Class 6

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Odia Solutions Chapter 1 ବର୍ଷା Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Odia Solutions Chapter 1 ବର୍ଷା

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ଅଭ୍ୟାସ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର କୁହ ।
(କ) ବର୍ଷରେ କେତୋଟି ଋତୁ ଆସେ ?
Answer:
ବର୍ଷରେ ଛଅଟି ଋତୁ ଆସେ ।

(ଖ) ଗ୍ରୀଷ୍ମଋତୁ ପରେ କେଉଁ ଋତୁ ଆସେ ?
Answer:
ଗ୍ରୀଷ୍ମଋତୁ ପରେ ବର୍ଷାଋତୁ ଆସେ ।

(ଗ ) ମେଘମାନେ କେଉଁଠି ମିଳିତ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:
ମେଘମାନେ ଶୂନ୍ୟପଥରେ ବା ଆକାଶରେ ମିଳିତ ହୁଅନ୍ତି ।

(ଘ) ପୃଥ‌ିବୀ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଉତ୍ତାପରେ ଆଠମାସ ଉତ୍ତପ୍ତ ଥିଲା ।
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଉତ୍ତାପରେ ଆଠମାସ ଉତ୍ତପ୍ତ ଥିଲା ।

(ଙ) ଖଦ୍ୟୋତ କେତେବେଳେ ଉଡ଼ିବୁଲେ ?
Answer:
ଖଦ୍ୟୋତ ସନ୍ଧ୍ୟା ସମୟରେ ଉଡ଼ିବୁଲେ ।

Question ୨।
ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(କ) ମେଘମାଳ କିପରି ଭାବରେ ଜଳ ବର୍ଷା କଲେ ?
Answer:
ମହାଶୂନ୍ୟରେ ମେଘମାନେ ବିଜୁଳି ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଶବ୍ଦସହ ମିଳିତ ହେଲେ । ପରେ ପରେ ଭୀଷଣ ଶବ୍ଦକରି ମେଘମାଳ ଜଳ ବର୍ଷା କଲେ ।

(ଖ ) ‘ଗର୍ଜନ୍ତି ଆବୋରିଣ ପାଣି’- ଏଠାରେ କିଏ ଗର୍ଜିବା କଥା କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ଗର୍ଜନ୍ତି ଆବୋରିଣ ପାଣି ’- ଏଠାରେ ବେଙ୍ଗ ଗର୍ଜିବା କଥା କବି କହିଛନ୍ତି । ବର୍ଷାର ଗର୍ଜନ ଶୁଣି ବେଙ୍ଗମାନେ ଜଳାଶୟର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ମିଳିତ ହୋଇ ଗର୍ଜନ ବା ରାବ କରନ୍ତି ।

(ଗ) ଏହି କବିତାରେ କାହାକୁ ରାଜା ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ଏହି କବିତାରେ ପୃଥ‌ିବୀ (ମହୀ)କୁ ରାଜା ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

(ଘ) ବର୍ଷାଋତୁକୁ ସକଳ ଋତୁଙ୍କର ସାର ବୋଲି କବି କାହିଁକି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ବର୍ଷାଋତୁରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଶସ୍ୟ-ସମ୍ପଦରେ ଭରପୂର ହୋଇଯାଏ । ବର୍ଷାଋତୁର ଜଳଦାନ ଫଳରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭିଦ ଜଗତର ଜଳକଷ୍ଟ, ଖାଦ୍ୟାଭାବ ଦୂର ହୁଏ । ତେଣୁ କବି ବର୍ଷାଋତୁକୁ ସମସ୍ତ ଋତୁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।

(ଙ) ମୟୂର କାହାକୁ ଚାହିଁ ନୃତ୍ୟ କରେ ?
Answer:
ମୟୂର ଗିରି ଶିଖରରେ ଥ‌ିବା ମେଘକୁ ଚାହିଁ ନୃତ୍ୟ କରେ ।

Question  ୩।
ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
(କ) ମହୀ ମଣ୍ଡଳ ଦୁଃଖ ଚାହିଁ
ଜଳ ଛାଡ଼ିଲା ତୋଷ ହୋଇ ॥
Answer:
ମହୀ ମଣ୍ଡଳ ………………….. ତୋଷ ହୋଇ
ଉଦ୍ଧୃତାଂଶଟି କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ରଚିତ ‘ବର୍ଷା’ କବିତାରୁ ଆନୀତ । ପୃଥ‌ିବୀର ଦୁଃଖ ଦେଖ୍ ମେଘ କିପରି ଜଳଦାନ କରେ, ତାହା ଏଠାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ । ପ୍ରଚଣ୍ଡ ସୂର୍ଯ୍ୟତାପରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଆଠମାସ ଧରି ସନ୍ତାପିତ ହୋଇଥାଏ । ଗ୍ରୀଷ୍ମଋତୁ ପରେ ବର୍ଷାଋତୁ ଆସେ । ଏହି ଋତୁ ଜଳଦାନ କରି ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଶସ୍ୟଶ୍ୟାମଳା କରେ; ତେଣୁ ଜୀବଜଗତ ଛ’ଋତୁ ମଧ୍ୟରେ ବର୍ଷାଋତୁକୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବୋଲି କହିଥା’ନ୍ତି । ଶୂନ୍ୟ ଆକାଶ ବ୍ୟାପି ମେଘମାଳ ଚାରିଆଡ଼େ ଘୋଟିଯାଏ। ଆଠମାସ ଧରି ପ୍ରଖର ସୂର୍ଯ୍ୟତାପରେ ଭୂପୃଷ୍ଠର ସମସ୍ତ ଜଳ ରାଶି ବାଷ୍ପୀଭୂତ ହୋଇ ପୃଥ‌ିବୀ ଶୁଷ୍କ ହୋଇଯାଇଥାଏ । ବର୍ଷା କାଳର ଆଗମନରେ ସୂର୍ଯ୍ୟତାପର ପ୍ରଖରତା କମ୍ ହୋଇଯାଏ ଓ ପୃଥ‌ିବୀବାସୀଙ୍କ କଷ୍ଟ ନାଶ ହୁଏ । ପୃଥ‌ିବୀର ଦୁଃଖ ଦେଖ୍ ମେଘ କରୁଣାପୂର୍ଣ୍ଣ ହୃଦୟରେ ଜଳଦାନ କରେ । ଘୋର ଗର୍ଜନ କରି ମେଘମାଳା ଜଳ ବର୍ଷିଥା’ନ୍ତି । କବି ମଧୁସୂଦନ ଲେଖୁଛନ୍ତି –

‘‘ବାନ୍ଧବ ଅଟେ ତରୁଲତା ଜୀବର ।
ପ୍ରକାଶଇ କରୁଣା ସେ ନିରନ୍ତର ।।”

(ଖ) ଅଳପ ନଦୀଏ ପୂରିଲେ
ଲହରି ମତେ ଉଛୁଳିଲେ ।।
Answer:
ଅଳପ ନଦୀଏ …………………… ଉଛୁଳିଲେ ।।
ଉଦ୍ଧୃତାଂଶଟି କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ବର୍ଷା’ କବିତାରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ଏଠାରେ କବି ବର୍ଷାକାଳରେ କ୍ଷୁଦ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ର ନଦୀର ଅବସ୍ଥା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋକପାତ କରିଛନ୍ତି । ବର୍ଷାଋତୁ ଆସିବାମାତ୍ରେ ଚାରିଆଡ଼େ ଅନବରତ ବର୍ଷା ହୋଇଥାଏ । ବର୍ଷାଜଳ ଲାଭକରି ପ୍ରାଣୀଜଗତ ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ଜୁଳୁଜୁଳିଆ ପୋକମାନେ ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳେ ଉଡ଼ିବୁଲନ୍ତି । ମେଘର ଗୁରୁଗମ୍ଭୀର ଗର୍ଜନ ଶୁଣି ବେଙ୍ଗମାନେ ଜଳାଶୟ ଚାରିପାଖରେ ବେଢ଼ିଯାଇ ଗର୍ଜନ କରନ୍ତି । ଛୋଟ ଛୋଟ ନଦୀ ଜଳରେ ପୂର୍ଣ୍ଣଗର୍ଭା ହୋଇଉଠନ୍ତି । ସେସବୁ ନଦୀରେ ହଠାତ୍ ବନ୍ୟା ଦେଖାଦିଏ । ଲହରି ସହିତ ଛୋଟ ଛୋଟ ନଦୀଗୁଡ଼ିକ ଉଛୁଳି ଉଠି ଦୁଇକୂଳକୁ ଛୁଇଁଥା’ନ୍ତି।

(ଗ) ଛତୁ ଯେ ଛତ୍ର ପ୍ରାୟ ହୋଇ
ରାଜାର ପ୍ରାୟ ଦିଶେ ମହୀ ॥
Answer:
ଛତୁ ଯେ …………………. ଦିଶେ ମଦୀ ।।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ଲିଖ୍ ‘ବର୍ଷା’ କବିତାରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ଏଠାରେ କବି ପୃଥ‌ିବୀକୁ ରାଜା ସହିତ କିପରି ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି, ତାହା ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି । ବର୍ଷାଋତୁର ଆଗମନରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଶସ୍ୟଶ୍ୟାମଳା ହୋଇଉଠେ । ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠରେ ବିଭିନ୍ନ ଶସ୍ୟରାଶି ଭରପୂର ହୋଇଯାଏ । ଶସ୍ୟରେ ଭରପୂର କ୍ଷେତକୁ ଦେଖ୍ ମଣିଷ ଚିତ୍ତରେ ପୁଲକ ଜାତ ହୁଏ । ଏହି ଋତୁରେ ଚାରିଆଡ଼େ ଛତୁଗୁଡ଼ିକ ଫୁଟି ଉଠି ଛତା ପ୍ରାୟ ଦେଖାଯା’ନ୍ତି । ରାଜାଙ୍କର ମସ୍ତକରେ ପାଟଛତା ଶୋଭା ପାଇଲା ପରି ପୃଥ‌ିବୀ ରାଜାଙ୍କର ମସ୍ତକରେ ଛତୁଗୁଡ଼ିକ ପାଟଛତା ପରି ଶୋଭା ପାଇଥାଏ । ଏସବୁ ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖି ସମସ୍ତେ ଆନନ୍ଦରେ ଆତ୍ମହରା ହୋଇଉଠନ୍ତି । ବାସ୍ତବରେ କବିଙ୍କର ଏହି କାବ୍ୟକ ତୁଳନା ବେଶ୍ ହୃଦୟସ୍ପର୍ଶୀ ହୋଇପାରିଛି ।

Question ୪।
ନିମ୍ନଲିଖ ପଦ୍ୟାଶରେ ଖାଲିଥିବା ସ୍ଥାନକୁ ବହି ଦେଖୁ ପୂରଣ କର ।
(କ) ପ୍ରାଣୀ ଜୀବନ ………………….. ଚିତ୍ତରେ ବରଷି ॥
Answer:
ପ୍ରାଣୀ ଜୀବନ ଶସ୍ୟରାଶି
କରୁଣା ଚିତ୍ତରେ ବରଷି ॥

(ଖ) …………….. ଶସ୍ୟରାଶି
ଏଣେ ………… ମହୀ ……….॥
Answer:
ନାନା ପ୍ରକାରେ ଶସ୍ୟରାଶି
ଏଣେ ପୂରିତ ମହୀ ଦିଶି ॥

Question ୫।
ଏହି କବିତାରେ ‘ସୂର୍ଯ୍ୟ’ ଓ ‘ପୃଥ‌ିବୀ’ ଶବ୍ଦ ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ଯେଉଁ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି, ତାହାକୁ ଲେଖ ।
Answer:
ସୂର୍ଯ୍ୟ – ରବି
ପୃଥ‌ିବୀ – ମଞ୍ଚପୁର, ମହୀ

Question ୬।
‘ବରଷା’ ଶବ୍ଦର ଗଦ୍ୟରୂପ ‘ବର୍ଷା’, ସେହିପରି ନିମ୍ନଲିଖତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଗଦ୍ୟରୂପ ଲେଖ ।
ଶବଦ, ଗରଜି, ବରଷି, ଗ୍ରୀଷମ, ତପତ, ଅଳପ
Answer:
ପଦ୍ୟ ରୂପ ଗଦ୍ୟରୂପ ପଦ୍ୟ ରୂପ ଗଦ୍ୟରୂପ
ଶବଦ ଶବ୍ଦ ଗ୍ରୀଷମ ଗ୍ରୀଷ୍ମ
ଗରଜି ଗର୍ଜି ତପତ ତପ୍ତ
ବରଷି ବର୍ଷି ଆ କପ ଅଚ୍ଛ

Question ୭|
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ସୂଚାଉଥ‌ିବା ଶବ୍ଦକୁ ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ବାଛି ଲେଖ ।
ମଞ୍ଚପୁର (ସ୍ଵର୍ଗପୁର, ପାତାଳପୁର, ମର୍ତ୍ତ୍ୟପୁର)
ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି (ଭୋଜନ କରନ୍ତି, ଭୋଗ କରନ୍ତି, ଭରଣ କରନ୍ତି)
ମଣ୍ଡୁକ (ସାପ, ବେଙ୍ଗ, ମୟୂର)
ନିଶାମୁଖ (ସକାଳ, ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳ, ରାତି)
Answer:
ମଞ୍ଚପୁର – ମର୍ତ୍ତ୍ୟପୁର
ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି – ଭରଣ କରନ୍ତ
ମଣ୍ଡୁକ – ବେଙ୍ଗ
ନିଶାମୁଖ – ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳ

Question ୮।
‘ଆଠ’କୁ ଯେପରି ‘ଅଷ୍ଟ’ କୁହାଯାଏ, ସେହିପରି ନିମ୍ନଲିଖତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ କ’ଣ କୁହାଯିବ ଲେଖ ।
ନଅ, ସାତ, ଛଅ, ଏଗାର
Answer:
ନଅ – ନବ
ସା-ସପ୍ତ
ଛଅ-ଷଷ୍ଠ
ଏଗାର – ଏକାଦଶ

Question ୯।
ପ୍ରତ୍ୟେକ ଧାଡ଼ିରେ ତିନୋଟି ଏକ ଜାତୀୟ ଶବ୍ଦ ସହିତ ଗୋଟିଏ ଭିନ୍ନ ଜାତୀୟ ଶବ୍ଦ ମିଶି ରହିଛି । ଭିନ୍ନ ଜାତୀୟ ଶବ୍ଦଟିକୁ ଚିହ୍ନଟ କରି ଲେଖ ।
(କ) ବର୍ଷା, ବିଜୁଳି, ଗିରିଶିଖ, ପବନ
(ଖ) ମୟୂକ, ମୟୂର, ଛତୁ, ଖଦ୍ୟୋତ
Answer:
(କ) ଗିରିଶିଖ
(ଖ) ଛତୁ ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ:

• ବର୍ଷା ଉପରେ ଲେଖାଯାଇଥିବା ଅନ୍ୟ କବିଙ୍କର କବିତାଗୁଡ଼ିକୁ ସଂଗ୍ରହ କରି ପଢ଼ ।
• ବର୍ଷା ଋତୁ ସମ୍ପର୍କରେ କବିତା ଲେଖୁ ତୁମ ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ଦେଖାଅ ।
• ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ଜୀବନୀ ସଂଗ୍ରହ କରି ପଢ଼ ।
  [ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଶିକ୍ଷକ/ଅଭିଭାବକଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟ ନେଇ ନିଜେ ଅଭ୍ୟାସ କରିବେ ।]

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question ୧।
ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

(କ) ତପସ୍ଵୀ କେତେବେଳେ ସୁଖୀ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:
ଅଭୀଷ୍ଟ ଫଳପ୍ରାପ୍ତି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ତପସ୍ବୀ କଠୋର ତପସ୍ୟା କରି ଚାଲିଥାଆନ୍ତି । ଦୀର୍ଘଦିନର ତପସ୍ୟା ପରେ ସେ ଯେତେବେଳେ ନିଜର ଅଭୀଷ୍ଟ ଫଳ ଲାଭ କରନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ବେଶ୍ ଆତ୍ମସନ୍ତୋଷ ଲାଭ କରି ସୁଖୀ ହୁଅନ୍ତି।

(ଖ) ଏହି କବିତାରେ କେଉଁ କେଉଁ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ସେମାନଙ୍କ ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ଏହି କବିତାରେ ଖଦ୍ୟୋତ, କୀଟ, ମଣ୍ଡୁକ, ମୟୂର ଆଦି ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।

(ଗ) ‘ତାପିତ ଥିଲା ଅଷ୍ଟମାସେ’ – ଏପରି କାହିଁକି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ଦୀର୍ଘ ଆଠମାସ ଧରି ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ପ୍ରଚଣ୍ଡ କିରଣରେ ଏ ଧରାପୃଷ୍ଠ ଉତ୍ତପ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ପ୍ରାଣୀକୂଳ ବହୁ କଷ୍ଟ ଭୋଗ କରୁଥିଲେ । ତେଣୁ ଏପରି କୁହାଯାଇଛି ।

(ଘ) କାହାର ଦୁଃଖ ଦେଖ୍ କିଏ ଜଳଦାନ କଲା ?
Answer:
ଗ୍ରୀଷ୍ମତାପରେ ସନ୍ତାପିତ ହେଉଥ‌ିବା ପୃଥ‌ିବୀର ଦୁଃଖକୁ ଦେଖ୍ ମେଘମାଳ ଜଳଦାନ କଲା ।

(ଙ) କବି ପୃଥ‌ିବୀକୁ ରାଜାଭାବେ କଳ୍ପନା କରିବାରେ କି ଯଥାର୍ଥତା ରହିଛି ?
Answer:
ବର୍ଷାଋତୁରେ ରାସ୍ତାଘାଟ, ଖୋଲାପଡ଼ିଆ ଚାରିଆଡ଼େ ଛତୁଗୁଡ଼ିକ ଛତା ପରି ଫୁଟିଥାଏ । ରାଜାଙ୍କ ମସ୍ତକରେ ପାଟଛତା ଶୋଭା ପାଇଲା ଭଳି ପୃଥ‌ିବୀ ରାଜାଙ୍କର ମସ୍ତକରେ ଛତୁଗୁଡ଼ିକ ଛତା ପରି ଶୋଭା ପାଉଥାଏ ବୋଲି କବି କଳ୍ପନା କରିଛନ୍ତି । ଏ ତୁଳନାତ୍ମକ ବର୍ଣ୍ଣନାଟି ଅତି ଚମତ୍କାର ଓ ଏହାର ଯଥାର୍ଥତ ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।

Question ୨।
ସଂକ୍ଷେପରେ ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ‘ବର୍ଷା’ କବିତାରେ କାହାକୁ କାହିଁକି ରାଜା ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ବର୍ଷା’ କବିତାରେ ପୃଥ‌ିବୀକୁ ରାଜା ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । କାରଣ ବର୍ଷାଋତୁରେ ଛତୁ ଫୁଟି ପୃଥ‌ିବୀ ରୂପକ ରାଜାଙ୍କର ଛତ୍ର ଭଳି ଦେଖାଯାଏ ।

(ଖ) ବର୍ଷାକାଳରେ ଆକାଶରେ କ’ଣ ସବୁ ଦେଖାଯାଏ ?
Answer:
ବର୍ଷାକାଳରେ ଆକାଶରେ କଳାମେଘ ଭାସୁଥିବାର ଦେଖାଯାଏ । ମେଘ ଫାଙ୍କରେ ବିଜୁଳି ଚମକେ ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ିର ଶବ୍ଦ ଶୁଣିବାକୁ ମିଳେ ।

(ଗ) ମେଘମାଳା କିପରି ଭାବରେ ଜଳ ବର୍ଷା କଲେ ?
Answer:
ମହାଶୂନ୍ୟରେ ମେଘମାନେ ବିଜୁଳି ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳିତ ହେଲେ । ପରେ ପରେ ଭୀଷଣ ଶବ୍ଦ କରି ମେଘମାଳ ଜଳ ବର୍ଷା କଲେ ।

(ଘ) ବର୍ଷାଋତୁକୁ ସକଳ ଋତୁଙ୍କର ସାର ବୋଲି କୁହାଯାଏ କାହିଁକି ?
Answer:
ବର୍ଷାଋତୁର ଜଳଦାନରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଶସ୍ୟଶ୍ୟାମଳା ହୁଏ । ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ । ବର୍ଷାଋତୁ କୁହାଯାଏ । ବର୍ଷ।ରତୁ ଯୋଗୁଁ ଜୀବଜଗତର ଖାଦ୍ୟାଭାବ ଓ ଜଳାଭାବ କଷ୍ଟ ଦୂର ହେଉଥିବାରୁ ଏହାକୁ ସକଳ ଋତୁଙ୍କର ସାର ବୋଲି କହାଯାଏ ।

(ଙ) ବର୍ଷାକାଳରେ ଖଦ୍ୟୋତ କ’ଣ କରେ ?
Answer:
ବର୍ଷାକାଳୀନ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ଖଦ୍ୟୋତ (ଜୁଳୁଜୁଳିଆ ପୋକ) ବିଭିନ୍ନ ଆଡ଼େ ଉଡ଼ିବୁଲେ । ସେମାନଙ୍କ ମିଞ୍ଜିମିଞ୍ଜି ଆଲୁଅରେ ମେଘୁଆ ସନ୍ଧ୍ୟା ସୁନ୍ଦର ଦେଖାଯାଏ ।

Question ୩ ।
ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
(କ) ‘‘ପ୍ରାଣୀ ଜୀବନ ଜଳରାଶି
କରୁଣା ଚିତ୍ତରେ ବରଷି ॥”
Answer:
ପ୍ରାଣୀ ଜୀବନ ……………. ବରଷି ॥
ଉଦ୍ଧୃତାଂଶଟି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ରଚିତ ‘ବର୍ଷା’ ପଦ୍ୟରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ଏଠାରେ ଜଳ ସହିତ ପ୍ରାଣୀ ଜୀବନର ସମ୍ପର୍କକୁ କବି ସୁନ୍ଦରଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ବର୍ଷାକାଳ ଆସିଲେ ପୃଥବୀର ଦୁଃଖ ଦୂର ହୁଏ । ଆଠମାସ ଧରି ସୂର୍ଯ୍ୟ ତାପରେ ଶୁଖୁଲା ପଡ଼ିଥିବା ମାଟିରେ ବର୍ଷାଜଳ ପଡ଼ି ତାକୁ ଉର୍ବର କରେ । ଫଳରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଶସ୍ୟଶ୍ୟାମଳା ହୁଏ । ମେଘମାଳ ଘୋର ଗର୍ଜନ କରି ଜଳ ବର୍ଷା କରନ୍ତି । ପ୍ରାଣୀର ଜୀବନ ହେଉଛି ଜଳ । ଜଳ ବିନା ଜୀବନ ଧାରଣ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ତେଣୁ ବର୍ଷାଋତୁ କରୁଣାପୂର୍ଣ୍ଣ ହୃଦୟରେ ଜଳ ବର୍ଷାକରି ପ୍ରାଣୀର ଜୀବନରୁ ଦୁଃଖ ସନ୍ତାପ ଦୂର କରିଥାଏ । ଏହି ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ଜଳ ସହ ଜୀବନର ନିବିଡ଼ ସମ୍ପର୍କ ଥ‌ିବାର ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଛି ।

(ଖ) ‘‘ତପସ୍ୟା ଫଳ ଯେହ୍ଲେ ପାଇ
‘‘ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି ଅତି ସୁଖୀ ହୋଇ ॥’’
Answer:
ତପସ୍ୟା ଫଳ ………… ସୁଖୀ ହୋଇ ॥
ଉଦ୍ଧୃତାଂଶଟି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ରଚିତ ‘ବର୍ଷା’କବିତାରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ଏଠାରେ କବି ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଜଣେ ତପସ୍ବୀ ଏବଂ ବର୍ଷାଜଳକୁ ତପସ୍ୟାର ଫଳ ସ୍ଵରୂପ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଆଠମାସ ଧରି ପୃଥ‌ିବୀ ଶୁଷ୍କ ଥାଏ । ବର୍ଷାଜଳ ପାଇ ତା’ର ଦୁଃଖ ଦୂର ହୁଏ । ପ୍ରାଣୀ, ଉଭିଦ ସମସ୍ତେ ସନ୍ତୋଷ ଲାଭ କରନ୍ତି । ତପସ୍ବୀଜନ ଯେପରି କଷ୍ଟ ସହି ତପସ୍ୟା କରେ ଏବଂ ଦୀର୍ଘଦିନର ତପସ୍ୟା ପରେ ବାଞ୍ଛିତ ଫଳ ପାଇ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୁଏ, ପୃଥ‌ିବୀ ସେହିପରି କଷ୍ଟ ସହି ଜଳ ପାଇଲା ପରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୁଏ ।
ଏଠାରେ କବିଙ୍କର ତୂଳନାତ୍ମକ ବର୍ଣ୍ଣନାଟି ଯଥାର୍ଥ ଅଟେ । ଏଠାରେ କବିଙ୍କର ତୁଳନାତ୍ମକ ବର୍ଣ୍ଣନାଟି ଯଥାର୍ଥ ଅଟେ।

