉଦ୍ଭାବିତ ହୋଇଅଛି । ଏଗୁଡ଼ିକ ଉପଯୋଗଦ୍ଵାରା ବୈଜ୍ଞାନିକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଅଭ୍ରାନ୍ତ ଓ ନିଘୋଷ ହୁଏ ।

ସାଧାରଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷିତ ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣା ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକର କୌଣସି କର୍ତ୍ତୃତ୍ୱ ନ ଥାଏ । ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶରେ ପ୍ରକୃତି ଯେପରିଭାବରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରେ, ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକ କେବଳ ସେତିକି ମାତ୍ର ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ଜାଣିପାରେ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଗୋଟିଏ ଲତାର ବୃଦ୍ଧି ବିଷୟକ ଜ୍ଞାନଲାଭ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଯଦି ଆମ୍ଭେମାନେ ପ୍ରତି ସପ୍ତାହରେ ତାହାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପି ଲିପିବଦ୍ଧ କରି ରଖୁ ତେବେ ତାହା ସାଧାରଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ; କିନ୍ତୁ ଯଦି ଆମ୍ଭେମାନେ ପ୍ରାକୃତିକ ପରିସ୍ଥିତିର ପରିବର୍ତ୍ତନ କରୁ ଅର୍ଥାତ୍ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ସାର ପ୍ରୟୋଗ କରି ଲତାଟିର ବୃଦ୍ଧିରେ କି ପ୍ରକାର ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ୁଅଛି ଜାଣିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରୁ କିମ୍ବା ଲତାଟିକୁ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣର ପ୍ରଭାବ ପଡୁଥ‌ିବା ସ୍ଥାନକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ତାହାର ବୃଦ୍ଧି ଲକ୍ଷ୍ୟ କରୁ, ତେବେ ଆମ୍ଭମାନଙ୍କର କ୍ରିୟା ସାଧାରଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ନୁହେଁ । ଏ ପ୍ରକାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣକୁ ପରୀକ୍ଷଣମୂଳକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ ।

୧୫. ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ନିୟମାବଳୀ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କର ।
Answer:
ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ସାଧାରଣତଃ ସଠିକ୍ ଏବଂ ନିର୍ଭୁଲ ହେବା ବିଧେୟ । ତେଣୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରିବା ସମୟରେ ନିମ୍ନଲିଖ ନିୟମ ପ୍ରତି ସଚେତନ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ ।
ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଯଥାର୍ଥ ଏବଂ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ହେବା ନିମନ୍ତେ ଆମେ ଆମର ଜ୍ଞାନେନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡ଼ିକର ସହାୟତା ଲୋଡ଼ିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଏହାକୁ ଅଧିକ ନିର୍ଭୁଲ ଏବଂ ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଯନ୍ତ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ଲୋଡ଼ିଥାଉ । ଆଜିକାଲି ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ, ଦୂରବୀକ୍ଷଣ, ଦୂରଦର୍ଶନ, ଦୂରଚିତ୍ର ଗ୍ରହଣ, ଦୂରବର୍ତ୍ତୀ ସଂଯୋଗ ଇତ୍ୟାଦି ଯନ୍ତ୍ରର ବ୍ୟବହାର ତଥା କୃତ୍ରିମ ଉପଗ୍ରହର ଉପଯୋଗ ଫଳରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ପରିସର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ଓ ଦୂରଦୂରାନ୍ତ ବସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଯଥାର୍ଥ ଜ୍ଞାନ ମିଳିପାରୁଛି ।

ବିଷୟ ନିର୍ବାଚନ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଗୋଟିଏ ପ୍ରଧାନ ଅଙ୍ଗ । ତେଣୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଯଥାସମ୍ଭବ ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ନ ହେବା ବିଧେୟ । ବୈଜ୍ଞାନିକ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ନିମିତ୍ତ ଥରେ ମାତ୍ର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରି ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଏବଂ ନୀରବ ରହିବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ । ପୁଙ୍ଖାନୁପୁଙ୍ଖ ପୌନଃପୁନିକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣଦ୍ଵାରାହିଁ ତଲ୍ଲବ୍‌ଧ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଭ୍ରାନ୍ତ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ ।

ତଦନ୍ତ ହେଉଥ‌ିବା ବିଷୟବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣାକୁ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣାମାନଙ୍କଠାରୁ ଯଥାସମ୍ଭବ ପୃଥକ୍ ରଖୁ ଆବଶ୍ୟକ । ବିଷୟବସ୍ତୁ ସ୍ଥିରୀକରଣଦ୍ବାରା ଅଯଥା ସମୟ ନଷ୍ଟରୁ ଆମେ ରକ୍ଷା ପାଉ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣୀୟ ବିଷୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପ୍ରଥମତଃ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ଧାରଣା ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷିତ ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣାକୁ ଯଥାସମ୍ଭବ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପାରିପାର୍ଶ୍ବକ ଅବସ୍ଥାରେ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଘଟଣା ବା ବସ୍ତୁ ସମ୍ପର୍କରେ ଆମ୍ଭର ଯଥେଷ୍ଟ ଧାରଣା ହୋଇଥାଏ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ସଂପୃକ୍ତ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଅବାନ୍ତର ବିଷୟାବଳୀ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଯଥାଯଥ ଜ୍ଞାନଲାଭ କରାଯାଇପାରେ ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କାଳରେ ଯଦି ଉପରୋକ୍ତ ନିୟମ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦିଆ ନ ଯାଏ ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଦୋଷ ଜାତ ହୁଏ । କେତେକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣୀୟ ବିଷୟ ଅନବେକ୍ଷିତ ହୋଇ ରହିଯାଏ ବା ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷିତ ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣାର ସ୍ବରୂପ ଓ ସ୍ବଭାବ ଉଦ୍‌ଘାଟିତ ହେବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଭ୍ରମାତ୍ମକ ଜ୍ଞାନ ଜାତ ହୁଏ । ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଉପର୍ୟ୍ଯୁକ୍ତ ପ୍ରଥମ ପ୍ରକାର ଦୋଷକୁ ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ବା ଦ୍ଵିତୀୟ ପ୍ରକାର ଦୋଷକୁ ଦୂରବେକ୍ଷଣ ବା ଭ୍ରମ-ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଦୋଷ କୁହାଯାଏ ।

୧୬. ଉଦାହରଣ ସହ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍‌ପଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
(କ) ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ।
(ଖ) ଦୂରବେକ୍ଷଣ ବା ଭ୍ରମ-ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଦୋଷ ।
Answer:
(କ) ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ :
ଯାହାକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରିବା ଉଚିତ, ତାକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରାନଗଲେ ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ଜାତ ହୁଏ । ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେଉଁ ଯେଉଁ ଘଟଣାକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ, ତାହାକୁ ଆମେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ନ କରିବାକୁ ଆମ୍ଭେ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେଉ । ସମସ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ନିର୍ବାଚନମୂଳକ ଏବଂ ଏହି ନିର୍ବାଚନ କଲାବେଳେ ଆମେ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବା ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଘଟଣାକୁ ଉପେକ୍ଷା କରିପାରୁ । ଏପରି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପରୋକ୍ତ ଦୋଷ ହୁଏ ।

ଅନବେକ୍ଷଣ ଏକ ନଞର୍ଥକ ଦୋଷ । ଅର୍ଥାତ୍ ଦରକାରୀ ବିଷୟକୁ ଆମେ ଉପେକ୍ଷା କରିଦେଉ । ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ଦୁଇପ୍ରକାର ହୋଇପାରେ; ଯଥା — (୧) ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅନବେକ୍ଷଣ ଏବଂ (୨) ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅନବେକ୍ଷଣ ।

(୧) ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅନବେକ୍ଷଣ – କୁସଂସ୍କାର, ଅନ୍ଧବିଶ୍ଵାସ ଓ ପୂର୍ବଧାରଣାର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ହୋଇ ଆମେ ଯେଉଁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରୁ, ସେପ୍ରକାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣକୁ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅନବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ । ସଂକ୍ଷେପରେ କହିବାକୁ ଗଲେ ନଞର୍ଥକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତଗୁଡ଼ିକୁ ଆମ୍ଭେ ଉପେକ୍ଷା କରିଦେଉ ଏବଂ ସଦର୍ଥକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତଗୁଡ଼ିକର ଉଦାହରଣ ଦେଉ । ଜ୍ୟୋତିଷମାନେ ସାଧାରଣତଃ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କ ଉପରେ ଭବିଷ୍ୟତବାଣୀ କରିଥାଆନ୍ତି ।

ଯେଉଁ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକ ସତ୍ୟ ହୋଇଥାଏ, ସାଧାରଣତଃ କେବଳ ତାହାର ପ୍ରମାଣପତ୍ର ଦେଖାଇ ଲୋକଙ୍କ ବିଶ୍ୱାସଭାଜନ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଯେଉଁ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକ ମିଥ୍ୟା ହୁଏ, ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ନୀରବ ରହନ୍ତି । ତେଣୁ ଯେତେବେଳେ ଏପରି ଜଣେ ଜ୍ୟୋତିଷଙ୍କର ଭବିଷ୍ୟତ ବାଣୀ ସତ୍ୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ, ତାହା ଏହି ଦୋଷରେ ଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ । କାରଣ ଏଠାରେ ନଞର୍ଥକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତଗୁଡ଼ିକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରାଗଲା ନାହିଁ ।

(୨) ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଅନବେକ୍ଷଣ – ଅନେକ ସମୟରେ କାରଣ ଅନୁସନ୍ଧାନ ସମୟରେ ବିଶିଷ୍ଟ ବା ମୁଖ୍ୟ ଘଟଣା ଆମର ଦୃଷ୍ଟି ଏଡ଼ାଇଯାଏ; ଏପରି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣରେ ଉପରୋକ୍ତ ଦୋଷ ଜନ୍ମେ । ଗୋଟିଏ ଘଟଣାକୁ ତନ୍ନତନ୍ତ୍ରଭାବେ ନ ଦେଖ୍ ତରବରିଆ ଭାବରେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଆଣିଲେ ଏପ୍ରକାର ଦୋଷ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଅଧିକ ଥାଏ ।

ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଜଣେ ଛାତ୍ର ପରୀକ୍ଷାରେ ଅକୃତକାର୍ଯ୍ୟ ହେଲା । ସେଥ‌ିପାଇଁ କଠିନ ପ୍ରଶ୍ନ ଏକମାତ୍ର କାରଣ ବୋଲି କୁହାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ଛାତ୍ରର ପରିଶ୍ରମ, ପ୍ରସ୍ତୁତି, ସାମର୍ଥ୍ୟ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟକୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ନ କରିବା ହେତୁ ଏହା ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷରେ ଦୃଷ୍ଟି ।

(ଖ) ଦୂରବେକ୍ଷଣ ବା ଭ୍ରମ-ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ – ଏହା ଏକ ସଦର୍ଥକ ଦୋଷ । କାରଣ ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୋଟିଏ ଭୁଲ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସଂଘଟିତ ହୁଏ । ଅନବେକ୍ଷଣ ଦୋଷରେ ଯାହା ଦେଖ‌ିବା କଥା, ତାହାକୁ ଆମେ ଭୁଲ ଭାବେ ଦେଖୁ । ମାନସିକ ପ୍ରବୃତ୍ତି, ଇନ୍ଦ୍ରିୟର ଦୁର୍ବଳତା କିମ୍ବା ପାରିପାଶ୍ୱିକ ଅବସ୍ଥା ଯୋଗୁଁ ଗୋଟିଏ ଜିନିଷ ବା ଘଟଣା ଆମକୁ ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଜିନିଷ ବା ଘଟଣା ପରି ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ଭୁଲ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷରୁ ଯଦି ଆମ୍ଭେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଆଣୁ ତାହା ଦୂରବେକ୍ଷଣ ଦୋଷରେ ଦୃଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।

ଅନ୍ଧକାରରେ ଆମେ ଦୌଡ଼ିଟିଏ ଦେଖୁ ସାପ ବୋଲି ଚିତ୍କାର କରୁ । କାମଳ ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ସମସ୍ତ ବସ୍ତୁକୁ ହଳଦୀ ବର୍ଣ୍ଣ ଦେଖେ । ଜହ୍ନର ଆଲୋକରେ ଗୋଟିଏ ଗଛ ଭୂତ ଭଳି ମନେହୁଏ । ଗୋଟିଏ ଅଚିହ୍ନା ବ୍ୟକ୍ତି ଦୂରରୁ ବନ୍ଧୁଭଳି ଦିଶେ ।

ଦୂରବେକ୍ଷଣ ଦୋଷ ଦୁଇପ୍ରକାର ହୋଇପାରେ; ଯଥା – ସାର୍ବିକ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିକ । ସମସ୍ତେ ଯେଉଁ ଭ୍ରମ-ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି ତାହା ସାର୍ବିକ ଓ ଯେଉଁ ଭ୍ରମ-ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କେବଳ ଜଣେ ମାତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିର ଅନୁଭୂତି-ପରିସରଭୁକ୍ତ ତାହା ବ୍ୟକ୍ତିକ । ଖଣ୍ଡିଏ ସିଧା କାଠିକୁ ପାଣିରେ ଅଧା ବୁଡ଼ାଇଲେ, ତାହା ସମସ୍ତଙ୍କୁ ବଙ୍କାଭଳି ଦେଖାଯାଏ । ଏହା ସାର୍ବିକ ଦୂରବେକ୍ଷଣ; ମାତ୍ର ଯେତେବେଳେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଦଉଡ଼ିକୁ ଅନ୍ଧାରରେ ସାପ ବୋଲି ଦେଖେ, ସେତେବେଳେ ତାହା ବ୍ୟକ୍ତିକ ଦୂରବେକ୍ଷଣ ।

୧୭. ପରୀକ୍ଷଣ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ଏହାର ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ବୁଝାଅ ।
Answer:
ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣୀୟ ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣା ବିଷୟରେ ସମ୍ୟକ୍ ଜ୍ଞାନଲାଭ ନିମିତ୍ତ ପ୍ରାକ୍ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ତାହାର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣକୁ ପରୀକ୍ଷଣମୂଳକ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଜଳର ସ୍ଥିତିକୁ ସର୍ବତ୍ର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରାଯାଇଥାଏ । ମାତ୍ର ଉଦ୍‌ଜାନ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣରେ ଏକତ୍ର କରି ତହିଁରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂଯୋଗ କଲେ ତହିଁରୁ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହା ଏକ କୃତ୍ରିମ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।

ଲକ୍ଷଣ – (୧) ପରୀକ୍ଷଣ ଏକ ପ୍ରକାରର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ–ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ହୋଇପାରେ, ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ପରୀକ୍ଷଣ ଏକ ପ୍ରକାରର । ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ, ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ କିମ୍ବା ଦୂରବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷିତ ଘଟଣାଟି ପାଇଁ ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ମାତ୍ର ପରୀକ୍ଷଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୃତ୍ରିମ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟିକରି ବିଭିନ୍ନ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ପରିସ୍ଥିତିରେ ସେହି ଘଟଣାର ପୁନଃ ସର୍ଜନା କରାଯାଇଥାଏ ।

(୨) ପରୀକ୍ଷଣ ଏକ କୃତ୍ରିମ ପ୍ରକ୍ରିୟା– ପ୍ରକୃତିରେ ପ୍ରଚୁର ଜଳ ସମ୍ପଦ ରହିଅଛି । ମାତ୍ର ଏକ କୃତ୍ରିମ ପରିବେଶରେ ଉଦ୍‌ଜାନ ଓ ଅମ୍ଳଜାନର ଆନୁପାତିକ ମିଶ୍ରଣରେ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି କରିହୁଏ । ତେଣୁ ପରୀକ୍ଷଣ ହେଉଛି ଘଟଣାମାନଙ୍କର କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ପୁନଃ ସର୍ଜନା ।

(୩) ପରୀକ୍ଷଣ ଏକ ସ୍ୱେଚ୍ଛାକୃତ ଏବଂ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ କ୍ରିୟା–ପରୀକ୍ଷଣ ଏକ କୃତ୍ରିମ ପ୍ରକ୍ରିୟା । ପରୀକ୍ଷଣର ଅନ୍ତରାଳରେ ପରୀକ୍ଷକର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥାଏ । ସେ ହୁଏତ ପ୍ରକୃତିରେ ଘଟୁଥିବା ଘଟଣାମାନଙ୍କର କାରଣ ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ଆଗ୍ରହୀ ଥାଏ କିମ୍ବା ପ୍ରକୃତିର କୌଣସି ଏକ ଗୂଢ଼ ରହସ୍ୟକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସୀ ହୋଇଥାଏ । ପରୀକ୍ଷଣ ପ୍ରକୃତିସାପେକ୍ଷ ନୁହେଁ, ଏହା ଏକ ସ୍ୱେଚ୍ଛାକୃତ ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ୟସାଧନ ପ୍ରୟାସୀ କ୍ରିୟା ।

(୪) ପରୀକ୍ଷଣରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ପରିସ୍ଥିତିର ସାହାଯ୍ୟ ନିଆଯାଏ–ପରୀକ୍ଷଣ ସର୍ବଦା ସ୍ୱେଚ୍ଛାକୃତ ଏବଂ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ । ଏହି ହେତୁରୁ ଗବେଷକ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେବାପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଘଟଣାକୁ ବାରମ୍ବାର ଏବଂ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପରିବର୍ତିତ ପରିସ୍ଥିତିରେ ପରୀକ୍ଷା କରିଥାଏ । ପରୀକ୍ଷଣ ହେଉଛି ଘଟଣାର ସୃଜନ ବୋଲି ବେନ୍ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ପରୀକ୍ଷଣ ହେଉଛି ପ୍ରକୃତିକୁ କୂଟ ପ୍ରଶ୍ନ ଜିଜ୍ଞାସା କରିବା ଏବଂ ତାହାର ଉତ୍ତର ଆଦାୟ କରିବା ବୋଲି ବେକନ୍ ବର୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

ସାଧାରଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କାଳରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକର ସମକ୍ଷରେ ପ୍ରକୃତି ନିଜକୁ ଯେପରି ଭାବେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରେ, ସେ କେବଳ ସେତିକି ମାତ୍ର ଜାଣିପାରେ । କିନ୍ତୁ ପରୀକ୍ଷଣରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକ ସୁନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପରିବେଶରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣା ଘଟାଇ ପାରୁଥିବାରୁ ସାଧାରଣତଃ ଦୁର୍ଲଭ ପ୍ରାକୃତିକ ତଥ୍ୟର ସନ୍ଧାନ ମଧ୍ଯ ପାଇପାରେ । ସାଧାରଣ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣଦ୍ବାରା ଯେଉଁସବୁ ପ୍ରାକୃତିକ ତଥ୍ୟ ଉଦ୍‌ଘାଟିତ ହେବା ସମ୍ଭାବନା ନାହିଁ, ସେସବୁ ମଧ୍ୟ ପରୀକ୍ଷଣଦ୍ୱାରା ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକର ଜ୍ଞାନଗୋଚର ହୁଏ । ତେଣୁ ପରୀକ୍ଷଣକୁ ପ୍ରକୃତିଠାରୁ କୂଟ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ସଂଗ୍ରହଣ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବା ଯଥାର୍ଥ ।

୧୮. ବିଜ୍ଞାନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଏବଂ ମୂଲ୍ୟ (Aim and value of Science) ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ପ୍ରକୃତିର ଗୋଟିଏ ବିଶେଷ ବିଭାଗ ସଂପର୍କରେ ଯଥାର୍ଥ, ନିଶ୍ଚିତ ଓ ସୁଶୃଙ୍ଖଳ ଜ୍ଞାନକୁ ବିଜ୍ଞାନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହା ଲୌକିକ ବା ସାଧାରଣ ଜ୍ଞାନଠାରୁ ଭିନ୍ନ । ବିଜ୍ଞାନ ସବୁ ସମୟରେ ଖଣ୍ଡ, ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକୁ ଗୋଟିଏ ନିୟମର ଅଧୀନରେ ଆଣିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥାଏ । ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ତତ୍ତ୍ବ ସାହାଯ୍ୟରେ ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥର ନିମ୍ନାଭିମୁଖୀ ଗତିକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଥାଏ । ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ଲୌକିକ ଜ୍ଞାନ ବିଶୃଙ୍ଖଳ ଓ ପରସ୍ପର ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ।

ବିଜ୍ଞାନର ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପଦ୍ଧତି ରହିଛି ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନ ପରୀକ୍ଷଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ନିରୂପଣ କରେ ବୋଲି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଜ୍ଞାନ ନିର୍ଭୁଲ ଓ ନିଶ୍ଚିତ ଅଟେ । ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ଲୌକିକ ଜ୍ଞାନ ଆହରଣର କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବା ଧରାବନ୍ଧା ପଦ୍ଧତି ନ ଥ‌ିବାରୁ ତାହା ବିଜ୍ଞାନ ଭଳି ନିଶ୍ଚିତ ହୋଇ ନ ପାରେ ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ପରୀକ୍ଷଣ ସାହାଯ୍ୟରେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସାର୍ବିକ ନିୟମ ଆବିଷ୍କାର କରିବା ଏବଂ ସେ ସମସ୍ତ ନିୟମ ସାହାଯ୍ୟରେ ନିଜ ନିଜ ବିଭାଗର ଘଟଣାବଳୀକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାହିଁ ହେଉଛି ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଜ୍ଞାନର ଲକ୍ଷ୍ୟ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବିଜ୍ଞାନ ଏ ସମସ୍ତ ସାର୍ଷିକ ନିୟମ ସାହାଯ୍ୟରେ ପ୍ରକୃତିର ଗୋଟିଏ ବିଶେଷ ବିଭାଗର ଅନ୍ତର୍ଗତ ଘଟଣା ସଂପର୍କରେ ସୁନିଶ୍ଚିତ ଓ ସୁଶୃଙ୍ଖଳ ଜ୍ଞାନଦାନ କରେ ।

ବୈଜ୍ଞାନିକ ଆବିଷ୍କାରର କେତେକ ଦିଗ ମଣିଷର ଅମଙ୍ଗଳ ସାଧନ ମଧ୍ଯ କରୁଛି; କିନ୍ତୁ ବିଜ୍ଞାନ ମଣିଷର ପ୍ରଭୂତ ଉପକାର ମଧ୍ୟ କରୁଛି । ବିଜ୍ଞାନର ଉନ୍ନତି ଓ ତାହାର ପ୍ରୟୋଗ ମାନବ ଜାତିର ନାନା କଲ୍ୟାଣ ସାଧନ କରୁଛି– ଏକଥା ମଧ୍ୟ ଅସ୍ବୀକାର କରିହେବ ନାହିଁ । ବିଜ୍ଞାନର ପ୍ରକୃତ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଜ୍ଞାନଦାନ କରିବା । ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ଫଳରେ ଯେଉଁ ସାର୍ବିକ ନିୟମ ଆବିଷ୍କୃତ ହୋଇଛି, ମଣିଷର ବ୍ୟାବହାରିକ ପ୍ରୟୋଜନ ଛଡ଼ା ସେସମସ୍ତ ନିୟମର ଆଉ ଗୋଟିଏ ନିଜସ୍ଵ ମୂଲ୍ୟ ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।

ବିଜ୍ଞାନର ନିଜସ୍ବ ମୂଲ୍ୟ ହେଉଛି କୌତୂହଳର ତୃପ୍ତିସାଧନ ବା ମଣିଷ ଆକାଂକ୍ଷାର ପରିତୃପ୍ତିସାଧନ । ବିଜ୍ଞାନର କାର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛି ତଥ୍ୟ ବା ଘଟଣାର ଆବିଷ୍କାର । ତେଣୁ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ କେତେକ ବିଶେଷ ଘଟଣା ବା ବସ୍ତୁର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ବା ପରୀକ୍ଷଣପୂର୍ବକ ଏକ ସାର୍ବିକ ସତ୍ୟର ପ୍ରତିଷ୍ଠାରେ ପ୍ରୟାସୀ ହୁଅନ୍ତି । କୌଣସି ବିଶେଷ ଘଟଣା କାହିଁକି ଘଟୁଛି, ତାହାର ସମର୍ଥନରେ ହିଁ ଏସମସ୍ତ ସାର୍ବିକ ସତ୍ୟର ଉଲ୍ଲେଖ କରାହୁଏ ।

