Bhagya

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Science Solutions Chapter 5 କୋଇଲା ଓ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Science Solutions Chapter 5 କୋଇଲା ଓ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍

ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଶବ୍ଦ ବା ଶବ୍ଦପୁଞ୍ଜକୁ ଲେଖ
1. ପ୍ରକୃତିରେ ………………….. ର ଅନ୍ତର୍ଧୂମ ପାତନର ଉତ୍ପାଦ ହେଉଛି କୋଇଲା ।
2. ………….. ର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ସଂଘଟିତ ପାତନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ……………… କୁହାଯାଏ ।
3. ଅତୀତରେ ପକ୍କାରାସ୍ତା ତିଆରିରେ …………………. ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା; ଯାହାକି କୋଇଲାର ଏକ ଉତ୍ପାଦ ।
4. ବର୍ତ୍ତମାନ ପକ୍କାରାସ୍ତା ତିଆରିରେ …………………. ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି; ଯାହାକି ………………. ର ଏକ ଉତ୍ପାଦ ।

Answer:
1. ଉଦ୍ଭଦ
2. ଅମ୍ଳଜାନ, ଅନ୍ତର୍ଧୂମ ପାତନ
3. ପିଚୁ
4. ବିଟୁମେନ୍, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍

ପ୍ରଶ୍ନ 5-8 ରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।
5. କୋଇଲାର ଅନ୍ତର୍ଧୂମ ପାତନରୁ କେତୋଟି ଗ୍ୟାସୀୟ ପଦାର୍ଥ ମିଳିଥାଏ ?
(କ) ।
(ଖ) 2
(ଗ) 3
(ଘ) 4

6. କେଉଁଟି ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ର ଏକ ଉତ୍ପାଦ ନୁହେଁ ?
(କ) ପେଟ୍ରୋଲ୍
(ଖ) ବିଟୁମେନ୍
(ଗ) ମହମ
(ଘ) କୋକ

7. ଭୂତଳ ନଳଦ୍ଵାରା କେଉଁ ଦୁଇଟି ଗ୍ୟାସ୍ ବିତରଣ କରାଯାଇଥାଏ ?
(କ) LPG ଓ CNG
(ଖ) ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ CNG
(ଗ) କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌
(ଘ) କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ LPG

8. ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ର ଆଂଶିକ ପାତନରୁ କେତୋଟି ଇନ୍ଧନ ମିଳିଥାଏ ?
(କ) 2 ଟି
(ଖ) 3 ଟି
(ଗ) 4 ଟି
(ଘ) ଅନେକ

Answer:
5. 2
6. କୋକ୍
7. କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌
8. 4 ଟି

9. ଓଡ଼ିଶାର କେଉଁ କେଉଁ ଜିଲ୍ଲାର କେଉଁ କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ କୋଇଲା ଖଣି ଅଛି, ଲେଖ ।
ଉ-
ଓଡ଼ିଶାର ଅନୁଗୁଳ ଜିଲ୍ଲାର ତାଳଚେରଠାରେ, ବୌଦ୍ଧ ଜିଲ୍ଲାର ରାମପୁରଠାରେ ଓ ଇବ୍ ଉପତ୍ୟକାରେ କୋଇଲା ଖଣିମାନ ଅଛି ।

10. ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ର ଯୋଗୁଁ ପରିବେଶ କିଭଳି ଭାବେ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ, ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିର ଅଭାବରେ ବିକଳ୍ପରୂପେ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ରମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେଉଛି ।
(ii) ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ରମାନଙ୍କରେ ଟର୍‌ବାଇନ୍ ଘୂରାଇବାପାଇଁ ଜଳକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ଏଥ‌ିପାଇଁ କୋଇଲା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ।
(iii) କୋଇଲା ଜଳିଲେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ କାର୍ବନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ଼ ଓ କାର୍ବନ୍ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ଼ ଗ୍ୟାସ୍ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହା ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶି ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ କରିଥାଏ ।

11. ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ରଦ୍ୱାରା ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବର୍ଷକୁ ବର୍ଷ ଏଗୁଡ଼ିକର ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଛି – ଏହାର କାରଣ କ’ଣ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-
(i) ଆମ ଦେଶରେ ଚିରସ୍ରୋତା ନଦୀର ଅଭାବ ରହିଛି । ଖରାଦିନେ ଓ ଶୀତଦିନେ ଜଳର ଅଭାବ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଛି । ତେଣୁ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ରମାନଙ୍କରେ ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣର ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଇପାରୁ ନାହିଁ ।
(ii) ଫଳରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ପାଇଁ ଆମକୁ ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିବାକୁ ପଡ଼ୁଛି । ପ୍ରଦୂଷଣ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବର୍ଷକୁ ବର୍ଷ ଏଗୁଡ଼ିକର ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିବାରେ ଲାଗିଛି ।

12. ପ୍ରକୃତିରେ କୋଇଲା କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି, ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ଜଙ୍ଗଲ, ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ଅଞ୍ଚଳ ଓ ବଡ଼ ବଡ଼ ନଦୀ ଥିଲା । ଭୂଚଳନ, ଭୂମିକମ୍ପ ଓ ବନ୍ୟା ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଫଳରେ ଏଗୁଡ଼ିକ ମାଟିତଳେ ପୋତିହୋଇଗଲା । ବର୍ଷାନୁକ୍ରମେ ମାଟିର ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧିହେତୁ ଚାପିହୋଇଥିବା ମୃତ ଉଭିଦ ଉପରେ ଚାପର ମାତ୍ରା କ୍ରମଶଃ ବୃଦ୍ଧିପାଇଲା ।
(ii) ମାଟିତଳେ ଅମ୍ଳଜାନର ଅଭାବ ଓ ଅଧୂକ ତାପମାତ୍ରାରେ ଉପରିସ୍ଥ ମାଟି ସ୍ତରର ପ୍ରବଳ ଚାପଯୋଗୁଁ ଉଭିଦଗୁଡ଼ିକର ଶକ୍ତ ଅଂଶଗୁଡ଼ିକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଙ୍ଗାରକ (Carbon) ରେ ପରିଣତ ହେଲା । ଏହି ଅଙ୍ଗାରକକୁ କୋଇଲା କୁହାଯାଏ ।
(iii) ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ସଂଘଟିତ ଏହି ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ କାର୍ବୋନାଇଜେସନ୍ ବା ଅଙ୍ଗାରୀଭବନ କୁହାଯାଏ । ଅମ୍ଳଜାନ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ସଂଘଟିତ ହେଉଥ‌ିବା ହେତୁ ଏହାକୁ ପ୍ରାକୃତିକ ଅନ୍ତର୍ଧୂମ ପାତନ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

13. କୋଇଲାର ଅନ୍ତର୍ଧୂମ ପାତନର ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକର ଉପଯୋଗିତାଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
ଉ-
କୋଇଲାର ଅନ୍ତର୍ଧୂମ ପାତନରୁ ସୃଷ୍ଟ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକ ହେଲେ –
(a) କୋକ୍,
(b) କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍,
(c) କୋଲ୍‌ର ଓ
(d) ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସ୍
ଉପଯୋଗିତା –

(a) କୋକ୍ :
(i) ଲୁହା ନିଷ୍କାସନରେ କୋକ୍‌କୁ ବ୍ଲାଷ୍ଟଫର୍ମେସ୍‌ରେ ଇନ୍ଧନ ଓ ବିଜାରକରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
(ii) ବିଶୁଦ୍ଧ ଲୁହାସହ ବିଭିନ୍ନ ଅନୁପାତରେ କୋକ୍ ମିଶାଇ ଇସ୍ପାତ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।
(iii) ତମ୍ବା, ଦସ୍ତା, ସୀସା, ଟିଣ ଆଦିର ଓର୍‌ରୁ ଧାତୁ ନିଷ୍କାସନ ପାଇଁ କୋକ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

(b) କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍ :
(i) ଅତୀତରେ କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ ଆଲୋକର ଉତ୍ସରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା
(ii) ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହା କେବଳ ତାପଶକ୍ତିର ଉତ୍ସରୂପେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି ।

(c) କୋଲ୍‌ଟାର :
(i) କୋଲ୍‌ଟାର ବା ଆଲକାତରାରୁ ଆଂଶିକ ପାତନ ପଦ୍ଧତିରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ରଙ୍ଗ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍, କୃତ୍ରିମ ତନ୍ତୁ, ବିସ୍ଫୋରକ, ଔଷଧ, କୀଟନାଶକ ଔଷଧ, ଫଟୋଫିଲ୍ମ ଓ ସୁଗନ୍ଧଦ୍ରବ୍ୟ ଆଦି ପଦାର୍ଥମାନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।
(ii) ପିଚୁ ପକ୍‌କା ରାସ୍ତା ତିଆରିରେ ଏବଂ କଂକ୍ରିଟ ଛାତରୁ ପାଣି ଗଳୁଥିଲେ ତାହା ବନ୍ଦ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।

(d) ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସ୍ :
ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସ୍‌ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇ ଏଥୁରୁ ୟୁରିଆ, ଏମୋନିୟମ୍ ସଲ୍‌ଫେଟ୍, ଏମୋନିୟମ୍ ଫସ୍‌ଫେଟ୍ ଆଦି ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।

14. ପ୍ରକୃତିରେ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ କିପରି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଛି, ବୁଝାଅ ।
ଉ-
ପେଟ୍ରୋଲିୟମର ଉତ୍ପତ୍ତି :
(i) ଭୂତତ୍ତ୍ବବିତ୍‌ମାନଙ୍କ ମତରେ ପ୍ରାୟ 400 ନିୟୁତ ବର୍ଷପୂର୍ବେ କ୍ଷୁଦ୍ରକାୟ ସାମୁଦ୍ରିକ ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀଗୁଡ଼ିକର ମୃତଦେହ ସମୁଦ୍ରଶଯ୍ୟାରେ ପଡ଼ିରହି କାଳକ୍ରମେ ସେଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ବାଲି, ମାଟି ଓ ପଟୁର ସ୍ତର ଜମା ହେଲା । ଏହିଭଳି ହଜାର ହଜାର ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ସ୍ତର ସୃଷ୍ଟି ହେଲା ।
(ii) ସମୁଦ୍ରର ନିମ୍ନଭାଗରେ ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ତାପମାତ୍ରା ଓ ହଜାର ହଜାର ମିଟର ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ମାଟି ସ୍ତର ଓ ଜଳରାଶିର
(iii) ମୃତ ଜୀବଗୁଡ଼ିକର ଦେହାବଶେଷରୁ କେତେକ ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ ସୃଷ୍ଟିହୋଇ ସ୍ତରୀୟ ଶିଳାର ଛିଦ୍ରରେ ସଂଚିତ ହୋଇ ରହିଲା ।
(iv) ପରିଣତ ହୋଇଥିବା ହେତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଜଳଭାଗରୁ ମଧ୍ୟ ମିଳିପାରୁଛି ।
(v) ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ 1600 ବା 1700 ମିଟର ଗଭୀରତାରେ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଭଣ୍ଡାରମାନ ଥାଏ । ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଧରଣର ଖନନ ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା ଭୂତ୍ଵକ୍‌ରେ ରନ୍ଧ୍ରକରି ନଳସହ ନଳ ଯୋଡ଼ି ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଗଚ୍ଛିତ ଭଣ୍ଡାରଯାଏ ପ୍ରବେଶ କରାଯାଏ । ଭଣ୍ଡାରରେ ନଳ ପ୍ରବେଶ ହେବା ମାତ୍ରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଚାପ ଯୋଗୁଁ ଉଭୟ ତୈଳ ଓ ଗ୍ୟାସ୍ ଉପରକୁ ଉଠିଆସେ ।
(vi) ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇ ବିରାଟକାୟ ଆବଦ୍ଧ ଭଣ୍ଡାରମାନଙ୍କରେ ରଖାଯାଏ । ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଆପେ ଆପେ ଉପରକୁ ନ ଉଠିଲେ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ପମ୍ପଦ୍ବାରା ଉତ୍ତୋଳନ କରାଯାଏ ।

15. କେଉଁ କାରଣଯୋଗୁଁ ମୋଟର ଯାନଗୁଡ଼ିକରେ CNG ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ମୋଟର ଯାନଗୁଡ଼ିକରେ LPG ବ୍ୟବହାର କଲେ ତାହା ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ କରେ ।
(ii) ମୋଟର ଯାନଗୁଡ଼ିକରେ ପେଟ୍ରୋଲ୍, ଡିଜେଲ୍ ଆଦି ଇନ୍ଧନ ବ୍ୟବହାର କଲେ ଏଥୁରୁ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣର ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ନିର୍ଗତ ହୋଇ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ କରେ ।
(iii) CNG ବ୍ୟବହାର ଫଳରେ ପ୍ରଦୂଷଣର ମାତ୍ରା କମ୍ ଯୋଗୁଁ ମୋଟରଯାନଗୁଡ଼ିକରେ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି ।

16. ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ଲୁହା ସିଲିଣ୍ଡର୍‌ରେ ଭର୍ତ୍ତି କରି ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଛି କାହିଁକି, ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ମୁଖ୍ୟତଃ ମ୍ୟୁଟେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ । ଏଥରେ କମ୍ ପରିମାଣରେ ପ୍ରୋପେନ୍ ଓ ଇଥେନ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ମିଶିଥାଏ ।
(ii) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ସହଜରେ ତରଳ କରାଯାଇପାରୁଛି ।
(iii) ଏହାକୁ ରୋଷେଇ କାର୍ଯ୍ୟ ଓ କଳକାରଖାନାରେ ଇନ୍ଧନ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି ।
(iv) ଏହି ତରଳୀକୃତ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ନେବା ଆଣିବା କରିବାପାଇଁ ଲୁହା ସିଲିଣ୍ଡରରେ ଭର୍ତ୍ତିକରି ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଛି ।

17. ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ନଳଦ୍ଵାରା ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଏ କାହିଁକି, ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ସହଜରେ ତରଳୀକୃତ କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ ।
(ii) ଏହାକୁ ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ଚାପରେ ସିଲିଣ୍ଡରରେ ଭର୍ତ୍ତିକଲେ ଏହାର ବ୍ୟବହାର ବେଳେ ଫାଟିଯିବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ । । ତେଣୁ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍‌କୁ ନଳଦ୍ଵାରା ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

18. କୋଇଲାର ସନ୍ଧାନ, ଖନନ ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ
ଉ-
କୋଇଲାର ସନ୍ଧାନ, ଖନନ ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ ତଦାରଖ କରୁଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସଂସ୍ଥାର ପୂରାନାମ ଲେଖ । ତଦାରଖ କରୁଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସଂସ୍ଥାର ପୂରାନାମ ‘କୋଲ୍ ଇଣ୍ଡିଆ’ (Coal India) ।

19. ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ର ସନ୍ଧାନ, ଉତ୍ତୋଳନ ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ ତଦାରଖ କରୁଥ‌ିବା ସଂସ୍ଥାର ପୁରା ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ର ସନ୍ଧାନ, ଉତ୍ତୋଳନ ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ ତଦାରଖ କରୁଥିବା ସଂସ୍ଥାର ପୂରାନାମ ‘ତୈଳ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଆୟୋଗ’ (Oil and Natural Gas Commission) ।

ଆଉ କ’ଣ କରିହେବ ?
ପରୀକ୍ଷା :
(ନିମ୍ନୋକ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ନିଜ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କର ପରାମର୍ଶ ନେଇ ସଂପାଦନ କର ।) ବିଭିନ୍ନ ସୂତ୍ରରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ଏବଂ ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ପଚାରି ନିମ୍ନୋକ୍ତ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖ । ଏଥିପାଇଁ ଅଲଗା ଖାତାଟିଏ କର ଏବଂ ମଲାଟ ଉପରେ ‘ବିଜ୍ଞାନ ପ୍ରୋଜେକଟ୍ ଖାତା’ ଲେଖ ।

1. ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତିଉତ୍ସ କ’ଣ ଉଦାହରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ଯେଉଁ ଶକ୍ତିଉତ୍ସକୁ ଆମେ ବହୁକାଳରୁ ବ୍ୟବହାର କରୁନଥୁଲୁ; ମାତ୍ର ବର୍ତ୍ତମାନ ବ୍ୟବହାର କରୁଛୁ, ତାହାକୁ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତିଉତ୍ସ କୁହାଯାଏ ।
(ii) ଅଣପାରମ୍ପରିକ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକ ହେଲା – ସୂର୍ଯ୍ୟ, ପବନ, ଭୂତାପ, ତରଙ୍ଗ, ଜୁଆର, ଜୈବପଦାର୍ଥ, ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍, ଆଲକହଲ ।

2. ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ କ’ଣ ଉଦାହରଣ ସହ ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ଯେଉଁ ଶକ୍ତିଉତ୍ସକୁ ଆମେ ବହୁକାଳରୁ ବ୍ୟବହାର କରୁନଥୁଲୁ; ମାତ୍ର ବର୍ତ୍ତମାନ ବ୍ୟବହାର କରୁଛୁ, ତାହାକୁ ଯୋଗ୍ୟ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ କହନ୍ତି ।
(ii) ଜଳ, ସୂର୍ଯ୍ୟ, ପବନ, ଭୂତାପ, ଜୁଆର, ତରଙ୍ଗ ଆଦିକୁ ନବୀକରଣ ଯୋଗ୍ୟ ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ କହନ୍ତି ।

3. ଜଳ-ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ରରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍-ଶକ୍ତି କିପରି ଉତ୍ପନ୍ନ କରାଯାଉଛି, ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ପ୍ରଥମେ ଉଚ୍ଚବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ କରି ଜଳକୁ ଅଧ‌ିକ ଉଚ୍ଚତାରେ ଗଚ୍ଛିତ କରାଯାଏ ।
(ii) ଉଚ୍ଚପତ୍ତନରୁ ଜଳକୁ ନିମ୍ନପତ୍ତନକୁ ଅଧିକ ବେଗରେ ଛଡ଼ାଯାଏ । ଫଳରେ ଜଳର ସ୍ଥିତିଜ ଶକ୍ତି ଗତିଜ ଶକ୍ତିରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
(iii) ଜଳର ଗତିଜ ଶକ୍ତିରେ ଟର୍‌ବାଇନ୍ ଘୂରାଇଲେ ଟର୍‌ବାଇନ୍ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ଜେନେରେଟର ଘୂରି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଉତ୍ପାଦନ କରେ ।

4. ଆମ ଓଡ଼ିଶାରେ କେଉଁ କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଜଳ-ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ ଅଛି ଲେଖ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ତାରକା ଚିହ୍ନଦ୍ୱାରା ମାନଚିତ୍ରରେ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-
ଓଡ଼ିଶାର ମାଛକୁଣ୍ଡ, ବାଲିମେଳା, ହୀରାକୁଦ, ରେଙ୍ଗାଲି, ଉପରକୋଲାବ ଓ ଉପର ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀଠାରେ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ ରହିଛି ।

5. ଏକ ଅଞ୍ଚଳରେ କି କି ସୁବିଧା ଥିଲେ ଜଳ-ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଏ ଲେଖ ।
ଉ-
ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖତ ସୁବିଧାମାନ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(i) ନିକଟରେ ପ୍ରଶସ୍ତ ଗଭୀର ନଦୀଥ‌ିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(ii) ନଦୀରେ ଆଡି଼ବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ ପାଇଁ ପ୍ରଶସ୍ତ ସ୍ଥାନ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(iii) ନଦୀଟି ଚିରସ୍ରୋତା ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
(iv) ପ୍ରକଳ୍ପ ସ୍ଥାପନ କରିବା ସ୍ଥାନର ଅତିନିକଟରେ ଜନବସତି ନଥିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

6. ସାଧାରଣତଃ ଖରାଦିନେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କାଟ କାହିଁକି କରାଯାଇଥାଏ, ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ଖରାଦିନେ ଜଳର ଅଭାବ ହେତୁ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ରମାନଙ୍କରୁ ଆବଶ୍ୟକ ମୁତାବକ ବିଦ୍ୟୁତଶକ୍ତି ମିଳେ ନାହିଁ ।
(ii) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତିର ଚାହିଦା ଦିନକୁ ଦିନ ବୃଦ୍ଧିପାଇବାରେ ଲାଗିଛି ।
(iii) ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍‌କେନ୍ଦ୍ର ସଂଖ୍ୟା କମ୍ ହେତୁ ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣର ବିଦ୍ୟୁତଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ ହୋଇପାରୁ ନାହିଁ ।
(iv) ତେଣୁ ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ ତଥା ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କାଟ କରାଯାଉଛି ।

7. ଭାରତର କେଉଁ କେଉଁ ରାଜ୍ୟରେ କୋଇଲା ଦର୍ଶାଅ । ଖଣି ଅଛି ଲେଖ ଏବଂ ମାନଚିତ୍ରରେ ସେଗୁଡ଼ିକ ତାରକା ଚିହ୍ନଦ୍ୱାରା ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-

8. କୋଇଲାକୁ ‘କଳା ହୀରା’ କାହିଁକି କୁହାଯାଏ, ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) କୋଇଲାର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ହେତୁ କୋଇଲା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୀତି ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ ।
(ii) ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ରରେ କୋଇଲାର ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ତେଣୁ ଅର୍ଥନୀତିଜ୍ଞମାନେ କୋଇଲାକୁ ହୀରା ସହ ତୁଳନା କରି ଏହାକୁ କଳା ହୀରା (Black diamond) ଆଖ୍ୟା ଦେଇଛନ୍ତି ।

9. ଭାରତର କେଉଁ କେଉଁ ରାଜ୍ୟରେ ‘ତୈଳକୂପ’ ଅଛି ଲେଖ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ମାନଚିତ୍ରରେ ତାରକା ଚିହ୍ନଦ୍ଵାରା ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-

10. ପୃଥ‌ିବୀର କେଉଁ କେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପ୍ରଚୁର ତେଲ ଗଚ୍ଛିତ ଅଛି, ସେଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ।
ଉ-
ଇରାକ୍, ଇରାନ୍, ସାଉଦିଆରବ, କୃତ୍, ଋଷିଆ, ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା, ଚୀନ, ଭାରତ ଆଦି ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣର ତୈଳ ଗଳିତ ଅଛି ।

11. ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌କୁ ‘କଳାସୁନା’ ବା ତରଳସୁନା’ କାହିଁକି କୁହାଯାଏ ?
ଉ-
(i) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ଯୋଗୁଁ ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୀତି ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଏ ।
(ii) ଏହାର ବିବିଧ ଉପଯୋଗିତା ଓ କ୍ରମବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଚାହିଦା ଯୋଗୁଁ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌କୁ ସୁନା ସହ ତୁଳନା କରି କଳାସୁନା ବା ତରଳ ସୁନା କୁହାଯାଏ ।

12. ଅନେକ ବଡ଼ ବଡ଼ ରେଳଷ୍ଟେସନ୍ ନିକଟରେ ବିରାଟକାୟ ଆବଦ୍ଧ ଇସ୍ପାତ୍ ଟାଙ୍କିମାନ ଅଛି । ସେଗୁଡ଼ିକରେ କ’ଣ ରଖାଯାଉଛି ଲେଖ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ ରେଳ ଷ୍ଟେସନ୍ ପାଖରେ କାହିଁକି ଅଛି ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) ବଡ଼ ବଡ଼ ରେଳଷ୍ଟେସନ୍ ନିକଟରେ ବିରାଟକାୟ ଆବଦ୍ଧ ଇସ୍ପାତ୍ ଟାଙ୍କିମାନଙ୍କରେ କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ଥାଏ ।
(ii) ସେଗୁଡ଼ିକୁ ରେଳଷ୍ଟେସନ୍‌ରେ ରଖାଯାଇଥାଏ; କାରଣ କୌଣସି କାରଣରୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଫେଲ୍ ହେଲେ ଏହାଦ୍ୱାରା ସମଗ୍ର ଷ୍ଟେସନ୍‌କୁ ଆଲୋକିତ କରାଯାଇପାରିବ ।
(iii) ଭୂତଳ ନଳ ଦ୍ଵାରା ଏଗୁଡ଼ିକ ବତିଖୁଣ୍ଟ ସହ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ ।

13. କେତେକ ମାଲବାହୀ ରେଳଗାଡ଼ିରେ ସିଲିଣ୍ଡର୍ ଆକୃତିର ବଡ଼ ବଡ଼ ଡବା ଲାଗିଥାଏ । ଏଗୁଡ଼ିକରେ କ’ଣ ସବୁ ପରିବହନ କରାଯାଏ ଲେଖ ।
ଉ-
ମାଲବାହୀ ଟ୍ରେନ୍‌ଗୁଡ଼ିକରେ ସିଲିଣ୍ଡର ଆକୃତିର ବଡ଼ ବଡ଼ ଡବାରେ LPG ସିଲିଣ୍ଡର ପରିବହନ କରାଯାଏ ।

14. ଖଣ୍ଡେ ବିଟୁମିନସ୍ କୋଇଲାର ଚୂର୍ୟନେଇ କୋଇଲାର ଅନ୍ତର୍ଧୂମ ପାତନ ପରୀକ୍ଷାଟି କର ।
ଉ-
(କ) ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ କିପରି ସଜାଇଲ ବର୍ଣନା କର । ତା’ ପରେ କ’ଣ କଲ ଲେଖ ।
(ଖ) ଉପକରଣ ସଜାର ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
(ଗ) ପରୀକ୍ଷାଲବ୍‌ଧ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ କିପରି ସଂଗ୍ରହକଲ ବର୍ଣନା କର ।
ଉ-
ଆବଶ୍ୟକ ଉପକରଣ :
(i) ସ୍ପିରିଟ୍ ଲ୍ୟାମ୍ପ,
(ii) ଶକ୍ତ ପରୀକ୍ଷାନଳୀ,
(iii) ଷ୍ଟାଣ୍ଡ୍,
(iv) କୋନିକାଲ୍ ଫ୍ଲାସ୍କ,
(v) ନିର୍ଗମନଳୀ,
(vi) ଠିପି,
(vii) ଜଳପାତ୍ର,
(viii) କାଠଷ୍ଟାଣ୍ଡ ।

ପରୀକ୍ଷା :
ପ୍ରଥମେ ଶକ୍ତ ପରୀକ୍ଷାନଳୀ ମଧ୍ଯରେ ବିଟୁମିନସ୍ କୋଇଲା ଚୂର୍ଣ୍ଣନେଇ ଏହା ମୁହଁରେ ଠିପିଦେଇ ଏକ ନିର୍ଗମନଳୀ ସଂଯୁକ୍ତ କରାଯାଉ । ପରୀକ୍ଷାନଳୀକୁ ଏକ ଷ୍ଟାଣ୍ଡରେ ସଂଯୋଗ କରାଯାଉ । ନି ର୍ଗ ମନଳୀର ମଧ୍ୟରେ ରଖ୍ କୋନିକାଲ ଫ୍ଲାସ୍କର ମୁହଁକୁ ଠିପିଦ୍ଵାରା ବନ୍ଦ କରାଯାଉ । ଠିପିର ଅନ୍ୟ ମୁହଁରେ ଆଉ ଏକ ନିର୍ଗମନଳୀ ସଂଯୁକ୍ତ | ବୁନ୍‌ସେନ୍ ବର୍ଷର କରାଯାଉ । ପରେ ପରୀକ୍ଷାନଳୀଟିକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରାଯାଉ । କୋନିକାଲ୍ ଫ୍ଲସ୍କଟିକୁ ଜଳପାତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ବୁଡ଼ାଇ ରଖାଯାଉ ଯେପରି ମୁହଁଟି ଜଳପାତ୍ରରେ ନ ବୁଡ଼ିବ । ଆଲକାତରାକୁ କୋନିକାଲ୍ ଫ୍ଲସ୍କରେ ତରଳ ଅବସ୍ଥାରେ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । କୋକ୍‌କୁ ଶକ୍ତ ପରୀକ୍ଷାନଳୀ ମଧ୍ଯରେ ଉତ୍ପାଦ : କୋଲ ଗ୍ୟାସ୍, ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସ୍ ।
ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । (ଗ୍ୟାସ୍ ବାହାରିସାରିବା ପରେ)

15. ଜଳ ଓ କିରୋସିନିର ଏକ ମିଶ୍ରଣ (50 ମି.ଲି. + 50 ମି.ଲି.) ନେଇ ଆଂଶିକ ପାତନ ପରୀକ୍ଷାଟି କର ।
(କ) ଉପକରଣ ଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକ କିପରି ସଜ୍ଜାଇଲ ବର୍ଣ୍ଣନା କର । ତା’ପରେ କ’ଣ କଲ ଲେଖ ।
(ଖ) ଉପକରଣ ସଜ୍ଜାର ନାମାଙ୍କିତ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କର ।
(ଗ) ପରୀକ୍ଷାଲବ୍‌ଧ ଉତ୍ପାଦଗୁଡ଼ିକର ନାମ ଲେଖ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ କିପରି ସଂଗ୍ରହକଲ ବର୍ଣନା କର ।
ଉ- ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

16. କ୍ଷେତ୍ର ପରିଭ୍ରମଣ (Field trip)
ସୁଯୋଗ ମିଳିଲେ କୌଣସି ଏକ କୋଇଲା ଖଣି ଅଞ୍ଚଳକୁ ଯାଅ ଏବଂ ସେଠାକାର କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ପଚାରି ନିମ୍ନମତେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କର ।
(କ) ପରିଦର୍ଶନ ତାରିଖ, ସମୟ, ସ୍ଥାନର ନାମ, ଜିଲ୍ଲା ଓ ରାଜ୍ୟ ।
(ଖ) ସେ ଅଞ୍ଚଳରେ କେତେ ମେଟ୍ରିକ୍ ଟନ୍ କୋଇଲା ଗଚ୍ଛିତ ଅଛି ?
(ଗ) ଦୈନିକ ହାରାହାରି କେତେ ମେଟ୍ରିକ୍ ଟନ୍ କୋଇଲା ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଉଛି ?
(ଘ) ସେ ଅଞ୍ଚଳରେ କେଉଁ କେଉଁ ଶ୍ରେଣୀର କୋଇଲା ଉପଲବ୍‌ଧ ?
(ଙ) କେବେଠାରୁ ସେଠାରେ ଖନନ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ?
(ଚ) ସେଠାରୁ କେଉଁ କେଉଁ ସ୍ଥାନକୁ କୋଇଲା ପ୍ରେରଣ କରାଯାଏ ?
(ଛ) କେତେ ଜଣ କର୍ମଚାରୀ, ଶ୍ରମିକ ଆଦି ବ୍ୟକ୍ତି କାମ କରନ୍ତି ?
(ଜ) ଦୈନିକ କେତେ ଘଣ୍ଟା କାମ ହୁଏ ?
(ଝ) କର୍ମଚାରୀ ଓ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କର ପରିବାର ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଆଲୋକ, ଜଳ, ପରିମଳ ଆଦି ପାଇଁ କି କି
(ଞ) ଏଭଳି ଆଉ କିଛି ଆନୁଷଙ୍ଗିକ ତଥ୍ୟଭିତ୍ତିକ କାର୍ଯ୍ୟ । ପରିଭ୍ରମଣ ପରେ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟକୁ ଭିଭିକରି ଏକ ସନ୍ଦର୍ଭ (report) ଲେଖ ।

17. ସୁଯୋଗ ମିଳିଲେ କୌଣସି ଏକ ଜଳ-ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ର ପରିଦର୍ଶନ କର ଏବଂ ଉପରୋକ୍ତମତେ ‘ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ଫର୍ଦ୍ଦ’ (Data collection sheet ବା Information Bank) ପ୍ରସ୍ତୁତ କର । ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କର । ପରିଦର୍ଶନ ପରେ ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟକୁ ଭିତ୍ତି କରି ଏକ ସନ୍ଦର୍ଭ (Report) ଲେଖ ।
ଉ –
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

18. ସୁଯୋଗ ମିଳିଲେ କୌଣସି ଏକ ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ର ପରିଦର୍ଶନ କର ଏବଂ ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥିବା ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ଫର୍ଦ୍ଦ ଅନୁଯାୟୀ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କର । ସଂଗୃହୀତ ତଥ୍ୟକୁ ଭିଭିକରି ଏକ ରିପୋର୍ଟ ଲେଖ ।
ଉ –
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

19. ସୁଯୋଗ ମିଳିଲେ କୌଣସି ଏକ ତୈଳ ଖଣି ଅଞ୍ଚଳ ଓ ତୈଳ ବିଶୋଧନାଗାର ପରିଦର୍ଶନ କର ଏବଂ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ଫର୍ଦ୍ଦର ତଥ୍ୟକୁ ଭିଭିକରି ଏକ ରିପୋର୍ଟ ଲେଖ । ସେ ଅଞ୍ଚଳରେ ଆଉ କି କି କାରଖାନା ଅଛି ଲେଖ ।
ଉ-
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

20. ପ୍ରୋଜେକ୍‌ଟ (Projects) :
ବିଭିନ୍ନ ସୂତ୍ରରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ତୈଳ କୂପଗୁଡ଼ିକରୁ ତେଲ ଓ ଗ୍ୟାସ କିପରି ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ ଏବଂ ବିଶୋଧନାଗାରରେ କ’ଣ ସବୁ କରାଯାଏ ସବିଶେଷ ତଥ୍ୟସମ୍ବଳିତ ଏକ ପ୍ରବନ୍ଧ (ରିପୋର୍ଟ) ଲେଖ ।
ଉ-
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

21. ବିଗତ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ କୋଇଲା, କିରୋସିନି, ପେଟ୍ରୋଲ, ଡିଜେଲ ଓ LPG (ରନ୍ଧନ ଗ୍ୟାସ୍) ମୂଲ୍ୟ କିଭଳି ଭାବେ ବଢ଼ିଛି ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କର । ଲବ୍‌ଧ ତଥ୍ୟକୁ ନେଇ ପାଞ୍ଚଟି ଗ୍ରାଫ୍ ଅଙ୍କନ କର ।
ଉ-
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

22. ତୁମର ସାହି ବା ପଡ଼ା ବା ଗ୍ରାମର (ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ମଧ୍ୟବିତ୍ ଶ୍ରେଣୀଯୁକ୍ତ) ଦଶଟି ପରିବାରରୁ ନିମ୍ନମତେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କର ।
(କ) ମାସକୁ କେତେ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ଜାଳେଣି କାଠ କିଣନ୍ତି ?
(ଖ) ମାସକୁ କେତେ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ କାଠ ଅଙ୍ଗାର କିଣନ୍ତି ?
(ଗ) ମାସକୁ କେତେ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ କୋଇଲା କିଣନ୍ତି ?
(ଘ) ମାସକୁ କେତେ ଲିଟର କିରୋସିନି କିଣନ୍ତି ?
(ଙ) ମାସକୁ କେତେ ଲିଟର ପେଟ୍ରୋଲ କିଣନ୍ତି ଏବଂ କେଉଁ କେଉଁ କାମରେ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି ?
(ଚ) ମାସକୁ କେତେ ଲିଟର ଡିଜେଲ କିଣନ୍ତି ଏବଂ କେଉଁ କେଉଁ କାମରେ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି ?
(ଛ) ମାସକୁ କେତୋଟି LPG ସିଲିଣ୍ଡର ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ଲବ୍‌ଧ ତଥ୍ୟରୁ ଇନ୍ଧନଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟବହାର ଶତକଡ଼ାରେ ଲେଖ ।
ଉ –
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

23.( କ) କୋଇଲାର ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ କେଉଁ ଶିଳ୍ପଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ?
(ଖ) ଡିଜେଲର ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ସାଧାରଣ ଜନଜୀବନ କିଭଳିଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ -ଏକ ସନ୍ଦର୍ଭ ଲେଖ । ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।
ଉ –
ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶ୍ନେ। ଭର

1. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ଜୀବ ଅବଶେଷରୁ ………………….. ଇନ୍ଧନ ମିଳେ ।
(ii) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ରୁ ସଂଗୃହୀତ ………………………. ଉତ୍ପାଦଟି ପିଚୁ ବଦଳରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
(iii) ଜେଟ୍ ଉଡ଼ାଜାହାଜରେ ……………………. କୁ ଇନ୍ଧନଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
(iv) ସିଲିଣ୍ଡରରେ ଭର୍ତି ହେଉଥ‌ିବା ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସକୁ …………………… କୁହାଯାଏ ।
(v) ପୃଥ‌ିବୀର ପ୍ରଥମ ତୈଳକୂପ ଖନନ ହୋଇଥିବା ଅଞ୍ଚଳର ନାମ ………………….. ।
(vi) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥ‌ିବା ଉପଯୋଗୀ କୁହାଯାଏ ।
(vii) …………………. ର ଅନ୍ୟନାମ କଳାସୁନା ।
(viii) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ……………………….. ର ଏକ ମିଶ୍ରଣ ।
(ix) ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ …………………….. ।
(x) …………….. ର ଅନ୍ୟନାମ କଳାସୁନା ।
(xi) LPG ର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ………………… ।
(xii) ………………… ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ମାନର କୋଇଲା ।
(xiii) ……………. କୋଇଲାରୁ ଅଳ୍ପ ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଉନ୍ନତ ମାନର କୋକ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।
(xiv) କୋଲ୍‌ଟାର୍ ପ୍ରାୟ …………………… ଟି କାର୍ବନ୍ ଯୌଗିକର ଏକ ମିଶ୍ରଣ ।
(xv) 1810 …………………. ମହାନଗରରେ ରାସ୍ତାକଡ଼ର ଆଲୋକ ବତିଗୁଡ଼ିକୁ ଜାଳିବାପାଇଁ କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା ।
(xvi) କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ମୁଖ୍ୟତଃ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍, ମିଥେନ୍ ଓ …………………. ର ମିଶ୍ରଣ ।
(xvii) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍‌ ଉପଜାତ ……………………. ପଦାର୍ଥଟି ଅଏଣ୍ଟମେଣ୍ଟ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ଲାଗେ ।
(xviii)ଆମ ଭାରତବର୍ଷର ………………………… ଠାରେ ଆବିଷ୍କୃତ ପ୍ରଥମ ତୈଳ ଭଣ୍ଡାର ।
(xix) ବେଞ୍ଜନ୍ ……………….. ର ଆଂଶିକ ପାତନରୁ ମିଳେ ।

Answers:
(i) ଜୀବାଶ୍ମ
(ii) ବିଟୁମେନ୍
(iii) କିରୋସିନି
(iv) CNG
(v) ପେନ୍‌ସିଲ୍ ଭାନିଆ
(vi) ପେଟ୍ରୋକେମିକାଲ୍‌
(vii) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍
(viii) ଜୈବ ଯୌଗିକ
(ix) ମିଥେନ୍
(x) କେ।ଇଲା
(xi) ବ୍ୟଟେନ୍‌
(xii) ଆକ୍ରାସାଇଟ୍
(xiii) ଆନ୍ତଃସାଇଟ୍
(xiv) 200
(xv) ଲଶ୍ରନ
(xvi) କାର୍ବନ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ୍
(xvii) ମତ୍ରମ
(xviii) ଆସାମର ମାକୁମ୍
(xix) କୋଲ୍‌ଟାର୍

2. ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ରେ ……………… ଅଧ୍ବକ ପରିମାଣରେ ଥା (ମିଥେନ୍, ଇଥେନ୍, ପ୍ରୋପେନ୍, ବ୍ୟୁଟେନ୍)
(ii) ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ………………….. । (ମିଥେନ୍, ଇଥେନ୍, ପ୍ରୋପେନ୍, ବ୍ୟୁଟେନ୍)
(iii) ……………………… କୋଲ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଉପାଦାନ ନୁହେଁ । (Co, NH₃ CH₄, H₂)
(iv) ଘରେ ବ୍ୟବହୃତ କୋଇଲାର ନାମ ………………………. (ଆଷ୍ଟ୍ରାସାଇଟ୍, ବିଟୁମିନସ୍, ଲିଗ୍‌ନାଇଟ୍, ପିଟ୍) –
(v) ………………. କୋଇଲାରୁ ଅଧ‌ିକ ପରିମାଣର ତାପଶକ୍ତି ମିଳେ । (ଆଷ୍ଟ୍ରାସାଇଟ୍, ବିଟୁମିନସ୍, ଲିଗ୍‌ନାଇଟ୍, ପିଟ୍)
(vi) …………….. ସବୁଠାରୁ ନିକୃଷ୍ଟ ମାନର କୋଇଲା । (ଆଷ୍ଟ୍ରାସାଇଟ୍‌, ବିଟୁମିନସ୍, ଲିଗ୍‌ନାଇଟ୍, ପିଟ୍)
(vii) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଗ୍ୟାସ୍‌ରେ …………………. ନଥାଏ । (ମିଥେନ୍, ପ୍ରୋପେନ୍, ଇଥେନ୍, ବ୍ଲୁଟେନ୍) –
(viii) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ପ୍ରାୟ ……………….. ଗଭୀରତାରେ ମିଳେ ।
(2600-2700., 2800-3800., 2600-40009., 1600-17009.)

Answers:
(i) କ୍ୟୁଟେନ୍
(ii) ମିଥେନ୍
(iii) NH₃
(iv) ବିଟୁମିନସ୍ ଆଷ୍ଟ୍ରାସାଇଟ୍
(v) ଆନ୍ତଃସାଇଟ୍
(vi) ପିଟ୍
(vii) ମିଥେନ୍
(viii) 1600-1700 ମି.

3. ବାମ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ସମ୍ପର୍କକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) କୋଇଲା : ଅନ୍ତଧୂମ ପାତନ :: ପେଟ୍ରୋଲ : …………………….. ।
(ii) ଆମେରିକା : ପେନ୍‌ସିଲ୍‌ଭାନିଆ :: ଭାରତ : …………………….. ।
(iii) ବ୍ଲ୍ୟୁଟେନ୍ : CPG :: ମିଥେନ୍ : …………………….. ।
(iv) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ : 1 ରୁ 35 :: ପେଟ୍ରୋଲ : …………………….. ।
(v) ମିଥେନ୍ : ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ :: ମ୍ୟୁଟେନ୍ : …………………….. ।
(vi) କୋଇଲା : କଳାହୀରା :: ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ : …………………….. ।
(vii) ନିକୃଷ୍ଟ କୋଇଲା : ପିଟ୍ :: ଉତ୍କୃଷ୍ଟ କୋଇଲା : …………………….. ।
(viii) ଏମୋନିଆ ଗ୍ୟାସ୍‌ : ୟୁରିଆ : :: ………………… : ଷ୍ଟିଲ୍‌ ପ୍ରସ୍ତୁତି ।

Answers:
(i) ଆଂଶିକ ପାତନ
(ii) ଆଂସାମର ମାକୁମ୍
(iii) CNG
(v) 5 ରୁ 12
(iv) L.P.G.
(vi) ତରଳସୁନା
(vii) ଆନ୍ତଃସାଇଟ୍
(viii) କୋକ୍

4. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ସହ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦକୁ ମିଳାଅ ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(i) LPG	କଳାହୀରା
(ii) ପେଟ୍ରୋଲ	ରଙ୍ଗ ପ୍ରସ୍ତୁତି
(iii) କିରୋସିନି	ଅଏଣ୍ଟମେଣ୍ଟ
(iv) ଡିଜେଲ	କଳାସୁନା|ତରଳ ସୁନା
(v) ମହମ	ଜେଟ ଉଡ଼ାଜାହାଜର ଇନ୍ଧନ
(vi) ବିଟୁମେନ	ବସ୍ତ୍ରସଫା
(vii) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍	ଭାରୀଯାନ
(viii) କୋଇଲା	ଘରେ ରୋଷେଇ

Anawer:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	ଘରେ ରୋଷେଇ
(i) LPG	ବସ୍ତ୍ରସଫା
(ii) ପେଟ୍ରୋଲ	ଜେଟ ଉଡ଼ାଜାହାଜର ଇନ୍ଧନ
(iii) କିରୋସିନି	ଭାରୀଯାନ
(iv) ଡିଜେଲ	ଅଏଣ୍ଟମେଣ୍ଟ
(v) ମହମ	ରଙ୍ଗ ପ୍ରସ୍ତୁତି
(vi) ବିଟୁମେନ	କଳାସୁନା|ତରଳ ସୁନା
(vii) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍	କଳାହୀରା
(viii) କୋଇଲା	ଘରେ ରୋଷେଇ

 

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Odia Solutions Chapter 16 ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Odia Solutions Chapter 16 ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ପ୍ରଶ୍ନାବଳୀର ଉତ୍ତର

Question ୧।
ରାୟବାହାଦୁର ଘରର ଝରକା କବାଟ ବନ୍ଦ କରିଦେଲେ କାହିଁକି ?
Answer:
‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଳ୍ପଟି ଓଡ଼ିଆ କଥାସାହିତ୍ୟର ଅପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀ ସ୍ରଷ୍ଟା ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କର ଏକ ସ୍ମରଣୀୟ ସୃଷ୍ଟି । ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କ ଏକାନ୍ତ ଅନୁଗତ କେତେକ କର୍ମଚାରୀ କିପରି ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିକୁ ବିରୋଧ କରୁଥିଲେ ତା’ର ଏକ ନଗ୍ନରୂପ ଗାଳ୍ପିକ ଏଠାରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । ରାୟବାହାଦୁର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ଥିଲେ ଏକାନ୍ତ ଅନୁଗତ ପୁଲିସ କର୍ମଚାରୀ । ବ୍ରିଟିଶ୍ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ଥିଲା ଅତିଶୟ ନିଷ୍ଠା ଓ ଅତୁଳନୀୟ ଅନୁରକ୍ତି । ଯାହାର ଦାନା ଖାଇ ସେ ମଣିଷ, ତାଙ୍କର ନିମକ୍‌ରାମି କରିବା ଅସମ୍ଭବ– ଏହା ଥିଲା ତାଙ୍କର ବିଚାରଧାରା । ସେହି ବ୍ରିଟିଶ୍ ସିଂହାସନ ପାଇଁ ସେ ନିଜ ଜ୍ୟେଷ୍ଠପୁତ୍ର ଅରୁଣକୁ ନିଜ ହାତରେ ଗୁଳି କରିଥିଲେ ।

ଭାରତବର୍ଷର ପବିତ୍ର ସ୍ଵାଧୀନତା ଦାବିକୁ ସେ ବିରୋଧ କରୁଥିଲେ । ତେଣୁ ସଦ୍ୟସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତବର୍ଷ ଯେତେବେଳେ ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିର ମଙ୍ଗଳମୟ ମୁହୂର୍ତ୍ତକୁ ଶଙ୍ଖ, ଘଣ୍ଟା, ହୁଳହୁଳି ତଥା ତୋପର ମିଳିତଧ୍ଵନି ମଧ୍ୟରେ ‘ଜୟ ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତ କୀ ଜୟ’ କହି ଉତ୍ସବ ପାଳନ କରୁଥିଲା, ସେତେବେଳେ ସେହି ଶବ୍ଦ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ଅନୁରକ୍ତ ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କ ପକ୍ଷେ ଅସହ୍ୟ ହୋଇ ଉଠିଥିଲା । ତେଣୁ ସେ ସେହି ଶବ୍ଦ ନ ଶୁଣିବାପାଇଁ ଘରର ଝରକା କବାଟ ବନ୍ଦ କରିଦେଇଥିଲେ ।

Question ୨।
ପଟୁଆରରେ ନେତୃତ୍ୱ କିଏ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:
‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଳ୍ପଟି ଗାଳ୍ପିକ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କର ଏକ ଅମ୍ଳାନ ସୃଷ୍ଟି । ଭାରତର ସ୍ବାଧୀନତାକୁ ବିରୋଧ କରି ବ୍ରିଟିଶ୍ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ଅତୁଳନୀୟ ଅନୁରକ୍ତି ପ୍ରଦର୍ଶନ କରୁଥିବା ଜଣେ ପୁଲିସ କର୍ମଚାରୀଙ୍କର ପୁତ୍ର ତଥା ନାତି ମଧ୍ଯ କିପରି ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର କର୍ଣ୍ଣଧାର ହୋଇଛନ୍ତି ତାହା ଏଠାର ଗାଳ୍ପିକ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି ।

ପଟୁଆରର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କ ପରଲୋକଗତ ଜ୍ୟେଷ୍ଠପୁତ୍ର ଅରୁଣର ପୁତ୍ର ବିଜୟ । ରାୟବାହାଦୁର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ବ୍ରିଟିଶ୍ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ଏକାନ୍ତ ଅନୁଗତ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ଜ୍ୟେଷ୍ଠପୁତ୍ର ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗଦେଇ ଥାନା ଘେରାଉ କରିବାକୁ ଆସିଥିବା ଜନତାର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇ ପିତାଙ୍କ ଗୁଳିରେ ଜୀବନ ଦେଇଥିଲା । ସେହି ପରଲୋକଗତ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର କର୍ଣ୍ଣଧାର ହୋଇଛନ୍ତି ତାହା ଏଠାର ଗାଳ୍ପିକ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି । ହାତରେ ବିରାଟ ଜାତୀୟ ପତାକା ଧରି ‘ଜୟ ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତ କୀ ଜୟ’ କହି ପଟୁଆରର ଆଗରେ ଚାଲୁଥିଲା ।

Question ୩ ।
ସୋମନାଥ ଡ୍ରୟାରଚେଷ୍ଟର ଚାବି କାହାକୁ ଦେଇ ନଥୁଲେ କାହିଁକି ?
Answer:
ଅପ୍ରତିଦ୍ବହୀ କଥାକାର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କର ‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଏକ ସାର୍ଥକ ସୃଷ୍ଟି । ଗଳ୍ପର ପୁରୋଧା ରାୟବାହାଦୁର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ଥିଲେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଏକାନ୍ତ ଅନୁଗତ ଜଣେ ପୁଲିସ କର୍ମଚାରୀ । ବ୍ରିଟିଶ୍ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ଅତୁଳନୀୟ ଅନୁରକ୍ତି ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଯାଇ ସେ ଗୃହସ୍ତରେ ନିଜ ପୁତ୍ର ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ଅରୁଣକୁ ଗୁଳି କରିଥିଲେ । ବିନିମୟରେ ସେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସକଙ୍କଠାରୁ ଲାଭ କରିଥିଲେ ପଦୋନ୍ନତି, ଦରବାରରେ ସନନ୍ଦ, ମେଡ଼ାଲ ଓ ବହୁ ପ୍ରଶଂସାପତ୍ର । ସେସବୁକୁ ସେ ନିଜସ୍ବ ଡ୍ରୟାରଚେଷ୍ଟରେ ରଖୁଥିଲେ । କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ନିର୍ମମ କଷାଘାତରେ ସେ ପୁତ୍ର ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ପିତୃହୃଦୟର ଅନୁକୋଣରେ ବାତ୍ସଲ୍ୟ ମମତା ଗୁମୁରି ଗୁମୁରି କାନ୍ଦୁଥିଲା । ତେଣୁ ପୁତ୍ର ଅରୁଣର ଗୋଟିଏ ଫଟୋ ସେ ଅତିଯତ୍ନରେ ଭେଲ୍‌ଭେଟ୍‌ ବାକ୍‌ସରେ ଡ୍ରୟାରଚେଷ୍ଟ ଭିତରେ ଲୁଚାଇ ରଖୁଥିଲେ । ତେଣୁ ସେ ତା’ର ଚାବି କାହାକୁ ଦେଉ ନଥିଲେ ।

Question ୪।
୧୯୨୩ ସାଲରେ ସୋମନାଥଙ୍କୁ କାହିଁକି ସନନ୍ଦ ଦିଆଯାଇଥିଲା ?
Answer:
‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଳ୍ପଟି କଥାକାର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କର ଏକ ମହାନ୍ ସୃଷ୍ଟି । ଗଳ୍ପର ପ୍ରମୁଖ ଚରିତ୍ର ହେଉଛନ୍ତି ରାୟବାହାଦୁର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର । ସେ ଥିଲେ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କର ଏକାନ୍ତ ଅନୁଗତ । ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଯୋଗଦେଇ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କରୁଥିବା ନିଜ ପୁତ୍ରକୁ ସେ ତାଜ୍ୟପୁତ୍ର କରିଥିଲେ । ଥାନା ଘେରାଉ କରିବାକୁ ଆସିଥିବା ବିରାଟ ଜନତାର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥ‌ିବା ନିଜର ସେହି ପୁତ୍ର ଅରୁଣକୁ ନିଜ ଗୁଳିରେ ସେ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ । ଏହା ଥିଲା ରାୟବାହାଦୁର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ଇଂରେଜ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ଅତିଶୟ ନିଷ୍ଠା ଓ ଅତୁଳନୀୟ ଅନୁରକ୍ତି । ତେଣୁ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ୧୯୨୩ ସାଲରେ ଦରବାର ଉପଲକ୍ଷ୍ୟରେ ତାଙ୍କୁ ସନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।

Question ୫।
‘’ସ୍ବାଧୀନତା ମନୁଷ୍ୟର ଜନ୍ମଗତ ଦାବି’’ – ଏକଥା କିଏ, କାହାକୁ ଓ କାହିଁକି କହିଥିଲେ ?
Answer:
ସ୍ବାଧୀନତା ମନୁଷ୍ୟର ଜନ୍ମଗତ ଦାବି – ଏହି ଶାଶ୍ୱତ ସତ୍ୟକୁ ଅପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦୀ କଥାକାର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତି ସ୍ବୀୟ ‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଳ୍ପ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଛନ୍ତି । ଗଳ୍ପରେ ଏହି ଉକ୍ତିଟି ପୁତ୍ର ଅରୁଣ ପିତା ରାୟବାହାଦୁର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଛନ୍ତି । ଜଣେ ସ୍ୱାଧନୀତା ସଂଗ୍ରାମୀ ବିଦେଶୀ ଶାସକଙ୍କ ଗୋଲାମଗିରି କରୁଥିବା ଦେଶଦ୍ରୋହୀକୁ ଏକଥା କହିଛନ୍ତି । ଅରୁଣ ଥିଲେ ଜଣେ ଦେଶଭକ୍ତ । ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଯୋଗଦେଇ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଚାଲିଥିବା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସେ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଅରୁଣଙ୍କ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ତାଙ୍କ ପିତା ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଦ୍ରୋହାଚାର ତଥା ଅନ୍ୟାୟ ବୋଲି କହିଥିଲେ । ପ୍ରତ୍ୟୁତ୍ତରରେ ଅରୁଣ କହିଥିଲେ, ‘ସ୍ଵାଧୀନତା ମନୁଷ୍ୟର ଜନ୍ମଗତ ଦାବି । ତାହା ହେଉଛି ଭାରତର ପବିତ୍ରତମ ଦାବି ।’

Question ୬।
ଅରୁଣ ଘର ଛାଡ଼ିଲେ କାହିଁକି ?
Answer:
‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଳ୍ପଟି କଥାକାର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଏକ ସାର୍ଥକ ସୃଷ୍ଟି । ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କ ଏକାନ୍ତ ଅନୁଗତ ରାୟବାହାଦୁର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ଜ୍ୟେଷ୍ଠପୁତ୍ର ଥିଲେ ଅରୁଣ । ପିତା ସୋମନାଥ ବିଦେଶୀ ଶାସକଙ୍କ ଗୋଲାମଗିରି କରୁଥିବାବେଳେ ପୁତ୍ର ଅରୁଣ ଥିଲେ ଦେଶଭକ୍ତ । ଭାରତର ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଯୋଗଦେଇ ସେ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସକ୍ରିୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ତାଙ୍କ ପିତା ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଏହା ଦ୍ରୋହାଚାର ତଥା ଅନ୍ୟାୟ ବୋଲି କହି ସେଥୁରୁ ନିବୃତ୍ତ ହେବାକୁ ଆଦେଶ ଦେଇଥିଲେ । ଅନ୍ୟାୟ ଅଦେଶକୁ ଅରୁଣ ପାଳନ ନ କରିବାରୁ ରାୟବାହାଦୁର ତାଙ୍କୁ ତ୍ୟଜ୍ୟପୁତ୍ର କରିଥିଲେ । ତେଣୁ ଅରୁଣ ଘର ଛାଡ଼ି ଦେଇଥିଲେ ।

Question ୭ ।
ପୁଲିସ ସାହେବ ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କୁ କ’ଣ ହୁକୁମ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଛଟି ପ୍ରସିଦ୍ଧ କଥାକାର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଅନନ୍ୟ ପ୍ରତିଭାର ବଳିଷ୍ଠ ସ୍ବାକ୍ଷର ବହନ କରେ । ଗଳ୍ପର ପ୍ରମୁଖ ଚରିତ୍ର ରାୟବାହାଦୁର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ଥିଲେ ଜଣେ ଅସ୍ଥାୟୀ ସବ୍‌ଇନ୍‌ସ୍ପେକ୍ଟର । ସେଦିନ ପୁଲିସ ସାହେବ ତାଙ୍କୁ ଆଦେଶ ଦେଇ କହିଲେ – “ ଦେଖ ମହାପାତ୍ର, ତୁମେ ଭାରି ପାରିବାର ଲୋକ । ଅନେକ ବଡ଼ ବଡ଼ କଥା ତୁମେ ଚଳେଇ ନେଇଛ । ଆଜି ଏକ ବିରାଟ ଜନତା ଆସୁଛି ସହରର ଥାନା, କଚେରୀ ଆକ୍ରମଣ କରିବାପାଇଁ । ସେମାନଙ୍କୁ ସାଫ୍ କରିବାର ଦାୟିତ୍ଵ ତୁମର ।’’ରାୟବାହାଦୁର ନାଟକୀୟ ଭଙ୍ଗୀରେ କୁଣ୍ଡିଶ୍ ଜଣାଇ ସାହେବଙ୍କ ଆଦେଶକୁ ସ୍ୱୀକାର କରିଥିଲେ ।

Question ୮ ।
କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ନିଷ୍ଠା ନିମନ୍ତେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର କ’ଣ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ?
Answer:
‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଳ୍ପଟି ଅପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀ କଥାକାର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କର ଏକ ଅମ୍ଳାନ ସୃଷ୍ଟି । ଗଳ୍ପର ମୁଖ୍ୟ ଚରିତ୍ର ରାୟବାହାଦୁର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ଥିଲେ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କର ଏକାନ୍ତ ଅନୁଗତ ପୁଲିସ କର୍ମଚାରୀ । ବ୍ରିଟିଶ୍ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ଅତିଶୟ କର୍ତ୍ତବ୍ୟନିଷ୍ଠା ଓ ଅତୁଳନୀୟ ଅନୁରକ୍ତି ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଯାଇ ସେ ନିଜ ପୁତ୍ରକୁ ନିଜ ପିସ୍ତଲରୁ ଗୁଳି କରିଥିଲେ । ଏହି କର୍ତ୍ତବ୍ୟନିଷ୍ଠା ନିମନ୍ତେ ତାଙ୍କର ପଦୋନ୍ନତି ହୋଇଛି, ଘରକୁ ଅର୍ଥ, ପ୍ରତିପରି ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଆସିଛି ।

ଦରବାରରେ ତାଙ୍କୁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ୧୯୨୩ ସାଲରେ ସନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ପୁରସ୍କାରସ୍ୱରୂପ ସେ ଲାଭ କରିଛନ୍ତି ସେହିପରି ଅନେକ ସନନ୍ଦପତ୍ର ଓ ମେଡ଼ାଲ, ଯାହା ତାଙ୍କ ଜୀବନର ବିଜୟୋଜ୍ଜ୍ବଳ ସ୍ମାରକରାଜି । ସେ ମଧ୍ୟ ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ରରୁ ହୋଇଛନ୍ତି ରାୟବାହାଦୁର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର, ଆଇ. ପି. (ରିଟାୟାର୍ଡ), ସି. ବି. ଇ., ଓ. ବି. ଇ., କେ. ସି. ଆଇ. ଇ. ।

Question ୯ ।
ଇନ୍ସପେକ୍ଟର ହେବା ଦିନର ଘଟଣା! ବର୍ଣ୍ଣନ କର ।
Answer:
‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଳ୍ପଟି ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କର ଏକ ମହନୀୟ ସୃଷ୍ଟି ।
ଗଳ୍ପର କେନ୍ଦ୍ର ଚରିତ୍ର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ଥିଲେ ଜଣେ ଅସ୍ଥାୟୀ ପୁଲିସ ଇନ୍‌ସ୍ପେକ୍ଟର । ସେଦିନ ସହରର ଥାନା, କର। ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ଆସୁଥିବା ବିରାଟ ଜନତାକୁ ସାଫ୍ କରିବାର ଦାୟିତ୍ୱ ତାଙ୍କୁ ଦେଇଥିଲେ ପୁଲିସ ସାହେବ । ଥାନା ସମ୍ମୁଖରେ ବିରାଟ ନିରସ୍ତ୍ର ଜନତା । ଆଗରେ ସଶସ୍ତ୍ର ପୁଲିସ ବାହିନୀ । ଜନତାକୁ ଘଉଡ଼ାଇବାକୁ ଅସମର୍ଥ ହୋଇ ସୋମନାଥ ଲାଠିଚାର୍ଜର ହୁକୁମ ଦେଇଛନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର ଅରୁଣ ‘ବନ୍ଦେ ମାତରମ୍’ ଧ୍ଵନି ଦେଇ ଜନ୍‌ ଭିତରୁ ସମ୍ମୁଖକୁ ଆସି ‘‘ଲାଠିଚାର୍ଡ ଅନ୍ୟାୟ, କିନ୍ତୁ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ଅନ୍ୟାୟ ନୁହେଁ ?? ବୋଲି ଚିତ୍କାର କରିଉଠିଛି ।

ଶତସିଂହର ଗର୍ଜନ କରି ଜନତା ମାଡ଼ିଆସିଛି । କେତେଜଣ ଫ୍ଲାର୍‌ଷ୍ଟାଫ୍ ଭାଙ୍ଗି ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍‌କୁ ଚିରି ଦେଇଛନ୍ତି, ଯାହା ସୋମନାଥଙ୍କ ପକ୍ଷେ ଅସହ୍ୟ ହୋଇଉଠିଛି । ତାଙ୍କ ପିସ୍ତଲ ଉପରକୁ ଉଠିଛି । ସମ୍ମୁଖରେ ପୁତ୍ର ତଥା ବିରାଟ ଜନତାର ନେତୃତ୍ଵ ନେଉଥ‌ିବା ଅରୁଣ l ସୋମନାଥଙ୍କ ହାତର ପିସ୍ତଲ ଫୁଟିଛି । ଟଳିପଡ଼ିଛି ଅରୁଣର ରକ୍ତାକ୍ତ ଶବ । ବ୍ରିଟିଶ୍ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ଅତୁଳନୀୟ ଅନୁରକ୍ତି ପ୍ରଦର୍ଶନ କରି ସେ ହୋଇଛନ୍ତି ଇନ୍‌ସ୍ପେକ୍ଟର ।

Question ୧୦ ।
ହେମମାଳା କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଶଙ୍ଖଧ୍ବନି କଲେ ?
Answer:
ପ୍ରସିଦ୍ଧ କଥାକାର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କଦ୍ଵାରା ପ୍ରଣୀତ ‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଶୀର୍ଷକ ଗଳ୍ପ ଏକ ସାର୍ଥକ ଗଳ୍ପ । ୧୯୪୭ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୪ ତାରିଖ ରାତି ୧୨ଟା । ଭାରତବର୍ଷର ଚିର ଆକାଙ୍‌କ୍ଷିତ ମଙ୍ଗଳମୟ ମୁହୂର୍ତ୍ତ । ସ୍ଵାଧୀନତା ଶଙ୍ଖ, ଘଣ୍ଟା, ହୁଳହୁଳି ତଥା ତୋପର ଧ୍ଵନି ମଧ୍ୟରେ ରାତିର ଶାନ୍ତ ନୀରବ ମୁହୂର୍ତ୍ତକୁ ‘ଜୟ ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତ କୀ ଜୟ’ ଧ୍ଵନିରେ ମୁଖରିତ ତଥା ଚଳଚଞ୍ଚଳ କରି ଦେଇଥିଲା । ସେତେବେଳେ ହେମମାଳା ଦୋତାଲା ବାରଣ୍ଡାରେ ଗୋଟିଏ ତ୍ରିରଙ୍ଗା ପତାକା ଉଡ଼ାଇ ତା’ର ପାଦତଳେ ପ୍ରଦୀପ ଜାଳି ଶଙ୍ଖଧ୍ବନି କରିଥିଲେ ।

Question ୧୧ ।
ସେ ଦର୍ପର ସହିତ କ’ଣ କହିଥିଲେ ?
Answer:
‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଛଟି ଗାଳ୍ପିକ ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଏକ ଅମ୍ଳାନ ସୃଷ୍ଟି । ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିର ଶୁଭ ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ହେମମାଳା ଦୋତାଲା ବାରଣ୍ଡାରେ ତ୍ରିରଙ୍ଗା ଉଡ଼ାଇ ପାଦତଳେ ପ୍ରଦୀପ ଜାଳି ଶଙ୍ଖଧ୍ବନି କରିଛନ୍ତି । ସେ ଶଙ୍ଖଧ୍ୱନି ଶୁଣି ରାୟବାହାଦୁର ପାଗଳ ପରି ଧାଇଁ ଆସି ତାଙ୍କ ହାତରୁ ଶଙ୍ଖ ଛଡ଼େଇ ନେଇଛନ୍ତି । ତ୍ରିରଙ୍ଗା ପତାକାକୁ କାଢ଼ି ଫିଙ୍ଗିଦେଇ କହିଛନ୍ତି – ‘ଯେଉଁ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ପାଇଁ ଅରୁକୁ ଖୁନ୍ କରିଛି, େ ପତାକାର ପତନ ଅସମ୍ଭବ ।’’ ଏହା ଶୁଣି ହେମମାଳା ଦର୍ପର ସହିତ କହିଛନ୍ତି– ‘‘ଯୋଉ ପତାକା ପାଇଁ ଅରୁ ପ୍ରାଣବଳି ଦେଇଛି, ସେ ପତାକା ଯୁଗେ ଯୁଗେ ରହିବ ଉନ୍ନତ ହୋଇ ।’’ ଏହା ଥିଲା ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ପୁତ୍ର ହରାଇଥିବା ଏକ ମାତାର ଅତ୍ମସନ୍ତୋଷଭରା ଦୃପ୍ତବାଣୀ ।

Question ୧୨ ।
ସୋମନାଥ କାହିଁକି ରାତି ଅନିଦ୍ରା ରହିଥୁଲେ ?
Answer:
‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଶୀର୍ଷକ ଗଳ୍ପରେ ଅପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀ କଥାକାର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଅମ୍ଳାନ ପ୍ରତିଭାର ସ୍ବାକ୍ଷର ନିହିତ । ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିର ଶୁଭ ସମୟକୁ ସ୍ବାଗତ କରିବାପାଇଁ ହେମମାଳା ବାରଣ୍ଡାରେ ତ୍ରିରଙ୍ଗା ଉଡ଼ାଇ, ପାଦତଳେ ପ୍ରଦୀପ ଜାଳି ଶଙ୍ଖଧ୍ବନି କରିଛନ୍ତି । ଶଙ୍ଖଧ୍ୱନି ଶୁଣି ରାୟବାହାଦୁର ପାଗଳ ପ୍ରାୟ ଧାଇଁ ଆସି ହେମମାଳାଙ୍କ ହାତରୁ ଶଙ୍ଖ ଛଡ଼ାଇ ନେଇଛନ୍ତି । ଯେଉଁ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ପାଇଁ ସେ ପୁତ୍ର ଅରୁଣକୁ ହତ୍ୟା କରିଛନ୍ତି, ସେ ପତାକାର ପତନ ଅସମ୍ଭବ କହି ତ୍ରିରଙ୍ଗାକୁ କାଢ଼ି ଫିଙ୍ଗି ଦେଇଛନ୍ତି । ଘର ଭିତରୁ ଅନେକ ଦିନର ସାଇତା ସିଲ୍‌କର ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍‌କୁ ଆଣି ତ୍ରିରଙ୍ଗା ସ୍ଥାନରେ ଉଡ଼ାଇଛନ୍ତି ଏବଂ ସାରାରାତି ଚେଇଁ ବସିଛନ୍ତି ସେହି ପତାକା ପାଖରେ ସତର୍କ ପ୍ରହରୀଟି ପରି ।

Question ୧୩ ।
ବିଜୟ ଜେଜେଙ୍କ ଉପରେ ଉତ୍‌କ୍ଷିପ୍ତ ହେବାର କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:
‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଳ୍ପଟି ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କର ଏକ ସାର୍ଥକ ସୃଷ୍ଟି ।
ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତି ଉତ୍ସବକୁ ପାଳନ କରୁଥିବା ବିରାଟ ପଟୁଆରର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲା ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କ ପରଲୋକଗତ ଜ୍ୟେଷ୍ଠପୁତ୍ରର ପୁତ୍ର ବିଜୟ । ସାରା ରାତି ଉତ୍ସବରେ ମାତି ଘରକୁ ଫେରି ଦେଖିଛି ତା’ର ଜେଜେ ବୋତାଲା ବାରଣ୍ଡାରେ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ଉଡ଼ାଇ ସତର୍କ ପ୍ରହରୀ ପରି ଜଗି ବସିଛନ୍ତି । ସ୍ତସ୍ଥିତ ବିଜୟ ମୁହୂର୍ତ୍ତକର ଜଡ଼ତା କଟିଯିବା ପରେ ସ୍ବାଧୀନତାର ପବିତ୍ର ଦିବସରେ ଉଡ଼ୁଥ‌ିବା ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ସମ୍ପର୍କରେ ଜେଜେଙ୍କୁ ପ୍ରଶ୍ନ କରିଛି ।

କିନ୍ତୁ ରାୟବାହାଦୁର ‘ଦୁନିଆ ନିମକ୍‌ରାମ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ହୋଇପାରିବେ ନାହିଁ ’ ବୋଲି ଉତ୍ତର ଦେଇଛନ୍ତି । ‘ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତବର୍ଷରେ ଇଂରେଜ ପତାକା ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ଉଡ଼ିପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି କହି ବିଜୟ ପତାକାକୁ ଝାମ୍ପି ଉଠାଇ ନେଇଛି । ରାୟବାହାଦୁର ଅସ୍ବାଭାବିକ ଭାବେ ହିଂସ୍ର ହୋଇଉଠି ବିଜୟଠାରୁ ୟୁନିୟନ ଜାକ୍‌କୁ ଛଡ଼ାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବାରୁ ବିଜୟ ଉତ୍‌କ୍ଷିପ୍ତ ହୋଇ ଜେଜେଙ୍କୁ ଠେଲିଦେଇଛି ।

Question ୧୪ ।
‘‘ବ୍ରିଟିଶ୍ ଗୋଲମ ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ଏଠି ନାହିଁ? ‘ – କେଉଁ ପରିସ୍ଥିତିରେ ବିଜୟ ଏକଥା କହିଥିଲା ?
Answer:
‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଳ୍ପଟି ବିଶିଷ୍ଟ କଥାକାର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କର ଏକ ଅନବଦ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ।
ରାତିସାରା ସ୍ଵାଧୀନତା ଉତ୍ସବରେ ମାତି ବିଜୟ ଘରକୁ ଫେରି ଦେଖୁଛି ତା’ର ଜେଜେ ଘର ଭିତରେ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ଉତ୍ତୋଳନ କରି ସତର୍କ, ପ୍ରହରୀ ପରି ଜଗି ବସିଛନ୍ତି । ବିସ୍ମିତ ବିଜୟ ‘ପବିତ୍ର ସ୍ଵାଧୀନତା ଦିବସରେ ଘର ମଧ୍ଯରେ ଇଂରେଜ ଜାତୀୟ ପତାକା କାହିଁକି’ ବୋଲି ଜେଜେଙ୍କୁ ପ୍ରଶ୍ନ କରିଛି । କିନ୍ତୁ ‘ଦୁନିଆଁ ନିମକ୍‌ରାମ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ହୋଇପାରିବେ ନାହିଁ । ସେ ଘର ତାଙ୍କର, ସେ ବଞ୍ଚିଥିବା ଯାଏଁ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ନିଶ୍ଚୟ ଉଡ଼ିବ’ ବୋଲି ରାୟବାହାଦୁର ଉତ୍ତର ଦେଇଛନ୍ତି । ତେଣୁ ନାତି ବିଜୟ ଉତ୍‌କ୍ଷିପ୍ତ ହୋଇ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍‌କୁ ଝାମ୍ପି ଉଠାଇ ନେଇ କହିଛି – ‘ ଏ ଦେଶ ଆମର । ବ୍ରିଟିଶ୍ ଗୋଲମ ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ଏଠି ନାହିଁ ।’

Question ୧୫ ।
‘‘ମୁଁ ଏଥର ଶାନ୍ତିରେ ମରିପାରିବି –” ଏକଥା କିଏ କାହିଁକି କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଅପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀ କଥାକାର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଅମ୍ଳାନ ପ୍ରତିଭାର ବଳିଷ୍ଠ ସ୍ବାକ୍ଷର ବହନ କରେ ‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଳ୍ପ । ‘ମୁଁ ଏଥର ଶାର୍ତ୍ତିରେ ମରିପାରିବି’ – ଏକଥା ରାୟବାହାଦୁର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ତାଙ୍କ ନାତି ବିଜୟକୁ କହିଛନ୍ତି । ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ଥିଲେ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କର ଏକାନ୍ତ ଅନୁଗତ ପୁଲିସ କର୍ମଚାରୀ । ବ୍ରିଟିଶ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ‘ ଅନୁରକ୍ତି ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଯାଇ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ନିର୍ମମ ତାଡ଼ନାରେ ସେ ପୁତ୍ରହତ୍ୟା ମଧ୍ୟ କରିଥିଲେ । ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିର ଶୁଭମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ପତ୍ନୀ ହେମମାଳା ବାରଣ୍ଡାରେ ତ୍ରିରଙ୍ଗା ଉତ୍ତୋଳନ କରି ପ୍ରଦୀପ ଜାଳି ଶଙ୍ଖଧ୍ବନି କରୁଥିବା ଦେଖୁ ସେ ପାଗଳ ପ୍ରାୟ ହୋଇ ତ୍ରିରଙ୍ଗାକୁ ଫିଙ୍ଗି ଦେଇ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ଉଡ଼ାଇଥିଲେ ଏବଂ ତାକୁ ସାରାରାତି ସତର୍କ ପ୍ରହରୀ ପରି ଜଗି ବସିଥିଲେ ।

ନାତି ବିଜୟ ସାରାରାତି ଉତ୍ସବରେ ମାତି ସକାଳୁ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ତଳେ ଜେଜେଙ୍କୁ ଦେଖ୍ ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତରେ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ଉଡ଼ିପାରିବ ନାହିଁ ବୋଲି ପ୍ରତିବାଦ କରିଥିଲା । କିନ୍ତୁ ସେ ଘର ତାଙ୍କର, ସେ ବଞ୍ଚୁଥିବା ଯାଏ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ନିଶ୍ଚିତ ଉଡ଼ିବ ବୋଲି ସୋମନାଥ ପ୍ରତ୍ୟୁତ୍ତର ଦେଇଥିଲେ । ବିଜୟ ଉତ୍‌କ୍ଷିପ୍ତ ହୋଇ ପତାକା ଝାମ୍ପିନେବାରୁ ରାୟବାହାଦୁର ଅସ୍ଵାଭାବିକ ଭାବେ ହିଂସ୍ର ହୋଇଉଠି ବିଜୟଠାରୁ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍‌କୁ ଛଡ଼େଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ । ଫଳରେ ବିଜୟ ତାଙ୍କୁ ଠେଲି ଦେବାରୁ ସେ ଶିଡ଼ିରେ ଗଡ଼ଗଡ଼ି ଯାଇ ତଳ ମହଲା ଚଟାଣରେ ପଡ଼ିଥିଲେ । ମୁଣ୍ଡ ଓ କାନ ଫାଟିଯାଇ ରକ୍ତଧାର ଛୁଟିଥିଲା । ସେ ଜାଣିପାରିଲେ ତାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଆସନ୍ନ । ବଞ୍ଚିଥ‌ିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ୟୁନିୟନ୍ ଉଡ଼ାଇଛନ୍ତି । ନିମହାରାମ ହୋଇନାହାନ୍ତି । ତେଣୁ ବିଜୁକୁ ସେ କହିଥିଲେ – ‘ମୁଁ ଏଥର ଶାନ୍ତିରେ ମରିପାରିବି ।’

Question ୧୬ ।
ଗପଟିର ନାମ ‘ପତାତା ଉତ୍ତୋଳନ’ ରଖାଯାଇଛି କାହିଁକି ?
Answer:
ପ୍ରସିଦ୍ଧ କଥାକାର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତି ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଳ୍ପର ଭାବଧାରା
ପୁଲିସ ସାହେବଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶରେ ସେଦିନର ଅସ୍ଥାୟୀ ସବ୍‌ଇନ୍ସପେକ୍ଟର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ଥାନା ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ଆସୁଥ‌ିବା ବିରାଟ ଜନତାକୁ ସାଫ୍ କରିବାର ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଛନ୍ତି । ଜନତା ଯେତେବେଳେ ଉତ୍‌କ୍ଷିପ୍ତ ହୋଇ ଥାନାର ଫ୍ଲାଗ୍ୟାଷ୍ଟାକୁ ଭାଙ୍ଗି ଉଡୁଥ‌ିବା ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍‌କୁ ଚିରିଦେଇଛନ୍ତି ସେତେବେଳେ ସେମନାଥଙ୍କ ହାତର ପିସ୍ତଲ ପୁତ୍ରହତ୍ୟା କରିବାକୁ ପଶ୍ଚାତ୍‌ପଦ ହୋଇନାହିଁ । ସ୍ଵାଧୀନତା ପ୍ରାପ୍ତିର ଶୁଭ ସମୟକୁ ସ୍ବାଗତ ଜଣାଇ ହେମମାଳା ଯେତେବେଳେ ତ୍ରିରଙ୍ଗା ଉଡ଼ାଇ ଶଙ୍ଖଧ୍ବନି କରିଛନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ରାୟବାହାଦୁର ତ୍ରିରଙ୍ଗାକୁ ଫିଙ୍ଗିଦେଇ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ଉଡ଼ାଇଛନ୍ତି ।

ନାତି ବିଜୟ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ଉଡ଼ିବାକୁ ପ୍ରତିବାଦ କରି ଝାମ୍ପିନେବାରୁ ରାୟବାହାଦୁର ନାତିଠାରୁ ପତାକାକୁ ଛଡ଼େଇବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟାକରିଛନ୍ତି । ସେହି ପତାକା ଯୋଗୁଁ ସେ ନାତିଠାରୁ ଆଘାତ ପାଇ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ଆଖୁ ବୁଜିଛନ୍ତି । ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନକୁ ଭିଭିକରି ଗଳ୍ପର ମୁଖ୍ୟସ୍ରୋତ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥିବାରୁ

ତୁମପାଇଁ କାମ

୧୭ । ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତିଙ୍କ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ସଂଗ୍ରହ କରି ପଢ଼ ।
୧୮ । ଏହାକୁ ସାହିତ୍ୟ ଶିକ୍ଷକଙ୍କ ସହାୟତାରେ ଶ୍ରେଣୀରେ ଅଭିନୟ କର ।

ପରୀଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶୋତ୍ତର
ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଓ ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
1. ସୋମନାଥଙ୍କୁ କାହିଁ କି ସନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ସୋମନାଥଙ୍କୁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ଅନୁରକ୍ତି ପାଇଁ ସନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।

2. ଅରୁଣ ଘର ଛାଡ଼ିଲେ କାହିଁକି ?
Answer:
ଅରୁଣ ତ୍ୟଜ୍ୟପୁତ୍ର ହୋଇଥିବାରୁ ଘର ଛାଡ଼ିଲେ ।

3. ଝରକା କବାଟ ବନ୍ଦ କରି କାହାକୁ ରୁଦ୍ଧ କରିହୁଏ ନାହିଁ ?
Answer:
ଝରକା କବାଟ ବନ୍ଦ କରି କୋଳାହଳକୁ ରୁଦ୍ଧ କରିହୁଏ ନାହିଁ ।

4, ଏ ଦେଶ ଆମର । ବ୍ରିଟିଶ୍ ଗୋଲାମ ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ଏଠି ନାହିଁ?’– ଏକଥା କିଏ କହିଥିଲେ ?
Answer:
ଏ ଦେଶ ଆମର । ବ୍ରିଟିଶ୍ ଗୋଲାମ ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ଏଠି ନାହିଁ’– ଏକଥା ବିଜୟ କହିଥିଲେ ।

5. ଶଙ୍ଖ, ଘଣ୍ଟା, ହୁଳହୁଳି ଓ ତୋପର ମିଳିତ ଧ୍ଵନିରେ କାହାର ଛାଇ ନିଦ ଭାଙ୍ଗିଗଲା ?
Answer:
ଶଙ୍ଖ, ଘଣ୍ଟା, ହୁଳହୁଳି ଓ ତୋପର ମିଳିତ ଧ୍ଵନିରେ ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କର ଛାଇ ନିଦ ଭାଙ୍ଗିଗଲା ।

6. ଜୟଧ୍ବନି କରି ଚାଲିଥିବା ବିରାଟ ପଟୁଆର ହାତରେ କ’ଣ ଧରିଥିଲା ?
Answer:
ଜୟଧ୍ବନି କରି ଚାଲିଥିବା ବିରାଟ ପଟୁଆର ହାତରେ ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତର ତ୍ରିରଙ୍ଗା ଧରିଥିଲା ।

7. କାହା କଣ୍ଠର ହିଁ ହିଁ ସ୍ୱରରେ ରାତ୍ରିର ନୀରବ ମୁହୂର୍ତ୍ତଗୁଡ଼ିକ ଅନୁରଣିତ ହୋଇଉଠେ ?
Answer:
ଝିଙ୍କାରିର କଣ୍ଠର ଓଁ ଓଁ ସ୍ୱରରେ ରାତ୍ରିର ନୀରବ ମୁହୂର୍ତ୍ତଗୁଡ଼ିକ ଅନୁରଣିତ ହୋଇଉଠେ।

8. ସହରର ଥାନା କଚେରି ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ଆସୁଥ‌ିବା ବିରାଟ ଜନତାକୁ ସାଫ୍ କରିବାର ଦାୟିତ୍ବ ପୋଲିସ୍ ସାହେବ କାହାକୁ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ସହରର ଥାନା କଚେରି ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ଆସୁଥ‌ିବା ବିରାଟ ଜନତାକୁ ସାଫ୍ କରିବାର ଦାୟିତ୍ବ ପୋଲିସ ସାହେବ ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କୁ ଦେଇଥିଲେ ।

9. ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ପାଖରୁ କି ଉପାଧ୍ ପାଇଥିଲେ ?
Answer:
ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ପାଖରୁ ରାୟବାହାଦୁର ଉପାଧ୍ ପାଇଥିଲେ ।

10. ରାତ୍ରିର ଶାନ୍ତ ନୀରବ ମୁହୂର୍ତ୍ତ କାହାର ଜୟଧ୍ୱନିରେ କ୍ଷୁବ୍ଧ ଓ ଚଞ୍ଚଳ ହୋଇଉଠିଲା ?
Answer:
ରାତ୍ରିର ଶାନ୍ତ ନୀରବ ମୁହୂର୍ଣ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର ଜୟଧ୍ୱନିରେ କ୍ଷୁବ୍ଧ ଓ ଚଞ୍ଚଳ ହୋଇ ଉଠିଲା ।

B ଗୋଟିଏ ପଦରେ ଉତ୍ତର ଲେଖ ।
1. କେଉଁ ଶବ୍ଦ ବନ୍ଧୁକର ଗୁଳି ପରି ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀର୍ଣ ଅସ୍ଥିକୁ ଚୂର୍ଣ କରିଦେଉଥ୍‌ଲା ?
Answer:
ଜୟଧ୍ବନିର ଶବ୍ଦ

2. ଜୟଧ୍ଵନି କରି ଚାଲିଥିବା ବିରାଟ ପଟୁଆର ହାତରେ କ’ଣ ଧରିଥିଲା ?
Answer:
ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର ତ୍ରିରଙ୍ଗା

3. ପଟୁଆରର ଅଗ୍ରଣୀ କିଏ ଥିଲେ ?
Answer:
ନାତି ବିଜୟ

4. ରାୟବାହାଦୁର ତକିଆ ତଳୁ କ’ଣ ବାହାର କଲେ ?
Answer:
ଚାବିଲେଛା

5. ରାୟବାହାଦୁର ଡ୍ରୟାର ଭିତରୁ କ’ଣ ବାହାର କଲେ ?
Answer:
ଅରୁଣର ଫଟୋଗ୍ରାଫ୍

6. କାହା କଣ୍ଠର ଝି ଝି ସ୍ୱରରେ ରାତ୍ରିର ନୀରବ ମୁହୂର୍ତ୍ତଗୁଡ଼ିକ ଅନୁରଣିତ ହୋଇଉଠେ ?
Answer:
ଝିଙ୍କାରିର

7. ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କ ପୁତ୍ରବଧୂଙ୍କ ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ଅପର୍ଣ୍ଣା

8. ସହରର ଥାନା କଚେରି ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ଆସୁଥ‌ିବା ବିରାଟ ଜନତାକୁ ସାଫ୍ କରିବାର ଦାୟିତ୍ଵ ପୋଲିସ୍ ସାହେବ କାହାକୁ ଦେଇଥିଲେ ?
Answer:
ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କୁ

୨. ବନ୍ଧୁକର କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଖରା ପଡ଼ି ଚକ୍ ଚକ୍ କରୁଥାଏ ?
Answer:
ବାୟୋନେଟ୍‌ରେ

10. ଜନତା କ’ଣ କହି କୁହାଟୁଥାଏ ?
Answer:
ବନ୍ଦେ ମାତରମ୍

11. ‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଳ୍ପର ରଚୟିତା କିଏ ?
Answer:
ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତି

12. ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ପାଖରୁ କି ଉପାଧ୍ ପାଇଥିଲେ ?
Answer:
ରାୟବାହାଦୁର

13. ରାତି କେତେଟା ପାଖାପାଖୁ ରାୟବାହାଦୂରଙ୍କ ଛାଇନିଦ ଭାଙ୍ଗିଗଲା ?
Answer:
ବାରଟା

14. ରାତ୍ରିର ଶାନ୍ତ ନୀରବ ମୁହୂର୍ଣ କାହାର ଜୟଧ୍ୱନିରେ କ୍ଷୁବ୍ଧ ଓ ଚଞ୍ଚଳ ହୋଇଉଠିଲା ?
Answer:
ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର ଜୟଧ୍ବନିରେ

15. ସୋମନାଥଙ୍କୁ କାହିଁକି ସନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
ବ୍ରିଟିଶ୍ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ଅନୁରକ୍ତି ପାଇଁ

C ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
1. ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ____________________ ରେ ଦେବୀ ଆରାଧନା କରିଥିଲେ ।
Answer:
କମଳନୟନର ନୀଳୋପ୍ଳରେ

2. ଜନତାର କୁହାଟରେ ସତେ ଯେପରି ___________________ ଗର୍ଜନ କରିଉଠିଲା ।
Answer:
ଶତସିଂହ

3. ସୋମନାଥଙ୍କ ହାତର ପିସ୍ତଲ ଫୁଟିବା ପରେ ________________ ର ରକ୍ତାକ୍ତ ଶବ ତଳେ ଖସିପଡ଼ିଲା ।
Answer:
ଅରୁଣ

4. ଘର ଭିତରେ ______________ କିଛି
ଚମକି ଉଠିଲେ ।
Answer:
ଶଙ୍ଖଧ୍ବନି

5. ___________________ ଶଙ୍ଖଧ୍ବନି କରୁଥିଲେ ।
Answer:
ହେମମାଳା

6. ‘ମୋ ଅରୁ ଫେରିଆସିଛି ମୋ କୋଳକୁ’– ଏ କଥା ________________ କହିଥିଲେ ।
Answer:
ହେମମାଳା

7. ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସକଙ୍କ ଜାତୀୟ ପତାକାର ନାମ ____________________ ।
Answer:
ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍

8. ଭାରତର ଜାତୀୟ ପତାକାର ନାମ _________________ ।
Answer:
ତ୍ରିରଙ୍ଗା ପତାକା

୨. ‘ଯେଉଁ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ପାଇଁ ଅରୁକୁ ଖୁନ୍ କରିଛି ସେ ପତାକାର ପତନ ଅସମ୍ଭବ’’– ଏ କଥା _________________ କହିଥିଲେ ।
Answer:
ରାୟବାହାଦୁର

10. ରାୟବାହାଦୁର ତ୍ରିରଙ୍ଗା ପତାକା ସ୍ଥାନରେ __________________ ପତାକା ଉଡ଼ାଇଥିଲେ ।
Answer:
ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍

11. _____________________ ସତର୍କପ୍ରହରୀ ପରି ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ପାଖରେ ରାତିସୀରା ଚେଇଁ ବସିଥିଲେ ।
Answer:
ରାୟବାହାଦୁର

12. ରାତି ସାରା ______________ ଉତ୍ସବରେ ମାତି ଘରକୁ ଫେରିଥିଲେ ବିଜୟ ।
Answer:
ସ୍ଵାଧୀନତା

13. ବିଜୟ ___________________ ଙ୍କୁ ଠେଲି ଦେଇଥିଲେ ।
Answer:
ତାଙ୍କ ଜେଜେ

D ଚାରୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।
1. କେଉଁ ଶବ୍ଦ ବନ୍ଧୁକର ଗୁଳି ପରି ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀର୍ଣ୍ଣ ଅସ୍ଥିକୁ ଚୂର୍ଣ କରିଦେଉଥ୍ଲା ?
(A) ବନ୍ଧୁକ ଫୁଟିବା ଶବ୍ଦ
(B) ଜୟଧ୍ବନିର ଶବ୍ଦ
(C) ଗଣ୍ଡଗୋଳର ଶବ୍ଦ
(D) କୋଳାହଳର ଶବ୍ଦ
Answer:
(B) ଜୟଧ୍ବନିର ଶବ୍ଦ

2. ଜୟଧ୍ବନି କରି ଚାଲିଥିବା ବିରାଟ ପଟୁଆର ହାତରେ କ’ଣ ଧରିଥିଲା ?
(A) ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର ତ୍ରିରଙ୍ଗା
(B) ଲାଠି
(C) ବୋମା
(D) ବିଦ୍ରୋହର ଧ୍ଵଜା
Answer:
(A) ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର ତ୍ରିରଙ୍ଗା

3. ପଟୁଆରର ଅଗ୍ରଣୀ କିଏ ଥିଲେ ?
(A) ପୁତ୍ର ବିଜୟ
(B) ନାତି ବିଜୟ
(C) ପୁତ୍ର ଅରୁଣ
(D) ପତ୍ନୀ ହେମମାଳା
Answer:
(B) ନାତି ବିଜୟ

4. ରାୟବାହାଦୁର ତକିଆ ତଳୁ କ’ଣ ବାହାର କଲେ ?
(A) ଟଙ୍କା
(B) ବନ୍ଧୁକ
(C) ଛୁରିକା
(D) ଚାବିଲେନ୍ଥା
Answer:
(D) ଚାବିଲେନ୍ଥା

5. ରାୟବାହାଦୁର ଡ୍ରୟାର ଭିତରୁ କ’ଣ ବାହାର କଲେ ?
(A) ବନ୍ଧୁକ
(B) ଅରୁଣର ଫଟୋଗ୍ରାଫ୍
(C) କିଛି ଟଙ୍କା
(D) ଚିଠି
Answer:
(B) ଅରୁଣର ଫଟୋଗ୍ରାଫ୍

6. କାହା କଣ୍ଠର ଓଁ ଓଁ ସ୍ୱରରେ ରାତ୍ରିର ନୀରବ ମୁହୂର୍ତ୍ତଗୁଡ଼ିକ ଅନୁରଣିତ ହୋଇଉଠେ ?
(A) ପେଚାର
(B) ଅଶରୀରୀର
(C) ଝିଙ୍କାରିର
(D) ବେଙ୍ଗର
Answer:
(C) ଝିଙ୍କାରିର

7. ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କ ପୁତ୍ରବଧୂଙ୍କ ନାମ କ’ଣ ?
(A) ହେମମାଳା
(B) ଅପର୍ଣ୍ଣା
(C) ବିମଳା
(D) କମଳା
Answer:
(B) ଅପର୍ଣ୍ଣା

8. ସହରର ଥାନା କଚେରୀ ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ଆସୁଥ‌ିବା ବିରାଟ ଜନତାକୁ ସାଫ୍ କରିବାର ଦାୟିତ୍ଵ ପୋଲିସ ସାହେବ କାହାକୁ ଦେଇଥିଲେ ?
(A) ଅରୁଣକୁ
(B) ବିଜୟକୁ
(C) ପୋଲିସ୍‌ମାନଙ୍କୁ
(D) ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କୁ
Answer:
(D) ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କୁ

୨. ବନ୍ଧୁକର କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ଖରା ପଡ଼ି ଚକ୍ ଚକ୍ କରୁଥାଏ ?
(A) ଟ୍ରିଗାରରେ
(B) ମୂଳରେ
(C) ଉପରେ
(D) ବାୟୋନେଟ୍‌ରେ
Answer:
(D) ବାୟୋନେଟ୍‌ରେ

10. ଜନତା କ’ଣ କହି କୁହାଟୁଥାଏ ?
(A) ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତ କୀ ଜୟ
(B) ବନ୍ଦେ ମାତରମ୍
(C) ସ୍ଵାଧୀନତା ଆମର ଦାବି
(D) ଭାରତ ଛାଡ଼
Answer:
(B) ବନ୍ଦେ ମାତରମ୍

11. ‘ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ’ ଗଳ୍ପର ରଚୟିତା କିଏ ?
(A) ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର
(B) ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତି
(C) ପ୍ରତିଭା ରାୟ
(D) ଗୋଦାବରୀଶ ମହାପାତ୍ର
Answer:
(B) ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତି

12. ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ପାଖରୁ କି ଉପାଧ୍ ପାଇଥିଲେ ?
(A) ପଦ୍ମଶ୍ରୀ
(C) ରାୟବାହାଦୂର
(B) ପରମବୀର
(D) ବୀରବାହାଦୂର
Answer:
(C) ରାୟବାହାଦୂର

13. ରାତି କେତେଟା ପାଖାପାଖୁ ରାୟବାହାଦୂରଙ୍କ ଛାଇନିଦ ଭାଙ୍ଗିଗଲା ?
(A) ବାରଟା
(C) ଏଗାରଟା
(B) ଗୋଟାଏ
(D) ଦଶଟା
Answer:
(A) ବାରଟା

14. ରାତ୍ରିର ଶାନ୍ତ ନୀରବ ମୁହୂର୍ତ୍ତ କାହିଁକି କ୍ଷୁବ୍ଧ ଓ ଚଞ୍ଚଳ ହୋଇ ଉଠିଲା ?
(A) ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର ଜୟଧ୍ଵନିରେ
(B) ତୋପଧ୍ବନିରେ
(C) ବନ୍ଧୁକ ଶବ୍ଦରେ
(D) କୋଳାହଳରେ
Answer:
(A) ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର ଜୟଧ୍ଵନିର

15. ସୋମନାଥଙ୍କୁ କାହିଁକି ସନନ୍ଦ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ?
(A) ନିଜର ପାଣ୍ଡିତ୍ୟଯୋଗୁଁ
(B) ବ୍ରିଟିଶ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ଅନୁରକ୍ତି ପାଇଁ
(C) ବୀରତ୍ବ ପାଇଁ
(D) ଅତୁଳନୀୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ
Answer:
(B) ବ୍ରିଟିଶ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ଅନୁରକ୍ତି ପାଇଁ

16. ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ପ୍ରଥମେ ପୁଲିସ୍ ବିଭାଗରେ କେଉଁ ପଦବୀରେ ଅବସ୍ଥାପିତ ଥିଲେ ?
(A) ସବ୍‌ଇନିସ୍ପେକ୍ଟର
(B) କନେଷ୍ଟବଲ୍‌
(C) ହାବିଲ୍ଦାର
(D) ସିପାହୀ
Answer:
(A) ସବ୍‌ଇନିସ୍ପେକ୍ଟର

17. ଅରୁଣ ଘର ଛାଡ଼ିଲେ କାହିଁକି ?
(A) ତ୍ୟଜ୍ୟପୁତ୍ର ହୋଇଥିବାରୁ
(B) ବିଦେଶରେ ପଢ଼ିବାକୁ
(C) ବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ଭେଟିବା ପାଇଁ
(D) ଚାକିରି ପାଇଁ
Answer:
(A) ତ୍ୟଜ୍ୟପୁତ୍ର ହୋଇଥିବାରୁ

18. ରାତ୍ରିର ଶାନ୍ତ ନୀରବ ମୁହୂଉଁ କେଉଁ ଧ୍ଵନି ଭିତରେ କ୍ଷୁବ୍‌ଧ ଓ ଚଞ୍ଚଳ ହୋଇଉଠିଥିଲା ?
(A) ଜୟ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତ କୀ ଜୟ
(B) ଭାରତ ମାତା କୀ ଜୟ
(C) ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସକ କୀ ଜୟ
(D) ସତ୍ୟ କୀ ଜୟ
Answer:
(A) ଜୟ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତ କୀ ଜୟ

19. କିଏ ବିଛଣା ଛାଡ଼ି ଉଠିଲେ ?
(A) ହେମମାଳା
(B) ବିଜୟ
(C) ଅରୁଣ
(D) ରାୟବାହାଦୁର
Answer:
(D) ରାୟବାହାଦୁର

20. ଝରକା କବାଟ ବନ୍ଦ କରି କାହାକୁ ରୁଦ୍ଧ କରିହୁଏ ନାହିଁ ?
(A) ଗଣ୍ଡଗୋଳକୁ
(B) କୋଳାହଳକୁ
(C) କଳହକୁ
(D) ମରାମରିକୁ
Answer:
(B) କୋଳାହଳକୁ

21. ‘ଏ ଦେଶ ଆମର । ବ୍ରିଟିଶ୍ ଗୋଲାମ ପାଇଁ ସ୍ଥାନ ଏଠି ନାହିଁ’– ଏକଥା କିଏ କହିଥିଲେ ?
(A) ଅରୁଣ
(B) ବିଜୟ
(C) ହେମମାଳା
(D) ଅପର୍ଣ୍ଣା
Answer:
(B) ବିଜୟ

22. ‘ମୁଁ ଏଥର ଶାନ୍ତିରେ ମରିପାରିବି’– ଏକଥା କିଏ କହିଥିଲେ ?
(A) ବିଜୟ
(B) ଅରୁଣ
(C) ହେମମାଳ
(D) ରାୟବାହାଦୁର
Answer:
(D) ରାୟବାହାଦୁର

23. ଶଙ୍ଖ, ଘଣ୍ଟା, ହୁଳହୁଳି ଓ ତୋପର ମିଳିତ ଧ୍ଵନିରେ କାହାର ଛାଇ ନିଦ ଭାଙ୍ଗିଗଲା ?
(A) ବିଜୟର
(C) ଅରୁଣର
(B) ହେମମାଳାଙ୍କର
(D) ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କର
Answer:
(D) ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କର

24. ରାୟବାହାଦୁର ଆଖ୍ ମଳିମଳି କେଉଁଠାରେ ଉଠି ବସିଲେ ?
(A) ଚେୟାରରେ
(C) ବିଛଣାରେ
(B) ବାରଣ୍ଡାରେ
(D) ବାଲ୍‌କୋନିରେ
Answer:
(C) ବିଛଣାରେ

25. କେଉଁଟି ଥୁଲା ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କର ଏକାନ୍ତ ନିଜସ୍ବ ?
(A) ବନ୍ଧୁକଟି
(B) ସନନ୍ଦଟି
(C) ଚାବିଟି
(D) ଡ୍ରୟାର ଚେଷ୍ଟଟି
Answer:
(D) ଡ୍ରୟାର ଚେଷ୍ଟଟି

26. ଅରୁଣର ଫଟୋଟି କେଉଁଥ‌ିରେ ଅତି ଯତ୍ନରେ ଥିଲା ?
(A) ଗୋଟିଏ ଭେଲ୍‌ଭେଟ୍ ବାକ୍‌ସରେ
(B) ଗୋଟିଏ କାଠବାକ୍‌ସରେ
(C) ଟିଣବାକ୍ସରେ
(D) ଆଲମାରୀରେ
Answer:
(A) ଗୋଟିଏ ଭେଲ୍‌ଭେଟ୍ ବାକ୍‌ସରେ

27. ଫଟୋରେ ଅରୁଣ କେଉଁ ପୋଷାକ ପରିଧାନ କରିଥିଲା ?
(A) ସୈନିକର
(B) ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀର
(C) ଜମିଦାରଙ୍କର
(D) ଯୁବକର
Answer:
(B) ସତ୍ୟାଗ୍ରହୀର

