Prasanna

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Science Solutions Chapter 4 ତନ୍ତୁରୁ ବସ୍ତ୍ର Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 Science Solutions Chapter 4 ତନ୍ତୁରୁ ବସ୍ତ୍ର

Question 1.
କେଉଁଟି ଠିକ୍ ? ରେଶମ କୀଟ ଏକ
(କ) ଲାର୍ଭା
(ଖ) ଶୁକକୀଟ
(ଗ) ଲାର୍ଭା ଓ ଶୁକକୀଟ
(ଘ) ଲାର୍ଭା ନୁହେଁ କିମ୍ବା ଶୁକ କୀଟ ନୁହେଁ
Solution:
(ଖ) ଶୁକକୀଟ

Question 2.
କେଉଁଟିରୁ ପଶମ ମିଳେ ନାହିଁ ?
(i) ଚମରା ଗାଲ
(ii) ଓଟ
(iii) ଛେଳି
(iv) ଲୋମଶ କୁକୁର
Solution:
(iv) ଲୋମଶ କୁକୁର

Question 3.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର :
(କ) ଭଲ ଯୋଯାକ ________ ତନ୍ତୁରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ |
(ଖ) -ସବୁଠାରୁ ଉନ୍ନତମାନର ପଶମ – ଜାତିର ମେଣ୍ଢାଲୋମରୁ ମିଳେ ।
(ଗ) କଟା ଯାଇଥିବା ଲୋମ ଓ ଅଷ୍ଟଚର୍ମକୁ ପରିଷ୍କାର କରିବାଦ୍ୱାରା ଏଣ୍ଡ୍‌ରେ ଲାଗିଥିବା ଧୂଳି, ମଳି ଓ ________ ପଦାର୍ଥ ବାହାରିଯାଏ ।
(ଘ) ରେଣମ କାଟର ________ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ଏହା ରେଶମ ସୂତାରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
(ଙ) ମଠାଲୁଗା ________ ପ୍ରକାର ରେଶମରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ।
Solution:
(କ) ପଶମ
(ଖ) ଲୋହି
(ଗ) ତେଲିଆ,
(ଘ) ଲାଳ (ପୁଷ୍ଟିସାରଯୁକ୍ତ ତନ୍ତୁ)
(ଙ) ଟସର

Question 4.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ସହ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦ ମିଳାଅ ।
Solution:

Question 5.
ମେଣ୍ଢା ଲୋମରୁ ପଶମ ପ୍ରସ୍ତୁତିର ନିମ୍ନଲିଖ ସୋପାନଗୁଡ଼ିକୁ ଠିକ୍ କ୍ରମରେ ସଜାଅ ।
(କ) ଅତି ଛୋଟ ଲୋମଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା କରିବା
(ଖ) ଲୋମ ଚର୍ମ ମିଶ୍ରଣକୁ ପରିଷ୍କାର କରିବା
(ଗ) ଲୁଗା ବୁଣିବା
(ଣ) ପୂତ୍ରା କାଟିବା
(ଙ) ବର୍ଦ୍ଧିତ ଲୋମକୁ କାଟିବା
(ତ) ତନ୍ତୁରେ ଭଲ ହେବା
Solution:
ବର୍ଦ୍ଧିତ ଲୋମକୁ କାଟିବା, ଲୋମ ଚର୍ମ ମିଶ୍ରଣକୁ ପରିଷ୍କାର କରିବା, ଅତି ଛୋଟ ଲୋମଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା କରିବା, ତନ୍ତୁରେ ରଙ୍ଗ ଦେବା, ସୂତା କାଟିବା, ଲୁଗା ବୁଣିବା ।

Question 6.
ବାମପାର୍ଶ୍ବରେ ଶବ୍ଦଦ୍ୱୟର ସମ୍ପର୍କକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
(କ) ମେଣ୍ଢାଲୋମ : ପଶ୍ଚିମ :: କୋଷା : ________
(ଖ) ଟସର : ମଠା :: ତୁତ୍ : ________
(ଗ) ମେଣ୍ଢା : ଘାସପତ୍ର:: ରେଶମ କୀଟ : ________
Solution:
(କ) ରେଶମ
(ଖ) ପାଟ
(ଗ) ତୁତ୍ଵଗଛର ପତ୍ର

Question 7.
(କ) ଅଣ୍ଡା
(ଖ) ପ୍ୟୁପା
(ଗ) ଲାର୍ଭା
(ଘ) ରେଶମ କୀଟ
ରେଶମ ପୋକ ଜୀବନ ଚକ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ଅବସ୍ଥା (କ, ଖ, ଗ, ଘ)କୁ ଠିକ୍ କ୍ରମରେ ଲେଖ ।
Solution:
ରେଶମ କୀଟ → ଅଣ୍ଡା → ଲାର୍ଭା → ପ୍ୟୁପା ।

Question 8.
ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଟିପ୍ପଣୀ ଲେଖ ।
(କ) କୋଷା,
(ଖ) ମେଣ୍ଢାର ଖାଦ୍ୟ,
(ଗ) ରେଶମ ଚାଷ
(ଖ) ମନୋନୀତ ପ୍ରଜନନ
Solution:

• ରେଶମ କୀଟର ଲାର୍ଭା ମୁହଁରେ ରେଶମ ଗ୍ରନ୍ଥି ଥାଏ । ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥିରୁ ଲାଳପରି ଅତି ସୂକ୍ଷ୍ମ ତନ୍ତୁ ଆକାରରେ ବାହାରି ଆସେ ।
• ଏଥିରେ ଫାଇବ୍ରୋଇନ୍ ନାମକ ଏକ ପ୍ରକାର ପୁଷ୍ଟିସାର ଥାଏ । ଏହି ଲାଳ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ କଠିନ ହୋଇ ରେଶମ ତନ୍ତୁରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ରେଶମ କୀଟ ଖୁବ୍ କମ୍ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ନିଜ ଚାରିପଟେ ଏକ ଆବରଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଗୋଟିଏ ଅଣ୍ଡାକୃତି ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ହିସାବରୁ ଜଣାଯାଇଛି ଯେ ଗୋଟିଏ ପୋକ ପ୍ରାୟ 300 ମିଟର ସୂତା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ନିଜର ଚାରିକଡ଼ରେ କୋଷାଟିଏ
• କୋଷାଟି କୌଣସି ଛୋଟ ଥାକ କିମ୍ବା ଗଛ ଡାଳରେ ଲାଗିରହେ ବା ଝୁଲି ରହେ ।
• ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ପୋକଟି କୋଷାରୁ ବାହାରି ଆସିବା ପୂର୍ବରୁ କୋଷାଗୁଡ଼ିକୁ ଖରାରେ ଶୁଖାଇ କିମ୍ବା ଫୁଟନ୍ତା ପାଣିରେ ପକାଇ ପୋକକୁ ମାରି ଦିଆଯାଏ । ନଚେତ୍ ସେଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ରେଶମ ସୂତା ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ ହୋଇଯାଏ । ଏହି କୋଷାରୁ ହିଁ ରେଶମ ସୂତା ମିଳେ ଓ ସେଥୁରୁ ଲୁଗା ବୁଣାଯାଏ ।

(ଖ) ମେଣ୍ଢାର ଖାଦ୍ୟ :
Solution:

• ମେଶାମାନେ ତୃଣଲେଲା | ଏମାନେ ଶାସ ଖାଲଦାକ୍ମ ଭଲ ପାଆନ୍ତି | ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଦିଶିନି ମଧ୍ୟ୍ୟ, ତାକ, ଚୋକଡ଼, ଯଅ ଓ ପିଡ଼ିଆ ସହ କିଛି ଲୁଣ ମିଶାଇ ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଏ ।
• ଶୀତଦିନେ ମେଣ୍ଢାମାନଙ୍କୁ ଘରେ ରଖ୍ ପତ୍ର, ଶସ୍ୟଦାନା ଓ ଶୁଖିଲା ନଡ଼ା ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

(ଗ) ରେଶମ ଚାଷ :
Solution:

• ରେଶମ ଚାଷ ଏକ ଲାଭଜନକ କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ ।
• ରେଶମ ପୋକ ପାଳନ ଭାରତର ଏକ ପୁରାତନ ବୃତ୍ତି । ରେଶମ ପୋକର କୋଷାରୁ ରେଶମ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।
• ଆମ ରାଜ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାରେ ବହୁ ଆଦିବାସୀ ପରିବାର ରେଶମ ଚାଷ କରି ଉପକୃତ ହେଉଛନ୍ତି । ରେଶମ ଚାଷ ପାଇଁ ବିଶେଷ କିଛି ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳ, ଅଧ୍ଵ ମୂଳଧନ କିମ୍ବା ବିଜୁଳି ଶକ୍ତିର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ । ରେଶମ ପୋକ ପାଳନ ଓ ରେଶମ ବିପୁ ଉତ୍ପାଦନରେ ପ୍ତ ଲୋକମାନକର ରୁମିଳା ଆତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ନରୁଦ୍ୱତ୍ପପ୍ତ |
• ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ରେଶମ କୋଷାରୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ତନ୍ତୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । ସେଥୁରୁ ରେଶମ ସୂତା ମିଳେ ।
• କୋଷାରୁ ନରମ ରେଶମ ତନ୍ତୁ ବାହାର କରି ଏହାକୁ ପର୍ଯ୍ୟାୟ କ୍ରମେ ରେଶମ ସୂତାରେ ପରିଣତ କରିବା କାର୍ଯ୍ୟ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକଙ୍କଦ୍ୱାରା ସୂଚାରୁରୂପେ ସମ୍ପାଦନ ହୁଏ । ଏହି ସୂତାରୁ ହିଁ ପାଟ, ମଠା, ଏଣ୍ଡି ଓ ମୁଗା ଆଦି ବସ୍ତ୍ର ତିଆରି ହୁଏ ।

(ଘ) ମନୋନୀତ ପ୍ରଜନନ :
Solution:

• ଆମେ ଜାଣୁ ମେଣ୍ଢା, ଛେଳି, ଚମରୀଗାଈ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଶୁ (ଯଥା – ଲାମା, ଆଲ୍‌କା, ଓଟ)ମାନଙ୍କର ଲୋମରୁ ପଶମ ମିଳେ ।
• ମେଣ୍ଢା ଶରୀରରେ ସାଧାରଣତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଲୋମ ଥାଏ ; ଯଥା ମୋଟା ଲୋମ ଓ ନରମ ଲୋମ ।
• କେତେକ ଜାତିର ମେଣ୍ଢାର କେବଳ ନରମ ଲୋମ ଥାଏ । ନରମ ଓ ପତଳା ଲୋମରୁ ପଶମ ତନ୍ତୁ ମିଳେ । ଆଜିକାଲି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଆଧୁନିକ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଇ କେବଳ ଉନ୍ନତମାନର ନରମ ଲୋମ ଥିବା ମେଣ୍ଢା ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇପାରୁଛି । ଏହି ପଦ୍ଧତିକୁ ‘ମନୋନୀତ ପ୍ରଜଜନ’ କୁହାଯାଏ ।

Question 9.
କେଉଁଟି ଠିକ୍ / ଭୁଲ୍ ଚିହ୍ନାଅ ।
(କ) ମେଣ୍ଢାର ମୋଟା ଲୋମରୁ ଭଲ ପଶମ ତନ୍ତୁ ମିଳେ ।
(ଖ) ଶୀତଦିନେ ମେଣ୍ଢାକୁ ଘରେ ରଖ୍ ପତ୍ର, ଦାନା, ନଡ଼ା ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଏ ।
(ଗ) ଛୋଟ ପଶମ ତନ୍ତୁକୁ ଚଦର ବୁଣା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
(ଘ) ରେଶମ କୀଟ ତୁତ ପତ୍ର ଖାଇବା ସମୟରେ ଲାଳ ଝରାଇ କୋଷା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ।
(ଙ) ରେଶମ ସୂତାରେ ସ୍ଵେଟର ବୁଣାଯାଏ ନାହିଁ ।
Solution:
(କ) ଭୁଲ୍
(ଖ) ଠିକ୍
(ଗ) ଠିକ୍
(ଘ) ଭୁଲ୍
(ଙ) ଠିକ୍

Question 10.
କାରଣ ଦର୍ଶାଅ :
(କ) ଶୀତଦିନେ ମେଣ୍ଢା ଦେହରୁ ଲୋମ କଟାଯାଏ ନାହିଁ ।
Solution:

• ପଶମ ପାଇବା ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ମେଣ୍ଢା ପାଳନ କରାଯାଏ । ସେମାନଙ୍କ ଲୋମରୁ ପଶମ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ଏଣୁ ମେଣ୍ଢାମାନଙ୍କ ଶରୀରରେ ଲୋମକୁ ବଢ଼ିବାକୁ ଦିଆଯାଏ ।
• ଶୀତଦିନେ ସେମାନଙ୍କୁ ଘରେ ରଖ୍ ପତ୍ର, ଶସ୍ୟଦାନା ଓ ଶୁଖିଲା ନଡ଼ା ଆଦି ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଲୋମ ସେମାନଙ୍କ ଶରୀରକୁ ଉଷୁମ ରଖେ । ଶୀତଦିନେ ମେଣ୍ଢାମାନଙ୍କ ଶରୀରକୁ ଉଷୁମ ରଖ୍ ପାଇଁ ଶରୀରରୁ ଲୋମ କଟାଯାଏ ନାହିଁ ।
• ମାତ୍ର ଗରମ ମାସରେ ଏମାନଙ୍କ ଦେହରୁ ମେସିନ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ଲୋମ କାଟିଦିଆଯାଏ । ପରିବେଶ ଗରମ ଥ‌ିବାରୁ ସେମାନଙ୍କ ଦେହରୁ ଲୋମ କାଟିଦେଲେ ମଧ୍ୟ ମେଣ୍ଢାକୁ ବିଶେଷ ଅସୁବିଧା ହୋଇ ନଥାଏ ।

(ଖ) ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳରେ ରେଶମ ଚାଷ ସଫଳତାର ସହ କରାଯାଇପାରିବ ।
Solution:

• ରେଶମ ଚାଷ ପାଇଁ ବିଶେଷ କିଛି ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ, ଅଧ୍ଵ ମୂଳଧନ କିମ୍ବା ବିଜୁଳି ଶକ୍ତିର ଆଦଣ୍ୟକତା ନାହି |
• ରେଶମ ପୋକ ପାଳନ ଓ ରେଶମ ବସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସାଧାରଣତଃ କରାଯାଇଥାଏ । ଏଣୁ ରେଶମ ଚାଷ ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳରେ ସଫଳତାର ସହ କରାଯାଇ ପାରିବ ।

(ଗ) ରେଶମ ଉତ୍ପାଦନ ସମୟରେ କୋଷାରୁ ବାହାରି ଆସିବା ପୂର୍ବରୁ ରେଶମ ପୋକକୁ ମାରିଦିଆଯାଏ ।
Solution:

• ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ପୋକ (ମଥ୍)ଟି କୋଷାରୁ ବାହାରି ଆସିବା ପୂର୍ବରୁ କୋଷାଗୁଡ଼ିକୁ ଖରାରେ ଶୁଖାଇ କିମ୍ବା ଫୁଟନ୍ତା ପାଣିରେ ପକାଇ ମାରି ଦିଆଯାଏ । ପରେ କୋଷାଗୁଡ଼ିକୁ ଶୁଖାଇ ସେଥିରୁ ରେଶମ ସୂତା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ ।
• ଯଦି ପୋକଟି କୋଷାକୁ କାଟି ବାହାରକୁ ବାହାରି ଆସେ, ତେବେ ସମସ୍ତ ରେଶମ ସୂତା ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ ହୋଇ ବ୍ୟବହାର ଅନୁପଯୋଗୀ ହୋଇଯାଏ ।

(ଘ) ସ୍ଵେଟରରେ ବେଳେବେଳେ ଅତି ଛୋଟ ଲୋମ ଥିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଏ ।
Solution:

• କଟାଯାଇଥିବା ଲୋମ ଓ ଅଧର୍ମ ସ୍ତରକୁ ଏକ ବୃହତ୍ ପାତ୍ରରେ କିମ୍ବା ମେସିନ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ଭଲ ଭାବରେ ପରିଷ୍କାର କରାଯାଏ । ପରିଷ୍କାର କରିବା ପରେ କାରଖାନାରେ ଲୋମ ଓ ଚର୍ମକୁ ପୃଥକ୍ କରାଯାଏ । ତା’ ପରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଲୋମକୁ ଅଲଗା କରି ସଜାଇ ରଖାଯାଏ ।
• ସମସ୍ତ ଲୋମରୁ ଅତି ଛୋଟ ଲୋମଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା କରାଯାଏ । ଛୋଟ ଲୋମକୁ ବାଦ୍ ଦେବା ପରେ ବାକିତକକୁ ପୁଣି ଥରେ ସଜାଇ ଶୁଖାଯାଏ । ଏଥ‌ିରେ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ବିଭିନ୍ନ ରଙ୍ଗ ଦେଇ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସଳଖ କରି ସେଥୁରୁ ସୂତା କଟାଯାଏ ।
• ସୂତା କାଟିବା ପରେ ଲମ୍ବା ତନ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ ୱେଟର ବୁଣାପାଇଁ ଏବଂ ଛୋଟ ତନ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ଲୁଗାବୁଣାପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ବେଳେ ବେଳେ ଅତି ଛୋଟ ଲୋମ ଅସାବଧାନବଶତଃ ବଡ଼ ଲୋମ ସହିତ ରହିଯାଇଥାଏ । ତେଣୁ ସ୍ଵେଟରରେ ଅତି ଛୋଟ ଲୋମ ଥିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଏ ।

(ର୍ଗ) ସ।ଧାରଣଙ୍କ ରେଶାସ ଦପ୍ତକୃ ଗତିବ ଲୋକ ରତ୍ପାଦନ କଲେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରେ ନାହା
Solution:

• ପ୍ରାକୃତିକ ପଦାର୍ଥରୁ ତିଆରି ପୋଷାକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରେଶମର ସ୍ଥାନ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର । ରେଶମ ଚାଷ ଏକ ଲାଭଜନକ କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ । ଏଥ‌ିରେ ଲୋକଶକ୍ତି ବିନିଯୋଗର ଯଥେଷ୍ଟ ସୁଯୋଗ ରହିଛି ।
• ରେଶମ ତାପ ବ୍ୟବସାଯେ ନ ହେମୋଗ ବସ୍ତ ବାଳିକା ହୋଇଥିବାରୁ ଗଣିଦ ଲେକେ ନିଜେ ବ୍ୟବହାର ନକରି ଏହାକୁ ବିକ୍ରି କରି ସେମାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଆବଶ୍ୟକ ଅଧିକ ଅର୍ଥ ପାଆନ୍ତି ।

Question 11.
ମେଣ୍ଢା ଲୋମରୁ ପଶମ ତନ୍ତୁ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ, ସୋପାନ କ୍ରମରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Solution:
ବିଭିନ୍ନ ସୋପାନରେ ମେଣ୍ଢାର ଲୋମରୁ ପଶମ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ ଓ ସେଥୁରୁ ଶୀତ ପୋଷାକ ଓ ଚଦର ବୁଣାଯାଏ ।

• ପ୍ରଥମ ସୋପାନ – ମେଣ୍ଢାର ଅଧର୍ମ ସହ ବର୍ଦ୍ଧିତ ଲୋମକୁ କାଟି ଦିଆଯାଏ । ଏହା ସାଧାରଣତଃ ଗରମ ମାସରେ ମଧ୍ୟ ମେଣ୍ଢାକୁ ବିଶେଷ ଅସୁବିଧା ହୁଏ ନାହିଁ ।
• ଦ୍ଵିତୀୟ ସୋପାନ – କଟାଯାଇଥିବା ଲୋମ ଓ ଅଧର୍ମ ସ୍ତରକୁ ଏକ ବୃହତ୍ ପାତ୍ରରେ କିମ୍ବା ମେସିନ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ପରିଷ୍କାର କରାଯାଏ । ଫଳରେ ଏଥ‌ିରେ ଲାଗିଥିବା ଧୂଳି, ମଳି ଓ ତେଲିଆ ପଦାର୍ଥ ସବୁ ବାହାରି ଯାଏ ।
• ତୃତୀୟ ସୋପାନ – କାରଖାନାରେ ଲୋମ ଓ ଚର୍ମକୁ ପୃଥକ କରାଯାଏ ଓ ତତ୍‌ପରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଲୋମକୁ ଅଲଗା କରି ସଜାଇ ରଖାଯାଏ ।
• ଚତୁର୍ଥ ସୋପାନ – ସମସ୍ତ ଲୋମରୁ ଅତି ଛୋଟ ଲୋମଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା କରାଯାଏ । ଏହାପରେ ତନ୍ତୁକୁ ପୁଣିଥରେ ସଜାଇ ଶୁଖାଯାଏ ଓ ସେଥୁରୁ ପଶ୍ଚିମ ତନ୍ତୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।
• ପଣମ ସୋପାନ – ଏଦ୍ୱି ଶୁଖିଲା ତନ୍ତୁକୁ ଆଦଣ୍ୟକତା ଅନ୍ମଯାମା ବିକିନ୍ତି ରକ୍ରେ ରଲାଯାଏ |

Question 12.
ରେଶମ କୀଟର ଜୀବନ ଚକ୍ରର ପ୍ରବାହ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
Solution:

Question 13.
ରେଣମ କାର କିପର ପାଲନ କରାଯାଏ ଲେଖା |
Solution:

• ଗୋଟିଏ ମାଈ ରେଶମ ପୋକ ଥରକେ ଶତାଧ‌ିକ ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାଏ । ଉକ୍ତ ଅଣ୍ଡାଗୁଡ଼ିକୁ କାଗଜ କିମ୍ବା କପଡ଼ା ଖୋଳରେ ଯତ୍ନର ସହ ସାଇତି ରଖାଯାଇ ରେଶମ ଚାଷୀଙ୍କୁ ବିକ୍ରୟ କରାଯାଏ ।
• ଚାଷୀମାନେ ଏହି ଅଣ୍ଡାଗୁଡ଼ିକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ତାପମାତ୍ରା ଓ ଆର୍ଦ୍ରତାରେ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟପ୍ରଦ ଅବସ୍ଥାରେ ରଖନ୍ତି । ଅଧ୍ଵ ଉଷୁମ ଅବସ୍ଥାରେ ଏଥୁରୁ ଲାର୍ଭା ଜାତ ହୁଏ । ଏମାନଙ୍କୁ ରେଶମ କୀଟ କୁହାଯାଏ ।
• ଏମାନେ ତୁତ୍ ଗଛର ପତ୍ର ଖାଇ ଆକାରରେ ବହୁତ ବଡ଼ ହୋଇ ଯାଆନ୍ତି । ଏହି ଅବସ୍ଥାରେ ଏମାନଙ୍କୁ ବାଉଁଶ ଡାଲାରେ ରଖ୍ ସଦ୍ୟଜାତ କଅଁଳିଆ ତୁତ୍ ପତ୍ର ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଏ ।
• 9୫ ରୁ ୩୦ ଦିନ ହୋଇଗଲେ କୀଟଟି ପତ୍ର ଖାଇବା ବନ୍ଦକରି ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ବାଉଁଶ ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ମଧ୍ୟକୁ ଯାଇ ସେଠାରେ ନିଜ ପାଟିରୁ ଏକ ପ୍ରକାର ଲାଳ ବାହାର କରି ସେଥ୍ରେ ଗୋଟିଏ କୋଷା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ । କୋଷାଟି ସାଧାରଣତଃ କୌଣସି ଛୋଟ ଥାକ କିମ୍ବା ବାଉଁଶ ଡାଲା ସହ ଲାଗି ରହିଥାଏ ।
• ରେଶମ କୀଟ ଖୁବ୍ କମ୍ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ନିଜ ଚାରିପଟେ ଏକ ଆବରଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ପ୍ୟୁପାରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହି କୋଷା ମଧ୍ୟରେ ପ୍ୟୁପା କ୍ରମେ ବଡ଼ ହୋଇ ପୂର୍ଣ୍ଣାଙ୍ଗ ରେଶମ ପୋକରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

Question 14.
ଆମ ରାଜ୍ୟର ଆଦିବାସୀ ଉନ୍ନୟନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ରେଶମ ଚାଷର ଭୂମିକା ଲେଖ ।
Solution:

• ରେଶମ ଚାଷ ଏକ ଲାଭଜନକ କୁଟୀର ଶିଳ୍ପ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଆମ ଦେଶର ଓ ରାଜ୍ୟର ଅର୍ଥନୀତିରେ ବିଶେଷ ଉନ୍ନତି ହେବା ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଛି ।
• ରେଶମ ଚାଷ ପାଇଁ ବିଶେଷ କିଛି ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳ, ଅଧିକ ମୂଳଧନ କିମ୍ବା ବିଜୁଳି ଶକ୍ତିର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ, ଏଣୁ ଯେ କୌଣସି ଦୁର୍ଗମ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହି ଚାଷ ସଫଳତାର ସହ କରାଯାଇ ପାରିବ ।
• ଆମ ରାଜ୍ୟର ବହୁ ଆଦିବାସୀ ପରିବାର ରେଶମ ଚାଷ କରି ବିଶେଷ ଉପକୃତ ହେଉଛନ୍ତି ।
• ଏଣୁ ଆଦିବାସୀ ଉନ୍ନୟନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ରେଶମ ଚାଷର ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ଗରିବ ଆଦିବାସୀ ଲୋକଙ୍କ ଆର୍ଥିକ ମାନଦଣ୍ଡର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ରେଶମ ଚାଷକୁ ଅଧ‌ିକ ଲୋକପ୍ରିୟ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

Question 15.
ତୁମର ତିନି ପ୍ରକାର ପୋଷାକ ଅଛି । ସୂତା ପୋଷାକ, ପଶମ ପୋଷାକ ଓ ରେଶମ ପୋଷାକ । ବର୍ଷର କେଉଁ ସମୟରେ କେଉଁ ପୋଷାକ ପିନ୍ଧିବ ? କାରଣ ସହ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
Solution:

• ଖରାଦିନେ ସାଧାରଣତଃ ସୂତା ପୋଷାକ ପିନ୍ଧାଯାଏ । କାରଣ ଏହି ସମୟରେ ପାଗ ଗୁଳୁଗୁଳିଆ ହୋଇଥାଏ ଓ ଦେହରୁ ଅଧୂକ ଝାଳ ବାହାରେ । ଏଣୁ ସୂତା ପୋଷାକ ପିନ୍ଧିଲେ ଅଧ୍ଵ ଆରାମ ଲାଗେ ।
• ପଶମ ବା ଉଲ୍ ପୋଷାକ ସାଧାରଣତଃ ଶୀତଦିନେ ପିନ୍ଧାଯାଏ । କାରଣ ଏହି ପୋଷାକ ଦେହକୁ ଗରମ ରଖିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।
• ବର୍ଷା ଋତୁରେ ରେଶମ ପୋଷାକ ପିନ୍ଧାଯାଏ । କାରଣ ଏହା ବର୍ଷାରେ ଓଦା ହେଲେ ଶୀଘ୍ର ଶୁଖୁଯାଏ । ଏଥିରେ ଅଧ୍ବକ ପାଣି ଲାଗେନାହିଁ ।

ବିପଯୁବସ୍ତୁ ସପୂଜାପ ପୂଚନା ଓ ବିଶେଷଣ :

→ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭଦରୁ ତନ୍ତୁ :

• ଆମେ ବଞ୍ଚିରହିବା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥିବା ତିନୋଟି ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ମଧ୍ୟରୁ ବସ୍ତ୍ର ଅନ୍ୟତମ ।
• ଉଭୟ ପ୍ରାକୃତିକ ତନ୍ତୁ ଓ କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁରୁ ବସ୍ତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।
• ଏହି ତନ୍ତୁ ଉଭିଦର ବିଭନ୍ନ ଅଂଶରୁ ଓ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କଠାରୁ ଉପଲବ୍‌ଧ ହୋଇଥାଏ |
• ପଶମ ଓ ରେଶମ ତନ୍ତୁ କେତେକ ପ୍ରାଣୀଙ୍କଠାରୁ ମିଳିଥାଏ ।
• ମେଣ୍ଢା ଓ ଚମରୀ ଗାଈ ପରି କେତେକ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଲୋମରୁ ଉଲ୍ ବା ପଶମ ମିଳେ ।
• ରେଶମକୀଟର କୋଷାରୁ ସିଲ୍‌କ୍ ବା ରେଶମ ମିଳେ ।

→ ପଶମ (ଉଲ୍) :

• ମେଣ୍ଢା, ଛେଳି, ଚମରୀଗାଈ ଓ ଅନ୍ୟ କେତେକ ପଶୁ (ଓଟ, ଲାମା ଓ ଆଲ୍‌କା)ଙ୍କ ଲୋମରୁ ପଶମ ମିଳିଥାଏ ।
• ମେଣ୍ଢା ଶରୀରରେ ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଲୋମ ଥାଏ, ଯଥା – ମୋଟା ଲୋମ ଓ ନରମ ଚର୍ମ ଲୋମ । ନରମ ଓ ପତଳା ଲୋମରୁ ପଶମ ତନ୍ତୁ ମିଳେ ।
• ଆଜିକାଲି ଉନ୍ନତମାନର ନରମ ଲୋମମ୍ବା ମେଣ୍ଢା ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇପାରୁଛି । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ‘ମନୋନୀତ ପ୍ରଜନନ’’କୁହାଯାଏ ।
• କାଶ୍ମୀର ଛେଳିର ଲୋମ ବହୁତ ନରମ । ଏଥୁରୁ ତିଆରି ଶାଲ୍‌କୁ ‘ପଶ୍ଚିମିନା ଶାଲ’ କୁହାଯାଏ ।
• ଜାମ୍ମୁ କାଶ୍ମୀରରେ ମିଳୁଥିବା ଅଙ୍ଗୋରା ପଶମ ଅଙ୍ଗୋରା ଛେଳି ଲୋମରୁ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।
• ପଶମ ପାଇବା ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ମେଣ୍ଢାପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ହିମାଳୟର ପାର୍ବତ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳ; ଯଥା— ଲଦାଖ ଅଞ୍ଚଳରେ ଚମରୀ ଗାଈର ଲୋମରୁ ପଶମ ମିଳେ ।
• ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ଲାମା ଓ ଆଲ୍‌କା ଲୋମରୁ ପଶମ ପଶମ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।
  
• ମାଈ ରେଶମ ପୋକ ଥରକେ ଶତାଧ୍ଵ ଅଣ୍ଡାଦିଏ । ଏହି ଅଣ୍ଡାରୁ ଜାତ ଲାର୍ଭାକୁ ‘ଶୁକକୀଟ’ ବା ‘ରେଶମ କୀଟ’ କୁହାଯାଏ ।
• ଲାର୍ଭାର ପର ଅବସ୍ଥାକୁ ପ୍ୟୁପା କହନ୍ତି । ପ୍ୟୁପା ଅବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରବେଶ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଲାର୍ଭା ତୁତ୍ଵଗଛର ପତ୍ର ଖାଇ ଏକ ଜାଲ ବୁଣେ ।
• ସେହି ତନ୍ତୁ ବାୟୁ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ରେଶମ ତନ୍ତୁରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ରେଶମ କୀଟ ଖୁବ୍ କମ୍ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ନିଜ ଚାରିପଟେ ଏକ ଆବରଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ଓ ପ୍ୟୁପାରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହି ତନ୍ତୁର ଆବରଣକୁ ‘କୋଷା’ କୁହାଯାଏ ।
• ଏହି କୋଷା ମଧ୍ୟରେ ପ୍ୟୁପା କ୍ରମେ ବଡ଼ ହୋଇ ପୂର୍ଣାଙ୍ଗ ରେଶମ ପୋକରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ରେଶମ ପୋକର କୋଷାରୁ ରେଶମ ତନ୍ତୁ ମିଳେ ଓ ତହିଁରୁ ସୂତା କଟାଯାଏ ।
• ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ରେଶମ ତନ୍ତୁରୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ସୂତା ମିଳିଥାଏ; ଯଥା – ତୁତ୍, ଟସର, ଇରି ଓ ମୁଗା ଆଦି । ଓଡ଼ିଶାରେ ତୁତ୍ରକୁ ପାଟ, ଟସରକୁ ମଠା, ଇରିକୁ ଏଣ୍ଡି ଓ ମୁଗାକୁ ମୁଗା କୁହାଯାଏ ।
• ଭାରତରେ ତୁତ୍ ରେଶମ ପୋକ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଏହାର କୋଷାରୁ ମିଳୁଥିବା ରେଶମ ତନ୍ତୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ନରମ, ନମନୀୟ ଓ ଚିକ୍‌କଣ । ରେଶମ ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଚୀନ୍ ପୃଥିବୀରେ ପ୍ରଥମ ଅଟେ ।
• ଆଜିକାଲି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ବ୍ୟବହାର କରି କୃତ୍ରିମ ରେଶମ ସୂତା ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଅଛି ଓ ସେଥୁରୁ ବିଭିନ୍ନ ପୋଷାକ ତିଆରି ହେଉଛି ।

→ କୋଷାରୁ ରେଶମ :
ରେଶମ ପାଇବା ପାଇଁ ରେଶମ ପୋକ ପାଳନ କରି ତାହାର କୋଷା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । ସେହି କୋଷାରୁ ରେଶମସୂତା’ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।

• ମାଈ ରେଶମ ପୋକଠାରୁ ସାଧାରଣତଃ ଶତାଧିକ ଅଣ୍ଡା ମିଳିଥାଏ । ଏଗୁଡ଼ିକୁ କାଗଜ କିମ୍ବା କପଡ଼ା ଖୋଳରେ ଯତ୍ନର ସହ ସାଇତି ରଖ୍ ରେଶମ ଚାଷୀକୁ ବିକ୍ରୟ କରାଯାଏ ।
• ଥ‌ିବାବେଳେ ଅଣ୍ଡାରୁ ଲାର୍ଭା ଜାତ ହୁଏ । ଏହି ଲାର୍ଭାକୁ ଆମେ ଶୁକ ବା ରେଶମ କୀଟ ବୋଲି କହୁ ।
• ରେଶମ କୀଟ କଅଁଳିଆ ତୁତ ପତ୍ର ଖାଇ ଆକାରରେ ବହୁତ ବଢ଼ିଯାଏ । ଏହି ଅବସ୍ଥାରେ ବାଉଁଶ ଡାଲାରେ ରଖ୍ ଏମାନଙ୍କୁ କଅଁଳିଆ ତୁତ ପତ୍ର ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଏ ।
• ୨୫ରୁ ୩୦ ଦିନ ପରେ ଏହି କୀଟ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ବାଉଁଶ ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ମଧ୍ୟକୁ ଯାଇ ସେଠାରେ କୋଷା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ । କୋଷାଟି କୌଣସି ଛୋଟ ଥାକ କିମ୍ବା ବାଉଁଶ ଡାଲା ସହ ଲାଗିରହିଥାଏ । କୋଷା ମଧ୍ୟରେ ରେଶମ କୀଟଟି ଜାଲ ବୁଣି ଶେଷରେ ରେଶମ ପୋକରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

ତୁତ୍ ବା ମାଲ୍‌ବେରୀ ରେଶମକୀଟ ତୁତ୍ ଗଛର ପତ୍ର, ଟସର କୀଟ ଶାଳ ଏବଂ ଅର୍ଜୁନ ଗଛର ପତ୍ର, ଇରି କୀଟ ଜଡ଼ାଗଛର ପତ୍ର ଓ ମୁଗା କୀଟ ଛଣପଟ, ସୋମ୍ ଓ ସେଓଲୁ ଗଛର ପତ୍ରଖାଇ ବଢ଼େ ।

ପାଣିରେ ପକାଇ ମାରି ଦିଆଯାଏ, ନଚେତ୍ ପୋକଟି ନିଜେ କୋଷା କାଟି ବାହାରକୁ ଆସିବା ଦ୍ବାରା ରେଶମ ସୂତା ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ ହୋଇଯାଏ । ପୋକଟିକୁ ମାରିଦେବା ପରେ କୋଷାରୁ ହିଁ ରେଶମ ସୂତା ବାହାରେ ଓ ବୁଣାଳୀମାନେ ସେଥୁରୁ ଲୁଗା ବଢ଼େ ।

→ ଆସ, ଜାଣିବା :

• ପଶମ ଓ ରେଶମ ହେଉଛି ପ୍ରାଣୀଜ ତନ୍ତୁ । ପଶମ ମେଣ୍ଢା, ଛେଳି ଓ ଚମରୀ ଗାଈର ଲୋମରୁ ମିଳେ ଏବଂ ରେଶମ ଓଟ, ଲାମା ଓ ଆଲ୍‌ପାକାର ଲୋମରୁ ମଧ୍ୟ ପଶମ ମିଳେ ।
• ଭାରତରେ ପଶମ ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ମେଣ୍ଢାପାଳନ କରାଯାଏ ।
• ମେଣ୍ଢା ଲୋମକୁ ଶରୀରରୁ କାଟି ବାହାର କରାଯାଏ । ଏହାପରେ ଏହାକୁ ପରିଷ୍କାର କରି, ବଡ଼ ଛୋଟ ଲୋମକୁ ପୃଥକ୍ କରି, ଅତିଛୋଟ ଲୋମକୁ ବାହାର କରି ଦେଇ, ଶୁଖାଇ ରଙ୍ଗ ଦେଇ ସୂତାକଟା ଯାଏ ଓ ଲୁଗା ବୁଣା ଯାଏ ।
• ରେଶମ କୋଷାରୁ ରେଶମ ତନ୍ତୁ ବାହାରି ତହିଁରୁ ରେଶମ ସୂତା କଟାଯାଏ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Economics Solutions Chapter 3 ମୌଳିକ ଧାରଣା (ମାନବୀୟ ଅଭାବ, ଉପଯୋଗିତା, ଦ୍ରବ୍ୟ, ମୂଲ୍ୟ, ଦର ଓ ସମ୍ପଦ) Objective Questions.

CHSE Odisha 12th Class Economics Chapter 3 Objective Questions in Odia Medium

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ଵାଭାବିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ସ୍ଥିତିସ୍ଥାପକତା :
(A) ଋଣାତ୍ମକ ହୋଇଥାଏ
(B) ଧନାତ୍ମକ ହୋଇଥାଏ
(C) ଶୂନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ
(D) ଅସୀମ ହୋଇଥାଏ
Answer:
(A) ଋଣାତ୍ମକ ହୋଇଥାଏ

2. ନଦୀକୂଳରେ ଜଳ ଏକ :
(A) ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ଯ
(B) ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ
(C) ଅଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ
(D) ଦ୍ରବ୍ୟ ପଦବାଚ୍ୟ ନୁହେଁ
Answer:
(A) ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ଯ

3. ଦ୍ରବ୍ୟର ଅଭାବ ପୂରଣକାରୀ କ୍ଷମତାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ଉପଯୋଗିତା
(B) ଉପାଦେୟତା
(C) ଉପକାରିତା
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(A) ଉପଯୋଗିତା

4. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତା ନାହିଁ ?
(A) ଔଷଧ
(B) ସିଗାରେଟ୍
(C) ପଚା ଅଣ୍ଡା
(D) ବହି
Answer:
(C) ପଚା ଅଣ୍ଡା

5. ଜମିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବା ସାର ଏକ :
(A) ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ
(B) ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ
(C) ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(C) ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ

6. ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ଏକ ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ, କାରଣ :
(A) ଏହାର ସ୍ଵଳ୍ପତା ନାହିଁ
(B) ଏହା ପ୍ରକୃତିଦତ୍ତ
(C) ଏହାର ଦାମ୍ ନାହିଁ
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

7. ଡାକ୍ତରଙ୍କ ସେବା ଏକ :
(A) ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ
(B) ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ
(C) ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ
(D) ଦ୍ରବ୍ୟ ପଦବାଚ୍ୟ ନୁହେଁ
Answer:
(C) ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ

8. ଛାତ୍ର ପାଇଁ ବହି କେଉଁଥିପାଇଁ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ?
(A) ଜୀବନଧାରଣ ନିମିତ୍ତ
(B) ଦକ୍ଷତା ନିମିତ୍ତ
(C) ପରମ୍ପରାଗତ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(B) ଦକ୍ଷତା ନିମିତ୍ତ

9. କୋଣାର୍କ ମନ୍ଦିର ଏକ :
(A) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପଦ
(B) ସାମାଜିକ ସମ୍ପଦ
(C) ଜାତୀୟ ସମ୍ପଦ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(C) ଜାତୀୟ ସମ୍ପଦ

10. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ କହିଲେ :
(A) ଉପାଦେୟତାକୁ ବୁଝାଏ
(B) ବ୍ୟାବହାରିକ ମୂଲ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ
(C) ଚାହିଦାକୁ ବୁଝାଏ
(D) ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ
Answer:
(D) ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ

11. କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲେ ଏହାର ମୂଲ୍ୟ :
(A) ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ
(B) ହ୍ରାସ ହୁଏ
(C) ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହେ
(D) ପ୍ରଥମେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ତତ୍ପରେ ହ୍ରାସ ହୁଏ
Answer:
(B) ହ୍ରାସ ହୁଏ

12. ଗୋଟିଏ ଦ୍ରବ୍ୟ ବା ସେବା ପାଇବାର ଇଚ୍ଛାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ଅଭାବ
(B) ଉପଯୋଗିତା
(C) ଦ୍ରବ୍ୟ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(A) ଅଭାବ

13. ମଣିଷର ଅଭାବ ମୋଚନକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ଉପଭୋଗ
(B) ଉତ୍ପାଦନ
(C) ବଣ୍ଟନ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(A) ଉପଭୋଗ

14. ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ମାନବୀୟ ଅଭାବ ପୂରଣ କରେ ତାହା :
(A) ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ
(B) ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ
(C) ସର୍ବସାଧାରଣ ଦ୍ରବ୍ୟ
(D) ଅନ୍ତର୍ବର୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ
Answer:
(A) ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ

15. ଭୁବନେଶ୍ଵର -କୋଲ୍‌କାତା ଜାତୀୟ ରାଜପଥ । ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ କେଉଁ ପ୍ରକାର ସମ୍ପଦ ?
(A) ସାମାଜିକ
(B) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ
(C) ଜାତୀୟ
(D) ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ
Answer:
(C) ଜାତୀୟ

16. ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ କେଉଁଟି ସମ୍ପଦ ?
(A) ହିମାଳୟର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ
(C) ଜଣେ ଶଲ୍ୟ ଚିକିତ୍ସକଙ୍କ କୌଶଳ
(B) ଶ୍ରମିକର କୌଶଳ
(D) ଡାକ୍ତରଙ୍କ ମଟରଗାଡ଼ି
Answer:
(D) ଡାକ୍ତରଙ୍କ ମଟରଗାଡ଼ି

17. ଉଡ଼ାଜାହାଜରେ ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ପାନୀୟ ଜଳ ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀର ଦ୍ରବ୍ୟ ?
(A) ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ଯ
(B) ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ଦ୍ରବ୍ୟ
(C) ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ
(D) ହସ୍ତାନ୍ତରଣୀୟ ଦ୍ରବ୍ୟ
Answer:
(C) ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ

18. ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ମାନବୀୟ ଅଭାବର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ?
(A) ଅଭାବ ଅସୀମ
(B) ଅଭାବ ସମୂହ ପରିତୃପ୍ତକ୍ଷମ
(C) ସମସ୍ତ ଅଭାବ ସମାନ ଭାବରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ
(D) ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପୌନଃପୁନିକ
Answer:
(D) ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପୌନଃପୁନିକ

19. ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ସର୍ବସାଧାରଣ ଦ୍ରବ୍ୟ ନୁହେଁ ?
(A) ଜାତୀୟ ରାଜପଥ
(B) ରାସ୍ତା ଆଲୋକ
(C) ପ୍ରତିରକ୍ଷା ସେବା
(D) ମଟର ସାଇକେଲ
Answer:
(D) ମଟର ସାଇକେଲ

20. ଦର ଅର୍ଥ .
(A) ମୁଦ୍ରା ଆକାରରେ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ
(B) ଅନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଆକାରରେ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ
(C) ଦ୍ରବ୍ୟର ବ୍ୟବହାରିକ ମୂଲ୍ୟ
(D) ସୁନା ଆକାରରେ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ
Answer:
(A) ମୁଦ୍ରା ଆକାରରେ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. କଳ_______ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉଦାହରଣ ।
Answer:
ଉତ୍ପାଦକ

2. ଜନସଂଖ୍ୟାର ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ଚାହିଦା _______ ପାଏ ।
Answer:
ବୃଦ୍ଧି

3. ଦର _______ ର ମୌଳିକ ପରିପ୍ରକାଶ ।
Answer:
ମୂଲ୍ୟ

4. କେବଳ _______ ଇଚ୍ଛାଗୁଡ଼ିକୁ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଅଭାବ

5. ନୀତି ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ହୋଇନଥାଏ । ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ।
Answer:
ବହିଷ୍କରଣ

6. ତାଲିମ ଅଭାବ_______ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ।
Answer:
ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ

7. ସମସ୍ତ ଅଭାବ _______ନୁହେଁ, କିନ୍ତୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଭାବ _______ ।
Answer:
ପରିପୂରଣୀୟ, ପରତୃପ୍ତକ୍ଷମ

8. ଉପଯୋଗିତା _______ ଶୀଳ ଅଟେ ।
Answer:
ନଷ୍ଟ

9. ବିଶ୍ଵରେ ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଧିକାରରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ପଦକୁ ________ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ

10. ଉପଯୋଗିତା ଏକ _______ ଧାରଣା ।
Answer:
ମାନସିକ

11. ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଯୋଗାଣ ଚାହିଦା ଅପେକ୍ଷା _______ ।
Answer:
ଅଧ୍ଵ

12. ବ୍ୟବସାୟର ସୁନାମ ବା ସଦିଚ୍ଛା _______ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉଦାହରଣ ।
Answer:
ଅଭୌତିକ

13. ଯେଉଁ ଅଭାବ ସାମାଜିକ ପରମ୍ପରା ଓ ଅଭ୍ୟାସରୁ ଜାତ ତାହାକୁ _______ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପରମ୍ପରାଗତ

14. ଯେଉଁସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଭାବେ ମାନବିକ ଅଭାବ ପୂରଣ କରିଥା’ନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ _______ ଦ୍ରବ୍ୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଖାଉଟି

15. ଦକ୍ଷତା, ସୁମଧୁର କଣ୍ଠସ୍ଵର ଇତ୍ୟାଦି ଭଳି ସମସ୍ତ ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଗୁଣର _______ ନ ଥ‌ିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପଦ ନୁହଁନ୍ତି ।
Answer:
ବାହ୍ୟତା

16. ମାର୍ଶାଲଙ୍କ ମତରେ _______ କୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବା ପରୋକ୍ଷ ଭାବେ ପରିତୃପ୍ତି କରିପାରୁଥିବା ସମସ୍ତ ଈପ୍‌ସିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ହେଉଛି ସମ୍ପଦ ।
Answer:
ମାନବୀୟ

17. ଦ୍ରବ୍ୟର ମାନବୀୟ ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତି କ୍ଷମତାକୁ _______ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଉପଯୋଗିତା

18. ମନୁଷ୍ୟର ଅଭାବ ପୂରଣ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ପାର୍ଥିବ ଓ ଅପାର୍ଥିବ ବସ୍ତୁକୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ _______ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଦ୍ରବ୍ୟ

19. ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରବୃକ୍ଷଭାବେ ମାନବିକ ଅଭାବ ପୂରଣ କରିଥା’ନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ _______ ଦ୍ରବ୍ୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଖାଉଟି

20. ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରକୃତିର ମୁକ୍ତ ଦାନ, ତାହା _______ ଦ୍ରବ୍ୟ |
Answer:
ମୁକ୍ତ

21. ମାନବ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଯେଉଁସବୁ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଵଳ୍ପତା ଥାଏ ସେଗୁଡ଼ିକ _______ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ

22. ପରୋକ୍ଷଭାବେ ମାନବିକ ଅଭାବ ପରିପୂରଣ କରୁଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ _______ ଦ୍ରବ୍ୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଉତ୍ପାଦକ

23. ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟର କେବଳ _______ ମୂଲ୍ୟ ରହିଛି ।
Answer:
ବ୍ୟବହାରିକ

24. ଗୋଟିଏ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରତିବଦଳରେ ମିଳୁଥିବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ପରିମାଣକୁ ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟର _______ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ|ମୂଲ୍ୟ

25. ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପଦର ଅଧିକାରୀ ଥ‌ିବା ପାର୍ଥିବ ଓ ଅପାର୍ଥିବ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ _______ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିଗତ

26. ସାମୂହିକ ଭାବେ କୌଣସି ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀ ବା ସମାଜର ଅଧିକାରରେ ଥିବା ସମ୍ପଦକୁ _______ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସାମାଜିକ/ସାମୂହିକ

27. ଯେଉଁ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତିଦ୍ୱାରା ଆତ୍ମାଭିମାନ ଓ ବଡ଼ିମା ବଜାୟ ରଖାଯାଇପାରେ, ତାହାକୁ _______ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବିଳାସମୂଳକ

28. ମୂଲ୍ୟକୁ ମୁଦ୍ରା ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ, ତାହାକୁ _______ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଦାମ୍

29. ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖୁବା ଓ ସ୍ପର୍ଶ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ଏବଂ ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକାର ନାହିଁ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ _______ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଅଭୌତିକ

30. ଯେଉଁ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକର ପରିତୃପ୍ତି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ ସେଗୁଡ଼ିକୁ _______ ଅଭାବ ।
Answer:
ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ

31. କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଆବଶ୍ୟକତାର ଉପଲବ୍ଧିକୁ _______ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଅଭାବ

32. ଅଧ୍ୟାପକ, କଣ୍ଠଶିଳ୍ପୀ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କ ସେବା ପାଇଁ ଯଦି ଅର୍ଥଦାନ କରାଯାଏ ତାହା _______ ରୂପେ ଗଣ୍ୟ ହୁଏ ।
Answer:
ସମ୍ପଦ

33. ଯେଉଁ ଅଭାବର ପରିପୂରଣ ଜୀବନକୁ ଅଧ‌ିକ ସହଜ କରିଥାଏ, ତାହାକୁ _______ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଆରାମଦାୟକ

34. ଜମି, ଘର ଆଦି ସ୍ଥାନାନ୍ତରକ୍ଷମ ନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେଗୁଡ଼ିକର ମାଲିକାନା ସ୍ୱତ୍ୱ _______ ହୋଇପାରିବ, ତେଣୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପଦ ।
Answer:
ହସ୍ତାନ୍ତର ଯୋଗ୍ୟତା

35. ମୁକ୍ତ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକର _______ ନ ଥ‌ିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପଦ ପଦବାଚ୍ୟ ନୁହେଁ ।
Answer:
ସ୍ଵଳ୍ପତା

36. ସାଧୁତା, କଳାକୌଶଳ, ଉତ୍ତମ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ଆଦିର ଉପଯୋଗିତା ଓ ସ୍ଵଚ୍ଛତା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଯୋଗ୍ୟତା ଓ _______ ନ ଥ‌ିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପଦ ନୁହନ୍ତି ।
Answer:
ବିକ୍ରୟ ଯୋଗ୍ୟତା