ସୁତରାଂ ଘଟଣାର ବିବରଣୀ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କର ପ୍ରକୃତ ଲକ୍ଷ୍ୟ ନୁହେଁ । ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ଘଟଣାବଳୀକୁ ହୃଦୟଙ୍ଗମପୂର୍ବକ ସେମାନଙ୍କର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଉଦ୍‌ଘାଟନ କରିବା । ବିଶେଷ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକ ଯେଉଁ ସମସ୍ତ ପ୍ରାକୃତିକ ନିୟମଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୁଅନ୍ତି ସେ ସମସ୍ତ ନିୟମ ଏବଂ ବିଶେଷ ଘଟଣାର ପଶ୍ଚାତ୍‌ଭାଗରେ ଯେଉଁ ମୂଳତତ୍ତ୍ୱ ନିହିତ ଅଛି ତାହାର ଅନୁସନ୍ଧାନ ହିଁ ବିଜ୍ଞାନର ମୂଳଲକ୍ଷ୍ୟ ।

୧୯. ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପ୍ରକଳ୍ପର ଗୁରୁତ୍ୱ (Importance of Hypothesis in Scientific Enquiry) ବୁଝାଅ !
Answer:
କୋହେନ୍ ଓ ନାଗେଲ୍ (Cohen and Nagel) କହନ୍ତି, ‘ଯଦି ଆମେ ପୂର୍ବରୁ ଦତ୍ତ ସମସ୍ୟାଟିର କୌଣସି ଅନୁମିତ ସମାଧାନ ବା ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନେଇ ଅଗ୍ରସର ହୋଇ ନ ଥୁବୁ, ତେବେ କୌଣସି ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ଆମେ ଏକ ପାଦ ମଧ୍ଯ ଆଗକୁ ଅଗ୍ରସର ହୋଇପାରିବୁ ନାହିଁ ।’’ ଆମର ପୂର୍ବାର୍ଜିତ ଜ୍ଞାନ ଏବଂ ସମସ୍ୟାଟିର କୌଣସି ଉପାଦାନହିଁ ଏଭଳି ସାମୟିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟାର ଗୋଟିଏ ଇଙ୍ଗିତ ଦିଏ । ଏହି ଇଙ୍ଗିତ ଯେତେବେଳେ ବଚନ ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ ତାହାକୁ ‘ପ୍ରକଳ୍ପ’ କୁହାଯାଏ ।

ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ପ୍ରକଳ୍ପ ବା ପ୍ରାକ୍-କଳ୍ପନାର ଗୁରୁତ୍ଵ ଯେ ଅପରିସୀମ ତାହା ପୂର୍ବୋକ୍ତ ଉକ୍ତିରୁ ବୁଝିହେଉଛି । ତଥାପି କେହି କେହି ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନକୁ ସମର୍ଥନ କରିନାହାନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମତରେ, ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ପ୍ରକୃତି ସଂପର୍କରେ ଆଗରୁ କିଛି ଅନୁମାନ କରିନେବା (Anticipating the nature) । ପ୍ରକୃତି କେଉଁ କେଉଁ ନିୟମ ଅନୁସାରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପୂର୍ବରୁ କିଛି ଅନୁମାନ କରିନେବାର ନାମ ହେଉଛି ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ ।

ଯେଉଁମାନେ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନର ବିରୋଧୀ, ସେମାନଙ୍କ ମତରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଓ ଅପସାରଣ (elimination) ପ୍ରକ୍ରିୟାହିଁ ଯଥେଷ୍ଟ । ପ୍ରକୃତିରେ ଯାହା ଘଟୁଛି ତାହାର ଯଥାଯଥ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ବିଷୟର ଅପସାରଣ ସାହାଯ୍ୟରେହିଁ ଘଟଣାର ‘କାରଣ’ ବାହାର କରିହୁଏ । ଘଟଣାର ‘କାରଣ’ ସମ୍ପର୍କରେ ପୂର୍ବରୁ କିଛି ଅନୁମାନ କରିନେଲେ, ତାହା ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ଆମର ମନଗତ ଅଭୀଷ୍ଟ କଥାକୁ ଲଦି ଦେଲାଭଳି ହେବ; କିନ୍ତୁ ଏହା ଠିକ୍ ନୁହେଁ ।

ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ବିଶେଷ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ନେଇ ସୁନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଭାବରେ ଘଟଣା ବା ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରିବା । ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଘଟଣାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ଅର୍ଥାତ୍ ଘଟଣାର କାରଣ ଖୋଜି ବାହାର କରିବା । ପ୍ରକୃତ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଅର୍ଥାତ୍ ଦତ୍ତ ଘଟଣାର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାରଣ ନ ପାଇଲା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ବା କାରଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଗୋଟିଏ ଆନୁମାନିକ ଧାରଣା ନେଇ ଅଗ୍ରସର ହେବା ପ୍ରୟୋଜନ ।

ପୁନଶ୍ଚ ଅପସାରଣର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଘଟଣା ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିବା ଅବାନ୍ତର ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ବର୍ଜନପୂର୍ବକ ପ୍ରୟୋଜନୀୟ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ମନୋନିବେଶ କରିବା । କେଉଁ ବିଷୟ ଅବାନ୍ତର, କେଉଁ ବିଷୟ ପ୍ରୟୋଜନୀୟ ତାହା ଜାଣିବାକୁ ହେଲେ ପୂର୍ବରୁ କାରଣ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଗୋଟିଏ କଳ୍ପିତ ଧାରଣା ନେଇ ଅଗ୍ରସର ହେବାକୁ ହୁଏ । ସୁତରାଂ; କାରଣ ଆବିଷ୍କାର ନିମନ୍ତେ ପ୍ରକଳ୍ପର ଗୁରୁତ୍ଵ ଅସ୍ବୀକାର କରିହେବ ନାହିଁ ।

ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ପ୍ରକଳ୍ପର ଗୁରୁତ୍ୱ ଉପଲବ୍ଧ କରାଯାଇପାରେ । ଲର୍ଡ଼ ରେଲି ଏବଂ ରାମ୍‌ ଲକ୍ଷ୍ୟ କଲେ ଯେ, ବାୟୁରେ ଯେଉଁ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଗ୍ୟାସ୍ ମିଳେ ତାହା ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମିଳିଥିବା ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଅପେକ୍ଷା ଓଜନିଆ ଅଟେ । ଏହାର କାରଣ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିବାକୁ ଯାଇ ସେମାନେ ଅନୁମାନ କଲେ ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କଲେ ଯେ, ବାୟୁରୁ ମଳିଥିବା ଯବକ୍ଷାରଜାନ ସହିତ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଅଜ୍ଞାତ ଗ୍ୟାସ୍ ମିଶିଥାଏ ବୋଲି ବାୟୁରୁ ମିଳିଥିବା ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଓଜନରେ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଭାରୀ ହୋଇଥାଏ ।

ଅନୁସନ୍ଧାନ ଫଳରେ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରକଳ୍ପର ସତ୍ୟତା ପ୍ରମାଣିତ ହେଲା । ଅର୍ଥାତ୍ ଜଣାଗଲା ଯେ, ଯେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍‌ଟି ମିଶି ରହିଛି ତାହା ହେଉଛି ଆରଗନ୍ (Argon) ଗ୍ୟାସ୍ । ଏହିପରି ଭାବରେ ଆରଗନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଆବିଷ୍କୃତ ହେଲା । ତେଣୁ ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଅନୁମିତ ହୁଏ ଯେ, ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ ନ କରି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ଅଗ୍ରସର ହେବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ୨୦. ବ୍ୟାଖ୍ୟା (Explanation) କ’ଣ ବୁଝାଅ ।

୨୦. ବ୍ୟାଖ୍ୟା (Explanation) କ’ଣ ବୁଝାଅ ।
Answer:
ପୂର୍ବରୁ କୁହାଯାଇଛି ଯେ, ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ କେବଳ ତଥ୍ୟ ଓ ଘଟଣା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବର୍ଣନାମୂଳକ ଜ୍ଞାନ ଉପରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇନାହାନ୍ତି । ସେମାନେ ଘଟଣାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନିମନ୍ତେ ଇଚ୍ଛା କରନ୍ତି । ତେଣୁ ପ୍ରଶ୍ନ ହେଉଛି ବ୍ୟାଖ୍ୟା କ’ଣ ? ବ୍ୟାଖ୍ୟା ହେଉଛି କେତେଗୁଡ଼ିଏ ବିବୃତିର ସମଷ୍ଟି, ଯେଉଁ ବିବୃତି ସାହାଯ୍ୟରେ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟର ଯୁକ୍ତିସଙ୍ଗତ ଆଲୋଚନା କରି ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କୁ ବୁଝାଇବାର ଚେଷ୍ଟା କରିଥା’ନ୍ତି ।

ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ଆମେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣାକୁ ବୁଝିବା ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟାଖ୍ୟାର ଅପେକ୍ଷାରେ ରହୁ । ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ସାହାଯ୍ୟରେ କଥାଟିକୁ ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ବୁଝାଇ ଦେଇହେବ । ଜଣେ ଅଫିସ୍ କର୍ମଚାରୀ ପ୍ରତିଦିନ ସକାଳ ୧୦ଟାରେ ଅଫିସ୍‌କୁ ଆସନ୍ତା ଏବଂ ଏଥରେ କୌଣସି ଅସ୍ଵାଭାବିକତା ନାହିଁ ବୋଲି କେହି ଏ ସମ୍ପର୍କରେ କୌଣସି କୌତୂହଳ ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ଦିନେ ଯଦି କର୍ମଚାରୀ ଜଣକ ଦୁଇ ଘଣ୍ଟା ବିଳମ୍ବରେ ଅଫିସ୍‌କୁ ଆସନ୍ତି, ତାହେଲେ ତାଙ୍କର ଉପରିସ୍ଥ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ତାଙ୍କୁ କୈଫିୟତ୍ ଦାବି କରନ୍ତି ।

ଅର୍ଥାତ୍‌ ସେହି କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ ଜଣକ କର୍ମଚାରୀଙ୍କର ବିଳମ୍ବରେ ଅଫିସ୍‌କୁ ଆସିବାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଚାହାଁନ୍ତି । କର୍ମଚାରୀ ଜଣକ ହୁଏତ କହନ୍ତି ଯେ, ସେ ସାଧାରଣତଃ ଯେଉଁ ଗାଡ଼ିରେ ଆସନ୍ତି ସେହି ଗାଡ଼ିରେ ଆସୁଥ‌ିବା ସମୟରେ ଗାଡ଼ିଟି ଏକ ଦୁର୍ଘଟଣାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାରୁ ସେତେବେଳେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଯାନବାହନ ନଥିବାରୁ ସେହି ଗାଡ଼ିଟି ମରାମତି ନ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେହି ଗାଡ଼ିରେ ଦୁଇଘଣ୍ଟା ବସିରହିବାକୁ ପଡ଼ିଲା ।

ସେଦିନ ଅଫିସ୍‌କୁ ବିଳମ୍ବରେ ଆସିବାର ଏହି ବିବୃତି ସନ୍ତୋଷଜନକ ବ୍ୟାଖ୍ୟାଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରେ । ଏଠାରେ ସନ୍ତୋଷଜନକ ବ୍ୟାଖାର ଅର୍ଥ ଲୋକଟିର ଦତ୍ତ ବିବୃତିରେ ନିହିତ ଥ‌ିବା ତଥ୍ୟରୁ ତାଙ୍କ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିଳମ୍ବର କାରଣ ସ୍ଵରୂପ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଟି ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତଭାବରେ ନିଃସୃତ ହେଉଅଛି ।

ଏଥିରୁ ମନେକରାଯାଇପାରେ ଯେ, ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଏବଂ ଅନୁମାନ ଉଭୟେ ନିବିଡ଼ ସଂପର୍କରେ ସଂପୃକ୍ତ । ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଏବଂ ଅନୁମାନ ଏକା ପ୍ରକ୍ରିୟା । ପ୍ରଦତ୍ତ ଆଶ୍ରୟ ବାକ୍ୟରୁ କୌଣସି ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଯଦି ଯୁକ୍ତିସଙ୍ଗତଭାବରେ ନିଃସୃତ ହୁଏ, ତାହେଲେ ପ୍ରଦତ୍ତ ଆଶ୍ରୟ ବାକ୍ୟ ସେହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରୁଛି ବୋଲି କୁହାଯାଇପାରେ । ପୁଣି ଗୋଟିଏ ପ୍ରଦତ୍ତ ଘଟଣାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାକୁ ଯାଇ ଆମେ କହିପାରୁ ଯେ, ଘଟଣାଟିର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ମିଳିପାରିଛି, ଯଦି ଆମେ ଏପରି କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଆଶ୍ରୟ ବାକ୍ୟ ଖୋଜିପାଉ, ଘଟଣାଟି ଯୁକ୍ତିସଙ୍ଗତ ଭାବରେ ଅନୁମାନ କରାଯାଏ ।

ସମସ୍ତ ବ୍ୟାଖ୍ୟାହିଁ ସନ୍ତୋଷଜନକ ନୁହେଁ । କିଛି କିଛି ପ୍ରସ୍ତାବିତ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ସନ୍ତୋଷଜନକ ହୋଇପାରେ । ସନ୍ତୋଷଜନକ ବ୍ୟାଖ୍ୟାର ମାନଦଣ୍ଡ ହେଉଛି ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା (Relevance) । ପୂର୍ବରୁ ଯେଉଁ ଅଫିସ କର୍ମଚାରୀ ଜଣଙ୍କର ଉଦାହରଣ ଦିଆଯାଇଛି ସେ ତାଙ୍କର ବିଳମ୍ବ କରି ଅଫିସ୍‌କୁ ଆସିବା ନିମନ୍ତେ ଯେଉଁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଦେଲେ ତହିଁରେ ଯଦି ଉଲ୍ଲେଖ ଥାଏ ଯେ, ତାଙ୍କର ବିଳମ୍ବର କାରଣ ହେଉଛି ‘ସରବରାହ’, ତାହେଲେ ସେହି ବ୍ୟାଖ୍ୟା କେବଳ ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ହେବ ତା ନୁହେଁ, ବରଂ ତାହା କୌଣସି ବ୍ୟାଖ୍ୟା ବୋଲି ବିବେଚିତ ହେବ ନାହିଁ ।

ଯେଉଁ ଘଟଣାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ନିମନ୍ତେ ଇଚ୍ଛା କରାହେଉଛି ସେହି ଘଟଣାଟି ପ୍ରସ୍ତାବିତ ବ୍ୟାଖ୍ୟାଠାରୁ ଯେଉଁ ଯୁକ୍ତି ସାହାଯ୍ୟରେ ଅନୁମାନ କରାହେଉଛି ସେହି ଯୁକ୍ତିର ଅକାଟ୍ୟତା ଉପରେ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ବ୍ୟାଖ୍ୟାର ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା ନିର୍ଭର କରୁଛି । ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ବ୍ୟାଖ୍ୟାକୁ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ; କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ ।

ପ୍ରସ୍ତାବିତ ବ୍ୟାଖ୍ୟାକୁ ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ହେବାକୁ ହେଲେ ତାହାକୁ ସତ୍ୟ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ପ୍ରସ୍ତାବିତ ବ୍ୟାଖ୍ୟାଟିର ସତ୍ୟତା କୌଣସି କୌଣସି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ କରାଯାଏ । ଯେପରି ପୂର୍ବୋକ୍ତ କର୍ମଚାରୀଜଣକ ତାଙ୍କ ଅଫିସରେ ବିଳମ୍ବରେ ଆସିବାର ବ୍ୟାଖ୍ୟାଭାବରେ ଗାଡ଼ିଟି ଦୁର୍ଘଟଣାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବା କଥା କହିଛନ୍ତି ।

ଏହି ବ୍ୟାଖ୍ୟା ସତ କି ନୁହେଁ ତାହା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଦର୍ଶୀଙ୍କ ବିବୃତିକୁ ନେଇ ପରଖ କରାଯାଇପାରିବ; କିନ୍ତୁ ବିଜ୍ଞାନ ବିଶେଷ ଘଟଣାର ବ୍ୟାଖ୍ୟାରେ ଆଗ୍ରହୀ ନୁହେଁ । ବିଜ୍ଞାନ ସାର୍ବିକ ସତ୍ୟର ବ୍ୟାଖ୍ୟାରେ ଆଗ୍ରହୀ । ସାର୍ବିକ ସତ୍ୟକୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ କରିବା ଅଧିକାଂଶ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ପକ୍ଷରେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

ନିଉଟନ୍‌ଙ୍କର ଗତି ସୂତ୍ରର (Laws of Motion) ପ୍ରଥମ ସୂତ୍ରଟି ହେଉଛି, ‘ବାହାରରୁ ପ୍ରଯୁକ୍ତ ବଳଦ୍ଵାରା ଅବସ୍ଥାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କଲେ ସ୍ଥିର ବସ୍ତୁ ଚିରକାଳ ସ୍ଥିର ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ ଏବଂ ସଚଳ ବସ୍ତୁ ଚିରକାଳ ସମବେଗରେ ସରଳରେଖାରେ ଗତି କରିଥାଏ ।’’ ଗାଡ଼ିଟି ଦୁର୍ଘଟଣାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବା ଘଟଣାଟିର ସତ୍ୟତା ଯେପରିଭାବରେ ପରଖ କରାଯାଏ, ନିଉଟନ୍‌ଙ୍କର ଏହି ସୂତ୍ରଟିର ଦ୍ଵିତୀୟାଂଶର ସତ୍ୟତା ସେହିଭଳିଭାବରେ ପରଖ କରିହେବ ନାହିଁ ।

ପ୍ରଥମାଂଶର ସତ୍ୟତା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ କରିହେବ । କାରଣ ଆମର ଦୈନନ୍ଦନ ଅଭିଜ୍ଞତାରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଯଦି କୌଣସି ଏକ ଜଡ଼ ବସ୍ତୁକୁ ତହିଁର ଅବସ୍ଥାପିତ ସ୍ଥାନରୁ ଯେତେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କେହି ସ୍ଥାନଚ୍ୟୁତ ନ କରିଛି ସେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବସ୍ତୁଟି ସେହି ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ସ୍ଥିର ହୋଇ ରହିଥ‌ିବ । ସେ ସ୍ଵୟଂ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇ କେଉଁ ଆଡ଼କୁ ମଧ୍ୟ ଚାଲିଯାଇପାରିବ ନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ସୂତ୍ରଟିର ଦ୍ବିତୀୟାଂଶର ଏପରି କୌଣସି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଉଦାହରଣ ଦେବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

କୌଣସି ଗତିଶୀଳ ବସ୍ତୁ ସବୁବେଳେ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ଏକାଭଳିଭାବରେ ଗୋଟିଏ ସରଳରେଖାରେ ଚାଳିତ ହେଉଛି ବୋଲି ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ କୌଣସି ସାଧାରଣ ଅଭିଜ୍ଞତା ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦର୍ଶାଇବାର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ନାହିଁ । ଆମର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଅଭିଜ୍ଞତାରୁ ଆମେ ଯାହା ଲାଭକରୁ ତାହା ହେଉଛି ସମସ୍ତ ଗତିଶୀଳ ପଦାର୍ଥ ଶେଷପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ଥିର ହୋଇ ରହିପାରେ ନାହିଁ । ବସ୍ତୁତଃ, ବୈଜ୍ଞାନିକ ନିୟମ ସୂଚିତ ତର୍କବଚନର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ସତ୍ୟତା ପରଖ କରାଯାଏ ।

ଏପରି ବୈଜ୍ଞାନିକ ବଚନ ପ୍ରାୟ ନାହିଁ ବୋଲି କହିଲେ ଚଳିବ । କାରଣ ଅଧିକାଂଶ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବଚନ ବା ନିୟମ ଏପରି ବିଷୟକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରେ ଯାହା ସିଧାସଳଖଭାବରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ ।

ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଦୁଇପ୍ରକାର ହୋଇପାରେ; ଯଥା – (୧) ବୈଜ୍ଞାନିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା (Scientific explanation) ଏବଂ (୨) ଅ- ବୈଜ୍ଞାନିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା (Unscientific explanation) । ଗ୍ରାମରେ ହଇଜାରୋଗ ମହାମାରୀ ରୋଗ ହିସାବରେ ବିବେଚିତ ହେବାର କାରଣର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଦେବାକୁ ଯାଇ ଯଦି କୁହାଯାଏ ଯେ, ଠାକୁରାଣୀଙ୍କ ଅସନ୍ତୋଷ ହେତୁ ଏହି ରୋଗ ଦେଖାଦେଇଛି, ତାହେଲେ ତାହା ହେବ ଅ-ବୈଜ୍ଞାନିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ।

ସ୍ପଷ୍ଟତଃ, ଅ-ବୈଜ୍ଞାନିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ମୂଳରେ ରହିଛି ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସ ଓ କୁସଂସ୍କାର । ଅପରପକ୍ଷେ ହଇଜା ରୋଗର ବ୍ୟାଖ୍ୟାରେ ଯଦି କୁହାଯାଏ ଯେ, ଦୂଷିତ ପାନୀୟଜଳ ନିମନ୍ତେ ହଇଜା ରୋଗ ହୋଇଛି, ତାହେଲେ ତାହାହେବ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ।

ବୈଜ୍ଞାନିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ପଛରେ ଯେଉଁ ମନୋଭାବ ଥାଏ ତାହା ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର । ବିଜ୍ଞାନରେ କୌଣସି ବ୍ୟାଖ୍ୟାକୁ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ବୋଲି ମନେକରାଯାଏ ନାହିଁ । ବିଜ୍ଞାନମୂଳକ ସମସ୍ତ ବ୍ୟାଖ୍ୟାହିଁ ସାମୟିକ ଏବଂ ପରୀକ୍ଷଣମୂଳକ ଭାବରେ ଗୃହୀତ । ବିଜ୍ଞାନରେ ଯେକୌଣସି ପ୍ରସ୍ତାବିତ ବ୍ୟାଖ୍ୟାକୁ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟ ଭିତ୍ତିରେ କମ୍ ବେଶି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଗୋଟିଏ ନିଚ୍ଛକ ପ୍ରକଳ୍ପଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ ।

ଯେଉଁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ପ୍ରଥମରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକଳ୍ପ ଭାବରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ହୁଏ, ତାହା ଯେତେବେଳେ ବାସ୍ତବ ଘଟଣାଦ୍ୱାରା ସମର୍ଥିତ ହୋଇ ଆଂଶିକ ପ୍ରମାଣିତ ହୁଏ ସେତେବେଳେ ତାହାକୁ ମତବାଦ (Theory) ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ମତବାଦ ଯେତେବେଳେ ବହୁତ ସାକ୍ଷ୍ୟ-ପ୍ରମାଣ ଭିଭିରେ ସର୍ବଜନ ସ୍ୱୀକୃତି ଲାଭ କରେ ସେତେବେଳେ ତାହାକୁ ‘ନିୟମ’ (Laws) କୁହାଯାଏ । ପୁନଶ୍ଚ, ସେହି ନିୟମ ଯେତେବେଳେ ସଦାସର୍ବଦା ସନ୍ତୋଷଜନକଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଚାଲେ, ସେତେବେଳେ ତାହା ସତ୍ୟ ଘଟଣା (Fact) ରୂପେ ବିବେଚିତ ହୁଏ ।

୨୧. ପ୍ରକଳ୍ପର ସଂଜ୍ଞା (Definition of Hypothesis) ବୁଝାଅ ।
Answer:
ବିନା ପ୍ରମାଣରେ କିମ୍ବା ସ୍ବଳ୍ପ ପ୍ରମାଣରେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ସ୍ଵରୂପ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ସଂପର୍କରେ ଅଥବା କୌଣସି ଘଟଣାର କାରଣ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ସଂପର୍କରେ ବା ଯେଉଁ ନିୟମ ଅନୁସାରେ ଘଟଣାଟି ଘଟେ ସେହି ନିୟମ ସଂପର୍କରେ ସାମୟିକ ଆନୁମାନିକ ଧାରଣାକୁ ପ୍ରକଳ୍ପ କୁହାଯାଏ । ମିଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, ‘ପ୍ରକଳ୍ପ ହେଉଛି ଏକ ଆନୁମାନିକ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଧାରଣା; ଯାହା କୌଣସି ପ୍ରମାଣ ବ୍ୟତୀତ କିମ୍ବା ଅପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପ୍ରମାଣ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଧାରଣା ଯହିଁରୁ ବାସ୍ତବ ତଥ୍ୟ ଆଡ଼କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖ୍ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନିଃସୃତ କରାଯାଇପାରେ । ସେହି ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଧାରଣାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଯେ, ଯଦି ସିଦ୍ଧାନ୍ତଗୁଡ଼ିକ ଜ୍ଞାତ ସତ୍ୟ ସହିତ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରକ୍ଷା କରୁଥାଏ, ତାହେଲେ ସେହି ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଆନୁମାନିକ ଧାରଣାଟି ମଧ୍ୟ ସତ୍ୟ ହେବ ।’’