ଲେଖକ ପରିଚୟ :
ସ୍ଵାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ ଓଡ଼ିଆ କଥା ସାହିତ୍ୟର ଅପ୍ରତିଦ୍ଵନ୍ଦୀ ସ୍ରଷ୍ଟା ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମହାନ୍ତି (୧୯୨୦–୧୯୯୧) ମାନବ ଜୀବନର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରି ଦୀର୍ଘ ଅର୍ଦ୍ଧଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ଲେଖନୀ ଚାଳନା କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଗଳ୍ପର ପରିସର ବୌଦ୍ଧଯୁଗର ଘଟଣାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଆଧୁନିକ ମାନବ ଜୀବନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପ୍ତ । ‘କୃଷ୍ଣଚୂଡ଼ା’, ‘ରୁଟି ଓ ଚନ୍ଦ୍ର’, ‘ସବୁଜପତ୍ର ଓ ଧୂସର ଗୋଲାପ’, ‘ମହାନଗରୀର ରାତ୍ରି’, ‘ମରାଳର ମୃତ୍ୟୁ’ ଏବଂ ‘ଓ କାଲକାଟା’ ପ୍ରଭୃତି ତାଙ୍କର ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ସାର୍ଥକ ଗଳ୍ପ ସଂକଳନ । ଗଳ୍ପ ବ୍ୟତୀତ ସେ ଅନେକ ଉପନ୍ୟାସର ସ୍ରଷ୍ଟା । ‘ବଧୂ ଓ ପ୍ରିୟା’, ‘ଅନ୍ଧ ଦିଗନ୍ତ’, ‘ନୀଳଶୈଳ’, ‘ନୀଳାଦ୍ରି ବିଜୟ’ ପ୍ରଭୃତି ଉପନ୍ୟାସ ତାଙ୍କୁ ବିଶେଷ ଜନପ୍ରିୟତା ଆଣି ଦେଇଥିଲା । ‘ନୀଳ ଶୈଳ’, ଉପନ୍ୟାସ ପାଇଁ ସେ କେନ୍ଦ୍ରସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ । ଉତ୍କଳଗୌରବ ମଧୁସୂଦନ ଦାସଙ୍କ ଜୀବନ ଚରିତ ଉପରେ ଆଧାରିତ ‘ଶତାବ୍ଦୀର ସୂର୍ଯ୍ୟ’ ଓ ‘କୁଳବୃଦ୍ଧ’ ତାଙ୍କର ଦୁଇଟି ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଚରିତୋପନ୍ୟାସ । ଶେଷଟି ପାଇଁ ସେ ମର୍ଯ୍ୟାଦାଜନକ ‘ସାରଳା ପୁରସ୍କାର’ ଲାଭ କରିଥିଲେ । ଏସବୁ ବ୍ୟତୀତ ସେ ବହୁ ପ୍ରବନ୍ଧ, ଆଲୋଚନା, ନାଟକ ଆଦି ଲେଖ ଓଡ଼ିଆ ଗଦ୍ୟ ସାହିତ୍ୟକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିଛନ୍ତି । ‘ପଥ ଓ ପୃଥ‌ିବୀ’ ତାଙ୍କର ବହୁଚର୍ଚ୍ଚିତ ଆତ୍ମଚରିତ । ସେ ଥିଲେ ଜଣେ ସାମ୍ବାଦିକ । ମୂଲ୍ୟବୋଧଭିଭିକ ରାଜନୀତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ତାଙ୍କର ଭୂମିକା ଉଲ୍ଲେଖଯୋଗ୍ୟ ଥିଲା । ସ୍ଵାଧୀନତା ମଣିଷର ଜନ୍ମଗତ ଅଧିକାର – ଏହି ବାର୍ତ୍ତାଟି ଶଂସିତ ଗଛର ଉପଜୀବ୍ୟ ଉପାଦାନ ।

ଗଚ୍ଛର ମର୍ମବାଣୀ :
ରାୟବାହାଦୁର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ପ୍ରଥମେ ପୁଲିସ ବିଭାଗରେ ଥିଲେ ଜଣେ ଅସ୍ଥାୟୀ ସବ୍‌ଇନ୍‌ସ୍ପେକ୍ଟର । ବ୍ରିଟିଶ୍ ସିଂହାସନ ପାଇଁ ତାଙ୍କ ହୃଦୟରେ ଥିଲା ଅପରିସୀମ ନିଷ୍ଠା ଓ ଅତୁଳନୀୟ ଅନୁରକ୍ତି । ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କ ଗୋଲାମି ତାଙ୍କ ଶିରା ପ୍ରଶିରାରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥିଲା । ଯାହାର ଦାନା ସେ ଖାଉଛନ୍ତି, ତାଙ୍କର ନିମକହାରାମ କରିବା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅସମ୍ଭବ ବୋଲି ସେ ବିବେଚନା କରୁଥିଲେ । ସତେଯେପରି ବ୍ରିଟିଶ ଶାସକଙ୍କ ପାଇଁ ତାଙ୍କ ଜୀବନ ଥିଲା ସମ୍ପୂର୍ଣ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ । ତାଙ୍କ ଜ୍ୟେଷ୍ଠପୁତ୍ର ଥିଲେ ଅରୁଣ । ସେ ଥିଲେ ଭାରତର ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ଜଣେ ମୁଖ୍ୟ ପୁରୋଧା । ସ୍ଵାଧୀନତା ମନୁଷ୍ୟର ଜନ୍ମଗତ ଦାବି – ଭାରତର ପବିତ୍ରତମ ଦାବି – ଏହା ଥିଲା ଜ୍ୟେଷ୍ଠପୁତ୍ର ଅରୁଣ ଜୀବନର ମୂଳମନ୍ତ୍ର । ସ୍ଵାଧୀନତା ପାଇଁ ସ୍ବୀୟ ଜୀବନକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସେ ଥିଲା ସଦା ତତ୍ପର ।

ଜାଗ୍ରତ ପ୍ରହରୀ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଜଣେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସକଙ୍କୁ ବିତାଡ଼ିତ କରି ମାତୃଭୂମିକୁ ସ୍ୱାଧୀନ କରିବାପାଇଁ ଚାଲିଥିବା ଆନ୍ଦୋଳନର ମୁଖ୍ୟ ପୁରୋଧା । ତେଣୁ ପିତା ପୁତ୍ରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକବାର ଯୁକ୍ତିତର୍କ ହୋଇଛି । ପିତାଙ୍କ ଚାବୁକ୍ ଆଘାତରେ ପୁତ୍ର ହୋଇଛି ଜର୍ଜରିତ । ଶେଷରେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ଗୋଲାମିରେ ଅନ୍ଧ ପିତାଙ୍କଦ୍ଵାରା ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ପୁତ୍ର ହୋଇଛି ‘ତାଜ୍ୟପୁତ୍ର’ । ଚଉରୀ ଚଉରାର ବିପ୍ଳବ ପରେ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ ଆନ୍ଦୋଳନ ମନ୍ଥର ହୋଇଯାଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଜାତୀୟ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସନ୍ତ୍ରାସବାଦର ଯୋଗଦାନ ପରେ ଆନ୍ଦୋଳନର ଜଡ଼ନାଟିକାରେ ଜାଗି ଉଠିଛି ଏକ ନୂତନ ସ୍ପନ୍ଦନ । ସମଗ୍ର ଭାରତବର୍ଷରେ ଜନ ଆନ୍ଦୋଳନ ଭୟଙ୍କର ରୂପ ଧାରଣ କରିଛି ।

ସେଦିନ ପୁଲିସ ସାହେବ ମହାପାତ୍ରଙ୍କୁ ଆଦେଶ ଦେଲେ, ‘ଦେଖ ମହାପାତ୍ର, ତୁମେ ଭାରି ପାରିବାର ଲୋକ । ଅନେକ ବଡ଼ ବଡ଼ କଥା ତୁମେ ଚଳେଇ ନେଇଛ । ଆଜି ଏକ ବିରାଟ ଜନତା ଆସୁଛି ସହରର ଥାନା, କଚେରୀ ଆକ୍ରମଣ କରିବାପାଇଁ, ସେମାନଙ୍କୁ ସାଫ୍ କରିବା ଦାୟିତ୍ଵ ତୁମର। ’ ନାଟକୀୟ ଭଙ୍ଗୀରେ କୁଣ୍ଡିଶ୍ ଜଣାଇଥିଲେ ରାୟବାହାଦୁର ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର । ପୁଲିସ ଥାନା ଆଗରେ ବିରାଟ ନିରସ୍ତ୍ର ଜନତା । ସମ୍ମୁଖରେ ସଶସ୍ତ୍ର ପୁଲିସ ବାହିନୀ । ବନ୍ଧୁକର ବାୟୋନଟ୍‌ରେ ଖରା ପଡ଼ି ଚକ୍ ଚକ୍ କରୁଥାଏ । ପୁଲିସ ବାହିନୀର ମୁଖ୍ୟ ଭାବେ ରାୟବାହାଦୁର ଚିତ୍କାର କରି ଲୋକମାନଙ୍କୁ ହଟିଯିବାକୁ କହିବା ସହିତ ଲଠିଚାର୍ଜର ଆଦେଶ ଦେଲେ ।

ଜନତା କୁହାଟୁଥାଏ – ‘ବନ୍ଦେ ମାତରମ୍’। ଅପର ପକ୍ଷରେ ଭିଡ଼ ଭିତରୁ ତାଙ୍କ ଜ୍ୟେଷ୍ଠପୁତ୍ର ଅରୁଣ ବାହାରିଆସି ଲାଠିମାଡ଼ ଅନ୍ୟାୟ, କିନ୍ତୁ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ଅନ୍ୟାୟ ନୁହେଁ କହି ଚିତ୍କାର କରି କହିଲା – ବନ୍ଦେ ମାତରମ୍ । ଅରୁଣର ଆହ୍ଵାନରେ ଝଞ୍ଜାକ୍ରାନ୍ତ ସମୁଦ୍ର ପରି ଜନତା ଭୟଙ୍କର ହୋଇଉଠିଲା । ସୋମନାଥଙ୍କ ହାତର ପିସ୍ତଲ ଉପରକୁ ଉଠିଲା । ହେଲା ପିତା- ପୁତ୍ରର ଶେଷ ସାକ୍ଷାତ । ତଳେ ଖସିପଡ଼ିଲା ଅରୁଣର ରକ୍ତାକ୍ତ ଶବ । ତା’ପରଦିନ ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ହୋଇଛନ୍ତି ଇନ୍ସପେକ୍ଟର । ତା’ପରଠାରୁ ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ଘରକୁ ଅର୍ଥ ଆସିଛି, ପ୍ରତିପରି ଆସିଛି, ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଆସିଛି ।

ଅନେକ ସନନ୍ଦ, ପୁରସ୍କାର ଓ ମେଡ଼ାଲର ସେ ହୋଇଛନ୍ତି ଅଧିକାରୀ । ୧୯୨୩ ସାଲରେ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସମ୍ରାଟଙ୍କଦ୍ୱାରା ଦରବାର ଉପଲକ୍ଷ୍ୟରେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିବା ସନନ୍ଦରେ ଲେଖାଥିଲା – ‘ବ୍ରିଟିଶ୍ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ଆପଣଙ୍କର ନିଷ୍ଠା ଏବଂ ଅନୁରକ୍ତି ମହାମହିମ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସମ୍ରାଟଙ୍କୁ ମୁଗ୍‌ଧ କରିଛି I ବ୍ରିଟିଶ୍ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ଏ ଅତୁଳନୀୟ ଅନୁରକ୍ତି ପାଇଁ ଆପଣ ନିଜର …”

ବ୍ରିଟିଶ୍ ସିଂହାସନ ପ୍ରତି ଅତିରିକ୍ତ ଆନୁଗତ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରି ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର ହୋଇଛନ୍ତି ରାୟବାହାଦୁର ଶ୍ରୀ ସୋମନାଥ ମହାପାତ୍ର, ଆଇ. ପି. (ରିଟାୟାର୍ଡ଼) ସି. ବି. ଇ, ଓ. ବି.ଇ., କେ. ସି. ଆଇ. ଇ. ।
ସମୟର ଅବିରାମ ଗତି ଭିତରେ ଭାରତର ଭାଗ୍ୟାକାଶରୁ ଦୂରେଇ ଯାଇଛି ପରାଧୀନତାର ଅମା ଅନ୍ଧକାର । ଉଦୟ ହୋଇଛନ୍ତି ସ୍ଵାଧୀନତାର ନବସୂର୍ଯ୍ୟ । ଉପସ୍ଥିତ ହୋଇଛି ୧୯୪୭ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୪-୧୫ ତାରିଖର ମିଳନ କାଳ (ରାତି ବାରଟା) । ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କ ଆସ୍‌ରେ ଛାଇନିଦ ଲାଗିଆସିଛି । ସ୍ଵାଧୀନତାକୁ ସ୍ଵାଗତ ଜଣେଇ ଭାସିଆସିଛି ଶଙ୍ଖ, ଘଣ୍ଟା, ହୁଳହୁଳି ଓ ତୋପର ସମ୍ମିଳିତ ଧ୍ଵନି । ରାତିର ଶାନ୍ତ ନୀରବ ମୁହୂର୍ଭ ‘ଜୟ ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତ କୀ ଜୟ’ ଧ୍ଵନିରେ କ୍ଷୁବ୍‌ଧ ଓ ଚଞ୍ଚଳ ହୋଇଉଠିଛି ।

କିନ୍ତୁ ସେ ଶବ୍ଦରେ ଅତିଷ୍ଠ ରାୟବାହାଦୁର ବିଛଣାରୁ ଉଠି ଘରର ସମସ୍ତ ଝରକା କବାଟ ବନ୍ଦ କରିଦେଇଛନ୍ତି । ତଥାପି କୋଳାହଳ ଶବ୍ଦରୁ ରକ୍ଷାପାଇ ନପାରି ଦୁଇକାନରେ ଦୁଇ ଆଙ୍ଗୁଠି ଚାପି ଧରିଛନ୍ତି । ତଥାପି ସେ ସେଥୁରୁ ନିସ୍ତାର ପାଇପାରି ନାହାନ୍ତି । ବନ୍ଧୁକର ଗୁଳି ପରି ଜୟଧ୍ୱନିରେ ସେ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ସତେ ଯେପରି ବୃଦ୍ଧ ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀର୍ଣ୍ଣ ଅସ୍ଥିଖଣ୍ଡକୁ ଚୂର୍ଣ୍ଣ କରିଦେଉଛି । କ୍ଷିପ୍ରବେଗରେ ରାୟବାହାଦୁର ଘରର ସମସ୍ତ ଝରକାକୁ ଖୋଲି ଦେଇ ଝରକାବାଟେ ତଳ ରାସ୍ତାକୁ ଚାହିଁଲେ । ଦେଖ‌ିଲେ ରାସ୍ତାରେ ଏକ ବିରାଟ ପଟୁଆର ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତର ତ୍ରିରଙ୍ଗା ପତାକା ଧରି ଜୟଧ୍ଵନି କରି ଚାଲିଛି । ସେହି ପଟୁଆରର ଅଗ୍ରଣୀଭାବେ ହାତରେ ସ୍ବାଧୀନ ଭାରତର ଏକ ପ୍ରକାଣ୍ଡ ତ୍ରିରଙ୍ଗା ପତାକା ଧରି ଜୟଧ୍ବନି କରି ଚାଲିଛି ତାଙ୍କ ପରଲୋକଗତ ଜ୍ୟେଷ୍ଠପୁତ୍ରର ପୁତ୍ର ବିଜୟ ।

ବିଜୟକୁ ଦେଖ୍ ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କ ଆଗରେ ଭାସି ଉଠିଛି ପରଲୋକଗତ ପୁତ୍ର ଅରୁଣର ଛବି । ଅତୀତର ଘଟଣାବଳୀ ସେ ରୋମନ୍ଥନ କରିଚାଲିଛନ୍ତି । ଜୀବନର ଗତ ପଚିଶବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ସେ ନିଜକୁ ନିଜେ କ୍ଷମା ଦେଇ ଆସିଛନ୍ତି । ଏ ପୁତ୍ରହତ୍ୟା- କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ସାଧନା ନିର୍ମମ ହୋଇପାରେ; ମାତ୍ର ଅନ୍ୟାୟ ନୁହେଁ । ହଠାତ୍ ନିଜ ଘର ମଧ୍ୟରେ ଶଙ୍ଖଧ୍ଵନି ଶୁଣି ସେ ଚମକି ଉଠିଛନ୍ତି । ବୋତାଲା ବାରଣ୍ଡାରେ ତ୍ରିରଙ୍ଗା ପତାକା ଉଡ଼ାଇ, ପାଦତଳେ ପ୍ରଦୀପ ଜାଳି ଶଙ୍ଖଧ୍ବନି କରୁଥିବା ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ହେମମାଳାଙ୍କ ହାତରୁ ସେ ପାଗଳ ପରି ଯାଇ ଶଙ୍ଖଟି ଛଡ଼େଇ ଆଣିଛନ୍ତି।

ଦର୍ପିତାର କଣ୍ଠରେ ହେମମାଳା କହିଛନ୍ତି – ‘ଯୋଉ ପତାକା ପାଇଁ ଅରୁ ପ୍ରାଣବଳି ଦେଇଛି, ସେ ପତାକା ଯୁଗେ ଯୁଗେ ରହିବ ଉନ୍ନତ ହୋଇ।’’ ଅତ୍ୟଧିକ ଆବେଗ ଓ ଉତ୍ତେଜନାରେ ହେମମାଳା ତଳେପଡ଼ି ମୂର୍ତ୍ତିତା ହୋଇଗଲେ । ରାୟବାହାଦୁର ଅନେକଦିନରୁ ସାଇତା ହୋଇଥ‌ିବା ସିଲ୍‌କର ଗୋଟିଏ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ପତାକା କାଢି ତ୍ରିରଙ୍ଗା ସ୍ଥାନରେ ଉଡ଼ାଇଛନ୍ତି । ସତର୍କ ପ୍ରହରୀ ଧରି ସାରାରାତି ଚେଇଁ ବସିଛନ୍ତି ସେହି ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ପତାକା ପାଖରେ ।

ବିଜୟ ସାରାରାତି ଉତ୍ସବରେ ମାତିସାରି ଘରକୁ ଫେରି ଦେଖୁଛି ଜେଜେଙ୍କର ଅଦ୍ଭୁତ କାଣ୍ଡ । କିଛି ସମୟର ଜଡ଼ତା କଟିଯିବା ପରେ ବିଜୟ ଜେଜେଙ୍କୁ ଉଡୁଥ‌ିବା ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ସମ୍ପର୍କରେ ପଚାରିଛି । ଉତ୍ତରରେ ରାୟବାହାଦୁର କହିଛନ୍ତି – “ ଦୁନିଆ ନିମକହାରାମ୍ ହୋଇପାରେ ବିଜୁ, କିନ୍ତୁ ମୁଁ ନୁହେଁ ।’’ ବିଜୟ ପ୍ରତିବାଦ କରିବା ସହିତ ଝାମ୍ପି ଉଠାଇ ନେଇଛି ୟୁନିୟନ ଜାକ୍‌କୁ । କିନ୍ତୁ ଏ ଘର ମୋର, ମୁଁ ବଞ୍ଚିବା ଯାଏ ଏ ଘରେ ୟୁନିୟନ୍ ଜାକ୍ ଉଡ଼ିବ ବୋଲି କହି ଅତି ଅସ୍ଵାଭାବିକ ଭାବରେ ହିଂସ୍ର ଓ ଉତ୍‌କ୍ଷିପ୍ତ ହୋଇଉଠି ରାୟବାହାଦୁର ବିଜୟ ହାତରୁ ପତାକାଟିକୁ ଛଡ଼ାଇନେବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକଲେ । ବିଜୟ ଜେଜେଙ୍କୁ ଠେଲି ଦେଇଛି । ସେ ଶିଡ଼ିରେ ଗଡ଼ି ଗଡ଼ି ଯାଇ ତଳ ମହଲାର ଚଟାଣରେ ପଡ଼ିଛନ୍ତି ।

ମୁଣ୍ଡ ଓ କାନ ଫାଟି ରକ୍ତର ସୁଅ ଛୁଟିଛି । କ୍ଷୀଣ କଣ୍ଠରେ ବିଜୁକୁ ଆଶୀର୍ବାଦ କରି କହିଛନ୍ତି, ‘ଯେଉଁ ପତାକା ପାଇଁ ବୁଢ଼ାଜେଜେକୁ ଆଘାତ କରିଛୁ, ସେହି ପତାକାର ଜୟ ହେଉ ।’’ ଦୁଇଜଣ ଚାକର ରାୟବାହାଦୁରଙ୍କୁ ଉପରକୁ ଟେକି ନେଲାବେଳେ ପ୍ରାଣହୀନ ପାଷାଣ ପରି ବିଜୟ ଚାହିଁ ରହିଥିଲା ପ୍ରଭାତର ଆକାଶ ଆଡ଼େ । ଭାଦ୍ର ଆକାଶର ମେଘହୀନ ସୁନୀଳ ପଟ୍ଟଭୂମିରେ ସ୍ଵାଧୀନ ଭାରତର ତ୍ରିରଙ୍ଗା ଉଡୁଥିଲା ଫର ଫର ହୋଇ ।

ବିଷୟଗତ ଶବ୍ଦ ଓ ଅର୍ଥ :
ନିଷୃତି – ନିସ୍ତାର / ରକ୍ଷା ।
ଅସ୍ଥି- ହାଡ଼ ।
ଚୂର୍ଣଓ – ଚୂନା ।
କ୍ଷିପ୍ତ ପରି – ପାଗଳ ପରି ।
ଅଗଣୀ – ଆଗୁଆ ।
ପରଳୋକ – ମୃତ୍ୟୁଲୋକ ।
ସନଦ ପତ୍ର- ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ପ୍ରଶଂସାମୂଳକ ପତ୍ର ।
ମୁହୂର୍ତ୍ତକ ପାଇ‍‍ଁ- ଅଳ୍ପ ସମୟ ପାଇଁ ।
ୟୁନିଅନ୍ ଜାକ୍ – ଇଂଲଣ୍ଡର ଜାତୀୟ ପତାକା ।
ଅବିଚଳିତ – ବିଚଳିତ ନ ହୋଇ ।
କୁହାଟିବା – ବଡ଼ପାଟିରେ କହିବା ।
ବାୟୋନେଟ୍ – ବନ୍ଧୁକର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଲାଗିଥିବା ଛୁରି ।
ସାଫ୍ କରିବାର ଦାୟିତ୍ୱ – ଘଉଡ଼ାଇ ଦେବାର ଦାୟିତ୍ଵ ।
ମୁମୂର୍ଷୁ – ମୃତ୍ୟୁକୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବାକୁ ଯାଉଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ।
ସୂର୍ଯ୍ୟଦ୍ଦୀପ୍ତ – ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ କରିଣରେ ଉଜ୍ଜ୍ଵଳିତ
ଶେତା ହୋଇ ଆସୁଥ‌ିବା – ଧଳା ପଡ଼ି ଆସୁଥିବା ।
ସାଇତା – ଯତ୍ନ ସହକାରେ ରଖା ଯାଇଥିବା ।
ଅତୁଳନୀୟ – ଯାହାର ତୁଳନା ନାହିଁ ।
ନିମକ୍ହାରାମ – ଦାନା ଦେଉଥ‌ିବା ବା ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥ୍ବା ବ୍ୟକ୍ତିର ବିରୋଧାଚରଣ କରିବା କିମ୍ବା କ୍ଷତି କରିବା ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Economics Solutions Chapter 12 ଜାତୀୟ ଆୟ Objective Questions.

CHSE Odisha 12th Class Economics Chapter 12 Objective Questions in Odia Medium

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ଓ ଅତିସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
A. ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଚାରୋଟି ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

1. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ ?
(A) ଅଧିଶେଷ
(B) ବୋନସ୍
(C) ମଜୁରି
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(A) ଅଧିଶେଷ

2. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ଅନ୍ତରଣ ଦେୟ ନୁହେଁ ?
(A) ବାର୍ଦ୍ଧକ୍ୟ ଭତ୍ତା
(B) ଛାତ୍ରବୃତ୍ତି
(C) ବେକାରୀ ଭତ୍ତା
(D) ଲଟେରି ପାଇଁ ଦେୟ
Answer:
(D) ଲଟେରି ପାଇଁ ଦେୟ

3. ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ଆକଳନ ବେଳେ କେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ?
(A) ଚୂଡାନ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ
(B) ଅନ୍ତର୍ବର୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ
(C) ଖାଉଟି ଦ୍ରବ୍ୟ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(B) ଅନ୍ତର୍ବର୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ

4. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟିକୁ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ କ୍ଷତିପୂରଣ କୁହାଯାଏ ?
(A) ସୁଧ
(B) ଅଧିଶେଷ
(C) ମଜୁରି
(D) ଲାଭ
Answer:
(C) ମଜୁରି

5. ନିମ୍ନୋକ୍ତ କେଉଁଟି ଜାତୀୟ ଆୟର ଏକ ଉପାଦାନ ?
(A) ଅନ୍ତରଣ ଦେୟ
(B) ଅବିତରିତ ଲାଭାଂଶ
(C) ଅପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଲାଭ
(D) ପୁରାତନ ଦ୍ରବ୍ୟ ବିକ୍ରୟଲବ୍ଧ ଆୟ
Answer:
(B) ଅବିତରିତ ଲାଭାଂଶ

6. ନିମ୍ନଲିଖୁ ଉପାଦାନମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁ ଉପାଦାନ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟରୁ ଅନ୍ତର କଲେ ହସ୍ତଗତ ଆୟ ମିଳିଥାଏ ?
(A) ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର
(B) ସରକାରକୁ ପ୍ରଦତ୍ତ ବିବିଧ ଦେୟ
(C) ଅନ୍ତରଣ ଆୟ
(D) ଉଭୟ (A) ଏବଂ (B)
Answer:
(D) ଉଭୟ (A) ଏବଂ (B)

7. ମୂଲ୍ୟ ସଂଯୋଗ ପଦ୍ଧତିରେ ଉତ୍ପାଦର ମୂଲ୍ୟ ହେଉଛି :
(A) କଞ୍ଚାମାଲର ମୂଲ୍ୟ + ମୋଟ ସଂଯୋଗିତ ମୂଲ୍ୟ
(B) କଞ୍ଚାମାଲର ମୂଲ୍ୟ + ଆମଦାନି ମୂଲ୍ୟ
(C) କଞ୍ଚାମାଲର ମୂଲ୍ୟ + ରପ୍ତାନି ମୂଲ୍ୟ
(D) କଞ୍ଚାମାଲର ମୂଲ୍ୟ – ମୋଟ ସଂଯୋଗିତ ମୂଲ୍ୟ
Answer:
(A) କଞ୍ଚାମାଲର ମୂଲ୍ୟ + ମୋଟ ସଂଯୋଗିତ ମୂଲ୍ୟ

8. ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ହେଉଛି :
(A) ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ + ପରୋକ୍ଷ କର – ସବ୍‌ସିଡ଼ି
(B) ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ପରୋକ୍ଷ କର + ସବ୍‌ସିଡ଼ି
(C) ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର – ସବ୍‌ସିଡ଼ି
(D) ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର + ସବ୍‌ସିଡ଼ି
Answer:
(B) ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ – ପରୋକ୍ଷ କର + ସବ୍‌ସିଡ଼ି

9. ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ ହେଉଛି :
(A) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ – ପରୋକ୍ଷ କର
(B) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ – ବୀମା ଦେୟ
(C) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ – ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର
(D) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ – ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ବ୍ୟୟ
Answer:
(C) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ – ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର

10. ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରୁ କ’ଣ ବାଦ୍ ଦେଲେ ନିଟ୍ ଉତ୍ପାଦ ମିଳେ ?
(A) ନିଟ୍ ବିଦେଶାଗତ ଆୟ
(B) ଅବକ୍ଷୟ ମୂଲ୍ୟ
(C) ରପ୍ତାନି ମୂଲ୍ୟ
(D) ଆମଦାନି ମୂଲ୍ୟ
Answer:
(B) ଅବକ୍ଷୟ ମୂଲ୍ୟ

11. ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦରୁ କ’ଣ ବାଦ୍ ଦେଲେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ ମିଳିଥାଏ ?
(A) ନିଟ୍ ବିଦେଶାଗତ ଆୟ
(B) ଅବକ୍ଷୟ ମୂଲ୍ୟ
(C) ରପ୍ତାନି ମୂଲ୍ୟ
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(A) ନିଟ୍ ବିଦେଶାଗତ ଆୟ

12. ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (GDP_MP) ହେଉଛି ।
(A) ଉତ୍ପାଦନ ବ୍ୟୟରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (GDP_FC) + ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର
(B) ଉତ୍ପାଦନ ବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (NDP_Fu) + ପରୋକ୍ଷ କର
(C) ଉତ୍ପାଦନ ବ୍ୟୟରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (GDP_fc) – ସରକାରୀ ଅର୍ଥାନୁକୂଲ୍ୟ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ ।
Answer:
(A) ଉତ୍ପାଦନ ବ୍ୟୟରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (GDP_FC) + ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର

13. ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (GNP_MP) ହେଉଛି :
(A) ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (GDP_MP) + ବିଦେଶାଗତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟ
(B) ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (GDP_MP) – ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର ।
(C) ଉତ୍ପାଦନ ବାୟୁରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (NNP_fc) + ବିଦେଶାଗତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ ।
Answer:
(A) ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (GDP_MP) + ବିଦେଶାଗତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟ

14. ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର ହେଉଛି :
(A) ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (GDP_MP) + ବିଦେଶାଗତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟ
(B) ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (GDP_MP) – ବିଦେଶାଗତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟ
(C) ଉତ୍ପାଦନ ବ୍ୟୟରେ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (NNP_FC) – ବିଦେଶାଗତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟ
(D) ପରୋକ୍ଷ କର – ସରକାରୀ ଅର୍ଥାନୁକୂଲ୍ୟ
Answer:
(D) ପରୋକ୍ଷ କର – ସରକାରୀ ଅର୍ଥାନୁକୂଲ୍ୟ

15. ଆୟ ଯୁଗ୍ମଭଙ୍ଗୀ ସ୍ତରରେ :
(A) ଆୟ ଓ ଉପଭୋଗ ସମାନ
(B) ଆୟ ଉପଭୋଗଠାରୁ କମ୍ ହୁଏ
(C) ଆୟ ଉପଭୋଗଠାରୁ ଅଧିକ ହୁଏ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(A) ଆୟ ଓ ଉପଭୋଗ ସମାନ

16. ସନ୍ତୁଳନ ଆୟ ସ୍ତରରେ :
(A) ସଂଚୟ ନିବେଶଠାରୁ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ
(B) ସଂଚୟ ସହ ନିବେଶ ସମାନ ହୋଇଥାଏ
(C) ନିବେଶ ସଂଚୟଠାରୁ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(B) ସଂଚୟ ସହ ନିବେଶ ସମାନ ହୋଇଥାଏ

17. ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ ସହ ସମାନ ହୁଏ, ଯେତେବେଳେ :
(A) ବିଦେଶାଗତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟ ଋଣାତ୍ମକ ହୁଏ
(B) ବିଦେଶାଗତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟ ଧନାତ୍ମକ ହୁଏ
(C) ବିଦେଶାଗତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟ ଶୂନ୍ୟ ହୁଏ
(D) ଉପରୋକ୍ତ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
Answer:
(C) ବିଦେଶାଗତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟ ଶୂନ୍ୟ ହୁଏ

18. ନିମ୍ନୋକ୍ତ ସାଧନ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ?
(A) ଅନ୍ତରଣ ପାଉଣା
(B) ପୁଞ୍ଜିଲାଭ
(C) ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ପାଉଣା
(D) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ ସମାନ
Answer:
(C) ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ପାଉଣା

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

1. ବର୍ଷକ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଯେତେସବୁ ନିଟ୍ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଉତ୍ପାଦନକ୍ଷେତ୍ରରୁ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ହାତକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ କିମ୍ବା ପୁଞ୍ଜିଦ୍ରବ୍ୟ ଆକାରରେ ଯୋଗହୁଏ, ତାହାକୁ __________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଜାତୀୟ ଆୟ

2. ଜାତୀୟ ଆୟ କହିଲେ ବର୍ଷକ ମଧ୍ୟରେ ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସମସ୍ତ ଉତ୍ପନ୍ନ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାଗୁଡ଼ିକର __________ ମୂଲ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ ।
Answer:
ମୁଦ୍ରାଭିଭିକ

3. ଗୋଟିଏ ଦେଶରେ ବସବାସ କରୁଥିବା ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ସ୍ୱାର୍ଥ ସେହି ଦେଶରେ ନିହିତ ଥାଏ, ସେମାନଙ୍କୁ ଦେଶର ସ୍ଵାଭାବିକ __________ କହନ୍ତି ।
Answer:
ଅସ୍ଵାସୀ

4. ଗୋଟିଏ ଗଣନ ବର୍ଷରେ କୌଣସି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଘରୋଇ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ଉତ୍ପାଦନକାରୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପାଦିତ ସମସ୍ତ __________ ଓ ସେବାର ବଜାର ମୂଲ୍ୟକୁ ବଜାର ଦରଭିଭିକ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ

5. ଗୋଟିଏ ଗଣନ ବର୍ଷରେ କୌଣସି ଏକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଘରୋଇ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ସମସ୍ତ ଉତ୍ପାଦନକାରୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପାଦିତ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ବଜାର ମୂଲ୍ୟରୁ ସ୍ଥାୟୀ ପୁଞ୍ଜିର ଉପଭୋଗ ମୂଲ୍ୟ ବାଦଦେଲେ ବଜାର ଦରଭିଭିକ ନିଟ୍ __________ ମିଳିଥାଏ ।
Answer:
ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ

6. ଗୋଟିଏ ଗଣନ ବର୍ଷରେ ଏକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଘରୋଇ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ସ୍ବାଭାବିକ ଅଧିବାସୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପାଦିତ ସମସ୍ତ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ବଜାର ମୂଲ୍ୟ ସହିତ ବିଦେଶରୁ ଅର୍ଜିତ __________ ଆୟର ସମଷ୍ଟିକୁ ବଜାର ଦରଭିଭିକ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଏ ।
Answer:
ନିଟ୍ ସାଧନ

7. ଗୋଟିଏ ଗଣନ ବର୍ଷରେ ଏକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଘରୋଇ ଭୂଖଣ୍ଡରେ ସ୍ଵାଭାବିକ ଅଧୂବାସୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପାଦିତ ସମସ୍ତ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ବଜାର ମୂଲ୍ୟରୁ __________ ର ଉପଭୋଗ ମୂଲ୍ୟ ବାଦ୍ ଦେଇ ବିଦେଶରୁ ଅର୍ଜିତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟକୁ ଯୋଗ କଲେ, ବଜାରଭିଭିକ ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଆୟ ମିଳିଥାଏ ।
Answer:
ସ୍ଥାୟୀ ପୁଞ୍ଜି

8. ଉପାଦାନ ବ୍ୟୟଭିଭିକ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ = ନିଟ୍ __________ – ସ୍ଥାୟୀ ପୁଞ୍ଜିର ଉପଭୋଗ ମୂଲ୍ୟ ।
Answer:
ସଂଯୋଗିତ ମୂଲ୍ୟ

9. ଉପାଦାନ ବ୍ୟୟଭିତ୍ତିକ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ = ମୋଟ ଘରୋଇ ସାଧନ ଆୟ + __________ ର ଉପଭୋଗ ।
Answer:
ସ୍ଥାୟୀ ପୁଞ୍ଜି

10. ଉପାଦାନ ବ୍ୟୟଭିତ୍ତିକ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ = ବଜାର ଦରଭିଭିକ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ – ନିଟ୍ __________ ।
Answer:
ପରୋକ୍ଷ କର

11. ବଜାର ଦରଭିଭିକ ନିଟ୍ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦରୁ ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର ବାଦ୍ ଦେଲେ ଆମେ ସାଧନଜନିତ ପରିବ୍ୟୟଭିତ୍ତିକ ନିଟ୍ __________ ପାଇଥାଉ ।
Answer:
ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ

12. ଗୋଟିଏ ଗଣନ ବର୍ଷରେ ଏକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ମୋଟ ଘରୋଇ ସାଧନ ଆୟ ଓ ବିଦେଶରୁ ଅର୍ଜିତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟର ସମଷ୍ଟିକୁ ସାଧନଜନିତ ପରିବ୍ୟୟଭିତ୍ତିକ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟ କିମ୍ବା ମୋଟ __________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ

13. ଗୋଟିଏ ଗଣନ ବର୍ଷରେ ଏକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଭୂ-ଖଣ୍ଡର ସ୍ଵାଭାବିକ ଅଧିବାସୀମାନଙ୍କର ଉପାଦାନ ବ୍ୟୟଭିତ୍ତିକ ନିଟ୍ ସଂଯୋଗିତ ମୂଲ୍ୟ ଓ ବିଦେଶରୁ ଅର୍ଜିତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟର ସମଷ୍ଟିକୁ __________ ବ୍ୟୟଭିତ୍ତିକ ନିଟ୍ ଜାତାୟ ଉପ୍‍।ଦ କିମ୍ବା ଜାତୀୟ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଉପାଦାନ

14. ବେସରକାରୀ ଉଦ୍ୟୋଗକୁ ମିଳୁଥିବା ଘରୋଇ ଭୂଖଣ୍ଡର ଓ ବିଦେଶର ସମସ୍ତ ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକରୁ ସାଧନ ଆୟ ଏବଂ ସରକାର ଓ ଅବଶିଷ୍ଟ ବିଶ୍ବରୁ ଚଳନ୍ତି ଅନ୍ତରଣ ଦେୟକୁ __________ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବେସରକାରୀ

15. ସାଧନ ଆୟ ଓ __________ ଆୟଦ୍ୱୟ ବେସରକାରୀ ଆୟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଅନ୍ତରଣ

16. ସମସ୍ତ ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକରୁ ବ୍ୟକ୍ତି କିମ୍ବା ପରିବାରବର୍ଗମାନଙ୍କୁ ମିଳୁଥିବା ଚଳନ୍ତି ଆୟକୁ __________ ଆୟ ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଏ ।
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିଗତ

17. ଜାତୀୟ ଆୟ ଆକଳନରେ ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ ପାଇଁ ହେଉଥ‌ିବା ଅନ୍ତିମ ବ୍ୟୟକୁ ବଜାର ଦରରେ ପରିମାପ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ __________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତି

18. ଲଟେରିରୁ ଲବ୍‌ଧ ଧନ ଭଳି ଅପ୍ରତ୍ୟାଶିତ ଆୟକୁ ଜାତୀୟ ଆୟ ଆକଳନରୁ __________ ବିଧେୟ ।
Answer:
ବାଦ୍ ଦେବା

19. ଅବଶିଷ୍ଟ ବିଶ୍ବରେ ନିୟୋଜିତ ସ୍ବଦେଶୀ ସାଧନଗୁଡ଼ିକର ଆୟରୁ ଦେଶର ଆଞ୍ଚଳିକ ସୀମା ମଧ୍ୟରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ବିଦେଶୀ ସାଧନ ଆୟ ବିୟୋଗ କଲେ, ବିୟୋଗଫଳକୁ __________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବିଦେଶାଗତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟ

20. ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତିରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ, ଉତ୍ପାଦର ସାଧନମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟାଦିର ମୁଦ୍ରାଗତ ମୂଲ୍ୟ ଆକଳନ କରି ଏକାଠି ମିଶାଇ ଜାତୀୟ ଆୟର ଆକଳନ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ __________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଆୟ ପଦ୍ଧତି

21. ଆୟ ଆକଳନରେ ଯେଉଁ ପଦ୍ଧତି ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ଉତ୍ପାଦନରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନର ଅବଦାନର ମୂଲ୍ୟକୁ ପରିମାପ କରିଥାଏ, ତାହାକୁ __________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସଂଯୋଗିତ ମୂଲ୍ୟ ପଦ୍ଧତି

22. ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର = ପରୋକ୍ଷ କର – __________ ।
Answer:
ସରକାରୀ ଅର୍ଥାନୁକୂଲ୍ୟ

23. ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସରକାରୀ ପାଉଣା ବାଦ୍ ଦେଲେ ଅବଶିଷ୍ଟ ଆୟକୁ __________ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଆୟ

24. ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଆୟ ଏକ __________ ଅବଧାରଣା ।
Answer:
ନିଟ୍

25. ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ ଆୟ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟର ଏକ __________ ।
Answer:
ଅଂଶ ।

C. ନିମ୍ନଲିଖ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭୁଲ୍ କି ଠିକ୍ ଲେଖ । ରେଖାଙ୍କିତ ଅଂଶର ପରିବର୍ତ୍ତନ ନ କରି ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ସଂଶୋଧନ କର ।

1. ସରକାରୀ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ଦିଆଯାଉଥବା ବେତନ ଜାତୀୟ ଆୟର ଅଂଶବଶେଷ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

2. ଅନ୍ତର୍ବର୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ଜାତୀୟ ଆୟ ଆକଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଜାତୀୟ ଆୟ ଆକଳନର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

3. ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇନଥାଏ ।

4. ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (NNP) = ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (GNP) – ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (NNP) = ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (GNP) – ଅବକ୍ଷୟ ମୂଲ୍ୟ ।

5. ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (GNP) ର ଅବକ୍ଷୟ ମୂଲ୍ୟ ବାଦ୍ କରି ନିଟ୍ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (NNP) ହିସାବ କରାଯାଏ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

6. ଷ୍ଟକ୍ ଦଲାଲର ଆୟ ଜାତୀୟ ଆୟର ଅଂଶ ଅଟେ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

7. ବ୍ୟକ୍ତିର ଆୟକୁ ସ୍ଵକୀୟ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

8. ଜଣେ ଭାରତୀୟ ଆମେରିକାରେ ଅର୍ଜନ କରୁଥିବା ଆୟ ଭାରତର ଜାତୀୟ ଆୟର ଅଂଶ ନୁହେଁ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଜଣେ ଭାରତୀୟ ଆମେରିକାରେ ଅଜର୍ନ କରୁଥିବା ଆୟ ଭାରତର ଜାତୀୟ ଆୟର ଅଂଶ ।

9. ଗୋଟିଏ ପୁରୁଣା ସ୍କଟର ବିକ୍ରିରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ଆୟକୁ ଜାତୀୟ ଆୟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଗୋଟିଏ ପୁରୁଣା ସ୍କୁଟର ବିକ୍ରିରୁ ମିଳୁଥିବା ଆୟକୁ ଜାତୀୟ ଆୟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯାଇନଥାଏ ।

10. କୌଣସି ଉତ୍ପାଦ, ତାହା ବିକ୍ରି ହୋଇଥ‌ିବା ବର୍ଷର ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ (GDP) ର ଅଂଶ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – କୌଣସି ଉତ୍ପାଦ, ତାହା ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇଥିବା ବର୍ଷର ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ (GDP) ର ଅଂଶ ।

11. ଏକ ମୁକ୍ତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ଓ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ ନାହିଁ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଏକ ଅବରୁଦ୍ଧ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ଓ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ମଧ୍ଯରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୁଏ ନାହିଁ ।

12. ବିଜ୍ଞାପନ ପାଇଁ ଖର୍ଚ୍ଚ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚର ଏକ ଅଂଶ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ବିଜ୍ଞାପନ ପାଇଁ ଖର୍ଚ୍ଚ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଉପଭୋଗ ଖର୍ଚ୍ଚର ଏକ ଅଂଶ ।

13. ଗୋଟିଏ ସ୍କୁଟରର ଚକ ବଦଳାଇବା ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ଅନ୍ତର୍ବର୍ତୀ ଉପଭୋଗ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଗୋଟିଏ ସ୍କୁଟର୍‌ର ଚକ ବଦଳାଇବା ଖର୍ଚ୍ଚକୁ ପୁଞ୍ଜି ଉପଭୋଗ କୁହାଯାଏ ।

14. ଦାତବ୍ୟ ଚିକିତ୍ସାଳୟରେ ରୋଗୀର ଚିକିତ୍ସା ଜାତୀୟ ଆୟର ଅଂଶ ଅଟେ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଦାତବ୍ୟ ଚିକିତ୍ସାଳୟରେ ରୋଗୀର ଚିକିତ୍ସା ଜାତୀୟ ଆୟର ଅଂଶ ନୁହେଁ ।

15. ଗ୍ରହ ମାଲିକ ନିଜ ଘରେ ରହୁଥିଲେ ସେହି ଘରର ଆରୋପିତ ଭଡ଼ା ଜାତୀୟ ଆୟ ହିସାବରୁ ବାଦ୍ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଗୃହ ମାଲିକ ନିଜ ଘରେ ରହୁଥ‌ିଲେ ସେହି ଘରର ଆରୋପିତ ଭଡ଼ା ଜାତୀୟ ଆୟ ହିସାବରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।

16. ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ହେଉଛି ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ ଓ ବିଦେଶରୁ ଆସୁଥିବା ନିଟ୍ ଆୟରୁ ଅନ୍ତରଫଳ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ହେଉଛି ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ ଓ ବିଦେଶରୁ ଆସୁଥିବା ନିଟ୍ ଆୟର ଯୋଗଫଳ ।

17. ପରିବାରଦ୍ଵାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ଘରଭଡ଼ା ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଉପଭୋଗର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ପରିବାରଦ୍ଵାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ଘରଭଡ଼ା ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଉପଭୋଗର ଅଂଶବିଶେଷ ।

18. ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟରୁ ପରୋକ୍ଷ କର ବାଦ୍ ଦେଲେ ବ୍ୟବହାରଯୋଗ୍ୟ ଆୟ ମିଳିଥାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କର ବାଦ୍ ଦେଲେ ବ୍ୟବହାର ଯୋଗ୍ୟ ଆୟ ମିଳିଥାଏ ।

19. ରୟାଲିଟି କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତିଦାନର ଏକ ଅଂଶ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ରୟାଲିଟି ସମ୍ପତ୍ତି ଆୟର ଏକ ଅଂଶ ।

20. ସରକାରୀ ଋଣ ଉପରେ ସୁଧ ଏକପ୍ରକାର ଉପାଦାନ ଆୟ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ସରକାରୀ ଋଣ ଉପରେ ସୁଧ ଏକପ୍ରକାର ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ଦେୟ ।

21. କାର୍ଯ୍ୟରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ଆୟକୁ ମିଶ୍ରିତ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତି ଲାଭ କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ଆୟକୁ ମିଶ୍ରିତ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।

22. ଅନ୍ତର୍ବର୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟର ମୂଲ୍ୟ ଜାତୀୟ ଆୟର ଅଂଶବିଶେଷ ନୁହେଁ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

23. ମୋଟ ଓ ନିଟ୍ ଉତ୍ପାଦର ଅନ୍ତରଫଳ ସର୍ବଦା ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ବ୍ୟୟ ସହ ସମାନ ହୋଇଥାଏ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

24. ଜାତୀୟ ଓ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦର ଅନ୍ତରଫଳ ବିଦେଶାଗତ ମୋଟ ସାଧନ ଆୟ ସହ ସମାନ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଜାତୀୟ ଓ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦର ଅନ୍ତରଫଳ ବିଦେଶାଗତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟ ସହ ସମାନ ।

25. ବଜାର ଦର ଓ ସାଧନ ବ୍ୟୟର ଅନ୍ତରଫଳ ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ବ୍ୟୟ ସହ ସମାନ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ବଜାର ଦର ଓ ସାଧନ ବ୍ୟୟର ଅନ୍ତରଫଳ ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର ସହ ସମାନ ।

26. କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଉଦ୍‌ବୁତ୍ତ ହେଉଛି ଅଧଶେଷ, ସୁଧ ଓ ଲାଭର ଯୋଗଫଳ ।
Answer:
ଠିକ୍ ।

27. ଆମଦାନି ଓ ରପ୍ତାନୀର ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ବିଦେଶାଗତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ଆମଦାନି ଓ ରପ୍ତାନିର ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

28. ବଣ୍ଡ ଓ ଡିବେଞ୍ଚର ବିକ୍ରିରୁ ମିଳୁଥିବା ଆୟ ଜାତୀୟ ଆୟର ଅଂଶବିଶେଷ ।
Answer:
ଭୁଲ୍ ।
ଠିକ୍ – ବଣ୍ଡ ଓ ଡିବେଞ୍ଚର ବିକ୍ରିରୁ ମିଳୁଥିବା ଆୟ ଜାତୀୟ ଆୟର ଅଂଶବିଶେଷ ନୁହେଁ ।

D. ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

1. ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (GDP) କ’ଣ ?
Answer:
କୌଣସି ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଉତ୍ପାଦିତ ହୋଇଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ସମୂହର ବଜାର ମୂଲ୍ୟକୁ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ କୁହାଯାଏ ।

2. ଜାତୀୟ ଆୟ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ବର୍ଷକ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅଧିବାସୀ ଯେଉଁ ସମସ୍ତ ଆୟ ଉପାର୍ଜନ କରିଥା’ନ୍ତି, ତାହାର ସମଷ୍ଟି ହିଁ
ଜାତୀୟ ଆୟ ।

3. ମିଶ୍ରିତ ଆୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ନିଜ ଘରେ ନିଜ ପୁଞ୍ଜି ନିବେଶ କରି ଯଦି କୌଣସି ବ୍ୟାବସାୟିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ କରିଥାନ୍ତି, ତାହାକୁ ମିଶ୍ରିତ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।

4. ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ବ୍ୟୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଉତ୍ପାଦନ କାଳରେ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, କଳକାରଖାନା ଇତ୍ୟାଦିର ପୁଞ୍ଜି ଦ୍ରବ୍ୟ କ୍ଷୟପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହି କ୍ଷୟକ୍ଷତି ପରିପୂରଣ ପାଇଁ ହେଉଥିବା ବ୍ୟୟକୁ ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ ।

5. ପ୍ରଚଳିତ ଦାମ୍‌ରେ ଜାତୀୟ ଆୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଯାଏ ?
Answer:
ପ୍ରଚଳିତ ଦାମ୍‌ରେ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ମୌଦ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟକୁ ପ୍ରଚଳିତ ଦାମ୍‌ରେ ଜାତୀୟ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।

6. ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ କ’ଣ ?
Answer:
ବର୍ଷକୁ ଲୋକମାନଙ୍କର ହାରାହାରି ଆୟକୁ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଆୟ କୁହାଯାଏ ଯାହାକି ଦେଶର ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟକୁ ଦେଶର ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟାଦ୍ଵାରା ଭାଗକରି ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।

7. ପେନ୍‌ସନ୍ କାହିଁକି ଜାତୀୟ ଆୟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୁଏ ନାହିଁ ?
Answer:
ପେନ୍‌ସନ୍ ଏକ ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ଆୟ ହୋଇଥିବାରୁ ତାହା ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୁଏ ନାହିଁ ।

8. ଅବରୁଦ୍ଧ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦେଶର ପୃଥ‌ିବୀର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଦେଶ ସହିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ସଂପର୍କ ନଥାଏ ସେହି ଦେଶର ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଅବରୁଦ୍ଧ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ।

9. ମୁକ୍ତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦେଶ ପୃଥ‌ିବୀର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ସହ ଅର୍ଥନୈତିକ ସମ୍ପର୍କ ରଖୁଥାଏ, ସେହି ଦେଶର ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ମୁକ୍ତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା କୁହାଯାଏ ।

10. ମଧ୍ୟବର୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ମାଧ୍ୟମିକ ନିବେଶକୁ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ଯାହାକି ପୁନଃ ଉତ୍ପାଦନ ବା ପୁନଃ ବିକ୍ରୟ କରାଯାଇଥାଏ ।

11. ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟ ଚୂଡ଼ାନ୍ତଭାବେ ଓ ବିନିଯୋଗ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ତାହାକୁ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

12. ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାପରେ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ କାହିଁକି ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଏ ?
Answer:
ଦ୍ୱୈତ ଗଣନାର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଦୂର କରିବାପାଇଁ ଜାତୀୟ ଆୟ ପରିମାଣରେ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଦ୍ରବ୍ୟକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଏ ।

13. ସ୍ୱ-ଉପଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ କାହିଁକି ଜାତୀୟ ଆୟରେ ସ୍ଥାନ ପାଏ ନାହିଁ ?
Answer:
ପରିବାର ସ୍ତରରେ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଉପଭୋଗ ପାଇଁ ଏହି ଦ୍ରବ୍ୟ ବଜାରକୁ ପ୍ରେରିତ ହେଉ ନଥିବାରୁ ତାହାର ବଜାର ମୂଲ୍ୟ ସ୍ଥିର କରି ଜାତୀୟ ଆୟରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

14. ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦନ ଆୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଦେଶ ଭିତରେ ସମସ୍ତ ଉତ୍ପାଦନକାରୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଉଥ‌ିବା ଆୟକୁ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦନ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।

15. ଦେଶୀୟ ଉପାଦାନ ଆୟର ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପ୍ରତିଦାନ, କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଉଦ୍‌ବୃତାଂଶ, ଆତ୍ମନିଯୁକ୍ତଙ୍କ ମିଶ୍ରିତ ଆୟର ସମାହାରରେ ଦେଶୀୟ ଉପାଦାନ ଆୟ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ ।

16. ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ନିଟ୍ ଉପାଦାନ ଆୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଉପାଦାନ ସେବା ଯୋଗାଇ ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ଆୟ ଏବଂ ଦେଶର ଅଣଅଧିବାସୀଙ୍କଠାରୁ ମିଳୁଥିବା ସେବାକାର୍ଯ୍ୟ ଦେୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ପାର୍ଥକ୍ୟକୁ ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥିବା ନିଟ୍ ଉପାଦାନ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।

17. ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ଜାତୀୟ ଆୟ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝାଯାଏ ?
Answer:
କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ମୋଟ ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦର ମୂଲ୍ୟ ଏବଂ ବିଦେଶରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ନିଟ୍ ଉପାଦାନ ଆୟକୁ ବଜାର ଦାମ୍‌ରେ ଜାତୀୟ ଆୟ କୁହାଯାଏ ।

18. ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ଦେୟ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଦ୍ରବ୍ୟ ସେବା ପ୍ରବାହକୁ କୌଣସି ଅବଦାନ ନ ଥାଇ ଯେଉଁ ପ୍ରାପ୍ୟ ପରିଶୋଧ କରାଯାଏ, ତାହାକୁ ହସ୍ତାନ୍ତରଣ ଦେୟ କୁହାଯାଏ ।

19. ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (GNP) କ’ଣ ?
Answer:
ଗୋଟିଏ ବର୍ଷରେ ଦେଶରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବାର ସମଷ୍ଟି ସହିତ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ଯୋଗ କଲେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (GNP) ଉପଲବ୍ଧ ହୋଇଥାଏ ।

20. ମୋଟ ପୁଞ୍ଜି ଗଠନର ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ମୋଟ ସ୍ଥାୟୀ ପୁଞ୍ଜି ଗଠନ ଓ ଭଣ୍ଡାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଉଛି ମୋଟ ପୁଞ୍ଜି ଗଠନର ଦୁଇଟି ଉପାଦାନ ।

21. ପ୍ରଯୋଜ୍ୟ ଆୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବର୍ଷରେ ଦେଶର ପରିବାରବର୍ଗ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ଚଳନ୍ତି ଆୟର ସମଷ୍ଟିକୁ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ କୁହାଯାଏ । ଏହି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟରୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କରକୁ ବିୟୋଗ କଲେ ଖର୍ଜଯୋଗ୍ୟ ଆୟ ବା ପ୍ରଯୋଜ୍ୟ ଆୟ ମିଳେ।

22.ବଜାର ଦରରେ ନିଟ୍ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ କିପରି ହିସାବ କରାଯାଏ ?
Answer:
ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (GDP_MP) ରୁ ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ପାଉଣା ବା ମୂଲ୍ୟହ୍ରାସ ବିୟୋଗ କରି ବଜାର ଦରରେ ନିଟ୍ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (NDP_MP) ମିଳେ ।

23. ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ (GNP_MP) ର ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦର ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ ଓ ବହିରାଗତ ନିଟ୍ ସାଧନ ଆୟ ।

24. ଉପାଦାନ ମୂଲ୍ୟରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (GDP_FC) କିପରି ହିସାବ କରାଯାଏ ?
Answer:
ବଜାର ଦରରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦରୁ ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର ବିୟୋଗ କଲେ ଉପାଦାନ ମୂଲ୍ୟରେ ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (GDP_FC) ଉପଲବ୍ଧ ହୋଇଥାଏ ।

25. କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ କିପରି ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ?
Answer:
ଅଧିଶେଷ, ସୁଧ ଓ ଲାଭର ସମାହାରରୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ।

26. ବିଦେଶାଗତ ମୋଟ ଆୟ କିପରି ହିସାବ କରାଯାଏ ?
Answer:
ଜାତୀୟ ଓ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦର ଅନ୍ତରଫଳ ହେଉଛି ବିଦେଶାଗତ ମୋଟ ଆୟ ।

27. ଅନ୍ତରଣ ଉପାର୍ଜନ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ଉପାର୍ଜନ କୌଣସି ଉତ୍ପାଦନଶୀଳ ଅବଦାନ ବିନା ଅର୍ଜନ କରାଯାଇଥାଏ ତାହାକୁ ଅନ୍ତରଣ ଉପାର୍ଜନ କୁହାଯାଏ ।

28. ଘରୋଇ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ କ’ଣ ?
Answer:
ଲୋକମାନେ ସେମାନଙ୍କର ଅଭାବର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପରିପୂରଣ ପାଇଁ କ୍ରୟ କରାଯାଇଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ବାବଦରେ ଯେଉଁ ଅର୍ଥ ବ୍ୟୟ କରନ୍ତି ତାହାକୁ ଘରୋଇ ଉପଭୋଗ ବ୍ୟୟ କୁହାଯାଏ ।

29. ଜାତୀୟ ଆୟ ଆକଳନର ଉତ୍ପାଦ ପଦ୍ଧତିର ଅନ୍ୟ ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ଜାତୀୟ ଆୟ ଆକଳନର ଉତ୍ପାଦ ପଦ୍ଧତିର ଅନ୍ୟନାମ ହେଉଛି ସଂଯୋଗତି ମୂଲ୍ୟ ପଦ୍ଧତି ।

30. ମୋଟ ଉତ୍ପାଦରୁ ନିଟ୍ ଉତ୍ପାଦ ବାଦ୍ ଦେଲେ କ’ଣ ମିଳେ ?
Answer:
ମୋଟ ଉତ୍ପାଦରୁ ନିଟ୍ ଉତ୍ପାଦ ବାଦ୍ ଦେଲେ ଅବକ୍ଷୟଜନିତ ପାଉଣା ମିଳେ ।

31. ଜାତୀୟ ଆୟ ଆକଳନର ବ୍ୟୟ ପଦ୍ଧତି କ’ଣ ?
Answer:
ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ କୌଣସି ଏକ ବର୍ଷରେ ଦେଶର ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ପାଦିତ ଅନ୍ତିମ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସେବା ପାଇଁ ବହନ କରାଯାଉଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ବ୍ୟୟକୁ ଯୋଗକରି ଜାତୀୟ ଆୟ ଅଟକଳ କରାଯାଏ ।

32. ଜାତୀୟ ଆୟ ଆକଳନର ଆୟ ପଦ୍ଧତି କ’ଣ ?
Answer:
ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଉତ୍ପାଦନରେ ବ୍ୟବହୃତ ସାଧନମାନଙ୍କୁ ମିଳୁଥିବା ଆୟ ଭିଭିରେ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ଅଟକଳ କରାଯାଏ ।

33. ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର କିପରି ହିସାବ କରାଯାଏ ?
Answer:
ପରୋକ୍ଷ କରରୁ ସରକାରୀ ସହାୟତା ବାଦ୍ ଦେଲେ ନିଟ୍ ପରୋକ୍ଷ କର ଉପଲବ୍ଧ ହୋଇଥାଏ ।

34. ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ମୂଲ୍ୟ କିପରି ହିସାବ କରାଯାଏ ?
Answer:
ରପ୍ତାନି ଓ ଆମଦାନି ମୂଲ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ପାର୍ଥକ୍ୟ ହିଁ ନିଟ୍ ରପ୍ତାନି ମୂଲ୍ୟ ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 10 ପରିବେଶ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ Long Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 10 Long Answer Questions in Odia Medium

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧ । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ପ୍ରକାରଭେଦ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କହିଲେ ପ୍ରକୃତିରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ଜିନିଷକୁ ବୁଝାଏ, ଯାହା ମଣିଷର ଦୈନନ୍ଦିନ ବ୍ୟବହାରରେ ଆସିଥାଏ । ବାୟୁ, ବଣଜଙ୍ଗଲ, ଜଳ, ମୃତ୍ତିକା, ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ, ପଶୁପକ୍ଷୀ ଆଦିଙ୍କୁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଅଛି । ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ସମାହାରରେ ପରିବେଶର ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । କାଳକ୍ରମେ ମନୁଷ୍ୟର ଉପଯୋଗରେ ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ଆସୁଥ‌ିବାରୁ ଏହାର କାଳକ୍ରମେ ବିଲୟ ଘଟୁଛି, ଯାହା ପରିବେଶକୁ ଅସନ୍ତୁଳିତ କରୁଅଛି । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦକୁ ସାଧାରଣତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାରରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ; ଜୀବନ୍ତ ସମ୍ପଦ, ଯାହା ବଣ, ଜଙ୍ଗଲ, ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ବୁଝାଇଥାଏ, ସେହିପରି ଅନ୍ୟଟି ହେଲା ଅଜୈବ ସମ୍ପଦ, ଯାହା ଜଳ, ବାୟୁ, ମୃତ୍ତିକା, ଖଣିଜ ଲବଣ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା—

• ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ
• ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ

(୧) ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ:
ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦକୁ ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାରକଲେ ମଧ୍ୟ ତାହାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଲୟ ହୋଇ ନଥାଏ, ତାହାକୁ ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ଏହାର ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାର ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ବିଭିନ୍ନ ଚକ୍ର ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଏହା ପୂର୍ବାବସ୍ଥାକୁ ଫେରିଆସିଥାଏ । ଜଳ, ବାୟୁ, ମୃତ୍ତିକା ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ କ୍ଷୟ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ଏହାର ପୂର୍ବସ୍ଥିତିକୁ ଫେରିଆସିଥାଏ । ସେହିପରି ସୌରଶକ୍ତି, ତାପଜଶକ୍ତି, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଆଦି ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ ।

(୨) ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ:
ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାରଦ୍ଵାରା ଏହାର ବିଲୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣରୂପେ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ଚକ୍ର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ବାରା ପ୍ରକୃତିରେ ପୁନର୍ବାର ଭରଣା ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ବିଭିନ୍ନ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ, କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍, ଲୁହାଦସ୍ତା, ସୁନା, ସୀସା, ତମ୍ବା ଆଦି ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ସମ୍ପଦ । ଏଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟବହାର ହେଲେ ଏହାର ପରିମାଣ କ୍ରମାଗତଭାବେ ହ୍ରାସପାଏ । ପୁନର୍ବାର ଏହାର ଭରଣା ସମ୍ଭବପର ହୋଇ ନଥାଏ ।
ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକୁ ମଧ୍ୟ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ; ଯଥା

• ଅସରନ୍ତି ସମ୍ପଦ
• ସରନ୍ତି ସମ୍ପଦ

(୧) ଅସରନ୍ତି ସମ୍ପଦ:
ଯେଉଁ ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକ ମନୁଷ୍ୟସମାଜଦ୍ବାରା ବହୁଳ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଉକ୍ତ ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକର ବିଲୟ ହୋଇ ନଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅସରନ୍ତି ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଅସରନ୍ତି ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକ ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ସୌରରଶ୍ମି, ବାୟୁ, ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଇତ୍ୟାଦି ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ସମ୍ପଦ । ଏଗୁଡ଼ିକର ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାର ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ବିଲୟ ହୋଇ ନଥାଏ । ସମୁଦ୍ର ଲହଡ଼ି ମଧ୍ଯ ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ସମ୍ପଦ ।

(୨) ସରକ୍ତି ସମ୍ପଦ:
ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ଦ୍ବାରା ଏହାର ବିଲୟ ଘଟିଥାଏ, ଏହାକୁ ସରନ୍ତି ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ଜନସଂଖ୍ୟା ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ବଢ଼ିଚାଲିଛି; ଯାହାଫଳରେ ଏହି ସରନ୍ତି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ଦେଖାଯାଉଛି । ମନୁଷ୍ୟ ଏହି ସମ୍ପଦର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର କରି ଏହାର ବିଲୟ ଘଟାଉଛି | ଯାନବାହାନ ଓ କଳକାରଖାନା ଆଦିର ଦୃଢ଼ ବିକାଶ ଦ୍ଵାରା ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବିଲୟ ଘଟୁଛି । ମନୁଷ୍ୟକୃତ କାରଣରୁ ପରିବେଶ ଦୂଷିତ ହେଉଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ମନୁଷ୍ୟ ଏହା ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରି ଏହି ସମ୍ପଦର ସୁରକ୍ଷା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ଓ ପରିବେଶ ସନ୍ତୁଳନ:
ପରିବେଶ ସନ୍ତୁଳନ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ଉଚିତ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ବାୟୁ, ଜଳ, ମୃତ୍ତିକା ଆଦି ସୁରକ୍ଷା ଅଭାବରୁ ପ୍ରଦୂଷିତ ହେଉଅଛି । କଳକାରଖାନାରୁ ବାହାରୁଥିବା ବିଷାକ୍ତ ବାଷ୍ପ, କାଗଜକଳରୁ ବାହାରୁଥିବା ବର୍ଜ୍ୟବସ୍ତୁ ଓ ଜଙ୍ଗଲକଟାଦ୍ୱାରା କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ବାୟୁ, ଜଳ, ପ୍ରଦୂଷିତ ହେଉଥୁବାସୁଳେ ମୃଭିକା କ୍ଷୟ ହେଉଛି, ଯାହାକୁ କି (Soil pollution) କୁହାଯାଇପାରେ । ମନୁଷ୍ୟସମାଜର ଦ୍ରୁତ ବୃଦ୍ଧିଦ୍ୱାରା ସଂରକ୍ଷିତ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ; ଯଥା- କୋଇଲା, ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ ଓ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ଆଦିର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ହେଉଅଛି । ଦିନ ଆସିବ ଯାହାକି ଦିନେ ପ୍ରକୃତିରେ ଚିରଦିନପାଇଁ ବିଲୁପ୍ତ ହୋଇଯିବ । ତେଣୁ ଏହି ସମ୍ପଦର ଉଚିତ ସୁରକ୍ଷା କରିବା ନିହାତି ଦରକାର, କାରଣ ପରିବେଶର ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷାକରିବାରେ ଏହା ବିଶେଷ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।

ତେଣୁ ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ସଂରକ୍ଷଣ ଆଜି ନିହାତି ଜରୁରୀ ହୋଇଯାଇଛି । କେତୋଟି ବିଷୟପ୍ରତି ଧ୍ୟାନଦେଲେ ଏହି ପାକତିକ ସମ୍ପଦର ସଂରକ୍ଷଣ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ । ଜନସଂଖ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା, ପରିବେଶର ସୁରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ସ୍କୁଲ, କଲେଜରେ ପରିବେଶ ବିଷୟରେ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରିବା, ସରନ୍ତି ସମ୍ପଦର ବ୍ୟବହାର ଯଥାସମ୍ଭବ ରୋକିବା, ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ଅଯଥା ବିନଷ୍ଟକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା, କଳକାରଖାନା ପ୍ରସାର ରୋକିବା ଓ ଏଥୁନିମନ୍ତେ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିବା । ସର୍ବଶେଷରେ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ଗୁରୁତ୍ଵ ସମ୍ପର୍କରେ ଜନସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟିଦ୍ଵାରା ଏହାର ସୁରକ୍ଷା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ ।

୨ । ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର କାରଣଗୁଡ଼ିକ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ଦେଖାଯାଉଥ‌ିବା ଦୁଇଗୋଟି ଉପାଦାନ ମଧ୍ୟରେ ଅଜୈବିକ ଉପାଦାନର ଅଂଶ ଅଧୂକ, ଯାହାମଧ୍ୟରୁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଅଂଶ ଧାରଣ କରିଛି । ଏହି ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ବିଭିନ୍ନ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ତରଳ ପଦାର୍ଥର ସମାହାର । ଏହି ତରଳ ଅବସ୍ଥା ପୃଥୁବୀର ଚାରିପଟରେ ଏକ ଗ୍ୟାସୀୟ ଆବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଗଠନକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ନେଲେ ଆମେ ଅବଗତ ହେବା ଯେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଗ୍ୟାସ୍‌; ଯଥା- ଯବକ୍ଷାରଜାନ, ଅମ୍ଳଜାନ, ଉଦ୍‌ଜାନ, ଆଇରନ୍, କାର୍ବନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଏବଂ ଜଳକଣାଗୁଡ଼ିକ ହିଁ ବାୟୁର ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ । ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଅବସ୍ଥା ପ୍ରତିକ୍ଷଣରେ ବଦଳିଥାଏ ।

ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଉପରକୁ ଉପରକୁ ଗତିକଲେ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତର ଦେଖାଯାଏ । ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଲାଗିରହିଥିବା ପ୍ରଥମ ସ୍ତରଟିକୁ ଟ୍ରପୋସ୍ପିୟର ବୋଲି କୁହାଯାଏ ଓ ଏହାର ଉପରିଭାଗକୁ ଷ୍ଟ୍ରାଟୋସ୍ପିୟର ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ପାଣିପାଗ ଓ ଜଳବାୟୁ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟ ଏହି ସ୍ତରମାନଙ୍କରେ ଘଟିଥାଏ । ପାଣିପାଗ ଓ ଜଳବାୟୁ ଦୁଇଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଶବ୍ଦ ଅଟେ । କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ସଚ୍ଛସମୟ ମଧ୍ୟରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଅବସ୍ଥାକୁ ପାଣିପାଗ ବୋଲି ଧରାଯାଏ । ଉତ୍ତାପ ହ୍ରାସ ଓ ବୃଦ୍ଧି, ବୃଷ୍ଟିପାତ, ଆର୍ଦ୍ରତା ଇତ୍ୟାଦି ପାଣିପାଗ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ପରିମାପକ ହୋଇଥିବାବେଳେ କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନର ପାଣିପାଗର ହାରାହାରି ଅବସ୍ଥାକୁ ୨୦ ବର୍ଷ ବ୍ୟବଧାନରେ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ସେହି ସ୍ଥାନର ଜଳବାୟୁ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ମନୁଷ୍ୟର ଚାଲିଚଳନି ଏବଂ ବିଳାସପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନଚର୍ଯ୍ୟା ଯୋଗୁଁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଭାବିତ ହେଉଛନ୍ତି, ଯାହାକି ପରୋକ୍ଷରେ ଦୈନନ୍ଦିନ ପାଣିପାଗ ଓ ଜଳବାୟୁର ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରି ବିପଦମାନ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ଜନସଂଖ୍ୟାର ଦ୍ରୁତବୃଦ୍ଧି, କଳକାରଖାନାର ଅହେତୁକ ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ମାନବକୃତ କାରଣ ଯୋଗୁଁ ଆମର ଗ୍ରହ ଉତ୍ତପ୍ତ ହେବାରେ ଲାଗିଛି; ଯାହାକି ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ହୋଇଥାଏ ।
ତିନୋଟି ସୂଚକ ଯାହା ଜଳବାୟୁର ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ କମ୍ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା-

• ହିମସ୍ରୋତ
• ବରଫର ଆବରଣ
• ସାମୁଦ୍ରିକ ବରଫ

ପାଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ :
ପାଣିପାଗ ବା ସଂକ୍ଷେପରେ ପାଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କହିଲେ ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ଭିତ୍ତିରେ ପାଣିପାଗର ଦଶନ୍ଧି ଦଶନ୍ଧି ଧରି ବା ନିୟୁତ ନୟୁତ ବର୍ଷ ଧରି ପରିସଂଖ୍ୟାନଗତ ବିସ୍ତୃତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ବୁଝାଏ । ପରିବର୍ତ୍ତନ ବା ପାଗସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଘଟଣାବଳୀର ପରିବର୍ତ୍ତନ ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରେ । ଉଦାହରଣତଃ ଅଧିକ ବା ସନ୍ଧ୍ୟା ଆଶାତୀତ (extreme) ପାଗ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ଘଟଣାବଳୀ ଯେପରି ନିକଟରେ ଓଡ଼ିଶା ସମୁଦ୍ର ଉପକୂଳରେ ମୃତ ତିମିମାନଙ୍କୁ ଠାବକରାଯିବା ବା ପୁରୀ ସାମୁଦ୍ରିକ ବେଳାଭୂମିର କ୍ଷୟ । ପୃଥୁବୀର ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ସବୁଜଗୃହ ବାଷ୍ପର ମାତ୍ରାଧ୍ଵକ ଉପସ୍ଥିତି ଏହାର କାରଣ ଅଟେ । ଏହା ମୋଟାମୋଟିଭାବେ ମନୁଷ୍ୟକୃତ ।

ପୃଥ‌ିବୀର ଜନସଂଖ୍ୟାରେ ବ୍ୟାପକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଯେପରି ୧୯୯୦ ମସିହାରେ ୫.୨ ବିଲିଅନ୍ ଜନସଂଖ୍ୟା ଥିବା ପୃଥ‌ିବୀ ୨୧୦୦ ମସିହା ବେଳକୁ ୧୧.୩ ବିଲିଅନ୍ ଯାଏ ବୃଦ୍ଧିପାଇବା ସମ୍ଭାବ୍ୟ କାରଣଯୋଗୁଁ ପ୍ରକୃତି ଉପରେ ମାତ୍ରାଧ‌ିକ ଚାପ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ପାଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଯୋଗୁଁ ମାତ୍ରାତ୍ଵିକ ପାଣିପାଗ ଘଟଣାବଳୀ ବିଗତ ୧୦୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ଓ ଆଗାମୀ ଦିନରେ ଏହା ବହୁ ପରିମାଣରେ ବୃଦ୍ଧିପାଇବ । ୧୯୦୦-୧୯୦୯ ମଧ୍ଯରେ ୨.୫ଟି ମାତ୍ରାତ୍ଵିକ ପାଣିପାଗ ଘଟଣା ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିବାବେଳେ ୨୦୦୦-୨୦୦୯ ମଧ୍ଯରେ ଏହି ସଂଖ୍ୟା ୩୫୦-୪୦୦କୁ ବୃଦ୍ଧିପାଇଛି । ପାଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଯୋଗୁଁ ଅସାଭାବିକ ବୃଷ୍ଟିପାତ ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି ।

୨୦୦୬ ମସିହାରେ ୨୪ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଭାରତର ବାଣିଜ୍ୟିକ ରାଜଧାନୀ ମୁମ୍ବାଇରେ ୯୯୪ ମିଲିମିଟର ବର୍ଷା ହୋଇଥିଲା । ୨୦୧୪ ମସିହାରେ ଭାରତର ଜାମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରରେ ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ୨୦୦ ମିଲିମିଟର ବର୍ଷା ହେବାରୁ ଭୂସ୍ଖଳନ ଘଟି ବ୍ୟାପକ ଧନଜୀବନ ନଷ୍ଟ ହୋଇଥିଲା । ୨୦୦୧ରୁ ୨୦୦୬ ମଧ୍ୟରେ ମାତ୍ରାଧୁକ ପାଣିପାଗ ଘଟଣାବଳୀ ଯୋଗୁଁ ଉନ୍ନତଶୀଳ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ସେମାନଙ୍କ GDPର ୧% କ୍ଷତି ରହିବାବେଳେ ଉନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ୦.୧% କ୍ଷତି ସହିଛନ୍ତି । କାରଣ ଉନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ସୀମାବଦ୍ଧ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥିଲେ ।

ପାଣିପାଗ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରଭାବ :
ବିଶ୍ୱ ତାପାୟନ ଓ ପାଣିପାଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରସ୍ପର ସମ୍ପର୍କିତ ହୋଇଥୁବାରୁ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଭାବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ଦେଖୁବାକୁ ମିଳେ; ତଥାପି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାବେ ପାଣିପାଗ ପରିବର୍ତ୍ତନର ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପ୍ରଭାବ ରହିଛି ।

• ସମୁଦ୍ର ଜଳ ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ସମୁଦ୍ର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ, ଶୈବାଳ ପ୍ରାଚୀର ଓ ଆର୍ଦ୍ର ଭୂମି (Wet land) ପ୍ରଭାବିତ ହେବ । ଗ୍ଲାସିଅର ତରଳିବା ଓ ସମୁଦ୍ର ଜଳର ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ଏହାର କାରଣ ଅଟେ ।
• ସୁମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ବରଫ ତରଳିବା ଯୋଗୁଁ ମହାସାଗରଗୁଡ଼ିକରେ ଜଳ ପ୍ରବାହ ପ୍ରଭାବିତ ହେଉଛି । ସୁମେରୁ ଅଞ୍ଚଳ ଅଧ‌ିକ ଉତ୍ତପ୍ତ ହେବାରେ ଲାଗିଛି ।
• ସମୁଦ୍ର ଜଳ ସ୍ତର ଉତ୍ତପ୍ତ ହେବା ଯୋଗୁଁ ଶୈବାଳ ବଂଶ ଲୋପପାଇଯିବ । ଶୈବାଳ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ଅନେକ ଜଳଜୀବ ମୃତ୍ୟୁର ଦ୍ବାରଦେଶରେ ।
• ପୃଥ‌ିବୀର ବଡ଼ ବଡ଼ ଜଳାଶୟ ଓ ହ୍ରଦଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବାରେ ଲାଗିଛି । ହ୍ରଦଗୁଡ଼ିକରେ ଅଦରକାରୀ ଦଳ ପ୍ରଜାତି ବୃଦ୍ଧି ସହ ଏଗୁଡ଼ିକର ସ୍ତର ବିନ୍ୟାସରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିଛି ।
• ଋତୁଚକ୍ରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଅନୁଭୂତ ହେଉଛି । ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ ଉପଯୋଗୀ ତୃଣ, ବୃକ୍ଷଲତା ଆଦିର ବୃଦ୍ଧି ଓ ତହିଁରୁ ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟ | ଫଳ ପାଇବାରେ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଗଲାଣି ।
• ସମୁଦ୍ର ଜଳର କ୍ଷୀର ଅଂଶ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ଯୋଗୁଁ ଜଳଜୀବଙ୍କ ଜୀବନଯାପନ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ବୃଦ୍ଧିପାଉଛି । ସମୁଦ୍ରରେ କ୍ଷାର ଅଂଶ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ବାଷ୍ପ ଦାୟୀ ।
• ଆମାଜନ, ବ୍ରହ୍ମପୁତ୍ର ଆଦି ନଦୀର ତ୍ରିକୋଣଭୂମିରେ ଥିବା କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଜଙ୍ଗଲ ଗଭୀରଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହେବା ଯୋଗୁଁ ଜୈବ ବିବିଧତା ନଷ୍ଟ ହେବା, ଗଛର ଗଣ୍ଡି ଓ ଡାଳପତ୍ରରେ ସଞ୍ଚିତ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ଜଙ୍ଗଲ ଧ୍ଵଂସ ଯୋଗୁଁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଳୁଛି ।

୩। ପରିବେଶ କ’ଣ ? ଏହାର ପ୍ରକାରଭେଦ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
କୌଣସି ଜୀବର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ଘେରିରହିଥ‌ିବା ଜୈବିକ ଓ ଅଜୈବିକ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକର ସମଷ୍ଟିଗତ ଉପସ୍ଥିତି ଓ ପ୍ରଭାବକୁ ପରିବେଶ କୁହାଯାଏ । ଆକ୍ଷରିକ ଅର୍ଥରେ କୌଣସି ସ୍ଥାନର ବେଷ୍ଟିତ ଅବସ୍ଥାକୁ ପରିବେଶ କୁହାଯାଏ । ସି.ସି.ପାର୍କଙ୍କ ମତରେ ‘‘କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ମଣିଷର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ଵରେ ଥ‌ିବା ସର୍ବମୋଟ ଅବସ୍ଥିତିକୁ ପରିବେଶ କୁହାଯାଏ ।’’ ଏହି ପରିବେଶ ଜୀବକୁ କେନ୍ଦ୍ର କରି ଘେରିରହିଥୁବା ଉଭୟ ସଜୀବ ଓ ନର୍ଜୀବ କାରକର ସମାହାର ଅଟେ ।

ପରିବେଶର ମୁଖ୍ୟ ନିର୍ଜୀବ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ, ଅଶ୍ମମଣ୍ଡଳ ବା ଭୂମଣ୍ଡଳ ଓ ବାରିମଣ୍ଡଳରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଥିବାବେଳେ ଏହାର ସଜୀବ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ଉଭୟ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭଦକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ପରିବେଶ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ, ତା’ର କ୍ରମ ବିବର୍ତ୍ତନ ଓ ତା’ର ଜୀବନଧାରଣର ମୁଖ୍ୟ ମାଧ୍ୟମ ଅଟେ । ପରିବେଶ କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ସ୍ଥାଣୁ ନ ହୋଇ ଗତିଶୀଳ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରାକୃତିକ ଅବସ୍ଥାର ଯେ କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ପରିବେଶ ସକ୍ରିୟ-ଭାରସାମ୍ୟାବସ୍ଥା (Dynamic Equilibrium) ରକ୍ଷାକରିଥାଏ । ଏହାକୁ ପ୍ରାକୃତିକ ଭାରସାମ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

ପରିବେଶର ପ୍ରକାରଭେଦ :
ଭୌଗୋଳିକ ପଦ୍ଧତି ଅନୁସାରେ ପରିବେଶକୁ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥାଏ; ଯଥା –

• ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶ ଓ
• ମାନବୀୟ ପରିବେଶ

(୧) ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶ (Natural Environment):
ପ୍ରାକୃତିକ ଅବସ୍ଥାକୁ ନେଇ ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଚାରିଗୋଟି ମଣ୍ଡଳରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି; ଯଥା –

(କ) ଅଶ୍ମମଣ୍ଡଳ ବା ଭୂମଣ୍ଡଳ (Lithosphere):
ଏହା ଭୂପୃଷ୍ଠ ଓ ଭୂଅଭ୍ୟନ୍ତରର ସମସ୍ତ ଶିଳା ଓ ମୃଭିକାକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ଏହା କଠିନ ପଦାର୍ଥରେ ଗଠିତ ଏବଂ ଜୀବମଣ୍ଡଳର ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳ ଅଟେ ।

(ଖ) ବାରିମଣ୍ଡଳ (Hydrosphere):
ଭୂପୃଷ୍ଠସ୍ଥ ସମସ୍ତ ଜଳଭାଗକୁ ନେଇ ଏହା ଗଠିତ । ନଦୀ, ହ୍ରଦ, ଝରଣା, ଜଳାଶୟ, ସାଗର, ମହାସାଗର ତଥା ବରଫ ଆଦି ଏହାର ଅନ୍ତର୍ଗତ ଅଟନ୍ତି । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ମଧୁର ଜଳ ଓ ଲବଣାକ୍ତ ଜଳ ଭାବରେ ବିଭକ୍ତ । ଜଳବିନା ଜୀବନ ଅସମ୍ଭବ ।

(ଗ) ବାୟୁମଣ୍ଡଳ (Atmosphere):
ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ପ୍ରାୟ ୩୫୦ କି.ମି. ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇଛି । ଏହା କେତେକ ଗ୍ୟାସ୍‌ର ଏକ ସାଧାରଣ ମିଶ୍ରଣ ଅଟେ । ଏହାଦ୍ୱାରା ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ଜୀବଜଗତର ସତ୍ତା ସମ୍ଭବପର ହୋଇପାରିଛି । ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନଠାରେ ବାୟୁର ଘନତା ସର୍ବାଧ୍ଵ । ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ୮୦ କି.ମି. ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ସମମଣ୍ଡଳ (Homosphere) ଓ ୮୦ କି.ମି.ଠାରୁ ଉପରକୁ ଥିବା ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ବିଷମମଣ୍ଡଳ (Heterosphere) କୁହାଯାଏ ।

(ଘ) ଜୀବମଣ୍ଡଳ (Biosphere):
ସମସ୍ତ ବୃକ୍ଷଲତା, ପ୍ରାଣୀ ଓ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଏହି ଜୀବମଣ୍ଡଳ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ । ଜୀବମଣ୍ଡଳ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀ ପରସ୍ପର ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ଅଟନ୍ତି । ଏହି ମଣ୍ଡଳ ଅନ୍ୟ ତିନିଗୋଟି ମଣ୍ଡଳ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ଏଥୁମଧ୍ଯରୁ ପ୍ରଥମ ତିନିଗୋଟିକୁ ଅଜୈବିକ ପରିବେଶ (Abiotic Environment) ଓ ଶେଷଟିକୁ ଜୈବିକ ପରିବେଶ (Biotic Environmerit) କୁହାଯାଏ ।

(୨) ମାନବୀୟ ପରିବେଶ (Human Environment):
ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣି ଏହାକୁ ନିଜର ସୁଖ, ସ୍ଵାଚ୍ଛନ୍ଦ୍ୟ ଓ ବିକାଶରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାପାଇଁ ମଣିଷ ଯେଉଁ ନୂତନ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରେ, ତାହାକୁ ମାନବୀୟ ପରିବେଶ କୁହାଯାଏ । ମଣିଷଦ୍ବାରା ସୃଷ୍ଟ ବିଭିନ୍ନ କଳକାରଖାନା, ଯାନବାହାନ, ସହର, ବଜାର, ରାସ୍ତା, ନାଳ, ନର୍ଦ୍ଦମା, କୋଠାବାଡ଼ି, ଜନବସତି, ଜନସଂଖ୍ୟା, ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଚଳଣି, ରାଜନୀତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆଦି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉପାଦାନ ମାନବୀୟ ପରିବେଶର ଅଂଶବିଶେଷ ଅଟନ୍ତି । ଏଣୁ ମାନବୀୟ ପରିବେଶ ମୁଖ୍ୟତଃ (କ) ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ ଜନବସତି ଏବଂ (କ) ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୀତିକ ଅବସ୍ଥାକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ।

(କ) ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ ଜନବସତି:
ପ୍ରଥମ ଅବସ୍ଥାରେ ମଣିଷ ଯାଯାବର ଭାବରେ ଜୀବନଯାପନ କରୁଥିଲା । ସ୍ଥାୟୀ ବସତି କୃଷି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଗଢ଼ିଉଠିଲା । ଜନବସତିର ପ୍ରକାରଭେଦ ଶିକ୍ଷା, ଆର୍ଥିକ ଅବସ୍ଥା, ସାଂସ୍କୃତିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ, କୃଷି ଓ ଶିଳ୍ପର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଆଦି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।

(ଖ) ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୀତିକ ଅବସ୍ଥା:
ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶର ମାନବୀୟ ପରିବେଶ, ସାମାଜିକ ଓ ରାଜନୀତିକ ଅବସ୍ଥା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ରାଜନୀତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ପ୍ରକୃତି ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ମାନବୀୟ ପରିବେଶକୁ ଗଭୀରଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ । ଦେଶର ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରାଜନୀତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ ଏବଂ ଏହାଦ୍ଵାରା ସୁବ୍ୟବସ୍ଥିତ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶର ଶିକ୍ଷା, ଧାର୍ମିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଲୋକ ଚରିତ୍ର, ସଂସ୍କୃତି ଆଦି ଲୋକମାନଙ୍କର ସାମାଜିକ ଚଳଣି ଓ ରାଜନୀତିକ ଚରିତ୍ରଦ୍ୱାରା ନିର୍ଦେଶିତ ହୋଇଥାଏ ।

ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବେଶ (Total Environment):
ପ୍ରାକୃତିକ ଓ ମାନବୀୟ ପରିବେଶର ସାମଗ୍ରିକ ଅବସ୍ଥାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବେଶ କୁହାଯାଏ । ଏକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବେଶ ଜୈବିକ, ଅଜୈବିକ ଓ ମନୁଷ୍ୟସୃଷ୍ଟ ଉପାଦାନର ସମାହାର ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ମଧ୍ୟରେ ସଦା ଅନୁପ୍ରକ୍ରିୟା ସଂଘଟିତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଏହାର ସାମଗ୍ରିକ ପ୍ରଭାବ ଜୀବଜଗତ ଉପରେ ପଡ଼ିଥାଏ ।

୪ | ଜଙ୍ଗଲ ଅବକ୍ଷୟ (Deforestation) କ’ଣ ? ଏହାର କାରଣ ଓ ଫଳାଫଳ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଲଗାତର ଭାବରେ ଜଙ୍ଗଲ କାଟିବା ବା ଧ୍ବଂସ କରିବା ଏବଂ ନୂତନ ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି ନ କରିବାକୁ ଜଙ୍ଗଲ ଅବକ୍ଷୟ କୁହାଯାଏ । ଯଦି ଏପରିଭାବେ ନିୟମିତ ଜଙ୍ଗଲ କ୍ଷୟ ହୁଏ; ତେବେ ଚଳିତ ଶତାବ୍ଦୀ ଶେଷକୁ ପ୍ରାୟ ୧୫% ରୁ ୨୦% ଜାତିର ଉଭିଦ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରୁ ଲୋପପାଇଯିବ ।
କାରଣ :
ଜଙ୍ଗଲ କ୍ଷୟର ମୁଖ୍ୟ କାରଣଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି –

• ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ଢାଳେଣିକାଠର ଚାହିଦା ପୂରଣ ନିମନ୍ତେ ଗଛ କାଟିବା ଦ୍ଵାରା ଜଙ୍ଗଲ କ୍ଷୟ ହୁଏ ।
• ଘର ନିର୍ମାଣ ଓ ବ୍ୟାବହାରିକ ଆସବାବପତ୍ର ନିମନ୍ତେ କାଠ ବ୍ୟବହାର ଜଙ୍ଗଲକ୍ଷୟର କାରଣ ହୋଇଥାଏ ।
• ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଜନସଚେତନତାର ଅଭାବ ଯୋଗୁଁ ଅବାରିତ ଭାବେ ଜଙ୍ଗଲ କ୍ଷୟ ହୁଏ ।
• ବିଭିନ୍ନ ଜଳ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ ଓ ନଦୀବନ୍ଧ ନିର୍ମାଣ ନିମନ୍ତେ ଅନେକ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ବ୍ୟବହାର ହୁଏ ।
• କ୍ରମବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଜନସଂଖ୍ୟାର ବାସସ୍ଥାନ ଦାବିକୁ ପୂରଣ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଜଙ୍ଗଲ କ୍ଷୟ ହୁଏ ।
• ନୂଆ ଜନବସତି, ସହର, ଶିଳ୍ପସଂସ୍ଥା ସ୍ଥାପନ, ରାସ୍ତା, କେନାଲ ନିର୍ମାଣ ନିମନ୍ତେ ଜଙ୍ଗଲ କାଟି ସ୍ଥାନ ନିରୂପଣ କରାଯାଏ ।
• ସ୍ଵାର୍ଥାନ୍ଵେଷୀ ଜଙ୍ଗଲ କର୍ମଚାରୀ, ମୁନାଫାଖୋର, ନ୍ୟସ୍ତସ୍ଵାର୍ଥ ଅସାମାଜିକ ଲୋକମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ମଧ୍ୟ ଜଙ୍ଗଳ ଅବିଚାରିତ ଭାବେ କଟାଯାଉଛି ।

ଜଙ୍ଗଲ ଧ୍ଵଂସର କୁପରିଣାମ :
ଜଙ୍ଗଲ ଧ୍ଵଂସର ଅନେକ କୁପରିଣାମ ସମାଜ ଓ ପରିବେଶ ଉପରେ ପଡ଼ିଥାଏ । ଜୀବଜଗତ ତିଷ୍ଠିରିହିବା ନିମନ୍ତେ ଏବଂ ପରିବେଶ ସନ୍ତୁଳିତ ରହିବା ନିମନ୍ତେ ଜଙ୍ଗଲର ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ଅନେକ ପ୍ରକାର ସଜୀବ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ସୃଷ୍ଟି କରି ଏବଂ ଶୋଷଣ କରି ଜଙ୍ଗଲ ପ୍ରକୃତିରେ ସନ୍ତୁଳନ ସ୍ଥାପିତ କରିଥାଏ । ଏହାବ୍ୟତୀତ ମୃତ୍ତିକା ସଂରକ୍ଷଣ, ବନ୍ୟା ଓ ମରୁଡ଼ି ନିୟନ୍ତ୍ରଣରେ ମଧ୍ଯ ଜଙ୍ଗଲର ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ।

• ଜଙ୍ଗଲ କ୍ଷୟ ଯୋଗୁଁ ସେହି ସ୍ଥାନରେ ନୂତନ ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି ନ ହେଲେ ସେଠାରେ ଖାଲ ଖମା ହୋଇ ପାଣି ଜମିରୁହେ ଓ ମଶା, ମାଛି ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ପରିବେଶର କ୍ଷତି କରନ୍ତି ।
• ଜଙ୍ଗଲ ଯୋଗୁଁ ଠିକ୍ ସମୟରେ ମୌସୁମୀ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ବର୍ଷା କରାଏ । ଜଙ୍ଗଲ କ୍ଷୟଯୋଗୁଁ ବୃଷ୍ଟିପାତର ପରିମାଣ ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ । ଜଳଚକ୍ର ଉପରେ ପ୍ରତିକୂଳ ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିଥାଏ ।
• ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଓ ବିଭିନ୍ନ ଇନ୍ଧନର ଦହନ ଫଳରେ ଯେଉଁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ ବୃକ୍ଷ ଖାଦ୍ୟ ଗ୍ରହଣ ନିମନ୍ତେ ତାହାକୁ ଶୋଷଣ କରିବା ଫଳରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅମ୍ଳଜାନ-ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷାହୁଏ । ଦ୍ରୁତ ଜଙ୍ଗଲ ଅବକ୍ଷୟ ଫଳରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅମ୍ଳଜାନ-ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇ ସନ୍ତୁଳନ ନଷ୍ଟ ହୋଇଛି ଏବଂ ଏହାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି |
• ଦ୍ରୁତ ଜଙ୍ଗଲ ଅବକ୍ଷୟ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁମାନଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଅନେକ ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି । ବନ୍ୟଜନ୍ତୁମାନେ ସେମାନଙ୍କର ବାସସ୍ଥାନ ଓ ଖାଦ୍ୟ ହରାଉଛନ୍ତି । ଏହାଫଳରେ ଅନେକ ଜାତି|ପ୍ରଜାତି ଧ୍ୱଂସ ପାଇଯାଉଛନ୍ତି । ପରିସଂସ୍ଥାରେ ଅସନ୍ତୁଳନ ଦେଖାଯାଉଛି ।
• ଜଙ୍ଗଲ ଅବକ୍ଷୟ ଫଳରେ ଅନେକ ଆଦିବାସୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବିକା ହରାଉଛନ୍ତି ।
• ଜଙ୍ଗଲରୁ ଅନେକ ଅମୂଲ୍ୟ ସମ୍ପଦ ମିଳିଥାଏ । ଅନେକପ୍ରକାର ବଣ୍ୟ ଔଷଧ, ଗୁଳ୍ମ, ଫଳ ମଧ୍ୟ ମିଳିଥାଏ । ଜଙ୍ଗଲ ଧ୍ଵଂସ ହେବାରୁ ଏପରି ଅନେକ ଆୟୁର୍ବେଦିକ ଔଷଧ ମିଳିବା କଷ୍ଟକର ହୋଇପଡ଼ୁଛି ।

୫। ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ (Air Pollution) କ’ଣ ? ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷକ, ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣର ପ୍ରଭାବ ଓ ଏହା ନିୟନ୍ତ୍ରଣପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ବାୟୁ ଏକ ମିଶ୍ରଣ । ବାୟୁରେ ଥିବା ତିନୋଟି ମୁଖ୍ୟ ଗ୍ୟାସ୍ ହେଲେ, ଅମ୍ଳଜାନ (୨୧%), ଯବକ୍ଷାରଜାନ (୭୮%) ଓ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ (୦.୦୩%) । ଏହାବ୍ୟତୀତ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ (୦.୧%) ଏବଂ ଅନ୍ୟ କେତେକ ବିରଳ ଗ୍ୟାସ୍ ମଧ୍ଯ ରହିଥାଏ । ଅମ୍ଳଜାନ ଜୀବଜଗତର ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଓ ଦହନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଜୀବଜଗତ ବଦ୍ଧିରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ଏବଂ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଉଭିଦଜଗତର ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତି କରିଥାଏ । ବାୟୁରେ ଥ‌ିବା ଉପରୋକ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିକର ସ୍ଥିତିରେ ବିଚ୍ୟୁତି ଘଟିଲେ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ । ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଓ କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ଦୂଷିତ ଓ ବିଷାକ୍ତ ଗ୍ୟାସ୍ ମିଶିଥାଏ । ଏହାଫଳରେ ଗ୍ରାମ, ସହର ତଥା ଶିଳ୍ପାଞ୍ଚଳର ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଅପେକ୍ଷା ସହରାଞ୍ଚଳରେ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ ।

ମୁଖ୍ୟ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷକ :
(୧) ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ:
ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ପ୍ରାୟ ଶତକଡ଼ା ୦.୦୩ ଅଂଶ ରହି ସବୁଜ ଉଭିଦର ଭାଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ପରନ୍ତୁ ଏହାର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧିଦ୍ୱାରା ଜୀବଜଗତର କ୍ଷତି ଘଟିଥାଏ । କାଠ, କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲ, ଘାସ, ପତ୍ର ଆଦି ଜାଳିବାଦ୍ଵାରା ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ କଳକାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଧୂମଦ୍ୱାରା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥାଏ । ବହୁ ପ୍ରାଣୀ ଅନେକ ସମୟରେ ଏହାଦ୍ଵାରା ଘୋର କ୍ଷତିର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।

(୨) କାର୍ବନ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ୍:
ଏହା ଏକ ବିଷାକ୍ତ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷକ ଅଟେ । ଅଙ୍ଗାରର ଅସମ୍ପୂଣ୍ଡି ଜାରଣଦ୍ୱାରା କାର୍ବନ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ । ଯାନବାହାନରୁ ନିର୍ଗତ ଧୂଆଁ, ରୁଦ୍ଧ ଅଞ୍ଚଳ ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ୍ (Natural Gases) ବନ୍ଦ ହୋଇ ରହିଥିବା କୋଠରିରୁ ଏହି ଗ୍ୟାସ୍ ବାହାରିଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ଏହାଦ୍ଵାରା ବହୁ ମନୁଷ୍ୟ ଏବଂ ପ୍ରାଣୀ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ିଥାଆନ୍ତି ।

(୩) ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ସଲଫାଇଡ୍:
ହାଇଡ୍ରୋଜେନ ସଲଫାଇଡ଼ ଏକ ବର୍ଣ୍ଣହୀନ ବିଷାକ୍ତ ବାଷ୍ପ । ମୃତପ୍ରାଣୀ ଏବଂ ପଚାସଢ଼ା ଉଭିଦର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶରୁ ବିଭିନ୍ନ ଗନ୍ଧକଯୁକ୍ତ ପ୍ରସ୍ରବଣରୁ, ଆଗ୍ନେୟଗିରିର ଲାର୍ଭାରୁ, କୋଇଲା ଗଦାରୁ ଏବଂ ଘଞ୍ଚ ଉଭିଦଯୁକ୍ତ ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଏହି ବାଷ୍ପ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ବିଭିନ୍ନ ଶ୍ଵାସରୋଗ ହୋଇଥାଏ । ଉଭିଦମାନଙ୍କର ବୃଦ୍ଧି, ବଂଶବିସ୍ତାର ଆଦି ଏହି ବାଷ୍ପଦ୍ବାରା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

(୪) ସଲ୍‌ଫର୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌:
ସଲ୍‌ଫର୍‌ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (SO.) ଓ ସଲ୍‌ଫର୍‌ ଟ୍ରାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ (SO) ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟାଇଥାଆନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ କଳକାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ସଲ୍‌ଫର୍‌ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଜଳୀୟବାଷ୍ପର ସମ୍ପର୍କରେ ଆସି ଗନ୍ଧକାମ୍ଳ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ, ଯାହାକି ଅମ୍ଳବର୍ଷା ରୂପେ ଉଭିଦମଣ୍ଡଳ ଓ ପ୍ରାଣୀଜଗତର କ୍ଷତିସାଧନ ସହ ବହୁ ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ପ୍ରାଚୀନ କୀର୍ତ୍ତି, କୋଠାବାଡ଼ି ଓ ଧାତୁଦ୍ରବ୍ୟର ନଷ୍ଟ ସାଧନ କରିଥାଏ ।

(୫) ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍:
ନଗରାଞ୍ଚଳ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (NO) ଏବଂ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (NO ) ବିଭିନ୍ନ ଯାନବାହାନ, କଳକାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ହେବାଦ୍ଵାରା ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟାଇଥାଆନ୍ତି । ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଓ ଅମ୍ଳଜାନର ଅତି ଉଚ୍ଚତାପ (1100C) ରେ ମିଶ୍ରଣ ଏବଂ ଶୀତଳୀକରଣଦ୍ବାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏହି ବିଷାକ୍ତ ବାଷ୍ପଦ୍ବାରା ମନୁଷ୍ୟ ଶରୀରସ୍ଥ କିଡ୍‌ନୀ, କଲିଜା, ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍, ହୃଦ୍‌ଜନିତ ମାରାତ୍ମକ ଦୁରାରୋଗ୍ୟ ବ୍ୟାଧର ଶିକାର ହୋଇଥାଏ । ଉଭିଦମାନଙ୍କର ଶାରୀରିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଅଙ୍ଗଜ ପ୍ରଜନନ ଆଦି ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ଦ୍ୱାରା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

