Class 9

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class English Solutions Chapter 9 No Men are Foreign Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 English Solutions Chapter 9 No Men are Foreign

BSE Odisha 9th Class English No Men are Foreign Text Book Questions and Answers

E. Let’s Understand The Poem: (ଆସ କବିତାଟିକୁ ବୁଝିବା)
(a) Read the poem above silently and answer the following questions.
(ଉପରଲିଖ୍ କବିତାଟିକୁ ମନଦେଇ ପଢ଼ ଏବଂ ତଳଲିଖ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।)

Question 1.
What is this poem about?
(ଏ କବିତାଟି କେଉଁ ବିଷୟରେ ?)
Answer:
This poem is about to convey the people’s message that all men are all equal.

Question 2.
What should we remember?
(ଆମେ କ’ଣ ମନେ ରଖୁବା ଉଚିତ ?)
Answer:
We should remember that no men in this world are strange and no countries are foreign.

Question 3.
What do you mean by ‘uniform’ as mentioned by the poet?
(କବିଙ୍କ ଉଲ୍ଲେଖ ଅନୁସାରେ ‘uniform’ର ଅର୍ଥ ତୁମେ କ’ଣ ବୁଝ ?)
Answer:
‘The uniforms’ means that we are all equal even if we wear different dresses or colors. We all belong to one brotherhood. All means and countries are equal irrespective of their outer appearance.

Question 4.
Why are the uniforms different?
(ବେଶପୋଷାକଗୁଡ଼ିକ ଅଲଗା କାହିଁକି ?)
Answer:
The uniforms are different because of different climatic conditions, social cultures, and different traditions of the people they follow.

Question 5.
What is there beneath all uniforms?
(ପୋଷାକ ତଳେ କ’ଣ (କେଉଁ ଭାବ) ଥାଏ ?)
Answer:
Beneath all the uniforms lies oneness and one brotherhood even if we live in different countries. There are people who live and breathe in a similar way beneath all uniforms.

Question 6.
Do all the people on the earth breathe the same way?
(ପୃଥ‌ିବୀର କ’ଣ ସମସ୍ତ ଲୋକ ଏକାଭଳି ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କରିଥା’ନ୍ତି ?)
Answer:
Yes, all the people on the earth breathe the same way. They take oxygen in and leave carbon dioxide out in the same manner as everybody does.

Question 7.
Who do “our brothers” stand for?
(“our brothers” କାହା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ?)
Answer:
The expression “Our brothers” stands for people who live in countries other than ours.

Question 8.
How do they walk? Do we walk like them?
(ସେମାନେ କିପରି ଚାଲନ୍ତି ? ଆମ୍ଭେମାନେ କ’ଣ ତାଙ୍କ ଭଳି ଚାଲୁ ?)
Answer:
The peoples of the earth walk equally with their legs in the same manner as others do.

Question 9.
What does the phrase “in which” stand for? (fourth line, first stanza)
(ପ୍ରଥମ ପଦର ଚତୁର୍ଥ ଧାଡ଼ିରେ ଥିବା ବାକ୍ୟାଶ “in which” କାହା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ?)
Answer:
The phrase “in which” in the fourth line of the first stanza refers to the land where we live.

Question 10.
Where are people buried when they die? Is it common everywhere?
(ମଣିଷ ମଲା ପରେ କେଉଁଠି ସମାଧ୍ ନିଅନ୍ତି ? ଏହା କ’ଣ ସବୁଠାରେ ସମାନ ?)
Answer:
When people die, their dead bodies are buried in the earth. It is very common because all the people have to lie burned in the earth after their death.

Question 11.
All people in the world are our brothers and sisters. How should we treat them?
(ଏ ସଂସାରରେ ସମସ୍ତେ ଆମମାନଙ୍କର ଭାଇ ଓ ଭଉଣୀ । ଆମେ ସେମାନଙ୍କୁ କିଭଳି ବ୍ୟବହାର କରିବା ?)
Answer:
All people in the world are our brothers and sisters. We shall treat them with love and affection as our own brothers and sisters.

Question 12.
Who does.“They” refer to in the first line of the second stanza?
(ଦ୍ୱିତୀୟ ପଦର ପ୍ରଥମ ଧାଡ଼ିରେ ଥିବା ‘“They” ଶବ୍ଦଟି କାହା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ?)
Answer:
In the first line of the second stanza, ‘They’ refers to all the people of other countries of the world.

Question 13.
What do we get from the sun? Do people in other countries get it?
(ଆମେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ କ’ଣ ପାଇଥାଉ ? ଅନ୍ୟ ଦେଶର ଲୋକମାନେ କ’ଣ ତାହା ପାଆନ୍ତି ?)
Answer:
We get light and heat from the sun. Yes, the people of other countries enjoy the sun in the same manner.

Question 14.
How is air essential to us? Is it essential for people in other countries?
(ବାୟୁ କିପରି ଏକାନ୍ତ ଦରକାରୀ ? ଏହା କ’ଣ ଅନ୍ୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକର ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଦରକାରୀ ?)
Answer:
The air is extremely essential to us. Because we breathe in air and without air, no life exists. The people of other countries take air in the same manner because they can no longer live without air

Question 15.
Can we live without water? What about the people in other countries?
(ଜଳ ବିନା ଆମେ ବଞ୍ଚିପାରିବା କି ? ଅନ୍ୟ ଦେଶର ଲୋକମାନଙ୍କ ବିଷୟରେ କ’ଣ କୁହାଯାଇପାରିବ ?)
Answer:
No, we cannot live without water. Because water is called life. Without water, no plants and animals can live. The people of other countries can’t live without water.

Question 16.
What are the people in other countries aware of? Do we also realize it in the same way?
(ଅନ୍ୟ ଦେଶର ଲୋକମାନେ କେଉଁ ବିଷୟରେ ସଚେତନ ଅଟନ୍ତି ? ଆମେମାନେ କ’ଣ ସେହିଭଳି ଅନୁଭବ କରୁ ?)
Answer:
The people of other countries are aware of the sun, air, and water. Without them, no living beings can exist. We also realize it in the same manner as others do.

Question 17.
Who is benefitted if there are peaceful harvests? How?
(ଅମଳ ଶାନ୍ତିମୟ ହେଲେ କେଉଁମାନେ ଉପକୃତ ହୁଅନ୍ତି ? କିପରି ?)
Answer:
People of all countries are benefitted if there are peaceful harvests. Because they will be fed to get the energy to live.

Question 18.
Can there be peaceful harvests if there is a war? What happens to people when there is a war or after a war?
(ଯଦି ଯୁଦ୍ଧ ହୁଏ, ସେଠାରେ ସୁନ୍ଦର ଅମଳ ହୋଇପାରିବ କି ? ଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଯୁଦ୍ଧ ହେଲେ, ଲୋକମାନଙ୍କର କ’ଣ ଘଟିବ ?)
Answer:
If there is a war, peaceful harvests will be condemned. These power-loving people will rob away the peace and the people will be deprived of their own possessions. They have to live under constant fear and poverty.

Question 19.
What does “their hands are ours” mean?
(‘ସେମାନଙ୍କ ହାତଗୁଡ଼ିକ ଆମର’’ କହିବା ଅର୍ଥ କ’ଣ ?)
Answer:
“Their hands are ours” means that the people outside our country work hard using their hands for their livelihood as the people of our country do.

Question 20.
Who do the words “they” and “ours” refer to in the first line of the third stanza?
(ତୃତୀୟ ପଦର ପ୍ରଥମ ଧାଡ଼ିରେ ଥିବା ‘they” ଏବଂ “ours” କାହା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ?)
Answer:
The words ‘they’ refer to the people of other countries and ‘ours’ refers to the people of our country.

Question 21.
How can we win other people?
(ଅନ୍ୟ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଆମେ କିପରି ଜିତିପାରିବା ?)
Answer:
We can win other people by love and kindness and not by force or war.

Question 22.
What does common life mean? (Birth, death, joyfulness, etc. Add more.)
[ସାଧାରଣ ଜୀବନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଏ ? (ଜନ୍ମ, ମୃତ୍ୟୁ, ଆନନ୍ଦ ଇତ୍ଯାଦି । ଅଧିକ କୁହ ।)]
Answer:
Common life means birth, death, joyfulness, breathing, water, air, and all the sense organs.

Question 23.
Who tells us to hate our brothers?
(ଆମମାନଙ୍କ ଭାଇମାନଙ୍କୁ ଘୃଣା କରିବାପାଇଁ କେଉଁମାନେ ଆମକୁ କହିଥା’ନ୍ତି ?)
Answer:
The power-hungry people tell us to hate our brothers or the people of other countries.

Question 24.
What does “to hate our brothers” mean? (stanza-4)
(‘ଆମମାନଙ୍କ ଭାଇମାନଙ୍କୁ ଘୃଣା କରିବା’ର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?) (୪ର୍ଥ ପଂକ୍ତି)
Answer:
“To hate our brothers” means to hate the people of other countries. It is the command of power-hungry people.

Question 25.
How do we dispossess our brothers in another part of the world?
(ପୃଥ‌ିବୀର ଅନ୍ୟ ଅଂଶରେ ଥିବା ଆମ ଭାଇମାନଙ୍କୁ ଆମେ କିପରି ଅଧିକାରରୁ ବଞ୍ଚିତ କରୁ ?)
Answer:
The people living in another part of the world are our brothers. We are told to hate and dispossess them by depriving the of possession of their own. We dispossess them by waging war against them.

Question 26.
What is “human earth”?
(‘ମଣିଷର ପୃଥ‌ିବୀ’ କ’ଣ ?)
Answer:
“The human earth” is the earth where we live in. It belongs to people in general on the earth.

Question 27.
How do we defile the human earth?
(ଆମେ କିପରି ମଣିଷର ଏହି ପୃଥ‌ିବୀକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରୁ ?)
Answer:
This is God’s earth. We are equal in all respects. We belong to one brotherhood. But the power-hungry people pollute our sweet brotherhood. They command us to hate and betray others.

Question 28.
To whom do we harm by going to war?
(ଯୁଦ୍ଧ କରି ଆମେ କେଉଁମାନଙ୍କର କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇଥାଉ ?)
Answer:
By going to war, we harm ourselves and our brothers in other countries. We snatch away the peace and their possession. The power-hungry people teach us to hate and betray instead to love.

Question 29.
What does “our hells of fire” mean?
(“our hells of fire” ର ମାନେ କ’ଣ ?)
Answer:
The expression “The hells of fire” means the fire in the hell in which sinners bum. The human earth in the same way suffers from war-time troubles. The freshness and purity of air are polluted due to war.

Question 30.
What do you mean by “innocence of air”?
(“innocence of air” ର ମାନେ କ’ଣ ?)
Answer:
“Innocence of air” means the freshness and purity of air – nature has blessed us. It is polluted due to the continuance of the war.

(b) Choose the right option.
(ସଠିକ୍ ବିକଳ୍ପଟି ବାଛ ।)

Question 1.
A single body breathes beneath all _______________.
(A) souls
(B) bodies
(C) uniforms
(D) heads
Answer:
(C) uniforms

Question 2.
What are all people aware of?
(A) water
(B) air
(C) sun
(D) all of the above
Answer:
(D) all of the above

Question 3.
What are we doing to the human earth according to the poet?
(A) decorating
(B) defiling
(C) saving
(D) recreating
Answer:
(B) defiling

Question 4.
How can strength be won?
(A) By war
(B) By love and kindness
(C) By betraying
(D) By taking arms against each other
Answer:
(B) By love and kindness

Question 5.
We should remember that _______________.
(A) no men are foreign
(B) no men are strange
(C) no men are our enemies
(D) all of the above
Answer:
(D) all of the above

F. Let’s Appreciate The Poem: (ଆସ କବିତାଟିର ମୂଲ୍ୟାୟନ କରିବା)

Question 1.
What message does the poet convey in the poem “No Men Are Foreign”?
(“No Men Are Foreign” କବିତାରେ କବି କେଉଁ ସନ୍ଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି ?)
Answer:
The poet tries to convey the message that all men are equal. We all belong to one brotherhood. We shouldn’t hate our brothers but love them.

Question 2.
How do we defile the human earth? Apart from war, what other things do we do to defile the earth?
(ଆମେ ମଣଷିର ଏହି ପୃଥ‌ିବୀକୁ କିପରି ପ୍ରଦୂଷିତ କରୁ ? ଯୁଦ୍ଧ ବ୍ୟତୀତ ପୃଥ‌ିବୀକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିବାକୁ ଆମେ ଆଉ କ’ଣସବୁ କରୁ ?)
Answer:
We defile the human earth through war. Apart from this, we defile it with hate and betrayal.

Question 3.
The poet uses the word “remember” four times in this poem. What does he want to convey?
(‘remember” ଶବ୍ଦଟି କବି କବିତାରେ ଚାରି ଥର ବ୍ୟବହାର କରିଛନ୍ତି । ସେ କ’ଣ କହିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି ?)
Answer:
The poet uses the word “remember” four times in the poem to convey the importance of his saying.

Question 4.
The poet repeats the line “Remember, no men are strange, no countries foreign” in the last line with some changes. What are those small changes? Do both lines mean the same?
( କବି “Remember, no men are strange, no countries foreign” ଧାଡ଼ିଟିକୁ କବିତାର ଶେଷ ଧାଡ଼ିରେ ସାମାନ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ପୁନରାବୃତ୍ତି କରିଛନ୍ତି ? ଏହି ଛୋଟ ପରିବର୍ତ୍ତନଟି କ’ଣ ? ଦୁଇଟିଯାକ ଧାଡ଼ିର ଅର୍ଥ କ’ଣ ସମାନ ?)
Answer:
The poet repeats the line “Remember, no men are strange no countries foreign”. But in the last stanza, he says – no men are foreign and no countries strange. Both lines mean the same.

Question 5.
How does the poet suggest that all people in the world are equal?
(କବି କିପରି ପୃଥ‌ିବୀର ସମସ୍ତ ଲୋକ ସମାନ ପ୍ରତିପାଦିତ କରିଛନ୍ତି ?)
Answer:
The poet suggests that all people in the world are equal. Because they enjoy the sun, air, and water equally. They breathe and sleep in the same fashion. Moreover, the same color of blood flows in their bodies.

Question 6.
One of the greatest philosophers of the world, Socrates wrote the following sentence. “I am a citizen, not of Athens or Greece, but of the world.” Do these sentences match the theme of the poem? How?
(ପୃଥ‌ିବୀର ବଡ଼ ଦାର୍ଶନିକ ସକ୍ରେଟିସ୍ ନିମ୍ନ ବାକ୍ୟଟି ଲେଖୁଛନ୍ତି । ‘ମୁଁ ଆଥେନ୍‌ସ୍ ବା ଗ୍ରୀସ୍‌ର ନାଗରିକ ନୁହେଁ, ମୁଁ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀର ନାଗରିକ ।’’ ଏହି ଉକ୍ତିଟି କବିତାର ବିଷୟବସ୍ତୁ ସହ ସମାନ କି ? କିପରି ?)
Answer:
Yes, the philosopher Socrates’s sentence matches the theme of the poem. Because Socrates sees all the people of the world are equal. The theme of the poem says in the same manner. According to Socrates, he is a citizen not of Athens or Greece, but of the world.

G. Let’s Do The Activities: (ଆସ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ କରିବା)

1. Let’s recite the poem :
(ଆସ, କବିତାଟିକୁ ଆବୃତ୍ତି କରିବା)
• The teacher divides the class into five groups.
• S/he reads aloud the poem two times with proper word stress and intonation.
• S/he reads the poem aloud line by line and students repeat after him/her.
• Students read the first line and the teacher reads aloud the second line and so on till the whole poem is complete.
• Each group reads a stanza and the rest of the groups repeat after them and so on.
• Finally each group reads a stanza.
• The teacher invites some students to recite the poem individually.

2. Let’s say the following dialogue.
(ଆସ, ତଳଲିଖୁତ ସଂଳାପଟି କହିବା ।)
Imagine that David is a person, who works for a reputed telecasting organization. He interviews the poet, James Kirkup in his poem “No Men Are Foreign”. See, how the poet interacts with David.

David       : Good evening, Sir.
The Poet  : Good evening David!
David       : Could you share some information on your poem ‘No Men Are Foreign’, Sir?
The Poet  : I’d welcome any questions.
David       : “No Men Are Foreign” is a wonderful piece of poetry. What made you pen the poem?
The Poet  : The sharp distinction between man and man.
David       : How’s that, Sir?
The Poet  : You see, all men are born, live, and die. This is common to all. They feel pain or pleasure in one and the same way. But, you see, it’s the boundary, attires, languages, and beliefs which create differences among men on the earth.
David       : Will you add something more, please?
The Poet  : Well, here you’re. All men belong to one earth. They enjoy benefits from the sun, air, and water equally well. Everyone works hard for bread. I can’t just believe how the walls of castes, creed, and color divide humanity.
David       : Thank you, Sir! Your thoughts are really great!
The Poet  : You’re welcome.
David       : Good night, Sir!
The Poet  : Goodbye David, see you!

3. Let’s match the stanza with their themes.
(ଆସ, ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ବିଷୟବସ୍ତୁ (themes) ସହ ମିଳାଇବା ।)
Draw lines to match column ‘A’ with column ‘B’. ‘A’ contains the stanza numbers and ‘B’ contains the themes. One is done for you. (ସ୍ତମ୍ଭ ‘A’ ଓ ସ୍ତମ୍ଭ ‘B’କୁ ମିଳାଇବା ପାଇଁ ଗାର ଟାଣ । ‘A’ରେ ପଂକ୍ତିର କ୍ରମସଂଖ୍ୟା ଓ ‘B’ରେ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଅଛି । ଗୋଟିଏ ତୁମ ପାଇଁ କରି ଦିଆଯାଇଛି ।)

Answer:

Stanza Number	Themes of the stanzas
1	aware of sun, air, and water- hands alike — work hard for livelihood
2	power — hungry leaders — motivate negatively — hate our brothers- go for a war — think brothers to be foreign
3	different kinds of people — different uniforms — walk in the same way on the earth — lie in the earth when die
4	human earth — all countries, races and cultures — war causes death and destruction — pollute the air and environment
5	have eyes like ours — wake and sleep alike — be won by love and kindness — not by force

4. Let’s write :
(ଚାଲ ଲେଖୁବା)
Write a paragraph for each stanza of the poem. Go through the above matching activity before you begin to write. One paragraph is written to help you. (କବିତାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଂକ୍ତି ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଅନୁଚ୍ଛେଦ ଲେଖ । ଲେଖୁବା ପୂର୍ବରୁ ଉପରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ମେଳକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କର । ଗୋଟିଏ ଅନୁଚ୍ଛେଦ ତୁମକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ଲେଖାଯାଇଛି ।)

The poem No Men Are Foreign” has five stanzas. The first stanza is about how people in different countries wear different uniforms. They walk on the same earth using their legs. We also walk so using our legs. They are buried in the earth when they die. We are also buried in the earth when we die. So we are equal.

Answer:
The poem “No Mean Are Foreign” has five stanzas. The first stanza is about how people in different countries wear different uniforms. They walk on the same earth using their legs. We also walk so using our legs. They are buried in the earth when they die. We are also buried in the earth when we die. So we are equal. The second stanza is about how the people of other lands are aware of the sun, air, and water as us. They get the same benefits as we get from them.

They work hard with their hands for livelihood. We also do the same. The third stanza is about how the people of other countries have eyes like us that wake and sleep. The people of every land have a common life. They also recognize and understand like us. We can win them by love not by force. The fourth stanza is about how power-hungry people motivate us negatively.

They told us to hate and betray our brothers. They command us to wage war against the people of other countries who are really our brothers. The fifth stanza is about how we defile the human earth through war. War causes death and destruction. All countries, races, and cultures are creations of God. We also pollute this earth with hate and betrayal.

BSE Odisha 9th Class English No Men are Foreign Important Questions and Answers

Very Short Objective Questions With Answers.
Answer The Following In A Sentence.

Question 1.
What does the poem No Men are Foreign’ about?
Answer:
The poem No Men are Foreign ‘tells us’ that all men are equal.

Question 2.
What according to the poet, should we remember?
Answer:
According to the poet, we should remember one thing no man or country is foreign.

Question 3.
What do you mean by the expression ‘uniform’?
Answer:
The expression uniform means all men and countries are equal irrespective of their outer appearance.

Question 4.
Why are uniforms different in the world?
Answer:
The uniforms are different because of different climatic conditions and the social culture and traditions of the people.

Question 5.
What is there beneath all uniforms?
Answer:
There are people who live and breathe in a similar fashion beneath all uniforms.

Question 6.
How do all the people on the earth breathe?
Answer:
All the people on the earth breathe the same way.

Question 7.
Who does the expression ‘our brothers ‘stand for?
Answer:
The expression our brothers’ stands for the people who live in countries other than ours.

Question 8.
How do the people of the world on the earth walk?
Answer:
The people other world equally walk with their legs.

Question 9.
What does the phrase ‘in which’ stand for?
Answer:
The phrase ‘in which’ stands for the earth where we live.

Question 10.
Where are people buried when they die?
Answer:
When people die, their dead bodies are buried in the earth.

Question 11.
How are all people in the world like?
Answer:
All people in the world are like our brothers and sisters.

Question 12.
They, too, are aware of the sun and air and water, What do ‘they’ refer to here?
Answer:
Here ‘they refer to the people of the world.

Question 13.
What do we get from the sun?
Answer:
We get healing and light from the sun.

Question 14.
What do people in other countries get from the sun?
Answer:
People in other countries get heat and light from the sun.

Question 15.
How is air essential to tas?
Answer:
Air is essential to us because we can no longer live without air.

Question 16.
How is air essential for people in other countries?
Answer:
Air is equally essential for people in other countries also.

Question 17.
Can we live without water?
Answer:
No. we can’t live without water.

Answer The Followings In A Word Or A Phrase.

Question 1.
What does the word ‘strange’ stand for?
Answer:
unfamiliar.

Question 2.
What relates to a country that is not your own?
Answer:
foreign.

Question 3.
What do we call people who live in countries other than ours?
Answer:
our brothers.

Question 4.
How can the strength of the people he won?
Answer:
by love.

Question 5.
What according to the poet, should we remember?
Answer:
all men are equal.

Question 6.
What pollutes the freshness and purity of air?
Answer:
war.

Question 7.
Why was the poet awarded ‘the Atlantic Award’?
Answer:
for literature.

Question 8.
How are people separated from each other?
Answer:
by boundaries, languages, and attires.

Question 9.
What, according to the poet, do all people from other nations belong to?
Answer:
one brotherhood.

Question 10.
Which word does the poet use for the outer appearance of the people?
Answer:
uniform.

Question 11.
Who commands us to hate people from other countries?
Answer:
power-hungry people.

Question 12.
What does war rob away?
Answer:
peace.

Question 13.
It is the human earth that we defile. What does ‘defile’ mean?
Answer:
pollute.

Question 14.
What does the expression ‘ hells of fire ’ refer to?
Answer:
war.

Question 15.
What are the people of other countries aware of?
Answer:
the sun, water, and air.

Fill In The Blanks.

1. We must remember that no men are ____________, and no countries are foreign.
Answer:
strange

2. Their hands are ours and in their lines we ____________.
Answer:
read

3. It is the human earth that we ____________.
Answer:
defile

4. Nature has blessed us ____________.
Answer:
air

5. The strength of other people can be won by ____________.
Answer:
love

6. A single body ____________ like ours.
Answer:
breathes

7. We are often told to ____________ our brothers.
Answer:
hate

8. A wartime trouble robs our ____________.
Answer:
peace

9. People are in the earth when they die ____________.
Answer:
buried

Multiple Choice Questions With Answers.

Question 1.
What should we not do to others?
(A) love
(B) hate
(C) care
(D) meet
Answer:
(B) hate

Question 2.
Who is the poet of the poem ‘No Men Are Foreign’?
(A) James Kirkup
(B) W.B.Yeats
(C) Robert Frost
(D) Phoebe Cary
Answer:
(A) James Kirkup

Question 3.
We should we bate?
(A) our brothers
(B) our enemies
(C) decorating
(D) hate none
Answer:
(D) hate none

Question 4.
What are all people aware of?
(A) sun
(B) air
(C) water
(D) all of the above
Answer:
(D) all of the above

Question 5.
A single body breathes beneath all
(A) uniforms
(B) souls
(C) heads
(D) all of the above
Answer:
(A) uniforms

Question 6.
What does the poet ask the people to keep in mind in the last stanza?
(A) to hate more
(B) to be powerful
(C) not to pay attention to the words of hate by selfish people
(D) all
Answer:
(C) not to pay attention to the words of hate by selfish people

Question 7.
How is man’s vision clouded?
(A) by hate and narrow thinking
(B) by other people
(C) by other countries
(D) none
Answer:
(A) by hate and narrow thinking

Question 8.
Who instigates ordinary people to hate?
(A) religion
(B) God
(C) selfish people for their personal interests
(D) none
Answer:
(C) selfish people for their personal interests

Question 9.
Who is the poet of this poem?
(A) James Williams
(B) James Austen
(C) James Kirkup
(D) None
Answer:
(C) James Kirkup

Question 10.
How do we pollute the earth according to the poet?
(A) by throwing waste
(B) by hating and killing others
(C) by cutting plants
(D) all
Answer:
(B) by hating and killing others

No Men are Foreign Summary in English

Lead-In:
The people who live in countries other than ours are not different from us. We are part of a great brotherhood under the shade of the sweet creation of God. We live under the same roof of the sky and all shall lie, buried in the same earth. God has endowed in the heart of man tender feeling to share the pain and pleasure of the world. There is an essential unity of the human race despite all differences we can think of. We are the children of the same God who has made us equal. All people live and breathe in a similar fashion in the way we breathe. The same blood flows in every human body. We fear and smile in the same way as others do. In spite of caste, color, country, and religion, etc., we are human and live under the same roof of the sky. How can we be foreigners to others?

ଉପକ୍ରମ :
ଏହି ସୁନ୍ଦର ପୃଥ‌ିବୀଟି ଈଶ୍ବରଙ୍କ କଳାକୌଶଳର ଚିତ୍ତାକର୍ଷକ ଉତ୍ସ । ସର୍ଜକର ସର୍ଜନାର ସର୍ଜନୀ କୋଣ ଅନୁକୋଣରେ ବିକଶିତ ହୋଇଛି । ଜାତି, ଧର୍ମ ଓ ଦେଶ ନିର୍ବିଶେଷରେ ଆମେ ସମସ୍ତେ ସମାନ । ଆମର ରକ୍ତ ଓ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା କ’ଣ ଅନ୍ୟଠାରୁ ଭିନ୍ନ ? ଆମର ଖାଇବା ପିଇବା କ’ଣ ଅନ୍ୟଠାରୁ ଭିନ୍ନ ? ପବିତ୍ର ସ୍ବଚ୍ଛ ଜଳବାୟୁ କ’ଣ ଗୋଟିଏ ଦେଶର ବା ଜାତିର ମଣିଷ ପାଇଁ ? ଆମେ କାନ୍ଦୁ ବା ହସୁ ଠିକ୍ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଭଳି । ଜନ୍ମ ସମୟରେ ଆମେ ଏହି ପୃଥ‌ିବୀରେ ପାଦ ଦେଉ, ଅନ୍ତିମ ସମୟରେ ଏହି ପୃଥ‌ିବୀରେ ଆଶ୍ରୟ ନେଉ । ତେବେ ଆମେ କିପରି ଅନ୍ୟର ଦୃଷ୍ଟିରେ ବିଦେଶୀ ହୋଇପାରିବୁ ?

Summary:
No one is a stranger in God’s world. We are the children of the same father God. To deliberate it in your inner emotion that we are all attached by one golden tie of brotherhood is necessary. The people who live in countries other than ours are our brothers. We live in the same earth. There is an essential unity of the human race despite all differences. Discrimination is a low feeling that harasses each other. All the people on the earth live and breathe in a similar fashion as we breathe. God has made us equal. We eat, drink and work in a similar fashion. The same blood flows in every human body.

We feel pain or pleasure, tears, and smile in the same way. We all shall lie hurried in the same earth when we die. We all enjoy the fresh air, water, and sunshine like others who live in a foreign land. It is wartime trouble caused by people which robs away the peace of human beings. To hate people of other countries as commanded by power-hungry people is always hateful. They only deprive someone’s possession. They pollute the sweetness of human society. We can say the freshness and purity of air that nature has blessed us is polluted due to war. The strength of other people can be won by love and kindness, not by force or war.

Central Idea of the Poem :
All men are equal. Though they are separated by boundaries, language and attire, we should not hate people from other nations as we all belong to one brotherhood.

ସାରାଂଶ :
ଏ ସୁନ୍ଦର ପୃଥ‌ିବୀରେ କେହି ଜଣେ ହେଲେ ଅଜଣା ନୁହନ୍ତି । ଜଗତ୍‌ପିତା ଏ ସୁନ୍ଦର ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଉତ୍ତମ ଶୈଳୀରେ ନିର୍ମାଣ କରିଛନ୍ତି । ଆମ୍ଭେମାନେ ସେହି ସର୍ବଶକ୍ତିମାନଙ୍କର ସନ୍ତାନ । ଆମେ ସମସ୍ତେ ଏକ ସୁନେଲି ବନ୍ଧନରେ ଆବଦ୍ଧ । ଯେଉଁମାନେ ଅନ୍ୟ ଦେଶରେ ରହିଛନ୍ତି, ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ଆମର ଭାଇ । ଆମେ ସମସ୍ତେ ଭ୍ରାତୃତ୍ଵ ବନ୍ଧନରେ ବାନ୍ଧି ହୋଇଛୁ । ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ବାସନ୍ଦ ଭାବ ଆଣିବା ଏକ ଅମାନବିକତା । ଆମେ ଏ ଗୋଟିଏ ପୃଥ‌ିବୀରେ ବାସ କରୁ । ଆମେ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଜଳ ଏବଂ ବାୟୁ ଗ୍ରହଣ କରୁ । ଆମ ହସ୍ତ ଅନ୍ୟ ଦେଶର ମଣିଷ ଭଳି କାମ କରେ । ଆମ ଚକ୍ଷୁ, କର୍ଣ୍ଣ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ଭଳି କର୍ମ କରେ, ଏକ ପ୍ରକାର ରକ୍ତ ସମସ୍ତଙ୍କ ଶରୀର ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ । ସମସ୍ତଙ୍କ ଭଳି ଆମେ ହସୁ, କାନ୍ଦୁ ଓ ସହାନୁଭୂତି ପ୍ରଦାନ କରୁ । ତେବେ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କଠାରୁ ଆମେ ଅଲଗା କିପରି ? ଜନ୍ମବେଳେ ଆମେ ଏହି ପୃଥ‌ିବୀ ଉପରେ ପାଦ ଦେଉ, ଅନ୍ତିମ ସମୟରେ ଏହି ପୃଥ‌ିବୀରେ ଆଶ୍ରୟ ନେଉ । କେତେକ ଲୋକ ଶକ୍ତି ବଳରେ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର ଶାନ୍ତି ଅପହରଣ କରି ନିଅନ୍ତି । ସେମାନେ ମାନବ ଧର୍ମର ଶାନ୍ତି ଟିକକ ନଷ୍ଟ କରିଥା’ନ୍ତି । ସ୍ନେହ ଓ ଦୟା ବଳରେ ଆମେ ଅନ୍ୟକୁ ଆକର୍ଷଣ କରିପାରିବା, କିନ୍ତୁ ଶକ୍ତି ପ୍ରୟୋଗ କରି ନୁହେଁ ।

The Text : (ପାଠ୍ୟବିଷୟ)
Stanzawise Analysis.

Stanza – 1
Remember, no men are strange, no countries foreign
Beneath all uniforms, a single body breathes Like
ours : the land our brothers walk upon Is earth like
this, in which we all shall lie.
ଅନୁବାଦ :
ମନେରଖ, କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ଅପରିଚିତ ନୁହଁନ୍ତି କିମ୍ବା କୌଣସି ଦେଶ ବିଦେଶ ନୁହେଁ । ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ବେଶପୋଷାକ ତଳେ ସେହି ସମାନ ପ୍ରକାର ମନୁଷ୍ୟ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ସମ୍ପାଦନ କରୁଛି । ଆମମାନଙ୍କ ଭଳି, ଆମ ଭାଇମାନେ ଯେଉଁ ଭୂମି ଉପରେ ଚଲାବୁଲା କରୁଛନ୍ତି ତାହା ଏହି ପୃଥ‌ିବୀ ଅଟେ, ଯେଉଁଠିକି ଆମେ ସମସ୍ତେ ଏକତ୍ର ବାସ କରୁ ।

Stanza – 2
They, too, aware of sun and air and water,
Are fed by peaceful harvests, by war’s long winter starved.
Their hands are ours, and in their lines we read A
labour not different from our own.
ଅନୁବାଦ :
ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ଆମ ଭଳି ସୂର୍ଯ୍ୟ, ବାୟୁ ଏବଂ ଜଳ ବିଷୟରେ ସଚେତନ । ଆମ ଭଳି ସେମାନେ ଶାନ୍ତି କାଳର ଫସଲରେ ପ୍ରତିପାଳିତ । ଯୁଦ୍ଧକାଳୀନ ସମୟ ଆମ ଭଳି ସେମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଭୋକିଲା ରଖେ । ସେମାନଙ୍କ ହସ୍ତଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟ ଆମମାନଙ୍କ ଭଳି କର୍ମତତ୍ପର ଏବଂ ସେମାନଙ୍କଠାରୁ ଆମେ ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରୁ ଯେ ସେମାନଙ୍କ ଶ୍ରମ ଆମ ଶ୍ରମଠାରୁ ଭିନ୍ନ ନୁହେଁ ।

Stanza – 3
Remember they have eyes like ours that wake Or
sleep, and strength that can be won By love. In
every land is common life That all can recognise
and understand.
ଅନୁବାଦ :
ମନେରଖ, ସେମାନଙ୍କର ଆମମାନଙ୍କ ଭଳି ଚକ୍ଷୁ ଅଛି ଯାହାକି ଜାଗ୍ରତ ହୁଏ ଓ ନିଦ୍ରା ଯାଏ ଏବଂ ଶକ୍ତି ଯାହାକୁ କେବଳ ଶ୍ରଦ୍ଧା ବଳରେ ହିଁ ହାସଲ କରାଯାଇପାରେ । ସମସ୍ତ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ଏକ ସାଧାରଣ ଚଳଣି ଅଛି ଯାହାକୁ ସମସ୍ତେ ସ୍ଵୀକୃତି ଦିଅନ୍ତି ଏବଂ ବୁଝିପାରନ୍ତି ।

Stanza – 4
Let us remember, whatever we are told To hate
our brothers, it is ourselves That we shall
dispossess, betray, condemn,
Remember, we who take arms against each other.
ଅନୁବାଦ :
ଆସ ସମସ୍ତେ ମନେରଖ ଯାହା ଆମକୁ କୁହାଯାଇଛି, ଆମର ଭାଇମାନଙ୍କୁ ଘୃଣା କରିବାକୁ, ମାତ୍ର ଏହା ନିଜକୁ ନିଜେ ଘୃଣା କରିବା ସଦୃଶ ଏବଂ ଆମକୁ କୁହାଯାଇଛି ସେମାନଙ୍କ ଅଧିକାର ଛଡ଼ାଇ ନେବାକୁ, ବିଶ୍ୱାସଘାତକତା କରିବାକୁ ଓ ସେମାନଙ୍କୁ ଘୃଣା କରିବାକୁ । ମନେରଖ, ଏହାଦ୍ୱାରା ଆମେ ଆମ ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ୟରେ ହିଁ ଯୁଦ୍ଧ କରୁଛେ ।

Stanza – 5
It is the human earth that we defile.
Our hells of fire and dust outrage the innocence
Of air that is everywhere our own.
Remember, no men are foreign, and no countries strange.
ଅନୁବାଦ :
ଏହି ମନୁଷ୍ୟ ବସବାସଯୋଗ୍ୟ ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଆମେ ପ୍ରଦୂଷିତ କରୁଛେ । ଆମ ନର୍କକୁଣ୍ଡର ପ୍ରଜ୍ଜଳିତ ଅଗ୍ନିଶିଖା ନିରୀହମାନଙ୍କୁ କଷ୍ଟ ଦେଉଛି । ସର୍ବତ୍ର ବିଦ୍ୟମାନ ଥ‌ିବା ବାୟୁ ଆମ ସମସ୍ତଙ୍କର । ମନେରଖ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ବିଦେଶୀ ନୁହେଁ କି କୌଣସି ଦେଶ ଅପରିଚିତ ନୁହେଁ । ଆମେ ସମସ୍ତେ ଭ୍ରାତୃତ୍ଵ ବନ୍ଧନରେ ଆବଦ୍ଧ ।

About The Poet : (କବିଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ)
James Kirkup was bom at Robertson Street, South Shields, co-Durham on 23 April 1918. He is a very well-known poet, translator, and travel writer. He won the Atlantic Award for Literature in 1950. He works as a Professor of English at Stockholm and at Tohoku University, Sendai, Japan. He died on 10 May 2009. The present poem “No Men Are Foreign” is based on the idea that no man is foreign or strange. The theme that Kirkup presents is all men are equal. Though they are separated by boundaries, languages, and attires, there is no difference among men of different nations. Thus, we should not hate people from other nations as we all belong to one brotherhood.

Notes And Glossary : (ଟିପ୍‌ପଣୀ ଓ କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ)

strange — unknown — ଅଜଣା
foreign — located outside one’s own country — ବିଦେଶ
remember — recollect — ମନେରଖ
uniform — dress — ଗଣପୋଷାକ
walk upon — on which land we walk on — ଯାହା ଉପରେ ଆମେ ଚାଲବୁଲ କରୁଛେ
aware — caution — ସତର୍କତା
A single body breathes likeours — all people breathe and live in the similar fashion — ଏକାଭଳି ସମସ୍ତେ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ସମ୍ପାଦନ କରିବା
war’s long winter starved — It is a war time trouble caused by people which robs away the peace — ଯୁଦ୍ଧ ସମସ୍ୟା ଆଣିଦିଏ ଓ ଶାନ୍ତି ଲୋପ କରେ
Their hands are ours — The people outside our country work hard using their hands for their livelihood as we do.
labor — to do physical work
recognise — to know — ଚିହ୍ନିବା
understand — make out — ବୁଝିବା
hale — ହେଲ
disposes — to deprive someone’s possession
betray — to cheat — ଠକିବା
condemned — to strongly criticise —ସମାଲୋଚନା କରିବା
defile — pollute — ପ୍ରଦୂଷିତ
hells of fire — the fire in the hell in which sinners burn
outrage the innocence — the freshness and purity of air the nature has
blessed us — ଯାହାକୁ ପ୍ରକୃତି ଆମକୁ ଆଶୀର୍ବାଦ କରିଛି

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class English Solutions Chapter 8 The Noble Nature Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 English Solutions Chapter 8 The Noble Nature

BSE Odisha 9th Class English The Noble Nature Text Book Questions and Answers

E. Let’s Understand The Poem: (ଆସ କବିତାଟିକୁ ବୁଝିବା)

Read the poem silently and try to find out the answer to the following.
(ନୀରବରେ କବିତାଟିକୁ ପଢ଼ ଏବଂ ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ପାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କର ।)
Discuss the answers with your partner. (ତୁମର ସହପାଠୀଙ୍କ ସହ ଉତ୍ତରଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।)

Question 1.
What is noteworthy in an oak?
(ଓକ୍ ଗଛ କ’ଣ ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ?)
Answer:
An oak tree is a large tree with tough, hardwood. It is a European tree that lives for about three hundred years. It is noteworthy for its largeness and longevity.

Question 2.
Who is fairer: an oak or a lily? How?
(ସୁନ୍ଦର କିଏ : ଏକ ଓକ୍ ଗଛ ନା ଏକ କଇଁ ? କିପରି ?)
Answer:
A lily is fairer than an oak. A lily appears only for a day but it gives pleasure and fragrance as it is a flower of light.

Question 3.
What ultimately happens to an oak?
(ଶେଷରେ ଓକ୍ ଗଛର କ’ଣ ହୁଏ ?)
Answer:
An oak tree grows large in size and lives for many years. Ultimately it becomes bald, sere, and finally falls to the ground.

Question 4.
Is a man blessed with a long life and material prosperity?
(ମଣିଷ କ’ଣ ଏକ ଦୀର୍ଘ ଜୀବନ ଏବଂ ଭୌତିକ ସମୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଆଶୀର୍ବାଦ ପାଇଛି ?)
Answer:
No, a man is not at all blessed with a long life and material prosperity. The lifetime of man is very short in comparison with an oak.

Question 5.
What are your impressions about the lily? (Clue: Ref. to L7 and 8)
(ଲିଲି ସମ୍ପର୍କରେ ଆପଣଙ୍କର ଧାରଣା କ’ଣ ?)
Answer:
The lily is a tiny flower and it lives for a day. It falls and dies that night. Still, it is a flower of light. It gives pleasure to its nobility.

Question 6.
Can a short life be perfect? Which lines suggest this and how?
(ଏକ ସ୍ବଳ୍ପ ଜୀବନ ଆଦର୍ଶ ଜୀବନ ହୋଇପାରିବ କି ? କେଉଁ ଧାଡ଼ି ଏହି ପରାମର୍ଶ ଦେଉଛି ଏବଂ କିପରି ?)
Answer:
No doubt a short life can be perfect. The lines “In small proportions, we just beauties see; And in short measures life may perfect be ” suggest this. The poet says that big size and long life do not make him worthy. Even the small and short-lived can be perfect by virtue of their noble qualities.

Question 7.
Choose the best possible meaning of ‘Just’ in line with the following :
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଧାଡ଼ି ମଧ୍ୟରୁ ‘Just’ର ସବୁଠାରୁ ଭଲ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଅର୍ଥ ବାଛ ।)
(a) only a short time ago (b) really (c) morally fair
Answer:
(a) only a short time ago

F. Let’s Appreciate The Poem: (ଆସ କବିତାର ମୂଲ୍ୟାୟନ କରିବା)
(a) Comprehension questions : (ବୋଧଗମ୍ୟ ପ୍ରଶ୍ନ )

Question 1.
Why is a lily far fairer than an oak?
(ଗୋଟିଏ ଲିଲି ଏକ ଓକ୍ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ସୁନ୍ଦର କାହିଁକି)
Answer:
The qualities of a lily flower though small and short-lived is better than oak. So a lily is far fairer than an oak.

Question 2.
Which qualities make a man noble?
(କେଉଁ ଗୁଣସବୁ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ମହତ୍ କରିଥାଏ ?)
Answer:
Noble qualities like truthfulness, righteousness, rationality, etc. make a man noble.

Question 3.
Is long life a yardstick to judge the worth of a human being?
(ମଣିଷର ମୂଲ୍ୟକୁ ବିଚାର କରିବାପାଇଁ ତା’ର ଲମ୍ବା ଜୀବନ ଏକ ମାପକାଠି କି ?)
Answer:
Long life is not a yardstick to judge the worth of a human being. It is the good qualities of a man that matter.

Question 4.
Do you agree with the idea that in short measures life may perfect be?
(ସ୍ବଳ୍ପ ସମୟବିଶିଷ୍ଟ ଜୀବବିଶେଷରେ ଜୀବନ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ହୋଇପାରେ – ଏଥରେ ତୁମେ ସମ୍ମତ କି ?)
Answer:
I do agree with the idea that in short measures life may be perfect as it is in the case of a lily.

Question 5.
Of a day, that night, smell, short – what do these suggest?
(ଗୋଟିଏ ଦିନର, ସେହି ରାତି, ସୁଗନ୍ଧ, କ୍ଷୁଦ୍ର – ଏସବୁ କ’ଣ ପରାମର୍ଶ ଦେଉଛି ?)
Answer:
These words suggest that the life of a short-lived is perfect like the life of a lily.

(b) Read the last four lines of the poem and answer the following by choosing the most appropriate option given for each.
(କବିତାର ଶେଷ ଚାରିଧାଡ଼ି ପଢ଼ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ସବୁଠାରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ବିକଳ୍ପ ବାଛି ନିମ୍ନଲିଖୁଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।)

Question 1.
We see beauty in lily because
(ଆମେ କଇଁ ଫୁଲରେ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଦେଖୁ କାରଣ)
(i) it is short-lived
(ii) it is the flower of light
(iii) small is beautiful
(iv) it is not like an oak
Answer:
(ii) it is the flower of light

Question 2.
The poet’s philosophy of life is that
(କବିଙ୍କର ଜୀବନ ଦର୍ଶନ ହେଉଛି)
(i) one must enjoy life to the fullest extent
(ii) one must make others happy
(iii) small things can make life beautiful
(iv) longevity should be the good of our life
Answer:
(iii) small things can make life beautiful

Question 3.
In a phrase of the poem, the poet suggests that a ‘short life’ is
(କବିତାର ଏକ ଶବ୍ଦପୁଞ୍ଜରେ କବି ପରାମର୍ଶ ଦିଅନ୍ତି ଯେ ସ୍ଵଳ୍ପ ଜୀବନ)
(i) die that night
(ii) flower of light
(iii) small proportions
(iv) short measures
Answer:
(iv) short measures

Question 4.
If you were asked to describe lily in a few words, how would you do it in the context of the poem?
(ତୁମକୁ ଯଦି କଇଁଫୁଲକୁ କିଛି ଶବ୍ଦରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବାକୁ କୁହାଯିବ, ତୁମେ ଏହି କବିତାର ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ କିପରି କରିବ ?)
(i) a flower-bearing plant
(ii) beautiful but short-lived
(iii) a water plant
(iv) sweet-smelling flower
Answer:
(ii) beautiful but short-lived

G. Let’s Do The Activities: (ଆସ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ କରିବା)
(a) Now, read the poem aloud with your friends.
(ବର୍ତ୍ତମାନ କବିତାଟିକୁ ତୁମ ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କ ସହ ବଡ଼ ପାଟିରେ ପଢ଼ ।)

(b) Do you want to be a noble human being? Discuss it in groups.
(ତୁମେ ଜଣେ ମହତ୍ ବ୍ୟକ୍ତି ହେବାକୁ ଚାହୁଁଛି କି ? ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଏହା ଆଲୋଚନା କର ।)
Answer:
Yes, I want to be a noble human being. First of all, I’ll try my best to make others happy by virtue of my good qualities. Because I know that I am short-lived. During that period I’ll also make my life perfect.

(c) Have you read the Odia poem, Sefali Prati by Kuntala Kumari Sabat? If not, read the poem and find out the similarities. (ତୁମେ କୁନ୍ତଳା କୁମାରୀ ସାବତଙ୍କ ଓଡ଼ିଆ କବିତା ‘ଶେଫାଳୀ ପ୍ରତି’ ପଢ଼ିଛ କି ? ଯଦି ପଢ଼ି ନାହଁ, କବିତାଟିକୁ ପଢ଼ ଏବଂ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ନିରୂପଣ କର ।)
Answer:
Yes, I have read the Odia poem ‘Sefali Prati’ by Kuntala Kumari Sabat. It is very similar to the present poem ‘The Noble Nature’. Shefali is a small flower that blooms for a night, but it fascinates people with its beauty and sweet fragrance. It gives pleasure to everybody even if it is short-lived. Similarly, in this poem, the poet says that though the lily is a short-lived flower, still it attracts people with its natural beauty and fragrance.

BSE Odisha 9th Class English The Noble Nature Important Questions and Answers

Very Short & Objective Questions With Answers.
Answer The Followings In A Sentence.

Question 1.
What does the poet compare a man to?
Answer:
The poet compares a man to a long-lived oak tree.

Question 2.
What is noteworthy in an oak?
Answer:
It is noteworthy for an oak’s largeness and longevity.

Question 3.
How long does an oak live?
Answer:
An oak lived for about three hundred years.

Question 4.
Is a man blessed with long life?
Answer:
No, a man is not blessed with long life.

Question 5.
Who is fairer; an oak or a lily?
Answer:
A lily is fairer than an oak.

Question 6.
How long does a lily live?
Answer:
A lily lives for a day and dies that night.

Question 7.
How is a lily flower described in the passage?
Answer:
A lily flower is described as delicate and short-lived.

Question 8.
Where does a person see the beauties?
Answer:
A person sees the beauties in small things.

Question 9.
Where does the perfection of life exist?
Answer:
The perfection of life exists in a short life.

Question 10.
What is the poet’s philosophy of life?
Answer:
The poet’s philosophy of life is that small thing can make life beautiful.

The Noble Nature Summary in English

Lead In:
We have beautiful things around us. The hills, mountains, rivers, and woods attract us. Good and noble people also impress us. All noble things influence us. In the poem, “The Noble Nature”, the poet talks about the qualities that make a man noble. He describes a perfect life. He compares man to a sturdy oak and to a delicate lily in support of his view. According to the poet, big size and long life do not matter. Even the small and the short-lived can be perfect. Listen to your teacher reading the poem aloud. Now find out what a nobleman is compared to.

Notes:
woods – ଜଙ୍ଗଲ,
attract – ଆକର୍ଷିତ କରେ,
impress – ମନରେ ଏକ ଛାପ ପକାଇବା,
describes – ବର୍ଣ୍ଣନା କରନ୍ତି
compares – ତୁଳନା କରନ୍ତି,
perfect – ଆଦର୍ଶ,
influence – ପ୍ରଭାବିତ କରିବା,
quality – ଗୁଣ
sturdy – ହୃଷ୍ଟପୁଷ୍ଟ,
delicate – କୋମଳ

ଉପକ୍ରମ :
ଆମ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ଜିନିଷମାନ ରହିଛି। ପାହାଡ଼, ପର୍ବତ, ନଦୀ ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲଗୁଡ଼ିକ ଆମକୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରେ । ଉତ୍ତମ ଓ ମହତ୍ଵ ଲୋକମାନେ ମଧ୍ୟ ଆମ ମନରେ ଏକ ଛାପ ପକାଇଥାଆନ୍ତି । ସବୁ ମହତ୍ ବସ୍ତୁ ଆମକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ । “The Noble Nature” କବିତାରେ କବି ସ୍ବାଭାବିକ ଗୁଣ ବିଷୟରେ କହିଛନ୍ତି ଯାହାକି ମଣିଷକୁ ମହାନ୍ କରିଥାଏ । ସେ ଗୋଟିଏ ଆଦର୍ଶ ଜୀବନ କଥା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ସେ ତାଙ୍କ ମତ ସପକ୍ଷରେ ଗୋଟିଏ ମଣିଷକୁ ଗୋଟିଏ ହୃଷ୍ଟପୁଷ୍ଟ ଓକ୍ ବୃକ୍ଷ ଓ ସୂକ୍ଷ୍ମ/ସୁକୋମଳ କଇଁଫୁଲ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । କବିଙ୍କ ମତରେ ବଡ଼ ଆକାର ଓ ଦୀର୍ଘ ଜୀବନ ମୁଖ୍ୟ କଥା ନୁହେଁ । ଏପରିକି କ୍ଷୁଦ୍ର ଓ ସ୍ୱଳ୍ପଜୀବୀ ମଧ୍ୟ ଆଦର୍ଶ ହୋଇପାରିବ । କବିତାଟିକୁ ଶିକ୍ଷକ ବଡ଼ ପାଟିରେ ପଢ଼ୁଥିବା ଶୁଣ । ବର୍ତ୍ତମାନ କାହାକୁ ମହତ୍ ଲୋକ ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି ଖୋଜି ବାହାର କର ।

Summary:
Ben Jonson compares man to a long-lived oak tree and a short-lived lily flower in a beautiful manner. An oak tree survives for hundreds of years and it is- famous for the largeness of its size. Ultimately it becomes bare and dry and falls to the ground. Its life comes to an end after a pretty long time. On the contrary, a lily is a tiny flower. It blooms for a very short time. It falls and dies on the very day at night.

It is a flower of light and it attracts the attention of all by dint of its natural beauty. The poet says that we see beauties in small things. Because God has made every tiny creature or thing very beautiful and noble. They spread their fragrance even if they are short-lived. Similarly, man can make his life noble although it is short-lived. His nobility makes him perfect in his short life.

Notes:
survives – ତିଷ୍ଠି ରହେ,
virtue – ଭଲ ଗୁଣ,
nobility – ମହତ୍ଵପଣିଆ,
blooms – ଫୁଟେ,
attracts – ଆକର୍ଷିତ କରେ,
attention – ଧ୍ୟାନ
natural beauty – ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ,
beauties – ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ,
fragrance – ସୁଗନ୍ଧ
noble – ମହାନ୍/ମହତ୍
short-lived – କ୍ଷଣସ୍ଥାୟୀ/ସ୍ୱଳ୍ପଜୀବୀ

ସାରାଂଶ :
କବି ବେନ୍ ଜନସନ୍ ଅତି ଚମତ୍କାର ଭାବରେ ମଣିଷକୁ ଦୀର୍ଘଜୀବୀ ଓକ୍ ବୃକ୍ଷ ଓ ସ୍ୱଳ୍ପଜୀବୀ କଇଁଫୁଲ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ଓକ୍ ବୃକ୍ଷ ଶହ ଶହ ବର୍ଷ ଧରି ବଞ୍ଚୁଥାଏ ଓ ଏହା ଏହାର ଆକାରର ବିଶାଳତା ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । କିନ୍ତୁ ପରିଣତିସ୍ଵରୂପ ଏହା ପତ୍ରବିହୀନ ହୋଇ ଶୁଖୁଏ ଓ ଭୂମିରେ ପଡ଼ି ମାଟିରେ ମିଶିଯାଏ । ଏହା ବହୁତ ଦିନ ବଞ୍ଚିବା ପରେ ମରିଯାଏ । କଇଁ ଫୁଲଟିଏ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ଓ ନଗଣ୍ୟ । ଏହା ଅତି ସ୍ଵଳ୍ପ ସମୟ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ଫୁଟିତ ହୋଇଥାଏ । ଠିକ୍ ସେହିଦିନ ରାତିରେ ଏହା ଝଡ଼ିପଡ଼େ ଓ ଏହାର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥାଏ । ଏହା ଏକ ସୁନ୍ଦର ଓ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ଫୁଲ ଏବଂ ଏହାର ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରିଥାଏ । କବି କହୁଛନ୍ତି ଯେ ଆମେ କ୍ଷୁଦ୍ରବସ୍ତୁରେ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଦେଖୁ । କାରଣ ଈଶ୍ବର ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷୁଦ୍ର ପ୍ରାଣୀ ଓ ବସ୍ତୁକୁ ସୁନ୍ଦର ଏବଂ ମହତ୍ କରିଛନ୍ତି । ଯଦିଓ ଫୁଲଗୁଡ଼ିକ ସ୍ୱଳ୍ପଜୀବୀ ତଥାପି ସେମାନେ ସେମାନଙ୍କର ମହକ ପ୍ରସାରିତ କରିଥାଆନ୍ତି । ଠିକ୍ ସେହିପରି ମଣିଷ ତା’ର ଜୀବନକୁ ମହତ୍ କରିପାରେ ଯଦିଓ ସେ ସ୍ଵଳ୍ପକାଳ ବଞ୍ଚୁଥାଏ । ତା’ର ସ୍ବଚ୍ଛ ଜୀବନ ମଧ୍ୟରେ ତା’ର ମହାନତା ତାକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ବା ତ୍ରୁଟିହୀନ କରାଇଥାଏ ।

The Text : (ପାଠ୍ୟବିଷୟ)
Stanza – 1
It is not growing like a tree
In bulk, doth make Man better be;
Or standing long an oak, three hundred year,
To fall a long at last, dry, bald, and sere :
ଅନୁବାଦ :
ଓକ୍ ବୃକ୍ଷ ବଡ଼ ହୋଇ ଖୁବ୍ ବିଶୀଳ ହୁଏ । ତିନିଶହ ବର୍ଷ ଧରି ଛିଡ଼ା ହୋଇଥ‌ିବା ଏହି ଓକ୍ ବୃକ୍ଷ ପରିଶେଷରେ ପତ୍ରବିହୀନ ବା ଥୁଣ୍ଟା ହୋଇ ଶୁଝାଯାଏ ଓ ତଳେ ପଡ଼ିଯାଇ ମାଟିରେ ମିଶିଯାଏ । ମାତ୍ର ମଣିଷ ସ୍ଵଳ୍ପକାଳ ପାଇଁ ବଞ୍ଚୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତା’ର ମହତ୍ତ୍ଵ ବଳରେ ସେ ନିଜକୁ ସରସ ଓ ସୁନ୍ଦର କରି ଗଢ଼ିତୋଳେ ।

Stanza – 2
A lily of a day
Is fairer far in May,
Although it fall and die that night-
It was the plant and flower of Light
In small proportions we just beauties see;
And in short measures life may perfect be
ଅନୁବାଦ :
ଗୋଟିଏ ସୁନ୍ଦର କଇଁଫୁଲ ଦିନକ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ଫୁଟିତ ହୁଏ । ମଇ ମାସରେ ଏହି ସୁନ୍ଦର ଓ କୋମଳ ଫୁଲଟି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଆନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରେ । ଯଦିଓ ଏହା ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ଫୁଟି ସେହିଦିନ ରାତିରେ ଝଡ଼ିପଡ଼େ ତଥାପି ଏହା ଖୁବ୍ ସୁନ୍ଦର ଓ ଆନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନକାରୀ । ଆମେ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ରବସ୍ତୁର ସରସତା ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଉପଭୋଗ କରୁ । ଠିକ୍ ସେହିପରି ମଣିଷ ତା’ର ସ୍ବଚ୍ଛ ରହଣି ମଧ୍ୟରେ ମହତ୍ ଗୁଣଦ୍ୱାରା ତା’ର ଜୀବନକୁ ସରସ ଓ ସୁନ୍ଦର କରିପାରେ । ବୃହତ୍ ଆକାର ଓ ଦୀର୍ଘ ଜୀବନ ବଡ଼ କଥା ନୁହେଁ, ବଡ଼ କଥା ହେଉଛି ମହତ୍ ସ୍ବଭାବ ।

About The Poet:
Ben Johnson (1572-1637) was an English Renaissance dramatist, poet, and actor. A contemporary of William Shakespeare, he is best known for his ‘Comedy of Humour’ with a tone of satire. Jonson’s poetry, like his drama, is informed by his classical learning. In the poem, The Noble Nature, he talks about the qualities that make a man noble. He compares man to a sturdy oak and to a delicate lily, in support of his views.

Notes:
Renaissance – ପୁନର୍ଜାଗରଣ,
dramatist – ନାଟ୍ୟକାର,
actor – କଳାକାର,
contemporary – ସମସାମୟିକ,
satire – ବ୍ୟଙ୍ଗ
classical – କଳାତ୍ମକ,
view – ମତ

କବିଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ :
ବେନ୍ ଜନସନ୍ ଜଣେ ପୁନର୍ଜାଗରଣ ଯୁଗର ଇଂରେଜୀ ନାଟ୍ୟକାର, କବି ଓ ଅଭିନେତା । ଉଇଲିୟମ୍ ସେକ୍ସପିୟରଙ୍କ ସମସାମୟିକ ଭାବେ ସେ ବିହ୍ନପାତ୍ମକ ରଚନା ‘Comedy of Humour’ ପାଇଁ ବେଶ୍ ଜଣାଶୁଣା । ଜନସନ୍‌ଙ୍କ କବିତା ତାଙ୍କ ନାଟକ ଭଳି ତାଙ୍କ ସାର୍ବଜନୀନ ଶିକ୍ଷାର ସୂଚନା ଦିଏ । ‘The Noble Nature’ କବିତାରେ ସେ ମଣିଷକୁ ମହତ୍ କରୁଥିବା ଗୁଣାବଳୀ ବିଷୟରେ କହିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ମତାମତ ସପକ୍ଷରେ ସେ ମଣିଷକୁ ଏକ ହୃଷ୍ଟପୁଷ୍ଟ ଓକ୍ ଗଛ ଓ ସୁକୋମଳ କଇଁ ସହ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି ।

Notes And Glossary : (ଟିପ୍‌ପଣୀ ଓ କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ)

oak — a large tree with tough and hard wood – ଇଉରୋପରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଏକ ବିଶାଳ ବୃକ୍ଷ ଯାହାର କାଠ ଚେମଡ଼ା ଓ କଠିନ ଏବଂ ଏହା ଆପାତତଃ ୩୦୦ ବର୍ଷ ବଞ୍ଚି ରହେ ।
Oak is a large tree with tough and hard wood.
bulk — largeness of size
It was difficult to move not because of its weight but because of its bulk.
doth — (old use) — does
bald — bare/without leaves — ଥୁଣ୍ଟା / ପତ୍ର ବିନା |
The trees look bald in winter.
sere — dried and withered
After three hundred years the oak tree becomes sere.
measures — sizes — ଆକାର
fairer — more beautiful, more charming — ଅଧ୍ଵ ସୁନ୍ଦର
A rose is fairer than a china rose.
log – trunk (of a tree) — ଗଛର ଗଣ୍ଠି
The log is floating in the water.
although — though — ଯଦିଓ
proportions — the size and shape of something — କୌଣସି ଜିନିଷର ଆକାର ଓ ଆକୃତି
This drawing is not in proportion; the man is larger than the house.
just — right/proper
I don’t think you were being just punishing him but not her.
beauties (n) — plural of beauty — ସୌନ୍ଦର୍ୟ୍ୟ
short measure — short life — ସ୍ୱଳ୍ପ ଜୀବନ
A man should make life perfect in his short measure.
perfect — ପରଫେକ୍ଟ
The poet describes a perfect life in this poem.
[Your teacher will read the poem aloud again. See if you found out what a noble man compared to Share your answer with the class.]

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class English Solutions Non-Detailed Chapter 2 The Lost Child Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 English Solutions Non-Detailed Chapter 2 The Lost Child

BSE Odisha 9th Class English Chapter 2 The Lost Child Questions and Answers

Introduction :

The village fair plays an important role in the villages in India. It is meant for amusement and entertainment in the midst of the dull routine life. The villagers visit the fairs along with their family members. But it has special attraction for the children. The rural people buy various articles in the fair. They also remember certain incidents that take place in it. The present story ‘The Lost Child” describes a child’s visit to a fair with his parents. Now read the story and see how a child was lost in the crowded fair and what was the consequence.

Notes :
village fair – ଗ୍ରାମ ମେଳା, important – ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ, role – ଭୂମିକା, amusement – ମନୋରଞ୍ଜନ, entertainment – ମନୋରଞ୍ଜନ, routine life – ନିତ୍ୟ ଜୀବନ |, articles – ପ୍ରବନ୍ଧଗୁଡିକ, incidents – ଘଟଣା, parents – ପିତାମାତା

ବିଷୟ ସୂଚନା :
ଆମୋଦପ୍ରମୋଦ ଓ ଅବସର ବିନୋଦନ ପାଇଁ ଏହା ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ଗ୍ରାମବାସୀମାନେ ସପରିବାରେ ଏହି ମେଳାଗୁଡ଼ିକୁ ବୁଲି ଯାଆନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଛୋଟ ପିଲାଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଆକର୍ଷଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳର ଲୋକମାନେ ମେଳାରୁ କିଛି ନିତ୍ୟବ୍ୟବହାର୍ଯ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ମଧ୍ଯ କ୍ରୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏଥୁରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକୁ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ମନେ ରଖି’ନ୍ତି । ଆଲୋଚ୍ୟ ଗପଟିରେ ଦେଖୁବା ପିଲାଟି କିପରି ଜନଗହଳିପୂର୍ଣ୍ଣ ମେଳାରେ ହଜିଗଲା ଓ ଏହାପରେ ଏହାର ପରିଣତି କ’ଣ ହୋଇଥିଲା ।

Summary: I

Once a little boy was going to a village fair with his parents. It was the festival of spring. A large number of village people were also going to that fair. On his way to the fair the child being fascinated by the beautiful toys lagged behind. His parents called him loudly to walk pace with them. He went to them and expressed his desire to buy the toy. But it was turned down by his tyrant father. His mother diverted his attention cleverly towards a flowering mustard field.

He found a group of dragon flies were moving in search of sweetness from the flowers. He was delighted to see it. Again he was left behind, attracted by the little insects and worms along the footpath. The parents called the child who was behind them. As he came near his parents, who were sitting in the grove, a shower of young flowers fell upon him. He enjoyed the cooing of doves there and forgot his parents. Once again his parents gathered him up and took the curved footpath to the fair.

Notes:
festival – ପର୍ବ, spring – ବସନ୍ତ, way – ଉପାୟ, toy – ଖେଳନା, fascinated – ଆକର୍ଷିତ, lagged behind – ପଛରେ,ପଛରେ ପଡିଛି , tyrant – ଅତ୍ୟାଚାରୀ, attention – ଧ୍ୟାନ , cleverly – ଚତୁରତାର ସହିତ, mustard-field – ସୋରିଷ କ୍ଷେତ୍ର , dragon fly – ନାଗ ସାପ grove – ବଗିଚା, shower – ସାୱାର, curved path – ବକ୍ର ପଥ

ସାରାଂଶ :
ଏକଦା ଗୋଟିଏ ଛୋଟ ପିଲା ତା’ର ବାପା-ମାଆଙ୍କ ସହିତ ଗୋଟିଏ ଗ୍ରାମ୍ୟମେଳାକୁ ଯାଉଥିଲା । ଏହା ବସନ୍ତ ଉତ୍ସବ ଥିଲା । ଅନେକ ଗ୍ରାମବାସୀ ମଧ୍ଯ ସେହି ମେଳାକୁ ଯାଉଥିଲେ । ବାଟରେ ପିଲାଟି ଦୋକାନଗୁଡ଼ିକରେ କଣ୍ଢେଇଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖିବାକୁ ପାଇଲା । ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର କଣ୍ଢେଇଗୁଡ଼ିକଦ୍ବାରା ଆକର୍ଷିତ ହୋଇ ସେ ଟିକିଏ ପଛରେ ରହି ଯାଇଥିଲା । ତା’ର ବାପା-ମାଆ ତାଙ୍କ ସହିତ ମିଶି ଚାଲିବାକୁ ପିଲାଟିକୁ ଉଚ୍ଚ ସ୍ବରରେ ଡାକିଲେ । ସେ ସେମାନଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯାଇ ନିଜର କଣ୍ଢେଇ କିଣିବାର ଇଚ୍ଛା ବିଷୟରେ କହିଲା । କିନ୍ତୁ ତା’ର ସ୍ବେଚ୍ଛାଚାରୀ ବାପା ଏହାକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କଲେ । ମାଆ ଚତୁରତାର ସହିତ ପିଲାଟିର ଦୃଷ୍ଟିକୁ ସମ୍ମୁଖରେ ଥ‌ିବା ପୁଷ୍ପଭରା ସୋରିଷ କ୍ଷେତ ଆଡ଼କୁ ନେଇ ଯାଇଥିଲେ ।

ସେ ଦଳେ କଙ୍କି ଫୁଲରୁ ମଧୁ ସଂଗ୍ରହ କରିବାପାଇଁ ଏଣେତେଣେ ବୁଲୁଥିବାର ଦେଖିବାକୁ ପାଇଲା । ସେ ଏହା ଦେଖୁ ଭାରି ଖୁସି ହୋଇଗଲା । ରାସ୍ତା କଡ଼ରେ ଘୂରି ବୁଲୁଥ‌ିବା ନାନା ପ୍ରଜାତିର କୀଟପତଙ୍ଗ ପ୍ରତି ଆକୃଷ୍ଟ ହୋଇ ସେ ପୁଣି ପଛରେ ରହିଗଲା । ବାପା-ମାଆ. ପଛରେ ରହିଯାଇଥିବା ପିଲାଟିକୁ ଡାକ ପକାଇଲେ । ତୋଟାରେ ବସିଥିବା ବାପା-ମାଆଙ୍କ ନିକଟକୁ ଆସିବାବେଳେ ପିଲାଟି ଉପରେ କିଛି ସଦ୍ୟ ଫୁଲ ଝରି ପଡ଼ିଥିଲା । ସେଠାରେ କପୋତଗୁଡ଼ିକର କୁହୁତାନ ଉପଭୋଗ କରି ସେ ବାପା-ମାଆଙ୍କର ଉପସ୍ଥିତି ଭୁଲିଗଲା । ପୁଣିଥରେ ବାପା-ମାଆ ପିଲାଟିକୁ ପାଖକୁ ଆଣିଲେ ଓ ଅଙ୍କାବଙ୍କା ପାଦଚଲା ରାସ୍ତା ଦେଇ ମେଳା ଆଡ଼କୁ ଅଗ୍ରସର ହେଲେ ।

The Text: ପାଠ୍ୟଚିଷୟ
Paragraphwise Analysis
Text- 1

It was the festival of spring. From the wintry shades of narrow lanes and streets appeared a colourfully dressed humanity. Some walked, some rode on horses, others sat, being carried in bamboo and bullock carts. One little boy ran between his father’s legs, brimming over with life and laughter. “Come, child, come” called his parents, as he lagged behind, fascinated by the toys in the shops that lined the way. He hurried towards his parents, his feet obedient to their call.

As he came to where they had stopped to wait for him, he could not suppress the desire of his heart, even though he well knew the old, cold stare of refusal in their eyes. “I want that toy, ” he pleaded. His father looked at him red-eyed, in his familiar tyrant’s way. His mother, melted by the free spirit of the day was tender and, giving him her finger to hold, said, “Look, child, what is before you!” It was flowering mustard-field, pale like melting gold as it swept across miles and miles of even land.

ଏହା ବସନ୍ତକାଳୀନ ପର୍ବ ଥିଲା । ଅଣଓସାରିଆ ଗଳି ରାସ୍ତା ଓ ମୁଖ୍ୟ ରାସ୍ତାଗୁଡ଼ିକର ଶୀତଳ ଛାୟାରୁ ନାନା ରଙ୍ଗର ପୋଷାକ ପରିହିତ ଦଳଦଳ ଲୋକ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହେଉଥିଲେ । କେତେକ ଚାଲୁଥିଲେ, କେତେକ ଘୋଡ଼ା ପିଠିରେ ବସିଥିଲେ, ଅନ୍ୟମାନେ ବାଉଁଶ ଅଥବା ବଳଦଗାଡ଼ିରେ ବସିଥିଲେ । ଛୋଟ ପିଲାଟିଏ ତା’ର ମୁହଁରେ ଆଶା ଓ ଆନନ୍ଦର ଜୀବନ୍ତ ହସ ଖେଳାଇ ତା’ ବାପାର ପ୍ରସାରିତ ଗୋଡ଼ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଦୌଡ଼ିଗଲା ।

ଯାଇଥିଲାବେଳେ ବାପାମା’ ତାକୁ ଡାକି କହିଲେ, ‘ଆ, ପୁଅ, ଆ ।’’ ବାପାମା’ଙ୍କର ଡାକକୁ ସମ୍ମାନ ଜଣାଇ ପିଲାଟି ଚଞ୍ଚଳ ଚଞ୍ଚଳ ସେମାନଙ୍କ ଆଡ଼କୁ ପାଦ ବଢ଼ାଇଲା । ବାପାମା’ ତା’ ପାଇଁ ଯେଉଁଠାରେ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲେ ସେଠାକୁ ପୁଅ ଯେତେବେଳେ ଆସି ପହଞ୍ଚିଲା, ସେ ନିଜର ହୃଦୟର ଇଚ୍ଛାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିପାରିଲା ନାହିଁ, ଯଦିଓ ସେ ବାପାମା’ଙ୍କର ଆଜ୍‌ରେ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନର ସେହି ପୁରୁଣା ଓ ନିଷ୍ପ୍ରଭ ଚାହାଣିର ଉତ୍ତର ବିଷୟରେ ସେ ଭଲରୂପେ ଅବଗତ ଥିଲା । ‘‘ମୋର ସେହି ଖେଳଣା ଦରକାର,’’ ପିଲାଟି କାକୁତିମିନତି ହୋଇ କହିଲା ।

ବାପା ନିଜର ଚିରପରିଚିତ କଠୋର ସ୍ଵଭାବରେ ଲାଲ ଆଖରେ ପୁଅ ଆଡ଼କୁ ଚାହିଁଲେ । ମେଳା ଭଳି ଖୋଲା ଓ ଖୁସିର ଦିନରେ ଉଲ୍ଲସିତ ହୋଇ ଉଠିଥ‌ିବା ମା’ ପୁଅ ପ୍ରତି ଟିକେ କୋମଳ ହୋଇ ଓ ପୁଅକୁ ଧରିବାପାଇଁ ନିଜର ହାତ ବଢ଼ାଇଦେଇ କହିଲେ, ‘‘ଦେଖ ପୁଅ, ତୋ’ ଆଗରେ ସେଇଟା କ’ଣ ଅଛି !’’ ଏହା ଥିଲା ଫୁଲ ଫୁଟିଥିବା ଗୋଟିଏ ସୋରିଷ କ୍ଷେତ, ତରଳ ସୁନା ଭଳି ହାଲୁକା ରଙ୍ଗର ଏହି କ୍ଷେତ ସମତଳଭୂମିରେ ମାଇଲ୍ ମାଇଲ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପିଥିଲା ।

Text -2
A group of dragon-flies were moving noisily on their bright purple wings in search of sweetness from the flowers. The child followed them in the air with his gaze, till one of them would still its wings and rest, and he would try to catch it. But his mother gave a cautionary call: “Come, child, come, on to the footpath.” He cheerfully ran towards his parents and walked by their side for a while, being, however, soon left behind, attracted by the little insects and worms along the footpath that were coming out of their hiding places to enjoy the sunshine.

“Come, child, come!” his parents called from the shade of a grove where they had seated themselves on the edge of a well. He ran towards them. A shower of young flowers fell upon the child as he entered the grove, and, forgetting his parents, he began to gather the raining petals in his hands. But lot He heard the cooing of doves and ran towards his parents, shouting, “The dove! The dove!” The raining petals dropped from his forgotten hands. “Come, child, come!” they called to the child, who had now gone running in fear round the banyan tree, and gathering him up they took the narrow, curved footpath which led to the fair through the mustard fields.

ଅନୁବାଦ :
ଫୁଲଗୁଡ଼ିକରୁ ମିଠା ରସ ସଂଗ୍ରହ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଦଳେ କଙ୍କି ସେମାନଙ୍କର ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ନୀଳ ଲୋହିତ ରଙ୍ଗର ଡେଣାସବୁକୁ ଝାଡ଼ି ଡେଣାଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ଥିର କରି ବସି ପଡ଼ିଲା, ପିଲାଟି ତାକୁ ଧରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲା । କିନ୍ତୁ ତାହାର ମା’ ତାକୁ ସତର୍କ କରାଇବା ସ୍ବରରେ ଡାକ ଛାଡ଼ିଲେ, ‘‘ଆ ପୁଅ, ପାଦଚଲା ରାସ୍ତା ଉପରକୁ ଉଠି ଆ !’’ ପିଲାଟି ଖୁସିରେ ବାପାମା’ଙ୍କ ଆଡ଼କୁ ଦୌଡ଼ିଲା ଓ କିଛି ମୁହୂର୍ତ୍ତ ସେମାନଙ୍କ ପାଖଦେଇ ଚାଲିଲା । କିନ୍ତୁ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣକୁ ଉପଭୋଗ କରିବାକୁ ନିଜ ନିଜ ଲୁଚିବା ଜାଗାମାନଙ୍କରୁ ବାହାରି ଆସୁଥ‌ିବା ଛୋଟ ଛୋଟ କୀଟ ଓ ପୋକଗୁଡ଼ିକୁ ରାସ୍ତା ଉପରେ ଦେଖୁ ମୁଗ୍‌ଧ ହୋଇ ପିଲାଟି ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ପଛରେ ରହିଗଲା।

‘‘ଆ, ପୁଅ, ଆ !’’ ଏକ ତୋଟାର ଛାଇତଳେ ଗୋଟିଏ କୂଅର ଧାର ଉପରେ ବସିଥିବା ବାପାମା’ ଡାକ ଛାଡ଼ିଲେ । ପିଲାଟି ସେମାନଙ୍କ ପାଖକୁ ଦୌଡ଼ିଲା । ପିଲାଟି ତୋଟା ଭିତରକୁ ପଶୁଥିବାବେଳେ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଛୋଟ ଫୁଲ ତା’ ଉପରେ ବିଞ୍ଚ୍ ହୋଇଗଲା ଓ ପିଲାଟି ନିଜର ବାପାମା’ଙ୍କୁ ଭୁଲିଯାଇ, ଗଦା ହୋଇ ପଡ଼ୁଥ‌ିବା ପାଖୁଡ଼ାଗୁଡ଼ିକୁ ହାତରେ ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ଲାଗିଲା । କିନ୍ତୁ ହେଲେ କି ଚମତ୍କାର ! ସେ ଏତିକିବେଳେ କପୋତମାନଙ୍କର ରାବ ଶୁଣିଲା ଓ ‘କପୋତ ! କପୋତ ?’’ ଚିତ୍କାର ଛାଡ଼ି ବାପାମା’ଙ୍କ ପାଖକୁ ଦୌଡ଼ିଗଲା । ଅଜାଣତରେ ବିଚରାର ହାତରୁ ପାଖୁଡ଼ାଗୁଡ଼ିକ ତଳେ ପଡ଼ିଗଲା ।

‘‘ଆ, ପୁଅ, ଆ !’’ ସେମାନେ (ବାପାମା’) ପିଲାକୁ ପୁଣି ଡାକିଲେ । ହେଲେ ପିଲାଟି ସେତେବେଳକୁ ବରଗଛର ପଛପାଖକୁ ଭୟରେ ଦୌଡ଼ି ପଳାଇଥୁଲା ଓ ତାକୁ ସେଠାରୁ ଧରି ସେମାନେ (ବାପାମା’) ଅଣଚଉଡ଼ା, ବଙ୍କା ପାଦଚଲା ରାସ୍ତା ଉପର ଦେଇ ଚାଲିଲେ ଯେଉଁ ରାସ୍ତାଟି ସୋରିଷ କ୍ଷେତଗୁଡ଼ିକ ଦେଇ ମେଳା ବା ପଡ଼ିଆ ଆଡ଼କୁ ପଡ଼ିଥିଲା ।

Notes And Glossary: (ଟିପ୍ପଣୀ ଏବଂ ଗ୍ଲୋସାରୀ)

wintry – ଶୀତଳ
shade – ଛାଇ
appeared – ଦେଖାଗଲା
humanity – ମାନବିକତା
brimming – to be full of something – କିଛି ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବା
lag behind – to move more slowly than other people – ଅନ୍ୟ ଲୋକଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା ଧୀରେ ଧୀରେ ଗତି କରିବାକୁ
fascinated – very interested – ବହୁତ ଆଗ୍ରହୀ
hurried – past tense of hurry – ଅତୀତର ଶୀଘ୍ର
obedient – ଆଜ୍ଞାକାରୀ
suppress – to prevent from expressing feeling or emotion – ଭାବନା କିମ୍ବା ଭାବନା ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ
desire – ଇଚ୍ଛା
stare – act of looking at – ଦେଖିବାର କାର୍ଯ୍ୟ
refusal – ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ
plead – to ask for something in a strong and serious way – ଦୃଢ଼ ଓ ଗମ୍ଭୀର ଭାବରେ କିଛି ମାଗିବା
tyrant – who has complete power in a country and uses it in a cruel and unfair way – ଅତ୍ୟାଚାରୀ
melted – ଦ୍ରବୀଭୂତ
spirit – ଆତ୍ମା
tender – କୋମଳ
mustard – field – କ୍ଷେତ୍ର
pale – ଫିକା
swept – ଧୋଇଗଲା
dragon – flies – ଡ୍ରାଗନ୍
noisily – କୋଳାହଳ
cautionary – giving advice or warning – ପରାମର୍ଶ କିମ୍ବା ଚେତାବନୀ ଦେବା
grove – group of trees – ବୃକ୍ଷର ଗୋଷ୍ଠୀ
shower – ସାୱାର
petal – the delicate (light and pleasant) coloured part of a flower – ଫୁଲର ସୂକ୍ଷ୍ମ (ହାଲୁକା ଏବଂ ମନୋରମ) ରଙ୍ଗୀନ ଅଂଶ
cooing – soft low sound of doves/pegions – କପୋତ / ପେଗିଅନର କୋମଳ ନିମ୍ନ ଧ୍ୱନି
dove – କପୋତ
curved – ବକ୍ର

Now Answer The Following Questions
(ବର୍ତ୍ତମାନ ନିମ୍ନଲିଖୂତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଲେଖ)

Question 1.
Find out the persons described in the story. Where are they going?
(ଗଳ୍ପଟିରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କୁ ଦର୍ଶାଅ । ସେମାନେ କୁଆଡ଼େ ଯାଉଛନ୍ତି ?)
Answer:
The persons, described in the story, were almost village people. Some were walking, some were riding on horses and others were sitting in bamboo and bullock carts. They were going to a village fair.