37. ଦ୍ରବ୍ୟପ୍ରତି ଅଭାବର ତୀବ୍ରତା ଯେତେ _______ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତା ସେତେ ବେଶୀ ।
Answer:
ବେଶୀ

38. ପୁରୀର ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ଏକ _______ ସମ୍ପଦ ।
Answer:
ଜାତୀୟ

39. ରସ୍କିନ୍ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ _______ ବିଜ୍ଞାନ କହିଥିଲେ ।
Answer:
ବିମର୍ଷ

40. ଓକିଲଙ୍କ ପାଇଁ ଆଇନ ପୁସ୍ତକ _______ ଅଭାବ ।
Answer:
ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ

C. ନିମ୍ନଲିଖ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭୁଲ୍ କି ଠିକ୍ ଲେଖ । ରେଖାଙ୍କିତ ଅଂଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କରି ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କର ।

1. ମାନବିକ ଅଭାବ ସୀମିତ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ମାନବିକ ଅଭାବ ଅସୀମ ।

2. ଗଙ୍ଗାନଦୀର ଜଳ ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

3. କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତା ବିଭିନ୍ନ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ଲାଗି ସମାନ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତା ବିଭିନ୍ନ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ଲାଗି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ।

4. ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଏକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ଏକ ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ।

5. ଉପଭୋଗ ହେଉଛି ଦ୍ରବ୍ୟର ଧ୍ବଂସ ସାଧନ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଉପଭୋଗ ହେଉଛି ଉପଯୋଗିତାର ଧ୍ବଂସ ସାଧନ ।

6. ଉପଭୋଗଦ୍ଵାରା ଉପଯୋଗିତାର ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଉପଭୋଗଦ୍ଵାରା ଉପଯୋଗିତାର ହ୍ରାସ ହୁଏ ।

7. ଉପଭୋଗ ହେବା ମାତ୍ରେ ଧ୍ୱଂସ ପାଉଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟସମୂହକୁ ସ୍ଥାୟୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଉପଭୋଗ ହେବା ମାତ୍ରେ ଧ୍ୱଂସ ପାଉଥ‌ିବା ଦ୍ରବ୍ୟସମୂହକୁ ନଷ୍ଟଶୀଳ ଦ୍ରବ୍ୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

8. ଅବାଧଲବ୍‌ଧ ଦ୍ରବ୍ୟର ଯୋଗାଣ ମାଗଣ ତୁଳନାରେ କମ୍ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଅବାଧଲବ୍‌ଧ ଦ୍ରବ୍ୟର ଯୋଗାଣ ମାଗଣ ତୁଳନାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଧିକ ।

9. ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର ବଢ଼ିଲେ ମୁଦ୍ରାର ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଦ୍ରବ୍ୟର ଦର ବଢ଼ିଲେ ମୁଦ୍ରାର ମୂଲ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଏ ।

10. ସମସ୍ତ ମାନବୀୟ ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତକ୍ଷମ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସମସ୍ତ ମାନବୀୟ ଅଭାବ ଅପରିତୃପ୍ତକ୍ଷମ ।

11. ଗୋଟିଏ ବଡ଼ ସହରରେ ଜଳ ଏକ ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଗୋଟିଏ ବଡ଼ ସହରରେ ଜଳ ଏକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ।

12. ମହନଦୀ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପଦ ଅଟେ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ମହାନଦୀ ଜାତୀୟ ସମ୍ପଦ ଅଟେ ।

13. ଜଣେ ବ୍ୟସ୍ତ ଚିକିତ୍ସକଙ୍କ ପାଇଁ ମୋଟରକାର ଏକ ଆରାମଦାୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଜଣେ ବ୍ୟସ୍ତ ଚିକିତ୍ସକଙ୍କ ପାଇଁ ମୋଟରକାର ଏକ ଦକ୍ଷତା ନିମିତ୍ତ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ ।

14. ଜଣେ କଲେଜ ଛାତ୍ର ପାଇଁ ଦାମିକା ପୋଷାକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ଅଭାବ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଜଣେ କଲେଜ ଛାତ୍ର ପାଇଁ ଦାମିକା ପୋଷାକ ବିଳାସମୂଳକ ଅଭାବ ।

15. ମୂଲ୍ୟକୁ ମଦ୍ରା ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ, ତାହାକୁ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ମୂଲ୍ୟକୁ ଟଙ୍କା ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ, ତାହାକୁ ଦର କୁହାଯାଏ ।

16. ଅବାଧଲବ୍‌ଧ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ନାହିଁ ।
Answer:
ଠିକ୍

D. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଉପଭୋଗ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଉପଭୋକ୍ତା ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ସନ୍ତୋଷ ଲାଭ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ଉପଭୋଗ କୁହାଯାଏ ।

2. ଉପଯୋଗିତା କ’ଣ ?
Answer:
କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଅଭାବ ପୂରଣ କ୍ଷମତାକୁ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ ।

3. ଅଭାବ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟ ବା ସେବା ପ୍ରାପ୍ତିର ଇଚ୍ଛାକୁ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ ।

4. ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ବଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ମୌଳିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାକୁ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

5. ଦ୍ରବ୍ୟ କାହାକୁ ବୁଝାଏ ?
Answer:
ମାନବୀୟ ଅଭାବ ମୋଚନ କରିପାରୁଥିବା ଯେକୌଣସି ପଦାର୍ଥକୁ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

6. ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ଦ୍ରବ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ମାନବୀୟ ଅଭାବ ପୂରଣ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ପାର୍ଥିବ ଓ ଅପାର୍ଥିବ ପଦାର୍ଥକୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

7. କାଳିଦାସଙ୍କ କବିତା କେଉଁ ପ୍ରକାରର ସମ୍ପଦ ?
Answer:
କାଳିଦାସଙ୍କ କବିତା ଭାରତର ଜାତୀୟ ସମ୍ପଦ ଅଟେ ।

8. ଆରାମଦାୟକ ଅଭାବ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଅଭାବ ପୂରଣ ହେଲେ ଜୀବନ ଅଧ‌ିକ ସହଜ ଓ ସୁଖପ୍ରଦ ହୁଏ, ତାହାକୁ ଆରାମଦାୟକ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ ।

9. ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ କେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟର ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ?
Answer:
ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ମୁକ୍ତଦ୍ରବ୍ୟ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ଅଟେ ।

10. ଅଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅପାର୍ଥିବ ଏବଂ ଯାହାର ସ୍ପର୍ଶ, ଦୃଶ୍ୟ ଏବଂ ଆକୃତି ନଥାଏ; ଯଥା – ଡାକ୍ତର, ଇଞ୍ଜିନିୟର ଓ ଅଧ୍ୟାପକମାନଙ୍କର ସେବାକୁ ଅଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

11. ଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ପାର୍ଥିବ ଏବଂ ଯାହାର ସ୍ପର୍ଶ, ଦୃଶ୍ୟ ଏବଂ ଆକୃତି ରହିଛି; ଯଥା – ବହି, ରେଡ଼ିଓ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

12. ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ମାଲିକାନାରେ ଥ‌ିବା ଭୌତିକ ଓ ଅଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ

13. ଦର କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ମୂଲ୍ୟକୁ ମୁଦ୍ରା ଆକାରରେ ପ୍ରକାଶ କଲେ ତାହାକୁ ଦର କୁହାଯାଏ ।

14. ଜାତୀୟ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକ ସମଗ୍ର ଦେଶ ବା ଜାତିର ମାଲିକାନାରେ ଥାଏ, ତାହାକୁ ଜାତୀୟ ସମ୍ପଦ କହନ୍ତି ।

15. ଆରାମଦାୟକ ଅଭାବ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଅଭାବର ପରିପୂରଣ ଜୀବନକୁ ଅଧ‌ିକ ସହଜ ଓ ଆରାମପ୍ରଦ କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ଆରାମଦାୟକ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ ।

16. ଡାକ୍ତର ଓ ଅଧ୍ୟାପକଙ୍କ ସେବା କେଉଁ ପ୍ରକାରର ଦ୍ରବ୍ୟ ?
Answer:
ଡାକ୍ତର ଓ ଅଧ୍ୟାପକଙ୍କ ସେବା ଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅଟେ ।

17. ଋଣାତ୍ମକ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ସମ୍ପଦ ଲୋକ ବା ଦେଶର ଦେୟ, ତାହାକୁ ଋଣାତ୍ମକ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।

18. ସମ୍ପଦର ଦୁଇଟି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଯୋଗ୍ୟତା ଓ ବିକ୍ରୟ ଯୋଗ୍ୟତା ହେଉଛି ସମ୍ପଦର ଦୁଇଗୋଟି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ।

19. ବିଳାସମୂଳକ ଅଭାବ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତିଦ୍ଵାରା ଆତ୍ମାଭିମାନ ଓ ବଡ଼ିମା ବଜାୟ ରଖାଯାଇପାରେ ତାହାକୁ ବିଳାସମୂଳକ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ ।

20. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ସମ୍ପଦ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇନାହିଁ, ତାହାକୁ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।

21.ପରମ୍ପରାଗତ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ ଜୀବନଧାରଣ କିମ୍ବା ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିନଥା’ନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ସାମାଜିକ ପରମ୍ପରା ଓ ଅଭ୍ୟାସରୁ ଜାତ, ତାହାକୁ ପରମ୍ପରାଗତ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ ।

22. ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ବିଶ୍ବର ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଧିକାରରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ପଦକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।

23. ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପରର ଅନୁପୂରକ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ଅନ୍ୟ ଅଭାବର ସାହାଯ୍ୟ ନ ନେଇ ପୂରଣ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ (ମଟରଗାଡ଼ି ଓ ପେଟ୍ରୋଲ) ସେଗୁଡ଼ିକ ଅନୁପୂରକ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ ।

24. ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ହଳ, ମେସିନ୍, ସାର, ପୋକମରା ଔଷଧ, ବିହନ ପରି ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିବାରୁ ଏଗୁଡ଼ିକ ପରୋକ୍ଷରେ ମାନବିକ ଅଭାବ ପୂରଣ କରନ୍ତି, ତେଣୁ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

25. ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟର ମାଲିକ କଣେ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ, ତାହାକୁ ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

26. ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଘିଅ, ଚକୋଲେଟ୍, ସେଓ, ରସଗୋଲା ପରି ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମାନବିକ ଅଭାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ପୂରଣ କରନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

27. ସ୍ଥାୟୀ ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ସାବୁନ, ଅଙ୍ଗୁର, ଚକୋଲେଟ୍‌, ମିଠା ପରି ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମାନବିକ ଅଭାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ପୂରଣ କରନ୍ତି, ତାହାକୁ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

28. ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ (ବହି, ଟେଲିଭିଜନ୍, ସାଇକେଲ) ପାଉଣା ନ ଦେଲେ ପ୍ରାପ୍ତି ହୁଏ ନାହିଁ ଏବଂ ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକର ଯୋଗାଣ ମାଗଣ ତୁଳନାରେ ସ୍ଵଳ୍ପତର, ତାହାକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

29. ନଷ୍ଟଶୀଳ ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଭାତ, ରୁଟି, ଛେନା, ପନିପରିବା ପରି ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମାନବିକ ଅଭାବକୁ ଥରେ ମାତ୍ର ପୂରଣ କରନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ନଷ୍ଟଶୀଳ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

30. ସରକାରୀ ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ (ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ, ନଦୀଜଳ, ମରୁଭୂମିର ବାଲି) ପାଉଣା ନ ଦେଇ ପ୍ରାପ୍ତି ହୁଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅବାଧଲବ୍‌ଧ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ

31. ସରକାରୀ ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ମାଲିକାନାରେ ଥାଏ, ତାହାକୁ ସରକାରୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ସର୍ବସାଧାରଣଙ୍କ ଦ୍ରବ୍ୟ (ପୋଲ, ରାସ୍ତା, ରେଳବାଇ) କୁହାଯାଏ

32. ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ହିସାବରେ ବଜାରରେ ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ କିମ୍ବା ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ ହିସାବରେ ବିକ୍ରୟ ହେଉଥ‌ିବ ତାହାକୁ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

33. ଅନ୍ତବର୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ଅନ୍ତବର୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Economics Solutions Chapter 3 ମୌଳିକ ଧାରଣା (ମାନବୀୟ ଅଭାବ, ଉପଯୋଗିତା, ଦ୍ରବ୍ୟ, ମୂଲ୍ୟ, ଦର ଓ ସମ୍ପଦ) Long Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Economics Chapter 3 Long Answer Questions in Odia Medium

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ମାନବିକ ଅଭାବର ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କର । ଏହାର ପ୍ରଧାନ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ମଣିଷର ଅଭାବ ହିଁ ସମସ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀର ଉତ୍ପତ୍ତିସ୍ଥଳ । ଅଭାବ କହିଲେ କୌଣସି ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତିର ଇଚ୍ଛାକୁ ବୁଝାଏ । ଏଥିପାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତି ବିଶେଷଙ୍କୁ ଉଦ୍ୟମ କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ଉଦ୍ୟମଦ୍ୱାରା ସେ ସମ୍ବଳ ସଂଗ୍ରହ କରି ଅଭାବ ପୂରଣ କରେ । ଅତଏବ, ଅଭାବ, ଉଦ୍ୟମ ଓ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତି ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ବିଷୟବସ୍ତୁ । ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ମଣିଷକୁ ଏକ ବିଡ଼ା ରୂପେ ବିଚାର କରେ । ମାନବୀୟ ଅଭାବର ସୀମାରେଖା ଅଙ୍କନ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ସମୟର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହ ଅଭାବର ପରିମାଣାତ୍ମକ ଓ ଗୁଣାତ୍ମକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟେ । ତେଣୁ ଆର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଅଧିକ ଜଟିଳ ଓ ତୀବ୍ର ହୋଇଥାଏ ।

ସଂଜ୍ଞା :
ମାନବ ଯଦି କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତିର ଇଚ୍ଛା ବା ଅଭିଳାଷ ପ୍ରକାଶ କରେ, ତେବେ ତାକୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ‘ମାନବିକ ଅଭାବ’ Human Wantର ଆଖ୍ୟା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ ।

ମାନବିକ ଅଭାବର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ :
ମାନବିକ ଅଭାବର କେତେକ ମୌଳିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ରହିଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚିତ ହୋଇଛି ।

(1) ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ଅସୀମ : ମାନବୀୟ ଅଭାବ ସୀମାତୀତ । ଏହା ଅସଂଖ୍ୟ ତଥା ବିଭିନ୍ନ ଶ୍ରେଣୀର ଓ ପ୍ରକୃତିର । ଗୋଟିଏ ଅଭାବ ପୂରଣ ହେଲେ ଅନ୍ୟ ଏକ ଅଭାବ ମୁଣ୍ଡ ଟେକେ । ଜୀବନକାଳ ମଧ୍ୟରେ ମଣିଷ ନିଜ ଅଭାବ ପୂରଣ କରିବାରେ କେବଳ ବ୍ୟସ୍ତଥାଏ ଏବଂ ଏହାର କୌଣସି ଅନ୍ତ ପାଏନାହିଁ । ସାମଗ୍ରିକ ଭାବେ ସମସ୍ତ ଅଭାବର ପୂରଣ ଅସମ୍ଭବ । ମାନବୀୟ ଅଭାବ ଅସୀମ ଥିବାବେଳେ ଅଭାବମୋଚନ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବା ସମ୍ବଳ ସୀମିତ । ତେଣୁ ମଣିଷ ସମସ୍ତ ଅଭାବ ମଧ୍ୟରୁ ଅଗ୍ରାଧ‌ିକାର ଭିତ୍ତିରେ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଥମେ ପୂରଣ କରିଥାଏ ।

(2) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତକ୍ଷମ : ସମସ୍ତ ମାନବୀୟ ଅଭାବ ଅସୀମ ଓ ପରିତୃପ୍ତକ୍ଷମ ନୁହେଁ । କିନ୍ତୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତି ସମ୍ଭବ । ଜଣେ ତୃଷାଇଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଜଳପାନ କରି ତାଙ୍କ ତୃଷା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିବାରଣ କରିପାରିବ । ରେଡ଼ିଓର ଅଭାବ ଅନୁଭବ କରୁଥିବା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ରେଡ଼ିଓ କ୍ରୟ କରି ନିଜ ଅଭାବ ମୋଚନ କରିପାରିବ । ତେଣୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଭାବ ସସୀମ ହୋଇଥିବାରୁ ତାହାର ପରିତୃପ୍ତି ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର କ୍ରମହ୍ରାସମାନ ସୀମାନ୍ତ ଉପଯୋଗିତା ସୂତ୍ର ଅଭାବର ଏହି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ।

(3) କେତେକ ଅଭାବ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ : କେତେକ ଅଭାବ ଏକ ସଙ୍ଗେ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ କାଗଜର ଅଭାବ ଓ କଲମର ଅଭାବ ପରସ୍ପରର ପରିପୂରକ । କାଗଜର ଅଭାବ କିମ୍ବା କଲମର ଅଭାବ ପୂରଣ ହେଲେ ଲେଖୁବା ସମ୍ଭବ ହେବ ନାହିଁ । କାଗଜ ଓ କଲମ ଭଳି ଚକ୍ ଓ ଡଷ୍ଟର, ମଟର ସାଇକେଲ ଓ ପେଟ୍ରୋଲ, ଟାୟାର ଓ ଟିୟୁବ୍ ଇତ୍ୟାଦିର ଅଭାବ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ।

(4) କେତେକ ଅଭାବ ପ୍ରତିଯୋଗୀ : ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ମଧ୍ଯରେ ସମସ୍ତ ଅଭାବର ପରିପୂରଣ ଅସମ୍ଭବ । ତେଣୁ, ମଣିଷ ଆବଶ୍ୟକତା ଭିତ୍ତିରେ ସୀମିତ ସମ୍ବଳକୁ ଉପଯୋଗ କରି ଅଭାବ ପୂରଣ କରିଥାଏ । ସମସ୍ତ ଅଭାବ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଭାବ ଚୟନ କରି ସେଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଥମେ ପୂରଣ ପାଇଁ ମଣିଷ ଚେଷ୍ଟାକରେ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତି ସ୍ଥଗିତ ରଖେ । ମନେକର ଜଣେ ଉପଭୋକ୍ତା ଏକ ସଙ୍ଗେ ବହି, ଜୋତା ଓ ଔଷଧର ଅଭାବ ଉପଲବ୍ଧି କରୁଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ପାଖରେ ଥିବା ସମ୍ବଳରେ ସେ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ଅଭାବ ପୂରଣ ପାଇଁ ସକ୍ଷମ । ତେଣୁ ଏହି ତିନୋଟି ଅଭାବ ମଧ୍ୟରୁ ଯେଉଁଟି ତାଙ୍କ ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ, ତାହା ସେ ପ୍ରଥମେ ପୂରଣ କରିବେ ।

(5) ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ବୈକଳ୍ପିକ : କେତେକ ଅଭାବ ବିକଳ୍ପ ଦ୍ରବ୍ୟ ପରିତୃପ୍ତ ହୋଇପାରେ । କ୍ଷୁଧା ନିବାରଣ ନିମନ୍ତେ ଭାତ କିମ୍ବା ଫଳ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଖାଦ୍ୟ ନିଆଯାଇପାରେ । ରୋଷେଇ ପାଇଁ କାଠ କିମ୍ବା ରୋଷେଇ ଗ୍ୟାସ୍ କିମ୍ବା କିରୋସିନ୍ କିମ୍ବା ବିଜୁଳି ଶକ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ । ତେଣୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଭାବକୁ ବିଭିନ୍ନ ବିକଳ୍ପ ମାଧ୍ୟମରେ ପୂରଣ କରାଯାଇପାରେ ।

(6) କେତେକ ଅଭାବ ଅଭ୍ୟାସରେ ପରିଣତ ହୁଏ : କେତେକ ଅଭାବ ବାରମ୍ବାର ପୂରଣ କଲେ, ତାହା କାଳକ୍ରମେ ଅଭ୍ୟାସରେ ପରିଣତ ହୋଇପାରେ । ଚା’, କଫି, ମଦ, ସିଗାରେଟ୍, ଅଫିମ ଇତ୍ୟାଦିର ସାମୟିକ ବ୍ୟବହାର କାଳକ୍ରମେ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ଅଭ୍ୟାସରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।

(7) କେତେକ ଅଭାବ ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ଓ ପ୍ରତିଯୋଗୀ : ଏଭଳି କେତେକ ଅଭାବ ରହିଛି ଯାହା ପରସ୍ପର ପରିପୂରକ ଓ ପ୍ରତିଯୋଗୀ । ଯନ୍ତ୍ର ଓ ଶ୍ରମିକ ଉଭୟ ପରିପୂରକ । କୌଣସି ଉତ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଉଭୟଙ୍କ ଅଭାବ ଏକ ସଙ୍ଗେ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଯନ୍ତ୍ର ଓ ଶ୍ରମିକ ପରସ୍ପରର ସ୍ଥାନାପନ୍ନ ମଧ୍ୟ । ଯନ୍ତ୍ରର ବ୍ୟବହାର ବୃଦ୍ଧି କରି ଶ୍ରମିକର ନିୟୋଜନ ହ୍ରାସ କରିହେବ । ଠିକ୍ ସେହିପରି ଯନ୍ତ୍ରର ନିୟୋଜନ ହ୍ରାସ କରି ଶ୍ରମିକର ଅଭାବ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ସମ୍ଭବ । ତେଣୁ ଯନ୍ତ୍ର ଓ ଶ୍ରମିକ ପରିପୂରକ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ପରସ୍ପର ପ୍ରତିଯୋଗୀ ।

(8) ସ୍ଥାନ, କାଳ ଓ ପାତ୍ର ଅନୁସାରେ ଅଭାବ ଭିନ୍ନଭିନ୍ନ : ଅଭାବ ସ୍ଥାନ, କାଳ ଓ ପାତ୍ର ଅନୁସାରେ ଅଲଗା ଅଲଗା । ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ଅନୁଭୂତ ହେଉଥ‌ିବା ଅଭାବ ଅନ୍ୟସ୍ଥାନରେ ଅନୁଭୂତ ହୋଇ ନପାରେ । ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ବାସ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ଅଭାବ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ବାସ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ଅଭାବଠାରୁ ନିଶ୍ଚୟ ଅଲଗା । ଠିକ୍ ସେହିପରି ସମୟ ଭିଭିରେ ଅଭାବ ମଧ୍ଯ ଅଲଗା । ଗ୍ରୀଷ୍ମ ସମୟରେ ବିଜୁଳି ପଙ୍ଖାର ଅଭାବ ଅନୁଭୂତ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଶୀତ ସମୟରେ ଏହାର ଅଭାବ ଅନୁଭୂତ ହୋଇ ନଥାଏ ।

ସମାନ ସ୍ଥାନ ଓ ସମୟରେ ବାସ କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ଅଭାବ ମଧ୍ଯ ଅଲଗା ଅଲଗା । ଗ୍ରୀଷ୍ମ ସମୟରେ ଜଣେ ବିଜୁଳି ପଙ୍ଖାର ଅଭାବ ଅନୁଭବ କରୁଥିବାବେଳେ ଅନ୍ୟଜଣେ ଏୟାର କଣ୍ଡିସନର ଅଭାବ ଅନୁଭବ କରିଥାଏ । ଜଣେ ରୋଗୀ ପାଇଁ ଔଷଧର ଅଭାବ ଥିବାବେଳେ ଜଣେ ଛାତ୍ର ପାଇଁ ବହିର ଅଭାବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ।

2. ମାନବିକ ଅଭାବର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ ଆଲୋଚନା କର ଏବଂ ଏହି ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ ବିଭାଜନ ସାପେକ୍ଷ କି ?
Answer:
ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ତିନୋଟି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭାଜିତ ହୋଇଥାଏ; ଯଥା – ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ, ଆରାମଦାୟକ ଅଭାବ ଏବଂ ବିଳାସମୂଳକ ଅଭାବ । ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପୁନଶ୍ଚ ତିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଅଛି; ଯଥା ଜୀବନରକ୍ଷକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ, କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତାରକ୍ଷକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ ଏବଂ ଅଭ୍ୟାସ ଓ ପରମ୍ପରାଗତ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ

(୧) ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ଯେଉଁ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତି ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ, ତାହାକୁ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ ପୂରଣ ନ କଲେ ମନୁଷ୍ୟ ବଞ୍ଚିପାରିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନୁଷ୍ୟ ପ୍ରଥମେ ଏହି ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବକୁ ପୂରଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି । ଏହି ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବକୁ ତିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଅଛି; ଯଥା – ଜୀବନଧାରଣଜନିତ ଆବଶ୍ୟକତା, ଦକ୍ଷତାରକ୍ଷକ ଆବଶ୍ୟକତା ଏବଂ ଅଭ୍ୟାସ ଓ ପରମ୍ପରାଗତ ଆବଶ୍ୟକତା ।

(କ) ଜୀବନଧାରଣଜନିତ ଆବଶ୍ୟକତା – ଜୀବନଧାରଣର ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଭାବ କହିଲେ ସେହି ଅଭାବକୁ ବୁଝାଏ, ଯାହାର ପରିତୃପ୍ତି ବ୍ୟତୀତ ମାନବ ବଞ୍ଚିପାରିବ ନାହିଁ । ଏହାକୁ ମାନବିକ ସ୍ଥିତି ଆବଶ୍ୟକତା କୁହାଯାଏ । ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର, ବାସଗୃହ – ଏହି ପ୍ରକାର ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ । ଏହାକୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଭାବ ବୋଲି କେତେକ କହନ୍ତି ।

(ଖ) ଦକ୍ଷତାରକ୍ଷକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ – ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ସେବା ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କରେ, ତାହାକୁ ଦକ୍ଷତାରକ୍ଷକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ କୁହାଯାଏ । ଦକ୍ଷତା କହିଲେ ଜଣେ ଶ୍ରମିକର କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାର କ୍ଷମତା ଏବଂ ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ଛାତ୍ରଙ୍କର କଲମ, ଡାକ୍ତରଙ୍କର ମଟରଗାଡ଼ି ଏବଂ ଅଧ୍ୟାପକଙ୍କର ପୁସ୍ତକ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କରେ । ସେହିପରି ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ, ଉତ୍ତମ ବାୟୁ ସଞ୍ଚାଳିତ ଗୃହ ଏବଂ ଅବସର ବିନୋଦନ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କରେ ।

(ଗ) ଅଭ୍ୟାସ ଓ ପରମ୍ପରାଗତ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଅଭାବ – ଏହି ପ୍ରକାର ଅଭାବ ଅଭ୍ୟାସ ଏବଂ ସାମାଜିକ ପ୍ରଥା ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ବିପୁଳ ଯୌତୁକ ଏବଂ ଅପଚୟମୂଳକ ବ୍ୟୟ ବିବାହ ସମୟରେ ଲୋକମାନେ କରନ୍ତି । ଏହି ଅଭାବ ସାମାଜିକ ଚଳଣି ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ସେହିପରି ଲୋକମାନେ ଚା’, ପାନ, ସିଗାରେଟ୍ ଏବଂ ମଦ ପ୍ରଭୃତି ମାଦକଦ୍ରବ୍ୟର ବ୍ୟବହାର ଅଭ୍ୟାସ ଯୋଗୁଁ କରନ୍ତି । ତେଣୁ ଏ ପ୍ରକାର ଅଭାବ ମନ୍ଦ ଅଭ୍ୟାସ ଯୋଗୁଁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

(୨) ଆରାମଦାୟକ ଅଭାବ – ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଜୀବନକୁ ସୁଖପ୍ରଦ ଓ ଆରାମଦାୟକ କରେ ତାହାକୁ ଆରାମଦାୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏକ ସୁସଜ୍ଜିତ ଗୃହ ବା ଏକ ବିଜୁଳି ପଙ୍ଖା ଆରାମଦାୟକ ଅଭାବର ଉଦାହରଣ । ଦକ୍ଷତାରକ୍ଷକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ଆରାମ ଦାୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ସେତେ ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ନୁହେଁ । ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ମାତ୍ରାଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ରହିଅଛି, ମାତ୍ର ଶ୍ରେଣୀଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ନାହିଁ ।

(୩) ବିଳାସମୂଳକ ଅଭାବ – ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମାନବିକ ସମ୍ପଦ ଓ ଆଭିଜାତ୍ୟର ପ୍ରଦର୍ଶନ କରେ, ତାହାକୁ ବିଳାସମୂଳକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଜଣେ ଭଦ୍ରମହିଳାଙ୍କ ହୀରକହାର ଏବଂ ଜଣେ ଛାତ୍ରାବାସରେ ରହୁଥ‌ିବା ଅନ୍ତେବାସୀଙ୍କର ଏକ ମଟରଗାଡ଼ି ବିଳାସମୂଳକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉଦାହରଣ ।

ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ, ଆରାମଦାୟକ ଏବଂ ବିଳାସମୂଳକ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିଭାଜନ ସାପେକ୍ଷ ଜଣକର ଯାହା ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ ତାହା ଅନ୍ୟ ଜଣକର ଆରାମଦାୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଜଣକର ବିଳାସମୂଳକ ଦ୍ରବ୍ୟ ହୋଇପାରେ । ଏହି ବିଭାଜନ ଦେଶ, କାଳ, ପାତ୍ର, ଜଳବାୟୁ, ଆୟ, ଜୀବନଧାରଣ ମାନ, ବ୍ୟବସାୟ, ବୃତ୍ତି ଏବଂ ଦରଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ । ଫୁଲପ୍ୟାଣ୍ଟ ପରିଧାନ, ଚା’ ପାନ ଓ ଦୂରଦର୍ଶନ ମନୋରଞ୍ଜନ କାଲି ଥିଲା ବିଳାସ ସାମଗ୍ରୀ, ମାତ୍ର ଆଜି ତାହା ଆରାମଦାୟକ ଏବଂ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟରେ ପରିଣତ ହୋଇଅଛି ।

ଭାରତ ପରି ଅନୁନ୍ନତ ଦରିଦ୍ର ଦେଶରେ ମୋଟରଗାଡ଼ି ଏକ ବିଳାସମୂଳକ ଦ୍ରବ୍ୟ ହୋଇଥିଲାବେଳେ କୁବେରପୁରୀ ଆମେରିକାରେ ଏହା ଏକ ନିତ୍ୟବ୍ୟବହାର୍ଯ୍ୟ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ । ବିଲାତରେ ପଶମର କୋଟ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ ହୋଇଥିଲାବେଳେ ଭାରତରେ ତାହା ବିଳାସମୂଳକ ଦ୍ରବ୍ୟ । ବୃତ୍ତିରେ ଡାକ୍ତର ହୋଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ମଟରଗାଡ଼ି ଏକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ, କିନ୍ତୁ ଜଣେ ଛାତ୍ର ପାଇଁ ମଟରଗାଡ଼ି ବିଳାସମୂଳକ ଦ୍ରବ୍ୟ । ଅଧୂକ ଆୟ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ଏକ ଦୂରଦର୍ଶନ ସେଟ୍ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ ହୋଇଥଲାବେଳେ, ଦରିଦ୍ର ଲୋକ ପାଇଁ ଏହା ବିଳାସମୂଳକ ଦ୍ରବ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।

ଗୋଟିଏ କଲମର ଦର ୫୦୦ ଟଙ୍କା ହେଲେ ଏହା ବିଳାସମୂଳକ ଦ୍ରବ୍ୟ, ମାତ୍ର ଏହାର ଦର ଏକ ଟଙ୍କା ହେଲେ ଏହା ଆବଶ୍ୟକତା ଦ୍ରବ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ବିଳାସମୂଳକ, ଆରାମଦାୟକ ଏବଂ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ ପରସ୍ପରଠାରୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ନୁହନ୍ତି । ଏହି ତ୍ରିବିଧ ବିଭାଜନ ପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ।

3. ଦ୍ରବ୍ୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ? ଦ୍ରବ୍ୟର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ମାନବୀୟ ଅଭାବକୁ ପରିତୃପ୍ତ କରିପାରୁଥିବା ଯେକୌଣସି ପଦାର୍ଥକୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହା ବସ୍ତୁଗତ ବା ସେବାଗତ ହୋଇପାରେ । ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତ କରିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟକ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଉପଯୋଗିତା ଥ‌ିବା ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକୁ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଯଦି ଦ୍ରବ୍ୟ ବସ୍ତୁଗତ ହୋଇଥାଏ, ତେବେ ତାହାକୁ ସାମଗ୍ରୀ କହନ୍ତି । ଏହି ବସ୍ତୁଗତ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିହେବ ଏବଂ ଦେଖିହେବ । ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଆକୃତି ଥାଏ; ମାତ୍ର ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଅପାର୍ଥିବ, ଯାହାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିହେବ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ସେବା କହନ୍ତି ।

ଦ୍ରବ୍ୟର ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ :
ମାନବିକ ଅଭାବକୁ ପରିତୃପ୍ତ କରୁଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଅନେକ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ ରହିଅଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା-
(i) ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଆର୍ଥନୀତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ : ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ବା ଅବାଧଲବ୍‌ଧ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରକୃତିର ମୁକ୍ତ ଦାନ । ସେଗୁଡ଼ିକର ଯୋଗାଣ ଚାହିଦା ତୁଳନାରେ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇଥିବାରୁ ଯେ କେହି ବିନାଶ୍ରମରେ ବା ବିନାମୂଲ୍ୟରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଇଚ୍ଛାନୁଯାୟୀ ସଂଗ୍ରହ କରିଥାନ୍ତି କିମ୍ବା ଉପଭୋଗ କରିଥାନ୍ତି । ଜଳ, ବାୟୁ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକ ଇତ୍ୟାଦି ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉଦାହରଣ । ଏହାର ଉପଯୋଗିତା ବା ଅଭାବ ପୂରଣର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଦୁଷ୍ପାପ୍ୟତା ନ ଥିବାରୁ ଏହାର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଏହି ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ବଜାର ଦର ମଧ୍ୟ ନାହିଁ ।

ଅପରପକ୍ଷରେ ଅର୍ଥନୀତିକ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଯୋଗାଣ ଚାହିଦା ତୁଳନାରେ ସୀମିତ । ତେଣୁ ସେଗୁଡ଼ିକର ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ଥାଏ । ବଜାରରେ ଦାମ୍ ଦେଇ ସେଗୁଡିକୁ କ୍ରୟ କରାଯାଇଥାଏ କିମ୍ବା ଅର୍ଥନୈତିକ ଉଦ୍ୟମ ଦ୍ବାରା ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଉତ୍ପାଦନ ବା ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଅନାୟାସିଲଭ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଭଳି ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡିକ ବିନା ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ବା ବିନା ମୂଲ୍ୟରେ ମିଳି ନଥାଏ । ଅତଏବ ଉପଯୋଗିତା, ଦୁଷ୍ଟ୍ରାପ୍ୟତା ଓ ବିନିମୟ ମୂଲ୍ୟ ଥିବା ସମସ୍ତ ସେବା ଓ ସାମଗ୍ରୀ ଅର୍ଥନୀତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ପଦବାଚ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ଗୃହ, ପୋଷାକ, କଲମ, ପୁସ୍ତକ, ରେଡ଼ିଓ ଇତ୍ୟାଦି ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉଦାହରଣ ।

ଏଗୁଡ଼ିକ ମଣିଷର ସୃଷ୍ଟି । ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ମଧରେ ଥିବା ପାର୍ଥକ୍ୟ ନିରନ୍ତନ ନୁହେଁ । ଏକ ସ୍ଥାନରେ ଯାହା ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ ତାହା ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ । ନଦୀର ଜଳ ମୁକ୍ତ । ନଦୀର ଜଳକୁ ଯେତେବେଳେ ମହାନଗରୀରେ ଜଳଯୋଗାଣ ସଂସ୍ଥା କଳରେ ଯୋଗାଏ ସେତେବେଳେ ଏହା ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ସମୁଦ୍ର ତୀରର ସୀମରଣ ମୁକ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ; ମାତ୍ର ଟେବୁଲ ପଙ୍ଖା ପବନ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ । ଜଙ୍ଗଲରେ ଫଳ ମୁକ୍ତଦ୍ରବ୍ୟ; ମାତ୍ର ସହରରେ ସେହି ଫଳ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ।

(ii) ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସରକାରୀ ଦ୍ରବ୍ୟ : ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟର ମାଲିକ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ତାହାକୁ ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ମାଲିକାନାରେ ଥାଏ, ତାହାକୁ ସରକାରୀ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହାକୁ କେତେକ ସର୍ବସାଧାରଣ ଦ୍ରବ୍ୟ କହନ୍ତି । ବିଦ୍ୟାଳୟ, ପୋଲ, ରାସ୍ତା, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସରବରାହ ଏବଂ ରେଳବାଇ ସରକାରୀ ଦ୍ରବ୍ୟ । ଏହାକୁ ସର୍ବସାଧାରଣ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜଣେ ଉପଭୋଗ କଲେ ଅନ୍ୟ ଜଣେ ସେଥୁରୁ ବଞ୍ଚିତ ହେବ ନାହିଁ । ଜଣେ ଅନ୍ୟ ଜଣକୁ ବହିଷ୍କାର କଲେ ଏହାକୁ ବହିଷ୍କରଣ ନୀତି କୁହାଯାଏ । ମାତ୍ର ସର୍ବସାଧାରଣ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜଣେ ଖାଉଟି ଅନ୍ୟ ଖାଉଟିକୁ ବଞ୍ଚତ କରେ ନାହିଁ । ଏଠାରେ ଉପଭୋଗ ପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦୀ ନୁହେଁ ।

ଘରୋଇ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦ୍ରବ୍ୟରୁ ମିଳୁଥିବା ଲାଭ, ଯେଉଁ ଖାଉଟି ଏହାକୁ ଉପଭୋଗ କରିଥାଆନ୍ତି ତାଙ୍କୁ ମିଳିଥାଏ । ଅନ୍ୟ କରନ୍ତି ସେ ହିଁ କେବଳ ତା’ର ପରିତୃପ୍ତି ପାଆନ୍ତି । ସର୍ବସାଧାରଣ ଦ୍ରବ୍ୟ ଭାଷାରେ କହିଲେ ଯିଏ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦ୍ରବ୍ୟରୁ ମିଳୁଥିବା ପରିତୃପ୍ତି କେବଳ ଖାଉଟିଙ୍କ ପାଇଁ ସୀମାବଳ ନୁହେଁ । ସର୍ବସାଧାରଣ ଦ୍ରବ୍ୟର ଲାଭ ସମସ୍ତେ ପାଆନ୍ତି । ତେଣୁ ସର୍ବସାଧାରଣ ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମାନ ଉପଭୋଗ ଏବଂ ସମକାଳୀନ ପରିତୃପ୍ତି ପ୍ରତ୍ୟେକଙ୍କୁ ମିଳିଥାଏ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଏହି ସର୍ବସାଧାରଣ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ସରକାର ବିକ୍ରୟ କରନ୍ତି ।

(iii) ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ : ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏହିପରି ଭାବରେ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ । ରସଗୋଲା, ଚକୋଲେଟ୍‌, ସେଓ ପରି ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମାନବିକ ଅଭାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ପୂରଣ କରନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ତେଣୁ ଏଗୁଡ଼ିକ ପରୋକ୍ଷରେ ମାନବିକ ଅଭାବ ପୂରଣ କରନ୍ତି । ମେସିନ, ହଳ, ସାର, ବିହନ ଆଦି ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ । ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ଓ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଦ୍ବିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯା ଏ ।

(iv) ଭୌତିକ ଓ ଅଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ : ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ପାର୍ଥିବ ଏବଂ ଯାହାର ସ୍ପର୍ଶ, ଦୃଶ୍ୟ ଏବଂ ଆକୃତି ରହିଛି ତାହାକୁ ଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ବହି, ଖାତା, କଲମ, ରେଡ଼ିଓ ଆଦି ଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉଦାହରଣ । ଅଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅପାର୍ଥିବ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଯାହାର ସ୍ପର୍ଶ, ଦୃଶ୍ୟ ଓ ଆକୃତି ନଥାଏ । ଡାକ୍ତର, ଅଧ୍ୟାପକ ଆଦିମାନଙ୍କର ସେବା ଅଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ସେହିପରି ବ୍ୟବସାୟର ସୁନାମ ମଧ୍ୟ ଅଭୌତିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଏକ ଉଦାହରଣ ।

(v) ସ୍ଥାୟୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ନଷ୍ଟଶୀଳ ଦ୍ରବ୍ୟ : ଭାତ, ରୁଟି, ଛେନା, ପନିପରିବା ଫଳ ବା ପିଠା ପରି ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମାନବିକ ଅଭାବକୁ ଥରେ ମାତ୍ର ପୂରଣ କରନ୍ତି ତାହାକୁ ନଷ୍ଟଶୀଳ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଟେଲିଭିଜନ, ମଟରଗାଡ଼ି, ଅଟ୍ଟାଳିକା ପରି ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଦୀର୍ଘ ସମୟଧରି ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ସ୍ଥାୟୀଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

4. ସମ୍ପଦ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ସମ୍ପଦର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସାଧାରଣ ଭାଷାରେ ସମ୍ପଦ କହିଲେ ଆମ୍ଭେ ଧନସମ୍ପତ୍ତିକୁ ବୁଝିଥାଉ । କିନ୍ତୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ସମ୍ପଦର ଅର୍ଥ ଅଲଗା । ସମସ୍ତ ଦୁଷ୍ପାପ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟ (ଭୌତିକ ଓ ଅଭୌତିକ) ସମ୍ପଦ ପଦବାଚ୍ୟ । ସର୍ବୋପରି ସମସ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ବହି, କଲମ, ସୁନା ଗହଣା, ଟେଲିଭିଜନ, ଡାକ୍ତରଙ୍କ ସେବା ଇତ୍ୟାଦି ସମ୍ପଦର ଉଦାହରଣ । ମାର୍ଶାଲଙ୍କ ମତରେ ‘ମାନବୀୟ ଅଭାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବା ପରୋକ୍ଷ ଭାବେ ପରିତୃପ୍ତ କରିପାରୁଥିବା ସମସ୍ତ ଇପ୍‌ସିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ହେଉଛି ସମ୍ପଦ ।

ସମ୍ପଦର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ :
ସମ୍ପଦ ରୂପେ ବିବେଚିତ ହେବା ପାଇଁ ଦ୍ରବ୍ୟର କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଥ‌ିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହି ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

(i) ଉପଯୋଗିତା : ଉପଯୋଗିତା ସମ୍ପଦର ପ୍ରମୁଖ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ । ସମ୍ପଦ ପଦବାଚ୍ୟ ହେବାପାଇଁ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତା ଥବା ଆବଶ୍ୟକ । ଅର୍ଥାତ୍ ଦ୍ରବ୍ୟର ମାନବୀୟ ଅଭାବ ପୂରଣ କରିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ନିଶ୍ଚିତ ରୂପେ ରହିବା ଜରୁରୀ । ନଚେତ୍ ସେହି ଦ୍ରବ୍ଯ ପ୍ରତି ଲୋକଙ୍କ କାମନା ରହିବ ନାହିଁ । ପଚା ଅଣ୍ଡା, ପଚା ପରିବା, ପଚା ଫଳ ଇତ୍ୟାଦିର କୌଣସି ଉପଯୋଗିତା ନ ଥ‌ିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପଦ ପଦବାଚ୍ୟ ନୁହେଁ ।

(ii) ସ୍ଵଚ୍ଛତା : ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟର ଯୋଗାଣ ତୁଳନାରେ ଚାହିଦା ଅଧ୍ଵକ, ସେହି ଦ୍ରବ୍ୟର ସ୍ୱଳ୍ପତା ଅଛି ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ସ୍ଵଚ୍ଛତା ସଂପଦର ଅନ୍ୟ ଏକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ । ଦ୍ରବ୍ୟର ସ୍ୱଳ୍ପତା ଥ‌ିବାରୁ ତାହା ବିନିମୟକ୍ଷମ ବା ତାହାକୁ ଦାମ୍ ଦେଇ କ୍ରୟ କରାଯାଏ । ତେଣୁ ସମସ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ସମ୍ପଦ ପଦବାଚ୍ୟ । ମୁକ୍ତ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକର ସ୍ୱଳ୍ପତା ନ ଥିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପଦ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ ନୁହଁନ୍ତି । ଅର୍ଥାତ୍ ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଯୋଗାଣ ସ୍ଵଳ୍ପ ସେଗୁଡ଼ିକ ହିଁ ସମ୍ପଦ ।

(iii) ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଯୋଗ୍ୟତା ବା ଅନ୍ତରଣୀୟତା : ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଯୋଗ୍ୟତା ସମ୍ପଦର ଅନ୍ୟ ଏକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ । ଉପଯୋଗିତା ଓ ସ୍ଵଳ୍ପତା ଥିବା ସମସ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ସମ୍ପଦ ନୁହଁନ୍ତି । ଜଣେ ଶିଳ୍ପୀର କଳାକୌଶଳର ଉପଯୋଗିତା ଓ ସ୍ଵଚ୍ଛତା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଯୋଗ୍ୟତା ନ ଥ‌ିବାରୁ ତାହା ସମ୍ପଦ ପଦବାଚ୍ୟ ନୁହେଁ । କଳା କୌଶଳ ଜଣଙ୍କ ପାଖରୁ ଅନ୍ୟ ଜଣଙ୍କ ପାଖକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏଠାରେ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଯୋଗ୍ୟତା କେବଳ ଭୌତିକ ସ୍ଥାନାନ୍ତରକୁ ବୁଝାଇ ନଥାଏ । ମାଲିକାନାସ୍ଵତ୍ତ୍ଵ ହସ୍ତାନ୍ତର ମଧ୍ୟ ଏହାର ପରିସରଭୁକ୍ତ । ଜମି, ଘର ଇତ୍ୟାଦି ସ୍ଥାନାନ୍ତରକ୍ଷମ ନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେଗୁଡ଼ିକର ମାଲିକାନା ସ୍ୱତ୍ତ୍ଵ ହସ୍ତାନ୍ତର ହୋଇପାରିବ । ତେଣୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପଦ ।

(iv) ବାହ୍ୟତା : ସମ୍ପଦର ଅନ୍ୟତମ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ହେଲା ଏହା ମନୁଷ୍ୟର ବାହ୍ୟତା ହେବା ଉଚିତ୍ । ବାହ୍ୟତା ଅବସ୍ଥିତି ନ ଥିଲେ ତାହା ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ବହୁତ ସମୟରେ ଲୋକେ କହିଥାନ୍ତି ‘ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ହିଁ ସମ୍ପଦ’ । ଗାୟକ, ଶିକ୍ଷକ, ଚିତ୍ରଶିଳ୍ପୀ, ଅଭିନେତା ପ୍ରଭୃତିଙ୍କର ଗୁଣ ମାନବର ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ଗୁଣ । ଏହି ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ । କିନ୍ତୁ ଏହି ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ଫଳରେ ଯେଉଁ ସେବା ମିଳେ ତାହାକୁ ବଜାରରେ ବିକ୍ରୟ ହୋଇ ସମ୍ପଦ ହୁଏ ।

5. ଉପଯୋଗିତାର ସଂଜ୍ଞା ଦିଅ । ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ କେତେ ପ୍ରକାର ଉପଯୋଗିତା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ?
Answer:
ଉପଯୋଗିତା କହିଲେ କୌଣସି ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଅଭାବ ପୂରଣ କରିବାର ଶକ୍ତିକୁ ବୁଝାଏ । ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ଏହି ଅଭାବ ପୂରଣର କ୍ଷମତା ଥିବାରୁ ଲୋକମାନେ ଏହାକୁ କ୍ରୟ କରନ୍ତି । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଜଣେ ଖାଉଟି ରସଗୋଲା ଖାଇ କ୍ଷୁଧା ନିବାରଣ କଲେ, ରସଗୋଲାର କ୍ଷୁଧା ନିବାରଣର ଶକ୍ତିକୁ ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ ।

(କ) ଉପଯୋଗିତା ବ୍ୟକ୍ତିକୈନ୍ଦ୍ରିକ – କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତା ଏକ ମାନସିକ ଅବସ୍ଥାକୁ ବୁଝାଏ । ଏହା ଏକ ବ୍ୟକ୍ତିକୈନ୍ଦ୍ରିକ ଚିନ୍ତାଧାରା । ଏହା କେବଳ ଆତ୍ମ ଅନୁଭବଦ୍ୱାରା ଜଣାଯାଏ । ଏହା ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ନୁହେଁ । ଜଣେ ଧୂମପାନକାରୀ ସିଗାରେଟ୍‌ ଯେତିକି ଉପଯୋଗିତା ପାଆନ୍ତି, ଧୂମପାନ କରୁନଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ସେତିକି ଉପଯୋଗିତା ପାଇବେ ନାହିଁ । ଉପଯୋଗିତା ସ୍ଥାନ, କାଳ ଏବଂ ପାତ୍ରରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୁଏ ।

(ଖ) ଉପଯୋଗିତା ଏବଂ ଉପକାରିତା ସମାନ ନୁହେଁ – ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପକାରିତା ନ ଥାଇପାରେ; ମାତ୍ର ଏହାର ଉପଯୋଗିତା ରହିଥାଏ । ଅଫିମ ବା ମଦ୍ ବା ବିଷର ଉପକାରିତା ନ ଥାଏ; କିନ୍ତୁ ଏଗୁଡ଼ିକ ମାନବିକ ଅଭାବ ପୂରଣ କରୁଥିବାରୁ ସେମାନଙ୍କର ଉପଯୋଗିତା ରହିଛି । ଉପଯୋଗିତା ଅଭିଧାରଣା ନୈତିକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନିରପେକ୍ଷ । କୌଣସି ମଦ ଏବଂ ଅସ୍ପୃହଣୀୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ମଧ୍ଯ ଉପଯୋଗିତା ରହିଛି ।

(ଗ) ଉପଯୋଗିତା ଆନନ୍ଦ ନୁହେଁ – କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟ ଆନନ୍ଦପ୍ରଦାୟୀ ନ ହୋଇପାରେ, ମାତ୍ର ଏହାର ଉପଯୋଗିତା ରହିଛି । ଗୁଳି, କମାଣ, ବନ୍ଧୁକ ବା ତିକ୍ତ ଔଷଧ ଆନନ୍ଦ ଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ, ମାତ୍ର ଏଗୁଡ଼ିକର ଉପଯୋଗିତା ରହିଛି ।

(ଘ) ଉପଯୋଗିତା ପରିତୃପ୍ତି ନୁହେଁ – କୌଣସି ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋଗ କଲେ ପରିତୃପ୍ତି ମିଳିଥାଏ । ଉପଯୋଗିତା ଥ‌ିବାରୁ ଦ୍ରବ୍ୟଟିକୁ ଉପଭୋଗ କରାଯାଏ । ଉପଯୋଗିତା ଦ୍ରବ୍ୟ ଉପଭୋଗର କାରଣ ଏବଂ ପରିତୃପ୍ତି ଏହାର ଫଳାଫଳ । ତେଣୁ ଫଳିତ ଉପଯୋଗିତାକୁ ପରିତୃପ୍ତି କୁହାଯାଏ ।