ମିଲ୍‌ଙ୍କ ପ୍ରଦତ୍ତ ସଂଜ୍ଞାଟିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ପ୍ରକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ; ଯଥା –
(୧) ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ କରିବା ଦରକାର ।
(୨) ‘କାରଣ’ ସହଯୋଗରେ ଯେଉଁ ସମସ୍ତ ଘଟଣାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ପ୍ରୟୋଜନ ସେମାନଙ୍କର କାରଣ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଗୋଟିଏ ଆନୁମାନିକ ଧାରଣା ଗଠନ କରାଯାଏ ।
(୩) ଘଟଣାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ସଂପର୍କରେ ଆନୁମାନିକ ଗୋଟିଏ ଧାରଣା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପଛରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ନିହିତ ଥାଏ । ତାହା ହେଉଛି ଆନୁମାନିକ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଧାରଣା ବା ପ୍ରକଳ୍ପରୁ ଯଦି କୌଣସି ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନିଃସୃତ କରିହୁଏ ଏବଂ ସେହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସହିତ ଯଦି ବାସ୍ତବର ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଥାଏ, ତାହେଲେ ପ୍ରକଳ୍ପଟି ସତ୍ୟବୋଲି ବିବେଚିତ ହେବ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ – ରାତିରେ ଘରକୁ ଫେରି ଦେଖାଗଲା ଯେ, ଝରକାର କାଚ ଭାଙ୍ଗି ବିଛୁଡ଼ି ପଡ଼ିଛି ।

ଏହି ଘଟଣାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନିମନ୍ତେ ଅନୁମାନ କରାଗଲା ଯେ କେହି ହୁଏତ ଟେକା ଫିଙ୍ଗି ଝରକାର କାଚ ଭାଙ୍ଗି ଦେଇଛି । ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପର ସମର୍ଥନ ନିମନ୍ତେ ଆଖପାଖରେ ଯଦି କିଛି ଟେକା ବା ଅନୁରୂପ ବସ୍ତୁ ଦେଖାଯାଏ, ତାହେଲେ ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଯଥାର୍ଥ ହେଲା ବୋଲି କୁହାଯିବ । ଯଦି ଏପ୍ରକାର କୌଣସି ବସ୍ତୁ ଖୋଜି ନ ମିଳେ, ତାହେଲେ ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଅଯଥାର୍ଥ ହେଲାବୋଲି କୁହାଯିବ ଏବଂ ସେତେବେଳେ ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କରିବାର ପ୍ରୟୋଜନ ହେବ ।

ପରିଶେଷରେ କଫେ(Coffey)ଙ୍କର ଉକ୍ତି ଉଲ୍ଲେଖ କରି ଉପସଂହାରରେ ଆମେ କହିପାରୁ ଯେ, “ପ୍ରକଳ୍ପ ହେଉଛି ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ନିମନ୍ତେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା, ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ପ୍ରସ୍ତାବନା ଯାହା କୌଣସି ଘଟଣାକୁ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତଭାବରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଗଠିତ କରାଯାଇଥାଏ ।’’

୨୨. ବୈଧ ପ୍ରକଳ୍ପର ସର୍ଭାବଳୀ (Conditions of Hypothesis) ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କରି ଅଗ୍ରସର ହେବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । କୌଣସି ଘଟଣାର ପ୍ରସ୍ତାବିତ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ହେଉଛି ପ୍ରକଳ୍ପ; କିନ୍ତୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପହିଁ ବୈଧ ନୁହେଁ । ଉତ୍କୃଷ୍ଟତାର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ପ୍ରକଳ୍ପ କମ୍ ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରଶ୍ନ ହେଉଛି ପ୍ରକଳ୍ପର ବୈଧତା କେଉଁ କେଉଁ ସର୍ଭ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ? ଯେଉଁଠାରେ ଗୋଟିଏ ଘଟଣା ନିମନ୍ତେ ଏକାଧ୍ଵକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ବା ପ୍ରକଳ୍ପ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ, ସେଠାରେ କେଉଁ ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ତାହାର ବିଚାରଣା ଲାଗି ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠେ ।

ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ହେବାକୁ ହେଲେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସର୍ପ ସ୍ଵୀକାର , କରିବାକୁ ହେବ । ମାତ୍ର ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କରିବା ସହଜ କାର୍ଯ୍ୟ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସୃଜନୀ ପ୍ରତିଭାର ପ୍ରୟୋଜନ ରହିଛି । ଫଳତଃ, କିଭଳି ଭାବରେ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କରିବାକୁ ହେବ ସେ ସଂପର୍କରେ କୌଣସି ନିୟମାବଳୀ ପ୍ରଣୟନ କରାନଗଲେ ମଧ୍ୟ ଏପରି କେତେଗୁଡ଼ିଏ ନିୟମ ରହିଛି ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକ ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରକଳ୍ପ ସହିତ ସଙ୍ଗତି ଥିବା ବାଞ୍ଛନୀୟ । ଏହି ନିୟମଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରକଳ୍ପର ମୂଲ୍ୟ ବିଚାରରେ ମାନଦଣ୍ଡ ବୋଲି କୁହାଯାଇପାରେ । ନିମ୍ନରେ ସେଗୁଡ଼ିକର ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

(i) ପ୍ରକଳ୍ପ ସ୍ୱ-ବିରୋଧୀ କିମ୍ବା ଅସଙ୍ଗତ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ (Hypothesis should not be self-contradictory or absurd) :
ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ଆରୋହ ଅନୁମାନରେ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ କୌଣସି ବସ୍ତୁର କାରଣ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କରିବା ସମୟରେ ସ୍ୱ-ବିରୋଧୀ ଚିନ୍ତାଧାରା ବା ଅସଙ୍ଗତ କଳ୍ପନା ସର୍ବଦା ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ । ତେଣୁ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କଲାବେଳେ ଏସମସ୍ତ ପ୍ରତି ତୀକ୍ଷ୍ଣଣ ଦୃଷ୍ଟିନିକ୍ଷେପ କରିବା ଉଚିତ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଘରୁ କୌଣସି ଲୋକ ଅନ୍ତର୍ହିତ ହୋଇଗଲେ ତାକୁ ସ୍ଵର୍ଗର ଏକ ପରୀ ନେଇଯାଇଛି ବୋଲି ଅସଙ୍ଗତ କଳ୍ପନା ଯେପରି ଅବାଞ୍ଛନୀୟ, ସେହିପରି ସେ ଘରେ ଥାଇ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ହିତ ବୋଲି ଧରିନେବା ସ୍ବ-ବିରୋଧୀ ମତ ଅଟେ । ତେଣୁ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ପ୍ରକଳ୍ପ ଏପରି ସ୍ବ-ବିରୋଧୀ ଏବଂ ଅସଙ୍ଗତ କଳ୍ପନାଠାରୁ ଦୂରରେ ରହିବା ବିଧେୟ ।

(ii) ପ୍ରକଳ୍ପ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ନ ହୋଇ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବା ଉଚିତ (Hypothesis should not be vague but should be definite) :
ଆରୋହ ଅନୁମାନରେ ଯେତେବେଳେ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କରାଯିବ ତାହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବା ଉଚିତ । ପ୍ରକଳ୍ପଟି ସ୍ପଷ୍ଟ ହେଲେହିଁ କୌଣସି ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟର କାରଣ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ସମୟରେ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ପରୀକ୍ଷାନିରୀକ୍ଷା ସମ୍ଭବ ହେବ ଏବଂ ଯଥାର୍ଥ କାରଣ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇପାରିବ । ଯେପରି ଭୂମିକମ୍ପର କାରଣ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବାକୁ ଯାଇ ଯଦି କୁହାଯାଏ ଯେ, ପୃଥ‌ିବୀର ଅଭ୍ୟନ୍ତରରେ ମୁଣ୍ଡ ଦୋହଲାଊଛି, ତେବେ ଏତାଦୃଶ କାରଣ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ବୋଲି ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ହେବ ନାହିଁ ।

ମାତ୍ର ଯଦି କୁହାଯାଏ ଯେ, ଭୂମିକମ୍ପର କାରଣ ମୃତ୍ତିକାର ଭାଙ୍ଗ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଅଥବା ଆଗ୍ନେୟଗିରିରୁ ହଠାତ୍ ଅଗ୍ନି ଉଦ୍‌ଗିରଣ ହେବା, ତେବେ ଏହା ନିଶ୍ଚିତଭାବରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ । ଏହା ସତ୍ୟ କି ମିଥ୍ୟା ତାହା ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଇପାରିବ ।

(iii) ସର୍ବଦା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସତ୍ୟର ବିରୋଧୀ ନ ହେବା ଉଚିତ (Hypothesis should not ordinarily be in conflict with established truth):
କୌଣସି ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ହେବାକୁ ହେଲେ ତାହାକୁ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପୂର୍ବପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ତଥ୍ୟ ସହିତ ସଂହତିପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ଯଦି ପୂର୍ବପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ତଥ୍ୟ ସହିତ ବିରୋଧୀ ହୁଏ ତାହେଲେ ପ୍ରକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ହେବେ ଏବଂ ତାହା ଫଳରେ ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ବିବେଚିତ ହେବ ନାହିଁ ।

‘୨ + ୨ = ୪’ ଏହା ଗୋଟିଏ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସତ୍ୟ । କିନ୍ତୁ କେହି ହିସାବର ହାରାହାରି ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନିମନ୍ତେ କହେ ଯେ ଏଠାରେ ‘୨+୨ =୫’ ହେବ, ତାହାହେଲେ ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ଯଥାର୍ଥ ବୋଲି କହିହେବ ନାହିଁ । କାରଣ ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଗଣିତର ନିୟମର ବିରୋଧୀ । ବିଜ୍ଞାନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ଜ୍ଞାନାର୍ଜନ ପଥରେ ଅନବରତ ଅଗ୍ରସର ହେବା । ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ଏହି ଲକ୍ଷ୍ୟସିଦ୍ଧି ହୋଇପାରେ ତାହା ହେଉଛି ପ୍ରକଳ୍ପର ପରିଧିକୁ ବ୍ୟାପକତର କରିବା, ଯଦ୍ବାରା ପ୍ରକଳ୍ପଟି ସାହାଯ୍ୟରେ ଆହୁରି ଅନେକ ଘଟଣାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିହେବ ।

ଜ୍ୟୋତିର୍ବିଜ୍ଞାନୀ ଲାଭେରିଅର୍ ଯେତେବେଳେ ଦେଖିବାକୁ ପାଇଲେ ଯେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କକ୍ଷପଥରୁ ଇଉରାନସ୍ ଗ୍ରହ ପଥଚ୍ୟୁତ ହୋଇ ଗତି କରୁଛି – ଏପରି ପଥଚ୍ୟୁତ ହେବାର କାରଣ ଖୋଜିବାକୁ ଯାଇ ଦେଖ‌ିଲେ ଯେ ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଅଜ୍ଞାତ ଗ୍ରହର ଅସ୍ତିତ୍ବ ବିଷୟରେ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କରିଛନ୍ତି । ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଜ୍ୟୋତିର୍ବିଜ୍ଞାନର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ମତବାଦ ସହିତ ସଂହତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା । ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଶୃଙ୍ଖଳାର ସହିତ ଅଗ୍ରଗତି ନିମନ୍ତେ ଯାହା ଏକାନ୍ତ ପ୍ରୟୋଜନ ତାହା ହେଉଛି ନୂତନ ମତବାଦକୁ ପୁରାତନ ମତବାଦ ସହିତ ସମତା ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ହେବ ।

(iv) ପ୍ରକଳ୍ପ ପରୀକ୍ଷାଯୋଗ୍ୟ ହେବା ଉଚିତ (Hypothesis should verifiable) :
ବୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରକଳ୍ପ ସହିତ ଅ-ବୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରକଳ୍ପର ପାର୍ଥକ୍ୟ ହେଉଛି ଯେ, ବୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରକଳ୍ପ ପରୀକ୍ଷାଯୋଗ୍ୟ । ବୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରକଳ୍ପ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ବା ପରୀକ୍ଷଣଦ୍ବାରା ସ୍ପଷ୍ଟଭାବରେ ପରଖ ହୋଇପାରୁଥ‌ି । ବିଜ୍ଞାନର ଅଧିକାଂଶ ବିଷୟ ସାଧାରଣତଃ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ପରୀକ୍ଷାଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ । ଯେପରି ଅଣୁ, ପରମାଣୁ, ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍, ପ୍ରୋଟନ୍‌, ଭିଟାମିନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷର ବହୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ । ଅଥଚ ଏଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ବିଜ୍ଞାନର ଆଲୋଚ୍ୟ ବିଷୟ ।

ଏସମସ୍ତ ବସ୍ତୁକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ କରା ନ ଗଲେ ମଧ୍ୟ ପରୋକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ କରିହେବ । ଏ ସମସ୍ତ ବିଷୟକୁ ପରୋକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଏଥୁରୁ ଅବରୋହ ପଦ୍ଧତିଦ୍ୱାରା ଏପରି କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନିଃସୃତ କରାଯାଏ ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକୁ ଅଭିଜ୍ଞତା ସାହାଯ୍ୟରେ ପରଖ କରିହେବ । ଟେରିସେଲି ବାରୋମିଟର ଯନ୍ତ୍ରରେ ପାରଦ କାହିଁକି ଉପରକୁ ଉଠେ ତାହା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କରି କହିଲେ ଯେ, ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଚାପ ନିମନ୍ତେ ବାରୋମିଟର ଯନ୍ତ୍ରର ପାରଦ ଊର୍ତ୍ତମୁଖୀ ହୁଏ ।

ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ କରାଯାଇପାରେନାହିଁ ବୋଲି ଏଠାରେ ପରୋକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ କରିବାକୁ ହେବ । ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ ଯଦି ବୈଧ ହୁଏ, ତାହେଲେ ଏଥୁରୁ ଆମେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନିଃସୃତ କରିପାରିବୁ ଯେ ଯେହେତୁ ପାହାଡ଼ ଉପରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଚାପ ଅପେକ୍ଷାକୃତ କମ୍, ସେଥ୍ପାଇଁ ସେଠାରେ ବାରୋମିଟର ଯନ୍ତ୍ରର ପାରଦର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଵ ଗତି ମଧ୍ଯ କମ୍ ହେବ ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବାକ୍ୟର ସତ୍ୟତା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ ଦେଖୁବାକୁ ହେବ । ଟେରିସେଲି ବାରୋମିଟର ଯନ୍ତ୍ର ନେଇ ପାହାଡ଼ ଉପରେ ଉଠିଲେ ଏବଂ ଦେଖ‌ିଲେ ଯେ, ବାସ୍ତବରେ ବାରୋମିଟର ପାରଦ ଆଉ ପୂର୍ବପରି ଏତେ ଉପରକୁ ଉଠୁନାହିଁ । ସୁତରାଂ ତାଙ୍କ ପ୍ରକଳ୍ପର ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟତା ପରୋକ୍ଷଭାବରେ ପ୍ରମାଣିତ ହେଲା ।

(v) ପ୍ରକଳ୍ପ ବାସ୍ତବ କାରଣର ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଗଠିତ ହେବା ବାଞ୍ଛନୀୟ (Hypothesis should be based on real cause or vera causa) :
ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ ସମୟରେ ବାସ୍ତବ କାରଣରୁ ଅନୁସନ୍ଧାନକୁ ଆଖିଆଗରେ ରଖୁବା ସର୍ବାଦୌ ବିଧେୟ । ଯଦି ଜଣେ ଅକାଳରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରେ ତାହେଲେ ସେହି ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପାଇଁ ଭାଗ୍ୟ, ଭଗବାନ୍ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ନେଇ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରଣୟନ କରିବା ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ହେବ ନାହିଁ । କାରଣ, ‘ଭାଗ୍ୟ’ ଓ ‘ଭଗବାନ୍’– ଏହା ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ବୋଲି ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ସ୍ବୀକାର କରନ୍ତି ନାହିଁ । ତେଣୁ ତାହା ମୃତ୍ୟୁର ବାସ୍ତବ କାରଣ ନୁହେଁ ।

ସୁତରାଂ ବାସ୍ତବ କାରଣର ଉଦ୍‌ଘାଟନହିଁ ବିଜ୍ଞାନର ଏକମାତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ୟ । ଏହି ଲକ୍ଷ୍ୟସାଧନ ନିମନ୍ତେ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଓ ପରୀକ୍ଷଣ ମାଧ୍ଯମରେ ବସ୍ତୁ ବା ଘଟଣାର ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ନିରୂପଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ବିଜ୍ଞାନରେ କପୋଳକଳ୍ପନା ଓ ଠିଆସ୍ଵପ୍ନର କୌଣସି ସ୍ଥାନ ନାହିଁ । କେବଳମାତ୍ର ଇନ୍ଦ୍ରିୟଲବ୍‌ଧ ଜ୍ଞାନହିଁ ଏକମାତ୍ର ସତ୍ୟ; କାରଣ ଏମାନଙ୍କର ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ କରାଯାଇପାରିବ ।

ମାତ୍ର ଅଣୁ, ପରମାଣୁ, ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍, ନିଉଟ୍ରନ୍, ପ୍ରୋଟନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଏପରି ଅନେକ ବସ୍ତୁ ରହିଛି ଯେଉଁମାନଙ୍କର ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ କରାଯାଇ ନ ପାରିଲେ ମଧ୍ୟ, ଅର୍ଥାତ୍ ଏ ସମସ୍ତ ବସ୍ତୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗ୍ରାହ୍ୟ ନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେଗୁଡ଼ିକର ଗତି, ପ୍ରକୃତି ଓ ସ୍ଥିତି ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଏକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ପ୍ରମାଣିତ । ତେଣୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ବାସ୍ତବ କାରଣରୂପେ ପରିଗଣିତ ହୁଅନ୍ତି । ବେନ୍ ଏପ୍ରକାର ବାସ୍ତବ ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରାତିନିଧ୍ଵକ କଳ୍ପନା (Representative friction) ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦେଇଛନ୍ତି ।

(vi) ପ୍ରକଳ୍ପଟି ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ହେବା ଉଚିତ (Hypothesis must be relevant) :
ତାର୍କିକମାନେ କହନ୍ତି ଯେ, କୌଣସି ଘଟଣାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କରାଯାଏ । ତେଣୁ ଯେଉଁ ଘଟଣାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠିତ ହୋଇଛି ପ୍ରକଳ୍ପଟିକୁ ସେହି ଘଟଣାର ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ହେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଯଦି ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ହୁଏ ଅର୍ଥାତ୍ ତାହା ଘଟଣାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ନ ହୁଏ, ତାହେଲେ ପ୍ରକଳ୍ପର ପ୍ରାସଙ୍ଗିକତା ଅଛି ବୋଲି କହିହେବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ହେବା ବାଞ୍ଛନୀୟ ।

ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି, ଯେଉଁ ଘଟଣାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଗଠନ କରାଯାଇଛି ପ୍ରକଳ୍ପରୁ ଯେପରି ସେହି ଘଟଣାଟି ଅବରୋହ ପଦ୍ଧତିରେ ନିଃସୃତ ହୋଇ ବୋଧଗମ୍ୟ ହୋଇପାରୁଥିବ । ସରଳଭାବରେ କହିବାକୁ ଗଲେ ଗୋଟିଏ ବୈଧ ପ୍ରକଳ୍ପ ସବୁ ସମୟରେ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ହେବ । ଯେପରି କାହାଘରୁ ଯଦି ଛୋଟ ଶିଶୁଟିଏ ଦୈବାତ୍ ନିଖୋଜ ହୋଇଯାଏ, ତେବେ ସେହି ଶିଶୁଟିର ନିଖୋଜ ହେବାର କାରଣ ଉଦ୍ଭାବନରେ ଯଦି ଜଣେ ଏପରି ଏକ ପ୍ରକଳ୍ପର ଉପସ୍ଥାପନା କରି କହେ ଯେ, ଶିଶୁଟିକୁ ସ୍ଵର୍ଗର ପରୀ ଆସି ନେଇଯାଇଛି, ତାହେଲେ ଏପରି ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ସମ୍ଭାବନା ଅପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ହେବ ବୋଲି କୁହାଯିବ ।

ମାତ୍ର ଅନ୍ୟ ଜଣେ ଯଦି କହନ୍ତି ଯେ, ଶିଶୁଟିକୁ ‘ପିଲାଚୋର’ ଧରିନେଇଯାଇଛି, ତେବେ ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପଟି ପୂର୍ବ ପ୍ରକଳ୍ପଠାରୁ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ବୋଲି କୁହାଯିବ । କାରଣ ଦ୍ବିତୀୟ ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଘଟଣାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନିମନ୍ତେ ସର୍ବଜନ ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ । ସୁତରାଂ କୌଣସି ପ୍ରକଳ୍ପ ବା ବ୍ୟାଖ୍ୟାକୁ ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ହେବାକୁ ହେଲେ ତାହାକୁ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ହେବାକୁ ହେବ ।

(vi) ପ୍ରକଳ୍ପନା ସରଳ ହେବା ଉଚିତ (Hypothesis must be simple) :
ପ୍ରକଳ୍ପଟି ସରଳ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଅନେକ ସମୟରେ ଏପରି ଦେଖାଯାଏ ଯେ, ଦୁଇଟି ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀ ପ୍ରକଳ୍ପ ପୂର୍ବୋକ୍ତ ଛଅଟି ସର୍ଭେ ଅନୁସାରେ ଯଥାଯଥଭାବରେ ବୈଧ ବିବେଚିତ ହୋଇପାରୁଛି । ଏପରି ଦୁଇଟି ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀ ପ୍ରକଳ୍ପର ଉଦାହରଣ ହିସାବରେ ଟଲେମୀ ଏବଂ କୋପରନିକସ୍‌ଙ୍କର ପ୍ରକଳ୍ପ କଥା ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇପାରେ । ଏହି ଦୁଇଜଣ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରଣୀତ ପ୍ରକଳ୍ପର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ତତ୍‌କାଳୀନ ଜ୍ୟୋତିର୍ବିଜ୍ଞାନର ଜ୍ଞାତ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ।

ଟଲେମୀଙ୍କର ପ୍ରକଳ୍ପ ଅନୁସାରେ ପୃଥ‌ିବୀ ହେଉଛି ହେଉଛି ତତ୍‌କାଳୀନ ଜ୍ୟୋତିର୍ବିଜ୍ଞାନର ଜ୍ଞାତ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା । ଟଲେମୀଙ୍କର ପ୍ରକଳ୍ପ ଅନୁସାରେ ପୃଥ‌ିବୀ ହେଉଛି ବିଶ୍ଵ ଜଗତର କେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ସୂର୍ଯ୍ୟସହ ନକ୍ଷତ୍ର, ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗ୍ରହ, ଉପଗ୍ରହ ପ୍ରଭୃତି ଜ୍ୟୋତିଷ୍କ ନିଜ ନିଜ କକ୍ଷପଥରେ ପୃଥ‌ିବୀର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ବରେ ଆବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଛନ୍ତି । ଟଲେମୀଙ୍କର ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ ଅନୁସାରେ ସୂର୍ଯ୍ୟହିଁ ବିଶ୍ବଜଗତର କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ୱରୂପ ଏବଂ ପୃଥ‌ିବୀ ସହ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗ୍ରହ, ନକ୍ଷତ୍ର ସୂର୍ଯ୍ୟକୁ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣ କରୁଛନ୍ତି ।

କୋପରନିକସ୍‌ଙ୍କର ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଟଲେମୀଙ୍କର ପ୍ରକଳ୍ପ ଭଳି ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ, ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ପ୍ରକଳ୍ପ ସହିତ ସଂହତିପୂର୍ଣ୍ଣ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଉଭୟ ପ୍ରକଳ୍ପହିଁ ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ ବା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ଅଟନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ଗୋଟିଏ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଷୟରେ ପ୍ରକଳ୍ପ ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି, ଯଦିଓ ଉଭୟ ପ୍ରକଳ୍ପହିଁ ବିଭିନ୍ନ ଗ୍ରହ ଉପଗ୍ରହର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅବସ୍ଥାନର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନିମନ୍ତେ ଜଟିଳ ଆବର୍ତ୍ତନ ପଦ୍ଧତିର ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି, ତଥାପି କୋପରନିକସ୍‌ଙ୍କର ପ୍ରକଳ୍ପଟି ପୃଥବୀ ସମେତ ଅନ୍ୟଗ୍ରହମାନଙ୍କର ଆବର୍ତ୍ତନକାଳ ସଂପର୍କରେ ସୂଚାଉଥ‌ିବା ତଥ୍ୟ ସହଜ ଓ ସରଳଗ୍ରାହ୍ୟ ହୋଇପାରିଛି । ତେଣୁ ଟଲେମୀଙ୍କର ପ୍ରକଳ୍ପ ତୁଳନାରେ କୋପରନିକସ୍‌ଙ୍କର ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଅନେକ ସରଳ ।