Question 2.
Why did the child lag behind?
(ପିଲାଟି କାହିଁକି ପଛରେ ପଡ଼ିଗଲା ?)
Answer:
The child was attracted by the beautiful toys displayed in the shops that lined the way. So he lagged behind.

Question 3.
What things did the child see on his way to the fair? What attracted him most?
(ମେଳାକୁ ଯିବା ବାଟରେ ପିଲାଟି କେଉଁ କେଉଁ ଜିନିଷମାନ ଦେଖୁଲା ? କେଉଁ ଜିନିଷଟି ତାକୁ ଅତ୍ୟଧ୍ୱକ ଆକର୍ଷିତ କରିଥିଲା ?)
Answer:
On his way to the fair he saw toys displayed in the shops that lined the way, the flowering mustard-field, the dragon-flies and a beautiful grove. The sight of the beautiful grove with the cooing of the doves attracted him most.

Question 4.
Did the child gather anything on the way? What was it? What happened to it?
(ପିଲାଟି ବାଟରେ କିଛି ଜିନିଷ ସଂଗ୍ରହ କଲା କି ? ଏହା କ’ଣ ଥିଲା ? ଏହାର କ’ଣ ହେଲା ?)
Answer:
As the child entered the grove, some flowers fell upon him. He gathered the showering petals in his hands. He heard the cooing of the doves and ran towards his parents. In the mean time, the petals dropped from his forgotten hands.

Question 5.
What were his father and mother like?
(ତା’ର ବାପା ଓ ମାଆ କିପରି ଲୋକ ଥିଲେ ?)
Answer:
His father was very strict and tyrant. But his mother was kind and loving.

Question 6.
“Come, child, come” who said this? How many times and why?
(‘‘ଆସ, ପୁଅ, ଆସ’’ – ଏକଥା କିଏ କହିଲା ? କେତେ ଥର ଓ କାହିଁକି ?)
Answer:
“Come, child come”- the child’s parents said this. They said this four times in order to gather him up.

Question 7.
What do you think the next part of the story will be about?
(ଗଳ୍ପଟିର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅଂଶ କ’ଣ ହୋଇଥବ ବୋଲି ତୁମେ ଭାବୁଛ ?)
Answer:
I think the next part of the story will be about the child’s visit to different stalls in the fair.

Summary: II
The child with his parents arrived the village square and saw a sweetmeat seller selling various kinds of sweets like gulab-jamun, rasagulla, burfi etc. He murmured to have his favourite sweet, burfi. But he knew well about the negative answer of his parents. So he moved on. Then he came across a flower-seller who was selling garlands of gulmohur. He expressed his desire to have the garland in a very low voice.

But he knew it well that his parents would refuse to buy it. So, without waiting for an answer, he moved on. As the child moved on, he saw a man selling balloons of different colours. He wanted to have it. But he didn’t ask for it as he knew the attitude of his parents. So he walked ahead. Just then he heard a snake-charmer playing a flute to a snake. He went towards the snake-charmer. But, thinking of his parents he proceeded a head. He wanted to go on the round about.

Notes:
arrived- ପହଞ୍ଚିଲା , square- ବର୍ଗ, sweetmeat seller- ମିଠା ବିକ୍ରେତା, murmured- ଅଭିଯୋଗ କଲେ, favourite- ପ୍ରିୟ, garland- ଫୁଲମାଳ, attitude- ମନୋଭାବ, snake-charmer- ସାପ-ଚମତ୍କାର, flute- ବଂଶୀ, roundabout- ଗୋଲାକାର

ସାରାଂଶ :
ପିଲାଟି ତା’ର ବାପା-ମାଆଙ୍କ ସହିତ ଗାଆଁ ଛକରେ ପହଞ୍ଚିଲା ଓ ଜଣେ ମିଠାବିକାଳି ଗୁଲାବଜାମୁ, ରସଗୋଲା, ଇତ୍ୟାଦି ନାନା ରକମର ମିଠା ବିକ୍ରି କରୁଥିବାର ଦେଖିଲା । ସେ ତା’ର ପ୍ରିୟ ମିଠା ବର୍ଫି ଖାଇବାକୁ ଗୁଣୁଗୁଣୁ ହୋଇ କହୁଥିଲା । ମାତ୍ର ସେ ତା’ର ବାପାଙ୍କ ନାସ୍ତିସୂଚକ ଉତ୍ତର ବିଷୟରେ ଭଲଭାବରେ ଜାଣିଥିଲା । ତେଣୁ ସେ ଆଗକୁ ଚାଲିଲା । ତା’ପରେ ସେ କୃଷ୍ଣଚୂଡ଼ା ଫୁଲହାର ବିକୁଥ‌ିବା ଜଣେ ଫୁଲ ବିକାଳିଙ୍କୁ ଦେଖିଲା । ଫୁଲମାଳଟିଏ କିଣିବାର ଇଚ୍ଛାକୁ ସେ ଅତି ନିମ୍ନ ସ୍ବରରେ ପ୍ରକାଶ କଲା । କିନ୍ତୁ ବାପାମା’ ଏହା କିଣିବାକୁ ମନା କରିବେ ବୋଲି ସେ ଭଲ ଭାବରେ ଜାଣିଥିଲା । ତେଣୁ ଉତ୍ତରକୁ ଅପେକ୍ଷା ନ କରି ଆଗକୁ ଚାଲିଲା ।

ପିଲାଟି ଟିକିଏ ଆଗକୁ ଯାଇ ଦେଖୁଲା ଗୋଟିଏ ଲୋକ ରଙ୍ଗବେରଙ୍ଗର ବେଲୁନ୍ ବିକ୍ରି କରୁଛି । ସେ ଏହାକୁ ପାଇବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରୁଥିଲା । ମାତ୍ର ସେ ଏହାକୁ ମାଗିଲା ନାହିଁ କାରଣ ସେ ତା’ର ବାପାମାଆଙ୍କ ମନୋଭାବ ଭଲ ଭାବରେ ଜାଣିଥିଲା । ତେଣୁ ସେ ଆଗକୁ ଅଗ୍ରସର ହେଲା । ଠିକ୍ ସେହି ସମୟରେ ଗୋଟିଏ ସାପୁଆ କେଳା ସାପ ନିକଟରେ ବଂଶୀବାଦନ କରୁଥିବାର ଶୁଣିଲା । ସେ ସାପୁଆ କେଳା ଆଡ଼କୁ ଅଗ୍ରସର ହେଲା । ମାତ୍ର ବାପା-ମାଆଙ୍କ ନାସ୍ତିସୂଚକ ମନୋଭାବ କଥା ଚିନ୍ତାକରି ଆଗକୁ ଚାଲିଲା । ସେ ଚକ୍ରଦୋଳିରେ ବସିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରୁଥିଲା । ପୁରୁଷ, ମହିଳା ଓ ପିଲାମାନେ ଚକ୍ରାକାରରେ ବୁଲି ଆନନ୍ଦରେ ଚିତ୍କାର କରୁଥା’ନ୍ତି ।

The Text: ପାଠ୍ୟଚିଷୟ
Paragraphwise Analysis
Text- 1

He went towards the basket where the flowers lay heaped. As they neared the village, the child could see footpaths full of people. He felt at both repelled and fascinated by the confusion of the world he was entering. A sweetmeat seller hawked, “gulab-jaman, rasagulla, burfi, jalebi, ” at the comer of the entrance. The child stared open eyed and his mouth watered for the burfi that was his favourite Sweet. “I want that burfi, ” he slowly murmured.

But he half knew, as he begged, that his plea would not be heeded because his parents would say he was greedy. So, without waiting for an answer he moved on. A flower-seller hawked, “A garland of gulmohur, a garland of gulmohur!” The child murmured. “I want the garland. ” But he well knew his parents would refuse to buy him those flowers because they would say that they were cheap. So, without waiting for an answer, he moved on.

ଅନୁବାଦ :
ପିଲାଟି ପାଦଚଲା ରାସ୍ତାରେ ଲୋକଙ୍କ ଭିଡ଼ ଦେଖୁଲା । ନୂଆ ଏକ ଦୁନିଆ ଭିତରେ ପ୍ରବେଶ କରୁଥିବାର ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବରେ ସେ ଉଭୟ ଆତଙ୍କିତ ଓ ଆକର୍ଷିତ ହେଉଥାଏ । ଜଣେ ମିଠାବିକାଳି ପ୍ରବେଶ ପଥର କୋଣରେ ଡାକ ଛାଡ଼ୁଥାଏ, ‘ଗୁଲାବଜାମୁ, ରସଗୋଲା, ବର୍‌ଫି, ଜଲେବି ।’’ ପିଲାଟି ଆଖ୍ ବଡ଼ବଡ଼ କରି ଚାହିଁଲା ଓ ତା’ର ସବୁଠାରୁ ପ୍ରିୟ ମିଠାଇ ବର୍‌ଫି ପାଇଁ ତା’ ପାଟିରୁ ଲାଳ ବୋହିଲା ।’’ ଗୁଣୁଗୁଣୁ ହୋଇ ସେ କହି ପକାଇଲା, ‘‘ମୋର ବର୍‌ଫି ଦରକାର ।’’

କିନ୍ତୁ କାକୁତିମିନତି ହୋଇ ବର୍ଫି ଚାହୁଁଥିବା ପିଲାଟି ଭଲଭାବରେ ଜାଣିଥୁଲା ଯେ ତାହାର ଅନୁରୋଧକୁ ତା’ର ବାପାମା’ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେବେ ନାହିଁ, ବରଂ ସେ ଲୋଭୀ ବୋଲି କହିବେ । ତେଣୁ ସେ ଉତ୍ତରକୁ ଅପେକ୍ଷା ନ କରି ଆଗକୁ ଚାଲିଲା । ଜଣେ ଫୁଲବିକାଳି ଡାକୁଥାଏ, ‘କୃଷ୍ଣଚୂଡ଼ା ହାର, କୃଷ୍ଣଚୂଡ଼ା ହାର !’’ ପିଲାଟି ପୂର୍ବଭଳି ଗୁଣୁଗୁଣୁ ହୋଇ କହିଲା, ‘ମୋର ସେହି ହାରଟି ଦରକାର ।’’ କିନ୍ତୁ ସେ ଭଲ ଭାବରେ ଜାଣିଥିଲା ଯେ ତା’ର ବାପାମା’ ତା’ ପାଇଁ ଫୁଲ କିଣିବାକୁ ବାରଣ କରିବେ, ବରଂ ସେମାନେ କହିବେ ଫୁଲଗୁଡ଼ିକ ନିକୃଷ୍ଟମାନର । ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କ ଉତ୍ତରକୁ ଅପେକ୍ଷା ନ କରି ସେ ଆଗେଇ ଚାଲିଲା ।

Text- 2
A man stood holding a pole with yellow, red, green and purple balloons flying from it. Seeing the colourful pole, the child desired to possess them all. But he well knew his parents would never buy him the balloons, because they would say he was too old to play with such toys. So he walked on farther.

A snake-charmer stood playing a flute to a snake which coiled itself in a basket, its head raised in a graceful bend like the neck ofa swan, while the music stole into its invisible ears. The child went towards the snake-charmer. But, knowing his parents hadforbidden him to hear such coarse music as the snake-charmer played, he proceededfarther. There was a roundabout infull swing. Men, women and children, carried away in a whirling motion, shrieked and cried with dizzy laughter.

ଅନୁବାଦ :
ଉଡୁଥ‌ିବା ହଳଦିଆ, ନାଲି, ସବୁଜ, ନୀଳ-ଲୋହିତ ରଙ୍ଗର ବେଲୁନ୍‌ଗୁଡ଼ିକୁ ଗୋଟିଏ ବାଉଁଶରେ ଧରି ଗୋଟିଏ ବେଲୁନ୍‌ଲା ଠିଆ ହୋଇଥିଲା । ରଙ୍ଗୀନ୍ ଖୁଣ୍ଟକୁ ଦେଖ୍, ପିଲାଟି ସେସବୁକୁ ପାଇବାକୁ ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କଲା । କିନ୍ତୁ ସେ ଭଲ ଭାବରେ ଜାଣିଥିଲା ତା’ର ବାପାମା’ ତାକୁ କେବେ ବି ବେଲୁନ୍ କିଣି ଦେବେ ନାହିଁ, ବରଂ ସେମାନେ କହିବେ ଏଭଳି ବେଲୁନ୍ ଖେଳିବାପାଇଁ ପୁଅର ବୟସ ଯଥେଷ୍ଟ ବଢ଼ିଗଲାଣି । ତେଣୁ ସେ ଆଗକୁ ମାଡ଼ି ଚାଲିଲା । ସାପୁଆ କେଳାଟିଏ ସାପ ନିକଟରେ ଠିଆ ହୋଇ ବଂଶୀଟିଏ ବଜାଉଥୁଲା, ସାପଟି ଗୁଡ଼େଇ ହୋଇ ଝୁଡ଼ି ଭିତରେ ପଡ଼ିଥିଲା ।

ଏହାର ମୁଣ୍ଡ ଗୋଟିଏ ହଂସର କମନୀୟ ବକ୍ର ବେକ ଭଳି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଉପରକୁ ଉଠିଲା, ଯେତେବେଳେ ବଂଶୀର ସୁଲଳିତ ସଙ୍ଗୀତ ତାହାର କାନର ଅଦୃଶ୍ୟ ଗହ୍ଵର ଭିତରେ ଗୁଞ୍ଜରଣ ସୃଷ୍ଟି କଲା, ପିଲାଟି ସାପୁଆକେଳା ଆଡ଼କୁ ଚାଲିଲା । କିନ୍ତୁ ତା’ର ବାପାମା’ ସାପୁଆକେଳା ବଜାଉଥ‌ିବା କର୍କଶ ସଙ୍ଗୀତ ଶୁଣିବାକୁ ତାକୁ ବାରଣ କରିବେ ଜାଣି ସେ ପୁଣି ଆଗକୁ ଚାଲିଲା । ଆଗରେ ଗୋଟିଏ ଗୋଲାକାର ଦୋଳି ଫୁଲ୍ ଦମ୍ରେ ବୁଲୁଥିଲା । ଘୂର୍ଣାୟମାନ ଅବସ୍ଥାରେ ଚିତ୍କାରପୂର୍ଣ୍ଣ ହସ ଓ ଭୟଜନିତ ଚିତ୍କାର ସହିତ ପୁରୁଷ, ମହିଳା ଓ ପିଲାମାନେ ଘୂରି ବୁଲୁଥିଲେ ।

Notes And Glossary : (ଟିପ୍‌ପଣୀ ଓ କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ)

lay – ଶଯ୍ୟା
heap – to put a lot of something in a pile on something – କିଛି ଉପରେ ଏକ ଗଦା ଭିତରେ ବହୁତ କିଛି ରଖିବା
repel – to make somebody feel horror or disgust – କାହାକୁ ଭୟ କିମ୍ବା ଘୃଣା ଅନୁଭବ କରିବା
fascinated – ଆକର୍ଷିତ
confusion – ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱ
sweetmeat – a sweet/candy, any food preserved in sugar – ମିଠା ମିଠା
hawk – to try to sell things by going from place to place asking – ବାଘ
people to buy them – ଲୋକମାନେ ସେମାନଙ୍କୁ କିଣିବାକୁ
entrance – ପ୍ରବେଶ
burfi – a kind of sweet – ଏକ ପ୍ରକାର ମିଠା
mouth watered – ପାଟି ଜଳସେଚିତ
murmur – to say something in a soft-quiet voice that is difficult to hear and understand – ଅଭିଯୋଗ
half – ଅଧା
favourite – ପ୍ରିୟ
plea – an urgent emotional request for something – ନିବେଦନ
heed – to pay careful attention to somebody’s advice or warning – ଧ୍ୟାନ ଦିଅ
greedy – ଲୋଭୀ
gulmohur – ଗୁଲମୋହର
cheap – ଶସ୍ତା
pole – ପୋଲ
purple – ବାଇଗଣୀ
possess – ଅଧିକାର
farther – ଅଧିକ
snake – charmer – ସାପ
coil – କୋଇଲ୍
graceful – ଅନୁଗୁଳ
invisible – ଅଦୃଶ୍ୟ
forbidden – ନିଷେଧ
coarse – କଠିନ
proceeded – ଅଗ୍ରଗତି କଲା
roundabout – ଗୋଲାକାର
whirling – ଘୂର୍ଣ୍ଣିବାତ୍ୟା
motion – ଗତି
shriek – to give a loud high shout (when excited, frightened or in pain) – ଉଚ୍ଚ ସ୍ୱରରେ
dizzy – feeling as if everything is spinning around – ମୁଣ୍ଡ ବୁଲାଇବା
whirlpool – a swimming pool in which – ଯେଉଁଥିରେ ଏକ ସୁଇମିଂ ପୁଲ୍
water moves in circles – ବୃତ୍ତରେ ଜଳ ଗତି କରେ
laughter – ହସ

Now Answer The Following Questions
(ବର୍ତ୍ତମାନ ନିମ୍ନଲିଖୂତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଲେଖ)

Question 1.
Who did the child see at the fair?
(ପିଲାଟି ମେଳାରେ କାହାକୁ ଦେଖୁଲା ?)
Answer:
The child saw a sweetmeat seller, a flower seller, a balloon seller, a snake-charmer and a roundabout at the fair.

Question 2.
Did the child want to buy anything in the fair? What are they? Why did he move on without waiting for his father’s reply?
(ପିଲାଟି ମେଳାରେ କିଛି କିଣିବାକୁ ଚାହିଁଲା କି ? ସେଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ? ସେ କାହିଁକି ତା’ର ବାପାଙ୍କର ଉତ୍ତରକୁ ଅପେକ୍ଷା ନ କରି ଆଗକୁ ଚାଲିଲା ?)
Answer:
The child wanted to buy burfi, a garland and balloons in the fair. But he didn’t ask his father about them, rather he murmered. He moved on without waiting for his father’s reply, because he knew it well that his father would turn it down stating some plea or other.

Question 3.
Did his parents buy him anything? Why?
(ତା’ର ବାପାମାଆ ତାକୁ କିଛି କିଣିଦେଲେ କି ? କାହିଁକି ?)
Answer:
His parents didn’t buy him anything. Perhaps they were poor and did not pay heed to the boy’s request.

Question 4.
Did he like the music played by the snake-charmer? How do you know this?
(ସାପୁଆ କେଳା ବଜାଉଥ‌ିବା ବାଦ୍ୟକୁ ସେ ପସନ୍ଦ କଲା କି ? ତୁମେ ଏହା କିପରି ଜାଣୁଛ ?)
Answer:
The child liked the music played by the snake-charmer. As he was fascinated by the music he went towards the snake-charmer at the fair.

Question 5.
What was it that attracted the child most?
(ପିଲାଟିକୁ ଅତ୍ୟଧ୍ୱ ଆକର୍ଷିତ କରିଥିବା ଜିନିଷଟି କ’ଣ ଥିଲା ?)
Answer:
Gulab-jaman, rasagulla, burfi and jalebi displayed at the sweetmeat shop attracted the child most. But he wanted to eat the burfi which was his favourite sweet.

Question 6.
The child made a bold request to his parents to go on the round-about. Will the parents allow him?
(ଦୋଳିରେ ବସିବାକୁ ପିଲାଟି ତା’ର ବାପାମାଆଙ୍କୁ ଏକ ଦୃଢ଼ ଅନୁରୋଧ କଲା । ତା’ର ବାପାମାଆ ତାକୁ ଅନୁମତି ଦେବେ କି ?)
Answer:
No, the child did not get any reply as his parents were not there when he made a bold request to go on the round-about.

Summary: III

The child made a bold request to his parents to go on the roundabout. But there was no reply. He turned to look on either side but couldn’t find them in the crowd. He cried bitterly out of fear. He ran here and there in the crowd to find his parents. At last he ran to a temple which was overcrowded. The poor child struggled to find a way in the crowd but failed. He raised his voice with the highest pitch to find out his parents. Fortunately, a man in the crowd heard his cry and lifted him up in his arms.

Notes :
reply- ଉତ୍ତର, bitterly- ତିକ୍ତ ଭାବରେ, struggled- ସଂଘର୍ଷ କଲା, failed- ବିଫଳ ହେଲା, pitch- ପିଚ୍, fortunately- ସୌଭାଗ୍ୟବଶତଃ, lifted- ଉତ୍ତୋଳିତ

ସାରାଂଶ :
ପିଲାଟି ଚକ୍ରଦୋଳିରେ ବସିବାପାଇଁ ବାପା-ମାଆଙ୍କୁ ଦୃଢ଼ ଅନୁରୋଧ କଲା । କିନ୍ତୁ ଏହାର କୌଣସି ଉତ୍ତର ମିଳିଲା ନାହିଁ । ପିଲାଟି ବହୁତ ସଂଗ୍ରାମ କରୁଥିଲା; କିନ୍ତୁ ପାରିଲା ନାହିଁ । ନିଜର ବାପା-ମାଆଙ୍କୁ ଖୋଜି ବାହାର କରିବାକୁ ଖୁବ୍ ଜୋର୍‌ରେ ବଡ଼ ପାଟିରେ ଡାକ ପକାଇଲା । ସୌଭାଗ୍ୟବଶତଃ ଜନଗହଳି ମଧ୍ୟରେ ଜଣେ ଲୋକ ତା’ର କ୍ରନ୍ଦନ ଶୁଣି ତାକୁ ହାତରେ ଟେକି ଆଣିଲା ।

The Text: ପାଠ୍ୟଚିଷୟ
Paragraphwise Analysis
Text- 1

The child watched them intently and then he made a bold request: “I want to go on the roundabout, please, Father, Mother. ” There was no reply. He turned to look at his parents. They were not there ahead of him. He turned to look on either side. They were not there. He looked behind. There was no sign of them. A full, deep cry rose within his dry throat and with a sudden jerk of his body he ran from where he stood, crying in real fear, “Mother, Father. “- Tears rolled down from his eyes. Out of fear he ran to one side first, then to the other, hither and thither in all directions, knowing not where to go. “Mother, Father, ” he cried. His yellow turban came untied and his clothes became muddy.

ଅନୁବାଦ :
ପିଲାଟି ସେମାନଙ୍କୁ (ଦୋଳିରେ ବୁଲୁଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କୁ) ଏକ ଲୟରେ ଦେଖୁଲା ଓ ତା’ପରେ ସେ ଦୃଢ଼ ଅନୁରୋଧ କରି କହିଲା, ‘ମୁଁ ଦୋଳିରେ ବୁଲିବାକୁ ଚାହୁଁଛି, ବାପା, ବୋଉ, ମୋତେ ବୁଲିବାକୁ ଦିଅନା !’’
କୌଣସି ଉତ୍ତର ମିଳିଲା ନାହିଁ । ସେ ବାପାମା’ଙ୍କୁ ଦେଖିବାକୁ ବୁଲିପଡ଼ିଲା । ତା’ ଆଗରେ ବାପାମା’ ନ ଥିଲେ । ଦୁଇପଟକୁ ଦେଖୁବାକୁ ସେ ବୁଲିପଡ଼ିଲା । ସେଠାରେ ବି ସେମାନେ ନ ଥିଲେ । ସେ ପଛକୁ ଫେରି ଚାହିଁଲା । ସେଠାରେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କର କୌଣସି ଚିହ୍ନବର୍ଣ୍ଣ ନ ଥିଲା । ବୋଲି ଚିତ୍କାର କରି କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି ଠିଆ ହୋଇଥିବା ସ୍ଥାନରୁ ଦୌଡ଼ିବାକୁ ଲାଗିଲା । ତା’ ଆଖୁ ଧାର ଧାର ଲୁହ ବୋହି ଆସିଲା । ସେ କେଉଁଠାକୁ ଯିବ ଜାଣି ନ ପାରି ଭୟରେ ପ୍ରଥମେ ଏପାଖ, ତା’ପରେ ସେପାଖ, ଏଣେ, ତେଣେ, ସବୁଆଡ଼େ ଦୌଡ଼ିବାକୁ ଲାଗିଲା ।

Text- 2
Having run to and fro for a while, he stood helpless, his cries changed into sobs. At little distances on the green grass he could see, through his filmy eyes, men and women talking. He tried to look intently, but there was no sign of his father and mother among these people. He ran quickly again, this time to a temple to which people seemed to be crowding. Every little inch of space here was congested with men, but he ran through people’s legs, his little sob lingering: “Mother, Father!” Near the entrance to the temple, however, the crowd became very thick: men jostled with each other. The poor child struggled to find a way between their feet, but finally failed and raised his voice with the highest pitch “Father, Mother!” A man in the rushing crowd heard his cry and, stooping with great difficulty, lifted him up in his arms.

ଅନୁବାଦ :
କିଛିକ୍ଷଣ ଏଣେତେଣେ ଦୌଡ଼ିବା ପରେ ପିଲାଟି ଅସହାୟ ଅବସ୍ଥାରେ ଠିଆ ହୋଇ ରହିଲା । ତା’ର କ୍ରନ୍ଦନ ଚିତ୍କାର ଏବେ ବିଷାଦମୟ ମୁଁ ମୁଁ କାନ୍ଦରେ ବଦଳି ଯାଇଥିଲା । ସବୁଜ ଘାସ ଉପରେ କିଛି ଦୂରରେ ଠିଆ ହୋଇ ନିଜର ଲୁହଭିଜା ଜାଲଜାଲୁଆ ପିଲାଟି ପୁଣି ଜୋର୍‌ରେ ଦୌଡ଼ିଲା, ଏଥର ଗୋଟିଏ ମନ୍ଦିର ଆଡ଼କୁ ଗଲା ଯେଉଁଠାରେ ଲୋକମାନେ ରୁଣ୍ଡ ହୋଇ ଗହଳି ଲୋକମାନଙ୍କର ଗୋଡ଼ ଭିତର ଦେଇ କାନ୍ଦର ରାହାକୁ ଲମ୍ବାଇ ‘‘ମାଆ …., ବାପା…..”’ ଡାକି ଦୌଡ଼ି ଚାଲିଲା । ମନ୍ଦିରର ପ୍ରବେଶଦ୍ଵାର ଭିତର ଦେଇ ବାହାରିଯିବାକୁ କଷ୍ଟେମଷ୍ଟେ ଗୋଟିଏ ବାଟ ଖୋଜିଲା, କିନ୍ତୁ ନିଷ୍ଫଳ ହେଲା ଓ ଗଳା ଫଟାଇ କରୁଣ ଚିତ୍କାର କଲା, “‘ବାପା …., ମାଆ ….. ।’’ ମନ୍ଦିର ଭିତରକୁ ଧସେଇ ପଶୁଥ‌ିବା ଜନସ୍ରୋତ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ତାହାର କାନ୍ଦ ଶୁଣିପାରିଲା ଓ ବହୁତ କଷ୍ଟରେ ନଇଁପଡ଼ି, ନିଜ ବାହୁରେ ତାକୁ ଉଠାଇଲା ।

Notes And Glossary : (ଟିପ୍‌ପଣୀ ଓ କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ)

intently – with strong interest and attention – ଧ୍ୟାନରେ
bold – ବୋଲ୍ଡ
turned – ବୁଲିଗଲା
ahead – ଆଗକୁ
jerk – ଜର୍କ
hither and thither – in many different directions – ଅନେକ ଭିନ୍ନ ଦିଗରେ
turban – ପଗଡି
untied – ଖୋଲା
muddy – କାଦୁଅ
to and fro – ଆଗକୁ ଆଉ ଆଗକୁ
sobs – କାନ୍ଦ
filmy – ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର
crowding – ଭିଡ଼
congested – crowded – ଜନଗହଳିପୂର୍ଣ୍ଣ
lingering – ଦୀର୍ଘ ସମୟ
thick – ମୋଟା
jostle – to push roughly against somebody in a crowd – ଠେଲିଦେବା
struggled – ସଂଘର୍ଷ କଲା
highest pitch – ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପିଚ୍
stoop – ଆଣ୍ଠୁଏ

Answer The Following Questions
(ନିମ୍ନଲିଖିତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅନ୍ତୁ)

Question 1.
What is section III about?
(ତୃତୀୟ ବିଭାଗଟି କେଉଁ ବିଷୟ ସମ୍ପର୍କିତ ଅଟେ ?)
Answer:
Section III is about the title of the story, “The Lost Child”. It is about the child’s being lost in the fair and his unconsolable cry for his parents.

Question 2.
What was the most attractive thing for the child? How do you know this?
(କେଉଁ ଜିନିଷଟି ପିଲାଟି ପାଇଁ ଅତ୍ୟଧିକ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଥିଲା ? ତୁମେ ଏହା କିପରି ଜାଣୁଛ ?)
Answer:
The most attractive thing for the child was undoubtedly his parents. We know this from his repeated trembling sobs, “Mother, Father.”

Question 3.
What made the child cry? How did he try to look for his parents?
(କ’ଣ ପିଲାଟିକୁ କନ୍ଦାଇଦେଲା ? ସେ କିପରି ତା’ର ବାପାମାଆଙ୍କୁ ଖୋଜିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକଲା ?)
Answer:
The child looked for his parents in the fair but in vain. Soon he started crying out of fear. He ran from one direction to another. He looked all around him. He tried his best to find out his parents, but could not find them.

Question 4.
Who lifted the child up and how?
(ପିଲାଟିକୁ କିଏ ଉଠାଇନେଲା ଓ କିପରି ? )
Answer:
A kind man in the crowd heard the child’s cry. He was moved by the sorrowful cry of the child. Then the man, stooping with great difficulty, lifted the child up in his arms.

Question 5.
Do you think the child will find his parents?
(ତୁମେ ଭାବୁଛ କି ପିଲାଟି ତା’ର ବାପାମାଆଙ୍କୁ ଖୋଜି ପାଇବ ?)
Answer:
I think the child will find his parents.

SUMMARY: III
The man asked the child about his parents. The child wept more and more and wanted his father and mother. The man tried his best to make him happy. He took him to the snake-charmer, balloon seller and flower seller in order to divert his attention. But the child wanted nothing except his father and mother. The man made his last attempt to make him happy by giving sweets. The child turned his face from the sweet shop and only sobbed to get at his parents. The child lost interest in the things he had wanted earlier.

Notes :
asked – ପଚାରିଲା , wept- କାନ୍ଦିଲା, divert- ଡାଇଭର୍ଟ କରନ୍ତୁ, attention- ଧ୍ୟାନ, except- ଏହା ବ୍ୟତୀତ, attempt – ଚେଷ୍ଟା, interest- ଆଗ୍ରହ

ସାରାଂଶ :
ଓ ମାଆଙ୍କୁ ଖୋଜିଲା । ଲୋକଟି ପିଲାଟିକୁ ଖୁସି କରିବାକୁ ବହୁତ ଚେଷ୍ଟା କଲା । ସେ ପିଲାଟିର ମନ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ସାପୁଆକେଳା, ବେଲୁନ୍ ବିକାଳି ଓ ଫୁଲ ବିକାଳି ନିକଟକୁ ନେଲା । ମାତ୍ର ପିଲାଟି ତା’ର ବାପା-ମାଆଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କିଛି ଚାହୁଁ ନଥିଲା । ଶେଷ ପଦକ୍ଷେପସ୍ୱରୂପ ଲୋକଟି ପିଲାଟିକୁ ମିଠାଇ ଦେଇ ଖୁସି କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକଲା । ପିଲାଟି ମିଠାଇ ଦୋକାନଆଡ଼ୁ ମୁଁହ ବୁଲାଇ ଆଣିଲା ଏବଂ ତା’ର ବାପା-ମାଆଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିବାକୁ କେବଳ ବିକଳ ହୋଇ କାନ୍ଦୁଥିଲା । ପୂର୍ବରୁ ଚାହୁଁଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ତା’ର ତିଳେମାତ୍ର ଆଗ୍ରହ ନ ଥିଲା ।

The Text: ପାଠ୍ୟଚିଷୟ
Paragraphwise Analysis
Text- 1

“How did you get here, child? Whose baby are you ?” the man asked worriedly. The child wept more bitterly than ever now and only cried, “I want my mother, / want my father!” The man tried to soothe him by taking him to the roundabout. “Will you have a ride on the horse ?”, he gently asked as he approached the ring. The child did not look at it, but he only shouted, “I want my mother, I want my father!” The man headed towards the place where the snake-charmer still played on the flute to the swaying cobra.

“Listen to that nice music, child!” he pleaded. But the child shut his ears with his fingers and shouted his double-pitched strain: “I want my mother, I want my father!” The man took him near the balloons, thinking the bright colours of the balloons would distract the child’s attention and quieten him. “Would you like a rainbow coloured balloon ?”, he very lovingly asked. The child turned his eyes from the flying balloons and just sobbed, “I want my mother, I want my father!”

ଅନୁବାଦ :
‘‘ଆରେ ବାପା, ତୁ’ ଏଠାକୁ ଆସିଲୁ କିପରି ? ତୁ କାହାର ପୁଅ ?’’ ଲୋକଟି ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇ ପଚାରିଲା । ପୂର୍ବାପେକ୍ଷା ପିଲାଟି ଏବେ ଅଧୂକ ଜୋର୍‌ରେ କଇଁ କଇଁ ହୋଇ କାନ୍ଦିଲା ଓ କେବଳ ଚିତ୍କାର ଛାଡ଼ି କହିଲା, ‘ମୁଁ ମା’ ପାଖକୁ ଯିବି, ବାପା ପାଖକୁ ପିଲାଟିକୁ ଚକ୍ରଦୋଳି ପାଖକୁ ନେଇ ଲୋକଟି ତାକୁ ଶାନ୍ତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲା । ଚକ୍ରଦୋଳି ପାଖକୁ ଯାଉଥିଲାବେଳେ ଲୋକଟି ଧୀର ଗଳାରେ ପିଲାଟିକୁ ପଚାରିଲା, ‘ତୁ’ ଘୋଡ଼ା ପିଠିରେ ବୁଲିବୁରେ ବାପା ?’’ ପିଲାଟି ଘୋଡ଼ା ଆଡ଼କୁ ନ ଚାହିଁ କେବଳ ଜୋର୍‌ରେ କାନ୍ଦି କହିଲା, ‘‘ମୁଁ ମା’ ପାଖକୁ ଯିବି, ବାପା ପାଖକୁ ଯିବି !””

ଫଣା ଉଠାଇ ବଂଶୀ ବାଦ୍ୟରେ ଝୁମିଝୁମି ନାଚୁଥିବା ସାପ ଓ ବଂଶୀ ବଜାଉଥବା ସାପୁଆକେଳା ଆଡ଼କୁ ଲୋକଟି ଆଗେଇଗଲା । ଲୋକଟି ସ୍ନେହବୋଳା ଶବ୍ଦରେ କହିଲା, ‘ମଧୁର/ମିଠା ସଙ୍ଗୀତକୁ ଶୁଣିବୁରେ ବାପା !’’ କିନ୍ତୁ ପିଲାଟି ଆଙ୍ଗୁଠିରେ କାନ ଦୁଇଟିକୁ ବନ୍ଦକରି ନିଜର ଚିତ୍କାରକୁ ଦୁଇଗୁଣା କରି କହିଲା, ‘‘ମାଆ ପାଖକୁ ଯିବି, ବାପା ପାଖକୁ ଯିବି ।’’ କାଳେ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ରଙ୍ଗର ବେଲୁନ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ପିଲାଟିର ମନ ବଦଳାଇ ତାକୁ ଶାନ୍ତ କରିବ, ଏହା ଚିନ୍ତା କରି ଲୋକଟି ତାକୁ ବେଲୁନ୍ ପାଖକୁ ନେଇଗଲା ଓ ତାକୁ ଶାନ୍ତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରି ଅତି ଆଦରରେ କହିଲା, ‘ତୁ’ ଗୋଟିଏ ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁ ରଙ୍ଗର ବେଲୁନ୍ ନେବୁ ?’’ ଉଡ଼ନ୍ତା ବେଲୁଗୁଡ଼ିକରୁ ନିଜର ଆଖ୍ ଫେରାଇ ଆଣି ପିଲାଟି କାନ୍ଦି କହିଲା, ‘ମୁଁ ମା’ ପାଖକୁ ଯିବି, ବାପା ପାଖକୁ ଯିବି !??

Text- 2
The man, still trying to make the child happy, bore him to the gate where theflower-seller sat. “Look! Can you smell those nice flowers, child! Would you like a garland to put round your neck ?” The child turned his nose away from the basket and repeated his sob, “I want my mother, I want my father!”

Thinking he could change the child’s mindand make him happy by a gift ofsweets, the man took him to the counter of the sweet shop. “What sweets would you like, child ?” he asked. The child turned hisfacefrom the sweet shop and only sobbed, “I want my mother, I want myfather!”

ଅନୁବାଦ :
ପିଲାଟିକୁ ଏବେ ବି ଖୁସି କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିବା ଲୋକଟି ତାକୁ ଫାଟକ ପାଖରେ ଫୁଲ ବିକୁଥ‌ିବା ଲୋକଟି ପାଖକୁ ନେଇଯାଇ କହିଲା, ‘ଦେଖ, ବାପା, ଏହି ସୁନ୍ଦର ଫୁଲଗୁଡ଼ିକରୁ ଗନ୍ଧ ବାରି ପାରୁଛୁ ? ତୋର ବେକ ଚାରିପଟେ ପକାଇବାପାଇଁ ତୁ ଗୋଟିଏ ହାର ଚାହୁଁଛୁ କି ?’’ ପିଲାଟି ଝୁଡ଼ିଠାରୁ ତା’ର ନାକ ଫେରାଇ ଆଣି ମୁଁ ସଁ ହୋଇ କାନ୍ଦି କହିଲା, ‘‘ମୁଁ ମାଆ ପାଖକୁ ଯିବି, ବାପା ପାଖକୁ ଯିବି !’’
‘ତୁ କେଉଁସବୁ ମିଠାଇ ଖାଇବୁରେ ବାପା ?’’ ଲୋକଟି ପଚାରିଲା । କିନ୍ତୁ ପିଲାଟି ମିଠାଇ ଦୋକାନରୁ ମୁହଁ ବୁଲେଇ ଆଣି କେବଳ ବିକଳ ହୋଇ କହିଲା, ‘ମୁଁ ମା’ ପାଖକୁ ଯିବି, ବାପା ପାଖକୁ ଯିବି !”

Notes And Glossary : (ଟିପ୍‌ପଣୀ ଓ କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ)

bitterly – ତିକ୍ତ ଭାବରେ
soothe – to make somebody feel calmar/better – କାହାକୁ ଶାନ୍ତ / ଭଲ ଅନୁଭବ କରିବାକୁ |
approach – to come near – ନିକଟତର ହେବାକୁ
swaying – moving slowly from side to side – ପାର୍ଶ୍ୱରୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ଗତି କରୁଛି
double – pitched – ପିଚ୍
strain – ଷ୍ଟ୍ରେନ୍
rainbow – ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁ
distract – to take somebody’s attention away from that he wants – ସେ ଚାହୁଁଥିବା ଠାରୁ କାହାର ଧ୍ୟାନ ନେବାକୁ |
counter – the table of a shop – ଏକ ଦୋକାନର ଟେବୁଲ୍
quieten – to make someone calmer/less noise/silent – ଶାନ୍ତ କର

Answer The Following Questions
(ନିମ୍ନଲିଖିତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅନ୍ତୁ)

Question 1.
What did the man want to know from the child?
(ଲୋକଟି ପିଲାଟିଠାରୁ କ’ଣ ଜାଣିବାକୁ ଚାହିଁଲା ?)
Answer:
The man who rescued the child wanted to know about his parents and how he came to the fair ground.

Question 2.
Did the man try to make the child happy? How?
(ଲୋକଟି ପିଲାଟିକୁ ଖୁସି କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକଲା କି ? କିପରି ? )
Answer:
The man tried his best to make the child happy. He took him to the roundabout, snake charmer, balloon seller, flower seller and sweetmeat seller to divert his attention.

Question 3.
How did the child react to the man’s offerings?
( ପିଲାଟି ଲୋକଟିର ଉପହାରଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି କିପରି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରଦର୍ଶନ କଲା ?
Answer:
The man wanted to make the child happy by his offerings. He wanted to offer him flower garland, beautiful balloons and sweets. But the child had lost interest in those things. On the contrary he only sobbed and wanted to see his mother and father.

Question 4.
What impression do you have on the man who helped the child?
( ପିଲାଟିକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିବା ଲୋକଟି ଉପରେ ତୁମର ଧାରଣା କ’ଣ ?)
Answer:
No doubt the man who helped the child was very kind and affectionate. Because nobody in the crowd except that man came forward to help the child. He also tried to make the child comfortable by offering him many attractive things. His attempts to cheer up the child is praiseworthy.

Question 5.
Will the man be able to find the child’s parents? What will happen to the lost child?
(ଲୋକଟି ପିଲାଟିର ବାପାମାଆଙ୍କୁ ଖୋଜି ପାଇବାରେ ସକ୍ଷମ ହେବ କି ? ହଜିଯାଇଥିବା ପିଲାଟିର କ’ଣ ହେବ ?)
Answer:
Probably the man will be able to find the child’s parents. The child’s parents must also be looking for their lost child. They won’t leave the place unless their lost child is found out. After their meeting the child will be handed over to his parents.

Activity- I
କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ- I

(A) The following is the summary of the story ‘The Lost Child’. Fill in the blanks of the summary with the suitable words from the bracket.
(ନିମ୍ନଲିଖଟି ‘The Lost Child’ ଗଳ୍ପର ସାରାଂଶ ଅଟେ । ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ନେଇ ସାରାଂଶର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।)
(interest, happy, flower seller, roundabout, balloons, toys, village fair, snake charmer, sweetmeat seller, dragon flies, parents, beautiful grove, temple gate, ran, cried, father and mother)

Once a child went to a ________ with his parents. Fascinated by the _______ he lagged behind. On his way to the fair he saw the _________ a _________ etc. The child with his parents arrived the village square and saw a _________with various sweets, a ____________ with garlands of gulmohur, a man holding with ________ a ________ playing a flute to a snake and a _________ in full swing. He wanted to go on the roundabout and couldn’t find his ___________ in the crowd. Then he _________,_________ here and there in the crowd to find his parents. At the _________ a man lifted him up in his arms and asked him about his __________. The man wanted to make the child __________ but the child lost ____________in the things that he had wanted earlier.

Answer:
Once a child went to a village fair with his parents. Fascinated by the toys he lagged behind. On his way to the fair he saw the dragon flies, a beautiful grove etc. The child with his parents arrived the village square and saw a sweetmeat seller with various sweets, a flower seller with garlands of gulmohur, a man holding with balloons a snake charmer playing a flute to a snake and a roundabout in full swing. He wanted to go on the roundabout and couldn’t find his father and mother in the crowd. Then he cried, ran here and there in the crowd to find his parents. At the temple gate a man lifted him up in his arms and asked him about his parents. The man wanted to make the child happy but the child lost interest in the things that he had wanted earlier.

Writing: ଲେଖିବା:

Question 1.
What were the things the child saw on his way to the fair? Why did he lag behind his parents?
(ପିଲାଟି ମେଳାକୁ ଯିବା ବାଟରେ କେଉଁ ଜିନିଷମାନ ଦେଖିଲା ? ସେ ତା’ ବାପାମାଆଙ୍କଠାରୁ କାହିଁକି ପଛରେ ରହିଗଲା ?)
Or, Where was the child going? What made him lag behind his parents?
(ପିଲାଟି କେଉଁଠାକୁ ଯାଉଥିଲା ? କେଉଁଥିପାଇଁ ସେ ତା’ ବାପମାଆଙ୍କଠାରୁ ପଛରେ ରହିଗଲା ?)
Answer:
The child was going to a village fair with his parents. A number of people were going along the road. First of all the child was attracted towards the toys displayed in the shops on the way and lagged behind his parents. After few steps he was fascinated by a group of dragon-flies moving from flower to flower in a flowering mustard-field. So he lagged behind his parents. Again he was left behind, attracted by the insects and worms along the footpath. On the way he enjoyed the cooing of doves in a grove. So he always lagged behind his parents on his way to the fair.

Question 2.
What things in the fair attracted the child? Why did he move on without waiting for an answer from his parents?
(ମେଳାରେ କେଉଁ ଜିନିଷସବୁ ପିଲାଟିକୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥିଲା ? ସେ ତା’ର ବାପାମାଆଙ୍କ ଉତ୍ତରକୁ ଅପେକ୍ଷା ନ କରି କାହିଁକି ଆଗକୁ ଚାଲିଲା ?)
Answer:
The child arrived in the fair with his parents. He saw a sweetmeat seller with various sweets. Particularly the burfi displayed in the shop attracted him and he asked for it in a slow voice. But he was well aware about the attitude of his parents, so he moved on. He saw a flower-seller with garlands of gulmohur.

He was willing to buy one, but he couldn’t express it. As he moved on he found a man holding with balloons of different colours. He desired to possess them all. But he knew it well that his parents would refuse to buy it. So he moved on. At last he heard a snake charmer playing a flute to a snake. He was attracted towards the music. But he didn’t enjoy it because his parents would forbid him to hear such coarse music. So, he just walked farther without waiting for any answer from his parents.

Question 3.
When did he realize that he had lost his way ? How is it described in the story?
(ସେ ତା’ର ବାଟ ଭୁଲିଛି ବୋଲି କେତେବେଳେ ହୃଦୟଙ୍ଗମ କଲା ? ଏହା ଗଳ୍ପଟିରେ କିପରି ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି ?)
Answer:
The child with his parents arrived the village square and enjoyed the fair. He was attracted towards various fascinating things for the children like burfi, balloons and garland of gulmohur. He wanted to go on the roundabout. So he made a bold request to his parents to allow him. But there was no reply. He turned to look on either side but couldn’t find them in the crowd. He looked all around him to locate his parents but in vain. He realized that he had lost his way in the fair. Then he tried to look for his father and mother.

Question 4.
Why did the lost child lose interest in the things that he had wanted earlier?
(ପୂର୍ବରୁ ଚାହିଁଥ‌ିବା ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ପିଲାଟି କାହିଁକି ଆଗ୍ରହ ହରାଇଲା?)
Answer:
The child visited various fascinating stall in the fair. He was interested to buy burfi, in a sweetmeat stall. He showed great interest to buy the garland of gulmohur and coloured balloons displayed in the fair. Fascinated by the round-about, he unfortunately lagged behind his parents and lost his way. He looked for his parents here and there but didn’t find them. He cried severely. Fortunately a man in the crowd lifted him up in his arms. He tried his best to make the child happy. He took the child to the stalls of his interest. He wanted to offer him these things. But the child lost interest in the things that he had wanted earlier. He only wanted to see his father and mother.

Question 5.
What do you think happens in the end? Does the child find his parents?
(ଶେଷରେ କ’ଣ ହେବ ବୋଲି ତୁମେ ଭାବୁଛ ? ପିଲାଟି ତା’ର ବାପାମାଆଙ୍କୁ ପାଇବ କି ?)
Answer:
Being attracted towards different attractive things and in his longing to get them the child lost his way in the crowd. The child didn’t find his parents. He was rescued by a man in the crowd. The child was still searching for his parents with the man till the end of the story. I think the child will find his parents. Because it is a village fair and there is no chance of missing. Besides his parents will also be looking for their lost child and will wait till the child will be found out.

(B) Read the following sentences and order them as they are used in the story and then fill in the blanks of the table. One is done for you.
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ପଢ଼ ଓ ଗପଟିରେ ଯେଉଁ କ୍ରମରେ ଅଛି ସେହି କ୍ରମରେ ସଜାଅ ଓ ତା’ପରେ ଟେବୁଲ୍‌ରେ ଥ‌ିବା ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର । ଗୋଟିଏ ତୁମ ପାଇଁ କରିଦିଆଯାଇଛି । )
(a) I want that burfi.
(b) I want that toy.
(c) I want that garland.
(d) Come, child come, on to the footpath.
(e) I want to go on the roundabout, please, father, mother.
(f) Come child come.
(g) Listen to that nice music, child.
(h) Look child what is before you !
(i) I want my mother, I want my father!
(j) Father, mother!
(k) Whose baby are you?
(l) What sweets would you like?

Section (Part)	(What) Statements	Who said?	To whom?
I	(f) Come, child, come.	parents	child
II
III
IV

Answer:

Section (Part)	(What) Statements	Who said?	To whom?
I	(f) Come, child, come. (b) I want that toy. (h) Look child what is before you! (d) Come, child come, on to the footpath.	Parents child mother mother	Child parents child child
II	(a) I want that burfi. (c) I want that garland.	child child	parents parents
III	(e) I want to go on the roundabout, please, father, mother. (j) Father, mother!	Child child	father and mother father and mother
IV	(k) Whose baby are you? (i) I want my mother, I want my father! (g) Listen to that nice music, child. (1) What sweets would you like?	the man child the man the man	Child the man child child

(C) The main ideas of the story, “The Lost Child” are given below. Read and put them in the appropriate boxes of the Flow Chart. One has been done for you.
(“The Lost Child”” ଗଳ୍ପର ମୁଖ୍ୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଛି । ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପଢ଼ ଓ ପ୍ରବାହ ଚିତ୍ରର ଉପଯୁକ୍ତ କୋଠରିରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖ । ତୁମ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ କରିଦିଆଯାଇଛି ।)

• The child’s cry out of fear without seeing his parents in the crowd.
• The child’s hesitation towards the attracted things in the fair and his sobbing to see his father and mother.
• His eagerness to have different things from a sweetmeat seller with sweets, a lower seller with garlands, a snake charmer with a snake, a roundabout with full swing in the fair.
• Attraction of the toys, a flowering mustard field, a group of dragon flies, the little insects and worms, a beautiful grove, the banyan tree etc. on the way to village fair.
• A child’s visit to a village fair with parents.

Answer: (ଉତ୍ତର)

BSE Odisha 9th Class English The Lost Child Important Questions and Answers

Answer The Following In A Sentence:

Question 1.
What do you think happens in the end?
Answer:
We think the child does not find his parents in the end.

Question 2.
Why did the lost child lose interest in the things that he had wanted earlier?
Answer:
The lost child lost interest in the things like toys, burfi, balloons, gulmohur garland that he had wanted earlier.

Question 3.
What were the things the child saw on his way to the fair?
Answer:
On his way to the fair the child was attracted towards the toys displayed in the shops.

Question 4.
How did the child enjoy himself in the grove on his way to the fair?
Answer:
On his way he entered a grove where a shower of young flowers fell upon him. He became very happy and collected the petals in his hands.

Question 5.
What things in the fair attracted the child?
Answer:
First of all the child saw a sweets stall in the fair. The burfi displayed in the shop attracted him.

Question 6.
When did the child realize that he had lost his way?
Answer:
The child looked all around to locate his parents but in vain. He realized that he had lost his way in the fair.

Question 7.
How did the man try to make the child happy?
Answer:
The man could realise the situation and tried his best to make him happy.

Question 8.
Why did the child feel disheartened?
Answer:
The child lost interest in the things he had wanted earlier. Within himself he felt disheartened.

Question 9.
What did the man offer the child to divert his attention?
Answer:
As the child was crying for his parents, the man took him to different shops to divert his attention.

Answer The Following In A Word Or A Phrase:

Question 1.
Who lifted the boy hearing his cry?
Answer:
a man in the rushing crowd

Question 2.
Who were flying noisely on their bright purple wings?
Answer:
a group of dragon-flies

Question 3.
What fell upon the child as he entered the grove?
Answer:
a shower of young flowers

Fill In The Blanks:

Question 1.
The little boy ran between his father’s legs, brimming over with ________.
Answer:
life and laughter

Question 2.
While going to the fair, the boy lagged behind because he was fascinated by toys in the _________.
Answer:
shops

Question 3.
The boy pleaded to his parents to buy him ________.
Answer:
the toys

Question 4.
Father looked at the child red-eyed in his ________.
Answer:
familiar tyrant

Question 5.
The flowering mustard field looked pale like ________.
Answer:
melting gold

Question 6.
The child’s mother gave ________ call when he was following the dragon flies.
Answer:
a cautionary

Question 7.
The child was attracted by_______ along the footpath.
Answer:
little insects

Question 8.
In the grove the child, forgetting his parents began to _______.
Answer:
gather the raining petals

Question 9.
The child ran towards his parents hearing the ________.
Answer:
cooing of doves

Question 10.
As the child neared the village, the child could see ________.
Answer:
footpaths full of people

Question 11.
The boy hid himself _________ after hearing the cooing of doves.
Answer:
round the banyan tree

Question 12.
The child felt both _________ by the conclusion of the world he was entering.
Answer:
repelled and fascinated

Question 13.
A sweetmeat seller hawked ________.
Answer:
gulab-jamun, rasagulla, burfi, jalebi

Question 14.
The child’s mouth watered for _________.
Answer:
the burfi

Question 15.
The child knew that his plea wouldn’t be headed because his parents would say he was ________.
Answer:
greedy

Question 16.
A flower seller hawked ________.
Answer:
a garland of gulmohur

Question 17.
Seeing the colourful balloons the child desired to ________.
Answer:
possess them all

Question 18.
A snake charmer stood playing __________ to a snake which coiled itself in a basket.
Answer:
flute

Question 19.
The snake’s head raised in a graceful bend like _________.
Answer:
the neck of a swan

Question 20.
There was a _______ in full swing.
Answer:
round about

Question 21.
The child made a bold request to________.
Answer:
go on the round about

Question 22.
A full deep cry rose within his dry throat when the child couldn’t _________.
Answer:
find his mother and father

Question 23.
The boy was wearing a ________turban.
Answer:
yellow

Question 24.
The child’s cry changed into sobs after having run _______.
Answer:
here the there

Question 25.
There were a heavy crowd near the _______.
Answer:
temple

Question 26.
Near the entrance of the temple, however the crowd became _________.
Answer:
very thick

Question 27.
In the entrance of the temple people ________ with each other.
Answer:
jostled

Question 28.
The poor child struggled to find a way ________.
Answer:
between the people’s feet

Multiple Choice Questions With Answers :

Question 1.
“People in general’ means ________.
(A) humanity
(B) public
(C) human being
(D) all the above
Answer:
(A) humanity

Question 2.
At a little distance on the green grass the child could see, through his ________.
(A) tearful eyes
(B) filmy eyes
(C) bright eyes
(D) blue eyes
Answer:
(B) filmy eyes

Question 3.
“act of looking at”- The expression refers to ________.
(A) stare
(B) behold
(C) see
(D) watch
Answer:
(A) stare

Question 4.
The boy pleaded to his parents to buy him ________.
(A) the toys
(B) flowers
(C) fruits
(D) balloons
Answer:
(A) the toys

Question 5.
The flowering mustard field looked pale like _________.
(A) bright gold
(B) melting gold
(C) yellowish gold
(D) light gold
Answer:
(B) melting gold

Question 6.
The child’s mother gave _________call when he was following the dragon flies.
(A) a loud
(B) a threatening
(C) a cautionary
(D) an affectionate
Answer:
(C) a cautionary

Question 7.
The child’s mouth watered for ________.
(A) the rasagulla
(B) the burfi
(C) thejalebi
(D) gulab-jaman
Answer:
(B) the burfi

Question 8.
The child knew that his plea wouldn’t be headed because his parents would say he was _________.
(A) greedy
(B) naughty
(C) miser
(D) obstinate
Answer:
(A) greedy

Question 9.
A snake charmer stood playing ________ to a snake which coiled itself in a basket.
(A) flute
(B) violin
(C) pipe
(D) drum
Answer:
(A) flute

Question 10.
There was a _______in full swing.
(A) round about
(B) ladder
(C) both of these
(D) none of these
Answer:
(A) round about

Question 11.
The boy was wearing a _______turban.
(A) red
(B) yellow
(C) green
(D) grey
Answer:
(B) yellow

Question 12.
There was a heavy crowd near the _________.
(A) temple
(B) fair
(C) market
(D) village fair
Answer:
(A) temple

Question 13.
Near the entrance of the temple, however the crowd became _______.
(A) very thick
(B) very thin
(C) very large
(D) none of these
Answer:
(A) very thick

Question 14.
In the entrance of the temple people _________ with each other.
(A) pushed
(B) pulled
(C) jostled
(D) quarrelled
Answer:
(C) jostled

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class English Solutions Chapter 10 Alexander Selkirk Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 English Solutions Chapter 10 Alexander Selkirk

BSE Odisha 9th Class English Alexander Selkirk Text Book Questions and Answers

E. Let’s Understand The Poem: (ଆସ କବିତାଟିକୁ ବୁଝିବା)
(a) Comprehension Questions for discussion (ଆଲୋଚନା ପାଇଁ ବୋଧଗମ୍ୟ ପ୍ରଶ୍ନ)

Question 1.
Who does ‘I’ refer to?
(‘I’ କାହାକୁ ସୂଚାଯାଉଛି ?)
Answer:
‘I’ refers to Alexander Selkirk.

Question 2.
Who is the monarch here?
(ଏଠି କିଏ ସମ୍ରାଟ ବା ଅଧୀଶ୍ବର ଅଟନ୍ତି ?)
Answer:
Alexander Selkirk is the monarch here.

Question 3.
Who found charm in solitude?
(କେଉଁମାନେ ନିର୍ଜନତାରେ ଆନନ୍ଦ ପାଇଥା’ନ୍ତି ?)
Answer:
The sages found charm in solitude.

Question 4.
Why were the beasts unfamiliar with Selkirk?
(ପଶୁମାନେ ସେଲ୍‌କାର୍କଙ୍କ ସହିତ କାହିଁକି ଅପରିଚିତ ଥିଲେ ?)
Answer:
The beasts were unfamiliar with Selkirk because he had never met them on the island before and the beasts had never seen a human being before.

Question 5.
What did Selkirk appeal to the wind?
(ସେଲ୍‌କାର୍କ ବାୟୁକୁ କ’ଣ ନିବେଦନ କଲେ ?)
Answer:
Selkirk appealed to the wind to convey his message to his friends and relatives whom he could never meet in his life in his native land.

Question 6.
Which lines in the poem suggest that the island is a no man’s island?
(କବିତାର କେଉଁ ଧାଡ଼ିଗୁଡ଼ିକ ସୂଚାଇଦିଏ ଯେ ଦ୍ବୀପଟି କାହାର ଦ୍ଵୀପ ନୁହେଁ ?)
Answer:
The line “I AM monarch of all I survey, My right there is none to dispute,” and “/ am out of humanity’s reach, I must finish my journey alone,” in the poem suggest that the island is a no man’s island.

Question 7.
What is the meaning of the line – “They are so unacquainted with man” in stanza 2?
(ଦ୍ୱିତୀୟ ପଦରେ ଥ‌ିବା ଧାଡ଼ି, ‘ସେମାନେ ମନୁଷ୍ୟ ସହିତ ଅପରିଚିତ’’ର ଅର୍ଥ କ’ଣ ?)
Answer:
“They are so unacquainted with man” – means the animals were not familiar with man. The animals hadn’t seen a man before. The beasts on the island roam around Alexander Selkirk and ignore his presence.

Question 8.
What hurried Selkirk back to despair?
(କ’ଣ ସେଲକାର୍କଙ୍କୁ ନୈରାଶ୍ୟ ଭିତରକୁ ନେଇଗଲା ?)
Answer:
Selkirk hurried back to despair when he recollected his own present situation that he was alone on the deserted island.

Question 9.
What did Selkirk want to do when evening approached?
(ସନ୍ଧ୍ୟା ଉପନୀତ ହେଲାରୁ ସେଲକାର୍କ କ’ଣ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ ?)
Answer:
When evening approached, Selkirk wanted to take a rest in his cabin (resting place).

Question 10.
Can you choose an alternative title for the poem?
(ଏହି କବିତା ପାଇଁ ତୁମେ ଏକ ବିକଳ୍ପ ନାମ ବାଛିପାରିବ କି ?)
Answer:
The alternative title of the poem may be ‘The Solitude of Alexander Selkirk”.

(b) Choosing the appropriate answers: (ସଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛ)

Question 1.
The poem is about the plight of a person named.
(a) Shakespeare
(b) William Cowper
(c) Alexander Selkirk
(d) William Wordsworth
Answer:
(c) Alexander Selkirk

Question 2.
I am of all is a survey.
(a) King
(b) Emperor
(c) Landlord
(d) Monarch
Answer:
(d) Monarch

Question 3.
The beasts ______ over the plain.
(a) run
(b) walk
(c) move
(d) roam
Answer:
(d) roam

Question 4.
0 had I the wings of a ______,How soon would I taste you again.
(a) crow
(d) dove
(e) owl
(d) fowl
Answer:
(b) dove

Question 5.
The ______ itself lags behind, And the swift-winged arrows of light.
(a) tempest
(b) cyclone
(c) blizzard
(d) wind
Answer:
(a) tempest

Question 6.
But the ______ is gone to her nest.
(a) sea horse
(b) sea fowl
(c) sea fish
(d) sea snake
Answer:
(b) sea fowl

F. Let’s Appreciate The Poem: (ଆସ କବିତାଟିର ମୂଲ୍ୟାୟନ କରିବା)

Question 1.
What did the poet survey?
(କବି କ’ଣ ଦେଖ‌ିଲେ ?)
Answer:
The poet surveyed the lonely island and the vast sea around it from the center of the island.

Question 2.
Why did the poet remember the sages?
(କବି କାହିଁକି ମୁନିଋଷିମାନଙ୍କୁ ମନେ ପକାଇଲେ ?)
Answer:
He remembered the sages because they got pleasure in solitude. But he didn’t get any pleasure in solitude in that island.

Question 3.
How does the poet describe the island in the second stanza?
(ଦ୍ଵିତୀୟ ପଦରେ କବି ଦ୍ବୀପକୁ କିପରି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ?)
Answer:
The island is very lonely without human beings. It is far from any human dwelling. Only beasts and birds live there. That is a no man’s island. He didn’t find any charm in the loneliness of the island.

Question 4.
What are the divine qualities bestowed upon man?
(ମନୁଷ୍ୟ ଉପରେ ବୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ବା ମନୁଷ୍ୟକୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିବା ଈଶ୍ୱରୀୟ ଗୁଣସବୁ କ’ଣ ?)
Answer:
Society, friendship, and love are the divine qualities bestowed upon man by God.

Question 5.
Why does the poet like the wisdom of age?
(କବି କାହିଁକି ବୟସ୍କମାନଙ୍କର ପ୍ରଜ୍ଞାକୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ?)
Answer:
The poet likes the wisdom of the age because their wisdom gives wise advice so that he can spend his days happily. Their wisdom will bring him pleasure by making his sufferings less painful on the deserted island.

Question 6.
What is the poet’s prayer to the ‘winds’?
(ବାୟୁକୁ କବିଙ୍କର ପ୍ରାର୍ଥନା କ’ଣ ?)
Answer:
The poet prays to the winds to bring the good news of his native place which he can never visit. He also appeals to the wind to convey his message of solitude to his friends whom he can never meet in his life.

Question 7.
Why does the poet say that “the tempest itself lags behind”?
(କାହିଁକି କବି କହିଛନ୍ତି ଯେ, ‘ଝଡ଼ତୋଫାନ ନିଜେ ବହୁ ପଛରେ ରହିଗଲା’’ ?)
Answer:
The poet says that “the tempest itself lags behind” because the flight of the mind is so swift that it can surpass the tempest.

G. Let’s Speak:(ଆସ କଥା ହେବା)

(a) Role-play the following dialogue. (ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ସଂଳାପକୁ ଅଭିନୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଆବୃତ୍ତି କର ।)
Selkirk  – Why are you so indifferent to me?
Beast    – Because you are a man.
Selkirk  – So what? I am quite friendly.
Beast    – Sorry, I am not acquainted with the man.
Selkirk  – Oh wind! Please listen to me.
Wind    – What can I do for you?
Selkirk  – Please convey my message to my friends as I am far away on this lonely island.
Wind    – It’s not possible. I can’t cross my limit.

H. Let’s Write: (ଆସ ଲେଖୁବା)
Words having sameness of sound of the endings of two or more words are rhyming words. In this poem the words like ‘face ’ and ‘place ’ are rhyming words. Find out at least six pairs of such words from the poem. (ଦୁଇ ବା ତତୋଽଧ୍ଵକ ଶବ୍ଦର ଶେଷ ଉଚ୍ଚାରଣରେ ସାଦୃଶ୍ୟ ଥିଲେ ତାହାକୁ ଯତିପାତ ହେଉଥ‌ିବା ଶବ୍ଦ (Rhyming words) କୁହାଯାଏ । ଏହି କବିତାରେ ‘face’ ଓ ‘place’ ଶବ୍ଦଦ୍ଵୟ ଯତିପାତ ହେଉଥ‌ିବା ଶବ୍ଦ । କବିତାରୁ ଏପରି ଅନ୍ୟୁନ ଛଅଯୋଡ଼ା ଶବ୍ଦ ଖୋଜି ବାହାର କର ।)

Answer:
Other rhyming words (six pairs) are:
1. dispute – brute
2. reach – speech
3. see – me
4. truth – youth
5. send – friend
6. flight – light

Writing task: (ଲିଖନ କାର୍ଯ୍ୟ)
This poem is about a sailor named Alexander Selkirk. He swam to a lonely island after a ship wreck. That was a no man’s island. Only beasts and birds lived there. (ଏହି କବିତାଟି ଆଲେକ୍‌ଜାଣ୍ଡର ସେଲ୍‌କାର୍କ ନାମକ ଜଣେ ନାବିକ ବିଷୟରେ ଲିଖ୍ । ଏକ ଜାହାଜ ଦୁର୍ଘଟଣା ପରେ ସେ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଜନ ଦ୍ବୀପକୁ ପହଁରି ଯାଇଥିଲେ । ଏହା ଏକ ମାନବବିହୀନ ଦ୍ଵୀପ ଥିଲା । କେବଳ ପଶୁ ଓ ପକ୍ଷୀମାନେ ସେଠାରେ ବାସ କରୁଥିଲେ ।)
Think yourself as Selkirk and write in about ten lines describing your feeling of loneliness. (ନିଜକୁ ସେଲ୍‌କାର୍କ ମନେକରି ତୁମ ନିର୍ଜନତାର ଅନୁଭୂତିକୁ ବର୍ଣନା କରି ଦଶଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।)
Answer:
I am a sailor named Alexander Selkirk. Once I was on a sea voyage ( ଜଳଯାତ୍ରା) along with other crews. Unfortunately (ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ ) the ship was wrecked (ଦୁର୍ଘଟଣାଗ୍ରସ୍ତ ହେଲା) during the voyage. I was lucky enough to swim to a lonely island after the wreck. It was an uninhabited island. I felt lonely there. Only beasts and birds lived there. They remained aloof. Because they were not acquainted (ପରିଚିତ ନ ଥିଲେ)with man. I remembered the great sayings of the sages who used to get charms in solitude (ନିର୍ଜନତା). But I myself didn’t get any pleasure in that solitude. I realized that it was better to live in the midst of difficulties than to live in a lonely place like that isolated island. I always remembered my friends and relatives in my native land. I was anxious to hear the voice of my near and dear ones. But my dreams remained unfulfilled. My recollections left me in despair. I prayed to God to rescue me from that difficult situation. God heard my prayers and I was rescued after four years by a passing ship.

BSE Odisha 9th Class English Alexander Selkirk Important Questions and Answers

Very Short & Objective Questions With Answers.
Answer The Following In A Sentence.

Question 1.
What did the poet survey?
Answer:
The poet surveyed the isolated island and the vast sea around it.

Question 2.
Why did the poet remember the sages?
Answer:
The poet remembered the sages who got pleasure in solitude.

Question 3.
Where does the poet prefer to dwell?
Answer:
The poet thinks that it is better to dwell in the midst of danger than to reign on that horrible island.

Question 4.
How does the poet describe the island in the second stanza?
Answer:
The island is lonely without human beings.

Question 5.
Why does the poet feel that he will meet his end on that island?
Answer:
Due to his bad luck, the poet is on a deserted island.

Question 6.
What are the divine qualities bestowed upon man?
Answer:
Society, friendship, and love are the divine qualities bestowed upon man.

Question 7.
Why does the poet like the wisdom of age?
Answer:
The poet likes the wisdom of age because their wisdom gives wise advice so that he can spend his days happily.

Question 8.
What is the poet’s prayer to the ‘winds’?
Answer:
The poet prays to the winds to bring the good news about the place which he can never visit.

Question 9.
Why does the poet wish to have the wings of a dove?
Answer:
The poet wishes to have the wings of a dove so that he can fly and cross the sea to see his friends and relatives.

Question 10.
What does the poet want to know?
Answer:
The poet is anxious to know about his friends because they are far away from him.

Question 11.
Why does the poet say that ‘the tempest itself lags behind’?
Answer:
The poet says that ‘the tempest itself lags behind’ because the flight of the mind is so swift that it can win the tempest.

Question 12.
What hurried Selkirk back to despair?
Answer:
Selkirk hurried back to despair when he recollected his past.

Question 13.
What did the poet want to do when evening approached?
Answer:
When evening approached, the poet wanted to take a rest in his resting place.

Answer The Following In A Word Or A Phrase.

Question 1.
Who had made the poet his sport?
Answer:
The wind.

Question 2.
Who is unacquainted with a man?
Answer:
The beasts.

Question 3.
What is shocking to the poet?
Answer:
The tameness of the brutes.

Question 4.
What does the poet want to know?
Answer:
About his friends in his native land.

Question 5.
Which lines in the poem suggest that the island is “no man’s island”?
Answer:
“I am the lord of the fowl and the brute”.

Question 6.
Who found charm in solitude?
Answer:
The ancient sages.

Question 7.
What are the divine qualities bestowed upon man?
Answer:
Society, Friendship, And Love.

Fill In The Blanks.

1. But the ____________is gone to her nest.
Answer:
sea fowl

2. I am ____________of all I survey.
Answer:
monarch

3. The poem “Alexander Selkirk” reflects the freedom of his spirit in ____________.
Answer:
a lonely island

4. The poem begins with the words, “I am” written in capital letters strengthens the confidence of the abandoned sailor ____________on the lonely island
Answer:
Alexander Selkirk

5. The phrase “now and then” means ____________.
Answer:
frequently

6. The word ‘dispute’ means ____________.
Answer:
quarrel

7. The word ‘brute’ means ____________.
Answer:
beast

8. The word ‘solitude’ means ____________.
Answer:
loneliness

9. In the poem “Out of humanity’s reach” means ____________.
Answer:
beyond human touch

10. “And reconciles man to his lot.” Here ‘lot’ means ____________.
Answer:
fortune

11. The poet is anxious to know about ____________.
Answer:
his friends

12. Alexander Selkirk finds that the beast is taking rest in ____________.
Answer:
his lair

13. Selkirk hurried back to despair when ____________.
Answer:
he recollected his past

14. “Even here is a ____________of rest.”
Answer:
season

15. “Might learn from the wisdom of age.” Here the expression ‘wisdom of age’ means the wisdom of the ____________.
Answer:
elderly people

Multiple Choice Questions With Answers.

Question 1.
O solitude! where are the charms, the underlined word means ____________.
(A) silence
(B) lonely place
(C) island
(D) sages
Answer:
(B) lonely place

Question 2.
The poet is unable to hear the sweet speech of ____________.
(A) his friends
(B) his parents
(C) his relatives
(D) man
Answer:
(D) man

Question 3.
Who is unacquainted with a man?
(A) the sages
(B) the beasts
(C) the fowls
(D) the sea fowls
Answer:
(B) the beasts

Question 4.
“Gives even affliction a grace” Here the underlined expression means ____________.
(A) consolation
(B) peace
(C) pleasure
(D) distress
Answer:
(D) distress

Question 5.
The beasts ____________ over the plain.
(A) run
(B) walk
(C) move
(D) roam
Answer:
(D) roam

Question 6.
O had the wings of a ____________,howsoon would I taste you again.
(A) crow
(B) dove
(C) owl
(D) fowl
Answer:
(B) dove

Question 7.
The ____________ itself lags behind, And the swift-winged arrows of light.
(A) tempest
(B) cyclone
(C) blizzard
(D) wind
Answer:
(A) tempest

Question 8.
But the ____________ is gone to her nest.
(A) sea horse
(B) sea fowl
(C) sea fish
(D) sea snake
Answer:
(B) sea fowl

Question 9.
I am ____________of all I survey.
(A) king
(B) emperor
(C) landlord
(D) monarch
Answer:
(D) monarch

Question 10.
The phrase “now and then” means ____________.
(A) every time
(B) all the time
(C) frequently
(D) very often
Answer:
(C) frequently

Question 11.
The word ‘brute’ means ____________.
(A) beyond
(B) burial
(C) birds
(D) beast
Answer:
(D) beast

Question 12.
The word ‘solitude’ means ____________.
(A) solitary
(B) loneliness
(C) likingness
(D) solidarity
Answer:
(B) loneliness

Question 13.
“And reconciles man to his lot.” Here ‘lot’ means ____________.
(A) a lot of
(B) enough
(C) a lot
(D) fortune
Answer:
(D) fortune

Question 14.
The poet is anxious to know about ____________.
(A) the place
(B) his parents
(C) his friends
(D) the island
Answer:
(C) his friends

Question 15.
Alexander Selkirk finds that the beast is taking a rest in ____________.
(A) his lair
(B) his cave
(C) his cabin
(D) his nest
Answer:
(A) his lair

Alexander Selkirk Summary in English

Lead-In:
No human being likes to remain in loneliness, without friends, or out of society. This is a human tendency. It is very painful and pathetic to be far away from human habitation. ‘Alexander Selkirk’ is a poem that is based on a real adventure that happened to a sailor. Because of a dispute with the ship’s captain or after a shipwreck, he was deserted on an uninhabited island. There he lived alone for four years and was later rescued by a passing ship. Daniel Defoe’s ‘Robinson Crusoe’ is also based on the same incident. Now read the poem and realize the feeling of loneliness of Alexander Selkirk.

Notes:
loneliness – ଏକାକୀତ୍ୱ/ନିର୍ଜନତା,
tendency – ପ୍ରବୃତ୍ତି,
painful – ଯନ୍ତ୍ରଣାଦାୟକ,
pathetic – କାରୁଣ୍ୟପୂର୍ଣ,
habitation – ବସତି/ବାସସ୍ଥଳୀ,
adventure – ଦୁଃସାହସ,
sailor – ଜାହାଜର ନାବିକ,
dispute – ବିବାଦ,
deserted – ଏକୁଟିଆ ଛାଡ଼ି ଦିଆଗଲା,
island – ଦ୍ବୀପ

ଉପକ୍ରମ :
ବିନା ବନ୍ଧୁରେ ଅଥବା ସମାଜ ବାହାରେ, ନିର୍ଜନତାରେ ରହିବାକୁ କୌଣସି ମାନବ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ଏହା ହେଉଛି ମାନବୀୟ ସ୍ବଭାବ । ସମସ୍ତେ ବନ୍ଧୁ ଓ ସମ୍ପର୍କୀୟମାନଙ୍କ ଗହଣରେ ରହିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି । ମାନବ ବସତିଠାରୁ ଦୂରରେ ରହିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଯନ୍ତ୍ରଣାଦାୟକ ଓ ଦୁଃଖଦାୟକ । ‘‘ଆଲେକ୍‌ଜାଣ୍ଡର ସେଲ୍‌କାର୍କ’’ କବିତାଟି ଗୋଟିଏ ବାସ୍ତବ ସାହସିକ କାର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଯାହାକି ଜଣେ ନାବିକ ଜୀବନରେ ଘଟିଥିଲା । ଜାହାଜର କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍‌ଙ୍କ ସହ ବିବାଦ ହେତୁ କିମ୍ବା ଜାହାଜ ଦୁର୍ଘଟଣା ହେବାରୁ ତାଙ୍କୁ ଏକ ମାନବ ବସତିହୀନ ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ଦ୍ଵୀପରେ ଛାଡ଼ି ଦିଆଯାଇଥିଲା । ସେଠାରେ ସେ ଏକାକୀ ଚାରି ବର୍ଷ ରହିଲେ ଏବଂ ସେହି ବାଟ ଦେଇ ଯାଉଥ‌ିବା ଅନ୍ୟ ଏକ ଜାହାଜଦ୍ବାରା ଉଦ୍ଧାର ହୋଇଥିଲେ । ଡାନିଏଲ୍‌ ଡେଫୋଙ୍କ ‘ରବିନ୍‌ସନ୍ କୁସୋ’’ ମଧ୍ୟ ସମାନ ଘଟଣା ଉପରେ ଆଧାରିତ । ଏବେ କବିତାଟିକୁ ପଢ଼ ଓ ଆଲେକ୍‌ଜାଣ୍ଡର୍‌ ସେଲ୍‌କାର୍କଙ୍କ ନିଃସଙ୍ଗତାର ଅନୁଭୂତିକୁ ହୃଦୟଙ୍ଗମ କର ।

Summary:
In the poem, the sailor (Alexander Selkirk) says that he is the sole monarch of the lonely island and there is no one in the world who will fight with him for that right. He is the supreme ruler of the birds and animals there. In his opinion, wise men and philosophers say that there is pleasure in living a lonely life away from the crowds of men. But Selkirk cannot find any joy in his loneliness. He feels that it is better to accept the troubles and anxieties of living in society than to rule that horrible land.