(ଙ) ଉପଯୋଗିତା ମାତ୍ରାସୂଚକ ବା କ୍ରମାନ୍ବିତ ହୋଇପାରେ – ଏହି ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦ ଉପଯୋଗିତା ପରିମାପ ସମ୍ପର୍କରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଯଦି ଉପଯୋଗିତାକୁ ଏକ, ଦୁଇ, ତିନି କରି ମପାଯାଏ, ତେବେ ଏହାକୁ ମାତ୍ରାସୂଚକ ପରିମାପ କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ଯଦି ଉପଯୋଗିତାକୁ ପ୍ରଥମ, ଦ୍ବିତୀୟ ଏବଂ ତୃତୀୟ କରି ମପାଯାଏ, ତେବେ ଏହାକୁ କ୍ରମାନ୍ବିତ ପରିମାପ କୁହାଯାଏ । ଏଠାରେ ଉପଯୋଗିତାକୁ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ସଜାଯାଏ । ମାତ୍ରାସୂଚକ ପରିମାପରେ ଦୁଇ ଏକର ଦୁଇଗୁଣ, ମାତ୍ର କ୍ରମାନ୍ବିତ ପରିମାପରେ ପ୍ରଥମର ଦ୍ଵିତୀୟ ଦୁଇଗୁଣ ନୁହେଁ । ଏହା ଦୁଇଗୁଣରୁ ଅଧିକ ବା ସ୍ଵଳ୍ପ ହୋଇପାରେ ।

ଉପଯୋଗିତାର ପ୍ରକାରଭେଦ :
ସାଧାରଣତଃ ଚାରିପ୍ରକାରର ଉପଯୋଗିତା ଦେଖାଯାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା– ଆକାର, ସ୍ଥାନ, କାଳ ଏବଂ ସେବା ଉପଯୋଗିତା।

(କ) ଆକାର ଉପଯୋଗିତା – କୌଣସି ଦ୍ରବ୍ୟର ଆକାର ଓ ଛାଞ୍ଚରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲେ ଯେଉଁ ଉପଯୋଗିତା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ, ତାହାକୁ ଆକାର ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ । ଜଣେ ବଢ଼େଇ କାଠରୁ ଚଉକି ବା ଜଣେ ବିନ୍ଧାଣୀ ପଥରରୁ ମୂର୍ତ୍ତି ତିଆରି କଲେ କାଠ ଏବଂ ପଥରର ଉପଯୋଗିତା ଯଥାକ୍ରମେ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।

(ଖ) ସ୍ଥାନ ଉପଯୋଗିତା – ସ୍ଥାନର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ । ଜଙ୍ଗଲର କାଠ ଅଥବା ନଦୀର ଜଳ ସହରରେ ପହଞ୍ଚିଲେ ଏହାର ଉପଯୋଗିତା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ । ଏହାକୁ ସ୍ଥାନ ଉପଯୋଗିତା କହନ୍ତି ।

(ଗ) କାଳ ଉପଯୋଗିତା ସମୟର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ । ଗ୍ରୀଷ୍ମଋତୁରେ ଚାଉଳ ସାଇତି ରଖି ବର୍ଷାଋତୁରେ ଏହାକୁ ବିକ୍ରୟ କଲେ ଅଧିକ ଲାଭ ମିଳିଥାଏ । ଏଠାରେ ସମୟର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉପଯୋଗିତା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।

(ଘ) ସେବା ଉପଯୋଗିତା – ଡାକ୍ତର, ଅଧ୍ୟାପକ, ଶିକ୍ଷକ, ସଙ୍ଗୀତଜ୍ଞ, ଶିଳ୍ପୀ ଏବଂ ପୁରୋହିତ ସେମାନଙ୍କର ସେବାଦ୍ଵାରା ମାନବିକ ଅଭାବକୁ ପରିତୃପ୍ତ କରନ୍ତି । ଏହି ସେବାଗୁଡ଼ିକର ଉପଯୋଗିତାକୁ ସେବା ଉପଯୋଗିତା କୁହାଯାଏ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Odia Solutions Chapter 15 ଆହୁତି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Odia Solutions Chapter 15 ଆହୁତି

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ଅଭ୍ୟାସ କାର୍ଯ୍ୟର ଉତ୍ତର

Question ୧ ।
ଆସ, କଥାବାର୍ତ୍ତାହେବା ।
(କ) ବାପାଙ୍କ ଫଟୋକୁ ଦାଣ୍ଡଘରେ କାହିଁକି ଟଙ୍ଗାହେଲା?
Answer:
ଯେହେତୁ ବାପା ସବୁବେଳେ ଦାଣ୍ଡଘର ବା ବୈଠକଖାନାରେ ବସି ରହୁଥିଲେ ଏବଂ ସେଠାରେ ସେ ଖୁସିରେ ଥିଲେ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁପରେ ବାପାଙ୍କ ଫଟୋକୁ ଦାଣ୍ଡଘରେ ଟଙ୍ଗା ହୋଇଥିଲା ।

(ଖ) ଚଞ୍ଚଳା ଝିଅ ବାହାଘର ପାଇଁ ବ୍ୟସ୍ତ ହେଉଥୁଲେ କାହିଁକି?
Answer:
ବଡ଼ବୋହୂ ଚଞ୍ଚଳାଙ୍କର ଥିଲେ ପାଞ୍ଚ ଝିଅ ଏବଂ ବଡ଼ଝିଅର ବାହାଘର ପାଇଁ ମିଳିଥିବା ସୁନ୍ଦର ଘର ଓ ଗୁଣର ବରକୁ ସେ ହାତଛଡ଼ା କରିବାକୁ ଚାହୁଁ ନଥିଲେ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ଝିଅ ବାହାଘର ପାଇଁ ସେ ବ୍ୟସ୍ତ ହେଉଥିଲେ ।

(ଗ) ଦେବେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଟଙ୍କା ମାଗିବାର କାରଣ କ’ଣ ଥିଲା?
Answer:
ପୂଜାରୀଟା ଯାହା ସଉଦା ବରାଦ ଦବ ସେତକ ଆଣିବାପାଇଁ କିଛି ଟଙ୍କା ଦରକାର ହେଉଥିଲା । ତେଣୁ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଦେବେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଟଙ୍କା ମାଗିଥିଲା ।

(ଘ) ଚଞ୍ଚଳାଙ୍କ କଥାରେ ଦେବେନ୍ଦ୍ର କାହିଁକି ଚମକି ପଡ଼ିଥିଲେ?
Answer:
ବାପାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ଓ ପୁଅମାନେ ବାହାରେ ରହୁଥ‌ିବାରୁ, କାଳେ ଗାଁର ସମ୍ପତ୍ତିବାଡ଼ି ଭାଇଭଗାରି ମାଡ଼ିବସିବେ, ଚୋର ଡକେଇତ ସମ୍ପତ୍ତି ପାଇଁ ମା’କୁ ମାରିଦେବେ, ଚଞ୍ଚଳା ମୁହଁରୁ ଏପରି କଥା ଶୁଣି ଦେବେନ୍ଦ୍ର ଚମକି ପଡ଼ିଲେ ।

(ଙ) ମା’ଙ୍କୁ କେଉଁ କଥା ବୁଝାଇ ହେବ ନାହିଁ ବୋଲି ମହେନ୍ଦ୍ର କହିଥିଲେ?
Answer:
ବାପାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁପରେ ମହେନ୍ଦ୍ର ଓ କୁନି ମା’କୁ ବୁଝେଇ ବୁଝେଇ ଥକି ପଡ଼ିଥିଲେ ବି ମା’ଙ୍କର କାନ୍ଦ ବନ୍ଦ ହେଉନଥିଲା କିମ୍ବା ମା’କିଛି ବୁଝୁନଥିଲେ । ଯେତେ କନ୍ଦାକଟା କଲେ କି ଛେଚି କଚାଡ଼ି ହେଲେ ବାପା କ’ଣ ଆଉ ଫେରି ଆସିବେ । ଏକଥା ମା’ଙ୍କୁ ବୁଝାଇ ହେବନାହିଁ ବୋଲି ମହେନ୍ଦ୍ର ବଡ଼ଭାଇ ଦେବେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ।

Question ୨ ।
ଆସ, ତଳେ ଦିଆଯାଇଥିବା ପ୍ରତି ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦୁଇ ବା ତିନୋଟି ଲେଖାଏଁ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖୁବା ।
(କ) ‘ମୁଗୁରାମେଲା’ ବୋଲି ଚଞ୍ଚଳା କାହିଁକି କହିଥିଲେ?
Answer:
ସାରାରାତି ଉଜାଗର ରହି ପନ୍ଥୀ ଚଞ୍ଚଳା ସ୍ଵାମୀ ଦେବେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ବାପାଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତି ଭାଗବଣ୍ଟା ବିଷୟରେ ମା’ଙ୍କୁ ଓ ଭାଇମାନଙ୍କୁ ବୁଝେଇ ରାଜି କରାଇବାକୁ କହିଥିଲେ । ମାତ୍ର ଦେବେନ୍ଦ୍ର ତାହା ନକରି, ବୈଠକଖାନାରେ ବାପାଙ୍କ ଫଟୋ ଟଙ୍ଗା କରାମରେ ବ୍ୟସ୍ତ ଥିବା ଦେଖ୍, ଚଞ୍ଚଳା ଦେବୀ ‘ମୁଗୁରାମେଲା’ ବୋଲି କହିଥିଲେ । ଅର୍ଥାତ୍ ସେ ରାତିସାରା ଉଜାଗର ରହି ଯାହାସବୁ କରିବାକୁ କହିଥିଲେ ଦେବେନ୍ଦ୍ର ସେ ଦିଗରେ କିଛି ଚେଷ୍ଟା କରିନଥିଲା ।

(ଖ) ରାଜେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପାଖରେ ନିଜ ମନ କଥା କହିବାକୁ ଚଞ୍ଚଳା କିପରି ଛଳନା କରିଥିଲେ?
Answer:
ନିଜର ସୁବିଧା ପାଇଁ ବାପାଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତି କିପରି ଯଥାଶୀଘ୍ର ତିନିଭାଇଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭାଗବଣ୍ଟା ହୋଇପାରିବ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ରାଜେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ରାଜି କରାଇବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଚଞ୍ଚଳା ଛଳନାର ଆଶ୍ରୟ ନେଇଥିଲେ । ସେ ଚତୁରତାର ସହିତ ରାଜେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ଯେ ପ୍ୟାକ୍ଟରୀଟିଏ କରିବାପାଇଁ ତାଙ୍କର ଟଙ୍କା ଯୋଗାଡ଼ କରିବା ଦରକାର । ତେଣୁ ବାପାଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତି ବଣ୍ଟା ହୋଇଗଲେ ସେ ଆବଶ୍ୟକ ଟଙ୍କା ପାଇପାରିବେ ।

(ଗ) ଭାଇଭାଗ ସମ୍ପର୍କରେ ଦେବେନ୍ଦ୍ର କ’ଣ କହିଥିଲେ?
Answer:
ଭାଇଭାଗ ସମ୍ପର୍କରେ ଦେବେନ୍ଦ୍ର ତିନୋଟି କଥା କହିଥିଲେ । ପ୍ରଥମ କଥା ଥିଲା ପୁରୁଣା ଖାନଦାନୀ ଘର ସହିତ ଖଞ୍ଜାଟିକୁ ମହେନ୍ଦ୍ର ନେବ । ଦ୍ଵିତୀୟ କଥା ଥିଲା, ପୋଖରୀ ସହିତ ତୋଟାକୁ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ନେବ ଏବଂ ତୃତୀୟ କଥା ଥିଲା ଚାଷ ଜମିତକ ନିଜେ ଦେବେନ୍ଦ୍ର ନେବେ ।

(ଘ) ଦେବେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ମା’ କ’ଣ କହିଥିଲେ?
Answer:
ଦେବେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ମା’ କହିଥିଲେ, ଭାଇମାନେ ବାପା ସମ୍ପତ୍ତି ବାଣ୍ଡ କଲାବେଳେ, ଗୋଟିଏ ବୋଲି ଭଉଣୀ କୁନି କଥାକୁ ବିଚାର କରିବାପାଇଁ, କାରଣ ବାହାସାହା ହୋଇ ପରଘରକୁ ଚାଲିଗଲେ ବି ତା’ର ମଧ୍ୟ ବାପା ସମ୍ପତ୍ତି ଉପରେ ଭାଗ ରହିଛି । ତା’ ଭାଗଟାକୁ ଯେମିତି ଭାଇମାନେ ଭାଗବଣ୍ଟା ବେଳେ ବୁଡ଼େଇ ନ ଦିଅନ୍ତି, ସେଥ୍ୟପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦେବାକୁ ମା’ ଦେବେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ।

(ଙ) ମା’ଙ୍କୁ ପାଖରେ ରଖୁବାକୁ କୁନି ମନାକଲେ କାହିଁକି?
Answer:
ମା’ଙ୍କୁ ପାଖରେ ନ ରଖୁବାପାଇଁ କୁନି ଚତୁରତାର ସହିତ କହିଲା, ମା’ଙ୍କୁ ପାଖରେ ରଖିଲେ ସବୁଠୁ ସେ ବେଶି ଖୁସି ହୁଅନ୍ତା । ମାତ୍ର ସେ ମା’ଙ୍କୁ ପାଖରେ ରଖିଲେ ଲୋକମାନେ ନିନ୍ଦା କରିବେ । ପୁଅମାନେ ଥାଉ ଥାଉ ମା’ଝିଅ ଜୋଇଁଙ୍କ ଘରେ ରହିଲେ, ଲୋକନିନ୍ଦା ହେବ ଏବଂ ଏହି କାରଣରୁ ମା’ଙ୍କୁ ପାଖରେ ରଖୁବାକୁ କୁନି ମନା କରିଥିଲେ ।

Question ୩ ।
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥିବା ବାକ୍ୟକୁ ଉତ୍ତର ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
(କ) ଏଡ଼େ ସୁନ୍ଦର ଘର…….. ଏଡ଼େ ଗୁଣର ବରକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ, ତମ ଝିଅର କପାଳ ତ ଫିଟିବନି, ହେଲେ ଜରୁର ଫାଟିବ – ମୁଁ କହି ରଖୁଛି, ହଁ…………!
Answer:
‘‘ଏଡ଼େ ସୁନ୍ଦର ଘ ……………… ମୁଁ କହିରଖୁଚି, ହଁ ………………. !’’
ଆଲୋଚ୍ୟ ଉକ୍ତିଟି ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥଙ୍କ ‘ଆହୁତି’ ଏକାଙ୍କିକାରୁ ଆସିଅଛି । ଏଠାରେ ନାଟ୍ୟକାର ବଡ଼ବୋହୂ ଚଞ୍ଚଳା ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ, ସ୍ଵାର୍ଥାନ୍ଵେଷୀ ନାରୀର ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ମାନସିକତାକୁ ଯଥାର୍ଥ ଭାବରେ ରୂପ ଦେଇଛନ୍ତି । ବଡ଼ବୋହୂ ଚଞ୍ଚଳା ଥିଲେ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣମନା । ଶ୍ଵଶୁରଙ୍କ ଶୁଦ୍ଧିକ୍ରିୟାରେ ଯୋଗ ଦେବାକୁ ଆସି, ଦଶାହ କାମ କିପରି ସୁରୁଖୁରରେ ହେବ, ସେ କଥା ଚିନ୍ତା କରିନାହାଁନ୍ତି । ଶାଶୁଙ୍କୁ ବୁଝାସୁଝା କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିନାହାଁନ୍ତି । କେବଳ ନିଜ ସ୍ୱାର୍ଥ କଥା ଚିନ୍ତା କରିଛନ୍ତି । ଭାଇଭାଗ ନେଇ, ନିଜର ପ୍ରସ୍ତାବିତ ଝିଅ ବାହାଘର କରିବା କଥା ବିଚାର କରିଛନ୍ତି । ବଡ଼ଝିଅର ବାହାଘର ପାଇଁ ସୁନ୍ଦର ଘର ଓ ଗୁଣର ବର ମିଳିଛି । ବିଳମ୍ବ ହେଲେ ହୁଏତ ସେହି ପ୍ରସ୍ତାବ ହାତଛଡ଼ା ହୋଇଯିବ ବୋଲି ସେ ଆଶଙ୍କା କରିଛନ୍ତି । ସେଠାରେ ଝିଅ ବାହାଘର ନକଲେ ଝିଅର କପାଳ ଫାଟିବ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । କାରଣ ଏତେ ସୁନ୍ଦର ଘର ଓ ଗୁଣର ବର ସେ ଆଉ ପାଇବେ ନାହିଁ । ଏଭଳି ଆଶଙ୍କା କରି ଚଞ୍ଚଳା ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି ଓ ଦେବେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ବୁଝାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି ।

(ଖ) ଆଜିଠୁ ସେ ସବୁ ଝାମେଲା ତୁଟେଇ ନଦେଲେ, ତୁମର ଏଇ ଯୋଉ ଭାଇ ନା………….ଛାଡ଼ ।
Answer:
ଆଜିଠୁ ସେ ସବୁ ……………….. ନା……………. ଛାଡ଼ ।’’
ଆଲୋଚ୍ୟ ଉକ୍ତିଟି ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥଙ୍କ ‘ଆହୁତି’ ଏକାଙ୍କିକାରୁ ଆସିଅଛି । ଏଠାରେ ନାଟ୍ୟକାର ବଡ଼ବୋହୂ ଚଞ୍ଚଳା ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ସୁବିଧାବାଦୀ ନାରୀର ଚତୁରୀ କଥାକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି ।ବଡ଼ବୋହୂ ଚଞ୍ଚଳା, ଶ୍ଵଶୁରଙ୍କ ଦଶାହ କର୍ମକୁ ଆସି, ନିଜର ସୁବିଧାବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ସଫଳ କରିବାକୁ ଚାହିଁଛି । ସେ ପ୍ରଥମେ ନିଜର ସ୍ଵାମୀ ଦେବେନ୍ଦ୍ରକୁ ରାତିସାରା ଭାଇଭାଗ କଥା ବୁଝାଇ କହିଛି । ମାତ୍ର ଦେବେନ୍ଦ୍ର ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ ନ କରିବାରୁ, ଚଞ୍ଚଳା ନିଜେ ଦିଅର ରାଜେନ୍ଦ୍ରକୁ ବୁଝାଇବାକୁ ଚାହିଁଛି । ନିଜର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟକୁ ଗୋପନ ରଖୁ, ବରଂ ଦିଅରରର ସୁବିଧା କଥାକୁ ଆଗେ କହିଛି । କାଳେ ବାପାଙ୍କର ଧନ ସମ୍ପତ୍ତି ଚୋରି ବା ଡକେଇତି ହୋଇଯିବ, ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ମଧ୍ଯ ବୁଝାଇ କହିଛି । ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଭାଉଜ କଥାକୁ ବିଶ୍ଵାସ କରିଯାଇଛି । ରାଜେନ୍ଦ୍ରକୁ ବୁଝାଇ ଥିବାରୁ ଚଞ୍ଚଳାର ପଡ଼ିବ । କାରଣ ସେପରି ନକଲେ, ତାଙ୍କର ଭାଇ ଦେବେନ୍ଦ୍ର ଏସବୁ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ଦିଅରମାନଙ୍କୁ ଧରି ବଡ଼ବୋହୂ ଚଞ୍ଚଳା କିପରି ଶ୍ଵଶୁରଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତି ବାଣ୍ଟ କରି ନିଜ ଭାଗ ଗଣ୍ଡାକ ପାଇଯିବେ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ଏଭଳି କଥା କହିଛି ।

Question ୪ ।
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ବୁଝାଇ ଲେଖୁବା ।
(କ) ‘ମୁଗୁରାମେଲା’ _________
Answer:
ମୁଗୁରାମେଲା – ବହୁ ପରିଶ୍ରମ କରି କାମରେ ସଫଳ ନହେବା / ଅଯଥା ପରିଶ୍ରମ । ( ଓଡ଼ିଆରେ ଏକ ରୂଢ଼ି ରହିଛି, ‘ବାପା ପୁଅ ରାତି ଅନିଦ୍ରା, ମୁଗୁରା ପଛ ମେଲା ।’ ବଡ଼ବୋହୂ ଚଞ୍ଚଳା ଶ୍ଵଶୁରଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତିକୁ ଭାଗବଣ୍ଟା କରିବା ନେଇ ସ୍ଵାମୀ ଦେବେନ୍ଦ୍ରକୁ ରାତିସାରା ବୁଝାଇଛି । ମାତ୍ର ଦେବେନ୍ଦ୍ର ସେକଥା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ନ ଦେବାରୁ, ଚଞ୍ଚଳା ଏପରି କହିଛି ।)

(ଖ) ‘୦ ଠା ଠି’ ହେଇ ଛାଡ଼ିଯିବ _________
Answer:
‘୦, ଠା, ଠି’ ହୋଇ ଛିଡ଼ିଯିବ – କୌଣସି ଅସୁବିଧା ନହୋଇ ହିସାବ ଛିଡ଼ିଯିବା । (ଓଡିଆରେ ଏକ ରୂଢ଼ି ରହିଛି ‘୦, ଠା, ଠି’ । ବାପାଙ୍କ ଅନ୍ତେ ତାଙ୍କର ସମ୍ପତ୍ତି କିପରି ଭାଇମାନଙ୍କ ଭିତରେ ବାଣ୍ଟକୁଣ୍ଟ ସେହି ଚିନ୍ତାରେ ଥିଲାବେଳେ ଚଞ୍ଚଳା ଯେତେବେଳେ ଶୁଣିଛି ଖଞ୍ଜା ସହ ଖାନଦାନୀ ଘର, ତୋଟା ସହ ପୋଖରୀ ଏବଂ ଚାଷଜମି – ଏ ତିନି ଭାଗର ମୂଲ୍ୟ ପ୍ରାୟ ସମାନ ସେତେବେଳେ ସେ ଏକଥା କହିଛି ।)

(ଗ) ନା ଊପୁରି ଅଛି ନା ସପୁରୀ _________
Answer:
ନା ଉପୁରି ଅଛି ନା ସପୁରୀ – ବୃତ୍ତିରେ ବେତନ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କିଛି ରୋଜଗାର ନ ଥ‌ିବା (‘ନା ଉପୁରି ଅଛି ନା ସପୁରୀ’, ଏକଥା ଚଞ୍ଚଳା ମା’ଙ୍କୁ ନେଇ ନିଜ ପାଖରେ ରଖୁବା ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କହିଥିଲେ । ଚଞ୍ଚଳା ଏପରି କହିବାର କାରଣ ହେଉଛି, ସହରରେ ସେମାନେ ଅଢ଼େଇ ବଖରା ଭଡ଼ାଘରେ ରହୁଛନ୍ତି । ପାଞ୍ଚଜଣ ପାଠ ପଢୁଆ ଝିଅଙ୍କୁ ନେଇ ଓ ଚଢ଼ା ବଜାର ଦରରେ ସେମାନେ କଷ୍ଟରେ ରହୁଛନ୍ତି । ଦେବେନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଦରମା ଛଡ଼ା କୌଣସି ଉପୁରି ରୋଜଗାର ନାହିଁ । ଏପରି ଅବସ୍ଥାରେ ମା’ଙ୍କୁ ନେଇ ପାଖରେ ରଖୁ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

(ଘ) ‘ଚକେ ଗଲେ ବାର ହାତ’ _________
Answer:
‘ଚକେ ଗଲେ ବାରହାତ’ – ହେଳା କଲେ ପରିସ୍ଥିତି ଅସମ୍ଭାଳ ହେବା
(ସୁବିଧାବାଦୀ ବଡ଼ବୋହୂ ଚଞ୍ଚଳା ଶ୍ଵଶୁରଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତିକୁ ଭାଇମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବଣ୍ଟାକୁଣ୍ଟା କରି ନିଜ ଭାଗ ଗଣ୍ଡାକ ପାଇଯିବ, ସେଥ‌ିପାଇଁ ଦିଅର ଦୁଇଜଣଙ୍କୁ ବୁଝାଇ କହିଛି । ତିନିଭାଇ ଏକାଠି ହୋଇଥିଲାବେଳେ ଏହାର ଫଇସଲା କରିବାକୁ ହେବ ବୋଲି ଚଞ୍ଚଳା ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛି । ଏ କାମରେ ହେଲାକଲେ, ଏଭଳି ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଆଉ ଆସିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ସବୁ ଝାମେଲା ପ୍ରଥମରୁ ହିଁ ତୁଟାଇଦେବା ଉଚିତ ।)

(ଙ) ପୋଡ଼ାକପାଳକୁ ଝିଅଗୁଡ଼ାକ ଟିକେ ସୁନ୍ଦର ହୋଇଥା’ନ୍ତେ ଭଲା !_________
Answer:
ପୋଡ଼ାକପାଳକୁ ଝିଅଗୁଡ଼ାକ ଟିକେ ସୁନ୍ଦର ହୋଇଥା’ନ୍ତେ ଭଲା – ପାଖରେ ଅର୍ଥ ନ ଥ‌ିବା ଅବସ୍ଥା ସାଙ୍ଗକୁ ଦେଖିବାକୁ ସୁନ୍ଦର ନ ଥିବା ପାଞ୍ଚ ଝିଅଙ୍କ ପାଇଁ ଯୌତୁକ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ଅସାମର୍ଥ୍ୟ (ବଡ଼ବୋହୂ ଚଞ୍ଚଳା ଶ୍ଵଶୁରଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତି ବିକ୍ରି କରି ଝିଅ ବାହାଘର କରିବା କଥା ଚିନ୍ତା କରିଛି । କାରଣ ତାଙ୍କର ପାଞ୍ଚୋଟି ଝିଅ । ଝିଅଗୁଡ଼ିକ ଦେଖିବାକୁ ସୁନ୍ଦର ନୁହଁନ୍ତି । ତେଣୁ ଖଣ୍ଡେ ଖଣ୍ଡେ ଜମି ବିକିଲେ, ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଝିଅ ବିବାହ ଦେବେ ଏବଂ ଯୌତୁକ ଦେବେ । ସେଥ‌ିପାଇଁ ପୈତୃକ ସମ୍ପତ୍ତି ଭାଗବଣ୍ଟା ହୋଇଯାଉ ବୋଲି ସେ ଚାହିଁଛନ୍ତି ।

Question ୫ ।
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ବାକ୍ୟ ଗଠନ କରିବା ।
ସାନ୍ତନା, ବିବ୍ରତ, ସାନିଧ୍ୟ, ବୁଝାମଣା, ଉଜାଗର
Answer:
ସାର୍ଚ୍ଚନା – ଦୁଃଖବେଳେ ବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ସାନ୍ତନା ଦେଇ ବୁଝାଇବା ଉଚିତ ।
ବିବ୍ରତ – ବିପଦ ସମୟରେ ଅଯଥା ବିବ୍ରତ ହୁଅ ନାହିଁ ।
ସାନିଧ୍ୟ – ସଦ୍‌ଗୁରୁଙ୍କର ସାନିଧ୍ୟ ଲାଭ, ଆମକୁ ଭଲମଣିଷ କରିପାରିବ ।
ବୁଝାମଣା – ପରିବାରରେ ସମସ୍ତଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତମ ବୁଝାମଣା ରହିବା ଉଚିତ ।
ଉଚ୍ଚାଗର – ସବୁବେଳେ ରାତି ଉଜାଗର ରହି ପାଠ ପଢ଼ି ନାହିଁ ।

Question ୬ ।
ଆସ, ତଳେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ନେଇ ଗୋଟିଏ ଅନୁଚ୍ଛେଦ ଲେଖୁବା ।
ବ।ଚଖର୍ଚ୍ଚ, ତୀର୍ଥ, ଯେ।ଗ।ଡ଼ଯନ୍ତ୍ର, ଥଇଥାନ, ସମ୍ପାଦନ, ଅର୍ଚ୍ଚନ, ବର।ଦ
Answer:
ରାମ ଓ ଦାମ ଦୁଇ ବନ୍ଧୁ । ସେମାନେ ନିଜ ଅର୍ଜିତ ପଇସାରେ ବାଟଖର୍ଚ୍ଚ କରି ତୀର୍ଥ କରିବାକୁ ବାହାରିଲେ । ବାଟରେ ଯେଉଁସବୁ ଜିନିଷ ଦରକାର, ସେ ସବୁକୁ ଯୋଗାଡ଼ଯନ୍ତ୍ର କଲେ । ସହରରେ କିପରି ଥଇଥାନ ହେବେ ସେ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଚିନ୍ତା କଲେ । ସହରରେ ରହୁଥ‌ିବା ବନ୍ଧୁ ଯଦୁକୁ, ଏ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିବାକୁ ବରାଦ କଲେ । ଶୁଭଦିନ ଦେଖ୍ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରାରେ ବାହାରିଲେ ।

Question ୭ ।
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥିବା ସଂଳାପଗୁଡ଼ିକ କିଏ କହିଛନ୍ତି, ଡାହାଣ ପାଖ ବନ୍ଧନୀରେ ତାଙ୍କ ନାମ ଲେଖୁବା ।
(କ) ହଁ, ଭାଇ – ଚାକିରିରୁ ରିଟାୟାର୍ଡ କରି ଗାଁକୁ ଫେରିଲା ପରେ ଏଇ ବୈଠକଖାନା ଇ ତ ଥିଲା ବାପାଙ୍କର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ତୀର୍ଥ । __________
(ଖ) ବାପା ଗଲା ଦିନଠୁ ମା’ର ଅବସ୍ଥା ତ ଦେଖୁଛ ! ପାଞ୍ଚଦିନ ହୋଇଗଲା, ପାଣି ଟୋପାଏ ବି ମୁହଁରେ ଦଉନି । __________
(ଗ) ହଁ, ଆଜି ବସି ସବୁ ଭାବିଲା ବେଳକୁ ବହୁତ ଡେରି ହୋଇଗଲାଣି ! __________
(ଘ) ବାପା ତମର ଯେ କେବେଠୁଁ ତାଙ୍କର ସ୍ବ-ଅର୍ଜିତ ସମସ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତିକୁ ଏକା ତୁମ ମା’ଙ୍କ ନାଁରେ ଇ ଉଇଲ୍ କରି ଦେଇଯାଇଛନ୍ତି । __________
(ଙ) ଯଦି ଏଇଟା ସମ୍ଭବ ହୁଅନ୍ତା, ତା’ହେଲେ ତ ସବୁଠୁ ବେଶି ଖୁସି ମୁଁ ହୁଅନ୍ତି । __________
Answer:
(କ) ହଁ, ଭାଇ – ଚାକିରିରୁ ରିଟାୟାର୍ଡ କରି ଗାଁକୁ ଫେରିଲା ପରେ ଏଇ ବୈଠକଖାନା ଇ ତ ଥିଲା ବାପାଙ୍କର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ତୀର୍ଥ । ରାଜେନ୍ଦ୍ର
(ଖ) ବାପା ଗଲା ଦିନଠୁ ମା’ର ଅବସ୍ଥା ତ ଦେଖୁଛ ! ପାଞ୍ଚଦିନ ହୋଇଗଲା, ପାଣି ଟୋପାଏ ବି ମୁହଁରେ ଦଉନି । ଦେବେନ୍ଦ୍ର
(ଗ) ହଁ, ଆଜି ବସି ସବୁ ଭାବିଲା ବେଳକୁ ବହୁତ ଡେରି ହୋଇଗଲାଣି । ମା’
(ଘ) ବାପା.ତମର ଯେ କେବେଠୁଁ ତାଙ୍କର ସ୍ୱ-ଅର୍ଜିତ ସମସ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତିକୁ ଏକା ତୁମ ମା’ଙ୍କ ନାଁରେ ଇ ଉଇଲ୍ କରି ଦେଚ୍ଚଇ ଛନ୍ତ୍ରି । ଓକିଲ
(ଙ) ଯଦି ଏଇଟା ସମ୍ଭବ ହୁଅନ୍ତା, ତା’ହେଲେ ତ ସବୁଠୁ ବେଶି ଖୁସି ମୁଁ ହୁଅନ୍ତି ।  କୁନି

Question ୮ ।
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଅନୁଚ୍ଛେଦଟିକୁ ପଢ଼ି ତା’ପାଇଁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ପ୍ରଶ୍ନ ତିଆରି କରିବା ।
ବୁଝିଲେ ଭାଇ – ସେଇ ଦୁଇ ପ୍ରାଣୀ ବୋଲି ଇ ତ ସବୁଠୁ ବେଶି ସମସ୍ୟା ! ସେ ଗୋଟାଏ ଜାଗାରେ ଏକା ତ ମୁଁ ଆଉ ଗୋଟାଏ ଏକେଲା ! ସେ ତା’ଚାକିରିକୁ ନେଇ ବ୍ୟସ୍ତ ତ ମୁଁ ପ୍ୟାକରୀ କରିବି ବୋଲି ବିବ୍ରତ ! ନା ତାକୁ ଫୁରସତ୍ ମିଳୁଚି, ନା ମତେ ! ନା ସେ ସେଠି ଦିନସାରା ଘରେ ରହୁଚି, ନା ମୋର କୋଉଠି ଘର ବୋଲି କିଛି ଠିକଣା ଅଛି ? ଏମିତିରେ ମା’ର ଦେଖାଶୁଣା କିଏ କରିବ ? ତା’ର ଯନ୍ତ୍ର କିଏ ନେବ ? ବଡ଼ ସମସ୍ୟା ଯୋଗୁଁ ଇ ତ ସେ ଏତେଗୁଡ଼ାଏ ଦିନ ଛୁଟି ନେଇ ଏତେ ବାଟରୁ ଦଶାହ ଖଟିବାକୁ ଆସିପାରିଲାନି । ଚାକିରିର ଚାପ ! କ’ଣ ଆଉ କରାଯାଏ । ଆଚ୍ଛା କୁନି ! ମା’ଯଦି ତୋ’ ପାଖରେ ରହିଯାନ୍ତା ……………………?
Answer:
(କ) କେତେ ପ୍ରାଣୀ ବୋଲି ଅଧ‌ିକ ସମସ୍ୟା ହୋଇଛି?
(ଖ) ସ୍ଵାମୀ ସ୍ତ୍ରୀ ଦୁହେଁ କିପରି ରହୁଥିଲେ ?
(ଗ) ସ୍ଵାମୀ ସ୍ତ୍ରୀ ଦୁଇଜଣ କେଉଁ କାମ ନେଇ ବ୍ୟସ୍ତ ଓ ବିବ୍ରତ ?
(ଘ) ସେମାନଙ୍କୁ କାହିଁକି ଫୁରସତ୍ ମିଳୁ ନଥୁଲା ?
(ଙ) ସେମାନେ କାହିଁକି ମା’ର ଦେଖାଶୁଣା କରିପାରିବେ ନାହିଁ ?
(ଚ) ସେ କ’ଣ ପାଇଁ ଏତେଗୁଡ଼ାଏ ଦିନ ଛୁଟିରେ ଆସିପାରିଲା ନାହିଁ ?
(ଛ) କାହାର ଚାପ ପାଇଁ ସେ ଆସିପାରିଲା ନାହିଁ ?
(କ) କାହା ପାଖରେ ମା’ ରହିଯିବା କଥା କୁହାଯାଇଛି ?

Question ୯ ।
‘ହରବର’ ପରି ଆଉ ପାଞ୍ଚଟି ଶବ୍ଦ ଲେଖୁବ। ।
Answer:
ଗପସପ, ମୋଟାସୋଟା, ବାକିତ୍ସାକି, ବନ୍ଧାଛନ୍ଦା, ଖରତର, ଥରହର, ଗଡ଼ବଡ଼ ।

Question ୧୦ ।
ଭୁଲ ଥ‌ିବା ଶବ୍ଦକୁ ବାଛି ତା’ ପାଖରେ ଠିକ୍ କରି ଲେଖିବା ।
ବଇରି ————-
ସିନ୍ଦୁର ————-
ପ୍ରସ୍ଥ।ବ ————-
ଅର୍ଥନିତୀ ————-
ପୁଝ।ର। ————-
ପ୍ରସଂସ। ————-
ବେ।ହ୍ନୁ ————-
ପୁରା ————-
ଯାଗା ————-
ମୁହୁର୍ତ୍ତ ————-
Answers:
ବଇରି – ବଇର।
ସିନ୍ଦୁର – ସିନ୍ଦୁର
ପ୍ରସ୍ଥ।ବ – ପ୍ରସ୍ତ।ବ
ଅର୍ଥନିତୀ – ଅର୍ଥନିତି
ପୁଝ।ର। – ପୂଝ।ର।
ପ୍ରସଂସ। – ପ୍ରଣଂସ।
ବେ।ହ୍ନୁ – ବେ।ହୂ
ପୁରା – ପୂରା
ଯାଗା – କ।ଗା
ମୁହୁର୍ତ୍ତ – ମୁହୂର୍ତ୍ତ

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
‘ଆହୁତି’ ଏକାଙ୍କିକା ମାଧ୍ୟମରେ ନାଟ୍ୟକାର କ’ଣ ପ୍ରତିଫଳନ କରାଇବାକୁ ରହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ବାସ୍ତବବାଦୀ ନାଟ୍ୟକାର କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ‘ଆହୁତି’ ଏକାଙ୍କିକାର ରଚୟିତା । ଆଧୁନିକ ସମାଜର ବସ୍ତୁବାଦୀ
ଜୀବନଶୈଳୀ ସଂଯୁକ୍ତ ପରିବାରକୁ କିପରି ଭାଙ୍ଗି ଦେଇଛି ତାହାର ରୂପଚିତ୍ର ଏହି ଏକାଙ୍କିକାରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ହୋଇଛି । ପିତାମାତାଙ୍କ ସ୍ଵପ୍ନକୁ ପଛକୁ ଠେଲିଦେଇ ସନ୍ତାନମାନେ ନିଜ ନିଜର ସ୍ଵାର୍ଥକୁ ବଡ଼ ମନେକରିଛନ୍ତି । ବସ୍ତୁବାଦୀ ଚିନ୍ତା ପାଖରେ ପରିବାରର ମଙ୍ଗଳ, ବଂଶର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ପିତାମାତାଙ୍କ ସମ୍ମାନ ତୁଚ୍ଛ ହୋଇଛି । ଏହିପରି ଏକ ନଷ୍ଟ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ପାରିବାରିକ ସଂପର୍କର ମଳିନ ଦିଗକୁ ନେଇ ‘ଆହୁତି’ ଏକାଙ୍କିକାଟି ରଚିତ । ଏଥରେ ପୁତ୍ରକନ୍ୟାମାନଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥ ଓ ବସ୍ତୁବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରା ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଛିା

Question ୨।
ସ୍ଵର୍ଗତ ଗଜେନ୍ଦ୍ରନାଥଙ୍କ ପରିବାର ବିଷୟରେ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କର ।
Answer:
ସ୍ଵର୍ଗତ ଗଜେନ୍ଦ୍ରନାଥଙ୍କ ପରିବାରଟି ଗାଁରେ ଏକ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ସମ୍ମାନଜନକ ପରିବାର । ଜୀବିତାବସ୍ଥାରେ ଗାଁଲୋକେ ତାଙ୍କୁ ଦେବତାଭଳି ଭାବୁଥିଲେ । ଗଜେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ତିନି ପୁଅ ଦେବେନ୍ଦ୍ର, ମହେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ଗୋଟିଏ ଝିଅ କୁନି । ସମସ୍ତେ ବିବାହିତ ଓ ନିଜ ନିଜ ପରିବାର ସହ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ରହନ୍ତି । ବାହାରକୁ ସମସ୍ତେ ଭଦ୍ର, ନିର୍ମାୟା ଓ ସରଳ ଜଣାପଡୁଥିଲେ ବି ଭିତରେ ସମସ୍ତେ ସ୍ବାର୍ଥପର । ତିନିପୁଅଯାକ ନିଜ ନିଜ ପତ୍ନୀଙ୍କ କଥାରେ ପରିଚାଳିତ ଓ ଝିଅ କୁନି ମଧ୍ୟ ବେଶ୍ ଚତୁରୀ ।

ଏକାଙ୍କିକାକାର ପରିଚୟ:

ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଆ ନାଟକ କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ତ୍ତିକ ଚନ୍ଦ୍ର ରଥ ଜଣେ ବାସ୍ତବବାଦୀ ନାଟ୍ୟକାର ଭାବରେ ସୁପ୍ରତିଷ୍ଠିତ । ସମାଜ ସଂସ୍କାର, ମୂଲ୍ୟବୋଧ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ସାମାଜିକ ଦାୟବଦ୍ଧତା ତାଙ୍କ ନାଟକରେ ପ୍ରତିଫଳିତ । ସାମାଜିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ତାଙ୍କ ନାଟକର ମୁଖ୍ୟ ସ୍ୱର । ମଣିଷର ସ୍ୱାର୍ଥ-ଅହମିକା-ଅମଣିଷପଣିଆକୁ ସେ ନାଟକ ରଚନା ଛଳରେ ଉପହାସ କରିଛନ୍ତି । ଜଣେ ନାଟ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ଓ ନାଟ୍ୟ ସଂଗଠକ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ସେ ସୁପରିଚିତ । ‘ଜୀବନ ଯଜ୍ଞ’, ‘ମାଂସର ଫୁଲ’, ‘ଅନ୍ୟ ଆକାଶ’, ‘ମୁଁ ଦୁହେଁ”, ‘ଚନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ’, ‘ଆଜିର ରାଜା’, ‘ତୃତୀୟ ପୃଥ‌ିବୀ’, ‘ସ୍ଵର୍ଗଦ୍ଵାର’, ‘ଜଉଘର’, ‘କ୍ରୀତଦାସ’, ‘ଅସ୍ତସୂର୍ଯ୍ୟର ଶ୍ମଶାନ’, ‘ଦର୍ପଣ’, ‘ନିଃସଙ୍ଗ ବିସର୍ଗ’ ଓ ‘ଆଗାମୀ ଅତୀତ’ ଇତ୍ୟାଦି ତାଙ୍କର ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ରଚନା ।

ଏକାଙ୍କିକାର ପୃଷ୍ଠଭୂମି:
ପଠିତ ପୁସ୍ତକ ‘ସାହିତ୍ୟିକା’ରେ ସଂକଳିତ ‘ଆହୁତି ଏକ ପାରିବାରିକ ଏକାଙ୍କିକା। ଆଧୁନିକ ସମାଜରେ ବସ୍ତୁବାଦୀ ଜୀବନଶୈଳୀ ସଂଯୁକ୍ତ ପରିବାରକୁ ଭାଙ୍ଗିଦେଇଛି । ପିତାମାତାଙ୍କ ସ୍ବପ୍ନ ଓ ଆଶାକୁ ପଛକୁ ଠେଲିଦେଇ ସନ୍ତାନମାନେ ନିଜ ନିଜର ସ୍ବାର୍ଥକୁ ବଡ଼ ମନେକରିଛନ୍ତି । ବସ୍ତୁବାଦୀ ଚିନ୍ତା ପାଖରେ ପରିବାରର ମଙ୍ଗଳ, ବଂଶର ଗୁରୁତ୍ଵ ଓ ପିତାମାତାଙ୍କ ସମ୍ମାନ ତୁଚ୍ଛ ହୋଇଉଠିଛି । ଏହିପରି ଏକ ନଷ୍ଟ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଓ ପାରିବାରିକ ସମ୍ପର୍କର ମଳିନ ଦିଗକୁ ନେଇ ‘ ଆହୁତି ଏକାଙ୍କିକାଟି ରଚିତ । ଏଥରେ ପୁତ୍ରକନ୍ୟାମାନଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥ ଓ ବସ୍ତୁବାଦୀ ଚେତନା ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଛି ।

ଏକାଙ୍କିକାର ସାରକଥା:
ସ୍ଵର୍ଗତ ଗଜେନ୍ଦ୍ରନାଥଙ୍କର ପରିବାରଟି ଗାଁରେ ଏକ ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ସମ୍ମାନଜନକ ପରିବାର । ବଞ୍ଚିବାବେଳେ ତାଙ୍କୁ ଗାଁ ଲୋକେ ଦେବତା ଭଳି ସମ୍ମାନ କରୁଥିଲେ । ଗଜେନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ତିନିପୁଅ ଦେବେନ୍ଦ୍ର, ମହେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଏବଂ ଗୋଟିଏ ଝିଅ କୁନି । ସମସ୍ତେ ବିବାହିତ ଓ ନିଜ ନିଜ ପରିବାରକୁ ନେଇ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ରୁହନ୍ତି । ବାହାରକୁ ସମସ୍ତେ ଭଦ୍ର, ନିର୍ମାୟା ଓ ସରଳ ଜଣାପଡୁଥିଲେ ବି ଭିତରେ ସମସ୍ତେ ସ୍ବାର୍ଥପର । ତିନିପୁଅଯାକ ନିଜ ନିଜ ପତ୍ନୀଙ୍କଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳିତ ଓ ଝିଅ କୁନି ମଧ୍ୟ ବେଶ୍ ଚତୁରୀ । ଗଜେନ୍ଦ୍ରନାଥଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ତାଙ୍କର ଶୁଦ୍ଧିକ୍ରିୟା କରିବାପାଇଁ ତିନିପୁଅ ଓ ଝିଅ ଗାଁ ଘରକୁ ଆସିଛନ୍ତି । ମଝିଆଁ ପୁଅ ମହେନ୍ଦ୍ର ଓ ସାନପୁଅ ରାଜେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପତ୍ନୀ ନିଜ ନିଜର ସ୍ବାଭିମାନ ଓ କ୍ରୋଧ ହେତୁ ଆସିପାରି ନାହାଁନ୍ତି । ବଡ଼ବୋହୂ ଚଞ୍ଚଳା ଦେବେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପାଖେ ପାଖେ ରହିଛନ୍ତି ।

ଝିଅ କୁନି ଓ ମଧ୍ୟମପୁତ୍ର ମହେନ୍ଦ୍ର ସଦ୍ୟବିଧବା ମା’ଙ୍କ ପାଖରେ ବସିଛନ୍ତି । ବୈଠକଖାନାର କାନ୍ଥରେ ଫୁଲମାଳଟିଏ ପିନ୍ଧାଇ ଗଜେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଫଟୋଚିତ୍ରକୁ ବଡ଼ପୁଅ ଦେବେନ୍ଦ୍ର ଟାଙ୍ଗି ଦେଇଛି । ଅବସର ପରେ ଗଜେନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ଅବଶିଷ୍ଟ ଜୀବନ ବୈଠକଖାନା ଭିତରେ ହସଖୁସିରେ କଟିଥିଲା । ସାନପୁଅ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଆଉ ଚାରୋଟି ଛୋଟ ଫଟୋ କପି ଆଣିଛି । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଚାରି ଭାଇଭଉଣୀ ବାଣ୍ଟିନେଇ ନିଜ ନିଜ ଘରେ ରଖିବେ । ଏହିପରି ଏକ ପରିବେଶକୁ ହଠାତ୍ ପହଞ୍ଚ୍ ଚଞ୍ଚଳା ଭିନ୍ନ ଧରଣର କରିଦେଇଛନ୍ତି । ଅତି ଚତୁରତାର ସହିତ ଗାଁରୁ ଫେରିବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ପ୍ରଥମେ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଓ ଦେବେନ୍ଦ୍ର ଦୁଇଭାଇଙ୍କୁ ବାପାଙ୍କ ସମ୍ପଭିସବୁକୁ ବଣ୍ଟାବଣ୍ଟି କରିନେବାର ପ୍ରସ୍ତାବରେ ରାଜି କରାଇ ଦେଇଛନ୍ତି । ଦେବେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରଥମେ ପ୍ରଥମେ ଚାହୁଁନଥିଲେ ବି ପରେ ଚଞ୍ଚଳାଙ୍କ କଥାକୁ ମାନି ନେଇଛନ୍ତି । ଦେବେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ପଛକୁ ଠେଲିଦେଇ ତାଙ୍କୁ ନିରୀହ ବୋକା କରିଦେଇ ଚଞ୍ଚଳା ଉପରେ ପଡ଼ି ରାଜେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ମୁଣ୍ଡରେ ସମ୍ପତ୍ତି ବଣ୍ଟାକୁଣ୍ଟା ଓ ବିକ୍ରି କରିବାର ଲୋଭଟିକୁ ଭର୍ତ୍ତି କରିଦେଇଛନ୍ତି ।

ଚଞ୍ଚଳାଙ୍କର ପାଞ୍ଚୋଟି ଅସୁନ୍ଦରୀ ଝିଅ ଅଛନ୍ତି । ବାପାଙ୍କ ଅନ୍ତେ ଗାଁର ସମ୍ପତ୍ତିକୁ ବିକି ସେହି ପଇସାରେ ସେ ନିଜ ଝିଅଙ୍କୁ ଯୌତୁକ ଦେଇ ବିଭା କରିବାର ଆଶା ବାନ୍ଧିଛନ୍ତି । ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ବଡ଼ବୋହୂ ହୋଇ ବି ପରିବାରର ଯଶ ସମ୍ମାନକୁ ଆହୁତି ଦେଇଛନ୍ତି । ନିଜର ବିବେକକୁ ବି ଆହୁତି ଦେଇଛନ୍ତି । ସାନପୁଅ ରାଜେନ୍ଦ୍ରର ସ୍ତ୍ରୀ ଗୋଟିଏ ଅଲଗା ସ୍ଥାନରେ ଚାକିରି କରି ରହେ । ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଅନ୍ୟ ଏକ ସ୍ଥାନରେ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପସଂସ୍ଥା (ଫାକ୍‌ଟ୍ରି) ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ବହୁଆଡ଼େ ଧାଁଧପଡ଼ କରୁଛନ୍ତି । ଭାଗଜମିକୁ ବିକି ସେହି ଟଙ୍କା ନେଇ ଫାକ୍‌ଟ୍ରି ବସାଇବାର ଯୋଜନା କରିଛି । ତେଣୁ ଚଞ୍ଚଳାଙ୍କ କଥାରେ ସେ ରାଜି ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି ।