୨୩. ପ୍ରକଳ୍ପର ପ୍ରମାଣ ପଦ୍ଧତି (Proofs of Hypothesis) ଲେଖ ।
Answer:
ପ୍ରକଳ୍ପଟି ବୈଧ ବୋଲି ପରିଗଣିତ ହେବାକୁ ହେଲେ ପୂର୍ବବର୍ଣ୍ଣିତ ନିୟମମାନଙ୍କୁ ଅନୁସରଣ କରି ଗଠିତ ହେବା ଉଚିତ । କାରଣ ବୈଧ ପ୍ରକଳ୍ପ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ନିମନ୍ତେ ଏକମାତ୍ର ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ । ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରଶ୍ନ ହେଉଛି, ପ୍ରକଳ୍ପଟି ବୈଧ ହେଲା କି ନାହିଁ ତାହା ଆମେ କିପରି ପ୍ରମାଣ କରିବୁ ? ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ପ୍ରମାଣ କରିବା ନିମନ୍ତେ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ପଦ୍ଧତିଗୁଡ଼ିକ ଅନୁସୃତ ହୁଏ ।

(i) ପରୀକ୍ଷା (Verification) – ପ୍ରକଳ୍ପର ସର୍ବାପେକ୍ଷା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରମାଣ ପଦ୍ଧତି ହେଉଛି ‘ପରୀକ୍ଷା’ ବା verification । କୌଣସି ପ୍ରକଳ୍ପର ବା ଘଟଣାର ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ଜାଣିବାକୁ ହେଲେ ତାହାକୁ ପରୀକ୍ଷା କରି ଘଟଣାଟି ସତ୍ୟ କିମ୍ବା ମିଥ୍ୟା ତାହା ଜଣାଯାଇପାରେ । ତେଣୁ ପରୀକ୍ଷା ହେଉଛି ଘଟଣାର ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣର ମାନଦଣ୍ଡ । ଏହି ପରୀକ୍ଷା ଦୁଇ ପ୍ରକାର; ଯଥା — ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଏବଂ ପରୋକ୍ଷ । ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପରୀକ୍ଷା ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ପରୀକ୍ଷଣ (Observation & experiment) ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ମାତ୍ର ପରୋକ୍ଷ ପରୀକ୍ଷା ଅବରୋହମୂଳକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଏବଂ ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ଘଟଣାର ବା ତଥ୍ୟର ନିଃସାରଣ (Deducation and Accumulation of fact) ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ।

ବୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରକଳ୍ପ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ବା ପରୀକ୍ଷଣଦ୍ବାରା ସ୍ପଷ୍ଟତଃ ପରଖ ହୋଇପାରୁଥ‌ି । ଅଧିକାଂଶ ବିଷୟ ସାଧାରଣତଃ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ପରୀକ୍ଷାଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ, ଯେପରି ଅଣୁ, ପରମାଣୁ, ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରନ୍, ପ୍ରୋଟନ୍, ଭିଟାମିନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷର ବହିର୍ଭୂତ । ଅଥଚ ଏଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛନ୍ତି ବିଜ୍ଞାନର ଆଲୋଚ୍ୟ ବିଷୟ । ଏସମସ୍ତ ବସ୍ତୁକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଏଥୁରୁ ଅବରୋହ ପଦ୍ଧତିଦ୍ଵାରା ଏପରି କେତେଗୁଡ଼ିଏ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନିଃସୃତ କରାଯାଏ ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକୁ ଅଭିଜ୍ଞତା ସାହାଯ୍ୟରେ ପରଖ କରିହେବ ।

ଟେରିସେଲି ବାରୋମିଟରରେ ପାରଦ କାହିଁକି ଉପରକୁ ଉଠେ ତାହା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କରି କହିଲେ ଯେ, ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଚାପ ନିମନ୍ତେ ବାରୋମିଟର ଯନ୍ତ୍ରର ପାରଦ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱମୁଖୀ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ ବୋଲି ଏଠାରେ ପରୋକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ କରିବାକୁ ହେବ । ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ ଯଦି ବୈଧ ହୁଏ ତାହାହେଲେ ଏଥୁରୁ ଆମେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନିଃସୃତ କରିପାରିବୁ ଯେ, ଯେହେତୁ ପାହାଡ଼ ଉପରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଚାପ ଅପେକ୍ଷାକୃତ କମ୍ ସେଥ୍ପାଇଁ ସେଠାରେ ବାରୋମିଟର ଯନ୍ତ୍ରରେ ପାରଦର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗତି ମଧ୍ଯ କମ୍ ହେବ ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବାକ୍ୟର ସତ୍ୟତା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବରେ ପରଖ କରି ଦେଖ‌ିବାକୁ ହେବ । ଟେରିସେଲି ବାରୋମିଟର ଯନ୍ତ୍ର ନେଇ ପାହାଡ଼ ଉପରେ ଉଠିଲେ ଏବଂ ଦେଖ‌ିଲେ ଯେ, ବାସ୍ତବରେ ପାରଦ ଆଉ ପୂର୍ବଭଳି ଏତେ ଉପରକୁ ଉଠୁନାହିଁ । ସୁତରାଂ ତାଙ୍କ ପ୍ରକଳ୍ପର ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟତା ପରୋକ୍ଷଭାବରେ ପ୍ରମାଣିତ ହେଲା ।

(ii) ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ କିମ୍ବା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାର ଶକ୍ତି (Predictive or Explanatory power) – ପ୍ରକଳ୍ପଟିର ଘଟଣାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ନିମନ୍ତେ କ୍ଷମତା ଥ‌ିବା ନିତାନ୍ତ ପ୍ରୟୋଜନ । ପ୍ରକଳ୍ପର ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ ବା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାର ଶକ୍ତି ଘଟଣାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ନିମନ୍ତେ କ୍ଷମତା ଥ‌ିବା ନିତାନ୍ତ ପ୍ରୟୋଜନ । ପ୍ରକଳ୍ପର ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ ବା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାର ଶକ୍ତି କହିଲେ ଆମେ ପ୍ରକଳ୍ପରୁ ନିଃସୃତ ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଗ୍ରାହ୍ୟ ଘଟଣାସମୂହର ବ୍ୟାପକତାକୁ ବୁଝୁ ।

ଏହି ମାନଦଣ୍ଡ ସହିତ ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ ମାନଦଣ୍ଡର ସମ୍ବନ୍ଧ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ ମାନଦଣ୍ଡ ସହିତ ଏହି ମାନଦଣ୍ଡର ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଛି । ଗୋଟିଏ ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ସେତେବେଳେ ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ ବୋଲି କୁହାଯିବ ଯେତେବେଳେ ତହିଁରୁ କିଛିସଂଖ୍ୟକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଗ୍ରାହ୍ୟ ତଥ୍ୟ ଅବରୋହ ପଦ୍ଧତିରେ ନିଃସୃତ କରିହେବ । ଦୁଇଟି ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକଳ୍ପରୁ ଯଦି ଅନ୍ୟ ପ୍ରକଳ୍ପ ଅପେକ୍ଷା ଅଧ୍ଵସଂଖ୍ୟକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଗ୍ରାହ୍ୟ ତଥ୍ୟ ନିଃସୃତ ହୋଇଥାଏ, ତାହେଲେ ଯେଉଁ ପ୍ରକଳ୍ପରୁ ଅଧୂକ ତଥ୍ୟ ନିଃସୃତ ହେଉଛି ସେହି ପ୍ରକଳ୍ପର ଅଧ୍ଵତର ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ ବା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାର କ୍ଷମତା ଅଛି ବୋଲି ମନେକରିବାକୁ ହେବ ।

ଯେପରି କେପ୍‌ଲର (Kepler) କିମ୍ବା ଗାଲିଲିଓଙ୍କ ରଚିତ ପ୍ରକଳ୍ପ ଅପେକ୍ଷା ନିଉଟନ୍‌ଙ୍କ ରଚିତ ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ଓ ଗତିସୂତ୍ର ସଂପର୍କୀୟ ପ୍ରକଳ୍ପର ଅଧ୍ଵତର ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ କରିଥିବାର ଥ‌ିବାର ଦେଖାଯାଏ । କାରଣ କେପ୍‌ଲର ଓ ଗାଲିଲିଓ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରକଳ୍ପ ସାହାଯ୍ୟରେ ଯେଉଁ ସମସ୍ତ ଘଟଣାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାକୁ ଯାଆନ୍ତି ନିଉଟନ୍‌ଙ୍କ ପ୍ରକଳ୍ପ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଆହୁରି ଏକାଧ୍ଯକ ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଥାଏ ।

ଗୋଟିଏ ପ୍ରକଳ୍ପରୁ କୌଣସି ଅଭିପ୍ରେତ ଘଟଣା ବ୍ୟତୀତ ଯଦି ଅନ୍ୟ କିଛି ଘଟଣା ନିଃସୃତ ହୁଏ ଏବଂ ସେହି ଘଟଣା ଉକ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପଦ୍ବାରା ବିବୃତ ହୁଏ, ତାହେଲେ ଏକଥା କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ, ଉକ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ ଏହି ଘଟଣା ସଂପର୍କରେ ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ କରୁଛି । ଯେଉଁ ପ୍ରକଳ୍ପର ଭବିଷ୍ୟବାଣୀ କରିବାର କ୍ଷମତା ଯେତେ ଅଧ‌ିକ ହେବ ସେହି ପ୍ରକଳ୍ପ ସେତେ ଅଧ୍ଵସଂଖ୍ୟକ ଘଟଣାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିପାରିବ ।

(iii) ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟତା : ଏହି ମାନଦଣ୍ଡର ଗୋଟିଏ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ନଞର୍ଥକ ଦିଗ ମଧ୍ୟ ରହିଛି । କୌଣସି ପ୍ରକଳ୍ପ ଯଦି ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣଲବ୍‌ଧ ସ୍ବୀକୃତ ଘଟଣା ସହିତ ଅସଙ୍ଗତିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୁଏ, ତାହେଲେ ପ୍ରକଳ୍ପଟି ମିଥ୍ୟା ହେବ ଏବଂ ତାହା ବର୍ଜନୀୟ । ଯଦି ଦୁଇଟି ପ୍ରକଳ୍ପ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ବୈଜ୍ଞାନିକ ମତବାଦ ସହିତ ସଂହତିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ପ୍ରମାଣଯୋଗ୍ୟ ହେବ ଏବଂ ସେହି ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ ଏକା ଘଟଣାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବା ନିମନ୍ତେ ଉଭୟେ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ବୋଲି ପ୍ରତୀୟମାନ ହେବେ, ତେବେ ସେ ସ୍ଥଳରେ କେଉଁ ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ହେବ ସେଥିଲାଗି ମନରେ ସ୍ବତଃ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିବ ।

ଦୁଇଟି ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ପ୍ରକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁ ପ୍ରକଳ୍ପଟିକୁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟ (Adequate )ବୋଲି କୁହାଯିବ । ଏତାଦୃଶ ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଉଲ୍ଲିଖ ଦୁଇଟି ସମପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ପ୍ରକଳ୍ପରୁ ଗୋଟିକୁ ନିର୍ବାଚନ କରାଯିବ । ଯେଉଁ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ ପଦ୍ଧତି ସାହାଯ୍ୟରେ ଏହି ନିର୍ବାଚନ କରାଯିବ, ଅର୍ଥାତ୍ ଦୁଇଟି ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀ ପ୍ରକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବ ତାହାକୁ ବେକନ୍‌ଙ୍କ ଭାଷାରେ ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ (Crucial Instance) ବୋଲି କୁହାଯିବ ।

ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ପୁନଶ୍ଚ ଯଦି ସରଳ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ (Simple Observation) କିମ୍ବା ପରୀକ୍ଷଣ (Experiment) ମାଧ୍ୟମରେ ଲାଭକରାଯାଏ, ତାହେଲେ ଏହାକୁ ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ପରୀକ୍ଷଣ (Experimentum Crucis or Crucial Experiment) ବୋଲି କୁହାଯିବ । ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ଏହାକୁ ବୁଝାଇ ଦିଆଯାଇପାରେ ।

ଦୁଇଟି ବାଷ୍ପପୂର୍ଣ ଜାର୍ ଯଦି ଆମ ସମ୍ମୁଖରେ ରଖାଯାଏ ଏବଂ କୁହାଯାଏ ଯେ, କେଉଁଟି ଉଦ୍‌ଜାନ ଓ କେଉଁଟି ଅମ୍ଳଜାନପୂର୍ଣ୍ଣ ଜାର୍ ତାହା ଦର୍ଶାଇ ଦିଅ, ତାହେଲେ ଏଠାରେ ଆମେ ଏକ ଜଳନ୍ତା କାଠି ସାହାଯ୍ୟରେ ଦେଖାଇଦେବୁ ଯେ, କେଉଁଟିରେ ଉଦ୍‌ଜାନ ଓ କେଉଁଟିରେ ଅମ୍ଳଜାନ ରହିଛି । କାରଣ ଜଳନ୍ତା କାଠିର ପ୍ରବେଶ ଯୋଗୁଁ ଯେଉଁ ବାଷ୍ପପୂର୍ଣ ଜାରଟି ଜଳିଉଠିବ ତାହା ଅମ୍ଳଜାନ ବା ଯେଉଁ ବାଷ୍ପଜାର୍‌ଟିରେ ଜଳନ୍ତା କାଠିଟି ଲିଭିଯିବ, ତାହା ଉଦ୍‌ଜାନ ବୋଲି ପ୍ରମାଣିତ ହେବ ।

(iv) ଆରୋହ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସମନ୍ବୟନ (Consilience of Induction) : ହୁଇଉଏଲ୍‌ଙ୍କ (Whewell) ମତରେ, ପ୍ରକଳ୍ପର ଅନ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରମାଣ ହେଉଛି ଆରୋହ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସମନ୍ବୟନ । ଯେଉଁ ଘଟଣାଟିକୁ ବୁଝାଇବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଏ ତାହାକୁ ବୁଝାଇବା ବ୍ୟତୀତ ଯଦି ସେହି ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଆହୁରି ଅନେକ ଅଲଗା ବିଷୟକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରେ, ତାହେଲେ ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଅଧ୍ଵତର ସନ୍ତୋଷଜନକ ଭାବରେ ପ୍ରମାଣିତ ହେଲା ବୋଲି କୁହାଯିବ ।

ଏହାହିଁ ଆରୋହ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସମନ୍ବୟନ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ନିଉଟନ୍‌ଙ୍କ ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ଶକ୍ତି ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବକୁ ନିକ୍ଷେପିତ ହୋଇଥବା ବସ୍ତୁ ନିମ୍ନଗାମୀ ହୋଇ ଭୂମିରେ ପଡ଼ିବା ବିଷୟକୁ ବୁଝାଇବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସମୁଦ୍ରର ଜୁଆର, ଭଟ୍ଟା, ଗ୍ରହନକ୍ଷତ୍ରଙ୍କର ଗତି ଇତ୍ୟାଦିକୁ ମଧ୍ୟ ବୁଝାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପର ସୁଦୃଢ଼ତା ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇପାରିଛି ।

୨୪. ପ୍ରକଳ୍ପର ପ୍ରକାରଭେଦ (Different kinds of Hypothesis) ବୁଝାଅ ।
Answer:
କୌଣସି ଏକ ଘଟଣାର ବ୍ୟାଖ୍ୟାପୂର୍ବକ କାରଣ ଅନୁସନ୍ଧାନ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନର ଆବଶ୍ୟକତା ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ । ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ କାର୍ପେଥ୍ ରୀଙ୍କ ମତରେ ସାଧାରଣତଃ ତିନି ପ୍ରକାର; ଯଥା— (୧) କର୍ପାସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ (Hypothesis concerning an agent), (୨) ସଂସ୍ଥାସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ (Hypothesis concerning the collocation) ଏବଂ (୩) ନୀତିସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ (Hypothesis concerning the law) ।

(i) କର୍ତ୍ତାସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ :
ଗୋଟିଏ ଘଟଣାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନିମନ୍ତେ ସମୟ ସମୟରେ କର୍ତ୍ତା ବିଷୟକ ପ୍ରକଳ୍ପଟିଏ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଏ । ଧରାଯାଉ, କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଘରେ ଚୋରି ହେଲା । ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାବରେ କେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଉକ୍ତ ଚୌର୍ଯ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟରେ ସଂପୃକ୍ତ ଅଛି ତାହାର ଠାବ କରିବାପାଇଁ ଯେଉଁ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଏ ତାହା କର୍ତ୍ତାସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ ବୋଲି ଅଭିହିତ ହୁଏ । ଧରାଯାଉ, ଆମ ଘରୁ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଚୋରି ହୋଇଛି ଏବଂ ଆମେ କେହି ଜାଣୁନା ଯେ, କିଏ ଚୋରି କରିଛି । ଚୋରି ଘଟଣାର ଅନୁସନ୍ଧାନ ସମୟରେ ଯଦି ଆମେ ଅନୁମାନ କରୁ ଯେ, ଆମ ଘର ଚାକରଟି ଚୋରି କରିଛି, ତାହେଲେ ତାହାକୁ କର୍ପାସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ ବୋଲି କୁହାଯିବ ।

(ii) ସଂସ୍ଥାସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ :
ସମୟ ସମୟରେ ଆମେ ସଂସ୍ଥା ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ପ୍ରକଳ୍ପ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଣୟନ କରୁ । ‘ସଂସ୍ଥା ସଂକ୍ରାନ୍ତ’ ପ୍ରକଳ୍ପର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଅବସ୍ଥା ବା ପରିସ୍ଥିତି । ଅର୍ଥାତ୍ କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତି ଅଥବା ଅବସ୍ଥା ଶଂସିତ କାର୍ଯ୍ୟଟି ଘଟିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଛି ତାହାକୁ ଜାଣିବା ନିମନ୍ତେ ଯେଉଁ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କରାଯାଏ ତାହାକୁ ସଂସ୍ଥା ସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ କୁହାଯାଏ; ଯଥା – ଚୋରି ହୋଇଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟଟି ଯେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ବା ପରିସ୍ଥିତିରେ ଚୋରି ହେଲା ତାହାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟଭାବରେ ଜାଣିବାପାଇଁ ଯେଉଁ ପ୍ରକଳ୍ପ ଗଠନ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ସଂସ୍ଥାସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ କୁହାଯାଏ ।

(iii) ନୀତିସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ :
ସମୟ ସମୟରେ କର୍ତ୍ତା ଏବଂ ସଂସ୍ଥା ଜଣାଥାଏ, ଅର୍ଥାତ୍ ଚୋର ଏବଂ କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଦ୍ରବ୍ୟଟି ଚୋରି ହେଲା ତାହା ଜଣାଥାଏ; ମାତ୍ର ଯୋଜନା ବା ପ୍ରଣାଳୀ ଯାହାକୁ ଅନୁସରଣ କରି ଚୋରଟି ଚୋରି କଲା ତାହା ଜଣା ନ ଥାଇପାରେ । ସେହି ଅଜଣା ଯୋଜନା ବା ପ୍ରଣାଳୀର ଆବିଷ୍କାର ନିମନ୍ତେ ଯେଉଁ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରଣୀତ ହୁଏ ତାହା ନୀତିସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ ଅଟେ ।

ଉଏଲଟନ୍ ସର୍ବମୋଟ ଦୁଇପ୍ରକାର ପ୍ରକଳ୍ପର ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି, ଯଥା — (୧) କାରଣ ସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ (Hypothesis concerning cause) ଏବଂ (୨) ନୀତି-ସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ (Hypothesis concerning law) । ପୂର୍ବବର୍ଣ୍ଣିତ କର୍ଷାସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ ଏବଂ ସଂସ୍ଥାସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପହିଁ ବ୍ୟାଖ୍ୟାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ (Explanatory hypothesis) ଏବଂ ନୀତି ସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପ ବର୍ଣନାମୂଳକ qa (Descriptive hypothesis) ଅଟେ ।

ଷ୍ଟେଟିଂ ପ୍ରକଳ୍ପର ଏତାଦୃଶ ଶ୍ରେଣୀକରଣରେ ସନ୍ତୋଷ ହୋଇପାରି ନାହାନ୍ତି । ତାଙ୍କ ମତରେ, ପ୍ରକଳ୍ପ ତିନି ପ୍ରକାର; ଯଥା— (୧) ବ୍ୟାଖ୍ୟାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ (Explanatory hypothesis), (୨) ବର୍ଣ୍ଣନାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ (Descriptive hypothesis) ଏବଂ (୩) ଉପମାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ (Analogical hyothesis) |

କାରଣ ସଂକ୍ରାନ୍ତ ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ; କାରଣ କୌଣସି ଘଟଣା ଘଟିବାର କାରଣ ଉଲ୍ଲେଖ କରିବା, ସେହି ଘଟଣାଟି କାହିଁକି ଘଟିଲା ବୋଲି କହିବା ସହିତ ସମାନ । ଷ୍ଟେରିଂଙ୍କ ମତରେ, ସମସ୍ତ କାରଣ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ପ୍ରକଳ୍ପ ହେଉଛି ବ୍ୟାଖ୍ୟାମୂଳକ; କିନ୍ତୁ ଏପ୍ରକାର ପ୍ରକଳ୍ପଠାରୁ ବର୍ଣ୍ଣନାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ ଭିନ୍ନ ଅଟେ । ବର୍ଣ୍ଣନାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରଣୟନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ବସ୍ତୁର ସ୍ୱଭାବ ବର୍ଣ୍ଣନା । ବସ୍ତୁଟି କି ପ୍ରକାର ଏବଂ ତାହାର ଆଚରଣ କିପରି ତାହାର ବର୍ଣ୍ଣନା ଦେବା ହେଉଛି ବର୍ଣ୍ଣନାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।

ମାତ୍ର ଉପମାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ ହେଉଛି ବର୍ଣ୍ଣନାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପର ଏକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ମାତ୍ର । ଅର୍ଥାତ୍ ବର୍ଣ୍ଣନାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ ପରିବର୍ଦ୍ଧିତ ହୋଇ ଉପମାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଏ । ଦୁଇଟି ବସ୍ତୁର ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ହେତୁ ଆମେ ଜାଣିଥୁବା ବସ୍ତୁର ଜ୍ଞାନରୁ ଆମେ ନ ଜାଣିଥୁବା ବସ୍ତୁ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପ୍ରକଳ୍ପ ରଚନା କରିବା ହେଉଛି ଉପମାମୂଳକ ପ୍ରକଳ୍ପ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଆଲୋକର ଗତି ଶବ୍ଦର ଗତି ପରି ତରଙ୍ଗାୟିତ; କାରଣ ଉଭୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବହୁ ବିଷୟରେ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଛି ।

ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ କେତେକ ତାର୍କିକ ଏବଂ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରିଛନ୍ତି, ଯଥା — ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପ (Adhoc hypothesis) ଏବଂ (୨) ତତ୍କାଳ କାର୍ଯ୍ୟସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପ (Working hypothesis) ।

(a) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପ :
ସମୟ ସମୟରେ କେତେକ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ନିୟମର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ କେତେକ ଅସୁବିଧା ପରିଲକ୍ଷିତ ହେବାର ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ଅସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକ ସେହି ନିୟମଦ୍ୱାରା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ । ସୁତରାଂ ସେହି ନିୟମଗୁଡ଼ିକର ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ବିଷୟରେ ବାଦବିବାଦ କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ସେହି ଅସୁବିଧାଗୁଡ଼ିକର କାରଣମାନ ଖୋଜି ବାହାର କରିବାରେ ଲାଗିପଡ଼ନ୍ତି । ଏପରିସ୍ଥଳେ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଯେଉଁ ପ୍ରକଳ୍ପ ରଚନା କରନ୍ତି ତାହାହିଁ ହେଉଛି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପ ।

ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ବୁଧ ଗ୍ରହର ଗତିପଥର ବିଚ୍ୟୁତି ନିଉଟନ୍‌ଙ୍କର ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ନିୟମକୁ ପ୍ରତିହତ କଲା । ଫଳରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପର ପ୍ରଣୟନ କରାଗଲା; ଯାହା ପ୍ରତିପାଦନ କଲା ଯେ, ଏକ ଅଜଣା ଗ୍ରହର ଆକର୍ଷଣହିଁ ଏହି ବାଧା ବା ବିଶୃଙ୍ଖଳା ସୃଷ୍ଟିର ଏକମାତ୍ର କାରଣ । ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପ ଭାବରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ଏବଂ ପରିଶେଷରେ ଯେତେବେଳେ ଆଇନ୍‌ଷ୍ଟାଇନ୍‌ଙ୍କର ସାପେକ୍ଷ ତଥ୍ୟ (Theory of Relativity) ଗତିପଥର ବିଚ୍ୟୁତିକୁ ଏବଂ ନିଉଟନ୍‌ଙ୍କର ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ନିୟମକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କଲା, ସେତେବେଳେ ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପ (Adhoc hypothesis) କୁ ବର୍ଜନ କରାଗଲା ।

(b) ତତ୍କାଳ କାର୍ଯ୍ୟସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପ :
କୌଣସି ଘଟଣାର କାରଣ ଜଣାନଥିଲେ ତାହାର କାରଣ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଘଟଣା ସହିତ ସଂପୃକ୍ତ ସମୟ ବିଷୟକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ଆପାତଃଭାବରେ ଗୋଟିଏ ବିଷୟକୁ ବିଚାର୍ଯ୍ୟ ଘଟଣାର କାରଣ ବୋଲି ମନେକରିବାକୁ ପ୍ରକଳ୍ପ କୁହାଯାଏ । ସୁତରାଂ ପ୍ରସ୍ତାବିତ ପ୍ରକଳ୍ପଟି ଦତ୍ତ ଘଟଣାର ସନ୍ତୋଷଜନକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନିମନ୍ତେ କ୍ଷମ ହେବା ଉଚିତ । ସମୟ ସମୟରେ ଯଥାର୍ଥ ପ୍ରକଳ୍ପର ଅବତାରଣା କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ; କାରଣ ଯେଉଁ ତଥ୍ୟ ବା ଘଟଣାକୁ ଆମେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାକୁ ଯାଉଛୁ ତାହାର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଅସାଧାରଣ ।

ସୁତରାଂ ଏପରି ପ୍ରକଳ୍ପହିଁ ଅପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ବା ଅନୁପଯୁକ୍ତ; ତେଣୁ ଏକ ଯଥାର୍ଥ ପ୍ରକଳ୍ପ ପ୍ରଣୟନ କରାଗଲାପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଅଟେ । ତେଣୁ ଏହାର ସ୍ଥାୟିତ୍ଵ ସ୍ଵଳ୍ପକାଳ ଅଟେ । ଏପ୍ରକାର ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ତତ୍କାଳ କାର୍ଯ୍ୟସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ – ଚୋରି ଘଟଣାର ସବିଶେଷ ତଦନ୍ତରେ ଅସଫଳ ହେଲା ପରେ ଜଣେ ପୋଲିସ୍ କର୍ମଚାରୀ ଯଦି ଘଟଣାର ସତ୍ୟାସତ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ନିମନ୍ତେ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କର ମତକୁ ଉଦ୍ଧାର କରି ଚୋର ଧରନ୍ତି ତାହେଲେ ପୋଲିସ୍ କର୍ମଚାରୀଟି ତତ୍କାଳ କାର୍ଯ୍ୟସାଧକ ପ୍ରକଳ୍ପର ସାହାଯ୍ୟ ନେଇଛନ୍ତି ବୋଲି କୁହାଯିବ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 11 Logic Solutions Unit 5 ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ, ଜୈନ୍ୟ ଦର୍ଶନ ଓ ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନ Short & Long Answer Questions.