Selkirk cannot hope to return to mankind. He imagines that he must end his life on that lonely island. He is unable to hear the sweet speech of man. He is startled, surprised at his own voice. It seems strange to him as he hasn’t spoken to a man for a long long time. The animals never fear him as they do not know the strength of man. He says that friendship and love are the divine gifts given to a man who lives in society. He thinks if he had the wings of a dove he would cross the ocean and see the faces of his friends and relatives.

As a result, his sorrows and sufferings would be reduced and relaxed and he would spend his days happily following religion and truth. He might learn wise things from wise men and spend his days happily with the young. He is completely disheartened by his loneliness. He has addressed the winds to listen to him. He requests the winds to bring the good news of the place which he can never visit. He also appeals to the winds to convey his message to his near and dear ones whom he can never see. He wants to know if his friends remember and wish to see him. He feels that the movement of the mind is very swift and it visits the whole world in a moment.

The movement of the mind is more swift than the movement of wind and light. Whenever he thinks of his native land, he feels as if he is present there. But when he realizes his present position, his heart is filled with despair. At last, he thinks that it is unwise to think all these things as it brings unhappiness. The birds and beasts have taken rest in their respective resting places. So he feels it proper to have his rest. He hopes that God is omnipresent and sees the sorrows and sufferings of human beings. God will definitely remove his plight as He is very kind and merciful.

Notes:
sole – ଏକମାତ୍ର, right – ଅସ୍କାର monarch – ସମ୍ରାଟି, lonely – ନିର୍ଜନ, wise men – ବିଜ୍ଞ ଲୋକ, philosophers – ଦାର୍ଶନିକ, crowds – ଜନଗହଳି, troubles – ଜଞ୍ଜାଳ anxieties – ଆଶଙ୍କା, horrible – ଭୟଙ୍କର, imagines – କଳ୍ପନା କରେ, startled – ସ୍ତମ୍ଭିତ ହେଲା, strange – ଅଜଣା sorrows and sufferings – ଦୁଃଖ ଏବଂ ଯନ୍ତ୍ରଣା,
strength – ଶକ୍ତି, long long time – ବହୁକାଳ ଧରି, reduced – ହ୍ରାସ ହେଲା/ଅପସରି ଗଲା, disheartened – ହୃଦୟହରା ହେଲେ, loneliness – ନିର୍ଜନତା, addressed –ସମ୍ବୋଧନ କଲେ, clarify – ସ୍ପଷ୍ଟ କରିବା, doubts – ସନ୍ଦେହ, movement -ଗତି, swift – ଦ୍ରୁତ, realises – ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରେ, despair – ନୈରାଶ୍ୟ, respective – ନିଜ ନିଜ, omnipresent –ସର୍ବବିଦ୍ୟମାନ, definitely – ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ, remove – ଦୂର କରିବା, plight – ଦୁଃଖ, merciful – ଦୟାବନ୍ତ, appeal – ନିବେଦନ କରିବା.

ସାରାଂଶ :
କବିତାରେ ନାବିକ (ଆଲେକ୍‌ଜାଣ୍ଡର ସେଲ୍‌କାର୍କ) କହୁଛନ୍ତି ଯେ ସେ ହେଉଛନ୍ତି ସେହି ନିର୍ଜନ ଦ୍ଵୀପର ଅଧୀଶ୍ଵର ଏବଂ ସେହି ଅଧିକାର ଛଡ଼ାଇନେବା ପାଇଁ କେହି ତାଙ୍କ ସହିତ ସେଠାରେ ସଂଗ୍ରାମ କରିବ ନାହିଁ । ସେ ସେହି ଦ୍ଵୀପରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ପଶୁପକ୍ଷୀଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ଶାସକ । ବିଦ୍ଵାନ୍‌ମାନେ କହନ୍ତି ଯେ ଜନଗହଳିଠାରୁ ଦୂରରେ, ନିର୍ଜନ ସ୍ଥାନରେ ରହିବାରେ ଏକ ପ୍ରକାର ଆନନ୍ଦ ମିଳିଥାଏ । ମାତ୍ର ସେଲ୍‌କାର୍କ ତାଙ୍କ ନିର୍ଜନତାରେ କୌଣସି ଆନନ୍ଦ ଉପଭୋଗ କରୁନାହାନ୍ତି । ସେ ଅନୁଭବ କରୁଛନ୍ତି ଯେ ସେଭଳି ଏକ ଭୟଙ୍କର ସ୍ଥାନରେ ରାଜତ୍ଵ କରିବା ଅପେକ୍ଷା ସଂସାରରେ ରହି ଦୁଃଖକଷ୍ଟକୁ ବରଣ କରିବା ବରଂ ଭଲ । ସେଲ୍‌କାର୍କ ମଣିଷ ସମାଜକୁ ଫେରିବା ଆଶା ରଖୁପାରୁ ନାହାନ୍ତି । ସେ ଭାବୁଛନ୍ତି ତାଙ୍କ ଜୀବନ ସେହି ଦ୍ବୀପରେ ଶେଷ ହୋଇଯିବ । ମଣିଷ କଣ୍ଠର ସୁମଧୁର ସ୍ୱର ସେ ଆଉ ଶୁଣିବାକୁ ପାଉନାହାନ୍ତି । ତେଣୁ ସେ ତାଙ୍କ ନିଜର ସ୍ବର ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ଭୟଭୀତ ଓ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଉଛନ୍ତି । ଏହା ତାଙ୍କୁ ଅଦ୍ଭୁତ ଲାଗୁଛି କାରଣ ସେ ବହୁତ ଦିନ ଧରି ମଣିଷ ସହିତ କଥା ହୋଇନାହାନ୍ତି ।

ସେଠାରେ ପଶୁମାନେ ତାଙ୍କୁ ଆଦୌ ଭୟ କରୁନାହାନ୍ତି, ଯେହେତୁ ସେମାନେ ମଣିଷର ପ୍ରଭାବ ଓ ଶକ୍ତି ବିଷୟରେ ସଚେତନ ନୁହନ୍ତି । ସେ ଜାଣନ୍ତି ଯେ ବନ୍ଧୁତା ଓ ସ୍ନେହ ମତତା ଭଳି ସ୍ବର୍ଗୀୟ ଦାନକୁ ମଣିଷକୁ ଦିଆଯାଇଛି ଯିଏ କି ସମାଜରେ ବାସ କରୁଛି । ସେ ଭାବୁଛନ୍ତି ଯଦି ତାଙ୍କର ବିହଙ୍ଗର ପକ୍ଷ ଥାଆନ୍ତା, ତେବେ ସେ ମହାସାଗରକୁ ପାର ହୋଇ ତାଙ୍କର ବନ୍ଧୁ ଓ ପ୍ରିୟଜନମାନଙ୍କୁ ଦେଖିପାରନ୍ତେ । ଯାହାଫଳରେ ତାଙ୍କର ଦୁଃଖ କ୍ଳେଶ ଦୂର ହୋଇଯାଆନ୍ତା ଓ ସେ ସତ୍ୟପଥ ଅନୁସରଣ କରି ସୁଖରେ କାଳାତିପାତ କରିପାରନ୍ତେ । ସେ ସେଠାରେ ଜ୍ଞାନୀ ଲୋକମାନଙ୍କଠାରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରି, ଯୁବକମାନଙ୍କ ସହିତ ସୁଖରେ ଦିନ ଅତିବାହିତ କରନ୍ତେ । ନିଃସଙ୍ଗତା ହେତୁ ସେ ସମ୍ପୂର୍ଣ ହତାଶ ହୋଇପଡ଼ିଛନ୍ତି । ତେଣୁ ସେ ପବନକୁ ତାଙ୍କ କଥା ଶୁଣିବାକୁ କହୁଛନ୍ତି । ସେ ପବନକୁ ଅନୁରୋଧ କରୁଛନ୍ତି ଯେ ଯେଉଁ ସ୍ଥାନକୁ ସେ ଦେଖିପାରିବେ ନାହିଁ ସେହି ସ୍ଥାନର ସୁସମାଚାର ତାଙ୍କୁ ଆଣି ଦିଅନ୍ତୁ । ତାଙ୍କର ବାର୍ତ୍ତାକୁ ତାଙ୍କର ନିକଟତମ ଲୋକ, ଯେଉଁମାନଙ୍କୁ ସେ କଦାପି ଦେଖପାରିବେ ନାହିଁ, ସେହିମାନଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚାଇବାପାଇଁ ପବନକୁ ନିବେଦନ କରୁଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ବନ୍ଧୁମାନେ ତାଙ୍କୁ ମନେ ପକାଉଛନ୍ତି କି ନାହିଁ ଓ ତାଙ୍କୁ ଦେଖିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି କି ନାହିଁ ସେ ଜାଣିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି ।

ସେ ଅନୁଭବ କରୁଛନ୍ତି ଯେ ମନର ଗତି ଅତି କ୍ଷିପ୍ର ଓ ଏହା ଗୋଟିଏ ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ସାରା ବିଶ୍ଵ ଭ୍ରମଣ କରିପାରିବ । ମଣିଷ ମନର ଗତି ଏପରିକି ପବନ ଓ ଆଲୋକଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଦ୍ରୁତତର । ଯେତେବେଳେ ସେ ତାଙ୍କର ଜନ୍ମସ୍ଥାନ କଥା ଭାବନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ସେ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି ସତେ ଯେମିତି ସେ ସେହିଠାରେ ହିଁ ଉପସ୍ଥିତ ଅଛନ୍ତି । ମାତ୍ର ଯେତେବେଳେ ସେ ତାଙ୍କର ବର୍ତ୍ତମାନର ସ୍ଥିତି କଥା ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରନ୍ତି, ତାଙ୍କ ହୃଦୟ ଗଭୀର ଦୁଃଖରେ ଭରପୂର ହୋଇଯାଏ । ଶେଷରେ ସେ ଚିନ୍ତା କରୁଛନ୍ତି ଯେ ଏସବୁ କଥା ଚିନ୍ତା କରିବା ଭୁଲ୍, କାରଣ ଏହା କେବଳ ଦୁଃଖ ଆଣିଦେବ । ଏବେ ସେ ଦେଖୁଛନ୍ତି ଯେ ପଶୁପକ୍ଷୀମାନେ ସେମାନଙ୍କର ବିଶ୍ରାମସ୍ଥଳୀରେ ବିଶ୍ରାମ ନେଲେଣି । ତେଣୁ ସେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ସ୍ଥାନରେ ବିଶ୍ରାମ ନେବା ଉଚିତ ବୋଲି ମନେ କରୁଛନ୍ତି । ସେ ଆଶା କରୁଛନ୍ତି ଯେ ଈଶ୍ବର ସର୍ବବିଦିତ ଏବଂ ସେ ହିଁ ମଣିଷର ସବୁ ଦୁଃଖଯନ୍ତ୍ରଣା ଦେଖନ୍ତି । ଈଶ୍ଵର ତାଙ୍କ ଦୁର୍ଦ୍ଦଶାକୁ ନିଶ୍ଚୟ ଦୂର କରିବେ କାରଣ ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଦୟାର ଅବତାର, ଏ ବିଶ୍ୱାସ ସେ ରଖୁଛନ୍ତି ।

The Text : (ପାଠ୍ୟବିଷୟ)
Stanzawise Analysis.

Stanza-1
I AM monarch of all I survey,
My right there is none to dispute,
From the centre all round to the sea
I am lord of the fowl and the brute.
O Solitude ! where are the charms
That sages have seen in thy face ?
Better dwell in the midst of alarms
Than reign in this horrible place.
ଅନୁବାଦ :
ମୁଁ ଯାହାସବୁ ଦେଖୁଛି, ସେସବୁର ମୁଁ ହେଉଛି ଅଧୀଶ୍ବର । ଏଠାରେ ମୋ ଅଧିକାରକୁ ଛଡ଼ାଇ ନେବାକୁ କେହି ମୋ ସହିତ ସଂଗ୍ରାମ ମଧ୍ଯ କରିବ ନାହିଁ । ମୋ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ନୀଳ ସାଗରଯାଏ ଏଠାରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ପଶୁପକ୍ଷୀଙ୍କର ମୁଁ ହେଉଛି ଈଶ୍ବର । ବିଜନତାରେ ମୁନିଗଣ ଆନନ୍ଦ ଉପଲବ୍ଧି କରନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ମୁଁ ପାଉ ନାହିଁ । ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରର ଭୟ ମଧ୍ଯରେ ବାସ କରିବା ବରଂ ଭଲ; କିନ୍ତୁ ଏପରି ଭୟଙ୍କର ସ୍ଥାନରେ ରାଜତ୍ଵ କରିବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ ।

Stanza – 2
I am out of humanity’s reach,
I must finish my journey alone,
Never hear the sweet music of speech;
I start at the sound of my own.
The beasts that roam over the plain
My form with indifference see;
They are so unacquainted with man,
Their tameness is shocking to me.
ଅନୁବାଦ :
ମୁଁ ମାନବ ଜଗତଠାରୁ ଅଲଗା ହୋଇଯାଇଛି । ମୋର ଜୀବନଯାତ୍ରା ଏହିଠାରେ ହିଁ ଶେଷ ହୋଇଯିବ । ମଧୁମୟ ମନୁଷ୍ୟ କଣ୍ଠର ସ୍ଵର ଆଉ ଶୁଣିପାରିବି ନାହିଁ । ମୋ ନିଜ କଣ୍ଠର ସ୍ବର ଶୁଣି ମୁଁ ଚମକିପଡ଼େ । ଏଠାରେ ଯେଉଁ ପଶୁମାନେ ଭ୍ରମଣ କରୁଛନ୍ତି ସେମାନେ ମୋତେ ଆଦୌ ଭୟ କରୁନାହାନ୍ତି । ସେମାନେ ମଣିଷ ସହିତ ଏତେ ପରିଚିତ ନୁହନ୍ତି କିମ୍ବା ମଣିଷର ପ୍ରଭାବ ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ । ମୋତେ ସେମାନଙ୍କର ବଶତା ଦେଖି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଲାଗେ ।

Stanza-3
Society, friendship, and love
Divinely bestowed upon man,
O had I the wings of a dove.
How soon would I taste you again!
My sorrows I then might assuage
In the ways of religion and truth,
Might learn from the wisdom of age,
And be cheer’d by the sallies of youth.
ଅନୁବାଦ : ଈଶ୍ବର ସମାଜ, ବନ୍ଧୁତା ଓ ସ୍ନେହ ମମତାକୁ କେବଳ ମଣିଷକୁ ହିଁ ଦେଇଛନ୍ତି । ଯଦି ମୋର ଗୋଟିଏ କପୋତ ପରି ଡେଣା ଥାଆନ୍ତା ତେବେ ମୁଁ ଉଡ଼ିଯାଇ ମୋର ପ୍ରିୟଜନମାନଙ୍କୁ ଦେଖୁପାରନ୍ତି ଓ ମୋର ଦୁଃଖ ଦୂର ହୋଇଯାଆନ୍ତା । ମୁଁ ଧର୍ମ ଓ ସତ୍ୟ ପଥକୁ ଅନୁକରଣ କରନ୍ତି, ବିଦ୍ଵାନ୍ ଲୋକଙ୍କଠାରୁ ସଦୁପଦେଶ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ଏବଂ ତରୁଣମାନଙ୍କ ସଙ୍ଗରେ ହସଖୁସିରେ ସମୟ ଅତିବାହିତ ହୁଅନ୍ତା ।

Stanza-4
Ye winds that have made me your spot,
Convey to this desolate shore
Some cordial endearing report
Of a land I shall visit no more;
My friends, do they now and then send
A wish or a thought after me?
O tell me I yet have a friend,
Though a friend I am never to see.
ଅନୁବାଦ :
ରେ ବାୟୁ ! ତୁମେ ମୋତେ କ୍ରୀଡ଼ନକ କରିଦେଇଛ । ଯେଉଁ ସ୍ଥାନକୁ ମୁଁ ଆଉ ଦେଖିପାରିବି ନାହିଁ ସେହି ସ୍ଥାନର ସୁସମାଚାର ମୋତେ ଏହି ନିର୍ଜନ ତଟକୁ ଆଣିଦିଅ । ମୋତେ ମୋର ବନ୍ଧୁମାନେ ଦେଖିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି କି ? ସେମାନେ ମୋ କଥା ଭାବୁଛନ୍ତି କି ? ହେ ବାୟୁ, ମୋତେ କୁହ ମୋର କ’ଣ କେହି ବନ୍ଧୁ ନାହାନ୍ତି ? ମୁଁ କଦାପି ବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ଦେଖୁପାରିବି ନାହିଁ । ମୋର ଏ ସନ୍ଦେହଗୁଡ଼ିକୁ ତୁମେ ଦୂର କର ।

Stanza -5
How fleet is a glance of the mind!
Compared with the speed of its flight,
The tempest itself lags behind,
And the swift-winged arrows of light.
When I think of my own native land
In a moment I seem to be thete;
But, alas! recollection at hand
Soon hurries me back to despair
ଅନୁବାଦ :
ମନର ଗତି କି କ୍ଷିପ୍ର ! ତୁଳନା କଲେ ଏହା ପବନ ଓ ଆଲୋକର ଗତିକୁ ପଛରେ ପକାଇ ଦେଇପାରିବ । ଗୋଟିଏ ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ଏହା ସାରା ବିଶ୍ବ ଦର୍ଶନ କରିପାରିବ । ଯେତେବେଳେ ମୋର ନିଜ ଦେଶ କଥା ମନେପଡ଼େ ସେତେବେଳେ ମୁଁ ଭାବେ ସତେ ଯେପରି ମୁଁ ସେହିଠାରେ ଅଛି । କିନ୍ତୁ ଦୁଃଖର କଥା ଯେତେବେଳେ ମୋ ସ୍ମରଣକୁ ଆସେ, ମୁଁ ଦ୍ବୀପରେ ଅଛି ତାହା ମୋତେ ନୈରାଶ୍ୟରେ ବୁଡ଼ାଇ ଦିଏ ।

Stanza -6
But the seafowl is gone to her nest
The beast is laid down in his lair;
Even here is a season of rest,
And I to my cabin repair
There is mercy in every place,
And mercy, encouraging thought!
Gives even affliction a grace
And reconciles man to his lot.
ଅନୁବାଦ :
ସାମୁଦ୍ରିକ ପକ୍ଷୀ ତା’ର ବସାଘରେ ବିଶ୍ରାମ ନେଇଛି ଓ ପଶୁ ତା’ର ଗହ୍ଵରରେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଶ୍ରାମର ସମୟ ଏବଂ ମୁଁ ମଧ୍ୟ ମୋ ସ୍ଥାନରେ ବିଶ୍ରାମ ନେବା ବାଞ୍ଛନୀୟ । ଈଶ୍ବର କରୁଣାମୟ ଓ ଦୟାର ଅବତାର, ସେ ନିଶ୍ଚୟ ତାଙ୍କ ଦୁଃଖ ଦୂର କରିବେ ଏବଂ ସେ ସନ୍ତୋଷ ଲାଭ କରିବେ ।

About the poet:
William Cowper (1731 AD to 1800 AD) was born at Great Berkharnpstead, in Hertfordshire, where his father was a rector. His poems were published late in life. At the very end of his volume of poems, a few miscellaneous short poems were also included. One of them is the well-known poem containing the reflections of Alexander Selkirk. The poem reflects the freedom of his spirit on a lonely island.

Notes :
rector – ଧର୍ମ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ, published – ପ୍ରକାଶିତ ହେଲା, miscellaneous – ନାନାପ୍ରକାର/ମିଶ୍ରିତ, reflects – ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ, spirit – ଆତ୍ମା

କବିଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ :
ଉଇଲିୟମ୍ କାଉପର୍ (୧୭୩୧ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରୁ ୧୮୦୦ ଖ୍ରୀ.ଅ.) ହର୍ଟଫୋର୍ଡସାୟାରର ଗ୍ରେଟ୍ ବର୍କହାମ୍ପଷ୍ଟ୍ରେଡ୍‌ରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଯେଉଁଠାରେ କି ତାଙ୍କ ପିତା ଏକ ଧର୍ମାନୁଷ୍ଠାନର ମୁଖ୍ୟ ଥିଲେ । ତାଙ୍କ କବିତାଗୁଡ଼ିକ ଜୀବନର ଉତ୍ତର ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା । ତାଙ୍କ କବିତା ସଂକଳନର ଠିକ୍ ଶେଷ ଭାଗରେ କେତେକ କ୍ଷୁଦ୍ର କବିତା ଯୋଗ କରାଯାଇଥିଲା । ଆଲେକ୍‌ଜାଣ୍ଡର୍ ସେଲ୍‌କାର୍କଙ୍କ ହୃଦୟର ପ୍ରତିଫଳନକୁ ଆଧାର କରି ରଚିତ କବିତା ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ୟତମ । କବିତାଟି ନିର୍ଜନ ଦ୍ଵୀପରେ ତାଙ୍କ ଆଲେକ୍‌ଜାଣ୍ଡର୍ ଆତ୍ମାର ସ୍ବାଧୀନ ଚିନ୍ତାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ ।

Glossary And Notes: (ଟିପ୍‌ପଣୀ ଓ କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ)
(Lines— 1 to 8)
I AM — Here ‘AM’ is written in capital letters to emphasize the poet’s feeling of confidence in his new role as the sole monarch of the lonely island— ମୁଁ ସ୍ବୟଂ
monarch (n) — supreme ruler – ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଶାସକ
Alexander Selkirk considered him the monarch of the island.
survey (V) — see – ଦେଖୁ
We surveyed the view from the top of the hill.
right (n) — claim, possession — ଅଧିକାର
dispute (v) — argue or quarrel — କଳହ କରିବା
The question was hotly disputed in the Parliament.
fowl (n) — bird — ପକ୍ଷୀ
A large number of fowls are seen in Chilika in winter.
brute (n) — animal – ପଶୁ
It’s not easy to tame the brutes.
solitude (n) — loneliness, lonely place
The sages find pleasure in solitude.
thy (old use) — your — ତୁମର
charm (n) — delight, pleasure — ଆନନ୍ଦ
Lord — supreme commander — ସର୍ବୋଚ୍ଚ କମାଣ୍ଡର
sage (n) — hennit, saint – ମୁନି/ଋଷି
dwell (v) — live — ବାସ କରିବା
The hermits used to dwell in cottages.
alarms (n) — danger — ଭୟ|ଯୁଦ୍ଧସଜ୍ଜାର ଆହ୍ଵାନ
Nobody likes o live in alarms.
reign (v) — rule — ରାଜତ୍ଵ କରିବା
The reign of Ashok is an epoch-making era in the animals of history.
horrible (adj)— full of danger — ଭୟଙ୍କର

(Lines—9to 16)
out of humanity reach — no hope of people o touch it, isolated
finish (v) — complete/end — ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିବା
my journey (n) — here journey of life — ଏଠାରେ ଜୀବନଯାତ୍ରା
alone — by himself — ଏକଟିଆ
start at (v) — frighten/startled/surprised — ଆଶ୍ଚର୍ୟ୍ୟ
roam (v) — to wan&r with no very Clear purpose — ଏଣେତେଣେ ମୁକ୍ତ ରୂପେ
The animal’s roar in the forest.
with indifference —lack of interestiindifferently — ଉଦାସୀନ ଭାବରେ
The girl looked at her teacher with indifférence.
my form — my body — ମୋ ଶରୀର
beasts — wild animals — ବନ୍ୟପଶୁ
unacquainted (adj.) — unknown — ଅଜ୍ଞାତ
We’re unacquainted with each other.
tameness (n) — loyalty
I was surprised to see the tameness of the animals at a circus party,
shucking — terrifying, frightening
The news was shocking later.

(Lines— 17 to 24)
divinely (adj) — heavenly — ସ୍ୱର୍ଗୀୟ
bestow (v) — pour/give as an offering
Semi-gifts were bestowed on the royal visitors.
assuage (v) — make suffering less painful — ଯନ୍ତ୍ରଣା ଲାଘବ କରିବା
He prayed to God to assuage his Sorrows.
be cheer’d — be detighted — ବହୁତ ଖୁସି ହେବା
the wisdom of age — wise sayings of the old people — ବବୃଦ୍ଧ ଲୋକମାନଙ୍କର ବୁଦ୍ଧିମାନ କଥା
sallies (n) — lively or humorous remarks — ଜୀବନ୍ତ ବା ହାସ୍ୟାସ୍ପଦ ମନ୍ତବ୍ୟ |
Her witty sallies made me angry.
dove — a kind of bird — ଏକ ପ୍ରକାର ପକ୍ଷୀ

(lines— 25 to 32)
convey (v) — to inform — ସୂଚନା ଦେବାକୁ
He conveyed his difficulties to his father
taste — meet — ବିଚ୍ଛିନ୍ନ
desolate (adj.) — isolated — ବିଚ୍ଛିନ୍ନ
Nobody likes to live in a desolate place.
cordial — friendly – ବନ୍ଧୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ
endearing (adj.) — pleasant — ସୁଖଦ
He always expects endearing news from his parents.
report — news —ସମ୍ବାଦ
now and then — frequently — ବାରମ୍ବାର
Uncle comes to our house now and then.

(Lines — 33 to 40)
fled — quick — ଦ୍ରୁତ
A deer is allen footed runner.
tempest (n) – violent storm – ଝଡ଼ ତୋଫାନ
The ship sank due to the tempest.
glance – quick look – ତୀକ୍ଷ୍ଣ ଚାହାଣି
recollection (n) — what is remembered at present / memory – ସ୍ମୃତି | ସ୍ମରଣ
I have no recollection of meeting him.
despair (n) – without hope — ଭରସା ବିନା
His past recollection hurried him back to despair.
swift — winged arrows of light — ତୀବ୍ର ବେଗଗାମୀ ପକ୍ଷ/ ଡେଣା (ଆଲୋକର )
native land — land of birth/motherland — ଜନ୍ମଭୂମି
in a moment — a short period of time, instantly — ତତକ୍ଷଣାତ୍
Wait here! I will be back in a moment.
alas! — sudden emotion of sorrow or grief — ଆହା ! ! (ଏକ ଦୁଃଖଦାୟକ ଅଭିବ୍ଯକ୍ତି)

(Unes—41 to 48)
seafowl(n) — seabird —ସାମୁଦ୍ରିକ ପକ୍ଷୀ
A sea-fowl is flying over the sea.
lair (n) — wild animals resting place
The animals are taking a rest in their lairs.
repair (v) — to return
mercy (n) — blessing/kindness — ଦୟା
The gene showed no mercy and killed all the enemies.
affliction (n) pain/distress — ଯନ୍ତ୍ରଣା
The affliction of old age is unbearable.
reconcile (v) — bring into harmony — ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା | ଶାନ୍ତି କରିବା
How do you reconcile your political principles with your religious beliefs?
at hand — at present/now — ବର୍ତ୍ତମାନ୍
cabin — small room (living) — ଛୋଟ କୋଠରୀ
lot — fate/fortune— ଭାଗ୍ୟ
He has a good lot.
season — time — ସମୟ
encouraging — inspiring/motivating — ଉତ୍ସାହିତ କରିବା
grace (n) — blessings — ଅନୁଗ୍ରହ

BSE Odisha Class 9 Text Book Solutions Pdf Download

• BSE Odisha 9th Class Maths Book Solutions
• BSE Odisha 9th Class Physical Science Book Solutions
• BSE Odisha 9th Class Life Science Book Solutions
• BSE Odisha 9th Class History Book Solutions
• BSE Odisha 9th Class Geography Book Solutions
• BSE Odisha 9th Class Odia Book Solutions
• BSE Odisha 9th Class English Book Solutions
• BSE Odisha Class 9 English Grammar Book Solutions
• BSE Odisha Class 9 Sanskrit Grammar Book Solutions
• BSE Odisha 9th Class Hindi Book Solutions
• BSE Odisha 9th Class Physical Science Important Questions
• BSE Odisha 9th Class History Important Questions
• BSE Odisha 9th Class Maths Notes
• BSE Odisha 9th Class Physical Science Notes
• BSE Odisha 9th Class History Notes

BSE Odisha Solutions

Odisha State Board  BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions  Poem 1(b) सूरदास के पद Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Hindi Solutions Poem 1(b) सूरदास के पद

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନ। କେ ଉତ୍ତର ଦୋ-ତୀନ୍ ବାର୍କେ ବାର୍କେ ମେଁ ଦୀଜିଏ )।
(ତଳଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ ବା ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)

(क) ब्रजनारी माता यशोदा से कौन-सी शिकायतें करती हैं?
ବ୍ରଜନାରୀ ମାତା ୟଶୋଦା ସେ କୌନ୍-ସୀ ଶିକାୟର୍ତେ କରତୀ ହୈ ?
(ବ୍ରଜନାରୀ ମାତା ଯଶୋଦାକୁ କେଉଁ ଅଭିଯୋଗଗୁଡ଼ିକ କରିଛନ୍ତି ?)
उत्तर:
ब्रजनारी माता यशोदा से यह शिकायत करती है कि कृष्ण ने हमारा माखन खा लिया । दोपहर को घर सूना देखकर, खोज-खाजकर तेरा बेटा मेरे घर में घुस गया। उसने भण्डार घर का किवाड़ खोल दिया, घर में दूध, दही, माखन सबके सब साथियों को खिला दिया और नुकसान कर दिया।

(ख) बालकृष्ण की माखन चोरी का वर्णन कीजिए।
(ବାଲ୍ୟକୃଷ୍ଣ କୀ ମାଖନ-ଚୋରୀ କା ୱର୍ଣ୍ଣନ କୀଜିଏ) ।
(ଶିଶୁକୃଷ୍ଣଙ୍କ ମାଖନଚୋରୀ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।)
उत्तर:
बालकृष्ण दोपहर में, ब्रजभूमि की एक ग्वालिन के घर में घुस गया। उसने घर का दरवाजा खोल कर दूध, दही, माखन सब अपने साथियों को खिला दिया। फिर खाट पर चढ़कर शिक्या पर रखे हुए माखन को खा लिया और गिरा दिया।

(ग) ब्रजनारी ने माता यशोदा से यह क्यों कहा कि ‘पूत अनोखा जायो’? इस कथन का आशय स्पष्ट कीजिए।
(ବ୍ରଜନାରୀ ନେ ମାତା ୟଶୋଦା ସେ ୟହ କ୍ୟା କହା କି ‘ପୂତ ଅନୋଖା ଜାୟୋ’ ? ଇସ୍ କଥନ୍ କା ଆଶୟ ସ୍ପଷ୍ଟ କୀଜିଏ ।
(ଗୋପନାରୀ ମାତା ଯଶୋଦାଙ୍କୁ ପୂତ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଜନକ ରୂପ ବୋଲି କାହିଁକି କହିଛନ୍ତି ? ଏହି କଥାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସ୍ପଷ୍ଟ କର ।)
उत्तर:
यहाँ ब्रजनारियाँ माखन चोर श्रीकृष्ण जी से बैचने हुई है, हर रोज कृष्णचन्द्र जी अपने अनोखा सा काम से उनको शतातें हैं। उन पर कोई भी गालियाँ शिकायत का असर न होने पर उह्नोंने माता यशोदा से यह कहती हैं।

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନ କେ ଉତ୍ତର ଏକ-ଏକ ବାକ୍ୟ ମେଁ ଦୀଜିଏ) ।
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)

(क) कौन किससे शिकायत करता है?
(କୌନ୍ କିସ୍‌ ଶିକାୟତ କରତା ହୈ )?
(କିଏ କାହାକୁ ଅଭିଯୋଗ କରିଛି ?)
उत्तर:
ब्रजभूमि की एक ग्वालिन माता यशोदा से शिकायत करती है।

(ख) किस पर चढ़कर कृष्ण दही निकालते हैं?
କିସ୍‌ର ଚଢ଼େକର୍ କୃଷ୍ଣ ଦହୀ ନିକାଲ୍‌ ହେଁ ?
(କାହା ଉପରେ ଚଢ଼ି କୃଷ୍ଣ ଦହୀ ବାହାର କରୁଛି ?)
उत्तर:
खाट पर चढ़कर कृष्ण दही निकालते हैं।

(ग) ब्रजनारी ने किसे अनोखा कहा है?
(ବ୍ରଜନାରୀ ନେ କିସ୍ ଅନୋଖା କହା ହୈ ?
(ବ୍ରଜନାରୀ (ଗୋପନାରୀ) କାହାକୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ?
उत्तर:
ब्रजनारी ने कृष्ण को अनोखा कहा है।

(घ) ‘कौन रंग लाये’ का अर्थ क्या है?
(‘କୌନ୍ ରଂଗ୍ ଲାୟୋ’ କା ଅର୍ଥ କ୍ୟା ହୈ ?
(‘କେଉଁ ରଂଗ ଆଣିଲା’ର ଅର୍ଥ କ’ଣ ଅଟେ ?)
उत्तर:
कौन रंग लायों का अर्थ कौना सा रूप और अवतार है।

3. निम्नलिखित प्रश्नों क उत्तर एक-एक शब्द में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ତ ପ୍ରଶ୍ନୋ ଳେ ଡତ୍ତର୍ ଏକ୍ – ଏକ୍ ଶବ୍ଦ ମେଁ ଦୀଜିଏ) ।
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଦିଅ ।)

(क) यहाँ लाल किसे कहा गया है?
ୟହାଁ ଲାଲ୍ କିସ୍ କହା ଗୟା ହୈ ?
(ଏଠାରେ ଲାଲ କାହାକୁ କୁହାଯାଇଛି)
उत्तर:
पुत्र कान्हा को

(ख) किस समय घर सूना था?
(କିସ୍ ସମୟ ଘର୍ ସୂନା ଥା)?
(କେଉଁ ସମୟ ଘର ଖାଲି ଥୁଲା ?)
उत्तर:
दोपहर के समय

(ग) प्रतिदिन किसकी हानि होती थी?
(ପ୍ରତିଦିନ୍ କିସ୍‌କୀ ହାନି ହୋତୀ ଥୀ )?
(ପ୍ରତିଦିନ କଣ କ୍ଷତି ହେଉଥିଲା ?)
उत्तर:
गोरस की

(घ) दही कहाँ रखा हुआ था?
(ଦହୀ କାହାଁ ରଖା ହୁଆ ଥା )?
(ଦହୀ କେଉଁଠାରେ ରଖା ହୋଇଥିଲା?)
उत्तर:
छींके पर

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

‘माखन’ एक संज्ञा पद है। इस तरह इस पद में जितने संज्ञा पद हैं। उन्हें छाँटकर लिखिए नीचे कुछ शब्द दिये जा रहे हैं जिनका वह रूप लिखिए जो आप समझते हैं।
(‘ମାଖନ’ ହିନ୍ଦି ଭାଷାରେ ଏକ ‘ସଂଜ୍ଞାପଦ’ ଅଟେ। ପଦ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଏହିଭଳି ଯେତେଗୁଡ଼ିଏ ‘ସଂଜ୍ଞାପଦ’ ଅଛି ଖୋଜି ବାହାରକରି ଲେଖ ।)
उत्तर:
लाल, दिवस, घर, किवार, मंदिर, दूध, दही, खाट, मोहन, दिन, गोरस, ढोटा, रंग, ब्रजनारि, पूत। याद रखिए – किसी प्राणी, वस्तु या स्थान के नाम, गुण अथवा अवस्था को बतानेवाले शब्द को संज्ञा कहा जाता है।
(ମନେରଖ କୌଣସି ପ୍ରାଣୀ, ବସ୍ତୁ ବା ସ୍ଥାନର ନାମ, ଗୁଣ ଅଥବା ଅବସ୍ଥାକୁ ବୁଝାଉଥ‌ିବା ଶବ୍ଦକୁ ‘ସଂଜ୍ଞା’କୁହ।ଯାଏ।)

संज्ञा के पांच भेद है – (ସଂଜ୍ଞ। ପାଞ୍ଚ ପ୍ରକାର ଅଟେ।)
(क) व्यक्तिवाचक संज्ञा – राम, सीता, महानदी, कटक (ବ୍ୟକ୍ତି ବାଚକ ସଂଜ୍ଞା – ରାମ,ମାତ ମହାନତା ବଟକ )
(ख) जातिवाचक संज्ञा – मनुष्य, गाय, नदी, शहर(ବାତିବାଚକ ସଂଜ୍ଞା – ମନୁକ୍ଷ୍ୟ, ଗଈ, ନତା, ସହର)
(ग) भाववाचक संज्ञा – वीरता, सच्चाई, गरीबी (ସମୂହବାଚକ ସଂଜ୍ଞା – ମେଳା, ପରିବାର, ଗୁଚ୍ଛ)
(घ) समूहवाचक संज्ञा – मेला, गुच्छा, परिवार (ଦ୍ରବ୍ୟବାଚକ ସଂଜ୍ଞା – ସୁନା, ଲୁହା)

2. निम्नलिखित शब्दों का पर्यायवाची (सम्मानार्थी) शब्द लिखिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରତିଶବ୍ଦ (ସମାନାର୍ଥୀ) ଲେଖ ।)
लाल ………….
माखन …………
दिवस …………
पूत ……………
किवार ………..
अनोखा ……….
उत्तर:
लाल – पुत्र
माखन – मक्खन
दिवस – दिवा/वासर
पूत – पुत्र/सुत
किवार – किवाड़/दरवाजा
अनोखा – आश्चर्य

3. नीचे लिखे सही शब्द पर सही (√ ) का चिह्न लगाइए।
(ତଳେ ଥ‌ିବା ଠିକ୍ ଶବ୍ଦ ନିକଟରେ ଠିକ୍ (√ ) ଚିହ୍ନ ଦିଅ।
दिवस-दीवस, दहि-दही, हानि-हानी, नारि-नारी
उत्तर:
दिवस (√ ) – दीवस,
दहि – दही, (√ )
हानि (√ ) – हानी,
नारि – नारी (√ )

4. तुक मिलाइए।
(ଯତି ପାତ ମିଳା ଥା)
मेरी ……………… ………………
खायो …………… ……………….
गोरस ………….. ……………….
उत्तर:
मेरी – तेरी, केरी
खायो – आयो, लायो
गोरस – नीरस, सरस

अतिरिक्त प्रश्नोत्तर

1. दुपहर दिवस जानि घर सूनी, ढूँढि ढढोरि जाय ही आयो।
(ଦୁପହର ଦିବସ୍ ଜାନି ଘର୍ ସୂନୀ, ଚୂଢ଼ୀ ହଁଡ଼ୋରି ଜାୟ ହୀ ଆୟୋ ।)
उत्तर:
कवि कहते हैं कि दोपहर को घर सूना देखकर खोज – खाजकर तेरा बेटा मेरे घर में घुस गया। उसने भण्डार घर में दूध, दही, माखन सबके सब साथियों को खिला दिया।

2. दिन प्रति हानि होत गोरस की, यह ढोटा कौन रंग लायो।
(ଦିନ୍ ପ୍ରତି ହାନି ହୋତ୍ ଗୋରସ୍ କୀ, ୟହ ଜୋଟା କୌନ୍ ରଂଗ୍ ଲାୟୋ ।)
उत्तर:
सूरदास कहते हैं कि इस तरह प्रतिदिन गाय के दूध, दही, माखन आदि की हानी होती है। पता नहीं यहे लड़का कौन सा रंग या ढंग लाया है।

अति संक्षिप्त उत्तरमूलक प्रश्नोत्तर

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
भक्ति काल के सर्वश्रेष्ठ कृष्ण-भक्त कवि किसे माना जाता है?
उत्तर:
भक्ति-काल के सर्वश्रेष्ठ कृष्ण-भक्त कवि सूरदास को माना जाता है।

प्रश्न 2.
सूरदास के गुरु कौन थे?
उत्तर:
सूरदास के गुरु बल्लभाचार्य थे।

प्रश्न 3.
सूरदास की प्रमुख प्रामाणिक रचना क्या है?
उत्तर:
सूरदास प्रमुख प्रमाणिक रचना ‘सूरसागर’ है।

प्रश्न 4.
कौन किससे शिकायत करता है?
उत्तर:
ब्रजभूमि की एक ग्वालिन माता यशोदा से शिकायत करती है।

प्रश्न 5.
कृष्ण किसपर चढ़कर दही निकलाते हैं?
उत्तर:
कृष्ण खाट पर चढ़कर दही निकालते हैं।

प्रश्न 6.
ब्रजनारी ने किसे अनोखा कहा है?
उत्तर:
ब्रजनारी ने बालक कृष्ण को अनोखा कहा है।

प्रश्न 7.
दही कहाँ रखा हुआ था?
उत्तर:
दही छींका पर रखा हुआ था।

प्रश्न 8.
प्रतिदिन किसकी हानि होती थी?
उत्तर:
प्रतिदिन दूध, दही और माखन की हानि होती थी।

प्रश्न 9.
किस समय घर सूना था?
उत्तर:
दोपहर के समय घर सूना था।

प्रश्न 10.
इस कविता में लाल किसे कहा गया है?
उत्तर:
इस कविता में लाल बालक कृष्ण को कहा गया है।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में दीजिए।

प्रश्न 1.
सूरदास के पद में क्या वर्णन है?
उत्तर:
दधि-चोरी

प्रश्न 2.
“तेरो लाल मेरो माखन खायो” यह पंक्ति किस कवि की है?
उत्तर:
सूरदास

प्रश्न 3.
किस समय घर सूना था?
उत्तर:
दोपहर

प्रश्न 4.
ब्रजनारी ने किसे अनोखा कहा है?
उत्तर:
कृष्ण

प्रश्न 5.
हरदिन किसकी हानि होती थी?
उत्तर:
दूध, दही, माखन

प्रश्न 6.
‘लाल’ का अर्थ क्या है?
उत्तर:
पुत्र कान्हा

C. रिक्तस्थानों को भरिए।

प्रश्न 1.
‘सूरसागर’ ………………. की कृति है।
उत्तर:
सूरदास

प्रश्न 2.
………………. पर चढ़कर कृष्ण दही निकालते हैं।
उत्तर:
खाट

प्रश्न 3.
ब्रजनारी ने ……………….. से अनोखा कहा है।
उत्तर:
कृष्ण

प्रश्न 4.
प्रतिदिन ………………. की हानि होती है।
उत्तर:
कृष्ण

प्रश्न 5.
माखन …………….. रखा हुआ था।
उत्तर:
छींके पर

प्रश्न 6.
‘”यह ढोटा कौन रंग लायो” – इस पंक्ति में ‘ढोटा’ शब्द का अर्थ ……………… है।
उत्तर:
पुत्र

प्रश्न 7.
‘छींके काढ़ि खाट चढ़ मोहन’- इस पंक्ति में ‘मोहन’ शब्द …………………. के लिए प्रयुक्त हुआ है।
उत्तर:
कृष्ण

प्रश्न 8.
खाट पर चढ़कर कृष्ण …………………. निकालते थे।
उत्तर:
दही

प्रश्न 9.
सूरदास के गुरु है ……………..।
उत्तर:
बल्लभाचार्य

D. सही उत्तर चुनिए।

1. सूरदास का जन्म कब हुआ था?
(A) सन 1475 में
(B) सन 1478 में
(C) सन 1375 में
(D) सन 1378 में
उत्तर:
(B) सन 1478 में

2. सूरदास किसके भक्त थे?
(A) राम शक्त
(B) हनुमान भक्त
(C) कृष्ण भक्त
(D) शिव भक्त
उत्तर:
(C) कृष्ण भक्त

3. प्रतिदिन किसकी हानि होती थी?
(A) गोरस की
(B) तेल की
(C) पानी की
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) गोरस की

4. कृष्णजी ने कैसे दही निकालते थे?
(A) छींके पर चढ़कर
(B) सीढ़ीपर चढ़कर
(C) छत पर चढ़कर
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) छींके पर चढ़कर

5. यहाँ पर अनोखा किसे कहा गया है?
(A) राम को
(B) बलराम को
(C) श्याम को
(D) कृष्ण को
उत्तर:
(D) कृष्ण को

6. छींके पर क्या रखा हुआ था?
(A) दही
(B) सोना
(C) लड्डू
(D) तैल
उत्तर:
(A) दही

दोहे (ତେ।ହେ)

“तेरो लाल मेरी माखन खायो।
दुपहर दिबस जानि घर सूनी, ढूँढ़ि ढूँढ़ोरि जाय ही आयो।
खोल किवार सून मन्दिर में, दूध, दही सब माखन खबायो।
छीँकै काढ़ि खाट चढ़ मोहन, कछु खायो कछु लै ढरकायो।
दिन प्रति हानि होत गोरस की, यह ढोटा कौन रङ्ग लायो।
सूरदास कहति ब्रजनारि, पूत अनोखो जायो।”
(‘‘ତେରୋ ଲାଲ୍ ମେରୀ ମାଖନ୍ ଖାୟୋ ।
ଦୁପହର୍ ଦିବସ୍ ଜାନି ଘର୍ ସୂନୀ, ଚୂଢ଼ି ଢଡ଼ୋରି ଜାୟ ହୀ ଆୟୋ।
ଖୋଲ୍ କିୱାର ସୂନ୍ ମନ୍ଦିର୍ ମେଁ, ଦୁଧ, ଦହୀ ସବ୍ ମାଖନ୍ ଖବାୟୋ।
ସ୍ତ୍ରୀକୈ କାଢ଼ି ଖାଟ୍ ଚଢ଼ ମୋହନ, କଛୁ ଖାୟୋ କଛୁ ଲୈ ଢକାୟେ।
ଦିନ୍ ପ୍ରତି ହାନି ହୋଷ୍ ଗୋରସ୍ କୀ, ୟହ ଢୋଟା କୌନ୍ ରଙ୍ଗ୍ ଲାୟେ।
ସୂର୍‌ଦାସ୍ କହତି ବ୍ରଜନାରି, ପୂତ୍ ଅନୋଖୋ ଜାୟେ।’’)

हिन्दी व्याख्या:
बालक-कृष्ण की दधि-चोरी की लीला का वर्णन है। ब्रजभूमि की एक ग्वालिन माता यशोदा से शिकायत करती है कि तेरे लड़के ने हमारा माखन खा लिया। दोपहर को घर सूना देखकर, खोज- खाजकर तेरा बेटा मेरे घर में घुस गया। उसने सूने घर का किवाड़ खोल दिया और घर में जो कुछ दूध-दही- माखन रखा था, सब के सब साथियों को खिला दिया। खाट पर चढ़कर उसने छींके पर रखे हुए दही को खा लिया और कुछ गिरा दिया। इस प्रकार हर दिन दूध, दही, माखन का नुकसान होता है। पता नहीं, यह लड़का कौन-सा रंग या ढंग लाया है? तुमने तो एक अनोखे लड़के को जन्म दिया है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ;
କବି ସୂରଦାସ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ‘ବାଲ୍ୟଲୀଳା’ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଏହି ପଦ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ବାଳକ ତ୍କଷ୍ଟ୍ରଙ୍କ ଦଧ୍ଚୋରି ଲୀଳା ବଶ୍ଣିନା କରିଛିନ୍ତ ମାତା ଯଶୋ ତାଙ୍କୁ ନିଜଟରେ ବ୍ରଜଭୂମି (ରୋପପୁର) ର ଜଣେ ଗଉଡୁର୍ଶି ମାତା ଅଭିଯୋଗ କରୁଛି, ‘ତୋ ପୁଅ ମୋର ସବୁ ଲବଣି ଖାଇଯାଇଛି । ଦ୍ବିପହରରେ କେହି ଘରେ ନଥ‌ିବା ବେଳେ ତୋ ପୁଅ ଖୋଜିଖୋଜି ଘରେ ପଶିଗଲା । ଘରେ କେହି ନଥ‌ିବାରୁ ସେ କବାଟ ଖୋଲି ଘରେ ପଶି ଯାହା ଦୁଧ, ଦହି, ଲବଣି ରଖୁଲି ସବୁ ତା’ ସାଙ୍ଗଙ୍କୁ ବାଣ୍ଟି ଖୁଆଇଦେଲା । ଖଟ ଉପରେ ଚଢ଼ି ଶିକାରେ ଥ‌ିବା ଦହି ଖାଇଦେଲା ଏବଂ ତଳେ ପକେଇଦେଲା । ଏହିଭଳି ପ୍ରତିଦିନ ଦୁଧ, ଦହି, ଲବଣି ସବୁ ନଷ୍ଟ ହେଉଛି । କୋଉ ରଙ୍ଗ ଢଙ୍ଗ ଏ ପୁଅ ଆଣିଛି କେଜାଣି ? ତୁ ତ ଏକ ବିଚିତ୍ର ପୁଅକୁ ଜନ୍ମ ଦେଇଛୁ ।’’

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

लाल – पुत्र (घूथ)।

ढूँढ ढँढोरि – खोज-खाजकर (ଖେ ଖୋଜଖେ।ଜି କରି)।

किवार – किवाड़ या दरवाजा (କବାଟ)।

मँदिर – घर या निवास (ଘର)।

छींका – शिक्या (ଉଚ୍ଚସ୍ଥାନରୁ ରଶିଦ। ରା ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ଓହଳାଯାଇ ରଖଯାଇଥାଏ।) ।

मोहन – कृष्ण (ଶିକା) (ଚ୍ଛ।ତରୁ ବା)।

ढरकायो – गिरा दिया (ତଳେ ପକାଇ ଦେଲା)।

गोरस – दूध/मठा/छाछ (କିହ୍ନୁ)।

ढोटा – पुत्र (ପୁଅ/ସୁତ)।

पूत – पुत्र (ପୂତ୍ରା)।

सून – सूना (ଖାଲି)।

अनोखा – आश्चर्यजनक ଆଶୂର୍ଯ୍ୟଜନକ ବା (ୟକର)।

कछु – (କିଛି।)।

दुपहर – (ଖରାବେଳା)।

कवि परिचय (କବି ପରିଚୟ)।

सूरदास भक्ति-काल के सर्वश्रेष्ठ कृष्ण-भक्त कवि हैं। उनका जन्म सन् 1478 में दिल्ली के निकट सीही नामक गाँव के एक गरीब ब्राह्मण परिवार में हुआ। वे अंधे थे, पर लगता है-वे जन्म से अंधे नहीं थे। मथुरा और आगरा के बीच यमुना नदी के तट पर स्थित गऊघाट पर उन्होंने संगीत, काव्य और शास्त्र का अभ्यास किया और विनय के भाव से पदों की रचना की। आगे चलकर वे वल्लभाचार्य के शिष्य बन गये और ब्रज जाकर गोवर्धन के पास पारसोली नामक जगह पर अपना स्थायी निवास बनाकर पद लिखते रहे। सूरदास वात्सल्य रस के बड़े भावुक कवि थे।

ब्रजभाषा पर उनका पूरा अधिकार था। ‘सूरसागर’ उनकी प्रमुख प्रामाणिक रचना है। इसमें उन्होंने श्रीकृष्ण की वाललीलाओं का वर्णन बहुत सुन्दर ढंग से किया है। कवि ने कृष्ण का पालने पर झूलना, घुटनों के बल पर चलना, चाँद के लिए मचलना, नहाते समय रूठ जाना, मक्खन की चोरी करना, मिट्टी खाना – आदि प्रसंगों का बड़ा मनमोहक वर्णन सहज – सुन्दर – सरस ढंग से किया है। श्रीकृष्ण की बाल लीला के प्रसंग में कवि ने माखन चोरी का सुन्दर चित्र अंकित किया है। गोपिकाओं के मन में यह अभिलाषा है कि बालक कृष्ण उनके घर आएँ, उनकी मटकी में हाथ डालकर माखन की चोरी करें कृष्ण भी उनकी अभिलाषा पूरी करते है। चोरी पकड़ी जाती है, माता यशोदा से शिकायत भी पहुँचती है।

Odisha State Board  BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Poem 1(e) गिरधर की कुंडलियाँ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Hindi Solutions Poem 1(e) गिरधर की कुंडलियाँ

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. दो-तीन बाक्यों में उत्तर दीजिए:
(ଦୋ-ତୀନ୍ ବାକେଁ ମେଁ ଉତ୍ତର୍ ଦୀଜିଏ )।
(ଦୁଇ – ତିନୋଟି ବାହାରେ ଡତ୍ତର ତିଥ)
(क) बिना सोच और विचार के काम करने से क्या नतीजा होता है ?
ବିନା ସୋଚ୍ ଔର୍ ବିଚାର୍ କେ କାମ୍ କରନେ ସେ କ୍ୟା ନତୀଜା ହୋତା ହୈ ?
(ବିନା ଚିନ୍ତା ଓ ବିଚାରରେ କାମ କରିବାଦ୍ୱାରା କ’ଣ ପରିଣାମ ହେବ ?)
उत्तर:
बिना सोच और विचार के काम करने से काम बिगड़जाता है। उसे बाद में पछताना पड़ता है। संसार में वह हँसी का पात्र बनता है। मानसिक रूप से अशान्ति, खान-पान और मान-सम्मान अच्छे नहीं लगने के साथ मूल्यवान समय बवीद हो जाता है।

2. एक या दो वाक्यों में उत्तर दीजिए:
(ଏକ୍ଯା ୟ ଦୋ ବାକେଁ ମେଁ ଡତ୍ତର୍ ବାଜଏ)।
(ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ : )
(क) कौन पीछे पछताता है?
(କୌନ୍ ପିଛେ ପଛେତତା ହୈ ?)
(କିଏ ପଛରେ ଅନୁତାପ କରେ ?)
उत्तर:
जो व्यक्ति बिना सोच विचार से काम में लग जाता है, वह बाद में पछताता है।

(ख) जगत में किसकी हँसी होती है?
(ଜଗତ୍ ମେଁ କିସ୍‌ ହଁସୀ ହୋତୀ ହୈ ?)
(ସଂସାରରେ (କିଏ ସେ) କାହାକୁ ହସରେ ଉଡ଼ାନ୍ତି ?)
उत्तर:
जिस आदमी का काम बिगड़ जाता उसकी जगत में हँसी

(ग) कौन अपना काम बिगाड़ता है?
(କୌନ୍ ଅପ୍‌ନା କାମ୍ ବିଗାଡ଼ତା ହୈ ?)
(କିଏ ନିଜର କାମ ବିଗାଡ଼େ । ବ୍ୟତିକ୍ରମ କରେ ?)
उत्तर:
बिना सोच विचार के काम करने वाला व्यक्ति अपना काम बिगाड़ता है।

(घ) क्या टालने पर नहीं टलता?
(କ୍ୟା ଟାଲ୍‌ନେ ପର୍‌ ନେହୀ ଟଲ୍‌ ?)
(କ’ଣ ଦୂର କଲେ ମଧ୍ୟ ଦୂର ହୁଏ ନାହିଁ ?)
उत्तर:
दुःख टालने पर नहीं टलत।

(ङ) मन में कौन-सी वात खटकती रहती है?
(ମନ୍ ହେଁ କୌନ୍-ସୀ ବାତ୍ ଖତୀ ରହତୀ ହୈ ?)
(ମନରେ କେଉଁ କଥା ଖରାପ ଲାଗୁଛି ?)
उत्तर:
मन में असफलता की बात खटकती रहती है। इसलिए कि मन में हमेशा अशान्ति रहने के कारण कोई कार्य सफल नहीं होता।

खालीस्थान भरिए : (ଶୂନ୍ୟ ସ୍ଥାନ ପୁରାଣ କର:)
(क) जग में होत हँसाय, …………………… न पावै।
उत्तर:
चित में चैन

(ख) ………………… बिगारै आपनो, ………………… में होत हँसाय।
उत्तर:
काम, जग

(ग) ………………… राग रँग मनहिं न भावै।
उत्तर:
खान-पान सनमान

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

1. नीचे लिखे शब्दों से वाक्य बनाइए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକରେ ବାକ୍ୟ ଗଠନ କର ।)
जग, चैन, खान-पान, दुःख
उत्तर:
जंग- इस जग में अनेक दयालु हैं।
चैन- माली ने चैन की साँस ली।
खान-पान – खान-पान और मान-सम्मान उसे अच्छे नहीं लगते।
दुःख : – दुःख को दूर करने के सारे प्रयत्न बेकार हो जाते हैं।

2. दिये गये उदाहरणों की तरह पाठ से दूसरे तुकान्त शब्दों को छाँटिए:
(ଡଦ।ହରଣରେ ଦିଆଯ।ଇଥ୍ବା ଶବ୍ଦଭଳି ପାଠ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟ ପଦ ପଡୁଥ‌ିବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ବାଛ)
उदाहरण : पछताय, हँसाय
उत्तर:
पावै, भावै, टारे, बिचारे

3. ‘खान-पान’ का अर्थ है ‘खान’ और ‘पान’। इसी प्रकार और पाँच उदाहरण दीजिए।
उत्तर:
मान – सम्मान
भलि – भाँति
गुरु – शिष्य
भोग – विलास
जीवन – मरण

गृहकार्य : (ଘରକାମ)

(क) क्या आप विचार किये बिना कार्य करके उसका नतीजा भोग चुके हैं? जीवन की एक ऐसी घटना का वर्णन कीजिए।
(ତୁମେ କ’ଣ ବିନା ବିଚାରରେ କିଛି କାମ କରି ତାହାର ଫଳ ଭୋଗ କରୁଛ କି ?)
(ଜୀବନରେ ଘଟିଥ‌ିବା ଏହିଭଳି ଏକ ଘଟଣାର ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।)
उत्तर:
हाँ, मैं बिना विचार किये कार्य करने का नतीजा भोग चुका हूँ। ऐसे ही एक बार मैंने बिना तैयारी और बेगैर योजना के परीक्षा दी थी। जिसका परिणाम यह हुआ कि परीक्षा में मेरे नम्बर कम आए और बाद की आँए ऊँची कक्षा की पढ़ाई समझने में मुझे कई दिक्कतें आने लगी। इसलिए मैंने अब से यह तय किया है कि परीक्षा शुरू होने के पहले पुरे सोच-विचार और पुरी योजना के साथ पढ़ाई करूँगा। जिससे परीक्षा मुझे कोई बोझ या भारी शरकम या कड़ी परीक्षा न लगे।
(ପିଲାମାନେ ନିଜେ ଶ୍ରେଣୀଗୃହରେ ଏହିଭଳି ଘଟଣା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବେ ।)

(ख) पठित कुंडलिया की आवृत्ति कीजिए और इसे याद रखिए।
(ପଠିତ କୁଣ୍ଡଲିୟାକୁ ଆବୃତ୍ତି କର ଏବଂ ଏହାକୁ ମନେରଖ ।)

अतिरिक्त प्रश्नोत्तर

1. बिना बिचारे जो करै, सो पाछे पछताया।
उत्तर:
कवि गिरिधर कहते है कि प्रत्येक व्यक्ति कार्य शुरू करने से पहले उसके बारे में सोच विचार कर लेना जरुरत है। जो व्यक्ति विना सोच विचार के काम करने से काम बिगड़ जाता है उसे बाद में पछताना पड़ता है।

2. खान-पान सनमान, राग रंग मनहिं न भावै।
(ଖାନ୍-ପାନ୍ ସନମାନ୍, ରାଗ୍ ରଙ୍ଗ୍ ମନହିଁ ନ ଭାୱେ ।)
उत्तर:
यहाँ कवि गिरिधर कहते है कि व्यक्ति का खान-पान और मान-सम्मान उसे अच्छे नहीं लगते है। पर्बपर्बीणी, मागंलिक कार्यक्रम, उत्सव, विवाह आदि में उसे नीरास लगने लगते है। वे मानसिक रूप से बेचैन रहता है।

अति संक्षिप्त उत्तरमूलक प्रश्नोत्तर

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
गिरिधर कविराय किस रूप में सुपरिचित हैं?
उत्तर:
गिरिधर कविराय रीतिकाल के प्रसिद्ध नीतिकाव्यकार के रूप में सुपरिचित हैं।

प्रश्न 2.
गिरिधर की कुंडलियों में क्या कही गई हैं?
उत्तर:
गिरिधर की कुंडलियों में दैनिक जीवन के लिए अत्यंत उपयोगी बातें कही गई हैं।

प्रश्न 3.
गिरिधर की कुंडलियाँ क्यों ज्यादा लोकप्रिय हुई?
उत्तर:
सीधी-सादी तथा सरल भाषा में रचित होने के कारण गिरिधर की कुंडलियाँ ज्यादा लोकप्रिय हुई।

प्रश्न 4.
हर व्यक्ति को किस प्रकार काम करना चाहिए?
उत्तर:
हर व्यक्ति को सोच समझकर काम करना चाहिए।

प्रश्न 5.
कौन पीछे पछताता है?
उत्तर:
जो व्यक्ति बिना सोच विचार के काम से लग जाता है वह पीछे पछताता है।

प्रश्न 6.
संसार में कौन हँसी का पात्र बनता है?
उत्तर:
बिना सोच विचार के काम करनेवाला व्यक्ति संसार में हँसी का पात्र बनता है।

प्रश्न 7.
कौन अपना काम बिगाड़ता है?
उत्तर:
जो व्यक्ति बिना सोच विचार के काम करता है वह अपना काम बिगाड़ता है।

प्रश्न 8.
क्या टालने पर नहीं टलता?
उत्तर:
दुःख टालने पर नहीं टलता।

प्रश्न 9.
मन में कौन सी बात खटकती रहती है?
उत्तर:
बिना सोच विचार के मैंने यह काम क्यों किया यही बात मन में खटकती रहती है।

प्रश्न 10.
भली-भाँति क्या सोच विचार कर लेना चाहिए?
उत्तर:
जीवन में कोई भी काम करने से पहले भली-भाँति सोच विचार कर लेना चाहिए।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में दीजिए।

प्रश्न 1.
कुंड़लिया में क्या कहा गया है?
उत्तर:
दैनिक जीवन के लिए

प्रश्न 2.
‘कुंड़लिया’ किसकी रचना है?
उत्तर:
गिरिधर कविराय

प्रश्न 3.
‘खटकत है’ का अर्थ क्या है?
उत्तर:
बुरा लगता है

प्रश्न 4.
जीवन में असफल हो जाने पर मन में कौन-सी बात चिंता का कारण बनी रहती है?
उत्तर:
मैंने यह काम क्यों किया।

प्रश्न 5.
हर व्यक्ति को किस प्रकार काम करना चाहिए?
उत्तर:
सोच समझकर

C. रिक्तस्थानों को भरिए।

प्रश्न 1.
गिरिधर की कुंड़लिया ………………. भाषा में लिखी है।
उत्तर:
अवधी

प्रश्न 2.
”बिना बिचारे जो करै, सो पीछे पछताय'”- यह पंक्ति ……………….. कवि की है।
उत्तर:
गिरिधर कविराय

प्रश्न 3.
टालने पर ……………….. नहीं टलता।
उत्तर:
दु:ख

प्रश्न 4.
मन में ………………. सी बात खटकती रहती है।
उत्तर:
मैनेयह काम क्योंक्यिय

प्रश्न 5.
असफलता की बात …………….. खटकती है।
उत्तर:
मन

प्रश्न 6.
………………. टालने पर नहीं टलता।
उत्तर:
दु:ख

D. सही उत्तर चुनिए।

1. ‘कुंडलिया’ के कवि हैं
(A) गिरिधर कविराय
(B) कबीर
(C) रहीम
(D) तुलसी
उत्तर:
(A) गिरिधर कविराय

2. कौन अपना काम बिगड़ता है?
(A) काम चौर
(B) आलसी
(C) सज्जन
(D) बिाना सोच-बिचार से काम करनेवाला
उत्तर:
(D) बिाना सोच-बिचार से काम करनेवाला

3. जगत में किसकी हँसी होती है?
(A) सोच-विचार से काम न करनेवाले की
(B) विचार से काम करनेवाले की
(C) काम को चोरी करनेवाले की
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) सोच-विचार से काम न करनेवाले की

4. कौन पीछे पछताता है?
(A) सोच-विचार के काम करनेवाला
(B) बदमासी से काम लेने वाला
(C) बिना सोच-विचार के काम करने वाला
(D) इनमेंम से कोई नहीं
उत्तर:
(C) बिना सोच-विचार के काम करने वाला

5. क्या टालने पर नहीं टलता?
(A) दु:ख
(B) कष्ट
(C) सुख
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) दु:ख

6. मन में कौन-सी बात खटकती है?
(A) सफलता की बात
(B) असफलता की बात
(C) बुराई
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(B) असफलता की बात

7. कब राग-रंग की अच्छा नहीं लगता?
(A) जब जग हँसाय होते हैं
(B) जब गाली पड़ती है
(C) जब अच्छा खाना मिलता है
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) जब जग हँसाय होते हैं

दोहे (ତେ।ହେ)

बिना बिचारे जो करै, से पाछे पछताय।
काम बिगारै आपनो, जग में होत् हँसाय॥
(ବିନା ବିଚାରେ ଢୋ କରେ, ସେ ପାଛେ ପଛତାୟ ।
କାମ୍ ବିଗାରେ ଆପ୍‌, ଜଗ୍ ମେଁ ହୋତ୍‌ ହଁସାୟ ॥)
हिन्दी व्याख्या:
कवि का यह कहना है कि हर व्यक्ति को सोच विचार करके काम करना चाहिए। जो बिना सोच विचार के काम करता है उसे बाद में पछताना पड़ता है। क्योंकि उसका काम बिगड़ जाता है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
କବିଙ୍କ ମତରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ବିଚାର କରି କାମ କରିବା ଉଚିତ । ଯିଏ ବିନା ବିଚାରରେ କାମ କରେ ସେ ପଛରେ ଅନୁତାପ କରେ କାରଣ ତାଙ୍କ କାମ ବିଗିଡ଼ିଯାଏ । ସେ ଦୁନିଆରେ ହାସ୍ୟାସ୍ପଦ ହୁଏ । ଲୋକେ ମଜାରେ ପରିହାସ କରି ହସନ୍ତି ।

जग में होत हँसाय, चित्त में चैन न पावे।
खान्- पान् सनमान, राग रँग मनहिं न भावै॥
(ଜଗ୍ ମେଁ ହୋତ୍ ହଁସାୟ, ଚିତ୍ତ ମେଁ ଚୈନ୍ ନ ପାୱେ।
ଖାନ୍-ପାନ୍ ସନମାନ୍, ରାଗ୍ ରିଗ୍ ମହିଁ ନ ଭାୱେ ॥)
हिन्दी व्याख्या:
संसार में वह हँसी का पात्र बनता है। मानसिक रूप से बेचैन रहता है। खान-पान और मान-सम्मान उसे अच्छे नहीं लगते। मनोविनोद के सारे साधन फीके लगते हैं।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ସଂସାରରେ ଥଟ୍ଟା ଉପହାସ ପାଉଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତି ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ଶାନ୍ତି ପାଏ ନାହିଁ । ଖାଇବା- ପିଇବା ଏବଂ ମାନସମ୍ମାନ ଭଲ ଲାଗେ ନାହିଁ । ମନୋରଞ୍ଜନର ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ମନ ଲାଗେ ନାହିଁ ।

कह गिरिधर कविराय, दुःख कछु टरत न टारे।
खटकत है जिय माँहि, कियो जो बिना बिचारे॥
(କହ୍ ଗିରିଧର୍ କବିରାୟ, ଦୁଃଖ୍ କଛୁ ଟରତ୍ ନ ଟାରେ।
ଖଟକତ୍ ହୈ ଜିୟ ମାଁହି, କିୟୋ ଜୋ ବିନା ବିଚାରେ ॥)
हिन्दी व्याख्या:
दुःख को दूर करने के सारे प्रयत्न बेकार हो जाते हैं। मूल्यवान समय बर्बाद हो जाता है। बार-बार यह बात उसके मन को व्यथित करती है कि बिना सोचे और विचारे मैंने यह काम क्यों किया? अतएव जीवन में कोई भी काम करने से पहले हमें भली-भाँति सोच विचार कर लेना चाहिए ताकि बाद में पछताना न पड़े।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
କବିଙ୍କ ମତରେ ଦୁଃଖକୁ ଦୂର କରିବାର ସମସ୍ତ ଚେଷ୍ଟା ବେକାର ହୋଇଯାଏ, ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ସମୟ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ । ବାରମ୍ବାର ଏହି କଥା ମନକୁ ବ୍ୟର୍ଥାତ କରେ, ବିନା ବିଚାରରେ କାହିଁକି କଲି ? ଜୀବନରେ କୌଣସି କାମ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରଥମରୁ ଭଲ ଭାବରେ ବିଚାର କରି କାର୍ଯ୍ୟକଲେ ପଛରେ ଅନୁତାପ କରିବାକୁ ପଡ଼େନାହିଁ।

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

पाछे – पीछे, बाद में (ପଛରେ ପରେ)

बिगारै – बिगाड़ना (ବିଗାଡିଦେବା)

आपनो – अपना (ନିଜର)

होत – होना (ହେବା)

हँसाय – हँसी, मजाक (ଅଟ୍ଟା ପରିହାସ)

चित्त – मन (ମନ)

चैन – आराम (ଅ।ରାମ)

पान – पीना (ପିଇବା)

राग – गीत-संगीत (ଗୀତ – ସଙ୍ଗୀତ)

भावै – पसंद आना (ପସନ୍ଦ ହେବା)

कछु – कुछ (କିଛି)

टरत – टलना, हटना, दूर होना (ଟଳିଯିବା ହଟିବା ହର,ହେବ।)

टारे – टालना (ଚାଳିତ ତେବ)

खटकत – बुरा लगना (ଖରାପ ଲାଗିବା)

जिय – हृदय, मन (ହୃଦଯ, ମନ)

माँहि – बीच में (ମଧ୍ୟରେ)

कवि परिचय (କବି ପରିଚୟ)।

गिरिधर कविराय के जीवन के बारे में प्रामाणिक जानकारी नहीं मिलती। शिवसिंह सेंगर ने इनका जन्मकाल सन् 1713 ई. बताया है। लोग इन्हें अवध का निवासी मानते हैं। कविराय नाम से ऐसा लगता है कि वे जाति के भाट थे। जो भी हो, गिरिधर कविराय रीतिकाल के प्रसिद्ध नीतिकाव्यकार के रूप में सुपरिचित हैं। उनकी कुंडलियाँ विख्यात हैं और उत्तर भारत की जनता में खूब प्रचलित हैं। इनमें दैनिक जीवन के लिए अत्यंत उपयोगी बातें कही गई हैं। सीधी-सादी तथा सरल भाषा में रचित होने के कारण ये ज्यादा लोकप्रिय हुईं। कुछ विद्वानों का मानना है कि ‘साईं’ शब्दावली कुंडलियाँ गिरिधर की पत्नी की रची हुई हैं। गिरिधर की कुंडलियाँ अधिकतर अवधी भाषा में ही मिलती हैं

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions  Poem (d) रहीम के दोहे Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Hindi Solutions Poem (d) रहीम के दोहे

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए।
(ନିମ୍ନ ଲିଖିତ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର ଦେ। – ତୀନ୍ ବାର୍କେ ମେଁ ଦୀଜିଏ) ।
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)

(क) उत्तम प्रकृतिवाले लोगों के प्रति रहीम ने क्या कहा है?
(ଉତ୍ତମ୍ ପ୍ରକୃତିବାଲେ ଲେ। ଗେଁ। କେ ପ୍ରତି ରହୀମ୍ ନେ କ୍ୟା କହା ହୈ ?)
(ଭଲ ସ୍ବଭାବର ଲୋକମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ରହୀମ କ’ଣ କହିଛନ୍ତି ?)
उत्तर:
रहीम ने कहा कि जो व्यक्ति उत्तम आचरण और गुणों का होता है, उस पर कुसंग या बुरी संगति का प्रभाव नहीं पड़ता। सज्जन व्यक्ति बुरे लोगों के निकट होने पर भी उनकी बुराई को नहीं अपनाता। जैसे चन्दन पेड़ पर जहरीले साँप लपेटे रहने पर भी चन्दन पर जहर का कोई असर नहीं होता।

(ख) सच्चे मित्र का लक्षण क्या है- पठित दोहे के आधार पर समझाइए।
उत्तर:
(ସଜେ ମିତ୍ର କା ଲକ୍ଷଣ କ୍ୟା ହୈ ପଠିତ୍ ଦୋହେ କେ ଆଧାର ପର୍ ସମଝାଇଏ ।)
(ସଟ ବନ୍ଧୁର ଚରିତ୍ର କ’ଣ ? ପଠିତ ଛନ୍ଦକୁ ଆଧାର କରି ବୁଝାଅ ।)
सच्चा मित्र का लक्षण वही है जो विपत्ति के समय अपने मित्र के पास रहता है और अपनी शक्ति के अनुसार मित्र की मदद करता है। सच्चा मित्र का दूसरा लक्षण वही हो सकता है जो सुख दुःख हर समय अपने मित्र के पास रहता ह ।

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक शब्द में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ। କେ ଉତ୍ତର ଏକ-ଏକ ଶବ୍ଦ ମେଁ ଦୀଜିଏ) ।
(ତଳଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଦିଅ ।)

(क) किस पर कुसंग का प्रभाव नहीं होता?
( କିସ୍‌ର୍ କୁସଂଗ କା ପ୍ରଭାବ୍ ନେହୀ ହୋତା ?
(କାହା ଉପରେ କୁସଂଗର ପ୍ରଭାବ ପଡ଼େ ନାହିଁ ?)
उत्तर:
उत्तम प्रकृति

(ख) चन्दन वृक्ष पर कौन लिपटा रहता है?
(ଚନ୍ଦନ୍ ବୃକ୍ଷ ପର୍ କୌନ୍ ଲିପଟା ରହତା ହୈ ?)
(ଚନ୍ଦନ ଗଛରେ କିଏ ସଂଲଗ୍ନ ରହିଛି ?)
उत्तर:
भुजंग

(ग) किस पर साँप के विष का प्रभाव नहीं होता?
(କିସ୍‌ର୍ ସାଁପ୍ କେ ୱିସ୍ କା ପ୍ରଭାବ୍ ନହୀ ହୋତା ?)
(କାହା ଉପରେ ସର୍ପର ବିଷର ପ୍ରଭାବ ପଡ଼େ ନାହିଁ ?)
उत्तर:
चन्दन पेड़

(घ) साँप के साथ किसकी तुलना की गयी है?
(ସାଁପ୍ କେ ସାଥ୍ କିସ୍‌ ତୁଳନା କୀ ଗୟୀ ହୈ ?)
(ସର୍ପ ସହିତ କାହାକୁ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି ?)
उत्तर:
कुसंग

(ङ) सच्चा मित्र कौन होता है?
(ସଜା ମିତ୍ର କୌନ୍ ହୋତା ହୈ ? )
(ପ୍ରକୃତ ବନ୍ଧୁ କିଏ ଅଟେ ?)
उत्तर:
जो दुर्दिन में साथ न छोड़े

3. अर्थ स्पष्ट कीजिए।
(ଅର୍ଥ ସ୍ପଷ୍ଟ କୀଜିଏ ।)
(ଅର୍ଥ ସ୍ପଷ୍ଟ କର ।)
(क) चन्दन विष व्यापत नहीं, लपटे रहत भुजंग।
उत्तर:
(ଚନ୍ଦନ୍ ୱିସ୍ ବ୍ୟାପତ୍ ନେହୀ, ଲ ପଟେ ରହତ୍ ଭୁଜଂଗ୍)।
उत्तर:
उत्तम व्यक्ति पर कुसंग यानी बुरी संगति का प्रभाव नहीं पड़ता अर्थात सज्जन व्यक्ति बुरे लोगों के निकट होने पर भी उनकी बुराई को नहीं अपनाता। जैसे – चन्दन वृक्ष पर विषधर सर्प रहने पर भी चन्दन पर कोई विष का प्रभाव नहीं पड़ा।

(ख) विपत्ति कसौटि जे कसे, तेइ सँचे मीत।
(ୱିପରି କସୌଟି ଜେ କସ୍‌, ତେଇ ଗାଁଚେ ମିତ୍) ।
उत्तर:
विपद समय में सच्चा मित्र पहचाना है। मित्र जो मित्र को दुर्दिन समय में न छोड़ कर जाते, और अपनी शक्ति और शामर्थ्य के अनुसार मदद कर रहा है वही ही सच्चा मित्र है। सच्चा मित्र दुःख और सुख दोनो समय में रहता है।

4. पंक्तियाँ पूरी कीजिए।
(क) जो रहीम उत्तम प्रकृति, …………………………।
उत्तर:
का करि सकत कुसंग।

(ख) ………………… तेइ साँचे मीत।
उत्तर:
बिपत्ति कसौटि जे कसे।

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

1. निम्नलिखित शब्दों के विपरीत शब्द लिखिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ବିପରୀତ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।)
उत्तम, मित्र, कुसंग, विष
उत्तर:
उत्तम – अधम
मित्र – शत्रु
कुसंग – सत्संग
विष – अमृत

2. नीचे लिखे अशुद्ध शब्दों को शुद्ध कीजिए।
(ତଳେ ଲିଖ୍ ଅଶୁଦ୍ଧ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ଶୁଦ୍ଧ କର ।)
कसौटि, मीत्र, संपति, भूजंग, उतम
उत्तर:
कसौटि – कसौटी
मीत्र – मित्र
संपति – संपत्ति
भूजंग – भुजंग
उतम – उत्तम

3. निम्नलिखित शब्दों के समानार्थी शब्द लिखिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ବା ସମନାର୍ଥକ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।)
विष, भूजंग, उत्तम, विपत्ति, मित्र
उत्तर:
विष – जहर, हलाहल
विपत्ति – विपद, खतरा
भुजंग – साँप, सर्प
उत्तम – श्रेष्ठ
मित्र – दोस्त, साथी

4. नीचे लिखे शब्दों का वाक्यों में प्रयोग कीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଗ କର ।)
कुसंग, कसौटी, चंदन, संपत्ति, मित्र
उत्तर:
कुसंग – कुसंग का साथ मत दो।
कसौटी – सुनार कसौटी पथर से सही सोना परख करता है।
चन्दन – चन्दन के वृक्ष में साँप रहा करते हैं।
संपत्ति – विद्या महा संपत्ति कहलाती है।
मित्र – सच्चा मित्र सुख और दुःख हर समय साथ रहता है।