ମା’ଙ୍କୁ ପ୍ରବୋଧନା ଦେଇ ମହେନ୍ଦ୍ର ବୈଠକଖାନା ଭିତରକୁ ଆସିବା ପରେ ଚଞ୍ଚଳା ଓ ଦେବେନ୍ଦ୍ର ସମ୍ପତ୍ତି ବଣ୍ଟା ପ୍ରସ୍ତାବ ଉତ୍‌ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । ବାପା ମରିବାର ମାତ୍ର ଦଶଦିନ ନପୂରୁଣୁ ସମ୍ପରି ବଣ୍ଟାକୁ ପ୍ରଥମେ ମହେନ୍ଦ୍ର ଉଚିତ ମନେକରି ନାହାଁନ୍ତି । ମାତ୍ର ତାଙ୍କୁ ଚଞ୍ଚଳା ଚତୁରତାର ସହିତ ବୁଝାଇଛନ୍ତି । ମା’ଙ୍କ ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ହେତୁ ସମ୍ପରି ଡକାୟତି ହୋଇପାରେ, ଗାଁ ସାଇପଡ଼ିଶା ମା’ଙ୍କଠାରୁ କୌଶଳକରି ଜମିବାଡ଼ି ନେଇଯାଇ ପାରନ୍ତି, କଥାକଥାକେ ବନ୍ଧୁକ ବୋମା ଫୁଟୁଥ‌ିବା ଗାଁର ଲୋକମାନେ ସେମାନଙ୍କ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ଜମିବାଡ଼ିକୁ ମାଡ଼ିବସି ପାରନ୍ତି – ଚଞ୍ଚଳା ଏହିପରି ବୁଝ।ଚ୍ଇବ।ତ୍ୱ।ରତି। ତିନିଚ୍ଚ ନିଜ ଭିତରେ ସମ୍ପତ୍ତି ଭାଗକରି ନେଇ ତାକୁ ଉଚିତ ଗ୍ରାହକ ଦେଖ୍ ବିକ୍ରିକରିବାର ମନସ୍ଥ କରିଛନ୍ତି । ମଝିଆଁ ଭାଇ ମହେନ୍ଦ୍ର ଖାନଦାନୀ ଘର ଖଞ୍ଜାଟିକୁ ନେବାକୁ, ସାନଭାଇ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ତୋଟା ଓ ପୋଖରୀ ନେବାକୁ ଏବଂ ଖଣ୍ଡେ ଖଣ୍ଡେ ଜମି ବିକି ଝିଅ ବାହାଦେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବଡ଼ଭାଇ ଧର୍ମେନ୍ଦ୍ର ଚାଷଜମିସବୁ ନେବାକୁ ଆପୋଷ ବୁଝାମଣା କରିଛନ୍ତି ।

ଏହି ସମୟରେ ଝିଅ କୁନିକୁ ଧରି ମା’ ପହଞ୍ଚିଛନ୍ତି । ତିନିଭାଇଙ୍କ କଥା ମା’ ଶୁଣିଛନ୍ତି । ଦେବତା ଭଳି ବାପାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ପୁଅମାନେ ସମ୍ପରି ଉପରେ ଲୋଭ କରୁଛନ୍ତି । ମାତ୍ର ବାପାଙ୍କ ଶୁଦ୍ଧିକ୍ରିୟା ଓ ମା’ର ଚିନ୍ତା ସେମାନଙ୍କର ନାହିଁ । ମା’ ବି ଆଉ ବୋଝ ମୁଣ୍ଡାଇବାକୁ ଚାହିଁ ନାହାଁନ୍ତି । ପୁଅଙ୍କ କଥାରେ ସେ ରାଜି ହୋଇଛନ୍ତି । ଝିଅ କୁନିକୁ ମଧ୍ୟ ସମ୍ପତ୍ତିରୁ ଭାଗଦେବାକୁ ସେ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଛନ୍ତି । ବୋହୂ ଚଞ୍ଚଳା କୁନି ବାହାଘରରେ ବାପା ବେଶ୍ ଯାନିଯୌତୁକ ଦେଇଥ‌ିବାରୁ କୁନିର ସମ୍ପତ୍ତିରେ ଭାଗ ପାଇବାର ନାହିଁ ବୋଲି ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଛନ୍ତି । ମାତ୍ର ମହେନ୍ଦ୍ର ଆଇନ ଅନୁଯାୟୀ କୁନିର ସମ୍ପତ୍ତିରୁ ଭାଗ ନେବାର ଅଧିକାର କଥା କହିବାପରେ କୁନି ନିଜ ତରଫରୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଛି – ମା’ଙ୍କ ସୁନାଗହଣାତକ ନେବାକୁ । ସମସ୍ତେ ସମ୍ପରି ପାଇବା ନେଇ ଖୁସି ଥିଲାବେଳେ ଭାଗବଣ୍ଟାରେ ବିଧବା ମା’ଟା କାହା

ଭାଗରେ ପଡ଼ିଲା ବୋଲି ପଚାରିଛନ୍ତି । ଏକଥା ଶୁଣି ସମସ୍ତେ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇପଡ଼ିଛନ୍ତି ଓ ନିରୁତ୍ତର ରହିଛନ୍ତି । ଜୀବନରେ ବାକିତକ ଦିନ କାହା ପାଖରେ କାଟିବେ, କିଏ ତାଙ୍କୁ ରଖୁ – ମା’ଙ୍କ ଏ ପ୍ରକାର ପ୍ରଶ୍ନରେ ପୁଅ, ଝିଅ, ବୋହୂ ନୀରବ ରହିଛନ୍ତି । ଅଢ଼େଇ ବଖରା ସହରର ଭଡ଼ାଘରେ ମା’ଙ୍କୁରଖ୍ ହେବନି ବୋଲି ବଡ଼ ପୁଅବୋହୂ ସଫେଇ ଦେଇଛନ୍ତି । ମଝିଆଁ ପୁଅ ମହେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପତ୍ନୀ ସହିତ ମା’ଙ୍କର ଭଲ ଭାବରେ ପଡୁନଥ‌ିବାରୁ ମା’ ତାଙ୍କ ଘରେ ରହିବା ଉଚିତ ହେବ ନାହିଁ ବୋଲି ସେ ସଫେଇ ଦେଇଛନ୍ତି । ସ୍ଵାମୀ ଓ ସ୍ତ୍ରୀ ଅଲଗା ଅଲଗା ରହୁଥ‌ିବାରୁ ମା’ଙ୍କୁ ପାଖରେ ରଖୁବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ବୋଲି ସାନପୁଅ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ଯୁକ୍ତି କରିଛନ୍ତି । ପୁଅମାନେ ଥାଉଥାଉ ମା’ ଝିଅ ଜୋଇଁଙ୍କ ପାଖରେ ରହିଲେ ଲୋକନିନ୍ଦା ହେବ କହି ଝିଅ କୁନି ବି ମା’ଙ୍କୁ ରଖୁବାକୁ ଅରାଜି ହୋଇଛି ।

ଏସବୁ ଶୁଣିବା ପରେ ମା’ ପୁଅଝିଅମାନଙ୍କୁ କାନ୍ଦିକାନ୍ଦି ଦୁଃଖରେ କହିଛନ୍ତି – ‘ଜୀବନସାରା କଷ୍ଟକରି ବାପା ଅର୍ଜନ କରିଥିବା ସମ୍ପତ୍ତିକୁ ନିଜ ନିଜ ଭିତରେ ସହଜରେ ବାଣ୍ଟି ଦେଇପାରିଲ, ଅଥଚ ଦଶମାସ ଦଶଦିନ ଗର୍ଭରେ ଧରି ଜନ୍ମ କରିଥିବା ଏଇ ବିଧବା ମା’ଟାକୁ ବାଣ୍ଟିନେଇ ପାରିଲନି ।’’ ପ୍ରିୟବନ୍ଧୁ ଓକିଲ ଗଜେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତି ଇଚ୍ଛାନାମା (ଉଇଲ୍ସପତ୍ର)ଟିକୁ ଧରି ପହଞ୍ଚିଛନ୍ତି । ଦେବତା ପରି ବାପା ପାଇଥିବାରୁ ଗଜେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପୁଅଝିଅଙ୍କୁ ସେ ଭାଗ୍ୟବାନ୍ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । ଯେତେବେଳେ ସମ୍ପତ୍ତି ବାଣ୍ଟିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ପାଇଁ ଦେବେନ୍ଦ୍ର ଓକିଲଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରି ତାଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ଚାହିଁଛନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ଓକିଲ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି ଯେ – ଗଜେନ୍ଦ୍ରବାବୁ ମୃତ୍ୟୁପୂର୍ବରୁ ସବୁ ସମ୍ପତ୍ତି ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ତଥା ଚାରିସନ୍ତାନଙ୍କ ମା’ଙ୍କ ନାଁରେ ଉଇଲ୍ କରି ଦେଇଯାଇଛନ୍ତି । ଏକଥା ଶୁଣି ସମସ୍ତେ କିଂକର୍ତ୍ତବ୍ୟବିମୂଢ଼ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି । ଓକିଲଙ୍କଠାରୁ ଇଚ୍ଛାପତ୍ରଟିକୁ ନେଇ ଚାପିଧରି ମା’ ହସିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରି କାନ୍ଦି ପକେଇଛନ୍ତି । ଏହିପରି ଭାବରେ ଏକାଙ୍କିକା ‘ଆହୁତି’ରେ ସ୍ଵାର୍ଥପର ସନ୍ତାନମାନଙ୍କର ସମ୍ପତ୍ତି ଆଶା ଓ ବସ୍ତୁବାଦୀ ମୋହର ଆହୁତି ପଡ଼ିଛି । ‘ଦୃଶ୍ୟାରମ୍ଭ’ରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିବା ସ୍ଵାର୍ଥପର ପୁତ୍ରକନ୍ୟାମାନଙ୍କର ଇଚ୍ଛା ଓ ସ୍ବାର୍ଥଚେତନା ଦୃଶ୍ୟ ଶେଷରେ ଆହୁତି ପାଇଛି ।

ସୂଚନା ଓ କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ :

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Economics Solutions Chapter 2 ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ପରିଚୟ ଏବଂ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସମସ୍ୟାବଳା Long Answer Questions

CHSE Odisha 12th Class Economics Chapter 2 Long Answer Questions in Odia Medium

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ଏକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କର ।
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ଲିଓନେଲ୍ ରବିନ୍ସଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ସଂଜ୍ଞାନୁସାରେ ମଣିଷର ମୌଳିକ ବା ବାସ୍ତବ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ତା’ ପାଖରେ ଥିବା ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା । ଏହା ଏକ ଆପେକ୍ଷିକ ଶବ୍ଦ ଯାହା ଚାହିଦା ତୁଳନାରେ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତାକୁ ବୁଝାଏ । ଠିକ୍ ଏହିପରି ସମସ୍ତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ବାସ୍ତବ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ତା’ର ଉତ୍ପାଦୀ ସମ୍ବଳର ସ୍ଵଚ୍ଛତା । ସମ୍ବଳର ଏହି ଦୁଶ୍ରାପ୍ୟତା ଯୋଗୁଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଏହାକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ବିନିଯୋଗ କରିବାପାଇଁ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇଥାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ଏହି ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣରେ ମଧ୍ୟ କେତେକ ସମସ୍ୟା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

(i) କ’ଣ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? ଏହି ସମସ୍ୟା ସ୍ବତଃ ଦୁଇଟି ପ୍ରଶ୍ନ ଉପସ୍ଥାପନ କରୁଛି । ପ୍ରଥମଟି ହେଲା – କେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଉତ୍ପାଦିତ ହେବ ଏବଂ କେଉଁଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ପାଦନ ହେବ ନାହିଁ ? ଦ୍ୱିତୀୟଟି ହେଲା – ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ସ୍ଥିରୀକୃତ ଦ୍ରବ୍ୟର ପରିମାଣ କେତେ ହେବ ? ତେଣୁ ଅସୀମ ଅଭାବ ମଧ୍ଯରୁ କେଉଁ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପୂରଣ କରାଯିବ ଏବଂ କେଉଁ ଅଭାବଗୁଡିକର ପରିପୂରଣ ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ, ତାହା ସ୍ଥିର କରିବା ଅର୍ଥନୀତିର ପ୍ରଧାନ ଦାୟିତ୍ଵ ।

ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ବିଭିନ୍ନ ଉତ୍ପାଦନ ସାଧନର ଉପଯୋଗ କରି ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହା କିପରି କରାଯାଏ ତାହା ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ବା ରୂପାନ୍ତରଣ ବକ୍ରରେଖା ସାରଣୀ ସାହାଯ୍ୟରେ ନିମ୍ନମତେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇପାରେ ।

ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ସ୍ୱବା

ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା	କପଡ଼(1000 ମିଟର)	ଧାନ(1000 କୁଇଣ୍ଟାଲରେ)
A	0	20
B	2	16
C	4	12
D	6	8
E	8	4
F	10	0

ମନେରଖ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ କପଡ଼ା ଓ ଧାନ, ଏହି ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଛି । ଉପରୋକ୍ତ ସାରଣୀରେ ଏହା ସୂଚିତ କରାଯାଇଛି । ଯଦି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ସମସ୍ତ ସମ୍ବଳ କେବଳ ଧାନ ଉତ୍ପାଦନରେ ନିୟୋଜିତ ହୁଏ, ତେବେ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ 20,000 କୁଇଣ୍ଟାଲ ଧାନ ଉତ୍ପାଦନ ହୋଇପାରିବ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସମସ୍ତ ସମ୍ବଳ କେବଳ ଲୁଗା ଉତ୍ପାଦନରେ ନିୟୋଜିତ ହେଲେ 10000 ମିଟର କପଡ଼ା ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇପାରିବ । ଏହି ଦୁଇଟି ଚରମ ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଆମ ନିକଟରେ B, C, D, E ଭଳି ଅନ୍ୟ ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରହିଅଛି । B- ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତାରେ ଆମେ 2000 ମିଟର କପଡ଼ା

ଏବଂ 16 କୁଇଣ୍ଟାଲ ଧାନ ଉତ୍ପାଦନ କରିପାରିବା । ଠିକ୍ ସେହିଭଳି C- ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତାରେ ଆମେ 4000 ମିଟର କପଡ଼ା ଏବଂ 12 କୁଇଣ୍ଟାଲ ଧାନ ଉତ୍ପାଦନ କରିପାରିବା । ସାରଣୀର ନିମ୍ନକୁ ଗତି କଲେ ଆମେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଅଧ୍ଵ କପଡ଼ା ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଅଧିକରୁ ଅଧୂକ ଧାନ ପରିତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ସମ୍ବଳ ଯେ ସୀମିତ ଏହି ମୌଳିକ ଘଟଣା ଯୋଗୁଁ ଉଭୟ ଦ୍ରବ୍ୟରୁ ଅଧ୍ଵ ପାଇବା ସମ୍ଭବ ହୋଇ ନଥାଏ । ଗୋଟିଏ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନ କଲେ ଆଉ ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟ ତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।

ନିମ୍ନରେ ଏହାକୁ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତାକୁ ରେଖାଚିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରାଯାଇପାରେ ।

ଉପରୋକ୍ତ ସାରଣୀ ତଥ୍ୟକୁ ଭିତ୍ତିକରି AF ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖା ଅଙ୍କନ କରାଯାଇଅଛି । ସୀମିତ ସମ୍ବଳଦ୍ଵାରା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ଯେଉଁ ବିକଳ୍ପ ସଂଯୋଗ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି ତାହା ଏହି ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖାରେ ଦର୍ଶାଉଅଛି । ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମୌଳିକ ସମସ୍ୟାବଳୀ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖା ମାଧ୍ୟମରେ ବୁଝାଯାଇପାରେ ।

(ii) କିପରି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? ସ୍ଥିରୀକୃତ ଦ୍ରବ୍ୟ କେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ, ତାହାହିଁ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପରବର୍ତୀ ସମସ୍ୟା । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଅନେକ ବିକଳ୍ପ ପଦ୍ଧତି ରହିଛି । ଆମକୁ ସେଥୁମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ପଦ୍ଧତି ନିର୍ବାଚନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ହସ୍ତତନ୍ତ କିମ୍ବା ଶକ୍ତିଚାଳିତ ତନ୍ତ ବା ସ୍ବୟଂଚାଳିତ ତନ୍ତ ମାଧ୍ୟମରେ ବସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଇପାରିବ । ରାସ୍ତା ନିର୍ମାଣ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା କରାଯାଇପାରେ କିମ୍ବା ରୋଲର ଓ ବୁଲ୍‌ଡୋଜର୍ ଭଳି ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ କରାଯାଇପାରେ ।

ପାରମ୍ପରିକ ଲଙ୍ଗଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ଚାଷ କରାଯାଇପାରେ କିମ୍ବା ଆଧୁନିକ କୃଷି ଯନ୍ତ୍ରପାତି ତଥା ଟ୍ରାକ୍ଟର ମାଧ୍ୟମରେ ମଧ୍ୟ କରାଯାଇପାରେ । ପୂର୍ବୋକ୍ତ ପଦ୍ଧତି ଶ୍ରମ-ସଘନ ପଦ୍ଧତି ଓ ଉପରୋକ୍ତ ପଦ୍ଧତିକୁ ପୁଞ୍ଜି-ସଘନ ପଦ୍ଧତି କୁହାଯାଇପାରେ । ଏହି ଦୁଇଟି ବିକଳ୍ପ ପଦ୍ଧତି ମଧ୍ୟରୁ ଯେଉଁଟି ସମାଜରେ ଦୁଷ୍ପାପ୍ୟ ସମ୍ବଳର ମିତୋପଯୋଗ କରେ, ସାଧାରଣତଃ ତାହାହିଁ ଅବ୍ୟବସ୍ଥା ପାଇଁ ଯଥୋପଯୁକ୍ତ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ଏହିପରି ମାଧ୍ୟମରେ କିପରି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ତାହା ଏହି ପଦ୍ଧତି ମାଧ୍ୟମରେ ସମାଧାନ କରାଯାଇଥାଏ ।

(iii) କାହାପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? : ଉତ୍ପାଦନ କାହାପାଇଁ କରାଯିବ, ତାହା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବା ଅର୍ଥନୀତି ନିମନ୍ତେ ଅନ୍ୟ ଏକ ସମସ୍ୟା । ଅନ୍ୟ ଭାଷାରେ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୋଟ ପରିମାଣର କିଏ କେତେ ପାଇବା ଉଚିତ୍, ତାହା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା । ଅର୍ଥାତ୍ ଉପଭୋଗ ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ନା ଉତ୍ପାଦକଙ୍କ ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? ବିଳାସମୂଳକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ନା ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଉପଭୋଗ ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ନା ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ରପ୍ତାନି ନିମନ୍ତେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? ଇତ୍ୟାଦି । ଏହିସବୁ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ଉପଯୁକ୍ତ ନିର୍ବାଚନ ସାପେକ୍ଷ ।

(iv) କେତେ ସଞ୍ଚୟ କରିବା ଓ କେତେ ବିନିଯୋଗ କରିବା ? ସଞ୍ଚୟ ଓ ବିନିଯୋଗ ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ଏକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ସମ୍ବଳର ନିୟୋଜନ ନିମନ୍ତେ ବିନିଯୋଗ ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ ଏହି ବିନିଯୋଗ ସଞ୍ଚୟରୁ ହିଁ ଆସିଥାଏ । ପୁନଶ୍ଚ ସଞ୍ଚୟ ଚଳନ୍ତି ଆୟରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ସଞ୍ଚୟ ଯେତେ ଅଧ‌ିକ ହେବ ବିନିଯୋଗ ସେତେ ଅଧିକ ହେବ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସେତେ ବିକାଶରେ ଉନ୍ନତି ଘଟିବ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଯଦି ଚଳନ୍ତି ଆୟରୁ ସଞ୍ଚୟ ମୋଟେ ହେବ ନାହିଁ, ତାହାହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ପୁଞ୍ଜିଗଠନ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବା ସହ ବିନିଯୋଗ ହ୍ରାସପାଇ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶହାର ପ୍ରତିହତ ହେବ ।

(v) ସମ୍ବଳର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସମସ୍ୟା ଏକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉତ୍ପାଦିକା ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ସମ୍ବଳର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ଅଧିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଉତ୍ପାଦନ କରିବାର କ୍ଷମତା ହାସଲ ସମ୍ପ୍ରତି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଧାନ ସମସ୍ୟା । ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁଛି । ମାନବୀୟ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଉଛି । ଆଧୁନିକ ମଣିଷର ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ବିବିଧ ଓ ବିସ୍ତୃତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମାଜ ଜାତୀୟ ଆୟର ଦ୍ରୁତ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଯନ୍ତ୍ର ବାନ ହେବା ସ୍ଵାଭାବିକ ।

ସେଥ୍ପାଇଁ ଆମକୁ ଅଧ‌ିକ ସଞ୍ଚୟ ଓ ବିନିଯୋଗ କରିବାକୁ ହେବ । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଉନ୍ନତ କାରିଗରୀ ବିଦ୍ୟାର ପ୍ରୟୋଗ କରି ସେମାନଙ୍କ ସମ୍ବଳର ଯଥେଷ୍ଟ ଅଭିବୃଦ୍ଧି କରିପାରିଛନ୍ତି । ଫଳରେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଅଧ‌ିବାସୀମାନେ ଉନ୍ନତ ଜୀବନଯାପନମାନର ଅଧିକାରୀ ହୋଇପାରିଛନ୍ତି ।

2. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାବଳୀର ଚାରିତ୍ରିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ବୁଝାଇ ଲେଖ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଅନ୍ତି ଦର୍ଶାଅ । 
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା କ’ଣ ?
ମନୁଷ୍ୟକୁ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ବହୁବିଧ ସମସ୍ୟାର ସାମନା କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ସେ ସଦାସର୍ବଦା କୌଣସି ନା କୌଣସି ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ କରିବାରେ ବ୍ରତୀ ଥାଏ । ସର୍ବତ୍ର ମଣିଷକୁ ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର, ବାସଗୃହ ଭଳି ମୌଳିକ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼େ । ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କ ପରି ସମାଜକୁ ମଧ୍ୟ ବହୁ ସମସ୍ୟାର ସାମନା କରିବାକୁ ହୁଏ । କେହି କେହି ମତ ପୋଷଣ କରନ୍ତି ଯେ ଏହି ସମସ୍ତ ସମସ୍ୟା ମୁଦ୍ରା ସହିତ ସମ୍ପର୍କିତ ହୋଇଥିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା କୁହାଯାଏ; ମାତ୍ର ଏ ପ୍ରକାର ମତ ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ ।

ଲିଓନେଲ୍‌ ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ପ୍ରଦତ୍ତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସଂଜ୍ଞା ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟିର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ୟାଖ୍ୟାରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରେ । ଏହା ସର୍ବଜନ ସ୍ଵୀକୃତ ଯେ ମନୁଷ୍ୟର ଅଭାବବୋଧ ଅସୀମ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ତାହାର ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗ କରି ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିତୃପ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟିତ । ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ ମୌଳିକ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ନିର୍ବାଚନ କରିବା ଏବଂ ଅଭାବବୋଧକୁ ପରିତୃପ୍ତ କରିବା ।

ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାବଳୀର ସଂଜ୍ଞା :

ଅଧ୍ୟାପକ ଏରିକ୍‌ରୋଲ୍ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରକରଣ କରି ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ମୁଖ୍ୟତଃ ନିର୍ବାଚନକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ ସୀମିତ ସମ୍ବଳ କିପରି ଉପଯୋଗ କରାଯାଏ ତାହା ନିର୍ବାଚନ କରିବା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ରବର୍ଟ ‘ଅ’ଙ୍କ ମତରେ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାସଲ କରିବାପାଇଁ କିପରି ଏବଂ କାହା ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ସେ ବିଷୟରେ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଉଦ୍ଭବ ହୁଏ । ଲେଫ୍‌ଟଉଇଟ୍‌ଙ୍କ ଭାଷାରେ, ବିକଳ୍ପ ମାନବୀୟ ଅଭାବର ଯଥାସମ୍ଭବ ପରିତୃପ୍ତି ପାଇଁ ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗ କରିବା ସହିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସଂପୃକ୍ତ ।

ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ :

ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ପ୍ରଦତ୍ତ ସଂଜ୍ଞା ଅନୁଶୀଳନ କଲେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହେବାର ଚତୁର୍ବିଧ ମୁଖ୍ୟ କାରଣର ସ୍ପଷ୍ଟ ସୂଚନା ମିଳେ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – (i) ମାନବୀୟ ଅଭାବ ଅସୀମ, (ii) ଅଭାବର ତୀବ୍ରତାରେ ଭିନ୍ନତା, (iii) ସମ୍ବଳର ସୀମିତତା ଏବଂ (iv) ସମ୍ବଳର ବିକଳ୍ପ ଉପଯୋଗ ।

(1) ମନୁଷ୍ୟର ଅଭାବ ଅସୀମ :
ଆମର ଅଭାବବୋଧ ଅସୀମ ହୋଇଥିବା କାରଣରୁ ଆମେ ସମସ୍ତ ଅଭାବ ପୂରଣ କରିପାରୁନା, ମାତ୍ର ପ୍ରତ୍ୟେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଭାବକୁ ପରିତୃପ୍ତି କରିଥାଉ । ଗୋଟିଏ ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତି ହେବାମାତ୍ରେ ଆଉ ଗୋଟିଏ ବା କେତୋଟି ଅଭାବ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଥାଏ । ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ଏପରି କରାଳଚକ୍ର ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ଯେ ମଣିଷର ଜୀବଦ୍ଦଶା କାଳରେ ସବୁ ଅଭାବ ପୂରଣ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ସୁତରାଂ କୁହାଯାଏ ଯେ ମଣିଷ ସମଗ୍ର ଜୀବନକାଳ ଅତୃପ୍ତ ଅଭାବର ଏକ ଗଣ୍ଠିଲି ଧରି ଚାଲିଥାଏ । 

(2) ଅଭାବର ତୀବ୍ରତାରେ ଭିନ୍ନତା :
ମଣିଷର ଅଭାବବୋଧର ତୀବ୍ରତା ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମୟ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ । ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ଅଭାବ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲାବେଳେ ଅନ୍ୟ କେତେକ କମ୍ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ମନେହୁଅନ୍ତି । ସେଥପାଇଁ ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ପରିତୃପ୍ତ ଲାଭ କରିବାପାଇଁ ମଣିଷକୁ ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସାହାଯ୍ୟ ନେବା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ, ଯାହାଫଳରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱବିଶିଷ୍ଟ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତ ପାଇଁ ସମ୍ବଳ ସର୍ବାଗ୍ରେ ଉପଯୋଗ କରାଯାଏ ଏବଂ କମ୍ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଭାବକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖାଯାଏ ।

ଏହା ଫଳରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ତୃପ୍ତି ଲାଭ କରିବା ସମ୍ଭବ ହୁଏ । ଏଥୁରୁ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେବାକୁ ହୁଏ ଯେ ମଣିଷର ସବୁ ଅଭାବ ସମଗୁରୁତ୍ୱବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥିଲେ ନିର୍ବାଚନ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼ନ୍ତା ନାହିଁ କି ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଉପୁଜନ୍ତା ନାହିଁ ।

(3) ସୀମିତ ସମ୍ବଳ :
ଅଭାବକୁ ପରିତୃପ୍ତି କରିବାପାଇଁ ସମ୍ବଳ ଆବଶ୍ୟକ; ମାତ୍ର ସମ୍ବଳ ଯୋଗାଣ ଅଭାବ ତୁଳନାରେ ସୀମିତ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା କହିଲେ ଚାହିଦା ତୁଳନାରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ସ୍ୱଳ୍ପ ଯୋଗାଣକୁ ବୁଝାଯାଏ । ସମ୍ବଳର ଅପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟ କାରଣରୁ ମଣିଷକୁ ଉଦ୍ୟମ କରିବାକୁ ହୁଏ । ସୁତରାଂ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ଅନ୍ୟତମ କାରଣ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ସମ୍ବଳ ଯଦି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ମିଳୁଥା’ନ୍ତା ତେବେ ମଣିଷର ସମସ୍ତ ଅଭାବ ପୂରଣ କରାଯାଇପାରନ୍ତା । ସେଥୁପାଇଁ ଶ୍ରମ କରିବା ଆବଶକ ହୁଅନ୍ତା ନାହିଁ କି ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଅନ୍ତା ନାହିଁ । 

(4) ସମ୍ବଳର ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାର :
ସ୍ମରଣ ରଖୁବାକୁ ହେବ ଯେ ସମ୍ବଳ ଯୋଗାଣ କେବଳ ସ୍ଵଳ୍ପ ନୁହେଁ, ତାହା ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ ମଧ୍ୟ । ତେଣୁ ପ୍ରତିଯୋଗୀ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକ ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ସମ୍ବଳକୁ ପର୍ଯ୍ୟାୟକ୍ରମେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ଖଣ୍ଡିଏ ଜମିକୁ ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଜମିର ଆବଶ୍ୟକତା ଏବଂ ଗୃହ ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ ଜମିର ଆବଶ୍ୟକତା ପରସ୍ପର ପ୍ରତିଯୋଗୀ ହୋଇଥିବାରୁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭୂମିକୁ ଉଭୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇନପାରେ । ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କରିବା ଅର୍ଥ ଗୃହ ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ବିରତ ହେବା । ସୁତରାଂ କେଉଁ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗ କରାଯିବ ସେଥ‌ିପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ହୁଏ ।

ଅଭାବ ଓ ସମ୍ବଳ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନ :
ପୂର୍ବେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ, ସମ୍ବଳର ସ୍ଵଚ୍ଛତା କାରଣରୁ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ସମସ୍ତ ଅଭାବ ପୂରଣ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ସମ୍ବଳ ମଧ୍ୟ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ । ସୁତରାଂ ଅଭାବମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ କେଉଁ ଗୋଟିକୁ ତୃପ୍ତ କରିବାକୁ ହେବ ତାହା ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ଯମରେ ସ୍ଥିର କରାଯାଇଥାଏ । ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଅନୁରୂପ ନିର୍ବାଚନ କରିବାକୁ ହୁଏ । ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କ ଭଳି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ କ’ଣ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ, କିପରି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ଏବଂ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ପାଦିତ ସାମଗ୍ରୀ କିପରି ବଣ୍ଟନ ହେବ ସ୍ଥିର କରାଯାଏ ।

ସଂକ୍ଷେପରେ କହିଲେ, ଏକ ପକ୍ଷରେ ଅଭାବସମୂହ ଅସୀମ ହୋଇଥିବାରୁ ଏବଂ ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସମ୍ବଳ ସୀମିତ ଏବଂ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ ହୋଇଥିବାରୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାବଳୀ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

3. ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ବକ୍ରରେଖା କ’ଣ ? ଏହା କିପରି ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସମାଧାନରେ ସହାୟକ ହୁଏ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:
ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖାକୁ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ସୀମାନ୍ତ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ସମ୍ବଳ ବିନିଯୋଗ କରି ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇପାରୁଥିବା ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସଂଯୋଗକୁ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥାଏ । ଯେକୌଣସି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉତ୍ପାଦୀ ସମ୍ବଳ ସୀମିତ ଏହି ସୀମିତ ସମ୍ବଳର ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ।
ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖା ନିମ୍ନଲିଖ୍ ସର୍ଭ ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ।

• ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପାଦୀ ସମ୍ବଳ ସୀମିତ ।
• ଉତ୍ପାଦନ କୌଶଳରେ କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ନାହିଁ । 
• ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ମାତ୍ର ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦିତ ହେଉଥ‌ିବ । 
• ସମ୍ବଳର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ଦକ୍ଷ ବିନିଯୋଗ ହେବା ବିଧେୟ ।

ଉପରୋକ୍ତ ସର୍ପଗୁଡ଼ିକୁ ଆଧାର କରି ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ବକ୍ରରେଖା କିପରି ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ କରିଥାଏ । ମନେରଖ ଏକ ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ ଅବସ୍ଥାରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣ ସମ୍ବଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟ, ଲୁଗା ଏବଂ ଧାନ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାବା ପ୍ରପାୢବ କରାଯାଇଛି ।

ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା	କୁଗା (1000 ମିଟରରେ)	ଧାନ(1000 କୁଇଣ୍ଟାଲରେ)
A	0	20
B	4	19
C	6	16
D	8	12
E	10	6
F	12	0

ଉପରୋକ୍ତ ସାରଣୀରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମ୍ବଳର ପୁଷ୍ପ ବିନିଯୋଗ କରି ସର୍ବାଧ୍ଵ 12 ହଜାର ମିଟର ଲୁଗା ଏବଂ ଶୂନ୍ୟ ଏକକ ଧାନ ଉତ୍ପାଦିତ କରାଯାଇଥାଏ । ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ଯେତେବେଳେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମ୍ବଳର ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିନିଯୋଗଦ୍ଵାରା 20 ହଜାର କୁଇଣ୍ଟାଲ ଧାନ ଏବଂ ଶୂନ୍ୟ ଏକକ ଲୁଗା ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଇପାରେ । ଦୁଇଟି ଚରମ ବିନ୍ଦୁରେ ଉଭୟ ଦ୍ରବ୍ୟ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥାଏ ।

ଉପରୋକ୍ତ ସାରଣୀର ତଥ୍ୟକୁ ଆଧାର କରି AF ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ବକ୍ରରେଖା ଅଙ୍କନ କରାଯାଇଛି । ଏହାର ବିଭିନ୍ନ ବିନ୍ଦୁରେ ଲୁଗା ଓ ଧାନର ବିଭିନ୍ନ ମିଶ୍ରଣ ସୂଚାଯାଇଛି । ‘B’ ବିନ୍ଦୁରେ ଲୁଗା (4 ହଜାର ମିଟର ) ଏବଂ ଧାନ ( 19 ହଜାର ) କୁଇଣ୍ଟାଲର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି । ଯଦି ଅଧିକ ପରିମାଣର ଲୁଗା ଉତ୍ପାଦନ କରିବାକୁ ହୁଏ ତେବେ ଧାନର ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ଯାହାଦ୍ୱାରା ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ମିଶ୍ରଣ ହେବ 6 ହଜାର ମିଟର ଲୁଗା ଏବଂ 16 ହଜାର କୁଇଣ୍ଟାଲ ଧାନ ଉତ୍ପାଦନ ହୋଇପାରିବ ।

⇒ ଏହିପରି ଭାବରେ ଆମେ AF ରେଖାର ଯେତିକି ଡାହାଣକୁ ଗତି କରିବା ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସମ୍ମିଶ୍ରଣରେ ଲୁଗା ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଧାନର ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ହେବାକୁ ଲାଗିବ ।

ଅନେକ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ AF ରେଖାର C, D, E, F ବିନ୍ଦୁରେ ଦର୍ଶାଯାଇଛି । ଯେତେବେଳେ ସାରଣୀର ନିମ୍ନକୁ ଗତିକଲେ ଆମେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଅଧିକ ଲୁଗା ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଅଧିକ ଧାନ ପରିତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ସମ୍ବଳ ଯେ ସୀମିତ ଏହି ମୌଳିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ଉଭୟ ଦ୍ରବ୍ୟରୁ ଅଧିକ ପାଇବା ସମ୍ଭବ ହୋଇନଥାଏ । ଗୋଟିଏ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନ କଲେ, ଆଉ ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟ ତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ରେଖାର ‘A’ ଏବଂ ‘F’ ବିନ୍ଦୁକୁ ଉତ୍ପାଦନ ସୀମାନ୍ତ ବୋଲି ଧରାଯାଏ ।

ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମ୍ବଳର ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ ହେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଉତ୍ପାଦିତ ଦୁଇଟି ଦ୍ରବ୍ୟର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ AF ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖାର ଯେକୌଣସି ବିନ୍ଦୁରେ ରହିଥାଏ । ଏହି ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତାର ବାହାରେ ଅର୍ଥାତ୍ ‘P’ ବିନ୍ଦୁରେ ଅଥବା ଭିତରେ ଅର୍ଥାତ୍ ‘K’ ବିନ୍ଦୁରେ ରହିନପାରେ । କାରଣ ‘P’ ବିନ୍ଦୁରେ ଲୁଗା ଓ ଧାନ ଯେଉଁ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଉପସ୍ଥାପନ ହୁଏ ସେଥ‌ିପାଇଁ ସମ୍ବଳ ନଥାଏ । ସେହିପରି ‘K’ ବିନ୍ଦୁରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଉଥିବା ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଉତ୍ପାଦନ କଲେ ସମ୍ବଳର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଯୋଗ ହୁଏନାହିଁ ।

4. ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥ‌ିବା ନୂତନ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାବଳୀର ପ୍ରକୃତି ଓ ପରିସର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କର ।
Answer:
ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବିଭିନ୍ନ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ କ’ଣ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? କିପରି ଏବଂ କେତେ ପରିମାଣରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ, କାହା ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ଆଦି ମୌଳିକ ସମସ୍ୟା ଏହା ବ୍ୟତୀତ ନୂତନ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ସମ୍ବଳର ସଦୁପଯୋଗ ଓ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଯୋଗ, ସମ୍ବଳ ଅଭିବୃଦ୍ଧି, ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ଥିରତା ଏବଂ ପ୍ରାପ୍ୟ ପରିଶୋଧରେ ସନ୍ତୁଳନ ପ୍ରଭୃତି ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।

ଏହି ନୂତନ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।
(1) ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସମସ୍ୟା : ବର୍ତ୍ତମାନ ଥିବା ସମ୍ବଳକୁ ଦୃଷ୍ଟିରଖୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାସଲ କରିବା ହେଉଛି ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ଆଉ ଏକ ଉପାଦାନ ଯାହାପ୍ରତି ବିଶେଷ ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ହେବା ସଙ୍ଗେସଙ୍ଗେ ଆବଶ୍ୟକତା ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ହେବାରେ ଲାଗିଛି । ଆବଶ୍ୟକତାଗୁଡ଼ିକ ପୂରଣ କରି ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଏକ ଉନ୍ନତ ଶ୍ରେଣୀର ଜୀବନଧାରଣା ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ତେଣୁ ଏହି ବିକାଶ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।

ଏହି କାରଣରୁ ନୂତନ ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ ସ୍ଥାପନ କରିବା ଏବଂ ସମ୍ବଳର ଅପଚୟ ହେଉଥ‌ିବା ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ ଭରଣା କରିବା ପାଇଁ ଯନ୍ ବାନ ହେବାକୁ ପଡ଼େ । ଏହି ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖ୍ ପୁଞ୍ଜିଗଠନ ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ପୁଞ୍ଜିଗଠନ ମୁଖ୍ୟତଃ ସଞ୍ଚୟ ଓ ବିନିଯୋଗ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ତ୍ୱରାନ୍ଵିତ କରିବାକୁ ହେଲେ ଉପସ୍ଥିତ ଆୟରୁ ଅଧ‌ିକ ସଂଚୟ କରି ବିନିଯୋଗ ହାର ବୃଦ୍ଧି କରିବାକୁ ହୁଏ । ଯଦି ସଂଚୟର ବୃଦ୍ଧି କରାନଯାଏ ତେବେ ବିନିଯୋଗ, ପୁଞ୍ଜିଗଠନ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧିରେ ବିଘ୍ନ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ସୁନିଶ୍ଚିତ । ଏଣୁ ବିକାଶଶୀଳ ଏବଂ ଅବିକଶିତ

(2) ପ୍ରାପ୍ୟ ପରିଶୋଧରେ ସନ୍ତୁଳନ : ପ୍ରାପ୍ୟ ପରିଶୋଧରେ ଅସନ୍ତୁଳନ ସମସ୍ୟା ରପ୍ତାନି ଏବଂ ଆମଦାନୀର ପାର୍ଥକ୍ୟଜନିତ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ରପ୍ତାନି ଆମଦାନୀଠାରୁ କମ୍ ହେବାରୁ ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରାର ଅଭାବ ଅନୁଭବ କରାଯାଏ । କାରଣ ଆମଦାନୀକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରା ଆକାରରେ ପ୍ରାପ୍ୟ ପରିଶୋଧ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ବିକାଶଶୀଳ ଓ ଅବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ, ବୈଦେଶିକ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ଓ କଞ୍ଚାମାଲ ପ୍ରଭୃତ ପରିମାଣରେ ଆମଦାନି କରିବାକୁ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରା ଅଭାବଜନିତ ସଙ୍କଟ ଉଗ୍ର ଆକାର ଧାରଣ କରିଥାଏ । ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ହେଉଛି ରପ୍ତାନି ବୃଦ୍ଧି କରି କିମ୍ବା ଆମଦାନି ହ୍ରାସ କରି ଅଥବା ଉଭୟ ଦିଗକୁ ଅନୁସରଣ କରି କରାଯାଇପାରେ ।

(3) ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା : ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଉଭୟ ବିକାଶଶୀଳ ଓ ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଦେଖାଯାଏ ।
ମୁଖ୍ୟ ସମସ୍ୟା । ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ଥିରତା କହିଲେ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ଓ ଅବସ୍ତ୍ରୀତିର ଅନୁପସ୍ଥିତିକୁ ବୁଝାଏ । ବିକଶିତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡିକ ବିଭିନ୍ନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବାଣିଜ୍ୟିକ ଚକ୍ରର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥାନ୍ତି । ବ୍ୟବସାୟିକ ପତନାବସ୍ଥାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସ୍ଥାଣୁ ହୋଇଥାଏ । ଉତ୍ପାଦନଜନିତ ନିଯୁକ୍ତି ସୁଯୋଗ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଆୟ ହ୍ରାସ ହେବା ସଙ୍ଗେସଙ୍ଗେ ଲୋକମାନଙ୍କର ଜୀବନଧାରଣ ମାନରେ ମଧ୍ୟ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

ଫଳସ୍ଵରୂପ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ନିମ୍ନମାନକୁ ହ୍ରାସ ହୋଇଥାଏ । ଅବସ୍ୱୀତି ଯେତେବେଳେ ସ୍ତ୍ରୀତିକ ଅବସ୍ଥାର ରୂପ ନିଏ ତାହାର କୁପରିଣାମ ସାମାଜିକ, ରାଜନୈତିକ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନୁଭବ କରାଯାଇଥାଏ । ସ୍ତ୍ରୀତିକ ଏବଂ ଅବସ୍ତୀତିକକୁ ଦୂର କରିବାକୁ ହେଲେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ଥିରତା ରକ୍ଷା କରିବା ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଧାନ କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।

(4) ସମ୍ବଳର ସଦୁପଯୋଗ ଏବଂ ପୂର୍ଣ ଉପଯୋଗ : ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା, ବିଶେଷତଃ ସ୍ଵଳ୍ପକାଳରେ ସେସବୁର ଯୋଗାଣ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ସମ୍ଭବପର ହେଉ ନଥିବାରୁ ସେସବୁର ସଦୁପଯୋଗ କରିବା ଏବଂ ସମ୍ବଳର ଅପଚୟ ହ୍ରାସ କରିବା ପ୍ରତି ବିଶେଷ ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ; ମାତ୍ର ଭୂମି, ଶ୍ରମ ଓ ପୁଞ୍ଜି ଭଳି ଉତ୍ପାଦନଶୀଳ ସମ୍ବଳର କିପରି ପୂର୍ଣ ଉପଯୋଗ କରାଯିବ ତାହା ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟିକରେ ଯାହାକି ସମସ୍ତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଊଣା ଅଧିକେ ଅନୁଭୂତ ହୁଏ ।

ଅବଶ୍ୟ ସମ୍ବଳର ସ୍ଵଳ୍ପତାକୁ ସଦୁପଯୋଗ ଏବଂ ଅପଚୟ ଦୂର କରି କିଛି ପରିମାଣରେ ଅତିକ୍ରମ କରାଯାଇପାରେ । ସମ୍ବଳର ଅପଚୟ କହିଲେ କଳକାରଖାନା ଓ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ସ୍ଥାପିତ ସାମର୍ଥ୍ୟର ଅନୁପଯୋଗକୁ ବୁଝାଏ । ଅପଚୟକୁ ଦୂର କରିପାରିଲେ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ବୃଦ୍ଧି ହେବା ଆଶା କରାଯାଇପାରେ ।

5. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ମୁଖ୍ୟତଃ ନିର୍ବାଚନ ସମସ୍ୟା – ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ସମସ୍ତ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଏକ ସାଧାରଣ ସମସ୍ୟା । ଯେତେବେଳେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନୁଭବ କରେ ଯେ ତାହାର ସମସ୍ତ ଅଭିଳଷିତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ଦିନର 24 ଘଣ୍ଟା ସମୟ ଯଥେଷ୍ଟ ନୁହେଁ, ସେତେବେଳେ ସମୟ ରୂପକ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା ତା’ ପାଇଁ ସମସ୍ୟା ହୋଇ ମୁଣ୍ଡ ଟେକେ । ସେହିପରି ଆମ ନିକଟରେ ଥ‌ିବା ଆର୍ଥିକ ସମ୍ବଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ଆମେ ଅନୁଭବ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ଅଭାବ ପୂରଣ କରି ନ ପାରିଲେ ସମ୍ବଳର ସ୍ଵଳ୍ପତା ଅନୁଭବ କରୁ । ଏହିପରି ଭାବରେ ମୁଦ୍ରା ଆକାରରେ ହେଉ ବା ସମୟ ଆକାରରେ ହେଉ ଆମେ ସ୍ଵଳ୍ପତାଜନିତ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉ । ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଚ୍ଛତା କହିଲେ ଚାହିଦା ବା ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପୂରଣ କଲାଭଳି ସମ୍ବଳର ଅଭାବକୁ ବୁଝାଯାଏ ।

ମୁଦ୍ରା ଏବଂ ସମୟ ଯାହାକି ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତି କରିବାପାଇଁ ସୀମିତ, ତାହା ସ୍ୱଳ୍ପତାଜନିତ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଅର୍ଥାତ୍ ମଣିଷର କାମନା ବାସନା ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ସମ୍ବଳ ଯଦି ଅପ୍ରଚୁର ହୁଏ ତେବେ ସମ୍ବଳ ସ୍ଵଳ୍ପ ବୋଲି ବିବେଚିତ ହୁଏ । ସମଗ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସବୁ ଲୋକଙ୍କ ଚାହିଦା ପୂରଣ କରିବାପାଇଁ ସମ୍ବଳ ଯଥେଷ୍ଟ ନ ହୋଇଥିବା କାରଣରୁ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଅନୁଭୂତ ହୁଏ । ଏହିପରି ଭାବରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମ୍ବଳ ଚାହିଦା ତୁଳନାରେ ସ୍ଵଳ୍ପ ବିବେଚିତ ହୁଏ ।

ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରବର୍ଗ କିପରି ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତାଜନିତ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୁଅନ୍ତି ତାହା ହେଉଛି ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଅଧ୍ୟୟନର ବିଷୟବସ୍ତୁ । ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ କହିଲେ ବହୁବିଧ ଅଭାବର ପରିତୃପ୍ତି ପାଇଁ ସ୍ବଳ୍ପ ସମ୍ବଳର ଉପଯୋଗ ସହିତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ସଂପୃକ୍ତ । ସେଥ୍‌ପାଇଁ ଉପଲବ୍ଧ ସମ୍ବଳର ଅପଚୟ ନ କରି ତାହାର ସଯତ୍ନ ଉପଯୋଗ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ । ଏହି କାରଣରୁ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତାଜନିତ ନିର୍ବାଚନ କରି ଏବଂ ପରିତୃପ୍ତିକୁ ସର୍ବାଧ‌ିକ କରିବାପାଇଁ ସମ୍ବଳର ସଦୁପଯୋଗ କରିବାକୁ ହୁଏ । ଏହା ହେଉଛି ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଅଧ୍ୟୟନର ସାରମର୍ମ ।

ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଊଣା ଅଧିକେ ଏପରି ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼େ । ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପାଇଁ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା କହିଲେ ସୀମିତ ଆୟକୁ ବୁଝାଏ ଏବଂ ଅଭାବ କହିଲେ ବଞ୍ଚତ ବସ୍ତୁକୁ କ୍ରୟ କରିବା ଇଚ୍ଛାକୁ ବୁଝାଏ । ଆୟର ସୀମିତତା ଯୋଗୁଁ ସବୁ ଅଭାବ ପୂରଣକ୍ଷମ ନୁହଁନ୍ତି । ତେଣୁ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ କେଉଁ ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତ ହେବ ଏବଂ କେଉଁ ଅଭାବ ପ୍ରତିହାର ହେବ ସେ ବିଷୟରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାକୁ ହୁଏ । ପୁନଶ୍ଚ ଆୟ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବସ୍ଥାର କ୍ଷମ ହୋଇଥିବାରୁ ନିର୍ବାଚନ କରି ତାହାର ଉପଯୋଗ କରିବା ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥାଏ ।

କାରଣ ସର୍ବାଧ‌ିକ ତୃପ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ ଆୟକୁ ଯଥେଚ୍ଛା ବ୍ୟୟ କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ । କ’ଣ କ୍ରୟ କରାଯିବ ଏବଂ କେତେ ପରିମାଣରେ କ୍ରୟ କରାଯିବ ଯଦି ପଡ଼ି ପ୍ରଥାଦ୍ୱାରା ଆବଣ୍ଟନ ହେଉଥା’ନ୍ତା, ତେବେ ନିର୍ବାଚନ କରିବା ହୁଏତ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଅନ୍ତା ନାହିଁ । ମାତ୍ର ସରକାରଙ୍କ ପକ୍ଷରେ ସବୁ ଦ୍ରବ୍ୟ ପଡ଼ି ପ୍ରଥା ଅନୁଯାୟୀ ଆବଣ୍ଟନ କରିବା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ ।

ପୁନଶ୍ଚ ଅଭାବଗୁଡ଼ିକର ତୀବ୍ରତା ସମାନ ନୁହେଁ । ଅର୍ଥବ୍ୟୟ କରିବାର ବିକଳ୍ପ ମାର୍ଗ ରହିଛି । ସୁତରାଂ କେଉଁ ମାର୍ଗରେ ଅର୍ଥବ୍ୟୟ କରାଯିବ ଏବଂ କେଉଁ ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତି କରାଯିବ ତାହା ନିର୍ବାଚନ ସାପେକ୍ଷ ସୀମିତ ସମ୍ବଳକୁ ବହୁବିଧ ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତି କରିବା ପାଇଁ ଉପଯୋଗ କରିବା ସହିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଜଡ଼ିତ । ବହୁବିଧ ଅଭାବର ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ହେଉଛି ଅଭାବର ଅସୀମତା ଏବଂ ବିଭିନ୍ନତା । ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା କହିଲେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ସମାଜ ନିକଟରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ବଳର ସୀମିତତା । ଅଭାବ ତୁଳନାରେ ସମ୍ବଳ ସ୍ଵଳ୍ପ ହୋଇଥିବା କାରଣରୁ ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗ କଲାବେଳେ ମିତାଚାର ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।

ସମ୍ବଳ ଅଭାବ ତୁଳନାରେ ପ୍ରଚୁର ହୋଇଥଲେ କୌଣସି ସମସ୍ୟା ଉପୁଜନ୍ତା ନାହିଁ; ମାତ୍ର ଏପରି ଅବସ୍ଥା ଆଶା କରିବା ଏକ ବିଡ଼ମ୍ବନା ମାତ୍ର । କାରଣ ସମ୍ବଳ ଏବଂ ଅଭାବ ମଧ୍ଯରେ ସଂପର୍କ ଏପରି ଯେ ସମ୍ବଳ ବୃଦ୍ଧି ସହିତ ଅଭାବବୋଧ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଚାଲେ ।

ଅର୍ଥନୀତିର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗ ; ଯଥା – ଉପଭୋଗ, ଉତ୍ପାଦନ ଏବଂ ବଣ୍ଟନ ପ୍ରଭୃତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନ ସମସ୍ୟା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ । ଉପଭୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ପାଇଁ ଅଧ‌ିକ ଅର୍ଥବ୍ୟୟ କରିବା ଅର୍ଥ ହେଉଛି, କୌଣସି ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ କରିବା । ବଣ୍ଟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୌଣସି ଉତ୍ପାଦନ ସାଧନକୁ ଅଧୂକ ପାରିତୋଷିକ ଦେବା ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସାଧନର ପାରିତୋଷିକ ହ୍ରାସ କରିବା ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Maths Notes Algebra Chapter 9 ଚଳନ will enable students to study smartly.