(ଗ) ‘‘ଜଳ ପାଇଲା ତୋଷଚିତ୍ତେ
ତପଷ୍ଟୀଚ୍ଚନଙ୍କ ର ମତେ ॥’’
Answer:
ଜଳ ପାଇଲା ………………….. ମତେ ॥
ଉଦ୍ଧୃତାଂଶଟି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ରଚିତ ‘ବର୍ଷା’ ପଦ୍ୟରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ଏଠାରେ କବି ପୃଥ‌ିବୀର ଜଳପ୍ରାପ୍ତିକୁ ତପସ୍ଵୀମାନଙ୍କର ତପସ୍ୟାର ଫଳପ୍ରାପ୍ତି ସହ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ଦୀର୍ଘ ଆଠମାସ ଧରି ପୃଥ‌ିବୀ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣରେ ସନ୍ତାପିତ ହୋଇ ଶୁଷ୍କ ବା ରସଶୂନ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲା ବର୍ଷାଋତୁ ଆସିବାରୁ ଜଳଧାରା ପୃଥ‌ିବୀରେ ପଡ଼ି ପୃଥ‌ିବୀକୁ ବେଶ୍ ସନ୍ତୋଷ ପ୍ରଦାନ କଲା । ଏହି କଥାକୁ କବି ଏକ ପାର୍ଥିବ ଘଟଣା ସହ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ତପସ୍ଵୀମାନେ ବିଭୁ ସାନ୍ତଧ୍ୟ ଲାଭ ପାଇଁ କଠୋର ତପସ୍ୟା କରିଥା’ନ୍ତି । ଯେତେବେଳେ ତାଙ୍କର ତପସ୍ୟା ସାର୍ଥକ ହୁଏ ଓ ଅଭୀଷ୍ଟ ଫଳ ଲାଭ ହୁଏ, ସେତେବେଳେ ସେମାନେ ଆତ୍ମସନ୍ତୋଷ ଲାଭ କରି ସୁଖୀ ହୁଅନ୍ତି । ଏଠାରେ କବି ପୃଥ‌ିବୀକୁ ତପସ୍ଵୀ ଜନ ଏବଂ ଦୀର୍ଘ ଆଠମାସ ଧରି ପୃଥ‌ିବୀ ଭୋଗ କରୁଥିବା ରୌଦ୍ରତାପ ଜନିତ ସନ୍ତାପ ଓ ଜଳକଷ୍ଟକୁ ତା’ର କଠୋର ତପସ୍ୟା ସହ ତୁଳିତ କରିଛନ୍ତି । ମେଘମାଳାର ବାରିଦାନ ରୂପକ ଅଭୀଷ୍ଟ ଫଳପ୍ରାପ୍ତିରେ ପୃଥ‌ିବୀ ସୁଖୀ ହୁଏ ବୋଲି କବି କହିଛନ୍ତି । ବାସ୍ତବରେ କବିଙ୍କର ବର୍ଣ୍ଣନା ବେଶ ଭାବଗର୍ଭକ ହୋଇଛି।

Question ୪।
ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ବର୍ଷା ଆଗମନରେ ପ୍ରକୃତିରେ କି କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ ?
Answer:
ଋତୁଚକ୍ରର ଆବର୍ତ୍ତନ କ୍ରମେ ନିଦାଘ ଗ୍ରୀଷ୍ମକାଳ ଶେଷ ହେବାପରେ ବର୍ଷାଋତୁ ଧରାପୃଷ୍ଠକୁ ଆସେ । ଏହି ଋତୁର ଆଗମନରେ ପୃଥ‌ିବୀ ସବୁଜଶ୍ରୀ ଧାରଣ କରେ । ଶୁଷ୍କ ବୃକ୍ଷଲତା ସବୁଜ ପତ୍ରମଣ୍ଡିତ ହୋଇ ସୁନ୍ଦରତା ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି । ନୀଳାକାଶରେ ମାଳ ମାଳ କଳା ବଉଦ ଭାସି ବୁଲେ । ବିଜୁଳିର ଚମକ ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ିର ବଜ୍ରନାଦରେ ପୃଥ‌ିବୀ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହୁଏ । ବର୍ଷା ହେବା ଫଳରେ ଶୁଷ୍କ ଜଳାଶୟ ଜଳପୂର୍ଣ ହୁଏ । ନୀରସ ପୃଥ‌ିବୀ ସରସତାରେ ଭରିଯାଏ । ପୃଥବୀ ଶସ୍ୟ ସମ୍ପଦରେ ମଣ୍ଡିତ ହୁଏ ।

(ଖ) ‘ବର୍ଷା’ କବିତାରେ କାହାକୁ ଓ କାହିଁକି ରାଜା ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ବର୍ଷା’ କବିତାରେ ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ପୃଥ‌ିବୀକୁ ରାଜା ସହ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ଅଭିଷେକ ଉତ୍ସବ ପରେ ରାଜାଙ୍କ ମସ୍ତକ ଉପରେ ପାଟଛତା ବା ରାଜଛତ୍ର ଶୋଭାପାଏ । ବର୍ଷାକାଳରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ରାସ୍ତାର ଦୁଇ ପାର୍ଶ୍ବରେ ଓ ଖୋଲା ପଡ଼ିଆ ଆଦିରେ ଛତୁ ଫୁଟେ । ଛତୁଗୁଡ଼ିକ ଆକାରରେ ଛତା ସଦୃଶ ଦେଖାଯା’ନ୍ତି । କବି ଏଠାରେ ଛତୁଗୁଡ଼ିକୁ ରାଜଛତ୍ର ସହିତ ତୁଳନା ପୃଥ‌ିବୀରୂପକ ରାଜାର ଶିରରେ ରାଜଛତ୍ର ଭଳି ଶୋଭା ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । କରିଛନ୍ତି । କବି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ଯେ ଛତୁଗୁଡ଼ିକ ପାଉଛି । କବି ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଯଥାର୍ଥରେ ରାଜାର ସମ୍ମାନ ପୃଦନା କରିଛନ୍ତି ।

(ଗ) ବର୍ଷାଋତୁକୁ ସକଳ ଋତୁଙ୍କର ସାର ବୋଲି କାହିଁକି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ବର୍ଷା ଜଳ ଦାନ କରେ । ଜଳ ହିଁ ଜୀବନ । ଜଳ ବିନା ପ୍ରାଣୀ ବା ଉଭିଦ କେହି ଜୀବନ ଧାରଣ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ନିଦାଘର ପ୍ରଚଣ୍ଡ ତେଜରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଶୁଷ୍କ, ରୁକ୍ଷ, ନୀରସ ଓ ଶ୍ରୀହୀନ ହୋଇଯାଏ । ବର୍ଷାର ଆଗମନକୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀଜଗତ ସତୃଷ୍ଣ ନୟନରେ ଚାହିଁ ରହିଥାଆନ୍ତି । ବର୍ଷାଋତୁ ଅମୃତ ତୁଲ୍ୟ ଜଳଧାରା ଅଜାଡ଼ି ଦେଇ ପୃଥ‌ିବୀରେ ପାଦ ଥାପେ । ଶୁଷ୍କ ନଦୀ, ନାଳ, ପୁଷ୍କରିଣୀ ଇତ୍ୟାଦି ଜଳାଶୟ ପୂର୍ଣ୍ଣଗର୍ଭା ହୋଇଯା’ନ୍ତି । ବୃକ୍ଷଲତା ସବୁଜପତ୍ର ଧାରଣ କରି ପୃଥ‌ିବୀର ଶୋଭାକୁ ବହୁଗୁଣିତ କରନ୍ତି । କୃଷିକ୍ଷେତ୍ର ଶସ୍ୟସମ୍ଭାରରେ ପୂରି ଉଠେ । ବର୍ଷାଋତୁ ଜଳଦାନ କରି ଜୀବଜଗତର ଜୀବନରକ୍ଷା କରିବା ସହ ଶସ୍ୟ ଉପୁଜାଇବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ବର୍ଷାଋତୁକୁ ସକଳ ଋତୁଙ୍କର ସାର ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

କବି ପରିଚୟ :

ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ପଞ୍ଚସଖା ଯୁଗର ଅନ୍ୟତମ ଯଶସ୍ବୀ କବିଭାବେ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ଘରେ ଘରେ ସୁପରିଚିତ । ସେ ତକାର ଭାବେ ମଧ୍ୟ ସୁପ୍ରସିଦ୍ଧ । ସେ ଅତିବଡ଼ୀ ଉପାଧ୍ଧରେ ବିଭୂଷିତ । ତାଙ୍କ ଜନ୍ମକାଳ ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ । ସେ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର କପିଳେଶ୍ଵରପୁରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ପ୍ରଥମେ ମାନକ ଭାଷାର ପ୍ରୟୋଗ କରି ଚିରସ୍ମରଣୀୟ ହୋଇ ପାରିଛନ୍ତି ।

ରଚନାବଳୀ :

ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ, ଅର୍ଥ କୋଇଲି, ଉଦ୍ଧବ ଜଣାଣ, କାଳୀୟ ଦଳନ, ଗୁପତ ଗୀତା, ହରିଣୀ ସ୍ତୁତି, ଭୁଲାମନ ଭୁଲୁ କାହିଁକି, ପାହାନ୍ତି ଅବକାଶ ଓ ହାତୀ ଝୁଲଇରେ ଆଦି କେତେକ କାବ୍ୟ, ଭଜନ ଓ କ୍ଷୁଦ୍ର କବିତା ।କବିତାର ଆଦର୍ଶ :
‘ବର୍ଷା’ ପଦ୍ୟଟି ‘ଭାଗବତ’ ର ଦଶମ ସ୍କନ୍ଦର ଏକବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ଆନୀତ । ଏଥ‌ିରେ ବର୍ଷାଋତୁର ଆଗମନରେ ପୃଥ‌ିବୀର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ବର୍ଷାଋତୁର ମହତ୍ତ୍ଵ କଥା ସୁନ୍ଦରଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।

ସାରକଥା :

ନିଦାଘ ଗ୍ରୀଷ୍ମକାଳ ପରେ ବର୍ଷାଋତୁ ଆସେ । ଏହି ଋତୁ ସକଳ ଋତୁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ । କାରଣ ଏହି ସମୟରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଶସ୍ୟ – ସମ୍ପଦରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥାଏ । ଆକାଶମଣ୍ଡଳରେ ବିଜୁଳି ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଶବ୍ଦ କରି ମେଘଗୁଡ଼ିକ ଏକତ୍ର ହୁଅନ୍ତି । ପୃଥ‌ିବୀର ଦୁଃଖ ଦେଖୁ ସନ୍ତୋଷ ଚିତ୍ତରେ ଜଳଦାନ କରନ୍ତି । ଭୀଷଣ ଶବ୍ଦମାନ କରି ମେଘମାନେ ଗର୍ଜନ୍ତି ଓ ଜଳ ବର୍ଷା କରନ୍ତି । ପ୍ରାଣୀର ଜୀବନ ହେଉଛି ଜଳ-ଜଳ ବିନା କେହି ବଞ୍ଚିପାରିବେ ନାହିଁ; ତେଣୁ ବର୍ଷା ଦୟାର୍ଦ୍ର ଚିତ୍ତରେ ଜଳଦାନ କରିଥାଏ । ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠ ଆଠମାସ ଧରି ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣରେ ଉତ୍ତପ୍ତ ଥାଏ । ଜଳଲାଭ କରି ସମସ୍ତେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି । ତପସ୍ବୀ କରିଥାଏ । ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠ ଆଠମାସ ଧରି ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣରେ ଉତ୍ତପ୍ତ ଥାଏ । ଜଳଲାଭ କରି ସମସ୍ତେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୁଅନ୍ତି । ତପସ୍ଵୀ ଯେପରି ଦୀର୍ଘକାଳର କଠୋର ତପସ୍ୟା ପରେ ଫଳଲାଭ କରେ, ସେହିପରି ଧରଣୀବାସୀ ଆଠମାସ ଉତ୍ତପ୍ତ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣର ଜ୍ଵାଳା ଭୋଗ କଲା ପରେ ଜଳ ପାଇ ଖୁସି ହୁଅନ୍ତି ।

ବର୍ଷାଦିନ ହେବାରୁ ରାତି ଆସିବାମାତ୍ରେ ଜୁଳୁଜୁଳିଆ ପୋକମାନେ ପୃଥିବୀକୁ ବେଢ଼ିଯା’ନ୍ତି । ମେଘର ଶବ୍ଦ ଶୁଣି ବେଙ୍ଗମାନେ ପାଣିକୁ ଘେରି ଗର୍ଜନ କରନ୍ତି । ବର୍ଷାଜଳରେ ନଦୀମାନେ ପୂଣ୍ଣ ହୁଅନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ ରକମର ଫସଲରେ ପୃଥ‌ିବୀର ଚତର୍ଦ୍ଦିଗ ପରିଉଠେ । ଛତାଭଳି ଛତସବୁ ଫଟେ ଓ ପୃଥବୀ ରାଜା ସଦୃଶ ପ୍ରତୀୟମାନ ହୁଏ । ମେଘକୁ ଦେଖି ପର୍ବତ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗ ପୂରିଉଠେ । ଛତାଭଳି ଛତୁସବୁ ଫୁଟେ ଓ ପୃଥ‌ିବୀ ରାଜା ସଦୃଶ ପ୍ରତୀୟମାନ ହୁଏ । ମେଘକୁ ଦେଖୁ ପର୍ବତ ଶିଖରରେ ମୟୂରମାନେ ନୃତ୍ୟ କରନ୍ତି । ଭକ୍ତଜନମାନେ ଅତିଥ୍ୟ ଦେଖ୍ ଖୁସି ହେଲାପରି ଏମାନେ ଆନନ୍ଦିତ ହୁଅନ୍ତି ।

କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ :

• ଏମନ୍ତେ – ଏହିପରି ।
• କାଳ – ସମୟ, ମୃତ୍ୟୁ ।
• ପ୍ରକାଶିଲା – ପ୍ରକାଶ ଲାଭ କଲା, ଦେଖାଗଲା ।
• ସାର – ଶ୍ରେଷ୍ଠ ।
• ସମ୍ପଦ – ଧନ, ବିଭବ, ସମ୍ପତ୍ତି, ଐଶ୍ବର୍ଯ୍ୟ ।
• ମଞ୍ଚପୁର – ମର୍ତ୍ତ୍ୟମଣ୍ଡଳ, ପୃଥ‌ିବୀ ।
• ତୋଷ – ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ।
• ରାଶି – ସମୂହ, ସବୁ।
• କରୁଣା ଚିତ୍ତ – ଦୟାଳୁ ହୃଦୟ ।
• ରବି ତେଜ – ପ୍ରଖର ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ।
• ତପସ୍ଵୀ – ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ।
• ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି – ଭୋଗ କରନ୍ତି ।
• ଯେହ୍ନେ – ଯେପରି ।
• ଖଦ୍ୟୋତ – ଜୁଳୁଜୁଳିଆ ପୋକ ।
• କୀଟ – ପୋକ ।
• ନିଶା – ରାତି ।
• ନିଶାମୁଖ ସନ୍ଧ୍ୟା ।
• ମଣ୍ଡୁକ – ବେଙ୍ଗ, ଭେକ ।
• ଛତ୍ର – ଛତା ।
• ମହୀ – ପୃଥ‌ିବୀ ।
• ଗିରି – ପର୍ବତ ।
• ଶିଖ – ଶିଖର ।
• ହ୍ବନ୍ତି – ହୁଅନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 14 ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣାବଳୀ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 14 ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣାବଳୀ

Question 1.
ତଳ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ପଢ଼ । ଖାତାରେ ଲେଖୁ ଠିକ୍ ବାକ୍ୟ ପାଖରେ ଠିକ୍ (✓) ଓ ଭୁଲ୍ ବାକ୍ୟ ପାଖରେ ଛକି (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।
(କ) ଜଳ ସବୁ ସ୍ଥାନରେ ତରଳ ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳେ ।
(ଖ) ଓଦା ଲୁଗା ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଶୁଖେ ।
(ଗ) ପୋଖରୀ ଜଳ ବାଷ୍ପୀମୋଚନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ହୁଏ ।
(ଘ) ଭୂନିମ୍ନର ପାଣି ବାଷ୍ପୀମୋଚନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ହୁଏ ।
(ଙ) ପଙ୍ଖାତଳେ ଲୁଗା ଶୁଖାଇଲେ ଶୀଘ୍ର ଶୁଖୁଥାଏ ।
ଉ –
(କ) ✗
(ଖ) ✓
(ଗ) ✗
(ଘ) ✓
(ଙ) ✓

Question 2.
ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଆଇସ୍‌କ୍ରିମ୍ ଜଳର ………….. ଅବସ୍ଥା । (କଠିନ, ତରଳ, ଗ୍ୟାସୀୟ, ପ୍ଲାଲ୍କା)
(ଖ) ଜଳ ଆପେ ଆପେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ହେବାକୁ ………….. ପ୍ରକ୍ରିୟା କହନ୍ତି । (ବାଷ୍ପୀମୋଚନ, ବାଷ୍ପୀକରଣ, ବାଷ୍ପୀଭବନ, ଉଦ୍ବେଦନ)
(ଗ) ଶୀତବିରେ ପୁଷ୍ପରିଣୀ ପାଣିରୁ ଉଠୁଥିବା ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଜଳର ………….. ଅବସ୍ଥା । (କଠିନ, ତରଳ, ଗ୍ୟାସୀୟ, କିଛି ନୁହେଁ)
(ଘ) ଆକାଶରେ ବିଜୁଳି ମାରିବା …………… ପ୍ରକ୍ରିୟା । (ଭୌତିକ, ଆକସ୍ମିକ, ବୈଦ୍ୟୁତିକ, ରାସାୟନିକ)
(ଙ) ଗଛ ……………ରେ ଥ‌ିବା ଜଳ ବ୍ୟବହାର କରେ । (ଭୂପୃଷ୍ଠ, ଭୂଅଭ୍ୟନ୍ତର, ବାୟୁମଣ୍ଡଳ, ବର୍ଷା)
ଉ –
(କ) କଠିନ
(ଖ) ବାଷ୍ପୀଭବନ
(ଗ) ଗ୍ୟାସୀୟ
(ଘ) ରାସାୟନିକ
(ଙ) ଭୂଅଭ୍ୟନ୍ତର

Question 3.
କାରଣ ଲେଖ ।
(କ) ସମୁଦ୍ର ଜଳ ପ୍ରାୟ ଶେଷ ହୁଏ ନାହିଁ ।
(ଖ) ବର୍ଷାଦିନେ ଲୁଗା ଶୀଘ୍ର ଶୁଖେ ନାହିଁ ।
(ଗ) ଗରମ ତରକାରୀ ପ୍ଲେଟ୍‌ରେ ଖାଇବା ସୁବିଧା ।
ଉ –
(କ)

• ସମୁଦ୍ରର ଜଳ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ଉପରକୁ ଯାଏ, ଜଳୀୟବାଷ୍ପଗୁଡ଼ିକ ଥଣ୍ଡାହୋଇ ମେଘରେ ପରିଣତ ହୁଏ ଓ ଏଥୁରୁ ଜଳ ବର୍ଷା ଆକାରରେ ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଫେରିଆସେ ।
• ଏହି ଜଳଚକ୍ର ଯୋଗୁଁ ସମୁଦ୍ର ଜଳ ପ୍ରାୟ ଶେଷ ହୁଏ ନାହିଁ ।

(ଖ)

• ବର୍ଷାଦିନେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅଧିକ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ରହିଥାଏ ।
• ତେଣୁ ବାୟୁ ଓଦା ଲୁଗାରୁ ଶୀଘ୍ର ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଗ୍ରହଣ କରିପାରେ ନାହିଁ; ଫଳରେ ବର୍ଷାଦିନେ ଓଦା ଲୁଗା ଶୀଘ୍ର ଶୁଖେ ନାହିଁ ।

(ଗ)

• ଗରମ ତରକାରୀ ଗିନାରେ ଥିଲେ ସେଥୁ ବାହାରୁଥିବା ବାମ୍ଫ ବା ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଶୀଘ୍ର ବାହାରିପାରେ ନାହିଁ ।
• ପ୍ଲେଟ୍‌ରେ ତରକାରୀ ରଖିଲେ ବାୟୁ ଚଳାଚଳ ଯୋଗୁଁ ବାଷ୍ପୀଭବନ ଶୀଘ୍ର ହୋଇ ତରକାରୀ ଥଣ୍ଡା ହୁଏ । ତେଣୁ ଗରମ ତରକାରୀକୁ ପ୍ଲେଟ୍‌ରେ ଖାଇବା ସୁବିଧା ହୁଏ ।

Question 4.
ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵର ସାମଞ୍ଜସ୍ୟକୁ ଦେଖୁ ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ଵର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଲୁଗା ଶୁଖି : ବାଷ୍ପୀଭବନ :: ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଜଳ ହେବା : …………………….
(ଖ) ବରଫ : କଠିନ : : ବାମ୍ଫ : …………………….
(ଗ) ଘଡ଼ଘଡ଼ି : ଶବ୍ଦ : : ବିଜୁଳି : …………………….
ଉ –
(କ) ଘନୀକରଣ
(ଖ) ଗ୍ୟାସୀୟ
(ଗ) ସ୍ପାର୍କ୍

Question 5.
‘କ’ ଧାଡ଼ି ଶବ୍ଦକୁ ‘ଖ’ ଧାଡ଼ିର ଶବ୍ଦ ସହ ମିଳାଇ ଅର୍ଥସୂଚକ ବାକ୍ୟ ଗଠନ କର ।
‘କ’ ଧାଡ଼ି – ବାଷ୍ପୀଭବନ, ଘନୀକରଣ, ବାଷ୍ପୀମୋଚନ, ଜଳଚକ୍ର
‘ଖ’ ଧାଡ଼ି – ଗଛ, ବରଫ, ବାମ୍ଫ, ସମୁଦ୍ର ଜଳ, କରକା
ଉ –
ବାଷ୍ପୀଭବନ – ବାମ୍ଫ
ଘନୀକରଣ – କରକା
ବାଷ୍ପୀମୋଚନ – ଗଛ
ଜଳଚକ୍ର – ସମୁଦ୍ର ଜଳ

• ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜଳରୁ ବାମ୍ଫ ଆପେ ଆପେ ବାହାରି ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶିଥାଏ ।
• ଘନୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗ୍ୟାସୀୟ ପଦାର୍ଥ କରକା ନାମକ ତରଳ ପଦାର୍ଥରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ବାଷ୍ପୀମୋଚନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଗଛ ବଳକା ଜଳକୁ ତ୍ୟାଗ କରେ ।
• ଜଳଚକ୍ରଦ୍ବାରା ଅଧିକାଂଶ ଜଳ ସମୁଦ୍ର ଜଳରେ ମିଶିଯାଏ ।

Question 6.
ଚାରୋଟି ମହାସାଗର, ଏତେ ନଈ, ନାଳ, ପୋଖରୀ ଥାଉ ଥାଉ ସମସ୍ତେ କହୁଛନ୍ତି ଯେ ଜଙ୍ଗଲ କାଟିଦେବାରୁ ବର୍ଷା କମିଗଲାଣି । ଏପରି ଉକ୍ତିର କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –

• ଜଙ୍ଗଲରେ ବୃକ୍ଷଲତା ପୂର୍ଣ୍ଣ ଥାଏ ।
• ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, 50ଟି ପତ୍ରଥିବା ଗୋଟିଏ ଉଭିଦ ଦିନକୁ 2 ଲିଟର ଜଳ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ରୂପେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଛାଡ଼ିଥାଏ ।
• କିଲୋମିଟର କିଲୋମିଟର ବ୍ୟାପୀ ଘନ ଜଙ୍ଗଲର ବୃକ୍ଷଲତା ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ବହୁ ପରିମାଣରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଛାଡ଼ନ୍ତି ।
• ବୃକ୍ଷଲତା ଏତେ ପରିମାଣରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଛାଡୁଥିବାରୁ ଜଙ୍ଗଲର ଉପରିଭାଗରେ ଥିବା ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଶୀତଳ ରହେ । ଯାହାଫଳରେ ମେଘ ଏହି ଶୀତଳ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଥଣ୍ଡା ହୋଇ ବର୍ଷା କରାଏ । ତେଣୁ ଜଙ୍ଗଲ କାଟିଦେଲେ ବର୍ଷା କମିଯାଏ ।

ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣାବଳୀ Notes :