CHSE Odisha Class 11 Logic Unit 5 Short & Long Answer Questions in Odia Medium

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍‌ପଣୀ ଲେଖ

୧. ଦର୍ଶନ ଶବ୍ଦର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ;
Answer:
ଦର୍ଶନ ଶବ୍ଦଟି ‘ଦୃଶ୍’ ଧାତୁରୁ ଆସିଅଛି । ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ‘ଯାହା ଦ୍ବାରା ଦେଖାଯାଏ’ । ଏଠାରେ ଦେଖାଏର ଅର୍ଥ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ । ଏଣୁ ଚକ୍ଷୁ ଆଦି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଦ୍ବାରା ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରାପ୍ତି ହୁଏ, ତାକୁ ଦର୍ଶନ କୁହାଯାଏ । ଯାହାଦ୍ୱାରା ଦେଖାଯାଏ, ଜାଣି ହୁଏ, ବୁଝି ହୁଏ ବା ପ୍ରକୃତ ତତ୍ତ୍ବ ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରାଯାଏ, ତାହା ହିଁ ଦର୍ଶନ କୁହାଯାଏ । ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ, ଯେ ‘ଦର୍ଶନ’ କହିଲେ କେବଳ ଦର୍ଶନ କରିବା ବା ଦେଖୁବା ବୋଲି ନ ବୁଝି ସମ୍ୟକ୍ ରୂପେ ବୁଝିବା, ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରିବା କିମ୍ବା ଜ୍ଞାନ ଲାଭ କରିବାକୁ ବୁଝିବାକୁ ହେବ ।

୨. ଦୁଃଖ ବା ନୈରାଶ୍ୟବାଦ:
Answer:
ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନର ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷଣ ହେଉଛି ମାନବ ଜୀବନର କେତେ ଗୁଡ଼ିଏ ବାସ୍ତବ ସମସ୍ୟାକୁ ଆଲୋଚନା କରିବା ଓ ତା’ର ସମାଧାନ କରିବାକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ମାନବ ଜୀବନର ବିଭିନ୍ନ ବାସ୍ତବ ସମସ୍ୟା ମଧ୍ୟରୁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ଦୁଃଖ କଷ୍ଟର ସମସ୍ୟା ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନରେ ଏହି ସମସ୍ୟାକୁ ହିଁ ଅଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥାଏ । ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ଚାରିଗୋଟି ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରଥମ ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟ ହେଉଛି- ‘ସର୍ବଂ ଦୁଃଖ ଅର୍ଥାତ୍ ଏ ସଂସାରରେ ସବୁ କିଛି ଦୁଃଖପୂର୍ଣ୍ଣ । ଏହା ହିଁ ହେଉଛି ଦୁଃଖର ପ୍ରଥମ ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟ ଅଟେ ।

୩. ମୁର୍ତ୍ତିତତ୍ତ୍ବ :
Answer:
ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନରେ ଏହି ମୁକ୍ତି ବା ମୋକ୍ଷକୁ ପରମପୁରୁଷାର୍ଥ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନରେ ଏହାକୁ ନିର୍ବାଣ ଏବଂ ସାଂଖ୍ୟ ଦର୍ଶନରେ ଏହାକୁ କୌବଲ୍ୟ କୁହାଯାଇଛି । ସେହିପରି ନ୍ୟାୟବୈଶେଷିକ ଦର୍ଶନରେ ‘ଅପବର୍ଗ’ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । ଶ୍ରୀମଦ୍‌ଭଗବଦ୍‌ଗୀତାରେ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞା ଓ ଦ୍ଵୈତ ବେଦାନ୍ତରେ ଜୀବନ୍ଧ ଭାବସ୍ଥା ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନ ପରମ୍ପରାରେ ଦୁଃଖର ଆତ୍ୟନ୍ତକ ନିବୃତ୍ତିକ ବା ମୁକ୍ତି ହିଁ ଜୀବନର ପରମ ପୁରୁଷାର୍ଥ ଅଟେ । ଅନ୍ୟ ପୁରୁଷାର୍ଥ ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ଧର୍ମ, ଅର୍ଥ, କାମ ଓ ମୋକ୍ଷ । ଏଣୁ ମୋକ୍ଷକୁ ଲଗାଇ ମାନବ ଜୀବନର ଚାରିଗୋଟି ପୁରୁଷାର୍ଥ ଅଛି ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

୪. ଋତ
Answer:
ଋତ ହେଉଛି ଆର୍ଯ୍ୟ ଋଷିମାନଙ୍କର ଏକ ଶାଶ୍ବତ ତଥା ଅମୋଘ ନିୟମ ଅଟେ । ବୈଦିକ ଦେବତାମାନେ ଋତସ୍ୟଗୋପା ଅର୍ଥାତ୍ ଋତର ରକ୍ଷାକର୍ତ୍ତା ରୂପେ ପରିଚିତ । ‘ଋତସ୍ୟ ପନ୍ଥା ନ ତରନ୍ତି ଦୃଷ୍କୃତଃ’, ଋଗ୍‌ବେଦର ଏହି ମନ୍ତ୍ର ଭାରତୀୟ ଜୀବନଦର୍ଶନରେ ଏକ ମୌଳିକ ବିଶ୍ଵାସର ପ୍ରତୀକ ଅଟେ । ଏହାକୁ ଶାଶ୍ବତ ଓ ନୈତିକ ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଅଛି ।

୫. କର୍ମବାଦ
Answer:
କର୍ମବାଦର ସାର କଥା ହେଲା ‘ଯେଉଁଭଳି କର୍ମ ସେହିଭଳି ଫଳ’ । କର୍ମବାଦର ନିୟମ ଅନୁସାରେ କୃତ କର୍ମର ଫଳ ନଷ୍ଟ ହୁଏ ନାହିଁ କିମ୍ବା ଅକୃତ କର୍ମର ଫଳ ଲାଭ ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ଅନୁସାରେ ଏହି କର୍ମବାଦ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ତା’ଛଡ଼ା ଗୋଟିଏ କାରଣରୁ କେବଳ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ହେବ ସମ୍ଭବ । ଏହି ଅନୁସାରେ କର୍ମ ହିଁ କାରଣ ଏବଂ ସୁଖ ଦୁଃଖ ତା’ର କାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ । ଏହି ନିୟମ ଅନୁସାରେ ଶୁଭ କର୍ମର ଫଳ ସୁଖ ଏବଂ ଦୁଷ୍କର୍ମର ଫଳ ଦୁଃଖ ହୋଇଥାଏ । ମାତ୍ର ଶୁଭ କର୍ମରୁ ଦୁଃଖ ଏବଂ ଦୁଃଷ୍କର୍ମରୁ ସୁଖ ଲାଭ ହେବା କେବେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

୬. ଅନେକାନ୍ତବାଦ
Answer:
ଅନେକାନ୍ତବାଦ ମତରେ ବସ୍ତୁ ଅନନ୍ତ ଧର୍ମାତ୍ମକ ଅଟେ । ଅର୍ଥାତ୍ ବସ୍ତୁର ଅନେକ ଧର୍ମ ରହିଛି । ଏଣୁ କୁହାଯାଇଛି- ‘ଅନନ୍ତ ଧର୍ମଙ୍କ ବସ୍ତୁ’’ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁ ସତ୍ ତଥା ଅସତ୍ ଉଭୟ ଅଟେ । ବସ୍ତୁ ନିଜସ୍ବ ରୂପ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସତ୍ୟ ଅଟେ । ପଦାର୍ଥ ଭାବରୂପ ତଥା ଅଭାବରୂପ ଅଟେ । ସତ୍ ଏବଂ ଅସତ୍, ଭାବ ଓ ଅଭାବ ପରସ୍ପର ବିରୋଧ ବୋଲି ମନେ ହେଉଥିଲେ ହେଁ ବସ୍ତୁଠାରେ ଏହି ସମସ୍ତ ବିରୋଧୀ ଧର୍ମ ଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ । ଏହାକୁ ଅନେକାନ୍ତବାଦୀ ଦର୍ଶନ କୁହାଯାଏ ।

୭. ସ୍ୱାଦ୍‌ଦ:
Answer:
ଜୈନ ବ୍ୟାଦ୍‌ବାଦ ଅନେକାନ୍ତବାଦର ଅନ୍ୟ ଏକ ପରିପ୍ରକାଶ ମାତ୍ର ଅଟେ । ତତ୍ତ୍ଵ ମୀମାଂସା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବସ୍ତୁର ଧର୍ମ ଅନେକ ଅଟେ । ଏହାକୁ ଅନେକାନ୍ତବାଦ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ କହନ୍ତି । ଜ୍ଞାନ ମୀମାଂସା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଠିକ୍ ସେହି କାରଣରୁ ଆମ୍ଭେମାନେ ପଦାର୍ଥର କେତେକ ଧର୍ମ ମାତ୍ର ଜାଣିବା ସମ୍ଭବ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଜୈନ ମତରେ ସମସ୍ତ ପରାମର୍ଶ ସାପେକ୍ଷ ଅଟେ । ଏହାକୁ ସ୍ୟାଦ୍‌ବାଦ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ କହନ୍ତି ।

୮. ସପ୍ତଭଙ୍ଗୀନୟ
Answer:
ଜୈନ ଧ୍ୟାଦ୍‌ବାଦ ଉପରେ ହିଁ ସପ୍ତଭଙ୍ଗୀନୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ସପ୍ତଭଙ୍ଗୀନୟ ସାତ ପ୍ରକାରର ବାକ୍ୟ ଅଟେ । ଏଥୁରୁ ବ୍ୟାଦ୍‌ବାଦର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ହୁଏ । ବସ୍ତୁଠାରେ ଅନେକ ଧର୍ମ ବା ଗୁଣ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ କେବଳ ସାତ ପ୍ରକାର ସମ୍ଭାବନା ଦେଖୁଛନ୍ତି । ଏହି ସାତ ପ୍ରକାର ପରାମର୍ଶ ଦ୍ବାରା ହିଁ ବସ୍ତୁର ଅନନ୍ତ ଧର୍ମକୁ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତ ହେଉଅଛି ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଏହି ସାତ ପ୍ରକାରର ବଚନ ଭଙ୍ଗ ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ସପ୍ତଭଙ୍ଗୀନୟ କୁହାଯାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭଙ୍ଗ ଏକ ପ୍ରକାରର ପରାମର୍ଶ ବା ନୟ ବୋଲି ଅଭିହିତ ହୁଏ । (୧) ସ୍ୟାତ୍ ଅସ୍ଥି, (୨) ସ୍ୟାତ୍ ନାସ୍ତି, (୩) ସ୍ୟାତ୍ ଅସ୍ଥି ଚ ନାସ୍ତି ଚ, (୪) ସ୍ୟାତ୍ ଅବକ୍ତବ୍ୟମ୍, (୫) ସ୍ୟାତ୍ ଅସ୍ତି ଚ ଅବକ୍ତବ୍ୟ ଚ, (୬) ସ୍ୟାତ୍ ନାସ୍ତି ଚ ଅବକ୍ତବ୍ୟ ଚ, (୭) ସ୍ୟାତ୍ ଅସ୍ଥି ଚ ନାସ୍ତି ଚ ଅବକ୍ତବ୍ୟ ଚ ।

୯. ଆର୍ଯ୍ୟସତ୍ୟ :
Answer:
ଦୁଃଖରୁ କିଭଳି ସବୁଦିନ ପାଇଁ ମୁକ୍ତି ମିଳିବ, ଏହା ଥିଲା ଗୌତମ ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ପରମ ଜିଜ୍ଞାସା । ଗଭୀର ଚିନ୍ତନ ଓ କଠୋର ସାଧନା ଫଳରେ ସେ ଚାରିଗୋଟି ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟ ଲାଭ କରିଥିଲେ । ତାହାକୁ (ଚତ୍ବାରି ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟାନି) ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଇଥିଲା । ବୁଦ୍ଧଦେବଙ୍କ ପ୍ରତିପାଦିତ ଚାରିଗୋଟି ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି (୧) ଦୁଃଖ, (୨) ଦୁଃଖ ସମୁଦୟ, (୩) ଦୁଃଖ ନିରୋଧ, (୪) ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ଗାମିନୀ ପ୍ରତିପତ୍‌ । ଏହାକୁ ସାଧାରଣ ଭାଷାରେ ବୁଝିଲେ ଜଣାଯାଏ (୧) ଜୀବନ ଦୁଃଖମୟ, (୨) ଦୁଃଖର କାରଣ ଅଛି, (୩) ଦୁଃଖର ବିବୃତ୍ତି ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବ, (୪) ଦୁଃଖ ନିବୃତ୍ତର ଉପାୟ ମଧ୍ଯ ଅଛି ।

୧୦. ଦୁଃଖ
Answer:
ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ପ୍ରଥମ ଆର୍ଯ୍ୟସତ୍ୟ ହେଉଛି ଦୁଃଖ । ଅର୍ଥାତ୍ ସର୍ବଂଦୁଃଖ ସେ ଚାରିଗୋଟି ଦୃଶ୍ୟ ଯଥା- ରୋଗ, ଜରା, ମୃତ୍ୟୁର ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖ୍ ଦୁଃଖରେ ମ୍ରିୟମାଣ ହୋଇଥିଲେ । ପରେ ସେ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖୁ ଏହି ମାର୍ଗ ଉତ୍ତମ ମାର୍ଗ ବୋଲି ବାଛି ଥିଲେ ଓ କଠୋର ତପସ୍ୟା କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମତରେ ସମସ୍ତ ଦୁଃଖମୟ ଅର୍ଥାତ୍ ସର୍ବଦଂଦୁଃଖ ଜନ୍ମଦୁଃଖ, ଜରାଦୁଃଖ, ମରଣ ଦୁଃଖ, ଶୋକ କରିବା ଦୁଃଖ, ବିଳାପ କରିବା ଦୁଃଖ, ପୀଡା ଦୁଃଖ, ପ୍ରିୟ ବିୟୋଗ ଦୁଃଖ, ଅପ୍ରିୟ ସଂଯୋଗ ଦୁଃଖ । ଏଣୁ ପଞ୍ଚ ଉପାଦାନ ହିଁ ଦୁଃଖ ଅଟେ ।

୧୧. ଦୁଃଖ ସମୁଦୟ
Answer:
ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ମତ ଅନୁଯାୟୀ ଦୁଃଖର ଅସ୍ତିତ୍ବ ଯେଉଁଭଳି ସତ୍ୟ, ଏହାର କାରଣ ଥିବା ମଧ୍ୟ ଠିକ୍ ସେହିଭଳି ସତ୍ୟ ଅଟେ । କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ଉପରେ ହିଁ ଏହି ଦ୍ବିତୀୟ ଆର୍ଯ୍ୟସତ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ଅନୁସାରେ କାରଣ ବିନା କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏଣୁ ଦୁଃଖର କାରଣ ଅଛି । ବୌଦ୍ଧ ମତ ଅନୁସାରେ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମକୁ ପ୍ରତିତ୍ୟସମୁତ୍ଵପାଦ କହନ୍ତି । ପ୍ରତିତ୍ୟସମୁଦ୍‌ପାଦର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ପାଇବା ପରେ ଅନ୍ୟ ବସ୍ତୁର ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋଇଥାଏ ।

୧୨. ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ବା ନିର୍ବାଣ
Answer:
ତୃତୀୟ ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟର ନାମ ହେଉଛି ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ବା ନିର୍ବାଣ ଅଟେ । ପ୍ରତିତ୍ୟସମୁଦ୍‌ପାଦ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଅନୁସାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁର ଉତ୍ପତ୍ତି କୌଣସି ନା କୌଣସି କାରଣ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ । ଏଣୁ ଏହି କାରଣର ଅନ୍ତ ହେଲେ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ନଷ୍ଟ ହେବା ସମ୍ଭବ ଅଟେ । ଦୁଃଖର କାରଣ ନାଶ ହେଲେ ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ବା ଦୁଃଖ ନିବୃତ୍ତି ହେବା ସମ୍ଭବ ହୁଏ । ଏହି ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ଅବସ୍ଥାକୁ ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନରେ ନିର୍ବାଣ ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଛି । ବୁଦ୍ଧଦେବ ସ୍ବୟଂ ନିର୍ବାଣ ଲାଭ କରିଥିଲେ ହେଁ ତାଙ୍କ ଜୀବନର ବିଲୋପ ଘଟି ନଥଲା । ଏଣୁ ଜୀବିତାବସ୍ଥାରେ ହିଁ ନିର୍ବାଣ ସମ୍ଭବ ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ ।

୧୩. ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ମାର୍ଗ
Answer:
ବୁଦ୍ଧଦେବଙ୍କ ଚତୁର୍ଥ ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟ ହେଉଛି ଦୁଃଖନିରୋଧ ଗାମିନି ପ୍ରତିପତ୍ ବା ଦୁଃଖ ନିରୋଧମାର୍ଗ । କାରଣରୁ ହିଁ ଦୁଃଖର ଉତ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ସେହି କାରଣ ମାନଙ୍କୁ ବିନାଶ କରିବାର ଉପାୟ ହିଁ ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ଗାମିନୀ ପ୍ରତିପଦ୍ ନାମରେ ପରିଚିତ । ଏହାର ଆଠଟି ଅଙ୍ଗ ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଅଷ୍ଟାଙ୍ଗିକ ମାର୍ଗ କୁହାଯାଏ । ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ଅଷ୍ଟାଙ୍ଗିକ ମାର୍ଗ ଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି (୧) ସମ୍ୟକ୍ ଦୃଷ୍ଟି, (୨) ସମ୍ୟକ୍ ସଂକଳ୍ପ, (୩) ସମ୍ୟକ୍ ବାକ୍, (୪) ସମ୍ୟକ୍ କର୍ମାନ୍ତ, (୫) ସମ୍ୟକ୍ ଅଜୀବ, (୬) ସମ୍ୟକ୍ ବ୍ୟାୟାମ୍, (୭) ସମ୍ୟକ୍ ସ୍ମୃତି ।

B. ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ

୧. ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନ ଓ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦର୍ଶନ
Answer:
ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନ ଆଧ୍ୟାତ୍ମବାଦୀ ଏବଂ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦର୍ଶନ ଜଡ଼ବାଦୀ ଅଟେ । ମାତ୍ର ଏ ପ୍ରକାର ଧାରଣା ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ମନରେ ସୃଷ୍ଟି ହେବାର ଯଥେଷ୍ଟ କାରଣ ଥିଲେ ହେଁ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିଚାର କଲେ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଉଭୟ ଜଡ଼ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଉଭୟ ଦର୍ଶନରେ ମୂଳ ବିଷୟ ବସ୍ତୁ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନ ଏକ ମୌଳିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ।

୨. ଆସ୍ତିକ ଓ ନାସ୍ତିକ
Answer:
ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନରେ ‘ଆସ୍ତିକ’ ଓ ‘ନାସ୍ତିକ’ ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥାଏ । ଆସ୍ତିକ କହିଲେ ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନରେ ବେଦ ମର୍ମ ଅଟେ । ତଥା ବେଦର ପ୍ରାମାଣିକତାରେ ବିଶ୍ୱାସୀ ଦର୍ଶନ ମାନଙ୍କୁ ବୁଝାଏ । ଯଥା- ନ୍ୟାୟ ଦର୍ଶନ ଏବଂ ଶେଷ ଦର୍ଶନ, ସାଂଖ୍ୟ ଦର୍ଶନ, ଯୋଗ ଦର୍ଶନ, ମୀମାଂସା ଓ ବେଦାନ୍ତ ଦର୍ଶନ । ନାସ୍ତିକ କହିଲେ ବେଦରେ ଆସ୍ଥା ସ୍ଥାପନ କରି ନଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ଦର୍ଶନକୁ ବୁଝାଏ । ଯଥା- ଚାର୍ବାକ୍ ଦର୍ଶନ, ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନ, ଜୈନ ଦର୍ଶନ । ବେଦ ପ୍ରମାଣ ହେଲେ ହେଁ ବେଦର ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥ ନିରୂପଣ କରିବା ଲାଗି ମଧ୍ୟ ଯୁକ୍ତିର ଆଶ୍ରୟ ନେବାକୁ ପଡେ । ମାତ୍ର ବେଦ ବିରୋଧୀ ଦର୍ଶନ ମାନଙ୍କରେ ଯୁକ୍ତିତର୍କ ଯେଉଁଭଳି ଆବଶ୍ୟକ ଠିକ୍ ସେହିପରି ବୈଦିକ ଦର୍ଶନ ମାନଙ୍କର ମନନ ବା ବିଚାରର ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

୩. ସ୍ୟାଦ୍‌ଦ ଓ ଅନେକାନ୍ତବାଦ
Answer:
ଜୈନ ଧ୍ୟାଦ୍‌ଦ ଅନେକାନ୍ତବାଦର ଏକ ପରିପ୍ରକାଶ ମାତ୍ର । ତତ୍ତ୍ଵମୀମାଂସା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବସ୍ତୁର ଧର୍ମ ଅନେକ ଅଟେ । ଜ୍ଞାନ ମୀମାଂସା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆମ୍ଭେମାନେ ପଦାର୍ଥର କେତେକ ଧର୍ମ ମାତ୍ର ଜାଣିବା ସମ୍ଭବ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଜୈନ ମତରେ ସମସ୍ତ ପରମର୍ଥ ସାପେକ୍ଷ ଅଟେ । ଏହାକୁ ସ୍ୟାଦ୍‌ବାଦ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ କହନ୍ତି ।