BSE Odisha Class 8 Maths Notes Algebra Chapter 9 ଚଳନ

→ ଚଳନ (Variation):
ବାରମ୍ବାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଉଥ‌ିବା ରାଶିକୁ ଚଳରାଶି କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ – 5ଟି କଲମର ଦାମ୍ 25 ଟଙ୍କା ହେଲେ,
10ଟି କଲମର ଦାମ୍ 50 ଟଙ୍କା ହେବ ।
ଏଠାରେ କଲମ ସଂଖ୍ୟା ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲେ, ଟଙ୍କାର ପରିମାଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ ।

• ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ଚଳରାଶିମାନଙ୍କର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ, ତାହାକୁ ଚଳନ କୁହାଯାଏ ।

→ ସଳଖ ଚଳନ (Direct Variation) :
(i) ଅନ୍ୟଟିର ହ୍ରାସ ହୁଏ । ରାଶିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏ ପ୍ରକାର ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ‘ସଳଖ ଚଳନ’ କୁହାଯାଏ।

(ii) x ଓ y ରାଶିଦ୍ଧୟ ମଧ୍ୟରେ
xର ମାନ ବୃଦ୍ଧିପାଇଲେ ଦୂର ମାନ ବୃଦ୍ଧିପାଏ ଏବଂ
xର ମାନ ହ୍ରାସପାଇଲେ ଦୂର ମାନ ହ୍ରାସପାଏ ।
କିନ୍ତୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ଥଳରେ \(\frac{x}{y}\) ର ମାନ ସମାନ ରହେ ।

(iii) ଯଦି x ର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ମାନ x₁କୁ ଏବଂ ପରମୁହୂରରେ x₂; y ର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ମାନ y₁କୁ ଏବଂ
ପରମୁହୂର୍ତ୍ତରେ y₂ ହୁଏ । ଯେଉଁଠାରେ \(\frac{x_1}{y_1}=\frac{x_2}{y_2}=K\) ହେବ ।

(iv) x ଓ ଦୂର ଏପ୍ରକାର ଚଳନକୁ ସଳଖ ଚଳନ (Direct Variation) କୁହାଯାଏ । ଏହାକୁ x ∝ y ରୂପେ ଲେଖାଯାଏ ଏବଂ “x varies directly as y” ପଢ଼ାଯାଏ ।
x ∝ y ⇒ x = Ky ⇒ \(\frac{x}{y}\) = K ଏବଂ \(\frac{x}{y}=\frac{x_1}{y_1}=\frac{x_2}{y_2}=K\)

ନିଜେ କର :
Question 1.
ନିମ୍ନସ୍ଥ ସାରଣୀକୁ ଦେଖ୍ x ଓ y ଚଳରାଶିଦ୍ଵୟ ସଳଖ ଚଳନରେ ଅଛନ୍ତି କି ନାହିଁ ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖ ।
(a)

X	20	17	14	11	8	5	2
y	40	34	28	22	16	10	4

(b)

X	6	10	14	18	22	26	30
y	4	8	12	16	20	24	28

(c)

X	6	10	14	18	22	26
y	4	8	12	16	20	24

ସମାଧାନ :
(a) ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ଥଳରେ \(\frac{x}{y}=\frac{20}{40}=\frac{17}{34}=\frac{14}{28}=\frac{11}{22}=\frac{8}{16}=\frac{5}{10}=\frac{2}{4}=\frac{1}{2}\)
ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ଥଳରେ \(\frac{x}{y}=\frac{1}{2}\) । ତେଣୁ ଏହା ଏକ ସଳଖ ଚଳନ ।

(b) \(\frac{6}{4}=\frac{10}{8}\) ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ଥଳରେ \(\frac{x}{y}\)ର ମାନ ସମାନ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ଏହା ସଳଖ ଚଳନ ନୁହେଁ ।

(c) \(\frac{x}{y}=\frac{5}{15}=\frac{8}{24}=\frac{12}{36} \neq \frac{15}{60}=\frac{18}{72} \neq \frac{20}{100}\)

Question 2.
x ଓ y ଚଳରାଶିଦ୍ଵୟ ସଳଖ ଚଳନରେ ଥିଲେ ନିମ୍ନ ସାରଣରୁ p ଓ ୟୁର ମାନ ସ୍ଥିର କର ।

X	5	P	10
y	8	32	q

ସମାଧାନ :
ଏଠାରେ x ∝ y ⇒ \(\frac{5}{8}=\frac{P}{32}=\frac{10}{q} \Rightarrow \frac{5}{8}=\frac{P}{32} \Rightarrow 8 P=32 \times 5 \Rightarrow P=\frac{32 \times 5}{8}=20\)
\(\frac{5}{8}=\frac{10}{q} \Rightarrow 5 q=80 \Rightarrow q=\frac{80}{5}=16\)

ଉଦାହରଣ :
ସମାନ ଆକାରର 4ଟି ମହମବତିର ମୂଲ୍ୟ 10 ଟଙ୍କା ହେଲେ, 15ଟି ମହମବତିର ମୂଲ୍ୟ କେତେ ?
ସମାଧାନ :
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରକାଶକଲେ,

ମହମବତି ସଂଖ୍ୟା (x)	4(x1)	15(x2)
ମହମବତିର ଦାମ୍ (y) (ଟଙ୍କାରେ)	10(y1)	y2

ଲକ୍ଷ୍ୟକର, x ∝ y । ଏଠାରେ ସଳଖ ଚଳନର ସୂତ୍ର ପ୍ରୟୋଗ ହେବ ।
ସଳଖ ଚଳନ ସୂତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ, \(\frac{x_1}{y_1}=\frac{x_2}{y_2} \Rightarrow \frac{4}{10}=\frac{15}{y_2} \Rightarrow 4 y_2=10 \times 15\)
⇒ \(y_2=\frac{10 \times 15}{4}=\frac{75}{2}=37.50\)
∴ 15ଟି ମହମବତିର ମୂଲ୍ୟ ଟ.37.50 |

→ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନ (Inverse Variation):
(i) ଦୁଇଟି ରାଶି ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ରାଶିର ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ଅନ୍ୟ ରାଶିର ହ୍ରାସ ଘଟେ ବା ପ୍ରଥମ ରାଶିର ହ୍ରାସ ହେଲେ ଦ୍ଵିତୀୟ ରାଶିର ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ। ଚଳରାଶିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଏହି ସମ୍ବନ୍ଧକୁ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ଯଦି x ଓ y ଚଳରାଶି ଏବଂ x ଓ y ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନ ହୁଏ; ତେବେ x ∝ \(\frac{1}{y}\) ଏହାକୁ x varies inversely as y ବୋଲି ପଢ଼ାଯାଏ ।

• ଯଦି x ∝ \(\frac{1}{y}\) ହୁଏ; ତେବେ x = \(\frac{K}{y}\) ବା xy = K ହେବ ।

(iii) x ର ମାନ x₁ ରୁ x₂ କୁ ଏବଂ yର ମାନ y₁ ରୁ y₂କୁ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହେଲେ, ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନ ଅନୁସାରେ
xy = x₁y₁ = x₂y₂ = K ଅଥବା x₁y₁ = x₂y₂ ହେବ ।

ନିଜେ କର :
Question 1.
ନିମ୍ନସ୍ଥ ସାରଣୀକୁ ଦେଖ୍ x ଓ y ଚଳରାଶିଦ୍ଵୟ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନରେ ଅଛନ୍ତି କି ନାହିଁ ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖ ।
(a)

X	50	40	30	20
y	5	6	7	8

(b)

X	100	200	300	400
y	60	30	20	15

(c)

X	90	60	45	30	20	5
y	10	15	20	25	30	35

ସମାଧାନ :
(a) xy = 50 × 5 ≠ 40 × 6 ≠ 30 × 7 ≠ 20 × 8
ଏଣୁ ଏହା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନରେ ନାହିଁ ।

(b) xy = 100 × 60 = 200 × 30 = 300 × 20 = 400 × 15 = 6000
ତେଣୁ ଏହା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନରେ ଅଛନ୍ତି ।

(c) xy = 90 × 10 = 60 × 15 = 45 × 20 ≠ 30 × 25 ≠ 5 × 35
ତେଣୁ ଏହା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନରେ ନାହିଁ ।

Question 2.
x ଓ y ଚଳରାଶିଦ୍ଵୟ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ନିମ୍ନ ସାରଣୀରୁ p ଓ q ର ମାନ ସ୍ଥିର କର ।

X	6	5	q
y	80	P	24

ସମାଧାନ :
ଏଠାରେ x ∝ \(\frac{1}{y}\) ⇒ 6 × 80 = 5 × p = q × 24
ବର୍ତ୍ତମାନ 6 × 80 = 5 × p ⇒ p = \(\frac{6 \times 80}{5}\) = 96
ପୁନଶ୍ଚ 5 × 80 = 6 × 24 ⇒ q = \(\frac{6 \times 80}{24}\) = 20
∴ p = 96 ଓ q = 20

ଉଦାହରଣ :
ଗୋଟିଏ ମହମବତି ଦୈନିକ \(\frac{1}{2}\) ଘଣ୍ଟା ଜଳିଲେ 8 ଦିନ ଯାଏ । ତେବେ ଦିନକୁ 2 ଘଣ୍ଟା ପାଇଁ ଜାଳିଲେ ଉକ୍ତ ମହମବତିଟି କେତେ ଦିନ ଜଳିବ ?
ସମାଧାନ :
ଦତ୍ତ ତଥ୍ୟକୁ ଗୋଟିଏ ସାରଣୀରେ ସନ୍ନିବେଶ କରାଇଲେ ପାଇବା,

ଏଠାରେ ମହମବତି ଜଳିବା ସମୟ ଓ ଦିନ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
∴ ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ସୂତ୍ରାନୁଯାୟୀ x₁y₁ = x₂y₂ ⇒ \(\frac{3}{2}\) ×8 = 2y₂ ⇒ 12 = 2y₂ ⇒ y₂ = \(\frac{12}{2}\) = 6
ଦିନକୁ 2 ଘଣ୍ଟା ପାଇଁ ଜାଳିଲେ ଉକ୍ତ ମହମବତିଟି 6 ଦିନ ଜଳିବ ।

→ ଯୌଥ ଚଳନ (Joint Variation):

• ତିନି ବା ତତୋଽଧୂକ ଅଣଶୂନ୍ୟ ଚଳରାଶି ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ରାଶି ଅନ୍ୟ ରାଶିମାନଙ୍କର ଗୁଣଫଳ ସହିତ ସଳଖ ଚଳନରେ ରହିଲେ, ପ୍ରଥମ ରାଶିଟି ଅନ୍ୟ ରାଶିମାନଙ୍କ ସହ ଯୌଥ ଚଳନରେ ରହିବ ।

ମନେକର, x, y ଓ z ତିନୋଟି ଅଣଶୂନ୍ୟ ଚଳରାଶି ।
(i) ଯଦି x ∝ y (z ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ) ଓ x ∝ z (y ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ)
ତେବେ x ∝ yz (y ଓ z ଉଭୟେ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ)
ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ x, y ଓ z ସହିତ ଯୌଥ ଚଳନରେ ରହୁଛି ବୋଲି କହିବା ।

(ii) ଯଦି x ∝ y, (z ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ) ଏବଂ x ∝ \(\frac{1}{z}\) (y ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ)
ତେବେ x ∝ \(\frac{y}{z}\) (y ଓ z ଉଭୟେ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ)
ଏହା ମଧ୍ଯ x ସହିତ y ଓ z ଏକ ଯୌଥ ଚଳନ ।
ଯଦି x₁ ଓ x₂, x ର ଦୁଇଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମାନ ; y₁ ଓ y₂ , y ର ଦୁଇଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମାନ ଏବଂ z₁ ଓ z₂, z ର ଦୁଇଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମାନ ହୁଏ ।

ନିଜେ କର
15 ସେ.ମି. ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ 12 ସେ.ମି. ପ୍ରସ୍ଥ ବିଶିଷ୍ଟ ଆୟତକ୍ଷେତ୍ରରେ ଉପରୋକ୍ତ ଚଳନଗୁଡ଼ିକର ସତ୍ୟତା ନିରୂପଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କର ।
ମନେରଖ :
ଯଦି x₁ ଓ x₂, xର ଦୁଇଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମାନ y₁ ଓ y₂, yର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମାନ ଏବଂ z₁ ଓ z₂, zର ଦୁଇଟି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମାନ ହୁଏ ।
ଯୌଥ ଚଳନ x ∝ yz ପାଇଁ \(\frac{x_1}{x_2}=\frac{y_1}{y_2} \times \frac{z_1}{z_2}\) ହେବ ।
ଯୌଥ ଚଳନ x ∝ \(\frac{y}{z}\) ପାଇଁ\(\frac{x_1}{x_2}=\frac{y_1}{y_2} \times \frac{z_2}{z_1}\) ହେବ ।

ଉଦାହରଣ :
6 ଜଣ ପରୀକ୍ଷକ 40 ଘଣ୍ଟାରେ 750 ଖାତା ଦେଖିପାରନ୍ତି; ତେବେ 4 ଜଣ ପରୀକ୍ଷକ କେତେ ଘଣ୍ଟାରେ 800 ଖାତା ଦେଖପାରିବେ ?
ସମାଧାନ :

ଏଠାରେ ଖାତା ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଖାତା ଦେଖିବା ସମୟ ଓ ପରୀକ୍ଷକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ପ୍ରତିଲୋମୀ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବେ ।
ଅର୍ଥାତ y ∝ \(\frac{1}{x}\) ହେବ । ……….(i)
ପରୀକ୍ଷକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର ରହିଲେ, ଖାତା ଦେଖା ସମୟ ଓ ଖାତା ସଂଖ୍ୟା ସଳଖ ଚଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବେ
y ∝ z ହେବ । ……….(ii)
Eqⁿ. (i) ଓ Eqⁿ. (ii)ରୁ ପାଇବା x, y ଓ z ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଚଳନ ଯୌଥ ଚଳନ ହୋଇଥିବାରୁ y ∝ \(\frac{z}{x}\) ହେବ ।
\(\frac{y_1}{y_2}=\frac{z_1}{z_2} \times \frac{x_2}{x_1} \Rightarrow y_2=\frac{x_1 y_1 z_2}{z_1 x_2} \Rightarrow y_2=\frac{6 \times 40 \times 800}{750 \times 4}=\) = 64 ଘଣ୍ଟା
4 ଜଣ ପରୀକ୍ଷକ 800 ଖାତା ଦେଖିବାପାଇଁ 64 ଘଣ୍ଟା ସମୟ ନେବେ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 3 ଭାରତରେ ସଂଘୀୟବାଦ Objective Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 3 Objective Questions in Odia Medium

ବସୁମିଷ୍ଠ ଓ ଅତି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ଭାରତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଏକ ________ ।
(i) ସମ୍ମଳନ ବା ସମଷ୍ଟି
(ii) ସଂଘ
(iii) ଗୋଷ୍ଠୀ
(iv) ସମୁଦାୟ
Answer:
(i) ସମ୍ମଳନ ବା ସମଷ୍ଟି

୨ । ଭାରତ ଆକାରରେ _________ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକୃତିରେ _________ ।
(i) ଐକିକ, ସଂଘୀୟ
(i) ସଂଘୀୟ, ଐକିକ
(ii) ବ୍ୟାପକ, ସୀମିତ
(iv) ସୀମିତ, ବ୍ୟାପକ
Answer:
(iii) ସଂଘୀୟ, ଐକିକ

୩ । କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକାରେ _________ ଟି ବିଷୟ ଅଛି ।
(i) ୯୮
(ii) ୯୯
(iii) ୯୭
(iv) ୯୬
Answer:
(ii) ୯୯

୫ । ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାରେ __________ ଟି ବିଷୟ ଅଛି ।
(i) ୫୨
(ii) ୫୩
(iii) ୫୦
(iv) ୫୧
Answer:
(i) ୫୨

୬ । ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ ପ୍ରଣୀତ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ଆଇନ ମଧ୍ୟରେ ସଂଘର୍ଷ ହେଲେ _________ ଆଇନ ବଳବତ୍ତର ରୁହେ ।
(i) କେନ୍ଦ୍ର
(ii) ରାଜ୍ୟ
(ii) ଉଭୟ
(iv) କାହାରି ନୁହେଁ
Answer:
(i) କେନ୍ଦ୍ର

୭ । ଭାରତ ଏକ ________ ପ୍ରକାର ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ।
(i) କେନ୍ଦ୍ରାପସାରୀ
(i) କେନ୍ଦ୍ରାଭିମୁଖୀ
(ii) ଐକିକ
(iv) ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ
Answer:
(i) କେନ୍ଦ୍ରାପସାରୀ

୮। କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା, ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା ଓ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ନ ଥୁବା ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ________ କ୍ଷମତାର ପରିସରଭୁକ୍ତ ।
(i) ଅବଶେଷ
(ii) ବିଶେଷ
(iii) ଅର୍ଥନୈତିକ
(iv) ରାଜନୈତିକ
Answer:
(i) ଅବଶେଷ

୯ । ଭାରତରେ ଅବଶେଷ କ୍ଷମତା _________ କୁ ଦିଆଯାଇଛି ।
(i) ରାଜ୍ୟ
(ii) କେନ୍ଦ୍ର
(iii) ଉଭୟ ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ର
(iv) ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ
Answer:
(ii) କେନ୍ଦ୍ର

୧୦ । ଦ୍ଵୈତ ସରକାର _________ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।
(i) ସଂଘୀୟ
(ii) ଐକିକ
(iii) ଋଣତାନ୍ତ୍ରିକ
(iv) ସମାଜବାଦୀ
Answer:
(i) ସଂଘୀୟ

୧୧ । ଅର୍ଥ କମିଶନ _________ ଧାରା ଅନୁସାରେ ___________ ଙ୍କ ଦ୍ବାରା ନିଯୁକ୍ତି ପାଇଥାଏ ।
(i) ୨୫୦, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ii) ୨୮୧, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(iii) ୨୮୦, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(iv) ୨୮୦, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
Answer:
(iv)୨୮୦, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି

୧୨ । _________ କୁ ସୁପର କ୍ୟାବିନେଟ୍ କୁହାଯାଏ ।
(i) ଅର୍ଥ କମିଶନ
(iI) ଯୋଜନା କମିଶନ
(ii) ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ
(iv) ସଂସଦ କମିଶନ
Answer:
(ii) ଯୋଜନା କମିଶନ

୧୩ । ଜରୁରିକାଳୀନ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଥିଲାବେଳେ ___________ ସରକାର ଅଧିକ କ୍ଷମତାଶାଳୀ ହୋଇଉଠେ ।
(i) କେନ୍ଦ୍ର
(ii) ରାଜ୍ୟ
(iii) ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ
(iv) କେହି ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ
Answer:
(i) କେନ୍ଦ୍ର

୧୪ । ହିସାବରକ୍ଷକ ଓ ମହାସମୀକ୍ଷକଙ୍କୁ __________ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥାଆନ୍ତି ।
(i) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ii) ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ
(iii) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(iv) ମୁଖ୍ୟ ବିଚାରପତି
Answer:
(iii) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି

୧୫। ________ ଧାରା ଅନୁସାରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ନଦୀଜଳ ବଣ୍ଟନ ବିଷୟରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥାଏ ।
(i) ୨୬୦
(ii)୨୫୯
(i) ୨୬୪
(iv) ୨୬୨
Answer:
(iv) ୨୬୨

୧୬ । ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ କୌଣସି ଆଇନକୁ _________ ଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ _________ ସଂରଷିତ ରଖୂପାରନ୍ତି ।
(i) ରାଜ୍ୟପାଳ, ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(ii) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ରାଜ୍ୟପାଳ
(iii) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(iv) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ, ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
Answer:
(ii) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି, ରାଜ୍ୟପାଳ

୧୭ । _________ ଙ୍କ ମତରେ ଭାରତ ଏକ _________ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ।
(i) ସିଲି, ଐକିକ
(ii) ବ୍ରାଇସି, କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ
(iii) ଗେଟ୍‌ଲି, ନମନୀୟ
(iv) କେ.ସି. ହୋୟାର, ପ୍ରାୟକଳ୍ପ।
Answer:
(iv) କେ.ସି. ହୋୟାର, ପ୍ରାୟକଳ୍ପ ।

୧୮ । __________ ଧାରା ଅନୁସାରେ ରାଜ୍ୟସଭା ସର୍ବଭାରତୀୟ ଚାକିରି ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
(i) ୩୧୪
(ii) ୩୧୨
(iii) ୩୧୫
(iv) ୩୧୮
Answer:
(ii) ୩୧୨

୧୯ । କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟର ସମ୍ପର୍କ ପାଇଁ ୧୯୮୩ ମସିହାରେ ________ କମିଶନ ଗଠନ ହୋଇଥିଲା ।
(i) ସରକାରିଆ
(ii) ରାଜମାନ୍ନାର
(iii) ମେହେଟ୍ଟା
(iv) ପାୱାର୍
Answer:
(i) ସରକାରିଆ

୨୦ । ଶିକ୍ଷା _______ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଅଟେ ।
(i) କେନ୍ଦ୍ର
(ii) ରାଜ୍ୟ
(iii) ଯୁଗ୍ମ
(iv) କୌଣସି ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ଯୁଗ୍ମ

୨୧ । ଭାରତୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘରେ _______ ଗୋଟି ରାଜ୍ୟ ଅଛି ।
(i) ୨୫
(ii) ୨୬
(iii) ୩୦
(iv) ୨୯
Answer:
(iv) ୨୯

୨୨ । _________ ଯୋଜନା ଆୟୋଗର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଅଟନ୍ତି |
(i) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
(ii) ରାଷ୍ଟ୍ରପତି
(iii) ଅର୍ଥମନ୍ତ୍ରୀ
(iv) ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି
Answer:
(i) ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ

୨୩ । ଭାରତ ହେଉଛି _________ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ଏକ ଅବିଲୋପୀୟ ସମାହାର ।
(i) ବିଲୋପୀୟ
(ii) ଅବିଲୋପୀୟ
(iii) ଦୃଢ଼
(iv) ଦୁର୍ବଳ
Answer:
(i) ବିଲୋପୀୟ

୨୪ । ସଂସଦ କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା ଓ __________ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥାଏ ।
(i) କେନ୍ଦ୍ର
(ii) ରାଜ୍ୟ
(iii) ଯୁଗ୍ମ
(iv) କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(iii) ଯୁଗ୍ମ

୨୫ । ସପ୍ତମ ଅନୁସୂଚୀରେ ________ ଗୋଟି ତାଲିକା ରହିଛି ।
(i) ତିନି
(ii) ଚାରି
(iii) ପାଞ୍ଚ
(iv) ସାତ
Answer:
(i) ତିନି

୨୬ । ଭାରତ ସମ୍ବିଧାନରେ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା ରଖୁବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପୃଥ‌ିବୀର କେଉଁ ସମ୍ବିଧାନର ପ୍ରଭାବକ୍ରମେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି ?
(i) ଆୟାରଲ୍ୟାଣ୍ଡ
(ii) ବ୍ରିଟେନ୍
(iii) ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ
(iv) କାନାଡ଼ା
Answer:
(iii) ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ

୨୭ । କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁ ତାଲିକା କ୍ଷେତ୍ରରେ ସର୍ବାଧ‌ିକ ତଥା ଏକକ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରନ୍ତି ?
(i) ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା
(ii) ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା
(iii) କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା
(iv) ସଂଘୀୟ ତାଲିକା
Answer:
(iii) କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା

୨୮ । ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ଓ ସାମାଜିକ ବୀମା କେଉଁ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଅଟେ ?
(i) ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା
(ii) କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା
(iii) ଅବଶେଷ କ୍ଷମତା
(iv) ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା
Answer:
(i) ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା

୨୯ । ସରକାରଙ୍କଦ୍ଵାରା ସଙ୍ଗଠିତ ଲଟେରୀ କେଉଁ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ଅଟେ ?
(i) କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା
(ii) ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା
(iii) ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା
(iv) ସଂଘୀୟ ତାଲିକା
Answer:
(ii) ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା

୩୦ । କେଉଁ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ ବଳରେ ଶିକ୍ଷା ବିଷୟ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାରୁ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଛି ?
(i) ୨୪ ତମ
(ii) ୪୨ତମ
(iii) ୪୪ତମ
(iv) ୫୨ତମ
Answer:
(ii) ୪୨ତମ

୩୧ । ଆନ୍ତଃ-ରାଜ୍ୟ ପରିଷଦ ସମ୍ବିଧାନର କେଉଁ ଧାରା ବଳରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥାଏ ?
(i) ୨୬୩ ଧାରା
(ii) ୨୮୩ ଧାରା
(ii) ୨୯୨ ଧାରା
(iv) ୩୫୨ ଧାରା
Answer:
(i) ୨୬୩ ଧାରା

୩୨ । ଭାରତରେ କେତେଗୋଟି ଆଞ୍ଚଳିକ ପରିଷଦ ରହିଛି ?
(i) ୩
(ii) ୫
(iii) ୭
(iv) ୬
Answer:
(ii) ୫

୩୩ । ଏକ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ କିଏ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ କ୍ଷମତା ବଣ୍ଟନ କରିଥାଏ ?
(i) କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର
(ii) କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ମିଳିତ ସମିତି
(ii) ଲିଖୁତ ସମ୍ବିଧାନ
(iv) ଉଚ୍ଚତମ ନ୍ୟାୟାଳୟ
Answer:
(iii) ଲିଖ୍ତ ସମ୍ବିଧାନ

୩୪ । କେଉଁ ମାଧ୍ୟମରେ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଅର୍ଥ ଯୋଗାଇ ଦିଅନ୍ତି ?
(i) ରଣ
(ii) ବିନିଯୋଗ ପତ୍ର
(iii) ଲେଟର ଅଫ୍ କ୍ରେଡ଼ିଟ୍
(iv) ଅନୁଦାନ
Answer:
(iv) ଅନୁଦାନ

(B) ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧ | ଭାରତରେ ଏକ ଲିଖୁତ ସମ୍ବିଧାନ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ କ୍ଷମତା ବଣ୍ଟନ କରିଥିବାରୁ ଭାରତ ଏକ _________ ରାଷ୍ଟ୍ର ।
Answer:
ସଂଘୀୟ

୨ । ଭାରତରେ ଅବଶିଷ୍ଟ କ୍ଷମତାକୁ ________ ଦିଆଯାଇଛି ଓ ଏଥରେ ________ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥାଏ ।
Answer:
କେନ୍ଦ୍ର ; ସଂସଦ

୩ । _________ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ କେବଳ ଗୋଟିଏ ସରକାର ଥାଏ ।
Answer:
ଐକିକ

୪ । ସମ୍ବିଧାନର ୧ ଧାରା ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ଏକ _______ ।
Answer:
ସମ୍ମଳନ

୫ । ଏକକ ସମ୍ବିଧାନ ଓ ଏକକ ନାଗରିକତା ________ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଲକ୍ଷଣ ଅଟେ |
Answer:
ଐକିକ

୬ । କେ.ସି. ହୋୟାରଙ୍କ ମତରେ ଭାରତ ଏକ ________ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ |
Answer:
ଅର୍ଦ୍ର

୭ । ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟକୁ ନେଇ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ଆଇନ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦ ଦେଖାଗଲେ ________ ଆଇନ ବଳବତ୍ତର ରୁହେ ।
Answer:
କେନ୍ଦ୍ରୀୟ

୮ । ଶିକ୍ଷା _________ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଅଟେ ।
Answer:
ଯୁଗ୍ମ

୯ । _________ ସମୟରେ ସଂସଦ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରେ ।
Answer:
ଜରୁରିକାଳୀନ

୧୦ । କେନ୍ଦ୍ର ନୀତି (NITI) ଆୟୋଗର ଅଧ୍ଯକ୍ଷ ________ ଅଟନ୍ତି ଓ ଏହା _______ ଆୟୋଗର ଉଚ୍ଛେଦ ପରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।
Answer:
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ; ଯୋଜନା

୧୧ । କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକାରେ ________ ଗୋଟି, ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାରେ ________ ଗୋଟି ଓ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାରେ _________ ଗୋଟି ବିଷୟ ରହିଛି ।
Answer:
୯୯; ୬୧; ୫୨

୧୨ । ଭାରତ ହେଉଛି _________ ରାଜ୍ୟ ମାନଙ୍କର ଏକ ବିଲୋପୀୟ ସମାହାର ।
Answer:
ବିଲୋପୀୟ

୧୩ । ଭାରତ ଆକାରରେ ________ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକୃତିରେ _______ ଅ
Answer:
ସଂଘୀୟ; ଐକିକ

୧୪। ପୃଥ‌ିବୀର ସର୍ବପୁରାତନ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଟେ ।
Answer:
ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା

୧୫ । ସଂଘୀୟ ଶବ୍ଦଟି ଏକ ଲାଟିନ ଶବ୍ଦ ‘ଫୋଏଡ଼ସ୍’ରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ଯାହାର ଅର୍ଥ ________ ।
Answer:
ଚୁକ୍ତି ବା ରାଜିନାମା

(C) ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧ । ଭାରତରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଅବଶେଷ କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଛି ।
Answer:
ଭାରତରେ କେନ୍ଦ୍ରକୁ ଅବଶେଷ କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଛି ।

୨ । ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ କେବଳ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରିବ ।
Answer:
ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଓ ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରିବ ।

୩ । ଲୋକସଭାର ସୁପାରିସକ୍ରମେ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟରେ ସଂସଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରେ ।
Answer:
ରାଜ୍ୟସଭାର ସୁପାରିସ କ୍ରମେ ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟରେ ସଂସଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରେ ।

୪ । ଭାରତରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅର୍ଥ ଆୟୋଗକୁ 6 ବର୍ଷ ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।
Answer:
ଭାରତରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅର୍ଥ ଆୟୋଗକୁ ୫ (ପାଞ୍ଚ) ବର୍ଷ ପାଇଁ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି ।

୫ । ଶାସନ କ୍ଷମତାର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ହୋଇଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଐକିକ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଶାସନ କ୍ଷମତାର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ହୋଇଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସଂଘୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର କୁହାଯାଏ ।

(D) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

୧ । ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଯେଉଁ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟଗୁଡିକ ଉପରେ ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର କର୍ତ୍ତୃତ୍ଵ ଥାଏ ତାକୁ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକା କୁହାଯାଏ । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ, ବିବାହ ଓ ବିଚ୍ଛେଦ, ସମ୍ବାଦପତ୍ର, ଶ୍ରମିକ କଲ୍ୟାଣ ଇତ୍ୟାଦି । କିନ୍ତୁ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଆଇନ ଓ ରାଜ୍ୟ ଆଇନ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦ ଦେଖାଗଲେ କେନ୍ଦ୍ର ଆଇନ ବଳବତ୍ତର ରୁହେ ।

୨ । ଅବଶିଷ୍ଟ କ୍ଷମତା (Residuary Power) କ’ଣ ?
Answer:
କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ କ୍ଷମତା ବଣ୍ଟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯେଉଁ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା, ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା ଓ ଯୁଗ୍ମ ତାଲିକାରେ ସ୍ଥାନ ପାଇ ନ ଥାଏ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅବଶିଷ୍ଟ କ୍ଷମତା କୁହାଯାଏ । ଏହା ସମ୍ବିଧାନର ୨୪୮ ଧାରାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇ କେନ୍ଦ୍ର ହାତରେ ନ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛି ।

୩ । କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା କ’ଣ ?
Answer:
କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ମଧ୍ୟରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷମତା ବିଭାଜନ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ତିନିଗୋଟି ତାଲିକା ମଧ୍ୟରୁ କେନ୍ଦ୍ର ତାଲିକା ଅନ୍ୟତମ । ଏହି ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ୯୯ଗୋଟି ବିଷୟ ଉପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର ଏକକ କ୍ଷମତା କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛି । ମୁଦ୍ରା ବ୍ୟବସ୍ଥା, ବୈଦେଶିକ ବ୍ୟାପାର, ପ୍ରତିରକ୍ଷା, ଡାକ ଓ ତାର ଆଦି ଏହି ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଅଟେ ଯେଉଁଥିରେ ଦେଶସାରା ଏକ ପ୍ରକାର ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

୪ । ରାଜ୍ୟ ତାଲିକା କ’ଣ ?
Answer:
ରାଜ୍ୟ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ୬୧ଗୋଟି ବିଷୟ ଉପରେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନର କ୍ଷମତା ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକାକୁ ଦିଆଯାଇଛି । ଆଇନ ଶୃଙ୍ଖଳା, ସ୍ୱାୟତ୍ତ ଶାସନ, କୃଷି, ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ପରିମଳ, ପୋଲିସ ଆଦି ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ଵାର୍ଥଯୁକ୍ତ ବିଷୟ ଏହି ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ଅଟେ । ଜରୁରୀ ପରିସ୍ଥିତି (୨୫୦ ଧାରା), ରାଜ୍ୟସଭାର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପ୍ରସ୍ତାବ (୨୪୯ ଧାରା), ଦୁଇ ବା ଅଧୁକ ରାଜ୍ୟଙ୍କ ଅନୁରୋଧ (୨୫୨ ଧାରା), ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଚୁକ୍ତିର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା (୨୫୩ ଧାରା) କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ବିଷୟ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସଂସଦ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିପାରେ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 2 ଭାରତରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା Long Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 2 Long Answer Questions in Odia Medium

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ | ଭାରତୀୟ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରକୃତି ଓ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଜନସଂଖ୍ୟାର ଅପ୍ରାକୃତିକ ବୃଦ୍ଧି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସର ଅସୀମିତ ହେବା ଫଳରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଗୋଟିଏ ଦେଶର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଲୋକ ଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଉପଯୁକ୍ତ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନର ଅଭାବ ତଥା ସମୟର ସ୍ଵଳ୍ପତା ମଧ୍ୟ ଏହି ଅଂଶଗ୍ରହଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ଏଣୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ବିକଳ୍ପ ଭାବେ ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ରୂପ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି । ସୀମିତ ସମୟ ପାଇଁ ନିର୍ବାଚିତ ଏହି ପ୍ରତିନିଧୁମାନେ ଲୋକମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ଉତ୍ତରଦାୟୀ ରହିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ନିର୍ବାଚନ ପାଇଁ ସୁସଙ୍ଗଠିତ ଦଳ ବା ଗୋଷ୍ଠୀର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଏହି ଗୋଷ୍ଠୀ ବା ଦଳର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ରାଜନୈତିକ କ୍ଷମତା ଭୋଗ ହୋଇଥିବାରୁ ଏମାନଙ୍କୁ ରାଜନୈତିକ ଦଳ କୁହାଯାଏ ।

ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନେ ଜନମତର ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ଅନେକାଂଶରେ ଦାୟୀ କାରଣ ସଂଖ୍ୟାଧ‌ିକ ଜନମତ ବଳରେ ସେମାନେ ରାଜନୈତିକ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୋଇପାରନ୍ତି । ଜନସାଧାରଣ ଓ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧ୍ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଯୋଗସୂତ୍ର ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ହିଁ ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା । ରାଜନୈତିକ ଆଧୁନିକୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ଗୁରୁତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଉପରୋକ୍ତ ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭାରତ ପରି ପୃଥ‌ିବୀର ବୃହତ୍ତମ ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ପ୍ରକୃତି ଓ ଗୁରୁତ୍ଵକୁ ଆଲୋଚନା କରିବାର ଯଥାର୍ଥତା ଯଥେଷ୍ଟ ଅଧ‌ିକ । ୧୮୮୩ ମସିହାରେ ‘ଭାରତୀୟ ସଂଘ’ (Indian Association) ଦ୍ଵାରା ଆହୂତ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଅଧ୍ଵବେଶନରେ ଏକ ‘ଜାତୀୟ ସଂଗଠନ’ର ସ୍ଥାପନା ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା ଓ ଏହାର ଫଳସ୍ଵରୂପ ୧୮୮୫ ମସିହାରେ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ।

ସେହିଦିନଠାରୁ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତର ଦେଇ ଗତି କରୁଥିବା ଭାରତୀୟ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିମ୍ନଲିଖୂତ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରଥମତଃ, କେତେକ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣମନା ସ୍ଵାର୍ଥାନ୍ଵେଷୀ ଲୋକଙ୍କର ଅସଂଯୋଜିତ ଚିନ୍ତାଧାରାରୁ ରାଜନୈତିକ ଦଳଟିଏ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ; ବରଂ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦଳର ସୃଷ୍ଟି ମୂଳରେ କିଛି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦର୍ଶନ, ଆଦର୍ଶ, ନୀତି ବା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ରହିଥାଏ; ଯାହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦଳକୁ ପରସ୍ପରଠାରୁ ପୃଥକ୍ କରିଥାଏ । ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଭାରତୀୟ ଜନତା ଦଳ ବା ଶିବସେନା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ଏକ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସତ୍ୟ ଅଟେ । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ନଥୁବା ଓ ଏକ ଦୁର୍ବଳ ଦର୍ଶନର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଉପରେ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଥିବା ରାଜନୈତିକ ଦଳର ମୃତ୍ୟୁ ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ । ଓଡ଼ିଶା ଜନତା ଦଳ, ଜାଗ୍ରତ ଓଡ଼ିଶା ଇତ୍ୟାଦିର ଉଦାହରଣ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରେ ।

ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ଦଳୀୟ ସଂଗଠନ ଦଳର ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ସମ୍ପର୍କ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ଦୃଢ଼ ଦଳୀୟ ଶୃଙ୍ଖଳା ନୀତି ବ୍ୟତୀତ ଦଳର ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଦଳର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଗଣତନ୍ତ୍ର ନାମରେ ଆନ୍ତର୍ଦଳୀୟ ରାଜନୀତିର ସୂତ୍ରପାତ ହୋଇଛି ଓ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଵାର୍ଥାନ୍ଵେଷୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ବିଭେଦତା ଓ ଅସ୍ଥିରତା ସୃଷ୍ଟି କରି ଦଳଗତ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନେକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛନ୍ତି । ଏହା ଦଳକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଦେଉଛି । ‘ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ବିଧାୟକ’ ଶବ୍ଦଟି ସଂସଦ ମଧ୍ଯରେ ଦଳୀୟ ରାଜନୀତିକୁ ଅନେକ ମାତ୍ରାରେ କଳୁଷିତ କରୁଛି । ଚତୁର୍ଥ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରଠାରୁ ଏହି ପ୍ରକୃତିର ଅସମ୍ଭବ ବୃଦ୍ଧି ଘଟି ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଏହି ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ । ଦୁର୍ବଳ ନେତୃତ୍ଵ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ରାଜନୈତିକ ଆକାଂକ୍ଷା ଏଥ‌ିପାଇଁ ଖୋରାକ୍ ଯୋଗାଇଥାଏ ।

ଏଥ୍ ନିମନ୍ତେ ଦଳ-ବିଭାଜନ ଘଟିଥାଏ । ୧୯୬୯ ଓ ୧୯୭୮ ମସିହାରେ କଂଗ୍ରେସ ଦଳ ଏବଂ ୧୯୯୦ ମସିହାରେ ଜନତା ଦଳର ବିଭାଜନ ଏହି କାରଣରୁ ହୋଇଥିଲା । ତୃତୀୟତଃ, ଭାରତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଦଳର ନେତାଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵକୁ ନିଜର ଭିତ୍ତିଭୂମିରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିଆସୁଛନ୍ତି । ଦଳର ନେତାଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ଓ ଆଦର୍ଶରେ ଦଳ ପରିଚାଳିତ ହେବା ଉଚିତ । ମାତ୍ର ତାଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ଉପରେ ଦଳର ସ୍ଥିତି ନିର୍ଭର କରିବା ସମୀଚୀନ ନୁହେଁ । ଦଳର ନେତାଙ୍କ ନାମରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଉଛି । ୧୯୭୭-୭୮ ମସିହାରେ କଂଗ୍ରେସ (ଇନ୍ଦିରା) ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେବା ପରଠାରୁ ଅନେକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କ ନାମରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଉଛି ।

କଂଗ୍ରେସ ଦଳରେ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧି ଓ ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧିଙ୍କର ଭୂମିକା ଓ ଆନ୍ନା ଡି.ଏମ୍.କେ ଦଳରେ ଏମ୍.ଜି. ରାମଚନ୍ଦ୍ରନଙ୍କ ଭୂମିକା ଓ ସେମାନଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁପରେ ଦଳରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଅସ୍ଥିରତାକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇପାରେ । ପୁନଶ୍ଚ ତେଲଗୁଦେଶମ୍ ଦଳରେ ଏନ୍.ଟି. ରାମାରାଓ, ମାର୍କସବାଦୀ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଦଳରେ ଜ୍ୟୋତି ବସୁ, ଆନ୍ନା.ଡି.ଏମ୍.କେ. ଦଳରେ ଜୟଲଳିତାଙ୍କ ଭୂମିକା ଏହାର ନିଚ୍ଛକ ପ୍ରମାଣ ଅଟେ । ଚତୁର୍ଥତଃ, ୧୯୬୭ ମସିହାର ଚତୁର୍ଥ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରଠାରୁ ଲୋକମାନେ କେନ୍ଦ୍ର ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଛନ୍ତି; ଏଣୁ ଜାତୀୟ ଦଳ ସହ ଅନେକ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ମଧ୍ୟ ମୁଣ୍ଡ ଟେକିଛନ୍ତି ।

ଆସାମରେ ଆସାମ ଗଣ ପରିଷଦ, ତାମିଲନାଡୁରେ ଆନ୍ନା.ଡି.ଏମ୍.କେ., ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ବାମପନ୍ଥୀ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ, ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରରେ ନ୍ୟାସନାଲ କନ୍‌ଫରେନ୍ସ ଦଳର ଗୁରୁତ୍ଵ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଧିକ ଅଟେ । ଲୋକମାନେ ଜାତୀୟ ଐକ୍ୟ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ବାର୍ଥକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖୁ ସେମାନଙ୍କର ଜନମତକୁ ବିଭାଜିତ କରୁଛନ୍ତି | ପଞ୍ଚମତଃ, ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନେ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ନିଜର ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ; କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଭାରତରେ ନିଜର ସ୍ବାର୍ଥ ହାସଲ ପାଇଁ ସାଂପ୍ରଦାୟିକ ଗଣ୍ଡଗୋଳ ସୃଷ୍ଟି କରି, ନିର୍ବାଚନରେ ଅର୍ଥ, କ୍ଷମତା, ବାହୁବଳ ଇତ୍ୟାଦିର ପ୍ରୟୋଗ କରୁଛନ୍ତି । ବର୍ତ୍ତମାନର ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଧନିକ ଶ୍ରେଣୀ ବା ପୁଞ୍ଜିପତି ଓ ଶିଳ୍ପପତିଙ୍କ ହାତରେ କ୍ରୀଡ଼ାପୁତ୍ତଳିକା ଅଟେ ।

ଷଷ୍ଠତଃ, ଭାରତୀୟ ରାଜନୈତିକ ପରିବେଶରେ ସି.ପି.ଆଇ., ସି.ପି.ଆଇ (ଏମ୍), ଫରୱାର୍ଡ଼ ବ୍ଲକ୍ ଆଦି ପରି ବାମପନ୍ଥୀ ଦଳ ରହିଛନ୍ତି । ଭାରତ ଏକ ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ରାଷ୍ଟ୍ର ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ହିନ୍ଦୁ ମହାସଭା, ଅକାଳୀ ଦଳ, ମୁସ୍‌ଲିମ୍ ଲିଗ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଧର୍ମଭିଭିକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଅଟନ୍ତି । ଭାରତରେ ଏକ ବହୁଦଳୀୟ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବାସ୍ତବରେ ତର୍ଜମା କଲେ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ଅଧୁକ ପ୍ରଭାବ ରହିଥାଏ । କେନ୍ଦ୍ରରେ ୧୯୭୭ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କଂଗ୍ରେସ ଦଳର, ୧୯୮୦ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜନତା ଦଳର, ୧୯୮୦ ଠାରୁ ୧୯୮୯ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କଂଗ୍ରେସ (ଇନ୍ଦିରା) ର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଭୂମିକା ଥିଲା ।

ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ବାମପନ୍ଥୀ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ, ତାମିଲନାଡୁରେ ୧୯୯୧ ମସିହାରୁ ଆନ୍ନା.ଡି.ଏମ୍.କେ. ଦଳର, ବିହାର ଓ ଓଡ଼ିଶାରେ ଜନତା ଦଳର ଦୃଢ଼ ସ୍ଥିତି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛି ଏବଂ ଏହା ଏକ ଏକଦଳୀୟ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦକୁ ଅଙ୍ଗୁଳି ନିର୍ଦ୍ଦେଶ କରିଥାଏ । ଦୁଇ ଦଶନ୍ଧି ପୂର୍ବରୁ ଭାରତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ପାମର୍ ମତ ଦେଇଥିଲେ ଯେ, ଭାରତକୁ ଏକଦଳୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବା ଅଯୌକ୍ତିକ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଜାତୀୟ ରାଜନୈତିକ ପରିବେଶକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଏଥୁଁରେ କିଛି ସତ୍ୟତା ରହିଛି ବୋଲି ସହଜରେ ଅନୁମାନ କରିହେବ । ରାଜନୈତିକ ଦଳବଦଳ ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କର ପ୍ରକୃତିକୁ ବିକୃତ କରିଛି ଓ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଦକ୍ଷତା ହ୍ରାସ, ଅସ୍ଥିରତା ଇତ୍ୟାଦି ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି; ଏଣୁ ଏକ ବଳିଷ୍ଠ ଆଦର୍ଶ, ରାଜନୈତିକ ଦର୍ଶନ, ଦୃଢ଼ ସଂଗଠନ, ଦୃଢ଼ ଶୃଙ୍ଖଳା ନୀତି ଇତ୍ୟାଦି ଫଳରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ସୁସଂଗଠିତ ହେବ ଓ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ବଳିଷ୍ଠ ଓ ଦକ୍ଷ ହେବ ।

୨ | ଭାରତୀୟ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଭାରତୀୟ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବହୁ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ । ଏହି ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ନ ହେଲେ ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତି ବିଶୃଙ୍ଖଳିତ ହୋଇ ରହିବ ।

• ଦୃଢ଼ ବିରୋଧୀ ଦଳର ଆବଶ୍ୟକତା – ଭାରତରେ ବହୁଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଚଳିତ । ନିର୍ବାଚନରେ ଭୋଟଗୁଡ଼ିକ ଭାଗ ଭାଗ ହୋଇଯାଉଛି । ଏହା ଫଳରେ ବିରୋଧୀ ଦଳ ସଂଗଠିତ ହୋଇପାରୁନାହାନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ କାରଣରୁ କେତେକ ବିରୋଧୀ ଦଳ ସରକାରୀ ଦଳର ଗୋଡ଼ାଣିଆ ସାଜୁଛନ୍ତି । ବିରୋଧୀ ଦଳ ଦୃଢ଼ ନ ହେଲେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ତିଷ୍ଠିପାରିବ ନାହିଁ ।
• ଦଳବଦଳ – ଦଳବଦଳ ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ଏକ ମାରାତ୍ମକ ବ୍ୟାଧ୍ଵ । କୌଣସି ନୀତି ଆଦର୍ଶରେ ବିଶ୍ବାସ ନ ରଖ୍ କେତେକ ରାଜନୀତିକ ଦଳର ସଭ୍ୟ ନିଜର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଵାର୍ଥ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଦଳ ତ୍ୟାଗକରି ଅନ୍ୟ ଦଳ ସହ ମିଶି ଯାଉଛନ୍ତି । ଯାହା ଫଳରେ ଶାସନରେ ଅସ୍ଥିରତା ଦିନକୁ ଦିନ ବଢ଼ି ବଢ଼ି ଯାଉଛି । ଭାରତରେ ଦଳବଦଳ ଆଇନ ୧୯୮୫ ଠାରୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପୂର୍ଣ୍ଣମାତ୍ରାରେ ଦଳବଦଳକୁ ରୋକି ପାରିନାହିଁ ।
• ବ୍ୟକ୍ତିପ୍ତଜା – ଭାରତରେ ରାଜନୀତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟକ୍ତିକୈନ୍ଦ୍ରିକ ନୀତି-ଆଦର୍ଶ ଅପେକ୍ଷା ବ୍ୟକ୍ତିର ପ୍ରାଧାନ୍ୟକୁ ଆମେ ଅନେକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଛୁ । କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିର ଆକର୍ଷଣୀୟ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ବ ଅନେକ ସଂଖ୍ୟକ ଅନୁଗାମୀ ସୃଷ୍ଟି କରେ; ପଣ୍ଡିତ ଜବାହାରଲାଲ ନେହେରୁ, ଶ୍ରୀମତୀ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧି, ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ଇତ୍ୟାଦି ।
• କଳାଧନର ପ୍ରଭାବ – ମିଥ୍ୟା ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇ ବଡ଼ ବଡ଼ କମ୍ପାନୀରୁ ବା ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରୁ ଚାନ୍ଦା ଆଦାୟ କରିବାରେ ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିକ ଦଳମାନେ ସମ୍ପୃକ୍ତ । ଏହାକୁ କଳାଧନ କୁହାଯାଏ । ଭାରତ ରାଜନୀତିରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ବିଭିନ୍ନ ଦଳକୁ ନିର୍ବାଚନ ସମୟରେ କଳାଧନ ଦେଇ ସାହାଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଏହା ଦେଶ ପାଇଁ କ୍ଷତିକାରକ ।
• ଆର୍ଥିକ ଦୁରବସ୍ଥା – ନିର୍ବାଚନ କମିଶନ୍ ଯେତେ ଅଙ୍କୁଶ ଲଗାଇଲେ ମଧ୍ୟ ଖର୍ଚ୍ଚ ବଢ଼ି ବଢ଼ି ଚାଲିଛି । ଯାତାୟାତ, ଯୋଗାଯୋଗ ଓ ପ୍ରଚାର କାର୍ଯ୍ୟ ବିନା ଅର୍ଥରେ କରାଯାଇପାରୁ ନାହିଁ । ଗୋଟିଏ ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ଓ ଆୟତନ ଏତେ ବ୍ୟାପକ ଯେ ଜଣେ ପ୍ରାର୍ଥୀ ତା’ର ସମସ୍ତ ଭୋଟରଙ୍କୁ ଭେଟିବା ସମ୍ଭବପର ହେଉନାହିଁ । ସ୍ଵଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କୁ ପ୍ରଚାର କାର୍ଯ୍ୟ ଶେଷ କରିବାକୁ ପଡ଼ୁଥିବାରୁ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ନିକଟରେ ଯଥେଷ୍ଟ ସଂଖ୍ୟକ ଗାଡ଼ି, ହ୍ୟାଣ୍ଡବିଲ୍, ପ୍ରଚାରପତ୍ର ଆଦି ଆବଶ୍ୟକ । ଏଣୁ ଆର୍ଥିକ ଦୁରବସ୍ଥା ଯୋଗୁଁ ଅନେକ ଦଳ ତିଷ୍ଠି ପାରୁନାହିଁ । ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ଯେତେ ଯେତେ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ସେଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଦଳ ମୁକ୍ତ ହୃଦୟରେ ଆଗେଇ ଆସିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏ ଦିଗରେ ସବୁଠାରୁ ବଳିଷ୍ଠ ପଦକ୍ଷେପ ହେବ ଦ୍ଵିଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ । ସମାନ ଆଦର୍ଶରେ ବିଶ୍ଵାସ କରୁଥିବା ଦଳମାନେ ଏକଜୁଟ ହେଲେ ଭାରତୀୟ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉନ୍ନତି ହେବ ।