(୬) ଏମୋନିଆ:
ଏନ୍‌ହାଇଡ୍ରେସ (An-hydrous) ଏମୋନିଅମ୍ ସାର ଏବଂ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଅମ୍ଳ ପ୍ରସ୍ତୁତି ସମୟରେ ଏମୋନିଆ ବାଷ୍ପ ଏକ ଅପମିଶ୍ରକ ଭାବରେ ବାୟୁରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥାଏ । ଏମୋନିଆର ଆଧ୍ୟାକ୍ୟଦ୍ଵାରା ଉଭିଦର ମୂଳ, କାଣ୍ଡ ଓ ପତ୍ର ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ଶାରୀରିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାଜନିତ ରୋଗଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ବୀଜ ଅଙ୍କୁରୋଦ୍‌ଗମ୍, ମୂଳ ଓ କାଣ୍ଡର ଅଭିବୃଦ୍ଧିରେ ଏହା ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ହୋଇଥାଏ । ପୁଷ୍ପ ଏବଂ ଫଳହାନି ଘଟିଥାଏ । ମନୁଷ୍ୟ ସହ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଚର୍ମରୋଗର ଏହା କାରଣ ହୋଇଥାଏ ।

(୭) ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍:
ଏହି ବିଷାକ୍ତ ବାଷ୍ପ ଅପମିଶ୍ରକ ଭାବରେ ବିଭିନ୍ନ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତିଦ୍ୱାରା ଉପଜାତ ପଦାର୍ଥରୁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥାଏ । କ୍ଲୋରିନେଟେଡ୍ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ, କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲ, ଡିଜେଲ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ଖଣିଜ ତୈଳର ଜାରଣଦ୍ଵାରା ମଧ୍ୟ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ କ୍ଲୋରାଇଡ୍ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ । ପତ୍ରପୋଡ଼ା, କ୍ଲୋରୋସିସ୍ ଆଦି ରୋଗ ଏହି ଗ୍ୟାସ୍‌ର ପ୍ରଭାବରୁ ଉଭିଦରେ ଦେଖାଦେଇଥାଏ । ପ୍ରାଣୀମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହାଦ୍ୱାରା ବିଭିନ୍ନ ରୋଗଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।

(୮) ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଫ୍ଲୋରାଇଡ୍:
ସକ୍ରିୟ ଆଗ୍ନେୟଗିରି, ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋ ରାସାୟନିକ ରିଡ଼କ୍‌ସନ୍ କାରଖାନା, ସାର କାରଖାନା ଏବଂ କୋଇଲାର ଖଣିଜ ତୈଳ ସହ ଦହନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରୁ ଏହି ବାଷ୍ପ ନିର୍ଗତ ହୋଇ ବାୟୁ ସହ ମିଶ୍ରଣ ଘଟିଥାଏ । ଉଭିଦମଣ୍ଡଳ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ଫ୍ଲୋରାଇଡ଼ଦ୍ୱାରା ବିଶେଷଭାବେ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ପତ୍ର, ପୁଷ୍ପ ଏବଂ ଫଳରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ଉଭିଦର ଉତ୍ପାଦିକା ଶକ୍ତିରେ ହ୍ରାସ ଏହି ବାଷ୍ପ ପ୍ରଭାବରେ ଘଟିଥାଏ ।

(୯) ଫୋଟୋକେମିକାଲ ସ୍ମଗ୍ (Photochemical Smog):
ପ୍ରାକୃତିକ ଅବସ୍ଥାରେ ସୌର ରଶ୍ମି ସମୟେ ସମୟେ ଅମ୍ଳଜାନ ସହ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଜାତୀୟ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ଏବଂ ମିଥେନ୍, ଇଥେନ୍, ଟୋଲୁଇନ୍ ଆଦି ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନଗୁଡ଼ିକ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା କେତେକ ମାଧ୍ୟମିକ (Secondary) ରେଡ଼ିକାଲ୍ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ଏହି ରେଡ଼ିକାଲ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ପେରୋକ୍ସି ଏସେଟିଲ ନାଇଟ୍ରେଟ (PAN) ପରି କେତେକ ମାରାତ୍ମକ ପ୍ରଦୂଷକ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ବିଷାକ୍ତ କରିଥାଆନ୍ତି । ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭିଦ ନିମନ୍ତେ ଏହି ମାଧ୍ୟମିକ ପ୍ରଦୂଷକଗୁଡ଼ିକ ବିଶେଷ ମାରାତ୍ମକ ଅଟନ୍ତି । ଏହାଦ୍ଵାରା ବିଭିନ୍ନ ରୋଗରେ ପଡ଼ି ଜୀବମାନେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥାଆନ୍ତି ।

(୧୦) ଓଜୋନ୍‌:
ପରିବେଶରେ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକରେ ଥ‌ିବା ଅତି-ବାଇଗଣି ରଶ୍ମିର ଯବକ୍ଷାରଜାନ ସହ ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଘଟି ଓଜୋନ୍‌ର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅମ୍ଳଜାନ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ଼ର ଜାରଣ ଘଟାଇ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ରେ ପରିଣତ କରିଥାଏ । ଅତି-ବାଇଗଣି ରଶ୍ମି ପୁନର୍ବାର ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌କୁ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଓ ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଥାଏ । ଏହି ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଅମ୍ଳଜାନ ଅଣୁ ସହ ମିଶ୍ରଣ ଘଟି ଓଜୋନ୍‌ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କର କାଶ, ମୁଣ୍ଡବ୍ୟଥା, ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍ ରୋଗ ବିଭିନ୍ନ ହେମୋରେଜ ଜନିତ ଦୁରାରୋଗ୍ୟ ବ୍ୟାଧ ଆଦି ଓଜୋନ୍‌ଦ୍ୱାରା ହୋଇଥାଏ । ପତ୍ରପୋଡ଼ା, ମୁକୁଳ ରୋଗ, ପୁଷ୍ପପୋଡ଼ି ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ଉଦ୍ଭଦ୍ର ରୋଗ ଓଜୋନ୍‌ଦ୍ୱାର ହୋଇଥାଏ ।

(୧୧) ଧୂଆଁପତ୍ର ଧୂମ:
ବିଡ଼ି, ସିଗାରେଟ୍, ହୁକା ଇତ୍ୟାଦି ସେବନଦ୍ୱାରା ନିର୍ଗତ ଧୂଆଁପତ୍ର ଧୂମ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣର କାରଣ ହୋଇଥାଏ । ରେଳଗାଡ଼ି, ବସ୍, ପ୍ରେକ୍ଷାଳୟ ଆଦି ରୁଦ୍ଧ ସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ ଧୂମପାନଦ୍ୱାରା ବିଭିନ୍ନ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍ ଓ ଶ୍ଵାସଜନିତ ରୋଗ ଘଟିଥାଏ । ଦୀର୍ଘଦିନଧରି ଏହି ଧୂମ ସମ୍ପର୍କରେ ଆସି ମନୁଷ୍ୟ ଯକ୍ଷ୍ମା, କର୍କଟ ଆଦି ରୋଗରେ ପଡ଼ିଥାଏ ।

(୧୨) ଧୂଳିକଣା:
ବିଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥର କ୍ଷୁଦ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ର ଅଂଶ, କଳକାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ବସ୍ତୁ ଓ ଧୂଳି ଆଦି ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷକ ଅଟନ୍ତି । ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଏହି କଣିକାଗୁଡ଼ିକ ଶହଶହ ମାଇଲ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପିଯାଆନ୍ତି । ସହର ଓ ନଗରାଞ୍ଚଳରେ ଏହି ଧୂଳିକଣାର ପ୍ରଭାବ ବିଶେଷ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କର ନାନା ଚର୍ମ ଏବଂ ଶ୍ଵାସଜନିତ ରୋଗ ଘଟିଥାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଉଭିଦର ଆଲୋକଶ୍ଳେଷଣ, ଉମ୍ବେଦନ ଆଦି କ୍ରିୟାରେ ବ୍ୟାଘାତ ଘଟିଥାଏ ।

(୧୩) ସୀସା ପ୍ରଦୂଷକ (Lead Pollutants):
ସୀସା ଆରସେନେଟ (Arsenate) କୀଟନାଶକ, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍, ବାର୍ନିସ୍ ଆଦି କାରଖାନାରେ ବହୁଳ ପରିମାଣରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇ ପ୍ରଦୂଷକ ଭାବରେ ବାୟୁରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥାଏ । ଏହାବ୍ୟତୀତ ଯାନବାହାନରୁ ନିର୍ଗତ ଧୂମରେ ଏବଂ ଟାୟାରର ଘର୍ଷଣ କ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ମଧ୍ୟ ବାୟୁ ସୀସାଦ୍ଵାରା ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ । ସୀସା ବିଷ (Lead Poison) ମନୁଷ୍ୟ ସହ ପ୍ରାଣୀ ଏବଂ ଉଭିଦମାନଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ରୋଗ ଘଟାଇ ପ୍ରଭୂତ କ୍ଷତି କରିଥାଏ ।

(୧୪) କୃଷି ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ:
କୀଟନାଶକ, ତୃଣନାଶକ, ବାଳୁଙ୍ଗାନାଶକ, କବକନାଶକ, ଅନିଷ୍ଟକାରୀ ଜୀବନାଶକ ଇତ୍ୟାଦି କୃଷି ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକଦ୍ୱାରା ବାୟୁ ଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ପ୍ରଦୂଷକଗୁଡ଼ିକ ମନୁଷ୍ୟ ସହ ବହୁ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦମାନଙ୍କଠାରେ ବିଭିନ୍ନ ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରି ଦାରୁଣ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଘଟାଇଥାଆନ୍ତି ।

(୧୫) ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ:
ଉଦ୍‌ଜାନ ଓ ଅଙ୍ଗାରକର ମିଶ୍ରଣଦ୍ଵାରା ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍‌ର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ମିଥେନ୍, ବେଞ୍ଜୋପାଇରିନ (Benzopyrene) ଏବଂ ବେଞ୍ଜିନ୍ ଆଦି କେତେକ ସାଧାରଣ ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ୍ ବିଭିନ୍ନ ପେଟ୍ରୋଲଜାତ ପଦାର୍ଥର ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦହନଦ୍ୱାରା ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟିଥାଏ । ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଯୋଗୁଁ ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍ କର୍କଟ, ପେଶୀ ରୋଗ ଆଦି ହୋଇଥାଏ । ଏହାଯୋଗୁଁ ମଧ୍ଯ ପତ୍ରହରିତ୍ ରୋଗ, କାଣ୍ଡବଙ୍କା ରୋଗଦ୍ଵାରା ଉଭିଦମାନେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।

(୧୬) ଏଇରୋସଲ୍ (Aerosol):
ଆଗ୍ନେୟ ଉଦ୍‌ଗୀରଣ, ଜଙ୍ଗଲପୋଡ଼ି, ସମୁଦ୍ର ସିଞ୍ଚନ (Sea Spray) ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ କଳକାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ କ୍ଷୁଦ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ର ଆଜବେସଟସ୍ ଓ କୋଇଲାଗୁଣ୍ଡଦ୍ୱାରା ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଏଇରୋସଲ୍ ପ୍ରଦୂଷଣଦ୍ଵାରା ଶ୍ଵାସରୋଗ, ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍ କର୍କଟ ଇତ୍ୟାଦି ମାରାତ୍ମକ ରୋଗରେ ମଣିଷ ପଡ଼ିଥାଏ । ଅନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଭିଦମାନଙ୍କ ଜୀବନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମଧ୍ୟ ଏହି ପ୍ରଦୂଷକଦ୍ବାରା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

(୧୭) ବିସ୍ଫୋରକ ଦ୍ରବ୍ୟ:
ପାହାଡ଼ ପର୍ବତକୁ ଭାଙ୍ଗିବା ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟବହୃତ ବିସ୍ଫୋରକ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକଦ୍ୱାର ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ଯୁଦ୍ଧାସ୍ତ୍ର ଏବଂ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟର ବିସ୍ଫୋରଣ ଯୋଗୁଁ ଜୀବଜଗତ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

(୧୮) କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲୋରୋ କାର୍ବନ (CFC):
ଶୀତଳୀକରଣ କାରଖାନା, ବିଭିନ୍ନ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରକରଣ କାରଖାନାର ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଆଦିରେ ବ୍ୟବହୃତ କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲୋରୋ କାର୍ବନ, ଏମୋନିଆ ଆଦି ବାୟୁସହ ମିଶି ଷ୍ଟ୍ରାଟୋସ୍ଫିୟରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଓଜୋନ୍ ସ୍ତରକୁ ବିନଷ୍ଟ କରିଦେଇ ଥାଆନ୍ତି; ଫଳରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଠାରୁ ନିର୍ଗତ ଅତି-ବାଇଗଣି ରଶ୍ମି ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ପଡ଼ି ଚର୍ମରୋଗ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦୁଃସାଧ୍ୟ ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭଦ ରୋଗ ଘଟାଇ ଜୀବଜଗତର କ୍ଷତି ସାଧନ କରିଥାଏ ।

(୧୯) ବାୟୁଯାନ ପ୍ରଭାବ (Air Craft Effect):
ଉଡ଼ାଜାହାଜ, ରକେଟ୍‌, ଜେଟ୍‌ପ୍ଲେନ ମହାକାଶଯାନ ଆଦିରେ ବ୍ୟବହୃତ ଜାଳେଣିର ଦହନ ଯୋଗୁଁ ନିର୍ଗତ ଧୂମଦ୍ୱାରା ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାର ପ୍ରଭାବ ସ୍ଵଳ୍ପ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଉଭିଦମଣ୍ଡଳର କ୍ଷତି ଘଟାଇଥାଏ ।

(୨୦) ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍-କେନ୍ଦ୍ରର ପ୍ରଭାବ (Effect to Thermal Power Plants):
ଏହି କେନ୍ଦ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ମୁଖ୍ୟତଃ କୋଇଲାକୁ ଜାଳେଣିରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ । ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ, କାର୍ବନ୍ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ୍ ସଲ୍‌ଫର୍‌ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ପାଉଁଶ (Fly ash), ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଆଦି ତାପଜ ବିଦ୍ୟୁତ୍ କେନ୍ଦ୍ରରୁ ନିର୍ଗତ ହୋଇ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରନ୍ତି । ଏହାର ପ୍ରଭାବରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳର ଉଦ୍ଭଦମଣ୍ଡଳ ବୃଦ୍ଧିରେ ବିଶେଷ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରାଣୀ ଓ ଉଦ୍ଭିଦମାନେ ବିଭିନ୍ନ ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।

ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣର କୁପ୍ରଭାବ (Effects of Air Pollution) :

• ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅଧିକ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ଜୀବଜଗତ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ିଥାଏ ।
• ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ଅମ୍ଳ ବୃଷ୍ଟିର ପ୍ରଧାନ କାରଣ ଅଟେ । ଏହା ପନିପରିବାର ପତ୍ରକୁ ରୋଗାକ୍ରାନ୍ତ କରିଦିଏ ଓ ଧାତବ କ୍ଷୟ ହୁଏ ।
• ଭୌଗୋଳିକ-ଉତ୍ତସ୍ତୀକରଣ (Global Warming) ଏହାଦ୍ଵାରା ଘଟିଥାଏ ।
• ଓଜୋନ୍ ସ୍ତରର କ୍ଷୟ ଓ ଗର୍ଭ ସୃଷ୍ଟିରେ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ନେଇଥାଏ ।
• ସୂତା, ଲୁଗା ଓ ସାର କାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଗ୍ୟାସ୍‌ରା କାଶ, ଶ୍ଵାସ, ଯକ୍ଷ୍ମା, ଚକ୍ଷୁ ଆଦି ରୋଗ ହୋଇଥାଏ । ହିମୋଗ୍ଲୋବିନ୍‌ରେ ପରିଣତ ହୋଇ ହୃଦ୍‌ରୋଗ କରାଇଥାଏ ।
• ପୁରାତନ ଶିଳ୍ପ, ଚାରୁକଳା, ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ ଆଦି ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣଦ୍ବାରା ନଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।
• ବଡ଼ ବଡ଼ ମହାନଗରୀଗୁଡ଼ିକରେ ସ୍କଗ୍ ବା ଧୂମକୁହୁଡ଼ିଦ୍ୱାରା ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟିଥାଏ ।
• ମୂଲ୍ୟବାନ୍ ଧାତୁର ପ୍ରସ୍ତୁତ କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ, ସ୍ତମ୍ଭ ଆଦି ନଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।
• ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣଦ୍ଵାରା ପରିବେଶୀ କାରକ ବିଶେଷଭାବରେ ଆବହୀ କାରକଗୁଡ଼ିକର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟାଇଥାଏ !
• ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ନାନାଦି ଦୁଃସାଧ୍ୟ ରୋଗର କାରଣ ହୋଇ ମନୁଷ୍ୟକୁ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପକାଇଥାଏ ।
• ଏହା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀ ଏବଂ ଉଭିଦମାନଙ୍କର ବହୁ ରୋଗର କାରଣ ହୋଇ ଜୀବଜଗତର ଧ୍ବଂସ ସାଧନ କରିଥାଏ ।

ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବା ପ୍ରତିହତ ବ୍ୟବସ୍ଥା (Control of Air Pollution) :

• ଉପଯୁକ୍ତ ଆଇନକାନୁନ ପ୍ରଣୟନ ଏବଂ ଏହାର ପ୍ରକରଣଦ୍ବାରା ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇପାରେ ।
• ଜଙ୍ଗଲ ନଷ୍ଟ ନକରି ସବୁଆଡ଼େ ଯୋଜନାବଦ୍ଧ ଭାବରେ ଅଧିକ ବୃକ୍ଷରୋପଣ କରିବା ଉଚିତ ।
• ଯନ୍ତ୍ରଚାଳିତ ଯାନରେ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ପାଇପ୍‌ରେ ଏଣ୍ଟି-ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଖଞ୍ଜି ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ରୋକାଯାଇପାରିବ ।
• ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନ ବ୍ୟବହାରକରୁଥିବା ଶିଳ୍ପ କାରଖାନାଗୁଡ଼ିକରେ ଅଧ‌ିକ ଉଚ୍ଚ କ୍ଷମତା ବିଶିଷ୍ଟ ଚିମିନି ବ୍ୟବହାର କରିବା ଉଚିତ । କଳକାରଖାନାରୁ ବାହାରୁଥିବା ଗ୍ୟାସ୍‌ଗୁଡ଼ିକୁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ନଛାଡ଼ି କୌଣସି ଦ୍ଭାବକ ସାହାଯ୍ୟରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ କରାଯିବା ଉଚିତ ।
• ଘରେ ରୋଷେଇ କରିବା ବେଳେ ଉନ୍ନତ ମାନର ଚୁଲା ବ୍ୟବହାର କରି ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଅଧିକ ଧୂଆଁ ନ ଛାଡ଼ିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହେବା ଉଚିତ ।
• ଆବର୍ଜନା ସବୁ ଖୋଲାରେ ନରଖ୍ କିମ୍ବା ନାଳରେ ନପକାଇ ମାଟିତଳେ ପୋତାଯିବା ଉଚିତ ।
• ଖଣିଜ ତୈଳ ତଥା ଜୈବିକ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଶକ୍ତି ସଂଗ୍ରହର ମାଧ୍ୟମରୂପେ ବ୍ୟବହାର ନକରି ସୌରଶକ୍ତି କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ବିକଳ୍ପ ଅନୁସରଣଦ୍ଵାରା ପ୍ରଦୂଷଣ କରାଯାଇ ପାରିବ ।

୬। ପୃଥ‌ିବୀର ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି (Global Warming) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଏହାର କୁପ୍ରଭାବ ଓ ପ୍ରତିକାର ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ବିଭିନ୍ନ ଭୌଗୋଳିକ ପରିବେଶ, ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ବିଭିନ୍ନ ରାସାୟନିକ ଗ୍ୟାସ୍‌ ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି, ସବୁଜ କୋଠରି ପ୍ରଭାବ, ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନର ଦହନ ଆଦି ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ‘ଉତ୍ତପ୍ତ ପୃଥ‌ିବୀ’ (Global Warming) କୁହାଯାଏ । ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ଯୋଗୁଁ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳର ବରଫ ତରଳେ । ଏହା ସମୁଦ୍ରର ଜଳ ପତ୍ତନ ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ । ଏହାଫଳରେ କୃଷି ଉତ୍ପାଦନ କମିଯାଏ ।

ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧିର କାରଣ ଓ କୁପ୍ରଭାବ :
ବିଶ୍ଵର ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ସମ୍ଭବତଃ ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ମାନବସମାଜ ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥ‌ିବା ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ପରିବେଶ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ । ଏହି ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧିଯୋଗୁଁ ବିଶ୍ବର ପାଣିପାଗରେ ନାଟକୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ବୋଲି ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ମତ ଦିଅନ୍ତି । ଏହାର ପ୍ରଭାବ ଯୋଗୁଁ ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା, ମରୁଡ଼ି, ଅନାବୃଷ୍ଟି ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ ଦୁର୍ବିପାକ ଦେଖାଯିବ । ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାକୃତିକ ଉତ୍ପାଦନ କେନ୍ଦ୍ର; ଯଥା – କୃଷି, ମାଛଚାଷ, ବନୀକରଣ ଆଦି ପ୍ରଭାବିତ ହେବ । ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ବରଫଖଣ୍ଡ ତରଳିବା ଯୋଗୁଁ ଦ୍ବୀପଗୁଡ଼ିକ ସହ ନିମ୍ନଭୂମି ଜଳମଗ୍ନ ହେବ ଓ ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ନିୟମିତ ବନ୍ୟା ହେବ । ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନ; ଯଥା –

କୋଇଲା ଓ ପେଟ୍ରୋଲ ଇତ୍ୟାଦିର ଦହନ ଫଳରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ବହୁ ପରିମାଣର ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ନିର୍ଗତ ହେଉଛି; ଫଳରେ ସବୁଜ କୋଠରି ପ୍ରଭାବ (Green house Effect) ପଡ଼ି ବିଶ୍ଵର ଉତ୍ତାପବୃଦ୍ଧି ହେଉଛି । ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର ଏକ ସକରାତ୍ମକ ଦିଗ ହେଉଛି ‘ଗ୍ଲୋବାଲ୍ ଡିମାଂ’ ବା ବିଶ୍ବ ଅନ୍ଧାରୀକରଣ । ଏହାର ଫଳସ୍ବରୂପ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ପ୍ରଦୂଷିତ ହେବାଦ୍ଵାରା ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠକୁ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକର ପ୍ରବେଶ କମିଯିବ । ଏହାଦ୍ଵାରା ବିଶ୍ଵ କ୍ରମଶଃ ଅନ୍ଧାରୁଆ ହୋଇଯାଉଛି । ୧୯୮୫ ମସିହାରେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଠାବକରାଯାଇଥିବା ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ୱାରା ବିଶ୍ଵ ଜଳବାୟୁରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ସୌରଶକ୍ତି ଓ ଆଲୋକ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ଆଦି ପ୍ରକ୍ରିୟା ପ୍ରଭାବିତ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି ।

ପ୍ରତିକାର :

• ବିଭିନ୍ନ ସବୁଜ କୋଠରି ଗ୍ୟାସ୍, କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲୋରୋ କାର୍ବନର ପରିମାଣ ହ୍ରାସ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନର ବ୍ୟବହାର ବନ୍ଦ କରି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିକଳ୍ପ ଉତ୍ସରୁ ଶକ୍ତି ସଂଗ୍ରହ କରିବାଦ୍ୱାରା ଏହାକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିହେବ ।
• ବନୀକରଣଦ୍ବାରା ପୃଥ‌ିବୀର ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧିକୁ ରୋକାଯାଇ ପାରିବ ।

୭ | ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତର କ୍ଷୟ (Ozone depletion) କ’ଣ ? ଏହାର ପ୍ରଭାବ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଶାନ୍ତମଣ୍ଡଳ ବା ଷ୍ଟ୍ରାଟୋସ୍ପିୟରରେ ଭୂପୃଷ୍ଠଠାରୁ ୧୫ରୁ ୩୫ କି.ମି. ଉଚ୍ଚରେ ଓଜୋନ୍‌ ବା ଘନୀଭୂତ ଅମ୍ଳଜାନ ଥାଏ । ଏହି ଘନୀଭୂତ ଅମ୍ଳଜାନ ବା ଓଜୋନ୍‌ ସମସ୍ତ ଜୀବଜଗତକୁ ରକ୍ଷାକରିଥାଏ । କାରଣ ଏହି ଶାନ୍ତମଣ୍ଡଳ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର କ୍ଷତିକାରକ ରଶ୍ମିକୁ ବାନ୍ଧିରଖେ । ଏହି କ୍ଷତିକାରକ ରଶ୍ମି ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ପାଖରୁ ବା ଶୂନ୍ୟ ଆକାଶରୁ ଆସିଥାଏ । ଶାନ୍ତମଣ୍ଡଳ ନଥିଲେ ଏହିସବୁ କ୍ଷତିକାରକ ରଶ୍ମି ଜୀବମଣ୍ଡଳରେ ପଶି ଜୀବଜଗତର ଅନେକ କ୍ଷତି କରିଥା’ନ୍ତା । ଓଜୋନ୍‌ ସୂର୍ଯ୍ୟ କିରଣରେ ଥ‌ିବା ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମି ‘କ’ ଓ ‘ଖ’ କୁ ଶୋଷଣ କରିନିଏ । ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତରର ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ପୃଥ‌ିବୀବାସୀଙ୍କ ଅଙ୍ଗାଙ୍ଗୀଭାବେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ବିଭିନ୍ନ ବାଷ୍ପୀୟ ପଦାର୍ଥମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଓଜୋନ୍ ଅନ୍ୟତମ ଓ ଏହା ଖୁବ୍ କମ୍ ପରିମାଣରେ ଥାଏ । ତିନିଗୋଟି ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁର ସମଷ୍ଟିରେ ଗୋଟିଏ ଓଜୋନ୍‌ ଅଣୁ ତିଆରି ହୁଏ ।

ସୌରମଣ୍ଡଳରୁ ବାହାରୁଥିବା ଅତି ବାଇଗଣି ରଶ୍ମିକୁ ଏହା ଛାଣି ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଛାଡ଼ିଥାଏ । ଏହି ଓଜୋନ ସ୍ତର ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ଏକ ଆବରଣ ଭାବରେ ଥାଏ । ଏହାକୁ ଓଜୋନ୍ ଆସ୍ତରଣ ବା ଓଜୋନ୍‌ ଛତା ବୋଲି କହିଥାଉ । ଏହା ଏକ କଟୁ ଗନ୍ଧମୟ ଈଷତ୍ ନୀଳବର୍ଣ୍ଣର ବାଷ୍ପ । ଏହା ପ୍ରାୟ ୩୦୦ କୋଟି ବର୍ଷ ହେଲା ଗଠିତ ହୋଇଛି । ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଓଜୋନ୍ ଦୁଇଟି ଉତ୍ସରୁ ପ୍ରାକୃତିକ ଭାବରେ ତିଆରି ହୁଏ । ଷ୍ଟ୍ରାଟୋସ୍ପିୟରରେ ଅମ୍ଳଜାନର ବିଘ୍ନଟନରୁ ଦୁଇଟି ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁରେ ବିଭକ୍ତ ହୁଏ । ପରେ ଏହି ପରମାଣୁମାନେ ଉପର ସ୍ତରରେ ଥ‌ିବା ଅମ୍ଳଜାନ ସହ ମିଳିତ ହୋଇ ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏହି ବିଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉପର ସ୍ତରରେ ହୋଇଥାଏ । ଅମ୍ଳଜାନରେ ବିଘଟନ ଏବଂ କାର୍ବନ ମନୋକ୍‌ସାଇଡ୍ (CO) ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ଉପସ୍ଥିତିରେ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ (NO)) ର ଆଲୋକ ବିଘଟନରୁ ଏହା ତିଆରି ହୁଏ ।

ଅମ୍ଳଜାନର ଆଲୋକଜନିତ ପୃଥକୀକରଣ :

ଓଜୋନ୍‌ (O₃) hu (ଫୋଟନ) (O₂) (ଅମ୍ଳଜାନ ଅଣୁ) + ତାପ ଏହି ବିଶ୍ଳେଷଣ ଉପର ସ୍ତରରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥାଏ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଓଜୋନ୍ ବାଷ୍ପ ତାହାର ଭାରସାମ୍ୟ ହରାଏ ନାହିଁ । ସୂର୍ଯ୍ୟଠାରୁ ଆସୁଥ‌ିବା ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଚୁମ୍ବକୀୟ ବର୍ଣ୍ଣାଳୀ ମଧ୍ୟରେ ସମସ୍ତ ସୌରଶକ୍ତି ରହିଥାଏ । ଏହି ଶକ୍ତିକୁ ଫୋଟନ ବହନ କରିଥାଏ । ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଫୋଟନକୁ ନେଇ ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମି (UV rays) କେବଳ ଅଣୁମାନଙ୍କୁ ଯେ ଉତ୍ତେଜିତ କରିଥାଏ ତାହା ନୁହେଁ; ବରଂ ଏହାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଭାଙ୍ଗିଦେଇଥାଏ । ଫୋଟନ ଯଦି ଅମ୍ଳଜାନ ଅଣୁକୁ ଆଘାତ କରେ; ତେବେ ଅମ୍ଳଜାନ ଭାଙ୍ଗିଯାଇ ଦୁଇଟି ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁରେ ପରିଣତ ହୁଏ । ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁ ଏବଂ ଅମ୍ଳଜାନ ଅଣୁର ମିଶ୍ରଣରେ ଓଜୋନ୍ ତିଆରି ହୁଏ । ଏହିପରି ଅମ୍ଳଜାନ ଓ ଓଜୋନ୍‌ର ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷା ହୋଇଥାଏ ।

ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତର ପ୍ରତି ବିପଦ ଓଜୋନ୍‌ ଗର୍ଭ – ୧୯୩୦ ମସିହାରେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ପଦାର୍ଥବିଜ୍ଞାନୀ ଚାପମେନ ଓଜୋନ୍‌ର ସୃଷ୍ଟି ଓ ବିଭାଜନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ୧୯୭୦ ମସିହାରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ କ୍ରସେନ୍‌ ଯବକ୍ଷାରୀୟ ଅମ୍ଳଜାନଦ୍ୱାରା ଓଜୋନ୍‌ର ବିଭାଜନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦର୍ଶାଇଥିଲେ । ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତର ଅବକ୍ଷୟ ଅନେକ କାରଣମାନ ମଧ୍ୟରୁ ମନୁଷ୍ୟକୃତ କାରଣ ହେଉଛି କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲୋରୋ କାର୍ବନ (CFC), ହେଲନ୍ସ (Holons), ଯାହାକି ଶୀତତାପ ନିୟନ୍ତ୍ରକ ବା ଶୀତଳୀକରଣ ଯନ୍ତ୍ରରେ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ । ଏଇରୋସଲ୍ (Aerosol) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତଥା ଧାତୁ ପରିଷ୍କୃତ କରିବାରେ, ଆଧୁନିକ ଅଗ୍ନିଯୁଦ୍ଧ ଇତ୍ୟାଦିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଏହାର ଏକ ସଂସ୍କରଣ CFC, ଏବଂ CF.,CI, ବା ପ୍ରିୟନର ବ୍ୟବହାର ଓଜୋନ ସ୍ତରକୁ ନଷ୍ଟ କରିଥାଏ ।

ଓଜୋନ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉପରେ କ୍ଲୋରିନ୍ (C) ଅଣୁର ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିଥାଏ । ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଅମ୍ଳରେ ଥିବା କ୍ଲୋରିନ୍ ପରମାଣୁ ଅତି ବାଇଗଣି ରଶ୍ମି (UV rays) ସହଜରେ ଭାଙ୍ଗିଦେଇ ମୁକ୍ତ କରେ । ଏହି କ୍ଲୋରିନ୍‌ ପରମାଣୁ ଓଜୋନ୍ ସହ ମିଶି କ୍ଲୋରିନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅଣୁ ଏବଂ ଏକ ଅମ୍ଳଜାନ ଅଣୁ ତିଆରି କରେ । ଏହି କ୍ଲୋରିନ୍ ପରମାଣୁ ପୁଣି ମୁକ୍ତ ହୋଇ ଓଜୋନ୍‌କୁ ଭାଙ୍ଗେ । ଏହା ଫଳରେ ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତରରେ ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ରନ୍ଧ୍ର ବା ଛିଦ୍ର ଦେଖାଦିଏ । ଏହାକୁ ଓଜୋନ୍‌ ଗର୍ଭ (Ozone Hole) କୁହାଯାଏ । ଏହିପରି କେତେକ ଛିଦ୍ର ପ୍ରଥମେ ଦକ୍ଷିଣମେରୁ ଉପରେ ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ଦେଖାଯାଇଥିଲା । ୧୯୮୫-୮୬ ମସିହାରେ ଭିଏନା ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଆମେରିକାର ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତରର କ୍ଷୟ ଏବଂ ଏହା ସହିତ CFCର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସମ୍ବନ୍ଧ ଥ‌ିବା ବିଷୟରେ ଆଲୋକପାତ କରିଥିଲେ । ଏହାକୁ ଓଜୋନ ଗର୍ଭ ଆଖ୍ୟା ଦିଆଗଲା । ୧୯୮୭ରେ ‘ମଣ୍ଟ୍ରିଲ ପ୍ରୋଟୋକଲ’ ନାମରେ ଓଜୋନ୍‌ର ସଂରକ୍ଷଣ ନିମନ୍ତେ ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ରାଜିନାମା ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହେଲା ।

୧୯୯୦ରେ ଏହି ରାଜିନାମାର ସଂଶୋଧନ ହୋଇ ୨୦୦୦ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ଧ୍ୱଂସକାରୀ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ବନ୍ଦପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲା । ଏହି ଗର୍ଭ କ୍ରମଶଃ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି । କାରଣ CFC ଏବଂ ହେଲୁନର ପ୍ରଚୁର ବ୍ୟବହାର ସହ ଜେଟ୍ ଉଡ଼ାଜାହାଜରୁ ନିର୍ଗତ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଅଣୁ ମଧ୍ୟ ଓଜୋନ୍‌ କ୍ଷୟପାଇଁ ଦାୟୀ । ସିଏଫ୍‌ସି ଏକ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ବାଷ୍ପ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ଭାବେ ୫୦ରୁ ୧୦୦ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ରହିପାରେ । ଏହାଛଡ଼ା ୧, ୧, ୧ ଟ୍ରାଇକ୍ଲୋରୋଇଥେନ୍, କାର୍ବନ ଟେଟ୍ରାକ୍ଲୋରାଇଡ୍ (CCI) ମିଥାଇଲ କ୍ଲୋରାଇଡ଼ ଓ ମିଥାଇଲ କ୍ଲୋରଫର୍ମ ମଧ୍ୟ ଓଜୋନ୍‌ କ୍ଷୟ କରିଥାଆନ୍ତି ।

ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତରର ଅବକ୍ଷୟ ଏବଂ ଏହାର ପ୍ରଭାବ :

• ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତରର ହ୍ରାସ ଯୋଗୁଁ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ଆସୁଥ‌ିବା ବିଷାକ୍ତ ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମି ଆମ ଶରୀର ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କରି ଚର୍ମ କର୍କଟରୋଗ କରିଥାଏ । ଏହାଛଡ଼ା ଫୁସ୍‌ଫୁସ୍‌ରେ କର୍କଟ, ସ୍ତନରେ କର୍କଟ ଏବଂ ରକ୍ତ କର୍କଟ ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।
• ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମି (UV rays) ଗୁଣସୂତ୍ରରେ ଅବ୍ୟବସ୍ଥା (Genetic disorder) ଆଦି ମାରାତ୍ମକ ବ୍ୟାଧୁମାନ କରାଇଥାଏ ।
• ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମିର ବିକିରଣଦ୍ଵାରା ସମୁଦ୍ର ଜଳରୁ ଅମ୍ଳଜାନ ହ୍ରାସ ପାଇବ ଏବଂ ଏହାର ପ୍ରତିକୂଳ ପ୍ରଭାବ ସମୁଦ୍ରକୂଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ରହୁଥ‌ିବା ପ୍ରାଣୀ ବା ଉଭିଦମାନଙ୍କ ଉପରେ ପଡ଼ିବ ।
• ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତରର କ୍ଷୟ ହେତୁ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠର ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ ।
• ପରିବେଶର ଭାରସାମ୍ୟ ଏବଂ ସନ୍ତୁଳନ ବିଗିଡ଼ିବାର ସମ୍ଭାବନା ଦେଖାଯିବ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଖାଦ୍ୟ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଥାଏ ।
• ପ୍ରାଣୀର ଚକ୍ଷୁର ଲେନ୍ସ ଏବଂ କଣ୍ଡିଆ ନଷ୍ଟ ହୁଏ ।
• ଫଟୋକେମିକାଲ ସ୍କଗ (Smog) ବା ଧୂଆଁ ଏବଂ କୁହୁଡ଼ିଜନିତ ଅନ୍ଧକାର ମଧ୍ୟ ଦେଖାଦେଇଥାଏ ।
• ଓଜୋନ୍ କ୍ଷୟଯୋଗୁଁ ଅନ୍ଧତ୍ବ, ସ୍ନାୟବିକ ଦୁର୍ବଳତା ଦେଖାଯାଏ ଓ ଦେହର ପ୍ରତିରୋଧକାରୀ ଶକ୍ତି କମିଯାଏ । ପ୍ଲୀହା ଏବଂ ଯକୃତ ବଢ଼େ ।
• ଓଜୋନ୍‌ଦ୍ୱାରା ଗୁଣସୂତ୍ର (DNA) ଭାଙ୍ଗେ, ଏହା ବହୁଗୁଣିତ କ୍ରିୟା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମି ଯୋଗୁଁ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅଣୁ ଉଭିଦମାନେ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ନ୍ତି ।
• ଏହା ଖାଦ୍ୟଶୃଙ୍ଖଳ ଏବଂ ଖାଦ୍ୟଜାଲିରେ ବିଶୃଙ୍ଖଳା ଏବଂ ବ୍ୟତିକ୍ରମ ଘଟାଇଥାଏ ।
• ଅତ୍ୟଧିକ ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମିଯୋଗୁଁ ଅଧିକ ଜଳ ବାଷ୍ପୀଭୂତ ହୁଏ । ମାଟିର ଜଳଂଶ କମିଯାଏ ।
• ଓଜୋନ୍‌ କଟନ, ନାଇଲନ୍ ଓ ପଲିଷ୍ଟର କନା ଉପରେ ମଧ୍ଯ କୁ ପ୍ରଭାବ ପକେଇଥାଏ ।
• ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମି ଏବଂ ଓଜୋନ୍‌ ଜଳବାୟୁ ଉପରେ କୁ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ ।
• ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତର ହ୍ରାସ ଯୋଗୁଁ ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମି ସବୁଜ ଗୃହ ପ୍ରଭାବ (Green House Effect) କୁ ବଢ଼େଇଥାଏ l

ଓଜୋନ୍ ସ୍ତରର ହ୍ରାସ ଶିଳ୍ପାନ୍ନତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକଦ୍ବାରା ବହୁଳ ପରିମାଣରେ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଓଜୋନ୍ ବିନଷ୍ଟକାରୀ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ମାରାତ୍ମକ ଅବସ୍ଥା ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକାରେ ସର୍ବାଧୁକ ଅଟେ । ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତରର ହ୍ରାସଦ୍ବାରା ଯେଉଁ ବିପଦଜ୍ଜନକ ଅବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି ହେବାକୁ ଯାଉଛି, ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଏଥ‌ିନିମନ୍ତେ ସତର୍କ ରହି ଅନ୍ୟ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନିମନ୍ତେ ଉଦ୍ୟମରତ ଅଛନ୍ତି । ଜାପାନରେ ଶୀତଳୀକରଣ ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟବହୃତ କ୍ଲୋରୋପ୍ଟୋରୋ କାର୍ବନ ସ୍ଥାନରେ ଅନ୍ୟ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ବ୍ୟବହାର କରାଗଲାଣି । ଜନସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ବିଶ୍ବବ୍ୟାପୀ ପ୍ରତିବର୍ଷ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସ ୧୬ ତାରିଖକୁ ‘‘ବିଶ୍ବ ଓଜୋନ୍ ଦିବସ’’ ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି ।

୮ | ସବୁଜ ଗୃହର ପ୍ରଭାବ (Green House Effect) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଏହାର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଓ ପରୋକ୍ଷ ପ୍ରଭାବ ବା ବିପର୍ଯ୍ୟୟଗୁଡ଼ିକ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ବାୟୁମଣ୍ଡଳୀୟ ପ୍ରଭାବରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ପ୍ରଖର ରଶ୍ମି ବିକିରଣଦ୍ବାରା ଭୂ-ପୃଷ୍ଠ ଉପରେ ପଡ଼ି ଉଷ୍ଣହେବା ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ସବୁଜ ଗୃହର ପ୍ରଭାବ କୁହାଯାଏ । ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ତପ୍ତ ଭୂପୃଷ୍ଠ, ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ବୃଦ୍ଧିଜନିତ ସମସ୍ୟା ଏବଂ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ପ୍ରଭାବ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।

ସବୁଜ ଗୃହର ପ୍ରଭାବ – ସବୁଜ ଗୃହ ଏକ କାଚନିର୍ମିତ କୋଠରି ଯାହା ମଧ୍ୟଦେଇ ସୌରରଶ୍ମି ପ୍ରବେଶ କରେ । କୌଣସି ଏକ କାଚ କୋଠରିରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ଆସୁଥିବା ଆଲୋକ ରଶ୍ମି କାଚଦେଇ ପ୍ରବେଶ କରି, କୋଠରି ଗଛପତ୍ର ଏବଂ ମାଟିକୁ ଉତ୍ତପ୍ତ କରିଦେଇଥାଏ । ଏହି କୋଠରିମଧ୍ୟକୁ ସୂର୍ଯ୍ୟରଶ୍ମି ପଶିପାରେ ନାହିଁ । ଏହି ରଶ୍ମି ମାଟି, ଗଛ ଇତ୍ୟାଦିରେ ବାଜିଲା ପରେ, ଛୋଟ ତରଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ ଦୀର୍ଘତରଙ୍ଗ ଆକାରରେ ଫେରିଆସେ । ଏହି ଦୀର୍ଘ ତରଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ଇନ୍‌ଫ୍ରା ରେଡ଼ (Infra red radiation) ବିକିରଣ । କାଚଦେଇ ଏହି ତରଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ କାଚ ଭିତରକୁ ଯାଇପାରେ; କିନ୍ତୁ ଦୀର୍ଘ ତରଙ୍ଗ କାଚକୁ ଭେଦ କରି ଆସିପାରେ ନାହିଁ । କାଚ ଏହି ବିକିରଣକୁ ନିଜ ଦେହରେ ଚପାଇରଖେ ଏବଂ ବଳକା ତରଙ୍ଗକୁ ପ୍ରତି-କ୍ଷପଣ କରେ ।

ଏହାଦ୍ୱାରା ସବୁଜ କୋଠରି ଗରମ ରୁହେ । ୧୯୯୪ ମସିହାରେ ପରିବେଶବିତ୍ ଶର୍ମା ଓ କାଉରଙ୍କ ଭାଷାରେ ସବୁଜ କୋଠରି ହେଉଛି ଏକ ନିବୁଜ କାଚ କୋଠରି, ଯାହା ଭିତରକୁ ଛୋଟ ତରଙ୍ଗ ପଶିପାରେ; କିନ୍ତୁ ଦୀର୍ଘ ତରଙ୍ଗ ବାହାରକୁ ଆସିପାରେ ନାହିଁ । ଏହିପରି ପ୍ରଣାଳୀରେ ଶୀତ ତଥା ଥଣ୍ଡା ଦେଶମାନଙ୍କରେ ଉଚ୍ଚ ତାପମାତ୍ରା ଆବଶ୍ୟକ କରୁଥ‌ିବା ଉଭିଦଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର କାଚଘରେ ରଖାଯାଇ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ସବୁଜ ଗୃହ ବା ସବୁଜ କୋଠରି କୁହାଯାଏ । ୧୯୨୭ ମସିହାରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଫିଉରିୟର ଏହି ସବୁଜ ଗୃହ ନାମକରଣ କରିଥିଲେ । ଏହି ଘରର ଉତ୍ତାପ ବାହାରର ଉତ୍ତାପଠାରୁ ବହୁତ ବେଶି । ଏହି ପ୍ରଣାଳୀ ଯୋଗୁଁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଥ‌ିବା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ଏକମୁହାଁ ପରଦା ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଏହା ଦୃଶ୍ୟମାନ ସୂର୍ଯ୍ୟରଶ୍ମିପାଇଁ ସ୍ବଚ୍ଛ ।

ସୂର୍ଯ୍ୟ ରଶ୍ମିର ଅଧିକାଂଶ କିରଣ ଏହି ଅଂଶରେ ଥାଏ । ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ ଅଣସମୂହ ଓ ଜଳୀୟ କଣାଗୁଡ଼ିକ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକର ଅବଲୋହିତ ରଶ୍ମିକୁ ଶୋଷଣ କରି ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠକୁ ବିକିରଣ କରିଥାଆନ୍ତି । ଏହି ରଶ୍ମି ସାଧାରଣତଃ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ସିଧା ପଡ଼ି ମହାକାଶକୁ ପୁଣି ପ୍ରତିଫଳିତ ହୁଏ । ବଳକା ଶତକଡ଼ା ୬୯ ଭାଗ କ୍ଷୋଭମଣ୍ଡଳସ୍ଥିତ ଜଳକଣା, ମେଘ, ଛୋଟ ଛୋଟ ଧୂଳିକଣା ଏବଂ ଭୂପୃଷ୍ଠଦ୍ଵାରା ଅବଶୋଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଶୋଷିତ ରଶ୍ମିର ଅଧିକାଂଶ ଭାଗ ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଅବଲୋହିତ ରଶ୍ମି ଆକାରରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥାଏ । ସବୁଜ ଗୃହ ଗ୍ୟାସ୍ ଓ ମେଘ ଏହି ରଶ୍ମିକୁ ଶୋଷଣ କରି ବିଭିନ୍ନ ଦିଗରେ ବିଚ୍ଛୁରିତ କରିଥାଆନ୍ତି । ଏହାର ବହୁଭାଗ ପୁଣିଥରେ ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଆସିଥାଏ, ଯାହାଦ୍ବାରା ଭୂପୃଷ୍ଠ ଅବଲୋହିତ ରଶ୍ମିକୁ ଉଚ୍ଚ ତାପମାତ୍ରାରେ ପ୍ରତିଫଳନ କରେ । ଏଣୁ ଏହି ସବୁଜ ଗୃହ ପ୍ରଭାବ ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ବାରା ହିଁ ଭୂପୃଷ୍ଠ ଅଧିକ ଉତ୍ତାପ ବହନ କରିଥାଏ ।

ପୃଥ‌ିବୀକୁ ମଧ୍ୟ ଏକ ସବୁଜ କୋଠରି ସହ ତୁଳନା କରାଯାଇଥାଏ । ସବୁଜ ଗୃହର କାଚକାନ୍ଥ ଓ ଛାତ ସଦୃଶ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ପୃଥ‌ିବୀର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ବରେ ରହିଛି । କାଚ କାନ୍ଥ ଓ ଛାତ ଦେଇ ସୌରରଶ୍ମି ସବୁଜ କୋଠରି ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କଲାପରି ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଦେଇ କ୍ଷୁଦ୍ର ତରଙ୍ଗ ବିଶିଷ୍ଟ ସୌରରଶ୍ମି ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ପଡ଼ିଥାଏ । ଏହା ଦୀର୍ଘ ତରଙ୍ଗବିଶିଷ୍ଟ ଅବଲୋହିତ ରଶ୍ମିରୂପେ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠକୁ ଫେରିଆସେ । ଅବଲୋହିତ ରଶ୍ମି ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଦେଇ ପଦାକୁ ନ ଯାଇପାରି ପୁନର୍ବାର ବାୟୁମଣ୍ଡଳଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠକୁ ଫେରିଥାଏ; ଫଳରେ ପୃଥ‌ିବୀର ପୃଷ୍ଠଭାଗ ଉଷ୍ଣ ରହିଥାଏ । ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ନଥିଲେ ଦିନରେ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠ ଅତ୍ୟଧିକ ଗରମ ଓ ରାତିରେ ଅତ୍ୟଧ୍ଵ ଥଣ୍ଡା ହୋଇଥା’ନ୍ତା ।

ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠ ବାୟୁମଣ୍ଡଳଦ୍ଵାରା ଉଷ୍ଣ ରହୁଥିବା ଅବସ୍ଥାକୁ ‘ସବୁଜ ଗୃହ’ ଜନିତ ପ୍ରଭାବ କୁହାଯାଏ ।ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଥିବା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ବାଷ୍ପଦ୍ବାରା ପୃଥ‌ିବୀ ବିଶେଷ ଭାବରେ ସବୁଜ ଗୃହ ହିସାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ; ଅର୍ଥାତ୍‌ ବାୟୁମଣ୍ଡଳସ୍ଥ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ତାପ ବୃଦ୍ଧିର ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ସବୁଜ କୋଠରି ପ୍ରଭାବ ଏକ ମନୁଷ୍ୟକୃତ ଫଳ । ଥଣ୍ଡା ଦେଶରେ ଗରମ କୋଠରି ତିଆରି କରି ଗଛ ବଞ୍ଚେଇବା ଉଦାହରଣ ଦେଇ ନିଜେ ଏହି ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଏକ ସବୁଜ କୋଠରିରୂପେ ତିଆରି କରି ସାରିଲେଣି । ଏହି ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଓ ଜଳୀୟବାଷ୍ପ ପରିମାଣ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଦିନକୁ ଦିନ ବଢୁଛି । ଯାହକି ଭୂ-ପୃଷ୍ଠର ସାମୁଦ୍ରିକ ଚାପ ବଢ଼େଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ- କରୁଛି ।

ଏହି ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି ବର୍ତ୍ତମାନ ଚିନ୍ତାର ବିଷୟ ହୋଇଛି । ଆଶା କରାଯାଉଛି ୨୦୩୦ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ପରିମାଣ ୧୯୮୮ ମସିହାର ପରିମାଣର ଦୁଇଗୁଣ ହେବ ଏବଂ ଏହି ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ବୃଦ୍ଧି ଭୂପୃଷ୍ଠର ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ନିମନ୍ତେ ଦାୟୀ ହେବ । ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ସହିତ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟ ସବୁଜ ଗୃହ ପ୍ରଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା– କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲୋରେ ଅଙ୍ଗାରକ (CFC), ମିଥେନ୍, ନାଇଟ୍ରସ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ଓଜୋନ୍‌ । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ସବୁଜ ଗୃହ ଗ୍ୟାସ୍ କହନ୍ତି ।

ସବୁଜ ଗୃହର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଓ ପରୋକ୍ଷ ପ୍ରଭାବ ଓ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ :

• ଉପଯୁକ୍ତ ସବୁଜ ଗୃହ ଗ୍ୟାସ୍‌ମୂହ ଆକାଶରେ ଏକ ଆସ୍ତରଣ ହୋଇ ଆବରଣ ଆକାରରେ ରହନ୍ତି । ଏହି ଆବରଣ ଏକ ଛତାଭଳି ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ଛତା ଛୋଟ ଛୋଟ ରଶ୍ମି ତରଙ୍ଗକୁ ଭିତରକୁ ଛାଡ଼େ ଏବଂ ଦୀର୍ଘ ବା ଲମ୍ବା ତରଙ୍ଗକୁ ବାହାରକୁ ଛାଡ଼େ ନାହିଁ ଏବଂ ଏହାକୁ ସବୁଜ ଗୃହର କାଚ କୋଠରିର କାଚକାନ୍ଥ ସହ ତୁଳନା କରାଯାଇପାରେ । ଏହି ଲମ୍ବା ତରଙ୍ଗ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇ ଫେରିବା ସମୟରେ ସବୁଜଗୃହ ଗ୍ୟାସ୍‌ରା ଶୋଷିତ ହୋଇ ଉତ୍ତପ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଆବରଣକୁ ଉତ୍ତାପ ଫାଳ କୁହନ୍ତି । ଏହାଦ୍ଵାରା ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିପାଏ । ଯଦି ପୃଥ‌ିବୀର ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଅଂଶ ଦ୍ଵିଗୁଣିତ ହୁଏ; ତେବେ ୨° ସେଣ୍ଟିଗ୍ରେଡ଼୍ ତାପମାତ୍ରା ବଢ଼ିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ । ଏଣୁ ଏହା ତାପମାତ୍ରାକୁ ବଢ଼େଇଥାଏ – ଯାହାଦ୍ୱାରା ପୃଥିବୀରେ ଦାରୁଣ ବିପରି ଦେଖାଯିବ ।
• ସଦାସର୍ବଦା ଆକାଶ ମେଘାଚ୍ଛନ୍ନ ରହିବ – ‘ଯାହାଫଳରେ ଆଲୋକ ରଶ୍ମି ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠକୁ ଆସିପାରିବ ନାହିଁ ।
• ଯାହାଫଳରେ ଗଛପତ୍ର, ବଣପାହାଡ଼ ଦେଖାଯିବ ନାହିଁ; ଫଳରେ ବର୍ଷା ହେବ ନାହିଁ । ମାଟିର ଜଳଂଶ କମିବ ।
• ଭୂମଣ୍ଡଳ ଓ ଜୀବମଣ୍ଡଳର ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ଯୋଗୁଁ ବରଫ ପାହାଡ଼ଗୁଡ଼ିକ ତରଳିବ । ଏହାଦ୍ଵାରା ସମୁଦ୍ରର ଦେଖାଯିବ ।
• ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଜଳରେ ମିଶି ଅମ୍ଳ ଅଂଶ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ । ଯାହାଦ୍ୱାରା ସମୁଦ୍ରରୁ ଉତ୍ପାଦନ କମିବ ।
• ଏହାଫଳରେ ଏମାନେ ଓଜୋନ ସ୍ତରକୁ ନଷ୍ଟ କରିବେ; ଫଳରେ ଅନେକ କ୍ଷତିକାରକ ରଶ୍ମି ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠକୁ ଆସିବ – ଯାହାଦ୍ବାରା ଭୂ-ମଣ୍ଡଳରେ ଜୀବ ଓ ଉଭିଦଜଗତ ତିଷ୍ଠିବା କଷ୍ଟକର ହୋଇପଡ଼ିବ ।
• କାଳକ୍ରମେ ପଶ୍ଚିମ ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକାରେ ଥିବା ବରଫ ପାହାଡ଼ ତରଳିବାଦ୍ଵାରା ସମୁଦ୍ରର ଜଳ ସ୍ତର ବୃଦ୍ଧି ଘଟି କୂଳ ଫଳରେ ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ସ୍ଥଳଭାଗ ସମୁଦ୍ର ଗର୍ଭରେ ବିଲୀନ ହୋଇଯିବ ।
• ଉତ୍ତାପର ତାରତମ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ଘନ ଘନ ତୋଫାନ, ପ୍ରବଳ ଝଡ଼ ଓ ବାତ୍ୟା ସମ୍ଭାବନା ଦେଖାଯିବ । ଯାହାଦ୍ୱାରା ଜୀବମଣ୍ଡଳ ଛାରଖାର ହୋଇ ଧ୍ଵଂସମୁଖକୁ ଠେଲିହୋଇଯିବ ।

ତେଣୁ ଏଠାରେ ଜୁନ୍ ୫, ୧୯୮୯ ବିଶ୍ୱ ପରିବେଶ ଦିବସର ସ୍ଲୋଗାନ ସ୍ୱତଃ ମନେପଡ଼େ ଓ ଚେତେଇଦିଏ ଯେ ବେଳହୁଁ ସାବଧାନ । ତାହା Global Warming, Global Warming…. । ପୃଥ‌ିବୀକୁ ସବୁଜ ଗୃହ ପ୍ରଭାବରୁ ମୁକ୍ତରଖୁବା ଏକାନ୍ତ ହୋଇଯିବ । ଏଣୁ ଏବେଠାରୁ ସମସ୍ତେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ପରିମାଣ କମାଇବାକୁ ହିଁ ଚେଷ୍ଟାକରିବା ଦରକାର । ଏଥ‌ିପାଇଁ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାକୁ ହେବ; ଯଥା –

• ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନର ବ୍ୟବହାର କମେଇବା ଉଚିତ ।
• କଳକାରଖାନାଗୁଡ଼ିକ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍ ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଆଦି ବିଷାକ୍ତ ଗ୍ୟାସ୍ ବାହାରକୁ ଛାଡ଼ିବା ହୋଇଯିବ ।
• ନୂତନ ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି କରିବାପାଇଁ ବୃକ୍ଷରୋପଣ ଓ ବନୀକରଣ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵଦେବା ଉଚିତ ।
• ଗାଡ଼ିରେ ସୀସାବିହୀନ ଇନ୍ଧନ ବ୍ୟବହାର କରିବା ।
• ଜୈବିକ ଗ୍ୟାସ୍ ଇନ୍ଧନ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଇତ୍ୟାଦି ।
• କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲୋରୋ କାର୍ବନ (CFC) ର ବ୍ୟବହାର ହ୍ରାସ କରିବା ।
• ଧୂମବିହୀନ ଜାଳେଣି ରୋଷେଇ ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟବହାର କରିବା ।
• ସୌର ଶକ୍ତିକୁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ତାପଶକ୍ତିକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଜୈବିକ ଦହନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ହ୍ରାସକରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ସବୁଜ ଗୃହର କୁପ୍ରଭାବ ସମ୍ପର୍କରେ ଜନସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ।

୯ । ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ଆନ୍ତଃସମ୍ପର୍କର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ଆଲୋଚନା କର କିମ୍ବା, ପରିବେଶ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜଣେ ଯୁକ୍ତିଶାଳୀ ସାମାଜିକ ଅଂଶୀଦାର ରୂପେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଭୂମିକା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
କେବଳ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ହିଁ ଜୀବସତ୍ତାର ସ୍ଥିତି ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ। ଏଣୁ ଏହାର ବିକାଶରେ ଅନ୍ତରାୟ ହେଉଥ‌ିବା କୌଣସି ଉପାଦାନକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବା ଆମର ନୈତିକ ଦାୟିତ୍ଵ ଅଟେ । ମଣିଷ ପ୍ରକୃତିର ବିଭିନ୍ନ ସମ୍ବଳର ଉପଯୁକ୍ତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ବିନିଯୋଗ କରୁଛି । ବିଜ୍ଞାନର ଅଗ୍ରଗତି ସହ ଦୂରତ୍ବକୁ ଜୟ କରାଯାଇପାରିଛି ଓ ଶିଳ୍ପ ତଥା କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ବୈପ୍ଳବିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିଛି । ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣପାଇଁ ବିଜ୍ଞାନ ଓ କାରିଗରୀ କୌଶଳକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଉଛି । ମଣିଷ ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣର ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରଭାବକୁ ପ୍ରତିହତ କରି ମହାକାଶ ଯାତ୍ରାକୁ ସଫଳ କରିପାରିଛି ।

ଶିକ୍ଷାର ପ୍ରସାର ଘଟିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧିପାଇଛି; ତଥାପି ମଣିଷ ଓ ପ୍ରକୃତି ମଧ୍ୟରେ ଏକ ସୁସନ୍ତୁଳିତ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରି ନାହିଁ । ବିଜ୍ଞାନ ଯେତିକି ସମସ୍ୟା ସମାଧାନରେ ସହଯୋଗ କରିଛି ତା’ଠାରୁ ଅଧିକ ଗୁରୁତର ସମସ୍ୟା ମାନବସମାଜପାଇଁ ସୃଷ୍ଟିକରିଛି । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳର ସଂରକ୍ଷଣ, ପରିବେଶ ଦୂଷିତୀକରଣ, ସହରାଞ୍ଚଳ ସମସ୍ୟାର କୁପ୍ରଭାବ ଆଦି ବିଜ୍ଞାନର ଅପପ୍ରୟୋଗରୁ ସୃଷ୍ଟ କେତେଗୋଟି ମୁଖ୍ୟ ସମସ୍ୟା ଅଟେ । ମଣିଷକୁ ତା’ର ପରିବେଶଠାରୁ ଅଲଗା କରି ଚିନ୍ତା କରାଯାଇ ନପାରେ । ପୁରାତନ ପ୍ରସ୍ତର ଯୁଗରେ ମଣିଷ ନିଜର ପରିବେଶ ସହ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ହିସାବରେ ରହିଥୁଲା | କିନ୍ତୁ ସେହି ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ଯାଯାବର ଓ ଶିକାରପ୍ରିୟ ମଣିଷ ପରିବେଶକୁ ନଷ୍ଟ କରିବାରେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲା ।

ମଣିଷ ଅପପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ, କ୍ଷୁଧା ଓ ବିଭିନ୍ନ ରୋଗର ଶିକାର ହେଉଥିଲା । ବ୍ରୋଞ୍ଜ ଓ ଲୌହ ଯୁଗରେ ପରିବେଶର ରୂପଲାବଣ୍ୟକୁ ନଷ୍ଟ କରାଯାଇଥିଲା । ଜଙ୍ଗଲ ସଫା, ଚାରଣଭୂମିର ଲୋପ ଓ ମୋଟଉପରେ ପ୍ରକୃତିର ସୁନ୍ଦର ଦୃଶ୍ୟପଟକୁ ନଷ୍ଟ କରାଯାଇ ପ୍ରକୃତି ଓ ମଣିଷର ସମ୍ପର୍କରେ ତିକ୍ତତା ସୃଷ୍ଟି କରାଗଲା । ଆଧୁନିକ ସାମାଜିକ ଓ ଆର୍ଥିକ ଉନ୍ନତି ମଣିଷ ଓ ପରିବେଶର ସମ୍ପର୍କ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଅନେକ ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ମଣିଷ ନିଜର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିଚୟକୁ ନିଜ ହାତରେ ଦଳି ନଷ୍ଟ କରିଦେବାର କରୁଛି । ମଣିଷର ମୁଖ୍ୟ ସମସ୍ୟା ହେଉଛି ସେ ବାସକରୁଥିବା ଗ୍ରହକୁ ଏକ ସୁନ୍ଦର ପରିବେଶ ପ୍ରଦାନ କରିବା ।

ତା’ଚାରିପାଖର ପୃଥିବୀ ଭୌତିକ, ସାମାଜିକ, ରାଜନୀତିକ ଆଦି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଏକ ସଭ୍ୟ ଓ ମାନବ-ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ପ୍ରଦାନ କରି ପାରିଲେ ଏବଂ ମଣିଷ ଓ ପ୍ରକୃତି ମଧ୍ୟରେ ସୁନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରାଯାଇ ପାରିଲେ ଏହି ଗ୍ରହରେ ରହିବା ସର୍ବାପେକ୍ଷା ସୁଖପ୍ରଦ ହୋଇପାରିବ । ମଣିଷ ନିଜର ଜ୍ଞାନସହ ବିଜ୍ଞତାର ସମ୍ମିଶ୍ରଣ କରି ନିଜର ଅହଂଭାବକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରି ଏକ ସହଯୋଗିତାଭିଭିକ ସମବାୟିକ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀ ପ୍ରକାଶକଲେ ହିଁ ଏହା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ । ଦୁଇଟି ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧର ଭୟାବହତା ଦେଖସାରିବା ପରେ ଯୁଦ୍ଧକୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ଜାତୀୟ ନୀତିରୁ ବାଦେଇ ସାରିଛନ୍ତି ସତ; ମାତ୍ର ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ପ୍ରଭାବ ଓ ଭୟଙ୍କର ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରର ଉପସ୍ଥିତି ମଣିଷକୁ ଯୁଦ୍ଧ ଭୟରୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ମୁକ୍ତ କରି ନାହିଁ । ଜାତିସଂଘର ସନନ୍ଦରେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି ଯେ ଯୁଦ୍ଧ ମଣିଷର ମନ ମଧ୍ୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ; ଏଣୁ ମଣିଷର ମନ ମଧ୍ୟରୁ ଯୁଦ୍ଧ ପ୍ରତି ଅନୁରକ୍ତିକୁ ପୋଛିଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ ।

ଏହି କାରଣରୁ ସାମାଜିକ, ଆର୍ଥନୀତିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ସାଂସ୍ଥ୍ୟଗତ ଆଦି ବିବିଧ କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥା ଗ୍ରହଣ ମାଧ୍ୟମରେ ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଅବିଶ୍ଵାସର ବାତାବରଣ ଦୂରକରିବାର ପ୍ରୟାସ କରାଯାଉଛି । ଆଣବିକ ପରୀକ୍ଷଣ ଏହି ଗ୍ରହରେ ଜୀବସତ୍ତା ପ୍ରତି ଅଧ‌ିକ ବିପଦର କାରଣ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ନିଷେଧ କରାଯାଇଛି; କିନ୍ତୁ ଏହାର ବାସ୍ତବ ଉପଯୋଗିତାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରକୃତ ଆନ୍ତରିକତା ପ୍ରକାଶପାଇବା ଉଚିତ । ମଣିଷ ଏହି ବଂଶ ଧ୍ଵଂସକାରୀ ମାରାତ୍ମକ ଅସ୍ତ୍ରର ପ୍ରତିରୋଧ କରି ନ ପାରିଲେ ନିଜର ବିନାଶପାଇଁ ବାଟ ପରିଷ୍କାର ହୋଇଯିବ । ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତର ସଂରକ୍ଷଣପାଇଁ ଏକ ବିଶ୍ବ-ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆବଶ୍ୟକତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ଦିଆଯାଉଛି । ମଣିଷସମାଜ ମାଲ୍‌ସ୍‌ଙ୍କ ଭୂତଦ୍ବାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଛି । ମଣିଷ ନିଜର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବିକାଶ କରି ପାରିବ ନାହିଁ, ମାଲ୍‌ସ ସ୍ପଷ୍ଟ ମତ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।

ଏଣୁ କ୍ରମବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ ସୀମିତ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ମଧ୍ୟରେ ସୁସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷାକରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଭୂମି ଉପରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଚାପ ପ୍ରୟୋଗ ଗ୍ରହଣୀୟ ନୁହେଁ । ଖାଦ୍ୟଶସ୍ୟର ଉତ୍ପାଦନ ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ଅନୁପାତରେ ବୃଦ୍ଧିହେବା ଉଚିତ । କ୍ଷୁଧା, ଶିକ୍ଷା, ଅସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟକର ପରିବେଶ, ବେରୋଜଗାରୀ ଆଦି ବ୍ୟବସ୍ଥାର କୁପ୍ରଭାବରୁ ମଣିଷ ମୁକ୍ତ ହେଲେ ଯାଇ ଏକ ମର୍ଯ୍ୟାଦାପୂର୍ଣ ପୂର୍ବ ବିକଶିତ ଜୀବନ ନିର୍ବାହ କରି ପାରିବ । ଆର୍ଥନୀତିକ ସ୍ଥିରତା ଓ ବିକାଶ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ । ଜଗତୀକରଣର କୁପ୍ରଭାବକୁ ଦମନ କରି ଏହାର ବିକାଶ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ‘ବିଶ୍ଵ-ଗ୍ରାମ’ ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ହାସଲ କରିବା ଦିଗରେ ଅସ୍ତିସୂଚକ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣକରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଆର୍ଥନୀତିକ ସମୃଦ୍ଧିପାଇଁ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିଜର ଭୌତିକ, ସାମାଜିକ ଓ ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ ପରିବେଶକୁ ଯେପରି କ୍ଷତବିକ୍ଷତ କରୁଛନ୍ତି ତାହା ସମର୍ଥନଯୋଗ୍ୟ ନୁହେଁ । ବାସଚ୍ୟୁତ ଲୋକଙ୍କ ସମସ୍ୟା, ସହରତଳି ବସ୍ତିର ଅବାସ୍ଥ୍ୟକର ପରିବେଶ, ସର୍ବନିମ୍ନ ମୌଳିକ ସୁବିଧାସୁଯୋଗର ଅନୁପସ୍ଥିତି, ସହରାଞ୍ଚଳ ସମସ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ଆଦି ମଣିଷର ବାଚ୍ଛନ୍ଦ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ବିକଶିତ ଜୀବନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରୁଛି । ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣକୁ ଗଭୀରମାତ୍ରାରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଛି । ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ସମ୍ପର୍କରେ ମଣିଷ ସଚେତନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇପଡ଼ିଛି ।

ପୃଥିବୀର ମାନବୀୟ ପରିବେଶ ନଷ୍ଟପାଇଁ ଉପନିବେଶିକବାଦ, ନବ୍ୟ-ଉପନିବେଶିକବାଦ, ବର୍ଣ୍ଣବୈଷମ୍ୟ ନୀତି, ଆତଙ୍କବାଦ, ସାଂପ୍ରଦାୟିକ ବିଦ୍ବେଷଭାବ ଆଦି ଅନ୍ୟତମ ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଅଟେ । ଏଣୁ ଏକ ଉଦାରବାଦୀ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ମାନବିକ ଅଧିକାରର ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପଭୋଗ କରାଯାଇପାରିଲେ ଏହି ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରାଯାଇ ପାରିବ । ମାନବ ସମାଜର ପରିବେଶ ଘଣା ଓ ସନ୍ଦେହଦ୍ବାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ; ଏଣୁ ମଣିଷର ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ପରିବତ୍ତନ ଓ ସଚେତନଶୀଳତାରେ ଉନ୍ନତି ଘଟିପାରିଲେ ହିଁ ଏହି ଯନ୍ତ୍ରଣା ଉପଶମ ହୋଇପାରିବ ।

ବିଜ୍ଞାନର ଅଗ୍ରଗତି ସହ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ଯନ୍ତ୍ର, କଳକାରଖାନା, ଯାନବାହାନ ଆଦି ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣର ବାହକ ଅଟନ୍ତି । ଶବ୍ଦ କୋଳାହଳର କୁପ୍ରଭାବ ଯୋଗୁଁ ଶୁଣିବାରେ ବିରକ୍ତିଭାବ ସହ ବିଭିନ୍ନ ରୋଗର ଆଶଙ୍କା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣର କୁପ୍ରଭାବ ବିଷୟରେ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯିବା ଉଚିତ । ପ୍ରଚଳିତ ବିଧ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣକୁ ସୀମିତ ରଖାଯାଇପାରିବ । ଡାକ୍ତରଖାନା, ବିଦ୍ୟାଳୟ ଆଦି ନିକଟରେ ଡାକବାଜି ଯନ୍ତ୍ରର ବ୍ୟବହାର ନିଷେଧ କରାଯାଇଛି । ମଣିଷ ଓ ପରିବେଶର ଅନ୍ତଃସମ୍ପର୍କକୁ ନିମ୍ନମତେ ପ୍ରକାଶ କରାଯାଇପାରେ ।

ଅଧୁଗ୍ରହଣ କରିବାକ୍ଷେତ୍ରରେ ମଣିଷର ପାଶବିକ ଇଚ୍ଛାର ପ୍ରତିଫଳନ ଆଧୁନିକ ମଣିଷର ସ୍ଥିତି ଓ ତା’ର ସଭ୍ୟତାର ପରମ ଶତ୍ରୁ ଅଟେ । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳର ବ୍ୟବହାରକ୍ଷେତ୍ରରେ ମଣିଷ ନିଜର ଯୁକ୍ତିଶୀଳତା ଓ ମାନବିକତାର ଉପଯୋଗ କରୁନଥିବାରୁ ଏହା ପରିବେଶଜନିତ ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳର ସଂରକ୍ଷଣ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକତା ଅଟେ । ମଣିଷର ଜୀବନପାଇଁ ଜଙ୍ଗଲ ସମ୍ପଦର ସଂରକ୍ଷଣ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଯାଇଛି । ଏହାର କ୍ଷୟ ଜଳବାୟୁ ଉପରେ କୁପ୍ରଭାବ ପକାଉଛି । ବୃଷ୍ଟିପାତ ହ୍ରାସହେବା, ନଦୀ ଜଳ ପ୍ରବାହ ହ୍ରାସ ଓ ତଦ୍ଵଜନିତ ଜଳସେଚନ ଓ ବିଦ୍ୟୁତଶକ୍ତି ଉତ୍ପାଦନ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେବା, ମଣିଷର ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟାପାଇଁ ଅମ୍ଳଜାନର ଅଭାବ ଆଦି ଏହାର କୁପ୍ରଭାବ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ ଅଟେ । ଏହାପ୍ରତି ମଣିଷ ସଚେତନଶୀଳଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥା ଗ୍ରହଣ ନକଲେ ମଣିଷସମାଜ ସାମଗ୍ରିକଭାବେ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହେବ ।

ବହୁ ପରିମାଣରେ ଉଭିଦ ଓ ପ୍ରାଣୀ ପ୍ରଜାତିର ଧ୍ୱଂସ ହେତୁ ଜୈବବିବିଧତା (Biodiversity) ରେ ବାଧା ଓ ଅସନ୍ତୁଳନ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । କ୍ରମେ ଏହି ଅବସ୍ଥା ଅଧ୍ବକ ଉତ୍କଟ ହେଉଥ‌ିବାର ତଥ୍ୟ ବିଶ୍ବ ସଂରକ୍ଷଣ ସଂଘଦ୍ବାରା କରାଯାଇଥିବା ଏକ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି । ଜୈବିକ ବିବିଧତା ମଣିଷର ଖାଦ୍ୟ, ବାସଗୃହ ଆଦି ନିମନ୍ତେ ଏକମାତ୍ର ଆଧାର ହୋଇଥିବାରୁ ଏପରି ପରିସ୍ଥିତି ମଣିଷର ସ୍ଥିତି ନିମନ୍ତେ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ସୃଷ୍ଟି କଲାଣି । ପ୍ରାକୃତିକ ଖାଦ୍ୟସଂଗ୍ରହ, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଜୀବଙ୍କର ଅବିଚାରିତ ଶିକାର, ଜଙ୍ଗଲୀ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ପୋଷାକରିବା, ଚିଡ଼ିଆଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଡାକ୍ତରୀ ଗବେଷଣା ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ଜୈବବିବିଧତା ଅସନ୍ତୁଳିତ ହୋଇ ଅବକ୍ଷୟର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଛି । ଏଣୁ ଜୈବ ବିବିଧତାର ସଂରକ୍ଷଣପାଇଁ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟିସହ ଆଇନଗତ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଦେଶରେ ‘ଉନ୍ନୟନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ’ ସହ ପରିବେଶ ସମସ୍ୟାର ଅଧ୍ୟୟନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟପନ୍ଥା ଗ୍ରହଣ ସଂଯୋଜିତ ହେବାର ଆବଶ୍ୟକତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଛି ।

ଏଣୁ ମାନବ ଓ ତା’ର ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ସୁସନ୍ତୁଳନ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏଥିପାଇଁ ମଣିଷ ନିଜର ଯୁକ୍ତିଶାଳୀ ମାନବିକତାର ଉପଯୋଗ କରିବା ଉଚିତ । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ବଳର ବ୍ୟବହାର, ଜୈବବିବିଧତାର ସଂରକ୍ଷଣ, ଜନସଂଖ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ, ଶକ୍ତିଉତ୍ସର ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରୟୋଗ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଣିଷ ଏକ ଯୁକ୍ତିଶୀଳ ତଥା ସାମାଜିକ ଜୀବ ହିସାବରେ ବ୍ୟବହାର ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ଏଣୁ ଯଥାର୍ଥରେ କୁହାଯାଇଛି, ‘ତୁମେ ପରିବେଶର ସୁରକ୍ଷା କର; ପରିବେଶ ତୁମର ସୁରକ୍ଷା କରିବ ।”?

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 10 ପରିବେଶ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ Short Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 10 Short Answer Questions in Odia Medium

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି / ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।

୧ । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କାହାକୁ କୁହନ୍ତି ?
Answer:
ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କହିଲେ ପ୍ରକୃତିରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଜିନିଷକୁ ବୁଝାଏ, ଯାହା ମଣିଷର ଦୈନନ୍ଦିନ ବ୍ୟବହାରରେ ଆସିଥାଏ । ବାୟୁ, ବଣ, ଜଙ୍ଗଲ, ଜଳ, ମୃତ୍ତିକା, ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ, ପଶୁପକ୍ଷୀ ଆଦିଙ୍କୁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଅଛି । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦକୁ ସାଧାରଣତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାରରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ; ଜୀବନ୍ତ ସମ୍ପଦ (Living Resource), ଯାହା ବଣ, ଜଙ୍ଗଲ, ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ବୁଝାଇଥାଏ, ସେହିପରି ଅନ୍ୟଟି ହେଲା ଅଜୈବ ସମ୍ପଦ (Non- living resource); ଯାହା ଜଳ, ବାୟୁ, ମୃରିକା, ଖଣିଜ ଲବଣ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

୨ । ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦକୁ ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାରକଲେ ମଧ୍ୟ ତାହାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଲୟ ହୋଇ ନଥାଏ, ତାହାକୁ ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ଜଳ, ବାୟୁ, ମୃରିକା ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ କ୍ଷୟ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ଏହାର ପୂର୍ବ ସ୍ଥିତିକୁ ଫେରିଆସିଥାଏ । ସେହିପରି ସୌର ଶକ୍ତି, ତାପଜ ଶକ୍ତି, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଆଦି ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ।

୩ । ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାରଦ୍ଵାରା ଏହାର ବିଲୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ ରୂପେ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ଚକ୍ର ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ପ୍ରକୃତିରେ ପୁନର୍ବାର ଭରଣା ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ବିଭିନ୍ନ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ, କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍, ଲୁହା, ଦସ୍ତା, ସୁନା, ସୀସା, ତମ୍ବା ଆଦି ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ସମ୍ପଦ ।

୪ । ସରନ୍ତି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ଦ୍ଵାରା ଏହାର ବିଲୟ ଘଟିଥାଏ, ଏହାକୁ ସରନ୍ତି ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ମନୁଷ୍ୟ ଏହି ସମ୍ପଦର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର କରିବାଯୋଗୁଁ ଏହାର ବିଲୟ ଘଟୁଛି । ଯାନବାହନ ଓ କଳକାରଖାନା ଆଦିର ଦୃଢ଼ ବିକାଶଦ୍ବାରା ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବିଲୟ ଘଟୁଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ମନୁଷ୍ୟ ଏହା ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରି ଏହି ସମ୍ପଦର ସୁରକ୍ଷା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

୫ । ଅସରନ୍ତି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକ ମନୁଷ୍ୟ ସମାଜଦ୍ବାରା ବହୁଳ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଉକ୍ତ ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକ ବିଲୟ ହୋଇ ନଥାଏ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅସରନ୍ତି ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଅସରନ୍ତି ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକ ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ସୌରରଶ୍ମି, ବାୟୁ, ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଇତ୍ୟାଦି ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ସମ୍ପଦ । ଏଗୁଡ଼ିକର ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାର ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ବିଲୟ ହୋଇ ନଥାଏ । ସମୁଦ୍ର ଲହଡ଼ି ମଧ୍ୟ ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ସମ୍ପଦ ।

୬ । ପାଣିପାଗ (Weather) କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ସ୍ଵଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଅବସ୍ଥାକୁ ପାଣିପାଗ କୁହାଯାଏ । ଉତ୍ତାପ, ବୃଷ୍ଟିପାତ ଓ ଆର୍ଦ୍ରତା’ ଆଦି ପାଣିପାଗର ପରିମାପ ଅଟନ୍ତି ।

୭। ଜଳବାୟୁ (Climate) କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନର ପାଣିପାଗର ହାରାହାରି ଅବସ୍ଥାକୁ ଜଳବାୟୁ କୁହାଯାଏ । ପ୍ରାୟତଃ ୨୦ ବର୍ଷ ବ୍ୟବଧାନରେ ଜଳବାୟୁ ନିଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇଥାଏ ।

୮ । ସବୁଜ ଗୃହ କ’ଣ ?
Answer:
ସବୁଜ ଗୃହ ବା ଗ୍ରୀନ ହାଉସ୍ ହେଉଛି ଏକ କାଚନିର୍ମିତ ଘର, ଯେଉଁଠାରେ ସାଧାରଣତଃ ଉଭିଦମାନ ଲଗାଯାଇ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଇଥାଏ । ପୃଥିବୀକୁ ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ସବୁଜ ଗୃହ କୁହାଯାଏ ।

୯ । ‘ସବୁଜ ଗୃହ’ ପ୍ରଭାବ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ବାଷ୍ପଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ ?
Answer:
ମୁଖ୍ୟତଃ ପାଞ୍ଚଟି ବାଷ୍ପର ସବୁଜ ଗୃହ ପ୍ରଭାବ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ଶକ୍ତି ରହିଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା- ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ, ମିଥେନ୍, କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲୋରୋ କାର୍ବନ, ଭୂସ୍ତରୀୟ ଓଜୋନ ଏବଂ ନାଇଟ୍ରସ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ।

୧୦ । ବିଶ୍ବ ତାପାୟନର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଭାବ ଲେଖ ।
Answer:
ବିଶ୍ବ ତାପାୟନର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଭାବ ହେଲା-

• ଜଳବାୟୁର ପରିବର୍ତ୍ତନ
• ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ବରଫ ତରଳିବା

୧୧ । ଜଳବାୟୁର ପରିବର୍ତ୍ତନର ମୁଖ୍ୟ କାରଣମାନ କ’ଣ ?
Answer:
ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ମୁଖ୍ୟ କାରଣମାନ ହେଲା

• ବିଶ୍ଵ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି
• ଯାନବାହାନ ଚଳାଚଳଯୋଗୁଁ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବୃଦ୍ଧି ।

୧୨ । ଜଳବାୟୁର ପରିବର୍ତ୍ତନର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଭାବ କ’ଣ ?
Answer:
ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଭାବ ହେଲା –

• ଜୈବ ବିବିଧତାର ଅବକ୍ଷୟ
• ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନ ବୃଦ୍ଧି

B. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ପାଞ୍ଚୋଟି / ଛଅଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।

୧ । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ।
Answer:
ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କହିଲେ ପ୍ରକୃତିରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଜିନିଷକୁ ବୁଝାଏ, ଯାହା ମଣିଷର ଦୈନନ୍ଦିନ ବ୍ୟବହାରରେ ଆସିଥାଏ । ବାୟୁ, ବଣ, ଜଙ୍ଗଲ, ଜଳ, ମୃତ୍ତିକା, ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ, ପଶୁପକ୍ଷୀ ଆଦିଙ୍କୁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଅଛି । ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ସମାହାରରେ ପରିବେଶର ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । କାଳକ୍ରମେ ମନୁଷ୍ୟର ଉପଯୋଗରେ ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ଆସୁଥିବାରୁ ଏହାର କାଳକ୍ରମେ ବିଲୟ ଘଟୁଛି, ଯାହା ପରିବେଶକୁ ଅସନ୍ତୁଳିତ କରୁଅଛି । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦକୁ ସାଧାରଣତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାରରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇପାରେ; ଜୀବନ୍ତ ସମ୍ପଦ (Living Resource); ଯାହା ବଣ, ଜଙ୍ଗଲ, ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ବୁଝାଇଥାଏ, ସେହିପରି ଅନ୍ୟଟି ହେଲା ଅଜୈବ ସମ୍ପଦ (Non living resource’ ଯାହା ଜଳ, ବାୟୁ, ମୃରିକା, ଖଣିଜ ଲବଣ ଇତ୍ୟାଦିକୁ ବୁଝାଇଥାଏ । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

• ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ (Renewable Resource)
• ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ (Non-Renewable Resource)

୨। ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ।
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦକୁ ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାରକଲେ ମଧ୍ୟ ତାହାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଲୟ ହୋଇ ନଥାଏ, ତାହାକୁ ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ଏହାର ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାର ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ବିଭିନ୍ନ ଚକ୍ର ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଏହା ପୂର୍ବାବସ୍ଥାକୁ ଫେରିଆସିଥାଏ । ଜଳ, ବାୟୁ, ମୃରିକା ଆଦି ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ କ୍ଷୟ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ଏହାର ପୂର୍ବ ସ୍ଥିତିକୁ ଫେରିଆସିଥାଏ । ସେହିପରି ସୌରଶକ୍ତି, ତାପଜଶକ୍ତି, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଶକ୍ତି ଆଦି ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ ।

୩ । ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ।
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାରଦ୍ଵାରା ଏହାର ବିଲୟ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ଚକ୍ର ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ପ୍ରକୃତିରେ ପୁନର୍ବାର ଭରଣା ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ବିଭିନ୍ନ ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ, କୋଇଲା, ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍, ଲୁହା, ଦସ୍ତା, ସୁନା, ସୀସା, ତମ୍ବା ଆଦି ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ସମ୍ପଦ । ଏଗୁଡ଼ିକର ବ୍ୟବହାର ହେଲେ ଏହାର ପରିମାଣ କ୍ରମାଗତଭାବେ ହ୍ରାସପାଏ । ପୁନର୍ବାର ଏହାର ଭରଣା ସମ୍ଭବପର ହୋଇ ନଥାଏ ।

୪ । ସରନ୍ତି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ।
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାରଦ୍ଵାରା ଏହାର ବିଲୟ ଘଟିଥାଏ, ଏହାକୁ ସରନ୍ତି ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ଜନସଂଖ୍ୟା ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ବଢ଼ିଚାଲିଛି, ଯାହାଫଳରେ ଏହି ସରନ୍ତି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ଦେଖାଯାଉଛି । ମନୁଷ୍ୟ ଏହି ସମ୍ପଦର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଯୋଗୁଁ ଏହାର ବିଲୟ ଘଟୁଛି । ଯାନବାହାନ ଓ କଳକାରଖାନା ଆଦିର ଦୃଢ଼ ବିକାଶ ଦ୍ଵାରା ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବିଲୟ ଘଟୁଛି । ମନୁଷ୍ୟକୃତ କାରଣରୁ ପରିବେଶ ଦୂଷିତ ହେଉଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ ପରିସ୍ଥିତିରେ ମନୁଷ୍ୟ ଏହା ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରି ଏହି ସମ୍ପଦର ସୁରକ୍ଷା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

୫ । ଅସରନ୍ତି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ।
Answer:
ଯେଉଁ ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକର ମନୁଷ୍ୟ ସମାଜଦ୍ବାରା ବହୁଳ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଉକ୍ତ ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକ ବିଲୟ ହୋଇ ନଥାଏ, ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅସରନ୍ତି ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ । ଏହି ଅସରନ୍ତି ସମ୍ପଦଗୁଡ଼ିକ ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ସୌରରଶ୍ମି, ବାୟୁ, ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଇତ୍ୟାଦି ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ସମ୍ପଦ । ଏଗୁଡ଼ିକର ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାର ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ବିଲୟ ହୋଇ ନଥାଏ । ସମୁଦ୍ର ଲହଡ଼ି ମଧ୍ଯ ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ସମ୍ପଦ ।

୬ । ପାଣିପାଗ ଓ ଜଳବାୟୁ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଭେଦ ।
Answer:
କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ସ୍ଵଳ୍ପସମୟ ମଧ୍ୟରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଅବସ୍ଥାକୁ ପାଣିପାଗ ବୋଲି ଧରାଯାଏ । ଉତ୍ତାପ ହ୍ରାସ ଓ ବୃଦ୍ଧି, ବୃଷ୍ଟିପାତ, ଆର୍ଦ୍ରତା ଇତ୍ୟାଦି ପାଣିପାଗ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ପରିମାପକ ହୋଇଥିବାବେଳେ କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନର ପାଣିପାଗର ହାରାହାରି ଅବସ୍ଥାକୁ ୨୦ ବର୍ଷ ବ୍ୟବଧାନରେ ପ୍ରକାଶକରିବାକୁ ସେହି ସ୍ଥାନର ଜଳବାୟୁ ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।

୭ । ବିଶ୍ବ ତାପାୟନର (Global Warming) ସାମାଜିକ ପ୍ରଭାବ ।
Answer:
ବିଶ୍ବ ଉତ୍ତପ୍ତିକରଣ ଦ୍ବାରା ସମାଜ ଉପରେ ପଡ଼ୁଥିବା ପ୍ରଭାବଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ହେଉଛି ।

• ବିଶ୍ଵ ତାପମାତ୍ରାର ଦ୍ରୁତ ବେଗରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ
• ପାଗର ଅବସ୍ଥାରେ ଉତ୍କଟତା
• ଜୈବ ପରିବେଶରେ ପ୍ରଭାବ
• ସମୁଦ୍ର ପତନର ବୃଦ୍ଧି
• ମହାସାଗରଗୁଡ଼ିକର ଅମୃଦ୍ଧ ବୃଦ୍ଧି
• କୃଷିଭିତ୍ତିକ ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ

୮ । ବିଶ୍ବ ତାପାୟନର ପ୍ରଭାବ ।
Answer:
ବିଶ୍ବ ତାପାୟନର ପ୍ରଭାବମାନ ହେଲା –

• ଜଳବାୟୁର ପରିବର୍ତ୍ତନ
• ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ବରଫ ତରଳିବା
• ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନ ବୃଦ୍ଧି
• ଜୈବିକ ବିବିଧତା ସଂରକ୍ଷଣକୁ ନେଇ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ
• ଫସଲହାନୀ ଓ ବାରମ୍ବାର ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ

୯ । ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର କାରଣ ।
Answer:
ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର କାରଣମାନ ହେଲା –

• ବିଶ୍ୱ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି
• ଦ୍ରୁତ ଜନସଂଖ୍ୟାର ବୃଦ୍ଧି
• ଯାନବାହାନ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି
• ଜଙ୍ଗଲ କ୍ଷୟ
• ଓଜୋନ ସ୍ତରରେ ଛିଦ୍ର
• ସବୁଜ ଗୃହର ପ୍ରଭାବ

୧୦। ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରଭାବ ।
Answer:
ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରଭାବଗୁଡ଼ିକ ହେଲା –

• ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନର ବୃଦ୍ଧି
• ଜୈବ ବିବିଧତା ସଂରକ୍ଷଣ ପ୍ରତି ବିପଦ
• ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ବରଫ ତରଳିବା
• କୃଷି ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ
• ବାରମ୍ବାର ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ

୧୧। ସବୁଜ ଗୃହ (Green House) ପ୍ରଭାବ ।
Answer:
ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ବାଷ୍ପକୁ ସବୁଜ ଗୃହ ବାଷ୍ପ ରୂପେ ମୁଖ୍ୟତଃ କୁହାଯାଇଥାଏ । ଏହାର ମାତ୍ରା ବର୍ତ୍ତମାନ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅଧିକ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ସବୁଜ ଗୃହ ଉପରେ ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ଏହାର ପ୍ରଥମ ପ୍ରଭାବ ହେଲା ପୃଥ‌ିବୀର ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା । ପୃଥ‌ିବୀରେ ଯଦି ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧିପାଏ; ତେବେ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳର ବରଫ ତରଳିଯିବ, ଯାହାଦ୍ଵାରା ସମୁଦ୍ରର ଜଳ ପତ୍ତନର ବୃଦ୍ଧି ଘଟି ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳ ଜଳମଗ୍ନ ହେବ ଓ ତା’ଦ୍ବାରା ସେଠି ବସତିସ୍ଥାପନ କରିଥିବା ଜୀବଜନ୍ତୁଙ୍କର ବିନାଶର କାରଣ ହେବା ଫଳରେ ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନଠାରୁ ନିମ୍ନରେ ଥ‌ିବା ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ସମୁଦ୍ରଗର୍ଭରେ ଲୀନହୋଇଯିବ, ଜଳରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ଏହା ଜଳଚର ଜୀବମାନଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହୋଇଯିବ ।

ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ଏହା ଉନ୍ମୋଦନ (Transpiration) ପ୍ରକ୍ରିୟା ଓ ଜଳ ବାଷ୍ପୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ତ୍ୱରାନ୍ବିତ କରିବ, ଯାହାଫଳରେ ଭୂତଳ ଜଳ ସ୍ତରର ହ୍ରାସ ଘଟିବ । ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର ଅତ୍ୟଧିକ ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲେ ଏହା ଓଜୋନ ସ୍ତରକୁ କ୍ଷୟ କରିବ, ଯାହାଦ୍ବାରା ଓଜୋନ ଗର୍ଭ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇ ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମି ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ପ୍ରବେଶକରିବ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଜୀବଜନ୍ତୁମାନେ ମାରାତ୍ମକ ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହେବେ । ତେଣୁ ଦିନ ଆସିବ, ଯାହାଫଳରେ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରୁ ଜୀବଜନ୍ତୁମାନେ ଚିରଦିନ ଲାଗି ନିଶ୍ଚିହ୍ନ ହୋଇଯିବେ ।

୧୨ । ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷକଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ସ ଓ ସେମାନଙ୍କର ନିୟତି (Sources and Fate of Air Pollutants)
Answer:
ନିମ୍ନଲିଖୂତ ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷକର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସ ଅଟନ୍ତି ~
(୧) ଅଙ୍ଗାରକ ପ୍ରଦୂଷକ:
ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍, ପେଟ୍ରୋଲ, ଡିଜେଲ, କିରୋସିନି, କୋଇଲା, ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକର ଦହନ ସମୟରେ ବାହାରିଥାଏ । କାର୍ବନ ମନୋଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ବିଭିନ୍ନ ଯାନବାହାନ, ରୁଦ୍ଧ କୋଠରି ଆଦିରୁ ମଧ୍ୟ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ । ଏହିଗୁଡ଼ିକ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ କରିଥାଆନ୍ତି ।

(୨) ଯବକ୍ଷାରଜାନଜାତୀୟ ପ୍ରଦୂଷକ:
ନାଇଟ୍ରସ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଯବକ୍ଷାରଜାନଜାତୀୟ ପ୍ରଦୂଷକଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ କଳକାରଖାନା, ପାୱାର ଜେନେରେସନ ପ୍ଳାଣ୍ଟ, ଯାନବାହାନରୁ ବାହାରି ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟାଇଥାଆନ୍ତି ।

(୩) ଗନ୍ଧକଯୁକ୍ତ ପ୍ରଦୂଷକ:
ସଲ୍‌ଫର୍‌ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ଼, ହାଇଡ୍ରୋଜେନ୍ ସଲ୍‌ଫାଇଡ୍, ଗନ୍ଧକାମ୍ଳ ଆଦି ଏହି ଶ୍ରେଣୀୟ ପ୍ରଦୂଷକ ବିଭିନ୍ନ କଳାକାରଖାନାର ଚିମିନିରୁ ବାହାରି ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅପମିଶ୍ରଣଦ୍ଵାରା ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣର କାରଣ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

(୪) ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ:
ବିଭିନ୍ନ କଳକାରଖାନା, ବେଞ୍ଜିନ୍, ବେଞ୍ଜୋପାଇରିନ୍ ଆଦି ହାଇଡ୍ରୋକାର୍ବନ ପ୍ରଦୂଷକଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ସ ଅଟନ୍ତି । ଏହି ଅପମିଶ୍ରକଗୁଡ଼ିକ ବାୟୁ ସହିତ ଅପମିଶ୍ରଣ ଘଟାଇ ପ୍ରଦୂଷଣ କରିଥାଆନ୍ତି ।

(୫) ଧାତୁ ପ୍ରଦୂଷକ:
ଆରସେନିକ୍, ପାରଦ, ଲୌହ, ନିକେଲ, ସୀସା, କାଡ଼ମିୟମ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଧାତୁ କଳକାରଖାନା, ଖଣି ଆଦିରୁ ନିର୍ଗତ ହୋଇ ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣ କରନ୍ତି । ଏହିଗୁଡ଼ିକ ବିଘଟିତ ହୋଇ ନପାରି ପରିସଂସ୍ଥା ମଧ୍ୟରେ ଜମାହୋଇ ରହନ୍ତି ।

(୬) ରାସାୟନିକ ପ୍ରଦୂଷକ:
କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟବହୃତ ରାସାୟନିକ ସାର, କୀଟନାଶକ ଔଷଧ, କଳକାରଖାନାରୁ ନିଷ୍କାସିତ ବିଭିନ୍ନ ରାସାୟନିକ ଅପଦ୍ରବ ଏହି ଧରଣର ପ୍ରଦୂଷକ ଅଟନ୍ତି । ଜଳ, ବାୟୁ ଓ ସ୍ଥଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ଏହି ପ୍ରଦୂଷକମାନଙ୍କ ଅପମିଶ୍ରଣ ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ ।

(୭) ଅଣୁ ପ୍ରଦୂଷକ (Particle Pollutants):
ଲୁଗାକଳ, କାଗଜ କଳ, ଚିନି କାରଖାନା, ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରକଳ୍ପ, ଝୋଟ କଳ, ଧାତୁଶିଳ୍ପ ଇତ୍ୟାଦି ଅଣୁ ପ୍ରଦୂଷକଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ସ ଅଟନ୍ତି । ଅଣୁ ପ୍ରଦୂଷକଗୁଡ଼ିକ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣର କାରଣ ହୋଇଥାଏ ।

୧୩ । ଜଳ ପ୍ରଦୂଷକଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ସ ଓ ସେମାନଙ୍କର ନିୟତି (Sources and Fate of Water Pollutants)
Answer:
ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକ ଜଳ ପ୍ରଦୂଷକର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସ ଅଟନ୍ତି –
(୧) ନାଳ ନର୍ଦ୍ଦମା:
ଘରୋଇ ବ୍ୟବହୃତ ଅପରିଷ୍କାର ଜଳ ନାଳନର୍ଦ୍ଦମା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ଛିଣ୍ଡା କାଗଜ, କନା, ପଚାସଢ଼ା ପନିପରିବା, ମଳ, ମୂଦ୍ର, ଘାସ, ପାଳ, କୁଟା, ଛିଣ୍ଡା ଜୋତା, ଛିଣ୍ଡା ଲୁଗା, ଅଳିଆ ଆବର୍ଜନା ଆଦି ନାଳରେ ଯାଇ ନର୍ଦ୍ଦମା ସୃଷ୍ଟିକରେ । ଦୁର୍ଗନ୍ଧ ବାଷ୍ପ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ରୋଗ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ଜୀବାଣୁ ଏହାଦ୍ଵାରା ଜାତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣର ଏହା ଏକ ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଅଟେ ।

(୨) କଳକାରଖାନାର ପ୍ରବହମାନ ଦ୍ରବ୍ୟ (Industrial Effluents):
କଳକାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ତରଳ ଅପପଦାର୍ଥ ଅନ୍ୟ ଏକ ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣର ଉତ୍ସ ଅଟେ । ଏଥ‌ିରେ ବହୁ ରାସାୟନିକ ଅଜୈବିକ ଓ ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥ ଥାଏ । କଳକାରଖାନାରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଥ‌ିବା ସାମଗ୍ରୀ ଅନୁଯାୟୀ ଅପପଦାର୍ଥ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ଉପପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରବହମାନ ଦ୍ରବ୍ୟଭାବେ ନିଷ୍କାସିତ ହୋଇ ବିଭିନ୍ନ ଜଳାଧାରଗୁଡ଼ିକରେ ପଡ଼ିଥାଆନ୍ତି ।

(୩) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ପ୍ରଦୂଷକ:
ପେଟ୍ରୋଲ ଓ ପେଟ୍ରୋଲଜାତ ବିଭିନ୍ନ ସାମଗ୍ରୀଦ୍ଵାରା ଜଳ ବିଶେଷକରି ସମୁଦ୍ର ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟିଥାଏ । ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତୋଳନ ଓ ପରିବହନ ସମୟରେ ସେଥୁରୁ କିଛି ନଦୀ ଏବଂ ସମୁଦ୍ର ଜଳରେ ମିଶି ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟାଇଥାଏ ।

(୪) କୃଷି ରାସାୟନିକ ପ୍ରଦୂଷକ:
ଅବ୍ୟବହୃତ ଭାବରେ ମୁଭିକା ମଧ୍ୟରେ ସଞ୍ଚିତ ହୋଇ ରହିଥିବା ରାସାୟନିକ ସାର ଓ କୀଟନାଶକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଆଦି କୃଷି ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ବର୍ଷା ଜଳ କିମ୍ବା ଜଳସ୍ରୋତଦ୍ଵାରା ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ପୁଷ୍କରିଣୀ, ନଦୀ, ହ୍ରଦ, ସମୁଦ୍ର ଆଦି ସହ ମିଶି ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟାଇଥାଆନ୍ତି ।

(୫) ଭୌତିକ ପ୍ରଦୂଷକ (Physical Pollutants):
ତାପମାତ୍ରାରେ ବୃଦ୍ଧି ଓ ହ୍ରାସ, ବିଭିନ୍ନ ଅଜୈବିକ ପଦାର୍ଥ, ତେଜସ୍କ୍ରିୟ ବସ୍ତୁ ଇତ୍ୟାଦି ଭୌତିକ ପ୍ରଦୂଷକଗୁଡ଼ିକଦ୍ୱାରା ଜଳାଶୟଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇ ପରିସଂସ୍ଥାର ଅସନ୍ତୁଳନ ଘଟାଇ ଥାଆନ୍ତି ।

୧୪ । ସ୍ଥଳ ବା ମୃତ୍ତିକା ପ୍ରଦୂଷକଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ସ ଓ ସେମାନଙ୍କ ନିୟତି (Sources and Fate of Terrestrial or Soil Pollutants)
Answer:
ନିମ୍ନଲିଖୂତ ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକ ସ୍ଥଳ ପ୍ରଦୂଷକର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସ ଅଟନ୍ତି –
(୧) କଳକାରଖାନାରୁ ବହିର୍ଗତ ଦ୍ରବ୍ୟ:
କଳକାରଖାନାରୁ ବହିର୍ଗତ ଅପଜାତ ପଦାର୍ଥ ଓ ଅପଦ୍ରବଗୁଡ଼ିକଦ୍ୱାରା ମୁଭିକା ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ । ପାଉଁଶ, ଅବ୍ୟବହୃତ କଞ୍ଚାମାଲ, ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ଆଦି ସ୍ଥଳଭାଗର ବହୁ ଅଂଶ ଦଖଲ କରି ରହିଥାଆନ୍ତି । ଏହିଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଭାବରେ ମୃତ୍ତିକାର ଉତ୍ପାଦିକା ଶକ୍ତି ଲୋପପାଇଥାଏ ।