ବର୍ଷା, ବନ୍ୟା, ମରୁଡ଼ି, ବାତ୍ୟା ଓ ଭୂମିକମ୍ପ ପରି ବହୁ ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣାରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ଲୋକମାନେ ତଥା ସରକାର ଅନେକ ଉପାୟ ଅବଲମ୍ବନ କରୁଛନ୍ତି । ତୁମମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ୧୯୯୯ ମସିହା ମହାବାତ୍ୟା ବିଷୟରେ ଜାଣିଥ‌ିବ । ୨୦୧୩ ଫାଇଲିନ୍ ଓ ୨୦୧୪ ହୁଡା଼ହୁତ୍ ବାତ୍ୟା ବିଭିଷିକାକୁ ନିଜେ ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥବ । ଅତି ଅପରିଚିତ ବର୍ଷା, ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଓ ବିଜୁଳି ପ୍ରଭୃତି କେତେକ ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣା ବିଷୟରେ ଏଠାରେ ଆଲୋଚନା ହୋଇଛି ।

ଲୋକମାନେ ବର୍ଷାରେ ରାସ୍ତାରେ ଯାଉଛନ୍ତି । ପିଲାଏ ବିଜୁଳି ମାରିବା ପରି ଜଣାପଡୁଛନ୍ତି । ଆମେ ସମସ୍ତେ ପ୍ରାୟ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଓ ବିଜୁଳିକୁ ଡରୁ । ବର୍ଷା ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଓ ବିଜୁଳି କାହିଁକି ମାରେ ଏ ବିଷୟରେ ଆମେ ଜାଣି ପାରିବା । ଦେଖ୍ ଚମକୁଛନ୍ତି ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଶବ୍ଦରେ ଡରିଗଲା କିପରି ହୁଏ । ବର୍ଷାବେଳେ ବା ବର୍ଷା ପୂର୍ବରୁ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଓ ବିଜୁଳି କାହିଁକି ମାରେ ଏ ବିଷୟରେ ଆମେ ଜାଣି ପାରିବା ।

→ ବାଷ୍ପୀଭବନ :

• ଆପେ ଆପେ ଜଳ ବାଷ୍ପ ହୋଇ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶିବାକୁ ବାଷ୍ପୀଭବନ କହନ୍ତି । ବାହାରୁ ଥ‌ିବା ବାଷ୍ପ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଅଟେ ।
• ବାହ୍ୟପୃଷ୍ଠର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଅଧିକ ହେଲେ, ତାପମାତ୍ରା ବଢ଼ିଲେ, ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ପଡ଼ିଲେ, ବାୟୁ ଚଳାଚଳ ହେଲେ ବାଷ୍ପୀଭବନ ଅଧିକ ବେଗରେ ହୁଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ : ୧

ତୁମ ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କ ପାଖରୁ କିଛି ରୁମାଲ ସଂଗ୍ରହ କର । ସେଗୁଡ଼ିକୁ ପାଣିରେ ବୁଡ଼ାଇ ଓଦା କର । ଗୋଟିଏ ଓଦା ରୁମାଲକୁ ଜାକିଜୁକି ରଖ । ଅନ୍ୟଟିକୁ ସୂତା ବା ତାର ବାନ୍ଧି ଝୁଲାଇ ଦିଅ । ଗୋଟିଏ ରୁମାଲକୁ ଘର ଭିତରେ ଓ ଅନ୍ୟଟିକୁ ଘର ବାହାରେ ଟାଙ୍ଗ । ଗୋଟିଏ ରୁମାଲକୁ ଫ୍ୟାନତଳେ ପବନ ହେଉଥ‌ିବା ସ୍ଥାନରେ ଝୁଲାଇ ରଖ । କ’ଣ ସବୁ ଦେଖୁଲ, ସାଙ୍ଗମାନଙ୍କ ସହିତ ଓ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହିତ ଆଲୋଚନା କର ।

• ଆପେ ଆପେ ବାଷ୍ପ ହୋଇ ଜଳ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶିବାକୁ ବାଷ୍ପୀଭବନ କହନ୍ତି । ବାହାରୁଥିବା ବାଷ୍ପ ଜଳୀୟ ବାଷ୍ପ କୁହାଯାଏ ।
• ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ନଦୀ, ନାଳ, ପୋଖରୀ, ହ୍ରଦ ଓ ସମୁଦ୍ର ପାଣି ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଯାଏ ।

ଓଦା ବିସ୍ତୁର ବାହ୍ୟପୃଷ୍ଠର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଅଧ‌ିକ ହେଲେ, ତାପମାତ୍ରା ବଢ଼ିଲେ, ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ପଡ଼ିଲେ, ବାୟୁ ଚଳାଚଳ ହେଲେ ବାଷ୍ପୀଭବନ ଅଧିକ ବେଗରେ ହୁଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ନଦୀ, ନାଳ, ପୋଖରୀ, ହ୍ରଦ ଓ ସମୁଦ୍ର ପାଣି ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଯାଏ । ଏହି ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଜଳାଧାରର ପୃଷ୍ଠଭାଗରେ ସଂଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ।

→ ବାଷ୍ପୀକରଣ :

• ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜଳକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ବାମ୍ଫ ବା ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ବାଷ୍ପୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
• ରୋଷେଇବେଳେ, କଳକାରଖାନାରୁ ଓ ଶିଳ୍ପ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଜଳ ବାଷ୍ପୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବାଷ୍ପ ହୋଇ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶେ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ : ୨

ଗୋଟିଏ କାଚ ବିକର ବା ଫ୍ଲସ୍କ ନିଅ ।
ସେଥରେ କିଛି ପାଣି ପୂରାଅ ଓ କିଛି ଲୁଣ ପକାଅ । ଗୋଟିଏ ଷ୍ଟାଣ୍ଡ୍ ବା ଚିମୁଟାରେ ତାକୁ ଝୁଲାଇ ରଖ । ତଳୁ ସ୍ପିରିଟ୍ ଲ୍ୟାମ୍ପ୍ ଦ୍ବାରା ଗରମ କର । କଣ ଦେଖୁଛ ? କିଛି ସମୟପରେ ପାଣି ଫୁଟି ବାମ୍ଫ ହେଉଛି ଏହି ବାମ୍ଫଗୁଡ଼ିକ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଚାଲିଯାଉଛି ଓ ଲୁଣ ତଳେ ରହିଯାଉଛି ।

ତାହାକୁ ବାଷ୍ଟୀକରଣ କୁହାଯାଏ । ରୋଷେଇ ବେଳେ, କଳକାରଖାନାରୁ ଓ ଶଳ୍ପ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଜଳ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବାଷ୍ପ ହୋଇ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶେ ।
କରି ପ୍ରଥମେ ଉତ୍ତପ୍ତ ହୋଇ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱଗାମୀ ହୁଅନ୍ତି ।

→ ବାଷ୍ପୀମୋଚନ :

• ବୃକ୍ଷ ତା’ର ମୂଳ ସାହାଯ୍ୟରେ ମାଟିରୁ ଜଳ ନିଏ । ଖାଦ୍ୟ ତିଆରି ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟପାଇଁ ବୃକ୍ଷ କିଛି ଜଳ ବିନିଯୋଗ କରେ । ବଳକା ଜଳକୁ ଉଵେଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଛାଡ଼େ ।
• ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବୃଷ ବଳକା ଜଳକୁ ତ୍ୟାଗକରେ, ତାହାକୁ ବାଷ୍ପୀମୋଚନ କହନ୍ତି; ଅର୍ଥାତ୍ ଉଭିଦ ସାହାଯ୍ୟରେ ଭୂନିମ୍ନସ୍ଥ ଜଳ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଯାଏ ।

ତୁମ ପାଇଁ କାମ – ୩

ତୁମ ବିଦ୍ୟାଳୟର ବଗିଚାରୁ ଫୁଲକୁଣ୍ଡଟିଏ ଆଣ । ସେଥ‌ିରେ କିଛି ପାଣି ଦିଅ । କୁଣ୍ଡ ଉପରେ ଗଛ ଚାରି ପାଖରେ ଭଲ କାଗଜଟିଏ ଘୋଡ଼ାଇଦିଅ । ଯଦି ତୁମ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ବେଲଜାର୍ ଥାଏ, ଫୁଲ ଗଛ ଉପରେ ଘୋଡ଼ାଅ । ନତୁବା ଯେ କୌଣସି ଉଚ୍ଚ କାଚ ପାତ୍ର ଘୋଡ଼େଇ ଖରାରେ ରଖ । ୨/୩ ଘଣ୍ଟାପରେ ଦେଖ । କ’ଣ ଦେଖୁଛ ? ଜଳ ପାତ୍ରରେ ଜଳ ଆସିଲା କେଉଁଠୁ ? ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବୃକ୍ଷ ବଳକା ଜଳକୁ ତ୍ୟାଗ କରେ, ତାହାକୁ ଉଚ୍ଛେଦନ କହନ୍ତି । ଏହିପରି ଉଭିଦ ସାହାଯ୍ୟରେ ଭୂନିମ୍ନସ୍ଥ ଜଳ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ତଳକୁ ଯାଏ ।

→ ଘନୀକରଣ :

ତୁମ ପାଇଁ କାମ – ୪

• ଗୋଟିଏ ବଡ଼ ପାତ୍ରରେ କିଛି ପାଣି ନିଅ । ଅନ୍ୟ ଏକ ଛୋଟ ପାତ୍ରରେ କିଛି ତୁଳା ନେଇ ଛୋଟ ପାତ୍ରଟିକୁ ବଡ଼ ପାତ୍ରର ପାଣି ଭିତରେ ଅଧା ବୁଡ଼ାଇ ରଖ । ବଡ଼ ପାତ୍ରର ମୁହଁକୁ ଜରିରେ ବାନ୍ଧି ତା ଉପରେ ଛୋଟ ଗୋଡ଼ିଟିଏ ରଖ । କିଛି ସମୟ ପରେ ବଡ଼ ପାତ୍ରର ମୁହଁ ଖୋଲି ସାନ ପାତ୍ରରେ ଥିବା ତୁଳାରେ ହାତ ମାର । ଏହା ଓଦା ହେଲା କିପରି ?
• ବଡ଼ ପାତ୍ରର ଜଳ ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଉପରକୁ ଯାଇ ପାତ୍ର ମୁହଁରେ ବନ୍ଧା ହୋଇଥବା ଜରିରେ ବାଜିଲା ଏବଂ ଜଳ ବିନ୍ଦୁରେ ପରିଣତ ହୋଇ ସାନପାତ୍ରର ତୁଳା ଉପରେ ପଡ଼ିବାରୁ ତାହା ଓଦା ହେଲା ।
• ଗ୍ୟାସୀୟ ପଦାର୍ଥକୁ ଥଣ୍ଡାକଲେ ତାହା ତରଳ ପଦାର୍ଥରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
• ଯେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଗ୍ୟାସୀୟ ପଦାର୍ଥ ତରଳ ପଦାର୍ଥରେ ପରିଣତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ଘନୀକରଣ କହନ୍ତି ।
• ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଥଣ୍ଡାହୋଇ ଜଳରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଘନୀକରଣ, ବାଷ୍ପୀକରଣର ବିପରୀତ ପ୍ରକିୟା ।
  • ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଥଣ୍ଡାହୋଇ ମେଘ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
  • ଶୀତଦିନେ ଘାସରେ କାକର ପଡ଼େ ।

ବାଷ୍ପୀକରଣ ଓ ଘନୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଫଳରେ ବର୍ଷା ଓ ଜଳଚକ୍ରର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

→ ଜଳର ବିଭିନ୍ନ ଅବସ୍ଥା :

• ଜଳ ତିନୋଟି ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳେ; ଯଥା – କଠିନ, ତରଳ ଓ ଗ୍ୟାସୀୟ ।
• ବରଫ ଜଳର କଠିନ ଅବସ୍ଥା, ଜଳ ନିଜେ ତା’ର ତରଳ ଅବସ୍ଥା ଓ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ (ବାମ୍ଫ) ଜଳର ଗ୍ୟାସୀୟ ଅବସ୍ଥା ।

→ ଜଳଚକ୍ର :

• ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ନଦୀ, ନାଳ, ହ୍ରଦ, ସମୁଦ୍ର ପ୍ରଭୃତିର ଜଳ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶେ ।
• ରୋଷେଇ, କଳ କାରଖାନାର ଜଳ ବାଷ୍ପୀକରଣ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ବା ବାମ୍ଫ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଯାଏ ।
• ଖାଦ୍ୟ ତିଆରି ଓ ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ଉଭିଦଟିଏ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ କରେ ଏବଂ ବଳକା ଜଳ କୁ ବାଷ୍ପୀଭବନ ବା ଉମ୍ବେଦନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ କୁ ଛାଡ଼େ ।
• ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଅତି ଉଚ୍ଚରେ ଏତେ ଥଣ୍ଡା ଅନୁଭୂତ ହୁଏ ଯେ ସେଠାରେ ଥବା ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଜଳବିନ୍ଦିରେ ପରିଣତ ହୋଇ ମେଘ ସଷ୍ଟକରେ । ମେଘ ଅଧ୍କ ଥଣ୍ଡା ହୋଇ ଜଳ ହୁଏ । ବର୍ଷା ଆକାରରେ ସେହି ଜଳ ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଆସେ ।
• ଭୂପୃଷ୍ଠର ଜଳ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ଉପରକୁ ଯାଇ ପୁଣି ଜଳୀୟବାଷ୍ପଗୁଡ଼ିକ ଥଣ୍ଡାହୋଇ ଜଳ ଆକାରରେ ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଫେରିବାକୁ ଜଳର ଚକ୍ରାକାର ଗତି ବା ଜଳଚକ୍ର କହନ୍ତି ।
  

ବର୍ଷା :

• ଭୂପୃଷ୍ଠ ଓ ଭୂନିମ୍ନସ୍ଥ ଜଳ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ଉପରକୁ ଯାଏ ଓ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଥଣ୍ଡା ସ୍ତରର ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଜଳବିନ୍ଦୁରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଏହି ଜଳ ବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଥଣ୍ଡା ସ୍ତରରେ ଏକତ୍ର ହୋଇ ମେଘ ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଜଳବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ ଏକତ୍ର ହେଲେ ତା’ର ଆକାର ବଢ଼ିଯାଏ ଓ ଓଜନିଆ ହୋଇ ତଳକୁ ଖସେ । ଏହାକୁ ବର୍ଷା କହନ୍ତି ।
• ବେଳେବେଳେ ଅତି ଥଣ୍ଡାରେ ଜଳବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ ବରଫ ପାଲଟିଯାଏ ସେଥ୍ପାଇଁ କରକାପାତ ବା ବରଫବର୍ଷା ହୁଏ ।

→ ବିଜୁଳି ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି :

ତୁମ ପାଇଁ କାମ – ୫

• ଚାରୋଟି ସେଲ୍‌ଥ ଗୋଟିଏ ବ୍ୟାଟେରୀ ଯୋଗାଡ଼ କର । ବ୍ୟାଟେରୀର ଯୁକ୍ତମେରୁ ଯେଉଁଥରେ (+) ଚିହ୍ନ ଥାଏ, ସେଥୁରେ ଖଣ୍ଡେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡର ଅପରିବାହୀ ଅଂଶକୁ ଛଡ଼ାଇ ଯୋଡ଼ । ସେହିପରି ଅନ୍ୟ ଖଣ୍ଡେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ନେଇ ବ୍ୟାଟେରୀର ବିଯୁକ୍ତମେରୁ ଯେଉଁଥ‌ିରେ (-) ଚିହ୍ନ ଥାଏ ସେଠାରେ ଯୋଡ଼ । ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାରର ଅନ୍ୟ ମୁଣ୍ଡ ଦୁଇଟିକୁ ଖୁବ୍ ପାଖାପାଖୁ ଧର । କ’ଣ ହେଉଛି ଲକ୍ଷ୍ୟ କର । ଅଗ୍ନିକଣା ବା ସ୍ପାର୍କ ଦେଖୁବ ଓ ଚଡ଼ଚିଡ଼ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟ ଶୁଣିପାରିବ ।
• ରାସ୍ତାର ବିଜୁଳି ଖୁଣ୍ଟରେ ବା ଘର ମିଟର ବାକ୍ସ ପାଖରେ କେତେବେଳେ କେମିତି ଯଦି ନଗ୍ନ ବିଜୁଳି ତାର ପାଖାପାଖୁ ଏକତ୍ର ହୋଇଯାଆନ୍ତି, ତେବେ ସେଠାରେ ସ୍ପାର୍କ ଦେଖୁବ ଓ ଚଡ଼ଚଡ଼ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟ ଶୁଣିପାରିବ ।
  • ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଥ‌ିବା ମେଘର ଜଳବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ ଦୁଇପ୍ରକାର ଚାର୍ଜଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । କେତେକ ମେଘ ଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜ (+)ର ଜଳକଣା ଓ ଅନ୍ୟ କେତେକ ମେଘରେ ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ (-)ର ଜଳକଣା ଥାଏ ।
  • ଝଡ଼ ସମୟରେ ଯେତେବେଳେ ଅଧ‌ିକ ବେଗରେ ପବନ ବହୁଥାଏ ସେତେବେଳେ ବିଷମ ଚାର୍ଜ ବିଶିଷ୍ଟ ମେଘ ମେଘ ସହିତ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ବେଗରେ ଗତିକରି ନିଜ ନିଜର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହୁଅନ୍ତି । ବିଷମ ଚାର୍ଜର ଆକର୍ଷଣ ବଳରେ ସେମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଥ‌ିବା ବାୟୁ ଉତ୍ତପ୍ତ ହୋଇ ସ୍ପାର୍କ ସୃଷ୍ଟିକରେ ଓ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟ ବାହାରେ ।
  • ମେଘ ବାଡେଇ ହେଲେ ବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚାର୍ଜ ଭୂମି ଆଡ଼କୁ ଗତିକଲେ ବାୟୁ ସ୍ତରରେ ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ଚାପରେ ସ୍ପାର୍କ ଓ ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
  • ମେଘରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ସ୍ପାର୍କକୁ ବିଜୁଳି ଓ ଶବ୍ଦକୁ ଘଡ଼ଘଡ଼ି କୁହାଯାଏ । ଆଲୋକର ବେଗ, ଶବ୍ଦର ବେଗଠାରୁ ଅଧ୍ଵ ।

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 16 ଜଳ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Important Questions Chapter 16 ଜଳ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଜଳ ସମ୍ପଦର ସୁରକ୍ଷା କରିବା କାହିଁକି ?
ଉ –

• ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦ ବଞ୍ଚିରହିବା ପାଇଁ ଜଳ ମୁଖ୍ୟତଃ ଆବଶ୍ୟକ ।
• ଜଳ ଦୂଷିତ ହେଲେ ଜୀବଜଗତ ଆଉ ବଞ୍ଚୁହିପାରିବ ନାହିଁ, ଏଣୁ ଜଳ ସମ୍ପଦର ସୁରକ୍ଷା ଆବଶ୍ୟକ ।

Question 2.
ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀରରେ ଜଳ କି କି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ?
ଉ –
ଜଳ ଆମ ଶରୀରରେ ରକ୍ତକୁ ତରଳ ରଖେ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବକୋଷରେ ଅଧାରୁ ଅଧ‌ିକ ଜଳ ରହିବାଯୋଗୁଁ ସେଗୁଡ଼ିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ରହନ୍ତି |

Question 3.
ଜଳର ଅପବ୍ୟୟ କମାଇବା ପାଇଁ ଦୁଇଟି ଉପାୟ ଲେଖ ।
ଉ –

• ବ୍ୟବହାର ପରେ ପାଣିକଳକୁ ବନ୍ଦ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ପାଣିକଳକୁ ଖୋଲାରଖ୍ ଦାନ୍ତ, ମୁହଁ ଓ ଲୁଗାପଟା ଆଦି ସଫା କରିବା ଅନୁଚିତ । କଳରୁ ବାଲ୍ଟିରେ ପାଣି ସଂଗ୍ରହ କରି ସେସବୁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଦୀର୍ଘ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଉଭିଦ କେଉଁ କେଉଁ କାର୍ଯ୍ୟପାଇଁ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ କରେ ?
ଉ –

• ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ଉଭିଦ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ କରେ । ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ଜଳର ସଂଯୋଗରେ ହିଁ ଶର୍କରା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ମାଟିରେ ଅଣୁଜୀବମାନେ ବଢ଼ିଥା’ନ୍ତି । ଯବକ୍ଷାରଜାନକୁ ମାଟିରେ ମିଶାଇବାପାଇଁ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିବା ବୀଜାଣୁ ମଧ୍ୟ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ କରିଥା’ନ୍ତି ।
• ଜଳ ଏକ ଦ୍ରାବକ ହୋଇଥିବାରୁ ମାଟିର ଲବଣକୁ ଏହା ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିଥାଏ ।

Question 2.
ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ କେଉଁ କେଉଁ ବିଷୟପ୍ରତି ଧ୍ୟାନଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ?
ଉ –

• ଜଳକୁ ଅଯଥା ଅଧ‌ିକ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଓ ନଷ୍ଟ କରିବା ନାହିଁ ।
• ବ୍ୟବହାର ନ କରିବା ବେଳେ ପାଣି ଟ୍ୟାପ୍‌କୁ ସର୍ବଦା ବନ୍ଦ ରଖୁ ।
• ଜଳ ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଦୂଷଣ କରାଇବା ପାଇଁ ଯତ୍ନନେବା ।
• ବର୍ଷାଜଳକୁ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଛୋଟ ଜଳଭଣ୍ଡାରରେ ସାଇତିରଖୁବା ।
• ସହରାଞ୍ଚଳର ଛାତରେ ପଡ଼ୁଥିବା ବର୍ଷାଜଳ ଅମଳକରିବା; ଅର୍ଥାତ୍‌ ଏହାକୁ ବୋହିଯିବାକୁ ନଦେଇ ଗର୍ଭ ଖନନ କରି ସେଥୁରେ ସଂଗ୍ରହ କରିବା !