୩ । ଭାରତରେ ବିରୋଧୀ ଦଳର ଭୂମିକା ସମ୍ପର୍କରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନାଗରିକମାନଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଜୀବନର ବିକାଶ ଲକ୍ଷ୍ୟ ନେଇ ରାଜନୈତିକ କ୍ଷମତାକୁ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଉପାୟରେ ଗ୍ରହଣ କରିବାପାଇଁ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ସୃଷ୍ଟି । ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର କାର୍ଯ୍ୟ ପରିସରରେ ମାତ୍ରାଧ‌ିକ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପରୋକ୍ଷ ବା ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇଯାଇଛି । ଏହି ନୂତନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ବାଚିତ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସଂଖ୍ୟାତ୍ମକ ଜନମତ ପାଉଥବା ରାଜନୈତିକ ଦଳର ଭୂମିକା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ନିର୍ବାଚନରେ ସଂଖ୍ୟାଧ୍ଵକ ଜନମତ ପାଇଥିବା ଦଳ ଶାସକଦଳ ଓ ସଂଖ୍ୟାନ୍‌ନ ଜନମତ ପାଇଥବା ଦଳ ବିରୋଧୀ ଦଳ ହିସାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଭାରତରେ ୧୮୮୫ ମସିହାରେ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ଇତିହାସ ସ୍ଥାପନା କଲା ।

ଆଲାନ୍ ଅନ୍ଧାଭିଆନ୍ ହ୍ୟୁମ୍‌ଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଏହି ଦଳ ପ୍ରାଥମିକ ଅବସ୍ଥାରେ ଏକ ସମାଜସେବୀ ଅନୁଷ୍ଠାନ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲା । ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ଓ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସହଯୋଗର ସୂତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା । ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଇତିହାସରେ ଏହାର ନେତୃତ୍ଵ ଓ ଭୂମିକା ଅନସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ । ପ୍ରାଦେଶିକ ସରକାର ଓ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ସରକାରରେ ପ୍ରାୟତଃ ଏହାର ନେତୃତ୍ୱ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଥିଲା । ସେତେବେଳେ ଶାସକ ଦଳର ମଧ୍ୟ ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ଵ ଓ ସ୍ଵାଧୀନତା ନଥିବାରୁ ବିରୋଧୀ ଦଳ ମଧ୍ଯ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରୁନଥିଲା । କିନ୍ତୁ କଂଗ୍ରେସ ଭିନ୍ନ ମୁସଲିମ ଲିଗ୍, କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ, ପ୍ରଜା ସୋସାଲିଷ୍ଟ, ସ୍ଵରାଜ, ଫରୱାର୍ଡ଼ ବ୍ଲକ୍ ଆଦି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦଳ ମଧ୍ଯ ରହିଥିଲା । ମୂଳରୁ ଭାରତ ଏକ ବହୁଦଳୀୟ ରାଜନୀତିକ କ୍ଷେତ୍ର ରୂପେ ନିଜର ସ୍ଥିତି ପ୍ରକାଶ କରିଛି ।

ଭାରତରେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନକୁ ସୁଦୃଢ଼ ଓ ଦକ୍ଷ କରିବାପାଇଁ ଏକ ଶାସକ ଦଳ ସହ ଏକ ସୁସଂଗଠିତ ଦକ୍ଷ ବିରୋଧୀ ଦଳର ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକତା ଅଛି । ଦେଶରେ ହୋଇଥିବା ନିର୍ବାଚନଗୁଡ଼ିକରେ ଯେ ପ୍ରାୟ କଂଗ୍ରେସ ଦଳ ୧୯୫୨ ମସିହାଠାରୁ ୧୯୭୬-୭୭ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନଭାବେ ଶାସକ ଦଳ ଆସନରେ ଓ ଅନ୍ୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ବିରୋଧୀ ଦଳ ଆସନରେ ବସିଥିଲେ । ଚତୁର୍ଥ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନରେ କେରଳ ସମେତ କେତେକ ରାଜ୍ୟରେ ଅଣକଂଗ୍ରେସ ସରକାର ଗଠିତ ହେବା ଫଳରେ ସେହି ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ କଂଗ୍ରେସ ମୁଖ୍ୟ ବିରୋଧୀ ଦଳ ହିସାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା । ୧୯୭୭ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ଥରପାଇଁ ଜୟପ୍ରକାଶ ନାରାୟଣ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କ ଆହ୍ଵାନରେ ସାତଟି ରାଜନୈତିକ ଦଳର ସହଯୋଗରେ ଗଠିତ ଜନତା ଦଳ ମୋରାରଜୀ ଦେଶାଇଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ କେନ୍ଦ୍ରରେ ଏକ ଅଣ-କଂଗ୍ରେସ ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲା ।

କଂଗ୍ରେସ ବିରୋଧୀ ଦଳ ଆସନରେ ବସିଲା ଓ ବିଭାଜିତ ହୋଇ ମୁଖ୍ୟ ଅଂଶ କଂଗ୍ରେସ (ଇନ୍ଦିରା) ନାମରେ ପରିଚିତ ହେଲା । ଶାସକଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଷ୍ଠୀବିବାଦ ଓ ବୁଝାମଣାର ଅଭାବରୁ ଜନତା ଦଳ ସରକାରର ପତନ ହେଲା ଓ ୧୯୮୦ ମସିହାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ନିର୍ବାଚନରେ ଇନ୍ଦିରା କଂଗ୍ରେସ ଦଳ ସରକାର ଗଠନ କରି ୧୯୮୯ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷମତାରେ ରହିଲା । ୧୯୮୯ ମସିହାରେ ଏକ ମିଳିତ ସରକାର ବିରୋଧୀ ଦଳମାନଙ୍କର ସହଯୋଗରେ ସମ୍ଭବ ହେବା ଫଳରେ କଂଗ୍ରେସ ବିରୋଧୀ ଦଳର ଦାୟିତ୍ଵ ନେଲା । ପୁନଶ୍ଚ ୧୯୯୧ ମସିହା ନିର୍ବାଚନରେ କଂଗ୍ରେସ (ଇ) ଶାସକ ଦଳ ଓ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଦଳ ବିରୋଧୀ ଦଳର ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କଲେ । ୧୯୯୬ ନିର୍ବାଚନରେ ବି.ଜେ.ପି. ଏକକ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଦଳ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତାର ଅଭାବରୁ ସରକାର ଗଠନ କରିପାରିଲା ନାହିଁ । ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତା ଲାଗିରହିଲା । ଦୃଢ଼ ସରକାରର ଅଭାବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଲା ।

ପରେ କଂଗ୍ରେସର ସମର୍ଥନରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ମୋର୍ଚ୍ଚା ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେବା ଫଳରେ ବି.ଜେ.ପି. ପ୍ରମୁଖ ବିରୋଧୀ ଦଳ ହେଲା । ୧୯୯୮ ମସିହାରେ ଜାତୀୟ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟରେ ସାମିଲ ହୋଇଥବା ଅନେକ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳର ନେତୃତ୍ୱ ବି.ଜେ.ପି. ନେଇ କେନ୍ଦ୍ରରେ ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲା । କଂଗ୍ରେସ ମୁଖ୍ୟ ବିରୋଧୀ ଦଳ ହୋଇଥିବାବେଳେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଜନତାଦଳ, ସମାଜବାଦୀ ଦଳ, ବହୁଜନ ସମାଜପାର୍ଟି, ସି.ପି.ଆଇ ଓ ସି.ପି.ଏମ୍. ନେତୃତ୍ଵରେ ବାମ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ, ଆନ୍ନା.ଡି.ଏମ୍.କେ. ଆଦି ବିରୋଧୀଦଳ ହିସାବରେ କେନ୍ଦ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥିଲେ । ବର୍ତ୍ତମାନ ମିଳିତ ସରକାର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିକାଶ ଫଳରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବୃଦ୍ଧିପାଉଛି, ଶାସନଗତ ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତା ଦେଖାଯାଇ ଶାସନର ଦକ୍ଷତା ହ୍ରାସ ପାଉଛି । ଏହିଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ବିରୋଧୀ ଦଳମାନଙ୍କର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ।

ବିରୋଧୀ ଦଳର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାବଳୀ :

• ସରକାରଙ୍କ ଅଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ, ଅଣସାମ୍ବିଧାନିକ, ଲୋକସ୍ଵାର୍ଥବିରୋଧୀ ନୀତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ଗଠନମୂଳକ ସମାଲୋଚନା ।
• ସରକାରଙ୍କ ଦୋଷତ୍ରୁଟିକୁ ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆଣିବା ଓ ଏକକ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ସମର୍ଥନ ହରାଇଥ‌ିବା ଦଳକୁ ପଦଚ୍ୟୁତ କରି ଶାସନ କ୍ଷମତା ନିଜ ହାତକୁ ନେଇ ବିକଳ୍ପ ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ।
• ଜନମତକୁ ଜାଗ୍ରତ ଓ ସଚେତନ ରଖୁବା ।
• ରାଜନୈତିକ ସଭାସମିତି, ଆଲୋଚନା, ପ୍ରଚାରପତ୍ର ଆଦି ମାଧ୍ୟମରେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ରାଜନୈତିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ ।
• ଶାସକ ଦଳର ସଂହତି ରକ୍ଷାକାରୀ, ଜନସ୍ଵାର୍ଥ ଉପଯୋଗୀ, ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସ୍ଵାର୍ଥ ଓ ସମ୍ମାନ ଜଡ଼ିତ ନୀତିକୁ ସମର୍ଥନ ଓ ସହଯୋଗ ପ୍ରଦାନ ଏବଂ ସରକାରଙ୍କ ପରାମର୍ଶଦାତା ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ ।

ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ଶାସକ ଦଳ ଓ ବିରୋଧୀ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାୟ ରୁଗ୍ଣ ଅବସ୍ଥାକୁ ଆସିଯାଇଛନ୍ତି | ଏହା ଗଣତନ୍ତ୍ରର ସଫଳତା ପାଇଁ ଶୁଭ ସଙ୍କେତ ନୁହେଁ । କଳାଧନର ଆକର୍ଷଣ, ଦୁର୍ନୀତି, ବ୍ୟାପକ ଦଳବଦଳ, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦାର୍ଶନିକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ଆଦର୍ଶର ଅନୁପସ୍ଥିତି, ଆଞ୍ଚଳିକତାବାଦ, ବାହୁବଳ ଓ ହିଂସାର ବ୍ୟାପକ କୁପ୍ରଭାବ ଉଭୟ ଶାସକ ଦଳ ଓ ବିରୋଧୀ ଦଳକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଦେଇଛି । ଏଣୁ ପ୍ରାୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦଳ ନିର୍ବାଚନର ଫଳାଫଳକୁ ଯେକୌଣସି ଉପାୟରେ ନିଜ ସପକ୍ଷରେ ନେବାପାଇଁ ଅନେକ ମିଥ୍ୟା ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି, ଅସାଧୁ ମେଣ୍ଟ, ଅର୍ଥ ଓ ବାହୁବଳର ପ୍ରୟୋଗ ଆଦିର ଉପଯୋଗ କରି ରାଜନୀତିକୁ କଳୁଷିତ ଓ ଶାସନକୁ ଦକ୍ଷତାଶୂନ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି । ଏଣୁ ଅନେକ ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ସମ୍ବିଧାନ ସଂଶୋଧନ ମାଧ୍ୟମରେ ଦ୍ଵିଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳନ ସପକ୍ଷରେ ମତ ଦିଅନ୍ତି । ଏହାଫଳରେ ଏକ ଦୃଢ଼ ଶାସନ ଓ ଦୃଢ଼ ବିରୋଧୀ ଦଳ ଗଠିତ ଦିଗରେ ବିରୋଧୀ ଦଳ ତା’ର ଗୁରୁଦାୟିତ୍ଵ ସମ୍ଭାଳି ପାରିଲେ ଗଣତନ୍ତ୍ର ସୁଦୃଢ଼ ଓ ଦକ୍ଷ ହୋଇପାରିବ ।

୪ । ଭାରତରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଅଛି କିନ୍ତୁ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ – ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଲାସ୍ଟିଙ୍କ ଭାଷାରେ ‘ଏକ ଆଧୁନିକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦ ଭିନ୍ନ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଦଳୀୟ ସରକାରର ବିକଳ୍ପ ନାହିଁ ।’’ ଏହାର ସ୍ପଷ୍ଟୀକରଣ ଦେଇ ବେଜହଟ୍ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ପ୍ରତିନିଧୂମୂଳକ ସରକାର ଦଳୀୟ ସରକାରର ନୀତି ଉପରେ ହିଁ ଆଧାରିତ । ଅଗ୍ ଓ ଜିଙ୍କ୍‌ଙ୍କ ମତାନୁଯାୟୀ ‘ଯେକୌଣସି ପ୍ରତିନିଧୁମୂଳକ ସରକାରର କାର୍ଯ୍ୟଧାରା ବହୁ ପରିମାଣରେ ଏହାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଉଥିବା ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କର ପ୍ରକୃତିଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହୋଇଥାଏ ।’’ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ସଂଖ୍ୟା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହାକୁ ଏକଦଳୀୟ, ଦ୍ଵିଦଳୀୟ ଓ ବହୁଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବିଭାଜନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭାରତରେ ଦୁଇରୁ ଅଧ୍ଵକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବାରୁ ଏହା ଏକ ବହୁଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ ।

ଏଠାରେ ଜାତୀୟ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ବା ରାଜ୍ୟଭିଭିକ ଦଳ ନାମରେ ଦୁଇ ଶ୍ରେଣୀୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ରହିଛି । ଭାରତରେ ଏକ ବିବିଧତାଭରା ସଂସ୍କୃତି ରହିଥିବାରୁ ଏଠାରେ ଜାତି, ଆଞ୍ଚଳିକ ଉପାଦାନ, ଧର୍ମ, ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵବାଦ ଆଦି ବିବିଧ ଉପାଦାନଦ୍ଵାରା ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନେ ପ୍ରଭାବିତ ହେଉଛନ୍ତି । ରାଜନୈତିକ ଦଳ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ଆୟୋଗର ସ୍ବୀକୃତି ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏଠାରେ ‘କାର୍ଡ-ବୋର୍ଡ’ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ସ୍ଥିତି ଦେଖ‌ିବାକୁ ମିଳେ । ରାଜନୈତିକ ଦଳର ଜନ୍ମ ଓ ମୃତ୍ୟୁ ଅଚାନକ ହୋଇଥାଏ ଯେଉଁଥରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଗୋଷ୍ଠୀ ବା ଅଞ୍ଚଳର ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ସ୍ବାର୍ଥ ନିହିତ ଥାଏ । ସ୍ଵାର୍ଥାନ୍ଧ କ୍ଷମତାଲିପ୍‌ସୁ ରାଜନୈତିକ ନେତାମାନେ ନିଜ ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନ ପାଇଁ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ଓ କ୍ଷମତା ସଂଘର୍ଷରେ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

କେତେକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦଳକୁ ଛାଡ଼ିଦେଲେ ଅନେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆଦର୍ଶବାଦ, ଦର୍ଶନ, କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ସଂଗଠନ ବ୍ୟତିରେକ ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନେ ଜନ୍ମ ନେଉଛନ୍ତି ଯେଉଁମାନଙ୍କର ଅକାଳ ମୃତ୍ୟୁ ମଧ୍ୟ ସମ୍ଭବ ହେଉଛି । ଭାରତରେ ବହୁଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏଠାରେ ଏକ ପ୍ରକାରର ଏକ-ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । ଏଠାରେ କଂଗ୍ରେସଦଳ ଏକାକୀ ଭାରତୀୟ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିଜର ଆଧ୍ଵପତ୍ୟକୁ ୧୯୭୭ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲା । ଏହା ନିଜ ମଧ୍ୟରେ ବିରୋଧୀ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ସାମିଲ କରି ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରାୟତଃ ଏକଦଳୀୟ ସ୍ଵରୂପ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା । ସେହିପରି ୧୯୯୦ର ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ମିଳିତ ସରକାର ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ଏନ୍.ଡି.ଏ ଅର୍ଥାତ୍ ଜାତୀୟ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମେଣ୍ଟରେ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟିର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀକାଳର ‘ଉପା’ ଅର୍ଥାତ୍ ସଂଯୁକ୍ତ ପ୍ରଗତିଶୀଳ ମେଣ୍ଟ ସରକାରରେ କଂଗ୍ରେସ(ଇ)ର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବା ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ ଚାଲିଥିବା ମେଣ୍ଟ ସରକାରରେ ମୁଖ୍ୟ ଭାଗିଦାରୀ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ପ୍ରାଧାନ୍ୟକୁ ‘ଏକ-ଦଳ-ପ୍ରଧାନ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା’ ରୂପରେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉଛି ।

ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଆଳରେ ଏହି ଏକକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ବା ମେଣ୍ଟଭୁକ୍ତ ଦଳଗୁଡିକ ବିରୋଧୀ ଦଳର ଗୁରୁତ୍ଵ ହ୍ରାସ କରୁଛନ୍ତି । ମେଣ୍ଟଭୁକ୍ତ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଆନ୍ତଃ-ବିରୋଧୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ଓ ସନ୍ତୁଳନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବାର ପ୍ରମାଣ ଉପା ସରକାରରେ ବାମପନ୍ଥୀମାନଙ୍କ ଭୂମିକାରୁ ମିଳୁଛି । ପୁନଶ୍ଚ ବହୁଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସତ୍ତ୍ବେ, ନବେ ଦଶକର ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ‘ମେଣ୍ଟ ସରକାର’ର ଆବିର୍ଭାବ ହେତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏକ ଶାସକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଓ ସୁସଂଗଠିତ ବିରୋଧୀ ଗୋଷ୍ଠୀର ସ୍ବରୂପ ଦେଖ‌ିବାକୁ ମିଳୁଛି । ଏହା ଦ୍ବିଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବାହ୍ୟ ସ୍ୱରୂପକୁ ପ୍ରଦାନ କରୁଛି । ଏକଦଳୀୟ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଦ୍ବିଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟରେ ଭାରତୀୟ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଚାଲିଛି ।

ଅତୀତରେ କେନ୍ଦ୍ରରେ କଂଗ୍ରେସ ନେତୃତ୍ବରେ ଥିବା ’ଉପା’ ସରକାର ଓ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି ନେତୃତ୍ବରେ ଥିବା ବିରୋଧୀ ମେଣ୍ଟ, ଓଡିଶାରେ ବିଜେଡ଼ି-ବିଜେପିର ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଏବଂ କଂଗ୍ରେସ ନେତୃତ୍ୱରେ ଥ‌ିବା ବିରୋଧୀ ମେଣ୍ଟକୁ ଏହାର ନମୁନା ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରେ । ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆଦର୍ଶବାଦ ଉପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେବା ଉଚିତ । କିନ୍ତୁ ଭାରତରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଦର୍ଶଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । ପ୍ରାୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ସମାନ ଅଟେ । ଭୋଟ ରାଜନୀତିର ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଊଣା ଅଧିକେ ଏକ ପ୍ରକାରର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକରେ ପୁଞ୍ଜିପତି, ଶିଳ୍ପପତି, ଧନିକଗୋଷ୍ଠୀ, ମଧ୍ୟବିତ୍ତ ଶ୍ରେଣୀର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହେବା ଫଳରେ ଦଳୀୟ ସଂଗଠନ ତୃଣମୂଳ ସ୍ତରରେ ସୁପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇପାରୁନାହିଁ । ଏହାକୁ ‘ହାଇ-କମାଣ୍ଡ’ ସଂସ୍କୃତି ନୀତିରେ ଉପରୁ ତୃଣମୂଳ ସଂଗଠନ ଉପରେ ବିଭିନ୍ନ ନିଷ୍ପଭି ପ୍ରାୟତଃ ଲଦି ଦିଆଯାଉଛି । ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଗଣତନ୍ତ୍ର ପ୍ରାୟତଃ ନାହିଁ । ଏହି ସମସ୍ତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଭାରତରେ ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନେ ରହିଛନ୍ତି; କିନ୍ତୁ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ । ଏନ୍.ଡି.ପାମର ଯଥାର୍ଥରେ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ‘ଭାରତକୁ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଧାରାରେ ଗତି କରିବାକୁ ହେଲେ, ଏକ ସୁସ୍ଥ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ପଡିବ ।’’

୫ | ଭାରତରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ଆବିର୍ଭାବର କାରଣ ଓ ସେମାନଙ୍କର କ୍ରମବର୍ତ୍ତମାନ ଭୂମିକା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଭାରତରେ ବହୁଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି । ଏକଦଳୀୟ ଆଧ୍ଵପତ୍ୟର ଅବସାନ ଘଟିଛି । ଜନପ୍ରିୟ କ୍ଷମତାର କେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ପରିବର୍ତ୍ତେ ତାହାର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ହୋଇଛି । ସଂଘୀୟୀ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ‘ରାଜନୈତିକ ମୂଲଚାଲ’ (Political bargaining) ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ସଂପର୍କର ପୁନର୍ବିନ୍ୟାସ ଘଟିଛି । ଆଞ୍ଚଳିକ ବିକାଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଓ ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି । ଏହା ଜାତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳଙ୍କ ସହ ସମାନ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥିତିରେ ଥ‌ିବା ଆଞ୍ଚଳିକ ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନ ସୃଷ୍ଟି ହେବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଛି । ଭାରତରେ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶରେ ତେଲୁଗୁ ଦେଶମ୍ ପାର୍ଟି, ପଞ୍ଜାବରେ ଅକାଳୀ ଦଳ, ଓଡ଼ିଶାରେ ବିଜୁ ଜନତା ଦଳ, ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରରେ ନେସ୍‌ନାଲ କନ୍‌ଫରେନସ୍, ତାମିଲନାଡୁରେ ଡି.ଏମ୍.କେ.,ଆନ୍ନା.ଡି.ଏମ୍.କେ. ଆଦି ପ୍ରମୁଖ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବହନ କରୁଛନ୍ତି ।

ଆଞ୍ଚଳିକ ରାଜନୈତିକ ଦଳର ଉତ୍ଥାନରେ ସହାୟକ କାରଣ :

• ସାଂସ୍କୃତିକ ବହୁଳତାବାଦ (Cultural Pluralism)- ଭାରତୀୟ ସମାଜରେ ବିବିଧ ସାଂସ୍କୃତିକ-ଧାର୍ମିକ- ଭାଷାଗତ-ଜାତିଗତ ଗୋଷ୍ଠୀ ରହିଥିବାରୁ ଡି.ଏମ୍.କେ., ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ମୁକ୍ତି ମୋର୍ଚ୍ଚା, ମିଜୋ ନ୍ୟାସନାଲ ଫ୍ରଣ୍ଟ ଆଦି ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳର ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି ।
• ଧାର୍ମିକ ଉପାଦାନ – ଭାରତରେ ବିଭିନ୍ନ ଧାର୍ମିକ ସଂପ୍ରଦାୟ ଥିବାରୁ ବିଭିନ୍ନ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ଯଥା – ମୁସଲିମ୍ ଲିଗ୍, ହିନ୍ଦୁ ମହାସଭା, ଅକାଳୀ ଦଳ ଆଦିର ଜନ୍ମ ହୋଇଛି ।
• ଆଞ୍ଚଳିକ ବୈଷମ୍ୟ – ଭାରତୀୟ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳର ଉନ୍ନତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ପାତର ଅନ୍ତର ନୀତି, ବ୍ୟାପକ ତାରତମ୍ୟ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବାରୁ ଏହିସବୁର ପ୍ରତିଫଳନ ତଥା ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଆସାମ ଗଣପରିଷଦ, ନେସ୍‌ନାଲ୍ କନ୍‌ଫରେନସ୍ ଆଦି ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳର ସ୍ଥିତି ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି ।
• ରାଜନୈତିକ ବିଭାଜନ (Political Splits)- ଜାତୀୟ ଦଳର ଆଞ୍ଚଳିକ ସଙ୍ଗଠନରେ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟମାନେ ଦଳ ବିଭାଜନ କରି ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ତରରେ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପରିଚୟ ସହ ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ଵାର୍ଥରକ୍ଷା ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟକରିବା ଫଳରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । କେରଳ କଂଗ୍ରେସ, ତୃଣମୂଳ କଂଗ୍ରେସ, ସଂଯୁକ୍ତ ଜନତା ଦଳ, ବିଜୁ ଜନତା ଦଳ ଆଦି ଏହାର ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।
• ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ କନ୍ଦଳ (Personality Cult)- ବିଭିନ୍ନ ଜାତୀୟ ଦଳରେ ନେତୃତ୍ୱ କନ୍ଦଳ ଦେଖାଯିବା ଫଳରେ କେତେକ ନେତା ନିଜସ୍ବ ପରିଚୟ ପାଇଁ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ଗଠନ କରୁଛନ୍ତି । ଶରଦ ପାୱାରଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ, ମମତା ବାନାର୍ଜୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ବିଭିନ୍ନ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।
• ଜାତିଗତ ଉପାଦାନ- ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ଜାତିର ପ୍ରଭାବ ତୀବ୍ର ଅଟେ । ‘ଜାତି’ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ରାଜନୈତିକ ଦଳ ହିସାବରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥାଏ । ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଗୋଟିଏ ଜାତିର ପ୍ରାଧାନ୍ୟକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟି ରିପବ୍ଲିକାନ୍ ପାର୍ଟି, ଆଦି ଏହାର ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।
• କ୍ଷମତା ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ନୀତି – ଭାରତୀୟ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଯୋଗୁଁ କେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ନୀତି ବିରୁଦ୍ଧରେ କ୍ଷମତାର ବିକେନ୍ଦ୍ରୀକରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳମାନଙ୍କର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି । ଏହି ଦଳଗୁଡ଼ିକ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅଧିକ କ୍ଷମତା ଦାବି କରୁଛନ୍ତି । ଡି.ଏମ୍.କେ., ତେଲୁଗୁ ଦେଶମ୍ ପାର୍ଟି, ଆକାଳୀ ଦଳ, ଆସାମ ଗଣ ପରିଷଦ ଆଦି ଏହାର ଉଦାହରଣ ଅଟନ୍ତି ଓ ସେମାନେ ନିଜ ନିଜ ରାଜ୍ୟରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଅଟନ୍ତି ।
• ବଳିଷ୍ଠ ଆଦର୍ଶଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟହୀନତା- ଉଭୟ ଜାତୀୟ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଦର୍ଶଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ପ୍ରାୟତଃ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । କେତେକ ଜାତୀୟ ଦଳ ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ତରରେ ନିଜର ଦୃଢ଼ ଭିଭି ପାଇଁ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ପରି ବ୍ୟବହାର ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳର ଭୂମିକା :
ଡ.କେ.ଆର୍. ବମ୍ବୁଆଲାଙ୍କ ମତରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଭାରତରେ ରାଜନୀତିର ନୂତନ ସମୀକରଣ କରାଇଛନ୍ତି ଓ ଉଭୟ ଜାତୀୟ ଓ ରାଜ୍ୟ ରାଜନୀତିରେ ଏହାର ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିଛି । ପ୍ରଥମତଃ, ଭାରତରେ ଥିବା ଏକ ଦଳ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅନ୍ତଃ ଘଟି ମେଣ୍ଟ-ରାଜନୀତି ସହ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ଣ୍ଣୟକାରୀ ଭୂମିକା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଦ୍ଵିତୀୟତଃ, ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଭାବରୁ ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ କେନ୍ଦ୍ର ସହ ରାଜ୍ୟମାନେ ମଧ୍ୟ ବିଶେଷ କ୍ଷମତା ଉପଭୋଗ କରି ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ମଡ୍‌ବୁତ କରିପାରିଛନ୍ତି । ଏହା ଫଳରେ କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ସଂପର୍କ ଅଧିକ ଉନ୍ନତ ହୋଇପାରିଛି । ତୃତୀୟତଃ, ଉଦାରବାଦୀ-ଗଣତନ୍ତ୍ରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ତୃଣମୂଳ ସ୍ତରରେ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜନପ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣର ଅଧିକ ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ସକ୍ଷମ ହୋଇଛନ୍ତି । ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳମାନଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ଓ ନିର୍ବାଚନ ରାଜନୀତିରେ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଭାବକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ଜାତି-ଗଠନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବିଭିନ୍ନତା ମଧ୍ୟରେ ଏକତା ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେମାନଙ୍କର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ଭୂମିକାକୁ ସ୍ବତଃ ସ୍ଵୀକାର କରାଯାଉଛି । ଅଧିକାଂଶ ରାଜ୍ୟ-ନିର୍ବାଚନରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳମାନେ ସେମାନଙ୍କର ନେତୃତ୍ବ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଥିବାବେଳେ କେନ୍ଦ୍ରର ମେଣ୍ଟ-ରାଜନୀତିରେ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କର ଭୂମିକା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି ।

୬ | ଭାରତରେ ଜାତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକର କ୍ରମହ୍ରାସମାନ ଲୋକସମ୍ପର୍କର କାରଣ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଓ ଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବ୍ୟତିରେକ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଶାସନ ବିଷୟ ପରିକଳ୍ପନା କରିବା ବୃଥା । ଏହି ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଆଦର୍ଶ ଭିତ୍ତିରେ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ଏବଂ ନିଜର ନିଜର ନୀତି ଓ ଆଦର୍ଶ ଭିରିରେ ଜନମତକୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥା’ନ୍ତି । ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ବହୁଦଳୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଏଠାରେ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଜାତୀୟ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ରାଜନୀତି ଓ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥା’ନ୍ତି । ମାତ୍ର, ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରିଥା’ନ୍ତି ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ବିକାଶ ନାମରେ ଲୋକମାନଙ୍କର ସମର୍ଥନ ହାସଲ କରିଥା’ନ୍ତି । ବିଗତ ୧୫ ବର୍ଷର ଜାତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଇତିହାସକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କଲେ ଆମେ ଜାତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଓ ଜନ ସମର୍ଥନ ହ୍ରାସ ପାଉଥିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ କରିବା ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବାର ଅନୁଭବ କରିବା ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ କଂଗ୍ରେସ (ଇ), ବି.ଜେ.ପି., ଭାରତୀୟ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଦଳ, ମାର୍କସପନ୍ଥୀ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଦଳକୁ ବାଦ୍ ଦେଲେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଜାତୀୟ ଦଳ ଅଛି ବୋଲି ଅନୁଭବ କରିପାରିବ ନାହିଁ । ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁପରେ କଂଗ୍ରେସ କିଛିଦିନ ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧିଙ୍କୁ ଭରସା କରି ତିଷ୍ଠି ରହିଲା । ତାଙ୍କ ପରେ କଂଗ୍ରେସ ବିଭାଜିତ ହୋଇଛି ଏବଂ ଲୋକ ସମର୍ଥନ ହରାଇ ବସିଛି । ମାତ୍ର, ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ଭାବେ ବି.ଜେ.ପି. ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଅଣ-କଂଗ୍ରେସ ଜାତୀୟ ଦଳ ଏଥୁରୁ ଫାଇଦା ନେଇ ପାରିନାହାନ୍ତି ବରଂ କଂଗ୍ରେସ୍ ଭୋଗୁଡ଼ିକ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳମାନେ ହାସଲ କରିଛନ୍ତି । ୧୯୮୯ ପରେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ଦଳ ଏକକ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଲାଭ କରିନି କି ଏକାକୀ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କରିନାହିଁ । ଏଣୁ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ରାଜ୍ୟର ସୀମା ଅତିକ୍ରମ କରି ଜାତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରିଛନ୍ତି । ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ଜାତୀୟ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଭାବ ହ୍ରାସ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବୃଦ୍ଧିର କାରଣ ସବୁ ନିମ୍ନମତେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇପାରେ ।

• ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ପରେ ରାଜନୈତିକ ନେତୃବୃନ୍ଦ ଦଳୀୟ ସାର୍ଥ ଦୃଷ୍ଟିରୁ କାଶ୍ମୀର, ପଞ୍ଜାବ ଓ ତାମିଲନାଡୁ ପ୍ରଭୃତି ରାଜ୍ୟରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ ଯାହାର ପରିଣତି ସରୂପ ଜାତୀୟ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ପତନ ହୋଇଛି ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ ମଧ୍ୟ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ଗଠିତ ହୋଇ ବେଶ୍ ସଫଳ ହୋଇଛନ୍ତି ।
• ଭାରତର ଜାତି, ଧର୍ମ, ବର୍ଣ୍ଣ, ଭାଷା ଓ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଭେଦଭାବ ହେତୁ ଆଞ୍ଚଳିକତା ମନୋଭାବର ବିକାଶ ଘଟିଛି ଏବଂ ଜାତୀୟ ଦଳ ପ୍ରତି ଲୋକମାନଙ୍କର ଅସ୍ଥା ହ୍ରାସ ପାଇଛି । ପଞ୍ଜାବର ଅକାଳୀ ଦଳ, ତାମିଲନାଡୁରେ ଡି.ଏମ୍.କେ., ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଶିବସେନା, ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ଓ ତେଲଗୁଦେଶମ୍ ପ୍ରଭୃତିରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରିବା ଫଳରେ ଜାତୀୟ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥିତି ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପଡ଼ିଛି ।
• ଜାତୀୟ ଦଳଗୁଡ଼ିକରେ ନେତୃତ୍ବ ପାଇଁ କନ୍ଦଳ ଏକ ସାଧାରଣ ଘଟଣାରେ ପରିଣତ ହେଲାଣି । ପୂର୍ବେ ଦକ୍ଷ ନେତୃତ୍ଵ ହେତୁ ଲୋକମାନେ ନେତାଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ନିର୍ବାଚନରେ ଭୋଟ୍ ଦେଉଥିଲେ । ନେହେରୁ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧି ପ୍ରଭୃତିଙ୍କ ନେତୃତ୍ବଙ୍କୁ ଆଗରେ ରଖୁ ଦଳ ନିର୍ବାଚନରେ ସମର୍ଥନ ପାଇଥିଲା । ଏବେ ସେପରି ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ଅଭାବ ରହିଛି ଏବଂ ପ୍ରତି ଦଳ ଭ୍ରଷ୍ଟାଚାର ଓ ଦୁର୍ନୀତିଗ୍ରସ୍ତ ହେବା ଫଳରେ ଜନ ସମର୍ଥନ ହରାଇ ବସିଛି । ଏଣୁ ଲୋକମାନେ ଜାତୀୟ ସମସ୍ୟାକୁ ବିଚାରକୁ ନେଇ ଭୋଟ୍ ଦେବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଭୋଟ୍ ଦେଉଛନ୍ତି । ଏହା ମଧ୍ୟ ଜାତୀୟ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଭାବ ହ୍ରାସର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ।
• ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ରାଜ୍ୟର ଆର୍ଥିକ ଦୁର୍ବଳ ସ୍ଥିତି ହେତୁ ସେଠାକାର ଜନସାଧାରଣ ଆଞ୍ଚଳିକ ମନୋଭାବାପନ୍ନ ହେଉଛି ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳକୁ ବିଜୟୀ କରୁଛନ୍ତି, ଯଦ୍ବାରା ଜାତୀୟ ଦଳର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହୋଇଛି ।

ମୋଟ ଉପରେ କହିବାକୁ ଗଲେ, ଯୋଗ୍ୟ ଓ ଦକ୍ଷ ନେତୃତ୍ବରେ ଅଭାବ, ଦଳୀୟ ନେତାଙ୍କର ମନମୁଖୀ ଆଚରଣ, ଦଳବଦଳ, ଦୁର୍ନୀତି ଓ ଭ୍ରଷ୍ଟାଚାର ଏବଂ ସହଯୋଗ ଓ ସମନ୍ଵୟ ଅଭାବରୁ ଜାତୀୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକର ସମର୍ଥନ ହ୍ରାସ ପାଇ ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ଲୋକ ସମର୍ଥନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ଏହା ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିର ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ଶୁଭଙ୍କର ନୁହେଁ ।

୭ । ଭାରତରେ ମିଳିତ ବା ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତିର ଭରି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା
Answer:
ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ୧୯୪୬ ଠାରୁ ୧୯୬୭ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସ୍ତରରେ କଂଗ୍ରେସ ଦଳର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଥିବା ସତ୍ତ୍ବେ ଏହା ମଧ୍ୟ ଏକ ବୃହତ୍ ମେଣ୍ଟର ଚରିତ୍ର ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା । କଂଗ୍ରେସର ଆଦର୍ଶକୁ ବାମପନ୍ଥୀ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗୋଷ୍ଠୀ ଓ ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନେ ମଧ୍ୟ ସମ୍ମାନ ଦେଇଥିଲେ । କଂଗ୍ରେସ ସଙ୍ଗଠନର ମେଣ୍ଟ ପ୍ରକୃତି ଉଭୟ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଓ ଆନ୍ତଃଦଳୀୟ ପ୍ରତିଯୋଗିତାମୂଳକ ମେଣ୍ଟ ଢାଞ୍ଚାର ରୂପାୟନ କରିଥିଲା । ଅଣ-କଂଗ୍ରେସ ଦଳମାନେ କଂଗ୍ରେସ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଗୋଷ୍ଠୀ ସହ କରିଥିବା ମେଣ୍ଟର ପ୍ରମାଣ ୧୯୬୯ ମସିହାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚନରେ କଂଗ୍ରେସ ଦଳର ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କର ପରାଜୟରୁ ମିଳିଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଭାରତରେ ଏହି ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତିର ପ୍ରଭାବରୁ ଗଠିତ ସରକାରର ମୂଳଭିଭି ପ୍ରାକ୍-ସାଧୀନତା ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ରହିଥିଲା ।

୧୯୪୬ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୨୫ ତାରିଖରେ କଂଗ୍ରେସ ଓ ମୁସଲିମ୍ ଲିଗ୍‌ର ୧୪ ଜଣିଆ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତିକାଳୀନ ସରକାର ହିସାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥିଲା । ସାଧୀନତା ପରେ ୧୯୬୯ ମସିହାରେ କଂଗ୍ରେସ ଦଳରେ ବିଭାଜନ ପରେ କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ତରରେ ଶାସକ କଂଗ୍ରେସ, ସି.ପି.ଆଇ. ଓ ଡି.ଏମ୍.କେ. ମଧ୍ଯରେ ଏକ ସ୍ଥିର ମେଣ୍ଟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧଭାବେ କେନ୍ଦ୍ରରେ ପ୍ରଥମ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୪, ୧୯୭୭ରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୮,୧୯୭୯ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୋରାର୍‌ଜୀ ଦେଶାଇଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥିଲା । ତାତ୍ତ୍ୱିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବିବେଚନା କଲେ ଏହା ଏକ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ନଥୁଲା, କାରଣ ଜନତାଦଳର ଚାରିଗୋଟି ଅଂଶୀଦାର ଦଳ ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବରୁ ଏକାଠି ମିଶି ଜନତାଦଳର ନାମରେ ଗୋଟିଏ ନିର୍ବାଚନ ସଙ୍କେତ ଓ ଇସ୍ତାହାରରେ ନିର୍ବାଚନ ଲଢ଼ି କ୍ଷମତାକୁ ଆସିଥିଲେ ।

ଦ୍ଵିତୀୟ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଚରଣ ସିଂହଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଜୁଲାଇ ୨୮, ୧୯୭୯ ଜାନୁୟାରୀ ୧୪, ୧୯୮୦ ମଧ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିବାବେଳେ ତୃତୀୟ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଡିସେମ୍ବର ୨,୧୯୮୯ ନଭେମ୍ବର ୧୦, ୧୯୯୦୮ ମଧ୍ୟରେ ଭି.ପି. ସିଂହଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥିଲା । ଭି.ପି. ସିଂହଙ୍କ ସରକାର ଆସ୍ଥା ଭୋଟରେ ପରାଜିତ ହେବାପରେ ଚତୁର୍ଥ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଚନ୍ଦ୍ର ଶେଖରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଗଠିତ ହୋଇ ୧୯୯୦ ନଭେମ୍ବର ୧୧ ରୁ ୧୯୯୧ ଜୁଲାଇ ୨୧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷମତାରେ ରହିଥିଲା । ପଞ୍ଚମ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଏଚ୍.ଡି.ଦେବେଗୌଡ଼ାଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ସଂଯୁକ୍ତ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ ସରକାର ନାମରେ ୧୯୯୬ ଜୁନ୍ ୧ ରୁ ୧୯୯୭ ଏପ୍ରିଲ ୨୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କେନ୍ଦ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ଥିଲା । ବି.ଜେ.ପି. କ୍ଷମତାକୁ ବଳୟ ମଧ୍ୟରୁ ବାହାରେ ରଖୁବାର ଲକ୍ଷ୍ୟନେଇ ୧୩ ଗୋଟି ଦଳର ମିଶ୍ରଣରେ ସଂଯୁକ୍ତ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

କିନ୍ତୁ ରାଜନୈତିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କଂଗ୍ରେସର ସମର୍ଥନ ପ୍ରତ୍ୟାହାର ବିଷୟ ସୀତାରାମ କେଶରୀ ଘୋଷଣା କରିବା ଏବଂ ନିଜ ଦଳର ଅନ୍ତଃ-ବିବାଦ ଫଳରେ ଦେବେଗୌଡ଼ା ସରକାରର ପତନ ଘଟିଲା । ଷଷ୍ଠ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଇନ୍ଦର୍ କୁମାର ଗୁଜୁରାଲଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ୧୯୯୭ ଏପ୍ରିଲ୍ ୨୧ ଠାରୁ ୧୯୮୮ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦ୍ବିତୀୟ ତଥା ଏକ ନୂତନ ସଂଯୁକ୍ତ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ ମେଣ୍ଟ ରୂପରେ କଂଗ୍ରେସର ସମର୍ଥନ ପ୍ରତ୍ୟାହାର, ଷ୍ଟିଅରିଂ କମିଟିର ମାତ୍ରାଧ୍ୟକ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଆଦି ଗୁଜୁରାଲ ସରକାରର ପତନ ପାଇଁ ପଥ ଉନ୍ମୁକ୍ତ କରିଦେଲା । ସପ୍ତମ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଅଟଳବିହାରୀ ବାଜପେୟୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ଦ୍ଵାଦଶ ଲୋକସଭା ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ୧୯୮୮ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯ରେ ଗଠିତ ମେଣ୍ଟ ଭାରତରେ ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତିରେ କେତେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ନୂତନତ୍ବ ଆଣିଥିଲା । ନିର୍ବାଚନ ପୂର୍ବବର୍ତୀ ମେଣ୍ଟ ଓ ଏକ ବୃହତ୍ ଦଳର ନେତୃତ୍ବରେ ଗଠିତ ମେଣ୍ଟର ସ୍ଥାୟିତ୍ଵ ଅଧୁକ ବୋଲି ପ୍ରମାଣ ହେଲା ।

କିନ୍ତୁ ୧୯୯୯ ଫେବୃୟାରୀ ମାସରେ ଓମ୍ ପ୍ରକାଶ ଚୌତାଲଙ୍କ ନେତୃତ୍ବାଧୀନ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ଲୋକଦଳ ଓ ସେହି ବର୍ଷ ଏପ୍ରିଲ ୧୪ ତାରିଖରେ ଜୟଲଳିତାଙ୍କ ନେତୃତ୍ବାଧୀନ ଆନ୍ନା ଡି.ଏମ୍.କେ.ର ସମର୍ଥନ ପ୍ରତ୍ୟାହାର ଫଳରେ ବାଜପେୟୀ ସରକାର ଆସ୍ଥା ଭୋଟରେ ୨୬୯-୨୭୦ ଭୋଟରେ ପରାଜିତ ହୋଇ କ୍ଷମତାଚ୍ୟୁତ ହେଲା । ଅଷ୍ଟମ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ତ୍ରୟୋଦଶ ଲୋକସଭା ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଅଟଳବିହାରୀ ବାଜପେୟୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ୧୯୯୯ ଅକ୍ଟୋବର ୧୧ ତାରିଖଠାରୁ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କଲା । ଏହା ବିଜେପି ନେତୃତ୍ୱରେ ପରିଚାଳିତ ଏକ ୨୪ ଦଳିଆ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଅଟେ । ସପ୍ତମ ମେଣ୍ଟ ସରକାରରେ ଏକ ବିକଳ୍ପ ଆଶାରେ ଜୟଲଳିତାଙ୍କ ସମର୍ଥନ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିଥିବାବେଳେ ଅଷ୍ଟମ ମେଣ୍ଟ ସରକାରରେ ସମର୍ଥନ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କେବଳ ବାଜପେୟୀ ସରକାରର ପତନ ଓ ନୂତନ ନିର୍ବାଚନପାଇଁ ପଥ ଉନ୍ମୁକ୍ତ କରିବା ଭୟରେ ଏହା ପ୍ରାୟତଃ ସ୍ଥିର ଓ ଦୃଢ଼ ରହିଥିଲା ।

ଭାରତର ପ୍ରମୁଖ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତିର ସ୍ଵରୂପ :
‘ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍’ରେ ଯୋଗେଶ ବାଜପେୟୀଙ୍କ ପ୍ରକାଶିତ ଏକ ପ୍ରବନ୍ଧରୁ ଏହା ସୂଚିତ ହୁଏ ଯେ ୧୯୭୭ ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରୁ ୧୯୯୬ ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ଗଠିତ ୧୩୮ଟି ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୮୪ ଗୋଟି ଏକଦଳୀୟ ସରକାର ହାରାହାରି ୪୧ ମାସ କାର୍ଯ୍ୟରତ ରହିଥିବାବେଳେ ୪୦ ଗୋଟି ମେଣ୍ଟ ସରକାରର ହାରାହାରି କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ୨୬ ମାସ କାର୍ଯ୍ୟରତ ଥିଲା । ଏହା ମେଣ୍ଟ ସରକାରର ଦୁର୍ବଳ ସ୍ଥିତିକୁ ସୂଚିତ କରିଥାଏ । କିନ୍ତୁ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, କେରଳ ଓ ତ୍ରିପୁରାରେ ଗଠିତ ପ୍ରାକ୍-ନିର୍ବାଚନୀ ମେଣ୍ଟ ସେଠାରେ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଦୀର୍ଘ ସ୍ଥାୟିତ୍ଵ ଓ ସ୍ଥିରତାକୁ ପ୍ରମାଣିତ କରିଥାଏ । ହରିୟାନାରେ ଏକ ସଂଯୁକ୍ତ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ରାଓ ବୀରେନ୍ଦ୍ର ସିଂହଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ୧୯୬୬ରେ ଗଠିତ ହୋଇ ଅନେକ ରାଜନୈତିକ ଦଳବଦଳ ସତ୍ତ୍ବେ ୧୯୬୭ ନଭେମ୍ବର ୨୧ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷମତା ଆସନରେ ରହିଥିଲା ।

ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତିକାଳୀନ ନିର୍ବାଚନ ପରେ ଦଳବଦଳର ଶିକାର ହୋଇ ବିଧାନସଭା ଭଙ୍ଗ ହୋଇ ସାନି ନିର୍ବାଚନ ହେବା ଫଳରେ ୧୯୭୨ ଜାନୁୟାରୀ ମାସରେ କଂଗ୍ରେସ ସଂଖ୍ୟାଧ‌ିକ ସମର୍ଥନ ପାଇ ବଂଶୀଲାଲଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କଲା ଓ ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତିର ପରିସମାପ୍ତି ଘଟିଲା । ହରିୟାନାରେ ମେଣ୍ଟ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତା, ପ୍ରଶାସନିକ ବିଶୃଙ୍ଖଳା, ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତା, ଦୁର୍ନୀତି ଆଦିର ପରିଚାୟକ ଅଟେ । ୧୯୬୭ରେ ମେହାନଲାଲ ସୁଖାଡ଼ିଆଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ଗଠିତ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ ଏକ ଅସ୍ଥିର ମେଣ୍ଟ ସରକାରର କୁପ୍ରଭାବରୁ ରାଜସ୍ତାନକୁ ମୁକ୍ତ କରିପାରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ୧୯୭୭ରେ ବି.ଏସ୍.ଶେଖାଓ୍ବାତ୍‌ଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ଓ ୧୯୯୦ରେ ପୁନଶ୍ଚ ତାଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ଏକ ନୂତନ ମେଣ୍ଟ ସରକାର କ୍ଷମତାସୀନ ହୋଇଥିଲା ।

ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶରେ ୧୯୬୭ ମସିହାରେ ଏକ ୨୫ ଦଫା ସର୍ବନିମ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଭିତ୍ତିରେ ଗଠିତ ମେଣ୍ଟ ଜି.ଏନ୍.ସିଂହଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ଗଠନ କରିଥିଲା । ୧୯୭୭ରେ ସେଠାରେ ଗଠିତ ଜନତାଦଳର ସରକାର ଜନସଂଘ ଓ ସମାଜବାଦୀ ଦଳର ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଥିଲା । ଓଡ଼ିଶାରେ ଚତୁର୍ଥ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରେ ରାଜେନ୍ଦ୍ର ନାରାୟଣ ସିଂହଦେଓଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ଏକ ଦ୍ବି-ଦଳୀୟ ମେଣ୍ଟ ସରକାର କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା । ଏହା ଓଡ଼ିଶାରେ ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତିର ଇତିହାସରେ ସ୍ଥିରତା ପ୍ରଦାନକାରୀ ମେଣ୍ଟ ହିସାବରେ ପରିଚିତ । କିନ୍ତୁ ୧୯୭୧ରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଦଳ, ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ଓ ଉତ୍କଳ କଂଗ୍ରେସ ମଧ୍ୟରେ ଗଠିତ ମେଣ୍ଟ (ବିଶ୍ଵନାଥ ଦାସ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ), ୧୯୭୩ରେ ଉତ୍କଳ କଂଗ୍ରେସ ଓ କଂଗ୍ରେସ ମଧ୍ୟରେ ଗଠିତ ମେଣ୍ଟ (ନନ୍ଦିନୀ ଶତପଥ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ), ୧୯୭୪ରେ କଂଗ୍ରେସ ଓ ସି.ପି.ଆଇ. ମଧ୍ଯରେ ଗଠିତ ମେଣ୍ଟ (ନନ୍ଦିନୀ ଶତପଥୀ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳ) ଆଦି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅସ୍ଥିରତାର ପ୍ରତୀକ ଅଟନ୍ତି ।