अतिरिक्त प्रश्नोत्तर

1. विपत्ति कसौटि जे कसे, तेइ साँचे मीत।
(ବିପତ୍ତି କଲୌଟି ଜେ କସେ, ତେଇ ଗାଁଚେ ମୀତ୍ ।)
उत्तर:
कवि रहीम कहते है कि सच्चा मित्र विपत्ति के समय अपने मित्र के पास रहता है और अपनी शक्ति के अनुसार मित्र की सहायता करता है। फीर भी यह है कि सुख और दुःख दोनो समय में मित्र के पास रहता है वल्कि छोड़कर नहीं जाता।

2. चंदन विष व्याप्त नहीं, लपटे रहत भुजंग।
(ଚନ୍ଦନ୍ ବିଷ୍ ବ୍ୟାପତ ନର୍ଜୀ, ଲପଟେ ରହତ୍ ଭୁଜଂଗ ।)
उत्तर:
यहाँ रहीम कहते है कि चन्दन वृक्ष पर जहरीले साँप लपेटे रहने पर भी चन्दन पर उसके जहर का कोई असर नहीं होता। अर्थ यह है कि सज्जन व्यक्ति वुरी लोगों के निकट होने पर भी उनकी बुराई को नहीं अपनाता।

अति संक्षिप्त उत्तरमूलक प्रश्नोत्तर

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
रहीम का पूरा नाम क्या था?
उत्तर:
रहीम का पूरा नाम अब्दुल रहीम खान था।

प्रश्न 2.
रहीम कौन थे?
उत्तर:
रहीम मुगल बादशाह अकबर के अभिभाबक तथा सेनापति बैरम खाँ के

प्रश्न 3.
रहीम के साहित्य की विशेषता क्या है?
उत्तर:
मार्मिकता और कवि हृदय की सच्ची संवेदना रहीम के साहित्य की विशेषता है।

प्रश्न 4.
रहीम किस भाषा में लिखते थे?
उत्तर:
रहीम ब्रज और अवधी भाषा में लिखते थे।

प्रश्न 5.
किस पर बुरी संगति का प्रभाव नहीं पड़ता?
उत्तर:
उत्तम आचरण और गुण वाले व्यक्ति के ऊपर बुरी संगति का प्रभाव नहीं पड़ता।

प्रश्न 6.
जहरीले साँप किस पेड़ पर लिपटे रहते हैं?
उत्तर:
जहरीले साँप चन्दन के पेड़ पर लिपटे रहते हैं।

प्रश्न 7.
चंदन पेड़ की तुलना किसको की गई है?
उत्तर:
चंदन पेड़ की तुलना सज्जन ब्यक्ति से की गई है।

प्रश्न 8.
साँप के साथ किसकी तुलना रहीम ने की है?
उत्तर:
साँप के साथ कुसंग की तुलना रहीम ने की है।

प्रश्न 9.
सच्चे मित्र का पता किस समय चलता है?
उत्तर:
सच्चे मित्र का पता विपत्ति के समय चलता है।

प्रश्न 10.
सच्चा मित्र कोन होता है?
उत्तर:
जो अपने मित्र के दुर्दिन में साथ न छोड़कर उसकी सहायता करता है वही सच्चा मित्र होता है।

प्रश्न 11.
कुसंग का प्रभाव किस पर नहीं होता?
उत्तर:
जो व्यक्ति उत्तम आचरण और अच्छे गुणों का होता है उस पर कुसंग का प्रभाव नहीं होता।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में दीजिए।

प्रश्न 1.
दुर्दिन में जो मित्र साथ देता है उसे क्या कहते हैं?
उत्तर:
सच्चा मित्र

प्रश्न 2.
जो रहीम उत्तम प्रकृति, का कर सकत
उत्तर:
कुसंग

प्रश्न 3.
किसपर साँप के विष का प्रभाव नहीं होता?
उत्तर:
चन्दन वृक्ष के ऊपर

प्रश्न 4.
किसपर कुसंग का प्रभाव नहीं होता?
उत्तर:
उत्तम प्रकृति

प्रश्न 5.
भुजंग के साथ किसकी तुलना की गयी है?
उत्तर:
कुसंग

प्रश्न 6.
जो दुर्दिन में साथ न छोड़े, उन्हे क्या कहते हैं?
उत्तर:
सच्चा मित्र

प्रश्न 7.
रहीम किस भाषा में लिखते थे?
उत्तर:
ब्रज और अवधी

प्रश्न 8.
रहीम कौन थे?
उत्तर:
बैराम खाँ के पुत्र

प्रश्न 9.
चंदन वृक्ष पर कौन लिपटा रहता है?
उत्तर:
साँप

प्रश्न 10.
साँप के साथ किसकी तुलना की गयी है?
उत्तर:
कुसंग

C. रिक्तस्थानों को भरिए।

प्रश्न 1.
……………. पेड़ पर साँप के विष का प्रभाव नहीं होता।
उत्तर:
चंदन

प्रश्न 2.
उत्तम प्रकृति वाले व्यक्ति पर …………….. का प्रभाव नहीं पड़ता।
उत्तर:
कुसंग

प्रश्न 3.
………………….. के साथ कुसंग की तुलना की गयी है।
उत्तर:
भुजंग

प्रश्न 4.
चन्दन पेड़ पर ………………. लिपटा रहता है।
उत्तर:
भुजंग

प्रश्न 5.
‘जो रहीम उत्तम प्रकृति, का करि सकत कुसंग'”- यह पंक्ति …………………. कवि की हैं।
उत्तर:
रहीम

प्रश्न 6.
…………………. पर साँप के बिष का प्रभाव नहीं होता।
उत्तर:
चंदन

प्रश्न 7.
विपत्ति ………………… की कसौटी है।
उत्तर:
मित्रता

D. सही उत्तर चुनिए।

1. जहरीले साँप किस पर लपेटे रहते हैं?
(A) नीम के पेड़ पर
(B) केले के पेड़ पर
(C) आम के पेड़ पर
(D) चन्दन के पेड़ पर
उत्तर:
(D) चन्दन के पेड़ पर

2. अच्छे गुणवाले व्यक्ति पर किसका प्रभाव नहीं पड़ता?
(A) भुंजग का
(B) कुंसग का
(C) दुर्ज्जन का
(D) लोगो का
उत्तर:
(B) कुंसग का

3. इनमें कौन-सी रचना रहीम की हैं?
(A) सप्तग्रंथ
(B) सप्तसूरी
(C) रहीम रत्नावली
(D) इनमें से कोई भी नहीं
उत्तर:
(C) रहीम रत्नावली

4. रहीम किस धर्म के व्यक्ति थे?
(A) मुसलमान
(B) हिन्दू
(C) बिहारी
(D) इनमें से कोई भी नहीं
उत्तर:
(A) मुसलमान

5. चन्दन के पेड़ पर किसके विष का प्रभाव नहीं पड़ता?
(A) मेंढ़क का
(B) मनुष्य का
(C) साँप का
(D) इसमें से कोई भी नहीं
उत्तर:
(C) साँप का

6. जो अपने मित्र को उसके दुर्दिन में भी न छोड़े उसे क्या कहा जाता है?
(A) सच्चा
(B) सच्या लोग
(C) सच्चा मित्र
(D) धोखे बाज
उत्तर:
(C) सच्चा मित्र

7. रहीम किस भाषा में अपनी काव्य-रचना करते थे?
(A) ब्रज और अवधी
(B) ब्रज और पाली
(C) ब्रज और कारसी
(D) अवधी और पाली
उत्तर:
(A) ब्रज और अवधी

8. साँप के साथ किसकी तुलना की गयी है?
(A) मनुष्य की
(B) कुसंग की
(C) सच्चे मित्र की
(D) चन्दन पेड़ की
उत्तर:
(B) कुसंग की

9. मुसलमान होते हुए भी उन्होंने अपने आपको किसके गहरे रंग में रंग लिया था?
(A) शिव जी के
(B) कृष्ण-भक्ति के
(C) राम भक्ति के
(D) देव भक्ति के
उत्तर:
(B) कृष्ण-भक्ति के

10. उनके पिताजी का नाम क्या था?
(A) अकबर
(B) बैरम खां
(C) बीरवल
(D) टिपुसुलतान
उत्तर:
(B) बैरम खां

दोहे (ତେ।ହେ)

जो रही उत्तम प्रकृति, का कर सकत कुसंग।
चन्दन बिष ब्यापत नहीं, लपटे रहत भुजंग॥
(ଜୋ ରହୀମ୍ ଉତ୍ତମ୍ ପ୍ରକୃତି, କା କରି ସକତ୍ କୁସଂଗ୍।
ଚନ୍ଦନ୍ ବିଷ୍ ବ୍ୟାପତ ନର୍ଜୀ, ଲପଟେ ରହତ୍ ଭୁଜଂଗ୍ ॥)

हिन्दी व्याख्या:
रहीम कहते हैं कि जो व्यक्ति उत्तम आचरण और गुणों का होता है, उस पर कुसंग यानी बुरी संगति का प्रभाव नहीं पड़ता। अर्थात् सज्जन व्यक्ति बुरे लोगों के निकट होने पर भी उनकी बुराई को नहीं अपनाता। जैसे-चन्दन- पेड़ पर जहरीले साँप लपेटे रहने पर भी चन्दन पर उसके जहर का कोई असर नहीं होता। यहाँ चन्दन-पेड़ के साथ उत्तम गुणवाले व्यक्ति तथा साँप के साथ कुसंग की तुलना की गयी है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ରହୀମୂଙ୍କ ମତରେ ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଉତ୍ତମ ଗୁଣ ଓ ସ୍ୱଭାବର ହୋଇଥା’ନ୍ତି, ତାଙ୍କ ଉପରେ କୌଣସି ଖରାପ ପ୍ରଭାବ ପଡ଼େନାହିଁ । ଅର୍ଥାତ୍ ସଜ୍ଜନ ବ୍ୟକ୍ତି ଖଳଲୋକଙ୍କ ନିକଟ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ଉପରେ ଖରାପର କୌଣସି ପ୍ରଭାବ ପଡ଼େ ନାହିଁ । ଯେପରି ସୁଗନ୍ଧିତ ଚନ୍ଦନ ବୃକ୍ଷରେ ବିଷଧର ସର୍ପ ରହିଲେ ମଧ୍ୟ ଚନ୍ଦନ ଉପରେ କୌଣସି ପ୍ରଭାବ ପଡ଼େ ନାହିଁ । ଏଠାରେ ଚନ୍ଦନ ବୃକ୍ଷ ସହିତ ଉତ୍ତମ ଗୁଣସମ୍ପନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ବିଷଧର ସର୍ପ ସହିତ କୁସଙ୍ଗକୁ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି ।

कहि रहीम सम्पति सगे, बनत वहुत वहुरीत।
बिपत्ति कसौटि जे कसे, तेइ साँचे मीत॥
(କହି ରହୀମ୍ ସମ୍ପତି ସଗେ, ବନତ୍ ବହୁତ୍ ବହୁ ରୀତ୍।
ବିପରି କସୌଟି ଜେ କସେ, ତେଇ ଗାଁଚେ ମୀତ ॥)

हिन्दी व्याख्या:
रहीम का कहना है कि इस संसार में धन-दौलत के साथी अनेक होते हैं। अर्थात् किसी इन्सान के पास पैसा होने पर उससे मित्रता स्थापित करने लोग विविध ढंग से आ टपकते हैं। परंतु उनमें से कौन सच्चा मित्र है और कौन नहीं, इस बात का पता विपत्ति के समय चलता है। अर्थात् सच्चा मित्र उसे कहा जाएगा जो अपने मित्र को उसके दुर्दिन में भी न छोड़े अपितु उसकी सहायता करे।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ରହୀମଙ୍କ ମତରେ, ସଂସାରରେ ଧନ ଦୌଲତର ଅନେକ ସାଥୀ ଅଛନ୍ତି । କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ସ୍ଥାପନ କରିବାପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଢଙ୍ଗରେ ଲୋକମାନେ ଆସି ପହଞ୍ଚିଥା’ନ୍ତି । ବନ୍ଧୁଙ୍କ ପାଖରେ ଧନ ଓ କ୍ଷମତା ନଥାଏ ସେହି ସମୟରେ ବନ୍ଧୁତା ସ୍ଥାପନ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଏ । କବିଙ୍କ ମତରେ ପ୍ରକୃତ ମିତ୍ର ସେହି ଯିଏ ମିତ୍ରର ଦୁର୍ଦ୍ଦିନ ସମୟରେ ଛାଡ଼ିଯାଏ ନାହିଁ । ଶକ୍ତି ଓ ପାଖରେ ଧନ ବା କ୍ଷମତା କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ କାର୍ଯ୍ୟ ହାସଲ ହୋଇଯାଏ ବା କ୍ଷମତା ଅନୁସାରେ ମିତ୍ରକୁ ସାହାଯ୍ୟ ସହଯୋଗ କରିଥାଏ ।

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

उत्तम – श्रेष्ठ (ଶ୍ରେଷ୍ଠା)

प्रकृति – गुण, स्व (ଟୁଣ, ସୃ ଭାବ)

का – क्या (କ’ଣ)

करिसकत – कर सकता (କରିପାରିବ)

कुसंग – बुरी संगति

लपटे – लिपटना (ଗୁଡ଼େଇ ହୁଏ)

भुजंग – सांप (ସର୍ପି)

सगे – साथी (ଦୋସ୍ତ୍ର କୁସଙ୍ଗ)

बहुरीत – बहु भाँति (ବହ୍ମତ ପ୍ରକାର)

कसौटि – परख, जाँच (ପରୀକ୍ଷ।/ ଜ।ଞ୍ଚ)

कसे – परखे (ପରୀକ୍ଷ।/କରେ)

तेई – वही (ସେହି)

साँचे – सच्चा (ସଚ୍ଚୋଟ)

मीत – मित्र (ବକ୍ଷୁ)

कवि परिचय (କବି ପରିଚୟ)।

रहीम का पूरा नाम अब्दुल रहीम खानखाना था। उनका जन्म सन् 1556 के लगभग लाहौर में हुआ। उनके पिता मुगल बादशाह अकबर के अभिभावक तथा सेनापति बैरम खाँ थे। रहीम मुगलों के महल में पले- बढ़े। वे बड़े प्रतिभाशाली थे। वे अरबी, तुर्की, फारसी और संस्कृत के प्रकाण्ड पण्डित थे, साथ ही हिन्दी काव्य-कविता के बड़े मर्मज्ञ थे। इसलिए अकबर के दरबार के मशहूर नवरत्नों में रहीम गिने जाते थे। वे जन्म से मुसलमान होते हुए भी हिन्दुओं के प्रति प्रेम-भाव रखते थे। रहीम तुलसीदास, सूरदास, तानसेन और केशवदास के समकालीन थे। मार्मिकता और कवि हृदय की सच्ची संवेदना रहीम के साहित्य की विशेषता है।

मुसलमान होते हुए भी उन्होंने अपने आपको कृष्ण-भक्ति के गहरे रंग में रंग लिया था। अनुभूतियों के आधार पर उन्होंने अपनी रचनाओं में नीति के साथ-साथ भक्ति तथा प्रेम का सरस वर्णन किया है। उन्होंने अपने दोहों में मानव तथा समाज के कल्याण के साथ-साथ हिन्दू-मुस्लिम की एकता पर भी बल दिया है। रहीम की रचनाएँ हैं – रहीम सतसई, श्रृंगार सतसई, रास पंचाध्यायी, रहीम रत्नावली, बरवै नायिका भेद- वर्णन आदि। उनकी काव्य-रचना में प्रयुक्त छन्द हैं – दोहा, कवित्त, सवैया, सोरठा तथा बरवै। रहीम की भाषा ब्रज और अवधी है।

Odisha State Board  BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions  Poem 1(c) तुलसीदास के दोहे Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Hindi Solutions Poem 1(c) तुलसीदास के दोहे

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ତ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର ଦୋ – ତାନ୍ ବାର୍କେ ମେଁ ଦୀଜିଏ) ।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)

(क) ‘बुवै सो लुनै निदान’ का तात्पर्य क्या है? पठित दोहे के आधार पर समझाइ।
(‘ବୁ ସୋ ଲୁନୈ ନିଦାନ’ କା ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ କ୍ୟା ହୈ ? ପଠିତ ଦୋହେ କେ ଆଧାର ପର ସମଝାଇଏ) ।
(ବୁଣିବା ଓ ପ୍ରାପ୍ତ କରିବାର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ? ପଠିତ ଛନ୍ଦକୁ ଆଧାର କରି ବୁଝାଅ ।)
उत्तर:
मानव शरीर में पाप और पुण्य दो वीज हैं। वे अपने जीवन में जो कर्म करता, उसके अनुसार फल प्राप्त करता है। अच्छा कर्म से प्रशंसा और बुरा कर्म से निन्दा सुनना पड़ता है।

(ख) किन-किन लोगों की भलाई करने को अज्ञान कहा गया है?
(କିନ୍-କିନ୍ ଲୋଗୋଁ କୀ ଭଲାଈ କରନ୍ କୋ ଅଜ୍ଞାନ କହା ଗୟା ହୈ )?
(କେଉଁ-କେଉଁ ଲୋକମାନଙ୍କ ଭଲ କରିବାକୁ ଅଜ୍ଞତା କୁହାଯାଏ ?)
उत्तर:
जिस व्यक्ति की अनेक संताने हो, अनेक कामनाएँ हो और समयानुसार जिनके आचार व्यवहार बदलते हों, उन लोगों की भलाई करने को अज्ञान कहा गया है। और भी जान बुझकर गलती करनेवाले को उपदेश देना अज्ञानता का परिचय है

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक शब्द में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ। କେ ଉତ୍ତର ଏକ-ଏକ ଶବ୍ଦ ମେଁ ଦୀଜିଏ) ।
(ତଳଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଦିଅ ।)
(क) खेत किसे कहा गया है?
(ଖେତ୍ କିସ୍ କହା ଗୟା ହୈ ? )
(ଖେତ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?)
उत्तर:
शरीर को

(ख) किसान कौन है?
(କିସାନ୍ କୌନ୍ ହୈ ? )
(କୃଷକ କିଏ ?)
उत्तर:
मन

(ग) पाप-पुण्य क्या हैं
(ପାପ-ପୁଣ୍ୟ କ୍ୟା ହୈ ?)
(ପାପ-ପୁଣ୍ୟ କ’ଣ ?)
उत्तर:
दो बीज

(घ) जिसकी अनेक संतान हों, उसकी भलाई चाहना क्या ह ?
(ଜିସ୍ କା ଆନେକ ସନ୍ତାନ ହେଁ, ଉସ୍‌ ଭଲାଈ ଚାହନା କ୍ୟା ହୈ ? (ଯାହାର ଅନେକ ସନ୍ତାନ, ତାହାର ଭଲ ଚାହିଁବା କ’ଣ ?)
उत्तर:
मूर्खता

3. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक वाक्य में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ କେ ଉତ୍ତର୍ ଏକ୍-ଏକ୍ ବାର୍କେ ମେଁ ଦୀଜିଏ) ।
(ତଳଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)

(क) मानव के शरीर को क्या कहा गया है?
(ତଳଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)
उत्तर:
मानव के शरीर को कर्मक्षेत्र कहा गया है।

(ख) दो बीज कौन-कौन – से हैं?
(ଦୋ ବୀଜ୍ କୌନ୍-କୌନ୍ ସେ ହୈ ?)
(ଦୁଇଟି ବୀଜ କ’ଣ କ’ଣ ?)
उत्तर:
पाप और पुण्य दो बीज हैं।

(ग) बार-बार अपने आचार-व्यवहार को बदलनेवाले की भलाई चाहने को क्या कहा गया है?
(ବାର୍-ବାର୍ ଅପନେ ଆଚାର-ବ୍ୟବହାର କୋ ବଦନେ ବାଲେ କୀ ଭଲାଈ ଚାହନେ କୋ କ୍ୟା କହା ଗୟା ହୈ ?) (ବାରମ୍ବାର ନିଜର ସ୍ଵଭାବକୁ ବଦଳାଉ ଥ‌ିବା ଲୋକର ଭଲ ଚାହିଁବାକୁ କ’ଣ କହନ୍ତି ?)
उत्तर:
बार-बार अपने आचार-व्यवहार को बदलनेवालो की भलाई चाहने को मूर्खता कहा गया है।

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

1. निम्नलिखित शब्दों का समानार्थी शब्द लिखिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ବା ସମାନାର୍ଥକ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।)
काया, किसान, सुत, मनसा
किसान – कृषक
सुत – पुत्र
मनसा – मन

2. निम्नलिखित शब्दों का विलोम शब्द लिखिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ବିପରୀତ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।)
पाप, अज्ञान, अपार
उत्तर:
पाप – पुण्य
अज्ञान – ज्ञान
अपार – कम/सीमित

3. निम्नलिखित अशुद्ध शब्दों को शुद्ध कीजिए
तुलसि, किषान, पुन्य, सूत, रूचि
उत्तर:
तुलसि – तुलसी
किषान – किसान
पुन्य – पुण्य
सूत – सुत
रूचि – रुचि

4. इन शब्दों पर ध्यान दीजिए।
(ଏହି ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଦୃଷ୍ଟି ଦିଅ ।)
काया, किसान, बीज, सुत
इन शब्दों से उनकी पूरी जाति का बोध होता है।
(ଏହି ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକରୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଜାତିକୁ ବୁଝାଯାଉଛି ।)
याद रखिए (ମନେରଖ)
जिस शब्द से पूरी जाति का बोध होता है, उसे जातिवाचक संज्ञा कहते हैं।

अतिरिक्त प्रश्नोत्तर

1. पाप-पुण्य दोउ बीज हैं, बुवै सो लुनै निदान।
(ପାପ-ପୁଣ୍ୟ ଦୋଉ ବୀଜ୍ ହେଁ, ବୁର୍ବେ ସୋ ଲୁନୈ ନିଦାନ୍ ।)
उत्तर:
कवि तुलसीदास जी कहते हैं कि पाप और पुण्य दो बीज है। जो जैसा बीज वोता है, वह उसी प्रकार फल प्राप्त करता है। मतलब यह है कि मनुष्य को कर्म के अनुसार फल की प्राप्ति होती है।

2. बहुसुत, बहुरुचि, बहुवचन, बहुअचार-व्यौहार।
इनको भलो मनाइबो, यह अज्ञान अपार॥
(ବହୁସୁତ୍, ବହୁରୁଚି, ବହୁବଚନ, ବହୁଅଚାର-ବୈହାର।
ଇନ୍‌ ଭଲୋ ମନାଇବୋ, ୟହ ଅଜ୍ଞାନ୍ ଅପାର୍ ।।)
उत्तर:
यहाँ तुलसी जी कहते हैं कि जान बुझकर गलती करनेवाले को परामर्श देना मुर्खता है। जिस व्यक्ति की अनेक संतानें हो, अनेक पसंद हो, अनेक वातें उनके दिमाग में आती हो, उन लोगों की भलाई करने को अज्ञान कहा गया है।

अति संक्षिप्त उत्तरमूलक प्रश्नोत्तर

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न  1.
हिंदी साहित्य के भक्ति-काल में किसका स्थान सर्बोपरि है?
उत्तर:
हिंदी साहित्य के भक्ति-काल में तुलसीदास का स्थान सर्वोपरि है।

प्रश्न  2.
तुलसीदास का जन्म कब हुआ?
उत्तर:
तुलसीदास का जन्म सन् १५३२ में भाद्र शुक्ल एकादशी, मंगलवार को हुआ।

प्रश्न  3.
तुलसीदास के गुरु कौन थे?
उत्तर:
श्री नरहरि दास तुलसीदास के गुरु थे।

प्रश्न  4.
तुलसीदास को रामबोला नाम से क्यों पुकारा गया?
उत्तर:
जन्म लेते ही तुलसीदास ने राम-नाम का उच्चारण किया, इसलिए उन्हें ‘रामबोला’ नाम गया।

प्रश्न  5.
मानव का शरीर क्या है?
उत्तर:
मानव का शरीर कर्मक्षेत्र है।

प्रश्न  6.
दो बीज कौन-कौन से हैं?
उत्तर:
पाप और पुण्य दो बीज हैं।

प्रश्न  7.
तुलसीदास ने मानव के मन को किसके साथ तुलना की है?
उत्तर:
तुलसीदास ने मानव के मन को किसान के साथ तुलना की है

प्रश्न  8.
किसको उपदेश देना मूर्खता है?
उत्तर:
जानबुझकर गलती करनेवाले को उपदेश देना मूर्खता है।

प्रश्न  9.
जो जैसा बीज बोता है वैसा ही फल पाता है। इसका अर्थ क्या है?
उत्तर:
जो जैसा बीज बोता है, वैसा ही फल पाता है का अर्थ है – जो जैसा कर्म करता है, उसी के अनुसार उसे फल मिलता है।

प्रश्न  10.
जिसकी अनेक संतान हैं, उसकी भलाई चाहना क्या है?
उत्तर:
जिसकी अनेक संतान हों, उसकी भलाई चाहना मूर्खता है।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में दीजिए।

प्रश्न  1.
पाप-पूण्य क्या है?
उत्तर:
दो बीज

प्रश्न  2.
‘तुलसी काया खेत है, मनसा भयो किसान”- यह पंक्ति किस कवि की हैं?
उत्तर:
तुलसी दास

प्रश्न  3.
जिसकी कई संतानें हो, उसकी भलाई चाहना क्या है?
उत्तर:
मूर्खता

प्रश्न  4.
मानव के शरीर को क्या कहा गया है?
उत्तर:
कर्मक्षेत्र

प्रश्न  5.
यह मनुष्य का मन क्या है?
उत्तर:
किसान

प्रश्न  6.
खेत किसे कहा गया है?
उत्तर:शरीर

C. रिक्तस्थानों को भरिए।

प्रश्न  1.
तुलसीदास के गुरु …………….. थे?
उत्तर:
श्री नरहरी दास

प्रश्न  2.
जानबुझकर गलती करनेवाले को उपदेश देना …………….. है।
उत्तर:
मूर्खता

प्रश्न  3.
खेत …………… से कहा गया है।
उत्तर:
शरीर

प्रश्न  4.
किसान …………….. से कहा गया है।
उत्तर:
मन

प्रश्न  5.
तुलसीदास के अनुसार पाप-पुण्य ……………. हैं।
उत्तर:
बीज

प्रश्न  6.
दो बीज ………………… से हैं।
उत्तर:
पाप-पुण्य

प्रश्न  7.
यह मनुष्य का शरीर ………………….. है।
उत्तर:
खेत

प्रश्न  8.
मनुष्य के शरीर को ……………….. कहा गया है।
उत्तर:
कर्मक्षेत्र

प्रश्न  9.
जो बार-बार गलती करते हैं उसको ………………… नहीं देना चाहिए।
उत्तर:
उपदेश

D. सही उत्तर चुनिए।

1. यहाँ पर सुत किसे कहा गया है?
(A) पिता को
(B) संतान को
(C) पोती को
(D) लड़की को
उत्तर:
(B) संतान को

2. बार-बार अपने आचार-व्यवहार को बदलनेवाले की भलाई चाहने को क्या कहा गया है?
(A) मूर्खता
(B) ज्ञानी
(C) पंड़ित
(D) पापी
उत्तर:
(A) मूर्खता

3. दो बीज क्या है?
(A) सुख और दु:ख
(B) आचार और व्यवहार
(C) पाप और पुण्य
(D) कर्म और धर्म
उत्तर:
(C) पाप और पुण्य

4. मानव का मन क्या है?
(A) कर्मक्षेत्र
(B) बीज
(C) कृषि
(D) किसान
उत्तर:
(B) बीज

5. इनमें से कौन-सी रचना तुलसीदास जी की है?
(A) गीताजंलि
(B) गीतावली
(C) गीताग्रन्थ
(D) गीतगोविंद
उत्तर:
(B) गीतावली

6. तुलसीदास किन दो भाषा में काव्य-रचना करते रहे?
(A) अवधी तथा ब्रजभाषा
(B) हिंदी भाषा
(C) बंगला
(D) कन्नाटकी
उत्तर:
(A) अवधी तथा ब्रजभाषा

7. मानव का शरीर क्या है?
(A) भंड़ार
(B) रक्त का भंड़ार
(C) कर्मक्षेत्र
(D) इनमें से कोई भी नहीं
उत्तर:
(C) कर्मक्षेत्र

8. वे किसमें लीन हो गये?
(A) राम-भक्ति में
(B) सीता भक्ति में
(C) हनुमान-भक्ति में
(D) रत्न भक्ति में
उत्तर:
(A) राम-भक्ति में

9. पत्नी के प्रेरणा से तुलसीदास अपना घर छोड़कर क्या हो गये?
(A) साधु
(B) बाबाजी
(C) वैरागी
(D) इनमें से कोई भी नहीं
उत्तर:
(C) वैरागी

दोहे (ତେ।ହେ)

तुलसी काया खेत है, मनसा भयो किसान।
पाप-पुण्य दोउ बीज हैं, वुवै सो लुनै निदान॥
(ତୁଲସୀ କାୟା ଖେତ୍ ହୈ, ମସା ଭୟୋ କିସାନ୍।
ପାପ୍-ପୁଣ୍ୟ ଦୋଉ ବୀଜ୍ ହେଁ, ବୁବୈ ସୋ ଲୁନୈ ନିଦାନ୍॥ )
हिन्दी व्याख्या:
मानव का शरीर कर्मक्षेत्र है। उसका मन किसान है। पाप और पुण्य दो बीज हैं। जो जैसा बीज बोता है, वह उसी प्रकार फल प्राप्त करता है। मतलब यह है कि मनुष्य जैसा कर्म करता है, उसी के अनुसार फल पाता है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ତୁଳସୀଙ୍କ ମତ ଅନୁସାରେ ମାନବ ଶରୀର କର୍ମକ୍ଷେତ୍ର ଅଟେ । ତାହାର ମନ କୃଷକ ଅଟେ । ପାପ ଓ ପୁଣ୍ୟ ଦୁଇଟି ମଞ୍ଜି । ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନରେ ଯେଉଁ କର୍ମ କରିଥାଏ, ସେହିଭଳି ଫଳ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋଇଥାଏ । ଭଲ କର୍ମ ପାଇଁ ସୁଫଳ ବା ସୁନାମ ମିଳିଥାଏ; କିନ୍ତୁ କୁକର୍ମ ପାଇଁ ନିନ୍ଦା ବା ଅପବାଦ ଶୁଣିବାକୁ ମିଳେ ।

बहुसुत, बहुरुचि, बहुवचन, बहु अचार ब्योहार।
इन्को भलो मनाइबो, यह अज्ञान अपार॥
(ବହୁସୁତ, ବହୁରୁଚି, ବହୁବଚନ୍, ବହୁ ଅଚାର୍-ବୌହାର୍ )।
(ଇନ୍‌ ଭଲୋ ମନାଇବୋ, ୟହ ଅଜ୍ଞାନ୍ ଅପାର୍ ।)
हिन्दी व्याख्या:
जान-बुझकर गलती करनेवाले को उपदेश देना मूर्खता है। जिस व्यक्ति की अनेक संतानें हों, अनेक कामनाएँ हों और समयानुसार जिनके आचार-व्यवहार बदलते हों; उन लोगों की भलाई चाहना मूर्खता है।
ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ:
ତୁଳସୀଙ୍କ ମତ ଅନୁସାରେ ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ଅନେକ ସନ୍ତାନ, ଅନେକ କାମନା (ଇଚ୍ଛା) ଏବଂ ସମୟ ଅନୁସାରେ ଯାହାର ଚାଲିଚଳନ-ବ୍ୟବହାର ବଦଳିଯାଏ, ସେହି ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ଚାହିଁବା ମୂର୍ଖତା ଅଟେ।

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

काया – शरीर (ଶରୀର)।

मनसा – मन (ମନ)।

दोड – दो (ଦୁଇଟ)।

बुवै – बोता है (ବୁଶେ, ରୋପୁଣ କରେ)।

लुनै – प्राप्त करता है (ପ୍ରାପ୍ତ କରେ)।

बहुसुत – अनेक सन्तान (ଅନେକ ସନ୍ତ୍ର।ନ)।

बहुरुचि – अधिक कामना (ଅଧିକ ଇଚ୍ଛ। ବା ଆଗ୍ରହ )।

अपार – ज्यादा (ଅଧିକ)।

अचार-व्यौहार – आचार-व्यवहार (ଚାଲିଚଳନ/ ବ୍ୟବହାର)।

कवि परिचय (କବି ପରିଚୟ)।

हिन्दी साहित्य के भक्ति-काल में गोस्वामी तुलसीदास का स्थान सर्वोपरि है। तुलसीदास का जन्म सन् 1532 में भाद्र शुक्ल एकादशी, मंगलवार को हुआ। उनके पिता का नाम आत्माराम और माता का नाम हुलसी था। जन्म लेते ही तुलसीदास ने राम-नाम का उच्चारण किया; इसीलिए उन्हें ‘रामबोला’ के नाम से भी पुकारा गया। तुलसीदास के गुरु श्री नरहरिदास थे। तुलसीदास का विवाह दीनबंधु पाठक की कन्या रत्नावली से हुआ। पत्नी की प्रेरणा से तुलसीदास अपना घर छोड़कर वैरागी हो गये।

वे काशी में रहे और सांसारिक विषय- वासनाओं को त्यागकर राम-भक्ति में लीन हो गये। वे अवधी तथा ब्रजभाषा में काव्य-रचना करते रहे। तुलसीदास की प्रमुख रचनाएँ हैं – रामचरितमानस, कवितावली, गीतावली, दोहावली, बरवै रामायण, रघुवराशलाका, जानकी- मंगल, श्रीरामलला नहछू, श्रीपार्वतीमंगल और विनय पत्रिका।

Odisha State Board BSE Odisha Class 9 Sanskrit Grammar Book Solutions Chapter 8 ଶବ୍ଦ ରୂପ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha 9 Class Sanskrit Grammar Solutions Chapter 8 ଶବ୍ଦ ରୂପ

ସ୍ବରାନ୍ତ ଶବ୍ଦ ରୂପ
ଯେଉଁ ଶବ୍ଦମାନଙ୍କର ଅନ୍ତରେ ସ୍ବର ବା ଅଚ୍ ଥା’ନ୍ତି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ବରାନ୍ତ ବା ଅଜନ୍ତ କୁହାଯାଏ । ପ୍ରସ୍ତୁତ ପାଠ୍ୟକ୍ରମରେ କେତେକ ନିର୍ବାଚିତ ସ୍ବରାନ୍ତଶବ୍ଦକୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି । ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ବା ତତ୍‌ସଦୃଶ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରୟୋଗ କଲାବେଳେ ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ସେମାନଙ୍କର ମୂଳ ସ୍ବରୂପର ପ୍ରୟୋଗ ହୁଏ ନାହିଁ । ମୂଳ ଶବ୍ଦରେ ସୁପ୍ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଯୋଗ କରାଯାଇ ‘ପଦ’ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଏ । ସେହି ପଦର ପ୍ରୟୋଗଯୋଗ୍ୟତା ରହେ । କାରକ ଓ ବଚନକୁ ଆଶ୍ରୟ କରି ଶବ୍ଦର ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ । ତହାକୁ ପଦ ବା ଶବ୍ଦରୂପ କୁହାଯାଏ ।

(କ) ଅକାରନ୍ତ ପୁଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦ :
ବାଳକ

ଶବ୍ଦସୂଚୀ – ରାମ, ଅମର, ସୁର, ନର, ମାନବ, ଜନ, ମହୋଦୟ, ମହାଦେବ, କୃଷ୍ଣ, ଗୋପାଳ, ବାସୁଦେବ, ବିଜୟ, ଅଶ୍ଵ, ଗଜ, ସିଂହ, ମୟୂର, କାକ, କପୋତ, ବୃକ୍ଷ, ପାଦପ, ପର୍ବତ, ଆମ୍ର, ବଟ, ଖଗ, ପିତାମହ, ବିଦ୍ୟାଳୟ, ପରିଣାମ, ଶିକ୍ଷକ, ମହାପୁରୁଷ, ଛାତ୍ର, ବର୍ଣ୍ଣ, ଦେବ, ଶବ୍ଦ, ବ୍ୟବହାର, ଅଙ୍କ ଇତ୍ୟାଦିର ରୂପ ବାଳକ ଶବ୍ଦର ରୂପପରି ହୁଏ ।
ଉପର୍ୟ୍ଯୁକ୍ତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅକାରାନ୍ତ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ମୂଳଶବ୍ଦର ଚବିଶ (୨୪) ଗୋଟି ରୂପ ହୁଏ ।
ଶବ୍ଦ ରୂପଗୁଡ଼ିକର ଏକବଚନରେ ପ୍ରୟୋଗ :
ପ୍ରଥମ ବିଭକ୍ତି : ଡଃ ସୁନ୍ଦରଃ ବାଳକଃ ଅସ୍ଥି । (ସେ ବାଳକଟି ସୁନ୍ଦର ।)
ଦ୍ବିତୀୟା ବିଭକ୍ତି : ଡଃ ବାଳକଂ ପଶ୍ୟତି । (ସେ ପିଲାଟିକୁ ଚାହୁଁଛି ।)
ତୃତୀୟା ବିଭକ୍ତି : ସଃ ବାଳକେନ ସହ କ୍ରୀଡ଼ତି । (ସେ ପିଲାଟି ସହିତ ଖେଳୁଛି ।)
ଚତୁର୍ଥୀ ବିଭକ୍ତି : ସଃ ବାଳକାୟ ପୁସ୍ତକଂ ପଞ୍ଚମୀ ଦଦାତି । (ସେ ପିଲାଟିକୁ ବହି ଦିଏ ।)
ପଞ୍ଚମୀ ବିଭକ୍ତି : ସଃ ବାଳକାତ୍ର ସନ୍ଦେଶଂ ଶୃଣୋତି । (ସେ ପିଲାଠାରୁ ଖବର ଶୁଣେ ।)
ଷଷ୍ଠୀ ବିଭକ୍ତି : ଡଃ ବାଳକସ୍ୟ ପିତା ଅଛି । (ସେ ପିଲାର ବାପା ଅଛନ୍ତି ।)
ସପ୍ତମୀ ବିଭକ୍ତି : ଡଃ ବାଳକେ ବିଶ୍ଵସିତି । (ସେ ପିଲାଟିକୁ ବିଶ୍ଵାସ କରେ ।)
ସମ୍ବୋଧନ : ହେ ବାଳକ ! ଆଗଛ । (ହେ ବାଳକ ! ଆସ ।)

ବି.ଦ୍ର. : ରାମ, ଅମର, ସୁର, ନର, ମୟୂର, ବୃକ୍ଷ, ଆମ୍ର, ଶିକ୍ଷକ, ମହାପୁରୁଷ, ଛାତ୍ର, ବ୍ୟବହାର ପ୍ରଭୃତି ଶବ୍ଦର ୩ୟା ଏକବଚନ ଓ ୬ ଷ୍ଠୀ ବହୁବଚନ ରୂପରେ ‘ନ’ ସ୍ଥାନରେ ‘ଣ’ ହେବ । ଯଥା – ରାମ-ରାମେଣ-ରାମାଣାମ୍ ।
ଅମର – ଅମରେଣ, ଅମରାଣାମ୍
ନର – ନରେଣ, ନରାଣାମ୍
ବୃକ୍ଷ – ବୃକ୍ଷଣ, ବୃକ୍ଷାଣାମ୍
ଶିକ୍ଷକ – ଶିକ୍ଷକେଣ, ଶିକ୍ଷକାଣାମ୍
ଛାତ୍ର – ଛାତ୍ରେଣ, ଛାତ୍ରାଣାମ୍
ସୁର – ସୁରେଣ, ସୁରାଣାମ୍
ମୟୂର – ମୟୂରଣ, ମୟୂରାଣାମ୍
ଆମ୍ର – ଆମେଣ, ଆମ୍ରାଣାମ୍
ମହାପୁରୁଷ – ମହାପୁରୁଷେଣ, ମହାପୁରୁଷାଣାମ୍
ବ୍ୟବହାରେଣ, ବ୍ୟବହାରାଣାମ୍

ଅଭ୍ୟାସଃ
୧ । ମୂଳଶବ୍ଦାନ୍‌ ନିରୂପୟତ ।
ରାମଃ, ଭାରତସ୍ୟ, ପୂର୍ବଭାଗେ, ପ୍ରଶ୍ନ, ହିମାଳୟଃ, ପର୍ବତଃ
Answer:
ରାମ, ଭାରତ, ପୂର୍ବଭାଗ, ପ୍ରଶ୍ନ, ହିମାଳୟ, ପର୍ବତଃ

୨ । ଯଥାନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟରୂପାଣି ଲିଖତ ।
ଖଗ : ପ୍ରଥମ – ଏକବଚନେ ।
Answer:
ଖଗଃ

ସୁର : ଦ୍ଵିତୀୟା – ବହୁବଚନେ ।
Answer:
ସୁରାନ୍

ବୃକ୍ଷ : ଚତୁର୍ଥୀ – ଦ୍ବିବଚନେ ।
Answer:
ବୃକ୍ଷାଭ୍ୟାମ୍

ମୃଗ : ଷଷ୍ଠୀ – ଏକବଚନେ ।
Answer:
ମୃଗସ୍ୟ

ନର : ସପ୍ତମୀ – ବହୁବଚନେ ।
Answer:
ନରେଷୁ

ବଟ : ଦ୍ଵିତୀୟା – ଦ୍ଵିବଚନେ ।
Answer:
ବଟୌ

ବେଗ : ତୃତୀୟା – ଏକବଚନେ ।
Answer:
ବେଗେନ

ମାନବ : ପଞ୍ଚମୀ – ବହୁବଚନେ ।
Answer:
ମାନବେଭ୍ୟଃ

ଘଟ : ସପ୍ତମୀ – ଦ୍ବିବଚନେ ।
Answer:
ଘଟୟୋଃ

ପାଦପ : ସମ୍ବୋଧନ – ଦ୍ବିବଚନେ ।
Answer:
ପାଦପୌ

(ଖ) ଅକାରାନ୍ତ ନପୁଂସକଲିଙ୍ଗ : ଫଳ

ବିଭକ୍ତି	ଏକବଚନ	ଦ୍ୱିବଚନ	ବହୁବଚନ
ପ୍ରଥମା	ଫଳମ୍	ଫଳେ	ଫଳାନି
ଦ୍ବିତୀୟା	ଫଳମ୍	ଫଳେ	ଫଳାନି

ଫଳଶବ୍ଦର ଅନ୍ୟବିଭକ୍ତିରେ ରୂପ ବାଳକଶବ୍ଦର ଅନ୍ୟବିଭକ୍ତି ରୂପସଦୃଶ ହେବ । ସଂବୋଧନରେ ଫଳ ଫଳେ ଫଳାନି ହୁଏ ।
ଶବ୍ଦରୂପର ପ୍ରୟୋଗ :
ପ୍ରଥମ ବିଭକ୍ତି : ଫଳାନି ମଧୁରାଣି ସନ୍ତି । (ଫଳଗୁଡ଼ିକ ମଧୁର ।)
ଦ୍ବିତୀୟା ବିଭକ୍ତି : ସଃ ମଧୁରାଣି ଫଳାନି ଖାଦତି । (ସେ ମଧୁର ଫଳ ଖାଏ ।)
ପତ୍ର, ଉଦ୍ୟାନ, ପୁଷ୍ପ, ଚିତ୍ର, ମିତ୍ର, ବସ୍ତ୍ର, ପାତ୍ର, ମୁଖ, ନେତ୍ର, ଜ୍ଞାନ, ବଚନ, ନକ୍ଷତ୍ର, ପୁସ୍ତକ, ସୁଖ, ଦୁଃଖ ଇତ୍ୟାଦି ଫଳଶବ୍ଦର ରୂପପରି ହୁଏ ।

(ଗ) ଅକାରନ୍ତ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦ :
ଲତା

ସଭା, ସ୍ବତନ୍ତ୍ରତା, ଜନତା, ରକ୍ଷା, କ୍ରୀଡ଼ା, କଥା, ମହିଳା, ଶୋଭା, ସୀତା, ଗଙ୍ଗା, ଯମୁନା, ନିନ୍ଦା, କଳା, କକ୍ଷା, କାନ୍ତା ଇତ୍ୟାଦି ଆକାରାନ୍ତ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦର ରୂପ ଲତାଶବ୍ଦ ରୂପ ସଦୃଶ ହୁଏ ।

ଅଭ୍ୟ।ସଃ
୧ । ଅଧୋଲିଖନୁଚ୍ଛେଦେ ଆକାରାନ୍ତସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗଶବ୍ଦାନ୍ ନିରୂପୟତ ।
ଇୟଂ ପାଠଶାଳା ଅସ୍ତି । ସା ବାଳିକା ଅସ୍ୟା ପାଠଶାଳାୟାଂ ପଠତି । ସା ତତ୍ର ଗଡା଼ ଶିକ୍ଷିକାଂ ନମତି । ପାଠଶାଳାୟା ସମୀପେ ବାଟିକା ଅସ୍ତି । ସୀତା ପାଠଶାଳାୟା ପ୍ରଧାନାଚାର୍ଯ୍ୟା । ରମା ତାଂ ପତ୍ରିକାଂ ଦର୍ଶୟତି । ଅୟି ସୁଧେ । କଳଂ କୋଳାହଳ ଶୁୟତେ ? ମମ ସଖୀ ସୁଜାତା ଅପି ଆଗତା । ଜନା ତସ୍ୟା ସ୍ଵାଗତଂ ମାଳାଭି କୁର୍ବନ୍ତି ।
ଉତ୍ତରମ୍ :
(କ) ______________
Answer:
ପାଠଶାଳା

(ଖ) ______________
Answer:
ବାଟିକା

(ଗ) ______________
Answer:
ଶିକ୍ଷିକା

(ଘ) ______________
Answer:
ପାଠଶାଳା

(ଙ) ______________
Answer:
ବାଟିକା

(ଚ) ______________
Answer:
ପାଠଶାଳା

(ଛ) ______________
Answer:
ରମା

(ଜ) ______________
Answer:
ପତ୍ରିକା

(ଝ) ______________
Answer:
ସୁଧା

(ଞ) ______________
Answer:
ଆଗତା, ସୁଜାତା

(ଟ) ______________
Answer:
ମାଳା

୨ । ଅଧୋଲିଖ୍ନାଂ ପଦାନାଂ ମୂଳଶବ୍ଦଂ ବିଭଣ୍ଡିଂ ବଚନଂ ଚ ଲିଖିତ ।

(କ) ନରଃ ______________ ଶୋଭିତେ । (ବିଦ୍ୟୟା / ବିଦ୍ୟାମ୍)
Answer:
ବିଦ୍ୟୟା

(ଖ) ଅଧ୍ୟାପିକା ______________ ଉପହାରଂ ଦଦାତି । (ବନ୍ଦନାମ୍ / ବନ୍ଦନାୟୈ)
Answer:
ବନ୍ଦନାୟୈ

(ଗ) ମାଳାକାରଃ ______________ ପୁଷ୍ପାଣି ଆନୟତି । (ବାଟିକାୟଃ / ବାଟିକୟା)
Answer:
ବାଟିକାୟଃ

(ଘ) ଭୀଷ୍ନଃ ______________ ପୁତ୍ର ଆସୀତ୍ । (ଗଙ୍ଗାୟାଃ / ଗଙ୍ଗାୟାମ୍)
Answer:
ଗଙ୍ଗାୟାଃ

(ଙ) ରାମଃ ______________ ଅତୀବ ନିପୁନଃ । (ଚିତ୍ରକଳାମ୍ / ଚିତ୍ରକଳାୟାମ୍)
Answer:
ଚିତ୍ରକଳାୟାମ୍

୪ । ଅଧୋଲିଖୁବାକ୍ୟଷୁ ଅକାରାନ୍ତପୁଂଲିଙ୍ଗଶବ୍ଦାନାଂ ସ୍ଥାନେ ଆକାରାନ୍ତ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗଶବ୍ଦାନ୍ ଲିଖିତ ।
(କ) ବାଳକୌ ଧାବତଃ । ______________ ଧାବତଃ । (ବାଳିକା)
Answer:
ବାଳିକେ

(ଖ) ବାଳକ ମୂଷିକଂ ପଶ୍ୟତି । ବାଳକଃ ______________ ପଶ୍ୟତି । (ମୂଷିକା)
Answer:
ମୂଷିକାଃ

(ଗ) ମାତା ସୁତାୟ କନ୍ଦୁକଂ ଦଦାତି । ମାତା ______________ କନ୍ଦୁକଂ ଦଦାତି । (ସୁତା)
Answer:
ସୁତାୟୈ

(ଘ) ଇଦମ୍ ଆଚାର୍ଯ୍ୟସ୍ୟ ଗୃହମ୍ । ଇଦମ୍ ______________ ଗୃହମ୍ । (ଆଚାର୍ଯ୍ୟ)
Answer:
ଆଚାର୍ଯ୍ୟା

(ଙ) ପୁଷ୍ପାଣି ବୃକ୍ଷାତ୍ ପତନ୍ତି । ପୁଷ୍ପାଣି ______________ ପତନ୍ତି । (ଲତା)
Answer:
ଲତାୟା

(ଘ) ଇ କାରାନ୍ତ :
ଯେଉଁ ଶବ୍ଦର ଅନ୍ତଃମସ୍ବର ‘ଇ’ ବା ଇକାର ହୋଇଥାଏ । ସେହି ମୂଳଶବ୍ଦକୁ ଇକାରାନ୍ତ କହନ୍ତି । ଇକାରାନ୍ତ ଶବ୍ଦ ପୁଂଲିଙ୍ଗ, ନପୁଂସକ ଲିଙ୍ଗ ଏବଂ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ ।

(କ) ଇକାରାନ୍ତ ପୁଂଲିଙ୍ଗ :
ମୁନି

କବି, ହରି, କପି, ଗିରି, ନୃପତି, ଅଗ୍ନି, ରବି ଆଦି ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ରୂପ ମୁନି ଶବ୍ଦରୂପ ପରି ହୁଏ । ତୃତୀୟା ଏବଂ ଷଷ୍ଠୀ ବିଭକ୍ତିରେ ହରି ଏବଂ ଗିରି ଶବ୍ଦର ରୂପରେ ଥ‌ିବା ‘ନ୍’ ର ‘ଣ୍’ କୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ; ଯଥା – ହରିଣ, ହରୀଣାମ୍, ଗିରିଣା, ଗିରୀଣାମ୍ । ଗିରି ଓ ହରି ଶବ୍ଦର ଷଷ୍ଠୀ ଦ୍‌ବଚନ ଓ ସପ୍ତମୀ ଦ୍ବିବଚନରେ ଯଥାକ୍ରମେ ‘ଗିର୍ଯ୍ୟୋ’ ଓ ‘ହର୍ଯ୍ୟୋ’ ହୋଇଥାଏ ।

୧ । (i) ଅଧୋଲିଖୁବାକ୍ୟଷୁ ରେଖାଙ୍କିତାନାଂ ପଦାନାଂ ମୂଳଶବ୍ଦାନ୍ ଲିଖତ ।
(କ) ମୁନେ ! ରଷେ ଆଶ୍ରମଃ କୁତ୍ର ଅସ୍ତି ? ମୂଳଶବ୍ଦ ______________
Answer:
ମୂଳଶବ୍ଦ – ରଷି

(ଖ) କିଂ ତତ୍ର କପୟଃ ଅପି ସନ୍ତି ? ମୂଳଶବ୍ଦ ______________
Answer:
ମୂଳଶବ୍ଦ – କପି

(ଗ) ତେ ଅଗ୍ୌ ହବନଂ କୁର୍ବନ୍ତି । ମୂଳଶବ୍ଦ ______________
Answer:
ମୂଳଶବ୍ଦ – ଅଗ୍ୱି

(ଘ) କବିନା ବିଭାତି ସଭା । ମୂଳଶବ୍ଦ ______________
Answer:
ମୂଳଶବ୍ଦ – କବି

(ii) ରିକ୍ତସ୍ଥାନାନି ପୂରୟତ ।

	ବିଭକ୍ତି	ଏକବଚନ	ଦ୍ବିବଚନ	ବହୁବଚନ
ହରି	ପ୍ରଥମା	ହରିଃ		ହରୟଃ
କପି	ଦ୍ବିତୀୟା		କପୀ
ଗିରି	ତୃତୀୟା	ଗିରିଣା		ଗିରିଭିଃ
ଅଗ୍ନି	ଚତୁର୍ଥୀ		ଅଗ୍ନିଭ୍ୟାମ୍‌
ବିଧ୍‌	ପଞ୍ଚମୀ	ବିଧେଃ
ରବି	ଷଷ୍ଠୀ		ରବ୍ୟୋଃ
ନୂପତି	ସପ୍ତମୀ			ନୃପତିଷୁ
ମୁନି	ସମ୍ବୋଧନ		ହେ ମୁନୀ !

Answer:

	ବିଭକ୍ତି	ଏକବଚନ	ଦ୍ବିବଚନ	ବହୁବଚନ
ହରି	ପ୍ରଥମା	ହରିଃ	ହରୀ	ହରୟଃ
କପି	ଦ୍ବିତୀୟା	କମିଂ	କପୀ	କପୀନ୍ନ
ଗିରି	ତୃତୀୟା	ଗିରିଣା	ଗିରିଭ୍ୟାଂ	ଗିରିଭିଃ
ଅଗ୍ନି	ଚତୁର୍ଥୀ	ଅଗ୍ନୟେ	ଅଗ୍ନିଭ୍ୟାମ୍‌	ଅଗ୍ନିଭ୍ୟଃ
ବିଧ୍‌	ପଞ୍ଚମୀ	ବିଧେଃ	ବିଧଭ୍ୟାମ୍‌	ବିଧୁଭ୍ୟଃ
ରବି	ଷଷ୍ଠୀ	ରବେଃ	ରବ୍ୟୋଃ	ରବୀନାମ୍‌
ନୂପତି	ସପ୍ତମୀ	ନୂପତୌ	ନୃପତ୍ୟୋଃ	ନୃପତିଷୁ
ମୁନି	ସମ୍ବୋଧନ	ହେ ମୁନେ !	ହେ ମୁନୀ !	ହେ ମୁନୟଃ ।

(iii) ଅଲିଖ ଅନୁଚ୍ଛେଦେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଶବ୍ଦବିହିତପଦାନାଂ ସ୍ଥାନେ ‘ରବି’ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ପୁନର୍ଲିଖନଂ କୁରୁତ ।
[ସୂର୍ଯ୍ୟ ସଂସାରଂ ପ୍ରକାଶୟତି । ସୂର୍ଯ୍ୟସ୍ୟ ଅରୁଣଂ ବିୟଂ ଦର୍ଶନୀୟମ୍ । ଚନ୍ଦ୍ର ସୂର୍ଯ୍ୟାତ୍ ଏବଂ ପ୍ରକାଶଂ ଲଭତେ । ସୂର୍ଯ୍ୟଣ ଏବ ବୟଂ ଜୀବାମଃ । ଜନଃ ସାଦରଂ ସୂର୍ଯ୍ୟାୟ ଅର୍ଘ୍ୟ ଦଦତି ।]
ଉତ୍ତର :
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
Answer:
ରବିଃ ସଂସାରଂ ପରକାଶୟତି ।
ରବେଃ ଅରୁଣଂ ବିଶ୍ଵଂ ଦର୍ଶନୀୟମ୍‌ ।
ଚନ୍ଦୁଃ ରବେଃ ଏବ ପ୍ରକାଶଂ ଲଭତେ ।
ରବିନା ଏବ ବୟଂ ଜୀବାମଃ ।
ଜନାଃ ସାଦରଂ ରବୟେ ଅର୍ଘ୍ୟଂ ବଦତି ।

୪ । (i) ଅଧୋଲିଖୁବାକ୍ୟାନାଂ ରେଖାଙ୍କିତସ୍ଥାନେଷୁ ଅତିଶବ୍ଦସ୍ୟ ଯଥାର୍ଥରୂପେ ବାକ୍ୟାନାଂ ପୁନର୍ଲେଖନଂ କୁରୁତ ।
(କ) ଛାତ୍ର କବେ ସମ୍ମାନଂ କରୋତି ।
Answer:
ଛାତ୍ରୀ ଅତିଥେ ସମ୍ମାନଂ କରୋତି ।

(ଖ) ଅଧ୍ୟକ୍ଷ କବିତଃ ପୁରସ୍କାରାନ୍ ଦଦାତି ।
Answer:
ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଅତିଥ୍ୟ ପୁରସ୍କାରାନ୍ ଦଦାତି ।

(ଗ) ସଂ କବିନା ସହ ଗଚ୍ଛତି ।
Answer:
ସଂ ଅତିଥୁନା ସହ ଗଛତି ।

(ଘ) ଅହଂ କବିଂ ପ୍ରଣମାମି ।
Answer:
ଅହମ୍ ଅତିଥ୍ୟ ପ୍ରଣମାମି ।

(ଙ) କବୌ ମମ ବିଶ୍ବାସ ଅସ୍ଥି ।
Answer:
ଅତିର୍ଥୋ ମମ ବିଶ୍ଵାସ ଅସ୍ତି ।

(କ) ସ୍ଵାମୀ ବା ମାଲିକ ଅର୍ଥବୋଧକ :
ପତି

ପତିଶବ୍ଦ ସଂଯୋଗରୁ ନିର୍ମିତ ଭୂପତି, ନୃପତି, ମହୀପତି ପ୍ରଭୃତି ସମାସ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ରୂପ ମୁନି ଶବ୍ଦପରି ହୁଏ ।

(ଖ) ଇକାରାନ୍ତ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ :

ମତି

ବୁଦ୍ଧି, ନୀତି,ଗତି, ଯୁବତି,ଭକ୍ତି, ଶକ୍ତି, ଜାତି, ସନ୍ତତି, ରାତ୍ରି, ଶାନ୍ତି, ପ୍ରୀତି, କୀର୍ତ୍ତି ପ୍ରଭୃତି ‘ଇ’ କାରାନ୍ତ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦର ରୂପ ମତି ଶବ୍ଦର ରୂପପରି ହେବ ।

ଅଭ୍ୟ।ସଃ
୧ । ଅଧୋଲିଖ୍ତବାକ୍ୟେଷୁ ରେଖାଙ୍କିତପଦାନାଂ ମୂଳଶବ୍ଦ- ନିରୂପଣଂ ବିଭଳ୍ତିବଚନନିରୂପଣଂ  ଚ ଯଥୋଦାହରଣଂ କୁରୁତ ।
(କ) ଶାନ୍ତଃ ପ୍ରାତଃ ପଞ୍ଚବାଦନେ ଶଯ୍ୟାତ୍ୟାଗଂ କରୋତି ।
Answer:
ଶାନ୍ତି ପ୍ରଥମା ବିଭକ୍ତି ଏକ ବଚନମ୍

(ଖ) ସା ଉତ୍ଥାୟ ମାତୃଭୂମିଂ ପ୍ରଣମତି ।
Answer:
ମାତୃଭୂମି ୨ୟା ବିଭକ୍ତି ଏକବଚନ

(ଗ) ଅନନ୍ତରଂ ସା ସୁନୀତ୍ୟା ସହ ପାଠଶାଳା ଗଚ୍ଛତି ।
Answer:
ସୁନୀତି ତୃତୀୟା ବିଭକ୍ତି ଏକବଚନ

(ଘ) ଶାନ୍ତଃ ସାୟଂ କ୍ରାନ୍ତୀ / କାନ୍ୟା ଗୃହଂ ଗଚ୍ଛତି ।
Answer:
ଶାନ୍ତି ଷଷ୍ଠୀୟା ବିଭକ୍ତି ଏକବଚନ

(ଙ) କାତିଃ ଅପି ପ୍ରୀତ୍ୟା ମିତ୍ରମସ୍ତି ।
Answer:
ପ୍ରୀତି ଷଷ୍ଠୀୟା ବିଭକ୍ତି ଏକବଚନ

(ଚ) ସା ଦେଶସ୍ୟ ପ୍ରଗତୌ ବିଶ୍ବାସଂ କରୋତି ।
Answer:
ପ୍ରଗତି ୭ମୀ ବିଭକ୍ତି ଏକବଚନ

(ଛ) ସା ରୁଟିଂ ବଦତି – ହେ ରୁଚେ ! ସଂସ୍କୃତଂ ପିଠି ।
Answer:
ରୁଟି ୨ୟା ଏକବଚନ ସଂବୋଧନ ଏକବଚନ

୨ । ନିର୍ଦ୍ଦେଶାନୁସାରଂ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନାନି ପୂରୟତ ।

Answer:

୩ । କୋଷ୍ଠକମଧ୍ୟାତ୍ ସମୁଚିତଂ ପଦଂ ନିରୂପ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ ।
(ପ୍ରୀତେଃ, ସୁନୀତିଃ, ରୁଚି, ସୂକ୍ତୟଃ, ଶାନ୍ତିମ୍)
(କ) ଯଃ ଦାନଂ କରୋତି ସଃ ______________ ଲଭତେ ।
Answer:
ଶାଣ୍ଡିଂ

(ଖ) ରକ୍ଷାବନ୍ଧନଂ ______________ ସୂଚକଂ ଭବତି ।
Answer:
ପ୍ରୀତେଃ

(ଗ) କାଳିଦାସସ୍ୟ ______________ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ସନ୍ତି ।
Answer:
ସୁନୀତିଃ

(ଘ) ବାଳକାନାଂ ମିଷ୍ଟାନ୍ନେଷୁ ______________ ଆସୀତ୍ ।
Answer:
ରୁଚି

(ଙ) ______________ ଧ୍ରୁବସ୍ୟ ମାତା ଆସୀତ୍ ।
Answer:
ସୁନୀତିଃ

୪ । କୋଷ୍ଠକସ୍ଥ ଶବ୍ଦାନାଂ ସମୁଚିତଂ ରୂପଂ କୃତ୍ୱା ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ ।
ସଃ ମାଳାନାଂ କ୍ରେତା । ସଃ ______________ ଅପି କ୍ରେତା । (ଭୂମି)
ସଃ ମାଳାନାଂ କ୍ରେତା । ସଃ ଭୂମେ ଅପି କ୍ରେତା ।
(କ) ବାଳକଃ ଆକୃତ୍ୟ ସୁନ୍ଦରଃ । ସଃ ______________ ଚପଳ । (ପ୍ରକୃତି)
Answer:
ପ୍ରକୃତ୍ୟା

(ଖ) କ୍ରିୟାୟା ମୂଲ୍ୟଂ ଭବତି । ______________ ମହରଂ ଭବତି । (କୃତି)
Answer:
କୃତେଃ

(ଗ) ଲକ୍ଷ୍ମତଃ ସୀତୟା ସହ ଆଗଚ୍ଛତ୍ । କାର୍ତ୍ତି ______________ ସହ ଶୋଭତେ । (ମତି)
Answer:
ମତ୍ୟା

(ଘ) ବିଦ୍ୟା ରକ୍ଷତି ରକ୍ଷିତା । ବ୍ୟାସ୍ତୋତି ମହତୀ ______________ । (କୀର୍ତ୍ତି)
Answer:
କୀର୍ତ୍ତିଃ

(ଗ) ଇକାରାନ୍ତ କ୍ଲବଲିଙ୍ଗ :
ବାରି

ଇକାରାନ୍ତ – ନପୁଂସକ ଲିଙ୍ଗ-ବିଶେଷଣ ଶବ୍ଦମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟ ବାରିଶବ୍ଦପରି ରୂପ ହୁଏ ।

ଉଦାହରଣ :
ପାପାପହାରି ଦୁରିତାରି ତରଙ୍ଗଧାରି
ଶୈଳପ୍ରଚାରି ଗିରିରାଜଗୁହାବିଦାରି ।
ଝଙ୍କାରକାରି ହରିପାଦୁରଜୋଽପହାରି
ଗାଙ୍ଗ ପୁନାତୁ ସତତଂ ଶୁଭକାରି ବାରି ॥

ଇକାରାନ୍ତ କ୍ଲବଲିଙ୍ଗ :
ଅକ୍ଷି (ଆଖ୍)

ଏହିପରି ସକ୍‌ (ଊରୁ) ଦଧ, ଅସ୍ଥି ଶବ୍ଦର ରୂପ ହେବ । ଅକ୍ଷି ଶବ୍ଦର ଯେଉଁଠାରେ ଣ ଅଛି ସେଠାରେ ପୂର୍ବୋକ୍ତ ଶବ୍ଦର ନ ରହିବ ।

ଅଭ୍ୟ।ସଃ
୧ । ଅଧସ୍ତନବାକ୍ୟଷୁ ଇକାରାନ୍ତନପୁଂସକପଦାନି ନିରୂପୟତ ।
(କ) ଇଦଂ ପାପାହାରୀଶୁଭକାରିବାରି ମାଂ ପୁନାଠୁ ।
Answer:
ବାରି

(ଖ) ଅନେନ ଗାଙ୍ଗେନ ବାରିଣା ମମ ଶରୀରଂ ନିର୍ମଳଂ ଭବତୁ ।
Answer:
ବାରିଣା

(ଗ) ଅସ୍ୟ ଗାଙ୍ଗବାରିତଃ ପାବନପ୍ରଭାତଃ ଅସାମାନ୍ୟ ।
Answer:
ଗାଙ୍ଗବାରିତଃ

(ଘ) ଅସ୍ମାତ୍ ଘଟାତ୍ ଗାଙ୍ଗବାରିଣୀ ମତ୍ସ୍ୟ କିଞ୍ଚିତ୍ ଦେହି ।
Answer:
ଗାଙ୍ଗବାରିତଃ

(ଙ) ଡଃ ଗାଙ୍ଗବାରିଣି ଆଵାଦମସ୍ତକଂ ସ୍ନାତି ।
Answer:
ଗାଙ୍ଗବାରିଣି

(ଚ) ଅସ୍ୟ ବାଳକସ୍ୟ ହୃଦୟଂ ଶୁଚି ।
Answer:
ଶୁଚି

(ଛ) ଅନୟୋ ବାଳକୟୋ ମନସୀ ଶୁଚିନୀ ।
Answer:
ଶୁଚିନୀ

ଈକାରାନ୍ତ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ :
ନଦା

ଦେବୀ, ପତ୍ନୀ, ବାଣୀ, ସତୀ, ରମଣୀ, ଶ୍ରେଣୀ, ବିଦୁଷୀ, ଗୁଣିନୀ, ଶ୍ରୀମତୀ, ଜନନୀ, ଅଟବୀ, କଠିନୀ (ଖଡ଼ି), ପଦବୀ, ମହୀ, ଯାମିନୀ ପ୍ରଭୃତି ଈ-କାରାନ୍ତ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦ ନଦୀ ଶବ୍ଦର ରୂପତୁଲ୍ୟ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଗଚ୍ଛନ୍ତୀ, ପଠନ୍ତୀ, କୁର୍ବତୀ, ଦଦତୀ, ଯୁବତୀ, ଈଦୃଶୀ, ତାଦୃଶୀ, ମାଦୃଶୀ, ଭବତୀ ଇତ୍ୟାଦିର ରୂପ ନଦୀ ଶବ୍ଦରୂପ ପରି ହେବ । କେତେକ ଋକାରାନ୍ତ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦର ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ ରୀ-କାରାନ୍ତ ହୋଇ ନଦୀ ଶବ୍ଦର ରୂପପରି ହୁଏ; ଯଥା – କର୍ମୀ, ଧାତ୍ରୀ, ଦାତ୍ରୀ । ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଶବ୍ଦର ପ୍ରଥମା ଏକବଚନରେ ‘ଲକ୍ଷ୍ମୀ’ ଏହି ବିସର୍ଗଯୁକ୍ତ ପଦ ରହେ ଓ ଅନ୍ୟତ୍ର ନଦୀ ଶବ୍ଦର ରୂପପରି ରୂପ ହୁଏ ।

ଈକାରାନ୍ତ :

ବି.ଦ୍ର. – ନଗରୀ, କୁମାରୀ, ଗୌରୀ, ସୁନ୍ଦରୀ, ପୁରୀ ପ୍ରଭୃତି ଶବ୍ଦର ରୂପ ନାରୀ ଶବ୍ଦପରି ହୁଏ ।
ନଦୀ ଶବ୍ଦରୂପାଶାଂ ପ୍ରୟୋଗାନ୍ ପଶ୍ୟ ।
(କ) ଇୟଂ ଯମୁନାନଦୀ ଅସ୍ଥି ।
Answer:
ଏହା ଯମୁନା ନଦୀ ।

(ଖ) ଅହଂ ନଦୀ ଗଚ୍ଛାମି ।
Answer:
ମୁଁ ନଈକୁ ଯାଇଛି ।

(ଗ) ଅୟଂ ମାର୍ଗ ନଦ୍ୟା ସହ ଯାତି ।
Answer:
ଏହି ବାଟ ନଈ ସହିତ ଯାଇଛି ।

(ଘ) ଡଃ ନଦୌ ପୁଷ୍ପାଣି ସମର୍ପୟତି ।
Answer:
ସେ ନଈକୁ ଫୁଲ ସମର୍ପଣ କରେ ।

(ଙ) ମହିଳା ନମଃ ଜଳମ୍ ଆନୟନ୍ତି ।
Answer:
ମହିଳାମାନେ ନଈରୁ ପାଣି ଆଣୁଛନ୍ତି ।

(ଚ) ନଦ୍ୟା ତଟିଂ ସୁନ୍ଦରମ୍ ।
Answer:
ନଈ କୂଳ ସୁନ୍ଦର ।

(ଛ) ସ୍ଵଂ ନଦ୍ୟା ସ୍ନାନଂ କରୋଷି ।
Answer:
ତୁମେ ନଈରେ ସ୍ନାନ କରୁଛ ।

(ଜ) ହେ ନଦି ! ୟଂ ପୂଜନୀୟ ।
Answer:
ହେ ନଈ ! ତୁମେ ପୂଜନୀୟ ।

ଅଭ୍ୟ।ସଃ
୧ । ‘ଭଗିନୀ’ ଶବ୍ଦସ୍ୟ ଉପଯୁକ୍ତବିଭକ୍ତିରୂପେ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନାନି ପୂରୟତ ।
(କ) ମମ ଏକା ଜ୍ୟେଷ୍ଠା ______________ ଅସ୍ତି । ରମେଶସ୍ୟ ଦ୍ରେ କନିଷ୍ଠେ ______________ ସ୍ତଃ । ଅହଂ ______________ ସହ ସଂସ୍କୃତେନ ଆଳପାମି । ଜନ୍ମଦିନେ ______________ ଅହମ୍ ଉପହାରାନ୍ ଦଦାମି । ହରିଃ ______________ ସ୍ନିହ୍ୟତି । ହେ ______________, ସୂୟଂ ଗୀତାଂ ପଠତ ।
Answer:
ମମ ଏକା ଜ୍ୟେଷ୍ଠା ଭଗିନୀ ଅସ୍ଥି । ରମେଶସ୍ୟ ଦ୍ରେ କନିଷ୍ଠ ଭଗିନେ ଡଃ । ଅହଂ ଭଗ୍‌ନ୍ୟ ସହ ସଂସ୍କୃତେନ ଆଳପାମି । ଜନ୍ମଦିନେ ଭଗ୍‌ନ୍ୟା ଅହମ୍ ଉପହାରାନ୍ ଦଦାମି । ହରି ଭଗିନ୍ୟା ସ୍ନାହ୍ୟତି । ହେ ଭଗିନ୍ୟ, ସୂୟଂ ଗୀତାଂ ପଠତ ।

୨ । ଉଦାହରଣାନୁସାରଂ ରିକ୍ତସ୍ଥାନାନି ପୂରୟତ ।
ଉଦାହରଣମ୍ : ଇୟଂ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଅସ୍ଥି । ଲକ୍ଷ୍ୟାଃ ହସ୍ତେ କମଳମ୍ ଅଛି ।
(କ) ଇୟଂ ସରସ୍ବତୀ ଅସ୍ତି । ______________ ହସ୍ତେ ବୀଣା ଅସ୍ତି ।
Answer:
ସରସ୍ଵତ୍ଯା

(ଖ) ଇୟଂ ମହାକାଳୀ ଅସ୍ତ । ______________ ହସ୍ତେ ଖଡ୍ଗ ଅସ୍ଥି ।
Answer:
ମହାକାଳ

(ଗ) ଇୟଂ ଗୃହିଣୀ ଅସ୍ଥି । ______________ ହସ୍ତେ ସ୍ଥାଲୀ ଅସ୍ଥି ।
Answer:
ଗୃହିଣ୍ଯା

୩ । ନିର୍ଦ୍ଦେଶାନୁସାରଂ ବିଭକ୍ତି ରୂପାଣି ଲିଖତ ।

		ଏକବଚନ	ଦ୍ଵିବଚନ	ବହୁବଚନ
(କ) ପୁତ୍ରୀ	ପ୍ରଥମା ବିଭକ୍ତି
(ଖ) ଜନନୀ	ଦ୍ଵିତୀୟା ବିଭକ୍ତି
(ଗ) ନଗରୀ	ତୃତୀୟା ବିଭକ୍ତି
(ଘ) ବାସ୍ମେବୀ	ଚତୁର୍ଥୀ ବିଭକ୍ତି
(ଙ) ବିଦୁଷୀ	ପଞ୍ଚମୀ ବିଭକ୍ତି
(ଚ) କୁମାରୀ	ଷଷ୍ଠୀ ବିଭକ୍ତି
(ଛ) ଶ୍ରେଣୀ	ସପ୍ତମୀ ବିଭକ୍ତି

Answer:

		ଏକବଚନ	ଦ୍ଵିବଚନ	ବହୁବଚନ
(କ) ପୁତ୍ରୀ	ପ୍ରଥମା ବିଭକ୍ତି	ପୁତ୍ରୀ	ପୂତ୍ରୟୌ	ପୁତ୍ର୍ୟଃ
(ଖ) ଜନନୀ	ଦ୍ଵିତୀୟା ବିଭକ୍ତି	ଜନନୀଂ	ଜନନେ୍ୟୗ	ଜନନ୍ଯଃ
(ଗ) ନଗରୀ	ତୃତୀୟା ବିଭକ୍ତି	ନଗର୍ଯ୍ୟା	ନଗରୀଭ୍ୟାମ୍‌	ନଗରୀଭିଃ
(ଘ) ବାସ୍ମେବୀ	ଚତୁର୍ଥୀ ବିଭକ୍ତି	ବାଗଦେବୈତ	ବାଗଦେବୀଭ୍ୟାମ୍‌	ବାଗ୍‌ଦେବୀଭ୍ଯଃ
(ଙ) ବିଦୁଷୀ	ପଞ୍ଚମୀ ବିଭକ୍ତି	ବିଦୁଷଃ	ବିଦୃଦ୍ଭ୍ୟାମ୍‌	ବିଦୂଦ୍ଭୟଃ
(ଚ) କୁମାରୀ	ଷଷ୍ଠୀ ବିଭକ୍ତି	କୁମାର୍ଯ୍ୟାଃ	କୁମାର୍ଯ୍ୟୋଃ	କୁମାରୀଣାମ୍‌
(ଛ) ଶ୍ରେଣୀ	ସପ୍ତମୀ ବିଭକ୍ତି	ଶ୍ରେଣ୍ୟାମ୍‌	ଶ୍ରେଣ୍ୟୋଃ	ଶ୍ରେଣୀଷୁ

ଉକାରାନ୍ତ ପୁଂଲିଙ୍ଗ :
ଭାନୁ (ସୂର୍ଯ୍ୟ)

ଗୁରୁ, ସାଧୁ, ଶିଶୁ, ଲଘୁ, ବିଷ୍ଣୁ,ବାୟୁ, ବନ୍ଧୁ, ପଶୁ, ଋତୁ, ମଧୁ (ବସନ୍ତ), ଶତ୍ରୁ, ରିପୁ, ରେଣୁ, ବିନ୍ଦୁ, ସିନ୍ଧୁ, ଇନ୍ଦୁ, ବିଷ୍ଣୁ ବଟୁ (ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ) ପ୍ରଭୃତି ଉ-କାରାନ୍ତ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦର ରୂପ ଭାନୁ ଶବ୍ଦରୂପ ପରି ।
ଗୁରୁଶବ୍ଦର ଷଷ୍ଠୀ ଓ ସପ୍ତମୀ ଦ୍ବିବଚନରେ ‘ଗୁର୍ବୋ’ ହୁଏ । ଅସୁ (ପ୍ରାଣ) ଶବ୍ଦର ଏକବଚନାନ୍ତ ଓ ଦ୍ଵିବଚନାନ୍ତ ରୂପ ନାହିଁ । ଏହା ନିତ୍ୟ ବହୁବଚନାନ୍ତ; ଯଥା — ଅସଦଃ, ଅସୂନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ।

ଅଧୋଲିଖୁତଶ୍ଳୋକୌ ପଠତ ।
(କ) ଗୁରୁବ୍ରହ୍ମା ଗୁରୁବିଷ୍ଣୁଗୁରୁଦେବୋ ମହେଶ୍ଵରଃ ।
ଗୁରୁ ସାକ୍ଷାତ୍ ପରଂବ୍ରହ୍ମ ତସ୍ମି ଶ୍ରୀ ଗୁରବେ ନମଃ ॥
Answer:
ଗୁରୁବ୍ରହ୍ମା ଗୁରୁ ବିଷ୍ଣୁ ଗୁରୁଦେବ ମହେଶ୍ଵର ।
ଗୁରୁ ହିଁ ସାକ୍ଷାତ୍ ପରମ ବ୍ରହ୍ମ ସେହି ଗୁରୁଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ ।

(ଖ) ଅଜ୍ଞାନତିମିରାନ୍ଧସ୍ୟ ଜ୍ଞାନାଞ୍ଜନଶଳାକୟା ।
ଚକ୍ଷୁରୁନ୍ନୀଳିତଂ ଯେନ ତସ୍ମି ଶ୍ରୀଗୁରବେ ନମଃ ॥
Answer:
ଅଜ୍ଞାନ ଅନ୍ଧକାରରେ ଅନ୍ଧଥ‌ିବାବେଳେ ଯେଉଁ ଗୁରୁ ଜ୍ଞାନର ଅଞ୍ଜନ ଲଗାଇ
ମୋ ଆଖ୍ ଖୋଲିଦେଲେ ସେହି ଗୁରୁଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ ।

ଅଭ୍ୟ।ସଃ
୧। ଉ-କାରାନ୍ତମୂଳଶବ୍ଦାନ୍ ନିରୂପୟତ ।
(କ) ହେ ବଟୋ ! ତପୋବନେ ପଶତଃ ହିଂସାଂ ନ କୁର୍ବନ୍ତି । ( )
Answer:
ବଟୁ

(ଖ) ତତ୍ର ଭାନୋ ପ୍ରକାଶଃ ଭବତି । ( )
Answer:
ଭାନୁ

(ଗ) ତେ ସର୍ବେ ସାଧବ । ( )
Answer:
ସାଧୁ

(ଘ) ବୟଂ ପରସ୍ପରଂ ବନ୍ଧନଃ ଇବ ତିଷ୍ଠାମଃ । ( )
Answer:
ବନ୍ଧୁ

(ଙ) ଜନ୍ତତଃ ମରଣଶୀଳା । ( )
Answer:
ଜନ୍ତୁ

୨ । ରିକ୍ତସ୍ଥାନାନି ପୂରୟତ ।

		ଏକବଚନ	ଦ୍ଵିବଚନ	ବହୁବଚନ
(କ) ପ୍ରଥମା (ବଟୁ)	ବଟୁଃ	ବଟ୍‌	ବଟ୍‌	ବଟବଃ
(ଖ) ଦିତୀୟା (ଗୁରୁ)	ଗୁରୁଂ	ଗୁରୁ	ଗୁରୁ	ଗୁରୂନା
(ଗ) ତୃତୀୟା (ଭାନୁ)	ଭାନୁନା	ଭାନୁଭ୍ୟାଂ	ଭାନୁଭ୍ୟାଂ	ଭାନୁଭିଃ
(ଘ) ଚତୁର୍ଥୀ (ଦୟାଳୁ)	ଦୟାଳବେ	ଦୟାଳୁଭ୍ୟାମ୍‌	ଦୟାଳୁଭ୍ୟାମ୍‌	ଦୟାଳୁଭ୍ୟଃ
(ଙ) ପଞ୍ଚମୀ (ବନ୍ଧୁ)	ବନ୍ଧୋଃ	ବନ୍ଧୁଭ୍ୟାମ୍‌	ବନ୍ଧୁଭ୍ୟାମ୍‌	ବନ୍ଧୁଭ୍ୟଃ
(ଚ) ଷଷ୍ଠୀ (ଏଶ୍ରଦ୍ଧାକୁ)	ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୋଃ	ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁଭ୍ୟାମ୍‌	ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁଭ୍ୟାମ୍‌	ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁଭ୍ୟଃ
(ଛ) ସପ୍ତମୀ (ଦୀନବନ୍ଧୁ)	ଦୀନବନ୍ଧୋ	ଦୀନବନ୍ଧ୍ବୋଃ	ଦୀନବନ୍ଧ୍ବୋଃ	ଦୀନବନ୍ଧୁଷୁ
(ଜ) ସମୋଧନ (ରିପୁ)	ହେ ରିପୋ !	ହେ ରିପୁ !	ହେ ରିପୁ !	ହେ ରିପବଃ !