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶୋଉର

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଆମ ରକ୍ତରେ …………….. ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ।
(ଖ) ଅନେକ ଅଦରକାରୀ ପଦାର୍ଥ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ ……………. ଓ …………………… ଆକାରରେ ଆମ ଶରୀରରୁ ବାହାରିଯାଏ ।
(ଗ) ଜଳ ଏକ ……………
(ଘ) ମାଟିର …………. କୁ ଜଳ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରିଥାଏ ।
(ଙ) ଉଦ୍ଭଦ …………. ଜାତୀୟ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ ।
(ଚ) ମହାନଦୀର ବନ୍ୟାଜଳକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ………….. ଠାରେ ବନ୍ଧ କରାଯାଇଛି ।
ଉ –
(କ) ଜଳ
(ଖ) ମୂତ୍ର, ଝାଳ
(ଗ) ଦ୍ରାବକ
(ଘ) ଲବଣ
(ଙ) ଶର୍କରା
(ଚ) ହୀରାକୁଦ

Question 2.
(କ) ଜଳ ……………. ମିଶି ଶର୍କରା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
(ଅମ୍ଳଜାନ, ଯବକ୍ଷାରଜାନ, ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ)
(ଖ) ………….. କ୍ରିୟାରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ତ୍ୟାଗ କରେ ।
(ଉଦ୍ବେଦନ, ବାଷ୍ପୀଭବନ, ଘନୀକରଣ)
(ଗ) ………….. ମାଟିର ଜଳ ଧରିରଖୁର କ୍ଷମତା ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ।
(ଚିକିଟା, ବାଲିଆ, ଦୋରସା)
(ଘ) …………..ମାଟିର ଜଳ ଧରିରଖୁବାର କ୍ଷମତା ସବୁଠାରୁ କମ୍ ।
(ଚିକିଟା, ବାଲିଆ, ଦୋରସା)
(ଙ) ………… ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ମାଟିରେ ମିଶାଇବାପାଇଁ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିବା ବୀଜାଣୁ ମଧ୍ଯ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ କରନ୍ତି ।
(ଅମ୍ଳଜାନ, ଯବକ୍ଷାରଜାନ, ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ)
ଉ –
(କ) ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ
(ଖ) ଉସ୍ବେଦନ
(ଗ) ଚିକିଟା
(ଘ) ବାଲିଆ
(ଙ) ଯବକ୍ଷାରଜାନ

Question 3.
ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ନ ବଦଳାଇ ଭ୍ରମ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କର ।
(କ) ରକ୍ତର ମୂଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ଖାଦ୍ୟ ।
(ଖ) ବାଲିଆ ମାଟିରେ ପରିବା ଚାଷ ଭଲ ହୁଏ ।
(ଗ) ଦୋରସା ମାଟିର ଜଳଧାରଣ କ୍ଷମତା ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ।
(ଘ) ଚିକିଟା ମାଟିର ଜଳଧାରଣ କ୍ଷମତା ସବୁଠାରୁ କମ୍ ।
(ଙ) ଗଛ ଜଳତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ଅପଚୟ କୁହାଯାଏ ।
ଉ –
(କ) ରକ୍ତର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ଜଳ ।
(ଖ) ଦୋରସା ମାଟିରେ ପରିବା ଚାଷ ଭଲ ହୁଏ ।
(ଗ) ଚିକିଟା ମାଟିର ଜଳଧାରଣ କ୍ଷମତା ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ।
(ଘ) ବାଲିଆ ମାଟିର ଜଳଧାରଣ କ୍ଷମତା ସବୁଠାରୁ କମ୍ ।
(ଙ) ଗଛ ଜଳତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ଉଦନ କୁହାଯାଏ ।

Question 4.
ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ପାଖରେ ( ✓) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ୍ ଉତ୍ତର ପାଖରେ (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।
(କ) ବାଲିଆ ମାଟିର ଜଳ ଧରି ରଖୁବାର କ୍ଷମତା ସବୁଠାରୁ ବେଶି । (✗)
(ଖ) ଚିକିଟା ମାଟିର ଜଳ ଧରି ରଖୁବାର କ୍ଷମତା ସବୁଠାରୁ କମ୍ । (✗)
(ଗ) ନଦୀ, ପୋଖରୀ ଇତ୍ୟାଦି ଜଳର ଉତ୍ସ ଅଟେ । (✓)
(ଘ) ଜଳ ଏକ ଦ୍ରବଣ । (✗)
(ଙ) ଆମ ରକ୍ତରେ ଜଳ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଅଂଶ ଅଟେ । (✓)

Question 5.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସଂପର୍କ ବାଛ ।

ଉ –

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 14 ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣାବଳୀ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Important Questions Chapter 14 ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣାବଳୀ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
କରକାପାତ କାହିଁକି ହୁଏ ?
ଉ –

• ସମୟ ସମୟରେ ଅତି ଥଣ୍ଡାରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଥିବା ଜଳବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ ବରଫ ପାଲଟିଯାଏ ଓ ବର୍ଷାଜଳ ସହ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ପଡ଼େ ।
• ବରଫ ସହ ବର୍ଷାହେବାକୁ କରିକାପାତ କୁହାଯାଏ ।

Question 2.
ଜଳ କେତୋଟି ଅବସ୍ଥାରେ ରହିପାରେ ? ତାହା କ’ଣ କ’ଣ ?
ଉ –

• ଜଳ ତିନୋଟି ଅବସ୍ଥାରେ ରହିପାରେ ।
• ବରଫ, ଜଳ ଓ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଏହି ତିନି ଅବସ୍ଥାରେ ଜଳ ରହିଥାଏ ।

Question 3.
ବାଷ୍ପୀକରଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ଉଦାହରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଉ –

• ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜଳକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ବାମ୍ଫ ବା ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ବାଷ୍ପୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।
• ରୋଷେଇବେଳେ, କଳକାରଖାନାରୁ ଓ ଶିଳ୍ପ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଜଳ ବାଷ୍ପୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବାଷ୍ପହୋଇ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶେ ।

Question 4.
ଘନୀକରଣର ସଂଜ୍ଞା ଲେଖ ଓ ଏହାର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଲେଖ ।
ଉ –

• ଯେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଗ୍ୟାସୀୟ ପଦାର୍ଥ ତରଳ ପଦାର୍ଥରେ ପରିଣତ ହୁଏ, ତାହାକୁ ଘନୀକରଣ କହନ୍ତି ।
• ଘନୀକରଣ ଫଳରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଥଣ୍ଡାହୋଇ ମେଘ ସୃଷ୍ଟି କରେ ଏବଂ ଶୀତଦିନେ ଘାସରେ କାକର ପଡ଼େ ।

Question 5.
ବାଷ୍ପୀମୋଚନ କ’ଣ ?
ଉ –
ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଉଭିଦ ବଳକା ଜଳକୁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ତ୍ୟାଗ କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ବାଷ୍ପୀମୋଚନ କ୍ରିୟା କୁହାଯାଏ ।

ଦୀର୍ଘ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ବାଷ୍ପୀଭବନ କାହାକୁ କହନ୍ତି ଉଦାହରଣ ସହ ଲେଖ । ଏହା କେଉଁ କେଉଁ ପ୍ରଭାବରେ ଅଧିକ ବେଗରେ ହୁଏ ?
ଉ –

• ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ନଦୀ, ନାଳ, ପୋଖରୀ, ହ୍ରଦ ଓ ସମୁଦ୍ର ପାଣି ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଯାଏ ।
• ବାହ୍ୟପୃଷ୍ଠର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଅଧିକ ହେଲେ, ତାପମାତ୍ରା ବଢ଼ିଲେ, ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ପଡ଼ିଲେ, ବାୟୁ ଚଳାଚଳ ହେଲେ ବାଷ୍ପୀଭବନ ଅଧିକ ବେଗରେ ହୁଏ ।

Question 2.
ବାଷ୍ପୀକରଣ କ’ଣ ? ଏହା କିପରି ହୁଏ ପରୀକ୍ଷା ସହ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
ବାଷ୍ପୀକରଣ – ଯେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜଳକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ବାମ୍ଫ ବା ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ବାଷ୍ପୀକରଣ କୁହାଯାଏ ।

• ଗୋଟିଏ ଫ୍ୟୁଜ୍ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରିକ୍ ବଲ୍‌ବର ପୋଡ଼ା ତାରକୁ ବାହାର କରି ଗୋଟିଏ ଫ୍ଲାସ୍କ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉ ।
• ଫ୍ଲାସ୍କରେ କିଛି ପାଣି ନିଆଯାଉ ଓ କିଛି ଲୁଣ ପକାଯାଉ । ଗୋଟିଏ ଷ୍ଟାଣ୍ଡ୍ ବା ଚିମୁଟାରେ ଫ୍ଲସ୍କକୁ ଝୁଲାଇ ରଖାଯାଉ ।
• ଫ୍ଲାସ୍କର ତଳୁ ଏକ ସ୍ପିରିଟ୍ ଲ୍ୟାମ୍ପ୍ ବା ଡିବି ଦ୍ଵାରା ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଯାଉ ।
• କିଛି ସମୟପରେ ପାଣି ଫୁଟି ବାମ୍ଫ ହେବ ଏବଂ ଏହି ବାମ୍ଫଗୁଡ଼ିକ ବାଷ୍ପୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଚାଲିଯାଉଛି ଓ ଲୁଣ ତଳେ ରହିଯାଉଛି ।

Question 3.
ବିଜୁଳି ଓ ଘଡ଼ଘଡ଼ି କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
ଉ –

• ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଥିବା ମେଘର ଜଳବିନ୍ଦୁଗୁଡ଼ିକ ଦୁଇପ୍ରକାର ଚାର୍ଜଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । କେତେକ ମେଘ ଯୁକ୍ତ ଚାର୍ଜ (+)ର ଜଳକଣା ଓ ଅନ୍ୟ କେତେକ ମେଘରେ ବିଯୁକ୍ତାତ୍ମକ (-)ର ଜଳକଣା ଥାଏ ।
• ଝଡ଼ ସମୟରେ ଯେତେବେଳେ ଅଧିକ ବେଗରେ ପବନ ବହୁଥାଏ, ସେତେବେଳେ ବିଷମ ଚାର୍ଜ ବିଶିଷ୍ଟ ମେଘ ` ପ୍ରଚଣ୍ଡ ବେଗରେ ଗତିକରି ନିଜ ନିଜର ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହୁଅନ୍ତି ।
• ବିଷମ ଚାର୍ଜର ଆକର୍ଷଣ ବଳରେ ସେମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଥିବା ବାୟୁ ଉତ୍ତପ୍ତ ହୋଇଯାଏ । ସ୍କାର୍କ ସୃଷ୍ଟିକରେ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟ ବାହାରେ ।
• ମେଘ ସହିତ ମେଘ ବାଡ଼େଇହେଲେ ବା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଚାର୍ଜ ଭୂମି ଆଡ଼କୁ ଗତିକଲେ ବାୟୁ ସ୍ତରରେ ଅତ୍ୟ ଚାପରେ ସ୍ପାର୍କ ଓ ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ମେଘରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ସ୍ପାର୍କକୁ ବିଜୁଳି ଓ ଶବ୍ଦକୁ ଘଡ଼ଘଡ଼ି କୁହାଯାଏ ।

Question 4.
ଜଳଚକ୍ର କିପରି ହୁଏ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

• ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରଣାଳୀରେ ନଦୀ, ନାଳ, ହ୍ରଦ, ସମୁଦ୍ର ପ୍ରଭୃତିର ଜଳ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶେ ।
• ରୋଷେଇ, କଳକାରଖାନାର ଜଳ ବାଷ୍ପୀକରଣ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ବା ବାମ୍ଫ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଯାଏ ।
• ଖାଦ୍ୟ ତିଆରି ଓ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଉଦ୍ଭଦଟିଏ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ କରେ ଏବଂ ବଳକା ଜଳକୁ ବାଷ୍ପୀଭବନ ବା ଉସ୍ଵେଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଛାଡ଼େ ।
• ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଅତି ଉଚ୍ଚରେ ଏତେ ଥଣ୍ଡା ଅନୁଭୂତ ହୁଏ ଯେ ସେଠାରେ ଥିବା ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଜଳବିନ୍ଦୁରେ ପରିଣତ ହୋଇ ମେଘ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
• ମେଘ ଅଧିକ ଥଣ୍ଡା ହୋଇ ଜଳ ହୁଏ । ବର୍ଷା ଆକାରରେ ସେହି ଜଳ ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଆସେ ।
• ଭୂପୃଷ୍ଠର ଜଳ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ଉପରକୁ ଯାଇ ପୁଣି ଜଳୀୟବାଷ୍ପଗୁଡ଼ିକ ଥଣ୍ଡା ହୋଇ ଜଳ ଆକାରରେ ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଫେରିବାକୁ ଜଳର ଚକ୍ରାକାର ଗତି ବା ଜଳଚକ୍ର କହନ୍ତି ।

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶୋଉର

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଜଳକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରି ବାଷ୍ପ କରିବାକୁ …………… କୁହାଯାଏ ।
(ii) ମେଘରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ସ୍କାକୁ ………….. କହନ୍ତି ।
(iii) ବୃକ୍ଷଲତା ଓ ଜଙ୍ଗଲ ………….. କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରନ୍ତି ।
(iv) ବାଷ୍ପୀଭବନ ଓ ………….ପରସ୍ପର ବିପରୀତ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
(v) ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ଥଣ୍ଡାହୋଇ ………………. ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
(vi) ହାତରେ ଆଘାତ ଲାଗିଲେ ………….. ଘସାଯାଏ ।
ଉ –
(i) ବାଷ୍ପୀକରଣ
(ii) ବିଜୁଳି
(iii) ବର୍ଷା
(iv) ଘନୀକରଣ
(v) ମେଘ
(vi) ବରଫ

Question 2.
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନତଳେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ସଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟିକୁ ବାଛି ଲେଖ ।

(i) କୁଆପଥର ଜଳର କେଉଁ ଅବସ୍ଥା ?
(କ) କଠିନ
(ଖ) ତରଳ
(ଗ) ଗ୍ୟାସୀୟ
(ଘ) ପ୍ଲାଙ୍କ୍ଷା
ଉ –
(କ) କଠିନ

(ii) ଭୂନିମ୍ନର ପାଣି କେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ହୁଏ ?
(କ) ବାଷ୍ପୀମୋଚନ
(ଖ) ବାଷ୍ପୀଭବନ
(ଗ) ଘନୀକରଣ
(ଘ) ବାଷ୍ପୀକରଣ
ଉ –
(କ) ବାଷ୍ପୀମୋଚନ

(iii) ଘରର ଛାତ ଉପରେ ଜମିଥିବା ପାଣି କେଉଁ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଶୁଖୁଯାଏ ?
(କ) ବାଷ୍ପୀମୋଚନ
(ଖ) ବାଷ୍ପୀଭବନ
(ଗ) ଘନୀକରଣ
(ଘ) ଉସ୍ବେଦନ
ଉ –
(ଖ) ବାଷ୍ପୀଭବନ

(iv) ରୋଷେଇବେଳେ ଜଳ କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବାଷ୍ପହୋଇ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶେ ?
(କ) ବାଷ୍ପୀଭବନ
(ଖ) ବାଷ୍ପୀମୋଚନ
(ଗ) ଘନୀକରଣ
(ଘ) ବାଷ୍ପୀକରଣ
ଉ –
(ଘ) ବାଷ୍ପୀକରଣ

(v) କେଉଁ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବୃକ୍ଷ ବଳକା ଜଳକୁ ତ୍ୟାଗ କରେ ?
(କ) ବାଷ୍ପୀଭବନ
(ଖ) ବାଷ୍ପୀମୋଚନ
(ଗ) ବାଷ୍ପୀକରଣ
(ଘ) ଘନୀକରଣ
ଉ –
(ଖ) ବାଷ୍ପୀମୋଚନ

Question 3.
ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵର ସାମଞ୍ଜସ୍ୟକୁ ଦେଖୁ ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ଵର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ବର୍ଷାପରେ ରାସ୍ତା ଶୁଖୁ : ବାଷ୍ପୀଭବନ :: ଭୂନିମ୍ନସ୍ଥ ଜଳ : …………………… ।
(ii) ଗ୍ୟାସୀୟ ପଦାର୍ଥ ତରଳ ହେବା : ଘନୀକରଣ :: ତରଳ ପଦାର୍ଥ ଗ୍ୟାସ୍ ହେବା : …………………… ।
(iii) ଜଳ ଆପେ ଆପେ ବାଷ୍ପ ହେବା : ବାଷ୍ପୀଭବନ :: ଜଳ ଉତ୍ତପ୍ତ ହୋଇ ବାଷ୍ପ ହେବା : …………………… ।
(iv) ଜଳୀୟବାଷ୍ପ : ଗ୍ୟାସୀୟ :: ଆଇସ୍‌କ୍ରିମ୍ : …………………… ।
ଉ –
(i) ବାଷ୍ପୀମୋଚନ
(ii) ବାଷ୍ପୀକରଣ
(iii) ବାଷ୍ପୀକରଣ
(iv) କଠିନ

Question 4.
ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ନ ବଦଳାଇ ଭ୍ରମ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କର ।
(କ) ବାହ୍ୟପୃଷ୍ଠର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଅଧିକ ହେଲେ ବାଷ୍ପୀଭବନ କମ୍ ହୁଏ ।
(ଖ) ତାପମାତ୍ରା ବଢିଲେ ବାଷ୍ପୀଭବନର ବେଗ କମେ ।
(ଗ) ଓଦାଲୁଗା ଘନୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶୁଖେ ।
(ଘ) ସ୍ପାର୍କକୁ ଘଡ଼ଘଡ଼ି ଓ ଶବ୍ଦକୁ ବିଜୁଳି କୁହାଯାଏ ।
(ଙ) ଜଳ ଦୁଇଟି ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳେ ।
ଉ –
(କ) ବାହ୍ୟପୃଷ୍ଠର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଅଧ‌ିକ ହେଲେ ବାଷ୍ପୀଭବନ ଅଧିକ ହୁଏ ।
(ଖ) ତାପମାତ୍ରା ବଢ଼ିଲେ ବାଷ୍ପୀଭବନର ବେଗ ବଢ଼େ ।
(ଗ) ଓଦାଲୁଗା ବାଷ୍ପୀଭବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶୁଖେ ।
(ଘ) ସ୍ପାର୍କକୁ ବିଜୁଳି ଓ ଶବ୍ଦକୁ ଘଡ଼ଘଡ଼ି କୁହାଯାଏ ।
(ଙ) ଜଳ ତିନୋଟି ଅବସ୍ଥାରେ ମିଳେ ।

Question 5.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସଂପର୍କ ବାଛ ।

ଉ –

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 15 ଆଲୋକ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Important Questions Chapter 15 ଆଲୋକ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ରନ୍ଧ୍ର କ୍ୟାମେରାରେ ବସ୍ତୁର କିପରି ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ? ଏହାର କାରଣ କ’ଣ ?
ଉ –

• ରନ୍ଧ୍ର କ୍ୟାମେରାରେ ବସ୍ତୁର ସଳଖ ଓ ଓଲଟା ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଆଲୋକ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଗତିକରେ ବୋଲି ଏପରି ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ ।

Question 2.
ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ଏହାର ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ –

• ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଆଦୌ ଯାଇପାରେ ନାହିଁ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ ।
• କାଗଜ, କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼, ଖପରା ଆଦି ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।

Question 3.
ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ କ’ଣ ? ୨ଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ –

• ଯେଉଁ ପୃଷ୍ଠରେ ଆଲୋକ ପଡ଼ିଲେ ଆଲୋକର ପ୍ରତିଫଳନ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠା କୁହାଯାଏ ।
• ଯଥା :- କାଚ ଓ ପାଣି ।

Question 3.
ଆଲୋକ ଗୁଚ୍ଛ କ’ଣ?
ଉ –

• ଆଲୋକ ଉତ୍ସରୁ ଆଲୋକ ସବୁଦିଗକୁ ସରଳରେଖାରେ ଗତିକରେ । ଏହାକୁ ଆଲୋକ ରଶ୍ମି କହନ୍ତି ।
• ରଶ୍ମିମାନଙ୍କର ସମାହାରକୁ ଆଲୋକ ଗୁଚ୍ଛ କହନ୍ତି । ଟର୍ଚ୍ଚ ଓ ଗାଡ଼ିରୁ ଆଲୋକ ଗୁଚ୍ଛ ଆସେ ।

Question 4.
ଛାୟା କାହାକୁ କହନ୍ତି ? ଛାୟାର ଆକାର କାହା କାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ?
ଉ –

• ଆଲୋକ ଆଗରେ କୌଣସି ଅସ୍ଵଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ରଖିଲେ ବସ୍ତୁର ପଛପଟେ ଅନ୍ଧକାର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହାକୁ ବସ୍ତୁର ଛାୟା କହନ୍ତି । ଏହି ଛାୟା ଭୂମିରେ ବା ଗୋଟିଏ ପରଦା ଉପରେ ପଡ଼ିଥାଏ ।
• ଛାୟାର ଆକାର ଆଲୋକ, ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ଓ ପରଦାର ଅବସ୍ଥାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

ଦୀର୍ଘ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଆଲୋକ ଭେଦରେ ପଦାର୍ଥକୁ କେତେ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ଉଦାହରଣ ସହ ଲେଖ ।
ଉ –
ଆଲୋକ ଭେଦରେ ପଦାର୍ଥମାନଙ୍କୁ ତିନିଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା – ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ, ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ଓ ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।
ସ୍ୱଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ :

• ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଯାଇପାରେ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ ।
• କାଚ, ଚଷମା, ପାଣି ଆଦି ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।

ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ :

• ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଆଦୌ ଯାଇପାରେ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ ।
• ଖପରା, କାଗଜ, କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ଆଦି ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।

ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ:

• ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ଆସେ, ତାହାକୁ ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ ।
• ପତଳା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍, ତେଲଲଗା କାଗଜ, ରଙ୍ଗିନ୍ କାଗଜ ଆଦି ଅଳ୍ପ ସ୍ଵଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।

Question 2.
ରନ୍ଧ୍ର କ୍ୟାମେରାର ଗଠନ ଲେଖ ।
ଉ –

• ମୋଟା କାଗଜର ଦୁଇଟି ଲମ୍ବାକୃତି ଖୋଳ ନେବା ଯେପରି ଗୋଟିଏ ଖୋଳ ଅନ୍ୟ ଖୋଳ ଭିତରକୁ ଯାଇପାରୁଥବ ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଖୋଳର ଗୋଟିଏ ଓସାର ପାଖ ଖୋଲାଥିବ । ବଡ଼ ଖୋଳର ବନ୍ଦ ପାଖରେ ଗୋଟିଏ ସୂକ୍ଷ୍ମଛିଦ୍ରଟିଏ କରିବା ।
• ସାନ ଖୋଳର ବନ୍ଦ ପାଖରେ ବଡ଼ ରନ୍ଧ୍ରଟିଏ କରି ତେଲବୋଳା କାଗଜ ତା’ଉପରେ ମଡ଼ାଇବା ।
• ବଡ଼ ଖୋଳର ଖୋଲା ମୁହଁ ବାଟେ ଛୋଟ ଖୋଳର ଖୋଲା ମୁହଁଟିକୁ ପ୍ରବେଶ କରାଇବା । ଏହା ଏକ ରନ୍ଧ୍ର କ୍ୟାମେରା ହେବ ।

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶୋଉର

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଆଲୋକ ………….. ବସ୍ତୁ ଦେଇ ଭଲ ଭାବରେ ଗତିପକରେ ।
(ଖ) …………… ବିଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥକୁ ଦେଖିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
(ଗ) ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ……………… ରେଖାରେ ଗତିକରେ ।
(ଘ) ଆଲୋକ ଗତିପଥରେ ……………. ବସ୍ତୁ ରଖୁ ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ ।
(ଙ) ରନ୍ଧ୍ର କ୍ୟାମେରାରେ ବସ୍ତୁର …………………… ଓ ……………… ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
(ଚ) …………….. ଏକ ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ।
(ଛ) ଆଲୋକ ଗତିପଥରେ …………………… ବସ୍ତୁ ରଖୁଲେ ବସ୍ତୁ ଆକାରରେ ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ଉ –
(କ) ସ୍ଵଚ୍ଛ
(ଖ) ଆଲୋକ
(ଗ) ସରଳ
(ଘ) ସ୍ଵଚ୍ଛ
(ଙ) ସଳଖ, ଓଲଟା
(ଚ) ଦର୍ପଣ
(ଛ) ଅସ୍ବଚ୍ଛ ।

Question 2.
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନପାଇଁ ଦିଆଯାଇଥିବା ଚାରିଗୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

(କ) ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ସ୍ଵଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ?
(i) ଦର୍ପଣ
(ii) କାର୍ବନପେପର
(iii) ଟ୍ରେସିଂପେପର
(iv) ଜଳ
ଉ –
(iv) ଜଳ

(ଖ) ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଏକ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ?
(i) ଜଳ
(ii) ଚଷମା
(iii) ଦର୍ପଣ
(iv) କାଚ
ଉ –
(iii) ଦର୍ପଣ

(ଗ) ନିମ୍ନଲିଖ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଏକ ଅର୍ଦ୍ଧସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ?
(i) କାଚ
(ii) ଦର୍ପଣ
(iii) କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼
(iv) ରଙ୍ଗିନ୍ କାଗଜ
ଉ –
(iv) ରଙ୍ଗିନ୍ କାଗଜ

(ଘ) ଛାୟାର ଆକାର କାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ନାହିଁ ?
(i) ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ
(ii) ଆଲୋକ
(iii) ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ
(iv) ପରଦାର ଅବସ୍ଥାନ
ଉ –
(i) ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ

(ଙ) ରନ୍ଧ୍ର କ୍ୟାମେରାରେ ବସ୍ତୁର କିପରି ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ?
(i) ସଳଖ ଓ ସିଧା
(ii) ସଳଖ ଓ ଓଲଟା
(iii) ବଙ୍କା ଓ ସିଧା
(iv) ବଙ୍କା ଓ ଓଲଟା
ଉ –
(iv) ବଙ୍କା ଓ ଓଲଟା

Question 3.
ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥ‌ିବା ଶବ୍ଦଦ୍ଵୟର ସମ୍ପର୍କକୁ ଦେଖୁ ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥ‌ିବା ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଟେବୁଲ : ଆଲୋକ ଉତ୍ସ ନୁହେଁ : : ତାରା : ………… ।
(ଖ) ଦର୍ପଣ : ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ବସ୍ତୁ ନୁହେଁ : : ଟର୍ଚ୍ଚ : ………… ।
(ଗ) ପତଳା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ : ଅର୍ଦ୍ଧସ୍ବଚ୍ଛ : : ଫଟୋବନ୍ଧେଇ କାଚ : ………… ।
(ଘ) ପାଣି : ସ୍ୱଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ : : କାଗଜ କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ : ………… ।
(ଙ) ଖପରା : ଅସ୍ୱଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ : : ରଙ୍ଗିନ୍ କାଗଜ : ………… ।
ଉ –
(କ) ଆଲୋକ ଉତ୍ସ
(ଖ) ଉଜ୍ଜ୍ଵଳ ବସ୍ତୁ
(ଗ) ସ୍ବଚ୍ଛ
(ଘ) ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ
(ଙ) ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।

