BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 9 ସାମରିକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠନ : ସଶସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 9 ସାମରିକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠନ : ସଶସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 History Solutions Chapter 9 ସାମରିକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠନ : ସଶସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା

୧। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ଯରେ ଲେଖ ।

(କ) ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀରେ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର କି ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିଥିଲା ?
Answer:

  • ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ସମଗ୍ର ପୃଥ‌ିବୀରେ ଏକ ଅଜଣା ଯୁଦ୍ଧ-ଆତଙ୍କ ଖେଳିଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଅନୁନ୍ନତ ଓ ବିକାଶଶୀଳ ଦେଶଗୁଡ଼ିକର ସାମାଜିକ ଓ ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଗତି ବ୍ୟାହତ ହୋଇଥିଲା ।
  • ସମ୍ମୁଖ ଯୁଦ୍ଧରେ ଉଭୟ ପକ୍ଷର ସୈନ୍ୟବାହିନୀ ନିୟୋଜିତ ହୋଇନଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା ସେମାନଙ୍କର ବିରୋଧାତ୍ମକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ଵରେ ତୀବ୍ର ଉତ୍ତେଜନା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା ।
  • ସାମରିକ ମେଣ୍ଟଗୁଡ଼ିକରେ ଯୋଗଦେଇଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ନିଜ ନିଜ ମଧ୍ୟରେ ସାମରିକ ଶକ୍ତିର ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ସଂଗ୍ରହ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କରିବା ସହିତ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାର ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା ବିଶ୍ବବାସୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭୟ ସଂଚାର କରିଥିଲା ।
  • ଶେଷରେ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ମହାକାଶ ଗବେଷଣା, ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠରେ ମାନବର ଅବତରଣ ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନ ଓ କାରିଗରୀ ବିଦ୍ୟାର ପ୍ରତିଯୋଗିତାମୂଳକ ଉନ୍ନତି ଏକ ନୂତନ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ଯୁଗ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ।

(ଖ) ସାମ୍ୟବାଦର ପ୍ରସାରକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ନେତୃତ୍ୱରେ ଗଠିତ ହୋଇଥବା ସାମରିକ ଚୁକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପର୍କରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଉଲ୍ଲେଖ କର ।
Answer:

  • ସାମ୍ୟବାଦର ପ୍ରସାରକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ୧୯୪୯ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ୍ ୪ ତାରିଖରେ ‘ଉତ୍ତର ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ’ ଗଢ଼ିଥିଲା । ଚୁକ୍ତିଭୁକ୍ତ ଗୋଟିଏ ଦେଶ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ ହେଲେ ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟ ଦେଶ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ ହେଲା ବୋଲି ଧରିନେବାକୁ ଏଥିରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଥିଲା ।
  • ଏଥରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ସମେତ କାନାଡ଼ା, ବେଲ୍‌ଜିୟମ୍, ହଲାଣ୍ଡ, ଲକ୍ସେମ୍‌ବର୍ଗ, ଡେନ୍‌ମାର୍କ, ନରୱେ, ଆଇସ୍‌ଲାଣ୍ଡ, ବ୍ରିଟେନ୍, ଫ୍ରାନ୍ସ, ପର୍ତ୍ତୁଗାଲ୍ ଓ ଇଟାଲୀ ସଭ୍ୟ ଦେଶ ଥିଲେ । ପରେ ଗ୍ରୀସ୍, ତୁର୍କୀ ଓ ପଶ୍ଚିମ ଜର୍ମାନୀ ଏଥ‌ିରେ ଯୋଗଦେଇଥିଲେ ।
  • ୧୯୫୧ ମସିହାରେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, ନିଉଜିଲାଣ୍ଡ ଏବଂ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ମଧ୍ୟରେ ‘ଆନ୍‌ସ୍ ରାଜିନାମା’ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା । ବାହ୍ୟଶତ୍ରୁ ଆକ୍ରମଣର ପ୍ରତିରୋଧ ନିମନ୍ତେ ଚୁକ୍ତିବଦ୍ଧ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପରକୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏଥିରେ କରାଯାଇଥିଲା ।
  • ୧୯୫୪ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୮ ତାରିଖ ଦିନ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ନେତୃତ୍ୱରେ ‘ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବ ଏସିଆ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ’ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା । ଉତ୍ତର ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍ ଚୁକ୍ତି ଢାଞ୍ଚାରେ ଏଥରେ ନୀତିମାନ ସ୍ଥିରୀକୃତ ହୋଇଥିଲା ।
  • ୧୯୫୫ ମସିହାରେ ବ୍ରିଟେନ୍, ତୁର୍କୀ, ଇରାକ୍, ଇରାନ୍ ଓ ପାକିସ୍ତାନ ମଧ୍ୟରେ ‘ବାଗଦାଦ୍ ଚୁକ୍ତି’ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା । ୧୯୫୮ ମସିହାରେ ଇରାକ୍ ଏଥରୁ ଓହରିଯିବା ପରେ ଏହା ‘କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ’ ନାମରେ ନାମିତ ହୋଇଥିଲା । ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଏହାର ସଭ୍ୟରୂପେ ଯୋଗ ଦେଲା ।

BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 9 ସାମରିକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠନ : ସଶସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା

(ଗ) ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ସେମାନଙ୍କର ସୁରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ କି ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ ?
Answer:
ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ସେମାନଙ୍କର ସୁରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ନିମ୍ନଲିଖ ପଦକ୍ଷେପମାନ ନେଇଥିଲେ ।

  • ୧୯୫୨ ମସିହା ମେ ମାସ ୨୭ ତାରିଖରେ ‘ଇଉରୋପୀୟ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ଗୋଷ୍ଠୀ’ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନିମନ୍ତେ ପ୍ୟାରିସ୍ଠାରେ ଏକ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।
  • ଏହି ଚୁକ୍ତିରେ ସମଗ୍ର ଇଉରୋପ ପାଇଁ ଏକ ସାଧାରଣ ରାଜନୈତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ସଶସ୍ତ୍ରବାହିନୀ, ବଜେଟ୍ ଏବଂ
    ବାହିନୀ’ରୂପେ ଅଭିହିତ କରାଯାଇଥିଲା ।
  • ୧୯୫୪ ମସିହା ୨୮ ସେପ୍ଟେମ୍ବରରୁ ୩ ଅକ୍ଟୋବର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲଣ୍ଡନଠାରେ ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବୁଝାମଣା ନିମନ୍ତେ ଏକ ସମ୍ମିଳନୀ ଆୟୋଜିତ ହୋଇଥିଲା ।
  • ୧୯୪୮ ‘ବ୍ରସେଲସ୍ ଚୁକ୍ତି’ ଆଧାରରେ ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ଐକ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ନିମନ୍ତେ ଏକ ଯୋଜନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇ ‘ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ସଂଘ’ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ।
  • ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ସଂଘର ପରିଷଦକୁ ବିଭିନ୍ନ ମୁଖ୍ୟ ପଦକ୍ଷେପ ସମ୍ପର୍କରେ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବାକୁ କ୍ଷମତା ଅର୍ପଣ କରାଯାଇଥିଲା । ଫଳରେ ଏହା ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଘ) କିପରି ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ଅବସାନ ଘଟିଲା ?
Answer:

  • ୧୯୮୫ ମସିହାରେ ମିଖାଇଲ୍ ଗୋର୍ବାଚୋଭ୍ ସୋଭିଏତ୍ ପଲିଟିବ୍ୟୁରୋର ସାଧାରଣ ସମ୍ପାଦକ ହେବାପରେ କେତେକ ସଂସ୍କାରମୂଳକ ନୀତି ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ ଯାହାକି ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଲାଗି ରହିଥ‌ିବା ସଂଘର୍ଷର ଗତିକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲା ।
  • ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶାନ୍ତି ସ୍ଥାପନ ଏବଂ ସହାବସ୍ଥାନ ଭାବ ଜାଗ୍ରତ ହେବା ଫଳରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ମଧ୍ୟ ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲା ।
  • ପୂର୍ବ ୟୁରୋପୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକରୁ ସାମ୍ୟବାଦର ବିଲୋପ ମଧ୍ଯ ଘଟିଥିଲା ।
  • ୧୯୯୧ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ ସୋଭିଏତ୍ ସଂଘର ବିଲୟ ଘଟି ସ୍ବାଧୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ରାଷ୍ଟ୍ରମଣ୍ଡଳ ଗଠିତ ହେଲା ।
  • ଫଳସ୍ଵରୂପ ୧୯୯୨ ମସିହାରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜର୍ଜ ବୁଶ୍ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ରୁଷ୍ମମଣ୍ଡଳର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବୋରିସ୍ ୟେଲସିନ୍ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ଅବସାନ ଘଟିଲା ବୋଲି ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।

୨। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ଯରେ ଲେଖ ।

(କ) କେଉଁ ଚୁକ୍ତି ଆଧାରରେ ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ସଂଘ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ଓ କେବେ ?
Answer:

  • ବ୍ରସେଲସ୍ ଚୁକ୍ତି ଆଧାରରେ ‘ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ସଂଘ’ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
  • ଏହା ୧୯୫୪ ମସିହାରେ ହୋଇଥିଲା ।

(ଖ) ଆନ୍‌ସ୍ ରାଜିନାମା କ’ଣ ? ଏଥରେ କି ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

  • ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ତଥା ମିଳିତ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାର ପରିଚାଳନା ନିମନ୍ତେ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, ନିଉଜିଲାଣ୍ଡ ଓ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ମଧ୍ୟରେ ‘ଆନ୍‌ଜସ୍ ରାଜିନାମା’ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।
  • ଏହି ରାଜିନାମା ଅନୁସାରେ ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗରୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଏବଂ ବାହ୍ୟଶତ୍ରୁ ଆକ୍ରମଣର ପ୍ରତିରୋଧ ନିମନ୍ତେ ଚୁକ୍ତିବଦ୍ଧ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପରକୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ସାହାଯ୍ୟ ଓ ସହଯୋଗ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଗ) ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଏସିଆ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନର ପରିସମାପ୍ତି କିପରି ଘଟିଥିଲା ?
Answer:

  • ଦୀର୍ଘକାଳ ଯୁଦ୍ଧ ହେବାପରେ ସୋଭିଏତ୍ ସମର୍ଥିତ ଉତ୍ତର ଭିଏତ୍‌ନାମ ଏପ୍ରିଲ୍ ୧୯୭୫ରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ସମର୍ଥ ଦକ୍ଷିଣ ଭିଏତନାମ୍ ଉପରେ ବିଜୟ ହାସଲ କରିଥିଲା ।
  • ଏହାଦ୍ୱାରା ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ମର୍ଯ୍ୟାଦା କ୍ଷୁଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ‘ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଏସିଆ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ’ର ପରିସମାପ୍ତି ଘଟିଥିଲା ।

BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 9 ସାମରିକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠନ : ସଶସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା

(ଘ) କେଉଁ ଦେଶଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ‘‘ବାଦ୍ ଚୁକ୍ତି’’ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

  • ବ୍ରିଟେନ୍, ତୁର୍କୀ, ଇରାକ୍, ଇରାନ୍ ଏବଂ ପାକିସ୍ତାନ ମଧ୍ୟରେ ‘ବାଗ୍‌ଦାଦ୍ ଚୁକ୍ତି’’ ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଙ) କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ କେବେ ଓ କିପରି ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

  • ୧୯୫୮ ମସିହାରେ ରାଜତନ୍ତ୍ରର ପତନ ଫଳରେ ଇରାକ୍ ବାଗ୍‌ଦାଦ୍ ଚୁକ୍ତିରୁ ଓହରି ଯାଇଥିଲା ।
  • ଏହାପରେ ଏହି ଚୁକ୍ତିର ନାମ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଏଥିରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ସଭ୍ୟରୂପେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲା ।

(ଚ) ୱାରସ୍ ଚୁକ୍ତି ସମ୍ପର୍କରେ ସଂକ୍ଷେପରେ ଲେଖ ।
Answer:

  • ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ସାମରିକ ମେଣ୍ଟ ଗଠନ ବିରୋଧରେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ନେତୃତ୍ୱରେ ତା’ର ଅନୁଗାମୀ ଇଉରୋପୀୟ ସାମ୍ୟବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ୧୯୫୫ ମସିହା ମେ ୧ ତାରିଖରେ ‘ୱାରସ୍ ଚୁକ୍ତି’ ସ୍ବାକ୍ଷର କରିଥିଲେ ।
  • ପୋଲାଣ୍ଡର ରାଜଧାନୀ ୱାରସ୍ଠାରେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍, ପୋଲାଣ୍ଡ, ହଙ୍ଗେରୀ, ରୁମାନିଆ, ବୁଲଗେରିଆ, ଆଲ୍‌ବାନିଆ, ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ ଓ ଜର୍ମାନ୍ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସାଧାରଣତନ୍ତ୍ର ବା ପୂର୍ବ ଜର୍ମାନୀ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ସାମରିକ ଚୁକ୍ତି ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥିଲା । ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷରକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କର ଆକ୍ରମଣକୁ ମିଳିତ ଭାବରେ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବେ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।

(ଛ) ଦେର୍ତା କ’ଣ?
Answer:

  • ୧୯୬୯ ମସିହାରୁ ୧୯୭୮ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତିଙ୍କର ଆଶଙ୍କା ହୋଇଥିଲା ଯେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଚାଲିଥିବା କ୍ରମାଗତ ଉତ୍ତେଜନା ଆଣବିକ ଯୁଦ୍ଧରେ ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ଦିନେ ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଧ୍ୱଂସାଭିମୁଖୀ କରିଦେବ ।
  • ଏହି ଆଶଙ୍କା ସେମାନଙ୍କୁ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସହାବସ୍ଥାନ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରେରଣା ଯୋଗାଇବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତେଜନା ହ୍ରାସ କରିଥିଲା ଏବଂ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଏକ ନୂତନ ରୂପ ନେଇ ଦେଉଁ ନାମରେ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଜ) ଦୈର୍ତା ସମୟରେ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କରେ କି ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

  • ଦେର୍ତା ସମୟରେ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତିଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଣବିକ ଅସ୍ତ୍ରର ପ୍ରସ୍ତୁତି, ପରୀକ୍ଷଣ ଓ ପ୍ରୟୋଗକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ଏବଂ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ପ୍ରତିଯୋଗିତାକୁ ହ୍ରାସ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଅନେକ ଚୁକ୍ତିନାମା ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।
  • ଉଭୟ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ସାଂସ୍କୃତିକ ବିନିମୟ, ଉଚ୍ଚସ୍ତରୀୟ ପରିଦର୍ଶନ, ବାଣିଜ୍ୟ ଚୁକ୍ତି ଓ ଔଦ୍ୟୋଗିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସହଯୋଗିତା ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ସୁସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଝ) ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ କ’ଣ ?
Answer:

  • ୧୯୭୯ ମସିହାର ଇରାନ୍ ବିଦ୍ରୋହ, ଚୀନ୍-ଭିଏତନାମ୍ ଯୁଦ୍ଧ, ଏଲ୍‌ସାଲ୍‌ ଭେଡ଼ରରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ସଂପୃକ୍ତି, ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ରୁଷିଆର ସାମରିକ ହସ୍ତକ୍ଷେପ ଆଦି ଘଟଣା ଯୋଗୁଁ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ
  • ଫଳରେ ଦେର୍ତାର ଅବସାନ ଘଟିଥିଲା ଏବଂ ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ସୂତ୍ରପାତ ହୋଇଥିଲା । ଏଥିରେ ଉଭୟ ପକ୍ଷର ସହଯୋଗୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଜଡ଼ିତ ହୋଇନଥିଲେ ।

BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 9 ସାମରିକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠନ : ସଶସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା

(ଞ) ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଓ ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ମଧ୍ୟରେ କି ତାରତମ୍ୟ ଥିଲା ?
Answer:
ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଏବଂ ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ମଧ୍ଯରେ ନିମ୍ନପ୍ରକାର ତାରତମ୍ୟ ଥିଲା ।

  • ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧରେ ଉଭୟ ପକ୍ଷର ସହଯୋଗୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ସକ୍ରିୟଭାବେ ଜଡ଼ିତ ହୋଇନଥିଲେ; ମାତ୍ର ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧରେ ଉଭୟ ପକ୍ଷର ସହଯୋଗୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ସକ୍ରିୟଭାବେ ଜଡ଼ିତ ହୋଇଥିଲେ ।
  • ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧରେ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ତେଜନା ଓ ଦ୍ଵହ ପରିପ୍ରକାଶ ପାଇଲା; ମାତ୍ର ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧରେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦ୍ବନ୍ଦ ସେତେ ବ୍ୟାପକ ନଥିଲା ।
  • ନୂତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧରେ ପରମାଣୁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା; ମାତ୍ର ପୁରାତନ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧରେ ଏହି ପ୍ରତିଯୋଗିତା ସେତେ ବ୍ୟାପକ ନ ଥିଲା ।

୩ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।

(କ) ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ପୃଥ‌ିବୀ କେଉଁ ଦୁଇଟି ଗୋଷ୍ଠୀରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ପୃଥ‌ିବୀ ସାମ୍ୟବାଦୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ଓ ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ ଗୋଷ୍ଠୀ ନାମରେ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଖ) ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ କିପରି ଏକ ନୂତନ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ଯୁଗ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ?
Answer:
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ଓ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ମଧ୍ୟରେ ମହାକାଶ ଗବେଷଣା, ଚନ୍ଦ୍ରପୃଷ୍ଠରେ ମାନବର ଅବତରଣ ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନ ଓ କାରିଗରୀ ବିଦ୍ୟାର ପ୍ରତିଯୋଗିତାମୂଳକ ଉନ୍ନତି ଏକ ନୂତନ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ଯୁଗ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ।

(ଗ) ଉତ୍ତର ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ କେବେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଉତ୍ତର ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ ଏପ୍ରିଲ୍ ୪, ୧୯୪୯ ମସିହାରେ ସ୍ଵାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।

ଘ) କେବେ ଲଣ୍ଡନଠାରେ ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବୁଝାମଣା ନିମନ୍ତେ ଏକ ସମ୍ମିଳନୀର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୫୪ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୮ ରୁ ଅକ୍ଟୋବର ୩ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲଣ୍ଡନଠାରେ ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବୁଝାମଣା ନିମନ୍ତେ ଏକ ସମ୍ମିଳନୀର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା ।

(ଙ) କେଉଁସବୁ ରାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆନ୍‌ସ୍ ରାଜିନାମା ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, ନିଉଜିଲାଣ୍ଡ ଏବଂ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ମଧ୍ୟରେ ଆନ୍‌ସ୍ ରାଜିନାମା ସ୍ବାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା ।

BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 9 ସାମରିକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠନ : ସଶସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା

(ଚ) ବାଗ୍‌ଦାଦ୍ ଚୁକ୍ତିର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ନାମ କ’ଣ ?
Answer:
ବାଗ୍‌ଦାଦ୍ ଚୁକ୍ତିର ପରିବର୍ତ୍ତିତ ନାମ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ ।

(ଛ) ରସ୍ ଚୁକ୍ତି କେବେ ଓ କେଉଁଠାରେ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:
ଉ ୱାରସ୍ ଚୁକ୍ତି ୧୯୫୫ ମସିହା ମେ ମାସ ୧ ତାରିଖରେ ପୋଲାଣ୍ଡର ରାଜଧାନୀ ୱାରସ୍ଠାରେ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଜ) କେଉଁ ମସିହାରେ ଦୈତାର ସହସା ଅବସାନ ଘଟିଲା ?
Answer:

ଉ ୧୯୭୯ ମସିହାରେ ଦୈତାର ସହସା ଅବସାନ ଘଟିଲା ।

(ଝ) ମିଖାଇଲ୍ ଗୋର୍ବାଚେଭ୍ କେବେ ସୋଭିଏତ୍ ପଲିଟିବ୍ୟୁରୋର ସାଧାରଣ ସମ୍ପାଦକ ହେଲେ ?
Answer:
ମିଖାଇଲ୍ ଗୋର୍ବାଚେଭ୍ ୧୯୮୫ ମସିହାରେ ସୋଭିଏତ୍ ପଲିଟିବ୍ୟୁରୋର ସାଧାରଣ ସମ୍ପାଦକ ହେଲେ ।

(ଞ) ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ଅବସାନ ହେଲା ବୋଲି କେଉଁ ଦୁଇଜଣ ଘୋଷଣା କଲେ ?
Answer:
ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜର୍ଜ ବୁଶ୍ ଓ କେନ୍ଦ୍ର ରୁଷ୍ମମଣ୍ଡଳର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବୋରିସ୍ ୟେଲସିନ୍ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ଅବସାନ ହେଲା ବୋଲି ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ।

୪। ନିମ୍ନରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ସଙ୍ଗେ ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ବାଛି ଲେଖ ।
(କ) ଉତ୍ତର ଆଟ୍‌ଲାଣ୍ଟିକ୍ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନରେ ପଶ୍ଚିମ ଜର୍ମାନୀ କେବେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲା ?
(i) ଫେବୃୟାରୀ ୧୯୫୨
(ii) ମେ ୧୯୫୨
(iii) ଫେବୃୟାରୀ ୧୯୫୫
(iv) ମେ ୧୯୫୫
Answer:
(iv) ମେ ୧୯୫୫

(ଖ) କିଏ ଆସ୍‌ର ସଭ୍ୟ ନଥିଲା ?
(i) ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ
(ii) ନେଦରଲାଣ୍ଡ
(iii) ନିଉଜିଲାଣ୍ଡ
(iv) ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା
Answer:
(ii) ନେଦରଲାଣ୍ଡ

BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 9 ସାମରିକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠନ : ସଶସ୍ତ୍ରୀକରଣ ପାଇଁ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତା

(ଗ) କେବେ ବାଗ୍‌ଦାଦ୍ ଚୁକ୍ତି କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଚୁକ୍ତି ସଂଗଠନ ନାମରେ ନାମିତ ହେଲା ?
(i) ୧୯୪୯ ମସିହା
(ii) ୧୯୫୨ ମସିହା
(iii) ୧୯୫୫ ମସିହା
(iv) ୧୯୫୮ ମସିହା
Answer:
(iv) ୧୯୫୮ ମସିହା

(ଘ) କେବେ ଦେତାର ଅବସାନ ଘଟିଲା ?
(i) ୧୯୭୮ ମସିହା
(ii) ୧୯୭୯ ମସିହା
(ii) ୧୯୮୫ ମସିହା
(iv) ୧୯୯୦ ମସିହା
Answer:
(ii) ୧୯୭୯ ମସିହା

(ଙ) କାହାର ସଂସ୍କାରମୂଳକ ନୀତି ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ଅବସାନ ନିମନ୍ତେ ମାର୍ଗ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲା ?
(i) ୱାଲଟର ଲିପ୍‌ମାନ୍
(ii) ମିଖାଇଲ୍ ଗୋର୍ବାଚେଭ୍
(iii) ଜର୍ଜ ବୁଶ୍
(iv) ବୋରିସ୍ ୟେଲସିନ୍
Answer:
(ii) ମିଖାଇଲ୍ ଗୋର୍ବାଚେଭ୍

BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 8 ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ: କାରଣ ଓ ଫଳାଫଳ

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 8 ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ: କାରଣ ଓ ଫଳାଫଳ Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 History Solutions Chapter 8 ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ: କାରଣ ଓ ଫଳାଫଳ

୧। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ୬୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ଯରେ ଲେଖ ।

(କ) ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର କାରଣଗୁଡ଼ିକ ଲେଖ ।
Answer:
ନିମ୍ନଲିଖୂତ କାରଣଗୁଡ଼ିକ ଯୋଗୁଁ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା ।

  • ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଓ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷର ସାମରିକ ଶକ୍ତି ବିପୁଳ ଭାବେ ବୃଦ୍ଧିପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଉଭୟ ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତି ରୂପେ ପରିଚିତ ହେଲେ ।
  • ଦୁଇ ବୃହତ୍ ଶକ୍ତି ଦୁଇଗୋଟି ବିପରୀତ ଆଦର୍ଶରେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ । ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ସାମ୍ୟବାଦୀ ଆଦର୍ଶରେ ଓ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲା । ଏହି ଅଦର୍ଶଗତ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ଅନ୍ୟତମ କାରଣ ଥିଲା ।
  • ଯୁଦ୍ଧ ଯୋଗୁଁ କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ଇଂଲାଣ୍ଡ ଓ ଫ୍ରାନ୍ସ ଆମେରିକାଠାରୁ ସାମରିକ ସାହାଯ୍ୟ ଆଶା କରୁଥିବାବେଳେ ପୂର୍ବ ଇଉରୋପରେ ସାମ୍ୟବାଦୀ ସରକାର ଗଠିତ ହୋଇଥିବା ରାଷ୍ଟ୍ରସମୂହ ରୁଷରୁ ଆର୍ଥିକ ସାହାଯ୍ୟ ଆଶା କରୁଥିଲେ ।
  • ବିଶ୍ଵ ରାଜନୀତିରେ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର ନିମନ୍ତେ ଆମେରିକା ଓ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଚାଲିଲା । ଉଭୟ ପକ୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ଦେହ, ଈର୍ଷା ଓ ଶତ୍ରୁତା କ୍ରମାଗତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା । ମାତ୍ର ଦୁଇ ମହାଶକ୍ତି ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ସଂଘର୍ଷ କରିବାକୁ ଚାହିଁଲେ ନାହିଁ । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କୂଟନୈତିକ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ।
  • ଏତଦ୍‌ବ୍ୟତୀତ ପରସ୍ପର ବିରୋଧରେ କୁତ୍ସାରଟନା ଓ ପ୍ରଚାର ଫଳରେ ବିଶ୍ଵ ରାଜନୀତି ଅଶାନ୍ତ ଓ ସରଗରମ ହୋଇଗଲା, ଯାହା ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧକୁ ତୀବ୍ରତର କରିଥିଲା ।

(ଖ) ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ କିପରି ପ୍ରସାରଲାଭ କରିଥିଲା ?
Answer:

  • ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ପୂର୍ବ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରସମୂହ, ଚୀନ୍ ଓ ପୂର୍ବ ଜର୍ମାନୀ ଉପରେ ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ବିସ୍ତାର କଲା । ଏହାପରେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପ ଉପରେ ନଜର ପକାଇଲା ।
  • ସୋଭିଏତ୍ ରୁସ୍‌ର ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାରକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବା ପାଇଁ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ବିଭିନ୍ନ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲା । ଇଟାଲୀ, ଫ୍ରାନ୍ସ, ଗ୍ରୀସ୍, ତୁର୍କୀ ଆଦି ଦେଶରେ ଯୁଦ୍ଧ ପରବର୍ତ୍ତୀ ବିପର୍ଯ୍ୟୟର ସୁଯୋଗ ନେଇ ସାମ୍ୟବାଦୀମାନେ ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର ନିମନ୍ତେ ଯୋଜନା କଲେ ।
  • ଗ୍ରୀସ୍‌ର ଉତ୍ତରରେ ଥ‌ିବା ସାମ୍ୟବାଦୀ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ଯୁଗୋସ୍ଲୋଭିଆ, ବୁଲଗେରିଆ ଓ ଆଲ୍‌ବାନିଆ ଗ୍ରୀକ୍ ଗରିଲାଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧ ଉପକରଣ ଯୋଗାଇ ଦେଇ ଗ୍ରୀସ୍‌ରେ ଗୃହଯୁଦ୍ଧର ସୂତ୍ରପାତ କରାଇଥିଲେ । ଏହା ବିରୋଧରେ ଗରିଲାଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧ ଉପକରଣ ଯୋଗାଇ ଦେଇ ଗ୍ରୀସ୍‌ରେ ଗୃହଯୁଦ୍ଧର ସୂତ୍ରପାତ କରାଇଥିଲେ । ଏହା ବିରୋଧରେ ଗ୍ରୀସ୍ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦରେ ଅଭିଯୋଗ କରିଥିଲା ଓ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ଏକ ଅନୁଧ୍ୟାନକାରୀ ଦଳ ପଠାଇଥିଲା । ସେହିପରି ରୁଷ୍ ମଧ୍ୟ ତୁର୍କୀରେ ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାର କରିବାକୁ ଚାହିଁଥିଲା ।
  • ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଟୁମାନ ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ତୁର୍କୀକୁ ଆର୍ଥିକ ତଥା ସାମାଜିକ ସାହାଯ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ୪୦୦ ନିୟୁତ ଡଲାର ଦେଇଥିଲା । ଫଳରେ ୧୯୫୦ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ତୁର୍କୀର ଅବସ୍ଥା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବଦଳିଗଲା ଓ ସେଠାରେ ପୁନର୍ବାର ସ୍ଵାଭାବିକ ଅବସ୍ଥା ଫେରିଆସିଲା । ପୁନଶ୍ଚ ୧୯୪୭ ମସିହା ଜୁନ୍ ୫ ତାରିଖରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ସାମ୍ୟବାଦର ପ୍ରଭାବକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବାପାଇଁ ମାର୍ଶାଲ ଯୋଜନା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କଲା । ଏହି ଯୋଜନା ବିପୁଳ ସଫଳତା ଲାଭ କଲା ।
  • ଏହି ଯୋଜନାକୁ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ପ୍ରତି ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ବିଶ୍ଵାସଘାତକତା ବୋଲି ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ଅଭିହିତ କଲା । ଏହାଦ୍ଵାରା ଦୁଇ ବୃହତ୍ ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ତିକ୍ତତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା ଓ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ତୀବ୍ରରୂପ ଧାରଣ କଲା ।

BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 8 ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ: କାରଣ ଓ ଫଳାଫଳ

(ଗ) ଟୁମାନ୍ ନୀତି କ’ଣ ? ଏହି ନୀତିଦ୍ୱାରା ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା କିପରି ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ତୁର୍କୀର ସାମ୍ୟବାଦର ପ୍ରସାରକୁ ପ୍ରତିହତ କରିଥିଲା ?
Answer:

  • ୧୯୪୭ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୨ ତାରିଖ ଦିନ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଟୁମାନ୍ ଆମେରିକୀୟ କଂଗ୍ରେସର ମିଳିତ ଅଧୁବେଶନରେ ଏକ ଅଭିଭାଷଣ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ଯାହା ଟୁମାନ୍ ନୀତି ନାମରେ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲା ।
  • ଏହି ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ତୁର୍କୀକୁ ଆର୍ଥିକ ତଥା ସାମରିକ ସାହାଯ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ୪୦୦ ନିୟୁତ ଡଲାର ମଞ୍ଜୁର କରିଥିଲା ।
  • ଏହି ସହାୟତାଦ୍ୱାରା ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ତୁର୍କୀର ପରିସ୍ଥିତି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବଦଳିଯାଇଥିଲା ।
  • ଗ୍ରୀସ୍‌ ଗରିଲାମାନେ ପ୍ରତିହତ ହୋଇଥିଲେ ଓ ଦେଶରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇ ସ୍ଵାଭାବିକ ଅବସ୍ଥା ଫେରି ଆସିଥିଲା ।
  • ତୁର୍କୀରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପରେ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ୨୭ ବର୍ଷ ଧରି ଶାସନ କରୁଥିବା ଦଳ କ୍ଷମତାଚ୍ୟୁତ ହୋଇଥିଲା । ଫଳରେ ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ତୁର୍କୀରେ ସାମ୍ୟବାଦର ପ୍ରସାର ପ୍ରତିହତ ହେଲା ।

(ଘ) ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା କେବେ ଓ କାହିଁକି ମାର୍ଶାଲ୍ ଯୋଜନାର ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲା ? ଏହାଦ୍ଵାରା ତାକୁ କି ସଫଳତା ମିଳିଥିଲା ?
Answer:

  • ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ବିଧ୍ବସ୍ତ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ସାମାଜିକ ତଥା ଅର୍ଥନୈତିକ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବାପାଇଁ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲା ।
  • ସେହି ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ ସାମ୍ୟବାଦର ପ୍ରସାରକୁ ପ୍ରତିହତ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ୧୯୪୭ ମସିହା ଜୁନ୍ ୫ ତାରିଖରେ ମାର୍ଶାଲ୍ ଯୋଜନା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲା ।
  • ଟୁମାନ୍ ନୀତିର ଏହା ଏକ ସମ୍ପ୍ରସାରଣ ଥିଲା ଏବଂ ସମଗ୍ର ଇଉରୋପର ଉନ୍ନତି ନିମନ୍ତେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ
  • ଏହା ମାଧ୍ୟମରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଇଉରୋପୀୟ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରି ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଅର୍ଥନୈତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ତଥା ସାମ୍ୟବାଦର ପ୍ରଭାବରୁ ରକ୍ଷା କରିଥିଲା ।
  • ମାର୍ଶାଲ ଯୋଜନାକୁ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବ୍ୟାପାରରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ହସ୍ତକ୍ଷେପ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରି ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ତାହାର ତୀବ୍ର ନିନ୍ଦା କରିଥିଲା ।

୨। ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ୨୦ ଗୋଟି ଶବ୍ଦ ମଧ୍ଯରେ ଲେଖ ।
(କ) କେଉଁ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥିଲା ?
Answer:

  • ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ଏବଂ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପର୍କକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଶବ୍ଦଟି ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଖ) ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ କାହାକୁ କୁହାଯାଏ ?
Answer:

  • ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ କହିଲେ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ଆଦର୍ଶଗତ ବିଭେଦ, ଅପପ୍ରଚାର ଏବଂ କୂଟନୀତି ସ୍ତରୀୟ ପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦିତାକୁ ବୁଝାଏ ।
  • ଏଥ‌ିରେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସଂଘର୍ଷ ବା ସ୍ଥାୟୀ ଶାନ୍ତି ନଥାଏ । ଏ ଯୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପକ୍ଷ ନିଜର ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟମ କରିବା ସହିତ ଅନ୍ୟପକ୍ଷକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଦେବାକୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥା’ନ୍ତି।

(ଗ) ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ କେଉଁସବୁ ଦେଶରେ ସାମ୍ୟବାଦୀ ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

  • ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ଵ ଯୁଦ୍ଧ ପରେ ପୂର୍ବ ଇଉରୋପୀୟ ଦେଶ; ଯଥା – ପୋଲାଣ୍ଡ, ହଙ୍ଗେରୀ, ରୁମାନିଆ, ବୁଲଗେରିଆ, ଆଲ୍‌ବାନିଆ, ଚେକୋସ୍ଲୋଭାକିଆ, ଯୁଗୋସ୍ଲୋଭିଆ ଏସୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ର ଚୀରେ ସାମ୍ୟବାଦୀ ସରକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଘ) ୧୯୪୯ ମସିହାରେ କେଉଁ ଦେଶରେ ଓ କାହା ନେତୃତ୍ବରେ ସାମ୍ୟବାଦୀ ସରକାର ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

  • ୧୯୪୯ ମସିହାରେ ଚୀନ୍ ଦେଶରେ ସାମ୍ୟବାଦୀ ସରକାର ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।
  • ମାଓ ସେ ତୁଙ୍ଗଙ୍କ ନେତୃତ୍ଵରେ ଏହି ସରକାର ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 8 ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ: କାରଣ ଓ ଫଳାଫଳ

(ଙ) ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷର କେଉଁ ପ୍ରକାର ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାରରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଓ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଆଶଙ୍କା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ?
Answer:

  • ପୂର୍ବ ଇଉରୋପକୁ ସାମ୍ୟବାଦର ଲୌହ ପରଦାରେ ଅଚ୍ଛାଦିତ କରିସାରିବା ପରେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ପଶ୍ଚିମ ଇଉରୋପ ଆଡ଼େ ଦୃଷ୍ଟିନିକ୍ଷେପ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା ।
  • ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷର ଏ ପ୍ରକାରର ପ୍ରଭାବ ବିସ୍ତାରରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଓ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ପୁଞ୍ଜିବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଆଶଙ୍କା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।

(ଚ) ୧୯୪୬ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ ଗ୍ରୀସ୍ ତାହାର ପଡ଼ୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ କେଉଁଠାରେ ଓ କାହିଁକି ଅଭିଯୋଗ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା ?
Answer:

  • ଗ୍ରୀସ୍‌ର ଉତ୍ତରରେ ଥିବା ସାମ୍ୟବାଦୀ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ଯଥା ଯୁଗୋସ୍ଲୋଭିଆ, ବୁଲଗେରିଆ ଏବଂ ଆଲ୍‌ବାନିଆ ସାମ୍ୟବାଦକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିବା ଗ୍ରୀକ୍ ଗରିଲାମାନଙ୍କୁ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଯୋଗାଇଦେଇ ଗ୍ରୀସ୍‌ରେ ଗୃହଯୁଦ୍ଧର ସୂତ୍ରପାତ କରାଇଥିଲେ ।
  • ଏଣୁ ୧୯୪୬ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ ଗ୍ରୀସ୍ ତାହାର ପଡ଼ୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦରେ ଅଭିଯୋଗ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲା ।

(ଛ) ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ତୁର୍କୀର ଅବସ୍ଥା ଉଦ୍‌ବେଗଜନକ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲା କାହିଁକି ?
Answer:

  • ୧୯୪୫ ମସିହାରେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ତୁର୍କୀ ସହିତ ପୁରାତନ ବନ୍ଧୁତ୍ଵର ନବୀକରଣ ନିମନ୍ତେ ମନା କରିଦେବା
  • ତୁର୍କୀ ସରକାରଙ୍କୁ ଫାସୀବାଦୀ ଏବଂ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ବୋଲି ରୁଷ୍ ତରଫରୁ ଦୋଷାରୋପ କରିବା ଏବଂ ତୁର୍କୀର ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ଯୋଗୁଁ ତୁର୍କୀର ଅବସ୍ଥା ଉଦ୍‌ବେଗଜନକ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲା

(ଛ) ଟୁମାନ୍ ନୀତି କେବେ ଓ କେଉଁଠାରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

  • ୧୯୪୫ ମସିହାରେ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ତୁର୍କୀ ସହିତ ପୁରାତନ ବନ୍ଧୁତ୍ଵର ନବୀକରଣ ନିମନ୍ତେ ମନା କରିଦେବା ସହିତ ପୂର୍ବ ତୁର୍କୀର ଦୁଇଟି ପ୍ରଦେଶ ଉପରେ କର୍ତ୍ତୃତ୍ୱ ଜାହିର୍ କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟମ କରିଥିଲା ।
  • ତୁର୍କୀ ସରକାରଙ୍କୁ ଫାସୀବାଦୀ ଏବଂ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଶୀଳ ବୋଲି ରୁଷ୍ ତରଫରୁ ଦୋଷାରୋପ କରିବା ଏବଂ ତୁର୍କୀର ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ଯୋଗୁଁ ତୁର୍କୀର ଅବସ୍ଥା ଉଦ୍‌ବେଗଜନକ ହୋଇପଡ଼ିଥିଲା ।

(ଜ) ଟୁମାନ୍ ନୀତି କେବେ ଓ କେଉଁଠାରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ?
Answer:

  • ଟୁମାନ୍ ନୀତି ଅନୁଯାୟୀ ୧୯୪୮ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ତୁର୍କୀକୁ ଆର୍ଥିକ ତଥା ସାମରିକ ସାହାଯ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ୪୦୦ ନିୟୁତ ଡଲାର ଯୋଗାଇ ଦିଆଗଲା ।
  • ଫଳରେ ଗ୍ରୀକ୍ ଗରିଲାମାନେ ପ୍ରତିହତ ହେବା ସହିତ ଦେଶରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ତୁର୍କୀରେ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ସାଧାରଣ ନିର୍ବାଚନରେ ପରାଜିତ ହୋଇ ୨୭ ବର୍ଷ ଧରି ଶାସନ କରୁଥିବା ଏକମାତ୍ର ଦଳ କ୍ଷମତାଚ୍ୟୁତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଞ) ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ମାର୍ଶାଲ୍ ଯୋଜନା ସମ୍ପର୍କରେ କି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ?
Answer:

  • ମାର୍ଶାଲ୍ ଯୋଜନାକୁ ଇଉରୋପୀୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୁଡ଼ିକର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବ୍ୟାପାରରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ହସ୍ତକ୍ଷେପ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରି ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ତାହାର ତୀବ୍ର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ।
  • ଏହାକୁ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘ ପ୍ରତି ବିଶ୍ୱାସଘାତକତା ଏବଂ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦର ଏକ ନମୁନାରୂପେ ରୁଷ୍ ଚିତ୍ରିତ କରିଥିଲା ।

୩ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବାକ୍ୟରେ ଲେଖ ।
(କ) ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଶବ୍ଦକୁ ପ୍ରଥମେ କିଏ ଓ କେବେ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ ?
Answer:
‘ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ’ ଶବ୍ଦକୁ ପ୍ରଥମେ ଆମେରିକୀୟ ରାଜନୀତିଜ୍ଞ ବର୍ଣ୍ଣାଡ଼ ବାରୁକ୍ ୧୬ ଏପ୍ରିଲ ୧୯୪୭ରେ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ ।

(ଖ) ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଶବ୍ଦକୁ କିଏ କିପରି ଲୋକପ୍ରିୟ କରାଇଥିଲେ ?
Answer:
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଶବ୍ଦକୁ ଆମେରିକାର ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀ ଓ ସାମ୍ବାଦିକ ୱାଲଟର ଲିପମାନ୍-ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକରେ ବ୍ୟବହାର କରି ଲୋକପ୍ରିୟ କରାଇଥିଲେ ।

BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 8 ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ: କାରଣ ଓ ଫଳାଫଳ

(ଗ) ଅଧୁକାଂଶ ଐତିହାସିକ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ କେବେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ବୋଲି ସହମତ ହୁଅନ୍ତି ?
Answer:
” ଅଧ୍ଯକାଂଶ ଐତିହାସିକ ଦ୍ବିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ବୋଲି ସହମତ ହୁଅନ୍ତି । ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥ‌ିବା ଦେଶ ଦୁଇଟିର ନାମ ଲେଖ ।

(ଘ) ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧର ନେତୃତ୍ଵ ନେଇଥବା ଦୁଇଟି ଦେଶର ନାମ ହେଲା ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଓ ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍ ।
(ଙ) ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ପୂର୍ବ ଜର୍ମାନୀରେ କି ପ୍ରକାର ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଲା ?
Answer:
ଦ୍ଵିତୀୟ ବିଶ୍ଵଯୁଦ୍ଧ ପରେ ପୂର୍ବ ଜର୍ମାନୀରେ ସାମ୍ୟବାଦୀ ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିଲା ।

(ଚ) ଗ୍ରୀସ୍‌ର କେଉଁସବୁ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ସେଠାରେ ଗୃହଯୁଦ୍ଧର ସୂତ୍ରପାତ କରାଇଥିଲେ ?
Answer:
ଗ୍ରୀସ୍‌ର ଉତ୍ତରରେ ଥିବା ସାମ୍ୟବାଦୀ ପଡ଼ୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ଯଥା – ଯୁଗୋସ୍ଲୋଭିଆ, ବୁଲ୍‌ଗେରିଆ ଓ ଆଲ୍‌ବାନିଆ ପ୍ରଭୃତି ଗ୍ରୀସ୍‌ରେ ଗୃହଯୁଦ୍ଧର ସୂତ୍ରପାତ କରାଇଥିଲେ ।

(ଛ) କେବେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଏକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅନୁଧ୍ୟାନକାରୀ ଦଳକୁ ଗ୍ରୀସ୍ ପଠାଇଥିଲା ?
Answer:
୧୯୪୭ ମସିହା ଜାନୁୟାରୀ ମାସରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ଏକ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅନୁଧ୍ୟାନକାରୀ ଦଳକୁ ଗ୍ରୀସ୍ ପଠାଇଥିଲା ।

(ଜ) ଟୁମାନ୍ ନୀତିଦ୍ୱାରା ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର କଂଗ୍ରେସ ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ତୁର୍କୀ ପାଇଁ ମଞ୍ଜୁର କରିଥିବା ଆର୍ଥିକ ସହାୟତାର ପରିମାଣ କେତେ ଥିଲା ?
Answer:
ଟୁମାନ୍ ନୀତିଦ୍ୱାରା ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର କଂଗ୍ରେସ ଗ୍ରୀସ୍ ଓ ତୁର୍କୀ ପାଇଁ ମଞ୍ଜୁର କରିଥିବା ଆର୍ଥିକ ସହାୟତାର ପରିମାଣ ୪୦୦ ନିୟୁତ ଡଲାର ଥିଲା ।

(ଝ) କେଉଁ ଦେଶ ଓ କେବେ ମାର୍ଶାଲ୍ ଯୋଜନା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲା ?
Answer:
ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା ୧୯୪୭ ମସିହା ଜୁନ୍ ୫ ତାରିଖରେ ମାର୍ଶାଲ୍ ଯୋଜନା ପ୍ରବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲା ।

(ଞ) ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ତୀବ୍ରରୂପ ଧାରଣ କରିବାରୁ କେଉଁସବୁ ଦେଶରେ ସଂଘର୍ଷ ଉପୁଜିଲା ?
Answer:
ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ ତୀବ୍ରରୂପ ଧାରଣ କରିବାରୁ ଜର୍ମାନୀ, କ୍ୟୁବା ଓ କୋରିଆ ଆଦି ଦେଶର ସଂଘର୍ଷ ଉପୁଜିଲା ।

୪। ନିମ୍ନରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ଚାରିଗୋଟି ବିକଳ୍ପ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ତା’ର କ୍ରମିକ ନମ୍ବର ସହିତ ବାଛି ଲେଖ ।
(କ) କେଉଁ ଦେଶରେ ୧୯୧୭ ମସିହାରେ କୃଷକ ଓ ଶ୍ରମିକ ଆନ୍ଦୋଳନ ସଂଘଟିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ଫୁାନୄ
(ii) ଇଟାଲୀ
(iii) ରୁଷ୍
(iv) ଜର୍ମାନୀ
Answer:
(କ) (iii) ରୁଷ୍,

BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 8 ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ: କାରଣ ଓ ଫଳାଫଳ

(ଖ) କେଉଁ ମସିହାରେ ଚୀନ୍ ଦେଶରେ ମାଓ ସେ ତୁଙ୍ଗଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ସାମ୍ୟବାଦୀ ସରକାର ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା ?
(i) ୧୯୪୭
(ii) ୧୯୪୮
(iii) ୧୯୪୯
(iv) ୧୯୫୦
Answer:
(କ) (iii) ୧୯୪୯

(ଗ) କେଉଁଟି ଗ୍ରୀସ୍‌ରେ ଗୃହଯୁଦ୍ଧର ସୂତ୍ରପାତ କରାଇବାରେ ଦାୟୀ ଦେଶ ଥିଲା ?
(i) ତୁର୍କୀ
(ii) ଜର୍ମାନୀ
(ii) ଫ୍ରାନ୍ସ
(iv) ବୁଲଗେରିଆ
Answer:
(iv) ବୁଲଗେରିଆ

(ଘ) ଗ୍ରୀସ୍ କେବେ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରସଂଘର ନିରାପତ୍ତା ପରିଷଦରେ ତାହାର ପଡ଼ୋଶୀ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଅଭିଯୋଗ କରିଥିଲା ?
(i) ୧୯୪୬ ଡିସେମ୍ବର
(ii) ୧୯୪୭ ଜାନୁୟାରୀ
(iii) ୧୯୪୭ ମାର୍ଚ୍ଚ
(iv) ୧୯୪୭ ଜୁନ୍
Answer:
(i) ୧୯୪୬ ଡିସେମ୍ବର

(ଙ) କେଉଁ ଦେଶ ମାର୍ଶାଲ୍ ଯୋଜନାର ତୀବ୍ର ନିନ୍ଦା କରିଥିଲା ?
(i) ବୀନ୍
(ii) ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍
(iii) ବୁଲ୍‌ଗେରିଆ
(iv) ଯୁଗୋସ୍ଲୋଭିଆ
Answer:
(ii) ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷ୍

BSE Odisha 9th Class History Solutions Chapter 8 ଶୀତଳ ଯୁଦ୍ଧ: କାରଣ ଓ ଫଳାଫଳ

BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c)

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c)

Question 1.

(a) ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତର ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) |A| = 3 ଓ |B| = 4 ହେଲେ A × B ର ଉପାଦାନ ସଂଖ୍ୟା
(a) 7
(b) 10
(c) 11
(d) 12
ସମାଧାନ:
12
|A| = 3 ଓ |B| = 4 ହେଲେ A × B ର ଉପାଦାନ ସଂଖ୍ୟା 3 × 4 = 12

(ii) |A| = 3 ହେଲେ |A × A| = _____
(a) 3
(b) 6
(c) 9
(d) ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ କୌଣସିଟି ନୁହେଁ
ସମାଧାନ:
9
|A| = 3 ହେଲେ |A × A| = 3 × 3 = 9

(iii) |A ∪ B| = 15, |A| = 12 ଓ |B| = ହେଲେ |A ∩ B| =
(a) 3
(b) 6
(c) 9
(d) 12
ସମାଧାନ:
3
|A ∪ B| = 15, |A| = 12 ଓ |B| = 6 ହେଲେ,
|A ∩ B| = |A| + |B|  – |A ∪ B | = 12 + 6 – 15 = 3

(iv) |A ∪ B| = 10, |A ∩ B| = 0 ଓ |A| = 4 ହେଲେ |B| = _____
(a) 0
(b) 4
(c) 6
(d) 12
ସମାଧାନ:
6
|A ∪ B| = 10, |A ∩ B| = 0, |A| = 4 ହେଲେ,
|B| = |A ∪ B| – |A| = 10 – 4 = 6

(v) A ∩ B = Φ, |A| = 10, |B| = 3 ହେଲେ |A ∪ B| = _____
(a) 3
(b) 7
(c) 10
(d) 13
ସମାଧାନ:
13
|A ∩ B| = Φ, |A| = 10, |B| = 3 ହେଲେ |A ∪ B| = |A| + |B| = 10 + 3 = 13

(vi) |A| = |B| = 5 ଓ |A ∩ B| = 3 ହେଲେ |A Δ B| = _____
(a) 3
(b) 4
(c) 7
(d) 8
ସମାଧାନ:
4
|A| = |B| = 5 ଓ |A ∩ B| = 3 ହେଲେ,
|A Δ B| = |A| + |B| – 2|A ∩ B| = 5 + 5 -2 × 3 = 10 – 6 = 4

(vii) |A ∪B| = 10 ଓ |A ∩ B| = 3 ହେଲେ |A Δ B| = _____
(a) 10
(b) 7
(c) 3
(d) 0
ସମାଧାନ:
7
|A ∪ B| = 10, |A ∩ B| = 3 ହେଲେ
A Δ B = |A ∪ B| – |A ∩ B| = 10 – 3 = 7

(viii) |A – B| = 5 ଓ |B – A| = 7 ହେଲେ |A Δ B| = _____
(a) 2
(b) 12
(c) 7
(d) 5
ସମାଧାନ:
12
|A – B| = 5 ଓ |B – A| = 7 ହେଲେ,
|A Δ B| = |A – B| + |B – A| = 5 + 7 = 12

BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c)

(b) ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ x ଓ yର ମାନ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
(i) ଯଦି (2 -x, 5) = (4, y + 2)
ସମାଧାନ:
ଯଦି (2 – x, 5) = (4, y + 2)
2 – x = 4 ଓ 5= y + 2
⇒ x = 2 – 4 = -2 ଓ y = 5 – 2 = 3
∴ x = -2 ଓ 3y = 3

(ii) ଯଦି (2x + 3, 3y – 4) = (7, 5)
ସମାଧାନ:
(2x + 3, 3y – 4) = (7, 5)
∴ 2x + 3 = 7 ଏବଂ 3y- 4 = 5
⇒ x = \(\frac{7-3}{2}=\frac{4}{2}\) = 2
ଓ y = \(\frac{5+4}{3}=\frac{9}{3}\) = 3

(iii) ଯଦି (x2, y2) = (4, 9)
ସମାଧାନ:
ଯଦି (x2, y2) = (4, 9)
∴ x2 = 4, y2 = 9
⇒ x ± √4 ± 2
ଓ y = ± √9 = ± √3
∴ x = ± 2 ଓ y = ± 3

(iv) ଯଦି (x + y, x – y) = (3, 1)
ସମାଧାନ:
(x + y, x – y) = (3, 1)
⇒ x + y = 3 ଓ x – y = 1
x = \(\frac{(x+y)+(x-y)}{2}=\frac{3+1}{2}=\frac{4}{2}\) = 2
y = \(\frac{(x+y)-(x-y)}{2}=\frac{3-1}{2}=\frac{2}{2}\) = 1

(c) ଯଦି A = {1, 2, 3} ଓ B = {2, 3, 4} ତେବେ ନିମ୍ନଲିଖତ ସେଟ୍‌ମାନଙ୍କୁ ତାଲିକା ପଦ୍ଧତିରେ ଲେଖ ।
(i) {(x, y)| (x, y) ∈ A × B ଓ x < y}
ସମାଧାନ:
A × B = {1, 2, 3} × {2, 3, 4}
= {(1, 2), (1, 3), (1, 4), (2, 2), (2, 3), (2, 4), (3, 2), (3, 3), (3, 4)}
∴ {(x, y)|(x, y) ∈ A × B ଓ x < y}
= {(1, 2), (1, 3),(1, 4), (2, 3), (2, 4), (3, 4}}

(ii) {(x, y)| (x, y) ∈ B × A ଓ x < y}
ସମାଧାନ:
B × A = {2, 3, 4} × {1, 2, 3}
= {(2, 1), (2, 2}, (2, 3), (3, 1), (3, 2), (3, 3), (4, 1), (4, 2), (4, 3)}
∴ {(x, y)| (x, y) ∈ B × A ଓ x < y} = {(2, 3)}

Question 2.
A ଓ B ସେଟ୍ ଦ୍ଵୟପାଇଁ |A| = 60, |B| = 40 ଓ |A Δ B| = 70 ହେଲେ À ଓ B ର ସାଧାରଣ ଉପାଦାନ ସଂଖ୍ୟା ନିରୂପଣ କର ।
ସମାଧାନ:
∴ |A Δ B| = |A ∪ B| – |A ∩ B| = |A| + |B| – |A ∩ B| – |A ∩ B| = |A| + |B| – 2 |A ∩ B|
A ଓ B ସେଟ୍ ଦ୍ଵୟପାଇଁ |A| = 60, |B| = 40 ଓ |A Δ B| = 70
2 |A ∩ B| = |A| + |B| – |A Δ B| = 60 + 40 – 70= 100 – 70 = 30
⇒ |A ∩ B| = \(\frac{30}{2}\) = 15

Question 3.
A ଓ B ସେଟ୍ ଦ୍ଵୟପାଇଁ |A| = 80, |B| = 30 ଓ |A ∪ B| = 100 ହେଲେ |A Δ B| ତେବେ ଯଦି ଇର ‍।
ସମାଧାନ:
A ଓ B ସେଟ୍ ଦ୍ଵୟପାଇଁ |A| = 80, |B| = 30 ଓ |A ∪ B| = 100
|A ∩ B| = |A| +| B| – |A ∪ B|
= 80 + 30 – 100 = 110 – 100 = 10
∴ |A Δ B| = |A ∪ B| – |A ∩ B| = 100 – 10 = 90

Question 4.
ଗୋଟିଏ ଶ୍ରେଣୀରେ 100 ଜଣ ଛାତ୍ରଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ 40 ଜଣ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବିଜ୍ଞାନ ଓ 52 ଜଣ ପ୍ରାଣୀବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନ କରନ୍ତି । ଯଦି 23 ଜଣ ଛାତ୍ର ଉଭୟ ବିଷୟକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥା’ନ୍ତି ତେବେ କେତେଜଣ ଛାତ୍ର ଏହି ଦୁଇ ବିଷୟରୁ କୌଣସିଟିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରନ୍ତି ନାହିଁ ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ:
ମନେକର E = ଶ୍ରେଣୀରେ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ଛାତ୍ରଙ୍କ ସେଟ୍ ! 
A = କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବା ଛାତ୍ରଙ୍କ ସେଟ୍, 
B = ପ୍ରାଣୀବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବା ଛାତ୍ରଙ୍କ ସେଟ୍ । 
କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବିଜ୍ଞାନ ବା ପ୍ରାଣୀବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନ
କରୁଥିବା ଛାତ୍ରଙ୍କ ସେଟ୍ = A ∪ B ।
କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବିଜ୍ଞାନ ଓ ପ୍ରାଣୀବିଜ୍ଞାନ ଅଧ୍ୟୟନ
କରୁଥିବା ଛାତ୍ରଙ୍କ ସେଟ୍ = A ∩ B
ଏଠାରେ E କୁ ବ୍ୟାପକ ସେଟ୍ ରୂପେ ନିଆଯାଇଛି ।
BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c)
ପ୍ରଣ୍ମ।ଦୁଯ।ରେ,
|E| = 100, |A| = 40, |B| = 52, |A ∩ Bl = 23
|A ∪ B| = |A| + |B| – |A ∩ B| = 40 + 52 – 23 = 69
କୌଣସିଟିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁନଥିବା ଛାତ୍ରଙ୍କ ସେଟ୍ = (A ∪ B)’
∴ |(A ∪ B)’| = |E| – |A ∪ B | = 100 – 69 = 31

31 ଜଣ ଛାତ୍ର କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବିଜ୍ଞାନ ଓ ପ୍ରାଣୀବିଜ୍ଞାନ ଦୁଇ ବିଷୟରୁ କୌଣସିଟିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।

BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c)

Question 5.
ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟର 80 ଜଣ ଛାତ୍ର ଗଣିତ ବା ବିଜ୍ଞାନରେ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ନମ୍ବର ରଖୁଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ 50 ଜଣ ଗଣିତରେ, 10 ଜଣ ଉଭୟ ଗଣିତ ଓ ବିଜ୍ଞାନରେ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ନମ୍ବର ପାଇଥିଲେ । ତେବେ କେତେଜଣ କେବଳ ବିଜ୍ଞାନରେ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ନମ୍ବର ପାଇଥିଲେ ?
ସମାଧାନ:
ମନେକର ଗଣିତରେ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ନମ୍ବର ରଖିଥ‌ିବା ଛାତ୍ରଙ୍କ ସେଟ୍ = A 
ଓ ବିଜ୍ଞାନରେ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ରଖୁଥ‌ିବା ଛାତ୍ରଙ୍କ ସେଟ୍ = B
ଗଣିତ ବା ବିଜ୍ଞାନରେ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ନମ୍ବର ରଖୁଥ‌ିବା ଛାତ୍ରଙ୍କ ସେଟ୍ = A ∪ B
ଉଭୟ ଗଣିତ ଓ ବିଜ୍ଞାନରେ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ନମ୍ବର ରଖୁଥୁବା ଛାତ୍ରଙ୍କ ସେଟ୍ = A ∩ B 
ଦତ୍ତ ଅଛି |A ∪ B| = 80, | A | = 50, |A ∩ B| = 10 
|A ∪ B| = |A| + |B| – |A ∩ B|
⇒ 80 = 50 + |B| – 10 = 80 – 40 = |B| = |B| = 40 
କେବଳ ବିଜ୍ଞାନରେ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ନମ୍ବର ପାଇଥିବା ଛାତ୍ରଙ୍କ ସେଟ୍ = B – A  ⇒ |B – A| = |B| – |A ∩ B| = 40 – 10 = 30
∴ 30 ଜଣ ଛାତ୍ର କେବଳ ବିଜ୍ଞାନରେ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ନମ୍ବର ପାଇଥିଲେ ।
BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c) 1

Question 6.
200 ଜଣ ଲୋକ ଇଂରାଜୀ ବା ଓଡ଼ିଆରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରିପାରନ୍ତି, ଯଦି 80 ଜଣ ଲୋକ କେବଳ ଓଡ଼ିଆ ଓ 70 ଜଣ ଲୋକ କେବଳ ଇଂରାଜୀରେ କଥା ହୋଇପାରନ୍ତି, ତେବେ କେତେଜଣ ଉଭୟ ଓଡ଼ିଆ ଓ ଇଂରାଜୀରେ କଥା ହୋଇପାରନ୍ତି ?
ସମାଧାନ:
ମନେକର ଇଂରାଜୀରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କର ସେଟ୍ = A
 ଓ ଓଡ଼ିଆରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କର ସେଟ୍ = B
 କେବଳ ଇଂରାଜୀରେ କଥାହୋଇ ପାରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସେଟ୍ = A – B
 ଓ କେବଳ ଓଡ଼ିଆରେ କଥାହୋଇ ପାରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସେଟ୍ = B – A 
ଇଂରାଜୀ ବା ଓଡ଼ିଆରେ କଥାହୋଇ ପାରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସେଟ୍ = A ∪ B
 ଉଭୟ ଇଂରାଜୀ ଓ ଓଡ଼ିଆରେ କଥାହୋଇ ପାରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସେଟ୍ = A ∩ B
 ଦତ୍ତ ଅଛି |A – B|= 200, | A – B | = 70, |B – A| = 80, 
ଏଠାରେ A – B, A – B ଓ B – A ସେଦ୍ୱୟ ପରସ୍ପର ଅଣଛେଦୀ ହେତୁ 
|A ∪ B| = |A – B| + |A ∩ B| + |B – A|
200 = 70 + | A ∩ B| + 80 = |A ∩ B | = 50 
∴ 50 ଜଣ ଉଭୟ ଓଡ଼ିଆ ଓ ଇଂରାଜୀରେ କଥାବାର୍ତ୍ତା ହୋଇପାରନ୍ତି ।
BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c) 2

Question 7.
100 ଜଣ ଟିଭି ଦର୍ଶକଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ 75 ଜଣ ଦୂରଦର୍ଶନ ଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଓ 60 ଜଣ ବି.ବି.ସି. କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଦେଖୁବାକୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି । ତେବେ କେତେଜଣ ଏ ଉଭୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଦେଖିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ? କେତେଜଣ କେବଳ ଦୂରଦର୍ଶନ ଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଦେଖିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ?
ସମାଧାନ:
ମନେକର ଦୂରଦର୍ଶନ ଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ
ଦେଖିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରୁଥିବା ଦର୍ଶକଙ୍କର ସେଟ୍ = A 
ଓ ବି.ବି.ସି. କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଦେଖିବାକୁ
ପସନ୍ଦ କରୁଥ‌ିବା ଦର୍ଶକଙ୍କର ସେଟ୍ = B
ଦୂରଦର୍ଶନ ବା ବି.ବି.ସି. କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ
ଦେଖିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରୁଥିବା ଦର୍ଶକଙ୍କ ସେଟ୍ = A ∪ B
ଉଭୟ ଦୂରଦର୍ଶନ ଓ ବି.ବି.ସି. କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଉଭୟ ଦେଖୁବାକୁ ପସନ୍ଦ କରୁଥିବା ଦର୍ଶକଙ୍କ ସେଟ୍ = A ∩ B
ଦତ୍ତ ଅଛି |A| = 75, | B | = 60, | A ∪ B | = 100 
∴ |A ∩ B| = |A| + |B| – |A ∪ B|
⇒ |A ∩ B| = 75 + 60 – 100 = 135 – 100 = 35
କେବଳ ଦୂରଦର୍ଶନ ଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଦେଖୁଥ‌ିବା ଦର୍ଶକଙ୍କ ସେଟ୍ = A – B
∴ |A – B| = |A| |A ∩ B| = 75 – 35 = 40
∴ ଉଭୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ 35 ଜଣ ଓ କେବଳ ଦୂରଦର୍ଶନ ଜାତୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଦେଖିବାକୁ 40 ଜଣ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ।
BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c) 3

Question 8.
ଗୋଟିଏ ହଷ୍ଟେଲ୍‌ର 40 ଜଣ ପିଲାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ 15 ଜଣ କେବଳ ହକି ଖେଳନ୍ତି ଓ 20 ଜଣ କେବଳ କ୍ରିକେଟ୍ ଖେଳନ୍ତି । ଯଦି ଏହି ପିଲାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସମସ୍ତେ ହକି କିମ୍ବା କ୍ରିକେଟ୍ ଖେଳୁ ଥାଆନ୍ତି, ତେବେ କେତେଜଣ ପିଲା ହକି ଓ କ୍ରିକେଟ୍ ଉଭୟ ଖେଳ ଖେଳନ୍ତି, ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ:
 ମନେକର ହକି ଖେଳୁଥିବା ପିଲାଙ୍କ ସେଟ୍ = H ଓ କ୍ରିକେଟ୍ ଖେଳୁଥ‌ିବା ପିଲାଙ୍କ ସେଟ୍ = C 
ହକି ବା କ୍ରିକେଟ୍ ଖେଳୁଥ‌ିବା ପିଲାଙ୍କ ସେଟ୍ = H ∪ C
ହକି ଓ କ୍ରିକେଟ୍ ଖେଳୁଥ‌ିବା ପିଲାଙ୍କ ସେଟ୍ = H ∩ C 
କେବଳ ହକି ଖେଳୁଥ‌ିବା ପିଲାଙ୍କ ସେଟ୍ = H – C
କେବଳ କ୍ରିକେଟ୍ ଖେଳୁଥ‌ିବା ପିଲାଙ୍କ ସେଟ୍ = C – H
ଦତ୍ତ ଅଛି |H ∪ C| = 40, 
|H – C|= 15,
|C – H| = 20
|H ∪ C| = |H – C| + |C −  H| + |H ∩ C|
40 = 15 + 20 + |H ∩ C| = 40 = 35 + |H ∩ C|
⇒ |H ∩ C| = 40 – 35 = 5
∴ 5 ଜଣ ପିଲା ହକି ଓ କ୍ରିକେଟ୍ ଉଭୟ ଖେଳ ଖେଳନ୍ତି ।
BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c) 4

BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c)

Question 9.
100 ଜଣ ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ 18 ଜଣ କାର୍ କିମ୍ବା ସ୍କୁଟର ଚଳାଇବା ଜାଣିନାହାଁନ୍ତି; କିନ୍ତୁ 25 ଜଣ କାର୍ ଓ ସ୍କୁଟର ଉଭୟ ଚଳାଇବା ଜାଣିଛନ୍ତି । ଯଦି ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ 55 ଜଣ ସ୍କୁଟର ଚଳାଇବା ଜାଣିଥାଆନ୍ତି, ତେବେ କେତେଜଣ କାର୍ ଚଳାଇବା ଜାଣିଛନ୍ତି, ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ:
ମନେକର ଲୋକମାନଙ୍କ ସେଟ୍ = ବ୍ୟାପକ ସେଟ୍ = E,
କାର୍ ଚଳାଉଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସେଟ୍ = C
ଓ ସ୍କୁଟର ଚଳାଉଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସେଟ୍ = S
ଉଭୟ କାର୍ କିମ୍ବା ସ୍କୁଟର ଚଳାଉଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସେଟ୍ = C ∪ S
କାର୍ ଓ ସ୍କୁଟର ଚଳାଉଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସେଟ୍ = C ∩ S
କାର୍ କିମ୍ବା ସ୍ଫୁଟର କୌଣସିଟି ଚଳାଇବା ଜାଣିନଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସେଟ୍ = (C ∪ S)’
ଦତ୍ତ ଅଛି, |E| = 100, |(C ∪ S)’| = 18, |C ∩ S| = 25, |S| = 55
|C ∪ S| = |E| – |(C ∪ S)’| = 100 – 18 = 82
|C ∪ S| = |C| + |S| – |C ∩ S |
⇒ 82 = |C| + 55 – 25 = 82 = |C| + 30
⇒ |C| = 82 – 30 = 52
∴ 52 ଜଣ କାର୍ ଚଳାଇବା ଜାଣିଛନ୍ତି ।
BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c) 5

Question 10.
ଏକ ଶ୍ରେଣୀର 50 ଜଣ ଛାତ୍ରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ 22 ଜଣ ଗୀତ ଶିଖନ୍ତି ଓ 22 ଜଣ ନାଚ ଶିଖନ୍ତି । ଏଥୁମଧ୍ୟରୁ କେବଳ 5 ଜଣ ଛାତ୍ରୀ ଉଭୟ ଗୀତ ଓ ନାଚ ଶିଖନ୍ତି । ତେବେ କେତେଜଣ ଛାତ୍ରୀ ଗୀତ କିମ୍ବା ନାଚ କୌଣସିଟି ଶିଖନ୍ତି ନାହିଁ ଏବଂ କେତେଜଣ ଛାତ୍ରୀ ଏହି ଦୁଇଟି ମଧ୍ୟରୁ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଶିକ୍ଷା କରନ୍ତି, ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ:
ମନେକର ଶ୍ରେଣୀର ସମସ୍ତ ଛାତ୍ରୀଙ୍କ ସେଟ୍ = ବ୍ୟାପକ ସେଟ୍ = E 
ଗୀତ ଶିଖୁଥ‌ିବା ଛାତ୍ରୀଙ୍କ ସେଟ୍ = S, ନାଚ ଶିଖୁଥ‌ିବା ଛାତ୍ରୀଙ୍କ ସେଟ୍ = D 
ଗୀତ କିମ୍ବା ନାଚ ଶିଖୁଥୁବା ଛାତ୍ରୀଙ୍କ ସେଟ୍ = S ∪ D
ଉଭୟ ଗୀତ ଏବଂ ନାଚ ଶିଖୁଥ‌ିବା ଛାତ୍ରୀଙ୍କ ସେଟ୍ = S ∩ D 
ଦତ୍ତ ଅଛି |E| = 50, |S| = 22, |D| = 22, | S ∩ D | = 5
|S ∪ D| = |S| +|D| – |S ∩ D|
= 22 + 22 – 5 = 44 – 5 = 39
କୌଣସିଟି ଶିଖୁନଥ‌ିବା ଛାତ୍ରୀଙ୍କ ସେଟ୍ = (S ∪ D)’
∴ |(S ∪ D)’| = |E| – |S ∪ D|= 50 – 39 = 11 
ଦଣ ଗୀତ ଓ ନାଚ ମଧ୍ୟରୁ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଶିକ୍ଷା କରୁଥିବା ଛାତ୍ରୀଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା
= |S ∪ D| – |S ∩ D| = 39 – 5 = 34
∴ 11 ଜଣ ଛାତ୍ରୀ କୌଣସିଟି ଶିଖନ୍ତି ନାହିଁ ଏବଂ 34 ଜଣ ଛାତ୍ରୀ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଶିକ୍ଷା କରନ୍ତି ।
BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c) 6

Question 11.
ଗୋଟିଏ କଲୋନୀର ଦୁଇ ପଞ୍ଚମାଂଶ ପରିବାର ‘ସମ୍ବାଦ’ ଓ ତିନି ଚତୁର୍ଥାଂଶ ପରିବାର ‘ସମାଜ’ ପଢ଼ନ୍ତି । ଯଦି 50 ଟି ପରିବାର ଏଇ ଦୁଇଟି ସମ୍ବାଦପତ୍ର ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସିଟି ପଢ଼ନ୍ତି ନାହିଁ ଏବଂ 125ଟି ପରିବାର ଉଭୟ ଖବରକାଗଜ ପଢ଼ନ୍ତି ତେବେ ଉକ୍ତ କଲୋନୀର ପରିବାର ସଂଖ୍ୟା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ:
ମନେକର କଲୋନୀରେ ଥ‌ିବା ସମସ୍ତ ପରିବାର ସେଟ୍ = ବ୍ୟାପକ ସେଟ୍ = E 
ସମ୍ବାଦ ପଢ଼ୁଥ‌ିବା ପରିବାର ସେଟ୍ = A, ସମାଜ ପଢୁଥିବା ପରିବାର ସେଟ୍ = B
 ସମ୍ବାଦ କିମ୍ବା ସମାଜ ପଢ଼ୁଥ‌ିବା ପରିବାର ସେଟ୍ = A ∪ B
 ଉଭୟ ସମ୍ବାଦ ଏବଂ ସମାଜ ପଢୁଥ‌ିବା ପରିବାର ସେଟ୍ = A ∩ B 
କୌଣସିଟି ପଢୁନଥିବା ପରିବାର ସେଟ୍ = (A ∪ B)’
ଦତ୍ତ ଅଛି, |(A ∪ B)’| = 50, |A ∩ B| = 125
ମନେକର |E| = x
ପ୍ରଶ୍ନନୁସାରେ, |A| = \(\frac{2 x}{5}\), |B| = \(\frac{2 x}{4}\)
ଆମେ ଜାଣୁ |E| = |A ∪ B| + |(A ∪ B)’|
⇒ |E| = |A| + |B| – |A ∩ B| +|(A ∪ B)’| ⇒ x = \(\frac{2 x}{5}\) + \(\frac{3 x}{4}\) – 125 + 50
⇒ \(x=\frac{8 x+15 x}{20}-75 \Rightarrow x=\begin{gathered}
23 x-1500 \\
20
\end{gathered}\)
⇒ 20x = 23x – 1500 ⇒ 1500 = 23x – 20x
⇒ 3x = 1500 ⇒ x = \(\frac{1500}{3}\)
କଲୋନୀର ପରିବାର ସଂଖ୍ୟା 500 ।
BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c) 7

Question 12.
2 କିମ୍ବା 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ 200 ଟି ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟରୁ 140ଟି ଯୁଗ୍ମ ଓ 40ଟି 6 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ । ତେବେ କେତେ ଗୋଟି ଅଯୁଗ୍ମ ସଂଖ୍ୟା ଓ କେତେଗୋଟି ସଂଖ୍ୟା 3 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କର ।
ସମାଧାନ:
ମନେକର 2 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାର ସେଟ୍ = A ଓ 3 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାର ସେଟ୍ = B 
2 କିମ୍ବା 3 ଦ୍ବାରା ବିଭାଜ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାର ସେଟ୍ = A ∪ B
2 ଏବଂ 3 ଦ୍ବାରା କିମ୍ବା 6 ଦ୍ୱାରା ବିଭାଜ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାର ସେଟ୍ = A ∩ B
ଦତ୍ତ ଅଛି |A ∪ B|= 200, |A ∩ B| = 40
ଅଯୁଗ୍ମ ସଂଖ୍ୟାମାନଙ୍କର ସେଟ୍ = B – A
∴ |B – A| = |A ∪ B| |A| = 200 – 140 = 60
|B| = |B – A| + |A ∩ B| = 60 + 40 = 100
∴ 60 ଗୋଟି ଅଯୁଗ୍ମ ସଂଖ୍ୟା ଓ 100 ଟି ସଂଖ୍ୟା 3 ଦ୍ଵାରା ବିଭାଜ୍ୟ ।
BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(c) 8

BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(b)

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(b) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(b)

Question 1.
ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରଶ୍ନ ପାଇଁ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି ଲେଖ ।

(i) ଯାଦି E = {1, 2, 3, 4, 5} ଓ S = {2, 4} ହୁଏ ତେବେ S’ = _____
(a) {1, 3}
(b) {1, 4, 5}
(c) {1, 3, 5}
(d) {1, 2, 5}
ସମାଧାନ:
(c) E = {1, 2, 3, 4, 5} ଓ S = {2, 4} ହୁଏ ତେବେ S’ = {1, 3, 5}
[କାରଣ S’ = E – S]

(ii) ଯାଦି E = {a, b, c, d} ଓ T = {a, b} ତେବେ T ∪ T’ =_____
(a) E
(b) {a, b}
(c) {c, d}
(d) Φ
ସମାଧାନ:
(a) E = {a, b, c, d} ଓ T = {a, b} ତେବେ T ∪ T’ = E
[କାରଣ କୌଣସି ସେଟ୍ ଓ ତା’ର ପରିପୂରକ ସେଟ୍‌ର ସଂଯୋଗ ବ୍ୟାପକ ସେଟ୍ ଅଟେ ।]

(iii) ଯାଦି E = {a, b, c, d} ଓ T = {a, b} ତେବେ T ∪ T’ =_____
(a) E
(b) {a, b}
(c) {c, d}
(d) Φ
ସମାଧାନ:
(d) E = {a, b, c, d} ଓ T = {a, b} ତେବେ T ∪ T’ = Φ
[କାରଣ କୌଣସି ସେଟ୍ ଓ ତା’ର ପରିପୂରକ ସେଟ୍‌ର ସଂଯୋଗ ବ୍ୟାପକ ସେଟ୍ ଅଟେ ।]

(iv) (A ∪ A’) – (A’ ∩ A) = _____
(a) A
(b) A’
(c) E
(d) Φ
ସମାଧାନ:
(c) (A ∪ A’) – (A’ ∩ A) = E
[କାରଣ A ∪ A’ = E, A’ ∩ A = Φ]

(v) E – A’ = ____
(a) E
(b) A
(c) A’
(d) Φ
ସମାଧାନ:
(b) E – A’ = A
[କାରଣ ଦୁଇଟି ପରିପୂରକ ସେଟ୍‌ର ସଂଯୋଗ E (ବ୍ୟାପକ ସେଟ୍) ଅଟେ ।]

(vi) (E – A) ∪ (E – B) =
(a) A ∪ B
(b) (A ∪ B)’
(c) (A ∩ B)
(d) (A ∩ B)’
ସମାଧାନ:
(d) (E – A) ∪ (E – B) = (A ∩ B)’
[∴ E – A = A’ ଓ E – B = B’ ‘ଡିମର୍ମାନଙ୍କ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ – (A’ ∪ B’) = (A ∩ B)’]

(vii) A’ ∩ B’ = ______
(a) A ∪ B
(b) (A ∪ B)’
(c) (A ∩ B)
(d) (A ∩ B)’
ସମାଧାନ:
(b) A’ ∩ B’ = (A ∪ B)’ [ଡିମର୍ମାନଙ୍କ ନିୟମ ଅନୁସାରେ]

BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(b)

(viii) (A – B) ∪ (B – A) =_____
(a) A ∪ B
(b) A Δ B
(c) A ∩ B
(d) B
ସମାଧାନ:
(b) (A – B) ∪ (B – A) = A Δ B [ଡିମର୍ମାନଙ୍କ ନିୟମ ଅନୁସାରେ]

(ix) (A – B) ∪ (B – A) = _____
(a) (A ∪ B) – (A ∩ B)
(b) (A ∪ B) – (A – B)
(c) (A – B) – (A ∩ B)
(d) (A – B) ∩ (B – A)
ସମାଧାନ:
(a) (A – B) ∪ (B – A) = (A ∪ B) – (A ∩ B) [କାରଣ ଉଭୟ A Δ B ଅଟନ୍ତି ।]

(x) (A ∪ A’)’ = _____
(a) A
(b) A’
(c) Φ
(d) E
ସମାଧାନ:
(c) (A ∪ A’)’ = Φ [କାରଣ A ∪ B’ = (E)’ = Φ]

(xi) (A’ ∪ B’)’ = _____
(a) A ∩ B
(b) A ∪ B
(c) A’ ∩ B’
(d) (A ∪ B)’
ସମାଧାନ:
(a) (A’ ∪ B’)’= A ∩ B
[କାରଣ (A’ ∪ B’)’ = [(A ∩ B)’]’ = A ∩ B]

(xii) (A ∪ B)’ = _____
(a) A’ ∪ B’
(b) (A ∩ B)’
(c) A’ ∩ B’
(d) E – (A ∩ B)
ସମାଧାନ:
(c) (A ∪ B)’ = A’ ∩ B’
[ଏହା ଡିମର୍ମାନଙ୍କ ପ୍ରଥମ ନିୟମ ଅଟେ ।]

Question 2.
ନିମ୍ନଲିଖୂତ ଭକ୍ତିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଠିକ୍ ଭକ୍ତିଗୁଡ଼ିକୁ ବାଛି ଲେଖ ।

(i) (A – B) ∪ (B – A) = (A ∪ B) – (A ∩ B)
ସମାଧାନ:
(A – B) ∪ (B – A) = (A ∪ B) – (A ∩ B) (ଠିକ୍ ଉକ୍ତି)
[କାରଣ ଉଭୟ A Δ Bର ସୂତ୍ର ଅଟନ୍ତି ।]

(ii) A Δ B = B Δ A
ସମାଧାନ:
A Δ B = B Δ A (ଠିକ୍ ଉକ୍ତି)
[କାରଣ ସମଞ୍ଜସ ଅନ୍ତର ପ୍ରକ୍ରିୟା କ୍ରମ ବିନିମୟୀ ଅଟେ ।]

(iii) (A ∪ B)’ = A’ ∪ B’
ସମାଧାନ:
(A ∪ B)’ = A’ ∪ B’ (ଭୁଲ ଉକ୍ତି)
[କାରଣ ଡିମର୍ଗାନଙ୍କ ନିୟମ ଅନୁସାରେ (A ∪ B)’ = A’ ∩ B’]

(iv) (A ∩ B)’ = A’ ∪ B’
ସମାଧାନ:
(A ∩ B)’ = A’ ∪ B’ (ଠିକ୍ ଉକ୍ତି)

(v) Φ = E
ସମାଧାନ:
Φ = E (ଠିକ୍ ଉକ୍ତି)
[କାରଣ ଶୂନ୍ୟସେଟ୍‌ର ପରିପୂରକ ସେଟ୍ ବ୍ୟାପକ ସେଟ୍ ଅଟେ ।]

(vi) E’ = Φ
ସମାଧାନ:
E’ = Φ  (ଠିକ୍ ଉକ୍ତି)
[କାରଣ ବ୍ୟାପକ ସେଟ୍‌ ପରିପୂରକ ସେଟ୍ ଶୂନ୍ୟ ସେଟ୍ ଅଟେ ।]

(vii) A ∪ A’ = Φ
ସମାଧାନ:
A ∪ A’ = Φ (ଭୁଲ ଉକ୍ତି)
[କାରଣ କୌଣସି ସେଟ୍ ଓ ତା’ର ପରିପୂରକ ସେଟ୍‌ର ସଂଯୋଗ ବ୍ୟାପକ ସେଟ୍ ଅଟେ ।]

(viii) A ∩ A’ = E
ସମାଧାନ:
A ∩ A’ = E (ଭୁଲ ଉକ୍ତି)
[କାରଣ ଦୁଇଟି ପରିପୂରକ ସେଟ୍‌ର ଛେଦ ଶୂନ୍ୟ ସେଟ୍ ଅଟେ ।]

(ix) (A ∪ A’)’ = E
ସମାଧାନ:
(A ∪ A’)’ = E (ଭୁଲ ଉକ୍ତି) [କାରଣ (A ∪ A’)’ = (E)’ = Φ]

(x) (A ∩ A’)’ = Φ
ସମାଧାନ:
(A ∩ A’)’ = Φ (ଭୁଲ ଉକ୍ତି) [କାରଣ (A ∩ A’)’ = (Φ)’ = E]

BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(b)

Question 3.
(i) E = Z ହେଲେ, ସମସ୍ତ ଯୁଗ୍ମ ସଂଖ୍ୟାର ପରିପୂରକ ସେଟ୍‌ଟି ନିଶ୍ଚୟ କର ।
ସମାଧାନ:
E = Z ମନେକର ସମସ୍ତ ଯୁଗ୍ମ ସଂଖ୍ୟାର ସେଟ୍ A ।
A = {0, ±2, ±4, ±6}
A’ = Z – A = [0, ±1, ±2, ±3,…..} – [0, ±2, ±4, ±6, ……}
= [±1, ±3, ±5, ±7, …. }

(ii) E – A = B ହେଲେ, B ∩ A ଓ B ∪ Ā ସେଟ୍ ଦ୍ବୟର ପରିପୂରକ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଲେଖ ।
ସମାଧାନ:
E – A = B ଅର୍ଥାତ୍ Aର ପରିପୂରକ ସେଟ୍ B ସେଟ୍ ଅଟେ । ଅର୍ଥାତ୍ A’ = B
∴ ଦୁଇଟି ପରିପୂରକ ସେଟ୍‌ର ସଂଯୋଗ ବ୍ୟାପକ ସେଟ୍ ଅଟେ ।
⇒ B ∪ A = E
ସେହିପରି ଦୁଇଟି ପରିପୂରକ ସେଟ୍‌ର ଛେଦ ଶୂନ୍ୟସେଟ୍ ଅଟେ ।
⇒ B ∩ A = 0
BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(b)

(iii) ସେଟ୍ A ଓ ଏହାର ପରିପୂରକ ସେଟ୍‌ରେ ଯଥାକ୍ରମେ 5 ଓ 6ଟି ଉପାଦାନ ଥିଲେ ବ୍ୟାପକ ସେଟ୍ E ରେ ଥ‌ିବା ଉପାଦାନ ସଂଖ୍ୟା ସ୍ଥିର କର ।
ସମାଧାନ:
ସେଟ୍ A ଓ ଏହାର ପରିପୂରକ ସେଟ୍‌ର ଉପାଦାନ ସଂଖ୍ୟା ଯଥାକ୍ରମେ 5 ଓ 6 ।
ଅର୍ଥାତ୍ |A| = 5 ଓ |A’| = 6 
∴ | E| = |A| + | A’| = 5 + 6 = 11

Question 4.
ଉଦାହରଣ ଦ୍ବାରା ଦର୍ଶାଅ ଯେ, ‘‘ସମଞ୍ଜସ ଅନ୍ତର ପ୍ରକ୍ରିୟା କ୍ରମବିନିମୟୀ’’ ।
ସମାଧାନ:
ସମଞ୍ଜସ ଅନ୍ତର ପ୍ରକ୍ରିୟା କ୍ରମ ବିନିମୟୀ, ଅର୍ଥାତ୍ A Δ B = B Δ A ।
ମନେକର A = {1, 2, 3, 4, 5 } ଓ B = {4, 5, 6}
L.H.S. = A Δ B = (A – B) ∪ (B – A)
= [{ 1, 2, 3, 4, 5} – {4, 5, 6}] u [{4, 5, 6} – {1, 2, 3, 4, 5}] = {1, 2, 3} ∪ {6} = {1, 2, 3, 6}
R.H.S. = B Δ A = (B – A) ∪ (A – B)
= [{4, 5, 6} – {1, 2, 3, 4, 5}] ∪ [{1, 2, 3, 4, 5} – {4, 5, 6}]
= {6} ∪ {1, 2, 3} = {1, 2, 3, 6}
L.H.S. = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 5.
ଯଦି ବ୍ୟାପକ ସେଟ୍ E = {a, b, e, d, e, f, g, h}, A = {a, b, c} ଏବଂ B = {b, f, g, h} ତେବେ ନିମ୍ନଲିଖୂତ ଉକ୍ତିଗୁଡ଼ିକର ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
(i) (A ∪ B)’ = A’ ∩ B’
ସମାଧାନ:
L.H.S. = (A ∪ B)’ = E – (A ∪ B)
= E – [{a, b, c} ∪ {b, f, g, h}]
= {a, b, c, d, e, f, g, h} – {a, b, c, f, g, h} = {d, e}
R.H.S. = A’ ∩ B’ = (E – A) ∩ (E – B)
= [{a, b, c, d, e, f, g, h} – {a, b, c}] ∩ [{a, b, c, d, e, f, g, h} – {b, f, g, h}]
= {d, e, f, g, h} ∩ {a, c, d, e} = {d, e}
∴ L.H.S.= R. H. S. (ପ୍ରମାଣିତ)

(ii) (A ∩ B)’ = A’ ∪ B’
ସମାଧାନ:
L.H.S. = (A ∩ B)’ = E – (A ∩ B) = E – [{a, b, c} ∩ {b, f, g, h}]
= {a, b, c, d, e, f, g, h} – {b} = {a, c, d, e, f, g, h}
R.H.S. =A’ ∪ B’ = (E – A) ∪ (E – B)
= [{a, b, c, d, e, f, g, h} – {a, b, c}] ∪ [{a, b, c, d, e, f, g, h} – {b, f, g, h}]
= {d, e, f, g, h} ∪ {a, c, d, e} = {a, c, d, e, f, g, h}
∴ L. H. S. = R. H. S. (ପ୍ରମାଣିତ)

BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(b)

Question 6.
ଏକ ଉଦାହରଣ ଦ୍ବାରା ଡିମର୍ମାନ୍‌ଙ୍କ ନିୟମ ଦ୍ଵୟର ସତ୍ୟତା ପ୍ରତିପାଦନ କର ।
ସମାଧାନ:
ମନେକର E = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}, A = {1, 2, 3, 4}, B = {4, 5, 6, 7}
A ∪ B = {1, 2, 3, 4} ∪ {4, 5, 6, 7} = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7}
A ∩ B = {1, 2, 3, 4} ∩ {4, 5, 6, 7} = {4}
A’ = E – A = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9} – {1, 2, 3, 4} = {5, 6, 7, 8, 9}
B’ = E – B = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9} – {4, 5, 6, 7} = {1, 2, 3, 8, 9}

(i) (A ∪ B)’ = A’ ∩ B’
L.H.S. = (A ∪ B)’ = E – (A ∪ B)
= {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9} – {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7} = {8, 9}
R.H.S. = A’ ∩ B’= {5, 6, 7, 8, 9} ∩ { 1, 2, 3, 8, 9} = {8, 9}
L.H.S. = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

(ii) (A ∩ B)’ = A’ ∪ B’
L.H.S. =(A ∩ B)’ = E – (A ∩ B)
= {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9} – {4} = { 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9}
R.H.S. = A’ ∪ B’ = {5, 6, 7, 8, 9} ∪ { 1, 2, 3, 8, 9}
= {1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9}
L.H.S. = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(a)

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(a) Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(a)

Question 1.

ବନ୍ଧନୀରୁ ଠିକ୍ ଚିହ୍ନ ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର ।
(i) a ___ {a, b, c} [∈, ∉, ⊂, =]
ସମାଧାନ:
a ∈ {a, b, c} [ ଏଠାରେ a, {a, b, c} ସେଟ୍‌ର ଏକ ଉପାଦାନ ଅଟେ ।

(ii) d ___ {a, b, c} [∈, ∉, ⊂, =]
ସମାଧାନ:
d ∉ {a, b, c} [କାରଣ d, {a, b, c} ସେଟ୍‌ର ଉପାଦାନ ନୁହେଁ ।

(iii) {a, c, d} ___ {a, b, c} [∈, ∉, =, ≠]
ସମାଧାନ:
{a, c, b} = {a, b, c} [କାରଣ ଉପାଦାନମାନଙ୍କ କ୍ରମ ବଦଳିଲେ ସେଟ୍ ଅପରିବର୍ତ୍ତିତ ରହେ ।]

(iv) {a, a, b, c} ___ {a, b, c} [∈, ∉, =, ≠]
ସମାଧାନ:
{a, a, b, c} = {a, b, c} [କାରଣ ସେଟ୍‌ର କୌଣସି ଉପାଦାନକୁ ଏକାଧ୍ଵକ ବାର ଲେଖୁଲେ ସେଟ୍‌ ଅପରିବର୍ତିତ ରହେ ।]

(v) {a} ___ {a, b, c} [=, ⊂, ∈, ⊃]
ସମାଧାନ:
{a} ⊂ {a, b, c} [ଏଠାର {a} ଏକ ସେଟ୍ ଏବଂ ଏହି ଉପାଦାନଟି {a, b, c} ସେଟ୍‌ରେ ରହିଥ‌ିବାରୁ ଉତ୍ତର {a} ⊂ {a, b, c} ହେବ ।]

(vi) {a, b, c} ___ {a} [=, ⊂, ∈, ≠]
ସମାଧାନ:
{a, b, c} # {a} [ {a, b, c} ସେଟ୍ ଓ {a} ସେଟ୍ ଉଭୟ ସମାନ ଉପାଦାନମାନଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ସେଟ୍ ନୁହେଁ ।]

BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(a)

Question 2.
A = {1, 2, 3}, B = {3, 4, 5} ଓ C = {5, 6} ହେଲେ ନିମ୍ନଲିଖତ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ନିରୂପଣ କର ।
(i) B ∪ C
ସମାଧାନ:
B ∪ C = {3, 4, 5} ∪ {5, 6} = {3, 4, 5, 6}

(ii) A ∪ B
ସମାଧାନ:
A ∪ B = {1, 2, 3} ∪ {3, 4, 5} = {1, 2, 3, 4, 5}

(iii) A ∪ C
ସମାଧାନ:
A ∪ C = {1, 2, 3} ∪ {5, 6} = {1, 2, 3, 5, 6}

(iv) B ∩ C
ସମାଧାନ:
B ∩ C = {3, 4, 5} ∩ {5, 6} = {5}

(v) A ∩ B
ସମାଧାନ:
A ∩ B = {1, 2, 3} ∩ {3, 4, 5} = {3}

(vi) A ∩ C
ସମାଧାନ:
A ∩ C = {1, 2, 3} ∩ {5, 6} = Φ ବା { }

(vii) B – C
ସମାଧାନ:
B – C = {3, 4, 5} – {5, 6} = {3, 4}

(viii) A – B
ସମାଧାନ:
A – B = {1, 2, 3} – {3, 4, 5} = {1, 2}

(ix) A – C
ସମାଧାନ:
A – C = {1, 2, 3} – {5, 6} = {1, 2, 3}

(x) C – B
ସମାଧାନ:
C – B = {5, 6} – {3, 4, 5} = {6}

(xi) B – A
ସମାଧାନ:
B – A = {3, 4, 5} – {1, 2, 3} = {4, 5}

(xii) C – A
ସମାଧାନ:
C – A= {5, 6} – {1, 2, 3} = {5, 6}

Question 3.
ଆମ ଆଲୋଚନା ଅନ୍ତର୍ଗତ ସେଗୁଡ଼ିକ ନିମ୍ନରେ ଦିଆଯାଇଛି ପ୍ରତ୍ୟେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟାପକ ସେଟ୍ E ସ୍ଥିର କର ।
(i) A = {2, 3, 5}, B = {1, 2, 3, 4, 5, 8}, C = {10, 11}, D = {6, 7, 9}
ସମାଧାନ:
E = A ∪ B ∪ C ∪ D
= {2, 3, 5} ∪ {1, 2, 3, 4, 5, 8} ∪ {10, 11} ∪ {6, 7, 9}
= {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11}
ଏହାକୁ ସୂତ୍ର ପଦ୍ଧତିରେ ଲେଖିଲେ E = {x | x ∈ N ଓ x ≤ 11} 
ଅଥବା E = {x | x ∈ N} ଓ x < 12
କାରଣ A, B, C, D ପ୍ରତ୍ୟେକ N ସେଟ୍‌ର ଉପସେଟ୍ ଅଟେ ।

(ii) A = {1, 6, 12}, B = {1, 3, 5, 7, 9, 11}, C = {2, 4, 6, 8, 10}
ସମାଧାନ:
E = A ∪ B ∪ C
= {1, 6, 12} ∪ {1, 3, 5, 7, 9, 11} ∪ {2, 4, 6, 8, 10}
= {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12}
‘E’ ସେଟ୍‌କୁ ସୂତ୍ର ପଦ୍ଧତିରେ ଲେଖୁଲେ = {x | x ∈ N ଏବଂ x ≤ 12} 
ଅଥବା E = {x | x ∈ N}
କାରଣ A, B, C, D ସେଟ୍ ପ୍ରତ୍ୟେକ N ସେଟ୍‌ର ଉପସେଟ୍ ଅଟନ୍ତି ।

Question 4.
A = {1, 2, 3, 4}, B = {4, 5, 6, 7}, C = {6, 7, 8, 9} ହେଲେ ନିମ୍ନଲିଖୂତ ଭକ୍ତିମାନଙ୍କର ସତ୍ୟତା ପରୀକ୍ଷା କର ।
(i) A ∪ B = B ∪ A
ସମାଧାନ:
A ∪ B = B ∪ A
L.H.S. = A ∪ B = {1, 2, 3, 4} ∪ {4, 5, 6, 7} = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7}
R.H.S. = B ∪ A = {4, 5, 6, 7} ∪ { 1, 2, 3, 4}
= {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7}
L.H.S. = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

(ii) B ∩ C = C ∩ B
ସମାଧାନ:
B ∩ C = C ∩ B
L.H.S. = B ∩ C = {4, 5, 6, 7} ∩ {6, 7, 8, 9} = {6, 7}
R.H.S. = C ∩ B = {6, 7, 8, 9} ∩ {4, 5, 6, 7} = {6, 7}
L.H.S. = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

(iii) A ∪ (B ∪ C) = (A ∪ B) ∪ C
ସମାଧାନ:
A ∪ (B ∪ C) = (A ∪ B) ∪ C
L.H.S. = A ∪ (B ∪ C) = A ∪ ({4, 5, 6, 7} ∪ {6, 7, 8, 9})
= {1,2, 3, 4} ∪ {4, 5, 6, 7, 8, 9} = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}
R.H.S. = (A ∪ B) ∪ C = ({ 1, 2, 3, 4} ∪ {4, 5, 6, 7} ∪ C
= {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7} ∪ {6, 7, 8, 9} = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}
L.H.S. = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

(iv) A ∩ (B ∩ C) = (A ∩ B) ∩ C
ସମାଧାନ:
A ∩ (B ∩ C) = (A ∩ B) ∪ C
L.H.S. = A ∩ (B∩ C) = A ∩ ({4, 5, 6, 7} ∩ {6, 7, 8, 9},
= {1, 2, 3, 4} ∩ {6, 7} = Φ
R.H.S. = (A ∩ B) ∩ C = {1, 2, 3, 4} ∪ {4, 5, 6, 7} ∩ C
= {4} ∩ {6, 7, 8, 9} = Φ
L.H.S = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

(v) A ∪ (B ∩ C) = (A ∪ B) ∩ (A ∪ C)
ସମାଧାନ:
A ∪ (B ∩ C) = (A ∪ B) ∩ (A ∪ C)
L.H.S. = A ∪ (B ∩ C) = A ∪ {4, 5, 6, 7} ∩ {6, 7, 8, 9}
= {1, 2, 3, 4} ∪ {6, 7} = {1, 2, 3, 4, 6, 7}
R.H.S. = (A ∪ B) ∩ (A ∪ C)
= [{1, 2, 3, 4} ∪ {4, 5, 6, 7}] ∩ [{1, 2, 3, 4} ∪ {6, 7, 8, 9}]
= {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 } ∩ {1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9 } = {1, 2, 3, 4, 6, 7 }
L.H.S = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

(vi) A ∩ (B ∪ C) = (A ∩ B) ∪ (A ∩ B)
ସମାଧାନ:
A ∩ (B ∪ C) = (A ∩ B) ∪ (A ∩ C)
L.H.S. = A ∩ (B ∪ C) = A ∩ {4, 5, 6, 7} ∪ {6, 7, 8, 9}
= {1, 2, 3, 4} ∩ {4, 5, 6,7, 8, 9} = {4}
R.H.S. = (A ∩ B)∪ (A ∩ C)
= {1, 2, 3, 4} ∩ {4, 5, 6, 7} ∪ {1, 2, 3, 4} ∩ {6, 7, 8, 9}
= {4} ∩ Φ = {4}
L.H.S. = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

(vii) A – B ≠ B – A
ସମାଧାନ:
A  -B ≠ B – A
L.H.S. = A – B = {1, 2, 3, 4} – {4, 5, 6, 7} = {1, 2, 3}
R.H.S. = B – A = {4, 5, 6, 7} – {1, 2, 3, 4} = {5, 6, 7}
L.H.S. ≠ R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

(viii) (A – B) – C ≠ A – (B – C)
ସମାଧାନ:
(A – B) – C ≠ A – (B – C)
L.H.S. = (A – B) – C = {1, 2, 3, 4} – {4, 5, 6, 7} – C
= {1, 2, 3} – {6, 7, 8, 9} = {1, 2, 3}
R.H.S. = A – (B – C)
= A – [{4, 5, 6, 7} – {6, 7, 8, 9}] = {1, 2, 3, 4} – {4, 5} = { 1, 2, 3}
ଏଠାରେ (A – B) – C = A – (B – C) ଉକ୍ତିଟି ସତ୍ୟ ହେଲେ ଉଦ୍ଭଟି ସର୍ବଦା ସତ୍ୟ ନୁହେଁ ।
BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(a) A = {1, 2, 3, 4, 8}, B = {4, 5, 6, 7}, C = {6, 7, 8, 9}
L.H.S. = (A – B) – C = ({1, 2, 3, 4, 8} – {4, 5, 6, 7}) – C
= {1,2, 3, 8} – {6, 7, 8, 9} = {1, 2, 3}
R.H.S. = A – (B – C) = A – ({4, 5, 6, 7} – {6, 7, 8, 9})
= {1, 2, 3, 4, 8} – {4, 5} = {1, 2, 3,8}
ଏଠାରେ L.H.S. ≠ R.H.S.
∴ (A – B) – C ≠ A – (B – C) (ପ୍ରମାଣିତ)

BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(a)

Question 5.
ନିମ୍ନରେ ସୂଚିତ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସେଟ୍, ବନ୍ଧନୀ ମଧ୍ଯରେ ଦିଆଯାଇଥ‌ିବା କେଉଁ ସେଟ୍ ସହ ସମାନ ?
(i) {x | x2 – 1 = 0} [Φ, {1}, {-1}, {1, -1}, {0, 1}]
ସମାଧାନ:
{1, -1}
[କାରଣ x2 – 1 = 0 ⇒ (x + 1) (x – 1) = 0
⇒ x = -1 ବା x = 1

(ii) {x | x ସଂଖ୍ୟାଟି 6 ଅପେକ୍ଷା କ୍ଷୁଦ୍ରତର ଯୁଗ୍ମ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା} [Φ, {1, 2, 3, 4, 5}, {2, 4}, {1, 3, 5}]
ସମାଧାନ:
{2, 4}; କାରଣ 6 ଠାରୁ ସାନ ଯୁଗ୍ମ ସଂଖ୍ୟା 2, 4 ଅଟେ ।

(iii) {x | x ଏକ ଯୁଗ୍ମ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ଓ 2 < x < 4} [Φ, (2), (4), (2, 4)]
ସମାଧାନ:
Φ ; କାରଣ 2 ଓ 4 ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ଯୁଗ୍ମ ଗଣନ ସଂଖ୍ୟା ନାହିଁ ।

(iv) {x| x = N*, x ≤ 3} [{0, 1, 2}, {0, 3}, {1, 2}, {0, 1, 2, 3}]
ସମାଧାନ:
{0, 1, 2, 3}; [କାରଣ 3 ଏବଂ 3 ଠାରୁ ସାନ ସଂପ୍ରସାରିତ ସ୍ଵାଭାବିକ୍ ସଂଖ୍ୟା 0, 1, 2, 3]

Question 6.
A = {a, b, d, e, p}, B = (b, p, a, n, m, x, y}, C = {n, x, z, s, t} BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(a) 1
(i) (A – B) ∪ (A ∩ B)
ସମାଧାନ:
(A – B) ∪ (A ∩ B)
A – B = {a, b, d, e, p} – {b, p, a, n, m, x, y} = {d, e}
A ∩ B = {a, b, d, e, p} ∩ {b, p, a, n, m, x, y} = {a, b, p}
(A – B) ∪ (A n B) = {d, e} ∪ {a, b, p} = {a, b, d, e, p}

(ii) (A ∪ B) ∩ (B ∪ C)
ସମାଧାନ:
(A ∪ B) n (B ∪ C)
A ∪ B = {a, b, d, e, p} ∪ {b, p, a, n, m, x, y}
= {a, b, d, e, m, n, p, x, y}
B ∪ C = {b, p, a, n, m, x, y} ∪ {n, x, z, s, t}
= {a, b, m, n, p, s, t, x, y, z}
(A ∪ B) n (B ∪ C) = {a, b, d, e, m, n, p, x, y} ∩ {a, b, m, n, p, s, t, x, y, z}
= {a, b, m, n,p, x, y}

(iii) (A ∩ B) ∪ (B – C) BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(a) 2
ସମାଧାନ:
(A ∩ B) ∪ (B – C)
(A ∩ B) = {a, b, d, e, p} ∩ {b, p, a, n, m, x, y} = {a, b, p}
(B – C) = {b, p, a, n, m, x, y} – {n, x, z, s, t}
= {a, b, m, p, y}
(A ∩ B) ∪ (B – C) = {a, b, p} ∪ {a, b, m, p, y}
= {a, b, m, p, y}

Question 7.
A = {a, b, c, d, e}, B = {a, e, i, o, u} BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(a) 3
(i) (A – B) ∩ (A ∩ B) = Φ,
ସମାଧାନ:
A – B = {a, b, c, d, e} – {a, e, i, o, u} = {b, c, d}
A ∩ B = {a, b, c, d, e} ∩ {a, e, i, o, u} = {a, e}
L.H.S. = (A – B) ∩ (A ∩ B) = {b, c, d} ∩ {a, e} = Φ = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

(ii) (B – A) ∩ (A ∩ B)
ସମାଧାନ:
B – A = {a, e, i, o, u} – {a, b, c, d, e} = {i, o, u}
(A ∩ B) = {a, b, c, d, e} ∩ {a, e, i, o, u} = {a, e}
L.H.S. = (B – A) ∩ (A ∩ B) = {i, o, u} ∩ {a, e} = Φ = R.H.S (ପ୍ରମାଣିତ)

(iii) (A – B) ∩ (B – A) = Φ
ସମାଧାନ:
A – B = {a, b, c, d, e} – {a, e, i, o, u} = {b, c, d}
B – A = {a, e, i, o, u} – {a, b, c, d, e} = {i, o, u}
L.H.S. = (A – B) ∩ (B – A) = {b, c, d} ∩ {i, o, u} = Φ = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

Question 8.
(i) (A ∩ B) ∪ (A – B)
ସମାଧାନ:
BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(a) 4

(ii) (A ∩ B) ∪ (B – A)
ସମାଧାନ:
BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(a) 5

(iii) (A ∪ B) – (A ∩ B)
ସମାଧାନ:
BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(a) 6

Question 9.
ଏକ ଉଦାହରଣ ନେଇ ଦର୍ଶାଅ ଯେ—
(A – B) ∪ (B – A) = (A ∪ B) – (A ∩ B) (ଯେଉଁଠାରେ A ଓ B ପ୍ରତ୍ୟେକ ସସୀମ ସେଟ୍)
ସମାଧାନ:
ଦାନେକର A = {1, 2, 3, 4, 5, 6), B = {3, 5, 6, 8, 9}
L.H.S. = (A – B) ∪ (B – A)
= ({1, 2, 3, 4, 5, 6} – {3, 5, 6, 8, 9}) ∪ ({3, 5, 6, 8, 9} – { 1, 2, 3, 4, 5, 6})
= {1, 2, 4} ∪ {8, 9} = {1, 2, 4, 8, 9}
R.H.S. = (A ∪ B) – (A∩ B)
= ({1, 2, 3, 4, 5, 6} ∪ {3, 5, 6, 8, 9}) – ({1, 2, 3, 4, 5, 6} ∩ {3, 5, 6, 8, 9})
= {1, 2, 3, 4, -5, 6, 8, 9} – {3, 5, 6} = {1, 2, 4, 8, 9}
L.H.S. = R.H.S. (ପ୍ରମାଣିତ)

BSE Odisha 9th Class Maths Solutions Algebra Chapter 1 ସେଟ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ସେଟ୍‌ର ପ୍ରୟୋଗ Ex 1(a)

Question 10.
ଯଦି In = {1,2,3, 4 ….. n} ହୁଏ ତେବେ I20 – I16 ଏବଂ I16 – I20 ସେଟ୍ ଦ୍ଵୟକୁ ତାଲିକା ପ୍ରଣାଳୀରେ ଲେଖ ।
ସମାଧାନ:
In = {1, 2, 3, 4, ….. n}
I20 – I16 = {1, 2, 3,…..16, 17, 18, 19, 20} – {1, 2, 3,….., 16} = { 17, 18, 19, 20}
I16 – I20 = { 1, 2, 3,…..16} – { 1, 2, 3……16, 17, 18, 19, 20} = Φ

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ। କେ ଉତ୍ତର୍ ଦୋ-ତୀନ୍ ବାର୍କେ ହେଁ ଦୀଜିଏ) ।
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇଟି-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)
(क) देहरादून जेल नेहरू जी को किस तरह अपना घर मालूम होने लगा?
(ଦେହରାଦୂନ୍ ଜେଲ୍ ନେହରୁଜୀ କୋ କିସ୍ ତରହ ଅପୂନା ଘର୍ ମାଲୁମ୍ ହୋନେ ଲଗା?)
(ନେହୁରୁଙ୍କୁ ଡେରାଡୁନ୍ ଜେଲ୍ କିପରି ନିଜ ଘର ଭଳି ଲାଗିଲା ?)
उत्तर:
नेहरूजी को देहरादून की उस कोठरी में रहन के वाद उन्हें लगने लगा कि यह उनका आपना घर है। वे उसके कोने कोने से परिचित हो गये जेल के उस घर में सफेद दीवारों, छत और कीड़ो द्वारा खाई हुई कड़ियों पर पड़ी हुई प्रत्येक रेखा और बिन्दु को नेहरूजी पहचाने लगे, इसलिए अपना घर मालुम होने लगा।

(ख) जेल में दूसरे कार्यों से फुरसत होने के कारण नेहरूजी का क्या अनुभव हुआ है?
(ଦୂସ୍‌ରେ କାର୍ୟ୍ଯା ସେ ଫୁର୍‌ସତ୍ ହୋନେ କେ କାରଣ୍ ନେହରୁଜୀ କା କ୍ୟା ଅନୁଭବ୍ ହୁଆ ହୈ ?)
(ନେହୁରୁଙ୍କୁ ଜେଲ୍‌ରେ ଅନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟରୁ ଅବ୍ୟାହତ ମିଳିବାରୁ କ’ଣ ଅନୁଭବ ହୋଇଛି ?)
उत्तर:
जेल में दूसरे कार्यों से फुरसत होने के कारण नेहरूजी प्रकृति के अधिक निकट होने के साथ अपने सामने आने जाने वाले जानवरों और कीड़ो के अधिक निकट होते चले गये उनका आँगन जीवों से भरा हुआ था। उनकों कभी अकेलपन महसूस नहीं होता था।

(ग) खटमलों, मच्छरों और मक्खियों से नेहरूजी को क्यों निरंतर युद्ध करना पड़ता था?
(ଖର୍ଲୋ, ମଙ୍ଗୋରୌ ଔର୍ ମକ୍ଷିୟାଁ ସେ ନେହରୁଜୀ କୋ କେଁ ନିରନ୍ତର୍ ୟୁଦ୍ଧ କର୍‌ନା ପଢ଼ତା ଥା ?)
(ନେହୁରୁଙ୍କୁ କାହିଁକି ଓଡ଼ଶ, ମଶା ଓ ମାଛିମାନଙ୍କ ସହ ନିରନ୍ତର ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ ପଡୁଥିଲା ?)
उत्तर:
नेहरूजी दैनिक जीवन में उड़नेवाले कीड़े-मकोड़े विना किसी प्रकार की छेड़छाड़ किए हुए रह रहे थे। ऐसा कोई कारण न था कि उनसे किसी प्रकार की छेड़छाड़ करता, इसलिए खटमलों, मच्छरों और मक्खियों से उन्हें निरंतर युद्ध करना पड़ता था।

(घ) गिलहरियों के बारे में नेहरूजी ने क्या लिखा है?
(ଗିରିର୍ଡୋ କେ ବାରେ ମେଁ ନେହରୁଜୀ ନେ କ୍ୟା ଲିଖା ହୈ ?)
(ଗୁଶୁଚି ମୂଷାମୀନଙ୍କ ସମ୍ବକ୍ଷରେ କୋହରୁ କ’ଣ ଲେଖିଛି ନ୍ତି)
उत्तर:
गिलहरियों के बारे में नेहरूजी ने यह लिखा है कि जहाँ पर बृक्ष थे वहाँ गिलहरियों के झुंड के झुंड़ मजे से घूमते थे। गिलहरियाँ विलकुल न डरती और साहसपूर्बक हमारे पास आते है। वे इधर से उधर भागती एक दूसरी से आगे बढ़ने का खेल खेल रहीं हों। उनकी अठखेलियाँ देखने में बड़ा बड़ा आनन्द आता।

(ङ) विभिन्न जेलों में नेहरूजी का किन-किन जीवों से सामना हुआ?
ବିଭିନ୍ନ ଜେର୍ଲା ମେଁ ନେହରୁଜୀ କା କିନ୍-କିନ୍ ଜୀର୍ବୋ ସେ ସାମ୍‌ନା ହୁଆ ?
(ବିଭିନ୍ନ କାରାଗାରମାନଙ୍କରେ ନେହୁରୁଜୀ କେଉଁ କେଉଁ ଜୀବମାନଙ୍କର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିଲେ ?)
उत्तर:
नेहरूजी देहरादून जेल में खटमलो, मच्छरो और मक्खियों, लखनऊ जेल में नन्हे नन्हें तीन गिलहरियों, अल्मोड़ जेल में कबूतरी, नैनी जेल में हजारों तोते, बरेली जेल में बन्दरो, विच्छू, साँप के साथ सामना आदि जीवों से हुआ।

(च) तरह – तरह के जीवों के बारे में लेखक ने क्या विचार व्यक्त किए?
(ତରହ-ତରହ କେ ଜୀର୍ଡୋ କେ ବାରେ ମେଁ ଲେଖକ୍ ନେ କ୍ୟା ବିଚାର୍ ବ୍ୟକ୍ତ କିଏ ?
(ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଜୀବମାନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଲେଖକ କ’ଣ ବିଚାର ବ୍ୟକ୍ତ କରିଛନ୍ତି ?)
उत्तर:
लेखक जीवों के बारे में यह विचार व्यक्त किया कि गिलहरियों की अठखेलियाँ देखने में बड़ा आनन्द मिला और कोयल की मधुर ध्वनि मन को मुग्ध कर लिया। खटमलों, मच्छरों और मक्खियों से उनका निरतंर युद्ध होता था।

(छ) लेखक इन जीव-जन्तुओं से भयभीत क्यों नहीं था?
ଲେଖକ୍ ଇନ୍ ଜୀବ-ଜନ୍ତୁଓଁ ସେ ଭୟଭୀତ୍ କୈ ନେହୀ ଥା ?
(ଲେଖକ ଏହି ଜୀବ ଜନ୍ତୁଙ୍କ ପ୍ରତି କାହିଁକି ଭୟଭୀତ ନଥିଲେ ?)
उत्तर:
लेखक जीव-जन्तुओं से भयभीत इसलिए नहीं था कि वे अकेल पन के संगी साथी थे। और भी जेल जीवन में निर्जनता को दूर करते थे। उनके माध्यम से प्रकृति को उपभोग करते थे। इसलिए लेखक इन जीवजन्तुओं से भयभीत नहीं था।

(ज) गिलहरी के बच्चे को बचाने का क्या उपाय किया गया?
(ଗିରୀ କେ ବଢେ କୋ ବଚାନେ କା କ୍ୟା ଉପାୟ କିମ୍ବା ଗୟା ?)
(ଗୁଣ୍ଡୁଚିଛୁଆମାନଙ୍କୁ ବଞ୍ଚାଇବାର କ’ଣ ଉପାୟ କରାଗଲା ?)
उत्तर:
गिलहरी के बच्चे को बचाने के लिए नली से दूध पिलाने का उपाया निकला। नली से जलदी दूध पीते तो बच्चे जीवित रहेंगे।

(झ) गिलहरी के नन्हें बच्चों को किस तरह दूध पिलाया गया?
(ଗିହରୀ କେ ନହେଁ ବର୍ଡୋ କୋ କିସ୍ ତରହ ଦୂଧ ପିଲାୟା ଗୟା ?)
(ଗୁଣ୍ଡୁଚିମୂଷାର ଛୋଟ ପିଲାମାନଙ୍କୁ କିପରି ଦୁଧ ପିଆଗଲା ?)
उत्तर:
नली में दूध डाला, उस पर रुई लपेटी। रुई दूध से गीली हो गई और गिलहरी की नन्हा बच्चा रुई चूसने लगा। इसी तरह नन्हें बच्चों को दूध पिलाया गया। इसी तरह वाकी दोनों बच्चों को भी दूध पिलाया गया।

(ञ) नेहरूजी ने अल्मोड़ा जेल में रहनेवाले मैना के एक जोड़े के बारे में क्या लिखा है?
(ନେହରୁଜୀ ନେ ଅଲ୍‌ମୋଡ଼ା ଜେଲ୍ ମେଁ ରହନେବାଲେ ମୈନା କେ ଏକ ଜୋଡ଼େ କେ ବାରେ ମେଁ କ୍ୟା ଲିଖା ହୈ ?)
(ନେହରୁଜୀ ଅଲମୋଡ଼ା ଜେଲ୍ରେ ରହୁଥ‌ିବା ଶାରୀ ହଳକ ସମ୍ପର୍କରେ କ’ଣ ଲେଖିଛନ୍ତ ?)
उत्तर:
नेहरूजी ने अल्मोड़ा जेल में रहनेवाले मैना के एक जोड़े के बारे में यह लिखा कि वे इतने पालतू हो गए थे कि यदि सुवह या शाम खाना मिलने में कुछ देर हो जाती तो वे चुपचाप मेरे पास बैठ जाते और जोर से चिल्लाकर अपना भोजन माँगने लगते थे।

(ट) देहरादून जेल में नेहरूजी कैसे भूल जाते थे कि वे जेल में हैं?
(ଦେହରାଦୂନ୍ ଜେଲ୍ ମେଁ ନେହରୁଜୀ କୈସେ ଭୁଲ୍ ଜାତେ ଥେ କି ୱେ ଜେଲ୍ ମେଁ ହେଁ ?)
(ଡେରାଡୁନ୍ କାରାଗାରରେ ନେହରୁଜୀ କିପରି ଭୁଲି ଯାଇଥିଲେ ଯେ ସେ କାରାଗାରରେ ଅଛନ୍ତି ?)
उत्तर:
देहरादून जेल में सैकड़ों प्रकार की चिड़ियाँ थी। वे गाती, चहचहाती, मधुर ध्वनि करती थी। और भी कोयल कूक रही थी। उसकी कुहू कुहू ध्वनि सुन कर नेहरूजी आनंदित हो उठे और भूल जाते कि वे जेल में हैं।

(ठ) बरेली जेल में बन्दरों के साहस की कैसे विजय हुई?
(ବରେଲୀ ଜେଲ୍ ମେଁ ବନ୍ଦରୌ କେ ସାହସ୍ କୀ କୈସ୍ ବିଜୟ ହୁଈ)
(ବରେଲୀ ଜେଲ୍‌ରେ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କର ସାହସର ବିଜୟ କିପରି ହେଲା?)
उत्तर:
बन्दरो से एक बड़ा और मोटा बन्दर खीं खीं कर नीचे कूद पड़ा, उसने भीड़ पर सीधा आक्रमण किया, यह वहुत ही वाहादूरी का काम था क्योंकि वार्डन और कैदी हाथों में बड़े-बड़े डंडे – घुमा रहे थे। बड़ा बन्दर वच्चे को छुडाकर शान के साथ ले गया। यह साहस की विजय हुई|

(ड) बरेली जेल के बिच्छू के बारे में नेहरूजी के क्या विचार थे?
(ବରେଲୀ ଜେଲ୍ କେ ବିଚ୍ଛୁକେ ବାରେ ମେଁ ନେହରୁଜୀ କେ କ୍ୟା ବିଚାର ଥେ ?)
(ବରେଲୀ କାରାଗାରର ବିଛା ସମ୍ବନ୍ଧରେ ନେହୁରଙ୍କ କ’ଣ ବିଚାର ଥିଲା ?)
उत्तर:
बरेली जेल के बिच्छू के बारे में नेहरूजी के विचार यह है कि कोठरियों में अकसर बिच्छू घुमा करते थे। वे मेरे विस्तर और किताब में मलिते थे लेकिन उन्होने कभी मुझे डंक नही मारा। एक विच्छू को डोरी से वाँधने पर भी वह कहीं गायव हो चुका था।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

2. निम्नलिखित प्रश्नों का उत्तर एक या दो वाक्यों में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ କା ଉତ୍ତର୍ ଏକ୍ ୟା ଦୋ ବାର୍କୋ ମେଁ ଦୀଜିଏ)
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ : )
(क) देहरादून जेल की उस कोठरी में नेहरूजी लगभग कितने महीने रहे?
(ଦେହରାଦୂନ୍ ଜେଲ୍ କୀ ଉସ୍ କୋଠରୀ ମେଁ ନେହରୁଜୀ ଲଗଭଗ କି ମହୀନେ ରହେ ?)
(ଡେରାଡୁନ୍ ଜେଲ୍‌ର ସେହି କୋଠରୀରେ ପ୍ରାୟ କେତେ ମାସ ନେହେରୁ ରହିଲେ ?)
उत्तर:
देहरादून जेल की उस कोठरी में नेहरूजी लगभग साढ़े चौदह महीने रहे।

(ख) नेहरूजी जेल में क्या-क्या चीजें पहचानने लगे थे?
(ନେହରୂଜୀ ଜେଲ୍ ମେଁ କ୍ୟା-କ୍ୟା ଚିହେଁ ପହଚାନ୍‌ନେ ଲଗେ ଥେ ?)
(ନେହରୁ ଜେଲ୍‌ରେ କେଉଁ କେଉଁ ଦ୍ରବ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଚିହ୍ନି ପାରିଥିଲେ ?)
उत्तर:
नेहरूजी जेल में सफेद दीवारों, छत और कीड़ों द्वारा खाई हुई कड़ियों पर पड़ी हुई प्रत्येक रेखा और बिन्दु को पहचानने लगे थे।

(ग) जेल में दूसरे कार्यों से फुरसत होने के कारण नेहरूजी किसके अधिक निकट होते चले गए?
(ଜେଲ୍ ମେଁ ଦୂସ୍‌ରେ କାର୍ୟ୍ଯା ସେ ଫୁରସତ ହୋନେ କେ କାରଣ ନେହରୁଜୀ କିସ୍‌ ଅଧ୍ଵ ନିକଟ୍ ହୋତେ ଚଲେ ଗଏ ?)
(ଜେଲ୍‌ରେ ଅନ୍ୟ କାମରୁ ଫାଙ୍କା ହେବାରୁ ନେହୁର୍ କାହାର ଅତି ନିକଟ ହୋଇଗଲେ ?)
उत्तर:
जेल में दूसरे कार्यो से फुरसत होने के कारण नेहरूजी प्रकृति के अधिक निकट होते चले गए।

(घ) किससे नेहरूजी को निरंतर युद्ध करना पड़ता था?
(କିସ୍‌ ନେହରୁଜୀ କୋ ନିରନ୍ତର୍ ୟୁଦ୍ଧ କର୍‌ନା ପଡ଼ୁତା ଥା ?)
(କେଉଁମାନଙ୍କ ସହିତ ନେହରୁଙ୍କୁ ସର୍ବଦା ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା?)
उत्तर:
खटमलों, मच्छरों और मक्खियों से नेहरूजी को निरन्तर युद्ध करना पड़ता था।

(ङ) नेहरूजी को किसकी अठखेलियाँ देखने में बड़ा आनन्द आता था?
(ନେହରୁଜୀ କୋ କିସ୍‌ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିୟାଁ ଦେଖେ ମେଁ ବଡ଼ା ଆନନ୍ଦ ଆତା ଥା ?)
(ନେହେରୁଙ୍କୁ କାହାର ଖେଳକୁଦ ଦେଖିବାରେ ବଡ଼ ଆନନ୍ଦ ମିଳୁଥିଲା ?)
उत्तर:
नेहरूजी को गिलहरियों की अठखेलियाँ देखने में बड़ा आनन्द आता था।

(च) नेहरूजी लखनऊ जेल में घंटों बैठे क्या करते थे?
(ନେହରୁଜୀ ଲଖନଉ ଜେଲ୍ ମେଁ ଘଂଟୋ ବୈଠେ କ୍ୟା କର୍‌ତେ ଥେ ?)
(ନେହେରୁ ଲକ୍ଷ୍ନୌ ଜେଲ୍‌ରେ ଘଣ୍ଟା ଘଣ୍ଟା ବସି କ’ଣ କରୁଥିଲେ ?)
उत्तर:
नेहरूजी लखनऊ जेल में घंटो बैठे पढ़ाई-लिखाई करते थे।

(छ) गिलहरियों के बच्चे पेड़ की टहनी से नीचे गिर जाने पर उनकी माताएँ क्या करती थीं?
(ଗିରିର୍ଡୋ କେ ବଢେ ପେଡ୍ କୀ ଟହନୀ ସେ ନୀଚେ ଗିର୍ ଜାନେ ପର୍ ଉକୀ ମାତାଏଁ କ୍ୟା)
(ଗୁଣ୍ଡୁଚିମୂଷା ଛୁଆ ଗଛର ତଳକୁ ଖସିପଡ଼ିଲେ ତାଙ୍କର ମାଆମାନେ କ’ଣ କରୁଥିଲେ ?)
उत्तर:
गिलहरियों के बच्चे पेड़ की टहनी से नीचे गिर जाने पर उनकी माताएँ उनके पीछे दौड़ी हुई आती और उन्हें गेंद की तरह अपने मुँह में दबाकर सुरक्षित स्थान पर ले जाती थीं।

(ज) नेहरूजी किसलिए चिंतित होने लगे?
(ନେହେରୁ ଲକ୍ଷ୍ନୌ ଜେଲ୍‌ରେ ଘଣ୍ଟା ଘଣ୍ଟା ବସି କ’ଣ କରୁଥିଲେ ?)
(ନେହୁର କେଉଁଥପାଇଁ ଚିନ୍ତିତ ହୋଇଗଲେ ?)
उत्तर:
नेहरूजी इसलिए चिन्तित होने लगे कि संध्या हो गई, माँ गिलहरी आती नहीं, नन्हे गिलहरी को कैसे जीवित रखा जाएगा।

(झ) कौन गिलहरी के बच्चे को उठाकर नेहरूजी की कोठरी में ले आया?
(କୌନ୍ ଗିରୀ କେ ବଢେ କୋ ଉଠାକର୍ ନେହରୁଜୀ କୀ କୋଠରୀ ମେଁ ଲେ ଆୟା ?)
(କିଏ ଗୁଣ୍ଡୁଚିମୂଷାର ଛୁଆମାନଙ୍କୁ ଉଠାଇ ଆଣି ନେହେରୁଙ୍କ କୋଠରୀକୁ ନେଇ ଆସିଲା ?)
उत्तर:
कैदी गिलहरी के बच्चे को उठाकर नेहरूजी की कोठरी में ले आया।

(ञ) पांडेजी आते ही गिलहरी के बच्चों के बारे में क्या बोले ?
ପାଣ୍ଡେଜୀ ଆତେ ହୀ ଗିରୀ କେ ବର୍ଡୋ କେ ବାରେ ମେଁ କ୍ୟା ବୋଲେ ?
(ପାଣ୍ଡେଜୀ ଆସୁ ଆସୁ ଗୁଣ୍ଡୁଚିମୂଷା ଛୁଆମାନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧରେ କ’ଣ କହିଲେ ?)
उत्तर:
पांडेजी आते ही गिलहरी के बच्चों के बारे में यह बोले, “ये बच्चे तो बहुत ही छोटे हैं, न तो ये पत्ते चबा सकते हैं और न ही इन्हें रोटी का चूरा कर खिलाया जा सकता है, कैसे जीवित रखा जाएगा इन्हें?”