(ଖ) ଉକାରାନ୍ତ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ :
ଧେନୁ

ତନୁ (ଶରୀର) ରଜ୍ଜୁ (ଦଉଡ଼ି), ରେଣୁ ଓ ସ୍ନାୟୁ ପ୍ରଭୃତି ଉ-କାରାନ୍ତ ଉ-କାରାନ୍ତ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ ରୂପ ଧେନୁ ଶବ୍ଦରୂପ ପରି ହେବ ।
ଅଧୋଲିଖ୍ତାନି ବାକ୍ୟାନି ପଠତ ।
ଇୟଂ ମମ ଧେନୁଃ । ଅହମ୍ ଇମାଂ ଧେନୁ ସ୍ନେହେନ ପାଳୟାମି । ଧେନ୍ସା ପରିବାରସଦସ୍ୟା ସୁସ୍ଥା । ଅହଂ ଧନବେ ପ୍ରଚୁରଂ ତୃଣଂ ଦଦାମି । ଧନୁଃ ପ୍ରଚୁରଂ ଦୁଗ୍ଧ ପ୍ରାପ୍ଲୋମି । ଧେନୁଃ ଗତିଃ ଦର୍ଶନୀୟା ଅସ୍ଥି । ଅହଂ ଧେତ୍ବାମ୍ ଅତୀବ ସ୍ପୃହ୍ୟାମି । ହେ ଥେନୋ ! ବଂ ମମ ଦ୍ଵିତୀୟା ମାତା ।
Answer:
ଇଏ ମୋର ଗାଈ । ମୁଁ ଏହି ଗାଈକୁ ସ୍ନେହରେ ପାଳନ କରେ । ଗାଈଦ୍ୱାରା ପରିବାର ସଦସ୍ୟମାନେ ସୁସ୍ଥ । ମୁଁ ଗାଈକୁ ପ୍ରଚୁର ଘାସ ଦିଏ । ଗାଈଠାରୁ ପ୍ରଚୁର ଦୁଧ ପାଏ । ଗାଈର ଚାଲି ଦର୍ଶନୀୟ I ମୁଁ ଗାଈକୁ ଭଲ ପାଏ । ହେ ଗାଈ ! ତୁମେ ମୋର ଦ୍ଵିତୀୟ ମାଆ ।

(ଗ) ଉକାରାନ୍ତ କ୍ଲବଲିଙ୍ଗ :
ମଧୁ

ଜାନୁ, ଅଶ୍ରୁ, ଦାରୁ, ବସ୍ତୁ, ଶ୍ମଶୁ, ତାଳୁ, ଅମ୍ବୁ ଇତ୍ୟାଦି ସମସ୍ତ ଉକାରାନ୍ତ ନପୁଂସକଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦର ରୂପ ମଧୁଶବ୍ଦ ରୂପପରି ।

ଅଧୋଲିଖ୍ତାନି ବାକ୍ୟାନି ପଠତ ।
ମହାଶୟ ଭବତଃ ! ସକାଶେ ମଧୁ ଅସ୍ଥି କିମ୍ ? ଅହଂ କିଞ୍ଚ୍ ମଧୁ ଇଚ୍ଛାମି । ମଧୁନା ସହ ଔଷଧ୍ୱଂ ଖାଦିଷ୍ୟାମି । ଅତୋଽହଂ ମଧୁନେ ଅତ୍ର ଆଗତଃ । ମଧୁନଃ ଦୂରେ ଗ ମଧୁପଃ ନ ଇଚ୍ଛତି । ମଧୁନଃ ସ୍ବାଦଃ ଅଧିକ । ମଧୁନି ବହନଃ ଗୁଣା ସନ୍ତି । ହେ ମଧୁ ! ତ୍ୱମ୍ ଅତୀବ ହିତକାରୀ ।
Answer:
ମହାଶୟ ଆପଣଙ୍କ ପାଖରେ ମହୁ ଅଛି କି ? ମୁଁ କିଛି ମହୁ ଇଚ୍ଛାକରୁଛି । ମହୁ ସାଙ୍ଗରେ ଔଷଧ ଖାଇବି । ଏଣୁ ମୁଁ ମହୁପାଇଁ ଏଠାକୁ ଆସିଛି । ମହୁଠାରୁ ଦୂରକୁ ଯିବାକୁ ମହୁମାଛି ଇଚ୍ଛାକରୁ ନାହିଁ । ମହୁର ସ୍ବାଦ ଅଧିକ । ମହୁରେ ବହୁତ ଗୁଣ ଅଛି । ହେ ମହୁ ! ତୁମେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ହିତକାରୀ ।

ଅଭ୍ୟାସଃ
୧ । ଅଧଃ ପୁଂଲିଙ୍ଗ-ନପୁଂସକଲିଙ୍ଗଶବ୍ଦାନାଂ ମିଶ୍ରଣଂ ବର୍ଷତେ । ପୃଥକ୍ କୁରୁତ ।
ମଧୁ, ସାଧୁ, ଗୁରୁ, ବସୁ, ଅଶ୍ରୁ, ବସ୍ତୁ, ବନ୍ଧୁ, ଅମ୍ବୁ, ଶିଶୁ ।
ପୁଂଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦ : ______________
Answer:
ସାଧୁ, ଗୁରୁ, ବନ୍ଧୁ, ଶିଶୁ, ବସୁ

ନପୁଂସକ ଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦ : ______________
Answer:
ମଧୁ, ଅଶ୍ରୁ, ବସ୍ତୁ, ଅମ୍ବୁ

୨ । ନିମ୍ନସ୍ଥିତବିଶେଷଣପଦୟୋ ଯଥାନିର୍ଦ୍ଦେଶମ୍ ଉତ୍ତରଂ ଦେହି ।

	ବହୁ, ସ୍ବାଦୁ	ପୁଂଲିଙ୍ଗ ବହୁବଚନ	ନପୁଂସକ	ବହୁବଚନ
ଯଥା :	ପ୍ରଥମା	ବହବ, ସ୍ଵାଦବଃ	ବହୁନି	ସ୍ବାଦୂନି
	ଦ୍ବିତୀୟା	ବହୂନ୍ନ, ସ୍ଵାଦୂନନ
	ତୃତୀୟା	ବହୁଭିଃ, ସ୍ବାଦୁଭିଃ
	ଚତୁର୍ଥୀ	ବହୁଭ୍ୟଃ, ସ୍ଵାଦୁଭ୍ୟଃ
	ପଞ୍ଚମୀ	ବହୁଭ୍ୟଃ, ସ୍ବାଦୁଭ୍ୟଃ
	ଷଷ୍ଠୀ	ବହୂନାମ୍‌, ସ୍ଵାଦୂନାମ୍‌
	ସପ୍ତମୀ	ବହୁଷୁ, ସ୍ଵାଦୁଷୁ

Answer:

	ବହୁ, ସ୍ବାଦୁ	ପୁଂଲିଙ୍ଗ ବହୁବଚନ	ନପୁଂସକ	ବହୁବଚନ
ଯଥା :	ପ୍ରଥମା	ବହବ, ସ୍ଵାଦବଃ	ବହୁନି	ସ୍ବାଦୂନି
	ଦ୍ବିତୀୟା	ବହୂନ୍ନ, ସ୍ଵାଦୂନନ	ବହୁନି	ସ୍ବାହୂନି
	ତୃତୀୟା	ବହୁଭିଃ, ସ୍ବାଦୁଭିଃ	ବହୁଭିଃ	ସ୍ଵାଦୁଭିଃ
	ଚତୁର୍ଥୀ	ବହୁଭ୍ୟଃ, ସ୍ଵାଦୁଭ୍ୟଃ	ବହୁଭ୍ୟଃ	ସ୍ବାଦୁଭ୍ୟଃ
	ପଞ୍ଚମୀ	ବହୁଭ୍ୟଃ, ସ୍ବାଦୁଭ୍ୟଃ	ବହୁଭ୍ୟଃ	ସ୍ଵାଦୁଭ୍ୟଃ
	ଷଷ୍ଠୀ	ବହୂନାମ୍‌, ସ୍ଵାଦୂନାମ୍‌	ବହୂନାମ୍‌	ସ୍ବାଦୂନାମ୍‌
	ସପ୍ତମୀ	ବହୁଷୁ, ସ୍ଵାଦୁଷୁ	ବହୁଷୁ	ସ୍ବାଦୁଷୁ

(ଘ) ଉକାରାନ୍ତ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ :
ବଧୂ

ଚମ୍ପୂ (ସେନାପତି), ଚମ୍ପୂ (ଥଣ୍ଟ), ତନୂ (ଶରୀର), ପୁତ୍ରବଧୂ (ବୋହୂ), ଶ୍ବଶୁ (ଶାଶୁ), ସରଯୂ (ସରଯୂ ନଦୀ) ପ୍ରଭୃତି ଊ-କାରାନ୍ତ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦର ରୂପ ବଧୂ ଶବ୍ଦରୂପ ପରି । ପ୍ରସୂ (ଜନ୍ମଦାତ୍ରୀ) ଶବ୍ଦର ରୂପ ଦ୍ଵିତୀୟା ଏକବଚନ ଓ ବହୁବଚନରେ ଯଥାକ୍ରମେ ‘ପ୍ରସୂମ୍’ ଓ ‘ପ୍ରସୂ’ ହୁଏ ।

ବାକ୍ୟପ୍ରୟୋଗ :
ଇୟଂ ନବବଧୂ ଲଜ୍ଜାଶୀଳା । ଇମାଂ ନେଷ୍ୟନ୍ତ । ଅଦୌ ନବବର୍ଷେ ତାସୁ କାଣ୍ଟନ ନବବଧ୍ବା ରୂପମ୍ ଅତୀବ ସୁନ୍ଦରମ୍ । ଅସ୍ୟା ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାପୟ । ନବବଧୂ ଦ୍ରଷ୍ଟୁମ୍ ଅଦ୍ୟ ପ୍ରିୟ ଆଗତା । ଅନୟା ନବବଧୂ ସହ ତା ବହୁକାଳଂ ଉପହାରାନ୍ ଦାସ୍ୟନ୍ତ । ତା ସର୍ବା ନବବଧ୍ଵ ମିଷ୍ଟାନ୍ନ ପ୍ରାପ୍ତବତ୍ୟ । ଅସ୍ୟାଂ ନବବଧ୍ୱଂ ସର୍ବେଷ ପ୍ରୀତିଃ ଗଭୀରା । ହେ ନବବଧୂ !, ପରିବାରେ ସର୍ବେଷୁ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାପୟ ।
Answer:
ଏହି ନୂଆ ବୋହୂ ଲଜ୍ଜାଶୀଳା । ଏହି ନୂଆ ବୋହୂକୁ ଦେଖୁବାକୁ ଆଜି ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନେ ଆସିଥିଲେ । ଏହି ନୂଆବୋହୂ ସହିତ ସେମାନେ ବହୁ ସମୟ କଟାଇବେ । ଏହି ନୂଆବୋହୂକୁ ସେମାନଙ୍କମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ଉପାହାର ଦେବେ । ସେମାନେ ସମସ୍ତେ ନୂଆବୋହୂଠାରୁ ମିଠେଇ ପାଇଲେ । ଏହି ନୂଆବୋହୂର ରୂପ ଅତିସୁନ୍ଦର । ଏହି ନୂଆ ବୋହୂଠାରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଗଭୀର । ହେ ନୂଆବୋହୂ ! ପରିବାରରେ ସମସ୍ତଙ୍କଠାରେ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରକ୍ଷା କରେ ।

ଋ-କାରାନ୍ତ ପୁଂଲିଙ୍ଗ :
ପିତୃ

ଭ୍ରାତୃ, ଦେବ, ଜାମାତ୍ମା, ନୃ- ଏଇ କେତୋଟି ଶବ୍ଦର ରୂପ ପିତୃ ଶବ୍ଦର ରୂପପରି । କେବଳ ‘ନୃ’ ଶବ୍ଦର ଷଷ୍ଠୀ ବହୁବଚନରେ ଦୁଇପ୍ରକାର ରୂପ ହୁଏ; ଯଥା – ନୂ ଣାମ୍ ଓ ମୃଣାମ୍ । (ନୂ – ନର)
ପିତା ମାତା ନନାନ୍ଦା ନା ସଜ୍ୟେଷ୍ଟ୍-ଭ୍ରାତୃ-ମାତରଃ ।
ଜାମାତା ଦୁହିତା ଦେବା ନ ତୁନନ୍ତା ଇମେ ଦଶ ॥
ଏଇ ଦଶଟି ଶବ୍ଦର ପ୍ରଥମା ଦ୍ବିବଚନଠାରୁ ଚାରିଗୋଟି ବିଭକ୍ତି ରୂପରେ ଅନ୍ୟ ଋକାରର ବୃଦ୍ଧି (ଆର୍) ହୁଏ ନାହିଁ । ଏହା ମଧ୍ଯରେ ମାତୃ, ନନାନ୍ଦ୍ୟ, ଯାତୃ ଓ ଦୁହିତୃ ଶବ୍ଦ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ, ବାକିତକ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ।

ଦାତୃ

ଧାତୁ (ଧାରଣକର୍ତ୍ତା), ବିଧାତ୍ମ (ଭଗବାନ), କର୍ଡ଼ (କର୍ମା), ଶ୍ରୋତୃ (ଶୁଣିବାଲୋକ), ନେତୃ (ନେତା), ସବିତ୍ବ (ସୂର୍ଯ୍ୟ), ପ୍ରଣେତୃ (ପ୍ରଣେତା), ଶିକ୍ଷୟିତ୍ବ (ଶିକ୍ଷିକା), ରକ୍ଷୟିତୃ (ରକ୍ଷିକା), ଅଧ୍ୟାତ୍ମ (ଅଧ୍ୟାତା) ଓ ହର୍ଭୂ (ହରଣକର୍ତ୍ତା) ପ୍ରଭୃତି ଋ କାରାନ୍ତ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦର ରୂପ ଦାତୃଶବ୍ଦର ରୂପପରି ।

ବାକ୍ୟପ୍ରୟୋଗ :
ମମ ପିତା ଦାତା ଅଛି । ଅହଂ ମମ ଦାତାରଂ ପିତରଂ ନମାମି । ମମ ଦାତ୍ରା ପିତ୍ରା ଦାନଂ ଦୀୟତେ । ମମ ଦାତ୍ରେ ପିତ୍ରେ ଅନ୍ୟତ୍ କିମପି ନ ରୋଚତେ । ଡଃ ମମ ଦାତୁଃ ପିତୁଃ ଦାନଂ ସ୍ୱୀକରୋତି । ସର୍ବେ ମମ ଦାତୁଃ ପିତୁଃ ସ୍ମରଣଂ କୁର୍ବନ୍ତି । ପୁନଃ ଦାତରି ପିତରି ସାଧୁ । ହେ ଦାତଃ ପିତଃ, ଭବାନ୍ ମହାନ୍ ଖଳୁ ।
Answer:
ମୋ ବାପା ଦାତା ଅଟନ୍ତି । ମୁଁ ମୋ ଦାନୀ ବାପାଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରେ । ମୋ ଦାନୀ ବାପା ଦାନ ଦିଅନ୍ତି । ମୋ ଦାନୀ ବାପାଙ୍କୁ ଅନ୍ୟ କିଛି ଭଲ ଲାଗେ ନାହିଁ । ସେ ମୋ ଦାନୀ ବାପାଙ୍କଠାରୁ ଦାନ ଗ୍ରହଣକରନ୍ତି । ସମସ୍ତେ ମୋ ଦାନୀ ବାପାଙ୍କୁ ମନେପକାନ୍ତି । ପୁଅ ଦାନୀ ବାପାଙ୍କଠାରେ ସାଧୁ । ହେ ଦାନୀ ବାପା ! ଆପଣ ପ୍ରକୃତରେ ମହାନ୍ ।

ଅଭ୍ୟାସଃ
୧ । ରେଖାଙ୍କିତ ସ୍ଥାନେଷୁ ପିତୃଶବ୍ଦସ୍ୟ ଯଥାର୍ଥରୂପେ ପୁନର୍ଲେଖନଂ କୁରୁତ ।
ଦଶରଥ ରାମସ୍ୟ ______________ ଆସୀତ୍ । ସଃ ______________ ଆଜ୍ଞୟା ବନଂ ଗତବାନ । ତଥ୍ୟ ______________ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଆସୀତ୍ । ______________ ଦରଃ ଆଦେଶଃ ପାଳନୀୟ ।
Answer:
ଦଶରଥ ରାମସ୍ୟ ପିତା ଆସୀତ୍ । ସଃ ପିତୁଃ ଆଜ୍ଞୟା ବନଂ ଗତବାନ । ତଥ୍ୟ ପିତରି ଶ୍ରଦ୍ଧା ଆସୀତ୍ । ପିତ୍ରା ଦରଃ ଆଦେଶଃ ପାଳନୀୟ ।

୨ । ବାକ୍ୟସ୍ଥିତାନାଂ ରେଖାଙ୍କିତପଦାନାଂ ମୂଳଶବ୍ଦ ବିଭଣ୍ଡିଂ ବଚନଂ ଚ ନିରୂପୟତ ।

	ମୂଳଶବ୍ଦ	ବିଭଳ୍ତି	ବଚନ
(କ) ପିତା ଞଷଧାଳୟଂ ଗଚତି ।
(ଖ) ରାମଃ ଦାତାରଂ ନମତି ।
(ଗ) ଦୋଘ୍ମା ଗୋପାଳନନ୍ଦନଃ ।
(ଘ) ରାମାୟଣସ୍ୟ ରଚୟିତୁଃ ନାମ କିମ୍‌ ?
(ଙ) ଅତ୍ର ସର୍ବେ ବିକ୍ରେତାରଃ ।
(ଚ) ବକ୍ତେ କିଂ ଦାସ୍ୟସି ?
(ଛ) ଭର୍ତରି ମମ ବିଶ୍ଵାସଃ ଅସି ।
(ଜ) ତେ ନେତୁଃ ଚର୍ଚାଂ କୁର୍ବନ୍ତି ।

Answer:

	ମୂଳଶବ୍ଦ	ବିଭଳ୍ତି	ବଚନ
(କ) ପିତା ଞଷଧାଳୟଂ ଗଚତି ।	ପିତୂ	୧ମା	ଏକବଚନ
(ଖ) ରାମଃ ଦାତାରଂ ନମତି ।	ଦୋଗ୍ଭୁ	୨ୟା	ଏକବଚନ
(ଗ) ଦୋଘ୍ମା ଗୋପାଳନନ୍ଦନଃ ।	ରଚୟିତୂ	୧ମା	ଏକବଚନ
(ଘ) ରାମାୟଣସ୍ୟ ରଚୟିତୁଃ ନାମ କିମ୍‌ ?	ରଚୟିତୂ	୬ଷ୍ଣୀ	ଏକବଚନ
(ଙ) ଅତ୍ର ସର୍ବେ ବିକ୍ରେତାରଃ ।	ବିକ୍ରେତୃ	ପ୍ରଥମା	ବହୁବଚନ
(ଚ) ବକ୍ତେ କିଂ ଦାସ୍ୟସି ?	ବସ୍ତୁ	୪ର୍ଥୀ	ଏକବଚନ
(ଛ) ଭର୍ତରି ମମ ବିଶ୍ଵାସଃ ଅସି ।	ଭର୍ଭୃ୍	ସପ୍ତମୀ	ଏକବଚନ
(ଜ) ତେ ନେତୁଃ ଚର୍ଚାଂ କୁର୍ବନ୍ତି ।	ନେତୃ	୬ଷ୍ରୀ	ଏକବଚନ

୩ । ଉଦାହରଣାନୁସାରଂ ବାକ୍ୟପରିବର୍ତ୍ତନଂ କୁରୁତ ।
ଯଥା – ପ୍ରଶ୍ନ – ଭର୍ରାରଃ ପ୍ରସନଃ ସନ୍ତି ।
Answer:
ଭର୍ରା ପ୍ରସନଃ ଅସ୍ଥି ।

ଅନୁବାଦ – ସ୍ୱାମୀମାନେ ଖୁସି ଅଛନ୍ତି ।
Answer:
ସ୍ଵାମୀ ଖୁସି ଅଟେ ।

(କ) ପିତରଃ ଭ୍ରାତୃଭ୍ୟଃ ଯଛନ୍ତି । __________________
Answer:
ପିତା ଭ୍ରାତ୍ରେ ଯଚ୍ଛତି ।

(ଖ) ଶ୍ରମିକାଃ କର୍ତ୍ତୃଭ୍ୟଃ ଧନାନି ନୟନ୍ତି । __________________
Answer:
ଶ୍ରମିକଃ କତୁଃ ଧନଂ ନୟତି ।

(ଗ) ପିତୃଭ୍ୟଃ ନମଃ । __________________
Answer:
ପିତ୍ରେ ନମଃ ।

(ଘ) ଜନଃ ନେତୃଭିଃ ସହ ଗଛନ୍ତି । __________________
Answer:
ଜନଃ ନେତ୍ରା ସହ ଗଚ୍ଛତି ।

(ଙ) ଲୋକାଃ ବସ୍ତୁ ଣାଂ ବଚନାନି ପାଳୟନ୍ତି । __________________
Answer:
ଲୋକଃ ବୟଃ ବଚନଂ ପାଳୟତି ।

୪ । ଶ୍ଳୋକଦ୍ବୟଂ ସ୍ମରତ । (ଶ୍ଳୋକଦୁଇଟି ମନେରଖ ।)
(କ) ପିତା ଧର୍ମ ପିତା ସ୍ୱର୍ଗ ପିତା ହି ପରମଂ ତପଃ ।
ପିତରି ପ୍ରୀତିମାପନ୍ତେ ପ୍ରୀୟନ୍ତେ ସର୍ବଦେବତା ।।
Answer:
ପିତା ଧର୍ମ ପିତା ସ୍ବର୍ଗ ପିତା ହିଁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ତପସ୍ୟା ।
ପିତାଙ୍କୁ ଖୁସି କଲେ ସମସ୍ତ ଦେବତା ଖୁସି ।

(ଖ) ପିତାହମସ୍ୟ ଜଗତୋ ମାତା ଧାତା ପିତାମହଃ ।
ବେଦ୍ୟ ପବିତ୍ରମୋଙ୍କାର ଋକ୍‌ସାମ-ଯଜୁରେବ ଚ ।। (ଗୀତା – ୯.୧୭)
Answer:
ମୁଁ ଏହି ଜଗତର ପିତା, ମାତା ଓ ଧାରଣକର୍ତ୍ତା
ପବିତ୍ର ଓଁକାର ଋଗ, ଯଜୁ ଓ ସାମ ବେଦକୁ ଜାଣିବା ଉଚିତ ।

୫ । କୋଷ୍ଠକସ୍ଥଶବ୍ଦସ୍ୟ ଉଚିତଂ ରୂପଂ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ ।
(କ) ଦେବୋ ଦେବୀ ଚ ନଃ ସର୍ବସୁଖସ୍ୟ ______________ । (ଦାତୃ – ପ୍ରଥମା)
Answer:
ଦାତାରୌ

(ଖ) ______________ ଭଗବତେ ନମଃ । (ପରମଦାତ୍ମ – ୪ର୍ଥୀ)
Answer:
ପରମଦାତ୍ରେ

(ଗ) ପରମଦାତରି ______________ ଅବିଚଳା ଚ ଖ୍ୟାତ୍ ଅସ୍ଵାକଂ ଭକ୍ତି । (ବିଧାତୃ – ୭ମୀ)
Answer:
ବିଧାତରି

(ଘ) ______________ ଦେବାନ୍ ସର୍ବଦା ସ୍ମରାମଃ । (ଦାତୃ – ୨ୟା)
Answer:
ଦାତ୍ଥ ନ୍

ଋ-କାରାନ୍ତ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ :
ମାତୃ (ମା)

ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ ୠକାରାନ୍ତ ଶବ୍ଦ ମୋଟରେ ପାଞ୍ଚଟି – ଦୁହିତୃ (ଝିଅ), ମାତୃ (ମାଆ), ଯାତୃ (ଯାଆ), ନନାହ୍ନ (ନଣନ୍ଦ) ଓ ସ୍ଵସ୍ଟ (ଭଉଣୀ) । ମାତୃ ଶବ୍ଦରୂପ ପରି ଦୁହିତୃ, ଯାତୃ ଓ ନନାନ୍ଦ୍ୟ ଶବ୍ଦରୂପ ହୁଏ । ସ୍ବଗ୍ଧ ଶବ୍ଦର ରୂପ ଦାତୃ ଶବ୍ଦରୂପ ପରି; ମାତ୍ର ଏହାର ଦ୍ଵିତୀୟା ବହୁବଚନରେ ‘ସ୍ଵସ୍ଥ୍ୟ ’ ହୁଏ ।
ମାତୃସ୍ଵସ୍ଟ (ମାଉସୀ) ଓ ପିତୃଷ୍ଣ (ପିଉସୀ) ଶବ୍ଦର ରୂପ ସ୍ଵସୃ (ଭଉଣୀ) ଶବ୍ଦର ରୂପ ପରି ।

ଅଭ୍ୟାସଃ
୧। ଅଧୋଲିଖୁବାକ୍ୟାନାଂ ମାତୃଭାଷୟା ଅନୁବାଦଂ କୁରୁତ ।
(ତଳେ ଥ‌ିବା ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ମାତୃଭାଷାରେ ଅନୁବାଦ କର ।)
ଶ୍ରୀ ରାମଚନ୍ଦ୍ରସ୍ୟ ତିସ୍ର ମାତରଃ ଆସନ୍ ।
ଅନୁବାଦ – ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ତିନି ମାଆ ଥିଲେ ।
ଜନ୍ମଭୂମିଃ ଅସ୍ପୃକମ୍ ଅପରା ମାତା ।
ଅନୁବାଦ – ଜନ୍ମଭୂମି ଆମର ଅନ୍ୟ ମାଆ ।
ସଃ ଦ୍ବାଭ୍ୟାଂ ମାତୃଭ୍ୟା ପାଳିତଃ ।
ଅନୁବାଦ – ସେ ଦୁଇ ମାଆଙ୍କଦ୍ଵାରା ପାଳିତ ।
ସଃ ମାତୃଭ୍ୟ ଆଶିଷଂ ପ୍ରାଷ୍ଟୋତି ।
ଅନୁବାଦ– ସେ ମାଆଙ୍କଠାରୁ ଆଶିଷ ପାଉଛି ।
ହେ ମାତରୌ, ବୟଂ ଯୁବାଂ ନ ବିସ୍ମରାମଃ ।
ଅନୁବାଦ – ହେ ମାଆଦୁହେଁ ! ଆମେ ତୁମ ଦୁହିଁଙ୍କୁ ଭୁଲିନାହୁଁ ।
ହେ ମାତରଃ ! ଯୁଷ୍ମାନ୍ ବୟଂ ନିତ୍ୟଂ ନମାମଃ ।
ଅନୁବାଦ – ହେ ମାଆମାନେ ! ତୁମକୁ ଆମେ ନିତି ପ୍ରଣାମ କରୁଛୁ ।
ଶିଶୁଃ ମାତୁଃ ଅଙ୍କେ ଉପବିଶତି ।
ଅନୁବାଦ – ପିଲାଟି ମାଆକୋଳରେ ବସିଛି ।
ମାତ୍ରା ଭାଗବତଂ ପଠିତମ୍ ।
ଅନୁବାଦ – ମାଆ ଭାଗବତ ପଢ଼ିଲେ ।

୨ । ପିତୃଶବ୍ଦସ୍ଥାନେ ମାତୃଶବ୍ଦରୂପାଶାଂ ପ୍ରୟୋଗଂ କୁରୁତ ।
(ପିତୃଶବ୍ଦ ସ୍ଥାନରେ ମାତୃଶବ୍ଦ ରୂପର ପ୍ରୟୋଗ କର ।)
(କ) ତବ ପିତୁଃ ନାମ କିମ୍ ? ______________
Answer:
ତବ ମାତୁଃ ନାମ କିମ୍ ?

(ଖ) ବଂ କଂ ପିତ୍ରା ସହ ଗଚ୍ଛସି ? ______________
Answer:
ବଂ କିଂ ମାତ୍ରା ସହ ଗଚ୍ଛସି ?

(ଗ) ଅହଂ ପିତ୍ରେ ଭୋଜନମ୍ ଆନୟାମି । ______________
Answer:
ଅହଂ ମାତ୍ରେ ଭୋଜନମ୍ ଆନୟାମି ।

(ଘ) ସଃ ପିତୁଃ ଶାସନେ ତିଷ୍ଠତି । ______________
Answer:
ସଃ ମାତୁଃ ଶାସନେ ତିଷ୍ଠତି ।

(ଙ) ମମ ପିତରି ଭକ୍ତି ଅସ୍ଥି । ______________
Answer:
ମମ ମାତରି ଭକ୍ତି ଅସ୍ତି ।

ଓ-କାରାନ୍ତ ପୁଂଲିଙ୍ଗ / ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ :
ଗୋ

ଗୋ ଶବ୍ଦ ଗାଈକୁ ବୁଝାଉଥିଲେ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ ହୁଏ । ଯଥା – ଇୟଂ ଗୌଃ କୃଷ୍ଣା । (ଏହି ଗାଈ କଳା) ବୃଷଭ ଅର୍ଥରେ ‘ଅୟଂ ଗୌଃ କୃଷ୍ଣଃ’ । ଗୋ ଶବ୍ଦ ସମାସାନ୍ତ ହେଲେ ‘ଗବୀ’ ହୁଏ; ଯଥା – ଦେବଗବୀ । ଏହାର ରୂପ ନଦୀ ଶବ୍ଦପରି ହୁଏ ।

ବାକ୍ୟପ୍ରୟୋଗ (ପଶ୍ୟତ – ପଠତ) । ବାକ୍ୟ ପ୍ରୟୋଗ (ଦେଖ – ପଢ଼)
(କ) ଗାବ କ୍ଷେତ୍ରେ ଚରନ୍ତି ।
Answer:
ଗାଈମାନେ ବିଲରେ ଚରୁଛନ୍ତି ।

(ଖ) ଗୋପାଳ ଗା ଚାରୟତି ।
Answer:
ଗଉଡ଼ ଗାଈ ଚରାଉଛି ।

(ଗ) ସଃ ସଦା ଗୋତିଃ ସହ ତିଷ୍ଠତି ।
Answer:
ସେ ସବୁବେଳେ ଗାଈମାନଙ୍କ ସହିତ ରହେ ।

(ଘ) ଗୋଭ୍ୟଃ ପ୍ରଜାଭ୍ୟ ଚ ସୃଷ୍ଠି ।
Answer:
ଗୋରୁ ଓ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ହେଉ ।

(ଙ) ଗୋଭ୍ୟ ତୃଣାନି ଦେହି ।
Answer:
ଗୋରୁମାନଙ୍କୁ ଘାସ ଦିଅ ।

(ଚ) ବୟଂ ଗୋଭ୍ୟ ଦୁଗ୍ଧ ପ୍ରାପ୍ଲ ମଃ ।
Answer:
ଆମେ ଗୋରୁଙ୍କଠାରୁ ଦୁଧ ପାଉ ।

(ଛ) ଗତାଂ ମଧ୍ୟ ବସାମ୍ୟହମ୍ ।
Answer:
ମୁଁ ଗୋରୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବାସକରେ ।

(ଜ) ଗବାଂ ଗୋଷ୍ଠୀ ବା କୃଷ୍ଣା ବହୁକ୍ଷୀରା ।
Answer:
ଗାଈମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କାଳିଗାଈ ବେଶୀ କ୍ଷୀର ଦିଏ ।

(ଝ) ଭାରତୀୟା ଗୋଷୁ ମାତୃବତ୍ ଭଣ୍ଡିଂ କୁର୍ବନ୍ତି ।
Answer:
ଭାରତୀୟମାନେ ଗାଈଙ୍କୁ ମାଆପରି ଭକ୍ତି କରନ୍ତି ।

ବ୍ୟଞ୍ଜନାନ୍ତ ଶବ୍ଦରୂପ
ଅନ୍ – ଭାଗାନ୍ତ ପୁଂଲିଙ୍ଗ
ରାଜନ୍ (ରାଜା)

ମହାନ୍ ରାଜା = ମହାରାଜଃ (କର୍ମଧାରୟ) । କଳିଙ୍ଗାନାଂ ରାଜା = କଳିଙ୍ଗରାଜଃ (ଷଷ୍ଠୀ ତତ୍ତ୍ଵପୁରୁଷ) ଏହିପରି ଦେବରାଜ, ମଗଧରାଜ, ପଶୁରାଜ ଇତ୍ୟାଦି ରାଜାନ୍ତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ରୂପ ବାଳକ ଶବ୍ଦରୂପ ପରି ହେବ ବୋଲି ମନେରଖୁବାକୁ ହେବ ।

ଆତ୍ମନ୍ (ଆତ୍ମା / ସ୍ଵୟମ୍ )

ବ୍ରହ୍ମନ୍, କୃତକର୍ମନ୍, ପରମାତ୍ମନ, ଜୀବାତ୍ମନ୍, ଧର୍ମାତ୍ମନ୍, ମହାମନ୍, କୃଷ୍ଣବର୍ସନ୍(ଅଗ୍ନି), ଦ୍ବିଜନ୍ମନ୍ ପ୍ରଭୃତି ଶବ୍ଦର ରୂପ ଆତ୍ମନ୍ ଶବ୍ଦରୂପ ପରି । ‘ଶୂନ୍’ ବ୍ୟତୀତ ଯେଉଁ ଶବ୍ଦର ‘ଅନ୍’ ପୂର୍ବସ୍ଥ ସଂଯୁକ୍ତ ବର୍ଣ୍ଣର ଅନ୍ତରେ ‘ମ’ କିମ୍ବା ‘ବ’ ଥାଏ । ସେସବୁ ଆତ୍ମନ୍ ପରି ରୂପ ହୁଅନ୍ତି ।

୧ । ବାକ୍ୟ ପ୍ରୟୋଗୀ ।
ଏକଃ ରାଜା ଆସୀତ୍ ।
Answer:
ଜଣେ ରାଜା ଥିଲେ ।

ପ୍ରଜାଃ ତଂ ରାଜାନଂ ଦେବମ୍ ଇତି ପୂଜୟନ୍ତି ।
Answer:
ପ୍ରଜାମାନେ ସେହି ରାଜାଙ୍କୁ ଦେବତା ପରି ସମ୍ମାନ କରନ୍ତି ।

ସେନାପତିଃ ରାଜ୍ଞା ସହ ଅଗଚ୍ଛତ୍ ।
Answer:
ସେନାପତି ରାଜାଙ୍କ ସହିତ ଗଲେ ।

ତସ୍ମି ରାଜ୍ଞ ସତ୍ୟବଚନଂ ରୋଚତେ ।
Answer:
ସେହି ରାଜାଙ୍କୁ ସତ୍ୟବଚନ ଭଲଲାଗେ ।

ତସ୍ମାତ୍ ରାଜ୍ଞଃ ପ୍ରଜାଃ ସାହାଯ୍ୟଂ ଲଭନ୍ତେ ।
Answer:
ସେହି ରାଜାଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରଜାମାନେ ସାହାଯ୍ୟ ପାଉଛନ୍ତି ।

ତସ୍ୟ ରାଜ୍ଞଃ ନାମ ମୁଖେ ମୁଖେ ବର୍ଷତେ ।
Answer:
ସେହି ରାଜାଙ୍କ ନାମ ମୁହଁରେ ମୁହଁରେ ରହିଛି ।

ତସ୍ୟ ରାଜ୍ଞଃ କୀର୍ତ୍ତିଃ ସର୍ବେଃ ଗୀୟତେ ।
Answer:
ସେହି ରାଜାଙ୍କ କୀର୍ତ୍ତି ସମସ୍ତେ ଗାନକରୁଛନ୍ତି ।

ତସ୍ମିନ୍ ରାଞ୍ଜି ସର୍ବେଷା ପ୍ରୀତିଃ ବର୍ଗତେ ।
Answer:
ସେହି ରାଜାଙ୍କଠାରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ପ୍ରୀତି ଅଛି ।

ହେ ରାଜନୁ ! ମୟି, ଦୟାଂ କୁରୁ ।
Answer:
ହେ ରାଜା ! ମୋତେ ଦୟା କର ।

୨ । ଅଧୋଲିଖୁବାକ୍ୟାନି ପଠତ ।
ଅୟମ୍ ଆତ୍ମା ବ୍ରହ୍ମ । ଯଃ ଆତ୍ମାନଂ ନ ଜାନାତି, ଡଃ କିମପି ନ ଜାନାତି । ଆତ୍ମାନମ୍ ଆତ୍ମନା ଜାନୀହି । ଆତ୍ମନେ ସର୍ବ କୁରୁ । ଶାନ୍ତଃ ଆତ୍ମନଃ ଏବ ଉଦ୍‌ଭବତି । ଆତ୍ମା ଏବ ଆତ୍ମନଃ ବନ୍ଧୁ । ଅତଃ ଆତ୍ମନି ବାସଂ କୁରୁ । ହେ ଆତ୍ମନ୍, ମୋହନିଦ୍ରା ପରିହର ।
Answer:
ଏହି ଆତ୍ମା ବ୍ରହ୍ମ । ଯିଏ ଆତ୍ମାକୁ ଜାଣେ ନାହିଁ । ସିଏ କିଛି ଜାଣି ନାହିଁ । ଅମ୍ବାଦ୍ଵାରା ଆତ୍ମାକୁ ଜାଣ । ନିଜପାଇଁ ସବୁ କର । ଆତ୍ମାରୁ ଶାନ୍ତି ଜନ୍ମେ । ଆତ୍ମା ହିଁ ଆତ୍ମାର ବନ୍ଧୁ । ଏଣୁ ଆତ୍ମାରେ ବାସ କର । ହେ ଆତ୍ମା ! ମୋହ ନିଦ୍ରା ଭଙ୍ଗ କର ।

(ଇନ୍-ଭାଗାନ୍ତ ପୁଂଲିଙ୍ଗ)
ଗୁଣିନ (ଗୁଣବାନ / ଗୁଣୀ )

ଅର୍ଥିନ୍, ଏକାକିନ୍, କୃତିନ୍, ଜ୍ଞାନିନ୍, ଧନିନ୍, ତପସ୍ବିନ୍, ବଳିନ୍, ମଜ୍ଜିନ୍, ମେଧାବିନ୍, ରୋଗିନ୍, ସ୍ଟାମିନ୍, ମନସ୍ଵିନ୍, ପାପିନ୍, ଯୋଗିନ୍, ସାକ୍ଷିନ୍ ପ୍ରଭୃତି ଇନ୍-ଭାଗାନ୍ତ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦର ରୂପ ଗୁଣିନ୍ ଶବ୍ଦର ରୂପପରି ।

ବାକ୍ୟପ୍ରୟୋଗ ।
(କ) ଅୟଂ ଜନଃ ଗୁଣୀ ଅସ୍ଥି । ଇମଂ ଗୁଣିନଂ ଜନଂ ସର୍ବେ ଉପଗଛନ୍ତି । ଅସ୍ଥି ଗୁଣିନେ ଜନାୟ ତେ ଉପହାରାନ୍ ଯଛନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ଗୁଣିନଃ ଜନସ୍ୟ ନିଜପରବୁଦ୍ଧି ନାସ୍ତି । ଅସ୍ମିନ୍ ଗୁଣିନେ ଜନେ ସର୍ବେ ସ୍ଟିହ୍ୟନ୍ତି । ଗୁଣିନଃ ଜନାତ୍ ସତ୍ଵପରାମର୍ଶ ଲଭ୍ୟତେ । ଗୁଣିନା ସଭା ବିଭାତି ।
Answer:
ଏହି ଲୋକଟି ଗୁଣବାନ । ଏହି ଗୁଣୀଲୋକ ପାଖକୁ ସମସ୍ତେ ଯାଆନ୍ତି । ଏହି ଗୁଣୀଲୋକକୁ ସେମାନେ ଉପହାର ଦିଅନ୍ତି । ଏହି ଗୁଣୀଲୋକର ଆପଣାପର ବୁଦ୍ଧି ନାହିଁ । ଏହି ଗୁଣୀଲୋକ କୁ ସମସ୍ତେ ଆଦର କରନ୍ତି । ଗୁଣୀଟି ଲୋକଠାରୁ ଠିକ୍ ପରାମର୍ଶ ମିଳେ । ଗୁଣୀଲୋକ ଦ୍ବାରା ସଭା ଶୋଭାପାଏ ।

ଅଭ୍ୟାସଃ
‘ଗୁଣୀ’ ଇତ୍ୟସ୍ୟ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗରୂପଂ ‘ଗୁଣିନୀ’ ଭବତି । ତସ୍ୟ ରୂପାଣି ‘ନଦୀ’ ବତ୍ ଭବନ୍ତି ।
ଅଧୋଲିଷ୍କୃତଶବ୍ଦାନାଂ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗରୂପଂ କିଂ ଭବେତ୍ ?
ଉଦାହରଣ : ଗୁଣୀ ଗୁଣିନୀ
ରୋଗୀ ରୋଗିଣୀ
ଞ୍କାନୀ ______________
Answer:
ଞ୍କାନିନୀ

ମେଧାବୀ ______________
Answer:
ମେଧାବିନୀ

ହସ୍ତୀ ______________
Answer:
ହସ୍ତିନୀ

ଏକାକୀ ______________
Answer:
ଏକାକିନୀ

କୁଶକୀ ______________
Answer:
କୁଶଳିନୀ

ଧନୀ ______________
Answer:
ଧନିନୀ

ତପସ୍ୱୀ ______________
Answer:
ତପସ୍ୱିନୀ

ପ୍ରତିବେଶୀ ______________
Answer:
ପ୍ରତିବେଶିନୀ

ଦୂରଦର୍ଶୀ ______________
Answer:
ଦୂରଦର୍ଶିନୀ

ସତ୍ୟବାଦୀ ______________
Answer:
ସତ୍ୟବାଦିନୀ

ବୈରୀ ______________
Answer:
ବୈରିଣୀ

ସାକ୍ଷୀ ______________
Answer:
ସାକ୍ଷିଣୀ

ଗୃହୀ ______________
Answer:
ଗୃହିଣୀ

ମନ୍ତୀ ______________
Answer:
ମନ୍ତିଣୀ

ଯନ୍ତୀ ______________
Answer:
ଯନ୍ତିଣୀ

ଉପକାରୀ ______________
Answer:
ଉପକାରିଣୀ

ମନୀଷୀ ______________
Answer:
ମନୀଷିଣୀ

ହିତାକାଙକ୍ଷୀ ______________
Answer:
ହିତାକାଙକ୍ଷିଣୀ

ମୃଦୁଭାଷୀ ______________
Answer:
ମୃଦୁଭାଷିଣୀ

ଦ୍ରୁତଚାରୀ ______________
Answer:
ଦ୍ରୁତଚାରିଣୀ

(ଇନ୍-ଭାଗାନ୍ତ ପୁଂଲିଙ୍ଗ)
ପଥନ୍ (ବାଟ/ ମାର୍ଗ)

ମଥୁନ୍ (ମନ୍ଥନ –ଦଣ୍ଡ) ଶବ୍ଦର ରୂପ ପଥ ଶବ୍ଦର ରୂପପରି ।

ବାକ୍ୟପ୍ରୟୋଗଃ ।
ଜ୍ଞାନଂ ବିନା ଛାତ୍ରାଣଂ ନାନ୍ୟ ପନ୍ଥା ଅସ୍ତି । ତସ୍ମାତ୍ ଏବଂ ପନ୍ଥାନଂ ଛାତ୍ରା ସମାଶ୍ରୟରୁ । ଅନେନ ପଥା ଭଗବତଃ ଉପଲବ୍ଧି ସମ୍ଭବେତ୍ । ଅସ୍ଥି ପଥେ ଆତ୍ମସମର୍ପଣମ୍ ଆବଶ୍ୟକମ୍ । ଅର୍ଥାତ୍ ପଥ ବିଚ୍ୟୁତିଃ ମା ଭବେତ୍ । ଅସ୍ୟ ପଥ ଲଙ୍ଘନଂ ହାନିକାରକମ୍ । ତଥାପି ଅସ୍ମିନ୍ ପଥ୍ ମହାନ୍ ଆନନ୍ଦ ଅସ୍ତି ।
Answer:
ଜ୍ଞାନବିନା ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ଅନ୍ୟ ପନ୍ଥା ନାହିଁ । ତେଣୁ ଛାତ୍ରମାନେ ଏପରି ଗୋଟିଏ ପନ୍ଥା ଅବଲମ୍ବନ କରନ୍ତୁ । ଏହି ବାଟରେ ଭଗବାନଙ୍କ ଉପଲବ୍ଧି ସମ୍ଭବ । ଏହି ବାଟରେ ଆତ୍ମସମର୍ପ ଆବଶ୍ୟକ । ଏହି ପଥରୁ ବିଚ୍ୟୁତ ହେବା ଅନୁଚିତ । ଏହି ପଥ ଲଙ୍ଘନକରିବା ହାନିକାରକ; ତଥାପି ଏହି ବାଟରେ ବଡ଼ ଆନନ୍ଦ ଅଛି ।

ଅତ୍ ପ୍ରତ୍ୟୟାନ୍ତ –
ଗଚ୍ଛତ୍ (ପୁଂଲିଙ୍ଗ) (ଯାଉଥିବା, ଯାଉଯାଉ)

କରିଷ୍ୟତ୍‌, ଦାସ୍ୟତ୍, ପଠିଷ୍ୟତ୍, ଭବିଷ୍ୟତ୍, ଚଳତ୍, ଗାୟତ୍, ଇଚ୍ଛତ୍, କୁର୍ବତ୍, ଧାବତ୍, ତିଷ୍ଠତ୍, ବଦତ୍, ଧାୟତ୍, ଲିଖତ୍, ପଠତ୍, ଜୀବତ୍, ହସତ୍,ପ୍ରଭୃତି ଅତ୍-ପ୍ରତ୍ୟୟାନ୍ତ ଶବ୍ଦର ରୂପ ଗଚ୍ଛତ୍ ଶବ୍ଦର ରୂପପରି ।

କ୍ଲବଲିଙ୍ଗ ଗଚ୍ଛତ୍ ଶବ୍ଦର ପ୍ରଥମା, ଦ୍ଵିତୀୟା ଏବଂ ସମ୍ବୋଧନରେ ଗଚ୍ଛିତ୍, ଗଚ୍ଛତୀ ଓ ଗଛନ୍ତି ରୂପ ହୋଇଥାଏ । ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ ଗଚ୍ଛତ୍ ଶବ୍ଦର ରୂପ ନଦୀ ଶବ୍ଦର ରୂପପରି; ଯଥା – ଗଛନ୍ତୀ, ଗଚ୍ଛନ୍ତେ, ଗଚ୍ଛନ୍ତ୍ଯ ଇତ୍ୟାଦି ।
ବତ୍-ପ୍ରତ୍ୟୟାନ୍ତ-ଭବତ୍ (ପୁଂଲିଙ୍ଗ) (ଆପଣ)

ଏହା ‘ଗଚ୍ଛତ୍’ ଶବ୍ଦପରି ରୂପ ହୁଏ । ପ୍ରଭେଦ କେବଳ ଏତିକି ଯେ ଏହାର ପ୍ରଥମା ଏକବଚନରେ ନ-କାର ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଅ-କାର ସ୍ଥାନରେ ଆ-କାର ହୁଏ । ପ୍ରଥମ ଏକବଚନ – ଭବାନ୍‌ । ସମ୍ବୋଧନ (ପ୍ରଥମା) ଭବନ୍ !
ଆୟୁଷ୍କତ୍, ଜ୍ୟୋତିଷ୍ମତ୍, ଦୀପ୍ତିମତ୍, ଧୀମତ୍, ଶ୍ରୀମତ୍, ବୁଦ୍ଧିମତ, ହନୁମତ୍, ମୂର୍ତ୍ତିମତ୍, ଭଗବତ୍, ବଳବତ୍, ବିଦ୍ୟାବତ୍, ହିମବତ୍, ବିବସ୍ଵତ୍, କିୟତ୍, ତାବତ୍, ଯାବତ୍, ଗତବତ୍, ଶ୍ରୁତବତ୍, କୃତବତ୍, ସ୍ଥିତବତ୍, ଉକ୍ତବତ୍ ଇତ୍ୟାଦି ମତୃପ୍-କ୍ତବତୁ ପ୍ରତ୍ୟାୟାନ୍ତ ଶବ୍ଦର ରୂପ ଭବତ୍ ଶବ୍ଦର ରୂପପରି ହୁଏ ।

ଉଦାହରଣମ୍ :
(୧) ଦୀପ୍ତି + ମତୁପ୍ → ମତ୍ = ଦୀପ୍ତିମତ୍ (ଦୀପ୍ତିମାନ୍ – ଦୀପ୍ତିମନ୍ତେ – ଦୀପ୍ତିମନ୍ତଃ)
ବୁଦ୍ଧି + ମତୁପ୍ → ମତ୍ = ବୁଦ୍ଧିମତ୍ (ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ – ବୁଦ୍ଧିମନ୍ତେ – ବୁଦ୍ଧିମତଃ )
ହନୁ + ମତୁପ୍ → ମତ୍ = ହନୁମତ୍ (ହନୁମାନ୍ – ହନୁମନ୍ତେ – ହନୁମନ୍ତଃ)
ଆୟୁସ୍ + ମତୁପ୍ → ମତ୍ = ଆୟୁଷ୍ମତ୍ (ଆୟୁଷ୍ମାନ୍ – ଆୟୁଷ୍ମରୌ – ଆୟୁଷ୍ମନ୍ତଃ)
ବଳ + ମତୁପ୍ → ବହୁପ୍ → ବତ୍ = ବଳବତ୍ (ବଳବାନ୍‌ –ବଳବର୍ତ୍ତେ – ବଳବନ୍ତଃ )
ଭଗ + ମତୁପ୍ → ବତୁପ୍ → ବତ୍ = ଭଗବତ୍ (ଭଗବାନ୍ – ଭଗବର୍ତ୍ତେ – ଭଗବନ୍ତଃ)
ବିଦ୍ୟା + ମତୁପ୍ → ବତୁପ୍ → ବତ୍ = ବିଦ୍ୟାବତ୍ (ବିଦ୍ୟାବାନ୍ – ବିଦ୍ୟାବର୍ତ୍ତେ – ବିଦ୍ୟାବନ୍ତୀ)
ପଠ୍ + କ୍ତବତୁ = ପଠିତବତ୍ (ପଠିତବାନ୍ – ପଠିତବର୍ଷେ – ପଠିତବନ୍ତୀ)
ଗମ୍ + କ୍ତବତୁ = ଗତବତ୍ (ଗତବାନ୍ – ଗତବର୍ଷେ – ଗତବନ୍ତଃ)
ଜ୍ଞା + କ୍ତବତୁ = ଜ୍ଞାତବତ (ଜ୍ଞାତବାନ୍ – ଜ୍ଞାତବର୍ତ୍ତେ – ଜ୍ଞାତବନ୍ତଃ)

୨ । (କ) ନୈବ କିଞ୍ଚିତ୍ କରୋମୀତି ଯୁକ୍ତା ମନ୍ୟତ ତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ ।
ପଶ୍ୟନ୍-ଶୁଣ୍ଠନ୍ ସ୍ପୃଶନ୍-ଜିଘ୍ରନ୍-ଅଶୁନ୍-ଗଚ୍ଛନ୍-ସ୍ବପନ୍‌-ଶ୍ୱସନ୍ । ଗୀତା – ୫.୮
(ଖ) ସ୍ପୃଶନ୍ନପି ଗଜୋ ହନ୍ତି ଜିଘ୍ରନ୍ଥପି ଭୁଜଙ୍ଗମ ।
ସ୍ପୃଶନ୍ନପି ନୃପୋ ହନ୍ତି ମାନୟନ୍ନପି ଦୁର୍ଜନଃ ।।

ଅଭ୍ୟାସଃ
୧। ବାକ୍ୟପ୍ରୟୋଗୀ ।
ଭବାନ କୁତ୍ର ଗଚ୍ଛତି ?
Answer:
ଆପଣ କୁଆଡ଼େ ଯାଉଛନ୍ତି ?

ଅହଂ ଭବନ୍ତ ପୃଚ୍ଛାମି ।
Answer:
ମୁଁ ଆପଣଙ୍କୁ ପଚାରୁଛି ।

କେଶବ ଭବତା ସହ ବିଦ୍ୟାଳୟମ୍ ଅଗଚ୍ଛତ୍ ।
Answer:
କେଶବ ଆପଣଙ୍କ ସହିତ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଗଲା ।

ସଃ ଭବତେ ପୁସ୍ତକାନି ଆନୟତି ।
Answer:
ସେ ଆପଣଙ୍କ ପାଇଁ ବହି ଆଣୁଛି ।

ଭବତଃ ଋତେ ମମ କୋଽପି ସହାୟଃ ନାସ୍ତି ।
Answer:
ଆପଣଙ୍କବିନା ମୋର କେହି ସହାୟ ନାହିଁ ।

କୁତ୍ର ଭବତଃ ଗୃହମ୍ ?
Answer:
ଆପଣଙ୍କ ଘର କେଉଁଠି ?

ମମ ବିଶ୍ଵାସ ଭବତି ଅସ୍ତ ।
Answer:
ଆପଣଙ୍କ ଉପରେ ମୋର ବିଶ୍ୱାସ ଅଛି ।

୨ । ‘ଭବତ୍’ ଇତ୍ୟସ୍ୟ ଶବ୍ଦସ୍ୟ ଦ୍ବିବଚନ-ବହୁବଚନ-ରୂପେ ବାକ୍ୟାନି ପୁନର୍ଲିଖତ ।
ଭବର୍ତ୍ତେ କୁତ୍ର ଗଛତଃ ? ଭବନ୍ତଃ କିଂ କୁର୍ବନ୍ତି ? ଭବନ୍ତୋ ଅହଂ ପୃଚ୍ଛାମି । ଭବତଃ ତେ ଅବଦନ । ଭବଭ୍ୟା ସହ ରାମ ଗମିଷ୍ୟତି । ଭବଭି ଏତତ୍ କରଣୀୟମ୍ । ଭବଭ୍ୟା ପିତା ଧନଂ ଦାସ୍ୟତି । ଭବଭ୍ୟ କିଂ ଦାସ୍ୟାମି । ଭବଭ୍ୟା କିଂ ପ୍ରାପ୍‌ସ୍ୟାମି । ଭବଭ୍ୟ ମମ ଗୁରତଃ ପୂଜ୍ୟ । ଭବତଃ କୃତେ କିମପି ନାସ୍ତି । ଭବତାଂ ଗ୍ରାମ କୁତ୍ର ? ଭବତଃ ମମ ସ୍ନେହ ଅସ୍ତି । ଭବସ୍ତୁ ଅହଂ ବିଶ୍ୱସିମି ।

ସ୍-କାରାନ୍ତ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦ
ବିଦ୍ବସ୍ (ବିଦ୍ବାନ୍ )

(ନିଷେଦିବସ୍ , ତଞ୍ଛିବସ୍, ପେଚିବସ୍ ଇତ୍ୟାଦି କେତେକ ବସ୍-ଭାଗାନ୍ତ ଶବ୍ଦର ବିଦ୍ବସ୍ ଶବ୍ଦପରି ରୂପ ହୁଏ ।)

ବାକ୍ୟପ୍ରୟୋଗଃ ।
ସ୍ଵଦେଶେ ପୂଜ୍ୟତେ ରାଜା, ବିଦ୍ୱାନ୍ ସର୍ବତ୍ର ପୂଜ୍ୟତେ ।
Answer:
ରାଜା ନିଜ ଦେଶରେ ପୂଜାପାଏ । ବିଦ୍ବାନ୍ ସବୁଠାରେ ପୂଜାପାଏ ।

ଜନଃ ଭକ୍ତ ବିଦ୍ୱାସଂ ପୂଜୟନ୍ତି ।
Answer:
ଲୋକମାନେ ଭକ୍ତିରେ ବିଦ୍ବାନଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ କରନ୍ତି ।

ବିଦୂଷା ସମ୍ବନ୍ଧ କାର୍ଯ୍ୟ ।
Answer:
ବିଦ୍ୱାନଙ୍କ ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧ କରିବା ଉଚିତ ।

ବିଦୁଷେ ରାଜା ଧନାନି ଦଦାତି ।
Answer:
ବିଦ୍ୱାନଙ୍କୁ ରାଜା ଧନ ଦେଉଛନ୍ତି ।

ବିଦୁଷଃ ଜ୍ଞାନଂ ଲଭସ୍ବ ।
Answer:
ବିଦ୍ୱାନଙ୍କଠାରୁ ଜ୍ଞାନ ଲାଭକର ।

ବିଦୁଷଃ ବଚନଂ ପାଳୟ ।
Answer:
ବିଦ୍ବାନଙ୍କ କଥା ମାନ ।

ତବ ଶ୍ରଦ୍ଧା ବିଦୁଷି ତିଷ୍ଠତୁ ।
Answer:
ତୁମ ଶ୍ରଦ୍ଧା ବିଦ୍ୱାନଙ୍କଠାରେ ରହୁ ।

ହେ ବିଦ୍ଵନ୍ ! ନଂ ମେ ପ୍ରିୟଃ ।
Answer:
ହେ ବିଦ୍ବାନ୍ ! ତୁମେ ମୋର ପ୍ରିୟ ।

ଅସ୍-ଭାଗାନ୍ତ କ୍ଲବଲିଙ୍ଗ
ପୟସ୍ (କ୍ଷୀର, ଜଳ)

ଅୟସ୍ (ଲୁହା), ଆଗସ୍ (ପାପ), ଚେତସ୍ (ମନ), ଛନ୍ଦସ୍ (ବେଦ), ତପସ୍, ତମସ୍ (ଅନ୍ଧାର), ତେଜସ୍ (ତେଜ), ମନସ୍ (ମନ), ଯଶସ୍, ବୟସ୍, ସରସ୍, (ପୁଷ୍କରିଣୀ), ସ୍ରୋତସ୍ (ସୁଅ) ପ୍ରଭୃତି ଅସ୍ ଭାଗାନ୍ତ କ୍ଲବଲିଙ୍ଗ ଶବ୍ଦର ରୂପ ପୟସ୍ ଶବ୍ଦର ରୂପପରି ।

୧ । ସଂସ୍କୃତେନ ଅନୁବାଦଂ କୁରୁତ ।
ମନ ହି ସୁଖ ଦୁଃଖର କାରଣ ।
Answer:
ମନଃ ଏବ କାରଣଂ ବନ୍ଧମୋକ୍ଷୟୋ !

ତୁମେ ମନରେ ମା’ଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କର ।
Answer:
ତଂ ମନସା ମାତରଂ ସ୍ମର ।

ମନର ଅନ୍ୟ ନାମ ମାନସ ।
Answer:
ମନମଃ ନାମାନ୍ତରଂ ମାନମଃ ।

ମନରେ ବହୁପ୍ରକାର ବିଚାର ଆସେ ।
Answer:
ମନସି ବହୁବିଧଃ ବିଚାରଃ ଆୟାତି ।

ହେ ମନ, ତୁମେ ଶାନ୍ତ ହୁଅ ।
Answer:
ରେ ମନ ତଂ ଶାନ୍ତ ଭବ ।

୨ । ଉତ୍କଳଭାଷୟା ଅନୁବାଦଂ କୁରୁତ ।
ପ୍ରକାଶଃ ପୟସା ଓଦନଂ ଖାଦତି ।
Answer:
ପ୍ରକାଶ ଦୁଧଭାତ ଖାଉଛି ।

ପୟଃପାନଂ ଭୁଜଙ୍ଗାନାଂ କେବଳଂ ବିଷବର୍ଦ୍ଧନମ ।
Answer:
ସାପଙ୍କୁ ଖ୍ର ପିଆଇଲେ ବିଷ ବଢ଼େ ।

ତମସାୟା ଅନାବିଳଂ ପୟ ଦୃଷ୍ଟା ମୁନିଃ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଅଭବତ୍ ।
Answer:
ତମସାର ନିର୍ମଳ ଜଳଦେଖ୍ ମୁନି ଖୁସି ହେଲେ ।

ଜୀବନେ କଦାଚିତ୍ର ଗଙ୍ଗାୟଃ ପୟସି ସ୍ନାନଂକୁରୁ ।
Answer:
ଜୀବନରେ କେବେ ଗଙ୍ଗା ଜଳରେ ସ୍ନାନ କର ।

ତସ୍ମାତ୍ ପୟସ କିଞ୍ଚ୍ ପିବ ।
Answer:
ସେହି ଖୁରରୁ କିଛି ପିଅ ।

୩ । ରେଖାଙ୍କିତପଦାନାଂ ମୂଳଶବ୍ଦ ବିଭକ୍ତିବଚନନିରୂପଣଂ ଚ ଯଥୋଦାହରଣଂ କୁରୁତ ।
ଯଥା – ହେ ପଥ୍ୟକ, ଜୀବନ୍ ନରଃ ଏବ କଲ୍ୟାଣଂ ପ୍ରାଷ୍ଟୋତି । ଜୀବନ୍ – ପ୍ରଥମ ବିଭକ୍ତି ଏକବଚନମ୍ ।

	ପ୍ରଥମା	ବିଭକ୍ତି	ବଚନ
ଅୟଂ ତୁ ବିଦ୍ୱାନ୍ ।	୧ମା	ବିଭକ୍ତି	ଏକବଚନ
ଗଚ୍ଛନ୍ତ ମାଂ କିଂ ପ୍ରସ୍ଫୁମିଚ୍ଛତି ଭବାନ୍ ?	୨ୟା	ବିଭକ୍ତି	ଏକବଚନ
ବିଦ୍ୱାସ କୀଦୃଶଂ ବ୍ୟବହାରମ୍ ଇଚ୍ଛନ୍ତି ?	୧ମା	ବିଭକ୍ତି	ବହୁବଚନ
ଆତ୍ମନଃ ପ୍ରତିକୂଳାନି ପରେରାଂ ନ ସମାଚରେତ୍ ।	୬ଷ୍ଠୀ	ବିଭକ୍ତି	ଏକବଚନ
ମାନଃ ହି ମହତାଂ ଧନମ୍ ।	ଷଷ୍ଠୀ	ବିଭକ୍ତି	ବହୁବଚନ
ଉଦ୍ଧରେତ୍ ଆତ୍ମନା ଆତ୍ମାନମ୍ ।	ଦ୍ବିତୀୟା	ବିଭକ୍ତି	ଏକବଚନ
ହେ ଶ୍ରୀମନୌ, ଅୟମେବ ସମୁଚିତଃ ବ୍ୟବହାରଃ ।	୧ମା	ବିଭକ୍ତି	ଦ୍ବିବଚନ

୪ । ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନାନି ପୂରୟତ ।

		ଏକବଚନ	ଦ୍ଵିବଚନ	ବହୁବଚନ
	ପ୍ରଥମା	ଭବାନୁ	ଭବନ୍ତୌ	ଭବନ୍ତଃ
	ଦ୍ବିତୀୟା	ରାଜାନମ୍‌	ରାଜାନୌ	ରାଞ୍ଚଃ
	ତୃତୀୟା	ଗହଛୁତା	ଗଚ୍ଛଭ୍ୟାଂ	ଗଚ୍ଛଭିଃ
	ଚତୁର୍ଥୀ	ଆମ୍ମନେ	ଆତ୍ମଭ୍ୟାମ୍‌	ଆମ୍ମୁଭିଃ
	ପଞ୍ଚମୀ	ଗୁଣିନଃ	ଗୁଣିଭ୍ୟାଂ	ଗୁଣିଭ୍ୟଃ
	ଷଷ୍ଠୀ	ବିଦୁଷଃ	ବିଦୁଷୋଃ	ବିଦୁଷାମ୍‌
	ସପ୍ତମୀ	ଜୀବତି	ଜୀବତୋଃ	ଜୀବସ୍ତୁ

୫ । ଯଥାନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟରୂପାଣି ଲିଖତ ।
(କ) ରାଜନ୍ ଷଷ୍ଠୀ ଏକବଚନ – ରାଜଃ ।
(ଖ) ଭବତ୍ ସପ୍ତମୀ ଦ୍ବିବଚନ – ଭବତୋ ।
(ଗ) ଆତ୍ମନ୍ ପଞ୍ଚମୀ ବହୁବଚନ – ଅମୂଲ୍ୟ ।
(ଘ) ବିଦ୍ବସ୍ ଚତୁର୍ଥୀ ଦ୍ବିବଚନ – ବିଦୁଷେ ।
(ଙ) ଗଚ୍ଛତ୍ ତୃତୀୟା ଏକବଚନ – ଗଚ୍ଛତା ।
(ଚ) ପଥନ୍ ଦ୍ବିତୀୟା ବହୁବଚନ – ପଥ ।
(ଛ) ଗୁଣିନ୍ ସପ୍ତମୀ ଦ୍ବିବଚନ – ଗୁଣିନୋ ।
(ଜ) ପୟସ୍ ଷଷ୍ଠୀ ଏକବଚନ – ପ୍ରିୟଦଃ ।

ସର୍ବନାମ ଶବ୍ଦ :
ରୂପର ବୈଲକ୍ଷଣ୍ୟ ଅନୁସାରେ ସର୍ବନାମ ଶବ୍ଦ ସକଳ (୩୩ଟି) ପାଞ୍ଚଟି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ; ଯଥା – ସର୍ବାଦି, ଅନ୍ୟାଦି, ପୂର୍ବାଦି, ଯଦାଦି ଏବଂ ଇଦମାଦି, ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ୭ଟି ଶବ୍ଦ ପାଠ୍ୟକ୍ରମର ଅନ୍ତର୍ଗତ ।

୧ । ସର୍ବ (ସମସ୍ତ, ସବୁ) (ପୁଂଲିଙ୍ଗ)

ସର୍ବ (ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ)

କ୍ଲୀବଲିଙ୍ଗ

ଅନ୍ୟ ବିଭକ୍ତିରେ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ସର୍ବଶବ୍ଦର ରୂପପରି । ସର୍ବ, ବିଶ୍ବ, ଉଭ, ଉଭୟ, ଏକ, ଏକତମ – ଏଇ ଛଅଟି ଶବ୍ଦର ରୂପ ଏକାପରି ।
ସର୍ବଶବ୍ଦର ପୁଂଲିଙ୍ଗ ଏକବଚନ ପ୍ରୟୋଗ — ନହି ସର୍ବ ସର୍ବଂ ବେଭି ।
(ସମସ୍ତେ ସବୁ କଥା ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ ।)
ଦ୍ବିବଚନ ପ୍ରୟୋଗ – ସର୍ବେ ଅସୁରବାନରେ ହତୋ ।
(ସମସ୍ତ ଅସୁର ଓ ବାନର ନିହତ ହେଲେ ।)
ବହୁବଚନ ପ୍ରୟୋଗ – ସର୍ବେ ସନ୍ତୁ ନିରାମୟା ।
(ସମସ୍ତେ ନୀରୋଗ ହୁଅନ୍ତୁ ।)

ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ୟ :
୧ । ସର୍ବ ଓ ବିଶ୍ଵ ଶବ୍ଦ ସକଳ ଅର୍ଥ ବୁଝାଇଲେ ସର୍ବନାମ ହୁଏ । ଅନ୍ୟଥା ଏହାର ଅକାରାନ୍ତ ଶବ୍ଦପରି ରୂପ ହୁଏ । ବିଶେଷ୍ୟ ହେଲେ ସର୍ବଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଶିବ ଓ ବିଶ୍ବ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଜଗତ୍ ହୁଏ ।
୨ । ଉଭ ଶବ୍ଦ ଦ୍ବିବଚନାନ୍ତ କିନ୍ତୁ ଉଭୟ ଶବ୍ଦର ଏକବଚନ ଓ ବହୁବଚନ ହୁଏ; ଯଥା ଉଭୟୋ ମୁନଃ (ଏକବଚନ), ଉଭୟେ ଦେବମନୁଷ୍ୟ (ବହୁବଚନ) ।
୩ । ଏକ ଶବ୍ଦ ସଂଖ୍ୟାରେ ଏକବଚନାନ୍ତ; କିନ୍ତୁ କେହି କେହି ଅର୍ଥରେ ସବୁ ବଚନରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ସେତେବେଳେ ଏହା ସର୍ବନାମ ବୋଲାଏ ।
୪ । ସର୍ବ ପ୍ରଭୃତି ଶବ୍ଦ ଅପ୍ରଧାନ ହେଲେ ସର୍ବନାମ ହୁଏ ନାହିଁ; ଯଥା – ପ୍ରିୟ ସର୍ବଂ ଯସ୍ୟ ଡଃ – ପ୍ରିୟସନଃ (ବହୁବ୍ରୀହି) ଅତିକ୍ରାନ୍ତଃ ସର୍ବମ୍ – ଅତିସର୍ବ (ତତ୍‌ପୁରୁଷ) ଏଗୁଡ଼ିକର ଅକାରାନ୍ତ ଶବ୍ଦପରି ରୂପ ହେବ ।

୨ । ତଦ୍‌ (ପୁଂଲିଙଇଂଂ) ସେ / ତାହା

ତଦ୍ (ତାହା), ଯଦ୍ (ଯାହା), ଏତଦ୍ (ଏହା), ଇଦମ୍ (ଏହା), କିମ୍ (କ’ଣ), ଅଦସ୍ (ଏହା), ଯୁଷ୍ପଦ୍ (ତୁମେ) ଓ ଅସ୍ମଦ୍ (ମୁଁ) ଶବ୍ଦର ସମ୍ବୋଧନରେ ବ୍ୟବହାର ନାହିଁ ।

ତଦ୍‌ (ସ୍ତୀଲିସଂ)

ତଦ୍‌ (କ୍ଳୀବଲିଙ୍ଗ) ।

ବିଭନ୍ତି	ଏକବଚନ	ଦ୍ଧିବଚନ	ବହୁବଚନ
ପ୍ରଥମା	ତତ୍ଵ	ତେ	ତାନି
ଦ୍ବିତୀୟା	ତତ୍ଵ	ତେ	ତାନି

ତୃତୀୟାଠାରୁ ସପ୍ତମୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରୂପ ପୁଲିଂଙ୍ଗ ତଦ୍‌ ଶବ୍ଦର ରୂପପରି ।

୩ । ଯଦ୍‌ (ପୁଂଲିଙ୍କ ) ଯେ / ଯାହା

(ଯଦୁ ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ)

ଯଦ୍‌ (କ୍ଲୀବଲିଇଂ)

ବିଭନ୍ତି	ଏକବଚନ	ଦ୍ଧିବଚନ	ବହୁବଚନ
ପ୍ରଥମା	ତତ୍ଵ	ତେ	ତାନି
ଦ୍ବିତୀୟା	ତତ୍ଵ	ତେ	ତାନି

ଯଦ୍‌ ଶବ୍ଦ କ୍ଲୀବଲିଙ୍ଗରେ ତୃତୀୟାଠାରୁ ସପ୍ତମୀ ବିଭକ୍ତି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତିନି ବଚନରେ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ଯଦ୍‌ ଶବ୍ଦର ରୂପପରି ।.

୪ । କିମ୍‌ (ପୁଂଲିଙଂ) କିଏ, କ’ଣ

କିମ୍‌ (ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ ) ।

କମ୍‌ (କ୍ଲୀବଲିଙ୍ଗ)

ବିଭନ୍ତି	ଏକବଚନ	ଦ୍ଧିବଚନ	ବହୁବଚନ
ପ୍ରଥମା	ତତ୍ଵ	ତେ	ତାନି
ଦ୍ବିତୀୟା	ତତ୍ଵ	ତେ	ତାନି

ଅବଶିଷ୍ଟ ରୂପ ପୁଂଲିଙ୍ଗ କିମ୍‌ ଶବ୍ଦର ରୂପପରି ।

୫ । ଇଦମ୍‌ (ପୁଂଲିଇଂ) ଏହା, ଏହ

ଇଦମ୍‌ (ସ୍ତୀଲିଙ୍କ)

ଇଦମ୍‌ (କ୍ଳୀବଲିଙ୍ଗ)

ବିଭନ୍ତି	ଏକବଚନ	ଦ୍ଧିବଚନ	ବହୁବଚନ
ପ୍ରଥମା	ଇଦମ୍‌	ଇମେ	ଇମାନି
ଦ୍ବିତୀୟା	ଇଦମ୍‌	ଇମେ	ଇମାନି

ଅବଶିଷ୍ଟ ରୂପ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ଇଦମ୍‌ ଶବ୍ଦର ରୂପପରି ।

୬ । ଅସ୍ମଦ୍‌ (ମୁଁ, ଆମ୍ଭେ)

ଯୁଷ୍ମଦ୍‌ (ତୁ, ତୁମ୍ଭେ)

ଯୁଷ୍ମଦ୍‌ ଓ ଅସ୍ମଦ ଶବ୍ଦର ତିନିଲିଙ୍ଗରେ ସମାନ ରୂପ ହୁଏ ।

(କ) ତ୍ଵା, ତେ ପ୍ରଭୂତି ଏକାକ୍ଷର ବିକଳ୍ପ ରୂପଗୁଡ଼ିକ ବାକ୍ୟର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ, (ଖ) ଶ୍ଳୋକପାଦର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ, (ଗ) ଚ-ବା-ଏବ ସହିତ ପ୍ରୟୋଗ କାଳରେ, (ଘ) ଅପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଜ୍ଞାନକୁ ବୁଝାଉଥ୍‌ବା ଧାତୁ ଯୋଗରେ, (ଙ) ସଂବୋଧନ ପଦର ଅବ୍ୟବହିତ ପରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ । ସେହି ସ୍ଥଳରେ ନିର୍ଦିଷ୍ଟ ବିଭକ୍ତି ବଚନରେ ପ୍ରଥମ ପ୍ରଦତ୍ତ ରୂପ ଗ୍ରହଣୀୟ ।

ଉଦାହରଣ :
(କ) ଅଶୁଦ୍ଧ – ତେ ଗୃହଂ କୁତ୍‌ ?
ଶୁଦ୍ଧ – ତବ ଗୃହଂ କୁତ୍ର ?
ଗୃହଂ ତେ କୁତ୍ର ?
ଅଶୁଦ୍ଧ – ମେ ପୁସ୍ତକଂ ଦେହି ।
ଶୁଦ୍ଧ – ମମ ପୁସ୍ତକଂ ଦେହି । ମହ୍ଯଂ ପୁସ୍ତକଂ ଦେହି ।
ପୁସ୍ତକଂ ମେ ଦେହି ।
(ଖ) ଅଶୁଦ୍ଧ – ତ୍ମା ସ ରକ୍ଷତି ଯତ୍ନେନ ।
ଶୁଦ୍ଧ – ତ୍ସାଂ ସ ରକ୍ଷତି ଯତ୍ନେନ ।
ସ ତ୍ସାଂ ରକ୍ଷତି ଯତ୍ନେନ ।
ମା ସ ଦ୍ରେଷ୍ଟି ନିରନ୍ତରମ୍‌ ।
ମାଂ ସ ଦ୍ଵେଷ୍ଟି ନିରନ୍ତରମ୍‌ ।
ସ ମା ଦ୍ରେଷ୍ଟି ନିରନ୍ତରମ୍‌ ।
(ଗ) ଅଶୁଦ୍ଧ – ଗୁରୁଃ କୃପୟା ତ୍ଵା ମା ଚ ଉପଦିଶତି ।
ଶୁଦ୍ଧ – ଗୁରୁଃ କୃପୟା ତ୍ସାଂ ମାଂ ଚ ଉପଦିଶତି ।
ତେନୈବଂ କ୍ରିୟମାଣେ ବୋ ନଶ୍ଚ କା ହାନିଃ?
ତେନୈବ କ୍ରିୟମାଣେ ଯୁଷ୍ମାକମସ୍ମାକଂ
ଚ କା ହାନିଃ ।
(ଘ) ଅଶୁଦ୍ଧ – ରାମଃ ମନସା ତ୍ରା ପଶ୍ୟତି ।
ଶୁଦ୍ଧ – ରାମଃ ମନସା ତ୍ସାଂ ପଶ୍ୟତି ।
(ଙ) ଅଶୁଦ୍ଧ – ଦେବ ! ମା ରକ୍ଷ ।
ଶୁଦ୍ଧ – ଦେବ ! ମାଂ ରକ୍ଷ ।

ଶ୍ଳୋକପ୍ରୟୋଗଃ । (ଅସ୍ମଦ୍‌, ଯୁଷ୍ଦ୍‌, ତଦ୍‌, ଯଦ୍‌ ପ୍ରଭୂତି ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର ସହିତ)
(କ) ଯାଂ ଚିନ୍ତୟାମି ସତତଂ ମୟି ସା ବିରକ୍ତା ।
ସାପ୍ୟନ୍ୟମିଚ୍ଛତି ଜନଂ ସ ଜନୋଏନ୍ୟସକ୍ତଃ ।
ଅସ୍ମତ୍ବକୃତେ ଚ ପରିତୁଷ୍ୟତି କାଚିଦନ୍ୟା
ଧ୍କ୍‌ ତାଂ ଚ ତଂ ଚ ମଦନଂ ଧ୍ଗିମାଂ ଚ ମାଂ ଚ ॥ (ନୀତିଶତକମ୍‌ )

ଯାହାକୁ ମୁଁ ସବୁବେଳେ ଚିନ୍ତାକରୁଛି ସେ ମୋ ଉପରେ ବିରକ୍ତ; ସେ ମଧ୍ଯ ଅନ୍ୟ ଲୋକକୁ ଚାହୁଁଛି ସେ ଲୋକ ଅନ୍ୟତ୍ର ଆସକ୍ତ । ଆମପରି ଯଦି କେହି ପରିସ୍ଥିତିରେ ପଡ଼ିଥାଏ, ତାକୁ ସେହି ନାରୀକୁ ଧ୍କ୍‌ ସେହି ପୁରୁଷକୁ ଧ୍କ୍‌, ଏହି ବୁଦ୍ଧ, କୁ ଧ୍କ୍‌, ମଦନକୁ ଧ୍କ୍‌, ମୋତେ ଧ୍କ୍‌ ।

(ଖ) ଯୂୟଂ ବୟଂ ବୟଂ ଯୂୟମିତ୍ୟାସୀନୁ ମତିରାବୟୋଃ ।
କିଂ ଜାତମଧୁନା ଯେନ ଯୂୟଂ ଯୂୟଂ ବୟଂ ବୟମ୍‌ ॥ (ବୈରାଗ୍ୟଶତକମ୍‌ )
ତୁମେମାନେ ଆମେମାନେ ଆମେମାନେ ତୁମେମାନେ ଏମିତି ଆମର ବିଚାର ଥ୍ଲା ।
ବର୍ଭମାନ କ’ଣ ହେଲା ଯେ ତୁମେ ତୁମେ ଆମେ ଆମେ ହୋଇଗଲେ ।

(ଗ) ସର୍ବସ୍ୟ ଚାହଂହୃଦି ସନିବିଷ୍ଠଃ
ମତ୍ତଃ ସ୍ମୃତିର୍ଞାନମପୋହନଂ ଚ । ଗୀତା-୧୫.୧୫
ସମସ୍ତଙ୍କ ହୃଦୟରେ ମୁଁ ରହିଛି । ମୋଠାରୁ ସ୍ମୃୁତିଜ୍ଞାନ ତଥା ବିସ୍ମନଂତି ହେଉଛି ।

ବାକ୍ୟପ୍ରୟୋଗଃ :
ପ୍ରଥମା ବିଭନ୍ମ ଏକବଚନ
ତଦୂ – ସଃ ମମ ଭ୍ରାତା, ତତୂ ମମ ପୁସ୍ତକମ୍‌, ସା ସମ ଭଗିନୀ ।
Answer:
ସେ ମୋ ଭାଇ, ତାହା ମୋର ବହି, ସେ ମୋ ଭଉଣୀ ।

ଯଦଵ – ଯଃ ବିଦ୍ୟାଳୟଂ ଗଚ୍ଛତି ସଃ ମେ ମିତ୍ରମ୍‌ ।
Answer:
ଯିଏ ସ୍କୁଲ ଯାଉଛି ସେ ମୋ ବନ୍ଧୁ ।

ତବ ହସ୍ତେ ଯତ୍ର ବିଦ୍ୟତେ ତତ୍‌ ଚିତ୍ରମ୍‌ ।
Answer:
ତୁମ ହାତରେ ଯାହା ଅଛି ତାହା ଚିତ୍ର ।

ଯା ଗୃହେ ତିଷ୍ଠତି ସା ମମ ମାତା ।
Answer:
ଯିଏ ଘରେ ଅଛି ସେ ମୋ ମାଆ ।

କିମ୍‌ – ତତ୍ର କଃ ଗଚ୍ଛତି ?
Answer:
ସେଠାରେ କିଏ ଯାଉଛି ।

ବାଳକସ୍ୟ ମୁଖେ କିମ୍‌ ଅସ୍ତି ?
Answer:
ପିଲାଟିର ମୁହଁରେ କ’ଣ ଅଛି ।

ସା ବାଳିକା କା ?
Answer:
ସେହି ଝିଅଟି କିଏ ?