Question 4.
ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ନ ବଦଳାଇ ଭ୍ରମ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କର ।
(କ) ଚଷମା କାଚ ଏକ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।
(ଖ) ରଶ୍ମିମାନଙ୍କର ସମାହାରକୁ ସରରେଖୀୟ ଗତି କୁହାଯାଏ ।
(ଗ) ଆଲୋକ ନିର୍ଗତ କରୁଥିବା ବସ୍ତୁକୁ ଆଲୋକଗୁଚ୍ଛ କୁହାଯାଏ
(ଘ) ଆଲୋକର ପ୍ରତିଫଳନ ସ୍ଵଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥର ପୃଷ୍ଠରେ ହୁଏ ।
(ଙ) ନିର୍ମଳ ଜଳ ଏକ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।
ଉ –
(କ) ଚଷମା କାଚ ଏକ ସ୍ୱଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।
(ଖ) ରଶ୍ମିମାନଙ୍କର ସମାହାରକୁ ଆଲୋକଗୁଚ୍ଛ କୁହାଯାଏ ।
(ଗ) ଆଲୋକ ନିର୍ଗତ କରୁଥିବା ବସ୍ତୁକୁ ଆଲୋକ ଉତ୍ସ କୁହାଯାଏ ।
(ଘ) ଆଲୋକର ପ୍ରତିଫଳନ ଦର୍ପଣ ପୃଷ୍ଠରେ ହୁଏ ।
(ଙ) ନିର୍ମଳ ଜଳ ଏକ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।

Question 5.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସଂପର୍କ ବାଛ ।

ଉ –

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 15 ଆଲୋକ

Question 1.
ତଳ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ନିଜ ଖାତାରେ ଲେଖ । ଠିକ୍ ବାକ୍ୟ ପାଖରେ ଠିକ୍ (✓) ଚିହ୍ନ ଓ ଭୁଲ୍ ବାକ୍ୟ ପାଖରେ ଛକି (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।
(କ) ଆଲୋକର ଗତିପଥ ସରଳରେଖ୍ୟ ନୁହେଁ ।
(ଖ) ଦର୍ପଣ ଏକ ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ।
(ଗ) ଜଡ଼ାତେଲ ଏକ ଅସ୍ୱଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।
(ଘ) ବସ୍ତୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ତା’ର ଛାୟା ନୁହେଁ ।
(ଙ) ନିର୍ମଳ ଜଳ ଏକ ସ୍ୱଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।
ଉ –
(କ) (✗)
(ଖ) (✓)
(ଗ) (✗)
(ଘ) (✓)
(ଙ) (✓)

Question 2.
ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଆଲୋକର ପ୍ରତିଫଳନ …………. ପୃଷ୍ଠରେ ହୁଏ । (ଦର୍ପଣ, ଲେନ୍ସ, ପ୍ରିଜିମ୍)
(ଖ) ପତଳା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଗୋଟିଏ …………… ପଦାର୍ଥ । (ସ୍ଵଚ୍ଛ, ଅସ୍ବଚ୍ଛ, ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ)
(ଗ) ଆଲୋକ ଉତ୍ସକୁ ସ୍ଥିର ରଖ୍ ପରଦାକୁ ବସ୍ତୁଠାରୁ ଯେତେ ଦୂରକୁ ନେବା ଛାୟାର ……………. ହେବ । (ସାନ, ବଡ଼, ଅସ୍ପଷ୍ଟ ବଡ଼)
ଉ –
(କ) ଦର୍ପଣ
(ଖ) ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ
(ଗ) ଅସ୍ପଷ୍ଟ ବଡ଼

Question 3.
ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଶବ୍ଦଦ୍ଵୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପାର୍ଥକ୍ୟ ୨/୩ଟି ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।
(କ) ଛାୟା ଓ ପ୍ରତିବିମ୍ବ
(ଖ) ସ୍ଵଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ଓ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ
ଉ –
(କ) ଛାୟା ଓ ପ୍ରତିବିମ୍ବ

ଛାୟା	ପ୍ରତିବିମ୍ବ
(i) ଆଲୋକ ପଥରେ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ରଖୁ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ପଛପଟେ ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।	(i) ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠରେ କୌଣସି ବସ୍ତୁ ରଖୁଲେ ତାହାର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
(ii) ଛାୟାର ଆକାର, ଆଲୋକ, ଅସ୍ଵଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ଓ ପରଦାର ଅବସ୍ଥାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।	(ii) ପ୍ରତିବିମ୍ବର ଆକାର ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ଓ ବସ୍ତୁର ଅବସ୍ଥାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

 

(ଖ) ସ୍ଵଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ଓ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ

ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ	ଅସ୍ପଷ୍ଟ ପଦାର୍ଥ
(i) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଯାଇପାରେ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ ।	(i) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଯାଇପାରେ, ନାହିଁ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ ।
(ii) କାଚ, ଚଷମା, ପାଣି ଆଦି ସ୍ଵଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ	(ii) ଖପରା, କାଗଜ, କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ଆଦି ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।

Question 4.
ଆଲୋକ ଏକ ସରଳ ପଥରେ ଗତିକରେ । ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବୁଝାଅ ।
ଉ –
ଉଦାହରଣ – ୧

(i) ଗୋଟିଏ ସିଧା ନରମ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ନଳୀ ନିଆଯାଉ । ଟେବୁଲ ଉପରେ ଏକ ମହମବତି ଜଳାଯାଉ ।
(ii) ଟେବୁଲ ଅପର ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଛିଡ଼ାହୋଇ ନଳୀ ମଧ୍ୟଦେଇ ଜଳୁଥିବା ମହମବତିର ଶିଖା ଲକ୍ଷ୍ୟକଲେ ଶିଖାଟି ଦେଖାଯିବ ।
(iii) ସେହି ନଳୀକୁ ସାମାନ୍ୟ ବଙ୍କାର ମହମବତି ଶିଖାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକଲେ ଶିଖାଟି ଦେଖାଯିବ ନାହିଁ ।

ଉଦାହରଣ – ୨

(i) ତିନୋଟି କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ନେଇ ପ୍ରତ୍ୟେକର ଠିକ ମଝିରେ ସମାନ ଉଚ୍ଚତାରେ ରନ୍ଧ୍ର କରାଯାଉ ।
(ii) ଜାଳୁଥ‌ିବା ମହମବତି ନିକଟରେ କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ତିନୋଟିକୁ ଏପରି ରଖାଯାଉ, ଯେପରିକି ରନ୍ଧ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ରହିବେ ।
(iii) ଆଲୋକ ଉତ୍ସଠାରୁ ଦୂରରେ ଥିବା କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ରନ୍ଧ୍ରଦେଇ ଦେଖ‌ିଲେ ଆଲୋକ ଦେଖାଯିବ । ଏଥ‌ିରୁ ଜଣାପଡ଼େ ଯେ ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ସରଳରେଖାରେ ଗତିକରେ ।

Question 5.
ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
(କ) ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠନପାଇଁ କ’ଣ କ’ଣ ଆବଶ୍ୟକ ?
(ଖ) ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କ’ଣ ? ୨ଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
(ଗ) ଛାୟା କିପରି ଗଠିତ ହୁଏ ।
ଉ –
(କ) ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠନପାଇଁ ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ଓ ଆଲୋକ ଆବଶ୍ୟକ ।
(ଖ)
(i) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ଆସେ, ତାହାକୁ ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ପତଳା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍, ତେଲଲଗା କାଗଜ ଆଦି ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।

(ଗ) ଆଲୋକ ପଥରେ ଅସ୍ଵଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ରଖୁଳେ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ପଛପଟେ ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

Question 6.
ଆକାଶରେ ଉଡ଼ୁଥ‌ିବା ପକ୍ଷୀର ଛାୟା କେତେବେଳେ ଭୂମିରେ ପଡ଼େ ତ କେତେବେଳେ ପଡ଼େ ନାହିଁ । ୨/ ୩ଟି ବାକ୍ୟରେ କାରଣ ଲେଖ ।
ଉ –

• ଆଲୋକ ପଥରେ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ରଖୁଳେ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ପଛପଟେ ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହି ଛାୟାର ଆକାର, ଆଲୋକ, ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ଓ ପରଦାର ଅବସ୍ଥାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
• ଭୂମିଠାରୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦୂରତାରେ ପକ୍ଷୀଟି ଥିବାବେଳେ ତା’ର ଛାୟା ଭୂମିରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
• ଭୂମିଠାରୁ ଅଧିକ ଦୂରତାରେ ପକ୍ଷୀଟି ଥିବାବେଳେ ତା’ର ଛାୟା ଭୂମିରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ ।

Question 7.
ରାସ୍ତାକଡ଼ରେ ଥ‌ିବା ବତିଖୁଣ୍ଟ ଦୁର୍ଘଟଣା ରୋକିବାରେ କିପରି ସାହାଯ୍ୟ କରେ ?
ଉ –
ରାସ୍ତାକଡ଼ରେ ଥ‌ିବା ବତିଖୁଣ୍ଟ ଆଲୋକର ଏକ ଉତ୍ସ, ଯାହାକି ରାତିରେ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାକୁ ରୋକିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଏହି ବତିଗୁଡ଼ିକ ଅତି ଉଚ୍ଚରେ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଏହି ଆଲୋକରେ ବସ୍ତୁର ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ; ଫଳରେ ରାସ୍ତା ପରିଷ୍କାର ଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ ! ତେଣୁ ରାସ୍ତାକଡ଼ରେ ଥିବା ବତିଖୁଣ୍ଟ ଦୁର୍ଘଟଣା ରୋକିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।

Question 8.
ଗାଡ଼ିଚାଳକ ସମ୍ମୁଖରେ ଥ‌ିବା ଦର୍ପଣକୁ ଚାଳକର ତୃତୀୟ ନୟନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ କାହିଁକି ?
ଉ –
ଗାଡ଼ିଚାଳକ ସମ୍ମୁଖରେ ଥିବା ଦର୍ପଣ ଗାଡ଼ିର ପଛରୁ ଆସୁଥିବା ଯାନବାହାନଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦୂରତାକୁ ନିରୂପଣ କରିବାରେ ଯାନବାହାନର ଗତିପଥକୁ ଦେଖ୍ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରଦକ୍ଷେପ ନେଇଥା’ନ୍ତି ଓ ନିରାପଦ ଭାବରେ ଗାଡ଼ି ଚଳାଇଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଗାଡ଼ିଚାଳକ ସମ୍ମୁଖରେ ଥ‌ିବା ଦର୍ପଣକୁ ଚାଳକର ତୃତୀୟ ନୟନ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ ।

ଆଲୋକ Notes :

→ ଉପକ୍ରମ :

• ଆଲୋକ ବିଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥକୁ ଦେଖାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ; ଅର୍ଥାତ୍ ଆଲୋକ ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ଉପରେ ପଡ଼େ ତାହାକୁ ଆମେ ଦେଖାରୁ ।
• ସୂର୍ଯ୍ୟ, ତାରା, ମହମବତି, ଟର୍ଚ୍ଚ ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରିକ୍‌ ବଲ୍‌ବ ପ୍ରଭୃତି ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ବସ୍ତୁ । ଏଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋକର ଉତ୍ସ |
• ଟେବୁଲ, ଚେୟାର, ବହିପତ୍ର, ଖଟ ଇତ୍ୟାଦି ଉଜ୍ଜଳ ବସ୍ତୁ ବା ଆଲୋକର ଉତ୍ସ ନୁହଁନ୍ତି ।
  
  • ରାସ୍ତାରେ ଥିବା ବତିଖୁଣ୍ଟ ମଧ୍ୟ ଆଲୋକର ଏକ ଉତ୍ସ, ଯାହାକି ରାତିରେ ସଡ଼କ ଦୁର୍ଘଟଣାକୁ ରୋକିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
  • ଏହି ବତିଗୁଡ଼ିକ ଅତି ଉଚ୍ଚରେ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବସ୍ତୁକୁ ଦେଖ‌ିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । ଏହି ଆଲୋକରେ ବସ୍ତୁର ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ; ଫଳରେ ରାସ୍ତା ପରିଷ୍କାର ଭାବରେ ଦେଖାଯାଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ : ୧

ତୁମ ଚାରିପାଖରେ ଥ‌ିବା କିଛି ବସ୍ତୁ ସଂଗ୍ରହ କର । କାଗଜ, ବ୍ୟାଗ୍, ବାକ୍ସ, କାଚପ୍ଲେଟ, ସିଲଟ, ଖପରା, ନୋଟବହି, କାର୍ଡ଼ବୋଡ଼, ରଙ୍ଗିନ୍ କାଗଜ, ତେଲଲଗା କାଗଜ ପ୍ରଭୃତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବସ୍ତୁକୁ ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ଧରି ତା ମଧ୍ଯ

→ ସ୍ୱଚ୍ଛ, ଅସ୍ବଚ୍ଛ, ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ :

(i) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଯାଇପାରେ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ୱଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ । କାଚ, ଚଷମା, ପାଣି ଆଦି ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।

(ii) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଆଦୌ ଯାଇପାରେ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ଅସ୍ୱଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ । ଖପରା, କାଗଜ, କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ଆଦି ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।
(iii) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ଆଲୋକ ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ଆସେ, ତାହାକୁ ଅଳ୍ପ ସ୍ଵଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ କୁହାଯାଏ । ପତଳା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍, ତେଲଲଗା କାଗଜ, ରଙ୍ଗିନ୍ କାଗଜ ଆଦି ଅଳ୍ପ ସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥ ।

Question 1.
ନିମ୍ନ ସାରଣୀଟିକୁ ପୂରଣ କର ।
ଉ –

→ ଆଲୋକର ଗତି :
(i) ଆଲୋକ ଉତ୍ସରୁ ଆଲୋକ ସବୁଦିଗକୁ ସରଳରେଖାରେ ଗତିକରେ । ଏହାକୁ ଆଲୋକ ରଶ୍ମି କହନ୍ତି ।
(ii) ରଶ୍ମିମାନଙ୍କର ସମାହାରକୁ ଆଲୋକ ଗୁଚ୍ଛ କହନ୍ତି । ଟର୍ଚ୍ଚ ଓ ଗାଡ଼ିରୁ ଆଲୋକ ଗୁଚ୍ଛ ଆସେ ।
(iii) ଆଲୋକ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଗତିକରେ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୨

• ଗୋଟିଏ ସିଧା ନରମ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ନଳୀ ସଂଗ୍ରହ କର । ଟେବୁଲ ଉପରେ ମହାମବତିଟିଏ ଜାଳ । ଟେବୁଲର ଅପର ପାର୍ଶ୍ଵରେ ଛିଡ଼ାହୋଇ ନଳୀ ମଧ୍ୟଦେଇ ଜଳୁଥ‌ିବା ମହମବତିର ଶିଖାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକର । ମହମବତିର ଶିଖାକୁ ଦେଖୁ ତ ! ନଳୀକୁ ସାମାନ୍ୟ ବଙ୍କାଇ ଦିଅ । ତା’ ମଧ୍ୟରେ ମହମବତିର ଶିଖାକୁ ଦେଖ । ଶିଖା ଦେଖିରୁଛ କି ?
• ସିଧା ନଳୀରେ ଆଲୋକ ଦେଖାଗଲ; କିନ୍ତୁ ବଙ୍କାନଳୀରେ ଦେଖାଗଲା ନାହିଁ । ତେଣୁ ଆଲୋକର ଗତିପଥ ସରଳରେଖ ।
• ତିନୋଟି କାର୍ଡ଼ବେ।ର୍ଡ଼ରେ ସମାନ ଉଚ୍ଚତାରେ ରନ୍ଧ୍ର କରି ଗୋଟିଏ ମହମବତି ସାହାଯ୍ୟରେ ଏହି ପରୀକ୍ଷା ମଧ୍ୟ କରାଯାଇପାରିବ ।
  

→ ଛାୟା :

• ଆଲୋକ ଆଗରେ କୌଣସି ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ରଖୁଲେ ବସ୍ତୁର ପଛପଟେ ଅନ୍ଧକାର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହାକୁ ବସ୍ତୁର ଛାୟା କହନ୍ତି ।
• ଏହି ଛାୟା ଭୂମିରେ ବା ଗୋଟିଏ ପରଦା ଉପରେ ପଡ଼ିଥାଏ । ଏହି ଛାୟାର ଆକାର, ଆଲୋକ, ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ଓ ପରଦାର ଅବସ୍ଥାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
• ଆଲୋକ ଉତ୍ସ, ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ଓ ପରଦାର ଅବସ୍ଥାନ ଅନୁସାରେ ଛାୟାର ଆକୃତି ସାନ, ବଡ଼, ସ୍ପଷ୍ଟ ଓ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।
• ଆଲୋକର ପଥ ସରଳରେଖୀୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥର ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୩

• ତୁମ ଶ୍ରେଣୀଗୃହର କବାଟ, ଝରକା ବନ୍ଦ କରି ଗୃହଟିକୁ ଅନ୍ଧାର କର । ଟେବୁଲ ଉପରେ ଅଳ୍ପ ଉପରେ ମହାମବତିଟିଏ ଜାଳ । ମହାମବତି ସମ୍ମୁଖରେ ଲମ୍ବ ଭାବରେ ଇଟାଟିଏ ରଖ । ଧଳା କାର୍ଡ଼ବୋର୍ଡ଼ ଖଣ୍ଡେ ହାତରେ ଧରି ଇଟା ପଛରେ ଦେଖାଅ । ପଟି ଉପରେ ଇଟାର ଛାଇକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କର । ଇଟାକୁ ମହମବତିର ଶିଖା ଆଡ଼କୁ ଆଣ ଓ ଛାଇକୁ ଦେଖ । ଶିଖାଠାରୁ ଦୂରକୁ ଇଟାକୁ ନିଅ ଓ ଛାଇକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କର ।
• ପୁନଶ୍ଚ ମହମବତି ଓ ଇଟାକୁ ସ୍ଥିର ରଖ୍ ପଟିକୁ ଆଗ ପଛ କରି ଛାଇକୁ ଦେଖ । କ’ଣ ସବୁ ଦେଖୁଲ ? ଇଟାଟି ମହମବତିର ଯେତିକି ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ ହେଉଛି, ପଟି ଉପରେ ଛାଇର ଆକୃତି ସେହି ଅନୁସାରେ ବଡ଼ ହେଉଛି । ପଟିକୁ ଇଟାଠାରୁ ଯେତେ ଅଧିକ ଦୂରକୁ ନିଆଯାଉଛି, ଛାୟାର ଆକୃତି ସେତେବଡ଼ ହୋଇଯାଉଛି; ମାତ୍ର ଅସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଉଛି ।
• ଆଲୋକର ଉତ୍ସ, ଅସ୍ବଚ୍ଛ ବସ୍ତୁ ଓ ପରଦାର ଅବସ୍ଥାନ ଅନୁସାରେ ଛାୟାର ଆକୃତି ସାନ, ବଡ଼, ସ୍ପଷ୍ଟ ଓ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ । ଆଲୋକର ପଥ ସରଳରେଖ୍ ହୋଇଥିବାରୁ ଅସ୍ବଚ୍ଛ ପଦାର୍ଥର ଛାୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

→ ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ :

• ଦର୍ପଣ ଆଗରେ ଯେ କୌଣସି ବସ୍ତୁ ରଖୁଲେ ତାହାର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଦର୍ପଣରେ ଦେଖାଯାଏ । ଦର୍ପଣ ଓ ପାଣି ପ୍ରଭୃତି ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ |
• ପ୍ରତିଫଳନ ପୃଷ୍ଠ ଉପରେ ଆଲୋକ ପଡ଼ିଲେ ଆଲୋକର ପ୍ରତିଫଳନ ହୁଏ ଓ ପ୍ରତିବିମ୍ବ ଗଠିତ ହୁଏ ।
  

→ ରନ୍ଧ୍ର କ୍ୟାମେରା :

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୪

ଆଲୋକ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ଗତିକରେ ବୋଲି ରନ୍ଧ୍ରକ୍ୟାମେରେ ଓ ଓଲଟା ପ୍ରତିବିମ୍ବ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।

→ ତୁମେ ଜାଣ କି ?

• ରାସ୍ତାର ଦୁଇପାର୍ଶ୍ବ ଓ ସଡ଼କ ବିଭାଜକଗୁଡ଼ିକରେ ପ୍ରତିଫଳକଗୁଡ଼ିକ ଧାଡ଼ିରେ ରହିଥାଏ । ଏହି ପ୍ରତିଫଳକଗୁଡ଼ିକ ରାତିରେ ଯାନବାହାନଗୁଡ଼ିକୁ ରାସ୍ତାର ଉଚ୍ଚତା ଜଣାଇବା ସହ ଗତିପଥ ଓ ଦିଗ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସୂଚାଇଥାଏ ।
• ଗାଡ଼ି ଚାଳକ ପାଇଁ ସମ୍ମୁଖରେ ଥ‌ିବା ଦର୍ପଣ (ରିଅର ଭିଉ ଦର୍ପଣ) ତା’ର ତୃତୀୟ ନୟନ ସଦୃଶ ।
• ପଛରୁ ଆସୁଥ‌ିବା ଯାନବାହାନଗୁଡ଼ିକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦୂରତାକୁ ନିରୂପଣ କରିବାରେ ଏହା ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ; ଫଳରେ ଗାଡ଼ିଚାଳକ ପଛରୁ ଆସୁଥିବା ଯାନବାହାନର ଗତିପଥକୁ ଦେଖ୍ ଉପଯୁକ୍ତ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥା’ନ୍ତି ଓ ନିରାପଦ ଭାବରେ ଗାଡ଼ି ଚଳାଇଥା’ନ୍ତି ।

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକର ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି ………….. ।
(ଖ) ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକରେ ଥିବା ଲୁହାପଥରର ନାମ ହେଉଛି ………….. ।
(ଗ) ସୂଚୀ ଚୁମ୍ବକର ମେରୁ ସଂଖ୍ୟା ହେଉଛି ………….. ।
(ଘ) ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ଆକର୍ଷଣ ମଝି ଅଂଶ ଅପେକ୍ଷା ମେରୁଠାରେ ………….. ।
ଉ –
(କ) ଦଣ୍ଡଚୁମ୍ବକ
(ଖ) ମାଗ୍ନେଟାଇଟ୍
(ଗ) ୨
(ଘ) ଅଧ୍ବକ

Question 2.
ଭୁଲ୍ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କରି ଲେଖ ଓ ସଂଶୋଧ ଉକ୍ତିର ଯଥାର୍ଥତା ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
(କ) ଚୁମ୍ବକର ଆକୃତି ଚେପ୍‌ଟା ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।
(ଖ) ସୀସା ଗୋଟିଏ ଅଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ ।
(ଗ) ଗୋଟିଏ ଚୁମ୍ବକର ମେରୁ ଦୁଇଟି ସମମେରୁ ।
(ଘ) ଅଶ୍ଵକ୍ଷୁରାକୃତି ଚୁମ୍ବକର ଦିଶାତ୍ମକ ଗୁଣ ନଥାଏ ।
ଉ –
(କ) ଚୁମ୍ବକର ଆକୃତି ଚେପ୍‌ଟା ହୋଇପାରିବ ।
(ଖ) ଏହା ଠିକ୍ ଅଛି ।
(ଗ) ଗୋଟିଏ ଚୁମ୍ବକର ମେରୁ ଦୁଇଟି ବିଷମ ମେରୁ ।
(ଘ) ଅଶ୍ଵକ୍ଷୁରାକୃତି ଚୁମ୍ବକର ଦିଶାତ୍ମକ ଗୁଣ ଥାଏ ।

Question 3.
ଦୁଇଟି ସମଆକୃତିର ଦଣ୍ଡ ଦିଆଯାଇଛି । ଅନ୍ୟ କିଛି ବସ୍ତୁ ଏପରିକି ସୂତା ଖଣ୍ଡେ ମଧ୍ୟ ନାହିଁ । ଦୁଇଟି ଦଣ୍ଡ ଭିତରୁ ଗୋଟିଏ ଚୁମ୍ବକ ଓ ଅନ୍ୟଟି ଲୁହାଖଣ୍ଡ । ଦୁଇଟି ଦଣ୍ଡ ଭିତରୁ କେଉଁଟି ଲୁହାଦଣ୍ଡ ପରୀକ୍ଷାଦ୍ୱାରା କିପରି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବ ଲେଖ ।
ଉ –

• ଦୁଇଟି ସମଆକୃତିର ଦଣ୍ଡ ନିଆଯାଉ ।
• ଗୋଟିଏ ଦଣ୍ଡକୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ରଖ୍ ଅନ୍ୟ ଦଣ୍ଡଟିର ଏକ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ପ୍ରଥମ ଦଣ୍ଡିଟର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତ ନିକଟକୁ ନିଆଯାଉ ।
• ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଥମ ଦଣ୍ଡର ପ୍ରାନ୍ତଟି ଦ୍ବିତୀୟ ଦଣ୍ଡର ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ଆକର୍ଷଣ କରିବାରୁ, ଏହା ଜଣାଗଲା ଯେ ପ୍ରଥମ ଦଣ୍ଡଟି ଚୁମ୍ବକ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ଦଣ୍ଡଟି ଏକ ଲୁହାଦଣ୍ଡ । କାରଣ ଦ୍ବିତୀୟ ଦଣ୍ଡଟି ଚୁମ୍ବକ ହୋଇଥିଲେ ଚୁମ୍ବକଦ୍ବୟର