ଅନେକାନ୍ତବାଦ ମତରେ ବସ୍ତୁ ଅନନ୍ତ ଧର୍ମାତ୍ମକ ଅଟେ । ଅର୍ଥାତ୍‌ ବସ୍ତୁର ଅନେକ ଧର୍ମ ରହିଛି । ଏଣୁ କୁହାଯାଇଛି ଅନନ୍ତ ଧର୍ମଙ୍କ ବସ୍ତୁ’’ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁ ସତ୍ ତଥା ଅସତ୍ ଉଭୟ ଅଟେ । ସତ୍ ଏବଂ ଅସତ୍, ଭାବ ଓ ଅଭାବ ପରସ୍ପର ବିରୋଧ ବୋଲି ମନେ ହେଉଥିଲେ ହେଁ ବସ୍ତୁଠାରେ ଏହି ସମସ୍ତ ବିରୋଧୀ ଧର୍ମ ଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ । ଏହା ଅନେକାନ୍ତବାଦୀ ଦର୍ଶନ କହନ୍ତି ।

୪. ଦୁଃଖ ଓ ଦୁଃଖ ସମୁଦୟ
Answer:
ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ପ୍ରଥମ ଆର୍ଯ୍ୟସତ୍ୟ ହେଉଛି ଦୁଃଖ । ଅର୍ଥାତ୍ ସର୍ବଂଦୁଃଖ ସେ ଚାରିଗୋଟି ଦୃଶ୍ୟ ଯଥା- ରୋଗ, ଜରା, ମୃତ୍ୟୁର ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖ୍ ଦୁଃଖରେ ମ୍ରିୟମାଣ ହୋଇଥିଲେ । ପରେ ସେ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖ୍ ଏହି ମାର୍ଗ ଉତ୍ତମ ମାର୍ଗ ବୋଲି ବାଛି ଥିଲେ ଓ କଠୋର ତପସ୍ୟା କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମତରେ ସମସ୍ତ ଦୁଃଖମୟ ଅର୍ଥାତ୍ ସର୍ବଦଂଦୁଃଖ ଜନ୍ମଦୁଃଖ, ଜରାଦୁଃଖ, ମରଣ ଦୁଃଖ, ଶୋକ କରିବା ଦୁଃଖ, ବିଳାପ କରିବା ଦୁଃଖ, ପୀଡା ଦୁଃଖ, ପ୍ରିୟ ବିୟୋଗ ଦୁଃଖ, ଅପ୍ରିୟ ସଂଯୋଗ ଦୁଃଖ । ଏଣୁ ପଞ୍ଚ ଉପାଦାନ ହିଁ ଦୁଃଖ ଅଟେ ।

ଦୁଃଖ ସମୁଦୟ
ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ମତ ଅନୁଯାୟୀ ଦୁଃଖର ଅସ୍ତିତ୍ଵ ଯେଉଁଭଳି ସତ୍ୟ, ଏହାର କାରଣ ଥ‌ିବା ମଧ୍ୟ ଠିକ୍ ସେହିଭଳି ସତ୍ୟ ଅଟେ । କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ଉପରେ ହିଁ ଏହି ଦ୍ବିତୀୟ ଆର୍ଯ୍ୟସତ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ଅନୁସାରେ କାରଣ ବିନା କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏଣୁ ଦୁଃଖର କାରଣ ଅଛି । ବୌଦ୍ଧ ମତ ଅନୁସାରେ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମକୁ ପ୍ରତିତ୍ୟସମୁତ୍‌ପାଦ କହନ୍ତି । ପ୍ରତିତ୍ୟସମୁଦ୍‌ଦର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ପାଇବା ପରେ ଅନ୍ୟ ବସ୍ତୁର ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋଇଥାଏ ।

୫. ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ଓ ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ମାର୍ଗ
Answer:
ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ବା ନିର୍ବାଣ

ତୃତୀୟ ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟର ନାମ ହେଉଛି ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ବା ନିର୍ବାଣ ଅଟେ । ପ୍ରତିତ୍ୟସମୁଦ୍‌ପାଦ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଅନୁସାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁର ଉତ୍ପତ୍ତି କୌଣସି ନା କୌଣସି କାରଣ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ । ଏଣୁ ଏହି କାରଣର ଅନ୍ତ ହେଲେ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ନଷ୍ଟ ହେବା ସମ୍ଭବ ଅଟେ । ଦୁଃଖର କାରଣ ନାଶ ହେଲେ ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ବା ଦୁଃଖ ନିବୃତ୍ତି ହେବା ସମ୍ଭବ ହୁଏ । ଏହି ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ଅବସ୍ଥାକୁ ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନରେ ନିର୍ବାଣ ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଛି । ବୁଦ୍ଧଦେବ ସ୍ବୟଂ ନିର୍ବାଣ ଲାଭ କରିଥିଲେ ହେଁ ତାଙ୍କ ଜୀବନର ବିଲୋପ ଘଟି ନଥିଲା । ଏଣୁ ଜୀବିତାବସ୍ଥାରେ ହିଁ ନିର୍ବାଣ ସମ୍ଭବ ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ ।

ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ଗାମି
ବୁଦ୍ଧଦେବଙ୍କ ଚତୁର୍ଥ ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟ ହେଉଛି ଦୁଃଖନିରୋଧ ଗାମିନି ପ୍ରତିପତ୍ ବା ଦୁଃଖ ନିରୋଧମାର୍ଗ । କାରଣରୁ ହିଁ ଦୁଃଖର ଉତ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ସେହି କାରଣ ମାନଙ୍କୁ ବିନାଶ କରିବାର ଉପାୟ ହିଁ ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ଗାମିନୀ ପ୍ରତିପଦ୍ ନାମରେ ପରିଚିତ । ଏହାର ଆଠଟି ଅଙ୍ଗ ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଅଷ୍ଟାଙ୍ଗିକ ମାର୍ଗ କୁହାଯାଏ । ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ଅଷ୍ଟାଙ୍ଗିକ ମାର୍ଗ ଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି (୧) ସମ୍ୟକ୍ ଦୃଷ୍ଟି, (୨) ସମ୍ୟକ୍ ସଂକଳ୍ପ, (୩) ସମ୍ୟକ୍ ବାକ୍, (୪) ସମ୍ୟକ୍ କର୍ମାନ୍ତ, (୫) ସମ୍ୟକ୍ ଅଜୀବ, (୬) ସମ୍ୟକ୍ ବ୍ୟାୟାମ୍, (୭) ସମ୍ୟକ୍ ସୂ ତି ।

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧. ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ?
Answer:
‘ଦର୍ଶନ’ ଶବ୍ଦଟି ‘ଦୃଶ୍’ ଧାତୁରୁ ଆସିଅଛି । ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଦେଖାଯାଏ । ଏଠାରେ ଦେଖାଯାଏର ଅର୍ଥ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରାପ୍ତିକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ଚକ୍ଷୁ ଆଦି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଦ୍ବାରା ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ, ତାକୁ ଦର୍ଶନ କୁହାଯାଏ । ଶ୍ରୀମଦ୍ ଭଗବଦ୍ ଗୀତାରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅର୍ଜୁନଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତି- ‘ଦିବ୍ୟ ବାଦାମିତେ ଚକ୍ଷୁଃ ପଶ୍ୟମେ ଯୋଗମେଶ୍ଵରମ୍’’- ଅର୍ଥାତ୍ ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ମୁଁ ଦିବ୍ୟ ଚକ୍ଷୁ ପ୍ରଦାନ କରୁଅଛି । ତୁମେ ଏହାରି ସାହାଯ୍ୟରେ ଐଶ୍ଵରିକ ସତ୍ତାକୁ ଉପଲବ୍‌ କର ।

ଏଣୁ ଦିବ୍ୟ ନୟନ ଦ୍ବାରା ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ଜ୍ଞାନକୁ ଆହରଣ କରି ହୁଏ । ସାଧାରଣ ଭାଷାରେ କୁହାଯାଏ, ଯାହା ଦ୍ବାରା ଦେଖାଯାଏ, ଜାଣି ହୁଏ, ବୁଝି ହୁଏ ବା ପ୍ରକୃତ ତତ୍ତ୍ବ ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରାଯାଏ ତାକୁ ହିଁ ଦର୍ଶନ କୁହାଯାଏ । ଦର୍ଶନ କହିଲେ ତତ୍ତ୍ବ ଦର୍ଶନ ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହୁଏ । ଏହି ଦର୍ଶନରେ ତତ୍ତ୍ଵଭିଭିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ହୋଇଅଛି । ଏହାଦ୍ଵାରା ଜ୍ଞାନର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥାଏ ।

ନ୍ୟାୟଶାସ୍ତ୍ରରେ କୁହାଯାଇଛି, ଦର୍ଶନ ସମାଜକୁ ଶୃଙ୍ଖଳିତ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୁଏ । ଏଣୁ ଦର୍ଶନ କହିଲେ କେବଳ ଦର୍ଶନ କରିବା ବା ଦେଖିବାକୁ ନ ବୁଝି ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରିବା କିମ୍ବା ଜ୍ଞାନ ଲାଭ କରିବା ଅର୍ଥକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ଯୋଗ ସାହାଯ୍ୟରେ ଦର୍ଶନର ପୂର୍ଣ୍ଣତା ପ୍ରକାଶ ପାଇଥାଏ ।

(୧) ଦୁଃଖ ବା ନୈଶ୍ୟବାଦ : ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନର ନୈରାଶ୍ୟବାଦ ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷଣ ଯାହା ମାନବର କେତେଗୁଡ଼ିଏ ବାସ୍ତବ ସମସ୍ୟାକୁ ସମାଧାନ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ବାସ୍ତବ ଜୀବନର ବହୁ ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ମଧ୍ୟରୁ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ଦୁଃଖ କ୍ଳେଶର ସମସ୍ୟା । ଏପରିକି ଜଡ଼ବାଦୀ ଚାର୍ବାକ୍ ମଧ୍ଯ ଏ ଦୁଃଖର ପାଦୃଭାବ ସମ୍ପର୍କରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଚେତନ ଥାଆନ୍ତି ।

ଗୌତମ ବୁଦ୍ଧ ଚାରି ପ୍ରକାର ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଅଛନ୍ତି । ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟଟି ହେଉଛି ସର୍ବଂଦୁଃଖ ଅର୍ଥାତ୍ ଏ ସଂସାର ହେଉଛି ଦୁଃଖପୂର୍ଣ୍ଣ । ତାଙ୍କ ମତରେ ଜନ୍ମ ଦୁଃଖ, ରୋଗ ଦୁଃଖପୂର୍ଣ୍ଣ, ମୃତ୍ୟୁ ଦୁଃଖପୂର୍ଣ୍ଣ ଇତ୍ୟାଦି । ସେହିପରି ସାଂଖ୍ୟ ଦର୍ଶନରେ ତିନି ପ୍ରକାର ଦୁଃଖର କଥା କୁହାଯାଇଛି । (୧) ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ, (୨) ଆଧୁଭୌତିକ, (୩) ଆଦୈବିକ ଦୁଃଖ । ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଦୁଃଖ ଉଭୟ ଶାରୀରିକ ତଥା ମାନସିକ ଦୁଃଖର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଯଥା- ଜ୍ଵର, ଭୟ, କ୍ରୋଧାଦି ।

ଆତ୍ମଭୌତିକ ଦୁଃଖ- ମନୁଷ୍ୟ, ପଶୁ, ପକ୍ଷୀ, ସର୍ପ ଦଂଶନ ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ କାରଣରୁ ଘଟିଥାଏ ଆଦୈବିକ ଦୁଃଖ- ଅଲୌକିକ ବା ଅପ୍ରାକୃତିକ କାରଣ ଯଥା- ଭୂତ, ପ୍ରେତ, ରାକ୍ଷସ ଆଦି ଜନିତ ଦୁଃଖକୁ ବୁଝାଏ । ଏଣୁ ଏଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ ଉଭୟ ଆସ୍ତିକ ଓ ନାସ୍ତିକ ଦାର୍ଶନିକମାନେ ଜୀବନର ଦୁଃଖ କ୍ଳେଶ ସମ୍ପର୍କରେ ସଚେତନ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ଉପରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥାନ୍ତି ।

(୨) ମୁକ୍ତି ତତ୍ତ୍ଵ: ଦୁଃଖ କଷ୍ଟର ଅସ୍ତିତ୍ଵ ସ୍ବୀକାର କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନ ମୁକ୍ତି ଲାଭର ଭରସା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରେ । ଏହି ମୁକ୍ତି ବା ମୋକ୍ଷ ହିଁ ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନରେ ପରମ ପୁରୁଷାର୍ଥ ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୋଇଅଛି । ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନରେ ଏହାକୁ ନିର୍ବାଣ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । ସାଂଖ୍ୟ ଦର୍ଶନରେ ଏହାକୁ କୈବଲ୍ୟ, ନ୍ୟାୟବୈଶେଷିକ ଦର୍ଶନରେ ଅପବର୍ଗ ବୋଲି କୁହାଯାଇଅଛି । ଏଣୁ ଦୁଃଖରୁ ମୁକ୍ତି ମିଳିଲେ ଭଗବାନଙ୍କ ସାନିଧ୍ୟ ମିଳେ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନ ଓ ପରମ୍ପରାରେ ଜୀବିତ ଅବସ୍ଥାରେ ଭଲ ମନ୍ଦ, ସୁଖ ଦୁଃଖ, ନୀତି ଅନୀତି ଏ ସବୁ ଦ୍ବନ୍ଦର ଉର୍ଦ୍ଧରେ ଅବସ୍ଥିତ ବୋଲି ଧାରଣା କରିଥିଲେ । ତାହାଛଡ଼ା କର୍ମ ବନ୍ଧନରୁ ମୁକ୍ତ ଏବଂ ପୁର୍ନଜନ୍ମ ଲାଭ ବୋଲି ଉପନିଷଦରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇଛି । ସେହିପରି ଭଗବତ୍ ଗୀତାରେ ଭଗବାନ୍ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ଅବସ୍ଥାକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଯାହାକି ମାନବ ଜୀବନର ପରମ ଆଦର୍ଶ ରୂପେ ପରିଗଣିତ ହୋଇଅଛି । ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ସମସ୍ତ କାମନାରୁ ମୁକ୍ତ ହେବାକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ଏହି ପ୍ରକାର ମୁକ୍ତ ଅବସ୍ଥାକୁ ଜୀବନମୁକ୍ତ ବୋଲି କୁହନ୍ତି ।

(୩) ଋତ: ଋତ ହେଉଛି ଆର୍ଯ୍ୟ ଋଷିମାନଙ୍କର ଏକ ଶାଶ୍ୱତ ତଥା ଚିରନ୍ତନ ନିୟମ । ବୈଦିକ ଦେବତା ‘ଋତସ୍ୟ ଗୋପା’ ଅର୍ଥାତ୍ ଋତର ରକ୍ଷାକର୍ତ୍ତା ରୂପେ ପରିଚିତ । ‘ରତସ୍ୟ ପନ୍ଥା ନ ତରନ୍ତି ଦୁଷ୍କୃତଃ’’ ଅର୍ଥାତ୍ ଦୁଷ୍କର୍ମକାରୀ ସତ୍ୟପଥକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିପାରେ ନାହିଁ । ରିଗ୍‌ବେଦର ଏହି ମନ୍ତ୍ର ଭାରତୀୟ ଜୀବନ ଦର୍ଶନରେ ଏକ ମୌଳିକ ବିଶ୍ଵାସର ପ୍ରତୀକ ଅଟେ ।

ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାକୃତିକ ରୂପ ବା ବିକାଶ ମଧ୍ଯରେ ଯାହା କିଛି ଗୋଟିଏ ନିୟମରେ ସମସ୍ତ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ କରି ରଖୁଛି ତାହା ହିଁ ଋତ । ଏହି ଋତ ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ ଓ ଅଲଂଘନୀୟ ଅଟେ । ଋଗ୍‌ବେଦ ଅନୁଯାୟୀ ଋତର ମୂଳ ସୁଦୃଢ଼ ଅଟେ । ବିଶ୍ୱର ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥରେ ଋତ ରହିଅଛି । ଋତ ଯୋଗୁଁ ଏହି ପୃଥ‌ିବୀ ସମସ୍ତ କିଛି ଠିକ୍ ଭାବରେ ଚାଲୁଅଛି । ଋତ ଶବ୍ଦ ବେଦରେ ଅନେକ ସ୍ଥଳରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।

(୪) କର୍ମବାଦ: କର୍ମବାଦ ଭାରତୀୟ ଦର୍ଶନରେ ସୁପ୍ରସିଦ୍ଧ ତତ୍ତ୍ଵ ଅଟେ । କର୍ମବାଦର ସାରକଥା ହେଲା – ‘ଯେଉଁଭଳି କର୍ମ ସେହିଭଳି ଫଳ’ ଅର୍ଥାତ୍ କୃତ କର୍ମର ଫଳ ନଷ୍ଟ ହେବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ଗୋଟିଏ କାରଣରୁ ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । କର୍ମବାଦ ଅନୁସାରେ କର୍ମ ହେଉଛି ଶରଣ ଏବଂ ସୁଖ ଦୁଃଖ ତାର କାର୍ଯ୍ୟ । ଶୁଭକର୍ମର ଫଳ ସୁଖ ଏବଂ ଦୁଷ୍କର୍ମର ଫଳ ଦୁଃଖ ଅଟେ । ଏହି ନିୟମ ମଧ୍ଯ ଅଲଂଘନୀୟ ।

ଅର୍ଥାତ୍ ଶୁଭକର୍ମରୁ ଦୁଃଖ ବା ଦୁଷ୍କର୍ମରୁ ସୁଖ ଲାଭ ହେବା ବେଳେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏହି କର୍ମବାଦ ଅନୁସାରେ ମନୁଷ୍ୟର ପୁର୍ନଜନ୍ମ ସମ୍ଭବ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । ଏଣୁ ଚାବାଁକ୍ ଦର୍ଶନକୁ ଛାଡ଼ି ଦେଲେ ଅନ୍ୟ ଦର୍ଶନରେ କର୍ମବାଦ ଦ୍ବାରା ପୁର୍ନଜନ୍ମ ସମ୍ଭବ ବୋଲି ମତ ବ୍ୟକ୍ତ କରାଯାଇଅଛି । କର୍ମ ତିନି ପ୍ରକାର – (୧) ସତ ବା ପ୍ରାକ୍ତନ କର୍ମ, (୨) ପ୍ରାରବ୍‌ଧ, (୩) କ୍ରିୟମାଣ ଅଟେ ।

ପୂର୍ବ ଜନ୍ମରୁ ସଞ୍ଚତ ହୋଇଥିବା କର୍ମ ଯାହାର ଫଳ ଏ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭୋଗ ହୋଇନାହିଁ ସେ ସମସ୍ତ କର୍ମକୁ ପ୍ରାକ୍ତନ ବା ସଞ୍ଚତ କର୍ମ କହନ୍ତି । ପ୍ରାରବ୍‌ଧ କର୍ମ ହେଉଛି ସେହି କର୍ମ ଯାହାର ଫଳ ଦେବା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଇଛି । କ୍ରିୟମାଣ କର୍ମ ଏହି ପ୍ରାରବ୍‌ଧ କର୍ମର ଫଳ ସ୍ୱରୂପ ଆମ୍ଭେମାନେ ବର୍ତ୍ତମାନର ଶରୀର ଧାରଣ କରିଥାଉଁ । ଆମ୍ଭେମାନେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଯେଉଁ ସବୁ କର୍ମ କରିଅଛୁ ତାକୁ କ୍ରିୟମାଣ କର୍ମ ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଛି ।

୨. ଜୈନଙ୍କର ଅନେକାନ୍ତବାଦ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଟିକୁ ବୁଝାଇ ଦିଅ ?
Answer:
ଜୈନ ଧର୍ମର ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ହେଉଛନ୍ତି ବର୍ଦ୍ଧମାନ ମହାବୀର । ଜୈନ ଧର୍ମର ଚବିଶ ଜଣ ତୀର୍ଥଙ୍କର ଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଋଷଭଦେବ ହେଉଛନ୍ତି ପ୍ରଥମ ତୀର୍ଥଙ୍କର ଏବଂ ଶେଷ ଦୁଇଜଣ ତୀର୍ଥଙ୍କର ପାର୍ଶ୍ଵନାଥ ଏବଂ ବର୍ଦ୍ଧମାନ ମହାବୀର । ବର୍ଷମାନ ମହାବୀର ଜୈନମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ଗୁରୁ ବା ମହାପୁରୁଷ । ବର୍ତ୍ତମାନ ମହାବୀର କଠିନ ତପସ୍ୟା କରି ରାଗ, କ୍ରୋଧ, ମାୟା, ମୋହ ଓ ବନ୍ଧନ ଇତ୍ୟାଦି ଶତ୍ରୁମାନଙ୍କୁ ଜୟ କରି ଜୀନ ଉପାଧୀରେ ଭୂଷିତ ହୋଇଥିଲେ । ଜୀନ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ବିଜେତା ବା ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜର ବାସନା, କାମନା ତଥା ଇଚ୍ଛା ଉପରେ ବିଜୟ ଲାଭ କରିଛି । ତାକୁ ହିଁ ଜୈନ କହନ୍ତି । ଏଣୁ ଯିଏ ମୋକ୍ଷ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋଇ ଜୀନେନ୍ଦ୍ର ହେଲା ତାକୁ ହିଁ କହନ୍ତି ଦେବତା । ବର୍ଦ୍ଧମାନ ମହାବୀର ଏହି ଜୀନେନ୍ଦ୍ର ଥିଲେ ।

ଜୈନ ଦର୍ଶନର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ :
ଜୈନ ଦର୍ଶନର ଦୁଇଟି ପ୍ରଖ୍ୟାତ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ରହିଛି । (୧) ଅନେକାନ୍ତବାଦ, (୨) ସ୍ୟାଦ୍‌ଦ ।

ଅନ୍ଧ ଓ ହାତୀ ଗଛ
ଏହି ଅନେକାନ୍ତବାଦ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଟିକୁ ବୁଝାଇବାକୁ ଯାଇ ଜୈନ ଗୋଟିଏ ହାତୀ ଓ କେତେଜଣ ଅନ୍ଧଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦେଇଛନ୍ତି । ହାତୀର ସ୍ୱରୂପ ବିବେଚନା କରିବା ପାଇଁ କେତେକ ଜଣ ଅନ୍ଧ ସେମାନଙ୍କ ତର୍କ ବିତର୍କରେ ନିମୋଜିତ ହେବା ସ୍ଵାଭାବିକ ଅଟେ । ଯିଏ ହାତୀର ପାଦ ସ୍ପର୍ଶ କରିବ ସେ ହାତୀକୁ ଖମ୍ବ ଭଳି, ଯେ ହାତୀର ଦେହ ସ୍ପର୍ଶ କରିଛି ସେ ଘରର ବାହୁ ଭଳି, ଯିଏ ହାତୀର କାନ ସ୍ପର୍ଶ କରିଛି ସେ ହାତୀକୁ ବିଞ୍ଚଣା ଭଳି, ଯିଏ ହାତୀର ଶୁଣ୍ଢକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିଛି, ସେ ହାତୀକୁ ଗୋଟିଏ ଅଜଗର ସାପ ଭଳି ଏବଂ ଯିଏ ହାତୀର ମୁଣ୍ଡକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିଛି ସେ ହାତୀକୁ ଗୋଟିଏ ପାହାଡ଼ ବୋଲି ଭାବିଥାନ୍ତି । ଏଭଳି ଭାବରେ ସେମାନେ ବିଭିନ୍ନ ମତରେ ପ୍ରବୃତ୍ତ ହେବା ସମ୍ଭବ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ହାତୀ ହେଉଛି ସତ୍ୟ, ପରମାର୍ଥ ହେଉଛି ଅନେକ । ଏ ପ୍ରକାର ସତ୍ୟକୁ ଜୈନଙ୍କ ଭାଷାରେ ବ୍ୟାଦ୍‌ବାଦ କହନ୍ତି ।

ଅନେକାନ୍ତବାଦ
ଅନେକାନ୍ତବାଦ ମତରେ ବସ୍ତୁ ଅନନ୍ତ ଧର୍ମାତ୍ମକ ଅଟେ ଅର୍ଥାତ୍‌ ବସ୍ତୁର ଅନନ୍ତ ଧର୍ମ ଅଛି । ‘ଅନନ୍ତ ଧର୍ମକଂ ବସ୍ତୁ’’ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁ ସତ୍ ତଥା ଅସତ୍ ଉଭୟ ଅଟେ । ବସ୍ତୁ ନିଜସ୍ବ ରୂପ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସତ୍ ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ନିଜ ସ୍ବରୂପ ଅତିରିକ୍ତ ଅନ୍ୟ ବସ୍ତୁର ସ୍ବରୂପ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅସତ୍ ଅଟେ । ଏହି ପୃଥ‌ିବୀରେ ବସ୍ତୁ ଏବଂ ଦୀନ ହେଉଛନ୍ତି ପରସ୍ପର ପୃଥକ୍ ଏବଂ ସ୍ଵାଧୀନ । ବସ୍ତୁ ଭିତରେ ଯେପରି ପରମାଣୁ ରହିଛି, ଠିକ୍ ସେହିପରି ବ୍ୟକ୍ତି ଭିତରେ ଆତ୍ମା ରହିଛି, ଯାହାକି ପୃଥକ୍ ଭାବେ ସଭାକୁ ଉପଲବ୍‌ଧ କରିଛନ୍ତି ।