ଇଦମ୍‌ – ଅୟଂ ବାଳକଃ ଚତୁରଃ ।
Answer:
ଏହି ପିଲାଟି ଚତୁର ।

ଇଦଂ ଚିତ୍ରଂ ମନୋହରମ୍‌ ।
Answer:
ଏହି ଚିତ୍ରଟି ସୁନ୍ଦର ।

ଇୟଂ ଦେବୀ ସଦ୍‌ଗୁଠଯୁକ୍ତା ।
Answer:
ଏହି ଦେବୀ ସଦୂଗୁଠଯୁକ୍ତ ।

ଅସ୍ମଦ୍‌ – ଅହଂ ଶିକ୍ଷକସ୍ୟ ଅଭିପ୍ରାୟଂ ଜାନାମି ।
Answer:
ମୁଁ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଅଭିପ୍ରାୟ ଜାଣେ ।

ଯୁଷ୍ମଦ୍‌ – ତ୍ୁଂ ଦେବାଳୟଂ ଗଚ୍ଛ ।
Answer:
ତୁମେ ଦେବାଳୟକୁ ଯାଅ ।

ପ୍ରଥମା ବିଭକ୍ତ ଦ୍ଭିବଚନ ।
ତଦ୍‌ – ତୌ ବାଳକୌ ଗଚ୍ଛତଃ ।
Answer:
ସେହି ପିଲା ଦୁହେଁ ଯାଉଛନ୍ତି ।

ତେ ପୁସ୍ତକେ ଗୃହେ ତିଷ୍ଠତଃ । (ସେହି ଦୁଇଟି)
Answer:
ସେହି ବହି ଦୁଇଟି ଘରେ ଅଛି ।

ତେ ଲତେ ପୁଷ୍ପିତେ । (ସେହି ଦୁଇଟି)
Answer:
ସେହି ଲତା ଦୁଇଟିରେ ଫ୍ରୁଲ ହୋଇଛି ।

ଯଦ୍ଵ – ତୌ ମମ ଭ୍ରାତରୌ ଯୌ ବିଦ୍ୟାଳୟଂ ଗଚ୍ଛତଃ ।
Answer:
ଯେଉଁ ଦୁଇଜଣ ସ୍କୁଲ ଯାଉଛନ୍ତି । ସେ ଦୁହେଁ ମୋର ଭାଇ ।

ତେ ଏବ ବାଳାୟ ରୋଚେତେ ଯେ ଚିତ୍ରେ ସୁନ୍ଦରେ ସ୍ତଃ ।
(ସେହି ଦୁଇଟି ପିଲାକୁ ଭଲ ଲାଗୁଛି ଯେଉଁ ଦୁଇଟି ଚିତ୍ର ସୁନ୍ଦର ଅଛି ।)

ଯେ ବାଳିକେ ସଭାୟାଂ ନ ତିଷ୍ଠତଃ ତେ ନିନ୍ଦନୀୟେ ।
Answer:
ଯେଉଁ ଝିଅଦୁଇଟି ସଭାରେ ରହୁନାହାନ୍ତି ସେ ଦୁହେଁ ନିନ୍ଦନୀୟ ।

କିମ୍‌ – ରାମେଣ ସହ କୌ ବନଂ ଗତୌ ?
Answer:
ରାମଙ୍କ ସହିତ କେଉଁ ଦୁଇଜଣ ବଣକୁ ଗଲେ ।

କେ ତତ୍ର ତିଷ୍ଠନ୍ତି ?
Answer:
କେଉଁମାନେ ସେଠାରେ ଅଛନ୍ତି ।
କେ ବାଳିକେ ତତ୍ର ଗତେ? (କେଉଁ ଦୁଇଟି ଝିଅ ସେଠାକୁ ଯାଇଥ୍ଲେ?)

ଇଦମ୍‌ – ଇମୌ ବାଳକୌ ନେତାରୌ ଭବିଷ୍ଯତଃ ।
Answer:
ଏହି ପଲାଦୁହେଁ ନେତା ହେବେ ।

ଇମେ ଫଳେ ମଧୁରେ ସ୍ତଃ ।
Answer:
ଏହି ଫଳଦୁଇଟି ମଧୁର ।
ଇମେ ମାଳେ ରାମାୟାଃ । (ଏହି ଦୁଇଟି ମାଳା ରାମାର ।)

ଅସ୍ମଦ୍‌ – ଆବାମ୍‌ ଅତ୍ର ଆଗମିଷ୍ୟାବଃ ।
Answer:
ଆମେ ଦୁହେଁ ଏଠାକୁ ଆସିବୁ ।

ଯୁଷ୍ମଦ୍‌ – ଯୁବାଂ କିଂ ପଠଥଃ ?
Answer:
ତୁମେ ଦୁହେଁ କ’ଣ ପଢୁଛ ?.

ପ୍ରଥମା ବିଭନ୍ମ ବହବଚନ ।
ତଦ୍‌ – ତେ ମୋହନସ୍ୟ ପୁତ୍ରାଃ ସନ୍ତି ।
Answer:
ସେମାନେ ମୋହନର ପୁଅ ଅଟନ୍ତି ।

ତାନି ମାଧବସ୍ୟ ପୁସ୍ତକାନି ସନ୍ତି ।
Answer:
ସେଗୁଡ଼ିକ ମାଧବର ବହି ।

ତାଃ ସ୍ପିୟଃ ନଦୀଂ ଗଚ୍ଛନ୍ତି ।
Answer:
ସେହି ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନେ ନଭକୁ ଯାଉଛନ୍ତି ।

ଯଦ୍‌ – ଯେ ପରିଶ୍ରମଂ କୁର୍ବନ୍ଥି ତେ ସଫଳାଃ ଭବନ୍ତି ।
Answer:
ଯେଉଁମାନେ ପରିଶ୍ରମ କରନ୍ତି ସେମାନେ ସଫଳ ହୁଅନ୍ତି ।

ଯାନି ପୁସ୍ତକାନି ପାଠାଗାରେ ସନ୍ତି ତାନି ନୂତନାନି ।
Answer:
ଯେଉଁ ବହିଗୁଡ଼ିକ ପାଠାଗାରରେ ଅଛି ସେଗୁଡ଼ିକ ନୂଆ ।

ଯାଃ ନଦ୍ୟଃ ସୁନାବ୍ୟାଃ ତାଃ ପୂଜ୍ୟାଃ ।
Answer:
ଯେଉଁ ନଭଗଟୁଡ଼ିକ ସୁନାବ୍ୟା ସେଗୁଡ଼ିକ ପୂଜ୍ୟ ।

କିମ୍‌,ଇଦମ୍‌ – ଇମେ ସର୍ବେ କେ ସନ୍ତି ?
Answer:
ଏମାନେ ସମସ୍ କିଏ ?

ନି ସର୍ବାଣି କାନି ?
Answer:
ଏଗୁଡ଼ିକ ସବୁ କ’ଣ ?

ଇମାଃ ସର୍ବାଃ କାଃ ?
Answer:
ଏମାନେ ସମସ୍ତେ କିଏ ?

ଅସ୍ମଦ୍‌ – ବ୍ୟଂ ତ୍ଵାଂ ସାଦରଂ ନମାମଃ ।
Answer:
ଆମେ ତୁମକୁ ଆଦର ସହ ପ୍ରଣାମ କରୁ ।

ଯୁକ୍ଷ୍ମଦ୍‌ – ଯୂୟଂ ଭାରତବର୍ଷସ୍ୟ ସେବାଂ କୁରୁତ ।
Answer:
ତୁମେମାନେ ଭାରତବର୍ଷର ସେବାକର ।

ଦ୍ରିତୀୟା ବିଭନ୍ତି:
ତଦ୍‌ – ସଃ ତଂ ବାଳକଂ କଥଂ ନ ଜାନାତି ?
Answer:
ସେ ସେହି ପିଲାକୁ କାହିଁକି ଜାଣୁ ନାହାଁନ୍ତି ।

ତ୍ବଂ ତତ୍ର ପତ୍ରମ୍‌ ଆନୟ ।
Answer:
ତୁମେ ସେହି ପତ୍ରଟି ଆଣ ।

ତାଂ ଲତାଂ ଛାଗଃ ଖାଦତି ।
Answer:
ସେହି ଲଟା ଛେଳି ଖାଏ ।

ତଦ୍‌ – ଯଂ ପୃଛସି ତଂ ଜାନାସି କିମ୍‌ ?
Answer:
ଯାହାକୁ ପଚାରୁଛ ତାକୁ ଜାଣ କି ?

ଯତ କିଂଚିତ୍ବ ଧନଂ ଦେହି ।
Answer:
ଯାହା କିଛି ଧନ ଦିଅ ।

ଯାଂ ବାଳିକାଂ ପଶ୍ୟସି ସା ରାମସ୍ୟ ଭଗିନୀ ।
Answer:
ଯେଉଁ ଝିଅକୁ ଦେଖୁଛ ସେ ରାମର ଭଉଣୀ;

ତଦ୍‌ – କଂ ବାଳକମ୍‌ ଆହୁୟସି ?
Answer:
କେଉଁ ପିଲାକୁ ଡାକୁଛ ?

କଂ ଫଳମ୍‌ ଇଚ୍ଛସି ?
Answer:
କେଉଁ ଫଳ ଚାହୁଁଛ ?

କାଂ ଦେବୀଂ ପୂଜୟସି ?
Answer:
କେଉଁ ଦେବୀଙ୍କୁ ପୂଜାକରୁଛ ?

ଇଦମ୍‌ – ଇମ୍‌ଂ ବାଳକଂ ନ ବଦ ।
Answer:
ଏହି ପିଲାକୁ କୁହ ନାହିଁ ।

“ରଦଂ ଫଳମ୍‌ ଆନୟ ।
Answer:
ଏହି ଫଳଟି ଆଣ ।

ରମାଂ ନାରୀଂଂ ପୃଚ୍ଛ ।
Answer:
ଏହି ସ୍ତ୍ରୀକୁ ପଚାର ।

ଅସ୍ମଦ୍‌ – ସଃ ମାଂ ନୟତି ।
Answer:
ସେ ମୋତେ ନେଉଛି ।

ଯୁଷ୍ମଦ୍‌ – ଅହଂ ତ୍ଵାଂ ପୃଚ୍ଛାମି ।
Answer:
ମୁଁ ତୁମକୁ ପଚାରୁଛି ।

ତୃତାୟା ବିଭକୁି:
ତଦ୍‌ – ସଃ ତେନ ସହ ବସତି ।
Answer:
ସେ ତା’ ସହିତ ବାସକରୁଛି ।

ତେନ ପାତ୍ରେଣ ସହ ଇଦଂ ପାତ୍ରମପି ଧାରୟ ।
Answer:
ସେହି ପାତ୍ର ସହିତ ଏହି ପାତ୍ର ମଧ୍ଯ ଧର ।

ଅହଂ ତୟା ସହ ଉପବନଂ ଗମିଷ୍ୟାମି ।
Answer:
ମୁଁ ତା? ସହିତ ବଗିଚାକୁ ଯିବି ।

ଯଦୂୃ – ଯେନ ପୁତ୍ରେଣ ସୁଖଂ ନାସ୍ତି ତେନ କୋ ଲାଭଃ ।
Answer:
ଯେଉଁ ପୁଅରେ ସୁଖ ନାହିଁ ସେଥ୍‌ରେ ଲାଭ କ’ଣ ।

ଯେନ୍‌ ଜ୍ଞାନେନ ମୁକ୍ତିର୍ନାସ୍ତି ତତ଼ କିଂ ଜ୍ଞାନମ୍‌ ।
Answer:
ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନରେ ମୁକ୍ତି ନାହିଁ ସେ ଜ୍ଞାନ କ’ଣ ।

ପଦ ବିନ୍ଯାସମାତ୍ରେଣ ଯୟା ନାପହୃତଂ ମନଃ ।
Answer:
ପଦବିନ୍ୟାସମାତ୍ରେ ଯାହାଦ୍ଵାରା ମନ ହରଣ ହଲା ନାହିଁ ।

ତୟା କବିତୟା କିଂ ବା ତୟା ବନିତୟାଥଥବା
Answer:
ସେହି କବିତାରେ କିମ୍ବା ସେହି ନାରୀଦ୍ମାରା ବା ଲାଭ କ’ଣ ? କୁ

କିମ୍‌ – କେନ ଇଦଂ ପତ୍ରଂ ଲିଖ୍ତମ୍‌ ।
Answer:
କିଏ ଏହି ପତ୍ର ଲେଖୁଛି ।

କେନ କାରଣେନ ତ୍ସଂ ଗୃହେ ନ ତିଷ୍ଠସି ?
Answer:
କେଉଁଥ୍ପାଇଁ ତୁମେ ଘରେ ରହୁନାହଁ ?

କୟା ଭାଷୟା ତ୍ସଂ ପ୍ରଶ୍ନୋଭରଂ କରୋଷି ?
Answer:
କେଉଁ ଭାଷାରେ ତୁମେ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର କରୁଛ ?

ଇଦମ୍‌ – ଅନେନ ବାଳକେନ ସହ ମିତ୍ରତାଂ କୁରୁ ।
Answer:
ଏହି ପିଲା ସାଙ୍ଗରେ ବନ୍ଧୁତା କର ।

ଅନେକ ମିତ୍ରେଣ ସହ ବାର୍ଭାଳାପଂ କୁରୁ ।
Answer:
ଏହି ସାଙ୍ଗ ସହିତ କଥାବାର୍ଭା କର ।

ଅନୟା ରଚନୟା କିଂ ପ୍ରୟୋଜନମ୍‌ ?
Answer:
ଏହି ରଚନାରେ ଲାଭ କ”ଣ ?

ଅସ୍ମଦ୍‌ – ମୟା କଥ୍ତମ୍‌ ।
Answer:
ମୁଁ କହିଛି ।

ଯୁଷ୍ମଦ୍‌ – ତ୍ୁୟା ହସିତମ୍‌ ।
Answer:
ତୁମେ ହସିଛ

ଚତୁର୍ଥୀ ବିଭକ୍ତ:
ତଦୂ – ତସ୍ପୈ ଶ୍ରୀଗୁରବେ ନମଃ
Answer:
ସେହି ଗୁରୁଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ ।

ତସ୍ମୈ କୁଣ୍ଡଳାୟ ସୁବର୍ଣ୍ଣମ୍‌ ଆନୟ ।
Answer:
ସେହି କୁଣ୍ଡଳପାଇଁ ସୁନା ଆଣ ।

ତସ ଦେର୍ବ୍ୟେ ନିବେଦୟାମି ।
Answer:
ସେହି ଦେବୀଙ୍କୁ ଜଣାଉଛି ।

ଯଦ୍ନ, କିମ୍‌ ଯସ୍ମୈ କସ୍ମୈଚିଦ୍‌ ଦାତୁମିଛାମି ।
Answer:
ଯାହାକୁ ହେଲେ ଦେବାକୁ ଚାହୁଁଛି ।

ଯସ୍ୟୌ କସର୍ସ୍ୟେଚିଦ୍‌ ଲେଖ୍‌ତୁମିଚ୍ଛାମି ।
Answer:
ଯାହାକୁ ହେଲେ ଲେଖ୍ବାକୁ ଚାହୁଁଛି ।

କିମ୍‌ – କସ୍ପୈ ଦେବାୟ ହବିଷା ବିଧେମ ।
Answer:
କେଉଁ ଦେବତାଙ୍କୁ ଘୃତାହୁତି ଦେବା ।

କସ୍ୌଃ ମୋଦକଂ ରୋଚତେ ?
Answer:
କାହାକୁ ମିଠେଇ ଭଲଲାଗେ ।

ଇଦମ୍‌ – ଅସ୍ପୈ କିଂ ରୋଚତେ ?
Answer:
ଏହାଙ୍କୁ କ’ଣ ଭଲଲାଗେ

ଅସୌ୍‌ ଅହଂ ଧନାନି ଦାସ୍ୟାମି ।
Answer:
ଏହାଙ୍କୁ ମୁଁ ଧନ ଦେବି ।

ଅସ୍ମଦ୍‌ – ମହ୍ୟଂ ପୁସ୍ତକଂ ଦେହି ।
Answer:
ମୋତେ ବହି ଦିଅ ।

ଯୁଷ୍ମଦ୍‌ – ତୁଭ୍ୟଂ ମୋଦକମ୍‌ ଆନୟାମି ।
Answer:
ତୁମପାଇଁ ମିଠେଇ ଆଣୁଛି ।

ପଞ୍ଚମୀ ବିଭଲ୍ତି:
ତଦ୍‌ – ତସ୍କାତଵ ତ୍ଵଂ ମହ୍ୟଂ କୁପ୍ୟସି ।
Answer:
ତେଣୁ ତୁମେ ମୋତେ ରାଗୁଛ ।

ତସ୍ୟାଃ ବିନା ମମ ଜୀବନଂ ଦୁଃଖଦମ୍‌ ।
Answer:
ତା” ବିନା ମୋ ଜୀବନ ଦୁଃଖପୂର୍ଣ୍ତ ।

ଯଦ୍ଵ – ଯସ୍କାତୃ ହେତୋଃ ସଃ ନାଗଚ୍ଛତି ତଦହଂ ଜାନାମି ।
Answer:
ଯେଉଁଥ୍ପାଇଁ ସେ ଆସୁନାହିଁ ତାହା ମୁଁ ଜାଣେ ।

ଯସ୍ୟାଃ ରତେ ତ୍ବଂ ଚିନ୍ତାକୁଳଃ ଆସୀତ୍ଵ ସା ଭୁବନେଶ୍ଵରେ ବର୍ଭତେ ।
Answer:
ଯାହାବିନା ତୁମେ ଚିନ୍ତିତ ଥ୍ଲ ସେ ଭୁବନେଶ୍ଵରରେ ଅଛି ।

କିମ୍‌ – ତ୍ବଂ କସ୍ମାତ୍ବ କାରଣାତ୍ଵ ଦୂରଦର୍ଶନଯନ୍ତ୍ରଂ ନ କ୍ରୀଣାସି ?
Answer:
ତୁମେ କାହିଁକି ଟିଭି କିଣୁନାହଁ ?

କସ୍ୟାଃ ନଦ୍ୟାଃ ତ୍ବଂ ଜଳମ୍‌ ଆନୟସି ।
Answer:
କେଉଁ ନଦୀରୁ ତୁମେ ପାଣି ଆଣୁଛ ?

ଇଦମ୍‌ – ଅସ୍ମାତୃ ବିଦ୍ୟାଳୟାତ୍ବ ବହିଃ ବାଳକାଃ କ୍ରୀଡ଼ନ୍ତି ।
Answer:
ଏହି ସ୍ୁଲ ବାହାରେ ପିଲାମାନେ ଖେଳୁଛନ୍ତି ।

ଅସ୍ୟାଃ ତ୍ଂ ପୁସ୍ତକଂ ନୟ ।
Answer:
ଏହାଠାରୁ ତୁମେ ବହି ନିଅ ।

ଅସ୍ମଦ୍‌ – ମତ ଦୂରଂ ତିଷ୍ଠ ।
Answer:
ମୋଠାରୁ ଦୂରରେ ରୁହ ।

ଯୁଷ୍ମଦ୍‌ – ତ୍ଵୁତ୍୍‌ ତୁ ମମ ସେବକଃ ବୁଦ୍ଧିମତ୍ତରଃ ।
Answer:
ତୁମଠାରୁ ମୋ ଚାକର ଅଧ୍କ ଚାଲାକ ।

ଷଷ୍ଠୀ ବିଭକ୍ତି ।:
ତଦ୍‌ – ସଃ ତସ୍ୟ ପୁତ୍ରଃ ଅସ୍ତି ।
Answer:
ସେ ତାଙ୍କ ପୁଅ ଅଟେ ।

ତସ୍ୟ ମିତ୍ରସ୍ୟ ଦନ୍ତଂ ସୁନ୍ଦରମ୍‌ ।
Answer:
ସେହି ସାଙ୍ଗର ଦାନ୍ତ ସୁନ୍ଦର ।

ତସ୍ୟାଃ ଜନନ୍ୟାଃ ପୁତ୍ରଃ ଦେଶଭକ୍ତଃ ।
Answer:
ସେହି ମାଆର ପୁଅ ଦେଶଭକ୍ତ ।

ଯଦୂ – ଯସ୍ୟ ପରିଶ୍ରମଃ ତସ୍ୟ ସୁଖମ୍‌ ।
Answer:
ଯାହାର ପରିଶ୍ରମ ଅଛି ତା’ର ସୁଖ ଅଛି ।

ଯସ୍ୟାଃ ସମୀପେ ବିଦ୍ୟା ଅସ୍ତି ସା ଧନ୍ୟା ।
Answer:
ଯାହା ପାଖରେ ବିଦ୍ୟା ଅଛି ସେ ଧନ୍ୟ ।

କିମ୍‌ – କସ୍ୟ ଗୃହେ ଚୌରଃ ପ୍ରବିଷ୍ଠଃ ?
Answer:
କାହା ଘରେ ଚୋର ପଶିଛି ।

କସ୍ୟାଃ ନଦ୍ୟାଃ ଜଳଂ ପବିତ୍ରମ୍‌ ?
Answer:
କେଉଁ ନଭର ପାଣି ପବିତ୍ର ।

ଇଦମ୍‌ – ଅସ୍ୟ ଜ୍ଞାନଂ ମୋକ୍ଷପ୍ରଦମ୍‌ ଅସ୍ତି ।
Answer:
ଏହାଙ୍କ ଜ୍ଞାନ ମୋକ୍ଷପ୍ରଦ ।

ଅସ୍ୟାଃ ହୃଦୟଂ ନିର୍ମଳଂ ବର୍ତତେ ।
Answer:
ଏହାଙ୍କ ହୁଦୟ ନିର୍ମଳ ଅଛି 1

ଅସ୍ମଦ୍‌ – ମମ ମାତା ଗୃହିଣୀ ଅସ୍ତି ।
Answer:
ମୋ ମାଆ ଗୃହିଣୀ ଅଚନ୍ତି ।

ଯୁଷ୍ମଦ୍‌ – ତବ ପିତା ମାଂ ଜାନାତି ।
Answer:
ତୁମ ବାପା ମୋତେ ଜାଣନ୍ତି ।

ସପୃମା:
ତଦ୍‌ – ତସ୍ମିନ୍ନ ତସ୍ୟାଂ ବା ନ କୋଥପି ବିଶ୍ଵସିତି ।
Answer:
ତାକୁ କେହି ବିଶ୍ବାସ କରେ ନାହିଁ ।

ଯଦୂ – ଯସ୍ମିନ୍‌ ଯସ୍ୟାଂ ବା ତସ୍ୟ ଅଚଳା ଭକ୍ତିଃ ସଃ ସା ବା ଅତ୍ର ବିଦ୍ୟତେ ।
Answer:
ଯାହାଠାରେ ତାଙ୍କର ଅଚଳ ଭକ୍ତି ସେ ଏଠାରେ ଅଛନ୍ତି ।

କିମ୍‌ – କସ୍ମିନ୍‌ କସ୍ୟାଂ ବା ତବ ମନଃ ରମତେ ।
Answer:
କାହାଠାରେ ତୁମ ମନ ଖୁସି ।

ଇଦମ୍‌ – ଅସ୍ମିନ୍‌ ଅସ୍ୟାଂ ବା ମମ ମନଃ ରମତେ ।
Answer:
ଏହାଠାରେ ମୋ ମନ ସୁସି ।

ଅସ୍ମଦୂ, ଯୁଷ୍ମାଦ୍‌ – ଶିକ୍ଷକଃ ମୟି ତ୍ଵୟି ବା ଅନୁରାଗଂ ସୂଚୟତି ।
Answer:
ଶିକ୍ଷକ ମୋତେ ବା ତୁମକୁ ଭଲପାଉଛନ୍ତି ।

ଅଭ୍ୟ।ସଃ:
ତଦ୍‌ ଶବ୍ଦରୂପୈଃ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନାନି ପୂରୟତ ।

(କ) ଯଃ ଜନକପୁରୀମ୍‌ ଆଗତଃ __________ ଏବ ରାମଃ ।
Answer:
ସ

(ଖ) ଯଂ ଯଂ ପଶ୍ୟସି ___________ ଦୀନଂ ବଚଃ ମା କଥୟ ।
Answer:
ତଂ ତଂ

(ଗ) ମହାଜନୋ ଯେନ ଗତଃ ___________ ପନ୍ଥା ।
Answer:
ସଃ

(ଘ) ଯସ୍ପୈ ତ୍ଵଂ ଗଚ୍ଛସି ___________ ଏବ ଶତରୁଃ ଭବିଷ୍ୟତି ।
Answer:
ସଃ

(ଙ) ଯସ୍ମାତ୍ବ ପଠସି ___________ ସମ୍ମାନଂ କୁରୁ ।
Answer:
ତସ୍ୟ

(ଚ) ଯସ୍ମିନ୍ନ ଫଳକେ ତ୍ବଂ ଲିଖସି ___________ଶ୍ୟାମପଟ୍ଟଃ ଅସ୍ତି ।
Answer:
ସଃ

୨। ଏକବବନାନ୍ତାନାଂ ପୁରତଃ ବହୁବଚନାନ୍ତପଦାନି ଲିଖତ ।
ଉଦାହରଣମ୍‌ – ଯଃ/ ସଃ ଯେ / ତେ ।

(କ) ଯା/ସା/ ____________
Answer:
ଯାଃ / ତାଃ

(ଖ) ଯତ୍‌/ ତତ୍‌ ____________
Answer:
ଯାନି / ତାନି

(ଗ) ଯମ୍‌ / ତମ୍‌ ____________
Answer:
ଯାନ୍‌ / ତାନ୍‌

(ଘ) ଯେନ / ତେନ ____________
Answer:
ଯୈଃ / ତୈଃ

(ଙ ) ଯସ୍ମୈ / ତସ୍ମୈ ____________
Answer:
ଯେଭ୍ୟଃ/ ତେଭ୍ୟଃ

(ଚ) ଯସ୍ମାତଵ/ ତସ୍ମାତ୍‌ ____________
Answer:
ଯେଭ୍ୟଃ/ ତେଭ୍ୟଃ

(ଛ) ଯସ୍ଯ/ତସ୍ୟ ____________
Answer:
ଯେଷାଂ/ ତେଷାଂ

(ଜ) ଯସୁନ/ତସୁିନ____________
Answer:
ଯେଷୁ/ ତେଷୁ

୩ । ଉଦାହରଣାନୁସାରଂ ପ୍ରଶ୍ନବାଚକସର୍ବନାମପଦାନାଂ ପୁରତଃ ତତ୍ଵ ଶବ୍ଦରୂପାଣି ଲିଖତ ।
ଉଦାହରଣମ୍‌ – କଃ/ କା/ କିମ୍‌ ସଃ / ସା / ତତ ।

(କ) କମ୍‌ / କାମ୍‌ / କିମ୍‌ _____________
Answer:
ତଂ / ତାମ୍‌ / ତତ୍‌

(ଖ) କେନ / କୟା / କେନ _____________
Answer:
ତେନ / ତୟା / ତେନ

(ଗ) କସ୍ପୈ / କସ୍ୟୌେ/ କସ୍ମୈ _____________
Answer:
ତସ୍ମୈ / ତସୌୟୌ / ତସ୍ମୈ

(ଘ) କସ୍ମାତ୍‌ / କସ୍ୟାଃ / କସାତ୍‌ _____________
Answer:
ତସ୍ମାତ୍ / ତସ୍ୟାଃ / ତସ୍ମାତୃ

(ଙ) କସ୍ଯ / କସ୍ଯାଃ / କସ୍ଯ _____________
Answer:
ତସ୍ୟ / ତସ୍ୟାଃ / ତସ୍ୟ

(ଚ ) କସ୍ମିନ୍‌ / କସ୍ଯାମ୍‌ / କିନା _____________
Answer:
ତସ୍ନିନ୍‌ / ତସ୍ୟାମ୍‌ / ତସ୍ନିନ୍‌

୪ । କୋଷ୍ଠକମଧ୍ଯାତ୍ବ ସମୁଚିତପଦଂ ନିରୂପ୍ଯ ଶୂନ୍ଯସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ । ଉତ୍ତର

(କ) __________ ସଦାଚାରୀ, ଏବ ସୁଖୀ । (ସଃ / ଯଃ)
Answer:
ଯଃ, ସଃ

(ଖ) __________ ଅର୍ଥକରୀ, __________ ଏବ ପଠନୀୟା । (ଯା/ ସା)
Answer:
ଯା, ସା

(ଗ) __________ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟପ୍ରଦମ୍‌, ଏବ ଗ୍ରାହ୍ୟମ୍‌ । (ଯତ୍‌ / ତତ୍‌)
Answer:
ଯତ / ତତ୍‌

(ଘ) __________ ପର୍ଞା ନାସି, ଶାସ୍ଂ __________ କରୋତି କିମ୍‌ ? (ଯସ୍ଯ/ ତସ୍ଯ)
Answer:
ଯସ୍ୟ / ତସ୍ୟ

(ଙ) ଶ୍ରେଷଠଃ __________ ଆଚରତି, ଇତରଃ ଜନଃ __________ ଏବ କରୋତି । (ତତ୍‌ ତତ୍‌/ ଯତ୍‌ ଯତ୍‌)
Answer:
ଯତ୍‌ ଯତ, ତତ ତତ୍‌

(ଚ) __________ ଦେଶେ ନାର୍ଯ୍ୟ ପୂଜ୍ୟନ୍ତେ, __________ ଦେବା ରମନ୍ତେ । (ଯସିନ୍‌ ତସିନ)
Answer:
ଯସ୍ମିନ୍ନ, ତସ୍ମିନୃ

(ଛ) __________ ବିଦ୍ୟା ନାସି, __________ ଭୁବି ଭାରଭୂତାଃ ସନ୍ତି । (ଯେଷାମ୍‌ / ତେ)
Answer:
ଯେଷାମ୍‌, ତେ

(ଜ) __________ କୀଦୃଶଃ ପିତା, __________ ବାଳଃ ନ ପାଠିତଃ ? (ଯେନ / ସଃ)
Answer:
ସଃ, ଯେନ

(ଝ) __________ ନରାଃ ଧନ୍ୟାଃ, __________ ଶରୀରାଣି ଦେଶହିତାୟ ସମର୍ପିତାନି । (ଯେଷାମ୍‌ / ତେ)
Answer:
ତେ, ଯେଷାମ୍‌

(ଞ) __________ ଜଳମ୍‌ ଏବ ବହୁମୂଲ୍ଯମ୍‌, __________ ମରୁଭୂମ୍ଯାଂ ଲଭ୍ଯତେ । (ଯତ/ ତତ୍‌)
Answer:
ତତୃ/ ଯତ

୫। କୋଷ୍ଠକାତ୍ଵ କିଂ ଶବ୍ଦସ୍ଯ ଯଥାର୍ଥରୂପଂ ଶୂନ୍ଯସ୍ଥାନେ ଲିଖତ ।

(କ) __________ ନଦୀ ନଦୀତମା ମନ୍ୟତେ ? (କଃ, କା, କାମ୍‌)
Answer:
କା

(ଖ) __________ ଶ୍ରାନ୍ତଃ ନିଦ୍ରାମ୍‌ ଇଚ୍ଚତି ? (କଃ, କା, କିମ୍‌)
Answer:
କଃ

(ଗ) __________ ଭାବନୟଯା ତ ମାଂ ପଶ୍ଯସି ? (କୟା, କେନ, କସ୍ଯ)
Answer:
କୟା

(ଘ) ଦଶରଥଃ __________ ଅଧୁକଃ ପ୍ରିୟଃ ଆସୀତ ? (କସ୍ଯ, କସ୍ୟାଛ, କୟା)
Answer:
କସ୍ୟ

(ଙ) __________ ନଗର୍ଯ୍ୟାଂ ତବ ନିବାସଃ ? (କସ୍ମିନ୍‌, କସ୍ଯାମ୍‌, କସ୍ମୈ)
Answer:
କସ୍ୟାମ୍‌

(ଚ) ସା __________ ପ୍ରଥମା ଭବତି ? (କେଷୁ , କାସୁ, କେନ)
Answer:
କାସୁ

୬। କୋଷ୍ଠକାତୃ ସମୁଚିତପଦଚୟନଂ କୃତ୍ଵା ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ । (ଇଦମ୍‌ ଶବ୍ଦସ୍ଯ) ଆ)
(କ) __________ ଦେବଦଭଃ । (ଇୟମ୍‌ /ଅୟମ୍‌)
Answer:
ଅୟଂ

(ଖ) __________ ଭାତା ସୋମଦଭରଃ । (ଅସ୍ଯ / ଅସ୍ମିନ୍‌)
Answer:
ଅସ୍ୟ

(ଗ) __________ ନଗରେ ଚୌରଃ ନାସ । (ଅସିନ/ ଅସ୍ଯ)
Answer:
ଅସ୍ମିନବ

(ଘ) __________ ବାଳିକାୟାଃ ନାମ ବିଜୟା । (ଅସ୍ଯ/ ଅସ୍ୟାଃ)
Answer:
ଅସ୍ୟାଃ

(ଙ) __________ କମଳାନି ତଡ଼ାଗେଷୁ ବିକସନ୍ତି । (ଇମେ/ ଇମାନି)
Answer:
ଇମାନି

(ଚ) __________ ସ୍ିୟଃ ପତିବ୍ରତାଃ । (ଇମେ / ଇମାଃ)
Answer:
ଇମାଃ

୭ । ଯୁଷ୍ମଣଦ୍‌ବ ଶବ୍ଦରୂପୈଃ ଶୂନ୍ଯସ୍ଥାନାନି ପୂରୟତ ।
(କ) ମମ ହସ୍ତେ ଲେଖନୀ ଅସ୍ତି, __________ ହସ୍ତେ କିମ୍‌ ଅସ୍ତି ?
Answer:
ତବ

(ଖ) ମୟା ପ୍ରଶଂସା ପ୍ରାପ୍ତା, __________ କିଂ ପ୍ରାପୂମ୍‌ ?
Answer:
ତ୍ଵୟା

(ଗ) ମହ୍ଯଂ ଦଧ୍‌ ରୋଚତେ, __________ କିଂ ରୋଚତେ ?
Answer:
ତୁଭ୍ୟଂ

(ଘ) ମୟି ଛାତ୍ରାଃ ଅନୁରକ୍ତା, __________କେ ଅନୁରକ୍ତାଃ ?
Answer:
ତୃୟି

(ଙ) ତ୍ଵଂ ମାଂ ସ୍ମରସି, ଅହମପି __________ ସ୍ମରାମି ଇତି ସତ୍ୟମ୍‌ ।
Answer:
ତ୍ବାଂ

ସଂଖ୍ୟାବାଚକ ଶବ୍ଦ :
ଏକ (ନିତ୍ୟ ଏକବଚନାନ୍ତ) ପୁଂଲିଙ୍ଗରେ ସର୍ବଶବ୍ଦ, ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗରେ ସର୍ବାଶବ୍ଦ ଓ କ୍ଳୀବଲିଙ୍ଗରେ ସର୍ବଶବ୍ଦର ଏକବଚନର ରୂପପରି ଏହାର ରୂପ । ସଂଖ୍ୟାଭିନ୍ନ ଅର୍ଥରେ ଏକ ଶବ୍ଦ ଦ୍ବିବଚନାନ୍ତ ଓ ବହୁବଚନାନ୍ତ ମଧ୍ଯ ହୁଏ; ଯଥା – ଏକୌ=ଅନ୍ୟୌ, ଏକେଷାମ୍‌ = ପ୍ରଧାନାନାମ୍‌ ଇତ୍ୟାଦି ।
ଏକୋ୍ୟ୍ୟାର୍ଥେ ପ୍ରଧାନେ ଚ ପ୍ରଥମେ କେବଳେ ତଥା ।
ସାଧାରଣସମାନେଃଳ୍ପେ ସଂଖ୍ୟାୟାଂ ଚ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟତେ ।
ଦ୍ଧ (ନିତ୍ୟ ଦ୍ବିବଚନାନ୍ତ) , ତ୍ରିଠାରୁ ଅଷ୍ଟାଦଶନ୍‌ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିତ୍ୟ ବହୁବଚନାନ୍ତ । ଉନବିଂଶତି ପ୍ରଭୂତି ସମସ୍ତ ସଂଖ୍ୟାବାଚକ ଶବ୍ଦ ସର୍ବଦା ଏକବଚନାନ୍ତ କିନ୍ତୁ ଏମାନଙ୍କର ବିଶେଷ୍ୟ ବହୁବଚନାନ୍ତ ହୁଏ । ଏମାନଙ୍କମଧ୍ଯରୁ ଇକାରାନ୍ତଗୁଡ଼ିକର ମତି ଓ ତବ କାରାନ୍ତଗୁଡ଼ିକର ଭୂଭୂତ୍ବ ଶବ୍ଦପରି ଏବଂ ଅକାରାନ୍ତଗୁଡ଼ିକର ଫଳ ଶବ୍ଦ ପରି ରୂପ ହୁଏ ।

ମୂଳଶବ୍ଦ	ପୁଂଲିଙ୍ଗ	ଜ୍ଲୀବଲିଙ୍ଗ	ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ
ଏକ	ଏକଃ	ଏକମ୍‌	ଏକା
ଦି	ଦ୍ଧୌ	ଦ୍ସେ	ଦ୍ଵେ
ତ୍ରି	ତ୍ରୟଃ	ତ୍ରୀଣି	ତିସ୍ରଃ
ଚତୁର୍‌	ଚତ୍କାରଃ	ଚତ୍ସାରି	ଚତସ୍ରଃ
ପଞ୍ଚନ୍‌	ପଞ୍ଚ	ପଞ୍ଚ	ପଞ୍ଚ
ଷଷ୍‌	ଷଟ୍‌	ଷଟ୍‌	ଷଟ୍‌

ବିଭକ୍ତି	ପୁଲିଙ୍ଗ	ନପୁଂସକଲିଙ୍ଗ	ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ
ପ୍ରଥମା	ଏକଃ, ଦ୍ଵୌ, ତ୍ରୟଃ, ଚତ୍ପାରଃ, ପଞ୍ଚ	ଏକମ୍‌, ଦ୍ନେ, ତ୍ରୀଣି, ଚତ୍ସାରି, ପଞ୍ଚ	ଏକା, ଦ୍ଵେ, ତିସଃ, ଚତସଃ, ପଞ୍ଚ
ଦ୍ବିତୀୟା	ଏକମ୍‌, ଦ୍ଲୌ, ତୀନ, ଚତୁରଃ, ପଞ୍ଚ	ଏକମ୍‌, ଦେ, ତୀଣି, ଚତ଼ାରି, ପଞ୍ଚ	ଏକା, ଦବେ, ତିସଃ, ଚତସ୍ଃ, ପଞ୍ଚ
ତୃତୀୟା	ଏକେନ, ଦ୍ବାଭ୍ୟାମ୍‌, ତ୍ରିଭିଃ, ଚତୁର୍ଭିଃ	(ତୃତୀୟାଠାରୁ ସପମୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପଞ୍ଚଭ୍ୟିଃ ରୂପ ପୁଂଲିଙ୍ଗ ରୂପ ସହିତ ସମାନ)	ଏକୟା, ଦ୍ବାଭ୍ଯାମ୍‌, ତିସ୍ଭିଃ,ଚତସ୍ଭିଃ, ପଞ୍ଚଭିଃ
ଚତୁର୍ଥୀ	ଏକସ୍ମୈ, ଦ୍ଵାଭ୍ୟାମ୍‌, ତ୍ରିଭ୍ୟଃ ଚତୁର୍ଭ୍ୟଃ, ପଞ୍ଚଭ୍ୟଃ		ଏକସୌ, ଦ୍ବାଭ୍ୟାମ୍‌, ତିସ୍ଭ୍ଯଃ, ଚତସ୍‌ୂଭ୍ୟଃ, ପଞ୍ଚଭ୍ୟଃ
ପଞ୍ଚମୀ	ଏକସ୍ମାତ୍ଵ, ଦ୍ଵାଭ୍ୟାମ୍‌, ତ୍ରିଭ୍ୟଃ, ଚତୁର୍ଭ୍ୟଃ, ପଞ୍ଚଭ୍ଯଃ		ଏକସ୍ୟାଃ, ଦ୍ବାଭ୍ୟାମ୍‌, ତିସ୍ଭ୍ଯଃ, ଚତସୃଭ୍ୟଃ, ପଞ୍ଚଭ୍ୟଃ
ଷଷ୍ଠୀ	ଏକସ୍ଯ।, ଦ୍ବୟୋଃ, ତ୍ରୟାଣାମ୍‌, ଚତୁର୍ଣ୍ଣାମ୍‌, ପଞ୍ଚାନାମ୍‌		ଏକସ୍ୟାଃ, ଦ୍ୟୋଃ, ତିସୃଣାମ୍‌, ଚତସ୍‌ଣାମ୍‌, ପଞ୍ଚାନାମ୍‌
ସପ୍ତମୀ	ଏକସ୍ମିନୂ, ଦ୍ୟୋଃ, ତ୍ରିଷୁ, ଚତୁର୍ଷୁ, ପଞ୍ଚସୁ		ଏକସ୍ୟାମ୍‌, ଦୃୟୋଃ, ତିସ୍ଷୁ, ଚତସୃଷ୍ଣୁ, ପଞ୍ଚସୁ

ଷଷ୍‌ ଓ ଅଷ୍ଟନୃ ଶବ୍ଦର ତିନି ଲିଙ୍ଗରେ ପ୍ରଥମାଠାରୁ ସମ୍ବୋଧନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯଥାକ୍ରମେ ଏହିପରି ରୂପ ହୁଏ । ଷଷ୍‌-ଷଟ୍‌, ଷଟ୍‌ ଷଡ଼୍‌ଭିଃ, ଷଡ଼ଭ୍ୟଃ, ଷଡ଼ଭ୍ୟଃ, ଷଣ୍ଢାମ୍‌, ଷଟ୍ସୁ, ଷଟ୍‌ । ଅଷ୍ଟନୁ- ଅଷ୍/ ଅଷ୍ଟ, ଅଷ୍/ ଅଷ୍ଟୌ, ଅଷ୍ଠଭିଃ / ଅଷ୍ଟାଭିଃ, ଅଷ୍ଠଭ୍ଯଃ/ଅଷ୍ଟାଭ୍ୟଃ, ଅଷ୍ଟଭ୍ୟଃ / ଅଷ୍ଟାଭ୍ୟଃ, ଅଷ୍ଟାନାମ୍‌, ଅଷ୍ଟସୁ / ଅଷ୍ଟାସୁ, ଅଷ୍ଟ / ଅଷ୍ଠୋ ।

ଏକଠାରୁ ଅଷ୍ଟାଦଶନ୍ଵ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ବିଶେଷଣ ହୋଇ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଅନ୍ତି) ଯଥା-ଏକଃ ନରଃ, ଏକା ନାରୀ, ଏକଂ ଫଳମ୍‌, ଦ୍ଵୌ ନରୌ, ଦ୍ବେ ନାର୍ଯ୍ୟୌ, ଦ୍ଵେ ଫଳେ ଇତ୍ୟାଦି । ସପ୍ନ, ନବନ୍‌, ଦଶନ, ଏକାଦଶନ୍‌, ଦ୍ାଦଶନ, ତ୍ରୟୋଦଶନ୍‌, ଚତୁର୍ଦଶନୂ, ପଞ୍ଚଦଶନୂ, ଷୋଡ଼ଶନ୍‌, ସପ୍ଦଶନ୍‌ ଓ ଅଷ୍ଟାଦଶନ୍‌ ଶବ୍ଦର ରୂପ ପଞ୍ଚନ୍‌ ଶବ୍ଦରୂପପରି ।

ପୂରଣବାଚକ ଶବ୍ଦ

ପୁଂଲିଙ୍ଗ	ସ୍ତ୍ରୀଲିଙ୍ଗ	କ୍ଲୀବଲିଙ୍ଗ
ପ୍ରଥମଃ	ପ୍ରଥମା	ପ୍ରଥମମ୍‌
ଦ୍ବିତୀୟ	ଦ୍ବିତୀୟା	ଦ୍ବିତୀୟମ୍‌
ତୃତୀୟଃ	ତୃତୀୟା	ତୃତୀୟମ୍‌
ଚତୁର୍ଥଃ	ଚତୁର୍ଥୀ	ଚତୁର୍ଥମ୍‌
ପଞ୍ଚମଃ	ପଞ୍ଚମୀ	ପଞ୍ଚମମ୍‌
ଷଷ୍ଠଃ	ଷଷ୍ଠୀ	ଷଷ୍ଠମ୍‌
ସପ୍ତମଃ	ସପ୍ତମୀ	ସପ୍ତମମ୍‌
ଅଷ୍ଟମଃ	ଅଷ୍ଟମୀ	ଅଷ୍ଟମମ୍‌
ନବମଃ	ନବମୀ	ନବମମ୍‌
ଦଶମଃ	ଦଶମୀ	ଦଶମମ୍‌
ଏକାଦଶଃ	ଏକାଦଶୀ	ଏକାଦଶମ୍‌

ଉନବିଂଶତିଠାରୁ ପଞ୍ଚାଶତ୍ଵ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସଂଖ୍ୟାବାଚକ ଶବ୍ଦ
(ପ୍ରାତିପଦିକ)
୧୯ – ଉନବିଂଶତି, ଏକୋନବିଂଶତି, ନବଦଶନ୍‌, ୨୦ – ବିଂଶତି, ୨୧-ଏକବିଂଶତି, ୨୨-ଦ୍ବିଂଶତି, ୨୩ – ତ୍ରୟୋବିଂଶତି, ୨୪ – ଚତୁର୍ବିଂଶତି, ୨୫ – ପଞ୍ଚବିଂଶତି, ୨୬ – ଷଡ଼ବିଂଶତି, ୨୭ – ସପରବିଂଶତି, ୨୮- ଅଷ୍ଟାବିଂଶତି, ୨୯ – ନବବିଂଶତି, ଏକୋନତିଂଶତ, ଉନତ୍ରିଂଶତ, ୩୦ – ଦ୍ବିଂଶତୃ, ୩୧- ଏକତିିଂଶତ୍‌, ୩୨ – ଦ୍ବାତ୍ରିଂଶତ୍‌, ୩୩ – ତ୍ୟସ୍ରିଂଶତ୍‌, ୩୪ – ଚତୁସ୍ତିଂଶତ,, ୩୫ – ପଞ୍ଚତିଂଶତ୍‌, ୩୬ – ଷଟ୍ତିଂଶତ୍‌, ୩୭ – ସପତ୍ରିଂଶତ୍‌, ୩୮- ଅଷ୍ଠତ୍ରିଂଶତ୍‌, ୩୯ – ନବତ୍ରିଂଶତ୍‌, ଏକୋନଚତ୍ଵାରିଂଶତ୍‌ , ଉନଚତ୍ବାରିଂଶତ୍‌, ୪୦୬ ଚତ୍ବାରିଂଶତ୍‌, ୪୧ -ଏକଚତ୍ନବାରିଂଶତ୍‌, ୪୨ – ଦ୍ବିଚତ୍ବାରିଂଶତ୍‌ , ୪୩ – ତ୍ରୟଶ୍ଚତ୍ସାରିଂଶତ, ୪୪ –  ଚତୁଶ୍ଚତ୍ସାରିଂଶତ୍‌, ୪୫ – ପଞ୍ଚଚତ୍ସାରିଂଶତଵ, ୪୬ – ଷଟ୍ଚତ୍ସାରିଂଶତ୍‌, ୪୭ – ସପୁଚତାରିଂଶତ୍‌, ୪୮ – ୪ଷଷ୍ଠଚତ୍ସାରିଂଶତୂ, ୪୯ – ନବଚତ୍ସାରିଂଶତ୍‌, ଏକୋନପଞ୍ଚାଶତ୍, ୫୦ – ପଞ୍ଚାଶତୃ, ୬୦ – ଷଷ୍ଟି, ୭୦ – ସପତି, ୮୦ – ଅଶୀତି, ୯୦ – ନବତି, ୧୦୦ – ଶତମ୍‌ ।

୧୦୦ ରୁ ୨୦୦ ବା ୩୦୦ ରୁ ୪୦୦ ମଧ୍ଯବର୍ଭୀ ଅଙ୍କଗୁଡ଼ିକୁ ସଂସ୍କୃତରେ ଅନୁବାଦ କରିବାକୁ ହେଲେ ଅଧ୍କ ବା ଉତ୍ତର ଶବ୍ଦ ଲଗାଇ କରାଯାଏ: ଯଥା –
୧୦୧-ଏକୋତ୍ତରଶତମ୍‌ ବା ଏକାଧ୍କଶତମ୍‌ ।
୧୮୯୨- ଦ୍ବିନବତ୍ୟଯଧ୍କାଷ୍ଠଶତାଧ୍କସହସ୍ରମ୍‌ ଇତ୍ୟାଦି ।

ସଂଖାବାଚକ ବିଶେଷଗୁଡ଼ିକ ଏକବଚନାନ୍ତ ହେଲେ ମଧ୍ଯ ଏମାନଙ୍କର ବିଶେଷ୍ୟ ବହୁବଚନାନ୍ତ ହୁଅନ୍ତି) ଯଥା-ବିଂଶତିଃ ବାଳକାଃ । କୋଡ଼ିଏ ଝିଅ । ତ୍ରିଂଶତ୍ବ ଫଳାନି । ତିରିଶ ଫଳ । ଶତମ୍‌ ଅଶ୍ଵାଃ । ଶହେ ଘୋଡ଼ା । ଦୁଇଗୁଣ ବା ବହୁଗୁଣ ବୁଝାଇଲେ ସଂଖ୍ୟାବାଚକ ଶବ୍ଦ ଦ୍ବିବଚନାନ୍ତ ବା ବହୁବଚନାନ୍ତ ହୁଏ; ଯଥା – ଦ୍ଵେବିଂଶତୀ, ତିସ୍ରଃ ବିଂଶତୟଃ, ଦ୍ଧେ ଶତେ, ଚତ୍ବାରିଶତାନି, ପଞ୍ଚ ସହସ୍ରାଣି ଇତ୍ୟାଦି ।

୧ । କୋଷ୍ଠକମଧ୍ୟାତ୍ବ ଉପଯୁକ୍ତପଦଂ ନିରୂପ୍ୟ ଶୂନ୍ଯସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ । ଉତ୍ତର
(କ) ଗୃହେ ______________ ବାଳିକେ ପଠତଃ । (ଦ୍ଵୌ / ଦ୍ଵେ)
Answer:
ଦ୍ଵେ

(ଖ) ଅତ୍ର ______________ ଲେଖନ୍ୟେ ସ୍ତଃ । (ଦ୍ଵୌ / ଦ୍ଵେ)
Answer:
ଦ୍ଵେ

(ଗ) ବୃକ୍ଷେ ______________ ବାନରୌ ତିଷ୍ଠତଃ । (ଦ୍ଵୌ/ ଦବେ)
Answer:
ଦ୍ଵୌ

(ଘ) ______________ ବାଳକାଃ କ୍ରୀଡ଼ନ୍ତି । (ତ୍ରୟଃ / ତୀଣି)
Answer:
ତ୍ରୟଃ

(ଙ) ______________ ନଦ୍ଯଃ ବହନ୍ତି । (ଚତ୍ବାରି / ଚତସ୍ରଃ)
Answer:
ଚତସ୍ରଃ

(ଚ) ମମ ______________ ମିତାଣି ଗଚ୍ଛନ୍ତି । (ତିସଃ / ତ୍ରୀଣି)
Answer:
ତ୍ରୀଣି

୨ । କୋଷ୍ଠକମଧ୍ଯାତ୍ବ ଶୁଦ୍ଧପଦଂ ନିର୍ବାଚୟତ ।
(କ) ତତ୍ର _______________ ମୁନୟଃ ବସନ୍ତି । (ଚତ୍ବାରଃ, ଚତସଃ)
Answer:
ଚତ୍ବାରଃ

(ଖ) ତତ୍ର ________________ ଲତାଃ ବିଳସନି । (ପଞ୍ଚ/ ପଞ୍ଚାଃ)
Answer:
ପଞ୍ଚ

(ଗ) ତତ୍ର _______________ ଫଳାନି ସବି । (ପଞ୍ଚ / ପଞ୍ଚାନି)
Answer:
ପଞ୍ଚ

୩ । ଅଧୋଲିଖତବାକ୍ଯାନି ସଂଶୋଧୟତ । ଉତ୍ତର
(କ) ଅହମ୍‌ ଏକଂ କନ୍ୟାଂ ପଶ୍ୟାମି ।
Answer:
ଅହମ୍‌ ଏକାଂ କନ୍ୟାଂ ପଶ୍ୟାମି ।

(ଖ) ଦଶରଥସ୍ୟ ଚତ୍ସାରି ପୁତ୍ରାଃ ଆସନ୍‌ ।
Answer:
ଦଶରଥସ୍ୟ ଚତ୍ସାରଃ ପୁତ୍ରାଃ ଆସନ୍‌ ।

(ଗ) ଆମ୍ରମ୍‌, ବିଲ୍ଲମ୍‌, ନାରିକେଳମ୍‌ ଇତି ତିସ୍ରଃ ଫଳାନି ।
Answer:
ଆମ୍ରମ୍‌, ବିଳୁମ୍‌, ନାରିକେଳମ୍‌ ଇତି ତାଣି ଫଳାନି |

୪ । ଶୂନ୍ଯସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ ।
(କ) ଦିବସେ ______________ ସନ୍ଧ୍ଯେ ଭବତଃ, ପ୍ରାତଃ ସାୟଂ ଚ | (ଦି)
Answer:
ଦ୍ଵେ

(ଖ) ଏକସ୍ମିନ୍‌ ହସ୍ତେ ________________ ଅଙ୍ଗୁଂଷ୍କଃ ଭବତି । (ଏକ)
Answer:
ଏକଃ

(ଗ) କାଳିଦାସସ୍ୟ _______________ ମହାକାବ୍ୟେ ସ୍ତଃ । (ଦବି)
Answer:
ଦ୍ଵେ

(ଘ) କାଳିଦାସସ୍ୟ _________________ ନାଟକାନି ସନି । (ତ୍ରି)
Answer:
ତ୍ରୀଣି

(ଙ) ବେଦାଃ ______________ ସନ । (ଚତୁର୍‌)
Answer:
ଚତ୍ସାରଃ

(ଚ) ମାସେ _______________ ପକ୍ଷୌ ଭବତଃ, ଶୁକ୍ଃ କୃଷଃ ଚ । (ଦି)
Answer:
ଦ୍ଧୌ

(ଛ) ହସ୍ତେ ________________ ଅଅଙ୍ଗୁଲ୍ୟଃ ସନ୍ତି । (ପଞ୍ଚନ)
Answer:
ପଞ୍ଚ

(ଜ) ବର୍ଭମାନ-ଭୁତ-ଭବିଷ୍ଯତ୍‌ ଇତି ____________________ କାଳାଃ । (ତି)
Answer:
ତ୍ରୟଃ

(ଝ) ଏକବଚନମ୍‌-ଦ୍ବିବଚନମ୍‌-ବହୁବଚନମ୍‌ ଇତି _________________ ବଚନାନି ସନି । (ତି)
Answer:
ତ୍ରୀଣି

(ଞ) ପ୍ରଥମପୁରୁଷଃ, ମଧ୍ମପୁରୁଷଃ, ଭତ୍ଭମପୁରୁଷଃ ଇତି _________________ ପୁରୁଷାଃ ଭବନ୍ି । (ତି)
Answer:
ତ୍ୟଃ

(ଟ) ମାନବସ୍ୟ _________________ ହସ୍ତେ ସ୍ତଃ । (ଦବି)
Answer:
ଦ୍ଧୌ

Odisha State Board BSE Odisha Class 9 Sanskrit Grammar Book Solutions Chapter 9 ଧାତୁ ରୂପ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Sanskrit Grammar Solutions Chapter 9 ଧାତୁ ରୂପ

ଧାତୁ ପରିଚୟ:
ବାକ୍ୟଟିଏ ସାଧାରଣତଃ ‘କର୍ତ୍ତା’ ଓ ‘କ୍ରିୟା’ କୁ ନେଇ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ । ବାକ୍ୟରେ କୌଣସି ‘କାର୍ଯ୍ୟ’ କରିବା ବା ହେବା ବୁଝାପଡ଼ିଲେ, ସେହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ବୁଝାଉଥ‌ିବା ‘ପଦ’କୁ କ୍ରିୟାପଦ କୁହାଯାଏ; ଯଥା- ବାଳକ ପଠତି । ଏଠାରେ ‘ପଠତି’ ବାଳକର ପଠନ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ବୁଝାଉଥ‌ିବାରୁ ବାକ୍ୟରେ ‘କ୍ରିୟାପଦ’ ଅଟେ ।

ସଂସ୍କୃତ ବ୍ୟାକରଣରେ କ୍ରିୟାର ମୂଳରୂପକୁ ‘ଧାତୁ’ କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ଉପର୍ୟ୍ୟକ୍ତ ବାକ୍ୟରେ ‘ପଠ୍’ ଧାତୁର ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଛି ବୋଲି କହିବା । ସେହିପରି କୃ-କରିବା, ଭୂ-ହେବା, ଗମ୍-ଯିବା ଓ ସ୍ଥା-ରହିବା ପ୍ରଭୃତି ୨୧୧୫ଟି ‘ଧାତୁ’ ରହିଛି । ମୂଳଧାତୁରେ ତିପ୍, ତସ୍, ଝି ଆଦି ପ୍ରତ୍ୟୟ ଯୋଗ କରି ଆମେ ପଠ୍ + ତିପ୍ = ପଠତି, ପଠ୍ + ତସ୍ = ପଠତଃ ଓ ପଠ୍ + ଝି = ପଠନ୍ତି ପ୍ରଭୃତି କ୍ରିୟାପଦ ପାଇଥାଉ । ଏହି ପ୍ରତ୍ୟୟଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ଲକାରରେ ପରସ୍ପେପଦୀ ଧାତୁରେ ପୁରୁଷ ଓ ବଚନ କ୍ରମରେ ୯ ଟି ଓ ଆତ୍ମନେପଦୀ ଧାତୁରେ ମଧ୍ଯ ୯ଟି । ଏହିପରି ପ୍ରତ୍ୟୟଗୁଡ଼ିକର ସଂଖ୍ୟା ୧୮ ।

ପ୍ରଥମ ପ୍ରତ୍ୟୟ ‘ତିପ୍’ର ‘ତି’ ଠାରୁ ଶେଷ ପ୍ରତ୍ୟୟ ‘ମହିଡ୍’ ର ‘ଡ୍’ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ‘ତିହ୍ନ’ ପ୍ରତ୍ୟାହାର ଅଟେ । ମୂଳଧାତୁରେ ‘ତିଙ୍’ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଯୋଗ କରି ଆମେ କ୍ରିୟାପଦଟି ପାଇଥାଉ । ତେଣୁ ପରସ୍ପେପଦୀ ଓ ଆତ୍ମନେପଦୀ କ୍ରିୟାପଦଗୁଡ଼ିକୁ ସଂସ୍କୃତରେ ‘ତିନ୍ତ’ ଅଟନ୍ତି ।
ଉଦାହରଣ : ପଠ୍ + ତିପ୍ = ପଠତି ।
ସେବ୍ + ମହିଡ୍ = ସେବାମହେ ଇତ୍ୟାଦି ।
କ୍ରିୟାବାଚକ ପ୍ରକୃତି (ମୂଳ)କୁ ‘ଧାତୁ’ କୁହାଯାଏ । ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ବ୍ୟବହୃତ ‘ଧାତୁ’ ଗୁଡ଼ିକ (୧) ପରସ୍ପେପଦୀ, (୨) ଆତ୍ମନେପଦୀ ଓ (୩) ଉଭୟପଦୀ କ୍ରମରେ ୩ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ।

(୧) ପରଢୌପଦୀ :
କ୍ରିୟାର ଫଳ ‘ପରମୈ’ ଅର୍ଥାତ୍ ଅନ୍ୟପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହେଲେ, ଧାତୁକୁ ପରସ୍ପେପଦୀ କୁହାଯାଏ; ଯଥା- ବ୍ରାହ୍ମଣ ରାଜ୍ଞ ଯଜତି ବା ପାଚକ ଅନ୍ତଃ ପଚତି । ଏଠାରେ ଯଜ୍ଞର ଫଳ କର୍ତ୍ତା ବ୍ରାହ୍ମଣର କିମ୍ବା ଅନ୍ନପାକର ଫଳ କର୍ତ୍ତା ପାଚକପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟନୁହେଁ । ଏହା ଯଥାକ୍ରମେ ରାଜାଙ୍କପାଇଁ କିମ୍ବା ପାଚକର ସ୍ୱାମୀପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ତେଣୁ ଏଠାରେ ‘ପରସ୍ପେପଦୀ’ ଧାତୁର ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଛି ।

(୨) ଆତ୍ମନେପଦୀ :
ଯେଉଁଠାରେ କ୍ରିୟାର ଫଳ କର୍ତ୍ତା ନିଜେ ଭୋଗକରେ, ସେ ସ୍ଥାନରେ ଧାତୁ ଆତ୍ମନେପଦୀ ହୋଇଥାଏ; ଯଥା- ସେବକଃ ସେବତେ କିମ୍ବା ଫଳ ରୋଚତେ । ଏଠାରେ ‘ସେବା’ କାର୍ଯ୍ୟ ସେବକର ସ୍ବାର୍ଥସାଧନ ନିମିତ୍ତ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଓ ‘ରୁଚିବା’ କ୍ରିୟା ଫଳ ଖାଉଥ‌ିବା ବ୍ୟକ୍ତିପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ତେଣୁ ‘ସେବ୍‌’ ଓ ‘ରୁଚ୍‌’ ପ୍ରଭୃତି ‘ଆତ୍ମନେପଦୀ’ ଧାତୁ ଅଟନ୍ତି ।
(୩) ଉଭୟପଦୀ :
କେତେକ ‘ଧାତୁ’ ଉପର୍ୟ୍ୟକ୍ତ ଉଭୟପ୍ରକାରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କୁ ‘ଉଭୟପଦୀ’ ଧାତୁ କୁହାଯାଏ । କର୍ତ୍ତା ଅନ୍ୟପାଇଁ ଓ ନିଜପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ‘କ୍ରିୟା’ ଉଭୟପଦୀ ହୋଇଥାଏ; ଯଥା –
(୧) ମାତା ଅନ୍ତଃ ପଚତି । ମାଆ ଭାତ ରାନ୍ଧୁଛି ।
(୨) ରମା ଅନ୍ତଃ ପଚତେ । ରମା ଭାତ ରାନ୍ଧୁଛି ।

ଏଠାରେ ‘ପଚ୍’ ଧାତୁଟି ପ୍ରଥମେ ପରସ୍ପେପଦୀ ଓ ପରେ ଆତ୍ମନେପଦୀ ଭାବରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଛି । ତେଣୁ ଏହା ଏକ ‘ଉଭୟପଦୀ’ ଧାତୁ ଅଟେ ।

ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାରେ ଉପଲବ୍ଧ ସମସ୍ତ ଧାତୁକୁ ‘ଦଶ’ ଗୋଟି ‘ଗଣ’ ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ମହର୍ଷି ପାଣିନିଙ୍କ ଧାତୁପାଠରେ ଦଶଗୋଟି ଗଣର ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । ଏଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ଭ୍ଲାଦି, ଅଦାଦି, ଜୁହୋତ୍ୟାଦି, ଦିବାଦି, ସ୍ୱାଦି, ତୁଦାଦି, ରୁଧାଦି, ତନାଦି, କ୍ୟାଦି ଓ ଚୁରାଦିଗଣ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗଣର ନାମ, ତା’ର ପ୍ରଥମ ଧାତୁ ସହ ‘ଆଦି’ ବା ପ୍ରଭୃତିକୁ ନେଇ ନାମିତ; ଯଥା- ‘ଭ୍ଲାଦି’ କହିଲେ ‘ଭୂ’ ଆଦୌ ବା ଆରମ୍ଭରେ ଯାହାର । ଏହିପରି ସ୍ଥା, ପା, ଗମ୍ ଓ ବସ୍ ପ୍ରଭୃତି ଧାତୁକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ।

ଭ୍ଲାଦି, ଦିବାଦି, ତୁଦାଦି ଓ ଚୁରାଦି-ଏହି ୪ଟି ଗଣରେ ୧୮୭୬ଟି ଧାତୁ ଥିବାବେଳେ ଅନ୍ୟ୬ଗୋଟି ଗଣରେ ମାତ୍ର ୨୩୯ ଟି ଧାତୁର ଉଲ୍ଲେଖ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।

ଲଳାର:
ସଂସ୍କୃତ ବ୍ୟାକରଣରେ ବିଭିନ୍ନ କାଳ (Tenses) ଓ ଅବସ୍ଥା (Mood) କୁ ‘ଲକାର’ କୁହାଯାଏ । ସମୁଦାୟ ୧୧ଟି ଲକାର ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ କେବଳ ବୈଦିକ ସଂସ୍କୃତରେ ଓ ଅନ୍ୟ ୧୦ଟି ଲକାର ବୈଦିକ ଓ ଲୌକିକ ସଂସ୍କୃତରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥିବାର ଦେଖାଯାଏ । ଏଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଥମ ଅକ୍ଷର ‘ଲ’ ହୋଇଥିବାରୁ, ଏମାନଙ୍କୁ ‘ଲକାର’ କୁହାଯାଏ । ଏଗୁଡ଼ିକମଧ୍ୟରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ମାତ୍ର ୫ଟି ଲକାରର ପ୍ରୟୋଗ ହେଉଥ‌ିବାର ଦେଖାଯାଏ । ସେଥୁରୁ ଲଟ୍, ଲଡ୍ ଓ ଲୁଟ୍‌କୁ କାଳ ଲକାର (Tenses) କୁହାଯାଏ ଏବଂ ଲୋଟ୍ ଓ ବିଧୂଲିଡ୍ ଲକାର ୨ଟିକୁ ଅର୍ଥ ଲକାର (Moods) ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ । ଏହି ଲକାରଗୁଡ଼ିକୁ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଚିହ୍ନଗୁଡ଼ିକ ସାହାଯ୍ୟରେ ସହଜରେ ଜାଣିହୁଏ ।

ଲଳାର	ଅର୍ଥ	ଚିହିବାର ସଙ୍କେତ
ଲଟ୍	ବର୍ତ୍ତମାନ କାଳ	ଛ, ଛି, ଛୁ, ଛୁ‍ଁ, ଛନ୍ତି
ଲଙ୍	ଅତାତ କାଳ	ଲ, ଲା, ଲି, ଲୁ, ଲେ
ଲୃଟ୍	ଭବିଷ୍ୟତ କାଳ	ବ, ବା, ବି, ବୁ, ବେ
ଲୋଟ୍	ଆଦେଶ / ଅନୁଜ୍ଞା ଅର୍ଥରେ	ଅ, ଉ, ନ୍ତୁ
ବିଧିଲିଙ୍	ଉଚିତ / ସମ୍ଭାବନା ଅର୍ଥରେ	ପାରେ, ପାରୁ, ପାରନ୍ତି, ଉଚିତ

ପୁରୁଷ:
ସଂସ୍କୃତରେ ପୁରୁଷ ତିନୋଟି; ଯଥା- ଉତ୍ତମପୁରୁଷ, ମଧ୍ୟମପୁରୁଷ ଓ ପ୍ରଥମପୁରୁଷ । ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ରିୟା ଅନୁଯାୟୀ ବିଭିନ୍ନ ପୁରୁଷ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଅସ୍ମଦ୍ ଶବ୍ଦ (ଅହମ୍, ଆବାମ୍, ବୟମ୍) କର୍ଷା ହେଲେ
କ୍ରିୟା ଉତ୍ତମପୁରୁଷ, ଯୁଷ୍ମଦ୍ ଶବ୍ଦ (ତ୍ୱମ୍, ଯୁବାମ୍, ପୂୟମ୍ ) କର୍ଷା ହେଲେ କ୍ରିୟା ମଧ୍ଯମପୁରୁଷ ଏବଂ ଅସ୍ମଦ୍, ଯୁଷ୍ମଦ୍ ଶବ୍ଦ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ଯେ କୌଣସି ଶବ୍ଦ କର୍ତ୍ତା ହେଲେ କ୍ରିୟା ପ୍ରଥମପୁରୁଷ ଅନ୍ତର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ । ଯୁଷ୍ପଦ୍ରର ସମାନ ଅର୍ଥକୁ ବୁଝାଉଥ‌ିବା ଭବତ୍ ଶବ୍ଦ (ଭବାନ୍, ଭବନୌ, ଭବନ୍ତଃ ଏବଂ ଭବତୀ, ଭବ, ଭବତ୍ୟ) ମଧ୍ୟ ପ୍ରଥମପୁରୁଷର କ୍ରିୟାରୂପକୁ ଗ୍ରହଣ କରେ ।

ମନେରଖ :
୧। ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ମଧ୍ଯମପୁରୁଷ ଓ ଉତ୍ତମପୁରୁଷ କ୍ରିୟାର କର୍ତ୍ତା ମିଶିକରି ଥିଲେ, କ୍ରିୟା ଉତ୍ତମପୁରୁଷର ରୂପ ଗ୍ରହଣ କରେ; ଯଥା- ତୁମେ ଓ ମୁଁ ପଢ଼ିବା-ତ୍ରମ୍ ଅହଂ ଚ ପଠିଷ୍ୟାମଃ କିମ୍ବା ‘ଆବାମ୍ ପଠିଷ୍ୟାବ’ । ଏହି ପ୍ରକାରେ ଅନୁବାଦ ହେବ ।

୨। ସେହିପରି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତମପୁରୁଷ ଓ ପ୍ରଥମପୁରୁଷ କ୍ରିୟାର କର୍ତ୍ତା ଥିଲେ, କ୍ରିୟା ଉତ୍ତମପୁରୁଷର ରୂପ ଗ୍ରହଣ କରିବ; ଯଥା- ଅହଂ ଡଃ ଚ ପଠାରଃ କିମ୍ବା ଆବାଂ ପଠାନଃ (ଆମେଦୁହେଁ ପଢ଼ୁଛୁ) ।

୩। ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତମପୁରୁଷ, ମଧ୍ୟମପୁରୁଷ ଓ ପ୍ରଥମପୁରୁଷ କ୍ରିୟାର କର୍ତ୍ତା ମିଳିତ ଭାବରେ ଥିଲେ ‘କ୍ରିୟା’ ଉତ୍ତମପୁରୁଷର ରୂପ ଗ୍ରହଣ କରେ; ଯଥା- ଅହଂ ହଂ ସ୍ଵଂ ଚ ପଠାମଃ । ମୁଁ ତୁମେ ଓ ସେ ମିଶି ଆମ୍ଭେମାନେ ଅର୍ଥକୁ ପ୍ରକାଶ କରୁଅଛି । ତେଣୁ ଏଠାରେ ‘ବୟମ୍’ ଅର୍ଥରେ କ୍ରିୟାପଦ ଉତ୍ତମପୁରୁଷ ବହୁବଚନ ହୁଏ ।

୪। ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ମଧମପୁରୁଷ ଓ ପ୍ରଥମପୁରୁଷ କ୍ରିୟାର କର୍ତ୍ତା ରହିଥିଲେ ‘କ୍ରିୟା’ ମଧ୍ୟମପୁରୁଷର ରୂପ ଗ୍ରହଣ କରେ; ଯଥା- ଯୁବାଂ ଯଦୁଃ ଚ ପଠଥ (ତୁମେ ଦୁହେଁ ଓ ଯଦୁ ପଢୁଛ) । ଏଠାରେ ତୁମେ ଦୁହେଁ ଓ ଯଦୁ ମିଶି, ତୁମ୍ଭେମାନେ (ଯୁୟମ୍) ଅର୍ଥକୁ ପ୍ରକାଶ କରୁଥିବାରୁ କ୍ରିୟାପଦ ମଧ୍ୟମପୁରୁଷର ରୂପ ଗ୍ରହଣକରିଛି । ଏହା ଦୁଇଜଣରୁ ଅଧ୍ଵକକୁ ବୁଝାଉଥ‌ିବାରୁ ବହୁବଚନରେ ପ୍ରୟୋଗ ହେଲା ।

ବଚନ:
‘ବଚନ’ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ସଂଖ୍ୟା । କର୍ତ୍ତାର ଏକବଚନ, ଦ୍ବିବଚନ ଓ ବହୁବଚନର ପ୍ରୟୋଗ ଥିବାରୁ କ୍ରିୟାପଦର ମଧ୍ୟ ଏକବଚନ, ଦ୍ୱିବଚନ ଓ ବହୁବଚନ ରୂପ ହୁଏ । କର୍ତ୍ତା ଜଣେ ବା ଗୋଟିଏକୁ ବୁଝାଇଲେ କ୍ରିୟାର ଏକବଚନ, ଦୁଇଟିକୁ ବୁଝାଉଥ୍ଲେ ଦ୍ବିବଚନ ଓ ଦୁଇରୁ ଅଧିକକୁ ବୁଝାଉଥିଲେ ବହୁବଚନର ପ୍ରୟୋଗ ହୁଏ । ତେଣୁ ବାକ୍ୟରେ ଯଥାର୍ଥ କ୍ରିୟାପଦଟିଏ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ହେଲେ ଧାତୁ, ଲକାର, ପୁରୁଷ ଓ ବଚନଗୁଡ଼ିକୁ ଜାଣିବା ନିହାତି ଦରକାର; ଯଥା- ତୁମେଦୁହେଁ ପଢ଼ୁଛ । ଏଠାରେ ‘ପଢୁଛ’ କ୍ରିୟାପଦ ପାଇଁ ଆମକୁ ପ୍ରଥମେ ଜାଣିବାକୁ ହେବ ଯେ କର୍ଭା ‘ଯୁବାମ୍’ ମଧ୍ଯମପୁରୁଷ ଦ୍ବିବଚନରେ ଅଛି ଏବଂ ଏହା ‘ବର୍ତ୍ତମାନ କାଳ’ ଅର୍ଥରେ ଲଟ୍‌ଲକାର ଗ୍ରହଣକରିବ । ପଢ଼ିବା କ୍ରିୟାପାଇଁ ସଂସ୍କୃତରେ ‘ପଠ୍’ ଧାତୁର ପ୍ରୟୋଗ ହୁଏ । ସୁତରାଂ ପଠ୍ ଧାତୁ, ଲଟ୍ ଲକାର, ମଧ୍ଯମପୁରୁଷ ଓ ଦ୍ବିବଚନରେ ‘ପଠଥ’ ଏଠାରେ ଯଥାର୍ଥ କ୍ରିୟାପଦ ଅଟେ । ତେଣୁ ବାକ୍ୟଟି ‘ଯୁବାଂ ପଠନଃ’ ଏହିପରି ହୋଇଥାଏ ।

ସେହିପରି :
‘ପଠ୍’ ଧାତୁ, ଲକାର:

	ଏକବଚନ	ଦୃିବଚନ	ବହୁବଚନ
ପ୍ରଥମପୁରୁଷ	ବାଳକଃ ପଠତି (ପିଲାଟି ପଢୁଛି)	ବାଳକୌ ପଠତଃ (ପିଲାଦୁଇଟି ପଢୁଛନ୍ତି)	ବାଳକଃ ପଠନ୍ତି (ପିଲାମାନେ ପଢୁଛନ୍ତି)
ମଧ୍ୟମପୁରୁଷ	ତୃଂ ପଠାସି (ତୁମେ ପଢୁଛ)	ଯୁବାଂ ପଠଥଃ (ତୁମେଦୁହେଁ ପଢୁଛ)	ୟୁୟଂ ପଠଥ (ତୁମେମାନେ ପଢ଼ୁଛ)
ଉର୍ତ୍ତମପୁରୁଷ	ଅହଂ ପଠାମି (ମୁଁ ପଢୁଛି)	ଆବାଂ ପଠାପଃ (ଆମେଦୁହେଁ ପଢ଼ୁଛୁ )	ବୟଂ ପଠାମଃ (ଆମେମାନେ ପଢୁଛୁ)

ଲଟ୍‌ଲକାର (ବର୍ତ୍ତମାନକାକ):
ବର୍ତ୍ତମାନ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ‘ଧାତୁ’ମାନଙ୍କର ଲଟ୍‌ଲକାରରେ ପ୍ରୟୋଗ ଦେଖୁବା ।
(କ) କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟର ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ପରିସମାପ୍ତି ହୋଇ ନଥିଲେ, ସେହି ‘କାଳ’ କୁ ‘ବର୍ତ୍ତମାନକାଳ’ କୁହାଯାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ଅଭ୍ୟାସଗତ ଭାବରେ କରାଯାଏ ବା ହୋଇଥାଏ କିମ୍ବା ଐତିହାସିକ ଘଟଣାକୁ ବୁଝାଇଥାଏ, ସେଠାରେ ମଧ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନ କାଳ ଅର୍ଥରେ ଲଟ୍ ଲକାରର ପ୍ରୟୋଗ ଦେଖାଯାଏ । ରେଖାଙ୍କିତ କ୍ରିୟାପଦଗୁଡ଼ିକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କର ।
(କ) ପ୍ରମୋଦଃ ପଠତି । ପ୍ରମୋଦ ପଢୁଛି ।
(ଖ) ସୀତା ନୃତ୍ୟତି । ସୀତା ନାଚୁଛି ।
(ଗ) କୃଷକଃ ଗଚ୍ଛତି । ଚାଷୀ ଯାଉଛି ।
(ଘ) ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ପୂଜୟତି । ବ୍ରାହ୍ମଣ ପୂଜାକରୁଛି ।
(ଙ) ପବନଃ ବହତି । ପବନ ବହୁଛି ।
(ଚ) କୋକିନଃ କୂଜତି । କୋଇଲି ରାବୁଛି ।
(ଛ) ଶିଶୁ ହସତି । ପିଲାଟି ହସୁଛି ।
(ଜ) ଅହଂ ଖାଦାମି । ମୁଁ ଖାଉଛି ।
(ଝ) ନଂ ଲିଖସି । ତୁମେ ଲେଖୁଛି ।
(ଞ) ଯୁବାଂ କ୍ରନ୍ଦନଃ । ତୁମେଦୁହେଁ କାନ୍ଦୁଛି ।
(ଟ) ଆବାଂ ତିଷ୍ଠାରଃ । ଆମେଦୁହେଁ ରହୁଛୁ ।
(ଠ) ସୂୟଂ ଭବଥ । ତୁମେମାନେ ହେଉଛ ।

ଏଠାରେ ପଠତି, ନୃତ୍ୟତି, ଗଚ୍ଛତି, ପୂଜୟତି, ବହତି, କୂଜତି, ହସତି, ଖାଦାମି, ଲିଖସି, କ୍ରନ୍ଦଥ, ତିଷ୍ଠାପଃ ଏବଂ ଭବଥ ପ୍ରଭୃତି ଲଟ୍‌କାରର କ୍ରିୟାପଦ ଅଟନ୍ତି ।

(ଖ) ବର୍ତ୍ତମାନର ନିକଟ ଭବିଷ୍ୟତ କାଳ କିମ୍ବା ଅତୀତ କାଳକୁ ବୁଝାଇବା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ଲଟ୍‌କାରର ପ୍ରୟୋଗ ହୁଏ । ଯଥା-
(କ) ତଂ କଦା ଗମିଷ୍ୟସି ? – ଏଷ ଗଚ୍ଛାମି । ତୁମେ କେବେ ଯିବ? – ଏହି ଯାଉଛି ।
(ଖ) କିଂ ପାଠ୍ୟ ପଠିଷ୍ୟସି ?-ଏଷ ପଠାମି । କ’ଣ ପାଠ ପଢୁଛ? – ଏହି ପଢୁଛି ।
(ଗ) କଦା ଆଗତୋଽସି ? – ଏଷ ଆଗଚ୍ଛାମି । କେବେ ଆସୁଛ? – ଏହି ଆସୁଛି ।
(ଘ) କଦା ଆନୀତାନି ଏତାନି ଫଳାନି ? -ଏଷ ଆନୟାମି । କେତେବେଳେ ଏତେ ଫଳ ଆଣିଛ -ଏହି ଆଣୁଛି ।
(ଙ) କୁତ୍ର ଗତଃ ଛାତ୍ର ? – ଏଷୋଽସ୍ମି । ଛାତ୍ରଟି କୁଆଡ଼େ ଗଲା? – ଏହି ଅଛି ।

(ଗ) ‘ଯାବତ୍’ ଅବ୍ୟୟର ପ୍ରୟୋଗରେ ମଧ୍ଯ ବେଳେବେଳେ କ୍ରିୟା ଲଟ୍‌ଲକାରରେ ହୋଇଥାଏ; ଯଥା-

• ଯାବଦହମାଗଚ୍ଛାମି ତାବତ୍ ଅତ୍ର ତିଷ୍ଠ । ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆସି ନାହିଁ ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏଠାରେ ରୁହ ।
• ପ୍ରଭୋ । ଗୃହାଣ ଏତତ୍ ଯାବଦାଗଚ୍ଛାମି । ପ୍ରଭୁ ! ଆସିବାଯାଏ ଏତକ ଗ୍ରହଣ କର ।

(ଘ) ‘ଯଦି ଏପରି ହୁଏ’ – ଇତ୍ୟାଦି ଉପବାକ୍ୟ ପ୍ରୟୋଗ ସ୍ଥଳରେ ମଧ୍ୟ ଲଟ୍ ଲକାରର ବ୍ୟବହାର ଦେଖାଯାଏ; ଯଥା-
(କ) ମିଷ୍ଟାନଂ ଯଚ୍ଛସି ଚେତ୍, ଶୁଭସମାଚାରଂ ବନ୍ଧ୍ୟାମି । ଯଦି ମିଠା ଦେବ, ଶୁଭ ଖବର ଦେବି ।
(ଖ) ଯଦି ବୃଷ୍ଟି ଭବତି, କୃଷକ ବୀଜାନି ବପ୍‌ସ୍ୟନ୍ତି । ଯଦି ବର୍ଷା ହେବ, କୃଷକମାନେ ମଞ୍ଜି ବୁଣିବେ ।
(ଗ) ଯଦି ଶଯ୍ୟାୟାଂ ପଠସି, ଶୀଘ୍ର ସ୍ବପ୍ନସ୍ୟସି । ଯଦି ଶେଯରେ ପଢ଼ିବ, ଶୀଘ୍ର ଶୋଇବ ।

୧। ସ୍ତମ୍ଭମେଳନଂ କୁରୁତ ।

‘କ’	‘ଖ’
ଶିଶବଃ	ପଠତଃ ।
ତୃଂ	କୂଜତି ।
ଯୁବାଂ	ଧାବତି ।
ସୀତା ଗୀତା ଚ	ବଦୟଃ ।
କୋକିଳଃ	ହସସି ।
ହରିଶଃ	ଖାଦନ୍ତି ।

Answer:

‘କ’	‘ଖ’
ଶିଶବଃ	ଖାଦନ୍ତି ।
ତୃଂ	ହସସି ।
ଯୁବାଂ	ବଦୟଃ ।
ସୀତା ଗୀତା ଚ	ପଠତଃ ।
କୋକିଳଃ	କୂଜତି ।
ହରିଶଃ	ଧାବତି ।

୨। ବନ୍ଧନୀମଧ୍ୟାତ୍ ଧାତୁନାଂ ଯଥାର୍ଥ-ରୂପାଣି ଲିଖୁ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ ।
ଯଥା- ମମ ମାତା ପ୍ରାତଃ ପଞ୍ଚବାଦନେ ଉଦ୍ଦିଷ୍ପତି ।
(କ) ସା ତସ୍ୟା ନିତ୍ୟକର୍ମାଣି ________ ।
Answer:
କରୋତି

(ଖ) ସା ଦେବାଳୟେ ଦେବାନ୍ ________ ।
Answer:
ପୂଜୟତି

(ଗ) ତଦନନ୍ତରଂ ସା ଭୋଜନଂ _________ ।
Answer:
ପଚତି

(ଘ) ସା ବିଦ୍ୟାଳୟ ଛାତ୍ରାନ୍ __________ ।
Answer:
ପାଠୟତି

(ଙ) ସା ଛାତ୍ରାମାଂ ପ୍ରଶ୍ନନ୍ __________ ।
Answer:
ଶୃଣୋତି

(ଚ) ସା ଆପଣାତ୍‌ ଫଳାନି __________ ।
Answer:
ଆନୟତି

(ଛ) ରାତ୍ରୋ ସା ଔଷଧାଂ __________ ।
Answer:
ଖାଦତି

(ଜ) ଶୟନକାଳେ ସା ମମ ପିତାମହଂ ____________ ।
Answer:
ସେବତେ
(କରୋତି, ପୂଜୟତି, ପାଠୟତି, ଆନୟତି, ଶୃଣୋତି, ଖାଦତି, ସେବତେ, ପଚତି)

୩। ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯସ୍ଥସ୍ୟ ଧାତଃ ଲକାରେ ପ୍ରୟୋଗଂ କୁରୁତ ।
ପିତା ପୁତ୍ର । କିମ୍ ଆଗତୋଽସି ?