Question 4.
ଚୁମ୍ବକର ଧର୍ମଗୁଡ଼ିକୁ ସଂକ୍ଷେପରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
ଉ –

• ଚୁମ୍ବକ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ । ଚୁମ୍ବକ ଲୁହା, ଇସ୍ପାତ୍, ନିକେଲ ଓ କୋବାଲଟ୍‌ ଓ ସେଗୁଡ଼ିକର କିଛି ଯୌଗିକକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ । ଏଲୁମିନିୟମ୍, ସୀସା, ତମ୍ବା, କାଠ, କାଚ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଆଦି ଅଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦାର୍ଥକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ ନାହିଁ ।
• ପ୍ରତି ଚୁମ୍ବକର ଦୁଇଟି ମେରୁ ଥାଏ ଓ ଏହି ମେରୁ ଚୁମ୍ବକର ଦୁଇମୁଣ୍ଡ ଆଡ଼କୁ ରହିଥାଏ । ମେରୁଠାରେ ଚୁମ୍ବକର ଆକର୍ଷଣ ଗୁଣ ଚୁମ୍ବକର ଅନ୍ୟ ଅଂଶର ଆକର୍ଷଣ ଗୁଣଠାରୁ ଅଧିକ ।
• ଚୁମ୍ବକର ଦିଶାତ୍ମକ ଧର୍ମଥାଏ ।
  ଚୁମ୍ବକର ଯେଉଁ ମେରୁଟି ଉତ୍ତର ଦିଗ ଆଡ଼କୁ ରହେ ତାହାକୁ ଉତ୍ତର ମେରୁ କହନ୍ତି । ସେହିପରି ଯେଉଁ ମେରୁ ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗକୁ ରହେ ତାହାକୁ ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ କହନ୍ତି ।
• ଦୁଇଟି ଚୁମ୍ବକର ସମମେରୁ ପରସ୍ପରକୁ ବିକର୍ଷଣ କରନ୍ତି ଓ ବିଷମମେରୁ ପରସ୍ପରକୁ ଆକର୍ଷଣ କରନ୍ତି । ଦୁଇଟି ଚୁମ୍ବକର ସମମେରୁ ମଧ୍ୟରେ ବିକର୍ଷଣ ହିଁ ବସ୍ତୁଟି ଚୁମ୍ବକ କି ନୁହେଁ ତାହା ଜାଣିବାର ଅସଲ ପରୀକ୍ଷା ।

Question 5.
ଗୋଟିଏ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ମେରୁଗୁଡ଼ିକ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇନାହିଁ । ତାର ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁକୁ କେମିତି ଚିହ୍ନିବ ?
ଉ –

• ଗୋଟିଏ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକ ନେଇ ତାର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ଚଖଡ଼ି ଦ୍ଵାରା ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଉ ।
• ଖଣ୍ଡେ ଲମ୍ବା କାଠ ବାଡ଼ିନେଇ ତା’ର ମଝିରେ ସୂତା ସାହାଯ୍ୟରେ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକକୁ ଭୂସମାନ୍ତର ଭାବେ ଝୁଲାଇଦିଅ ଯେପରିକି ସୂତା ଚାରିପାରେ ଘୂରିପାରିବ ।
• ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକଟି କିଛି ସମୟ ଦୋହଲିବା ପରେ ସ୍ଥିର ହୋଇ ରହିବ । ଏହି ସମୟରେ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥିବା ପ୍ରାନ୍ତ କେଉଁ ଦିଗରେ ରହୁଛି ତାହାକୁ ଚିହ୍ନିରଖ ।
• ପୁଣିଥରେ ଚୁମ୍ବକଟିକୁ ହଲାଇ ଦିଅ । ଏହା ପୁନଶ୍ଚ କିଛି ସମୟ ଦୋଳନ କରି ସେହି ଏକାଦିଗରେ ସ୍ଥିର ହୋଇ ରହିବ ।
• ତୁମେ ଦେଖ୍ ଚୁମ୍ବକର ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମେରୁ ସବୁବେଳେ ଉତ୍ତର ଦିଗ ଆଡ଼କୁ ଓ ଅନ୍ୟ ମେରୁଟି ସବୁବେଳେ ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗ ଆଡ଼କୁ ରହୁଛି । ଯେଉଁ ମେରୁଟି ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗକୁ ରହିଲା ତାହା ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ ଅଟେ ।

Question 6.
ସେ.ମି.ର ଗୋଟିଏ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକକୁ କାଟି ଦୁଇଖଣ୍ଡ କରିଦିଆଗଲା । ଗୋଟିଏ ଖଣ୍ଡର ଲମ୍ବ ୧୨ ସେ.ମି. ଓ ଅନ୍ୟଟିର ଲମ୍ବ ୬ ସେ.ମି. । ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍ କି ଭୁଲ୍ ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
(କ) ୧୨ ସେ.ମି. ଓ ୬ ସେ.ମି. ଲମ୍ବ ଉଭୟ ଖଣ୍ଡରେ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ମେରୁ ରହିବ ।
(ଖ) ୧୨ ସେ.ମି. ଖଣ୍ଡରେ ଦୁଇଟି ମେରୁ ଓ ୬ ସେ.ମି. ଖଣ୍ଡରେ ଗୋଟିଏ ମେରୁ ରହିବ ।
(ଗ) ୧୨ ସେ.ମି. ଖଣ୍ଡର ମେରୁର ଶକ୍ତି ୬ ସେ.ମି. ଖଣ୍ଡର ମେରୁର ଶକ୍ତିର ଦୁଇଗୁଣ ହେବ ।
(ଘ) ଉଭୟ ଖଣ୍ଡରେ ଦୁଇଟି ଲେଖାଏଁ ମେରୁ ରହିବ ।
ଉ –
(କ) ଭୁଲ୍,
(ଖ) ଭୁଲ୍,
(ଗ) ଠିକ୍,
(ଘ) ଠିକ୍ ।

ଚୁମ୍ବକ Notes :

→ ଚୁମ୍ବକର ଆବିଷ୍କାର :
(i) ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଗ୍ରୀସ୍ ଦେଶର ଏସିଆ ମାଇନର ଅଞ୍ଚଳରେ ମାଗ୍‌ନେସ୍ ନାମକ ଜଣେ ମେଷପାଳକ ଏକ ପଥର ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ନାମାନୁସାରେ ଏହି ପଥରର ନାମ ମାଗନେଟ୍ ।
(ii) ମାଗନେଟ୍‌ର ଓଡ଼ିଆ ଅନୁବାଦ ହେଉଛି ଚୁମ୍ବକ । ଚୁମ୍ବକର ଗୁଣକୁ ଚୁମ୍ବକତ୍ଵ କୁହାଯାଏ ।
(iii) ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ ଚୁମ୍ବକତ୍ଵ ଗୁଣ ଦେଖାଏ । ଏହାର ଅନ୍ୟନାମ ହେଉଛି ଲୋନ୍‌ଷ୍ଟୋନ୍ । ଏଥ‌ିରେ ମାଗ୍ନେଟାଇଟ୍‌ ନାମକ ଲୁହାପଥର ରହିଥାଏ ।

→ ଚୁମ୍ବକର ବିଭିନ୍ନ ଆକୃତି :

• ଚୁମ୍ବକ ପ୍ରାକୃତିକ ଓ କୃତ୍ରିମ ରୂପରେ ମିଳେ ।
• ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକୃତି ନଥାଏ । ମାତ୍ର କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକୃତି ଥାଏ; ଯଥା ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକ, ଅଶ୍ଵକ୍ଷୁରାକୃତି ଚୁମ୍ବକ ବା U ଆକୃତିର ଚୁମ୍ବକ, ବଲ୍‌ବ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଚୁମ୍ବକ, ସୂଚୀ ଚୁମ୍ବକ ଓ କମ୍ପାସ ଇତ୍ୟାଦି ।
  

→ ଚୁମ୍ବକୀୟ ଓ ଅଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ :

• ଚୁମ୍ବକ୍ ଯେଉଁ ବସ୍ତୁକୁ ନିଜ ଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ କରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ । ଲୁହା, ନିକେଲ୍, କୋବାଲ୍ଟ ଓ ଇସ୍ପାତ୍ ପ୍ରଭୃତି ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ ।
• ଚୁମ୍ବକଦ୍ବାରା ଆକର୍ଷିତ ହେଉନଥିବା ବସ୍ତୁକୁ ଅଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ । କାଚ, କାଠ, କାଗଜ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଆଦି ଅଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ ।
  ସବୁ ଧାତୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦାର୍ଥ ନୁହେଁ ।
• ସବୁ କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁରୁ ତିଆରି ହୁଏ ।
• ବେଳେବେଳେ ବସ୍ତୁରେ ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଧାତୁ ମିଶାଇ ହାଲୁକା ଓ ଶକ୍ତ ଚୁମ୍ବକ ତିଆରି କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଆଲ୍‌କୋ ଚୁମ୍ବକ କହନ୍ତି ।
  

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୧

• ତୁମ ଚାରିପଟେ ଥ‌ିବା କିଛି ବସ୍ତୁ ସଂଗ୍ରହ କର । ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକଟିଏ ନିଅ । ତା’ର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡକୁ ହାତରେ ଧରି ଆର ମୁଣ୍ଡକୁ ସଂଗ୍ରହ କରିଥିବା ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ପାଖକୁ ନିଅ ।
• ବସ୍ତୁଟି ଚୁମ୍ବକ ଆଡ଼କୁ ଆକର୍ଷିତ ହେଉଛି କି ନାହିଁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ସାରଣୀଟି ପୂରଣ କର ।
  

→ ବସ୍ତୁର ପ୍ରକାର :

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୩

• ଖଣ୍ଡିଏ କାଗଜ ଟେବୁଲ ଉପରେ ବିଛାଇ ତା’ ଉପରେ କିଛି ଲୁହା ଗୁଣ୍ଡ ଛିଞ୍ଚି ଦିଅ ।
• ଏହାରି ଉପରେ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକ ଗଡ଼ାଇ ଦିଅ, ଚୁମ୍ବକର କେଉଁ ଅଂଶରେ ବେଶି ଲୁହାଗୁଣ୍ଡ ଲାଗୁଛି ଭଲ କରି ଲକ୍ଷ୍ୟ କର ।
• ଚୁମ୍ବକର ମଝିଅଂଶ ଅପେକ୍ଷା ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତରେ ବେଶି ଲୁହା ଗୁଣ୍ଡ ଲାଗିଛି କି ?
  • ପ୍ରତି ଚୁମ୍ବକର ଦୁଇଟି ମେରୁ ଥାଏ ଓ ଏହି ମେରୁ ଚୁମ୍ବକର ଦୁଇମୁଣ୍ଡ ଆଡ଼କୁ ରହିଥାଏ ।
  • ବେଶୀ ଚୁମ୍ବକୀୟ ଗୁଣ ଦେଖାଉଥିବା ଚୁମ୍ବକର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ମେରୁ କୁହାଯାଏ ।
  • ମେରୁର ଆକର୍ଷଣ ଗୁଣ ଚୁମ୍ବକର ଅନ୍ୟ ଅଂଶର ଆକର୍ଷଣ ଗୁଣଠାରୁ ଅଧ୍ଵ ।

ଚୁମ୍ବକଦ୍ୱାରା ଦିଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ –

• ଏକ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ଠିକ୍ ମଝିରେ ସୂତାଟିଏ ବାନ୍ଧି ଝୁଲାଇଲେ, ଚୁମ୍ବକର ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମେରୁ ସବୁବେଳେ ଉତ୍ତର ଆଡ଼କୁ ଓ ଅନ୍ୟ ମେରୁଟି ସବୁବେଳେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଡ଼କୁ ରହିବ ।
• ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ଯେଉଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମେରୁଟି ଉତ୍ତର ଦିଗ ଆଡ଼କୁ ରହେ ତାକୁ ଉତ୍ତର ସନ୍ଧାନୀ ମେରୁ ବା ଉତ୍ତର ମେରୁ କହନ୍ତି । ସେହିପରି ଯେଉଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମେରୁଟି ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗକୁ ରହେ ତାହାକୁ ଦକ୍ଷିଣ ସନ୍ଧାନୀ ମେରୁ ବା ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ କହନ୍ତି ।
  
• ଚୁମ୍ବକର ଦିଶାତ୍ମକ ଧର୍ମଯୋଗୁଁ ତାକୁ ମୁକ୍ତ ଭାବେ ଝୁଲାଇ ରଖିଲେ ଉତ୍ତର, ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
  କମ୍ପାସ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ରଭାବେ ନିର୍ମିତ ଚୁମ୍ବକ ଭିଭିକ ଯନ୍ତ୍ର ଯାହା ସାହାଯ୍ୟରେ ଦିଗ ନିରୂପଣ କରାଯାଏ ।

→ ଚୁମ୍ବକୀୟ ମେରୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆକର୍ଷଣ ଓ ବିକର୍ଷଣ –
ଦୁଇଟି ଚୁମ୍ବକର ସମମେରୁ ପରସ୍ପରକୁ ବିକର୍ଷଣ କରନ୍ତି ଓ ବିଷମମେରୁ ପରସ୍ପରକୁ ଆକର୍ଷଣ କରନ୍ତି ।

→ ଚୁମ୍ବକର ବ୍ୟବହାର –

• ଚୁମ୍ବକର ଦିଶାତ୍ମକ ଧର୍ମକୁ ବ୍ୟବହାରକରି ନାବିକ କମ୍ପାସ ତିଆରି କରାଯାଇଛି । ଏହାଦ୍ଵାରା ସହଜରେ ଦିଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିହୁଏ ।
• ଲୁହାଗୁଣ୍ଡ ସହିତ ଅନ୍ୟ ବସ୍ତୁର ମିଶ୍ରଣରୁ ଚୁମ୍ବକଦ୍ଵାରା ଲୁହାଗୁଣ୍ଡକୁ ଅଲଗା କରାଯାଇପାରେ ।
• କେତେକ ଆଲମାରୀ ଓ ରେଫ୍ରିଜିରେଟର୍‌ର ଦ୍ଵାର ବନ୍ଦ କରିବାପାଇଁ ଚୁମ୍ବକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । କେତେକ ବ୍ୟାଗକୁ ମଧ୍ଯ ଚୁମ୍ବକୀୟ ବୋତାମ ଦ୍ଵାରା ବନ୍ଦ କରାଯାଏ ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ମୋଟର, ଜେନେରେଟର୍‌, ଭାରୀ ଲୁହା ଜାତୀୟ ବସ୍ତୁକୁ ଉଠାଇବାପାଇଁ କ୍ରେନ୍ ପ୍ରଭୃତି ଯନ୍ତ୍ରପାତିରେ
• କେତେକ ଯନ୍ତ୍ର ଭିତରେ ଥିବା ଛୋଟ ସ୍କୁକୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ ସ୍ଫୁଡ୍ରାଇଭର ବ୍ୟବହାର କରି ଖୋଲାଯାଏ ବା ଲଗାଯାଏ । ଚୁମ୍ବକକୁ ଟେଲିଭିଜନ୍, କମ୍ପ୍ୟୁଟର, କ୍ୟାସେଟ୍, ସି.ଡ଼ି. ପ୍ରଭୃତି ନିକଟକୁ ନେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ, ନଚେତ୍‌ ସେଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେବ ।

Question
ତୁମେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ଯେଉଁଥରେ ଚୁମ୍ବକର ବ୍ୟବହାର ହେଉଛି, ତା’ର ଏକ ତାଲିକା କର ।
ଉ –
ରେଡ଼ିଓ, ଟେଲିଭିଜନ୍, କେତେକ ଖେଳନା, କ୍ରେନ୍, ରେଫ୍ରିଜେରେଟର୍, ଚୁମ୍ବକୀୟ ସ୍ଫୁଡ୍ରାଇଭର ଇତ୍ୟାଦିରେ ଚୁମ୍ବକର ବ୍ୟବହାର ହେଉଛି ।

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 11 ଗତି Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 11 ଗତି

Question 1.
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କର ଏବଂ ଭୁଲ୍ ଥିଲେ ଠିକ୍ କରି ଖାତାରେ ଲେଖ ।
(କ) ସମୟ ସହ ଦୂରତ୍ବର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଗତି କୁହାଯାଏ ।
(ଖ) ଗୋଟିଏ ଗତିଶୀଳ ସ୍କୁଟର ଚକର ଗତି କେବଳ ସରଳରେଖ୍ୟ ଗତି ।
(ଗ) ତୁମେ ଗୋଟିଏ ଟ୍ରେନ୍‌ର ପ୍ରଥମ ଡବାରେ ବସିଛ ଓ ତୁମର ବନ୍ଧୁ ଟ୍ରେନ୍‌ର ଶେଷ ଡବାରେ ବସିଛନ୍ତି । ତେଣୁ ତୁମ ବନ୍ଧୁ ତୁମପାଇଁ ଗତିଶୀଳ ଅଟନ୍ତି ।
(ଘ) ତୁମ ପାଇଁ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଗତିଶୀଳ ଅଟନ୍ତି ।
(ଙ) ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ କରିବା ପରେ ଚକ୍ରବାଣ କେବଳ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି କରେ ।
ଉ –
(କ) ସମୟ ସହ ବସ୍ତୁର ବା ତାହାର ଅଂଶଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଗତି କୁହାଯାଏ ।
(ଖ) ଏହା ଠିକ୍ ଅଛି ।
(ଗ) ତୁମେ ଗୋଟିଏ ଟ୍ରେନ୍‌ର ପ୍ରଥମ ଡବାରେ ବସିଛ ଓ ତୁମର ବନ୍ଧୁ ଟ୍ରେନ୍‌ର ଶେଷ ଡବାରେ ବସିଛନ୍ତି । ତେଣୁ ତୁମ ବନ୍ଧୁ ତୁମପାଇଁ ଗତିଶୀଳ ନୁହଁନ୍ତି । କାରଣ ଉଭୟ ଟ୍ରେନ ସହ ଗତିଶୀଳ ହେଉଛନ୍ତି ।
(ଘ) ଏହା ଠିକ୍ ଅଛି ।
(ଙ) ଏହା ଠିକ୍ ଅଛି ।

Question 2.
ସାଇକେଲ୍ଟି ଗତିଶୀଳ ଥିବାବେଳେ ସେଥୁରେ କି କି ପ୍ରକାର ଗତି ଦେଖାଯାଏ ?
ଉ –
ସାଇକେଲ୍ ଗତିଶୀଳ ଥିବାବେଳେ ସେଥ‌ିରେ ସରଳରେଖ ଗତି, ଆବର୍ଜୀ ଗତି ଓ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି ଦେଖାଯାଏ ।

Question 3.
ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି ଓ ଆବର୍ତୀ ଗତି ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଓ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗତି ପାଇଁ ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ –
ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ : ଉଭୟ ପ୍ରକାର ଗତିପାଇଁ ଗୋଟିଏ କେନ୍ଦ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଥାଏ ।
ପାର୍ଥକ୍ୟ – ବସ୍ତୁଟି ବୃତ୍ତାକାର ପଥରେ ଘୁରି ବୁଲିବା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି କୁହାଯାଏ କିନ୍ତୁ ବୃତ୍ତାକାର ପଥରେ ବସ୍ତୁଟି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ପରେ ତାହାର ଗତିକୁ ପୁନରାବୃତ୍ତି କଲେ ତାହାକୁ ଦୋଳନ ଗତି କୁହାଯାଏ ।
ଉଦାହରଣ : ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି – ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଙ୍ଖାର ବ୍ଲେଡ୍‌ର ଗତି, ବେଙ୍ଗଳାରେ ବଳଦମାନଙ୍କର ଗତି
ଆବର୍ତୀ ଗତି – ପୃଥ‌ିବୀର ନିଜ ଅକ୍ଷର ଚାରିପାଖରେ ଗତି, ଚନ୍ଦ୍ରର ନିଜ ଅକ୍ଷର ଚାରିପାଖରେ ଗତି

Question 4.
କେଉଁ ସ୍ଥିରବସ୍ତୁ ରାସ୍ତାରେ ଦୁର୍ଘଟଣା ରୋକିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ?
ଉ –
(i) ଜେବ୍ରା କ୍ରସିଂ
(ii) ଗ୍ରାଫିକ ଲାଇଟ୍
(iii) ରାସ୍ତାର ସଙ୍କେତ

Question 5.
ତୁମେ ଗୋଟିଏ ଗତିଶୀଳ ବସ୍ ଭିତରେ ବସିଥିବାବେଳେ
(i) ବସ୍‌ ତୁମପାଇଁ ଗତିଶୀଳ କି ?
(ii) ରାସ୍ତାକଡ଼ରେ ଥ‌ିବା ଗଛ ତୁମ ପାଇଁ ଗତିଶୀଳ କି ?
ଉ –
(i) ଗତିଶୀଳ ବସ୍ ଭିତରେ ବସିଥିବାବେଳେ ବସ୍‌ ଆମପାଇଁ ଗତିଶୀଳ ନୁହେଁ ।
(ii) ଗତିଶୀଳ ବସ୍ ଭିତରେ ବସିଥିବାବେଳେ ରାସ୍ତାକଡ଼ରେ ଥିବା ଗଛ ଆମ ପାଇଁ ଗତିଶୀଳ ।

Question 6.
କେଉଁ ଉପାୟରେ ତୁମେ ଗୋଟିଏ ପର୍ବତକୁ ତୁମପାଇଁ ଗତିଶୀଳ କରିଦେଇ ପାରିବ ଲେଖ ।
ଉ –
ଆମେ ଟ୍ରେନ୍‌ର ବସି ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରୁ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନକୁ ଗତିକଲାବେଳେ ଟ୍ରେନ୍ ଧାରର ପାର୍ଶ୍ଵରେ ପର୍ବତ ଥିଲେ, ତାହା ଆମପାଇଁ ଗତିଶୀଳ ହୋଇଥାଏ ।

Question 7.
ଉଦାହରଣ ଦେଖୁ ସାରଣୀଟି ପୂରଣ କର । ପ୍ରଶ୍ନସହ ଉତ୍ତର ।
ଉ –

ଗତି Notes :

→ ଆମ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ବର ଗତିଶୀଳ ବସ୍ତୁ :

Question 1.
ଗତିଶୀଳ ଓ ସ୍ଥିର ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକର ଏକ ତାଲିକା କର ।
ଉ –

(i)ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ସମୟ ସହ ନିଜର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ, ତାହାକୁ ଗତିଶୀଳ ବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ସମୟ ସହ ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ସ୍ଥିରବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ।
ସମୟ ଅନୁସାରେ ବସ୍ତୁର ବା ତାହାର ଅଂଶଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଗତି କୁହାଯାଏ ।

Question 2.
ତୁମ ଚାରିପାଖରେ ଯେତେ ଗତିଶୀଳ ବସ୍ତୁ ଦେଖୁଛ, ତାହାର ଏକ ତାଲିକା କର ।
ଉ –

• ରାସ୍ତାଘାଟରେ ଯା’ଆସ କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଯାନବାହାନ,
• ନଦୀ, ନାଳ, ଝରଣାରେ ବହିଯାଉଥ‌ିବା ପାଣି,
• ପାଣିରେ ପହଁରୁଥିବା ମାଛ,
• ଆକାଶରେ ଉଡ଼ୁଥ‌ିବା ପକ୍ଷୀ
• ପଡ଼ିଆରେ ବୁଲୁଥିବା ଗାଈ, ଗୋରୁ, ଛେଳି, ମେଣ୍ଢା,
• ଏବଂ (vi) ଘଣ୍ଟାରେ ବୁଲୁଥିବା ସେକେଣ୍ଡ, ମିନିଟ୍ ଓ ଘଣ୍ଟାକଣ୍ଟା

→ ଗତିର ପ୍ରକାର ଭେଦ :

• ଗୋଟିଏ ଘର ଚଟାଣରେ ବାଲ୍ଟିର ଗତି ଏକ ସରଳରେଖ୍ୟ ଗତିର ଉଦାହରଣ ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଙ୍ଖାର ବ୍ଲେଡ୍‌ର ଗତି ଏକ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତିର ଉଦାହରଣ ।
• ଝୁଲୁଥିବାବେଳେ ଦୋଳିର ଗତି ଏକ ଦୋଳନ ଗତିର ଉଦାହରଣ ।
• ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚାରିପାଖରେ ପୃଥ‌ିବୀ ଘୁର୍ଶନ କରିବା ବୃତ୍ତୀୟ ଗତିର ଉଦାହରଣ ହୋଇଥିଲାବେଳେ ପୃଥ‌ିବୀ ନିଜ ଅକ୍ଷ ଚାରିପାଖରେ କରୁଥିବା ଗତି ଆବର୍ତୀ ଅଟେ ।