ଜୈନଙ୍କ ମତରେ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଅନେକ ସଂଖ୍ୟକ, ଅସୀମ ଗୁଣ ବା ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ରହିଛି । ସେହି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଗୁଡ଼ିକ ଭାବ ଏବଂ ଅଭାବ ସୂଚକ ଅଟେ । ଗୋଟିଏ ବ୍ୟକ୍ତି ନିକଟରେ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ସମ୍ୟକ୍ ଗୁଣ ଜାଣିବା ସମ୍ଭବ ଅଟେ । ମାତ୍ର ଜଣେ କେବଳୀ ବା ବର୍ଷମାନ ମହାବୀର ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ସମସ୍ତ ଗୁଣ ଗୁଣ ରହିଛି ବୋଲି ବିବେଚନା କରିଥାନ୍ତି । ଏଣୁ ଜୈନଙ୍କ ମତରେ ଯିଏ କୌଣସି ବସ୍ତୁର ସମସ୍ତ ଗୁଣକୁ ଜାଣିବା ସମ୍ଭବ ବୋଲି ସ୍ଥିର କରେ ସିଏ ସମ୍ୟକ୍ ଗୁଣ ବିଷୟରେ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବେ ଜାଣିବା ସମ୍ଭବପର ଅଟେ ।

ମାନବ ଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ସାପେକ୍ଷ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସୀମାବଦ୍ଧ ମଧ୍ୟରେ ଆବଦ୍ଧ ଅଟେ । ତେଣୁ କୌଣସି ଏକ ବସ୍ତୁର ସମସ୍ତ ଗୁଣ ଜାଣିବା, ତା’ ନିକଟରେ ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । ଜୈନଙ୍କ ମତରେ ତାର୍କିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କଲେ ଜଣାଯାଏ କେହି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି କେବଳ ସାତଟି ନ୍ୟାୟର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ହୋଇପାରେ । ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଦୈନିକ ଶିକ୍ଷାରେ ଉଭୟ ଅନେକାନ୍ତବାଦ ଏବଂ ସପ୍ତଭଙ୍ଗୀନଯ ପରସ୍ପର ଓତୋପତୋ ଭାବେ ଜଡ଼ିତ ।

ଏହି ଦୁଇଟିକୁ ଗୋଟିଏ ମୁଦ୍ରାର ଦୁଇଟି ପାର୍ଶ୍ୱ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ଅନେକ ଗୁଣ ବା ଅନେକ ଧର୍ମ ସମ୍ଭବ ଅଟେ । ସେଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ଭାବେ ପୃଥକ୍ ଅଟେ । ଏ ପ୍ରକାର ଗୁଣ ସମ୍ପନ୍ନ ସଭାକୁ ଜୈନଙ୍କ ମତରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଛି । ଦ୍ରବ୍ୟରେ ଯେଉଁ ଅନେକ ଗୁଣର ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ସ୍ଥାୟୀ ଏବଂ ଆଉ କେତେକ ଆବଶ୍ୟକ ଅଟେ । ଗୋଟିଏ ପଦାର୍ଥର ଉତ୍ପତ୍ତି, ବିଲୟ ଏବଂ ସ୍ଥାୟିତ୍ୱ ରହିଛି ।

ଏଣୁ ଜୈନଙ୍କ ଅନେକାନ୍ତବାଦ ଦର୍ଶନଟି ତର୍କଶାସ୍ତ୍ର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଅଟେ । ଜଶ ବିଜୟଙ୍କ ମତରେ, ଅନେକାନ୍ତବାଦ ଦର୍ଶନଟି ହେଉଛି ସମଧର୍ମୀ ନ୍ୟାୟ ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦେଇଛନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ପରିବାରର ପିତା, ମାତା ତାଙ୍କର ପିଲାମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ସମଧର୍ମୀ ଭାବନାପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ଠିକ୍ ସେହିପରି ଏହି ଅନେକାନ୍ତବାଦ ଦର୍ଶନଟି ଏକ ସମଧର୍ମୀ ଭାବାପନ୍ନ ଦର୍ଶନ ଅଟେ । ଅନେକାନ୍ତବାଦ ଦର୍ଶନରେ ସୁଖ, ଦୁଃଖ, ଶୁଭ ଅଶୁଭ ସ୍ଥିତି, ଅସ୍ଥିତି ହେଉଛି ଅସମ୍ଭବ ଅଟେ । ଜୈନମାନେ ଏହି ମତକୁ ଗ୍ରହଣ କଲେ ସୁଦ୍ଧା ଅନ୍ୟ ଦାର୍ଶନିକମାନେ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

୩. ଜୈନ ଦର୍ଶନରେ ସ୍ୟାତ୍ମବାଦ୍ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଜୈନ ଦର୍ଶନ – ଋଷଭଦେବ ହେଉଛନ୍ତି ଜୈନମତର ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ଅଟନ୍ତି ।
ଜୈନଧର୍ମରୁ ଚବିଶ ଜଣ ତୀର୍ଥଙ୍କର ଥିଲେ । ତୀର୍ଥଙ୍କର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଗୁରୁ ।
ଜୈନ ଧର୍ମର ଚବିଶଜଣ ତୀର୍ଥଙ୍କର ମଧ୍ୟରୁ ଋଷଭଦେବ ପ୍ରଥମ ତୀର୍ଥଙ୍କର ଅଟନ୍ତି ।
ଜୈନଙ୍କର ଚବିଶଜଣ ଗୁରୁ ବା ମହାପୁରୁଷମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଶେଷ ଦୁଇଜଣ ତୀର୍ଥଙ୍କର ପାର୍ଶ୍ଵନାଥ ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନ ମହାବୀର ଐତିହାସିକ ପୁରୁଷ ଅଟନ୍ତି ।
ବର୍ତ୍ତମାନ ମହାବୀର ଜୈନମାନଙ୍କର ଶେଷ ଗୁରୁ ରୂପେ ସୁବିଖ୍ୟାତ ଅଟନ୍ତି ।
ଜୈନ ଶବ୍ଦଟି ଜିନ୍ ଶବ୍ଦରୁ ଆସିଅଛି ।
ଜୈନ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ବିଜେତା ।
ବର୍ତମାନ ମହାବୀର କଠିନ ତପସ୍ୟା ବଳରେ ରାଗ, ଅହଂ, କ୍ରୋଧ, ମାୟା ଓ ବନ୍ଧନକୁ ଜୟ କରି ଜୈନ୍ୟ ଉପାଧ୍ଧରେ
ଭୂଷିତ ହୋଇଥିଲେ ।
ବର୍ତମାନ ମହାବୀର ଜୀତେନ୍ଦ୍ର ଥିଲେ ।
ଜୈନ ଧର୍ମ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ହେଲା (୧) ଶ୍ଵେତାମ୍ବର, (୨) ଦିଗମ୍ବର ।
ଶ୍ଵେତାମ୍ବର ଓ ଦିଗମ୍ବର ମଧ୍ୟରେ ଆଚାର ବିଚାର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଭେଦ ଦେଖାଯାଏ ।
ଶ୍ଵେତାମ୍ବରମାନେ ଶ୍ଵେତ ବସ୍ତ୍ର ପରିଧାନ କରୁଥିଲେ ଓ ଦିଗମ୍ବରମାନେ ଉଲଗ୍ନ ରହିବା ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ମନେ କରୁଥିଲେ ।

ଜୈନ୍ୟ ଦର୍ଶନର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ
ଜୈନ୍ୟ ଦର୍ଶନର ଦୁଇଟି ପ୍ରଖ୍ୟାତ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ରହିଛି । (୧) ଅନେକାନ୍ତବାଦ, (୨) ସ୍ୟାଦ୍‌ବାଦ ।
ଅନେକାନ୍ତବାଦର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ବସ୍ତୁ ଅନନ୍ତ ଧର୍ମାତ୍ମକ ଅଟେ ଅର୍ଥାତ୍ ବସ୍ତୁର ଅନନ୍ତ ଧର୍ମ ଅଛି । ଅନନ୍ତ ଧର୍ମଙ୍କ ବସ୍ତୁ’’ ।
ବସ୍ତୁଠାରେ ସତ୍ ଏବଂ ଅସତ୍, ଭାବ ଓ ଅଭାବ ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ବୋଲି ପ୍ରତୀତ ହେଉଥିଲେ ହେଁ, ସମସ୍ତ ବିରୋଧୀ ଧର୍ମ ଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ । ଏହାକୁ ଅନେକାନ୍ତବାଦୀ ଦର୍ଶନ କୁହାଯାଏ ।
ଜୈନ୍ୟ ସ୍ୟାଦ୍‌ବାଦ ଅନେକାନ୍ତବାଦର ଏକ ପରିପ୍ରକାଶ ମାତ୍ର ଅଟେ ।
ସ୍ୟାତ୍ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଆପେକ୍ଷିକ ରୂପରେ, କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ବା କୌଣସି ଏକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବୋଲି ସୂଚା ଯାଇଥାଏ ।
ସ୍ୟାଦ୍‌ବାଦ ଦ୍ବାରା ହିଁ ବସ୍ତୁର ଅନନ୍ତ ଧର୍ମାତ୍ମକ ସ୍ୱରୂପ ସୂଚିତ ହୋଇଥାଏ ।
‘ସ୍ୟାଦ୍’ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ବୋଧହୁଏ ବା ସମ୍ଭବତଃ ବୋଲି ମନେ କରାଯାଏ ।
ସ୍ୟାଦ୍‌ବାଦକୁ ସାପେକ୍ଷବାଦୀ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
ଜୈନ ଧ୍ୟାଦ୍‌ବାଦ ଉପରେ ହିଁ ସପ୍ତଭଙ୍ଗୀୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ।
ସପ୍ତଭଙ୍ଗୀୟ ସାତ ପ୍ରକାରର ବାକ୍ୟ ବିନ୍ୟାସ ଅଟେ ।
ବସ୍ତୁ ଅନନ୍ତ ଧର୍ମ ସମ୍ପନ୍ନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଜୈନ୍ୟମାନେ ବସ୍ତୁର କେବଳ ସାତ ପ୍ରକାର ସମ୍ଭାବନା ଦେଖୁଛନ୍ତି ।
ସାତ ପ୍ରକାରର ବଚନ ଭଙ୍ଗ ଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ସପ୍ତଭଙ୍ଗୀୟ ନ୍ୟାୟ କୁହାଯାଏ ।

(୧) ସ୍ୟାଦ୍ ଅଣ୍ଡି
(୨) ସ୍ୟାଦ୍ ନାସ୍ତି
(୩) ସ୍ୟାଦ୍ ଅସ୍ତି ଚ ନାସ୍ତି ଚ
(୪) ସ୍ୟାଦ୍ ଅବକ୍ତବ୍ୟମ୍
(୫) ସ୍ୟାଦ୍ ଅସ୍ଥି ଚ ଅବକ୍ତବ୍ୟଂଚ
(୬) ସ୍ୟାଦ୍ ନାସ୍ତି ଚ ଅବକ୍ତବ୍ୟ ଚ
(୭) ସ୍ୟାଦ୍ ଅସ୍ଥି ଚ ନାସ୍ତି ଚ ଅବକ୍ତବ୍ୟ ଚ ସ୍ୟାଦ୍‌ବାଦ

ଜୈନ ଧ୍ୟାତ୍ମବାଦ ଅନେକାନ୍ତବାଦଠାରୁ ପୃଥକ୍ ଅଟେ । ଏଠାରେ ସ୍ୟାତ୍ ଶବ୍ଦର ଅତି ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ । ଏହା ଆପେକ୍ଷିକ ଓ ସମ୍ଭାବନା ଅର୍ଥରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ସ୍ୟାତ୍ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଭ୍ରାନ୍ତ ଧାରଣା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । କେହି କେହି ଧ୍ୟାତ୍ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ବୋଧହୁଏ ବୋଲି ମନେ କରନ୍ତି । ସ୍ୟାତ୍‌ର ପ୍ରକୃତ ଅର୍ଥ ହେଉଛି କୌଣସି ଏକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଉଭୟ ଉଭୟ ସତ୍ ଓ ଅସତ୍ ହୋଇପାରେ ।

ଜୈନ ଧ୍ୟାତ୍ମବାଦ ହିଁ ଏହି ସପ୍ତଭଙ୍ଗୀନୟ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ସପ୍ତଭଙ୍ଗୀନୟକୁ ସାତ ପ୍ରକାର ବାକ୍ୟ ବା ସ୍ୟାତ୍ମବାଦ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ସପ୍ତର ଅର୍ଥ ସାତ । ତେଣୁ ବସ୍ତୁରେ ଅନେକ ସଂଖ୍ୟକ ଗୁଣ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଜୈନମାନେ କେବଳ ସାତ ପ୍ରକାର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଦେଖୁଛନ୍ତି । ସାତପ୍ରକାର ବଚନ ଭଙ୍ଗ ଥିବାରୁ ଏହାକୁ ସପ୍ତଭଙ୍ଗୀନୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭଙ୍ଗ ପରାମର୍ଶ ବା ଜୟ ବୋଲି ଅଭିହିତ ହୁଏ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ନୟରେ ଖ୍ୟାତ୍ ଶବ୍ଦର ପ୍ରୟୋଗ ହୁଏ ।

ଏହି ସ୍ୟାତ୍ ପ୍ରୟୋଗ ଦ୍ବାରା ଆପେକ୍ଷିକତା ଗୁଡ଼ିକର ଆଂଶିକ ସତ୍ୟତା ଜ୍ଞାନ ଲବ୍‌ଧ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ସାତ ପ୍ରକାର ନୟ ବା ନିଷ୍ପଭି ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା : (୧) ସ୍ୟାତ୍ ଅସ୍ଥି, (୨) ସ୍ୟାତ୍ ନାସ୍ତି, (୩) ସ୍ୟାତ୍ ଅସ୍ଥି ଚ ନାସ୍ତି ଚ, (୪) ସ୍ୟାତ୍ ଅବ୍ୟକ୍ତବ୍ୟମ୍, (୫) ସ୍ୟାତ୍ ଅସ୍ଥି ଚ ଅବ୍ୟକ୍ତବ୍ୟଚ, (୬) ଖ୍ୟାତ୍ ନାସ୍ତି ଚ ଅବ୍ୟକ୍ତବ୍ୟ ଚ, (୭) ସ୍ୟାତ୍ ଅସ୍ଥି ଚ ନାସ୍ତି ଚ ଅବ୍ୟକ୍ତବ୍ୟ ଚ ।

(୧) ସ୍ୟାତ୍ ଅସ୍ଥି: କୌଣସି ଏକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବା ଆପେକ୍ଷିକ ରୂପରେ ବସ୍ତୁଟିଏ ଅଛି ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ଗୋଟିଏ ଘଟ ନିଜର ଦ୍ରବ୍ୟ, କାଳ, କ୍ଷେତ୍ର ଭାବ ଆଦି ଅପେକ୍ଷାରେ ସତ୍ୟ ଅଟେ । କୌଣସି ବିଶେଷ ଦେଶ, କାଳ ଅବସ୍ଥାରେ ହିଁ ଘଟ ବିଦ୍ୟମାନ ଅଟେ ।
(୨) ସ୍ୟାତ୍ ନାସ୍ତି; କୌଣସି ଏକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବସ୍ତୁ ଅସତ୍ ଅଟେ । ଘଟ ଅନ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ଦ୍ରବ୍ୟ, କାଳ, କ୍ଷେତ, ଭାବ ଆଦି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନାହିଁ ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ । ଘଟ ଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଘଟ ସତ୍ ନୁହେଁ । ଭିନ୍ନ ଦେଶ, କାଳ ଏବଂ ଅବସ୍ଥାରେ ଘଟ ନାହିଁ ।
(୩) ସ୍ୟାତ୍ ଅସ୍ଥି ଚ ନାସ୍ତି ଚ: ତୃତୀୟ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଏହା ପ୍ରଥମ ଓ ଦ୍ବିତୀୟର ମିଶ୍ରଣ ଅଟେ । ଘଟଟି ବିଦ୍ୟମାନ ଓ ଅବିଦ୍ୟାମାନ ମଧ୍ଯ । ଏହା ଉଭୟ ସତ୍ ଏବଂ ଅସତ୍ ଅଟେ । ସ୍ଵରୂପ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଘଟ ଅଛି । ପର ରୂପ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଘଟ ନାହିଁ । ଏଣୁ ଘଟ ଉଭୟ ରୂପ ଅଟେ ।
(୪) ସ୍ୟାତ୍ ଅବ୍ୟକ୍ତବ୍ୟମ୍: ଚତୁର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବସ୍ତୁ ଅବକ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ । ଏକ ସମୟରେ ଅସ୍ତିତ୍ବ ଏବଂ ଅନସ୍ତିତ୍ବ ଉଭୟ କଥା କୁହାଯାଉଥ‌ିବାରୁ ଶବ୍ଦ ଦ୍ୱାରା ବସ୍ତୁର ସ୍ଵରୂପ ଅନିର୍ବଚନୀୟ ଅଟେ । ଗୋଟିଏ ଦେଶ, କାଳ ଏବଂ ଉଭୟ ଅବସ୍ଥା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଘଟ ଅଛି ଅନ୍ୟ ଏକ ଦେଶ କାଳ ଅବସ୍ଥା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଘଟ ନାହିଁ । ଏଣୁ ଆପେକ୍ଷିକ ରୂପରେ ଘଟ ଅବକ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ ।
(୫) ଖ୍ୟାତ୍ ଅସ୍ଥି ଚ ଅବକ୍ତବ୍ୟ ଚ: ପ୍ରଥମ ଅବଧାରଣ ସଙ୍ଗେ ଚତୁର୍ଥ ଅବଧାରଣ ଯୋଗ କଲେ ପଞ୍ଚମ ଅବଧାରଣଟି ମିଳେ । କୌଣସି ଏକ ବିଶେଷ ଦେଶ, କାଳ ଏବଂ ଅବସ୍ଥାରେ ଘଟ ସତ୍ ଅଟେ ଏବଂ ଦେଶ, କାଳ, ଅବସ୍ଥା ନିରପେକ୍ଷ ଭାବରେ ଦେଖୁଲେ ଘଟ ଅବର୍ଣ୍ଣନୀୟ ବା ଅବକ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ ।
(୬) ସ୍ୟାତ୍ ନାସ୍ତି ଚ ଅବକ୍ତବ୍ୟ ଚ: ଦ୍ଵିତୀୟ ଅବଧାରଣ ସଙ୍ଗେ ଚତୁର୍ଥ ଅବଧାରଣ ଯୁକ୍ତ କଲେ ଷଷ୍ଠ ଅବଧାରଣଟି ମିଳିଥାଏ । ଏକ ଭାବରେ ଘଟ ନାହିଁ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ଭାବରେ ଏହା ଅବକ୍ତବ୍ୟ ମଧ୍ଯ ।
(୭) ସ୍ୟାତ୍ ଅସ୍ତି ଚ ନାସ୍ତି ଚ ଅବକ୍ତବ୍ୟ ଚ: ତୃତୀୟଟି ସହିତ ଚତୁର୍ଥଟି ଯୋଗ କଲେ ସପ୍ତମ ଅବଧାରଣ ମିଳେ । ଘଟଟି ଏକ ଦେଶ, କାଳ ଓ ଅବସ୍ଥାରେ ବିଦ୍ୟମାନ । ଭିନ୍ନ ଦେଶ, କାଳ ଓ ଅବସ୍ଥାରେ ଅବିଦ୍ୟମାନ ଏବଂ ଦେଶ, କାଳ ଅବସ୍ଥା ନିରପେକ୍ଷ ଭାବେ ଏହା ଅବର୍ଣ୍ଣନୀୟ ଅଟେ । ଏଣୁ ଘଟଟି ଅଛି ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଏକ ଭାବରେ ଘଟଟି ନାହିଁ ଏବଂ ଏ ଭାବରେ ଘଟ ଅବକ୍ତବ୍ୟ ଅଟେ ।

ସମାଲୋଚନା:
(୧) ବୌଦ୍ଧ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଧର୍ମ କୀର୍ତ୍ତି ଜୈନ ବ୍ୟାଦ୍‌ବାଦର ସମାଲୋଚନା କରି କହନ୍ତି ଯେ ଏହି ତତ୍ତ୍ଵକୁ ସତ୍ ଏବଂ ଅସତ୍ ଉଭୟ କହିବା ପ୍ରଳାପ ମାତ୍ର ଅଟେ ।
(୨) ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଶଙ୍କରଙ୍କ ମତରେ ଜୈନ ଧ୍ୟାତ୍ମବାଦ ଏବଂ ସପ୍ତଭଙ୍ଗୀନୟ ହେଉଛି ଅନିଶ୍ଚତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ତେଣୁ ଏହା ଅଣସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟଯୁକ୍ତ ।
(୩) ସର୍ବପଲ୍ଲୀ ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ଏକ ନିରପେକ୍ଷ ତତ୍ତ୍ଵକୁ ସ୍ବୀକାର ନ କରି ଆପେକ୍ଷିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତକୁ ତାର୍କିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ମାନି ହେବ ନାହିଁ ।
(୪) ଚନ୍ଦ୍ରଧର ଶର୍ମାଙ୍କ ମତରେ ଯେପରି ଗୋଟିଏ ମାଳା ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ ପୁଷ୍ପର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି, ଠିକ୍ ସୂତାର ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ ରହିଛି । ଜୈନମାନେ ସେ ସୂତା ଖଣ୍ଡକୁ ପକାଇ ଦେଇଛନ୍ତି । ତେଣୁ ଏ ମାଳା ତିଆରି କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

୪. ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଉପକ୍ରମ:
ଗୌତମ ବୁଦ୍ଧ ଥିଲେ ଏସିଆ ମହାଦେଶର ଆଲୋକ ସଦୃଶ । ତାଙ୍କର ବିଚାରଧାରା ଓ ଦର୍ଶନ ଉଭୟ ପରିପୂରକ ଥିଲା । ସେ ଥିଲେ ଜଣେ ରାଜ ପୁତ୍ର । କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ରାଜକୀୟ ପରମ୍ପରାକୁ ପରିତ୍ୟାଗ କରି ସତ୍ୟର ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ବ୍ରତୀ ହୋଇଥିଲେ । ସେ କଠୋର ତପସ୍ୟା ବଳରେ ସତ୍ୟର ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଦର୍ଶନ ଓ ମୌଳିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତି ଓ ସଭ୍ୟତା ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ।

ଗୌତମ ଚାରିଟି ଦୃଶ୍ୟ ଯଥା: ବୃଦ୍ଧି, ରୁଗ୍‌ଣ, ଶବ ଓ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖ୍ ନିଜେ ଦୁଃଖରେ ମ୍ରିୟମାଣ ହୋଇଯାଇଥିଲେ । ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଜୀବନଟି ତାଙ୍କ ଜୀବନର ଉଚିତ୍ ମାର୍ଗ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବ ବୋଲି ଚିନ୍ତା କରି ଗୃହ ପରିତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ ଓ କଠୋର ତପସ୍ୟା ଫଳରେ ଏକ ସତ୍ୟର ଉପଲବ୍‌ ପାଇଥିଲେ । ଏହାକୁ ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟ ନାମରେ ପରିଚିତ କରିଥିଲା । ଏହାକୁ ଚତ୍ବାରି ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟାନି ନାମରେ ଚାରି ଆଡ଼େ ପ୍ରସାର ଲାଭ କରିଥିଲା ।

(୧) ଦୁଃଖ, (୨) ଦୁଃଖ ସମୁଦୟ, (୩) ଦୁଃଖ ନିରୋଧ, (୪) ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ସଂଗୀତାରେ । ଏହାକୁ ସାଧାରଣ ଭାଷାରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କଲେ ଜଣାଯାଏ (୧) ଜୀବନ ଦୁଃଖମୟ, (୨) ଦୁଃଖର କାରଣ ଅଛି, (୩) ଦୁଃଖର ନିବୃତ୍ତି ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବ, (୪) ଦୁଃଖ ନିବୃତ୍ତିର ଉପାୟ ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।