ପୁନଃ : ଆମ୍, ଏଷ _________ । (ଆ + ଗମ୍)
ଆଗଚ୍ଛାମି
ପିତା : ତାବତ୍ ଅତ୍ର ଏବ ତିଷ୍ଠ, ଯାବତ୍ ଅହଂ ସଜଃ __________ । (ଭୁ)
ଭବାମି
ପୁନଃ : ପିତଃ । କୁତ୍ର ଗମିଷ୍ୟତଃ ?
ପିତା: କିଂ ଙ _______ । (ବି+ ସ୍ମ ) ? ନୂନଂ ‘ଗୋଟିପୁଅ ନୃତ୍ୟ’ ଦ୍ରଷ୍ଟୁମେବ ।
ବିସ୍ମରସି
ପୁନଃ : ଅସ୍କ୍ରିନ୍ ନୃତ୍ୟ କତିପୟ ନର୍ଭବାଃ _________ । (ନୃତ୍)
ନୃତ୍ୟନ୍ତ
ପିତା : ବୌ ବାଳକୌ ଏବ, କିଂ ନଂ ନ ________ (ଞା)
ଜାନାସି
ପୁନଃ : ନୃତ୍ୟେନ ସହ ତୌ ଗୀତଂ __________ କିମ୍ ? (ଗେ)
ଗାୟତଃ
ପିତା : ଆମ୍, ଏକ ଗୀତଂ ଗାୟତି, ଅପରଃ ତମ୍ __________ (ଅନୁ + କୃ)
ଅନୁକରୋତି
ପୁନଃ: ଇୟଂ ନୃତ୍ୟପରମ୍ପରା ସଂପ୍ରତି କୁତ୍ର _________ ? (ଅସ୍)
ଅସ୍ତି
ପିତା : ପୁରୀ ନିକଷା ରଘୁରାଜପୁର ଇତି ଗ୍ରାମେ ଇୟଂ ନୃତ୍ୟପରମ୍ପରା ଅଦ୍ୟାପି _________ (ପ୍ର + ଚଳ୍)
ପ୍ଚଳତି

ଲଲକାର (ଅତୀତକାଳ):
(କ) ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ ଥରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ସମାପ୍ତ ହୋଇସାରିଥାଏ ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତା’ର କୌଣସି ପ୍ରଭାବ ନଥାଏ, ସେହି କ୍ରିୟାକୁ ଅତୀତକାଳରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଏ । ଅତୀତ ବା ଭୂତ କାଳରେ ‘ଲଡ୍ ଲକାର’ ହୁଏ । ନିମ୍ନଲିଖ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କର –

(କ) ପ୍ରମୋଦଃ ଅପଠତୁ । ପ୍ରମୋଦ ପଢୁଥିଲା ।
(ଖ) ସୀତା ଅନୃତ୍ୟତ୍ । ସୀତା ନାଚୁଥିଲା ।
(ଗ) କୃଷକଃ ଅଗଚ୍ଛତ୍ର । ଚାଷୀ ଯାଉଥିଲା ।
(ଘ) ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ଅପୂଜୟତ୍ । ବ୍ରାହ୍ମଣ ପୂଜା କରୁଥିଲା ।
(ଙ) ପବନଃ ଅବହତ୍ । ପବନ ବହୁଥିଲା ।
(ଚ) କୋକିନଃ ଅକୂଜତ୍ । କୋଇଲି ରାବୁଥିଲା ।
(ଛ) ଶିଶୁ ଅହସ । ଶିଶୁ ହସୁଥିଲା ।
(ଜି) ଅହମ୍ ଅଖାଦାମ୍ । ମୁଁ ଖାଉଥିଲି ।
(ଝ) ତୁମ୍ ଅଲିଖ । ତୁମେ ଲେଖୁଥିଲ ।
(ଞ) ଯୁବାମ୍ ଅକ୍ରନ୍ଦତମ୍ । ତୁମେଦୁହେଁ କାନ୍ଦୁଥୁଲ ।
(ଟ) ଆବାମ୍ ଅତିଷ୍ଠାବ । ଆମେଦୁହେଁ ରହୁଥିଲୁ ।
(ଠ) ସୂୟମ୍ ଅଭବତୁ । ତୁମେମାନେ ହେଉଥୁଲ ।

ଏଠାରେ ପ୍ରମୋଦର ପଠନ, ସୀତାର ନୃତ୍ୟ, କୃଷକର ଗମନ ପ୍ରଭୃତି କାର୍ଯ୍ୟର ସମାପ୍ତି ହୋଇଥିବା ସୂଚିତ ହୋଇଥିବାରୁ କ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକ ଲଲକାରରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଛନ୍ତି ।

(ଖ) ଲଲକାରର କ୍ରିୟାପଦ ନିର୍ମାଣ କଲାବେଳେ ‘ଧାତୁ’ ପୂର୍ବରେ ପ୍ରାୟତଃ ‘ଅ’ ବର୍ଷ ଯୋଗକରାଯାଇଥାଏ ।
ବର୍ତ୍ତମାନ କାଳରେ (ଲଟ୍‌ଲକାରେ) ଗଚ୍ଛତି ଓ ଅତୀତ କାଳରେ (ଲଲକାରେ) ଅଗଚ୍ଛତ୍ ।

ପଠ।ମ୍   ଅପଠମ୍ ।
ସୃରସି    ଅସ୍ମରଃ ।
ପିବନ୍ତି    ଅପିବନ୍ ।
ସେବତେ ଅସେବତ ।
ଯାବତେ  ଅଯାଚତ ।
ଲଭତେ  ଅଲଭତ ।

(ଗ) ଧାତୁଟି ଉପସର୍ଗଯୁକ୍ତ ହେଲେ, ପ୍ରଥମେ ମୂଳଧାତୁର ରୂପ କରି ତା’ ପୂର୍ବରେ ‘ଉପସର୍ଗ’ ଲଗାଯାଏ; ଯଥା-
ପ୍ର + ବିଶ୍ = ପ୍ର + ଅବିଶତ୍ = ପ୍ରାବିଶତ୍ ।
ଅନୁ + ଧାବ୍ = ଅନୁ + ଅଧାବତ୍ = ଅନୁଧାବତ୍ ।
ପ୍ର + ନମ୍ = ପ୍ର + ଅନମତ୍ = ପ୍ରାଣମତ୍ ଇତ୍ୟାଦି ।
(କ) ଶିକ୍ଷକ ବିଦ୍ୟାଳୟେ ପ୍ରାବିଶତ୍ ।
(ଖ) ଶିଷ୍ୟ ଶିକ୍ଷକମ୍ ଅନୁଧାବନ୍ ।
(ଗ) ଶିକ୍ଷକଂ ତେ ପ୍ରାଣମନ୍ ।
(ଘ) ବର୍ତ୍ତମାନ କାଳର କ୍ରିୟାପଦରେ ‘ସ୍ମ’ ଯୋଗକଲେ, ଏହା ଅତୀତକାଳକୁ ବୁଝାଏ; ଯଥା-
⇒ ଗଣ୍ଡକୀତୀରେ ହିରଣ୍ୟକଃ ପ୍ରତିବସତି ସ୍ଥ/ପ୍ରତ୍ୟବସତ୍ । ଗଣ୍ଡକୀକୂଳରେ ହିରଣ୍ୟକ ବାସ କରୁଥିଲା।
⇒ ଶିଷ୍ୟ ଆଶ୍ରମେ ପଠତି ସ୍ମ / ଅପଠତ୍ । ଶିଷ୍ୟ ଆଶ୍ରମରେ ପଢ଼ୁଥିଲା ।
⇒ ଗ୍ରାମେ କୃଷକା ତିଷ୍ଠନ୍ତି ସ୍ମ / ଅତିଷ୍ଠନ୍ । ଗାଁରେ ଚାଷିମାନେ ରହୁଥିଲେ ।
କିନ୍ତୁ ଏପରି ‘ସୁ’ ଦ୍ଵାରା ଅତୀତକାଳ କରିବା ପ୍ରାୟତଃ ଦୂର ଅତୀତକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ସର୍ବଦା ଏହାର ପ୍ରୟୋଗ ଗ୍ରହଣୀୟ ନୁହେଁ ।

ଅଭ୍ୟ।ସଃ:
୧। ଅଧସ୍ତନବାକ୍ୟଷୁ ବର୍ତ୍ତମାନକାଳତଃ ଅତୀତକାଳେ କ୍ରିୟାପଦାନାଂ ପରିବର୍ତ୍ତନଂ କୁରୁତ ।
ଯଥା :- ଡଃ କଟକେ ପଠତି/ ଅପଠତ୍ ।
(କ) ଅହଂ ତାଂ ପଶ୍ୟାମି / _________ ।
Answer:
ଅପଶ୍ୟମ୍

(ଖ) ଦଂ କୁତ୍ର ଗଛସି / ___________ ।
Answer:
ଅଗଚ୍ଛ

(ଗ) ରାବଣୀ ସୀତାମ୍ ଅପହରତି / ___________ ।
Answer:
ଅପାହରତ୍

(ଘ) ଯୁୟଂ କାର୍ଯ୍ୟ କୁରୁଥ / ___________ ।
Answer:
ଅକୁରୁତ

(ଙ) ପିତରୌ ପୁତ୍ରସ୍ୟ ଅଙ୍ଗାନି ସ୍ପୃଶତଃ / ___________ ।
Answer:
ଅସ୍ପୃଶତାମ୍
(ଅଗଚ୍ଛ, ଅପଶ୍ୟମ୍, ଅକୁରୁତ, ଅସ୍ପୃଶତାମ୍, ଅପାହରତ୍)

୨। ଅଧସ୍ତନବାକ୍ୟଷୁ କ୍ରିୟାପଦାନାମ୍ ଅତୀତକାଳତଃ ବର୍ତ୍ତମାନକାଳେ ପରିବର୍ତ୍ତନଂ କୁରୁତ ।
ଯଥା:- ଛାତ୍ରା ସ୍ୱ ସ୍ୱ କାର୍ଯ୍ୟମ୍ ଅକୁର୍ବନ୍ । କୁର୍ବନ୍ତି ।
(କ) ଶିଷ୍ୟ ପ୍ରଶ୍ନନ୍ ଅପୂଚ୍ଛତ୍ / ___________ ।
Answer:
ପୃଚ୍ଛତି

(ଖ) ବାଲ୍ମୀକି ରାମାୟଣମ୍ ଅରଚୟତ୍ / ___________ ।
Answer:
ରଚୟତି

(ଗ) ଯୁବାଂ ଭୟେନ ଅବଦତମ୍ / ___________ ।
Answer:
ବଦନଃ

(ଘ) ବୟଂ ରାମାୟଣମ୍ ଅପଠାମ / ___________ ।
Answer:
ପାଠଃ

(ଙ) ଆବାଂ ପାଠମ୍ ଅସ୍ମରାବ / ___________ ।
Answer:
ସ୍ମରାନଃ

ଲଟ୍‌କାର (ଭବିଷ୍ୟତ କାଳ):

ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟ (କ୍ରିୟା) ଆଗାମୀ ସମୟରେ ହେବ, ତାହା ଭବିଷ୍ୟତ କାଳ ଅଟେ । ଏହି ଭବିଷ୍ୟତ୍ କାଳ ଅର୍ଥରେ ‘ଲୁଟ୍‌କାର’ ହୋଇଥାଏ; ଯଥା-
(କ) ପ୍ରମୋଦଃ ପଠିଷ୍ଯତି । ପ୍ରମୋଦ ପଢ଼ିବ ।
(ଖ) ସୀତା ନର୍ଭିଷ୍ୟତି । ସୀତା ନାଚିବ ।
(ଗ) କୃଷକଃ ଗମିଷ୍ୟତି । ଚାଷୀ ଯିବ ।
(ଘ) ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ପୂଜୟିଷ୍ଯତି । ବ୍ରାହ୍ମଣ ପୂଜା କରିବ ।
(ଙ) ପବନଃ ବକ୍ଷ୍ଯତି । ପବନ ବହିବ ।
(ଚ) କୋକିକଃ କୂଜିଷ୍ଯତି । କୋଇଲି ରାବିବ ।
(ଛ) ଶିଶୁ ହସିଷ୍ୟତି । ପିଲାଟି ହସିବ ।
(ଜ) ଅହଂ ଖାଦିଷ୍ଯମି । ମୁଁ ଖାଇବି ।
(ଝ) ନଂ ଲେଖୁସି । ତୁମେ ଲେଖୁବ ।
(ଞ) ଆବାଂ ସ୍ଥାସ୍ୟାରଃ । ଆମେ ଦୁହେଁ ରହିବୁ ।
(ଟ) ଯୁବାଂ ଦ୍ରଷ୍ୟତଃ । ତୁମେ ଦୁହେଁ ଦେଖୁବ ।
(ଠ) ସୂୟଂ ଭବିଷ୍ୟଥ । ତୁମେମାନେ ହେବ ।

ଏଠାରେ ପ୍ରମୋଦର ପଠନ, ସୀତାର ନୃତ୍ୟ, କୃଷକର ଗମନ ପ୍ରଭୃତି କ୍ରିୟା ଭବିଷ୍ୟତରେ ହେବ, ଏହି ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶିତ କରୁଥିବାରୁ ପଠ୍, ଗମ୍ ଓ ନୃତ୍ ପ୍ରଭୃତି କ୍ରିୟାର ଲୁଟ୍ ଲକାରରେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଛି ।

{ଧାତୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁକେତେକ ‘ସେଟ୍’ ଓ କେତେକ ଧାତୁ ‘ଅନିଟ୍’ ଅଟନ୍ତି । ଯେଉଁ ଧାତୁ ଓ ପ୍ରତ୍ୟୟ ମଧ୍ୟରେ ଇଟ୍ (ଇ) ଆଗମ ହୁଏ, ସେମାନଙ୍କୁ ସେଟ୍ ଧାତୁ କହନ୍ତି; ଯଥା- ଭୂ + ଇଟ୍‌ + ତିପ୍ = ଭବିଷ୍ୟତି । ସେହିପରି ଗମିଷ୍ୟତି, ପଠିଷ୍ୟତି, ବଦିଷ୍ୟତି ଇତ୍ୟାଦି । ଯେଉଁ ଧାତୁ ଓ ପ୍ରତ୍ୟୟ ମଧ୍ୟରେ ଇଟ୍ (ଇ) ଆଗମ ହୁଏ ନାହିଁ, ସେମାନଙ୍କୁ ‘ଅନିଟ୍’ ଧାତୁ କହନ୍ତି; ଯଥା- ପା + ତିପ୍ = ପାସ୍ୟତି, ଦାସ୍ୟତି, କୃଷ୍ଯତି ଇତ୍ୟାଦି ।}

(i) ଲଟ୍ ଲକାର (ବର୍ତ୍ତମାନ କାଳ) ପାଇଁ ଧାତୁରେ ଯେଉଁ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଲାଗେ, ଲୂଟ୍ ଲକାର (ଭବିଷ୍ୟତ କାଳ) ପାଇଁ ସେହିସବୁ (ତିପ୍, ତସ୍, ଝି) ପ୍ରତ୍ୟୟ ଲାଗିଥାଏ ।
(ii) ‘ସେଟ୍’ ଧାତୁମାନଙ୍କର ଧାତୁ ଓ ପ୍ରତ୍ୟୟ ମଧ୍ଯରେ ‘ଇଷ୍ୟ’ ଆସିଥାଏ; ଯଥା-
ଗମ୍ + ଇଷ୍ୟ + ତିପ୍ = ଗମିଷ୍ୟତି
ଭୂ + ଇଷ୍ୟ + ତିପ୍ = ଭବିଷ୍ୟତି ଇତ୍ୟାଦି ।
(iii) କିନ୍ତୁ ‘ଅନିଟ୍’ ଧାତୁମାନଙ୍କର ଧାତୁ ଓ ପ୍ରତ୍ୟୟ ମଧ୍ୟରେ କେବଳ ‘ସ୍ୟ’ ଲାଗିଥାଏ ।
ଯଥା- ପା + ସ୍ୟ + ତିପ୍ = ପାସ୍ୟତି ।
ଦା + ସ୍ୟ + ସିପ୍ = ଦାସ୍ୟସି ଇତ୍ୟାଦି ।

ଅଭ୍ୟ।ସଃ:
୧। ସମ୍ଭାଷଣଂ ପଠତ । ତତ୍ର ରେଖାଙ୍କିତାନାଂ କ୍ରିୟାପଦାନାମ୍ ଉଦାହରଣରୀତ୍ୟା ବର୍ଗୀକରଣଂ କୁରୁତ । (ସମ୍ଭାଷଣଟି ପଢ଼ । ସେଠାରେ ରେଖାଙ୍କିତ କ୍ରିୟାପଦମାନଙ୍କର ଉଦାହରଣ ରୀତିରେ ବିଭାଗୀକରଣ କର ।) ପୁନଃ :
ପିତଃ । ଐଷମଃ ଭ୍ରମିତଂ କୁତ୍ର ଗମିଷ୍ୟତଃ?
Answer:
ବାପା ! ଏବର୍ଷ ବୁଲିବାକୁ କୁଆଡ଼େ ଯିବା ?

ପିତା : ଅହଂ ଡ୍ରାମ୍ ଉତ୍କଳପ୍ରଦେଶଂ ନେବ୍ୟାମି । ତତ୍ର ଭର୍ଗବତଃ ଜଗନ୍ନାଥସ୍ୟ ମନ୍ଦିରଂ ଦକ୍ଷ୍ୟାବ ।
Answer:
ମୁଁ ତୁମକୁ ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟକୁ ନେବି । ସେଠାରେ ଭଗବାନ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଦେଖୁବା ।

ପୁନଃ : କଦା ?
Answer:
କେବେ ?

ପିତା : ରବିବାସରେ ଗମିଷ୍ୟାମଃ । ତବ ମାତାଽପି ଯାସ୍ୟାତି ।
Answer:
ରବିବାର ଦିନ ଯିବା । ତୁମ ମାଆ ମଧ୍ଯ ଯିବେ ।

ପୁନଃ : ଉତ୍କଳପ୍ରଦେଶ ବୟଂ କୁତ୍ର ସ୍ଥାସ୍ୟାମ, କିଂ ଦ୍ରଷ୍ୟାମଷ୍ଟ ।
Answer:
ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟରେ ଆମେ କେଉଁଠି ରହିବା ଏବଂ କ’ଣ ଦେଖିବା ।

ପିତା : ତତ୍ର ରାଜଧାନ୍ୟ ଭୁବନେଶ୍ୱରେ ସ୍ଥିତଃ ବୟଂ କୋଣାର୍କମନ୍ଦିରଂ, ନନ୍ଦନକାନନସ୍ୟ ଜୀବୋଦ୍ୟାନଂ, କଟକସ୍ୟ ବାରବାଟୀ-ଦୁର୍ଗ ଚ ଗମିଷ୍ୟାମଃ ।
Answer:
ସେହି ରାଜଧାନୀ ଭୁବନେଶ୍ବରରେ ରହି ଆମେ କୋଣାର୍କ ମନ୍ଦିର ନନ୍ଦନକାନନର ଜୀବୋଦ୍ୟାନ ଏବଂ କଟକର ବାରବାଟୀ ଦୁର୍ଗକୁ ଯିବା ।

ପୁନଃ : ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥ ଉତ୍କଳସ୍ୟ କୁଳଦେବ । ତତ୍ର ଶ୍ରୀମତଃ ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟସ୍ୟ ଗୋବର୍ଦ୍ଧନମଠସ୍ୟ ଦର୍ଶନଂ ପ୍ରାଫ୍‌ସ୍ୟସି ।
Answer:
ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥ ଓଡ଼ିଶାର କୁଳଦେବତା । ସେଠାରେ ଶ୍ରୀ ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ପୀଠ ଦେଖା ହେବ । ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଦର୍ଶନପରେ ମହୋଦଧ୍ୟରେ ଯଦି ସ୍ନାନକରିବ; ତେବେ ଜୀବନର ଅଖଣ୍ଡ ଫଳ ଲାଭକରିବ।

୨। ନିମ୍ନଲିଖଷୁ ପତ୍ୟେଷୁ ଲକାରକ୍ରିୟାପଦାନି ଲୁଟ୍‌କାର କ୍ରିୟାପଦାନି ଚ ନିରୂପୟତ ।
(କ) ଅନ୍ତେନ ସଦୃଶଂ ଦାନଂ ନ ଭୂତଂ ନ ଭବିଷ୍ୟତି।
ତସ୍ମାଦନଂ ବିଶେଷେଣ ଦାତୁମିଛନ୍ତି ମାନବାଃ ॥
Answer:
ଅନ୍ନପରି ଦାନ ନଥିଲା କି ହେବ ନାହିଁ ।
ତେଣୁ ବିଶେଷଭାବେ ମନୁଷ୍ୟମାନେ ଅନ୍ନଦାନ କରିବାକୁ ଇଚ୍ଛାକରନ୍ତି ।

(ଖ) କ୍ଷମାଶସ୍ତ୍ର କରେ ଯସ୍ୟ ଦୁର୍ଜନଃ କିଂ କରିଷ୍ଯତି।
ଅତୃଣେ ପତିତୋ ବହିଃ ସ୍ୱୟମେବୋପଶାମ୍ୟତି ॥
Answer:
ଯାହାହାତରେ କ୍ଷମାଶସ୍ତ୍ର ଅଛି ଦୁଷ୍ଟ ତା’ର କ’ଣ କରିବ ?
ଘାସ ନଥ‌ିବା ସ୍ଥାନରେ ନିଆଁ ପଡ଼ିଲେ ଆପେ ଲିଭିଯାଏ ।

(ଗ) ନ କଶ୍ଚିଦପି ଜାନାତି କିଂ କସ୍ୟ ଶ୍ଳୋ ଭବିଷ୍ୟତି ।
ଅତଃ ଡଃ କରଣୀୟାନି କରୋତ୍ୟଦୈବ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ।
Answer:
କାଲି କ’ଣ ହେବ କେହି ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ ।
ଏଣୁ ଆସନ୍ତାକାଲି ହେବାକୁ ଥ‌ିବା କାମ ବୁଦ୍ଧିମାନ ଲୋକ ଆଜି କରେ ।

(ଘ) କ୍ରୋଧାତ୍ ଭବତି ସମ୍ମୋହଃ ସମ୍ମୋହାତ୍ ସ୍ମୃତିବିଭ୍ରମ
ସ୍ଵ ତିଭ୍ରଂଶାଦ୍ ବୁଦ୍ଧିନାଶେ ବୁଦ୍ଧିନାଶାତ୍ ପ୍ରଣଶ୍ୟତି ।
Answer:
କ୍ରୋଧରୁ ସମ୍ମୋହ ଜାତ ହୁଏ ।
ସମ୍ମୋହରୁ ସ୍ମୃତିବିଭ୍ରମ ସୂତିବିଭ୍ରମରୁ ବୁଦ୍ଧିନାଶ ଏବଂ ବୁଦ୍ଧିନାଶରୁ ବିନାଶ ଉପୁଜେ ।

ଲୋକାର (ଆଦେଶ / ଅନୁଜ୍ଞା ଅର୍ଥରେ):
ଲୋଟ୍‌ଲକାର କୌଣସି କାଳକୁ ବୁଝାଏ ନାହିଁ । ଏହା ଆଦେଶ, ଅନୁଜ୍ଞା, ଉପଦେଶ, ନିମନ୍ତ୍ରଣ, ପ୍ରାର୍ଥନା ଆଶୀର୍ବାଦ ଅର୍ଥରେ (Mood) ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥାଏ; ଯଥା-

(୧) ଆଦେଶ ଅର୍ଥରେ : ତଂ ଶୀଘ୍ରମ୍ ଆଗଛ ।
Answer:
ତୁମେ ଶୀଘ୍ର ଆସ ।

(୨) ଅନୁଜ୍ଞା ଅର୍ଥରେ : ଭବାନ୍ ମାଂ ରକ୍ଷତୁ ।
Answer:
ଆପଣ ମୋତେ ରକ୍ଷାକରନ୍ତୁ ।

(୩) ଉପଦେଶ ଅର୍ଥରେ : ସତ୍ୟ ବଦ, ଧର୍ମ ଚର ।
Answer:
ସତ କୁହ, ଧର୍ମ ଆଚରଣ କର ।

(୪) ନିମନ୍ତ୍ରଣ ଅର୍ଥରେ : ମମ ଗୃହେ ଭୋଜନଂ କରୋଡୁ ।
Answer:
ମୋ ଘରେ ଭୋଜନ କର ।

(୫) ପ୍ରାର୍ଥନା ଅର୍ଥରେ : ମାତଃ । ଭିକ୍ଷାଂ ଦେହି ।
Answer:
ହେ ମାଆ ! ଭିକ ଦିଅ ।

(୬) ଆଶୀର୍ବାଦ ଅର୍ଥରେ : ଆୟୁଷ୍ମାନ୍ ଭବ ।
Answer:
ଆୟୁଷ୍ମାନ୍ ହୁଅ ।

(କ) ନିମ୍ନଲିଖଷୁ ଶ୍ଳୋକେଷୁ ଲୋକାରେ ପ୍ରଯୁକ୍ତାନି ରେଖାଙ୍କିତାନି କ୍ରିୟାପଦାନି ପଠତ ।
ତୃଷ୍ଣା ଛିନ୍ଧି ଭଜ କ୍ଷମାଂ ଜହି ମଦଂ ପାପେ ରତଂ ମା କୃଥା ।
Answer:
ତୃଷ୍ଣା ଦୂର କର କ୍ଷମା ଆଚରଣ କର । ଅହଂକାର ତ୍ୟାଗ କର ପାପ ପ୍ରତି ମନୋନିବେଶ କରନାହିଁ ।

ସତ୍ୟ ବୃତ୍ୟନୁଯାହି ସାଧୁପଦବୀ ସେବସ୍ଵ ବିଦ୍ବଜ୍ଜନମ୍ ।
Answer:
ସତ କୁହ; ସାଧୁପଦ ଗ୍ରହଣ କର ବିଦ୍ବାନଙ୍କୁ ସେବା କର ।

ମାଧ୍ୟାନ୍ ମାନୟ ବିଦ୍ବିଷୋଽପ୍ୟନୁନୟ ପ୍ରଖ୍ୟାପୟ ସ୍ବାନ୍ ଗୁଣାନ୍
Answer:
ମାନ୍ୟଲୋକଙ୍କୁ ମାନ, ବିଦ୍ୱାନ୍ ଲୋକଙ୍କୁ ନମ୍ରତା ବ୍ୟବହାର କର । ନିଜ ଗୁଣ ପରିମାର୍ଜନ କର ।

କୀରିଂ ପାଳୟ ଦୁଃଖେ କୁରୁ ଦୟାମେତତ୍ ସତାଂ ଚେଷ୍ଟିତମ୍ ।
Answer:
ଯଶ ପାଳନ କର, ଦୁଃଖୀକୁ ଦୟା କର, ଏହା ସାଧୁ ଲୋକଙ୍କ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ।

(ଖ) ସର୍ବେ ଭବନ୍ତୁ ସୁଖୁନଃ ସର୍ବେ ସବୁ ନିରାମୟା ।
Answer:
ସମସ୍ତେ ସୁଖୀ ହୁଅନ୍ତୁ, ସମସ୍ତେ ନିରୋଗ ହୁଅନ୍ତୁ ।

ସର୍ବେ ଭଦ୍ରାଣି ପଶ୍ୟନ୍ତୁ ମା ନରଃ ସନ୍ତୁ ଦୁଃଖ୍ୟତଃ ।
Answer:
ସମସ୍ତେ ଭଲକଥା ଦେଖନ୍ତୁ ଲୋକମାନେ ଦୁଃଖ୍ତ ନ ହୁଅନ୍ତୁ ।

ଅଭ୍ୟ।ସଃ:

ବନ୍ଧନୀମଧ୍ୟାତ୍ ଯଥାର୍ଥ – କ୍ରିୟାପଦଂ ବ୍ୟବହୃତ୍ୟ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ ।
ଯଥା – ଭଜ ସାଧୁ-ସମାଗମମ୍ ।

(କ) ଭବାନ୍ ________ ଗୃହମ୍ ।
Answer:
ଗଚ୍ଛତୁ

(ଖ) ବଂ ପଶ୍ୟ, ଅହଂ ________ ।
Answer:
ପଶ୍ୟାନି

(ଗ) ତବ ମଙ୍ଗଳଂ ________ ।
Answer:
ଭବତୁ

(ଘ) ପ୍ରାତଃ ଶୀତଳଂ ଜଳଂ ________ ।
Answer:
ପିବ

(ଙ) ହେ ତାତ । ମାଂ ________ ।
Answer:
ରକ୍ଷ

(ଚ) ନରଃ ଦୁଃଖ୍ ମା ________ ।
Answer:
ସନ୍ତୁ
(ପିବ, ପଶ୍ୟାନି, ରକ୍ଷ, ସନ୍ତୁ, ଗଚ୍ଛତୁ, ଭବତୁ)

ବିଧୂଲିଲକାର (ଉଚିତ / ସମ୍ଭାବନା ଅର୍ଥରେ):
(କ) ଲୋଟ୍‌କାର ପରି ବିଧୂଲିଲକାର କୌଣସି କାଳକୁ ବୁଝାଇ ନଥାଏ । କେବଳ ବିଧ୍ (ଔଚିତ୍ୟ) ଓ ସମ୍ଭାବନା ଅର୍ଥରେ (Mood) ଏହାର ପ୍ରୟୋଗ ହୁଏ ।
(୧) ବିଧ୍ (ଉଚିତ) ଅର୍ଥରେ ଯଥା- ସତ୍ୟ ବଦେତୁ, ଧର୍ମ ଚରେତ୍‌ ।
Answer:
ସତ କହିବା ଉଚିତ । ଧର୍ମ ଆଚରଣ କରିବା ।
(୨) ସମ୍ଭାବନା ଅର୍ଥରେ; ଯଥା- ଶ୍ଵେତଃ ଅଶ୍ୱ ଦ୍ରୁତଂ ଧାବେତ୍ର । ଅଦ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟି ଭବେତ ଇତ୍ୟାଦି ।
Answer:
ଧଳାଘୋଡ଼ା ଶୀଘ୍ର ଧାଇଁପାରେ । ଆଜି ବର୍ଷା ହୋଇପାରେ ।

(ଖ) ଇଚ୍ଛା ଅର୍ଥରେ ମଧ୍ୟ ବିଧୂଲିଲକାର ପ୍ରୟୋଗ ହେବାର ଦେଖାଯାଏ; ଯଥା-
(୧) ଭବାନ୍ ଶୀଘ୍ର ନୀରୋଗୋ ଭବେତୁ ।
Answer:
ଆପଣ ଶୀଘ୍ର ନିରୋଗ ହେବା ଉଚିତ ।
(୨) ବୟଂ ପ୍ରାତଃ ଈଶ୍ବରଂ ସ୍ମରେମ ।
Answer:
ଆମେ ସକାଳୁ ଈଶ୍ବରଙ୍କୁ ମନେପକାଇବା ଉଚିତ ।

ଅଭ୍ୟ।ସଃ:
୧। ବନ୍ଧନୀମଧ୍ୟାତ୍ ଯଥାର୍ଥ-କ୍ରିୟାପଦାନି ନିରୂପ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନାନି ପୂରୟତ ।
ଯଥା – ଆକାଶଃ ମେଘାଚ୍ଛନଃ, ଅଦ୍ୟ ବୃଷ୍ଟି ଭବେତ୍ର ।
(କ) ମାର୍ଗ କର୍ଦ୍ଦମାକ୍ତ, ବାଳକା
Answer:
ପତେୟୁ

(ଖ) ସମ୍ପ୍ରତି ବଂ ତବ ମତଂ
Answer:
କଦଃ

(ଗ) ସ ଅତୀବ ବୃଦ୍ଧା, ଅତଃ ପ୍ରାଣାନ୍‌
Answer:
ତ୍ୟଜେତ୍

(ଘ) ପରୀକ୍ଷାମୁଭୀର୍ଯ୍ୟ ତେ ସମ୍ଭବତଃ ବ୍ୟାପାରମେବ
Answer:
ବଦଃ

(ଙ) ଅଦ୍ୟ ଅବକାଶଦିବସ, ବୟଂ ମନ୍ଦିରଂ
Answer:
ଗଚ୍ଛେମ
(ବଦଃ, କୁର୍ମୁ, ଗଚ୍ଛେମ, ପତେୟୁ, ତ୍ୟଜେତ୍)

୨। ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନେଷୁ ଧାତୁ-ଲକାରାଣାମ୍ ଉଲ୍ଲେଖ ଅସ୍ଥି, ଯଥାର୍ଥ ରୂପେଣ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନାନି ପୂରୟତ । (ଆସୀତ୍‌, ଭବତି, ଅସ୍ଥି, ଜାନନ୍ତି, ସ୍ୟାତ୍, ବଦନ୍ତି, ଜ୍ଞାସ୍ୟମ, ପଶ୍ୟାମଃ, ଆଗଚ୍ଛନ୍ତୁ, ପଠତ)
(କ) ସଂସ୍କୃତଂ ପୁରା ଭାରତୀୟାନାଂ ଲୋକପ୍ରିୟା ଜନଭାଷା _________ (ଅସ୍ – ଲ) ।
Answer:
ଆସୀତ୍‌

(ଖ) ସଂସ୍କୃତସ୍ୟ ଜ୍ଞାନାତ୍ ଏବ ପ୍ରାନ୍ତୀୟଭାଷାମାଂ ସମ୍ୟଗ୍ର ଜ୍ଞାନଂ _____________ (ଭୂ – ଲଟ୍) ।
Answer:
ଭବତି

(ଗ) ଇୟଂ ଭାଷା ରାଷ୍ଟ୍ରିକ୍ୟସ୍ୟ ସାଧ୍ଵ __________ (ଅସ୍ – ଲଟ୍) ।
Answer:
ଅସ୍ଥି

(ଘ) ଭାରତବର୍ଷସ୍ୟ ସର୍ବପ୍ରଦେଶସ୍ଥା ଲୋକାଂ ସଂସ୍କୃତଂ _________ (ଜ୍ଞା – ଲୁଟ୍) ।
Answer:
ଜାନନ୍ତି

(ଙ) ସଂସ୍କୃତଂ ପ୍ରତି ନ କସ୍ୟାପି କୋଽପି ସନ୍ଦେହ ___________ (ଅସ୍ – ବିଧୂଲିଡ୍) ।
Answer:
ସ୍ଯାତ୍

(ଚ) ସଂସ୍କୃତ-ବ୍ୟାକରଣମ୍ ଅତୁଳନୀୟମ୍ ଇତି ସର୍ବେ _________ (ବଦ୍ – ଲଟ୍) ।
Answer:
ବଦନ୍ତି

(ଛ) ସଂସ୍କୃତ-ପଠନେନ ବରଂ ଭାରତବର୍ଷସ୍ୟ ଇତିହାସଂ __________ (ଜ୍ଞା – ଲୁଟ୍) ।
Answer:
ଜ୍ଞାସ୍ୟମ

(ଜ) ଅଧୁନା ବିଶ୍ଵେ ବୈଦିକଗଣିତସ୍ୟ ମହତୀଚର୍ଚ୍ଚା ବୟଂ __________ (ଦୃଶ୍ – ଲଟ୍) ।
Answer:
ପଶ୍ୟାମଃ

(ଝ) ନ୍ୟାୟସଂଖ୍ୟାଦିଦର୍ଶନେ ସଂଗଣକସ୍ୟ ଉପଯୋଗଂ କର୍ଡିଂ ଭବନ୍ତଃ __________ (ଆ + ଗମ୍ -ଲୋଟ୍) ।
Answer:
ଆଗଚ୍ଛନ୍ତୁ

(ଞ) ହେ ଛାତ୍ରା ! ପରମାଦରେଣ ୟୂୟଂ ସଂସ୍କୃତଂ _________ (ପଠ୍ – ଲୋଟ୍) ।
Answer:
ପଠତ

(ଟ) ଯତଃ ସଂସ୍କୃତଂ ବିନା ଭାରତେ ଜନ୍ମ ନିରର୍ଥକମ୍ ଇତି ଉଚ୍ୟତେ ।

ଧାତୁରୂପ (ତିଙନ୍ତ):

ସଂସ୍କୃତ ବ୍ୟାକରଣରେ ‘ଧାତୁ’ ସମୂହକୁ ‘ଦଶ’ଟି ଗଣରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ଏକଥା ଏହି ଅଧ୍ୟାୟର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଭାଗରେ ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଛି । ତେବେ କ୍ରିୟାର ବିଭିନ୍ନ ଅବସ୍ଥାକୁ ସ୍ପଷ୍ଟରୂପେ ପ୍ରକାଶ କରିବାପାଇଁ ‘ଧାତୁ’ ର ରୂପକୁ ‘ଦଶ’ ଲକାରରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରେ । ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏଠାରେ ମାତ୍ର ପୂର୍ବ ଆଲୋଚିତ ଲଟ୍, ଲଙ, ଲୁଟ୍, ଲୋଟ୍ ଓ ବିଧୂଲିଡ୍ ନାମକ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଲକାରକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇ ବିଭିନ୍ନ ଧାତୁମାନଙ୍କର ସେହି ସେହି ଲକାର ରୂପ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

ଭୃ‍।ଦିଗଣ:
(ପରସ୍ପେପଦୀ):
‘ଭୂ’ ଧାତୁ (ହେବା):

ଅନୁ-ଭୂ (ଅନୁଭବ କରିବା) ସୁଖମ୍ ଅନୁଭବତି ।
Answer:
ସୁଖ ଅନୁଭବ କରୁଛି ।

ପରା-ଭୂ (ପରାଭବ ପାଇବା) ପାପାତ୍ ପରାଭବତି ।
Answer:
ପାପରୁ ଦୁଃଖ ପାଉଛି ।

ପ୍ର-ଭୂ (ଉତ୍ପତ୍ତି ବା ସାମର୍ଥ୍ୟ ଅର୍ଥରେ) ଅମରକଣ୍ଟକାତ୍ ମହାନଦୀ ପ୍ରଭବତି ।
Answer:
ଅମରକଣ୍ଟକରୁ ମହାନଦୀ ବାହାରିଛି ।

ରାମଃ ଅସୁରେଷୁ ପ୍ରଭବତି ।
Answer:
ରାମ ଅସୁରଙ୍କୁ ନିପାତପାଇଁ ସମର୍ଥ ।

ସମ୍ – ଭୂ (ସମ୍ଭବ ହେବା ବା ଜାତହେବା) ସମ୍ଭବାମି ଯୁଗେ ଯୁଗେ ।
Answer:
ଯୁଗେ ଯୁଗେ ଜନ୍ମନିଏ ।

ପଠ୍ ଧାତୁ (ପଢ଼ିବା):

ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ରୂପ ‘ପଠ୍’ ଧାତୁ ପରି ହୋଇଥାଏ । ନିଜ୍ (ନିନ୍ଦା କରିବା), ବଦ୍ (କହିବା), କୂଜ୍ (କୂଜନ କରିବା), କ୍ରନ୍ଦ୍ (କାନ୍ଦିବା), କ୍ରୀଡ଼୍ (ଖେଳିବା), ଖାଦ୍ (ଖାଇବା), ଗର୍ଭ (ଗର୍ଜନ କରିବା), ଚର୍ଜ୍ (ଚୋବାଇବା) ଜ୍ବଳ୍ (ଜଳିବା), ନନ୍ଦ୍ (ଖୁସିହେବା), ବ୍ରଜ୍ (ଯିବା), ଚର୍ (ବୁଲିବା, ଚରିବା), ପତ୍ (ପଡ଼ିବା), ଫଳ୍ (ଫଳିବା), ଭ୍ରମ୍ (ବୁଲିବା), ଫୁଲ୍ଲ, (ବିକଶିତ ହେବା), ଳପ୍ (କହିବା), ଲୁଣ୍ଠ (ଚୋରିକରିବା), ହସ୍ (ହସିବା), ଖନ୍ (ଖୋଳିବା), ଜୀବ୍ (ବଞ୍ଚିବା), ରକ୍ଷ୍ (ରକ୍ଷାକରିବା), ମୂର୍ଚ୍ଛା (ମୂର୍ତ୍ତିତ ହେବା) …. ଇତ୍ୟାଦି ।

ସ୍ଥା (ଅବସ୍ଥାନେ, ରହିବା ଅର୍ଥରେ):

ଅଧ୍ – ସ୍ଥା (ରହିବା ଅର୍ଥରେ) – ଶିବ କୈଳାସମ୍ ଅଧୃତିଷ୍ଠତି ।
ଅବ -ସ୍ଥା (ଧୈର୍ଯ୍ୟରସହ ରହିବା)-ଅବତିଷ୍ଠତେ (ଆତ୍ମନେପଦୀ)
Answer:
ଶିବ କୈଳାସରେ ରୁହନ୍ତି ।

ଆ – ସ୍ଥା (ଆଶ୍ରୟ କରିବା) – ସଂଯମେ ଯତ୍ନମ୍ ଆତିକ୍ଷେତ୍ର ।
ଉଦ୍ – ସ୍ଥା (ଉତ୍‌ଥାନ/ଜାଗରଣ ଅର୍ଥରେ) -ଉତ୍ତିଷ୍ଠତ, ଜାଗ୍ରତ ।
Answer:
ସଂଯମରେ ଯତ୍ନ ଆଶ୍ରୟ କରିବା ଉଚିତ ।

ସମ୍ – ସ୍ଥା (ସ୍ଥିର ରହିବା ଅର୍ଥରେ ) – ଡଃ ସ୍ବସ୍ଥାନଂ ସଂତିଷ୍ଠତେ ।
Answer:
ସେ ନିଜେ ସ୍ଥାନରେ ସ୍ଥିର ଅଟନ୍ତି ।

ପା (ପିଇବା ଅର୍ଥରେ):

ଗମ୍ (ଯିବା):

ଅଧ୍ – ଗମ୍ (ପ୍ରାପ୍ତି ବା ଜ୍ଞାନଅର୍ଥରେ) : ଡଃ ଶାନ୍ତିମ୍ ଅଧଗଚ୍ଛତି ।
Answer:
ସେ ଶାନ୍ତିରେ ଜ୍ଞାନପ୍ରାପ୍ତି କରୁଛି ।

ଅନୁ -ଗମ୍ (ଅନୁଗମନ କରିବା) : ପୁତ୍ର ମାତରମ୍ ଅନୁଗଚ୍ଛତି ।
Answer:
ପୁଅ ମାଆଙ୍କ ପଛରେ ଯାଉଛି ।

ଅବ – ଗମ୍ (ଜ୍ଞାନେ । ବୁଝିବା ଅର୍ଥରେ) : ସର୍ବେ ଧର୍ମସ୍ୟ ରହସ୍ୟମ୍ ଅବଗଛନ୍ତୁ ।
Answer:
ସମସ୍ତେ ଧର୍ମର ରହସ୍ୟ ବୁଝନ୍ତୁ ।

ଆ- ଗମ୍ (ଆସିବା ଅର୍ଥରେ) : ଛାତ୍ରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟାତ୍ ଆଗଚ୍ଛତି । ଗୃହାତ୍ ବିଦ୍ୟାଳୟମ୍ ଆଗଚ୍ଛତି ।
Answer:
ଛାତ୍ର ବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଆସୁଛି । ଘରୁ ବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଆସୁଛି ।

ପ୍ରତି + ଉଦ୍ – ଗମ୍ (ପାଛୋଟି ଆଣିବା) : ପ୍ରତ୍ଯୁଦ୍‌ଗଚ୍ଛତି ମାନ୍ୟାନ୍ ।
Answer:
ମାନ୍ୟଲୋକଙ୍କୁ ପାଛୋଟି ଆଣୁଛି ।

ସମ୍ – ଗମ୍ (ମିଳିତ ହେବା) : ସାଧୁ ସାଧୂନ୍ ସଂଗଚ୍ଛତି ।
Answer:
ସାଧୁ, ସାଧୁ ସାଙ୍ଗରେ ମିଳିତ ହୁଏ । ତ୍ବ ସଂଗଚ୍ଛତେ ।

ସମ୍ – ଗମ୍ ( ସଙ୍ଗ ହେବା ଅର୍ଥରେ-ଆତ୍ମନେପଦୀ) : ଇଦଂ କାର୍ଯ୍ୟନଂ ତ୍ରୟଂ ସଂଗଚ୍ଛତେ ।
Answer:
ଏହି କାମ ତୁମକୁ ସଙ୍ଗତ ।

ନୀ (ନେବା):

ଆ-ନୀ (ଆଣିବା ଅର୍ଥରେ): ହେ ଫଳେ ଆନୟତୁ । (ଦୁଇଟି ଫଳ ଆଣନ୍ତୁ) । ବି-ନୀ (ବିନୀତ କରିବା/ପ୍ରାର୍ଥନା-ପୂର୍ବକ ଜଣାଇବା / ଶୃଙ୍ଖଳିତ କରିବା): ଲଲକାରରେ ବ୍ୟନୟତ୍, ବ୍ୟନୟତାମ୍, ବ୍ୟନୟନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ହେବ : ସର୍ବା ପ୍ରଜା ରାଜ୍ଞ ପୁନଃ ବ୍ୟନୟନ୍ । (ସମସ୍ତ ପ୍ରଜା ରାଜାଙ୍କ ଆଗରେ ନମ୍ର ହେଲେ) ।

ଦୃଶ୍ (ଦେଖ‌ିବା):

ଦୃଶ୍ ମଧ୍ଯ ଜ୍ଞାନାର୍ଥକ / ବୋଧାର୍ଥକ ଧାତୁ; ଯଥା-
(କ) ଗାଦଃ ପଶ୍ୟନ୍ତ ଗନ୍ଧନ ।
Answer:
ଗୋରୁମାନେ ଗନ୍ଧରୁ ଜାଣିପାରନ୍ତି ।
(ଖ) ପଶ୍ୟ, କୀଦୃଶଂ ବୀଣା ନଦତି ।
Answer:
ଦେଖ, କିପରି ବୀଣା ବାଜୁଛି ।

କେତେକ ଧାତୁର ଶିଷ୍ଟ ପ୍ରୟୋଗ
ସେହିପରି ‘ଅଟ୍’ ଧାତୁ (ଭ୍ରମଣେ) : କୃଷ୍ଠ ଅଟତି କୁଞ୍ଜବନେ ।
Answer:
କୃଷ୍ଣ କୁଞ୍ଜବନରେ ବୁଲୁଛନ୍ତି ।

ଅର୍କ୍ (ପୂଜାକରିବା) : ଛାତ୍ରା ଗଣେଶମ୍ ଅର୍ଜନ୍ତି ।
Answer:
ଛାତ୍ରମାନେ ଗଣେଶ ପୂଜାକରୁଛନ୍ତି ।

ଅର୍କ୍ (ଅର୍ଜନେ) : ଧନମ୍ ଅର୍ଜନ୍ତି ବଣିଜଃ ।
Answer:
ବେପାରୀ ଧନ ଇଚ୍ଛାକରନ୍ତି ।

ଅର୍ଦ୍ର (ମାଗିବା / ପୀଡ଼ାଦେବା) : ଚାତକଃ ଶରଦ୍‌ଘନଂ ନାତି ।
Answer:
ଚାତକ ଶରତକାଳର ବର୍ଷାକୁ ଇଚ୍ଛାକରନ୍ତି ।

ଅର୍ଥ (ଯୋଗ୍ୟ / ପୂଜନେ) : ତଂ ସଂସ୍କୃତଂ ପଠିତୁମ୍ ଅର୍ହସି ।
Answer:
ତୁମେ ସଂସ୍କୃତ ପଢ଼ିବାକୁ ସକ୍ଷମ ।

ଅବ୍ (ରକ୍ଷାକରିବା / ପ୍ରସନ୍ନକରିବା) : ମାମ୍ ଅବତୁ ।
Answer:
ମୋତେ ଖୁସିକରନ୍ତୁ ।

ତପ୍ (ତାପଦେବା) : ଗ୍ରୀଷ୍ମକାଳେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଦନ୍‌ଶ୍ ପ୍ରବଳଂ ତପତି ।
Answer:
ଗ୍ରୀଷ୍ମକାଳରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରବଳ ଉତ୍ତାପ ଦିଏ ।

(ଦଂଶନକରିବା) : ମଶକଃ ଦଶତି ।
Answer:
ମଶା କାମୁଡ଼ୁଛି ।

ସ୍ମ (ସ୍ମରଣକରିବା) : ଶିଶୁ ମାତରଂ ସ୍ମରତି ।
Answer:
ଶଶୁ ମାଆକୁ ମନେପକାଉଛି ।

ତୃ (ପାରହେବା) : ଜନଃ ନୌକୟା ନଦୀ ତରନ୍ତି ।
Answer:
ଲୋକମାନେ ନୌକାରେ ନଦୀପାର ହୁଅନ୍ତି ।

ଜ (ଜୟକରିବା) : ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ସର୍ବତ୍ର ଜୟତି ।
Answer:
ବୁଦ୍ଧିଆଲୋକ ସବୁଠି ଜୟକରେ ।

ଦହ୍ (ଦହନକରିବା) : ରୌଦ୍ରତାପଃ ଅଙ୍ଗାନି ଦହତି ।
Answer:
ଖରା ଦେହ ଜାଳିଦିଏ ।

ପଚ୍ (ପାକ ହେବା) : ଅନ୍ନ ପଚତି ।
Answer:
ଭାତ ରନ୍ଧାହେଉଛି ।

ଦା (ଦାନ ଦେବା) : ରାଜା ବିପ୍ରାୟ ଧନଂ ଦଦାତି ।
Answer:
ରାଜା ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କୁ ଧନ ଦେଉଛନ୍ତି ।

ବହୁ (ବହନକରିବା / ବହିବା) : ପବନଃ ମନ୍ଦ ବହତି ।
Answer:
ପବନ ଧୀରେ ବହୁଛି ।

ବସ୍ (ବାସକରିବା) : ବାନରଃ ବୃକ୍ଷେ ବସତି ।
Answer:
ମାଙ୍କଡ଼ ଗଛରେ ବାସକରେ ।

କ୍ଷର୍ (ଝରିବା) : ମଧୁ କ୍ଷରନ୍ତି ସିନ୍ଧମଃ ।
Answer:
ସାଗରମାନେ ମହୁ କ୍ଷରିତ କରୁଛନ୍ତି ।

ଖେଳ୍ (ଖେଳିବା) : ବାଳକା ଗୁଞ୍ଜ୍ତି ।
Answer:
ବାଳକମାନେ ପଡ଼ିଆରେ ଖେଳୁଛନ୍ତି ।

ଗୁଞ୍ଜ (ଗୁଞ୍ଜନକରିବା) : ଭ୍ରମଶଃ ଅୟଂ ଗୁଞ୍ଜତି ।
Answer:
ଏହି ଭ୍ରମରଟି ଗୁଣୁଗୁଣୁ ହେଉଛି ।

ଚଳ୍ (ଯିବା / କମ୍ପିବା) : ବତ୍ସ । ଉଦ୍ଦିଷ୍ଠ, ଗୃହଂ ଚଳ ।
Answer:
ପୁଅ । ଉଠ, ଘରକୁ ଚାଲ ।

ନଟ୍ (ନୃତ୍ୟକରିବା) : କେନ ସହ ନଟତି ନଟବରଃ ?
Answer:
କାହା ସହିତ ନଟବର ନାଚୁଛନ୍ତି ।

ନଦ୍ (ଶବ୍ଦ କରିବା) : ବସନ୍ତେ ପକ୍ଷିଣ ନଦନ୍ତି ।
Answer:
ବସନ୍ତରେ ପକ୍ଷୀମାନେ ଶବ୍ଦ କରୁଛନ୍ତି ।

ମୀନ୍ (ବୁଜିହୋଇଯିବା / ନିମେଷ) : ଚକ୍ଷୁଃ ପବନେନ ମୀଳତି ।
Answer:
ପବନରେ ଆଖୁ ବୁଜିହୋଇ ଯାଉଛି ।

ରୁହ୍ (ଜନ୍ମିବା) : ତରୁ ଛିନ୍ନାଽପି ରୋହତି ।
Answer:
ଗଚ୍ଛକାଟିଲେ ମଧ୍ୟ କଅଁଳେ ।

ଆ – ରୁହ୍ (ଆରୋହଣ କରିବା) : ଡଃ କଷ୍ଟେନ ଉଷ୍ଟ୍ରମ୍ ଆରୋହତି ।
Answer:
ସେ କଷ୍ଟରେ ଓଟ ଚଢ଼ୁଛି ।

ପ୍ର – ରୁହ୍ (ଜନ୍ମିବା) : ପର୍ବତେ ନଳିନୀ ନ ପ୍ରରୋହତି ।
Answer:
ପର୍ବତରେ ପଦ୍ମ ଜନ୍ମି ନ ଥାଏ ।

ଲଗ୍ – (ଲାଗିବା) : ଓଷେ ଅଧରଃ ଲଗତି ।
Answer:
ଓଠରେ ଅଧର ଲାଗିଥାଏ ।

ସ୍ପଳ୍ – (ଖସିପଡ଼ିବା) : ସ୍ଖଳନ୍ତି ଚରଣ୍ୟ
Answer:
ମାଟିରେ ଗୋଡ଼ ଖସିଯାଏ ।

ସୁ – (ସ୍ରବିବା) : ନିମ୍ବାତ୍ ମଧୁ ନ ସ୍ରବେତ୍ ।
Answer:
ନିମ୍ବଗଛରୁ ମହୁ ବାହାରିପାରେ ନାହିଁ ।

ସ୍ଵନ୍ – (ଶବ୍ଦକରିବା) : ସୁନନ୍ତ ବଂଶା ପବନେନ ପୂର୍ଣ୍ଣା ।
Answer:
ପବନ ପୂର୍ଣ୍ଣହୋଇ ବାଉଁଶ ଶବ୍ଦ କରୁଛନ୍ତି ।

(ଆତ୍ମନେପଦୀ):
ଲଭ୍ (ଲାଭକରିବା):

ଆ + ଲଭ୍ – ଆଲଭତେ (ପାଇବା, ସ୍ପର୍ଶକରିବା, ହିଂସାକରିବା) : ଯତ୍ନ କୃତେଽପି ନାଲଭତ ।
Answer:
ଯନ୍ କଲେ ମଧ୍ୟ ମିଳିଲା ନାହିଁ ।

ଉପ + ଆ – ଲଭ୍-ଉପାଲଭତେ (ଭର୍ସନାକରିବା) ସ୍ଵଯୌବନମ୍ ଉପାଲଭଗ୍ନ, ସଖ୍ ! ନ ମାମ୍ ।
Answer:
ସଖ୍ ନିଜ ଯୌବନକୁ ଭତ୍ସନା କର, ମୋତେ ନୁହେଁ ।

ଉପ + ଲଭ୍ – ଉପଲଭତେ (ପାଇବା, ଅନୁଭବକରିବା, ଜାଣିବା) : ସର୍ବେ କର୍ମଫଳମ୍ ଉପଲଭନ୍ତେ ।
Answwer:
ସମସ୍ତେ କର୍ମଫଳ ଲାଭକରନ୍ତି ।

ବି + ପ୍ର – ଲଭ୍ – ବିପ୍ରଲଭତେ (ପ୍ରତାରଣା କରିବା) : କୋକିଳ କାକଂ ବିପ୍ରଲଭତେ ।
Answer:
କୋଇଲି କାଉକୁ ପ୍ରତାରଣା କରେ ।

ସେବ୍ (ସେବାକରିବା / ଉପଭୋଗ କରିବା / ଆଶ୍ରୟ କରିବା):

ନିମ୍ନଲିଖତ ଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ରୂପ ‘ସେବ୍‌’ ଧାତୁ ପରି ହେବ-ବିଭିନ୍ନ ଧାତୁର କେତେକ ଶିଷ୍ଟ ପ୍ରୟୋଗ ଦୟ (ଦୟାକରିବା) : ଦରିଦ୍ର୍ୟ ଦୟସ୍ତ । ଦରିଦ୍ରକୁ ଦୟା କର ।

ଘଟ (ଘଟିବା) : ଦୁର୍ଘଟନା ଅଘଟତ ।
Answer:
ଦୁର୍ଘଟଣା ଘଟିଲା ।

ବାଧ୍ (ବାଧାଦେବା) : ଧାନ୍ୟଭ୍ୟ ମାଂ ବାଧ୍ୟସ୍ଵ ।
Answer:
ଧାନରୁ ଗାଈକୁ ବାରଣ କର ।

ଶିକ୍ଷ (ଶିଖ୍) : ଶିକ୍ଷେତ ବିଦ୍ୟାମ୍ ।
Answer:
ବିଦ୍ୟା ଶିକ୍ଷାକରିବା ଉଚିତ ।

ବନ୍ଦ୍ (ବନ୍ଦନାକରିବା) : ବନ୍ଦେ ମାତରମ୍ ।
Answer:
ମୁଁ ମାଆଙ୍କୁ ବନ୍ଦନାକରୁଛି ।

ଈକ୍ଷ (ଦେଖିବା) : ଈକ୍ଷତେ ଦୋଷାନ୍ ।
Answer:
ଦୋଷ ଦେଖୁଛି ।

ଶଙ୍କ୍ (ଆଶଙ୍କାକରିବା) : କଥମ୍ ଆଶଙ୍କସେ ?
Answer:
କାହିଁକି ଆଶଙ୍କାକରୁଛି ।

ଲମ୍ବ (ଲମ୍ବିବା) : ମାର୍ଗ ଲମ୍ବତେ ।
Answer:
ମାର୍ଗ ଲମ୍ବିଛି ।

ଡ୍ରପ୍ (ଲାଜକରିବା) : ନବବଧୂ ତ୍ରପଡେ ।
Answer:
ନୂଆବୋହୂ ଲାଜକରୁଛି ।

ଡ଼ର୍ (ତରତର ହେବା) : ତୁରନ୍ତେ ଛାତ୍ରା ।
Answer:
ଛାତ୍ରମାନେ ତରତର ହେଉଛନ୍ତି ।

ଭିକ୍ଷୁ (ଭିକ୍ଷାକରିବା) : ବହିଃ ବସୁଧାଂ ଭିକ୍ଷତେ ।
Answer:
ବଳି ବସୁଧା ଭିକ୍ଷାକଲେ ।

ଲକ୍ଷ୍ (ଲକ୍ଷ୍ୟକରିବା) : କୁତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ୟତେ ।
Answer:
କୁଆଡ଼େ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଦେଉଛ ।

ସହ (ସହିବା) : ଡଃ ଦୁଃଖାନି ସହତେ ।
Answer:
ସେ ଦୁଃଖ ସହୁଛି ।

ଗାହ (ଗାଧୋଇବା) : ଗଙ୍ଗାୟାଂ ଗାହସ୍ଵ ।
Answer:
ଗଙ୍ଗାରେ ସ୍ନାନ କର ।

ଭାଷ (କହିବା) : ଡଃ ସାଧୁ ଭାଷତେ ।
Answer:
ସେ ଠିକ୍ କହୁଛି ।

କମ୍ (କମ୍ପିବା) : ବୃଦ୍ଧା କମ୍ପତେ ।
Answer:
ବୁଢ଼ା ଥରୁଛି ।

ଯତ୍ (ଯତ୍ନକରିବା) : ପଠନେ ଯତେତ ।
Answer:
ପଢ଼ାରେ ଯତ୍ନ କରିବା ଉଚିତ ।

ଚେଷ୍ଟ୍ (ଚେଷ୍ଟାକରିବା) : ବାରଂ ବାରଂ ଚେଷ୍ଟସ୍ବ ।
Answer:
ବାରମ୍ବାର ଚେଷ୍ଟା କର ।

ଅୟ (ଯିବା), ପରା – ଅୟ (ପଳାଇବା) : ମୂଷିକା ପଳାୟନ୍ତେ ।
Answer:
ମୂଷାମାନେ ପଳାୟନ କରୁଛନ୍ତି ।

ଈକ୍ଷ (ଦେଖିବା) ଅପ – ଈକ୍ଷ୍ (ଅପେକ୍ଷାକରିବା), ଉପ-ଈଷ୍ (ଅବଜ୍ଞାକରିବା), ନିର୍-ଈକ୍ଷ୍ (ନିରୀକ୍ଷଣକରିବା), ପରି-ଈଷ୍ (ପରୀକ୍ଷାକରିବା), ପ୍ରତି-ଈଷ୍ (ପ୍ରତୀକ୍ଷାକରିବା), ପ୍ର- ଈକ୍ଷ୍ (ଭଲ ଭାବରେ ଦେଖୁ), ସମ୍-ଈଷ୍ (ସମୀକ୍ଷାକରିବା), କମ୍-(କାମନାକରିବା) କାମୟତେ,

କ୍ଷମ୍- ( ସମର୍ଥ ହେବା | କ୍ଷମାକରିବା) : ତାଂ କଃ କ୍ଷମେତ ? କ୍ଷମସ୍ତ ପରମେଶ୍ଵର ।
Answer:
ତୁମକୁ କିଏ କ୍ଷମାକରିବ । ହେ ପରମେଶ୍ବର କ୍ଷମା କର ।

ଆ – ରଭ୍ (ଆରମ୍ଭକରିବା) : ଡଃ କାର୍ଯ୍ୟମ୍ ଆରଭତେ ।
Answer:
ସେ କାମ ଆରମ୍ଭକରୁଛି ।

କାଶ୍ (ଶୋଭା ପାଇବା) ଆକାଶେ କାଶତେ ଚନ୍ଦ୍ର
Answer:
ଆକାଶରେ ଚନ୍ଦ୍ର ଶୋଭା ପାଉଛି ।

କୃପ (ଯୋଗ୍ୟ ହେବା | ପରିଣମନ ହେବା) : ଭକ୍ତି ଜ୍ଞାନୀୟ କଳ୍ପତେ ।
Answer:
ଭକ୍ତିରୁ ଜ୍ଞାନ ଜାତ ହୁଏ ।

ରୁଚ୍ (ରୁଚିବା) : ଶିଶବେ କ୍ରୀଡ଼ା ରୋଚତେ ।
Answer:
ପିଲାଟିକୁ ଖେଳ ଭଲ ଲାଗେ ।

ବୃତ୍ (ରହିବା ଅର୍ଥରେ) : ତତ୍ର ହିମାଳୟ ବର୍ଷତେ ।
Answer:
ସେଠାରେ ହିମାଳୟ ଅଛି ।

ବେପ୍ (କମ୍ପିବା) : ବେପତେ ମେ ଶରୀରମ୍ ।
Answer:
ମୋ ଦେହ ଥରୁଛି ।

ଶୁଭ୍ (ଶୋଭାପାଇବା) : ଉଦ୍ୟାନେ ପୁଷ୍ପାଣି ଶୋଭନ୍ତେ ।
Answer:
ବଗିଚାରେ ଫୁଲ ଶୋଭା ପାଉଛି ।

କେତେକ ଉଭୟପଦୀ ଧାତୁ :
ଧାବ୍‌ (ଦୌଡ଼ିବା ) – ଧାବତି / ଧାବତେ । ପବ୍ (ରାନ୍ଧିବା) ପଚତି / ପଚତେ । ଭଜ୍ (ସେବାକରିବା ଓ ଲାଭକରିବା ) ଭଜତି (ସେବା) ଓ ଭଜତେ (ଲାଭକରିବା) (ପାଇବା) । ଯାଚ୍ (ମାଗିବା) ଯାଚତି / ଯାଚତେ । ହେ (ସ୍ପର୍ଧାରେ ଆହ୍ଵାନକରିବା) – ଦ୍ବୟତି / ଦ୍ବୟତେ : ଆନ୍ଧ୍ରୟତେ ମଲ୍ଲୀ ମଲାୟ ।
Answer:
ଯୋଦ୍ଧା ଯୋଦ୍ଧାକୁ ଆହ୍ଵାନକରୁଛି ।

ରାଜ୍ (ଶୋଭାପାଇବା) ରାଜତି / ରାଜତେ : ରାଜ୍ଞ କୀର୍ତ୍ତି ରାଜେତ, ଆକାଶେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ରାଜତି / ରାଜତେ।
ରାଜାଙ୍କ ଯଶ ଶୋଭା ପାଉଛି । ଆକାଶରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଶୋଭା ପାଉଛନ୍ତି ।
(ଧାରଣକରିବା) – ଧରତି/ ଧରତେ : ଧରତେ / ଧରତି ଖଳୁ ବିପଦଃ । ବପ୍ (ବୁଣିବା / ମୁଣ୍ଡନ କରିବା)- ବପତି/ ବପତେ ।
ଯାଦୃଶଂ ବପତେ ବୀଜଂ ତାଦୃଶଂ ଲଭତେ ଫଳମ୍ । ବପତି କୃଷକଃ ବୀଜମ୍, ବପତି ମସ୍ତକଂ ନାପିତଃ ।
Answer:
ଯେମିତି ମଞ୍ଜି ବୁଣିବ ସେମିତି ଫଳ ପାଇବ । କୃଷକ ମଞ୍ଜି ବୁଣୁଛି, ବାରିକ ମୁଣ୍ଡ ଲଣ୍ଡାକରୁଛି ।

ଅଭ୍ୟ।ସଃ:

୧। ଯଥାନିର୍ଦେଶଂ ଧାତୁରୂପେଣ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ ।
ଯଥା – ସର୍ବେ ଭଦ୍ରାଣି ପଶ୍ୟନ୍ତୁ (ଦୃଶ୍ – ଲୋଟ୍)
(କ) ଅହଂ ଧନମ୍ _________ (ଲଭ୍ – ଲ) ।
Answer:
ଅଲଭେ

(ଖ) ଭିକ୍ଷୁକଃ ଭିକ୍ଷା __________ (ଯାଚ୍ – ଲଟ୍) ।
Answer:
ଯାଚତେ

(ଗ) ତଂ ସାଧୁ ___________ (ଭୂ – ଲୁଟ୍) ।
Answer:
ଭବିଷ୍ଯସି

(ଘ) ବାଳକ ପାଠ ___________ (ପଠ୍-ବିଧ୍ଲିଙ୍ଗ୍) ।
Answer:
ପଠେତ୍

(ଙ) ସର୍ବେ ଗ୍ରାମେ __________ (ସ୍ଥା-ଲୋଟ୍) ।
Answer:
ତିଷ୍ଠନ୍ତୁ

(ଚ) ଆବାଂ ଶୀତଳଂ ଜଳଂ __________ (ପା-ଲଟ୍ ) ।
Answer:
ପିବାବ

(ଛ) ଛାତ୍ରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟଂ ____________ (ଗମ୍-ଲୁଟ୍) ।
Answer:
ଗମିଷ୍ଯତି

(ଜ) ପିତା ପୁତ୍ରାୟ ପୁସ୍ତକମ୍ ___________ (ନୀ – ଲ) ।
Answer:
ଅନୟତ୍

(ଝ) ଯୁବାଂ ନାଟକଂ ___________ (ଦୃଶ୍ – ଲୁଟ୍) ।
Answer:
ଦ୍ରଷ୍ଯତଃ

(ଞ) ତଂ ____________ କୀଦୃଶଂ ବୀଣା ନଦତି (ଦୃଶ୍-ଲୋଟ୍) ।
Answer:
ପଶ୍ୟ

(ଟ) ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଜଗନ୍ନାଥ ____________ (ସେବ୍ -ଇଟ୍) ।
Answer:
ସେବତେ

(ଠ) ପୂୟଂ ଧନଂ ____________ (ଲଭ୍ – ଲୁଟ) ।
Answer:
ଲମ୍‌ଵେ

୨। ନ’ ସ୍ତମ୍ଭସ୍ୟ କର୍ତ୍ତୃପଦଃ ସହ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭସ୍ୟ କ୍ରିୟାପଦାନି ଯୋଜୟତ ।

‘କ’	‘ଖ’
ଶିଷ୍ୟଃ	ନୟେତମ୍
ସର୍ବେ	ତିଷ୍ଠନ୍ତୁ
ଆବାଂ	ଦ୍ରକ୍ଷ୍ୟନ୍ତି
ତୃଷାର୍ତ୍ତଃ	ପିବେତ୍
ୟୁୟଂ	ଅପଠତ୍
ବୟଂ	କୁଜନ୍ତି
ବାଳକୌ	ଗମିକ୍ଷ୍ୟ।ବଃ
ଯୂବାଂ	ଲଭେମହି
ଛାତ୍ର।ଃ	ଗଚ୍ଛତୁ
ତୌ	ପଶ୍ୟତାମ୍
କୋକିଳାଃ	ସେବେଧୁମ୍
କୃଷକଃ	ଭବିକ୍ଷ୍ୟତଃ

Answer:

‘କ’	‘ଖ’
ଶିଷ୍ୟଃ	ଅପଠତ୍
ସର୍ବେ	ତିଷ୍ଠନ୍ତୁ
ଆବାଂ	ଗମିକ୍ଷ୍ୟ।ବଃ
ତୃଷାର୍ତ୍ତଃ	ପିବେତ୍
ୟୁୟଂ	ସେବେଧୁମ୍
ବୟଂ	ଲଭେମହି
ବାଳକୌ	ପଶ୍ୟତାମ୍
ଯୂବାଂ	ନୟେତମ୍
ଛାତ୍ର।ଃ	ଦ୍ରକ୍ଷ୍ୟନ୍ତି
ତୌ	ଭବିକ୍ଷ୍ୟତଃ
କୋକିଳାଃ	କୁଜନ୍ତି
କୃଷକଃ	ଗଚ୍ଛତୁ

୩। ସଂସ୍କୃତେନ ଅନୁବାଦଃ କାର୍ଯ୍ୟ
(କ) ବର୍ତ୍ତମାନ ଛାତ୍ରମାନେ ସଂସ୍କୃତ ପଢୁଛନ୍ତି ।
Answer:
ଅଧୁନା ଛାତ୍ରା ସଂସ୍କୃତଂ ପଠନ୍ତି ।

(ଖ) ସେମାନେ ଏକାଠି ଛାତ୍ରାବାସରେ ରହୁଛନ୍ତି ।
Answer:
ତେ ଏକତ୍ର ଛାତ୍ରାବାସେ ତିଷ୍ଠନ୍ତି ।

(ଗ) ପିଲାମାନେ ସୈନକ ହେବେ ।
Answer:
ବାଳକା ସୈନିକା ଭବିଷ୍ୟନ୍ତ ।

(ଘ) ବୁଢ଼ାମାନେ ଦୁଧ ପିଇବା ଉଚିତ ।
Answer:
ବୃଦ୍ଧା ଦୁଗ୍ଧ ପିବେୟଃ ।

(ଙ) ଆପଣମାନେ ଦରିଦ୍ରମାନଙ୍କୁ ଦୟାକରନ୍ତୁ ।
Answer:
ଭବନ୍ତଃ ଦରିଦ୍ରାନ୍‌ ଦୟନ୍ତାମ୍ ।

(ଚ) କୃଷକ ଗାଈ ଦୁଇଟି ହାଟକୁ ନେଇଥିଲା ।
Answer:
କୃଷକଃ ଗାନୌ ହଟ୍ଟମ୍ ଅନୟତ୍ ।

(ଛ) ପଣ୍ଡିତମାନେ ଦେଶର ସବୁଆଡ଼େ ସମ୍ମାନ ପାଇବେ
Answer:
ପଣ୍ଡିତଃ ଦେଶଂ ସର୍ବତଃ ସମ୍ମାନଂ ଲବ୍‌ସ୍ୟନ୍ତେ

(ଜ) ଭାରତୀୟମାନେ ବିଦେଶ ଗଲେ ।
Answer:
ଭାରତୀୟାଂ ବିଦେଶମ୍ ଅଗଚ୍ଛନ୍ ।

(ଝ) ଏହି ଫଳରୁ ରସ ଝରିପଡ଼ୁଛି ।
Answer:
ଅସ୍ମାତ୍ ଫଳାତ୍ ରଧଃ ନିଃସରତି ।

(ଞ) ଝିଅମାନେ ଲାଜକରନ୍ତି ।
Answer:
ବାଳା ଲଜନ୍ତେ ।

(ଟ) ଶିଶୁ ମାଆ ଆଡ଼କୁ ଧାଉଁଅଛି ।
Answer:
ଶିଶୁ ମାତରଂ ପ୍ରତି ଧାବତି ।

(ଠ) ଆମ ଦେଶରେ ହିମାଳୟ ଶୋଭାପାଉଛି ।
Answer:
ଅସ୍ଵାକଂ ଦେଶେ ହିମାଳୟ ଶୋଭାତେ ।

(ଡ) ମୋତେ କାହିଁକି ଅଯଥାରେ ଗାଳିଦେଉଛ ?
Answer:
ମାଂ କଣଂ ବୃଥା ତିରସ୍କରୋଷି ?