→ 11.3.ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁରେ ଏକାତ୍ମକ ଗତି :
ଚିତ୍ର ‘କ’ରେ କ’ଣ ଦେଖୁଛ ?
ସିଲେଇ ମେସିଟିଏ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ଅଛି । ଦରଜିର ପାଦର ଚାଳନା ଫଳରେ ମେସିନ୍ ଚକ ଏକ ବୃତ୍ତାକାର ପଥରେ ଘୂରେ ଏବଂ ମେସିନ୍‌ର ଛୁଞ୍ଚ୍ ଉପର ତଳ ହୋଇ ସରଳରୈଖ୍ୟ ଗତି କରିଥାଏ ।

ଚିତ୍ର ‘ଖ’ କୁ ଦେଖ୍ ଏଠାରେ କି କି ପ୍ରକାର ଗତି ହେଉଥ‌ିବାର ଦେଖାଯାଉଛି ତୁମ ଖାତାରେ ଲେଖ ।
ଉ –
ଏଠାରେ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ସାଇକେଲ୍ ଚଳାଉଛନ୍ତି । ସାଇକେଲ୍ ଟି ସରଳ ରେଖ୍ ଗତି ପେଡ଼ାଲ୍ଟି ବୃତ୍ତୀୟ ଗତି କରିଥାଏ ।

ତୁମ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ବା ପୂର୍ବରୁ ଦେଖୁଥ‌ିବା ସରଳରେଖକ ଗତିରେ ଗତି କରୁଥିବା ବସ୍ତୁର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
ଉ –
(i) ଚଟାଣରେ ବଲ୍‌ର ଗତି,
(ii) ଗଛରୁ ପଡ଼ୁଥ‌ିବା ଫଳର ଗତି,
(iii) ବନ୍ଧୁକର ଗୁଳିର ଗତି,
(iv) ଧନୁର ତୀରର ଗତି,
(v) ବସ୍, ଟ୍ରକ, ସ୍କୁଟର, ମଟର ସାଇକେଲର ଗତି କେତେକ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତିର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
ଏବଂ (vi) ଦୌଡ଼ାଳିର ଗତି ।

କେତେକ ବୃତ୍ତୀୟ ଗତିର ଏକ ତାଲିକା ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
ଉ –
(i) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପଙ୍ଖାର ବ୍ଲେଡ୍‌ର ଗତି,
(iii) ଚକ୍ରି ଦୋଳିର ଗତି,
(ii) ବେଙ୍ଗଳାରେ ବଳଦର ଗତି,
(iv) ସିଲେଇ ମେସିନ୍‌ ଗତି
ଏବଂ (v) ଚନ୍ଦ୍ରର ଗତି ।

କେତେକ ଦୋଳନ ଗତିର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ –
(i) କାନ୍ଥଘଣ୍ଟାରେ ପେଣ୍ଡୁଲମ୍‌ର ଗତି,
(ii) ସମସ୍ୱରକର ଭୁଜ
ଏବଂ (iii) ଦୋଳିର ଗତି ।

କେଉଁସବୁ ବସ୍ତୁ ଏକାଧ୍ଵ ଗତି କରିଥାନ୍ତି ଖାତାରେ ଲେଖ ।
ଉ –
(i) ଦରଜି ପାଦରେ ଟେଲର୍ ମେସିନ୍ ଚଲାଇବାର ଗତି,
(ii) କାନ୍ଥଘଣ୍ଟାର ଗତି,
(iii) ଚନ୍ଦ୍ରର
ଏବଂ (iv) ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚାରିପାଖରେ ପୃଥ‌ିବୀର ଗତି ।

→ ବିଷୟ ମୁଖ୍ୟଶ :

• ସମୟ ଅନୁସାରେ ବସ୍ତୁ ବା ତାହାର ଅଂଶଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଗତି କୁହାଯାଏ ।
• ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ସମୟ ସହ ନିଜର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ ତାହାକୁ ଗତିଶୀଳ ବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ।
• ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ସମୟ ସହ ନିଜର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରେ ନାହିଁ ତାହାକୁ ସ୍ଥିରବସ୍ତୁ କୁହାଯାଏ ।

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Important Questions Chapter 13 ଚୁମ୍ବକ

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଆଲ୍‌କୋ ଚୁମ୍ବକ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
ଉ –

• ସବୁ କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁରୁ ତିଆରି ହୁଏ ।
• ବେଳେବେଳେ ବସ୍ତୁରେ ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଧାତୁ ମିଶାଇ ହାଲୁକା ଓ ଶକ୍ତ ଚୁମ୍ବକ ତିଆରି କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଆଲ୍‌ନିକୋ ଚୁମ୍ବକ କହନ୍ତି ।

Question 2.
ଏକ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ମେରୁକୁ ଚିହ୍ନିବା କିପରି ?
ଉ –

• ଏକ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକକୁ ସୂତା ସାହାଯ୍ୟରେ ଝୁଲାଇଲେ, ଯେଉଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମେରୁଟି ଉତ୍ତର ଦିଗ ଆଡ଼କୁ ରହେ ତାହାକୁ ଉତ୍ତର ମେରୁ କହନ୍ତି ।
• ସେହିଭଳି ଯେଉଁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମେରୁଟି ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗକୁ ରହେ ତାହାକୁ ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ କହନ୍ତି ।

Question 3.
ଚୁମ୍ବକର ସମମେରୁ ଓ ବିଷମ ମେରୁ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ –

• ଚୁମ୍ବକର ସମମେରୁ ପରସ୍ପରକୁ ବିକର୍ଷଣ କରେ ।
• ଚୁମ୍ବକର ବିଷମ ମେରୁ ପରସ୍ପରକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ ।

Question 4.
ଚୁମ୍ବକ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥ‌ିବା 4ଟି ଯନ୍ତ୍ରର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ –
ଚୁମ୍ବକ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ଯନ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ନାମ ହେଲା – କ୍ରେନ୍, ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ମୋଟର୍‌, ଜେନେରେଟର୍, ଫ୍ରିଜ୍, ଟେଲିଭିଜନ ଇତ୍ୟାଦି ।

Question 5.
ଚୁମ୍ବକ କ’ଣ ? ଏହା କେତେ ପ୍ରକାରର ଓ କ’ଣ କ’ଣ ?
ଉ –
ଚୁମ୍ବକ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଅଟେ; ଯଥା – ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ ଓ କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ ।

Question 6.
କେଉଁସବୁ ଆକୃତିର କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ ମିଳେ ?
ଉ –
ବିଭିନ୍ନ ଆକୃତିର କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ ମିଳେ; ଯଥା – ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକ, ଅଶ୍ୱକ୍ଷୁରାକୃତି ଚୁମ୍ବକ ବା U ଆକୃତିର ଚୁମ୍ବକ, ବଲ୍‌ବ ପ୍ରାନ୍ତୀୟ ଚୁମ୍ବକ, ସୂଚୀ ଚୁମ୍ବକ ଓ କମ୍ପାସ୍ ।

ଦୀର୍ଘ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ ଓ କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –

Question 2.
ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଚୁମ୍ବକ କି ଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦାର୍ଥ କିପରି ଜାଣିବ ?
ଉ –

• ଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦାର୍ଥଟି ଅନ୍ୟ ଏକ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ଉଭୟ ମେରୁଦ୍ୱାରା ଆକର୍ଷିତ ହେବ ।
• ବସ୍ତୁଟି ଚୁମ୍ବକ ହୋଇଥିଲେ ଏକ ଦଣ୍ଡ ଚୁମ୍ବକର ଗୋଟିଏ ମେରୁଦ୍ବାରା ଆକର୍ଷିତ ହେଲାବେଳେ ଅନ୍ୟ ମେରୁଦ୍ୱାରା ବିକର୍ଷିତ ହେବ ।
• ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁ ଚୁମ୍ବକ କି ଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦାର୍ଥ, ଏହା କେବଳ ଦୁଇଟି ଚୁମ୍ବକୀୟ ମେରୁ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ବିକର୍ଷଣ ବଳଦ୍ଵାରା ଜଣାପଡ଼ିଥାଏ । ବିକର୍ଷଣ ଚୁମ୍ବକତ୍ଵର ପ୍ରକୃତ ପରୀକ୍ଷା ।

Question 3.
ଚୁମ୍ବକର ବ୍ୟବହାର ଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
ଉ –

• ଚୁମ୍ବକର ଦିଶାତ୍ମକ ଧର୍ମକୁ ବ୍ୟବହାର କରି, ନାବିକ କମ୍ପାସ ତିଆରି କରାଯାଇଛି । ଏହାଦ୍ଵାରା ସହଜରେ ଦିଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିହୁଏ ।
• ଲୁହାଗୁଣ୍ଡ ସହିତ ଅନ୍ୟବସ୍ତୁର ମିଶ୍ରଣରୁ ଚୁମ୍ବକଦ୍ୱାରା ଲୁହାଗୁଣ୍ଡକୁ ଅଲଗା କରାଯାଇପାରେ ।
• କେତେକ ଆଲ୍‌ମାରୀ ଓ ରେଫ୍ରିଜେରେଟର୍ ଦ୍ୱାର ବନ୍ଦ କରିବାପାଇଁ ଚୁମ୍ବକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । କେତେକ ବ୍ୟାଗକୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ ବୋତାମ ଦ୍ଵାରା ବନ୍ଦ କରାଯାଏ ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ମୋଟର, ଜେନେରେଟର, ଭାରୀ ଲୁହା ଜାତୀୟ ବସ୍ତୁକୁ ଉଠାଇବାପାଇଁ କ୍ରେନ୍ ପ୍ରଭୃତି ଯନ୍ତ୍ରପାତିରେ ଚୁମ୍ବକ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• କେତେକ ଯନ୍ତ୍ର ଭିତରେ ଥ‌ିବା ଛୋଟ ସ୍କୁକୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ ସ୍କୃ ଡ୍ରାଇଭର ବ୍ୟବହାର କରି ଖୋଲାଯାଏ ବା ଲଗାଯାଏ ।

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶୋଉର

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଚୁମ୍ବକର …………… ଟି ମେରୁ ଥାଏ ।
(ଖ) ମ୍ୟାଗନେଟ୍‌ର ଅନ୍ୟ ନାମ ………….
(ଗ) କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ ………….. ବସ୍ତୁରୁ ତିଆରି କରାଯାଏ ।
(ଘ) ଚୁମ୍ବକୀୟ ମେରୁ …………… ।
(ଙ) ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଗୋଟିଏ …………. ବସ୍ତୁ ।
(ଚ) ଚୁମ୍ବକୀୟ ଗୁଣ ଦେଖାଉଥ‌ିବା ଚୁମ୍ବକର ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ………………… କୁରାଯାଏ ।
ଉରର –
(କ) ଦୁଇ
(ଖ) ଲୋଡ଼ଷ୍ଟାନ୍
(ଗ) ଚୁମ୍ବକୀୟ
(ଘ) ଦିଗ
(ଙ) ଅଚୁମ୍ବକୀୟ
(ଚ) ମେରୁ

Question 2.
ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

(କ) ଚୁମ୍ବକର ଆକର୍ଷଣ କ୍ଷମତା
(i) ମେରୁଠାରେ ସର୍ବାଧ୍ଵ
(ii) ଚୁମ୍ବକର କେନ୍ଦ୍ରଭାଗରେ ସର୍ବାଧ୍ଵକ
(iii) ମେରୁଠାରେ ସର୍ବନିମ୍ନ
(iv) ସବୁଠାରେ ସମାନ
ଉ –
(i) ମେରୁଠାରେ ସର୍ବାଧ୍ଵ

(ଖ) ଚୁମ୍ବକର ଉତ୍ତର ମେରୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ଚୁମ୍ବକର
(i) ଉରର ମେରୁକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ
(ii) ଉତ୍ତର ମେରୁକୁ ବିକର୍ଷଣ କରେ
(iii) ସ୍ଥିରବସ୍ଥାରେ ରହେ
(iv) ଆକର୍ଷଣ କିମ୍ବା ବିକର୍ଷଣ କରିପାରେ
ଉ –
(ii) ଉତ୍ତର ମେରୁକୁ ବିକର୍ଷଣ କରେ

(ଗ) କେଉଁଟି ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ ?
(i) ଲୁହା
(ii) କାର୍ବନ
(iii) ଲିଗ୍‌ନାଇଟ୍
(iv) ମ୍ୟାଗ୍ନେଟାଇଟ୍
ଉ –
(iv) ମ୍ୟାଗ୍ନେଟାଇଟ୍

(ଘ) କେଉଁଟି ଏକ ଚୁମ୍ବକୀୟ ପଦାର୍ଥ ?
(i) ପିତ୍ତଳ
(ii) ତମ୍ବା
(iii) ନିକେଲ
(iv) ରୁପା
ଉ –
(iii) ନିକେଲ

(ଙ) ବସ୍ତୁଟି ଚୁମ୍ବକତ୍ଵ ପାଇଛି କି ନାହିଁ, ତାହା ଏହାର କେଉଁ ଗୁଣରୁ ଜଣାପଡ଼େ ?
(i) ଦିଶାତ୍ମକ
(ii) କୃତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ
(iii) ରଙ୍ଗରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ
(iv) ଭୌତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ
ଉ –
(i) ଦିଶାତ୍ମକ

Question 3.
ବାମ ପାର୍ଶ୍ଵର ସଂପର୍କକୁ ଦେଖ୍ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ଵର ସଂପର୍କ ଲେଖ ।
(କ) ସମମେରୁ : ବିକର୍ଷଣ :: ବିଷମ ମେରୁ : ………………..
(ଖ) ନିକେଲ୍‌ : ଚୁମ୍ବକୀୟ :: ତମ୍ବା : ………………..
(ଗ) ମାଗ୍‌ନେଟ୍ : ଚୁମ୍ବକ : : ଲୋଡ଼ଷ୍ଟୋନ୍ : ………………..
(ଘ) ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ : ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକୃତି :: କୃତ୍ରିମ ଚୁମ୍ବକ : ………………..
(ଙ) ଚୁମ୍ବକ : ଲୁହାଗୁଣ୍ଡ ପୃଥକୀକରଣ :: କମ୍ପାସ : ………………..
ଉ –
(କ) ଆକର୍ଷଣ
(ଖ) ଅନୁମ୍ବକୀୟ
(ଗ) ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ
(ଘ) ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଆକୃତି
(ଡ) ଦିଗ ନିଶ୍ଚୟ ।

Question 4.
ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ନ ବଦଳାଇ ଭ୍ରମ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କର ।
(କ) ଚୁମ୍ବକ ଆକର୍ଷଣ କରୁଥିବା ବସ୍ତୁକୁ ଅଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ କହନ୍ତି ।
(ଖ) ଚୁମ୍ବକ ଯେଉଁ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ ନାହିଁ, ତାହା ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ ।
(ଗ) ଆଲୁମିନିୟମ୍ ମିଶ୍ରିତ ଶକ୍ତ ଚୁମ୍ବକ୍‌କୁ ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ କହନ୍ତି ।
(ଙ) ସୂଚୀ ଚୁମ୍ବକର ମେରୁ ସଂଖ୍ୟା ହେଉଛି ଚାରି ।
ଉ –
(କ) ଚୁମ୍ବକ ଆକର୍ଷଣ କରୁଥିବା ବସ୍ତୁକୁ ଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ କହନ୍ତି ।
(ଖ) ଚୁମ୍ବକ ଯେଉଁ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ ନାହିଁ, ତାହା ଅଚୁମ୍ବକୀୟ ବସ୍ତୁ ।
(ଗ) ଆଲୁମିନିୟମ୍ ମିଶ୍ରିତ ଶକ୍ତ ଚୁମ୍ବକକୁ ଆଲ୍‌କୋ କହନ୍ତି ।
(ଘ) ଚୁମ୍ବକତ୍ଵ ଦେଖାଉଥ‌ିବା ପଥର ହେଉଛି ପ୍ରାକୃତିକ ଚୁମ୍ବକ ।
(ଙ) ସୂଚୀ ଚୁମ୍ବକର ମେରୁ ସଂଖ୍ୟା ହେଉଛି ଦୁଇ ।

Question 5.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସଂପର୍କ ବାଛ ।

ଉ –

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Solutions Chapter 10 ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତାର ମାପନ

Question 1.
ଉତ୍ତର ଦିଅ ।

(କ) ଗୋଟିଏ କୂଅର ଗଭୀରତା ଓ ସେଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ପାଣିର ଗଭୀରତା କିପରି ମାପିବ ?
ଉ-

• କୂଅର ଗଭୀରତା ଓ ସେଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ପାଣିର ଗଭୀରତା ମାପିବାପାଇଁ ଏକ ବଡ଼ ବାଉଁଶ ଅଣାଯାଉ ।
• ଏହି ବାଉଁଶକୁ କୂଅ ମଧ୍ଯରେ ପୂରାଯାଉ ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାଉଁଶଟି କୂଅ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରୁଥିବ ।
• ବର୍ତ୍ତମାନ କୂଅର ମୁହଁ ପାର୍ଶ୍ଵକୁ ଲାଗିଥିବା ବାଉଁଶରେ ଧଳା ରଙ୍ଗର ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଉ । ତତ୍‌ପରେ କୂଅମଧ୍ୟରୁ ବାଉଁଶକୁ କାଢ଼ିନେଇ ଓଦା ଓ ଶୁଖୁଲା ଥିବା ମିଳନ ସ୍ଥଳରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ନାଲିରଙ୍ଗର ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଉ ।
• ଏହାପରେ ମାପଫିତା ସାହାଯ୍ୟରେ କୂଅ ମଧ୍ଯରେ ପୂରାଯାଇଥିବା ବାଉଁଶର ଶେଷ ଅଂଶକୁ ଧଳାରଙ୍ଗର ଚିହ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାପିଲେ କୂଅର ଗଭୀରତା ଜଣାପଡ଼ିବ । ବାଉଁଶର ଶେଷ ଅଂଶରୁ ନାଲିରଙ୍ଗର ଚିହ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାପିଲେ ପାଣିର ଗଭୀରତା ଜଣାପଡ଼ିବ ।

(ଖ) ଗଛ ଗଣ୍ଡିର ଗୋଲେଇ କେମିତି ମାପିବ ?
ଉ-

• ଗଛ ଗଣ୍ଡିର ଗୋଲେଇ ମାପିବାପାଇଁ ଏକ ଦୀର୍ଘ ମାପଫିତା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
• ଗଛ ଗଣ୍ଡିର ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ଏକ ଧଳା ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଉ । ସେହି ଚିହ୍ନ ସ୍ଥାନରୁ ମାପଫିତାକୁ ଗଛ ଗଣ୍ଡିର ଚାରିପାଖରେ ବୁଲାଇ ମାପିଲେ ମାପଫିତା ସାହାଯ୍ୟରେ ଗଛଗଣ୍ଡିର ଗୋଲେଇ ଜାଣିହେବ ।

(ଗ) ଗୋଟିଏ ଉତ୍ତପ୍ତ ପିନ୍‌କଣ୍ଟାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେମିତି ମାପିବ ?
ଉ-

• ପିନ୍‌କଣ୍ଟାର ଆରମ୍ଭ ଓ ଶେଷ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ପେନ୍‌ସିଲଦ୍ଵାରା କାଗଜରେ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଉ ।
• ପିକଣ୍ଟାକୁ ଉଠାଇ ଏହି ଦୁଇ ପ୍ରାନ୍ତ ବିନ୍ଦୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ସ୍କେଲଦ୍ୱାରା ମପାଯାଉ ।

(ଘ) ତୁମର ପକ୍କା ସ୍କୁଲ ଘରର ଉଚ୍ଚତା କିପରି ମାପିବ ?
ଉ-

• ସ୍କୁଲର ପକ୍କା ଘରର ଛାତ ଉପରକୁ ଯାଇ ଏକ ଲମ୍ବ ଦଉଡି଼ ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ଵକୁ ତଳକୁ ପକାଯାଉ ।
• ଦଉଡ଼ିର ସେହି ପାର୍ଶ୍ଵ ଭୂମିକୁ ସ୍ପର୍ଶ କଲାପରେ ଅପର ପାର୍ଶ୍ଵକୁ ସ୍କୁଲ ଘରର ଉଚ୍ଚତା ସହିତ ସମାନ କରି ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଉ ।
• ମାପଫିତା ସାହାଯ୍ୟରେ ଚିହ୍ନିତ ସ୍ଥାନରୁ ଭୂମିକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରୁଥିବା ପାର୍ଶ୍ଵପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାପିଲେ ସ୍କୁଲ ଘରର ଉଚ୍ଚତା ଜାଣିହେବ ।

Question 2.
ତଳ ଭକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍ କି ଭୁଲ ଲେଖ ।

(କ) ଦୁଇଟି ସହର ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତାକୁ ମିଟର ଏକକରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।
(ଖ) ‘ମାନକ ମାପର’ ଆମର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ ।
(ଗ) ମାପ ନେଲାବେଳେ ଆଖ୍ଟି ସାମନ ବିନ୍ଦୁର ଭୁଲମ୍ବରେ ରହିବା ଉଚିତ ।
ଉ-
(କ) ଭୁଲ୍
(ଖ) ଭୁଲ୍
(ଗ) ଠିକ୍

Question 3.

ସେଣ୍ଟିମିଟର, ମିଲିମିଟର, କିଲୋମିଟର, ଡେସିମିଟର
ଉ-
ବଡ଼ରୁ ସାନକ୍ରମେ ସଜାଇଲେ – କିଲୋମିଟର, ଡେସିମିଟର, ସେଣ୍ଟିମିଟର, ମିଲିମିଟର ।

Question 4.
ଦରଜି ବ୍ୟବହାର କରୁଥ‌ିବା ମାପଫିତା ଏବଂ ସ୍କେଲ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-

• ମାପଫିତାରେ ସେଣ୍ଟିମିଟର ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଇଥାଏ । ସେହିପରି ସ୍କେଲ୍‌ରେ ମଧ୍ଯ ସେଣ୍ଟିମିଟର ଚିହ୍ନିତ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ଛୋଟ ସ୍କେଲ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 15 ସେ.ମି. ଓ ବଡ଼ ସ୍କେଲର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 30 ସେ.ମି. ହୋଇଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଦରଜି ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ମାପଫିତାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ 150 ସେ.ମି. ହୋଇଥାଏ । ସ୍କେଲ୍‌ଦ୍ୱାରା କମ୍ ଦୂରତା ମାପ କରାଯାଉଥ‌ିବାବେଳେ ମାପଫିତା ସାହାଯ୍ୟରେ ଅଧିକ ଲମ୍ବ ଦୂରତାକୁ ଶୀଘ୍ର ମପାଯାଇପାରେ ।
• ସ୍କେଲଦ୍ୱାରା କେବଳ ସରଳରେଖାର ଲମ୍ବ ଦୂରତା ମପାଯାଇପାରେ କିନ୍ତୁ ମାପଫିତାଦ୍ବାରା ଛାତି, ଅଣ୍ଟା ଓ ବେକର ଗୋଲେଇ ମାପକୁ ସହଜରେ ମପାଯାଏ ।

Question 5.
ଆମର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ କାହିଁକି ଦୂରତାର ଏକକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିବା ନାହିଁ ।
ଉ-
ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ଦୂରତାର ଏକକ ରୂପେ ନେଲେ ସଠିକ୍ ଦୂରତା ଜାଣିହେବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଆମର ବାହୁର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ଦୂରତାର ଏକକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିବା ନାହିଁ ।

Question 6.
୫.୩ ମିଟରକୁ ସେ.ମି.ରେ ପ୍ରକାଶ କର ।
ଉ-
୧ ମିଟର = 600 ସେ.ମି.
୫.୩ ମିଟର = ୫.୩ × ୧୦୦ ସେ.ମି. = ୫୩୦ ସେ.ମି.

Question 7.
ଦୁଇଟି ସହର ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା ୩୭.୩ କି.ମି. ହେଲେ, ତାହା ମିଟରରେ କେତେ ହେବ ?
ଉ –
୧ କି.ମି. = ୧୦୦୦ ମିଟର ଦୁଇଟି ସହର ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା = ୩୭.୩ କି.ମି. = ୩୭.୩ × ୧୦୦୦ମି.
= ୩୭୩୦୦ ମିଟର ।

Question 8.
ଜଣେ ପିଲା ଗୋଟିଏ ପେନସିଲ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପିଲାବେଳେ ତାହାର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତ ସ୍କୁଲ୍‌ରେ ୭.୩ ସେ.ମି. ସ୍ଥାନରେ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତଟି ୨.୯ ସେ.ମି. ସ୍ଥାନରେ ରହିଲେ, ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ ?
ଉ –
ପେନସିଲ୍‌ର ଗୋଟିଏ ପ୍ରାନ୍ତ ସ୍କେଲର ୭.୩ ସେ.ମି. ସ୍ଥାନରେ ଓ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତଟି ୨.୯ ସେ.ମି. ସ୍ଥାନରେ ରହିଲେ
ପେନସିଲ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ = ୭.୩ ସେ.ମି. – ୨.୯ ସେ.ମି. = ୪.୪ ସେ.ମି.