(ट) जेल में किनका पालन-पोषण करना कठिन समस्या हो गई थी?
ଜେଲ୍ ମେଁ କିନ୍‌ ପାଲନ୍-ପୋଷଣ କର୍‌ନା କଠିନ୍ ସମସ୍ୟା ହୋ ଗଈ ଥୀ ?)
(ଜେଲ୍‌ରେ କାହାର ପାଳନ-ପୋଷଣ କରିବା କଠିନ ସମସ୍ୟା ହୋଇଯାଇଥିଲା ?)
उत्तर:
जेल में नन्हा गिलहरी का पालन-पोषण करना कठिन समस्या हो गई थी।

(ठ) गिलहरी के बच्चे के बारे में सब क्यों परेशान थे?
(ଗିହରୀ କେ ବଢେ କେ ବାରେ ମେଁ ସବ୍ କେଁ ପରେସାନ୍ ଥେ ?)
(ଗୁଣ୍ଡୁଚିମୂଷା ଛୁଆମାନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ସମସ୍ତେ କାହିଁକି ଚିନ୍ତିତ ଥିଲେ ?)
उत्तर:
गिलहरी के बच्चे के बारे में सब इसलिए परेशान थे कि जल्दी ही दूध न पिलाया गया तो ये बेचारे मर जाएँगे।

(ड) नेहरूजी की कोठरी में किसने अपना घोंसला बना रखा था?
(ନେହରୁଜୀ କୀ କୋଠରୀ ମେଁ କିସ୍‌ ଅପୂନା ଘୋସ୍‌ଲା ବନା ରଖା ଥା ?)
(ନେହେରୁଙ୍କ କୋଠରୀରେ କିଏ ସେ ନିଜର ବସା (ଘର) ବାନ୍ଧି ରଖୁଲା ?)
उत्तर:
नेहरूजी की कोठरी में मैना के एक जोड़े ने अपना घोंसला बना रखा था।

(ढ) अल्मोड़ा जेल में नेहरूजी को क्या सुनकर बड़ा आनन्द आता था?
(ଅଲ୍‌ମୋଡ଼ା ଜେଲ୍ ମେଁ ନେହରୁଜୀ କୋ କ୍ୟା ସୁନ୍କର୍ ବଡ଼ ଆନନ୍ଦ ଆତା ଥା ?)
(ଅଲ୍‌ମୋଡ଼ା ଜେଲ୍‌ରେ ନେହୁରଙ୍କୁ କ’ଣ ଶୁଣି ବଡ଼ ଆନନ୍ଦ ଆସୁଥୁଲା ?)
उत्तर:
अल्मोड़ा जेल में नेहरूजी को मैना के जोड़े की चिल्लाहट सुनकर बड़ा आनन्द आता था।

(ण) बरेली जेल में क्या देखने योग्य थीं?
(ବରେଲୀ ଜେଲ୍ ମେଁ କ୍ୟା ଦେଖୁନେ ୟୋଗ୍ଯ ର୍ଥୀ ?)
(ବରେଲୀ ଜେଲ୍ ମେଁ କ’ଣ ଦେଖିବା ଯୋଗ୍ୟଥିଲା ?)
उत्तर:
बरेली जेल में बन्दरों की किस्में देखने योग्य थीं।

(त) भीड़ पर किसने सीधा आक्रमण किया?
(ଭୀଡ୍ ପର୍ କିସ୍‌ ସୀଧା ଆକ୍ରମଣ୍ କିୟା ?)
(ଭିଡ଼ ଉପରେ କିଏ ସେ ସିଧା ଆକ୍ରମଣ କଲା ?)
उत्तर:
भीड़ पर बड़ा और मोटा बन्दर सीधा आक्रमण किया।

(थ) नेहरूजी ने अपनी कोठरी में किसकी तलाश की?
(ନେହରୁଜୀ ନେ ଅପ୍‌ନୀ କୋଠରୀ ମେଁ କିସ୍‌କୀ ତଲାସ୍ କୀ ?)
(ନେହେରୁ କୋଠରୀରେ କାହାକୁ ଖୋଜିଲେ ?)
उत्तर:
नेहरूजी ने अपनी कोठरी में बिच्छू की तलाश की।

(द) साँप के बारे में नेहरूजी के मन में क्या विचार थे ?
(ସାଁପ୍ କେ ବାରେ ମେଁ ନେହରୁଜୀ କେ ମନ୍ ମେଁ କ୍ୟା ବିଚାର୍ ଥେ ?)
(ସର୍ପ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ନେହେରୁଙ୍କ ମନରେ କ’ଣ ବିଚାର ଥିଲା ?)
उत्तर:
साँप के बारे में नेहरूजी के मन में यह विचार थे कि काटे जाने से डरना और उससे अपनी रक्षा करना परन्तु हृदय में किसी प्रकार का भय नहीं होता ।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

3. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर सही विकल्प चुनकर लिखिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ତ୍ ପ୍ରଶ୍ନଲୋକ ଡତ୍ତର ସହା ବିକଚ୍ଚର୍ ଲିଖ୍ଏ)
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ସଠିକ୍ ବିକଳ୍ପ ବାଛି ଲେଖ ।)
(क) यह निबन्ध किसकी आत्मकथा का अंश है?
(i) महात्मागांधी
(ii) जवाहरलाल नेहरू
(iii) लोकमान्य लिलक
(iv) स्वामी विवेकानन्द
उत्तर:
(ii) जवाहरलाल नेहरू

(ख) जेल में दूसरे कार्यों से फुरसत होने के कारण लेखक किसके अधिक निकट होता था?
(i) प्रकृति
(ii) सूर्य
(iii) अमीर आदमी
(iv) जेल के अधिकारी
उत्तर:
(i) प्रकृति

(ग) गिलहरियों का कौन-सा काम देखकर लेखक को बड़ा आनंद आता था?
(i) दौड़ना
(ii) सोना
(iii) खेलना
(iv) अठखेलियाँ
उत्तर:
(iv) अठखेलियाँ

(घ) लखनऊ जेल में एक गिलहरी लेखक के पैरों पर चढ़कर कहाँ बैठती थी?
(i) सिर
(ii) गोद
(iii) हाथ
(iv) कान
उत्तर:
(ii) गोद

(ङ) क्षणभर में जेलर हाथ में क्या लाए ?
(i) स्याही
(ii) रोटी
(iii) हाथ
(iv) रुई
उत्तर:
(iv) रुई

(च) गिलहरी के बच्चों ने चूस चूसकर क्या पिया?
(i) पानी
(ii) दूध
(iii) दही
(iv) लस्सी
उत्तर:
(ii) दूध

(छ) अलमोड़ा जेल में नेहरूजी की कोठरी में किसका एक जोड़ा था?
(i) कबूतर
(ii) मैना
(ii) मैना
(iii) तोता
(iv) कौआ
उत्तर:
(ii) मैना

(ज) देहरादून जेल में सैकड़ों प्रकार की क्या थीं?
(i) मैना
(ii) तोता
(iii) चिड़ियाँ
(iv) गिलहरी
उत्तर:
(iii) चिड़ियाँ

(झ) बरेली जेल में किसकी विजय हुई?
(i) बहादूरी
(ii) साहस
(iii) कायरता
(iv) दुर्बलता
उत्तर:
(ii) साहस

(अ) बरेली जेल की कोठरियों में अक्सर क्या घूमा करते थे?
(i) साँप
(ii) बिच्छू
(iii) बन्दर
(iv) चूहे
उत्तर:
(ii) बिच्छू

(ट) लेखक को भिन्न-भिन्न जेलों में क्यों रहना पड़ा?
(i) उनके लेख आपत्तिजनक थे।
(ii) उनके पास रहने का कोई घर नहीं था।
(iii) वे जेलों के जीवन का अध्ययन कर रहे थे।
(iv) वे अंग्रेजो के विरुद्ध थे।
उत्तर:
(iv) वे अंग्रेजो के विरुद्ध थे।

(ठ) लेखक के अनुसार जेल का जीवन कैसा होता है?
(i) आनंदित करनेवाला
(ii) विविधतापूर्ण
(iii) मौज-मस्ती भरा
(iv) प्रतिदिन एक-सा
उत्तर:
(iv) प्रतिदिन एक-सा

(ड) लेखक का जेल की कोठरियों में मिले जीवों से कैसा संबंध नहीं था?
(i) सद्भावनापूर्ण
(ii) प्रेमपूर्ण
(iii) मित्रता का
(iv) भय का
उत्तर:
(iv) भय का

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

उदाहरण के अनुसार वचन बदलिए । ( प्रश्न सहित उत्तर)
(ବାହରଣ କେ ଅନୁସାର୍ ବଚନ୍‌ ଚତ୍ ଲିଏ)

एकवचन बहुवचन बचन का कारक/विभक्ति सहित रूप
गिलहरी गिलहरियाँ गिलहरियों ने
मक्खी मक्खियाँ मक्खियों के
कोठरी कोठरियाँ कोठरियों में
दीवार दीवरों दीवारों पर
आँख आँखे आँखों में
माता माताएँ माताओं को
रेखा रेखाएँ रेखाओं में
बोतल बोतले बोतलों में
कीड़ा कीड़े कीडों ने
बच्चा बच्चे बच्चों को
चिड़िया चिड़ियाँ चिडियों ने
रस्सी रस्सियाँ रस्सियों से
महीना महिने महिनों में
बरामदा बरामदे बरामदो पर
रोटी रोटियाँ रोटियों से

 

2.  सुबह पक्षी घोंसले से बाहर निकलते हैं।
शाम को गायें घर लौटती हैं।
उपर के वाक्यों में सुबह का विलोम/विपरीत शब्द शाम है। उसी प्रकार बाहर का विलोम/विपरीत शब्द घर है। उदाहरण के अनुसार निम्नलिखित के विलोम विपरीत रूप लिखिए :
दूर, अपरिचित, शान्ति, पास, अपना, स्वतंत्र, देर, सरल, असुरक्षित, ऊपर, भरा, बड़ा, अनेक, कठोर, पालतू, सीधा
उत्तर:
दूर – पास

अपरिचित – परिचित

शान्ति – अशान्ति

पास – दूर

अपना – पराया

स्वतंत्र – परतंत्र

देर – शीघ्र

सरल – जटिल

असुरक्षित – सुरक्षित

ऊपर – नीचे

भरा – शून्य / खाली

बड़ा – छोटा

अनेक – एक

कठोर – कोमल

पालतू – आजाद / हिंस्र

सीधा – उलटा

3. पेड़ के नीचे नेहरूजी बैठे हैं।
गिलहरी मुँह की ओर देखने लगती।
कोठरी के अंदर साँप घुस आया।
ऊपर के वाक्यों में ‘के नीचे’, ‘की ओर’, ‘के अंदर’ शब्द पेड़, गिलहरी, कोठरी के साथ आए हैं। ये शब्द क्रमश : नेहरूजी, मुँह, साँप से इनका संबंध बता रहे हैं। जो शब्द संज्ञा या सर्वनाम के साथ लगकर उनका संबंध वाक्य के अन्य शब्दों के साथ बताएँ, वे संबंधबोधक अव्यय कहलाते हैं। सामान्य रूप से ‘के’ से संबंधबोधक शब्दों की पहचान की जा सकती है। कुछ संबंधबोधक शब्द : के आगे, के पीछे, के बाहर, के सामने, के बहाने, के विपरीत, के मार्फत, की और, की तरह, की भाँति आदि।

अति संक्षिप्त उत्तरमूलक प्रश्नोत्तर

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
स्वतंत्र भारत के प्रथम प्रधानमंत्री कौन थे?
उत्तर:
स्वतंत्र भारत के प्रथम प्रधानमंत्री पं. जवाहरलाल नेहरू थे।

प्रश्न 2.
अपने जेल – जीवन के दौरान नेहरू जी ने क्या किया?
उत्तर:
अपने जेल जीवन के दौरान नेहरू जी ने आस-पास पाये जानेवाले जीव-जंतुओं का अच्छा अध्ययन किया।

प्रश्न 3.
जेल में रहते समय नेहरू जी को किस किससे निरंतर युद्ध करना पड़ता था?
उत्तर:
जेल में रहते समय नेहरू जी को खटमलों, मच्छरों और मक्खियों से निरंतर युद्ध करना पड़ता था।

प्रश्न 4.
नेहरू जी को क्या देखने में आंनद आता था?
उत्तर:
नेहरु जी को गिलहरियों की अठखेलियाँ देखने में आनंद आता था।

प्रश्न 5.
हजारों तोते कौन से जेल में थे?
उत्तर:
नैनी जेल में हजारों तोते थे।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

प्रश्न 6.
कबूतर कौन से जेल में नहीं थे?
उत्तर:
अलमोड़ा जल में कबूतर नहीं थे।

प्रश्न 7.
नेहरू जी कौन-कौन से जेल में रहे?
उत्तर:
नेहरू जी देहरादून, लखनऊ, अलमोड़ा, नैनी और बरेली के जेल में रहे।

प्रश्न 8.
देहारदून जेल में नेहरू जी कितने महीने रहे?
उत्तर:
देहरादून जेल में नेहरू जी लगभग साढ़े चौदह महीने रहे।

प्रश्न 9.
नेहरू जी की कोठरी में किसने अपना घोंसला बना रखा था?
उत्तर:
नेहरू जी को कोठरी में मैना के एक जोड़े ने अपना घोंसला बना रखा था।

प्रश्न 10.
गिलहरियों का कौन सा काम देखकर नेहरू जी को बड़ा आनंद आता था?
उत्तर:
गिलहरियों का अठखेलियाँ देखकर नेहरू जी को बड़ा आनंद आता था।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

प्रश्न 11.
बेरली जेल की कोठरियों में अकसर क्या घूमा करते थे?
उत्तर:
बेरली जेल की कोठरियों में अक्सर विच्छू घूमा करते थे।

प्रश्न 12.
लेखक के अनुसार जेल का जीवन कैसा होता है?
उत्तर:
लेखक के अनुसार जेल का जीवन प्रतिदिन एक-सा हाता है।

प्रश्न 13.
नेहरू जी जेल में क्या-क्या चीजें पहचानने लगे थे?
उत्तर:
नेहरू जी जेल में सफेद दीवारें, छत और कीडोद्वारा खाई हुई कड़ियों पर पड़ी हूई प्रत्येक रेखा और विंदु को पहचानने लगे थे।

प्रश्न 14.
नेहरू जी लखनऊ जेल में घंटो बैठे क्या करते थे?
उत्तर:
नेहरू जी लखनऊ जेल में बिना हिले-डुले घंटो बैठे पढ़ा- -लिखा करते थे।

प्रश्न 15.
नेहरू जी किसलिए चिंतित होने लगे?
उत्तर:
रात होने परभी माँ गिलहरी अपने बच्चों को लेने न आने पर नेहरू जी चिंतित होने लगे।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में दीजिए।

प्रश्न 1.
कौन गिलहरी के बच्चे को उठाकर नेहरूजी की कोठरी में ले आया?
उत्तर:
कैदी

प्रश्न 2.
स्वतंत्र भारत के प्रथम प्रधान मंत्री कौन थे?
उत्तर:
जवाहरलाल नेहरु

प्रश्न 3.
किसकी आत्मकथा का अंश है ‘जेल में मेरे मित्र’?
उत्तर:
जवाहरलाल नेहेरु

प्रश्न 4.
क्षणभर में जेलर हाथ में क्या लाए?
उत्तर:
रूई

प्रश्न 5.
चूस चूसकर गिलहरी के बच्चों ने क्या पिया?
उत्तर:
दूध

प्रश्न 6.
बरेली जेल में किसकी विजय हुई?
उत्तर:
साहस

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

प्रश्न 7.
बरेली जेल में अक्सर कोठरियों में क्या घूमा करते थे?
उत्तर:
विच्छू

प्रश्न 8.
नेहरु को भिन्न-भिन्न जेलो में क्यों रहना पड़ा?
उत्तर:
वे अंगरेजों के विरुद्ध थे

प्रश्न 9.
नेहरु के अनुसार जेल का जीवन कैसा होता है?
उत्तर:
विविधतापूर्ण

प्रश्न 10.
किससे नेहरूजी को निरंतर युद्ध करना पड़ता था?
उत्तर:
खटमलों, मच्छरों और मक्खियों

प्रश्न 11.
नेहरूजी को किसकी अठखेलियाँ देखने में बड़ा आनंद आता था?
उत्तर:
गिलहरियों के झुंड़

प्रश्न 12.
नेहरूजी किसलिए चिंतित होने लगे?
उत्तर:
गिलहरी के न आने से

प्रश्न 13.
कौन क्षणभर में हाथ में रुई लाए?
उत्तर:
जेलर

प्रश्न 14.
जेल में गिलहरी का क्या करना कठिन समस्या हो गई थी?
उत्तर:
पालन-पोषण

प्रश्न 15.
अल्मोड़ा जेल में किसकी कोठरी में मैना का एक जोड़ा था
उत्तर:
नेहरूजी की

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

प्रश्न 16.
किस जेल में हजारों तोते थे?
उत्तर:
नैनी

प्रश्न 17.
किस जेल की कोठरी में नेहरूजी लगभग साढ़े चौदह महीने रहे?
उत्तर:
देहरादून

प्रश्न 18.
लेखक का जेल की कोठरियों में मिले जीवों से कैसा संबंध नहीं था?
उत्तर:
भय

प्रश्न 19.
जेल में दूसरे कार्यों से फुरसत होने के कारण लेखक किसके अधिक निकट होता था?
उत्तर:
प्रकृति

प्रश्न 20.
लखनऊ जेल में एक गिलहरी लेखक के पैरों पर चढ़कर कहाँ बैठती थी?
उत्तर:
गोद

प्रश्न 21.
देहरादून जेल में सैकड़ों प्रकार की क्या थी?
उत्तर: चिड़ियाँ

प्रश्न 22.
गिलहरियों का कौन-सा काम देखकर लेखक को बड़ा आनन्द आता था?
उं-
अठखेलियाँ

प्रश्न 23.
नेहरूजी को अपनी कोठरी में किसकी तलाश थी?
उत्तर:
एक बिच्छू

प्रश्न 24.
भीड़ पर किसने सीधा आक्रमण किया?
उत्तर:
एक मोटे बंदर

C. रिक्तस्थानों को भरिए।

प्रश्न 1.
नेहरूजी ………………. जेल में पढ़ा लिखा करते थे।
उत्तर:
लखनऊ

प्रश्न 2.
कबूतर …………….. जेल में नहीं थे।
उत्तर:
अलमोड़ा

प्रश्न 3.
हजारों तोते …………….. जेल में थे।
उत्तर:
नैनी

प्रश्न 4.
देहरादून जेल में नेहरु जी ……………….. महीने रहे।
उत्तर:
साढ़े चौदह

प्रश्न 5.
रामप्रसादजी ………………… ।
उत्तर:
जेलर

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

प्रश्न 6.
……………… से नेहरुजी को निरंतर युद्ध करना पड़ता था।(मच्छरों और मक्खियों, विच्छूू बन्दर, साँप)
उत्तर:
मच्छरों और मक्खियों

प्रश्न 7.
बड़ा बन्दर बच्चे को छुड़ाकर ……………….. के साथ ले गया।
उत्तर:
शान

प्रश्न 8.
“जेल में मेरे मित्र” यह निबंध …………………. ने लिखा है।
उत्तर:
पं. जवाहरलाल नेहेरु

प्रश्न 9.
लेखक जेल में दूसरे कार्यों से फुरसत होने के कारण ……………… के अधिक निकट होता था।
उत्तर:
प्रकृति

प्रश्न 10.
गिलहरियों का …………….. सा काम देखकर लेखक को बड़ा आनंद आता था।
उत्तर:
अठखेलियाँ

प्रश्न 11.
एक गिलहरी लेखक के पैरों पर चढ़कर ………………. बैठती थी।
उत्तर:
गोद

प्रश्न 12.
नेहरुजी की कोठरी में अलमोड़ा जेल में ……………….. का एक जोड़ा था।
उत्तर:
मैना

प्रश्न 13.
सैंकड़ों प्रकार की देहरादून जेल में ……………….. थी।
उत्तर:
चिड़ियाँ

प्रश्न 14.
नेहरुजी का जेल की कोठरियों में मिले जीवों से ……………… संबंध नहीं था।
उत्तर:
भय का

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

प्रश्न 15.
नेहरुजी लखनऊ जेल में घंटों बैठे ………………….. करते थे।
उत्तर:
पढ़ते-लिखते

प्रश्न 16.
…………………… जेल में सैंकड़ों प्रकार की मैना थी?
उत्तर:
देहरादून

प्रश्न 17.
जेलर गिलहरी के बच्चे को उठाकर ……………………… की कोठरी में ले गये।
उत्तर:
नेहरू

प्रश्न 18.
………………… जेल की कोठरियों में अक्सर बिच्छु घुमा करते थे।
उत्तर:
नैनी

प्रश्न 19.
जेल में ………………. का पालन-पोषण करना कठिन समस्या हो गई थी।
उत्तर:
गिलहरी का

प्रश्न 20.
मैं उनसे किसी प्रकार की……………….. करता।
उत्तर:
छेड़छाड़

प्रश्न 21.
लेखक उन बच्चों को देखा तो ……………… हो गया।
उत्तर:
निश्चित

प्रश्न 22.
नैनी जेल में हजारों ……………… थे।
उत्तर:
तोते

D. सही उत्तर चुनिए।

1. ‘जेल में मेरे मित्र’ पाठ के लेखक हैं।
(A) महात्मागाँधी
(B) जवाहरलाल नेहरू
(C) लोकमान्य
(D) विवेकानंद
उत्तर:
(B) जवाहरलाल नेहरू

2. स्वतंत्र, भारत के प्रथम प्रधानमंत्री थे।
(A) जवाहरलाल नेहरू
(B) राजेन्द्रप्रसाद
(C) लालबहादूर शास्त्री
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) जवाहरलाल नेहरू

3. नेहरू जी देहरादून जेल में कितने महीने रहे?
(A) चौदह
(B) साढ़े चौदह
(C) बारह
(D) तेरह
उत्तर:
(B) साढ़े चौदह

4. वृक्षों के पास किसके झुंड़ के झुंड़ घूमते रहते थे?
(A) कबूतर
(B) तोते
(C) गिलहरी
(D) परिदे
उत्तर:
(C) गिलहरी

5. जेल में फुरसत होने से लेखक किसके निकट होने लगे ?
(A) पशु
(B) पक्षी
(C) जीव
(D) प्रकृति
उत्तर:
(D) प्रकृति

6. गिलहरयों का क्या देखकर लेखक को आनंद आता था?
(A) दौड़ना
(B) भागना
(C) लुकाछिपी
(D) अठखेलियाँ
उत्तर:
(D) अठखेलियाँ

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

7. लेखक लखनऊ जेल में घटों बैठकर क्या करते थे?
(A) पढ़ार्स-लिखाई
(B) सोते
(C) कसरत
(D) आनंद लेते थे
उत्तर:
(A) पढ़ार्स-लिखाई

8. लखनऊ जेल के जेलर थे?
(A) पंडित जी
(B) रामप्रसाद
(C) हरि प्रसाद
(D) अतिबल सिं
उत्तर:
(B) रामप्रसाद

9. गिलहरी के बच्चे को किससे दूध पिलाया गया?
(A) हाथ
(B) बोतल
(C) बाल्टी
(D) रूई
उत्तर:
(D) रूई

10. गिलहरी लेखक के पैरों पर चढ़कर कहाँ बैठती थी?
(A) सिर
(B) गोद
(C) हाथ
(D) सर
उत्तर:
(B) गोद

11. रामप्रसादने क्षण भर में क्या लाया?
(A) दाना
(B) यारा
(C) पानी
(D) रूई
उत्तर:
(D) रूई

12. बरेली जेल में क्या देखने योग्य थी?
(A) बंदरों का किस्मे
(B) बंदरों का नृत्य
(C) बंदरों का उत्पात
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) बंदरों का किस्मे

13. किसने भीड़ पर सीधा आक्रमण किया?
(A) तोता
(B) साँप
(C) कौवा
(D) बंदर
उत्तर:
(D) बंदर

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

14. गिलहरी के बच्चे ने चूस-यूस कर क्या पिया?
(A) पानी
(B) दूध
(C) दही
(D) लस्सी
उत्तर:
(B) दूध

15. देहरादून जेल में सौकड़ों प्रकार की क्या थी?
(A) मैना
(B) चिड़ियाँ
(C) तोता
(D) गिलहरी
उत्तर:
(B) चिड़ियाँ

16. बरेली जेल की कोठरियों में अकसर क्या धूमा करते थे?
(A) साँप
(B) बंदर
(C) बिच्छू
(D) चूहे
उत्तर:
(C) बिच्छू

17. नेहरूजी ने कितने गिलहरियों की खान बचाई?
(A) एक
(B) दो
(C) तीन
(D) चार
उत्तर:
(C) तीन

18. किसके मिलने की खबर समाचार-पत्रों में छप गई थी?
(A) साँप
(B) गिलहरी
(C) मैना
(D) बिच्छू
उत्तर:
(A) साँप

19. नैनी जेल में हजारों की तादाद में क्या थे?
(A) तोते
(B) साँप
(C) मैना
(D) कबूतर
उत्तर:
(A) तोते

20. किस जेल में कोयल की कूकने की आवाज सुनाई पड़ती?
(A) बरेली
(B) देहरादून
(C) लखनऊ
(D) अलमोड़ा
उत्तर:
(B) देहरादून

1. मैं देहरादून …………………….. पड़ता था।
ମୈ ଦେହରାଦୂନ୍ ଜେଲ୍ କୀ ଉସ୍ କୋଠରୀ ମେଁ ଲଗ୍‌ଭଗ୍ ସାଢ଼େ ଚୌହ ମହୀନେ ରହା । ମୁଝେ ଲଗ୍‌ ଲଗା କି ଜୈସ୍ ୟହ ମେରା ହୀ ଘର୍ ହୋ । ମେଁ ଉଲ୍‌ କୋନେ-କୋନେ ସେ ପରିଚିତ୍ ହୋ ଗୟା । ସଫେଦ୍ ଦୀୱାର୍ଡୋ, ଛତ୍ ଔର୍ କୀର୍ଡୋ ଦ୍ଵାରା ଖାଈ ହୁଈ କଡ଼ିୟୌ ପର୍ ପଡ଼ି ହୁଈ ପ୍ରତ୍ୟେକ୍ ରେଖା ଔର୍ ବିନ୍ଦୁ କୋ ମେଁ ପହଚାନେ ଲଗା ଥା । ଜେଲ୍ ମେଁ ଦୂସ୍‌ରେ କାର୍ଲୋ ସେ ଫୁରସତ୍ ହୋନେ କେ କାରଣ୍ ହମ୍ ପ୍ରକୃତି କେ ଅଧ‌ିକ ନିକଟ୍ ହୋତେ ଚଲେ ଗଏ । ଅପନେ ସାମ୍‌ ଆନେ-ଜାନେୱାଲେ ଜାନ୍ୱର୍ରେ ଔର୍ କୀର୍ଡୋ କୋ ହମ୍ ବଡ଼େ ଧାନ୍ ସେ ଦେଖୁ ଥେ ।

ମୈନେ ଅନୁଭବ୍ କିୟା କି ମେରୀ ୟହ ଶିକାୟତ୍ ଉଚିତ୍ ନ ଥୀ କୀ ମେରା ଆଗନ୍ ସୂନା ଔର୍ ଉଡ଼ା ହୁଆ ହୈ । ମୈନେ ପାୟା କି ଵହ ତୋ ଜୀର୍ଥେ ସେ ଭରା ହୁଆ ଥା । ୟେ ସବ୍ ରେଙ୍ଗନେ, ଫିସଲ୍‌କର୍ ଚଲ୍‌ନେ ଔର୍ ଉନେୱାଲେ କୀଡ଼େ-ମକୋଡ଼େ ମେରେ ଦୈନିକ ଜୀୱନ୍ ମେଁ ବିନା କିସୀ ପ୍ରକାର୍ କୀ ଛେଉଛାଡ଼୍ କିଏ ହୁଏ ରହ୍ ରହେ ଥେ । ଐସା କୋଈ କାରଣ୍ ନ ଥା କି ମେଁ ଉନ୍ ସେ କିସୀ ପ୍ରକାର୍ କୀ ଛେଛାଡ଼ କର୍‌ତା । ହଁ, ଖର୍ଲୋ, ମଜୁର୍ଭୋ ଔର୍ ମକ୍ଷିୟାଁ ସେ ମୁଝେ ନିରନ୍ତର୍ ୟୁଦ୍ଧ କର୍‌ନା ପଡ଼ତା ଥା ।

ଅନୁବାଦ:
ମୁଁ ଡେରାଡୁନ କାରଗାରର ସେହି କୋଠରିରେ ପ୍ରାୟ ସାଢ଼େ ଚାଉଦ ମାସ ରହିଥୁଲି । ମୋତେ ଲାଗୁଥିଲା ଯେ ଏଇଟା ମୋ ଘର । ମୁଁ ତାହାର କୋଣ-କୋଣରେ ପରିଚିତ ହୋଇଗଲି । ଧଳା କାନ୍ଥଗୁଡ଼ିକ, ଛାତ ଓ କୀଟଙ୍କଦ୍ବାରା ନଷ୍ଟ ହୋଇଥିବା କଡ଼ା ଉପରେ ପଡ଼ିଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ରେଖା ଓ ବିନ୍ଦୁକୁ ମୁଁ ଚିହ୍ନିପାରୁଥିଲି । କାରାଗାରରେ ଅନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକରୁ ସମୟ ପାଇବାରୁ ମୁଁ ପ୍ରକୃତିର ଅଧ୍ଵକ ନିକଟତର ହୋଇଗଲି । ମୋ ସମ୍ମୁଖରେ ଆସିବା ଯିବା କରୁଥିବା ପଶୁ ଓ କୀଟଗୁଡ଼ିକୁ ମୁଁ ଧାନରେ ଦେଖୁଥୁଲି।

ମୁଁ ଅନୁଭବ କଲି କି ମୋର ଏହି ଅଭିଯୋଗ ଉଚିତ ନଥୁଲା ଯେ ମୋର ଅଗଣା ଶୂନ୍ୟ ଓ ଉଜୁଡ଼ି ଯାଇଛି । ଏହା ଜୀବମାନଙ୍କଦ୍ଵାରା ଭରି ହୋଇଥ‌ିବା ମୁଁ ପାଇଲି । ଏ ସବୁ ଧୀର ଚାଲି, ଖସଡ଼ା ଚାଲି ଓ ଉଡ଼ନ୍ତା କୀଟ-ପତଙ୍ଗମାନେ ମୋର ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନକୁ କୌଣସି ପ୍ରକାର ହଇରାଣ ନକରି ରହିଆସୁଥିଲେ। ଏପରି କୌଣସି କାରଣ ନଥୁଲା ଯେ ମୁଁ ତାଙ୍କ ସହିତ କୌଣସି ପ୍ରକାରର ଥଟ୍ଟାମଜା କରିବି । ହଁ, ଓଡ଼ଶ, ମଶା ଓ ମାଛିଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ମୋତେ ସର୍ବଦା ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ ପଡୁଥିଲ।

2. जहाँ ………………….. आनन्द आता।
ଜହାଁ ପର୍ ବୃକ୍ଷ୍ ଥେ, ୱର୍ଲା ଗିରିର୍ଡୋ କେ ଝୁଣ୍ଡ୍ କେ ଝୁଣ୍ଟ୍ ମଜେ ସେ ଘୂମ୍ ରହତେ । ଗିରିୟାଁ ବିଲ୍‌କୁଲ୍ ନ ଡର୍‌ର୍ତୀ ଔର୍ ସାହସପୂର୍ବକ୍ ହମାରେ ପାସ୍ ଆ ଜାତୀ ଥୀ । ୱେ ଇଧର୍ ସେ ଉଧର୍ ଭାଗ୍‌ର୍ତୀ ମାନେ, ଏକ-ଦୂସ୍‌ରୀ ସେ ଆଗେ ବଢ଼େନେ କା ଖେଲ୍ ଖେଲ୍ ରହୀ ହେଁ । ମୁଝେ ଉନ୍‌କୀ ଅଠଖେଲିୟାଁ ଦେଖନେ ମେଁ ବଡ଼ା ଆନନ୍ଦ ଆତା ।

ଅନୁବାଦ:
ଯେଉଁଠାରେ ବୃକ୍ଷ ଥିଲା, ସେଠାରେ ଗୁଣ୍ଡୁଚିମୂଷାଗୁଡ଼ିକ ଦଳକୁ ଦଳ ଆନନ୍ଦରେ ବୁଲୁଥିଲେ। ଆନନ୍ଦ ମିଳେ । ଗୁଣ୍ଡୁଚିମୂଷାଗୁଡ଼ିକ ଆଦୌ ଭୟ କରୁନଥିଲେ ଏବଂ ସାହସରେ ଆମ ପାଖକୁ ଆସୁଥିଲେ । ସେମାନେ ଏପଟ ସେପଟ ଦୌଡୁଥିଲେ ଯେପରି ଜଣେ ଅନ୍ୟ ଜଣଙ୍କଠାରୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ିବାର ଖେଳ ଖେଳୁଛନ୍ତି । ମତେ ତାଙ୍କର ଖେଳକୁଦଗୁଡ଼ିକ ଦେଖିବାରେ ବହୁତ ଆନନ୍ଦ ମିଳେ।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

3. लखनऊ ……………… रखा था।
ଲଗ୍‌ନଊ ଜେଲ୍ କୀ ବାତ୍ ହୈ । ମେଁ ଘଣ୍ଟୋ ବିନା ହିଲେ-ଡୁଲେ ବୈଠା ପଢ଼ତା-ଲିଖ୍ ରହ । ଏକ୍ ଗିରୀ ମେରେ ପୌରୌ ପର୍ ଚଢୁକର୍ ଗୋଦ୍ ମେଁ ଆ ବୈଠ୍ତୀ ଥୀ ଔର୍ ମେରେ ମୁଁହ କୀ ଓର୍ ଦେଖୁନେ ଲଗ୍‌ ଥୀ । ୱହ ମେରୀ ଆଁଖେଁ କୀ ଓର୍ ଗୌର୍ ସେ ମେଁ ନନ୍ଦୀ ବତା ସକ୍‌ତା । ମେଁ ଦେଖ୍ତୀ ଥୀ ଔର୍ ଅନୁଭ କର୍‌ତୀ ଥୀ କି ମେଁ ବୃକ୍ଷ୍ ନହିଁ ହୁଁ । ୱହ ମୁଝେ କ୍ୟା ସମ ରହୀ, ଜରା-ସା ହିଲ୍‌ କି ୱହ ଭୟଭୀତ୍ ହୋକର୍ ଭାଗ୍ ଖଡ଼ି ହୋତୀ । କଭୀ-କଭୀ ଗିରିୟାଁ କେ ନୀଚେ ଗିର୍ ଜାତେ ଥେ । ଉନ୍‌କ୍‌ ମାର୍ତାଏ ଉକେ ପଛେ ଦୌଡ଼ୀ ହୁଈ ଆର୍ତୀ ଔର୍ ଉହେଁ ଗେନ୍ଦ୍ କୀ ତରହ ଅପ୍‌ନେ ମୁଁହ ମେଁ ଦବାକର୍ ସୁରକ୍ଷିତ୍ ସ୍ଥାନପର୍ ଲେ ଜାତୀ ଥୀ । କଭୀ-କଭୀ ବଳେ ଭୀ ଜାୟା କର୍‌ତେ ଥେ । ହମାରେ ଏକ୍ ସାଥୀ ନେ ଇସ୍ ପ୍ରକାର୍ ଗିଲ୍ହାରିର୍ଡୋ କେ ଖୋଏ ହୁଏ ତୀନ୍ ବର୍ଡୋ କୋ ଛୋଟେ ବଢେ ପେଡ଼େ ସେ ପାଲ୍ ରଖା ଥା ।

ଅନୁବାଦ;
ଲକ୍ଷ୍ନୌ ଜେଲ୍‌ର କଥା । ମୁଁ ଘଣ୍ଟକାଳ ବିନା ହଲଚଲରେ ପଢୁଥୁଲି ଓ ଲେଖୁଥୁଲି । ଗୋଟିଏ ଗୁଣ୍ଡୁଚିମୂଷା ମୋ ପାଦ ଉପରେ ଚଢ଼ି କୋଳରେ ଆସି ବସୁଥିଲା ଏବଂ ମୋ ମୁହଁକୁ ଚାହୁଁଥିଲା । ସେ ମୋର ଆଖୁ ଆଡ଼କୁ ଧାନର ସହିତ ଦେଖୁଥିଲା ଏବଂ ଅନୁଭବ କରୁଥୁଲା ଯେ ମୁଁ ଗଛ ନୁହେଁ । ସେ ମୋତେ କ’ଣ ଭାବୁଥିଲା ମୁଁ କହିପାରିବି ନାହିଁ । ମୁଁ ଟିକେ ହଲିଲେ ସେ ଭୟଭୀତ ହୋଇ ପଳାଇ ଯାଉଥିଲା । କେବେ କେବେ ନେଇ ଯାଉଥିଲେ । କେବେ କେବେ ଛୁଆମାନେ ହଜି ଯାଉଥିଲେ । ଆମର ଜଣେ ବନ୍ଧୁ ଏହିପରି ହଜିଯାଇଥିବା ତିନୋଟି ଗୁଣ୍ଡୁଚିମୂଷାର ଛୋଟ ଛୁଆ ଗଛରୁ ତଳକୁ ଖସି ପଡୁଥିଲେ।

4. एक दिन …………………. जाती हैं।
ଏକ୍ ଦିନ୍ ମୈନେ କୁଛ୍ ଶୋର୍ ସୁନା । ‘ହାୟ ! ୟେ ଗିରୀ କେ ନହ୍ନ-ନହ୍ନେ ବଢେ କର୍ମୀ ମର୍ ହୀ ନ ଜାଏଁ ।’’ ମେଁ ଉଧର୍ ଗୟା ତୋ ଦେଖା କୁଛ୍ କୈଦୀ ଖଡ଼େ ‘ଅରେ !’’ ‘ଆରେ !’’ ‘ହାୟ, ହାୟ !’’ କର୍ ରହେ ଥେ ! ମୈନେ ଉନ୍ ବର୍ଡୋ କୋ ଦେଖା ତୋ ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ହୋ ଗୟା । ୱେ ଜୀବିତ୍ ଥେ । ମୈନେ କହା, ‘ତୁମ୍ ସବ୍ ଇନ୍ ବର୍ଡୋ ଘେରେ ଖଡ଼େ ହୋ, ଇନ୍‌କୀ ମାଁ ଇହେଁ ଲେନେ କୈସେ ଆ ସତ୍ତ୍ୱେ ହୈ ? ଚଲୋ, ହମ୍ ବରାମଦେ ମେଁ ବୈଠକର୍ ଦେଖ ହେଁ। ମୈନେ କୈଦିୟୋ କୋ ବତାୟା କି ମେଁ ରୋଜ୍ ଇନ୍ ଗିରିୟୈ କୋ ଦେଖତା ହୁଁ । କଈ ବାର୍ ଇନ୍‌କେ ବଢେ ବୃକ୍ଷ୍ କୀ ଟହନୀ ସେ ନୀଚେ ଗିର୍ ଜାତେ ହେଁ । ଇନ୍‌କୀ ମାତାଏଁ ପୂର୍ନୀ ସେ ନୀଚେ ଆତୀ ହୈ । ବଢ଼େ ଧାନ୍ ସେ ଇନ୍‌ହେଁ ଗେନ୍ଦ୍ର କୀ ତରହ ଗୋଲ- ଗୋଲ୍‌କର୍ ମୁଁହ ମେଁ ଦବା ଲେତୀ ହୈ ଔର୍ ଫିର୍ ପେଡ଼୍ ପର୍ ଲେ ଜାତୀ ହୈ ।
ଅନୁବାଦ:
ଦିନେ ମୁଁ କୋଳାହଳ ଶୁଣିଲି । ‘ଆହା ! ଏହି ଗୁଣ୍ଡୁଚିମୂଷାର ଛୋଟ ଛୋଟ ଛୁଆମାନେ କେଉଁଠାରେ ମରି ନ ଯାଆନ୍ତୁ । ମୁଁ ସେଠାକୁ ଗଲି ତ ଦେଖୁ କିଛି ବନ୍ଦୀ ଛିଡ଼ା ହୋଇ ‘‘ଆରେ !’’ ‘ହାଏ, ହାଏ !’’ କରୁଥିଲେ । ମୁଁ କହିଲି, ତୁମେ ସମସ୍ତେ ଏହି ପିଲାକୁ ଘେରିକି ଛିଡ଼ା ହୋଇଛ, ତାଙ୍କ ମା’ ତାଙ୍କୁ କିପରି ନେବାକୁ ଆସିବେ । ଚାଲ ଆମେ ପିଣ୍ଡାରେ ବସି ଦେଖିବା । ମୁଁ ବନ୍ଦୀମାନଙ୍କୁ କହିଲି ଯେ ମୁଁ ପ୍ରତିଦିନ ଏହି ଗୁଣ୍ଡୁଚିମୂଷାମାନଙ୍କୁ ଦେଖେ । କେତେଥର ତାହାର ପିଲାମାନେ ଗଛର ମୁହଁରେ ଧରି ଗଛ ଉପରକୁ ନେଇଯାଆନ୍ତି।

5. संध्या का ………………….. जाएगा डन्हें?
ସନ୍ଧ୍ୟା କା ସମୟ ଥା । ଧୀରେ-ଧୀରେ ରାତ୍ ହୋନେ ଲଗୀ, ପରନ୍ତୁ ମାଁ ଗିରୀ ନ ଆଈ । ମେଁ ଚିନ୍ତିତ୍ ହୋ ଉଠା, କୁଛ୍ ତୋ କର୍‌ନା ହୋଗା । କୈଦୀ ଉନ୍ ବର୍ଡୋ କୋ ଉଠାକର ମେରୀ କୋଠରୀ ମେଁ ଲେ ଆଏ । ପାଣ୍ଡେ ଜୀ ଆତେ ହୀ ବୋଲେ, ‘ୟେ ବଢେ
କର ଖ୍ୟା ଜା ସକ୍ତା ତୋ ବହୁତ୍ ହୀ ଛୋଟେ ହେଁ, ନ ତୋ ଯେ ପରେ ଚବା ସକତେ ହୈ ଔର୍ ନ ହୀ ଇହେଁ ରୋଟୀ କା ଚୂରା ହୈ, କୈସେ ଜୀବିତ୍ ରଖା ଜାଏଗା ଇହେଁ ?’

ଅନୁବାଦ:
ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳ ଥିଲା । ଧୀରେ-ଧୀରେ ରାତି ହେବାକୁ ଲାଗିଲା । କିନ୍ତୁ ମାଆ ଗୁଣ୍ଡୁଚିମୂଷା ଆସିଲା ନାହିଁ । ମୁଁ ଚିନ୍ତିତ ହେଲି, କିଛି ତ କରିବାକୁ ହେବ । କୈଦୀ ଏହି (ଗୁଣ୍ଡୁଚି) ପିଲାମାନଙ୍କୁ ଉଠାଇ ଆଣି ମୋ ଘରକୁ ଆଣିଲେ । ପାଣ୍ଡେଜୀ (ମହାଶୟ) ଆସି କହିଲେ, ଏହି ପିଲାମାନେ ବହୁତ ଛୋଟ ଅଟନ୍ତି, ନା ଏମାନେ ପତ୍ର ଚୋବାଇ ପାରିବେ, ନା ଏମାନଙ୍କୁ ରୁଟି ଗୁଣ୍ଡ ଖୁଆଯାଇ ପାରିବ, ଏମାନଙ୍କୁ କିପରି ଜୀବିତ ରଖାଯାଇ ପାରିବ ?

6. दूसरे ………………………… गई थी।
ଦୂସ୍‌ରେ ନେ ସୁଝା ଦିୟା କି ଇନ୍‌ହେଁ ବୋତଲ୍ ସେ ଦୂଧ ପିଲାୟା ଜାଏ, ପର୍ କୈସେ ! ଜେଲ୍ ମେଁ ବୋତଲ୍ କହାଁ ? ଫିର୍ ୱେ ଇନେ ଛୋଟେ ଥେ କି ବୋତଲ୍ ସେ ତୋ ଦୂଧ ପୀ ନ ସତ୍ତ୍ଵେ ଥେ । ଉନ୍‌କା ପାଲନ୍ ପୋଷଣ କର୍‌ନା କଠିନ ସମସ୍ୟା ବନ୍ ଗଈ ଥୀ ।

ଅନୁବାଦ:
ଅନ୍ୟ ଜଣେ ପରାମର୍ଶ ଦେଲେ ଯେ ଏମାନଙ୍କୁ ବୋତଲରେ ଦୁଧ ପିଆଯାଉ, କିପରି ! ଜେଲ୍‌ରେ ବୋତଲ କେଉଁଠି ? ପୁଣି ସେ ଏତେ ଛୋଟ ଥିଲେ ଯେ ବୋତଲରେ ଦୁଧ ମଧ୍ଯ ପିଇପାରିବେ ନାହିଁ । ତାଙ୍କୁ ପାଳିବା-ପୋଷିବା କଠିନ ସମସ୍ୟା ହୋଇଯାଇଥିଲା ।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

7. सब …………………. मरजाएँगे।
ସବ୍ ସୋଚ୍ ମେଁ ପଡ଼େ ଥେ କି ମେରୀ ଦୃଷ୍ଟି ପେନ୍ ମେଁ ସ୍ୟାହୀ ଭର୍‌ନେୱାଲୀ ନଲୀ ପର୍ ପତ୍ନୀ । ମୈନେ ନଲୀ କୋ ଉଠାୟା ଔର ସବୁ ଦିଖାତେ ହୁଏ କହା, ‘‘ଇସ୍ ବନାତେ ହୈ ବୋତଲ୍’’ । ଫିର୍ ଶୁଭୂ ହୁଆ ନଲୀ ସେ ଦୂଷ୍ ପିଲାନେ କା ପ୍ରୟାସ୍ । ପର୍ ନଲୀ ସେ ଦୂଷ୍ କୀ ବୃଦ୍ କଭୀ ବର୍ଷେ କୀ ନାକ୍ ପର୍ ଗିର୍‌ତୀ ଔର୍ କଭି ଜମୀନ୍ ପର୍ । କଭୀ ଖୋଲ ପାତେ ଔର୍ କଭୀ ହମ୍ ନଲୀ କୋ ସ୍ଥିର୍ ନ ରଖ୍ ପାତେ । ସବ୍ ପରେଶାନ୍ ଥେ କି ଜଲ୍‌ଦୀ ହୀ ଦୂଧ୍ ନ ପିଲାୟା ଗୟା ତୋ ୟେ ବେଚାରୀ ମର୍ ଜାଏଁଗେ ।

ଅନୁବାଦ:
ସମସ୍ତେ ଚିନ୍ତାରେ ପଡ଼ିଥିଲା ବେଳେ ମୋର ଦୃଷ୍ଟି କଲମରେ କାଳି (ସ୍ୟାହି) ଭର୍ତ୍ତି କରିବା ଡ୍ରପର ଉପରେ ପଡ଼ିଲା । ମୁଁ ଡ୍ରପରକୁ ଉଠାଇଲି ଏବଂ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଦେଖାଇ କହିଲି, ‘ଏହାକୁ ବୋତଲ କରିବା’’ । ପୁଣି ଆରମ୍ଭ ହେଲା ଡ୍ରପରରେ ଦୁଗ୍ଧ ପିଆଇବାର ଚେଷ୍ଟା । କିନ୍ତୁ ଡ୍ରପରରୁ ଦୁଗ୍ଧର ବୁନ୍ଦା କେତେବେଳେ ପିଲାର ନାକ ଉପରେ ପଡ଼ୁଛି ଓ ଆଉ କେତେବେଳେ ତଳେ ପଡ଼ୁଛି । କେତେବେଳେ ପିଲାମାନେ ମୁଁହ ଖୋଲି ପାରୁନଥିଲେ । ଆଉ କେତେବେଳେ ଆମେ ଡ୍ରପରକୁ ସ୍ଥିର କରି ପାରୁନଥିଲୁ । ସମସ୍ତେ ଚିନ୍ତିତ ଥିଲେ ଯେ ଶୀଘ୍ର ଦୁଗ୍ଧ ନ ପିଆଯାଏ ତେବେ ଏମାନେ ବିଚାରୀ ମରିଯିବେ ।

8. जेलर ………………….. समस्य थे।
ଜେଲର୍ ରାମ୍‌ପ୍ରସାଦ୍‌ଜୀ ଭୀ ୟହ ସବ୍ ଦେଖ୍ ରହେ ଥେ । ଉନ୍‌କେ ମନ୍ ମେଁ କୋଈ ବିଚାର୍ କୌନ୍ଧା ଔର୍ ୱେ ଭାଗ ହୁଏ ୱହାଁ ସେ ଚଲେ ଗଏ । କ୍ଷଣଭର୍ ମେଁ ହାଥ୍ ମେଁ ରୁଈ ଲିଏ ଆଏ । ନଲୀ ମେଁ ଦୂଧ୍ ଡାଲା, ଉସ୍ ପର୍ ରୁଈ ଲପେଟୀ । ରଈ ଦୂଧ୍ ସେ ଗୀଲୀ ହୋ ଗଈ ଔର ଗିରୀ କା ନହ୍ନା ବଢା ବୁଈ ଚୂସ୍‌ ଲଗା । ଚୂସ୍‌ ଚୂସ୍‌କର ବଜେ ନେ ନଲୀ କା ପୂରା ଦୂଧ ପୀ ଲିୟା । ଇସୀ ତରହ ବାକୀ ଦୋର୍ଡୋ ବର୍ଡୋ କୋ ଭୀ ଦୂଧ୍ ପିଲାୟା ଗୟା ହମ୍ ସବ୍ ଇନେ ପ୍ରସନ୍ନ ଥେ ମାନେ ବିଶ୍ଵ ଜୀତ୍ ଲିୟା ହୋ । ଅବ୍ ୟେ ତୀର୍ଥେ ବଢେ ହମାରେ ଜେଲ୍ ପରିୱାର କେ ଚହେତେ ସଦସ୍ୟ ଥେ ।

ଅନୁବାଦ:
କାରାଧ୍ୟକ୍ଷ ରାମପ୍ରସାଦ ବାବୁ ଏସବୁ ଦେଖୁଥିଲେ । ତାଙ୍କ ମନରେ କିଛି ବିଚାର ଆସିଲା, ସେ ଦୌଡ଼ିକରି ସେଠାରୁ ପଳାଇଗଲେ । କିଛି କ୍ଷଣରେ ହାତରେ ତୁଳା ନେଇ ଆସିଲେ । ନଳୀରେ (ଡ୍ରପର୍‌ରେ) ଦୁଗ୍ଧ ଭର୍ତ୍ତିକଲେ, ତାହା ଉପରେ ତୁଳା ଲଗାଇଲେ । ତୁଳା ଦୁଗ୍ଧରେ ଓଦା ହୋଇଗଲା ଏବଂ ଗୁଣ୍ଡୁଚିମୂଷାର ଛୋଟଛୁଆ ତୁଳାକୁ ଶୋଷିବାକୁ ଲାଗିଲା । ଶୋଷି-ଶୋଷି ଛୁଆଟି ନଳୀର ପୁରା ଦୁଧ ପିଇଦେଲା । ଏହିପରି ଭାବରେ ବାକି ଦୁଇପିଲାକୁ ମଧ୍ଯ କ୍ଷୀର ପିଆଗଲା । ଆମେ ସବୁ ଏତେ ଖୁସିଥୁଲୁ ଯେ ଯେପରି ପୃଥ‌ିବୀକୁ ଜିତିଗଲୁ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହି ତିନି ପିଲା ଆମ ଜେଲ୍ ପରିବାରର ଅତି ପ୍ରିୟ ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ ।

9. अल्मोड़ा …………………. आनन्द आता।
ଅଲ୍‌ମୋଡ଼ା କୀ ଜେଲ୍ କୋ ଛୋଡ଼କର୍ ଜିତ୍‌ନୀ ଜେଲୌ ମେଁ ମେଁ ଗୟା, ୱେ ସବ୍‌ କଦୂତର୍ରେ ସେ ଭରୀ ରହତୀ ର୍ଥୀ । ଜେଲୈ ମେଁ ହଜାରୌ କଚୂତର ରହତେ ଥେ ଔର୍ ଶାମ୍ କୋ ଆକାଶ୍ ଉସେ ଢକ୍-ସା ଜାତା ଥା । କର୍ମୀ-କର୍ମୀ ମୈନା ଭୀ ରହତୀ ର୍ଥୀ । ଦେହରାଦୂନ୍ ଜେଲ୍ କୀ ମେରୀ କୋଠରୀ ମେଁ ମୈନା କେ ଏକ ଜୋଡ଼େ ନେ ଅପନା ଘୋସଲା ବନା ରଖା ଥା । ମେଁ ଉନ୍ ଦୋର୍ଡୋ କୋ ଖୁଲାୟା-ପିଲାୟା କର୍ତା ଥା । ୱେ ଇନେ ପାଲ୍‌ ହୋ ଗଏ ଥେ କି ୟଦି ସୁବହ ୟା ଶାମ୍ ଉହେଁ ଖାନା ମିଲନେ ମେଁ ଜରା-ସୀ ଦେର୍ ହୋ ଜାତୀ ତୋ ୱେ ଚୁପ୍‌ଚାପ୍ ମେରେ ପାସ୍ ବୈଠ୍ ଜାତେ ଔର୍ ଜୋର୍ ସେ ଚିଲ୍ଲାକର୍ ଅପୂନା ଭୋଜନ୍ ମାଇନେ ଲଗ୍‌ ଥେ । ଉନ୍‌କୀ କ୍ରିୟାଏଁ ଔର୍ ଚିଲ୍ଲାହଟ୍ ସୁନ୍‌କର୍ ବଡ଼ା ଆନନ୍ଦ ଆତା ।

ଅନୁବାଦ:
ଆଲମୋରା କାରାଗାରକୁ ଛାଡ଼ି ମୁଁ ଅନ୍ୟ ଯେତେ ଜେଲ୍ ସବୁ ଯାଇଛି, ସେଠାରେ ସବୁ ପାରାଙ୍କ ଦ୍ବାରା ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲେ । କାରାଗାରରେ ହଜାର ହଜାର ପାରା ରହୁଥିଲେ ଏବଂ ସନ୍ଧ୍ୟାକୁ ଆକାଶ ତାଙ୍କଦ୍ବାରା ଆଚ୍ଛାଦିତ ହେଉଥିଲା । କେଉଁଠି କେଉଁଠି ଶାରୀ ମଧ୍ୟ ରହୁଥିଲେ । ଡେରାଡୁନ ଜେଲ୍‌ର ମୋ ଘରେ ଶାରୀ ହଳେ ନିଜେ ବସା ବାନ୍ଧି ରହୁଥିଲେ । ମୁଁ ଉଭୟଙ୍କୁ ଖାଇବା ପିଇବା ଦେଉଥୁଲି । ଏତେ ପୋଷା ମାନିଥିଲେ ଯେ ଯଦି ସକାଳ ବା ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ତାଙ୍କୁ ଖାଇବାକୁ ଦେବାରେ ଅଳ୍ପ ସମୟ ଡେରି ହେଇଯାଉଥିଲା ତେବେ ସେ ଚୁପ୍‌ଚାପ୍ ମୋ ପାଖରେ ବସି ଯାଉଥିଲେ ଓ ଜୋର୍‌ରେ ପାଟି କରି ନିଜର ଖାଦ୍ୟ ମାଗୁଥିଲେ । ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ଏବଂ ପାଟି ଶୁଣି ବଡ଼ ଆନନ୍ଦ ଲାଗୁଥିଲା ।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

10. नैनी जेल …………………… ही था।
ନୈନୀ ଜେଲ୍ ମେଁ ହଜାରୌ ତୋତେ ଥେ । ଏକ୍ ବହୁତ୍ ବଡ଼ୀ ସଂଖ୍ୟା ମେରୀ ବୈରକ୍ କୀ ଦୀୱାରୌ ପର୍ ରହା କର୍‌ତୀ ଥୀ । ଉନ୍‌କୀ ପ୍ରେମମୟ ବାତ୍‌ଚିତ୍ର ଦେଖନେ ୱାଲୀ ହୋତୀ ଥୀ । ଉନ୍‌କୀ ନୋକ୍‌-ଝୋକ୍ ସୁନ୍‌ନେ କା ଆନନ୍ଦ ତୋ ଅନୋଖା ହୀ ଥା ।

ଅନୁବାଦ:
ନୈନୀ କାରାଗାରରେ ହଜାର ହଜାର ଶୁଆ ଥିଲେ । ବହୁତ ସଂଖ୍ୟାରେ ମୋ କାରାଗାର ଲମ୍ବାଘର କାନ୍ଥ ଉପରେ ରହୁଥିଲେ । ତାଙ୍କର ପ୍ରେମମୟ କଥାବାର୍ତ୍ତା ଦେଖିଲା ଭଳି ଥିଲା । ତାଙ୍କର ପରସ୍ପର ହେଉଥ‌ିବା ଝଗଡ଼ା (ଖୁପୁରାଖୁପୁରି) ଶୁଣିବାକୁ ଆନନ୍ଦିତ ଅଦ୍ଭୁତ ଥିଲା ।

11. देहरादून न …………………….. जेल मे हैं।
ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ କୋୟଲ୍ କୀ କି ଜେଲ୍ ମେଁ ହେଁ । ମେଁ ମେଁ ସେକର୍ଡ଼ ପ୍ରକାର କୀ ଚିଡ଼ିୟାଁ ର୍ଥୀ । ୱେ ଗାତୀ, ଚହଚହାତୀ, ମଧୁର୍ ଧ୍ବନି କର୍‌ତୀ ର୍ଥୀ । ଇନ୍‌ ପୁକାର୍ ରହତୀ ଥୀ । ଉସ୍‌ କୁହୂ-କୁହୂ ସୁନ୍ ହମ୍ ଇନେ ଆନନ୍ଦିତ୍ ହୋ ଉଠ୍ ଔର୍ ଭୁଲ୍ ଜାତେ କିଜଲ୍ ମେଁ ହେଁ।
ଅନୁବାଦ:
ଡେରାଡୁନରେ ସହସ୍ର ସହସ୍ର ପ୍ରକାରର ପକ୍ଷୀମାନେ ଥିଲେ । ସେମାନେ ଗାଉଥିଲେ, କୋଳାହଳ ରାବ ମଧୁର ଧ୍ଵନି କରୁଥିଲେ । ସେଥ‌ିରେ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ କୋଇଲିର ଡାକ ରହିଥିଲା, ତାହାର କୁହୁ କୁହୁ ସ୍ୱର ଶୁଣି ଆମେ ଏତେ ଆନନ୍ଦିତ ହୋଇଉଠୁଥୁ କି, ଭୁଲିଯାଉଥୁଲୁ କାରାଗାରରେ ଅଛୁ ।

12. बरेली ……………………………. ले गया।
ବରେଲୀ ଜେଲ୍ ମେଁ ବନ୍ଦରୌ କା ଏକ୍ ଦଲ୍ ବସା ହୁଆ ଥା ନେ ମୁଖ୍ ପର୍ ବଡ଼ା ପ୍ରଭାୱ ଡାଲା । ଏକ୍ ବନ୍ଦର କା ବଢା ହମାରୀ ନ ଚଢୂ ସକା । ୱାର୍ଡ଼ର୍ଡୋ ଔର୍ କୈଦିୟାଁ ନେ ଉସେ ପକଡ଼ ଲିୟା ଔର୍ ଏକ ରଶ୍ମୀ ସେ ବାନ୍ଧି ଦିୟା । ଉଁଚୀ ଦିୱାର୍ କେ ଉପର୍ ସେ ଉସ୍ ବଜେ କେ ମାଁ-ବାପ୍ ନେ ୟହ ଦେଖା । ଉନ୍‌କା କ୍ରୋଧ୍ ବଢୁନେ ଲଗା । ଏକାଏକ୍ ଉସେ ଏକ୍ ବହୁତ୍ ବଡ଼ ଔର୍ ମୋଟା ବନ୍ଦର ସ୍ତ୍ରୀ-ଖୀ କର୍‌ତା ନୀଚେ କୂଦା । ଉନେ ଭୀଡ୍ ପର୍ ସୀଧା ଥା, କେଁ କି ୱାର୍ଡ଼ନ୍ ଔର କୈଦୀ ହାର୍ଥେ ମେଁ ବଡ଼େ-ବଡ଼େ ଡଣ୍ଡେ ଘୁମା ରହେ ଥେ ସାହସ୍ କୀ ବିଜୟ ହୁଈ । ମନୁଷ୍ଯା କୀ ଭୀଡ଼୍ ଡରୀ ଔର୍ ଅପ୍‌ ଡଣ୍ଡେ ଛୋଡ଼ ଭାଗ୍ ଖଡ଼ୀ ହୁଈ । ବଡ଼ା ବନ୍ଦର୍ ବଢେ କୋ ଛୁଡ଼ାକର୍ ଶାନ୍ କେ ସାଥ୍ ଲେ ଗୟା ।

ଅନୁବାଦ:
ବରେଲି ଜେଲ୍‌ରେ ମାଙ୍କଡ଼ମାନଙ୍କର ଏକ ଦଳ ରହିଥିଲା ଏବଂ ତାଙ୍କ କାର୍‌ନାମା ଦେଖିବା ଭଳି ଯୋଗ୍ୟ ଥଲା। ଗୋଟିଏ ଘଟଣା ମୋ ଉପରେ ବଡ଼ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଲା । ଗୋଟିଏ ମାଙ୍କଡ଼ଛୁଆ ଆମ କାରାଗାରର ଲମ୍ବାଘରକୁ ଆସିଗଲା ଏବଂ ପୁଣି ଫେରିବାବେଳେ କାନ୍ଥ ଉପରକୁ ଚଢ଼ିପାରିଲା ନାହିଁ । କାରାଗାରର ତତ୍ତ୍ଵାବଧାରକ ଓ ବନ୍ଦୀମାନେ ତାକୁ ଧରିନେଇ ଗୋଟିଏ ରସିରେ ବାନ୍ଧିଦେଲେ । ଉଚ୍ଚ କାନ୍ଥ ଉପରୁ ସେ ଛୁଆର ବାପା ମାଆ ଏହା ଦେଖ‌ିଲେ । ସେମାନଙ୍କର କ୍ରୋଧ (ରାଗ) ବଢ଼ିବାକୁ ଲାଗିଲା। ଅଚାନକ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ବହୁତ ବଡ଼ ଓ ମୋଟା ମାଙ୍କଡ଼ ଖଙ୍କାରି-ଖୁଙ୍କାରି ଡେଇଁଲା । ସେ ଭିଡ଼ ଉପରକୁ ସିଧା ଆକ୍ରମଣ କଲା। ଏହା ବହୁତ ସାହସିକ କାମ ଥିଲା, କାହିଁକି କାରାଗାରର ତତ୍ତ୍ୱାବଧାରକ ଓ ବନ୍ଦୀଙ୍କ ହାତରେ ବଡ଼ ବଡ଼ ବାଡ଼ ବୁଲାଉଥିଲେ । ସାହସର ବିଜୟ ହେଲା । ଲୋକଙ୍କ ଭିଡ଼ ଡରିଲେ ଏବଂ ନିଜ ବାଡ଼ି ପକାଇ ପଳାଇଗଲେ।

13. प्रायः ……………………………. चुका था।
୨୬:.. ପ୍ରାୟ ହମାରୀ ଭେଣ୍ଟ୍ ଐସ୍ ଜାନ୍ୱର୍ରେ ସେ ଭୀ ହୋ ଜାୟା କରତୀ ଥୀ ଜିନ୍‌ ହମ୍ ସ୍ବାଗତ୍ ନ କର୍ ସଲ୍‌ ଥେ । କୋଠରିର୍ପୋ ମେଁ ଅକ୍‌ସର ବିଜୁ ଘୂମା କର୍‌ତେ ଥେ । କଭୀ ୱେ ମେରେ ବିସ୍ତର ପର୍ ମିଲ୍ଡ ୟା ଉସ୍ କିତା ମେଁ ମିଲ୍‌ ଥେ ଜିସେ ମେଁ ଅଚାନକ୍ ଉଠା ଲିୟା କର୍ତା ଥା । ପର୍ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କୀ ବାତ୍ ହୈ କି ଉନେ କଭୀ ମୁଝେ ଙକ୍ ନହାଁ ମାରା । ଏକ୍ ବାର୍ ମୈନେ ଏକ ଜହରୀଲେ ବିଚ୍ଛୁ କୋ ଏକ୍ ଡୋରେ ମେଁ ବାନ୍ଧକର ଦିଓ୍ବାର ପର ଲଟକା ଦିୟା । ଥୋଡ଼ୀ ହୀ ଦେର୍ ବାଦ୍ ୱହ ୱହାଁ ସେ ଭାଗ୍ ଖଡ଼ା ହୁଆ । ଇସ୍ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ବିଜୁ ସେ ଦୋବାରା ମିଳୁନେ କୀ ମେରୀ ଇଚ୍ଛା ନ ଥୀ । ଅତଏବ ମୈନେ ଅପନୀ କୋଠରୀ କେ କୋନେ-କୋନେ ମେଁ ଉସ୍‌କୀ ତଲାସ୍ କୀ, କିନ୍ତୁ ୱହ ତୋ ଗାୟବ୍ ହୋ ଚୁକା ଥା ।

ଅନୁବାଦ:
ପ୍ରାୟ ଆମର ସାକ୍ଷାତ୍‌, ଏପରି ପଶୁଙ୍କ ସହିତ ହୋଇଯାଉଥିଲା ଯାହାର ପ୍ରାୟ ସ୍ବାଗତ ଆମେ କରିପାରୁ ନଥୁଲୁ । କୋଠରିଗୁଡ଼ିକରେ ପ୍ରାୟ ବିଛା ବୁଲୁଥିଲେ । କେତେବେଳେ ମୋ ବିଛଣାରେ ମିଳୁ ଥିଲେ ବା ସେ ବହିରେ ମିଳୁଥିଲେ । ଯାହାକୁ ମୁଁ ହାଠାତ୍ ଉଠାଇ ନେଉଥୁଲି । ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟର କଥା ଯେ କେବେ ମୋତେ କାମୁଡ଼ି ନାହାଁନ୍ତି । ଥରେ ମୁଁ ଗୋଟିଏ ବିଷାକ୍ତ ବିଛାକୁ ଗୋଟିଏ ଡୋରରେ ବାନ୍ଧି କାନ୍ଥ ଉପରେ ଟାଙ୍ଗିଦେଲି । କିଛି ସମୟ ପରେ ସେ ସେଠାରୁ ପଳାଇଗଲା । ଏହି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବିଛାକୁ ପୁଣି ଥରେ ଦେଖ୍ର ମୋର ଆଗ୍ରହ ନଥିଲା । ତେଣୁ ମୁଁ ନିଜ ଘରର କୋଣ କୋଣରେ ତାକୁ ଖୋଜିଲି କିନ୍ତୁ ସେ ତ ପଳାଇ ଯାଇଥିଲା ।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

14. मेरी कोठरी ……………………………. नहीं होता।
ମେରୀ କୋଠ୍ରୀ ମେଁ ଔର୍ ଉସ୍‌ ଆସ୍‌-ପାସ୍ ତୀନ୍-ଚାର୍ ସାଁପ୍ ଭୀ ପାଏ ଗଏ । ଏକ୍ ସାଁପ୍ କେ ମିଲ୍‌ନେ କୀ ଖବର୍ ତୋ ସମାଚାର୍-ପକ୍ଷ୍ନୌ ମେଁ ଭୀ ଛପ୍ ଗଈ ଥୀ । ଇସ୍୍ ପ୍ରକାର୍ କୀ ଘଟ୍‌ଓଁ କା ମେଁ ସ୍ବାଗତ୍ କିୟା କର୍‌ତା ଥା, ଜ୍ୟୋକି ଜେଲ୍ କା ଜୀୱନ୍ ପ୍ରତିଦିନ୍ ଏକ-ସା ରହତା ହୈ ଔର୍ ଜୋ ଘ ଇସ୍ ଏକ୍-ସେ ଜୀୱନ୍ କୀ ସମରସତା କୋ ଭଙ୍ଗ୍ କର୍‌ତି ହୈ, ଉସ୍‌ ସ୍ବାଗତ୍ କିୟା ଜାତା ହୈ । ମେଁ ସାଁର୍ପୋ କା ସ୍ଵାଗତ୍ ନହୀ କର୍‌ତା । କିନ୍ତୁ ଉସେ ଡର୍‌ତା ଭୀ ନହିଁ ହୁଁ, ଜୈସେ ଅନ୍ୟ ଲୋଗ୍ ଡର୍‌ତେ ହେଁ । ଯଦ୍ୟପି ମେଁ ଉକେ କାଟେ ଜାନେ ସେ ଡରତା ହୁଁ ଔର୍ ସାଁପ୍ କୋ ଦେଖତା ହୁଁ ତୋ ଉ ଅପ୍‌ନୀ ରକ୍ଷା ଭୀ କର୍‌ତା ହୂ ଲେକିନ୍ ମେରେ ହୃଦୟ ମେଁ କିସୀ ପ୍ରକାର୍ କୀ ଘବରାହଟ୍ ୟା ଭୟ ପୈଦା ନହିଁ ହୋତା ।

ଅନୁବାଦ:
ମୋ ଘରେ ଓ ତାହାର ଆଖପାଖରେ ତିନି-ଚାରୋଟି ସର୍ପ ମଧ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଲା । ଗୋଟିଏ ସର୍ପ ମିଳିବାର ଖବର ତ ସମ୍ବାଦପତ୍ରରେ ଛପା ଯାଇଥିଲା । ଏହିପରି ଘଟଣାକୁ ମୁଁ ସ୍ବାଗତ କରୁଥିଲି, କାହିଁକି ଜେଲ୍‌ର ଜୀବନ ପ୍ରତିଦିନ ଏକାପରି ଓ ଯେଉଁ ଘଟଣା ଏହି ଗୋଟିଏ ଜୀବନର ଭାବନାକୁ ଭଗ୍ନ କରୁଛି, ତାହାକୁ ସ୍ବାଗତ କରାଯାଉଛି । ମୁଁ ସର୍ପକୁ ସ୍ବାଗତ କରେ ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ତାକୁ ମଧ୍ୟ ଡରେ ନାହିଁ, ଯେପରି ଅନ୍ୟ ଲୋକ ଡରନ୍ତି କିନ୍ତୁ ମୁଁ ତା’ କାମୁଡ଼ିବାକୁ ଡରେ ଏବଂ ସର୍ପକୁ ଦେଖ‌ିଲେ ତାହାଠାରୁ ନିଜକୁ ରକ୍ଷାକରେ । କିନ୍ତୁ ମୋ ହୃଦୟରେ କୌଣସି ପ୍ରକାରର ଅସ୍ଥିରତା ବା ଭୟ ଜନ୍ମ ହୁଏ ନାହିଁ ।

15. जीवों ……………………… साथी थे।
ଜୀର୍ଣ୍ଣୋ ଔର୍ କୀଡେ-ମକୋଡ଼ୋ ସେ ମେରୀ ଭେଣ୍ଟ୍ ଜୀତ୍‌ନୀ ଜେଲ୍ କେ ଅନ୍ଦର୍ ହୁଈ ଉତ୍‌ନୀ ଜେଲ୍ କେ ବାହର ନର୍ଜୀ ହୁଈ । ୱେ ମୁଝେ ଅପ୍‌ ମିର୍ତ୍ତୋ ଜୈସେ ହୀ ଲଗେ ଔର ଥେ ଭୀ । ଜ୍ୟୋକି ୱେ ମେରୀ ଅକେଲେପନ୍ କେ ସଙ୍ଗୀ ସାଥୀ ଥେ । (ପ: ଜବାହରଲାଲ୍ ନେହେରୂ କୀ ଆତ୍ମକଥା ସେ)

ଅନୁବାଦ:
ଜୀବ ଓ କୀଟ ପତଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ ସହ ମୋର ସାକ୍ଷାତ୍ ଯେତିକି ଜେଲ୍ ଭିତରେ ହୋଇଛି, ସେତିକି ଜେଲ୍‌ର ବାହାରେ ହୋଇନାହିଁ । ସେ ମୋତେ ନିଜ ସାଙ୍ଗ ପରି ଲାଗୁଥିଲେ ଏବଂ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ । କାହିଁକି ନା ସେ ମୋର ନିର୍ଜନତାର ସାଙ୍ଗ ସାଥ୍ ଥିଲେ । (ପଣ୍ଡିତ ଜବାହାରଲାଲ୍ ନେହେରୁଙ୍କ ଆତ୍ମକଥାରୁ)

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

कोठरी – छोटा कमरा (କ୍ଷୁଦ୍ର ପ୍ରକୋଷ୍ଠ)।

परिचित – जान पहचान का (ପରିଚିତ)।

कोड़ियों – लगाम (ଲଗାମ, କଡ଼ି) ।

फुरसत – खाली समय (ଖାଲି ସମୟ)।

कीड़ा – कीट (କୀଟ) ।

शिकायत – अभियोग (ଅଭିଯୋଗ ) ।

उजड़ा – बरबाद (ବରବାଦ, ଉଜୁଡ଼ା ) ।

रेंगना – धीरे धीरे चलना, चींटी आदि कीड़ों का चलना (ଧାରେ ଧାରେ ଚାଲିବା, ପିମ୍ପୁଡ଼ି ଆଦି କୀଟ ଚାଲିବା) ।

कीड़े-मकोड़े – कीट पतंग (କୀଟ ପତଙ୍ଗ) ।

दैनिक – प्रतिदिन का (ପ୍ରତିଦିନର) ।

छेड़छाड़ – हँसी दिल्लगी (ଥଟ୍ଟାମଜା, ହଇରାଣ)।

खटमल – खाट (ଖଟ) या कुर्सियाँ में होनेवाला कीड़ा (ଏଠାରେ)खटमल ( ଅର୍ଥ ଓଡ଼ଶ ବା ଛାରପୋକ)

मच्छर – मशक (ମଶା)।

मक्खि – मक्षिका (ମାଛି)।

निरंतर – लगातार (ନିରନ୍ତର )।

गिलहरी – एक प्रकार की चुहिया ( (ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାର ମୂଷା) ( ଏଠାରେ गिलहरी ଅର୍ଥ ଗୁଣ୍ଡୁଚିମୂଷା)।

झुंड – दल (ଦଳ)।

अठखेलियाँ – खेलकूद (ଖେଳକୁଦ)।

साहसपूर्वक – हिम्मत से (ସାହସ ସହିତ)।

गोद – क्रोड़ (କୋଲ )।

गौर – ख्याल (ଧ୍ୟନ )।

जरा – थोडा, कम (କମ)।

गेंद – कंदुक, कोल (କନ୍ଦୁକ, ପେଣ୍ଡୁ )।

खोना – डरा हुआ ( ନଷ୍ଟ କରିବା, ହଜାଇଦେବା )।

भयभीत – अच्छी तरह रक्षित (ଭୟଭ।ତ )।

सुरक्षित – कोलाहल (ସୁରକ୍ଷିତ)।

शोर – बन्दी (କୋଳାହଲ)।

कैदी – चिंता रहित (ବନ୍ଦୀ)।

निश्चित – दालाना (ନିଶ୍ଚିତ)।

बरामदा – पेड़ की डाली (ବାରଣ୍ଡା, ପିଣ୍ଡା)।

टहनी – तेजी, (ଗଛିର ଡାଳ)।

फुर्ती – जल्दी (ଶୀଘ୍ର)।

गोल – वृत्ताकार घेरे या परिधि वाला (ଗୋଲ)।

सुझाव – सलाह, परामर्श (ପରାମର୍ଶ)।

स्याही – कालिमा (କାଳି)।

प्रयास – प्रयत्न, कोशिश (ଚେଷ୍ଠା)।

परेशान – व्याकुल,व्यग्र (ବ୍ୟାକୁଳ ବ୍ୟଗ୍ର)।

कौंधा – बिजली की चमक (ବିଜୁଳିର ଚମକ)।

रुई – कपास का रेशा (ତୁଳା)।

नन्हा – छोटा (ଛୋଟ)।

प्रसत्र – खुश (ଖୁସି)।

चहेते – बहुत प्यारा (ଅତି ପ୍ରିୟ)।

घोंसला – नीड़, बसेरा (ବସାଘର ଏଠାରେ)।

चूँ-चूँ – (ଚେଁଚେଁ)।

देर – विलंब (ଜେଲ୍‌ର ଲମ୍ବା ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ବା ଘର)।

बैरक – जेलखाने का लम्बा कमरा (ଏଠାରେ ପକ୍ଷ।ମାନଙ୍କର ଗୁପୁରା ଖୁପୁରି ଭାବ)।

नोक-झोंक – परस्पर होनेवाली झड़प, आक्षेप (ଶହ ଶହ )।

सैकड़ों – अगणित, कई सौ(ସବୁଠାରୁ ଭଲ,)।

सर्वश्रेष्ठ – सबसे अच्छा (ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ)।

बन्दर – कपि, वानर (ମାଙ୍କଡ ହନୁ)।

किस्में – प्रकार (ପ୍ରକାର କାରନାମା )।

वार्डन – जेल की वार्ड का रक्षक (କାରାଗାର ଉତ୍ତାବଧାରକ)।

एक एक – अकस्मात, सहसा, अचानक ( ହଠାତ୍)।

डंडा – मोटी छड़ी (ମୋଟା ବାଡ଼ି) ।

भेंट – मेलाप, मिलान (ମିଳନ, ଭେଟ)।

बिस्तर – बिछौना (ବିଛଣା, ଶେଯ ) ।

जहरीला – विषैला (ବିଷାକ୍ତ) ।

तलाश – खोज ( ଅନସନ୍ଧାନ) ।

गायव – लुप्त, छिपा (ଲୁପ୍ତ, ଲୁଚିରହିବା) ।

अतएव – इसलिए (ତେଶୁ)।

समरसता – एक जैसा होने का भाव (ଏକାପରି, ସଦୃଶ)।

यद्यपि – हालाँकि (ଯଦିବା)।

घबराहट – व्याकुलता, अधीरता(ବ୍ୟାକୁଳତ। ଆଧାରତା)।

अकेलेपन – एकाकी, निर्जनता (ଏକୁଟିଆ ନିର୍ଜନତା ବା ଜନଶୂନ୍ୟ )।

अक्सर – प्रायः (ପ୍ରାୟ)।

बहुधा – अधिकतर (ଅଧିକତର)।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 3 जेल में मेरे मित्र

लेखक परिचय (ଲେଖକ ପରିଚୀୟ)

स्वतंत्र भारत के प्रथम प्रधानमंत्री पंड़ित जवाहरलाल नेहरू का जन्म 14 नवम्बर सन् 1889 ई. को उत्तर प्रदेश के इलाहाबाद के ‘आनन्द भवन’ में हुआ था। उनके पिता पंडित मोतीलाल नेहरू अपने समय के प्रतिष्ठित वकील थे, जिन्होंने अपने ज्ञान और तर्क शक्ति से बहुत नाम कमाया था। जवाहरलाल पर पाश्चात्य सभ्यता का प्रभाव होते हुए भी उनका भारतीय सभ्यता और संस्कृति से बेहद प्यार था। नेहरूजी ने इंग्लैंड के प्रसिद्ध ‘हैरो’ स्कूल में और उसके बाद ‘ट्रिनिटी कॉलेज’ में अध्ययन किया। वे विज्ञान के छात्र थे। वे वैरिष्टर बनकर भारत लौटे। सत्याग्रह आन्दोलन में हिस्सा लेने के कारण उन्हें अनेक बार जेल जाना पड़ा।

वे कंग्रेस के सभापति भी रहे। स्वतंत्रता के बाद वे देश के प्रथम प्रधानमंत्री बने। वे केवल कुशल राजनीतिज्ञ और अधिक परिश्रमी नहीं थे, बल्कि प्रभावशाली लेखक भी थे। उनकी आत्मकथा ‘मेरी कहानी’, ‘विश्व इतिहास की झलक’, ‘भारत की खोज’, ‘पिता का पत्र पुत्री के नाम’ उनकी प्रसिद्ध रचनाएँ हैं। पंड़ित जवाहरलाल नेहरू प्रभावशाली व्यक्तित्व के धनी और मानवता के पूजारी थे। अपने अनमोल व्यक्तित्व और अप्रतिम देश सेवा के कारण भारत सरकार ने उन्हें ‘भारतरत्न’ सम्मान से सम्मानित किया है। 27 मई सन् 1964 ई. को उनका देहांत हुआ था।

अभिमत :
स्वतंत्र भारत के प्रथम प्रधानमंत्री पंडित जवाहरलाल नेहरू महान स्वतंत्रता सेनानी थे। स्वतंत्रता- आन्दोलन के दिनों में उन्हें अनेक बार जेल जाना पड़ा था। अपने जेल – जीवन के दौरान नेहरूजी ने आस-पास पाये जानेवाले जीव-जन्तुओं का अच्छा अध्ययन किया। इन्हीं अनुभवों को उन्होंने बड़े सरल, सरस और सजीव रूप में यहाँ प्रस्तुत किया है।

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions व्याकरण विभाग Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Hindi व्याकरण विभाग

संज्ञा

1. द्रव्यवाचक संज्ञा छाँटिए:
(A) सेना
(B) तौबा
(C) नर्स
(D) शैशव
उत्तर:
(B) तौबा

2. भाववाचक संज्ञा छाँटिए:
(A) दल
(B) हिमालय
(C) मनुष्यता
(D) मछली
उत्तर:
(C) मनुष्यता

3. जातिवाचक संज्ञा हँचिए:
(A) बच्चा
(B) तेल
(C) ढेर
(D) अपनापन
उत्तर:
(A) बच्चा

4. व्यक्तिवाचक संज्ञा पहचानिए:
(A) भीड़
(B) रामचरितमानस
(C) घी
(D) भलाई
उत्तर:
(B) रामचरितमानस

5. जातिवाचक संज्ञा पहचानिए:
(A) अन्न
(B) इरान
(C) शिशु
(D) साधुता
उत्तर:
(C) शिशु

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

6. ‘सच्चा’ का भाववाचक रूप है
(A) सत्यता
(B) सत्य
(C) सच्चाई
(D) सच्चोट
उत्तर:
(C) सच्चाई

7. ‘इसान’ का भावबाचक रूप है –
(A) इंनसानियत
(B) मनुष्य
(C) इंसानों
(D) कोई नहीं
उत्तर:
(A) इंनसानियत

8. ‘बहादूर’ का भाववाचक रूप है
(A) बाहाना
(B) साहसी
(C) बहादूरी
(D) बहादूरीआ
उत्तर:
(C) बहादूरी

9. जो शब्द ब्यक्ति, जाति, द्रब्य, समूह या भाव को समझता है, उसे कहते है।
(A) विशेषण
(B) अव्यय
(C) क्रिया
(D) संज्ञा
उत्तर:
(D) संज्ञा

10. गाँव के बाहर एक अमराई थी। रेखांकित शब्द कौन सा संज़ा है?
(A) भाववाचक
(B) जातिवाचक
(C) समूहवाचक
(D) द्रव्यवाचक
उत्तर:
(B) जातिवाचक

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

11. दोनों सुवह जंगल में थे। रेखांकित शब्द कौन सा संज्ञा है?
(A) समूहवाचक
(B) भाववाचक
(C) जातिवाचक
(D) व्यक्तिवाचक
उत्तर:
(C) जातिवाचक

12. हरियाली देख कर खेलते थे। रेखांकित शब्द कौन सा संज्ञा है?
(A) भाववाचक
(B) जातिवाचक
(C) ड्रव्यवाचक
(D) समूहवाचक
उत्तर:
(A) भाववाचक

13. हिरन हरी हरी घास खाता था । रेखांकित शब्द कौन सा संज्ञा है?
(A) द्रब्यवाचक
(B) समूहवाचक
(C) जातिवाचक
(D) भाववाचक
उत्तर:
(A) द्रब्यवाचक

14. उनको खाने को फल मिल जाते थे। रेखांकित शब्द कौन सा संज्ञा है?
(A) भावंवाचक
(B) समूहवाचक
(C) जातिवाचक
(D) द्रख्यवाचक
उत्तर:
(C) जातिवाचक

15. दोनों की मित्रता बढ़ती आती थी । रेखांकित शब्द कौन सा संज्ञा है?
(A) जातिवाचक
(B) व्यक्तिवाचक
(C) समूहवाचक
(D) भाववाचक
उत्तर:
(D) भाववाचक

लिग

1. ‘नौकर’ शब्द का स्रीलिंग रूप है
(A) चाकर
(B) चपरासी
(C) सेठानी
(D) नौकरानी
उत्तर:
(D) नौकरानी

2. ‘मालिन’ शब्द का पुंलिंग रूप है
(A) मालीवाला
(B) माली
(C) मौलवी
(D) मालिएँ
उत्तर:
(B) माली

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

3. ‘बादशाह’ शब्द का स्रीलिंग रूप है
(A) सम्राट
(B) राणी
(C) बेगम
(D) वीवी
उत्तर:
(C) बेगम

4. ‘वर’ शब्द का स्रीलिंग रूप है
(A) वरणी
(B) वधू
(C) वान्धवी
(D) कन्या
उत्तर:
(B) वधू

5. ‘हथिनी’ शब्द का पुंलिंग रूप है
(A) हाथी
(B) गज
(C) वाजी
(D) मोर
उत्तर:
(A) हाथी

6. ‘कवि’ शब्द का स्रीलिंग रूप है
(A) लेखिका
(B) कविअत्री
(C) कविनी
(D) कवयित्री
उत्तर:
(D) कवयित्री

7. ‘गुणवान’ शब्द का स्रीलिंग रूप है
(A) गुणवती
(B) गुणअती
(C) गुणिण
(D) गुनिया
उत्तर:
(A) गुणवती

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

8. ‘मेंढ़क’ शब्द का स्रीलिंग रूप है
(A) मढ़ी
(B) मेढ़की
(C) मण्डुक
(D) मढ़ी
उत्तर:
(B) मेढ़की

9. ‘चमार’ शब्द का स्रीलिंग रूप है
(A) चामरानी
(B) चामरी
(C) चमारिन
(D) चढ़ाली
उत्तर:
(C) चमारिन

10. ‘मोरनी’ शब्द का पुंलिंग रूप है ……………
(A) मोराई
(B) मोर
(C) मोराजी
(D) कोई नहीं
उत्तर:
(B) मोर

11. ‘ससुर’ शब्द का रीलिंग रूप है
(A) साँस
(B) शाश
(C) सास
(D) शानुमा
उत्तर:
(C) सास

12. र्वीलिंग शब्द चुनिए
(A) मोती
(B) पन्ना
(C) मणि
(D) हीरा
उत्तर:
(C) मणि

13. पुंलिंग शब्द चुनिए।
(A) शरबत
(B) शराब
(C) छाछ
(D) स्याही
उत्तर:
(A) शरबत

वचन

1. ‘महीना’ शब्द का वहुवचन रूप कौन है?
(A) महिने
(B) महिनों
(C) महीना में
(D) महीनाओं
उत्तर:
(A) महिने

2. रेखाएँ’ का एकवचन रूप है
(A) रेखाओ
(B) रेखायों
(C) रेखा
(D) रेखिओं
उत्तर:
(C) रेखा

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

3. ‘रोटी’ का वहुवचन रूप है
(A) रोटियों
(B) रोटियाँ
(C) रोटीएँ
(D) रोटिसे
उत्तर:
(B) रोटियाँ

4. ‘चिड़ियाँ’ का एकवचन रूप है
(A) चिड़िया
(B) चिड़िआ
(C) चिड़िएँ
(D) कोई नहीं
उत्तर:
(A) चिड़िया

5. ‘आँख’ का वहुवचन रूप है
(A) आँखिआ
(B) आँखियों
(C) आँखे
(D) कोई नहीं
उत्तर:
(C) आँखे

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

6. ‘गिलहरी’ का वहुवचन रूप है
(A) गिलहरियों से
(B) गिलहरियाँ
(C) गलहरीओं
(D) कोईनहीं
उत्तर:
(B) गिलहरियाँ

7. ‘मंजिले’ का एकवचन रूप है
(A) मंजिलो
(B) मंजिल
(C) मंजील
(D) मंजिलोयों
उत्तर:
(B) मंजिल

8. कालापाहाड़ ने मंदिर की सारी को तोड़ दिया था।
(A) मूर्ति
(B) मु र्तियाँ
(C) मूर्त्रियों
(D) मूर्तिओं
उत्तर:
(C) मूर्त्रियों

9. ‘नदी’ शब्द का बहुवचन रूप चुनिए।
(A) नदिएँ
(B) नदियाँ
(C) नदीयों
(D) नदिओं
उत्तर:
(B) नदियाँ

10. ‘साधु’ शब्द का वहुवचन रूप चुनिए:
(A) साधु
(B) साधुओं
(C) साधुएँ
(D) साधुलोग
उत्तर:
(A) साधु

11. ‘लड़का’ शब्द का बहुवचन रूप चुनिए।
(A) लड़को
(B) लड़के
(C) लड़कियाँ
(D) लड़किओं
उत्तर:
(B) लड़के

12. ‘छाते’ का एकवचन रूप है
(A) छाताएँ
(B) छाताओं
(C) छाता
(D) छतरी
उत्तर:
(C) छाता

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

13. ‘कपड़ा’ का वहुबचन रूप है
(A) कपड़े
(B) कपड़ाएँ
(C) कपड़ियाँ
(D) कपड़िआँ
उत्तर:
(A) कपड़े

14. ‘घोड़ा’ का वहुवचन रूप है
(A) घोड़ियाँ
(B) घोड़े
(C) घोड़ीओं
(D) घोड़ाएँ
उत्तर:
(B) घोड़े

15. दो …………. को ताक पर रख दो
(A) झाडूू
(B) झाडूओं
(C) झाडुएँ
(D) झाडुयों
उत्तर:
(B) झाडूओं

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

16. मेरे …………. पर हाथ रखो।
(A) कंधा
(B) कंधों
(C) कंधे
(D) कंथो से
उत्तर:
(C) कंधे

कारक – विभवित

1. चमेली हैजे …………….. कल चल बसी।
(A) में
(B) से
(C) के
(D) की
उत्तर:
(B) से

2. रेखांकित शब्द का कारक चुनिए : कटक से पुरी नब्बे किलोमिटर दूर है।
(A) कर्ता
(B) कर्म
(C) करण
(D) अपादान
उत्तर:
(D) अपादान

3. कारक चुनिए : तुम भी ऊँचे उठ सकते हो।
(A) कर्म
(B) कर्ता
(C) करण
(D) सम्बन्ध
उत्तर:
(B) कर्ता

4. मैं तुम्हें देखता हूँ: कारक चुनिए:
(A) करण
(B) कर्ता
(C) संपादन
(D) कर्म
उत्तर:
(D) कर्म

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

5. उन्होंने विदेशों ……………… भ्रमण किया।
(A) का
(B) के
(C) की
(D) को
उत्तर:
(A) का

6. संगीत …………… भी उन्हें वहुत प्रेम था।
(A) में
(B) से
(C) ने
(D) को
उत्तर:
(B) से

7. मेरी नींव ………………. वियोगी सम्राट के दो बूँद औसू गिर पड़े थे।
(A) का
(B) के
(C) में
(D) से
(C) में

8. उसका जीर्ण कंकाल खाँसी ………………… गूँज रहा था।
(A) में
(B) से
(C) का
(D) के
उत्तर:
(B) से

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

9. ममता की सेवा ………………. गाँव की स्रियाँ बैठी थी।
(A) के लिए
(B) की
(C) के
(D) से
उत्तर:
(A) के लिए

10. घृणा ……………… उसका मन विरक्त हो गया।
(A) का
(B) के
(C) से
(D) में
उत्तर:
(C) से

11. उस समय ममता ७० साल ………….. वृद्धा है ।
(A) का
(B) के
(C) की
(D) को
उत्तर:
(C) की

12. एक गिलहरी मेरे पैरों ……………… चढ़कर गोद में आ बैठती थी।
(A) में
(B) से
(C) पर
(D) के
उत्तर:
(C) पर

13. यह वहुत बहादूरी ………………… काम था।
(A) का
(B) से
(C) के
(D) की
उत्तर:
(A) का

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

14. चीनी ……………. रोटी खाओ।
(A) में
(B) से
(C) के लिए
(D) पर
उत्तर:
(B) से

15. पन्द्रह अगस्त …………….. भारत स्वतंत्र हुआ था।
(A) में
(B) के
(C) से
(D) को
उत्तर:
(D) को

16. सूर्य के उगने……………….. कुहासा फट गया।
(A) पर
(B) से
(C) में
(D) के
उत्तर:
(A) पर

17. मोहन ……………….. वहन नाचती है।
(A) का
(B) की
(C) के
(D) को
उत्तर:
(B) की

18. सुरेश को तेजी …………….. काम करना पड़ेगा।
(A) में
(B) ने
(C) से
(D) को
उत्तर:
(C) से

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

19. इसलिए फुरसती लोगों के जीवन ………………. पाप दिखता है।
(A) में
(B) के
(C) से
(D) पर
उत्तर:
(A) में

20. दिमागी काम करने वाले लोग मजदूरों ………….. नीच समझते हैं।
(A) का
(B) को
(C) के
(D) में
उत्तर:
(B) को

क्रिया

1. मैंने कुछ शोर …………।
(A) सुनी
(B) सुना
(C) सुनिए
(D) सुनेगा
उत्तर:
(B) सुना

2. मैंने उन बच्चों को देखा तो निश्चिंत हो ……………….।
(A) गयी
(B) गये
(C) गया
(D) जाना
उत्तर:
(C) गया

3. नैनी जेल में हजारों तोते ………………. ।
(A) था
(B) थे
(C) थी
(D) रहता
उत्तर:
(B) थे

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

4. उन्होंने कभी मुझे डंक नहीं।
(A) मारे
(B) मारेगा
(C) मारा
(D) मारा गया
उत्तर:
(C) मारा

5. शाम को गायें घर लौटती।
(A) हैं
(B) है
(C) होता
(D) होती
उत्तर:
(A) हैं

6. रामन सवाल का जवाब दूँढने में
(A) लगा गया
(B) लग गए
(C) लगता है
(D) लग रहा है
उत्तर:
(B) लग गए

7. उनकी तैनाती कलकता में
(A) हुआ
(B) हुई
(C) होगा
(D) होंगे
उत्तर:
(B) हुई

8. उसने पुस्तक
(A) पड़े होगे
(B) पड़ा होगा
(C) पढ़ी होगी
(D) इन में से कोई नहीं
उत्तर:
(C) पढ़ी होगी

9. एक बार स्वामीजी अमेरिका …………….।
(A) गए
(B) गया
(C) गये
(D) उन में से कोई नहीं
उत्तर:
(A) गए

10. सकर्मक क्रिया रूप छाँटिए:
(A) कहना
(B) जाना
(C) सकना
(D) सहना
उत्तर:
(A) कहना

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

11. सकर्मक क्रिया रूप पहचानिए:
(A) झेलना
(B) वेचना
(C) देखना
(D) नाचना
उत्तर:
(C) देखना

12. सकर्मक क्रिया रूप पहचानिए:
(A) रोना
(B) देखना
(C) खुलना
(D) बेचना
उत्तर:
(D) बेचना

13. सकर्मक क्रिया रूप छाँटिए:
(A) चुनना
(B) पीना
(C) डरना
(D) छोड़ना
उत्तर:
(B) पीना

14. सकर्मक क्रिया रूप छाँटिए:
(A) गाना
(B) धकेलना
(C) रौदना
(D) चुनना
उत्तर:
(A) गाना

15. अकर्मक क्रिया रूप पहचानिए:
(A) जीना
(B) पीना
(C) जाना
(D) उड़ना
उत्तर:
(C) जाना

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

16. कर्म लाचारी से करना …………….।
(A) पड़ते है
(B) पड़ता है
(C) पड़े
(D) पड़ती है
उत्तर:
(B) पड़ता है

17. दिन भर काम कर …………….।
(A) लिया
(B) ली
(C) लेती
(D) लेते है
उत्तर:
(A) लिया

18. शरीर-श्रम करने वाले को हम नीच ……………….।
(A) मानता हैं
(B) मानते हैं
(C) माना
(D) मानेगा
उत्तर:
(B) मानते हैं

19. चूड़ामणि व्यथित हो ……………..।
(A) उठे
(B) उठा
(C) जाना
(D) जाता
उत्तर:
(A) उठे

20. एक स्री ने सीपी से जल …………….।
(A) पिया
(B) पिये
(C) पियेंगे
(D) पिलाया
उत्तर:
(D) पिलाया

विशेषण

1. सार्वनामिक विशेषण चुनिए:
(A) कौन
(B) अधुरा काम
(C) तीन दिन
(D) धनवान
उत्तर:
(A) कौन

2. परिमाणवाचक विशेषण छाँटिए।
(A) दोनो
(B) कायर
(C) वहुत
(D) अपने
उत्तर:
(C) वहुत

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

3. संख्यावाचक विशेषण छाँटिए:
(A) चौगुना
(B) यह
(C) ज्यादा
(D) काफी
उत्तर:
(A) चौगुना

4. गुणवाचक विशेषण छाँटिए:
(A) जितना
(B) तीन मिटर
(C) दोनों
(D) पूर्वी
उत्तर:
(D) पूर्वी

5. …………… फूल।
(A) सुन्दरी
(B) सुगंधित
(C) धला
(D) कोई नहीं
उत्तर:
(B) सुगंधित

6. ………………… ज्ञान।
(A) चपला
(B) चंचल
(C) दिव्य
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(C) दिव्य

7. …………….. फैसला।
(A) नरम
(B) गरम
(C) गलत
(D) इन में से कोई नहीं
उत्तर:
(C) गलत

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

8. ………………. प्ड़ड।
(A) फलदार
(B) फूल
(C) फल
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) फलदार

9. विशेषण रूप चुनकर लिखिए:
(A) लोभ
(B) लिखावट
(C) लोभी
(D) लालच
उत्तर:
(C) लोभी

10. विशेषण रूप चुनकर लिखिए:
(A) इनसनियत
(B) भड़कीला
(C) परिवार
(D) परेशान
उत्तर:
(B) भड़कीला

11. विशेषण रूप पहचानिए:
(A) संसार
(B) सदाचार
(C) कुलिन
(D) प्यास
उत्तर:
(C) कुलिन

12. विशेषणरूप पहचानिए:
(A) पौराणिक
(B) मामा
(C) नेकी
(D) कांटा
उत्तर:
(A) पौराणिक

BSE Odisha 9th Class Hindi व्याकरण विभाग

13. विशेषण रूप पहचानिए:
(A) दिखाना
(B) आसपास
(C) वुढ़ापा
(D) पाक्षिक
उत्तर:
(D) पाक्षिक

14. विशेषण रूप पहचानिए:
(A) मौखिक
(B) सच्चा
(C) सुन्दर
(D) उदार
उत्तर:
(A) मौखिक

15. चेतना:
(A) विज्ञान
(B) वैज्ञानिक
(C) साहित्य
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(B) वैज्ञानिक

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. इन प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए।
(ଇନ୍ ପ୍ରକ୍ଷ୍ନୌ କେ ଉତ୍ତର ଦୋ-ତୀନ ବାହେଁ ମେଁ ଦୀଜିଏ ।)
(ଏହି ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)

(क) अब्राहम लिंकन ने हेडमाष्टर से क्या चाहा? था
(ଆବ୍ରାହମ୍ ଲିଙ୍କନ୍ ନେ ହେଡ଼ମାଷ୍ଟର ସେ କ୍ୟା ଚାହା ? )
(ଆବ୍ରାହମ ଲିଙ୍କନ୍ ପ୍ରଧାନଶିକ୍ଷକଙ୍କ ଠାରୁ କ’ଣ ଚାହିଁଲେ ବା ଆଶା ବ୍ୟକ୍ତ କଲେ ?)
उत्तर:
अब्राहम लिंकन ने हेड़माष्टर से यह चाहा कि वे उनके पुत्र को किताबो के जादू के वारे में सिखाए। चीजों के बारे में सोचने का वक्त दे, ताकि पक्षियों के आसमान में उडान भरने। और विनम्र के साथ विनम्रता और सख्त इंसानों के साथ सख्ती करना सिखाइए।

(ख) वे अपने पुत्र में किन-किन गुणों का समावेश देखना चाहते हैं?
(ୱେ ଅପ୍ ନେ ସୂତ୍ରମଁ କିନ୍-କିନ୍ ଗୁର୍ଣ୍ଣୋ କା ସମାବେଶ ଦେଖନା ଚାହତେ ହୈ ?)
(ସେ ନିଜ ପୁତ୍ରର କେଉଁ କେଉଁ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ ଦେଖିବାକୁ ଚାହିଁଛନ୍ତି ?)
उत्तर:
वे अपने पुत्र से ईमानदार, सत्यनिष्ठ, मेहनती, कर्तब्यवोध, धैर्यवान आदि गुणों का समावेश देखना चाहते हैं। वह अपनी सोच पर भरोसा रखना सीखे। सन्की लोगों को झिड़क दे और वहुत मीठी-मीठी बातों से सावधान रहे परन्तु अपने दिल और आत्मा सौदा न करें। वे सवकी वातें सुने मगर उन्हें सच की कसौटी पर केसे और केवल सहीं चीजों को ही मंजूर करे।

(ग) अब्राहम लिंकन ने हेडमाष्टर को चिट्ठी क्यों लिखी थी? था।
(ଆବ୍ରାହମ୍ ଲିଙ୍କନ ନେ ହେଉମାଷ୍ଟର କୋ ଚିଠୀ ବ୍ୟୋ ଲିଖା ଥୀ ?)
(ଆବ୍ରାହମ ଲିଙ୍କନ ପ୍ରଧାନ ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ କାହିଁକି ଚିଠୀ ଲେଖୁଥିଲେ ?)
उत्तर:
अब्राहम लिंकन ने हेड़माष्टर को चिट्ठी इसलिए लिखी थी कि उनका पुत्र जीवन में आनेवाले हर संघर्ष, हर परिस्थिति हर प्रकार के इंमान और हर प्रकार की सोच समझ के साथ उड़कर इनका मुकावुला कर सके। गलत कार्य का विरोध करें और सत्य को प्रधान्य दें। खुद में भरोसा रखें, अपनी बुद्धि और विवेक से कार्य करें।

(घ) बच्चों को सोचने के लिए वक्त देने की क्या आवश्यकता है?
(ବଙ୍ଗେଁ କୋ ଦୋବନେ କେ ଲିଏ ବକ୍‌ତ ଦେନେ କୀ କ୍ୟା ଆବଶ୍ୟକତା ହୈ ?)
(ପିଲାମାନଙ୍କୁ ଭାବିବା ପାଇଁ ସମୟ ଦେବାର କ’ଣ ଆବଶ୍ୟକତା ଅଛି ? )
उत्तर:
वच्चों को सोचने के लिए वक्त देने की यह आवश्यकता है कि सवकी वाते सुने, मगर उन्हें सत्य की कसोटि पर केसे और केवल सही चीजों को मंजूर करे। उनका डर दूर चला जाता है। उनमें नई चिजों को सोचने समझने, सीखने और उनका परखने कि शक्ति का विकाश होता है। धीरे धीरे वच्चे जीवन के मूल्यों को समझने लगते हैं।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक या दो वाक्यों में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖିତ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର ଏକୟା ଦୋ ବାର୍କେ ହେଁ ଦୀଜିଏ।)
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଦିଅ ।)
(क) यह पत्र किसने किसको लिखा है?
(ୟହ ପତ୍ର କିସ୍‌ କିସ୍କୋ ଲିଖା ହୈ ? )
(ଏହି ଚିଠୀ କିଏ କାହାକୁ ଲେଖୁଛନ୍ତି ?)
उत्तर:
यह पत्र अमेरिका के राष्ट्रपति अपने वेटेके प्रधान शिक्षक को लिखा है।

(ख) अब्राहम लिंकन कौन थे?
(ଆବ୍ରାହମ ଲିଙ୍କନ କୌନ ଥେ ?)
(ଆବ୍ରାହମ୍ ଲିଙ୍କନ୍ କିଏ ଥିଲେ ?)
उत्तर:
अब्राहम लिंकन अमेरिका के प्रथम नागरिक या राष्ट्रपति थे।

(ग) लिंकन किसे, क्या सिखाने की प्रार्थना करते हैं?
(ଲିଙ୍କନ୍ କିସ୍, କ୍ୟା ସିଖାନେ କୀ ପ୍ରାର୍ଥନା କର୍‌ତେ ହୈ ?)
(ଲିଙ୍କନ କାହାକୁ, କ’ଣ ଶିଖୁବାର ପାର୍ଥନା କରିଛନ୍ତି ?)
उत्तर:
लिंकन हेडमाष्टर से यह सिखाने की प्रार्थना करते हैं कि सभी इंसान ईमानदार और सच्चे नहीं होते

(घ) स्कूल में उसे क्या सिखाना अच्छा है?
(ସ୍କୁଲ୍‌ର୍ମେ ଉସେ କ୍ୟା ସିଖାନା ଅଚ୍ଛା ହୈ ?)
(ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ତାକୁ କ’ଣ ଶିଖାଇବା ଭଲ ଅଟେ)
उत्तर:
धोखा देने से असफल होना स्कूल में उसे सिखाना अच्छा है विनम्र के साथ विनम्रता और सख्त इंसानों के साथ सख्त करना सिखाइए।

(ङ) उसे इतनी ताकत दीजिए कि वह क्या होकर भीड़ के साथ न चल सके?
(ଉସେ ଇତନା ତାକତ୍ ଦୀଜିଏ କି ୱହ କ୍ୟା-ହୋକର୍ ଭୀଙ୍ କେ ସାଥ ନ ଚଲ ସକେ ?)
(ତାଙ୍କୁ ଏତିକି ଶକ୍ତି ଦିଅ, ସେ କ’ଣ ହୋଇ ଭୀଡ଼ରେ ଚାଲିବାକୁ ସକ୍ଷମ ନହୋଇପାରିବେ ?)
उत्तर:
उसे इतनी ताकत दीजिए कि वह लकीर का फकीर होकर भीड़ के साथ न चल सके।

(च) उसे सबकी बात सुनकर किसकी कसौटी पर कसनी चाहिए?
(ଉସେ ସବକା ବାତ୍ ସୁନ୍ନକର୍ କିସ୍‌ କସୌଟୀ ପର୍ କସନୀ ଚାହିଏ ?)
(ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ କଥା ଶୁଣି ସେ କ’ଣ ପରୀକ୍ଷା କରିବା ଉଚିତ୍ ?)
उत्तर:
उसे सवकी बात सुनकर सच की कसौटी पर कसनी चाहिए।

(छ) कौन-सी बात शर्म की बात नहीं है?
(କୌନ୍‌ ସା ଚ୍ତ ଶର୍ମ କା ବାତ୍ ନେହିଁ। )
(ହୌକେଉଁ କଥା ଲଜ୍ଜାର କଥା ନୁହେଁ ?)
उत्तर:
दुःख में आँसू बहाना शर्म की बात नहीं हैं।

(ज) किस बात से उसे सावधान रहना चाहिए?
(କିସ୍ ବାତ୍ ସେ ଉସେ ସାବଧାନ ରହନା ଚାହିଏ)
(କେଉଁ କଥାରେ ତାଙ୍କୁ ସାବଧାନ ରହିବା ଉଚିତ ?)
उत्तर:
पागलों जैसो आचरण और बहुत मिठी मिठी बात से उसे साबधान रहना चाहिए।

(झ) व्यक्ति को किसका सौदा नहीं करना चाहिए?
(ଚ୍ୟନ୍ତି କୋ କିପୂକା ସୌଦା ନେହିଁ। କର୍ ନା ଚାହିଏ ?)
(ବ୍ୟକ୍ତିକୁ କେଉଁ ସୌଦା କରିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ?)
उत्तर:
व्यक्ति को दिल और आत्मा का सौदा नहीं करना चाहिए।

(ञ) लोहा कैसे फौलाद बनता है?
(ଲୋହା କୈସ୍ ଫୌଲାଦ ବନ୍‌ତା ହୈ ?)
(ଲୁହା କିପରି ଇସ୍ପାତରେ ପରିଣତ ହେଉଛି ?)
उत्तर:
आग में तपकर ही लोहा फौलाद बनता है।

(ट) लिंकन बेटे को बहादुर और धैर्यवान क्यों बनाना चाहते थे?
(ଲ୍ଲିଙ୍କନ୍ ରେଗେ ଜୋ ଛାହାକୁର ଔର୍ ଧୈର୍ଯ୍ୟବାନ୍ କୈ ବନାନା ଚାହତେ ଥେ ?)
(ଲିଙ୍କନ୍ ପୁତ୍ରକୁ ସାହସୀ ଓ ଧୈର୍ଯ୍ୟବାନ କାହିଁକି ହେବାକୁ ଚାହିଁଥିଲେ ?
उत्तर:
लिंकन बेटेको बहादुर और धैर्यवान इसलिए बनाना चाहते थे कि उसे खुद में भरोसा रखने के साथ इंसानियत में भरोसा रखे।

(ठ) पत्र के अंत में लिंकन क्या चाहते हैं?
(ପତ୍ର କେ ଅଂତ ମେଁ ଲିଙ୍କନ୍ କ୍ୟା ଚାହତ ହୈ ?)
(ଚିଠିର ଶେଷରେ ଲିଙ୍କନ କ’ଣ ଚାହିଁଛନ୍ତି ?)
उत्तर:
पत्र के अंत में लिंकन यह चाहते है कि अपने पुत्र बहादुर, निर्भिक और धैर्यवान होने के साथ अपने पर पूर्ण विश्वास रख सके। और भी गलत कार्य के खिलाफ आवाज उठा सके।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र

3. प्रत्येक प्रश्न के उत्तर के चार विकल्प दिए गए हैं सही विकल्प चुनकर लिखिए :
(ପ୍ରତି ପ୍ରଶ୍ନ ନିମିତ୍ତ ଚାରୋଟି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ତର ଦିଆଯାଇଛି । ଠିକ୍ ଉତ୍ତରଟି ବାଛି କରି ଲେଖ ।)
(क) ‘अधापक के नाम पत्र’ किसने लिखा है?
(i) अध्यापक ने
(ii) राष्ट्रपति ने
(iii) बेटे ने
(iv) अब्राहम लिंकन ने
उत्तर:
(iv) अब्राहम लिंकन ने

(ख) लिंकन ने किसके अध्यापक को पत्र लिखा?
(i) माता के
(ii) बेटे के
(iii) हेडमाष्टर के
(iv) पिता के
उत्तर:
(ii) बेटे के

(ग) ‘अब्राहम लिंकन’ किस चीज का जादू सिखाने का आग्रह करते हैं?
(i) किताब
(ii) ईमानदारी
(iii) सच्चाई
(iv) चीज
उत्तर:
(i) किताब

(घ) आसमान में कौन उड़ता है?
(i) मधुमक्खी
(ii) पहाड़
(iii) पक्षी
(iv) धूप
उत्तर:
(iii) पक्षी

(ङ) उसे किसकी कसौटी पर कसना चाहिए?
(i) झूठ
(ii) सच
(iii) भय
(iv) सोना
उत्तर:
(ii) सच

(च) आँसू अगर बहे तो उसमें क्या नहीं करना चाहिए?
(i) द्वेष
(ii) शर्म
(iii) दु:ख
(iv) घृणा
उत्तर:
(ii) शर्म

(छ) धोखा देने से अचछा क्या है?
(i) इंसान बनना
(ii) असफल होना
(iii) भरोसा रखना
(iv) संफल होना
उत्तर:
(ii) असफल होना

(ज) आग में तपकर लोहा क्या बनता है?
(i) गर्म
(ii) नरम
(iii) फौलाद
(iv) ताकत
उत्तर:
(iii) फौलाद

(झ) आवाज उठाने के लिए क्या बनना चाहिए?
(i) बहादुर
(ii) चोर
(iii) स्थिर
(iv) अस्थिर
उत्तर:
(i) बहादुर

(अ) मेरा बेटा एक कैसा बच्चा है?
(i) बुरा
(ii) दृष्ट
(iii) अच्छा
(iv) सुन्दर
उत्तर:
(iii) अच्छा

भाषा-ज्ञान (ଭାଷା-ଜ୍ଞାନ)

1. ‘ई’ प्रत्यय का प्रयोग करके नए शब्द बनाइए।
(ଈ ପ୍ରତ୍ୟୟର ପ୍ରଯୋଗ କରି ନୂଆ ଶବ୍ଦ ଗଠନ କରା)
जैसे : सनक + ई = सनकी
उत्तर:
झिड़क + ई = झिड़की
ईमानदार + ई = ईमानदारी
बहादुर + ई = बहादुरी
नरम + ई = नरमी
कीमत + ई = कीमती
मेहनत + ई = मेहनती
सख्त + ई = सख्ती

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र

2. (क) पंछी आकाश में उड़ता है।
(ख) चिडिया आसमान में उड़ती है।
ऊपर के
(क) वाक्य में पंछी और (ख) वाक्य में चिड़िया एक ही अर्थ बतलाते हैं। उसी प्रकार (क) वाक्य में आकाश और (ख) वाक्य में आसमान एक ही अर्थ बतलाते हैं । अतः पंछी शब्द का समानार्थक शब्द चिडिया और आकाश का समानार्थक शब्द आसमान है । इस प्रकार निम्नलिखित शब्दों के समानार्थक शब्द लिखिए।
(ଉପରେ ‘କ’ ବାକ୍ୟରେ पंछी ଓ ‘ଖ’ ବାକ୍ୟରେ चिड़िया ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥ ବୁଝାଉଛି । ସେହିପରି ‘କ’ ବାକ୍ୟରେ आकाश ଓ ‘ଖ’ ବାକ୍ୟରେ आसमान ଗୋଟିଏ ଅର୍ଥ ବୁଝାଉଛି । ତେଣୁ पंछी ଶବ୍ଦର ସମ୍ମାନାର୍ଥକ| ପ୍ରତିଶବ୍ଦ चिडिया ଓ काशର ପ୍ରତିଶବ୍ଦ आसमान ଅଟେ । ସେହିପରି ତଳେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ସମାନାର୍ଥକ ବା ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ବା ଏଗାଆଁ पर्यायवाची ଶବ୍ଦ ଲେଖ ।
उत्तर:
ताकत – बल, शक्ति

वक्त – समय

गलत – त्रुटि

हमेशा – सर्वदा

कीमत – मूल्य

इन्सान – मानव, आदमी

मंजूर – स्वीकार, सिपारीश

सख्त – कठोर

फूल – सुमन, पुष्प

दुनिया – जगत, संसार

सावधान – होशियार

3. निम्नलिखित गद्यांश में से सर्वनाम शब्द छाँटकर लिखिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ତ ଗବ୍ୟ।ଶରୁ ସର୍ବନାମ ଶବ୍ଦ ବାଛିକରି ଲେଖ । )
‘उसे बहुत कुछ सीखना है। मैं जानता हूँ कि सभी इन्सान ईमानदार और सच्चे नहीं होते, लेकिन हो सके तो उसे किताबों के जादू के बारे में सिखाइए।’
उत्तर:
उसे, कुछ, मैं

4. भाववाचक संज्ञा बनाइए।
(ଭାବଚାରକ ସଂଜ୍ଞା ଗଢ଼)
उत्तर:
बहादुर – बहादुरी

सच्चा – सच्चाई

धैर्यवान – धैर्य

विनम्र – विनम्रता

इसान – इंससानियत

अच्छा – अच्छाई

नरम – नरमी

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र

5. बहुवचन रूप लिखिए।
(ବହୁବଚନ ରୂପ ଲେଖ)
उत्तर:
मधुमक्खी – मधुमक्खियाँ

बच्चा – बच्चे

सच्चा – सच्चे

बेटा – बेटे

पंछी के पंछियों के

ताकत – ताकतें

सौदा – सौदे

आवाज – आवाजे

बाते – बातें

वह- वे

किताब में – किताबों में

उसे – उन्हें

चीज के – चीजों के

गला – गले

कसौटी – कसौटियाँ

रहस्य के – रहस्यों के

लकीर – लकीरें

उम्मीद – उम्मीदें

6. निम्नलिखित शब्दों का वाक्यों में प्रयोग कीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ବାକ୍ୟରେ ପ୍ରୟୋଗ କର ।)
(क) रहस्य – रामन का मस्तिक विज्ञान के रहस्य को सुलझाने के लिए वेचैन रहता था।
(ख) सावधान – गाड़ी चलाते समय सावधान रहना चाहिए।
(ग) अलावा- मुझे इस कार्य के अलावा दूसरा कार्य नहीं करना।
(घ) धैर्यवान – युधिष्ठिर धैर्यवान और ज्ञानी पुरुषथे।
(ङ) फौलाद – आग में तपकर ही लोहा फौलाद बनता है।
(च) आवाज – दूर से किसी के होने की आवाज आ रही है।

7. उदाहरण के अनुसार वाक्य-परिवर्त्तन कीजिए।
(ଉଦାହରଣ ଅନୁଯାୟୀ ବାକ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ କର ।)
(उदाहरण : हमेशा गले लगाइए। हमेशा गले मत लगाइए।
(क) उन्हें सच की कसौटी पर कसें।
उत्तर:
उन्हें सच की कसौटी पर मत कसें।

(ख) हमेशा आँसू बहाइए।
उत्तर:
हमेशा आँसू मत बहा इए।

(ग) उसे इतना बहादुर बनाइए।
उत्तर:
उसे इतना बहादुर मत बनाइए।

(घ) हमेशा दूसरों की बात सुनिए।
उत्तर:
हमेशा दूसरों की बात मत सुनिए।

अतिरिक्त प्रश्नोत्तर

1. लिंकन अपने बेटे को बहादुर और धैर्यवान क्यों बनाना चाहते थे?
(ଲିଂକନ୍ ଅପ୍‌ନେ ବେଟେ କୋ ବହାଦୁର ଔର୍ ଧୈର୍ଯ୍ୟୱାନ୍ ଜ୍ୟୋ ବନାନା ଚାହତେ ଥେ ?)
( ଲିଙ୍କନ ନିଜ ପୁତ୍ରକୁ ସାହସୀ ଓ ଧୈର୍ଯ୍ୟବାନ୍ ହେବାକୁ କାହିଁକି ଚାହିଁଥିଲେ ?)
उत्तर:
लिंकन अपने बेटे को बहादुर और धैर्यवान बनाना इसलिए चाहते थे कि अन्याय के खिलाफ आवाज उठा सके और बहादुरी दिखा सके। उसे खुद में भरोसा रखने के साथ इंसानियत में भरोसा रखे।

2. लिकन बिद्याथी को कौन सी शिक्षा देते है?
(ଲିଂକନ୍ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀ କୋ କୌନ୍ ସୀ ଶିକ୍ଷା ଦେତେ ହୈ ?)
(ଲିଙ୍କନ ବିଦ୍ୟାର୍ଥୀକୁ କେଉଁ ଶିକ୍ଷା ଦେଇଛନ୍ତି ? )
उत्तर:
लिंकन विद्यार्थी को ईमानदार, परिश्रमी, धैर्यवान, आत्मनिर्भर बनना चाहिए। विद्यार्थी जीवन में आनेवाले हर संघर्ष-हर परिस्थिति, हर प्रकार कें इंसान और हर प्रकार सोच-समझ आदि के साथ डटकर इनका मुकावला कर सके ताकि उसको अपने आप पर पूरा विश्वास हो।

अति संक्षिप्त उत्तरमूलक प्रश्नोत्तर

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
अब्राहम लिंकन कौन थे?
उत्तर:
अब्राहम लिंकन अमरीका के राष्ट्रपति थे।

प्रश्न 2.
लिंकन किसप्रकार पढ़कर ज्ञान प्राप्त किया करते थे?
उत्तर:
लिंकन विभिन्न स्थानों से पुस्तकं माँगकर रात को चूल्हे की आग के प्रकाश में पढ़कर ज्ञान प्राप्त किया करते थे।

प्रश्न 3.
‘अध्यापक के नाम पत्र’ किसने किसको लिखा है?
उत्तर:
‘अध्यापक के नाम पत्र’ लिंकन ने अपने बेटे के हेडमास्टर को लिखा है।

प्रश्न 4.
सभी इंसान क्या नहीं होते?
उत्तर:
सभी इंसान ईमानदार और सच्चे नहीं होते।

प्रश्न 5.
स्कूल में कौन सी बात सिखाने के लिए लिंकन ने पुत्र के प्रधान शिक्षक के पास चिठ्ठी लिखी थी?
उत्तर:
धोखा देने से असफल होना अच्छा है।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र

प्रश्न 6.
स्कूल में कौन सी बात सिखाने के लिए लिंकन ने पुत्र के प्रधानशिक्षक के पास चिट्ठी लिखा था?
उत्तर:
धोखा देने से असफल होना अच्छा है, यही बात स्कूल में सिखाने के लिए लिंकन ने पुत्र के प्रधानशिक्षक के पास चिट्ठी लिखा था।

प्रश्न 7.
लोहा फैलाद कैसे बनता है?
उत्तर:
आग में तपकर लोहा फ़ौलाद बनता है।

प्रश्न 8.
कौन – सी बात शर्म की बात नहीं है?
उत्तर:
आँसू अगर बहे तो उसमें कोई शर्म नहीं।

प्रश्न 9.
आँसू अगर बहे तो उसमें क्या नहीं करना चाहिए?
उत्तर:
आँसू अगर बहे तो उसमें शर्म नहीं करना चाहिए।

प्रश्न  10.
आवाज उठाने के लिए क्या बनना चाहिए?
उत्तर:
आवाज उठाने के लिए बहादूर बनना चाहिए।

प्रश्न  11.
अध्यापक के नाम पत्र’ किसने लिखा है?
उत्तर:
अध्यापक के नाभ पत्र’ अब्राहम लिंकन ने लिखा है।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में दीजिए।

प्रश्न 1.
किस बात से उसे सावधान रहना चाहिए?
उत्तर:
बहुत मीठी-मीठी बातों

प्रश्न 2.
‘अध्यापक के नाम पत्र’ किसने लिखा है?
उत्तर:
अब्राहम लिंकन

प्रश्न 3.
व्यक्ति को किसका सौदा नहीं करना चाहिए?
उत्तर:
अपने दिल और आत्मा

प्रश्न 4.
किसमें तपकर लोहा फौलाद बनता है?
उत्तर:
आग

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र

प्रश्न 5.
‘अब्राहम लिंकन’ किस चीज का जादू सिखाने का आग्रह करते हैं?
उत्तर:
किताब

प्रश्न 6.
आसमान में कौन उड़ता है?
उत्तर:
पक्षी

प्रश्न 7.
दु:ख में अगर क्या बहे तो शर्म की बात नहीं है?
उत्तर:
आसू

प्रश्न 8.
किस काम के लिए बहादूरी की आवश्यकता होती है?
उत्तर:
आवाज उठाने

प्रश्न 9.
अब्राहम लिंकन कौन थे?
उत्तर:
अमेरिका के राष्ट्रपति

प्रश्न 10.
धोखा देने से अच्छा क्या है?
उत्तर:
असफल

प्रश्न 11.
सभी इंसान क्या नहीं होते?
उत्तर:
ईमानदार

प्रश्न 12.
लिंकन ने किसके अध्यापक को पत्र लिखा?
उत्तर:
अपने बेटे

प्रश्न 13.
आवाज उठाने के लिए क्या वनना चाहिए?
उत्तर:
बहादुर

प्रश्न 14.
लिंकन के बेटे को किसकी कसौटी पर कसना चाहिए?
उत्तर:
सच

C. रिक्तस्थानों को भरिए।

प्रश्न 1.
आग में तपकर लोहा …………. बनता है।
उत्तर:
फौलाद

प्रश्न 2.
लिंकन का निधन ……………. हुआ।
उत्तर:
15 अप्रैल सन् 1865

प्रश्न 3.
यहाँ पत्र लिखने वाले …………… है।
उत्तर:
अब्राहम लिंकन

प्रश्न 4.
अब्राहम लिंकन ………………
उत्तर:
अमेरीका के राष्ट्रपति

प्रश्न 5.
लिंकन ……………… सिखाने की प्रार्थना करते हैं।
उत्तर:
हैड़मास्टर से

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र

प्रश्न 6.
उसे इतनी ताकत दीजिए कि बह ……………….. होकर भीड़ के साथ न चल सके।
उत्तर:
लकीर का फकीर न होकर

प्रश्न 7.
उसे सबकी बात सुनकर ………………. की कसौटी पर कसनी चाहिए।
उत्तर:
सच

प्रश्न 8.
पत्र के अंत में लिंकन ………………. चाहते हैं।
उत्तर:
हैड़मास्टर से ढे सारी उम्मीद

प्रश्न 9.
अपनी ताकत और दिमाग की ऊँची ……………… लगानी चाहिए।
उत्तर:
कीमत

प्रश्न 10.
‘अध्यापक के नाम पत्र’……………… ने लिखा है।
उत्तर:
अब्राहम लिंकन ने

प्रश्न 11.
……………… अध्यापक को पत्र लिंकन ने लिखा।
उत्तर:
अपने बेटे

प्रश्न 12.
बेटे को ……………….. की कसौटी पर कसना चाहिए।
उत्तर:
सच

प्रश्न 13.
आँसू अगर बहे तो उसमें ……………. नहीं करना चाहिए।
उत्तर:
शर्म

प्रश्न 15.
अपना दिल और आत्मा का ……………. नहीं करना चाहिए।
उत्तर:
सौदा

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र

प्रश्न 16.
आग में जलकर …………….. फौलाद बनता है।
उत्तर:
लोहा

प्रश्न 17.
……………….. बात शर्म की बात नहीं है।
उत्तर:
दु:ख में आँसू बहाना

प्रश्न 18.
मेरा बेटा एक ………………… बच्चा है।
उत्तर:
अच्छा

D. सही उत्तर चुनिए।

1. ‘अध्यापक के नाम पत्र’ विषय के लेखक हैं-
(A) आब्राहम लिंकन
(B) नेहरूजी
(C) गाँधीजी
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) आब्राहम लिंकन

2. अब्राहम लिंकन थे –
(A) भारत के राष्ट्रपति
(B) इंगलैंड़ के राष्ट्रपति
(C) अमेरिका के राष्ट्रपति
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(B) इंगलैंड़ के राष्ट्रपति

3. अब्राहम लिंकन का जन्म कब हुआ था?
(A) 1866
(B) 1865
(C) 1864
(D) 1809
उत्तर:
(D) 1809

4. ‘अध्यापक के नाम पत्र’ को किसने किसको लिखा?
(A) पिता पुत्र को
(B) पुत्र पिता को
(C) पिता अध्यापक को
(D) पुत्र अध्यापक को
उत्तर:
(C) पिता अध्यापक को

5. धोखा देने से अच्छा है
(A) असफल होना
(B) सफल होना
(C) विजली होना
(D) इनमें से कोई नही
उत्तर:
(A) असफल होना

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र

6. उसे किसकी कसौटी पर कसनी चाहिए।
(A) सच की
(B) सोने की
(C) झूठ की
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) सच की

7. अब्राहम लिंकन का निधन कब हुआ था?
(A) 1865
(B) 1864
(C) 1863
(D) 1862
उत्तर:
(A) 1865

8. किसका तिरस्कार करना चाहिए?
(A) बुरे लोगों का
(B) सनकी लोगों का
(C) बहादूर लोगों का
(D) धनी लोगों का
उत्तर:
(B) सनकी लोगों का

9. किसकी ऊँची कीमत लगानी चाहिए?
(A) ताकत और दिमाग की
(B) बल और शक्ति के
(C) हिम्मत और जिन्देगी को
(D) इनमें से कोई नही
उत्तर:
(A) ताकत और दिमाग की

10. लिंकन किसे ईमानदार, आत्मनिर्भर जैसे गुणों को सिखाने के लिए हेड़मास्टर से प्रार्थना करते है?
(A) छात्रों को
(B) अपने बेटे को
(C) हेड़मास्टर को
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(B) अपने बेटे को

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र

11. अब्राहम लिंकन किस चीज का जादू सिखाने का आग्रह करते हैं?
(A) किताब को
(B) ईमानदारी का
(C) सच्चाई का
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) किताब को

12. आवाज उठाने के लिए क्या बनना चाहिए?
(A) बहादूर
(B) चोर
(C) स्थिर
(D) अस्थिर
उत्तर:
(A) बहादूर

13. अब्राहम लिंकन का बेटा कैसा है?
(A) अच्छा
(B) बूरा
(C) दयालु
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) अच्छा

14. आँसू अगर बहे तो उसमें क्या नहीं करना चाहिए?
(A) दु:ख
(B) शर्म
(C) द्वेष
(D) घृणा
उत्तर:
(B) शर्म

15. आग में तपकर कौन फौलाद बनता है?
(A) चाँदी
(B) सोना
(C) ताँबा
(D) लोहा
उत्तर:
(D) लोहा

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र

1. अमेरिका …………………… कल थी।
ଅମେରିକା କେ ମଶଦୂର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଅବ୍ରାହମ୍ଲିଙ୍କନ୍ ନେ ଅପନେ ବେଟେ କେ ହେଡ଼ମାଷ୍ଟର୍ କୋ ଏକ ଚିଠି ଲିଖୀ ଥୀ । ବରହେଁ ବାଦ୍ ଭୀ ଏକ୍ ପିତା କୀ ସଲାହ ଆଜ୍ ଉତ୍‌ନୀ ହୀ ଖରୀ ହୈ, ଜିତ୍‌ କଲ୍ ଥୀ ।
ଅନୁବାଦ:
ଆମେରିକାର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆବ୍ରାହମ ଲିଙ୍କନ ନିଜ ପୁଅର ପ୍ରଧାନ ଶିକ୍ଷକଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ଚିଠି ଲେଖୁଥିଲେ । ବର୍ଷ ବର୍ଷ ପରେ ମଧ୍ୟ ଜଣେ ପିତାଙ୍କର ପରାମର୍ଶ ଆଜି ମଧ୍ୟ ସେତେ ମୂଲ୍ୟବାନ, ଯେତେ ସେ ସମୟରେ ଥିଲା ।

2. चिट्ठी ………………….. मंजूर करे।
ଚିଟ୍ଠୀ କୁଛ୍ ଇସ୍ ତରହ ଥୀ
‘‘ଉସେ ବହୁତ କୁଛ ସୀ ହୈ । ମେଁ ଜାନ୍‌ ହୁଁ କି ସଭ୍ୟ ଇଁସାନ୍ ଈମାନଦାର୍ ଔର୍ ସଜେ ନର୍ତୀ ହୋତେ, ଲେକିନ୍ ହୋ ସକେ ତୋ ଉସେ କିତାର୍ଡୋ କେ ଜାଦୂ କେ ବାରେ ମେଁ ସିଖାଇଏ । ଇସ୍‌ ଅଲାୱା ହୋ ସକେ ତୋ ଉସେ ଚୀର୍ଡୋ କେ ବାରେ ମେଁ ସୋନେ କା ୱକ୍ତ ଭୀ ଦୀଜିଏ, ତାକି ପଂଛିୟୋ କେ ଅସମାନ୍ ମେଁ ଉଡ଼ାନ୍ ଭର୍‌ନେ, ମଧୁମୟୈ କେ ଧୂପ ମେଁ ଥରକ୍‌ନେ ଔର ହରେ-ଭରେ ପହାଡ଼ୋ ପର୍ ଫୁଲ୍ କେ ଖେଲ୍‌ନେ କେ ରହଦ୍ୟୋ ପର୍ ସୌଚ୍ ସକେ । ସ୍କୁଲ୍ ମେଁ ଉସେ ସିଖାଇଏ କି ଧୋଖା ଦେନେ ସେ ଅସଫଲ୍ ହୋନା ଅଚ୍ଛା ହୈ।

ଭଲେ ହୀ ଦୁନିୟା ଉସ୍‌ ବିଚାରୌ କୋ ଗଲତ୍ ବତାଏ, ଲେକିନ୍ ୱହ ଅପନୀ ସୋଚ୍ ପର୍ ଭରୋସା ରଖନା ସୀଖେ । ଉସ୍ ବିନର୍ଡୋ କେ ସାଥ୍‌ ବିନମ୍ରତା ଔର୍ ସଖ୍ତ ଇଂସାର୍ଡୋ କେ ସାଥ୍ ସଖ୍ତୀ କର୍‌ନା ସିଖାଇଏ । ଉସ୍ରେ ଇତ୍‌ନୀ ତାକତ୍ ଦୀଜିଏ କି ୱହ ଲକୀର୍ କା ଫକୀର୍ ହୋକର୍ ଭୀଡ଼ କେ ସାଥ୍ ନ ଚଲ୍ପଡ଼େ । ଉସ୍ ସିଖାଇଏ କି ୱହ ସବ୍‌କୀ ବାର୍ତେ ସୁନେ, ଲେକିନ୍ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ସଚ୍ କୀ କସୌଟୀ ପର୍ କୈସେ ଔର୍ କେୱଲ୍ ସହୀ ବୀର୍ଡୋ କ୍ରୋ ହୀ ମଂଜୁର କରେ ।

ଅନୁବାଦ:
ଚିଠି କିଛି ଏହି ପରିଥିଲା
ତାକୁ ବହୁତ କିଛି ଶିଖୁବାର ଅଛି । ମୁଁ ଜାଣେ ଯେ ସବୁ ମନୁଷ୍ୟ ସଟ ଓ ବିଶ୍ୱାସୀ ନୁହଁନ୍ତି; ତଥାପି ପାରୁଛନ୍ତି ତ ତାକୁ ବହିର ଯାଦୁ ବିଷୟରେ ଶିଖାନ୍ତୁ । ଏହାଛଡ଼ା ଯଦି ସମ୍ଭବ ହୁଏ ତାକୁ ବିଭିନ୍ନ ବିଷୟରେ ଭାବିବାପାଇଁ ସମୟ ମଧ୍ୟ ଦିଅନ୍ତୁ, ଅଟେ । ସମାଜ ତା’ର ବିଚାରକୁ ଯେତେ ଭୁଲ୍‌ବୋଲି କହିଲେବି ସେ ନିଜ ଭାବନାରେ ଭରସା ରଖୁବା ଶିଖୁ । ତାକୁ ନମ୍ର ଲୋକଙ୍କ ସହିତ ନମ୍ରତା ଓ ରୁକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କ ସହିତ ରୁକ୍ଷ ହେବାକୁ ଶିଖାନ୍ତୁ । ତାକୁ ଏତେ ଶକ୍ତି ଦିଅନ୍ତୁ ଯେମିତି ସେ ପାରମ୍ପାରିକ ଭାବରେ ସାଧାରଣ ଜନତାଙ୍କ ଭିଡ଼ ମଧ୍ଯରେ ନ ଚାଲୁ । ତାକୁ ଶିଖାନ୍ତୁ କି ସେ ସମସ୍ତଙ୍କ କଥା ଶୁଣୁ, କିନ୍ତୁ ସେ ସବୁ କଥା ସତ୍ୟର କଷଟି ପଞ୍ଝାରେ ପରଖ୍ କେବଳ ଠିକ୍ କଥାକୁ ହିଁ ସ୍ଵୀକାର କରୁ ।

3. उसे सिखाइए ……………………… बनता है।
ଉସ୍ ସିଖାଇଏ କି କୈସେ ଦୁଃଖ ମେଁ ଭୀ ହଁସା ଜାତା ହୈ….. କି ଆଁସୂ ଅଗର ବହେ ତୋ ଉସ୍ ମେଁ କୋଈ ଶର୍ମ ନେହୀ ହୈ । ଉସେ ସିଖାଇଏ କି ସନକୀ ଲୋଗୋଁ କୋ ଝିଡ଼କ ଦେ ଔର ବହୁତ ପୀଠ-ପୀଠୀ ବାର୍ତା ସେ ସାବଧାନ ରହେ । ଅପୂନୀ ତାକତ୍ ଔର୍ ଦିମାଗକୀ ଉଁଚୀ କୀମତ ତୋ ଲଗାଏ, ଲେକିନ୍ ଅପ୍‌ ଦିଲ ଔର୍ ଆତ୍ମା କା ସୌଦା ନ କରେ । ଉସ୍ ସିଖାଇଏ କି ଅଗର ଉସ୍ ଲଗତା ହୈ କି ୱହ ସହୀ ହୈ ତୋ ସାମ୍‌ନେ ଖଡ଼ୀ ଉସ୍‌ ସାଥ ନର୍‌ମୀ ସେ ପେଶ୍ ଆଇଏ, ଲେକିନ୍ ହମେଶା ହୀ ଲୋହୀ ଫେଲାଜ ବନତା ହୈ ।
ହୁଈ ଚୀଖତୀ ଭୀଡ଼ କୋ ଅନସୁନା କର ଦେ । ଗଲେ ସେ ଲଗାକର୍ ମତ୍ ରଖୁ, କୈ କି ଆଗ୍ ମେଁ ତପକର

ଅନୁବାଦ:
ତାକୁ ଶିଖାନ୍ତୁ କିପରି ଦୁଃଖରେ ମଧ୍ୟ ହସି ହୁଏ………ଯଦି ଲୁହ ବହେ ସେଥ୍ରେ କୌଣସି ଲାଜ ନାହିଁ । ତାକୁ ଶିଖାନ୍ତୁ, ସନ୍ଦେହୀ ଲୋକଙ୍କୁ ବାହାର କରୁ ଏବଂ ବହୁତ ମିଠା-ମିଠା କଥାରୁ ସାବଧାନ ରହୁ । ନିଜର ଶକ୍ତି ଓ ଦକ୍ଷତାର ଉଚ୍ଚ ମୂଲ୍ୟ ଲଗାଉ । କିନ୍ତୁ ନିଜର ହୃଦୟ ଓ ଆତ୍ମାକୁ ବେପାର ନକରୁ । ତାକୁ ସିଖାନ୍ତୁ ଯଦି ତାକୁ ଲାଗିବ ସେ ଠିକ୍ ଅଛି ତେବେ ସମ୍ମାନରେ ଛିଡ଼ା ହୋଇ ଚିତ୍କାର କରୁଥିବା ଭିଡ଼କୁ ନଶୁଣୁ । ତା ସହିତ ମଧୁର ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ, କିନ୍ତୁ ସର୍ବଦା ଆଲିଙ୍ଗନ କରନ୍ତୁ ନାହିଁ, କାରଣ ନିଆଁରେ ଲୁହା ଜଳିକି ପ୍ରକୃତ ଲୁହା ତିଆରି ହୁଏ ।

4. उसे इतना ……………. बच्चा है।
ଉସ୍ ଇନା ବହାଦୂର ବନାଇଏ କି ୱହ ଆଜ ଉଠାସକେ, ଇତନା ଧୈର୍ଯ୍ୟବାନ୍ ବନାଇଏ କି ବହାଦୂରୀ ଦିଖାସକେ । ଉସ୍ ଖୁବ୍ ମେଁ ଭରୋସା କରନା ସିଖାଇଏ, ତା କି ୱହ ଇଂସାନିୟତ ମେଁ ଭରୋସା ରଖ ସକେ । ମେରୀ ଭଗ୍ନୀହେଁ ଢେରସାରୀ ହେଁ, ଦେଖତେ ହୈ କି ଆପ୍ କ୍ୟା କର ସକତେ ହେଁ । ମେରା ବେଟା ଏକ ଅଚ୍ଛା ବଛା ହୈ ।’’

ଅନୁବାଦ:
ତାଙ୍କୁ ଏତିକି ସାହସୀ କରନ୍ତୁ ଯେ ସେ ବିରୋଧର ସ୍ଵର ହଟାଇ ପାରୁଥ୍, ଏତେ ଧୈର୍ଯ୍ୟବାନ କରନ୍ତୁ ଯେ ବାହାଦୂରୀ ଦେଖାଇପାରିବ । ସେ ନିଜକୁ ବିଶ୍ବାସ କରିବା ଶିଖାନ୍ତୁ । ତେଣୁ ସେ ମନୁଷ୍ୟତାରେ ବିଶ୍ଵାସ ରଖୁ । ମୋର ଆଶା ବହୁତ ଅଛି, ଦେଖାଯାଉ ଆପଣ କ’ଣ କରିପାରିବେ । ମୋ ପୁଅ ଜଣେ ଉତ୍ତମ ପିଲା ଅଟେ।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 5 अध्यापक के नाम पत्र

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

मशहूर – ख्यति प्राप्त, प्रसिद्ध (ଖ୍ୟାତି ସମ୍ପନ୍ ପ୍ରସିଦ୍ଧ)।

सलाह – परामर्श (ପରାମର୍ଶ)।

खरी – सही, बढ़िया, अच्छा (ଠିକ୍ ଉତ୍ତ)।

इंसान – मनुष्य, नर (ମନୁଷ୍ୟ ନର)।

ईमानदार – सच्चा, विश्वासप्राप्त (ସଙ୍ଗୋଟ ବିଶ୍ୱାସ ନାୟ)।

जादू – इन्द्रजाल (କୁ ହୁକ)।

अलावा – सिवाय, अतिरिक्त (ଅତିରିକ୍ତ)।

चीजें – सामान, सामग्री (ଜନିଷପତ୍ର ଗଶୁଲି)।

वक्त – समय (ସମୟ)।

ताकि – इसलिए (ତେଣୁ)।

पंछी – पक्षी, चिड़िया (ପକ୍ଷୀ, ଚଢ଼େଇ) ।

सोच – चिंता, फिक्र (ଚିନ୍ତା) ।

थिरकना – नाच में पाँव का उठाना (ନାଚିବା) ।

हरे भरे – हरे पेड़ पत्तों से भरा (ଗଛ ପଟୁଜ ପତ୍ରରେ ପର୍ଣ୍ଣ ) ।

धोखा – भ्रम में डालनेवाला मिथ्या ठ्यवहार, छल (ଛଳ, ଧୋକାବାଜି) ।

गलत – भूल, अशुद्ध (ଭୂଲ, ଅଶୁଦ୍ଧ) ।

विनम्रता – नरमी का व्यवहार ((ମାଧୁର ବ୍ୟବହାର) ।

सख्त – कठोर (କଠୋର) ।

ताकत – शक्ति, बल (ଶକ୍ତି, ବଳ) ।

लकीरका फकीर – पुरानी परंपरा पर चलाने वाला (ପୁରୁଣା ପରମ୍ପରା) ।

फकीर – साधु, त्यागी (ସାଧୁ, ତ୍ଯାଗି) ।

कसौटी – परीक्षा, जाँच, परख (ସରାଯା ତନଖୁ, ପରଖୁବା) ।

मंजूर – स्वीकार (ସ୍ଵୀକାର, ଅନୁମୋଦନ) ।

शर्म – लज्जा (ଲଜ୍ଜା, ଶରମ) ।

सनकी – पागलों की सी प्रकृति या आचरण वाले (ପାଗଳର ଆଚରଣ ବା

झिड़कना – अवज्ञा (ଅବଜ୍ଞା) ।

दिमाग – मस्तिक (ମସ୍ତିକ) ।

कीमत – दाम, मूल्य (ଦାମ, ମୂଲ୍ୟ) ।

सौदा – माल, पदार्थ, वस्तु (ପଦାର୍ଥ, ବେପାର )।

सही – ठीक, शुद्ध (ଠିକ୍, ଶୁଦ୍ଧ) ।

अनसुना – न सुनना (ନ ଶୁଣିବା) ।

पेश – आगे, सामने (ଆଲିଙ୍ଗନ ସମ୍ମୁଖରେ) ।

हमेशा – सदा, सर्वदा (ସବୁବେଳେ) ।

गत्ले लगना – आलिंगन करना (ଆଲିଂଗମ କରିବା) ।

आग – अग्रि (ଅଗ୍ନି) ।

फौलाद – पक्का लोहा (ପ୍ରକୃତ ଲୁହା) ।

वहादुर – साहसी, उत्साही (ସାହସୀ) ।

आवाज – शब्द, ध्वनि (ଶବ୍ଦ, ଧ୍ବନି) ।

आवाज उठाना – विरोध करना (ବିରୋଧ କରିବା )

भरोसा – विश्वासं (ବିଶ୍ଵାସ) ।

इंसानियत – मानवता (ମାନବତା) ।

उम्मीद – आशा, भरोसा (ଆଶା, ଭରସା)

लेखक परिचय (ଲେଖକ ପରିଚୀୟ)

अब्राहम लिंकन अमरीका के राष्ट्रपति थे। वे एक कुशल राजनीतिज्ञ होने के साथ-साथ पुस्तक – प्रेमी, गंभीर विचारक और लेखक भी थे। उनका जन्म 12 फरवरी सन् 1809 ई. में एक ऐसे परिवार में हुआ, जिसके पास रहने को न अच्छा घर था और न ही बच्चों को शिक्षा प्राप्त करने का कोई साधन।
उन्होंने देश को सदा के लिए दो भागों में बाँटने से बचाया और अमानवीय गुलाम प्रथा से भी देश को मुक्ति दिलाई। वे अपने प्रयत्न से विभिन्न स्थानों से पुस्तकें माँगकर रात को चूल्हे की आग के प्रकाश में पढ़कर ज्ञान प्राप्त किया करते थे। उनका निधन 15 अप्रेल सन् 1865 ई. में हुआ।

अभिमत:
पत्र- शैली में लिखा गया यह पाठ बहुत प्रेरणादायक है। इसमें अमरीकी राष्ट्रपति अब्राहम लिंकन ने अपने पुत्र के अध्यापक को एक पत्र लिखा है – जिसमें अध्यापक के द्वारा किसी विद्यार्थी को ईमानदार, परिश्रमी, धैर्यवान, आत्मनिर्भर बनाने के साथ-साथ अपने विचार स्वयं बनाने पर बल दिया है, ताकि उसको अपने आप पर पूरा विश्वास हो।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର୍ ଦୋ-ତୀନ୍ ବାକେଁ ମେଁ ଦୀଜିଏ )
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ : )
(क) रामन के प्रारंभिक शोध कार्य को आधुनिक हठयोग क्यों कहा गया है?
(ରାମନ୍ କେ ପ୍ରାରଂଭିକ ଶୋଧ-କାର୍ଯ କୋ ଆଧୁନିକ ହଠୟୋଗ କ୍ୟା କହା ଗୟା ହୈ ?)
(ରମଣଙ୍କ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଗବେଷଣା କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଆଧୁନିକ ହଟଯୋଗ କାହିଁକି କୁହାଯାଇଛି ?)

रामन कलकत्ता में स्थापित ‘इंडियन एसोसिएसन फॉर द कल्टीवेशन ऑफ साइंस’ की प्रयोगशाला में कामचलाऊ उपकरणों का इस्तेमाल करते हुए शोधकार्य करते। जिसमें एक साधक दफ्तर में कड़ी मेहनत के बाद बहू बाजार की इस मामूली-सी प्रयोगशाला में पहुँचता और अपनी इच्छा शक्ति के जोर से भौतिक विज्ञान को समृद्ध बनाने के प्रयास किया। इसलिए रामन के प्रारंभिक शोध-कार्य को आधुनिक हठयोग कहा गया।

(ख) रामन-प्रभाव का परिणाम कैसा रहा?
(ରାମନ୍-ପ୍ରଭାବ୍ କା ପରିଣାମ କୈସା ରହା ?)
(ରମଣ ପ୍ରଭାବର ପରିଣାମ କିପରି ରହିଲା ?)
उत्तर:
रामन कलकत्ता विश्वविद्यालय के शैक्षणिक माहौल में पूरा समय अध्ययन, अध्यापन और शौध में वितानें लगो। सन् 1911 में समुद्र – यात्रा के समय रामन के मस्तिष्क में समुद्र के नीले रंग की वजह का सवाल हिलोरें लेने लगा तो उन्होंने आगे इस दिशा में प्रयोग किए, जिसकी परिणाम रामन प्रभाव की खोज के रूप में हो रहा।

(ग) भारतीय संस्कृति से रामन का लगाव कैसा था?
(ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତି ସେ ରାମନ୍ କା ଲଗାବ୍ କୈସା ଥା ?)
(ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିପ୍ରତି ରମଣଙ୍କ ଆଗ୍ରହ କିପରି ଥୁଲା ?)
उत्तर:
भारतीय संस्कृति से रामन को हमेशा गहरा लगाव रहने के साथ भारतीय पहचान को हमेशा अक्षुण्ण रखा। अंतराष्ट्रीय प्रसिद्धि के बाद उन्हें अपने दक्षिण भारतीय पहनावे को नहीं छोड़ा। वे कट्टर शाकाहारी थे और मदिरा से सखत परदेज केहते थे।

(घ) देश मं वैज्ञानिक दृष्टि और चिंतन के विकास के लिए रामन ने क्या योगदान दिया?
(ଦେଶ ମେଁ ବୈଜ୍ଞାନିକ୍ ଦୃଷ୍ଟି ଔର୍ ଚିନ୍ତନ୍ କେ ବିକାଶ୍ କେ ଲିଏ ରାମନ୍ ନେ କ୍ୟା ୟୋଗଦାନ୍ ଦିୟା ?)
(ଦେଶରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟି ଓ ଚିନ୍ତନ ବିକାଶ ପାଇଁ ରମଣ କ’ଣ ଅବଦାନ ଦେଲେ (ଥ୍ଲା) ?)
उत्तर:
देश में वैज्ञानिक दृष्टि और चिंतन के विकास के लिए रामन ने एक उन्नत प्रयोगशाला और शोध- संस्थान की स्थापना वंगलौर में किया। और उन्हों के नाम पर ‘रामन रिसर्च इंस्टीट्युट्’ नाम से नामित किया। भौतिक शास्त्र में अनुसंधान को बढ़ावा देने के लिए उन्होने ‘इंडियन जरनल आफ फिजिकस’ नामक शोध पत्रिका प्रारंभ की।

(ङ) रामन को क्या-क्या पुरस्कार और सम्मान प्राप्त हुए ?
(ରାମନ୍ କୋ କ୍ୟା-କ୍ୟା ପୁରସ୍କାର୍ ଔର୍ ସମ୍ମାନ୍ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ?)
(ରମଣଙ୍କୁ କେଉଁସବୁ ପୁରସ୍କାର ଓ ସମ୍ମାନ ମିଳିଥିଲା ? )
रामन को रोम का मेत्यूसी पदक, रॉयल सोसाइटी का हच्ज् पदक, फिलोडेल्फया इंस्टीट्यूट का फ्रैंकलिन पदक, सोवियत रूस का अंतर्राष्ट्रीय लेनिन पुरस्कार आदि मिला । सन 1929 में रामन को रॉयल सोसाइटी की सदस्यता से सम्मानीत, 1929 में ‘सर’ की उपाधि प्रदान की गई। सन् 1954 में देशके सर्वोच्च सम्मान ‘भारत रत्न’ से सम्मानित किया गया।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

2. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक या दो वाक्यों में दीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନୋ କେ ଉତ୍ତର୍ ଏକ୍ ୟା ଦୋ ବାର୍କେ ମେଁ ଦୀଜିଏ) ।
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)

(क) पेड़ से सेब गिरने के पीछे छिपे रहस्य को सबसे पहले कौन समझ पाया?
(ପେଡ୍ ସେ ସେବ୍ ଗିର୍‌ନେ କେ ପୀଛେ ଛିପେ ରହସ୍ୟ କୋ ସଙ୍ଗେ ପହଲେ କୌନ ସମଝା ପାୟା ?)
(ଗଛରୁ ଆତ ପଡ଼ିବାର ପଛରେ ଛପି ରହିଥ‌ିବା ରହସ୍ୟକୁ ସର୍ବପ୍ରଥମେ କିଏ ବୁଝି ପାରିଥିଲେ ?)
उत्तर:
पेड़ से सेब गिरने के पीछे छिपे रहस्य को सबसे पहले न्युटन समझ पाया।

(ख) रामन का जन्म कब हुआ था ? IR की। बीई पी ईथा था ?
(ରାମନ୍ କା ଜନ୍ମ କବ୍ ହୁଆ ଥା ?)
(ରମଣଙ୍କ ଜନ୍ମ କେବେ ହୋଇଥିଲା?)
उत्तर:
रामन का जन्म 7 नवंबर सन 1888 को तामिलनाडु के तिरुचिरापल्ली नगर में हुआ था।

(ग) रामन के पिता किस विषय के शिक्षक थे?
(ରାମନ୍ କା ପିତା କିସ୍ ବିଷୟ କେ ଶିକ୍ଷକ୍ ଥେ ?)
(ରମଣଙ୍କ ପିତା କେଉଁ ବିଷୟରେ ଶିକ୍ଷକ ଥିଲେ ?)
उत्तर:
रामन के पिता गणित और भौतिकी (पदार्थविज्ञान) के शिक्षक थे।

(घ) रामन का पहला शोधपत्र किस में प्रकाशित हुआ?
(ରାମନ୍ କା ପହଲା ଶୋଧପତ୍ର କିସ୍ ମେଁ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଅ ?)
(ରମଣଙ୍କ ପ୍ରଥମ ଗବେଷଣାପତ୍ର କେଉଁଥ‌ିରେ ପ୍ରକାଶିତ ହେଲା?)
उत्तर:
रामन का पहला शोधपत्र फिलोसॉफिकल मैगजनी में प्रकाशित हुआ।

(ङ) रामन को भारत सरकार के किस विभाग में नौकरी मिली?
(ରାମନ୍ କୋ ଭାରତ୍-ସରକାର୍ କେ କିସ୍ ବିଭାଗ୍ ମେଁ ନୌକରୀ ମିଳୀ ?)
(ରମଣକୁ ଭାରତ-ସରକାରଙ୍କ କେଉଁ ବିଭାଗରେ ଚାକିରୀ ମିଳିଲା ?)
उत्तर:
रामन को भारत सरकार के वित्त विभाग में नौकरी मिली।

(च) डॉक्टर महेन्द्रलाल सरकार ने कौन-सी संस्था खड़ी की थी?
(ଡାକ୍ଟର ମହେନ୍ଦ୍ରଲାଲ୍ ସରକାର୍ ନେ କୌନ-ସୀ ସଂସ୍ଥା ଖଢ଼ୀ କୀ ଥୀ ?)
(ଡାକ୍ତର ମହେନ୍ଦ୍ରଲାଲ ସରକାର କେଉଁ ସଂସ୍ଥା ଛିଡ଼ା କରିଥିଲେ ?)
उत्तर:
डॉक्टर महेन्द्रलाल सरकार ने इंडियन एसोसिएशन फॉर द कल्टीवेशन ऑफ साइंस नामक संस्था खड़ी की थी।

(छ) रामन ने कब सरकारी नौकरी छोड़ दी?
(ରାମନ ନେ କବ ସରକାରୀ ନୌକରୀ ଛୋଡ଼ ଦୀ)
(ରମଣ କେବେ ସରକାରୀ ଚାକିନୀ ଛାଡ଼ିଲେ ?)
उत्तर: रामन ने सन 1917 में सरकारी नौकरी छोड़ दी।

(ज) समुद्र-यात्रा पर रामन कब निकले?
(ସମୁଦ୍ର ଯାତ୍ରା ପର୍ ରାମନ ନିକଲେ ?)
(ସମୁଦ୍ର ଯାତ୍ରାରେ ରମଣ କେବେ ବାହାରିଲେ ?)
उत्तर:
समुद्र- यात्रा पर रामन सन् 1921 में निकले।

(झ) रामन को कब ‘सर’ की उपाधि मिली?
(ରାମନ କୋ କବ୍ ‘ସର’ କୀ ଉପାଧ୍ ମିଲୀ ?)
(ରମଣଙ୍କୁ କେବେ ‘ସର’ ଉପାଧ୍ ମିଳିଲା ?)
उत्तर:
रामन को सन् 1929 में ‘सर’ की उपाधि मिली।

(ञ) सन् 1954 ईं में रामन को किस सम्मान से सम्मानित किया गया?
(ସନ୍‌ ୧୯୫୪ ଈ.ମେଁ ରାମନ୍ କୋ କିସ୍ ସମ୍ମାନ୍ ସେ ସମ୍ମାନିତ କିମ୍ବା ଗୟା ?)
(୧୯୫୪ ମସିହାରେ ରମଣକୁ କେଉଁ ସମ୍ମାନରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଗଲା ?)
उत्तर:
सन् 1954 ईं. में रामन को ‘भारत रत्न’ सम्मान से सम्मानित किया गया।

(ट) रामन की खोज ने किसे सहज बनाया?
(ରାମନ୍ କୀ ଖୋଜ ନେ କିସେ ସହଜ ବନାୟା ?)
(ରମଣଙ୍କ ଆବିଷ୍କାର ଦ୍ବାରା କ’ଣ ସହଜ ହୋଇଗଲା?)
उत्तर:
रामन की खोज पदार्थों के अणुओं और परमाणुओं की आतंरिक संरचना के अध्ययन को सहज बनाया।

(ठ) रामन ने ‘रामन इंस्टीच्यूट’ की स्थापना क्यों की?
(ରାମନ୍ ନେ ‘ରାମନ୍ ଇଂସ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍’ କୀ ସ୍ଥାପନା କେଁ କୀ ?) ]
(ରମଣ ‘ରମଣ ଇଂଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ’ କାହିଁକି ସ୍ଥାପନ କଲେ ?)
उत्तर:
भौतिक शास्त्र के अनुसंधान को बढ़ावा देने के लिए रामन ने रामन इंस्टीच्यूट स्थापना की।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

3. कोष्ठक से सही उत्तर चुनकर रिक्त स्थान भरिए:
(ଦକ୍ଷତାରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଉତ୍ତର ବାଛି ଶୂନ୍ୟସ୍ଥାନ ପୂରଣ କର)
(क) एकवर्णीय प्रकाश की किरणों में सब से अधिक ऊर्जा ………………….. रंग के प्रकाश में होती है। (नीले, बैंगनी, नारंगी, आसमानी)
उत्तर:
वैंगनी,

(ख) रामन की खोज ……………….. के क्षेत्र में एक क्रांति के समान थी। (गणति, रसायन शास्र, जीव विज्ञान, भौतिक विज्ञान)
उत्तर:
भौतिक विज्ञान,

(ग) रामन को सन् …………………. में रॉयल सोसाइटी की सदस्यता से सम्मानित किया गया था। (1921, 1929, 1924, 1954)
उत्तर:
1924

(घ) रामन नोबेल पुरस्कार पाने वाले …………………. भारतीय वैज्ञानिक थे। (दूसरे, तीसरे, पहले, चौथे)
उत्तर:
पहले,

(ङ) रामन की मृत्यु ……………………… वर्ष की आयु में हुई। (85,82,83,84)
उत्तर:
82

1. समानार्थी शब्द लिखिए: (ପ୍ରତିଶବ୍ଦ ଲେଖ)
समुद्र, दफ्तर, प्रकाश, तलाश, मेहनत, जवाब, सवाल, पेड़, फैसला
उत्तर:
समुद्र – उदधी, सिन्धु

जवाब – उत्तर

दफ्तर – कार्यालय

सवाल – प्रश्न

तलाश – खोज, अनुसंधान

पेड़ – वृक्ष

मेहनत – परिश्रम, श्रम

फैसला – राय, निर्णय

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

2. पाठ में आए निम्न शब्दों के लिंग बताइए:
(ପାଠରୁ ଆସିଥିବା ନିମ୍ନ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକର ଲିଙ୍ଗ କୁହ:)
यात्रा, समुद्र, जिज्ञासा, नींव, ऊर्जा, आभा, दीपक, फैसला, प्रस्ताव, परदा
उत्तर:

स्त्रीलिंग पुंलिंग
यात्रा समुद्र
जिज्ञासा दीपक
नींव फैसला
ऊर्जा प्रस्ताव
आभा परदा

3. वचन बदलिए: (ବଚନ ବଦଲାଥି)
ध्वनि, नौकरी, चीज, जिज्ञासा
उत्तर:
ध्वनि – ध्वनियाँ नौकरी-नौकरियाँ चीज-चीजें जिज्ञासा-जिज्ञासाएँ

4. विज्ञान + इक = वैज्ञानिक
यहाँ ‘विज्ञान’ शब्द में ‘इक’ प्रत्यय जुड़कर नया शब्द ‘वैज्ञानिक’ बना है। इसी प्रकार ‘इक’ प्रत्यय जोड़कर पाँच शब्द बनाइए।
(ଏଠାରେ ବିଜ୍ଞାନ ଶବ୍ଦରେ ‘ଇକ’ ପ୍ରତ୍ୟୟ ସଂଯୋଗରେ ନୂଆ ଶବ୍ଦ ବୈଜ୍ଞାନିକ ହୋଇଛି । ଏହିପରି ‘ଇକ’ ପ୍ରତ୍ୟୟ ସଂଯୋଗ କରି ପାଞ୍ଚଟି ଶବ୍ଦ ଗଠନ କର ।)
उत्तर:
दिन + इक = दैनिक
वर्ष + इक = वार्षिक
नीति + इक = नैतिक
धर्म + इक = धार्मिक
साहित्य + इक = साहित्यिक

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

5. निम्नलिखित वाक्यों के रेखांकित शब्दों को स्पष्ट कीजिए:
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ରେଖାଙ୍କିତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କର : )
(ବିଶେଷ୍ୟ, ସର୍ବନାମ, ବିଶେଷଣ, କ୍ରିୟା ଆଦି ।)
(संज्ञा, सर्वनाम, विशेषण, क्रिया आदि)
(क) वे समुद्र की नीली आभा में घंटों खोए रहते।
उत्तर:
वे-सर्वनाम
खोए रहते – क्रिया

(ख) इस संस्था का उद्देश्य था देश में वैज्ञानिक चेतना का विकास करना।
उत्तर:
संस्था – संज्ञा
वैज्ञानिक – विशेषण

(ग) प्रतिभावान छात्र, सरकारी नौकरी की ओर आकर्षित होते थे।
उत्तर:
प्रतिभावान – विशेषण
छात्र – संज्ञा
सरकारी – विशेषण
नौकरी – संज्ञा

(घ) हमारे आसपास ऐसी न जाने कितनी ही चीजें बिखरी पड़ी है।
उत्तर:
हमारे – सर्वनाम
बिखरी पड़ी हैं – क्रिया

(क) वे अपना पूरा समय अध्ययन अध्यापन और शोध में बिताने लगे
उत्तर:
वे अपना पूरा समय अध्ययन, अध्यापन और शाध में बिताने लगे।

(ख) आखिर समुद्र का रंग नीला ही क्यों होता है
उत्तर:
आखिर समुद्र का रंग नीला ही क्यों होता है?

(ग) बैंगनी के बाद क्रमशः नीले आसमानी हरे पीले नारंगी और लाल वर्ण का नंबर आता है।
उत्तर:
बैंगनी के बाद क्रमशः नीले, आसमानी, हरे, पीले, नारंगी और लाल वर्ण का नंबर आता है

7. रिक्त स्थानों में सही परसर्ग भरिए:
(क) भारतीय संस्कृति …………… रामन ………………. हमेशा ही गहरा लगाव रहा।
उत्तर:
से, को,

(ख) रामन वैज़ानिक चेतना और दृष्टि …………………. साक्षात् प्रतिमूर्त्रि थे।
उत्तर:
की,

(ग) रामन …………….. खोज भौतिकी …………………. क्षेत्र ………………… एक क्रांति ………………… समान थी।
उत्तर:
की, के, में, के

गृह कार्य:
(क) नोबेल पुरस्कार पानेवाले भारतीयों के बारे में जानकारी हासिल कीजिए।
(ख) आइजाक न्यूटन की उपलब्धि के बारे में पता लगाइए।
उत्तर:
(क) भारती वैज्ञानिक चन्द्रशेखर वेंकट रामन को १९३० ई. में भौतिक विज्ञान के क्षेत्र में नई खोज के लिए उन्हें नोबल पुरस्कार से सम्मानित किया गया। वे नोबल पुरस्कार पाने वाले प्रथम भारतीय थे। इसके बाद मदर टेरेसा को शांति के लिए नोबल पुरस्कार मिला था।
(ख) आइजाक न्यूटन ने मध्याकर्षण शक्ति का आविष्कार किया था। पृथ्वी के नीचे एक चुम्बकीय शक्ति है जो हर चीज को अपनी ओर खींचती (नीचे की ओर) है। इस तथ्य का आविष्कार न्युटन ने किया था।

अति संक्षिप्त उत्तरमूलक प्रश्नोत्तर

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
प्रथम भारतीय नोबेल बिजेता वैज्ञानिक कौन है?
उत्तर:
प्रथम भारतीय नोबेल विजेता वैज्ञानिक सर चंद्रशेखर वेंकट रामन हैं।

प्रश्न 2.
वैज्ञानिक रामन ने कितनी उर्म में मैट्रिक पास किया?
उत्तर:
बैज्ञानिक रामन ने ग्यारह साल की उर्म में मैट्रिक पास किया।

प्रश्न 3.
वैज्ञानिक रामन को कब नोबेल पुरस्कार मिला?
उत्तर:
बैज्ञानिक रामन को सन् १९३० ईस्वी में नोबेल पुरस्कार मिला।

प्रश्न 4.
रामन का जन्म कब और कहाँ हुआ था?
उत्तर:
रामन का जन्म ७ नवंबर सन् १८८८ को तामिलनाडु के तिरुचिरापल्ली नगर में हुआ था।

प्रश्न 5.
रामन के पिना क्या थे?
उत्तर:
रामन के पिता गणित और भौतिकी के शिक्षक थे।

प्रश्न 6.
प्रतिभावान छात्र किस ओर आकर्षित होते थे?
उत्तर:
प्रतिभावान छात्र सरकारी नौकरी की ओर आकर्षित होते थे।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

प्रश्न 7.
रामन बहुबाजार क्यों आते थे?
उत्तर:
रामन बहुबाजार स्थित ‘इंडियन एसोसिएशन फॅर द कल्टीवेशन ऑफ साइंस’ की प्रयोगशाला में शोधकार्य के लिए आते थे।

प्रश्न 8.
रामन की खोज की बजह से क्या सहज हो गया?
उत्तर:
रामन की खोज की बजह के पदार्थों के अणुओं और परमाणुओं की आंतरिक संरचना का अध्ययन सहज हो गया।

प्रश्न 9.
आइंस्टाइन ने प्रकाश के बारे में क्या बताया?
उत्तर:
आइंस्टाइन ने प्रकाश के बारे में बताया कि प्रकाश आति सूक्ष्म कणों की तीव्र धारा के समान है।

प्रश्न 10.
रामन को किससे लगाव रहा?
उत्तर:
भारतीय संस्कृति से रामन को हमेंशा ही गहरा लगाव रहा।

प्रश्न 11.
विज्ञान के प्रचार-प्रसार के लिए रामन क्या करते थे?
उत्तर:
विज्ञान के प्रचार-प्रसार के लिए ‘करेंट साइंस’ नामक एक पत्रिका का संपादन करते थे।

प्रश्न 12.
पेड़ से सेब गिरने के पीछे छिपे रहस्य को सबसे पहले कौन समझ पाया?
उत्तर:
पेड़ से सेब गिरने के पीछे छिपे रहस्य को सबसे पहले न्यूटन समझ पाया।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

प्रश्न 13.
रामन का पहला शोधपत्र किसमें प्रकाशित हुआ था?
उत्तर:
रामन का पहला शोधपत्र फिलोसॉफिकल मौगाजीन में प्रकाशित हुआ था।

प्रश्न 14.
एकवर्णिय प्रकाश की किरणों में सबसे अधिक उर्जा किस रंग के प्रकाश में होती है?
उत्तर:
एकवर्णीय प्रकाश की किरणों में सबसे अधिक उजी बैंजनी रंग के प्रकाश में होती है।

प्रश्न 15.
रामन ने कब सरकारी नौकरी छोड़ दी?
उत्तर:
जब रामन ने कलकता विश्वविद्यालय में प्रोफेसर का कार्य भार संकाला तब उन्होंने सरकारी नौकरी छोड़ दी।

प्रश्न 16.
रामन की खोज किस क्षेत्र में एक क्रांति के समान थी?
उत्तर:
रामन की खोज भौतिक के क्षेत्र में एक कांति के समान थी।

प्रश्न 17.
डॉ महेन्द्रलाल सरकार ने कौन-सी संस्था खड़ी की थी?
उत्तर:
महेन्द्रलाल सरकार ने ‘इंडियन एसोसिएशन फॉर द कालटीवेशन ऑफ सांइस’ नामक एक प्रयोगशाला संस्था खड़ी की थी।

प्रश्न 18.
रामन को ‘सर’ की उपाधि कब मिला?
उत्तर:
रामन को ‘सर’ की उपाधि सन् १९२९ ईं को मिला।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में दीजिए।

प्रश्न 1.
प्रतिभावान छात्र किसपर आकर्षित होते थे?
उत्तर:
अध्यापक पदपर

प्रश्न 2.
पेड़ से सेव गिरने के पीछे छिपे रहस्य को सबसे पहले कौन समझ पाया?
उत्तर:
न्युटन

प्रश्न 3.
रामन के पिता किस बिषय के शिक्षक थे?
उत्तर:
भौतिकी और गणित

प्रश्न 4.
रामन कब जन्मग्रहण किए थे?
उत्तर:
७ नवबंर सन् १८८८

प्रश्न 5.
रामन का पहला शोध पत्र किस में प्रकाशित हुआ?
उत्तर:
फिलोसॉफिकल मैगजीन

प्रश्न 6.
भारत-सरकार के किस विभाग में रामन को नौकरी मिली?
उत्तर:
वित्त विभाग

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

प्रश्न 7.
सरकारी नौकरी रामन ने कब छोड़ दी?
उत्तर:
१९१७

प्रश्न 8.
रामन समुद्र यात्रा पर कब निकले?
उत्तर:
१९२१

प्रश्न 9.
‘भारत रत्न’ से सम्मानित रामन को कब किया गया?
उत्तर:
१९५४

प्रश्न 10.
किस क्षेत्र रामन की खोज में एक क्रांति के समान थी?
उत्तर:
भौतिक विज्ञान

प्रश्न 11.
कौन नोबेल पुरस्कार पाने बाले पहले भारतीय बैज्ञानिक थे?
उत्तर:
रामन

प्रश्न 12.
फिलोसोफिकल मैंगजीन रामन का कौन-सा शोधपत्र था?
उत्तर:
पहला

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

प्रश्न 13.
रामन को कब ‘सर’ की उपाधि मिली?
उत्तर:
1929

प्रश्न 14.
रामन की मृत्यु कितने वर्ष की आयु में हुई?
उत्तर:
८२ वर्ष

C. रिक्तस्थानों को भरिए।

प्रश्न 1.
रामन की खोज ………………. के क्षेत्र में एक क्रांति के समान थी।
उत्तर:
भौतिक विज्ञान

प्रश्न 2.
वैज्ञानिक रामन ने ………………. उम्र में मैट्रिक पास किया।
उत्तर:
ग्यारह साल

प्रश्न 3.
…………………… ने कहा- “प्रकाश अति सूक्ष्म कणों की तीव्र धारा के समान है”।
उत्तर:
आइंष्टाइन

प्रश्न 4.
रामन को सन् …………………. में राँयाल सोसाइटी की सहायता से सम्मानित किया गया था।
उत्तर:
१९२४

प्रश्न 5.
रामन पदार्थो की आणविक और पारमाणविक संरचना अध्ययन के लिए ………………… का सहारा लिया।
उत्तर:
स्पेक्ट्रोस्कोपी

प्रश्न 6.
‘बैज्ञानिक चेतना के बाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन’ ………………….. यह रचना की है।
उत्तर:
धीरंजन मालवे

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

प्रश्न 7.
डॉक्टर महेंद्रलाल सरकार ने ………………. संस्था का खड़ा किया था।
उत्तर:
इंड़ियन एसोसिएशन फॅर द कल्टीवेशन ऑफ साइंस

प्रश्न 8.
…………………… ‘सर’ की उपाधि रामन को मिली।
उत्तर:
१९२९

प्रश्न 9.
सन् १९५४ ई. में रामन को ……………….. सम्मान से सम्मानित किया गया।
उत्तर:
भारत-रत्न

प्रश्न 10.
सब से अधिक ऊर्जा एक वर्णीय प्रकाश की किरणों में …………………. रंग के प्रकाश में होती है।
उत्तर:
बैंगनी

प्रश्न 11.
……………………….. रामन को रॉयल सोसाइटी की सदस्यता से सम्मानित किया गया था।
उत्तर:
१९२४

प्रश्न 12.
नोबेल पुरस्कार पाने वाले रामन …………….. से भारतीय बैजानिक थे।
उत्तर:
पहले

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

प्रश्न 13.
……………….. वर्ष की आयु में रामन की मृत्यु हुई।
उत्तर:
८२

प्रश्न 14.
रामन को ……………… ईस्वी में नोबेल पुरस्कार से सम्मानित किया गया था।
उत्तर:
९ ९ ३ ०

प्रश्न 15.
………………. प्रकाश की किरणों में सबसे अधिक ऊर्जा बैंगनी रंग के प्रकाश में होती है।
उत्तर:
एकवर्णीय

प्रश्न 16.
………………. अति सूक्ष्म कणों की तीव्र धारा के समान है।
उत्तर:
प्रकाश

प्रश्न 17.
नोबेल पुरस्कार पाने वाले पहला भारतीय वैज्ञानिक ………………… है।
उत्तर:
रामन

प्रश्न 18.
१ ९ २ ४ ई० में रामन को …………………. की सदस्यता से सम्मानित किया गया।
उत्तर:
रॉयल सोसाइटी

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

प्रश्न 19.
सनु १९२१ को रामन ………………… यात्रा पर निकले।
उत्तर:
समुद्र यात्रा

प्रश्न 20.
……………….. वैज्ञानिक ने “इंड़ियन एसोसियन फॅार द कल्टीवेसन आँफ साइंस” की स्थापना की।
उत्तर:
वेंकटरामन

प्रश्न 21.
रामन का जन्म……………… हुआ था।
उत्तर:
७ नवंबर १८८८

प्रश्न 22.
पेड़ से सेव गिरने के रहस्य को ……………….. समझ पाया।
उत्तर:
न्युटन

प्रश्न 23.
‘इंड़ियन एसोसिएसन फॉर द कल्टीवेशन ऑफ साइंस’ …………………… बनाया।
उत्तर:
डॉक्टर महेन्द्रलाला सरकार

प्रश्न 24.
रामनका मृत्यु …………………… वर्ष की आयु में हुई।
उत्तर:
८?

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

प्रश्न 25.
सन् १८५४ ईं.में रामन को …………………. सम्मान से सम्मानित किया गया।
उत्तर:
भारत-रत्न

D. सही उत्तर चुनिए।

1. ‘बैज्ञानिक चेतना के बाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन’ पा के लेखक हैं
(A) धीरंजन मालवे
(B) वेंकट रामन
(C) रवीन्द्रनाथ
(D) अबदुल कलाम
उत्तर:
(A) धीरंजन मालवे

2. रामन ने कितने साल की उम्र भौतिक पास किया?
(A) दस
(B) बारह
(C) ग्यारह
(D) तेरह
उत्तर:
(C) ग्यारह

3. प्रथम भारतीय जो नोबेल बिजेता बने, वे हैं –
(A) धीरंजन मालवे
(B) विनोबाभावे
(C) वेंकटरमन
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(C) वेंकटरमन

4. रामन को कब नोबेल पुरस्कार से नबाजा गया?
(A) 1940
(B) 1941
(C) 1935
(D) 1930
उत्तर:
(D) 1930

5. रामन का जन्म कहाँ पर हुआ था?
(A) तामिलनाडु
(B) दिल्ली
(C) तिरूपिरापल्ली
(D) मद्रास
उत्तर:
(C) तिरूपिरापल्ली

6. रामन का जन्म कहाँ पर हुआ था?
(A) वैज्ञानिक
(B) शिक्षक
(C) वकील
(D) कृषक
उत्तर:
(B) शिक्षक

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

7. रामन का जन्म कब हुआ था?
(A) 1989
(B) 1888
(C) 1878
(D) 1870
उत्तर:
(B) 1888

8. रामन के पिता किस विषय के शिक्षक थे?
(A) गणित
(B) विज्ञान
(C) इतिहास
(D) भूगोल
उत्तर:
(A) गणित

10. भौतिकी के अनुसंधान को बढ़ावा देने के लिए रामन ने क्या स्थापना की ?
(A) रामन ईस्टीच्यूट
(B) कलपूर्जा
(C) रिसर्चसेंटर
(D) कार्यालय
उत्तर:
(A) रामन ईस्टीच्यूट

11. रामन की दिल्ली इच्छा क्या थी?
(A) सेवाकरना
(B) राजकार्य करना
(C) शोधकार्य करना
(D) गृहकार्य करना
उत्तर:
(C) शोधकार्य करना

12. रामन कार्यालय से फुरसत पाते ही कहाँजाते थे?
(A) मंदिर
(B) गाँव
(C) स्कूल
(D) प्रयोगशशला
उत्तर:
(D) प्रयोगशशला

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

13. आशुतोष मुखर्जी कौन थे?
(A) गणित शास्त्री
(B) शिक्षा शास्त्री
(C) रसायनवित
(D) इतिहासवित
उत्तर:
(B) शिक्षा शास्त्री

14. रामन ने अपने किस पहनावे को नहीं छोड़ा?
(A) उत्तर भारतीय
(B) दक्षिण भारतीय
(C) पूर्व भारतीय
(D) पश्चिम भारतीय
उत्तर:
(B) दक्षिण भारतीय

15. किस प्रत्रिका का संपादन रामन ने किया?
(A) साईस पत्रिका
(B) करेंट साईंस पत्रिका
(C) इतिहास पत्रिका
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(B) करेंट साईंस पत्रिका

16. देशी और विदेशी बाद्ययंत्रो पर किसने अध्ययन किया?
(A) रामन
(B) गालिलिओ
(C) नियुटन
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) रामन

1. पेड़…………………… रामन।
ପେଡ଼୍ ସେ ସେଣ୍ଟ୍ ଗିତେ ହୁଏ ତୋ ଲୋଗ୍ ସଦିଛେଁ ସେ ଦେଖ୍ ରହସ୍ୟ କୋ ନ୍ୟୁଟନ୍ ସେ ପହଲେ କୋଈ ଔର୍ ଜାନ୍ ନହୀ ପାୟା ଥା । ଠୀକ୍ ଉସୀ ରହେ ଥେ, ମଗର୍ ଗିରନେ କେ ପୀଛେ ଛିପେ ପ୍ରକାର୍ ବିରାଟ୍ ସମୁଦ୍ର କୀ ନୀଲ୍-ବର୍ଷୀୟ ଆଭା କୋ ଭୀ ଅସଂଖ୍ୟ ଲୋଗ୍ ଆଦିକାଲ୍ ସେ ଦେଖତେ ଆ ରହେ ଥେ, ମଗର୍ ଇସ୍ ଆଭା ପର୍ ପଡ଼େ ରହସ୍ୟ କେ ପରଦେ କୋ ହଟାନେ କେ ଲିଏ ହମାରେ ସମକ୍ଷ ଉପସ୍ଥିତ ହୁଏ ସାର୍ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ୱେଙ୍କଟ୍ ରାମନ୍ ।

ଅନୁବାଦ:
ଗଛରୁ ସେଓ ପଡ଼ିବା ଲୋକ କେଉଁ କାଳରୁ ଦେଖ୍ ଆସୁଥିଲେ କିନ୍ତୁ ପଡ଼ିବା ପଛରେ ଲୁଚି ରହିଥ‌ିବା ରହସ୍ୟକୁ ନିଉଟନ୍‌ଙ୍କ ପୂର୍ବରୁ କେହି ଜାଣିପାରି ନଥିଲେ । ଠିକ୍ ସେହିପରି ବିରାଟ ସମୁଦ୍ରର ନୀଳବର୍ଣ୍ଣ ରଙ୍ଗକୁ ମଧ୍ଯ ଅସଂଖ୍ୟ ଲୋକ ଆଦିମ କାଳରୁ ଦେଖ୍ ଆସୁଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଏହି ରଙ୍ଗ ପଡ଼ିବାର ରହସ୍ୟର ପରଦାକୁ ଉଠାଇବାପାଇଁ ଆମ ସମ୍ମୁଖରେ ଉପସ୍ଥିତ ହେଲେ ସାର୍ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ଭେଙ୍କଟ ରମଣ ।

2. बात सन्. ………………………. बन गए।
ବାତ୍ ସନ୍‌ ୧୯୨୧ କୀ ହୈ ଜବ୍ ରାମନ୍ ସମୁଦ୍ରା ୟାତ୍ରା ପର୍ ଥେ । ଜାହାଜ୍ କେ ଡେକ୍ ପର୍ ଖଡ଼େ ହୋକର୍ ନୀଲେ ସମୁଦ୍ର କୋ ନିହାରନା ପ୍ରକୃତି-ପ୍ରେମୀ ରାମନ୍ କୋ ଆଚ୍ଛା ଲଗ୍ନ ଥା । ୱେ ସମୁଦ୍ର ନୀଲୀ ଆଭା ମେଁ ଘଣ୍ଟା ଖୋଏ ରହତେ । ଲେକିନ୍ ରାମନ୍ କେୱଲ୍ ଭାବୁକ୍ ପ୍ରକୃତିପ୍ରେମୀ ହୀ ନର୍ତୀ ଥେ, ଉକେ ଅନ୍ଦର୍ ଏକ୍ ବୈଜ୍ଞାନିକ୍ କୀ ଜିଜ୍ଞାସା ଭୀ ଉତନୀ ହୀ ସଶକ୍ତ ଥୀ । ୟହୀ ଜିଜ୍ଞାସା ଉସେ ସୱାଲ୍ କର୍ ବୈଠୀ– ‘ଆଖୁ ସମୁଦ୍ର କା ରଙ୍ଗ ନୀଲା ହୀ ଜ୍ୟୋ ହୋତା ହୈ ? କୁଛ୍ ଔର୍ କ୍ୟା ନହୀ ? ରାମନ୍ ସୱାଲ୍ କା ଜଓ୍ବାବ୍ ଗୂଢ଼ନେ ମେଁ ଲଗ୍ ଗଏ । ଜବ୍ ର୍ଭୂଢ଼ତେ ହୀ ୱେ ବିଶ୍ୱବିଖ୍ୟାତ୍ ବନ୍ ଗଏ ।

ଅନୁବାଦ :
୧୯୨୧ ମସିହାର କଥା ଅଟେ ଯେତେବେଳେ ରମଣ ସମୁଦ୍ର ଯାତ୍ରାରେ ଥିଲେ । ଜାହାଜର ଡେକ୍ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ସେତିକି ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଥିଲା । ଏହି ଜାଣିବାର ଇଚ୍ଛା ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଶ୍ନ କରିବସିଲା ‘କାହିଁକି ସମୁଦ୍ରର ରଙ୍ଗ ନୀଳ ହୁଏ ? କିଛି ଆଉ କାହିଁକି ନୁହେଁ ? ରମଣ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର ଖୋଜିବାରେ ଲାଗିଗଲେ । ଉତ୍ତର ଖୋଜି ସେ ବିଶ୍ୱବିଖ୍ୟାତ ହୋଇଗଲେ।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

3. रामन का ……………….. हसिल किए।
ରାମନ୍ କା ଜନ୍ମ ୭ ନଭେମ୍ବର ସନ୍‌ ୧୮୮୮ କୋ ତାମିଲନାଡୁ ତିରୁଚିରାପଲ୍ଲୀ ନଗର୍ ମେଁ ହୁଆ ଥା । ଇନ୍‌କେ ପିତା ବିଶାଖାପଉନମ୍ ମେଁ ଗଣିତ୍ ଔର୍ ଭୌତିକୀ ଇହେଁ ବପନ୍ ସେ ଗଣିତ୍ ଔର୍ ଭୌତିକୀ ପଢ଼ାତେ ଥେ । ଇସ୍‌ କୋଈ ଅତିଶୟୋକ୍ତି ନହେଁ ଦୋ ବିଷୟୌ କେ ଜ୍ଞାନ ନେ ଉନ୍ଦେ ଜଗତ୍-ପ୍ରସିଦ୍ଧ ବନାୟା, ଉକୀ ସଶକ୍ତ ନୀ ଉକେ ପିତା ନେ ପଢ଼ାଈ ଉର୍ଡୋନେ ପହଲେ ଏ.ବୀ.ଏନ୍. କାଁଲେଜ୍, ତିରୁଚିରାପଲ୍ଲୀ ସେ ଔର୍ ଫିର ପ୍ରେସୀରେଁସୀ କଲେଜ୍, ମଦ୍ରାସ୍ ସେ କୀ । ବୀ.ଏ.ଔର୍ ଏମ୍.ଏ. -ଦୋନୌ ହୀ ପରୀକ୍ଷାଓଁ ମେଁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱନେ କାଫୀ ଉଁଚେ ଅଙ୍କ ହାସିଲ କିଏ ।
ହୀ ତୈୟାର୍ କୀ ଥୀ । କଲେଜ୍ କୀ

ଅନୁବାଦ:
ରମଣଙ୍କ ଜନ୍ମ ୧୮୮୮ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୭ରେ ତାମିଲନାଡୁର ତିରୁଚିରାପଲ୍ଲୀ ସହରରେ ହୋଇଥିଲା । ତାଙ୍କର ପିତା ବିଶାଖାପାଟଣାରେ ଗଣିତ ଓ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନରେ ଶିକ୍ଷକ ଥିଲେ । ପିତା ତାଙ୍କୁ ପିଲାଦିନେ ଗଣିତ ଓ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ପଢ଼ାଉଥିଲେ । ଏଥିରେ କୌଣସି ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ଯେ ଯେଉଁ ଦୁଇଟି ବିଷୟର ଜ୍ଞାନରେ ସେ ଜଗତ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହେଲେ । ତାଙ୍କର ସୁଦୃଢ଼ ମୂଳଦୁଆ ତାଙ୍କ ପିତା ପ୍ରସ୍ତୁତି କରିଥିଲେ । ପ୍ରଥମେ ଏ.ବି.ଏମ୍. କଲେଜ, ତିରୁଚିରାପଲ୍ଲୀ ଏବଂ ପୁଣି ପ୍ରେସିଡେନ୍ସି କଲେଜ, ମାଡ୍ରାସ୍‌ରେ କଲେଜ ପଢ଼ା ହୋଇଥିଲା । ବି.ଏ. ଏବଂ ଏମ.ଏ. ଉଭୟ ପରୀକ୍ଷାରେ ସେ ଉଚ୍ଚ ନମ୍ବର ପାଇଥିଲେ ।

4. रामन का ……………………… .म हुई।
ରାମନ୍ କା ମସ୍ତିଷ୍କ ବିଜ୍ଞାନ୍ କେ ରହସ୍ଯା କୋ ସୁଝାନେ କେ ଲିଏ ବଚ୍‌ପନ୍ ସେ ହୀ ବେଟେନ୍ ରହତା ଥା । ଅପ୍‌ନେ କଲେଜ୍‌ କେ ଜମାନେ ସେ ହୀ ଉନେ ଶୋଧକାର୍ଥେ ମେଁ ଦିଲ୍‌ଚନ୍ତ୍ରୀ ଲେନା ଶୁରୂ କର୍ ଦିୟା ଥା । ଉନ୍‌କା ପହଲା ଶୋଧପତ୍ର ଫିଲୋସୋଫିକଲ୍ ମୈଗଜୀନ୍ ମେଁ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଆ ଥା । ଉକୀ ଦିଲୀ ଇଚ୍ଛା ତୋ ୟହୀ ଥୀ କି ୱେ ଅପ୍‌ ସାରା ଶୋଧକାର୍ୟା କୋ ହୀ ସମର୍ପିତ କର୍ ହେଁ, ମଗର୍ ଉନ୍ ଦିନୌ ଶୋଧକାର୍ଯ କୋ ପୂରେ ସମୟ କୈରିୟର୍ କେ ରୂପ୍ ମେଁ ଅପ୍‌ନାନେ କୀ କୋଈ ଖାସ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନର୍ତୀ ଥୀ । ପ୍ରତିଭାବାନ୍ ଛାତ୍ର ସରକାରୀ ନୌକରୀ କୀ ଔର୍ ଆକର୍ଷିତ ହୋତେ ଥେ । ରାମନ୍ ଭୀ ଅପ୍‌ ସମୟ କେ ଅନ୍ୟ ସୁୟୋଗ୍ଯ ଛାତ୍ରୋ କୀ ଭାଁତି ଭାରତ୍ ସରକାର୍‌ କେ ୱିତ୍ତ-ଭାଗ୍ ମେଁ ଅଫ୍‌ସର୍ ବନ୍ ଗଏ । ଉନ୍‌କୀ ତୈନାତୀ କୋଲକାତା ମେଁ ହୁଈ ।

ଅନୁବାଦ:
ରମଣଙ୍କ ମସ୍ତିଷ୍କ ବିଜ୍ଞାନର ରହସ୍ୟକୁ ସମାଧାନ କରିବାପାଇଁ ପିଲାଦିନରୁ ହିଁ ଅସ୍ଥିର ରହୁଥିଲା । ନିଜ କଲେଜ ସମୟରୁ ସେ ଗବେଷଣା କରିବାରେ ଆଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ କରି ଦେଇଥିଲେ । ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଗବେଷଣାମୂଳକ ଲେଖା ଗବେଷଣା କାର୍ଯ୍ୟରେ ହିଁ ସମର୍ପିତ କରିଦେବେ, କିନ୍ତୁ ସେହି ଦିନମାନଙ୍କରେ ଗବେଷଣା କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବିକା ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିବାର କୌଣସି ଭଲ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନଥିଲା । ପ୍ରତିଭାବାନ୍ ଛାତ୍ର ସରକାରୀ ଚାକିରୀ ପ୍ରତି ଆକର୍ଷିତ ହେଉଥିଲେ । ରମଣ ତାଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି କଲିକତାରେ ହେଲା ।

5. कलकत्ता……………….. वाद्ययंत्र थे।
କୋଲକାତା ମେଁ ସରକାରୀ ନୌକରୀ କେ ଦୌରାନ୍ ଉନେ ଅପ୍‌ ଆଷମ ଥି । ସ୍ବାଭାୱିକ୍ ରୁଝାନ୍ କୋ ବନାଏ ରଖା । ହୁଏ ବହୂ ବାଜାର ଆଡେ, ଜହାଁ ‘ଇଣ୍ଡିୟନ୍ ଏସୋସିଏଶନ୍ ଫାର ଦ କଲ୍‌ୱେସନ୍ ଆପ୍‌ ଏକ ଅନୂଠୀ ସଂସ୍ଥା ଥୀ, ଜିସେ କୋଲକାତା କେ ଏକ୍ ଡାକ୍ଟର ଦଫ୍‌ର ସେ ଫୁର୍ସତ୍ ପାତେ ହୀ ୱେ ଲୌ
ଆଁଫ୍ ସାଇଂସ୍’ କୀ ପ୍ରୟୋଗଶାଲା ଥୀ । ୟହ ଅପ୍‌ ମହେନ୍ଦ୍ରଲାଲ୍ ସର୍‌କାର୍ ନେ ବର୍ଷେ କୀ କଠିନ୍ ମେହନତ୍ ଔର ଲଗନ୍ କେ ବାଦ୍ ଖଡ଼ା କିମ୍ବା ଥା । ଇସ୍ ସଂସ୍ଥା କା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥା ଦେଶ୍ ମେଁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଚୈତନା କା ସ୍ଵିକାସ କନା । ଅପ୍‌ ମହାନ୍ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୱେ କେ ବାଜୁଦ୍ ଇସ୍ ସଂସ୍ଥା କେ ପାସ୍ ସାଧର୍ମୋ କା ନିତାନ୍ତ ଅଭା ଥା । ରାମନ୍ ଇସ୍ ସଂସ୍ଥା କୀ ପ୍ରୟୋଗଶାଲା ମେଁ କାମଚଲାଉଁ ଉପକରଣୋ କା ଇସ୍ତେମାଲ୍ କର୍‌ତେ ହୁଏ ଶୋଧକାର୍ୟ କର୍‌ତେ।

ୟହ ଅପ୍‌ ଆପ୍‌ ଏକ ଆଧୁନିକ ହଠୟୋଗ୍ କା ଉଦାହରଣ ଥା, ଜିସ୍ ମେଁ ଏକ ସାଧକ ଦଫ୍‌ତର ମେଁ କଡ଼ୀ ମେହନତ୍ କେ ବାଦ୍ ବହୁ ବାଜାର୍ କୀ ଇସ୍ ମାମୂଲୀ-ସୀ ପ୍ରୟୋଗଶାଲା ମେଁ ପହୁଁଚ୍‌ ଔର୍ ଅପୂନୀ ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତି କେ ଜୋର୍ ସେ ଭୌତିକ ଜ୍ଞାନ କୋ ସମୃଦ୍ଧ ବନାନେ କେ ପ୍ରୟାସ୍ କର୍‌ତା । ଉନ୍ସୀ ଦିନୋ ୱେ ୱାଦ୍ୟୟନ୍ତ୍ର କୀ ଧ୍ଵନିର୍ଲୋ କେ ପୀଛେ ଛିପେ ଜ୍ଞାନିକ ରହସ୍ୟା କୀ ପରର୍ତେ ଖୋଲ୍‌ନେ କା ପ୍ରୟାସ୍ କର୍ ରହେ ଥେ । ଇସ୍ ଦୌରାନ୍ ଉନେ ଅନେକ ୱାଦ୍ୟୟନ୍ତୋ କା ଅଧ୍ୟୟନ କିୟା ଜିନ୍‌ ଦେଶୀ ଔର୍ ବିଦେଶୀ, ଦୋର୍ଡୋ ପ୍ରକାର କେ ୱାଦ୍ୟୟନ୍ତ୍ର ଥେ ।

ଅନୁବାଦ:
କଲିକତାରେ ସରକାରୀ ଚାକିରୀ କାଳରେ ସେ ନିଜର ସ୍ଵାଭାବିକ ଲକ୍ଷ୍ୟକୁ ବଜାୟ ରଖୁଲେ । ଅଫିସ୍‌ରୁ ସମୟ ମିଳିଲେ ସେ ଫେରିଆସି ବହୁ ବଜାର ଆସୁଥୁଲେ, ଯେଉଁଠି ‘ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଏସୋସିଏସନ୍ ଫର୍ ଦି କଲ୍‌ଟିବେସନ୍ ଆଫ୍ ସାଇନ୍‌ସ୍’ର ପ୍ରୟୋଗଶାଳା ଥିଲା । ଏହା ନିଜସ୍ୱ ଢଙ୍ଗର ଏକ ଅସାଧାରଣ ସଂସ୍ଥା ଥିଲା, ଯାହାକୁ କଲିକତାର ଡାକ୍ତର ମହେନ୍ଦ୍ରଲାଲ ସରକାର ବର୍ଷ ବର୍ଷର କଠିନ ପରିଶ୍ରମ ଓ ନିଷ୍ଠା ପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ଏହି ସଂସ୍ଥାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଦେଶରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଚେତନାର ବିକାଶ କରିବା । ନିଜର ମହାନ୍ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପରେ ମଧ୍ୟ ଏହି ସଂସ୍ଥା ନିକଟରେ ସାଧନଗୁଡ଼ିକର ନିତାନ୍ତ ଅଭାବ ଥିଲା । ଆଧୁନିକ ହଟଯୋଗର ଏକ ଉଦାହରଣ ଥିଲା, ଯେଉଁଠି ଜଣେ ସାଧକ ଅଫିସ୍‌ରେ କଠିନ ପରିଶ୍ରମ ପରେ ବହୁ ବଜାରର ଏହି ସାଧାରଣ ପ୍ରୟୋଗଶାଳାରେ ପହଞ୍ଚୁଥିଲେ ଏବଂ ନିଜର ଇଚ୍ଛାଶକ୍ତି ଦ୍ୱାରା ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକରୁଥିଲେ । ଖୋଜିବାକୁ ଚେଷ୍ଟାକଲେ । ଏହି ସମୟରେ ସେ ଅନେକ ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ରର ଅଧ୍ୟୟନ କଲେ ଯାହା ମଧ୍ୟରେ ଦେଶୀ ଓ ବିଦେଶୀ,

6. वाद्ययंत्रों ……………………….. प्रकाशित किए।
ୱାଦ୍ୟୟର୍ଷେ ପର୍ କିଏ ଜା ରହେ ଶୋଧକାରୌ କେ ଦୌରାନ୍ ଉକେ ଅଧ୍ୟୟନ୍ କେ ଦାୟରେ ମେଁ ଜହାଁ ୱାୟଲିନ୍, ଚୈଲୋ ୟା ପିୟାନୋ ଜୈସେ ଵିଦେଶୀ ୱାଦ୍ୟ ଆଏ, ୱର୍କୀ ୱଣା, ତାରା ଔର ମୃଦଙ୍ଗମ୍ ପର ଭୀ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱନେ କାମ୍ କିୟା । ଉନ୍‌ନେ ଜ୍ଞାନିକ୍ ସିଦ୍ଧାର୍ଡୋ କେ ଆଧାର ପର୍ ପଶ୍ଚିମୀ ଦେଶୌ କୀ ଇସ୍ ଭ୍ରାତି କୋ ତୋଡ଼ନେ କୀ କୋଶିଶ୍ କୀ କି ଭାରତୀୟ ୱାଦ୍ୟୟନ୍ତ୍ର ଵିଦେଶୀ ୱାର୍ଯ୍ୟୋ କୀ ତୁଲ୍‌ନା ମେଁ ଘଟିୟା ହେଁ । ୱାଦ୍ୟୟନ୍ତୋ କେ କଂପନ୍ କେ ପିଛେ ଛିପେ ଗଣିତ୍ ପର୍ ଉର୍ଡୋନେ ଅଚ୍ଛା-ଖାସା କାମ୍ କିୟା ଔର୍ ଅନେକ୍ ଶୋଧପତ୍ର ଭୀ ପ୍ରକାଶିତ୍ କିଏ ।

ଅନୁବାଦ:
ଚାଦ୍ୟ ଯନ୍ତ ଉପରେ କରୁଥିବା ଗବେଷଶା ସମୟରେ ତାଙ୍କର ଅଧ୍ୟୟନର ପରିଧ୍ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁଠି ଭାଓଲିନ୍ ପିଆନୋ ଯେପରି ବିଦେଶୀ ବାଦ୍ୟ ଆସିଥିଲା, ସେଇଠି ବୀଣା, ତାନପୁରା ଏବଂ ମୃଦଙ୍ଗ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ସେ କାମ କରିଥିଲେ । ବିଦେଶୀ ବାଦ୍ୟ ତୁଳନାରେ ଭଲ ନୁହେଁ । ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ରମାନଙ୍କର କମ୍ପନର ପଛରେ ଲୁଚି ରହିଥିବା ଗଣିତ ଉପରେ ସେ ଭଲ କାମ କରିଥିଲେ ଓ ଅନେକ ଗବେଷଣା ପତ୍ର ମଧ୍ୟ ପ୍ରକାଶିତ କରିଥିଲେ ।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

7. उस जमाने …………………. काम था।
ଉସ୍ ଜମାନେ କେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଶିକ୍ଷାଶାସ୍ତ୍ରୀ ସର୍ ଆଶୁତୋଷ ମୁଖାର୍ଜୀ କୋ ଇସ୍ ପ୍ରତିଭାୱାନ୍ ୟୁୱକ୍ କେ ବାରେ ମେଁ ଜାନକାରୀ ମିଲୀ । ଉନ୍ସୀ ଦିର୍ଡୋ କଳ୍‌କରା ୱିଶ୍ୱଦ୍ୟାଲୟ ମେଁ ପ୍ରୋଫେସର୍ କା ନୟା ପଦ୍ ସୃଜିତ୍ ହୁଆ ଥା । ମୁଖର୍ଜୀ ମହୋଦୟ ନେ ରାମନ୍ କେ ସମକ୍ଷ ପ୍ରସ୍ତାବ୍ ରଖା କି ୱେ ସରକାରୀ ନୌକରୀ ଛୋଡ଼କର୍ କଳ୍‌କରା ୱିଶ୍ୱଦ୍ୟାଲୟ ମେଁ ପ୍ରୋଫେସର୍ କା ପଦ୍ ସ୍ବୀକାର କର୍ ଲୈ । ରାମନ୍ କେ ଲିଏ ୟହ ଏକ କଠିନ୍ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ଥା । ଉସ୍ ଜମାନେ କେ ହିସାବ୍ ସେ ୱେ ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସରକାରୀ ପଦ୍ ପର୍ ଥେ । ଜିସ୍କୋ ସାଥ୍ ମୋଟୀ ତହା ଔର ଅନେକ ସୁବିଧାଏଁ ଜୁଡ଼ି ହୁଈ ଥୀ । ଉହେଁ ନୌକରୀ କର୍‌ତେ ହୁଏ ଦସ୍ ୱର୍ଷ ବୀତ୍‌ ଚୁକେ ଥେ । ଐସୀ ହାଲତ୍ ମେଁ ସର୍‌କାରୀ ନୌକ୍‌ରୀ ଛୋଡ଼କର୍ କମ୍ ୱେତନ୍ ଔର କମ୍ ସୁଧାୱାଲୀ ୱିଶ୍ୱଦ୍ୟାଲୟ କୀ ନୌକରୀ ମେଁ ଆନେ କା ଫୈସଲା କରନା ହିମ୍ମତ୍ କା କାମ୍ ଥା।

ଅନୁବାଦ:
ଚାଦ୍ୟ ଯନ୍ତ ଉପରେ କରୁଥିବା ଗବେଷଶା ସମୟରେ ତାଙ୍କର ଅଧ୍ୟୟନର ପରିଧ୍ ମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁଠି ଭାଓଲିନ୍ ସୂଚନା ମିଳିଲା । ସେହିଦିନମାନଙ୍କରେ କଲିକତା ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପ୍ରଫେସରର ନୂତନ ପଦବୀ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ମୁଖାର୍ଜୀ ସ୍ଵୀକାର କରନ୍ତୁ । ରମଣଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା ଏକ କଠିନ ସମସ୍ୟା ଥିଲା । ସେହି ସମୟର ହିସାବରେ ସେ ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ସରକାରୀ ପଦରେ ଥିଲେ, ଯାହା ସହିତ ମୋଟା ଦରମା ଓ ଅନେକ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ ଥିଲା । ସେ ଚାକିରୀ କରି ଦଶ ବର୍ଷ ଅତିବାହିତ କରିଥିଲେ । ଏପରି ଅବସ୍ଥାରେ ସରକାରୀ ଚାକିରୀ ଛାଡ଼ି କମ୍ ଦରମା ଓ କମ୍ ସୁବିଧା ଥିବା ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟର ଚାକିରୀ କରିବାର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ନେବା ସାହସିକତାର କାମ ଥିଲା।

8. रामन …………………………. में हुई।
ରାମନ୍ ସରକାରୀ ନୌକ୍‌ରୀ କୀ ସୁଖ୍-ସୁଧାଓଁ କୋ ଛୋଡ୍ ସନ୍‌ ୧୯୧୭ ମେଁ କଲ୍‌କରା ୱିଶ୍ୱଦ୍ୟାଲୟ କୀ ନୌକ୍‌ରୀ ମେଁ ଆ ଗଏ । ଉକେ ଲିଏ ସରସ୍ଵତୀ କୀ ସାଧନା ସର୍‌କାରୀ ସୁଖ ସୁଧାଓଁ ସେ କର୍ମୀ ଅଧିକ ମହତ୍ତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଥୀ । କଲ୍‌କତ୍ତା ଶ୍ୱଦ୍ୟାଲୟ କେ ଶୈକ୍ଷଣିକ ମାହୋଲ୍ ମେଁ େ ଅପ୍‌ନା ପୂରା ସମୟ ଅଧ୍ୟୟନ, ଅଧ୍ୟାପନ୍ ଔର୍ ଶୋଧ ମେଁ ବିତାନେ ଲଗେ । ଚାର୍ ସାଲ୍ ୱାଦ୍ ମ୍ମାନୀ ସନ୍ ୧୯୨୧ ମେଁ ସମୁଦ୍ର-ୟାତ୍ରା କେ ଦୌରାନ୍ ଜବ୍ ରାମନ୍ କେ ମସ୍ତିଷ୍କ ମେଁ ସମୁଦ୍ର କେ ନୀଲେ ରଙ୍ଗ କୀ ୱଜହ କା ସୱାଲ୍ ହିଲୋର୍ରେ ଲେନେ ଲଗା, ତୋ ଉନେ ଆଗେ ଇସ୍ ଦିଶା ମେଁ ପ୍ରୟୋଗ କିଏ, ଜିସ୍‌ ପରିଣତି ରାମନ୍ ପ୍ରଭାୱ କୀ ଖୋଜ କେ ରୂପ ମେଁ ହୁଈ ।

ଅନୁବାଦ:
ରମଣ ସରକାରୀ ଚାକିରୀର ସୁଖ ସୁବିଧା ଛାଡ଼ି ୧୯୧୭ ମସିହାରେ କଲିକତା ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଚାକିରୀ କଲେ । ତାଙ୍କ ପାଇଁ ସରସ୍ଵତୀଙ୍କ ସାଧନା ସରକାରୀ ସୁଖ ସୁବିଧାଠାରୁ ଅଧିକ ମହତ୍ତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା କଲିକତାକା ରଣର ପ୍ରଶ୍ନ ଆଲୋଡ଼ିତ କରିବାକୁ ଲାଗିଲା, ତେଣୁ ସେ ଆଗେ ଏହି ଦିଗରେ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ, ଯାହାର ପରିଣତି ରମଣ ପ୍ରଭାବର ଆବିଷ୍କାର ରୂପରେ ହୋଇଛି ।

9. रामन ………………………… जाता है।
ରାମନ୍ ନେ ଅନେକ୍ ଠୋସ୍ ର ଔର୍ ତରଲ୍ ପଦାର୍ଥେ ପର୍ ପ୍ରକାଶ୍ କୀ କିରଣ୍ କେ ପ୍ରଭାୱ କା ଅଧ୍ୟୟନ୍ କିୟା । ଉନ୍‌ନେ ପାୟୀ କି ଜବ୍ ଏକବର୍ଷୀୟ ପ୍ରକାଶ୍ କୀ କିରଣ କିସୀ ତରଲ୍ ୟା ଠୋସ୍ ରୱେଦାର୍ ପଦାର୍ଥ ସେ ଗୁଜରତୀ ହୈ ତୋ ଗୁଜର୍‌ନେ କେ ବାଦ୍ ଉସ୍‌ ୱର୍ଣ୍ଣ ମେଁ ପରିବର୍ଭନ୍ ଆତା ହୈ । ଜହ ୟହ ହୋତୀ ହୈ କି ଏକର୍ଣ୍ଣୀୟ ପ୍ରକାଶ୍ କୀ କିରଣ୍ କେ ଫୋର୍ଡାନ୍ ଜବ୍ ତରଲ୍ ୟା ଠୋସ୍ ରୱେ ସେ ଗୁଜର୍‌ତେ ହୁଏ ଇନ୍‌କେ ଅଣୁଓଁ ସେ ଟକରାହେଁ ହେଁ ତୋ ଇସ୍ ଟକରାଷ୍ଟ୍ର କେ ପରିଣାମସ୍ୱରୂପ ୱେ ୟା ତୋ ଊର୍ଜା କା କୁଚ୍ଛ ଅଂଶ ଖୋ ଦେତେ ହୈ ୟା ପା ଜାତେ ହେଁ । ଦୋର୍ଡୋ ହୀ ସ୍ଥିତିୟାଁ ପ୍ରକାଶ କେ ୱର୍ଷ (ରଙ୍ଗ) ମେଁ ବଦଲାୱ ଲାତି ହେଁ । ଏକଣ୍ଠୀୟ ପ୍ରକାଶ୍ କୀ କିରଣୋ ମେଁ ସସେ ଅଧିକ ଊର୍ଜା ବୈଜନୀ ରଂଗ୍ କେ ପ୍ରକାଶ୍ ମେଁ ହୋତୀ ହୈ । ବୈଜନୀ କେ ବାଦ୍ କ୍ରମଶଃ ନୀଲେ, ଆସ୍‌ମାନୀ, ହରେ, ପୀଲେ, ନାରଂଗୀ ଔର୍ ଲାଲ୍ ୱର୍କ୍ କା ନମ୍ବର୍ ଆତା ହୈ । ଇସ୍ ପ୍ରକାର୍ ଲାଲ୍ ବର୍ଷୀୟ ପ୍ରକାଶ୍ କୀ ଉର୍ଜା ସବ୍‌ କମ୍ ହୋତି ହୈ । ଏକଣ୍ଠୀୟ ପ୍ରକାଶ୍ ତରଲ ୟା ଠୋସ୍ ରହେଁ ସେ ଗୁଜରତେ ହୁଏ ଜିସ୍ ପରିମାଣ ମେଁ ଊର୍ଜ୍ୟ ଖୋତା ୟା ପାତା ହୈ, ଉସୀ ହିସାବ୍ ସେ ଉସ୍‌ ୱର୍ଣ୍ଣ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋ ଜାତା ହୈ ।

ଅନୁବାଦ:
ରମଣ ଅନେକ ଶକ୍ତ ଜିନିଷ ଏବଂ ତରଳ ପଦାର୍ଥ ଉପରେ ଆଲୋକ କିରଣର ପ୍ରଭାବ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଅଧ୍ୟୟନ କଲେ । ସେ ପାଇଲେ ଯେ ଏକ ବର୍ଷର ଆଲୋକର କିରଣ କୌଣସି ତରଳ ବା ଶକ୍ତ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଯାଏ, ଯିବା ପରେ ବର୍ଷରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସେ । କାରଣ ଏହା ହେଉଛି ଯେ ଏକ ବର୍ଷର ଆଲୋକର କିରଣର ଅଂଶ ତରଳ ବା ଶକ୍ତ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଯାଏ ଓ ଏହାର ଅଣୁ ସହିତ ଧକ୍କା ହୁଏ । ଏହି ଧକ୍‌କା ପରିଣାମ ସ୍ବରୂପ ସେହି ବଳର କିଛି ଅଂଶ ହରାଇଥାଉ ବା ପାଇଥାଉ । ଉଭୟ ସ୍ଥିତି ଆଲୋକ ରଙ୍ଗରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥାଏ । ଏକ ଆଲୋକର କିରଣରେ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଶକ୍ତି ବାଇଗଣି ରଙ୍ଗର ଆଲୋକରେ ଅଛି। ବାଇଗଣି ପରେ କ୍ରମଶଃ ନୀଳ, ଆକାଶୀ, ସବୁଜ, ହଳଦୀ, ନାରଙ୍ଗି ଓ ଲାଲ ବର୍ଷର ନମ୍ବର ଆସେ । ଏହି ପ୍ରକାର ଲାଲ-ବର୍ଣ୍ଣର ପ୍ରକାଶର ବଳ ସବୁଠାରୁ କମ୍ ହୁଏ । ଗୋଟିଏ ବର୍ଷର ଆଲୋକ ତରଳ ବା ଶକ୍ତି ଦେଇ ଗତିକଲେ ଯେଉଁ ପରିମାଣର ଶକ୍ତି ପାଏ ବା ହରାଏ, ସେହି ହିସାବରେ ତାହାର ବର୍ଣ୍ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୁଏ ।

10. रामन की ………………………………. करती है।
ରାମନ୍ କୀ ଖୋଜ୍ ଭୌତିକୀ କେ କ୍ଷେତ୍ର ମେଁ ଏକ୍ କ୍ରାନ୍ତି କେ ସମାନ୍ ଥୀ । ଇସ୍‌ ପହଲା ପରିଣାମ୍ ତୋ ୟହ ହୁଆ କି ପ୍ରକାଶ୍ କୀ ପ୍ରକୃତି କେ ବାରେ ମେଁ ଆଇଂସ୍ଟାଇନ୍ କେ ୱିଚାର୍ରେ କା ପ୍ରାୟୋଗିକ ପ୍ରମାଣ୍ ମିଲଗୟା । ଆଇଂଷ୍ଟାଇନ୍ କେ ପୂତ୍ତୀ ବୈଜ୍ଞାନିକ୍ ପ୍ରକାଶ୍ କୋ ତରଙ୍ଗ୍ କେ ରୂପ୍ ମେଁ ମାତେ ଥେ, ମଗର୍ ଆଇଂସ୍ଟାଇନ୍ ନେ ବତାୟା କି ପ୍ରକାଶ ଅତି ସୂକ୍ଷ୍ମ କର୍ପୋ କୀ ତୀବ୍ର ଧାରା କେ ସମାନ୍ ହୈ । ଇନ୍ ଅତି ସୂକ୍ଷ୍ମ କର୍ପୋ କୀ ତୁଳନା ଆଇଂସ୍ଟାଇନ୍ ନେ ବୁଲେଟ୍‌ ସେ କୀ ଔର୍ ଇନ୍‌ ‘ପ୍ରୋଟନ୍’ ନାମ୍ ଦିୟା । ରାମନ୍ କେ ପ୍ରୟୋଗୋଁ ନେ ଆଇଂସ୍ଟାଇନ୍ କୀ ଧାରଣା କା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପ୍ରମାଣ୍ ଦେ ଦିୟା, ଜ୍ୟୋକି ଏକର୍ଣ୍ଣୀୟ ପ୍ରକାଶ୍ କେ ୱର୍ଣ୍ଣ ମେଁ ପରିୱର୍ଭନ୍ ୟହ ସାଫ୍ ତୌର ପର୍ ପ୍ରମାଣିତ୍ କରତା ହୈ କି ପ୍ରକାଶ କୀ କିରଣ ତୀବ୍ରଗାମୀ ସୂକ୍ଷ୍ମ କର୍ପୋ କେ ପ୍ରହ କେ ରୂପ ମେଁ ବ୍ୟବହାର କରତୀ ହୈ ।

ଅନୁବାଦ:
ରମଣଙ୍କ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏକ ବିପ୍ଲବ ପରି ଥିଲା। ଏହାର ପ୍ରଥମ ପରିଣାମ ଏହା ବୈଜ୍ଞାନିକ ଆଲୋକକୁ ତରଙ୍ଗ ରୂପେ ମାନୁଥିଲେ। କିନ୍ତୁ ଆଇନ୍‌ଷ୍ଟାଇନ୍ କହିଲେ ଯେ ଆଲୋକ ଅତି ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅଣୁର ତୀବ୍ରଧାରା ପରି ଅଟେ । ଏହି ଅତି ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅଣୁର ତୁଳନା ଆଇନ୍‌ଷ୍ଟାଇନ୍ ବୁଲେଟ୍ ସହିତ କଲେ ଏବଂ ତାହାକୁ ‘ପ୍ରୋଟନ୍’ ନାମ ଦେଲେ । ରମଣଙ୍କ ପ୍ରୟୋଗ ଆଇନ୍‌ଷ୍ଟାଇନ୍‌ଙ୍କ ଧାରଣାର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପ୍ରମାଣ ଦେଇଦେଲା, କାରଣ ଏକବର୍ଷୀୟ ଆଲୋକ ବର୍ଷରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏହା ପ୍ରକୃତିରେ ପ୍ରମାଣିତ କରେ ଯେ ଆଲୋକର କିରଣ ତୀବ୍ରଗାମୀ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରବାହ ରୂପରେ ବ୍ୟବହାର କରେ ।

11. रामन की ……………………………. गया है।
ରାମନ୍ କୀ ଖୋଜ୍ କୀ ୱଜହ ସେ ପଦାର୍ଥୋ କେ ଅଣୁଓଁ ଔର୍ ପରମାଣୁଓଁ କୀ ଆନ୍ତରିକ୍ ସଂରଚନା କା ଅଧ୍ୟୟନ୍ ସହଜ୍ ହୋ ଗୟା । ପହଲେ ଇସ୍ କାମ୍ କେ ଲିଏ ଇଁଫ୍ରା ରେଡ଼ ସ୍ପେକ୍ଟ୍ରୋସ୍କୋପି କା ସହାରା ଲିୟା ଜାତା ଥା । ୟହ ମୁସ୍କିଲ୍ ତକ୍‌କ୍ ହୈ ଔର୍ ଗଲ୍‌ୟୌ କୀ ସଂଭାୱନା ବହୁତ୍ ଅଧିକ ରହତୀ ହୈ । ରାମନ୍ କୀ ଖୋଜ୍ କେ ବାଦ୍ ପଦାର୍ଥେ କୀ ଆଣୱିକ୍ ଔର୍ ପରମାଣକ ସଂରଚନା କେ ଅଧ୍ୟୟନ୍ କେ ଲିଏ ରାମନ୍ ସ୍ପେକ୍ଟ୍ରୋସ୍କୋପି କା ସହାରା ଲିୟା ଜାନେ ଲଗା । ୟହ ତକ୍‌ନୀକ୍ ଏକୱର୍କୀୟ ପ୍ରକାଶ୍ କେ ୱର୍ଣ୍ଣ ମେଁ ପରିୱର୍ଭନ୍ କେ ଆଧାର ପର୍ ପଦାର୍ଥୋ କୋ ଅଣୁଓଁ ଔର୍ ପରମାଣୁଓଁ କୀ ସଂରଚନା କୀ ସଟୀକ ଜାନ୍‌କାରୀ ଦେତୀ ହୈ । ଇସ୍ ଜାନ୍‌କାରୀ କୀ ୱଜହ ସେ ପଦାର୍ଥେ କା ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରୟୋଗଶାଲା ମେଁ କରନା ତଥା ଅନେକ ଉପୟୋଗୀ ପଦାର୍ଥେ କା କୃତ୍ରିମ ରୂପ୍ ସେ ନିର୍ମାଣ ସମ୍ଭବ ହୋ ଗୟା ହୈ ।

ଅନୁବାଦ:
ରମଣଙ୍କ ଅନୁସନ୍ଧାନ କାରଣରୁ ପଦାର୍ଥର ଅଣୁ ଓ ପରମାଣୁର ଗଠନ ରୀତିର ଅଧ୍ୟୟନ ସହଜ ହୋଇଗଲା । ପ୍ରଥମେ ଏହି କାମ ପାଇଁ ଇମ୍ଫାରୋଡ଼ ସେକ୍ସ୍ ।ସ୍କୋପିର ସାହାଯ୍ୟ ନିଆଯାଉଥିଲା । ଏହା କଠିନ କୌଶଳ ଅଟେ ଓ ଭୁଲଗୁଡ଼ିକର ଅଧ୍ୟୟନ ପାଇଁ ରମଣ ସ୍ପେକ୍ଟ୍ରୋ,ସ୍କୋପିର ସାହାଯ୍ୟ ନେବାକୁ ପଡ଼ିଲା । ଏହି କୌଶଳ ଗୋଟିଏ ରଙ୍ଗର ଆଲୋକର ବର୍ଷର ପରିବର୍ତ୍ତନର ଆଧାର ପଦାର୍ଥଗୁଡ଼ିକରେ ଅଣୁ ଏବଂ ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକର ରୀତିରେ ସଠିକ୍ ସୂଚନା ଦେଉଛି । ଏହି ସୂଚନା କାରଣରୁ ପଦାର୍ଥର ସଂଶ୍ଳେଷଣ ପ୍ରୟୋ ଗଶାଳାରେ କରିବା ତଥା ଅନେକେ ଉପଯୋଗ ପଦାର୍ଥର କୃତ୍ରିମ ରୂପରେ ନିର୍ମାଣ ସମ୍ଭବ ହୋଇପା ରିଛି।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

12. रामन प्रभाव ………………………….. जाग्रत किया।
ରାମନ୍ ପ୍ରଭାବ୍ କୀ ଖୋଜ୍ ନେ ରାମନ୍ କୋ ବିଶ୍ଵ କେ ଚୋଟୀ କେ ବୈଜ୍ଞାନିର୍ଲୋ କୀ ପଂକ୍ତି ମେଁ ଲା ଖଡ଼ା କିୟା । ପୁରସ୍କାରୌ ଔର୍ ସମ୍ମାନୌ କୀ ତୋ ଜୈସେ ଝଡ଼ୀ-ସୀ ଲଗୀ ରହୀ । ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ସନ୍‌ ୧୯୨୪ ମେଁ ର୍ରାୟଲ୍ ସୋସାଇଟୀ କୀ ସଦସ୍ୟତା ସେ ସମ୍ମାନିତ୍ କିମ୍ବା ଗୟା । ସନ୍‌ ୧୯୨୯ ମେଁ ଉହେଁ ‘ସର୍’ କୀ ଉପାଧୀ ପ୍ରଦାନ୍ କୀ ଗଈ । ଠୀକ୍ ଅଗ୍‌ ହୀ ସାଲ୍ ଉହେଁ ୱିଶ୍ କେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପୁରସ୍କାର ଭୌତିକୀ ମେଁ ନୋବେଲ୍‌ ପୁରସ୍କାର୍ ସେ ସମ୍ମାନିତ୍ କିୟାଗୟା । ଉହେଁ ଔର୍ ଭୀ କଈ ପୁରସ୍କାର୍ ମିଲେ, ଜୈସେ ରୋମ୍ କା ମେନ୍ୟୁସୀ ପଦକ୍, ର୍ରାୟଲ ସୋସାଇଟୀ କା ହ୍ୟୁଜ୍ ପଦକ, ଫିଲୋଡ଼େଲ୍‌ଫିୟା ଇଂଷ୍ଟୀଟ୍‌ଟ୍ କା ଫ୍ରେଙ୍କ୍‌ଲିନ୍ ପଦକ୍, ସୋୱିୟତ୍ ରୂସ୍ କା ଅନ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଲେନିନ୍ ପୁରସ୍କାର ଆଦି । ସନ୍‌ ୧୯୫୪ ମେଁ ରାମନ୍ କୋ ଦେଶ୍ କେ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସମ୍ମାନ ‘ଭାରତ-ରତ୍ନ’ ସେ ସମ୍ମାନିତ୍ କିୟା ଗୟା । ୱେ ନୋବେଲ୍‌ ପୁରସ୍କାର ପାନେୱାଲେ ପହଲେ ଭାରତୀୟ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଥେ । ଉକେ ବାଦ୍ ୟହ ପୁରସ୍କାର୍ ଭାରତୀୟ ନାଗରିକତାଓ୍ବାଲେ କିସୀ ଅନ୍ୟ କୈଜ୍ଞାନିକ୍ କୋ ଅଭୀତକ୍ ନର୍ଜୀ ମିଲ୍ ପାୟା ହୈ । ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ଅଧିକାଂଶ ସମ୍ମାନ ଉସ୍ ଦୌର୍ ମେଁ ମିଲେ ଜବ୍ ଭାରତ ଅଂଗ୍ରେର୍ଡୋ କା ଗୁଲାମ ଥା । ଉହେଁ ମିଲନେୱାଲେ ସମ୍ମାନୌ ନେ ଭାରତ କୋ ଏକ ନୟା ଆତ୍ମ-ସମ୍ମାନ୍ ଔର୍ ଆତ୍ମ-ବିଶ୍ବାସ୍ ଦିୟା । ୱିଜ୍ଞାନ କେ କ୍ଷେତ୍ର ମେଁ ଉନ୍‌ନେ

ଅନୁବାଦ:
‘ରମଣ ପ୍ରଭାବ’ ବା ‘ରମଣ ରଶ୍ମୀ’ର ଆବିଷ୍କାର ରମଣଙ୍କୁ ବିଶ୍ଵର ଉଚ୍ଚକୋଟୀର ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଣି ଛିଡ଼ା କଲା । ପୁରସ୍କାର ଓ ସମ୍ମାନର ଧାଡ଼ି ଲାଗିରହଲା । ତାଙ୍କୁ ୧୯୨୪ ମସିହାରେ ରୟାଲ ସୋସାଇଟ୍‌ର ସହସ୍ୟଭାବେ ସମ୍ମାନିତ କରାଗଲା । ୧୯୨୯ ମସିହାରେ ତାଙ୍କୁ ‘ସାର୍’ ଉପାଧ୍ ପ୍ରଦାନ କରାଗଲା । ଠିକ୍ ଆଗାମୀ ବର୍ଷ ତାଙ୍କୁ ବିଶ୍ଵର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପୁରସ୍କାର ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନରେ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାରରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଗଲା । ତାଙ୍କୁ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ କେତେକ ପୁରସ୍କାର ମିଳିଲା, ଯେପରି ରୋମ୍‌ର ମୈତ୍ୟୁସୀ ପଦକ, ରୟାଲ ସୋସାଇଟ୍‌ର ହ୍ୟୁଜ୍ ପଦକ, ଫିଲାଡ଼େଲିଫ୍‌ ଇନ୍‌ଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟର ଫ୍ରେଙ୍କଲିନ୍ ପଦକ, ସୋଭିଏତ୍ ରୁଷର ଅନ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଲେନିନ୍ ପୁରସ୍କାର ଆଦି । ୧୯୫୪ରେ ରମଣଙ୍କୁ ଦେଶର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସମ୍ମାନ ‘ଭାରତ-ରତ୍ନ’ରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଗଲା । ସେ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ପାଇବାରେ ପ୍ରଥମ ଭାରତୀୟ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପରେ ଏହି ପୁରସ୍କାର ଭାରତୀୟ ନାଗରିକତା ପ୍ରାପ୍ତ କୌଣସି ଅନ୍ୟ ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମିଳିପାରି ନାହିଁ । ତାଙ୍କୁ ଅଧିକାଂଶ ସମ୍ମାନ ଏହି ସମୟରେ ମିଳିଲା, ଯେତେବେଳେ ଭାରତ ଇଂରେଜଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥିଲା । ତାଙ୍କୁ ମିଳିଥି ସମ୍ମାନଗୁଡ଼ିକ ଭାରତକୁ ଏକ ନୂତନ ଆତ୍ମସମ୍ମାନ ଓ ଆତ୍ମବିଶ୍ଵାସ ଦେଲା । ବିଜ୍ଞାନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ ଏକ ନୂତନ ଭାରତୀୟ
ଚେତନାର ଜାଗ୍ରତ କଲେ ।

13. भारतीय ……………….. परहेज क्यों।
ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତି ସେ ରାମନ୍ କୋ ହମେଶା ହୀ ଗହରା ଲଗାୱ ରହା । ଉନ୍‌ନେ ଅପୂନୀ ଭାରତୀୟ ପହଚାନ୍ କୋ ହମେଶା ଅକ୍ଷୁଣ୍ଣ ରଖା । ଅନ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ପ୍ରସିଦ୍ଧି କେ ବାଦ୍ ଭୀ ଉନ୍‌ନେ ଅପ୍‌ନେ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତୀୟ ପହନାୱେ କୋ ନହିଁ ଛୋଡ଼ା । ୱେ କଟ୍ଟର୍ ଶାକାହାରୀ ଥେ ଔର୍ ମଦିରା ସେ ସଖ୍ତ ପରହେଜ୍ ରଖ୍ ଥେ। ଜବ୍ ୱେ ନୋବେଲ୍‌ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ କର୍‌ନେ ଷ୍ଟିକହୋମ୍ ଗଏ ତୋ ୱହାଁ ଉନେ ଶରାବ୍ ପୀନେ ସେ ଇନ୍‌କାର୍ କିୟା ତୋ ଏକ୍ ଆୟୋଜକ୍ ନେ ପରିହାସ୍ ମେଁ ଉସେ କହା କି ରାମନ୍ ନେ ଜବ୍ ଅଲ୍‌କୋହଲ୍ ପର୍ ରାମନ ପ୍ରଭାୱ କା ପ୍ରଦର୍ଶନ କର୍ ହର୍ମେ ଆହ୍ଲାଦିତ କର୍‌ନେ ମେଁ କୋଈ କସର୍ ନହୀ ଛୋଡ଼ୀ, ତୋ ରାମନ୍ ପରି ଅଲ୍‌କୋହଲ୍ କେ ପ୍ରଭାୱ କା ପ୍ରଦର୍ଶନ୍ କର୍‌ନେ ସେ ପରହେଜ୍ କୈ?

ଅନୁବାଦ:
ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତିରେ ରମଣଙ୍କ ସର୍ବଦା ଗଭୀର ରୁଚି ଥିଲା । ସେ ନିଜର ଭାରତୀୟ ପରିଚୟକୁ ସର୍ବଦା ଅକ୍ଷୁଣ୍ଣ ରଖୁଥିଲେ । ଅନ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ପରେ ମଧ୍ୟ ସେ ନିଜେ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତୀୟ ପୋଷାକକୁ ଛାଡ଼ିନଥିଲେ । ସେ ଦୃଢ଼ ଶାକାହାରୀ ଥିଲେ ଓ ମଦଠୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦୂରେଇ ରହୁଥିଲେ । ଯେତେବେଳେ ସେ ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର ପାଇଁ ଷ୍ଟକ୍‌ହୋମ୍ ଗଲେ ସେଠାରେ ସେ ମଦ ପିଇବାକୁ ମନା କଲେ, ତେଣୁ ଜଣେ ଆୟୋଜକ ପରିହାସ (ଥଟ୍ଟା)ରେ ତାଙ୍କୁ କହିଲେ ଯେ ରମଣ ଯେତେବେଳେ ଆଲ୍‌ କୋହଲ୍ ଉପରେ ‘ରମଣରଶ୍ମି’ର ପ୍ରଦର୍ଶନକରି ଆମକୁ ଆହ୍ଲାଦିତ କରିବାରେ କୌଣସି ଚେଷ୍ଟା ଛାଡ଼ିନାହାନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ରମଣ ଉପରେ ଆଲକୋହଲ୍‌ର ପ୍ରଭାବ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବାରେ କୁଣ୍ଠିତ କାହିଁକି ?

14. रामन का …………………………. आहु में हुई।
.ତ୍ର କ । ରାମନ୍ କା ଜ୍ଞାନିକ୍ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ପ୍ରୟୋଗୋଁ ଔର୍ ଶୋଧପତ୍ର-ଲେଖନ୍ ତକ୍ ହୀ ସିମ୍‌ଟା ହୁଆ ନର୍ଜୀ ଥା । ଉକେ ଅନ୍ଦର୍ ଏକ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଚେତନା ଥୀ ଔର୍ ୱେ ଦେଶ୍ ମେଁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟି ଔର୍ ଚିନ୍ତନ କେ ବିକାସ୍ କେ ପ୍ରତି ସମର୍ପିତ ଥେ । ଉହେଁ ଅପନେ ଶୁରୁଆତୀ ଦିନ୍ ହମେଶା ହୀ ୟାଦ ରହେ ଜବ୍ ଉର୍ରେ ଜଂଗ କୀ ପ୍ରୟୋଗଶାଲା ଔର୍ ଉପକରଣୋ କେ ଅଭା ମେଁ କାଫି ସଂଘର୍ଷ କର୍‌ନା ପଡ଼ା ଥା । ଇସୀଲିଏ ଉର୍ଡୋନେ ଏକ୍ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉନ୍ନତ୍ ପ୍ରୟୋଗଶାଲା ଔର୍ ଶୋଧ-ସଂସ୍ଥାନ କୀ ସ୍ଥାପନା କୀ ଜୋ ବଂଗଲୌର୍ ମେଁ ସ୍ଥିତ୍ ହୈ ଔର୍ ଉର୍ତୀ କେ ନାମ୍ ପର୍ ‘ରାମନ୍ ରିଚର୍ସ ଇଂସ୍ଟିଟ୍ୟୁଟ୍’ ନାମ୍ ସେ ଜାନୀ ଜାତୀ ହୈ । ଭୌତିକ୍ ଶାସ୍ତ୍ର ମେଁ ଅନୁସଂଧାନ୍ କୋ ବଢ଼ି ଦେନେ କେ ଲିଏ ଉହୋନେ ‘ଇଣ୍ଡିୟନ ଜରନଲ୍ ଆଫ୍ ଫିଜିକ୍‌ସ’ ନାମକ ଶୋଧ ପତ୍ରିକା ପ୍ରାରମ୍ଭ କୀ ।

ଅପ୍‌ନେ ଜୀୱନ୍-କାଲ୍ ମେଁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱନେ ସୈକର୍ଡ଼ ଶୋଧ ଛାର୍ଡୋ କା ମାର୍ଗଦର୍ଶନ୍ କିୟା । ଜିସ୍ ପ୍ରକାର ଏକ ଦୀପକ୍ ସେ ଅନ୍ୟ କଈ ଦୀପକ୍ ଜଲ୍ ଉଠତେ ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର୍ ଉକେ ଶୋଧ-ଛାତ୍ରୋ ନେ ଆଗେ ଚଲ୍‌କର୍ କାଫି ଅଚ୍ଛା କାମ୍ କିୟା । ଉହେଁ ମେଁ କଈ ଛାତ୍ର ବାଦ୍ ମେଁ ଉଜ୍ ପଦୌ ପର୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୁଏ । ଜ୍ଞାନ୍ କେ ପ୍ରଚାର୍ ପ୍ରସାର୍ କେ ଲିଏ ୱେ ‘କରେଣ୍ଟ୍‌ ସାଇଂସ୍’ ନାମକ୍ ଏକ୍ ପତ୍ରିକା ଭୀ ସଂପାଦନ କର୍‌ତେ ଥେ । ରାମନ୍ ପ୍ରଭାୱ କେଲ୍ କୀ କିରଣୋ ତକ୍ ହୀ ସିମ୍‌ଟା ନର୍ଜୀ ଥା, ଉନେ ଅପ୍‌ନେ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ କେ ପ୍ରକାଶ୍ କୀ କିରର୍ଥେ ସେ ପୂରେ ଦେଶ୍ କୋ ଆଲୋକିତ୍ ଔର୍ ପ୍ରଭାବିତ୍ କିୟା । ଉନ୍‌କୀ ମୃତ୍ୟୁ ୨୧ ନବର ସନ୍‌ ୧୯୭୦ କେ ଦିନ ୮୨ ବର୍ଷ କୀ ଆୟୁ ମେଁ ହୁଈ ।

ଅନୁବାଦ:
ରମଣଙ୍କ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ପ୍ରୟୋଗ ଓ ଗବେଷଣା ପତ୍ର ଲେଖୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମାପ୍ତ ହୋଇ ନଥିଲା । ତାଙ୍କ ଭିତରେ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଚେତନା ଥିଲା ଓ ସେ ଦେଶର ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟି ଏବଂ ଚିନ୍ତନର ବିକାଶ ପ୍ରତି ସମର୍ପିତ ଥିଲେ । ସେ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥିଲା । ତେଣୁ ସେ ଗୋଟିଏ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉନ୍ନତ ପ୍ରୟୋଗଶାଳା ଓ ଅନୁସନ୍ଧାନ ସଂସ୍ଥା ସ୍ଥାପନ କଲେ, ଯାହା ବାଙ୍ଗଲୋରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏବଂ ତାଙ୍କ ନାମ ଅନୁସାରେ ‘ରମଣ ରିସର୍ଚଇନ୍‌ଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍’ ନାମରେ ନାମିତ ହୋଇଛି । ଭୌତିକ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଗବେଷଣାକୁ ବଢ଼ାଇ ଦେବାପାଇଁ ସେ ‘ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଜର୍ଣଲ୍‌ ଆଫ ଫିଜିକ୍‌ସ’ ନାମକ ଗବେଷଣା ପତ୍ରିକା ଆରମ୍ଭ କଲେ । ନିଜ ଜୀବନ କାଳରେ ସେ ଶହ-ଶହ ଗବେଷଣା ଛାତ୍ରମାନଙ୍କର ମାର୍ଗଦର୍ଶନ କଲେ। ଯେପରି ଗୋଟିଏ ଦୀପରୁ ଅନ୍ୟ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଦୀପ ଜଳିଉଠେ, ସେହିପରି ତାଙ୍କର ଅନୁସନ୍ଧାନୀ ଛାତ୍ରମାନେ ଆଗକୁ ଯାଇ ବହୁତ ଭଲ କାମ କଲେ । ତା’ ନାମକ ଗୋଟିଏ ପତ୍ରିକା ମଧ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରିଥିଲେ । ରମଣଙ୍କ ପ୍ରଭାବ କେବଳ ଆଲୋକର କିରଣ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିନଥୁଲା ସେ ନିଜ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵର ଆଲୋକର କିରଣରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଦେଶକୁ ଆଲୋକିତ ଓ ପ୍ରଭାବିତ କଲେ । ତାଙ୍କର ଦେହାନ୍ତ ୧୯୭୦ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୨୧ ତାରିଖ, ୮୨ ବର୍ଷରେ ହୋଇଥିଲା ।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 4 वैज्ञानिक चेतना के वाहक चंद्रशेखर वेंकट रामन

15. रामन वैज्ञानिक ………………………….. करने की।
ରାମନ୍ ବୈଜ୍ଞାନିକ୍ ଚେତନା ଔର୍ ଦୃଷ୍ଟି କୀ ସାକ୍ଷାତ୍‌ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଥେ । ଉନ୍‌ନେ ହମେଁ ହମେଶା ହୀ ୟହ ସଂଦେଶ୍ ଦିୟା କି ହମ୍ ଅପ୍‌ ଆସ୍‌ପାସ୍ ଘଟ୍ରହୀ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାକୃତିକ୍‌ ଘଟନାଓଁ କୀ ଛାନବୀନ୍ ଏକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟି ସେ କର୍ରେ । ତଭୀ ତୋ ରାମନ୍ ଜ୍ଞାନିକ୍ ଚେତନା ଔର୍ ଦୃଷ୍ଟି କୀ ସାକ୍ଷାତ୍‌ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଥେ । ଉନେ ହମେଁ ହମେଶା ହୀ ୟହ ସଂଦେଶ୍ ଦିୟା କି ହମ୍ ଅପ୍‌ ଆସ୍‌ପାସ୍‌ ଘଟ୍‌ରହୀ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାକୃତିକ୍‌ ଘଟନାଓଁ କୀ ଛାନବୀନ୍ ଏକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟି ସେ କର୍ରେ । ତଭୀ ଉନେ ସଙ୍ଗୀତ କେ ସୁର-ତାଲ୍ ଔର୍ ପ୍ରକାଶ୍ କୀ କିରର୍ଣ୍ଣୋ କୀ ଆଭା କେ ଅନ୍ଦର୍ ସେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଖୋଜ୍ ନିକାଲେ । ହମାରେ ଆସ୍‌ସ୍ ଐସୀ ନ ଜାନେ କିତ୍‌ନୀ ହୀ ଚୀହେଁ ବିଖ୍ରୀ ପତ୍ନୀ ହେଁ, ଜୋ ଅପ୍‌ ଜ ରୂରତ୍ ହୈ ରାମନ୍ କେ ଜୀୱନ ସେ କରନେ କୀ । ପ୍ରେରଣା ପାତ୍ର କୀ ତଲାସ୍ ମେଁ ହେଁ । ଲେନେ କୀ ଔର୍ ପ୍ରକୃତି କେ ବୀଚ୍ ଛୁପେ ବୈଜ୍ଞାନିକ୍ ରହସ୍ୟ କା ଭେଦନ୍।

ଅନୁବାଦ:
ରମଣ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଚେତନା ଓ ଦୃଷ୍ଟିର ସାକ୍ଷାତ୍ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଥିଲେ । ସେ ଆମ୍ଭଙ୍କୁ ସର୍ବଦା ଏହା ବାର୍ତ୍ତା ଦେଲେ ଯେ ଆମେ ନିଜ ଆଖପାଖରେ ଘଟୁଥ‌ିବା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାକୃତିକ ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକୁ ଅନ୍ଵେଷଣ କରି ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖୁବା । ସେଥ‌ିପାଇଁ ସେ ସଙ୍ଗୀତର ସୁର-ତାଳ ଓ ଆଲୋକ କିରଣର ଚମକ ଭିତରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବାହାର କଲେ । ଆମ ତୋ ଆଖପାଖରେ ଏପରି ଅଜଣାରେ କେତେକ ପଦାର୍ଥ ପଡ଼ିଛି, ଯିଏ ନିଜ ପାତ୍ରର ଅନୁସନ୍ଧାନରେ ଅଛି । ଆବଶ୍ୟକ ଅଛି ରମଣଙ୍କ ଜୀବନରୁ ପ୍ରେରଣା ନେବାର ଓ ପ୍ରକୃତି ମଧ୍ୟରେ ଛପି ରହିଥ‌ିବା ବୈଜ୍ଞାନିକ ରହସ୍ୟ ଭେଦ କରିବାର।

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

आभा – चमक (ଚମକ ପ୍ରଭା କାନ୍ତି)।

जिज्ञासा – जानने की इच्छा (ଜାଣିବାର ଇଚ୍ଛା, ଜିଜ୍ଞାସା) ।

नींव – आधार (ଆଧାର)।

दिलचस्पी – आग्रह (ଆଗ୍ରହ) ।

दिली इच्छा – मन या हुदय की क (ମନବା ହୃଦୟର କାମନା)।

तैनाती – नियुक्ति (ନିଯୁକ୍ତି ) ।

विश्वविख्यात – संसार में प्रसिद्ध (କାରଣରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ବା ଖ୍ୟାତ, ବିଶ୍ୱବିଖ୍ୟାତ)

निहारना – देखना (ଦେଖ୍) ।

असंख्य – अनगिनत (ଅଗଣିତ, ଅସଂଖ୍ୟ) ।

बहुत – अधिक (ଅଧିକ ବହୁତ)।

रुझान – झुकाव ((ଅଭିଳାଷ ଆଗ୍ରହା)।

इस्तेमाल – व्यवहार (ବ୍ୟବହାର)।

भौतिकी – पदार्थ विज्ञान (ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ) विज्ञान जिसमें तत्त्वों के गुण आदि का विवेचन किया गया है।

शोध – खोज,अनुसंधान (ଗବେଷଣା) ।

तनख्वाह – वेतन (ଦରମା) ।

माहौल – बतावरण, परिवेश (ଗତବରଶ)।

फोटाँन – प्रकाश का अंश (ଆଲୋକର ଅଂଶ)।

एकवर्णीय – एक रंग का (ଗୋଟିଏ ରଙ୍ଗ) ।

ऊर्जा – शक्ति , बल (ଶକ୍ତି, ବଳ)।

क्रांति – आन्दोलन (ଆନ୍ଦୋଳନ କରନ୍ତି)।

संरचना – गठन रीति (ଗଠନ ନାତି ସଂରଚନା)।

आणविक – अणु संबधित (ଅଶୁ ସମବୃଷ୍ଟିତ)।

परमाणविक – परमाणु से संवधित (ପରମାଣୁ ସମ୍ବରଣିତ ପରମାଣ ବିକ)।

अक्षुण्ण – अखंड़ित (ଅଖଣ୍ଡିତ ଅକ୍ଷୁର୍ଶ) ।

आहलदित – आनंदित (ଆନତିତ)।

झंका रेड़ स्पेक्ट्रोस्कापी – अबशक्त स्पेक्ट्रम विज्ञान (ଅବଶକ୍ତି ସ୍ପେକଟ୍ରମ ବିଜ୍ଞନା)।

संश्लेषण – मिलान करना (ମିଳିନ କରିବା ସଂଶ୍ଳେଷଣ)।

कट्टट – दृढ़ (ତୃଢ଼)।

लेखक परिचय (ଲେଖକ ପରିଚୀୟ)

नोबेल पुरस्कार – यह एक अन्तराष्ट्रीय स्तर का सर्वोच्च पुरस्कार है जो साहत्यि, भौतिक विज्ञान, रसायन विज्ञान, चिकित्सा विज्ञान, अर्थशास्त्र तथा शान्ति के क्षेत्र में अभूतपूर्व कार्य के लिए दिया जाता है। नोबेल पुरस्कार के जन्मदाता अल्फ्रेड़ नोबेल हैं, जिनका जन्म सन् 1833 ई. में स्वीड़ेन स्टाँकहोम नामक स्थान में हुआ था।( ନୋବେଲ ପୁରସ୍କାର, ଏହା ଅନ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସ୍ତରର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପଦାର୍ଥବିଜ୍ଞାନ, ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ, ଚିକିତ୍ସା ଶାସ୍ତ୍ର, ଅର୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ତଥା ଶାନ୍ତି ଏହାର ଜନ୍ମଦାତା, ଆଲ୍ ଫ୍ରେଡ୍ ନୋବେଲ୍‌ଙ୍କ ଜନ୍ମ ୧୮୩୩ ମସିହା ସ୍ଵି ଡ଼େନ୍ ଦେଶର ଷ୍ଟକ୍ ହୋମ୍ ସହରରେ ହୋଇଥିଲା)।

धीरंजन मालवे
धीरंजन मालवे का जन्म बिहार के नालंदा जिले के डुवरावाँ गाँव में 9 मार्च 1952 को हुआ। उन्होंने ऊँची डिग्रियाँ हासिल कीं । एम.एस.सी. के साथ एम.बी.ए. और एल. एल. बी. भी पास की। वे आकाशवाणी और दूरदर्शन से जुड़े रहे। वैज्ञानिक जानकारी लोगों तक पहुँचाने का काम किया। कई भारतीय वैज्ञानिकों की संक्षिप्त जीवनियाँ भी लिखीं। ये सब उनकी ‘विश्व-विख्यात भारतीय वैज्ञानिक’ पुस्तक में समाहित हैं। मालवेजी की भाषा सीधी, सरल और वैज्ञानिक शब्दावली से युक्त है।

अभिमत:
प्रस्तुत पाठ में नोबेल विजेता प्रथम भारतीय वैज्ञानिक चंन्द्रशेखर वेंकट रामन का जीवन वर्णित है। उनके जीवन के संघर्ष की कथा कही गई है। रामन ने ग्यारह साल की उम्र में मैट्रिक पास किया। फिर विशेष योग्यता के साथ इंटरमीडिएट पास किया। आगे भौतिकी और अंग्रेजी में स्वर्णपदक के साथ बी. ए. और प्रथम श्रेणी में एम.ए. की डिग्री हासिल की। मात्र अट्ठारह साल की उम्र में कोलकाता में भारत सरकार के वित्त- विभाग में नौकरी की। उनकी प्रतिभा से उनके अध्यापक भी अभिभूत थे। रामन भारत में विज्ञान की उन्नति के चिर आकांक्षी थे। भौतिक विज्ञान के क्षेत्र में उन्होंने नयी खोज की। इसलिए सन् 1930 ई. में उन्हों नोबेल पुरस्कार मिला। एक मेधावी छात्र से महान वैज्ञानिक तक की रामन की संघर्षमय जीवन – यात्रा और उनकी उपलब्धियों की जानकारी यह पाठ प्रदान करता है।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

Odisha State Board BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 9 Hindi Solutions Chapter 2 ममता

प्रश्न और अभ्यास (ପ୍ରଶ୍ନ ଔର୍ ଅଭ୍ୟାସ)

1. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दो-तीन वाक्यों में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ କେ ଉତ୍ତର୍ ଦୋ-ତୀନ୍ ବାର୍କେ ମେଁ ଦୀଜିଏ )।
(ନିମ୍ନଲିଖତ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଦୁଇ-ତିନୋଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)
(क) ‘ममता’ कहानी का सारमर्म अपने शब्दों में लिखिए।
(‘ମସ୍ତା’ କହାନୀ କା ସାରମର୍ମ ଅତ୍ମନେ ଶବ୍ଦା ମେଁ ଲିଖୁଏ )।
(‘ମମତା’ କାହାଣୀର ସାରମର୍ମ ନିଜ ଭାଷାରେ ଲେଖି ।)
उत्तर:
ममता मध्ययुग के रोहतास दुर्ग के ब्राह्मण मन्त्री चूड़ामणि की विधवा पुत्री है। पहले माता और कुछ दिनों के बाद पठानों से हुए संघर्ष में ममता के पिता का मौत हो गयी। मगर मुगल बादशाह हुमायूँ चौसा- युद्ध में शेरशाह से हारकर एक रात ममता की झोंपड़ी में आश्रय लिया। ममता को हुमायूँ का परिचय मालूम न होते हुए भी झोपड़ी में आश्रय देती है। एवं स्वंय पास की टूटी दीवारों में चली जाती। इसके साथ ४७ सालों के बाद अकवर मुगल बादशाह बनते हैं। उस स्थान पर हुमायूँ की स्मृति में एक अष्टकोण मन्दिर बनवाया जाता है, पर मन्दिर में ममता का नाम कहीं भी लिखा नहीं जाता।

(ख) ‘ममता’ कहानी का मुख्य चरित्र कौन है? उसकी चारित्रिक विशेषताओं को बताइए।
(‘ମମ୍‌’ କହାନୀ କା ମୁଖ୍ୟ ଚରିତ୍ର କୌନ୍ ହୈ ? ଉସ୍‌ ଚାରିତ୍ରିକ୍ ୱିଶେଷତାଓଁ କୋ ବତାଇଏ)।
(ମମତା କାହାଣୀର ମୁଖ୍ୟ ଚରିତ୍ର କିଏ ? ତାହାର ଚାରିତ୍ରିକ ବିଶେଷତ୍ଵ କୁହ ।)
उत्तर:
ममता कहानी का मुख्य चरित्र रोहतास दुर्ग के ब्राह्मण मन्त्रो चूड़ामणि की विधवा बेटी ‘ममता’ है। पिताजी पुत्री को स्वर्ण मुद्रा भेंट करते है लेकिन नि: लोभता से यह भेंट ठुकरा देती है। चूड़ामणि के देहान्त के बाद रोहताश दुर्ग को शेरशाह अधिकार कर लिया और ममता एक बौद्ध मठ के खण्डहरों में जा छिपती है। मुगल बादशाह हुमायूँ एक रात ममता की झोंपड़ी में आश्रय के लिए भिक्षा माँगते और आश्रय पाते हैं मगर ममता पास की टूटी दीवारों में चली जाती है। इससे ममता की कंलक मुक्त चारित्रिक साबित हुआ। वह कहती है मैं ब्राह्मण हू, मुझे तो अपने धर्म- अतिथी देव की उपासना का पालन करना चाहिए।

(ग) इस कहानी से आपको क्या प्रेरणा मिलती है?
(ଇସ୍ କହାନୀ ସେ ଆପ୍‌ କ୍ୟା ପ୍ରେରଣା ମିଲ୍‌ ହୈ ?)
(ଏହି କାହାଣୀରୁ ଆପଣଙ୍କୁ କ’ଣ ପ୍ରେରଣା ମିଳୁଛି ?)
उत्तर:
ब्राह्मण – मन्त्री चूड़ामणि की स्नेहममता विधवा बेटी ममता पर निदक झलक है। ममता विधवा हिन्दु नारी चरित्रको अक्षुर्ण रख सकती। उसने अपने जीवन को मानव सेवा में उत्सर्गिकृत करदिया। उस के साल हमें जीवन में संघर्ष करते हुए जीना चाहिए हमें अपने धर्म और कर्त्तव्य का कभी नहीं छोड़ना चाहिए। विपन्न समय में आए हुए शरणागती की रक्षाकरनी चाहिए।

(घ) इस कहानी में लेखक का उद्देश्य स्पष्ट कीजिए।
(ଇସ୍ କହାନୀ ମେଁ ଲେଖକ କା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସ୍ପଷ୍ଟ କୀଜିଏ) ।
(ଏହି କାହାଣୀରେ ଲେଖକଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସ୍ପଷ୍ଟ କର ।)
उत्तर:
इस कहानी में जयशंकर प्रसाद ने हिन्दू ब्राह्मणो विधवा ‘ममता’ के माध्यम से भारतीय संस्कृति और पारंपरिक मुल्यवोध को दर्शाया गया। यहाँ हिन्दू और मुसलमान दोनो धर्म को चर्चा करने के साथ विधवा चरित्र एक कलंकमुक्त, परोपकारी, निर्लोभ, निर्भिक, अतिथिसेवा और कामना वासना गुणो को त्याग करने का आदि विशेष गुणों का निच्छक प्रतिछवि स्पष्ट रूप से चित्रित होसका है।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

2. निम्नलिखित प्रश्नों का उत्तर एक या दो वाक्यों में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ କା ଉତ୍ତର୍ ଏକ୍ ୟା ଦୋ ବାର୍କେ ମେଁ ଦୀଜିଏ) ।
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ ବା ଦୁଇଟି ବାକ୍ୟରେ ଦିଅ ।)

(क) रोहतास दुर्ग के प्रकोष्ठ में बैठी हुई युवती ममता किसे देख रही थी?
(ରୋହତାସ୍ ଦୁର୍ଗ କେ ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ମେଁ ବୈଠୀ ହୁଈ ୟୁବତୀ ମମତା କିସ୍ ଦେଖ୍ ରହୀ ଥୀ ?)
(ରୋହତାସ ଦୁର୍ଗର ପ୍ରକୋଷ୍ଠରେ ଯୁବତୀ ମମତା ବସିରହି କ’ଣ ଦେଖୁଥିଲା ?)
उत्तर:
रोहतास दुर्ग के प्रकोष्ठ में बैठी हुई युवती ममता शोण के तीक्ष्ण गम्भीर प्रवाह को देख रही थी।

(ख) ममता का यौवन किसके समान उमड़ रहा था?
(ମମତା କା ଯୌବନ୍ କିସ୍‌ ସମାନ୍ ଉମଡ଼୍ ରହା ଥା ?)
(ମମତାର ଯୌବନ କାହା ସହିତ ଆବେଗତା ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିଲା ?)
उत्तर:
ममता का यौवन शोण के समान उमड़ रहा था।

(ग) संसार में सबसे तुच्छ निराश्रय प्राणी कौन है?
(ସଂସାର୍ ମେଁ ସବ୍‌ ତୁଚ୍ଛ ନିରାଶ୍ରୟ ପ୍ରାଣୀ କୌନ୍ ହୈ ?)
(ସଂସାରରେ ସବୁଠାରୁ ତୁଚ୍ଛ ନିରାଶ୍ରୟ ପ୍ରାଣୀ କିଏ ?)
उत्तर:
संसार में सबसे तुच्छ निराश्रय प्राणी हिन्दू विधवा है।

(घ) चूड़ामणि क्यों व्यथित हो गये ?
(ଚୂଡ଼ାମଣି କ୍ୟା ବ୍ୟର୍ଥିତ ହୋ ଗୟେ ?)
(ଚୂଡ଼ାମଣି କାହିଁକି ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଗଲେ ?)
उत्तर:
शोण के प्रवाह में ममता अपना जीवन मिलाने में बेसुध होने के साथ पिता का आना नहीं जानसकी, इसलिए चुडामणी व्यथित हो गये।

(ङ) ममता ने पिता का उपहार क्यों स्वीकार नहीं किया?
(ମମ୍‌ତା ନେ ପିତା କା ଉପହାର୍ ଜ୍ୟୋ ସ୍ଵୀକାର ନହୀ କିୟା ?
(ମମତା କାହିଁକି ପିତାଙ୍କ ଉପହାର ସ୍ଵୀକାର କଲା ନାହିଁ ?)
उत्तर:
ममता ने पिता का उपहार इसलिए स्वीकार नहीं किया कि म्लेच्छ का उत्कोच स्वीकार करना ठीक नहीं है। हम लोग ब्राह्मण है, इतना सोना लेकर क्या करेंगे ?

(च) चूड़ामणि का हृदय क्यों धक् धक् करने लगा ?
(ଚୂଡ଼ାମଣି କା ହୃଦୟ ବ୍ୟୋ ଧକ୍-ଧକ୍ କର୍‌ନେ ଲଗା ?)
(ଚୂଡ଼ାମଣିର ହୃଦୟ କାହିଁକି ଧକ୍-ଧକ୍ କଲା ?)
उत्तर:
जब डोलियों का तांता भीतर आ रहा था तब चूड़ामणि का हृदय धक् धक् करने लगा।

(छ) ब्राह्मण – मन्त्री कैसे मारा गया?
(ବ୍ରାହ୍ମଣ-ମନ୍ତ୍ରୀ କୈସେ ମାରା ଗୟା ?)
(ବ୍ରାହ୍ମଣ-ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କିପରି ମାରି ଦିଆଗଲା ?)
उत्तर:
चुडामणी ने जाकर रोहतास दुर्ग के तोरण निकट की डोलियों का आवरण खुलवाना चाहा। पठानों ने कहा – यह महिलाओं का अपमान करना है। बात बढ़ गयी, तलवारों खिचीं ब्राह्मण मंत्री मारा गया।

(ज) मौर्य और गुप्त सम्राटों की कीर्त्ति का खण्डहर कहाँ था?
(ମୌର୍ଯ୍ୟ ଔର୍ ଗୁପ୍ତ ସମ୍ରାଟୋ କୀ କୀର୍ଜୀ କା ଖଡ୍ଗର୍ କହାଁ ଥା ?)
(ମୌର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ଗୁପ୍ତ ସମ୍ରାଟ ମାନଙ୍କର କୀର୍ତ୍ତିର ଭଗ୍ନସ୍ତୂପ କେଉଁଠାରେ ଥିଲା ?)
उत्तर:
काशी के उत्तर धर्मचक्र बिहार मौर्य और गुप्त सम्राटो की कीर्ति का खंडहर था।

(झ) भारतीय शिल्प की विभूति कहां बिखरी हुई थी ?
(ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପୀ ବିଭୂତୀ କହାଁ ବିଖରୀ ହୁଇ ଥୀ ?)
(ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପର ଚମତ୍‌କାରିତା କେଉଁଠି ଝଟକୁଥିଲା ?)
उत्तर:
भारतीय शिल्प की विभूति भग्नचूड़ा, तृणा-गुल्मों से ढके हुए प्राचीर ईटो के ढेर में बिखरी हुई थी।

(ञ) ‘सब विधर्मी दया के पात्र नहीं’ – ऐसा ममता ने क्यों कहा?
(‘ସବ୍‌ ବିଧର୍ମୀ ଦୟା କେ ପାତ୍ର ନେହୀ ଐସା ମମତା ନେ କ୍ୟା କହା ?)
(ସବୁ ବିଧର୍ମୀ ଦୟାର ପାତ୍ର ନୁହଁନ୍ତି ଏପରି ମମତା କାହିଁକି କହିଲା ?)
उत्तर:
जब ममता सोचा कि मेरे पिता का वध करने वाले आततायी ये घायल व्यक्ति है। जो मुझसे आश्रय माँगते है तब ममता ने कहा – सब विधर्मी दया का पात्र नहीं होते।

(ट) स्त्री क्या विचार कर रही थी?
(ସ୍ତ୍ରୀ କ୍ୟା ବିଚାର କର ରହୀ ଥୀ ?)
(ସ୍ତ୍ରୀ କ’ଣ ବିଚାର କରୁଥିଲା ?)
उत्तर:
स्त्री विचार कर रही थी – “मै ब्राह्मण हूँ, मुझे तो अपने धर्म – अतिथि देव की उपसना का पालन करना चाहिए, परन्तु यहाँ सब विधर्मी दया के पात्र नहीं, मगर दया तो नहीं कर्त्तव्य करना है।

(ठ) ममता ने मन में क्या कहा?
(ମମତା ନେ ମନ୍ ମେଁ କ୍ୟା କହା ?)
(ମମତା ମନକୁ କ’ଣ କହିଲା ?)
उत्तर:
ममता ने मन में कहा- “यहाँ कौन दुर्ग है। यही झोंपड़ी है, जो चाहे ले लो, मुझे तो अपना कर्त्तव्य करना पड़ेगा।”

(ड) किसके प्रकाश में मुगल ने ममता का मुखमण्डल देखा?
(କିସ୍‌ ପ୍ରକାଶ୍ ମେଁ ମୁଗ୍‌ ନେ ମମ୍‌ କା ମୁର୍ଖମଣ୍ଡଲ୍ ଦେଖା ?)
(କାହାର ଆଲୋକରେ ମୋଗଲ ମମତାର ମୁଖ ଦେଖିପାରିଲା ?)
उत्तर:
चन्द्रमा के प्रकाश में मुगल ने ममता का मुखमण्डल देखा।

(ढ) ममता ने मुगल से क्या कहा?
(ମମତା ନେ ମୁଗଲ୍ ସେ କ୍ୟା କହା ?)
(ମମତା ମୁଗଲକୁ କ’ଣ କହିଲା ?)
उत्तर:
ममता ने मुगल से कहा- “क्या आश्चर्य है कि तुम भी छल करो ।”

(ण) प्रभात में खण्डहर की सन्धि से ममता ने क्या देखा?
(ପ୍ରଭାତ୍ ମେଁ ଖଣ୍ଡହର୍ କୀ ସନ୍ଧୀ ସେ ମମ୍‌ ନେ କ୍ୟା ଦେଖା ?)
(ସକାଳୁ ଭଗ୍ନ କୁଡ଼ିଆର ଫାଙ୍କରେ ମମତା କ’ଣ ଦେଖୁଲା ?)
उत्तर:
प्रभात में खण्डहर की सन्धि से ममता ने सैकड़ों अश्वारोहियों को देखा।

(त) किस युद्ध को बहुत दिन बीत गये?
(କିସ୍ ୟୁଦ୍ଧ କୋ ବହୁତ୍ ଦିନ୍ ବୀଡ଼ଗୟେ ?)
(କେଉଁ ଯଦ୍ଧ ବହୃତ ଦିନ ହୋଇଗଲାଣି ?)
उत्तर:
चौसा के मुगल-पठान युद्ध को बहुत दिन बीत गये।

(थ) हुमायूँ ने एक दिन कहाँ विश्राम किया था?
(ହୁମାମୁଁ ନେ ଏକ ଦିନ୍ କହାଁ ୱିଶ୍ରାମ୍ କ୍ରିୟା ଥା ?)
(ହୁମାମୁଁ ଦିନେ କେଉଁଠି ବିଶ୍ରାମ କରିଥିଲେ ?)
उत्तर:
हुमायूँ ने एक दिन ममता की झोंपड़ी में विश्राम किया था।

(द) हुमायूँ कौन था? उसका युद्ध किससे और कहाँ हुआ?
(ହୁମାମୁଁ କୌନ୍ ଥା ? ଉସ୍‌ ୟୁଦ୍ଧକସ୍‌ ଔର କହା ହୁଆ ?
(ହୁମାମୁଁ କିଏ ଥିଲେ ? ତାଙ୍କର ଯୁଦ୍ଧ କାହା ସହିତ ଓ କେଉଁଠି ହୋଇଥିଲା ?)
उत्तर:
हुमायूँ मुगल वादशाह थे। उसका युद्ध शेरशाह से चौसा में हुआ।

(ध) हुमायूँ ने मिरजा से क्या करने के लिए कहा?
(ହୁମାୟାଁ ନେ ମିରଜା ସେ କ୍ୟା କରନେ କେ ଲିଏ କହା ?)
(ହୁମାୟାଁ ମିରାଜାକୁ କ’ଣ କରିବାପାଇଁ କହିଲେ ?)
उत्तर:
हुमायूँ ने मिरजा से यह करने के लिए कहा- “उस स्त्री को मैं कुछ भी ‘न दे सका, उसका घर बनवा देना इसलिए कि विपति में मैने यहाँ आश्रय पाया था।

(न) ममता ने अश्वारोही से क्या कहा?
(ମମତା ନେ ଅଶ୍ଵାରୋହୀ ସେ କ୍ୟା କହା ?)
(ମମତା ଅଶ୍ଵାରୋହୀକୁ କ’ଣ କହିଲା ?)
उत्तर:
ममता ने अश्वारोही से कहा- “मैं नहीं जानती वह शहंशाह था या साधारण मुगल, पर एक दिन इसी झोंपड़ी के नीचे वह रहा था। फिर भी वह मेरा घर बनाने की आज्ञा दे गया था, मगर मैं आजीवन अपनी झोंपड़ी खुदवाने के डर से भयभीत रही थी। ”

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

3. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक-एक शब्द में दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖୂ ପ୍ରଶ୍ନ। କେ ଉତ୍ତର୍ ଏକ୍-ଏକ୍ ଶବ୍ଦ ମେଁ ଦୀଜିଏ ।)
(ନିମ୍ନଲିଖ ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକର ଉତ୍ତର ଗୋଟିଏ-ଗୋଟିଏ ଶବ୍ଦରେ ଦିଅ । )

(क) रोहतास दुर्गपति के मन्त्री कौन थे?
(ରୋହତାସ୍ ଦୁର୍ଗପତି କେ ମନ୍ତ୍ରୀ କୌନ୍ ଥେ ?)
(ରୋହତାସ ଦୁର୍ଗର ମନ୍ତ୍ରୀ କିଏ ଥିଲେ ?)
उत्तर:
चूडामणि

(ख) ममता किसकी पुत्री थी?
(ମମ୍‌ କିସ୍‌କୀ ପୁତ୍ରୀ ଥୀ ?)
(ମମତା କାହାର କନ୍ୟା (ଝିଅ ଥୁଲା ?)
उत्तर:
मन्त्री चूडामणि

(ग) शोण के प्रवाह में अपना जीवन मिलाने में कौन बेसुध थी?
(ଶୋଣ୍ କେ ପ୍ରବାହ ମେଁ ଅପ୍‌ନା ଜୀବନ୍ ମିଲାନେ ମେଁ କୌନ୍ ବେସୁଧ ଥୀ ?)
(ଶୋଣର ସ୍ରୋତରେ ନିଜ ଜୀବନକୁ ମିଶାଇ ଦେବାରେ କିଏ ମଗ୍ନ ଥୁଲା ?)
उत्तर:
ममता

(घ) सुनहली सन्ध्या में किसका पीलापन विकीर्ण होने लगा?
(ସୁହଲୀ ସନ୍ଧ୍ୟା ମେଁ କିସ୍‌ ପୀଲାପନ୍‌ ୱିକୀର୍ଣ ହୋନେ ଲଗା ?)
(ସୁବର୍ଣ୍ଣ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ କାହାର ହଳଦୀ ରଙ୍ଗ ବିଛୁଡ଼ି ହୋଇ ପଡ଼ିଲା ?)
उत्तर:
सुवर्ण

(ङ) म्लेच्छ का उत्कोच किसने स्वीकार किया था?
(ପ୍ଲେକ୍ସ୍ କା ଉତ୍କୋଚ୍ କିସ୍‌ ସ୍ଵୀକାର୍ କିୟା ଥା ?)
(ମେଛର ଲାଞ୍ଚ କିଏ ସ୍ଵୀକାର କରିଥିଲେ ?)
उत्तर:
चूड़ामणि

(च) किसने कहा कि ‘माता’, मुझे आश्रय चाहिए?
(କିସ୍‌ କହା କି ‘ମାତା’, ମୁଝେ ଆଶ୍ରୟ ଚାହିଏ ?)
(କିଏ ସେ କହିଲେ ଯେ ମାତା ମୋତେ ଆଶ୍ରୟ ଦରକାର ?)
उत्तर:
वादशाह हुमायूँ

(छ) कौन-से युद्ध में शेरशाह से विपन्न होकर मुगल रक्षा चाहता था?
(କୌନ୍-ସେ ୟୁଦ୍ଧ ମେଁ ଶେର୍‌ଶାହ ସେ ବିପନ୍ନ ହୋକର୍ ମୁଗଲ୍ ରକ୍ଷା ଚାହତା ଥା ?)
(କେଉଁ ଯୁଦ୍ଧରେ ଶେରଶାହ ଠାରୁ ବିପନ୍ନ ହୋଇ ମୋଗଲ ରକ୍ଷା ଚାହିଁଲା ?)
उत्तर:
चौसा

(ज) किसने सोचा कि उसे अतिथि – देव की उपासना का पालन करना चाहिए?
(କିସ୍‌ ସୋଚାକି ଉସ୍ ଅତିଥ୍-ଦେବ କୀ ଉପାସନା କା ପାଳନ୍ କର୍‌ନା ଚାହିଏ ?)
(କିଏ ସେ ବିଚାର କଲେ ଯେ ତାଙ୍କୁ ଅତିଥ୍ୟ ଦେବଙ୍କ ପୂଜା କରିବା ଉଚ୍ଚିତ ?)
उत्तर:
ममता

(झ) ‘भाग्य का खेल है’- यह वाक्य किसने कहा?
(‘ଭାଗ୍ୟ କା ଖେଲ୍ ହୈ’ ୟହ ବାକ୍ୟ କିସ୍‌ କହା ?)
(‘ଭାଗ୍ୟର ଖେଳ’ ଏହି ବାକ୍ୟ କିଏ କହିଥିଲେ ?)

(ञ) सैनिकों के खोजने पर ममता कहाँ चली गयी?
(ସୈନିର୍ଲୋ କେ ଖୋଜ ପର୍‌ ମସ୍ତା କାହାଁ ଚଲୀ ଗୟୀ ?)
(ସୈନିକମାନେ ଖୋଜିବା ବେଳେ ମମତା କେଉଁ ଆଡ଼େ ଚାଲିଗଲେ ?)

(ट) किसका जीर्ण-कंकाल खांसी से गूंज रहा था?
(କିସ୍‌ ଜୀର୍ଣ-କଂକାଂଳ ଖାସୀ ସେ ପୁଂଜ୍ ରହା ଥା ?)
(କାହାର ଦୁର୍ବଳ କଂଙ୍କାଳ (ଶରୀର) କାଶରେ ଶବ୍ଦ କରୁଥାଏ ।)
उत्तर:
ममता का

(ठ) ममता की सेवा के लिए गांव की कितनी स्त्रियां उसे घेर कर बैठी थीं?
(ମମ୍‌ କୀ ସେ କେ ଲିଏ ଗାଁୱ କୀ କିତ୍‌ନୀ ସ୍ତ୍ରୀଯାଁ ଉସ୍ ଘେର୍ କର୍ ବୈଠୀ ର୍ଥୀ ?)
(ମମତାର ସେବା ନିମିତ୍ତ ଗ୍ରାମର କେତେଜଣ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକ ତାକୁ ଘେରି ବସିଥିଲେ ?)
उत्तर:
दो-तीन

(ड) कौन अवाक् खड़ा था?
(କୌନ୍ ଅଓ୍ବାକ୍ ଖଡ଼ା ଥା ?)
(କିଏ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟରେ ଠିଆ ହୋଇଥିଲା ?)
उत्तर:
अश्वारोही

(ढ) ममता की झोंपड़ी पर कौन-सा मन्दिर बना?
(ମମୂତା କୀ ଝୋପଡ଼ି ପର୍ କୌନ୍ ସା ମନ୍ଦିର ବନା ?)
(ମମତାର କୁଡ଼ିଆ (ଘର) ଉପରେ କେଉଁ ମନ୍ଦିର ତିଆରି ହେଲା ?)
उत्तर:
अष्टकोण

(ण) सातों देशों का नरेश कौन था?
(ମମ୍‌ କୀ ଝୋପଡ଼ି ପର୍ କୌନ୍ ସା ମନ୍ଦିର ବନା?)
(ମମତାର କୁଡ଼ିଆ (ଘର) ଉପରେ କେଉଁ ମନ୍ଦିର ତିଆରି ହେଲା?)
उत्तर:
अष्टकोण

(त) गगनचुम्बी मन्दिर किसने बनवाया?
(ଗଗମ୍ଭୀ ମନ୍ଦିର୍ କିସ୍‌ ବନବାୟା ?)
(ନଭଶ୍ଚୁମ୍ଭୀ ମନ୍ଦିର କିଏ ତିଆରି କଲେ ?)
उत्तर:
अकबर

(थ) किसमें ममता का नाम नहीं था?
(କିସ୍‌ ମମ୍‌ କା ନାମ୍ ନେହିଁ ଥା ?)
(କେଉଁଥ୍ରେ ମମତାର ନାମ ନଥିଲା ?)
उत्तर:
मन्दिर में

(द) किसने कहा कि ‘यह महिलाओं का अपमान करना है’?
(କିସ୍‌ କହା କି ୟହ ମହିଳାଓଁ କା ଅପମାନ୍ କର୍‌ନା ହୈ ?)
(କିଏ କହିଲେ ‘ଏହା ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଅପମାନ କରିବା ଅଟେ’ ।)
उत्तर:
पठानों ने

(ध) ममता को एक स्त्री ने किससे जल पिलाया?
(ମମତା କୋ ଏକ୍ ସ୍ତ୍ରୀ ନେ କିସ୍‌ ଜଲ୍ ପିଲାୟା ?)
(ମମତାକୁ ଜଣେ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକ କେଉଁଥରେ ଜଳ ପିଆଇଲା ?)
उत्तर:
सीपी से

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

4. निम्नलिखित अवतरणों को पढ़कर उनका आशय स्पष्ट कीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଅବତରଣୋ କୋ ପଢୁକର୍ ଉନ୍‌ ଆଶୟ ସ୍ପଷ୍ଟ କୀଜିଏ) ।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ଶବ୍ଦ ଖଣ୍ଡଗୁଡ଼ିକୁ ପଢ଼ି ତାହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସ୍ପଷ୍ଟ କର ।)

(क) उसका यौवन शोण के समान ही उमड़ रहा था।
(ଉସ୍‌ ଯୌବନ୍ ଶୋଶ୍ କେ ସମାନ୍ ହୀ ଉମଡ଼ ରହା ଥା ।)
(ତାହାର ଯୌବନ ଶୋଣନଦୀ ଭଳି ଆବେଗତା ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିଲା । )
उत्तर:
उसका यौवन …………………. उमड़ रहा था।
प्रस्तुत पंक्तियाँ ‘ममता’ नामक कहानी से ली गयी है। यहाँ प्रसाद जी ने ममता की यौवन की शोण नदी के साथ तुलना की । रोहतास दुर्ग के प्रकोष्ठ में बैठी हुई युबती ममता शोण के तीक्ष्ण गम्भीर प्रवाह को देख रही थी । ममता विधवा थी मगर ममता की उम्र कम थी; वे उस समय में पूर्ण यौवन में भरपूर रही थी। नदी जिस तरह पूर्ण यौवन प्राप्त होकर बह रही थी, उसी तरह ममता की जवानी में प्रवाह थी।

(ख) शोण के प्रवाह में वह अपना जीवन मिलाने में बेसुध थी।
(ଶୋଶ୍ କେ ପ୍ରବାହ ମେଁ ୱହ ଅପ୍‌ନା ଜୀବନ୍ ମିଲାନେ ମେଁ ବେସୁଧ୍ ଥୀ।)
(ଶୋଣର ସ୍ରୋତରେ ସେ ନିଜର ଜୀବନକୁ ମିଶାଇ ଦେବାରେ ମଗ୍ନ ଥଲା ।)
उत्तर:
शोण के ………………… बेसुध थी।
यह पंक्ति हमारी पाठ्य पुस्तक रचित ‘ममता’ कहानी से ली गई है। इसमें लेखक ने ममता की चिंता और अकेलेपन का वर्णन किया है। यहाँ जिस प्रकोष्ठ में ममता भग्न हृदय को लेकर बैठी थी; उस समय में पिता चूड़ामणि प्रवेश किया। चूड़ामणि व्यथित हो उठे। वे स्नहपालिता पुत्री के लिए क्या करे, यह स्थिर न कर सकते थे, लेकिन ममता अपने जीवन को नदी के साथ तल्लीन कर देती थी।

(ग) इस पतनोन्मुख प्राचीन सामन्त वंश का अंत समीप है।
(ଇସ୍ ପତନୋନୁ ଖ ପ୍ରାଚୀନ୍ ସାମନ୍ତ୍ ବଂଶ କା ଅନ୍ତ୍ ସମୀପ୍‌ ।)
(ଏହି ପତନମୁଖୀ ପ୍ରାଚୀନ ସାମନ୍ତ ବଂଶର ଶେଷ ନିକଟ ଅଟେ ।)
उत्तर:
इस पतनोन्मुख ……………… समीप है।
यह पंक्ति ‘ममता’ कहानी से लि गयी है। जिस समय मन्त्री चूड़ामणि अपनी बेटी को कुछ सुबर्ण उपहार देते तो सुवर्ण को ममता ने लौटा दिया। इसलिए कि पिताजी दूसरे से उत्कोच ग्रहण किया। मगर फिर चूड़ामणि
ने ममता को समझाया, किसी भी दिन शेरशाह रोहतास पर अधिकार कर सकता है। उस दिन मन्त्रीत्व नहीं रहेगा। यह सामन्त वंश का अंत समीप हो। यह स्वर्ण थाल का उपहार तव के लिए है।

(घ) परन्तु तुम भी वैसे ही क्रूर हो। वही भीषण रक्त की प्यास, वही निष्ठुर प्रतिबिम्ब तुम्हारे मुख पर भी है।
(ପରନ୍ତୁ ତୁମ୍ ଭୀ ୱେସ୍‌ ହୀ କୂର୍ ହୋ । ହୀ ଭୀଷଣ୍ଢ ରକ୍ତ କୀ ପ୍ୟାସ୍, ଓ୍ୱାହୀ ନିଷ୍ଠୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ତୁମ୍ଭାରେ ମୁଖ୍ ପର୍ ଭୀ ହୈ ।)
(କିନ୍ତୁ ତୁମେ ମଧ୍ୟ ସେହି ଭଳି ନିଷ୍ଠୁର ଅଟ, ସେହି ଭୀଷଣ ରକ୍ତର ତୃଷ୍ଣା, ସେହି ନିଷ୍ଠୁର ପ୍ରତିଛବି ତୁମ ମୁଖ ମଣ୍ଡଳରେ ମଧ୍ୟ ଅଛି ।)
उत्तर:
परन्तु तुम ………………. पर भी है।
प्रस्तुत पंक्ति पठित कहानी ‘ममता’ से ली गई है। इस पर वर्णन है कि मुगल बादशाह हुमायूँ चौसायुद्ध में शेरशाह से हारकर एक रात को ममता की झोपड़ी में पहुंचता है और आश्रय की भीक्षा मांगते हैं परन्तु ममता ने कहा तुम भी वैसी ही निष्ठुर हो। वही भीषण रक्त की प्यास के साथ निष्ठुर प्रतिविम्व तुम्हारे मुख पर देख सकते है। मेरी झोंपड़ी में स्थान नहीं आज कंही दूसरा स्थान में आश्रय खोज लो। इस तरह में एक अनजान आदमी को आश्रय देने में असमर्थ हूँ।

(ङ) मैं ब्राह्मण – कुमारी हूँ, सब अपना धर्म छोड़ दें तो मैं भी क्यों छोड़ दूँ?
(ମୈ ବ୍ରାହ୍ମଣ-କୁମାରୀ ହୁଁ, ସବ୍‌ ଅପୂନା ଧର୍ମ ଛୋଡ଼ ହେଁ ତୋ ମେଁ କେଁ ଛୋଡ଼ ହୁଁ ?)
(ମୁଁ ବ୍ରାହ୍ମଣ-କନ୍ୟା ଅଟେ, ସମସ୍ତେ ନିଜର ଧର୍ମଛାଡ଼ି ଦେବେ ବୋଲି କ’ଣ ମୁଁ ଛାଡ଼ିଦେବି ?
उत्तर:
मैं ब्राह्मण ……………. छोड़ दूँ?
यह पंक्ति ‘ममता’ कहानी से ली गई है। इस में लेखक ने धर्म और कर्त्तव्य के बीच में सामंजस्य वैठाया है। जिस समय ममता हुमायूँ को आश्रय देने के लिए मना कर दे तो मन में सोच रही कि सब विधर्मी दया के पात्र नहीं। इसलिए मेरे पिता का वध करने वाले आततायी ही है। अंत में ममता ने विचार किया कि अतिथि सेवा ही प्रकृत माधव सेवा है। इसमें कोई धर्म की जरूरत नहीं। यह मेरा कर्तव्य है अभी मुझे अपने कर्त्तव्य करना चाहिए।

(च) उस स्त्री को मैं कुछ भी न दे सका।
(ଉସ୍ ସ୍ତ୍ରୀ କୋ ଭୀ କୋ ମେଁ କୁଛ୍ ଭୀ ନ ଦେ ସକା)।
(ସେ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ମୁଁ କିଛି ମଧ୍ୟ ଦେଇ ପାରିଲି ନାହିଁ ।)
उत्तर:
उस स्त्री ……………….. देसका
यह पंक्ति ममता कहानी से आगत है। ममता हुमायूँ को रात में आश्रय अपनी कुटिया में देने के बाद, वे उस स्थान छोड़कर चली गयी मगर रात बीत गई। सुवह उस स्थान में ममता नहीं मिली। ममता को खोजने के लिए हूमायूँ मिरजा को आदेश दिया। उसने मुझपर जो उपकार किया उसके बदले मैं कुछ भी न दे सका।

(छ) अब तुम इसका मकान बनाओ या महल, मैं अपने चिर विश्राम गृह में जाती हूँ।
(ଅବ୍ ତୁମ୍ ଇସ୍‌କା ମକାନ୍ ବନାଓ ୟା ମହଲ୍, ମେଁ ଅପ୍‌ନେ ଚିର୍ ବିଶ୍ରାମ-ଗୃହ ମେଁ ଜାତି ହୁଁ ।)
(କୋଠାଘର କର, ମୁଁ ମୋର ଚିର ବିଶ୍ରାମ ଗୃହକୁ ଯାଉଛି ।)
उत्तर:
अब तुम …………… जाती हूँ।
यह अवतरण ममता कहानी से ली गई है। ४७ सालों के बाद अकवर जब मुगल बादशाह बनते हैं तब उनकी आज्ञा से मिरजा ममता के घर बनवाने के लिए आते है। उस समय ममता ने कहा मैं आज इसे छोड़े जाती हूँ। अब तुम इसका मकान बनाओ या महल, मैं अपने चिर विश्राम गृह में जाती हूँ।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

5. निम्नलिखित वाक्यों को ‘किसने’ और ‘किससे’, कहा?
(ନିମ୍ନଲିଖତ୍ ବାର୍କୋ କୋ ‘କିସନେ‌’ ଔର୍ ‘କିସସେ‌’ କହା ?)
(ନିମ୍ନଲିଖତ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ କିଏ ଓ କାହାକୁ କହିଛନ୍ତି ।)
(क) क्या आपने म्लेच्छ का उत्कोच स्वीकार कर लिया?
(କ୍ୟା ଆପ୍‌ ପ୍ଲେଚ୍ଛା କା ଉତ୍କୋଚ୍‌ ସ୍ଵୀକାର କର ଲିୟା ?)
(କ’ଣ ତୁମେ ମେଛର ଲାଞ୍ଚ ସ୍ଵୀକାର କରି ନେଲ ?)
उत्तर:
ममता ने अपने पिता चूड़ामणि से कहा।

(ख) यह महिलाओं का अपमान करना है।
(ୟହ ମହିଲାଓଁ କା ଅପମାନ୍ କର୍‌ନା ହୈ ।)
(ଏହା ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଅପମାନ କରିବା ଅଟେ ।)
उत्तर:
पठानों ने ब्राह्मण मंत्री चूड़ामणि से कहा।

(ग) माता, मुझे आश्रय चाहिए।
(ମାତା, ମୁଝେ ଆଶ୍ରୟ ଚାହିଏ ।)
(ମା’ ମୋତେ ଆଶ୍ରୟ ଦରକାର ।)
उत्तर:
हूमायूँ ने ममता से कहा।

(घ) गला सूख रहा है, साथी छूट गये हैं, अश्व गिर पड़ा है।
(ତଣ୍ଟି ଶୁଖ୍ଯାଉଛି, ସାଙ୍ଗମାନେ ପଳାଇଗଲେ, ଘୋଡ଼ା ପଡ଼ିଗଲା ।)
ଗଲା ସୁଖ୍ ରହା ହୈ, ସାଥୀ ଛୁଟ ଗୟେ ହେଁ, ଅଶ୍ଵ ଗିର୍ ପଡ଼ା ହୈ ।
उत्तर:
मुगल बादशाह ने ममता से कहा।

(ङ) उस स्त्री को मैं कुछ भी न दे सका।
(ଉସ୍ ସ୍ତ୍ରୀ କୋ ମୈ କୁଛ ଭୀ ନ ଦେ ସକା ।)
(ସେ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ମୁଁ ମଧ୍ୟ କିଛି ଦେଇ ପାରିଲି ନାହିଁ ।)
उत्तर:
हुमायूँ ने मिरजा से कहा।

भाषाज्ञान (ଭାଷାଜ୍ଞାନ)
प्रस्तुत कहानी में अनेक तत्सम शब्द आये हैं। जैसे- कंटक, दुर्गपति, निराश्रय आदि। याद रखो : तत्सम शब्द ‘तत्’ और ‘सम’ के योग से वना है। इसका अर्थ है, उसके समान – यानी संस्कृत के समान। संस्कृत के जो शब्द हिन्दी में ज्यों के त्यों प्रयुक्त होते है, उन्हों तत्सम शब्द कहते है, जैसे – भ्राता, सुन्दर, पुष्प, सूर्य, आत्मा आदि।
इसी तरह इस पाठ में आए तत्सम शब्दों को छाँटिए और उनका अर्थ लिखिए।
उत्तर:
दुश्चिन्ता, व्यथित, उत्कोच ………………….. आदि।
इस तरह बच्चों शिक्षक/शिक्षिका की सहायता लेकर कहानी से तत्सम शब्दों को छाँटिए।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

2. निम्नलिखित वाक्यों पर ध्यान दीजिए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ ଦୃଷ୍ଟି ଦିଅ ।)
‘आँखों में पानी की बरसात लिए वह सुख के कंटक शयन में विकल थी ।’

‘तो क्या आपने म्लेच्छ का उत्कोच स्वीकार कर लिया ?
उपर्युक्त वाक्यों में ‘बरसात’ स्त्रीलिंग है और ‘उत्कोच’ पुंलिंग है। इसी कारण इन शब्दों के पहले प्रयुक्त विभक्ति का प्रयोग क्रमश: ‘की’ और ‘का’ के रूप में हुआ है।
इसी तरह के वाक्य चुनकर रेखांकित करने के साथ-साथ लिंग बताइए ।
(ଏହିପରି ବାକ୍ୟ ବାଛି ରେଖାଙ୍କିତ କରିବା ସହିତ ଲିଙ୍ଗ କୁହ ।)
उत्तर:
जहाँ पंचवर्गीय भिक्षु गौतम का उपदेश ग्रहण करने केलिए पहले मिले थे। (पुलिंग)
काशी के उत्तर धर्मचक्र बिहार मौर्य और गुप्त सम्राटों की कीर्त्ति का खंडहर था। (पुलिंग)
“मै ब्राह्मण हूँ, मुझे तो अपने धर्म – अतिथि देव की उपासना का पालन करना चाहिए ।” (स्त्रीलिंग)
ममता अब सत्तर वर्ष की वृद्धा है। (स्त्रीलिंग)
इस तरह कहानी से अन्य वाक्यों को छाँटिए ।

3. नीचे लिखे वाक्यों में विराम चिह्न लगाइए।
(ନିମ୍ନଲିଖ୍ ବାକ୍ୟଗୁଡ଼ିକରେ ବିରାମ ଚିହ୍ନ ଲଗାଅ ।)
याद रखो : हम दूसरों के साथ वातचीत करते समय बीच-बीच में रुकते हैं। इसी प्रकार लिखित सामग्री पढ़ते समय भी, भाववोध के लिए हम कभी पूरे एक वाक्य के वाद या कभी-कभी वाक्यांश के बाद या कभी एक शब्द के बाद रूकते हैं। इस प्रकार रूकने या विराम के लिए भाषा में कुछ संकेत – चिह्नों का प्रयोग करना होता है। इन्हीं चिह्नों को ‘विराम चिह्न’ कहते हैं ।मैं नहीं जानती कि वह शाहंशाह था या साधारण मुगल पर एक दिन इसी झोंपड़ी के नीचे वह रहा था मैंने सुना था वह मेरा घर बनानेकी आज्ञा दे गया था मैं आजीवन अपनी झोंपड़ी खुदवाने के डर से भयभीत रही थी।
उत्तर:
“मैं नहीं जानती कि, वह शाहंशाह था या साधारण मुगल, पर एक दिन इसी झोंपड़ी के नीचे वह रहा था। मैंने सुना था, वह मेरा घर बनानेकी आज्ञा दे गया था। मैं आजीवन अपनी झोंपड़ी खुदवाने के डर से भयभीत रही थी।”

4. नीचे दिये गये उपसर्ग एवं प्रत्यय-युक्त शब्दों के मूल शब्द बताइए।
(ନିମ୍ନରେ ଦିଆଯାଉଥ‌ିବା ଉପସର୍ଗ ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟୟଯୁକ୍ତ ଶବ୍ଦଗୁଡ଼ିକୁ ମୂଳ ଶବ୍ଦ କୁହ ।)
उत्तर:
प्रकोष्ठ – यहाँ ‘प्र’ उपसर्ग एवं कोष्ठ मूलशब्द
निराश्रय – यहाँ ‘नि’ उपसर्ग एवं आश्रय मूल शब्द।
इस तरह के कुछ शब्दों की सूची तैयार कीजिए।
प्र – प्रचार, प्रबल, प्रगति, प्रयोग, प्रकाश
नि – निकृष्ट, निष्ठुर, निवास, निवेदन, निश्चल, निरोध, निवारण।

अतिरिक्त प्रश्नोत्तर

1. हुमायूँ कौन था? उसने मिरजा से क्या कहा?
(ହୁମାମୁଁ କୌନ୍ ଥା ? ଉସ୍‌ ମିଜା ସେ କ୍ୟା କହା?0
(ହୁମାୟୁନ୍ କିଏ ଥିଲେ ? ସେ ମିଜାକୁ କ’ଣ କହିଲେ ?)
उत्तर:
हुमायूँ मुगल सम्राट और सातों देशों का नरेश था। उसने मिरजा से यह कहा कि उस स्त्री को मैं कुछ भी न दे सका। उसका घर बनवा देना, क्योंकि विपत्ति में मैंने यहाँ आश्रय पाया था। यह स्थान भूलना मत।

2. ममता ने अश्वारोही से क्या कहा?
(ମମତା ନେ ଅଶ୍ଵାରୋହୀ ସେ କ୍ୟା କହା ?)
(ମମତା ଘୋଡ଼ାଚାଳକକୁ କ’ଣ କହିଲା ?)
उत्तर:
ममता ने अश्वारोही से कहा – “भगवान ने सुन लिया, मैं आज इसे छोड़े जाती हूँ। अब तुम इस झोपड़ी का मकान बनाओ या महल, मैं अपने चिर विश्राम गृह में जाती हूँ ।”

3. पथीक ने जाते वक्त मिरजा से क्या कहा?
(ପଥୀକ୍ ନେ ଜାତେ ୱିକ୍‌ ମିର୍‌ଜା ସେ କ୍ୟା କହା ?)
(ବାଟୋଇ ଯିବା ସମୟରେ ମିରଜାଙ୍କୁ କ’ଣ କହିଲା ?)
पथक ने जाते वक्त मिरजा से कहा – मिरजा ! उस स्त्री को मैं कुछ भी न दे सका। उसका घर बनवा देना, क्योंकि विपत्ति में मैंने यहाँ आश्रय पाया था। यह स्थान को कभी न भूलना। इसके बाद वे चले गये।

4. ममता की चरित्र कलंकमुक्त है सावित कीजिए?
(ମମତା କୀ ଚରିତ୍ର କଳଙ୍କମୁକ୍ତ ହୈ ସାବିତ୍ କୀଜିଏ ?)
(ମମତାର ଚରିତ୍ର କଳଙ୍କମୁକ୍ତ ଚରିତ୍ର କିପରି ପ୍ରମାଣିତ ହେଲା ?)
चूडामणि के मौत के बाद रोहताश दुर्ग को शेरशाह अधिकार कर लिया और ममता एक वौद्ध मठ के खण्डहरों में जा छिपती है। मुगल वादशाह हुमायूँ एक रात ममता की झोपड़ी में आश्रय के लिए भिक्षा माँगते हैं मगर ममता पास की दूरी दीवारों में चली जाती है, इससे ममता की कलंकमुक्त चरित्र प्रमाणित हुआ।

5. ममता ने मुगल से क्या कहा?
(ମମତା ନେ ମୁଗଲ୍ ସେ କ୍ୟା କହା ?)
(ମମତା ମୁଗଲଙ୍କୁ କ’ଣ କହିଲା ?)
उत्तर:
“जाओ भीतर, थके हुए भयभीत पथिक ! तुम चाहे कोई हो, मैं तुम्हें आश्रय देती हूँ मैं ब्राह्मण कुमारी हूँ, सब अपना धर्म छोड़ दे तो मैं भी क्यों छोड़ दूँ ?”

अति संक्षिप्त उत्तरमूलक प्रश्नोत्तर

A. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक वाक्य में दीजिए।

प्रश्न 1.
‘ममता’ कहानी के कहानीकार का नाम क्या है?
उत्तर:
जयशंकर प्रसाद ‘ममता’ कहानी के कहानीकार है।

प्रश्न 2.
जयशंकर प्रसाद का जन्म कब हुआ था ?
उत्तर:
जयशंकर प्रसाद का जन्म सन् १८८९ ई. में हुआ था।

प्रश्न 3.
ममता कौन है?
उत्तर:
ममता रोहतास दूर्गपति के मंत्री चूड़ामणि की विधबा पुत्री है।

प्रश्न 4.
‘ममता’ कहानी के माध्यम से प्रसाद जी ने क्या दिखाया है?
उत्तर:
‘ममता’ कहानी के माध्यम से प्रसाद जी ने भारतीय संस्कृति और पारंपरिक मूल्यबोध को दिखाया है।

प्रश्न 5.
रोहतास दुर्ग पर किसका अधिकार हो जाता है?
उत्तर:
रोहतास दुर्ग पर शेरशाह का अधिकार हो जाता है।

प्रश्न 6.
ममता मुगलों से छिपने के लिए कहाँ चली गयी?
उत्तर:
ममता मुगलों से छिपने के लिए पास के मृगदाव में चली गयी।

प्रश्न 7.
चौसा युद्ध किस-किसके बीच हुआ था?
उत्तर:
चौसा युद्ध हुमायूँ और शेरशाह के बीच हुआ था।

प्रश्न 8.
सातों देशों के नरेश किसे कहा गया है?
उत्तर:
सातों देशों के नरेश हुमायूँ को कहा गया है।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

प्रश्न 9.
मौर्य और गुप्त सम्राटों की कीर्त्ति का खण्डहर कहाँ था?
उत्तर:
मौर्य और गुप्त सम्राटों की कीर्त्ति का खण्डहर काशी के उत्तर धर्मचक्र विहार में था।

प्रश्न 10.
किसके प्रकाश नें मुगल में समता का मुखमण्डल देखा?
उत्तर:
चंद्रमा के मंद प्रकाश में मुगल ने ममता का मुखमण्डल देखा।

प्रश्न 11.
शोण के प्रवाह में अपना जीवन मिलाने में कौन बेसुध थी?
उत्तर:
शोण के प्रवाह में अपना जीवन मिलाने में बेसुध मंत्री चुड़ामणि की विधवापुत्री ममता थी।

प्रश्न 12.
प्रभात में खण्डहर की संधि से ममता ने क्या देखा?
उत्तर:
प्रभात में खण्डहर की संधि से ममता ने सैंकड़ो अश्वारोही को उस प्रांत में घूमते देखा।

प्रश्न 13.
किस युद्ध को बहुत दिन बीत गए?
उत्तर:
चौसा युद्ध को बहुत दिन बीत गए।

प्रश्न 14.
हुमायूँ ने मिरजा की क्या करने को कहा?
उत्तर:
हुमायूँ ने मिरजा से कहा- ‘उस स्त्री को मैं कुछ भी न दे सका। उसका घर बनवा देना, क्योंकि विपत्ति में मैंने यहाँ आश्रय पाया था। यह स्थान भूलना मत।’

प्रश्न 15.
ममता ने अश्वाराही से क्या कहा?
उत्तर:
ममता ने अश्वारोही से कहा- “मैं नहीं जानता वह शहंशाह था या साधारण मुगल, पर एक दिन इसी झोंपड़ी के नीचे वह रहा था। मैं आज इसे छोड़ जाती हूँ। अब तुम इसका मकान बनाओ या महल, मैं अपने चिर विश्राम गृह में जाती हूँ।

प्रश्न 16.
संसार में सबसे तुच्छ निराश्रय प्राणी कौन है?
उत्तर:
हिंदू विधवा संसार में सबसे तुच्छ, निराश्रय प्राणी है।

प्रश्न 17.
ममता का यौवन किसके समान उमड़ रहा था?
उत्तर:
ममता का यौवन शोण के समान उमड़ रहा था।

प्रश्न 18.
हुमायूँ कौन था? उसका युद्ध किससे हुआ था?
उत्तर:
हुमायूँ मुगल सम्राट और सातों देशों का नरेश था। उसका शेरशाह के साथ युद्ध हुआ था।

प्रश्न 19.
ममता ने मन में क्या कहा?
उत्तर:
ममता ने मन में कहा- “यहाँ कौन दुर्ग है? यही झोंपड़ी है, जो चाहे ले, ले। मुझे तो अपना कर्त्तव्य करना पड़ेगा।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

प्रश्न 20.
ममता को एक स्त्री ने किससे जल पिलाया?
उत्तर:
ममता को एक स्त्री ने सीपी से जल पिलाया।

प्रश्न 21.
म्लेच्छ का उत्कोच किसने स्वीकार किया था?
उत्तर:
म्लेच्छ का उत्कोच मंत्री चूड़ामणि ने स्वीकार किया था।

B. निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में दीजिए।

प्रश्न 1.
संसार में सबसे तुच्छ निराश्रय प्राणी कौन है?
उत्तर:
हिंदू विधवा

प्रश्न 2.
ममता के पिता का नाम क्या था?
उत्तर:
चूड़ामणि

प्रश्न 3.
किसका हृदय धक-धक करने लगा?
उत्तर:
चूड़ामणि

प्रश्न 4.
किस युद्ध को बहुत दिन बीत गये?
उत्तर:
चौसा के मुगल-पठान युद्ध

प्रश्न 5.
किसने एक दिन ममता की झोपड़ी में विश्राम किया था?
उत्तर:
हुमायूँ

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

प्रश्न 6.
हुमायूँ कौन था?
उत्तर:
मुगल का बादशाह

प्रश्न 7.
चौसा युद्ध किसके – किसके बीच हुआ था?
उत्तर:
हुमायूँ और शेरशाह

प्रश्न 8.
ममता किसकी पुत्री थी?
उत्तर:
चूड़ामणि

प्रश्न 9.
कौन से युद्ध में शेरशाह से विपन्न होकर मुगल रक्षा चाहता था?
उत्तर:
चौसा युद्ध

प्रश्न 10.
किसने सोचा कि उसे अतिथि-देव की उपासना का पालन करना चाहिए?
उत्तर:
ममता

प्रश्न 11.
कौन अवाक् खड़ा था?
उत्तर:
अश्वारोही

प्रश्न 12.
ममता की झोंपड़ी पर कौन सा मंदिर बना?
उत्तर:
अष्टकोण

प्रश्न 13.
गगनचुंबी मंदिर किसने बनवाया?
उत्तर:
अकबर

प्रश्न 14.
किसमें ममता का नाम नहीं था?
उत्तर:
अष्टकोण मंदिर के शिलालेख

प्रश्न 15.
हुमायूँ ने मुगल को ममता के लिए क्या बनाने को कहा?
उत्तर:
महल

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

प्रश्न 16.
किसने कहा कि ‘माता’, मुझे आश्रय चाहिए?
उत्तर:
वादशाह हुमायूँ

प्रश्न 17.
ममता की सेवा के लिए गांव की कितनी स्त्रियाँ उसे घेर कर बैठी थी?
उत्तर:
दो-तीन

प्रश्न 18.
म्लेच्छ का उत्कोच किसने स्वीकार किया?
उत्तर:
चूड़ामणि

प्रश्न 19.
सैनिकों के खोजने पर ममता कहाँ चली गयी?
उत्तर:
मृगदाव

प्रश्न 20.
रोहतास दुर्ग कौन अधिकार किया?
उत्तर:
शेरशाह

प्रश्न 21.
‘ममता’ कहानी का सन्देश है
उत्तर:
भारतीय संस्कृति और पारम्परिक मूल्यवोध

प्रश्न 22.
ममता को एक स्त्री ने किससे जल पिलाया?
उत्तर:
सीपी

प्रश्न 23.
ममता का यौवन किसके समान उमड़ रहा था।
उत्तर:
शोण नदी

प्रश्न 24.
किसकी प्रकाश में मुगल ने ममता का मुखमंडल देखा?
उत्तर:
चंद्रमा के मंद प्रकाश

C. रिक्तस्थानों को भरिए।

प्रश्न 1.
‘ममता’ कहानी ……………. ने लिखी है।
उत्तर:
जयशंकर प्रसाद

प्रश्न 2.
ममता ………………. नदी की प्रवाह में खोयी थी।
उत्तर:

प्रश्न 3.
ममता …………… जाति की महिला थी।
उत्तर:
ब्राह्मण

प्रश्न 4.
चूड़ामणि रोहतास दुर्ग में ……………….. पद पर कार्यरत थे।
उत्तर:
मंत्री

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

प्रश्न 5.
………………. ने कहा- “यही झोपड़ी है, जो चाहे ले। मुझे तो अपना कर्त्तव्य करना पड़ेगा।”
उत्तर:
ममता

प्रश्न 6.
……………….. के प्रकाश में मुगल ने ममता का मुखमंड़ल देखा।
उत्तर:
चंद्रमा के मंद प्रकाश

प्रश्न 7.
प्रभात में खंड़हर की संधि से ………………. ने देखा सैंकड़ो अश्वारोही उस प्रांत में घूम रहे हैं।
उत्तर:
ममता

प्रश्न 8.
हुमायूँ ने मिरजा से …………….. करने के लिए कहा।
उत्तर:
घर

प्रश्न 9.
रोहतास दुर्गपति के मंत्री ……………. थे।
उत्तर:
चूड़ामणि

प्रश्न 10.
शोण के प्रवाह में अपना जीवन मिलाने में …………………..बेशुध थी?
उत्तर:
ममता

प्रश्न 11.
सुनहली संध्या में ……………… का पीलापन विकीर्ण होने लगा।
उत्तर:
सुवर्ण

प्रश्न 12.
……………… ने कहा कि ‘माता’ मुझे आश्रय चाहिए।
उत्तर:
हुमायूँ

प्रश्न 13.
” “भाग्य का खेल हैं”। यह वाक्य ……………… ने कहा।
उत्तर:
हुमायूँ

प्रश्न 14.
सैनिकों के खोजने पर ममता ……………… चली गयी।
उत्तर:
धर्मचक्र बिहार

प्रश्न 15.
………………… का जीर्ण कंकाल खाँसी से गुँज रहा था।
उत्तर:
ममता

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

प्रश्न 16.
ममता की सेवा के लिए गाँव की ………………. स्त्रियाँ उसे घेर कर बैठी थी।
उत्तर:
दो-तीन

प्रश्न 17.
सातों देशों का नरेश …………….. था।
उत्तर:
हुमायूँ

प्रश्न 18.
‘यह महिलाओं का अपमान है’ ………………. ने कहा।
उत्तर:
पठानों ने

प्रश्न 19.
ममता को एक स्री ने ………………… से जल पिलाया।
उत्तर:
सीपी से

प्रश्न 20.
चूड़ामणि की इकलौती बेटी का नाम ………………… था।
उत्तर:
ममता

प्रश्न 21.
……………… सूख रहा है, साथी छूट गए हैं, अश्व गिर पड़ा है?
उत्तर:
गला

प्रश्न 22.
“उस स्री को मैं कुछ भी न दे सका ।” दिए गए वाक्य में “उस स्री” का संबंध ………………… चरित्र से है।
उत्तर:
ममता

प्रश्न 23.
चंद्रमा के मंद प्रकाश में मुगल ने ………………….. का मुखमंड़ल देखा।
उत्तर:
ममता

प्रश्न 24.
ममता का ह्दय ……………… करने लगा।
उत्तर:
धक-धक

प्रश्न 25.
गगनचुम्बी मन्दिर ………………. ने बनवाया।
उत्तर:
अकवर

प्रश्न 26.
………………… अवाक् खड़ा था।
उत्तर:
अश्वारोही

प्रश्न 27.
एक महिला ने सिपि से ……………. को जल पिलाया।
उत्तर:
ममता

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

प्रश्न 28.
………………… ने कहा कि “यह महिलाओं का अपमान करना है?
उत्तर:
पठानों ने

प्रश्न 29.
गला सूख रहा है, साथी छूट गये हैं, अश्व गिर पड़ा हैं- यह ………….. की उक्ति है।
उत्तर:
मुगल वादशाह

प्रश्न 30.
उस स्री को मैं कुछ भी न दे सका- यह बात ……………….. ने कही।
उत्तर:
हुमायूँ ने

प्रश्न 31.
हुमायूँ ने ममता से कहा, माता, ……………….. ।
उत्तर:
मुझे आश्रय चाहिए

D. सही उत्तर चुनिए।

1. ‘ममता’ किसका पुत्री है ?
(A) मन्त्री चुड़ामणि की
(B) अकबर की
(C) हुमायूँ की
(D) गौतम की
उत्तर:
(A) मन्त्री चुड़ामणि की

2. ‘ममता’ कहानी लिखी है ?
(A) विनोबाभाबे
(B) जयशंकर
(C) धीरजन
(D) प्रेमचंद
उत्तर:
(B) जयशंकर

3. रोहतास दुर्ग के मंत्री कौन थे?
(A) चूड़ामणि
(B) हूमायूँ
(C) शेरशाह
(D) अकबर
उत्तर:
(A) चूड़ामणि

4. कौन शोण के प्रबाह में अपना जीवन मिलाने में बेसुध था?
(A) महारानी
(B) मंत्री की पत्नी
(C) ममता
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(C) ममता

5. ममता के पिता मंत्री चूड़ामणि कैसे मारे गये?
(A) पठानों से युद्ध करके
(B) स्बाधीनता संग्राम में
(C) हिन्दु से शुद्ध करके
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(A) पठानों से युद्ध करके

6. चौसा युद्ध किन दोनों के बीच हुआ था?
(A) शेरशाह-अकबर
(B) शेरशाह हुमायूँ
(C) हुमायूँ-चूड़ामणि
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(B) शेरशाह हुमायूँ

7. संसार में सबसे निराश्रय प्राणी है ?
(A) इसलाम विधवा
(B) आदिवासी विधवा
(C) हिन्दु विधवा
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(C) हिन्दु विधवा

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

8. अनुचर क्या लेकर आए थे?
(A) डाला
(B) टोकरी
(C) थाल
(D) इनमें से कोई नहीं
उत्तर:
(C) थाल

9. “इइतना स्वर्ग ! यह कहाँ से आया ?” – किसने कहा?
(A) मंत्री
(B) राजा
(C) सेनापति
(D) ममता
उत्तर:
(D) ममता

10. मंत्री अपनी पुत्री का दु:ख कम करने के लिए क्या मेंट करते हैं?
(A) हीरा
(B) वस्त्र
(C) महल
(D) स्वर्ग
उत्तर:
(D) स्वर्ग

11. ममता किस नदी के तीक्ष्ण गंभीर प्रवाह को देख रही थी?
(A) यमुना
(B) गंगा
(C) शोण
(D) सरस्वती
उत्तर:
(C) शोण

12. म्लेच्छ का उत्कोच किसने स्वीकार किया था?
(A) चूड़ामणि
(B) अकबर
(C) बीरबल
(D) हुमायूँ
उत्तर:
(A) चूड़ामणि

13. सुनहली संहया में किसका वीलापन विकीर्ण होने लगा?
(A) चाँदी
(B) पीतल
(C) सोने
(D) लोहे
उत्तर:
(C) सोने

14. किसने कहा कि यह महिलाओं का अपमान है?
(A) मुगलों ने
(B) पठानों ने
(C) हिन्दुओं ने
(D) सम्रार्यो ने
उत्तर:
(B) पठानों ने

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

15. हुमायूँ किस वंश से है ?
(A) राजपूत
(B) तैसूर
(C) मौर्य
(D) मुगल
उत्तर:
(B) तैसूर

16. ममता भागकर कहाँ छिपती है ?
(A) पैचवटी
(B) बुद्धिमान
(C) बौधमठ
(D) जैन मठ
उत्तर:
(C) बौधमठ

17. सातों देश का नरेश कोन था?
(A) हुमायूँ
(B) अकबर
(C) बाबर
(D) महाराणाप्रताप
उत्तर:
(A) हुमायूँ

18. कौन अवाक् खड़ा था ?
(A) अकबर
(B) हुमायूँ
(C) अश्वारोही
(D) गाड़ीबाले
उत्तर:
(C) अश्वारोही

19. हुमायूँ से बचने के लिए ममता कहाँ चली गयी ?
(A) खंड़धर में
(B) टूटी दीवारों में
(C) झोपड़ी में
(D) मृगदाव में
उत्तर:
(D) मृगदाव में

20. कौन-से युद्ध में शेरशाह से विपन्न होकर मुगल रक्षा चाहता था?
(A) विश्व-युद्ध
(B) मोगल-युद्ध
(C) चौसा-युद्ध
(D) पानीपथ-युद्ध
उत्तर:
(C) चौसा-युद्ध

रोहतास-दुर्ग………………….. अन्त था?
ରୋହତାସ୍-ଦୁର୍ଗ କେ ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ମେଁ ବୈଠୀ ହୁଈ ଯୁବତୀ ମମତା, ଶୋଣ୍ କେ ତୀକ୍ଷ୍ଣ୍ ଗମ୍ଭୀର ପ୍ରବାହ କୋ ଦେଖ୍ ରହୀ ଥୀ । ମମତା ବିଧୱା ଥୀ । ଉସ୍କା ଯୌବନ ଶୋଶ୍ କେ ସମାନ୍ ହୀ ଉମଡ଼୍ ରହା ଥା । ମନ୍ ମେଁ ୱେଦନା, ମସ୍ତକ୍ ମେଁ ଆଁଧୀ, ଆଁଖେଁ ମେଁ ପାନୀ କୀ ବର୍‌ସାତ୍ ଲିଏ ୱହ ସୁଖ୍ କେ କଂଟକ୍-ଶୟନ୍ ମେଁ ୱିକଲ୍ ଥୀ । ୱହ ରୋହତାସ୍ ଦୁର୍ଗପତି କେ ମନ୍ତ୍ରୀ ଚୂଡ଼ାମଣି କୀ ଅକେଲୀ ଦୁହିତା ଥୀ । ଫିର୍ ଉସ୍‌କେ ଲିଏ କୁଛ୍ ଅଭାବ୍ କା ହୋନା ଅସଂଭବ ଥା, ପରନ୍ତୁ ୱହ ବିଧାତ୍ମା ଥୀ । ହିନ୍ଦୁ ବିଧ ସଂସାର୍ ମେଁ ସବ୍‌ସେ ତୁଚ୍ଛ, ନିରାଶ୍ରୟ ପ୍ରାଣୀ ହୈ-ତବ୍ ବିଡ଼ମ୍ବନା କା କହାଁ ଅନ୍ତ୍ ଥା?

ଅନୁବାଦ:
ରୋହତାସ ଦୁର୍ଗର ଏକ କୋଠରୀରେ ବସି ଯୁବତୀ ମମତା ଶୋଣ ନଦୀର ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଗମ୍ଭୀର ଜଳଧାରାର ପ୍ରବାହକୁ ଦେଖୁଥିଲା । ମମତା ବିଧବା ଥିଲା। ତାହାର ଯୌବନ ଶୋଣ ନଦୀ ଭଳି ଆବେଗତା ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିଲା । ମନରେ ବେଦନା (କଷ୍ଟ), ମସ୍ତିକରେ ଝଡ଼, ଆଗ୍‌ରେ ଲୁହର ବର୍ଷା ନେଇ ସେ ସୁଖର କଣ୍ଟକ ଶଯ୍ୟାରେ ବ୍ୟାକୁଳ ଥିଲା ସେ । ସେ ରୋହତାସ ଦୁର୍ଗର ଅଧୂପତିଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରୀ ଚୂଡ଼ାମଣୀଙ୍କ ଏକମାତ୍ର ଝିଅ ଥିଲା । ତେଣୁ ତା ପାଇଁ କିଛି ଅଭାବ ନଥୁଲା କିନ୍ତୁ ସେ ବିଧବା ଥିଲା, ହିନ୍ଦୁ ବିଧବା ସମାଜରେ ସବୁଠାରୁ ତୁଚ୍ଛ, ନିରାଶ୍ରୟ ପ୍ରାଣୀ ଅଟେ ତେଣୁ ଉପହାସର ଶେଷ କେଉଁଠି ଥିଲା?

चूडामणि ने ……………………पड़ते थे।
ଚୂଡ଼ାମଣି ନେ ଚୁପ୍‌ଚାପ୍ ଉସ୍ ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ମେଁ ପ୍ରବେଶ୍ କିୟା । ଶୋଶ୍ କେ ବେସୁଧ ଥୀ । ପିତା କା ଆନା ନ ଜାନ୍ ସକୀ । ଚୂଡ଼ାମଣି ବ୍ୟର୍ଥାତ୍ ହୋ ଉଠେ । ସ୍ଥିର୍ ନ କର୍ ସଲ୍‌ ଥେ । ଲୌଟ୍‌କର୍ ବାହାର୍ ଚଲେ ଗୟେ । ଐସା ପ୍ରାୟଃ ଦୁଶ୍ଚିନ୍ତା ଥୀ । ପୌର୍ ସୀର୍ଥେ ନ ପଡ଼େତେ ଥେ। ପ୍ରବାହ ମେଁ ୱହ ଅପୂନା ଜୀବନ ମିଲାନେ ମେଁ ସ୍ନେହପାଲିତା ପୁତ୍ରୀ କେ ଲିଏ କ୍ୟା କରେ, ୟହ ହୋତା, ପର୍ ଆଜ ମନ୍ତ୍ରୀ କେ ମନ୍ ମେଁ ବଡ଼ୀ

ଅନୁବାଦ :
ଚୂଡ଼ାମଣି ସନ୍ତର୍ପଣରେ (ନିରବରେ) ଉକ୍ତ କୋଠରୀ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କଲା । ଶୋଣ ନଦୀର ପ୍ରବାହ ମଧ୍ୟରେ ନିଜ ଜୀବନକୁ ମିଳାଇବାରେ ସେ (ମମତା) ନିମଗ୍ନ ଥିଲା । ପିତାଙ୍କର ପ୍ରବେଶ ସମ୍ପର୍କରେ ସେ ଅଜ୍ଞ ଥିଲା । ଚୂଡ଼ାମଣି ବ୍ୟଥ୍‌ତ ହୋଇଉଠିଲେ । ଅତି ସ୍ନେହରେ ବଢ଼ାଇଥିବା ଝିଅପାଇଁ ସେ କ’ଣ କରିପାରିବେ, ସେ ସ୍ଥିର କରିପାରି ନଥିଲେ । ବୁଲିପଡ଼ି ବାହାରକୁ ଚାଲିଗଲେ । ଏହିଭଳି ପ୍ରାୟ ସମୟରେ ହେଉଥୁଲା, କିନ୍ତୁ ଆଜି (କାହିଁକି) ମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ମନରେ ବଡ଼ ଦୁଃଶ୍ଚିନ୍ତା ଥିଲା । (ତାଙ୍କର) ପାଦ ଆଜି ଠିକ୍‌ରେ ପଡୁନଥିଲା ।

एक पहर ………………… चलेगए।
ଏକ ପହର ରାତ୍ ବୀତ୍ ଜାନେ ପର୍ ଫିର୍ ୱେ ମମତା କେ ପାସ୍ ଆୟେ । ଉସ୍ ସମୟ ଉକେ ପିଛେ ଦସ୍ ସେବକ୍ ଚୌଦୀ କେ ବଡ଼େ ଥାଲୌ ମେଁ କୁଛ ଲିଏ ଖଡ଼େ ଥେ, କିତନେ ହୀ ମନୁଷ୍ଯା କେ ପଦ୍-ଶବ୍ଦ ସୁନ୍ ମମ୍ ନେ ଘୂମ୍ କର ଦେଖା । ମନ୍ତ୍ରୀ ନେ ସବୁ ଥାଲୈ କେ ରଖିନେ କା ସଂକେତ୍ କିୟା । ଅନୁଚର ଥାଲ୍ ରଖ୍ କର୍ ଚଲେ ଗୟେ ।

ଅନୁବାଦ:
ଏକ ପ୍ରହର ରାତି କଟିଯିବା ପରେ ପୁନର୍ବାର ସେ (ଚୂଡ଼ାମଣି) ମମତା ପାଖକୁ ଆସିଲେ । ସେହି ସମୟରେ ତାଙ୍କ ପଛରେ ଦଶଜଣ ସେବାକାରୀ ରୂପାର ବଡ଼ ପାତ୍ରରେ କିଛି ନେଇ ଠିଆ ହୋଇଥିଲେ । କେତେକ ଲୋକମାନଙ୍କର ପାଦଶବ୍ଦ ଶୁଣି ମମତା ବୁଲିପଡ଼ି ଦେଖୁଲା, ମନ୍ତ୍ରୀ ସବୁ ପାତ୍ରଗୁଡ଼ିକୁ ରଖୁବା ପାଇଁ ଇସାରା ଦେଲେ । ଅନୁଚରଗଣ ପାତ୍ର ରଖ୍ ଚାଲିଗଲେ ।

ममता ने …………………. लेकर क्या करेंगे?
ମମତା ନେ ପୂଛା ‘ୟହ କ୍ୟା ହୈ ପିତାଜୀ ?’’
‘‘ତେରେଲିଏ ବେଟୀ, ଉପ୍‌ହାର୍ ହୈ ।’’ ୟହ କହକର୍ ଚୂଡ଼ାମଣି ନେ ଆବ୍‌ରଣ ଉଲଟ୍ ଦିୟା । ସୁବର୍ଣ୍ଣ କା ପୀଲାପନ୍ ଉସ୍ ସୁହଲୀ ସଂଧ୍ୟା ମେଁ ୱିକୀର୍ଣ ହୋନେ ଲଗା ।
ମମ୍ ଚୌକ୍ ଉଠୀ ……………………
‘ଇନା ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣ ! ୟହ କହାଁ ସେ ଆୟା ?’’
‘ଚୁପ୍ ରହୋ ମମତା ! ୟହ ତୁମ୍‌ହାରେ ଲିଏ ହୈ ।’’
‘‘ତୋ କ୍ୟା ଆପ୍‌ ମେଚ୍ଛ କା ଉତ୍କୋଚ୍‌ ସ୍ଵୀକାର କର୍ ଲିୟା ? ପିତାଜୀ ! ୟହ ଅର୍ଥ ନନ୍ଦୀ, ଅନର୍ଥ ହୈ । ଲୌଟା ଦୀଜିଏ । ପିତାଜୀ ! ହମ୍ ଲୋଗ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ହେଁ, ଇନା ସୋନା ଲେକର୍ କ୍ୟା କରଂଗେ ?”’

ଅନୁବାଦ:
ମମତା ପଚାରିଲା ଏ ସବୁ କ’ଣ, ବାପା ? ‘ତୋ ପାଇଁ ଝିଅ ଉପହାର ଅଟେ’, ଏହା କହି ଚୂଡ଼ାମଣି ଓଢ଼ଣୀ ଉଠାଇ ଦେଲେ । ସୁନାର ହଳଦୀରଙ୍ଗ ହେଁ, ସୁବର୍ଣ୍ଣ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ବିଛୁଡ଼ି ହୋଇ ପଡ଼ିଲା । ମମତା ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଗଲା……..ଏତେ ସୁନା ! ଏଗୁଡ଼ିକ କେଉଁଠାରୁ ଆସିଲା ? ‘ପାଟି କରନା ମମତା ! ଏଗୁଡ଼ିକ ତୋ’ପାଇଁ ।’’ ‘ତା ହେଲେ କ’ଣ ଆପଣ ପାପୀମାନଙ୍କ ଲାଞ୍ଚ ସ୍ଵୀକାର କରି ନେଲେ ? ବାପା ! ଏହା ଠିକ୍ ନୁହେଁ, ଖରାପ ଅଟେ । ଫେରାଇ ଦିଅ । ବାପା ! ଆମ୍ଭେ ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଏତେଗୁଡ଼ିଏ ସୁନା ନେଇ କ’ଣ କରିବା ?’’

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

” ‘इस …………………… बबेटी!’
‘‘ଇସ୍ ପତନୋନ୍ଥ,ଖ ପ୍ରାଚୀନ୍ ସାମନ୍ତ୍-ବଂଶ୍ କା ଅନ୍ତ୍ ସମୀପ୍ ହୈ, ବେଟୀ, କିସୀ ଭୀ ଦିନ୍ ଶେର୍‌ଶାହ୍ ରୋହତାସ୍ ପର ଅଧିକାର୍ କର୍ ସକ୍ତା ହୈ । ଉସ୍ ଦିନ୍ ମନ୍ତ୍ରୀତ୍ଵ ନ ରହେଗା, ତବ୍ କେ ଲିଏ ବେଟୀ !’’

ଅନୁବାଦ:
ଏହି ପତନୁନୁମୁଖୀ ପ୍ରାଚୀନ ସାମନ୍ତବଂଶର ଅନ୍ତ (ଶେଷ) ନିକଟ ହୋଇଆସିଲାଣି, ଝିଅ ଯେକୌଣସି ଦିନ ଶେରଶାହ ରୋହତସ୍‌ ଅଧିକାର କରିପାରେ । ସେଦିନ ଆଉ ମନ୍ତ୍ରୀତ୍ବ ନଥ‌ିବ । ସେହି ସମୟପାଇଁ (ଏହି ସୁନା) ଝିଅ ।

” हे भगवान! ………………. चलले गये।
‘ହେ ଭଗ୍‌ବାନ୍ ! ତବ୍ କେ ଲିଏ ! ବିପଦ୍ କେ ଲିଏ ଇନା ଆୟୋଜନ୍ ! ପରମ୍ପିତା କୀ ଇଚ୍ଛା କେ ବିରୁଦ୍ଧ ଇତ୍‌ନା ସାହସ୍ ? ପିତାଜୀ, କ୍ୟା ଭୀଖ୍ ନ ମିଲେଗୀ ? କ୍ୟା କୋଈ ହିନ୍ଦୁ ଭୂ-ପୃଷ୍ଠ ପର୍ ନ ବଚା ରହ୍ ଜାଏଗା, ଜୋ ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ କୋ ଦୋ ମୁ ଅନ୍ନ ଦେ ସକେ ? ଅସମ୍ଭବ ହୈ । ଲୌଟ ଦୀଜିଏ ପିତାଜୀ ! ମେଁ କାଁପ ରହୀ ହୁଁ ଇସ୍‌କ ଚମକ୍ ଆର୍ଥୋ କୋ ଅନ୍ଧା ବନା ରହୀ ହୈ ।’’ ‘ମୂର୍ଖ ହୈ’ କହକର ଚୂଡ଼ାମଣି ଚଲେ ଗୟେ

ଅନୁବାଦ:
‘ହେ ଭଗବାନ ! ସେହି ସମୟପାଇଁ ! ବିପଦ ପାଇଁ ଏତେଟା ବ୍ୟବସ୍ଥା ! ପରମପିତାଙ୍କ ଇଚ୍ଛା ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏତେ ସାହସ ? ବାପା, କ’ଣ ଭିକ ମିଳିବ ନାହିଁ ? କ’ଣ କୌଣସି ହିନ୍ଦୁ ଏହି ପୃଥ‌ିବୀ ପୃଷ୍ଠରେ ବଞ୍ଚିବ ନାହିଁ ଯେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଦୁଇମୁଠା ଅନ୍ନଦେଇ ପାରିବ ନାହିଁ ? ଅସମ୍ଭବ ଅଟେ । ଫେରାଇ ଦିଅନ୍ତୁ ବାପା ! ମୁଁ ଥରିଯାଉଛି ଏହାର ଜ୍ୟୋତି ମୋର ଆଖୁକୁ ଅନ୍ଧ କରିଦେଉଛି ।’’ ‘ମୂଖ’ କହି ଚୂଡ଼ା ମଣି ଚାଲିଗଲେ

दूसरे दिन ……………… करना है।”
ଦୂସ୍‌ରେ ଦିନ୍ ଜବ୍ ଡୋଲିର୍ଲୋ କା ତାଂତା ଭୀତର ଆ ରହା ଥା, ବ୍ରାହ୍ମଣ୍ ମନ୍ତ୍ରୀ ଚୂଡ଼ାମଣି କା ହୃଦୟ ଧକ୍-ଧକ୍ କର୍‌ନେ ଲଗା । ୱହ ଅପ୍‌ କୋ ନ ରୋକ୍ ସକା । ଉତ୍ପନେ ଜାକର ରୋହତାସ୍-ଦୁର୍ଗ କେ ତୋରଣ୍ ପର ଡୋଲିର୍ଲୋ କା ଆବରଣ୍ ଖୁନା ବାହା । ପଠାନାଁ ନେ କହା ‘ୟହ ମହିଲାଓ କା ଅପ୍‌ମାନ୍ କରନା ହୈ ।’’
ଅନୁବାଦ;
ପରଦିନ ଯେତେବେଳେ ଧାଡ଼ି ଧାଡ଼ି ସବାରୀ ଭିତରକୁ ଆସୁଥୁଲା, ବ୍ରାହ୍ମଣ ମନ୍ତ୍ରୀ ଚୂଡ଼ାମଣିଙ୍କ ଛାତି ଆବରଣ (ପରଦା) ଖୋଲିବାକୁ ଚାହିଁଲେ । ପଠାଣମାନେ କହିଲେ ଏହା ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଅପମାନ କରିବା ଅଟେ।

बात बढ़ ……………… न मिली।
ବାତ୍ ବଢ ଗୟୀ । ତର୍ରେ ଖୂର୍ବୀ, ବ୍ରାହ୍ମଣ ମନ୍ତ୍ରୀ ୱହୀ ମାରାଗୟା ଔର୍ ରାଜା, ରାନୀ ତଥା କୋଷ୍ ସବ୍ ଛଲୀ ଶେର୍‌ଶାହ କେ ହାଥ ପଡ଼େ, ନିକଲ୍ ଗୟୀ ମମତା । ଡୋଲି ମେଁ ଭରେ ହୁଏ ପଠାନ୍ ସୈନିକ ଦୁର୍ଗ ଭର୍ ମେଁ ଫିଲ୍‌ ଗୟେ, ପର୍ ମମତା ନ ମିଲୀ ।

ଅନୁବାଦ:
କଥାଟା ବଢ଼ିଗଲା । ଖଣ୍ଡା ବାହରକଲେ, ବ୍ରାହ୍ମଣମନ୍ତ୍ରୀ ସେଠାରେ ମରିଗଲେ ଏବଂ ରାଜା, ରାଣୀ ଏବଂ ଧନସବୁ କପଟି ଶେର ସାହଙ୍କ ହାତକୁ ଆସିଗଲା । ମମତା ବାହାରି ପଳାଇଗଲା, ସବାରୀରେ ପଶିଥ‌ିବା ପଠାଣ ସୈନିକ ଦୁର୍ଗର ଚାରିପଟେ ଘେରିଗଲେ, କିନ୍ତୁ ମମତାକୁ ପାଇଲେ ନାହିଁ ।

काशी के ……………… कर रही थी।
କାଶୀ କେ ଉତ୍ତର୍ ଧର୍ମକ୍ର ବିହାର୍ ମୌର୍ୟ ଔର୍ ଗୁପ୍ତ ସମ୍ରାଟୋ କୀ କୀର୍ତି କା ଖଣ୍ଡହର୍ ଥା ଭଗ୍ନଚୂଡ଼ା, ତୃଣା-ଗୁହେଁ ସେ ଢକେ ହୁଏ ପ୍ରାଚୀର ଇଁଟୋ କେ ଢେର୍ ମେଁ ବିଖରୀ ହୁଈ ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପ କୀ ବିଭୂତି, ଗ୍ରୀଷ୍ମ ରଜନୀ କୀ ଚନ୍ଦ୍ରିକା ମେଁ ଅପ୍‌ କୋ ଶୀତଲ୍ କର୍ ରହୀ ଥୀ ।

ଅନୁବାଦ:
କାଶୀର ଉତ୍ତରରେ ଥ‌ିବା ଧର୍ମଚକ୍ର ବିହାର ମୌର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ଗୁପ୍ତ ସମ୍ରାଟମାନଙ୍କର କିର୍ତ୍ତିର ଭଗ୍ନସ୍ତୂପ ଥିଲା । ଭଗ୍ନଚୂଡ଼ା ( ଅଗ୍ରଭାଗ ଭାଙ୍ଗି ଯାଇଥିବା), ଘାସ ଏବଂ ଗୁଳ୍ମରେ ଆଚ୍ଛାଦିତ ହୋଇଥିବା ଇଟାର ପ୍ରାଚୀର ମଧ୍ୟରେ ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପକଳାର ବିଛାଡ଼ି ହୋଇ ପଡ଼ିଥିଲା ବିଭୂତି (ବୈଭବ), ଗ୍ରୀଷ୍ମ ରାତିରେ ଚନ୍ଦ୍ରାଲୋକରେ ନିଜକୁ ଶୀତଳ କରୁଥିଲା ।

जहाँ ……………………. पर्युपासते।
ଜହାଁ ପଞ୍ଚବର୍ଗୀୟ ଭିକ୍ଷୁ ଗୌତମ୍ କା ଉପଦେଶ ଗ୍ରହଣ୍ କରନେ କେ ଲିଏ ପହଲେ ମିଲେ ଥେ, ଉସୀ ସ୍ତୂପ୍ କେ ଭଗ୍ନାବଶେଷ କୀ ମର୍ଲିନ ଛାୟା ମେଁ ଏକ ଝୋପଡ଼ା କେ ଦୀପାଲୋକ୍ ମେଁ ଏକ ସ୍ତ୍ରୀ ପାଠ୍ କର ରହୀ ଥୀ– ‘ଅନନ୍ୟାଣ୍ଟି ନ୍ତୟନ୍ତେ। ମାଁ ଯେ ଜନଃ ପର୍ୟୁପାସତେ ।”’……………

ଅନୁବାଦ:
ଯେଉଁଠାରେ ପାଞ୍ଚବର୍ଗୀୟ ଭିକ୍ଷୁ ସନ୍ୟାସୀମାନେ ଗୌତମଙ୍କ ଉପଦେଶ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ପ୍ରଥମେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥିଲେ । ସେହି ସ୍ତୂପର ଭଗ୍ନାବଶେଷର ନିଷ୍ପ୍ରଭ ଛାଇର ଗୋଟିଏ ଭଙ୍ଗା କୁଡ଼ିଆର ଦୀପ ଆଲୋକରେ ଗୋଟିଏ ସ୍ତ୍ରୀ ପଢ଼ୁଥିଲା । ‘ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ଅନ୍ୟକଥା ଚିନ୍ତାକରେ ସେ କେବେ ସୁଖପାଏ ନାହିଁ ।’’

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

पाठ रूक …………………. हहाँ माता !’
ପାଠ୍ ରୁକ୍ ଗୟା । ଏକ୍ ଭୀଷଣ ଔର୍ ହତାଶ୍ ଆକୃତି ଦୀପ୍ କେ ମନ୍ଦ ପ୍ରକାଶ ମେଁ ସାମ୍‌ନେ ଖଡ଼ୀ ଥୀ । ସ୍ତ୍ରୀ ଉଠୀ, ଉସ୍‌ କପାଟ୍ ବନ୍ଦ୍ କରନା ଚାହା, ପରନ୍ତୁ ବ୍ୟକ୍ତି ନେ କହା ‘‘ମାତା ! ମୁଝେ ଆଶ୍ରୟ ଚାହିଏ ।’’ ‘ତୁମ୍ କୌନ୍ ହୋ ?’’ ସ୍ତ୍ରୀ ନେ ପୂଛା । ‘‘ମୈ ମୁଗଲ ହୁଁ । ଚୌସା ୟୁଦ୍ଧ ମେଁ ଶେର୍‌ଶାହ ସେ ବିପନ୍ନ ହୋକର ରକ୍ଷା ଚାହତା ହୁଁ । ଇସ୍ ରାତ୍ ଅବ୍ ଆଗେ ଚଲନେ ମେଁ ଅସମର୍ଥ ହୁଁ । ‘‘କ୍ୟା ଶେର୍‌ଶାହ ସେ ?’’ ସ୍ତ୍ରୀ ନେ ଅପନେ ହୋଠ୍ କାଟ୍ ଲିଏ । ‘‘ହାଁ, ମାତା ???

ଅନୁବାଦ;
ପଢ଼ିବା ବନ୍ଦ ହୋଇଗଲା । ଗୋଟିଏ ବିରାଟ ଓ କାକଟ ରୂପ ଦୀପର କ୍ଷୀଣ ଆଲୋକର ସମ୍ମୁଖରେ ଠିଆ ହୋଇଥିଲା । ସ୍ତ୍ରୀଟି ଉଠିଲା । ସେ କବାଟ ବନ୍ଦ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲା କିନ୍ତୁ ଲୋକଟି କହିଲା ମା ! ମୋତେ ଆଶ୍ରୟ ଦରକାର । ତୁମେ କିଏ ? ସ୍ତ୍ରୀଟି ପଚାରିଲା । ମୁଁ ମୋଗଲ ଅଟେ । ଚୌସା ଯୁଦ୍ଧରେ ଶେରସାହଙ୍କଠାରୁ ହାରି ରକ୍ଷା ଚାହୁଁଅଛି । ଏହି ରାତିରେ ଆଉ ଆଗକୁ ଯିବାକୁ ମୁଁ ଅସମର୍ଥ ଅଟେ । କ’ଣ ଶେର ସାହଙ୍କଠାରୁ ? ସ୍ତ୍ରୀଟି କ୍ରୋଧ ହୋଇଗଲା ‘ହଁ, ମା !

” परन्तु …………………. खोजलो।
‘ପରନ୍ତୁ ତୁମ୍ ଭୀ ଭୀ ହୈସେ ହୀ କ୍ରୂର ହେ । ୱହୀ ଭୀଷଣ ରକ୍ତ କୀ ପ୍ୟାସ୍, ୱହୀ ନିଷ୍ଠୁର ପ୍ରତିବିମ୍ବ ତୁମ୍‌ହାରେ ମୁଖ୍ ପର୍ ମେଁ ସ୍ଥାନ ନେହୀ । ଜାଓ, କର୍ମୀ ଦୂସରା ଆଶ୍ରୟ ଖୋଜ୍ ଲୋ ।”’

ଅନୁବାଦ:
‘‘କିନ୍ତୁ ତୁମେ ମଧ୍ୟ ସେହିଭଳି କ୍ରରୁ ଅଟ। ସେହି ଭୀଷଣ ରକ୍ତର ତୃଷ୍ଣା, ସେହି ନିଷ୍ଠୁର ପ୍ରତିଛବି ତୁମ ମୁଖ ମଣ୍ଡଳରେ ମଧ୍ୟ ଅଛି । ସୈନିକ । ମୋ କୁଡ଼ିଆରେ ସ୍ଥାନ ନାହିଁ, ଯାଆ ଅନ୍ୟ କେଉଁଠି ଆଶ୍ରୟ ଖୋଜି ନିଅ ।’’

“‘गला ………………. सोचने लगी।'”
‘‘ଗଲା ସୁଖ୍ ରହା ହୈ, ସାଥୀ ଛୁଟ୍ ଗଏ ହୈ, ଅଶ୍ଵ ଗିର୍ ପଡ଼ା ହୈ– ଇତନା ଥକା ହୁଆ ହୁଁ, ଇନା !’’ କହି ହ ବ୍ୟକ୍ତି ଧମ୍‌ ବୈଠ୍ ଗୟା ଔର୍ ଉସ୍‌ ସାମନେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଘୂମନେ ଲଗା। ସ୍ତ୍ରୀ ନେ ସୋଚା, ୟହ ବିପରି କହାଁ ସେ ଆଈ, ଉସ୍‌ନେ ଜଲ୍ ଦିୟା । ମୁଗଲ କେ ପ୍ରାର୍ଥେ କି ରକ୍ଷା ହୁଈ । ଏହ ସୋଚନେ ଲଗୀ

ଅନୁବାଦ:
ତଣ୍ଟି ଶୁଖ୍ ଯାଉଥିଲା, ସାଥୀମାନଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ପଳାଇଗଲେଣି, ଘୋଡ଼ା ପଡ଼ିଗଲା, ଏତେ କ୍ଳାନ୍ତ ହୋଇଛି, ଏତେ ! କହି ସେହି ବ୍ୟକ୍ତିଟି ହଠାତ୍ ବସି ପଡ଼ିଲା ଏବଂ ତାର ଆଗରେ ସାରା ସଂସାର ବୁଲିବାକୁ ଲାଗିଲା । ସ୍ତ୍ରୀଟି ଭାବିଲା, ଏହି ବିପଦ କେଉଁଠୁ ଆସିଲା, ସେ ପାଣି ଦେଲା । ମୋଗଲର ଜୀବନ ରକ୍ଷା ହେଲା, ସେ ଭାବିକାକୁ ଲାଗିଲା

” सब ……………….. होगया।’
‘ସବ୍‌ ବିଧର୍ମୀ ଦୟା କେ ପାତ୍ର ନହୀ ମେରେ ପିତା କା ବଧ୍ କର୍ ନେ ୱାଲେ ଆତତାୟୀ !’’ ଘୃଣା ସେ ଉସ୍କୋ ମନ ବିରକ୍ତ ହୋ ଗୟା।
ଅନୁବାଦ:
ସବୁ ବିଧର୍ମୀ (ମୁସଲମାନ) ଦୟାର ପାତ୍ର ନୁହଁନ୍ତି ମୋର ବାପାଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିଥିବା ଆତତାୟୀମାନେ ! ଘୃଣାରେ ତା’ର ମନ ବିରକ୍ତ ହୋଇଗଲା ।

स्वस्थ ………………… खेल है।”
ସ୍ଵସ୍ଥ ହୋକର୍ ମୁଗଲ୍ ନେ କହା ‘ମାତା ! ତୋ ଫିର୍ ମେଁ ଚଲା ଜାଉଁ ? ସ୍ତ୍ରୀ ବିଚାର୍ କର୍ ରହୀ ଥୀ ‘‘ମୈ ବ୍ରାହ୍ମଣ ହୁଁ, ମୁଝେ ତୋ ଅପ୍‌ ଧର୍ମ ଅତିଥ୍ୟ ଦେବ କୀ ଉପାସନା କା ପାଲନ୍ କରନା ଚାହିଏ, ପରନ୍ତୁ ୟହଁ ……………………. ନେହୀ, ପରନ୍ତୁ ୟହ ଦୟା ତୋ ନେହିଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରନା ହୈ । ତବ୍ ? ମୁଗଲ ଅପ୍‌ନୀ ତଲୱାର ଟେକ୍ କର୍ ଉଠ୍ ଖଡ଼ାହୁଆ । ମମତା ନେ କହା ‘କ୍ୟା ଆଶ୍ଚର୍ୟ ହୈ କି ତୁମ୍ ଭୀ ଛଲ୍ କରେ ।’’ ‘‘ଛଲ୍ ! ନେହୀ, ତବ୍ ନେହୀ ସ୍ତ୍ରୀ ! ଜାତା ହୁଁ, ତୈମୂର କା ବଂଶଧର ସ୍ତ୍ରୀ ସେ ଛଲ୍ କରେଗା ! ଜାତା ହୁଁ, ଭାଗ୍ୟ କା ଖେଲ୍ ହୈ ।’’

ଅନୁବାଦ:
ସୁସ୍ଥ ହେଲାପରେ ମୋଗଲଟି କହିଲା, ମାତା ! ମୁଁ ତେବେ ଚାଲିଯାଉଛି ? ସ୍ତ୍ରୀ ବିଚାର କରୁଥିଲା, ମୁଁ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଅଟେ । ମୋତେ ତ ମୋର ଧର୍ମ ଅତିଥ୍ୟ ଦେବତାଙ୍କ ପୂଜା କିନ୍ତୁ ଏଠାରେ ……………………. ନା, ନା, ଏ ସବୁ ମୁସଲମାନମାନେ ଦୟାର ପାତ୍ର ନୁହଁନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ଏହା ଦୟା ଅଟେ । ତେଣୁ? ପାଳନ କରିବା ଉଚିତ । ନୁହେଁ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିବା ମୋଗଲ ନିଜର ତରବାରୀ ଉଠାଇ ଠିଆ ହେଲା, ମମତା କହିଲା ଏଥରେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ଅଛି ଯେ ତୁମେ ମଧ୍ଯ କପଟ କରିବ। ଅଟେ । ‘‘କପଟ, ନା, କେବେ ନୁହଁ ସ୍ତ୍ରୀ ! ଯାଉଛି, ତୈମୁରଙ୍କ ବଂଶଧର ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କୁ କପଟ କରିବ ! ଯାଉଛି, ଭାଗ୍ୟର ଖେଳ ଅଟେ ।

ममता ने ………………… छोड़ दूँ ?’
ମମତା ନେ ମନ୍ ମେଁ କହା ‘ୟହାଁ କୌନ୍ ଦୁର୍ଗ ହୈ ! ୟହୀ ଝୋପଡ଼ା ହୈ, ଜୋ ଚାହେ ଲେ ଲେ । ମୁଝେ ତୋ ଅପ୍‌ନା କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କର୍‌ନା ପଡ଼େଗା ।’’ ୱହ ବାହର ଚଲୀ ଆୟୀ ଔର ମୁଗଲ୍ ସେ ଜଓ ଭ।ତର୍ ଥକେ ହୁଏ ଭୟଭୀତ୍ ପଥ୍ୟାକ୍ ! ତୁମ୍ ଚାହେ କୋଈ ହୋ, ମୈ ତୁମ୍‌ହେଁ ଆଶ୍ରୟ ଦେବୀ ହୁଁ । ମେଁ ଛୋଡ୍ ହେଁ ତୋ ମେଁ ଭୀ ଜ୍ୟୋ ଛୋଡ଼ ହୁଁ,

ଅନୁବାଦ:
ମମତା ମନକୁ ମନ କହିଲା ଏହିଠାରେ କୋଉ ଦୁର୍ଗ ଅଛି ! ଏହି କୁଡ଼ିଆ ଅଛି । ଯାହା ଇଚ୍ଛା ନେଇ ନିଅ । ମୋତେ ତ ନିଜର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ସେ ପଦାକୁ ପଳାଇ ଆସିଲା ଏବଂ ମୋଗଲକୁ କହିଲା ଭିତରକୁ ଯାଅ,, କ୍ଳାନ୍ତ ହୋଇଥ‌ିବା ଭୟଭିତ ବାଟୋଇ ତୁମେ ଯିଏ ହୁଅନା କାହିଁକି ମୁଁ ତୁମକୁ ଆଶ୍ରୟ ଦେଉଛି, ମୁଁ ବ୍ରାହ୍ମଣ କନ୍ୟା ଅଟେ, ସମସ୍ତେ ନିଜର ଧର୍ମ ଛାଡ଼ି ଦେଉଛନ୍ତି ବୋଲି କ’ଣ ମୁଁ ଛାଡ଼ିଦେବି ?

मुगल …………………. विश्रामकिया।
ମୁଗଲ୍ ନେ ଚନ୍ଦ୍ରମା କେ ମଂଦ୍ ପ୍ରକାଶ୍ ମେଁ ୱହ ମହିମାମୟ ମୁଖମଣ୍ଡଳ ଦେଖା । ଉସ୍‌ ମନ୍ ହୀ ମନ୍ ନମସ୍କାର କିୟା । ମମ୍‌ ପାସ୍‌କୀ ଟୂଟୀ ହୁଈ ଦୀୱାରୌ ମେଁ ଚଲୀ ଗଈ । ଭୀତର୍ ଥକେ ପଥ୍ୟକ୍ ନେ ଝୋପଡ଼ା ମେଁ ବିଶ୍ରାମ୍ କିୟା ।

ଅନୁବାଦ:
ମୋଗଲ ଚନ୍ଦ୍ରର କ୍ଷୀଣ ପ୍ରଭାରେ ସେହି ମହିମାପୂର୍ଣ୍ଣ ମୁଖମଣ୍ଡଳକୁ ଦେଖ‌ିଲେ । ସେ ମନକୁ ମନ ନମସ୍କାର କଲେ । ମମତା ପାଖରେ ଥ‌ିବା ଭଙ୍ଗା କାନ୍ଥ ପାଖକୁ ଚାଲିଗଲା । ଭିତରେ ଥକି ପଡ଼ିଥିବା ବାଟୋଇଟି କୁଡ଼ିଆରେ ବିଶ୍ରାମ କଲା ।

प्रभात में ………………. .यहाँ हूँ
ପ୍ରଭାତ୍ ମେଁ ଖଡ୍ଗର୍ କୀ ସଂଧୂ ସେ ମମତା ନେ ଦେଖା, ସୈକର୍ଡ଼ ଅଶ୍ଵାରୋହୀ ଉସ୍ ପ୍ରାନ୍ତ ମେଁ ଘୂମ୍ ରହେ ହେଁ । ୱହ ଅପୂନୀ ମୂର୍ଖତା ପର୍ ଅପ୍‌ କୋ କୋସ୍କୋନେ ଲଗୀ । ଅବ୍ ଉସ୍ ଝୋପଡ଼ା ସେ ନିକଲ୍ କର୍ ଭସ୍ ପଥ୍ୟକ୍ ନେ କହା ‘ମିରଜା ! ମେଁ ‘ୟହାଁ ହୁଁ’’।

ଅନୁବାଦ:
ସକାଳୁ ଭଗ୍ନ କୁଡ଼ିଆର ଫାଙ୍କରେ ମମତା ଦେଖା, ଶହ ଶହ ଅଶ୍ଵାରୋହୀ ସେହି ସ୍ଥାନରେ ବୁଲୁଛନ୍ତି । ସେ ନିଜର ମୁର୍ଖତା ପାଇଁ ନିଜକୁ ଧୃକ୍‌କାର କଲା। ବର୍ତ୍ତମାନ ସେହି କୁଡ଼ିଆରୁ ବାହାରି ପଥକଟି କହିଲା ‘ମିରଜା ! ମୁଁ ଏଠାରେ ଅଛି ।’’

शब्द ……………….. चले गये।
ଶବ୍ଦ ସୁନ୍‌ ହୀ ପ୍ରସନ୍ନତା କୀ ଚୀତ୍କାର୍ ଧ୍ବନି ସେ ୱହ ପ୍ରାନ୍ତ ଗୁଁଜ୍ ଉଠା । ମମତା ଅଧି ଭୟଭୀତ୍ ହୁଈ । ପଥକ୍ ନେ କହା ‘ଵହ ସ୍ତ୍ରୀ କହାଁ ହେଁ ଉସେ ଖୋଜ୍ ନିକାଲୋ।’ମମତା ଛିପ୍‌ନେ କେ ଲିଏ ଅଧ୍ବକ୍ ସଚେଷ୍ଟ ହୁଈ । ୱହ ମୃଗଦା ମେଁ ଚଲୀ ଗୟୀ । ଦିନ୍ ଭର୍ ଉସ୍‌ ସେ ନ ନିକଲୀ ସନ୍ଧ୍ୟା କୋ ଜବ୍ ଉକେ ଜାନେ କା ଉପକ୍ରମ ହୁଆ, ତୋ ମମତା ନେ ସୁନା, ପଥୁକ୍ ଘୋଡ଼େପର୍‌ ସର ହୋତେ ହୁଏ କହ ରହା ଥା ‘ମିରଜା ଉସ୍ ସ୍ତ୍ରୀ କୋ ମେଁ କୁଛ ଭୀ ନ ଦେ ସକା । ଉସ୍‌କା ଘର ବନଓ୍ବା ଦେନା, କୈ କି ବିପରି ମେଁ ମୈନେ ୟହାଁ ଆଶ୍ରୟ ପାୟା ଥା । ୟହ ସ୍ଥାନ୍ ଭୂଲ୍ ନା ମତ୍ ।’’ ଇସ୍‌ ବାଦ ୱେ ଚଲେ ଗୟେ ।

ଅନୁବାଦ:
ଶବ୍ଦଟି ଶୁଣି ଖୁସିର ଚିତ୍କାରରେ ସେ ସ୍ଥାନଟି ମୁଖରିତ ହୋଇଗଲା । ମମତା ଆହୁରୀ ଭୟଭୀତ ହେଲା । ପଥକଟି କହିଲା, ସେ ସ୍ତ୍ରୀ କେଉଁଠି ଅଛି ? ତାକୁ ଖୋଜି ବାହାର କର । ମମତା ଲୁଚିବା ପାଇଁ ଆହୁରି ଚେଷ୍ଟା କଲା, ସେ ମୃଗଦାବକୁ ଚାଲିଗଲା ଦିନ ସାରା ସେଠାରୁ ବାହାରିଲା ନାହିଁ । ସନ୍ଧ୍ୟାକୁ ଯେତେବେଳେ ସେମାନଙ୍କର ଯିବାକୁ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଆରମ୍ଭ ହେଲା, ମମତା ଶୁଣିଲା, ପଥଟି ଘୋଡ଼ାରେ ଚଢ଼ି ଯାଉ-ଯାଉ କହୁଥିଲା, ମିରଜା ! ସେ ସ୍ତ୍ରୀକୁ ମୁଁ କିଛି ଦେଇ ପାରିଲି ନାହିଁ । ତାହାର ଘର ତିଆରି କରିଦେବ, କାହିଁକିନା, ବିପଦରେ ମୁଁ ଏଠାରେ ଆଶ୍ରୟ ପାଇଥିଲି । ଏହି ଯାଗାକୁ ଭୁଲିବ ନାହିଁ, ଏହାପରେ ସେମାନେ ଚାଲିଗଲେ ।

चौसा ………………….. सहभागिनीरही।
ଚୌସା କେ ମୁଗଲ-ପଠାନ୍ ଯୁଦ୍ଧ କୋ ବହୁତ୍ ଦିନ୍ ବୀତ୍ ଗୟେ । ମମ୍‌ ଅବ୍ ସତ୍ତର ବର୍ଷକୀ ବୃଦ୍ଧା ହୈ । ହ ଅପୂନୀ ଝୋପଡ଼ା ମେଁ ଏକ ଦିନ୍ ପତ୍ନୀ ଥୀ । ଶୀତ୍‌କାଲ କା ପ୍ରଭାବ ଥା । ଉସ୍‌କା ଜୀର୍ଣ କଂକାଲ ଖାଁସୀ ସେ ଗୂଢ ରହା ଥା । ମମ୍‌ କୀ ସେଓ୍ବା କେ ଲିଏ ଗାଁୱ କୀ ଦୋ-ତୀନ ସ୍ତ୍ରୀର୍ଯା ଉସ୍ ଘେର୍ କର୍ ବୈଠୀ ର୍ଥୀ, ଜ୍ୟୋକି ୱହ ଆଜୀବନ ସବ୍ କେ ସୁଖ-ଦୁଃଖ କୀ ସହଭାଗିନୀ ରହୀ ।

ଅନୁବାଦ;
ମୋଗଲ-ପଠାନଙ୍କ ଚୌସା ଯୁଦ୍ଧକୁ ବହୁତ ଦିନ ହୋଇଗଲାଣି । ମମତା ଏବେ ୭୦ ବର୍ଷର ବୃଦ୍ଧା (ବୁଢ଼ୀ) ଅଟେ । ସେ ନିଜର କୁଡ଼ିଆରେ ଦିନେ ପଡ଼ିଥିଲା । ଶୀତ ସମୟ ଥାଏ । ତାହାର ଦୁର୍ବଳ କଂକାଳ (ଶରୀର) କାଶରେ ଶବ୍ଦ କରୁଥାଏ । ମମତାର ସେବା କରିବା ପାଇଁ ଗାଁର ଦୁଇ-ତିନି ଜଣ ସ୍ତ୍ରୀଲୋକ ତାକୁ ଘେରି ବସିଥିଲେ, କାହିଁକି ନା ସେ ଜୀବନସାରା ସମସ୍ତଙ୍କର ଦୁଃଖ ସୁଖର ଭାଗୀଦାରୀ ଥିଲା ।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

ममता ने ……………….. की हुई।’
ମମତା ନେ ଜଲ ପୀନା ଚାହା । ଏକ୍ ସ୍ତ୍ରୀ ନେ ସିପି ସେ ଜଲ୍ ପିଲାୟା । ସହସା ଏକ ଅଶ୍ୱାରୋହୀ ଉସୀ ଝୋପଡ଼ା କେ ଦ୍ୱାର୍ ପର୍ ଦିଖାୟୀ ପଡ଼ା । ୱହ ଅପ୍‌ ଧୁନ୍ ମେଁ କହୁନେ ଲଗା ‘ମିରଜା ନେ ଜୋ ଚିତ୍ର ବନାକର୍ ଦିୟା ହୈ, ୱହ ତୋ ଇସୀ ଜଗହ କା ହୋନା ଚାହିଏ । ୱହ ବୁଢ଼ିୟା ମର୍ ଗଈ ହୋଗୀ । ଅବ୍ କିସ୍ ସେ ପୂର୍ବେ କି ଏକ ଦିନ ଶାହଂଶାହ ହୁମାମୁଁ କିସ୍ ଛୱର୍ କେ ନୀଚେ ବୈଠେ ଥେ ? ୟହ ଘନା ଭୀ ତୋ ସୈତାଲୀସ ବର୍ଷ ସେ ଉପର୍ ହୋ ଚୁକି ହେ ।’’

ଅନୁବାଦ:
ମମତା ପାଣି ପିଇବାକୁ ଚାହିଁଲା । ଗୋଟିଏ ସ୍ତ୍ରୀ ଲୋକ ତାକୁ ଶାମୁକାରେ ପାଣି ପିଆଇଲା ହଠାତ୍ ଗୋଟିଏ ଘୋଡ଼ା ଚାଳକ ସେହି କୁଡ଼ିଆର ଦ୍ବାର ଦେଶରେ ଦେଖାଗଲା । ସେ ନିଜର ସ୍ବରରେ କହିଲା ‘ମିରଜା ଯେଉଁ ଚିତ୍ର କରି ଦେଇଥିଲେ, ସେ ତ ଏହି ଜାଗା ହୋଇଥବ । ସେ ବୁଢ଼ୀ ମରିଯାଇଥିବ । ବର୍ତ୍ତମାନ କାହାକୁ ପଚାରିବା ଯେ ଏଠାରେ ଶାହଂଶାହ ହୁମାୟାଁ କେଉଁ ଛପର ତଳେ ବସିଥିଲେ। ଏହି ଘଟଣା ୪୭ ବର୍ଷ ଉପର ହେଲାଣି

ममता ने …………………. रही थी।”
ମମୂତା ନେ ଅପ୍‌ନେ ୱିକଲ୍ କାର୍କୋ ସେ ସୁନା । ଉସନେ ପାସ୍ କୀ ସ୍ତ୍ରୀ ସେ କହା ‘ବୁଲାଓ’। ଅଶ୍ଵାରୋହୀ ପାସ୍ ଆୟା । ମମ୍ତା ନେ ରୁକ୍-ରୁକ୍ କର କହା ମେଁ ନହୀ ଜାନତୀ ୱହ ଶାହଂଶାହ ଥା ୟା ସାଧାରଣ ମୁଗଲ, ପର୍ ଏକ ଦିନ ଇସୀ ଝୋପଡ଼ା କେ ନୀଚେ ୱହ ରହା ଥା । ମୈନେ ସୁନା ଥା, ୱହ ମେରା ଘର ବନାନେ କୀ ଆଜ୍ଞା ଦେ ଗୟା ଥା । ମେଁ ଆଜୀବନ୍ ଅପୂନୀ ଝୋପଡ଼ା ଖୁଦ୍ୱାନେ କେ ଡର୍ ସେ ଭୟଭୀତ ରହୀ ଥୀ।

ଅନୁବାଦ:
ମମତା ତା’ର ବ୍ୟାକଳ କଣ୍ଠରେ ଶୁଣିଲା । ସେ ନିଜ ପାଖରେ ଥିବା ସ୍ତ୍ରୀକୁ କହିଲା ଡାକ। ଘୋଡ଼ା ଚାଳକଟି ପାଖକୁ ଆସିଲା, ମମତା ରହି ରହି କହିଲା, ମୁଁ ଜାଣି ନାହିଁ ସେ ଶାହଂଶାହଥିଲେ କି ସାଧାରଣ ମୋଗଲ, କିନ୍ତୁ ଗୋଟିଏ ଦିନ ସେ ଏହି କୁଡ଼ିଆ ତଳେ ଥିଲେ ମୁଁ ଶୁଣିଥିଲି, ସେ ମୋର ଘର ତିଆରି କରିବାକୁ ଆଜ୍ଞା ଦେଇ ଯାଇଥିଲେ ମୁଁ ଜୀବନ ସାରା ନିଜର କୁଡ଼ିଆ ଖୋଳାଯିବାର ଭୟରେ ଭୟଭୀତ ହେଉଥୁଲି ।

‘भगवान ने ……………….. उड़ गये।
‘ଭଗବାନ ନେ ସୁନା ଲିୟା, ମେଁ ଆଜ ଇସ୍ ଛୋଡ଼ ଜାତୀ ହୁଁ । ଅବ୍ ତୁମ ଇସ୍‌କା ମକାନ୍ ବନାଓ ୟା ମହଲ୍, ମେଁ ଅପ୍ରେନେ ଚିର ବିଶ୍ରାମ-ଗୃହ ମେଁ ଜାତି ହୁଁ ।’’ ହ ଅଶ୍ଵାରୋହୀ ଅବାକ୍ ଖଡ଼ା ଥା । ବୁଢ଼ିୟା କେ ପ୍ରାଣ ପକ୍ଷୀ ଅନନ୍ତ୍ ମେଁ ଉଡ଼ ଗୟେ ।

ଅନୁବାଦ:
ଭଗବାନ ଶୁଣିଲେ, ମୁଁ ଆଜି ଏହାକୁ ଛାଡ଼ିଯାଉଛି । ତୁମେ ଏବେ ଏହାକୁ ଘରକର କିମ୍ବା କୋଠାଘର (ମହଲ), ମୁଁ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ମୋ ବିଶ୍ରାମଘରକୁ ଯାଉଛି । ସେହି ଘୋଡ଼ାଚାଳକ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟରେ ଠିଆ ହୋଇଥିଲା । ବୁଢ଼ୀର ପ୍ରାଣ-ପକ୍ଷୀ ଆକାଶରେ ଉଡ଼ିଗଲା ।

वहाँ एक ……………………. नाम न था।
ହାଁ ଏକ୍ ଅଷ୍ଟ୍ଣ୍ ମନ୍ଦିର୍ ବନା ଔର୍ ଉସ୍‌ର୍ ଶିଲାଲେଖ ଲଗାୟା ଗୟା ‘‘ସାର୍ଡୋ ଦେଶୌ କେ ନରେଶ ହୁମାୟାଁ ନେ ଏକ୍ ଦିନ୍ ୟହାଁ ବିଶ୍ରାମ କିୟା ଥା । ଉକେ ପୁତ୍ର ଅକବର୍ ନେ ଉସ୍‌ ସ୍ମୃତି ମେଁ ୟହ ଗଗନଚୁମ୍ବୀ ମନ୍ଦିର୍ ବନବାୟା’’ । ପର୍ ଉସ୍ରେ ମମତା କା କର୍ମୀ ନାମ୍ ନ ଥା ।
ଅନୁବାଦ:
ସେଠାରେ ଗୋଟିଏ ଅଷ୍ଟକୋଣ ମନ୍ଦିର ତିଆରି ହେଲା ଏବଂ ତା ଉପରେ ଶିଳାଲେଖ ଲେଖାଗଲା । ‘‘ସାତଟି ଦେଶର ରାଜା ହୁମାୟାଁ ଦିନେ ଏହିଠାରେ ବିଶ୍ରାମ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପୁଅ ଆକବର ତାଙ୍କ ସ୍ମୃତି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏହି ନଭଶ୍ଚୁମ୍ବୀ ମନ୍ଦିର ତିଆରି କଲେ ।’’ କିନ୍ତୁ ସେଥ‌ିରେ ମମତାର କୌଣସି ନାମ ନଥିଲା।

शबनार: (ଶରାର୍ଥି)

शोण – एक नदी का नाम (ଗୋଟିଏ ନଦୀର ନାମ)।

विकल – व्याकुल (ବ୍ୟାକୁଳ/ବ୍ୟସ୍ତ)।

बेसुध – बेहोश, मग्न (ବେହୋସ, ମଗ୍ନ, ତଲ୍ଲିନ୍) ।

विकीर्ण – फैला या छितराया हुआ (ବିଛାଡ଼ି ହୋଇଥବା) ।

म्लेच्छ – मनुष्यों की वे जातियाँ जिनमें धर्म न हो (ମନୁଷ୍ୟର ଗୋଟିଏ ଜାତି ଯେଉଁ ମାନଙ୍କର ଧର୍ମ ନାହିଁ, କ୍ଲେଛ) ।

उत्कोच – घूस या रिश्वत (ଲାଞ୍ଚ) ।

डोली – एक प्रकार की सवारी जिसे कहार कन्धों पर लेकर चलते हैं-

ताँता – कतार (ଧାଡ଼ି) ।

कोष – संचित धन (ସଞ୍ଚ ଧନ, କୋଷ) ।

पठान – अफगानिस्तान और पश्चिम पाकिस्तान के बीच वसी हुई एक मुसलमान जाति जो वीरता, कठोरता आदि के लिए प्रसिद्ध है (ଆଫଗାନିସ୍ଥାନ ଓ ପଶ୍ଚିମ ପାକିସ୍ତାନ ମଧ୍ୟରେ ବାସକରନ୍ତି) ।

मुगल – मंगोल देश का निवासी, मुसलमानों का एक वर्ग (ମଙ୍ଗୋଲ ଦେଶର ନିବାସୀ/ ମୁସଲମାନର ଏକ ଜାତି) ।

धर्मचक्र – धर्म का समूह

तृणगुल्म – कई शाखाओं में होकर निकलने वाली घास (କୌଣସି ଶାଖାରେ ହୋଇଥିବା ଛୋଟ ଛୋଟ ଘାସମଗୁଳ୍ମ)।

चन्द्रिका – चाँदनी (ଚାନ୍ଦିନୀ, ଶଶାଙ୍କ, ଶଶି) ।

स्तूप – टीला (ସ୍ତୁପ) । जिसके नीचे भगवान बुद्ध की अस्थि, दाँत, केश आदि स्मृति चिह्न सुरक्षित हो (ଯେଉଁଠାରେ ଭଗବାନ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ଅସ୍ତ, ଦାନ୍ତ କେଶ ଆଦି ସ୍ମୃତି ଚିହ୍ନ ସୁରକ୍ଷିତ ହୋଇଅଛି) ।

कपाट – किवाड़, पट, दरवाजा (କବାଟ, ଦ୍ଵାର) ।

खण्डहर – किसी टूटे हुए या गिरे हुए मकान का बना हुआ भाग (ଭଗ୍ନାବଶେଷ ) ।

मृगदाव – काशी के पास ‘सारनाथ’ नामक स्थान का प्राचीन नाम स्थान का प्राचीन नाम (କାଶୀ ନିକଟରେ ଥିବା ସାରନାଥ ନାମକ ଏକ ସ୍ଥାନର ପ୍ରାଚୀନ ନାମ ) ।

सीपी – कड़े आवरण के भीतर रहने वाला संख, गोंधा आदि की जाति का जल-जन्तु। (ଜଳଜୀବ ବା ଶାମୁକା ) ।

खाँसी – (କାଶ) ।

छल – कपट (କପଟ)।

क्रूर – क्रोध (ନିଷ୍କୁର)।

BSE Odisha 9th Class Hindi Solutions Chapter 2 ममता

कहानीकार का परिचय (କାହାଣୀକାର ବା ଲେଖକଙ୍କ ପରିଚାୟ):

जयशंकर प्रसाद का जन्म सन् १८८९ ( 1889) ईं० में हुआ। उनके पिता सुंघनी साहू मशहूर तम्बाकू व्यापारी थे। वे व्यवसाय करते थे, लेकिन लिखते थे काव्य – कविता क्योंकि उनके पिता देवीप्रसाद विद्धानों- गुणीजनों का आदर करते थे। प्रसादजी को उच्च शिक्षा नहीं मिली। उन्होंने घर पर हिन्दी, संस्कृत, अंग्रेजी पढ़ी। माता-पिता का जल्दी देहान्त हो गया। इसलिए उन्हें किशोरावस्था से ही पारिवारिक भार उठाना पड़ा। सन् १९३७ (1937) ई. को ४८ वर्ष की उम्र में हीउनका निधन हो गया।

अभिमत:
ममता मध्ययुग के रोहतास दुर्ग के ब्राह्मण-मन्त्री चूड़ामणि की विधवा पुत्री है। उसकी माता का पहले ही देहान्त हो चुका था। स्नेहपालिता पुत्री का दुःख कुछ कम करने के लिए पिता चूड़ामणि पठानों से प्राप्त स्वर्ण- मुद्रा भेंट करते हैं; पर ममता यह कहकर कि ‘हम लोग ब्राह्मण हैं, इतना सोना लेकर क्या करेंगे’ यह भेंट ठुकरा देती है। कुछ दिनों के पश्चात् पठानों से हुए संघर्ष में ममता के पिता मारे जाते हैं। दुर्ग पर शेरशाह का अधिकार हो जाता है। ममता भाग निकलती है और एक बौद्ध मठ के खण्डहरों में जा छिपती है।

आगे चलकर मुगल बादशाह हुमायूँ चौसा- युद्ध में शेरशाह से हारकर एक रात को ममता की झोंपड़ी में पहुंचते हैं और आश्रम की भिक्षा मांगते हैं। ‘अतिथि देवो भव’ – इसी भारतीय सांस्कृतिक परंपरा के नाम पर ममता हुमायूँ की मदद करती हे। मदद के प्रतिदान देने के लिए हुमायूँ ममता की खोज करने का आदेश सैनिकों को देते हैं, पर ममता कहीं नहीं मिलती। तब उस झोंपड़ी के स्थान पर एक घर बनानेका आदेश मिरजा को देते हुए हुमायूँ लौट जाते हैं। फिर ४७ सालों के बाद अकबर जब मुगल बादशाह बनते हैं, तब उनकी आज्ञा से मिरजा ममता का घर बनवाने के लिए आते हैं। उस समय ममता ७० साल की वृद्धा है। मुगलों को अपनी झोंपड़ी सौंपकर ममता स्वर्ग सिधार जाती है। उस स्थान पर हुमायूँ की स्मृति में एक अष्टकोण मन्दिर बनवाया तो जाता है, पर कहीं भी उस मन्दिर पर ममता का नाम लिखा नहीं जाता।

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

Odisha State Board BSE Odisha 10th Class Hindi Solutions व्याकरण विभाग Textbook Exercise Questions and Answers.

BSE Odisha Class 10 Hindi व्याकरण विभाग

लिंग

प्रश्न 1.
दूर का पहाड़ सुन्दर लगता है। रेखांकित शब्द का लिंग बताइए।
उत्तर:
पुंलिंग

प्रश्न 2.
मेरी परीक्षा पन्द्रह दिन सरक गयी है रेखांकित शब्द का लिंग बताइए।
उत्तर:
स्त्रीलिंग

प्रश्न 3.
पंड़ित लड़कों को मुफ्त में पढ़ाते थे रेखांकित शब्द का लिंग बताइए।
उत्तर:
पुंलिंग

प्रश्न 4.
आदमी का इतिहास पुराना है। रेखांकित शब्द का लिंग बताइए।
उत्तर:
पुंलिंग

प्रश्न 5.
‘मांस’ – दिए गए शब्द लिंग निर्णय कीजिए।
उत्तर:
पुंलिंग

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 6.
‘मूँछ’ – लिंग निर्णय करो।
उत्तर:
स्त्रीलिंग

प्रश्न 7.
‘दूध’ – लिंग निर्णय करो।
उत्तर:
पुंलिंग

प्रश्न 8.
‘पूँछ’ – लिंग निर्णय करो।
उत्तर:
स्त्रीलिंग

प्रश्न 9.
‘मर्यादा’ – लिंग निर्णय करो।
उत्तर:
स्त्रीलिंग

प्रश्न 10.
‘जान’ – लिंग निर्णय करो।
उत्तर:
स्त्रीलिंग

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 11.
‘तलाश’- लिंग निर्णय करो।
उत्तर:
स्त्रीलिंग

प्रश्न 12.
‘नौकर’- सही लिंग परिवर्तन किजिए।
उत्तर:
नौकरानी

प्रश्न 13.
‘बंदर’ शब्द का स्त्रीलिंग रूप है
उत्तर:
बंदरिया

प्रश्न 14
‘आदमी’ का स्त्रीलिंग रूप लिखिए।
उत्तर:
औरत

प्रश्न 15.
‘कवि’ लिंग बदलिए।
उत्तर:
कवयित्री

प्रश्न 16.
‘माली’ – लिंग बदलिए।
उत्तर:
मालिन

प्रश्न 17.
‘पिता’ लिंग बदलिए।
उत्तर:
माता

प्रश्न 18.
‘सेठ’ – लिंग बदलिए।
उत्तर:
सेठानी

वचन

प्रश्न 1.
वचन का आकर्षण बहुवचन में लिखिए।
उत्तर:
वचनों का आकर्षण

प्रश्न 2.
“कलाकृतियाँ” का एकवचन रूप है।
उत्तर:
कलाकृति

प्रश्न 3.
काँटा कम से कम मत बोओ। – रेखांकित शब्द का बहुवचन लिखिए।
उत्तर:
काँटे

प्रश्न 4.
‘घोसले’ का एकवचन रूप है।
उत्तर:
घोसला

प्रश्न 5.
‘दोहा’ का वहुवचन रूप है।
उत्तर:
दोहे

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 6.
‘मौसम’ का वहुवचन रूप है।
उत्तर:
मौसम

प्रश्न 7.
‘ऋतु’ का वहुवचन है।
उत्तर:
ऋतुएँ

प्रश्न 8.
‘सूचना’ का बहुवचन है।
उत्तर:
सूचनाएँ

प्रश्न 9.
‘गुफा’ का वहुवचन है।
उत्तर:
गुफाएँ

प्रश्न 10.
‘प्राण’ का बहुवचन है।
उत्तर:
प्राण

प्रश्न 11.
‘सुविधा’ का बहुवचन रूप है।
उत्तर:
सुविधाएँ

प्रश्न 12.
‘गिलहरी’ का वहुवचन रूप है
उत्तर:
गिलहरियाँ

प्रश्न 13.
‘खेत’ का वहुवचन रूप क्या है?
उत्तर:
खेत

प्रश्न 14.
‘सदियाँ’ का एकवचन रूप है।
उत्तर:
सदी

प्रश्न 15.
‘स्मृती’ का बहुवचन रूप है।
उत्तर:
स्मृतियाँ

प्रश्न 16.
‘धारा’ – वचन बदलिए।
उत्तर:
धाराएँ

प्रश्न 17.
‘जहाज’- वचन बदलिए।
उत्तर:
जहाज

प्रश्न 18.
‘कुत्ता’ – वचन बदलिए।
उत्तर:
कुत्

प्रश्न 19.
‘नौकरी’ – वचन बदलिए।
उत्तर:
नौकरियाँ

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 20.
‘लकड़ियाँ’ – वचन बदलिए।
उत्तर:
लकड़ी

सर्वनाम ( पुरुषवाचक)

प्रश्न 1.
आपको यह काम करना है। इस वाक्य में प्रयुक्त सर्वनाम है…………….. ।
उत्तर:
यह

प्रश्न 2.
उसको जाने दो। इस वाक्य में प्रयुक्त सर्वनाम है।
उत्तर:
उसको

प्रश्न 3.
उन्होंने काम पूरा कर दिया। इस वाक्य में सर्वनाम है…………….. ।
उत्तर:
उन्होंने

प्रश्न 4.
पुरुषवाचक सर्वनाम नहीं है ……………….।
( ये, मैं, कौन, वह)
उत्तर:
कौन

प्रश्न 5.
प्रश्नवाचक सर्वनाम है………………।
(वे, कौन, यह, उसे)
उत्तर:
कौन

प्रश्न 6.
संबंधवाचक सर्वनाम है ………………. ।
(जो-सो, मैं, कौन, वे)
उत्तर:
जो सो

प्रश्न 7.
सर्वनाम छाँटिए।
( नाम, मोटा, कोई, मकान )
उत्तर:
कोई

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 8.
मेरी माताजी खाना पका रही हैं \। इस वाक्य में प्रयुक्त सर्वनाम है………………..।
उत्तर:
मेरी

प्रश्न 9.
……………. नाम क्या है?
उत्तर:
तेरा

प्रश्न 10.
निम्नलिखित में से संबंधवाचक सर्वनाम है ……………….।
(मैं, कौन, जो, कहाँ)
उत्तर:
जो

प्रश्न 11.
मेरी माताजी खाना पका रही हैं। इस वाक्य में प्रयुक्त सर्वनाम है।
उत्तर:
मेरी

प्रश्न 12.
कोई (बहुवचन) + ने = ……………….. ( सही रूप लिखिए)
उत्तर:
किन्होंने

प्रश्न 13.
वह + ने = …………….. ( सही रूप लिखिए)
उत्तर:
उसने

प्रश्न 14.
ये + ने = ………………… ( सही रूप लिखिए)
उत्तर:
इन्होंने

प्रश्न 15.
वाक्य में संज्ञा शब्दों के स्थान पर प्रयुक्त होनेवाले शब्दों को ………………. कहते हैं।
उत्तर:
सर्वनाम

प्रश्न 16.
जिस सर्वनाम से कर्त्ता के विषय में कुछ बताया जाता ……………….. सर्वनाम कहते हैं।
उत्तर:
निजवाचक

प्रश्न 17.
किन्हीं चार प्रश्नों के उत्तर दिजिए। रेखांकित शब्द किस प्रकार का सर्वनाम है?
उत्तर:
अनिश्चयवाचक

कारक

प्रश्न 1.
दूध से दही बनता है। रेखांकित पद किस कारक में है?
उत्तर:
अपादान

प्रश्न 2.
महेश बुखार से पीड़ित है। रेखांकित पद किस कारक में है?
उत्तर:
करण

प्रश्न 3.
बन्दूक से गोली चली। रेखांकित अंश किस कारक में है?
उत्तर:
अपादान

प्रश्न 4.
छात्र ने शिक्षक से दो प्रश्न पूछे। रेखांकित पद किस कारक में है?
उत्तर:
कर्म

प्रश्न 5.
बच्चा साँप से डरता है। रेखांकित पद किस कारक में है?
उत्तर:
कर्म

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 6.
मुझ पर भरोसा रखो। रेखांकित पद किस कारक में है?
उत्तर:
अधिकरण

प्रश्न 7.
कटक में बालियात्रा का मेला लगता है। रेखांकित पद किस कारक में है?
उत्तर:
अधिकरण

प्रश्न 8.
पेड़ पर बन्दर बैठा है। रेखांकित पद किस कारक में है?
उत्तर:
अधिकरण

प्रश्न 9.
विनोद माधव से लम्बा है। रेखांकित अंश किस कारक में है?
उत्तर:
अपादान

प्रश्न 10.
माता ने बच्चे को सुलाया। रेखांकित अंश किस कारक में है?
उत्तर:
कर्म

प्रश्न 11.
यह है शब्द संयोजन की बात। रेखांकित अंश किस कारक में है?
उत्तर:
संबंध कारक

प्रश्न 12.
कृपाशंकर घर से स्टेशन आया। रेखांकित अंश किस कारक में है?
उत्तर:
अपादान

परसर्ग / विभक्ति

प्रश्न 1.
वह तकिए……………… बैठा।
उत्तर:
पर

प्रश्न 2.
साँप नेवले ……………. डरता है।
उत्तर:
से

प्रश्न 3.
हृदय द्वार खोलने ……………. कुंजी है।
उत्तर:
की

प्रश्न 4.
पेड़…………………फल गिरा।
उत्तर:
से

प्रश्न 5.
जीवों …………..दया करो।
उत्तर:
पर

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 6.
रोगी हैजे ……………… मर गया।
उत्तर:

प्रश्न 7.
लोगों की जान ………… जान आई।
उत्तर:
में

प्रश्न 8.
ठाकुर साहब गाड़ी ………… जान आई।
उत्तर:
से

प्रश्न 9.
कृपाशंकर …………. उतरने लगे।
उत्तर:
ने

प्रश्न 10.
उत्कृष्ट कलाओं …………… कई कुली बुलाये।
उत्तर:
का

प्रश्न 11.
क्या तुम्हारे बैठने …………… देश उत्कल।
उत्तर:
का

प्रश्न 12.
गर्व
उत्तर:
से.

प्रश्न 13.
वाणभट्ट …………….. ठेका लिया है?
उत्तर:
ने

प्रश्न 14.
गिल्लू ने मुक्ति ……………. कहो कि मैं भारतीय हूँ।
उत्तर:
की

प्रश्न 15.
मुँह. ……………….. .उफ न निकलने दो अपने लड़के से कहा।
उत्तर:
से

प्रश्न 16.
गाय ………….. घास दो।
उत्तर:
को

प्रश्न 17.
नरेन ……………….भाई पढ़ता है।
उत्तर:
का

प्रश्न 18.
मन …………….. अहंकार को स्थान मत दो।
उत्तर:
में

प्रश्न 19.
मेज ……………… किताबें रखी है।
उत्तर:
पर

प्रश्न 20.
खुले मैदान में, रेत …………… साँस ली।
उत्तर:
पर

क्रिया (सकर्मक और अकर्मक)

प्रश्न 1.
“घोड़ा दौड़ता है” – इस वाक्य में “ दौड़ता ” किस क्रिया का रूप है?
उत्तर:
अकर्मक

प्रश्न 2.
“राम फल खाता है”- इस वाक्य में ‘खाता’ किस क्रिया का रूप है?
उत्तर:
सकर्मक

प्रश्न 3.
सही अकर्मक क्रिया रूप छाँटिए:
(गाना, रोना, खाना, , देना)
उत्तर:
रोना

प्रश्न 4.
अकर्मक क्रिया रूप पहचानिए:
(पढ़ना, मिलना, बहना, कहना)
उत्तर:
बहना

प्रश्न 5.
सही सकर्मक क्रिया रूप छाँटिए:
( रहना, रोना, गाना, सरकाना )
उत्तर:
गाना

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 6.
अकर्मक क्रिया रूप चुनिए:
(वनाना, भागना, समझना, पढ़ना)
उत्तर:
भागना

प्रश्न 7.
सही सकर्मक क्रिया रूप पहचानिए:
( उड़ना, कूदना, छोड़ना, याचना )
उत्तर:
छोड़ना

प्रश्न 8.
कौन सा क्रिया रूप अकर्मक है छाँटिए:
(खाना, देखना, मिलना, दौड़ना)
उत्तर:
खाना

प्रश्न 9.
सकर्मक क्रिया रूप छाँटिए:
(सोना, रोना, होना,
उत्तर:
पीना

प्रश्न 10.
सही सकर्मक क्रिया रूप पहचानिए:
(निकलना, सजाना, जीना, वदलना)
उत्तर:
सजाना

प्रेरणार्थक क्रिया रूप

प्रश्न 1.
‘पढ़ना’ – द्वितीय प्रेरणार्थक क्रिया का रूप है…………..।
उत्तर:
पढ़वाना

प्रश्न 2.
‘करना’- प्रथम प्रेरणार्थक क्रिया का रूप है …………….।
उत्तर:
कराना

प्रश्न 3.
‘कहना’ – द्वितीय प्रेरणार्थक क्रिया का रूप है ……………।
उत्तर:
कहलवाना

प्रश्न 4.
‘देखना ‘ – द्वितीय प्रेरणार्थक क्रिया का रूप है ……………..।
उत्तर:
दिखवाना

प्रश्न 5.
‘भीगना’ – द्वितीय प्रेरणार्थक क्रिया का रूप है…………….।
उत्तर:
भीगवाना

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 6.
‘रोना’ – द्वितीय प्रेरणार्थक क्रिया का रूप है……………।
उत्तर:
रुलवाना

प्रश्न 7.
‘खाना’ – द्वितीय प्रेरणार्थक क्रिया का रूप है…………..।
उत्तर:
खिलवाना

प्रश्न 8.
‘बनना’ क्रिया का पहला प्रेरणार्थक क्रिया रूप है…………..।
उत्तर:
बनाना

प्रश्न 9.
‘खाना’ क्रिया का सही प्रेरणार्थक क्रिया रूप है……………….।
उत्तर:
खिलाना

प्रश्न 10.
‘सोना’ क्रिया का प्रथम प्रेरणार्थक रूप है
उत्तर:
सुलाना

प्रश्न 11.
‘भेजना’ क्रिया का दूसरा प्रेरणार्थक रूप है
उत्तर:
भेजवाना

प्रश्न 12.
‘लिखना’ क्रिया का द्वितीय प्रेरणार्थक रूप है
उत्तर:
लिखवाना

प्रश्न 13.
‘हँसना’ क्रिया का सही प्रेरणार्थक रूप है
उत्तर:
हँसाना

प्रश्न 14.
‘करना’ क्रिया का द्वितीय प्रेरणार्थक रूप है
उत्तर:
करवाना

प्रश्न 15.
‘पिना’ क्रिया का द्वितीय प्रेरणार्थक रूप हैं-
उत्तर:
पिलवाना

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 16.
‘उठना’ क्रिया का प्रथम प्रेरणार्थक रूप है –
उत्तर:
उठाना

प्रश्न 17.
‘समझना’ क्रिया का पहला प्रेरणार्थक रूप है
उत्तर:
समझाना

सही क्रिया पद भरिए

प्रश्न 1.
अनेक सुधी नेता काम में जुट……………..।
उत्तर:
गए

प्रश्न 2.
राम ने एक पुस्तक…………….।
उत्तर:
खरीदी

प्रश्न 3.
आँख भी लाल होकर दुःखने ………………।
उत्तर:
लगी

प्रश्न 4.
उसने चाय पी ………………।
उत्तर:
ली

प्रश्न 5.
सीता ने गीता को ……………..।
उत्तर:
पढ़ाया

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 6.
वे चिट्ठियाँ लिख ………….।
उत्तर:
रहे थे

प्रश्न 7.
कृपाशंकर ने कई कुली…………….।
उत्तर:
बुलाये

प्रश्न 8.
उन्हें आज इस पद को महानता ज्ञात……………।
उत्तर:
हुई

प्रश्न 9.
मुसाफिर ने क्रोध पूर्ण नेत्रो से …………..।
उत्तर:
देखा

प्रश्न 10.
अशोक ने वीरत्व की कहानी ……………।
उत्तर:
सुनी

प्रश्न 11.
आपको कुछ सेवा करने का अवसर ………………।
उत्तर:
मिला

प्रश्न 12.
यह नित्य का क्रम हो ……………..।
उत्तर:
गया

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 13.
कलिंगवासियों ने जाने दीं पर जमीन नहीं …………….।
उत्तर: दी

प्रश्न 14.
शिक्षक चन्द्रधर शर्मा को नींद नहीं …………………।
उत्तर:
आयी

प्रश्न 15.
पारादीप बन्दरगाह ने नौवाणिज्य को बढ़ावा …………….।
उत्तर:
दिया

विपरीतार्थक शब्द (विलोम )

प्रश्न 1.
‘मृत्यु’ शब्द का सही विलोमरूप …………….।
उत्तर:
जन्म

प्रश्न 2.
‘राजा’ शब्द का सही विपरीत रूप …………….।
उत्तर:
रंक

प्रश्न 3.
‘अपनापन’ शब्द का सही विलोमरूप ……………..।
उत्तर: परायापन

प्रश्न 4.
‘चर’ शब्द का सही विलोम रूप ……………..।
उत्तर:
अचर

प्रश्न 5.
‘हाजिर’ शब्द का सही विपरीत रूप ……………।
उत्तर:
गैरहाजिर

प्रश्न 6.
‘नफा’ शब्द का सही विलोमरूप ……………..।
उत्तर:
नुकसान

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 7.
‘कम’ शब्द का सही विलोम रूप ……………।
उत्तर:
ज्यादा

प्रश्न 8.
‘काँटा’ शब्द का सही विलोम रूप ……………..।
उत्तर:
फूल

प्रश्न 9.
‘मोटा’ शब्द का सही विपरीत रूप ………………।
उत्तर:
पतला

प्रश्न 10.
‘पण्डित’ शब्द का सही विपरीत रूप ……………..।
उत्तर:
मूर्ख

प्रश्न 11.
‘उत्तम’ शब्द का सही विलोमरूप …………….।
उत्तर:
मध्यम

प्रश्न 12.
‘सच्चा’ शब्द का सही बिलोमरूप ……………..।
उत्तर:
झूठा

प्रश्न 13.
‘महल’ शब्द का सही विलोम रूप ……………….।
उत्तर:
झोंपड़ी

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 14.
‘वसंत’ शब्द का सही विलोम रूप ………………..।
उत्तर:
पत्तझड़

प्रश्न 15.
‘गन्दा’ शब्द का सही विलोम रूप
उत्तर:
साफ

पर्यायवाची शब्द

प्रश्न 1.
‘तलवार’ शब्द का सही समानार्थक रूप……………..।
उत्तर:
कृपाण

प्रश्न 2.
‘कमल’ शब्द का सही समानार्थक रूप……………..
उत्तर:
सरोज

प्रश्न 3.
‘धर’ शब्द का पर्यायवाची रूप ……………..।
उत्तर:
निवास

प्रश्न 4.
‘शरीर’ शब्द का समानार्थक रूप ……………….।
उत्तर:
काया

प्रश्न 5.
‘चवाई’ शब्द का सही पर्यायवाची रुप…………….।
उत्तर:
निन्दक

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 6.
‘सौदामिनी’ शब्द का सही पर्यायवाची रूप ……………।
उत्तर:
बिजली

प्रश्न 7.
‘हाथी’ शब्द का सही पर्यायवाची रूप ………………।
उत्तर:
गज

प्रश्न 8.
‘अम्बा’ शब्द का पर्यायवाची रूप ……………..।
उत्तर:
माता

प्रश्न 9.
‘महादेव’ का दूसरा रूप है………………….।
उत्तर:
शिवं

प्रश्न 10.
‘सुधाकर’ शब्द का पर्यायवाची रूप …………………।
उत्तर:
चन्द्र

प्रत्यय

प्रश्न 1.
जो शब्दांश धातु, क्रिया या शब्दों के अंत में लगकर नये शब्दों का निर्माण करते है, उन्हें……………. कहते है।
उत्तर:
प्रत्यय

प्रश्न 2.
‘शक्तिमान’ शब्द से …………. प्रत्ययहै।
उत्तर:
मान

प्रश्न 3.
‘चिकनाई’ में प्रत्यय है……………।
उत्तर:
आई

प्रश्न 4.
‘शैव’ में प्रत्यय है ……………।
उत्तर:

प्रश्न 5.
‘पाठक’ शब्द में प्रत्यय है ……………।
उत्तर:
अक

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 6.
‘दर्दनाक’ में प्रत्यय है …………….।
उत्तर:
नाक

प्रश्न 7.
‘शरमालू’ में प्रत्यय है …………….।
उत्तर:
आलू

प्रश्न 8.
‘राष्ट्रीय’ शब्द में प्रत्यय है………….
उत्तर:
ईय

 

प्रश्न 9.
संज्ञा, सर्वनाम मेल से बने शब्द को……………….. जाता है ।
उत्तर:
तद्धितान्त पद

प्रश्न 10.
‘प्रसन्न’ के साथ ‘ता’ प्रत्यय लगाइए ………………. ।
उत्तर:
प्रसन्नता

प्रश्न 11.
‘निर्मलता’ में प्रत्यय ………………..।
उत्तर:
ता

प्रश्न 12.
‘उपजाऊ’ में प्रत्यय है …………..।
उत्तर:
आऊ

प्रश्न 13.
‘ईला’ प्रत्यय प्रयुक्त शब्द है…………..।
उत्तर:
चमकीला

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 14.
‘इक’ प्रत्यय प्रयुक्त शब्द है…………….।
उत्तर:
सामाजिक

प्रश्न 15.
‘आस’ प्रत्यय प्रयुक्त शब्द है ……………….।
उत्तर:
मिठास

उपसर्ग

प्रश्न 1.
भाषा में नए शब्दों का निर्माण करने के लिए शब्द के पहले जो शब्दांश जोड़े जाते है, उन्हे ……………….. कहते हैं।
उत्तर:
उपसर्ग

प्रश्न 2.
‘अभिमान’ शब्द से कौन सा उपसर्ग जुड़ा गया है?
उत्तर:
अभि

प्रश्न 3.
‘हर’ उपसर्ग से बना शब्द है……………….।
उत्तर:
हरघड़ी

प्रश्न 4.
‘अनुशासन’ शब्द में उपसर्ग है……………।
उत्तर:
अनु

प्रश्न 5.
‘अन’ उपसर्गवाले शब्द है। …………….।
उत्तर:
अनपढ़

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 6.
‘अभि’ उपसर्ग से बना शब्द है……………..
उत्तर:
अभिमान

प्रश्न 7.
‘प्र’ उपसर्ग जोड़ा हुआ शब्द ……………..।
उत्तर:
प्रगति

प्रश्न 8.
‘परा’ उपसर्ग प्रयुक्त शब्द……………….।
उत्तर:
पराजय

प्रश्न 9.
‘सम्’ उपसर्ग प्रयुक्त शब्द ………………।
उत्तर:
संतोष

प्रश्न 10.
‘उत्’ उपसर्ग प्रयुक्त शब्द ……………….।
उत्तर:
उत्कर्ष

प्रश्न 11.
‘परि’ उपसर्ग प्रयुक्त शब्द …………….।
उत्तर:
परिवार

प्रश्न 12.
‘प्रति’ उपसर्ग प्रयुक्त शब्द ……………।
उत्तर:
प्रतिकार

प्रश्न 13.
‘अति’ उपसर्ग प्रयुक्त शब्द ………………।
उत्तर:
अत्याचार

प्रश्न 14.
‘अनु’ उपसर्ग प्रयुक्त शब्द ……………..।
उत्तर:
अनुकूल

प्रश्न 15.
‘अधि’ उपसर्ग प्रयुक्त शब्द …………….।
उत्तर:
अधिकार

प्रश्न 16.
‘ला’ उपसर्ग प्रयुक्त शब्द ……………..।
उत्तर:
लाचार

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 17.
‘अनुकूल’ शब्द में कौन-सा उपसर्ग है?
उत्तर:
अनु

प्रश्न 18.
‘सरपंच’ शब्द में कौन-सा उपसर्ग है?
उत्तर:
सर

विशेषण / संज्ञा

प्रश्न 1.
‘कांटा’ शब्द का विशेषण रूप………………….।
उत्तर:
कंटीला

प्रश्न 2.
‘समाज’ शब्द का सही विशेषण रूप ………………।
उत्तर:
सामाजिक

प्रश्न 3.
‘राष्ट्र’ शब्द का सठिक विशेषण रूप …………….।
उत्तर:
राष्ट्रीय

प्रश्न 4.
‘शरीर’ शब्द का सही विशेषण रूप …………….।
उत्तर:
शारीरिक

प्रश्न 5.
‘इच्छा’ शब्द का सही विशेषण रूप बताइए।
उत्तर:
ऐच्छिक

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 6.
‘शैक्षिक’ शब्द का मूल रूप वताइए।
उत्तर:
शिक्षा

प्रश्न 7.
‘सोना’ शब्द का सही विशेषण रूप …………..।
उत्तर:
सुनहरा

प्रश्न 8.
‘साल’ शब्द का सही विशेषण रूप ……………।
उत्तर:
सालाना

प्रश्न 9.
‘रंग’ शब्द का सही बिशेषण रूप ……………।
उत्तर:
रंगिला

प्रश्न 10.
‘चाल’ शब्द का सही विशेषण रूप …………..।
उत्तर:
चालु

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 11.
‘लौकिक’ शब्द के मूल रूप …………….।
उत्तर:
लोक

प्रश्न 12.
‘शोभा’ शब्द का विशेषण रूप …………..।
उत्तर:
शोभित

प्रश्न 13.
‘अग्नि’ शब्द का सही विशेषण रूप ……………।
उत्तर:
आग्नेय

प्रश्न 14.
‘खिलाड़ी’ का मूल शब्द ………………..।
उत्तर:
खेल

अव्यय

प्रश्न 1.
अचानक वर्षा आ गई रेखांकित शब्द कौन-सा अव्यय है?
उत्तर:
क्रिया विशेषण

प्रश्न 2.
नौकर के हाथ चिट्ठी भेज दो- रेखांकित अंश कौन- सा अव्यय है?
उत्तर:
संबंधसूचक

प्रश्न 3.
कक्षा में लगभग चालीस विद्यार्थी थे – रेखांकित शब्द कौन-सा अव्यय है ?
उत्तर:
क्रिया विशेषण

प्रश्न 4.
तुम पुरी जाओ, नहीं तो मैं जाऊँगा – रेखांकित शब्द कौन-सा अव्यय?
उत्तर:
समुच्चयबोधक

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 5.
कुछ शब्द ऐसे होते हैं जिनमें कभी किसी भी स्थिति में परिवर्तन नहीं होता, ऐसे शब्दों को ………… कहते है।
उत्तर:
अव्यय

प्रश्न 6.
जो शब्द दो सजातीय पदों या दो स्वतंत्र उपवाक्यों को जोड़ते या अलग करते हैं, उसे …………… अव्यय कहा जाता है।
उत्तर:
समुच्चयबोधक

प्रश्न 7.
पेड़ लगाएँ जीवन बचाएँ वाक्य में सही अव्यय लगाइए।
उत्तर:
और

प्रश्न 8.
शेर शिकार पर झपटता है- वाक्य में सही अव्यय लगाइए।
उत्तर:
अचानक

प्रश्न 9.
वह अच्छा पढ़ता है, देर से उठता है- वाक्य में सही अव्यय लगाइए ।
उत्तर:
लेकिन

प्रश्न 10.
उनको दिल का दौरा पड़ा, अस्पताल गए हैं – वाक्य में सही अव्यय जोड़िए।
उत्तर:
इसलिए

विविध

प्रश्न 1.
‘बुबै’ शब्द का खड़ीबोली रूप ………….।
उत्तर:
बोए

प्रश्न 2.
‘हिरदै’ शब्द का खड़ीबोली रूप……………।
उत्तर:
हृदय

प्रश्न 3.
‘बाको’ शब्द का खड़ीबोली रूप ……………।
उत्तर:
उसको

प्रश्न 4.
‘तलवार’ शब्द का खड़ीवोली रूप …………… है।
उत्तर:
तलवार

प्रश्न 5
‘खोदना’ शब्द का सही भाववाचक संज्ञारूप …………….. है।
उत्तर:
खुदाई

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 6.
‘चतुर’ शब्द का सही भाववाचक संज्ञारूप ………….. है।
उत्तर:
चतुराई

प्रश्न 7.
‘दौड़ना’ शब्द का सही भाववाचक संज्ञारूप ………….. हैं।
उत्तर:
दौड़

प्रश्न 8.
‘दाँत खट्टे करता’ का अर्थ …………. है।
उत्तर:
परास्त करना

प्रश्न 9.
‘जान की वाजी लगाना’ का अर्थ ………….. है।
उत्तर:
जी तोड़ कोशिश करना

प्रश्न 10.
‘बीड़ा उठाना’ का अर्थ …………… है।
उत्तर:
दायित्व संभालना

प्रश्न 11.
‘खुफिया’ शब्द का अर्थ …………….. है।
उत्तर:
गुप्त

प्रश्न 12.
‘मुदर्रिसी’ शब्द का अर्थ …………….।
उत्तर:
शिक्षकता

प्रश्न 13.
‘सलोने’ शब्द का अर्थ ……………..।
उत्तर:
सुन्दर

BSE Odisha 10th Class Hindi व्याकरण विभाग

प्रश्न 14. ‘
अचरज’ का तत्सम रूप है:
उत्तर:
आश्चर्य

प्रश्न 15.
‘कुआँ’ शब्द का सही तत्सम रूप ………………।
उत्तर:
कूप

प्रश्न 16.
‘कचूमर निकालना’ शब्द का सही अर्थ क्या है?
उत्तर:
पीटना

प्रश्न 17.
नीली गाय कौन-सा समास है?
उत्तर:
कर्मधारय