(ଢ) ଶରତ୍‌କାଳର ଆକାଶରେ ଚନ୍ଦ୍ର ଶୋଭାପାଏ ।
Answer:
ଶରଦଃ ଆକାଶେ ଚନ୍ଦ୍ର ଭାତି ।

(ଣ) ମୃଗମାନେ ଏଣେତେଣେ ପଳାଇଲେ ।
Answer:
ମୃଗ ଇତସ୍ତତଃ ଅପଳାୟନ୍ତ ।

(ଖ) ଅଦାଦି (ପରସ୍ପିପଦୀ):
ହନ୍ ଧାତୁ (ହତ୍ୟାକରିବା / ମାରିବା ):

ଅପ-ହନ୍‌ (ଦୂରକରିବା) : ଦେବଗଣା ମମ ଦୁରିତମ୍ ଅପଢ଼ନ୍ତୁ ।
Answer:
ଦେବତାମାନେ ମୋ ଦୁଃଖ ଦୂରକରନ୍ତୁ ।

ଅଭି-ହନ୍ (ଆଘାତକରିବା) : ତେ ନ ଅଭିଘ୍ନନ୍ତୁ ।
Answer:
ସେମାନେ ଆଘାତ ନ କରନ୍ତୁ ।

ଆ-ହନ୍ (ଆଘାତଦେବା, ପ୍ରହାରକରିବା) : ବ୍ୟାଧଃ ମୃଗମ୍ ଆହନ୍ତି ।
Answer:
ଶିକାରୀ ହରିଣକୁ ଆଘାତ ଦିଏ ।

ନି-ହନ୍ (ନିହତକରିବା) : ତେ ତବ ବିଘ୍ନ ନିଘ୍ନନ୍ତୁ ।
Answer:
ସେମାନେ ତୁମ ବିଘ୍ନ ଦୂରକରନ୍ତୁ ।

ଅସ୍ (ସତ୍ତାୟାମ୍) (ରହିବା, ହେବା, ଥୁବା):

ଅଭ୍ୟ।ସଃ:

୧। ଯଥାନିର୍ଦ୍ଦେଶଂ ଧାତୁରୂପେଣ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ ।
ଯଥା – ଶିକ୍ଷକ ବିଦ୍ୟାଳୟେ ଆସୀତ । (ଅସ୍ – ଲଡ୍)
(କ) ଡଃ ଲଗୁଡ଼େନ ସର୍ପମ୍ _________। (ହନ୍ – ଲଡ୍)
Answer:
ଅହନ୍

(ଖ) __________ ପାଟଳୀପୁତ୍ର ନାମ ନଗରମ୍ । (ଅସ୍ – ଲଟ୍)
Answer:
ଅସ୍ତି

(ଗ) ମହାବାହୋ ! ଶତ୍ରୁନ୍ _________। (ଅସ୍ – ଲୋଟ୍)
Answer:
ଜହି

(ଘ) ତୃଂ ପଣ୍ଡିତଃ ____________ । (ଅସ୍ – ଲୋଟ୍)
Answer:
ଏସ୍

(ଙ) ବ୍ୟାଧୀ ବନେ ମୃଗାନ୍ _________ । (ହନ୍ – ଲଟ୍)
Answer:
ହନ୍ତି

(ଚ) ଚୌ ଛାତ୍ରେ ବିଦ୍ୟାଳୟ __________ । (ଅସ୍ – ଲଡ୍)
Answer:
ଆସ୍ତାମ୍

(ଛ) ବ୍ୟାଘ୍ର ନ୍ଯୂନଂ ବାଳକଂ _____________ । (ହନ୍ – ଲୁଟ୍)
Answer:
ହନିଷ୍ଯତି

(ଜ) ଡଃ ଏକଦା ଶାସକଃ __________ । (ଅସ୍ – ଲୁଟ୍)
Answer:
ଭବିଷ୍ୟତି

(ଝ) ତୋ ଶତ୍ପନ୍ ____________ । (ହନ୍ – ବିଧୂଲିଡ୍)
Answer:
ହନୁ

(ଞ ) ଅଦ୍ୟ ବୃଷ୍ଟି ନ __________ । (ଅସ୍ – ବିଧୂଲିଡ୍)
Answer:
ସ୍ଯାତ୍

୨। ନିମ୍ନଲିଖୂକ୍ରିୟାପଦାନି ବ୍ୟବହୃତ୍ୟ ପୃଥକ୍ ବାକ୍ୟାନି ରଚୟତ ।
(କ) ହନ୍ତି
Answer:
ବ୍ୟାଧଃ ପଶୂନ୍ ହନ୍ତି ।

(ଖ) ଜହି
Answer:
ବଂ ଶଡୁନ୍ ଜହି ।

(ଗ) ହନ୍ୟ।ତ୍
Answer:
ଧଃ ଦ୍ବିଗୁଣଂ ହନ୍ୟାତ୍ ।

(ଘ) ଅହନମ୍
Answer:
ଅହମ୍ ଅହଙ୍କାରମ୍ ଅହନମ୍ ।

(ଙ) ହନିଷ୍ୟାମଃ
Answer:
ଆବାଂ ଦୁର୍ଗୁଣାନ୍ ହନିଷ୍ୟାମଃ

(ଚ) ସନ୍ତି
Answer:
ତେ ସେବକା ସନ୍ତି ।

(ଛ) ଏସ୍
Answer:
ବଂ ପଣ୍ଡିତଃ ଏଧୂ ।

(ଜ) ସ୍ଯା
Answer:
ତଂ ପଣ୍ଡିତଃ ସ୍ୟା ।

(ଝ) ଆସୃ
Answer:
ବୟଂ ବନେ ଆସୁ ।

(ଞ) ଭବିଷ୍ୟଥ
Answer:
ୟଂ ପାଠକା ଭବିଷ୍ୟଥ ।

୩ । ସଂସ୍କୃତେନ ଅନୁବାଦଃ କାର୍ଯ୍ୟ ।
(କ) ବାଣୁଆମାନେ ବଣରେ ହରିଣମାନଙ୍କୁ ମାରନ୍ତି ।
Answer:
ବ୍ୟାଧ୍ୟା ବନେ ମୃଗାନ୍ ଘୁନ୍ତି ।

(ଖ) ଏହି ଛାତ୍ରମାନେ ଛାତ୍ରାବାସରେ ଥିଲେ ।
Answer:
ଇମେ ଛାତ୍ର ଛାତ୍ରାବାସେ ଆସନ୍ ।

(ଗ) ନଦୀକୂଳରେ ବଡ଼ ଜାମୁଗଛଟିଏ ଥାଏ ।
Answer:
ନଦୀକୂଳେ ମହାଜମ୍ବୁବୃକ୍ଷ ଅସ୍ଥି ।

(ଘ) ପଶୁମାନଙ୍କୁ ହତ୍ୟାକରିବା ଉଚିତନୁହେଁ ।
Answer:
ପଶୂନ୍ ନ ହନ୍ୟାତ୍ ।

(ଙ) ଆପଣଙ୍କର ସମସ୍ତ କୁଶଳ ହେଉ ।
Answer:
ଭବତଃ ସର୍ବଂ କୁଶଳମସ୍ତୁ ।

(ଚ) ମୁଁ କ’ଣ ତୁମ ଚାକର ଅଟେ ?
Answer:
କିମ୍ ଅହଂ ତବ ସେବକୋଽ ସ୍ମି ।

(ଛ) ଏହି ପୋଖରୀରେ ବହୁତ ମାଛ ଅଛନ୍ତି ?
Answer:
ଅସ୍ମିନ୍ ସରୋବରେ ଅନେକେ ମତ୍ସ୍ୟ ସନ୍ତି ।

(ଜ) ତୁମ ଭାଇଙ୍କର ଗର୍ବ ନାହିଁ ।
Answer:
ତବ ଭ୍ରାତଃ ଅହଂକାରଃ ନାସ୍ତି ।

(ଝ) କିଏ ଏହି ହାତୀଟିକୁ ମାରିଲା ?
Answer:
କଃ ଗଜମିମମ୍ ଅହନ୍ ।

(ଗ) ହୃଦି (ପରସ୍ପେପଦୀ):
ଦା (ଦାନ ଅର୍ଥରେ, ଦେବା:

ଦା (ଆତ୍ମନେପଦୀ):

ଆ – ଦା (ଗ୍ରହଣକରିବା) : ଛାତ୍ରୀ ପୁରସ୍କାରମ୍ ଆଦତ୍ତେ ।
Answer:
ଛାତ୍ରଟି ପୁରସ୍କାର ଗ୍ରହଣକରୁଛି ।

ପ୍ର – ଦା (ପ୍ରଦାନକରିବା) : ରାଜା ଧନଂ ପ୍ରାଦଦାତ୍ ।
Answer:
ରାଜା ଧନ ପ୍ରଦାନ କଲେ ।

ସମ୍ + ପ୍ର – ଦା (ସମ୍ପ୍ରଦାନ କରିବା) : ଧନୀ ଦରିଦ୍ରାୟ ଧନଂ ସମ୍ପ୍ରଦଦାତି ।
Answer:
ଧନୀ ଗରିବକୁ ଧନ ଦେଉଛି ।

ଧା (ଧାରଣକରିବା, ପୋଷଣକରିବା, ସ୍ଥାପନ କରିବା) : ପୃଥ‌ିବୀ ଲୋକାନ୍ ଦଧାତି । (ପରସ୍ପେପଦୀ) । କାତଃ କାଞ୍ଚନସଂସର୍ଗୀତ୍ ଧରେ ମାରକତୀ ଦ୍ୟୁତିମ୍ (ଆତ୍ମନେପଦୀ) ।
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀ ଲୋକଙ୍କୁ ଧାରଣକରିଛି । କାଚ କାଞ୍ଚନ ସଂସର୍ଗରୁ ମାରକତ ଶୋଭା ଧାରଣ କରିଛି ।

(ପରସ୍ପେପଦୀ)।:
ଭୀ (ଭୟକରିବା):

ଲଟ୍ – ଲଡ୍ ଓ ବିଧୁଲିଡ୍ ଲକାରରେ ବିକଳ୍ପରେ ‘ଭୀ’ ସ୍ଥାନରେ ‘ଭି’ ହୁଏ
ହା (ତ୍ୟାଗକରିବା) ଜହାତି, ଜହୀତଃ, ଜହତି, ଅଜହାତ୍‌, ହାସ୍ୟତି, ଜହାତୁ, ଜହ୍ୟାତ୍ ।
ହୁ (ହବନକରିବା) ଜୁହୋତି, ଜୁହୂତଃ, ଜୁସ୍ପତି, : ଅଜୁହୋତ୍‌, ହୋଷ୍ୟତି, ଜୁହୋତୁ, ଜୁହୁୟାତ୍ । ବ୍ରାହ୍ମଣା ଅଗ୍ନି ଜୁଦୃତି । (ବ୍ରାହ୍ମଣ ଅଗ୍ନିରେ ହୋମ କରନ୍ତି ।)

ଅଭ୍ୟ।ସଃ:
୧। ଯଥା ନିର୍ଦ୍ଦେଶଂ ଧାତୁରୂପେଣ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ ।

(କ) ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକଃ ଛାତ୍ରେଭ୍ୟ ପୁରସ୍କାରାନ୍ ___________ । (ଦା – ଲଟ୍)
Answer:
ବଦାତି

(ଖ) ବାଳକଃ ସର୍ପାତ୍ __________ । (ଭୀ – ଲଟ୍)
Answer:
ବିଭେତି

(ଗ) ବ୍ରାହ୍ମଣା ଅଗ୍ନି ___________ । (ହୁ – ଲଟ୍)
Answer:
ଜୁହୁତି

(ଘ) ସର୍ବେ ଦରିଦ୍ରେଭ୍ୟା ଧନଂ _____________ । (ଦା – ଲୋଟ୍)
Answer:
ଦଦତୁ

(ଙ) ସାଧବ କସ୍ମାତ୍ ନ ___________ । (ଭୀ – ବିଧୂଲିଡ୍)
Answer:
ବିଭୀଯୁଃ

(ଚ) ବୟଂ ଭିକ୍ଷୁକାୟ ଭିକ୍ଷା __________ । (ଦା – ଲଡ୍)
Answer:
ଅଦସ୍ଥ

(ଛ) ଙ ବାଳକେଭିଂ ମିଷ୍ଟାନଂ ___________ । (ଦା – ଲୁଟ୍)
Answer:
ଦାସ୍ୟସି

(ଜ) ମୂର୍ଖ ଅଵସ୍ୟ ହେତୋ ବହୂନ୍ ___________ । (ହ। – ଲଟ୍)
Answer:
ଦହାତି

(ଝ) ଚୌରାଂ ରକ୍ଷିଭ୍ୟ ___________ । (ଭୀ – ଲଟ୍)
Answer:
ବିଭ୍ଯତି

(ଞ) ରାଜପୁନଃ ସୁବର୍ଣ୍ଣକଙ୍କଣଂ ___________ । (ଭୃ – ଲଟ୍)
Answer:
ଧରେ

ଅଭ୍ୟ।ସଃ:

୧। ଯଥା ନିର୍ଦେଶଂ ଧାତୁରୂପେଣ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ ।
(କ) ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକ ଛାତ୍ରେଭ୍ୟ ପୁରସ୍କାରାନ୍ __________ । (ଦା – ଲଡ୍)
Answer:
ବଦାତି

(ଖ) ବାଳକଃ ସର୍ପ।ତ୍ ___________ । (ଭ। – ଲଟ୍)
Answer:
ବିଭେତି

(ଗ) ବ୍ରାହ୍ମଣା ଅଗ୍ନି ___________ । (ହୂ – ଲଟ୍)
Answer:
ଜୁହୁତି

(ଘ) ସର୍ବେ ଦରିଦ୍ରେଭ୍ୟା ଧନଂ ___________ । (ଦା – ଲୋଟ୍)
Answer:
ଦଦତୁ

(ଙ) ସାଧନୁଃ କସ୍ମାତ୍ ନ ____________ । (ଦା – ଲୋଟ୍)
Answer:
ବିଭୀ

(ଚ) ବୟଂ ଭିକ୍ଷୁକାୟ ଭିକ୍ଷା __________ । (ଦା – ଲୁଟ୍)
Answer:
ଅଦସ୍ଥ

(ଛ) ତଂ ବାଳକେଭ୍ୟ ମିଷ୍ଟାନଂ ___________ । (ଦା – ଲଡ୍)
Answer:
ଦାସ୍ୟସି

(ଜ) ମୂର୍ଖ ଅଚ୍ଛସ୍ୟ ହେତୋ ବହୂନ୍ ____________ । (ହା – ଲଟ୍)
Answer:
ଦହାତି

(ଝ) ଚୌରାଂ ରକ୍ଷିଭ୍ୟ ___________ । (ଭ। – ଲଟ୍)
Answer:
ବିଭ୍ଯତି

(ଞ) ରାଜପୁନଃ ସୁବର୍ଣ୍ଣକଙ୍କଣଂ ___________ (ଭୃ – ଲୁଟ୍)
Answer:
ଧରେ

୨। ନିମ୍ନଲିଖୂତବାକ୍ୟାନି ସଂଶୋଧୟତ ।
(କ) ତେ ମତ୍ସ୍ୟ ବିଭ୍ୟନ୍ତି ।
Answer:
ତେ ମତ୍ସ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତି ।

(ଖ) ତେ ଦେବତାୟେ ପୁଷ୍ପ ଦଦନ୍ତୁ ।
Answer:
ତେ ଦେବତାୟେ ପୁଷ୍ପ ଦତୁ ।

(ଗ) ତଂ କସ୍ମାତ୍ ନ ଅଭିଭେତ୍ ।
Answer:
ତଂ କସ୍ମାତ୍ ନ ଅବିଭଃ ।

(ଘ) ବୟଂ ଧନ୍ୟ ଅଦଦାତ୍ ।
Answer:
ବୟଂ ଧନମ୍ ଅଦଦ୍ମ ।

(ଙ) ଶିକ୍ଷକା ପୁରସ୍କାରାନ୍ ଦଦନ୍ତି ।
Answer:
ଶିକ୍ଷକା ପୁରସ୍କାରାନ୍ ଦହତି ।

(ଚ) ଶିଶନଃ ନ୍ୟୁନ୍ୟ ଭେଷ୍ଯତି ।
Answer:
ଶିଶନଃ ନ୍ଯୂନ୍ୟ ଭେଷ୍ୟନ୍ତି ।

(ଛ) ଭବନ୍ତଃ ତେଭିଂ ଦଦନ୍ତୁ ।
Answer:
ଭବନ୍ତଃ ତେଭ୍ୟ ଦଦତୁ ।

(ଜ) ସାଧୁ ଦୁଷ୍ଟଭ୍ୟ ବିଭୀୟାତ ।
Answer:
ସାଧଃ ଦୁଷ୍ଟଭ୍ୟ ବିଭୀୟାତ୍ ।

(ଝ) ମାତଃ ! ବୁଦ୍ଧି ଦଦତୁ ।
Answer:
ମାତଃ ! ବୁଦ୍ଧି ଦେହି ।

(ଞ) ଅହଂ ତୁଭ୍ୟ କିଂ ଦଦ୍ୟାତ୍ ।
Answer:
ଅହଂ ତୁଭ୍ୟ କିଂ ଦଦ୍ୟାମ୍ ।

୩। ସଂସ୍କୃତେନ ଅନୁବାଦଃ କାର୍ଯ୍ୟ ।
(କ) ଧନୀମାନେ ଦରିଦ୍ରଙ୍କୁ ଦେବା ଉଚିତ
Answer:
ଧନିନଃ ଦରିଦ୍ର୍ୟଭ୍ୟ ଧନଂ ଦସ୍ୟୁ ।

(ଖ) କୃପଣ କିଛି ଦିଏ ନାହିଁ ।
Answer:
କୃପନଃ କିମପି ନ ଦଦାତି ।

(ଗ) ପିଲାମାନେ କାହିଁକି ଡରନ୍ତି ।
Answer:
ଶିଶତଃ କଥ୍ୟ ବିଭ୍ୟତି ।

(ଘ) ମୁଁ ଦରିଦ୍ରମାନଙ୍କୁ ବସ୍ତ୍ର ଦିଏ ।
Answer:
ଅହଂ ଦରିଦ୍ର୍ୟଭ୍ୟ ବୟଂ ଦଦାମି ।

(ଙ) ଧାର୍ମିକ ପାପକୁ ଭୟ କରେ ।
Answer:
ଧାର୍ମିକଃ ପାପାତ୍ ବିଭେତି ।

(ଚ) ତୁମେ ସାପକୁ ଭୟକରିବ କି ।
Answer:
ତଂ ସର୍ପାତ୍ ଭେଷ୍ଯସି କିମ୍ ।

(ଛ) ଛାତ୍ରମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ଭୟକରିବା ଉଚିତନୁହେଁ ।
Answer:
ଛାତ୍ରୀ ଶିକ୍ଷକାତ୍ ନ ବିଭୀୟୁ ।

(ଜ) ଆଜିକାଲି କେହି କାହାକୁ ଭୟକରୁନାହାଁନ୍ତି ।
Answer:
ଅଧୁନା କୋଽହି କସ୍ମାତ୍ ନ ବିଭେତି ।

(ଝ) ନିର୍ଲଜ ଅପମାନକୁ ଭୟ କରିବ ନାହିଁ ।
Answer:
ନିର୍ଲଜଃ ଅପମାନାତ୍ ନ ଭେଷ୍ଯତି

(ଘ) ସୃ‍।ଦି:
ଶୁ (ଶୁଣିବା):

ଆ- ଶୁ, ପ୍ରତି – ଶୁ (ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେବା / ପ୍ରତିଜ୍ଞାକରିବା) : ଆଶୁଣୋତି, ପ୍ରତିଶୃଣୋତି ।
କେତେକ ପ୍ରଚଳିତ ଧାତୁର (ସ୍ଵାଦିଗଣୀୟ) ଲଟ୍, ଲଡ୍, ଲୁଟ୍‌, ଲୋଟ୍ ଓ ବିଧୂଲିଲକାର ପ୍ରଥମପୁରୁଷ ଏକବଚନର ରୂପ ଦିଆଗଲା ।
ଆପ୍ (ପାଇବା) : ଆପ୍ଳୁତି, ଆପ୍ଲୋଡ଼, ଆପ୍‌ସ୍ୟତି, ଆପ୍ରୋତୁ, ଆପ୍ଲ ୟାତ୍ ।
ପ୍ର – ଆପ୍ : (ଲାଭକରିବା) ପ୍ରାୟୋତି, ପ୍ରାଷ୍ଟୋତ୍‌, ପ୍ରାପ୍‌ସ୍ୟତି, ପ୍ରାପ୍ନାତୁ, ପ୍ରାପ୍ଲୟାତ୍ !
ଶକ୍ (ସମର୍ଥ ହେବା) : ଶକ୍ନୋତି, ଅଶକ୍ନୋତ୍‌, ଶକ୍ଷ୍ୟତି, ଶକ୍ନୋତୁ, ଶକୁ ଯାତ୍ ।
ଚି (ସଂଗ୍ରହକରିବା / ତୋଳିବା) : ଚିନୋତି, ଅଚିନୋତ୍, ଚେଷ୍ୟତି, ଚିନୋତୁ, ଚିନୁୟାତ୍ ।
ବ୍ଧ (ବରଣକରିବା -ପରସ୍ପେପଦୀ) : ବୃଣୋତି, ଅବୃଣୋତ୍ର, ବରିଷ୍ୟତି, ବୃଣୋତୁ, ବୃଣୁୟାତ୍ ।
(ଆତ୍ମନେପଦୀ) : ବୃଣୁତେ, ଅବ୍‌ଣୁତ, ବରିଷ୍ୟତେ, ବୃଣୁତାମ୍, ବୃଦ୍ଧୀତାମ୍ ।

କେତେକ ଶିଷ୍ଟ ପ୍ରୟୋଗ :
ସ୍ଟ (ଢାଙ୍କିବା / ବିଛାଇବା) : ପୁଷ୍ପକ୍ଷତଃ ପୀଠସ୍ଥାନଂ ଘୃଣୋତି ।
Answer:
ଫୁଲ ଓ ଅରୁଆ ଚାଉଳରେ ପୀଠସ୍ଥାନକୁ ଢାଙ୍କିଦେଉଛି ।

ଆ-ସ୍କୃ (ଆସ୍ତରଣ କରିବା) : ପୁଷ୍ପାଦିଭିଂ ଶଯ୍ୟାମ୍ ଆସ୍ତ୍ରଣୋତି ।
Answer:
ପୁଷ୍ପ ପ୍ରଭୃତିରେ ଶଯ୍ୟା ଆସ୍ତରଣ କରୁଛି ।

ଦୁ (ସନ୍ତାପିତ କରିବା/ ଦୁଃଖ ଦେବା) : ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୁନୋତି ଚେତଃ ।
Answer:
ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ହୃଦୟକୁ ଦୁଃଖ ଦିଏ ।

(ଙ) ତଦାଦି:
ପ୍ରଚ୍ଛ (ପଚାରିବା):

ଆ+ ପ୍ରଚ୍ଛ (ଆମନ୍ତ୍ରଣ ବା ସମ୍ଭାଷଣ କରିବା ) ଆତ୍ମନେପଦୀ ହୁଏ । ଆପୃଚ୍ଛତେ । କେତେକ ପ୍ରଚଳିତ ଧାତୁର ଯଥାକ୍ରମେ ଲଟ୍, ଲଡ୍, ଲୁଟ୍, ଲୋଟ୍ ଓ ବିଧୂଲିଡ୍ ଲକାରର ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ଏକବଚନରେ ରୂପ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ହେଲା ।
ଇଷ୍ – (ଇଚ୍ଛାକରିବା) : ଇଚ୍ଛତି, ଐଚ୍ଛତ୍, ଏଷିଷ୍ୟତି, ଇଚ୍ଛତୁ, ଇଚ୍ଛେତ୍ ।
ଲିଖ୍ – (ଲେଖୁବା) : ଲିଖତି, ଅଲିଖତ୍, ଲେଖୁଷ୍ୟତି, ଲିଖନ୍ତୁ, ଲିଖେତ୍ ।
କ୍ଷିପ୍ – ( ଫୋପାଡ଼ିବା) : କ୍ଷିପତି, ଅକ୍ଷିପତ୍, କ୍ଷେପ୍‌ସ୍ୟତି, କ୍ଷିପତୁ, କ୍ଷିପେତ୍ ।
ସିଚ୍ – (ଛିଞ୍ଚିବା) : ସିଞ୍ଚତି, ଅସିଞ୍ଚତ୍, ସେକ୍ଷ୍ୟତି, ସିଞ୍ଚତୁ, ସିଦ୍ଧେତ୍ ।
ସୃଜ୍ – ( ସୃଷ୍ଟିକରିବା) : ସୃଜତି, ଅସୃଜତ୍, ସ୍ରଷ୍ୟତି, ସୃଜତୁ, ସୃଜେତ୍ ।
ଉତ୍ – ସୃଜ୍ (ତ୍ୟାଗକରିବା) : ଉତ୍ସୁଜତି, ଉଦସୃଜତ୍, ଉତ୍ସ୍ୟକ୍ଷ୍ୟତି, ଉତ୍‌ସୃଜତୁ, ଉଜେତ୍ । ପାପଧନମ୍ ଉତ୍ସୁଜେତ୍ ।
ମୁଚ୍ – (ମୋଚନକରିବା) : ମୁଞ୍ଚତି, ଅମୁଞ୍ଚତ୍, ମୋକ୍ଷତି, ମୁଞ୍ଚତୁ, ମୁଵେତ୍ ।
ଆ – ହେ (ଡାକିବା) : ଆହ୍ବୟତି, ଆହ୍ବୟତ୍‌, ଆହ୍ବୟିଷ୍ୟତି, ଆହ୍ବତୁ, ଆହ୍ଵାୟେତ୍ ।
ଆ – ହେ (ଆସ୍ଫାଳନ ଅର୍ଥରେ ଆତ୍ମନେପଦୀ ହୁଏ) : ବୀରଃ ବୀରମ୍ ଆନ୍ଧ୍ରୟତେ ।
ସ୍ପୃଶ୍ – (ସ୍ପର୍ଶକରିବା) : ଅଂଶତି, ଅସ୍ପୃଶତ୍, ସ୍ତକ୍ଷ୍ଯତି / ସ୍ପଷ୍ୟତି, ସ୍ପଶତ୍ ସ୍ପଶତ୍ରୁ ।
ଆ – ଦୃ (ଆଦରକରିବା) : (ଆତ୍ମନେପଦୀ) – ଆଦ୍ରିୟତେ, ଆଦ୍ରିୟତ, ଆଦରିଷ୍ୟତେ, ଆଦ୍ରିୟତାମ୍, ଆଦ୍ରିୟେତ । ସାଧୁ ଧର୍ମମ୍ ଆଦ୍ରିୟତେ । (ସାଧୁ ଧର୍ମକୁ ଆଦର କରେ ।)
ଉପ – ଦିଶ୍ (ଉପଦେଶ ଦେବା) : ଉପଦିଶତି, ଉପାଦିଶତ୍, ଉପଦେଷ୍ୟତି, ଉପଦିଶତ୍ରୁ, ଉପଦିଶେତ୍ । ଭବନ୍ତଃ ଅସ୍ମାନ୍ ଉପଦିଶନ୍ତୁ । (ଆପଣମାନେ ଆମକୁ ଉପଦେଶ ଦିଅନ୍ତୁ ।)
ନିର୍ – ଦିଶ୍ (ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେବା) : ନିର୍ଦେଶତି, ନିରଦିଶତ, ନିର୍ଦ୍ଦେଷ୍ୟତି, ନିର୍ଦ୍ଦଶତ୍ରୁ, ନିର୍ଦ୍ଦେଶେତ୍ । ଭବାନ୍ ମାନଂ ନିର୍ଦ୍ଦେଶତ୍ରୁ ।
ମୁ – (ମରିବା) : ଲଟ୍‌ – ମ୍ରିୟତେ, କ୍ରିୟେତେ, ପ୍ରିୟନ୍ତେ…, ଲୁଟ୍‌ରେ ମରିଷ୍ୟତି, ମରିଷ୍ୟତଃ, ମରିଷ୍ୟନ୍ତି ହୁଏ ।
ତୁଦ୍ ( ଉଭୟପଦୀ – କଷ୍ଟଦେବା ଅର୍ଥରେ ) ଲଟ୍ ତୁଦତି / ତୁତେ, ଲୁଟ୍‌ରେ ତୋତ୍‌ସ୍ୟତି / ତୋତେ ଏହିପରି ରୂପ ହୁଏ ।

କେତେକ ଉଭୟପଦୀ ଧାତୁ :
କ୍ଷିପ୍ – (ଫୋପାଡ଼ିବା) ଲଟ୍ : କ୍ଷିପତି / କ୍ଷିପତେ, ଲୁଟ୍ କ୍ଷେପ୍‌ସ୍ୟତି / କ୍ଷେପ୍‌ସ୍ୟତେ ।
ଅଧ୍ – କ୍ଷିପ୍ (ତିରସ୍କାର ଅର୍ଥରେ) : କିମର୍ଥ୍ଯ ମହ୍ୟମ୍ ଅଧ୍ୟକ୍ଷିପତି / ଅଧ୍ଯକ୍ଷିପଡେ ।
ଆ – କ୍ଷିପ୍ (ଦୋଷଦେବା) : ଏତଦ୍ ଦୂଷଣଂ ମୟି ମା ଆକ୍ଷିପ / ଆକ୍ଷିପସ୍ ।
ସମ୍ – କ୍ଷିପ୍ (ସଂକ୍ଷେପ କରିବା) : ସଂକ୍ଷିପତୁ / ସଂକ୍ଷିପତାଂ ଭବତଃ କଥାମ୍ ।

ଅଭ୍ୟ।ସଃ:

୧। ନିମ୍ନଲିଖୂକ୍ରିୟାପଦାନି ବ୍ୟବହୃତ୍ୟ ପୃଥକ୍ ବାକ୍ୟାନି ରଚୟତ ।
(କ) ଶୁଣ୍ଢନ୍ତି
Answer:
ବାଳା ଗୀତଂ ଶୃଣ୍ବନ୍ତି !

(ଖ) ଶୃଶୁୟାତ
Answer:
ପୂୟଂ ସର୍ବଂଶୃଣୁୟାତ ।

(ଗ) ଆପୋତୁ
Answer:
ନଃ ଫଳମ୍ ଆପ୍ରୋତୁ ।

(ଘ) ଅଚିନୋତ୍
Answer:
ବାଳିକା ପୁଷ୍ପମ୍ ଅଚିନୋତ୍ ।

(ଙ) ପୃଚ୍ଛସି
Answer:
ବଂ କିଂ ପୃଚ୍ଛସି ?

(ଚ) ସୁକ୍ଷ୍ଯତି
Answer:
ଭବବାନ୍ ଏବ ସ୍ରଷ୍ଯତି ।

(ଛ) ଆଦିଶତ୍ରୁ
Answer:
ଭବାନ୍ ମାମ୍ ଆଦିଶତ୍ରୁ ।

(ଜ) ସଂକ୍ଷିପତାମ୍
Answer:
ଭାଷଣଂ ସଂକ୍ଷିପତାମ୍ ।

(ଝ) ଆଦ୍ବୟ
Answer:
ଧଃ ମାମ୍ ଆହ୍ଵାୟତୁ ।

(ଞ) ପ୍ରକ୍ଷ୍ୟାମଃ
Answer:
ବୟଂ ପ୍ରଶଂ ପ୍ରକ୍ଷ୍ୟାମଃ ।

୨। ଭ୍ରମସଂଶୋଧନଂ କୁରୁତ ।
(କ) ୟୂୟଂ ତଂ ପୃଚ୍ଛନ୍ତୁ ।
Answer:
ୟୂୟଂ ତଂ ପୃଚ୍ଛତ ।

(ଖ) ଅହଂ ମିତ୍ର ପ୍ରଚ୍ଛିଷ୍ୟାମି ।
Answer:
ଅହଂ ମିତ୍ର ପ୍ରକ୍ଷ୍ୟାମି ।

(ଗ) ତେ ଗୀତଂ ଶୃଣୁୟାତ୍ ।
Answer:
ତେ ଗୀତଂ ଶୃଣୁ ।

(ଘ) ଅହଂ ଧନଂ ପ୍ରାପ୍ଲା ବନ୍ ।
Answer:
ଅହଂ ଧନଂ ପ୍ରାପ୍ଲା ବମ୍ ।

(ଙ) ଆବାଂ କଥା ଶୁଣୁନଃ ।
Answer:
ଆବାଂ କଥା ଶୃଣୁୟାବ ।

(ଚ) ତୃଷାର୍ଜୀ ଜଳଂ ଇଚ୍ଛେୟଃ ।
Answer:
ତୃଷାର୍ଜୀ ଜଳମ୍ ଇଚ୍ଛେତ୍ ।

(ଛ) ତୌ ପୁରାଣମ୍ ଅଶୃଣୋ ।
Answer:
ତୋ ପୁରାଣମ୍ ଅଶୃଣୁତାମ୍

(ଜ) ଡଃ ଯଶଃ ପ୍ରାପ୍ତ୍ ହି ।
Answer:
ଡଃ ଯଶଃ ପ୍ରାପ୍ନାତୁ ।

(ଝ) ବୟଂ ପୁଷ୍ପାଣି ଚେଷ୍ୟର୍ଥ ।
Answer:
ବୟଂ ପୁଷ୍ପାଣି ଚେଷ୍ୟାମଃ ।

(ଞ) ତେ ଗୀତଂ ଶୃଣୁୟାତ୍ ।
Answer:
ତେ ଗୀତଂ ଶୃଣୁ ।

୩। ସଂସ୍କୃତେନ ଅନୁବାଦଃ କାର୍ଯ୍ୟ ।
(କ) ଆପଣ ପୁରାଣ ଶୁଣନ୍ତୁ ।
Answer:
ଭବାନ୍ ପୁରାଣଂ ଶୁଣୋତୁ ।

(ଖ) ପିଲାମାନେ ଆଗ୍ରହରେ କଥା ଶୁଣୁଛନ୍ତି ।
Answer:
ବାଳକା ଆଗ୍ରହେଣ କଥା ଶୁଣୁନ୍ତି ।

(ଗ) ଦୁଷ୍ଟମାନେ ନୀତିବାକ୍ୟ ଶୁଣିବେ ନାହିଁ ।
Answer:
ଦୃଷ୍ଟା ନୀତିବାକ୍ୟ ନ ଶ୍ରୋଷ୍ୟନ୍ତି ।

(ଘ) ମହତ୍ ଲୋକଙ୍କ ଉପଦେଶ ସର୍ବଦା ଶୁଣିବା ଉଚିତ ।
Answer:
ମହତାମୁପଦେଶଂ ସର୍ବଦା ଶୁଣୁୟାତ୍ ।

(ଙ) ଆମ୍ଭେମାନେ ଶ୍ରେଣୀରେ ପାଠ ଶୁଣୁ ।
Answer:
ବୟଂ ଶ୍ରେନିଂ ପାଠ ଶୁକ୍ଳ ।

(ଚ) ସଂସାରରେ କିଏ ବା ଯଶ ଇଚ୍ଛା ନ କରେ ।
Answer:
ସଂସାରେ ଡଃ ଯଶଃ ନେଚ୍ଛତି ।

(ଛ) ଈଶ୍ବର ଜଗତକୁ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି ।
Answer:
ଈଶ୍ଵରଃ ସଂସାରଂ ସୃଜତି ।

(ଜ) ତୁମେ ମୋତେ କ’ଣ ପଚାରୁଛ ?
Answer:
ନଂ ମାଂ କିଂ ପୁଚ୍ଛସି ?

(ଝ) ବିଦ୍ଵାନ୍‌ମାନଙ୍କୁ ସମସ୍ତେ ଆଦର କରନ୍ତି ।
Answer:
ବିଦୁଷା ସର୍ବେ ଆଦରଂ କୁର୍ବନ୍ତି ।

(ଚ) ତନାଦି:
କୃ (କରିବା):

ମନେରଖ :
(୧) ‘କୃ’ ଧାତୁର ପରସ୍ପେପଦୀ ଓ ଆତ୍ମନେପଦୀ ରୂପମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ମନେରଖିଲେ ଅନୁବାଦ ପ୍ରଭୃତି କରିହେବ । ଯେହେତୁ ପରସ୍ପେପଦୀର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ଦେଖାଯାଏ, ତେଣୁ ଏଠାରେ କେବଳ ପରସ୍ପେପଦୀର ରୂପ ଦିଆଗଲା । ‘ର୍ଯ୍ୟା’ ସ୍ଥାନରେ ‘ଯାଁ’ ମଧ୍ୟ ଗ୍ରହଣୀୟ ।
(୨) ଅନୁବାଦ କ୍ଷେତ୍ରରେ ‘କୃ’ ଧାତୁର ଆବଶ୍ୟକତା ବିଶେଷ ଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ । କୌଣସି ଧାତୁର ରୂପ ମନେ ନଥିଲେ, ଧାତୁରେ ଲ୍ୟୁଟ୍ (ଅନ) ପ୍ରତ୍ୟୟ କରି, କୃ ଧାତୁ ସାହାଯ୍ୟରେ ଅନୁବାଦ କରାଯାଇପାରିବ; ମାତ୍ର କର୍ମ (୨ୟା ) ସ୍ଥାନରେ ୬ଷ୍ଠୀ ବିଭକ୍ତି ହୁଏ ।
ଯଥା –
(କ) ପିଲାଟି କାନ୍ଦୁଛି । ଶିଶୁ କ୍ରନ୍ଦନଂ କରୋତି / ଶିଶୁ କ୍ରନ୍ଦତି । ରାମଃ ଗ୍ରାମିଂ ଗଚ୍ଛତି । ରାମ ଗ୍ରାମସ୍ୟ
ଗମନଂ କରୋତି । ରାମ ଗାଁକୁ ଯାଉଛି ।
(ଖ) ପୁଅ ଅତିଥିଙ୍କୁ ସେବାକରୁଛି – ପୁନଃ ଅତିଥେ ସେବାଂ କରୋତି / ଅତିଥ୍ୟ ସେବତେ ।

(୩) ‘କୃ’ ଧାତୁ ପୂର୍ବରେ ଉପସର୍ଗ କିମ୍ବା ଉପପଦ ରହିଲେ ଧାତୁର ଅର୍ଥ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ହୋଇଥାଏ; ଯଥା-
ଅନୁ-କୃ (ଅନୁକରଣକରିବା) : ଛାତ୍ରୀ ଶିକ୍ଷକମ୍ ଅନୁକରୋତି ।
Answer:
ଛାତ୍ର ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ଅନୁକରଣ କରୁଛି ।

ଅପ – କୃ (ଅପକାରକରିବା) : ଦୁର୍ଜନଃ ସଜ୍ଜନଂ ପ୍ରତି ଅପକରୋତି ।
Answer:
ଦୁଷ୍ଟଲୋକ ସଜ୍ଜନଙ୍କ ଅପକାର କରୁଛି ।

ଉପ – କୃ (ଉପକାରକରିବା) : ଔଷଧଃ ଶରୀରମ୍ ଉପକରୋତି ।
Answer:
ଔଷଧ୍ ଦେହର ଉପକାର କରେ ।

ସମ୍ – କୃ (ଶୁଦ୍ଧକରିବା) : ତପସ୍ୟା ଚିରଂ ସଂସ୍କରୋତି ।
Answer:
ତପସ୍ୟା ଚିତ୍ତ ସଂସ୍କାର କରେ ।

ପରା-କୃ (ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନକରିବା) : ଶିକ୍ଷକ ଛାତ୍ରସ୍ୟ ଆବେଦନଂ ପରାକରୋତି ।
Answer:
ଶିକ୍ଷକ ଛାତ୍ରର ଅବେଦନ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରନ୍ତି ।

ବି – କୃ (ବିକୃତକରିବା) : କ୍ରୋଧଃ ଚିରଂ ବିକରୋତି ।
Answer:
କ୍ରୋଧ ହୃଦୟକୁ ବିକୃତ କରେ ।

ଅଧୁ – କୁ (ଅଧୁକାରକରିବା) : ବୈଦେଶିକା ଭାରତବର୍ଷମ୍ ଅଧୂକୁର୍ବନ୍ତି ସ୍ମ ।
Answer:
ବିଦେଶୀମାନେ ଭାରତ ଅଧିକାର କଲେ ।

ପରି + କୃ (ପରିଷ୍କାରକରିବା) : ସେବକଃ ଶ୍ରେଣୀଗୃହଂ ପରିଷ୍କରୋତି ।
Answer:
ସେବକ ଶ୍ରେଣୀଗୃହ ପରିଷ୍କାର କରେ ।

ପୁରସ୍ + କୃ (ପୁରସ୍କାରଦେବା) : ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଃ ସୈନିକାନ୍‌ ପୁରସ୍କରୋତି ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସୈନିକଙ୍କୁ ପୁରସ୍କୃତ କରନ୍ତି ।

ତିରସ୍ + କୃ (ତିରସ୍କାରକରିବା) : ସାଧୁ ପାଫ ତିରସ୍କରୋତି ।
Answer:
ସାଧୁ ପାପକୁ ତିରସ୍କାର କରେ ।

ନିର୍ + ଆ – କୃ (ନିରାକରଣକରିବା) : ସର୍ବକାରଃ ଅଭାବଂ ନିରାକରୋତି ।
Answer:
ସରକାର ଅଭାବ ଦୂରକରନ୍ତି ।

ଆବିସ୍ – କୃ (ଆବିଷ୍କାରକରିବା) : ବୈଜ୍ଞାନିକା ଉପାୟାନ୍ ଆବିଷ୍ନୁହଁନ୍ତି ।
Answer:
ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଉପାୟ ଆବିଷ୍କାର କରନ୍ତି ।

ନମସ୍ – କୃ (ନମସ୍କାରକରିବା) : ଛାତ୍ରୀ ଶିକ୍ଷକାନ୍‌ ନମସ୍ଫୁର୍ବନ୍ତି ।
Answer:
ଛାତ୍ରମାନେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରନ୍ତି ।

ବହିସ୍ – କୃ (ବାହାରକରିବା) : ସୈନିକଃ ଦେଶାତ୍ ଶତ୍ରୁ ବହିଷ୍କରୋତି ।
Answer:
ସୈନିକ ଦେଶରୁ ଶତ୍ରୁକୁ ତଡ଼ିଦିଏ ।

ଅଳମ୍ – କୃ (ଅଳଂକୃତକରିବା) : ପଣ୍ଡିତ ସଭାମ୍ ଅଳଂକୁର୍ବନ୍ତି ।
Answer:
ପଣ୍ଡିତମାନେ ସଭାକୁ ଅଳଙ୍କୃତ କରନ୍ତି ।

ଦୂର – କୃ (ଦୂରକରିବା) : ବଂ ଦୁଃଖୀ ଦୂରୀକୁରୁ । ଭଗବାନ୍ ଦୁଃଖ୍ୟ ଦୂରକରନ୍ତି ।
Answer:
ତୁମେ ଦୁଃଖ ଦୂର କର । ଭଗବାନ ଦୁଃଖ ଦୂରକରନ୍ତି ।

ସ୍ଥିର – କୃ (ସ୍ଥିରକରିବା) : ନଃ ପୁତ୍ରସ୍ୟ ବିବାହଂ ସ୍ଥିରୀକରିଷ୍ଯତି ।
Answer:
ସେ ପୁଅର ବିବାହ ସ୍ଥିରକରିବେ ।

ସତ୍ – କୃ (ସତ୍‌କାରକରିବା) : ଭାରତୀୟା ଅତିଥୀନ୍ ସକୁର୍ବନ୍ତି ।
Answer:
ଭାରତୀୟାମାନେ ଅତିଥୀଙ୍କୁ ସକୁର୍ବନ୍ତି ।

ପ୍ରତି – କୃ (ପ୍ରତିକାରକରିବା) : ଚିକିତ୍ସକଃ ରୋଗ ପ୍ରତିକରୋତି ।
Answer:
ଡାକ୍ତର ରୋଗର ପ୍ରତିକାର କରେ ।

(୪) ଏତଦ୍‌ଭିନ୍ନ – ତନ୍ (ବିସ୍ତାରକରିବା) : (ତନୋତି) ରବି ଆତପଂ ତନୋତି । ଟୀକାମ୍ ତନୁତେ (ବ୍ୟାଖ୍ୟାକୁ ବିସ୍ତାରକରୁଛି) ।
Answer:
ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ତାପ ବିସ୍ତାରକରନ୍ତି ।

ମନ୍ (ମନନକରିବା) : ବହୁ ମନୁତେ ତବ ସମାଗମମ୍ ।
Answer:
ତୁମ ଆଗମନକୁ ମୁଁ ବଡ଼ ଭାବୁଛି ।

ଆ – ତନ୍ (ବ୍ୟାପିବା) : ଆ ତନୋତି ଗୃହଂ ଧୂମଜାରଃ ।
Answer:
ଘରସାରା ଅଳନ୍ଧୁ ବ୍ୟାପିଛି ।

(ଛ) କ୍ର୍ୟ।ଦି:
ଜ୍ଞା (ଜାଣିବା, ବୋଧକରିବା):

(୧) ଜ୍ଞା ଧାତୁ ଉପସର୍ଗଯୁକ୍ତ ହେଲେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କରେ ।
ଅନୁ – ଜ୍ଞା (ଅନୁମତିଦେବା) : ମାଂ ଗମନାୟ ଅନୁଜାନୀହି ।
Answer:
ମୋତେ ଯିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଅ ।

ଅଭି – ଜ୍ଞା (ମନେପକାଇବା / ଚିହ୍ନିବା) : ମୁଦ୍ରିକୟା ଦୁଷ୍ୟନ୍ତ ଶକୁନ୍ତଳାମ୍ ଅଭ୍ୟଜାନାତ୍ ।
Answer:
ମୁଦିରୁ ଦୁଷ୍ୟନ୍ତ ଶକୁନ୍ତଳାକୁ ଚିହ୍ନିଲେ ।

ଅବ – ଜ୍ଞା (ଅନାଦରକରିବା) : କମପି ମା ଅବଜାନୀହି ।
Answer:
କାହାରି ଅନାଦାର କର ନାହିଁ ।

ପ୍ରତି – ଜ୍ଞା (ପ୍ରତିଜ୍ଞାକରିବା) : ଛାତ୍ର ସତ୍ୟ ବସ୍ତୁ ପ୍ରତିଜାନାତି ।
Answer:
ଛାତ୍ର ସତ କହିବାକୁ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରେ ।

(୨) ଜ୍ଞା ଧାତୁର ଆତ୍ମନେପଦୀ ରୂପ : ଜାନୀତେ, ଅଜାନାତ, ଜ୍ଞାସ୍ୟତେ, ଜାନୀତାମ୍, ଜାନୀତ ।
(୩) ଅନ୍ୟ କେତେକ ପ୍ରଚଳିତ ଧାତୁମାନଙ୍କର ରୂପ –
ଅଶ୍ (ଖାଇବା ଅର୍ଥରେ ) : ଲଟ୍ ଅଶ୍ଳୀତି, ଲୁଟ୍‌ରେ ଅଶିଷ୍ଯତି । ଶିଶୁ ଦିବସସ୍ୟ ତ୍ରି ଅଶ୍ମାତି ।
Answer:
ପିଲାଟି ଦିନରେ ତିନିଥର ଖାଏ ।

ବନ୍ଧୁ (ବାନ୍ଧିବା ଅର୍ଥରେ) : ସା କେଶପାଶଂ ବତି ।
Answer:
ସେ କେଶ ବାନ୍ଧୁଛି ।

ଗ୍ରନ୍ଥ (ଗୁନ୍ଥିବା, ଗ୍ରନ୍ଥରଚନା କରିବା) : ବାଳିକା ମାଳା ପ୍ରଥାତି । ଡଃ କାବ୍ୟ ଗଷ୍ୟତି ।
Answer:
ବାଳିକା ମା’ ଗୁଛୁଛି । ସେ କାବ୍ୟ ରଚନା କରିବେ ।

‘ଭୂ’ (ଛେଦନକରିବା, ଛିଣ୍ଡେଇବା) : ଲୁନାତି । ଲୁନୀତେ, ଲବିଷ୍ୟତି / ଲବିଷ୍ୟତେ, କାନନଂ ନ ଲୁନୀହି । କୃଷକଃ ଶସ୍ୟ ଲୁନାତି । ଇତ୍ୟାଦି ।
Answer:
ଜଙ୍ଗଲ କାଟ ନାହିଁ । ଚାଷୀ ଶସ୍ୟ କାଟୁଛି ।

(ଜ) ବୁରାଦି:
ଚୁରାଦି ଗଣୀୟ ଧାତୁର ନିଜ ଅର୍ଥରେ (ସ୍ବାର୍ଥେ) ଣିଚ୍ (ଇ) ପ୍ରତ୍ୟୟ ହୁଏ ।
ଚୁର୍ + ଣିଚ୍ (ଇ) = ଚୋରି + ଅ + ତିପ୍ = ଚୋରୟତି (ଚୋରିକରିବା)

ପୂଜ୍ (ପୂଜାକରିବା):

କେତେକ ପ୍ରଚଳିତ ଧାତୁର ପ୍ରଥମ ପୁରୁଷ ଏକବଚନରେ ରୂପ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଗଲା-
ଚୁର୍ (ଚୋରିକରିବ!) : ଚୋରୟତି, ଅଚୋରୟତ୍, ରୋରୟିଷ୍ୟତି, ଚୋରୟତୁ, ଚୋରୟେତ୍ ।
କ୍ଷାଳ୍ (ଧୋଇବା) : କ୍ଷାଳୟତି, ଅୟାଳୟତ୍, କ୍ଷାଳୟିଷ୍ୟତି, କ୍ଷାଳୟତ୍ରୁ, କ୍ଷାଳୟେତ୍ ।
କ୍ଷାଳ୍ ପୂର୍ବରେ ପ୍ରାୟତଃ ‘ପ୍ର’ ଉପସର୍ଗ ଲାଗିଥାଏ । ପ୍ରକ୍ଷାଳୟତି ଇତ୍ୟାଦି ।
ତାଡ଼ (ତଡ଼ିଦେବା / ଆଘାତକରିବା) : ତାଡ଼ୟତି, ଅତାଡ଼ୟତ୍, ତାଡ଼ୟିଷ୍ୟତି, ତାଙଋତୁ, ତାୟେତ୍ ।
ପ୍ର + ଈର୍ (ପ୍ରେରଣ କରିବା) : ପ୍ରେରୟତି, ପ୍ରେରୟତ୍‌, ପ୍ରେରୟିଷ୍ୟତି, ପ୍ରେରୟତୁ, ପ୍ରେରୟେତ୍ । ସେହିପରି ଭକ୍ଷ୍ (ଭକ୍ଷଣକରିବା), ଚିତ୍ର (ଚିତ୍ରକରିବା), ଅର୍କ୍ (ଅର୍ଜନକରିବା), ଗଣ୍ଠି (ଗଣନାକରିବା), ଦଣ୍ଡ୍ (ଦଣ୍ଡଦେବା), ମାର୍ଗ (ଖୋଜିବା), ରବ୍ (ରଚନାକରିବା), ସୂଚ୍ (ସୂଚନା ଦେବା), ପୂର୍ (ପୂରଣକରିବା), ଚିନ୍ତୁ (ଚିନ୍ତାକରିବା), ପାଳ୍ (ପାଳନକରିବା), ଅର୍ଚ୍ଚ – (ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନାକରିବା), ମିଶ୍ର – (ମିଶାଇବା), ବଣ୍ଟ୍ (ବାଣ୍ଟିବା), ସ୍ପୃହ୍ – ( ସ୍ପୃହାକରିବା), ପୀଡ୍ (ପୀଡ଼ାଦେବା), ବର୍ଣ୍ଣ (ରଙ୍ଗେଇବା), ମାନ୍-(ସମ୍ମାନଦେବା), ଆ-ସୁଦ୍ (ଆସ୍ବାଦନକରିବା), ଲଫ୍ (ଲଙ୍ଘନକରିବା), ବଞ୍ଚ୍ – ପ୍ରତାରଣାକରିବା ପ୍ରଭୃତି ଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ରୂପ ପୂଜ୍ ଧାତୁର ରୂପକରି ହୋଇଥାଏ ।
ଚୁରାଦି ଗଣୀୟ କେତେକ ଧାତୁର ଆତ୍ମନେପଦୀ ପ୍ରଥମପୁରୁଷ ଏକବଚନରେ ରୂପ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ହୋଇଛି –
ପୂଜା – ପୂଜୟତେ, ଅପୂଜୟତ, ପୂଜୟିଷ୍ୟତେ, ପୂଜୟତାମ୍, ପୂଜୟେତ ।
ମନ୍ତ୍ର – ମନ୍ତ୍ରୟତେ, ଅମନ୍ତ୍ରୟତ, ମନ୍ତ୍ରୟିଷ୍ୟତେ, ମନ୍ତ୍ରୟତାମ୍, ମନ୍ତ୍ରୟେତ ।
ବଞ୍ଚ୍ – ବଞ୍ଚୟତେ, ଅବଞ୍ଚୟତ, ବଞ୍ଚୟିଷ୍ୟତେ, ବଞ୍ଚୟତାମ୍, ବଞ୍ଚୟେତ ।
ପ୍ରାର୍ଥ – ପ୍ରାର୍ଥୟତେ, ପ୍ରାର୍ଥୟତ, ପ୍ରାର୍ଥୟିଷ୍ୟତେ, ପ୍ରାର୍ଥୟତାମ୍, ପ୍ରାର୍ଥୟେତ ।
ଭର୍ସ – ଭର୍ସୟତେ, ଅଭର୍ସୟତ, ଭର୍ସୟିଷ୍ୟତେ, ଭର୍ସୟତାମ୍, ଭର୍ସୟେତ ଇତ୍ୟାଦି ।

ଅଭ୍ୟ।ସଃ:
୧। ଯଥାନିର୍ଦ୍ଦେଶଂ ଧାତୁରୂପେଣ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନଂ ପୂରୟତ ।
ଯଥା:- ମା କୁରୁ ଧନ-ଜନ-ଯୌବନଗର୍ବମ୍ । (କୃ-ଲୋଟ୍)
(କ) ରାଜା ପଣ୍ଡିତସଭାମ୍ ____________। (କୃ – ଲଜ୍)
Answer:
ଅକରୋତ୍

(ଖ) ମୂର୍ଖ ସଂସାରେ କିମପି ନ _____________ । (ଞା – ଲଟ୍)
Answer:
ଜାନନ୍ତୁ

(ଗ) କୁର୍ମ୍ମୁ _____________ । (କୃ – ବିଧ୍ଲିଡ୍ )
Answer:
କୁର୍ମୁ

(ଘ) ___________ । (ପୂଜ୍ – ଲଟ୍)
Answer:
ପୂଜୟନ୍ତ

(ଙ) ସଂପ୍ରତି ଛାତ୍ରା ସର୍ବା ବିଦ୍ୟା _________ (ଜ୍ଞା – ବିଧୂଲିଡ୍)
Answer:
ଜାନୀୟୁ

(ଚ) ତେ ଇଦମ୍ ଅନାୟାସେନ ___________ । (କୃ – ଲୁଟ୍)
Answer:
କରିଷ୍ଯନ୍ତ

(ଛ) ସର୍ବେ ସର୍ବଂ __________ (ଜ୍ଞା – ଲୋଟ୍)
Answer:
ଜାନନ୍ତୁ

(ଜ) ଛାତ୍ରା ଗୁରୂନ୍ _________ । (ପୂଜ – ବିଧୂଲିଡ୍ )
Answer:
ପୂଜୟେୟୁ

(ଝ) ସା ନଦ୍ୟା ବସ୍ତ୍ର ___________ । (ପ୍ର + କ୍ଷାଳ୍ – ଲଟ୍)
Answer:
ପ୍ରକ୍ଷ୍ୟାଳୟତି

(ଞ) ବାନରା ମାନବାନ୍ ___________ । (ଅନୁ + କୃ – ଲଟ୍)
Answer:
ଅନୁକୁର୍ବନ୍ତି

୨। ନିମ୍ନଲିଖୂକ୍ରିୟାପଦାନି ବ୍ୟବହୃତ୍ୟ ପୃଥକ୍ ବାକ୍ୟାନି ରଚୟତ ।
(କ) ଜାନୀହି _________
Answer:
ତଂ ସର୍ବଂ ଜାନୀହି ।

(ଖ) କୁର୍ମ ________
Answer:
ବୟଂ କିଂ କୁର୍ମୀ ।

(ଗ) ପୂଜୟେ __________
Answer:
ବଂ ଦେବଂ ପୂଜୟେ ।

(ଘ) ତିରସ୍ଫୁର୍ବନ୍ତି _________
Answer:
ତେ ଅସ୍ମାନ୍ ତିରସ୍ଫୁର୍ବନ୍ତି ।

(ଙ) ତାଙୟତୁ ___________
Answer:
ଭବାନ୍ କୁକ୍କୁରଂ ତାଡ଼ଋତୁ ।

(ଚ) ଅଣୃ।ତି _________
Answer:
ମୁନଃ ଶାକାନ୍ନମ୍ ଅଶ୍ଳୀତି ।

(ଛ) ବିଜ୍ଞାପୟତି _________
Answer:
ଶିଳ୍ପପତିଃ ସର୍ବଂ ବିଜ୍ଞାପୟତି ।

(ଜ) ଜାନାତୁ __________
Answer:
ନଃ ପାଠ୍ୟ ଜାନାତୁ ।

(ଝ) ପୂଜୟନ୍ତୁ _________
Answer:
ଭକ୍ତା ଦେବଂ ପୂଜୟନ୍ତୁ ।

(ଞ) ଅକରୋ ___________
Answer:
ତଂ କିମ୍ ଅକରୋ ?

୩। ନିମ୍ନଲିଖୁବାକ୍ୟାନି ସଂଶୋଧୟତ ।
(କ) ବୟଂ ଫଳାନି ବଣ୍ଟୟାମଃ ।
Answer:
ବରଂ ଫଳାନି ବଣ୍ଟୟାମଃ ।

(ଖ) ପୁଂ ସତ୍ୟ ଜାନାନ୍ତୁ ।
Answer:
ପୁଂ ସତ୍ୟ ଜାନୀହି ।

(ଗ) ମନଃ ଦୁଃଖ ମଧ୍ଧତି ।
Answer:
ନଃ ଦୁଃଖ୍ୟ ।

(ଘ) କାଳକ୍ରମେଣ ଡଃ ସର୍ବଂ ଅଜାନୀତ୍ ।
Answer:
କାଳକ୍ରମେଣ ଡଃ ସର୍ବମ୍ ଅଜାନାତ୍ ।

(ଚ) ଅହଂ ତାଂ ଜ୍ଞାସ୍ୟସି ।
Answer:
ଅହଂ ତାଂ ଜ୍ଞାସ୍ୟାମି ।

(ଛ) ସା ପୁତ୍ର ଅପ୍ରେରୟତ୍ ।
Answer:
ସା ପୁତ୍ର ପୌରୟତ୍ ।

(ଜ) କୃପଣା ଧନଂ ଗୃହୟତି ।
Answer:
କୃପଣା ଧନାୟ ଗୃହୟନ୍ତି ।

(ଝ) ଅହଂ କବିତାଂ ରଚିଷ୍ୟାମି ।
Answer:
ଅହଂ କବିତାଂ ରଚୟିଷ୍ୟାମି ।

(ଙ) ଭବାନ୍ ବୃକ୍ଷରୋପଣଂ କୁରୁ ।
Answer:
ଭବାନ୍ ବୃକ୍ଷରୋପଣଂ କରୋତୁ ।

(ଞ) ପଠନାତ୍ ପ୍ରାକ୍ ଈଶ୍ବରଂ ପୂଜେତ୍ ।
Answer:
ପଠନାତ୍ ପ୍ରାକ୍ ଈଶ୍ବରଂ ପୂଜୟେତ୍ ।

୪। ସଂସ୍କୃତେନ ଅନୁବାଦଃ କାର୍ଯ୍ୟ ।
(କ) ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ଭଲଭାବେ ଜାଣେ ।
Answer:
ଅହଂ ତଂ ସମ୍ୟକ୍ ଜାନେ ଜାନାମି ।

(ଖ) ମା’ ଭାତରେ ଘିଅ ମିଶାଉଛନ୍ତି ।
Answer:
ମାତା ଓଦନେ ଘୃତଂ ମିଶ୍ରୟତି ।

(ଗ) ସନ୍ନ୍ୟାସିନଃ ପରମାତ୍ମାନଂ ପୂଜୟନ୍ତି ।
Answer:
ସନ୍ନ୍ୟାସିନଃ ପରମାତ୍ମାନଂ ପୂଜୟନ୍ତି ।

(ଘ) ଶବର ବଣରେ ଜାଲ ବିସ୍ତାରକରୁଛି ।
Answer:
ଶବରଂ ବନେ ଜାଲଂ ବିସ୍ତାରୟତି ।

(ଙ) ତୁମେ ସେଠାରେ କଳହ କରିବ ନାହିଁ ।
Answer:
ତଂ ତତ୍ର ବିବାଦଂ ନ କୁର୍ଯା ।

(ଚ) ଏକମାତ୍ର ଧର୍ମ ମନୁଷ୍ୟକୁ ଭୂଷିତ କରେ ।
Answer:
ଧର୍ମ ଏବଂ ମାନବଂ ଭୂଷୟତି ।

(ଛ) ମୁଁ ସେହି ଦେବୀଙ୍କୁ ନମସ୍କାର କରୁଛି ।
Answer:
ଅହଂ ତାଂ ଦେବୀ ନମାମି/ ନମସ୍କରୋମି ।

(ଜ) ମୃଗମାନେ ଜଳପାନ କରନ୍ତୁ ।
Answer:
ମୃଗା ଜଳପାନଂ କୁର୍ବନ୍ତୁ ।

(ଝ) ଧନପ୍ରତି ଲୋଭ କରିବ ନାହିଁ ।
Answer:
ଧନଂ ପ୍ରତି ଲୋଭଃ ମାସ୍ତୁ ।

(ଞ) ତୁମେ କ’ଣ ମୋ କଥା ଜାଣିଛ ?
Answer:
କିଂ ମମ କଥା ଜାନାସି ।

ସାଧାରଶ ଅନୁଣାଳନା:
୧। ଯଥାନିର୍ଦେଶଂ ସମୁଚିତକ୍ରିୟାପଦଃ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନାନି ପୂରୟତ ।
(କ) ପୁତ୍ରା ପିତରଂ _____________ | (ସେବ୍ – ବିଧୂଲିଡ୍)
Answer:
ସେବେରନ୍

(ଖ) ଅହଂ ଧନମ୍ _________ (ଲଭ୍ – ଲଡ୍)
Answer:
ଲଭେ

(ଗ) ବୟଂ ସୈନିକା _________ (ଭୂ-ଲୁଟ୍)
Answer:
ଭବିଷ୍ୟାମଃ

(ଘ) ଯୂୟଂ ପୁସ୍ତକଂ__________ । (ନୀ – ଲୋଟ୍)
Answer:
ନୟତ

(ଙ) ତୃଷାଇଁ ଶୀତଳଜଳଂ ___________ । (ପା- ଲୁଟ୍)
Answer:
ପାସ୍ୟତି

(ଚ) ଆବାଂ ଗୃହଂ _________ (ଗମ୍ – ଲ)
Answer:
ଅଗଚ୍ଛାବ

(ଛ) ବୃଦ୍ଧା ରାମଲୀଳା __________ । (ଦୃଶ୍ – ଲୁଟ୍ )
Answer:
ଦ୍ରବ୍ଯନ୍ତ

(ଜ) ଯୁବାଂ ଶିକ୍ଷକୌ __________ (ଅସ୍ – ଲଟ୍)
Answer:
ସ୍ଥ

(ଝ) ସାୟଂ ଛାତ୍ର ଛାତ୍ରାବାସେ ___________ । (ଅସ୍-ଲ୍‌ଟ୍)
Answer:
ଭବିଷ୍ଯତ୍ତି

(ଞ) ରାମ ରାବଣଂ __________ (ହନ୍ – ଲଙ)
Answer:
ଅହନ୍

(ଟ) ସର୍ପା ନକୁଳେଭ୍ୟ । ___________ (ଭ।- ଲୁଟ୍)
Answer:
ବିଭ୍ଯତି

(ଠ) ଦାତାରଃ ଧନଂ । ___________ (ଦା- ଲୁଟ୍)
Answer:
ଦାସ୍ୟନ୍ତି

(ଡ) ଛାତ୍ରୀ ଉପଦେଶଂ ___________ (ଶୁ-ବିଧ୍ଲିଡ୍ )
Answer:
ଶୃଣୁୟାତ୍

(ଢ) ବାଳକା କାର୍ଯ୍ୟମ୍ _________ (କୃ-ଲଡ୍)
Answer:
ଅକୁର୍ବନ୍

(ଣ) ଅହଂ ମିତ୍ର _________(ପ୍ରଚ୍ଛ – ଲୁଟ୍)
Answer:
ପ୍ରକ୍ଷ୍ୟାମି

(ତ) ତଂ ସର୍ବକଥା _________ (ଜ୍ଞା – ଲୋଟ୍)
Answer:
ଜାନୀହି

(ଥ) ବୟଂ ଗଣେଶଂ __________ (ପୂଜ୍-ବିଧ୍ଲିଡ୍)
Answer:
ପୂଜୟେମ

(ଦ) ପୂୟଂ ଗୁରୂନ୍ ____________ (ପୂଜ୍ – ଲୋଟ୍)
Answer:
ପୂଜୟତ

(ଧ) ପ୍ରିୟ ନମଃ ଜଳଂ __________ (ଆ + ନୀ – ଲୁଟ୍)
Answer:
ଆନେଷ୍ଯନ୍ତ

(ନ) ଯୁବାଂ ପୂଜା _____________ (କୃ – ଲୁଟ୍)
Answer:
କରିଷ୍ଯତଃ

(ପ) ଅରଣ୍ୟ ଜନ୍ତତଃ ____________ (ସ୍ଥା-ଲଟ୍)
Answer:
ତିଷ୍ପତ୍ତି

୨। ଅଧସ୍ତନବାକ୍ୟାନାଂ ସଂଶୋଧନଂ କୁରୁତ ।
(କ) ଅହଂ ଧନଂ ଲପ୍‌ସ୍ୟାମି ।
Answer:
ଅହଂ ଧନଂ ଲପ୍‌ ।

(ଖ) ଭିକ୍ଷୁକଃ ଗ୍ରାମେ ଅଭିକ୍ଷତ୍ ।
Answer:
ଭିକ୍ଷୁକଃ ଗ୍ରାମେ ଅଭିକ୍ଷତ ।

(ଗ) ତେ ମମ କଥା ନ ଜାନାନ୍ତି ।
Answer:
ତେ ମମ କଥା ନ ଜାନନ୍ତି ।

(ଘ) ଅହଂ ତେ ସୁମିଷ୍ଟାନି ଫଳାନି ଦଦାନି, ଖାଦତୁ ।
Answer:
ଅହଂ ତୁଭ୍ୟ ସୁମିଷ୍ଟାନି ଫଳାନି ଦଦାନି, ଖାଦ ।

(ଙ) ସଙ୍ଗତିଃ କିଂ ନ କୁର୍ବନ୍ତି ।
Answer:
ସତସଙ୍ଗତିଃ କିଂ ନ କରୋତି ।

(ଚ) ହରିଶଃ ଜଳଂ ପିବତୁ ।
Answer:
ହରିଣା ଜଳ ପିବନ୍ତୁ ।

(ଛ) ତଂ ସଦା ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ର ଶୃଣୋତୁ ।
Answer:
ତଂ ସଦା ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ର ଶୁଣୁ ।

(ଜ) ଡଃ ଅନାୟାସେନ କାର୍ଯ୍ୟମ୍ ଅକୁରୁତ ।
Answer:
ଡଃ ଅନାୟାସେନ କାର୍ଯ୍ୟମ୍ ଅକରୋତ୍ ।

(ଝ) ନଂ ଗୁରୁଜନାନ୍ ସେବ ।
Answer:
ବଂ ଗୁରୁଜନାନ୍ ସେବସ୍ୱ ।

(ଞ) ଶୀତର୍ଭୋ ଉତ୍ତରତଃ ଶୀତଳପବନଃ ବହିଷ୍ଯତି ।
Answer:
ଶୀତର୍ରେ ଉତ୍ତରତଃ ଶୀତଳୀପବନଃ ବାସ୍ୟାତି ।

୩ । ଅଧସ୍ତନବାକ୍ୟାନାଂ ସଂସ୍କୃତେନ ଅନୁବାଦଂ କୁରୁତ ।
(କ) ବ୍ୟାଧଟି ମୃଗମାନଙ୍କୁ ହତ୍ୟାକଲା ।
Answer:
ଅନୁ – ବ୍ୟାଧଃ ମୃଗାନ୍ ଅହନତି ।

(ଖ) ଗାଈଗୁଡ଼ିକ ପଡ଼ିଆରେ ଘାସ ଚରୁଛନ୍ତି ।
Answer:
ଅନୁ – ଗାନଃ ପ୍ରାନ୍ତରେ ତୃଣାନି ଚରନ୍ତି ।

(ଗ) ବର୍ତମାନ କୁଆଡ଼େ ଯାଅ ନାହିଁ ।
Answer:
ଅନୁ – ଅଧୁନା କୁତ୍ରାପି ମା ଗଛ ।

(ଘ) ଲୋକମାନେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ପୂଜାକରନ୍ତି ।
Answer:
ଅନୁ – ଜନଃ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପୂଜୟନ୍ତି ।

(ଙ) ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିଙ୍କୁ ସମସ୍ତେ ଭଲଭାବେ ଜାଣନ୍ତି ।
Answer:
ଅନୁ – ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧିନଂ ସର୍ବେ ସମ୍ୟକ୍ ଜାନନ୍ତି ।

(ଚ) ମୂର୍ଖମାନେ ଦୁନିଆଁରେ କ’ଣ ଜାଣିବେ ?
Answer:
ଅନୁ – ମୂର୍ଖ ସଂସାରେ କିଂ ଜ୍ଞାସ୍ୟନ୍ତି ?

(ଛ) ଶିକ୍ଷକ ଛାତ୍ରକୁ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିଲେ ।
Answer:
ଅନୁ – ଶିକ୍ଷକ ଛାତ୍ର ପ୍ରଶ୍ନମ୍ ଅପୂଚ୍ଛତ୍ ।

(ଜ) ଶବର ବଣରେ ବୁଲୁଛି ।
Answer:
ଅନୁ – ଶବରଃ ବନେ ଭ୍ରମତି ।

(ଝ) ଆମେ ଏହି କାମଟିକୁ କରିବୁ ।
Answer:
ଅନୁ – ବୟମ୍ ଇଦଂ କର୍ମ କରିଷ୍ୟାମଃ ।

(ଞ) ସମସ୍ତେ ମନ୍ଦିରରେ ପୁରାଣ ଶୁଣିବା ଉଚିତ ।
Answer:
ଅନୁ – ସର୍ବେ ମନ୍ଦିରେ ପୁରାଣଂ ଶଶୁ ।

(ଢ) ତୁମେ ମୋତେ ପାଞ୍ଚଟଙ୍କା ଦେଇଥିଲ ।
Answer:
ଅନୁ – ଦଂ ମତ୍ସ୍ୟ ପଞ୍ଚମୁଦ୍ରା ଅଦଦଃ ।

(ଣ ) ପାଣ୍ଡବମାନେ ସେତେବେଳେ ଅରଣ୍ୟରେ ଥିଲେ ।
Answer:
ଅନୁ – ପାଣ୍ଡବାଃ ତଦା ଅରଣ୍ୟ ଆସନ୍ ।

(ତ) ପିଲାମାନେ ରାତିରେ ଦୁଧ ପିଇବା ଉଚିତ ।
Answer:
ଅନୁ – ବାଳକା ନଭଃ ଦୁଗ୍ଧ ପିବେୟୁ ।

(ଥ) ସ୍ଵୟଂ ସେବକ ସମସ୍ତଙ୍କର ସେବାକରନ୍ତି ।
Answer:
ଅନୁ – ସ୍ବୟଂ ସେବକା ସର୍ବେକ୍ଷାଂ ସେବାଂ କୁର୍ବନ୍ତି ।

(ଦ) କୃଷକ ଗାଈଦୁଇଟିକୁ ଗାଁକୁ ନେଲା ।
Answer:
ଅନୁ – କୃଷକଃ ଗାର୍ବୋ ଗ୍ରାମମ୍ ଅନୟତ୍ ।

(ଧ) ଆମ୍ଭେମାନେ ନନ୍ଦନକାନନ ଯିବୁ ।
Answer:
ଅନୁ – ବୟଂ ନନ୍ଦନକାନନଂ ଗମିଷ୍ୟାମଃ ।

(ନ) ଏବର୍ଷ ଅନାବୃଷ୍ଟି ହେତୁ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ହୋଇପାରେ ।
Answer:
ଅନୁ – ଐଷମଃ ଅନାବୃଷ୍ଟ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ଭବେତ୍ ।