Question 9.
କମ୍ ଦୂରତା ମାପିବାପାଇଁ ସ୍କେଲ୍‌ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
ଉ –

• କପଡ଼ା ବ୍ୟବସାୟୀ କପଡ଼ା ମାପିବାପାଇଁ ମିଟର ଦଣ୍ଡ ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ ।
• ଦରଜି ପ୍ୟାଣ୍ଟ ଓ ସାର୍ଟ ତିଆରି କରିବାପାଇଁ କପଡ଼ାକୁ ମାପିବା ପାଇଁ ମାପଫିତା ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ ।
• କୌଣସି ଜମିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ ମାପି ତାର ସଠିକତା ଜାଣିବାପାଇଁ ଅମିନ ଚେନ୍ ଓ କଡ଼ି ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ ।
• ଦୁଇଟି ସହର ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା ଜାଣିବାପାଇଁ ଏବେ ଗାଡ଼ିର ସ୍ବିଡ଼ୋମିଟର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି ।

Notes :

ତୁମେ ଦେଖୁଥ‌ିବା ପରିସ୍ଥିତିଗୁଡ଼ିକର ଯେଉଁଠାରେ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବା ଦୂରତାର ମାପନ ଦରକାର ହୁଏ ତା’ର ଏକ ତାଲିକା କର ।
ଉ –

• ରାଜମିସ୍ତ୍ରୀ ଘର ତିଆରି କଲାବେଳେ ତା’ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ, ପ୍ରସ୍ଥ ଓ ଉଚ୍ଚତାର ମାପନ ଦରକାର ହୁଏ ।
• କାଠ ଯେଉଁଠାରେ ଚିରାହୁଏ ସେଠାରେ କାଠର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ପ୍ରସ୍ଥର ମାପନ ଦରକାର ହୁଏ ।
• ଦରଜି ସାର୍ଟ ଓ ପ୍ୟାଣ୍ଟ ତିଆରି ସମୟରେ କନାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପନ ଦରକାର ହୁଏ ।

→ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ମାପିବାର ଆବଶ୍ୟକତା :

• ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନର ବିଭିନ୍ନ ଆବଶ୍ୟକତାର ପରିପୂର୍ତ୍ତି ନିମନ୍ତେ ବିଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥ ଓ ବସ୍ତୁର ମାପ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।
• ଅନେକ ସମୟରେ ଆମର ଜୀବନଶୈଳୀ ଓ ତତ୍‌ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ନିଷ୍ପଭି ଆମର ଦୂରତ୍ବର ଜ୍ଞାନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।

→ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ଦୂରତା :
ଗୋଟିଏ ବସ୍ତୁର ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଦୂରତାକୁ ଦୈର୍ଘ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ଦୁଇ ବିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତାକୁ ଦୂରତ୍ୱ କୁହାଯାଏ ।

→ ମାପନ :
(i) ପୂର୍ବକାଳରେ ପାଦର ଦୈର୍ଘ୍ୟ, ଚାଖଣ୍ଡ ଏବଂ ହାତର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଆଦି ଦୂରତା ମାପିବାର ଏକକ ରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା । ସିନ୍ଧୁ ସଭ୍ୟତାର ଲୋକମାନେ ଏହିପରି ମାପ କରୁଥିଲେ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୧

ବେଞ୍ଚର ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ ଏବଂ ଏକ ଅଷ୍ଟମାଂଶ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ଉ –

• ଗୋଟିଏ ସୁତୁଲି ନେଇ ବେଞ୍ଚର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦିଗରେ ପକାଯାଉ । ଏହି ସୁତୁଲି ଯେଉଁଠି ବେଞର ଦୁଇ ମୁଣ୍ଡରେ ରହୁଛି, ସେଠାରେ ଦୁଇଟି ଗଣ୍ଠି ପକାଯାଉ । ଦୁଇ ଗଣ୍ଠି ପଡ଼ିଥ‌ିବା ସୁତୁଲିର ମଝିଅଂଶକୁ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଉ । ସୁତୁଲିଟି ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦିଗରେ ପକାଇଲେ ଯେଉଁଠି ସୁତୁଲିର ମଝିଅଂଶ ରହୁଛି ବେଞ୍ଚ ଉପରେ ସେହିଠାରେ ଗୋଟିଏ ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଉ । ତାହାହିଁ ଟେବୁଲର ମଝିଅଂଶ ।
• ସେହିପରି ଏକ ସୁତୁଲି ନେଇ ବେଞ୍ଚର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡ ଓ ବେଞ୍ଚର ଚିହ୍ନିତ ଅଂଶ ଉପରେ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦିଗରେ ପକାଯାଉ । ଏହି ସୁତୁଲି ଯେଉଁଠି ବେଞ୍ଚର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡ ଓ ଚିହ୍ନିତ ସ୍ଥାନରେ ରହୁଛି, ସେଠାରେ ଦୁଇଟି ଗଣ୍ଠି ପକାଯାଉ । ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁତୁଲିଟିର ମଝିଅଂଶକୁ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଉ । ସୁତୁଲିଟି ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଦିଗରେ ବେଞ୍ଚର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡରୁ ପକାଇ ଯେଉଁଠି ସୁତୁଲିର ମଝିଅଂଶ ରହୁଛି ବେଞ୍ଚଉପରେ ସେହିଠାରେ ଗୋଟିଏ ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଉ । ତାହାହିଁ ବେଞ୍ଚର ଏକ ଚତୁର୍ଥାଂଶ ।
• ସେହିପରି ବେଞ୍ଚର ଏକ ଅଷ୍ଟମାଂଶ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯିବା ନିମନ୍ତେ ଉପରୋକ୍ତ ସୋପାନ ଅନୁସରଣ କରିବା ବିଧେୟ ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୧ ।
ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ର ଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କର ପାଦକୁ ମାପର ଏକକ ନେଇ ଶ୍ରେଣୀଗୃହର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ପ୍ରସ୍ଥକୁ ମାପି ତଳ ସାରଣୀ ପୂରଣ କର ।
ଶ୍ରେଣୀଗୃହର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ପ୍ରସ୍ଥର ମାପ

ଉ-
ନିଜେ କର ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୩

ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କର ହାତ ଚାଖଣ୍ଡକୁ ମାପର ଏକକ ନେଇ ଶ୍ରେଣୀ ଟେବୁଲର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ ମାପି ତଳ ସାରଣୀ ପୂରଣ କର ।

ଉ-
ନିଜେ କର ।

• ଇଜିପ୍ଟର ଲୋକମାନେ ଆଗକାଳରେ ସେହିପରି ହାତର (କହୁଣୀଠାରୁ ଆଙ୍ଗୁଳିର ଶୀର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) ମାପକୁ ଦୂରତାର ମାପର ଏକକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ।
• ଇଜିପ୍‌ଟର ଲୋକମାନେ ଆଗକାଳରେ ସେହିପରି ହାତର (କହୁଣୀଠାରୁ ଆଙ୍ଗୁଳିର ଶୀର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) ମାପକୁ ଦୂରତାର ମାପର ଏକକ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ।
• ଆମ ଦେଶର ଲୋକମାନେ ଆଗକାଳରେ ହାତର ଆଙ୍ଗୁଳି ଏବଂ ମୁଠାକୁ ଦୈର୍ଘ୍ୟର ମାପ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ ।
  ମାପନ ହେଉଛି ଗୋଟିଏ ଜଣାଥ‌ିବା ରାଶିସହ ଅନ୍ୟ ଅଜଣା ରାଶିର ତୁଳନା କରିବା ।
  • ଏହି ଜଣାଥିବା ରାଶିକୁ ଏକକ ରୂପେ ନିଆଯାଏ ।
• ମାପକର ଫଳାଫଳକୁ ଯେଉଁ ଭୌତିକ ରାଶିରେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ, ତାହାର ଦୁଇଟି ଅଂଶ ଥାଏ । ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ସଂଖ୍ୟା ଓ ଅନ୍ୟଟି ତାହାର ଏକକ ।

→ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଏକକ ପଦ୍ଧତି ;

• ପୃଥ‌ିବୀର ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାର ମାନକ ଏକକ ମାପନ ପଦ୍ଧତି ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । ତାହାକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଏକକ ପଦ୍ଧତି କୁହାଯାଏ ।
  ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଏକକ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଏକକ ମିଟର ।
• ୧ ମିଟର = ୧୦୦ ସେଣ୍ଟିମିଟର, ୧ ସେ.ମି. = ୧୦ ମିଲିମିଟର, ୧ କିଲୋମିଟର = ୧୦୦୦ ମିଟର

→ ତୁମପାଇଁ କାମ – ୪ ନିମ୍ନ ସାରଣୀକୁ ପୂରଣ କର । (ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର) :
୧ ମିଟର = ୧୦୦ ସେ.ମି.
୨ ମିଟର = ୨00 ସେ.ମି.
୨୯ ମିଟର = ୨୯୦୦ ସେ.ମି.
୨ ମି. ୨୫ ସେ.ମି. = ୨ ମି. ୨୫ ସେ.ମି.
୧୦୦ ସେ.ମି. = = ୧ ମିଟର
୫00 ସେ.ମି. = ୫ ମିଟର
୩୪୦୦ସେ.ମି. = ୩୪ ମି. ୦ ସେ.ମି.
୪୦୨୭ ସେ.ମି. = ୪୦ ମି. ୨୭ ସେ.ମି.

→ ମାପନ ବେଳେ ସତର୍କତା :

• ସ୍କେଲ୍‌ର ଆରମ୍ଭ ମୁଣ୍ଡକୁ ବସ୍ତୁର ଆରମ୍ଭ ମୁଣ୍ଡ ସହିତ ଠିକ୍ ଭାବରେ ମିଶାଇ ରଖୁବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ସ୍କେଲ୍‌ର ଆରମ୍ଭ ମୁଣ୍ଡରେ ଶୂନ ଥ‌ିବା ସ୍ଥାନ ଦନ୍ତଡ଼ା ବା ଭାଙ୍ଗିଯାଇଥିଲେ ସ୍କେଲ୍‌ର ବ୍ୟବହାରରେ ବିଶେଷ ସତର୍କତା
• ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପିବାବେଳେ ଚକ୍ଷୁର ଅବସ୍ଥାନରେ ସତର୍କତା ଅବଲମ୍ବନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।

ତୁମ ଜ୍ୟାମିତି ବାକ୍ସରେ ଥ‌ିବା ସ୍କେଲ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ ସେ.ମି. ?
ଉ –
ଜ୍ୟାମିତି ବାକ୍ସରେ ଥ‌ିବା ସ୍କେଲ୍‌ର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୧୫ ସେ.ମି. ।

ଚିତ୍ର (କ)କୁ ଦେଖ୍ ବସ୍ତୁଟିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ କୁହ ? (ଖ)କୁ ଦେଖ୍ ବସ୍ତୁଟିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ କେତେ କୁହ ?

ଚିତ୍ର (କ)ରେ ବସ୍ତୁଟିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୧୩ ସେ.ମି. ।
ଚିତ୍ର (ଖ)ରେ ବସ୍ତୁଟିର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୧୩.୪ ସେ.ମି. ।

ତୁମପାଇଁ କାମ – ୫

କର । ତଳ ସାରଣୀକୁ ଖାତାରେ ଅଙ୍କନ କରି ଉଭୟ ପ୍ରକାର ମାପକୁ ପୂରଣ କର ।

ଉ –
ନିଜେ କର ।

→ ବକ୍ରରେଖାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପନ :

• ବକ୍ରରେଖାର ଦୈର୍ଘ୍ୟକୁ ସ୍କଲ ଦ୍ୱାରା ମାପି ପାରିବ ନାହିଁ । ସୂତା ଖଣ୍ଡେ ବ୍ୟବହାର କରି ବକ୍ରରେଖାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ମାପି ପାରିବ ।
• ସୂତାର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡରେ ଗଣ୍ଠିଟିଏ ପକାଅ । ଏଇ ଗଣ୍ଠିକୁ ଚିତ୍ରର ‘କ’ ସ୍ଥାନରେ ରଖ । ସୂତାର ଅଳ୍ପ ଅଂଶକୁ ତୁମର ଦୁଇ ହାତ ସାହାଯ୍ୟରେ ବକ୍ରରେଖା ଉପରେ ପକାଅ । ଏହି ଶେଷ ଅଂଶକୁ ହାତରେ ଧରି ଅନ୍ୟ ହାତରେ ସୂତାର ଆଉ କିଛି ଅଂଶକୁ ବକ୍ରରେଖା ଉପରେ ପକାଅ । ଏହିପରି ମାପ କରିଚାଲ ।
• ଶେଷରେ ତୁମେ ଚିହ୍ନିତ ଥ‌ିବା ‘ଖ’ ବିନ୍ଦୁରେ ପହଞ୍ଚି ଯିବ । ବକ୍ରରେଖାର ‘ଖ’ ବିନ୍ଦୁକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରୁଥିବା ସୂତାର ଶେଷ ପ୍ରାନ୍ତକୁ ଚିହ୍ନିତ କର । ବକ୍ରରେଖା ଉପରୁ ସୂତା ଖଣ୍ଡିକ କାଢ଼ି ଆଣି, ସ୍କେଲ ଦ୍ବାରା ମାପି ବକ୍ରରେଖାର ପ୍ରକୃତ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପାଇବ ।

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍ Important Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Science Important Questions Chapter 12 ବିଦ୍ୟୁତ୍

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ମୁଦିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ କ’ଣ ?
ଉ –

• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର ମାଧ୍ୟମରେ ସେଲ୍ ଓ ବଲ୍‌ବର ସଂଯୁକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ମୁଦିତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥ କୁହାଯାଏ ।
• ମୁଦିତ ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ହୋଇପାରେ । ପରିପଥଟି ମୁକ୍ତଥିଲେ ବା ସେଥ‌ିରେ କେଉଁଠି ଫାଙ୍କା ରହିଗଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ।

Question 2.
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ସୁଇଚ୍‌ର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଉ –

• ସୁଇଚ୍ ଦ୍ଵାରା ପରିପଥକୁ ମୁଦିତ କଲେ ସେଥ‌ିରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ।
• ସୁଇଦ୍ୱାରା ପରିପଥକୁ ମୁକ୍ତ କଲେ ସେଥିରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏନାହିଁ ।

Question 3.
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଚାରୋଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀର ଉଦାହରଣ ଦିଅ ।
ଉ –

• ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇପାରେ ତାହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ କୁହାଯାଏ ।
• ସମସ୍ତ ଧାତୁ; ଯଥା – ଲୁହା, ସୁନା, ରୁପା, ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଆଦି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ।

Question 4.
ଗୋଟିଏ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥରେ ବଲ୍‌ବ ଓ ତାରର ଯୋଡ଼େଇ ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକ ଠିକ୍ ଅଛି ଓ ସୁଇଚ୍ ମଧ୍ଯ ମୁଦିତ ଅଛି, ମାତ୍ର ବଲ୍‌ବ ଆଲୋକ ଦେଉନାହିଁ – କାରଣ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –

• ପରିପଥରେ ସେଲ୍ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇନଥିବାରୁ ତାହା ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ନୁହେଁ ।
• ସେଲ୍‌ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ ଅଟେ । ସେଲ୍‌ନଥିବାରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ପାଇନପାରି ବଲ୍‌କ ଆଲୋକ ହେଉନାହିଁ ।

ଦୀର୍ଘ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ –

ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ	ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ
(i) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇପାରେ ତାହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ କୁହାଯାଏ ।	(i) ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ ତାହାକୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ସମସ୍ତ ଧାତୁ, ଯଥା – ଲୁହା, ସୁନା, ରୁପା, ଆଲୁମିନିୟମ୍, ତମ୍ବା ଇତ୍ୟାଦି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ।	(ii) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍, ରବର, ଶୁଖୁକାଠ, କାଚ ଆଦି ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ।

 

Question 2.
ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର, ସୁଇଚ୍ ଆଦି ସଜାଡ଼ିଲାବେଳେ ରବର ଜୋତା କାହିଁକି ପିନ୍ଧନ୍ତି ?
ଉ –

• ମଣିଷ ଶରୀର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଅଟେ ।
• ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର, ସୁଇଚ ଆଦି ସଜାଡ଼ିଲାବେଳେ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ଆମ ଶରୀର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ତାହା ଭୂମିକୁ ସ୍ପର୍ଶକଲେ ମୃତ୍ୟୁର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଇନପାରେ ।
• ରବର ଜୋତା ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ । ରବର ଜୋତା ପିନ୍ଧିଥିଲେ ଆମ ଶରୀରରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସ୍ରୋତ ପ୍ରବେଶ କଲେ ମଧ୍ୟ ଭୂମିକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇପାରୁନଥ‌ିବାରୁ ଶରୀରର କୌଣସି କ୍ଷତି ହୋଇନଥାଏ । ତେଣୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତାର, ସୁଇଚ୍ ଆଦି ସଜାଡ଼ିଲାବେଳେ ରବର ଜୋତା ପିନ୍ଧାଯାଏ ।

Question 3.
ସେଲ୍‌ର ଗଠନ ଚିତ୍ରସହ ବୁଝାଅ ।
ଉ –

1. ସେଲ୍‌ର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡର ବାହାର ପଟେ ଛୋଟ ଧାତବ ଟୋପିଟିଏ ଓ ଅନ୍ୟ ମୁଣ୍ଡରେ ଖଣ୍ଡିଏ ଧାତବ ଫଳକ ଥାଏ । ଏହି ଫଳକଟି ଧାତବପାତ୍ରର ନିମାଂଶ ।
2. ସେଲ୍‌ର ଘୋଡ଼ଣି ଦେହରେ ଟୋପି ପଟକୁ ଯୁକ୍ତ (+) ଓ ଅନ୍ୟ ପଟକୁ ବିଯୁକ୍ତ (-) ଚିହ୍ନ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ଧାତବ ଟୋପିକୁ ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର ଓ ଧାତବ ପାତକୁ ବିଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
3. ସେଲ୍ ଭିତରେ କିଛି ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ରଖାଯାଇଥାଏ । ଯେତେବେଳେ ସେଲ୍‌ରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ, ସେତେବେଳେ ଏହି ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ଅନ୍ୟ ରୂପକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ଓ ସେଥୁରେ ଥିବା ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଏ । ଫଳରେ ମୂଳ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥର ପରିମାଣ କମିଯାଏ । ଏହା
4. ଏ ପ୍ରକାର ସେଲ୍‌ରେ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥଟି ପ୍ରାୟ ଶୁଖୁଲା ଅବସ୍ଥାରେ ରହୁଥ‌ିବାରୁ ଏହାକୁ ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍ କୁହାଯାଏ । ଟର୍ଚ୍ଚ ଲାଇଟ୍‌, ଘଣ୍ଟା, କାଲ୍‌କୁଲେଟର, ସେଲ୍‌ଫୋନ୍‌, କମ୍ପ୍ୟୁଟର ପ୍ରଭୃତି ଉପକରଣରେ ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
5. ମୋଟର ଗାଡ଼ି, ସ୍କୁଟର, ମୋଟର ସାଇକେଲ୍ ଆଦି ଯାନରେ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ବ୍ୟାଟେରୀ ରହିଥାଏ । ଏଥ‌ିରେ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥଟି ତରଳ ବା ଜଳୀୟ ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ ।

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

Question 1.
ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) ଏକାଧ୍ଵକ ସେଲ୍‌ର ସଂଯୁକ୍ତ ରୂପକୁ ……….. କହନ୍ତି ।
(ଖ) ସେଲ୍ ……….. ର ଉତ୍ସରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
(ଗ) ପରିପଥରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହ ପାଇଁ ପରିପଥଟି ………. ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(ଘ) …………. ଦ୍ଵାରା ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିପଥକୁ ମୁକ୍ତ ଓ ମୁଦିତ କରାଯାଏ ।
(ଙ) ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ନାହିଁ ତାହା ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ର ………… ।
(ଚ) ସେଲ୍‌ରେ ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତି …………….. ଶକ୍ତିକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଏ ।
(ଛ) ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟଦେଇ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ତାହା ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ର …………….. ।
(ଜ) ସମସ୍ତ ଧାତୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ର ………….. ।
ଉତ୍ତର
(କ) ବ୍ୟାଟେରୀ
(ଖ) ବିଦ୍ୟୁତ୍
(ଗ) ମୁଦିତ
(ଘ) ସୁଇଚ୍
(ଙ) କୁପରିବାହୀ
(ଚ) ବିଦ୍ୟୁତ୍
(ଛ) ସୁପରିବାହୀ
(ଜ) ସୁପରିବାହୀ

Question 2.
ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଲେଖ ।

(କ) କେଉଁ ଉପକରଣରେ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ନାହିଁ ?
(i) ରେଡ଼ିଓ
(ii) ପଙ୍ଖା
(iii) ଟର୍ଚ୍ଚ
(iv) କମ୍ପ୍ୟୁଟର
ଉ –
(ii) ପଙ୍ଖା

(ଖ) କେଉଁଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ଅଟେ ?
(i) ଲୁହା
(ii) ତମ୍ବା
(iii) କାଠ
(iv) ଆଲୁମିନିୟମ୍
ଉ –
(iii) କାଠ

(ଗ) କେଉଁଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିରେ ଚାଲେ ନାହିଁ ?
(i) ରେଡ଼ିଓ
(ii) କାଲକୁଲେଟର
(iii) କମ୍ପ୍ୟୁଟର
(iv) ମୋବାଇଲ୍
ଉ –
(ii) କାଲକୁଲେଟର

(ଘ) ମୋଟର ଗାଡ଼ି ବ୍ୟାଟେରୀରେ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ କେଉଁ ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ ?
(i) ତରଳ
(ii) ଅର୍ଷତରଳ
(iii) କଠିନ
(iv) ଅର୍ଥ କଠିନ
ଉ –
(i) ତରଳ

(ଙ) କେଉଁଟି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ?
(i) କାଠ
(ii) କାଚ
(iii) ବିଶୁଦ୍ଧ ଜଳ
(iv) ଗ୍ରାଫାଇଟ୍
ଉ –
(iv) ଗ୍ରାଫାଇଟ୍

Question 3.
ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ସେମାନଙ୍କ ଡାହାଣ ପାଖରେ ଠିକ୍ ଚିହ୍ନ (✓) ଓ ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ସେମାନଙ୍କ ଡାହାଣ ପାଖରେ (✗) ଚିହ୍ନ ଦିଅ ।

ଉ –

Question 4.
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଶବ୍ଦ ଯୋଡ଼ାର ସମ୍ପର୍କକୁ ଦେଖୁ ଦ୍ବିତୀୟ ଯୋଡ଼ା ଶବ୍ଦ ପାଖରେ “?” ଚିହ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
(କ) ଧାତୁ : ସୁପରିବାହୀ :: ଅଧାତୁ : (?) ।
(ଖ) ଧାତବ ଟୋପି : ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର :: ଧାତବ ପାତ୍ର : (?) ।
(ଗ) ରେଫ୍ରିଜେରେଟର୍ : ବିଦ୍ୟୁତ୍ :: କାଲ୍‌କୁଲେଟର : (?) ।
(ଘ) ଇବୋନାଇଟ୍ : କୁପରିବାହୀ :: ଓଦାକାଠ : (?) ।
(ଙ) ଘଣ୍ଟା : ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ (ଶୁଖୁଲା) :: ମୋଟର ସାଇକେଲ୍ : (?) ।
ଉ –
(କ) କୁପରିବାହୀ
(ଖ) ବିଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତଗ୍ର
(ଗ) ଶୁଷ୍କସେଲ୍
(ଘ) ସୁପରିବାହୀ
(ଙ) ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ (ତରଳ)

Question 5.
ରେଖାଙ୍କିତ ପଦ ନ ବଦଳାଇ ଭ୍ରମ ଥିଲେ ସଂଶୋଧନ କର ।
(କ) ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍‌ରେ ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ଵଗ୍ର ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
(ଖ) ମୋଟରଗାଡ଼ିରେ ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
(ଗ) ରେଡ଼ିଓରେ ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ନାହିଁ ।
(ଘ) ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଧାତୁ ନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କୁପରିବାହୀ ।
(ଙ) ସେଲରେ ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ମିଳି ନ ଥାଏ ।
ଉ –
(କ) ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍‌ରେ ପିତ୍ତଳଟୋପି ଯୁକ୍ତ ବିଦ୍ୟୁତ୍ଵଗ୍ର ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ।
(ଖ) ମୋଟରଗାଡ଼ିରେ ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ନାହିଁ ।
(ଗ) ରେଡ଼ିଓରେ ଶୁଷ୍କ ସେଲ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
(ଘ) ଗ୍ରାଫାଇଟ୍ ଧାତୁ ନ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ।
(ଙ) ସେଲ୍‌ରେ ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ମିଳିଥାଏ ।

Question 6.
‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ ସହିତ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭର ସଂପର୍କ ବାଛ ।

ଉ –