(୧) ପ୍ରଥମ ଆର୍ଯ୍ୟସତ୍ଵ ବା ସର୍ବଂ ଦୁଃଖ
ବୁଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ‘ସର୍ବ ଦୁଃଖ’ ଅର୍ଥାତ୍ ଚାରିଆଡେ ଦୁଃଖ, ରୋଗ, ଜରା ଓ ମୃତ୍ୟୁର ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖ୍ ଅଧୂର ହୋଇ ଉଠିଥିଲେ । ସେ କହିଥିଲେ ଏ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଜନ୍ମ ଦୁଃଖ, ଜରାଦୁଃଖ, ମରଣଦୁଃଖ, ଶୋକ କରିବା ଦୁଃଖ, ବିଳାପ କରିବା ଦୁଃଖ, ପୀଡା ଦୁଃଖ, ପ୍ରିୟଜନ ବିୟୋଗ ଦୁଃଖ, ଅପ୍ରିୟ ସଂଯୋଗ ଦୁଃଖ ଅର୍ଥାତ୍ ସଂକ୍ଷେପରେ କହିଲେ ପଞ୍ଚ ଉପାଦାନ ହିଁ ଦୁଃଖ ଅଟେ । ତେଣୁ ଦୁଃଖ ହେଉଛି ସର୍ବତ୍ର । ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ଏ ପ୍ରକାର ଦୁଃଖ ବା ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ଏ ପ୍ରକାର ଦୁଃଖ କେଉଁ ଆଦିମ କାଳରୁ ରହି ଆସିଅଛି ।

ତାଙ୍କ ମତରେ ହେ ଭିକ୍ଷୁଗଣ ଏହି ମହାଯାତ୍ରାରେ ଇତଃସ୍ତତଃ ଭ୍ରମଣ କରି କଷ୍ଟ ସହି ଦୁଃଖରେ ତୁମେମାନେ ଯେତେ ଅଶ୍ରୁ ବୁହାଇବୁ ଏଥିପାଇଁ ତୁମକୁ ଯାହା ମିଳିଛି ତାହା କେବଳ ଘୃଣାଭାବ ଏବଂ ଯାହା ତୁମର ପ୍ରିୟ ତାହା ତୁମକୁ ମିଳି ନାହିଁ । ଏଣୁ ଏଠାରେ ଦୁଃଖ କଲେ କିଛି ଫଳ ମିଳେ ନାହିଁ । ଏହି ଦୁଃଖ ଦ୍ବାରା ଯେଉଁ ଅଣୁ ଜାତ ହୁଏ ତାହା ମହାସାଗରର ଜଳଠାରୁ ଅଧ୍ଵ ଅଟେ । ସଂସାରରେ ଯାହାକିଛି ଆପାତଃ ସୁଖର କଥା ଉଠେ ତାହା ହିଁ ଦୁଃଖମୟ ।

ତେଣୁ ସହିବାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଦୁଃଖର ଉତ୍ପତ୍ତି ହେବା । ଏଣୁ ଯଥାର୍ଥରେ କୁହାଯାଇଛି ଯାହା କିଛି ଅନିତ୍ୟ ତାହା ଦୁଃଖମୟ ( ଯଦ୍ ଅନିତ୍ୟ ତଦ୍ ଦୁଃଖ) । ମଣିଷର ଜନ୍ମ ଦୁଃଖର କାରଣ ବୋଲି ବୁଦ୍ଧଦେବ ତାଙ୍କ ……… କହିଛନ୍ତି । ଏପରିସ୍ଥଳେ ବୁଦ୍ଧ ଜୀବନର ସୁଖ ଅନୁଭୂତି ସମ୍ପର୍କରେ ଆଦୌ ସଚେତନ ନଥିଲେ । ମାତ୍ର ପ୍ରକୃତରେ ତାହା ନୁହେଁ । ଯଦି ତାହା ହୁଅନ୍ତା, ତେବେ ଗୌତମଙ୍କର ବୁଦ୍ଧତ୍ବ ପ୍ରାପ୍ତି ଅଳିକ ବା କ୍ଷଣିକ ବୋଲି ମାନିବାକୁ ହୁଅନ୍ତା । ଗୌତମ ଯେ ଜୀବନର ସାଧାରଣ ଦୁଃଖ, ଭେଦ ସମ୍ପର୍କରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଚେତନ ନଥିଲେ ଏବଂ ବ୍ୟବହାରିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ତାକୁ ଯଦି ସ୍ଵୀକାର କରାଯାଏ । ତେଣୁ ବୁଝିବାକୁ ହେବ ଯେ ଏ ସଂସାରରେ ସମସ୍ତ ବସ୍ତୁ ଦୁଃଖପୂର୍ଣ ।

(୨) ଦ୍ବିତୀୟ ଆର୍ଯ୍ୟସତ୍ୟ
ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ମତ ଅନୁଯାୟୀ ଦୁଃଖର ଅସ୍ତିତ୍ୱ ଯେଭଳି ସତ୍ୟ, ଏହାର କାରଣ ଥିବା ମଧ୍ୟ ଠିକ୍ ସେହିଭଳି ସତ୍ୟ ଅଟେ । ସ୍ଵାଭାବିକ କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ଉପରେ ହିଁ ଏହି ଦ୍ବିତୀୟ ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ଅନୁସାରେ କାରଣ ବ୍ୟତିରେକେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏଣୁ ଦୁଃଖର ମଧ୍ଯ କାରଣ ଅଛି । ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ମତ ଅନୁସାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରଣର ଅନ୍ୟ ନାମ ହେଉଛି ପ୍ରତୀତ୍ୟସମୁଦ୍‌ପାଦ । ‘ପ୍ରତୀତ୍ୟ’ ଅର୍ଥାତ୍ ‘ଏହାକୁ ପାଇ ଏବଂ ସମୁପାଦ ଅର୍ଥାତ୍ ଉତ୍ପତ୍ତି ।

ଏଣୁ ପ୍ରତୀତ୍ୟସମୁଦ୍‌ଦର ଅର୍ଥ ଏହାକୁ ପାଇ ଉତ୍ପତ୍ତି ଅର୍ଥାତ୍‌ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁରୁ ପ୍ରାପ୍ତି ହେବା ପରେ ଅନ୍ୟ ବସ୍ତୁର ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋଇଥାଏ । କାରଣ ଆଧାର ଉପରେ ହିଁ କାର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ‘ଅଶ୍ବିନ୍ ସତି ଇଦଂ ଭବତି’ ଅର୍ଥାତ୍‌ ଏହା ହେଲେ ତାହା ହୁଏ, ପୁଣି ଅସ୍ମିନ୍ ଅସତି ଇଦଂ ନ ଭବତି ଅର୍ଥାତ୍ ଏହା ନ ହୋଇ ତାହା ହୁଏ ନାହିଁ । ଏହା ପ୍ରତୀତ୍ୟସମୁଦ୍‌ଦ ନିୟମ ଏକ ସ୍ୱୟଂ ଚାଳିତ ନିୟମ । ଏହା ସ୍ୱତଃପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବରେ ଅନବରତ କାର୍ଯ୍ୟ କରି ଚାଲିଛି । ବୁଦ୍ଧଦେବଙ୍କ ମତରେ ଏହି ପ୍ରତୀତ୍ୟସମୁଦ୍‌ପାଦ ‘ନିତ୍ୟତାବାଦ’ ଏବଂ ଉଚ୍ଛେଦବାଦର ଏକ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଅଟେ । ଏହା ଦ୍ବାଦଶ ନିଦାନ ନାମରେ ପରିଚିତ ।

(୧) ଅବିଦ୍ୟା – ଅତାତ ଜୀବନ
(୨) ସଂସ୍କାର – ଅତାତ ଜୀବନ
(୩) ବିଜ୍ଞାନ – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୪) ନାମ ରୂପ – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୫) ଷଡ଼ାୟତନ – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୬) ସ୍ପର୍ଶ – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୭) ବେଦନା – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୮) ତୃଷ୍ଣା – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୯) ଉପାଦାନ – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୧୦) ଭବ – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୧୧) ଜାତି – ଭବିଷ୍ୟତ ଜୀବନ
(୧୨) ଜରାମରଣ – ଭବିଷ୍ୟତ ଜୀବନ

ଏହି ଦ୍ବାଦଶ ନିଦାନ ଯୋଗୁଁ ହିଁ ଜନ୍ମ-ମରଣ ଚକ୍ରରେ ବାରମ୍ବାର ଘୁରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୁଏ ଏବଂ ଜରାମରଣ ଆଦି ଯୋଗୁଁ ହିଁ ଦୁଃଖତା ଲାଗି ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ ହୋଇଥାଏ ।

(୩) ତୃତୀୟ ଆର୍ଯ୍ୟସତ୍ୟ ବା ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ବା ନିର୍ବାଣ
ପ୍ରତିତ୍ୟ ସମୁଦ୍‌ପାଦ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଅନୁସାରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁର ଉତ୍ପତ୍ତି କୌଣସି ନା କୌଣସି କାରଣରୁ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ସେହି କାରଣର ଅନ୍ତ ହେଲେ ତହିଁରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ନଷ୍ଟ ହୁଏ । ଦୁଃଖର କାରଣ ନାଶ ହେଲେ ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ବା ଦୁଃଖ ନିବୃତ୍ତି ହେବା ସମ୍ଭବ ହୁଏ । ଏହି ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ଅବସ୍ଥା ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନରେ ନିର୍ବାଣ ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଛି । ଏଣୁ ଦୁଃଖର ସ୍ଥିତି ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନରେ ଯେତିକି ସତ୍ୟ, ଦୁଃଖ ବିନାଶର ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ଓ ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ଉପାୟ ବା ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ମାର୍ଗ ମଧ୍ୟ ସେତିକି ସତ୍ୟ ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ ।

ନିର୍ବାଣ ବା ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ସ୍ଥିତିର ସ୍ଵରୂପ ଅତି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଲୋଚନା ଅଟେ । ଅବଶ୍ୟ ଏଠାରେ ସଠିକ୍ ଭାବରେ କୁହାଯାଇପାରେ ଦୁଃଖର ଆତ୍ୟନ୍ତକ ନିବୃତ୍ତିର ଅବସ୍ଥା ହିଁ ନିର୍ବାଣ ଅଟେ । ନିର୍ବାଣର ଅନ୍ୟ ଏକ ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଶାନ୍ତ ହୋଇଯିବା ବା ଥଣ୍ଡା ପଡ଼ିଯିବା । ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନରେ ଏହି ନିର୍ବାଣ ଅବସ୍ଥାକୁ ଶାନ୍ତ ଅବସ୍ଥା ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ତେଣୁ ନିର୍ବାଣ ହେଉଛି ଲୋଭ, ମୋହ, ମାୟା ବନ୍ଧନରୁ ମୁକ୍ତି ହେବାକୁ ବୁଝାଏ ।

(୪) ଚତୁର୍ଥ ଆର୍ଯ୍ୟସତ୍ୟ ବା ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ମାର୍ଗ
ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ଚତୁର୍ଥ ଆର୍ଯ୍ୟ ସତ୍ୟ ହେଉଛି ଦୁଃଖ ନିରୋଧଗାମୀ ପ୍ରତିପତ୍ ବା ଦୁଃଖ ନିରୋଧ ମାର୍ଗ । ଯେଭଳି କୌଣସି ନା କୌଣସି କାରଣରୁ ଦୁଃଖର ଉତ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ସେହି କାରଣ ମାନଙ୍କୁ ବିନାଶ କରିବାର ଉପାୟ ହେଉଛି ଦୁଃଖ ନିରୋଧଗାମୀ ପ୍ରତିପତ୍ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହାର ଆଠଗୋଟି ଅଙ୍ଗଥବାରୁ ଏହା ଅଷ୍ଟାଙ୍ଗିକ ନାମରେ ପରିଚିତ । ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ସମସ୍ତ ନୀତି ଏହି ଅଷ୍ଟାଙ୍ଗିକ ମାର୍ଗ ଜରିଆରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଅଛି । ନୀତିଦର୍ଶନ ଭାବେ ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନ ମଧ୍ୟମ ପନ୍ଥା ରୂପେ ପରିଚିତ । ମନୁଷ୍ୟର କଲ୍ୟାଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବୁଦ୍ଧଦେବ ଏହି ମଧ୍ୟମ ପନ୍ଥାର ପ୍ରଚାର କରିଛନ୍ତି । ଏହା କେବଳ ସାଧନା ବଳରେ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ବୁଦ୍ଧଦେବଙ୍କର ଅଷ୍ଟାଙ୍ଗିକ ମାର୍ଗ ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –
(୧) ସମ୍ୟକ୍ ଦୃଷ୍ଟି
(୨) ସମ୍ୟକ୍ ସଂକଳ୍ପ
(୩) ସମ୍ୟକ୍ ବାକ୍
(୪) ସମ୍ୟକ୍ କର୍ମ
(୫) ସମ୍ୟକ୍ ଅଜୀବ
(୬) ବ୍ୟାୟାମ୍
(୭) ସ୍ମ ତି ସ୍ମୃତି
(୮) ସମାଧ୍

୫. ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ପ୍ରତିତ୍ଵ ସମୁତ୍‌ପାଦ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଟିକୁ ବୁଝାଇ ଦିଅ ?
Answer:
ଉପକ୍ରମ:
ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ମତ ଅନୁଯାୟୀ ଦୁଃଖର ଅସ୍ତିତ୍ୱ ଯେପରି ସତ୍ୟ, ଏହାର କାରଣ ମଧ୍ୟ ସତ୍ୟ ଅଟେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦୁଃଖର କାରଣ ରହିଛି । ତେଣୁ ଏହି ପ୍ରତିତ୍ଵସମୁଦ୍‌ଦଟି କାର୍ଯ୍ୟ କାରଣ ନିୟମ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ଦ୍ୱିତୀୟ ଆର୍ଯ୍ୟସତ୍ୟଟି ପ୍ରତିତ୍ୟସମୁଦ୍‌ପାଦ ନାମରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ପ୍ରତିତ୍ଵର ଅର୍ଥର ‘ଏହାକୁ ପାଇ’ ଏବଂ ସମୁଦ୍‌ପାଦର ଅର୍ଥ ଉତ୍ପତ୍ତି । ଏଣୁ ପ୍ରତିତ୍ଵସମୁଦ୍‌ପାଦର ଅର୍ଥ ଏହାକୁ ପାଇ ଅର୍ଥାତ୍ ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ପ୍ରାପ୍ତି ହେବା ପରେ ଅନ୍ୟ ବସ୍ତୁର ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋଇଥାଏ । କାରଣର ଆଧାର ଉପରେ ହିଁ କାର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ତେଣୁ କୁହାଯାଇଛି ଅସ୍ଥିନ ସତି ଇଦଂ ଭବତି ଅର୍ଥାତ୍ ଏହା ହେଲେ ତାହା ହୁଏ । ପୁଣି କୁହାଯାଇଛି ଅସ୍ଥିନ୍ ଅସତି ଇଦଂ ନ ଭବତି ଅର୍ଥାତ୍ ଏହା ନ ହେଲେ ତାହା ହୁଏ ନାହିଁ । ଏହି ପ୍ରତିତ୍ୱସମୁପାଦ ହେଉଛି ଏକ ସ୍ବୟଂ ଚାଳିତ ନିୟମ । ଏହା ସ୍ଵଭ ପ୍ରବୃତ୍ତ ଭାବରେ ଏ ସଂସାରରେ ଅନବରତ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଚାଲିଛି ।

ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ଈଶ୍ବରଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳିତ ନୁହେଁ । ଏହା ବିଶ୍ଵରେ ଏକ ସ୍ଵାଭାବିକ ନିୟମ । ବୁଦ୍ଧଦେବଙ୍କ ମତରେ ଏହି ପ୍ରତିତ୍ବସମୁଦ୍‌ପାଦ ହେଉଛି ନିତ୍ୟତାବାଦ ଏବଂ ଉଚ୍ଛେଦବାଦର ଏକ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଅଟେ । ନିତ୍ୟତାବାଦ ଅନୁସାରେ ଏପରି ଏକ ସତ୍ତ୍ବ ରହିଛି ଯାହା ନିତ୍ୟ ଓ କାରଣ ରହିଛି । ତାହାଛଡ଼ା କୌଣସି ବସ୍ତୁର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଦାୟ ମଧ୍ଯ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । କାରଣ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁ ବିନଷ୍ଟ ହେବା ପୂର୍ବରୁ କୌଣସି ନା କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କରିବା ନିଶ୍ଚିତ । ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ଏ ମତବାଦରେ ମଧ୍ଯମପନ୍ଥୀ ଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ।

ପ୍ରତିତ୍ୟସମୁଦ୍‌ପାଦ ଉପରେ ହିଁ ବୁଦ୍ଧ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଆରୋପ କରିଛନ୍ତି । ବୁଦ୍ଧ ଏହାକୁ ଧର୍ମ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି । ସେ କହୁଥିଲେ, ଯେ ପ୍ରତିତ୍ୟସମୁଦ୍‌ପାଦକୁ ଜାଣେ ସେ ଧର୍ମକୁ ଜାଣେ, ଯେ ଧର୍ମର ଜ୍ଞାତା, ସେ ପ୍ରତିତ୍ୟସମୁଦ୍‌ଦର ଜ୍ଞାତା ଅଟେ । ରୂପବେଦନା, ସଂଜ୍ଞା, ସଂସ୍କାର ଓ ବିଜ୍ଞାନ ଏହି ପାଞ୍ଚଗୋଟି ପ୍ରତ୍ୟୟ ଗୁଡ଼ିକରୁ ଯାହା ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ତାକୁ ପ୍ରତିତ୍ୟସମୁଦ୍‌ପାଦ କହନ୍ତି । କେତେକ ଦାର୍ଶନିକ ଏହି ପ୍ରତିତ୍ୟସମୁଦ୍‌ପାଦକୁ ଶୂନ୍ୟବାଦୀ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି ।

ଦାର୍ଶନିକ ନାଗାର୍ଜୁନ ଶୂନ୍ୟବାଦୀ ଦର୍ଶନର ଆଧାରକୁ ଗ୍ରହଣ କରି ପ୍ରତ୍ୟସମୁଦ୍‌ପାଦ ଓ ଶୂନ୍ୟତାକୁ ଏକ ତତ୍ତ୍ବ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଏହା ସାହାଯ୍ୟରେ ବୁଦ୍ଧ ଦେବ ଦୁଃଖର କାରଣ ଏବଂ ଦୁଃଖ ନିବୃତ୍ତିର ଉପାୟ ବୋଲି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି । ଜରାମରଣ ଆଦି ଦୁଃଖର କାରଣ । ଜାତି ଅର୍ଥାତ୍ ଜନ୍ମ । ମନୁଷ୍ୟ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ ନ କଲେ ଦୁଃଖଭୋଗ ସମ୍ଭବ ହୁଅନ୍ତା ନାହିଁ । ତେଣୁ ଜନ୍ମ ହିଁ ଦୁଃଖର କାରଣ । ପୁଣି ବୁଦ୍ଧ ଦେବଙ୍କ ମତରେ ଏହି ଜନ୍ମର କାରଣ ହେଉଛି ପୁନର୍ବାର ଜନ୍ମ ଲାଭର ବାସନା ।

ଏହି ବାସନାର କାରଣ ହେଉଛି ଉପାଦାନ ଅର୍ଥାତ୍ ପୃଥ‌ିବୀର ଜାଗତିକ ବସ୍ତୁ ପ୍ରତି ନିଜର ଆସକ୍ତି ଲାଭ କରିବା । ଏହି ଆସନ୍ତି ହୁଏ ତୃଷ୍ଣା ଅର୍ଥାତ୍ ଇନ୍ଦ୍ରିୟାନୁଭୂତିକୁ । ତୃଷ୍ଣାର କାରଣ ହେଉଛି ବେଦନା । ଅର୍ଥାତ୍ ଅତୀତର ଇନ୍ଦ୍ରୟ ସୁଖ । ସେହି ଇନ୍ଦ୍ରିୟଗୁଡ଼ିକ ନଥିଲେ ଯଥା- ଚକ୍ଷୁ, କର୍ଣ୍ଣ, ନାସା, ଜିହ୍ବା, ଚର୍ମ ଓ ମନ । ଏ ସମସ୍ତ ନଥିଲେ ସ୍ପର୍ଶ ସମ୍ଭବ ହୁଏ ନାହିଁ । ସ୍ପର୍ଶର କାରଣ ହେତୁ ଏହି ଷଷ୍ଠ ଇନ୍ଦ୍ରିୟର ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ । ତେଣୁ ଦେହ ଓ ମନର ସଂଗଠନ ନଥିଲେ ଏହା ଷଡ଼ ଆୟତନର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନା ହୁଅନ୍ତା ନାହିଁ ।

ପୁଣି ବୌଦ୍ଧ ଦର୍ଶନରେ ଏହି ଦେହ ଓ ମନର ସଙ୍ଗଠନକୁ ନାମ ରୂପ ବୋଲି ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଛି । ଏହି ନାମ ରୂପର କାରଣ ହେଉଛି ବିଜ୍ଞାନ । ଏହି ଦେହ ଓ ମନର ସଙ୍ଗଠନ ଚେତନାହୀନ ହୋଇଥିଲେ ମାତୃଗର୍ଭରେ ବର୍ଷିତ ହୋଇ ନଥାଆନ୍ତା । ଏହି ବିଜ୍ଞାନ ବା ଚେତନାର କାରଣ ପୁଣି ପୂର୍ବ ଜୀବନର ସଂସ୍କାର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ପୂର୍ବଜନ୍ମର କୃତ କର୍ମରୁ ଓ ସଂସ୍କାର ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇଥାଏ । ପୁଣି ଏ ସଂସ୍କାରର କାରଣ ଅବିଦ୍ୟା ବା ଅଜ୍ଞାନ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।

ଏଣୁ ଅଜ୍ଞାନ ହିଁ ଜରାମରଣ ଆଦିର ମୂଳକାରଣ । ଏହି ପ୍ରତିତ୍ଵସମୁଦ୍‌ଦ ବା କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ଦ୍ବାରା ଆବଧ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ଦ୍ବାଦଶ ନିଦାନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । କେହି କେହି ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ଜନ୍ମମରଣ ଚକ୍ର ବା ଭାବଚକ୍ର ବା କାଳଚକ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି । ଏହି ଦ୍ବାଦଶ ନିଦାନ ଗୁଡ଼ିକ ଅତୀତ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତ ଜୀବନ ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ ହୋଇଅଛି ।
(୧) ଅବିଦ୍ୟା – ଅତୀତ ଜୀବନ
(୨) ସଂସ୍କାର – ଅତୀତ ଜୀବନ
(୩) ବିଜ୍ଞାନ – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୪) ନାମ ରୂପ – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୫) ଷଡ଼ାୟତନ – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୬) ସ୍ପର୍ଶ – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୭) ବେଦନା – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୮) ତୃଷ୍ଣା – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୯) ଉପାଦାନ – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୧୦) ଭବ – ବର୍ଉମାନ ଜୀବନ
(୧୧) ଜାତି – ଭବିଷ୍ୟତ ଜୀବନ
(୧୨) ଜରାମରଣ – ଭବିଷ୍ୟତ ଜୀବନ

ଏହି ଦ୍ବାଦଶ ନିଦାନ ଯୋଗୁଁ ମନୁଷ୍ୟ ଜନ୍ମମରଣ ଚକ୍ରରେ ବାରମ୍ବାର ଘୂରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୁଏ ଏବଂ ଜରାମରଣ ଆଦି ଦୁଃଖ ତା ଲାଗି ଅବସମ୍ଭାଦି ହୋଇଥାଏ ।

ସମାଲୋଚନା: କେତେକ ଦାର୍ଶନିକ ମତରେ ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ପ୍ରଚଳିତ ଏହି ପ୍ରତିତ୍ଵସମୁତ୍‌ପାଦ ସିଦ୍ଧାନ୍ତଟି ଜଡ଼ବାଦୀ ଦର୍ଶନର ଏକ ଅଂଶ ବିଶେଷ । ଏହା କାର୍ଯ୍ୟକାରଣ ନିୟମ ହୋଇଥିବାରୁ ନିୟତବାଦ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ପରସ୍ପର ବିରୋଧ ଅଟେ । ଏହି ପ୍ରତିତ୍ଵସମୁପାଦ ଏକ ଅଜ୍ଞତା ଯାହାକି ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନର ମୂଳ କାରଣକୁ ବିଲୋପ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହି ଅଜ୍ଞାନ ପ୍ରକୃତ ଜ୍ଞାନୀଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ବିଲୋପ ସାଧନ ହୋଇପାରେ । ନାଗାର୍ଜୁନ ଯେ କି ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ଜଣେ ମହାନ ଅନୁଗତ ଅଟନ୍ତି ।