(୨) ଘରୋଇ ଅଦରକାରୀ ଦ୍ରବ୍ୟ:
ପ୍ଲାଷ୍ଟିକର ଉପକରଣ, ପଲିଥୁନ ବ୍ୟାଗ୍, ଭଙ୍ଗା ଟିଣଡବା, କାଚ, ଅବ୍ୟବହୃତ ଯାନବାହାନର ଅଂଶବିଶେଷ, ଅଳିଆ ଆବର୍ଜନା ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ଘରୋଇ ଅଦରକାରୀ ଦ୍ରବ୍ୟଦ୍ଵାରା ସ୍ଥଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟିଥାଏ । କଠିନ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକର ବିଘଟନ ସହଜରେ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ; ଫଳରେ ସେଗୁଡ଼ିକ ଗଦାଗଦା ହୋଇ ପଡ଼ି ମୃରିକା ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟାନ୍ତି ।

(୩) ଧାତୁଜାତୀୟ ଦ୍ରବ୍ୟ:
ଲୁହା, ତମ୍ବା, ଜିଙ୍କ୍, ଆଲୁମିନିୟମ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଅଦରକାରୀ ଧାତୁଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକଦ୍ୱାରା ମୃତ୍ତିକା ଅବରୋଧ ହୋଇ ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟାଇଥାଏ । ସହରାଞ୍ଚଳରେ ଏହି ଧାତୁଜନିତ ମୃଭିକା ପ୍ରଦୂଷଣ ବିଶେଷ ଦେଖାଯାଏ । ଏହିଗୁଡ଼ିକ ଜୈବ ଅବକ୍ରମିତ ଅଯୋଗ୍ୟ ଶ୍ରେଣୀୟ ପ୍ରଦୂଷକ ହୋଇଥିବା ଯୋଗୁଁ ସମସ୍ୟା ଉତ୍କଟତର ହୋଇଥାଏ ।

(୪) କୃଷି ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ:
ରାସାୟନିକ ସାର ଓ କୀଟନାଶକ ଔଷଧର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାରଯୋଗୁଁ ମୃରିକାରେ ସେଗୁଡ଼ିକ ସଞ୍ଚତ ହୋଇ ସ୍ଥଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟାଇଥାଆନ୍ତି । ଏହି ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଭାବରେ ମୃତ୍ତିକା ବିଷାକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।

(୫) ଅମ୍ଳ ଓ କ୍ଷାର ପ୍ରଦୂଷକ:
ବିଭିନ୍ନ ଅମ୍ଳ ଏବଂ କ୍ଷାର ମୃତ୍ତିକା ସହ ମିଶ୍ରିତ ହୋଇ ଏହାକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିଥାଆନ୍ତି । କାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଅଦରକାରୀ ଦ୍ରବ୍ୟ ଏହିଧରଣର ପ୍ରଦୂଷକମାନଙ୍କ ଉତ୍ସ ଅଟେ ।

୧୫ । ଧ୍ଵନି ପ୍ରଦୂଷକଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ସ ଓ ସେମାନଙ୍କ ନିୟତି (Sources and Fate of Sound Pollutants)
Answer:
ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଉତ୍ସଗୁଡ଼ିକ ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷକର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସ ଅଟନ୍ତି –
(୧) ଯାନବାହାନ:
କାର୍, ମଟର, ବସ୍, ଟ୍ରକ୍, ଟ୍ରାକ୍ଟର, ରେଳଗାଡ଼ି, ଟ୍ରାମ୍ ଗାଡ଼ି, ରକେଟ୍, ଉଡ଼ାଜାହାଜ, ବୁଡ଼ାଜାହାଜ ଇତ୍ୟାଦି ଯାନବାହାନ ଧ୍ଵନି ପ୍ରଦୂଷଣର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସ ଅଟନ୍ତି । ଏହି ଯାନବାହାନଗୁଡ଼ିକର ଇଞ୍ଜିନ୍ ଏବଂ ହର୍ଣ୍ଣଜନିତ ବିକଟ ଶବ୍ଦଦ୍ବାରା ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷଣ ଘଟି ପରିବେଶ ଅସନ୍ତୁଳନ ହୋଇଥାଏ ।

(୨) କଳକାରଖାନା:
କଳକାରଖାନା ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷଣର ଅନ୍ୟ ଏକ ମାଧ୍ୟମ ଅଟେ । ଶିଳ୍ପାଞ୍ଚଳ ଏବଂ ଖଣି ଅଞ୍ଚଳର ଶବ୍ଦଦ୍ଵାରା ପରିବେଶ ଧ୍ଵନିଜନିତ ପ୍ରଦୂଷଣର ଶିକାର ହୋଇଥାଏ । କର୍ମରତ ଶ୍ରମିକ ଏବଂ ଉକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳର ବାସିନ୍ଦା ଏହାଦ୍ଵାରା ନାନା ସମସ୍ୟାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୁଅନ୍ତି ।

(୩) ବିସ୍ଫୋରଣ ଓ ଘରୋଇ ଶବ୍ଦ ପ୍ରଦୂଷଣ:
ବାଣ, ଯୁଦ୍ଧାସ୍ତ୍ର ଆଦିର ବିସ୍ଫୋରଣ ଏବଂ ଲାଉଡ଼ ସ୍ପିକର୍, ଟେଲିଭିଜନ, ରେଡ଼ିଓ ଆଦିର ଅହେତୁକ ଶବ୍ଦ ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷଣର ଉତ୍ସ ହୋଇ ପରିବେଶର କ୍ଷତି ସାଧନ ଘଟାଇଥାଆନ୍ତି ।

୧୬ । ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତରର ଅବକ୍ଷୟ ଓ ଜୀବଜଗତ ଉପରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ପୃଥିବୀପୃଷ୍ଠରେ ଥ‌ିବା ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ତର ମଣ୍ଡଳ ମଧ୍ୟରୁ ଶାନ୍ତମଣ୍ଡଳ ଅନ୍ୟତମ । ଏଥରେ ଏକ ଛୋଟିଆ ସ୍ତର ଥାଏ । ଏହାକୁ ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତର କୁହାଯାଏ । ଏହି ସ୍ତର ଅମ୍ଳଜାନର ଏକ କଠିନ ବା ଘନୀଭୂତ ଅବସ୍ଥା ଏବଂ ଏହା ସମସ୍ତ ଜୀବଜଗତ ଉପକାରରେ ଆସିଥାଏ । କାରଣ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ଆସୁଥିବା ଅନେକ (୯୯ ପ୍ରତିଶତ) କ୍ଷତିକାରକ ରଶ୍ମି; ଯଥା  ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମି (Ultraviolet rays) ପ୍ରାଣୀର ଖୁବ୍ କ୍ଷତି ଘଟାଇଥାଏ । ଏହି କ୍ଷତିକାରକ ରଶ୍ମିସମୂହକୁ ଓଜୋନ୍‌ମଣ୍ଡଳ ଅଟକାଇ ଦିଏ । ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତରଟି ପୃଥ‌ିବୀ ଉପରେ ଏକ ଛତାଭଳି ଚାରିଆଡ଼କୁ ଘେରିରହି କ୍ଷତିକାରକ ରଶ୍ମି ପ୍ରଭାବରୁ ଜୀବଜଗତକୁ କବଚଭଳି ରକ୍ଷାକରେ । ଓଜୋନ୍‌ ଏକ ନୀଳବର୍ଣ୍ଣବିଶିଷ୍ଟ ଓ ତୀବ୍ର ଗନ୍ଧଯୁକ୍ତ ଗ୍ୟାସ୍ । ଛଅଟି ଅମ୍ଳଜାନ ପରମାଣୁର ରାସାୟନିକ ସଂଶ୍ଳେଷଣରୁ ଦୁଇଟି ଓଜୋନ୍ ଅଣୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ପରିବେଶ ବିଜ୍ଞାନୀଗଣ ପୃଥ‌ିବୀକୁ ସତର୍କ କରି ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲୋରୋ କାର୍ବନଦ୍ୱାରା ଶାନ୍ତମଣ୍ଡଳରେ ଥ‌ିବା ଓଜୋନ୍‌ର ସାନ୍ଦ୍ରତା ଦିନକୁଦିନ କମିବାରରେ ଲାଗିଛି । କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲୋରେ କାର୍ବନର ଅନ୍ୟନାମ ଫ୍ରେୟନ୍ (Freon) । ଫ୍ରେଯନ୍ କେତେକ ବିଷାକ୍ତ ନ ହୋଇଥିବା କିମ୍ବା ଉଦ୍‌ବାୟୀ ହୋଇ ନଥିବା ତଥା ଅତି ଶସ୍ତାରେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ମିଳୁଥ‌ିବା ଏକ ରାସାୟନିକ ଦ୍ରବ୍ୟ । ଏହା ଶୀତତାପ ନିୟନ୍ତ୍ରକ ବା ଶୀତଳକାରୀ ଯନ୍ତ୍ରରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ବାଷ୍ପ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ନଷ୍ଟ ନ ହୋଇ ଶହେବର୍ଷରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବଯାଏ ରହିପାରେ ।
ଏଥସହ କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲୋରୋ କାର୍ବନ (CHC) ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଡାଇଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ମୁଖ୍ୟତଃ ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତରର କ୍ଷୟପାଇଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦାୟୀ ରହନ୍ତି ।

ଜୀବଜଗତ ଉପରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ :

• ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତର କ୍ଷୟ ହେବାଦ୍ୱାରା ଅଧିକ ପରିମାଣର ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମିର ବିକିରଣ ପୃଥ‌ିବୀ ଉପରେ ପଡ଼ିବାଦ୍ୱାରା ବିଭିନ୍ନ ଚର୍ମରୋଗ, ଚର୍ମ କର୍କଟ ଆଦି ରୋଗମାନ ଦେଖାଯିବ । ଏପରିକି ଆଖୁରେ ମଧ୍ଯ ମୋତିଆବିନ୍ଦୁ ବଢ଼ିବ ଓ ଆଖୁର ପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତି ହ୍ରାସପାଇବ ।
• ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମିର ପ୍ରଭାବରେ ଓଜୋନୀୟ ଅବ୍ୟବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି ହେବ ।
• ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମିର ବିକିରଣଯୋଗୁଁ ସମୁଦ୍ର ଜଳରୁ ଅମ୍ଳଜାନ ହ୍ରାସପାଇବ ।
• ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତରର କ୍ଷୟଯୋଗୁଁ ବିଭିନ୍ନ ଉତ୍ପାଦନର ହ୍ରାସ ଘଟିବ ।
• ଅତିବାଇଗଣି ରଶ୍ମି ସବୁଜ ଗୃହର ବୃଦ୍ଧିରେ ସହାୟକ ହେବ ।

୧୭ । ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା (Acid Rain) କ’ଣ ?
Answer:
ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା ହେଉଛି ବର୍ଷାଜଳଯୁକ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପରିବେଶରେ ତିଆରି ଅମ୍ଳର ସମାହାର । ସମ୍ପ୍ରତି ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା ଏକ ପରିବେଶ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ୟା ରୂପେ ଦେଖାଦେଇଛି । ଏହି ସମସ୍ୟା ଉପରେ ପରିବେଶବିତ୍ରମାନଙ୍କର ନଜର ରହିଛି । ଏହି ସମସ୍ୟା ବର୍ତ୍ତମାନ ଜଳଜ ପରିସଂସ୍ଥା ଏବଂ ଜଳ ପରିସଂସ୍ଥା ଉପରେ ଏକ ବିପଦଭଳି ଦେଖାଦେଇଛି । ଏହି ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା ବିଶ୍ୱସାରା ଏକ ସମସ୍ୟାରୂପେ ଦେଖାଦେଇଛି । ଏପରିକି ଆମ ଦେଶରେ ଆଗ୍ରାରେ ଥ‌ିବା ଐତିହାସିକ ତାଜମହଲ୍ ଅମ୍ଳ ବର୍ଷାର ପ୍ରଭାବରେ ନଷ୍ଟ ହେବାକୁ ବସିଲାଣି । ଆଗ୍ରା ନିକଟସ୍ଥ ମଥୁରା ତୈଳ ବିଶୋଧନାଗାର କେତେକ ବିଷାକ୍ତ ବାଷ୍ପ ଛାଡ଼ିବାଦ୍ୱାରା, ଏହି ବିଷାକ୍ତ ବାଷ୍ପ ଜଳାଶ ବା ବର୍ଷାସହ ମିଶି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଅମ୍ଳ ତିଆରି କରେ । ଏହା ବର୍ଷା ଆକାରରେ ଭୂପୃଷ୍ଠକୁ ଆସେ । ଏହି ଅମ୍ଳ ବର୍ଷାରେ ସଲ୍‌ଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍, ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଏବଂ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍ ଥ‌ିବା ଜଣାଯାଇଛି । ଏହି ଏସିଡ୍‌ଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରକୃ ତିରେ ମିଳୁଥିବା କାର୍ବୋନିକ୍ ଏସିଡ୍ଠାରୁ ଅଧିକ ଟାଣୁଆ ଅମ୍ଳ, ଅମ୍ଳ ବର୍ଷାଦ୍ଵାରା ଜଳର pH କମିଯାଇଥାଏ ।

କୋଲକତା, ଦିଲ୍ଲୀ, ମୁମ୍ବାଇ, ଚେନ୍ନାଇ ଏବଂ ଅନ୍ୟ କେତେକ କଳକାରଖାନା ଥ‌ିବା ସହରମାନଙ୍କର ଅମ୍ଳ ସାଧାରଣତଃ ବର୍ଷାଦିନର ପ୍ରଥମ ପ୍ରଥମ ବର୍ଷାଜଳରେ କିଛି କିଛି ପରିମାଣରେ ଦେଖାଯାଏ । ପରେ ପରେ ବର୍ଷା ଜଳରେ ଥ‌ିବା ଅମ୍ଳ ପରିମାଣ କମିଯାଏ । ଏହି ବର୍ଷାଜଳରେ ସଲ୍‌ଫ୍ୟୁରିକ୍‌ ଏସିଡ୍ ଏବଂ ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ଼ର ପରିମାଣ ଅଧିକ ଥାଏ । ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏବଂ କାର୍ବୋନିକ୍ ଏସିଡ୍‌ର ପରିମାଣ କମ୍ ଥାଏ I ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ; ଯଥା— ଆଗ୍ନେୟଗିରି ଉଦ୍‌ଗୀରଣ, ଜଙ୍ଗଲର ନିଆଁ, ବିଜୁଳି ମାରିବା, ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନର ଜାଳେଣି, ଜୈବିକ ପଦାର୍ଥର ଅପଘଟନଦ୍ୱାରା ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ମିଶିଥାଏ । ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଥ‌ିବା ଅନେକ ଏସିଡ୍ ଆସେ, ମନୁଷ୍ୟ କୃତକର୍ମରୁ; ଯଥା— ଘରୋଇ ଇନ୍ଧନ, ଯାନବାହାନରୁ ନିର୍ଗତ ଗ୍ୟାସ୍, କଳକାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ଗ୍ୟାସ୍, ଶକ୍ତିକେନ୍ଦ୍ରମାନଙ୍କରୁ ନିର୍ଗତ ଗ୍ୟାସ୍‌ରେ ବହୁ ଅକ୍‌ସାଇଡ଼, ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଓ ସଲ୍‌ଫର୍‌ ଥାଏ ।

ଏଗୁଡ଼ିକ ବର୍ଷାଜଳରେ ମିଶି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଏସିଡ୍ ତିଆରି କରିଥାଏ ଏବଂ ଏହି ଅମ୍ଳମିଶ୍ରିତ ବର୍ଷାଜଳ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ପଡ଼େ । ସାଧାରଣତଃ କଳକାରଖାନା ଏବଂ ସହରରେ ବା ଏହାର ପାଖାପାଖୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା ଦେଖାଦେଇଥାଏ । ସଲଫ୍ୟୁରିକ୍ ଏସିଡ୍, ନାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ଼୍ ଓ ହାଇଡ୍ରୋକ୍ଲୋରିକ୍ ଏସିଡ୍, କାର୍ବୋନିକ୍ ଏସିଡ୍ ସହ ମିଶି ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା କରିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା ପରିସଂସ୍ଥା ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ । ଏହି ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା ଐତିହାସିକ କୀର୍ତ୍ତିସ୍ତମ୍ଭ ଏବଂ ବଡ଼ ବଡ଼ କୋଠାବାଡ଼ି ଉପରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ । ସର୍ବଶେଷରେ ଏହା ମାନବ ସମାଜର ମଧ୍ଯ କ୍ଷତିସାଧନ କରିଥାଏ ।

୧୮। ଅମ୍ଳ ବର୍ଷାର ପ୍ରଭାବ ଓ ପ୍ରତିକାର ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଅମ୍ଳ ବର୍ଷାର କୁପ୍ରଭାବଗୁଡ଼ିକୁ ନିମ୍ନମତେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇପାରେ –

• ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା କୀର୍ତ୍ତିସ୍ତମ୍ଭ, କୋଠାବାଡ଼ି, ମାର୍ବଲ ତିଆରି କୀର୍ତ୍ତିଗୁଡ଼ିକୁ ନଷ୍ଟ କରିଥାଏ । ଆଗ୍ରାର ତାଜମହଲ, କୋଲ୍‌କତାର ଭିକ୍ଟୋରିଆ ମେମୋରିଆଲ୍ ଏହି ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା ଯୋଗୁଁ ବିଶେଷ କ୍ଷତି ହେବାକୁ ବସିଲାଣି ।
• ଏହି ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା ଜୀବମଣ୍ଡଳର ବିନାଶ କରିଥାଏ । ଏହି ଅମ୍ଳ ଏବଂ ଏହାର ଅଧିକ ପରିମାଣ ଯୋଗୁଁ ଜଳଜ ଉଭିଦ ଏବଂ ପ୍ରାଣୀ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ନ୍ତି ।
• ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା ମଣିଷର ସ୍ନାୟୁତନ୍ତ୍ର, ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟା ଏବଂ ହଜମକ୍ରିୟାରେ ଅସୁବିଧା କରିଥାଏ ।
• ଏହି ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା ଯୋଗୁଁ ମାଛମାନେ ମରିଯାଆନ୍ତି ।
• ଉତ୍ପାଦକମାନେ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ନ୍ତି । ତେଣୁ ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ ।
• ଏହି ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା ଅନ୍ୟ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ସହ ମିଶି ବିଭିନ୍ନ ବିଷାକ୍ତ ପଦାର୍ଥ ତିଆରି କରିଥା’ନ୍ତି । ଯାହାଦ୍ୱାରା ପରିସଂସ୍ଥା ବିଶେଷ ଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ ।
• ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ପୋଷକ ଏହି ଅମ୍ଳ ବର୍ଷା ଯୋଗୁଁ ନଷ୍ଟ ହୋଇଥା’ନ୍ତି l
• ଏହି ଅମ୍ଳର କୁପରିମାଣ ଯୋଗୁଁ ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଉଭିଦ ବିଭିନ୍ନ ଅଦରକାରୀ ବସ୍ତୁକୁ ଶୋଷଣ କରି ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ିଥା’ନ୍ତି ।

ଅମ୍ଳ ବର୍ଷାର ପ୍ରତିକାର :

• ଏହି ଅମ୍ଳ ବର୍ଷାକୁ ରୋକିବାକୁ ହେଲେ ପ୍ରଥମେ ଏହି ଅମ୍ଳ ଯେଉଁଠାରୁ ବାହାରୁଛି ଓ ଗ୍ୟାସ୍ ପ୍ରଦୂଷଣ ହେଉଛି, ସେହି ପ୍ରଦୂଷଣକୁ ରୋକିବାକୁ ଦରକାର ।
• ଏହି ଅମ୍ଳକୁ କିଛି ରାସାୟନିକ କ୍ରିୟାଦ୍ଵାରା ରୋକାଯାଇପାରିବ ।
• ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଗ୍ୟାସ୍ ଲିକ୍‌କୁ ରୋକାଯିବା ଦରକାର ।
• ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯାନବାହାନର ମୂଳ ଯନ୍ତ୍ରପ୍ରତି ଅଧିକ ଧ୍ୟାନଦେବା ଦରକାର । ଏହାଦ୍ଵାରା ବିଷାକ୍ତ ଗ୍ୟାସ୍ ଆଉ ନିର୍ଗତ ହେବ ନାହିଁ ।
• କେଉଁ କଳକାରଖାନାଗୁଡ଼ିକ ବିଷାକ୍ତ ଗ୍ୟାସଦ୍ୱାରା ପରିବେଶକୁ ପ୍ରଦୂଷିତ କରୁଛନ୍ତି, ସେଗୁଡ଼ିକ ତୁରନ୍ତ ବନ୍ଦକରିବା ଦରକାର ।
• ରାସାୟନିକ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଏହି ବିଷାକ୍ତ ବାଷ୍ପକୁ ପୁନଃବ୍ୟବହାର କରି ବିଷମୁକ୍ତ କରିବା ଦରକାର ।

୧୯ । ପୋଷକ ବୃଦ୍ଧି (Eutrophication) କ’ଣ ?
Answer:
ନାଇଟ୍ରେଟ୍, ଫସ୍‌ଫେଟ୍ ଏବଂ କ୍ଳେଶରାଇଡ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଅଧ୍ବକ ପରିମାଣରେ ଜଳାଶୟରେ ମିଶିବା ଫଳରେ ପୋଷକ ବୃଦ୍ଧି ଘଟି ଜଳଜ ଉଭିଦମାନଙ୍କର ଦ୍ରୁତ ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପୋଷକ ବୃଦ୍ଧି (Eutrophication) କୁହାଯାଏ । ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ଏହା ଏକ ଧୀର ପ୍ରକ୍ରିୟା ହୋଇଥିବାବେଳେ କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ଏହା ନାଳ ନର୍ଦ୍ଦମାର ଦୂଷିତ ଜଳ, ଶିଳ୍ପକ୍ଷେତ୍ରରୁ ନିର୍ଗତ ଜଳ, କୃଷିକ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟବହୃତ ରାସାୟନିକ ସାର ଆଦିର ମିଶ୍ରଣ ଫଳରେ ଘଟିଥାଏ । ଏହାଯୋଗୁଁ ଶୈବାଳ ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ । ଅଧିକ ଶୈବାଳ ବୃଦ୍ଧି ହେଲେ ମାଛ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜଳଜୀବ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ନ୍ତି ଓ ବିଭିନ୍ନ ବିଷାକ୍ତ ପଦାର୍ଥ ସେମାନଙ୍କ ଦେହରୁ ଆସି ଜଳରେ ମିଶେ । ଏହାର ଫଳସ୍ବରୂପ ଜଳ ଅଧିକ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୁଏ ।

ଦ୍ରବୀଭୂତ ଅମ୍ଳଜାନର ପରିମାଣ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଓ ଫସ୍‌ଫରସ୍ପର ଅନୁପାତ ଓ ସର୍ବୋପରି ଜୈବ ଉତ୍ପାଦନ (Biological Productivity)କୁ ପାଥେୟ କରି ୟୁଟ୍ରୋଫିକେସନ୍‌ର ପରିମାଣ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଏ । ଏଣୁ ଏହାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାପାଇଁ ଜଳାଶୟ ମଧ୍ୟକୁ ଆସୁଥିବା ଦୂଷିତ ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ କରି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯିବା ଉଚିତ । ଶୈବାଳ ବୃଦ୍ଧିକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଭୌତିକ, ରାସାୟନିକ ଓ ଜୈବିକ ଉପାୟରେ ଦୂଷିତ ଜଳରୁ ଦ୍ରବୀଭୁତ ପୋଷକଗୁଡ଼ିକ ବାହାରକରିଦେବା ଉଚିତ । ଏଥିପାଇଁ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଉଥିବା ପଦ୍ଧତିଗୁଡ଼ିକ ହେଲା– ଅଧଃକ୍ଷେପଣ, ଜୈବିକ ଯବକ୍ଷାରଜାନ ବିବନ୍ଧନ, ଯବକ୍ଷାରଜାନମୁକ୍ତ ଆୟନ ବିନିମୟ, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଓ ବିପରୀତ ପାରସ୍ତୁତ ପଦ୍ଧତି ଇତ୍ୟାଦି ।

୨୦ । ଜୈବ ବିବର୍ଦ୍ଧନ (Biological Magnification) କ’ଣ ?
Answer:
ଖାଦ୍ୟଶୃଙ୍ଖଳରେ ଅନେକ ଖାଦ୍ୟ ସ୍ତର ଥାଏ । ଖାଦ୍ୟଶକ୍ତି ଗୋଟିଏ ଖାଦ୍ୟ ସ୍ତରକୁ ଅନ୍ୟ ଖାଦ୍ୟ ସ୍ତରକୁ ପ୍ରବାହିତ ହେଲାବେଳେ ଶତକଡ଼ା ୧୦ ଭାଗ ଶକ୍ତି ତାପ ଓ ଶ୍ଵାସକ୍ରିୟାରେ ହ୍ରାସ ଘଟେ । ପରୀକ୍ଷାରୁ ଏହା ପ୍ରମାଣିତ ହେଉଛି ଯେ ଖାଦ୍ୟଶୃଙ୍ଖଳାରେ କେତେକ ପଦାର୍ଥ ଗୋଟିଏ ଖାଦ୍ୟ ସ୍ତରରୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ଖାଦ୍ୟ ସ୍ତରକୁ ପ୍ରବାହିତ ହେଲାବେଳେ ପ୍ରତ୍ୟେକଟି ଖାଦ୍ୟ ସ୍ତରରେ ତା’ର ସାନ୍ଦ୍ରତା ବୃଦ୍ଧିପାଇଥାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଜୈବ ବିବର୍ଣନ କୁହାଯାଏ ।

୨୧ । ‘ସବୁଜ ଗୃହ ପ୍ରଭାବ’ (Green house Effect) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
ଶୀତପ୍ରଧାନ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ଥଣ୍ଡାର ପ୍ରଭାବରୁ ଉଭିଦଗୁଡ଼ିକୁ ରକ୍ଷାକରିବାପାଇଁ କାଚର ସବୁଜ ଗୃହ ଗଠନ କରି ତା’ ମଧ୍ୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଗଛ ଲଗାଯାଇଥାଏ । କାଚ ମଧ୍ଯରେ କ୍ଷୁଦ୍ର ତରଙ୍ଗବିଶିଷ୍ଟ ସୌରରଶ୍ମି କୋଠରି ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରବେଶ କରେ । ଏହି ରଶ୍ମି କୋଠରିମଧ୍ଯସ୍ଥ ଉଭିଦ ଓ ମୃତ୍ତିକା ଉପରେ ପଡ଼ି ଦୀର୍ଘ ତରଙ୍ଗ ବିଶିଷ୍ଟ ଅବଲୋହିତ (Infrared) ରଶ୍ମିରେ ପରିଣତ ହୁଏ; ଯାହାକି କାଚଦେଇ ବାହାରକୁ ଆସିପାରେ ନାହିଁ ଫଳରେ ଉକ୍ତ କାଚନିର୍ମିତ ସବୁଜ କୋଠରିର ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ । ଏହାଫଳରେ ସେଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ଉଭିଦର ବୃଦ୍ଧି ସମ୍ଭବ ହୁଏ । ୧୯୨୭ ମସିହାରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଫରୟର ସବୁଜ ଗୃହର ନାମକରଣ କରିଥିଲେ । ପୃଥ‌ିବୀକୁ ମଧ୍ୟ ଏକ ସବୁଜ କୋଠରି ସହ ତୁଳନା କରାଯାଇଥାଏ ।

କ୍ଷୁଦ୍ର ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ସୌରରଶ୍ମି ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଭେଦକରି ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ପଡ଼ିବା ପରେ ଦୀର୍ଘ ତରଙ୍ଗ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ଅବଲୋହିତ ରଶ୍ମିରେ ପରିଣତ ହୁଏ; ମାତ୍ର ଏହି ରଶ୍ମି ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ମଧ୍ୟଦେଇ ବାହାରକୁ ଯାଇ ନପାରି ପୁନଶ୍ଚ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୁଏ; ଫଳରେ ପୃଥିବୀର ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧିପାଏ । ବିଶେଷକରି ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଥ‌ିବା ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍, ମିଥେନ୍, ନାଇଟ୍ରୋଜେନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍, ଓଜୋନ୍ ଇତ୍ୟାଦି ଗ୍ୟାସ୍ ସବୁଜ ଗୃହ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି । ଏହାଫଳରେ ଜଳଚକ୍ରରେ ଅସନ୍ତୁଳନ ଦେଖାଦିଏ ଓ ଓଜୋନ୍‌ ସ୍ତରର କ୍ଷୟକ୍ଷତି ଘଟି ଅତିବାଇଗଣୀ ରଶ୍ମି ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ବିଚ୍ଛୁରିତ ହେବ । ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠ ଉତ୍ତପ୍ତ ହେବ ଏବଂ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ବରଫ ତରଳି ସମୁଦ୍ରର ଜଳପତ୍ତନ ବୃଦ୍ଧି କରିବ । ଏହି କୁପ୍ରଭାବର ନିରାକରଣପାଇଁ ବୃକ୍ଷରୋପଣ, ଧୂମବିହୀନ ଜାଳେଣିର ବ୍ୟବହାର ଓ କାରଖାନାର ବିଷାକ୍ତ ବାଷ୍ପର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଆଦି ସହ ଜନସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଦରକାର ।

୨୨ । ପୃଥ‌ିବୀର ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି (Global Warming) କ’ଣ ?
Answer:
ପରିମାଣ ବୃଦ୍ଧି, ସବୁଜ କୋଠରି ପ୍ରଭାବ, ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନର ଦହନ ଆଦି ଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ‘ଉତ୍ତପ୍ତ ପୃଥ‌ିବୀ’ (Global Warming) କୁହାଯାଏ । ବିଶ୍ବର ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ସମ୍ଭବତଃ ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ମାନବ ସମାଜ ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଥ‌ିବା ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ପରିବେଶ ସମସ୍ୟା ଅଟେ I ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିଯୋଗୁଁ ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳର ବରଫ ତରଳେ ଓ ଏହାଫଳରେ ସମୁଦ୍ରର ଜଳପତ୍ତନ ବୃଦ୍ଧି ହେବାଯୋଗୁଁ ବନ୍ୟାର ପ୍ରକୋପ ବଢ଼ିବ ଓ କୃଷି ଉତ୍ପାଦନ କମିଯିବ। ବିଶ୍ବର ପାଣିପାଗରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାକୃତିକ ଦୁର୍ବିପାକ; ଯଥା— ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା, ଅନାବୃଷ୍ଟି ଓ ମରୁଡ଼ି ଆଦି ନିୟମିତ ଭାବରେ ଦେଖାଯିବ । ପରିବେଶ ପ୍ରଦୂଷଣର ଏକ ସକାରାତ୍ମକ ଦିଗ ହେଉଛି ଗ୍ଲୋବାଲ୍ ଡିମିଂ ବା ବିଶ୍ଵ ଅନ୍ଧାରୀକରଣ ।

୧୯୮୫ ମସିହାରେ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଠାବ କରାଯାଇଥିବା ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାଦ୍ୱାରା ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇ ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠକୁ ସୂର୍ଯ୍ୟାଲୋକର ପ୍ରବେଶ କମିଯିବ ଓ ବିଶ୍ୱ କ୍ରମଶଃ ଅନ୍ଧାରୁଆ ହୋଇଯିବ । ଏହାଦ୍ଵାରା ବିଶ୍ଵ ଜଳବାୟୁରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ସୌରରଶ୍ମି ଓ ଆଲୋକ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପ୍ରଭାବିତ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି । ବିଭିନ୍ନ ସବୁଜ କୋଠରି ଗ୍ୟାସ୍, କ୍ଲୋରୋଫ୍ଲୋରୋ କାର୍ବନର ପରିମାଣ ହ୍ରାସ, ବନୀକରଣ, ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନର କମ୍ ବ୍ୟବହାର ଆଦି ଦ୍ଵାରା ଏହାର ପ୍ରତିକାର କରାଯାଇପାରିବ ।

୨୩ । ଉତ୍ପରି ଅନୁସାରେ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ କେତେ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ବୁଝାଅ ।
Answer:
ବିପର୍ଯ୍ୟୟର ପ୍ରକାରଭେଦ :
ବିପର୍ଯ୍ୟୟର ଉତ୍ପତ୍ତି ଅନୁସାରେ ଏହାକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

• ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ (Natural Disasters)
• ମନୁଷ୍ୟକୃତ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ (Anthropological or Man-made Disasters)
• ପରିବେଶ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ (Environmental Disasters)

(୧) ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ (Natural Disasters):
ଏହି ବିପର୍ଯ୍ୟୟଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାକୃତିକ କାରଣଗୁଡ଼ିକରୁ ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋଇଥାଏ ।
ଏଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନ ପ୍ରକାରର ହୋଇଥା’ନ୍ତି; ଯଥା –

• ଭୂମିସମ୍ପର୍କିତ – ଭୂମିକମ୍ପ, ଭୂମିସ୍ଖଳନ, ଆଗ୍ନେୟ ଉଦ୍‌ଗୀରଣ ଇତ୍ୟାଦି ।
• ପାଣିପାଗସମ୍ପର୍କିତ – ବନ୍ୟା, ମରୁଡ଼ି, ବାତ୍ୟା, ଅତ୍ୟଧ୍ବକ ବର୍ଷା, କରକାପାତ, ସୁନାମି ଆଦି ।

(୨) ମନୁଷ୍ୟକୃତ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ (Anthropological or Man-made Disasters):
ମନୁଷ୍ୟକୃତ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ମଧ୍ୟରେ ଘରପୋଡ଼ି, କଳକାରଖାନାରେ ନିଆଁ ଲାଗିବା, ଜଙ୍ଗଲ ନିଆଁ, ଅନ୍ତର୍ଦ୍ଦରୁ ଘରପୋଡ଼ିବା, ହଣାକଟା, ମଟରଯାନ ଦୁର୍ଘଟଣା, ଯାନବାହାନଗୁଡ଼ିକର ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଧକ୍କା, ଉଡ଼ାଜାହାଜ ଦୁର୍ଘଟଣା, କଳକାରଖାନାରେ ବାଷ୍ପଯନ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକର ବିସ୍ଫୋରଣ, ଗ୍ୟାସ୍‌ଟାଙ୍କିରେ ଛିଦ୍ରହେବା, ଆମୋନିଆ, ମିଥେନ ଗ୍ୟାସ୍ ଲିକ୍, ଆଣବିକ ବିସ୍ଫୋରଣ ତଥା ତେଜସ୍କ୍ରିୟ ବସ୍ତୁ ଥ‌ିବା ପାତ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଛିଦ୍ର ଆଦି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।

(୩) ପରିବେଶ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ (Environmental Disasters):
ପରିବେଶ ଦୁର୍ବିପାକ ମଧ୍ୟରେ ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣ, ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ, ମୃତ୍ତିକା କ୍ଷୟ, ଜଙ୍ଗଲ କ୍ଷୟ ଆଦି ମୁଖ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 10 ପରିବେଶ ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ Objective Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 10 Objective Questions in Odia Medium

ବସୁମିଷ୍ଠ ଓ ଅତି ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର
(A) ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

୧ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ ?
(i) ବାୟୁ
(ii) ବଣଜଙ୍ଗଲ
(iii) ବନ୍ଯଜନ୍ତୁ
(iv) କୋଠାବାଡ଼ି
Answer:
(iv) କୋଠାବାଡ଼ି

୨ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଠି ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ ?
(i) ସୌରଶକ୍ତି
(ii) ଜଳ
(iii) କୋଇଲା
(iv) ମୃଭିକା
Answer:
(iii) କୋଇଲା

୩ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ ?
(i) କୋଇଲା
(ii) ପେଟ୍ରୋଲିୟମ୍
(iii) ଲୁହା
(iv) ଜଳ
Answer:
(iv) ଜଳ

୪ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ହ୍ରାସ କରେ ନାହିଁ ।
(i) ହିମସ୍ରୋତ
(ii) ବରଫର ଆବରଣ
(iii) କଳକାରଖାନା
(iv) ସାମୁଦ୍ରିକ ବରଫ
Answer:
(ii) କଳକାରଖାନା

୫ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ବିଶ୍ବ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିର କାରଣ ନୁହେଁ ?
(i) ସବୁଜ ଗୃହରେ
(ii) ସାମୁଦ୍ରିକ ବରଫ
(iii) ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ବୃଦ୍ଧି
(iv) ଯାନବାହାନ ବୃଦ୍ଧି
Answer:
(ii) ସାମୁଦ୍ରିକ ବରଫ

୬ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ସବୁଜଗୃହ ଗ୍ୟାସ ନୁହେଁ ?
(i) ଅମ୍ଳଜାନ
(ii) ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ
(iii) ହାଇଡ୍ରୋଫ୍ଲୋରୋ କାର୍ବନ
(iv) ମିଥେନ୍
Answer:
(i) ଅମ୍ଳଜାନ

୭ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର କାରଣ ଅଟେ ?
(i) ବିଶ୍ଵ ଉଷ୍ଣତା ବୃଦ୍ଧି
(ii) ହିମସ୍ରୋତ
(iii) ସାମୁଦ୍ରିକ ବରଫ
(iv) ବରଫର ଆବରଣ
Answer:
(i) ବିଶ୍ଵ ଉଷ୍ଣତା ବୃଦ୍ଧି

୮ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ଯରୁ କେଉଁଟି ବିଶ୍ବ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିର କାରଣ ଅଟେ ?
(i) ସବୁଜଗୃହ ପ୍ରଭାବ
(ii) ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ବୃଦ୍ଧି
(iii) ଜଙ୍ଗଲକ୍ଷୟ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

୯ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ବିଶ୍ବ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିର ପ୍ରଭାବ ଅଟେ ?
(i) ଜଳବାୟୁର ପରିବର୍ତ୍ତନ
(ii) ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ବରଫ ତରଳିବା
(iii) ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନ ବୃଦ୍ଧି
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

୧୦ । ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରଭାବ ?
(i) ଜୈବ ବିବିଧତା ପ୍ରତି ବିପଦ
(ii) ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ବରଫ ତରଳିବା
(iii) ଫସଲହାନୀ
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ
Answer:
(iv) ଉପରୋକ୍ତ ସମସ୍ତ

୧୧ । କେଉଁ ମସିହାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ତରଫରୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ପ୍ରକୃତି ସଂରକ୍ଷଣ ପରିଷଦ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୪୫
(ii) ୧୯୪୮
(iii) ୧୯୫୦
(iv) ୧୯୫୨
Answer:
(ii) ୧୯୪୮

୧୨ । କେଉଁ ମସିହାରେ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ସଦୁପଯୋଗ ପାଇଁ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ବୈଜ୍ଞାନିକ ସମ୍ମିଳନୀ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୪୮
(i) ୧୯୪୯
(ii) ୧୯୫୦
(iv) ୧୯୫୨
Answer:
(ii) ୧୯୪୯

୧୩। କେଉଁ ମସିହାରେ ମଧ୍ୟ ଷ୍ଟକ୍‌ହୋମ୍‌ଠାରେ ମାନବ ପରିବେଶ ସମ୍ମିଳନୀ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୫୨
(ii) ୧୯୬୪
(iii) ୧୯୭୨
(iv) ୧୯୭୫
Answer:
(iii) ୧୯୭୨

୧୪ । କେଉଁ ମସିହାରେ ଓଜୋନ ସ୍ତରର ସୁରକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କରେ ଭିଏନା ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୭୨
(ii) ୧୯୮୫
(iii) ୧୯୮୭
(iv) ୧୯୯୨
Answer:
(ii) ୧୯୮୫

୧୫ । ମଣ୍ଟିଲ ରାଜିନାମା କେବେ ସାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୮୦
(ii) ୧୯୮୫
(iii) ୧୯୮୭
(iv) ୧୯୯୦
Answer:
(iii) ୧୯୮୭

୧୬୮ ‘ଧରିତ୍ରୀ ସମ୍ମିଳନୀ-୧୯୯୨’ କେଉଁଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ଷ୍ଟକ୍‌ ହୋମ୍
(ii) ପ୍ୟାରିସ୍
(iii) ଭିଏନା
(iv) ରିଓଡ଼ି ଜେନେରୋ
Answer:
(iv) ରିଓଡ଼ି ଜେନେରୋ

୧୭ । କେଉଁ ମସିହାରୁ ଭାରତରେ ଜାତୀୟ ପରିବେଶ ସଚେତନତା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଚାଲୁଅଛି ?
(i) ୧୯୮୬
(ii) ୧୯୮୮
(iii) ୧୯୯୨
(iv) ୨୦୦୫
Answer:
(i) ୧୯୮୬

B. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।

୧। ପ୍ରକୃତି ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ମନୁଷ୍ୟର ଦୈନନ୍ଦିନ ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ ଜିନିଷକୁ _______________ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପ୍ରାକୃତିକ

୨ । ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦକୁ ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାରକଲେ ମଧ୍ୟ ତାହାର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଲୟ ହୋଇନଥାଏ, ତାହାକୁ ____________ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ଓ ଅସରନ୍ତି

୩ । ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାର ଦ୍ବାରା ତାହାର ସମାପ୍ତି ବା ବିଲୟ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ _________________ ପ୍ରାକୃତିକ ସଂପଦ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସରନ୍ତି ବା ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ

୪ । କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ସ୍ଥଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଅବସ୍ଥାକୁ ______________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ପାଶିପାଗ

୫ । କୌଣସି ଅଞ୍ଚଳର ୨୦ ବର୍ଷର ପାଣିପାଗର ହାରାହାରି ଅବସ୍ଥାକୁ ________________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଜଳବାୟୁ

୬ । ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ହାରାହାରି ତାପମାତ୍ରାର ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ _____________ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ ବା ଗ୍ଲୋବାଲ୍ ୱାର୍ମି

୭ । ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ ଯୋଗୁଁ ମୁଖ୍ୟତଃ ________________ ରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଇଅଛି ।
Answer:
ଜଳବାୟୁ ବା ଋତୁଚକ୍ର

୮ | ______________ ଗୃହର ପ୍ରଭାବ ମୁଖ୍ୟତଃ ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ ଓ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ଦାୟୀ ।
Answer:
ସବୁଜ

୯ । ମୁଖ୍ୟତଃ _______________ ବାଷ୍ପର ସବୁଜଗୃହ ଉପରେ ଅଧିକ ପ୍ରଭାବ ରହିଅଛି |
Answer:
ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ

୧୦ । ଆମେରିକାର ପୂର୍ବତନ ଉପ-ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ______________ ମାନବକୃତ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଉପରେ ବିଶ୍ବ ସ୍ତରରେ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ ।
Answer:
ଶ୍ରା ଅଲଗୋରେ

୧୧ । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ଅନ୍ତଃସରକାରୀ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ବିଶାରଦ ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କ (IPCC) _____________ ମସିହାରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୮୮

୧୨। IPCC ତା’ର ପ୍ରଥମ ରିପୋର୍ଟ ________________ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ କରିଥିଲେ ।
Answer:
୧୯୯୦

୧୩ । ୧୯୭୨ ମସିହା ଜୁନ୍ ମାସରେ _________________ ଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ମାନବ ପରିବେଶ ସମ୍ମିଳନୀକୁ ଆମ ପରିବେଶର ‘ମାଗୁଁକାର୍ଟ’ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ଷ୍ଟକ୍‌ହୋମ୍

୧୪ । ୧୯୯୨ ମସିହାରେ ଧରିତ୍ରୀ ସମ୍ମିଳନୀ ________________ ଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ବ୍ରାଜିଲ୍ ରାଜଧାନୀ ରିଓ ଡି ଜେନେରୋ

୧୫ । ________________ ମସିହାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ତରଫରୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ପ୍ରକୃତି ସଂରକ୍ଷଣ ପରିଷଦ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୪୮

୧୬ | ________________ ମସିହାରେ ବିଶ୍ବ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ପାଣ୍ଠି ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୬୧

୧୭ । ମନୁଷ୍ୟ ଏବଂ ଜୈବମଣ୍ଡଳ ଗବେଷଣା ପ୍ରକଳ୍ପ _______________ ମସିହାରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୭୧

୧୮ । _______________ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସର ୨୧ ତାରିଖରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ଆନୁକୂଲ୍ୟରେ ଜଳବାୟୁ ସନ୍ଧି ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହେଲା ।
Answer:
୧୯୯୩

୧୯ । ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ ଓ ତଦ୍ଵନିତ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପାଇଁ ୨୦୦୯ ମସିହାରେ _______________ ଠାରେ ଏକ ସମ୍ମିଳନୀ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
କୋପେନ୍ ହାଗେନ୍

୨୦ । ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ ଓ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ________________ ଗ୍ୟାସ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦାୟୀ ।
Answer:
ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ

୨୧। ______________ ହେଉଛି ପ୍ରାକୃତିକ ସବୁଜ ଘର ।
Answer:
ପୃଥ୍ ବା

୨୨। ______________ ବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ଥାଇ ମଧ୍ୟ ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଭଷ୍ମ ରଖୁଥାଏ ।
Answer:
ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ

C. ଭ୍ରମ ସଂଶୋଧନ କର ।

୧। ଅମ୍ଳଜାନ ମୁଖ୍ୟ ସବୁଜଗୃହ ପ୍ରଭାବ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ବାଷ୍ପ ।
Answer:
ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ମୁଖ୍ୟ ସବୁଜଗୃହ ପ୍ରଭାବ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ବାଷ୍ପ ।

୨। ଚନ୍ଦ୍ର ହେଉଛି ପ୍ରାକୃତିକ ସବୁଜ ଗୃହ ।
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀ ହେଉଛି ପ୍ରାକୃତିକ ସବୁଜ ଗୃହ ।

୩ । ବାୟୁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ ।
Answer:
କୋଠାବାଡ଼ି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ ।

୪ । ସୌରଶକ୍ତି ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ ।
Answer:
କୋଇଲା ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ ।

୫ । କୋଇଲା ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ ?
Answer:
ଜଳ ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ସମ୍ପଦ ନୁହେଁ ।

୬ । କଳକାରଖାନା ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ହ୍ରାସ କରେ ନାହିଁ ।-
Answer:
ହିମସ୍ରୋତ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ହ୍ରାସ କରେ ।

୭ । ସାମୁଦ୍ରିକ ବରଫ ବିଶ୍ୱ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିର କାରଣ ।
Answer:
ସାମୁଦ୍ରିକ ବରଫ କଳକାରଖାନା ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ହ୍ରାସ କରେ ନାହିଁ ।

୮ । ସବୁଜଗୃହରେ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ୟାସ ଅଛି ।
Answer:
ସବୁଜ ଗୃହରେ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ୟାସ ନାହିଁ ।

୯। ହିମସ୍ରୋତ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର କାରଣ ଅଟେ ।
Answer:
ବିଶ୍ବ ଉଷ୍ଣତା ବୃଦ୍ଧି ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର କାରଣ ଅଟେ ।

୧୦ । ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଚକ୍ର ବିଶ୍ବ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିର କାରଣ ଅଟେ ।
Answer:
ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ବୃଦ୍ଧିର କାରଣ ଅଟେ ।

୧୧ । ୧୯୫୦ ମସିହାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ତରଫରୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ପ୍ରକୃତି ସଂରକ୍ଷଣ ପରିଷଦ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୪୮ ମସିହାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ତରଫରୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ପ୍ରକୃତି ସଂରକ୍ଷଣ ପରିଷଦ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

୧୨ । ୧୯୫୦ ମସିହାରେ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ସଦୁପଯୋଗ ପାଇଁ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ବୈଜ୍ଞାନିକ ସମ୍ମିଳନୀ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୪୯ ମସିହାରେ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ସଂରକ୍ଷଣ ଓ ସଦୁପଯୋଗ ପାଇଁ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ବୈଜ୍ଞାନିକ ସମ୍ମିଳନୀ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

୧୩ । ୧୯୫୨ ମସିହା ଜୁନ୍ ମାସ ୫ ତାରିଖଠାରୁ ୧୭ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମଧ୍ୟ ଷ୍ଟକ୍‌ହୋମ୍‌ଠାରେ ମାନବ ପରିବେଶ ସମ୍ମିଳନୀ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୭୨ ମସିହା ଜୁନ୍ ମାସ ୫ ତାରିଖଠାରୁ ୧୭ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମଧ୍ୟ ଷ୍ଟକ୍‌ହୋମ୍‌ରେ ମାନବ ପରିବେଶ ସମ୍ମିଳନୀ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

୧୪ । ୧୯୮୭ ମସିହାରେ ଓଜୋନ ସ୍ତରର ସୁରକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କରେ ଭିଏନା ଚୁକ୍ତି ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
୧୯୮୫ ମସିହାରେ ଓଜୋନ ସ୍ତରର ସୁରକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କରେ ଭିଏନା ଚୁକ୍ତି ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।

୧୫ । ମଣ୍ଡିଲ ରାଜିନାମା ୧୯୮୦ ମସିହାରେ ସାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।
Answer:
ମଣ୍ଟ୍ରିଲ ରାଜିନାମା ୧୯୮୭ ମସିହାରେ ସାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।

୧୬ । ‘ଧରିତ୍ରୀ ସମ୍ମିଳନୀ – ୧୯୯୨୬ ପ୍ୟାରିସ୍ଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।-
Answer:
‘ଧରିତ୍ରୀ ସମ୍ମିଳନୀ – ୧୯୯୨’ ରିଓଡ଼ି ଜେନେରୋଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

୧୭ । ୧୯୯୨ ମସିହାରୁ ଭାରତରେ ଜାତୀୟ ପରିବେଶ ସଚେତନତା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଚାଲୁଅଛି ।
Answer:
୧୯୮୬ ମସିହାରୁ ଭାରତରେ ଜାତୀୟ ପରିବେଶ ସଚେତନତା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଚାଲୁଅଛି ।

D. ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଲେଖ ।

୧। ପ୍ରକୃତି ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ମନୁଷ୍ୟର ଦୈନନ୍ଦିନ ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ ଜିନିଷକୁ କେଉଁ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପ୍ରାକୃତିକ

୨ । ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦକୁ ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାରକଲେ ମଧ୍ୟ ତାହାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଲୟ ହୋଇ ନଥାଏ, ତାହାକୁ କେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ନବାକରଶଯୋଗ୍ୟ ଓ ଅସରଛି ।

୩ । ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାର ଦ୍ବାରା ତାହାର ସମାପ୍ତି ବା ବିଲୟ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ କେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସଂପଦ କୁହାଯାଏ ।
Answer:
ସରନ୍ତି ବା ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ

୪ । କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ଘଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଅବସ୍ଥାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ପାଣିପାଗ

୫। କୌଣସି ଅଞ୍ଚଳର ୨୦ ବର୍ଷର ପାଣିପାଗର ହାରାହାରି ଅବସ୍ଥାକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଜଳବାୟୁ

୬ । ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ହାରାହାରି ତାପମାତ୍ରାରେ ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ କ’ଣ କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ ବା ଗ୍ଲୋବାଲ୍ ୱାମିଂ

୭। ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ ଯୋଗୁଁ ମୁଖ୍ୟତଃ କେଉଁଥିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଉଅଛି ?
Answer:
ଜଳବାୟୁ ବା ଋତୁଚକ୍ର

୮ । କେଉଁ ଗୃହର ପ୍ରଭାବ ମୁଖ୍ୟତଃ ବିଶ୍ୱ ତାପାୟନ ଓ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ଦାୟୀ ?
Answer:
ସବୁଜ

୯ । ମୁଖ୍ୟତଃ କେଉଁ ବାଷ୍ପର ସବୁଜଗୃହ ଉପରେ ଅଧିକ ପ୍ରଭାବ ରହିଅଛି ?
Answer:
ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ

୧୦ । ଆମେରିକାର ପୂର୍ବତନ ଉପ-ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କିଏ ମାନବକୃତ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଉପରେ ବିଶ୍ବ ସ୍ତରରେ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ ?

ଶ୍ରୀ ଅଲଗୋରେ

୧୧ । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ଆନ୍ତଃ ସରକାରୀ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ବିଶାରଦ ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କ (IPCC) କେଉଁ ମସିହାରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୮୮

୧୨ । IPCC ତା’ର ପ୍ରଥମ ରିପୋର୍ଟ କେଉଁ ମସିହାରେ ପ୍ରକାଶିତ କରିଥିଲେ ?
Answer:
୧୯୯୦

୧୩ । ୧୯୭୨ ମସିହା ଜୁନ୍ ମାସରେ କେଉଁଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ମାନବ ପରିବେଶ ସମ୍ମିଳନୀକୁ ଆମ ପରିବେଶର ‘ମାର୍ତ୍ତାକାର୍ଟା” କୁହାଯାଏ ?
Answer:
ଷ୍ଟକ୍‌ହୋମ୍

୧୪ । ୧୯୯୨ ମସିହାରେ ଧରିତ୍ରୀ ସମ୍ମିଳନୀ କେଉଁଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ବ୍ରାଜିଲ ରାଜଧାନୀ ରିଓ ଡି ଜେନେରୋ

୧୫ । କେଉଁ ମସିହାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ତରଫରୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ପ୍ରକୃତି ସଂରକ୍ଷଣ ପରିଷଦ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୪୮

୧୬ । କେଉଁ ମସିହାରେ ବିଶ୍ବ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁ ପାଣ୍ଠି ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୬୧

୧୭ । ମନୁଷ୍ୟ ଏବଂ ଜୈବମଣ୍ଡଳ ଗବେଷଣା ପ୍ରକଳ୍ପ କେଉଁ ମସିହାରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୭୧

୧୮ । କେଉଁ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସର ୨୧ ତାରିଖରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ଆନୁକୂଲ୍ୟରେ ଜଳବାୟୁ ସନ୍ଧି ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହେଲା ?
Answer:
୧୯୯୩

୧୯ । ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ ଓ ତଦ୍ଵଜନିତ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପାଇଁ ୨୦୦୯ ମସିହାରେ କେଉଁଠାରେ ଏକ ସମ୍ମିଳନୀ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
କୋପେନ୍ ହାଗେନ୍

୨୦ । ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ ଓ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦାୟୀ ?
Answer:
ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ

୨୧ । କିଏ ହେଉଛି ପ୍ରାକୃତିକ ସବୁଜ ଘର ?
Answer:
ସବୁଜ

୨୨ । କେଉଁ ଗ୍ୟାସ୍ ବାଷ୍ପ ଆକାରରେ ଥାଇ ମଧ୍ଯ ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଭଷ୍ଠ ରଖୁଥାଏ ?
Answer:
ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ

E. ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

୧ । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ପ୍ରକୃତିଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ମନୁଷ୍ୟର ଦୈନନ୍ଦିନ ବ୍ୟବହାର ଉପଯୋଗୀ ଜିନିଷକୁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।

୨ । ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ବା ଅସରନ୍ତି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦକୁ ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାରକଲେ ମଧ୍ୟ ତାହାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଳୟ ହୋଇ ନଥାଏ, ତାହାକୁ ନବୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ଓ ଅସରନ୍ତି ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କୁହାଯାଏ ।

୩ । ସରନ୍ତି ବା ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ କ’ଣ ?
Answer:
ଯେଉଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବାରମ୍ବାର ବ୍ୟବହାରଦ୍ବାରା ତାହାର ସମାପ୍ତି ବା ବିଲୟ ହୋଇଥାଏ, ତାହାକୁ ସରନ୍ତି ବା ନବୀକରଣ ଅଯୋଗ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ସଂପଦ କୁହାଯାଏ ।

୪ । ପାଣିପାଗ (Weather) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ସଳ୍ପ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଅବସ୍ଥାକୁ ପାଣିପାଗ କୁହାଯାଏ ।

୫ । ଜଳବାୟୁ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ?
Answer:
କୌଣସି ଅଞ୍ଚଳର ୨୦ ବର୍ଷର ପାଣିପାଗର ହାରାହାରି ଅବସ୍ଥାକୁ ଜଳବାୟୁ କୁହାଯାଏ ।

୬ । ବିଶ୍ୱ ତାପାୟନ ବା ବିଶ୍ଵ ଭଷ୍ମତା ବୃଦ୍ଧି (Global Warming) କାହାକୁ କୁହନ୍ତି ?
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀପୃଷ୍ଠରେ ହାରାହାରି ତାପମାତ୍ରାର ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ ବା ଗ୍ଲୋବାଲ୍ ୱିମିଂ କୁହାଯାଏ ।

୭। ସବୁଜ ଗୃହ (Green House) କାହାକୁ କହନ୍ତି ?
Answer:
ସବୁଜ ଗୃହ ଏକ କାଚନିର୍ମିତ ଘର, ଯେଉଁଠାରେ ସାଧାରଣତଃ ଉଭିଦମାନ ଲଗାଯାଇ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଇଥାଏ । ପୃଥିବୀକୁ ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ସବୁଜ ଗୃହ କୁହାଯାଏ ।

୮ । ଧରିତ୍ରୀ ସମ୍ମିଳନୀ – ୧୯୯୨ କେଉଁଠାରେ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଧରିତ୍ରୀ ସମ୍ମିଳନୀ ୧୯୯୨ ରିଓଡ଼ି ଜେନେରୋଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

୯। I.P.C.C. ର ପୂରାନାମ କ’ଣ ?
Answer:
I.P.C.C.ପୂରାନାମ ହେଡଛି Intergovernmental Panal on Climate Change ସରକାରୀ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ବିଶାରଦଗୋଷ୍ଠୀ ।

୧୦ । ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନ ବୃଦ୍ଧିର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:
ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନ ବୃଦ୍ଧିର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ହେଉଛି ବିଶ୍ବ ତାପାୟନ ଯୋଗୁଁ ମେରୁଅଞ୍ଚଳରେ ବରଫ ତରଳିବା ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Political Science Solutions Chapter 9 ସାଂପ୍ରତିକ ବିଶ୍ଵରେ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରସଙ୍ଗର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ପୃଷ୍ଠଭୂମି Long Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Political Science Chapter 9 Long Answer Questions in Odia Medium

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

୧। ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା (Collective Security) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଏହାର ପ୍ରକୃତି ଓ ମୌଳିକ ଆଧାରମାନ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ମାନବ ଜାତିର ଇତିହାସରେ ମହାପ୍ରଳୟଙ୍କରୀ, ଧ୍ଵଂସକାରୀ, ବ୍ୟୟବହୁଳ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ପରେ ମାନବ ଜାତିର ଚିନ୍ତା ଓ ଚେତନାରେ ଯୁଦ୍ଧ ବିଭୀଷିକାର ବିଲୋପ ଓ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ଜାତ ହୋଇଥିଲା । ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲ୍‌ସନ୍‌ଙ୍କ ୧୪ ଦଫା ନୀତିକୁ ଆଧାର କରି ପ୍ୟାରିସ୍ଠାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରନାୟକ ଓ କୂଟନୀତିଜ୍ଞମାନେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସହଯୋଗ ଓ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଜାତିସଂଘର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ଜାତିସଂଘ ମାଧ୍ୟମରେ ନିରାପତ୍ତାର ସୁରକ୍ଷା ନିମିତ୍ତ ଜାତିସଂଘ ସନନ୍ଦରେ ‘ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା’ ବା ‘ମିଳିତ ସୁରକ୍ଷା’ର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥିଲା । ମିଳିତ ସୁରକ୍ଷା ବା ନିରାପତ୍ତା ଚିନ୍ତାଧାରା ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ସନନ୍ଦର ଧାରା ୧୦ରେ ବିଶେଷଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ।

ଏହାପରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ କ୍ଷମତାର ପରିଚାଳନା ନିମିତ୍ତ ଏକ ଆଧୁନିକ କୌଶଳ ଭାବେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତାକୁ ବ୍ୟବହାର କରାଗଲା । ସାଧାରଣ ଅର୍ଥରେ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଵାଧୀନତା ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଏକାଧ୍ଵକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମିଳିତ ବା ସଙ୍ଗଠିତ ଉଦ୍ୟମକୁ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା କୁହାଯାଏ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଯଦି ଅନ୍ୟ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ଆକ୍ରମଣ କରେ, ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ମିଳିତ ଭାବରେ ସେହି ଆକ୍ରମଣକୁ ପ୍ରତିହତ କରିଥା’ନ୍ତି । ସମସ୍ତେ ଜଣଙ୍କ ପାଇଁ ନୀତି ଉପରେ ଏହା ଆଧାରିତ । ଏହି ନୀତି ଅନୁସାରେ ଯୁଦ୍ଧ ବା ଆକ୍ରମଣକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତି ବିପଦ ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏକାଧ୍ଵକ ରାଷ୍ଟ୍ର ମିଳିମିଶି ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସଠିକ୍ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବାକୁ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ଯୁକ୍ତି କରିଥାଏ । ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ମତପୋଷଣ କରି ଦାର୍ଶନିକମାନେ ନିମ୍ନଲିଖତ ମତପୋଷଣ କରିଛନ୍ତି ।

George Schewarzenberger :
‘ଏକ ସ୍ଥିତ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଆକ୍ରମଣ କରୁଥିବା ଶକ୍ତିକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବାପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପଦକ୍ଷେପକୁ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା କୁହାଯାଏ ।’‘(Collective security is a machinery for joint action in order to prevent or counter any attack againt established International order.’)

Palmer and Perkins :
‘ଶାନ୍ତିକୁ ପ୍ରତିହତ କରୁଥିବା ଶକ୍ତିର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମିଳିତ ବା ସାମୂହିକ ‘(Collective secuirty clearly implies collective measures for dealing with treats to peace.)
ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ଅନୁସାରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଏକ ବୈଧ ସାଧାରଣ ସ୍ଵାର୍ଥ ଭାବେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ । ତେଣୁ ଜଣଙ୍କ ପାଇଁ ସମସ୍ତେ ଓ ସମସ୍ତେ ଜଣଙ୍କ ପାଇଁ ଚିନ୍ତାଧାରାରେ ବିଶ୍ଵର ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିବା ଉଚିତ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତାର ପୃଷ୍ଠପୋଷକ ହେଉଛନ୍ତି ଆମେରିକାର ପୂର୍ବତନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲସନ୍ ।

ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତାର ପ୍ରକୃତି :
ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତାର ପ୍ରକୃତି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅବଗତ ହେବାପାଇଁ ଦୁଇଟି କାରଣ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ତାହାହେଲା –

• ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିବା । ବର୍ତ୍ତମାନ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାର ଏକ ଅଂଶବିଶେଷ । ତେଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ହେଉଛି ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିବା ।
• ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ମିଳିତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏକ ପଦ୍ଧତି ଯାହାକୁ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ।

ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ମିଳିତ ଭାବେ ସକ୍ଷମ ହେବା ଉଚିତ । ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଏପରି ମିଳିତ ହେବା ଉଚିତ ଯାହାଦ୍ଵାରା ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସଠିକ୍ ମୁକାବଲା କରି ଯୁଦ୍ଧର ସମାପ୍ତି ଘଟାଇପାରିବେ । ତେଣୁ ବିଶ୍ଵସ୍ତରରେ କ୍ଷମତାର ପରିଚାଳନା ଓ ଶାନ୍ତି ତଥା ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ଏକ ଅସ୍ତ୍ର ଅଟେ । ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତାର ନିମ୍ନଲିଖତ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ରହିଅଛି |

• ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶାନ୍ତି ଏବଂ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା ଓ କ୍ଷମତାର ପରିଚାଳନା ପାଇଁ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ଏକ କୌଶଳ ଅଟେ ।
• ଏହା ସ୍ଵୀକାର କରେ ଯେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଯେ କୌଣସି ସମୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇପାରେ । ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଆକ୍ରମଣ କରିପାରେ । ସୁତରାଂ ଏହା ଯୁଦ୍ଧ ଓ ଆକ୍ରମଣକୁ ସାର୍ବଜନୀନ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିଅଛି ।
• ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବାପାଇଁ ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ଶକ୍ତି ଓ ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ମିଳିତ କରି ମୁକାବିଲା କରିବା ଉଚିତ ।
• ନିରାପତ୍ତା ଅସ୍ଥାୟୀ ବିଶ୍ବସ୍ତରୀୟ କ୍ଷମତାର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ସହିତ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ।
• ନିରାପତ୍ତା ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗଠନ ଅଧୀନରେ ହିଁ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
• ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ଓ ବିଶ୍ଵ ସରକାର ଗଠନ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ମିଳିତ ଅବସ୍ଥା ।
• ଯୁଦ୍ଧକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବାକୁ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିଫଳ ହେଲେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତାକୁ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ ।
• ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସଠିକ୍ ମୁକାବିଲା କରିବା ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଅଟେ |
• ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ଆକ୍ରମଣ ବା ଯୁଦ୍ଧକୁ ଶତ୍ରୁ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ମାତ୍ର ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ନୁହେଁ ।
• ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ‘ ସ୍ଥିତାବସ୍ଥା’ ସପକ୍ଷରେ ଯୁକ୍ତି କରିଥାଏ । ଏହା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବା ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଚାହେଁ ନାହିଁ ।
• ଏହା ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ଓ ସର୍ବବ୍ୟାପୀ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ ।

ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଚିନ୍ତାଧାରା (Assumptions of Collective Security) :
ସାଧାରଣତଃ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ନିମ୍ନଲିଖତ ଧାରଣା ବା ଚିନ୍ତାଧାରା ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ।

• ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ସର୍ବଦା ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବାପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ହେବା ଉଚିତ । ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଶକ୍ତିକୁ ଆକଳନ କରି ମିଳିତ ବାହିନୀ ନିଜକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ମିଳିତ ବାହିନୀ ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏପରି ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ ଯେପରି ଅନ୍ୟ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ଏପରି ଭୁଲ୍ କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରିବ ନାହିଁ ।
• ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସାମିଲ ହେଉଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଉପରେ ଭରସା ରଖୁବା ଆବଶ୍ୟକ । ସେମାନେ ପାରସ୍ପରିକ ମତଭେଦ ଓ ଆଦର୍ଶକୁ ଭୁଲି ଏକତ୍ର ସଙ୍ଗଠିତ ହେବା ଉଚିତ ।
• ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ରାଜନୈତିକ ମତପାର୍ଥକ୍ୟ ଭୁଲି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ସଂକଳ୍ପବଦ୍ଧ ହେବା ଉଚିତ । ସେମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସ୍ଵାର୍ଥକୁ ଜଳାଞ୍ଜଳି ଦେଇ ବିଶ୍ଵଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରିବା ଉଚିତ । ନଚେତ୍ର ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ସଫଳ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।
• ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଆକ୍ରମଣ କଲେ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହମତି ଭିରିରେ ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବା ଉଚିତ । କାରଣ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜକୁ ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ରୂପେ ମାନିନଥାଏ । ଏହାବ୍ୟତୀତ କେତେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟ ତାକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥା’ନ୍ତି | ଏପରି ହେଲେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବିପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ ।
• କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ବା ରାଷ୍ଟ୍ର ସମୁଦାୟ ବିରୁଦ୍ଧରେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରୟୋଗ ନକରି ଏହାକୁ କେବଳ ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଉଚିତ ।
• ନିରପେକ୍ଷତା ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ବିରୋଧୀ ଅଟେ | କାରଣ ନିରପେକ୍ଷ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଆଦୌ ସମର୍ଥନ କରିନଥା’ନ୍ତି ।
• ନିରାପତ୍ତା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବା ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଚାହେଁ ନାହିଁ । ଏହା ସର୍ବଦା ସ୍ଥିତାବସ୍ଥା ସପକ୍ଷରେ ମତପୋଷଣ କରିଥାଏ ।
• ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରୟୋଗ ପୂର୍ବରୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବିବାଦର ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାଧାନପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
• ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ହିଁ ମୁକାବିଲା କରିଥାଏ ।
• ଯୁଦ୍ଧ ସର୍ବଦା ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତକୁ ବ୍ୟାହତ କରିଥାଏ । ଯୁଦ୍ଧକୁ ବିରୋଧ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ମିଳିତ ପ୍ରୟାସ ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ।

ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତାର ତ୍ରୁଟି :
ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ନିମ୍ନଲିଖୂତ ତ୍ରୁଟିମାନ ରହିଅଛି ।

• ସ୍ଵାର୍ଥାନ୍ଵେଷୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ସହଯୋଗରେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ଆଦୌ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଜାତିସଂଘ ବା ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ଓ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘରେ ସ୍ଵାର୍ଥାନ୍ଵେଷୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ରହିଥିବାରୁ ଏହାକୁ ସଫଳତାର ସହିତ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇପାରିନଥିଲା ।
• ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସହମତି ବିନା ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ସମାଲୋଚକଙ୍କ ମତରେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯୁଦ୍ଧକୁ ବନ୍ଦ କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧର ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । କାରଣ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ରର କେତେକ ସହଯୋଗୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ରହିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଏହି ରାଷ୍ଟ୍ର ଯୁଦ୍ଧ କଲେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵ ଦୁଇ ଶକ୍ତିମେଣ୍ଟରେ ପରିଣତ ହେବ ଯାହାଦ୍ଵାରା ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଯୁଦ୍ଧର ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହେବ ।
• ଆଧୁନିକ ବିଶ୍ଵରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବା ଆଦୌ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।
• ଆଧୁନିକ ବିଶ୍ଵରେ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିଜ ନିଜର ଜାତୀୟ ସ୍ଵାର୍ଥ ହାସଲ ପାଇଁ ସର୍ବଦା ବ୍ୟଗ୍ର ରହିଥା’ନ୍ତି । ସେମାନେ ଆଦୌ ସ୍ଵାର୍ଥତ୍ୟାଗ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ନଥା’ନ୍ତି । ଏହିପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ମଧ୍ୟ ଅସମ୍ଭବ ।
• ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ପାରସ୍ପରିକ ବିବାଦ, ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ, ଗୋଷ୍ଠୀ ସଂଘର୍ଷ ଓ ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧ ପ୍ରଭୃତି ଯୋଗୁ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ସଫଳ ହୋଇନଥାଏ ।

୨| ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜାତିସଂଘର ଭୂମିକା ଲେଖ ।
Answer:
ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ କ୍ଷୁଦ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ସ୍ଵାଧୀନତାର ସୁରକ୍ଷା ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଜନ୍ମ ଦେଇଛି । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଯୁଦ୍ଧ ଓ ଆକ୍ରମଣକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବାପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲ୍‌ସନ୍ ଏହି ଧାରଣାର ପୃଷ୍ଠପୋଷକ । ଏହି ନୀତି ଅନୁସାରେ, କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ବଳପୂର୍ବକ ଅନ୍ୟ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଆକ୍ରମଣ କଲେ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ମିଳିତ ଭାବରେ ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯୁଦ୍ଧଘୋଷଣା କରିବେ । ଏହାକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଂଗଠନ ସହାୟତାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇଥାଏ । ୧୯୨୦ ମସିହାରେ ଲିଗ୍ ଅଫ୍ ନେସନ୍ସ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବାପରେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥିଲା, ମାତ୍ର ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା, ରୁଷିଆ, ବ୍ରିଟେନ୍ ଓ ଅନ୍ୟ ବୃହତ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଲିଟ୍‌ରେ ଯୋଗ ନ ଦେବାରୁ ଏହା ଫଳପ୍ରଦ ହୋଇନଥିଲା । ୧୯୪୫ରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବାପରେ ଜାତିସଂଘର ସମ୍ବିଧାନର ସପ୍ତମ ଅଧ୍ୟାୟ ଧାରା ୩୯ରୁ ୫୧ ମଧ୍ୟରେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବିଷୟ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଗଲା ଏବଂ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିବା ଜାତିସଂଘର ମୂଳ ଦାୟିତ୍ଵ ବୋଲି ଉଲ୍ଲେଖ କରାଗଲା ।

• ରାଷ୍ଟ୍ର–ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଦୂର କରିବା ଏବଂ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଲାଗି ମିଳିତ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାକୁ ସନନ୍ଦରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା । କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ସନନ୍ଦର ଅବ୍ୟବସ୍ଥା କରି ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ କରି ଶାନ୍ତି ବ୍ୟାହତ କଲେ ସେହି ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ମିଳିତ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବ ବୋଲି ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଲା ।
• ସନନ୍ଦର ଧାରାରେ ପ୍ରତି ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିବେ ନାହିଁ ବୋଲି ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ ହେଲେ । ଜାତିସଂଘ ମହାସନନ୍ଦର ସପ୍ତମ ଅଧ୍ୟାୟରେ ୩୯ରୁ ୫୧ ଧାରା ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ସ୍ଥାନ ପାଇଛି ।

ଜାତିସଂଘର ମହାସନନ୍ଦର ୩୯ ଧାରାରେ କୌଣସିଠାରେ ଶାନ୍ତି ବ୍ୟାହତ ହେଲେ ବା ଯୁଦ୍ଧ ଲାଗିଲେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତାର ସୁରକ୍ଷାଲାଗି ୪୧ ଓ ୪୨ ଧାରା ଅନୁସାରେ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ପ୍ରଥମେ, ଆପୋଷ ସମାଧାନ ପାଇଁ ଉଭୟ ପକ୍ଷଙ୍କୁ ଡକାଯିବ । ଏହା ସଫଳ ନ ହେଲେ ଆର୍ଥିକ କଟକଣା ଲାଗୁ କରାଯିବ, କୂଟନୈତିକ ସମ୍ପର୍କ ଛିନ୍ନ କରାଯିବ ଏବଂ ପରିଶେଷରେ ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ଜାତିସଂଘ ତରଫରୁ ମିଳିତ ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ପ୍ରତି ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ସେନା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସହଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବେ । ଏଥିଲାଗି ଜାତିସଂଘର ଏକ ସାମରିକ ଷ୍ଟାଫ୍ କମିଟି ରହିଛି ଏବଂ ଏହି କମିଟିର ସୁପାରିସ କ୍ରମେ କୌଣସି ଅଭିଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ଜାତିସଂଘ ସନନ୍ଦର ୫୧ ଧାରା ଅନୁସାରେ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ବା ଏକାଧୁକ ରାଷ୍ଟ୍ର ମିଳିତ ଭାବରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ବା ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିପାରନ୍ତି । ମାତ୍ର, ଥରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ବିବାଦରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବାପରେ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବରେ କୌଣସି ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିବା ନେଇ ଜାତିସଂଘର ତତ୍ତ୍ଵାବଧାନରେ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ ।

କୋରିଆ ଯୁଦ୍ଧ ଓ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା :
ଜାତିସଂଘ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବାପରେ, ୧୯୫୧ରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଦକ୍ଷିଣ କୋରିଆ ଓ ଉତ୍ତର କୋରିଆ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ହେଲା । ଉତ୍ତର କୋରିଆ ଦକ୍ଷିଣ କୋରିଆକୁ ଆକ୍ରମଣ କରିବାରୁ ଜାତିସଂଘ ମିଳିତ ନିରାପରାଦାରା କାର୍ଯ୍ୟାନଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥଲା । ଏହି ଯୁଦ୍ଧରେ ଆମେରିକା ଦକ୍ଷିଣ କୋରିଆକୁ ସମର୍ଥନ କଲାବେଳେ ସୋଭିଏତ ରୁଷ୍ ଉତ୍ତର କୋରିଆକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲା । ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ଉତ୍ତର କୋରିଆକୁ ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରୂପେ ଚିହ୍ନଟ କଲା ଏବଂ ତୁରନ୍ତ ଯୁଦ୍ଧ ବନ୍ଦ କରିବାକୁ ଉତ୍ତର କୋରିଆକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଲା । ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ଉତ୍ତର କୋରିଆକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବାପାଇଁ ୬୦ଟି ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରୁ ମାତ୍ର ୧୬ଟି ରାଷ୍ଟ୍ର ସେନା ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କଲେ ।

ଏହି କାର୍ଯ୍ୟନୁଷ୍ଠାନରେ ଜାତିସଂଘ ନାମରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ସେନାବାହିନୀ ଉତ୍ତର କୋରିଆ ବିପକ୍ଷରେ ଯୁଦ୍ଧ କଲେ; ମାତ୍ର ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ସଫଳ ହେଲା ନାହିଁ । କାରଣ ଉତ୍ତର କୋରିଆର ସୀମା ଲଙ୍ଘନ କଲେ ଚୀନ୍ ଉତ୍ତର କୋରିଆ ସପକ୍ଷରେ ଯୁଦ୍ଧରେ ଯୋଗଦେବ ବୋଲି ଘୋଷଣା କଲା | ଏକ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧରୁ ନିବୃତ୍ତ ରହିବାପାଇଁ ଆମେରିକା ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ସ୍ଥଗିତ ରଖୁଲା | ଏହି ବିଫଳତାରୁ ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣ ସଭାରେ Uniting for Peace Resolution ଗୃହୀତ ହେଲା ଏବଂ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ବିଫଳତା ସମୟରେ ସାଧାରଣ ସଭା ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିବ ବୋଲି ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ କରାଗଲା । ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବଦ୍ଵାରା ଶାନ୍ତି ଅନୁଧ୍ୟାନକାରୀ କମିଟି ଗଠନ କରାଗଲା ଏବଂ ଏହି କମିଟି ଶାନ୍ତି ବ୍ୟାହତ ସମ୍ପର୍କରେ ସାଧାରଣ ସଭାକୁ ଅବଗତ କରିବାର ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କଲା | ଏହାଛଡ଼ା, ଏକ ମିଳିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ କମିଟି (Collective Measures) ଗଠନ କରାଗଲା ।

ଏହି କମିଟି ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କମିଟିର ସାଧାରଣ ସଭା ଓ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦକୁ ସୁପାରିସ କରିବ । ଏହାପରେ ସୁଏଜ୍ କେନାଲ ବିବାଦରେ ମଧ୍ଯ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଥିଲା । ଇରାକ୍-କୁଏତ୍ ବିବାଦ ୧୯୯୦ରେ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଥିଲା । ସମ୍ପ୍ରତି ବିଶ୍ଵରେ ଆଞ୍ଚଳିକ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ ହେତୁ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିବା ସମ୍ଭବପର ହେଉ ନାହିଁ । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ସମର୍ଥ ହୋଇନାହିଁ । ଏଥପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ମନୋଭାବରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ପ୍ରତି ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ସଂକୀର୍ଷ ସ୍ଵାର୍ଥଠାରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ ରହି ବିଶ୍ବଶାନ୍ତି ପ୍ରତି ନିଷ୍ଠାପର ଉଦ୍ୟମ କଲେ ଏହି ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ହୋଇପାରିବ ।

ଶାନ୍ତି ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା ଶାନ୍ତିଭଙ୍ଗକାରୀ ଓ ଆକ୍ରମଣକାରୀଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ :
ଧାରା ୩ ଅନୁସାରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ, ଶାନ୍ତିଭଙ୍ଗକାରୀ ଓ ଆକ୍ରମଣକାରୀଙ୍କୁ ଚିହ୍ନଟ କରିବା ଦାୟିତ୍ଵ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦକୁ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା ଏବଂ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଏହି ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ଧାରା ୪୧ ଓ ୪୨କୁ ଆଧାର କରି କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦକୁ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅନୁସାରେ ପ୍ରଥମେ ଆପୋଷ ସମାଧାନ ପାଇଁ ଉଭୟ ପକ୍ଷକୁ ଆହ୍ବାନ କରାଯିବ । ଯଦି ଏହା ସଫଳ ନ ହୁଏ ଆର୍ଥିକ କଟକଣା ଜାରି କରାଯିବ; କୂଟନୈତିକ ସମ୍ପର୍କ ଛିନ୍ନ କରାଯିବ ଓ ପରିଶେଷରେ ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ତରଫରୁ ମିଳିତ ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବ ।

ଏଥିପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ସେନା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିବେ । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ସାମରିକ ଷ୍ଟାଫ୍ କମିଟିର ସୁପାରିସକ୍ରମେ ଅଭିଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରାଯିବ । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ସନନ୍ଦର ୫୧ ଧାରା ଅନୁସାରେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ବା ଏକାଧୁକ ରାଷ୍ଟ୍ର ମିଳିତ ଭାବରେ ଆତ୍ମରକ୍ଷା ବା ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିପାରନ୍ତି । ମାତ୍ର, ଥରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ବିବାଦରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବା ପରେ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବେ କୌଣସି ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ସୁତରାଂ, ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା ପାଇଁ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ତତ୍ତ୍ଵବଧାନରେ ମିଳିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ ହୋଇପାରିବ ।

ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ମାଧ୍ୟମରେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତାର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା :
୧୯୪୫ ମସିହାରୁ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ପ୍ରତିଷ୍ଠାଠାରୁ ଏହା ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ଅନେକ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିଅଛି । ମାତ୍ର ଏହି ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ସଫଳତା ହାସଲ କରିନାହିଁ । ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା କ୍ଷେତ୍ରରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ନେଇଥିବା ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

କୋରିଆ ଯୁଦ୍ଧ ଓ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା :
୧୯୫୦ ମସିହା କୋରିଆ ଯୁଦ୍ଧ ଥୁଲା ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ପ୍ରଥମ ଘଟଣା । ସେହି ବର୍ଷ ଜୁନ୍ ୨୫- ୨୬ରେ ଉତ୍ତର କୋରିଆ ଦକ୍ଷିଣ କୋରିଆକୁ ଆକ୍ରମଣ କରିବାରୁ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ମିଳିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା । ଜୁନ୍ ୨୭ ତାରିଖରେ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ଉତ୍ତର କୋରିଆକୁ ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରୂପେ ଘୋଷଣା କଲା ଏବଂ ତୁରନ୍ତ ଯୁଦ୍ଧ ବନ୍ଦ କରିବାକୁ ଉତ୍ତର କୋରିଆକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଲା । ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦର ନିଷ୍ପଭିକୁ ୫୩ଟି ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମର୍ଥନ ଜଣାଇଥିଲେ । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘକୁ ୧୬ଟି ରାଷ୍ଟ୍ର ସେନା ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ମାତ୍ର ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ସଫଳ ହେଲା ନାହିଁ । କାରଣ ପ୍ରଥମରୁ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ଉତ୍ତର କୋରିଆକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲା ଓ ଚୀନ୍ ଘୋଷଣା କଲା ଯେ, ଉତ୍ତର କୋରିଆର ସୀମା ଲଙ୍ଘନ କଲେ ଚୀନ୍ ଉତ୍ତର କୋରିଆ ସପକ୍ଷରେ ଯୁଦ୍ଧରେ ଯୋଗ ଦେବ । ଚୀନ୍‌ର ଏପରି ଘୋଷଣା ଅନ୍ୟ ଏକ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧର ସମ୍ଭାବନା ସୃଷ୍ଟି କରିବାରୁ ଆମେରିକା ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ସ୍ଥଗିତ ରଖୁଥିଲା ।

କୋରିଆ ଯୁଦ୍ଧରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ବିଫଳ ହେବାରୁ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣ ସଭାରେ ମିଳିତ ଶାନ୍ତି ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ ହେଲା । ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବ ୧୯୫୦ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୩ ତାରିଖରେ ସାଧାରଣ ସଭାରେ ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବ ଅନୁସାରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ବିଫଳତା ସମୟରେ ସାଧାରଣ ସଭା ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ନିଷ୍ପରି ନେଇପାରିବ । ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବଦ୍ଵାରା ଶାନ୍ତି ଅନୁଧ୍ୟାନକାରୀ କମିଟି ଗଠନ କରାଗଲା ଏବଂ ଏହି କମିଟି ଶାନ୍ତି ବ୍ୟାହତ ସମ୍ପର୍କରେ ସାଧାରଣ ସଭାକୁ ଅବଗତ କରିବାରେ ଦାୟିତ୍ଵ ବହନ କରିଥିଲା । ପୁନଶ୍ଚ ଏକ ମିଳିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ କମିଟି ଗଠନ କରାଗଲା । ଏହି କମିଟିର କାର୍ଯ୍ୟ ଥଲା ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ସାଧାରଣ ସଭା ଓ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦକୁ ସୁପାରିସ କରିବା ।

କୋରିଆ ସଂକଟ ପରେ ୧୯୫୬ ମସିହାରେ ସୁଏଜ କେନାଲ ବିବାଦରେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇଥିଲା । ମାତ୍ର ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଓ ବ୍ରିଟେନ, ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ଇସ୍ରାଏଲ୍‌କୁ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ଧମକ ଦେବାରୁ ଏହା ସଫଳ ହୋଇନଥିଲା । ମାତ୍ର କଙ୍ଗୋରେ ଶାନ୍ତି ଆଣିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ଶାନ୍ତି ସେନା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା । ୧୯୫୬ ମସିହାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ଚାପ ଯୋଗୁଁ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ହଙ୍ଗେରୀରେ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ହସ୍ତକ୍ଷେପରୁ ନିବୃତ୍ତି ରହିଥୁଲା । ମାତ୍ର ୧୯୫୬ରୁ ୧୯୯୦ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ନେତୃତ୍ଵରେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଠିକ୍‌ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇନଥିଲା । ଇରକ୍-ଇରାନ୍ ଯୁଦ୍ଧରେ ଏହା ପ୍ରଭାବ ପକାଇ ପାରିନଥିଲା ।

ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ଦଶନ୍ଧିରେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜନପ୍ରିୟ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା । ୧୯୯୦ ମସିହାରେ ଇରାକ୍ କୁଏତ୍ ଅଧୁକାର କରିଥିଲା । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ଶାନ୍ତିସେନା ଆମେରିକା ନେତୃତ୍ୱରେ ଇରାକ୍ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯୁଦ୍ଧଘୋଷଣା କରିଥିଲେ । ଏହି ମିଳିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଯୋଗୁ ଅଳ୍ପଦିନ ମଧ୍ୟରେ କୁଏତ୍ ଇରାକ୍ କବଳରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ସୁତରାଂ, ଇରାକ୍ଟର କୁଏତ୍ ଆକ୍ରମଣକୁ ପ୍ରତିହତ କରି ଉପସାଗରୀୟ ଯୁଦ୍ଧର ପରିସମାପ୍ତି ଘଟାଇବାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ମିଳିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଶଂସନୀୟ ଥିଲା ।

ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ସହିତ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଗ୍ରଗତି ହାସଲ କରିବା ମିଳିତ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିଅଛି । ଏହି ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରିବାପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜ ନିଜର ସଂକୀର୍ଷ ସ୍ଵାର୍ଥଠାରୁ ଦୂରରେ ରହି ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ନିଷ୍ଠାପର ଉଦ୍ୟମ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

୩ । ‘ମିଳିତ ସୁରକ୍ଷା’ ନିମିତ୍ତ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ବର୍ଣନା କର ।
Answer:
ମାନବ ଜାତିର ଇତିହାସରେ ମହାପ୍ରଳୟଙ୍କରୀ, ଧ୍ୱଂସକାରୀ, ବ୍ୟୟବହୁଳ ପ୍ରଥମ ପୃଥିବୀ ମହାସମର ପରେ ପରେ ମାନବ ଜାତିର ଚିନ୍ତା ଓ ଚେତନାରେ ଯୁଦ୍ଧ ବିଭୀଷିକାର ଲୋପ ଓ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଆଗହ ଜାତ ହୋଇଥିଲା । ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଉଡ୍ରୋ ଉଇଲସନଙ୍କ ୧୪ ଦଫା ଧାରାକୁ ଭିଭିକରି ପ୍ୟାରିସ୍‌ଠାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରନାୟକ ଓ କୂଟନୀତିଜ୍ଞମାନେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସହଯୋଗ ଓ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ନିରାପତ୍ତା, ଶାନ୍ତି ଓ ସୁରକ୍ଷା ଥିଲା ସବୁ ଦେଶର ଚିର ଈପ୍‌ସିତ । ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ମାଧ୍ୟମରେ ନିରାପତ୍ତା ଓ ସୁରକ୍ଷା ନିମିତ୍ତ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ସନନ୍ଦରେ ‘ମିଳିତ ସୁରକ୍ଷା’ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ।

‘ ମିଳିତ ସୁରକ୍ଷା’ ଚିନ୍ତାଧାରା ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ସନନ୍ଦ ବା ‘କୋଭେନାଣ୍ଟ’ର ଧାରା ୧୦ରେ ବିଶେଷଭାବେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ସଭ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ସଭ୍ୟରାଷ୍ଟ୍ର ଉପରେ ଆକ୍ରମଣକୁ ସବୁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ ବୋଲି ବିଚାର କରି ବିହିତ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ ଥିଲେ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ସଭ୍ୟରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦର ସମାଧାନ ଯୁଦ୍ଧ ମାଧ୍ୟମରେ ନକରିବାକୁ, ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଅଦାଲତ, ମଧ୍ୟସ୍ଥ କିମ୍ବା ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ସନନ୍ଦରେ ଥୁବା ଉପରୋକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଅଧ‌ିକ ଦୃଢ଼ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ କରି ନିରାପତ୍ତା ହାସଲ ନିମିତ୍ତ ଫ୍ରାନ୍ସ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲା | ଧାରା ୧୦ରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଫରାସୀମାନେ ପୂର୍ଣ ସମର୍ଥନ କରି ଏହାକୁ ସନନ୍ଦର ମୁଖ୍ୟ ଅଂଶ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

ପାରସ୍ପରିକ ସାହାଯ୍ୟ ଚିଠା, ୧୯୨୩ : ଧାରା ୧୦ରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ନିୟମାବଳୀ ଅନୁଯାୟୀ ମିଳିତ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଯେଉଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା, ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତାମାନେ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ସ୍ଥାୟୀ ଶାନ୍ତିପ୍ରତିଷ୍ଠା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହା ହେଉଛି ଯଥେଷ୍ଟ ପଦକ୍ଷେପ । ଏହି ଧାରାର ସର୍ଭାବଳୀଗୁଡ଼ିକୁ ଫରାସୀମାନେ ଦୃଢ଼ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ ଯେ ଏବଂ ଏହା ସନନ୍ଦର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଅଂଶ ବୋଲି ବିବେଚନା କରିଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ମିଳିତ ଦାୟିତ୍ବବୋଧତାର ଗୁରୁ ଦାୟିତ୍ଵକୁ ସମଭାବରେ ବାଣ୍ଟିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାର ବିରୋଧ କରିଥିଲେ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗ୍ରେଟବ୍ରିଟେନ୍ ତାହାର ଅଧୁରାଜ୍ୟମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ସମର୍ଥନ ହାସଲ କରିଥିଲା । ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘରେ ପ୍ରତିନିଧ୍ଵତ୍ଵ କରୁଥିବା କାନଡ଼ାର ସଦସ୍ୟମାନେ ଧାରା ୧୦ରେ ସଂସ୍କାର ଆଣିବାକୁ ଚାହିଁଲେ, ଯାହାକୁ କି ଫ୍ରାନ୍ସ ଏବଂ ତାହା ସହଯୋଗୀ ସଦସ୍ୟମାନେ ବିରୁଦ୍ଧ କରିଥିଲେ ।

ଶେଷରେ ୧୯୨୩ ମସିହାରେ ପାରସ୍ପରିକ ସାହାଯ୍ୟ ଚୁକ୍ତି ଚିଠା ବା ଦଲିଲ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଲା । ଉକ୍ତ ଦଲିଲ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା । ଉକ୍ତ ଚିଠାରେ ଆକ୍ରମଣାତ୍ମକ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଅନ୍ୟାୟ ଓ ଅପରାଧ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା । ଏଥିରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା, ଆକ୍ରମଣ ଆରମ୍ଭ ହେବାର ଚାରିଦିନ ମଧ୍ଯରେ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ପରିଷଦ ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନାମ ଘୋଷଣା କରିବ ଓ ସଭ୍ୟରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଆକ୍ରମିତ ହୋଇଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଆର୍ଥିକ ଓ ସାମରିକ ସାହାଯ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିବେ । ଏଥ‌ିରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଥିଲା ଯୁଦ୍ଧ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିବା ଅଞ୍ଚଳ ବାହାରେ ଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କୁ ଆକ୍ରମିତ ଦେଶକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ କୁହାଯିବ ନାହିଁ । ଉକ୍ତ ଚୁକ୍ତି ମାତ୍ର ୧୦ଟି ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ଵାରା ଗୃହୀତ ହୋଇଥିଲା । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା, ରୁଷିଆ ଓ ଇଂଲଣ୍ଡ ଉକ୍ତ ଚିଠା ଦଲିଲକୁ ଗ୍ରହଣ ନକରିବା ଫଳରେ ଉକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇପାରିଲା ନାହିଁ ।

ଜେନେଭା ପ୍ରୋଟୋକଲ, ୧୯୨୪:
୧୯୨୪ ମସିହା ବେଳକୁ ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ବେଲଜିୟମଦ୍ଵାରା ଜର୍ମାନୀର ଶିଳ୍ପ ସମୃଦ୍ଧ ରୁର୍ (Riehr) ଅଧିକାର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିପଳତାରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ହୋଇଥିଲା । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ରାଜନୈତିକ ବାତାବରଣ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉନ୍ନତି ନିମିତ୍ତ ନୂତନ ପଦକ୍ଷେପ ନେବା ଦିଗରେ ଅନୁକୂଳ ଥିଲା । ଗ୍ରୀସ୍ ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆର ପ୍ରତିନିଧୁମାନେ ଏକ ନୂତନ ଖସଡ଼ା ପ୍ରଣୟନ କଲେ, ଯେଉଁଥିରେ କେତେକ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥା ରହିଥିଲା । ଏହା ଅନୁଯାୟୀ, ଯେକୌଣସି ଆକ୍ରମଣକୁ ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅପରାଧ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଗଲା । ଯେକୌଣସି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ନିମିତ୍ତ ଯଦି କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟସ୍ଥି ଗ୍ରହଣ କରିବେ ନାହିଁ, ତେବେ ସେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଆକ୍ରମଣକାରୀ ବୋଲି ବିବେଚିତ ହେବ । ମଧ୍ୟସ୍ଥତା ଚାଲିଥିବାବେଳେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ସୈନ୍ୟ ସମାବେଶ କରିପାରିବ ନାହିଁ ।

ଯୁଦ୍ଧ ହେଲେ, ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ କରିଥିବା ଅପରାଧ ନିମିତ୍ତ ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଜ୍ୟ ଯୁଦ୍ଧ କ୍ଷତିପୂରଣ ଦେବ । ଯୁଦ୍ଧର କ୍ଷତିପୂରଣ ପରିମାଣ ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତି ଓ କ୍ଷମତା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ହେବ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଉକ୍ତ ପ୍ରୋଟୋକଲରେ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସହିତ ସମ୍ପୃକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା । ଏଥୁରେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ସମ୍ମିଳନୀ ନିମିତ୍ତ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିନ ଧାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥିଲା, ସେଗୁଡ଼ିକ ଥୁଲା- ଜୁନ୍ ୧୫, ୧୯ ଓ ୨୫ । ଯଦି ପ୍ରୋଟୋକଲକୁ ଅଧିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି, ତେବେ ଯାଇ ଉକ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ ବୋଲି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା ।

ଜେନେଭା ପ୍ରୋଟୋକଲକୁ କ୍ଷୁଦ୍ର ଶକ୍ତିମାନେ ସ୍ଵାଗତ କରିଥିବାବେଳେ ବୃହତ୍ ଶକ୍ତିମାନେ ଏହାକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ଫଳସ୍ଵରୂପ ଉକ୍ତ ପ୍ରୋଟୋକଲ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାତ ହୋଇଥିଲା । ଜେନେଭା ପ୍ରୋଟୋକଲ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନିରାପତ୍ତା ଓ ସୁରକ୍ଷା ଦିଗରେ ଏକ ସୁନ୍ଦର ଓ ସ୍ବାଗତଯୋଗ୍ୟ ପଦକ୍ଷେପ ଥିଲା । ଏହା ଆକ୍ରମଣକାରୀକୁ ଚିହ୍ନଟ କରି, ତା’ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଭିନ୍ନ ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିବା ନିମିତ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲା । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବିଚାରାଳୟର ନିଷ୍ପତ୍ତି ଓ ମଧ୍ୟସ୍ଥତା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କରି ଏକ ଉତ୍ତମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲା । ବାସ୍ତବିକ, ଜେନେଭା ପ୍ରୋଟୋକଲ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଅଧ‌ିକ ଦୃଢ଼ କରିବା ନିମିତ୍ତ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ସନନ୍ଦରେ ଥିବା କେତେକ ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ସମସ୍ୟା ଦୂରକରିବା ନିମିତ୍ତ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲା ।

ଲୋକୋଣ୍ଡୋ ଚୁକ୍ତି, ୧୯୨୫ :
ଜେନେଭା ପ୍ରୋଟୋକଲ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାତ ହେବାପରେ ବିଭିନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନୁଭବ କଲେ ଯେ, ଇଉରୋପୀୟ ଶାନ୍ତିକୁ ବିପନ୍ନ କରୁଥିବା ସମସ୍ୟା ଓ ବିପଦଗୁଡ଼ିକର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ନିମିତ୍ତ କୌଣସି ନା କୌଣସି ନିରାପତ୍ତା ଦାୟିତ୍ଵ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଜରୁରୀ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଏଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଜର୍ମାନୀ ଓ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷିଆ ମଧ୍ଯରେ ୧୯୨୨ରେ ସ୍ଵାକ୍ଷରିତ- ପୋଲୋ ଚୁକ୍ତି ଇଉରୋପୀୟ ଶକ୍ତିମାନଙ୍କୁ ବ୍ୟତିବ୍ୟସ୍ତ କରାଇଥିଲା । ଜର୍ମାନୀର ପୁନରୁତ୍‌ଥାନଜନିତ ବିପଦ ଅପେକ୍ଷା ରୁଷିଆର ଆନ୍ଦୋଳନର ସଫଳତା ସେମାନଙ୍କୁ ଅଧିକ ଚିନ୍ତିତ ଓ ଶଙ୍କିତ କରିଦେଇଥିଲା । ଜର୍ମାନୀର ଭୟ ଫ୍ରାନ୍ସକୁ ପ୍ରଥମ ପୃଥିବୀ ମହାସମର ପରଠାରୁ ହିଁ ଆତଙ୍କିତ କରିଥିଲା । ନିରାପତ୍ତା ନିମିତ୍ତ ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଓ ଅଙ୍ଗୀକାର ହାସଲ ପାଇଁ ଫ୍ରାନ୍ସ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ମାଧ୍ୟମରେ ଅନେକ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲା ।

ଇଂଲଣ୍ଡ ଓ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାଠାରୁ ପାଇଥବା ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି, ଆମେରିକା ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘରୁ ଓହରିଯିବା ହେତୁ ଫଳବତୀ ହୋଇନଥିଲା । ଜର୍ମାନୀ କ୍ଷତିପୂରଣ ନ ଦେବା ବାହାନାରେ ୧୯୨୩ ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ, ରୁଷ୍ ଅଞ୍ଚଳ ଦଖଲ କରି ଲକ୍ଷ୍ୟ ସାଧନରେ ବିଫଳ ହୋଇଥିଲା । ତା’ପରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ବିଭିନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ର ସହିତ ଚୁକ୍ତି ସମ୍ପଦନ କରିବା ନୀତି ଅବଲମ୍ବନ କରିଥିଲା ଓ ବେଲଜିୟମ୍ ସହିତ ୧୯୨୦ରେ, ପୋଲାଣ୍ଡ ସହିତ ୧୯୨୧ରେ ଓ ଟେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ ସହିତ ୧୯୨୪ ମସିହାରେ ଚୁକ୍ତିମାନ ସ୍ଵାକ୍ଷର କରି ଇଉରୋପରେ ନିଜର ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ସହିତ ଜର୍ମାନୀକୁ ସଦାସର୍ବଦା ଦୁର୍ବଳ କରି ରଖୁବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲା ।

ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ଜର୍ମାନୀ ଉଭୟେ ପରସ୍ପରକୁ ସନ୍ଦେହ କରୁଥିଲେ । ଜର୍ମାନୀର ପୁନରୁତ୍‌ଥାନ ଓ ପ୍ରତିଶୋଧ ସମ୍ଭାବନାକୁ ଫ୍ରାନ୍ସ ଭୟ କରୁଥିଲା । ଫ୍ରାନ୍ସର ରାଇନ୍ ଅଞ୍ଚଳ ଯୋଜନା ଓ ଜର୍ମାନୀ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ବିପର୍ଯ୍ୟସ୍ତ କରିବାର ପରିକଳ୍ପନାକୁ ଜର୍ମାନୀ ସନ୍ଦେହ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖୁଥିଲା । ଦୁଇ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ଦେହ ଓ ଉତ୍ତେଜନା ହ୍ରାସ କରିବା ନିମିତ୍ତ ଜର୍ମାନୀ ଫ୍ରାନ୍ସକୁ ସୀମା ସୁରକ୍ଷା, ଯୁଦ୍ଧ ବିରୋଧୀ ଆଶ୍ଵାସନା ଓ ମଧ୍ୟସ୍ଥତା ଯୋଜନା ପ୍ରଣୟନ ନିମିତ୍ତ ଅନେକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଲା, କିନ୍ତୁ ସେ ସମସ୍ତ ଫ୍ରାନ୍‌ସଦ୍ଵାରା ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାତ ହୋଇଥିଲା । ଏହିପରି ଭାବରେ ରାଜନୈତିକ ପରିସ୍ଥିତି ଉତ୍ତେଜନାପୂର୍ଣ୍ଣ ଥ‌ିବାବେଳେ ଜାନୁୟାରୀ ୨୫ ତାରିଖ ୧୯୨୫ ମସିହା ଦିନ ଜର୍ମାନୀ ଚାନ୍ସେଲର ଷ୍ଟ୍ରେସମ୍ୟାନ ଜର୍ମାନୀ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସର ସୀମାନ୍ତ ରାଇନ୍ ଅଞ୍ଚଳ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏକ ରାଜିନାମା କରିବା ନିମିତ୍ତ ଫ୍ରାନ୍ସକୁ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଲା ।

ଉକ୍ତ ପ୍ରସ୍ତାବରେ ଫ୍ରାନ୍ସ, ଜର୍ମାନୀ, ଇଟାଲୀ ଓ ଗ୍ରେଟବ୍ରିଟେନ୍‌କୁ ନେଇ ଏକ ସମ୍ମିଳନୀ ଅନୁଷ୍ଠିତ କରିବାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଥିଲା। ଫଳରେ ଉକ୍ତ ପ୍ରସ୍ତାବ ଉପରେ ବିଚାର କରି ଉକ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀକୁ ପୋଲାଣ୍ଡ, ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ ଓ ବେଲଜିୟମ୍‌କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଲା। ଜର୍ମାନୀ ଉକ୍ତ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଗ୍ରହଣ କଲା । ଅବଶେଷରେ ଫ୍ରାନ୍ସ, ଜର୍ମାନୀ, ଇଟାଲୀ, ଇଂଲଣ୍ଡ, ପୋଲାଣ୍ଡ, ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ ଓ ବେଲଜିୟମ ପ୍ରଭୃତି ସାତଗୋଟି ଦେଶର ପ୍ରତିନିଧୁମାନେ ସ୍ଵିଜରଲାଣ୍ଡର ଲୋକୋଣ୍ଡୋଠାରେ ଏକ ସମ୍ମିଳନୀରେ ମିଳିତ ହେଲେ | ଉକ୍ତ ସମ୍ମିଳନୀରେ ସାତଗୋଟି ରାଜିନାମା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିଲା । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଲୋକୋକ୍ଷ୍ନୌ ଚୁକ୍ତି କୁହାଯାଏ । ଉକ୍ତ ରାଜିନାମାଗୁଡ଼ିକ ଡିସେମ୍ବର ୧ ତାରିଖ, ୧୯୨୫ ମସିହା ଦିନ ଲଣ୍ଡନଠାରେ ସ୍ଵାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।

ରାଇନ୍ ଚୁକ୍ତି :
ରାଇନ୍ ଚୁକ୍ତିରେ ଗ୍ରେଟବ୍ରିଟେନ୍, ବେଲଜିୟମ, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଜର୍ମାନୀ ଓ ଇଟାଲୀ ସ୍ଵାକ୍ଷର କରିଥିଲେ । ଉକ୍ତ ଜର୍ମାନୀର ପଶ୍ଚିମ ସୀମାରେ ଜର୍ମାନୀ, ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ବେଲଜିୟମ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଉତ୍ତେଜନାକୁ ହ୍ରାସ କରିବା ନିମିତ୍ତ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥିଲା | ଏହି ସଂକ୍ରାନ୍ତରେ ଏଥିରେ କେତେକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା । ଜର୍ମାନୀ, ବେଲଜିୟମ୍ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ପରସ୍ପର ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯୁଦ୍ଧ ନକରିବାକୁ ଓ ଯୁଦ୍ଧକୁ ପରିତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ଘୋଷଣା କଲେ । ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବିଭେଦ ଓ ବିବାଦର ସମାଧାନ ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଥାୟୀ ଶାନ୍ତି ଅବଲମ୍ବନ କରିବାକୁ ସ୍ବୀକୃତି ପ୍ରଦାନ କଲେ । ବିବାଦର ସମାଧାନ ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଥାୟୀ ଅଦାଲତ, କମିଶନ, ବୁଝାମଣା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ବିଭିନ୍ନ ସଂସ୍ଥାର ଉପଯୋଗ କରିବାକୁ ସମ୍ମତି ପ୍ରଦାନ କଲେ ।

ରାଇନ୍ ଅଞ୍ଚଳକୁ ବେସାମରିକ ଅଞ୍ଚଳ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଭର୍ସାଲିସ୍ ଚୁକ୍ତିଦ୍ଵାରା ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଜର୍ମାନୀ–ଫ୍ରାନ୍ସ ସୀମା ଓ ଜର୍ମାନୀ- ବେଲଜିୟମ ସୀମାକୁ ଗ୍ରହଣ କଲେ । ଉକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ ହେଲେ, ତାହା ବିରୁଦ୍ଧରେ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ଲିଗ୍ କାଉନ୍ସିଲ ନିକଟରେ ପ୍ରତିବାଦ ଉପସ୍ଥାପିତ ହେବ । ଯଦି ହଠାତ୍ ଆକ୍ରମଣ ହୁଏ, ତେବେ ଚୁକ୍ତିବଦ୍ଧ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ତତ୍‌କ୍ଷଣାତ୍‌ ଆକ୍ରମଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରି ଘଟଣାଟି ଲିଗ୍ କାଉନ୍‌ସିଲର ବିଚାର ନିମିତ୍ତ ପଠାଇ ଦିଆଯିବ । ଉକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ ଜର୍ମାନୀ, ବେଲଜିୟମ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଉତ୍ତେଜନା ହ୍ରାସ ଦିଗରେ ଏକ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ପଦକ୍ଷେପ ଥିଲା ।

ମଧ୍ୟସ୍ଥତା ଚୁକ୍ତି :
ରାଇନ୍ ଚୁକ୍ତି ଜର୍ମାନୀର ପଶ୍ଚିମ ସୀମାର ସୁରକ୍ଷା ନିମିତ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲା । ଏଥିରେ ଜର୍ମାନୀ, ଫ୍ରାନ୍ସ ଓ ବେଲଜିୟମ୍ ବ୍ୟତୀତ ଇଂଲଣ୍ଡ ଓ ଇଟାଲୀ ସ୍ଵାକ୍ଷର କରିଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଜର୍ମାନୀ-ପୋଲାଣ୍ଡ ଓ ଜର୍ମାନୀ-ଚେକୋସ୍ଲୋଭକିଆ ସୀମା ସୁରକ୍ଷା ନିମିତ୍ତ ଅଙ୍ଗୀକାର ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ଇଂଲଣ୍ଡ ମନା କରିଦେଲା । କାରଣ ଇଂଲଣ୍ଡ ଜର୍ମାନୀର ପୂର୍ବସୀମାରେ କୌଣସି ବିବାଦରେ ଜଡ଼ିତ ହେବାକୁ ଚାହୁଁନଥିଲା । ଜର୍ମାନୀର ପୂର୍ବ ସୀମାନ୍ତ ରାଜ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଶ୍ନର ସମାଧାନ ନିମିତ୍ତ ଦୁଇଗୋଟି ଚୁକ୍ତି ଜର୍ମାନୀ ଓ ପୋଲାଣ୍ଡ ଏବଂ ଜର୍ମାନୀ ଓ ଚେକୋସ୍କୋଭକିଆ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ଵାକ୍ଷରିତ ହେଲା । ଏହି ଦୁଇଗୋଟି ଚୁକ୍ତିରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥୁଲା, ଯଦି ଚୁକ୍ତିବଦ୍ଧ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦ ଓ ବିଭେଦ ସୃଷ୍ଟି ହେବ, ତେବେ ବିବାଦଟିକୁ ସୌହାର୍ଘ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ସମାଧାନ ନିମିତ୍ତ ସ୍ଥାୟୀ ବୁଝାମଣା କମିଶନକୁ ବିଚାର ନିମିତ୍ତ ପଠାଯିବ । ଯଦି ସେଠାରେ ତାହା ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ସମାଧାନ ନହୁଏ, ତେବେ ତାହା ଏକ ମଧ୍ୟସ୍ଥି ଅଦାଲତ ବା ସ୍ଥାୟୀ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅଦାଲତ ନିକଟରେ ବିଚାର ପାଇଁ ଉପସ୍ଥାପିତ ହେବ ।

ନିରାପତ୍ତା ଅଙ୍ଗୀକାର ଚୁକ୍ତି : ଜର୍ମାନୀ ସହତ ମଧ୍ୟସ୍ଥତା ଗ୍ରହଣ ଚୁକ୍ତି ସ୍ଵାକ୍ଷର କରିବା ପରେ ପୋଲାଣ୍ଡ ଓ ଚେକୋସ୍ଲୋଭଗକିଆ ସେମାନଙ୍କର ଜର୍ମାନୀ ସହିତ ଥିବା ସୀମାର ସୁରକ୍ଷା ଓ ନିରାପତ୍ତା ନିମିତ୍ତ ଦୃଢ଼ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଓ ଅଙ୍ଗୀକାର ଚାହିଁଲେ । ଇଂଲଣ୍ଡ ଉକ୍ତ ସୀମାନ୍ତ ସମସ୍ୟାରେ ଜଡ଼ିତ ହେବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲା । ଫ୍ରାନ୍ସ ସହିତ ସେମାନେ ପୂର୍ବରୁ ବନ୍ଧୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିଥିଲେ । ଉକ୍ତ ପୂର୍ବ ଚୁକ୍ତିର ପୁନଃ ପ୍ରଚଳନ ଓ ଦୃଢ଼ୀକରଣ ନିମିତ୍ତ ପୋଲାଣ୍ଡ ଓ ଚେକୋସ୍ଲୋଭଗାକିଆ ଫ୍ରାନ୍ସ ସହିତ ପୃଥକ୍‌ଭାବେ ଦୁଇଗୋଟି ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିଥିଲେ । ଏହି ଦୁଇଟି ଚୁକ୍ତିରେ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା; ଯଦି ଚୁକ୍ତିବଦ୍ଧ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ଵାରା ଆକ୍ରମିତ ହୁଏ ତେବେ ଅନ୍ୟ ଚୁକ୍ତିବଦ୍ଧ ରାଷ୍ଟ୍ର ଆକ୍ରମିତ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସାହାଯ୍ୟ ଓ ସହଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିବେ ।

ସାମୟିକ ସନ୍ଧି :
ଜର୍ମାନୀ ଓ ବେଲଜିୟମ୍ ଏବଂ ଜର୍ମାନୀ ଓ ଚେକୋସ୍ଲୋଭଗାକିଆ ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ପୃଥକ୍ ଚୁକ୍ତି ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା । ଉକ୍ତ ସାମୟିକ ସନ୍ଧିରେ ଚୁକ୍ତିଭୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବିଭେଦକୁ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପାୟରେ ସ୍ଥାୟୀ ବୁଝାମଣା କମିଶନ ବା ଏକ ମଧ୍ୟସ୍ଥି ଅଦାଲତ ମାଧ୍ୟମରେ ସମାଧାନ କରିବାକୁ ସ୍ବୀକୃତ ହୋଇଥିଲା । ଉପରୋକ୍ତ ରାଜିନାମାଗୁଡ଼ିକ ଲଣ୍ଡନଠାରେ ସ୍ଵାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା । ସେଠାରେ ଚୁକ୍ତିବଦ୍ଧ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ନୀତି କାର୍ଯ୍ୟରେ ପରିଣତ କରିବାକୁ ପ୍ରତିଜ୍ଞାବଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲେ ।

୪ । କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ (Balance of Power) କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଏହାର ସୁଗୁଣ ଓ ଦୁର୍ଗୁଣମାନ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ଶକ୍ତି ଭାରସାମ୍ୟ ବା କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ଚିନ୍ତାଧାରା ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇ ଆସୁଅଛି । ବିଶେଷକରି ଦ୍ଵାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଉନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ବହୁଳଭାବେ ପ୍ରୟୋଗ ହୋଇଅଛି । ବିଶ୍ଵରେ ଶାନ୍ତି ଓ ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୁସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଏହି ନୀତିର ଜରୁରୀ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଅଛି । ସାଧାରଣତଃ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ଏକ ଅଭିନବ ସୂତ୍ର ବା ନିୟମ ଯାହାଦ୍ଵାରା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ କ୍ଷମତାର ଆପେକ୍ଷିକ ସମତା ବା ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରାଯାଇଥାଏ । କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନର ଅର୍ଥ ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ଯାଇ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୀତିର ବିଶାରଦମାନେ ନିମ୍ନ ସଂଜ୍ଞାମାନ ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

ସିଡନୀ ଫେ :
‘ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ କ୍ଷମତା ସମତା ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ରକ୍ଷା କରିବାକୁ କ୍ଷମତା ସନ୍ତୁଳନ କୁହାଯାଏ, ଯାହାଦ୍ଵାରା କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଅତ୍ୟଧ‌ିକ କ୍ଷମତାଶାଳୀ ହେବା ପାଇଁ ସୁଯୋଗ ମିଳେ ନାହିଁ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରିବାକୁ ସୁଯୋଗ ଦିଆଯାଇନଥାଏ ।’

ଜର୍ଜ ସ୍ଵିର୍ଜେନବର୍ଗର :
‘ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୀତିରେ କ୍ଷମତାର ଭାରସାମ୍ୟ ହେଉଛି ଏକ ପ୍ରକାର ଭାରସାମ୍ୟ ବା ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରକମର ସ୍ଥାୟୀ ଅବସ୍ଥା ।’

ମୋରଗେନ୍‌ :
‘ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନକୁ ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅର୍ଥରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇପାରେ, ଯେଉଁଥରେ ଗୋଟିଏ କ୍ଷମତା ଗୋଷ୍ଠୀ ଆଉ ଗୋଟିଏ କ୍ଷମତା ଗୋଷ୍ଠୀ ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ ହୋଇଥାଏ ଓ ସର୍ବଶେଷରେ ଏହା ମେଣ୍ଟସମୂହର ବୁଢ଼ୀଆଣି ଜାଲ ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି |

ପାମର ଓ ପରକିନ୍ସ :
‘କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ କହିଲେ ମେଣ୍ଟରେ ଅଦଳବଦଳ ବା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ଚାପ ପ୍ରୟୋଗ କରି କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ବା ମେଣ୍ଟକୁ ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ନିରାପତ୍ତା ବିପନ୍ନ କରିବାକୁ ସୁଯୋଗ ନ ଦେବାକୁ ହିଁ ବୁଝାଇଥାଏ ।’ ସୁତରାଂ, କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ହେଉଛି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ଜାତୀୟ ରାଜନୀତିର ରୋଧ ଓ ସନ୍ତୁଳନ ନୀତିର ପ୍ରୟୋଗ ମାତ୍ର ।

ସୁଗୁଣ :
ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୀତିରେ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ନୀତିର ନିମ୍ନଲିଖତ ସୁଗୁଣ ରହିଅଛି ।

(୧) ବିଶ୍ଵଶାନ୍ତିର ସୁରକ୍ଷା :
ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଶ୍ବରେ ମିଳିତ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଇନଥିଲେ ମଧ୍ୟ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ବା ଶକ୍ତି ଭାରସାମ୍ୟ ଯୋଗୁ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି । ସାଧାରଣତଃ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ନୀତିକୁ ବିଶ୍ଵଶାନ୍ତର ନିୟାମକ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ । ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରାଯାଇଥାଏ, ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥାଏ । ବିଶ୍ଵର ଇତିହାସକୁ ସମୀକ୍ଷା କଲେ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ, ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ନୀତିର ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । କେବଳ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା ଯୋଗୁ ୧୮୧୦ରୁ ୧୯୧୪ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମୟକୁ ବିଶ୍ଵଶାନ୍ତିର ଯୁଗ ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିଲା । ଏହାବ୍ୟତୀତ କ୍ଷମତା ସନ୍ତୁଳନ ନୀତି ଯୋଗୁ କ୍ଷୁଦ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ସ୍ଵାର୍ଥ ଓ ନିରାପତ୍ତାର ସୁରକ୍ଷା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରୁଛି ।

(୨) କ୍ଷୁଦ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ସ୍ଵାଧୀନତାର ସୁରକ୍ଷା :
ବୃହତ୍ ଓ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ କ୍ଷୁଦ୍ର ଓ ଦୁର୍ବଳ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କୁ ଆକ୍ରମଣ କରି ଭୟଭୀତ କରିବା ଓ ସେମାନଙ୍କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ଏକ ସାଧାରଣ ଘଟଣା । ଅନେକ ସମୟରେ ଏହି ଶକ୍ତିଶାଳୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିଜ ଜାତୀୟ ସ୍ଵାର୍ଥର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ କ୍ଷୁଦ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ସ୍ଵାଧୀନତାକୁ ବିପନ୍ନ କରିବାକୁ ପଶ୍ଚାତ୍‌ଦ ହୋଇନଥା’ନ୍ତି । ମାତ୍ର ପୃଥିବୀରେ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ନୀତି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବାପରେ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଏହି ସୁଯୋଗ ମିଳୁନାହିଁ । ଆଧୁନିକ ବିଶ୍ଵରେ ଦୁଇ ବିପରୀତ କ୍ଷମତା ଗୋଷ୍ଠୀରେ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ବିଭାଜିତ ହୋଇଥିବାରୁ କୌଣସି ଗୋଷ୍ଠୀ ଅନ୍ୟକୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହେବାକୁ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିପାରେ ନାହିଁ । କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ଯୋଗୁ କୌଣସି ଗୋଷ୍ଠୀ ଅନ୍ୟ ଗୋଷ୍ଠୀଭୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଆକ୍ରମଣ କରିପାରେ ନାହିଁ କିମ୍ବା କ୍ଷୁଦ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ସ୍ଵାଧୀନତାରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରେ ନାହିଁ । ଯଦିଓ ବିଭିନ୍ନ କାରଣ ଯୋଗୁ ଦୁଇଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ଶତ୍ରୁତା ଦେଖାଯାଏ ତଥାପି କ୍ଷମତାର ଭାରସାମ୍ୟ ଯୋଗୁ ପ୍ରଥମେ କେହି ଶାନ୍ତି ବ୍ୟାହତ କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରିନଥା’ନ୍ତି । ଏହା ସତ୍ୟ ଯେ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ବିନା ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସର୍ବଦା ସଂଘର୍ଷ ଲାଗି ରହିଥା’ନ୍ତା ।

(୩) ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଆଇନର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା :
କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ନୀତି ଯୋଗୁ ହିଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଆଇନର ପ୍ରୟୋଗ ଓ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି | ଓପେନ୍‌ହାମ୍‌ଙ୍କ ମତରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଆଇନର ସ୍ଥିତି ଓ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ନୀତି ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଆଇନର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ପାଇଁ କୌଣସି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସଙ୍ଗଠନ ନଥିବାରୁ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ନୀତିଦ୍ଵାରା ହିଁ ଏହା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି ।

ଦୁର୍ଗୁଣ :
ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ରାଷ୍ଟ୍ର–ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତମ ସମ୍ପର୍କ ରକ୍ଷା ଓ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ନୀତିର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଥିଲେ ହେଁ ଏହି ନୀତିର ନିମ୍ନଲିଖତ ଦୁର୍ଗୁଣମାନ ରହିଅଛି ।

(୧) ଏହା ଯୁଦ୍ଧକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ :
କେତେକ ସମାଲୋଚକଙ୍କ ମତରେ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ନୀତି ଯୁଦ୍ଧକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧ କରିବାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଗ୍ରହ ସୃଷ୍ଟି କରିଥା’ନ୍ତି । କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ଯୋଗୁଁ ଦୁର୍ବଳ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ମଧ୍ୟ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ ସାହସ କରିଥାଏ । ସେହିପରି ଏହି ନୀତି ଯୋଗୁ ପ୍ରତିପକ୍ଷର କ୍ଷମତା ପ୍ରାୟତଃ ସମାନ ହୋଇଥିବାରୁ ପ୍ରତିପକ୍ଷ ମଧ୍ୟ ଚିନ୍ତା କରେ ଯେ, ସେ ଯୁଦ୍ଧରେ ନିଶ୍ଚିତ ବିଜୟୀ ହେବ । ଏହି ଚିନ୍ତା ଓ ଚେତନାରୁ ପୃଥୁବୀରେ ଦୁଇ ଥର ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇଅଛି |

(୨) ଭ୍ରାନ୍ତଧାରଣା ଉପରେ ଆଧାରିତ :
କେତେକ ସମାଲୋଚକଙ୍କ ମତରେ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ନୀତି ଭ୍ରାନ୍ତ ଧାରଣା ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଯେ ସର୍ବଦା ସେମାନଙ୍କର କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରନ୍ତି ଏହା ମଧ୍ୟ ଭୁଲ୍ ଚିନ୍ତାଧାରା । ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆର୍ଥିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ବୈଜ୍ଞାନିକ ସ୍ଵାର୍ଥର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ପ୍ରାୟତଃ ପ୍ରୟାସ କରିଥା’ନ୍ତି । (୩) କ୍ଷମତା ସ୍ଥିର ନୁହେଁ : କ୍ଷମତା ସନ୍ତୁଳନ ନୀତିକୁ ଯେଉଁମାନେ ପ୍ରୟୋଗ କରିଥା’ନ୍ତି ସେମାନେ ମତପୋଷଣ କରନ୍ତି ଯେ, କ୍ଷମତା ସ୍ଥିର ଅଟେ । ମାତ୍ର ଏହା ଆଦୌ ସତ୍ୟ ନୁହେଁ । ସମୟର ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ କ୍ଷମତାର ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଏ । କେବଳ ସାମରିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରଦ୍ଵାରା କ୍ଷମତାର ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ନାହିଁ । ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି ମଧ୍ୟ ଶିଳ୍ପର ପ୍ରଗତି, କାରିଗରୀ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ, ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ପ୍ରୟୋଗ ଓ ଜାତୀୟ ଚରିତ୍ରର ବିକାଶ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ ।

(୪) ସ୍ଥାୟୀ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠାରେ ଏହା ସହାୟକ ନୁହେଁ :
କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷାଦ୍ଵାରା ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇପାରେ ମାତ୍ର ଏହି ଶାନ୍ତି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ନୁହେଁ । ବରଂ ଏହି ନୀତିଦ୍ୱାରା ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତେଜନା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ ଓ ସର୍ବଦା ଯୁଦ୍ଧର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ । ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯୋଗୁ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବିରୋଧୀ ଗୋଷ୍ଠୀର ଅଭ୍ୟୁଦୟ ହୋଇଥାଏ ଓ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଅନ୍ୟ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ବିରୋଧୀ ଭାବେ ଦେଖୁଥାଏ । ଫଳରେ ଏହି ନୀତି ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠାରେ ସହାୟକ ହେବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଯୁଦ୍ଧକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ ।

(୫) ଏହା ଶାନ୍ତିକୁ ଏକ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣର ବିଚାର କରିଥାଏ :
କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ନୀତି ଶାନ୍ତିକୁ ଏକ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କରିବା ସହିତ ଏହାକୁ ଆଧୁନିକ ବିଶ୍ଵରେ ପ୍ରୟୋଗ କରିପାରେ ନାହିଁ । ବାସ୍ତବରେ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ଉପରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନିର୍ଭର କରିନଥାଏ । ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ମନୋଭାବରୁ ହିଁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ସମାଲୋଚକଙ୍କ ମତରେ ଏହି ନୀତିକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା, ସ୍ଥିତାବସ୍ଥା ରକ୍ଷା କରିବା କିମ୍ବା ଦୁର୍ବଳ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ରାଷ୍ଟ୍ର କବଳରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।

(୬) ଏହି ନୀତି ଶକ୍ତି ଉପରେ ଆଧାରିତ :
କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ନୀତି ରାଷ୍ଟ୍ରର କ୍ଷମତା ଉପରେ ଅଧିକ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେଇଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟକୁ ଶତ୍ରୁ ରୂପେ ବିବେଚନା କରିଥାଏ । ଏହି ନୀତି ଯୋଗୁ କ୍ଷମତା ଓ ଶକ୍ତି ଉପରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଆଯାଇଥାଏ; ମାତ୍ର ଅନ୍ୟ ଧାରଣାକୁ ଅବଜ୍ଞା କରାଯାଇଥାଏ ।

(୭) ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷାକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ଧାରଣା ଭୁଲ :
ଏହି ନୀତି ଅନୁସାରେ କେତେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୀତିରେ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷାକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାନ୍ତି । ବାସ୍ତବରେ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷାକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ହେବାକୁ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ଚାହିଁ ନଥାଏ । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ସେ ସର୍ବଦା ଦୁର୍ବଳ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ ଏହା ମଧ୍ୟ ଏକ ଭୁଲ ଧାରଣା । ଉପରୋକ୍ତ ଆଲୋଚନାରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୁଏ ଯେ, କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ନୀତି ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଉଥିଲେ ହେଁ ଏହା ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠାରେ ବିଫଳ ହୋଇଅଛି । ବରଂ ଏହି ନୀତି ଯୋଗୁ ପୃଥ‌ିବୀ ଦୁଇ ବିପରୀତ ଗୋଷ୍ଠୀରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଛି ଓ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଯୁଦ୍ଧ ସଙ୍ଗଠିତ ହୋଇଅଛି । କିନ୍ତୁ ଏହା ସତ୍ତ୍ଵେ ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର-ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ କ୍ଷମତା ପାଇଁ ସଂଘର୍ଷ ଲାଗି ରହଥ‌ିବ ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷମତା ସନ୍ତୁଳନର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଥ‌ିବ । ତେଣୁ ମୋରଗେନ୍‌ଥ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ‘କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ ଦାବି କେବଳ ଦରକାର ନୁହେଁ ବରଂ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସ୍ଥିତି ପାଇଁ ଏହା ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ।’

୫। ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ : ଇତିହାସରେ ପୂର୍ବରୁ ହୋଇଥବା ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ଠାରୁ କିପରି ଭିନ୍ନ, ତାହା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ତ୍ରିପ୍ଟ ପରୀକ୍ଷା :
୧୯୪୫ ମସିହାରେ ତିଆରି ହୋଇଥବା ତିନୋଟି ବୋମା ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରଥମଟି ୧୯୪୫ ମସିହା ଜୁଲାଇ ମାସ ୧୬ ତାରିଖ ଦିନ ଆଲ୍‌ମାଗୋଡ଼ା ନିଉମେକ୍ସିକୋଠାରେ ପରୀକ୍ଷିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ତ୍ରିପ୍ଟ (Trinity Test) ପରୀକ୍ଷା ଭାବରେ ପରିଚିତ । ଏହି ସଫଳ ତ୍ରିତ୍ତ୍ୱ ପରୀକ୍ଷା ମାନବ ଇତିହାସରେ ଆଣବିକ ବୋମାର ଜନ୍ମର ଅଗ୍ରଦୂତ ଥିଲା ଏବଂ ଏଡ୍‌ସହିତ ଆଣବିକ ଯୁଗର ଅଭ୍ୟୁଦୟ ଘଟିଥିଲା । ପ୍ରଖ୍ୟାତ ଡଚ୍ ଭୌତିକ ଶାସ୍ତ୍ରୀ ନେଲସ୍କୋର୍ ଭବିଷ୍ୟତ ଦ୍ରଷ୍ଟାଭାବେ ଯେପରି ଜାଣିପାରିଥିଲେ ଯେ ଏକ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ ଆରମ୍ଭ ହେବାକୁ ଯାଉଛି ଏବଂ ଏହାଦ୍ବାରା ଏକ ଗୁଣାତ୍ମକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ । ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରୁଜ୍‌ଭେଲ୍‌ଙ୍କୁ ଜୁଲାଇ ୩ ତାରିଖ ୧୯୪୪ ମସିହାରେ ଏକ ପତ୍ରରେ ସେ ଲେଖୁଥିଲେ ଏକ ଅତୁଳନୀୟ ଶକ୍ତିସଂପନ୍ନ ଅସ୍ତ୍ର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି, ଯାହାକି ଭବିଷ୍ୟତର ଯୁଦ୍ଧ ପରିସ୍ଥିତିକୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ବଦଳାଇଦେବ ।

କେତେକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଆମେରିକା ଓ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ର ଆଶଙ୍କା କରି ଆମେରିକା ସରକାରକୁ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘକୁ ଆଣିବିକ ରହସ୍ୟ ଜଣାଇବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ; ଯାହାଫଳରେ ଏକୁ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼କୁ ପ୍ରତିହତ କରିହେବ । ପରନ୍ତୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଜଣାପଡ଼ିଥିଲା ଯେ, ସେହି ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ରାଜନୀତିର ଖେଳ ତଥା ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ରାଜନୀତିର ଗଭୀରତା ବିଷୟରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଅବଗତ ନ ଥିଲେ l ସେମାନଙ୍କ ଅନୁରୋଧକୁ ଶୁଣାଗଲା ନାହିଁ ଏବଂ ବିଜୟ ଆଶାରେ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ ଜାରି ରହିଲା ଯେତେବେଳେ ସୈନ୍ୟମାନେ ଜର୍ମାନ, ଜାପାନ ଏବଂ. ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘକୁ ପରାଜିତ କରିବା ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରୟାସରେ ବ୍ୟସ୍ତରହିଥିଲେ ସେତେବେଳେ ତ୍ରିକ୍ସ ପରୀକ୍ଷା ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଜୟର ଆଶା ସଞ୍ଚାର କରିଥିଲା ।

ହିରୋସୀମା ଏବଂ ନାଗାସାକୀରେ ବୋମା ନିକ୍ଷେପ
ଆଉ ଦୁଇଟି ଐତିହାସିକ ଘଟଣା ଶେଷରେ ମାନବ ଜାତିର ଭାଗ୍ୟକୁ ଅବରୁଦ୍ଧ କରି ଦେଇଥିଲା । ଅବଶିଷ୍ଟ ଦୁଇଟି ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଇ ନଥିବା ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ଯଥା ୫ ଟନ୍ ବିଶିଷ୍ଟ ୟୁରାନିୟମ୍ ବୋମା ଯାହାକି ଅଗଷ୍ଟ ୬ରେ ହିରୋସୀମା ଏବଂ ଅଗଷ୍ଟ ୮, ୧୯୪୫ ମସିହାରେ ନାଗାସାକୀଠାରେ ନିକ୍ଷେପ କରାଯାଇଥିଲା । ଉଭୟ ସହରରେ ୨୫୦,୦୦୦ ଲୋକ ପ୍ରାଣ କଳାପଡ଼ିଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଶରୀର ସହିତ ଲାଞ୍ଛଇଥିଲା, ଏପରିକି କେଶ ମୂଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୋଡ଼ିଯାଇଥିଲା । ଅଧିକାଂଶ ନଗ୍ନ ହୋଇଯାଇଥିଲେ କାରଣ ତାଙ୍କର ପୋଷାକ ପତ୍ର ସବୁ ଜଳିଯାଇଥିଲା ।

‘ମ୍ୟାନ୍ ଏଣ୍ଡ ସୁପରମ୍ୟାନ’ ପୁସ୍ତକରେ ଜର୍ଜ ବର୍ଣ୍ଣାଡ଼ଶ ଏହିପରି ଭାବରେ ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କୁ ହତ୍ୟାକରିବା ନିରୀକ୍ଷଣ କରି ଲେଖୁଥିଲେ; ‘‘ଯେତେବେଳେ ମନୁଷ୍ୟ ହତ୍ୟା କରିବାପାଇଁ ବାହାରେ ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନ ସେ ଏପରି ଏକ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ମେସିନର ବ୍ୟବହାର କରୁଛି ଯାହା ଉପରେ ତା’ର ଅଙ୍ଗୁଳି ମାତ୍ର ସ୍ପର୍ଶ-କରନ୍ତେ ସମସ୍ତ ଗୁପ୍ତ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ବାହାରିପଡ଼ୁଛି ଏବଂ ଏହିପରି ଭାବରେ ସେ ତା’ର ପୂର୍ବପୁରୁଷଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥ‌ିବା ତୀର, ବର୍ଚ୍ଛା ଏବଂ ଫୁଙ୍କ ନଳୀକୁ ପଛରେ ପକାଇଦେଇଛି ।’’ ହିରୋସୀମା ଏବଂ ନାଗାସାକୀ ଏହାର ଉଦାହରଣ । ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ର ଗୁଣାତ୍ମକ ମହତ୍ତ୍ଵକୁ ବୁଝିବାକୁ ସରଳ ହେବ ଯଦି ଆମେ ତ୍ରିକ୍ଟ ପରୀକ୍ଷା ସମୟରେ କରାଯାଇଥିବା ଦୁଇଟି ନିରୀକ୍ଷଣ ଉପରେ ଦୃଷ୍ଟିଦେବା, ନିଉୟର୍କ ଟାଇମସ୍‌ର ସମ୍ବାଦଦାତା ଯେ କି ଏହି ପରୀକ୍ଷାର ସାକ୍ଷୀ ଥିଲେ, ସେ ଲେଖୁଥିଲେ- ‘‘ଏହା ଏକ ଆଲୋକ, ଯାହା ଏହି ପୃଥ‌ିବୀର ନୁହେଁ, ଅନେକ ସୂର୍ଯ୍ୟର ଆଲୋକର ସମଷ୍ଟି ।

ଏହା ଏପରି ଏକ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା ଯାହାକୁ ବିଶ୍ବ କେବେ ଦେଖୁ ନଥିଲା । ଏକ ଅଦ୍ଭୁତ ଆଲୋକ, ଯାହା କିଛିକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରେ ୮୦୦ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚକୁ ଉଠିଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଆହୁରି ଆହୁରି ଉପରକୁ ଉଠିଥିଲା, ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହା ମେଘକୁ ଛୁଇଁଥିଲା, ପୃଥିବୀ, ଆକାଶ ଚାରିଆଡ଼କୁ ଏକ ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଆଲୋକରେ ଉଦ୍ଭାସିତ କରିଦେଇଥିଲା । ଏହା ଆହୁରି ଉପରକୁ ଉଠିଲା, ଏକ ମାଇଲ ପରିଧୂର ଏକ ବିରାଟ ଅଗ୍ନି ପିଣ୍ଡୁଳାରେ ପରିଣତ ହେଲା, ଉପରକୁ ଉଠିଲାବେଳେ ଏହା ନାନା ରଂଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରୁଥିଲା, ଗାଢ଼ ବାଇଗଣିରୁ କମଳା ରଙ୍ଗ ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇ ବୃହତ୍‌ରୁ ବୃହତ୍ତର ହୋଇ ଯେତେ ଉପରକୁ ଉଠୁଥାଏ, ସେତେ ବ୍ୟାପ୍ତ ହେଉଥାଏ । ଏପରି ପ୍ରତୀକ ହେଉଥାଏ ଯେପରି ଏକ ତାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତି ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ଧରି ଆବଦ୍ଧ ହୋଇ ରହିବା ପରେ ମୁକ୍ତି ପାଇଛି । ଅଳ୍ପକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରେ ଏହା ଏକ ଅପାର୍ଥିବ ସବୁଜ ପାଲଟିଗଲା, ଯେପରିକି ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ ସମୟରେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ପ୍ରଭାମଣ୍ଡଳରେ କେବଳ ଦେଖାଯାଏ । ଜଣେ ଯେପରି ସୃଷ୍ଟିର ସେହି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ଉପସ୍ଥିତ ରହି ପୃଥ‌ିବୀର ଜନ୍ମ ଦେଖୁଛି, ଯେତେବେଳେ ଈଶ୍ୱର କହିଥିଲେ – ‘‘ଏଠାରେ ଆଲୋକ ହେଉ ।’’

ରବର୍ଟ ଓପେନ୍ ହେମର୍ ଗୋଟିଏ ଧାଡ଼ିରେ ଏହାକୁ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ କରିଥିଲେ, ଆଧୁନିକ ମନୁଷ୍ୟର ଭାଗ୍ୟର ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ଯାହାର ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ ସେ ନିଜେ । ଏହା ବୁଝାଇବାକୁ ସେ ଗୀତାରୁ ‘ବିଶ୍ୱକୁ ଧ୍ବଂସ କରିବା ପାଇଁ ମୁଁ ମୃତ୍ୟୁ ପାଲଟିଛି ।’’ ଆଲାମାଗୋଡ଼ାଠାରେ ଏହି ବିସ୍ଫୋରଣ ଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଶବ୍ଦ ୫୦ ମାଇଲ ଦୂରକୁ ଶୁଭିଥିଲା ଏବଂ ଅଗ୍ନିର ସ୍ତମ୍ଭଗୁଡ଼ିକ ଯାହା ‘ନିୟୁୟର୍କ ଟାଇମସ୍’ର ସମ୍ବାଦଦାତା ଲେଖୁଥିଲେ ୬ ମାଇଲ୍ ଉପରକୁ ଆକାଶକୁ ଉଠିଥିଲା ! ତ୍ରିପ୍ଟ ପରୀକ୍ଷାର ଏହି ନିରୀକ୍ଷଣଗୁଡ଼ିକ ଏବଂ ହିରୋସୀମା ନାଗାସାକୀଠାରେ ବୋମାବର୍ଷଣ ସଂକ୍ଷିପ୍ତରେ ସୂଚାଇ ଦିଏ ଯେ ୧୯୪୫ ମସିହା ପରେ ମଣିଷ ଛନ୍ଦିହୋଇ ପଡ଼ିଥ‌ିବା ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ କିପରି ମାନବ ଇତିହାସରେ ପୂର୍ବରୁ ହୋଇଥିବା ସମସ୍ତ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ଠାରୁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଭିନ୍ନ ଏବଂ ଜଟିଳ । ଆନ୍ତଃରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସଂପର୍କର ଯେ କୌଣସି ଆଦର୍ଶବାଦୀ ବିଦ୍ଵାନଙ୍କ ମତରେ ଦୁଃଖର ବିଷୟ ହେଉଛି ଯେ ଧ୍ୱଂସର ଏହି ସବୁ ପ୍ରମାଣ ସତ୍ତ୍ବେ ମଧ୍ଯ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ ଅଧୂକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଓ ପ୍ରତିଶୋଧପରାୟଣ ଭାବରେ ଚାଲୁରହିଲା ।

୬ । ଯୁଦ୍ଧୋତ୍ତର ସମୟରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ର ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ସୋଭିଏତ୍ ଏବଂ ସାମ୍ୟବାଦର ଭୟ :
ଜୁଲାଇ ୧୬ ତାରିଖ ୧୯୪୫ ମସିହାରେ ହୋଇଥ‌ିବା ତ୍ରିକ୍ସ ପରୀକ୍ଷା ହିଁ ପ୍ରକୃତରେ ଆମେରିକା ଓ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ମଧ୍ୟରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ର ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ କରିଥିଲା । ହିରୋସୀମା ଓ ନାଗାସାକୀର ବିଭୀଷିକା ସତ୍ତ୍ବେ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ ବନ୍ଦ ହୋଇ ନଥିଲା । ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼କୁ ଶକ୍ତି ଦେଉଥ‌ିବା ଅନ୍ୟତମ କଥା ହେଲା ଯେ ସାମ୍ୟବାଦୀ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘକୁ ଶତ୍ରୁଭାବେ ବିବେଚନା କରାଯାଇଥିଲା। ଜେନେରାଲ୍ ଲେସ୍‌ ଗ୍ରୋଭସ୍ ନିଜେ ଏହି ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରି କହିଥିଲେ ଯେ ଆଣବିକ ବୋମା ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଥିଲା । କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା । ଆଣବିକ ବୋମାର ଆବିଷ୍କାର ପ୍ରକୃତରେ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼କୁ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ତୀବ୍ରତା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା । ଆମେରିକା, ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ପରେ ବ୍ରିଟେନ୍ ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ଆଣବିକ ବୋମା ତିଆରି କ୍ଷମତା ପ୍ରାପ୍ତ କଲା । ଫ୍ରାନ୍ସ ୧୯୬୦ରେ ଏବଂ ଚୀନ ୧୯୬୪ରେ ଏହି କ୍ଷମତା ହାସଲ କଲା । ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ ନିମ୍ନପ୍ରଦତ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଦେଇ ଗତି କରିଥିଲା । ସେଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପରଠାରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଅଲଗା କରିହେବ ନାହିଁ ।

୧୯୪୫ରୁ ୧୯୫୩ : ଆମେରିକାର ଏକାଧୂପତ୍ୟ
ଏହି ସମୟରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ପ୍ରଥମେ ୧୯୫୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଏକାଧୂପତ୍ୟ ଉପଭୋଗ କରିଥିଲା ଏବଂ ତା’ପରେ ଆଣବିକ ଆଧୂପତ୍ୟ ଲାଭ କରିଥିଲା । ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଆମେରିକାର ସୀମାକୁ ଅଭେଦ୍ୟ ବିଚାର କରାଯାଇଥିଲା । କାରଣ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ପାଖରେ ଆମେରିକାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ନିକ୍ଷେପ ପାଇଁ ପାରସ୍ପରିକ କ୍ଷମତା ସମ୍ପନ୍ନ ଅସ୍ତ୍ର ନ ଥିଲା । ଅପର ପକ୍ଷେ ପଶ୍ଚିମ ୟୁରୋପରେ ଥ‌ିବା ଆମେରିକୀୟ ଆଡ଼ଡ଼ାସ୍ଥଳୀରୁ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘକୁ ଆକ୍ରମଣ କରିବା ସମ୍ଭବ ଥିଲା ।

୧୯୫୭ ରୁ ୧୯୬୮ : ‘ପ୍ରକ୍ଷେପଣ ସଂକଟ’ ସମୟ ଏବଂ ଆଇ. ସି. ବି. ଏମ୍. ଦୌଡ଼
ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଆମେରିକା ଉପଭୋଗ କରୁଥିବା ଏକାଧୂପତ୍ୟର ଅବସାନ ହୋଇଥିଲା ଯେତେବେଳେ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ୧୯୫୭ରେ ଆଇ. ସି. ବି. ଏମ୍.ର ସଫଳ ପରୀକ୍ଷା କରି ଏକ ସଂକଟ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା, ଯାହାକୁ ଆମେରିକାର ‘‘ପ୍ରକ୍ଷେପଣ ସଂକଟ’’ ବୋଲି କୁହାଗଲା । ଆସ. ସି. ବି. ଏମ୍.ର ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ କେନ୍ଦ୍ର ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ରୁ ସାମରିକ ମହତ୍ତ୍ଵପୂବା ଅସ୍ତ୍ର ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ହେଲା; ଯଥା – ଆନ୍ତଃ ମହାଦେଶୀୟ ବାଲିଷ୍ଟିକ୍ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର (ICBMS), ମହାସମୁଦ୍ର ବାଲିଷ୍ଟିକ୍ ଅସ୍ତ୍ର (SLBMS) ଏବଂ ସାମରିକ ବା ଆନ୍ତଃ ମହାଦେଶୀୟ ବୋମାବର୍ଷକ ଅସ୍ତ୍ର ଯାହାଦ୍ୱାରା ସାମରିକ ତ୍ରିପଦ ଉପଲବ୍ଧ ହେଲା । ୧୯୬୭ ମସିହାରେ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ Fractional Orbital Bombardment System ର ପରୀକ୍ଷା କରାଇଲା । ଏହା ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ର ଗୁଣାତ୍ମକ ଦିଶାକୁ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପ୍ତ କରିଥିଲା ।”

୧୯୬୮ରୁ ୧୯୭୦ର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟ : ଏମ. ଆଇ. ଆର୍. ଭି. ଏବଂ ଆଇ. ସି. ବି. ଏମ୍. ଦୌଡ଼ର ସମୟ
ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ର ତୃତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା, ଯେତେବେଳେ ଆମେରିକା ୧୯୬୮ ମସିହାରେ ନିଜର ଆଇ. ସି. ବି. ଏମ୍. କ୍ଷମତାରେ ନିଜର ଉତ୍‌କ୍ଷେପଣ କୌଶଳ ବ୍ୟବହାର କରି ଏକ ବିଶାଳ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲା ଏବଂ ଏହି ନୂତନ କାରିଗରୀକୁ ବହୁମୁଖୀ ଆନ୍ତଃ ମହାଦ୍ୱୀପୀୟ ପୁନଃ ପ୍ରବେଶ ବାହନ (MIRV) କୁହାଗଲା । ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଲା ଗୋଟିଏ ଆଇ. ସି. ବି. ଏମ୍. ଅନେକ ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧାସ୍ତ୍ର ଖଞ୍ଜାଯାଇଥିବା ପ୍ରକ୍ଷେପକକୁ ନେଇ ସୋଭିଏତ୍ ବାୟୁ ସୀମାରେ ପ୍ରବେଶ କଲାବେଳେ ବିଭିନ୍ନ ଦିଗକୁ ଯାଇ ଅନେକ ଲକ୍ଷ୍ୟସ୍ଥଳ ଭେଦକରିବ । ଏମ୍. ଆଇ. ଆର. ଭି. ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉନ୍ନତମାନର ବିଧ୍ୱଂସୀ ଅସ୍ତ୍ରର ପ୍ରତୀକ ଥିଲା । ଏହି ଯୁଦ୍ଧର କାରିଗରୀ କୌଶଳ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘକୁ ଭୟଭୀତ କରି ଦେଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ଏହି କାରିଗରୀ କୌଶଳ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ୧୯୭୪ ମସିହାରେ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ଦକ୍ଷତା ହାସଲ କରିନେଲା । ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ଆଉ ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟବହାର କଲା । ୧୯୬୮ରେ Anti Ballistic Missile (ABM) ଏବଂ ଦ୍ୱିତୀୟ ପ୍ରଥମ Anti Satellite (ASAT) Missile ଏବଂ ବିସ୍ଫୋଟକକୁ ବିକଶିତ କଲା । ଏହିପରି ଭାବରେ ପରିସ୍ଥିତି ଏବଂ ଏହି ପ୍ରକାର ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ ଚାଲୁରହିବା ଏକପ୍ରକାର ନିଶ୍ଚିତ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।

୧୯୮୧ : ରିଗାନଙ୍କ ସାମରିକ ଆଧୁନିକୀକରଣ ଯୋଜନା
ପରବର୍ତୀ କାରିଗରୀ କୌଶଳ ଉପରେ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଏମ୍-ଏକ୍ସ ମିସାଇଲ (Mx-Missile) କୁ ନେଇ ମୁକାବିଲା ହୋଇଥିଲା । ୧୯୮୧ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୨ ତାରିଖ ଦିନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରିଗାନ ଘୋଷଣାକଲେ ଯେ, ୧୬୦ ବିଲିଅନ୍ ଡଲାର ଖର୍ଚ୍ଚରେ ଏକ ସାମରିକ ଆଧୁନିକୀକରଣ ଯୋଜନା ହେବ ।
ଏହି ଅସ୍ତ୍ର ଯୋଜନାରେ ନିମ୍ନଲିଖୂତ ବିଷୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥୁଲା :

• ପ୍ରକ୍ଷେପଣ ପରୀକ୍ଷା ବା ଏମ୍. ଏକ୍ସ ପ୍ରକ୍ଷେପଣ : ଏ ଭିତରୁ ୧୦୦ଟି ନିର୍ମାଣ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ।
• ବି-ଆଇ.ବି. ବୋମାବର୍ଷକ : ୧୦୦ଟି ତିଆରି କରିବାକୁ ହେବ ।
• ୧୯୯୦ ଦଶକ ସୁଦ୍ଧା STEALTH BOMBERS, ଯାହାକି ରାଡ଼ାର ପ୍ରତିରୋଧ ଶକ୍ତିସଂପନ୍ନ (Radar Resistant) ବୋମାବର୍ଷକ ନିର୍ମାଣ କରିବାକୁ ହେବ ।
• ଟ୍ରାଇଡେଣ୍ଡ-୨ ଡ଼ି-୫ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ୧୯୮୩ରୁ ୧୯୮୭ ମଧ୍ୟରେ ବର୍ଷକୁ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ନିର୍ମାଣ କରିବାକୁ ହେବ ।
• ସଂଦେଶ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ତଥା ବୌଦ୍ଧିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା (C,I) ର ଆଧୁନିକୀକରଣ ।
• ନଭଷ୍ଟାର (NAVASTAR) ଉପଗ୍ରହର ବିଶ୍ବବ୍ୟାପୀ ସ୍ଥାପନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
• ରୁଦ୍ଧ ଶିଥୁଳ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର (Encapsulated dormant missiles) ନିର୍ମାଣ ।
• କ୍ରୁଜ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରର କ୍ଷମତାଶାଳୀ ନିର୍ଦେଶନା ପାଇଁ ଟେର୍‌କମ୍‌ର ସ୍ଥାପନ, ଯାହା ହେଉଛି ଏକ ଉନ୍ନତ ପ୍ରଣାଳୀର ସଂଚାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ।
• ବିଶ୍ଵ ସ୍ଥାପନ ବ୍ୟବସ୍ଥା (GPS) ଚାଲୁକରିବା, ଯାହା ସଂକଟ ସମୟରେ ଆଇ. ସି. ବି. ଏମ୍.ଙ୍କୁ ମାର୍ଗ ଦର୍ଶାଇ ପାରିବ ।
• ପ୍ରକ୍ଷେପଣ ବା ଛାଡ଼ିବା ପାଇଁ ପୂର୍ଣ ଗୁପ୍ତ ମାର୍ଗ ସଂଚାର ପ୍ରଣାଳୀ ସ୍ଥାପନ କରିବା ।
• ବୁଡ଼ାଜାହାଜ ଦ୍ୱାରା ବିଲାତର ଉତ୍ପାଦକ ରେଡ଼ିଓକୁ ଗ୍ରହଣକରିବା !
• ଇନ୍ଧନ-ସେଲ୍ ପ୍ରଣୋଦିତ କରିବା ଇତ୍ୟାଦି ।

ଅନ୍ତରୀକ୍ଷର ସାମରିକରଣ ରିଗାନଙ୍କ ତାରକା ଯୁଦ୍ଧ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ
ଅନ୍ତରୀକ୍ଷର ସାମରିକରଣ ୧୯୫୪ ମସିହାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଇଥିଲା ଏବଂ ସେହିଦିନଠାରୁ ୨୨୧୯ ରୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ସାମରିକ ଏବଂ ବେସାମରିକ ଉପଗ୍ରହ ମହାଶକ୍ତି ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରେରଣ କରାଯାଇଥିଲା । ପଠାଯାଇଥିବା ଉପଗ୍ରହଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ୭୫% ଭାଗ ଗୁପ୍ତରେ ଏବଂ ସାମରିକ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଛଡ଼ାଯାଇଥିଲା, ଯାହା ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ୧୯୬୭ ମସିହାରେ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ଚୁକ୍ତିନାମାକୁ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନ କରୁଥିଲା । ୧୯୮୩ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୩ ତାରିଖରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରିଗାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ସାମରିକ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରଣାଳୀ (SDI) ଘୋଷିତ ହେଲା, ଯାହାର ଲୋକପ୍ରିୟ ନାମ ହେଲା ତାରକା ଯୁଦ୍ଧ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ।

ଅନ୍ତରୀକ୍ଷର ସାମରିକରଣକୁ ଗୁଣାତ୍ମକ ଭାବରେ ଉଚ୍ଚକୁ ନେବା ପାଇଁ ଏଥ‌ିରେ ଏକ ଟ୍ରିଲିୟନ ଡଲାର ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥିଲା । ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ଉଭୟ ସ୍ଥଳଭାଗ ତଥା ଅନ୍ତରୀକ୍ଷର ବାଲିଷ୍ଟିକ୍ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ସୁରକ୍ଷା (BMD) ଦ୍ଵାରା ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘର କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଆକ୍ରମଣରୁ ଆମେରିକାର ସୀମାକୁ ରକ୍ଷାକରିବା । ସିଦ୍ଧାନ୍ତମୂଳକ ଭାବେ ଏସ୍. ଡ଼ି. ଆଇ. କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପାରସ୍ପରିକ ବିଧ୍ୱଂସ (MAD) ସିଦ୍ଧାନ୍ତର ବିକଳ୍ପ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ କାରଣ ଏହା ପାରସ୍ପରିକ ନିଶ୍ଚିତ ଜୀବନ ଯୋଗାଇଥାଏ । ତିନୋଟି ନୂତନ ପଦ୍ଧତି ଅନୁସରଣ କରି ଅପ୍ରଚଳିତ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଅଣ-ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦ୍ଵାରା ତ୍ୟାଗ କରାଯିବା ଉଚିତ । ଏହି ତିନୋଟି ପଦ୍ଧତି ହେଲା –

• ଗତ୍ୟାତ୍ମକ ଶକ୍ତି ଅସ୍ତ୍ର (Kinetic Energy Weapons)
• ନିର୍ଦେଶିତ ଶକ୍ତି ଅସ୍ତ୍ର (Directed Energy Weapons)
• ସୂକ୍ଷ୍ମ ତରଙ୍ଗ ଶକ୍ତି ଅସ୍ତ୍ର (Microwave Energy Weapons)

ଏହି ସମସ୍ତ ଅସ୍ତ୍ର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ରାସାୟନିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ତରଙ୍ଗ ଶକ୍ତି ତଥା ରଞ୍ଜନ ରଶ୍ମି କିରଣ ତଥା ଲେଜର ଉପରେ ଆଧାରିତ । ଏସ୍. ଡ଼ି. ଆଇ. କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଅନେକ କାରଣବଶତଃ ଆରମ୍ଭ ହୋଇପାରିଲା ନାହିଁ । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା-

• ଏହା ବହୁତ ବ୍ୟୟସାପେକ୍ଷ ଥିଲା ।
• ଏହା ବୈଷୟିକ କାରିଗରୀ ଭାବରେ ନିଶ୍ଚିତ ନ ଥିଲା କାରଣ ଏହା ଖୁବ୍ ଜଟିଳ ଥିବାରୁ ବ୍ୟାବହାରିକ ଦୃଷ୍ଟି କୋଣରୁ ସମ୍ଭବପର ନ ଥିଲା ।
• ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ଏକ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀ ଏସ୍. ଡ଼ି. ଆଇ. ନିର୍ମାଣ କରି ସହଜରେ ଏହାକୁ ପ୍ରଭାବହୀନ କରି ପାରିଥା’ନ୍ତା ।
• ରିଗାନ୍‌ ତାଙ୍କର ଇଉରୋପୀୟ ନାଟୋ (NATO) ମିତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କ ସହିତ କେବେହେଲେ ପରାମର୍ଶ କରି ନଥିଲେ ଏବଂ ଏହାର ଘୋଷଣାଦ୍ୱାରା ସେମାନଙ୍କୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କରି ଦେଇଥିଲେ । ଯାହାଫଳରେ ୟୁରୋପରେ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ବିରୋଧ ହୋଇଥିଲା ।
• ରିଗାନ ମଧ୍ୟମ ଦୂରଗାମୀ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ଚୁକ୍ତି (Intermediate Range Nuclear Force Treaty)ରେ ସ୍ବାକ୍ଷର କରି ଏସ୍. ଡ଼ି. ଆର. କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ସମସ୍ତ ରାଜନୈତିକ ଯଥାର୍ଥତାର ଅନ୍ତ କରିଥିଲେ ।
• ସ୍ଵୟଂ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର କଂଗ୍ରେସ ଏବଂ ସିନେଟର ବୈଦେଶିକ ସମ୍ପର୍କ ସମିତିରେ ଉଭୟ ରିପବ୍ଲିକାନ୍‌ ଏବଂ ଡ଼େମୋକ୍ରାଟିକ ଦଳ ମତଦେଇଥିଲେ ଯେ ସେମାନେ ଏସ. ଡ଼ି. ଆଇ.କୁ  କୌଣସିପ୍ରକାରେ ଗୃହୀତ କରାଇଦେବେ ନାହିଁ ଏବଂ ୧୯୭୨ର ଆଣ୍ଟି ବାଲିଷ୍ଟିକ୍ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଚୁକ୍ତି (ABM) କୁ କୌଣସି କ୍ଷତି ପହଞ୍ଚାଇବାକୁ ଦେବେ ନାହିଁ ।

ଏହିପରି ଭାବରେ ସେମାନେ ଏସ୍. ଡ଼ି. ଆଇ.କୁ ରଦ୍ଦ କରି ଦେଇଥିଲେ ନଚେତ୍ ଏ. ବି. ଏମ୍. ଚୁକ୍ତି ସଲଟ-୧ ଏବଂ ସଲଟ୍‌-୨ (SALT-I & II) ସହିତ ପ୍ରଭାବହୀନ ହୋଇପଡ଼ିଥା’ନ୍ତା । ଷ୍ଟର୍ଟ (START) ରାଜିନାମାର ମଧ୍ଯ ଏହିଭଳି ଅବସ୍ଥା ହୋଇଥାଆନ୍ତା । ଏହିପରି ଭାବରେ ଅସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ସମସ୍ତ ପ୍ରଭାବ ବିଫଳ ହୋଇଯାଇଥା’ନ୍ତା ଏବଂ ଏକ ଉନ୍ମକ୍ତ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥା’ନ୍ତା । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ଅନେକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଜେମ୍ସ ସେଲେସିଙ୍ଗର, ପୂର୍ବତନ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ସଚିବ ମ୍ୟାକ୍ ଜର୍ଜ ବୁନଟି, ଶୀତଳ ଯୋଦ୍ଧାଗଣ; ଯଥା – ଜର୍ଜ, ଏଫ୍, କେନନ୍ ଏବଂ ରବର୍ଟ ମ୍ୟାକ୍ ନାମାର ପୂର୍ବତନ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ସଚିବ ହରୋଲ୍‌ ବ୍ରାଉନଙ୍କ ସହିତ ଆହୁରି ଅନେକ ଲୋକ ଏସ୍. ଡ଼ି. ଆଇ.ର ମୌଳିକ ତର୍କର ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ଯେ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତିର ଏମ୍. ଏ. ଡ଼ି. କ୍ଷମତା ହାସଲ କରାଯାଇଥିବା ସ୍ଥାୟୀତ୍ୱକୁ ହଟାଇଦିଆଯିବା ଦ୍ଵାରା ଆମେରିକା ଓ ବିଶ୍ଵ ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇପାରିବ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଗୋର୍ବାଚୋଭ୍ଙ୍କ ଦ୍ବାରା ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ଭିତରେ ‘ଗ୍ଲିଶସନୋସ୍ତ’’ ଏବଂ ‘‘ପେରେ ଷ୍ଟ୍ରାଇକା’’ ମାଧ୍ୟମରେ ପୂର୍ବ ଇଉରୋପରେ ଗଣତନ୍ତ୍ରକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯିବା ଦ୍ୱାରା ଏସ୍. ଡ଼ି. ଆଇ ସଂପର୍କିତ ସମସ୍ତ ତର୍କର ସମାପ୍ତି ଘଟିଥିଲା ।

୧୯୮୪ – ୧୯୯୧ : ଗୋର୍ବାଚୋଭ୍ଙ୍କ ସମୟରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ ଏବଂ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ପତନର ଅନ୍ତିମ ଦିନ:
ରୋନାଲ୍ଡ ରିଗାନଙ୍କର ଏସ. ଡ଼ି. ଆଇ. କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଦ୍ୱାରା ହୋଇଥିବା କ୍ଷତିଯୋଗୁଁ ଜାନୁୟାରୀ ୧୯୮୫ ସୁଦ୍ଧା ଦୁଇ ଦେଶ ତରଫରୁ ବିଶାଳ ପୁନଃ ଅସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଯୋଜନା ସବୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ର ଭବିଷ୍ୟତ ଦିଗ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁଥିଲା । ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ ପରମାଣୁ ଅସ୍ତ୍ରର ତିନୋଟି ସ୍ତରରେ ଥିଲା; ଯଥା – ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ଅସ୍ତ ଶକ୍ତି, ଆନ୍ତଃ-ମହାଦେଶୀୟ ଅସ୍ତ୍ର ଏବଂ ମାଧ୍ୟମିକ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର । ଏସ୍. ଡ଼ି. ଆଇ. ଦ୍ବାରା ଅନ୍ତରୀକ୍ଷର ସାମରିକରଣ ଫଳରେ ଏହା ଅସ୍ତ୍ରଚୁକ୍ତିକୁ ଏକ ଅସୁବିଧାଜନକ ପରିସ୍ଥିତିରେ ପକାଇଥଲା । ସୋଭିଏତ୍ ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରୀ ଆନ୍ଦେ ଗ୍ରୋମିକୋ କହିଥିଲେ: ‘ଯଦି ବାହ୍ୟ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ କୌଣସି ପ୍ରଗତି ହେବ ନାହିଁ; ତେବେ ସାମରିକ ଅସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିବା ନିରର୍ଥକ ।’

୧୯୮୪ ମସିହାରେ ଆମେରିକା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଅସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦ୍ୱାରା ଏକ ବିଶାଳ ପୁନଃ ଅସ୍ତ୍ରୀକରଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆରମ୍ଭ କରିଦେଲା । ଆମେରିକାର ପୁନଃ ଅସ୍ୱୀକରଣ ଯୋଜନାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା ସମୁଦ୍ରରୁ ଛଡ଼ାଯାଉଥ‌ିବା ଅଧୁକ ବାଲିଷ୍ଟିକ ମିସାଇଲସ୍ (SLBMS) ପ୍ରାୟ ୮୦୦ରୁ ଅଧିକ ଆଣବିକ ବିସ୍ଫୋଟକକୁ ସମୁଦ୍ରରେ ସ୍ଥାପନ କରିବା ଏବଂ ବାୟୁରେ ଉତ୍‌କ୍ଷେପଣ କରିବାପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଣାଳୀ, MX ମିସାଇଲ୍‌ର ପରୀକ୍ଷା, ମିଙ୍ଗେଟ୍ସମ୍ୟାନ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର, ଅଧିକ ପୂର୍ଣ୍ଣତା ପ୍ରାପ୍ତ (SLBM) କୁ ଏବଂ 100B-IB ବୋମା ଖଞ୍ଜାଯାଇଥିବା ଆଠ ଟ୍ରାଇଡେଣ୍ଟ ବୁଡ଼ାଜାହାଜ ଏଥିରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା । ୧୮୮୧–୧୯୮୫ରେ ପୁନଃ ଅସ୍ତ୍ରୀକରଣର ଅର୍ଥ ଥିଲା ସମସ୍ତ ସୋଭିଏତ୍ SS-17s, SS-18s ଏବଂ SS-19s କୁ ଏମ୍. ଆଇ. ଆର୍. ଭି. ରୂପରେ ରଖିବା, ଏକ ନୂତନ ଟାଇଫୁନ୍ ବର୍ଗର ବୁଡ଼ାଜାହାଜ ଏବଂ ଅଧିକ ଯୁଦ୍ଧ ଏସ୍. ଏଲ୍. ବି. ଏମ୍. ପରୀକ୍ଷା କରିବା ।

ସୋଭିଏତ୍ ଆସ୍.ସି.ବି. ଏମ୍.କୁ ୨୫% ସ୍ଥାନରେ ୪୦% ଗତିଶୀଳ କରାଇବା ଏବଂ ସମସ୍ତ ୨୪୩ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଗର ବାଲିଷ୍ଟିକ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର (IRBMs) କୁ ପୁନଃ ସ୍ଥାପିତ କରାଇବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା ହୋଇଥିଲା । ମୋଟାମୋଟି ଭାବରେ ୧୯୮୪-୮୫ ସମସ୍ତ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରର ଏକ ବିଶାଳ ପୁନଃସ୍ତ୍ରୀକରଣର ସମୟ ଥିଲା । ୧୯୮୫-୮୬ରେ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ର ସ୍ଥିତି ପ୍ରାୟ ସମାନ ଥିଲା । ଏଥିପାଇଁ କୌଣସି ବାଧାବିଘ୍ନ ନଥିଲା । ନଭେମ୍ବର ୧୯୮୫ରେ ଯେତେବେଳେ ଜେନେଭାଠାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରିଗାନ ଏବଂ ମହାସଚିବ ଗୋର୍ବାଚୋଭ୍ଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ବୈଠକରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାପାଇଁ କିଛି ଆଶା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା, ଯେତେବେଳେ ଉଭୟ ନେତା ସେମାନଙ୍କ ସଂଯୁକ୍ତ ବୟାନରେ କହିଥିଲେ- ‘‘ଦୁଇପକ୍ଷ… ରାଜିହୋଇଛନ୍ତି ଯେ, ଏକ ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧରେ ବିଜୟ ଲାଭ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ ।

ତେଣୁ ଏହା କେବେ ବି ଲଢ଼ିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।’’ ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ୧୯୮୭ ଏବଂ ୧୯୮୮ରେ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀ ସ୍ତରର ବୈଠକ ଡକାଇବା ପାଇଁ ସହମତ ହୋଇଥିଲେ । ଆମେରିକା ପରୋକ୍ଷ ଭାବରେ ଏହି ଉକ୍ତିକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲା ଯେ ଏସ୍. ଡ଼ି. ଆଇ. ଆଉ କାମ କରିବ ନାହିଁ । ଅନ୍ୟ ଶବ୍ଦରେ କହିଲେ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷର ସାମରିକରଣ ଦ୍ଵାରା ସୀମିତ ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧ ସମ୍ଭବପର ଏବଂ ଏହାଦ୍ଵାରା ଏମ୍. ଏ. ଡ଼ି. (MAD) ସିଦ୍ଧାନ୍ତକୁ ହଟାଇ ଦିଆଯାଇପାରିଥା’ନ୍ତା କିନ୍ତୁ ଦେଖାଗଲା ଏହା ସମ୍ଭବପର ନୁହେଁ । ଏହାବ୍ୟତୀତ ଇଉରୋପରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସପାଇଁ ଚାଲିଥିବା କଥାବାର୍ତ୍ତାରେ ଅଧିକ ପ୍ରଗତି ହୋଇପାରି ୧୯୮୬-୮୭ରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ ବିଷୟରେ ପରିସ୍ଥିତି ସେହିପରି ରହିଥିଲା କେବଳ ଅସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଦିଗରେ ସାମାନ୍ୟ ପ୍ରଗତି ହୋଇଥିଲା ।

“ଆମେରିକା ତା’ର ପ୍ରଥମ ଏମ୍-ଏକ୍ସ ଆଇ.ସି.ବି.ଏମ୍. (Mx-ICBM) ଏବଂ B-IB ବୋମା ବର୍ଷଣକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ସ୍ଥିତିକୁ ଆଣିଥିଲା ଏବଂ ଏହାକୁ ୨୪ ଘଣ୍ଟିଆ ସତର୍କତା ସ୍ଥିତିରେ ରଖ୍ ସ୍ଥାପିତ କରିଥିଲା । ପେରିସିଙ୍ଗ- ୨ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ଏବଂ ଏସ୍. ଏସ୍. ୨୦ ଇଉରୋପରେ ଚାଲୁରହିଲା । କିନ୍ତୁ କେତେକ ସକାରାତ୍ମକ ପ୍ରଗତି ଘଟିଥିଲା, ଯାହାକି ଭବିଷ୍ୟତରେ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ ଉପରେ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଅଙ୍କୁଶ ଲଗାଇଥିଲା । ପ୍ରଥମତଃ, ୨୭ ତମ ସି.ପି.ଏସ୍.ୟୁ. (CPSU) କଂଗ୍ରେସ ଫେବୃୟାରୀ ୧୯୮୬ରେ ପେରେସ୍ପାଇକା’ ( ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପୁନଃନିର୍ମାଣ କରିବା) ଏବଂ ‘ଗ୍ଲାସନୋସ୍ତ’ (ମୁକ୍ତିଭାବ ତଥା ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକରଣ) ଏବଂ ଇଉରୋପରେ ସାମରିକ ମୁକାବିଲାର ଅନ୍ତ ଏବଂ ପୂର୍ବ ଇଉରୋପକୁ ଖୋଲିବା ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟ ସ୍ଥିରକଲା ।

ଦ୍ୱିତୀୟତଃ, ଅକ୍ଟୋବର ୧୧ ଏବଂ ୧୨ ତାରିଖ ୧୯୮୬ ମସିହାରେ ରାୟକିଆଜାଭିକ୍ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀରେ ଘୋଷଣାକରାଗଲା ଯେ, ଏକ ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧ କେବେ ବି ବିଜୟ ଆଣି ପାରିବ ନାହିଁ ଏବଂ ଏହି ଯୁଦ୍ଧ କେବେହେଲେ ସଂଘଟିତ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ତୃତୀୟତଃ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଭିତରେ ରିଗାନଙ୍କ ଜୀର୍ଣ୍ଣ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଏବଂ ଏସ୍. ଡ଼ି. ଆଇ. (SDI) କୁ ସିନେଟର ବିରୋଧ ଦ୍ଵାରା ଆମେରିକାର ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ ଯୋଜନାକୁ ଧକ୍କା ଲାଗିଥିଲା । ଚତୁର୍ଥତଃ ଆମେରିକା ଏବଂ ‘ନାଟୋ’ (NATO) ମିତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ମତପାର୍ଥକ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । କାରଣ ଏସ୍. ଡ଼ି. ଆଇ. (SDI) ସମ୍ପର୍କରେ ତାଙ୍କର ମତ ନିଆଯାଇ ନଥୁଲା । ଅତଏବ ଯଦିଓ ୧୯୮୬-୮୭ରେ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ ଚାଲିଥିଲା କିନ୍ତୁ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଅତିଶୀଘ୍ର ଏହାର ଅନ୍ତ ହେବାକୁ ଯାଉଥିଲା ।

୧୯୮୭-୮୮ କଥା କହିବାକୁଗଲେ ଡିସେମ୍ବର ମାସ ୮ ତାରିଖ ୧୯୮୭ ମସିହାରେ ଇଣ୍ଟରମିଡ଼ିଏଟ୍ ରେଞ୍ଜ ନିଉକ୍ଲିଅସ୍ ଫୋର୍ସସ ଟ୍ରିଟି (INF) ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ମଧ୍ୟମ ଏବଂ ଅଳ୍ପ ଦୂରଗାମୀ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରକୁ ସମାପ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ଚୁକ୍ତି ଅନୁସାରେ ଆମେରିକା ଓ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ଉଭୟ ୧୬୯୫ଟି ମଧ୍ୟମ ଦୂରଗାମୀ (GLBMs) ଯାହାର ଦୂରତ୍ଵ ୧୦୦ରୁ ୫୫୦୦ କି.ମି. ମଧ୍ଯରେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ହଟାଇ ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ଥିଲା । ଏଥ‌ିରେ ମଧ୍ୟ ଅଳ୍ପ ଦୂରଗାମୀ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର; ଯଥା — ୫୦୦ରୁ ୧୦୦୦ କି.ମି. ମଧ୍ଯରେ ଗତିକରୁଥିବା GLBMs କୁ ହଟାଇଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲା । ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ୧୮୩୬ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରକୁ ହଟାଇବା ପାଇଁ ରାଜିହୋଇଥିବାବେଳେ ଆମେରିକା ୮୬୭ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ହଟାଇବା ପାଇଁ ରାଜି ହୋଇଥିଲା ।

ଆଇ. ଏନ୍. ଏଫ୍. ଚୁକ୍ତି ଏ. ବି. ଏମ୍. ଚୁକ୍ତିକୁ SDI ଦ୍ବାରା ପ୍ରଭାବହୀନ ହେବାରୁ ରକ୍ଷାକରିଥିଲା କାରଣ ଏହି ଚୁକ୍ତି ଅନୁସାରେ SDI ର ଯଥାର୍ଥତା ଆହୁରି ଦୁର୍ବଳ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ଏବଂ ରିଗାନ ଦେଖ‌ିଲେ ଯେ ଏହି ବିଷୟକୁ କଂଗ୍ରେସ ତଥା ଆମେରିକାବାସୀଙ୍କଠାରେ ଜାରି ରଖୁବା ନିହାତି କଷ୍ଟକର । ଏହିଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହା ବିଶ୍ଵକୁ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ର ଅନ୍ୟ ଏକ ବିପଦପୂର୍ଣ ଦିଶା ଯଥା ଅନ୍ତରୀକ୍ଷରେ ଅସ୍ତ୍ର ଦୌଡ଼ରୁ ରକ୍ଷାକରିଥିଲା । ୧୯୮୮-୮୯ ଥୁଲା ଅନ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ବର୍ଷ ଯେହେତୁ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ (ସେ ସମୟର କିଛି କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥିଲା । ୧୯୮୮-୮୯ ବର୍ଷର ବିଶେଷତ୍ୱ ହେଲା ସେ ବର୍ଷ ଆଫଗାନିସ୍ଥାନରେ ହୋଇଥୁବା ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ ଜାମ୍ବିଆ, ଇରାନ-ଇରାକ୍ ଯୁଦ୍ଧ, ଇସ୍ରାଏଲ୍- ପିଏଲ୍ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବର ସମାଧାନ ହୋଇଥିଲା ।

ଏହି ବର୍ଷ ମଧ୍ଯ ଗୋର୍ବାଚୋଭ୍ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ଯେ ଇଉରୋପରେ ସୋଭିଏତ୍ ସୈନ୍ୟ ତଥା ଅସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ କରାଯିବ । ଇଉରୋପରେ ସୋଭିଏତ୍ ଟ୍ୟାଙ୍କ ଓ ସୈନ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାରେ ୪୦% ହ୍ରାସ ଏବଂ ପୂର୍ବ ଜର୍ମାନ, ଚେକୋସ୍ଲୋଭିଆ ଏବଂ ହଂଗେରୀରେ ସୋଭିଏତ୍ ଟ୍ୟାଙ୍କ ୫୦% ହ୍ରାସ କରାଯିବାର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ରଖାଯାଇଥିଲା । ଇଉରୋପରେ ପରମ୍ପରାଗତ ଏବଂ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ର ନିରବଚ୍ଛିନ୍ନତାରେ ଏହା ଏକ ମହତ୍ତ୍ଵପୂର୍ଣ ରାଜନୈତିକ ତଥା ସାମରିକ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ଥିଲା । ୧୯୮୯-୯୦ ବର୍ଷକୁ ୟୁରୋପରେ ଏକ ବିଶେଷ ବର୍ଷ ଭାବେ ଗଣାଯାଏ । ୧୯୮୯ର ଶେଷସୁଦ୍ଧା ରୁମାନିଆ ଓ ଆଲ୍‌ବେନିଆକୁ ଛାଡ଼ି ପୂର୍ବ ଇଉରୋପ ଏବଂ ମଧ୍ୟ ଇଉରୋପରେ ସମସ୍ତ ସୋଭିଏତ୍ ମିତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ହୋଇସାରିଥିଲେ ।

ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୮୯ରେ ପୋଲାଣ୍ଡରେ ପ୍ରଥମ ଅଣ-କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ସରକାର ନିର୍ବାଚନରେ ଜିତିଥିଲେ । ୧୯୮୯ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୯ ତାରିଖ ସୁଦ୍ଧା ବର୍ଲିନ୍ ପ୍ରାଚୀର ଭାଙ୍ଗିଥିଲା । ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ ହଙ୍ଗେରି ଏବଂ ଜର୍ମାନ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସାଧାରଣ ତନ୍ତ୍ରରେ ନିର୍ବାଚନ ହୋଇଥିଲା । ଡିସେମ୍ବର ୨୯ ତାରିଖ ୧୯୮୯ ରେ ଭାସକ୍ଲାଭ ହାଭେଲ୍‌ ଚେକୋସ୍ଲୋଭିଆର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପଦ ଗ୍ରହଣକଲେ । ଡିସେମ୍ବର ୧୯୮୯ରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଗୋର୍ବାଚୋଭ୍ ମାଲ୍‌ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀରେ ଷ୍ଟାର୍ଟ (START) କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ପୁନର୍ଗଠିତ କରି ସେଥ‌ିରେ ଆଗକୁ ଯିବା କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ନିଜର ଉତ୍ସୁକତା ପ୍ରକାଶକରିଥିଲେ । ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜର୍ଜ ବୁଶ୍ ଯଦିଓ କିଛିଟା ସଂକୋଚ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ; ତଥାପି ରାସାୟନିକ ଅସ୍ତ୍ର ଉପରେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଲଗାଇବା ପାଇଁ ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଏଥିରେ ବୁଝାମଣା କରିବା ପାଇଁ ସେ ଆମେରିକାକୁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ କରାଇଥିଲେ ।

୧୯୯୦ ଥିଲା ଏକ ଘଟଣାବହୁଳ ବର୍ଷ । ଯେତେବେଳେ ଇଉରୋପ ଏବଂ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତି ଶାନ୍ତି ଆଡ଼କୁ ମୁହାଁଉଥ୍ଲେ ସେତେବେଳେ ଉପସାଗରୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ନିଆଁ ଜଳୁଥିଲା । ଅଗଷ୍ଟ ୨ ତାରିଖ ୧୯୯୦ ମସିହାରେ ଇରାକ୍ କୁଏତ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲା । ଏହାବ୍ୟତୀତ ୧୯୯୦ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୩ ତାରିଖରେ ୱାରସ (WARSAW) ଚୁକ୍ତିକୁ ରଦ୍ଦ କରି ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଜୁନ୍ ୧ ତାରିଖ ୧୯୯୦ ମସିହାରେ ଆମେରିକା ଏବଂ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ରାସାୟନିକ ଅସ୍ତ୍ରକୁ ଧ୍ବଂସ କରିବା ପାଇଁ ଏବଂ ଏହାକୁ ଆଉ ଉତ୍ପାଦନ ନ କରିବାପାଇଁ ଓ ଏହାକୁ ନିଶିଦ୍ଧ କରିବା ପାଇଁ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିଥିଲେ । ଏହା ସ୍ଥିର ହେଲା ଯେ, ଡିସେମ୍ବର ୩୧ ତାରିଖ ୧୯୯୨ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ସାରା ବିଶ୍ବରେ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ରାସାୟନିକ ଅସ୍ତ୍ରକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିଦିଆଯିବ ଏବଂ କେବଳ ୫୦୦୦ ଟନ୍ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖାଯିବ । ଏହାପରେ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ରକାରିଗରୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଶାସନ (MTCR) ର ସଦସ୍ୟତା ବିସ୍ତାରିତ ହୋଇଥିଲା । ନଭେମ୍ବର ୨୦, ୧୯୯୦ ମସିହାରେ ଇଉରୋପରେ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରକୁ ହ୍ରାସ କରିବା ଲାଗି ଏବଂ ପରମ୍ପରାଗତ ସଶସ୍ତ୍ର ସେନାବାହିନୀ (CFF) ର ହ୍ରାସ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ମିଳିତ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ।

ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘର ପତନ ପରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼:
୧୯୯୧-୯୨ ଏକ ଐତିହାସିକ ବର୍ଷ ଥିଲା ଏହିଦୃଷ୍ଟିରୁ ଯେ, ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘର ପତନ ପରେ ଆମେରିକାର ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ ପାଇଁ ଉତ୍ସାହିତ କରୁଥିବା ଶତ୍ରୁ ଦେଶଟି ୧୪ଟି ନୂତନ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।

୭ । ତୃତୀୟ ବିଶ୍ବ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ ସଂପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ବରେ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଚାଲିଥିବା ଅଷ୍ଟଦୌଡ଼ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵ ଉପରେ ତାହାର ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା । ଜର୍ମାନର ବୋମା ଅନ୍ଵେଷଣ ଆମେରିକୀୟ ‘‘ମାନହାଟାନ୍ ପ୍ରକଳ୍ପ’’କୁ ପ୍ରଥମରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା ଏବଂ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ଯେତେବେଳେ ସରିବାକୁ ଆସିଲା ଏବଂ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘର ମତବାଦ ଏବଂ ସାମରିକ କ୍ଷମତା ପୂର୍ବ ଇଉରୋପ ଅଧୁକାର କରିବା ଦ୍ଵାରା ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥିଲା ତାହା ପ୍ରକୃତରେ ଆମେରିକାକୁ ଆଣବିକ ବୋମା ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ ଦୃଢ଼ ଭାବରେ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥିଲା । ପରନ୍ତୁ ମିତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ସେତେବେଳେ ଚାହିଁଥିଲେ ଯେ ସୋଭିଏତ୍ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟମାନଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଫାସୀବାଦୀ ଜର୍ମାନ, ଇଟାଲୀ ଏବଂ ଜାପାନର ବିଲୋପ ଘଟୁ ।

ଷ୍ଟାଲିନଙ୍କ ଗୁପ୍ତଚର ଏଜେନ୍ସୀ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଆମେରିକାର ଆଣବିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ବିଷୟରେ ସଚେତନ ଥିଲେ ଏବଂ ପୋଷ୍ଟଡାମଠାରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରୁଜଭେଲ୍ଟ ଯେତେବେଳେ ଷ୍ଟାଲିନ୍‌ଙ୍କୁ ଏକ ଗୁପ୍ତ ଅସ୍ତ୍ର ବିଷୟରେ ସୂଚନା ଦେଲେ ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କର ଅନୁମାନ ସତ୍ୟ ପ୍ରମାଣିତ ହେଲା । ଏହି ସୂଚନା ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘର ଇଚ୍ଛାକୁ ପ୍ରଜ୍ବଳିତ କରିଥିଲା ଏବଂ ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶଦ୍ଵାରା ଥୁବା ବିପଦର ସାମ୍ନା କରିବାପାଇଁ ବୋମା ତିଆରି କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲା । ଯଦିଓ ହିରୋସୀମା ଓ ନାଗାସାକୀରେ ବୋମା ନିକ୍ଷେପ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ନ ଥିଲା, ଏହା ଆମେରିକାର ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘକୁ ଏକ ପରୋକ୍ଷ ଧମକ ଥିଲା । ଏହିସବୁ ଘଟଣା ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ବୃଦ୍ଧି କରାଇବାରେ ସହାୟକ ହେଲା ।

୧୯୪୯ ପରେ ମାଓଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଯେତେବେଳେ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ଚୀନର ଅଭ୍ୟୁଦୟ ଘଟିଲା ଏହା ବିଶ୍ୱାସ କରାଗଲା ଯେ ସୋଭିଏତ୍ ସାହାଯ୍ୟ ଦ୍ଵାରା ଚୀନବାସୀ (ଚୀନ-ସୋଭିଏତ୍ ମତଭେଦ ପୂର୍ବରୁ) ମଧ୍ୟ ଆଣବିକ କ୍ଷମତା ହାସଲ କରି ୧୯୬୪ ମସିହାରେ ଏହାର ପରୀକ୍ଷା କରାଇଥୁଲେ । ଚୀନକୁ ଏକ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ବ ଦେଶ ଭାବରେ ଗଣନା କରାଗଲା ଏବଂ ଏଥିରୁ ଜଣେ ପରିଷ୍କାର ଭାବରେ ଦେଖୁରିବ ଯେ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଆଦର୍ଶବାଦ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ କ୍ଷମତା କିପରି ଆଣବିକ କ୍ଷମତା ବିକାଶ କରିବା ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କ ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ଗଭୀର ଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଛି ।

ଚୀନଦ୍ୱାରା ଆଣବିକ କ୍ଷମତା ହାସଲ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ ଆରମ୍ଭ:
ଅତଏବ ଚୀନ ଦ୍ବାରା ୧୯୬୪ ମସିହାରେ ଆଣବିକ କ୍ଷମତା ହାସଲ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ଏକ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ର ସଂକେତ ଦେଲା । ଅନେକ ବିଦ୍ଵାନଙ୍କ ମତରେ ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବ ଭାରତରେ ଆଣବିକ କ୍ଷମତା ଅନ୍ଵେଷଣ ପାଇଁ ଦାୟୀ; କିନ୍ତୁ ପ୍ରକୃତରେ ଏହା ସତ୍ୟ ନୁହେଁ । କାଶ୍ମୀର ସମସ୍ୟା ଏବଂ ବିଭାଜନ ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ୧୯୪୮, ୧୯୬୫ ଏବଂ ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ହୋଇଥିବା ତିନୋଟି ଯୁଦ୍ଧ ପାରମ୍ପରିକ ଅସ୍ତଦୌଡ଼ର ଅଗ୍ନିକୁ ପ୍ରଜ୍ଜଳିତ କରିଥିଲା ।

ଭାରତ, ପାକିସ୍ତାନ ଏବଂ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼:
ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ହୋଇଥ‌ିବା ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ର ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା ଭାରତ ନଥିଲା; ପରନ୍ତୁ ୧୯୬୨ ମସିହାରେ ଭାରତ ଚୀନ ଦ୍ଵାରା ଶୋଚନୀୟ ଭାବେ ପରାଜିତ ହେବା ଆମର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଏବଂ ବୈଦେଶିକ ନୀତିକୁ ଆଘାତ ଦେଇଥିଲା । ଏହା ପରେ ଚୀନ ଦ୍ବାରା ୧୯୬୪ ମସିହାରେ ଆଣବିକ କ୍ଷମତା ହାସଲ ସମ୍ବାଦ ଭାରତର ରାଜନୈତିକ ଏବଂ ସାମରିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଦୋହଲାଇ ଦେଇଥିଲା ଏବଂ ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ଆଣବିକ କ୍ଷମତାର ବିକାଶ ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଲେ । ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ମଧ୍ୟ ୧୯୬୨ ଯୁଦ୍ଧ ପୂର୍ବରୁ ୧୯୫୦ ଦଶକରେ ଚୀନର ପାକିସ୍ତାନ ସହିତ ମିତ୍ରତା ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲା । ଭାରତର ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରକମାନେ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ଯେ ଚୀନ ଏବଂ ପାକିସ୍ତାନର ମିତ୍ରତା ଭାରତ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଯିବ । ୧୯୬୨ ମସିହା ପରେ ଆଉ ପଛକୁ ଫେରି ଚାହିଁବାର ଅବକାଶ ନଥିଲା ଏବଂ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ପହଞ୍ଚି ସାରିଥିଲା ।

ଭାରତ ଯେତେବେଳେ ୧୯୭୪ ମସିହାରେ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଣବିକ ବିସ୍ଫୋରକ (PNE) ର ପରୀକ୍ଷା କରିଥିଲା, ସେତେବେଳେ ପାକିସ୍ତାନୀମାନେ ମଧ୍ୟ ଆଣବିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ହାତକୁ ନେବାପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ । ୧୯୭୯ ମସିହାରେ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘର ଆଫଗାନିସ୍ଥାନ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ ସହିତ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଦ୍ୱିତୀୟ ଶୀତଳ ଯୁଗୋସ୍ଲୋଭିଆ ମଧ୍ୟ ବିଖଣ୍ଡିତ ହୋଇଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଗୋଟିଏ ଆଘାତରେ ସେହି ଶତ୍ରୁର ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଏହା ସହିତ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ର ସଂପୂର୍ଣ ରାଜନୈତିକ ଓ ବୈଚାରିକ ଆଧାରର ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।

୧୯୯୦ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୨ ତାରିଖରେ ଇରାକ୍‌ଦ୍ୱାରା କୁଏତ୍ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ ହେବା କାରଣରୁ ଆମେରିକା ଏବଂ ମିତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ସଂଗଠନ ଆମେରିକାର ଅଧୀନରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ଆନୁକୂଲ୍ୟରେ ଇରାକ ଉପରେ ଜାନୁୟାରୀ ୧୭ ତାରିଖ ୧୯୯୧ ମସିହାରେ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ । ଏହା ୧୯୯୧ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ୨୮ ତିରିଖରେ ଇରାକ୍ଟର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ପରାଜୟ ସହିତ ସମାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ଅସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସାୟରେ ଅବନତି ଦେଖାଦେଇଥିଲା । ୧୯୯୧ ବିଶ୍ଵ ଅସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସାୟ ମୂଲ୍ୟ ଥିଲା ୨୨, ୧୧୪ କୋଟି ଡଲାର । ଏହା ୧୯୯୦ ମସିହା ତୁଳନାରେ ୨୦ ପ୍ରତିଶତ କମ୍ ଥିଲା ।

୧୯୯୨-୯୩ରେ ଋଷିୟ ଫେଡ଼େରେସନ୍, ଫ୍ରାନ୍ସ ଏବଂ ବ୍ରିଟେନ କେବଳ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା R & D ବ୍ୟତୀତ ସମସ୍ତେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ପୁନର୍ବାର ସହମତି ପ୍ରକାଶକଲେ । ଆଞ୍ଚଳିକ ସ୍ତରରେ ୟୁରୋପର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ସାମରିକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ପ୍ରତିହତ କରିବା ପାଇଁ ବଳିଷ୍ଠ ପଦକ୍ଷେପ ଉଠାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ସମସ୍ତ ପୂର୍ବ ତଥା ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ହେଲେସିଙ୍କ ଦସ୍ତାବିଜରେ ସ୍ବାକ୍ଷର କରାଯାଇ ଏହା କରାଯାଇଥିଲା । ଏହା ସହିତ ରିଓଠାରେ ପରିବେଶ ଉପରେ ବିଶ୍ବ ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀ ବସିଥିଲା ଏବଂ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ମହାସଚିବ ‘ଶାନ୍ତି ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀ’’ର ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।

୧୯୯୩ ଏବଂ ୧୯୯୭ ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ର ଦୁଇଟି ଅନ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଘଟଣା ଘଟିଥିଲା । ପ୍ରଥମଟି ହେଲା ୧୯୯୫ ମସିହାର ଏନ୍. ପି. ଟି. (NPT) ପୁନରାବଲୋକନ ସମ୍ମିଳନୀ, ଏହି ଚୁକ୍ତିକୁ ଅନିଶ୍ଚିତ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ତାରିତ କରିବା ପାଇଁ ବସିଥିଲା ଏବଂ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୪ ତାରିଖ ୧୯୯୬ ମସିହାରେ ସି. ଟି. ବି. ଟି. (CTBT) ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହେବାପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଗଲା । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ସଂପନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଏବଂ ୬୦ଟି ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଅଣ-ଆଣବିକ ରାଷ୍ଟ୍ର CTBT ସ୍ବାକ୍ଷର କରିଥିଲେ । ଭାରତ NPT କିମ୍ବା CTBT କୌଣସିଥ୍ରେ ମଧ୍ୟ ସ୍ବାକ୍ଷର କଲା ନାହିଁ । ସରକାର ଯୁକ୍ତି କରିଥିଲେ ଯେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ବିକଳ୍ପକୁ ଖୋଲା ରଖିବା ପାଇଁ ଏହା କରାଯାଇଥିଲା ।

ଭାରତର ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତଦୌଡ଼ର ପ୍ରଶ୍ନକୁ ଆମ ସମ୍ମୁଖରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରୁଅଛି । ତାହା ପରବର୍ତ୍ତୀ ବିଭାଗରେ ଆଲୋଚନା କରାଯିବ । ଯୁଦ୍ଧ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟବାଦ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏହାର ସଂଗ୍ରାମ ପାଇଁ ପାକିସ୍ତାନକୁ ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ କ୍ଷେତ୍ର ଭାବରେ ଆମେରିକା ବିବେଚନା କରିଥିଲା । ଏହା ପାକିସ୍ତାନକୁ ପ୍ରଚୁର ସାମରିକ ସହଯୋଗ ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ଅନୁଦାନ ଯୋଗାଇବାର ସଂକେତ ଦେଇଥିଲା ଏବଂ କେତେକଙ୍କ ଅଞ୍ଚଳ ଭାରତ ସହିତ ଆଣବିକ ପ୍ରତିଯୋଗିତାର କ୍ଷେତ୍ର ପାଲଟିଲା ଏବଂ ଭାରତ ଜାଣିଶୁଣି ନିଜ ବିକଳ୍ପକୁ ଖୋଲା ରଖିଲା ଏବଂ ଆଣବିକ କ୍ଷମତା ପ୍ରୟୋଗ କଲା ନାହିଁ । ଭାରତ ନିଜର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଏନ୍. ପି. ଟି. (Nuclear Proliferation Treaty) ପୁନରାବଲୋକନ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଏବଂ CTBT ଚୁକ୍ତିରେ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୪, ୧୯୯୬ ମସିହାରେ ସ୍ଵାକ୍ଷର ନ କରି ଜଣାଇ ଦେଇଥିଲା ।

ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ‘ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ’ (Domino Theory):
ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆ ଘଟଣା ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ସୂଚାଇ ଦିଏ ଯେ ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ହିଁ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ବା ଯେ କୌଣସି ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଛି । ପ୍ରଥମତଃ ଏହା ଥିଲା ଇଉରୋପକୁ ଜର୍ମାନର ଧମକ, ଯାହାକି ଆମେରିକାକୁ ବୋମା ତିଆରି କରିବାକୁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତାଇଥିଲା । ତା’ପରେ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘର ଧମକ ପୁଣିଥରେ ଆମେରିକାକୁ ବୋମା ତିଆରି କରିବାକୁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତାଇଥିଲା । ତା’ପରେ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘର ଧମକ ପୁଣିଥରେ ଆମେରିକାକୁ ବୋମା ତିଆରି କରିବାପାଇଁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥିଲା । ହିରୋସୀମା ଓ ନାଗାସାକୀଠାରେ ବୋମାବର୍ଷଣ ଯୋଗୁଁ ସୋଭିଏତ ସଂଘ ବୋମା ତିଆରି କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲା । ବିଶ୍ଵ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟବାଦ ପ୍ରତି ଥ‌ିବା ସାଧାରଣ ବିପଦ ନୂତନ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଚୀନକୁ ୧୯୪୯ ମସିହାରେ ଆଣବିକ କାରିଗରୀ କୌଶଳରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାପାଇଁ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲା ।

ଯାହାଦ୍ଵାରା ୧୯୬୪ ମସିହାରେ ଚୀନ ଏକ ଆଣବିକ ପରୀକ୍ଷା କରି ପାରିଥିଲା; ପରନ୍ତୁ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରର ନକ୍ସା ଦେବାକୁ ମନାକରି ଦେଇଥିଲା । ଯାହା ଚୀନ ସୋଭିଏତ ସଂଘ ଶତ୍ରୁତାର କାରଣ ପାଲଟିଗଲା । ୧୯୬୨ ମସିହାରେ ଭାରତର ପରାଜୟ ଏବଂ ପାକିସ୍ତାନର ଚୀନ ସହିତ ମିତ୍ରତା ଭାରତକୁ ୧୯୭୪ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ଆଣବିକ କ୍ଷମତା ବିକାଶ କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲା । ଭାରତୀୟ ବିସ୍ଫୋରଣ ଏବଂ ଭାରତ ସହିତ ଅନେକ ଯୁଦ୍ଧରେ ପରାଜୟ ପାକିସ୍ତାନକୁ ବୋମା ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲା । ଅନ୍ୟ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବୋମା ହାସଲ କରିବାର କାରଣ ସମାନ ଥିଲା । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ଇରାନ ଏବଂ ଇରାକର ଆଣବିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ । ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ମଧ୍ୟ ନିଜ ପ୍ରତି ବିପଦ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହା ହାସଲ କରିଥିଲା । ଲାଟିନ୍‌ ଆମେରିକାର ଆର୍ଜେଣ୍ଟିନା ଏବଂ ବ୍ରାଜିଲ ମଧ୍ୟ ଆଣବିକ କ୍ଷମତା ଥ‌ିବା ଅନ୍ୟ ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ।

ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆର ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ରେ ସାଧାରଣ ଜଟିଳତା:
ମୋଟାମୋଟି ଭାବରେ ଜଣେ କହିପାରେ ଯେ, ତୃତୀୟ ବିଶ୍ବ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ବରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ର ଅବଦାନ ଏବଂ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵରେ ଥିବା ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସଂଘର୍ଷ ଯୋଗୁଁ ଏହା ତିଷ୍ଠିରହିଥିଲା । ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସାମରିକ ମେଣ୍ଟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ, ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘର ପତନ ପରେ ଏବଂ ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଏବଂ ପରେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶର ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ଯଥେଷ୍ଟ ହ୍ରାସ କରି ନିଆଯିବା ଦ୍ଵାରା ବିଶ୍ବରେ ଏହିଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆଣବିକ ଶାନ୍ତି ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି; ଯାହାଫଳରେ ଆମେ ଆଉ ଏକ ଆଣବିକ ସର୍ବନାଶର ଦ୍ବାରଦେଶରେ ରହିନାହୁଁ । ଯାହାହେଉ, ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵରେ ଲାଗିରହିଥ‌ିବା ଦ୍ଵହର ସମାଧାନ ନ ହେବା ଯଥା ଭାରତ ପାକିସ୍ତାନ ଦୃହ, ଆରବ ଇସ୍ରାଏଲ୍ ବୃହ ଇତ୍ୟାଦି ହେଉଛି ତୃତୀୟ ବିଶ୍ଵରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ ଚାଲୁରହିବାର ନିଶ୍ଚିତ କାରଣ ।

୮ | ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଏହାର ଉତ୍ପରି ଓ କ୍ରମବିକାଶ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵର ମର୍ମାନ୍ତକ ଅନୁଭୂତି ନେଇ ମାନବସମାଜ ଯୁଦ୍ଧର ପରିସମାପ୍ତି ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ଗଠନ କରିଥିଲା । ନାନା ବିଭେଦ ଓ ସମସ୍ୟା ସତ୍ତ୍ବେ ମାନବସଭ୍ୟତା କିପରି ସ୍ଥାୟୀ ହୋଇ ଶାନ୍ତିରେ ରହିବ ସେହି ଆଶାରେ ଜନନାୟକମାନେ ଚିନ୍ତିତ ହୋଇ ଅସ୍ଥିରତା କଲେ । ସେମାନେ ବିଶ୍ବରୁ ଯୁଦ୍ଧର ଅବସାନ ପାଇଁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣକୁ ଏକ ମାଧ୍ୟମ ରୂପେ ବାଛିଲେ । ତେଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ପରିଚାଳନା ସହିତ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପ୍ରସ୍ତାବ ଶାନ୍ତିକାମୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ମନରେ ଅଗ୍ରାଧିକାର ଲାଭ କରିଥିଲା । ସାଧାରଣ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଆୟୋଜନକୁ ଯୁଦ୍ଧର ପ୍ରସ୍ତୁତି ଧରାଯାଇଥାଏ । ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ବନ୍ଦ ହେଲେ ଯୁଦ୍ଧର ସମ୍ଭାବନା କ୍ଷୀଣ ହୋଇଥାଏ । ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ ମାଧ୍ୟମ ବୋଲି ବିଚାର କରାଯାଇଥାଏ ।

ସାଧାରଣ ଅର୍ଥରେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କହିଲେ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ମାରଣାସ୍ତ୍ରର ଉତ୍ପାଦନ ବନ୍ଦ କରିବାକୁ ହିଁ ବୁଝାଇଥାଏ । ଏହା ଅସ୍ଵୀକରଣ ନୀତିର ବିରୋଧୀ ଅଟେ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କହିଲେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ଓ ଉଚ୍ଛେଦକୁ ହିଁ ବୁଝାଇଥାଏ । ପ୍ରଚଳିତ ଆଇନ ବ୍ୟବହାର ଉପରେ କଟକଣା ଜାରିକରିବା ଓ ମହଜୁଦ୍ ଥ‌ିବା ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦେବା ଇତ୍ୟାଦି ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ଅଂଶବିଶେଷ । ଅସ୍ତ୍ରମୋହରୁ ମୁକ୍ତ ରହି ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଶାନ୍ତି ଓ ପ୍ରଗତି ମନୋନିବେଶ କରିବା ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ I ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତ ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷାକରିବା ଏବଂ ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧରେ ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏଡ଼ାଇଦେବା ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷ୍ୟ । ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ (League of Nations) ଏବଂ ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧ ପରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ମାଧ୍ୟମରେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ତ୍ୱରାନ୍ଵିତ କରାଯାଇଛି ।

ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ଉତ୍ପତ୍ତି ଓ କ୍ରମବିକାଶ:
ବିଶ୍ବରେ ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ୧୬୪୮ ମସିହାରେ ସ୍ଵାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥବା ୱେଷ୍ଟଫାଲିଆ ଚୁକ୍ତିରୁ । ଏଥୁରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ଦୁର୍ଗଗୁଡ଼ିକୁ ଭାଙ୍ଗିବା ଓ ନୂତନ ଦୁର୍ଗ ନିର୍ମାଣ ନ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା । ୧୮୧୬ ମସିହାରେ ବିଧ୍ଵବଦ୍ଧ ଭାବରେ ସୋଭିଏତ୍ ଋଷିଆର ଜାର ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରର ହ୍ରାସ ପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ । ଏହାପରେ ୧୮୩୧ ମସିହାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ୧୮୬୩, ୧୮୬୭ ଓ ୧୮୬୯ ମସିହାରେ ତୃତୀୟ ନେପୋଲିୟନ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ । ୧୮୬୩ ଓ ୧୮୬୯ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ କରିବାକୁ ବୃହତ୍ ଶକ୍ତିମାନଙ୍କୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲା; ମାତ୍ର ପ୍ରଥମ ଅବସ୍ଥାରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରସ୍ତାବ ବିଫଳ ହୋଇଥିଲା ।

୧୮୮୮ ମସିହାରେ ଋଷିଆର ଜାର ଇଉରୋପୀୟ ସରକାରମାନଙ୍କୁ ଆହ୍ବାନ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ହେଗୁଠାରେ ମିଳିତ ହୋଇ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ ପାଇଁ ନୂତନ ପଦ୍ଧତି ବାହାରକରିବେ । ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ସ୍ବାଗତ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହାର ଫଳସ୍ଵରୂପ ପ୍ରଥମ ହେଗ୍ ସମ୍ମିଳନୀ ହେଠାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଏଥିରେ ୨୮ଟି ରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରତିନିଧୁ ଭାଗନେଇଥିଲେ । ସମସ୍ୟାର ଅନୁଧ୍ୟାନ ପାଇଁ ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ଓ ନୌବାହିନୀ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଏକ କମିଟି ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରେ ଦୁଇଟି ଘୋଷଣା ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା; ଯଥା —

• ଆକାଶ ମାର୍ଗରୁ କୌଣସି ବିସ୍ଫୋରକ ବ୍ୟବହାର କରାଯିବ ନାହିଁ ।
• ଗ୍ୟାସ୍‌ ଓ ବୁଲେଟ୍‌ର ସାମରିକ ବଜେଟ୍ ହ୍ରାସ କରିବାକୁ ଏଠାରେ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା l

୧୯୧୯ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ତ୍ବରାନ୍ବିତ ହୋଇଥିଲା । ବିଜୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ଜିଦ୍ୟାଧରି ବସିଲେ । ଏହି ସମୟରେ ବିଶ୍ୱରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ମନେହୋଇଥିଲା । ଏଣୁ ପରାଜିତ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଓ ସମ୍ବଳକୁ କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରାଗଲା । ଏହି ସମୟରେ ସେନାବାହିନୀକୁ ଏକ ଲକ୍ଷରେ ସୀମିତ ରଖାଗଲା ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧ ବିମାନଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ସୁଯୋଗ ଦିଆଗଲା ନାହିଁ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ବା ଜାତିସଂଘ ଓ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ:
୧୯୨୦ ରୁ ୧୯୩୫ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଦିଗରେ ଅନେକ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣକରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାହା ଆଦୌ ସଫଳ ହୋଇ ନଥିଲା । ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ପ୍ରଥମ ୫ ବର୍ଷ କେବଳ ଆଲୋଚନାରେ ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ୭ ବର୍ଷ କେବଳ ଚୁକ୍ତି ସର୍ଭ ପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ନେଇଥିଲା । ଏଣୁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପ୍ରସ୍ତାବ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇ ନଥିଲା । ୧୯୩୨ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ମାସରେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ସମ୍ମିଳନୀ ଆୟୋଜିତ ହୋଇଥିଲା । ଏଥିରେ ୧୯ଟି ରାଷ୍ଟ୍ର ଯୋଗଦେଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ମତଭେଦ ମଷ୍ଟି ହେବାର ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପକ୍ରିୟାରେ କୌଣସି ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣକରାଯାଇ ପାରି ନଥିଲା । ଏହି ସମୟରେ ହିଟଲର୍ ଜର୍ମାନୀରେ କ୍ଷମତାକୁ ଆସିଲେ ଓ ଜର୍ମାନୀ ଏହି ସମ୍ମିଳନୀରୁ ଓହରିଗଲା । ବ୍ରିଟେନ୍, ଇଟାଲୀ, ଜର୍ମାନୀ ଓ ଜାପାନ ପ୍ରଭୃତି ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନରେ ବ୍ୟସ୍ତ ରହିଲେ; ଫଳରେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଦିଗରେ ବିଶେଷ ପ୍ରଗତି ସମ୍ଭବ ହୋଇ ନଥିଲା ।

ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ବାହାରେ ମଧ୍ୟ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୨୧ ମସିହାର ୱାଶିଂଟନ୍ ଚୁକ୍ତି ଏବଂ ୧୯୨୭ର ଜେନେଭା ସମ୍ମିଳନୀରେ ମଧ୍ୟ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଉପରେ ଆଲୋଚନା ହୋଇଥିଲା । ୧୯୩୦ରେ ଲଣ୍ଡନଠାରେ ସମ୍ମିଳନୀରେ ନୌବାହିନୀର ଶକ୍ତି ହ୍ରାସ ପାଇଁ ନିଷ୍ପଭି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୪୪ ମସିହାର ଆଟଲାଷ୍ଟିକ ସନନ୍ଦରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ରିଟିଶ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରୁଜଭେଲ୍ସ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଥିଲେ । ଏହି ଆଲୋଚନାରେ ବିଶ୍ବର ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନରୁ ନିବୃତ୍ତ ରହିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରାଯାଇଥିଲା ।

ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ଓ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ :
ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ୧୯୪୫ ମସିହାରେ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ଉଦ୍ୟମରେ ରାଷ୍ଟ୍ରନାୟକମାନେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ମହାସନନ୍ଦରେ ୧୧ ଧାରାରେ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତ, ନିରାପତ୍ତା ଓ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ସାଧାରଣ ସଭା ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିବ ବୋଲି ଉଲ୍ଲେଖ ଥିଲା । ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଯୋଜନା ପ୍ରଣୟନ ଦାୟିତ୍ଵ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ଉପରେ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଗଲା । ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣସଭା ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ନିମିତ୍ତ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି କମିଶନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲା ।

ଏହି କମିଶନ ଅଣୁ ଅସ୍ତ୍ରକୁ ଶାନ୍ତି ଓ ବିକାଶ ଦିଗରେ ବିନିଯୋଗ କରିବାକୁ ସୁପାରିଶ କଲେ । ୧୯୪୭, ଫେବୃୟାରୀ ୧୩ ତାରିଖରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ପାରମ୍ପରିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କରିବାପାଇଁ ଏକ କମିଶନ ପ୍ରତିଷ୍ଠାକଲେ । ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣସଭା ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ନିମିତ୍ତ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି କମିଶନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲା । ଏହି କମିଶନ ଅଣୁ ଅସ୍ତ୍ରକୁ ଶାନ୍ତି ଓ ବିକାଶ ଦିଗରେ ବିନିଯୋଗ କରିବାକୁ ସୁପାରିଶ କଲେ । ୧୯୪୭ ଫେବୃୟାରୀ ୧୩ ତାରିଖରେ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦ ପାରମ୍ପରିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କରିବାପାଇଁ ଏକ କମିଶନ ପ୍ରତିଷ୍ଠାକଲେ ।

ଜାତିସଂଘର ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଆୟୋଗ:
ଆଣବିକ ଶକ୍ତି କମିଶନ ଓ ପାରମ୍ପରିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କମିଶନ୍‌କୁ ଏକତ୍ର ଜାତିସଂଘର ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କମିଶନ ରୂପେ ନାମିତ କରାଗଲା । ଏହି କମିଶନ ୧୯୫୪ରେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବା ପାଇଁ ଏହି କମିଟି ଗଠନକଲେ । ଏହାସତ୍ତ୍ବେ ବି ସମସ୍ୟା ସମାଧାନ ହୋଇ ନଥିଲା ।

ଆଣବିକ ଶକ୍ତିକୁ ଶାନ୍ତି ପାଇଁ ବିନିଯୋଗ କରାଯିବ:
୧୯୫୩ରେ ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଇସେନ୍‌ହାଉରା ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ଉପରେ ଅନ୍ତାର୍ଜାତୀୟ କଟକଣା ଜାରି କରିବା ଓ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ କରିବା ନେଇ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଲେ । ଡିସେମ୍ବର ୮ ତାରିଖରେ ସେ ଆଣବିକ ଶକ୍ତିକୁ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ବିନିଯୋଗ କରିବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଲେ; ମାତ୍ର ଏ ଦିଗରେ ସହମତି ଦାବୀକଲେ ।

ଦଶ ସଦସ୍ୟ ବିଶିଷ୍ଟ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କମିଶନ:
୧୯୫୯ରେ ଦଶଟି ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କୁ ନେଇ ଏକ ନୂତନ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କମିଶନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା; ମାତ୍ର ଏହି କମିଶନ ମଧ୍ୟ ସଫଳ ହୋଇପାରି ନଥିଲା । ଏହାପରେ ୧୮ଟି ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ନେଇ ଅନ୍ୟ ଏକ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କମିଶନ ଗଠନ କରାଗଲା । ଏହି କମିଶନ ୧୯୬୨ ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରେ ବୈଠକରେ ମିଳିତ ହେଲେ ଏବଂ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଲେ । ଏହାଛଡ଼ା ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାରକୁ ଶୃଙ୍ଖଳିତ କରିବାପାଇଁ ନିରପେକ୍ଷ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଦାବୀକଲେ ।

ମସ୍କୋ ଟେଷ୍ଟବ୍ୟାନ୍ ଚୁକ୍ତି (୧୯୬୩):
୧୯୬୩ ମସିହାରେ ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜେ. ଏଫ୍. କେନେଡ଼ି ଘୋଷଣାକଲେ ଯେ ନିକଟରେ ରୁଷ, ଆମେରିକା ଓ ବ୍ରିଟେନ ମିଳିତ ଭାବରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପରୀକ୍ଷଣ ନିରୋଧ କରିବେ । ୧୯୬୩, ଜୁଲାଇ ୨୫ରେ ସେମାନେ ମସ୍କୋଠାରେ ମିଳିତ ହେଲେ ଏବଂ ଆଣବିକ ପରୀକ୍ଷା ନିରୋଧ ଯୁକ୍ତି ସ୍ଵାକ୍ଷର କଲେ । ଏହାଦ୍ୱାରା ବାୟୁମଣ୍ଡଳ, ମହାକାଶ ବା ଜଳଭାଗ ଭିତରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପରୀକ୍ଷା କରାନଯିବାକୁ ସୁପାରିଶ କରାଗଲା । ଏହି ଚୁକ୍ତି ବଳରେ ସ୍ଥାୟୀ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ସମ୍ଭବ ହୋଇଥିଲା ।

ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରନିରୋଧ ଚୁକ୍ତି : (Nuclear Non-Proliferation Treaty, 1968)
୧୯୬୪ ରୁ ୧୯୬୬ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଆୟୋଗର ବୈଠକ ବାରମ୍ବାର ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲେ ବି କୌଣସି ରାଜିନାମା ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇପାରି ନଥିଲା । ୧୯୬୩ର ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ପରୀକ୍ଷା ନିରୋଧ ଚୁକ୍ତିପରେ ବୃହତ୍ ଶକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ସାଧାରଣ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଅପେକ୍ଷା ଅଣୁଅସ୍ତ୍ର ନିରୋଧ ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵଆରୋପ କଲେ । ୧୯୬୬ରେ ସାଧାରଣସଭା ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ନକରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରି ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗ୍ରହଣକଲେ । ଏହାପରେ ଜାତିସଂଘର ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କମିଶନ ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ଆଲୋଚନା କରିବା ପରେ ୧୯୬୮ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ନିରୋଧ ସମ୍ପର୍କୀୟ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ସାଧାରଣସଭା ନିକଟରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କଲେ । ଏହି ଚୁକ୍ତିକୁ ୧୯୬୮ ଜୁଲାଇ ମାସରେ ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଗଲା ଏବଂ ୧୯୭୦, ମାର୍ଚ୍ଚ ୫ ତାରିଖରେ ଏହି ଚୁକ୍ତି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଗଲା ।

ଏହି ଚୁକ୍ତି ବଳରେ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ କରିବେ ନାହିଁ କି ଅଣୁଅସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସାୟ କରିବେ ନାହିଁ ଉଲ୍ଲେଖ ହେଲା । ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷମତା ନାହିଁ, ସେମାନେ ଏ ଦିଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବେନି ବୋଲି ପରାମର୍ଶ ଦିଆଗଲା । ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରକୁ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ବିନିଯୋଗ କରାଯିବ ବୋଲି ସବୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମ୍ମତି ପ୍ରକାଶକଲେ । ଏଥ‌ିପାଇଁ ୧୯୭୦ ଦଶକକୁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ଦଶନ୍ଧି କୁହାଯାଏ । ଫ୍ରାନ୍ସ, ଚୀନ ଓ ଭାରତ ଏହି ଚୁକ୍ତିରୁ ଦୂରେଇ- ରହିଥିଲେ ।

SALT-I ଓ SALT-II – ୧୯୬୯ ପରେ ଆମେରିକା ଓ ରୁଷ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଉପରେ ଆଲୋଚନା ଆରମ୍ଭକଲେ । ୧୯୭୨ ମସିହାରେ SALT-I ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ଚୁକ୍ତିରେ ପ୍ରତିପକ୍ଷ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ବିଧ୍ୱଂସୀ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସପାଇଁ ଦାବିକଲେ । ଏହାଦ୍ଵାରା (Anti Ballistic Missiles Treaty, 1972) ଓ (Interim Offensive Weapons Agreement (1972) ଚୁକ୍ତିଦ୍ୱୟ ପାଞ୍ଚବର୍ଷଲାଗି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେଲା ।

ଏହାପରେ ୧୯୭୯ ମସିହାରେ ଦୁଇ ବୃହତ୍ ଶକ୍ତି ଆଣବିକ ଓ ବିପଜ୍ଜନକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ହ୍ରାସ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ରାଜିନାମା ସ୍ବାକ୍ଷରକଲେ । ମସ୍କୋଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଏହି ଶିଖର ସମ୍ମିଳନୀରେ ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜିମି କାର୍ଟର ଓ ସୋଭିଏତ୍ ପ୍ରେସିଡେଣ୍ଟ ବ୍ରେଜ୍‌ନେଭ ୧୯୭୯ ଜୁନ୍ ୧୮ ତାରିଖରେ ଏହି ଚୁକ୍ତି (SALT-II) ସ୍ଵାକ୍ଷରକଲେ । ଉଭୟପକ୍ଷ ଏହି ଚୁକ୍ତି ବଳରେ ସେମାନଙ୍କ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କରିବାପାଇଁ ସମ୍ମତି ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ; ମାତ୍ର, ଆଫଗାନିସ୍ଥାନ, ସମସ୍ୟାରେ ସୋଭିଏତ୍ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ନେଇ ଆମେରିକାର ସିନେଟ୍ SALT-II କୁ ଅନୁମୋଦନ ନ କରିବାରୁ ଏହି ଚୁକ୍ତି ପାଳନ କରାଯାଇ ନଥିଲା ।

ରାସାୟନିକ ଅସ୍ତ୍ରନିରୋଧ:
୧୯୮୯ ଜାନୁୟାରୀରେ ୧୦୪ଟି ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ରାସାୟନିକ ଚୁକ୍ତି ନିରୋଧ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ରାଜିନାମା ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହେଲା, ଏହାପରେ ସୋଭିଏତ୍ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଗୋର୍ବାଚୋଭ୍ ଏକତରଫା ଭାବେ ୟୁରାନିୟମ୍ ଉତ୍ପାଦନକୁ ବନ୍ଦ କଲେ ଏବଂ ସୋଭିଏତ୍ ସେନାବାହିନୀର ସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସକଲେ । ଏହାପରେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ତ୍ବରାନ୍ବିତ ହେଲା । ୯ | ବିଶ୍ବରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ର ସୃଷ୍ଟି ଓ ସ୍ଥିତିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।

୯। ବିଶ୍ବରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ର ସୃଷ୍ଟି ଓ ସ୍ଥିତିକୁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କର ।
Answer:
ଜର୍ମାନର କାଇସର ୱିଲିୟମ୍ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ (Kaiser William Institute) ଠାରେ ଅଟୋ ହାନ୍ ଏବଂ ଡକ୍ଟର ଫ୍ରିଜ୍ ଷ୍ଟିଅର୍ସମାନ ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ଅଣୁର ବିଭାଜନ କରିଥିଲେ । ଲାଇସ୍ ମେଗ୍‌ନର ଏବଂ ଅଟୋହାନ୍ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସଫଳତାର ସହିତ ଅଣୁର ବିଭାଜନ କରି ଏହାକୁ ଆଣବିକ ବିଖଣ୍ଡନରେ ପାଇବା ବିଷୟ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ । ଏହା ଥିଲା ଏକ ସଂଯୋଗର ବିଷୟ ଯେ ଇତିହାସର ଏହି ମୋଡ଼ରେ ‘ଅଣୁର ସମସ୍ୟା’ ଉପରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥ‌ିବା ଏହି ଉର୍ବର ମସ୍ତିଷ୍କଧାରୀ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ୟୁହୂଦୀ (Jews) ଥିଲେ ଏବଂ ସେମାନେ ଥିଲେ ଜର୍ମାନ ଦେଶର ।

ହିଟ୍‌ଲର୍ ୟୁହୁଦୀବାଦର ଘୋର ବିରୋଧୀ ଥିଲେ । ତେଣୁ ଜର୍ମାନର ଏହି ମହାନ ମସ୍ତିଷ୍କଧାରୀ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ପଳାଇଯାଇଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରେ କି ସେମାନଙ୍କୁ ସ୍ବାଗତ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ପଳାୟନପନ୍ଥୀ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଆମେରିକା ସାମରିକବାହିନୀ ଯେଉଁମାନେ ଇଉରୋପର ଘଟଣା ନିରୀକ୍ଷଣ କରୁଥିଲେ, ସେମାନଙ୍କୁ ସମସ୍ତ ସୂଚନା ଦେଇଥିଲେ, ଏକ ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ଆଶଙ୍କା ରହିଥୁଲା ଯେ, ଯେହେତୁ ଅଣୁର ବିଘଟଣ ଜ୍ଞାନ ଜର୍ମାନୀମାନେ ଜାଣିଛନ୍ତି, ତେଣୁ ଆଣବିକ ବୋମା ତିଆରି କରିବାରେ ଜର୍ମାନ ପ୍ରଥମ ଦେଶ ହେବ । ଏହି ପଳାତକ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଆଲବର୍ଟ ଆଇନ୍‌ଷ୍ଟାଇନ୍ ମଧ୍ୟ ଜଣେ ଥିଲେ ଏବଂ ସେ ଏହି ଆବିଷ୍କାରର ମହତ୍ତ୍ଵ ବିଷୟରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଅବଗତ ଥିଲେ, କାରଣ ସେ ହିଁ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ଅଣୁର ଗୁପ୍ତଶକ୍ତି ବିଷୟରେ ଆଧୁନିକ ବିଶ୍ଵକୁ ସୂଚନା ଦେଇଥିଲେ । ସେ ଏ ବିଷୟରେ ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ସତର୍କ କରାଇ ଦେଇଥିଲେ ।

ମାନହାଟାନ ପ୍ରକଳ୍ପ:
ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରୁଜ୍‌ଭେଲ୍ଟଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଆମେରିକୀୟମାନେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଏହାର ଆନ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ପରିଣାମ ସମ୍ପର୍କରେ ସଚେତନ ଥିଲେ ଏବଂ ସେଥ‌ିପାଇଁ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ ଆରମ୍ଭ କରିଦେଲେ ଏବଂ ପ୍ରଥମେ ଆଣବିକ ବୋମା ତିଆରିକଲେ l ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରୁଜଭେଲ୍ଟ ଅତି ଗୁପ୍ତ ଭାବରେ ‘ମାନହାଟାନ ପ୍ରକଳ୍ପ’ ତିଆରିକଲେ, ଯାହା ଥିଲା ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ବୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରକଳ୍ପ । ମେଜର ଜେନେରାଲ ଲେସଲି ଗ୍ରୋଭସ୍‌ଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଏଥୁପାଇଁ ୨ ବିଲିୟନ୍ ଡଲାର ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥିଲା । ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଆଣବିକ ବୋମା ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଥିଲା । ରବର୍ଟ ଓପେନ୍ହମର୍, ଏନ୍‌ରିକୋ ଫର୍‌ମି, ହର୍ବଟ୍ ୟୋକ୍, ଏଡ଼ୱାର୍ଡ଼ ଟେଲର, ହାନ୍ସବେଥ୍ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଖ୍ୟାତ ବୈଜ୍ଞାନିକ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଥମ ତିନୋଟି ଆଣବିକ ବୋମା ତିଆରିରେ ଦେଇଥିଲେ । ବୋମା ତିଆରିର ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ କଥାଟି ହେଲା ଯଦିଓ ପ୍ରାରମ୍ଭରୁ ଶତୃ ଜର୍ମାନ ଥିଲା, ଧୀରେ ଧୀରେ ପ୍ରକୃତ ଶତ୍ରୁ ଯାହା ପାଇଁ ବୋମାଟି ତିଆରି ହୋଇଥିଲା ତହା ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ହୋଇଗଲା । ପ୍ରକୃତରେ ଜେନେରାଲ୍ ଲେସଲି ଗ୍ରୋଭସ୍ ମଧ୍ୟ କହିଥିଲେ ଯେ, ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ପ୍ରକୃତ ଶବ୍ଦବୋଲି ତାଙ୍କର ତିଳେମାତ୍ର ସନ୍ଦେହ ନଥୁଲା । ୧୯୪୫ ପରବର୍ତୀ ବିଶ୍ୱକୁ ବୁଝିବାପାଇଁ ଏହି ତଥ୍ୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ଅଟେ ।

ଯୁଦ୍ଧୋତ୍ତର ସମୟରେ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ର ଯଥାର୍ଥତା:
ଜର୍ମାନ ଯେ, କି ପ୍ରଥମ ରାଷ୍ଟ୍ର ଥୁଲା, ଯାହା ସହିତ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ରେ ଲିପ୍ତ ଥିଲା, ୧୯୪୫ ମସିହା ମେ ମାସରେ ସେ ଆତ୍ମ ସମର୍ପଣ କଲା ଏବଂ ଏହାର ସମସ୍ତ ଆଣବିକ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗକୁ ନଷ୍ଟ କରି ଦିଆଗଲା । ଏହିପରି ଭାବରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ର ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଶେଷ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ମଧ୍ଯ ଅସ୍ତ୍ର ଥରେ ନିର୍ମାଣ ହେବା ପରେ ଏହି ଦୌଡ଼ ଲାଗି ରହିଲା । ଦିଗ୍‌ବଳୟ ସେ ପାଖରେ ଏକ ନୂତନ ଶତ୍ରୁ ଆବିଷ୍କୃତ ହେଲା ! ସେ ଥିଲା କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ । ସାମ୍ୟବାଦର ଭୟ ଏକ ମତବାଦ ଭାବରେ ଆଣବିକ ବୋମା ତିଆରିକୁ ଇନ୍ଧନ ଯୋଗାଇଥିଲା । ସେହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଆମେରିକୀୟ ସାମରିକ-ଶିଳ୍ପ ଉଦ୍ୟୋଗ ସମଷ୍ଟିର ଉତ୍‌ଥାନ ଭୁଲ୍ ନଥିଲା ।

ଜର୍ମାନ ପତନ ପରେ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଶକ୍ତିକେନ୍ଦ୍ର ଥିଲା, ଯେ କି ଆମେରିକା ଏବଂ ଏହାର ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ମିତ୍ର ସଂଗଠନକୁ ଟକ୍କର ଦେଇଥିଲା । ବିଶ୍ୱ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଦୁଇଟି ଶକ୍ତିକେନ୍ଦ୍ରରେ ବିଭାଜିତ ହେବାକୁ ବସିଲା, ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ ଏବଂ ସମାଜବାଦୀଙ୍କ ସହ ଜର୍ମାନକୁ ମିଶାଇ ଇଉରୋପ ଏହାର ପ୍ରଥମ ଶିକାର ହେଲା । ମିତ୍ର ସଂଗଠନ ଏ ବିଷୟରେ କିଛି କରି ପାରିଲେ ନାହିଁ । କିଛି ଗୋଟିଏ ଚରମ ଅସ୍ତ୍ର ବାହାର କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଯାହାକି କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟବାଦକୁ ବନ୍ଦ କରିବ ବା ସମ୍ଭବତଃ ଧ୍ବଂସ କରିଦେବ । ତାହା ପ୍ରଥମେ ଫାସୀବାଦୀ ଜର୍ମାନ ପାଇଁ ତିଆରି ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ପରୀକ୍ଷାମୂଳକ ଭାବରେ ଜାପାନରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ପରେ ସମାଜବାଦୀ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଯୋଜନା କରାଯାଇଥିଲା ।

ଏହାକୁ ଆମେରିକୀୟ ଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ମତବାଦଜନିତ ଯୁଦ୍ଧ ନାମ ଦିଆଗଲା ଏବଂ ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧୋତ୍ତର ସମୟରେ ଅସ୍ତ୍ରଦୌଡ଼ର ଏହା ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ କାରଣ ପାଲଟିଗଲା । ଅଣୁ ବିଜାଜନର ଆବିଷ୍କାର ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାକୁ ବିଶ୍ଵାସ ଦେଇଥିଲା ଯେ ସେ ‘ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ’ ବା ୱିନ୍‌ଷ୍ଟନ୍‌ ଚଢିଲ୍‌ଙ୍କ ଭାଷାରେ ଇଉରୋପ ଉପରେ ପଡ଼ିଥିବା ‘ଲୌହ ପରଦା’ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଲଢ଼ିପାରିବ । ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର ସଙ୍କେତ ଥିଲା ଯେ ୧୯୪୫ ମସିହା ପରେ ଯେଉଁ ନୂତନ ଯୁଦ୍ଧ ହେବ, ତାହା ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘ ବିରୁଦ୍ଧରେ ସଂଘଠିତ ହେବ ।

୧୦ । ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର କାରଣ ଓ ଗୁରୁତ୍ଵ ଆଲୋଚନା କର । ଏହାର ପ୍ରତିବନ୍ଧକମାନ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଦୁଇ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧର ବିଭିଷିକା ଓ ମର୍ମନ୍ତୁଦ ଅନୁଭୂତିକୁ ଆଧାର କରି ବିଶ୍ଵର ଜନନାୟକମାନେ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏଡ଼ାଇବା ପାଇଁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ସାଧାରଣତଃ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଆୟୋଜନକୁ ଯୁଦ୍ଧର ପ୍ରସ୍ତୁତି ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ । ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ବନ୍ଦ ହେଲେ ଯୁଦ୍ଧର ସମ୍ଭାବନା କ୍ଷୀଣ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଭାବେ ବିଚାର କରାଯାଇଥାଏ ।

ସାଧାରଣ ଭାବରେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କହିଲେ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ମାରଣାସ୍ତ୍ରର ଉତ୍ପାଦନକୁ ବନ୍ଦ କରିବାକୁ ହିଁ ବୁଝାଇଥାଏ । ଏହା ଅସ୍ତ୍ରକରଣ ନୀତିବିରୋଧୀ ଅଟେ । ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଉପରେ କଟକଣା ଜାରି କରିବା ଓ ମହଜୁଦ ଥ‌ିବା ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦେବା ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ଅଂଶବିଶେଷ ଅଟେ । ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଯୋଗିତାରୁ ମୁକ୍ତ ରହି ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଶାନ୍ତି ଓ ପ୍ରଗତି ଦିଗରେ ମନୋନିବେଶ କରିବା ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ । ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଯୋଗୁଁ ସମ୍ଭାବିତ ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଇଥାଏ ଏବଂ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରାଯାଇଥାଏ ।

ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର କାରଣ ଓ ଗୁରୁତ୍ୱ:
ଆଧୁନିକ ବିଶ୍ୱରେ ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧର ଭୟାବହତା ଯୋଗୁଁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ନୀତିରେ ବିଶ୍ବାସ କରୁଛନ୍ତି ।

(୧) ଯୁଦ୍ଧର ନିରାକରଣ ଓ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା:
ବିଶିଷ୍ଟ ରାଜନୀତିବିଜ୍ଞାନୀ ମରଗେଙ୍କ ମତରେ, ଯୁଦ୍ଧର ନିରାକରଣ ଓ ଶାନ୍ତିପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ନୀତିକୁ ଅନୁସରଣ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ନୀତି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ କ୍ଷମତାର ସଂଘର୍ଷକୁ ବିରୋଧ କରିଥାଏ । ଯୁଦ୍ଧପାଇଁ ମାନବଜାତିର ଅନେକ ଧନଜୀବନ ନଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ ଓ କେବଳ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ନୀତି ଯୋଗୁଁ ଏହି କ୍ଷୟକ୍ଷତିକୁ ରୋକାଯାଇପାରିବ । ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରରୁ ଯୁଦ୍ଧ ଓ ଧ୍ଵଂସଲୀଳା ଲାଗିଥାଏ, ଯଦି ଏହି ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରକୁ ନଷ୍ଟ କରି ଦିଆଯାଏ; ତେବେ ଯୁଦ୍ଧ ଲାଗିବ ନାହିଁ । ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ସାମରିକ ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି କଲେ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଯୁଦ୍ଧ ଭୟରେ ଆତଙ୍କିତ ହୋଇପଡ଼ନ୍ତି । ଏଣୁ, ଆତ୍ମରକ୍ଷା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବା ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା ମନୋଭାବରୁ ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ନିଜର ସାମରିକ ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧିଲାଗି ଉଦ୍ୟମ କରନ୍ତି । ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଖରେ ଉଗ୍ରଭାବନା ଜାଗ୍ରତ କରେ; ଫଳରେ ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତେଜନା ବୃଦ୍ଧିପାଏ ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏଥୁରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଁ ସମ୍ପୂର୍ଣ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ।

(ଖ) ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧର ସମ୍ଭାବନା ବା ଆତଙ୍କ : (Nuclear Threat):
ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରର ଆତଙ୍କ ମଧ୍ୟ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ ! ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ମାନବଜାତି ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷତିକାରକ । ତେଣୁ ମାନବଜାତିର ସୁରକ୍ଷା ଓ ସ୍ଥାୟୀ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ହିଁ ଏକମାତ୍ର ପନ୍ଥା ବୋଲି ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ଯୁକ୍ତିକରନ୍ତି । ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧର ଏହି ଭୟାବହତା ମଧ୍ୟ ଅନେକ ସମୟରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାଏ ! ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧ ଭୟରେ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ଆଦୌ ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ ଉଚିତ ମନେକରି ନଥାନ୍ତି ।

(ଗ) ଆର୍ଥିକ ପ୍ରଗତି:
ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଗତି ଓ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଏକ ମହତ୍ ଉପାୟ ଅଟେ । ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ସାମରିକ ବ୍ୟୟ ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ କେବଳ ଉତ୍ତେଜନା ବୃଦ୍ଧି ହେତୁ କେବଳ ଉତ୍ତେଜନା ବୃଦ୍ଧିପାଏ ନାହିଁ । ଆର୍ଥିକ ପ୍ରଗତି ମଧ୍ୟ ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥାଏ । କାରଣ, ଯେଉଁ ଅର୍ଥକୁ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଆର୍ଥିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଦିଗରେ ବିନିଯୋଗ କରାଯାଇପାରନ୍ତା ବା ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସହାୟତା ଆକାରରେ ଦିଆଯାଇଥା’ନ୍ତା ତାକୁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ, ଯୁଦ୍ଧ ଦିଗରେ ବିନିଯୋଗ କରାଯିବା ଫଳରେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵର ଆର୍ଥିକ ପ୍ରଗତି ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରନ୍ତା ।

(ଘ) ସାମାଜିକ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ:
ପ୍ରତି ରାଷ୍ଟ୍ରର କିଛି ସାମାଜିକ ସମସ୍ୟା ରହିଛି; ଯଥା— ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ନିରକ୍ଷରତା, ଗୃହ ଯୋଗାଣ, ଅନାହାର ଓ ମାରାତ୍ମକ ରୋଗ ଇତ୍ୟାଦି । ଏସବୁର ସମାଧାନ ବିନା ଦେଶର ପ୍ରଗତି ଅସମ୍ଭବ । ଏଥିପାଇଁ ବ୍ୟାପକ ଆର୍ଥିକ ସମ୍ବଳ ଆବଶ୍ୟକ । ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ସାମରିକକ୍ଷେତ୍ରରେ ଅଧ‌ିକ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ କରିବା ହେତୁ ସେମାନେ ସାମାଜିକ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ଏଣୁ ସେମାନେ ଯଦି ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ନୀତି ଅନୁସରଣ କରନ୍ତି; ତେବେ ଏହି ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକରୁ ନିଶ୍ଚିତ ମୁକ୍ତି ପାଇବେ । ଏହାଛଡ଼ା ଅଣୁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପରୀକ୍ଷା ହେତୁ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦୂଷିତ ହୋଇଥାଏ, ଯାହା ଜନଜୀବନକୁ ବ୍ୟତିବ୍ୟସ୍ତ କରେ ।

(ଙ) ରାଜନୈତିକ କାରଣ:
ରାଜନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ମଧ୍ୟ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ । ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥ‌ିବା ମତଭେଦ ଓ ଉତ୍ତେଜନା ଅନେକ ସମୟରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି ବା ଉନ୍ନତ ସାମରିକ ଯନ୍ତ୍ରପାତି କ୍ରୟଯୋଗୁଁ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ସନ୍ଦେହ କ୍ରମଶଃ ଶତ୍ରୁତାରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଏ ଏବଂ ଯୁଦ୍ଧର ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଏଣୁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରିକଲେ ଏହି ସମସ୍ୟାରୁ ସହଜରେ ମୁକ୍ତି ମିଳିପାରିବ । ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଗଣତନ୍ତ୍ର ଓ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସହାବସ୍ଥାନ ନୀତିର ବିରୋଧ କରିଥାଏ ।

(ଚ) ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ କାରଣ:
ଯୁଦ୍ଧ ଓ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରର ବ୍ୟବହାର ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ଵିକ ଭାବନାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ । ହିଂସା, ଯୁଦ୍ଧ, ବଳପ୍ରୟୋଗ, ଧ୍ୱଂସ ଓ ଗଣହତ୍ୟା ଯୋଗୁଁ ମାନବିକତା ବିକୃତ ରୂପ ଧାରଣ କରିଥାଏ ଏବଂ ଜନସମାଜର ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରୁ ଆସ୍ଥା ତୁଟିଯାଏ ।

(ଛ) ଜନମତ:
ଜନସାଧାରଣ ସର୍ବଦା ଶାନ୍ତିପ୍ରିୟ ଏବଂ ଏମାନଙ୍କର ସମର୍ଥନ ପାଇବା ପାଇଁ ଅନେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥା’ନ୍ତି ।

ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ପ୍ରତିବନ୍ଧକ :
(Hindarances to Disarmament) ସାମ୍ପ୍ରତିକ ଯୁଗରେ ପ୍ରତି ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜକୁ ଶାନ୍ତିପ୍ରିୟ ବୋଲି ବିଚାର କରୁଥିଲେ ବି ବାସ୍ତବରେ ସେମାନେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ନଥାନ୍ତି । ଜାତୀୟ ସ୍ଵାର୍ଥ, ଅହଂକାର ଓ ସ୍ବାଭିମାନ ହେତୁ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ବିଶ୍ୱରେ ଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଲାଗିରହେ । ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଖାଦେଉଥ‌ିବା ବିବାଦଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ କରାନଗଲେ ଶାନ୍ତି ଓ ପ୍ରଗତି ସାଧ୍ୟ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏହି ପ୍ରତିବନ୍ଧକଗୁଡ଼ିକୁ ନିମ୍ନରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଗଲା ।

• ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ନିରାପତ୍ତା ଓ ସ୍ବାଧୀନତାର ସୁରକ୍ଷାପାଇଁ ଅଧିକାଂଶ ରାଷ୍ଟ୍ର ଶାନ୍ତିକାମୀ ହୋଇଥିଲେ ବି ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ କରି ନଥାନ୍ତି କି ଅସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନରୁ ନିବୃତ୍ତ ରହି ନଥାନ୍ତି । ଯଦି ସେମାନଙ୍କର ନିରାପତ୍ତାର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରା ନଯାଏ; ତେବେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସଫଳ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବିବାଦ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଂଘର୍ଷରୁ ଏହି ଅସୁରକ୍ଷିତ ଭାବନା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେମାନେ ନିଜକୁ ଅସୁରକ୍ଷିତ ଭାବୁଥା’ନ୍ତି ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କେବଳ ଏକ ନୀତି ହୋଇଥବ ।
• ପାରସ୍ପରିକ ସନ୍ଦେହ, ଅବିଶ୍ଵାସ ଓ ଭୟ ମଧ୍ଯ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଅଟେ । ପ୍ରତି ରାଷ୍ଟ୍ର ଅପରପକ୍ଷରେ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସନ୍ଦେହଚକ୍ଷୁରେ ଦେଖିଲେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ କରିବାକୁ ସାହସ କରି ନଥାନ୍ତି । ଏହି ଅବିଶ୍ଵାସରୁ ଚୁକ୍ତିଭଙ୍ଗ ହୋଇଥାଏ, ଏପରିସ୍ଥଳେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହେବ କିପରି ? ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତମ ସମ୍ପର୍କ ଓ ବୁଝାମଣା ନରହିଲେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ସଫଳ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।
• କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ନୀତିର ବିରୋଧ କରନ୍ତି ନାହିଁ ସତ; ମାତ୍ର ନିଜର ଜାତୀୟ ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନ ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏହି ନୀତିକୁ ଅନୁସରଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ସମ୍ମିଳନୀରେ ପ୍ରତି ରାଷ୍ଟ୍ର ଏପରି ସର୍ଭ ରଖନ୍ତି, ଯାହା ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ୟ ହୋଇନଥାଏ; ଫଳରେ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିବା ସମ୍ଭବ ହୋଇ ନଥାଏ । କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ର ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ଜାତୀୟ ସ୍ଵାର୍ଥରୁ କିଛି ତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ଚାହାନ୍ତି ନାହିଁ । ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଏହି ମନୋଭାବ ହେତୁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଫଳପ୍ରଦ ହୋଇ ନଥାଏ ।
• ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ନିରାପତ୍ତା ଅସୁରକ୍ଷିତ ହେଲା ଏବଂ କ୍ଷମତାର ସନ୍ତୁଳନ କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲା । ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ନୀତି ସଫଳ ହେବ କିପରି ?
• ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ନୀତିଟି କେବଳ ବୃହତ୍ ଶକ୍ତିଙ୍କ ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀ ଥିଲା । ସେମାନେ ଉନ୍ନତଧରଣର ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ କରି ସାରିଥିଲେ, ତେଣୁ ସେମାନେ ଆଉ ଅଧିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଚାହୁଁ ନଥିଲେ; ମାତ୍ର ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଏହି କ୍ଷମତା ହାସଲ କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟମ ଆରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି ସେମାନେ ଅଧାରୁ ଫେରିଆସିବାକୁ ଚାହିଁଲେ । ଏଣୁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଯୋଜନା ଫଳପ୍ରଦ ହୋଇ ନଥିଲା ।
• ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପରେ ବି ପ୍ରତି ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ତୁଳନାରେ ଅଧିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ମହଜୁଦ୍ ରଖୁବାର ଆକାଂକ୍ଷା ପରିହାର କରି ପାରିଲେ ନାହିଁ । କେଉଁ ଅନୁପାତରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ କରାଯିବ ସେ ସମ୍ପର୍କରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ନୀତି ନଥିଲା, ତେଣୁ, ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ସଫଳ ହୋଇ ନଥିଲା । ଜର୍ମାନୀ ତୁଳନାରେ ଫ୍ରାନ୍ସ ଅଧିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ରଖିବାକୁ ଯୁକ୍ତିକଲା ଓ ଜର୍ମାନୀ ଅଧ୍ଵ ଗୋଳାବାରୁଦ ଓ ବିମାନ ରଖୁବାକୁ ଦାବିକଲା । ଏଣୁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଯୋଜନା ଅଧା ରହିଗଲା ।

ଆଧୁନିକ ବିଶ୍ବରେ ମାନବଜାତିର ସ୍ଥିତି ଓ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ । ଏହା ସତ୍ୟ ଯେ, ଅନେକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ କରିଥା’ନ୍ତି । ବିଶେଷକରି ସମ୍ଭାବିତ ଯୁଦ୍ଧକୁ ମୁକାବିଲା କରିବା ପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିଜକୁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରରେ ସଜ୍ଜିତ କରିଥା’ନ୍ତି ମାତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଯଦି ଯୁଦ୍ଧ ନକରନ୍ତି; ତେବେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ଆବଶ୍ୟକତା ନଥାଏ କିମ୍ବା ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ଆବଶ୍ୟକତା ମଧ୍ୟ ନଥାଏ; ସେ ଯାହାହେଉନା କାହିଁକି ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଆବଶ୍ୟକ । ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ରାଜନୈତିକ ନହେଲେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବ ଅଳ୍ପ ସମୟରେ ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ ଓ ମାନବସଭ୍ୟତା ବିଶ୍ବରୁ ଲୋପପାଇବ । ତେଣୁ ଆଧୁନିକ ବିଶ୍ବରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଯୋଗିତାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେରଖ୍ ଛୋଟ ଓ ବଡ଼ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରିଛନ୍ତି । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷାକରିବା ଏବଂ ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏଡ଼ାଇବା ପାଇଁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅଟେ ।

୧୧ । ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନିରୋଧ ପାଇଁ ଆଜିପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗ୍ରହଣକରାଯାଇଥିବା ପଦକ୍ଷେପମାନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:
ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ଅଗ୍ରଗତି ମାନବସମାଜର ଯେତିକି ଉନ୍ନତି ସାଧନ କରିଥିଲା, ସେତିକି ମଧ୍ୟ ମାନବସମାଜକୁ ଭୟ ଓ ଆତଙ୍କ ମଧ୍ୟକୁ ଟାଣିନେଇଥିଲା । ବିଶେଷ କରି ଏହି ସମୟରେ ବିଶ୍ଵର ଅନେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ସ୍ଥିତି ଓ ପ୍ରାଧାନ୍ୟକୁ ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ ନିଜକୁ ବିଭିନ୍ନ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରରେ ସଜ୍ଜିତ କରିଥିଲେ ବିଶେଷ କରି ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା । ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଜାପାନର ଦୁଇ ଜନବହୁଳ ସହର ହିରୋସୀମା ଓ ନାଗାସାକିରେ ଆଣବିକ ବୋମାର ପ୍ରୟୋଗ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱକୁ ସ୍ତମ୍ବିତ କରିଥିଲା । ଏହି ଆଣବିକ ବୋମାର ପ୍ରୟୋଗ ବିଶ୍ବବାସୀଙ୍କୁ ସୂଚିତ କରିଥିଲା ଯେ, ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନିରୋଧ ନହେଲେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱ ନିମିଷକମାତ୍ରେ ଅଂସସ୍ତୂପରେ ପରିଣତ ହେବ ।

ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାନଗଲେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ଓ ସ୍ଥିରତା ବିପନ୍ନ ହେବ । ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ବେଳେ ବ୍ୟବହୃତ ପରମାଣୁ ବୋମା ତୁଳନାରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଅଧ୍ଯକ ଶକ୍ତିସମ୍ପନ୍ନ ବୋମା ରଖୁଛନ୍ତି, ଆଣବିକ ଶକ୍ତିସମ୍ପନ୍ନ ବୁଡ଼ାଜାହାଜ ଓ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଅଧିକ ଭୟାନକ କରିଛି । ଏପରିସ୍ଥଳେ ଯଦି ଯୁଦ୍ଧ ଲାଗିଯାଏ; ତେବେ ବିଶ୍ବରୁ ୩/୪ ଅଂଶ ଲୋକ ନିଶ୍ଚିତ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିବେ ଏବଂ ମାନବ ଜାତିର ମେରୁଦଣ୍ଡ ଭାଙ୍ଗିଯିବ । ଏହି ବିପଦଯୋଗୁଁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଚିନ୍ତାଧାରା ଜନନାୟକମାନେ ପାଳନ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଛନ୍ତି ।

ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ – ସମ୍ପ୍ରତି ଅଣୁଅସ୍ତ୍ର ସମ୍ପନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ବାସ୍ତବବାଦୀ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ନୀତି ଅନୁସରଣ କରୁଛନ୍ତି । ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ମାନବସମାଜ ପ୍ରତି ବିପଦ ଅଟେ । ଏଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନଷ୍ଟ କରିଦେବା ସମ୍ଭବ ନହେଲେ ବି ତା’ର ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବା କଟକଣା ଜାରି କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ପ୍ରଚଳିତ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପରିମାଣ ହ୍ରାସକରିବା ଓ ଆବଶ୍ୟକସ୍ଥଳେ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଭାବେ ନଷ୍ଟ କରିଦେବା ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ! ମାତ୍ର ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଦ୍ବାରା ଏହି ଅସ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ବ୍ୟବହାର ଲାଗି ଶୃଙ୍ଖଳିତ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଅଣୁଅସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ଅନେକ ଦିଗ ରହିଛି I ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରରୁ ପ୍ରସାର, ଉତ୍ପାଦନ ଓ ବ୍ୟବହାରକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବା ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ପ୍ରଧାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ । ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଓ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ଉପରେ ନିମ୍ନଲିଖୂତ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି କରାଯାଇଛି ।

ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଦିଗରେ ଅଗ୍ରଗତି :
ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନିରୋଧ ଓ ଅଣୁ ଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରସାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଦିଗରେ ନିମ୍ନଲିଖୂ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ।

(୧) ୧୯୫୯ର ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକା ଚୁକ୍ତି:
ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକା ମହାଦେଶରୁ ଆଣବିକ ପରୀକ୍ଷଣକୁ ଏହି ଚୁକ୍ତି ବଳରେ ବାରଣ କରାଗଲା । ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକା ମହାଦେଶରୁ ଶାନ୍ତି ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ୨୨ଟି ରାଷ୍ଟ୍ର ଏକ ଚୁକ୍ତି ସ୍ଵାକ୍ଷର କଲେ ।

(୨) ଆଣବିକ ପରୀକ୍ଷଣ ନିରୋଧ ମସ୍କୋ ଚୁକ୍ତି (୧୯୬୩) (Moscow Test Ban Treaty 1963) :
୧୯୬୩ ମସିହାରେ, ଆମେରିକା, ବ୍ରିଟେନ୍ ଓ ରୁଷ୍ୟର ବୈଦେଶିକ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ମସ୍କୋଠାରେ ସମବେତ ହୋଇ ଆଣବିକ ପରୀକ୍ଷା ନିରୋଧ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କଲେ । ଭାରତ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ସମର୍ଥନକଲାମାତ୍ରେ ଚୀନ୍ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ଏହାକୁ ଗ୍ରହଣକଲେ ନାହିଁ । ଏହି ଚୁକ୍ତିଭୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପରୀକ୍ଷା ବେଳେ କିଛି ନିୟମ ପାଳନ କରିବାକୁ ସହମତ ହେଲେ । ମାଟିତଳେ ଏହି ପରୀକ୍ଷଣ କରାଇବାକୁ ଅନୁମତି ମିଳିଲା । ଭାରତ ଏହି ଚୁକ୍ତିକୁ ସମ୍ମାନ ଦେଇ ୧୯୭୪ ମେ ମାସରେ ରାଜସ୍ଥାନର ପୋଖରାନ୍‌ରେ ମାଟିତଳେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ପରୀକ୍ଷା କରିଥିଲା ।

(୩) ସୋଭିଏତ୍ ଆମେରିକା ହଟଲାଇନ୍‌ ଚୁକ୍ତି (୧୯୬୩):
ଏହି ଚୁକ୍ତି ବଳରେ ଉଭୟ ଆମେରିକା ଓ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ମଧ୍ୟରେ ଆପଦକାଳୀନ ଜରୁରୀ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠାଲାଗି ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରାଗଲା ।

ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରସାର ନିରୋଧ ଦିଗରେ ଉଦ୍ୟମ:
୧୯୬୩ ପରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରସାର ନିରୋଧ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ଚୁକ୍ତି ସ୍ବାକ୍ଷର କରିବାକୁ ବିଧବଦ୍ଧ ଉଦ୍ୟମ କରାଗଲା । ଆମେରିକାର ସିନେଟର ରବର୍ଟ କେନେଡ଼ି ଓ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ବିଭାଗର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ମଧ୍ୟ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରସାର ଦିଗରେ ପଦକ୍ଷେପ ଆରମ୍ଭ କଲେ । ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ସମର୍ଥନ କଲା । ଏଣୁ ୧୮ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ନେଇ ଜେନେଭାରେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କମିଟିର ବୈଠକ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଲା । ଏହାପରେ ୧୯୬୫ରେ ନିଉୟର୍କରେ ଆୟୋଜିତ ଜାତିସଂଘ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଆୟୋଗର ବୈଠକରେ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ସମ୍ପନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଅସହଯୋଗ କରିବାରୁ ଆଲୋଚନା ଫଳପ୍ରଦ ହୋଇ ନଥିଲା । ଏଣୁ ୧୯୬୫, ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣସଭା ଅଣୁଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରସାର ନିରୋଧ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଲା । ଆଫ୍ରିକା ମହାଦେଶକୁ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ମୁକ୍ତ ଅଞ୍ଚଳ ରୂପେ ସମ୍ମାନ ଦିଆଗଲା । ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତିରୁ ନିବୃତ୍ତ ରହିବାପାଇଁ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଗଲା । ଏହାପରେ ଗୋଷ୍ଠୀନିରପେକ୍ଷ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଆଣବିକ ପରୀକ୍ଷା ଓ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତି ନିରୋଧ ପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କଲେ । ଭାରତ ଏହି ଦିଗରେ ଚାରୋଟି ମୁଖ୍ୟ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲା ।

• ଆଣବିକ ଶକ୍ତିସମ୍ପନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ବହନ କରି ନଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କୁ ଅଣୁଅସ୍ତ୍ର ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବ ନାହିଁ ।
• ଆଣବିକ ଶକ୍ତିସମ୍ପନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଅଣୁଅସ୍ତ୍ର ବିହୀନ ରାଷ୍ଟ୍ର ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅଣୁଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରୟୋଗ କରିବେ ନାହିଁ ।
• ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ପରୀକ୍ଷା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିରୋଧ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ ଓ
• ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ବନ୍ଦ ରଖାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ କ୍ରମଶଃ ଏହି ଅସ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ନଷ୍ଟ କରି ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରପ୍ରସାର ନିରୋଧ ଚୁକ୍ତି (୧୯୬୮) (NPT):
ଆମେରିକା ଓ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ସମେତ ଅନେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରସାର ନିରୋଧ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟମ ଆରମ୍ଭ କଲେ । ୧୯୬୮ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସ ବେଳକୁ ଏହି ଚୁକ୍ତି ପ୍ରସ୍ତାବ ଜାତିସଂଘ ନିକଟରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଗଲା । ଏହି ଚୁକ୍ତିରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରସାର ନିରୋଧ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତାବ ରହିଲା । ୧୯୬୮ ଜୁନ୍ ୨୨ ତାରିଖରେ ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବ ସାଧାରଣସଭା ଅନୁମୋଦନ କରି ନଥୁଲା, କାରଣ ଚୀନ ଆକ୍ରମଣ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏହି ଚୁକ୍ତି ନିରାପତ୍ତା ଦେବାକୁ କୌଣସି ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରି ନଥିଲା । ଭାରତର ଆଣବିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ଏହି ଚୁକ୍ତି ସମର୍ଥନ କରୁନଥିବାରୁ ଭାରତ ଏହି ଚୁକ୍ତିକୁ ବିରୋଧ କରୁଥିଲା । ଏହି ଚୁକ୍ତିକୁ ୧୧୭ଟି ରାଷ୍ଟ୍ର ସ୍ବୀକୃତି ଦେଇଥିଲେ ଓ ୪୫ଟି ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନୁମୋଦନ କରିଥଲେ । ଚୀନ୍ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ମଧ୍ୟ ଏହି ଚୁକ୍ତିକୁ ଅନୁମୋଦନ କରି ନଥିଲେ ।

ଆଉଟର ସ୍ପେସ୍ ଚୁକ୍ତି (୧୯୬୭) (Outer Space Treaty 1967):
ଏହି ଚୁକ୍ତି ବଳରେ ଗଣବିଧ୍ୱଂସୀ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ଓ ପ୍ରୟୋଗ ଉପରେ କଟକଣା ଜାରି କରାଗଲା । ଏହି ଚୁକ୍ତିରେ ୭୬ ଜଣ ସ୍ବାକ୍ଷର କରିଥିଲେ ।

୧୯୭୬ର Seabed Treaty:
ଏହି ଚୁକ୍ତିରେ ୬୬ଟି ରାଷ୍ଟ୍ର ସ୍ବାକ୍ଷର କରିଥିଲେ ଏବଂ ଗଣବିଧ୍ୱଂସୀ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ସମୁଦ୍ର ଉପକୂଳରୁ ୧୨ କି.ମି. ମଧ୍ଯରେ ଅଧୃଷ୍ଠିତ କରିବାକୁ ନିଷିଦ୍ଧ କରାଗଲା ।

୧୯୭୧ର ଆଣବିକ ଦୁର୍ଘଟଣା ଚୁକ୍ତି:
ପ୍ରତି ରାଷ୍ଟ୍ର ଆଣବିକ ଦୁର୍ଘଟଣା ସମ୍ପର୍କରେ ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ଅବଗତ କରିବାକୁ ସତ୍ୟପାଠ କଲେ ।

ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଚୁକ୍ତି (SALT-I):
୧୯୬୯ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ମାସରେ ଆମେରିକା ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ନେଇ ଏକ ଦ୍ବିପାକ୍ଷିକ ଚୁକ୍ତି ସ୍ବାକ୍ଷର କଲେ । ଏହି ଆଲୋଚନା ୧୯୭୨ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଥିଲା । ଏହି ଚୁକ୍ତି ମାଧ୍ୟମରେ ଦୁଇଟି ରାଜିନାମା ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା । ପ୍ରଥମ ରାଜିନାମା ବଳରେ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣଦ୍ୱିତୀୟ ରାଜିନାମା ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା । ପ୍ରଥମ ରାଜିନାମା ବଳରେ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ରାଜିନାମା ଦ୍ଵାରା ବାଲିଷ୍ଟିକ୍ ମିସାଇଲ୍ ସଂଖ୍ୟା ହ୍ରାସ କରାଯିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ହେଲା । ଏହି ଦୁଇ ଚୁକ୍ତିକୁ ମିଳିତ ଭାବରେ SALT-I ବା Strategic Arms Limitation Treaty ନାମରେ ପରିଚିତ ହେଲା ।

ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧବିରୋଧୀ ରାଜିନାମା (1973):
ଏହି ଚୁକ୍ତି ବଳରେ ଆମେରିକା ଓ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧ ନିରୋଧ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ରାଜିନାମା ସ୍ବାକ୍ଷର କଲେ ।

ଶାନ୍ତପୂର୍ବ ଆଣବିକ ବିସ୍ଫୋରଣ ଚୁକ୍ତି (Peaceful Nuclear Exploisons Treaty-1976):
ଏହି ଚୁକ୍ତି ଆମେରିକା ଓ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ଚୁକ୍ତି ବଳରେ ୧୫୦ କିଲୋଟରୁ ଅଧିକ ଶକ୍ତିସମ୍ପନ୍ନ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ମାଟିତଳେ ପରୀକ୍ଷା ନ କରିବାକୁ ଉଭୟପକ୍ଷ ସହମତି ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ; ମାତ୍ର ଏହା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇପାରି ନଥିଲା ।

SALT-II (୧୯୭୯):
ଏହାପରେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ଓ ଆମେରିକା ମଧ୍ୟରେ SALT-II ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର ପାଇଁ ବିଧବଦ୍ଧ ଉଦ୍ୟମ ହେଲା । ୧୯୭୨ରୁ ୧୯୭୯ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଆଲୋଚନା ଚାଲୁ ରହିଲା ଏବଂ ୧୯୭୯ ରେ ଏହି ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହେଲା । ପ୍ରଥମେ ୨୪୦୦ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ମିସାଇଲ୍ ରଖୁବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି କରାଗଲା ଏବଂ ୧୯୮୧ ବେଳକୁ ଏହି ସଂଖ୍ୟା ୨୨୫୦କୁ ହ୍ରାସ ପାଇବ ବୋଲି ସ୍ଥିର କରାଗଲା । ରୁଷ୍ ୨୭୦ଟି ପୁରାତନ ମିସାଇଲ୍ ନଷ୍ଟ କରିବ ଓ ଆମେରିକା ୩୫ଟି B-52 bomberକୁ ୧୯୮୫ ସୁଧା ନଷ୍ଟ କରିବ ବୋଲି ଉଭୟ ପକ୍ଷ ରାଜିହେଲେ ମାତ୍ର; ୧୯୭୯ରେ ରୁଷର ସେନା ଆଫଗାନିସ୍ଥାନରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଆମେରିକାର ସିନେଟ୍ ଏହି ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କଲା ନାହିଁ ।

ଆଣବିକ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଥ‌ିବା ପ୍ରତିବନ୍ଧକ:
ବୃହତ୍ ଶକ୍ତିମାନଙ୍କ ମନରେ ଥ‌ିବା ସନ୍ଦେହ ଓ ଅବିଶ୍ଵାସ ଆଣବିକ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଅଟେ । ସମ୍ପ୍ରତି ଚୀନ, ଭାରତ, ପାକିସ୍ତାନ ଏବଂ ଉତ୍ତର-କୋରିଆ ଆଣବିକ, ଶକ୍ତିସମ୍ପନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ପରିଗଣିତ ହେବାରୁ ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧର ସମ୍ଭାବନା କ୍ରମଶଃ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି । ନିରାପତ୍ତାର ଅନୁପସ୍ଥିତି ଏ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ, ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ବାର୍ଥ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ ହୋଇଥିବାରୁ ପ୍ରତି ରାଷ୍ଟ୍ରର କିଛି ବନ୍ଧୁ ଓ କିଛି ଶତ୍ରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଛନ୍ତି ଏବଂ ଏମାନଙ୍କ ପଟରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବିପଦର ଆଶଙ୍କାରୁ ଏଡାଇବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । କୌଣସି ଅଣୁଅସ୍ତ୍ରସମ୍ପନ୍ନ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ଆଣବିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଭାବରେ ବନ୍ଦ କରିବାକୁ ଚାହାନ୍ତି ନାହିଁ । ସେମାନେ ବାହାରକୁ ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ଚାହାନ୍ତି ବୋଲି ଛଳନା କରୁଥିଲେ ବି ବାସ୍ତବରେ ଏପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରି ନଥାନ୍ତି । ଆଜିକାଲି ଅନେକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଆଣବିକ ଶକ୍ତି ବିନିଯୋଗ କଲେଣି । ଏଣୁ ଆଣବିକ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା ତ୍ୱରାନ୍ଵିତ କରାଯିବାର ବେଳ ଆସିଛି ।

୧୨ । ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଦ୍ଵାରା ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସମ୍ଭବ କି ? କାରଣ ଦର୍ଶାଇ ଉତ୍ତର ଦିଅ । କିମ୍ବା, ‘‘ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ବିଶ୍ବଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ଏକମାତ୍ର ଉପାୟ ।’’ ବର୍ଣ୍ଣନା କର ।
Answer:
‘ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ’ କହିଲେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପରିମାଣ ହ୍ରାସ, ଉଚ୍ଛେଦ ଓ ନଷ୍ଟ କରିବାକୁ ବୁଝାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପୂର୍ବରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲେ ବି ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ତ୍ବରାନ୍ବିତ ହୋଇଥିଲା । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରିବା ଏବଂ ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏଡ଼ାଇଦେବା ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣର ପ୍ରଧାନ ଲକ୍ଷ୍ୟ । ଲିଗ୍ ଅଫ୍ ନେସନ୍ସ ଓ ଜାତିସଂଘ ମାଧ୍ୟମରେ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ତ୍ବରାନ୍ବିତ କରାଯାଇଛି । ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଓ ବିଶ୍ୱଶାନ୍ତି – ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଓ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନିମିତ୍ତ ଏକ ଅଭିନବ ଉପାୟ ସତ; ମାତ୍ର ବାସ୍ତବରେ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ମାଧ୍ୟମରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇପାରିବ କି ନାହିଁ ତାହା ଏକ ଆଲୋଚନାର ବିଷୟ ।

ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ଓ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ; ମାତ୍ର ସବୁବେଳେ ଏହାକୁ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇ ନଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିରାପତ୍ତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ମଧ୍ଯ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଏ । ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ କ୍ରମଶଃ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ଏବଂ ଜାପାନରେ ପଡ଼ିଥିବା ପରମାଣୁ ବୋମାର ଭୟାବହତାକୁ ଧ୍ୟାନ ଦେଇ ବିଶ୍ଵ ଜନତା ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନାମ ଶୁଣି ଆତଙ୍କିତ ହୋଇଉଠିଛନ୍ତି । ଏଥ‌ିପାଇଁ ଆଣବିକ ପରୀକ୍ଷଣ, ଅଣୁଅସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଯୁଦ୍ଧ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଜନଜାଗରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ଏବଂ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦିନକୁ ଦିନ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି । ଉନ୍ନତ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଧାରଣକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ସର୍ବଦା ଯୁଦ୍ଧଖୋର ମନୋଭାବ ପୋଷଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଖରେ ଯେତେ ଅଧ୍ଵ ମାରଣାସ୍ତ୍ର କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ ଥାଏ, ସେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଯୁଦ୍ଧର ସେତେ ନିକଟତର ହୁଏ ବୋଲି କୁହାଯାଏ; ମାତ୍ର କେବଳ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଯୋଗୁଁ ଯୁଦ୍ଧ ହୁଏ ନାହିଁ । ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ଯୋଗୁଁ ପଡୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ମନରେ ଆଶଙ୍କା ଜାତ ହୁଏ । ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ଯଦି ବ୍ୟବହାର କରାନଯାଏ; ତେବେ କେଉଁଠି ବିନିଯୋଗ କରାଯିବ ? ଏହି ପ୍ରଶ୍ନ ଦୁର୍ବଳ ଓ ଅଣୁଅସ୍ତ୍ର ବିହୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମନରେ ସନ୍ଦେହ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ଏଣୁ ଏହି ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରକୁ ନଷ୍ଟ ନ କରିଲେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଅସମ୍ଭବ ହେବ । ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ଜାତିସଂଘର ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ସମ୍ମିଳନୀରେ ସାର୍ବଜନୀନ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପ୍ରସ୍ତାବ ସର୍ବଦା ଦେଇଆସିଛି । ଏହି ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଯୁଦ୍ଧରୁ ନିବୃତ୍ତି, କେବଳ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରୟୋଗ ଉପରେ କଟକଣା ଜାରିକଲେ ମାନବସମାଜ ବିପଦମୁକ୍ତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । କାରଣ;

• ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଧାରଣ କରିଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଜନୈତିକ ଚାପ ବଶତଃ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ ।
• ପୃଥ‌ିବୀର ଶକ୍ତିଶାଳୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ନିଜ ଉପରୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ହରାଇଥାନ୍ତି ।
• ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଧାରଣ କରିଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବୈଦେଶିକ ନୀତି ଉଗ୍ର ରୂପ ଧାରଣ କରିଥାଏ ।

ଏଣ, ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଦ୍ବାରା ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସମ୍ଭବ ହେବ ବୋଲି ବିଶ୍ବାସ କରାଯାଏ । ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ବିଶ୍ଵରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ; ମାତ୍ର କେବଳ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଦ୍ଵାରା ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସବୁବେଳେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ବିବାଦକୁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଅଧ୍ଵକ ଘନୀଭୂତ କରିଥାଏ । ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ବିବାଦ ଲାଗିରହେ ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯୁଦ୍ଧର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏଡ଼ାଇଦେବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଉତ୍ତେଜନା ଦୂର ହୋଇଗଲେ ରାଜନୈତିକ ବୁଝାମଣାର ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼ି ନଥାଏ । ଏଣୁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରେ କି ନାହିଁ ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ଭିନ୍ନ ମତପୋଷଣ କରିଥା’ନ୍ତି ।

(କ) ଅସ୍ତ୍ର ନୁହେଁ ଉତ୍ତେଜନା ହିଁ ଯୁଦ୍ଧର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ:
ପ୍ରଥମ ଗୋଷ୍ଠୀ ଯୁକ୍ତିକରନ୍ତି ଯେ, ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଉତ୍ତେଜନା ଯୋଗୁଁ ଯୁଦ୍ଧ ହୁଏ । ଲୋକମାନେ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଅସ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ସଂଘର୍ଷ କରନ୍ତି; ମାତ୍ର ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଯୁଦ୍ଧର କାରଣ ନୁହେଁ, ଏହା କେବଳ ମାଧ୍ୟମ ଅଟେ । ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉଚ୍ଛେଦ କରିଦେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରସବୁ ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ ଚାହିଁଲେ ଯେ କୌଣସି ଅସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରି ପାରନ୍ତି । ଏଣୁ ଅସ୍ତ୍ର ଯୋଗୁଁ ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇ ନଥାଏ । ଯୁଦ୍ଧ ଏକ ମାନସିକତା, ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଏହି ମାନସିକତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ । ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଉତ୍ତେଜନା ଲାଗିରହିଛି । ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରତି ରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ସନ୍ଦେହ ଚକ୍ଷୁରେ ଦେଖୁଛି ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯୁଦ୍ଧ ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ । ଯୁଦ୍ଧରୁ ମୁକ୍ତିପାଇଁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ବା ଉଚ୍ଛେଦ ଯେତିକି ଆବଶ୍ୟକ ନୁହେଁ, ତା’ଠାରୁ ଅଧିକ ପ୍ରୟୋଜନ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଆଚରଣ ଓ ମନୋଭାବରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ । ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଶାନ୍ତିପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିରାପତ୍ତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଥ‌ିବା ଉତ୍ତେଜନା ଦୂର କରି ଆସ୍ଥା ପ୍ରକଟ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଜାତିସଂଘର ଶିକ୍ଷା, ବିଜ୍ଞାନ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତିଷ୍ଠାଲାଗି ଉଦ୍ୟମ କରି ଆସୁଛି ।

(ଖ) ରାଜନୈତିକ ମତଭେଦ ଓ ଉତ୍ତେଜନା ହିଁ ଯୁଦ୍ଧର ପ୍ରଧାନ କାରଣ:
ଏହି ଯୁକ୍ତିରେ ବିଶ୍ବାସ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କ ମତରେ, ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଶାନ୍ତି ଓ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କରି ନଥାଏ; ବରଂ ରାଜନୈତିକ ବିବାଦଗୁଡ଼ିକର ସମାଧାନ ଦ୍ଵାରା ହିଁ ଶାନ୍ତିପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ମତଭେଦ ଓ ଶତ୍ରୁତା ଯୋଗୁଁ ଯୁଦ୍ଧର ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଶତ୍ରୁତା ଦୂର ନହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ସ୍ଵାର୍ଥସାଧନ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ । ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ସଂଘର୍ଷର କାରଣ ଓ ପ୍ରତି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଜାଣିବା ଆବଶ୍ୟକ । ହିଂସାତ୍ମକ ପନ୍ଥାରେ କୌଣସି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ସହଜ ନୁହେଁ, ଏଥିପାଇଁ ବୁଝାମଣାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, ବ୍ରିଟେନ ଫାକ୍‌ଲ୍ୟାଣ୍ଡ ବିବାଦରେ ସାମରିକ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ବି ବୁଝାମଣା ବିନା ଏହି ବିବାଦ ସମାଧାନ ହୋଇପାରି ନଥିଲା । ଏଣୁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ତ ପରବର୍ତୀ ଉପାୟ, ପ୍ରଥମେ ରାଷ୍ଟ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ମଧ୍ୟରେ ରାଜନୈତିକ ସ୍ତରରେ ବୁଝାମଣା ଓ ଆଲୋଚନା କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ହ୍ରାସ ବା ଉଚ୍ଛେଦ ଦ୍ବାରା କେବଳ ଯୁଦ୍ଧର ଭୟାବହତା ଦୂର କରାଯାଇପାରିବ; ମାତ୍ର ଯୁଦ୍ଧ ନୁହେଁ । ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଯୁଦ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି କରି ନଥାଏ, ଏହାକୁ ପ୍ରୟୋଗ କରୁଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ର ହିଁ ଯୁଦ୍ଧର କାରଣ । ପିସ୍ତଲକୁ ଯେମିତି ଆତ୍ମରକ୍ଷା ଓ ଆକ୍ରମଣଲାଗି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ, ଠିକ୍ ସେମିତି ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରକୁ ଯୁଦ୍ଧର ନିରାକରଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଧ୍ବଂସ କରିଦେଲେ ଯେ, ଭବିଷ୍ୟତରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର ନ କରିବା ଏହା ଭାବିବା ଭୁଲ୍ । ଯଦି ଅଣୁଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରୟୋଗକୁ ବେଆଇନ୍ ଘୋଷଣା କରାଯାଏ; ତେବେ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ବିଜ୍ଞାନ ଯୁଗରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ କରିବାକୁ କେତେ ସମୟ ଲାଗିବ… ? ଭରସାଇଲ୍ ଚୁକ୍ତିରେ ଜର୍ମାନୀ ଉପରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ନ କରିବାକୁ ନିର୍ଦେଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା; ମାତ୍ର ଖୁବ୍ କମ୍ ସମୟ ପରେ ଜର୍ମାନୀ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ କରି ବିଶ୍ବ ବିଜୟୀ ହେବାକୁ ଉଦ୍ୟମ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା; ଏଣୁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ଗୋଟିଏ ମାଧ୍ୟମ ହୋଇପାରେ; ମାତ୍ର ଏକମାତ୍ର ଉଦ୍ୟମ ନୁହେଁ ।

ଶାନ୍ତିପାଇଁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ:
ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଯୁଦ୍ଧ ନିରାକରଣ କରିପାରେ ନାହିଁ ସତ; ମାତ୍ର ଏହା ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତେଜନା ଅନେକାଂଶରେ ହ୍ରାସ କରିଥାଏ । ପ୍ରତିବର୍ଷ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ଦିଗରେ ବିଶ୍ବରେ ୪୦୦ ବିଲିୟନ୍ ଡଲାର ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥାଏ । ଯଦି ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନିରାକରଣ କରାଯାଏ; ତେବେ ଏହି ଅର୍ଥକୁ ବିକାଶଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ବିନିଯୋଗ କରାଯାଇପାରନ୍ତା । ଏଣୁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ଏକ ସଫଳ ପ୍ରୟାସ ଅଟେ । ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ହ୍ରାସ ଦ୍ଵାରା ଯୁଦ୍ଧ ବନ୍ଦ ନହୋଇପାରେ ମାତ୍ର; ଏହାର ଭୟାବହତା ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ । ପାରମ୍ପରିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମାନବ ଜାତିପାଇଁ ଏତେ କ୍ଷତିକାରକ ହୋଇ ନଥାଏ । ଏଣୁ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଶାନ୍ତି ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ । ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଅପେକ୍ଷା ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ମନୋଭାବ, ଆଚରଣ ଓ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବା ନିତାନ୍ତ ଜରୁରୀ ।

ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଅପେକ୍ଷା ଯୁଦ୍ଧର ଆତଙ୍କ ଶାନ୍ତିପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିଗରେ ଅଧିକ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ଏଣୁ କୁଇନ୍ସି ରାଇଟ୍ କହନ୍ତି ଯେ, ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ଯୁଦ୍ଧର ସମ୍ଭାବନା ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ । ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠାର ଉଦ୍ୟମ ଯୁଦ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି କରେ ମାତ୍ର; ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଅଧିକ ମାରଣାସ୍ତ୍ର ମହଜୁଦ୍ କରି ରଖେ ସେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏହାର ଭୟାବହ ପ୍ରଭାବ ସମ୍ପର୍କରେ ଅବଗତ ଥାଏ । ଏଣୁ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ମାନଜାତିକୁ ଧ୍ୱଂସ କରିବାକୁ ଆଦୌ ଉଦ୍ୟମ କରି ନଥାଏ । ଯୁଦ୍ଧର ଆତଙ୍କଯୋଗୁଁ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସହଜ ହୋଇଥାଏ ।

୧୩ । ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ସଂଜ୍ଞା ଓ ଉପାଦାନ ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ଏହାର ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଜାତୀୟ ବିପରିରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ବିଭିନ୍ନ ମାଧ୍ୟମ ଯେପରି ସାମରିକ ଶକ୍ତି, ଆର୍ଥିକ ଶକ୍ତି, କୂଟନୀତି ଓ ରାଜନୈତିକ କ୍ଷମତା ଆଦିଦ୍ୱାରା ସରକାର ତଥା ବ୍ୟବସ୍ଥାପିକା ସୁରକ୍ଷା ଯୋଗାଇଦେବାକୁ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା (National Security) କୁହାଯାଏ । ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ଆରମ୍ଭରୁ ସାମରିକ ଶକ୍ତି ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଥ‌ିବାବେଳେ ଏବେ ଏହାର ଅନେକ ବିଷୟବସ୍ତୁ ଯେପରି ଅଣ-ସାମରିକ ବା ଆର୍ଥିକ ନିରାପତ୍ତା ଆଦି ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଉଛି । ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିନ୍ତ କରିବାପାଇଁ ଗୋଟିଏ ଦେଶ ଆର୍ଥକ ନିରାପତ୍ତା, ଶକ୍ତିଜନିତ ନିରାପତ୍ତା, ପାରିବେଶିକ ନିରାପତ୍ତା ଆଦି ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଶ୍ଵରେ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ବିପନ୍ନ ପାଇଁ ଶତ୍ରୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ବ୍ୟତିରେକ ଅନେକ ଅଣରାଷ୍ଟ୍ର ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ଯ ଦାୟୀ ।

ସେହି ଅଣରାଷ୍ଟ୍ର ଗୋଷ୍ଠୀଗୁଡ଼ିକ ହେଲେ ନିଶାଦ୍ରବ୍ୟ ଚୋର ଚାଲାଣକାରୀ ବହୁ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ କମ୍ପାନୀ ଓ ବେସରକାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଇତ୍ୟାଦି । ପ୍ରାକୃତିକ ଦୁର୍ବିପାକ ଓ ପାରିବେଶିକ କ୍ଷତି ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଘଟଣାବଳୀକୁ ମଧ୍ୟ କେତେକ ବିଶେଷ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ବୋଲି ମତବ୍ୟକ୍ତ କରୁଛନ୍ତି । ୧୯୭୦ ମସିହା ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର Yale University ଦେଶୀୟ କଳକାରଖାନାଗୁଡ଼ିକର ସମ୍ପର୍କ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣକୁ ନେଇ ପ୍ରଥମେ ‘National Security’ ଶବ୍ଦପୁଞ୍ଜ ବ୍ୟବହାର କରିଥିବାର ପ୍ରମାଣ ରହିଛି । ଏଥ‌ିପୂର୍ବରୁ ୧୬୪୮ ମସିହାର Peace of Westphalia ଆନୁକୂଲ୍ୟରେ ‘National Security’ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା । ଏହାଯୋଗୁଁ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଓ ସ୍ଥାୟୀ ଜାତିଭିଭିକ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଠିତ ହୋଇପାରିବ ବୋଲି ସେତେବେଳେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ।

ସାର୍ବଭୌମ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଶାସକ ସାର୍ବଭୌମ କ୍ଷମତାର ଅଧିକାରୀ ହେବା ସହ ଆନ୍ତର୍ଜାଡିକ ସ୍ତରରେ ଜାତିଭିଭିକ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ନେଇ ନୂତନ ଶୃଙ୍ଖଳା ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । Thomas Hobbes ତାଙ୍କ ବହୁଚର୍ଚ୍ଚିତ ପୁସ୍ତକ ‘Leviathan’ରେ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷାକୁ ସର୍ବାଧୁକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଛନ୍ତି । Immanuel Kant ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ବଦଳୁଥ‌ିବା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଥିତିକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକରି ଜାତିଭିରିକ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ଯୋଗଦାନ କରିବାକୁ ଆହ୍ବାନ ଦେଲେ । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନିରାପତ୍ତା ସହ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ଜଡ଼ିତ; ମାତ୍ର ଏକ ଶୈକ୍ଷିକ ବିଷୟ ରୂପେ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ବଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ବହୁଳଭାବେ ଆଲୋଚନାର ପରିସରକୁ ଆସିବା ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହେଲା ।

ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାର ସଂଜ୍ଞାକୁ ନେଇ ମତାମତ ରହିଛି । ବଦଳୁଥ‌ିବା ସମୟ ଓ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିରାପତ୍ତାକୁ ନେଇ ନୂଆ ବିପରି ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହେଉଥୁବାରୁ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ଏକକ ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କରିବା କଷ୍ଟକର । Macmillan Dictionary ଅନୁଯାୟୀ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ଅର୍ଥ ‘‘ଜାତି ଓ ଜାତିଭିଭିକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାମାଜିକ ସୁରକ୍ଷା ସହ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନାଗରିକମାନଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ଦେଶର ଗୁପ୍ତ ତଥ୍ୟର ସୁରକ୍ଷା ଓ ସଂରକ୍ଷଣ ।’’ Harold Lasswellଙ୍କ ମତାନୁଯାୟୀ, ବିଦେଶୀ ନିର୍ଦେଶରୁ ମୁକ୍ତି ହେଉଛି ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଅର୍ଥ । ସଂକ୍ଷେପରେ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାକୁ ବୁଝାଇବାକୁ ଯାଇ Premarature କହନ୍ତି, ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵର ସୁରକ୍ଷା, ଆଞ୍ଚଳିକ ସଂହତି ଓ ନାଗରିକତା ଏବଂ ହିଂସାତ୍ମକ ବା ଅନ୍ୟାୟ ପଦ୍ଧତିରେ ଜାତିର ସାମାଜିକ ଓ ଆର୍ଥିକ କାର୍ଯ୍ୟସାଧନ ଉପରେ ଜଣେ ଆକ୍ରମଣକାରୀଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମୂଲ୍ୟବୋଧକୁ ତଳିତଳାନ୍ତ କରିବାକୁ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା କୁହାଯିବ ।

Prabhakar Palai ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିବାକୁ ଯାଇ କୁହନ୍ତି, ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଲୋକମାନଙ୍କ କଲ୍ୟାଣ ଓ ଜାତିଭିଭିକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସ୍ଥାୟୀତ୍ଵ ପ୍ରତି ଥିବା ବହୁ କୋଣୀୟ ବିପତ୍ତିକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ମାପଯୋଗ୍ୟ ଦକ୍ଷତା ଏବଂ ପରୀକ୍ଷା, ଗଣନା ଓ ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାର ମାଧ୍ଯମଦ୍ଵାରା ସିଦ୍ଧ ହୋଇଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରର ନୀତି ଯାହା, ସମସ୍ତ ନୀତିସମ୍ମତ ନିର୍ଦେଶରେ ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷାକରେ । ତଥା ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ନିରାପତ୍ତାକୁ ବାହ୍ୟ କାରକ ସମୂହ ଦ୍ଵାରା ସମ୍ଭବକରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ପ୍ରସାରିତ କରିବା । ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ବଳବତ୍ତର କରିବାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ବା ସରକାର ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପଦକ୍ଷେପ ନେବା ସାଧାରଣତଃ ଦେଖାଯାଏ ।

• କୂଟନୀତି ମାଧ୍ୟମରେ ସହଯୋଗୀ ସଂଖ୍ୟାବୃଦ୍ଧି ଓ ବିପତ୍ତିକୁ ଏକଘରିକିଆ କରିବା ।
• ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥୀକ ସ୍ଥିତିରେ ସୁଧାର ଆଣି ସହଯୋଗ ବୃଦ୍ଧିପାଇଁ ଚାପ ସୃଷ୍ଟି |
• ଦକ୍ଷ ସାମରିକବାହିନୀ ରଖୁବା ।
• ନାଗରିକ ସୁରକ୍ଷା ଓ ଆପାତକାଳୀନ ପ୍ରସ୍ତୁତି ।
• ଗୁଇନ୍ଦା ବିଭାଗର ସାହାଯ୍ୟରେ ଆସନ୍ନ ବିପରି ଓ ଗୁପ୍ତଚର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଧରିବା, ପରାହତ କରିବା ବା ଏଡ଼େଇଯିବା ଏବଂ ନିରାପତ୍ତାଜନିତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ସୂଚନାଗୁଡ଼ିକର ସୁରକ୍ଷା |
• ଦେଶର ଆନ୍ତଃନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ଗୁପ୍ତ ପୋଲିସ୍ ସେବା ବା ବିପକ୍ଷ ଗୁଇନ୍ଦା ବିଭାଗକୁ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲଗାଇବା ।

ଗୋଟିଏ ଦେଶପାଇଁ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ । ଅନ୍ୟଥା ଦେଶର ସ୍ଥାୟୀତ୍ଵ ଓ ବିଶ୍ଵରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ଦେଶର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଚିହ୍ନ ଲାଗିଯିବ । ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାର ଗୁରୁତ୍ଵକୁ ନିମ୍ନମତେ ସୂଚିତ କରାଯାଇପାରିବ ।

• ଏହାଯୋଗୁଁ ବିଦେଶରେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ଥ ସୁରକ୍ଷା ସହ ଦେଶ ଭିତରେ ନିରାପତ୍ତାକୁ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ କରାଯାଇପାରିବ ।
• ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାର ସୁଦୃଢ଼ୀକରଣ ସହ ଦେଶର ସାମଗ୍ରିକ ବିକାଶର ପ୍ରଶ୍ନ ଜଡ଼ିତ ।
• ଏହା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରରେ ଦେଶର ଗୁରୁତ୍ଵ ଓ ଗ୍ରହଣୀୟତାକୁ ପ୍ରତିପାଦିତ କରେ
• ଏହାଯୋଗୁଁ ଦେଶର ଭୌଗୋଳିକ ସୀମାର ସୁରକ୍ଷା ନିଶ୍ଚିନ୍ତ କରାଯାଇପାରିବ ।
• ଏହା ଦେଶର ଉଭୟ ବାହ୍ୟ ଓ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସାର୍ବଭୌମତ୍ୱକୁ ନିଶ୍ଚିତ କରାଏ ।
• ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ପରୋକ୍ଷରେ ବିଶ୍ଵ ସ୍ତରରେ ନିରାପତ୍ତା ଜନିତ ଉଦ୍‌ବେଳନକୁ ପ୍ରଶମିତ କରି ପାରିବ ।

ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାର ଅନେକଗୁଡ଼ିଏ ଉପାଦାନ ରହିଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ସାମରିକ ନିରାପତ୍ତା, ରାଜନୈତିକ ନିରାପତ୍ତା, ଆର୍ଥକ ନିରାପତ୍ତା, ପାରିବେଶିକ ନିରାପତ୍ତା, ଶକ୍ତି ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ନିରାପତ୍ତା, ସାଇବର ନିରାପତ୍ତା ଓ ମହିଳାଙ୍କ ସଶକ୍ତିକରଣ ଓ ମାନବୀୟ ନିରାପତ୍ତା ।
(କ) ସାମରିକ ନିରାପତ୍ତା:
ଗୋଟିଏ ଦେଶର ନିଜ ସୁରକ୍ଷା ନିଶ୍ଚିନ୍ତ କରିବା ତଥା ସାମରିକ ଆକ୍ରମଣକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବା କ୍ଷମତାକୁ ସାମରିକ (Military Security) ନିରାପତ୍ତା କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ ଭାଷାରେ ସାମରିକ ଶକ୍ତିଦ୍ଵାରା ବନ୍ଦୀଆନ୍ ଦେଶ ଏହାର ସହାୟତାରେ ନିଜସ ନୀତିକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରବର୍ତନ ପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରେ । ଏହା ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ସମ୍ପର୍କୀୟ ସବୁଠାରୁ ପୁରୁଣା ଉପାଦାନ ।

(ଖ) ରାଜନୈତିକ ନିରାପତ୍ତା:
ଏହାଦ୍ବାରା ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସ୍ଥିରତା ଅଣାଯାଇପାରିବ । ଏହା ମଧ୍ୟ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ସାର୍ବଭୌମତ୍ବ ପ୍ରତି ଥିବା ବିପଦକୁ ସାମ୍‌ନା କରିବାକୁ ବୁଝାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵ ପ୍ରତି ଥିବା ବିପଦଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟତଃ ହେଲା । ବିଦେଶୀ ଦେଶ, ଜାତି, ଧର୍ମ ଓ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଭିଭିରେ ଗଠିତ ସଙ୍ଗଠନ, ଅନ୍ୟ ଦେଶ ସହ ସମ୍ପର୍କରେ ଥ‌ିବା ଆଦିବାସୀ, ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ଗୋଷ୍ଠୀ, ମିଳିତ ଜାତିସଂଘପରି ଆର୍ନ୍ତଜାତିକ ସଙ୍ଗଠନ ଆଦି ।

(ଗ) ଆର୍ଥିକ ନିରାପତ୍ତା:
ଦେଶର ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ରୋଜଗାର ଓ କର୍ମସଂସ୍ଥାନ ଯୋଗାଇ ଦିଆ ନଗଲେ ଆର୍ଥିକ ନିରାପତ୍ତା ବିପନ୍ନ ହେବା ସ୍ଵାଭାବିକ । ଉଭୟ ସାମରିକ ଓ ଅଣ ସାମରିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ କର୍ମସଂସ୍ଥାନ ସୃଷ୍ଟି ଓ ତା’ର ସୁରକ୍ଷା ରାଷ୍ଟ୍ରର ଦାୟିତ୍ଵ । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବ୍ୟବସାୟ ଓ ବାଣିଜ୍ୟ, ଆର୍ଥିକ ସମ୍ପର୍କକୁ ନେଇ ବିଭିନ୍ନ ଚୁକ୍ତି, ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ବିନିଯୋଗକୁ ନେଇ ଚୁକ୍ତି ଓ ସର୍ଭ, ଦେଶ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଆର୍ଥିକ ବିକାଶକୁ ନେଇ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ଆଦି ଆର୍ଥିକ ନିରାପତ୍ତାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ ।

(ଘ) ପାରିବେଶିକ ଘଟଣାବଳୀ:
ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିରାପତ୍ତାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବା ଯେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ପାରିବେଶିକ ଘଟଣାବଳୀ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ, ମାତ୍ର ସମସ୍ତ ପାରିବେଶିକ ଘଟଣାବଳୀ ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟଭୁକ୍ତ ନୁହଁନ୍ତି । କେତେକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଓ ଆଞ୍ଚଳିକ ପାରିବେଶିକ ଘଟଣାବଳୀ ଯେପରି ପାଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ଜଙ୍ଗଲ ସମ୍ପଦ ନଷ୍ଟ ଓ ସନ୍ତୁଳିତ ପରିବେଶ ନଷ୍ଟ ଆଦି ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାକୁ ବିପନ୍ନ କରୁଛି ।

(‍ଙ) ଶକ୍ତି ଓ ପ୍ରାକୃତିସମ୍ପଦର ନିରାପତ୍ତା:
ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦର ଅଧିକାରୀ ନ ହେଲେ ରାଷ୍ଟ୍ର ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ କରି ପାରିବ ନାହିଁ । ଆର୍ଥିକ ଶକ୍ତି ଭାବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇବାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଖରେ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ରହିବା କଥା । ସେଥ‌ିପାଇଁ ଦେଖାଯାଏ ବଳପ୍ରୟୋଗ କରି, ଚୁକ୍ତି ମାଧ୍ୟମରେ ବା ବ୍ୟବସାୟ, ବାଣିଜ୍ୟ ଦ୍ଵାରା ରାଷ୍ଟ୍ର ଶକ୍ତି ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ପୁନଃ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ସ୍ଥୂଳ କରେ । ଶକ୍ତି ଓ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ, ପୁନଃ ବ୍ୟବହାରକ୍ଷମ ବା ଜୀବସତ୍ତା ବିହୀନ ତଥା ଜୀବସତ୍ତା ଯୁକ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟାୟର ହୋଇପାରେ । ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ଯେପରି ଜଳ, ଶକ୍ତି ଉତ୍ସ, ଭୂଭାଗ ଓ ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ।

(ଚ) ସାଇବର ନିରାପତ୍ତା:
ଇଲେକ୍‌ଟ୍ରୋନିକ ତଥ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯେ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିରାପତ୍ତା ସମ୍ପର୍କୀୟ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ତଥ୍ୟାବଳୀ ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ବା ଅଣରାଷ୍ଟ୍ର ଗୋଷ୍ଠୀ ହାତରେ ପଡ଼ିଲେ ଦେଶର ରାଜସିକ, ଅର୍ଥନୀତି ଓ ସାମରିକ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଉପରେ ଏହାର ବଡ଼ଧରଣର ନକରାତ୍ମକ ପ୍ରଭାବ ପଡ଼େ । ଏଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏ ବାବଦରେ ଅତ୍ୟାଧୁନିକ କୌଶଳ ପ୍ରୟୋଗକରିବା ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ।

(ଛ) ମହିଳା ସଶକ୍ତିକରଣ:
ଗୋଟିଏ ଦେଶର ସାମାଜିକ ସ୍ଥିରତା ଓ ବିକାଶ ପାଇଁ ମହିଳା ଓ ଶିଶୁମାନଙ୍କ କଲ୍ୟାଣକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେବାକୁ ହେବ । ସାମାଜିକ ସ୍ତରରେ ଲିଙ୍ଗଭେଦ ଦୂର ହେଲେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସେ ଓ ସମାଜ ସକାରାତ୍ମକ ମାର୍ଗରେ ଗତିକରେ । ଯେଉଁ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକୁ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ ତଥା ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପ୍ରଦାନରୁ ବଞ୍ଚିତ କରାଯାଇଛି ସେହି ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ଆଞ୍ଚଳିକ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶାନ୍ତିପାଇଁ ବିପଦ । ଦେଶରେ ଆଇନର ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକକରଣ କରାଗଲେ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ସୁଦୃଢ଼ ହେବ ।

(ଜ) ମାନବିକ ନିରାପତ୍ତା:
ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଭୋକ, ରୋଗ, ବ୍ୟାଧ୍ ଓ ଦମନରୁ ରକ୍ଷାକରିବାକୁ ମାନବିକ ନିରାପତ୍ତା କୁହାଯାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିର ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନଯାତ୍ରା ସାବଲୀଳ ଓ ନିରନ୍ତର କରିବା ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ । ଅଯଥା ସାମରିକ ନିରାପତ୍ତା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ନ ଦେଇ ସାମାଜିକ ଓ ଆର୍ଥିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉନ୍ନତି ଆଣି ଲୋକମାନଙ୍କୁ ହିଂସା ଓ ଅତ୍ୟାଚାରରୁ ମୁକ୍ତ କରିବା ଏହାର ଅନ୍ୟତମ ବ୍ୟାଖ୍ୟା । ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ମହିଳା ଓ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁଙ୍କ ସୁରକ୍ଷାସହ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସୁରକ୍ଷା, ଗୋଷ୍ଠୀ ସୁରକ୍ଷା ଆଦି ନାନା ବିଷୟବସ୍ତୁକୁ ଏହାର ପରିସରଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।

ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଶ୍ଵରେ ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ପୂର୍ବପରି ସାମରିକ ଓ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକୁ ଗୁରୁତ୍ବ ଦେଇନାହିଁ । ପରିବର୍ତ୍ତନ ପରିସ୍ଥିତି ଓ ଆର୍ନ୍ତଜାତିକ ସମ୍ପର୍କରକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ରରେ ନୂଆ ଆହ୍ବାନଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାପାଇଁ ରାଷ୍ଟ୍ର ନିଜର ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଉଭୟ ପାରମ୍ପରିକ ନିରାପତ୍ତାଜନିତ ସମ୍ଭାବନା ଓ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ନିରାପତ୍ତାଜନିତ ସମ୍ଭାବନା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବଦେଉଛି । ପାରମ୍ପରିକ ନିରାପତ୍ତାଜନିତ ସମ୍ଭାବନାସାମରିକ ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି, କୂଟନୈତିକ ପାରଦର୍ଶିତା ଓ ବଳପ୍ରୟୋଗକୁ ଗୁରୁତ୍ବାରୋପ କରୁଥିବାବେଳେ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ନିରାପତ୍ତାଜନିତ ସମ୍ଭାବନା ମୁଖ୍ୟତଃ ସାମାଜିକ, ଆର୍ଥିକ, ମାନବିକ, ପାରିବେଶିକ ପରି ବିଷୟଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବାରୋପ କରୁଛି । ଆଲେଶଚନାର ବିଷୟବସ୍ତୁ ଭାବେ ପାରମ୍ପାରିକ ନିରାପତ୍ତାଜନିତ ସମ୍ଭାବନାରେ ଯୁଦ୍ଧାସ୍ତ୍ର ସଂଗ୍ରହ ଜନିତ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଓ ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣକୁ ନିଆଯାଇପାରେ । ସେଇପରି ଭାବେ ଅଣପାରମ୍ପରିକ ନିରାପତ୍ତାଜନିତ ସମ୍ଭାବନାଭାବେ ମାନବିକ ନିରାପତ୍ତା, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା, ଅସମାନତା, ସାସ୍ଥ୍ୟରକ୍ଷାକୁ ନିଆଯାଇପାରେ ।

୧୪ । ମାନବିକ ନିରାପତ୍ତା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏକ ପ୍ରବନ୍ଧ ଲେଖ ।
Answer:
ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ମାନବଗୋଷ୍ଠୀର ନିରାପତ୍ତାକୁ ମାନବିକ ନିରାପତ୍ତା କୁହାଯାଏ । ନିଜର ବିକାଶପାଇଁ, କାମ ପାଇଁ, ବଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ମଣିଷ ନିରାପତ୍ତା ଚାହେଁ । ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କ ତଥା କ୍ଷମତାର ବିକାଶସହ ମାନବୀୟ ନିରାପତ୍ତାର ଉଦ୍ଭବ ହୋଇଛି; ମାତ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିରାପତ୍ତାକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଆଯିବାବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତର ନରାପରାକୁ ଗୌଣ ଆସନ ଦିଆଯିବାର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ପୃଥ‌ିବୀ ଇତିହାସରେ ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ । ବିଗତ କିଛି ଦଶନ୍ଧି ହେଲା ବ୍ୟକ୍ତିର ମୁକ୍ତି, ସମ୍ମାନ ଓ ଅଧିକାର ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯିବା ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି । ବ୍ୟକ୍ତିର ସାମଗ୍ରିକ ସ୍ଥିତି ହିଁ ମାନବ ସମାଜର ଭାଗ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରେ ।

ପାରମ୍ପରିକ ଭାବେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିରାପତ୍ତା ସହ ନାଗରିକ ନିରାପତ୍ତାକୁ ଏକ ସରଳରେଖାରେ ବିଚାର କରାଯାଉଥିଲା । ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିରାପତ୍ତା ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ହେବାଦ୍ଵାରା ବ୍ୟକ୍ତି ନିରାପଦରେ ଜୀବନଧାରଣ କରିବ ବୋଲି ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଯାଏ । ରାଷ୍ଟ୍ରର ସାର୍ବଭୌମତ୍ଵର ସୁରକ୍ଷା ସହ ଏହାର ଭୌଗୋଳିକ ସୀମାର ସୁରକ୍ଷା ପାଖରେ ବ୍ୟକ୍ତିର ନିରାପତ୍ତାକୁ ନିମ୍ନ ଅର୍ଥରେ ଦେଖାଯାଏ । ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀୟ ଓ ବାହ୍ୟ ଶତ୍ରୁ କବଳରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୁରକ୍ଷା ସରକାରଙ୍କର ସର୍ବୋଚ୍ଚ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବୋଲି ସ୍ଥିର କରାଯାଇଛି; ମାତ୍ର ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରକେନ୍ଦ୍ରିତ ନିରାପତ୍ତା ତତ୍ତ୍ବରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିଲା । ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନର ସୁରକ୍ଷାସହ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିରାପତ୍ତା ଜଡ଼ିତ ବୋଲି ଯୁକ୍ତି ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଗଲା । କ୍ରମେ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିରାପତ୍ତା ସାଧାରଣ ଲୋକକେନ୍ଦ୍ରିତ ବୋଲି ଧାରଣା ଦାନା ବାନ୍ଧିଲା |

ଫଳସ୍ବରୂପ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ସାଧାରଣ ପରିଷଦ ସାର୍ବଜନୀନ ମାନବିକ ଅଧିକାର ଘୋଷଣାପତ୍ର (Universal Declaration of Human Rights) ପ୍ରକାଶକଲା । ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଉନ୍ନତମାନର ଜୀବନଯାପନ ପାଇଁ ସୁବିଧା ଯୋଗାଇଦେବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ସେମାନଙ୍କର ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକର ସୁରକ୍ଷା ସହିତ ସେମାନଙ୍କର ସୁରକ୍ଷାକୁ ସର୍ବାଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵଦେବାକୁ ଆହ୍ବାନ କରାଗଲା । ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ନିଜ ବିଧ‌ିବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣି ମାନବିକ ଅଧିକାରସମ୍ବଳିତ ଘୋଷଣାନାମାକୁ ଲାଗୁକରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯତ୍ନବାନ ହେବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଭିଏନାଠାରେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ଆନୁକୁଲ୍ୟରେ ୧୯୯୩ ମସିହାରେ ମାନବିକ ଅଧିକାର ସମ୍ବଳିତ ଏକ ପାଠଚକ୍ରର ଅଧିବେଶନ କରାଗଲା । ଏଥିରେ ମାନବୀୟ ଅଧିକାରଗୁଡ଼ିକ ସୁରକ୍ଷା, ପ୍ରଦାନ ଓ ସଂରକ୍ଷଣ ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଉଦ୍‌ବୋଧନରେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ବିଷୟଗୁଡ଼ିକୁ ଗୁରୁତ୍ବଦେବାକୁ ବିଶ୍ଵ ସମୁଦାୟକୁ ଆହ୍ବାନ ଦେଲେ ।

• କଥା କହିବା ଓ ବକ୍ତବ୍ୟ ରଖୁବା ବା ନିଜକୁ ପ୍ରଥମ କରିବାର ଅଧିକାର ।
• ନିଜ ହିସାବ ମୁତାବକ ଈଶ୍ବରଙ୍କ ଉପାସନା କରିବା ।
• ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଉନ୍ନତମାନର ଜୀବନଯାପନ କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ।
• ଯୁଦ୍ଧଭୟ ହ୍ରାସକରିବାପାଇଁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ଉପରେ କଟକଣା ଲଗାଇବା ।

୧୯୯୪ ମସିହାରେ UNDP ର Human Development Report ଅନୁଯାୟୀ ବିଶ୍ବରେ ଗରିବ, ବଞ୍ଚିତ ଓ ସୁଯୋଗ ପାଇ ନଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କ ନିରାପତ୍ତାକୁ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ କରିବାଦ୍ୱାରା ମାନବୀୟ ନିରାପତ୍ତା ସୁଦୃଢ଼ ହୋଇପାରିବା ଆଞ୍ଚଳିକ, ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ଥିରତା ପାଇଁ ମାନବୀୟ ନିରାପତ୍ତାରେ ଦୃଢ଼ୀକରଣ ଜରୁରୀ । ବିଦେଶୀ ଓ ଶତ୍ରୁ ରାଷ୍ଟ୍ରର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଆକ୍ରମଣ ଅପେକ୍ଷା ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଆର୍ଥିକ ଓ ସାମାଜିକ ତାରତମ୍ୟ ଗୋଟିଏ ରାଷ୍ଟ୍ରର ନିରାପତ୍ତାକୁ ବିପନ୍ନ କରିବା ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ । ଏଣୁ ଦେଶରେ ବସବାସକରୁଥିବା ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ବିକାଶକୁ ଅଗ୍ରାଧୁକାର ଦେବାକୁ ହେବ । ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଯୋଗିତାଦ୍ବାରା ଦେଶ ନିଜକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖୁପାରିବ ନାହିଁ । ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନିରାପତ୍ତା ଏକ ବହୁବିଧ ତତ୍ତ୍ଵ ।

ଧାରଣକ୍ଷମ ମାନବିକ ବିକାଶ ମାଧ୍ଯମରେ ବିଶ୍ବର ଶାନ୍ତି ସ୍ଥାପନ ସହ ସ୍ଥିରତା ଆଣିହେବ । ସାରା ପୃଥିବୀରେ କର୍ମର ସଂସ୍ଥାନ ନିରାପତ୍ତା, ଆୟ ନିରାପତ୍ତା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ନିରାପତ୍ତା, ପାରିବେଶିକ ନିରାପତ୍ତା, ଅପରାଧରୁ ସୁରକ୍ଷା, ଅସମାନତାର ବିଲୋପ, କ୍ଷୁଧାରୁ ମୁକ୍ତି, ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଶିକ୍ଷା ଆଦି ମାନବୀୟ ନିରାପତ୍ତାର ବିଷୟ ପରିସରଭୁକ୍ତ । ମାନବୀୟ ବିକାଶର ମାନଦଣ୍ଡ ହିସାବରେ ମାନବୀୟ ନିରାପତ୍ତାକୁ ନିଆଯାଇପାରେ । ଏହା କେବଳ ମଣିଷର ବସ୍ତୁଗତ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ପାଇଁ ନୁହେଁ; ପରନ୍ତୁ ମାନବର ମର୍ଯ୍ୟାଦାବୋଧ ଓ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ଅଭ୍ୟାସକୁ ମଧ୍ୟ ଏହା ଗୁରୁତ୍ଵଦିଏ । ମିଳିତ ଜାତିସଂଘର ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆଇନ୍ ଅନୁଯାୟୀ ମାନବିକ ନିରାପତ୍ତାର କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ଵୟକୁ ତଦାରଖ କରି ଏହାର ଉପଲବ୍ଧକୁ ମାନବଜାତିର ହିତପାଇଁ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ କରାଯାଇପାରିବ ।

• ମାନବିକ ନିରାପତ୍ତା ରାଷ୍ଟ୍ରକେନ୍ଦ୍ରିତ ନ ହୋଇ ବ୍ୟକ୍ତିକେନ୍ଦ୍ରିତ ଅଟେ |
• ଏହା ବହୁକେନ୍ଦ୍ରିକ ବା ବହୁବିଧ ହୋଇଥିବାରୁ ସମଗ୍ର ମାନବଜାତିର ଖାଦ୍ୟ, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଅଧିକାର ଆଦିକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଏ ।
• ଏହା ଲୋକମାନଙ୍କ କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧିକରି ସେମାନଙ୍କ ମୌଳିକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ ଓ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ସୁରକ୍ଷାକୁ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଏ ।
• ଏହା ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବିଷୟ । ସମସ୍ତ ଦେଶରେ ଏହାକୁ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ କରି ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନିରାପତ୍ତାକୁ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିବା ।
• ମାନବିକ ବିକାଶ ସହ ମାନବୀୟ ନିରାପତ୍ତା ଜଡ଼ିତ । କର୍ମସଂସ୍ଥାନ, ସୃଷ୍ଟି କ୍ଷୁଧାରୁ ମୁକ୍ତି, ସାସ୍ଥ୍ୟସେବା, ଅସମାନତାର ଦୂରପରି ବିକାଶମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମଦ୍ବାରା ମାନବୀୟ ନିରାପତ୍ତା ନିଶ୍ଚିନ୍ତ କରାଯାଇପାରିବ ।
• ମାନବ ଜୀବନର ସୁରକ୍ଷା ମାନବିକ ନିରାପଭାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ । ଯେ କୌଣସି ପ୍ରକାର ଭୟ ଉଦ୍ରେକ ବିଷୟ ଯଥା ହିଂସା, ଦଙ୍ଗା, ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଆକ୍ରମଣ, ବ୍ୟାଧ ପାରିବେଶିକ ସମସ୍ୟା ଆଦି ମାନବଜୀବନ ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ।

ମାନବିକ ନିରାପତ୍ତାର ଗୁରୁତ୍ବ (Significance) –

• ମାନବୀୟ ନିରାପତ୍ତା ଏକ ବିଶ୍ଵବ୍ୟାପି ଚର୍ଚ୍ଚିତ ବିଷୟ ।
• ଏହାର ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନ ଯେପରି ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ, ବ୍ୟାଧୁ, ସନ୍ତ୍ରାସବାଦ ଆଦି ପରସ୍ପର ସମ୍ପର୍କୀତ ।
• ପ୍ରତିନିଧମୂଳକ ପଦକ୍ଷେପଦ୍ଵାରା ମାନବୀୟ ନିରାସ୍ତାକୁ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ କରିହେବ ।
• ଏହା ଲୋକ କେନ୍ଦ୍ରିକ । ପୃଥ‌ିବୀର ସମସ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ସବୁ କିସମର ଜନସାଧାରଣ ଏଥ୍ ସହ ଜଡ଼ିତ ।
• ମାନବିକ ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରରେ ସମନ୍ବିତ ପଦକ୍ଷେପ ମିଳିତଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ହେବ ।

୧୫ । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏକ ପ୍ରବନ୍ଧ ଲେଖ ।
Answer:
ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା ବା poverty ମୂଳତଃ ଏକ ଫରାସୀ ଶବ୍ଦ । ଏହା ଫରାସୀ ଶବ୍ଦ poverteରୁ ଆନୀତ, ଯାହାର pauper & poor ଗରିବ । ଅଭିଧାନଗତ ଅର୍ଥାନୁସାରେ poverty ଅର୍ଥ the state of being poor | ଗରିବ ଅବସ୍ଥା ବା ବସ୍ତୁଗତ ସୁଖ, ସୁବିଧା ଦେବା ପାଇଁ ସାଧନର ଅଭାବ । ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ ସହଜ ନୁହେଁ । ଏହା ଅବସ୍ଥା କବଳିତ ଓ ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ । ଏହା ଏକ ବହୁବୋଣୀୟ (Multifacted) ବିଷୟ; ଯେଉଁଥରେ ସାମାଜିକ, ଆର୍ଥିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ଉପାଦାନ ରହିଛି । ଏହାକୁ ଆପେକ୍ଷିକ ଓ ଐକାନ୍ତିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କରାଯାଇପାରେ । ଦ୍ବିତୀୟତଃ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଅର୍ଥ ଜୀବନଦାରଣ ପାଇଁ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଯେପରି ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର, ବାସଗୃହ ଆଦି ସାଧନର ଅନୁପସ୍ଥିତି ।

ପ୍ରଥମ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୋଟିଏ ଦେଶରେ କିଛି ଲୋକ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ସାଧାରଣ ଓ ସର୍ବନିମ୍ନ ଜୀବନଯାପନର ସୁବିଧା ନ ପାଇବାକୁ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ କୁହାଯିବ । ସମାନ ଆଲେଖ୍ୟ ଗୋଟିଏ ଦେଶର ଲୋକମାନଙ୍କ ଜୀବନଧାରଣର ମାନ ଅନ୍ୟ ଦେଶର ଲୋକମାନଙ୍କ ଜୀବନ ଧାରଣର ମାନ ସହ ତୁଳନା କରି ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିହେବ । ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସାଧାରଣ ଭାବେ ବସ୍ତୁଗତ ସୁଖ, ସୁବିଧା, ଅର୍ଥାଦିର ନିଅଣ୍ଟିଆ ଅବସ୍ଥାକୁ ବୁଝାଏ । ଏଣୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା କହିଲେ ଏହି ସାଧାରଣ ନିଅଣ୍ଟିଆ ଅବସ୍ଥାର ପୃଥ‌ିବୀ ବ୍ୟାପି ଉପସ୍ଥିତିକୁ ସୂଚୀତ କରେ । ଅନେକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆକଳନ ଅନୁଯାୟୀ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତାର କ୍ରମାଗତ ବୃଦ୍ଧି ଘଟୁଛଇ । ୨୦୦୭ ମସିହାରେ ଏକ ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ ଲୋକ ୨୦୦୮ ମସିହାରେ ଦୈନିକ ୨.୫୦ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ରୋଜଗାର କରି ଜୀବନ ଧାରଣ କରୁଥିଲେ ।

ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସହମତି ଅନୁଯାୟୀ ଦୈନିକ ୧.୫୦ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ରୋଜଗାର କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଅତିଶୟ ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ଶୀକାର ବୋଲି ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ । ପୃଥ‌ିବୀରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ବ୍ୟାପ୍ତିକୁ ଭୌଗୋଳିକ ମାପଦଣ୍ଡରେ ଭାଗକଲେ ଅଞ୍ଚଳ ଭିଭିରେ ଏହାର 6a626 sub-saharan Africa, a 6 vô la, Pacific East Asia, mife a6aa| 3 the Caribbean, ଉତ୍ତର ଆଫ୍ରିକା ଓ ମଧ୍ୟ ପ୍ରାଚ୍ୟ ଏବଂ ୟୁରୋପ ଓ ମଧ୍ଯ ଏସିଆ କ୍ରମରେ ବ୍ୟକ୍ତ କରାଯାଇପାରିବ । ୨୦୧୨ ମସିହାର ଏକ ଆକଳନ ଅନୁଯାୟୀ ପୃଥ‌ିବୀର ୧.୨ ବିଲିଆନ୍‌କ ଦୈନିକ ୧.୨୫ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ରୋଜଗାର କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ନୁହଁନ୍ତି । World Bankର ଆକଳନ ଅନୁଯାୟୀ ୧୯୯୦ ରୁ ୨୦୧୫ ମଧ୍ୟରେ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଅତିଶୟ ଦାରିଦ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଜୀବନ ବିତାଉଥ‌ିବା ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୩୭.୧% ରୁ ୯.୬% କୁ ଖସି ଆସିଛି ।

ତେବେ ବର୍ତ୍ତମାନର ଆର୍ଥିକ ପ୍ରଗତି ଓ GDP ମାପଦଣ୍ଡ ଅନୁଯାୟୀ ପୃଥବୀର ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦରିଦ୍ର ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଦୈନିକ ୧.୨୫ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ରୋଜଗାର କରିବାକୁ ଆହୁରି ଶହେ ବର୍ଷ ଲାଗିବ । ଅତିଶୟ ଦାରିଦ୍ରତା ଏକ ଆନ୍ତର୍ଯ୍ୟାତିକ ଆହ୍ବାନ । ଏହା ପୃଥ‌ିବୀର ସବୁ ଦେଶ ଏପରିକି ଉନ୍ନତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକର ମଧ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହେଉଛି । ୟୁନିସେଫ୍‌ର ଆକଳନ ଅନୁଯାୟୀ ପୃଥ‌ିବୀର ଅର୍ଦ୍ଧେକ ଶିଶୁ, ପ୍ରାୟ ୧.୧ ବିଲିୟନ ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ଶୀକାର ଅଟନ୍ତି । ପିଇବା ପାଣିର ଅଭାବ ଓ ଅପପୃଷ୍ଟି ଯୋଗୁଁ ପୃଥ‌ିବୀର ପ୍ରତିବର୍ଷ ୮ ବିଲିୟନ୍ ଲୋକ ଅକାଳ ମୃତ୍ୟୁର ଶୀକାର ହୁଅନ୍ତି । ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଯୋଗୁଁ ହିଂସା, ଗୋଷ୍ଠୀବିବାଦ ଓ ବିଦ୍ବେଷ ଦେଶ ନିର୍ବିଶେଷରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି । ମାନବ ଚାଲାଣ, ଶିଶୁ ସୈନିକ ପ୍ରଥା, ବେଶ୍ୟାବୃତ୍ତି ଆଦି ସହ ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ସିଧାସଳଖ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ।

ପୃଥ‌ିବୀର ସବୁଠାରୁ ଦରିଦ୍ର ୨୦% ଲୋକ ପୃଥ‌ିବୀର ସମ୍ପଦର ମାତ୍ର ୧.୫% ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବାବେଳେ ସବୁଠାରୁ ଧନୀ ୨୦% ଲୋକ ସମୁଦାୟ ସମ୍ବଳର ଅନୁମାନିକ ୮୬% ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ଏବେ ମଧ୍ୟ ପୃଥ‌ିବୀର ୮୦୫ ମିଲିଅନ ଲୋକ ଦୈନିକ ଭୋଜନପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଖାଦ୍ୟ ପାଆନ୍ତି ନାହିଁ । ଆଜିକାର Digital Ageରେ ମଧ୍ୟ ସମଗ୍ର ପୃଥବୀର ଅନ୍ୟୁନ ୧.୬ ବିଲିଅନ୍ ଲୋକ ବିଜୁଳିଶକ୍ତି କ’ଣ ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ I ବିଶ୍ଵ ଖାଦ୍ୟ ଯୋଜନା ଅନୁଯାୟୀ ଗରୀବ ଲୋକମାନେ ହିଁ ଭୋକିଲା ଏବଂ ଦରିଦ୍ରତା ସେମାନଙ୍କୁ ଭୋକରୁ ନିସ୍ତାର ଦେଉ ନାହିଁ । ପୃଥିବୀ ବ୍ୟାପୀ ଆତଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିବା HIV/AIDs, ମ୍ୟାଲେରିଆ ଓ ଯକ୍ଷ୍ମା ରୋଗରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଯେତିକି ଲୋକମରନ୍ତି ତା’ଠାରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ଭୋକ କାରଣରୁ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ନ୍ତି । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତା ପାଇଁ କୌଣସି ଗୋଟିଏ କାରଣକୁ ଦାୟୀ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ତେବେ କାରଣ ଚିହ୍ନଟ ନ ହେଲେ ପ୍ରତିକାର ପନ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରିବା ଅସମ୍ଭବ । ନିମ୍ନରେ ସେହି କାରଣଗୁଡ଼ିକ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଗଲା ।

• ପୃଥ‌ିବୀର ଅଧିକାଂଶ ଦରିଦ୍ର ରାଷ୍ଟ୍ର ପୂର୍ବରୁ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ଶକ୍ତିଗୁଡ଼ିକର ଉପନିବେଶ ରୂପେ ସ୍ୱୀକୃତି ପାଇଥିଲେ । ସେହି ଦେଶଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ସଂଗ୍ରହ, ଲୋକମାନଙ୍କୁ କ୍ରୀତଦାସ ଭାବେ ଚାଲାଣ ଏବଂ ପାରମ୍ପରିକ ଅର୍ଥନୀତି ଓ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଧ୍ବଂସ ସାଧନ ଯୋଗୁଁ ଆଜିଯାଏ ସେହି ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ଆର୍ଥିକ ଅନଟନର ଶିକାର ହୋଇଆସୁଛନ୍ତି ।
• ଯୁଦ୍ଧ ଓ ରାଜନୀତିକ ଅସୁରତା ଅଧୁକାଂଶ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ବର ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ଉପସ୍ଥିତି ପାଇଁ ଦାୟୀ । ନିରାପତ୍ତା ଓ ସ୍ଥିରତା ବିପନ୍ନ ହେଲେ ଆର୍ଥିକ ଉନ୍ନତି ଓ ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏହି ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ଗୃହଯୁଦ୍ଧ ଓ ଅପାରଗ ଦୁର୍ନିତିଗ୍ରସ୍ତ ସରକାର ଦେଶର ଆର୍ଥକ ଅବନତି ପାଇଁ ଦାୟୀ ।
• ଅନେକ ଗରୀବ ଦେଶ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆର୍ଥିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଓ ଧନୀ ଦେଶଗୁଡ଼ିକରୁ ଋଣ ଆଣିଛନ୍ତି । ଋଣର ସୁଧ ଭାବରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଏହି ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଅର୍ଥ ପଇଠ କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ଋଣର ସର୍ଭ ଅନୁଯାୟୀ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ନିଜ ନିଜର ଅର୍ଥନୀତିକୁ ମୁକୁଳା କରିବା ଯୋଗୁଁ, ବହୁ ଦେଶୀୟ କମ୍ପାନୀଗୁଡ଼ିକର ଅନୈତିକ ବାଣିଜ୍ୟ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଫଳ ସରୂପ ସ୍ଥାନୀୟ ଅର୍ଥନୀତି ମାଟି ଚାଟିଲାଣି ।
• ସାମାଜିକ ଅସମାନତା ଓ ତାରତମ୍ୟ – ଅସମାନତା ଯୋଗୁଁ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ପରିସ୍ଥିତି ଅତି ଗମ୍ଭୀର ହୋଇପଡ଼େ ଏଥିଯୋଗୁଁ ନିମ୍ନ ସାମାଜିକ ସ୍ଥିତି ଥିବା ମାନବୀକ ଗୋଷ୍ଠୀ ବଞ୍ଚିବା ଯୋଗୁଁ ନିମ୍ନ ସାମାଜିକ ସ୍ଥିତି ଥିବା ମାନବିକ ଗୋଷ୍ଠୀ ବନ୍ଧୁବା ପାଇଁ ସାଧନ ଓ କୌଶଳ ପାଇବାରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୁଏ । ରୋଜଗାର, ଉତ୍ପାଦନକ୍ଷମ ସମ୍ପଦର ଅସମାନ ବଣ୍ଟନ, ମୌଳିକ ସାମାଜିକ ସେବା, ସୁଯୋଗ, ବଜାର ଓ ତଥ୍ୟର ଅସମାନ ପ୍ରାପ୍ତି ସୁବିଧା ସୃଷ୍ଟି କରେ ଓ ଏହାର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଦାୟୀ ।
• ପୃଥ‌ିବୀର ଯେଉଁ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ପ୍ରପିଡ଼ିତ ଅଞ୍ଚଳ ଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାକୃତିକ ଦୁର୍ବିପାକ ପ୍ରବଣ ସେଠାରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଉନ୍ମୋଚନ କରିବା କଷ୍ଟକର । ପ୍ରାକୃତିକ ଦୁର୍ବିପାକ ଯୋଗୁଁ ଲୋକଙ୍କ ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତି ବିଗିଡ଼ିଯାଏ ।

ଲୋକେ ନିଜ ଦେଶରେ କର୍ମସଂସ୍ଥାନ ପାଇଁ ଅନ୍ୟତ୍ର ବସବାସ କରନ୍ତି ବା ରିଫୁଜି ଭାବେ ଅନ୍ୟ ଦେଶରେ ବସବାସ କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୁଅନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ଓ ସାମାଜିକ ଜୀବନ ଦୁର୍ବିପାକ ପରେ ଦୁର୍ବିସହ ହୋଇପଡ଼େ । ସରକାର ଏତେ ବଡ଼ ମାନବିକ ଓ ବସ୍ତୁଗତ କ୍ଷତିକୁ ଭରଣା କରିବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅସହାୟତା ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି । ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ଦାରିଦ୍ର୍ୟତାରୁ ମୁକ୍ତ କରିବାପାଇଁ ଆର୍ଥିକ ଓ ମାନବିକ ପଦକ୍ଷେପଗୁଡ଼ିକୁ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ନିରାକରଣ ବା ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ହାର ଜନିତ ପଦକ୍ଷେପ କୁହାଯାଏ । ହେନେରୀ ଜର୍ଜଙ୍କ ମତାନୁଯାୟୀ ଦାରିଦ୍ର୍ୟକୁ ଚିରଦିନ ପାଇଁ ଉନ୍ମେଳନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଦରିଦ୍ର ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସମ୍ପଦ ସୃଷ୍ଟିପାଇଁ ସକ୍ଷମ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଯେଉଁ ପଦକ୍ଷେପଗୁଡ଼ିକ ନିଆଯାଏ ତାହାକୁ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଉନ୍ମେଳନ ପଦକ୍ଷେପ କୁହାଯାଏ । ଉଭୟ ଉନ୍ନତ ଓ ଉନ୍ନତିଶୀଳ ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦେଖୁବାକୁ ମିଳେ । ମାତ୍ର ଉନ୍ନତଶୀଳ ଓ ଗରୀବ ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ ଏହାର ମାତ୍ରା ଅଧିକ । ଉଭୟ ପ୍ରକାର ରାଷ୍ଟ୍ର ନାନାପ୍ରକାର ଦାରିଦ୍ର ଦୂରୀକରଣ ଯୋଜନା ହାତକୁ ବେକାର ପରିଦୃଷ୍ଟ ହୁଏ । ନିମ୍ନରେ ଏହି ପଦେକ୍ଷେପଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

• ଗରିବ ଲୋକମାନଙ୍କୁ କର୍ମସଂସ୍ଥାନ/ରୋଜଗାରର ମାଧ୍ୟମ ଯୋଗାଇବା ଅନ୍ୟତମ ଉଦ୍ୟମ ହୋଇପାରେ ।
• ଗରିବ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଉତ୍ପାଦନକ୍ଷମ ସମ୍ବଳ, ଋଣ, ଶିକ୍ଷା ଓ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଯୋଗାଇବା ।
• ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଉନ୍ମୋଳନ ଯୋଜନା ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରବୃତ ହିତାଧିକାରୀଙ୍କୁ ସାମିଲ୍ କରିବା ।
• ଦେଶର ସମ୍ପଦ ଓ ରୋଜଗାରର ସମତା ଭିଭିକ ବଣ୍ଟନକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦେବା ସହ ସାମାଜିକ ନିରାପତ୍ତା ଯୋଗାଇବା ।
• ଆଞ୍ଚଳିକ, ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପଦକ୍ଷେପ ଦ୍ବାରା ଓ ସବୁ ବର୍ଗର ଲୋକଙ୍କ ସହଭାଗୀତାରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ ସମ୍ଭବ ।
• ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନ ଧାରଣମାନରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବାପାଇଁ ବହନଯୋଗ୍ୟ ଆର୍ଥିକ ବିକାଶକୁ ଜୋର୍ ଦେଇ ପୁଞ୍ଜି ନିବେଶ ଓ ସଫଳ ଉଦ୍ୟୋଗୀ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ।
• ମହିଳା ସଶକ୍ତିକରଣ, ଗରିବ ଲୋକମାନଙ୍କ ସଶକ୍ତିକରଣ ଓ ସେମାନଙ୍କ ସଙ୍ଗଠନଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ।
• ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସାର୍ବଜନୀନ ସାମାଜିକ ସେବା ଯୋଗାଇବା ଓ ଜନସଂଖ୍ୟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ।
• ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆର୍ଥିକ ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟଶୈଳୀରେ ସଂସ୍ଥାର ସହ ଉନ୍ନତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ଗରୀବ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ଉନ୍ନତ ବୈଷୟିକ କୌଶଳର ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବା ।
• ପ୍ରଶାସନିକ କଳର ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି, ଶାସନ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ଗଣତାନ୍ତ୍ରୀକରଣ, ଦୁର୍ନିତି ଲୋପ ଓ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ବିକାରକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ । ୧୯୯୩ ମସିହାରୁ ଅକ୍ଟୋବର ୧୭ ତାରିଖକୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଉନ୍ମୋଚନ ଦିବସ ଭାବେ ମିଳିତ ଜାତିସଂଘ ତରଫରୁ ପାଳନ କରାଯାଉଛି ।

୧୬ । ଅସମାନତା କିପରି ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
Answer:
ପୃଥ‌ିବୀର ଉନ୍ନତ ଓ ଗରିବ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଆର୍ଥିକ ଅସମାନତା ତଥା ଶିଳ୍ପ ବିଜ୍ଞାନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ତାରତମ୍ୟ ଜାତୀୟ ତଥା ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରମୁଖ ଆହ୍ବାନ ଅଟେ । ଉତ୍ତର ଗୋଲାର୍ଦ୍ଧରେ ଅବସ୍ଥିତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଅପେକ୍ଷାକୃତଭାବେ ଶିଳ୍ପ ବୈଷୟିକ ବିଦ୍ୟାରେ ଉନ୍ନତ ଓ ସେମାନଙ୍କର ଅର୍ଥନୀତି ସମୃଦ୍ଧ ଏହି କାରଣରୁ ଧନୀ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀକ ଅର୍ଥନୀତି ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରିବା ସହ ଗରୀବ ଦେଶଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥନୀତି ଓ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରିବାପାଇଁ ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦେଇ ନାହାନ୍ତି । ନବ୍ୟ-ଉପନିବେଶବାଦର ଶୀକାର ଗରିବ ଓ ଅନୁନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରସମୂହ ଶିଳ୍ପବିକାଶ, ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ଓ ଆର୍ଥିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପଛରେ ପଡ଼ିଥିବା ଯୋଗୁଁ ଧନୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହୋଇ ତିଷ୍ଠି ରହିଛନ୍ତି ।

ଉପନିବେଶବାଦରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ ମଧ୍ୟ ଗରୀବ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଓ ଅନୁନ୍ନତ ଅବସ୍ଥାର କଷଟି ପଥରରେ ଜର୍ଜରିତ । ଏବେ ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ଧନୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ୱାରା ଆର୍ଥିକ ଶୋଷଣର ଶୀକାର ହେଉଛନ୍ତି । ବୈଦେଶିକ ସାହାଯ୍ୟ, ବହୁଦେଶୀୟ କମ୍ପାନୀ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆର୍ଥିକ ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାରି ରଖୁଛନ୍ତି । ମାତ୍ର ଏବେ ଗରିବ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମୂହ ନିଜର ମର୍ଯ୍ୟାଦାପୂର୍ଣ୍ଣ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆସନ ପାଇଁ ଓ ନବ୍ୟ ଉପନିବେଶବାଦ ବିରୁଦ୍ଧରେ ସଙ୍ଗଠିତ ହେବାର ନଜିର୍ ଦେଖୁବାକୁ ମିଳୁଛି । ଏଥିଯୋଗୁଁ ଉନ୍ନତ ଓ ଗଭୀର ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ତିକ୍ତ ହେବାର ଲାଗିଛି । ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଏହି ପ୍ରକାର ତିକ୍ତ ସମ୍ପର୍କ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶାନ୍ତ ଓ ନିରାପତ୍ତା ପାଇଁ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ଅନୁନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ନିଜର ଆର୍ଥିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ଦାବୀ ଉପସ୍ଥାପିତ କରୁଛନ୍ତି ।

• ବର୍ତ୍ତମାନର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ନୂତନ ଢାଞ୍ଚା ପ୍ରସ୍ତୁତି |
• ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରାପାଣ୍ଠି ଓ ବିଶ୍ଵବ୍ୟାଙ୍କରେ ବ୍ୟାପକ ସଂସ୍କାର ଓ ସେଗୁଡ଼ିକର ପୁନର୍ଗଠନ ।
• ବିଶ୍ୱ ବାଣିଜ୍ୟ ଓ ବ୍ୟବସାୟରେ ବର୍ଦ୍ଧିତ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାବେ ଅଂଶୀଦାର ହେବା ।
• ଗରିବ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ନେଇଥିବା ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଋଣ ଛାଡ଼ କରିବା !
• ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବିକାଶ ପାଣ୍ଠିର ସଂସ୍ଥାପନା ।
• ଉନ୍ନତ ବୈଷୟିକ ବିଦ୍ୟା ଉନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଗରିବ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିବା
• ଉଭୟ କୃଷି ଓ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପରିମାଣରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଦାନ ଯୋଗାଣ ।
• ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ନିଷ୍ପତ୍ତି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅନୁନ୍ନତ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ସାମିଲ୍ କରିବା ।

ଉପରୋକ୍ତ ଦାବୀଗୁଡ଼ିକ ଚରିତାର୍ଥ ପାଇଁ ଗରୀବ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଉତ୍ତର-ଦକ୍ଷିଣ (North-South) କଥାବାର୍ତ୍ତା ଚାହୁଁଛନ୍ତି । ଏକ ନୂତନ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆର୍ଥିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସ୍ଥାପନ ଦ୍ବାରା ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ପାଇଁ ବାଟ ଖୋଲିପାରେ । ମାତ୍ର ଶିଜୋନ୍ନତ ଓ ଧନୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ନିଜ ନିଜ ସ୍ଥିତିରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଚାହୁଁ ନାହାନ୍ତି ।

୧୭ । ମାନବିକ ନିରାପତ୍ତା ରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶିକ୍ଷା ଓ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଭୂମିକା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
ବିଶ୍ଵ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ କହିଲେ ପୃଥ‌ିବୀ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ସମଗ୍ର ଜନ ସମାଜର ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ପୃଥ‌ିବୀର ସମସ୍ତ ଲୋକଙ୍କର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟରେ ଉନ୍ନତି ଓ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ରକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ରରେ ସମତା ସ୍ଥାପନ କରି ଏହାର ଅଧ୍ୟୟନ, ଗବେଷଣା ଓ ପ୍ରୟୋଗକୁ ପୃଥ‌ିବୀ ବ୍ୟାପି ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ରକ୍ଷା କୁହାଯାଏ । ପୃଥ‌ିବୀ ବ୍ୟାପୀ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ରକ୍ଷାକ୍ଷେତ୍ରରେ ସମସ୍ୟାଗୁଡ଼ିକ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ସୀମା ଅତିକ୍ରମ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ରାଜନୀତି ଓ ଅର୍ଥନୀତି ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଇବାର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ । ପୃଥ‌ିବୀ ବ୍ୟାପି ମଣିଷମାନଙ୍କ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟରେ ଉନ୍ନତି, ଏହି ଦେଶ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଶ ଦେଶ ଓ ମାନବୀୟ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ତାରତମ୍ୟ ହ୍ରାସ ସହ ସାସ୍ଥ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବିପଦକୁ ସମନା କରିବାଦ୍ଵାରା ପୃଥ‌ିବୀ ବ୍ୟାପି ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ରକ୍ଷାରେ ସୁଧାର ଅଣାଯାଇପାରିବ । Global Health ଓ International Health ଏକା ନୁହେଁ ।

ଦ୍ଵିତୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉନ୍ନତଶୀଳ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକରେ ସାଧାରଣ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟର ଉନ୍ନତି ପାଇଁ ଶିଳ୍ପାନ୍ନତ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ବୈଦେଶିକ ସାହାଯ୍ୟକୁ ବୁଝାଏ । ପୃଥିବୀ ବ୍ୟାପି ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ରକ୍ଷାକୁ ଆକଳନ କରିବାପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ବିଶ୍ବବ୍ୟାପି ବ୍ୟାଧୁଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବାପାଇଁ ହେବ । ଏଥିସହ ବିଶ୍ବ ବ୍ୟାପି ବ୍ୟାଧଗୁଡ଼ିକର ଅବସ୍ଥିତି ଓ ଏଗୁଡ଼ିକ ଯୋଗୁଁ ମଣିଷର ଜୀବନଯାପନ ଉପରେ ନକାରାତ୍ମକ ପ୍ରଭାବକୁ ମଧ୍ୟ ଆଧ୍ୟୟନ କରିବାକୁ ହେବ । ପୃଥବୀ ବ୍ୟାପି ସାସ୍ଥ୍ୟ ରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ କାର୍ଯ୍ୟରତ ସଙ୍ଗଠନ ଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି WHO), (World Health Organisation), World Food Programme 3 World Bank ଲକ୍ଷ୍ୟ ଓ ଧାରଣକ୍ଷମ ବିକାଶଲକ୍ଷ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ବିଶ୍ବବ୍ୟାପି ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ରକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରୁଛନ୍ତି । ବିଶ୍ବବ୍ୟାପି ସାସ୍ଥ୍ୟ କହିଲେ ସମସ୍ତଙ୍କପାଇଁ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରରେ ସହଯୋଗ ଭିତ୍ତିରେ ଏହି ସମ୍ପର୍କୀୟ ଗବେଷଣା ଓ କାର୍ଯ୍ୟାନ୍ଵୟକୁ ବୁଝାଏ ।

ଗୋଟିଏ ଦେଶର ଜନସାଧାରଣ ବିଶ୍ବର ଅନ୍ୟ ପ୍ରାନ୍ତରେ ସାଧାରଣ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ରକ୍ଷା ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିବା ବ୍ୟାଧୁ ଯୋଗୁଁ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହେବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ୨୦୧୪ ମସିହାରେ Ebola Virus ସମ୍ପର୍କୀୟ ସାସ୍ଥ୍ୟ ସମସ୍ୟା, ୨୦୦୩ ମସିହା SARS ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗ ଓ ୨୦୦୯ ମସିହାର HN ଇନ୍‌ଫ୍ଲୁଏନ୍‌ଜା ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବର ଆତଙ୍କର ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା । ବିଶ୍ବବ୍ୟାପି ସାସ୍ଥ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବା ଦ୍ବାରା ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ ମଧ୍ୟ ସାସ୍ଥ୍ୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବାଦ୍ବାରା ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ ମଧ୍ୟ ସାସ୍ଥ୍ୟ ସମ୍ପର୍କୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଉନ୍ନତି ଆସିବ । ଏଥୁଯୋଗୁଁ ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ନିଶ୍ଚିନ୍ତ କରାଯାଇପାରିବ । ଏହା ସହ ସାରା ପୃଥ‌ିବୀର ରାଜନୀତିକ ସ୍ଥିରତା, କୂଟନୀତି ଓ ଆର୍ଥିକ ପ୍ରଗତି ଜଡ଼ିତ ।

ଜଗତିକରଣପରେ ବ୍ୟବସାୟ ଓ ବାଣିଜ୍ୟ ପାଇଁ ଦେଶ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଉନ୍ନତମାନର ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି । ବିଭିନ୍ନ ଦେଶର ସାଧାରଣ ବ୍ୟବସାୟ ବାଣିଜ୍ୟ, ପର୍ଯ୍ୟଟନ, ଶିକ୍ଷା, ବୃତ୍ତି ଆଦି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବିଦେଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ମାତ୍ରାଧୁକ ଥର ଯାତ୍ରା କରୁଛନ୍ତି । ଏଣୁ ବିଶ୍ଵ ବ୍ୟାପି ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଅନୁଧ୍ୟାନ, ଅଧ୍ୟୟନ ଓ ଗବେଷଣା ଏତେ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପଡ଼ିଛି । ଦିନକୁ ଦିନ ପୃଥିବୀରେ ନୂଆ ପ୍ରକାର ଓ ପୂର୍ବରୁ ଜଣାନଥୁବା ରୋଗ ବ୍ୟାଧ ସଂକ୍ରମଣ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି । ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗଗୁଡ଼ିକର ଅନୁଧ୍ୟାନ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ (surveillance system) ଦୃଢ଼ ନକଲେ ଗୋଟିଏ ଦେଶରେ ଉତ୍ପନ ରୋଗ ସହଜରେ ଅନ୍ୟ ଦେଶକୁ ସଂକ୍ରମଣ କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ବୃଦ୍ଧିପାଇବା ତ୍ଵରିତ ଚିହ୍ନଟ ଓ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ଵାରା ଉଦୀୟମାନ ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗକୁ ବିଶ୍ବ ସ୍ତରରେ ପ୍ରସାରିତ ହେବାରୁ କ୍ଷାନ୍ତ କରାଯାଇପାରୁଛି ।

ବର୍ତ୍ତମାନର ଅନ୍ତଃଯୋଗାଯୋଗ ପୃଥ‌ିବୀରେ ଯଦି ଏସିଆ ବା ଆଫ୍ରିକା ଯକ୍ଷ୍ମା ବା ନିମୋନିଆର ସଠିକ୍ ନିଦାନ କରାଯାଇପାରୁନାହିଁ । ତେବେ ତା’ର ପ୍ରଭାବ ଦିନେ ପରେ ଆମେରିକାରେ ଦୃଶ୍ୟ ହେବାର କିଛି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ନାହିଁ । ଜୈବିକ ବିପଦ ଓ ଡ୍ରଗ ପ୍ରତିରୋଧସାସ୍ଥ୍ୟ ସମସ୍ୟା ସାରା ପୃଥ‌ିବୀରେ ଲେଶକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବିପଦର କାରଣ ପାଲଟିଛି । ସେଥ୍ପାଇଁ ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗ ବିପଦକୁ ସାମନା କରିବାପାଇଁ ଅଧୁକ ଖର୍ଚ୍ଚ ବରାଦ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରରେ ଦେଖୁବାକୁ ମିଳୁଛି । ବିଶ୍ଵସାସ୍ଥ୍ୟ ସଙ୍ଗଠନର ୧୯୪ ସଦସ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ମିଳିତ ଭାବରେ ଉଦୀୟମାନ ବିଶ୍ବବ୍ୟାପି ରୋଗ ବ୍ୟାଧୁ ରୋଗବ୍ୟାଧ୍ ବିପଦ ସମସ୍ତ ଯୋଗାଇ ରୋଗବ୍ୟାଧ୍ ବିପଦ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଉଛି । ବିଶ୍ବର ଅନେକ ଦେଶର ନଚେତ୍ ନିମିଷକ ମଧ୍ୟରେ ବିଶ୍ୱବ୍ୟାପି ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି ହେବାର ସମ୍ଭାବନାକୁ ଏଡ଼େଇ ଦେଇ ହେବ ନାହିଁ ।

ଫୁର ପ୍ରତିକାର ଓ ଟିକାକାରଣ ନିମିତ୍ତ ସାରା ବିଶ୍ବରେ ଲାବୋରେଟୋରୀଗୁଡ଼ିକର କ୍ଷମତାବୃଦ୍ଧି ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମ୍ପର୍କୀୟ ତଥ୍ୟର ତ୍ବରିତ ଓ ସଠକ୍ ଭାଗୀଦାର ଓ ଅପାତକାଳୀନ ସେବାର ଭିତ୍ତିଭୂମି ସୃଷ୍ଟିକରଣ ଓ ଉନ୍ନତିଦ୍ୱାରା ସାଧାରଣ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମ୍ପର୍କୀୟ ସମସ୍ୟାକୁ ଶୀଘ୍ର ଜବାବ୍ ଦେଇ ହେବ । ଦେଶ ବ୍ୟାପି ଅନୁଧ୍ୟାନ ବ୍ୟବସ୍ଥା (surveillance system)କୁ ସାହାଯ୍ୟ ଯୋଗାଇଦେବା ଦ୍ଵାରା ରୋଗବ୍ୟାଧ୍ୟାକୁ ଚିହ୍ନଟ କରିବା ଓ ବିବରଣି ପ୍ରଦାନ କରିବା ଆଜିର ପୃଥବୀରେ ସହଜ ହୋଇପାରିଛି । ବିଶ୍ଵବ୍ୟାପି ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ପ୍ରକୃତରେ ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବାର ଯଥେଷ୍ଟ କ୍ଷମତା ରହିଛି । ବିଶ୍ଵବ୍ୟାପି ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଯେପରି ନିରସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ଉପାଦେୟ; ସେହିପରି ବିଶ୍ବବ୍ୟାପି ସହଯୋଗୀତା ବୃଦ୍ଧି ଦ୍ବାରା ପୃଥ‌ିବୀରେ ସ୍ଵାସ୍ଥ୍ୟ ରକ୍ଷାକୁ ଉଚିତ୍ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଇ ହେବ ।

ବିଶ୍ଵଶିକ୍ଷା ବା ପୃଥବୀବ୍ୟାପି ଶିକ୍ଷା ଏକ ଜଟିଳ ଭାବନା ଦ୍ଵାରା ପୃଥ‌ିବୀ ସମ୍ପର୍କୀତ ଜ୍ଞାନ ଜଣଙ୍କଠାରେ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇପାରିବ । ଏହି ଶିକ୍ଷାଦ୍ବାରା ଏକିକୃତ ପୃଥିବୀର ବାସ୍ତବତା ଜାଣିବାପାଇଁ ଲୋକମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗି ଓ ମାନସିକତାରେ ପରିତର୍ଜନ ଆସେ । ଏହା ସେମାନଙ୍କୁ ଆୟ, ସମତା ଓ ମାନବିକ ଅଧିକାରକୁ ଆଧାର କରି ନୂଆ ପୃଥ‌ିବୀ ପରିକଳ୍ପନା କରିବାକୁ ସହାୟକ ହୁଏ । ପୃଥ‌ିବୀବ୍ୟାପି ଶିକ୍ଷାର ଶିକ୍ଷାନବିଶମାନେ ମାନବଜାତିର ଉନ୍ନତି କଳ୍ପେ ବିଶ୍ଵ ନାଗରିକର ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରିବେ । ସତନ୍ତ୍ର ଶ୍ରେଣୀଗୃହ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରି ସେମାନେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମୁଦାୟ, ସାମାଜିକ ଆୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ, ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଘଟଣାବଳୀ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଆଦର୍ଶ ସମ୍ପର୍କରେ ଅଧିକାରରୁ ଅଧିକ ଜାଣିବେ ।

ପୃଥ‌ିବୀ ପ୍ରତି ଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସେବା ସହିତ ଶିକ୍ଷାଲାଭ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଲୋକପ୍ରିୟ କରାଇବ, ଗୋଷ୍ଠୀ ମଧ୍ୟରେ କ୍ରିୟାଶୀଳତାକୁ ଇନ୍ଧନ ଯୋଗାଇବା ସହ ପୃଥ‌ିବୀ ବ୍ୟାପି ପରିବର୍ତ୍ତନର ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରଚାର ଓ ପ୍ରସାର କରାଇବ । ଏହି ଶିକ୍ଷାର ଉପାଦାନ ଭାବେ ବିକାଶମୂଳକ ଶିକ୍ଷା, ମାନବିକ ଅଧିକାର ଶିକ୍ଷା, ଧାରଣକ୍ଷମ ବିକାଶର ଶିକ୍ଷା, ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ଅଶାନ୍ତ ନିରାକରଣ ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ଆନ୍ତଃ ସାଂସ୍କୃତିକ ଶିକ୍ଷା ବିଷୟରେ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରଭାବେ ତାଲିମ୍ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ । ସାର୍ବଜନୀନ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଯଥା ସହନଶୀଳତା, ଏକତ୍ଵଭାବ, ସମାନତା, ନ୍ୟାୟ, ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ, ସହଯୋଗୀତା ଓ ଅହିଂସା ସମ୍ପର୍କରେ ବାସ୍ତବ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନକୁ ବିଶ୍ବବ୍ୟାପି ଶିକ୍ଷା କୁହାଯାଏ । ଏହା ଏକ ସୃଜନଶୀଳ ଶିକ୍ଷା ସମ୍ପର୍କୀୟ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ; ଯାହାର ମାଧ୍ୟମରେ ଆମେ ନିଜ ସମାଜରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ବାର୍ତ୍ତାବହ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟକରିପାରିବା । ଶିକ୍ଷାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଶ୍ଵବ୍ୟାପି ଶିକ୍ଷା ସକରାତ୍ମକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
ବିଶ୍ବବ୍ୟାପି ଶିକ୍ଷା ବା ବିଶ୍ଵ ଶିକ୍ଷା ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଯାହା-

• ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମସ୍ୟା ସମ୍ପର୍କରେ ପ୍ରଥମେ ସଚେତନତା ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
• ତତ୍‌ପରେ ସମସ୍ୟାର ଅନ୍ତର୍ନିହିତ କାରଣ ଏହାକୁ ହୃଦୟଙ୍ଗମ କରିବାପାଇଁ ଶିକ୍ଷଣୀୟ ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
• ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସମସ୍ୟାର ନିରାକରଣ ପାଇଁ ନିଜ ଭୂମିକା ନିର୍ବାହ କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରେ ।
• ଏଥିପାଇଁ ଲୋକମାନଙ୍କ ବ୍ୟବହାର ଓ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ପରିବର୍ତନ ଆଣେ ।
• ଲୋକମାନଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୁର୍ଭି ପାଇଁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ ଓ ସଶକ୍ତ କରେ ।

ବିଶ୍ବବ୍ୟାପି ଶିକ୍ଷା ଦ୍ବାରା ବ୍ୟବହୃତ କୌଶଳଗୁଡ଼ିକ ହେଲା;

• ଶିକ୍ଷାର୍ଥୀ କେନ୍ଦ୍ରିକ
• ଅଂଶଗ୍ରହଣ
• ସହଯୋଗ ଭିତ୍ତିକ
• ଅଭିଜ୍ଞତାର ଭିଭିକ
• କ୍ରିୟାଶୀଳତା
• ସଶକ୍ତିକରଣ

ବିଶ୍ବବ୍ୟାପି ଶିକ୍ଷାର ଆବଶ୍ୟକତା ଓ ଗ୍ରହଣୀୟତା ରହିଛି କାରଣ ଏହା;

• ଲୋକମାନଙ୍କୁ ନିଜ ଜୀବନ ସହ ପୃଥ‌ିବୀର ଅନ୍ୟ ଲୋକମାନଙ୍କ ଜୀବନ ଜଡ଼ିତ ବୋଲି ବୁଝାଏ ।
• ଆମ ଜୀବନକୁ ଆକାର ହେଉଥିବା ଆର୍ଥିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ରାଜନୀତିକ ଓ ପାରିବେଶିକ ପ୍ରଭାବ ସମ୍ପର୍କରେ ଆମର ବୁଝିବା କ୍ଷମତାକୁ ବ୍ୟାପକ ରହେ ।
• ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ସହ ମିଶି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିବାପାଇଁ ଓ ନିଜ ଜୀବନ ଉପରେ ନିଜ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଜାହିର କରିବାପାଇଁ ଏହା ଲୋକମାନଙ୍କର ଦକ୍ଷତା, ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଓ ମୂଲ୍ୟବୋଧରେ ସକରାତ୍ମକ ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଏ ।
• ପୃଥ‌ିବୀରେ କ୍ଷମତା ଓ ସମ୍ପଦର ସମତାଭିଭିକ ବଣ୍ଟନକୁ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରି ଏକ ନ୍ୟାୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ଧାରଣକ୍ଷମ ବିଶ୍ଵ ଗଠନ ପାଇଁ ଏ କାର୍ଯ୍ୟକରେ ।

ବିଶ୍ବ ବ୍ୟାପି ଶିକ୍ଷା ବା ବିଶ୍ଵ ଶିକ୍ଷା ସହ ସମ୍ପର୍କୀତ ସଙ୍ଗଠନ ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା;

• Consortium for Global Education
• Global Teacher Network
• Global Education Network of Young Europeans
• Early Development of Global Education

ବିଶ୍ବବ୍ୟାପି ଶିକ୍ଷା (Global Education) ଯୋଗୁଁ ଜାତୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ନିରାପତ୍ତାକୁ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ କରାଯାଇ ପାରିବ । ସାମରିକ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଓ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଉତ୍ପାଦନ ତଥା ଏହାକୁ ଗଚ୍ଛିତ କରି ରଖୁବାଦ୍ୱାରା ରାଷ୍ଟ୍ରର ସୁରକ୍ଷାକୁ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇପାରିବ ନାହିଁ । ବିଶ୍ଵବ୍ୟାପି ଶିକ୍ଷାର ବହୁଳ ଉପଯୋଗ ଦ୍ଵାରା ବରଂ ବିଶ୍ବରେ ଶାନ୍ତି ଓ ସୌହାର୍ଘ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସୁରକ୍ଷା ସହ ବିଶ୍ବବ୍ୟାପି ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଦୃଢ଼ କରାଯାଇପାରିବ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Science Solutions Chapter 4 ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Science Solutions Chapter 4 ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ

Question 1.
ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟିକୁ ଲେଖ ।
(i) କେଉଁ ଉକ୍ତିଟି ଠିକ୍ ?
(କ) ସବୁ ଧାତୁ ତନ୍ୟ
(ଖ) ସବୁ ଅଧାତୁ ତନ୍ୟ
(ଗ) ସାଧାରଣତଃ ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ତନ୍ୟ
(ଘ) କେତେକ ଅଧାତୁ ତନ୍ୟ

(ii) କେଉଁ ଉକ୍ତିଟି ଠିକ୍ ?
(କ) ସବୁ ଧାତୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହୀ
(ଖ) ସବୁ ଅଧାତୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଅପରିବାହୀ
(ଘ) କେତେକ ଅଧାତୁ ତନ୍ୟ
(ଗ) ଅଧିକାଂଶ ଧାତୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହୀ

(iii) X ଧାତୁ Y ଧାତୁଠାରୁ କମ୍ କ୍ରିୟାଶୀଳ ଏବଂ Y ଧାତୁ I ଧାତୁଠାରୁ କମ୍ କ୍ରିୟାଶୀଳ ହୋଇଥଲେ ନିମ୍ନୋକ୍ତ ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁ ଉକ୍ତିଟି ଠିକ୍ ?
(କ) X ଧାତୁ, Y ଧାତୁର ଲବଣର ଦ୍ରବଣରୁ Y ଧାତୁ ବିସ୍ଥାପିତ କରିପାରିବ ।
(ଖ) Y ଧାତୁ, Z ଧାତୁ ଲବଣର ଦ୍ରବଣରୁ Z ଧାତୁକୁ ବିସ୍ଥାପିତ କରିପାରିବ ।
(ଗ) ଉଭୟ (କ) ଓ (ଖ) ଠିକ୍
(ଘ) ଉଭୟ (କ) ଓ (ଖ) ଠିକ୍ ନୁହେଁ ।

(iv) କେଉଁଟି ପ୍ରକୃତିରେ ଉପଲବ୍‌ଧ ନୁହେଁ ?
(କ) ଧାତୁ
(ଖ) ଅଧାତୁ
(ଗ ) ଉପଧାତୁ
(ଘ) ମିଶ୍ରଧାତୁ

Answers:
(i) ସାଧାରଣ ଧାତୁଗୁଡ଼ିକ ତନ୍ୟ
(ii) ସବୁ ଧାତୁ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହୀ
(iii) ଉଭୟ (କ) ଓ (ଖ) ଠିକ୍ ନୁହେଁ
(iv) ମିଶ୍ରଧାତୁ

Question 2.
ନିମ୍ନୋକ୍ତ ପ୍ରତ୍ୟେକର ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଉଦାହରଣ ଲେଖ । (ପ୍ରଶ୍ନ ସହ ଉତ୍ତର)
(i) ଅତ୍ୟନ୍ତ କ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁ → ସୋଡ଼ିୟମ୍‌
(ii) ଅତ୍ୟନ୍ତ କ୍ରିୟାଶୀଳ ଅଧାତୁ → ଉଦଜାନ୍
(iii) ତରଳ ଅବସ୍ଥାରେ ଉପଲବ୍‌ଧ ଧାତୁ → ପାରଦ
(iv) ତରଳ ଅବସ୍ଥାରେ ଉପଲବ୍‌ଧ ଅଧାତୁ → ବ୍ରୋମିନ୍
(v) ଉପଧାତୁ → ସିଲିକନ୍
(vi) ଲୁହା ଥିବା ଏଲୟ → ଇସ୍ପାତ୍ | ଷ୍ଟିଲ୍
(vii) ଲୁହା ନଥିବା ଏଲୟ → ପିତ୍ତଳ
(viii) କୃତ୍ରିମ ମୌଳିକ → ହାସିୟମ୍
(ix) ମୁକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ପ୍ରକୃତିରେ ଉପଲବ୍‌ଧ ମୌଳିକ → ସୁନା, ରୁପା

Question 3.
ତଳ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକର ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କରି ପୂରା ବାକ୍ୟଟିକୁ ଖାତାରେ ଲେଖ ।
(i) ଧାତୁ + ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ → A (A ସ୍ଥାନରେ କ’ଣ ରହିବ ଲେଖ)
(ii) A + ଜଳ → P (P ସ୍ଥାନରେ କ’ଣ ରହିବ ଲେଖ)
(iii) P, …………… ଲିଟମ ସ୍କୁ ………………… ଲିଟ୍ସ୍‌ରେ ପରିଣତ କରେ ।
(iv) ଅଧାତୁ + ଅକ୍‌ସିଜେନ୍ → B (B ସ୍ଥାନରେ କ’ଣ ରହିବ ଲେଖ
(v) B + ଜଳ → Q (Q ସ୍ଥାନରେ କ’ଣ ରହିବ ଲେଖ)
(vi) Q, ………….. ଲିଟମ ସ୍କୁ ……………………. ଲିଟ୍ସ୍‌ରେ ପରିଣତ କରେ ।
(vii) Fe + O₂ → C (C ସ୍ଥାନରେ କ’ଣ ରହିବ ଲେଖ)
(viii) C+ H₂O → R (R ସ୍ଥାନରେ କ’ଣ ରହିବ ଲେଖ)
(ix) Mg + O₂ → D (D ସ୍ଥାନରେ କ’ଣ ରହିବ ଲେଖ)
(x) D + H₂O → S (S ସ୍ଥାନରେ କ’ଣ ରହିବ ଲେଖ)

Answers:
(i) ଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍
(ii) ଧାତବ ହାଇଡ୍ରକ୍‌ସାଇଡ୍
(iii) ଲାଲ୍, ନୀଳ
(iv) ଅଧାତବ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍
(v) ଅମ୍ଳ
(vi) ନୀଳ, ଲାଲ୍
( vii) Fe₂O₃
(viii) Fe(OH)₃
(ix) MgO
(x) Mg(OH)₂

Question 4.
P ଧାତୁର ଲବଣର ଦ୍ରବଣରେ ( ଧାତୁ ପକାଇବାରୁ ( ଧାତୁର ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା । P ଓ () ମଧ୍ୟରୁ କେଉଁଟି ଅଧ୍ଵ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଲେଖ ଏବଂ କାହିଁକି ବୁଝାଅ ।
ଉ-
(i) P ଧାତୁର ଲବଣର ଦ୍ରବଣରେ Q ଧାତୁ ପକାଇବାରୁ ଠୁ ଧାତୁର ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା; ତେବେ P ଓ Q ମଧ୍ୟରୁ Q ଅଧ୍ଵ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ଅଟେ ।
(ii) କାରଣ ( ଧାତୁ P ଧାତୁର ଲବଣରୁ P ଧାତୁକୁ ବିସ୍ଥାପିତ କରି ନିଜେ ଲବଣ ସୃଷ୍ଟି କଲା ।

Question 5.
ଏକ ଉପଧାତୁର ଅକ୍‌ସାଇଡ୍‌ର ଜଳୀୟ ଦ୍ରବଣରେ ଲାଲ ଓ ନୀଳ ଲିଟ୍‌ସ୍ କାଗଜ ପକାଇଲେ କେଉଁଟିର ରଙ୍ଗ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ଲେଖ ଏବଂ ତୁମର ଉତ୍ତରର ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ କାରଣ ଲେଖ ।
ଉ-
(i) ଏକ ଉପଧାତୁର ଅକ୍‌ସାଇଡ଼ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣରେ ଲାଲ ଲିଟ୍‌ସ୍ କାଗଜ ପକାଇଲେ ଏହାର ରଙ୍ଗରେ କୌଣସି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବ ନାହିଁ ।
(ii) କିନ୍ତୁ ଉପଧାତୁର ଅକ୍‌ସାଇଡ଼ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣରେ ନୀଳ ଲିଟମସ୍ କାଗଜ ପକାଇଲେ ଏହାର ରଙ୍ଗରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟି ଲାଲ ବର୍ଷ ଧାରଣ କରିବ ।
କାରଣ :
ତେଣୁ ଉପଧାତୁର ଅକ୍‌ସାଇଡ଼ର ଜଳୀୟଦ୍ରବଣ ଅମ୍ଳୀୟ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଅମ୍ଳୀୟ ଦ୍ରବଣ ନୀଳ ଲିଟମସ୍ କାଗଜକୁ ଲାଲ୍‌ରେ ପରିଣତ କରିଥାଏ ।

Question 6.
ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ ମଧ୍ୟରେ ଚାରୋଟି ଭୌତିକ ପ୍ରକୃତିଭିତ୍ତିକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-

Question 7.
ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ ମଧ୍ୟରେ ତିନୋଟି ରାସାୟନିକ ପ୍ରକୃତିଭିତ୍ତିକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଲେଖ ।
ଉ-

Question 8.
ମିଶ୍ର ଧାତୁଗୁଡ଼ିକର ବିଶେଷତ୍ଵ କ’ଣ ଉଦାହରଣ ଦେଇ ଆଲୋଚନା କର ।
ଉ-
ମିଶ୍ରଧାତୁର ବିଶେଷତ୍ଵ :
(i) ଏକାଧ୍ଵ ଧାତୁ ଓ ଧାତୁ କିମ୍ବା ଧାତୁ ଓ ଅଧାତୁ କିମ୍ବା ଧାତୁ ଓ ଉପଧାତୁର ସମଜାତୀୟ ମିଶ୍ରଣକୁ ମିଶ୍ରଧାତୁ (Alloy) କୁହାଯାଏ ।
(ii) ଏଲୟରେ ଏକାଧ୍ଵ ମୌଳିକ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଅନୁପାତରେ ମିଶି ରହିଥା’ନ୍ତି ।
(iii) ଏଲୟର ବିଶେଷତ୍ଵ ହେଉଛି ଯେ ଏହାର ପ୍ରକୃତି ସେଥ‌ିରେ ଥ‌ିବା ଅଂଶୀଦାର ମୌଳିକର କେତେକ ପ୍ରକୃତିଠାରୁ ପୃଥକ୍ ହୋଇଥାଏ । ବିଶେଷକରି ଶକ୍ତତା, ଗଳନାଙ୍କ, କ୍ଷୟ ପ୍ରତିରୋଧ କ୍ଷମତା, ତାପ ଓ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହିତା ପ୍ରଭୃତି କେତେକ ଭୌତିକ ପ୍ରକୃତିର ପରିବର୍ତ୍ତନ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଏ ।

ଉଦାହରଣ :

(i) ସୁନା ଓ ରୁପା ବେଶ୍ ନରମ ଧାତୁ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ନେଇ ଅଳଙ୍କାର ଗଢ଼ିହୁଏ ନାହିଁ; କିନ୍ତୁ ଏମାନେ ତମ୍ବା ସହ ଏଲୟ ଗଢ଼ିଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶକ୍ତ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।
(ii) ସୋଲଡରର ଗଳନାଙ୍କ ଏହାର ଅଂଶୀଦାର ସୀସା ଓ ଟିଣର ଗଳନାଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା ଯଥେଷ୍ଟ କମ୍ ହୋଇଥାଏ ।

ଅଧୁକ ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ ପାଇଁ ଆଉ କ ଣ କରିହେବ ?

Question 1.
ଇସ୍ପାତ୍ (ଷ୍ଟିଲ୍) କାରଖାନା ଭାରତର କେଉଁ କେଉଁ ରାଜ୍ୟରେ ଅଛି ଲେଖ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଭାରତର ମାନଚିତ୍ରରେ ଦର୍ଶାଅ ।
ଉ-
ଇସ୍ପାତ୍ (ଷ୍ଟିଲ୍) କାରଖାନା ଭାରତର ଓଡ଼ିଶା, ବିହାର, ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ଇତ୍ୟାଦି ରାଜ୍ୟରେ ଅଛି ।

Question 2.
କୌଣସି ଅଞ୍ଚଳରେ କ’ଣ ସବୁ ସୁବିଧା ଥିଲେ ସେଠାରେ ଷ୍ଟିଲ୍ କାରଖାନା ସ୍ଥାପନ କରାଯାଏ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ଖାତାରେ ଲେଖ ।
ଉ-
ଯେଉଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଆବଶ୍ୟକୀୟ କଞ୍ଚାମାଲ; ଯଥା- ଲୁହାପଥର, କୋଇଲା ଇତ୍ୟାଦି ସୁବିଧାରେ ମିଳେ ସେଠାରେ ଷ୍ଟିଲ୍ କାରଖାନା ସ୍ଥାପନ କରାଯାଏ ।

Question 3.
ଗୋଟିଏ ମୋଟା ଖାତା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ତାହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପୃଷ୍ଠାରେ ଗୋଟିଏ ଲେଖାଏଁ ଧାତୁ, ଅଧାତୁ, ଉପଧାତୁ ଓ ମିଶ୍ରଧାତୁର ନାମ ଲେଖ । ବିଭିନ୍ନ ସୂତ୍ରରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ପ୍ରତ୍ୟେକର ଉପଯୋଗିତା ଲେଖ । (ମନେରଖ-ଏହା ଏକ ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ପ୍ରୋଜେକ୍ଟ ।)
ଉ-
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

Question 4.
ବିଭିନ୍ନ ସୂତ୍ରରୁ ତଥା ସଂଗ୍ରହ କରି ମାନବ ଶରୀର, ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀ ଶରୀର ଓ ଉଭିଦ ଶରୀରରେ ସାଧାରଣତଃ କେଉଁ କେଉଁ ଧାତୁ, ଅଧାତୁ ଓ ଉପଧାତୁ ଥାଏ ଲେଖ ।
ଉ-
(i) କାର୍ବନ, ନାଇଟ୍ରୋଜେନ, ସଲ୍‌ଫର୍‌, ଫସ୍‌ଫରସ୍, ଅକ୍ସିଜେନ୍, ହାଇଡ୍ରୋଜେନ, ଆୟୋଡି଼ନ ଆଦି ଅଧାତୁମାନ ରହିଛି ।
(ii) ଲୌହ, ସୋଡ଼ିୟମ୍, ପୋଟାସିୟମ୍ ଆଦି ଧାତୁମାନ ରହିଛି ।

ଉଭିଦ ଶରୀର-
(i) କାର୍ବନ, ଅକ୍ସିଜେନ, ନାଇଟ୍ରୋଜେନ, ହାଇଡ୍ରୋଜେନ, ଆୟୋଡି଼ନ, କ୍ଲୋରିନ୍ ଆଦି ଅଧାତୁମାନ ରହିଛି ।
(ii) ଲୌହ, ସୋଡିୟମ୍, ପୋଟାସିୟମ୍ ଆଦି ଧାତୁମାନ ରହିଛି ।

Question 5.
ଜଡ଼ଜଗତ; ଯଥା – ମୃତ୍ତିକା, ବାଲି, ଶିଳା, ବାୟୁ, ଜଳ ଆଦିରେ କେଉଁ କେଉଁ ଧାତୁ, ଅଧାତୁ ଓ ଉପଧାତୁ ଅଛି, ଅଲଗା ଅଲଗା ତାଲିକା କର ।
ଉ-
ଆମର ଖାଦ୍ୟ; ଯଥା – ଶ୍ଵେତସାର, ପୁଷ୍ଟିସାର, ସ୍ନେହସାର, ଭିଟାମିନ୍ ଆଦିରେ କେଉଁ କେଉଁ ଧାତୁ, ଅଧାତୁ ଓ ଉପଧାତୁ ଅଛି, ଅଲଗା ଅଲଗା ତାଲିକା କର ।

Question 6.
ଆମର ଖାଦ୍ୟ; ଯଥା – ଶ୍ଵେତସାର, ପୁଷ୍ଟିସାର, ସ୍ନେହସାର, ଭିଟାମିନ୍ ଆଦିରେ କେଉଁ କେଉଁ ଧାତୁ, ଅଧାତୁ ଓ ଉପଧାତୁ ଅଛି, ଅଲଗା ଅଲଗା ତାଲିକା କର ।
ଉ-
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

Question 7.
“ଷ୍ଟିଲ୍‌ ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷମତା ହେଉଛି ଯେ କୌଣସି ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅର୍ଥନୀତିର ମାନଦଣ୍ଡ ଏବଂ ବିକାଶର ସୂଚକ ।’’- ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉପରେ ଏକ ସନ୍ଦର୍ଭ ଲେଖ ।
ଉ-
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

Question 8.
“ବର୍ତ୍ତମାନର ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଯୁଗରେ ଧାତୁର ଆବଶ୍ୟକତା ଅଛି ନା ନାହିଁ ।’’ ଏହି ପ୍ରସଙ୍ଗ ଉପରେ ତୁମର ଶ୍ରେଣୀରେ କିମ୍ବା ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଏକ ତର୍କ (debate) ପ୍ରତିଯୋଗିତାର ଆୟୋଜନ କର ।
ଉ-
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

Question 9.
ଯଦି ସୁଯୋଗ ମିଳେ, ଏକ ଷ୍ଟିଲ୍‌ କାରଖାନା ପରିଦର୍ଶନରେ ଯାଅ ଏବଂ ନିମ୍ନମତେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ଏକ ରିପୋର୍ଟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କର ।
(1) ପରିଦର୍ଶନ ତାରିଖ
(2) ପରିଦର୍ଶନ ସ୍ଥାନ ବା ଷ୍ଟିଲ କାରଖାନା
(3) କଞ୍ଚାମାଲଗୁଡ଼ିକର ନାମ
(4) କାରଖାନା – ଠାରୁ କେତେ କି.ମି. ଦୂରରେ ସେଗୁଡ଼ିକ ଉପଲବ୍‌ଧ ?
(5) କଞ୍ଚାମାଲଗୁଡ଼ିକର ପରିବହନ ବ୍ୟବସ୍ଥା
(6) ପ୍ରସ୍ତୁତି ପ୍ରଣାଳୀର ବର୍ଣ୍ଣନା
(7) କାରଖାନାରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ କ’ଣ ?
(8) କେଉଁ କେଉଁ ସ୍ଥାନକୁ ପଠାଯାଏ
(9) କାରଖାନାର ଆଖପାଖରେ ଆଉ କେଉଁ କେଉଁ ଶିଳ୍ପ ଅଛି ?
(10) କାରଖାନାରୁ ନିର୍ଗତ ପ୍ରଦୂଷକଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ କ’ଣ ?
(11) ପ୍ରଦୂଷଣଗୁଡ଼ିକ ପରିବେଶକୁ କିଭଳି ଭାବେ ପ୍ରଦୂଷିତ କରିଥା’ନ୍ତି ?
(12) ପ୍ରଦୂଷଣ ରୋକିବା ପାଇଁ ପ୍ରତିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକ କ’ଣ କ’ଣ ?
(13) ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆନୁଷାଙ୍ଗିକ ତଥ୍ୟ ।
ଉ-
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

Question 10.
ତୁମର ସାହିର ବା ପଡ଼ାର ଦଶଟି ପରିବାରର ଘରକୁ ଯାଇ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପରିବାର କେଉଁ କେଉଁ ଧାତୁର କେଉଁ କେଉଁ ଜିନିଷ ବ୍ୟବହାର କରୁଛନ୍ତି ତାଲିକା କର ।
ଉ-
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

Question 11.
ଏକ ବଡ଼ ମନୋହରୀ ଦୋକାନକୁ ଯାଅ ଏବଂ କେଉଁ କେଉଁ ଜିନିଷ ମେଟାଲ୍ ପ୍ୟାକିଙ୍ଗ୍ (ଧାତୁ ଖୋଳ)ରେ ଉପଲବ୍‌ଧ ଏକ ତାଲିକା କର । କେଉଁ ଜିନିଷ କେଉଁ ଧାତୁର ଖୋଳରେ ମିଳୁଛି ଲେଖ ।
ଉ-
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

Question 12.
ଏକ ବଡ଼ ଔଷଧ ଦୋକାନକୁ ଯାଅ ଏବଂ କେଉଁ କେଉଁ ଜିନିଷ କେଉଁ କେଉଁ ଧାତୁ ଖୋଳରେ ମିଳୁଛି ଏକ ତାଲିକା କର ।
ଉ-
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

Question 13.
ଏକ ବଡ଼ ସଉଦା ଦୋକାନକୁ ଯାଅ ଏବଂ କେଉଁ କେଉଁ ଜିନିଷ କେଉଁ କେଉଁ ଧାତୁ ଖୋଳରେ ମିଳୁଛି ଏକ ତାଲିକା କର ।
ଉ-
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

Question 14.
ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଶସ୍ତା ଓ ସହଜରେ ମିଳୁଥିଲେ ହେଁ କେତେକ ଜିନିଷକୁ କେବଳ ଧାତୁରେ ହିଁ ପ୍ୟାକିଙ୍ଗ୍ କରାଯାଉଛି କାହିଁକି- ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କର ।
ଉ-
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

Question 15.
ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନରେ ବ୍ୟବହୃତ ଏଲୟରେ ନିର୍ମିତ ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକର ଏକ ତାଲିକା କର ।
ଉ-
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ସଂଗ୍ରହ କରିବେ ।

ପରୀକ୍ଷା ଉପଯୋଗୀ ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ବସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ପ୍ରଶ୍ନେ। ଭର

1. ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) କେତେକ ରୋତକ୍ଷଇ ସରଞ୍ଜାମ ……………….. ରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।
(ii) ଟର୍ଚ୍ଚ ବ୍ୟାଟେରୀ ଖୋଳ …………………… ରେ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।
(iii) ପ୍ରକୃତିରୁ ମିଳୁଥିବା ପଦାର୍ଥମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ …………………… କଠିନତମ ।
(iv) ଝଳେଇ କରିବାରେ …………………… ଓ …………………… ମୌଳିକ ମିଶାଇ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
(v) କାଚ କାଟିବାରେ …………………… ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
(vi) Na କୁ ଥଣ୍ଡାଜଳରେ ପକାଇଲେ …………………… ଗ୍ୟାସ୍ ବାହାରେ ।
(vii) ବାୟୁରୁ ଜଳକଣା ଶୋଷଣ କରୁଥିବା ଦ୍ରବଣର ନାମ …………………… ।
(viii) ରଷ୍ଟ ର ରାସାୟନିକ ନାମ …………………… ।
(ix)…………………… ଗ୍ୟାସର ଦହନରୁ ପପ୍ ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
(x)…………………… ଦ୍ରବଣରେ ଲିଟ୍ସ୍‌ର ରଙ୍ଗ ବଦଳେ ନାହିଁ ।
(xi) ମୃଦୁ ପାନୀୟରେ …………………… ଗ୍ୟାସ୍ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇଥାଏ ।
(xii) P₂O₅ ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହୋଇ …………………… ପ୍ରକାର ଅମ୍ଳ ସୃଷ୍ଟି କରେ ।
(xiii) …………………… ଧାତୁକୁ କିରୋସିନ୍‌ରେ ବୁଡ଼ାଇ ରଖାଯାଏ ।
(xiv) ଅଧାତୁ ହେଲେ ମଧ୍ୟ …………………… ବିଦ୍ୟୁତ୍ ପରିବାହୀ ।
(xv) ସଲ୍‌ଫରସ୍ ଅମ୍ଳରେ ନୀଳ ଲିଟ୍ମସ୍ କାଗଜକୁ ବୁଡ଼ାଇଲେ …………………… ଏହା ରଙ୍ଗ ଧାରଣ କରେ ।
(xvi) ଫସ୍‌ଫରସ୍ ବାୟୁର …………………… ଗ୍ୟାସ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ । –
(xvii) ବୋତଲରେ ଜଳ ପୂର୍ଣ୍ଣକରି …………………… ଅଧାତୁକୁ ରଖାଯାଏ ।
(xviii) ଧାତୁର …………………… ଗୁଣଯୋଗୁଁ ଅଳଙ୍କାର କରାଯାଇପାରୁଛି ।
(xix) …………………… ଧାତୁ ଲଘୁ ଲବଣାମ୍ଳ ସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ ନାହିଁ ।

Answers:
(i) ଆଲୁମିନିୟମ୍
(ii) ଦସ୍ତ।
(iii) ହୀରା
(iv) ସୀସା, ଟିନ୍
(v) ହୀରା
(vi) H
(vii) NaOH
(viii) ଆଇରନ୍ ଅକ୍‌ସାଇଡ୍
(ix) H
(x) ଉଦ।ସୀନ
(xi) CO₂
(xii) 3
(xiii) Na
(xiv) ଗ୍ରାଫାଇଟ୍
(xv) ଲାଲ୍
(xvi) O₂
(xvii) ଫସ୍‌ଫରସ୍
(xviii) ନମନୀୟତା
(xix) Cu

2. ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ତରଳ ଅଧାତୁର ନାମ ………………….. ଅଟେ । (Hg, Cu, Cl, Br)
(ii) ତରଳ ଧାତୁର ନାମ ……………… ଅଟେ । (Hg, Cl, Br, I)
(iii) ଚକ୍‌କ୍ କରୁଥିବା ଅଧାତୁର ନାମ ……………………….. ଅଟେ । (S, Fe, Bo, I)
(vi) ଧାତବ ଅକ୍ସାଇଡ଼ଗୁଡ଼ିକ ………………………. (ଲବଣ, ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାର, ଏଲୟ)
(iv) ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁପରିବାହୀ ଅଧାତୁର ନାମ — ଅଟେ । (S, Fe, ଗ୍ରାଫାଇଟ୍, ହୀରା)
(v) ଜଳସହ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରୁ ନଥ‌ିବା ମୌଳିକର ନାମ — (Na, Fe, C, K) ଧର୍ମ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ।
(vii) SO2 ଜଳରେ ଦ୍ରବୀଭୂତ ହେଲେ …………………… ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । (ଅମ୍ଳ, କ୍ଷାର, ଲବଣ, ଚୂନ)
(viii) ……………….. ପ୍ରକୃତିରେ ଉପଲବ୍ଧ ନୁହେଁ । (ଧାତୁ, ଅଧାତୁ, ଉପଧାତୁ, ମିଶ୍ରଧାତୁ)
(ix) ……………. ଲବଣ ନୁହେ । (Cu SO₄, ZnSO₄, NaCl, Ca(OH)₂)
(x) ଅତ୍ୟନ୍ତ କ୍ରିୟାଶୀଳ ଧାତୁର ନାମ …………………….. । (Fe, Mg, Na, Al)

Answers:
(i) Br
(ii) Hg
(iii) I
(iv) ଗ୍ରାଫାଇଟ୍
(v) C
(vi) କ୍ଷାର
(vii) ଅମ୍ଳ
(viii) ମିଶ୍ରଧାତୁ
(ix) Ca(OH)₂
(x) Na

3. ବାମ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ସମ୍ପର୍କକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) ରେଡ଼ିୟମ୍ : କୃତ୍ରିମ ମୌଳିକ :: ସୁନା ………………. ।
(ii) Na OH : କ୍ଷାର :: H₂CO₃ : ………………. ।
(iii) ପାରଦ : ତରଳ ଧାତୁ :: ବ୍ରୋମିନ୍ : ………………. ।
(iv) ସିଲିକନ୍ : ଉପଧାତୁ :: ଲୌହ : ………………. ।
(v) ପିତ୍ତଳ : ମିଶ୍ରଧାତୁ :: ଅମ୍ଳଜାନ ………………. ।
(vi) Na: କ୍ରୟାଶୀଳ ଧାତୁ :: F: ………………. ।
(vii) ଷ୍ଟିଲ୍ : ଲୁହାଥ୍‌ବା ଏଲୟ :: ପିତ୍ତଳ : ………………. ।
(viii) CaSO₄ : ZnSO₄ : ନୀଳ : ………………. ।
(ix) ନୀଳ → ଲାଲ : ଅମ୍ଳ :: ଲାଲ → ନୀଳ : ………………. ।
(x) NaOH : H₂O :: କ୍ଷାର : ………………. ।

Answers:
(i) ପ୍ରାକୃତିକ ମୌଳିକ
(ii) ଅମ୍ଳ
(iii) ତରଳ ଅଧାତୁ
(iv) ଧାତୁ
(v) ଅଧାତୁ
(vi) କ୍ରିୟାଶୀଳ ଅଧାତୁ
(vii) ଲୁହା ନଥିବା ଏଲୟ
(viii) ରଙ୍ଗହୀନ
(ix) କ୍ଷାର
(x) ନିଉଟ୍ରାଲ

4. ‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭର ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକ ସହ ‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭରେ ଥ‌ିବା ସମ୍ପର୍କିତ ଶବ୍ଦକୁ ମିଳାଅ ।

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(i) Hg	ସିଲିକନ୍
(ii) Br	ଧଳା
(iii) ବ୍ରେ।ଞ୍ଜ	ଈଷତ୍ ସବୁଜ
(iv) ଇସ୍ସାତ	ରଙ୍ଗହୀନ
(v) I	ବାଇଗଣୀ
(vi) MgO	ନୀଳ
(vii) ଉଭୟଧର୍ମୀ	ତରଳ ଧାତୁ
(viii) FeSO4	ଲୌହହୀନ ଏଲୟ
(ix) ZnSO4	ତରଳ ଅଧାତୁ
(x) CaSO4	ଲୌହମିଶ୍ରିତ ଏଲୟ

Answer:

‘କ’ ସ୍ତମ୍ଭ	‘ଖ’ ସ୍ତମ୍ଭ
(i) Hg	ତରଳ ଧାତୁ
(ii) Br	ତରଳ ଅଧାତୁ
(iii) ବ୍ରେ।ଞ୍ଜ	ଲୌହହୀନ ଏଲୟ
(iv) ଇସ୍ସାତ	ଲୌହମିଶ୍ରିତ ଏଲୟ
(v) I	ବାଇଗଣୀ
(vi) MgO	ଧଳା
(vii) ଉଭୟଧର୍ମୀ	ସିଲିକନ୍
(viii) FeSO4	ଈଷତ୍ ସବୁଜ
(ix) ZnSO4	ରଙ୍ଗହୀନ
(x) CaSO4	ନୀଳ

Odisha State Board BSE Odisha 6th Class Maths Solutions Chapter 4 ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା InText Questions Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 6 Maths Solutions Chapter 4 ସ୍ଵାଭାବିକ ସଂଖ୍ୟା InText Questions

ଉତ୍ତର ଲେଖ:
ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ସମୂହରେ କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ସଂଖ୍ୟା କିଏ ?
ସମାଧାନ:
1

ପ୍ରତ୍ୟେକ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟାଠାରୁ ତା’ ପରବର୍ତୀ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା କେତେ ବଡ଼ ? 
ସମାଧାନ:
1

ଏ ସଂଖ୍ୟା ସମୂହର ଶେଷ କେଉଁଠି ?
ସମାଧାନ:
ଶେଷନାହିଁ

ଯୋଗଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର । 
(କ) 12 + 5
ସମାଧାନ:
12 + 5 = 17

(ଖ) 45 + 12
ସମାଧାନ:
45 + 12 = 57

ନିମ୍ନ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକୁ ନିଜ ଖାତାରେ ଲେଖୁ ତହିଁରେ ଥିବା ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(କ) 2038 + 352 = 352 + ______
ସମାଧାନ:
2038

(ଖ) 365 + ______ = 148 + 365
ସମାଧାନ:
148

ତୁମେ ସେହିପରି 6 – 1 – 2 ପାଇଁ ବାସ୍ତବ ଜୀବନର ପରିସ୍ଥିତିର ଉଦାହରଣ ଦେଇ ବିୟୋଗଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର।
ସମାଧାନ:
(6 – 1) -2 = 5 – 2 = 3
ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାର କଲେ = 6 – (1 + 2) = 6 – 3 = 3
ଥିଲା 6 ଟି ଚକଲେଟ୍, ଟୁନିନେଲା 1 ଟି ଓ ରାଜୁନେଲା 2ଟି ।
ଟୁନି ଓ ରାଜୁ ଏକତ୍ର ଦେଲେ = (1 + 2) = 3ଟି ।
6 ଟିରୁ (1 + 2) ଗୋଟି ଗଲାପରେ ବଳକା ରହିଲା = 6 – (1 + 2) = 6 – 3 = 3

ନିମ୍ନରେ ଥିବା ଗୁଣନକାର୍ଯ୍ୟ କରି ଗୁଣଫଳ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
5 × 7 = ________
ସମାଧାନ:
35

8 × 6 = ________
ସମାଧାନ:
48

12 × 9 = ________
ସମାଧାନ:
108

14 × 12 = ________
ସମାଧାନ:
168

ତୁମେ ନିଜେ କର ।
(3 × 4) × 5 = ?
ସମାଧାନ:
(3 × 4) × 5
= 12 × 5 = 60

3 × (4 × 5) = ?
ସମାଧାନ:
3 × (4 × 5)
= 3 × 20 = 60

(3 × 4) × 5 = ?
ସମାଧାନ:
(3 × 4) × 5 = 3 × (4 × 5)

ଉତ୍ତର ଲେଖ:
(କ) 0 × 46
ସମାଧାନ:
0 × 46 = 0 

(ଖ) 46 × 0
ସମାଧାନ:
46 × 0 = 0

(ଗ) 0 ÷ 46
ସମାଧାନ:
0 ÷ 46 = 0

(ଘ) 46 ÷ 0
ସମାଧାନ:
46 ÷ 0 = କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାଗଫଳ ନାହିଁ ।

ସଂଖ୍ୟା ରଶ୍ମି ନକହି ସଂଖ୍ୟା ରେଖା ବୋଲି କାହିଁକି କହିବା ?
ସମାଧାନ:
ରେଖା ଉପରେ ଅସଂଖ୍ଯ ବିନ୍ଦୁ ଅଛି । ମାତ୍ର ରେଖା ଉପରେ ସମାନ ବ୍ୟବଧାନରେ ସ୍କେଲ୍ ବ୍ୟବହାର କଲେ ବିନ୍ଦୁମାନ ଚିହ୍ନଟ କରି ତା’ଉପରେ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ 1, 2, 3 …. ଆଦି ସଂଖ୍ୟା ଲେଖାଯାଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ସଂଖ୍ୟା ରଶ୍ମି ନ କହି ସଂଖ୍ୟାରେଖା କୁହାଯାଏ ।

ମନେରଖ: ପ୍ରତି ଦୁଇଟି କ୍ରମିକ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ବ୍ୟବଧାନ ହେଉଛି ଏକ ଏକକ ।
ସମାଧାନ:

ସେହି ସଂଖ୍ୟା ରେଖାକୁ ଦେଖ୍ ନିମ୍ନ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦିଅ ।
(କ) ଶୂନ ସୂଚକ ବିନ୍ଦୁଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି କେତେ ଏକକ ଦୂରରେ 5 ସୂଚକ ବିନ୍ଦୁ ଅବସ୍ଥିତ ? 
ସମାଧାନ:
ଶୂନ ସୂଚକ ବିନ୍ଦୁଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି 5 ଏକକ ଦୂରରେ 5 ସୂଚକ ବିନ୍ଦୁ ଅବସ୍ଥିତ ।

(ଖ) 3 ସୂଚକ ବିନ୍ଦୁଠାରୁ ଡାହାଣକୁ 3 ଏକକ ଦୂରରେ କେଉଁ ସଂଖ୍ୟା ଅଛି ?
3 + 3 = କେତେ ?
ସମାଧାନ:
3 ସୂଚକ ବିନ୍ଦୁଠାରୁ ଡାହାଣକୁ 3 ଏକକ ଦୂରରେ 6 ଅଛି ।

(ଗ) 8 ସଂଖ୍ୟା ସୂଚକ ବିନ୍ଦୁଠାରୁ 2 ଏକକ ବାମରେ କେଉଁ ସଂଖ୍ୟା ଅଛି ଏବଂ ସେହି ସଂଖାଠାରୁ ପୁଣି 3 ଏକକ ବାମକୁ କେଉଁ ସଂଖ୍ୟା ଅଛି ?
ସମାଧାନ:
8 ସଂଖ୍ୟା ସୂଚକ ବିନ୍ଦୁଠାରୁ 2 ଏକକ ବାମରେ 6 ସଂଖ୍ୟା ଅଛି ଏବଂ ସେହିଠାରୁ ପୁଣି 3 ଏକକ ବାମକୁ 3 ସଂଖ୍ୟା ଅଛି ।

(ଘ) 2 ସଂଖ୍ୟା ସୂଚକ ବିନ୍ଦୁଠାରୁ 3 ଏକକ ଡାହାଣକୁ ଯାଅ । ଓ ତା’ପରେ ଆଉ 4 ଏକକ ଡାହାଣକୁ ଯାଅ ।
କେଉଁ ସଂଖ୍ୟା ପାଖରେ ପହଞ୍ଚୁ ?
ସମାଧାନ:
2 + 3 + 4 = 9

କହିଲ ଦେଖ୍:
(କ) ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ ଯୋଗ କରିବା ଆଦି କେଉଁ ଆଡ଼କୁ ଯିବାକୁ ପଡ଼ୁଛି ? 
ସମାଧାନ:
ସଂଖ୍ୟାରେଖାରେ ଯୋଗ କରିବା ଲାଗି ଡାହାଣ ଆଡ଼କୁ ଯିବାକୁ ପଡ଼ୁଛି । 

(ଖ) ସଂଖ୍ୟା ରେଖାରେ ବିୟୋଗ କରିବାପାଇଁ କେଉଁ ଆଡ଼କୁ ଯିବାକୁ ପଡ଼ୁଛି ?
ସମାଧାନ:
ସଂଖ୍ୟା ରେଖାରେ ବିୟୋଗ କରିବାପାଇଁ ବାମ ଆଡ଼କୁ ଯିବାକୁ ପଡ଼ୁଛି ।

Odisha State Board CHSE Odisha Class 12 Economics Solutions Chapter 11 ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି Long Answer Questions.

CHSE Odisha 12th Class Economics Chapter 11 Long Answer Questions in Odia Medium

ଦୀର୍ଘ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

1. ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର କହିଲେ କ’ଣ ବୁଝ ? ଏହାର ପରିସର, ଗୁରୁତ୍ବ ଓ ସୀମାବଦ୍ଧତା ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଅର୍ଥନୀତିକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ବ୍ୟକ୍ତିବାଚକ (ବ୍ୟଷ୍ଟି) ଅର୍ଥନୀତି (Micro Economics) ଓ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି (Macro Economics) ଆଦି ଦୁଇଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି, ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଏକ ସାମଗ୍ରୀକ ଅଧ୍ୟୟନ । ଅର୍ଥନୀତିର ଯେଉଁ ବିଭାଗ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସାମୂହିକ ଏକକମାନଙ୍କର ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଥାଏ, ତାହାକୁ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି କୁହାଯାଏ । ଏହି ବିଭାଗରେ ମୋଟ ଜାତୀୟ ଆୟ, ଉତ୍ପାଦ ଓ ନିୟୋଜନ, ମୋଟ ଉପଭୋଗ, ସଞ୍ଚୟ ଓ ବିନିଯୋଗ, ସାମୁହିକ ଯୋଗାଣ ଓ ଚାହିଦା, ସାଧାରଣ ଦାମ୍ ସ୍ତର ଆଦି ସଂପର୍କରେ ଆଲୋକପାତ କରାଯାଇଥାଏ । ତେଣୁ ଏହା ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏକକ ସଂପର୍କରେ ଆଲୋଚନା ନ କରି ସାମୂହିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଥାଏ । ଅଧ୍ୟାପକ ବୋଲ୍‌ଙ୍କ ମତରେ, “ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥନୀତି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଉତ୍ପାଦର ପରିମାଣ, ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆୟ, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦାମ, ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଉତ୍ପାଦ ବିଷୟ ଆଲୋଚନା ନକରି ସମୂହ ଉତ୍ପାଦ, ଜାତୀୟ ଆୟ, ଦାମ୍ ସ୍ତର, ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ ବିଷୟ ଆଲୋଚନା କରିଥାଏ ।’’

ପରିସର :
(1) ଜାତୀୟ ଆୟ – ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତିର ପରିସର ଖୁବ୍ ବ୍ୟାପକ । ଏହା ଜାତୀୟ ଆୟ ଅଭିଧାରଣା ସଂପର୍କରେ ସମ୍ୟକ୍ ଦୃଷ୍ଟି ନିକ୍ଷେପ କରିଥାଏ । ଏହି ଅର୍ଥନୀତି ଜାତୀୟ ଆୟର ସଂଜ୍ଞା ନିରୂପଣ, ଏହାର ବିଭିନ୍ନ ଉପାଦାନ ଓ ଏହାର ପରିମାପ ସଂପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରିଥାଏ । ତେଣୁ ଜାତୀୟ ଆୟ ତତ୍ତ୍ଵର ବିଶ୍ଳେଷଣ ଏହି ବିଭାଗର ପରିସରଭୁକ୍ତ ।
(2) ଉତ୍ପାଦ, ଆୟ ଓ ନିୟୋଜନର ସ୍ତର – ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି, ଦେଶର ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ, ଆୟ ଏବଂ ନିୟୋଜନ ସ୍ତର ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରିଥାଏ । ଏହି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏଥ୍ ସହିତ ଜଡ଼ିତ ଉପାଦାନମାନଙ୍କର ପୁଙ୍ଖାନୁପୁଙ୍ଖ ଆଲୋଚନା କରିଥାଏ ।
(3) ବଣ୍ଟନ ତତ୍ତ୍ବ – କୌଣସି ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ବଣ୍ଟନ ତତ୍ତ୍ଵର ବିଶ୍ଳେଷଣ କରିଥାଏ । ଏହି ସମଷ୍ଟି ଆର୍ଥନୀତିକ ବଣ୍ଟନତତ୍ତ୍ଵ ଜାତୀୟ ଆୟର ବଣ୍ଟନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସଂପର୍କରେ ଅବଗତ କରାଇଥାଏ ଓ ଏହି ବଣ୍ଟନରୁ ଉପାଦାନମାନଙ୍କର ଅଂଶ ସଂପର୍କରେ ସୂଚନା ମିଳିଥାଏ ।
(4) ଅର୍ଥନୈତିକ ବିକାଶ – ଅର୍ଥନୈତିକ ଉନ୍ନୟନ ବା ବିକାଶ ଭଳି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧ୍ୟୟନ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତିର ବିଷୟଭୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
(5) ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବାଣିଜ୍ୟ ତତ୍ତ୍ବ – ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟ କାରବାର ଓ ଏ ସଂପର୍କିତ ନୀତି ସଂପର୍କରେ ଆଲୋକପାତ କରିଥାଏ ।
(6) ଦାମ୍ ସ୍ତର – ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥନୀତି ସାଧାରଣ ଦାମ୍ ସ୍ତରର ହ୍ରାସ ଓ ବୃଦ୍ଧିଜନିତ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିଥାଏ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ ଏହା ସ୍ତ୍ରୀତି ଓ ଅବସ୍ତୀତି ସଂପର୍କରେ ଆଲୋଚନା କରିଥାଏ ।

ଗୁରୁତ୍ଵ – ନିମ୍ନଲିଖିତ ଉପାଦାନଗୁଡ଼ିକ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତିର ଗୁରୁତ୍ବ ସଂପର୍କରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
(1) ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ପରିଚାଳନା ସଂପର୍କରେ ଧାରଣା ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି, ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପରିଚାଳନା ତଥା କାର୍ଯ୍ୟଧାରା ସଂପର୍କରେ ଅବଗତ କରାଇଥାଏ । ଏହା ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରଚଳିତ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିବା ସହ ଜଡ଼ିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ, ସମସ୍ୟା; ଯଥା – ଆୟ, ଉତ୍ପାଦ ଓ ନିୟୋଜନ ସଂପର୍କିତ ସମସ୍ୟା ଓ ସାଧାରଣ ଦାମ୍‌ର ସ୍ତର ସଂପର୍କିତ ସମସ୍ୟା ପ୍ରତିଫଳିତ କରାଇଥାଏ । ଏସବୁ ତଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବାରୁ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ଵ ସହଜରେ ଅନୁମେୟ ।
(2) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଏକକର ଆଚରଣ ସଂପର୍କରେ ସୂଚନା – ଏହି ଅର୍ଥନୀତି ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସାମୂହିକ ତଥ୍ୟ ପରିବେଷଣ କରିବା ସହ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏକକର ଆଚରଣ ସଂପର୍କରେ ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ, କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉତ୍ପାଦର ଚାହିଦା ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ସାମୂହିକ ଚାହିଦା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦ୍ରବ୍ୟର ଚାହିଦାର ବୃଦ୍ଧି ଓ ହ୍ରାସଜନିତ ଅବସ୍ଥା ସାମୂହିକ ଚାହିଦାର ଅନୁକୂଳ ବା ପ୍ରତିକୂଳ ଅବସ୍ଥା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ତେଣୁ ଏହି ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଏକ ବ୍ୟକ୍ତିକ ବିଶ୍ଲେଷଣ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥନୀତିର ଭୂମିକା ରହିଛି ।
(3) ଅର୍ଥନୈତିକ ଯୋଜନା – ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନୀତି, ଯୋଜନା ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅତିମାତ୍ରାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ମୁଦ୍ରାସ୍ତ୍ରୀତି, ଜନବିସ୍ଫୋରଣ, ସ୍ୱଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ଉପଯୁକ୍ତ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶନ ଦେଇଥାଏ ।
(4) ଜାତୀୟ ଆୟର ଅଧ୍ୟୟନ – ଆଧୁନିକ କାଳରେ କୌଣସି ଦେଶର ଆର୍ଥିକ ଅବସ୍ଥା ସଂପର୍କରେ ଜାତୀୟ ଆୟ ହିଁ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ତେଣୁ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରତିଟି ଦେଶ ଜାତୀୟ ଆୟ ସଂପର୍କରେ ସମ୍ୟକ୍ ଧାରଣା ପାଇବାପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଥା’ନ୍ତି । ଏ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ତଥ୍ୟ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ହିଁ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
(5) ସାଧାରଣ ଦାମ୍ ସ୍ତରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ – ସାଧାରଣ ଦାମ୍ ସ୍ତରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ମୁଦ୍ରାର ମୂଲ୍ୟ ମଧ୍ଯରେ ନିବିଡ଼ ସଂପର୍କ ରହିଛି । ପ୍ରଥମଟିର ବୃଦ୍ଧି, ଅନ୍ୟଟିର ହ୍ରାସ ଘଟାଏ ଓ ପ୍ରଥମଟିର ହ୍ରାସ ଅନ୍ୟଟିର ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଏ । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତିର ବିଶ୍ଳେଷଣ ଓ ଅନୁଶୀଳନରୁ ହିଁ ପ୍ରତୀୟମାନ ହୋଇଥାଏ ।
ଉପରୋକ୍ତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କରାଗଲେ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତିର ପ୍ରଭୂତ ଗୁରୁତ୍ଵ ରହିଛି । ଆଧୁନିକ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତିର ଅଧ୍ୟୟନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ।

ସୀମାବଦ୍ଧତା – ‘ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥନୀତି’ର ଅଧ୍ୟୟନରେ ନିମ୍ନଲିଖିତ ଦୋଷତ୍ରୁଟି ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ ।
(1) ଅତିରଞ୍ଜିତ ଉପସ୍ଥାପନା – ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଏକକମାନଙ୍କର ସାମଗ୍ରିକ ଅଧୟନ ହିଁ ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥନୀତିର ବିଷୟବସ୍ତୁ । ଏହା ଏକକମାନଙ୍କର ସାମୂହିକ ପରିପ୍ରକାଶ କରୁଥିବାରୁ ଏହା ଅର୍ଥନୈତିକ ପରିସ୍ଥିତି ବା ଅବସ୍ଥାକୁ ସର୍ବଦା ସ୍ୱାଭାବିକ ତଥା ସ୍ଵଚ୍ଛଳ ବୋଲି ଉପସ୍ଥାପନା କରିଥାଏ । ମାତ୍ର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏକକଗୁଡ଼ିକ ସମଜାତୀୟ ନହୋଇ ବିଷମଜାତୀୟ ହୋଇଥିବାରୁ ସାମୂହିକଭାବେ ପ୍ରତିପାଦିତ ହୋଇଥିବା ସ୍ଵାଭାବିକ ଅବସ୍ଥା ବାସ୍ତବତା ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ । ଏ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ବାସ୍ତବିକତାରୁ ଦୂରରେ ବୋଲି ବିଚାର କରାଯାଏ ।
(2) ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଏକକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭିନ୍ନତା ବା ପାର୍ଥକ୍ୟ – ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ସାମଗ୍ରିକ ଭାବେ ପରିପ୍ରକାଶ କରୁଥିବା ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏକକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭିନ୍ନତା ବା ପାର୍ଥକ୍ୟ ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଯେତେବେଳେ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ଏହିସବୁ ଉପାଦାନମାନଙ୍କ ସାମୂହିକ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ, ଏହି ଉପାଦାନମାନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ମୌଳିକ ତଥ୍ୟ ଅପରିପ୍ରକାଶିତ ଥାଏ କାରଣ ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏକକମାନଙ୍କର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟରେ ବିଶେଷ ଭିନ୍ନତା ରହିଥାଏ । ବେଳେବେଳେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉପାଦାନମାନଙ୍କର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ବା ଲକ୍ଷଣ ସାମୁହିକ ଉପସ୍ଥାପନା ବେଳେ ଉପଲବଧୂ କରାଯାଏନା ।
(3) ସମାଜକୁ ସମଧାରାରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିବାକୁ ଅକ୍ଷମ – ଏକ ସାମୂହିକ ଉପସ୍ଥାପନା ସମାଜର ସବୁସ୍ତରକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରେନାହିଁ । ଉଦାହରଣସ୍ୱରୂପ ମୁଦ୍ରାଷ୍ଟୀତି ସମାଜର ସବୁବର୍ଗର ଲୋକଙ୍କ ଉପରେ ସମପ୍ରଭାବ ପକାଇ ନଥାଏ । କେତେକ ବର୍ଗର ବ୍ୟକ୍ତି ଏହି ପ୍ରଭାବରୁ ମୁକ୍ତ ରହିଥା’ନ୍ତି ।
ଉପରୋକ୍ତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କରାଗଲେ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତିର କେତେକ ଦୋଷତ୍ରୁଟି ରହିଛି । ମାତ୍ର ଏହି ଦୋଷତ୍ରୁଟି ବାସ୍ତବ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସେତେଟା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ବୋଲି ଉପଲବ୍‌ଧ ହୁଏନା । ଏହାସତ୍ତ୍ବେ ବି ଆଧୁନିକ ସମୟରେ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତିର ଗୁରୁତ୍ଵ ସମସ୍ତେ ଅନୁଭବ କରିଥା’ନ୍ତି ।

2. ବ୍ୟଷ୍ଟି ଓ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର କ’ଣ ବୁଝାଇ ଲେଖ ।
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କଲାବେଳେ ଏହାକୁ ସମୂହଗତ ବା ବ୍ୟକ୍ତିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କରାଯାଏ ଓ ଏହା ମଧ୍ୟ ଅଧ୍ୟୟନର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଙ୍ଗ । ମାତ୍ର ଏହି ଚିନ୍ତାଧାରାର ସୃଷ୍ଟି ଅତୀବ ପୂରାତନ ନୁହେଁ । 1933 ମସିହାରେ ଓସ୍‌ ବିଶ୍ଵ ବିଦ୍ୟାଳୟର ପ୍ରଫେସର ରାଗ୍‌ନର ଫ୍ରିସ୍କ (Ragner Frisch of Oslo University) ପ୍ରଥମେ ଏହି ଚିନ୍ତାଧାରର ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ ଓ ଏହା ପରଠାରୁ ଏହାର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।

ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର (Micro Economics)
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ଆମେ ଯେତେବେଳେ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ରାଶକୁ ନେଇ ଆଲୋଚନା କରୁ, ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ଗୁଣ ପ୍ରକାଶ କରେ । ଏଠାରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆର୍ଥନୀତିକ ଆଚରଣକୁ ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆର୍ଥନୀତିକ ଆଚରଣକୁ ଆଲୋଚନା କରିବା ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଏକକୁ ସମଷ୍ଟିଗତ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଆଲୋଚନା କରିବା ସମ୍ଭବ ହେଲେ ହେଁ ସେହି ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଏକକକୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଭାବରେ ଆଲୋଚନା କରି କେବଳ ସେହି ବ୍ୟକ୍ତି ବା ଏକକର ଆଚରଣକୁ ପ୍ରକାଶ କରିବ । ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥରେ କୌଣସି ଗୋଷ୍ଠୀବଦ୍ଧ ଏକକଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏକକକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ତେଣୁ, ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ପ୍ରଥମେ ଯେଉଁ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ପ୍ରତିପାଦନ କରେ ତାହା ହେଲା- ଗୋଷ୍ଠୀବଦ୍ଧ ଏକକଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସି ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏକକର ଆଚରଣକୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ଯାହା ଗୋଷ୍ଠୀବଦ୍ଧ ନୁହେଁ । ସେପରି ଏକକର ଅଧ୍ୟୟନ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ପରିସରଭୁକ୍ତ ହୋଇ ନଥାନ୍ତି । ତେଣୁ, ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଯେଉଁ ଏକକ ଆଚରଣ ପ୍ରକାଶ କରେ ତାହା ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାର ମଧ୍ୟ ଏକ ଏକକ ରୂପେ ବିବେଚିତ ହୋଇଥ‌ିବା ଆବଶ୍ୟକ । ତେଣୁ, ଏହା କେବଳ ଗୋଷ୍ଠୀଗତ ଗୁଣ ପ୍ରକାଶ କରୁଥିବା ଏକକମାନଙ୍କ ଅଧ୍ୟୟନକୁ ବୁଝାଏ ।

ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ ରାମର ଆୟ 1 ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ଦର ଇତ୍ୟାଦି । ରାମର ଆୟ ଏକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଆଲୋଚନା ହେଲେ ଏହାର ସମଷ୍ଟିଗତ ଗୁଣରୁ ଆମେ ଜାତୀୟ ଆୟ ଜାଣିପାରୁ । ସେହିପରି ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ଦର ମଧ୍ୟ ସାଧାରଣ ବଜାର ଦର ନିର୍ଦ୍ଧାରଣରେ ସହାୟକ ହୁଏ ।

ପୁନଶ୍ଚ, ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର କ୍ଷୁଦ୍ରାଶ ବା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ କ୍ଷେତ୍ରର ଆଲୋଚନାକୁ ବୁଝାଇଲେ ହେଁ ଏହା ସର୍ବଦା କେବଳ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏକକର ଅଧ୍ୟୟନକୁ ବୁଝାଇ ନଥାଏ । ବେଳେବେଳେ ଏହା କେତେକ ଏକକଗୁଡ଼ିକର ସମଷ୍ଟିରେ ସୃଷ୍ଟ ଛୋଟ ଛୋଟ ଦଳ ବା ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ମଧ୍ୟ ବୁଝାଇନଥାଏ । ବେଳେବେଳେ ଏହା କେତେକ ଏକକଗୁଡିକର ସମଷ୍ଟିରେ ସୃଷ୍ଟ ଛୋଟ ଛୋଟ ଦଳ ବା ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ମଧ୍ୟ ବୁଝାଇଥାଏ । ଅର୍ଥାତ୍, ଐକିକ ଅଧ୍ୟୟନ ସର୍ବଦା ପ୍ରତି ଏକକର ଅଧ୍ୟୟନ ପରିବର୍ତ୍ତେ ବେଳେବେଳେ କେତେକ ଏକକଗୁଡିକର ସମଷ୍ଟିରୁ ସୃଷ୍ଟ ଛୋଟ ଛୋଟ ଗୋଷ୍ଠୀ ବା ଦଳକୁ ମଧ୍ଯ ବୁଝାଇଥାଏ । ମାତ୍ର ଏଠାରେ ଗୋଷ୍ଠୀର ଆଚରଣକୁ ସମୂହ ଗତି ଅର୍ଥରେ ବିଚାର କରାନଯାଇ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅର୍ଥରେ ବା ଐକିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ବିଚାର କରାଯାଏ । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ ଏକ ଶ୍ରେଣୀ । ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କ ସମଷ୍ଟିରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ । ମାତ୍ର, ଏହା ଯେତେବେଳେ ବିଭିନ୍ନ ଶ୍ରେଣୀ ମଧ୍ଯରୁ ଗୋଟିଏ ବୋଲି ବିଚାର କରାଯାଏ, ଏହା ସାମୂହିକ ଅର୍ଥ ପରିବର୍ତ୍ତେ ଐକିକ ଭାବ ପ୍ରକାଶ କରେ ।

ତେଣୁ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏକକ ବା କିଛି ଏକକ ସମ୍ମିଶ୍ରଣରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ଛୋଟ ଛୋଟ ଗୋଷ୍ଠୀକୁ ବିଚାର କଲେ ହେଁ ସର୍ବଦା ଐକିକ ଆର୍ଥିକ ଆଚରଣର ଭାବବ୍ୟକ୍ତ କରିଥାଏ । ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ଐକିକ ଚିନ୍ତାଧାରାରୁ ବିଚାର କରିବା ମଧ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ । ପ୍ରଥମେ, ଏହା ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତି ଏକ ସାଧାରଣ ଧାରଣା ସୃଷ୍ଟି କରେ । ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଆମେ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତି ବିଭିନ୍ନ ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହୋଇଥାଉ । ଦ୍ୱିତୀୟ, ବିଭିନ୍ନ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହାର ଉପଯୋଗିତା ମଧ୍ୟ ଅଧ୍ଵ । ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ ହିଁ ଆର୍ଥନୀତିକ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନର ମୂଳ ଉତ୍ସ ରୂପେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ତୃତୀୟ, ଏହା ସମୀପ ସମ୍ବଳର ସଦୁପଯୋଗରେ ସହାୟକ ହୁଏ । ଚତୁର୍ଥ, କର ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଲାଗି ଏହା ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରେ । ଏସବୁ ସତ୍ତ୍ବେ ଏହା ମଧ୍ୟ କେତେକ ଦୁର୍ଗୁଣ ପ୍ରକାଶ କରେ । ଏହା ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତି ସାଧାରଣ ଧାରଣା ସୃଷ୍ଟି କଲେ ହେଁ ସର୍ବଦା ସତ୍ୟ ହୁଏ ନାହିଁ । ତେଣୁ, ସାମୂହିକ ଆଚରଣକୁ ଅବହେଳା କରେ । ତଥାପି, ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ଅଧ୍ୟୟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରକୁ ମୂଳପିଣ୍ଡ ରୂପେ ବିବେଚନା କରାଯାଇ ଆସୁଅଛି ।

3. ସମଷ୍ଟିଗତ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦର୍ଶାଅ ।
Answer:
ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ଅଧ୍ୟୟନ ସ୍ଥଳେ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଯଥା- ସମଷ୍ଟିଗତ ବା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇପାରେ । ଏଠାରେ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ବିଭିନ୍ନ ଏକକ ଗୁଡ଼ିକୁ ମିଳିତ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବାକୁ ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଓ ବିଭିନ୍ନ ଏକକଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସି ଏକକଙ୍କୁ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବାକୁ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ, ଏକ ପକ୍ଷରେ ସାମୂହିକ ଭାବ ବା ଆଚରଣ ବ୍ୟକ୍ତ ହେବାବେଳେ ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷରେ ଐକିକ ଆଚରଣ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥାଏ । ଏହି ଦୁଇ ଚିନ୍ତାଧାରା ମଧ୍ଯରେ ଆମେ କେତେକ ପାର୍ଥକ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ପାଉ । ସେଗୁଡିକ ନିମ୍ନରେ ଆଲୋଚନା କରାଗଲା ।

ସମଷ୍ଟିଗତ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ (Difference between Macro and Micro Economics)
(କ) ସମଷ୍ଟିଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ
(ଖ) ଲକ୍ଷ୍ୟଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ
(ଗ) ବିଷୟବସ୍ତୁଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ
(ଘ) ଅଧ୍ୟୟନ ମାଧ୍ଯମଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ
(ଙ) ଧାରଣାଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ
(ଚ) ସନ୍ତୁଳନରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ
(ଛ) ଦ୍ବନ୍ଦାତ୍ମକ ପାର୍ଥକ୍ୟ

(କ) ସମଷ୍ଟିଗତ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ (Difference between Macro and Micro Economics) : ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର, ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଏକକଗୁଡିକୁ ମିଳିତ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ଆର୍ଥନୀତିକ ଆଚରଣ ପ୍ରକାଶ କରିବା ସ୍ଥଳେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର କେବଳ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଏକକର ଅଧ୍ୟୟନରୁ ସୀମିତ ଆଚରଣ ପ୍ରକାଶ କରିଥାଏ । ତେଣୁ, ସମଷ୍ଟିଗତ ଅଧ୍ୟୟନ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମୋଟାମୋଟି ଅଧ୍ୟୟନ ସ୍ଥଳେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଏହାର ଅଂଶବିଶେଷ ଅଟେ । ତେଣୁ, ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଏକ ଅଂଶବିଶେଷ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସମଷ୍ଟିଗତ ଆଚରଣକୁ ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ବୁଝାଏ ।

ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ, ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଜାତୀୟ ଆୟର ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ସ୍ଥଳେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର କେବଳ ବ୍ୟକ୍ତିର ଆୟକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । ମାତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତି ଆୟ, ଜାତୀୟ ଆୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଓ ବ୍ୟକ୍ତି ଆୟର ସମଷ୍ଟି ମଧ୍ୟ ଜାତୀୟ ଆୟ ସଙ୍ଗେ ସମାନ ।

(ଖ) ଲକ୍ଷ୍ୟଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ (Difference in Objective): ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ସାଧାରଣତଃ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସ୍ଥଳେ ଅଭିବୃଦ୍ଧିର ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୋଷଣ କରୁଥିବା ବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାରିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ପ୍ରତି ପ୍ରାଧାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, କୌଣସି ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ସମ୍ବଳକୁ ଚାବିକାଠି ସଦୃଶ ଗୁରୁତ୍ୱର ସହ ବିଚାର କଲେ ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ସର୍ବଦା ସମ୍ବଳ ବୃଦ୍ଧି ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଅର୍ପଣ କରିବା ସ୍ଥଳେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ସମ୍ବଳର ସଦୁପଯୋଗ ଓ ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିନିଯୋଗ ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଅର୍ପଣ କରେ । ତେଣୁ, ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଗତିମୂଳକ ସ୍ଥଳେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରତି ଏକକର ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦିଏ । ଏଠାରେ ଉଭୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ମଧ୍ୟ ପରିପୂରକ । ବ୍ୟକ୍ତିକ ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତାରୁ ହିଁ ପ୍ରଗତି ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଥାଏ ।

(ଗ) ବିଷୟବସ୍ତୁଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ (Difference in Subject matter) : ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ସର୍ବଦା ଅର୍ଥ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମୋଟାମୋଟି ଦିଗଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଅର୍ପଣ କରେ ବା ପାଥେୟ କରେ । ମାତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତି ସମସ୍ୟାକୁ ନେଇ ଗଢ଼ି ଉଠେ ଓ ଏହାର ସମାଧାନର ସୂତ୍ର ବାହାର କରେ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ, ଜାତୀୟ ଆୟ, ସାଧାରଣ ବଜାର ଦର, ବାଣିଜ୍ୟିକ ଉତ୍‌ଥାନ ଓ ପତନ, ଆର୍ଥିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଆଲୋଚନା କଲାବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ବଜାର ଦର, ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ସନ୍ତୁଳନ, ବଣ୍ଟନ, ଜନମଙ୍ଗଳ ଆଦି ଦିଗଗୁଡ଼ିକୁ ବିଶେଷ କରି ଆଲୋଚନା କରେ ।

(ଘ) ଅଧ୍ୟୟନ ମାଧ୍ଯମଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ (Difference in Method of study) : ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରରେ ସାଧାରଣ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା ପ୍ରତି ଗୁରୁତ୍ୱ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲାବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଂଶିକ ସନ୍ତୁଳନ ଅବସ୍ଥା ପ୍ରତି ବିଶେଷ ଧାନ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ଗୁଣରୁ ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସମସ୍ତ ସୂତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଅନୁସନ୍ଧାନମୂଳକ ହୋଇଥିବାବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ସୂତ୍ରଗୁଡିକ କେତେକ ଧାରଣା ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ହୋଇ କାରଣ ଓ ଫଳାଫଳ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିଥାଏ ।

(ଙ) ଧାରଣାଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ (Difference in Assumption) : ବ୍ଯକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟୋଜନ, ସ୍ଥିର ଉତ୍ପାଦନ ଓ ଆୟ ଭଳି ଧାରଣା ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ । ମାତ୍ର ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଏପରି ଧାରଣାଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖାନ କରି ପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ସ୍ଥିତି ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ।

(ଚ) ସନ୍ତୁଳନର ପାର୍ଥକ୍ୟ (Difference of the forces of equilibrium) : ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ସ୍ଥଳେ ସନ୍ତୁଳନ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ଲାଗି ସମୂହଗତ ଭାବ ପ୍ରକାଶକାରୀ ଉପାଦାନମାନଙ୍କୁ ବିଚାର କରିବା ବେଳେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବ ପ୍ରକାଶକାରୀ ଉପାଦାନମାନଙ୍କୁ ବିଚାର କରି ସନ୍ତୁଳନ ରକ୍ଷା କରାଯାଏ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ବ୍ୟକ୍ତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଚାହିଦା ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଯୋଗାଣକୁ ନେଇ ସାଧାରଣ ବଜାର ଦର ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇଥାଏ ।

(ଛ) ଦ୍ଵାହାତ୍ମକ ପାର୍ଥକ୍ୟ (Paradox of Value) : ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର, ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ରର ସମୂହଗତ ଅବସ୍ଥା ହେଲେହେଁ ବେଳେବେଳେ ଯାହା ସମଷ୍ଟିଗତ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଲାଗି ବିଶେଷ ଉପାଦେୟ ତାହା ବ୍ୟକ୍ତିକ ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ପ୍ରତି କ୍ଷତିକାରକ ହୋଇଥାଏ ଓ ଏହାର ବିପରୀତ ମଧ୍ୟ ସତ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ସର୍ବଶେଷରେ ଆମେ ଉଭୟଙ୍କ ପାର୍ଥକ୍ୟରୁ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଉପନୀତ ହେଉକି ଉଭୟ ମାତ୍ର ସ୍ଥଳବିଶେଷରେ ପୃଥକ; ମାତ୍ର ବାସ୍ତବତା ବହୁତ କମ୍ । ଯଥା- ଯାହା ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟସ୍ଥଳେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଭାବନା ପ୍ରକାଶ କରେ ତାହା ଅନ୍ୟସ୍ଥଳେ ସମଷ୍ଟିଗତ ଭାବନା ପ୍ରକାଶ କରିପାରେ ବା ଯାହା ବର୍ତ୍ତମାନ ସମଷ୍ଟିଗତ ଭାବନା ବ୍ୟକ୍ତ କରେ ତାହା ଅନ୍ୟସ୍ଥଳେ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଭାବନା ପ୍ରକାଶ କରେ । ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ, ଦେଶ ବିଶେଷରେ ଏକ ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିକ ଭାବନା ପ୍ରକାଶ କରେ । ମାତ୍ର ରାଜ୍ୟ ବିଶେଷରେ ସେହି ରାଜ୍ୟ ଜିଲ୍ଲାମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସମଷ୍ଟିଗତ ଗୁଣ ପ୍ରକାଶ କରିଥାଏ । ତେଣୁ, ଆମ ଉଭୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କେତେକ ଭାବନାଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ସୃଷ୍ଟିକଲେ ହେଁ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରେଖାଙ୍କିତ ପାର୍ଥକ୍ୟତା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଏକ କଷ୍ଟକର ବ୍ୟାପାର ।

4. ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତିର ବିଷୟବସ୍ତୁ ବର୍ଣନା କର ।
Answer:
ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ଏକ ବିରାଟ ସମୂହ ବିଷୟ; ଅର୍ଥାତ୍ ସମଗ୍ର ଅର୍ଥନୀତି କିପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରେ । ଏହି ଅଧ୍ୟୟନରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଜାତୀୟ ଉତ୍ପାଦ, ମୋଟ ନିଯୁକ୍ତି, ସାମଗ୍ରିକ ଉପଭୋଗ, ମୋଟ ପୁଞ୍ଜି ନିବେଶ ଏବଂ ସାଧାରଣ ଦର ସ୍ତର ଆଲୋଚିତ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ବ୍ୟଷ୍ଟି ଏକକ ଅର୍ଥନୀତିର ସମାହାର, ଯଦିଓ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତିର ପରିସର ବ୍ୟାପକ ଓ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ । ତଥାପି ନିମ୍ନରେ ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତିର ପରିସର ଓ ବିଷୟବସ୍ତୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।
(କ) ଜାତୀୟ ଆୟ : ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତିର ମୁଖ୍ୟ ବିଷୟ ଭାବରେ ଜାତୀୟ ଆୟ, ଏହାର ଆକଳନ ପଦ୍ଧତି, ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ, ଧାରଣା, ସାମାଜିକ ଆଲେଖନ ଆଦି ସ୍ଥାନ ପାଇଥାଏ ।
(ଖ) ନିଯୁକ୍ତି : ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ନିଯୁକ୍ତି ଓ ବେକାରଜନିତ ସମସ୍ୟା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ । ଏହା ନିଯୁକ୍ତିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ତତ୍ତ୍ୱ ଓ ଉପାଦାନ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଲୋଚନା କରିଥାଏ । ମୁଖ୍ୟତଃ ଏଥରେ ବିଷତଃ ଫଳପ୍ରଦ ଚାହିଦା, ସାମୂହିକ ଚାହିଦା, ସାମୂହିକ ଯୋଗାଣ, ସାମୂହିକ ନିବେଶ, ସଞ୍ଚୟ ଆଦି ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥାଏ ।
(ଗ) ବାଣିଜ୍ୟିକ ଚକ୍ର : ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି, ବାଣିଜ୍ୟିକ ଚକ୍ରର ଉତ୍‌ଥାନ ସ ପତନର କାରଣମାନ ଅନୁଶୀଳନ କରିଥାଏ ।
(ଘ) ବିତ୍ତୀୟ ନୀତି : ଯେଉଁସବୁ ନୀତି ସରକାରଙ୍କଦ୍ବାରା ପ୍ରଣୀତ ହୋଇଥାଏ ତାହାକୁ ବିତ୍ତୀୟ ନୀତି କୁହାଯାଏ । ଏହି ନୀତିଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରେ କର ନୀତି, ଋଣ ନୀତି, ବଜେଟ୍ ନୀତି ଆଦି ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିଥାଏ ।
(ଡ) ମୁଦ୍ରାନୀତି : ମୁଦ୍ରା ପରିମାର ହ୍ରାସ ଓ ବୃଦ୍ଧି ନିୟୋଜନ, ଦରର ସ୍ତର, ସଞ୍ଚୟ, ନିବେଶ ଇତ୍ୟାଦି ଆଦି ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ ।
(ଚ) ବୈଦେଶିକ ବାଣିଜ୍ୟ : ସମଷ୍ଟି ଅର୍ଥନୀତି ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ଅନ୍ୟ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରର ବାଣିଜ୍ୟ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିଥାଏ । ଏହି ବିଷୟରେ, ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବାଣିଜ୍ୟର ଦିଗ, ରପ୍ତାନି-ଆମଦାନି ନୀତି ଏବଂ ଏହାର ଆଦାନପ୍ରଦାନ ସନ୍ତୁଳନ ବିଷୟ ଆଦି ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଦିଗକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରେ ।

Odisha State Board BSE Odisha 8th Class Odia Solutions Chapter 1 ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 8 Odia Solutions Chapter 1 ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ

ପାଠ୍ୟପୁସ୍ତକସ୍ଥ ଅଭ୍ୟାସ କାର୍ଯ୍ୟର ଉତ୍ତର

Question ୧।
ଆସ, କଥାବାର୍ତ୍ତା ହେବା ।
(କ) ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତର ରଚୟିତା କିଏ ?
Answer:
ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତର ରଚୟିତା ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ।

(ଖ) କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ କେଉଁ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ?
Answer:
କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଶେଷାର୍ଦ୍ଧରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।

(ଗ) ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତର କେଉଁ ସ୍କନ୍ଧରୁ ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାଟି ଅଣାଯାଇଛି ?
Answer:
ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତର ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ (ଗୋପଲୀଳା) ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାଟି ଅଣାଯାଇଛି ।

(ଘ) କେଉଁମାନଙ୍କ ଆଗରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷର ମହିମା କଥା କହୁଥିଲେ ?
Answer:
ଗୋପାଳ ଚାଳକମାନଙ୍କ ଆଗରେ ଶ୍ରାକୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷର ମହିମା କଥା କହ୍ନଥ୍ଲେ।

(ଙ) ଯମୁନା ବିଷୟରେ କ’ଣ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ଯମୁନାର ଶୀତଳ ଜଳ ନରହରି ପାନ କଲେ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୨।
ଆସ, ଦୁଇ ବା ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ତଳ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଲେଖିବା ।
(କ) ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ନାମ ‘ଦାମୋଦର’ ହୋଇଛି; ଏହାର କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:
‘ଦାମ’ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଦଉଡ଼ି । ପିଲାଦିନେ ଅମାନିଆ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ମାତା ଯଶୋଦା ଥରେ ଦଉଡ଼ିରେ ବାନ୍ଧିଥିଲେ । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶରୀରରେ ସେହି ଦଉଡ଼ିର ଚିହ୍ନ ରହିଯାଇଥିଲା । ସେହି କାରଣରୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅନ୍ୟ ନାମ ହେଉଛି ଦାମୋଦର ।

(ଖ) ଗୋପବାଳକମାନେ ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରୁଥୁଲେ କାହିଁକି ?
Answer:
ଗୋପାଳ ବାଳକମାନେ ବନରେ ଧେନୁ ଚରାଉଥିଲେ । ମଧ୍ୟାହ୍ନ ସମୟର ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣର ଅସହ୍ଯ ତେଜ ଶରୀରରେ ଲାଗିବାରୁ ସେମାନେ ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ।

(ଗ) ବୃକ୍ଷକୁ ସୁଜନଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରାଯିବାର କାରଣ କ’ଣ ?
Answer:
ସୁଜନ ବା ଭଲ ମଣିଷ ନିକଟକୁ ଯାଇଥିବା ଅତିଥିକୁ ସେ ଯେପରି ନିରାଶ ନକରି ଉପଯୁକ୍ତ ଆତିଥ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ, ଠିକ୍ ସେହିପରି ବୃକ୍ଷ ନିକଟକୁ ଯାଇଥବା ପ୍ରାଣୀକୁ ବୃକ୍ଷ ତା’ର ପତ୍ର, ଫୁଲ, ଫଳ, ଛାଇ, ମୂଳ, ବକଳ ଓ ଦାରୁ ଦେଇ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିଥାଏ । ତେଣୁ କବି ବୃକ୍ଷକୁ ସୁଜନ ବା ଭଲ ମଣିଷଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା

(ଘ) ‘ଜୀବିକା ହୋନ୍ତି ପ୍ରାଣୀଙ୍କର’– ଏହି ଧାଡ଼ିରୁ ବୃକ୍ଷ ସମ୍ପର୍କରେ ତୁମେ କ’ଣ ଜାଣିବାକୁ ପାଉଛ ?
Answer:
‘ଜୀବିକା ହୋନ୍ତି ପ୍ରାଣୀଙ୍କର’ – ଏହି ଧାଡ଼ିରୁ ବୃକ୍ଷର ଉପକାରିତା ସମ୍ପର୍କରେ ଆମେ ଜାଣିବାକୁ ପାଉଛୁ । ବୃକ୍ଷ ଖରା, ବର୍ଷା, ଶୀତ ସହି ମଧ୍ଯ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଉପକାରରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିଥାଏ ଓ ଜୀବନ ଧାରଣର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇଥାଏ ।

(ଙ) କେଉଁ ସ୍ଥାନକୁ ଗଲେ ଅତିଥିଙ୍କୁ ନିରାଶ ହେବାକୁ ପଡ଼େନାହିଁ ?
Answer:
ସୁଜନ ବା ଭଲ ମଣିଷଙ୍କ ଘରକୁ ଗଲେ ଅତିଥିଙ୍କୁ ନିରାଶ ହେବାକୁ ପଡ଼େନାହିଁ ।

Question ୩ ।
ଆସ, ୧୦୦ରୁ ୧୨୦ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ଯରେ ତଳ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡିକର ଉତ୍ତର ଲେଖୁ ।
(କ) ବୃକ୍ଷମାନଙ୍କ ଜୀବନ ଧନ୍ୟ – କବି ଏପରି କାହିଁକି କହିଛନ୍ତି?
ଷୋଡ଼ଶ ଶତାବ୍ଦାର ଭକ୍ଳାୟ କାବ୍ୟ ୟୁଗକୁ ଭକ୍ତିରସର ଧର୍ମଧାରାରେ ପ୍ଲାବିତ କରି ଉକ୍କର ଜନଜାବନରେ ବୈଷ୍ଣବୀୟ ଚେତନା ଭରି ଦେଇଥ‌ିବା ସାରସ୍ଵତ ସାଧକଗଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ଅଗ୍ରଗଣ୍ୟ । ଓଡ଼ିଶାର ପୁରପଲ୍ଲୀରେ ତାଙ୍କ ରଚିତ ‘ଭାଗବତ’ ଅତି ପରିଚିତ ଓ ଉପାଦେୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ଭାବରେ ସ୍ଵୀକୃତ। ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତା ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିଙ୍କ ‘ଭାଗବତ’ର ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ (ଗୋପଲୀଳା) ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ଅଣାଯାଇଛି । ଏଥ‌ିରେ କବି କୃଷ୍ଣଙ୍କର ମାନବୀୟ ଲୀଳା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ତାଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ବୃକ୍ଷର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

ବାସ୍ତବରେ କବି ବୃକ୍ଷର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଦର୍ଶାଇବାକୁ ଯାଇ ତାହାକୁ ସୁପୁରୁଷ ବା ସାଧୁମାନଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ନିଦାଘ କ୍ଳାନ୍ତିରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବାପାଇଁ କୃଷ୍ଣ ଗୋପବାଳକମାନଙ୍କ ସହିତ ବୃକ୍ଷର ଛାୟାରେ ବସିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷର ସୁଶୀତଳ ଛାୟାରେ ସେ ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭବ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ ମନରେ ସ୍ୱାଭାବିକ ଭାବେ ବୃକ୍ଷ ପ୍ରତି ଆନୁଗତ୍ୟ ଭାବ ଆସିଛି । ବୃକ୍ଷର ମହିମା ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ସେ ଶତମୁଖ ହୋଇଛନ୍ତି ।

ବୃକ୍ଷର ମହିମା ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ପ୍ରଥମେ ସେ ବୃକ୍ଷକୁ ସୁଜନ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । କାରଣ ସାଧୁଲୋକ ନିଜେ କଷ୍ଟ ସହିଲେ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟ କାହାକୁ କଷ୍ଟ ଦେବାକୁ ଚାହେଁ ନାହିଁ । ସେ ସବୁବେଳେ ଅନ୍ୟର ମଙ୍ଗଳ ଆଶାୟୀ ହୋଇ ରହିଥାଏ । ସେହିପରି ବୃକ୍ଷ ପ୍ରକୃତିଜନିତ ସବୁକିଛି ଦୁଃଖ ସହିଲେ ମଧ୍ୟ ତାହାର ଆଶ୍ରିତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ କେବେହେଲେ ଦୁଃଖ ଦେବାକୁ ଚାହେଁ ନାହିଁ । ସେ ଶୀତ, ବର୍ଷା, ଖରା ଦୁଃଖ ସହି ଆମମାନଙ୍କୁ ସୁଖ ଦେଇଥାଏ ବୋଲି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସେମାନଙ୍କୁ କହିଛନ୍ତିା

ବୃକ୍ଷ କେବଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ସହାୟ ହୋଇନଥାଏ, ସେ ମଧ୍ଯ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନ ଜୀବିକାର ମାଧ୍ଯମ ହୋଇଥାଏ । ତା’ର ପତ୍ରକୁ ମଣିଷ ଔଷଧ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରି ଦୁଃସାଧ୍ୟ ରୋଗ ଯନ୍ତ୍ରଣାରୁ ମୁକ୍ତି ପାଏ । ତା’ର ଫୁଲର ସୁବାସ ଓ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ମଣିଷକୁ ବିମୋହିତ କରାଏ । ଫଳର ରସାଳ ରସରେ ମଣିଷ ନିଜର ଉଦରଜ୍ଵାଳାକୁ ପ୍ରଶମିତ କରେ । ଗଛର ମୂଳ ପାଇଁ ମୃତ୍ତିକା କ୍ଷୟ ହୋଇ ନଥାଏ ଏବଂ ଜଳସ୍ତର ନିମ୍ନଗାମୀ ହୋଇନଥାଏ । ଗଛର ଛେଲି, ଭସ୍ମ, ଅଠାକୁ ମଣିଷ ନିଜର ବ୍ୟବହାରରେ ଲଗାଇ ଅନେକ ସମସ୍ୟାରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଥାଏ। ବୃକ୍ଷ ମଣିଷର ବା ପ୍ରାଣୀଜଗତର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ନିଜକୁ ସମର୍ପିତ କରିଥିବାରୁ କବି ତା’ ଜୀବନ ଧନ୍ୟ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । କବିଙ୍କ ଭାଷାରେ-

“ଶାତ ବରଷ। ଘର୍ମ ଦୁଃଖ
ସହି ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ଦ୍ୟନ୍ତି ସୁଖ ।
ଜୀବିକା ହୋନ୍ତି ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ।’’
କାବିକା ହୋନ୍ତି ପ୍ରାଶାଙ୍କର”

(ଖ) ଅବିଚାରିତ ଭାବରେ ବୃକ୍ଷଛେଦନ ଫଳରେ ସମାଜରେ କି ପ୍ରକାର କ୍ଷତି ଘଟୁଛି ?
Answer:
ବୃକ୍ଷହିଁ ମଣିଷର ଜୀବନ ଜୀବିକା । ବୃକ୍ଷ ଯୋଗୁଁ ମଣିଷ ସମାଜ ତିଷ୍ଠି ରହିଛି । ଆଦିମାନବର ବାସସ୍ଥାନ ଥିଲା ବୃକ୍ଷତଳ ବା ଘନ ଅରଣ୍ୟ । ମଣିଷ ସଭ୍ୟତା ତଥା ସଂସ୍କୃତିର ବିକାଶରେ ବୃକ୍ଷର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ । ସଭ୍ୟତାର ବିକାଶ ପୂର୍ବରୁ ମଣିଷର ସବୁପ୍ରକାର ଆବଶ୍ୟକତା ବୃକ୍ଷହିଁ ପୂରଣ କରୁଥିଲା । ତା’ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର ଓ ବାସଗୃହର ଆବଶ୍ୟକତା ପରିପୂରଣରେ ବୃକ୍ଷହିଁ ଏକମାତ୍ର ସହାୟ ଥିଲା ।

ଆଜିକାଲି ଅବାରିତ ଓ ଅବିଚାରିତ ଭାବରେ ଯେପରି ବୃକ୍ଷଛେଦନ ହେଉଛି, ତାହାର କୁପ୍ରଭାବ ମଣିଷ ସମାଜ ଉପରେ ନିଶ୍ଚୟ ପଡ଼ିବ। ସେହି କୁପ୍ରଭାବରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ମଣିଷପକ୍ଷେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଉତ୍ତର ଆଫ୍ରିକା, ପାରସ୍ୟ, ମିଶର ଆଦି ବହୁ ଦେଶ ବୃକ୍ଷ କ୍ଷୟ ହେତୁ ଶୁଷ୍କ ମରୁଭୂମିରେ ପରିଣତ ହୋଇଯାଇଛି । ଭାରତରେ ଅରଣ୍ୟ ସମ୍ପଦ କ୍ଷୟ ବା ବୃକ୍ଷଛେଦନ ସେହିପରି ବିପଦ ଟାଣି ଆଣିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି । ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ଭାରତରେ ଯେଉଁ ଜଙ୍ଗଲ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିଲା, ସେଥ‌ିରେ କୁହାଯାଇଥିଲା ଦେଶର ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ ବୃକ୍ଷ ଆଚ୍ଛାଦିତ ହୋଇ ରହିବା ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ। ମାତ୍ର ବାସ୍ତବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ତାହା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇନାହିଁ । ପୁରୁଣା ଜଙ୍ଗଲସବୁ ନଷ୍ଟ ହେଉଛି, ଅଥଚ ନୂଆ ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି କରିବାର ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ହେଉନାହିଁ । ଅବିଚାରିତ ବୃକ୍ଷ କ୍ଷୟ ହେତୁ ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି । ଠିକ୍ ସମୟରେ ବର୍ଷା ହେଉନାର୍ହିା ଅନିୟମିତ ବର୍ଷା ଯୋଗୁଁ ଫସତ୍ତର ପ୍ରଭୃତ କ୍ଷତିସାଧନ ହେଉଛି । ବାକ୍ଷୁମଣ୍ଡଳରେ ଅଧ୍କରୁ ଅଧିକ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ

ବାଷ୍ପ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ମଣିଷ ସମାଜ ପ୍ରତି ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି । ସାଧାରଣତଃ ବୃକ୍ଷମାନେ ଏହି ବିଷାକ୍ତ ବାଷ୍ପକୁ ଶୋଷି ନେଇ ବିଶୁଦ୍ଧ ଅମ୍ଳଜାନ ଯୋଗାଇଥା’ନ୍ତି । ମାତ୍ର ଅତ୍ୟଧ‌ିକ ବୃକ୍ଷ କ୍ଷୟ ଯୋଗୁଁ ତାହା ସମ୍ଭବ ହେଉନାହିଁ । ଶିଳ୍ପ ତଥା ଗାଡ଼ିମଟରରୁ ନିର୍ଗତ ହେଉଥ‌ିବା ଦୂଷିତ ବାଷ୍ପ ପରିବେଶ ଉପରେ ପ୍ରତିକୂଳ ପ୍ରଭାବ ପକାଉଛି । ପରିବେଶ ଦୂଷିତ ହେଉଥ‌ିବାରୁ ପରିବେଶବିତ୍‌ମାନେ ଏଥ‌ିପାଇଁ ଉଦ୍‌ବେଗ ପ୍ରକାଶ କରୁଛନ୍ତି । ଯଦି ଏହିପରି ବୃକ୍ଷ ନଷ୍ଟ ହୋଇ ଚାଲେ, ତା’ହେଲେ ମାନବ ସମାଜର ସୁସ୍ଥ ଜୀବନଯାପନ ଅସମ୍ଭବ ହୋଇ ପଢ଼ିବା

ବୃକ୍ଷଛେଦନ ପାଇଁ ଆଜି ମଣିଷ ବିପଦର ଦ୍ଵାରଦେଶରେ ପହଞ୍ଚି ସାରିଛି । ମଣିଷକୁ ଆସନ୍ନ ବିପଦରୁ ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ହେଲେ ନୂତନ ବୃକ୍ଷ ଲଗାଇ ଜଙ୍ଗଲ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ହେବ । ପିଲାଠାରୁ ବୁଢ଼ା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସହରଠାରୁ ପଲ୍ଲୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତେ ଯଦି ବୃକ୍ଷ ରୋପଣ କରି ତା’ର ଯତ୍ନ ନିଅନ୍ତି, ତା’ହେଲେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଆମକୁ ଆଉ ପଶ୍ଚାତ୍ତାପ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ନାହିଁ ।

(ଗ) ବୃକ୍ଷମାନେ ପରର ଉପକାର କିପରି କରନ୍ତି ?
Answer:
ଉତ୍କଳର ଭକ୍ତିଯୁଗର କାବ୍ଯସାହିତ୍ୟ ଯେଉଁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନାସ୍ନାତ ସାରସ୍ଵତ ସାଧକମାନଙ୍କ ଅନନ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ଭାରରେ ଋଦ୍ଧିମନ୍ତ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭକ୍ତକବି ଅତିବଡ଼ୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ନାମ ଅଗ୍ରଗଣ୍ୟ । ଉତ୍କଳର ଗଣଚେତନାକୁ ନୀତିନିଷ୍ଠ, ମାନବପ୍ରେମୀ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନାଶ୍ରୟୀ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଭକ୍ତି, ପ୍ରେମ ଓ ସମର୍ପଣର କାବ୍ୟ ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ ତାଙ୍କ ଲେଖନୀରୁ ନିଃସୃତ ହୋଇଥିଲା ।

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ଗହଣରେ ଧେନୁ ଚରାଇବାକୁ ଯାଇଛନ୍ତି । କ୍ରମଶଃ ଦିନର ବୟଃ ବୃଦ୍ଧି ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣର ତାପ ପ୍ରବଳରୁ ପ୍ରବଳତର ହୋଇଛି । ସୂର୍ଯ୍ୟତାପ ସହି ନପାରି ସେମାନେ ବୃକ୍ଷମୂଳରେ ବିଶ୍ରାମ ନେଇଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷର ସୁଶୀତଳ ଛାୟା ସେମାନଙ୍କୁ ଆମୋଦିତ ଓ ଆନନ୍ଦିତ କରିଛି । ତେଣୁ ଲୀଳାସୁନ୍ଦର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷ ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ଆନୁଗତ୍ୟ ଜଣାଇଛନ୍ତି । ତା’ର ଉପକାର ବର୍ଣ୍ଣନାରେ ସେ ଶତମୁଖ ହୋଇ ଉଠିଛନ୍ତି । ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ଆଗରେ ସେ ବୃକ୍ଷର ମହିମା ବଖାଣିଛନ୍ତି ।

ବୃକ୍ଷ ତା’ର ସୁଶୀତଳ ଛାୟା ପ୍ରଦାନ କରି କ୍ଳାନ୍ତ ମଣିଷ ବା ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଉପକାର କରିଥାଏ । ନିଜେ ଖରା ସହି ପତ୍ରକୁ ଏଭଳି ସଜାଇ ରଖେ ଯେ ତା’ଛାୟାରେ ବସିଥ‌ିବା କ୍ଳାନ୍ତ ମଣିଷର ସବୁକିଛି କ୍ଳାନ୍ତି ଦୂରେଇଯାଏ । କେବଳ ଖରା ନୁହେଁ, ସେ ମଧ୍ୟ ବର୍ଷା ଓ ଶୀତ ସହ୍ୟକରି ପରର ଉପକାର କରିଥାଏ ।

ବୃକ୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶ ମଣିଷ କାହିଁକି, ସମଗ୍ର ପ୍ରାଣୀଜଗତଙ୍କର ବଞ୍ଚିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । ପତ୍ର ଛାଇ ଦେବା ସହିତ ଔଷଧ ଭାବେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଅନେକ ସମୟରେ ତା’ର ଔଷଧୀୟ ଗୁଣ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ରୋଗମୁକ୍ତ କରେ । ତୃଣଭୋଜୀ ପ୍ରାଣୀମାନେ ବୃକ୍ଷର ପତ୍ର ଖାଇ ସେମାନଙ୍କର ଉଦର ପୂରଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେହିପରି ଫୁଲ ଗଛର ଶୋଭାବର୍ଦ୍ଧନ କରିବା ସହିତ ପ୍ରକୃତିକୁ ମନୋରମ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ । କେତେକ ଫୁଲର ମଧ୍ୟ ଔଷଧୀୟ ଗୁଣ ଥାଏ । ସେହି ଫୁଲ ଦିନେ ଫଳରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୁଏ । ସେହି ଫଳକୁ ପ୍ରାଣୀମାନେ ସେମାନଙ୍କର ଖାଦ୍ୟ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି । ମୂଳରେ ଥିବା ଚେର ମୃଭିକାକୁ ରକ୍ଷା କରିଥାଏ । ବୃକ୍ଷର ଚେରପାଇଁ ହିଁ ମୃତ୍ତିକାର ଜଳ ଧାରଣ କରିବାର ଶକ୍ତି ବଢ଼ିଥାଏ।

ଗଛର ବକଳ ବା ଛେଲିକୁ କେତେକ ଔଷଧରୂପେ, କେହି କେହି କୌପୀନରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି । ତା’ର କାଠ ଘର ତିଆରି ଓ ଘରକରଣା ଜିନିଷ ତିଆରି କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ତା’ର କ୍ଷାର, ଅଙ୍ଗାର, ଭସ୍ମ, ଅଠା ଆଦି ମଣିଷ ପାଇଁ ଉପାଦେୟ ହୋଇଥାଏ । ସବୁପ୍ରକାର ସେବା କରୁଥିବାରୁ ଓ ବୃକ୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶ କାମରେ ଲାଗୁଥ୍ ବାରୁ ଶ୍ରାକୃଷ୍ଣ ତାହାକୁ ପରୋପକାରା ଭାବରେ ସମ୍ବୋଧନ କରିଛିନ୍ତି। ବାସ୍ତବିକ ପଞ୍ଚସଖା ଯୁଗର ଭକ୍ତକବି ଭକ୍ତିଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ସହିତ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ବକ୍ତବ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଗଛର ଉପକାରିତା ଯେଭଳି ବୁଝାଇଛନ୍ତି, ତାହା ସର୍ବକାଳୀନ ଚିନ୍ତାଧାରା କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ ।

ଆସ, କବିତାର ପଦ ପୂରଣ କରିବା।
(କ) କ୍ଷାର, ଅଙ୍ଗାର, ଭସ୍ମ, ଅଠା ।
…………………………….

(ଖ) ଧନ୍ୟ ଜୀବନ ଏହାଙ୍କର ।
……………………………

(ଗ) ପତ୍ର କୁସୁମ ଫଳ ଛାଇ ।
……………………………

(କ) କ୍ଷାର, ଅଙ୍ଗାର, ଭସ୍ମ, ଅଠା ।
Answer:
ଗ୍ରହକୁ ସାଜି ବାଡ କଣା ॥

(ଖ) ଧନ୍ୟ ଜୀବନ ଏହାଙ୍କର ।
Answer:
ଜାବିକା ହୋନ୍ତି ପ୍ରାଣାଙ୍କର ॥

(ଗ) ପତ୍ର କୁସୁମ ଫଳ ଛାଇ ।
Answer:
ମୂଳ ବିକଳ ଦାରୁ ଦେଇ॥

Question ୪।
ଏହି କବିତାରୁ ଭଲ ଲାଗୁଥ‌ିବା ପଦଗୁଡିକ ନିର୍ବାଚନ କରି ଆବୃତ୍ତି କରିବା ?
Answer:
ପିଲାମାନେ ନିଜେ ଗାଇବେ ।

Question ୫।
ଆସ, ସରଳଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖୁବା :
(କ) ଏହାଙ୍କ ପ୍ରାୟେ ଯେବେ ହୋଇ
ସଂସାର ମଧେ ଦେହ ବହି ।
Answer:
ଏହାଙ୍କ ପ୍ରାୟେ ………………………… ଦେହ ବହି ।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାହିତ୍ୟକୃତି ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ର ଦଶମସ୍କନ୍ଧ (ଗୋପଲୀଳା) ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟର ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ଏଠାରେ କବି ବୃକ୍ଷର ଉପକାରୀ ସ୍ଵଭାବ ସମ୍ପର୍କରେ ବିଶଦ ବର୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

କୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ସହିତ ଧେନୁଚାରଣ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଜନବସତିଠାରୁ ଦୂରକୁ ଯାଇଛନ୍ତି । ଧେନୁମାନଙ୍କୁ ଚାରଣଭୂମିରେ ଛାଡ଼ିଦେଇ ସେ ସାଥୀମାନଙ୍କ ସହିତ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କ୍ରୀଡ଼ା କୌତୁକ କରିଛନ୍ତି । କ୍ରମେ କ୍ରମେ ଦିନ ବଢ଼ି ବଢ଼ି ମଧ୍ୟାହ୍ନ ହୋଇଛି । ସୂର୍ଯ୍ୟ ମୁଣ୍ଡ ଉପରକୁ ଯିବାରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣ ଅସହ୍ୟ ହୋଇଛି । ଅସହ୍ୟ କିରଣରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାପାଇଁ କୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷର ସୁଶୀତଳ ଛାୟାତଳେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇଛନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ସଖାମାନଙ୍କୁ ସେହି ଶୀତଳ ସ୍ଥାନକୁ ଆସିବାପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କରିଛନ୍ତି ।

କୃଷ୍ଣ ଥିଲେ ଲୀଳାସୁନ୍ଦର । ସେ ତାଙ୍କର ମାନବୀୟ ଲୀଳା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଅବକାଶରେ ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗକୁ ବିଚାର ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି । ଯେଉଁମାନେ ଉପକାରୀ ସେ ସେମାନଙ୍କର ମହତ୍ତ୍ଵ ଗାନ କରିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷ ସାଧାରଣ ମଣିଷ ବିଚାରରେ ହେୟ ହେଲେହେଁ ସେ ତାହାର ମହତ୍ତ୍ବ ବିଚାର କରିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ଆଗରେ ବୃକ୍ଷର ବିଶେଷତା ବଖାଣି ବସିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷ ସଦା ପରୋପକାରୀ । ସେ କଷ୍ଟ ସହି ଅନ୍ୟକୁ ସୁଖ ଦିଏ । ଅନ୍ୟର ବଞ୍ଚିବାରେ ଓ ଚ୍ଚାବନଧାରଣ କରିବାରେ ସେ ସହାୟକ ହୁଏ। ବୃଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶକୁ ବ୍ୟବହାର କର ପ୍ରାଶାମାନେ ଜାବନ ଧାରଣ କରିଥା’ନ୍ତି । ବୃକ୍ଷର ପତ୍ର, ଫୁଲ, ଫଳ, ମୂଳ, ବକଳ ସବୁକିଛି ମଣିଷ ପାଇଁ ଉପାଦେୟ । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷଙ୍କୁ ସୁଜନ ବା

ସାଧୁଲୋକଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷ ଧରାପୃଷ୍ଠରେ ଜନ୍ମ ନେଇ ଯେପରି ସମସ୍ତଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ କରିଥାଏ, ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସୁଖରେ ଓ ଜୀବନ ଧାରଣରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ, ସବୁ ପ୍ରାଣୀ ସେହିପରି ମନୋଭାବ ପ୍ରତିପୋଷଣ କରିବା ଉଚିତ । ବିଶ୍ୱସ୍ରଷ୍ଟା କେବଳ ଅନ୍ୟର ଉପକାର ପାଇଁ ମନୁଷ୍ୟ ବା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ଧରାପୃଷ୍ଠରେ ଜନ୍ମ ଦେଇଛନ୍ତି । ତେଣୁ ସଂସାରରେ ଜନ୍ମ ନେଇ, ଦେହଧାରଣ କରି ବୃକ୍ଷ ସଦୃଶ ମଙ୍ଗଳକାରୀ ହେବାକୁ ସେ ଉପଦେଶ ଦେଇଛନ୍ତି ।

(ଖ) ମନ ବଚନ ଧନେ କରି
ଯେ ହୋଏ ପର ଉପକାରୀ ।
ଦିନ ହରନ୍ତି ଦୁଃଖ ସୁଖେ
ସେ ଧନ୍ୟ ଇହପର ଲୋକେ ।
Answer:
ମନ ବଚନ ………………….. ପରଲୋକେ ।
ଉକ୍ତ ପଦ୍ୟାଶଟି ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାହିତ୍ୟକୃତି ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ର ଦଶମସ୍କନ୍ଧ (ଗୋପଲୀଳା) ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟର ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି । ଏଠାରେ କବି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ବୃକ୍ଷର ମହିିମା ଗାନ କରିବା ସହିତ ମହତ୍ ଜନଙ୍କର ଗୁଣାବଳା ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି।

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଜର ସାଥୀ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଧେନୁ ଚରାଇବା ପାଇଁ ଯାଇଛନ୍ତି । କ୍ରମଶଃ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ସମୟ ଉପସ୍ଥିତ ହେବାରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର କିରଣ ଅସହ୍ୟ ହୋଇଛି । କୃଷ୍ଣ ସାଥୀମାନଙ୍କ ସହିତ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଦାଉରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାପାଇଁ ବୃକ୍ଷତଳକୁ ଯାଇଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷର ସୁଶୀତଳ ଛାୟାରେ ବସି ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ସେହି ଅବସରରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ନିଜର ସଖାମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବୋଧନ କରି ବୃକ୍ଷର ବିଶେଷତା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶ ଯେ ପ୍ରାଣୀ ଜଗତର ବଞ୍ଚିବାର କାରଣ ହୋଇଥାଏ, ତାହା ସେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି । ଏପରିକି ବୃକ୍ଷକୁ ମଧ୍ଯ ସେ ସାଧୁ ଲୋକ ବା ଉତ୍ତମ ଲୋକଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି ।

ଯେଉଁମାନେ ମହତ୍ ଲୋକ, ସେମାନେ ନିଜ ଅପେକ୍ଷା ଅନ୍ୟର ସୁଖକୁ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ସେମାନେ ଯେତେ କଷ୍ଟ ପାଇଲେ ମଧ୍ୟ ନିଜ ପାଇଁ ସେମାନେ ଅଧ୍ଵ ଚିନ୍ତା ନକରି ଅନ୍ୟର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଇଚ୍ଛା କରିଥା’ନ୍ତି । ସେମାନେ କେବଳ ମନରେ ଯେ ଅନ୍ୟର ଉପକାର କରିବା ପାଇଁ ଇଚ୍ଛା କରିଥା’ନ୍ତି, ସେପରି ନୁହେଁ । ସେମାନେ ମଧ୍ଯ ମଧୁର ବଚନ କହି ଅନ୍ୟର ଦୁଃଖ ଦୂରେଇ ଦେବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥା’ନ୍ତି । କାରଣ ସହାନୁଭୂତିପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା କେବଳ ମହତ୍ ଲୋକ ପାଖରୁ ହିଁ ମିଳିଥାଏ। ପୁନଶ୍ଚ ସେମାନେ ଶକ୍ତି ଅନୁସାରେ ଦୁଃଖୀଲୋକଙ୍କୁ ଧନ ଦେଇ ତା’ ମୁହଁରେ ହସ ଫୁଟାଇବାପାଇଁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥା’ନ୍ତି ।

ଅର୍ଥାତ୍‌ ମନ, ବଚନ ଓ ଧନ ବଳରେ ସାଧୁଲୋକମାନେ ଜଗତର ମଙ୍ଗଳ କରିବାପାଇଁ ଇଚ୍ଛା କରିଥା’ନ୍ତି । ସାଂସାରିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜନ୍ମ ନେଇ ସେମାନେ ଦୁଃଖ ସୁଖ ଭୋଗକଲେ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟକୁ ସାହାଯ୍ୟ ଓ ସେବା କରିଥିବାରୁ ସେମାନେ ପୁଣ୍ୟ ସଞ୍ଚୟ କରିଥା’ନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ପାଇଁ ଜୀବନ ଦେଇ ଇହଜନ୍ମକୁ ସାର୍ଥକ କରିବା ସହିତ ପୁଣ୍ୟ ବଳରେ ପରଲୋକରେ ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭବ କରିଥା’ନ୍ତି। କବି ଏଠାରେ ନିଜର ଦାର୍ଶନିକ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି ।

Question ୬ ।
ତଳଲିଖୂତ ନାମମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁଗୁଡ଼ିକ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ସଖାଙ୍କ ନାମ ନୁହେଁ, ତାହାକୁ ବାଛି ଲେଖ । ଶ୍ରୀଦାମ, ସୁବଳ, ଭୀମ, ଅର୍ଜୁନ, ପ୍ରାଶୁ, ଅଂଶୁ, ବଜ୍ରହସ୍ତ, ଦେବପ୍ରସ୍ଥ ।
Answer:
ଭୀମ, ପ୍ରାଶ୍ରୁ, ବଜ୍ରହସ୍ତ ।

Question ୭।
ତଳେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ସେମାନଙ୍କ ଡାହାଣ’ ପଟରେ ଥ‌ିବା ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରୁ ବାଛି ଲେଖ ।
(କ) ଘର୍ମ (ବର୍ଷା, ଝାଳ, ଲାଳ, ଚମଡ଼ା)
(ଖ) ଦାରୁ (ସୁନ୍ଦର, କର୍କଶ, ମଠ, କାଠ)
(ଗ) ଦ୍ୟନ୍ତି (ଥୁଅଛି, କୁହନ୍ତି, ନିଅନ୍ତି, ଦିଅନ୍ତି)
Answer:
(କ) ଘର୍ମ – ଝାଳ
(ଖ) ଦାରୁ – କାଠ
(ଗ) ବ୍ୟକ୍ତି – ଦିଅନ୍ତି
ଆସ, ନୂତନ ଶବ୍ଦ ଲେଖୁବା :

Question ୮।
‘ମହତ୍’ ଶବ୍ଦରେ ‘ତ୍ଵ’ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଯୋଗ କଲେ ଶବ୍ଦଟି ହୁଏ ‘ମହତ୍ତ୍ବ’ । ସେହିପରି ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦମାନଙ୍କରେ ‘ତ୍ୱ’ ପ୍ରତ୍ୟୟ ଯୋଗ କରି ନୂତନ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖୁବା ।
ଗୁରୁ, ବିଶେଷ, ସତ୍, କ୍ଷୁଦ୍ର, ଦୂର, ସ୍ୱ
Answer:
ଗୁରୁ + ତ୍ବ = ଗୁରୁତ୍ୱ
ସତ୍ + ତ୍ବ = ସତ୍ତ୍ଵେ
ଦୂର + ତ୍ଵ = ଦୂରତ୍ବ
ବିଶେଷ + ତ୍ଵ = ବିଶେଷତ୍ଵ
କ୍ଷୁଦ୍ର + ତ୍ଵ = କ୍ଷୁଦ୍ରତ୍ୱ
ସ୍ବ + ତ୍ବ = ସ୍ଵତ୍ଵ

Question ୯।
ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଶବ୍ଦ ବାଛି ପଦ ପୂରଣ କରିବା ।
(କ) ମନ ବଚନ ………………..କରି
ଯେ ହୋଏ ………………….. ଉପକାରା ।
(ଏକ, ନିଜ, ଧନେ, ବନେ, ସର୍ବ, ଜନେ, ପର, ତୋର )

(ଖ) ଶୀତ ବରଷା ……………….. ଦୁଃଖ
ସହି ……………………. ଦ୍ୟନ୍ତି ସୁଖ ।
(କର୍ମ, ମର୍ମ, ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ, ଆମ୍ଭଙ୍କୁ, ଘର୍ମ, ସଭିଙ୍କୁ)
Answer:
(କ) ମନ ବଚନ ଧନେ କରି
ଯେ ହୋଏ ପର ଉପକାରୀ ।

(ଖ) ଶୀତ ବରଷା ……………….. ଦୁଃଖ
ସହି ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ଦ୍ୟନ୍ତି ସୁଖ ।

Question ୧୦ ।
ନିମ୍ନଲିଖତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଅର୍ଥ ପାଖ କୋଠରିରେ ଲେଖ ।
(କ) ନିଦାଘ ରବି ତେଜ ଲାଗି
ଝୁରୁଛି ମୁହିଁ ପୁତ୍ର ଲାଗି ।

(ଖ) ମିଳିଲେ ଯମୁନାର ଲାଗେ
ସତ୍ତ୍ୱେ ଧନ କର୍ମେ ଲାଗେ ।
Answer:
(କ) ନିଦାଘ ରବି ତେଜ ଲାଗି – ‘ଲାଗି’ ଅର୍ଥ ସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିବାରୁ
ଝୁରୁଛି ମୁହିଁ ପୁତ୍ର ଲାଗି – ‘ଲାଗି’ ଅର୍ଥ ପାଇଁ ନିମିତ୍ତ ।

(ଖ) ମିଳିଲେ ଯମୁନାର ଲାଗେ – ‘ଲାଗେ’ ଅର୍ଥ ତଟଦେଶରେ / ତ୍କଳରେ
ସଞ୍ଚିତ ଧନ କର୍ମେ ଲାଗେ – ‘ଲାଗେ’ ଅର୍ଥ ବିନିଯୋଗ ହୋଇଥାଏ|ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ ।

Question ୧୧ ।
ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ଲେଖୁବା –
ରବି………………….., ବୃକ୍ଷ………………………., ପୁଷ୍ପ……………………….., ପଲ୍ଲବ……………………
Answer:
ରବି – ସୂର୍ଯ୍ୟ, ବୃକ୍ଷ – ଗଛ, ପୁଷ୍ପ – ଫୁଲ, ପଲ୍ଲବ – ପତ୍ର

Question ୧୨ ।
ତୁମପାଇଁ କାମ ।
(କ) ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ ସମ୍ପର୍କରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ତୁମ ସାହିତ୍ୟ ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ଦିଅ ।
(ଖ) ବୃକ୍ଷର ଉପକାରିତା ସମ୍ପର୍କରେ ଲେଖାଯାଇଥିବା ବିଭିନ୍ନ କବିତା, ପ୍ରବନ୍ଧ ଓ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକରୁ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରି ଖାତାରେ ଲେଖୁ ରଖୁ ଓ ଶ୍ରେଣୀରେ ଆଲୋଚନା କର ।

ପରାକ୍ଷା ଉପଯେ।ଗା ଅତିରିକ୍ତ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର

ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଉତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନେ।ତ୍ତର:

Question ୧ ।
‘ଦାମ’ ଏବଂ ‘ଉଦର’, ଏ ଦୁଇ ଶବ୍ଦକୁ ସନ୍ଧି କରାଯାଇ ‘ଦାମୋଦର’ ଶବ୍ଦଟି ଗଠିତ ହୋଇଛି । ଶେଷକୁ ‘ଉଦର’ ଶବ୍ଦ ଥ‌ିବା ଆଉ ତିନି ବା ଚାରୋଟି ଶବ୍ଦ ଲେଖ । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସି ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ତୁମକୁ ଜଣା ନଥୁଲେ ଅଭିଧାନରୁ ଖୋଜି ତାହାର ଅର୍ଥ ଟିପି ରଖ ।
କାକୋଦର (କାକ + ଉଦର) – ସର୍ପ
କୃଶୋଦର (କୃଶ + ଉଦର) – କ୍ଷୀଣ କଟିଯୁକ୍ତ
ଲମ୍ବୋଦର (ଲମ୍ବ + ଉଦର) – ଗଣେଶ
କୃଶୋଦର ( କୃଶ + ତ୍ତଦର) – କ୍ଷାଶ କଟିଯୁକ୍ତ

Question ୨ ।
‘ବେଭାର’ ଶବ୍ଦର ଗଦ୍ୟରୂପ ହେଉଛି ‘ବ୍ୟବହାର’ । ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ଗଦ୍ୟରେ କିପରି ଲେଖାଯିବ ?
ଦ୍ୟନ୍ତ, ପୋଏ, କନ୍ୟାଏ, ବୋଲନ୍ତି, ହୋନ୍ତି

ପଦ୍ୟରୂପ	ମଦ୍ୟରୂପ
ବ୍ୟନ୍ତ୍ରି	ଦେଇଥା’ ନ୍ତି/ ଦି ଅନ୍ତି
ପୋଏ	ପୁଅମାନେ
କନ୍ୟାଏ	କନ୍ୟାମାନେ
ବୋଲନ୍ତି	ବୋଲିଥା’ନ୍ତି
ହୋନ୍ତି	ହୋଇଥା’ ନ୍ତି / ହ୍ ଅନ୍ତି

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଭରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର :

Question ୧ ।
‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାର କବି କିଏ ?
Answer:
ପଞ୍ଚସଖା ଯୁଗର ଅନ୍ୟତମ କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାର କବି ଅଟନ୍ତି ।

Question ୨ ।
‘କନ୍ୟାଏ ଗଲେ ତୋଷ ହୋଇ’- କେଉଁମାନଙ୍କୁ ଏଠାରେ କନ୍ୟାଏ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
‘କନ୍ୟାଏ ଗଲେ ତୋଷ ହୋଇ’ – ଏଠାରେ ଗୋପବାଳାମାନଙ୍କୁ କନ୍ୟାଏ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୩ ।
ଦାମୋଦର କିଏ ?
Answer:
ଦାମୋଦର ହେତ୍ତଛନ୍ତି ଲାଳାସୁନ୍ଦର ଶ୍ରାକୃଷ୍ଣା

Question ୪ ।
‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାରେ କେଉଁ ଋତୁର ଘଟଣା ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାରେ ହେମନ୍ତ ଋତୁର ମଧ୍ୟାହ୍ନ ସମୟର ଘଟଣା ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି ।

Question ୫ ।
‘ପୋଏ ହୋଇଲେ ଦୁଃଖ ଭାଗୀ’– କେଉଁମାନେ ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ?
Answer:
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ସହିତ ଗୋଚାରଣ କରୁଥିବା ଗୋପବାଳକମାନେ ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ।

Question ୬।
ସ୍ତୋକକୃଷ୍ଣ କିଏ ?
Answer:
ସ୍ତୋକକୃଷ୍ଣ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅନ୍ୟତମ ସଖା ଯିଏ ଗୋଚାରଣ ସମୟରେ ତାଙ୍କ ସହିତ ବନକୁ ଯାଉଥିଲେ ।

Question ୭ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କେଉଁ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରୁଥିଲେ ?
Answer:
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷର ମହତ୍ତ୍ଵ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରୁଥିଲେ ।

Question ୮।
‘ଧନ୍ୟ ଜୀବନ ଏହାଙ୍କର’– ଏଠାରେ କେଉଁମାନଙ୍କ ଜୀବନ ବିଷୟରେ କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
ବୃକ୍ଷମାନେ ସୁଜନ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ପରି ଶୀତ, ବର୍ଷା, ଖରା ଭଳି ଦୁଃଖ ସହି ମଧ୍ୟ ଆମକୁ ସୁଖ ଦେଇଥା’ନ୍ତି । ସେହି ବୃକ୍ଷମାନଙ୍କ ଜାଗନ ବିଷୟରେ ଏଠାରେ କୁହାଯାଇଛି।

Question ୯।
ଇହଲୋକ ଓ ପରଲୋକରେ କେଉଁମାନଙ୍କ ଜୀବନ ଧନ୍ୟ ହୁଏ ବୋଲି କବି କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଯେଉଁମାନେ ସଂସାରରେ ମନ, ବଚନ ଓ ଧନ ଦେଇ ପରର ଉପକାର କରନ୍ତି, ଇହଲୋକ ଓ ପରଲୋକରେ ସେହିମାନେଙ୍କ ଜାବନ ଧନ୍ୟ ହୁଏ ଚୋଲ କବ କହିଛନ୍ତି।

Question ୧୦ ।
‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାରେ କାହାକୁ ରାମ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ?
Answer:
‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାରେ ବଳରାମଙ୍କୁ ରାମ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି ।

Question ୧୧।
ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ କେବେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ? ତାଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅବଦାନ କ’ଣ ?
Answer:
ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷାର୍ଦ୍ଧରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ ତାଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ

Question ୧୨।
କବି ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ରଚିତ ‘ଭାଗବତ’ର କେଉଁ ସ୍କନ୍ଧ ଓ କେଉଁ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତା ଆନୀତ ?
Answer:
କବି ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ରଚିତ ଭାଗବତର ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତା ଆନୀତ ।

Question ୧୩ ।
ଗୋପବାଳକମାନେ କାହିଁକି ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରୁଥିଲେ ?
Answer:
କ୍ରମେ ଦିନ ବଢ଼ି ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଉପଗତ ହେବାରୁ ଗ୍ରୀଷ୍ମର ପ୍ରକୋପ ବଢ଼ିବାକୁ ଲାଗିଲା । ତେଣୁ ଅସହ୍ୟ ସୂର୍ଯ୍ୟ କିରଣକୁ ସହ୍ୟ କରିନପାରି ଗୋପବାଳକମାନେ ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ।

Question ୧୪ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କେଉଁମାନଙ୍କ ଆଗରେ ବୃକ୍ଷର କେଉଁ ମହତ୍ତ୍ବ ବିଷୟରେ କହିଛନ୍ତି ?
Answer:
ଗୋଚାରଣ କାଳରେ ଅସହ୍ୟ ଗ୍ରୀଷ୍ମତାପରୁ ରକ୍ଷାପାଇବା ପାଇଁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସମସ୍ତ ଗୋପବାଳକମାନ ଙ୍କୁ ବୃକ୍ଷ ମୂଳକୁ ଡାକି ଛନ୍ତି । ସେଠାରେ ସେ ନିଜର ସଖାମାନଙ୍କ ଆଗରେ ବୃକ୍ଷର ପରୋପକାରୀ ଗୁଣ ବିଷୟରେ କହି ଛନ୍ତି ।

ସରଳ ଭାଷାରେ ବୁଝାଇ ଲେଖ :

Question ୧।
“ ଧନ୍ୟ ଜୀବନ ଏହାଙ୍କର
ଜୀବିକା ହୋନ୍ତି ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ।”’
Answer:
ଧନ୍ୟ ଜାବନ ………………………….. ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ।
ଶଂସିତ ପଦ୍ୟାଶଟି ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାହିତ୍ୟକୃତି ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ର ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ (ଗୋପଲୀଳା) ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟର ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାରୁ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଛି । ଏଠାରେ କବି ବୃକ୍ଷର ବିଶେଷତା ଓ ଉପକାରା ସ୍ୱଭାବ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଆଲେ।ଚନା କରିଛନ୍ତି।

କୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳ ବାଳକାମାନଙ୍କ ସହିତ ଧେନୁ ଚରାଇବାପାଇଁ ଚାରଣଭୂମିକୁ ଯାଇଛନ୍ତି। ଦୂର ଚାରଶଭୂମିରେ ଗାଈମାନଙ୍କୁ ଚରିବାପାଇଁ ଛାଡ଼ି ଦେଇଛନ୍ତି । କ୍ରମଶଃ ଦିନର ବୟସ ବଢ଼ି ମଧ୍ୟାହ୍ନ ସମୟ ହୋଇଛି । ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ପ୍ରଚଣ୍ଡ କିରଣ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ତାଙ୍କର ସଖାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଅସହ୍ୟ ହୋଇଛି । ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ତାତି କିରଣରେ ସେମାନେ ଅତିଷ୍ଠ ହୋଇପଡ଼ିଛନ୍ତି ।

ବୃକ୍ଷତଳେ ବିଶ୍ରାମ ନେବା ଅବକାଶରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ଆଗରେ ବୃକ୍ଷର ବିଶେଷ ଗୁଣ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷମାନେ ସଦା ପରୋପକାରୀ । ଅନ୍ୟକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଯାଇ ସେମାନେ ନିଜେ ବହୁ କଷ୍ଟ ଭୋଗ କରିଥା’ନ୍ତି । ବୃକ୍ଷକୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସାଧୁଲୋକଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ସାଧୁଲୋକଙ୍କୁ ଯେତେ କଷ୍ଟ ପଡ଼ିଲେ ମଧ୍ୟ ସେ କେବେହେଲେ ଅନ୍ୟର ଅମଙ୍ଗଳ କରନ୍ତି ନାହିଁ । ସେହିପରି ବୃକ୍ଷ ଖରା, ବର୍ଷା, ଶୀତ ସହିଲେ ମଧ୍ୟ ସଦାବେଳେ ଅନ୍ୟ ପାଇଁ ସୁଖର କାରଣ ହୋଇଥାଏ । ଏପରିକି ତାହାକୁ ହାଣୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ମଧ୍ୟ ସେ ଶୀତଳ ଛାୟା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ସେ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ଜୀବନଧାରଣର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇଥାଏ ।

ବୃକ୍ଷର ଫଳକୁ ପ୍ରାଣୀମାନେ ଖାଦ୍ୟ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି । ପତ୍ରକୁ ଔଷଧ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି ଓ ବୃକ୍ଷର ସୁଶୀତଳ ଛାୟାତଳେ ବିଶ୍ରାମ କରନ୍ତି । ଘର କରିବାପାଇଁ ଏବଂ ଘରର ସାଜ ସରଞ୍ଜାମ ତିଆରି ପାଇଁ ଲୋକମାନେ ବୃକ୍ଷର କାଠଗଣ୍ଡିକୁ ବ୍ୟବହାର କରିଥା’ନ୍ତି । ସୁତରାଂ ବୃକ୍ଷ ସବୁ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଜୀବନଧାରଣର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇଥାଏ । କବି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନା ସହିତ ପ୍ରକୃତିର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଯେଭଳି ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଛନ୍ତି, ତାହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ମନେହୁଏ ।

Question ୨।
ସୁଜନ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ବେଭାର ।
ସୁଜନ ପ୍ରାଣାଙ୍କ ବେଭାରା
Answer:
ପରେ କରନ୍ତି ……………………. ବେଭାର।
ଭଲ୍ମିଖିତ ପଦ୍ୟାଟି ପଠିତ ସାହିତ୍ୟ ପୁସ୍ତକର “ବୃକ୍ଷ ମାହାମ୍ୟ” ଶାର୍ଷକ କବିତାଗୁ ସଂଗୃହାତା ଆଲୋଗ୍ୟ ପଦ୍ୟାଖରେ କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ବୃକ୍ଷରାଜିଙ୍କୁ ସୁମହତ୍ ପ୍ରାଶାମାନଙ୍କ ସଦୃଶ ପରୋପକାରା ବୋଲି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୁଖରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୋପବାଳକମାନଙ୍କ ସହିତ ଗୋଚାରଣ କରୁଥିବା ସମୟରେ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ରୌଦ୍ରତାପରୁ କ୍ଷାନ୍ତ ହେବା ନିମିତ୍ତ ବୃକ୍ଷ ମୂଳରେ ଉପବେଶନକରି ବୃଷର ଶାତଳ ଛାୟା ଉପଲବ୍ ଧି କରୁଥିଲୋ ଇତ୍ୟବସରରେ ଶ୍ରାକୃତ୍ର ଗୋପବାଳକମାନଙ୍କୁ ବୃକ୍ଷର ମହତ୍ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସଂପର୍କରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିଥ୍ ଲୋ ସୁମହତ୍ ଜନସମୂହ ସ୍ୱଭାବତଃ ପରେ।ପକାରା ତାଦୃଶ ବୃକ୍ଷରାଜି “ ପରୋପକାରାୟ ସ୍ୱର୍ଗାୟ ”କୁ ପାଥେୟ କରି ନିଜ ଜୀବନକୁ ଧନ୍ୟ କରିଛନ୍ତି । ବାସ୍ତବିକ କବିଙ୍କ ମନ୍ତବ୍ୟ ବେଶ୍ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ମନେହୁଏ ।

ଦୀର୍ଘ ତ୍ତରମୂଳକ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତର:

Question ୧।
କବିତାଟିର ନାମ ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ ରଖାଯିବାର ଯଥାର୍ଥତା ଆଲୋଚନା କର ।
Answer:
‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ କବିତାର କବି ପଞ୍ଚସଖା ଯୁଗର ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ । ଷୋଡ଼ଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଉତ୍କଳୀୟ କାବ୍ୟଯୁଗକୁ ଭକ୍ତିରସର ଧର୍ମଧାରାରେ ସେ ପ୍ଲାବିତ କରିଥିଲେ । ସେ ଉତ୍କଳୀୟ ଜନଜୀବନକୁ ବୈଷ୍ଣବୀୟ ଚିନ୍ତା ଓ ଚେତନାରେ ତଲ୍ଲୀନ କରିଥିଲେ । ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାଟି କବିଙ୍କର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାହିତ୍ୟକୃତି ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ ର ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ (ଗୋପଲୀଳା) ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟରେ ସଂଯୋଜିତ ହୋଇଛି । ଉକ୍ତ ଅଧ୍ୟାୟରେ ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ ନାମରେ କୌଣସି ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇ ନାହିଁ । ଆଲୋଚ୍ୟ ଅଂଶଟିର ମୁଖ୍ୟ କଥାବସ୍ତୁ ଭାବରେ ବୃକ୍ଷର ଉପାଦେୟତାକୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୁଖରେ କବି ପ୍ରକାଶ କରାଇଥିବାରୁ ଆଲୋଚ୍ୟ ପାଠ୍ୟଶଟିର ଏପରି ନାମକରଣ କରାଯାଇଛି । ଏଭଳି ନାମକରଣ କଥାବସ୍ତୁ ଅନୁଯାୟୀ ସାର୍ଥକ ହୋଇଛି ।

କୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ସହିତ ଧେନୁ ଚରାଇବାକୁ ଚାରଣଭୂମିକୁ ଯାଇଛନ୍ତି । ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ପ୍ରଖର କିରଣରୁ ରକ୍ଷା ବୃକ୍ଷତଳେ ନିଜ ପ୍ରିୟ ସଖାମାନଙ୍କ ସହ ବିଶ୍ରାମ ନେଇଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷର ଶୀତଳ ଛାୟାରେ ସେ ନିଜର କ୍ଳାନ୍ତି ମେଣ୍ଢାଇଛନ୍ତି । ନିଜର ସଖାମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ସେ ବୃକ୍ଷର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । କବିଙ୍କ ଭାଷାରେ

“ଚରାନ୍ତି ଗୋରୁ ଗୋପ ମେଳେ
ଶୀତଳ ଛାୟା ବୃକ୍ଷ ତଳେ ।
ବୃକ୍ଷକୁ ଚାର୍ହିଁ ଦାମେ।ଦର
ବୋଲନ୍ତି ଗୋପଙ୍କ ଆଗର ।’’

ବୃକ୍ଷର ମହତ୍ତ୍ବ ବର୍ଣନା କରିବାକୁ ଯାଇ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଛନ୍ତି ଯେ ବୃକ୍ଷମାନେ ସବୁସମୟରେ ପରର ଉପକାର କରିଥା’ନ୍ତି । ଖରା, ବର୍ଷା, ଶୀତ ସହି, ନିଜେ କଷ୍ଟ ଅନୁଭବ କରି ମଧ୍ୟ ସେ ଅନ୍ୟର ମଙ୍ଗଳ କରିଥାଏ । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷର ଜୀବନକୁ ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟ କରିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷ ମଧ୍ଯ ମଣିଷଙ୍କର ଜୀବନ ଜୀବିକାର କାରଣ ହୋଇଥାଏ । କୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷକୁ ସାଧୁଲୋକ ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ସାଧୁଲୋକ ଯେପରି ଅନ୍ୟର ଉପକାରରେ ନିଜକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରେ, ଠିକ୍ ସେହିପରି ବୃକ୍ଷ ନିଜର ଡାଳ, ପତ୍ର, ଫୁଲ, ଫଳ, ବକଳ, କ୍ଷାର, ଅଙ୍ଗାର, ଅଠା ଦେଇ ସମସ୍ତଙ୍କ ଜୀବନ ଧାରଣରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ ।
ଏଠାରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କେବଳ ଗୋଟିଏ ବୃକ୍ଷର ବିଶେଷତା ବର୍ଣ୍ଣନା ନକରି ସମଗ୍ର ବୃକ୍ଷଜଗତର ମହତ୍ତ୍ବ ପ୍ରତିପାଦନ କରିଛନ୍ତି । କରିଙ୍କ ଭାଷାରେ-

“ପତ୍ର କୁସୁମ ଫଳ ଛ।ଇ
ମୂଳ ବକଳ ଦାରୁ ଦେଇ ।
କ୍ଷୀର, ଅଙ୍ଗାର, ଭସ୍ମ, ଅଠା
ଗୃହକୁ ସାଢି ବାଡ଼ କଣ୍ଟା ।
ଏତେ ପ୍ରକାର ସେବା କରି
ନିତ୍ୟେ ଏ ପର ଉପକାରୀ ।’’

ଉକ୍ତ କାବ୍ୟଂଶରେ କେବଳ ବୃକ୍ଷର ବିଶେଷତା ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଥିବାରୁ କାବ୍ୟାଶଟିର ‘ବୃକ୍ଷ ମାହାତ୍ମ୍ୟ’ ନାମକରଣ ସାର୍ଥକ ମନେ ହୋଇଥାଏ ।

Question ୨।
ବୃକ୍ଷରୋପଣର ଆଚ୍ଶ୍ୟକତା ସମ୍ପର୍କରେ ଶ୍ରେଣାଗୃହରେ ଅଥବା ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ହେବାକୁ ଥିବା ଆଲୋଚନା ସଭାରେ ଭାଗ ନେବା ନିମନ୍ତେ ତୁମ ବକ୍ତବ୍ୟର ଏକ ପ୍ରତିଲିପି ପ୍ରସ୍ତୁୁତ କରା
Answer:
(ପ୍ରଥମେ ବକ୍ତବ୍ୟ ବା ଆଲୋଚନାରେ ଭାଗନେବା ପୂର୍ବରୁ ଇଷ୍ଟଦେବଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରିବ । ସେଠାକାର ପରିବେଶ ପ୍ରତି ନଜର ରଖୁ । ଗୁରୁଜନଙ୍କ ପ୍ରତି ଯଥାର୍ଥ ମର୍ଯ୍ୟାଦାଜନକ ସମ୍ବୋଧନ କରିବା ସହିତ ସାଥୀ ପିଲାମାନଙ୍କୁଆୟୋଜକଙ୍କୁ କୃତଜ୍ଞତା ଜଣାଇବ । ନିଜର ମତକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଏବଂ ମୁଖ, ଆଖ୍ ଓ ହାତକୁ ଯଥାର୍ଥ ଭାବେ ଉପଯୋଗ କରି ଆଲୋଚନାର ବିଷୟକୁ ଅବତାରଣା କରିବ ।)

ମଣିଷ ଜୀବନ, ସମାଜ ଓ ସଭ୍ୟତା ସହିତ ବୃକ୍ଷର ସମନ୍ଵୟସ୍ଥଳୀ ଅରଣ୍ୟ ଅଙ୍ଗାଙ୍ଗୀଭାବେ ଜଡ଼ିତ । ନାନାପ୍ରକାର ବୃକ୍ଷଲତା ସମାକୀର୍ଣ୍ଣ ବିସ୍ତୃତ ବନଭୂମି ଏକଦା ଥିଲା ମାନବ ଜାତିର ଜନ୍ମଭୂମି ଓ କର୍ମଭୂମି । ଆଦିମ ମାନବ ବୃକ୍ଷଠାରୁ ନିଜ ଜୀବନଧାରଣର ସବୁକିଛି ଚିଜ ସଂଗ୍ରହ କରୁଥିଲା । ମୁନିଋଷିମାନେ ବୃକ୍ଷରୋପଣ କରି ଆଶ୍ରମ ପରିବେଶକୁ ଶାନ୍ତ, ସୁନ୍ଦର ଓ କମନୀୟ କରୁଥିଲେ । ମାତ୍ର ଯାନ୍ତ୍ରିକ ସଭ୍ୟତା ଅନେକ ବୃକ୍ଷକୁ ନଷ୍ଟ କରି ଶିଳ୍ପ, ବାସଗୃହ ଓ ସହର ନିର୍ମାଣ କଲା । ଜୀବନରେ ସେ ଅନେକ ଅର୍ଥ ରୋଜଗାର କଲା; ମାତ୍ର ତା’ ଜୀବନର ସରସତା ଅପସରି ଗଲା ।

ପ୍ରକୃତରେ ଉଭିଦ ନାହିଁ ତ ଜୀବନ ନାହିଁ । ମଣିଷ ପାଇଁ ଉଭିଦ ବା ବୃକ୍ଷ ହିଁ ପ୍ରକୃତ ଉତ୍ପାଦନକାରୀ । ମଣିଷ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜୀବ କେବଳ ଖାଉଟି ଶ୍ରେଣୀ । ବୃକ୍ଷହୀନ ଜଗତ ଏକ ମୃତ ଜଗତ । ବୃକ୍ଷ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁଥିବାରୁ ପ୍ରାଣୀ ବୃକ୍ଷ ବିନା କ୍ଷୁଧାର ଜ୍ୱାଳା ସହିନପାରି ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିବ । ବୃକ୍ଷ ହିଁ ମନୁଷ୍ୟର ପ୍ରକୃତ ବନ୍ଧୁ । ଉତ୍ତମ ମୃତ୍ତିକା, ନିର୍ମଳ ଜଳ ଓ ବିଶୁଦ୍ଧ ବାୟୁ କେବଳ ବୃକ୍ଷ ପରିବେଷ୍ଟିତ ଅରଣ୍ୟଦ୍ୱାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ । ମନୁଷ୍ୟ ଜୀବନଧାରଣ ପାଇଁ ଏହି ତିନୋଟିର ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି । ‘ବିଷ୍ଣୁପୁରାଣ’ରେ ଗୋଟିଏ ବୃକ୍ଷକୁ ଦଶଗୋଟି ପୁତ୍ର ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଇଛି । ବୃକ୍ଷର ଦଶଗୋଟି ଅବଦାନ ହେଉଛି- ଅମ୍ଳଜାନ, ଜଳ, ମୃତ୍ତିକା, ତାପ ବା ଶକ୍ତି, ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର, ଆଶ୍ରୟ, ଔଷଧ, ଜାଳେଣି ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ଛାୟା ।

ଯାଦୁକର ଶୂନ୍ୟରେ ପଦାର୍ଥ ତିଆରି କରିବାର ଛଳନା କରେ; ମାତ୍ର ଉଭିଦ ସତକୁ ସତ ଶୂନ୍ୟରୁ ଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ସୃଷ୍ଟିକରେ । ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣରୁ ଶକ୍ତି, ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ୟାସ୍, ମାଟିରୁ ଜଳ ଓ ଖଣିଜ ଲବଣ ସଂଗ୍ରହ କରି ଉଭିଦ ପତ୍ରରେ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରେ ଓ ବିଶୁଦ୍ଧ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ୟାସ୍ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଛାଡ଼େ । ସେହି ଖାଦ୍ୟ ନିଜେ ଗ୍ରହଣ କରି ବଢ଼େ ଓ ବଳକାତକ ଖାଦ୍ୟ ଆକାରରେ ଫୁଲ ଫଳରେ ସଞ୍ଚୟ କରେ ଯାହାକୁ ଖାଇ ଜୀବଜଗତ ଜୀବନଧାରଣ କରନ୍ତି । ଅମ୍ଳଜାନ ହେଉଛି ପ୍ରାଣୀ ଜଗତର ପ୍ରାଣ । ଉଦ୍ଭିଦ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବାରୁ ପ୍ରାଣୀଜଗତର ଅଶେଷ କଲ୍ୟାଣ ସାଧନ କରିଥାଏ । ବୃକ୍ଷହୀନ ଜଗତ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଯିବା ସେଭଳି ସ୍ଥାନରେ ଜାବଜଗତର ଜାବନଧାରଣ ଅସ୍ ମ୍ଭବ ହେବା ଏହି କାରଣରୁ କୁହାଯାଇଥାଏ, ଉଦ୍ଭଦହୀନ ଜଗତ ଏକ ମୃତ ଜଗତ ।

ଉତ୍ତର ଆଫ୍ରିକା, ମିଶର, ବେବିଲୋନ୍, ପାରସ୍ୟ ଓ ଗ୍ରୀସ୍ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ଦେଶର ଅରଣ୍ୟ ଧ୍ବଂସ ପାଇଯିବାରୁ ସେଠାକାର ଉର୍ବର ଭୂଭାଗ ଶୁଷ୍କ ମରୁଭୂମିରେ ପରିଣତ ହୋଇଯାଇଛି । ଅତୀତରେ ବିଜ୍ଞ ଦୂରଦ୍ରଷ୍ଟା ମନୀଷୀମାନେ ବୃକ୍ଷନଷ୍ଟକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ । ଏହାର ଭୟାଭୟ ପରିସ୍ଥିତି ପାଇଁ ଚେତାବନୀ ଶୁଣାଇଥିଲେ । ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ ଶେଷବେଳକୁ ଆମେରିକାକୁ ଜଙ୍ଗଲ ଧ୍ୱଂସ ସମ୍ପର୍କରେ ସତର୍କ କରାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ମାତ୍ର ଆମେରିକାର ଜଙ୍ଗଲ ଧ୍ୱଂସ ଚାଲିଲା । ବୃକ୍ଷସବୁ କଟାଗଲା। ଏହା ଫଳରେ ନଦୀସବୁ ଶୁଷ୍କ ହୋଇଗଲା, ମରୁଡ଼ି ପଡ଼ିଲା ଓ ଜଳବାୟୁ ଦୂଷିତ ହୋଇଗଲା । ସର୍ବଶେଷରେ ମୁଁ ଏତିକି କହିବାକୁ ଚାହେଁ ଯେ ଏଭଳି ଅବିଚାରିତ ବୃକ୍ଷ ଛେଦନକୁ ଯଦି ରୋକା ନଯାଏ, ତା’ହେଲେ ଆଗାମୀ ୩୫ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ୫୦ ଲକ୍ଷ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଅକ୍ଷତ ବନଭୂମି ବନ୍ଧ୍ୟାଭୂମିରେ ପରିଣତ ହେବ ବୋଲି ଯାହା ବୈଜ୍ଞାନିକ କହିଛନ୍ତି, ତାହା ଅକ୍ଷରେ ଅକ୍ଷରେ ସତ୍ୟ ହେବ ।

Question ୩ ।
ଏହି କବିତାରେ ବୃକ୍ଷର କେତେକ ଉପକାର ବର୍ଣିତ ହୋଇଛି । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଆମେ ବୃକ୍ଷ ଯୋଗୁଁ ଆହୁରି ଅଧ୍ଵ କିଛି ଉପକାର ପାଉ । ନିଜ ସହପାଠୀମାନଙ୍କ ସହିତ ଆଲୋଚନା କରି ବୃକ୍ଷରୁ ମିଳୁଥ‌ିବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉପକାର ସମ୍ପର୍କରେ ଲେଖ ।
Answer:
ଆଲୋଚ୍ୟ କବିତାରେ ଭକ୍ତକବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୁଖରେ ନିଜର ସଖାମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ବୃକ୍ଷର ବହୁବିଧ ଉପକାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ଆମେ ବୃକ୍ଷ ଯୋଗୁଁ ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଉପକାରମାନ ପାଇଥାଉ ।
(୧) ବୃକ୍ଷ ଯୋଗୁଁ ବର୍ଷା ହୁଏ । ବର୍ଷା ହେବାରୁ ଶସ୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଏ, ଫଳରେ ସାରା ଜୀବଜଗତ ଖାଦ୍ୟ ପାଇ ଜାବନଧାରଣ କରନ୍ତି।
(୨) ବୃକ୍ଷ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ ଭଳି ବିଷାକ୍ତ ଗ୍ୟାସ୍ ଗ୍ରହଣ କରି ଅମ୍ଳଜାନ ଭଳି ବିଶୁଦ୍ଧ ଗ୍ୟାସ୍ ବାୟୁମଣ୍ଡଳକୁ ଛାଡ଼ିଥାଏ ।
(୩) ବୃକ୍ଷ ମୃତ୍ତିକା କ୍ଷୟ ହ୍ରାସ କରେ ।
(୪) ବୃକ୍ଷ ମୃତ୍ତିକାର ଜଳଧାରଣ କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି କରେ । ବୃକ୍ଷ ବିନା ଜଳସ୍ତର ବହୁ ନିମ୍ନକୁ ଚାଲିଯାଏ ।
(୫) ବୃକ୍ଷ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ତାପମାତ୍ରାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ ।
(୬) କେତେକ ବୃକ୍ଷର ଔଷଧୀୟ ଗୁଣ ଥିବାରୁ ସେଥୁ ଜୀବନ ରକ୍ଷାକାରୀ ଔଷଧ ତିଆରି ହୁଏ ।
(୭) ବୃକ୍ଷ ବନ୍ୟାର ପ୍ରଖର ସ୍ରୋତକୁ ଧୀର କରିବା ଫଳରେ କ୍ଷୟକ୍ଷତି କମ୍ ହୁଏ ।
(୮) ବୃକ୍ଷ ଝଡ଼ ଓ ବାତ୍ୟାର ବେଗ କମାଇଦେବା ଫଳରେ କ୍ଷୟକ୍ଷତି କମ୍ ହୁଏ ।
(୯) ଉପକୂଳ ଅଞ୍ଚଳର ଜଙ୍ଗଲ ସୁନାମୀକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିଥାଏ ।
(୧୦) ବୃକ୍ଷ ଯୋଗୁଁ ଭୂଭାଗର ପାଣିପାଗ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହୋଇ ରହିଥାଏ ।

କବି ପରିଚୟ :

ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଉତ୍କଳୀୟ ଜନଜୀବନରେ ସ୍ବକୀୟ କାବ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ଯେଉଁ କତିପୟ କବିଗଣ ଭକ୍ତରସର ମନ୍ଦାକିନୀର ପ୍ଲାବନ ଘଟାଇଥିଲେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାଧକ ଥିଲେ ଅତିବଡ଼ୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ । ବାସ୍ତବରେ ମାନବ ଜୀବନରେ ଆଦର୍ଶ ମାନବିକ ଚେତନା ସଞ୍ଚାରର ଲକ୍ଷ୍ୟ ନେଇ ନବାକ୍ଷରୀ ଛନ୍ଦରେ ରଚିତ ‘ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତ’ ଓଡ଼ିଆ ଜାତି ପାଇଁ ଏହି ପ୍ରଜ୍ଞାପୁରୁଷଙ୍କର ଅନନ୍ୟ ଅବଦାନ। ଏହା ସଂସୃତ ‘ଶ୍ରାମଦ୍ ଭାଗବତ’ର ଥାନୁବାଦ ନୁହେଁ; ପରନ୍ତୁ ଉକ୍ତ ସାରସ୍ଵତ ସାଧକଙ୍କର ଆଧାୟିକ ଭାବାବେଗର ଏକ ମୁକ୍ତ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି । ଉତ୍କଳର ସାମାଜିକ ଜୀବନକୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନାରେ ସମୃଦ୍ଧ କରି ବୈଦିକ ସଂସ୍କୃତିର ଅନୁଗୁଞ୍ଜନ ମଧ୍ୟରେ କ୍ରିୟାଶୀଳ, ଜନପ୍ରିୟ ତଥା ଶ୍ରୁତିମଧୁର କରିବା ନିମନ୍ତେ କବିଙ୍କର ଅପାର୍ଥିବ ସାଧନା ଅବର୍ଣ୍ଣନାୟା ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥର ସାମାଜିକ ଉପଯୋଗିତା ଏହାକୁ ‘ଭାଗବତ ଦେବତା’ ଭାବରେ ଓଡ଼ିଆ ପରିବାରରେ ଚିରପୂଜ୍ୟ କରି ରଖିଛି ।

ଏହାର ପଠନ, ଶ୍ରବଣ ଓ ଆଲୋଚନା ନିମନ୍ତେ ଗ୍ରାମମାନଙ୍କରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ‘ଭାଗବତ ଟୁଙ୍ଗି’ ଦିନେ ଉତ୍କଳୀୟ ପଲ୍ଲୀପ୍ରାଣର ଐକ୍ୟ, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନା, ସାଂସ୍କୃତିକ ଭାବ ବିନିମୟ ନିମନ୍ତେ ମାର୍ଜିତ ଓ ଉନ୍ନତ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟିର ଅମୃତାୟନ ଥିଲା । ପୁରୀ ମନ୍ଦିରବେଢ଼ାରେ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ଏହି ଭାଗବତର ପଠନ ଓ ବିଶ୍ଳେଷଣଦ୍ଵାରା ଭକ୍ତ ତଥା ଶ୍ରୋତାମାନଙ୍କୁ ମୁଗ୍ଧ କରୁଥ‌ିବା ଅବସ୍ଥାରେ ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟ ଦେବ ତାଙ୍କୁ ‘ଅତିବଡ଼ୀ’ ଆଖ୍ୟା ଦେଇଥିଲେ । ସର୍ବୋପରି ‘ଭକ୍ତକବି’ ଭାବେ ଓଡ଼ିଶାର ଜନଜୀବନ ସହ ଓତପ୍ରୋତଭାବେ ଜଡ଼ିତ ଥିବା ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ଓଡ଼ିଶାର ସର୍ବାଧ‌ିକ ଜନପ୍ରିୟ କବି ଥିଲେ ।

କବି ଓ କବିତା :

କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ମୂଳଗ୍ରନ୍ଥର ଭାବଧାରାକୁ ଅକ୍ଷୁଣ୍ଣ ରଖ୍ ସେଥ୍ରେ ଉତ୍କଳୀୟ ପରମ୍ପରା, ବିଧିବିଧାନକୁ ସଂଯୋଜିତ କରି ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତକୁ ଜନିକା ଚନ ଉପଯୋଗୀ କରିଛନ୍ତି। ‘ଓଢ଼ିଆ ଭାଗବତ’ ବ୍ୟତୀତ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କର ଆଉ କେତେକ ଜଣାଶୁଣା ରଚନା ହେଉଛି ‘ତୁଳାଭିଣା’, ‘ଅର୍ଥକୋଇଲି’, ‘ଦାରୁବ୍ରହ୍ମ ଗୀତା’, ‘ଉଷା ହରଣ’, ‘ଶୈବାଗମ ଭାଗବତ’, ‘ମୃଗୁଣୀ ସ୍ତୁତି’ ଇତ୍ୟାଦି ।

ଆଲୋଚ୍ୟ ପାଠ୍ୟଶଟି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ଓଡ଼ିଆ ଭାଗବତର ଦଶମ ସ୍କନ୍ଧ (ଗୋପଲୀଳା) ଅନ୍ତର୍ଗତ ତ୍ରୟୋବିଂଶ ଅଧ୍ୟାୟରୁ ଅଣାଯାଇଛି । ଏହି ଅଧ୍ୟୟର ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଗୋପୀମାନଙ୍କର ବାଲୁକା ପୂଜା, କୃଷ୍ଣଙ୍କର ବସ୍ତ୍ରହରଣ ଓ ଗୋପୀଙ୍କର ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ମନୋଭାବର ବର୍ଣ୍ଣନା ରହିଛି । ଅଧ୍ୟାୟର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ କବି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୁଖରେ ବୃକ୍ଷର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।

କବିତାର ସାରକଥା :
(୧) କବିତାର ପ୍ରେକ୍ଷାପଟ : ଲୀଳାମୟ କୃଷ୍ଣ ଗୋପାଙ୍ଗନାମାନଙ୍କର ମନରେ ଭାବାନ୍ତର ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମନରେ କୃଷ୍ଣପ୍ରାଣତାର ଭାବ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି । ଗୋପାଙ୍ଗନାମାନେ ହରଷ ମନରେ ନିଜ ନିଜର ଘରକୁ ବାହୁଡ଼ି ଯାଇଛନ୍ତି । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଆଦେଶକୁ ସେମାନେ ଯଥାର୍ଥ ଭାବେ ପାଳନ କରି ପରବର୍ତୀ ସମୟରେ ମିଳିତ ହେବାର ଆଶା ରଖୁଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମନରେ ରହିଛି କୃଷ୍ଣଙ୍କର କଥା, ହୃଦୟରେ ରହିଛି କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଭାବ । ଗୋବିନ୍ଦ ପାଦରେ ମନ ଦେଇ ସେମାନେ ନିଜ ନିଜ ଘରକୁ ଚାଲିଯାଇଛନ୍ତି ।

(୨) କୃଷ୍ଣଙ୍କର ଗୋଚାରଣ : ଗୋପାଳ ବାଳକମାନଙ୍କ ମେଳରେ କୃଷ୍ଣ ବନକୁ ଗାଈ ଚରାଇବାକୁ ଯାଇଛନ୍ତି । ସେତିକିବେଳେ ସୂର୍ଯ୍ୟ କ୍ରମଶଃ ଉପରକୁ ଉପରକୁ ଉଠିବାରୁ ମଧ୍ୟାହ୍ନ ସମୟ ହୋଇଛି । ପ୍ରଚଣ୍ଡ ସୂର୍ଯ୍ୟକିରଣରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାପାଇଁ ଗୋପାଳ ବାଳକମାନେ ବୃକ୍ଷତଳକୁ ଯାଇଛନ୍ତି। ଗୃକ୍ଷତଳର ସୁଶାତଳ ଛାୟାରେ ସେମାନେ ଶରୀର କ୍ଳାନ୍ତି ଅପନୋଦନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଛନ୍ତି ।

(୩) କୃଷ୍ଣଙ୍କର ସଖାପ୍ରିୟ ଭାବ : କୃଷ୍ଣ ପ୍ରିୟ ସଖାମାନଙ୍କ ସହିତ ମିଶି ବିଭିନ୍ନ ଲୀଳାଖେଳା କରିଛନ୍ତି । ସଖାମାନଙ୍କୁ ପ୍ରିୟ ସମ୍ବୋଧନ କରି ସେମାନଙ୍କୁ ବୃକ୍ଷର ବିଶେଷତା ବୁଝାଇଛନ୍ତି । ସ୍ତୋକକୃଷ୍ଣ, ଶ୍ରୀଦାମ, ଅର୍ଜୁନ, ସୁବଳ, ଅଂଶୁ, ବିଶାଳ ଓ ଦେବପ୍ରସ୍ଥ ପ୍ରଭୃତି କୃଷ୍ଣଙ୍କର ପ୍ରିୟ ସଖା ଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ଲୀଳାସୁନ୍ଦର କୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷର ମହତ୍ତ୍ବ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ନିଜର ସଖାପ୍ରିୟ ଭାବର ପରିଚୟ ଦେଇଛନ୍ତି ।

(୪) ବୃକ୍ଷର ମହତ୍ତ୍ବ : ସମଗ୍ର ଧରାରେ ଜୀବଜଗତ ଜୀବନଧାରଣରେ ସହାୟକ ହୋଇଥା’ନ୍ତି ବୃକ୍ଷରାଜି । ସେମାନେ ପରର ଉପକାର ପାଇଁ ନିଜକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥା’ନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର ମନୋଭାବକୁ କବି ସୁଜନଙ୍କ ବ୍ୟବହାର ସହିତ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ବୃକ୍ଷମାନେ ନିଜେ ଶୀତ, ବର୍ଷା ଓ ଖରାର ଦୁଃଖ ସହି ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସୁଖ ପ୍ରଦାନ କରିଥା’ନ୍ତି । ତେଣୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସେମାନଙ୍କର ଜୀବନକୁ ଧନ୍ୟ ବୋଲି କହିଛନ୍ତି । କାରଣ ସେମାନେ ଜୀବଜଗତର ଜୀବିକା ହୋଇଥା’ନ୍ତି ।

(୫) ବୃକ୍ଷକୁ ସାଧୁ ସହିତ ତୁଳନା : ସାଧୁମାନେ ବେଶ୍ ଅତିଥ୍ୟପରାୟଣ । ସାଧୁଙ୍କ ଘରକୁ ଅତିଥି ଗଲେ ସେ ତାଙ୍କର ଯଥାର୍ଥ ସେବା କରିଥା’ନ୍ତି । ସାଧୁଙ୍କ ଘରକୁ ଯାଇ ଅତିଥ୍ କେବେ ନିରାଶ ହୋଇ ନଥା’ନ୍ତି । ସେହିପରି ବୃକ୍ଷ ନିଜର ପତ୍ର, ଫୁଲ, ଫଳ, ମୂଳ, ବକଳ ଓ ଦାରୁ ବା କାଠ ଦେଇ ଜୀବଜଗତର ଜୀବନ ଧାରଣରେ ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ, ବଞ୍ଝାର କାରଣ ହୋଇଥାଏ । ବୃକ୍ଷର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଂଶ ମଣିଷ ପାଇଁ ଉପାଦେୟ ହୋଇଥାଏ । ବୃକ୍ଷର କ୍ଷାରକୁ ମଣିଷ ସଫା କରିବାପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରେ । ଅଙ୍ଗାରକୁ ସେ ଜାଳେଣି କରିଥାଏ । ଭସ୍ମକୁ ସବୁଜସାର କରେ । ଅଠାରେ ସେ ଗୃହକୁ ସଜାଏ ଏବଂ କଣ୍ଟାରେ ବାଡ଼ବନ୍ଦି କରି ନିଜ ଚଳଣିର ଶୋଭା ବର୍ଜନ କରେ । ଏହିପରି ସଦାସର୍ବଦା ପରର ସେବା କରିବାରେ ବୃକ୍ଷ ନିଜ ଜୀବନକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥାଏ ।

(୬) ବୃକ୍ଷ ହିଁ ଆଦର୍ଶ : ବୃକ୍ଷ ହିଁ ମାନବ ଜୀବନର ଆଦର୍ଶ ବୋଲି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସଖାମାନଙ୍କୁ ବୁଝାଇଛନ୍ତି । ଯେଉଁ ମଣିଷ ବୃକ୍ଷ ସଦୃଶ ମନ, ବଚନ ଓ ଧନରେ ଅନ୍ୟର ଉପକାର କରେ, ତା’ଜୀବନ ଧନ୍ୟ ହୋଇଥାଏ । ସେ ହୁଏତ ସାଂସାରିକ ଜୀବନରେ କିଛିଟା ଦୁଃଖ ଭୋଗ କରିଥାଇପାରେ; ମାତ୍ର ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସେ ନିଶ୍ଚୟ ସ୍ୱର୍ଗସୁଖର ଅଧିକାରୀ ହୋଇଥାଏ ।

(୭) କୃଷ୍ଣଙ୍କର ମାନବୀୟ ଲୀଳା : ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୃକ୍ଷର ପଲ୍ଲବ ଆଚ୍ଛାଦିତ ଲମ୍ବ ତରୁ ଡାଳ ତଳେ ସଖାମାନଙ୍କ ମେଳରେ ବସିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ସହିତ ଗୋରୁପଲ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ । ଯମୁନା ନିକଟସ୍ଥ ଏଭଳି କମନୀୟ ପରିବେଶରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସତେଯେପରି ନିଜକୁ ହଜାଇ ଦେଇଥିଲେ । ବୃକ୍ଷର ମହତ୍ତ୍ବ ଚିନ୍ତାକରି ସେ ବିଭୋର ହୋଇ ଯାଇଥିଲେ । ଯମୁନାର ଶୀତଳ ଜଳ ପାନ କରି ସେ ନିଜକୁ ଧନ୍ୟ କରିଥିଲେ । ସଖାମାନେ କ୍ଷୁଧା ଅନୁଭବ କରିଥିବାରୁ ସେମାନଙ୍କର ଦୁଃଖକୁ କୃଷ୍ଣ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ । କବିତା ଶେଷରେ କବି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ନିଜର ଆରାଧ୍ୟ ଦେବତା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ନିକଟରେ ନିଜର ଭକ୍ତିଭାବ ଜଣାଇଛନ୍ତି । ଭଣିତା ଛଳରେ ସେ କୃଷ୍ଣିକପ୍ରାଣତାର ପରିଚୟ ଦେଇଛନ୍ତି ।+

ସୂଚନା ଓ କଠିନ ଶବ୍ଦାର୍ଥ:

• ଏମନ୍ତେ – ଏହିପରି।
• କନ୍ୟାଏ – ଗୋପଚାଳାମାନେ।
• ଗୋବିନ୍ଦ – ଶ୍ରାକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଏକ ନାମ।
• ଶେଷ – ସନ୍ତୁ ଷ୍ଟା
• ପାମୋଦର – ଦାମ + ଉଦର = ଦାମୋଦର । ‘ଦାମ’ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ଦଉଡି। ପିଲାଦିନେ ଅମାନିଆ ଶ୍ରାକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ମାତା ଯଶୋଦା ଥରେ ଦଉଡ଼ିରେ ବାନ୍ଧି ଥିଲେ । ବାନ୍ଧିଥିଲୋ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶରୀରରେ ସେହି ଦଉଡ଼ିର ଚିହ୍ନ ରହିଯାଇଥିଲା । ସେହି
• କାରଣରୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଗୋଟିଏ ନାଁ ହେଉଛି ‘ଦାମୋଦର’ ।
• ନିଦାଘ – ଗ୍ରାଷ୍ଟକାଳା
• ରବି – ସ୍ୱର୍ଯ୍ୟା
• ପରେ – ଅନ୍ୟ ପାଇଁ, ପର ପାଇଁ
• ପୋଏ – ଗେ।ପାଳ .ବାଳକମାନେ, ଯେଉଁମାନେ କି ଶ୍ଵାତୃଷ୍ନଙ୍କ ସହିତ ଗୋଚାରଶ କରୁଥ୍ ଲୋ
• ବେଭାର – ବ୍ୟବହାରା
• ଗୋପ – ଗୋପାଳ ବାଳକା
• ସ୍ଟ୍ରୋକକୃଷ୍ଣ – ଶ୍ରୀକୃଷ୍ତ୍ରଙ୍କର ଜଣେ ପଖା ।
• ଘର୍ମ – ଝାଳ/ ସ୍ପେଦା
• ବ୍ୟକ୍ତି – ଦେଇଥା’ ନ୍ତି/ ଦି ଅନ୍ତି।
• ହୋନ୍ତି – ହୋଇଥା’ନ୍ତି / ହୁଅନ୍ତି।
• ସୁଜନ – ସାଧୁ
• ବକଳ – ଛେଲି / ଗଛର ଉପର ଚମଡ଼ା ।
• ଦାରୁ – କାଠା
• ଭସ୍ମ – ପାଇଁଶା
• ଦଳ – ପତ୍ରା
• ତରୁ – ଗଛ / ବୃକ୍ଷା
• ଲାଗେ – ନିକଟରେ
• ଲାଗେ – ନୃସିଂହ ଅବତାର ନେଇଥିବାରୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅନ୍ୟନାମା ‘ନର’ ଅର୍ଥ ‘ମଣିଷ’ ଓ ‘ହରି’ ଅର୍ଥ ‘ସିଂହ’।
• କ୍ଷାର – ଲବଣରସ / ଖାରିଆରସ
• ପୋଷ – ସନ୍ତୁଷ୍ଟ / ଖୁସି

କେତୋଟି ନୂତନ ଶବ୍ଦ ଓ ତା’ର ଅର୍ଥ :

ମହାମ୍ୟ – ମହାତ୍ତ୍ଵ / ମହିମା / ଗୌରବ
କ୍ଷାର – ଲବଣରସ / ଖାରି ଆରମ
ନିତ୍ୟେ – ସବୁ ସମୟ ପାଇଁ / ସବୁଦିନ ପାଇଁ
ଚୋଷ – ସନ୍ତୁଷ୍ଟ / ଖୁସି
ବାହାସର ଲୋକ – ଏ ଜନ୍ମରେ ଏବଂ ମୃତ୍ୟୁପରେ