ଚତୁର୍ଥ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ପରେ ଭାରତର ସାତଗୋଟି ରାଜ୍ୟରେ ଗଠିତ ଅଣ-କଂଗ୍ରେସ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶାର ସିଂହଦେଓ ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳୀ ଓ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଦଳ-ଜନକଂଗ୍ରେସ ମେଣ୍ଟ ଅଧିକ ସଫଳତା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ୨୧ ଦଫା ପ୍ରାକ୍ ନିର୍ବାଚନୀ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସଫଳତାର ସହ ପ୍ରଶାସନରେ ବିନା ରାଜନୈତିକ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ମାଧ୍ୟମରେ ରୂପାୟନ କରୁଥିଲା । ଏହି ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଓଡ଼ିଶାରେ ଅମଲାତନ୍ତ୍ରର ଗୁରୁତ୍ଵ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଭୂ-ରାଜସ ଉଚ୍ଛେଦ କରିଥିଲା । ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ନବୀନ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ବିଜୁ ଜନତା ଦଳ ଓ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି ମଧ୍ଯରେ ଗଠିତ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଅତ୍ୟନ୍ତ ସଫଳତା ଓ ଦୃଢ଼ତାର ସହ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ବାଦନ କରିଥିଲା ।

ଏହା ମଧ୍ୟ ଏକ ପ୍ରାକ୍-ନିର୍ବାଚନୀ ମେଣ୍ଟ ଥିଲା ଓ କଂଗ୍ରେସକୁ କ୍ଷମତା ବଳୟରୁ ବାହାରେ ରଖୁବାର ଅଭିପ୍ରାୟକୁ ଚରିତାର୍ଥ କରିପାରିଥିଲା । ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ଅଜୟ ମୁଖାର୍ଜୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ସଂଯୁକ୍ତ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ ସରକାର ଏକ ୧୪ ଦଫା ସର୍ବନିମ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଭିଭିରେ ୧୯୬୭ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ମାସରେ ମେଣ୍ଟ ସରକାରର ଭିଭି ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା । ୧୯୭୧ରେ ସଂଯୁକ୍ତ ବାମ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ (ULF) ଓ ସଂଯୁକ୍ତ ବାମ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ (ULDF) ରୂପରେ ଦୁଇଟି ମେଣ୍ଟ ଗୋଷ୍ଠୀ ରାଜନୈତିକ ଶକ୍ତି ଆହରଣ ପାଇଁ କରିଥିବା ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ବଙ୍ଗଳାଦେଶ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ ପ୍ରଭାବରୁ ବିଶେଷ ସଫଳତା ପାଇପାରି ନଥୁଲା ଓ ରାଜନୈତିକ ଅସ୍ଥିରତା ଲାଗିରହିବା ଫଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶାସନ ଜାରି କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୭୭ ନିର୍ବାଚନରେ ଏକ ବହୁଦଳୀୟ ବାମ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟ ବିଜୟୀ ହୋଇ ଜ୍ୟୋତି ବସୁଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏକ ଦୃଢ଼, ସ୍ଥିର ଓ ଦକ୍ଷ ମେଣ୍ଟ ସରକାରର ଭିଭି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲା ।

ଭାରତର ମେଣ୍ଟ ରାଜନୈତିକ ଇତିହାସରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ଏକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ସ୍ଥିତି ଦାବି କରେ, କାରଣ ଏଠାରେ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ତୁଳନାରେ ଅଧିକ ସଫଳତା ପାଇପାରିଛି । ରାଜ୍ୟ ପ୍ରତି କେନ୍ଦ୍ରର କ୍ରମାଗତ ଅବହେଳା, ମେଣ୍ଟ ସରକାରରେ ସି.ପି.ଆଇ (ଏମ୍)ର ଏକକ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଓ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ନେତୃତ୍ଵ, କଂଗ୍ରେସକୁ କ୍ଷମତା ବଳୟରୁ ବାହାରେ ରଖୁବାର ପ୍ରଗାଢ଼ ଇଚ୍ଛା ଆଦି କାରଣରୁ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ସଫଳତାର କାରଣ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରେ । ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶରେ ୧୯୬୭ ନିର୍ବାଚନ ପରେ କୌଣସି ଦଳ ଏକକ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂଖ୍ୟା ଗରିଷ୍ଠତ ଜ ପାଇବା ଫଳରେ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ପାଇଁ ପଥ ଉନ୍ମୁକ୍ତ ହୋଇଯାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସି.ବି.ଗୁପ୍ତା, ଚରଣ ସିଂହ ଆଦିଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ଗଠିତ ବିଭିନ୍ନ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ରାଜନୈତିକ ଦଳବଦଳ ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ ଅସ୍ଥିରତାର ପ୍ରତୀକ ହିସାବରେ ସଫଳତା ପାଇପାରିଲା ନାହିଁ ।

୧୯୯୩ ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ସମାଜବାଦୀ ପାର୍ଟି (SP) ଓ ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟି (BSP) ମଧ୍ୟରେ ଗଠିତ ମେଣ୍ଟ କଂଗ୍ରେସ (ଇ) ଓ ଜନତାଦଳର ସମର୍ଥନରେ ମୁଲାୟମ ସିଂହ ଯାଦବଙ୍କ ନତୃତ୍ଵରେ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲା, ଯାହା ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟିର ସମର୍ଥନ ପ୍ରତ୍ୟାହାର ପରେ ୧୯୯୫ ଜୁନ୍ ମାସରେ ଭୁଶୁଡ଼ି ପଡ଼ିଲା । ୧୯୯୭ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୧ ତାରିଖରେ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି (BJP) ଓ ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟି (BSP) ମଧ୍ୟରେ ଛଅ ମାସିଆ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀତ୍ଵ ଭିତ୍ତିରେ ଗଠିତ ମେଣ୍ଟ ମାୟାବତୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଗଠନ କରିଥିଲା । କିନ୍ତୁ ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟିର ଛଅମାସିଆ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ପରେ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟିର କଲ୍ୟାଣ ସିଂହଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ଗଠିତ ମେଣ୍ଟ ସରକାରଠାରୁ ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟି ସମର୍ଥନ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଦଳବଦଳ ନୀତିର ଆଶ୍ରୟ ନେଇ ନୂତନ ମେଣ୍ଟ ଗଠନ କରି କଲ୍ୟାଣ ସିଂହ ନିଜ ସରକାରର ସ୍ଥାୟିତ୍ଵ ବଜାୟ ରଖୁଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ପୁନଶ୍ଚ ଭାରତୀୟ ଜନତା ପାର୍ଟି ଓ ବହୁଜନ ସମାଜ ପାର୍ଟିର ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶରେ ବିଫଳ ହୋଇଥିଲା ।

୮ । ଭାରତରେ ମେଣ୍ଟର ପ୍ରକାରଭେଦ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ମେଣ୍ଟ ସାଧାରଣତଃ ଚାରିପ୍ରକାରର ଅଟେ । ପ୍ରଥମତଃ, ଗୋଟିଏ ମୁଖ୍ୟ ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ ଆଧାରକରି ଏକାଧ୍ଵକ କ୍ଷୁଦ୍ର ରାଜନୈତିକ ଦଳଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ମେଣ୍ଟ ଯାହା ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ବାମପନ୍ଥୀ ସାମ୍ମୁଖ୍ୟରୁ ପ୍ରମାଣ ମିଳିଥାଏ । ଦ୍ବିତୀୟତଃ, ପରସ୍ପର ସହଯୋଗୀ, ସମାନ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ରାଜନୈତିକ ଦଳମାନଙ୍କରଦ୍ଵାରା ଗଠିତ ମେଣ୍ଟ ଯାହା କେରଳରେ କଂଗ୍ରେସ ନେତୃତ୍ବାଧୀନ ଓ ମାର୍କ୍ସବାଦୀ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ପାର୍ଟି ନେତୃତ୍ବାଧୀନ ମେଣ୍ଟରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ । ତୃତୀୟତଃ, ସମସାର୍ଥ ବିଶିଷ୍ଟ ରାଜନୈତିକ ଶତ୍ରୁ ଦଳକୁ କ୍ଷମତା ବଳୟରୁ ବାହାରେ ରଖୁବାର ଅଭିପ୍ରାୟ ନେଇ ଗଠନ କରିଥିବା ମେଣ୍ଟ ଯାହା ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ ଗଠିତ ଅଣ-କଂଗ୍ରେସ ମେଣ୍ଟ ସରକାରରୁ ପ୍ରମାଣ ମିଳିଥାଏ ।

ଚତୁର୍ଥତଃ, ଜାତୀୟ ସରକାର ଗଠନ ଯାହା ଜାତୀୟ ସମସ୍ୟାକୁ ସମାଧାନ କରି ଜାତୀୟ ଐକ୍ୟ, ସଂହତି ଆଦି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖୁଥାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ବ୍ରିଟେନ୍‌ରେ ଏକ ଜାତୀୟ ସରକାର ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ଯାହାର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ରୂପେ ଚର୍ଚ୍ଚିଲ୍ ଓ ଉପପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ରୂପେ ଆଟ୍‌ଲି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ୧୯୮୯ରେ ଭାରତରେ ‘ଝୁଲା ସଂସଦ’ (Hung Parliament)ର କୁପରିଣାମରୁ ମୁକ୍ତ ହେବାପାଇଁ ଅଟଳବିହାରୀ ବାଜପେୟୀ କଂଗ୍ରେସ ସମେତ ସମସ୍ତ ରାଜନୈତିକ ଦଳକୁ ନେଇ ଏକ ଜାତୀୟ ସରକାର ଗଠନ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ । ଇକ୍‌ବଲ୍‌ ନାରାୟଣ ତାଙ୍କ “Twilight or Dawn Political Change in India” ପୁସ୍ତକରେ ମେଣ୍ଟର ନିମ୍ନଲିଖୁତ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ।

୯ । ଭାରତରେ ମେଣ୍ଟ ସରକାରର ଚାରିତ୍ରିକ ଲକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ?
Answer:
ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅସ୍ଥିର ମେଣ୍ଟ :
ସହଯୋଗୀ ଦଳମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଓ ବିଭେଦତା ଥିବାରୁ ଭାରତରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ସଚ୍ଛସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅସ୍ଥିର ପ୍ରକୃତିସମ୍ପନ୍ନ ହେଉଛନ୍ତି ।

କଂଗ୍ରେସ ବିରୋଧୀ :
ଭାରତର ଦଳୀୟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ କଂଗ୍ରେସ ଦଳର ଆଧୁପତ୍ୟ ଓ ପ୍ରଧାନ୍ୟକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବାପାଇଁ ଅଣ-କଂଗ୍ରେସୀ ମେଣ୍ଟ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । ରାମମନେହାର ଲୋହିଆଙ୍କଠାରୁ ଏହି ମେଣ୍ଟର ପ୍ରସାର ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି । କଂଗ୍ରେସକୁ କ୍ଷମତା ବଳୟରୁ ଯେନତେନ ଭାବରେ ବାହାରେ ରଖୁବା ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଅଟେ ।

ସୁବିଧାବାଦୀ ମେଣ୍ଟ :
ରାଜନୈତିକ ଶକ୍ତିର ଉକ୍ତ ମେରୁ ବିଭାଜନ (Polarisation) ନହୋଇ କେବଳ ସୁବିଧା ଓ ଆବଶ୍ୟକତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭାରତରେ ମେଣ୍ଟ ଗଠନ କରାଯାଉଥିବାରୁ ଏହାର ସ୍ଥାୟିତ୍ଵ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୀମିତ ଅଟେ | କ୍ଷମତା ଗ୍ରହଣ ଲୋଭରେ ଆଦର୍ଶଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟରୁ ଦୂରେଇ ଦିଆଯାଉଛି କିମ୍ବା ସାଲିସର ମାଧ୍ୟମ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉଛି । ଏଣୁ ଅନେକ ଅସାଦୃଶ୍ୟ ଏବଂ ଏପରିକି ପରସ୍ପର ବିରୋଧୀ ରାଜନୈତିକ ଶକ୍ତି ମେଣ୍ଟର ଅଂଶୀଦାର ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି । ଏଣୁ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ରାଜନୈତିକ ସୁବିଧାବାଦ, ସାର୍ଥପରତା, ଅସାଧୁତା, କ୍ଷମତାଲିପ୍‌ସୁ ମନୋଭାବର ପରିଚାୟକ ଅଟେ ।

ରାଜନୈତିକ ଦଳବଦଳକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ପ୍ରଦାନ :
ରାଜନୈତିକ ଦଳବଦଳ ଫଳରେ ମେଣ୍ଟର ସ୍ଥାପନା ହେଉଛି ଓ ଏହି ‘ଆୟାରାମ ଓ ଗୟାରାମ’ ମାନଙ୍କ ଭୂମିକା ଫଳରେ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଅସ୍ଥିରତା ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ ବିଫଳତାର ସ୍ବାଦ ଚାଖୁଛି ।

ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତିର ରାଜନୈତିକ ଓ ସାମ୍ବିଧାନିକ ପ୍ରଭାବ :

• ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦର ଗୁରୁତ୍ଵ ହ୍ରାସ ଘଟିଛି ଏବଂ ଏହି ପଦାଧିକାରୀମାନେ ମେଣ୍ଟର ସ୍ଥିତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସାଲିସ ଗ୍ରହଣ କରୁଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର ନେତୃତ୍ଵ ‘ସମନ୍ୱୟ କମିଟି’ ବା ଷ୍ଟିଅରିଂ କମିଟିଦ୍ଵାରା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ହେଉଛି ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଓ ରାଜ୍ୟପାଳମାନଙ୍କର ସାମ୍ବିଧାନିକ ଦାୟିତ୍ଵ ଓ ଭୂମିକାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଛି । ସେମାନେ ନିଜର ସେଚ୍ଛାଧୀନ କ୍ଷମତାର ପ୍ରୟୋଗ ପାଇଁ ଅଧିକ ଯତ୍ନବାନ୍, ସତର୍କ ଓ ନିରପେକ୍ଷ ନ ହେଲେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଅଚଳ ଅବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ଦେଖାଦେଇଥାଏ ।
• ରାଜନୈତିକ ଅସାଦୃଶ୍ୟତାର ଭିତ୍ତିଭୂମି ସବଳ ହେବା ଫଳରେ ଆନ୍ତଃ-ମେଣ୍ଟ କନ୍ଦଳ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ସରକାରରେ ଅସ୍ଥିରତା ସୃଷ୍ଟି କରେ ଓ ଶାସନର ଦକ୍ଷତା ହ୍ରାସ କରିଥାଏ । ସର୍ବନିମ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଏକ କୁ-ଆବଶ୍ୟକତାରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି ।
• ସଂସଦୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମନ୍ତ୍ରୀମଣ୍ଡଳୀୟ ଦାୟିତ୍ଵ ନୀତି ମେଣ୍ଟ ସରକାରରେ ପ୍ରାୟତଃ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇପାରୁ ନାହିଁ । ଏହା ସାମୂହିକ ନ ହୋଇ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପ୍ରକୃତି ଧାରଣ କରୁଛି । ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଅଜୟ ମୁଖାର୍ଜୀ ନିଜ କ୍ୟାବିନେଟ୍‌ରେ ଜ୍ୟୋତି ବସୁଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ କରିଥିବା ଅନଶନ ଓ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଏହାର ଉଦାହରଣ ଅଟେ ।
• ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଫଳରେ ଅମଲାତନ୍ତ୍ରର କ୍ଷମତା ଓ ଭୂମିକାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ପରିସର ବୃଦ୍ଧି ସମ୍ଭବ ହୋଇଛି ।
• ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଫଳରେ କେନ୍ଦ୍ର-ରାଜ୍ୟ ବିବାଦ ଅଧିକ ଘନୀଭୂତ ହୋଇଛି । ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତି ପ୍ରାୟତଃ କେନ୍ଦ୍ରବିରୋଧୀ ଅଟେ । କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ମେଣ୍ଟର ଅଂଶୀଦାର ଆଞ୍ଚଳିକ ଦଳମାନେ ନିଜ ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ମୂଲଚାଲ କରି ଅଧିକ ଲାଭବାନ୍ ହୋଇ ନ ପାରିଲେ ସମର୍ଥନ ପ୍ରତ୍ୟାହାରର ଧମକ ଦେଇ ସରକାରରେ ଅସ୍ଥିରତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଏକ ସାଧାରଣ ବ୍ୟାପାର ହୋଇଗଲାଣି ।

ମେଣ୍ଟ ରାଜନୀତି ଅସ୍ଥିରତାର ପ୍ରତୀକ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନ ଭାରତରେ ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଅଧ୍ୟକରୁ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣରେ ଏହା ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହେଲେଣି । ଏହା କ୍ଷମତାଲିପ୍‌ସା ଓ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ବବାଦ ଉପରେ ଆଧାରିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ଅନେକାଂଶରେ ବିଫଳତାର ସ୍ବାଦ ଚାଖୁଛି । ରାଜନୈତିକ ଆନୁଗତ୍ୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ଦଳବଦଳକୁ ଏହା ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ହେଉଥିବାରୁ ଭାରତରେ ସଂସଦୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଏହାର କୁପ୍ରଭାବ ସହଜରେ ଅନୁମେୟ । ଏହା ସରକାରରେ ଅସ୍ଥିରତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ପ୍ରଶସନିକ କ୍ଷମତା ଓ ସାଧୁତା ମଧ୍ୟ ହ୍ରାସ କରୁଛି । ଲର୍ଡ଼ ଷ୍ଟାନ୍‌ (Lord Stanley)ଙ୍କ ମତରେ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଫଳରେ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ଉପରେ ଲୋକମାନଙ୍କର ବିଶ୍ଵସନୀୟତାର ଦ୍ରୁତ ଅବନତି ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଛି ।

ଅନେକ ଦୋଷତ୍ରୁଟିର ଶିକାର ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ବିଭିନ୍ନ ବିରୋଧୀ ସାର୍ଥକୁ ଏକତ୍ର ସଂଯୋଜନା କରିବା ଓ ସହମତି ଭିତ୍ତିରେ ସାଧାରଣ ବାର୍ଥ ଚରିତାର୍ଥ କରିବାର ଉପଯୁକ୍ତ ମାଧ୍ୟମ ରୂପେ ବିବେଚିତ ହେଉଛି । ଏହା ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ମାତ୍ରାକୁ ଅଧିକ ବ୍ୟାପକ କରିଛି । ଏକ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଉପରେ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଚାପର ମାତ୍ରା ଅଧିକ, ଯାହାଫଳରେ ସରକାର ଅଧ‌ିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ଆଞ୍ଚଳିକ ସାର୍ଥପ୍ରତି ଅଧ‌ିକ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ରହିଥାଏ । ଏଣୁ ମେଣ୍ଟ ସରକାରର ଉଭୟ ଉପକାରିତା ଓ ଦୁର୍ବଳତା ରହିଛି ଏବଂ ଭାରତର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ରାଜନୈତିକ ପରିବେଶରେ ମେଣ୍ଟ ସରକାର ଏକ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ବିକଳ୍ପହୀନ ବାସ୍ତବ ଆବଶ୍ୟକତା ଅଟେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Science Solutions Chapter 3 ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାରକ ଓ ଲବଣ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 Science Solutions Chapter 3 ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାରକ ଓ ଲବଣ

Question 1.
ତିନୋଟି ଲେଖାଏଁ ଅମ୍ଳୀୟ ଓ କ୍ଷାରୀୟ ପଦାର୍ଥର ନାମ ଲେଖ ।
Solution:
ଅମ୍ଳୀୟ ପଦାର୍ଥ – ଲେମ୍ବୁ, ତେନ୍ତୁଳି ଓ ଭିନେଗାର୍ ।
କ୍ଷାରୀୟ ପଦାର୍ଥ – ଖାଇବାସୋଡ଼ା, ସାବୁନ ଓ ଚୂନପାଣି ।

Question 2.
ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରକ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Solution:

(i) ଅମ୍ଳର ସ୍ବାଦ ଖଟା ।	(i) କ୍ଷାରକର ସ୍ବାଦ ଖାରିଆ ।
(ii) ଲେମ୍ବୁ, ତେନ୍ତୁଳି, ଭିନେଗାର, କଞ୍ଚା ଆମ୍ବ ଆଦିରେ ଅମ୍ଳ ଅଛି ।	(ii) ଖାଇବାସୋଡ଼ା, ସାବୁନ, ଚୂନପାଣି ଆଦିରେ କ୍ଷାରକ ଅଛି ।
(iii) ଅମ୍ଳ ନୀଳ ଲିଟ୍ମସ୍ ପେପରକୁ ନାଲି ରଙ୍ଗ କରେ ।	(iii) କ୍ଷାରକ ନାଲି ଲିଟ୍‌ସ୍ ପେପରକୁ ନୀଳ ରଙ୍ଗ କରେ ।
(iv) ମନ୍ଦାର ଫୁଲ ପାଖୁଡ଼ାରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ସହ ମିଶିଲେ ଗାଢ଼ ପାଟଳ ରଙ୍ଗ ହୋଇଯାଏ ।	(iv) ମନ୍ଦାର ଫୁଲ ପାଖୁଡ଼ାରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଦ୍ରବଣ କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣ ସହ ମିଶିଲେ ସବୁଜ ରଙ୍ଗ ହୋଇଯାଏ ।

Question 3.
ଲିଟ୍‌ସ୍ କାଗଜ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ? ଏହାର ବ୍ୟବହାର କ’ଣ ?
Solution:

• ଲିଟମସ୍ ଲାଇକେନ୍‌ରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ । ଏହା ଦ୍ରବଣ କିମ୍ବା କାଗଜ ଖଣ୍ଡରୂପରେ ମିଳେ । ଏହି କାଗଜକୁ ଲିଟ୍‌ସ୍ କାଗଜ କୁହାଯାଏ । ଏହି କାଗଜ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର, ଯଥା— ନାଲି ଲିଟ୍ସ୍ କାଗଜ ଓ ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍ କାଗଜ ।
• ବ୍ୟବହାର : କୌଣସି ପଦାର୍ଥର ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରୀୟ ଗୁଣକୁ ଜାଣିବାପାଇଁ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ, ତେଣୁ ଏହାକୁ ସୂଚକ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍ ପେପର ନାଲି ଓ କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ନାଲି ଲିଟ୍‌ସ୍ ପେପର ନୀଳ ରଙ୍ଗ ହୋଇଯାଏ ।

Question 4.
ପ୍ରଶମନୀକରଣ କ’ଣ ? ଉଦାହରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
Solution:

• ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରକ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଶମନୀକରଣ କୁହାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଲବଣ ଓ ଜଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ । ଏସ୍ଏସହ ତାପ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
  ଅମ୍ଳ + କ୍ଷାରକ → ଲବଣ + ଜଳ (ଉତ୍ପାଦିତ ତାପ)
• ଲବଣାମ୍ଳ (HCl) + ସୋଡ଼ିଅମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ (NaOH) → ଖାଇବା ଲୁଣ (NaCl) + ଜଳ (H,O)

Question 5.
ଚୂନପାଣି ଅମ୍ଳୀୟ| କ୍ଷାରୀୟ | ପ୍ରଶମିତ କି ? କିପରି ପ୍ରମାଣ କରିବ ।
Solution:
ଚୂନପାଣି କ୍ଷାରୀୟ ଅଟେ |
ପରୀକ୍ଷା’ :

• ଗୋଟିଏ ନାକି ଲିଟମପ୍ କାଲେ ଗୋଟିଏ ନାଲ କିଟମାସ କାରକ ନେଇ ପ୍ରକ ଭାବେ ତୁମାପା ଶିରେ ତୁରାଯାଉ |
• ଦେଖାଯିବ ଯେ ନାଲି ଲିଟ୍‌ସ୍ କାଗଜଟି ନୀଳ ହୋଇଯାଇଛି ଓ ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍ କାଗଜର ରଙ୍ଗ ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହିନି | ଏଥିର କଣାଗଲା ଯେ ବ୍ରନପାଣି ଯିରାମ ଅଟେ |

Question 6.
ତୁମେ ନୂଆବର୍ଷରେ ତୁମ ସାଙ୍ଗପାଖକୁ ଅଭିନନ୍ଦନ ପତ୍ର ପଠାଇବା ପାଇଁ ଇଚ୍ଛୁକ । ଏକ ସୂଚକ ପଦାର୍ଥ ମାଧ୍ୟମରେ ଅଭିନନ୍ଦନ ପତ୍ରଟିଏ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବ ?
Solution:

• ପ୍ରଥମେ ଏକ ବଡ଼ ଚାମଚ ହଳଦୀ ଗୁଣ୍ଡରେ ଅଳ୍ପ ପାଣି ମିଶାଇ ବହଳିଆ ଦ୍ରବଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉ ।
• ବ୍ଲଟିଂ କାଗଜରେ ଏହି ଦ୍ରବଣକୁ ପକାଇ ଶୁଖାଯାଉ ।
• ଏହାପରେ ବିଭିନ୍ନ ଆକାରରେ ଏହାକୁ କାଟି ତା ଉପରେ ସାବୁନ୍ ପାଣିରେ ତୁଳାଲଗା କାଠିଦ୍ୱାରା ବିଭିନ୍ନ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କରାଯାଉ ।

Question 7.
ନାଲି ଲିଟ୍‌ସ୍ ଓ ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍ କାଗଜରେ ଏକ ଦ୍ରବଣ ପକାଇବାରୁ କୌଣସିଟିର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା ନାହିଁ । ଦ୍ରବଣଟି କେଉଁ ପ୍ରକୃତିର ଦର୍ଶାଅ ।
Solution:
ନାଲି ଲିଟ୍‌ସ୍ ଓ ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍ କାଗଜରେ ଏକ ଦ୍ରବଣ ପକାଇବାରୁ କୌଣସିଟିର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲାନାହିଁ ।

Question 8.
ପ୍ରଥମ ଶବ୍ଦଦ୍ୱୟର ସମ୍ପର୍କ ଦେଖ୍ ତୃତୀୟ ଶବ୍ଦ ସହ ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦଟି ଲେଖ ।
(କ) ଚୂନପାଣି : କ୍ଷାରକ :: ପାତିତ ଜଳ : ______ |
(ଖ) ତେନ୍ତୁଳି : ଟାର୍‌ଟାରିକ୍ ଅମ୍ଳ :: ଦହି : ______ |
(ଗ) ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍‌ ନାଲି : ଅମ୍ଳ :: ନାଲି ଲିଟ୍‌ସ୍‌କୁ ନୀଳ : ______ |
(ଘ) ପ୍ରତିଅମ୍ଳ : ବଦହଜମ :: କାଲାମିନ୍ : ______ |
Solution:
(କ) ପ୍ରଶମିତ ଦ୍ରବଣ
(ଖ) ଲାକ୍ଟିକ୍ ଅମ୍ଳ
(ଗ) କ୍ଷାରକ
ଘ) ପିମ୍ପୁଡ଼ି କାମୁଡ଼ା

Question 9.
(କ) ଶିଳ୍ପ ଆବର୍ଜନା ଜଳ ସ୍ରୋତରେ ମିଶିବା ପୂର୍ବରୁ ଏହାକୁ ପ୍ରଶମିତ କରିବା ଜରୁରୀ ।
Solution:

• ଶିଳ୍ପ ଆବର୍ଜନା ଜଳରେ ମିଶିଲେ, ଏଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ଅମ୍ଳ ଜଳକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରେ ।
• ଫଳରେ ମାଛ, ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜଳଜୀବ ଓ ସେହି ଜଳକୁ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା କ୍ଷତିକାରକ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ପ୍ରଥମେ କ୍ଷାରକ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଶିଳ୍ପ କାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଜଳକୁ ପ୍ରଶମିତ କରିବା ଜରୁରୀ ।

(ଖ) ତୁମର ବଦହଜମ ରୋଗ ହେଲେ, ପ୍ରତିଅମ୍ଳ (antacid) ବଟିକା ଖାଅ |

• ଆମ ପାକସ୍ଥଳୀରୁ ଖାଦ୍ୟ ହଜମ ନିମନ୍ତେ ସର୍ବଦା ଲବଣାମ୍ଳ କ୍ଷରିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ମାତ୍ର ଏହି ଅମ୍ଳ ଅଧିକ ମାତ୍ରାରେ କ୍ଷରିତ ହେଲେ, ଖାଦ୍ୟ ବଦହଜମ ହୋଇ ଆମକୁ ବହୁ କଷ୍ଟ ହୁଏ । ଅମ୍ଳର ପ୍ରଭାବକୁ ପ୍ରଶମିତ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରତିଅମ୍ଳ ବଟିକା ଖାଇବାକୁ ହୁଏ ।

(ଗ) ବାସି ପଖାଳ ଖଟାଳିଆ ଲାଗେ ।
Solution:

• ଅମ୍ଳଥ‌ିବା ଖାଦ୍ୟର ସ୍ବାଦ ଖଟାଳିଆ ।
• ବାସି ପଖାଳରେ ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ଦ୍ବାରା ଅମ୍ଳ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବାରୁ ତାହା ଖଟା ଲାଗେ ।

Question 10.
କେଉଁଟି ଠିକ୍|ଭୁଲ୍ ଚିହ୍ନାଅ ।
(କ) ପୋଟାସିଅମ୍ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ନାଲି ଲିଟ୍‌ସ୍‌କୁ ନୀଳ କରେ ।
(ଖ) ସୋଡ଼ିଅମ୍‌ ହାଇଡୁକ୍‌ସାଇଡ୍ ସହ ଲବଣାମ୍ଳ ମିଶିଲେ ପରସ୍ପର ପ୍ରଶମିତ ହୋଇ ଲବଣ ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
(ଗ) ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ ନାଲି ଲିଟ୍‌ସ୍‌କୁ ନୀଳ କରେ ।
(ଘ) କ୍ଷାରକ ଅଧିକ ହେଲେ ଦାନ୍ତମୂଳ ବିନ୍ଧେ ।
(ଙ) ଲେମ୍ବୁରସରେ ଅଧ୍ଵ ପରିମାଣରେ ଏସିଟିକ୍ ଅମ୍ଳ ଥାଏ ।
Solution:
(କ) ଠିକ୍ (ଖ) ଠିକ୍ (ଗ) ଭୁଲ୍ (ଘ) ଭୁଲ୍ (ଙ) ଭୁଲ୍

Question 11.
ତୁମକୁ ତିନୋଟି ବୋତଲରେ ଲବଣାମ୍ଳ, ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ଚିନିପାଣି ପୃଥକ୍ ଭାବରେ ଦିଆଯାଇଛି । ତୁମ ପାଖରେ ସୂଚକ ଭାବରେ ମନ୍ଦିର ପାଖୁଡ଼ା ଦ୍ରବଣ ଅଛି । ତୁମେ ସେମାନଙ୍କୁ କିପରି ଚିହ୍ନିବ ?
Solution:

• ପ୍ରଥମେ ମନ୍ଦିର ପାଖୁଡ଼ା ଦ୍ରବଣକୁ ତିନୋଟି ବୋତଲରେ ଥିବା ଦ୍ରବଣରେ ସମ ପରିମାଣରେ ମିଶାଯାଉ ।
• ଯେଉଁ ବୋତଲରେ ଥ‌ିବା ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗ ଗାଢ଼ ପାଟଳ ରଙ୍ଗ (Dark pink) ହୋଇଯିବ, ସେହି ବୋତଲରେ ଲବଣାମ୍ଳ ଅଛି ବୋଲି ଜଣାଯିବ ।
• ଯେଉଁ ବୋତଲରେ ଥିବା ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗ ସବୁଜ ରଙ୍ଗ ହୋଇଯିବ, ସେହି ବୋତଲରେ ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅଛି ବୋଲି ଜଣାଯିବ ।
• ଯେଉଁ ବୋତଲରେ ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ନାହିଁ, ସେହି ବୋତଲରେ ଚିନିପାଣି ଅଛି ବୋଲି ଜଣାଯିବ ।

ବିପଯୁବସ୍ତୁ ସପୂଜାପ ପୂଚନା ଓ ବିଶେଷଣ :

→ ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରକ :

• ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥକୁ ଚାଲେ ଖଟା ଲାଗେ, ସେଗୁଡ଼ିକ ଅମ୍ଳ । ଅମ୍ଳ ଶବ୍ଦଟି ଏକ ଲାଟିନ୍ ଶବ୍ଦ ‘ଆସିସ୍’ରୁ ଆସିଛି, ଯାହାର ଅର୍ଥ ଖଟା ।
  ଲେମ୍ବୁରସ, କମଳାରସ, ଭିନେଗାର ଇତ୍ୟାଦି ଅମ୍ଳ ଅଟେ ।
• ଆଙ୍ଗୁଳିରେ ଚିକ୍‌କଣ (Soapy) ଲାଗୁଥିବା କ୍ଷାରିଆ ସ୍ବାଦଯୁକ୍ତ ପଦାର୍ଥକୁ କ୍ଷାରକ କୁହାଯାଏ । ଖାଇବା ସୋଡ଼ା, ଚୂନପାଣି, ସାବୁନ ଇତ୍ୟାଦି କ୍ଷାରକ ଅଟେ ।

ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ଲେଖାଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ସ୍ଵାଦ ମନେପକାଅ ଯେଉଁଟିକୁ ତୁମେ ଚାଖୁନାହଁ, ତାହା ବର୍ତ୍ତମାନ ଚାଖ ଓ ସାରଣୀ ପୂରଣ କର । ବିଭିନ୍ନ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥର ସ୍ବାଦ

(iii) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଦ୍ଵାରା କୌଣସି ପଦାର୍ଥର ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା କ୍ଷାରକୀୟ ଗୁଣ ଜାଣିହୁଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସୂଚକ କୁହାଯାଏ ଏହି ସୂଚକ ପଦାର୍ଥର ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା ହଳଦୀ, ମନ୍ଦାରଫୁଲ ଆଦି ସୂଚକ ପଦାର୍ଥ ଅଟନ୍ତି ।

→ ପ୍ତାତ୍କତିକ ସୂଚନ :
(a) ଲିଟ୍ମସ୍ :

• ଲିଟ୍‌ସ୍କୁ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସୂଚକ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହା ଲାଇକେନ୍‌ରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।
• ପାତିତ ଜଳରେ ଏହାର ପାଟଳ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ମିଶିଲେ ଏହାର ରଙ୍ଗ ଲାଲ ଏବଂ କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ମିଶିଲେ ଏହାର ରଙ୍ଗ ନୀଳ ହୁଏ ।
• ଏହା ଦ୍ରବଣ କିମ୍ବା କାଗଜ ଖଣ୍ଡ ରୂପରେ ମିଳେ । ଏହି କାଗଜକୁ ଲିଟ୍‌ସ୍ କାଗଜ କୁହାଯାଏ । ଏହି କାଗଜ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯଥା – ନାଲି ଲିଟ୍‌ସ୍ କାଗଜ ଓ ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ କାଗଜ ।
• ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍ ପେପର ବୁଡ଼ାଇଲେ ନାଲିରଙ୍ଗ ହୋଇଯାଏ ।
• କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ନାଲି ଲିଟମସ ପେପର ବୁଡ଼ାଇଲେ ନୀଳ ରଙ୍ଗ ହୋଇଯାଏ ।

→ ତୁମପାଇଁ କାମ :
କଳପାଣି, ସାବୁନପାଣି, ସାମ୍ପୋ, ଲୁଣପାଣି, ଚିନିପାଣି, ଲୁଗାଧୁଆ ସୋଡ଼ାପାଣି, ଚୂନପାଣି ଓ ପାତିତ ଜଳରେ ଲିଟ୍‌ସ୍ କାଗଜ ବୁଡ଼ାଇ କେଇଁଥରେ ରଙ୍ଗ ବଦଳୁଛି ଲେଖ । (ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)

(iv) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥରେ କୌଣସି ଲିଟ୍ସ୍‌ର ରଙ୍ଗ ବଦଳେ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ପ୍ରଶମିତ (Neutral) ଦ୍ରବଣ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳ ନୁହେଁ କି କ୍ଷାର ନୁହେଁ ।
(b) ହଳଦୀ :
ହଲଦାକ୍ତ ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ପୂର୍ବକ ଭାବରେ ବ୍ୟକ୍ତିପ୍ରାର କରାଯାଏ | ଶାରାୟ ଦଶାଶରେ ମିଶିଲେ ଏହାର ହଲଦିଆ ରଙ୍ଗ ବଦଳି ନାଲି ହୋଇଯାଏ ।

→ ତୁମପାଇଁ କାମ :

(c) ମନ୍ଦାର ଫୁଲ :
ମନ୍ଦାର ଫୁଲ ପାଖୁଡ଼ାରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଦ୍ରବଣକୁ ମଧ୍ୟ ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ସୂଚକ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହି ସୂଚକ ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ସହ ମିଶିଲେ ଗାଢ଼ ପାଟଳ ରଙ୍ଗ ଏବଂ କ୍ଷାରୀୟ ଦ୍ରବଣ ସହ ମିଶିଲେ ସବୁଜ ରଙ୍ଗ ହୋଇଯାଏ ।

→ ତୁମପାଇଁକାମ :
କିଛି ମନ୍ଦାର ଫୁଲ ପାଖୁଡ଼ା ଆଣି କାଚ ଗ୍ଲାସ୍‌ରେ ରଖାଯାଉ । ଏଥ‌ିରେ ଅଳ୍ପ ଗରମ ପାଣି ମିଶାଇ ନାଲି ରଙ୍ଗ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରଖ । ଏହି ରଙ୍ଗୀନ ଦ୍ରବଣ ଏକ ସୂଚକ । ଏହାକୁ ଲେମ୍ବୁରସ ଓ ଚୂନପାଣି ସହ ପୃଥକ ଭାବରେ ମିଶାଯାଉ । ପ୍ରସ୍ତୁତ ଦ୍ରବଣ ଲେମ୍ବୁରସ ସହ ମିଶିଲେ ଗାଢ଼ ପାଟଳ ରଙ୍ଗ ଧାରଣ କରେ । ପ୍ରସ୍ତୁତ ଦ୍ରବଣ ଚୂନପାଣି ସହ ମିଶିଲେ ସବୁଜ ରଙ୍ଗ ଧାରଣ କରିବ ।

• ଅମ୍ଳବର୍ଷା – ବର୍ଷା ଜଳରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଅମ୍ଳ ଥିଲେ, ଏହାକୁ ଅମ୍ଳବର୍ଷା (Acid Rain)କୁହାଯାଏ । ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଥ‌ିବା ପ୍ରଦୂଷକ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ, ସଲ୍ଫର୍‌ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ବର୍ଷାଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ଯଥାକ୍ରମେ କାର୍ବୋନିକ୍ ଅମ୍ଳ, ଗନ୍ଧକାମ୍ଳ ଓ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହିସବୁ ଅମ୍ଳମିଶା ବର୍ଷାଜଳ କୋଠାବାଡ଼ି, ଗଛଲତା ଓ ପ୍ରାଚୀନ କୀର୍ତ୍ତି, ଏପରିକି ତାଜମହଲର କ୍ଷତି ସାଧନ କରେ ।
• ଡିଅକ୍‌ରାଇବୋ ନ୍ୟୁକ୍ଲିକ୍ ଅମ୍ଳ (DNA) – ଆମ ଶରୀରର କୋଷରେ ଏକ ଅମ୍ଳ ଅଛି, ଯାହାର ନାମ ଡିଅରାଇବୋ ନ୍ୟୁକ୍ଲିକ୍ ଅମ୍ଳ (DNA) । ଏହା ଆମ ଶରୀରର ଆକୃତି, ଉଚ୍ଚତା, ଆଖୁର ରଙ୍ଗ ପ୍ରଭୃତିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ । ଶରୀର କୋଷ ଗଠନରେ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ପୁଷ୍ଟିସାରରେ ଆମିନୋ ଅମ୍ଳ (Amino acid) ଏବଂ ସ୍ନେହସାରରେ ସ୍ନେହାମ୍ଳ (Fatty acid) ରହିଛି ।
• ସତର୍କତା : ବିଭିନ୍ନ ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାର ବ୍ୟବହାର ସମୟରେ ଅଧ‌ିକ ସତର୍କ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ । କାରଣ ଏସବୁର ପ୍ରକୃତି କ୍ଷୟକାରୀ (corrosive), ଉତ୍ତେଜକ (irritating) ଓ ଚର୍ମ ପାଇଁ ଏହା କ୍ଷତିକାରକ ।

ଲିଟ୍ମମସ୍ କାଣକ, ହାଲଦା ମନ୍ଦାରଫୁଲ ଦୃରଣ ସହ କେତେକ ଦୃତଗ ମିଲାଇଟାଦ୍ଵାରା ସେମାନକର ରଙ୍ଗରେ କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ଲେଖ ।

→ ପ୍ରଣମନାକରଣ (Neutralisation) :
ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରକ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଲବଣ ଓ ଜଳ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରଶମନୀକରଣ କୁହାଯାଏ । ଏଡ୍‌ସହ ତାପ ମଧ୍ଯ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ଲବଣ ଅମ୍ଳୀୟ, କ୍ଷାରୀୟ କିମ୍ବା ପ୍ରଶମିତ ହୋଇପାରେ ।

• ଅମ୍ଳ + କ୍ଷାରକ → ଲବଣ + ଜଳ (ଉତ୍ପାଦିତ ତାପ)
• ଲବଣାମ୍ଳ (HCI) + ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍ (NaOH) → ଖାଇବା ଲୁଣ (NaCI) + ଜଳ (H₂O)

→ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ପ୍ରଣମନାକରଣ :

• ବଦହକମ : ପାଳମଲାରୁ ଖାଦ୍ୟ ଦକାପ ପାଇଁ ଖରୁଥିବା ଲଭିଥିବା ମାତ୍ରା ଅଧିକ ହେଲେ, ଖାଦ୍ୟ ବଦହକମ ହୋଇ ବହୁ କଷ୍ଟଦାୟକ ହୁଏ । ତେଣୁ ପ୍ରତିଅମ୍ଳ (Antacid) ଖାଇ ଏହାକୁ ପ୍ରଶମିତ କରାଯାଏ ।
• ପିମ୍ପୁଡ଼ି କାମୁଡ଼ା : ପିମ୍ପୁଡ଼ି କାମୁଡ଼ିଲେ ଆମ ଚର୍ମରେ ଫର୍ମିକ୍ ଅମ୍ଳ ପରି ଅମ୍ଳୀୟ ପଦାର୍ଥ ଆସି ପୀଡ଼ା ପ୍ରଦାନ କରେ । ତେଣୁ ଏହା ଉପରେ ଖାଇବା ସୋଡ଼ା କିମ୍ବା କାଲାମିନ୍ ଦ୍ରବଣ ଘଷିଲେ ଏହା ପ୍ରଶମିତ ହୁଏ ।
• ଶିଳ୍ପ ଆବର୍ଜନା : ଶିଳ୍ପ ଆବର୍ଜନା ଜଳରେ ମିଶିଲେ, ଏଥିରେ ଥିବା ଅମ୍ଳ ଜଳକୁ ଦୂଷିତ କରିଥାଏ ଏବଂ ମାଛ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜଳଜୀବମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟ ଅଶେଷ କ୍ଷତି ସାଧନ କରିଥାଏ । ତେଣୁ କ୍ଷାରକ ପ୍ରୟୋଗ କରି

→ ଆସ, କାଣିବା :

• ଅମ୍ଳର ସ୍ବାଦ ଖଟା, କ୍ଷାରକର ସ୍ବାଦ କ୍ଷାରିଆ ଓ ଲବଣର ସ୍ବାଦ ଲୁଣିଆ ।
• ଅମ୍ଳ ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍‌କୁ ନାଲି କରେ, କ୍ଷାରକ ନାଲି ଲିଟ୍‌ସ୍କୁ ନୀଳ କରେ ।
• ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ଅମ୍ଳ କିମ୍ବା କ୍ଷାରକ ନୁହେଁ, ତାହାକୁ ପ୍ରଶମିତ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ ।
• ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାରକକୁ ଚିହ୍ନିବାକୁ ବ୍ୟବହୃତ ପଦାର୍ଥକୁ ସୂଚକ କୁହାଯାଏ ।
• ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାର ମିଶିଲେ, ଉଭୟ ପ୍ରଶମିତ ହୋଇ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଲବଣ ଅମ୍ଳୀୟ, କ୍ଷାରୀୟ କିମ୍ବା ପ୍ରଶମିତ ପଦାର୍ଥ ହୋଲପାରେ |

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Economics Solutions Chapter 2 ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ପରିଚୟ ଏବଂ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସମସ୍ୟାବଳୀ Objective & Short Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Economics Chapter 2 Objective & Short Answer Questions in Odia Medium

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିକଳ୍ପଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ ହେଉଛି :
(A) ମାନବୀୟ ଅଭାବ ଅସୀମ
(B) ସୀମିତ ସମ୍ବଳ
(C) ସମ୍ବଳର ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାର
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

2. କେଉଁ ମସିହାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ମହାସଂକୋଚନ ଭଳି ପରିସ୍ଥିତି ଉପୁଜିଥିଲା ?
(A) 1940
(B) 1930
(C) 1990
(D) 2002
Answer:
(B) 1930

3. ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖାର ଅନ୍ୟ ନାମ ହେଉଛି :
(A) ଚାହିଦା ରେଖା
(B) ଯୋଗାଣ ରେଖା
(C) ରୂପାନ୍ତରଣ ରେଖା
(D) ଉତ୍ପାଦ ରେଖା
Answer:
(C) ରୂପାନ୍ତରଣ ରେଖା

4. ନିମ୍ନଲିଖମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟିର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହେଉଛି ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନତିର ଆଧାର ?
(A) ଉପଭୋଗ
(B) ସଞ୍ଚୟ
(C) ଅଭାବ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(B) ସଞ୍ଚୟ

5. କେଉଁ କାରଣରୁ ସମ୍ବଳର ନିର୍ବାଚନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ପଡ଼ିଥାଏ ?
(A) ସମ୍ବଳର ଦୁଷ୍ଟ୍ରାପ୍ୟତା
(B) ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା
(C) ସମ୍ବଳର ବିନିଯୋଗ
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(B) ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା

6. କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ, ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ରେଖାରେ କ’ଣ ଘଟିଥାଏ ?
(A) ବାମକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୁଏ
(B) ଡାହାଣକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୁଏ
(C) କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିନଥାଏ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(B) ଡାହାଣକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୁଏ

7. ସମ୍ବଳର ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିନିଯୋଗ ଘଟିଲେ ଦେଶର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାରରେ କ’ଣ ଘଟେ ?
(A) ହ୍ରାସ ପାଏ
(B) ସ୍ଥିର ରହେ
(C) ବୃଦ୍ଧି ପାଏ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(C) ବୃଦ୍ଧି ପାଏ

8. ସଂକୋଚନ (Depression) ଫଳରେ ଲାଭର କ’ଣ ହୁଏ ?
(A) ହ୍ରାସ ପାଏ
(B) ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ
(C) ସ୍ଥିର ରହେ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(A) ହ୍ରାସ ପାଏ

9. ମୌଳିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାଟି ହେଲା :
(A) ସଞ୍ଚୟ
(B) ବିନିଯୋଗ
(C) ପୁର୍ଣୢ ମନୋନୟନ
(D) ପୁଞି୍ ବିନିଯୋଗ
Answer:
(C) ପୁର୍ଣୢ ମନୋନୟନ

10. ସମ୍ବଳର ଯୋଗାଣ, ସମ୍ବଳର ଆବଶ୍ୟକତାଠାରୁ କମ୍ ହୋଇଥ‌ିବା କାରଣରୁ କେଉଁ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ?
(A) ସାମାଜିକ
(B) ରାଜନୈତିକ
(C) ଅର୍ଥନୈତିକ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(C) ଅର୍ଥନୈତିକ

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ସ୍ତ୍ରୀତି ଓ ଅବସ୍ତୀତି ମଧ୍ୟଦେଇ ରାଷ୍ଟ୍ରର _______ ଭୁଶୁଡ଼ି ପଡ଼ୁଛି ।
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ସ୍ଥିରତା

2. ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ତାହା ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ ହେଉ ବା ସମାଜବାଦୀ ହେଉ କିମ୍ବା ମିଶ୍ରିତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଉ ସମସ୍ତେ ଏହି _______ ଗୁଡ଼ିକର ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ ନିମିତ୍ତ ଉଦ୍ୟମ ଅବ୍ୟାହତ ରଖୁଛନ୍ତି ।
Answer:
ଦୁର୍ଲଭ ସାଧନ

3. ଦେଶରେ ପୁଞ୍ଜି ଦ୍ରବ୍ୟ ଗବେଷଣା, _______ ବିଦ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦିର ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇ ଭବିଷ୍ୟତ ବଂଶଧରମାନଙ୍କର ଉନ୍ନତ ଜୀବନଧାରଣ ମାନ ପାଇଁ ପଥ ପରିଷ୍କାର କରାଯାଏ ।
Answer:
ପ୍ରଯୁକ୍ତି

4. ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନରେ ଯେଉଁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ କର୍ମ ସମ୍ପାଦନ କରେ ବା ଭୌତିକ କଲ୍ୟାଣ ସାଧନ କରେ, ତାହାକୁ _______ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ କୁହାଯାଏ । _______
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ

5. ବିଣେଷକରି _______ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ମାନ୍ଦା ଅବସ୍ଥାର ଶିକାର ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ମୁକ୍ତ

6. ଯେଉଁ ରେଖାଚିତ୍ରଦ୍ଵାରା ଏକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥ‌ିବା ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବନାଗୁଡ଼ିକର ଉପସ୍ଥାପନା ତାହାକୁ କରାଯାକଥାଏ _______ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସମ୍ଭାବ୍ୟ ରେଖା

7. ସ୍ତ୍ରୀତି ସମୟରେ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍ _______ ସହ ଗୁରୁତର ଆର୍ଥିକ, ସାମାଜିକ, ରାଜନୈତିକ ଓ ନୈତିକ ବିଭ୍ରାଟ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅଧଃପତନ ଘଟାଇଥାଏ ।
Answer:
ବୃଦ୍ଧି

8. ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ଉନ୍ନତି ଏବଂ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ବଳର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ _______ ସମ୍ଭବ ହୋଇଅଛି ।
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି

9. ଅନ୍ୟ ଦେଶରୁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଜିନିଷ ଆମଦାନି କଲେ ସେ ଦେଶର ମୁଦ୍ରାରେ ପାଉଣା ପରିଶୋଧ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ,ଯାହୀକୁ ଆମେ _______ ବୋଲି କହୁ ।
Answer:
ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରା

10. ସମ୍ବଳର ନିୟୋଜନ ନିମିତ୍ତ ବିନିଯୋଗ ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ ଏହି ବିନିଯୋଗ _______ ରୁ ହିଁ ଆସିଥାଏ ।
Answer:
ସଞ୍ଚୟ

11. _______ ଦ୍ଵାରା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଗତି ରଥଚକ୍ର ଭାଙ୍ଗି ଯାଇଥାଏ ।
Answer:
ବାଣିଜ୍ୟିକ ଚକ୍ର

12. ଅବସ୍ତୀତି ସମୟରେ ଦ୍ରବ୍ୟର ଦାମ୍ _______ ସହ ବ୍ୟବସାୟରେ ବିପୁଳ କ୍ଷତି ଘଟିବା ସହ ବିପୁଳ ବେକାରି ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି ।
Answer:
ହ୍ରାସ

C. ନିମ୍ନଲିଖ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭୁଲ୍ କି ଠିକ୍ ଲେଖ । ରେଖାଙ୍କିତ ଅଂଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କରି ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କର ।

1. ସମ୍ବଳ ଯୋଗାଣ ସମ୍ବଳର ଆବଶ୍ୟକତାଠାରୁ କମ୍ ହୋଇଥ‌ିବା କାରଣରୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

2. ସମ୍ବଳ ଯୋଗାଣରେ ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ନିର୍ବାଚନ ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସମ୍ବଳ ଯୋଗାଣରେ ଦୁଷ୍ପାପ୍ୟତା ଯୋଗୁଁ ନିର୍ବାଚନ ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ ହୋଇଥାଏ ।

3. ଅର୍ଥନୀତିର ବିକାଶ ସହିତ ଅଭାବବୋଧ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

4. ସମ୍ବଳର ଅସୀମିତତା କାରଣରୁ ନିର୍ବାଚନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ପଡ଼ିଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା କାରଣରୁ ନିର୍ବାଚନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ପଡ଼ିଥାଏ ।

5. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ମୁଖ୍ୟତଃ ଖାଦ୍ୟ ସମସ୍ୟା ।
Answer:
ଭୁଲ୍
ଠିକ୍ – ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ମୁଖ୍ୟତଃ ନିର୍ବାଚନ ସମସ୍ୟା ।

6. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା କହିଲେ ସମ୍ବଳ ସୁପରିଚାଳନା କରିବା ସମସ୍ୟାକୁ ବୁଝାଏ ।
Answer:
ଠିକ୍

7. ବିକାଶ ହେଉଛି ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନତିର ଆଧାର ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସଞ୍ଚୟ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହେଉଛି ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନତିର ଆଧାର ।

8. ଆଲ୍‌ଫ୍ରେଡ୍‌ ମାର୍ଶାଲ୍ ହେଉଛନ୍ତି ସମ୍ବଳ ହପ୍ୟତା ଅଭିଧାରଣାର ପ୍ରବକ୍ତା ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଅଧ୍ୟାପକ ଲିଓନେଲ୍ ରବିନ୍‌ସ୍ ହେଉଛନ୍ତି ସମ୍ବଳ ଦୁଷ୍ଟ୍ରାପ୍ୟତା ଅଭିଧାରଣାର ପ୍ରବକ୍ତା ।

9. ସମ୍ବଳର ଅସୀମିତତା ଓ ଅଭାବର ସୀମିତତା ଯୋଗୁଁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା ଓ ଅଭାବ ଅସୀମ କାରଣରୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

10. ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ଓ ଅସୀମ ଅଭାବ ସମସ୍ତ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

11. ଉନ୍ନୟନ ହେଉଛି ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନତିର ଆଧାର ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସଞ୍ଚୟ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହେଉଛି ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନତିର ଆଧାର ।

12. ସମ୍ବଳର ସୁଲଭତା କାରଣରୁ ନିର୍ବାଚନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍
ଠିକ୍ – ସମ୍ବଳର ଦୁଶ୍ରାପ୍ୟତା କାରଣରୁ ନିର୍ବାଚନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।

D. ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ସମ୍ବଳର ସ୍ଵଳ୍ପତା କିପରି ଜଣାଯାଏ ?
Answer:
ଚାହିଦା ତୁଳନାରେ ସମ୍ବଳର ଯୋଗାଣ ସୀମିତ ହେବା ସ୍ଵଚ୍ଛତାର ନିଦର୍ଶନ ।

2. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ସାରମର୍ମ କ’ ଣ
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ସାରମର୍ମ ହେଉଛି ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତି କରିବା ପାଇଁ ସମ୍ବଳ ମନୋନୟନ କରିବା ।

3. ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ରେଖା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣ ସମ୍ବଳ ଓ କୌଶଳ ଉପଯୋଗ କରିବାପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖାରେ ଦର୍ଶାଯାଇଥାଏ ।

4. ଉତ୍ପାଦନ କରିବା ପାଇଁ ଦକ୍ଷ କୌଶଳ କିପରି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଏ ?
Answer:
ଦୁଷ୍ପାପ୍ୟ ସମ୍ବଳର ସର୍ବନିମ୍ନ ଉପଯୋଗ କରି ସର୍ବୋତ୍ତମ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପାଦନ କରିବା ସୁଦକ୍ଷ କୌଶଳ ଅବଲମ୍ବନର ନିଦର୍ଶନ ।

5. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମ୍ବଳର ଦୁଇଟି ମୌଳିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଲେଖ ।
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ସମ୍ବଳର ଦୁଇଟି ମୌଳିକ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ହେଉଛି – ସମ୍ବଳର ଦୁଷ୍ପାପ୍ୟତା ଏବଂ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାର କ୍ଷମତା

6. କାହିଁକି ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
Answer:
ସମ୍ବଳର ସୀମିତତା ଏବଂ ଅଭାବର ଅସୀମିତତା ଯୋଗୁଁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

7. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସୀମିତ ସମ୍ବଳର କିପରି ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ଉପଯୋଗ କରିବାକୁ ହିଁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାକୁ ବୁଝାଏ ।

8. ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା କହିଲେ ଏକ ମନୁଷ୍ୟ ବଞ୍ଚ୍ ରହିବାପାଇଁ ଆୟ ଅର୍ଜନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ, ଏହି ପ୍ରକାରର ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ।

9. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ଜନନୀ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ସମ୍ବଳର ଦୁଷ୍ଟ୍ରାପ୍ୟତାକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ଜନନୀ କୁହାଯାଏ ।

10. ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:
ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – (i) କ’ଣ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? (ii) କିପରି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? (iii) କାହା ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? (iv) ବର୍ତମାନ ପାଇଁ ନା ଭବିଷ୍ୟତ ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ?

11. ମୌଳିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାଟି କ’ଣ ?
Answer:
ମୌଳିକ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାଟି ହେଉଛି ନିର୍ବାଚନ ବା ମନୋନୟନ କରିବା ।

12. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା କେଉଁ କାରଣରୁ ଉଦ୍ଭବ ହୁଏ ?
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଉଦ୍ଭବ ହେବାର କାରଣ ହେଲା – ମାନବିକ ଅଭାବ ଅସୀମ ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ଏବଂ ସମ୍ବଳସବୁ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ ଅଟେ ।

13. ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମିତାଚାର କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଯାଏ ?-
Answer:
ସମ୍ବଳ ଅପଚୟ ଦୂର କରି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସର୍ବୋତ୍ତମଭାବେ ଉପଯୋଗ କରିବା ହେଉଛି ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗର ମିତାଚାର ।?

14. ଉତ୍ପାଦନ କୌଶଳ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଯାଏ ?
Answer:
ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପାଦନ କରିବାପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଅନୁପାତରେ ଉତ୍ପାଦନ ସାଧନଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ କରିବାକୁ ଉତ୍ପାଦନ କୌଶଳ କୁହାଯାଏ ।

15. ସମ୍ବଳର ଦୁଷ୍ଟ୍ରାପ୍ୟତା କିପରି ଜଣାଯାଏ ?
Answer:
ଚାହିଦା ତୁଳନାରେ ସମ୍ବଳ ଯୋଗାଣ ସୀମିତ ହେବା ଦୁଷ୍ଟ୍ରାପ୍ୟତାର ନିଦର୍ଶନ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଦୁଇଟି| ତିନୋଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

1. ଉତ୍ପାଦନ ଦକ୍ଷତା କ’ଣ ?
Answer:
ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦକ୍ଷତା ଉପରେ ହିଁ ସମ୍ବଳର ସୁବିନିଯୋଗ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ଯୋଗୁଁ ସମ୍ବଳର ସର୍ବୋତ୍ତମ ବିନିଯୋଗ କରିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ । ସମ୍ବଳର ସୁବିନିଯୋଗ ସେହି ଅବସ୍ଥାରେ ସମ୍ଭବ ଯେତେବେଳେ ସମ୍ବଳର ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାର କରି ଅନ୍ୟ ଏକ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧିରେ କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିନଥାଏ । ଅଥବା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କର ଜୀବନଧାରାରେ ଉନ୍ନତି କରିଥାଏ । ଉତ୍ପାଦନ ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲେ ଉତ୍ପାଦନର ପରିବ୍ୟୟ ମଧ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ ଏବଂ ତାହାର ପ୍ରଭାବ ସମସ୍ତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପଡ଼ିଥାଏ ।

2. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଆର୍ଥନୀତିକ ସମସ୍ୟା କହିଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅସୀମ ଅଭାବ ଓ ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କକୁ ନେଇ ଉତ୍ପନ୍ନ ସମସ୍ୟାକୁ ବୁଝାଏ । ତେଣୁ, ଏହା ଚୟନର ଆବଶ୍ୟକତା କ୍ଷେତ୍ରରୁ ସୃଷ୍ଟ ଏକ ଜରୁରୀ ସମସ୍ୟା, ଯେଉଁଠି ଚୟନ କହିଲେ ସୀମିତ ସମ୍ବଳର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାରିକ ଗୁଣ ମଧ୍ୟରୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟବହାରକୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଇଥାଏ ।

3. ଚତୁର୍ବିଧ ଜଟିଳ ମନୋନୟନ ବା ନିର୍ବାଚନ କ’ଣ ?
Answer:
ଦୁଷ୍ପାପ୍ୟ ସମ୍ବଳ ପାଇଁ ଅସଂଖ୍ୟ ଅଭାବ ମଧ୍ଯରେ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ହେଉଥ‌ିବାରୁ ନିର୍ବାଚନ ସମସ୍ୟାର ଉଦ୍ଭବ ହୁଏ । ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଚାରିଗୋଟି ରୂପ ନେଉଥ‌ିବାରୁ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ‘ଜଟିଳ ନିର୍ବାଚନ’ କୁହାଯାଏ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – (i) କ’ଣ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? (ii) କିପରି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? (iii) କାହା ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? ଏବଂ (iv) ବର୍ତ୍ତମାନ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ ମଧ୍ଯରେ ନିର୍ବାଚନ । ଏହି ଚତୁର୍ବିଧ ସମସ୍ୟା ସବୁପ୍ରକାର ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ ।

4. କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାବଳୀ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ?
Answer:
ମନୁଷ୍ୟର ବାସ୍ତବ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ତା’ ନିକଟରେ ଥିବା ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା । ସେହିଭଳି ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ବାସ୍ତବ ଓ ମୁଖ୍ୟ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ତା’ର ଉତ୍ପାଦୀ ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା । ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତାଜନିତ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ସେ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି – (i) କ’ଣ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? (ii) କିପରି ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? (iii) କେତେ ପରିମାଣରେ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? ଏବଂ (iv) କାହା ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ?

5. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାବଳୀର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ମୁଖ୍ୟତଃ ନିର୍ବାଚନକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ ସୀମିତ ସମ୍ବଳ କିପରି ଉପଯୋଗ କରାଯାଏ, ତାହା ନିର୍ବାଚନ କରିବା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ହେଉଛି– (i) ସମ୍ବଳର ଦୁଷ୍ପାପ୍ୟତା ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରେ, (ii) ମାନବ ସଭ୍ୟତାର ପ୍ରଗତି ସହିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ, (iii) ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାଧାନ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ, (iv) ସବୁ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଦେଖାଯାଏ, (v) ଅର୍ଥନୈତିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ଦେଖାଯାଏ ।

6. ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ମାନବିକ ଅଭାବ ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ପୂରଣ କରନ୍ତି । ତାହାକୁ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଯଥା – ସାର, ବିହନ ଆଦିକୁ ଉତ୍ପାଦକ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶ୍ରେଣୀ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ସମ୍ବଳର ସୀମିତତା ଯୋଗୁଁ ଦେଖାଯାଏ – କିପରି

7. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସମ୍ବଳର ସୀମିତତା ଯୋଗୁଁ ଦେଖାଯାଏ – କିପରି ?
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ମୁଖ୍ୟତଃ ସମ୍ବଳ ସସୀମ ହୋଇଥ‌ିବାରୁ ଏହା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାର ଯୋଗ୍ୟ ସୀମିତ ସମ୍ବଳ କିପରି ବିନିଯୋଗ କରାଯିବ, ତାହା କେବଳ ନିର୍ବାଚନ ଉପେର ହିଁ ନିର୍ଭର କରେ । ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସୀମିତ ସମ୍ବଳକୁ ବିନିଯୋଗ କରି ଅଭାବଗୁଡ଼ିକର ପରିତୃପ୍ତି କରିବା ନିମନ୍ତେ ଏହିପରି ବଣ୍ଟନ କରିବାକୁ ହୁଏ ଯେପରି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ସର୍ବୋତ୍ତମ ଭାବର ପରିପୂରଣ କରାଯାଇପାରିବ । ଏହି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହାସଲ ନିମନ୍ତେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସମ୍ବଳ ଓ ଅଭାବକୁ ନିର୍ବାଚନ କରିବାକୁ ହୁଏ ।

8. କାର୍ଯ୍ୟଗତ ବଣ୍ଟନ କ’ଣ ?
Answer:
ଉତ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସହଯୋଗ କରୁଥିବା ଉପାଦାନମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟର ଆବଣ୍ଟନକୁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ବଣ୍ଟନ କୁହାଯାଏ । ବଣ୍ଟନକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ; ଯଥା – ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଓ କାର୍ଯ୍ୟଗତ ବଣ୍ଟନ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ବଣ୍ଟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜାତୀୟ ଆୟକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନାଗରିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବଣ୍ଟନ କରାଯାଇଥାଏ ।

B ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ପାଞ୍ଚଟି| ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।

1. ଉତ୍ପାଦନର ସାଧନଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:
ଉତ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ନିବେଶମାନଙ୍କୁ ଉତ୍ପାଦନ ସାଧନ ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଛି । ଏହି ନିବେଶଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟତଃ ହେଲା – ଭୂମି, ଶ୍ରମ, ପୁଞ୍ଜି ଓ ସଂଗଠନ । ଏହି ନିବେଶମାନଙ୍କ ବିନା ସହଯୋଗରେ ଉତ୍ପାଦନ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ପରିଭାଷାରେ ଭୂମି କହିଲେ କେବଳ ମୃତ୍ତିକା ବା ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ନୁହେଁ, ମନୁଷ୍ୟ ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ନଥିବା ଏବଂ ସ୍ଵସ୍ଥିତିରେ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳକୁ ବୁଝାଏ । ଶ୍ରମ କହିଲେ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଶାରୀରିକ ଓ ମାନସିକ ଉଦ୍ୟମକୁ ବୁଝାଏ । ପୁଞ୍ଜି ହେଉଛି ମନୁଷ୍ୟ ସୃଷ୍ଟ ଯାହାକି ନିଜ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ନ ହୋଇ ଉତ୍ପାଦନର ସହାୟକ ହିସାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ସଂଗଠନ କହିଲେ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ଭୂମି, ଶ୍ରମ ଓ ପୁଞ୍ଜିର ଉପଯୁକ୍ତ ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଓ ସଂଯୋଜନ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ସୁତରାଂ ସଂଗଠନକାରୀକୁ ଏକ ବିଶେଷ ଧରଣର ଶ୍ରମିକ କୁହାଯାଏ ।

2. ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା କ’ଣ ?
Answer:
ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା କହିଲେ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ ସୀମିତ ସମ୍ବଳକୁ ବିଭିନ୍ନ ତୀବ୍ରତାବିଶିଷ୍ଟ ବହୁବିଧ ଅଭାବ ପରିତୃପ୍ତ କରିବା ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ବୁଝାଏ । ନିର୍ବାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅର୍ଥନୈତିକ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ ଓ ସମୀକ୍ଷାର ଭିଭି ସ୍ବରୂପ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ । ସଂକ୍ଷେପରେ କହିଲେ ନିର୍ବାଚନ ହେଉଛି ସମ୍ବଳ ସୁପରିଚାଳନା ସୂତ୍ର । ଏହି ବିଷୟ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରି ରବିନ୍‌ସ୍ ଯେଉଁ ମତ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି ତା’ର ସାରମର୍ମ ହେଉଛି ନିର୍ବାଚନ ବା ମନୋନୟନ । ପ୍ରଫେସର୍ ଲିଓନେଲ୍ ରବିନ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ଅସୀମ ଅଭାବ ଏବଂ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରଯୁକ୍ତ ଦୁଶ୍ରାପ୍ୟ ସମ୍ବଳ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ମଣିଷର ଆଚରଣ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବା ବିଜ୍ଞାନ ହିଁ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ।’’ ଦୁଷ୍ପାପ୍ୟ ସମ୍ବଳକୁ ବିକଳ୍ପ ଅଭାବ ଯଥାସମ୍ଭବ ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିତୃପ୍ତ କରିବାପାଇଁ, ଉପଯୋଗ କରିବା ସହିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟା ସମ୍ପୃକ୍ତ ।

3. ଅଭାବ ଓ ସମ୍ବଳ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା କାରଣରୁ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ସମସ୍ତ ଅଭାବ ପୂରଣ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ସମ୍ବଳ ମଧ୍ଯ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ । ସୁତରାଂ ଅଭାବମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁ ଗୋଟିକୁ ତୃପ୍ତ କରିବାକୁ ହେବ ତାହା ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ସ୍ଥିର କରାଯାଏ । ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଅନୁରୂପ ନିର୍ବାଚନ କରିବାକୁ ହୁଏ । ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କ ଭଳି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିର୍ବାଚନ ମାଧ୍ୟମରେ କ’ଣ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯିବ ? କିପରି କରାଯିବ ? ଏବଂ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ପାଦିତ ସାମଗ୍ରୀ କିପରି ବଣ୍ଟନ ହେବ ସ୍ଥିର କରାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏକ ପକ୍ଷରେ ଅଭାବସମୂହ ଅସୀମ ହୋଇଥିବାରୁ ଏବଂ ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ସମ୍ବଳ ସୀମିତ ଏବଂ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ ହୋଇଥିବାରୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାବଳୀ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

4. ରୂପାନ୍ତରଣ ରେଖା କ’ଣ ?
Answer:
ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖାର ଅନ୍ୟନାମ ହେଉଛି ରୂପାନ୍ତରଣ ରେଖା । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣ ସମ୍ବଳ ଓ ଉପସ୍ଥିତ ପ୍ରାବଧୂ କୌଶଳ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ବିଭିନ୍ନ ବିକଳ୍ପ ମିଶ୍ରଣ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖାର ବିଭିନ୍ନ ବିନ୍ଦୁରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥାଏ । ସମ୍ଭାବ୍ୟ ସମ୍ମିଶ୍ରଣରେ ଗୋଟିଏ ଦ୍ରବ୍ୟର ଅଧ୍ବକ ଉତ୍ପାଦନ ହେବା, ଅନ୍ୟ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ହେବା ସୂଚନା ମିଳେ । ଏହି ଉକ୍ତି ଉପରେ ଭିଭିକରି ସବୁପ୍ରକାର ଅର୍ଥନୈତିକ ସମସ୍ୟାର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖା ସାହାଯ୍ୟରେ କରାଯାଇପାରେ । ସମ୍ବଳ ଭିଭିର ସଂପ୍ରସାରଣ ବା ସଂକୋଚନ ଏବଂ ପ୍ରାବିଧ‌ି କୌଶଳର ଉନ୍ନତି ବା ଅବନତି ଉପରେ ଭିତ୍ତି କରି ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟତା ରେଖାର ଉର୍ଦ୍ଧଗତି ବା ଅଧୋଗତି ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇପାରେ ।

5. ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମିତବ୍ୟୟିତା କ’ଣ ?
Answer:
ମାନବିକ ଅଭାବ ଅସୀମ ଏବଂ ଅଭାବକୁ ପରିତୃପ୍ତ କରିବାପାଇଁ ସମ୍ବଳ ସୀମିତ ଅଟେ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଚାହିଦା ତୁଳନାରେ ସମ୍ବଳର ଦୁଷ୍ଟ୍ରାପ୍ୟତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସମ୍ବଳ ଉପଯୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମିତାଚାର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ବିବେଚିତ ହୁଏ । ମିତାଚାରର ଆବଶ୍ୟକତା ବ୍ୟକ୍ତି, ପରିବାର ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ର କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମାନ ଗୁରୁତ୍ବବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ । ମିତାଚାରର ଅର୍ଥ ବାରଣ ବା ନିରୋଧ କରିବା ନୁହେଁ । ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଉପସ୍ଥିତ ସମ୍ବଳର ସର୍ବୋତ୍ତମ ଉପଯୋଗ କରିବା ଯେଉଁଥିପାଇଁ ନିର୍ବାଚନ ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ । ନିର୍ବାଚନ ସଠିକ୍ ବିବେଚିତ ହୁଏ ଯେତେବେଳେ ଉତ୍ପାଦ ପରିମାଣ ସର୍ବାଧ‌ିକ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦନ ପରିବ୍ୟୟ ସର୍ବନିମ୍ନ ହୁଏ ।

C ଛଅଟି ବାକ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ସୀମିତ ରଖ୍ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।

1.ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ରେଖାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି :
Answer:
କୌଣସି ଦେଶର ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ, ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ରେଖାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଉତ୍ପାଦକ ସମ୍ବଳ; ଯଥା – ଭୂମି, ଶ୍ରମ, ପୁଞ୍ଜି ଓ ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟକୁ ନେଇ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ରେଖା ଅଙ୍କନ କରାଯାଇଥାଏ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଯଦି ଉତ୍ପାଦକ ସମ୍ବଳସମୂହର ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ, ତା’ହେଲେ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ରେଖା ଡାହାଣକୁ ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଅଧିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ହୋଇଥାଏ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଯାନ୍ତ୍ରିକ କଳା, ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ପ୍ରୟୋଗ ଓ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନ ଦକ୍ଷତା ହେତୁ ମଧ୍ଯ ସୀମିତ ସମ୍ବଳରୁ ଅଧ୍ବକ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭବ ଘଟିଥାଏ । ତେଣୁ ସମ୍ବଳର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହେଉ କିମ୍ବା ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ବୃଦ୍ଧି ହେଉ, ଦେଶରେ ଦ୍ରବ୍ୟର ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦନ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ରେଖା ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ଉନ୍ନତି ଏବଂ ଉତ୍ପାଦକ ସମ୍ବଳର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।

2. ଶ୍ରମବହୁଳ କୌଶଳ ଓ ପୁଞ୍ଜିବହୁଳ କୌଶଳ :
Answer:
ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିକଳ୍ପ ପ୍ରଣାଳୀ ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଏ । ସେ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ପ୍ରଶସ୍ତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଦୁଇଟି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ; ଯଥା – ଶ୍ରମବହୁଳ କୌଶଳ ଏବଂ ପୁଞ୍ଜିବହୁଳ କୌଶଳ । ଶ୍ରମ ଓ ପୁଞ୍ଜିର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ ଅନୁପାତ ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରଣାଳୀର ନାମକରଣ କରାଯାଇଥାଏ । ପୁଞ୍ଜିବହୁଳ କୌଶଳରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉପାଦାନ ଅନୁପାତ ଅପେକ୍ଷା ପୁଞ୍ଜି ଅଧିକ ଉପଯୋଗ କରି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଇଥାଏ । ସେହି ପରିମାଣ ଉତ୍ପାଦ ପାଇଁ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ସାଧନ ସହିତ ଯଦି ଅଧ୍ଵ ଶ୍ରମ ଉପଯୋଗ କରାଯାଏ, ତେବେ ସେ ପ୍ରକାର ଉତ୍ପାଦନ ପଦ୍ଧତିକୁ ଶ୍ରମବହୁଳ କୌଶଳ କୁହାଯାଏ । ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ କେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ ହେବ ତାହା ଉତ୍ପାଦନ ସାଧନର ସୁଲଭତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଉତ୍ପାଦ ପରିମାଣ ଅପରିବର୍ତିତ ରଖ୍ ଯେଉଁ ସମ୍ବଳ ଦୁଷ୍ପାପ୍ୟ ସେ ସମ୍ବଳ କମ୍ ଉପଯୋଗ କରି ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଅଧ୍ବକ ଯୋଗାଣ ହେଉଥ‌ିବା ସମ୍ବଳର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

3. ସମ୍ବଳର ସଦୁପଯୋଗ ଏବଂ ସମ୍ବଳର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଯୋଗ :
Answer:
ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଳ୍ପତା, ବିଶେଷତଃ ସ୍ଵଳ୍ପକାଳରେ ସେସବୁର ଯୋଗାଣ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ସମ୍ଭବପର ହେଉନଥ‌ିବାରୁ ସେସବୁର ସଦୁପଯୋଗ କରିବା ଏବଂ ସମ୍ବଳ ଅପଚୟ ହ୍ରାସ କରିବା ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ସମ୍ବଳର ସ୍ୱଚ୍ଛତା ସତ୍ତ୍ବେ ତା’ର ଯଥାଯଥ ଉପଯୋଗ ସମ୍ଭବ ହେଉନାହିଁ । ଜମି ପଡ଼ିଆ ରହୁଛି, ଶ୍ରମିକ ବେକାର ରହୁଛି ଏବଂ କଳକାରଖାନାଗୁଡ଼ିକ ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଉଛି । ବିଶେଷକରି ମୁକ୍ତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ମାନ୍ଦା ଅବସ୍ଥାରେ ଶିକାର ହେଉଛି । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ତାହା ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ ହେଉ ବା ସମାଜବାଦୀ ହେଉ କିମ୍ବା ମିଶ୍ରିତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ହେଉ ସମସ୍ତେ ଏହି ଦୁର୍ଲଭ ସାଧନଗୁଡ଼ିକର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଯୋଗ ନିମିତ୍ତ ଉଦ୍ୟମ ଅବ୍ୟାହତ ରଖୁଛନ୍ତି । ସମ୍ବଳ ଅପଚୟ କହିଲେ କଳକାରଖାନା ଓ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ସ୍ଥାପିତ ସାମର୍ଥ୍ୟର ଅନୁପଯୋଗକୁ ବୁଝାଏ । ଅପଚୟକୁ ଦୂର କରିପାରିଲେ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ବୃଦ୍ଧି ହେବା ଆଶା କରାଯାଇପାରେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 7th Class Science Solutions Chapter 2 ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 7 Science Solutions Chapter 2 ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ

Question 1.
ନିମ୍ନଲିଖତ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ କେଉଁଗୁଡ଼ିକ ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ?
(କ) ଆଲୋକ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା
(ଖ) ପୁରୁଣା କାଗଜ ବ୍ୟବହାର କରି ଠୁଙ୍ଗା ତିଆରି କରିବା
(ଗ) ଗୋଟିଏ ତମ୍ବା ମୁଦ୍ରାକୁ ପିଟିପିଟି ଚେପ୍‌ଟା କରିବା
(ଘ) ସ୍ଵଚ୍ଛ ଚୂନପାଣିକୁ ଗୋଟିଏ ସରୁ ମୁହଁ ଥ‌ିବା ଶିଶିରେ ନେଇ ଫୁଙ୍କିବା
(ଙ) ବିଭିନ୍ନ ଆବର୍ଜନା ପଦାର୍ଥରୁ ଖତ ତିଆରି କରିବା
(ଚ) ତୁଳାରୁ ସୂତା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା
Solution:
ନିମ୍ନଲିଖତଗୁଡିକ ଲୋଡିକ ପରିଦରନ –
(ଖ) ପୁରୁଣା କାଗଜ ବ୍ୟବହାର କରି ଠୁଙ୍ଗା ତିଆରି କରିବା
(ଗ) ଗୋଟିଏ ତମ୍ବା ମୁଦ୍ରାକୁ ପିଟିପିଟି ଚେପ୍‌ଟା କରିବା ଓ
(ଚ) ତୁଳାରୁ ସୂତା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା

Question 2.
ନିମ୍ନଲିଖ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଭୌତିକ କିନ୍ତୁ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ।
(କ) ଆଇସ୍‌କ୍ରିମ୍ ତରଳି ଯିବା
(ଗ) ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ ବଲ୍‌ବ ଜଳାଇବା
(ଖ) ଚାଇନାମାଟିରେ ତିଆରି ଫୁଲଦାନୀ ଭାଙ୍ଗିଯିବା
(ଘ) କ୍ତହାକଣାରେ କଲକ କାଟିନ |
Solution:
(ଖ) ଚାଇନା ମାଟିରେ ତିଆରି ଫୁଲଦାନୀ ଭାଙ୍ଗିଯିବା । ଏହା ହେଉଛି ଭୌତିକ କିନ୍ତୁ ଅପତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ

Question 3.
ଗୋଟିଏ କାଠଗଡ଼କୁ ଛୋଟ ଛୋଟ କରି କାଟି ଜଳାଇବାରେ ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ । ଦୁଇ ଦୁଇଟି କାରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
Solution:

• ଗୋଟିଏ କାଠଗଡ଼କୁ ଛୋଟ ଛୋଟ କରି କାଟିଲେ ଭୋତିଲ ପରିଦଭ ଶଟିଥାଏ | କାଲ ହାଇଟ କାରଣ ନ୍ମିତନ ପଦାର ଉପନ୍ତ ହୋଲନଥାଏ |
• କଟା କାଠଖଣ୍ଡକୁ ଜଳାଇଲେ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟେ । କାରଣ କାଠଖଣ୍ଡ ଜଳି ନୂତନ କିମ୍ବା ପାଉଁଶ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।

Question 4.
ନିମ୍ନଲିଖୂତ ଅସମତୁଲ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଗୁଡ଼ିକୁ ସମତୁଲ କର ।
(କ) Na + 0₂ → Na₂O
(ଗ) N₂ + H₂ → NH₃
(ଖ) Mg + Cl₂ → MgCI₂
(ଘ) KClO₃→ KCl + O₂
Solution:
(କ) 4Na + O₂ = 2Na₂O
(ଗ) N₂ + 3H₂ = 2NH₃
(ଖ) Mg + Cl₂ = MgCI₂
(ଘ) 2KClO₃ = 2KCl + 30₂

Question 5.
ନିମ୍ନଲିଖର ରାସାୟନିକ ପ୍ପତିକ୍ତିମାର୍ତିକୁ ସମତୁଲ ରାମାୟନିକ ସାରାକରଣ ପାବାଯମୟରେ ଦଶାର୍ଥ |
(କ) ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଅମ୍ଳଜାନ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି ଆଲୁମିନିୟମ୍‌ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ।
Solution:
4Al + 30₂ → 2Al₂O₃

(ଖ) ସୋଡ଼ିୟମ୍ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
Solution:
4 Na + 3CO₂ → 2Na₂CO₃ + C

(ଗ) ପୋଟାସିୟମ୍ନ, ଗଜଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ତିଯା କରି ପୋଟାସିୟମ ପ୍ରକପାଲତ୍ଭେ ତୁପାନ୍ତରିତ ହୁଏ |
Solution:
2K + S → K₂S

(ଘ) କାଦନ ମରନାଥକ୍ସସlକତ୍ ଅମ୍ଳକାନରେ ଦହିତ ହେଲେ ଥକ୍କାରକାମ୍ଳ ଭତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ |
Solution:
2CO + O₂ → 2CO₂

Question 6.
H₂ + 1/2O₂ → H₂O ସମୀକରଣଟି ଠିକ୍ କି ଭୁଲ୍ ଯଥାର୍ଥତା ସହ ବୁଝାଅ ।
Solution:
H₂ + 1⁄2O₂ → H₂O
(i) ସମାକରଣଟି ଭୁଲ ଅଟେ | କାଣେ ରାସାୟ୍ନନକ ସମାଜରଣ ଲେଖଦାଦେଲେ ପ୍ରତିକାରକଗୁଡିକ ସେଗୁଡିକର ଅଣୁର ସଂକେତ ଓ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକୁ ସେଗୁଡ଼ିକର ଅଣୁର ସଂକେତ ସାହାଯ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।
(ii) \(\frac { 1 }{ 2 }\)O₂, ଅମ୍ଳଜାନ ଅଣୁର ସଂକେତ ନୁହେଁ, O₂, ଅମ୍ଳଜାନ ଅଣୁର ସଂକେତ ।

ବିପଯୁବସ୍ତୁ ସପୂଜାପ ପୂଚନା ଓ ବିଶେଷଣ :

→ ପଦାର୍ଥର ପରିବର୍ତ୍ତନ :
ଆମ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥର ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର; ଯଥା – (a) ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ (b) ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

(a) ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ –

• ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ । ଏଥ‌ିରେ ପଦାର୍ଥର କେବଳ ରୂପ, ବର୍ଣ୍ଣ ଆଦିର ସାମୟିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିଥାଏ ଏବଂ କୌଣସି ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇନଥାଏ ।
• ଚିନିକୁ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରି ସର୍ବତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା, ଜଳକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ବାମ୍ଫ କରିବା, କାଚ ଭାଙ୍ଗିବା, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବଲ୍‌ବ ଜଳିବା ଆଦି ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

(b) ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ –

• ଯେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ କୁହାଯାଏ । ଏଥିରେ ପଦାର୍ଥର ଉଭୟ ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇ ଏକ ବା ଏକାଧିକ ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
• ଲୁହାରେ କଳଙ୍କି ଲାଗିବା, କାଠ ଜଳିବା, କ୍ଷୀରରୁ ଛେନା ହେବା ଇତ୍ୟାଦି ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅଟେ ।

→  ତୁମପାଇଁ କାମ :
ତଳ ସାରଣୀ ତୁମ ଖାତାରେ ଆଙ୍କ ଓ ପାଞ୍ଚଗୋଟି ଉଦାହରଣ ଦେଇ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ କର ।

ପ୍ରଶ୍ନ ୧ । (କ) ଗୋଟିଏ ଫୁଲଝରି ବାଣ ଜଳାଇବାବେଳେ ତୁମେ ଧରୁଥିବା ଅଂଶର କି ପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ?
Solution:
ଫୁଲଝରି ବାଣ ଜଳାଇବାବେଳେ ଆମେ ଧରିଥିବା ଅଂଶର କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ନାହିଁ ।

(ଖ) ଯାହା ଜଳିଗଲା ସେହି ପଦାର୍ଥର କି ପ୍ରକାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା ?
Solution:
ଯାହା ଜଳିଗଲା ସେହି ପଦାର୍ଥର ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା । କାରଣ ବାରୁଦର ଦହନ ଘଟି ପାଉଁଶ (ନୂତନ ପଦାର୍ଥ) ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । ଏହା ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ଓ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅଟେ ।

(ଗ) ଫୁଲଝରିର ବାରୁଦ ଜଳିଥ‌ିବା ଅଂଶରେ ଥ‌ିବା ତାରର କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ?
Solution:
ଫୁଲଝରିର ବାରୁଦ ଜଳିଥିବା ଅଂଶରେ ଥ‌ିବା ତାରର ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ । କାରଣ ତାରଟି ଉତ୍ତପ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଥଣ୍ଡା ହେଲେ ମୂଳଅବସ୍ଥା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ଏକ ଅସ୍ଥାୟୀ ଓ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ

→  ତୁମପାଇଁ କାମ :
ଏଠାରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକୁ ଅଲଗା କରି ନିମ୍ନ ସାରଣିର ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ଲେଖ । ସେହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ସପକ୍ଷରେ ଥ‌ିବା କାରଣ ଯଥା ସ୍ଥାନରେ ଲେଖ ।

• ବାଇଗଣ କାଟି ରଖ୍ ଦେଲେ ତା’ର ରଙ୍ଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବା ।
• ବାସି ପଖାଳ ଖଟା ଲାଗିବା ।
• ଗୋଟିଏ ସରୁ ତାରକୁ ବଙ୍କାଇ ଇଂରାଜୀ ଆଠ ସଂଖ୍ୟା ତିଆରି କରିବା ।
• ସାଇକେଲ୍ ଟ୍ୟୁବ୍‌ରେ ପମ୍ପ ଦେବା ।
• ବାଣ ଫୋଟକା ଫୁଟି ଶବ୍ଦ ହେବା ।
• ଚକ୍ ଗୁଣ୍ଡରୁ ଚକ୍‌ଖଡ଼ି ତିଆରି କରିବା ।
  Solution:
  

ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନର ତୁଳନା

→  ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା :

• ଦୁଇଟି ପଦାର୍ଥ ମିଶି ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଗଠନ କରିବାକୁ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ନିମନ୍ତେ ଉପାଦାନ ଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅନୁପାତ ରହିବା ଦରକାର ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ନିମନ୍ତେ ସ୍ପର୍ଶ, ତାପ, ଆଲୋକ ପ୍ରଭୃତିର ଅନୁକୂଳ ଅବସ୍ଥା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ଉପାଦାନ ଗୁଡ଼ିକର ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟି ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।

→  ତୁମପାଇଁ କାମ :
ସେଥ‌ିରେ ଚିମୁଟାଏ ଖାଇବା ସୋଡ଼ା (ସୋଡ଼ିୟମ୍‌ ବାଇକାର୍ବୋନେଟ୍) ମିଶାଇ ଲକ୍ଷ୍ୟ କର କ’ଣ ହେଲା । ଅନ୍ୟ ଗୋଟିଏ ପରୀକ୍ଷା ନଳୀରେ ଅଳ୍ପ ସଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ସ୍ଵଚ୍ଛ ଚୂନପାଣି ନେଇ ରଖ । ପ୍ରଥମ ପରୀକ୍ଷାନଳୀ ମଧ୍ଯରେ ବୁଦ୍ ବୁଦ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ସହିତ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହେବ ଏବଂ ସଁ ଶବ୍ଦ ଶୁଣାଯିବ ।
ନିର୍ଗତ ହେଉଥ‌ିବା ଏହି ଗ୍ୟାସ୍‌ ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍ ସ୍ବଚ୍ଛ ହେଲା ।

Solution:

• ଭିନେଗାର ସହିତ ଖାଇବା ସୋଡ଼ାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟି ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ଗ୍ୟାସ୍ ସଁ ସଁ ଶବ୍ଦ କରି ବୁଦ୍‌ବୁଦ୍ ହୋଇ ନିର୍ଗତ ହେବ ।
• ଚୂନପାଣି ହେଉଛି କ୍ୟାଲସିୟମ୍‌ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ଼ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣ । ଏହା ସହିତ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଘଟିବାରୁ ଧଳା ଓ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ପଦାର୍ଥ କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । ଏହି ଯୌଗିକର ଉପସ୍ଥିତି ଯୋଗୁ ଚୂନପାଣି
• ଉପରୋକ୍ତ ପରୀକ୍ଷଣରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହେବା, କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଓ ଚୂନପାଣିର ରଙ୍ଗ ଦୁଧୂ ହେବା ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ।

→  ତୁମପାଇଁ କାମ :
ଗୋଟିଏ ସ୍ୱଚ୍ଛ କାଚପାତ୍ରରେ ଚାମଚେ ତୁତିଆ (କପର୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍) ନେଇ ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣର ଜଳ ମିଶାଇ ଦ୍ରବଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର । ସୁବିଧା ଥିଲେ ଏହି ଦ୍ରବଣରେ ଦୁଇ/ ଚାରି ଟୋପା ଲଘୁ ଗନ୍ଧକାମ୍ଳ (ଡାଇଲୁଟ୍ ସଲ୍‌ଫୁରିକ୍‌ ଏସିଡ୍) ମିଶାଅ ।

ଏହି ଦ୍ରବଣର ବର୍ଣ୍ଣ ଲେଖ୍ଖ ଏବଂ ଗୋଟିଏ କାଚନଳୀରେ ଏଥୁରୁ ଅଳ୍ପ ନେଇ ରଖ । କାଚପାତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ଦ୍ରବଣରେ କଳଙ୍କି ଲାଗି ନଥ‌ିବା ଗୋଟିଏ ଲୁହାକଣ୍ଟା ବୁଡ଼ାଇ ଛାଡ଼ିଦିଅ ଏବଂ ପ୍ରାୟ ଅଧଘଣ୍ଟା ପରେ ଦେଖ ‘କ’ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା । ଲୁହାକଣ୍ଟା ବୁଡ଼ାଇବା ପୂର୍ବରୁ ତୁତିଆ ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗ କ’ଣ ଥିଲା ? ଅଧଘଣ୍ଟାଏ ପରେ ସେହି ଦ୍ରବଣର ରଙ୍ଗରେ କେଉଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା ଓ ଲୁହାକଣ୍ଟାଟିର କିଭଳି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଲକ୍ଷ୍ୟକଲ ।
Solution:

• ପରୀକ୍ଷଣ ପୂର୍ବରୁ ତୁତିଆର ଦ୍ରବଣ ନୀଳ ରଙ୍ଗ ଥିଲା । ସେଥ‌ିରେ ଲୁହାକଣ୍ଟା ପକାଇବାର ଅଧଘଣ୍ଟା ପରେ ସେହି
• ସବୁଜ ରଙ୍ଗ ଯୁକ୍ତ ଜଳରେ ଦ୍ରବଣୀୟ ପଦାର୍ଥ ହେଉଛି ଆଇରନ୍‌ ସଲ୍‌ଫେଟ୍ । ଲୁହାକଣ୍ଟା ଉପରେ ଧୂସର ରଙ୍ଗର ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।

ପ୍ରଶ୍ନ ୨ । ସ୍କୁଲ୍ କାନ୍ଥ ବା ତୁମ ଘର କାନ୍ଥ ଚୂନ ଦିଆଗଲେ ସେ କାନ୍ଥ ସବୁ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରଥମେ ପାଣିଚିଆ ଦେଖାଯାଏ । କିନ୍ତୁ କିଛି ସମୟ ପରେ ତାହା ଖୁବ୍ ଧଳା ଦେଖାଯାଏ । ଏପରି କାହିଁକି ହୁଏ ।
Solution:
କାନ୍ଥରେ ଚୂନ ଲିପିଦେଲେ ଚୂନପାଣି ବାୟୁରେ ଥ‌ିବା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରି କ୍ୟାଲ୍‌ସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ (CaCO₃) ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଏହାର ରଙ୍ଗ ଧଳା ଓ ଜଳରେ ଅଦ୍ରବଣୀୟ ହୋଇଥିବାରୁ କାନ୍ଥ ଧଳା ଦିଶେ ।
ଚୂନ + ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ = କ୍ୟାଲସିୟମ୍ କାର୍ବୋନେଟ୍ + ଜଳ
ପ୍ରଶ୍ନ ୩ । ନିମ୍ନଲିଖ ସାରଣୀଟି ପୁରଣ କର ।(ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)

→  ରାସାୟନିକ ସମାଜରଣ :

• ଗୋଟିଏ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଯେଉଁ ସମୀକରଣ ସାହାଯ୍ୟରେ ସଂକ୍ଷେପ ଓ ସାଂକେତିକ ରୂପରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ନୂତନ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକୁ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଏକ ବା ଏକାଧ୍ଵ ପ୍ରତିକାରକ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ସେହିପରି ଏକ ବା ଏକାଧ୍ଵ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖୁଲା ବେଳେ, ସେହି ପ୍ରତିକାରକଗୁଡ଼ିକୁ ସେମାନଙ୍କର ଅଣୁ ସଂକେତ ଓ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକୁ

→  ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖୁବା ଳିୟମ :
(i) ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣ ଲେଖୁବା ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦ ଅଣୁର ସଂକେତ ଜାଣିଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ, ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଫିତାରେ ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ କଲେ ତାହା ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଆଲୋକ ପ୍ରକାଶ କରିବା ସହିତ ଜଳି ଉଠେ ଓ ଧଳା ବର୍ଣ୍ଣର ପାଉଁଶ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ପାଉଁଶ ହେଉଛି ମାଗ୍ନେସିୟମ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ । ଏଠାରେ ମାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ହେଉଛନ୍ତି ପ୍ରତିକାରକ । ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଅଣୁର ସଂକେତ ଓ ପରମାଣୁର ପ୍ରତୀକ ସମାନ ଓ ତାହା Mg । ଅମ୍ଳଜାନ ଅଣୁରେ ଦୁଇଟି ପରମାଣୁ ଥାଏ ଓ ଏହାର ଅଣୁ ସଂକେତ O₂ । ଏହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଉତ୍ପାଦ ହେଉଛି ମାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ଏହାର ସଂକେତ MgO ।

(ii) ତେଣୁ ଏହି ସମୀକରଣର ବାମପାର୍ଶ୍ବରେ Mg ଓ O₂, ଏବଂ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵରେ MgO ଲେଖିବାକୁ ହୁଏ ।

(iii) ଯଦି କୌଣସି ସମୀକରଣ ଲେଖୁବେଳେ ଏକରୁ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦକୁ କିମ୍ବା ପ୍ରତିକାରକକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ତେବେ ସେଗୁଡ଼ିକର ଅଣୁ ସଂକେତ ମଧ୍ୟରେ ଯୁକ୍ତ ଚିହ୍ନ (+) ଲେଖୁ ପୃଥକ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏଠାରେ ପ୍ରତିକାରକ ଦୁଇଟିକୁ ‘‘Mg +O₂,” ଏବଂ ଏକମାତ୍ର ଉତ୍ପାଦ ପାଇଁ MgO ଲେଖାଯିବ ।

(iv) ପ୍ରତିକାରକ ଓ ଉତ୍ପାଦ ମଧ୍ଯରେ ଏକ ତୀର ଚିହ୍ନ (→) ଲେଖାଯାଏ । ତୀରଟି ବାମରୁ ଡାହାଣକୁ ସୂଚାଉଥ‌ିବାଦ୍ଵାର ପ୍ରତିକାରକରୁ ଉତ୍ପାଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେବା ଦର୍ଶାଏ ।

(v) ପ୍ରଥମେ ରାସୟନିକ ସମାଜରଣଟି ପ୍ରତିକାରକ ଉତ୍ପାଦରତିକ ର ନାମକ୍ତ ବ୍ୟବହାର କରି ଲୋଖାଯାଇ ପାରିବ ।

(vi) ଉପରୋକ୍ତ ରାସାୟନିକ ସମୀକରଣଟି ପ୍ରତିକାରକ ଓ ସଂକେତ ବ୍ୟବହାର କରି ନିମ୍ନ ପ୍ରକାରରେ ଲେଖାଯାଏ,

(vii) ଉପରେକ୍ର ରାସପୂଳକ ସମାଜରଶକ୍ତ କଲଲ (skeletal) ବା ଅପମ (unbalanced) ସମାଜରଣ କହନ୍ତି |

(viii) ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ-ପୂର୍ବ ବସ୍ତୁତ୍ଵ ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପର ବସ୍ତୁତ୍ଵ ସର୍ବଦା ସମାନ ରହେ ଅର୍ଥାତ୍ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ପ୍ରତିକାରକଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ଵ, ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଶେଷରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥ‌ିବା ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକର ମୋଟ ବସ୍ତୁତ୍ୱ ସହ ସମାନ ଅଟେ ।

(ix) ଅସମତୁଲ ସମୀକରଣକୁ ସମତୁଲ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ଏକାତ୍ଵିକ ଉପାୟରେ ସମୀକରଣ ଗୁଡ଼ିକୁ ସମତୁଲ କରାଯାଇଥାଏ । ପ୍ରଥମେ ସବୁଠାରୁ ସରଳ (Hit and trial) ବା (trial and error) ପଦ୍ଧତି

ଗାମାକରଣ ସମତୁଲ କରିବା ପ୍ରଣାଳୀ :
(i) ଅସମତୁଲ ସମାଜରେଶବରି ନିମ୍ ପ୍ରକାରରେ ଅଛି |

(ii) ଏହି ସମୀକରଣଟିର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଥ‌ିବାରୁ ସମାନ ଅଛି । କିନ୍ତୁ ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁର ସଂଖ୍ୟା ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଦୁଇଟି ଓ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଗୋଟିଏ ଥ‌ିବାରୁ ସମାନ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଦୁଇ ଗୁଣନ କରିବାକୁ ହେବ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୀକରଣଟି ନିମ୍ନ ପ୍ରକାର ହେବ ।

(iii) ଏହା ଫଳରେ ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ସମାନ ହେଲା ; କିନ୍ତୁ ମାଗ୍ନେସିୟମ୍ ପରମାଣୁ ସଂଖ୍ୟା ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଅସମାନ ହୋଇଗଲା । ବାମ ପାର୍ଶ୍ବରେ ଏହା କମ୍ ଥିବାରୁ ସେହି “Mg”’କୁ ଦୁଇଗୁଣ କରିବାକୁ ହେବ । ଏହାଦ୍ୱାରା ସେହି ସମୀକରଣଟି ନିମ୍ନପ୍ରକାର ହେବ ।
2 Mg + O₂, = 2 MgO

(iv) ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୀକରଣଟି ସମତୁଲ ହେଲା ଓ ଏହାର ତୀର (→) ଚିହ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ସମାନ (=) ଚିହ୍ନ ଲେଖାଗଲା ।

ପ୍ରଣ ୪ । ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରତିକ୍ତିକଗୁଜ ପାଇଁ ସମତୁଲ ରାମାୟନିକ ସମାଜରଣ ଲେଖ |
(କ) ବାୟୁରେ ଅଙ୍ଗାରକ (କାର୍ବନ) ଜଳିବା ବେଳେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ (କାର୍ବନ ଡାଇଅକ୍ସାଇଡ୍) ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
Solution:

(ଖ) ସୋଡ଼ିୟମ୍, କ୍ଲୋରିନ୍ ସହିତ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ସୋଡ଼ିୟମ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
Solution:

(ଗ) ଉଦ୍‌ଜାନ, କ୍ଲୋରିନ୍ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କଲେ ଲବଣାମ୍ଳ (ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍) ଗ୍ୟାସ୍ ଉତ୍ପାଦିତ ହୁଏ ।
Solution:

→ ଆପ, କାଣିବା :

• ବିଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥର ଅନେକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ ।
• ଏହି ସବୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଯଥା : ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ।
• ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତୀ ଓ ଏଥିଯୋଗୁଁ ପଦାର୍ଥର କେବଳ ଭୌତିକ ଧର୍ମଗୁଡ଼ିକର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନଗୁଡ଼ିକ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ଓ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦ୍ଵାରା ପଦାର୍ଥର ଉଭୟ ଭୌତିକ ଓ ରାସାୟନିକ ଧର୍ମଗୁଡ଼ିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଯୋଗୁ ସର୍ବଦା ନୂତନ ପଦାର୍ଥ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ବେଳେ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହୋଇଥାଏ ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ପଦାର୍ଥକୁ ପ୍ରତିକାରକ ଓ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ବେଳେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥ‌ିବା ନୂତନ ପଦାର୍ଥକୁ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ ।